Patrologiae cursus completus... Series prima.... T. XX, Quinti saeculi scriptorum ecclesiasticorum...

opera omnia, nunc primum in unum corpus et ordine chronologico digesta...

collectio, si qua alia, insignis nec minus vig.... 1845.

1/ Les contenus accessibles sur le site Gallica sont pour la plupart des reproductions numériques d'oeuvres tombées dans le domaine public provenant des collections de la
BnF.Leur réutilisation s'inscrit dans le cadre de la loi n°78-753 du 17 juillet 1978 :
*La réutilisation non commerciale de ces contenus est libre et gratuite dans le respect de la législation en vigueur et notamment du maintien de la mention de source.
*La réutilisation commerciale de ces contenus est payante et fait l'objet d'une licence. Est entendue par réutilisation commerciale la revente de contenus sous forme de produits
élaborés ou de fourniture de service.

Cliquer ici pour accéder aux tarifs et à la licence

2/ Les contenus de Gallica sont la propriété de la BnF au sens de l'article L.2112-1 du code général de la propriété des personnes publiques.

3/ Quelques contenus sont soumis à un régime de réutilisation particulier. Il s'agit :

*des reproductions de documents protégés par un droit d'auteur appartenant à un tiers. Ces documents ne peuvent être réutilisés, sauf dans le cadre de la copie privée, sans
l'autorisation préalable du titulaire des droits.
*des reproductions de documents conservés dans les bibliothèques ou autres institutions partenaires. Ceux-ci sont signalés par la mention Source gallica.BnF.fr / Bibliothèque
municipale de ... (ou autre partenaire). L'utilisateur est invité à s'informer auprès de ces bibliothèques de leurs conditions de réutilisation.

4/ Gallica constitue une base de données, dont la BnF est le producteur, protégée au sens des articles L341-1 et suivants du code de la propriété intellectuelle.

5/ Les présentes conditions d'utilisation des contenus de Gallica sont régies par la loi française. En cas de réutilisation prévue dans un autre pays, il appartient à chaque utilisateur
de vérifier la conformité de son projet avec le droit de ce pays.

6/ L'utilisateur s'engage à respecter les présentes conditions d'utilisation ainsi que la législation en vigueur, notamment en matière de propriété intellectuelle. En cas de non
respect de ces dispositions, il est notamment passible d'une amende prévue par la loi du 17 juillet 1978.

7/ Pour obtenir un document de Gallica en haute définition, contacter reutilisation@bnf.fr.

PATROLOGI^E

CURSUS COMPLETUS
SITE
BIBLIOTHECA DNIVERSALIS, 1NTEGRA, UNIFORMIS, COMMODA^OECONOMICA,

OMMM SS, PATRUM, DOCTORUM SCRIPTORDMQUE

EC«IASTICORUM

QUI AB MVO APOSTOLICO AD USQUE INNOCENTII III TEMPORA

FLORUERUNT;
RECUSIO CHRONOLOGIGA OMNIUM QVM
EXSTITERE MONUMENTORUM CATHOLICE TRADITIONIS PER DUODECIM
PRIORA ECCLESIJE SJECULA,
JUXTAEDITIONES
ACCURATISSIMAS,INTERSECUMQUE NONNULLIS CODICIBUS MANUSCRIPTIS COLLATAS, PERQUAM
* DILIGENTER CASTIGATA;
COMMENTARIIS
DISSERTATIONIBUS, LECTIONIBUSQUE VARIANTIBUS CONTINENTER ILLUSTRATA ;
OHNIBUSOPERIBUSPOSTAMPLISSIMASEMTIONES QCETRIBUS NOVISSIMIS S/ECULIS DEBENTUR ABSOLUTAS
DETECTIS, AUCTA,
INDICIBUS
PARTICULARIBUS
ANALVTICIS,SINGULOS SIVETOMOS, SIVEAUCTORES ALICUJUS MOMENTI
SUBSEQUENTIBUS,DONATA ;
CAPITUM8
INTRAIPSUM TEXTUSI
RITEDISPOSITIS,
NECNON ETTITULISSINGULARUM PAGINARUM MARGINEMSUPERIOHEM
DISTINGUENTIBUSSUBJECTAMQUE HATERIAM SIGNIFICANTIBUS, ADORNATA ;
OPERIBUS
CUMDUBIIS TUMAPOCRYPniS, ALIQCA VEROAUCTORITATE 1NORDINE ADTRADITIONEM
ECCLESIASTICAMPOLLENTIBUS, AMPLIFICATA ;
DUOBUSINDICIBUS
GENERALIBUS LOCUPLETATA : ALTERO SCILICET RERUM,QUOCONSULTO, QUIDQUID
UNUSQUISQUEPATRUMIN QUODLIBET THEHA SCRIPSERITUNOINTUITU CONSPICIATUR; ALTERO
SCRIPTURiE SACRiE, EXQCOLECTORI COMPERIRE SIT OBVIUH QUINAM PATRES ETIN
QUIBUS OPERUMSUORUM L0C1SSINGULOS SINGULORUM IIBRORUM SCRIPTURJE
TEXTUS COMHENTATI SINT.
EDITIO CiETERISQUE
ACCURATISSIMA, OMNIBCSFACILEANTEPONENDA, SIPERPENDANTUR : CUARACTERUM NITIDIT
CHARTiEQUALITAS, INTEGRITAS
TEXTUS,FERFECTIO CORRECTIONIS, OPERUM RECUSORUM TUMVARIE Ifj.
TUMNUMERUS, FORMAVOLUMINUM PERQUAM COMMODA SIBIQUE INTOTO OPERIS DECURSU CONSTANT S~-(K
PRETIIEXIGUITAS,
SIMILIS, PR.ESERTIMQUEISTACOLLECTIO, UNA,METHODICA ET CHRONOLOGICA, • /{J3\
SEXCENTORUM FRAGMENTORUM OPUSCULORUMQUE IIACTENUS HIC1LL1C SPARSORUH , PRIMUM j .--•
AUTEM IN NOSTRABIBLIOTHECA, EXOPERIBUS AD OMNES jETATES , LOCOS, LINGUAS ^,C~
COABUNATORUM. t""1
FORMASQUE PERTINENTIBUS, \
SERIES PRIMA, £\ %
ECCLESIJELATINJK
1N l)UA PRODEUNTPATRES,DOCTORESSCRLPTORESQUE r*\ f
A TERTULLIANO AD GREGORIUM
MAGNUM. "
\*\
AGCURANTE J.-P. MIGNE, (CtlttWM &0mptitQXXm IN SINGULOS SCIEN
ECCLESIASTICJE RAMOS EDITORE.

PATROLOGOE TOMUS XX.

S. PHOEBADII,S. ANASTASHI, PAP*,FAUSTIMANICHJBI,
SULPICIISEVERI, SECUNDINI , S. CHRO-
MAKICHJEI
MATII,S. VICTRICIIHHOTOMAGENSIS,
PAMMACHII ETOCEANI,S. INNOCENTIII.PAPJE,S. ZOSIMI,PAPJE,PAU-
LINIMEMOLANENSIS,
PAULINIDucoNi,SEVERIMAJOMCENSIS,
S. KONIFACIII,PAPJ3,S. GAUDENTHBRIXIANI,
S. AURELIICAMHAGINEKSIS,
BACHIARII ZACCHJEI
MONACHI, EVAGRIlMONACHI,
CHRISXIANI,
T0MU9UNICUS.

PARISIIS, VENIT APUD EDITOREM,

IJS VIA DICTA D'AMBOISE,PRES LA BARRIERE D'ENFER,
ou PETIT-MONTROUGE.

18*5.
Imprimeriede VBAYET DKSUHCT et Cie,
rue de Sivres, 37, UParis.
 QUINTI S^CULI

SCRIPTORUM

EGCLESIASTICORUM

QUI AD S. HIERONYMUM
USQUEFLORUERUNT,

TANTUM
, NONNULLIS MELUIS
EXCEPTIS, ALIBI CTINEORCM
COLLOCANDIS, LOCO
ADNOTABITUR,

OPERA OMNIA,

NUNC PRIMUM IN UNUM CORPUS

ET ORDINECHRONOLOGICO
DIGESTA
;

JBXTA
MBMORATISSIMAS
EDITIONBS jfc£
f! * '
GALEARDI,IEBEUF, BARONU,ISIDORIMKRCATORIS,
OALLANDII,COUSTANTII, BRAID«|| /
HOLSTENII,LABB^l ET MANSI V\'.

RECOGNITA,EXPRESSAET EMENDATA.

COLLECTIO, SI QUA ALIA, INSIGNIS

NEC MINUSVIGINTINUMEROAUCTORESCOMPREHENDENS,
NEMPE
:
S. PHOEBADIUM,S. ANASTASIUM I PAPAM, FAUSTCMMANICH.EUM,SULPICIUMSEVERUM,
SECUNDINUMMANICHJEUM, S. CHROMATIUM , S. VICTRICICMRHOTOMAGENSEM, PAM-
OCEANUM
MACHIUM, , INNOCENTIUMI PAPAM, S. ZOSIMUMPAPAM, PACLINCMMEDIO-
LANENSEM, PAULINUMDIACONOM , SEVERUMMAJORICENSEM, I
S. BONIFACIUM
PAPAM, S. GAUDENTIUM BRIXIANCM , S. AURELIUMCARTHAGINENSEM,
BACHIARICM MONACHCM , ZACCH.SCMCHRISTIANCM ,
EVAGRIUM MONACHUM.

TOMUS UNICUS.

VENIT APUD EDITOREM,

IN VIA DICTA D'AMBOISE,PRES LA BARRIERE D'ENFER,
ou PETIT-MONTROUGE.

1845.
 ELENCHUS OPERUM.

QUJS IN HOC TOMO COMtlNINTlTR.

S. PHOEBADIUS. ,
Liber contra arianos. Col. 13
Tractatus de fide orlhodoxa. 31
Libellus Gdei. 49
S. ANASTASIUS I PAPA.
Epistolee. 65
FAUSTUS MANICHJEUS.
Liber"contra fidem calholicam. 79
SULPICIUSgSEVERUS.
Chronicorum libri duo. 95
De vita B. Martini liber unus. 159
Epistoiffi ttes. 175
Dialogi. 183 et!223
SECUNDINUS MANICH^CS.
Epistola ad Augustinum. 248
S. CHROMATIUS.
Sermo de octo beatitudinibus. 323
Tractatus 17 in Evangelium S. Matthsei. 327
Scripla apocrypha. 369
S. VICTRICIUS RHOTOMA6ENSIS.
Liber de laude sanctorum. 443
PAMMACHIUS ET OCEANUS.
Nonnullse epistolse. 457
S. INNOCENTIUS I PAPA.
Epislolse et decreta. 463
S. ZOSIMUS PAPA.
Epistol» et decreta. 639
PAULINUS MEDIOLANENSIS,
Vita S. Ambrosii. 711
Linellus adversus Ccelestium. Ibid.
Libellus de benediclionibus patriarcharum. 715
SEVERUS HAJORICENSIS.
Epistola dc Judaeis. 731
8. BONIFACIUS I PAPA.
Epistolffi et decreta. 749
S. GAUDENTIUS BRIXIANCS.
Tractatus vel Sermones. • 843
S. AURELIUS CARTBAGINENSIS.
Epistola. 1009
BACHIARIUS MONACHCS.
Bachiarii fides. 1019
Liber de reparatione lapsi. 1037
iZACCH^EUS CHRISTIANUS.
Consultationum vel Dialogorum libri Ires. 1071
EVAGRIUS.
Altercatio inter Theophilum Chrislianum et Simonem Judaium. 1165
Sententi». 1181

ERRATA.
Cot.373,lin. 15 (ascendendo):EPISTOLAV. CHIIOMATH, etc; lege : EPISTOLACHROMATH. — Col.374, lin. 10
(ascendendo):EfISTOLAV[;
— loge : El'ISTOLAV. — Col. 435, in titulo superiori, post AQUILEIENSI, adde
DlLUCIDATlO. Col.935,lin. 15 pro ln ea quod S. epkeopumr lege simplicher:quem, pronomenad vocem
SERMOreferenduni.— Col.1077,lin. 30: incorrupliMlem,lege eorraptibilem. —Col.1077ad col, 1096, capi-
lumVHIetseqq. usquead cap.XXVUIinclosivetilalos, a nobista wxtu juxta GaHaouiiedtlionem, aliunde opti-
mam,disposiios,lege meliusuti jacentad calcemhujusvolununis,in Ordine rerum, col. 1211, ubi etiam capi-
tumVIIIet XXXYIH litulossupplevimus.
 ANNODOMINICCCC.

S CTUS PHOEBADIUS,

AGINNENSIS EPISCOPUS.

(Ex Galland.Bibl.Vet. Pal. tom. V.)

PROLEGOMENA.

PHOEBADIUS, natinne Galius, et provincioc qui- A \ Verum postmodnm Valentis fraude deceplus, for-
dem Aquiiaiiicau,si Sulpicium audiamus qui et ipse inulain a se prout libuii, imiiiiiiatam, nih.lque nisi
Aquiiauicus eura noslrum appellat (a), Aginnensem caiholicum, ut ipsi videbalur, complecteiilem, ailmi-
rexit ecclesiam, ut sciibit sancius Hieronymus (b); sit ac sua subsciipiione firmavii. Niiniium Arianus
qua etiam in uibe quaj caput Niliobrigiini est, for- ille Muisorum episcopus, confessioni /idei Clirisiuni
la.-se orlum habuit. Quu auiem anno ad episcopalem non esse crealuiainaaserenti, hujusmodi senleiiliam
dignitatem fueril cvecius, liaud est exploraiuin. Id adjecil, ui sunt alicecreatura, cui sane inerat liaire-
vero conligerii posl annuincccxLVii;iiam inter prae- seos Ariana; veneniiin. Etenim, ut cuin Snlj.icio lo-
sules Gallicanos qui Sardicensi concilio eoipso anno quar (h), kis verbissimitis esse cwteriscreaturis Fiiuis
celcbrato interfuere, non recensetur', ut observanl negabaiur; crealura tamen, potior lanlum cwleris, pro-
Tilleinoniiui aliique (c). Al episcopali certe honore nuniiabutur. Qua de re consulas velim quse babet
fulgebal anno CCCLVII, quo missam in Gallias aCon- sanctiisAinbnisius (i).
sianlio secundam fidei formulam Sirmiensem (quae Hinc igiiur arguas, non eo usque rem esse dednc-
inter udei coniessiones Arianicas septima est Aiiia- lam, ut ad hseresiiii Arianam prolilendain accesterit
nasio (d), qua;que Hilario dicilur (e) Potamii el Hosii Plicebadiiis : iiniuo vero vix fraude deiecta, ipseinct
blasphemia)una cum aliis Galliarum antistitibiis re- £J} aiiiijue pr&sules Gallicani, ul inquit Sulpxius (j),
spuil ac damnavit; quam prselerea consciipto libro apud Ariminum gesla condemnant, el in slatum pristi-
acriier confutavil, ul ex ipsius opere satis comperi- num ecclesiarum fidem reformant. In eaindcm sen-
mus (/). tentiam Hieronymus (k). Quod quideni plenissime
His porro slrenue geslis, posterius interfuitsynodo aslruiiur ex actis ab Hilario (/) ;>cTlieodorito (m) re-
Ariminensi, anno CCCLIX ab eodem Consianlio coac- latis. Errnrem ilaque inscctatus sanclus prsesul si-
I» : qua quidem in synodo, eorum quae primum pro mul ac primum illinn detexit, fidei suaeiniegriiaiem
iide calliolica conlra perlidiam Arianam, iiondum palam osiendil; ac propierca de ejus fama niliil inde
caplivalis patribus acla snnt, pars magna fuil Plice- deiracluin, ejusque auctorilas neuiiqiiam iinniinuia :
badius. Quin eliam posiquam caeieri fere omnes ces- constal enim ipsum deinccps prcefuisse conciliis,
serunl, ipsemel niliiloniinus constantissimus cum Valeniinoanno CCCLXXIV el Cuisaraugustano subun-
ServalioneTungroriim episcopo, proverilaie Nicama num CCCLXXX co.iciis. Vitam auiem agebai adhuc
plurimuni decenavit, Sutpicio teste (</),omnesque anno cccxcn, quo suuni de Viris itlustribus con-
Arioiuaiiiiaruni impetus inviclo sustiiiens auiiiio, scripsil librum Hierouyinus, qui de Plioebadioin co
professus esi malle se exsiliuni omneque supplicio- lisechabet (u): Vivit usque hodie decrepita senectute;
rum genus subire, quam lidei formulain ab Arianis C ut proinde per annos lernie XL ecclesiain rexerit
conceplain recipere. Aginnenscm. Vir fuit pietate ac doctrina clarissi-

(a) Sulpic. Sever. Hisl. sacr. lib. n, c. 44.
(b) llieion. de Vir. illustr. cap. 108.
(c) Tillein.Mein. eccl.lom. VI, p. 427; Sammanh.
Gall. Cinist. lom. II, p.895: Histoire litttraire de la
France toin. 1, part. n, p. 266.
(d) Atban.de Synod. §28, opp. toml, part. n,p.
744.
(e) Hilwr.de Synod. § 10.
(() 1'boeb.lib. cuntraArian. §§.5 et23. Vid. in-
fra.
PATROL. XX.
(y) Sulpic. Hist. sacr. lib. u, cap. 44.
(/<)Sulpic. Ilisl. sac. lib. n, cap. 44.
(i) Ambros. de Fide lib. m, c. 16, nn. 129, 150,
opp. loni. II, p. 519.
(j) Sulp. Itist. sac. lib. n, c. 45.
(kj llitron. Dial. adv. Lucifer., § 19, opp. i. H,
p. 191 ed. Veron.
(I) llilar. ex ep. hist. fragm. 11, num. 1.
(m) Tbeodor. Hisl. Eccle^. lib. n, c. 22.
(n) Hieion. de Vir. iltustr. cap. 108.
1
11 S. PHCEBADIIEPISC. AGINNENSIS 12
nius, et Arianorum perfidioe insectator acerrimus: A A iisdein viris cll. magis pro ^lacita, q.ui
cliarus proptcrea prne caelcris sancto Ambrosio sive VigilioTapsensi, sive beritanse se-
Mediolanensi episcopo, ut ex ipsius epistola eidem dis in provincia Baelica epit >endum opns
Phoebadio ac Delphino Burdigalensi prasuii siuwl censueriint.
inscripta inielligimus («). Csetertiniejus memoria in Et jure oplimo enimvoro • is operis con-
tabulis ecclcsiie Aginnensis recolUur die 25 Apri- JCXJUSstylusque unum plai ^diuni clamat.
lis. Qua de re pluribus Dionysius Sammarlhanus (b) Et prirnum quidem sub iniiju (m): Jam pri-
el Boltaniiiani (c). dem, inquit, adversus Arh lum edidcram.
Ex iis porro litlerarum monumenlis (juaead fidem Ecqujs yero nou yideal bisce jrsecedens in-
propugnandam posteris commcndavil Phoebadius, dicari opiisculum, procul dubi dianum, atque
unuin meinorai Doctor maximus; reliqua vero quae ila quidem inscriptum, quemai I et illud Ilic-
ab eodcm auctore perscripta lerebantur, se non le- ronyinus nouiinavit? Ad hsec e 'oquendi rali<>-
gisse prolitetur (d) : Edidit, inquit, conlra Arianos nes titroque in opere compei ulrobiqiie Sa-
librum. Dicuntur ct ejus esse alia opuscula, qum nec- pientise liber sub nomine Saloir :audutur (n); et
dum legi. Et exstat (|uidein liber contra Arianos, symbolum Nicsenum, tractalus :nus vocaiur (o).
quem exaravit beatus anlisles ad sccundam forniujam ]JJ Ulrobique Sabelliana hieresis ci Ariana conjungi-
Sirmiensem pcnilus profligandam, ab Ariauis in lur (p). Eadem praelerea uirobiq..e docliina, ubi dc
Gallias missam, Laiineque conscriptam ut auctor est ralione agitur qua Deus aniiquis patribtis se conspi-
Athanasitis (e), alque ab Hilario relatam ({). Hu- ciendum prabuii. (q) Eadem deniqne ulrobique eo-
jusmodi auiem opuscultim cuin aliis nonnullis anli- rtimdem scripturae loconim inierprclalio, ubi dc
q-uoruinseiiplis primus evulgavit Geiievseanno 1570 personarum disiiiiclione senno habettir. Hrcc aliaque
Theodorus Beza; unde in Patrum bibliolliecas irans- coniplura laiius pe.r.iractaiavideas apud Gallicsebisio-
iit. Deinde quorumdani vclerum Galloruni ilieolo- rjselitterari.Tescriplores^quos modosemel iieiumque
goruiii operibus inlexlum, Pelri Piihcei sludio Pari- laudavimus.
siis prodiit anno 1586. Separalim piaeteiea ipsum Il|ud porio adverlere juveril, q.nod nemini hacie-
ciini nolis ediditCaspar Barliiiu* Francoftirii anno niis oliservatnm : Plicebadium scilicet concuevisse
1623. Denique Parisiis ilertim annn 1666 excuden- lucubraliones suas tacito ancloris nomine in vulgus
diim cnravit Delalandins (</).Scriptum autem opus einiiteie, ut ipsemet leslaiur nbi ait (r), « se aniico
inerito exisiimatur auno circiier CCCLVHI adlipcsu- legcndum dedisse libellitm adversus Arianos, simul-
perstiie Hosio Cordubensi qui laudfilam formulam que ab co inagnopere poslulasse, ut interiin dissimu-
Siiniicnseiii subsignavcrat, ui ex ipso auclore eru-(C lalo uuctpre, doctis yiris c.t prudeniibiis legerct; ut
dimnr (h). si qtieni movissei, <inoilillic pius aul mintis pnsiium
Veruin non huj-usce lanluin libri auclor fuissc viderelur, posset pluri.inoruin consilio eme.udari. »
perhibetur nusler Aginncnsis antistes. Hieronynmm Ilacc ille. Atqite ila quoque se gesserit sancius Pater
enim modo enarrantem audivimus, alia ejusdem in eo evul^ando, de quo verba facimus. Hin.c vero,
soriptoris opnscula suo lempore exstilisse, quae ta- ut par est conjicere, orta occasio bujusmpcii opus
men neuiiquam ipse legeril. Et nlier.iirn quidem Gregorio fjlazi.aiizcnoet Ambrosio, laniis.EccIesix
cliainnum superest prxclarum opus de fide ortlwdoxa sive Graicassive Latinae patribus , ascribendi. Ac-
contra Arianos quod nos absque ulla cuiielalione vel- cedil praeterea, ul viris dojctis animsdyersum, quod
ut genuinum Phcebadii felum agnoscimus, sive ex eodem Phcebadii opere avulsum fragmeniuin li-
Hieronymi ductu, sivc haud levibus rationum mo- bro de Palris el Filii unilale intexlum (iijt, gui intcr
mentis permoli, quas in medium protulerunt eru- ililarii Pictavensis opera eircumfert.nr (s), nec non
ditissimi viri (i) ad camdem senleniiani aslrnendam. sermoni (|iiem diuiissime Augusiino adjiidicarunt (().
Exslal porro hujusmodi liber inter Gregorii Nazian- Qu;n ulique onmia junctim accepta, operis et anti^
zeni (j) et Ambrosii (k) opera evulgala; quoriim quilatem arguunt et elegantiam, simulque auclo-
tamen uirique abjtidicandum esse, doctorum Iiomi- I* ] rem doctrina et erudiiione prscstantem virum evin-
num studio lueulejiler oslensum (/). Neque vero cimt.

(a) Ambros. epjst. 87, opp. tofli. II, p. 1103.
\b) 'Sammartli. Gall. Cbrist. lom. H,'p. 896.
i (e,)'Bi>lland.Aet. «S. Apfil. tom. IH, p. 366.
(d) Hieriiji, J. C.
(e) Aihan. de Synod., § 28, opp. t. I, part. n,
p. 744.
(/) llilar. d,e:Syii,oil.Slj}.
(g) Delal. SiuijiWni.Concil. tQall.pp...JMJ,
('/i)'Plieel)ad.lib. contra Arian,"§ 23 , j.ufKa,
(i) Hisi. titl. de la France, .tpm. ), parl. JI ,
pp. 275 seq.
(j)Grpg. Naz. nral.49, opp. lom.J, pp. 7J7Ae.qq.
(k) Ambros. app.cnd. j,om..ll, p, F M6 cdi{. Pa-
ris. BB.
(,/) Nourry ail Ambros. Append. I. c.; Tillc.m.
Mem. eccl. tom. IX, p. 727, not. 64, sur S. Gregoire
de Nazianze; Uistoirelitt. de la France, 1.c.
(m) Plioebad.de Fideorthod.c. 2, infra.
(n) Id., lilr. contra Arianos, §§ 7, 11, pp. 251,
25"2;de Eid. orlbod. c. 5, p. 261.
((-) Id., lihr. fiontra Ariauos, § 27, p. 256; de-Fid.
oitliod. c. 8,4). 264.
(p) Id. ibid., § 13, p. 265; de Fid. c. 8, p. 264.
(q) Id. ibid., § 17, p..854; de Fid. c. 8, p. 264.
(r) Id. de Fid. onhodox. jj 2, p. 2S7.
(4) Hilar. opp. tom. II, p. 719 ed. Veron.
(1) Ang. opp. toni. V in Append. serni. 115,
pag. 206,ed. BB. P^ris.
 13 LIBER CONfRA iWAtffiS, 14
Cretcrum opusculi exemplar jypis expressim_,u%s, ,Aj inler erud.ilosconvenit (a) istam oralionem §0, quco
quod ad mss. codices veteresqne edjliones recenspitt Nazianzeni esse putatur, iia conciuere ciun 49,
Nourryus doctissimus monachusBenediciiiaisin sua» quop ipsius pariier existimalur, ut unum eumdem-
praclara operum Ambrqsianorumci|itiqne, in ^p- que refera.t auclorein. Porro cum ex superius di-
pendice ad )omum II, pag. 3i5-35§. clis saiis cpnsiel, oraiionis 49 auclorem esse Phce-
Superesl ul paucula dicamus, de libello fide\, qtji ii badium; propterea quse est 50 ipsi quoque jure
terljum inier Phpebadiana lpcum in no.stro edjlo 3 qsserenda. Neque hac de re plura comexere ani-
lepet: est enim prsccedentis^de ftde ar.thodqxq}ra- - njiis est: qui pleniora desideral, viros docips con-
ctatus veluti compendium; neque solum ma.jejiaj e sulal, quns asseclati sumus (b). Noslram autein
affinitale, sed e| scriploris ipsiijs cQngiJjnal|eri epn- liiifilliliujus edilionem ad novissimamBalleriiiianam
jjuiigendus.Exsiat autem )jj>eJ!usjjle ipler Gregoriii exegijnus.
Nazianzeni qrationes, niimeraturgue 50. |anj yer.o

(a) Quesn. dissert. 14, ad npp. S. Leon., § 7,, (b) Histoire littir. de la France,
'"':'''' }om. I, part. n ,
Ujm.II, pag. 5*0 ed. Lugd.; Baller. opp. S. Leon.. „ p. 279, num. 3.
toili. IIJ, p. 9JI5ejj. J70J. J$

SANCTI PHCEBADII

AGJN^MSIS EPISCOPI

OPUSCULA ADVERSUS ARIiNOS.

i.

J4BER CONTRA ARIAiTOS,

CAPIJT J. C babo; prpbalum quidem uUpero Deo primum , dein

conscieuticenjese; sed et his probanduin, qtios aut
Dispulationisoccasioet argumenlum.
nie„tjjgaq>ssecujj anibilio non vlcerit.
Nisi illam zabolicsesiiblililalis Iraiidem viderem,
fere et CAPUT II.
qtiaj pmnjum sepsjbus p.cciipatis, hoeresim
persuadet uj fidemrectam, e.i fideni rectam jjaninat Arianor,u,mfallaciq;.
u.1haeresim; nulluni omninq super Jjis qu« uupe»;ad J^cipieijtes jgitjjr ab ipso capile perfidiae, non
no.s scripta yenerutit, sermonem habereni, fratlres fiilei, ac dciacqps ppr loijim corpus decirrentes,
cliarissimi. Sufficj.eba.! enim cqnscieriijseparyai te- prjjhajiipiusjnulla p,er.fraudemcpmmunisprofessio-
nere quod credit: ajstimanli fore rgctjys tueri PrJ> £tf, JJJJ! scilice,}nec lecipere possumus: nonnulla
pria, quam ejtrranea ei aliena discutere. S.cdqoia, vero^siue ujla pud.ftrjssimjjitudine csse congesta.
ut diximus, aut liseresissiis.eipiendae.sl ut cajholici IHanjel unus Deus npp siije fraade proponilur, nec
dica^niiur j aiit yere cai^ojici npn fulurj, si haeresim duo simpliciter negantur: nomcn vero suhsianliaaid-
nop rep,u.di!imuS : ad Iia.ucIractatsvspqnd.itiojiejooe- circo penitus juralur, ul s.cu)dalura Patre Filius:
cessilaie descendinius,ijtiam zajjolipuiij viwis SSib denique nativitas ejus referaiur ignola, quaj si, ul
j) esi ex Palre, ita credatur, ipsa sui confessionesaiis
niodes.iiareligiosa?ygnerjj.iQjiiso,c,CJjltiiuj,ii!JjQeditun
proferre noj>cpny.eMit:ul et rnalum qupd sub opi- nota est. Major Pater Filio dicitur, non lamen ea
hione ver.borumsimnJiciumlatet, depreb,eadalur, et diJTerenliaqua Filio ,1'atei' major est, sed omnibiis
inendacio detecio yerjj,as inierc)us-q rjpppirAi.De- divinsegloriacbonis inajor: quibus si minor est Fi-
sir^odasuiit eniraalieoj, ijt nostrjji cre,dal,ur:aos- lius, nec ipse esse in Patre dabitur, quia nihil in
tris autem, nisi ea fjjerjot dcjs(ruci:i, u; solis credi seuijiiipsamrecipiet selernaejus beatiiudo, nisi pro-
d/ebea.t1npn n]s.icr^den.dumyidjep.Jgitiu; Bante haer prium. Non atitem propriuui Dei, nisi plenum alque
resim zabol.icafrajud,eca-caiaj] prgjTerrein conscien- perlectum; nec riirsum in eo Paier esse dignabiiur,
liam pu^caox ^ossijm;Jajnep dum de ij)sa.miki serr in quo tolus cssc non possit. Habere initlum Pater
mo est, dans Qdeimesepignus , calholic.qnjnj.epro- eegatur, hoc ideo, ut Filius non ad auctorem, sed

Antehteretim.Praemittendumvidetur quamvis, vel quid simile.

iS S. PHOEBADIIEPISC. AGlNNENSIS 16
ad tempus habere credatur. Puto autcm, cui ini- AL(Joan. xx, 17): qua deliniiione malsc interpretalio-
liiiin sic ascribilur, fiui ohnoxius non negetur. Sub- nis in tantum a Palre Filius separalur, et infra om-
jectus deinde Palri Filius dicitur; non lamen ul iiipnienlem Deum ponitur: ul nobis et naiivitalis
Filius Patri, sed ut servus Domino, cum lcgamus conditio, ct humanitaiis infirmitas socielur. Denique
servum liasredemesse non posse. Denique cum oinni subjiingunt Detim omnium , Unus cst Deus, quo di-
creatnra subjectus Deo refrrtur, invisibilis, iminor- clo Doniinus non Deus absolute denegaiur ; Deo et-
lalis Patr iiiiiiiiatur, ui scilicet in cnnirariis coriim enim Palri non Filii nomine, sed creaturoecondilione
Filius jaceat. " Si haee igilur singula non huniana snbjiiitur. Et cretlo, hoc loco aucloritas Aposiolica
prscsumptioiie.sedaucloritaie divina loquirefellimus: vindicaliilur , ut Deus Chrisius dicalur potius qnam
conseqnens eril in ea parle catliolicaui fidein slare, sit: qnia dixeril: Et donavil illi Deus nomen quod
qusc laleui recipit Deuiu , qtialis debet esse qtii snper onme nomenesl (Philipp., n , 9). Sed et ipsitts
Deus est. Doniiui negantis esse se Deuin verum , euin dicit:
CAPUT III. IJrnceslvita murna, ul cognoscanllesolum el verum
Venenumniellelitum. Deum (Jo«n. xvn, 3); et: Quid me, inqnit, dicis
Untim , inquil, constat Deum esse. "Videriquidem bonum? nemobonus nisi unus Deus (Luc. xvm, 19).
B Adhuc audies: Cur honorcm ab unu ei snlo Deo
no11pnssiinl caluinniantibiis coujeciuris argiiineiiia-
iion De die anlem et hora nemo scit nisi
ri, ct sanctiialem fidei simplicis maligna iutcrpreia- Palerquaerilis?
solus (Mallli. xxiv, 56). 0 duces cuci! o soc-
tione torquere. Sed respiciemliim ad Ursaciuiii el
culi ambilionc decepti! non dislinguetites Dominicse
Valenleni et Pot.imiuiii, quia SLcpenumeroiisdcm
verbis unicum Detiin sululola fraude coulessi sunt. piitenli.e duplicem slatum , in sua uiiiimquemque
NMiilsiinplex in hac fidei professione susccpi, qnae proprietate dbianlem ; et (|uidquid de liomiue ejus
diclum e*t, Deo applicatis, ul ipse Deus homini
priina fronle ad dccipiendus imperitos, cieilulos, imbecillitate socielur.
incaulos, lnerelica sublilitate blandilur: pari modo
quo veneni poeulum mella commcndant. Unum , in- CAPUT V.
quii, constat Deutn oinnipnteiiieui Palrem. Nemo Arianorum blasphemiw.Epislola Potamii.
nostriim abnegat, t|uia neino ignorat: sed (nt probari
ipsnrum iractalibtis pole*l) dicimusillos hoc loconon Et idcirco duplicem hunc stalum, noii conjuu-
tam unum Deinn proicssos, qtiam utitim Patrem om- ctutn, sed confusum vultis videri.ut etiam unus
ni|)Otenieii). Naitique et cndent consiantia Filmm veairum, id est, Epistola Polamii qtire ab Oricnle
iioliint, et Deuin lamen Filium conlilcntur. Pulo ^1 et Occidente transniissa esl, qua asseril; carne ct
.suscepisse alierum non negabiini; et idciico inte- spirilu Clirisii coagulatis per sanguinem Mariie et
gruin ilbs esl in bac sua perfidia, non fide, unum in uiium corpus redactis, passibileni Deum factum.
Deuin Palrem,qunm unuiu Deum dicant. Quamqiiam Hoc idco ne quis illum ex eo credcrcl, qiiem im-
in omni professionis suse corpore sic ipsum Do- passibilem satis consiet. Fecistis igitur de Spiritu
iniiiuin nostrum non negant, ul Detim deslruaut, Dei et cainc hominis ncscio quid lerlium : quia nec
hoe e»t, ul tnnliim noinine Domini dicant, qun no- vere etiam Deus esl, si Verbum esse desinit (caro
inine etiam nos appellari soliti sunius. ligo, inquit, enim faclus est); neque vere bomo, quia non pro-
dixi: Vosdii eslis (Psal. LXXXI,6). Quo nomine et prie caro, fuit enim Verbum, ac si ex utroque jam
Moyses ante donalus esi : Faciam te, inquii, deum neulrum est, ille, inquam, ille qui contra hoc ve-
Pharaoni (Earod.vn,1). Ne quis ergo pulet his verbis neniim utramque substantiam suam affectus proprie-
perlicicatuolicam professionem.siet unum DeumPa- late distinxit. Nam et Spiritus in illo res suas re-
trem confitemtir, et DeuinFilium non negamus. Po- gil, id est, virtutes el opeia et signa : et caro pas-
test enim el Deus Paler sic unus Deus dici, ut sil sionibus suis functa est. Cibum desideravit, cum
unus Paler, non Deusuims. Polest et sic Filius Deus tentarelur a zabulo : sitivit ad puleum Samarise,
dici, ut Deus non sit. cum propbetae vox sit : Deus setemus neque sitiet
CAPUT IV. neque esuriet. Quid adhtic de hominis afiectu flevil
Lazarum et Jcrusalem? posiremo anxius fuit ad
Deus unus, aut nullus. Cwcihmretici. mortem. Sed quod cxpressit affeciu, uumqiiid non
Duos, inquit, deos nec posse, nec prsedicari de- lesiatus est verbis? Ait enim Nicodemo: Quod de
bere scimtis. Hoc nec umquam ex ore noslro duos carne ualum est, caro est, et quod de spiritu,
spiri-
deos pioferimus. Deus enim si non unus el vcrus tus (Joan. III, 6); et caro, inquil, infirma,
spiritus
est, Deus non esi. Sed advertendum csl qua istud promptus est (Malth. xxi, 46). Non ergo fit spiriius
delinitionc ponalur, cui perfidise paretur hoc tolum, caro, nec caro spiritus : qund isti volunl
egregii
jn qund piaculum communia nubiscum vcrba pro- doctores , ul faclus sit scilicet Dominus el Deus no-
rumpant. Slalim enim cur duos deos negavcrinl po- ster ex hac substaniiariim permixiione passibilis.
jitinl: Quia ipse Dcus aii : Vadoad Palrem meum et Ideo aulem passibilem volunl dici, ne et impassibi-
Palrem veslrum, ad Deum meum ct ad Deumveslrum lis credatur.

a Si. Ita rescribimus. Al. sic.

17 LIBER CONTRAARIANOS. 18
CAPUT VI. A cx substantia mea (Luc. xix, 8). Ideo haec in unum
Nicmna synodus. Verilas incorrupta. exempla congessimus, ne sermo ille caperet indoc-
tos, quod lestati sunt; idcirco subsiantiam non prse-
in divinis Suripluris nusquam inve-
Sed quid necesse est altiora scrulari, et virus in- dicatam, quia
niretur. Ergo si ncque ipsum vocabuluni subslantise
ternum per argumenla prodiens commtmi exponere
sacris lilleris novum est, ncqiie interprelalio ejus
et pnblicare judicio, cuin lucifuga scrpens per an-
hahet crimen; superest ul dispiciamus qua cx causa
fractus evolvens seriem suam tortuoseque proce-
repudietiir hoc nomen. Dispicientes aulem, in-
dens, qualis quantusque sit aliquando prodiderit, venimus illos non nomen, sed nominis repudiare
et venenum prius solito solitus aspergere libertate,
viriuiem. Quod si relucebit, erit apud nos intiiiiiis
vicloriis tolum pariier effuderit? Ab Episcopis pro-
noniinis status : erit ei illorum sensus in vitio, qui
cedit edictum : Nemo unam subsiantiam dicat: hoc
dum novellas profana; intelligentiae vias quaerunt, a
est : Nemo in EccIesiaprsedicetPatris et Filii unam
recto Evangeliorum limile recesserunt.
esse virtulem. Quid egislis, o beatae memorise viri,
qui ex omnibus orbis panibns Nicseam congregati, CAPUT VIII.
eisacris voluminibus periractis, perfeetam fidei ca-
tholicse regulam circuminspecto scrmone lecistis, Hmreticorumobjcctionessolvuntur.
dantes bene credeniibus communis fulei dexteras ,
errantibus vero formam credendi? En labor vesier, Prius tamen quam astruo quod spopondi, occur-
en anxia solliciiudo quo recidil, qua orientis malii rendum est illis quau in conlrariiim proponunliir,
Aiunt enim iuveniri quidem in diviuis voliimiuibus
seniina, qtianium in vobis tunc fnit, professione ca-
tliolica necavisiis? Veiaiur in Ecclesia prsedicari, iiomen suhslanliie, sed noii staiim pertinens ad eain-
dem spcciem quae iuducatur a nobis. Ihi enim per
quod solnm sanxistis ob haerescsdelegendas debere
in Ecclesia prsedicari. Tollilur quod probaslis, ett substantioe vocabtilum , aut viriulcm aul diviuiia-
damnasiis indiicitur : mendacium tem significari. Et nos ergo unam Patris el Filii
qunil quia asliui,
nisi deslructa veritate non polerat. Deslrtictioni qui- snb-laiiiiani vindicantes, qui.l aliud quam in utro-
deni i'la non suhjacet, ei nl cst semper incorruptat que parcs diviii.is, uniiis scilicel divinilatis pisedi-
camus? De quibus divitiis ait Apostolus : Notas,
duriibit; sed manus sibi sacrilegas inferenles, tam-
quam violaiam punivit. inquit, fecit Deus divitias glorim sum (Cotoss. i, 27) :
qiiod est Cbrislus. Et unam utriusque dicimus esse
viiiutein, de qua idem Apostolus ait : Cliristus, vir-
CAPUT VII. ( tus Dei cst (I Cor. i, 21j. Quse quidem virius, quia
C
Subslantimvox explicalur. nullius extrancx «pis iiidi^it; dicta subsiantia est,
ut supra diximus, qnidqtiid illud esi sibi dchens.
Nemo nnam subslantiam dical. Quod piaculum,, Niliil crgii in Imc vocabulo iiovum, nihil exlraneuin
quod facinus in hnc verbo, qua ex parte caiholicami dicimus, nihil imoi giunm divioit; ti, eiiain in qiiam-
lidem pulsat ? Utrunme sono vocabili, an inter- vis parlem significaiuiic iransferaiur. Sed (ui coe-
preiatione rei ipsius ? Nihil fallor : interprelalio> peram dicere ) omnis isia qtuv.-tio iuiminis, alierius
carei rulp.i. Siibslantia enim dioilur id qund semper esi doloris : nec vocabi.lnm, sed vis vocabuli dis-
ex sese est : hoc esl, quod propria inlra se viiiule% plicet. Qiiibus enini accipere aurihus possiul unam
subsUtit; quse vis uni et soli Deo competit. Usita- Pairis ei Filii stilisiantiaiii prondif.ari,boc est, lmno-
tiiin vero el familiare divinis voluiuiuibus boc no- rem, digniiatem , clarit.iiein , virttiteni , majestatem
men nec ipsos puto ignorarequi negant. David enimi pari in utroque veritate commuuem; qui a Patre
ex persona Cbristi : lnfixus sum in limo profundi,, Filium sepaianl, et divisis sub^tanliis in sua uuiim-
et non est sitbstnnlia (Psal. xxvm, 3). lit rursum : quemqiie proprietate degsniem, repudiata diviniia-
Substantiamea in inferioribus terrm (Psal. cxxwm, , lis conimiinione propnouut? Hic ergo blasphemiae,
15). Et: Substanlia mea ante te est semper (Psal.. D ] hic diclus sacrilegus dolor, quo in P.nre et Filio re-
XXXVIII, $). Et : Substanlia mea tamquam nihilumi cipitur Deus unus. Mortuis enim aucloribus hiijus
anle te (Ibid.,6). Scruletur fenerulor substantiamejuss veneni, scelcra lamen eorum et doclrina non ino-
(Psal. cvm, U). Sed ct S ilomonis senlentia : Sub- rilur. Illis, iuqu.im, auctoribus in tanlum a Palre
stantiam, inquit, tuam etdulcedinem tuam (Sap. xvi,, separanlibtis Filitim, ut ore sacrilego protulerint,
2). Et Jeremias : Si stetissentin subslantia mea (Je- Filium Dei aute s.vcula quidem crealum et funda-
rem. XXIII,22, sec. LXX). Et in Proverbiis : Sub- lum, sed vivere et esse a Patre suscepisse : et fuis-
stantia divilis, civitas munita ( Prov. x, 15). Et inn se anlequam nasceretur; et Deutn quidem esse, sed
eodem : Domum et subslanliamdividnni palres filvss non esse verum Deuin. Successoribus igilur bnjus
(Prov. XIII,22). Sed et Tobias : Si fuerit, iuquit,, perlidise, non lidei, per quos iiialorum serpit bsere-
tibi copioia subslantia(Tob. IV, 9). Et idem : Fili,i, dilas, merilo una suhstantia displicet, qnam tolli
ex substantialua fac eleemosynam(Ibid., 7). Sed ett velut scandalmn ct unitalis divortium posiulant,
Joannes : Qui Itabuerit snbstantiam mUndi (I Joaii,i. ignorantes illos taiiiuni^ catholicos [esse dicendos j
*,!?,i7). Et iti Efat?ge!i9 i Es'*.. inqnit^ttott/KriiMdif>? qul in hujo.1profesglohls sottimttniona concfrdaiit»
m s. PHflrMoli ttMt AGWNSIS 20
CAPUT IX. A tilitun fraude verboriim : Genuit qtiidem Filitim Pa-
lgnota Christi nalivitas. Christus ex Deo , in Deo , ter, sed nemo scit uiidfe.Nainet similiter JudaT di-
cum Deo. xeruut: Nos scimus quoclMoysi loculus esl Deus :
hunc autem nescimusundi sil ( Joan. ix; 29 ). Quatn-
jTlud auicni quis ferre seqtianimiter possit, ut vis enim aliquando nobiscum faciant cointnunione
qiiein liiiliuiYtliabere pro certo iisserunl, hujus na- verborum , et nonnulla videanluf dicta siiiipHciJct
iivTiaieih iiabeant in ihcertum? Aut utrumque in infamia hxreticse pravitalis aspergere ; latlien quia
oceultd nalbciiifiimest, quia cdnlemporale est : aut ferea ebrnm veniunl adversus fidem veramj necessb
lithTihque esse cognitiiih debet. Aherum euim neque est secuiidum plura imelligi jiauciora; prsesertim
tVosci,neque ignorari sine alterd potest. Habel (in- cum sl qurd receplutii fuerit cmttra Ddem veniens ,
qtiit) fiiitium Filius, scd est ejusdem occulta ualivi- lolius lidei damnum sil. Nemo scitt, inquit; ijtiomorfo
tas. ftonesl iniquum.quis prodiditdenativitate? cur genitus sil Filins, nisi Pater sotm (Joan. i; 18).
lacuit? Immoipsa hativiias unde nota, quce asseri- Quid ergo sibi vult ill.t 861116111181; 'd,uia hoc Domi-
lur ignota? Sed hoc loco homines omni spe bona nus ignorare nos nblens : Ego, inquil, de Pdtre
vacui pr.esciibunt prophetae auctoriiaii dicentis : exivi, et de sinit Patris ( Joan. xvi ; 27,-28 ) ? Proh
Nativitatem ejus quis cnartavit (lfa: tviii, 8)? non B " dolor ! Cnr sectantes ignnrantiie tenebras ignofare
intclligentes jam tunc eos prophelali spiriiu esse nos noluit? el ulique nolnit; tll auCtorenobis cogni-
pracVisos,ijftfidSturi eraai inliiiim bei Verbo, hoc to, status sUi qusestio tollerelnr. Noneiiinierat quse-
esl, Ufii fWo. Naiivitutem,Tnquit, ejus quis eharra- rendiim ; quis, quomodo vel qualis essfel, cum uiide
vit?liift est dTcerfer Neihd fromihum poterit. Nemo esset nosceremus. Sed si Iioc loco ipsiusDomini sen-
ciiim potiiit'prceter ipstim, qui siriuhi Patris edisse- leniia id conlirmatuiii esse propotiitur, dicentis seili-
rehs, pHncipalfter hdbisseerela naifvTiatissuse reve- cet: NemonovitPdtremnisi Filius; necFiliitmquis novit
liivil. Nani, et Tfegiiiiusatl eaiiideih specieih dictuni nisi Pater (Matlh.\i, 27); audienta nobis, ne frau-
esse : Qttis idgnbhcii sensum Doniini (Rom. xi, 54 ; dem faciant divinaedefinitioni. Seqiiitur enini: Et cui
ICoh i, lC)1?rSed Vursuiii doceiiiur : iVisj \piritus. voluerit Filius revelare. Non est eirtm penilus occnl-
qui Ih ipso *esi.Nutivitateiiiejus quis enarravit (1 Cor. tum quod non potest revelari. Revelaiur enim , si
i, VI)? huc est diccre: NeiiVoaitdeat etiarrare quddI diguus revelaliune quis fuerit.
non poiesi. Cur "aiiteWiheiiVd poierii? quia scilicett
iVttfisoliVrntexeti (el ciiih ed , sed ei iii eo est quii CArUT XI.
eafet nativVi^ie. GeMos 'eViinia6 iirgeiiiid, hVsdi-' Per Spiritum Dei secrelfidognoscimus.
viha: gloHte bortis Viatiis e'st 'qiiifcpehes ihgeiiVtum 1 ^
ei'aTU;et peiies eVnhdeihTngeiiltiiih desVvit Paleri- Jam ergo hsec notitia secreli causa non tcgiiur,
hatWre qiiod gcTihit,euinYJeiVi iii srehieli'psoliaoendoj quse revelatur cx causa : et coiisequens esl ut nos
qheiYigeYitiil!flirjiis igitii'r hiimias ideo ihuharra- ihdigiii cognitione, non iniquus liabendus Mt Deus
bilis iiuuTiaiijKtV/riiapeHpsam Wcdhcepttis esi, sedJ qui ignoraiiliam punit; uoii auicm piiniiel, si scien-
jiWlecTusex D'eoPatre frilius Deiis 'est, qtiia seciin- liam nou dedis-et. Dedilenim per Spiritum sancium.
iliinTScrijiiilras dd filio diximiis, ex eo, el cum ev, Deiiique, Spiritus, inquil, verilatis enarrabit vobis
ei tn e'6'(SoiJi.ii, 3'6). oinneinveritaiem (Joan. xvi, 13). Cuin dicii omnem
verilatem, certe nihil excipil. Hic est Spiritus noti-
CAPUt X. liae et veritatis, per quem Salomoii de Dominica
nalivitate : Quid sit, inquit, et sapientia, et quemad-
Doclrina hujusmodi exponilwr. Verbit, non tensu,'
hwrelici nobis conveniunt. modum fdcta sil, referam, et ab initio nalivilutisin-
vestigdboeam (Sap. vi, 24). Ergo per eumdeui Spi-
We qiiis sigiiificatidniim varietate lurbelur, red- rittim possumus invenire quod qutcrimus. Nain et
dehdu est ratio dictorum : et ne proposiia confun- LApdsidlus *:revelavilnobts, inqtiit, Deus per Spiritum
r"
dantur, reddenda compenilio. Ex eo auclorem : Cum i, SMuni;Spiritus enim omnia scrutatur, etiam alta Dei
eo, ad hnigenitum : In eo, ad nativitatem substan- (I Cor. ii, W). Nemo scit quae sunt in Deo, nisi Spi-
tia; respicit. Hoc auditur in omnibus. Teue divin,'e e riths Dei; quem Spiriium, si in nobis habitareidem
disposiiidiiis niysieria. Satis ndsli. Nalivitalem, in- AposTolusprobat; possumus ergo per eumdem Spi-
quil, ejus quis enarravit ?quis enimpossit secundumx ritum, Dei hos inserere secretis. Et sane : Qumrite,
naluram eharrare nativilatem quse contra naturamn inqiiit, el invenielis: petite, el dabitur vobis: pulsate,
esti iJic eniinsolus est niins, nativitatis suse con- et aperietur vobis (Malih. vii, 7; Luc. xi, 24). Et rur-
scius. llic ehihi qui ctii bona parareniur, intelligenss siim : Paier, qum abscondislia sapientibus, revelasti
per naluram originem, Palri inerat, ipsa illa con- ca pdrvulis (Matlh.. xi, 25): nobis uiique, ad quos
diiidiie qua natus est. Nativitalem , inquit, ejus quiss Dominus : Vobis, inquit, dalum esl hosse mysterium
enarravil? El subjhnguni nulli hanc proditam, quiaa Dei (Maith. xnt, 11); illud utique mysterium.de quo
s^tiiiscilicet et Palri nota sit. iioc est dicere sine sub-,. Apdsiolus : Quod ahte, inquit, non fuit nolum filiis

* Fere eorum. Insereiidum videtur verba vel

dicta, aul aliquid ejusmodi, ut paulo ante.
21 LIBER CONTRAARIANOS. 22
hominum, nuncrevelatumest sanctis ejus (Ephes. in, A mecumesl (Joann; vi; 29); et, Pater in nie mdnens;
5). Revelalum plane. Ostendit cnim einineutes A\- [aeil opera sua (Joann. xiv; 10); et: Verba qttm io-
vilias glorise suae, in boniiate super nos a Chrislo, quor, nonsunt mea, sed Patfis (Ibid. et vii, 6). Qtfid-
qui ipse est L gloria Dei Patris. Ipse vera progenies quid ergo detrahiiur FiH", 'dcrogabilur et Patri.
Ingeniti. Iloc est : Nemo scit quomodo genilus sit Nam nihil alter sine altero facit : quia esse alter
Filius. Ne.mo uiique; sed ex his in qnibus, ut ait sine altero non potest. Ncc Filius esl Fiiius, nisi
Dominus, verbumejus nuncapil(Joan. VIII,37); sicut Patrem hahei : nec Pater Pater; nisi habens Fi-
ncc Jndaeis, ad quos idem Dominus ail : Vos, in- lium. Pater, inquil, major me est. Sed plenititdo
qtiit, ignoratis unde veniam, et quo eam; qtiia secun- ejusdem divinitaiis in Filio est. Denique Apostolns:
dum carnemjudicatis (Ibid., 14, 15). Quomodoenim Quolquot, iuquit, promissionesDei sunt : in illo EST
neinu, si Paler dicit : Eructavit cor meum verbum (II Cor. i, 20). Numqnid ergo obsequia Filii divini-
bonum (Psal. XLIV,2)? Quomodo nemo, si Filius liiis slatuhi soivdilt ? Solvitiir enini iii Cliristo
ait : Ego ex ore Allissiiniprodivi(Eccl. xxiv, 5)? Noli omne quod Deus est, simajestatis alterius accipitur:
quserere amplius, et non babes quod requiras; nosti alterius autem erit, si majestate Pater major est.
cnim lotuin : quia quod tlicitur, toium est. Ex ore Qusequidem majestas; quia tina est,<uniiis scilicel
inquit, Altissimiprodivi. Haecest enim nalivilas per- B Dei, non potest iton esse perfecta : imperfecta,
fecta Sernionis, hoc est principitim sine principio. inscqualis est : itiscqualis auteui, si altero iuinor
Hic est ortus habens initium in nativiiate, in stalu esi.
iion habens. Ex Deo enim innascibili Deus nascibi- CAPUt xili.
lis exivil, unus ab iino, vertis a vero, plertus a ple-
no ; ac sic nascCudoin his qusc erani semper, non Chrislus, speculumDei majestalis, plenam Patris ima-
ccapit esse quod natum est de non concepiis , nec ginem reddit. Sabellii hmresis.
habet tempus quod est intetnporali Palri congeni- Sed in lioc RTcoiUud vobis applaudet qu8d Maf-
lum per naluram. Scriplum est enim : Deus spirilut ilnieiisrefertj Filiiihi homiiii^; ^uasi pfivaTuiii sfili-
est (Joan. iv, i): et ex Deo natiis est selernus; Ul cet et ihlnbreiii, ISgite iii eodSm Matthseb'
(MStih.
ergo ejus natnrae , qua constal selernilas. Non igitur xxv, 31), Filiuhi esse vehturtiiri iii niiijestiHe PS-
imperfectus Filius, licet natns, quia nalus est a per- tris, de qiid adveiitd et Liicas : C«n» vehefil, iiiquf!,
fecio : nec imminuius ille qui geiuiii, quia genuit Filius homihis ciim
gloria sua el Pairis \Luc. jlli,-
do semetipso. Totus enim dedit toiuui; ut secnndnm
27). Noii taih ergo a vobiSihiiihr riiajestate FilitTs
Spiritus virtutem lotusesset in-lolo. Qicilur, ctira hoc dicituf, iliiain Deus lie^gaiur.TflS,
C inqiiam, ille de' quo Saltlmoh ail : SplehUbfe$i liibls
CAPUT XII.
wternm, et speculumsthi macidd Dei majeslSlte (Sfip.
Mali doctoresquid senlianl, quomodopugnenl. vii, 26); Plaiie speCtiliJln sliie macula,. CusiiJdit
Sed jam se mali doctores ihtfa artis suic sccrela eiiim Dei vtiltus; 61 figttraih fideliter exprinitn?',
non coniiiienl, el adversus verilalem, et ipsa veri- plehahi PaTris iniagiriehi reddidit. jEt qtiid anipTids
tate consislunt, habcntes cornua ut agui, et loijuen- de slafu ejus; iii ijlid se fiioihiifus'Cfifistus aghdvii!
tes lamquain dracones. Volenles igitnr a Patre Fi- P«ter,inqiiil,mAjirisili»'i'.4ieril6th''ajof,^aii sdliisIEi;
lium scindere ei infra Deum ponere, de Evangelio auclor siife aiicttfre ist. Dchique Apostdlus dij Pi-
praescribunl : Pater, inqiiil, mnjor hte est (Jbann. lio : lh ipso, fhqtiii, liabiiat oiiimsplehiludo dhini-
xiv, IS). Et quotiiodo major? siatim liseretica prse- tatis corpordliier(Coloss.li, 9). Ei-gd ui Filius-iii Pa-
suiiiptioiie rtclliiiiiiii : ITonore,claritate, aigniiiilc, ire, ita et Pater periectiis in Filid cst. Ijenique iii-
majeslate. Qiiodsi iia esl, cuf juliettlr ut oitihes lib- cetis Dohiiiitis udsief proficfsbi a' PaTfd Sj&lfirufii
norificeiil Fiiium,sicui hoiwrificslhlPalreni?Quod si sancliim, subdidit : Demeo acctylel (todtin. xxi, HJ.
iii giaiiaruni ac
itaest,ergo quotidie liliisjiueiiiaTiiiis Sicut Joannes ciim dixisset : Annuntiamus vobisvi-
liouibus et oblaiioiiibns sdcriflcioiiihi, cdmmuiiia tam mternainqumerat apud Patrem (I Joann. i, 2),
h.ec Palri et Filio coJifileitles; qiiia scilicel hoii po- " addidit : Hcecvitain filio ejus eit (Ibid., 11). Ac si
test Filius rion lottim bahere tjuod Patiis est, ciim cum ambo et alteruier periecti sint, unus lairien
ipse tolus ill Paire sil. DeniqUe Joaniies aii : Deiuii perfectus Deus est in duohus. Pater, inquit; hrdjor
nemo viditumquam, nisi uhigenitus Filius qui esi iri me est (Joann. xiv, 28). Merito major, quia tvmi
sinu Palfis(Joann. i, 18). Ei-ideii iiiquit: Omhiaina ipse desccndit in Yirginem; quiid Sahellius fio-
mea sunl, et mea tua (Joann. xvn, 10); et: Niliil po- luit, apud queiii Pater et Filiui srmbo fion strfiij
lestFitius facete d semetipso(Joann. V; 19), et: N6H hoCest, dtium iJOniirillinurta p'e'rs»Tia;cum Patfls
veni voluntatem meani facere, sed ejks qui me misit vocem audierit per Isaiam : Ecte Filius rifeusqiiem
(.loann. vi, 38). Quod utiqile noii inTiTftfiuitisCoil- ego ete'g'i; ponarii Sfliritum meufit iuper eum (Itti.
fessio est, sed unitatis aSserti». DixeraT enihi et XLII,1); aC deihceps per e*um*deiW {itopligtaffl WV-
conira fulirniitalem et pro uiiilate '. Qui me tnhitj qOehtem Filrtfm reC6gfloSt'at:Spffftfls D6niM Sfl-

a Christo. Legerfm in Cltristocum ApostoloEphes. b Gloria. Al., in giotia.

III, 6.
23 S. PBOEBADIIEPISC. AGINNENSIS 24
per me propter quod unxitme (Isa. LXI, 1). Quam Aut A sancla et catholica dicil Ecclesia, sed (ut supra
liseresim Dominus prsevidens : Non creditis, inquit, diximus) crealuraa conditione profiiemini. Dicentes
quia ego in Palre et Paterin me (Joann. xiv, 10,11)? cnim : Cum omnibus his quse illi Pater subjecit, Pa-
Cerie non dixit: Ego sum Pater , et ego in me : tri Filium esse subjectum ; nnnne ipsum in creatu-
sed, Ego in Patre el Paler in me : quo dicio duas rarum ordine quaj ex lemporcsunt institula, nume-
haereses elisit, Sabellianam scilicet et Arianam. ratis ? Nihilenim sccundiiinvos omni crealura am-
Palrem ct Filium non esse unam personam, ul Sa- plitis babet Deus et Dominus noster, nisi quotl
bellitis : aut duas substaniias, ul Arius, sed ( ul primus in numero esl, nisi quod ci eliam illa ser-
fides catholica confitelur) unam subsiantiani etduas viunt cum quibusservii. Servtis enim el ipse, si ser-
docuit esse personas. vit; et licet noiinullorum Dominus, sed Dominus
voluntate, si voluntale Domini Dominus effectus,
CAPUT XIV. hoc ipso serviens, quod jussus est imperare. Hocest
Ex sacrh litteris doctrinacatholica conftrmata. illud quod vos occnlte, et patres veslri cutn liberlatc
Sed quid argttmenlis opns est? cum ipse Dominusi dixerunt: Filium Dei sine lempore editum a Patre,
pronunlisverit definiiiva sententia? Qumrumqne '. et fundatum non prius quam nsiscerelur. Quse isla
Pater facit, eademel Filius (Joann. v, 19) : quomo- B I est, rogo, cordis hebeludo? quse oblivio spei ? lmmo
do eadem, si aspirare ad suinmam paternas illius> quae lam amens ei blaspheina confessioDeumdicen-
glorise non potesl?Immoquiapotest, recteJoannes: : tis, qiiemomnibus his quaeex nihilo facta stini, com-
Shte ipso, inquit, frtcium est nihil (Joann. i). Ei ipsei parastis ? Hocest el Filium falso noniine divinitatis
Dominus : Ego, inquil, et Paler nnuinsumus (Joann. illudere, si esse verbo dicitur, quod corde negalur ;
x, 50). Unum uiique per naluram : quia quod eratt et DeumPatrem mendacem notare, dicenlem scili-
in Filio hominis, et in Palris sinu manebat. Denique:: cet: Ego sum quisum (Exod. m, 14); et: Ego sum
El jns, inquii, noslis, et nostis unde sim : et non ve- Dominussolus (Isa. LXIII,11); el : Claritalemmemn
ni a w.e,sed estverus qui me misit, quemvosntscitis. alieri non dabo (lsa. XLII, 8 ; XLVIII,U) ; et : Attdi
Ego novi eum, quia apud illum sttm, el ille me misitt Israel, Dominus Deus tuus , Deus unus est ; et:
(Joann. vu, 28, 29); et: Solus, inquil, iio» sum, sedd Nuinen meitm non quwras, Deus nomen est milti
ego etqui memisit, Pater (Joiinn. VIII,16); el: Sicul \t (Deul. vi, 4). Si ergo iimis Deus, uni hoc compciit
me novil Pater, et ego novi Patrem (Joann. x, 15). noinen. Umis aulem jam nnn erit, nisi in Patre Deo
Nescioaulem an nosse potueiit Pairem Filins, si;i Filius Deussit?Et merito Dominiisjuxla propheiam,
iiiitiiim sortitus est Filius. Genims enim nosse nonn qui dixerat: Benedictusqtti venit in nomine Domini
poluit ingenituin, anleijuam gcnitus esl. Jam crgoo C (Ps. cxvn, 2G) : Ego, inipiit, veni in noniinePalris
noii sic Patrem novit, ut noius a Palre est: el ad-i- mei (Joan. v, 43). Quod nomen Patris, nisi Dei no-
scribendum ei mendacium (quod in Domino caderee men ct Domini? quod Joannes in Filio recogno-
non debet)et nierito atlscribendum,si asserlioejusra- scens : Quiest, inquit, el qui erat,el qttivenlurus est,
lione non steterit. Non slabit auteni nisi ille est,', omnipotens(Apoc. i, 8).
et qui non solum exivit a Patre, sed in Patre et est,
CAPUT XVI.
et ftiit semper. Omnia, inquit, tradidil Pater in manuu
ejus (Jonnn. m, 55). Quomodoomnia, nisi et omniss Fitius, imugo ingenili Dei, non polesl cmpisse posl
temporis? Quomodoaulemomnis lemporis, si initio 0 Deum. Pater non eslsine Filio.
non caret? Qiiamlihel enim anle omneienipusnatumn Patrem, inquit, initium non habere. Hoc est di-
dicatis, tamen quia vuliis euni aiiquando ccepisse e cere, Filium babere. Nam qnsenecessilas id dePatre
qui nalus est, nec fuisse quod factnni est : nescio 0 asseverare qttod nottim est, nisi proejudiciumejus
quomodo defendatis omnia illum a Patreetomnis s opinionis quoede Filio paria suscepit? Pairem, in-
lemporis consectitum. quit, initium non habere. Qnis negat? Sed puto, et
CAPUT XV. imago invisibilis et ingeniti Dei non potest coepisse
hmrelici.VnusDeus. In Palre Deo posl Deom. Denique interroganti Moysi qnis esset,
Ambigueloquunlur sum qui sum scmper(Exod. m, 14).
Filius Deus. respondit: Ego
Erat enim semper, qui est et erit semper. De qtio
Sobjectus, inquii, Patri Filius citm omnibus his,;, Joatines : Quod eral ab initio, oculis nostris vidimus
quse ei ipse Pater subjecit. Quod veiienatum viruss (I Joan. l, 1). Et rursum : Artiiuntinmustioiis vitam
exquisitorum verborum velamine tegitis. Nosquse e mlernamqumerat apud Patrem (Ibid., 2) : utique et
audivimus a patribus noslris, consianler prsedica- in Patre : nam quod ex ipso erat, extra ipstim esse
mus : el vos ergo doclrinam patrum veslrorum de- non poteral. Et sane cum dicilur : Erat in ipso lem-
serere nolite. Illi, inquam, lihere Deumgloricecoele- pus, non ipse fuisse in lempore nuntiaiur. ^iernocs
stis non Deum vertim csse, sed crealuram Dei per- eniin substantisevis non facta est a Deo, sed cgressa
fectam esse dixerunt. Vos lamen idein senticntess a Deo, ideo, Et ego, inquil, a Palre exivi (loan. xvi,
abrupta blasphemia, verba vitantes, ambigua secta- 28): et, Ego et Pater unum sumus (Joan. x, 30); et:
mini ad dccipiendos simplices et incauios. Stibje- Qtti me videt, videt el Patrem (Joan. xtv, 9); et :
cium eniiiiPairi Filium, non Patris vel Filiinomiue,, Ego in Patre, nt Pater in me (Ihid., 10); et i 0}H
 25 LIBER CONTRAARIANOS. 26
me misit, mecumest (Joan. vui, 29). Ideo et David: A >J si uni eorum affinis deprehenditur, sequum est
Tecum principium in die virtutis tum (Psalm. cix, etiam illa qusefuerant defensa, dissolvi.Invisibilem,
3). Dei enim Verbttm, hoc est, Dei Filius, ante inqnit, Patrem esse. Quasi vero usquam inveniamus
omne principium cum eo qui ex eo, el in eo vel Filium sine transfiguralioiiefuisse visibilem, an-
cui uulltim potesl esse principium. Invenimus tequam Patri obediensfieret ex sDlernilatecorporeus.
quidem dixisse Salomonem ex persona Sapien- Quamvis enim et Abrahse visus sit,et Jacob.et
liae (quam Christum csse dcfendimus) : Dominus Moysi, et Isaise, et Ezecliieli; lamen visionis illius
condidil me, et anle smculumfundavil me, et prior qualilas explicatur. In somnoeniin et in speculo et
abysso genita sum (Prov. vm, 22-24). Sed non ideoi in .T.nigmalevisusreferlur. Denique et Moysiposlu-
credendum est, Deumfactum. Namsi faclus est, non lanti ut cognoscentereum videret, Nemopotest, in-
fuit: si non fuit, non erit. Et qtiomodo Deus, ctii, quit, faciemmeamvidere: quia nemoqui eam viderit,
ne Deussit, uiraque condilio prsescribilur?Ideo au- vivet(Exod.xxxm, 20). Ergo hoc loco aut Patrem
tem Sapienlia Deinata el condita nuniiatur, ne quid locutum fuisse contendant, qui invisibilem esse se
praeter ipsum Deum Patrem , qui est etiam suis ori- dicit: aut si Filium non negant, hunc locutum sciant,
go viriulibus, crederelur in natura. Exinde enim et illum suo nomine invisibilemfuisse, ut Sermo-
recte diceretur: Ex ipso, et in ipso creala Sapienlia, JjI nem, ut Spiritum. InvisibilisDeus deuique quomodo
ex quo effulsit ab eo unigenita et beata nativilas. visus sit, eadem scriplura testalur. Refert enim lo-
Qui ergo probaverit sine Verbo, sine sapienlia, sine. cutttni cum eo Deum, tamquam ad amicum, facie
ratione, sine virlute, sine Spiritu aliquando Patremi ad faciem. Ac deinceps subjungit poslulassc Moy-
fuisse; is probavil cum Palre et in Palre Filiumi sem, ut faciemejus viderel: quam utique si viderat,
anle omne principium non fuisse. Tamen nescio si non statim a poslulasset videndam. Ait quidem Ja-
his vinutibus carens Pater possit Deusdici. Nonmo- cob: Vidi Domittum facie ad faciem, el salva facla
do enim Deus qui in sua tclcrnilate perfectus est, est animamea (Gen. xxxn , 30): sed quomodo eam
sed nec creatura quidem ulla seciindumsuum genus> faciemvidendosalvatus csl, quse, si videatur, occi-
non consiiinmaiaconslabit. Non potest enim quidI tlit? Quomodoel Domimisostenderat faciem suam,
esse, qnod non sit; non erit autctn, si id illi defue- quam videri non posse po-lmodumdixit, nisi illa
rit, quod esse debebit. Toluni igitiir defuil Palri, sii conditionequa supra diximus, in speculo scilicct et
aliqtiid defuilde lolo. Defuitaulem, si Fiiius sutis,, in senigmale, in somnio el visione? Hoc estergo,
hocest viriutum suarum plenitudo, inilio non caref: illam visibilemmaieriam assumpsisse cum placuit,
et necesse est hanc opinionem altcruiram blasphe- statim vero invisibilem perseverare: quia necesse
mioepartem profana et sacrilega finitione transire. C t est, si visibilisdocelur, non ex eo illum esse quem
Aut enim Pater credendttsest cum Filio suo initiumi invisibilemconfiiemur.
fuisse sorlitus, quia sine Filio, hoc est sine virtu-
CAPUT XVIII.
libus snis, esse non potuil; el erit auctor huic illo-
rum initio nescio quis tertius Deus: aul si solus ipse, Filius DeiunitatisvinculumservanscumPatre, in ler-
sine iniiio dicitur usqne ad Filii generalionem, im- ris hominemgeslabal,neque a cmlisaberat.
perfectus fuisse dieendus est. Iinperfectns enim , si Sed hanc assertionem , ut qiiscslionibusTesta-
ccepit habere quod ante non habere voluit. ls omnia1 menli veleris expediant, de novo Testamento su-
autem habere debuit semper, qui semper debuit• munt confirmalionem. Ait enim Dominus et Deus
esse perfectus: quia non recipit atigmcntum quid- cum de Palre loqueretur (Joan. i, 18), nulli Pa-
quid occupaverit tolum. Iris imaginem visam: quod si ima«<»PaliTs ipse
CAPUT XVII. est Filius, ul Apostohis probat (lleb. i, 3), negal
nulli Palris imaginem
HmreticiquidquiddePatre negant,deFilio confilenlur. visibilem fuisse, dicendo,
visibilis visam. El ideo, Nec me, inquit, nostis, neqtie
Quomodo DeusFilius.
Patrem meum (Joan. vni, 19). Et liic certe duos
Patrem, inquiunt, iniiium non habere, invisibi-ID confirmai ignotos, tam auteiu duos quam inse-
lem esse, immortalem esse, impassibilemesse. Hsec : paratos. Nam si ipsum nossenl, ct Patrem nos-
ideo proponunt, ut contraria his Filio ascribant. sent : quia per individuitatem neque sciri neqne
Qtiidquidenim de Patre negant, de Filio confitenlur;; ignorari alier sine aliero poterat. Similis igilur de
qui si babere inilium probatur, meriio mortalis, mortali et passibili ratio subsequitur. Nam si ne-
merito passibilis. Praejiidicatumquidem esse debe- que iuitium hahet Filius, ulpote qtti semper in
ret, et csetera passionumgenera in Filium non con- eo et fuerit el sil, cui initium non datur ; ncque
venire,prima proposiiionis specie desirticta, quse visibilis, qui in sinu iuvisibilis perseverat : jam
initium dabat Dei Verbo. Ne quid tamen diffidentia nee morlalis nec passibilis habendtis est, ex ea ta-
prse cscteris qtise sunl prof.me proposita, retracte- men substanih; parte quaDeus. Scimus enim nihil
mus. Nam ut initium non habenti, ascribi caeterai spiritum Dei passum, dumtaxal suo nomine : quia
qtisesunl huic definitioni subjecta, non possunt: ita impassibitis Deus, qnia Deusspiritus (Joan. IV, 24).
* PotMamU Al,\ pMutmti,
27 S. PHOEBADHEPISC. AGINNIiNSIS 28
Siinus qitodoinnis illa passio proprie camisetani- A esl: id est, tinctus : lioc enim nomen ad unclioiiein
mse, itl est iioininis: iu quo quidetn hnminccum pa- deduciiur. Si ergo non aliud qtiam caro uncta esl;
lerelurerat ct Filius Dei cohacrensilli per naiuram caro igitur tanlummodo mdrtua dicilur, quoiies
(a quo venerat) Patri; el nnitalis vinculum ser- Clirisiusmortuus nuntiattir.
vans, iii terris liominem gestabat, nec aberal a CAPUT XX.
coelis. Sic mediator dictus, sic sequester uiriusque Atitisn"Patre
subslantisc. Non ergo passibilis Dei spiriius, licet Filiiis; distihctione, hoh diviiioiiepef-
in lio-tiinosuo passus : quem ideo nec in passione SBhatum.Serms Dei, hbh soitus Vbdis,settrcs siib-
stdhtivd.
deseruii, ul ci pali posse praeslarel: quod nisi ita
recipiiur, fidei noslrse ratio non stabit, dantis sci- Sed si qiiii extorquere e dtiobhs allerum velit,
licet ei iiominis infiriiiiiaiemquem Deuni noii ne- ut atit uuuin Deuin singulaiiter deTermiricintis,si
gani. Nam si et initium habens dicittir, el visi- imhm fatemur; aul duos libere proferamus, si et
bilis docetur, el nioitalis inducilur ; non video ab P.ilrenTDetirriet Filium Deuiiidicimus : illud ante
homine quid dislet, in quem regnanl hujiisinodi oiniiia scifltur, nec iihum hos cuui proi>judicio,nec
passioues. duos dicere; quia uhum dicimus in duobtis ipso
CAPUT XIX. B Domirio suggereitte : Ego et Pater unum
JJ 1
sumus
(Joan. x, 3.0), ul duo credererilur in una virtute.
Arioiiitthitwdlhld ore, aliud cotde ientiunt. Noti ehihi dixit iiimquam ex una persona, Palris et
Filii, qttsisiFilius Patrem se cortlirmdns: Filiushmis
Confileinur,innuiunt, Filiutn Dei, Detiinex Deo,1 cl: Ego hodie genui me; el : Ante luciferum
luinen de lumine. Videri qiiidem sacrilegum non sitrn;
fidei catholicae geiiui ine; et, Dominus condidit hie initium viaruih
polest, perfeclam professionem,' mearum; et: Ante iswcula
sed concedenduni fundavit me; et: Ego et
maligua dispulatione vexare; Pater Unitmsum : sed reddehs noliliam sacra-
non est ut tollalur nobis illtid quod nobiscumnon metiii
distinclione , non divisioue persdnarum :
lenent, per hoc quod uobiscum tenenl. Agno- in Patre, et Paler in me: Ecjoel Pater
scimus igilur et cum veneratione suscipinuis com- Ego, inquil,
uniim sumus: et : Qui me videt, videi el Palrem :
munis fidei verba , sed quid faciemtis? Sic ve-
viileri eiiim Patris Filius, imago vera et ligtira
sana Ariomanitarum doclrina tradit. Et ipsa eiiim,'
cxufessa subslanliae eius, lioC esl Oei Sermd, non
dicens Deum ex Deo, lumeii ex lumine, facit ex
soiius sed res sub.-tautivaac per substan-
Deo atlerum Deuin, ex lumiue alterum lumen : ti.im Vocis,
ut sit Filius ex Patreet non in Patre, hoc est,' corpulenliva. Non eiiim sine subsiantia con-
de tanta suhstantia fecit. Nihil efgo va-
IIt factus Deus a Deo, non sil unigenilus in Deo. C Slitit, quod
cuum de pleno, nihil iiiane de solido: quia Dei
Sed quid hic amplius, cum noniitillorum ex iiss 'i
ad nos hanc fidein Sermo, spiritus Dei, Clirisius, instructus est; et,
qui uuper cgregiam miseruni,' iit evideniius
dicenies Detiiiiex dicam, Sernidnis corpus est: corpus
scripta leneaiilur, quibus Dedj' eiTim
spiriios, sed corplig sui gcheris. Namelin-
lumeii ex lumiiie: laitien JepViratuiha Patre et pe-
visibiliseiiiicdriipreheiisibilis S|>iriius.Nuinquid la-
nitus excistini haeretica dispulatione doctiertiul? liieiiinaheet vacua
res Dcus? Deiiseiiini spiritus est.
Ipsuin inquiiint Filium Dei hominem <le Maria beiiiqiie : jVcmo
est. scit, inquit, qumsuhl ih Deo, hisi
suscepisse per qtiem compassus Congruo igitur spiriiusquiinipso esl (I Cor. u,
omnia fine claudenies, quod niente conceperant,' 11). LegitnusqiiideTn:
Qfuiscognov'itseiisumDomini,aul quis consitiariusejus
scripluia confessi stint, respondenie ea sensui suo,'' fuit (Rom. xi, 34) ? Neino utique, sed exlra
ct occulta eorum venena reseranle : diceiiics scili- ritum suum nemo : sju-
qtiein Spiritumpropheta sapien-
cel Filium Dei hominem de Maria suscepisse per1
lcm, arcliileclum et mirabilem consiliarium dicil:
quem compassttsest. Primum, non video cur ma- nec immerito. Nam idcm spirilus Serino et
luerinl compassibilemdicere, quam libere passibi- '" tia Dei est : ex sapien-
lem confiteri. Quasi vero aliud sii compati qnam ctijus persona Salomon: Cum pa-
n,
Purro auiem si TJraret, iiiquit, cmium,ego dderamilli (Prov: vni, 27);
pati. impassibilis Deus,-utique et!l et: Ego, itiquil, erdtii cutn illo, el mihi
adgdttdebdt
inconipassibilis.Tam ergocompassus nou est, qttam n
nec passus est, ex ea lamen conditione qua Deus. (Ibid. 30). Noh ergo consTliariiiSneiiib , qiiia per
i#
ipsutn facta sunl UiiWeTsaquoelacta sdiit. Dehique
Denique Apostolus : Passus est, inquit (II Cor. xm, "' CIIIIIe.ideih sapienlia et Verbum Dei, Ctspiritus Dei
4), ex infirmitate, ulique carnis (caro enim(Matih. ** sil,
singuloruhi tnlmeiihOhTiJitiih oflicia riuntiantur.
xxvi, 41) iufirma; spiritus pronipttis); sed vivil ex
x
virtuleDei: ulique ex semetipso. lpse enim, Dei vir- SapieVitlacoitdehti bbihfa Pittfi liderat : Setmohe
r"
habens vitam in ejtis cmli soliddti sutii, et spiritu dfis ejiis omnisvir-
tus, semetipso: quod credimus Do-
'" tns eofiim (Psal. xxxtt, 6). Apparct ergo linuVn
minum nostrum ex duahus substantiis conslilisse, 5' eumdeinque venisse nunc ili HbThihespiritus, nuilc
humana scilicel atque divina ; el ila illum immorla- a" iri
lem fuisse divina, ut mortalem ea quae fuerit hu- *' appellatioiiesainerilioe.
mana : ex una enim natus, cx alia probatus: ex CAPtt XXI.
una immorlalis, cx alia mortalis. Denique idem m LocusRom. xi, 36 ea5posil«s.
Apostolus, Christus, inquit (l Vor, xv, 3), mortuus ns Ergo hic Sermo, cumin forma Pei esset (Philipp.
20 LilkR 60NTKA ARIANOS. 30
11,6-8), sapientia el ralione et spiritus ratione et A J Deum, novamque asserunt ex nihilo substantiam
spirilus virtute conslructus, huc est, totam vim Dei constitisse. Tenenda est igiiur, ut diximus, regu-
possidens, non se Deo Palri adaequavit, sed fvr- ia quse Filium in Patre, Patrem in Filio confilelur
mam servi accipiens humiliavil se usque ad mor- (Joan. xiv, 20); qnse uuam in duabus personis sub-
tem.' Induerat enim quou"scrvire, quod tnori pos- staniiaiii servans, dispositionem divinitatis agnoscit.
set: bominetn stilicet quem excitatutn exhibuit ad Igitur Pater Deus, et Fiiius Deus: quia in Paire Deo
cceltim, et secundus Adain per obedieifiiafn rcsti- Filius tieus: Hoc si cui scandalum facit, audiat
tuerel quod primus transgressione perdiderat. Si qui a nobis Spiiitum esse de Deo ; quia illi cui est
igitur adhuc et de Aposlolo requirit dominicum in Filio sectinda persona, est el tertia in Spirilu
statiim , id est, singularis substanliae qualitaicm j sancto. Denique Dominus: Pctanijinquil, a Patre meo
quoe per naturam auetori suo jungatur, atidiat ad et alittm a&vocaltimdabil vobis (Ibid., 16). Sic alius
compendiumquid idem Apostoltts senserit, cum Dei a Filio Spiritus, sicut a Patre Filius. Sic tertia in
Patris investigabiles vias et recondita retro sacra- Spiritii, Ut in Filio secunda persona : unus lamen
menla loqueretur. Ex ipso, inquit, el per ipsum, et Deus omnia, ires unum sunl. Hoc credimus, hoc
in ipso omnia (Rom. xi, 36). Cum dicitur per ipsum, tenemus, quia hoc accepimus a prophetis: hoc
agnosco Filium significari : legi enim, Per ipsum B ] nobis Evangelia locuia sunt : hoc apostoli tradide-
ontnia (Joan. 1, 3). Cum in ipsOnuntiattir, niliil novi runt: hoe martyres passione confessi sunl : in hoc
est; in ipso enim omnium seininuiii iuiiia constiie- menlibiis fidei etiam haerenius; contra quod etiamsi
runi. Sed cum refertur, ex ipso, certe ad Patrem ul angelitsde cmloannunliaveritf analhemasil (Gal. I, 8).
ad reruiii omniuin respicitur auctorem. Et si ita est,
CAPUT xxiii.
utest, quoniodohis raiioconslabildistinclaj'ungenti-
bus, hoc est referentibus ad unum oninia ; cum alius De Hosio epucopoCordubensijudicium aucloris.
sii, ex quo omnia ; etalius, per quem omnia ? qtiia Sed 11611 sum rieScius, liis omriibus discussis et
alius iiigenitus, alius unigenitus, nisi alia conditio- in lucciii
iViielligeiilisepublicii^ prdpositis , anli-
ne qua recie dicilnr: et ex Filio oninia, dtim iu
quissimi sacerdoTis et promptae serhper fidei HoSii
ejus corde est per naluram, ex quo omnia; el per liohieh qiiasi quemdam ih nos arietem temperari,
Paireni oinnia, durii in eo semper esl, per quem contratliciionis tenieritas pTopulseTur.Sed liahc
(Miniia. ft-ucr eJiini sensu agit: Filiusvero qui iu qilo contra iids erigentibits niachinam brevi admoduih
Patre sensus est, videns perticil. Non ergo Apo- sertiftfrte
respohded. Ndiipotestejusaucioritale proe-
sidlum iemere pionuntiasse credendum est: sed il-,
Q scHbi, hjitia aut ntinc drrat, aut semper erravil.
lud credendum non ita est credidisse, Filium sci- Novit e'riiiii liiuhdus
qftai in hahc tehUerit sctaieih,
licel Dei sccTiiidumcarnem factum esse quod non
tlitii consiahtia apud Siirdicaiti et in Nicicho iracta-
erit, secunduni spiritum veiroesse ijnod fuerit; quia tu asseiisuSsii et diimhaverit Afianos': Qtiid si di-
qiiod fuit seniper, non potest 11011
fui-se. versa nuric sehtit, ei qlisecuhiifiieaBeo refro daniriil-
CAPUT XXII. la fiieranl, defendunlur : quse defensa, damhaii-
lur? Rursum dico, iiofi riiilii ejus aucloritate pise-
Qttid Patropassiani? quia Afiani? Fidei rcgula qud ?
seribittir. Nam si nonagiuta fere aiinis male credi-
Tenenda esl igitur ratio qnse per arduum et an- dil; post nonaHinla illuni recte sentire nbn cre-
gustum Iramitem repit, circumjiiccntibus hinc et daiil: Aiil si nmtc recie, quid de his opinandiim
inde praeruplis qui» zabolica frattde caecata pla- est, qui eadem signati fide in qua ipse erat, de
na et facilia submillunt, ut in ruinam mergant saecttlo"translerfitli? quid et de ipso pronuntiaretur,
excessus. Nam si unum Deum singulaiiter nomina- si ante hanc synodum dormiisset ? Ergo ut supra di-
mus, excludentes vocabulum secundoe persoha:; fu- ximus, pr.Tjudicatse opinionis auctorilas nihil vale-
rorem ejus hoeresisappTobamuS,quoeipsuin asserit bitj quia conira semetipsam ipsa consistit. Et sa-
Palrcra passuin. Si admittimus tiiimerum cutii di- ]) ] ile legimus: Jutlitia justi non talvabit eum in qua-
visione, jungimur cum Ariahis, tjui faclutn a Deo cumquzdie exerraverit {Ezech. xxxm, 12J. Amen.
 S. PHOEBADHEPISC. AGINNENSIS 32

II.

DE FIDE ORTHODOXA,
GONTRA ARIANOS,
ALIAS

DE FILII DIVINITATE ET CONSUBSTANTIALITATE,

TRACTATUS.

PROLOGUS. A charitalis officio, ea quse a nobis dicta sunt, scrupu-

lositis retraclaret; el qusedam ille vel stiperftua, vel
Confessio fidei.
ambigua dicerei, quae aliter possint a quibiisdam,
Credimus in Deum, Patrem omnipotenlem, om- quam a me dicla sunt, accipi. Proinde rursus ea
nium visibilium et invisibilium factorem, el unum ipsa planiori sermoue in lioc libello digessi, ut et
Dominum noslrum Jesum Chrislum, Filium Dei, simplicitatem senstis mei ostenderem, ct scrupultim
natiim de Patre unicum, hoc cst, desnbstantia Pa- legentibus ampularem.
tris : Deum de Deo, lumen de lumine, Deuin verum Nam hoc est quod aiunl posse reprehendi, qund
de Deo vero; naium, non faclum : unius siibsianiioe ubi Verbum Dei ex persona Filii posuitnus, lale
cnm Palre, quod Grseci tlicunt oy.ooOo-iov; per quein hoc Verbum intelligere puiemus, qnale grammatici
omiiia facta sunt, sive quoe in ccelo, sive quse in tradunl spiritu oris acrem ofTensum, intell<gibiiem
terra. Qui propter nos homines et propter nostram audiiu. Sed nos sapientiam non hujus mundi quoe
salutein descendit, et incarnalus esl, ct homofacius deslruitur, sed illam qusc ex Deo est, novimus,
cst, passus est, resiirrexit tertia die, ascendit ad quoe Verbum Dei Diuin insinuat, cum dicit : Jn
ccelos, inde ventnrus est judicare vivos et morluos. principio eral Verbum, et Verbumerat apud Deum,
ElSpiiitum sancium. Eos atitem qui diciinl: Erat g et Deuserat Verbum.Omnia per ipsum fucta sunt, et
quando non erat, ct priusquam nasceretur, non sine ipso facttim esl nihil (Joan. i, 1-3). Unde mirari
erat, et mulabilem vel converlibilein esse Filiuin me faieor lioc ita sentiri poluisse, quasi nos perso-
Dei; bos anatliemalizat catliolica et apostolica !'.c- nam propriam Verlii, quod esl Filins, negaremus.
clesia, amen. Neino verbo tenus iioniiii.nl,quem vere esse in per-
Prommium. sona sua ssepiusprolitetur : nam quomodo aut verum
Amore catholicae Fidei duclus, jam pridem ad- Fiiiuiii, aut vertiai Paircm confessi stimtis, si non
versus Ariaims libellum edideram, quem cum amico vere proprielatem personaruin lain Patris qttam Filii
legendum dedissem, quia placuit, credidit transscri- seivavinius?
bendum. A quo hoc ego magnopere poslulavi, ul Sed quia unius Dei vocabulum diximus, personas
inierim dissimulato auctore, dociis viris clpruden- negasse pulamur. Et hinc verisimile visuin est qtiod
tibtis legerel; ul si quem novisset, quod illic plus posuiuiiis. Nos Palrem et Filium iu nominamus, ut
aut minus positum viderelur, posset plurimorum uniim Deum iu his persouis et nominibtis assigne-
consilio emendaii. Nemo est cnim qui sibi lam ar- mus. Porro iternm Pater et Filius, etsi duo nomina
roganter siimmam docirinoc ceelestis assumat, ut appellautur; ratione lamen el subslanlia uniim siiul:
putel sc omnia mysteria liquido comprebensa reti- C et cum Patrem et Filium slatuo, unitatem as-
nere. cum Paulus aposlolus dical: Qui ergo putat se signo generis.
aliquid scire, nec dum scit quemadmodumoporleat Iloec oinnia intelligi posse nestimata sttnt, quasi
scire (I Cor. VIII,2); et : Modo per speculumin mnig- ista vocabulainter P.itreni el Filium ila posilasint,
mate videmus; tunc facie ad fuciem(I Cor. xin, 12). ut est nomen et cognomen, uniu-i lamen personoe;
Sin vero cunctis omnia quoeillic scripta crant, juxta cum ex superioribus aul inferioribus dictis potuerit
fidem veram conslare viderentur, tum et ipse peten- hatc suspicio non admitti. Qui enim filium Dei non
tibus non negaret. Quod euni ita fecisse nianifesium aliunde naitini dixoram, quam proprie de Palre,
esl. Et quia rcs digna tam calbolicoe confessioni, totumdetoto, iniegrum de inlegro, perfecium de
quam hsereticoe responsioni, universoruin judicio perfecto, coiisummatamquevirluiem ; quomodopotui
atstimata esl, mulii eum vel legere vel describere ipsum Patrem, ipsum sibi Filium ponere, ct boc
voluerunt. modo unam personam duobns nominibus appellares
Sed tion deflilt qtil pto sdid!?; tiostrlttSj vel prrr quipps cuffiei hst!r, mwt?4 14 e»tj 8al.i*l!,i«f1a»n !tt
 DE FILII DIVINITATE ET CONSUBSTANTIALITATE TRACTATUS. 34
55
traditione
eodeiu libello dainnaverim, et personamm disiinctio- A evangelicael aposlolica fide patrumque
nem secundum vocabulum scripserim? Nam et auferre volunt, subtililerAriana hmresisinlromitti-
lur. Quaralioneislud nomenlollere laborarint.
nemo pro una pp.rsonapotest, unum sunt, dicere, vel
unilalem generis, nisi personis assignare. Mullas quidem et graves hsereses novimus a plu-
Quis autem catholicorum ignorat Patrem vere rimis ebullire, el veneni vice, ad iutimum pectus
esse Patrem, Filiuni vere Filium, ci Spiritum san- canceris sui virus infundere : sed vinci illi vel facile
ctum vere esse Spiritum sanctum? sicut ipse Domi- possuni, vel facile vitari, quorum prima proposi-
nus ad apostolos suos dicit: Euntes buptizaie omnes tionc omnc coiisilinm pecloris proditur. At vero iis
genles in nomiue Palris, et Filii, el Spiritus sancti quibtis multa nobiscum paria sunt, facile possunt
(Matth. xxvin, 19). Hsee est perfecia Trinitas in innoxias mentes et soli Deo deditas fraudulenta
unitate consi^tens, quam scilicel uuius subslanlise societaie percutere, dum malorum suorum virus
profitemur. Non enim nos secuiidum corporum con- per bona nostra defendunt. Nihil enim periculosius
dilionem divisionem in Deo facimus : sed secundum his hacreticis esse polest, qui cum inlegre per om-
divinoeiialurse polentiam, qtiaein maleria non esl, nia decurrant; uno larnen verbo, ac.si veneni gulta,
et noniinum personas vere conslare credimus, et „ meram illam ac simplicem fidem Dominicae, etex-
unitalem divinilatis esse lestamur. inde apostolicse traditionis inficiuni.
Nec extcnsionem pariis alicujus ex Patre (ut qui- Unde vehementer nobis cavendum esl, ne se vel
dem puiaverunt) Dei Filium dicimus, nec verbuin sensibus vel auribus nostris bujusmodi aliquid latcn-
sine re, ut velut sonum vocis accipimus: sed tria icrinsinuel; quia nihil tum cogit in mortem, quam
nomina, et tres personas unius csse essentioe, unitis sub obtentu (idei fidem violare. Ul enim gypsuni
majestatis aique potentise credimus. Et ideo unum aqua permixium lac colore mentilur, ita hic per
Deum confilemur, quia iinilas inajestalis plurium verisimilem confessionem tradilio inimica suggeri-
vocabulo deos prohibel appellari. tur. Qua de re non similittido confessionis, sed sen-
Denique Patrem el Ftlium catliolice nominamus; sus mentis est ponderandus, quo confessio ipsa
duos atitein deos dicere nec possumus, nec debe- firmalur.
IIIUS; iion quod Filius Dei Deus non sit, immo verus Denique si diligenlius et accuratius allendalis;
Deus de Deo vero : sed quia non aliunde, quam de cur voluerint de evangelica et apostolica fide el de
ipso uno Paire Dei Filium novimits, periude uniim patrum tradilione substanlimnomen aulerri, procul
Deiiin dicimus. Hoc enim prophetae, hoc aposloli duhio probaiis hoeresimArianam sublili compendio
tradiderunt, hoc ipse Dominus docuit, cum dicit: _ breviatam, sublato hoc nomine inlromissara. Nechoc
Ego el Pater unttm sumus (Joan. x, 50). Unum ad quidem a ego suspicione aut opinione colleclnm
uiiitatem diviuitalis, ut dixi, referl: sumtis aulem1 affirmo, nec uli ipsi putant, academicus dispulator
personis assignat. Sed et aposlolus ail: Unus est, assisto, ut simplices sensus verborum subtilitate
inquii, Deus Paler, ex quo omnia; et nos in ipso : conlorqueam : sed ut contortos et pravos tenui argu-
et unut DominusJesus Christus, per quemomnia; et: mento composilos in lucem cognitionis exponam,
nos per ipsum. Sed non in omnibus est scienliai quo facilius possit cognila et comperla iniquitas ab
(I Cor. vni, 6). hominibus evilari.
Qua de re explanatis his verbis quoescrupulum, Quoeelenim causa b quceveratio exslilit, ul quod
non mihi qui scio quod dixerim, sedaliis inferebant,i docendum, et qttod credendum cunctis ecclesiis
puto occasionem maloe intcrpretationis fuisse sub- fueral iraditum, quodque patres nostri apostolici
lalam. Nam et professio fidei manifesta esl, ei per- viri contra universas hsereses, et maxime Arianam,
sona cum vocabulis conslat, el una divinitas assig-- quasi quemdam obicem verilatis, quo omnes aditus
nata est. pestiferoe doctrinse obstruerenl, c sancio Spiritu
Vel si adhuc aliquid quod legenlibus ambiguuini mundali, calholica ratione posuerunt, non sine
videatur in verbis, ad sensus debent verba conferri;; jj magno nisu ab his quid elogio Arianoe labis addicti
quia non simplicitas verborum, sed mali inlellecius> sunt, laborelur auferri; nisi ut Filium Dei mutabi-
obstinalio culpam olet. Al cum sensus noster cumi lem et convertibilem ulpnle non de propria Patris
veritate coucordet, el verba debent ciini raiione: subslanlia constitisse confingant; cui et iniliiim ex
sinccnssima. Unde a simplicilate Chrisliana acade- tempore, et orlum ex nihilo, nomen ex altero, ul
micus disputator abscedat. semper docuerunt, propter quod et soepedamnati
CAPUT I. sunt, nunc j"am libere el secure, incunctanlerque
ecclesiis tradere et insinuare possint?
Nihil periculotiut iis hmreticis, quibut multa nobit-
cum paria sunt. Hi cum iniegreper omniadecurrere e CAPUT II.
videantur, uno lanlum verbo simplicemfideminfi- De Arianorum hmreseosconfutaiione per firmissimas
ciunt. Sublato nomine subslantioe, quod isli dee raliones, et evidentia sacrm Scriplurm leslinionia.
tt Mss.La?t. et Tell., ego suscipio, nec aut c Vigiliana edit., Spiritu sancto inundati.
opinio- d Elogium aliquando idem significat, ac formula
ne, etc, melius omnes edit. ut in jexiu.
b Tell. cod. et Amerb., quw veraratio extistit. quuedamcondeinnationis.
5'> S. PHQEBADliEPISC. AGINNENSIS SG
Ita DeumFilium de Deo ponunt, ut ex Deo factus A / Verbum,et Verbumeral apud Deumel Deuscral Ver-
sit, non ex Deo genitus. Vocabulum o^ooucrtov au- bum. Omnia per ipsumfacta sunt, et sineipso facium
ferunl, eique opiotovo-tov subsiiluunt. Illam tapien- est nihil (Joan. i, 1-3). Igilur quod in principio
tiam qum Dei Filius est, creaturam inleltigunt. erat, semper fuisse eredendum est: sed nee aliunde
ViJetis ergo onmia eos in tractaju ipsonini, 11011 esse, quam ex eo qui prineipium non habei, id est,
evangelica fide, scd subdpla maljgnijate ad ggdjicen.- de corde Palris; quia eructavit, inquit, cor meum
dos bimplices quosque posui$se, Noiijam tapi SJJS- Verbumbonum(Psal. XLIV,2) Non enim dixit : In
peclum, qpam manifestum pmnibus esse debel, iia principio factum esl Verbum ; sed in principio, in-
eos Deunide Deo posuisse, ul Arius tradere solebat, quit, eral Verbum. Quodcumqucprineipium Verbi
nt ex Deo faclus sii, npp ex Deonatus, Qui si najus assignare volueris, proejudicaiumhabebis quia in
est, ujiius substantioeest: si f.ictus est, verus Filius principio, inquit, erat.
jion est: et si verus Filius n.ni)es.t, nec veius Deus Non quod duo principia ex rerum diversitale di-
est: aut si vertis Deus est, et de Palre non g,s|, duo tainus, sed quia Sermo Filius semper cum Patre
suiil habentes singuli el veluntaies pr.optias, et cst, et de Patre nntus est. Ac proinde cujus origo
itnperia diversa : vel si coiicprdia laulum et spcjc- principiiim non habet, sempilernus cum Palre cre-
tijte unuin sunt, npn taiiien et substantja verus, nt B ] dendus est; quia nec Pater potest umquam sine Fi-
jam dixi, Deusnon est. lio nominari, nec Filius sine Patre vocari : ac per
Sic erit Deus, ut MoysesPjiaraoiii(E;rpd. vn, 1), hoc semper Filitis, quia semper Pater.
potestale, non genere : Filjus qupque iia cre.dendus Et Deus, inquit, erat Verbnm. Quod Deus cs(,
erit, ut pej- Esaiam populq diclum esl: Fflips genui semper est; ne si semper non ftierit, verns Deus
et exaltavi(Isa. i, 2); et alibi: Dii eslis, et filii Al- esse non possit, sicuti et in Sophix nomine quia se-
tissimi omnes(Psal. LXXXI, 6). Sed et piiiiiogenitus cundum Aposiolum(I Cor. l, 21) ipse est Sapienlia
ita habebilur, quompdpel Israei a Peo prjmogeniiiis Patris. Ego inqnit, ex ore Altissimi prorlivi (Eccli.
filius appellalusfesl (Expjl. iv, 22), Nepnpn et prir xxiv, 5). Non crgo aliunde quam de Palre, quia scm-
mogenitus tptius crealurai, quasi in oidinefaclornm per cum Patre. Et idco Sapienlia Dei appellaltir, ut
primogenitus habeatur; ut ex eo seriem quaimlam numquam Paler sine Sapienlia, hoc est, sine Filio
creandis mundi rehus assignent. suo fuisse credatur. Hoecestilla Sapienlia ineffahilis
Denjquestiblato qpoouo-tov, id est, liniuss,ubslant'iie c quoeinitium viarum Dei apud Salomonem (Prov.
0 vocabujp, o^otouo-tov, id est, similem factori suo vin, 22) vel rondita, vel genila, vel crcaia describi-
posuerunl; cum aliud sit simililud.o,a|iud verilas- tur; quam tamen sic conditam dicii, ut semper
Nam el hpmo ad imaginem et strnjlitiidineiT)Dei C < eam cum Deo fuisse ostendat. Quod cnini initium
factus esl(Gen. I, 26), nec lamenDeusest: nec quod Deo dabis, ut iuiiium possis Sapienii* ipsius consi-
Peus est, hpmo exsiiiisse.credendus est. Ita et Fi- guare ? Non enim ila Deus Sapieutiam suam condi-
liiini Dei similein volunt, ut eum aliunde similem, dit, quasi aliquandp sine Sapientia fueril: sed cum
ijon tle ipsa uiia sanc.ta el beata Patris subslantia iniijum viarum suarum dicat, initium motus operis
djcanj. Qui si dc Patris snbstanlia QOQesi, l\ ov* alicujus oslendit; ut hoc itiitium habeat Sapientia
OVTWV cst, id esl, ex nqllis exslantibus, ut idein Arius Dei, quod de Deo processit ad creauda omnia tam
tradidil: sublalo cnim eo quod Patpr esl, uudecum- coelesliaqiiam terrestria, non quo coeperit esse ip
que fuerit Fil.ijjs,necessepst ut et ipiiinm ex njbilo, Peo. Creata est ergo Sapienlia, injmo genila, jion
et ortiim ex lemporg habe,at: nilul enim sine iijilio, sibi quis semper erat, sed his quae ab ea fieri opor-
nisi solus Deus. lebat; utquia quantaet qtialisesset sciri non potc-
Unde et Filius, slctit ipse Pominits ait: Ego et ral, de effectuoperum suoruni virtus ejus et poteu-
d
Pateruifuni sumus(Joan. x, 50). Quod ideo dixit, tia nosceretur : ul quod de condilis sestimamus,
ul duarum personaruni ]>vncahulain uiiittsdeiiatis tunc uiagis tiineremus cum facla miramur.
majestate mpnsTraret, siciit et pcopln.etaex voce C;i:teinni s) lu creaiam Sapientiam dicas, ut Fi-
D.ei : Eructavit,inquit, $g/ meit,)n,Yerbum bonum: P ' lium Deicreaturam inielligas; occunit tibi Aposto-
dico egp opera mfig rcgi (Psa/. xuv,2). Vides ergo lus, condemnanseos qui creaturam eoltuvt,dicens :
hoc Verbtim ljonii.ui Filium D.ei esse, quem non Prapler quod tradidit illot Deusin duiderium cordis
aliunde ijuam dc pateriip pe,ciprfe,ej,utita dixerim, eorutuin immundiUmn: ut c-ontwneliisafficianlcor-
de ulero cordis, De.i credinius Daiiijrj. Et proinde para sua in semetipsit, qui comiuutavemnlveritatem
en.rnregeroappellajt,njiia ipse es.trex regitm : Deum Deiin tnendacium,et coluetuntel serviermt creaturm
JXojninum,c.uiomu,iadiyiija Qflgr.asjjcc.umbuoi,qui polius quam crealori, qui est benedictusDeus in smcu-
dixit : Omnia qyai Pafff: kqkei, f»jf« sunl (Jmn. la(liom.\, 24,25).
xvi, 15). Hsec est, inquam, illa Sapieniia Dei, qjisedicil :
De hocel Evaugelista : In principio, inqttil, erat Ego ex ore Altissimiprodivi(Eccli. xxiv,"25), uni-

" Uaedit. Rom. etChifflet.; vet. autem ac mss.,
vocabulosimilemgettori suo posuerunt.
b Loei. god., vocaJiuJ,a„
y^s deiiati» mqjettatem
tnonstrarei.
cMss.Tell.elLaelnecnon vet. edit., quminitio: et
infra,sedcum initio; Rom. etVigH., sed cuminitium.
^ Vigil. edit., ul dum eonditoremde conditu
timeamus.
37 DE FILII DIVINJTATEEt CONSUJJSTANTlALITApTRACTATUS. £8
'-, m °
versalitatis condilrix et effectrix, id est, Filius Dei \J non credis, et meritp ha}re,licusiJenotoris. Et
immulaveris diplum, quo ptilaris prolii-
per quem omnia, et in quo omnia; quia ut Aposlo- quaniqiiam
lus dixil : In ipso constituta sunl universa in ccelisel btiisse Dei Filium nuncupari factnram ; sed cumsub-
in lerra, visibitiael invisibilia,sitieThrqni, sive Domi- jungit : Sicuti aliquid horiim quod factuni est; cx
sive sive sive Polesla- aperto ostcudis noii ob hoc b lacturam dici ijpluisse,
nationcs, Virlutes, Principalus,
tes : omniaper ipsum, et in ipso condita sunl : el ipse quasi nondebeat faclus iiiielligi; sed non ila fattum
estanle omnia, et Ginniain ipso constani (Coloss.i, vis, sicnl aliqujd liorum quod faclum est, sed lamen
26). llinc et Salompn : Cum sit, inquit, «no, omnia factum. Aliter enim dicis faclum, utpote perfectam
facia sunt omnia ; dumm.odo
potest; et permanensin se, omniainnovat, et per r\a- crcaturam, per quem
tionesin animassanctas se transfert (Sap. vii, 27). et ipsum facium inteiligas, licet non ita jit corlcra.
Quod conlirmans Aposlolus ait (Ephes. m, 16) in Sed ut ad i,drevertar, quod dicis in Scripliiiis di-
inleripre honiine habitare Chrislum; ut per quem vinis oftoovo-iov, id esl, unius subslantioevocabulurn
a principio omnia facta sunt, per ipsuin et jn fine non inveniri; finge hoc interim sic sit, eo quod ub|-
cuncla salventur. cumque suhsiantia legilur, rcs Dei, non Deus acci-
CAPUT III. piaiur; quainquam et alind qtiod sciipiiini non est,
B
- pariler profitearis, id est, Deum ex Deo, lunien tx
Sfilvuntur araumenla quibus Ariani hmresitiisuain lumine :
quid ad hnccdicis ? Aut loljjm niecum tene,
astruunt, diceulcs polissimum propterca ,o/*oouo-iovaut lotum omitte. Si enim unius subslantise voca-
admitti »on oportere, quod in Scriptmis divinis bulum inde times dicere,
quia scriptum noii est;
non continealur. timereiden.iidemdebes Deuth ex Deo, et ltinien ex
Sed dicis mihi opooOo-wv, id est, unius subsian- lumine prefiteri.
liae nonien ob hnc potius quam crealorem adoranl, Scd ego probq Deum de Deo, lumen de luiuine,
servantes eadem ulique quoeApostolus d.ixil : Ut in etunius subslantisevocabulum c in divinis Scripturis
nomineJesu omnesgenu fleclant, cceleslium, terret- conlineii. Cum enini ipse Dei Filius, t|ui Deus est
trium et infernorum; et omnis lingua cqnfitealur(Phi- in Evangelio suo dicat: Ego de Patre exivi ( Joan.
lipp. ii, 10). Et Moyses: Adorent, inquil, ettmom- xvi, 27), jure et jnerito Petuij «|p J?S° PPP!U'!(l|ui',
nes angeli Dei (Deut. xxxn, 45, sec. LXX). EtDavid : qyia de Deq pa.trc Filiujri pei RejjinviWinp}le fieo
Omnesreges qdorabuntcum (Psal. LXXI , 1). Quodl vero tiaitim esse cognoscimtis. §.edno.nep genere,
quidem inScripturis non diceretur, sed quia ipse estt nt nos dii sunius appellali (Ps. LXXXI,6), vel ql
Sernio Filius omninm opifex. MoysesPharaonis deHsest dicttts (Exqd. yn, 1) : sed
Sed dicis 6/iooOo-tovnpminari non oportere, , C quia verus est Filius, d de vero Pajre ijatus csi ;
quia in Scripturis divinis non conlineatur. Qusnroeli vere et confidenterDeus de Dep dicendus, et sjc lu-
ego, hotno, qui hoc prohibes; si ideo nomjnari ntmde- men ex lumine.
bet, quia scriptum non est, an qtiia ita credi non li- Quod scrjplum non est, meciim quldem dici,s,sed
ceal? niecum omnino ? non seriiis. Et quia scriptum e.st
Qucd si jla credendum est, cur npn ita profiten- de Palre : Deus lux est (I Joann. i, 5) ; et de Filip :
dum? Cordeenim, inquit Aposlolus,creditur ad jns- Erat lux verq,qumitlitminqlomnemhqrninemyenien-
tiliam : ore autem confessiofit ad salutem (Rom. x,, teminhunc mmidum(Joan. i, 9); el: Lux lucej,in le-
10). nebris(lbid.,5);ir\ est,Christus jij ssecu.lo;et lenebrm
Aut si ideo nominandnm non esl, quia nec itai eam non sunl assecutm; ii scilicel boijijne.s.quojum
credendum; obtinnit Arianoe labis assertio, quoe : cor ignorantioe tenebris ohcsecalujn esl, Clirisjtum
ideo Pairem et Filitini unius substantiae denegavit,, verum Deum, et veruni Dei Filiuni non agiioverunt.
quia Filium Deimodoex nihilo, modo ex Palre, sed1 Sed ipse Doniiinis: Ego sum, in.quit, Ivx mvthdi:
ab alia snbstanlia, qtiando voluit, et qiiqmodo vb- qui me secufusfueril, non ibit in lenel/rjs,sed habebil
luit, et unde voluit faclum inducit; duinmodoaliun-- lumen vitm(Jqann. VIII,12). Ergo quia lu.men Pa-
de eum, et non de eoquod Pater esi, exstitisse con-- D ier, et ltix Fijjus, recte lutrjen de lumine.
fingai. Quem etsi natiim dicit, sed hoc dicip tenus;; Sed lumen ex ljiiiiine ita a.sseris, quasi a Patrp
qtiia rursum omne qupd natum esl, factuni intelli- qui v.ertimlumen est, aliud Iumen si,l factum, qgo.d
git; eo quod et nos a Deo genili appellemur, quosi de ipsa Patris substantia non sjt: sejl sicuti aTiud
conslat esse lacluram. quodlibet lume.n, quauiquam a Deo sjt facl.uijj,lojige
Vel si Arianusnon cs, et verum Filiuni de veio) lamen aliud sit ab eo qui fecerjt; et id,eoJ.iuii.ejiex
Patre natuin, non facttim agnoscis; cur iion euijii ltimine, non de luinine dicis. Cum erjjp hoef prsc-
cum Patre unam suhstantiam dicis. Fruslra times,, locutus sum, Iicet mecum non intelligas, lamen qgp-
homo, profiteri quod credis; et frttstra credis si ilaa modocumqueipsa pronuntias, cum scripta non sint.
a Tell. eod. el -VigH.edil., quamquamnon immu- c Omnes exarati atque eiiiii cod. Ambrpsijno.rji.eji
'
taverisdictuin. Haud reclo sensu. praJercnles, iiou sentis, vi qiiia scripiuhi etslde.P*q'r
1'Gill. et Rom. cdi-t., facturam dici r voluisse.Per- tre : Deuslux est qumUluii/intirqifinetii hhmiiiem:..\ 'i^d
peram, esi. Christusincwlo ; et iene6rm.^..HisciliYelhqriff-
0 Teller., in scripturis dominicis. nes... non sed ipse, etc. Nos
d Vigil. edit., de vero Patrenalus, non faclus est. ex edit. agnoverunt:
Vigil. restituimus.
" yerjj iojiim
!iSl""'• \
5» S. PHOEBADHEPISC. AGINNENSIS * iO
An non et unius substantise vocabulum, quod ini A Prohibes itaque in Deo snbslantiam noniinari,
Scripiuris non putas contineri, mecum pariter pro- quasiomnequod substantia dicitur, res ipsa unius
fiteris : nisi quia illic habuisti quomodo malignos> generis habeatur. An ignoras aliler cceleslia, aliter
sensus tuos occulta fraude in utroque conlegeres ; terrena constare; sed et in ipsis ccelestibus rebtis
ut mecum hoc ipsum sono vocis exprimeres,, atque mundanis inagnam differcntiam inieresse?
sed lamen longe dicti intelligenliam separares? Aliter enim angeli, aliter singulse Virtules constitu-
Sicuti el illi hseretici qui resurrectionem carniss lionum suarum subslantias aceeperunt, sicuti Apo-
negani ad decipiendas "animas simplicium, vccdi- stolus ait : Alia claritas solis, ulia claritas lunm, alia
cunl his qui in carne non resurgunt. Sed si disculias3 claritas stellarum (I Cor. xv , 41). Sic el in lioc
eos cur hoc dixerint, ciini scias illos carnisresur- mundo, ul diversa genera rerum, ita et diversa cor-
rectionem omnino negare, dicent libi : Voculique3 pora animantium ; et omnibus stii cujusque generis
illi eril, qui in carne baptizatus non fuerit.utanima i subslaniia, sicut Apostolus dicil: Non omnis caro
ipsius dum in corpore est, de morte delicloruml eademcaro (Ibid., 39).
suorum, ut de sepulcro criminum per baplisma, ini Si ergo ea quse a Deo facla sunt, diversas quali-
eadem resurgat. Solius enim animoeper lavacri vi- tates substantiarum suarum habent; lu pulas in
talis gratiam resurreciionem in carne defendunl;; B Dcolalem esse snbstantiam, qualem habel aJiquid
nam et ipsius carnis salulem excludunt. Et hi perp horum quod faclum cst, ut possitcontraria recipere?
verisimilem confessionem innocenlium memes oc- Absit. Quoe est enim substaniia Dei?Ipstim quod
culta fraude seducunt. Et ut solet lethale poculumi Deus esl simplex, singulare, purum, nulla concre-
mellisdulccdine lemperatum, stiavitatefallenle, per- lionepermixtum, limpidtim, bontim,perfecium,bea-
imere; sic et hoc malum per blandimentum au- lum, integrum, saiiclum lolum. An lu putas inane
rium, audicnlium scusus quadamlabe contaminans,( aliquid esse el vacuuni, quod esl Deus? Iloc eiiim
contagione vitii adhsereulis inficit. dici blaspbemia est, ut inanc pntelur, per quem
cuncta constiterunt, qui omnia Verboedidit, ratione
CAPUT IV.
composuit, virtule perfecit, cujus nutu et imperio
Quo argumento Ariani Deum non esse substanliam 1 universa reguniur, cuncla deserviuni.
probare conlendanl. Ejusdem argumenti dissolutio. Et bene de Deo legis scripltim : Ego sum, qui sum
Denique et nunc possenl o^oouo-iov siculi cl coetera\ (Exod. iii,14); cl: 0«« est, misil me (lbid.). lit ipsc
verbo leuus nomiuare, si liaberent quomodo illud ad1 Salvator Domiiius : tlac est, inquil, vita mtema, ut
aliam inlelligentiam scaevosensu perverierenl: sed1 cognoscanl le solum verum Deum, et quem misisti Jc-
cum viderent se in hoc verbo concludi, iiullam om-- C sum Chrisium(Joan. xvn, 5). Est ergo c in subsian-
nino mentioiiem hujus fieri voluerunt; ne aul pro- lia essenlia sua Deus, cujuscognitio vita oeiernaesi,
fitendo lioc crederent, aut credenles professi vide- qui et lauius esl, quanlus dici non potest. Qui ttinc
rentur : suhiili ingenio excttsantes, quod aut scri- digne oestimalur, cum inoeslimabilis dicitur, ulique
ptum non esset, aul Deum in substantia dici noni velis acnolis.
oporlere, ne corporeus crederetur. Ergo ipsum quod esl, hoc esl substantia rei, qtise
Deus etenim, inquiunt, eflicit ul sit subslantia,, csse defendilur ; quod lamen jam diclum esl, quan-
non tamen ut ipsc Deus in substaniia deputelur ; tum et quale sil, nec mente concipi, nec sensusesti-
qnippe, aiunt, cum omnis subslanlia contraria reci- mari, nec auimo definiri potest; dummodo conslet
piat. Deus veroqui nibil diversum admitlere potest,, esse quod esse creditur ; ut de eo ipso quod Deus
substantia dici non debet. csl, inde sit Filius, ut verus sit Fiiius, el verus sit
Ignoscerem libi si hoc simpliciler diceres, si ru- Pater in Filio, el Filius in Patre. Hoc erit oftooOo-jor,
disadliancqua-stioncmaccederes, si non ipse esses,, id esi, unius substanlisc cum Patre, siculipse Domi-
qui semper vel de alia substaniia, vel de nullis ex- nus ail : Egoin Palre el Paterin me (Joan. xiv, 10);
stantilius Dci Fiiium asserebas : at cum idem ipse! et : Ego et Pater unum sumus (Joan. x, 30) ; et :
sis, qui binc saejieconvictus, soepe confessus, socpe 3 D Egode Patreexivi (Joan. xvi, £8); el : Qui me ti
negasti, sxpius aliler immuiando danmaius es: quii det, videt el Palrem meum (Joan. xiv, 9).
eliamb nunc vi, ambitione el potentia exagitans,, Non immerito, quia Filius Dei de Deo Palre natus
lurbas omnia ; quomodo pulas me ignoscere tibii est; el ideo de unilale substanliac, et de majestatc
posse frequenliuseademreiraclanli?Sed ne videalurr deitalis unum sunt, siculi el Hieremias propheiavit:
bsec perversitas proejudicatamagis quam examinalai Qtiis stabil in substantia Domini, et videbit Verbum
damnari, breviter tibi de hac opposiiione respon- Domini(Jerem.xxm, 18, sec. LXX)? Et iterum : Si
deam. stetissentin substantia mea, et si audissentverba mea,
» Hunc eliam loctim nobis edil. Vigil. restiluil,, sed sola edit.Vig. addit, et poteniia.
cum haberetur in mss. et edil. Ambrosianisin ha?c c c Ilaomnes edit. et cod. Loet.;at Vigil. edii. re-
veiba, animas timplicium,dicunl hisquia in carne noni secuit, essentiasua, pro quibus Tell. cod. stibstituit,
resurganl diccntlibi: Utique illeerit, etc, iuepioj sententia sua. Verum recepta lectio non esl mu-
sensu. tanda; idem ea significat, ac si scribatur, in ordiue
b Ambros. edit. cum ms. Tcll., nunc in ambitione e substautise per essentiam suam.
exagitans. Vigil. edit. cum Lsct. cod., vi, ambitione;»
U DE PILII DIVINITATEET CONSUBSTANTIALITATE TRACTATUS. 42
avertissemeosab studiis eorum pestimis (Ibid., 22). A / uuod Deusest, oestimari,comprehendiet definirinon
El apud Salomon: Subtlantia mea, dulcedomeaett posse : nec vere aliquid ex his quoein hoc mundo
(Sap. xvi, 21). sunt, majestali divinoecomparari; quia nihil de om-
CAPUT V. nibus istis quse videnlur aut dicuntur, secundum id
Cum unilas tubstantimin Patre et Filio, non solum quod Deus est, condigna similitudine seslimari po-
sed et auctoritate test, quippe cum ipsis intellectibus et sensibus ma-
prophetica, evangelica comprobe- sit.
lur, dici non in sacris lilterit non jor
polesl o^oouo-eov Ideo prsemonuit ut divinitatem substantioe cre-
inueniri.Qumsit ratio nominis.Prmterea, si ad ati-
deres, et verum Filium de vero Patre cognosceres:
quamsimilitudinemvelitArianutin Deo comparatio- de
nem instituere, non potesl expressiuscomparatum qualilate autem rei requirere non deberes; quia
quale aut quantum sit, scire non possis. Hocenim
definire,nisi cum dical, Iumen ex lumine.
propnetoc, hoc aposloli prsedicarunt.
Cum ergo hanc unitatem substantise'inPatre et Fi-
CAPUT VI.
lio non solum prophetica, sed et evangelicaauctori-
tate cognoscas; quomododicis in Scripturis divinis Quid sil Deus. Ulrum ei aliquid possit comparari.
o^ooutrtov non inveniri, quasi aliud sit ouioouo-tovquatn jj
I Ratio qumdamest, qumapud Grwcot Aoyoj-nomi-
quod dicit: Ego de Deo Patre exivi (Joan. xvi, 28), natur, queeinter Patrem et Filium personasvel vo-
et: Ego et Pater unum sumus (Joan. x, 30); vel cabula distinguit. llla Ralio multis nominibusap-
quodpropheioeex aperto substantiamDeiintimabanl? petlatur. Qua de causa singula de Filio dicanlur.
Hu'cest autem nominis ralio, ut iu Patre et Filio Denique prc capiu, pro viribus, pro fide nestra
unitatem substantise credas, licet rem ipsam quseest intueamur Deus quid sit, et videamusan ei aliquid
inenarrabilis, definire non possis: ut sive lumen de pessit comparari. Certe hic est, de quo el cum dici-
lumine dicas, sive verbum de verbo , sive spiritum tur, non polest dici: cum aestimatur, non potest
de spiritu, sive Dominumde Domino, quodcumque seslimari: cum comparatur, non potest comparari:
de eo dixeris, unius tamen essentisePatrem et Fi- cum definilur, ipsa sua definitione crescit. Qui cce-
lium credas, et de eo ipso quod Pater est, Filium in- lum mauu sua aperit, pugnoomnem ambitum mundi
telligas. Namsi aliquamcomparationemde rebus his clandil. Quem totum omnia nesciunt, et metuendo
quocvidentur, in eo facias; ipsa dissimilitudine re- sciunt. Cujus nomini et virluli famulatur hic orbis,
rum non ralionem ostendes, sed altercationem dis- et ipsa elemeniorum sibi succedentia momentanea
a
putationum induces, ut cujus voce descriptum est: vicissitudotestatur. Videergosi potest aliquid esse,
Cui me comparabitis(Isai. XLVI,53) ? Ac proinde C cui possit Pater comparari et Filius; quia talis est
Deus cui assimilari nihil potest, sufficiat credi, quod Filius, qualis et Pater: nun enim ipse se unum cum
ipse seiiiitur, quem ipse credi se voluit, non indicari. Patre diceret, nisi talem se, qualis est Paler, sciret.
Deniquesidchoc ipso quod mecumprofiteris.adali- Ratio quaedamest, quse apud GrsecosAoyo;nun-
quam similitudinemvelis in Dco conferre, nescio an cupatur, quaeinter Patrem et Filium personas vel vo-
quodcomparaveris,possisexpressiusdefinire:utputa, cabula distinguit; quia et ipse Filius Ratio dicitur.
cum dicis lumenex lumine, si ad explanandumillum QusetamenRatio multis nominibusappellalur: modo
scrupulosanarraiione cogaris,quseroquompdolumen Verbum, modo Virius, modo Sapientia, modo dex-
exlumine credas? Utrum quasi lucemam ex lucerna, tera, modo brachium, modo margarita, modo thesau-
vel quasi solemexsole; ut autduaslucernas, aut duos rus, modo retia, modo aratrum, modo fons, modo
soles,quasi duos deos sub hoc exemplo inducas?Aut petra, modo lapis angularis, modo agnus, modo ho-
spleudorem luminis ejusdem lucernse,vel claritatem mo, modo vilulus, modo aquila, modo leo, modo via.
solis de eodem sole fulgentem, lumen de lumine Et ila cum sit Deusomnia in omnibus, ul per haec
consignes,ut in matricem luminisPatris figuram as- vocabula divinarum dispositionuramysteria cognos-
similes, Filium vero in splendorem claritatis osien- cantur, non ul ipsa majeslas Fiiii Dei proprie defi-
das; quod de eo propheia dixeril: Apud te est fons J' IJ nita monstrelur.
vilm,el in lumine tuo videbimuslumen (Psal. xxxv, Quid est euim Filius de eo quod Pater est? Alius
10); vel Salomon,cumdicit: Candor est lucismlernm, idem. Nam c et ob hoc Verbura nuncupatur, quia ex
tt speculumsine macula Dei majestatis, et imago bo- proprio diviuo ore processit, et nihil Pater sine eo
nitatis illius (Sap. vn, 26); vel Apostolushic (Coloss. aut jussit aut fecit. Virtus dicilur, quia vere de Deo
I, 15) prsedicaverit Salvatorem nostrum imaginem et semper cum Deo est, el omnis potestas Palris in
esse invisibilis Dei, eo quod imago b soiis lux sua ipso consistit. Sapientia appellatur, quia de corde
sit, quoede eodem sole precedit. Patris adveniens , arcana ccelesiiacredentibus rese-
Sed quanla ad hoccresponderi possunt quoelites ravit. Dexteranuncupatur, quia per eum omnia opera
generant, quod Aposlolusprohibet (II Tim. n, 24), divina perfecta sunt. Rrachiumdicitur, quia ab ipso
longumest dicere: quippe cum constet lumen illud omnia conlinentur. Margaritaappellatur, ul nihil illa
a Vigil. edit. sola : Et quia ex voceDei scriptumest. 8 Ambr. edit., Namet hoc Verbum;meliusVigil. et
b Voxsolis in edil. desideratur, quam e cod. Tell. codex Tell., Nam et ob hoc, id est, ob hauc rem, etc.
resliluiinus inlegritati sensus non inuiilem.
PATROL.XX. 3
45 8. PHOEBAbHftPmC. AGlNNENBtS 41
preliosius habealur. Thesaurus dicitur, ut in ipso A tas, quam imperia divisa? Pofro Pater ac Filitisetsi
omnes opes et divitioerpgnorum ccelestium cenditoe duce personoecreduntur, raliorie tameh et subsiaiiiia
agnoscanlur.Retia dicitur, quia per ipsuth,et in ipsc unus sunt. Naminaequaliumsocietas melioris offehsa
de mari steculi diversa genlium miiltiludo sicut pis- est; et in injuriam ejus qlii venis Deus est, non ve-
ciurtl per aquambaptismaiis in ecclesia Congregatur, rus alius comparaiur. Cum atitem ego Patrem et Fi-
ubiboiioruin malorumquediscrimenagrtoseiiur.Ara- lium slatuo, unitalem generis assigno: et sj illam in
trum nuncupatur, quia signo crucis susedura pec- personfs divido; disrretiones tatnen personnrumrur-
tora subjiciiinlur, a ut necessariosemini ipsa proepa- sus eadem nomina in unilalem sui nalurali legis fos-
reniur. Fons aquoeVivseappellalnr, quia ex eo sitien- dere consignant.
tia corda coeleslis aquoegratia irrigantur. Petra di- Undeet tanlus est Filius, quanlus videbiturPater,
cilur, quia credentibus fortitndinem, ihcredulisduri- lolus de loto, inleger de integro , perfectus de per-
tiam proestat.Lapis angnlaris dicilur, quia utrosi|ue fecta consummalaqtievirtule, sicut Apostolusdicit:
parietes novi et veteris Testamenti unus et mediator ln quoomnis plenitudo divinitttliscorporaliterhabilat
in semetipso continens copulavit. Agnus dicitur, ut (Goloss. it, 9). Nani d et Hieremias receptissimus
inhocehlia Cliristi et passio demohslreiiir. tlomo di- prophetarum , hahc unitatem divihilatis in Patrfe
citur, quia secundum carnem propler lios iioniihes \\ ii et Filio seiens ait : Hic esl Deiis nosier, el hon
nasci dighatus fest.Vitulus dicilur, qtiia piopter no- deputabitur alius absque illo : qui Vnvenitomnerh
sirata saluteih pali siisiihiiil. Aqniia dicitiif, quia viamprudenlim,eldediteamJacob puerosuo, el Israel
post VeherabilettiresufTettiiohom,"Diit rex alituhi ad dileclosuo. Posl hwc in terris visus est, et cttmhomi-
Patris perVolatsedeni. Leo dictus est, quia ipse est nibus conversdlusesl (Bariich.iii; 3ti-38). Et Esaias
rex regum, qui mortem oczabulum virlrilis suoepo- hoc ipsum proedicat dicens : H-iee dkit Dominus
tesiate comminuil. Yia esi, qnia per ipsum ascensus Deus: Fdtigata est JEgypms, et negotiaiio JEtMo-
est, Veritas, quia mendacium nescit. Vita est, quia puth; et Sabaimviri excelsiad le transienl : tui eruhl
ipse universa vivificat. servi; et post te umbutabunl vincti compedibus,et le
VideSergoper hsccvocabula signffleationesei dts- deprecabuniitr; quohiam in le Deiis esl; et non esl
pOsilionumet operum divinorUih prseosVensas;noni alhts Deui prmtet te : tu es ehimDeus (Isa. xiv; 14).
tamen ipsum Deum proprie definiuim?Est ergo Pa- Quod iie jputes me eo supercilio dixisse quo Sa-
ler Deus immensus , scternus, iiicomprehensibiris, belliuSfertar, qui ipsum Palrem, ipsuni Filium pro-
inseslimabilis. Est et Filius ejns Deus et Dominusi Irletur; non ita nos lolum in uiiam sententiam co-
nosleri lantus, quanlus est et Pater: sed fion aliunde> gimus, nt alioruni liseretrcorifmfrande capiamnr.
quam de Palre: quia Ego, inquit, de Patre exivi,hoc; G Sed qiiia in ipsh nomfhe persbhafum auctoritas fn-
esi, lumen de iumine. dfscrela cPgnoscitur, et Filius hon genere, sed per-
CAPUT VII. sonaliter a Patre neminatur; proinde tctom Patri
De reniotioneoccasioniserroris quam hwrelicushomo aseribimus, quod est Filius; et totum Ftlio, qtiod
Pater est. Nifiii non videbitur PatriSv qued judi-
ex tioc caperepossel,quodduo nominavel dumper-
cabitur Filii : nec Filii, qlrod d-efendittir Patris;
sonm, id esl, Patris et Filii, slaluanlur, quasi dtto
dii dicanlur. quia unilas nTajesTatisuon slnit deos p^teralivoca-
bulo appellari : quippe ctiiiTconsfet Patrem et Fi-
Sed ne ex eo oceasionem aliquam hsereiieus ca-- lium unius esse subslanikKjunde titerqire nmi Deus
piati cum duo nomina , vel duas personas, id est,, est dicltis.
Patris et Filii statuo, quasi duos deos dicahi , ut illii Hltid aiite cuncta metueuies, ° quia wisi Pater et
duos ex diversitate confingunt: nos aiilem Pairem ett Filitts unum noii siht, in invidiam recurrat a'tictoris
FHiumita nomihamus, ut unum Denm in his persp- intefpolata hativitas; hoc enirti placult hoereiicis,
nis et nommibus consignemus.Viderint philosophi,, ut DetfsiHe oihmpoiens, iiivisibilis, ihVmensusdege-
vidierinthoereticidiscipuli eorum, qui potestatum di- neraret in Filio, ' rtoh hiodo potestate, sed condi-
versilate variantur: Nobistamen unusDeusesl Paler,•, Bftionte
] mhtata, quasi non potuerit Pater de semel-
ul AfiosTokrsdixiI (lCor. vlii-,6-), exquo omnia; et ;t ipso talem habere, quaiis et ipse est. Proinde n«s
nos ex ipso : et unus DoriiinusJesus Christus, Deus s verum Filium de vero Patre; qui semper firit, et est
Dei Filius, per qiiemomnia; el nos per ipsum. onius sU^stantisccum Patre, defendimus. Et hoc
NanVperdtvoquid aliud imeUigiiur,quam doorum n esi, qhod Grseciofjiooiio-iov appellaiit, id est, cum irtb
per parres divisa substantia, c et>cum nominibus is alind ipsum; s tit personoeahdientia nominatimfle-
ipsisdissociala naliira agendi ac jubendH-amvolun- i- rent, et noti ut substantiam vocabula sepa^rarent.
a Edit. Ambr., ut necessariorain ipsa; cod. Teli.,, adveriere licet.
ul.mcessaria iii ipsa: optimeVigil.,ut in lextu. 6 Vet. edit., quod ubi Paler; Vigil., ne si Paler;
b Ita cqdexTeii. et edit, Vigil. Ambr. vero ut rex
x mss., quia nisi Pater. At seq. membroubi vet. edit.
dlldmad Patrik, 'efrc. ac hVss.ihvidiarecurrat, multomelius Vigil., ininvi-
c Ainbr,,edit. cum.cod. Tell. el Loet., etcum om- i- diam recurrat.
tiibusipsi afsipciata; Vigfl.coiiciiihius,lit ih texTu. 1 Ifa edit. Vigil. Ciithin aliis ac mss, habeatur:
d Rtihi. edft. Si6'la,Ndmet Bhrtte.Sed et IrimcHie-:- Nbh mtidopqlestessede conrfia^oiiei^nullo s.ciTsu.
remiaenomine eiiam ab Ambrosiocilari nou semel ;1 s Vet. edtt., ut pefsonm auitiehiis homihatim.
,13 DE FILIl DIVINITATEEt CONSDBStANTlALlTAtETRACTATUS. iQ
CKPVi Vtft. A fOefant; ut iiriiffscUm'in liOmiheriT
A. figuratur, limus
esse jam desiriit: arit pisces, arit aves ctim dc aqua
HmreseosArianwmysteriumdetegiiur. Cur Filium de
proceduiit, ex eo jam h'oriaqria,quiaaliud : ut luiuni
subslantiaPalris credi nolint. Arianis argumentis figuli, cuih solidattir ih leslam : ullapis, crim dissol-
respondetur. Mullum interest inler ea quw facta vitur deceCliisih fcalcem: iit areha, cuiri mutatur ih
surit; et eum qui omnia fecit. Quemadmodutnih vitrtirii, el coelefa tjriseIpngum esf fecensere. Sed
multisac variis figuris Deusse patribus ostenderit, mUltrim 1
Dis- iritefrist, stulie' Ifseretice, intef ea quse
qili tamensecundumdeitatemviderinbn poluil. faefa sririt, et eTihrqWoiJJiiia,quemadiriodumVclriit,
putationisconclusio. fecit. Qjusefacttisufif, slSCrlptsecoflditihniae6erviurit:
Sed ut OiriVrefhysteriurii'fisefesisAfiariat' (fadit- qui veToffeCrt,suoe'vblitnTatis'&i pfopfif juiis esl.
caih;cur ifcliritFifiuriT'd*ePatrii suBstaTitiacfedi, Neque pcVcfe'st iri alfffd,^riamqriridest,aliqifocogenie,
brfevVtef intlhihbo. Aiutitetiiffi: Cumslt fdils Pa'ief mritVVri: sfedpfohl'Vtiif,-el ciii vtrft, se ddihiohsTral.
omnipotefls; irivjsibilfs, Incohvertibilis, ihinTutabl- Nam si arigeli fri figufa frriifiiriuriV ssepe s^tiritvisi, et
lis, riefffectus,sehiper idefh, seTefrius': Filirisvero tamen alitid hitti surit, qiiatiitq,u"P'6* M e^se' Uoriiiit,
visiblHs',n%\'& ssepepatribuS visus esl; et coTiverfi- neque snlistantisfrti'riiutant, cririVforiiVShV humahi
bilrs aTqrife irfutaiiilis,qfiiiain vafils figiirisqiiibusqriegB cef prifii samririt; qtfafitri'Mf^lSip^tfririltoftosfer,
sese hVohstravit: qui sidePatris, ihquiunt, esset qiii oriTniafecit, qui ipsut angefis, Uf lioti pa's~s'eTi't,
substsrrilia,riuhiqhamfieri possfet,ut ante cafnis a's- sui institiiiione COfiCesSit?
siimptroifeiriaut visibilis atft ntriiabilis cerfiferetur; Hricaccfeditqtiod sic FlllilhVDei, Ul jafrit dictrim
qrtin poTius rri fleqnaliiatfequa Pater e»t, pernfah- est, visrini ai patfibris apprriljamris',rii nbri fpturit in
siSsef, ex coius substantia erat; (Juiaquori de Patre illo, quod Deus est, virferetuf: setf disposVjiones
est.nec videri, nec mutaVi,riec converti possecrC- rerrim fiiturafririV,qrise iuis quibtiiqufe teViiiVtofibris
deTtdufhest. cffrijplendoe fefarit,in illoper imagmfehVcefhefenior.
AeceVIit ad CauSarri,quia curn illapsus esl in Ma- Nam quft FiliuVriDefvidere potriit, ariteVfuamcoVi-
riafn, cuhr Vifgiriis oterum bpplevii; aliud ufiqoe spicabfleffimafcriam, sicut eiptafcufl, assVJJrii^sit, vet
ex illa, qriahVqriod Vefleral, natttnt est. Unde jam, ipsrim liomiheiriiridaefe di^riattrisfe's(?
a
iiiquiriflt,corrupTasribstantia statum vertil, ordi- Qrii etsTAbrahae ^isas fesT( Geri. XVin,1), sed
nerit pfefdit, continuo immrilaiioiieipsa fofmandus in foftiia Huiriani Cofpori* visus est, quo scilicef
de Beo iri horttirierh,de spifito irt Catrfem.Et utiqrie postrfeWis tfemporibus iii liofhirie' Vehturus esse
translaiio orririisrhteferiTptib' est pristini. Ac per fioc ostfeiidfeftitiir.
aiitfft: Si Filius d'e Patris subsiamia Csset,jarit et C f Jacob tlhni alilii In arigefb, afibi sfeq^ue vidfefurin
PsttfeVhmTnofemvidCri substantiae stfse vel tradi- hOTttirie ( Geh. xxvin, 13 )'. Qui idfcose in arigfelo
litfrie, vel fiiie : et pretnde FiTiurriex alia Substan- demoflstravit, ritririritirimsferiVagril'6'oiisiIii iridicafet:
tia cfedefe maluefunt,' qticd corivefti, et mutafi, et in homirife^fero,CrithqueetcrilliifetafusIriissedesCri-
videfi possit; quia hoc de Patris Sfrbsfantiacrefli bitur; utiritagiriem futlifoecof/ufitaitiprifs quam cuht
ririnKeeaf; IsrafeliiabitufUSfefat, cum secufidurriliomirifeniad-
Hsecest causa erroris, haecorigo hsefesisAriarisc: verirssef, pfseciprifeiridrcafet. Sefl rit Doriiinumcre-
drifhnoTTirilelliguTff VirtatemDel, neque tariti Saera- deffet,feriritq;u;o' tarito eertamiiVfesrib flghra bbriVihis
meriti dispPsrtioheriiagnoscunt, ut Deum humah'?s luCfabattif,Isfafel( Gen. xxxfi, 2* ), id est, Ifoino
coriditioriibuscompafdrit. b Quibris pffmo respou- ViderisDferirii,irbTfifenr afccepit. Vidi, inquit, tieum
iri loco Filiuni Dei rion ita visum, ut DeUS fdciedd facierh, et salvd fabla est dtiimd thed (Ibid.,
derifdttrir
erat, sed ut homo capere pciferat de 0eo; deinde 30 ). Et litiqtfeflgriram liotVtitiiS videfal, ifuatfiDeris
vafiis flgurWnori mutabilerii8t cPrivefilbilehiip^rim DeiFilius rndriefat.
esse, sed IiPc e*ssepoleritiacDbi, ut cuiivSrisingrilis, MojSt ih rribo rii fitfmriiaigniS appafuit (Exod.
prtfut volf, revelafe dighatrif, habituih hiutet, 116'ri uf, 2), ui lumeri Cfedferitibris,infcreduTisj"ridicium
subs"tari'tialhiveftat: riec pftfpTietaterii qualilatis'D I demoristrafe't;fjuia' ChristriS cfedenlibris salus fest,
amitfatf seTljuxfaimeritum videmis feihperamenturii nori cfedeiitibus prjeh»,tft Apostohjs sfit : Aliis odor
majestatii adbtbeat: ipse ta?riienideiti, ut sempef vitat iri vitath, dliis ddbr ritotiis (n ihdrtem (II Cor.
est,' iwsnbstaniioesuai propfietate pCfriTarieat;sieut; rt, 16).
scriplum est: Mutabiseoset ntuiabuhtitt: iii auiemi Populum Israel in-chlunfiia riubis p'ferdiem,et
idem ipse es, el dnriitilindh deficient(Psal. Ci,-28). per ricctem in Crilririinaigriis qua'Mdrix ifiheris prae-
Nam etsi iriulta sriftt ex his qu* ih htfc mundof cedebaT(Exod. xut, 21); utbaptismigraiiaritpernu-
videTBiur,qftSeex alio conveftaritur iri aJiud, rit de- bem, et donum sancti Spiritus per igriefh'ostende-
sinant esse quod erarit, et hoc sinl quod retro noni ret; quiaapostolus Paulus ih nubeptitresbaptizatos
a Arfibr.edit. etccd. Lirit., stdiim.veriit
Yigif. et.ihls., tit persohm'audieniia,hoitiinum(mss.,,ii coritinuo
ordinem,
jiofiiiHttthii).QuoTlautem ad dictioffehi Sitooi&tw pefdit immutaiiorierh\ ipsa forhiando;Tell.
auctor expiicat cumuno alitid ipsum : fioc Am&rosius § mutationem ipsarii foriiidndd, secunda riianu, ipsa
exhlbet. Iib. iri.de FideCap. la, num. fbrhiandi:
patrfa>JfiistffS « aptifiseqit. Vigil, ht iri cbiitexiiu
126, quem IobiJriisiBasilio desumpturiiviaeriahno-i- Teft. co*d.ef Vi|iT. edft., ijuibut
' prithi i» ioco
lavimus. retpdhaeWumiii Filiwni, elcJ.
47 S. rHOERADHEPISC. AGINNENSIS 48
scribit (I Cor. x, 2), et Spiritum sicut ignem esse A . Deniquecum in monte se paululura extra ipsum
Aposloforuii)Acta declarant (Act.i, 5). hominem exlulisset (Matth. xvri, 6), fulgore lumi-
Vides ergo per omuia, haerelice,cbaracleres divi- nis ejtis pene obcsecati apostoli in terram quippe
narum Scriplurarum in honorem Dei patribus proe- hominescecideruni, pericliiati vilam.nisi eis Domi-
ostensos; non lamen ipsum Detim, ut est proprie nus compresso rursum majestatis suse hunore ut
revelatum. Denique cum Moysesoraret ut laciem misericors subvenisset, secundumillam sententiam:
Dei pure videret, quid ad illumcontinuo Deus? Non NemovidilDeum, etvixit (Exod.xx.xm, 20). Ut ergo
poteris,inquit, videre faciem meam; non enimvidebil clarilas solis, d cum non usque ad nostros emicat
homo faciem meam, el vivet(Exod. xxxm, 20). Hoc visus, sibi salva esl; quia quod non videlur, infir-
ipso quod negatur aspectus, claritas assignaiur, quse mitalis est nostrsequorum oculos nubium texit ob-
scilicet tanta cst, quanla credenda esl, quoeinvisi- scuritas : e ita probat se non suo detrimento proprii
bilis indicatur. Cum ergo Moysesqui et situm cceli, laluisse fulgoris; sed carnis, ut dixi, beneficio,cu-
ctordines muudi,el elementorum vices, lotius de- jus causa Filius Dei (iliusliominisesse sustinuit.
nique orbis ornamenta digesserit, indicarit, expres- Nempe enim de Spiritu Dei Virgo concepit, et
serit;cui ipse Dcminus lesiimoninm perhibuit di- quod concepit, hoc peperit, id est, Deum homini
cens : Nemo erilex prophetisut servusmeus Moyses,B suo, ut jam dixi, sociatum, sicut ipse dixit : Quod
cui facie ad faciem,ore ad os loculussum (Num. xn, nascilur de carne, caro esl; et quod nascilur de spi-
7,8); Deumtamen pure vidcre non potuit. Meritoqui- ritu, spirilus est (Joan. in , 6): quia Deus spiritus
dem propheiia omni dignus, sed non usque adeo ut est, et de Deonatus est. Sicut el Angelus ad Ma-
iutueri Deum valerel, qua homo lantummodo esset. riam Virginem dixil : Spiritus Dei veniel in le, et
Et ulique hsec omnia Filii verba defendimus, virlus Allissimiobtimbrabitle : proplereaquod nasce-
quem in nionle Sina cum Moyse locutuni esse sci- lur ex le sanclum,vocabilurFilius Dei (Luc. i, 35).
mus (Exod. xxxi, 18), qui agendis explicandisque Vides ergo ipsumspirilum, id esl Filium Dei ve-
rcbus a Patre advenerat; quia omnia a principio nisse ad virginem; et inde Dei et homiuis Filium
per ipsum et ordiuari, el explicari, et manere con- processisse : nec lamen ipso indumente carnis Dei
vencrat, ul habendi Filii haec proecipuaralio con- Filium esse mulatum; sed eumdem ipsum esse in
siaret. El lamen sic visus accipitur, ut alicujus con- homine, qui fuerat ante mundum cum Palre; per
spicabilis, ut dixi, malerioe dispositione assumpla quem facta sunt omnia,etsine quo factum est nihil,
videretur, salva scilicet invisibilitate ejus, quam a sicut Evangelista ait: Mundus per ipsumfactus est,
ccnspectu omnium majestas inlerfiisa seposuit.Non et munduseumnon cognovit(Joan. i, 10).
enim sic humanis aspeciibus revelaius est, ut tota G Caeterumamentis est credere ab eo posse libe-
in illo deitas appareret: sed ad vicem speculi cum rari, qui ut liberarei, amissus est; ut nascerelur,
conceptos intra lucem suam vulttis quasi ad plenam oppressus est : ut iminorlalitatem reciperet, trans-
effigiem hominis includit; a ita majestatis ejus prse- ivit ad mortcm. Sed absil, hoerelice, ut sensus luse
cunle fulgore, intra id visum est, quud imagincm iniquitatis a catholicis admitlatur : nos enim credi-
veritatis, non ipsum Deuni proprie demonslraret. mus immulabilem et inconvertibilem, Verbum et
Sic et cum hpminem induere dignalus est, nen Spiritum, id est, Filium Dei; qui cum bominem in-
labem ailerniiaii inlulii; ut spiritum inearnem mu- duit, non staium verlit, non ordinem perdidit, non
taret, sed ul susceplo homine immnrtalitatematque substantiamimmutavit: sed illuvias ejusdem corpo-
;eiernitaleni ccelestisvitae proestaret. Nametsi Apo- ris oclerno clarilalis suoe lumine illuslravil; ut ad
stolus semet ipsumexinanisse dicit (Philipp. n, 7), nos per tramitem corporis ejtis lux sancti Spiritus,
formam servi suscipiendo; non uiique sicexinani- et scternajvitoegratia redundaret.
tum accipimus, ut aliud, quam quod fuerat, b idem Quemetsi passum credimus et sepultum ; sed ho-
Spirilus (ieret: sed ut seposito inteiim majestatis mo ille passus est, quem Filius Dei suscepit, quem
suae honore, humanum corpus indueret, quo suscep- induil, quem portavit. Sed quia totutn adauctorem re-
to, salns gentium fieret. Uieiiim sol cum nube tegi- D ferebalur, nuidquidhpmo ille paliebatur: ideo mors
tur, claritas ejus comprimilur,,non ceecalur; el lu- el passio Dominiindicatur ; nam constai immoriale
inen illud quod toto orbe diffusum claro splendore esse, quod Dei est : hominis, quod cadticum.
cuncta perfundit, parvo admodum obstaculo nubis Tertia quoque die resurrexit, non Deus in homi-
includilur, non auferlttr : sic et homo ille quetn Do- nem, sed homo potius in Deum.
minus Jesus Salvatorque nostcr, id esl, DeusDeique Ascenditin ccelos, obtulit Patri suo hominem il-
Filius indtiit; c Deum tamen in iilo non iniercepit, lum gratissimummunus, consedit ad dexierain Pa-
sed abscondit. tris, secuudum quod scriplum csl : Dixil Dominus
" Vet. edit. et ms. Tell.: ita majestas ejus ... inlra c Vigil. edit,., divinitatemin ilto, etc.
id visumesset:magiscmicinne Vigil. edit. ctim Loel. d Ambr. edit ac mss.,
cum.usque ad nostros;
inss,, ita majestntis ejus inlraid visum est, hoc Vigil. edit. negitionem adjicit, quam quidem illic
cst, sul) his couditionibns visio concedimr. necessario senstis exigit.
b Gill. el Rom. edit., idem Chrismsfterel; aliaaac e Vigil.edil., ita et majestas illa divina, quw, ut
mss., idemsviritut fteret. Minime male, supra enim dixi, corpusindtterat, probal se non suo, etc.
scripttim legtmus, ut tpiritum in carnemmularet.
49 LIBELLUS FIDEI. SO
Dominomeo: Sede ad dexlerammeam (Psal. cix, 1). A habet, nec terminum : cui est honor et gloria in sse-
Misit nobis Spiritum sanclumde propria sua, et cula soeculorum.
ipsa una substantia sua, prolectorem, sauciificalo- Hajc qui legis, per Deum obsecro, ne simplicila-
rem el deductorem ir» viiam oeternarn, sicui scrip- tem sensus in ambiguumtorqueas, aul alias quam
tum est ex voce Dei: Effundam de Spiritu meosu- dicla sunt, trahas; qtiia nos Patrem verum Pairem
Filiuin Dei, et Spi-
per servos meos, et ancillas meas (Joel. n, 29). Et confiiemur, et Filium Dei vertim
iterum : Spiritus ex me ptodibit (Isai. LVH,6). Et rilum sancuim vere Spiritum sanclum credimus :
divinilatis
ipse Dominus Salvatorque noster : De meo,inquit, tres personas uniiis substantioe,et unius
nec non Arii
accipiet(Joan.xvi, 1S); ex eo utique quod eslFilius, ' confitenies. Sabellii autem et Photini,
quia et Filiu3 de eo quod Pater est. sectam, et si qua alia sunt quae contra regulam
Exinde praefinito tempore venturus, vivos mor- veritatis veniunt, condemnatnus. Nicacnse aulem
tota fide ser-
tuosque judicaturus; ut reddat credenjibus prsemia, synodi tractatum omni animi nisu ex
non credentibus vero supplicia. vanles, amplectimur : hunc enim traclalum scimus
Cujus regnum oeiernum,immortale; nec initium contra omnes hsereses invicta verilate oppositum.

III.

LIBELLUS FIDEI.

Credimusa unum Deum , Patrem omnipoientem, B numquam desierit esse in coele : nalus de Spirilu
et unum unigeniium Filium ejus Deum et Dominum sancto ex virgine Maria. Verbum caro factum non
Salvatorem nostrum, et Spiritum sanclum Deum : amisit quod fuerat, sed coepitesse quod non crat.
non tres DeosPatrem et Filium et Spiritum sanctum, i Non demutalum sed permanentem eiiam hominem
sed unum Deum csse confitemur. Non sic unum nalum, non putative, sed vere; non aerium, sed cor-
Deum, quasi soiitarium, ncc eumdem, qui b ipse poreum; non phanlaslicum, sed carneum; ossa, san-
sibi Pater sit, ipse et Filius; sed Patrem verum, guinem, sensum et animam habenlem ; k ita verum
c
qui genuit Filium verum, ut est Deus de Deo, Iu- Deum et verum hominem intelligimus : ila verum
men de lumine, vita ex vita, perfectum de perfecto, hominemverum Deumfuisse nullomodo ambigimus.
totum a toto, plenum a pleno; non crcatum, sed Confitendumest hunc eumdem Dominum nosirum
d adimplesse legem et prophetas,
genitum; non exnibilo , sed ex Palre, unius sub- JESUMCUIUSTUM
stantise cum Patre :e Spiritum vero sanclum Deum, passum sub Pontio Pilato, x crucifixum secundum
non ingenitum, neque genitum; non creatum, nec Scripturas, morluum et sepultum secundum Scrip-
factum; sed Palris et Filii, semper in Patre, et Filio* turas, tertia die a morluis surrexisse, assumptum
coseternum. Veneramur tamen unum Deum: « quia in ccelos, sedere ad dexteram Patris; inde ventu-
ex uno Palre lotum quod Palris est, natus est Filius 2 rumjudicare vivoset mortuos exspectamus. In hujtis
m
Deus; et in Palre lotum quod inest, ll totumgenuit morle et sangiiine mundatos remissionem pecca-
Filium. Pater Filium generans non minuit, nec ami- torum conseculos; resuscitandos nos ab eo in his
sit plenitudinis susedeitatem : totum autem * quod corporibus et in eadem carne qua nunc sumiis; sicut
Deus Pater est, id esse et Filium ab eo nalum, cer- et ipse in eadem carne qua natus est et passus et
u
tissime tenentes. Cttm Spiritu sancto unum Deum mortuiis, resurrexit: et animas cum hac carne vel
piissime confitetnur JESUM CHRISTDH Dominttmnos- corpora nostra ab eo, aul vitam aeternam, proemium
trum, Dei Filium , perquem omnia facta sunt, qtise boni merili, aut sententiam pro peccatisseterni sup-
in coelis el quse in terra, visibilia et invisibilia: plicii recepturos.
propter noslram salulem descendit de ccelo; qui
a Unum. Codd. Vat. et Vallic, in unum. Mox, in num. Unus Quesn., quod Pater est Deus, idem ette
umim unigenitumFilium ejus Jesum ChristumDeum. el Filium... certissimelenemus.
b lpse sibi. Codd.Lucens., ipse sit Pater, sitipseet i Non demut. Sic omnes noslri codd. et Thuan.
Filius. Quesn., non demutatum, sed permanens. Credimus
c Ut esl D. Crab., id est Deumde Deo. hominemnatum.
d Unius subst. Quesn., et unius subst. Conjunc- 1 Ita verumD. Meliorvideturlectio cotl. Lucens.,
lionem omitlunt nostri codd. ei Crab. ita verum hominemet verumDeum intelligimus, ut
e Spiritum verosanctum D. ita cttm Crab. codd. verumDeumverumhominemfuiste nullo modoambi-
mss. Apud Quesn., et SpirilumsanctumverumDeum. gamusconfilendum.
f Comteruum.Crah. cinn plerisque nosiiis codd. J x Crucifixum,Quesn., crucifixumetmortuum.
alia interpuuctione, comlernumveneramur,unum ta- 1,1 Mundatosremiss.Quesn. inserit confitemur.
menDeum. n Vet corpora nostra. Hoecverba delevit Quesn.
' * Quia.Crab., qui. MoxLucens., Vallic.el uterque licei laieatur iila exhiberi in duobus Thuan. uii in
Vai., Deut nalusest Filiut. omnibus nostris quinque codd. diversarum eollec-
h Totum gen. Val. 1342, lotumgenuit in Filium. tionum leguntur. Solus Lncens. posl vel corpora
Vallic. et aiius Val., totum ingenitum, el in Filium. nosira sitbjitit accepimus.MeliusVallic. el Vat., ac-
1 QuodDeusPaler est. Ila codd. Vind. ac Tliuan. cepturos, deleto in iine verbo recepturos: pro quo
consenlientibus cseteris omnibus aliarura ccllectio- Quesn., recepturas.
 ANNODOMINICGCCI.

& ANASTASIUS I PAPA.

PROLEGOMENA.

VITA S. ANASTASIII PAP^E. A quia et eodem lempore Manidjsej inventi sjini in

I. urbe Rpjnja. flic fecit ordjoafiones djias in urbe
(Ex libro pontiflcali.) Roma per mensem Decembrem, presbyteros ocio,
ANASTASIUS, natione Romanus, ex palre Maximo, diacones quinque, episcopos per diversa loca de-
sedit annos ires, dies decem. Hic constituit ut quo- cem. Qui etiam scpukus est in ccemeterio suo ad
tiescumque sancta Evangelia recitarentur, sacerdo- ursum pilealum , quinlo kalendas Maii. El cessavit
les non sederent, sed ctirvi slarent. Hic fecit con- episcopalus dies viginii iiniim.
stilutum de Ecclesia. Hic fecil basilicam.quoedicilur
II.
Crescenjiaija, in regione secunda, in yia Mamerlina
in urbe Rpma. Ethoc constituit, nulla ratipne trajjs- (Ex Coust.fipist.Rom. Pontif.)
niariniini hojjjjnem in clericaius hqijorem suscipi, Iligro.nymusepist. 16, ad Principiam, ubi litteras
nisi quinque epjscppprum desjgijaret cbirographos, ecclesjasticas Qrigenis fautoribus a Siricio datas me-
NOT^E SEVERINI BINII.
Anattasiut. Ppst obilum Siricii el interregnum vi- B] referatur ad Arcadii et Houorii consnlatuin v, qni esl
ginti dierum, pridie jdus Martias, anno Domini Christi 402, ejusdem anni inense Aprili Anasiasium
398, qui est Arcadii et Hpnorii quarfus, Anasta- e vjta migras>e, alquc adeo facia couipulatjoiie
sius, lesle Hier. yir insigriis, ditissimoepaupertatjs annorum ab inilio et sedis ingressu , lempnre
et apostolicae sollicitudiriis, aposlolicam sedem Ori- supradicto pontificatum teuuisse oportuii. Raron.
gcnistarum lurbinibus agitalani occupat, ttatimque, anno 402, nnm- 42.
inqijjt JJjer- nqxium caput percufff, et s\bilanl\n hy- Constituitul quotiesEvangeliarecitarenlur,tacerdotes
drce qrti cpmpetcnii.Jpannes*cognomenioClirysostp- non sederent, sed curvi starent. Occasio hiijug decreii
iinis AntioclViaabdtictus, pust PbitriiiiNectarii, Cori- sanciendi liiuc fluxisse videiur. Tempore Atiastasii
siantinopoliiaims episcoptis eligilur,: ejusque aucto- Romaeinter presbyteros et diaconcs gravis conieniio
riiate ^fjjpana! ,EccJegi;Bpax et cmi.cordjaleddita oboria fuit. Hi enim administranl.es res Ecclesise,
ftiit. GainseWo Ari.inis .lemplum petenij jiegavit. supercjlip elati, presbyteros spernebant. Presbyteri
Ariarios iri cciiiuiieliaTh consubsVahlialiscariifleiias autem in eosdem insurrexere, atque ex consuetii-
cantantes , cantilenis catholicis oppressit; ac de- dinis RomanoeEcclesisejirocscriplo,ipsis sedentibus
inurn liinjulljiarjies, probibitis eorj.i.mcaniile.nis, eos stare dehere contendebant. Sed ep usque cou-
nrbe expel|it. Qb patrociniam mjserabilium vidua- tentio pertiuax progressa est, utetjain cum stanies
rtttri adversus Eudoxiam imperatricerri, avaritia in- diaconi coram pqpiilo legerenl evangelium, presby-
satiabili labPr.intem , susceptum , ejiis offensionem leri tamen minime a sessione exsurgereril. Anasta-
graviter incuj-rit. flpc jemppre prieclarum i.llud de iC sius ilaque hoc factum merito deiestatus, liiijusoiudi
eiicharistia mira.cu|um cooijgit: quo bucpella prp- decreto emendandumesse putavit. HaecexAuguslino
faria, pro sacf a eticharistia'dentibus admota, in et Hieronymo Raronius aiino 4U^, iium. 45. Quod
lapidem convefsa fuit. De quo Sozom. lib. vm, aulem diaconi RomanseEcclesiaemajori fastu lumes-
c. 5, Origenis boereses jam ante concilip AJexan- eerent, testimonio sancii Augustini, accidit partim
drino damnatas, Anastasius auctoritate apostolica prupter rpagnificentiamtirbis Romanse,quseornnium
condemnat, et per encyclicas tolum orbetn lerra- civitaium caput esse viderelur: parlim etiam quod
rum hac de re cerliorem reddit. Hieron. epist. 78 ordinaridis presbyteris astareiit, causas diversorum
et Apol. lib. i. ad sumraum pontificem referrent, acceptaque ab eo
Quibus damnalis, Rufinum, qui ea de causa S. responsa petenlibus redderent. Ex bonorum vero
Hieronymum scriplis suis graviter exagilarai, per administratione, non Romaj lantum, sed ubique
litlerasRomam evocal. Cum scriptis ajiologiisad rem majore obsequio diaconi quam sacerdotes IrequCn-
parum spectantibiis se dcfenderei, et venire con- tabantur; eaque occasione adversus presbyteros cer-
temneret. in absentem ssepe vocatum damnationis vicem erigebanl. Apud S. Gregorium libro secundo
sejitenliain imorquet. l(ieroii. apologia ad Riifuiuin, cpistola 14, 15 et 16. llonoratus arcliidiaconus Sa-
et epist. Anasl. ad Joannem Hierosolymitanum. lonilanus conquesius esl degradari sc potius, quam
-
D
Sedit atmos lr««. Vorius aunos quatuor, mensem provelii, cum ab eo in presbyterum ordinari lenta-
uniiip e.1dies tredecim. Oninium enim eonsensu, retur, non aliam sane ob causam, quam quod tlia-
obijt in fjne mensis Aprilis ; non qiiklem aniii 401, coni majore honore propter bonorum administratio-
sed 4u'2. Na.roex concilioAfricanom idibus Septein- nem sibi commissam a populo observarentur. Quid
bris, Vincenlioet Flavila consulihus, sub Aoastasio vero ad hujusmodi procaciam reiundendam conir.i
celebratq Qonsta.leum tuoc adbuc in vivis supersti- eos stalutum sit, vide cati. 18 concilii Nicaaui, et
tem fuisse, Quarc cum auctorilate Marcellini comi- Arelat. l.
lis, et Prpsperi W suis cbronicis, initium Innocenlii
 53 PROLEGQMENA. 54
Uioravit, adjungit : Non multum temput in medio.. A ris in medio, inquit, succedit in pontificatumv\r insi-
succedilin pqnlificqlumvir insignisAnaslasius.Quibus i gnit Anaslasius: quem alibi vocnt idem Ppctor maxi-
verbis lilteras illas iis qnibus data; fueraiit haqdi mus (b)'viruw ditissintmpavpenatis et aposlolicms.p.1-
mtilium profuisseinnuit.quia brevi postea succedens3 licitudinis. Knimveio, ul ex iHipssqccesspre lnnp-
Siricio Anastasius, malum quod Romse intuleratt centic erudiinur (c), eyusmeriia tqnta fuere ac ttilia,
Origenis mpl 'Apx&vliber recens Latine couversus,, ut jam excederent humanm conversalionis consor-
compescere curavit. Insigncm illum virum anno398i tium..- prw vilwpuritate el abundantia doclrinm,qua
Decetnbiis5 die, quoein dominicam cadebat, Anton. populum Dei lolo ecclesiasticmauctorilatis rigore
Pagius prdinatum putat. Ipsius autem obilunj Baro- (ferte vigore) regebat, ln id nimirum potissimum
nius eteruditi alii, Irilti lum Prosperj et Marcellii omni stttdio incubuit vigilantissimus paslor (d), ne
comitisChronicis, in quibus Iiinocenlius aniio 402 eii quid Chrisli Dei Ecclesiam macularet, ncve gregis
successisse ponilur, lum pluribus vcteribusMartyro- susecurse commissi fidem integram profanse novi-
logiis, in quibus Anaslasii dies festus Aprilis 27 diei tatis ausns inficeret. Proeclara ejus gesta ex Eccle-
consigualur, ad 27 diem mensisAprilis anni 402 dil- sise fastis repetenda. Verum beattim hpnc pontifi-
fertint. Verum his refraganlur non modp Socrales, cem diu Rqma habere non meruit, inqtiit Ilierony-
qui Iib. vn, c. 9, eum iriennio sedem Romanam ob- B mus (e), ne orbis capul sub lali episcopo truncqretur.
tinuisse scribit, sed etiam veleres Romanorum pon- Immo idcircoraptus atque translatut est, ne semella-
tificum catalogi, in quorum imllo pontificatus illius tam sentenliamprecibussuis jleclereconaretur. Exactis
ulira tres annos ac dies 21 aut 22 prorogalur, inplu- itaque iu pontificalu tribus annis et quinque eirciter
rimis aufem lantum annis tribus ac diebus decein mensibus supremum diem obiil stimmus aplistes v
continetur. Ubi obiter moneo accmatam non esse kal. Maiasapno ccccn. Quseest Baronii sententia (f),
viri eruditi annolaiionem, qua Corbeiensemcodicem coritraPapebrochium,Pagium, Cpu.stanlitimaliqsque,
medio sseculo vi exaralum, prse se ferre obscrvat. ab eruditis viris Tillemontio (g), Fontaninq (/«),
Anasiasiusannisn d. xxv.; alqueibi quidquam Rem. de Ruheis (i), Balleriniis (j) et Vallarsio (<t)
delelum opinatur. In eo quippe legilur, Anastasius propugnata.
sed.ans m. d. xxi. ; necquidquam prorsus oblitie- 2. Porro tanti pontificis tlusedumlaxaj supersunt
ralijmest. Porro in illa calalogortim istorum varie- episiolse; quarum altera jam dudum , allera. nup^r
taie Pagius, iis hserens in quibus Anastasius annis in vulgus prediere. Et prier qujdein Jpanui Hjero-
tribus ac diebus decem sedisse annolatur, eum anno solymitano episcopo inscribilur super nomineRufihi.
401 Decembris 4 die, quo festum illius in Hieroqy- Hac vero epistola Origenes damnatus fuisse perlii-
mianaMariyrelogiorecolilur, adcrelum migrassecen- g1 betur : an verp cum Origene fuerit quoqupdamna^lus
set. Ilunc, inquit Hieronymus (Epist. 16, ad Prh\- Rufinus, disputant viri doctrinse laude clarissirqj.
cip. ), diu Roma liaberenon oteruit, ne orbh capul Affirmant Baronius (/), Norisius (ni), Pagjqs (n) ac
sub tqli episeopq trunearetur. Ivtmo idcirco raptus Tillemontius (o): quod ilem ajite^ cei)S,uissevideT
qtque translatusest, ne semellalum sententiatnpreci- tur Huetius (p). Veruin alii potjori jure partis ad-
bus suis fleclere conqrelur. verscepaironi esse noscqnfur : quos iqler Coustaji-
tius (q), Ballerinii (»), Bern. d,eRubeis,(s), sed prse
III. reliquis Fontauinus ((). Quanj sajje posteriprejij
Galland.B ibl.Vet.Patr. tom. sententiam yel ipso texlu epistolaeAiiastasianocprpbe
(Ex VIII.)
acceptc comprobari expluratum habemus. Ip ea
1. Sanclo SiricioRomano pontifice anno cccxcvni enim epistola Rufini causapi a causa Origenis ma-
desiiienie ad superos evocato, pajrcos post dies, nifesle distiuguit sanclus pcntifex. Et de Origepe
id est ineunte niense Decenjbris, potUificaiunniniit quidem (u): i Hec igiiur, inquit, njcute copcepj, fr-
sanctus Anastasius. De brevi inierpinitilicio testis est dem aposlolorum et inajorum traditione firma|aip...
locuplessaoctus flierpnymtis (<j):Non m«fmmtempo- illum voluisse dissplvere.»DeRufinoajjiem(ti): «Aji-

(a) Hieron. ep. 147, num. 10, opp. tom. I, p. 95, D ] Vita, c. 32, § 6, p, 199.
nov. ed. Veron. (f)Baron. ad ann. 401, §4.
(b) Idem ep. 130, opp. I. I, pag. 980. (m) Noris. Hist. Pelag. lih. I, c. 2, opp. tuiii. J,
(c) Innocent. I, ep. 1. pag. 25.
(d) Anastas. ep. 1, § 5, infra. (n) Pagi ad ann. 401, §§ 9, 15, 16.
(e) Hieron. ep. 127, loc. cit. (0) Tillem. Mem. ecc). tom XII, art. 100, p. 242.
(f)Raron. adann. 402, §42. (p) Huet. Origen. lib. n, c. 4, sect. 1, § 20,
(g) Tillem. Mem.eccl. tom. XII, p. 650, not. 69, pag. 206.
tur S. Jirdme. (q) Coustant. Epistt. Rom. Pont. p. 723j §7.
(h) Fontan. Hist. litter. Aquil. lib. v, c. 8, § 6, (r) Baller. 1. c. cap. 2, § 1, p. 827.
pag. 279 seq. (s) Bem. de Rub. 1. c. cap. 17, p. 109, seqq.
(i) Rern. de Rub. dissert. de Rufin. c 17, p. 118. (1) Fontan. 1. c. cap, 19,-§ 2, p. 240,
" seqq.;
—
(;') Raller. ad opp. Noris. tom. IV Observ. c. 3, («) Anastas. epist. 1, § 3, infra.
§ 3, p. 845. (v) Idem ibid. § 4.
(k) Vallars. sub init. tom. XI opp. Hierpn. in ejus
55 S. ANASTASIUSI PAPA. 56
probo, ait, si accusat, auctorem, et exsecrandum Ainurbe
A Romapositi, qtiam princeps apostolorum
factum populis prodit, ut juslis tandem odiis tenea- statuit el fide sua confirmavit glcriosus Petrus, ne
lur, quem jam dudum fama constrinxerat: si vero quis contra prseceptum legat quoe diximus , damna-
interpres tantorum malorum consensum prseslat.... vimus, et cura magriis precibus postulavimus , ut
nihil aliud sui opera laboris exslruxit, nisi ut pro- Evangeliorum instituta quoeex ore suo Dei etCliristi
priae veluti mentis arbilrio, haecquoesola, quse pri- docuit censiira d, abhac recedi omnino non debere,
ma, quse apud calholicos Christiatios vera fide.... sedillud inmemoriam deduci, quodPaulusvenerabi-
tetientur, inopinalse titulo assertionis everteret. > lis apostolusprscdixit alque commonuit -.Siquisvobis
Paulo anle proeterea (a). «jRufinumconscientisesuoe evangelizaveritprmlerquodevangelizalumeslvobis,ana-
divinam habere arbitram majestalem > declaral. themasit. >Reliquaporro,proutinvu1gato exemplari.
Hoecaliaque in eamdem sententiam, quse apud lau- 5. His duabus Anastasii epistolis Apologiam sub-
datos scriptores latitis perlraclata videas, apertis- didiraus, quam ad eumdem pontificem pro se misit
sime arguunt baud fuissc ab Anaslasio damnalum Rulinus Aquileiensis; Coustantium assectati, cujus
Rufioum. Cselerum quoe ad hujus epistolse§ 5 illu- proinde exemplar pro more hic expressimus : illud
strandum ex Vallarsio annotavimus, antea pervide- tamen contulimus cum Rufini opcrum editione a
rat nosler Hieronymus de Prato, quem proiude con- B I Vallarsio solerter adornata , qui ad ms. codicem
sulerejuverit (b). Guarnerianum eamdem Apologiam exegil, et ali-
3. Alteram Anastasii ad Simplicianum anlislitem quot in locis feliciter restitutt (g), ut ex nolulis sub-
Mediolanensem epistolam, haud ita pridem inter jeclis constal. Hanc vero Apologiampro (ide sua ad
Hieronymiana scripta evulgavil cum aliis luculcntis sanctum pontificem direxilRtifinus, quo suseprospi-
vetustis litlerarum monumemis exanliquissimo Am- ceret existimationi, simulque invidiam apud sedera
brosianse bibliothecse codice ms. erudilus Vallar- apostolicam ob librorum Origenis mpi 'Apx^v ver-
sius (c). In ea vero sanctus pontifex, Theophili epi- sionera sibi conflatam propulsaret. Quo autem tem-
scopi Alexandrini studium ac vigilantiam laudans, pore scripla illa fuerit, cum ex ipso Rufino , lum
Origenis errores cum suo auclore ab se proscriptos ex llieronymo edocemur. Rufinus enim Romam
dcclarat. Hujusmodi autem epistola sub inilium accitus, ut suspiciones de Udesua ibi coram dilueret,
anni cccc scripta fuisse videtur; quo currenle Sim- hanc excusationem proetendit(h) : Quoniam, inquit,
plicianum e vivis excessisse, eique successisse Ve- ipse POSTTRIGINTA. FEREANNOS parentibus redditus
nerium, compertum habemus. Qua de re post cl. sum, el durum salis alque inhumanum erat, si tam
editorem (d) complura probe observata legas apud cilo desereremeos quos tam tarde reviseram,simul et
Ballerin. (e), alque imprimis apud laudatum Hieron. ^* quia tam longi itineris labor fragilioremme reddil ad
dePralo (f): quietipsam Anastasianamepistolam lec- iterandos labores. Hujusniodi autem excusationis
torum oculis sistens, aliquot in locis ex conjectura causas carpens Hieronymus, hsec ait (i): Prwtendit
emendatiorem exhibere studuit. Quapropler prout longi itineris lassiludinem,quasi TRIGINTA ANNISsem-
eam vir doctus emaculatam profert, operoepretium per cucurrerit, aul BIENNIO Aquileimtedent, prtt lerili
fuerit hic in medium afferre. Sic autem se liabet: itinerit labore confectus sit. Quibus ex locis arguit
4. Domino fratri Simpliciano Anastasius.i Gran- vir eruditus (;), anno cccc banc a Rufino missam
dem sollicitudinem atque excubias super gregem fuisse Apologiam. Nimirum , inquit, Aquileia in
suum pastor babere approbatur : similiter et ex alta Orientemdiscesserat Rulinus annocccLXXiiilluc re-
lurre causa civitatis diu noctuque cautus speculalor versus anno cccmu. Cum autem rotundum triginta
observal : magister a providus h navis hora tem- annorum numerum parlicula fere diminuat ipse :
pestalis et periculi magnam patitur animi jactatio- anno igilur cccc jam incepio currebat biennium
nem, ne procellis atque asperrimis fltictibus navis; Hieronyinianum, quo Aquileioe morabatur Rutinus.
elidatur in saxa. Pari animo virsanctus ct lionora- In eamdem ferme scnlentiam cl. Coustantfus(A).Ilasc
bilis Tbeophilus, frater et coepiscopus noster, circa porro presbyteri Aquileiensis Apologia septem quo-
salutis commoda non desinit vigilare, ne Dei popu- dammodo capita complecli videlur , quorum priora
lus per diversas ecclesias Origenem legendo in ma- quinque dogmala respiciunt : videlicet priraum de
gnas incurrat blasphemias. Convenlus lilteris nie- Trinitate, secundum de Verbi incarnalione, terlium
morati, convenio sanctitatem tuam, ut c sicuti nos de resurreclione, quartum de judicio extremo et
a Ms. magisterhaclenus navis. Num. magister au- hora lempeslatis,wquoris et periculo.
tem navis? <-Ut sicuti. Forte, ul scias uti.
b Ms. hora tempestalis ecoris et periculo. Forte, d Hicdeesse videntur aliqua.

(a) Idem ibid. § 2.
(6) H. de Prato. Dissert. 6, ad tom. 1 opp. Sulp.
Sev. niim.56, pag. 511.
(c) Hieron. opp. tom. I, epist. 95, pag. 552.
(d) Vallars. edil. Hieron. lom. 1, pag. 552, el ibid.
in recens. epistt. ad numm. 95, 94, 95, nec non in
Yit. Hieron. tom. XI, pag. 176. .
(e) Baller. 1.c. cap. 3, § 1, pag. 842.
(f) H. de Prato I. c. numm. 18, 21, p. 295 seqq.
(g) Vallars. proef.ad opp. Rufin. pag. 16.
(h) Rufin. Apolog. § 1, infra pag. 249 d.
(i) llieron. lib u adv. Rulin. § 2.
(;') Bern. de Rub. Dissert. de Rufin. cap. 16, § 1,
p. 110.
(k) Couslanl. Epistt. Rom. Ppntiff. pag. 713, § 4.
 PROLEGOMENA. S&
57
Ponlif. Rom. t. I, p. 719usque
diaboli seterna damnaticne, quintum de animarum A Coustantius in Epist.
In duobus reliquis capitibus Origenis se in- ad 730, addiditque p. 729-738 noliliam dedeperdilis
prigine.
non defensorem profitelur Rufinus. Quoe et falso ascripiis (d). Novis curis perpolitam dedit
lerpretem,
Vallarsius inedit. opp. Rtifini t.I, p. 411.
quidem omnia singitlatim enucleatFontaninus (a);
neque ipsum de his edisserentem lector adiens, ope- Epistolam ad Simplicianum Hierooymo igooralam
ram oleumque perdet. et neraini aniea cognilam, Vallarsius demum ex Am-
brosianse Bibliothecse codice ms. cum aliis quibus-
IV. dam aliorum inter Epistolas Hieronymianas lomo I
(Ex Schcenem.Biblioth.tom. I.) opp. ep. 95 evulgavit. Oninino sincera esse videtur.
1. Scripta. — Duse dumtaxat supersunt epistolm, Hinc deprompsit et conciliorum Collectioni tomo 1
locis
quarum altera ad Joannem Hierosolymitanum j'am inseruit Jo. Domin. Mansius. Eamdem pluribus
de
dudum; allera ad Simplicianum episcopumMediola- ex conjectura emendalam proposuit Hieronymus
nensem nuper demum lucemvidit. Prior a. 401, hoec Prato in ed. opp. Sulpicii Severi. t.)(Veronse 1741),
a. 400, scripta esse videlur, quo currenteSimplicia- dissert. 6, num. 56, pag. 511. Utramque tandem
nus e vivis excessit, et in locum ej'us Venerius crea- Garnerii, Coustantii et Vallarsii studiis illuslratam
tus est. Perierunl cpistolae dum ad Paulinum, una ad B additaque Apologia Rulini ad Anaslasium Andreas
t. VIII,
Aoysium, qua omnia, quse iti Illyrici partibus gere- Gallandiut in Ribl. PP. et vet. Eccl. Script.
rentur, recens ipsi commisisse ferunt; una ad Ve- p. 246-251,inlulit, simulque dissertationem super
nerium, ad quam in epistola ad Joannem Hierosol. Anaslasio c. 9 Prolegg. p. xxi seq. prsemisit.
respicit, una ad Afros, alia denique super Rufino in NOTITIA EPIST. NON EXSTANTIUM,
Orientem missa, Rufino assertore- Tria fragmenla QVXADANASTASIUM PAPAM ATTINENT.
Epistolarum ad Ursinum, ad Anaslasium II pertine- I.
re, Baluzius ostendit (b). De aliis supposititiiset fal- (Ex Coustant.Epist. Rom.Pont.)
so ejus decrelo ex Blondello Coustantius disserit. 1. Anasrasiiad Pattlinum el Paulini ad Anastasium
2. Edita. — Epislola ad JoannemHieros. quoniam litterm.— Pauliuus adhuc presbyter, postea Nolanus
ad eara saepiusrespicit Hieronymus.inter ipsas Hie- episcopus, epist. 20, ad Delphinum , n. 2, plures
ronymi epistolas a veteribus collectionibus est repo- epistolas, quse ad Anaslasium nostrum attinent, si-
sita, in Benedictina locum in lomo V, qui aliena mul indicat in hunc modum: i Sciat veneratio tua
compleciitur, p. 260 occupavit. E vulgatis Hierony- sanclum fralrem tuum papam Urbis Anastasium
mi editionibus bsec epistola primum in Romanam amantissimum esse humililalis uostroc.Nam ubi pri-
ediiionem Epistolarum Ponlif., dein a Baronio ada. " mum potestatem charitatis suse nobis offerendseha-
402, §26, recepta est, deinde in conciliorum Col- bere coepit, non solum suscipere eam a nobis, sed
lectiones migravit. Postea ex codicibus mss. Vatica- ingerere nobis piissima affeciione properavit. Nam
no et Bellovacensi a Joanne Garnerio inter opera brevi post ordinationem suam epistolas de nomine
Marii Mercatcris ed. Paris. 1673, partei App. 1, nostro plenas pielalis et pacis ad episcopos Campa-
edita est, addiia ex ejusdem codicibus personatiRu- nioe misit, quibus et suum declararet affectum, et
fini professionc fidei, quoe xn anathemalismis con- aliis beoigoitalis suoc proeberet exemplum. Poslea
slat. Cum in superioribus aulem editionibus, sicuti quoque inlerposito (einpore eliam ad Natalem suum,
eliam in sequentihus faclum est, in sectiones seu quod cuiisacerdoiiljiis suis tanlura deferre solel,
paragraphos sex divisa esset, a Garnerio in xn parli- invitare dignatus estv Nec offenstis; est excusalione
culas distincta est, qtiariim octavam laceram et cor- nostra :scdofficium sermonis noslri, quod in vicem
rupiam suspicatus, plane ad arhitrium interpolavit prsesentiscreddideramus, acceptans , animo nos pa-
damnationis Origenis et Rufini formula ; tametsi id terno et absentes recepit. > His quippe verbis qua-
.. non eo animo fecit, ul lectores falleret, sed quo ci- luor vel qufnque notantur episloloe : prima Paulini
tius in oculcs incurreret, verbainsiticiadiversocha- ad Anastasium recens ordinatum, quam illc benigne
raclere exscribenda curavit (c) et in notis p. 112, suscepit; altera Anastasii, qua Paulino benevolen-
prosuis agnovit, el fidem eis facere triplici ralione tiam suam ingerere ac vicissim significare propera-
conatus est, quarum nulla, ut Coustantius censet, id vil; tertia ejtisdem papoead episcopos Campanisc in
quod vult, necessario conficit, ac proesertim duoe gratiam Paulini missa ; quarla, qua Anastasius Pau-
poslremse verbis Anasiasii vel depravatis vel per- liiium ad Natalem suum, seu ad anniversarium ordi-
peram intelleclis niluniur.; Rejecta iiaque hac nationis susc diem invitabat, et id quidem prseter
interpolalione, integram ad Garnerii ct velerum inorem , quo soli consacerdotes , quod notandum ,
editionum varietatem denuo exactam et nolis suis hoc est episcopi, non simplices presbyteri invilari
et prsemonitione illuslratam exhibuit a. 1721 Petr. solebant; poslrema Paulini ad Anastasium , qua
(a) Fontan. Hist. litter. Aquil. lib. v, cap. 4. facilius secerneretur, addititia Garnerii verba pro
(b) lo Coll. oova concil. t. I, p. 1457. genuinisAnastasii acciperent. )d quod Ani. Pagie in
(i:) Nihilominus fuernnl, ul Coustantius animad- Crit. ad a. 401, n. 9, accidit.
vertit, tjui in his offenderent, quod notis ejus non in- (d) Hanc notitiara Couslantii huic Scboenemanni
speciis.ideoque characterem mutatnm arbilrantes ut subjicimus (EDIT.).
sententia adversus Origensm et Rulinum proiaia
59 S. ANASTASHJS1 PAPA. 60
quod voealus, ad Nalalis ipsius celebritatem non A J nondum exploratum haberel iilem Doctor, ad eam
convenisset, excusabat. Ex omnibus illis epi- respiciens epist. 78, ad Pauimachium el Marcellam,
stolis, tres primse brevi poslAnasiasii ordinationemi scripsit : t Oraleigitur Dominum, ut.... praidicalio-
scriptae memorantur, adeoque ad annum 599 perti- nem quoque calhedrse Marci Evangelislse calhedra
nenl. Ad ejusdem quoque aimi exiluin referendse vi- Petri apostoli sua prsedicatione confirniel, >hoc esl,
dentur dua?alise, ulpote quaescriptse sint uccasionei ut in Origene condemnando Anastasius cum Theo-
solemnilatis anniversarise, qua redeuntem ordina- pbilo consentiat. Ilis tamen subjicit : «Quamquam
lionis SUOD diem Anaslasius celebravit. celebri sermone vulgalum sit, beatum quoque papam
II. Anastasitimeodem fervore, quia eodem spirilu est,
2. Anytio vicet suat in Iliyrico committit.—Scripsit t lalitantes in foveis hsereticos persecutum, ejusque
et Anaslasius ad Anysium Thessalonicensem episco- litterai doceant damnatum in Occidente, quod in
pum, quo omnia, quoein lllyrici partibus gererentnr,, Oriente damnatum est. > Quibus verbis non obscure
ei cognoscenda commillerel. Cujus rei testis ln- indicat Hieroiiymus, Anastasii sive ad Venerium Me-
nocentius epist. 1 idem eidem Anysio munus de- diolanensem , sive ad Joannem Jerosolymilanum
leg.ins, hoc ei deferre se ait, < quod lanti ac laless ' adverstis Origenem litteras jam tum quidem fuisse
proedecessoresmei episcopi, id est sancisememorioe i H scriptas, sed earum notiiiam necdum ad se nisi ex
Damasus, Siricius aiquesupra memoratus vir (Ana- rumore pervenisse. Unde liquel hanc Theophili
stasius) detulerunt. > El hrec quidem notatu dignaj epislolam prsedictis ad Veneriumaut Joannem litle-
sunt Innoceulii verba. Inde enim conficitur, vi- ris recenliorem non esse.
carii apostolicae sedis in lllyrico munus alicui epi- VI.
scopo TlieBsalpnicensisemel collatum, loties inno- 6. Afrorumad Anatlasium litterw ac legalio. —
vari debuisse, quoties novus Romanocsedis prsesul1 Anno 401, Junii 18 die, Afri Carthagine congregati,
crearelur. flae Anastasii Ijtleroenon longe post inilia1 unum ex episcoporum numero eligendum decreve-
pontificatus ejus videnlur differendae. runt, «qui tam veuerabili sancto fratri Anastasio
III. sedis aposlolicaeepiscopo, quam eliam sanclo fratrt
3. Joannit Jerotol. ad Anastasiumepistola de Rufini ;i Yenerio sac.erdutiMediolanensisecclesise> necessi-
nomine.— Anastasio ponlifice contigit, ul Rufinus6 tatem el inopiam clericorum, qua ecclesiseAfricanse
libros Origenis mpl 'A/»x«vlatiniiate donaret. Undee laborabant, intimaret, peteretque ut parvulos, qui
plures adversus interpretem conimoli, eum Atiasta-. apud bserelicos fueranl baplizaii, promovere in cle-
sii auctoritale repriinendum ceosuerunt. TuncJoan- rum sibi liceret. Quod ideo sibi ab illis petendum
nes Jerosolymitanus antisles , seu variis rump-- 'v duxere iquia, inquiunl, ex liis sedibus, i a Siricio
ribus de Rufino dKsipatis, seu ipsius Rulii|| precibuss nimirum et Ambrosio, <hoc fuerat prohibiium. >
compulsus, beaium papam de boc presbytero quidJ VII.
cepseret , consuluit. In bis litleris Jqannes sum-- 7. Anastasii lilterw ad Afros. — Aliquanlo post
mis lamlibus Aiiasiasium exlollebat, uli ex superiprii Afri ab Anastasio lilteras acceperunl, quibus suara
epistpla 2,.eidem aiitistiti ab Anastasio rescriplaa orga eos benevolentiam et paternam pro eorum ec-
colligere est. clesia sollicitudinem ostendebat. Quapropter eodem
IV. anno 401, Septembris 13 die, rursum Carthaginem
4. Anaitatii ad Venerium Mediql. episTofa. — convenientes, litteras illas sibi recitari, et quo paclo
Joaijni Jerosolymitano rescribens Anastasius, simul il illas receperinl, synodalibus gesiis in hunc modum
ipsi mitiere se notat epistplam a se ad Venerium n mandari curarunt: « Recitatis epistolis beatissimi
Mediolanensemepiscopum scriptam, in qua Orige- i- fralris et consacerdotis nostri Anattasii Ecclesisc
nis libros receosa RiifinoLatine conversos quam exi- i- Romainc episcopi, quibus nos paiernae et fralema:
tiosos censerel, diligentiori cura explicabaj (Epist. 2,I, charilatis sollicitudine ac sinceritate adhorlatus est,
n. 5). Unde suspicari esi, etiam a Veiierlo Anastarr ut de hsereticorum et schismalicorum Donatislarum
sium de iisdera libris fuisse consultum. Forte circaa ® insidiis et improbitatibus , quibus Africanam Eccle-
idem tempus Anastasius a Joanne atque Venerio ea-[r siam catholicam graviler vexant, nullo modo dissi-
dem de causa consullus siinul etjam ad ulrumque re- i- mulemus : gralias agimus Domino, quod i11i optioio
sponsa dedit, et quod uni re^pondebat, epislolseal- I- ac sancto antisliii suo tam piam curam pro mem-
teri reseiiptse subueotendum curavit. bris Christi quamvis in diversitate terrarum, sed in
V. una compage eorporis conslittilis, inspirare dignatus
5. Theophili Alexandriniad Anastatium litterm. — - est. > Istud vero cum grati aninii significaiione re-
Hieronymus epist. 71, ad Theophjlum, ex Dei dis-i- colentes, an coocesserit Anasiasius, quod ab ipso
pensatione putare se ait factum, ut eo tempore, quo io de pueris in Donati parte bapluatis quaireiidum de-
ipse llieronymus epislolas adversus Origenemin Oc- ;- creverant, silent, Al quod petebanl, ipsis a pjo papa
cidenlepi mjserat, contra cunAd.cm quoque T(ieoph(- '(- pcrmisstim esse, colligere esi ex epistola de qua
lus ad Anaslasium papam scriberet, ac suam ipsius js nunc nobis est agendum.
genieittiam nesciens confirmaret. Quid vero hsec ec VIII.
Theophili epistola a pud Anastasium effecisset, cura ra 8. AliwAfrorumad Anastasiumlitterce.—Njsiobti-
fil PflOLE^fiMfNA. $$
juiissenl At"riguorj m piierQruqi prajdjctqruria,gra- JA simus papa, ut supra pag. 528, ij- 5, vidimjjs, sphis-
liam peiieraijt, nul)us videbatjjr lppus noyjs eorujn majis radicitus exstirpandi gratia coiisiiluerat, ut in
ad eunidem papam lilterjs, atque htiic alleri cqnsti- locis, in qujbus duo erant episcopi, unus schismati-
tutioni, qua eodenj in concilio sanxerunt: « Placqit cus, altpr calhplicus, ille confirmaretur qui fpjsset
ut litlersemiUanturad fratres el coepiscoposnoslros, ordinaius prjor, et alteri pleps alja regeqrJtV firoifide-
et maximead sedem apostolicam, in qua prsesidet. rettir. Sed ubi abeiat unitatis conipensatit),lex pris-
jnempratus venerabilis frater et collega npsler ANAr tina de pon servandis honoribus, nt io Innocentio
STASIUS, quo npverit habere Africain magnam neces- aliisquepontificibtisvisurj sumus, integra illibataque
sUatem, prqpter Ecclesiaepacem et utililatem, ut ett permansit.
IX.
ipsis Donatistis, quicumque clerici correclo consilioi
ad catljqljcamunitatem transire voluerint, secqndurai 10. Anqstasiiepistolmconlrq Rufinum in Qrienleni
iiniuscujusque episcopi catbplicj yojunlaiem atquei ti.ttt.iee.T~ flierppymus ep ipso anijq, qjip Apologiae
consilium, qui in eodemloco gubernat Ecclesiani,sji suselibrum III adornabai, novasab Anastasio adver-
hoc paci Chrjstianseprqdesse yisuni fuerjt, in $uis> sus Rufinum epistolas in Orientem missas esse non
lionoribus suscipiantur (sicut prioribus ejtisdem di- semel mepiorat. Nunc enim adversus Rufinum,qui
yisionisfactumesse manifestum est; quodmultarqrai B j epistplse anno pr:pterjtp ad Joannem Jerps. scripiaj
et pene oniniumAfricanarumEccles.iarum,in quibus> suppositionertisuspicari.affectabat,ail: lllius verlta-
talis errqr exprtus cst, exempla teslantui') : non utt leji) t hujus quoque anni contra le epistoloeprobant. >
concilium, quod in iraiismarinis partihus de bac reJ Et aliqtiaoloapte : « Esto, praeteriliapoj et^oepislQ-
faclum es{, dissolvalur; sed ut illud mancat circaJ lam finxerim. Recentia adOrientem scripta quis rnj-
eos, qui sic transire ad Catholicam volunt, ut nullaJ sit'?in quibus papa ANASTASIUS tantis te ornat floribus,
per eos unitatis compensatioprocuretur. Per qnoss ut cum ea legeris, magis te velle delendere incipias,
autem vej omni modo perfici, vel adjuvari majji- quam me accusare. > Modoe floribus illis quosdam
festis fraternarum animarum lucris cathpljca uni- decerpens et ob oculos ponens, ita Rufmum alloqui-
las in locis, in quibus degunt, visa fuerit, non eis3 tur : « Prsesens apud eum (Anasiasium) expostula,
obsit quod coijtra Iionores eorum, quamvis salnss cur libi et absenti et innocenti fecerit conlumeliam,
nulli inlerclusa sit, in transmarino cpnciliostatutum1 ut epistolas contra te ad Orientem mitleret, et cau-
es-t: id est ut ordiuati in parte Donati, si ad Cafhp-- terium libi hsereseos,dum nescis, inureret, dicerel-
licam correcli transire vplueriiii, non suscipiantqr f que libros Origenis mpi'A.px^ a lc translatos, ut
iu bonoribussuissecundunitransmarinum cpnciliunj, » fidei veritatem, quam ab Apostolo didicerant, per te
sed exceplis iis, per quos callio)icaeunilafi consulj--C perderent; et, quod tibi majorem faceret invidiam,
s ausus sit criminari, lios ipsos praefatiouisluse lesti-
lur (Cod. can. Eccles. Afric., c. 6). >Si enim de legis
severitate nihil remittere voluisset Auasiasius circa,J. nionip fiiisse rpboratps. Non est leve quod libi ini-t
pueros, quanio miuus id ab eo speraiidunj erai circa3 pingit taiitse urbisponlilex, vel aU aljq objecluni le-
clericorum honores servandos ? mere suscepit. >§i lanien expendrjinus qua, ralione
9. Hunc autem canonem lolum exsciibenduni J in eodejjj o.pereHierpnyjjjus ea quse Anastasius ad
diiximus: quia in eo, iitpole in quo aperip quidI JoannejrideRulinpscripserat referens, npn lam qupd
Anastasioscribendumerat prsescribitur,ipsiusepisto-- ille papa rJicU,qua,in qupd ex dictis illius conseqtii
loead hunc papam scriptse, quse inleriii, summam H arhjtratur, prpferat; etiam nunc eodem mpdo se ge-
ac supplementumnos habere gaudemus, Istud porfp? rere non inijnerilo exisiimettir. Quocirca yalde veri-
concilium cujus ile Donalistartim clericis decreium |) similoesl, haecipsa, quaellieronymus nolat, minus
ila veneranlur Afri, ut sibi lamen iliud unilaiis.Ec-- dnre ab Anastasiofuisseenuntiata. Forlo aiileni hace
clesisegratia temperandumexistiment, non aliud yj- Anaslasiiserjpta HJOC10Oriejjlem missa sunt, postr
detur nisi ('apuanum, cujus item aliud (Ibid,,c, 48)) qus^mis ponlire*, et cjjm eP universa Occidenlalium
- syoodtts ( L,abb. loin. V Coitril.c. 658 ) « accepil
circa «reordinationes, reb^pjizationes , vel traiisla.-
tiones episcopprura> staiulum laudant. His aiitenj HD ac probavit Alexandrinorum Ecclesiae senlentiain
Afrorumlitteris num rescripserit Anastasius, la(et. in jnjpjiim (Origeuem)iatam, » uHqqujtur Theophi-
Verum quod illi sine apostoljcsesedis consenstisu- lus in Sermone quem Justinianus imperator laudat.
mere sibinon ausi sunt, paulo pqst in Africa usua X.
receptum esseconslat. Annoqtiippe4l7, Augustinn.s s, 11. Judicium aposlolicmsedi subreptun\.-*- Ab ali-
(Epist. 185, ad Bonifac, n. 44) Donalistis ut reipn quo Innoceniii decessore adversus Photinum IUyrici
usilatam objicientibns: « Quomodopost istam pceni- - epispopuin prolata est senlentia, qua, Innocciitio
tentiam apud vos clerici vel eUam episcopi permtj-r leste (Epist. 15, q. 14), « gravius aliquid cqnsiitu-
nemus? • respondet,« Hocnon fieret, quopiam re- tum >fujt. Subinde Macedonesepiscopi, collegsesuj
vera, quod farendum est, fieri non deberet, nisi pa- caijsam snscipientes, judicium illud « per falsiimru-
cis ipsius compensatione sanarelnr. > Nequeihirujp, n mprem apostolicoesedi subreplum et eliciuiiii per
est id ab aposlolicasede tunc fuisse conccssum,quod, d, insidias > tlepiopslrarunt. Quod cum auttiissei Iimp-
ab initio schismatis in Africa, etiani cx Melcbiadis is ceo,tjus,primijm quidem sibi anxium.ac djfficillimflm
senlenlia, observalumfuerat. Nempe isle prudentis- >- esse fassus, « iiiajorunjrevolvero > atque relractare
65 S. ANASTASIII PAPJE 64
< sententias, > simul tamen durius aliquid esse A cis transmarinis aut ManichoeisRomoeinvenlis quid-
existimavit tot tamque bonis prtesulibus negare quam habetur. Quocirca suspicio noo deest,Isidorum
consensum. Quamobrem, priore senlentia, quaPho- Mercatorem, qui librum pontificalem cum proedictis
tinus damnatus fuerat, in melius commutata.eumdem additamenlis seu interpolationibus collectioni suoe
episcopum conslituere ipsis permiltit. Prius vero ju- praemisit, horum additamentorum esse auctorem.
dicium nequaquam in alium pontificem convenire Sed his expunctis, minus jam repugnat Anastasium
videtur, nisi in Anaslasium, et quidemsubpontifica- constituisse, ne sacerdotes, dum Evangelia recitan-
tusillius exitum; ita ut mors interveoiens Macedoni- lur, sederenl. Eum enim proecepisse, ul sacertlotes,
bus locum ac tempus ncgaverit, quo ipsi subreplum quorum plurimi senio erant confecti, tolo illo tem-
esse demonstrarent. Quod cum Innocentius correxit, pore, qtio Evangelia legerentur, non soluni slarent,
plane sentire sedocuit, neminem esse tam sanclum, sed eliam curvi starcnt, a prudentia pontificis noslri
etiamsi prima in sede constilutus sit, cui in judiciis abhorrere jure videalur. An vero ei reipsa congrual,
non ppssit imponi. expendendum.
XI. 16. Baronio decreti hujus occasic fluxisse videtur
12. Fragmenla tria Anastasio II restituenda. — ex conlentione, queeRomsecirca illa lempora pres-
Prseterea Baronius ad ann. 402 tria fragmentalaudat B * byteros inter et diacones oborla est, cum nonnulli
veiut epistolseAnastasiinostriad Ursinum : sed hsec diaconos presbyleris cooequare vel etiam anteferre
niierentur. Contentionis hujus testes profert aucto-
Steph. Baluzius, to. I Coll. nov. concil. pag. 1457,
Anastasio II restiluit, ad quem ea pertinere suo loco rem quoeslionumapud Augustinum , qui et Augu-
demonstraturi sumus. slino antiquior existimatur, in appendice to. III
XII. edilarum, necnon Hieronyraum epist. olim 85, ad
seu polius Evangelum. Tunc, inquit do-
13. Epittolw duw Anattatio 1 a Mercatoretuppo- Evagrium,
— ctus Cardinalis, « presbyteri in eosdem (diaconos)
sitm. Neque papaehujus nomini pepercit Isidorus insurrexere
sed duas ei unara atque ex consuctudinis Romanse Eciie-
Mercator, epislolas supposuit, sise preescripto ipsis sedentibus, eos stare debere
omnibus Germanire el Burgundiseepiscopis, alieram contendebant.
Sed eo usque contentio pertinax pro-
Neriano inscriptam. Ulriusque falsitas a Baronio
ut etiam cutn stantes diaconi coram po-
detecla certisque argumentis comprobata esl. Istud gressa est,
tamen ininiine
suo locosumus confirmaluri, ubi epistolas illas cum pulo legerent Evangelium, presbyteri
e sessione consurgerent. Quod, ut enorrne facttim,
reliqua impostoris hujus collectione edemus.
Anaslasius papa emendaiidum sancito ejusmodi de-
XIII. ( crclo pulavil. > Ubi controversiani illam in eo
C
14. In vulgato libro pontilicali de Anaslasio I le- maxime ponere videtur, quod presbyleris in eccle-
gitur : < Hic cnnstituit, ut quotiescumque sancta sia sedentibus, diaconi pariler sedere vellent. At
Evangelia recitarentur, sacerdotes non sederent, EcclesiasRomanaediacooos hoc sibi numquam ar-
sed curvi starent. El hoc constituit, nulla raiioue rogasse, ipse auctor apud Augustinum editus, quem
transmarinum hominem in clericatus honorem sus- profert, diserle teslatur his verbis (Qumsl. 101,
cipi, nisi quinque episcoporum designaret chirogra- pag. 92 f) :« Quamquam RomanseEcclesioediaconi
phos; quia et eodem tempore Manichoeiinventi sunt modico inverccundiores videantur, sedendi tameu
in urbe Roma. > Ad cujus libri normam lsidorus dignitatem in ecclesia non prsesuinunt. > Muliorum
Mercator Anaslasium epist. i, c. 1, 2 et 3, islud prrc- eiiam presbyterornm , qui Roinanas regebant eccle-
cipientem inducit: «Dum sancla Evangeliain eccle- sias, glorir» delrahit Baronius in eo quod illos tunc
sia recitanlur, sacerdotes et cseteri omnes prseseu- commisisse ponit. Constans eiiim, ubique obtinebat
tes, non sedentes, sed venerabiliter curvi in con- lex, ut propter Evangelii reverentiam lectio ejus non
spectu sancti Evangelii stanles, dominica verba nisi astanlibiis audiretur. Constilutionum apostolis
inteote audiant et fideliter adorent. Simililer et tributarum libro n, c! 57, sancilur : « Cum legettir
transmarinos homines, de quibus nos consuluistis, "* Evangelium, presbyteri et diaconi universusque po-
in clericalus hooore nolite suscipere, nisi quinque pulus cum omni silentio stent. > El Nicephorus
aut eo amplius episcoporum chirographis siot de- quidem Callisti hoc olim in Alexandiiiia ecclesia
signati.... Maoichseosvero, quos io urbeRoma inve- obtinuisse meinoraus (Lib. n, c.34), « ut episcopus,
nimus, etc. > cum sacra Evangelia Iegerentur, non consurgerel, >
15. Iu eo tameo libri pontificalis codice olim Re- id < in omoibus aliis locis novuio el insolens esse >
ginaeSuecorum, quem Rollandi continuatores Justi- simul observat. Philostorgius quoque, antiquus
niani iinperaioris temporibus exaratum censent,, scriplor, dum Theopliilum lndum laudat, quod pe-
quemque to. I. Aprilis Propil. pag. 40, in luceni emi- ragraus in die regiones, « multa quee ibi non rite
serunt, necnon in exemplari S. Petri Fossatensis, fiebant emendavil, > slalimque addit, < nam et
nunc bibliothecae Colbertinse 1868, quod in Pela- lecliones Evangelii audiebanl sedentes, el alia quse-
gio II desinit, hoc laotum Aoastasius decrevisse le- dam peragebant, quibus divina lex repugnabat, >
gitur : f Hic constiluit, quotiescumque Evangeliai satis indicat ubique receptum esse, ul Evaogelium
recilanlur, sacerdotes non sedcrent, > necdecleri- asiantiBus audiretttr. Jam vero quis credat, in £c-
€5 EPISTOL^E ET DECRETA. 06
clesja florentissiina, el ecclesiasticarum consuetudi- A tiam sacris Evangeliis dcbitam non unus aut aller,
num rctinentissima, apud primum cleri ordinem sed vulgo presbyteri prsetcr morem rcceplum ne-
tantum potuisseconlentionis studium, ut observan- garent?

S. ANASTASII I PAPJE

EPISTOL.E ET DECRETA.

MONITUMIN EPISTOLAM SEQUENTEM. pertinere Joannes Garnerius agnoscat, uirumque

tamen cnm huj'us scriptoris operibus, non quidem in
I. Epistola hmcab Hieronymomemorata, et libro n •** tU eorum fronte, sed ad calcem edendnm, ac notis
adv. Rufin. inserta. — Frequens epistohe hujus in illustrandum pulavit. Unnm p:Vg. 109, allemm
Hieroiiyuii scripti-; fit inentio. Ad illam respicil in pag. 114, ejus editio reproesentat. Eam auiem fidei
episiola 8, ad Demelriadem, ubi scribit: « Dum esses expositionem, quam Rufiui nomine donatam invenit,
parvula, et sanclse ac beatie memorise Anastasius Aquileicnsis presbyteri non esse recie observavit.
episcupus Rouiaiiarn regeret Ecclesiam, de Orienlis IV. Hanc Rufinus ab Hieronymo confictam suspi-
parlibus haerelicorum saiva tempeslas simplicitatem catur.—Istam Anastasii epistolam ab Hieronyino con-
fidei, qnse Apostoli voce faudata est, polluere et fictam suspicari se Rufinus non sine animi ancipilis
Jabefaclare conata est. Sed vir dilissimse paupertatis atque iucerti nota significavit. Quocirca eum Hiero-
et apostolicae solliciludinis statim noxiuin percussit nymus sic alloquiiur : « In epistola sancii papse
caput, et sibilanlia liytlrse ora compescuit. > In Anastasii lubricus exsliiisti; et lurbatus in quo figas
epistola 78, ad Pammachium et Marcellam, Theo- gradum non reperis. Modo enim dicis a me esse
philo Alexandrino, quod Origenem hserelicumdecla- compositam; iiuiic ab co (scil. Joanne) ad le de-
ras-et, laudaio, de hacepistola ita loquitur:« Qtiam- buisse transmilli cui missa est. Rursum injuslitiam
quam celebri sennone vulgaliim sit, beatiim quoque scribenlis arguis. > Et post pauca ipse de epistoloe
papam Anastasium eodem fervore, quia eodem spi- veritate certus RuUnum , quod ex Oriente ejus
rhu est, latitanies in suis foveis haereticos persecu- exempluin exspeclare se diceret, ridet in hunc mo-
tum; ejusque liltersedoceanidainiiaturainOccidente, dum : « Vade poiius Romarn, el prsesens apud eum
quod in Orienle damnatum est. Cui multos impre- (Anastasium) expostula, cur libi absenti et innocenti
camur annos, ut hoereseos rediviva plantaria per fecerit contumeiiain : primum, ut non reciperet
illius sludium longo tempore arefacta morianlur. > C ( expositionem fidei tuai (in superiore epistota conlen-
Iri libro III Apologiae de eadem pluries sermonem lam).. deiude ut epistolas contra te ad Orienteni
habet, neque de ea tacel in secundo. Jmmo buic mitteret. t Etiamnum lamcn Petrus Halloix de Vita
libro ej'us exemplum a se subjeclum esse lestalur, Origenis pag. 335, eamdem suppositionissuspectam
et cur subjecliim sit, Rufinum alloquens exponit his habet. At veritatem ejns Hieronymus litteris aliis ab
verbis : « Si itleo interpretaris (Origenis libros) ut eodem papa sequenli anno rursus in Orientem mis-
eum haeretictimarguas, nihil de Groecomutes, etboc sis coiifirinat, de quibus paulo post ista subjicit:
ipsnm prsefatione testare, quod prudentissime papa « Esto prseteriti anni ego epistolam finxerim : re-
Anastasius in epislola, quam coulra te scribit ad centia ad Orientem scripla quis misit, in quibus
episcopuni Joannem, suo sermone complexus est; papa Anastasius taniis te ornat floribus, ut cum ea
me liberans qui id feci, et te arguens qui facere no- legeris, magis te velle defendere incipias, quam nos
luisli. Ac ne lorsilan lioc quoque neges, subjeci accusare ? > Et circa apologioesuaefinem : < Sin au-
exemplum ejtis: ul si non vis audire fratrem mo- tem ejus esl (scil. Anastasii), ut huj'us quoque anni
neiitem, andias episcopura coiidemnantem. > contra le epistolse probant, fruslra et falso falsam
II. Epistolarum Hieronymi collectioniunde inserta arguere niteris. >
sit. — Inde quoque conjectare licet, qua occasione V. Quo anno scripta sit. — Cum his duobus locis
evenerit, ut inler Hieronymi epistolas, etiam in ve- stare nequit opinio eorum, qui epistolam, de qua
teribus earum collectionibus, haecAnastasii collocata agimus, anno 402 scriptam putant. Nemo enim est,
sil. Nimirum qui has concinnarunt collectiones, qui Anastasii ultra 27 diem meusis Aprilis anni 402
quidquid inier Hieronymi opera sunt nacti, quod j" protrahat vitam. Alqui non eo anno, quo defunctus
episttilaeformam haberel, illud a caeteris ejusdem est bic papa, sed eo qui illum praecessit, Hierony-
scriptis distraxerunt, ul in unum episiolarum corpus mus epistolam istam scriptam esse testatur. Ex quo
referrent. Cum igitur hanc Anastasii epistolam, sicut sequilur, ut vel ad annum 401referenda sit, si re-
ct superiorera Rulini, libro n Apologiaj Hieronymi ipsa Anastasius anno 402 mense Aprili obiit; vel si
subnexas invenissenl, uiramque ad epistolarum cias- non male obilus ejus 4 die Decembris amii 401 con-
sem sibi transferendam duxerunt. Nunc vero ambae signatur, ad annum 400 pertineat, atque Hierony-
in toinum, qtii aliena Hieronymi opera continet, re- mus postremam apologiie suae partem adversus Ru-
jectae sunt. An satius forel hujusmodi scripta eo finum non aniio 402, sed 401 cnraposuerit.
loco exhibere, quem Hieronymus eis dederat, meum VI. Origenesab Anastasiodamnalus Hac epistola
non est definire. Origenem damnatuin e»se cuni ex plinihus Hiero-
III. Marii Mercalorisscriplis exemplaribusreperitur nymi locis, tum ex ipsius epistolae verbis liquet.
prwfixa.— E vulgaiis Hieronymi operibus hacc Ana- Eam, uti jam observavi , Hieronymus epist. 16,
stasii epistofa primum in editione Romana pontifi- Marcellse laudem Iribtiit, quod hujus damnutionis
ciarum epistolarum, lum ajuid Baronium, ac post- principium ftierit. llanc ipse tnm expetebat liiero-
modum in editlonibus conciliorum descripla est. In nymus, eique postulaiui Theophilus Alexandrintis
Vaticano ac Bellovacensi scriptis exemplaribus anlistes eliam oescieos non mediocri subsidio fuit.
Marii Mercatoris ojieiibus una cum altero libello, Cum enim saoclus ille Doclor in Occidentem litteras
cui lilulus est Fides ejusdem Rufini, proefigilur. Ac adversus Origenem misisset, atque Anastasius nihil
licet neutrum opus ad MariumMercatoremullo modo prsecipitatum volens, necdum Hierenymi aliorumve.
07 S. ANASTASII I PAPiE fig
solticitaiionibus cederet; « ex dispensaticne Dei, > A velle dcfendere incipias qiiam accusare, > presbyte-
inquit ipse Hieronymus epist. 71, ad Theophilum rum illiim hefcduirilata seiiteriiia damnatum signi-
scribens, « facium puto, tit eo in lempore tu quoque ficat. Ubi enim a sripremo jiidicb lata senlenlia esl,
ad Anastasium papam scriberes, et nostram dum nullus jam superest defenjipjiij^ociisj sed unuiiLreo
iguorrrres serrternTiTnr roboTTfre"S;> IdeTTfTttespllilifs" resfat, ut aut jlifJicii sustineai poenam, aiil id emen-
in Sermone ad quosdam monachos Origenem, ut a del propter quod judicatus est. Sed quid alienis im-
se, ita et ab Anaslasio damnatum teslattir his verbis: niorer arguraentis, c.um Anastasiiis in subjecta
« Anatlieinaiizantes Origfeiiemcxtfefosque, hsgreti • Spi.sib.laa jiitjiciri de Rtifino'ferendo sese suslinerc
cos, exemplo noslro ci Anastasii sanctse Romanse conslanter affectel? quippe cui nondum salis coni-
Ecclesise episcopi, qui ex veteribus cerlaminibus pertum erat, qua ille mente libros Origenis Laiine
clarus, nobilissimi popiili dnx Cre.iins est, qiiem ct transiuliffeet. §ine si sefiietTifatii adversus eum
universa Occidentis episcoporttm s"eqiiitursynodus; dixisset, lisec sift fpsi, aut praisuli EccFesia;,in cujus
quae accepit ac probavit Alexandrinorum Lcclesie lerritorio degebat, aut publice denuntianda fuerat.
sentenliam in impium latam. > H;ec autem Tlieo- Id porro unum aperle significal Anaslasius, suo
phili verba Justinianus imperalor in epistola, qtiam ipsius judicio Rufinum damnalione dignum censeri,
ad Menamadversus Origenis errores scripsit, laudat si librorum Origenis, qiios latTiiitatedonavit, docui-
(Concil. Lab. tom. V, pag. 658). nam approbarit. De eadem re in notis nonnulla erunt
VII. Anastasius Rufmum lala sentenlia non con- necessario disserenda.
demnavil. — A"nvero pariter cum Origene Rufinus
ab Anastasio lata sententia condemnatus sit, expen- •,
disse juverit. Id tjuidem pro certo ponunt plerique: B EPISTOLA J.
iisque favere videtur Hieroiiymus, dum Riifiiiunl ANASTASII I ROMAN^E CRBISEPISCOJ?! AD JOANNfiS
iion modo accusaium, acRomam citatum, sed etiam EPJSCOPtH n S6PEANOMlKE RtFlNI.
damiiatnm noimumquam prncdicat. Ili eum quippe jEKrisOLVMORDM,
maxime convenit illud (Episl. 16) hujiis Doctoris : A Joahne consitllus Anaslasias, utrum Rufinus ob
< Accili frequentibus litteris hoeretici, ut se delen- versose Grmcbih LatinUm Origehis mpi 'Ap/wv
derent, venire non sunt ausi: tantaque vis conscien- libros ddmndndus essel, retporidel, seposild omiti
liae fuit, ut magis absentes damnari, quam prsesen-
tes coargui maluerint. >At Theopbilus loco allato iuipiciohe perpenrlendumessequo id animoaygressvs
unain memorai sententiam in impium (hoc est in essel, et eum quidem daritiiandum, si ptopria mehte
unum Origenem) latiitn.El commode intelligilur Hie- et laudans ac probuns IrahsiUlerit; secns. si ipsum
ronymus haereticos eaientis dixisse damnatos, qua-
tenus damnato actusahs auctoreni: se vero noh vano timote sollici-
Origene, condemriati censentur et
ii, qui erroribus iisdem impiicanlur. Neqiie verP lari, sed operam dalurtim, ne hinc Ecclesiw per
Rufinum ab Anaslasio daranalum sonaut hsec Hiero orbem corrumpahtur.
nytni lib. n apol. Rulinum ipsum sic alloquentis :
« Cur translaluriis hserelica, in defensionein eorum 1. AnasfasiMS se landahteiHlaudal, ac togtil ut tati-
proemittisquasi Martyris librum, et id Romanis au-
ribus ingeris, quod trauslatum totus orbis expavit? dare desinat. — Probafae quiderri affectionis est hoc,
aut certe si ideo inlerprelaris ul eum hoerelicumar- G ( ul taudabiliter de sacerdote sacerdos loquaris. Pro
guas, nihildeGrsccomules,ethocipsumquodpriiden- tantc igilur prspconio, quod > in merrfii mea effusis-
lissime papa Anastasius iu epistola, quam conira te
scribit ad episcopum Joannem, suo sermone com- simum contulisti, u( amori iuo graTIas a'g'0, ifa
plexus est; me liberans qui id feci, te arguens qui splendnrem tuse sanctitatis, el c eas quas in Domino
1'acerenoluisti. > Ubi nolandiim quod ail le argtiens, habes virtuies, SUbinde quodam niOdo parvitatis
non te condemnans; atque ita arguens, Ut adbiic in noslrtc faVorabilissermo d Tato' eiifrri,
potestaie ipsius esset prsostandiquod facere bacteiius vir omnirim prosequitiiT.
omisisset, eoque pacio condemnationem evaderet. prsestantissime, laudum luarum 1'ulge'S
Noudtiin igitur ulla advcrsus illum dicta erat sen- nitpre conspicuus, ul par esse merilis sermo non
tentia : sed res etiamnuin in suspenso erat. Quocirca Porro' atVtemtariio' titrJJbrum fubrum' rapifVr
ubi verbis allatis proxime subdit Hiernnymus. « Ac possit.
ne forsitan hoc quoque neges, subjeci exemplum incitamenlo, ul etiarn quod iriipetrare nequeo, au-
ejos > (scil. episioloe Anastasii), « tit si non vis au- dere non desinam. Jam lioc de laudibus luis est,
dire fratrem moneniem, audias episcopum condem- quod me lantummodb de ccelcstis isiius animi seTe-
nanteni, > non absoluiam condemnationem seu hoe- niiate laudasti. tui elenim
reseos convicto jam diclam sententiam notat, sed[ episcepatus ordci perspi-
hypolheticam, quam noiidum quidem subierit, sed[ cuus per e diversum orbem velut radians^ eiiam ad
haud dubie subiturus sit, si quod illtim nTonetfacerei nos splendoris soi detnlit ctaritaiem. Io me quippe
spernat. Iinmo et de posterioribiis scriptis, aimo' D i totum {
ipse amiciiioe tribuis, examirii nfnTlreJiri-
sequente in Orieiitem missis sefmoiiem habens,
« in quibus, > inqiiit ad Rutinum, « papa Anastasius\ quis. Aut si jure me laudas; tu quoque s similiter
laniis le ornat ffaribus, ut cum ea legeris, iriagis tei non relattdanduS es ? Obsecfo igitur ob ritramque,

a In etiit. Rom. et concil, desideratur super no- nenie.

mine Rufini. Hieronymus Rufiriuiu alloquens noni
sttper nomine ttto, sed simplicifer contra le scriptami
dicit.
•>Garner., immeritoin me : iis etiam mss. quibusi
usus est, refraganiibus. Non displiceret in me intme-
ritum : sed sana etiam esi et nitida leclio, quam mss.
exiiibent.
c ln mss, Cluniac. et Bellov., el edrum: recte, sii
proxime sequeretur «irtuiMmquas in Dominoliabes.
d lia Garner. cum mss. Valic. et Bejlov. At editii
alii, Toni eminenter. Code* Cl.un., Tameneminenle. . me : quod perinrle est atque eViam fn scriptis pri-
Ex quo conjectura esi legendum, Tam enim emi--
e Garner., per uiiiDcrsMin orvem.... splendotisiui.
reriitentibus aliis editis et scriptis. Diversum ojrbem
intelligere est vel Orientem et OccideritehVslmril,vel
simplicifer Occidentem, qui divefsiis est a*beo quem
Joanpes iricolebal.
f In ms. fiellov., lolumtum ipse. Ari pro toliimdum
ipse? ...
6 Garner. cum ms. Reliov.,.siniifiteiioreldudundus
es. Sincerior visa esi lectio Clun. ms. et cseierorrim
eojlorum. In his aufeip eqiti.s ihox desidcratur dpud
valis.
«# EPISTOLJE ET DECREtA. 70
ut me ipsrim apud nie laudare jam desirias; duplex A antea et quls fuerit; Ct in quae processeril verba,
etetiim a me causa CPnstrihgit;«e corisacerdotistui nostrum propositum c iteseit : qVredvero sit animi
seusibiis attt dnlorem falsa laus ingerat, aut pudo- mei stutJiumj cum tua paulispef super hoc coaferam
rein vera sriccendat, sarictilate. Hoc igitur menie concepi, d quod urbis
2. RufihicaWsaDei tetmquiHYitrbitrio. ^—Sed ut nestroc!populisde trartslatis Origehislectib patefecit,
ad cabsariirevertar : RUfinus,de quo me cbnsulere quridampuris irierttibilsvelut nebula eoecitatis in-je-
digiiattis es, cPnscieiitiar!stiaedivinaffihabet b arbi- cta, fidem Apostolorumet majdrum tradilipne firma-
tram majestatem, apud quarit se integro devotionis tamvefutdeviisanfractibusiHuiitvdluisse dissolvere.
officioipse viderit qualiter debeat approfeare. i. Qun mente Rhfinus Origenem inlerpretaim sit
5. De Origenetiuid sehliendum.— Origenes au- qumrilur. — e Discerehoc loco libet, quid agat in
tems cujus in oostram linguamcomposita derivavit* Itoinanam liiigliamista translatio. Approbo, si aceu-

* ApiidGarrief., te cansd. Ttim aliis iK etfitis, hdi dil: Wocig-\i>ur thihti c<6htipi(Iibrarii flielttftlia prb
poscereconstritigit. Istud hoc poscere, qwodabfesTa cowetpi)-,iifymqui urbis nostrw populisopera iram-
mss. npn alieiium est ab Aoastasii nienie,, sed recte j,T. luiq Qrigenisl.eclionepatefecit, quamdqnipuris men-
subauditur. Quamvis autein Anastasius laudes re- tibus veluti hebuldm.cmciiaiisinjicere, fidemqueApo-
spiiat, quiafetiairiinveris hiodesiioeoffeiikioest, qTfse siotiitiim et atajMm ira'diiri)i'ejirmdiammui itMib
ideb piidorem excitet; alii tariieri Sancti btmorum anfraetibtts veluitse dissoivere.At cni prtibahda:vr-
laudes inlerdum utiles esse non inficiantur. Quod dealur lectio, in qua proeter mss. fidem lot mutaia
Auguslinusepist. 231; ad Darium, n. 4, siCexplicttt: cernat? Ac primo quidem addftur illum qui, nbi nou
Si inim hoh siihtih hte (quoelatidas), sdlixbritereru- erat. Tnm substiiuitor opera translqta tibi era't «te
beseo, dtqtte ul siht inardesco. Ac per qitb'dagriosco iranslalis, ilem, lectionepro lectio, et injicere,. locb
mea m laude titA;gaudeqthe habere, ef ebs le iaa, ac verbi injecmm. Bxijtde post fidem rnrsurrt adjicitdr
me ipsuihdiligi proptef iltd. Quwauleriinoh aghbsco; conjuuciio(/ite; ac demuin vPx if/n»Hante votuisse
ndn sotuihut haVeathcdhsequidesiderir,vefhmetiarh dissolveresupprimitur. Sed neque lot niutalionibns
ne sempetihed laude falVuntutijiii me kricetifer difi- plana omniho et perspiciia.efflciiiiroi-atio: c(uidfciiim
gunt. Eodem animo Gregorius Magnus n LfearidV-ohopcsibi velint, qui operntratislnta Origenis kctibtre
Hispalensiepiscopo laiidatus lib. ix, Ihd. 2 hfense pdiefetit, non satis percipitur. Nostra aiitem jeciio
Augustorescribit : Qhodhtih eit ildhi dicilut, sit ita eo poiior videri debet, qnod ex. veteruni codieum
quia dicitur, ne qui nonsotvlriientiatitr. lide expres^a sit nulla voce additai milla dempta-;
i In edit. Rom., arlitrinm. Apud Barori; ef Lab'., nulla suo loco mota, sed tantum in his, quamditm
arbittiith. RectiUsGarii. ut in mss.j drbilram. Jatu puris mentibusvelut hebutamcmeitatisinjeetam;ex-
AnastasiusRufiiii Origenisquecausas ineipil dtstiiv- puncta litlera iMyquam in mss-.saepissirfve a librariis
guere; ac ,de Rufirrojudicium susrmeris, sehtentram perperam adjici eXperientia est. Unde et observa-
suam de Origeiieapeue exporiit. r runl nonnulli grammatices periti accusanrii ctisum
c Ita mss. At editl, hescivit, nisi quoii GarneJiusQ pro sexto antiqois fuisse usiiatum. Nfeq/fievero (e-
totuni Muffi islum sicdc suo mutavii: ndstfnmstii- mereexpunctamceiisebitj qui inferius n; 4. deeatlem
dium nesciit, quod vero sit animi mei propdsituiH. doctrina legerit dicttrm, quw devotasmenteshnhiissa
Vefum hujusmodimutationes editori liciias iiori JIU- sui culiginetatmfvctnreconetur. Praelerea ut iilum;
tamus. Attocus, inqTiit,proutestin oninibuscodicibhs, quem Anastasiusmente confeepitapostolicam tradi-
egetOEdipo.Eslo ; rionne proestatoiiiiiiumeodicUhi tioireni dissoivere voluisse, Origenem noh Rnfinum
verba etiam noti iiittetlefctarelinefe, qiiam ea ifivef- intelfijgamus, et quod antecedil proximes et qtiod
lendP inteiligentiairiauctorisuo srilystitnerealieriarii? consequitrir; postulat: Haerienim staMm dieit, ut
Hoc tameii Anastasius, si mentfeiiiej'us assequor, cura Joanne paticis ac veluti raptim eu eslra prppir-
silfi vult : Cum scppus nosler, in ipsius epistoiffi situm de Origene qui sentiat comimiiiieaturiimse
frowe prcpositus,,sit de ndmine Rufirii, rle qtto mioi proelocutus est-. Deinceps vero ab omni adversuS
etiam a te corisultussumTirostri hnjus propositi noni Rufinumjudicio pronuntiaiido seso constanter sosti-
estindagare quis Origenesfuerit: qhofl taiiien animii oetv aperte signilicaos necduinsibi expUiraiumessej
mei studium, quis affectus ergd eulm, qurri de illoi qua iliemente OrigenemLaTineconverteril, et quoad
sententia sit paticis trbi aperiatTi.Reipsa paolhliimt istud coiirperiurnliabeat, de iilo judicare se nii certo
a Rtifinodigressus, ujt suam de Origene seTiteiitiam i posse. Ex quo et de Rnflrrominimedici liqueti iljnm
promerel, iotermissairi de illo oratioirem reperit. apostolicam traditioneni dissolvere voluisse. Nulla
Neque etiaffi Origenes, anteqhaiu Hierenymus acj vero restabft bbscuritasi si concipiendumel seniien-
Rufinusaliquei opera illfus lafiniiate donarefit, Lar- •~. dvthesseahte vefbum pqtefecitsubaudiatur.
linis oniJiinoincoinitus dicendus est, cuffi et anleai "' e Garti&i:, Bicere... a]uidagel... isia transiatione
in eo hrterprelando VietoHnnS, Hilarfas et AVnbro- et execnindofdctum;exosumpopulisprotiit. Retinen-
sius operam suam cofitulerint. UWdeet Rufiiio in1 duth cnriieditis alfis et mss. Diitei-e;etc; InCertus
superiore epistola dicere lictiit : Origjemis i quipjie Amvstasiusqtro consilioKRuffrius librornKn
ego neqtte
defensornequeassertor sitm, nequeprimus interpres: ittpl 'Apj^Siiinierpretatioriem aggressus essetj boc
alii ahte me hoc ideih Ophisfeixraht",feciet egopos- - nunc resclre ac discere se significats Huc
- cupere
tremut. Observattarnen HieronymtisIJb.r Apol.COJI- maiiifeste spectat illud Hieronymi lib. n v.Si itteo
tigisse, tti lolitsorbis pOst translditoW>m(Rtifiiii)iriV interpretaris,uteum hmtelktimarguas, nihit de Grwco
Oriqenis odia exarserit, quemdnteu simpliciterlecti- - mutes; el hoe ipsim prwfationetestare, qitdd pruden-
tattat. tissithe papa Anastasiusin epistola,quam cbhtm te
d EdftHGarnerioescepto,
qmdifui itrbrtnostrwpo- scribitad episcopumJoannem,suo sermonecomplexus
pulis de trahslaia Otigenislectiotiepatefecit,qtihmdam ii est. Annus porro jam effluxerat, ^uo Aoaslasiuu
pttris tttehtibmveliit nebulamexcitffhsihfectmh,fidem « scripserat ad Joannem, crim hsecflierohymus dixit:
ApdsMorum-, etc. Notat GaVnetVus in niss. Beitovac.:. adeoque necdumnlla turiiadversus eura dicia erat
et Valic. hatevi, Qiiodurbit nbslrw pdputis lictione e seritentia, sed injecta tantuni)dfe eo suspicio,.quafffi
(ubi lapsus est memofise, irsttniti Bellovac. reperi- ipsi amovere integrumadhucet liberum esseii Cer.te'
hius lectiii)patefeeil,quamddmpltris hiehVbtiiveluli !* Rufinumnon damnal, quem apprvbareserconceplis
nebtildmcacitatis injectam.Ipse ih hoe IPCOrestau-- Vcrbisscribit, si auctorema sc traostefhni accusat.
randb se multum labora^ssei>rofeBsusj fiunc ita edi^-
 71 ANASTASHI VkPM 72
sat auctorem, et execrandura factum populis prodil, A aures circumstantium vulnerent, jurgia, iras, dis-
ut justis tandem odiis leneatur, quem jam dudumi sensiooesque dispooaot. Qua re f moli, qualem
fama constrinxerat. Si vero interpres taniorum ma-- epistolam ad fralrem et coepiscopum nostrum s Ve-
lorum a consensum prseslat, et legenda prodit ioi nerium diligeotiori cura perscriptam parvitas nostra
populos; nihil aliud sui opera laberis exstruxit, nisii transmiserit, ex subditis poteris comprobare. Unde
ut preprise b veluti mentis arbilrio haec, quoesela,, igitur habeat secum ille qtii transtulit, servetque sibi
quse prima, quse apud catholicos christianos » verat banc conscientiam, non superflua laboro formidine,
fide j-rimexinde ab Aposlolis in hoc usque tempus> neque inani timore sollicitor. Mihi h cerle cura non
tenenlur, d inopinatre titulo assertionis everteret. deerit Evangelii fidemcirca meos custodire populos,
5. Anastasii vigilanlia adversus pravam doctrinam. partesque * corporis mei, per spatia diversa terra-
'
Origenis lectio imperialibusediclis proliibila.—Absite rum i, quantum possum, lilteris convenire, ne qua
hoc ab EcclesiseRomanse calholica disciplina. Num- profanse interprelationis origo subrepat, quse devo-
quam profecto eveniet, aliqua ut hsec admiltam ra- tas menfes immissa sui caligine k labefactare cone-
tione, quoejure meritoque damnamus. Quapropter tur. Illud qtioque, quod evenisse gaudeo, tacere non
iila loto orbe Christi Dei nostri diffusa providenliai potui, beaiissimorum principum nostrorum maoasse
probare dignabitur, accipere nos omnino non possei B responsa, quibus uiiusquisque Deo serviens ab Ori-
quae Ecclesiam maculenl, probatps mores evertant, genis Iectione revocetur : l damnalumque sentenlia
a Edili, malorum erroribus consensum prmstat, et Carlhaginense concilium legatos mittere consti-
legenda impia dogmala prodil: castigantur auclori- luit, quemque Hieronymus post med. lib. n,
tate mss. n. 2, apol. cum Anastasio iiem nostro nec-
b Apud Garner., proprimvoluntatisarbitrio. Nosira non Theophilo Alexandrino, Chromutio Aqui-
lectio est coeterorumlibrorum. leiensi, et omni cum Orientis tum Occitlentis
0 In mss. Bellov., mera fi.de. In edit. Rom. et Catholicorum synodo recenset, ut qui pari senlentia,
concil., Hanc qumsola el quw prima apud catholicos quia pari et spiritu, illum (Origenem) hwrelicumde-
Christianot vera fides... lenetur. nttnlianl popttlis.
d Apud Garner. desideratur inopinatm, qtiod hic h Mss., tnihi curmnon deerit.
1 Garn., partesquecorporis, omisso mei; editi
perinde est atque novwel cujus nec opinio bominum alii,
animos hactenus pervaserat. Vocishujus loco in ins. parles populi mei : corriguntur ex mss. Ecclesias
Bellov. exstat impiw. corporis sui parles ea loquendi ratione Anaslasius
e Ita mss. cum Garner. Alii vero editi, Absithmc vocat, qua easdem et Ccelestinus epist. 24, membra
ab Eccletia Romana nequaquam catholica disciplina. ac tiiscera sua nuocupai, et qua Siricius epist. i, n.
Jam sine ambagibus Origeois doctrinam a se dam- 21, ad omnia se respondisse memorat, dequibus, in-
nari Anastasius declarat. qtiit Himeritim alloquens, ad Romanam Ecclesiam,
' In ms. Bellov., moto. Non displiceret mota, scil. utpote capul tui corporis retulisti.
parvitas noslra. In Cluo. ut apud Garner. exstat moti, i In vulgatis lnc additur diffusas : quod npn repe-
supple cum essemus.Vel hoc verbum ila construen- < p rimus in scripiis.
k Ad h,ec respiciens Hieronymus epist. 8, ad De-
dum, quasi posl sequerelur transmiserimus,non par-
vilas notlra transmiseril. In edit. Rom. et concil. de- melriadem, ab Anastasio percussum ait capul haere-
pravate efTerebatur iste locus in hunc modum : seos, oittEsiiupficitafemfidei, quwapostolivocelaudala
Quare nosce qualem epistolamad fralrem el coepisco- est,1 polluere, et LABEFACTARE CONATA EST.
pum noslrum Veneriumdiligentioricuraparvilas (Rom. Ita mss. cutii Garner. Alii vero editi, damnan-
edit., pravilas) nostra transmiserit, sibique hanc coh- dum, et mox, lectiorerum , non reum. Quoehic me-
scientiam fecerim, qua non superflua laborem formi- moranlur principum responsa, nusquam comparenl.
dine, neqtte inani timore solliciter. Garnerius vero Ilieronymusqtiidem lib. i Apolog. prsedicat, Impe-
post verbuin moti lacunam essc suspicalus, lianc de ratorum scripla, quwde Alexandriael jEgynlo Orige-
suo expleodam censuit. Quamobrem Anastasii verbis nistas pelli jubent, sed libroruni Origenis lectiooein
sex prope versus adjicere non verilus, rnutato dum- iis interdict tacet. lmrao circa id tempiis a. Trauquil-
taxat cliaractere, huuc papam ex prseconceptamente lino de Ortgene consultiis, utrum secundumfrairem
sic iuducit proi.unlianlem : Origenis quidem scripla Faustinum penitus respuendussii, an secundum quos-
et erroret damnavimus: inlerpretem vero, cum non dam legendut ex parle; rescribit episl. 76 : Origenem
satis neque sua prmfatione ad libros Origenis neque propler eruditionem sic inlerdum legendum arbitror,
apologia ad nos missa se purgaverit,immo forte iisdem quomodo Teriullianum, Novatum, Amobium, etc.
erroribut reipsa contentiat, Romamad judicium sedis Quaituni erudili, Honorione, an Arcadio, hocest,
aposiolicw vocavimus,et renuentemvenire eadem sen- niiiii Occideniis, an Orientis imperatori responsa illa
tentia intioftiimws.Damnationisautem senteniiam fra- tribuenda sint. Non desunt qui ea ab Honorin, Mar-
tribus nostrit Venerio et Chromatio scripsimus. Tum D I cello ac cseteris, a quibus Origenis damnalio exspe-
in stibuexo commentario hujusmodi additamentum ctabatur, instanlibus , prodiisse ptitenl. Ex verbis
triplici ratione approbare conatur, quarum nulla id tamen Posthuiniani apudSulpicium dial. i, e. 5, col-
quod vull, necessario conficit, ac prsciertim duoe ligere licet, ea ab Orientis imperaiore mana>se.
postremse verbis Anastasii vel depravaiis, vel per- Primo enim praemittit, foedaAlexandrise episcopos
peram intellectis nituniur. Nonnulli autem char.ic- inter et monachos exstitisse certamina ex ea occa-
terem ideo mutaluii) arbilrantes, ulsenleiitia adver- sione, quia congregati in unum smpiussacerdotesfre-
sus Origenem ac Rulinuin prolata facilius secerne- quentibusdecrevissesynodu videbantur, ne quis Orige-
retur, addilitii Garneiii verba progeuuinis Anastasii nis libros tegeret aul huberel; ac paulo pusl sulidil:
acceperuut. Et in hunc quidem errorem lapsus est Per diversas oras monachisunl fugali, ita ut PUOPOSI-
liominatim Anl. Pagius in Critico opere suo ad ann. Tis EDICTIS in nulla consistere sede sinerenlur. Valtle
401, n. 9. Veruin nulla jam subest ratio, cur litiiic eiiim probabile est, Origene a Theuphilo et synodo
Aoastasii locmn, qualem exliibemus, non sanum aut ejusdamnaio, atqueoperumilliusinterdictaleetione,
inlegrum quis suspicetur. episcupos yEjypti, cum syuodalibus conslilulis niliil
« U est Venerius Mediolanensis episcopus, ad prolicere se experti essent, edicia petiisse iuiperia-
qdem simul et ad Anastasium nostrum anno 401 lia, et monachos, cum horum ediclorum aucioritate
73 EPISTOLJE ET DECRETA. 74
principum, quem leciio reum prorana prodiderit. A t ris conventus, Simpliciano Mediolanenti episcopo
Hacleous sententise mese ferma a prpcesserit. denunlial; a se quoque Origenianw hmresiinflictum
6. Quod le vero vulgi de Rufino querela sollicitat, esseanathema.
ut quosdam b vagis suspicionibus persequaris : hanc
Domino Fratri SIMPLICIANO ANASTASIUS.
tuam opinionem constringam divinoelectionis exem-
plo, sicut scriptum est : c Non sichonto ut Detts; I. Grandem solliciludinem alque excubias super
nam Deus videt in corde, homo videt in facie gregem suum paslor habere approbatur. Similiter
(IRcg. xvi, 7). Ilaque, frater charissime, omni et' ex aita inrie causa civitatis diu nociuque caulus
suspicione seposita , d Rufinum propria mente per- speculator observat. Magister i providus navis hora
pendc si Origenis dicta in laiinuiii transtulit ac pro- tempestatis et periculi magnam patitur animi j'acta-
bavil: nec dissimiiis e a reo est, qui alienis vitiis lionem, ne procellis alque asperrimis fluclibus na-
proesiat assensum. IUud lamen f tenere le cupio, vis elidatur in saxa. Pari animo vir sanctus et ho-
ila haberi a nostris parlibus alienum , ut quid agat, norabilis Theophilus , frater et coepiscopus nosier ,
et nlii sit, nescire cupiamus. Ipse denique viderit circa salulis commoda non desinit vigilare , ne Dei
ubi possit absolvi». populus per diversas Ecclesias Origenem legendo ,
EPISTOLA II. £ in magnas incurrat blaspbemias.
b ADSIMPLICIANUM. II. Convenius litteris memorali, cnnvenio sancli-
Studium Theophili ac vigilantiam taudat, cujus litte- tatem tuam , ut k sicuti nos io urbe Roriia positi,
ab Origenis lectione absterreri non possenl , am idI e In edit. Rom. etconcil. , ab eo est. Verius npnd
cerle prsetexereiur, undique fugatos esse. Veri eliami Garn. ut in niss., a reo est. Isiml argnuienium llie-
esl siinile, rescripta illa, quibtis Orijrenis lectio pro- ronymus Apolog. lib. u pruseqnens, Riifinuni sic
Iiibebalur, ad normam ac formam esse concinnatai urgel : Dic ergo quare Origenis mala in lalhium ver-
etliciorum illorum, quaeCodex Theod. lib. xvi, tit. 5, teris; ut auclorem mali proderes, an ut laudares ? Si
leg. 54, exbibet, anno 598, Martii 4 die datornm, prodis, in prmfationecnr taudas ? Si laudas, hmreii-
qoibus Arcadius et Honorius Montanistartimaul Eu- cusapprobaris.... Si hmcomniu probanlurmnlii,iqitiir
nomiauortim codices legi vetant, eosque igni cre- uniusei auctor el inlerpres REIcriminissunt. liujusmodi
mari jubent. auiem aigiiinento minime opus erat, si j"amab anno
a Editlit Garnerius prwcesserit : eaqne leciionei pr.iMerito Rufinus convictiis ac damnatus ab Anasia-
cnnfirmari puiat q"uodsuperius senseral de lacuna, sio fuissel.
in qua sententiam adversus Origenem ac Rulinum f Iia Garn. cum mss. Al edili alii, tamen scire
prolatam desiderari exi*liinavit. Verum non in aliis cupio. M»x, a noslris partibus, idem est qiiod a
taiiluin editis, sed et io mss. exstal processerit, et noslra regione, noininaiiinquu ab urbe Roma.
reciius quidem. Hoc enim sibi vult: Ex occasione ' f Non sane a lata senteniia, sed ab injectis suspi-
nov* librorum mpi apx&» inlerprelationis , qnam ^ cionibus. Ubi eniin quis dicta sententia damnatus
Riifinusin lucem emisit, quid agendum quidve sen- fnit, si supremus esi judex qui illam tlixit, non ubi-
liendtini sit, hacieuus aperui. Sane hic sententiwvox vis, sed apud eum unum, a quo damnatus esi , au-
non latam a judice sententiam , sed ad ea qure fue- solvi poiest. Ilinc argumerilum ruil Garnerii , qui
rant quacMtadaiam responsionem sonat: quasi unoi hoecverba de ahsoliitinne judiciali interjireiatus, iis
\erbo diceret, Hacienus quidsentirem• explicui. probari pulat Rufinum laia senteniia ab Anastasio
b Edit. Rtun. et concil., malis suspicionibusperse- fuisse damnatum. A praconcepla illa opinione, quani
quaris, hanc etiam opinionem:corriguiiiur ex mss. et et anle alii e corruptis epistolse hujus exern|>laiibus
Garnerio: cui rpiiilem Anastasius hic videlur toqui de ceperant, si ad eam castigandam vir erudiius acces-
Hieronymo, HieronymiqueamicisPammachio, Oceanoi sisset liberior, aut ad eas quae prsescribiiniiir edito-
et Marcella, qui multumre ipsa contuteruntad promo- ribus attendisset leges, a miitaiionibus quas induxit,
vendam Origenistarum condemnationem. Et io eos; manus abstinuisset. Illis certe liberum non est vo-
quidem, quos Rufiousin superiore epistola n. 1 wmu- cem uUamde suo addere, vel demere, aut loco mo-
los suos vocat, cadere vidcntur vagaeilloesuspicio- vere. Mulio minos ipsis lice.t auciorum suotum lec-
nes. Cum autem in eo essent positoe, quod Joanuesi tiones ad praiconcepias opiniones accommodare : sed
Rulini accusaiores livoris et invidise suspectos ha- prseconceptoeopiniones beneficio lectiooum, quse
beri vellet, cnmque livor inlernum sit malum solius; illis adversantur, corrigendse.
Dei oculis notum : recte monel Anastasius Deumi b De tempoie quo scripta fuit hoec epistola , vide
unum in corde , bominem autein lantum in facie et; Vallars. ad lom. 1 Hieron. in recens. epistl. 93,
qtise foris parent videre. Neque vero hic notari putemt D 94,195.
suspiciones de Hieronymo sparsas, de quibus Pani- Uno verbo , nullo atilem sensu , erat in arche-
macbius et Occanus ad Ilieronynum ipsumepisl. 64i lypo exttltare, quod ex ingenio emendare non dubi-
ita scribuot : Purga ergo suspiciones hominum, etl tavimus tribus hisce vcrbis ex atta lurre, quam scri-
convincecriminationem: ne si dissimulaveris, consen- pturam et ipsa oralionis series, et perspicui sensus
tire videaris. necessitas postulabant. Proclive autem veieri librario
e Ila Garn. cum mss. Alii vero editi, non sicttl vi- fuerit, t|iii compendiarias exemplaris sui imias oon
del homo, ila et Deus. Mox cum iisdem editis etiaml intellexerit, unam pro iribus exscribere. VALLARS.
Garo., homoin facie, omisso verbo videt, quod re- i Miriim dictu est boc loco, tam paucis in veibis,
vocatur ex mss. quam multa peccata sinl a velcri amanuensi : siqui-
d Edili, Rufinttm scilo quod propria menle Orige- dem erat in ms. Magister hactenus navis hora tempe-
nis dicta, etc. castiganlur ex mss. Quemadmotlum i statts ecoris et periculo, magnam, eic, quaj conjeclu-
superius Anastasius Rulinum conscientiaesuae per- ra lanium adducti mutare ausi suiuos, ciun nullnm
millil.ac prius quam de illo quitlqtiamdefinial, dis- esset seosus dispendinm , ne hujusoiodi mooslris le-
cere cupit, auctoremne cujus interpres fuit accuset,, ctor offenderelur. Ecoris vero,quod nomen nihil est,
au erroribus ejus assentiatur: ita et iuinc vull utt peuiiiis expnnximus. ID.
Joannes ab omni suspicione liber ad explorandam(l k Illud sicnli adverbium pro similiter , sive eodem
Rufiui mentem , quse nondum probe perspecia erat,, paclo sumitur, cujusmodi exempla apud velcres La-
progrediatur. tinos scriptores invenimus. Tunc vero pro ut, si et
PATROL.XX. 3
TS S. ANASTASII1 PkVM 1d
quam Princeps Apostolprum staluil el fide sua con- A j quondam scriplum , indicavimus, a nobis csse alie-
firmavit gloriosus Petrus, ne quis contra praeceptum uum alque punitum.
legat hoecqiioediximus, damnavimus.el cum magnis III. Haecsanclitati tuae scripsimus per Euscbium
precibus postulavimus , ut Evangeliorum instilula , presbyterum, qui calorem fidei geslans, et amoreni
qune ex ore suo Dei el Cbrisli docuil censura, " ab circa Dominum habensb, quocdamcapilula blasphe-
hac recedi omuino non debere , sed illud in memo- inioeobtulit, quoe nos ntni solum horruimus, et judi-
riam deduci quod Paulus venerabilis Apostolus prse- cavimus, verum et si qtta alia sunl nb Origene expo-
dixit alque commonuit : Si quis vobis evangelizaverit sita , cum suo auclore pariler a nobis scias estc
prwter quod evangelizatumest vobis, analliema sil damnata. Dominus le incnlumeni custodial, domine
( Gal. 1, 8 ). Igitur hoc proecepium leocntes , illud frater mcrilo honorabilis.
quidquid est fidei uoslrsc contrarium , ab Origene
legeris, perspicue etiam sensus constabit : nam la- esset abanno 598 Origeois libros nepi 'Apx&va Ru-
ciniosus ferme totus est lexius , librariorum cul- fino latinitaie donatos, primus accusavii palam, at-
pa.a ID. que inde blaspliemiarum opilula excerpsit. Qui et
Desunt hic loci quoedam, qure amaniiensiuni Mediolanicum essel, per id nempc lemporis, quo
velernm osciiantia excidernnt, puia servenliir; el deltilii liuncce ad Siiiipliciantiin Anaslasi cpislolam,
conslituimus,aut quid simile : nec tamen, toi adhuc " quamd.im Rufino proesente recitavit ex cjus inter-
mendis impedita oralione, sancti Poutilicis obscura preiaiioneOrigeiiissenieoiiain, qiiani se impugnasse
meos est. ID. idem Rufinus 1. i lnvectivar. tradit. JD,
b NimirumCremonensis Eusebius, qui curn Romrc

APPENDIX.

EPISTOL^ DUTE S. ANASTASIO PERPERAM ATTRIBUTJi.

(Ei Labb. Conc. toni, If.)

» EPISTOLA riUMA. c quod nt iiullatenus deincops fieri sinatis, aposlolica

C
ADOMNES GERMANIdS ACnUBCUNDIJ5 EPISCOI'08. aucloritate mandanms. Sed dmn SS. Evangelia in
ecclesia recitanlur , sacerdotcs et coetcriomnes prrc-
I, Ut tanctum Evangelium unirersi, non scdcnles, sed
— senlcs, noii sedentes, sed venerabiliter curvi, in
stanlesaudiant. II. Trantmarini quomodo ad cle-
sancli Evangelii slantes, Dominica verba
rum recipi debettnt.—III. De Manichwis in urbe conspcctu
intenie audiaiit, et fideliter adorenl.
Romana reperlis. II. Similiter et transmaiinos homines, de quibtis
ANASTASIUS 1
episcopus cunctis Germanircet' Burgun- nos coiisiiluistis, in clericatus lionore nolite susci-
dirc regionis cpiscopis in Doniinosalulem. pere, nisi quinque aut eo amplius episcoporuiu thi-
Exigit dileclio vestra, cliarissimi, ut cx aucteri- rographis sinl designati; quia multa per subrcpiio-
lale sedis aposlolieie vestris deberemus respondere nem solent evenire. Ideo et h.cc summopere stitit
consuliis. Et quamvis non prolixe, setl sticciocte hoc cavenda.
agere, propter i|iiastlani aliss occupaliones feslina- III. Mnnichxos vero, quos in urbe Roma inveui-
remus, denuo tamen, si necesse fiierit, ob Iias vel mtis, et sequaces eorum nolite recipeie, neque eis
alias necessitatcs, quasi ad caput, mittere charita- communicare, aut ullam cum eis participationcm
tive non dubilclis, quia yestras preces et nunc el, D ] haberc, priusquam ad rectam converlaniur fidcm; ne
lunc acceplas Irabenius. eorum male pullulanlia semina , qna; a nobis in Urbe
I. Significaslis cnim qtiosdam sacerdotes in eccle- exstinguunlur, pessimis vobiscum radicibus semi-
sia, quando legunlur Evangelia, sedere, el Dominii nenlur vel germineiit. Plurimos vero eorum, el sua)
Salvatoris verba non slanles, sed sedentes audire, , sequaces impietalis, atr|iie illorum doclores invesli-
ct hoc ex majorum traditione se accepisse narranl: : galio nostra reperil, vigilantia divulgavii, aucloritas
* Ephlola. Auastasius plures scripsit epistolas inl eonsularcm menduni irrepsisse. Inipostuioe suspi-
causa Origenistarum et Doi-iatUiariim, et inleralias > cionem auget , quod maxima pars epistohe , qna
ad Ursinum de incaruaiionc Filii Dei, cujus liia ex- agitiir tle Manitbais, rep^riatur apud saiictum Lco-
stant IVagmcntainappendice ad lireviarium Liberatii nem magntim Rooianum pontilicem, in cpistola il-
diaconi. Hac si, quod reperitur in fine illius, , Iius secouda ad uuiversos Ilalioe cpiscopos scripia.
scripta fuit Arca*dioatque Bautone consulibus , Hoccpost Surium Baronius anno 402, iium. 48.
anno Doniini 585 atque adeo quatunrdccim annisi SEVERIN. BINIUS.
ante ingressum Anastasii exaralam fnisse oporiet. b Vel hoc verbum iinposUiram arguit, nam sttb
Unde si eani Iegitimam et non potius supposililiami Valenliniani in imperio piinium ad fidem christia-
esse velimus, apparet, eam vel aliis pontilicilius s nam coiiversi sunl Burgiindioiies, LABB.
quam Anastasio ascribendam esse, vel in noiam
11 EPiSTOLiE JMJBUE. 78
et censura coe*rcuit.Quos potulmus emeodare, cor- Anes A quse vobiscum bene sentiuni, ecclesias. Nos
reximus : et ut damnarent Manichaeumcum prsedi- quoque , ut modo facitis, el allcqtiamini, pelo, cre-
calione el disciplinis suis, publica in ecclesia profes- brius lilteris, et frequenlius de fide el bena inten-
sione el manussuse subscriptione compulimus: el ita lione veslra atque sospitale, lselificale, ui et gau-
de voragine impietalis suacconfessos , pcenitenliam dium ccmmune habeamus, et Dominopari voto D-
concedendo, levavimus. Aliquanii vero, qui ita se deliter serviamus. DataNonis Octobris , Arcadio et
demerserunt, ut nullum his auxilianlis remedium Bautone viris clarissimis consuJibus.
posset subvenire, subdili legibus, secundum Chris- » EPISTOLA II.
tianorum principum conslitula, ne sanctum gregem ADNERIANUM.
sua ccntagione polluerent, per publices judiees Nerianum
sunt exsilio et omnia tnm in religiesum virum ob parenlum qmissionem
perpetup relegalj, qtioe solatur.
scriptis, quam in occultis tradilionibus suis habent
profana vel ttirpia , ut nossel populus qoid fugeret Dileclissimofratri NerianoAnastasins.
aut vitarei, oculisChristianoeplebis certa manifesla- Mulla mihi in omnibus fidei et bonilatis luoelit-
tione probavimus (fort. propalavimus), adeo ui ipse leris causa gaudii est, quod tantum studium circa
qui eorum dicebalur episcopus, a nobis lentus, pro- B religionis ctiltum exhibes, et Domini saccrdoles luis
deret flagiliosain suis mysteriis (/ort.mysticis), quee in partibtisadjuvaresludes. Undeel Deogratias ago,
leneret, sicul geslorum vos series poterit cdocere. qui te ad hoc insiigat, et ut perseverabilem in bo-
Ad instructionem'.enitnvestram eliam ipsa direxi- nis operibus te faciat, exero. Vos tamen et in pro-
mus : quibus leclis, omnia qusea nobis tlcprehensa speris"et in adversis Deum laudare.magnifice opor-
sunt, nosse poteritis. Et quiaaliquantos de bis, qjjos, le.t, ejus sub potenti humiliari manu : ut in tempore
ne absoIverenlur,arctior {/«»•/.airocior) realtis jnvol- vot tribulationit (juxta Pelrum apostoluni) conforlet
verat; cognovimus aufugisse, lianc ad dilectionem et exaltet (I Pet. v, 6). Fraierniiatis ergo vestroe
veslram epistolam misimus, ut effecta certior saiie- afflictio , q.uain de amissione parenlum veslrorum
titas vestra, sollicitius agere dignetur el cautius, nec vos habuisse audivimus, lanlam nobis causam nice-
ubi Manichseaeperversitatis homines plebes vcstras roris injecit, ut quia nos de duobus charitas uutini
facultatemlsedendi, el hujus sacrilegii possinl inve- feeil, cor nostrum in veslris specialiler uri tribula-
nire doctores. Aliler enim nobis commissos regere lionibus senlircmus. Sed in hoc dolore mullum me
non ppssumus, nisi eos, qui sunl perversi doclores consolata cst sanciitatis luoc ad animum rcs de-
(fort. prodilores) et perditi, zelo fldei dominicse ducta, quia (fort. qua) el patienter ferre trisiiiiain
perseqiiarnur, et a sanis mentibus (ne pestis baic C G decet, et de morle plebis luse ulterius longam non
latius divulgelur) (al. perditores, ita ms. Justell.) habcre mcestitiam.Ne tameu aliqua adhuc tribulatio
severitate, qua possumus, abscindamus. Unde hor- in veslra menle resideat, hortor quiescere (fort.
tor dilectionemvestram , oblestor et monco, ut qua quiesce) a dolore : quia indecens esl, te illis trylio
debetis et poteslis, sollieitutline vigileiis ad investi- affeclionis addici, quos credendum est ad verani
gandos eos, necubi occultandi se rejieriantfaculta- moriendo vilam pervenire. Habenl forsitan illi jus-
tem. Hi, fratres, valde cavendi sunt, ne doiniiiicutn tam longi doloris cxcusationem, qui vitain alteram
gregem perversitatibus, quibus possunt, conlami- nesciunt, qui de hoc sseculo ad melius esse iransi-
nare valeant, Sunt ergo quidam eprurn veste sua tum non confidunl. Nos aulem qui novimus, qoi
oves significantes, interius vero lupi rapaces exis^ credimus et docemus, conlristari iiimiumde obeun-
tunt: Quot {j'uxta verilatis voeem ) ex frttctibuteo- tibus non dcbemus, ne quod apud alios pielatis te-
rttm debemut agnoscere (Matth. VJI, 16). Quando net speciem, hoc nobis magis in culpa sit. Nam
aulem cceperinl assumere impietatem, illud quod diffidenlisequodammodogenus est; contra b quod
occultabatur in illis, aperitur, et dclus omnis (it quisque prscdicator queritur, justiliam amans, di-
omnibus manifestus. Inveniuntur quoque infirmoe cente Apeslolp : jVo/nm«sautem vos ignorare dedor-
fidei liomines, el qui divinas leetiones siliunt, se- D B mienlibut, ut non contristemini, sicut et cwleri qui
cum eos in perdilionem prsecipitant.Dissipant enim spem non habent. Hac iiaque , frater charissime, ra-
et vituperant patrum disciplinas, et relinquunt sanc- tione perspecta, studendum nobis esl, ne (sicut di
tas Scripturas ad suam perditionem. Quos, ut prae- ximus) tle mortuis affligamur, sed affectura vivenli-
dicium est, defoemusproevidere, el ab liis multum bus impendamus, quibus et pietas ad utilitatem, ct
cavere, ne in malitia sua aliqui occupati, concidant sit ad fruclum dileclio. Deponeergo, charissime,
de sua firmitate. Salulo itaque vos, fralres, et om • mcerorem, et assume spiritualem fruclum lsetilioe
a Epislola II. Eadem fere suspicjone imposturse slohe fidesetauctorilas periclitelur, ob nianuscriptot
hsec, sicut etiam proeeedensepislcla, laberaret, si codices, unde bsec Anastasii io tomum primum
jion in manuscriplis codicibus nota consularis hic epislolarum ponlificiaruin relata est; notam consu
circa linem addita abessei. Pepiimus enim consuia- larem in fine superadditam , Iiac virgula censoria
lus Theodosii, habens collegam Palladium, incidit in perstringendam esse judicavimus. SEVER.BIMUS.
annum Domini 416, qui e&i15 post obitum Ana- b Qnodquisque.... Hoc est, quod quisque pise-
stasii. Qua ratione islo lempere Anastasius epistolam dical lorqueri mcesiitiamenlis, dicenie, etc. LABB.
scripsisse dicatur , non video, Ne igitur totius epi-
W SULPICIUSSEVERUS. 80
ad uiilitalemsanclaeDeiEcclesiors,servorumque ejus, (V.insignem le prestitit, reddal per sseculaclarioreiu.
profectum : el vitoe hujus quaecumquesunt spatia « Dala seplimo Idus Junii, TheodosioAuguslo vn et
seiernisdivitiisqueolficiis illuslrare conlende, utqui Palladio, viris clarissimis consulibus.
n Data septimoldus Junii. Hsec est illa consulaiis
nola, de fide inlegre suspecta, quoeqiietomo primo
epistolarum pomificiarutn ab liac epistola ex manuscriptis codicibus scripta, abest. SEVER.BINIUS.

ANNODOMINICCCCI.

FAUSTUS MAMCHLEUS.
LIBER CONTRA FIDEM CATHOLICAM.
(Hic Liberhabeluret refelliturab emineniissinio
gratiseDoctorein xxxmlibriscoatraFaustumManichjeum,
quos
videtom.VIII opp.S. Augustini.)

ANNODOMIMCCCCIII.

SULPICIUS SEYERUS.
(Galland.Biblioth.Vett.Patr. tom.VIII.)

PROLEGOMENA.

1. SEVERUS presbyter, inquil Gennadius(a), cogno- II. Complura Iticulenlo sermone conscripta reli-
mentoSCLPICIUS, provinciw, vir genereet B
At/tiiranicce 1 quit Severus, Salluslium io primis asseclalos. Ejtis
Ulteratttranobilis, sseculoiv desinente claruisse per- operum seriem hic verbis exponere j'uverit V. C.
hibetur: Paulino scilicet tiohno mtate florentior(b), qui eadem paucis exceptis hatid ila pridem dili-
qtiem anno cccun nalum edocetTillemontius (c), in genter admodum expolita alque illustrata in luccm
litteris libeialiler insiilutus, et ingenii facultatis emisit; cujus propterea edilionem prse coeierisseli-
Inudem adeplus, facuudi uomiuis palmam csclerisin gendam lypisque nostris exprirnendam putavimus.
1'oropraeripuit.Uxorem dtixit ex consulari familia, Sic igitur ille (j):« Scripsit ilaque( Severus ) Mar-
niagnisqueopibusaffluii(d). Sed sseculodemum ab- lini vitam, nt in volis habuerat, quum lamcn non
tlicalo, monasticsedisciplinoetotum se addixit, pau- nisi post Martini obitum edidisse, idque anno fere
pertatis atque humilitatis amore conspicuus(e). Quod cccc vergente, satis superque demonsiravimus(k).
sne vaiiis ex Paulini epistolis palam asiruit vir Martini Vitam proxime proeiveruntpartim, partim
cruditus (f). Num vero sacerdotio fuerit initiatus, secutoesunt tresepistolmde eodem argumenlo scri-
quatnvis id asserat Gennadius, non est adeo explora- ploe,de quibus alibi fusius »(/).
ttim, ul nullus hac de re dubitandi locus supersit III. < Aiiud interim aut eodem anno cccc autnon
et Paulino multo post opus suscepit, Hitlorim nempe Sacrw
(g). Bealo Martioo episcopo Turonensi '
Nolano familiariier usus fuit. Sub viloefinema Pela- C breviarium jam inde a mundi iniiio ad Sliliconem
gianis 1'uissedeceptum tradit idem Geunadius: ejus usque consulem,qui eo riimirum anno consul pri-
lamen nnrralionem vir doclus modo laudalus sus- muiu prodiit. Huic operi absolvendo inleolus erat
pcctam reddit (h): qui et Massiliaeanno circiter bieruiin post, quuni a Paulino petiit ut qunsdam
ccccx Severum e vivis excessisse ferme quinquage- clironologioedifficullatesin ea occurrenlessibiexpla-
narium exisiimat (i). naret: quod colligimuscx epislola 28 Patilini anno

(a) Gennad. lib. de Vir.5.illustr. cap. 19. LXV;Tillem. Mem.eccl. lom. XII, p. 689, not. 2s«r
S. Sulp. Severe.
(0) Paulio. epist. S, § tom. XIV
(c) Tillem. Mem. eccl. , p. 72i, not. 9 (It) Hier. de Pralo, I. c. § 12, pag. LXIX.
sttr S. Paulin. (i) Idem ibid., § 1S, pag. LXXV.
(d) Paulin. 1.c. § 6. (;') llier. de Piato, I. c. § JJ, pag. LXVIII.
c.
(e) Geiinad. 1.Pralo (k) Idem, disserti. 1. 2 et 5 opp. Sulp. Sever
(/') Hier. de Vit. Sulp. Sever. § 8, pag. lom. I, pag. 149-251.
LXIseqq- (I) ldem, dissert. 1, §§ 5 et seqq.
(g) llier. de Prato Vit. Sulp. Sever. § 10, pag.
81 DE SULP. SEVERO VETERUMTESTIMONIA. 82
cccctr scripia, qua ilii respondetse deea reRufinum t,\ in aliquibus libris manuscriptis epislola ad Bassu-
consuluisse, el si quid is opis atlulerit, facturiitn lam obtruncata exhibelur) essent occupatee: sic
ceniprem. Sed et anno ccccm accepla a Paulinoi enim interpretor Gennadiiverba: Sed quia in ali-
historia invenlionis sanctaeCrucis, quam ejus epi- quibusfamiliarisnecessilasinserla esl, non digeruntur:
slola 31 ad eumdem scripta fuse narrat, eam libelloi nam una hujtis generis, el quidcm perbrevis, quse
suo adjecit, iisdem fere verbis expressam. > ad Paulinuni scripta adhuc superest, satis declarat
IV. « Annodemum ccccv Severus Dialogossuesi qtiam et caeiersedignoeessent qusecedro linereotur.
vulgavit, de quibus in duabus nostris dissertalioni- Hrecomnia porro quse diximus, ad annum usque
bus agimus a. Prselerea tolo eo leraporis spaiioi ccccv perlinguiit. Quid poslea Severus egerii, ubi
qiiani plurimas Epistolat scripsit, quas Gennadiusi fuerit, quamdiu vixerit, quidve omnino illo sit fac-
primo loco his verbis commemoravit: Scripsil noni lum, incertum esl: nam in Paulini epistolis, post eas
contemnendaopuscula: nam epislolas ad amoremDeii quas anno sequenli ad eum per Victorem se misisse
el contemptummundiexhorlatoriasscripsit sororisum > scribit epistola 43, num. 2, ne verbum quidem de
multas, qum et nolmsunt ( ex his una tantum autt ipso amplius occurrit. i Haclenus vir eruditus.
altera oelatemtulit ) : scripsil et ad Paulinum prw- V. Quandoquidemvero in nova edilione Veronensi
dictutnduas, et ad alios alias: sed quia in aliquibus '. quam secuti siimus, desiderabautiir Epistolw seplem
; JJ
famitiaris necessitas inserta esl, non digeruntur. Severi nemine inscriptaeac superiore sseculo evul—
Dolendumsane est, quod jam tum Gennadii aevo , galse,quarum duw Baluzio, aliie quinque Dacherio
minori in pretio essent.nec digererentur, seu di-. acceplsereferuotur; eas propterea eidem editioni at-
spersse non in unum corpus conjungerentur bse Se- texeodascuravimus.E\ quibus tres priores auctorcm
veri epistolse,nimirum quod circa T«J-fikir.i.gfikofpo- Severum nostrum agnpscere perhibenlur: quatuor
vrisYtfseu dulcedinesamicitim( qua etiam de causa. atiteni reliquoe falso ipsi stippositse comperiutiiur.
Quid porro studii et opersein iisdem Epistolisrursus
0 Idem ibid. et dissert. Set6 pagg. 259-317. excudcndispost Clericum proestiterimus, ex notis
subjeclis quisque facile perspiciel.

VETERUM TESTIMONIA DE SULPICIO SEVERO.

I. a S. PAULINUS NOLANUS, epist. 5, alias 1, scriptai G

( accipiens, et inanis glorise sublimiler negligens,
anno 595, num. 5 et 6, ita ad eumscribit: piscatorum proedicaiionesTullianis omnibus et tuis
Tu , fraler dilectissime, ad Dominum miracule) litteris prarlulisti, confugisti ad pietalis silentium,
majpre conversus es, quia cetate floreniior, laudibus5 ut evaderes iniquitaiis lumultum : muiescerevoluisti
abundantior, oneribus patrimonii levior, substantiai niortalibus, ut ore puro divina loquereris, et polltt-
facullatum non egenlior, et in ipso adhuc mundii tam caoioa facuodia linguam, Christi laudibus et
thealro, id est, fori celebritate, diversans el FACUNDI i commemorationeipsa pii nominis expiares.
NOHINIS PALMAM TENENS , repeiiliiioiiiipetu discussi- IDEM epist. U, alias S, scripla anno 397, adeumdem,
sli servile peccati jugum , et letlialia carnis et san- num. i.
guinis vincla rupisti, neque te divitisede mairimonioj Neque sat habes occasionibus cunctis revisere,
familiseconsularis aggestse, neque post conjugium i nisi et pueros tuos mittas, nec solumde famulis, sed
peccandi licentia, et caelebsjuvenlas ab anguslo sa- et de filiissanctis, qttorumbenedicla in Dominoprole
lulis inlroiiu et arduo iliuere viriulis in mollemillamI Isetaris, eligis tabellarios, quprum oculis ncs videas,
et spaliosam niultorumviamrevocare petuerunt et ere cemingas. Speciosi nobis pedes illorum tam-
Tu ergo verus factor legis, et Evangelii non surdus3 quam evangelizanlium bona : nuntiant enim nobis
auditor, qoi corpus et muodum configenscruci, deli-'. - D et afferunt ea quoead pacem sunt de te, cum
pro-
cias juveniuiis, et vitre pnesentis mala gaudia pro) ferunt opera Domini, quseaut operaris in verbo Dei,
venenis ct luclibus aversaius es, respuens palrimo- aut scribis in spiritu Verbi.
niorumonera ceu slercorum, merito socrum sanctaml Ibid., num. 11.
h omni liberaliorem parenle in mairem sorlituss Te vero victa lege membrorumet exteriere cor-
oeternam,quia ccelestemPatrera anteverteras lerrenoJ rupto puraffi conspersioneniparare &, et sine fer-
parenti; exemplo apostolorum c relicto patre in na- mento azymum Christo confici, eloquia tua tam fa-
vicula flucluante, scilicet in Imjus vitse incerto cumi cuuda quam saucia lestantur; neque enim tibi dona-
retibus rerum suarum et impiicalione palrimonii de- tum fuisset enarrare Martinum, nisi dignum os tuum
relicto , Christum seculus : nec minoris domesticis s sacris laudibus mundo corde fecisses. Benedictus
opibus l.NCENii FACULTATIS LAUDEH ab hominibusnonn igitur lu homo Domino, qui tanli Sacerdotis et ma-
a S. Paulinus Nolanus, intimus Sulpicii Severi i b Scilicet Bassulam, ad quam data est epislola 3.
amicus, plures ad eum scripseral epistolas, quarum ir c MoneiLe Bruniushoc verbumrelictoio edilione
hodie exstanl15 tanlttm, ex quibushwc pauca excer- Schotti deesse : el sane rcdundare videtur.
psimus; licetomneset singulmtolidemsintSeverivir- d Al. parari : quod magis placet.
tutumprwdarissimatestimonia. .
83 SULPICIUSSEVRRTJS. 81
nifestissimiConfessorishistoriamtam digno sermone jA licel quasi peritior edocerem. Sed sibi imputet fa-
quani justo affectu percensuisli : beatus el ille pro mem, qui pauperis amici forem pulsai, et prom-
meritis, qui digntim fide et vita sua meruil histori- pluariuni inane scruiatur. Numquamenim in hsec
cum, qui et ad divinam gloriam suis meritis, et ad invesliganda el colligeuda mihi contenlum studium
humanam memoriam luis litleris consecrslur. fuit: nam eliam iri temporc veteri, qoo videbar le-
Ibid., num. 13, in fine : gere nec legenda, ab historicis scriploribusperegri-
Sedin roepeccatoremfugere,non pauperem, Mar- naius sum. Attamen nunc operis tui curam gerens,
tini bealissimi frequentalor argueris; qitem certe quo te pro trtilitale fidei nosirseinspiciendis et con-
numqtiam desiderasses , si cibis corporis esttrire li- ferendis proeleritorumtemporum rationibus occupa-
moisses. tum indicasli, quod de me non hahui, de fratris
IDEM episl. 25, alias 3 et 4, scripta anno 401ad ettnt- unanimisopulentiori thesauro pelivi; et ipsam anno-
dem, num. 3, de Victoreloquens: tationem, quam commnniloriivice miseras, litteris
Vere recognovimus in eo sanctorum formulam meisinditam direxi ad Rufinumpresbytertim,sanctoe
bealorum Marlini et Clari, quem proximo iniervallo Melani b spiritali in via comilem, vere sanctum et
illustris magistri sequacem« te auetore cognovimus. pie doctum, et ob hoc c inlima mihi affectionecon-
Horumseunins in regenerationeprogeniem, alterius B ] jTmctum.Si ille Iras, quaemcrilo lc permovenl, de
in via comttem fuisse filins paeis Victor asseruii. annorum sive regnorum non congruenle calcnlo
Ibid., num. 4: hiantis hisiorioecausas non ediderit, qui el schola-
Vixul me aquamministrare manibussuis sineret: sticis et salutaribus litieris Grsecejuxla el Latinedi-
ex libro enim ttio istius gratiam servitutis adamavi, ves est; vereor ne apud alium in bis regionibns
ut minimamsaltem guttulam de sacris Martiniacti- frustra reqniramus. Quod si procsumptionidesemeoe
bus delibarem. salisfccerit, prima occasione, si Dominus faverit,
IDEM episl. 24, atiat 2, scripta etmistacum superiore, transmitlain unanimilati lure, utcumque niihi super
num. 1 : h ic raiione rescripserit.
Cur andeas nobis, ul decerlalo agone victoribus , IDEHepist. 29, atias 10, scripta eodem quo snperior
palmamperreclionisascribere, quod omoemterrenoe lemporead eumdem,num 6 :
pissessioois sarcinam exposnisse videamor : le con- 1 Quo etiani ILLUSTRI II.LIMATERIA ET ELPQUENTIA
tra adhnc infelicem et in lulo fsecisinfernseadhoe- LIBRO TCOvicenraliqnamvidcar reddere; si feminam
renlem ingemisras, quod vel tinum, nt scripsisli, (Melanium)inferioremsexu, virlutihos MarliniCliri-
prsediolnmnon vendidisse videaris; cum ipsiimquo- slo militanlem prpsequar, quop,etc.
que aequeut venditaa ttio jure procsenlialienavcris, C ( Ibid., num. 14, de eadem Metanioloquens:
iit majoribus fidei frticiibus bis devotus existeres Non luli, fraler, ut te isia nesciret. Ut gratiam in
Deo, diverso mercimnniiopere, sed tino vitse lucro le Dei plenius nosceret, tuo te illi magisquam mco
inlra ejnsdem prrecepti termiiios venditor largitor- sermone palefeci : Martinumenim noslrum illi slu-
qtie futulorum, et ideosiue aniini captivitate posses- diosissimsetaliuniliistoriarum ipse recitavi. Quo ge-
sor ; quia el quse rescrvasti, Ecclesia te scrviente nere te et venerabili episcopoatque doctissitnoNi-
possideat. Addeetqnw num.5 el4. cetoe, qui ex flacia Romanis merilo admirandus
IDEM epist. 27, alias 14, scripta itidem anno 401, ad advenerat, et pltirimis Deisanctis, in veritate non
eumdem, num 3 : magis tui proedicatorquam mei jactans, revelavi :
InelTabilemihi est, quanta me voloptate perfude- gloria enimmibi est, diligi d leet amari, quem famu-
rint, cum referrent et aclus et sermones tuos et lum veritatis consona linguoevita testatur.
perfectum cor tuum charitatis divinoescientia , qua IDEM epist. 32, alias 12, scripla anno403 ad eumdem.
liumiliset excelsus, panper et dives, servus et liber, Inler versiculos, quos miltit ipsi aliqnibttsin locis
famulis conservus, fralribus scrvus, pauperibusdi- basilicmab eo wdificatwet depictwparielibusittscri-
ves in visceribus misericordk;, divitibus pauper in bendos,hi habenlur,num. 3 :
spirilu maosoetudiois, liumilisvirtute pielalis , ar- D Dives
duus sublimitate virtulis, et servusDeo, liber mam- opum Christo, pauper sibi, pulchra Severus
totuinin le Culmina sacralis fontibus insliluil.
mona», spirare Martinum, florere Clarum,
matorari Evangeliumpraedicabant. Ibid., num. 5 :
IDEM epitt. 28, alias 9, scripta anno 402, num. 5 : Corpore, mente, flde caslissimusincola Cliristi
Proetereaaulem jtissisli, nimium opulenter tibi de Coudiditista Deotecta Severusovans.
paupere tuo blandiens, ut quse de te annalibus non Totus et ipse Dei lemplumviget hospite Chrislo ,
unius geotis, sed generis htimanifugerent, ego vide- Gaodeotemquehumili eorde gerit Doioinuin.
a Alludilad ea quseSeverus in epist. 2, ad Aure- plane liquet. Ilaque corrigendus Norisius qui llist.
lium scripserat. Pelag. lib. i, cap. 2, scripsit: Paulinum Nolanttm,
'' Ita cditio Rosweydi, et Le Brunii ex mss.; alibi el SeverumSulpiciumnonmodoRufini amicos, sed et
tamen legilur Melanii. encomiastatfuisse, ex ipsorum liiteris salis intelli-
c Ex boc aliisque locis Paulini aperte colligas, gitur.
ipsi admodumcliarnm fuisseRufinum: Severp vero d Forte a te.
cum eodem nullam iotercessjsse amicitiam hinc
8S DE SULP. SEVERO YETERUMTESTIMONIA. 86
Ecce velut trino colit unam nomine mentem, A VI. PAULISIPETRPCORICENSIS, qui Vitam heali Mar-
Sic trinum sancla mente sacravit opus. tini versu expressit circa annum 4C0, lib. v, vers.
II. PAULINUS S. AmbrosiiMediolanensisepiscopi no- 195 et seqq.:
tarins, inilio ejus Vilm quain scripsisse aulumanl Teslis adest docto mirabilis ore Severus,
anno412aul 415aul sallem422 &adbealumAugus- Et tota Christum cordis virtute seculus,
tinum cpiscopumita scribit : Insignismuodi litulis, sed clarior illa,
Hortaris, venerabilis pater b Augnstine, ut sicut Qua munduirilempsil, snnctseviriute fidei;
beati viri Athanasius episcopuset Hieronymuspres- Nobilitate potens, sed multoextenlius idero
byler styloprosecuti sunt vilas SS. Pauli el Antonii NebiliorChristicultu quam sanguinis ortu.
in eremo positorum, sicut etiam Martinivenerabilis HicSacrum Canonem, dislenlocet scripta coarctans
episcopi Turonensis ecclesie SeverusservttsDei LU- Ilistorioe,geminis conclusit ctincia libellis,
CULENTO SERMONE coniexuit; sic etiam ego beatissimi Quoecumquea primis percurrerat edita sseclis.
Ambrosii episcopi Mediolanensisecclesisemeo pro- Idem Martini titulos vel gesta relexens,
sequar slylo. Sed ego ut mcritis tantorum viroruin, Scrutalor caulus veri, fidusquc relalor,
qui muri ecclesiaruoi stmt et eloqueutise fontes, ila Proiulit in medium tam claroeinsignia vitse;
eliam sermone me imparem novi. j Sic justam retinens aequatoexamine libram,
B
III. S. HIERONYMUS scribens,circa annum 41S, in Ne dubia astrueret dicens, nec certa taceret.
Ezecliieliscap. xxxvi : HicSanclo perssepe pie sociatus adhaesit,
Neque enim juxta Judaicasfabulas, quas illi Ssu- Utsolet in speculo cordis perspectio mentis
T£fw<7£t? appellanl, geinmatam et auream de coelo Cognatsedsimilis morum sociare figuras :
exspectamusJerusalem : necrursum passuri cireuni- Quo mage credendum est lestem jnagis esse proba-
cisionis injuriam, nec oblaluri taurorum et arietum [tura,
victimas, nec sabbali otio dormiemus. Quod et miilti Qui coram comperta docet, cum visa loquatur.
noslrorum, et praecipueTertulliani liber qui inscri- VII. GENNADIUS in e Catalogo de Viris illustribus,
bilur De spe fidelittm,et Laciantii Instituiionum vo- quemscribibatcircaannum 494 (, sub numero19 :
lumeo seplimum pollicetur, et Victorini Petabio- Severuspresbyter, cognomentoSnlpicius, Aquita-
nensis episcopicrebraeexposiliones, et nuperSeverus nicoeprovinciie, vir genere et litteratura B nobilis,
noster in Dialogo, cui Gallonomen impostiit: et ut et pauperlalis atque humilitatis amore conspicuus,
Groccosnominem, et priiiiumextremumque conjun- charus h eiiam sanctorum virorum MartiniTuronen-
gam, Irenaeuset Apollinarius. sis episcopi, et Faulini Nolensis, scripsit non con-
IV.URANIUS presbyterin epistolaad PacatumDeObiluC f temnenda opuscula: nam epistolas ad amorem Dei
S. Paulini, scripta anno 441 aut panlo post: et contemptum mundi hortaiorias scripsitsorori suae
Marlinusaulem vir per omnia aposiolicus, cujtis multas, quse » el notaesunt. Scripsit ad Paulinum i
c Vila ab omnibus legitur, Galliarum episcopos proediclumduas, et ad alios alias : sed quia in ali-
ftiit. quibus eliam familiaris necessitas inseria est, non
V. PROSPERI ACJUITANI ChronicumPitlmanttm, quod digeruntur. Composttit et Chronica; scripsit et ad
desinit in annum 404, ad annum Arcudiiet Hono- mullorum profecltim Vitambeati Martini monacbi ei
rii ix : episcopi, signis k et prodigiis ac virlnlibus illuslris
Severus,ex disciplinn sancti Martini, ejus vitam viri: et collaiionem Postumiani et Gallise medianle
Iribus explicat libris. et judice de conversalionemonachorumOrienlalium
a Vide Tillem. in Vila S, Ambrosii §2. logis, in altero postponitur hoc de Sulpicio Severo
b Ex bis vcibis jure possumusarguere et cognilam testimonium : ilem cum aliis libris impressis.
et in pretio habilam fuisse S. Augustino S. Martini r Vide Norisium Hist. Pelag, lib. n, cap. 16.
Vitam a Severoscriptam : netjite laoien vertim esse K Lilteratiira: ita Venelus, el ita legil Pastrengus:
comperioeurn in epistolis suis Severi ineniionem, favcnt Capilularis.el Brixianus, qui habenl littera :
alii|iiandofecisse: nam qriodin oinnibus fere Severi et ita legiiur in editioneParmensi annil480Operum
editionibus ejus teslimonium producitur ex episl. J) 1 D. Hieronymi. Ea voce usus Gennadiuset in Pru-
205, niliil moror: in comperto enim est eam epistn- dentio, Vir smcularilitteratura eruditus. Vulgat. ha-
lam Augustinofalso ascriptam, quod vero alii, ii(|ue benl litteris.
non igoobilesscriptores, Labbeus, Builletus, Natalis h Eilitio Gennadii Hamburgictirala a Joanne AI-
ab Alexandro,epistolamejusdem25 citant, eodem- berlo Fabricio, quam sequitur editio Hieronyniiana
que lernpore annotani eam qute imm. 205 praeno- Veronensis, habel clarus... notitia, contra mss. et
latursupposititiam esse, profectograviier allucinan- impressorum fidem.Sic Hieronymuslib. de Vir. 11-
liir : nullibi enim, quod cojnperiam, in epislolis lustr. in Serapione, Charus Antoniimonachi;etTer-
AiigiislimisSeveri ntistri meminit, ct saue in anii- lullianusde Pceiiitenliacap. 9 : Charis Dei adgenicu-
quis editionibus, ad quas provocat Bailletus, epist. lari.
r ("onjunctioel, quse abest ab editione Hamburg.
xxv ne quidem Augustini est, sed Hieronymi.
< liseoaulem, non alia certe ab ea quam Severusi et Veronensi, habetur in Cap. et in editione Par-
edidit. mensi.
d Pro srmifes. i Ad supradktum PaulinumNolanumduas. Cap.
e Collatione facta cum tribus mss. codicibus, Brix. cum Parm. edilione; qureciini Veneto librn, ct
primo anliquissimoCapituli Vcronensis, in quo ha- aliis impressis proemiltitet: el ad supradictum.
beturinleger liber ejusdeniGennadiijalleroBrixiano,, k Et prodigiisin Brix. non apparet.
et lertio Venetp, in quurum primo pr&uniltilurDia-
87 SULPICIUSSEVERUS. 88
et ipsius Martini habitara in Dialogispeciem a dua- A Deferor ecce freto, fugiunt et littora visum :
businconcisionibuscomprehendil: inquarum priore Remigel hic Gallus, Marlinus vela gubernet.
refert suo temporeapud Alexandriamb.synodoepi- XII. GREGORIUS TCRONENSIS Hisr. Franc. lib. r ,
c
scoporura decrelum, Origenem et caulius a sapien- cap.. 7 :
tibtis pro bonis legendum, et d a minus capacibus Iloc vero k liolocauslum in monte Calvarioe, quo
pro malis c repudiandum. Hic in senectiiie sua a Dominus crucifixus est, oblnlum fuisse , Severus
Pelagianis deceptus, et agnoscens loqtiacitaiis cnl- narral in Chronica.
pam, silentium usque ad mortein tenuit, ul peccalum IDEM lib. it Hist. Franc, in Prommio :
f
quod loquendoconlraxerat, lacendo penilusemen- Sic et Eusebius, SeverusHierooymusque in Chro-
daret. nicis, atque Orosius, et bella regum et virlutes mar-
VIII. GELASIUS in concilio LXXepiscoporum, Decreto
lyrum pariler texueruol.... Venientes ergo per ante
de ApocryphisScripiuris edito anno 496 : dictorum auctortnn hisiorias, ea quoe in posterum
Opuscula Postumianiel Galli apocrypha. acta sunt, Domino jubente, disseremus.
IX. VIGILIUS TAPSENSIS, qui floruii sub fmemswculi v
non interpres sed auctor dispulalionisAlhanasiicon- IDEMHist. Franc. lib. x, cap. 31 :
tra Arium, in Prowmio: gB De cujus (S. Martini) vita Ires a Severo Sulpicio
Sed si illud recolat, quod in Chronica sua bealse libros conscriptos Iegimus.
memoriae B Sutpicius severus posuit, dicens ; Duo IDEM lib. i Mirac. S. Martini:
Arii lumquamduo serpenlesex uno ore tibilabanl; duos Multi siml qui virlutesS. Martini vel stanle versu
Arios fuisse evidenter reperiet. vel stylo prosaico conscripserunl, de quibus primus
ille Severus Sulpicius, cui tantus fervor amoris fuit
X. EUGIPPIUS presbyter, discipulus S. Sevcrini Nori-
in Sanclum Dei, ut eo adbuc degente in sscculo
corum apostoli, in ejus Viia, quam scripsit ut ipse
de mirabilibus vitoe ejus scriberel :
lestatur in epislola ad Paschasium diaconum, bien- unum librum
beaii viri duos libros
nio posl consulatumlmportuni, idestCoss.Felice et exinde post iransilum
Secundino, anno Christi 511 : scripsit, quos Dialogos voluit vocilari; in quibus
nonnulla de viriuiibus eremilarum anaclioretarum-
Severus qnoque Sulpicius refert ex relatione Pos-
que, refcrente Poslumiano, insertiit : sed in nullo
tumiaui, virumqtiemdam magnisvirlutibus signisqueJ inferiorem nostriim poluit reperire Martinum, quem
mirabilem, ad expelleudaoi de corde suo jactantiae 5
apostolis sanctisque prioribus exaequavit, ita ut
vanitalem quato iiicurrerat, exorasse ut, permissaio1 etiam diceret, Felicem quidemGrmciam,quw meruit
se niensibtis quinque diaboli poleslatc, similis liis3 audire
Q Apostolum prwdicanlem; sed nec Gallias a
lieret quos ipse curaverat. Cltrislo derelictas, quibus donavil Dominus habere
XI. VENANTIUS FORTUNATUS, qtti postea fuit Pkta- Martinum.
vensis episcopus, in Vita Martini scripta anle an- IDEM in epislola prmmissaquatuor libris de Miraculis
num 570, tib. n, vers.467 el seqq. : S. Martini episcopi :
h
Cujus prosaicus cecinil prius acta Setierns Miracula illa qute DominusDeus noster per bea-
Versibus intonuit Paulinus deinde beaius : lum Marlinum anlislilem suum in corpore posilum
*
jEquiparare valens illusiris uterque relator, operari dignatus est, quolidie ad corroborandam
Maleiia victi sed et ipsi carmine cedunt. lidem credentiuni conlirmare dignatur. llle nunc
El lib. nr, vers. 10 et seqq.: exornans virtulibus ejus lumulum, qui in eo ope-
Ante per Adriacos lluctus dare vela videbar ratus est cum esset iu niundo ; el ille |iraebet per
Cum duce Sulpicio, bene cujus ab ore venusto eum beneficia Cbristiaois, qui misit tuuc praesulcm
Martitii sacros dulcisslyliis ediditactus, genlibus perituris. Nemo ergo de ante aclis virtu-
Quos ego sub geminis claudo pede curro libellis. tibus dubitet, cum preesentium signorum ceruit mu-
Et pauloinfra : nera dispensari, cum videt claudos erigi, csecos....
Dum tamen alla peto, resonet mihi Gallusio aure j) Ego vero fidem ingerens libri illius ' qui de ejus
Gesla beata viri, i qua mitiget uoda lumorem, vilaab anterioribus est scriptus, praesentesviriuies,
Et seroione viam relevet sale fabula dulcis. quaiilum ad memeriam recolo, memoriae iu ppsle-
a Miroeus,Fabricins et alii; in tribus incisionibut:r: habent pccnitens,ex cod. Corbeiensi; cujtis variantes
male : duabus in concisionibusesl in Cap. ct Parm. (i. leciiones habes in Tom. II editionis Parisiensis S.
edilioue, quibus suffragantur Brix. et Ven., iu dtta- i- Hieronymi.
but concisionibus;al. edit., duabus incisionibus. s Sed verba citata non sunt propria Severi. Vid.
b Edit. Hamburgensis el Veron., in tynodo. Male le Histor. Sucrmlib. n, cap. 55.
alii quidaoi libri impressi, apud Alexandrinamsyno- o- h Marlini.
dum epitcoporumdecrelum. i Lege votens.
c Et caulius. Et est ex Cap. et Brix, Parm. edil. et i Forte quo.
aliis. k Loquitur de Abrahse sacrificio. Sed Iiic locus
d In Cap. Brix. mss. et edil. Parm., a minus ca- a- non habeiur in Severo.
pientibus. 1 Vel Severi opusculi singillatira bis verbis in-
8 Hamburg.et Veron. edit., refutandum: sichabel el dieat, vel Severi, Paulini ei Fortunali opera in
et Ven. Iiber. unum volumen compacta.
1 Ita libri omnes prreter Hamburg. ci Yeron. qiii ui
89 DE SULP. SEVEROVETERUMTESTIMONIA. 90
rum, Dominoj'ubente, mandabo.... Ulinam Severus,X A.Paires Nicseniconcilii honorabilem fuisse, alque
autPaulinus viverent, aut cerle Fortunatus adesset, ab apostolica sede cum Victore elVincentio presby-
qui ista (Miracnla S. Marlini) describerent! teris deslinaium, ° qui et Hispanus usque ad tempus
JDEHlib. r de Mirac. S. Martini cap. i, in fine : Constantii principis in corpore legilur permansisse.
Sed et si ad Severi recurramus historiam, ipsa Hic lamen in extremis suis satis pueriliter desipuit,
hora cumsibi scripsil a in libro Vitsesuoefuissere- ut SeverusSulpiciusin Chronicissuis teslatur, asse-
velatum. rens quod Constanlius imperator numerosissimuin
IDEM lib. n de Mirac. S. Mart. cap, 32 : Ariminenseconciliumab eo contra calholicam fidem
Cum talia miracula, quoe scripsimus, quotidie congregaium Arianse boeresi subscribere conipu-
cernamus, quid illi miseri sunt diclnri, qul Severum lisset. Undeeliam, etc.
in Vila sancli antistitis mentitum esse pronuniiant? XVI. Ex Collectione hislorica chronographica ex
Nam audivi quemdam nequam, ut credo, spiritu Idatio , collectorequodam Gatlo, Carolo magno
replelum, proloquentemnon polnisse fieri, ut oleum compari :
sub Martini benediclionecrevisset: sed nec hoc, Anno' undecimo regniArcadii Martinusepiscopus
quud elapsa ampulla, super straium marmoris ccr- Spirilu sanclo plenus et vir apostolicus transiit ad
ruens, persiiiisset illoesab. J Dominumcarne deposita : cujus vitam et mirabilia
B
IDEM ibidem,cap. 49 : quse fecil, SEVERUS VIRSUMMUS, discipulus ipsitis,
Veoeral dies feslus solemoitalis beati, in qoa ca- qui et Clironica, alia quam haecsunt, ab initio Ge-
lerva populorum mulla concurrerat.... Denique nesis apertissime scripsit «.
Sacerdolibus qui advenerant, ad agenda solemnia XVII. Martyrologium RHABANI, ex tom. II part. n
procedentjbusjcumleclor, cui legendi erat officium, Thes. Monum. Eccl. Henrici Canisii, ad an-
advenisset, et arrepio libro Vitamsaucii coepisset num 804 :
legere Confessoris, etc. c. Novembrisiti idus. Deppsiiip beati Mariini Tu-
XIII.JONAS monachusBobiensis, feremqualisS.Colum- ronensis Archiepiscepi et Confessoris, cujus vita ct
bano abbati, qui obiil anno 615, cujusque vilam doctrina per miracula quae Dominus per eum fecil,
scripsit, qum habelur smcnto n Benedict. apud P. pene omnibusfidelibus clarct, nec necesse esl ali-
Mabillon. et nonnihil inierpolataapud Surium; in quid hic inde a nobis commemorari, quia ipsius
Prwfationeillius Vitmhmchabet : vitam, virtutes et signa Sulpicius Severusliiculenlo
Beatiis Aihanasius Anlonii, llieronymus Pauli et; sermone manifeste descripsit; nec non et Gregorius
Hilarionis, vel caelerorum quos cullus bonte vitre ejusdem urbis episcopus in Miraculorum libris plc-
laudabiles reddebat; Postumianus vero , Severuset, C 1 nissiine disseruit.
Gallus Marlini egregii pastoris, nosiris eorum nie- XVIII. ADOViennettsisin Chronico,quodperduxit ad
moriam tlimisere sreculis: plerique aliorum, etc. annum874.
XIV. lnPrologo VitmS. Projecli episcopietmartyris, Severus presbyter b , cognome.nto Sulpicius,
cujus morteinSigebertus anno 670 consignat, auc- Aquitanicoeprovincias, vir genere el litteris no-
tore comtaneoanonymo. bilis, eipauperlaiisaniorecouspicuus, chams etiam
Sed ut ad sacros veniam anaclioretas, atque con- sanctorum episcoporumMartini Turonensis et Pau-
fessores, beatus Athanasius Alexandrinus episcopusi lini Nolani, morilur. Hic in senectiile sua a Pela-
Anionii, sauctus vero et eruditissimus vir Hiero- gianis decepttts , et agnoscensloquacitaiis culpam ,
nymus Pauli et Hilarionis, vel coeierorum quos; silentium usque ad raorlem tenuit, ut peccalum
cultus bonoevitse laudabiles reddebat, etlidit acla : quod loquendo contraxerat, tacendo penitus emen-
Postumianus vero, Severusel Gallus Martini egregiii darel.
vitam suis edidere schedulis... Jonas etiam nostroe ! XIX. S. ODOAbbas
memoriselempore vir eloquens vitam beati Colum- Cluniacensis,qui obiit anno 842,
bani et discipulormn ejus Athalae,Eustasii et Ber-" Serm. i de combustioneBasilicmbeati Martini, qui
tulfi luculentissime edidit. habetur tom. XYll Bibl. PP. pag. 266 :
D
XV. Ex Epitome Canonum,quam Adrianussummits s Quem (S. Martinum) sicut de ec perhibetiir,
Pontifex Carolo magno Romm obtulit anno cir- usquequaque Deus mirificans, eliam in hec glori-
citer 774 d. ficat, quod l omnis qui de illoet prosaice el raetrica
Sciendum est aulem, hunc Osium inter cccxvmi sive etiam rhylhn>icescripserunt, et sancli et periti

a Al., cum tibro: et melius. Si legamus in libro,, annolavit Sirmondus.

indicat epistolam ad Aurelium.
b llabentiir liaecduo miracula Dial. m, cap. 3.
Hos Dialogossub Vita S. Martini comprehendil, utI
vidimus et epistolas comprehendere in Tesiimooio
superiori.
<•Hnic adde cap. 29 ejusdem libri u, et cap. 42l
lib. in, quibus locis de libro Severi agi videtur.
. a lta ifl cbllectiorie Conciliorum, et in Antiquis;
Leclionibus Cauisii lom. II. Vide tamen quse iiiici
6 Forle, qui in Hispaniis.
f Alii legunt decimoquinto seu xv. Vide Tillem.
in Martini Yita, net. 12, col. 781.
j s Hunc loeum prse oculis habuerunt Vossius
aliique, qui Idatium scrihunt laudasse Severum :
ilaque Tillemontiusloco supra cilato scribit : Mais
je rfai pu trouvercet endroildans Idace.
h Ha;comnia ad verbum ex Gcnnadio.
> Lege onines.
91 SULPICIUSSEVERUS. 92
fuissc , et dulci admodttm ct <ongruo elrquio no- A nico, quodad annum usque 1112 perduxil, hmc habet
sctiniur quaca perlttlerunt edidisseb.' ad annum399:
Florebant io Ecclesia hoc lempore saocti et docti
XX. IIUGOarchidiaconus Turonensit in Dialogo de
viri JoannesClirysostomiis .... in Aquitania Severus,
qttodam miraculo qttod conligit in tramlalione S.
qui vilam S. Martitii et multa alia scripsit; qui in
Martini, qtiemDiatogumscriptum vult Mabillonitts seuccta a Pelagianis scducttis , silenlium usque ad
post annum 1012, upud eumdem MabilloniumAna- morlem lenuit, tacendo corrigens quod loquendo
lectorttmtom. 1:
pcccavii.
Sfid ul ad Marlinum recurram , habet et ipse vir- XXIV. S. ULDARICUS in collectioneAntiquiortim con-
tiitum suarum egregios inlerpreles, licet et lias ipse stieiudinum Cluniacensis Monasierii concinnata
occultare malucrit; habet, inquam, Paulinuni, virum anno 1110, hwc habet cap. 45, quod est de Festivi-
apostolicum , Fortuoaliim , Severttmet Galluin , qui tate S. Martini, etc.:
isti Mariinum usque ad extremos mundi cardines, Cujiis Vita cum sil luculenlo slylo composita , et
velut evangclici lestes, tliffuderunt. de ipsius adeo virlulibus admiranda, SS. Palres nos-
XXI. IIERMANIISCONTRACTUS i»iChronicojuxta editio- Iri, sicut in Assumptione S. Marise, iia hic qnoque
nem Canisii Antiqu. Lectiott. lom. III, parl. l, qttod B13nolueruni , ut in ejus (Martini) Deposilione aliud
perduxit ad annum 1054 , hwc habet ad atinum Evangelium pronuntiaretur, vel alia Homilia, qttam
397: ipsa Vila legerelur d.
Sanctus Martinos Ttironnrum episcopusppst multas XXV. HONORIUS AUGUSTODUNENSIS , qui floruit circa
virlutes migravit ad Domiiiiim anno selatis LXXXI , annum 1150, lib. n de Scriptoribus Ecclesiasticis
episcopatus vero xxvi, cujus virtutes et vitam Sulpi- cap. 19:
citts Severus egregio edidit stylo. Severus presbyter, cognomento Sulpicius, Aquita-
Ex eoilemChronicojuxla Urstisiims. a Pislorio edilo nicaeprovincitr, vir genere et liiteris oobilis, scripsil
tom. I Scriptorum rerttm Germanicarum,ad annttm vitam Martini Turtmensis episcopi et Paulini Nolen-
390: sis e , et sorori siuc epislolas mulias horlatorias ad
Hoc tpmpore S. Martinus , Ambrosius episcopi, amoremDeiet coutemptuin mundi; scripsit et ad Pau-
Hieronymus presbyter, JoannesCbrysoslomus, Au- linnm tluas, el ad alios alias. Sub Arcadio claruil.
gnstinus et Severus, aliique quamplurcs doclores XXVI. S. BERNARDUS ClarwvallensisAbbas ,qui obiit
claruerunt. amo 1153, Strmonem quem hubuitin festo S. Mar-
lbidem ad anmtm597 : tini, Severiverba usurpat smpius, et ipsius nomen
SanctiisMarliiius episcoptis migravil ad Dominum C ( exprimit, cttm dicit:
anno retatis LXXXI , episcopattts vero e xxn , cujus Audi vero mansuelndinem ejus , suo illo Sulpicio
vilam et virtules Snlpiciut Severttt egregie com- sic scribente : f Tantam adversus omnes injurias pa-
posuii. tienliam assumpserat, ul cum esset summus Sacer-
XXII. PETRUS DAMiANr, qni floruit circa attnum 1070, dos , impiine etiam ab itifimis clericis Irr-derelur ,
insermone de S. Martino: nec propter id eos aul loco umqiiam amoveril, aut
Nobilis ille confessor, sacerdotum gloria , gemtna a sua, quanlum in ipso fuit, charitate repulerit.
pontificuin, clericorum furma , lumen monachorum, XXVII. CHRONOGRApnus SAXOa Leibnitziocdittts, qui-
solemoem diem universitati nosirse proefixit.Ilicestl que ad annttm 1188 annales suos protulit, proinde-
Martinus miraculorum poiestaie soblimis, t|iii lerra- que illo ipso tempore vixissecredi polest, pag. 84:
rum orbem lumine suoe cognitioois implevit. ^Egyp- Annus Doinini ccccvn, Arcadii et Honorii ix, Se-
tns , religionis mater et eremilarum fecttndissimai verus viiani S. Marlini eleganler scribit.
nutrix , Martinum tanlis filiis posuil in exemplum. XXVIII.GUIBERTUS MARTINUS abbas Gemblacensis,qui
Crevit in imuiensiiin fama nominis ejus, el ausa estt omio 1208 obiisse dicitttr , in elogio scu apologia
in ipsam aposiolorumirrumpere dignitatem,quorum) Seueri , qvm habetur apud Boll. 29 Jannar. pag.
manus tractaveruni de verbo viiae, qui filium homi-. ]D 968 el seqq.:
nis inter filios homiuum felici vocis officio divulga- Sulpicius Severtts, primum beali Marlini discipu-
runi. In omnem lerram pervagata esl memoria tantii lus, post Bitnricensis arcliiepiscnpus, juxla Ginna-
ponlificis , el ubicumque resnnat fides Christiana , dium in libro quem de viris scripsil illustribns, immo
sooatviia Martini. Etpost pauca: Acius ejuset vitamd sicut ex gestis ejus palet, qtta^in Majori-Monaslerio
SEVERUS INSIGNIS ORATOR ita suo nobiliiavit elnquio , positus legi, ex Aquilanitc parlibus oriumliis fuit, et
ut et liistoriam relatione |)lena veriiate proponeret,, lam disciplinis lilieraliuin artiiim quaos gcneris no-
et rbeloricis legibus mullipliciler iiisigniret. bilitate elarus enitnit. Itaqne gcmina simul et pro-
XXIII. SIGEBERTUS GEMBLACENSIS monachus in Chro- sapTe et sapieniiic ac scientire pracpolleiisgloria ,

a Lege protulerunt. Turonensi constal ex Gregorio Turonensi.

b ln eodeni sermone plora ex Sevcro e Nolat Aubertus Miroeuslabi Honorium , dum
dccerpit, ,
iisdem ut plurioTiimverbis traoscriptis. scribil Severum Panlini Vitam scripstsse.
c Lege xxvi. f Haecverba habentiir in Viia S. Martini propc
|' Leciam olim foisse Vitam S. Mattiui in ccclesia
a lineni.
Or, DE SULP. SEVERO VETERUM TESTIMONIA. 94
quodquc inter hujusniodi liomioescapot est, medio- iA credatur toli sanclae Majoris-Mnnastcriimtiltitudini,
critatis virtute coospicuus, cum ad viriles mediae quae sacrae depositionis cj'us solemnia festivo qttot-
cclalis excrevisset annos, ut vir prudens , mundum annis concelebrat officio: cujus celebritati ipse
in maligub posilum esse perpendens , et secundum quoque apud eos degens et semel et iterum interfui,
carnemvivere velsapere mortem et stullitiam depu- et hanc cum caeterisfratribus ctimnonnnlla devoiione
tans , relicta domo et cognatione, rebusque propriis iv kalend. Fehruarii, tn agiiur, percolui. Habeatur
in usum pauperum expensis , ad beatum Martinum ergo, ut dignum est pro aucloritale, lantse lides ec-
se contulil; a quo officiose ei grate susceptus , ejus clesiae , el contrahat et oppilet os suum iniquitas ,
se discipulatui incuuclanler subdidil, et ctim eo in quse confessionem et pulchritudinem , quam dedit
proedictoMaj'ori-Monasteri(i,donec carne exuerelur, Dominus sancto sno et excelso in verbo glorise, pro-
vir sanctus familiarissime conversatus est. Recepto caciler illi nitiiur abrogare. Gratias tibi ago ,doc-
denique inter coelisecrela beatissimo Marlino, Sul- trixviaruin Dei omnipotens sapicntia , quaa in eo
jiicius isle Severus, qui ejus discipulalui totussemper vicisti maliliam , dclapsumque in foveam el in vin-
inlioeserat.cellam Patris per quinquenniuin, hxredi- culis peccati posiium non dereliquisti; sed in fraude
late videlicet, prseclarepius hcereset liabiiator obli- circumvenieulium illi assistens, a peccatoribus gra-
nuit. Quem , scilicet Sulpicium, quamvis admodum B 1 li» tuoe adversariis liberasti eum , taniaque subli-
renitenlem, Bituricensis clerusinde extrahens, sanc- masti gloria, ut inter filios ejusdem gratise compule-
litate et scientia viri, pariterque amoi e ductus beati lur, et inter sanctos sors illius sil. Cseterumne quis
Maitini magisiri ejus, archiepiscopum sibi sublima- de ignoraniia lallattir, et me quoque deceptum sanc-
vit. Quod a Pclagianis seducius in aliquo a regula titatcm alterius alteri arrogasse causetur; neverit
orthodoxaj fidei exorbitaverir, nusquam omnino nisi hunc alium , et alium illum esse Sulpicium , cujits
in solo legi Gennadio, quinescio utrum boc alicubi feslivilas xvi kalend. proescripti niensis Februarii in
ei ipse logerit, an ex sola fama, quoe facia el infecta nonnullis ecclesiis celebratur: ambos lamen unius
luquitur, didicerit, illud tamen fideliter credo,hunc ejusdemque civilatis Biluricensis fuisse archiepisco-
ejus errorem apud pium judicem Christum, qui pce- pos; et hunc quidem ob distinctionem alterius Sul-
nilentibtis clementer igooscit, ipsius meriia non picium Severum , illum vero Sulpicium Pium appel-
minnrasse, sicul in Kcclesiavidemus gloriam sancti- lari. Inveniet auteiii ei diligens annorum suppotalor
latis ejns non obscnrasse; cum auctor idem qni hunc illo multiim superiorem lempore , cum iste
referl deceptum , lestetur et correcluni, dicens , beati Martini.qni terlius Turonicse prseseditecclesiae,
illum pcenitenliam sibi ipsi imposuisse , ut scilicet ille diebus S. Grcgorii, qui nonus decimus eamdem
silentium usqtte ad moricm tenerel, quateniis tacendo G C rcxit ecclesiam , cxstiterii. Sulpicius igitur noslcr
I enitus emendarei qtiod incaute loquendo deliquis- iste insignis et eiegans, studiorun) et operum beatis-
sct. Et lioc eo inagis sil mirum necesse csl, quod simi Marlini conscriplor, non reprehensionis elogio,
cnm esset clarus genere, subliniisdignitate, cpisco- it'd stimmo laodis tligous prscconio censealur , qni
pus iifficio,ac per boc pluribus se debens, puhlicum splendidissimam gemmam aureo luculenti sermonis
desereret, secreium peteret, atque carccrali latebra circumdans eloquio, lam pracclarum lamque polilum
sejirsedamnans, sioiulque vigiliis, fame et frigoribus in ntedio Ecclesiae speculare porlabat, ut omiies
carnem macerans , in spiritu humililalis et animo boni iemulatores,t|ui sni sollicite curam gerentes in
contrito Deo satisfaceret. Proinde quis.nisi de Christi veritate salvari cupiunl, in iilo quid vilandum, quid
pietate diffidens , non dico de ejus saltite, sed de appeiendum.et undeplacenduin sitDeo.limpidissime
inaxima ejus sanctitate dubilarc jam audeai? Fidelis perspiciant.
scrmo , et omni acceptione dignus. Et quidni illa XXIX. Ex Chroniro Turonensi , quod in annum 1222
tacilurnitate solitaria ad diligendum Deum intra se desinit, apttd Martene tom. V VeterumScriplorum,
ci-ncalesceret c«r cj'us?quidni in meditatione ejus etc. pag. 925:
exardesceret ignis compuociionis (quidni, tiumnoii S. Florentius abbas claret.... claret et S. Manri-
J-
nisiadhoc vacai.revocaretur dolor olfensionis sttae)? lius
Andegavensis episcopus .... Sulpicius maximus
Quo scilicel igne in camino divinre probationis exa- et Gallus , et Poslumianus , et Clarus , et Brictiiis ,
niinaius Tet fonte lacrymarum, quibus per singulas beali Martini Turonensis
discipoli.
nocies , id est recordationes ejusdem offensionis ,
siratumconscientiserigabat.com byssopopurgatoria XXX. Anonymus in Prologo S. Pattlini, ex codiee
htimiliationis aspersus, profecto nrundalns esl a de- Cluniacensiapud P. Le Brunium in Testimohiis:
lictp maximn, et super nivem dealbalus. Itaque quo- Paulinus sanctus Nolanoecivitalis episcopus , ge-
dammodo traosiensper igoeoiel aquaoi.optimo lem- nere Aquitanus, dignitaie vcro generis urbis Romse
pore eductus esi in refrigerium. Proinde lignum istud senalorclarissimus,exemplomaximeet procdicatione
ft'HCliferum,etsialiquando subripiente venlo failaciae beati Mariini Turonensis episeopi, et Delphini Bur-
ad Aquilonemiransiil, non ibi cecidit nec ibi lenian- degalensis , una cum Severo Sutpicio rrquc ntibili et
sil; sed rursus flante Deo regyralum ad Austrum , lilteralo virp, ex laica ei conjugali vita ad perfeclio-
ibi in fine cecidit, ibique sine fine permanebit. Si nis Chrisliananpanperiem ditissimam animalus.om-
nmem assenioni mei solius super his non creditur, ijem pornpam et luxum saeculi calcans, quacumqtie
95 SULPICII SEVLRI 96
in hoc sscculo possidebal, juxta Domini prseceplum /\ (Marlini) abundantiam , qua semper totus affluxit ,
vcndidit et pauperibus erogavit. et originis nobililalem a Severo primo vitae ipsius
XXXI. Hittoria Seplem Dormientittmapud GREGORIUM scriptore proetermissam,quam propter, elc, stylum
TURONENSEM col. 1726 novistimweditionis: moverimus.
Nec minus propter osleodendam et chariiatis"ej*us

SULPIGII SEVERI

CHRONICORUM,

QVM VULGO 1NSCRIBDNTUR

HISTORIA SACRA,
LIBRI DUO.

PROLOGUS.

I. Res a mundi exordio Sacris Litleris edilas B
breviter constringere, etcttin dislinctione lemporum
usque ad nostram memoriam carptim dicere ag-
gressus siim ; multis id amestudioseefflagitantibus,
qui Divina, compendiosa leclioue, cognoscere pro-
perabant. Qtiorum ego voluiitatem seculus, non pe-
perci labori meo,quin ea quse permullis voluminibus
prscscripta continebmtur, dunbus libellis concln-
derem ; ila brcvitati studens, ut petie nihil gestis
sub luxerim. Vistimatitem niilii est non absurdum,
cum usquead Christi crucem, Apostolorumqueacius
per Sacram Uisloriain cucurrissem, etiam postgesta
connectere; excidium Hierosolymoe,vexalionesque
populi Christiani, et mox pacis lempora, ac rursum
ecclesiarum intestinis periculis lurbata omnia locu-
lurus. Caelerum illud non pigebit fateri, me, sicubi
ratio exegit, ad dislinguenda lempora coniinuan-
damque seriein usum esse hisioricis etbnicis, atque
ex his, qu.e ad supplemenlum cognitionis deerant,
usurpasse; ut et imperilos docerem et litteralos
convincerem. Yeriimtamen ca quse de sacris volu-
minibus breviala digessimus, non ita legeniibus
auctor accesserim, ut prmtermissis illis unde haec
derivata sunt, appetantur; nisi, cum illa quis fami-
liariier noverit, hic recognoscat qure ibi legerit.
Elenini universa divioarum reruoi mysteria non nisi
ex ipsis fontibus hauriri queunt. Nunc initium nar-
randi faciam.

LIBER PRIMUS.

II.Mnndus a Dominoconstitulus est abhinc annos iG traditur, nec lamen nomen refertur occisi : quod
jam pene sex millia, sicut processu voluminis islins quidem fuluro mysterio fuisse prsemissuma pruden-
digeremus : quamquam inter se parom cooseotiant tibtis oestitnatur. Igitur Adam, post neccm fllii mi-
qui raliooem lemporum investigatam ediderunl. nnris, Setb filium procreavit, cum jam irice^imum et
Qttod cum vel Dei nuiu, vel vilio vetustalis eveniat, ducentesimum annum oetatis implesset. Vixit autem
caltimnia carere debebit. Muudo autem condilo , annos ip ccccxxx. Seth vero Enos, Enos Caioan,
homo factus est. Viro Adam, mulieri Eva oomco Cainan Malaleel, Malaleel Iared, Iared Enocli ge-
fuit. Sed consiiluli in Paradiso, cum interdictam nttit, qui ob justiliam trauslatus a Deo iradilur.
sibi arborem degusiassent, in noslram velut exsules HujusflliusMathusaladictus est, qui Lamechgenuit,
terram ejecti sunt. Deinde ex his Cain atque Abel ex quo Noe natus, justitia cgregius, et prae cseteris
nascuntur.Sed Cain impiusfrnircm inleremil. Filium mortalibus Dotninochartis acceptusque. Qua tem-
Enoch habuit, a quo primum civiias condita est, peslate, cum jam liumanum genus abundaret, an-
auctoris nomine vocitata. Ex hoc Irad , alque ex eo geli, quibus ccelum sedes erat, speciosarum forma
Maviael nascitor. Ilic Mathusalem filium habuit; virginum capli, illicitas cupiditates appetierunt; ac
isqne Lamech genuit, a quo juveriis quidam rjccisns naUirocsurc originisque dejjeneres, relictis superio-
97 IIISTORIA SACRA. LIB. I. 98
ribus, qtiortim incolaeerant, matrimoniis se morta- A £ habitatio fuil. Inde apud Charras una cum patre di-
libus miscuerunt. Ili paulalim mores noxios conse- versalus est. Qua lempestate admoniius a Domino,
rentes, humanam corrupere progeniem : ex quorum domiim, patriam ac patrem relioqueos, assompto
coilu Gigantes editi esse dicuntur, cum diversae Lolfratris filio, io terram Cbananaeorum profectus,
inter se naturse permixtio monsira gigneret. in loco cui Sichem nomenest, consedit. Mox an-
III. Quibus rebus offeusus Deus, maximeqtie ma- nonccinopia.^Egyptumconcessit,ac rursuni reversus.
litia hominum, quae ullra modtim processerat, de- Lot prae muliitudine familire a pairuodigressus, ut
lere penitus humanum genus decreverat. Sed Noe, laxioribus vacure tum regionis spaliis ulerenlur, in
virum justum, vita innocens destinalac exemit sen- Sodomis consedit. Id oppidum infame incolis, viris
tentiie. Idem admonilus a Dpminpdiluvium lerris in viros irruenlibus, atque ob id invisum Domino
imminere, arcam immensse magnitndinis ex lignis fuisse traditur. Ea tcmpeslatereges vicinartim gen-
cenlextiit; acbilumine illitam impenelrabilem aquis tium in armis erant, cum anlea nullum inter morta-
reddidit: qua ille cum uxore ac filiis tribus et to- les cerlamen fuisset. Sed adversum hosqni bello
lidem nuribus est clausus. Volucrum etiam paria , vicina tentabanl, reges Sodomorum, Gomorrhseo-
ilidemque diversi generis besliarum, eodem clau- rum vicinarumque rcgionnm inprseliom erumpuot;
slro recepta; reliqua omnia diltivio absumpta. Igiltir B| primoque impetu fusi, victoriam concessere. Tum a
Noe, cum jam imbrem destitisse, ac quielo in saloi victoribus Sodoma direpla, prsedoe hoslibus fuit;
arcam circumferri intelligeret; ratus id quod erat, duclusque Lot in captivitatem. Quod cuin Abrani
aquas decedere, corvum primum explorandae rei ccmperisset, propere armalis servis suis, numero
gratia, eoquc non revertenie (ut egoconjicio, cada- trecentis decera et oclo , reges victoria feroces,
veribtis delento) emisit colttmbam, quro cum consi- exutos procda arraisquc in fugam compulit. Tum a
slendi locum non rcperisset, reversa est. Rursum Melchiscdechsacerdotebenodiclusesi,eidemque de-
remissa, foliumolivaeretulit: manifeslum indicium, cimas prsedoededil : reliqua hisquibuserepta erant,
nudari cacumina arborum. Terlio demura emissa, reddidit.
non rediit : unde animadversum, aquas deslitisse. VI. Per idem tempus Abrse Dominus locutus est,
Iia Nee arcam egressus est. Id gestum a mundi ex- mulliplicandumquesemen ejus, sicut arcnas maris
ordio, post annps, ul ego comperio, i! cc duos et stellasque cceli, spopondit; peregrinumque ejus se-
quadraginla. men prredictum futurum, ac posteros in hoslili solo
IV. Ac primum Noe aram Domine slatuit.hoslias- per quatlringcntos annos laturos servitium, postea
que ex volucribus immolavit. Mox a Domino cum libertati restituendos. Tunc ei atque uxori ejus ad-
flliis benediciiur, praeceptumque accepil, ne san- C | jectione unius liitersenotneii imniiitalum : ita nunc
guine vesceretur, auisanguinem liominis effundcret: ex Abram Abraam, ex Sara Sarra dicitur. Cujus
quia niuudi primordia, mandali islius liber, Caini quidem rei non inane mysterium non est hiijus
maculaverat. Igilur vacuo tum saecttlo, ex filiis Noei operis exponere. Eodem tempore Abrare lex circuin-
Sem fuil. Tres enim habuit, Sem, Cham, Japbelh. cisionis imposiia est. Eratei auiem ex ancilla filius
SedCham, quod sopilum vino pairem riserat, male- Ismael. Et cum ipse essel annorum cenlum, uxor
dictum a palre meruii. Hujus filitis, Chus nomine , autem ejus nonaginta, futurutn eis filium Isaac Do-
Nebrodgiganlem genuit, a quo Babylon civitas con- minus pollicetur, qui cum duobus angelis ad eum
sirucu traditur. Pleraque etiam oppida ea tempe- venerat. Inde Sodoraam missi angeli, Lol in perla
state condiia memoraolur, quae nominatim pcrsequii sedenlem repererunt. Quos cum ille, homioes exi-
animus non fuit. Sed cummultiplicaretur humanumi slimans, hospitio receptos cceoatosque domi habe-
geuus, diversaque locaatque insulas raorlalcs liabe- ret; juvenlus improba ex oppido novos hospites ad
rent, una tanturaomnes lingua ulebantur; donec ses sloprum flagiiabanl. Lot pro hospitibus filias offe-
in unum, dispergenda per lotum orbem, muitiludo) rens, non acquiescentibus quibus illicita poiius desi-
conlraxit. His, more humani ingenii, consilium fuit,, derio erant, ipse ad stuprum traliebatur. Quem an-
insigni aliquo opere famam quserere, priusquam a see TJgeli propere ab injuria vindicantes, luminibus
invicem diducerenlur. Ila turrim facere aggressi,, impudicorum csccitatem offuderunt. Tum Lot ab
quaecceloaccederet; nutu Dei, ut officiaoperantiumri hospitibus edoctus perdendum oppidum , propere
prscpedirentur, ab assuelo sermonis genere multaa cura uxore et filiabus est egressus : interdictum
diverso neque ulli invicem intellecto linguarum rituu tameneiscst,ne retrorsnm coospicereot. Sed molier
loquebantur : quo promptius dispersi sunt, cum al- parum dicto audiens (huraano malo, quo aegrius ve-
ter alterum velut alienigenam facile relinquebat. tilis abslinelur) reflexil oculos, slatimque in inoleni
Sed filiis Noe iia divisus orbis fuil, ut Sem inlraa conversa tradilur. At Sodoma divinis ignibus confla-
Orieotem, Japheih Occideotem, Cham mediis coo- gravit. Lot aulem lilioeexislimaotcs Itumanum genus
tineretur- Ita usque Abram ducla sttccessio, nihilil interiisse, concubitum inebriali patris appetiverunt;
sane insigne aut memorabile in se liabuil. unde Moabet Arnmon naii sunt.
V. Abram autem patre Thara nalus est, post dilu-i- VII. Per idem tempus fere, cum Abraam esset
vium anno miilesimo et septuagesimo. Abram uxorr etiam cenlum annorum, Isaac filius natus est. Tum
Sara dicta est: primaque eis in regiene Chaldsecrum n ancillam, de qua Abraam filium susceperat, Sarra
ft9 SULPlCli SEVBIU IM
expulit; qua? habitasse in deserlo una cum filio, A atqueobid locum «omnji sacratum habens, lapidem
et prsesidio Dominidefensa traditur. Non mulinm ex eosumpsit;vovitque,si rebus prosperis revertissel,
post Dominus Abrare fldem lentans, immelandum lilulrini sibi domus Domiiti futurum; decimasquc
sibi a paire filium Isaac poscit. Quem ille non cun- omiiiumquaeacquisiiasibi forent, Dominodaturum.
clatus offerre, cum arre puerum superposuissei, Inde se ad Laban fratrem matris contulit, quem ille
gladiumqtie educerei, vox ntissa de cceloest, pttero sororis filium agnituro , in hospitium benigne re-
ut parceret. Victimaearies prseslo fuit : consumma- cepit.
toque sacrificio, Abrate Dominuslocutus est, pro- IX. Eranl Labanduae filiae,Liael Racliel;seV Lia
mitlens ea quse jam spoponderal. Al Sarra, cum pculis deformior, Racbel pulchra fuisse tradiiur :
seplimum et vieesimuin supra cenlesimum annum cujus specie Jacob captus, ainore virgmis conlla-
ageret.decessit.Corpuscura viri sepultum inHebron grabal; eamque sibi in malrimojiio a patre postu-
Chananajorum oppido : etenim illic Abraam com- lans, septem aiinorum servitio se mancipavil. Sed
morabatur. Tum Abraam Isaac filium juvenilis implelo tempore Lia ei supponitur; ac rursum
ociatisvideus (siquidem lum quadragesimum annum seplennii servitio subditur, alqne ei Rachel tratlitur.
aeiatis agebal) servo suo imperavit, uxorem ei qua> Sed hanc diu sterilem, Liam fecundam fuisse ac-
reret; ex ea tamen tribu alque lerra, de qua ipsc B I cepimus. Filiorum quos ex Lia Jacob habuit, bsec
oriundus videbatur : modo ui invenlam puellam in sunl noinina: Ruben, Simeon, Levi,Judas, Issacbar,
regioneiii ChanaiiaDortim dedticerei, nec putaret eum Zabulon, Dina. Ex ancilla vero LiseGad et Aser, ex
causa conjugis in soltim patriuin rediturum. Atque ancilla R«chel Dao et Nepbthalim nati sunl. At
ut ea streuue mandata exsequeretur, contacto do- Rachel, desperato jam partu , Joseph cdidit. Tum
inini feinine sacramentum dedit. Ita servusprofectus Jacob redire ad patrem cupieus, cimi ei Laban socer
in Mesopotamiam,adoppidam Nachor Abraa?.fratris partera pecorum mercedem servitii dedisset, obquoe
devenit; successitque iu domum Bailiuelis Syri, pariiui sibi eiim acqutimgener Jacob rntus, dolura
Nacbore patre geniti. Hujus filiam Rebeccam spe- ab ep suspectans; clam profectus est vicesimo
ciosam virginem cojtspicatus ,_ poposcit, alque ad primo fere anno quam advenerat. Raclrelviro inscio
domioum adduxit. Post id Abiaain accepil uxorera patrii idola furto abstulit: qua injuria Laban gene-
Ceturam noraine, quac in Paralipomenis coucubkia rum persecutus, non reperlis idolis, pace facla, re-
dicitur ; suscepiiquc ex ea filios. Sed Isaac Sarra gressus est; multum obteslaius generum ne nxores
editp substanliain tradidit : bis auteui quos ex con- filiabus suissuperinduceret. Inde digressus Jacob,
cubinis susceperat, dona distribuil : alque ita ab vidisse angelos et caslra Dominitraditur. Sed cnm
lsaac separatj sunl. Abraam diem funclus est, im- G C praeter regionemEdom, quam Esau fraterincolebat,
pletis annis centum el quinqueet sepluaginta.Corpusi iter destinaret, missis prius legatis et muneribus
sepulcro Sarrae uxoris appositum. suspectum sibi fratrem exploravit : tum ille obviam
VIII. Al Rebeeca diu slerilis, assiduis mariii ad[ fralri processit; nec lamenJacob se ultra fratri cre-
Dotninura precibus, a die matrimonii vicesimo ferei didit. Sed pridie quam inter se fratres convenirenl,
anuo geminos edidit, qui in mairis alvo exsultassei Dominus humaiia specie assumpta, colluclaiiiscuni
srcpius traduniur : dictumque responso Doniiniest, Jacobreferlur: et cumadversus Dominumprocvalnis-
duos in his populos prsenuniiari, et majorem mi- set, tamen nonesseniorlalemnonignoravil:benedici
noris subdendum esse prineipio. Sed prius edilusi sibiabeo flagiiabal. Tum abeo illi immutatumnomen
asper setis, Esau vecatus; mineri Jacob nomen luil. cst, ulex JacobIsrael diceretur.Sedcumillevicissima
Ea tempestale gravis aniionse inopia (erras inces- Domino nomen Domini qusereret; non esse quseren-
serat: qua neccssilate Isaac in Geraris ad regemi dtim, quia admirabile esset, responsnm esl. Ex col-
Abimelec cessit, admonilus a Dominone io ^Egy- luctatioiie auiem latiludo femoris Jacob oblorpuit.
pium descenderct. Eidemque univer&seillius lerrae X. Igilur Israei declinans fratris domum,promovil
possessio prouiitliiur, ibigue benedicitur; mtilti-• agmen in Salem Sicimorum oppidum, alque ibi loco
plicalusque pecore alque onini substainia, agente: D I prelio accepto tabernaculum statuit sibi. Huic
op-
invidia ab incolis pellitur. Pulsus apud Puteum ju- pido Eaior Chorraeus princeps praeerat.Htijus fllius
ramenti consedit. Igilur ajinis gravior, luminibus! Sichem Dinam filiam Jacob ex Lia genitam stupro
obductis, cum Esau filiumbenedicere pararet, con- subdidil. Quo coinperto, Simeon el Levi Dinoefra-
silio Rebeccae malris Jacob se beoediceiidum prpi tres, omnes in oppido sexus virilis dolo pereme-
fratre oblulil. Ita Jacob adorandus jirincipibusett ruiil, ac ijnpigre sororis ulti sunt injuriam. Oppidum
genlibus, fralri prteponitur. Queis rebus Esau ac-- a filijs Jacob direptum, praedaqueomnisest abducta.
census, fralri necem nioliebaiur. Qtto meiu Jacob,, Id factum segre admodum mlisse Jacob traditur.
horlanle matre, in M-sopotamiamconfngit, admo-- Mox a Dominp monitus, Bethel peliit, ibiijue altare
nilus a patre, ut ex domo Laban fratris Rebeccse i Domiuostattiii. Inde in parte lurris Gader taberna-
uxorem acciperet : tania illis cura l'uil, cuni ini culum fixit. Rachel ex parlu obiit. PuerBenjamin
alienis terris consislerent, genus lamen iutra fami- vocatus est. Isaac decessit annos natus cenltim et
liam suiim ducere. Its»Jacob profectus in Mesopota- octoginia. At Esan potens diviiiis erai, uxoribus
niiaui, per soporem Dominum vidisse tradilur : sibi eiiaui e Chananawuni getite assumptis : cujus
101 HISTORIASACRA. LIB. I. 103
progeniem in hoc tam praeciso opere inserendam A compositis, orbem terroe gravis frumenli inopia qua-
noii putavi. Si quis studiosior crit, ad origines re- liebat. Qua neccssilate compulstts Jacob, filios in
verlalrir. Post excessum palris, Jacob in solo ee io iEgyplum misit, Renj'amintanlum secum domi re-
que Isaac vixerat, ccmmorabalur : filii ejus aliquan- lento. Igittir Joseph rerum polentem, penes quem
lum ab eo pascui gralia cum gregibus secesserant; annonaearbiirium erat, fraires adetint, et more
Joseph tamen ac Benjamin parvus domi resederant. regio adorant. Quibus ille visis, callide agniiionem
Charusadmodum Joseph patri, obqueid invisttsfra- dissimulans, boslililer eos venisse, et subdole loca
tribus : simul, quia Irequentibus ejus somniisma- explorare Arguebat. Angebatur autem, quod Ben-
jorem eum omriibits futurum poriendi vidcbatur. jamin fratrem non videbat. Res ergo in id deducia,
Igitur ad inspiciendos greges revisendosque fratres*• ut praeseutiam ejus pollicereniur : nimiruro in ex eo
a palre missus , opportunus injurise fuit. Namque qusererelur, an isti explorandi causa yEgyptuiiiin-
viso fralre, consilium necis ejus ceperunl : sed ob- trassenl. Ad promissiautem fidemSimeou obges |r;i-
sislente Ruben, cui a tanto facinore abhorrebat ani- dilur : ipsis frumentum gratis datum. Rursum igiiur
mus, in lacum demissus. Mox suadenle Juda de- revertenles, Benjamin, ut couveuerat, deduxeiuut.
ducti ad milius consilium , negoiiatoribus eum, qui Tum secognoscenduinJosejih fralribuspraebuit, non
tum iEgyptum pelebant, vendiderunt, aique ab his B sine pudore male mercntium. Ita cos oneratps IVu-
Polifari prseposiloPharaoni» traditus est. tnento, multisque donatos donium remisit, prasnio-
XI. Per idem tempus Judas Jacob filiusSuamCha- nens , Quinque adbuc annos famem futuram : cum
nanscamin matrimoniumassumpsit,exqua tresfllios patre atque omni progenie ac familia ad se commi-
sustulit, ller, Onan, Selam. Sed Her Tbamar con- grareni. Igiiur Jacob in <£gyptumdescendit, ^Egy-
nubic sociatur; quo mortuo, Onan fratris uxorem pliis admodum laetanlibus,gaudente rege, benigne
accepit;qui, quia spermata in terrani-cffunderei, a fllio susceptus. Id gestum anno oelaiis Jacob cen-
exstinctus a Demino referiur. Tuni Tliamar mere- lesimo et trigesimo; a diiuvio autem annp CIDCCC
tricio habitu assumpto, socero mixta est; exque eo cl LX: coeterumab eo lempore quo Abraam in lerra
geininos edidii. In parlu aulem illo mirabile ftiit, Chananseorumconscdit, in id quo Jacob ^gypium
quod cum prodeumi puero, ad dignoscendumqui ingressus esl, referuntur anni ccxv. Jgilur Jacpb
prius nasceretur, obslelrix manum ejus cocco illi- septimo el decimo anno quam in iEgyplo adve-
gasset, reduclus in alvtim mairis puer, postero die nerat, urgenie njorbo Joseph Hliiijn oblesiaiur,
editns est. Nomen infantibusFares et Zara indiium. corpus sepulcro suo reddcrel. Tum Joseph palri
At Joseph, ctini benigne a curalore regio, qui eum benedicendosfilios suos oblulit; quibus benedictis,
pretio acceperal, haberelur,domumr|ue ejus et lami- _ cum tanien benedictionis merilo raajori miiiGreni
liam procuraret; decorus ipse insignispecie, uxoris, praeposuisset, filios omnes benedictfone lustravit.
domini oculos in se converterat. Cumrjue amore Decessit aulem annos natus CXLVJI. Fuous niagni-
ipsius deperiret, appeiiluin soepiusnec acquiescen- fice curatuin : corpus in sepulcro majorum Juseph
lem sibi falso scelere infamat, ac viro queriiur, slu- condidit. Fralres, post patris obiium pro conscientia
prum sibi inientatum : ita Josepb in carcerem estt pavenles, benigne babuit. Dccessii autem Joscpli
conjectus. Erant in eadem cusiodia ministri regisi ipse, aeiatis anno decimo et ceniesjmo,
duo, qui cum somnia sua ad Joseph retulissent, lu- XIII. Ilebrsei igilur qui in iEgyptum deveneraut;
lura ex soinnio conjectans, unum eoruni pcenasca- incredibile memoralu est, quani cito nuniero ajicti
pite luiturum , aliom absolvendum pronuotiavil;; sint, multiplicatariue progenie jEgyptuni repleve,-
alque ita accidil. Igilnr post bienniumsomniuni regii rini. Sed defuncto rege qui eos ob nieriium Josepb
objeclumest. Quod cum a prudeulibus ^Egyptiorumi benigne fovebai, succedentium regtiin imperio de-
non possct absolvi , niinister regis ille carcere> primebaniur: nam et opus durum ocdificandarum
exeinptns regem adiiionel, Joseph esse mirum som- civitatum eis imposilum ; et quia jam juulliltido
niorum interprctem. Iia Joseph solvilur; interprela- abundans meluebaiur, ne quandoque liberlalem
tusque est regi somnium: Septem annis proximisi -r |» arniis vindicarent, parvulos recens edilps aquis
maximam frugum uberlalem futuram, consequen- mergere edicto regio cogebanlur. Nec djssiwiuiari
libus inopiam. Quo metu rex perculsus, videns divi- cruenium imperium licebal. Qtia lenipcstate filia
nuin in Joseph spiritutn, rei eum annonarioe proo- Pharaouis iufaniem in flumine reperlum, niiinen-
fecil,oequatoseciiinimpeiio.TumJosepIiabtindaniibus s dum pro filio curavit : nomen puero Moyses dedit.
per tnlam /Egyptum frumentis, inagnam copiami Moyses hic, cum virilcs annos agerej, conspicatus
congessil: mulliplicatisqtieliorreisadversus fu4uram i Hebrseum ab jEgypiio pulsari, perraolus doJore ,
famein consuluerat. Ea lempeslale spes aiqne salus5 fratrem ab injuria vindicans, ^gypiium calce per-
iEgypti in illo si:a erat. Per idem leinpus vero duos5 culsum interemit. Mox suppliciiinie faclo jncttiejis,
ex Asenelli filios genuit, Manas^em et Eplirartn. in terram Mitdian
profu^il; et aputl Jotlior sacerdo-
Ipse autem, cum summaina regepoiestalemaccepii,, lern regionis illius diversatus, filiam cjus Sepphp-
erat annouim xx\; nam a fratribus sepiemdecim i ram in matrimonium accepit, *xquc ea 4-uos filws
aiiiios natus venumdatusest. Gersam ei Glieser suslulit. iloc traclu teuijuirw»
XII, Interea rebus ih ^Egyploadversus famembene; Job fttit, lege naturae et agnitionem Dei et omnem
103 SULPICH SEVERI 104
juslitiam complexus, prsedives opibus, atque eo il- A siiinm Rubri maris, proeler terram Philistiim via
lustrior, qood his neque integris corruplus, neque duceret; ne poslea Hebrais eremttm aspernanlibus
amissis depravatus est. Nam cum per diabolum extt- redeundi in ./Egyptum coniinentibus lerris noto
tus bouis, filiis etiam esset orbatus, ad extremum ilinere facullas panderelur, nulu Dei aver.M, in
diris ulceribus affecius, non poluil vinci, ut prae Rubrum mare illati sunl, castraqtte ibi cunclantes
doloris impalienlia aliqua in parte peccaret. Merce- consiiiuerunl. Quod ubi regi nuniialum est: He-
dem deuique divini teslimonii conseculns, sanitali brseum populum vioeerrore in objectum niare deve-
rcdditus, omnia quoeamiserai, in duplum recepit. nisse : nullum ei esse exilum obsistente elemento ;
XIV. At Hebroeimultiplicalo serviiutis malo pres- furens animi, quo augebatur tot hominum millia
si, querelis in ccelum convcrsi, spem auxilii a Deo regno suo et poiestati decedere, exercitnm properc
exspectabant.Tum Moysipascenli oves repenle rubus educit. Jamque eminus arma signaque et protent;e
ardere visa , flammis taraen , quod erat mirabilius, patentibiis late campis acies visebauiur, cum He-
innoxiis. Qua novitate obstupefactus, rubo propius broeis metu trepidis et ccelum a»peclaniibus Moyses
accessit, statimque ad eum istiusmodi fere verbis a Deo monitus perctissuni virga mare discidii. Ita
Deus lociittis est: Dominum se esse Abraam , lsaac populo, cedentibus in lalera aquis, velut io ronli-
et Jacob ; quorum progenieni, ^Egyptiorum domi- B nenti iterpervium fuii. Nec cunctaius rex JEgyptius
naliooe depressam, ereptam nialis cupiat: iler ergo cedenies insequi, niare, qua palebat, ingressus,
susciperet ad regem ^Egypti, ducemque sc populi in mox coeunlibus anuis cuin omiii exercitu deletus est.
liberlaiem reslituendi prsestaret. Cunclantem potes- XVI. Tunc Moyses incolumiiate suorum, exitio
tate conflnnat, virtutem ei signorum faciendorum hostium, virluteque exsultans , canticum Domioo
impertiens. Iia Moyses in jEgyptum profectus, si- cecinit, idemttue omnis inrba virilis ac inuliebris
gnis prius apud suos ediiis, assumpio fratre Aaron sexus fecit. Sed ingressos eremum, cum j'am per
regem adiit: missum se a Deo prodil, verbisqtte se Iriduum iter agerent, aqusepenuria urgebat, repcr-
Dei dicere, populumHehroeum uti dimitteret. At illei taque ob amaritudinen usui non erat. Ac lum pri-
negans se Dominum nosse, parere imperio abnue- mum impolcnlis populi conlumacia apparuit. Jam-
bat. Cumque Moyses in testimonium mandatorumi que in Moysenferebatur, cum edocius a Deo ligimm
Dei ex virga draconem fecissct, mox aquas omnes> aquis intulit, cojus hsec vis fuit, ut dulcem saporem
in sanguinem convertisset, totamque lerram ranis> lluentis redderet. Exin promoliim agmen, apud Elim
opplesset; facientibus similia Chaldxis, magicas> duodecim fontibus aquarnm et septuagiiila arboribus
esse artes quaecuinque per Moysen fierenl, potius> palmaruni repertis consedit. Rursum populus lamem
quam Dei virtulem, pronuntiabal; donec superduc--CC conquerens, Moysen increpabat, /Egypti servitium
lis ciniphibus terra oppleta est, Chaldseisfatenlibuss cum saturitate veutris desideians. Tttm grex cotur-
majestate divina isia fieri. Tuto rex malo coactus , nicum superne missus castra opplevil. Postero aulem
advocalo ad se Moyse et Aaron , dat populu disce- die animadverlunt qni extra castra proccsserant, par-
dendi pctestalem , modo ul superductam clademi vis quibusdam siliquis oppleium solum; quarum spc-
avcrlerent. Sed ubi clades exempla est, impotenss cies in modum coriandri seminis, glaciali albiludinc
sui animus in se reversus, exire, ut conveneral, , erat, ut crebro hibernis mensibus superduclis prui-
Israelilas non patiebalur. Ad extremutn dccem pla- nis tegi terrain videmus. Tum pcr Moysen populus
gis corporis el regni sui contusus et evictus est. admonelur, Panein liunc eis munere missum Dei:
XV. Sed pridie quam ^Egyplo populus est egres- unumquemque in id paratis vasculis lantum usur-
sus, mandatisDomini instruitur, rudisadhuc lempo- pare debere, quantum in ditm unum pro numero
rum : Mensemillum qui tunc erat, primuin omniumi singulis satis esset: sexto tamen die, quia sabbalo
mensium essc cognoscerel: sacrificium autem dieiii colligi non lieeret, duplum proesumcrent.Verum po-
illius in solemnitalem consequeniiuin sivculorum iiaa piilns, ul semper, parum dicio audiens, more Iru-
- esse celebraudum, ut quartadecima die mensis
agnuss mani iugeoii, non refrenavit cupidiiatem, ex recon-
immaculalus , anniculus , victima caederetur; ejus-- " ditis in posterum quoque diem consulens. Sed repo-
dem sanguine postes illinirentur: carnem peniiuss sita fetore diro in vermes effervescebant; cum die
exedendam, os auiem noo cunlcrendum : septemu sexto in sabbatum reservata, inlegra permanerenl.
diebus fermento absiinerent, azymis utereoiur, ri- Hoc Hebraeiper XLannos cibc sunl usi, cujus sapcr
tumqoe huoc posleris traderent. Ita populus egres- melli proximus, nomen Manna tradilur. In testimo-
sus dives suis copiis, et ^Egypti spoliis cumulatior:: nium aulcm divini muneris reservasse Moysesgomor
cujtis numerus, ex quinque et septuaginta Hebraeis,, plenum in vase aureo dicitur.
qui primum yEgyplum descenderant, ad niillia vi- XVII. Inde progressus populus, cum aquaepcnuria
rorum sexcenta pervenerat. . . . ab eo autem quoo tenlarelnr, aegre ab cxitio ducis lemperabal. Tum
primum Abraam terram Chananacorumaccesseral,, Moyses mandante Domino, apud locum cui Oreb
anno trigesimo et quadringentesimo: a diluvio au-i- nomen est, virga petram percutiens, large aqure
tem mille quingentis quiuqtie et sepiuaginta. Igiturr copiam fecit. Sed ubi Rapbidim perventum, Amale-
propere egressis, columna nubis interdiu, nociu cc-i- cilae populum incursionibus vastabanl. Moyses suis
lumna ignis praferebatur.j,Sed cum , ob interjectumn in prselium eductis, cum Jesum bellantibus praefe-
105 HISTORIASACRA. LIB. I. 106
cisset, assumplo Aaron et Ur spectator pugnse fn- A nes abactorem pecora reperientnr, dupla resiituet.
turus, simtil precantli Domiuum gratia, moniem Noclurnum furem occidi licet, diurnum non licet.
coitscendit. Sed cum dubioeventu acies concurris- Si cujus pecora alterius sata depaverint, dominus
sent, Moysiprecibus victor Jesus hostes in nociem pecoris eversa reslituet. Si depositum perierit, is
caecidil.Per idem tempus Jothor Moysi socer cura penes quem deposiium fuit, jurabit nibil se dolo
filia Sepphora (quae M<>ysinnpla, proflciscente in egisse : fur inventus, dupltiin dabit. Comraendatum
yEgyplumviro domi resederat) liberisque ejus, co- pecus a bestia intercepiuiu, non restiluetur. Si quis
gnitis rebns qure per Moysen gerebaulur, ad eum virginem nondom desponsatam corruperit, dolabit
vejiit. Hiijus consilio Moyses ordiues populi distri- puellatn, et ila eam uxorem accipiet. Si pater puellse
buit: tribunos ceniurionesi|iie et decuriooes pra-fi- nuplias recusaverit, dotem raptor dabil. Si quis se
Ciens, necessarium disciplinaeritum posteris tradi- pecudi miscueril, morti dabilur. Sacrificans idolis ,
dit. Jothor in. patriam regressus. Exin ad Sinam pereat. Viduam cl orpbanum noo premendos: Pau-
montem perventum. Ibi Meyses aDomino monelur, perem debiiorem non perurgendtim ; nec usurara
populus ut sanclificarelur, audilurus Deivoces : id- posrendam : Vesiimentum patiperis pro pignore non
que sollicite curalum. Sed ubi Deus monii insiitit, accipiendum : Principem populi non incrrpandum :
validis tubarum clangoribus aer quatiebatur, cras- B Priinogenita omnia Domino offerenda : Carnem a
sxque nuhescrebris ciitn fulminibiis advolvebaniur. fera captam non edendam : Coitiones in teslimo-
Sed Mnyseset Aaron in monlis cacumiuc Dominum nium falsum, aul in quactimquemalitia, n<m csse
propler, populus circa ima momis constiiii. Iia lex faciendas. Inimici pecus erraos ooo practeribis, sed
lata muliiplex et copiosa Dei verbis, et srrpe repe- reduces. Si aoiinal inimici siiccuboisse oneri inve-
tita : cujus si quis erit curiosior, fontem ipstini neris, crigere dehebis. Inuocenicm et justiim non
adeat: uos earn breviter perstringimus. Non erunt, occides. Non juslilicabis impiuru pro mtincribus.
inquit, tibi dei nlieni praeter me:'Non facies tibi Munera non accipieoda : Advenam benigne haben-
idolum : Non sumes nomen Dei tui in vanum : Sab- dum : Sex dicbus opus faciendum, sabbato requies-
bato niillum opus facies: Honorifica pairem luum ceudum : Fructus scplimi amii non metendos , sed
et malrem luam : Non occides : Non mcechaberis: patiperibus et egenis relinquendos.
Non fnrium facies: Non lalsum testimonium dices XIX. Hoecfere Moysesad popnlum verba Dei re-
adversus proximum luum : Non cnncupisces quid- tulit, altariumque ex duodecim lapidibus sub mnnte
quam proximi lui. conslituit. Ac rursum monlein , io quo Dominus
XVIII. Hisa Deo dictis, cum lubaecircumsirepe- consisiebat, conscendii, adhibito secnm Aaron,
rent, lampades inardescercut, moniem fumus ob- C Nadab et Abiod, majoribtisque oato sepiuagima.
tegeret, pnpulus prse limore inhurruit, verba Dei Sed bi noo valentes D-niiiium intueri, locum tamen
non susliiiens ; poposcilqoea Moyse, ot ipsi laoium in quo Douvnus siahat, viderunt: cnjus mirabilis
ioqueretur Dominns, atque ita audita ad populum forma el claritndo eximia refertur. Moyses auiem
referret. Edicla auleni Dei ad Moysen istiusmudi accersitus a Doinino, interiorem nuhem qurc circum
sunt: Hebraeuspuer pecuniaemptos, sex aoois scr- Dominum stelerat, ingresstis, qtiadragiuta diehus
viet, post haecliber erit: sponle aoiem permauenli totidemque imciibusibi fuisse tradimr. Quo lempore
in serviiuie, aoris forabitur. Qui homioem occide- snper tedificando taberoaculo atqoe arca, rituque
rit, capite poeuas luel: qui imprudeos, rite exsule- sacrificandi edoctus ve.rbis Dei est: quse ego , quia
rit. Qui patrem mairemve pulsaverit, conviciumque prolixa admodum videbantnr, inserenda huic lam
eis dixerit, capitali supplicio afficiior. Si quis He- prseciso operi non putavi. Sed immorante diuiios
brseumsubreptum vendiderit, morli dabitur. Si quis Moyse, qnippe qni XLdies apud Dominumduceret,
servum proprium servamve percusseril, exqne eo poputus desperaio ejus rediiu Aaron compolit simo-
ietu obieril, reus judicio fiet. Si quis partuni non lacia facere. Tuoc ex metallis conflatis vituli caput
deforniaiuin mulieri excusseril, neci dabitur. Si exstilii; rui cuin populus Dominiimmemor hostias
quis servo oculum aui deniem extorseril, servus "*' obtu'isset, vinoque se el ventri dedisset, despeclaus
\indicla liberabilur. Taurus si hominem occiderit, hsecjusto dolore Dens, improbum popufum, nisi a
Iapidabilur : si dominus sciens besiise vilium, non Moyse fuisset exoratus, delesset. Sed regressus
consulueril, et ipse lapidabittir : aut pretio se redi- Moyses, cum duas ex I.ipide tabulas oiami Dumini
mat, in qu.uiiiim actusator poposcerit. Si servum scriplas deiulisset, populumque luxui et sacrilegio
taurus otciderit, in triginla ditlrachniis pecunia deditum deprehendisset, tabulas coufregit ; indi-
domino numerabiiur. Si qnis defossum larum non gnam esse geniem existimans , cui lex Doinini Ira-
cooperuerit, pi'cus<jueiu lacum cerideril, preiium deretur. Multislamen increpilis, Levitas ad se as/
pecudisdomino dabii. Si laorusalterius laorom ncci- gregavit, eisdemque praecepit, ul dislrictis gladiis
deril, pecus veotimdabitur, preiiumi|uedomini par- populum coederenl; quo impelii xx tria millia vito-
tienlur : perempliimefiamdivident. Quodsi domious rum perempia iradunlur. Tum Moyseslabernaculum
vitiom tauri sciens, noo consuluerit; laurum dabit. exua castra consiituit: quod quoties fuisset ingres-
Si quis viiuliim subripuerit, quinqtie resliiuei; si . sus, coliimna nuhis adstare.pro foribus visebatur,
ovem subripuerit, quadriipli pcena erit: si viva pe- ceraraque ad MoyseoDominusloquebaiur. Poscente
PATROI. XX. k
101 SULPICII SEVERI 103
autem Moyse, ut Dominum in majeslate propria vi-. /xmenioque omnes interissent, nlsi Moysi precibus
deret; responsum, Formam Dei mortalibus oculis placalus Dominuscliidem avertisset; numerus (amen
perspici non posse ; posteriora lamen ejus vitlere peremplorum septingenii el xiv millia fuil. Nec
concessum; labulsequequas Moysesprius confrege- multo post ob aquse peuuriam, ut jam soepius,po-
rat, refectae; sed in lioc colloquio Dei XLdiebus di- puli exorla seditio est. Tuiic Moysesa Domino mo-
versatus apud Dominum Moyses tradittir. Cumque nitus ul peiram virga feriret (familiari sibi experi-
de monte descenderet tabulas praeferens, tania cla- rimenlo, siquidem id jam antefecissei), semel atqne
riludine facies ejns reoidebat, ul intueri eum populus ilerum petram peicussil, atque ila aqtta effluxit. In
non valcret, sed cutn mandata Dei relaturus esset, quo quidem nolatus a Doniino Moyses refertur,
vullum velamento obtexit, atque ita ad popnlum quod per dilfldeniiam non nisi iteralo ictu aquam
verbis Dominilocutnsest. Hoc in loco labernaciili edtixerit; denique ob hoc peccatum proniissam sibi
interiorumque ejus oedifieatioreferiur; quo consum- terram non ingressus cst, sicut intcritis osteudam.
maio , nubes superne decidil, atque ila labernacu- Igilur Moyses ex eo loco promovens, cum prreier
lum obumbravit, ut ipsum Moysenaditu excluderet. Edom agmen edncere pararet, missis ad regem le-
Haecfere duobus libris, Gencsi atqtte Exodo, con- galis transeundi copiain poposcit, ob jus sanguinis
tinentur. B bello absiineiulum ratus : etenim geus illa Esau
XX. Exin Levilicus liber sequilur, in quo litaodi progenies erat; sed rex supplices aspernalus, trans-
praeceptaIraduutor; mandataeliam lalsesuperius legi ittim negavit, paratus armis contendere. Tum
addunlur, plena omnia sacerdotalibus institutis: quae Moysesin Ormonlem iler convertit, veiita via abs-
si quis cognoscere volet, peifectius inde capiet; nos liuens, ne quam inler consanguineoscatisam belli
enim suscepti operis modum custodientes, solambi- pracberel; in eo quoque cursu regcm gentis Cliana-
storiam persequimur. Igiiur Levi tribu in sacerdo- iiseorumdelevit. Seon quoque regem Amorrhaeorum
tiuin segregata, reliquse Iribus dinnmeratrc, reperta- perctilil, omniumque eorum oppidis poiitus csl.
que liominumincelincio. Ctim ergo populus mannae Basan eiiam et Balac regcs devicit, et castra super
cibo, ut supra retulimus, uteretur, tot tantisque Joidanem baud longe ab Hiericliomoliius csi. Tunc
beneficiis Dei, ut scmper, ingrattis, viles quibus in ailvcrsus M.idianitas cerlPtiini, victique el subacli
^Egypioassueverat, dapcs desiderabat. Tum Domi- suiii. Moyses mortuus esl, cum XLin deserto annos
nus immensam copiam coturnicum castris intulil; populo praefuissel.CrelerumHebroeiob lianccausam
quas cnm avide diriperent, primoribus labiis admo- lauto leinpore in eremo ftiisse traduntur, donec om-
tis carnibtis iiiteribanl : niagnaque eo tiio clades in nes qui verbis Dei non crediderant, iuterirent : ex-
castris fuit, adeo ulxx et m virorum miHiaperiisse C cepto enim Jesu et Clialeb, nemo ultra xx annos
lradantur. Ita populus eo quem desiderabal cibo natus /Egypto profeclus, Jprtlaneni iransiit. Ipse
punilus est. Inde protnotnmagmen, et in Faran ven- Muyses ut terrani premissam videril lantuni, ncc
inffiest: edoctusque a Doinino Moysesvieitiam esse coniingerci, peccalo ejus ascribitur : quod eo lem-
terram, cujus possessionem eis promiserat Domi- porequo saxuin ferire el aquamproducere proeceptus
nus ; exploraloribus in eam missis renuntiatur, feli- cst, post tot virtutum suarum experiinenta dubiia-
cem omni copia esse regionem, sed gentcs validas, verit. Decessitautem anuo cetattsvigesimoet ceuie-
ct munita ingentibus muris oppida. Qund ubi populo simo; de sepulcri loco parumcomperium.
comperium, magua mentes omnium formidoinces- XXII. Moyse morltio sumina rerum pencs Jesnm
serat, eoqne mali ventum, ut spreto Moysiimperio Nave filiumerat: etenim illum sibi Moyses succes-
dticem sibi constiiuere pararent, cujus ductu in sorem consiittierat, virumvirtulibussuis simillimum.
iEgyptnm reverterentur. Tunc Josus et Cbaleb, qui Principio aulem suscepti imperii , dimissis per
inier exploratores terrre fuerant, couscissisvesiibus castra nunliis populum cerliorem facit, friimciitum
flentes, populum obtestaniur, nc exploraloribus riti pararent, triduoque proximo iter pronuntiat.
credant formidolpsa referenlibus : se qtioque una Sed Jordanis flumen validissimumtransilum prohi-
cum his fuisse, nihil metuendum in sclo illo repc- D bcbai : quia ncqtie navium copia pro lemporu erat,
risse : promissis illosDeiconfidereoportere : hostes ncque vadari fluvius poterat, qui lum pleno alveo
praedsepotius quam exitio fore. Sed gens indomita, ferebatur. Igilur arcam prreferri a sacerdoiibus,
sanis consiiiis male renitens, iu perniciem eorum eosdemque adverso flumine consislere j'ubet; quo
ferebalur: queis rebus commoitis Dominus partem faclo incisusJordanis traditur: ita per siccum copise
populi hosiibus coedendam objecit, explcralpribus Iraductse.Erat in his locis oppidum noinine Hieri-
interfeclis ad vulgi formidinem. cho, muris validissimis mtinitum, neque expugna-
XXI. Secuia est eorum conlumacia,qui se Dathan tioni neque obsidioni facile ; scd Jesus Domino fre-
et Abiron ducibus advcrsum Moysen el Aaron eri- ttis, mui armis aut viribus, irrbein aggressus ferri
gerc conali sunt.lsed eos vivos hiatu suo terra ab- arcam Dei circa muros jubet, sacerdotesque prseire
sorbuit. Nec multo post toiius populi in Moysen et arcam, et tuba cancre: sed cum arca septies circuni-
Aaron orla seditio est, adeo ut tabemaculum (quod lala esset, muri ac turres conciderunt, direpfwm
eral nefas nist saccrdoiibtts inlroire) irruut.perenl: oppidum atque inceiistim.Tum Jesus Dominumira-
lum vero catervatim in eos grassata mors est, mo- dilur... lnde adversus Gai duclus exercitus : loca-
m IIISTOMA SAGRA. LIB. I. HQ
tisque a tergo urbis insidiis, Jesus melum simulntisA solet, morum disciplinsequeimmcmor, matrimonia
lerga hosii dedit: quo viso, qui in oppido erant pa- ex viclis assumere, paulatimque externos mores
lenlibus portiscedeniibus instare. Ila bi qui in in- trahere, ac mox profano rilu idolis sacrificare oc-
sidiis fueranl, vacuam urbem cepere : csesique ccepit:adeo cuncta cum externis socielas perniciosa
omnes absque tillius effugio, rex captus siimmoque esi. Qurc Deus longe ante prospiciens, salubri He-
supplicioaffeclus. braeosresponso inslrnxerat, devictas gentes ul in-
XXIII.Qttod ubi vicinarum gentium regibus com- ternecionidareut; sed plebs cupida dominandi, im-
pertum esl, in bellum ctmspirant Hebrrcos armis perare viclis cura pernicie malebat. Igitur cum
depellere. verum Gabaonita>,gens valida ex urbe reliclo Deo idola colerent, destilitti divino auxilio a
opulenta, ultro se Hcbraeisdederunt, jtissa facluros rege Mesopolamise evicti et subacti , vni annis
pollicentes : receptique in fidem; ut. ligna ct aquara captivitaiem pependerunt : donec Gotboniel duce
conveherenl irtiperatum. Sed regibus proximarum iii libertalem resliluti per quinquaginla annos rerum
urbium deditio eorum iras conciveral. Itai|ue admo- politi sunt. Rursumque corrupii longaepacis malo,
tis copiis, oppidum eornin Gabaon ooinine, obsi- idolis lilaverunt. Moxqtieaderal pcenapeccanlibus :
dione circiimsisiunt. Igitur oppidani, arctis rebus ab Eglom enim rege Moabitarum dcvicti, duodevi-
suis, nunlios ad Jesum niitiunt, obsessis uli sticcur- B ginti annis servierunl, donee insiinclu Dei Aod
reret. Iia illc maturato itinere inopinanlibus super- regem hoslium dolo interenih, cootractoque tu-
venii, ctcsaque ad inlernecionem multa hoslium multtiario exercitu libertalem armis vindicavii.
millia. Ciiui dies credenles deficeret, noxque viclis Itlem per LXXXannos in pace Hebrseis pircfuit.
ftilura praesiilioviderelur, merito fideidux flcbraeus lluic Seinigar successii: hicque adversus allophy-
noctem avertit: dies perseveravii. Ita nulluin hosti- los congressus, secundo eventtt praeiiumfecit. Rur-
bus effugium fuit; quinque rcges capli, interfecii sumque liebncos sectantes idola rex Chaiianacorum
sunl; eodem impelu vicinsequoque utbes imperio Jabin noinioe subjugavit, gravissimamque in eos
adjectae, rcgesqtte earum perempti. Verum, quia per xx annos domiuatipnem exercuit, donec pristi-
omnia baic in ordinem persequi non fuit consilium, num Debbora mulier slatum reddidit : adeo niliil
dum brevitaii studemus, id moJo annotandnm cu- spei in eorum ducibus erat, ul muliebri auxilio
ravimus, xx el novem regna imperio Hebrseorum defenderenlur; quamqtiam hsec in typura Eccfesiae
subjecta, quorum terra per undecim Iribus virilim, forma praemissasit, cujus auxilio captivitas est de-
distribula est. Levitisenim in sacerdoliumassumptiss pulsa. Sub hac duce vel judice xi, anuis Hebrici
nulla portio data, quo liberius servirenl Deo. Equi-. fuerunt. Rursumque ob peccata Madianitis traditi,
dem hoc exemplum ncn tacitus praeterierim, legen-. G C duro imperio habebantur, afflictique malo servi-
diimquc miuistris ecclesiarum libenler ingesserim;; tulis divinum auxilium imploraverunl. Ita semper
etenim prseceptihtijus non solum immemores, sedI in secundis rebus, immemorcs coeleslium benefi^
eiiam ignari mihi videntur : tanta hoc tempore ani-. cioriim, idolis supplicabanl; in adversis, Deo. Unde
mos eorum habendi cupido veluti tabes iucessil. In- cum reputare in animo soleo, pppulum lot bene-
hiant possessipnibus; proedia excolunt, auro incu- iiciis Dei obligatum, lot cladibus cum peccaret
baot, emiinl veodnntque.qoaesluiper omnia student:: coercilum, expertuffique et misericordiamet seve-
at si qui melioris propositi videntur, neque possi- ritatem Dei, nequaquam emendatum; et cum sem-
dentes n.equenegolianles (quod est multo lurpius)) per veniam erroris acciperet, semper peccasse post
sedentes munera exspectani, alque omne vkse decus5 veniara; nihil mirum videri potesl, Christum ab
mercette corruptuin habenl, dum quasi venalem j his non esse receplum, cum jam inde ab iiiiiio
pracferiint sanctilatem. Sed lptigius quam voluii tolies in Domino rebelles deprehendantur : magis-
egressus sum, dum rae temporum noslrorura pigett que mirura est, illis semper peccanlibus numquam
laedetque: ad inceplum rcdeo. Igiiur, ut supra dixi,, Dei, si quando eum imploraverunt, deluisse cle-
diviso per tribus captivo solo pace summa Hebrsei i mentiam.
" XXV.
perffiiebatitur, flnitimis belio terrilis, tot victoriiss Igitur cum eis, ut supra reiulimus, Madia-
nobiles armis nemine audente tentare. Eodem(i niloedcminareolur, conversi ad Dominura miseri-
traciu Jesn mortuus est, anno aetatis deciino ett cordiant solitam flagitaotes, impetraveruot. Erat in
centesimo; de imperii atilem ejtrs lemporc parumII HebrreisGedeonquidamnoniine, vir justus et charus
delinio : frequens lainen opinio est xx et vn anniss Doininpacceptusque; huic angelus decampo messis
eum Hebraeisproefuisse;quod si ita est, a mundii doniiim revertenti astitit: Dominus , inquit, tecum,
exordio in excessum ejus anni sunt UIIDCCCLXXX x polens io virtule. At ille voce humili, non esse iti sa
el IIII. Dominum ingcmiscebat : siquidem quod populum
XXIV.Jesu morluo popultis sine duce agebal. sed il captivitas premeret; virtulumque Dortiini, qui eos
cutn adversusCbrtnanros bellaodiimessel, dux belli li de terra jEgypii edoxerat, fleos recordabaiur. Tum
Judas assumptus est. Hujtis dttctu res prospere e aogelus : Vade, ioquit, in hoc spiritu quo loculus
gestae: domi militiaeqtiesummum olium : populus s es, et populum de captiviinte eripe. llle vero ab-
aut subactis aui per dcdiiionem acceptis genlibus s imere, se iniractis suorum viribus, cUm ipse inini-
imperiiabal. Inde, ut semper fieri secnodis rebtis9 mus esset, tanluni onuSsusctpere; perstare ccntra
111 SULPICIlSEVERI 112
aogelns, Ne dohitaret posse fieri qtise Domiouslo- A dolore conscissis veslibus, indical lilisc voli neccs-
quebaiitr. Perfecto igrur sacrificio, dirutaque ara silalem. Al illa, non feminea constanlia, mori nou
qnain Baalis idolo Madiaoiiaesactaveraol, ad suos recusans, duos lanlum tamen menses' viisespatium
profeclus castra casiris hn^iiumcoutulil. Sed Ma- petit, ut sequales suas prius videret: quibus aetis
dianitis etiain gens Amalechseconjunxeral; Gedenn uliro ad patrem redit, votumqoe Domiooredtlit.
vero iiou ainplitis qtiam ad iriginla et it inillia Jepia principiluii) sex anois tcntiil. Huic Esebon
exercitum paraverat. Sed pi iusqiiam confligercl, succc-sit, et trauquillis rehus exacto imperio, auno
Deusad eum loculus e«t, Niunainesse hauc nmlti- scpiimo decessit : pnstque eum Allon Zaliulnnites
tudioem, qurimin prrelittmvellel educere : Hebrxos annis x, itemque Abdonauuis vm reriini potili, pa-
pro solita perfidia eventum pugnse non Deo, sed cis tempore nihil quod hisloria loquerctur, edi-
virluli sure daluros : itaque daret volentibus disce- derunt.
dendi poieslnicm; quod ubi populo diviilgaliim,xx XXVII. Rursum Israelitre ad idola cooversi, di-
et n Ma castris rccesserunt. Setl ex x millibus quse vioo desiiluii prrcsidio, subjecli allophylis, per XL
resetleraut, admonitusa Domino,non ampliusquara capiivilatis aonos pcenas perfidiae pepeiideruut.
treceutos lenuii : reliquos ab armis dimisu. Iia Ea teinpestiite Sainpsno natos tradilur. Hujus ma-
media vigiliacastra hostium ingressns, jnssis omni- B ler diu sterilis, angelum vidit; diclumque ei est:
bus tuba canere, magnuin terrorem injecit; neque Vino el sicera aique imniundis abstinerel : fore,
cuii|uam resisiendi animus fuil : lurpi liiga, qua uti pueruin ederet libertatis vindicem el hosiium
quisque pnluit, dilnp-i; scd, occurreiilibus omni ex ultorem. lta mulier enixa puerum, Sampson nonieo
parte Hebraeis,passim fugieotes cadtint; reges Ge- ei indidit. Is intnnso capite, mirse virtutis fuisse
deon persecuius ulira Jordanem, comprehensosneci traditur : adeo ut leonem in via obviumntanu dis-
dedit. Ka pugna centum et xx Mex hostibus crrsa, cerperel. Uxorem ex allopiiylis habuit; quoecum
xv capta tradiinlur. Tunc cooseosu omnium Ge- abseute viro in alleritts matrimoniuui convenisset,
deoni, ut princeps populi essel, delatum : quod ille dolore ereptaeconjugis pemiciein genti molitus esl
asperoattis, communijure cum civibusvivere, quam (freius Domino et viribus, palam victores chde
praeesse suis maluit. afficiebat): ccc siquidem vulpibus caplis, ardenles
XXVI. Depulsa igiiur captiviiale, quse septem lampades earum illigavit caiidis, atque eas agris
aooos populiimconiliiuerat, pax per XLannos fuit. hostium immisit: ac iiiin forte maluris messibus
Sed defuncloGedeon, filius ejus Abimelecb, ex con- facile incentliuiiiliiit, vinesequeet olivarum arbores
cubina orliis, fratribus interemptis, pessimis quibus- cxustac.Crandi allophylorum exiiio abreptsc uxoris
qtie coiisentienlibuset maximc Sichimorum princi- C injuriam ulms videbaiur :quo dolore allopl.yliper-
pibus operam ei navaniibtis, regiium occupavit: moti, mulierem tanli mali causam cum domo et
isque discordiis civilibus exercitus, cum suos bello patre incendio consumpserunl.Sed Sampsonparum
premeret, turrim quamdam, in t|iiam se amisso op- se vindicatum ratus, urgere omnibus incommodis
pido ftigtenies receperant, expuguare aggressus, prolanam genteiu nou desinebat. Tum compulsiJu-
dum incautius subit, saxo a muliere ictus periit, daei, vincium euin allopbylis tradiderunt. Sed tradi-
cmii iriennio imperinin tenuisset. Huic successil tus, rupiis vinculis, arrepio osse asioi, quod
Thola, qui duobus et xx aonis regno potitus esl. casus telum dederai, mille ex hoslibus prostravit.
Post hunc Jair fuit, qui cum arque vigiuti et duos Ingravescenie aulem oestu cum siti affectttsesset,
annos principaitim obiinuisset, populus reliclo Do- invocato Douiino, ex osse quod manu lenebat,
inino idolis se inancipavii: obque id Israelilaesttb- aqua fluxit.
acti sunt ab allopbylis et Ammoiiitis, duotiue de XXVHI.Ea lempeslate Sampsnn Hebraeisprse-
xx annis sul»eorum imperio lueriiiil. Quo lemporc erat, allophylis unitis viriule domitis. Ljitur insi-
eis Dominuminvocanlibus divinum scilicel respon- diaoles vitseejus, nec palam eum tentare audentes,
sum redditum est : Stmulacra polius invocarenl: uxorem ejus, quam ille poslea acceperat, pecuoia
senon ulira misericordiam iogratis prtcslilurtim.° ctirrumpuui, virtutem viri uti proderet. Illa eum
Al illi flentes culpam fateri, et precari veniain; blaodimento inuliebri aggressa, diu eludentem et
abjectisque idolis Deum imploraiites, negatam licet mnlluin cunctantein perpulit nt indicaret, io crini-
misericordiam impelraverunl. lgitur Jepta duce ad bus capitis virttitem suam subsislere. Moxdormienti
Jibertatem armis vindicandam frequenies con- insidiaia, crinem ejus abstulit, atque ita eum allo-
veniuni; missis prius ad Atiim<uiregem legatis, phylis tradidil : nam socpe prius tradilnm com-
ut (iuibus suis cuntentus, bello abstineiet. At ille prchendere neqiiiverant. Tum illi, effossis oculis,
prrebum non abuuens, aciem inslruxit. Tuin Jepta, viuctiiin compcdibus in carcereni conjecertint. S.'d
prius qtiam siguum pugnrudarciur, vovissedicitur, spatio lemporis accisos ciines crescere, el cum eis
si pruspere puguasset, euui qui sibi primtis rever- virlus redire octceperat: jamque Sampsonconsiins
tenli oliviusfuis^el, liusliamDuo daiiiluin. Iia victis recepii robmis, lempus modo juslre ullionis oppe-
Jio-tibus, ciim domuin redirei, lilia ei obviam lit, riebauir. Erat allophylis moris, cnm dics festus
que pitreui excepiura victoreni, cum tynipauis et ageteni, Sampson quasi in pompampulilicampro-
choris lseta proces»eral. Tum Jepla consternatus, ducere, capto insultantes. Iia die quodam, CUHJ
113 HISTORIASACRA.LIB. I. 111,
publicum epulum in hooorem idoli dedissent, Sam- i aut dnce ullo, proprio arbitrio agebanlur. Heli sa-
pson exbiberi jubent: templum aiiiem, in quoom- cerdos erat : sub hoc Samuel natus est. Huic paler
nis populus omnesque allophylorum principes Elcana, nialer Anna. Ilaecdiu slerilis, ciim conce-
epulabainur, duabus snbnixmn columnis mirse pium a Deo peteret. vovisse iraduur, si puer nasce-
magniiiidiiiis erat. Prodncius Sampson, inter co- reiur, sacramlum Dornino.lta euixtim puerum lleli
luiimasstatuilur : tum ille lemporc arrepio, invo- sacerdoti tradidit. Mox, cum adolevisset, Dominus
calo prius Domino, columnas disjecil; lurbaque ad eutn locutus est, Ileli sacerdoti iram denuniians
oiiinis ruina domus obruta ; ipse ciim hnstibus 11011 ob vilia filiorum, qui sacerdotium parris in qusestum
inullus occuhuit, cum xx annis llchra is pra-fui^set. verlerant, muncra a sacrificanlibusexigentes, qtiam-
llnic Simmichar successit, de quo nihil amplius quam pleriimque eos paler increp isse referatur:
Scriptura prodidit: nam neque finem imperii ejus sed levior objurgatio non satisfeccrat disciplinae.
reperi, et fuisse populum siueduce invenio; ideo Igitur allophyiis in Judaeara irruentibus obviam
cum adversus Benjamin Iribum civile bellum fuit, iium. Sed vicli Hebra'i parant aciem resliluere:
Judas leniporarius dux belli assiimpius est. Sed arcam Dominisecum in pugnam efferunt, el cum
plerique, qui de lemporihus scripsertint, aunum ea filiisacerdolis prodeunt : quia ipse annis gtavior
unum iinperio ejus annotavenint: plerique ita eum 3 lumiiiibustibduclissaiisfacereofficio nequiverai.Sed
prseterieruot, ut post Sampson Heli saeerdotem ubi arca in conspeclumhoslium deducta est, majes-
subjunxerini. Nos cam rem,ut parum compertam, tate quadam prsesentis Domini lerriti, fugam para-
io medio relinquemus. banl: assumptaque rursum.consiantia, el non sine
XXIX. Per hsec lempora civile, ut diximus, bel- Domino mutatis animis, lolis viribus concurrunl.
liun exarserat : causa auiem moiiis hsc fuit. Le- Vicli Ilebrari: arca capilur: filii sacerdotis cadunt.
viles quidam cum concuhina iter faciens, urgcnle Ilcli delalo ad se mali nuntio constcriiaiiis, animam
nocie compulsus, in oppido Gahaa, quotl ab Benja- exspiravit, cum per aunos xx sacerdotium admi-
mitis incolebatur, secesserat. Cum eum senex qui- nistrasset.
dam hospitio benigue recepisset, juvenes ex oppido XXXI. Victores secundo prselio allophyli, arcam
hospitem circumsistuot, sinpro eum subdere pa- Dei quse in potestatem venerat enrum, oppido
rantes. Multuma sene increpiti, segrequeexhorlati, Azoro iu leniplinn Dagon intulerunt. Sed simola-
vicariodeniumconcubinaeejus corpore in ludibrium crum dxmoiii dicaium, ubi arca illata est, corruit:
acceplo, advenae pepercerunl : illusaraque nocte cumque idolum loco restiiuissent, nocte insecuta
tola, postero die reddiderunt. Sed illa (stupri in- discerplum est. Iude mures per omnem regimiem
juria, an verecundia, paruni definio) viso viro ^ exorli, noxiis morsibus miilia hnminum millia leiho
animam efflavit. Tum Levita in lestimonium diri dabant. Quo malo compulsi Azotii, ad declinaudam
facinoris, membra ejus in duodecim dis<issa partes calamiiatem, nrcam Dei ad Getha>ostranstuleruni;
per dimdecim lribus misit, quo promptius omnes qui cum simili clade afficeremur, in oppiduin Asca-
facti invidia commoveret : quod ubi omnibus com- louensiuiii arcam iransvcxerunl. His vero.atlvo-
pertum, undecim reliqure tribiis adversus Beujamin calis geotis cjns primoribus, consilium fuit,
in bellum conspiram. Hiiicbello Judas, utdiximus, arcam Domiui Hebraeis retldere ; ita ex sententia
dux fuit: sed dnobus prseliis male ptignalum; teriio priiicipum augiiriimque el srtcerdotum, imposiia
denitim Benjamitcevicti, csesiqueatl internecinnem. veliiculo multis cum muneribus remiiiitor. Illud
Ita puicorum scelus publico exiiio punilum. Iloec rairabile, quod cuni oneri bovesfeminas stibjecis-
qtioque Jiidicnm volumine coniineniur. Regumlibri sent, viiulosque earnm domi reiinui-seiii, iter nullo
seqiiuniur. Sed mibi annorum ordinem et seiiem duce in Jud i am pecudes direxeruiit, non revocante
lemportim persei|iienti, parum conlinuaia videtur affectu lelus relicli : cujus rei miraculo reguli allo-
bistnri.i: iiiim, cum post Saiupsoo Judiceni Semigar phylorum nsque in lines Heliraornm arcam secoli,
fueril, pauloque post historia consii;net, pnpulum religiosum officium prrcstiteruni. Jmlsei aiiteui,
sine judicihiisegisse; Heli ciiain sacerdos libris ^ ubi referri arcam viderunt, certatim ex oppido
Regnorum fuisse referatnr : sed tum, quoi anni Beihsamis cum gaudm obviam riiere, fesiinare,
inter Heli et Sampson fuerint, mioime Scriptura exsoliare, grates Dmiiinoreferre. Mox Levitse, quo-
prodiderit: video nredii quiddam fuisse temporis, rum hoc negotium eral, sacrilicium Deo celebraot,
quod lahoret ambiguo. Cocteruma die iii<rtis Jesu bove-que eas qusc arcam adduxeranl, immolant.
usque in id leoipus quo Sampsoo defuocltis est, Sed in nppido quod supra diximus, teueri arca non
nunieraiiiur anni cccc et xix : a mundi aulem exor- poliiil: itaqiie passim Dei nutu per loiam urbcm
dio anni iiii ccc et m, quamquam ab hac suppu- sa>vilum.Arca in Cari itlii.irim oppidum translala
ta ioue noslra cajteros discordare non nesciam: esi, ibiqne perviginti antnsftiil.
sed mihi conscius sum, me non incuriose lateiiiem XXXII. Ea lempeslaie Saniuel sacerdos Hebrseis
annorum ordinem proinlisse, donec in hrec lem- praeerai; quielis a bello rebus populus in otio de-
deinde allopliylonm irruptioue lnrbaia.
pora incidi, de quibus dubitare rne faieor. Nuttc gebat; pax
reliqua exsequar. Trepidiintibus cunctis ob cbnsCientiani peccali, Sar
XXX. Igiliir, ut sttpra reiuli, Ilebrrel sine jndice mhel, caesa prihS Irbstir, Doirihb frclus suos )\i
IIS SULPICUSEVERI 116
prsclium eduxit; primoque impelu fiisis hostibus, A \ ubi rcgi.ex Dominiira comperlum osl, mortem af-
victoria penes llebraenssietit. Sed hostili metu re- ficifiliuin jussil : sed populi anxilio ab exilio vindi-
nioto, secundis tranquillisque rebus, corruptis con- catus esl. Ea teni| estale Samuel a Domiuo oioni-
siliis (more vulgi, cui pra-sentia fastidio, insuela tus, regem adiit, verbis Dotnini nunlians, nti genli
desiderio suni) regium nomcn , cunclis fere libcris Amalec, qure olim Ilcbrteos ex ^Egypto venienles
geiitibus semper invisum, populus desiderabat, pla- transilu prohibuerat, bellum inferret; addito inter-
neque non sine exemplo amentise prreoptabat liber- dicto, ne quid ex spoliis devictorum coneupiscerel.
tatem servilio mutare. Igitur frequcnles Samuelem Ita in lines hoslium ductus excrcilus, rex caplus,
cireunisislunt, ut, quia jam ipse senuisset, regem gens subacta. Saul viclus pracdaemagoitudine,prse-
eis consiitueret. At ille placide, saluhri oratione, ab ccpli divini immemor, capta servari et ferri jubet.
insana voluntale detorquere plebern : dominaiioiiem Quo factooffensus Dominus, Samueiein alloquiiur :
regiiim et superba imperia exponere : libertaiem Pceniiere se, quod Saul regem constituoril.
extollere, servittilem deieslari : poslrento divinam XXXIV. Dictumsacerdos regi referi. Mox a Do-
eis iram (leiiuntiare, siquidem booiioes mcnle cor- mino monittis, Davidregali unguenlo perlinit, par-
rupti, D.eiimregem babentes, regem sibi ex liomini- vum eiiaiunum puerum, sub patre agenlcm, pasto-
bus flagilarcnt. His aique aliis istiusmodi fruslra JJ B rem oviuni, assnetumsar-piusciihara canere : ob quod
dictis, ctiui populus in scntemia perseveraret, Do- posteaa Saule assumplus, inler ininisiros regics lia-
mintira consulit : qui permotus vecordia insanse bebaiur. Qua lempesiate nllopbylis atque Helir.ris
gentis, nihil adversum se petentibus negandum bello flagrantibus, cum ex adverso acies conslitis-
respondit. sent, Goliathquidam ex allopliylis, vir inirsemagni-
XXXIII. lgiiur Saul, sacerdoiali prius a Samuele ludinis el roboris, suorum ordines prrclergrcssus,
unguenlo perlusus, rex conslilutus cst. Ilic ex tribu ferocibus verbis probra in hostes jaciens singnlarem
Benjamin, Cis patrc orins, modestus aninii, forma pugnam ciebal. Ttun rex magna prremia et filiae
excellenli erat; ut meriio tlignitas corporisdignilali nuptias dcspondit, n quis provocanlis spolia retu-
regire cpnyeniret. Sed principio regni hujus ali- lisset : sed nemo cx lanio aginine aggrcdi atidcbat.
quanta ab eo pars populi desciveral, parere imperio Igilur Davideliamnuui puer, pugnsese obiulit : re-
abnueus, seque Ammoniiiscoiijunxerai. Verum lios jectisquc armis, qoibos irilirma a'tas gravabainr,
Saul impigre ultns ei-t : viciique hostes, el venia virga lantum et qninijue lapitlibus sunijitis, in pral-
llebroeis data; lum Saul iteralo a Siimuele unctus lium processit: priinoque iclu, niisso fuuda lnpide,
trrulitur. Inde allophyloruin irrupiione airox bellunj allnphyltim perculil : caput victi et spolia abstulit :
exortum. Lotujji exercitui ad conveniendiiinSaulio C gladium poslca iu templum posiiit; allopbyli autem
Galgalis conslituerat : et cuin per scplem dics Sa- omnes in fugam versi, victoriam concessere. Sed e
niiieleniopperiiusesset, ui sacrificimiiDoiuiiiolierel; praelio reversis, multus circa Davidfavor invidiam
lardajiie illo, e.iiiiip.opulus(jilabcrelur, iilicita pra> regis accendorat: limens aulem lam carum ominbiis
suuiptione rex ad y.jcein sacerdotis holoqauslum ciim invidia et pcruicie necare, sub specie bonoris
obtulil. iim|lumqiieaSajiiuele increpitus, serapecca- objectare eum periculis statuit. Ac primum tribunum
iiiui pceiiiteiitia fafebatur. Igilur ex pecrato regis eum fecerat, tit rem bellicam curaret; inde, cum ei
jiietus oinnem exejxiium pervaserat: caslra hos- filiam spopondissct, lidem fregit, eaniqne alteri tra-
liiim haud longe sita praesenspericulum ostentle- didil. Mox fllia regis natu miuor, Melcliol nomine,
bant: neqtie cniquam exeundi in prrBlium animus: amore David fl.igrare occceperat; igiiur niipiiarum
plurcs lacrymqse) latebras peliverant; nani praeler cjtis istiusmodi conditionem proponit : si ceniuni
inibecilliiaiem animorum, qui alienum a se Donii- )irscpu(iaDavid ex liosiibus retulisset, regiam virgi-
num deliclo regis arhitra|ianlur, in maxima ferra- neiu matrimonioillius cessuram : sperabat enim ju-
mentoriim jnopia exei^citus erat; adeo ul prseler venem pericttlosa audentem facile periltirum. Sed
Satil ei Jonathan filium ejus, nemo gladium aut lan- longe aliier acratus eral, evenit : nam ut proposue-
ceam habuisse tradalur: nam allophyli supcriore D X rai, impigre David centtim proeputia ex allopbylis
bello viciores usum Hebrrcis ademerani, neque retulil; alque ita regis filiamin nialriinonium ac-
cuiquam coiiflciendileli bellici aut rustici ferramenti cepit.
pnteslas fueral. Jgitur Jonatha atidaci consilio, solo X^XV. Crescebai in dies in etim regis oditrmsti-
aroiigero suo comile caslra lioslium ingressus, vi- njiilanieinvidia : quia bonos semper mali insectan-
gitiii lere ex hostibus interempiis, iiniyersum exer- lur; igitur rninislris et Jonalbsefilio imperavit, vitae
citum lerrore perculerat. Tuin vero oulu Dei in ejns nt insidias pararent. Sed Jonalhr» carns accep-
fugam versi, 1100imperia exsequi, non ordines ob- lnsqtiej ijn iiide aprincipio David fucrat : itaque rex
servare, omne proesitiiumin pedibus habere : ()iiod increpitus a lilio, cruentum imperium reprcssil. Setl
ubi Satil ariimadverlii,suis properc eductis fugienles 11011 diu malibonisunt; namcuni spiritti errorisSaul
persecuius, victoria poiitus est. Eo die rex edixisse affligeretur, eique David assisleret cithara laboran-
tradiiiir, oe quis, nisi coofeciis hpslibus, cibuni1 tem deliniens, lancea eum ferire conatus esl, nisi
caperet : sed Jonatba interdiciionis ejus inscius,, ille letbaiem ictum prupere declioasset. Exinde jam
favo reperto, lincto spiculo mel degustaveral. Sedl noo occulie, sed palam ei necem parabat: nec ultra
 117 HISTQRJASACJAA.LJB. I. 118
se David regi credidil. Ac primum fugiens, ad Sa- A dote natus, admodum senex sacerdeiip functus refe-
mtielem se contulit: inde ad Abimelech, posiremp ralur. A nonnullis tamen qui de lemporibus scripsere
ad regem Moabconttigit; mox per Gad prophetam (quia vere nihil de ejus annis sacra historia signavit)
monitus, in (erram Jtttlse regressus, vitse periculum LXXannis prrcfuisse pipulo referlnr : sed unde hoec
adiit. Ea tempestate Saul Abimelecb sacerdolem iu- aucioritas fuerit assumpta, non reperi. Nos in tanta
teremit, quod David recepisset: et cum ex ministris erroris copia, Cbroniconrm annotationem secuti
regiis nemo in sacerdotem maiius inferre auderet, (qnia eam ex Apostolorum Actibus, sicut superius
Doeg Syrus cruentum niinisterium exsecutus esl. memoravimus, profeclam arbitramur) Sainuelcm et
Posl id David desertum peliil. Iiluc quoque euni Saul Saulem XLannos principatom cgisse referimos.
persecutus cst: sed inani opera ejus exitium mulie- XXXVII. Saul percmpto, David in lerra allophy-
batur, quem Dnminus prolegebat. Erat in deserto lornm, perlalo ad semortisejus iiuniio, miro pieialis
spelunca vastorecessupaiens, in hujus interiora Da- exemploflevisse traditur. Tum Chebron Jndarcoppi-
vid se conjecerat. Saul nesciens in primo speluncse tlnni petiit. lbi rursum regali ungucnto illiius, rex
adittt reflciendi corpoiis gratia successeial, ibique appellalus est: sed Abner, qui magister militioeSaul
sonino caplus requiescebal; quod ubi David animad- regis fuerat, spreto David, Isbaal regis sui filium re-
vertit, hortfinlibns cunclis ut opportunitate uiere- g gem coostituii. Crebris deiode pircliisinlerduces re-
tur, abstinuit regis exilio : diploidem tamen ejus gumconcursum :pulsiisAbnersaepius; fratremtamep
abstulii. Mox egiessus, tuto eminus loco a tergo re- Joab, qui ex parle David exercilui praerat, fugiens
gem allocutus est, sua in illum commemorans bene- peremit;quo dolore postea Joab, curn se AbnerPa-
ficia, Ut ssepe pro regno ej'us caput periculis obj'ec- vid regi dedisset, jugularieiim pracepif non sinedo-
lasset, utque postremo prsescnti tempore a Domino lore regis, ciijiisfidemcruenlaverat. Peridem lempus
sibi traditum interimere noluisset. Ad hrec culpam omnes fere iiatti majores Hebroeorumpublico con-
Saul faleri, veniam precari, lacrymas fundcre, pie- sensti regnum ei totius gentis detulerunt; nnni per
taleniDavidexlollere, malitiamstiam incusare, regem seplem annos in Chebron lanlum regnaveral. l:a
eum et filiumappcllans. Tanlum ex leroci illoanimo teriio rex ungilur, annorumcirciter xxx : Allopbylos
mulalum, crederes niliilultraadversum generum au- in regnuin irruenles secundis praeliisrepulit. ^a tein-
Surum.SedDavid, quipenitius ingeniiim malispecta- pcsialearcam Domini, qux' in Cariailijarim oppidq,
tnm habereteicognitum, niliil regi credendum rnlus, ut supra relulimus, erat, in Sion transtiilit: cuiuque
intra eremumse conliiiebat. Saul vecors animi, quia aedificareDomino lemplum in animo haberet, divj-
cnmprehendendi generum potcslas non erat, liliam niim ei responsum reddiium, Semini iiiius id reser-
suam Melchol David, ut supra retulimus, nuptam, (-i vari. Bellodeinde allopbylos domuit, Moabilas sub-
Phaltim cuidam io malrimonium dedit. jugavit, Syriarn subegil, siipendiiiinque ei iniposuil;
XXXVI.'Davidad allopbylos conlugit. Ea tempes- auriatque seris ex preedaimmensum inqilum reiulit.
tate Sarnuel diemfunctus est. Saul allophylis belluni Belhim deinde adversum Ammonitas ex injuria Cba-
inferenlibiis Domiiiumconsulii, nullumque est ei re- nun regiseorum exortum. Syrisdenuo rebeliantibus,
sponsum reddiiuin.Tum permulierem, cujus viscera qtii cuni Ammonitis in bellum conjuraveranl, jJavid
spirituserrorisimpleverat, Samuelem evoraiumcon- suminam rerum Joab principi miHiise permiserat:
sulit.Dictuin ei ab eoest, posterp illum die cum filio ipse a bello remolus, iutra Hiertisaleiu commpra-
viclum ab allophylis in prsclio casuriim. Igitur allo- balur.
phyli r.asiris in lio-iili solo positis, poslero dieaciem XXXVIII.QualempcstateBersaberiquamdamniiraj
instriinnl, David lamen ex castris remisso : quia pa- feminam pulchriludinis stupro comperlam habtiit.
rum crediderant sibi illumadversum suos fldnmfore. Ileecviri cnjiisdam uxor, qui ttim in casiris eral,
Sed coi>sertoprselio, llebraei fusi: filii regis caditnt : fuisse ti-aditur. llune David iniquo pugnaeloco objcc-
Saul equo delapsus, ne vivus in poieslalem hostium lum hostibus, interficicndum curavit: ila mulierem
venirel, gladio suo incubiiil. De reiaie imperii cj'us malrimonio vacuam, sed jam ex slupro gravidarii,
parum cera coniperiinus, nisi qttod in Actibus Apo- ]U niimero uxortira aggregavit. Tum per Nathari prd-
slojorum XLannos rcgnasse dicius est; quamquam phetam graviter jncrepiius, licet agoilp errpre, ca-
ego arbitror tnm a Paulo, cujus illa prBcdicatiore- siigniiooem poriiiiii nori effugit : namque filium ex
ferlur, eiiam Samuelis annos sub regis istius selate furtivo illo concubilu edilum paucos posl dies ami-
numeratos. Plerique tamen qui de temporibus scri- sit, muliaque in domum faniiliamqueej'us exsecraii-
prerunl,xxx eum annosregnasse annoiaverunl: cni da acciderunl; ad exlremuni Absaion fllins ejus arma '-•'•'•|-i.j-
opinioni neqiiaquam accedimus; nam ea lempestate impia adversus palrem suslulit, regno eum depellere
qua Domini arca in Cariaihjarim oppidum translala cupiens. Adversus lninc Joab acie conflixit, acjmdrii-
est, necdurii regnare Saul coeperat : referlur autem tus a rege, ut victo parceret : sed ille, spreto imjie-
per David regem ex il.l.o oppido arcam sublaiam , rio, parricidiales coiiatus ferro uttus est. Flebilis ea
cum per xx annos ibi constilisset ;ergo,cum inlra id victoria fuisse regi traditur':' tanla iii eo pietas erat,
tempus Saul regnaverit atque decesseril, parvo ad- ui etiam parricidre filio ignosci voluerit. Vjx hdc bel-
nioiliiiii sj>atio tenuit imperium. Eadem tiobis de lum exsfinctum 'videbaiur, aliud rursuiri exortum
cniporibus Samuelis caligo, ul qoi cum Jleli sacer- Saboea qriodam duce, qui pessimrim qiiemque ad
119 SULPICII SEVERI 120
arma incitaverat: sed propere motus omnis morie A t lassis annnrum, quam amplius, annoiarim. Sed non
ducis represstts. Crebra deinde adversus allopbylos dubito librariorum polios negligemia, prscscrtim tot
David prselia secundo eventu habuit : cunctisijue jam sseculis intercedcntibus, veritatem fuisse cor-
bello domitis, et tam exteris quam domesticis moti- riiplam, quam ul propheia erraverit : sicul in hoc
bus compressis, florcniissinium regnum in pace lia- ipso nosiro opusculo futurum credimus, ul describen-
bebai. Tumeum suhitacupido iucessii, ad meiiendas liuni incuria, qusc non iucuriosea nobis sunt digesta,
imperii vires, popiiluni ten^ere : iia a Joab militire viiieniur. Igilur Stlomon coeplumlempli opus vige-
magistro decies cemena et trecenta civium millia di- simo anno explicuit. Celebraio deinde ibidem sacri-
numerata. Ilujus eum facli mox piguilpneniiuilque, ficio, diclaque oratione, qua pnpuium templumque
vcniaui a Dnmiiiopeiens, cur in id animosexiulissei, beuetlixit, Domiuus ad eum loculus est, denuntians
ul regni sui potentiamexsuoriiui poiius muiliiudiiic, fore, si quaudo peccassentacDomiiiuni reliquissent,
quam cx favore divino scsiimarnl. Iiaque missus ad templum illud solo sequandum. quod jampridem im-
eiini angelus, trinam ei pcenatn denuniiat, datque pleitim videmus, et mox .... connexum rerum ordi-
arbiirium iinrimeligendi: sed proposita triennii fame, nem exponemus. Intcrea Saloraon florens opibus,
triiim mensium fuga, moile iridui; fugam et famem omnium qui umquam fucrant regum ditissimus, qui-
delestatus, morleni elegit : momenioquc lemporis B ] que semper onlo rerum esl, ab opibus in luxtim et
LXXniillia virorum inieriere. Tum David videus an- vitia delapsns, cum adversum iuierdiclum Dei ex
geltim, ciijusdexieriipopulus prosieruebatur, veniam alienigenis conjngia sumpsisset, et jani septingentas
prccari, seque uuum pro oninibus pcenaenbjicere : uxorcs et trecentas concubinas haberet, idola eis
se dignum exitio, quia ipse peccassei. Ita aversum rilu genlium suarum, quibus lilarenl, cousliluit.
plebissuppliciiim. David iu loco, io quo aogeluiu vi- Quibus rehus aversus Dominus, graviier increpiio
deral, aram D imino staliiil. Moxannis ct morbo io- pcenamdenunliavit, fore ut regnuni ex parte niajore
fractior, Salomonem flliutn, ex BersabeeUriseuxore adeniptum lilio, servo illius traderelur; idque ita
siisceptum , successorem regui constituit. Is regali accidit.
iiogiienlo per Sidoc sacerdolem uuctus, patre adliuc XLI. Nam defunclo Salomooe aono imperii qua-
incolutni rex appcllatus. David, cum reguassel an- dragesimo, cum Roboam filius aono setalis sexto et
nosxLdefunctus est. decimo regnum palrium tenere ccepisset.pars populi
XXXIX. Salomon initio regni urbem muro cir- ab co offensa discedit. Etenim cum laxari sibi sti-
cnmdedit. Huic pcr soporem aslare Dominus visus pcodium popp»cisset, quod Salomon gravissimuoi
est, petendi quae vellel tribuens opiioncm. Sed ille imposuerat; repudiatis precibus supplicum, favorem
non aliud sibi quam sapienliamdari poposcit,reliqua 'C<universacplebis averteral: itaqueconsensu omnium,
omnia parvi sesiimans.Itasomuoexcilalus, cumante imperium ad llieroboam deferlur. Is medio genere
sacrarium Doinini cooslitissei, indultsesibi a Domioo orlus, aliquamdiii Salomoiii servilutem pependerat:
sapientiae documeniuin dedii. Namque duse mulieres sed ctim ei responso Achisc propbetre regiium He-
una in domo diversantes cum eodem lempore pue- braeorum aniiiiiitiatum comperisset, necare eum
ros edidissent, atque ex hisalter posi diem lerlium clam desiinaverat; qtio ille meiu in vEgypiumcenfu-
nocteobissel; mater defuncli snmnoalleriusinsidiata git: ibique uxcre accepta ex stirpe regia , cognita
mortuum suum supposuil, viveniem abstulit. Inder deinum Salompnis morte in solum patrium regressus,
inler eas de puero altercatio; poslremo res ad regemi voluniate populi, ul supra rclulimus, sumpsil impe-
delata:difficilis judicii absolmio inler negantes, ubii rium. Penes Roboam tamen duae tribus, Judae et
testis deerai. Tuin Salomondiviiue sapieutioemune- Benjamin, resederant : ex his ad trecenta millia pa-
re perimi puerum, corpusque ejus dividi inter ambi- ravit exercilum. Cumque acies promoverentur, ver-
genles jubel: cumque uuaearumjudicioacquievissct, , bis Dei popolus admonetur, praclio abstineret: ex
alia vero cedere polius puero quam discerpi eumi suo nutu Hieioboam regnum accepisse. Ita spreto
mallet; Salomon ex affectufeminoehanc verematremi regis imperio , exercilus dilapsus, llieroboam impe-
esse conjectaus, ptierum illi adjudicavit, non sine: " ritini invaluerat: sed cum Hierosolymam Roboam
circumstantium admiraiione : siquidem lateniein ve- obtineret, ubi templo a Salomone facio populus sa-
ritatem prudentia protulisset. Ita in adiniralimiemi crificare Dominoconsueverat; veritus llierohoam, ne
ingenii prudenliseqne ejus reges vicinarum genliumi ab co plebem religio averleret, siaiuil animos ejus
amieitiam ab co fcedusque petiere, parati imperalat superstitione otcupare. Iiaqne vaccnmauream iu Be-
facere. thel, alteram apud Dau ronslituit, quibus populus
XL. Queis opibus confisus, lemplum Domino ioi- lilaret : sacerdoies iue, omissa Levi tribu, ex plebe
raeosioperisfacere aggressus, paratis per tricnniumi insliluit. Irivisum Dominoflagitiumexpo>tulaiiocon-
impcodiis, quarto fere imperii amio primuin funda- secuta. Crebra deinde inter reges prselia : dubio
mentuni je.cit, a profectione Ilebiseorum ex jEgypio) eventu regnum obtinebant. Roboam septimo et deci-
anno fere ociavo el oclogesimo et qiiingentesimo : mo imperii anno exacio, viia funclus est.
licet libro Rcgnorum terlio ccccxLfuisse referautur;; XLII. In liujtis locum Abiu filius ejus regnum
quod nequaquam convenit : siquidetn per serieml Hierosolymsesex annos tenuit; quamvis inClirpn.i-
siipeririscoiriprehensarii facilius ftieril, ui tuinrisfor- cis irienriio rognasse refefatur; Iliiic Asa filius sucJ
 m HISTORIA SACRA. LIB. I. 182
cessit, a David quinlus fere, quippe abnepos ejns.;. A bus cccc fere et L inter eos inde orta cst altercaiio :
Fuit religiosus Domini cullor : namquc deletis arisis Elia Dominum prsedicante, illi supersliliones suas
lucisque idolorum, vesiigia palernae perfidise suslu-i. asscrebanl; posiremo placuit fieri periculum , ut, si
lil, foeduscum rege Syriae firmavit: ej'us auxiliollic->- ctijus cresam hostiatn missus ccelo ignis absumerel,
robnse regnum , quod lum a filio tenebaiur, multaa rala esset religio qiire virlutem edidisset. Ila sacer-
clade affecit; ac saepc viclis hostibus praedam ex vi- dotes occiso vittilo Baal idoluni invocare ccepcrunt:
ctcria retulit. Pcst imuin et quadragesimum anoomn frustraque consumptis iiivccationibus imbecillitatem
oegerpedibos decessit. Iluic triplex peccalum ascri-- domini sui tacite fatebanlur. Tum vcro Elias irri-
biiur: uoum, quod socielale regis Syriae nimium n dens eos, Ne forte, ioquit, dormiat : clamale vthe-
confisus sit : altcrum , quod prophelam Domiuilioc c nienlius, ut somno quo tenetur evigilet. Enimvcro
ipsum increpantem in vincula conjecil : lerlium,, miseri Irepidantes mussare, et lameu quidnam Elias
quia in pedum dolore reiiiedium non a Domino, sedi faciurus esset exspectare. At ille cxsum vitulum
a medicis speraveril. Sed initio regni hujus, Hiero- impositit, cuin prius sacrarium aqua opplessel : in-
boam rex dccem tribuum defunclus est; regnumfi vocaloquc Domiuo, exspectanlibus cunctis ignisccelo
Nadab lilio reliqnit. Is malis operibus , et tam suiss delapsus aqiiam cum lioslia absumpsii. Tum vero
quam paiemis meritis invisus Domino, non ullrai B populus solo stratus Dominum fateri, idola exse-
bieiinium regnp potitus est, privataque imperio in- crari: postremo Eiiae jiissu profaoi sarerdotes com-
digna progenies. Baasam Achiae filium successoremi prebeosi deduciiquead lorrenlem, necati sunl. Rc-
habuit, aequea Doniinoalienissiiiuini; isque sextoetl deunlem inde regem propheia prosecuius esl : scd
vigesimo imperii anno defunctus cst. Regnum ad1 cum ei Jezabel regis uxor vitae perit ulum pararel,
Elam filium devolultim, nec ulira biennium reten- ad remotiora secessit. Ilii eom Dominusallocuius
lum; namque euin Zambri prioccps equilum epu- est, septem millia virorum esse adhuc prooontians,
lantem inierfecii, re^nunique occupavil : vir perindcj qui se idolis non dedisseni : mirum id Elise luit, qui
in Doiiiiiiumatque bomines impius. Ab boc pars pc- soltim se a sacrilegio immunem esse crediderat.
puli secessit; Thamni cuidam regiooi nomeii dela- XLIV. Ea tempestale Achab rex Samariae vineam
lom, sed Zambri ante hunc septcm annos et cumi Nabuihsei adhoereiitem sibi concupivit ; quam cum
eodem duodecim regnavit. Al in parte tribus Judac> ille ei vendere noluisset, dolis Jezabel inierfeclus
Asa morttio , Josapliaj,filius ejus regnare ccepit, vir est: ita Acliab vinea polilus esi, cum tamen Nabu-
religiosis virtutibus merito clarus. Is cuni Jambrii thsei mortem doluisse refcralur. Mcx per Eliam
pacem babuii; defuncius esl autem , cunij-egnassett verbo Domini increpilus, agnitoque crimine , cilicio
annos v et xx. 'C indulus egisse pcenitciiliam iraditur, quo facto im-
XLIII. Ilujusimperii lempore Achab, Jambri filius, minenlem pcenamavertit. Namt|iie rexSyrise magno
rex decem iribuum fuit, ultra omnes in Dominumi cum exercitu, dtiobus el iriginia regihus iu sociela-
impius : namque Jeznbel filia Basse regis ex Sidone> tem belli adscilis , fines Samaiire ingrcssus, cum
in malrimonio accepta Baali idolo aram lucosquei rege urbem obsidere ccepit. Arciis deinde obsesso-
constiluit, et prophelas Dominiinieremil: quo lem- rum rebus, dat belli condiiioiies : Si aurum et ar-
pore Eiias propheta oratione ccelum conclusil, ne> gentum et feminas tradidissent, fore uti vitre eorum
pluviam terrae daret; idque regi denuutiavil, ut se> parceret; sed tam injustis condilionibus exlrema
impius causam niali esse cognosceret. Igitur suspen- perpeii saiius visutn. Et cum j'am omnium desperala
sis cceloaquis cum loca omnia adusta solis ardoribus; esset Siilus, prophela a Domino missns regem adit :
nnn victtim hominibus , non pabulum jumenlis da- horiatur ut in prsclium exeal, cunciantem multis
renl; ipse se inlra periculum famis propheta con- confirmat: ila eruptione lacta, fusi hostescopiosaqne
cluserat. Ea lempeslate cum eremum peiiisset; cor- prsedareperla. Sed posl aninim reparalis viribus Sy-
vis cibum ministrantibus vixit, aquam torrens pro- rus in Samariam rcgrcssus, acceptam clatleni iiliuni
ximtis, dooec aroit, dedit. Iode admonitus a Domi- ire cupiens, rursurn vieius est, eo prar.liocxx inillia
no Sareptae oppidum peiiil : ad miilicreni viduain D 1 Syrorum inieriere : regi venia data : regnom ei et
divertit; ctimque ab ea esuriens cihum peterct, illa pristiuos staius coocessus. Tuoi Achab verbis Dei a
causari, oon esse sibi nisi pugillum farris et pusil- prophela increpilus, cur abusus divino munere hosii
liim olei : qoo absumpto una cum filiis moriem ex- sibi tradilo pepercissel. Igitur Syrus post iriennium
spectarel. Sed cum Elias verbis Dei polliccrelur nec bellum Hebrreis intulil radversum huuc Acbab pseu-
hytlriam farre, nec vas oleo esse minueiiduui; mii- dopropheiarum impulsu in [pradium descendit,
lier posceoti fidem nnn cuuctaia prophelse credere, sprcto Michsea proplieta et in vincula conjecto,
promissoruin fidem consecula est: siquidem divinis quod ei cxiliabilern fore pugnam denuniiassei, ita eo
incremenlis tantum accresceret, quantum quotidie praelio Achab imerfecius Ochozise lilio imperium
delrabebat. Eodem leinpore ejusdem vidiue frlitim reliqnit.
mortiiom Elias io viiam reduxit. Tum jtissti Domini XLV. Is rrger corpore ciim ex minislris, qui ido-
regem adiil, exprobraioque ei sacrilegio , poposcit lura pro saluie ejus constilercnl, raisisset; Elias
ad se pmnem.pppidum congregari: qui cum propere a Deo monilus ohviam se eis obtulit, iiicrepitosque
irbnvenissel, accilis idolcrum ac lticdi-umsacerdeii- reminiiare regi jtibet, morleJii ejus cohsecuiurami
123 SULPICII SEVERI 124
TIIII ivx comprebendi eum ac dedtici ad sc jubet : A V.nem temperum persequi placel, Chrcnicorum aucto-
sed missi, ccelesti igne absumpti. Rex , ut prophela rilali accessimus.
procdixerat, obiil : successit atiteni Joraiu ci fraler XLVII. Igitur AmassiaeOzia filius successit; nam
ejus, isqtie tliiodecim amiis impeiio potiius est. At in jiarle dccem tributim Joas diern fuuclus Joram
inpaile duarum Iribuum Jnsajihat rege dcfuncto filio locum fecerai : postque Iiune Zacharias ejus
Jor.im lilius regnum leniiit annos duorlcviginti. Is filitis regnavit. Ilorum nos regnum, omiiiuinque qui
Achah filiam uxorem habuil, soceroquam patri pro- in parie decem tribuum Samarise prrefuerunl, an-
pior. Post liuiic Ochoz.as lilius imperium adeptus notanda esse tempora non putavimus : quia brevi-
est: boc regnanie Elias translalus refertnr. Eodem lati sludentes, superQua omisimus : ei ad cognitio-
tempore Elisacnsdiscipulus cjus multis signis potens nem lemporum ejus potissimum partis annos crc-
exsiitit, qure omnia notiora sunl quam ul nostro dimus persequendos , quae in capiivitatem posterius
slylo cgeant: ab eo viduoefilius resuscilatus, ct Sy- abducta prolixius lempus in regno habnit. Igitur
rus lepra piirgalns, et fiunis lempore omnium rerttm Ozias regnum Judac adeplus prsecipuam curam Do-
copia fngalis hoslibus invecta , ei in nsum trium nriiii cognoscendi habiiit, Zacharia prophela plnri-
exercituum aquacpraebiire, el tle exiguo olei immo- mum usus ( Esaias etiam sub hoc primum prophc-
dicis iocremenlis solutuni mulieris debilum ei ipsi B I lasse tradilur), quo merito prosperis evenlibus ad-
siifficiunsviveodi snbstanlia data. Hujus lemporibns, versus fiuitimos bella gcssit. Arabns etiam devicit.
nl diximus, Ocliozias dtiartim iribtium erat rex; de- Jamqtie ^Egyptum terrore nominis sui concusscrat,
ccm vero Joram , ut snpr.i reiulimus, imperabat : elatusque secundis rebus illicila prsesumeus, incen-
inlerqiie eos fcedns ictum ; nam et adversus Syros stim Deo obtulit : quod solis facere sacerdolibus fas
junciis viribus bellatum, et ndversum Jchu , qni erat. Itaqne cum per Azariam sacerdotem increpitus
per prophetam in regem deccm tributim uncius eo loco decedere cogerctur, alque in iram exnrsis-
fuerai, pariter in praelittmegressi, eadein pugna sct, lepra oppleius decessil : quo morbo affeelus vita
inleriere. fuuciiis est, cmn r<gnasset annos duos et quiuqna-
XLVI. Sed rcgnuni Joram Jehu tennit. Posito ginla. Regnum inde Joatbse lilio datum : isque ad-
Ocbozia in Judaea rege, qui iinoanuorcgiiavit.maier motlum sancitis fuisse traditur, prospereque impe-
ejus Golbolia imperium occupavit ademplo nepnti rioiu ailminislravit : gentem Ammonitarum bello
imperio, etiam tum parvo puero , cui Joas nomen viclam siipendium prsestare coegil : regnavit aulem
fuit: sed buic ab avia prscreptum imperium , post nnnis xvi eidemque Achaz filius successil.
octo fere annos per Sacerdotem et popultiindepulsa XLVIII. Celebris circa hscc tempora Ninivitarum
avia reddilum. Ilic ijiitio regni observnntissimus di- C ( fides tradilur. Id oppidum, olim ab Assur Sem filio
vini ciillus fuil, inngnisquc suinptibtis templum exor- conditum , caput regni Assyriorttm fuit, frequens
navit : post adulatione principum depravatus, ado- lum incolenlium miillittidinc , alens virorum millia
raiusque ab eis, Dei irnm mernil. namque ei Azahel c el xx, aique, ut in magnopnpulo, abundans vitiis.
rex Syrirc bellnm intulit : inclinaiisque rebns suis, Queis Deus motus Jonnm prophelam ex Judsea ire
auro leinpli pacem r.rdemil, neclnnen ea potilusesl, pnrcepit, ac denunliare urbi exeidium, sicul olim
facli invidiaa suis inierfectns anno imperii quadra- Sodoma el Gomorrha tlivinis ignibtis conflagrassent.
gesimo. Huic Amassia filius sticcessil. Al in pnrte Veruni prophet apra'djcalionis isiins ininisieriiiin de-
decem Iribuumdelunclo Jehn Joachas fllius ejus reg- Ireclaus, non contnmacia, sed prsescieniia qua vide
navii, invisus Deo nialis operibus, ob qure regnuni bat Dominum pcenitenlia populi plarandum, navtm
ejus Syris praedre fuit, donec Dei niisericordia de- qtiaelonge diversa reginne Tbarsos pelebat, con-
pulsis hostibus pristinum habere slatuni cceperunt. scendit. Sed, ubi in allum processum, iiauiacsaDvii;a
Joachas diem functus Jore filio reliquit regiium. Is maris compnlsi, quisnam esset mali cansa sorte ex-
Amnssireregi duarum tribuum civile bellum intulit, plpravere. Cum super Jonani sors decidisset, tani-
victoriaque potittts iiinlt nn pracdamin regniim suum quam piaciilum lempestalis in profundum projeclus
converlji; idque Amassioeobdeliclum accidisse ir.j- D ] csl : exceplusque a ceto, marino monslro, ac devo-
ditur : siquidcm ldiimreoium fines vicior ingrcssus , ratus.posl triduiira fereNinivilarum litloribus ejeclns
idola genlis ejus assunipscrai. Hic novem annos jussa prsedicat : Urbemscilicelob peccaia populi tri-
regnnsse scrihitur, quantum in libris Regnoriim re- duo perituram. Igilur non tiissimulanler , ul olim
peri : sed in ParalipomeniS, atque eiiam in Chroni- Sodomis, audila est vox Propheise : ac slatim jussu
cis, novem et viginli annos imperium tentiisse ao- regis exemploque popnlus universus, qnin et recrns
noiaitim est; ea nimirum id per-iiadcnle ratione , n;iti, cibo |'.oluque absiincntur : jume.nla itidem et
qum in his Regnortim libris faci'e perspici potesj. diversi generis animalia compulsa farne ac siti la-
Jorain cnim rex decem iribuum octavo anno imperii mcniantium specicm cnin hominibus prsebebant. Iia
Amassire tradilur regnare ciepisse,utiunique ej qua- inriiiinens malum aversum. Jonoe npud Deum con-
dragiota aniios imperinm lenuisse : regnanledemuro querenli, quod fitles tlictis non adfuisset, resptmsum,
Ozia Aimtssircfilio, qtinrto imperii ejus anno deftin- Pceniientibus veninm negarinon posse.
ctus esl; qua ratione viginti et novem annos Amas- XLIX. Atin Samaria Zachariam regem admodum
sire cffecit. Ilaque nos hoc ipsum secuti, quia ratio- impium, quem superius regnasse memoravimus, Sef-
 125 IIISTORIA SACRA. LIB. I. 120
)a qiiidnm iolercinii,regmitiHjiieoccupavit : idemqne A pericnli fore: divinum autom ruxilium non defu-
Manoeinsi.diis,exemplo facli stii, perit. Maneereplum lurum.
Sellse imperium leuiiit, filioqne Pacbe reliquil:eum- LI. Nec multo post Tharacas rex ^Eihiopum re-
dem vero Pache quidam ejtisdem nomiiris interemii, gnuin Assyriorum invadil : qno nuniio Sennacherib
regniimque occupavit; mox ab Osee peremplus, eo- ad sua ttienda conversus, freinens el clamitans, Vic-
dem scelere quo assumpserat imperium, amisit. Ilic tori sibi victoriam eripi , belluni omisit, missis ad
ulira omoes reges superiores impius, pcenam sibi Ezcchiam litteris cum verboruni conlnmeliis denun-
perpelunmquegenti captivitalem a Deo meruii; nam- linns, sc panlo post rebus domi compnsiiis ad exci-
que ei Salmanassar rex Assyriorum intulil bellum, diuiii Judrcre maiure redilurum. Sed nihil his Eze-
victtimqiie tribularinm sibi effecil. Sed cuin occullis chias molus ornsse Domiiium tradiiur, ne banc lan-
consiliis rebellicncm pararet, regemque jEtliiopum tam hominis insolenliam inultam sineret : ita eadem
qui liim jEgypttim obtinebat, in nuxilinni accerserit, nocle Angelus caslra Assyriorum aggressus, mulla
iilque Salmanassnr comperisset, perpeluis eum vin- liomiiuim millia leihodedit; rex trepidus in oppidum
cnlis in carcerem conjecit, urbemque excidit : po- Niniven confugil, ibique a filiis interfeclns dignum
pulum iiniversum in regnum suum abduxit, Assyriis se exituni tulit. Per idem lempos Ezechias oegrr
in hostili solo ad custodiam positis (exinde ea pars g corpore, morbo incubuerat. Cumque Esains ei ver-
Samaria appellata : qupd lingua Assyrinrum cttslodes bum Pninini annunliassel, vitti'. ejus linem adesse,
Samaritas vocanl), ex qiiihus pleriqtie divinas ce- flesse rex Iraditur, ita xv annos prorogari sibi ad
remonias receperunt reliquis in errore gentilitatis viram mertiil. : quibus pernctis, nono et vigesimo
persevcranlibus. Hoc bello Tobias in caplivitatem imperii aniio decessit, regnum Manasse filio reli-
ductus est. At in parte duarnm tribuum rex Achaz quit. ls a patre mulium degenerans, reliclo Domiuo
ob impielaiem invisus Deo, cum finiiimoriim bellis cnlturas impias exercuit : ob quod in potestatem
soepepremereiur, deos gentinra colere decrevil, ni- Assyriorom traditus, malo coaclus agnovii errorem,
niiriim quia eorum auxilio victores frequenlibus populumqtie adborlatiis est, uii rcliclis idolis Domi-
praeliis exstitissenl: ita in hoc nefariae menlis pia- num colercnt. Nibil sane dignum memoria gessit :
culo diem funclus est, ciiin xvi annis in regno regnavit autem annos v «>lL. Anion deinde filius
fuisset. ejus regnum adeplus esl, nec ultra biennium eo po-
L. Iluic Ezechias filius successii, iuiiltum pnlerni litus est: paternae impielatis hseres , Domini negli-
dissimilis ingenii : namque initio regni poptilnio gens.suorum insidiis circumventus periit, ad Josiam
sacerdolesi|ue ad Dei, ctiltum cohprlatus, multis lilitim imperium devolulum.
disseruil. Ut frequeuter castigati a Dominp, saepius C LII. Is admodnm religiosus fuisse traditur, sum-
essent misericordiam conseculi : ut postremum maque cura divina ndministrasse, IJelchia sacerdole
decem tribus in caplivilaiem onpcr addtictae sacri- iisus bene. Is cum in lemplo librtim verbi Dei scri-
legii poenas dissolverenl : curandum eis sudulo, ne piiini, reperltim a sacerdoie legisset, qtio contine-
eadem pati mereantiir. lta conversis ad religioncin batnr, Ilebraeain gentem ob erebras impietnles et
oinniiun animis, ievitas sacerdotesque omnes ad ce- sacrilcgia deleudam ; piis ad Deum precibtts fleitiquc
lebranda sectinduin legein sacrificia ortlinavit: ce- jugi iniiniiieiilem cladem averiit. Quod ubi indul-
lebrarique Pascba insiittiit, quoil jam prideoi fucrat tum sibi per lloldam propbeiissam comperit, majore
omissum; cumque dies iesius adessci, dimissis per cura, iilpoie obiigatus divinis beneficiis, cullum Dei
oinnem lerram nuntiis : conventus dietn edixit: ut, exercuil. lgitur vasa omnia anteriowim regnm su-
M quis post abductionein decem iribmim in Samaria perstitionibus idolis consecrata cremavit; namqne
resedissent, ad solemne sacrum convcnireut: ita eo profani riius.invalueranl, ui.soli nc Itinasdivinos
fiequentissimo coiiveniu dies sacer publica laetitia horiores dareni, eisdemque etiam ex meiallis sacra-
exactus, longbposi iiilervallo religione legifiiita per ria ardificarent: qtiibus Jri^ias in pulverem'redaclis,
Ezechiam restiiuta. Pari deinde iudustria qua di- sacerdoies tiunque profanarum a-tlium inierfecit.
vina curaveral, rem bellicam adiiiinistravit, alio- D Sed rie sepulcris quideni impiorurii pepercit: quod
pliylosque freqtieniibtis prreliis coritudit, donec ei olim prsedicium a prophela , impletum animadver-
Sennaciierib rex Assyriorum hellom intulit. Magno surii cst. Hujris ociavo et dccimo imperii anno
cum exerciiu fincs ejris iiigressus, lateque agris Pnscha celebraluin. Post liieunium fere adversus
vastnlis, nullo obsistenle urbis obsisidionem urge- Nechao regem ^Egypti, qui hellum Assyriis infe-
bat : Ezechias enirii multiliidine inferior, nou atistis rcbal, in procliiirriegressus, priusqunm inler se
inanum conserere, muiis se tuebatur. Rex Assyrius acies eoncurrercnl , sagitta iclus esi : exque eo
porlis adsultans, niinitari excidiuin, deditionem iffi- vulnere in urbem relaius , decessil , ctim regnassel
perare : Ezecbinm fruslra Deo confldere : se Dei annos i el xx.
nulu polius arma suinpsisse : victorem omniiim gcn- LIH. Joacbas inde filius ejus regimm adeptus, Iri-
tium, eversorem Sariiarire effugi nori posse, ni ma- bus mensibus tenuil, caplivilaii o'b impieiatem des-
tura dedilione sibimet consuluisset. In boc reriim tinaius : naniqne einn Nccbao rex JEgypti viciura
stalu Ezechias Deo fretus, Esaiam propbelam con- captumque duxil, nec multo jiost in vinculis diciii
sulit, ejusque resporiso edoceiur, Nihil ex hosie functus est. JridaVsstipetidium annuum imperaiuiri ;
127 SULPICII SEVERI 128
rex eis Eliachim arbitrio vinloris datus, qui postea A \ nosor belltim inlulit, compulsumque iotra muros
immulato nomine Joachim vocitatus esi. Ilic Jonclice coiifugere trieooio obsedii. Qua tempest 'te Hiere-
frater, Josire filius ftiit, fralri quam pairi propior, miam prophelam , qui j.mi srvpius imminere urbi
sacrilegio invisns Deo. Igiiur cum regi jEgypiio pa- captmtalem pronuniiavir.it, consulit, si quid spei
reret, quippe cui iribiiium penderet, Nahuchodo- forsitan superesset. Sed ille ccelestis irse non igna-
nosor rex Babylonius Judseam terram occupavitar- rus, eadem ssepius inlerrogatus respondil, ipsi regi
mis , et per triennium j'ure belli victor possedit: specialem pcenam denuntians. Tum vero Scdechias
etenim cedeote jam rege jEgypti, determinatisque in iram excilatus , Irudi prophelam in carccrem jtl-
inler eos imperii flnibus convenerat, Judaeosad Ba- bet: raoxqtie eum crudelis facti piguit; sed ob^isten-
bylooem periinere. Ita cuin Joachim, exactis in re- libus Judseorum principibus, (|iiibns jam iude a
gno annis undecim, filio ejusdem noniinis locum fe- principio moris fueral bonos premere, absolvere in-
cisset, isquc rcgis Bahylonii in se iram concitasset nocentem non est ausus. Iisdem cogeniibus, io lacom
(Deo niiniruio agente, cui coostitutum erat Judream immeusi profundi, ccenoque ac sordibus, aique ex
gentem caplivitali etinteriiecionidare),Nabucliodo- eo exitiabili fetore horridum, demi-sus esl, ut ne
nosor llierosolymam cum exercitu iugressus, urhem simplici qnidem morie exspirarei. Sed rex licet im-
murosque ac templum solo stravit: auri immensuin B ; pius, aliqnauio tamen sacerdotrbus mitinr, educi
modum, et sacra ornauienta vcl puhlica vel privala, prophelitm de lacu ci carceris ctistodiac reddi jubet.
puheresque omnes virilis ac muliebris sexus iransiu- Intcrea obsessos vis hosiium el peimria urgebat:
lit, relictis , quorum irabecilHtas attt setas fastidio cousumplisque omnibus qurc mandi poteraut, fatnes
vicioribus fuil. Quoe turba, inuiilis servitio, exer- invaluerat. Ita defessis inedia defensoribus, oppi-
ccndis coleudisque agris, ne inciiltum esset solum , dum captum incensumque : rex, ut propheta dixe-
deputata : eisderaque rex Sedechias prsepositus , rat, effossis oculis, Babyloniam translatus : Hiere-
ademplis viribus inani laniuin umbra regii nominis mias misericordia hostili carcere exeinplus. Cum
concessa. Sed Joachim iribus raensibus tempus im- eum Nabozardao princeps regius captivum cuoi csc-
perii habuit. Is cuin populo Babyloniam translatus, teris duceret , delala sibi optione ab eo, ulrum in
ct in carcerem conjectus est. Trigesimum post ao- solo patrio deserto desolaioque subsistere, an se-
iiIIm emissus, atque a rege in araiciiiam receplus , cum abire io summis houoribus vellet, residere jn
mensaque et consiliis parlicipatus, non sine solatio pairia maliiil. Nabucbodonosor, abduclii populo ,
dcpulsre calamiialis decessit. residuis (quos belli conditio vel praeilrefastidiiim re-
LIV. Ioterea Sedechias rcx turbsc inutilis, quam- linqui a vicloribus fecerat)GodoliameJHsdem genlis
quam sine viribus, inlido ingenio et Dei immemor , 'C prapnsuii, absque ullo insigni regioaut iinperii nu-
qui non intelligeret c.iptivitalem ob delicta gentis il- mine : quia prseesse paucis el calamitosis nulla
latam, postremis denique malis debilus , regis ani- dignitas erat.
mum offeodit. Ita ei posl novem anoos Nabuchodo-

LIBER SECUNDUS.

I. Captivitatis tempora prophetarum vaticiniis biles haberenlur, qtii imperialibus impendiis procu-
atque actibus illustrala sunt, maximeque Dauielis rabantur. Igilur a rege in honore el gratia adhibiti,
egregia ad conservandam legem perseverautia, et in prudetiiia el di-ciplina brevi omnibus regis proximis
absolutione Susannre divino consilio, caeterisqne ab antelaii. Per idem teinpus Susaona qorctlaiuJoathim
eo gestis, quse ordine persequemur. Hic sub rege nii|ila, speclatae feiuina pulcliriiudinis, a duobus
Joacbim cnpius deduciusqne Babyloniam, parvus (ire-byterisappetila,cuininipudicisnonacqiiievisseI,
atlmodum puer -.postea ob elegantiam vultus ioter falso crimine iucessitur: iisdem presbytcris dete-
minisiros regios assumpliis, unaque cum eo Ananias, rentibus, in remotis locis adolesceniem cum ea de-
Misacl et Azarias. Sed cum ecs rex delicatioribus prebensum, sed illum juvenili alacritaie seiiuin ma-
cibis curari praecepisset, idque Asphanre eunucho nus effugisse. Ita presbyieris fides habiia : judicio
negotii dedisset, Daniel palernarum iratliliouuin me- populi Susanna damnalur. Quae ciim secuntlum le-
mor, ne ex mensa regis gcnliliumcibis participarei, gem ad suppliciuin duceretur, Daniel lum annos
poposcit ab eunucho, ut legnminibus tantum ute- natus xii, increpitis Judreis quod iniioceulcm morti
retitur. Caiisanle Aspbane, ne dissimulatuui impe- dedissent, reducere eam in judiciom, causamque
rium regis coiiseculura mncies proderet, DanielDo- denuo audiri postulat. Enimvero multitudo Juda'0-
mino frelus pollicetur, majoris decoris sihi vultus ex rum quoetum aderat, non sioe Doinino exislimans
leguiuinibiis quam ex cibis regiis .fore; fidesque Duerumcoijlempiwaelafyiln! in han^ cons|anliam jirp-
diclis adfuil, ita ri! miiiimc eorum vullus crimiiara- rripisse, favore accommodalo, Iri conciliiun feven>
 129 HISTORIASACRA. LIB. II. 130
tur. Initurdenuojudicium: Danieli, ul inter majores A j aut rebellibus occupatum , nut dedentibus semper
naiu residerel, delalum. Igilur separari accusatores pacis specie traditum constat; exercitibusi|iic no-
jubel: unumqiie ex cis interrogat, sub cujus generis stris, yrbibus alque provinciis permislas barbaras
arbore adulieram depreheodisset. Ex varietate re- naliones, et praicipue Judocosinter nos degere, nec
spnnsifalsilasdeprehensa : Susanna absoluta : pres- lamen io oiores noslros transire, videamus. Aique
byleri, qui innocenli periculum creaverant, capite hrec esse postrema tempora prophet.e aniiunliant;
damoaii. in lapide vero siue mauibus abscissp , qui aurum ,
II. Ea tempestale Nabuchodonosorsomnium vi- argenium et ferrum testiiinqiie cominiiiuit, Christi
dil mysierio ftiluroriim mirabile, cuj'us inierpreia- figtiram esse. Is enim non conditione humana edi-
tiooein quum per se nnn possetevolvere, adscitis ad tus (siquidem non ex voluniate viri, sed ex Deo na-
inierpretandtimClialdseis,qui magicis arlibus exlis- tusest) oiuiidum islum, in qoo sunt regua lerrirum,
que bostiarum scire occulia et futura praecinere vi- in nihilum rediget, regnumque aliutl incorruplum
debanlur: mox, veritus ne more hominutn noo vera atque perpetuum , id est fuinrum sarculum , quod
sed placita regi ex somnio conjectareot, visa sup- sanctis paratum est, confirmabil: de quo tino adliuc
primit, poposcitque ab eis, ul, si vera in his divi- quorumdam fides in ambiguo est, non credentlum
natio essel, somniuin ipsum sibi dicerent: tum de- B l de fuluris, cura de prselerilis cotivincaniur. Igiiuf
mtim interpretationi eorum credilurum , si prius Daniei multis a rege niunerihtis donatus, jirsefeclus
eiiuiiiiaudo somnium anis periculum fecissent. Illi Babyloniaeatque omni imperio, in summis honori-
vero lantam molem nbiiueiues, non esseid humanae bus habebatur; ejus suffragio AnanL>s,Azarias ei
opis coiifitebanlur.Rex motus, quod falsa divioandi Misaelad summam seque dignitalem et potestatem
professione homines erroribus illuderent, cum as- provecti. Eodern fere lempore pra-clara Ezechielis
tricli pr.csenti negotio nihil scire se coufiicreniur : prophetia exslitil.revelalo ei fuiurorum elresurrec-
ita edicto regis in eos animadversum, palamque om- lionis mysterio : exslat liber magni operis, et cum
nes linjus arlis inlerficiebantur. Quod ubi Danieli cura legeodus.
compertum, regis proximum appellat: eiiunliatio- IV. Alio Jodaea, cui post excidium Hicrosolyoia;
neui somnii intcrpreialioiiemqtieejus pollicetur. Res Godoliam praeposilum supra meraoravimus, agre
ad regem deferiur : Daniel accersilur; jam revelalo ferentes Judaei principem sihi ex stirpe iton regia
sibi per Dominuuimysterio, visio regis refertur, so- arbitrio victoris daium, Ismael quodam duce et
lutioque. Sed res posiulat, ut regis somnium el in- concitalore nefandaeconjiiraiionis, dispositis eum
terpretationera prophetae et consequeniiuui fidem in convivio insidiis peremerunl. Al hi qni exlra
exponamus. Viderat rex per sopoiem imaginem ca- C f noxiam fuerani, ultum ire facinus cupienles,
pro-
pite aureo brachiisque argenteis, venlre et femori- pere adversum Ismael arma capiuot; sed ille, qoia
bus aereis, cruribus ferreis , quaein pedes parlim cognovit exitium sibi imniinere, relicto exercitu
ferreos, partim ficliles de^inebat. Sed lerrum aique quem cootraxcrat, iion amplius quam octo comi-
tesluin inter confusum coire non poteral. Ad ex- taniibus ad Ammonitas confugit. Igiiur populum
tremnra, imagincm lapis sine manibus abscissus universum metus pervaserat, ne paucorum scelus
proterebat: redactaque omnia in pulverem, vento omnium exitio rex Babylonius ultum iret : nam
ablata. proeler Godoliam mullos ex Chaldaeis cum eo in-
III. Igitur secundum proplietse interpretationem, lerfecerant. Iiaque consilium ineunt fugiendi in
imago visa fignram mundi gerit : capul aureum jEgypmm. Sed prius Hieremiam frequeriles adeunt,
Chaldseorumimperiura est : siquidem id primum et; scisciianles divinum responsura; at ille verbis Dei
opulentissimiimfuisse accepiraus. Pectus et brachiai universos hortari: In solo palrio manerent: si id
argentea secundum regnum annuuliant: Cyrus enimi fecissent, Dei prsesidio luendos, niillumque a Ba-
victis Chaldacis atque Medis imperium ad Persasr byloniis pericnlum fore : siu jEgyptuni peterent,
coniulit. In venire sereo terlium regnum porteudii omnes ibi ferro ac fame diversoque raortis genere
D
pronuiiliatnr; idqtie impletum videmus : siquidem perituros. Sed jilebs, assueto malo, insolens pa-
Alexauderereptum Persis imperium Macedonisevin- reudi salubribus consiliis el divioo iraperio, profe-
dicavit. Crura ferrea imperitira qoarlum, idque Ro- cta est in iEgyptom ; quid de ea postea actum,
manum, intelligitur, omuibus ante regnis validis- sacris lilteris siletur, nobis nihil comperlum.
siinuin. Pedesvero partim ferrei, panitn ficliles, di- V. Hoc traciu tcmporum Nabucliodonbsor ela-
videndumesse Rpinanum regnum, ita ut numquami tus rebus secundis statuam sibi aurearo immensae
inler se coeat, proefiguranl; qutid ajque iiupletumi magnitudinis posuit, adorarique eam ul sacram ef-
est: siquidem jam non ab uno iraperatore, sed[ figiein praecepit; quod cuni cerlaiim ab omnibus
etiaoi a plurihus, semperque inter se armisaul siu- (depravalis adulaiione oninium animis) fieret,
diis dissenlientihus res Romana adininistratur. De- Aiianias, Aznrias et Misael profaoo oflicio absti-
nique coiumisceri testtim atque ferrum iiuinquami nuerunl, non ignoranles honortm hunc soli Deo
inier se coeunlem maieriam, cninmistiones luimanii debitum. Igilur rei ex edirto regis consiituuniur :
generis fuiuraca se invtcein dissidenles siguifican- propositaque eis conditio pojnarum ardens caminus,
lur: siquidem Romauuin solum ab exteris genlibus3 utpraesenii metu adorare statuam eogerentur. Ve-
(»1 SULPWJIJSEVERi i 4&|
rtim illi devorari iguibus, quam ptacolum com-.A consecutum est : nam eadem nocleB.iltIiasar inter-
mittere, maluerunt. Itaque vincti pe.libiis in me- iil, regnumque.ejus Darius natiene Mcdus eccti-
dias flarnnias coujiciuntur. Sed miiiistrns iiifandi pavit. Danielem illnstri opinione conipertum uni-
operis, duin pronipiius d.minatos in igneritpropel- verso imperio praeposuil,seeuius superiorum reguui
luut, Qamina ab*orbuil: llebr.cos (mirum diclu, judicium : nam et Nabucliodonosoretim regno pra>
et iocredibile non visentibus) igois nou atligit, feceral, et Baltbasar veste purpurea et torque au-
quiim a speclantibus deiimbulautes in camino psal- reo donatum, leriium regui principem conslilueral.
inuiii Deo dicere ceniercniur : visusque cuiu liis in- VII. Igiiur hi qui una cum eo rerum potentos
ter ignem quartus specie angeli, quem Nabucbodo- erant, exagitali invidia, quod eis alienigena capti-
nosor propius imuitus, filium Dei se vidisse con- vre gentis fuisset a^qualus,regem depravatum adu-
fessns est. Tuin rex hnud dtibius divinam in re lalione compelliinl, ul sibi diebus preximis triginla,
prsesetiti fuisse viitulem, missis per omne regniim divini honores darentur, neque cuiquam licerct
siium cdiclis, facti niiraculum provulgavit; coufes- Dominumnisi regem precari. Facile id Dario per-
sus soli Deohonoreni dcfereridura. Nec multo post siiasuni, stultitia regum omniuin, qui sibi divina
rex objecto sibi soinnio, mox voce etiara ccelo vindicant. lgitur Daniel non rudis neque inscius
emiss:i aduionitus, polestate regia abjecta, aique g Deo preces non homini deferendas, reus consiitui-
ab omni conversatione buuiana remolus, berbis tur, edicto re,ris non paruisse : multumque abiuien-
laiiitini viiam sustinens egisse pcenitenliamtraditur; te Dario, cui charus acceplusque semper fuerai,
servaiiiin ei niitu Dei imperiuin, donec implelo principes pervicere, ul in lacum demiiteretur; sed
lemporc, agnito deinum Deo, po.st septem annos objeelo besliis nullum periculiim fuit. Quod cum
et regno el slatui pristino resiilulus esl. Hic post rex comperisset, accusntoresdepulari leonibus prae-
devicttiui, ut stipra diximns, Sedecbiam, quem cepit, qui non simili exemplo perftincii snnt : nani
capiivum Babyloneni transiulit, rcgnasse tradiiur coiitinuoilevurati ferarum famem expleverunt. Da-
annos vi et xx, quaniquaiiiid non iu Sacra lli- niel clarus anle, clarior haberi ccepit. Rcx anli-
sloria scriptum inveuerim : sed forte accidit, ut quato cdicto suo, novum proposuit: Reliclis erro-
dum inrilta evolverem, aiinotalioiiem hancjamin- ribus ac superstitionibus Detini Danieliscolendiim.
terpolato per aetalemlibello siue auctoris noinine Exstant etiam visiones ejus, quibus coiisequcntium
reperirem, in quo regum Babyloniorum lempora sarrculorumordinem revelavit, annorum eliam nu-
continebanlur : quam praelereundam non putavi, inerum complexus, inlra quem Cbrislum, sicut
siqiiidnm el Chrtmieis consenliret, el itn illius r.o- facitim est, descensiiruin ad lerras pronunliavit,
bis ratio quadrarel, ul per ordinem regum, quo- Q venturumqueAniechristummanifesie exposuit.Quod
rum lempora coiitinebat, usque in primum Cyri si ciuis studiosior erit, rectius ibi qrrresititui repe-
regis annum LXXannos (tol enim per sacrain Uis- riet : nobis propositum esl rerum lanlum ordinem
toriam a captivitale usque ad Cyrum fuisse refe- coniexere. Darius duodevigiuti annos regnasse tra-
runtur) impleret. dilur, qua tenipestale AstyagesMedis imperabat.
VI. Post Nabuchodonosor, filius ejus regnum cst VIII. Hunc Cyrus , ex filia nepos ejus, regno
adeplus, quem in Clironicis Evilmarodach fuisse expulit Persarum usus armis: uude sumina imperii
vocitaium reperi. Uic duodecimo imperii auno ad Persas translaia est. Babylonii qtioque io pote-
diein functus fratri minori, qui Balihasar dictus slatem ditionemqtie ejus concessere. Igitur initio
est, locum fecit. Is cuni qtiarto ct decimo anno regni, propositis publice ediclis, dat potestatern
publicuin epuluin priucipibus ac prscfeclis suis da- Judaeisin solum palrium redeundi: sacra elinm va-
rel, sacra vasa, quse per Nabuchodonosordc lem- sa, qnre Nabuchodonosor de lemplo Hierosolymae
plo Hierosolymseablata, nec in regales usus usur- abstuleral, reddidit. Iiaque pauci tum in Judseam
pata sed recondita in thesauris habebantur, profer- regressi : caeteris redeundi animus, an facultas de-
ri imperavit. Ctiin his per luxum ac liceniiam fuerit, parum comperimus. Erat ea lempestate
rcgalis convivii promiscue omues virilis ac mulie- D j apud BabylottiosBeli antiquissimiregis, cujus eliara
bris sexus, uxores concubinaequeejus uterentur, sub- Virgilius meminil, ex nere sitnulacrum, quod su-
ito rex in pariete conspicii digiios scribentes: cer- persiitione hominum consecralum Cyrus quoque
nebanlurqtiein versum ductrc litteire ; sed qui posset adorare erat solitus, antistitum ejus dolo illusus,
scripla legere non reperiebatur. Igilur rex pei terri- qui vesci erfigiem illam atque polare aflirmabant,
ttis magos et Chaldreosadvocal : quibus mussitan- ctim diurnam pensiiationcm, quaeidotb iriferebalur,
libus nec quidtiuam respondenlibus, regina regem clam ipsi absumerent. Igitur Cyrus, cum Dauiele
admoiiei : Esse quemdam llebrseum, Danieliiomi- familiariier uteretur, quserit ab eo, cur simula-
ne, qui olim Naliuchod.mosorocculii myslerii som- cruiii non adoraret, cum manifestum viventis Dei
iiiiiiu revelasset, jam lum ob illustrem snpiemiam esset indicium, absuraentis ea quoe inferebantur?
summis honoribus douatum. Iiaque accilus Daniel, Daniel rideos hominis erroreni, negare id posse
perlegit inierprelalusque : Ob delictum regis, qui lieri, ut aes illud, idestbruta materies, cibo ute-
sacra Deo vasa temerasset, ipsi exitium imminere, retur aul polu. Acciri ergo rex sacerdotes jubet
regnuinque ejus Medlsac Persis datum;quod mox (nam fere ad sepluaginta eranl) adhibitoque eos
m HISTORIASACRA, LiB. II. 154
terrore increpilal, Quis impensa censumerei, cum A gnasse iradilur : quamquara in plerlsqoe exemplari-
Daniel vir prudentin insignis miiiime itl ab insen- bus viginti ei quinque annosimperii ejus fuissere-
sibili simolacro posse Qeri conlenderet? Tum illi peri. Huic successit Ariaxcrxes, cujus supra men-
confisi paralo dolo, inferre et obsignari a rege lem- lionem feeimus. Hic cuni inhiberi a>difieaiioncm
pltim deposcunt; uli, nisi omiiia postero die ab- urbis Jutloeit: lemplique jussisset, suspensuni opus
sumpta depreheoderenlur, niorle pcenas persolve- usque in secuiidiiin Darii regis annuui pependit.
rent : dum eadera condilio Dauieli maneret. Iia- Sed ut usque ad cuni lemporum ordo connexus sii ;
que signo regis templum obsignatur, cum prius Ariaxerxes regnavit aijnos unum et qiiadrnginta,
Daniel sacerdotibns insciis pavimenlum cinere Xerxes duobus mensibus, postque eum Sucdianus
aspersisset, ut introeuniium occultos aditus vestigia septem mensibus luit.
proderent. Igitur postero die rex templum ingres- X. Dariusdeinde, subquo templninest lesiiiuttim,
sus animadvertit absumpta quse idolo appoiti jusse- regnum adeptus esi, cui Ochus liitn nomeii erai.
rat. Tum Daniel occuliam fraudem vesiigiis pro- Ilic cum ex Hebrseis tres adolescenies spcciatar fi-
deniibus reser.it: Sacerdotes cum uxoribus et filiis dei corporis custodes haberel, unusque ex his piu-
suffosso foramine ingressos ea quae idolo apposita dentir» dociimenio ndniiraiionem regis in se con-
fuerant devorasse. Ita omnes jtissu regis inierfecli: B J vertisset; delala sibi opiione petendi, si quid ani-
templum ac sinitilacrum Danieli iij potestatem da- mp conccpissei, ingemiscens patrise ruinis, copiam
lum, alque arbitrio ejus dirutnm. rcstituendoe urbis pnposcii, ineruiique a rege, ul
IX. Inlerea Judsei, quos ex permissu Cyri in subregulis ac prsesidibus imper.iret, ul ardificalio-
patriam regressos supra memoraviinus, urbem ac nem sacrae ocdispraebilis impendiis nialurarel. lla
(emplum restituere aggressi, ut pauci atque ino- lemplum quadriennio coDSumiiiatiim, sexto post
pes, parum proficieliani; donec centesimo fere an- anno quam Darius regnare cceperat : idque Jnditis
no, Ariaxerxe rege Persis imperitante, per etis qni saiis visum : et quia magnoeniolis erai urbcni te-
locis prajeranl ab acdilicaudosunt deleiriti. etenim stiluere, dilflsi viribus, opus niulti laboris iucipe-
tuin Syria atque omnis Judoca sub Persarum impe- re non ausi, lemplo conlinebaiilur. Per idem lctn-
rio per magistratus ac prsesides regebatur. Igitur pus Esdras scriba legispost viginti lere annos quam
his consiliuni fuit regi Artaxerxi scribere, Non templtini fucrat consummaiuin, defuncio jam Dario,
oporlere Jud;eis restituendse urbis suse copiam dari, qui unutn de viginti annis rerum fuerai poiiius,
ue pro coniumaci ingenio, resuuiplis viribus, aliis perraissu Aitaxerxis seciiudi, non illius qui inler
gentibns imperare soliti non paterentnr sub alieno duos Xerxes fuil, sed hujus qui Dario Ocho sncces-
iinperio degere. Ita comprobato a rege prarsidura C ( seral, Bahylonia profecius, raultique eum secuti
consili i prohibita urbis aedificalio,usque in secun- Hierosolyoiam iiervenere; vasa quoque diversi ope-
dura Darii regis annura dilata est. Sed hoc tracitii ris et dona, quoe rex ternplo Dei miserat, cum
lemporura qui reges Persis imperaverint, inscri- duodecim leviiis : vix cnim hic numcrus ex illa
mus, t|Ut>f.rcilius aunorum series in ordineni con- tribu repertus iradiiur. Is cum depreliendisbei Ju-
lexta prodatur. Post Darium Medum, quem duo- daeos geniiliuin counubiis permi.stus, niulijs incre-
deviginti annos regnasse significavimus, Cyrus uno• pilos renunljare istiiismodi iiialriinoniis, ac fllios
et iiiginta anuis rertim politus est : Scytbis belltimi ex his susceptos exlrudi jubet: omnesquc diclo
inferens in proeliocecidit, secundo anno poslqiiami paruere : purgaius populus veleris legis riium age-
Tarquiuius Superbiis Romaeregnare coeperat. Cyro> bat. Cseterum Esdram nihil super reficienda nrbe
Cambyscs filius ejus successit, regnavilqtie annos> rgisse comperio : cretlo, potiorem curam ralus plc-
novem. Hic cum .rEgypluiiiatque iEthiopiam bel- bem corruplig moribus reformare.
lo premeret et subegissei, victorque in Persas re- XI. Eral ea teinpesiaten|iud Babyloiiiam Necmias
veneretur, casu se ipstiin vulnernvit, ex eoque iclui minisier regius, genle Judaous,Anaxerxi merito ob-
periit. Posi hujiis niortem Magi duo fralres natio-- sequiorum cbarissimus. Is Judoeosperconialus, ipiis
ne Medi menses septem Persarum regnum obiinue- D i patenjoe urbis stalus essei, ubi comperit io iisdera
runt. Ad hos interficiendos septem nobilissimi Per-- ruinis jacere patriam , mtis sensibus conturbatus ,
sae conjuraverunt, qiiorum princeps fuit Dariuss cura gemitu niuliisqtie lacrymis ornsse ad Dcum
Hystaspis filius, nalus ex fratre patruele Cyri,, tradiittr, delicta gentis SUOB rejmians, misericor-
emniumque consensu regnuni ei delaium : regnavitt diamque divinam efflagiians. igitur cum euin rex
annos sex el liigiuia. Hic anle quadriennium quam i) inler epulas moestumextra solitiim ai.imadveriicsct,
dccederct, apud Maraihonam pugnavit celcberrimo o poposcil ab eo causam dolorum ut expoiieret;
GrsecisRomanisque historiis prselio. Id geslum post >t tum ille adversa gentis suae et riiinain civitntis
Romam couditam amio fere duccniesimo et sexa-- deflere , quac jam per aonos fere ducentos et quin-
gesimo, Macerino et Augurino consulibus, abliinc c quaginta solo strala, malorum tesiiinonium,
spec-
annos, si tamen invesiigatio Romaiionint coiisulumn taciilum iniinicis prreberet : daret sibi eundi ct
non fcfellii, 13 ccc LXXXet vnr: omne enim lem- i- reslituendae ejus potesiatem. Paruit rex piis preci-
pus in Stilictiiiem consulem direxi. Post Dariuin n bus, slnlimque cum cutii prsesidio equiliiui, qui) lu-
Xerxci fuit, isque unum el viginii annos rc- !- tius iter ageret, diroisit, datis ad praetores
epistolis*
155 SULPICHSEVERI 136
ut necessaria prsDbcrent.Is cum Hierosolymamper- A tribu Benjamin, utroque parenle orba a Mardochsco
venis-el, viriiim populo opus urbis dislribuil; el cer- patruele fratre educla. Qnum ad regales nuptia» du-
latimjussa omnes cnrabant.janique ad tnedium ma- ceretur, mandante educatoregenus ac patriam occul-
cliinrc processerant.cum, flagrante invidia geutium, lavit: admonita ne paiernarum tradilionuin imme-
vicinaeurbesconspirantopera inlerrumpere, Judseos- mor, etsi iu matiimonium alienigenaecaptiva succc-
que ab sedificnndodeterrere. Sed Neemias, dispositis deret, gentium cibis participarct.
adversum incursantes prsesidiis,nibil lerritus coepta XIII. Igiiur juncta regi, brevi, ut fil, vi pnlchritit-
exjdicuit, consummatoqnenmro, et valvis poi tarum dinis tolum ejtis auiinum facile cepit : adeo til eam
perfeciis, per familiasconsiruentlis interius doraibus oequalam imperio, insigni regio, vesle purpurca
urbem dimensus est, ceosuitque poptilum minirnc donarel. Qua lempestate Mardochoeus inter proximos
urbi parem : neque enim amplius quam ad quinqua- regis eral, pro virili portione negoliorum familia-
ginta millia promiscui sexus atque ordinis reperia, rium curator. Is composiias a duobus spadonibus
Inntum ex illo quondam immani numern frequenii- regi insidias jirodiderat : alqtic ex eo charior, sum •
btis bellis absumptum, aut captiviiate detentum: nam misqtie honoribus donalus. Erat ea lempestate regi
oliin bre diiaeIribus, qiiarum hoc residuuiu fuit, cum Aman quidam perfamiliaris, quem oequaium sibi
ab his decem tribtis separalse sunl, ccc et xx millia B adorari more regum praceperat. Id Mardochreus
virorum armaveranl : a Deo ob peecaium inlerne- unus ex omuibus facere fa.-iidiens,odia Persse in se
cioni et caplivilnti datae, ad hanc usque paucilatem graviter accenderai. Igitur Aman ad pemiciem He-
dcvencrant. Sed hucc,ut dixi, plebsduarum nibuum brsei animum iiilendens, rcgera adit; affirmatque,
fuil : dccem vero jirius ductse, per Parihos, Medos, csse in regno ejus hominum genus pravis snpcrsli-
Indos atquc ^Eibiopas dispersse nuiiiquani io soluin lionibus Deolipiiiinibusqueinvisum, extemis legibus
palriura siint regtessse; hodieque barbararum gen- vivens, dignum exitio : rcctum esse omnes luijus
tium imperiis continentur. Sed consuinmatio resli- geniis inlernecioni dare, cxqne eorum bonis immen-
tut.e urbis xxx ei u imperii Arlaxerxis anno refertur: sas opes pollicelur. Facile id baibaro persua-
a quo tempore usque ad Christi crucem, id esl Fu- sum: ediclum emittitur, Judrcos necaudos; missique
siuin Geiiiiuuraet Rubellium consules, auni cccxc conlinuo , qui per omne regnum ab India iisque
et VIII.Creteruma restiliitione templi usipre in ever- .'Eihiopiam edictura promulgareiit. Id ubi Mardo-
sionem, qure sub Vespasiaoo cousule augusto per cliaeocompertum, conseissis vestibus sacco obvol-
Titum Caesaremconsummata est, anni cccc LXXX et vitur, conspersusquecinerepergit ad regiam, ibique
111.Prsediclum id olim esl a Daniele, qui ab inslau- cjtilatu mullo cuncia quesiibus replel : Facinus in-
ratione templi usque in eversionem LXel ix hebdo- 2 tlignum, immerilam genlem perire , ucque ullara
madas futnras proiiiimi.iverai. A die aulem captivi- pereiindi causam dari. Esiher lameutauiis voce ex-
latis Jtidreoruin usque in temptis restitutre civitatis cita, rem, ul erat, cognoscit; lum vero anceps con-
fuerunt anni CCLX. silii, quia adeundi regem poteslas non erat: etenim
XII. Hoc temporum tractu Esiber atque Judiib more Persarum reginacintroire ad regem, nisi acccr-
fuisse arbitramur; quarum quidera actus quibus sitse, non licet : nec tamen cum fueril regi libilum ,
polissimum regibus connectam, nou lacile perspexe- sed statuto lempore admittilur; el forle tum ita
rim : nam cura Eslher sub Arinxerxe rege referamr evenerat, ut diebus trigima proximis separata a
(porro duos hujus noiuinis Persarum reges fuisse conspectu rcgis Esiher haberetur. Igitur audenduin
reperi), multa cunctatio est, cnjus hrrc lemporibus aliquid pro civibus rata, etsi cerla peslis adessel,
applicciur; miliitamen visumest liuic Ariaxerxi sub pulcliro in negotio occumbere parat : invocatopritis
quo Hierosolymaest restituia, Esther historiam con- Dominoaulam regis ingreditur. At barbarus re inso-
nectere : quia non fil verisimile ut, si sub priore lita perculsus, paulatim oiandimenio mnliebri deli-
Artaxerxe fuissel, cujns leuipora... complexusest, nilus, postremo ad ccenamreginaej.ei ducitur, una-
nullam tam illuslris femiusementionem retulisset; que cuiii illo Aman ille regi charus el Judscaegenti
maximecum ab illo Artaxerxe inhibilam lempli aetli- 0 infestus. lgilur cum jam posl epulas inuliis poculis
ficationem, sicul supra memoraviraus, constet: ne- eonvivium calere coepisset, Esther genibus regis
queEsiher passura foerit lum, si in illius malrimo- advolviiur, genlis snoe pcrniciem deprecatur. Rex
nio tum fuisset; nunc gesta edisseram. Erat ea vero nihil se pelenti, si quid ullra pelerel, negalurum
tempestate regi in mairimonio Vastis quredam, mirse pollicelur. Tura Eslber arrepto tempore, Amanis
femina pulchritudiuis : cujus cum formam ommbus mortem flagitat in ultionem gentis quam perditam
prredicaret, die quodam cum publicum convivium cupieral. Sed rex aniici memor paulisper cuuctatur,
dabat, adesse reginam demonstrandoepiilcliritudinis deliberandique graiia modicum secessil. Deinde
gratiam jubet. Illa vero siultorege consultior, pudens regressus vidit Aman reginse genua complexnm :
virorum oculis spectaculumcorporis prsebere, jnssa succensus ira , et appetilam reginam clamiians,
abuuit; qua contumelia barbarus animus permotus morie eura alfici jubet. Et lum regi compertumerat,
uxorem matriraonio ac regia depellit. Igitur cum in pcenamcrucis per Aman Mardochaeoparatam : ita
locum ejuspuella regis conjugio qusererelur, reperla Aman eidem crtici alfigitur, omniaque hona ejus
cst Esther creleras specie vincere : boecJudaeaex Mardocbrcodala, Judaeiquesunt nbsoluti.Arlaxerxes
 '
137 IHSTORIA SACRA. LlB. II. 153
regnnvit annos duos el sexaginta, eidemque Ochus j\ ad templum frequentes concurrunt. Ibi communi
successit. gemitu permixtoque ululatu divinum auxilium im-
XIV. Hnic rerum ordini recte Jiidith actus conse- ploranl: Saiis se Domiuo ob peccaia vel crimina
ram, traditur enim post capiivitatem fuisse; sed quis dedissc poenarum : reliquiis saliem servitio nuper
eo tempore Persis regnaverit, historia divina 11011 exeinptis parcerel. Interea Holoferncs Moabiiis in
edidit: regem tamen sub quo illa gesta sint, Nabu- deditionem acceptis , aique adversum Judseos in so-
chodonosor nuncupai, non utiquc etim qui Jerosoly- cietatem belli assumptis; ciim ab eorum piincipibus
niaio ceperit, sed nullum hoc nomiiie posl capiiviia- inquireret, quibusnam virtbus freti llebraei deditioni
tem aptid Persas regoasse reperio, nisi si ob impa- animos iion dedissent; Achior quidam comperla
tieniiam et pariles conalus, quicumque illc rex, edisserit : Judaeos Dei cullores, pio a Pntnbus rilu
Nabuchodonosor a Judacis vociialus est. Plerique instiliilos : olim in jEgypto pependisse serviiium :
tamen Cambyseni Cyri rcgis filium putantesse, quod inde divino mtinere educlcs, acsiccaium mare pedi-
victnr /Eu'ypluin aiqueiElhiopiam penetraverit; sed bus emensos : postremo omnibus geulibus devktis,
liuic opinioni eadem sacra hisioria reptgnnt : nam habitatns majoribus tcrras recepisse : exin vario re-
duodecimo regis illius anno Jutlilb fuisse signalur : rum statu floruisse, aut concidisse, alqne iteruni
porro Cambyses non ultra novem annos rerum jiotitus B malis emersisse, secundum merila iralum aul placa-
est. Unde, si in historia opinnri licet, sub Ocbo rege tum Deum vicissitudine experios; dum peccantes
qui post Arlaxerxem secundum fitit, haec gesta cre- incursiotiibus hostium aut captivitatibus coerceniur,
dideiim ; idque vel ex hocconjicio, quod idem Ochus propilio numine semper invicii : cseierum si prse-
(ul in saccularibus quibusdam scriplis legi ) natura senti tempore absque peccalo sinl, nullo modo eos
iminitis cupidusque bellorum traditur : nain cl arma posse superari: sin aliterse habeant, facile viucen-
iinilimis iutulit, et yEpyplinn,qtioeante mulios annos dos. Ad hsec Holofernes ferox mullis victoriis, niliil
desriverat, bello recuperavit. Quo tempore eiiam sibi inviclum ralus, ira accensus cur ex peccato po-
sacra eorum, et Apin in Deura recepluni irrisisse lissimumJudrcorum pendere illius victoria ptitaretur,
traditur : qtiod postea Baguas spado ejus, natione propelli Achior in castra llebracerum juhel, ut cuin
^gyptius, iiidignatos, conlumeliam gcntis morte his periret, quos vinci non posse uffirmaverat, ac
regis ultus est. Meminit autera liujus Bagure historia tum Judaei montes peliverant: ita, quibus id negotii
divina : nara cuin Holofernes jussu regis adversus datum, ima montitiui successere, ibiqtic vinctum
Jtidaeosduxerat exercitutn, Baguam in iisdem caslris Acliiorreliquerunl. Qnod ubi Judauianimadverterunt,
fuisse memoravit: unde non immerito in argumen- exemptum vinculis in colleni perducunl, causas rei
tum nostrae opinionis adduxerim, ul rex ille, Nabu- 1C qurrrentibus, gesla exponit, recepiusque parem exi-
chodono.sor niinciipains , Oclius fuerit, sub quo lura opperiebaiur, is post vicioriam circumcisiis,
Baguam fuisse inuiidiales hislorici prodiderunt. Coe- Judaeusfactus est. Igitur Holofernes, diflicultnte lo-
terum illud neiiiini mirtim esse oportebil, quod corum comperta , quia adiri prsecelsa non poierant,
scri|itores saecularium liiterarum nibil ex his quae montes miliiilius circumdat, et summa cura llebracos
sacris voluminibus scripta sunt, atiigeruiu ; Dei spi- aquaiionibus prohibet : eoque mattirius obsidionem
ritu prscvalenle, ut iniaminala ab ore corrupto et sensere. Itatiue victi penuria aquse, ad Oziam princi-
falsis vera miscente, inlra sua tantum mysieria con- pem concurrunt proni omnes ad deditioneni; ille
tineretur hisioria , quse scparata a mundi negoiiis, vero opperiendum paulisper, ct diviiium auxilium
el sacris lantum vocibus proferenda, permisccri cum exspeclandum respoudens, quinlo decimo die dedi-
aliis velut sequalisorte non debuii; etenim erat indi- tionis tempiis roiistiluii.
gnissimum, ut alia agenlibus, aut aiia quaerentibus, XVI. Quod ttbiJtidith comperlum (quaeviro vidna,
haecqtioque cum reliquis miscerentur. Sed pergam prsedivesopibus, insignis specie, sed nioribus quam
ad cselera, ac per Judilb gesla, ut potero, paucis ab- vuliu illuslrior, lum in castris erat) arclis suorum
solvam. rebus eiiam certo sibi exitio audcndum aliquid et
XV. Igitur reversis, tit supra memoravimus in " tentanduni raia, caput comit, vullu expnlitur, co-
solum patrium Judaeis, necdum composito rerum mite aiicilla castra hostium ingredilur. Statimque ad
aut urbisstatii, rex Persarum Medis bellum inferl, Holofernem deducta perdiias res suorum meniorat,
alque adversus regera eorum, Arpbaxad nomine, acie se transfugio vitse coiisuluisse; deinde a tluce poscit
confligit : secundo eventu perempto rege, genlera liberum extra castra nocluruo tempore egressum
imperio adjungil; idem reliquis nalionibtis facil, crandi graiia : mandatum id vigilibus, portariiinque
praemisso Holoferne , qiiem principem militire dele- cuslodibiis. Sed ubi per triduuin egrediendi ac re-
gerat, cum millibus peditum ceutum et viginti, equt- deiindi consuelndinem sibi, baibaris lidem fecit,
tum duodecim. Is Cilicia et Arabia bello vasialis, Holoferuem cupido incessit dedititioe rorporeabuti :
mitlias urbes aut vi capil aut nietu in dediiionetn etenim fornia excellciiti Persam facile |iermoverat.
compellit; jami|iie Damascum admoius exerciius Ita ad ducis lenloriiim per Bagtiam eunutlium de-
magno Judseos terrore perculerat : sed impares ad ducitur, iiiiloque couvivio barbarus intiltn se vino
resistendum, neqne ad deditionem actiuiesceniibus obruil; ttim remolis niini.stris, priusqiiam vim mti-
aniinis, expertis quippe usqtie ante captivitatis mala, lieii inferret, somno captus esl. Judilh tempore ar-
PATROL. XX. 5
15!) SULPICII SEVERI 140
,eplo caput hnslis dcsecat, secumqueaufert: et cum A Adam, Simonjs illius fralrein, promissam regi pecu-
secundum consueludincm caslris egredi crederclur, niam misisset, patefactasemel ambitioni via, iisdem
incolumis ad suos regressa est. Poslero die Hcbraci ariibusquibus Jason prius, Menelaus quoque Sacer-
caput llolofernis de snperioribus oslenlanies, eru- dotium obtinueral. Nec jnulto posi, cum is pro-
plione facta ad casira hostium pergunl. Tum vcro missum argenii raodum ijon reddidissct, loco pclli-
barbari signum pugnseposcenies, labernacolum ducis lur : Lysimachus subsliluito.r. Indu inler Jasonetn et
frequentes assistuot; ubi trttncum cprpus repertum, Menelaum (ceda fuere certaraina, donec Jason, pro-
fcedaformidine in fugam versi, terga hostibus prae- fugus patria, excessit. Ilis initiis corruptis moribus
buerunt. Judsei fugienies persecuii, enesisque mullis eo usque processuin, ut plerique popularium ab An-
millibus, caslris ac praeda potiti. Judith summis liocbo poscerent permiiti sibj more genlilium vi-
laudihus celebrata, centum et quinqiie annos vixisse vere. Quod qiiuin rex pelenlibus annuissei, cerlaiim
tradilur. Hrccsi Ocho rcgc, ut opinamur, gesta sunt, pcssinms qiiisque delnbra exslruere , idolis suppli-
anno imperii ejus duodecimo; a lempore Hieroso- care, legem pi:ofanare occceperat. Inlerea Autioclius
lymre restituiae usqne in id bellum fuerunl auui duo rediens ab Alexandria (namque tuni bellum rcgi
et viginli. Coctcrum Ochns viginti el tres annos ^Egyptio iutulerat, quod jussu senatus ct populi
regnavit; fu.il auiem ultra pmues cruentus, el plus- B Roiiiaiii deposuit, Pauln et Crasso consulibus) llie-
quam barbaro animo. Hunc Bagua spado rjcgrolaiilem rosolymam adiit. Ctiin(liscordanieiii supersiilionibus
venenis sustuljt. Post eutn Arses filius ejus triennip susceptis populum reperisset, legem Dei deslruens,
imperiurn tenuit : Darius annos qualuor. el his favens qui impia sequebantur, omnia tcmpli
XVII. Adversum hiiuc Alexander Macedo acie orjjamenia deiraxil, ac niulla caedevastavit. Id ges-
conllixil; eo viclo, Persis i.mperium ademplum, lum ab excessu Alexandri aauo cenlesimo uno et
quod ab initio Cyri sietcnt annps duceiilos et quio- quinquagesjmo, Paulp,, utdixinius, Crassoque con-
quaginla. Alexander, victor fere oinnium geniium , sulibus, posl quinquenniuin fere qiiam Antiochus
adiissc Hierosolymac templum dicilur, ac doiia in- rcguare cccperat.
tulisse : erlixitque per omne imperium quud sui ju- XIX- Sed ui leroperujjj.ordo consertus sit, ac li-
ris effecerat, ii.t Judaeis ibidem dcgenlibus liberum queat e.videnlius qpis hic fuerit, Aoliocbus; regum
esset in patriam reverti. Exaclo duo.de.cimpimperii qui, po&iAlexandruni in Syria fuerunt, et nomiiia
anno, septimo postea quam Darium devicerai, apud et tejnpora enumerabimus. Defuncto , ul supra re-
Babyloniani defunclus est. Regnum ajnici ejus, qui tulimus, rege Alexandro , ab amicis ejus regnunv
simul cum illo maxima illa bella gesseranl, partili oiniie.djvisuin, ac regio iioniine aliquamdiu adminis-
sunl. lnde aliquanto lcmpore sine usurpatione re- *- Qtrattim e.st. Selcucus ppsl ij.o;vemannos in Syrir; rex
gali suscepias partes procuraverunl, Ariddseo quo- est nppcl'a|u?j reguayUqiie anuos duos et triginta.
dam Philippo Alexandri fralrc regnante : cui perinj- Posl euni An.iieclius.,filiu.sejus, ajjnos uiiuni de vi-
becillo, verbo dalum imperium vidcbaiur, re nuiem ginti. Inde Antiochus, Aiilioclii fiUus, qui et Thrcus
penes eos eral rjui sibi cxerciium et provincins dis- cognomipalus cst, annos quindecira. Post hunc Se-
tribuerant. Nec vero hic rerum siaius rliu maiisil, leucus fijius, cognominp Callinjcus , annos, unun)
omnesqtte se reges appellari inaluerunl. Primus in et vigimi. Item Seleucus , fllius Calliuici, annos
Syria posl Alexandrum Seleucus rex futt, subjecla ires. Hoc deluncio, Anliochys frateiCaWiriJri Asiam
eidem Perside ac Babylone : qua tepipeslate Judaei et Syriara lenuit annos. septeni et lrigijita. Hic esl
annuum slipendium talenta regi trecenla argenli Aiili.ochps,,ad.yersus queinScipio Africani fraler bel-
dabant; nec lamen per externos magisiratus, sed lavii,: qu.o,bellp vjctus, et imperii parte nijjlclatus esi.
per sacerdotes suos regcbanlur, patrioque rilu yiye- Hic duos filips liabuit, Seleucum et Antiochuin ,
baot, donec plerique corum longa rursum pace cor- qqem pbsjdem Rpmanis dederat, UaAiitiuchomaguo
rupii, misCere oninia sediiionibus el tiubare ccepe- morlup, Seleucusejus filjus n.aiuminpr regniimadep-
runt, affectanies summum sacetdolium libidiue, tus est : sub quo Oniaui Sacerdolem a Simone in-
avarilia el dominandi cupidine. ' siniulatuii} dixitnus. Tum Antiochus a Roniniiis.di-
W
XVIII. N.niique primuni sub rege Seleuco A.ulio- inissus ,, daiusque in, locum ejus ebscs Deineirins
chi magni filio Oniam Sacerdotem , viriim sanctiim Seleuci regis qui ep lempore regnabai, filius.Seleuco-
alque integrum , Simon qujdam falsis apud regemi nioriup ann,p imperij duodeciino, regnum fraler An-
cririiinibus insiniulatiim, exqttirere neqniyerat. In- tiochus quj Roinre obses fuerat, occupavil. Is posl
terjecto deinde lempore, Jason fra.ier. Qjiisc Anlio- quinquenniuin quam regnare cceperat, ut supra do-
cliurii regem, qui Scleuco frairi successeraj,, adiit cuiraus, llierosolyju.amdepopulaius es.t: eteijiiii gra-
«ugmenlum siipendii pullicens, si sibi suniiiium sa- ve R imrt.Jijssfipendium pcnsjiaiis, ipse ijumeusis
cerdoiium iraderetur; etquamqiian\ insolitiim iieque sumptibtrs pene n.ecessariocogebatur pecunias rapto
anle permissuin cuiquam erat perpetuo sacerdotio qurcrere., iieqtie.ullaijj prre,da,ndiocoajiiouem onjit-
perfuogi, solliciius lamen regis aiiinius aique aeger lere. Ppst hiennium deinde pari i ursum ciade affec-
avarilia IVtcilesnperatus est. I.tadepuiso Qnia, Ja.sont tjs Jjidais, ne fprle Ireqtieiilibus m.aJ.iscpnipulsi bel-
Sacerdotium esi maiidaiuui, Is fcedeatlmndunj cfves luin sjjiiiereiil, prresidium arci imposuii.Iiide saciaiu
patriamque Iriceravit.Dein cum per Menelaumquent- legem evci;ijjre;aggress,tis., mjltit editawu, ui oin-
Jil HISTORIA84 WA- |AB. II. tfS
nes, reliciis majorumsuorumtradilionibus,'geiililiumA castris potilus, multumque ibi auri ot Tyriarum
ritu viverent. Nec defuere qui profano imperjo \p- opum repertum : Namque ex Syria negoliatores,
lenles narerent. Tumvero, fcedumspeclaculum! per nihil de vicloria dubitantes, regiuin exercilum se-
upiversamurbeinpalam in plaleis diis lita.batur:saera cuti spe captivos mercandi, praedre fuere. Haecubi
etiam legis el prophelarum volumina igni creniata,, Lysiaeex nuniiis comperta , majote cura eopias pa-
XX, ga tempestale MathaihiasJoannis filius, Sa- rat, aiiuoque post immaniexercilu Judseos aggredi-
cerdps eral. Ilic cum a regiis cogeretur edicto pa- lur. Victus denuo Antiochiamse reeepit.
rere, regregia coustnnlia profana contetnuens, Ha- XXII. Jttdas pulsis bostibus IJierosolymanjregres-
brseum publice profananlern in ore omninin jugula- stis, piirgaretemplum el restituereaniinuiii inlendit,
vil, Tum demuin repertp dtice facta secessip est. qnod eversum ab Aiitiocho profanatumque a gen^
Malhalliiasoppidoegressus, ojullis ad eum cpnfluen- libus foedatnsui speciem proebebat.SedSyris arcem
libiis speciein jusii exercitus cffecerat : qijei.sopjni- leneniibus (quae contigua templo el loei natura su-
bus deslinatujji erat, adversus prpfanum imperium pericr atque inexpugnabiliserat), sdiri subjecta non
se armis tueri, et in bejlo potjns occurobere, qtiam
polerant, crebris eruptionibus prohibenlibus. Ad-
itnpias cerimonias exercere. Inlerea AutiocJiiisper verstini hos Judas validissimamsuorum aeiem obje-
Graecas tjuoqu.eurbes qiioein illitis ipiperio erant, J*cit:ita
opus sacraesedis«uralum, templumque muro
repertos Judoeos sacrificare ccgeljal, inauditisque circtrmdatum, conslitttlique qui perpeluum.prsesi-
cruciatibiis reluclamesafficiebat. Qua tempestate il- dinm armati
agitarent. At Lysias muliiplicato exer-
lustris illa passic seplem fratrum matrisque fuit : citu in Judseam
regressus, rursura vineitur, magna
qui onines ctiin legem Dei et institula majorum vio- clade exercitus et auxiliorum , quse ei a civitatibus
lare supplicijs cogerenlur, mori mnluerunt. Ail ex- missa in bellum Conspiraverani'.Interea Antiochus ,
tremum pcenasmortesque eorum comitalnmiHerest.
qtiein in Persidem profeclum supra memoravimus,
XXI. Inlerea Malhatbias iiioriuir. Vicarium exer- oppidum Elymum regionis illius opuleniissimuiii,
citni quem paraverat, tluccm Judam fllium substi- fanumque ibi sinim multo auro refertuni tliripere
luil. Hujus diictu adversus rcgios frequeiilibus prse- conatus; confluente iindique ad defensionem loci
liis prospere pugnatnin : nam primum Apolloniura mullitudine fugalus, insuper nuntium accepit, res
ducem hpsiiura, qui magnis copjis in conflictumde- vel a Lysia.vel a Lysimaclwimprospere ge-las : ita
scenderat,cum omniexercitu delevil. Quod cum Se- ex mcerore animi Gorporismorbo iueubuil. Sed cum
ron quidawj,qui tuni Syriae praeerat, coniperisset, iolernis doloribus angeretur, reminiscens malorum
multiplicatis legiooibus Judam aggressus , ferox, quibus populum Dei vexaverat, merito sibi jlla acci^
quia niimero prsestabat;ubi in cerlamen descensum, C disse confilebatur; deinde post paucosdies moriiur,
fusus ac fugalus, octingenrisferme amissis in Syriam cum regnasset annosiuidecim. Antiochofilio regunm
regressus est. Id ubi comperturp est Antiocho, ira et reliqiiil, cui Eupator iionienfuit.
dolpre succensus (quippe angebamr duces suos cum XXIII. Ea tempestate Jtidas Syros in arce posims
magnis exercilibus devictos), auxilium per omne obsidebat: qui cum fame atque inopin afficerenlur,
regnum conirahit : donalivum militibiis, exhiiustis missis ad regeni nuntiis prsesidium implorant. Iia
penitus ihesaoris, largituj'. Etenjtmtum praecipuegra- Eupator cum centum initJibH»,.et cquitum viginii
viler ppcuniaeiuopia affectus erat, Nam deficienlibus millibus, suis subsidio venit, prseeuntibus aciemcum
ab ep Jutlaeis, qui ej ultra trecenta argcnii irjlenla ingenii terrore elephanlis. Tiim Judas laxata obsi-
annua jiensitaveiatit, p,rreteieagrsecis urbibus mtil- dione regi obviaro lendii, primoque prnelio Syros
tisqtie regionibus persecutipnis rnalo lurbalis (ne fundii, Bex petit paeem : quia infido ingenio male
gentilibus qiiidem peperceral, qpos.deserere invete- usus, perfidiam consecnta uliio. Nam Demetrius Se-
ratas stiperstitioneset ad unum rilqm deducerc ten - leuci lilius, quem Romanis obsidera dalum supra
taverat : illis quidem, ubi niliil snncti eraj, lacile raemoravimiis, ut audivii Antiochum decessisse, pe-
relinqueniibiis; sed tameii omnibus meiu ac cladei livit ut se in regnura remilterent: quod cum ei ne-
affectis),veptigaliacessaverant,Qiiibusrebus.aesluans i *"igiitura fuisset, clam Roma profugit, in Syriam venii,
(elenitn ipse plim oinnibns regibus opulentior, sjjo- regnumque oceupavit, Aotiocbo filio, qui aiiniim
met spelere inopjam persenserat) cppias cuin Lysjai unum et menses sex regnaverat, interfecio. Hoc
partiiur, qique Syriam et bellum adyersus Jndoeos > regiiante primum Judaeia populo Romanp amicitiam
coiiiinitiit, ipse in Persas ad cogenda vectigaliaprp- foedusque petiere : benigneque excepla legalio. De-
feciu?. Igitu.rLysjas duces belli delegit, Ptoleinreum, crelo Senalus socii alque amici appellati. Interim
Gorgiajn, Dqronemet Nicanorem : his XL milliaI Dejnelrius adversus Judam per duces Suos bclliim
pedituiJJ, septenj equituro,data,ac primo impettjt gerebat, ac primiimper Baccbidemqticmdam et Al-
magnum Judaeis lcrrorem iiitulpruut, Tum Judas,, cimum Judseumductus exerciius; posl Nicwor bello
cujiclis de.sueraptibus,suos fjdhpritajus,forti animo) prseposilus in pratlio occubuii. Tum Bacohides et
de.seenderejitin .praelijjm: Deo fretis nihil invictum j Alcimus, resumptis viribus auetisqne copils, adver-
fore; saspe^ti^eaa pau.cjoribusadversttjp,pljjresbeneB sum Jtidnm confligunl. In ea pugoa vicJores Syri
pugnaium, Jejunjp. inrjicto celebratpqjje sacrijido» cruente admodtimvjctoria sunt usi. Hebra<iin locum
in acjenj desceijsum, fusaf; lios.tjum cqpi^. JutJas 8 Jutkt!Jonalliam fratrem ejus deligunt. Inlerea Alci-
i!3 SULPlCil SEVERI Ui
nius curn fcede Hierosolymam vastasset, moritur : A , anno civibus prceessecoepisset, posl oclo annos in-
Baccbides socio deslituius ad regem redil. Dein post sidiis Plolemaei circumventus occubuit. lluic Joan-
bicnnitim rurstis Bacchides bellum Judseis intulit: nes filius successit, qui ciim adversum Hyrcanos ,
victus pacem petil; quse proposilis condilioiiibus gentein validissimam, egregie pugnasset, llyrcani
data: Si perfugas capiivosque cl omnia bello rapla cognomen accepit. Morliiuscsi annos vi et xxrerum
redderet. poiiius. Post liunc Arisiobulus ponlifex substilutus,
XXIV. Dum haec intra Judoeam geruniur, atlo- primus omnium posl captivitaiem regium nomcn
lescens quidam Rhodi educatus, noroine Alexander, assiimpsit, capiliquediadema imposuit. Exaclo anno
Auliochi se esse Glium dictitans (qnod falstim erat), diem funcius esl. Alexander delnde filius ejus rex
adjutus npibus Ptolemaei regis Alexainlriiii, in Sy- pariter el pontifex fuit : regnavit annos vn et vi-
riaui cum exercitu venit : Demetrium bello supera- giuti; in cujiis aciibus nihil prreter crudelitalcm
tum occidit, cum regnassel anoos xu. Hic Alexno- memcria dignurn reperi. Hic cum Arislobulum et
der, priusquam adversus Denietrium confligeret, Hyrcanum parvos filios reliquisset, Salina sive Alc-
fcedus ciini Jonatha fecerat, eumque veste purpurea xandra uxor ejus regnum per novem annos lenuit.
et insignibus regiis dooaverat : ob qtiod eiini Jona- ' Post litijus obiliim foeda inter fralrcs de tegno ccr-
thas auxiliis jnverat, vieloque Demetrio primus 6 lamina. Ac primiim Hyrcanus imperium obtiucbat :
oranium cougralulatum occurrerat. Neque postea mox ab Arislobulo fratre pulsus, confugit ad Pom-
Alexnnder datam fidem violavit : ita quinqucnnio , peiuro, qui lum, Mithridatico bello conleclo paca-
quo rerum poliltis esl, res Judaeorum trani|ti)llae laque Armeuia et Ponto, victor omnium gentium
fuerunt. Igiltir Demetrius, Demetrii filius, qui post quas adierat, introrsum pergerc, et vicina qmr.que
mortem palris Crelam conlugerai, hnrlanle Lislhene Romano imperio adjungerc cupieus, rausas helli et
Cieiensium duce, regnum pntritim bello repetens , materi.im vincendi qurerebat. Igitur Ilyrcanum
impar viribus Ploleniscum Philonieloreni regem libens excepit, ductuque ejus Judseos aggreditur.
jEgypli, Alexandri socerum jam tum genero infes- Urbe capia atque arce, teniplo pepercil. Arisiobu-
lura, ut sibi sit auxilio iraplorai. llle vero non lam1 lum vinctum Romam millit : Hyrcano j'ns poutifi-
supplicis precihus qnam spe Syriae occupandre illec- calus rcsliluit : imposiloque Juduis stipendio ,
lus, copias cum eo jungit, ac liliam Alexandro oup- procuratorem eis Antipatrum quemdam Ascaloni-
tam dat Demeirio. Adversus hos Alexander acie con- tem praeposuil. Hircaiius qualuor et triginta annos
fligil: eo prselio Pioleniaeus cadit; Alexander vin- reriim poiitus, dum adversum Parihos bella gerit,
ciiur et paulo post interficitur, cuni regnasset annos' capiiur.
v, vel, ul in plerisque auctoribus reperi, novcm. C XXVII. Tum Herodes alienigena, Antipalri Asca-
XXV. Demelrius regnum indeptus, Jouaihan be- lonitse filius, regniim Jtidscsea senatu et pupulo Ro-
nigne habuiu, fredus cum eo fecit, Judaeos Itgibus' mano peiiii, accepitqtte. Ilunc primum Judsei exter-
suis reddidit. Intcrea Tryphon , qui parlium Alexan- num rcgem cceperunt habere: etenim jam adven-
dri fuerat , praefectus Syrioe , regno.... Euni bello' tante Christo necesse erat, secundum vaticinia pro-
prohibitiiruscoiitra Jonathan in proeliumdesceodit, phetarum, suis eos ducibus privari, ne quid ullra
terribilis XLmilliura exercitu. Tryphon ubi se impa- Cliristum exspectarent. Stib hoc Herode, anno im-
rem ceruit, pacem simulal : recepiiinique in arai- perii ejus teriio et xxx Cbristus natus est, Sabino ct
citiam, inviiaiumque Ptolemaidam interfccii. Post Rufino consulibus, vm kalendas Januarias. Verum
Jonatlian sumtiinrernni ad Simonemfrairem defertur. hsccqnsc Evangeliis ac deinceps Apostolorum Acti-
Is fuiius fratris magnilice curavit, septeraqtie illas bus continentur, allingere nou ausus, ne quid forma
pyramidas nobilissimi operis exslruxil, io quibus et proecisioperis rerum dignitatibtis diminueret, reli-
frairum et patris ossa rondidit. Tum Demeirius, re- qua exsequar. Herodes post naiiviiatero Dominire-
1'ectociim Jiitlreis tedere , conlemplatione cladis ai gnavit annos iv, nam omnc imperii ejns leinpus
Tryphone illatse (uam post Jonathse necem urbes> vii el xxx anni fuerunt, post quem Archelaus tetrar-
eorum atque agros bello vastaverat), annua eis vec- " cha annis IX.Herodes annis xx et iv. Hoc regname,
ligalia iu perpeliitim remiitit: etenim usque ad idl anno regni ociavo et decimo, Doniiiius crucilixus
tempus regibus Syriae, nisi cum armis resisterenl, i est, Fufio Gemino et Rubellio Gemino consulibus,
slipendium pensitaverant. Id gestum Demetrii regis' a quo tempore usque in Stiliconem consulem sunt
anno secundo : quod ideo siguaviinus, quia usi|ue ini anni CCCLVXII.
Iiunc annum per leinpora Asianorum regum cucurri- XXVIII. Apostolprum Actus Lucas edidit, usqtte
mus, ut ralio lemporum digesta lucerei. Nunc ainenii in lempus quo Paulus Romam deductus esi Nerone
per tempora eoruin qui Juda?is vel pontifices vel re- imperaute : qui non dicam regum, sed omnium
ges fueront n-qtie ad Cbristi iiativitatem rerum or- hominum et vel iminaniiim bestiarum sordidissi-
dinem digeremus. mns, dignus cxstitit qui persecutionem in Christia-
XXVI. Iijitur past Jonathan Simon fraler ejus, ut nos primus inciperet : nescio an et postremus ex-
supra dictum est, llebraris prsefuitjure pomificis : plebit, siquidein opinione multnriim receptunr sit,
id cnim ei tum a sitis, luin et a populo Romano bo- ipsum Anlichrisium venturiini. Hujus vitia ut ple-
noris delatum. Hic cum secundo Demetrii regis nius esponerem, res adroonebat, nisi non esset hu-
 145 HISTORIA SACRA. LIB. 11. 446
jus operis taoi vasta ingredi: id taniiim annotasse A roam rerum usurpavit; quse posleaquam ad Vespa-
contenius sum, hunc per omnia fcedissima et crude- siaoiim delata, licet malo exempln, bono tarnen af-
lissima eo processisse, ut matrem interficeret; posi fecln Reip. ab improbis vindicandse, cum liieroso-
eliam Pytliagorre cttidam in modum solemninm con- lymani obsiderei, stiinit imperium : et, ul mos esi,
jngiorum nuberet : inditumqiie imperaiori flam- diademale capiti impositn, ab exercitu imperator
meum, dos et genialis torus et faces nupliales, consaluiatiis Tiium liliura Caesaremlacit,eidem pars
cmicln denique quse vel in feminis non sine vere- copinrnm, ct obsidendae Hiero-olymse negotium da-
cundia conspiciunlur, spcclata. Reliqua vero ejus. ttim. Vespasianus Roraam profectus, summo favore
incertiim pigeat an pudeat magis disserere. Ilic pri- senalus el populi receptus, cum se Vilellius inlerfe-
mus Christianum nomen lollere aggressus est cisset, iinperitim confirinavit. Interea Judsci obsi-
quippe semper inimica virtuiibus vitia sunt, et op- dione clausi, quia nulla neqtie pacis neque deditio-
timi quique ab improbis quasi exprobranles aspi- nis copia dabatur, ad extremum faine interibant;
ciuntur. Namque eo tempore divina apud urbem passimque vioe oppleri cadaveribus ccepere, victo
religio invalueral, Petro ibi eptscopaium gerente, jam offlcio humandi. Quin omnia nefanda insupcr
et Paulo, posleaquam ab injusto prmsulis judicic ausi, ne humanis quidem corporibus pepercerunt,
Csesaremappellaverat, Romam deducto : ad queni B nisi quae ejusmodi aliinenlis tabes praeripuerat. Igi-
tum audiendum plures cnnveniebanl; qui, veritati tur defcssis defensoribus irrupere Roinani, ac tura
intellecia, virlulibusque Apnstolorum, quas tuir forte io diem Paschse omnis ex agris aliisque Judsese
crebro ediderant, permoti, ad cultum Dei sese con oppidis mulliludo convenerat: nimirum ila Deo pla-
ferebant. Eienim tum iliuslris illa adversus Simo. citum, ttt eo lempore quo Dominum cruci affixerat
nem Peiri ac Pauli congressio ftiit, qui cum magich gens impio, internerioni darelur. Pharissei aliquan-
artibus, ut se Deum probaret, duobns suffultus dse- tisper pro teinplo acerrirae resiiterunt: donec ob-
mooiis evolassei, oratioiiibus Apostolorum fugntis siinatis ad roortein animis uliro se subjcctis ignibus
dsemonibus, delapsus in lerram, populo iuspectanle, intuleruut. Nuroerus pereinpiorum ad undecies cen-
disrupius est. leua millia refertur: capta vero c millia, ac veiuun-
XXIX. Iolerea abundanle j'am Christianorum mnl- dala. Fertnr Tilus adhibilo consilio prius delibe-
titiidine, accidit ut Roma incendio conllagrarel, Ne- rasse, an lemplum lanii operis everlerel : etenim
rone apud Antium cooslitulo; sed opinio omoium iionnullis vidcbntiir, aedero sacralam, ultra omnia
iovidjnm incendii in principem relorquebal, crede- mortalia illnslrem, non debere deleri : quae servala
baturque imperalor gloriam ionovaodaeurbis quse- modeslisc Romanoe testimonium, diruta perennem
siisse; oeque ttlla re Nero efliciebat, quio ab eo jus- crudeliiatis nolam praeheret. At conira alii, et Tilus
siini iucendium putaretur. I.^itur vertil invidiam in ipse, evertendiiin leniplum in primis censcbant,(|iio
Chrisiianos, aciacque in innoxios crudelissimoe qitae- pleuius Jiidreorum et Cbrislianorum religio lollere-
stiones, quin et novre mories excogilatae, tit fera- tur, quippe hns religiones, licet conlrarias sibi, iis-
rum tergis coniecii laniatti canum interirent; multi dem latnen aucioribus profectas; Chrislianos ex Ju-
crucibtis affixi, atit flamma usti : plerique in id re- dseis exslitisse; radice sublata slirpem facile peri-
servali, ul cum defecisset dies, in usttm nociiirni turam. I:a Dei liiitu accensis omniuni animis lem-
luminis iirerenlur. Hoc inilio in Cbrislianos sscviri pliini diruium, ab hinc annos trecentos triginta et
coepium. Postetiam dalis legibus religio vetabalur, unum. Aique hsec rrltima lenipli eversio ct poslrema
palamque, ediciis propositis, Clirisiianum esse non Judreorum cnpiiviias, qua exlorres patria per orbem
Iiceb.it. Tum Paulus ac Pelrus capitis damnati : quo- terraruni dispersi cernuntur; qttolidie mundo tesli-
rum uni cervix gladio desecta. Perrus in crucem monio siini, non ob aliud eos quam ob illatas
sublalus est. Dum hsecRomae gerunlur, Judaei prse- Chrislo impias manus fuisse punitos : nam soepe
sidis sui Fesli Flori injurias non ferentes, rebellare alias cum propter peccata caplivitatibus iraderen-
creperunt. Adversus eos Vespasianus procoosulari tur, numquam tamen ultra septuaginla annos servi-
iroperio a Nerone missus, mullis gravibusque pradiis lutis poenaro pependerunt.
devicios coegit inlra miiros Hierosolymoeconfugere. XXXI. Interjeclo deinde tempore, Domitianus
Inierim Nero jam etiam sibi pro conscientia scele- Vespasiani filius perscculus est Christianos. Quo
rum invisus, hunianis rebus eximilur : incertum an lempore Joannem apostolum alque evangelislam in
ipse sibi moriem consciveril. Cerle corpus illius Paihmum insnlain relegavir: ubi ille, arcauis sibi
inleremptum. Unde creditur, eiiamsi se glndio ipse mysteriis revelatis, librum sacra Apocalypsis (qui
translixerit, curato vulnere ejus servaius, secundum quidem a plerisque aut stulle aut impie non recipi-
illud quod de eu scriptum est: Et plaga moriis ejus lur)conscriptumedidii. Non multodeinde intervallo
curata esi (Apoc xm, 3); sub soeculiflne niiuendus, lertia persecutio per Trajanum fuii; qui cum tor-
ut mysteriutn iniquiiaii exerceat. memis et qureslionibus nibil iu Clirisliauis morte
XXX. Igitur per excessum Neronis Galba impe- aul jicenadignom reperissel, sseviri in eos nlira ve-
riuni rapuit: riiox Olho, Galba interfeclo, occupavit. tuit. Sub Hadriano deinde Judacirebellare voluerunt,
Tunc Yitellius in Galliai, Ireius exercilibus quibus Syriam ac Palsestinam diripere conati l mUsoque
hrsreffltj IJHJeih\(i$rmw; OUtonainlerffwwi stjn.i-. j>«(s,.f.it,jjJtitjiiri! fcuiii. Qii9 icropcisicitflHadrlano*
 147 SULPlCHSEVfcRI 148
existimans seChristianam fidem loci injuria perem- A j tiana. Tum siqnidem Hierosolyma horrens ruinis,
pttirum el in templa ac loco Dominicse pas- frequeolissimis ac magniflcenlissimis Ecclesiis esl
sionis dremonum simulacra constituit; et (quia adornata : riimque Helena mater principis Constan-
Chrisliani ex Judseis polissimum pulabaoiur : nam- tini, quaeAugusiacum filio eonregnabat, cum Ilie-
que tum HierosolyniiiBnon nisi ex circnmcmone rosolymam agnoscere concupissel, reperta ibi idola
habebat Ecclesia Sacerdolem ) milkum cobortem ac lempla proirivit: mox usa regni viribus, basilicas
custodias in perpetuum agitare jussit, quaeJudoeos in loco Doininicacpassionis el resurrectionis et as-
ornnes Hierosolymre adiiu arceret. Quod quidem censionis consiituit. lllud mirum, quod loctis ille in
Christianr»fidei proficiebat, quia tum pene omnes quo poslremum institeranl divina vesligia cuni in
CliristiimDeum sub legis observatione credebanl. cceluniDomiiiusnube sublatus est, continuari pavi-
nimirum id Domino ordinante disposilum, ut legis meulo cum reliqua siraiorum parte non pnluit: si-
servitus a liberlate fidei alque EcclesiaeloUeretur : quidem qucecumqucapplicabanlur, insolens humaoa
ila tum primuin Marcusex gentibus, apud Hieroso- suscipere lerra respueret, excussis in ora apponen-
lymaroepiscopus fuil. Quarla sub Hadriano perse- litim ssepe marmoribus. Quin eliam calcati Deo
culio numeralur, quam tamen post cxerceri prohi- ptilveris adeo perenne documentum est, ut vestigia
buil, ihjiisium esse pronuntians, ut quisquam sine B impressa cernantttr, et cum quotidie conflueniium
criiniue reus conslitiieretur. Post Hadrianum Anlo- lides certaiim Domino cnlcata diripiat, dnmnumla-
nino Pio imperanle pax ecclesiis fuit. men arena non senijat : et eadem adlmc sui spe-
XXXII. Sub Aurelio deinde Anlonini filio perse- Ciem, velut impressis signata vestigiis, terra cus-
cuiio quinla agitata. Ac lum primum inlra Gallias todit.
martyria visa, seritis trans Alpes Dei religione sus- XXXIV. Ejtisdem regina; benelicio crux Domini
cepta. Sexta deitide Severo itnperante Christiano- lum reperla, quae neque in priocipio obsisleniibus
rnm vcxaiio fuil; qno tempore Leonidas Origenis Judaeispolueral consecrari, et postea dirutre civita-
paler sacrUrriin martyrio sangninem fudii. Interjec- lis oppressa ruderibus, non nisi tam fideliter requi-
lis deinde annis vm el Xxx pax Christiatiisfuit: nisi renti meruit osiendi. Igititr Helena piinniin de loco
qnod medio tcinpore MaximinusiionnullarumEccle- passionis certior facla, atlmoia militari manu, aique
siarutn clericos vexavil. Mox Decio imperanle, jam omnium provincialiiimmiiliiludinc in sliulia reginrc
tiiin seplima persecutione soevitumin Christianos. cerlantium, effoditcrram et couliguaquu>quenc vas-
inde Valerianiisoctavus sauctorum hosiis fuit. Post lissima ruinarum purgaii jubet : mox prelium fidei
eum, intcrjectis aunis fere qtiiiiqtiagiuta,Diocleiiiino et laboris tres pariter cruces, sicut oliiu Domino;ic
et M.ixiininianoimperantibus acerbissima perseculio ^' laironibus duobus fixae fuerant, reperinniiir. Hic
exoria, quse per x continuos annos plebem Dei de- vero maior dignoscendipalibuli in qtio Dominus pe-
populaia esi. Qua (erapeslaie ouinis fere sacro mar- penderat, difficultasomniumanimos mentesqne lur-
tyrum cruore orbis infectus es( : quippe certalim baveral, ne errore morlalitnn forsitan pro cruce Do-
gloriosa in certamin.i ruebalur, muitoque nvidius mini latrotiis paiibulum consecrarenl. Capiuntdein-
tuin mariyria gloriosis mortibus qua?rebantiir,qnam de consilium, ut aliquem recens niorttium crucibus
ntiiic episcopatus pravis ambilionibus appetmilur. admoverent. Nec mora , quasi Dei nutu funeris ex-
Nullis iiniqiiammagis bellis mundus exhauslus esl; slincti solemnibus exsequiis deferebalur, conctirsu-
neque majore umquam iriumpho vicimus, quam que omnium feretro corpus eripilur. Duabus pritis
ctun decem aiiuoriim stragibus viuci non poluimus. frustra crucibus admotis, ubi Chrisli patibulo atiac-
Exslant etiam mandalrfclitleris prreclaraj ejus (em- tum esl, diciu mirabile ! trepitlanlibus cunciis fonus
poris martyrum passiones : quas conncctendasnoii excussum, et inter speclatores suos astiiit. Crux
putavi, ne modum operis excederem. reperia, dignoque ambiiu consecrata.
XKXHI. Sed flnis persecutienis illitis fuit abhinc XXXV. His per Helenam gestis principe Clni-
annos ix et LXXX, a quo teoipore Cbrisliani impera- stiano liberlaiero atque exemplum fldei mundtis ae-
tores esse cccperunt : namque tum Constautiniis ceperal: sed longe alrocius periculum cunciis Ec-
rertim potiebatur, qui primus nmnium Romanorum clesiis illa pace generalum. Namque lum baeresis
principum Ghrislianus (uit. Sane tum Liciuius, quia Ariana prorupit, toiumque orhem invecto errore
adversuni Constantinum dc imperiocertavit, mililes turbaverat. Etenim dunbos Ariis acerrimis perli-
stios liiare prreceperai : abnuentes mililia rejiciebat. dioe hujus auctoribus, imperator eiiam depravatur;
Sed itl inter perseculiones non computaljir : adeo dtimque sibi religionis officiumvidetur implere, vim
res levioris negoiii fuit, qtiam ul ad Ecclesiarutn persecuiionis exercuit: aclique inexsilium episcopi,
vulnera perveniret. Exinde tranquillis rebtis pace sxvilum in clericos, animadversum in laicos, qni
perfruimur, neqtie ulteriijs persecurionernfore cre- se ab Arianortim coromunione secreverant. Qnre
dimus, nisi eara quam sob fine jam soeutiliAnlichris- autem Ariani prsedicabanl, eranl hujuscemodi : P,i-
ttis cxercebit: eteuim sacris vocibus x plagjs mnn- trem Dominuminsiituendi orbis causa genuisse li-
dum alficieudumpronumiatum est: ita cum jnm ix liutn : eo pro poteslate sui ex nibilo, in subslantiam
fuerint, qurjcsuperest, ultinia erit. Hoc tempoium novaro atque alleram, factum Domimnnnovum alte-
(ractu miium esl quantum invaluerit religio Chris- rumque : fuisse atilem tempus qijo filiusnon fuisset.
 119 HISTORIA 8ACRA. Llfi. II. 150
Igiiur liujiis mali causa synodns apud Nicseamex. A assertor exsliterat : Photinns vero novani Iiseresinri
toto orbe conirabiiur. Trccenti siquidem et duode- jam ahte protuleral, a Snbellio quidem in Unione
viginti episcopis congregatis fides plena conscribi- disseritiens, sed initium Christi ex Maria pradica-
tur, bseresis Arinna dnmnalur. Imperator decretum bat. Igitur Ariani nsiuto consilio miscent innoxium
episcopale compleciitur. Ariani niliil contra sanam criminosis, damnationenique Plioiini et Marcelli et
fidem relraciare ausi, se quoque tamquam acquies- Albanasii eadem senlemia compreliendunt : Illutl
centes nec aliud seniientes Ecclesiis miscuerunt: nimiruro apud imperatorum animos prseslruentes,
manebat tamen in pectoribus cortim insittim in ca- ut ooii pularentnr de Athariasio perperam judicasse,
tbolicos viros odium : et adversum quos de fide qui de Marcello alque Pholino vera sensissent. Ve-
disceptare non poterani, eos subornaiis accusatori- mmlamen ca (cmpeslaie Ariani perfidiam snam oc-
bus ficiisque crimiuibus appetebant. culiabant: non ausi palam erroris sui dogmata prac-
XXXVI. Itaqiie primum Athanasium Alexnndria; dicare, caiholicos se gerebani, uihil sibi prius agen-
episcopum, jurisconsultum, qui apud Nicscnam syo- dnm raii, quam ut AthanasiumEcclesia submoverent,
odiim diaconus adfueral, aggrediunlur, abseotem- qui semper eis velnt mtirus obsliierat: quo remolo,
que condemnant. Eienim ad crimina quoefalsi lestes reliquos in libidinem snani cessnros sperabant. Sed
congesserani, aggregabant quod Marcellum atque B pars episcoporum quae Arium sequebalur, damnatio-
Photinuin haereiicos sacerdotes, synodi judicio con- nem Aihaiiasii cupitam accepit: pars coacti metn et
demnatos, pravo studio recepisset. Sed de Photino faciiotie, in studia patlium concesserant. Pauci, qui-
dubitim non erat, mcrilo fuisse damnatum : in Mar- bus fides cara et verilas potior erat, injiisttim judi-
cello nihil lum damuatione digmini repertum vide- cium non recepemnt: inter quos Paulinus cpisco-
batur; maximeque ei siudium parlium innoccn- pus Treverorum, oblala sibi episiola, ita suscripsisse
lium accCsserat, quod eosdem illos judices a quibus (raditur, se in Photini atqne MarCelli damnationem
fuerat condeiiiiialtis.liareticos esse nemn dubitabat. prrcbere consensiim, de Aih.inasio uon probare.
Caeterum Ariani non hos potius quain Aibanasium XXXVIII. Tum vero Arinni, ubi doli parum pro-
removere cupiebanl : itaque iroperalorem eo usque cesserant, vi.ageredecernunt: nam quodlibet audere
compelliuit, ut Athanasius cxsulatum ad Galtias mil- atque agere facile crat regis amicitia subnixis, quem
teretnr. Mox in iEgyplo ocloginta episcnpi congre- sibi pravis adulationibus devinxeranl. Quin eiiam
gnli, Allianasium injuste condemnatum esse pronuo- ex consensione mullorum inexpugnabiles erant :
tiant. Res ad Consiantinum refertur ; jubet ex toto nam omnes fere duarum Panrtoniarum episropi,
orbe apud Sardicam episcopos congrcgari, aique mnliique Orientalium ac lota Asia in perfidia eornm
omne jiidieium quo Athanasius damnatus fuerai, re- C ' conjuraveranl. Sed principes mali istius Iiabebantur,
traclari. Intcr. hscc Constanlinus raoritur : synodtis a Singiduno Ursacius, Valens a Mursa , ab Heraclia
cougregata jam Constantino imperatorc Atlianasium Theodorus, Stephantis Antiocbenus, Acacius a Cse-
ahsolvit ; Marcellus quoque episcopatui reddilur. sarea, Menophantus Epheso, Georgius Laodicea,
Nam de Pholino episcopo Sirmincnsi non est rescisa Narcissus a Neronopoli. Ili iia palatium occnpave-
senienlia , quia eliam nostrorum judicio boeieiiciis ranl, nt nihil sine eorum nutu ageret imperator :
probabalur. Et tamen hoc ipsum Marcellum grava- obnoxius quidem omnibus, scd prrtcipue Valenli de-
bal, quia Photinus audilor ejus fuisse io adolesceolia ditus. Nam eo tempore quo apud Mursam contra
videbalur. Verumiamen ad Aihanasii absolutionem Magnentium armis certatum , Constanthis descen-
eliam illud accesserat, quod Ursacius et Valens dere in corispeclum pngnaenon ausus , in bastlica
principes Arianorum, ctim |iost synodum Sardicen- Martyrum extra oppidom sita, Valente tum ejus luci
sein viderentur a communioiie secreii, coram po- episcopo in solatium assumpto, diversaius est. Csc-
siii a Julio Romanacurbis episcopo veniam jioposce- leruin Valens eallide per suos disposuerat, tit qtiis
runi, quod ionoxiura condemuassent : meritoque prselii fuisset eventns, primus cognosceiet: vel gra-
cum senleniia concilii Sardicensis absolulum pro- liam regis captans, si prior bonum nuntium dettr-
fessi suni. ^0 lisset : vel viise consulens, antecaplurus fogiendi
XXXVII. Interjecto deinde tenipore Athanasius, spatum, si quid contra accidisset. Ilaque paucis qui
ciKji Maicellum parum sanse fidei esse penitns com- circaregero erani, meiu trepidis, imperaiore anxio,
perisset, a communione suspendii, habuilque ille prirous nuntiat hostes lugere. Cum ille indicemjp-
hanc verecundiam , ul tnnti viri judicio nolatus sum iulromitti posceret, Valens, ut revereniiam sui
sponie concederel. Cscierumautea innocens, postea adderet, angelura sibi fuisse nuntium respondil.
depravatus, videri poierat jam lum nocens ftiisse Facilis ad credendum imperaior, palam postea di-
cum de eo fuerat judieaium. Nacti ergo Ariani istius- cere est soliius, se Vaientis merifis, non vitlute
niodi occasionem, conspirant petiitiis Sardicensis exercitus vicisse.
synodi decreta subvertere : etenim eis color qnidam XXXIX. Abhoc iniiio illecti priucipis extttlcre
snppetere videbatur, quod lam inj'iiste fuisset pro aninios Ariani, potestale regis usuri, ubi aucioi i-
Atlwnasio judicatum, quaro Marcellus fuerat absolu- tate sua parum valuissent. Igitnr eum seiiteniiam
tus, qui nunc etiain Athanasii judicio liaereiicusesse eonim, quam de Alkauasio dederant, nostri non
proharetur. Naroque Marcellus Sabellianre haeresis recipercnt, cdjcltim ab iroperatorc proponitur, ut
151 SULPICHSEVERI . 152
qni in damnationem Alhanasii non suscriberent, in A his certaminibus processum, ul isiiosmodi piacolis
exsilium pellerenlur. Corteruma noslris tum apud orbis lerrarum ioiplicarelur. Nani iialiam, Illyricum
Arelatem ac Biterras , oppida Galliarum, episcopo- atque Orientem Vnlens et Ursacius coeierique,quo-
rum concilia fuere. Petebatur, ut priusquam in rum nomina edidimus, infecerant. Gallias nostras
Athnnasium subscribere rogcrentnr, de fide potius Saturnius Arelatensium episcopus , liomo impotens
discepiarenl: ac lum demum de re cogniiscendum, el faciiosus, prcmebai. Ositim qtioque ab Hispania
cuin de persona judicium constiiisset. Scd Valens in eamdem perfidiam concessisse opinio fuii : quod
soeiique ejus prius Athanasii damnationem exlor- eo mirum alque incredibile vidclur, t|uia omni fere
quere cupiebant, de fide certate non ausi : ab hoc aelntissure lempore coiisianiissimus nnstrarnin par-
partium confliclu ngitur in exsilium Pauliims. In- tium,et Nica>i)asynodusaiicloreilloconfecta habeba-
terea Mcdiolanum convenitiir, tibi lum aderat im- lur: nisi fatiscente avo; etenimmajorceiilenariofuit,
perator. Eadcm illa contentio nihil invicem relaxa- ut sanctns Hilarius in epistolis referl; deliraveril.
bat. Tum Eusebius Vercellensium et Lucifer a Quibus rebus perturbato orbe lerrarum, el morbo
Caralis Sardinirc, episcopi relegati. Cseterum Diony- qtiodam Ecclesiis languentibus, segnior quidem.sed
sius MediolanensiumSacerdos in Athanasii damna- iion niinus gravis cnra principem exercebat: quod li-
tionem se consenlire subscripsit, duinmodo de lide B E cel Ariaui quibus favebal, superiores videreniur,
inter episcopos quscreretur. Sed Valens et Ursacius nccdum tamen de flde inter episcopos convenirct.
caeteriqtie, meiu plebis qnse catholicam fidem egre- XLI. Igitur apud Arimioum urbem Iialiac syno-
gio sludio conservahat, non ausi jdacula proliteri, dum coiigregari jubet: idque Tauro prscfectoimpe-
intra palalium congreganlur. Illinc epistolam subi rat, ttt collectos in unum non ame diiniileret quam
imperntoris nomine emiiiunt omni praviiate refer- in unam fldem consentircnt, promisso eidem con-
tam; eo nimirnm consilio, ut si eam rcquis auri- sulatu, si rem effectui tradidisset. Ita missis per
bus pnpulus recepisset, publica aucioritate cupitai Illyricum, Iialiam, Africam , Hispanias Galliasque
proferreot; sin aliter fuissel excepta, omnis iuvidiai Migistri officialibus, acciti aul macti quadringenli et
e=set in rege, et ipsa venialis : quiaetiam tum cate- aliqiiauto ampiius Occidcntales episcopi Ariminum
chiimenus sacramenium fitlei meriio videretur po- convenere : quibus omnibus annonas et cellaria dare
tuisse nescire. Igilur leclam in ecclesia epistolara) imperator prneceperai. Sed id nnstris (id est Aqui-
populus aversalur. Dionysius, quia non essct assen- lanis) Gallis ac Brilannis indecens visum : repudiatis
sus, urbe pellitur : slatimque ejus in locum episco- fiscalibus , propriis suniptibus vivere maluerunt.
pus subrogatur. Liberius quoque urbis Bontse elI Tres tanluii) ex Britannia inopia proprii publico usi
Hilarius Pictavoriim episcopus, dantur exsilio. Rlio- -C ( sunl, cum oblatam a caeieris coilalionem respuis-
daniiim quoque Tolosamim aotisiitem (qui naturaa seni, sanctitis puiantes fiscum gravare quaro siugu-
lenior, non tam suis viribus quam Hilarii societatee los. Hoc egp Gavidiuro episcopuro iiostrum quasi
non ccsserai Arianis) ertdem conditio implicuil : oblrectantem referre solitum audivi. Sed longe
cum tamen horaines parati essent Athanasium a aliter scnserim : laudique atlribuo episcopis tam
comraunione suspendere , modo ut de fide inierr pnuperes fuisse, ut nihil proprium haberenl, neque
episcopos quaererelur, sed Arianis oplimum visum n ab aliis potius qiiam flsco sumerent, tibi neminem
prsestantissimos viros a certamine submovere. ltaa gravabant. Ila in utrisqtie egregium exemplum : de
pulsi in exsilium, quos supra memoravimus, abbinc ic reliquts nihil memoria diguuin Iraditur. Sed redeo
annos quinque et quadraginla, Arbeiione et Lolliano 10 ad ordinem. Posteaquam omnes , ul supra diximus,
consulibus; sed Liberius paulo post Urbi redditur ob ib in unum collecti suni, fit parliuro secessic : Eccie-
seditiones Romaoas. Caeterum exsules satis constat at siam nostri obtiuent; Ariani tam oedemtum de in-
totius orbis studiis celebralos , pecuniasque eis in dustria vacantcm orationis loco capiunt, sed hi non
sumptura affaiim congestas , legationibus quoque ie ampliusquam octoginta : reliqui nosirarntn pnriium
eos plebis caiholicseex omnibus fere provinciis fre- e- eranl. Igitur Irequeniibus conciliis nihil actum, nos-
**tris in fide manentibus , illis de perfidia non ceden-
quentatos.
XL. Interea Ariani non occulle, ut anlea, sed :d libus. Ad poslremum placuit dtcem legatos mitii ad
palam ac ptiblice hseresis piaculapracdicabanl: quinin imperiiiorem, ul quseesset partium lides et senten-
etiam synodum Nicrpnam pro se inierpretanies,s, tia , cognosceret, scireique pacem cuin hsereticis
quam unius litterse adjeclione corrupcrant, caligi- ;i- esse non posse. Idem Ariani facinnl, mitiuntque
nem quamdam injecerant veritati: nam ubi oaoo-J&io-jov numero pari legalns , qui adversum nostros coram
erat scriplum, quod esl unius substantim,illi ouoiov-
i- imperaiore confligerent. Sed ex parie nostrorum
<nov,quod est similis substantim,scriptum esse dice-e- leguntur homines adolescentes, parum docii et pa-
bant : concedenies simililtidinem, dum adimerent nt ruin cauli : ab Arianis aulem missi senes caliidi el
a- ingenio valentes, veneno perfidise imbuti, qui apud
unitatem , quia multtim ab uuitate siinilitudo dista-
let regem facile superiores exstiteriint ; sed noslris
ret; ul, verbi gratia , piciura httmani corpnris esset
homini similis,nec tameu hiberethominis verilatein. n. niandaium ne quo modo cum Arianis comraunionem
Sed quidain ex his ultra processerant, «vo/ioroooVavav iiiireut, omniaque iutegra synodo reservarent.
id est; dittimilem mbttantiam t conlirmantcs , eoqueue XLIL Ijiterim iri Oricnte eaemplo OccWknii*
153 HISTORIA SACRA. LIB. II. 154
lium, impcrator jubet cunctos ferc episcopos apud A J ster Faegadius , et Servatio Tungrorum episcopus.
SelenciiimIsauriae oppidum congregari, qua terope- Hos, quia minis et lerriculis non cesserant, Taurus
state llilarius quarlum jam exsilii annum in Phry- precibus aggrediiur, ac lacrymans obtestatur, mi-
gia agens, inler reliquos episcopos, per vicariuin ac liora uii consttlereot : clausos intra unam urbem
prx.-ideni daln evectionis copia, adesse ccmpellitur. episcopos jam septimum mensem agere: injurin liie-
Ctiin tamen nihil de eo specialiter mandnsset impe- mis et inopiaconfectis nullani spem reversionisdari;
rator, judices lantum generalem jussionem secuti, quis tandem esset finis ? sequerentur plurium exeni-
qua omnes episcopos ad concilium cogere jubeban- plum : auctoritatem saltem ex numero sumerent.
tur (hunc quoque inier reliquos volenles miscere , Enimvero Fsegadius paratum se exsilio atque ad
ul ego conjicio). Dei nolu ita gestnm, nt vir divina- omne supplicium in quod deposcereiur , profneri :
rum rerum instruclissimus, cum de fide disceplan- se ab Arianis conceptam lidem non receplurum. Ila
dum erat, interessei. Is ubi Seleuciam venit, magno in hoc ceriarnine aliquol dies tracii. Ubi parum ad
cum favore excepius ornnium in se animos et studia paeera proficiebant, paulatim et ipse infractier, ad
ccnverleral; ac primuro qusesilum ab eo, quae esset exlremum proposita conditione evincitur. Namque
Gallorum fides: quia lum Arianis prava de ncbis Valens et Ursacius affirmantes prresentem fldem ca-
vulgaotibiis suspecti ab Orientalibus habebamur, B ] iholicaratiooeconceptam,abOrienlalibiisimperatore
irionymam soliiarii Dei unioneni secundum Sabel- auctoreprolatam, cum piaculo repudiari, et quis-di-
lium credidisse. Sed exposita fide stra, juxta ea quac scordiarum finis forel, sf, qtioeOrientalibus placuis-
Nicaeseerant a Patribus conscripla , Occidenlalibus sei, Occidentalibus displiceret ? Postremo, si quid
perhibuit lestimonium. Ita absolutis omnium animis, minus pleue praesenli lide ediium videretur, ipsi ad-
intra conscienliam communionis, nec noo eliam in derent quae addenda puiarent: praebituros se in his
societatem receptus, concilioqtte adscitus est. Agi quae essent adjecta, consensum. Favorabilis profes-
deinde cceplnm : reperlique pravse hseresis auctores, sio pronis omniuro animis excepta, nec ultra noslri
alquc ab Ecclesire corpore avulsi. In eo numero repugnare ausi, jam quoqtio modofinem rebus impo-
fnere Georgius nb Alexandria, Acacins, Eudoxius, nere copientes. Dein conceplse a Faegadio et Serva-
Uranius, Leonlius, Theodosius , Evagrius, Theodu- lione professiones edi ccepere, in queis primum
lus. Sed coofecla synodo, decrcta ad imperalorem damnatur Arius, toiaque ejus perfidia : calerum
legatio quaegesia insinuaret. Damnali qunque ad re- non eliam Patri aequalisel sinc initio, sine lempore ,
gem profecti, saiis freti sociorum viribus et Princi- Dei Filius pronunliatur. Tum Valens, lamquam no-
pis societate. slros adjuvans, subjccit senteniiam cui inerat occul-
XLIil. Inierea legatos Ariminen>isconciliiex parle <
C tus dolus : Filium Dei nou esse creaturam sicutcae-
nostrorum compellil imperalor uniri hserelicorum teras creaturas : fefellilque audienlcsfraus professio-
communioni, eisdemque conscriptam ab improbis nis. Etenim his verbis, quibus similis esse caeieris
fidem tradil verbis falleulibtis involutam , quae ca- creaturis Filius negabalur, creatura taraen, pnlior
tholicam disciplinam perfidia latente loqueretur, lantum cseteris, pronuntiabatur. Ita neulra pars vi-
namqiie usimverbum tamquam ambiguum et temere cisse se peuitus, aut vietam putare poterat: quia
a patribus usurpalum , neque ex aticloritale Scri- fides ipsa pro Arianis, professiones vero poslea ad-
pturarum profectum sub specie falsoc ralionis abo- jectae pro noslris eraot, proeler illam quam Valens
lebat, ne unius cuin Patre subslantise Filius crede- subjunxerat, quse lum non intellecia, sero dcmuni
reiur. Eadem fides similem Patri Filium fatebalur; nnimadversa csi. Iloc vero modo concilium dimis-
sed interius aderal frauspnraia, ul essetsimilis, non sum, bono initio, lcedo exitu consummatum.
esset aequalis. Iia dimissis Iegatis pracfeclo manda- XLV. lgitur Ariani , rebns nimiuro prospere et
tum, ut synodum non anle laxarel qnam conscri- secundum vola fluentibus, Constanlinopolim ad ira-
ptae fidei conseniire se omnes subscriptionibus pro- peralorem concurrunl. Ibi repertos Seleuciensis
fitereotur : ac, si qni pertinacius obsisterent, dum- synodi legaios vi regia compellunt exemplo Occiden-
modo is numerus intra quindecim esset, in exsilium "I talium pravam illam fldem recipere : plerique ab-
pellcreniur. Sed regressis legalis, licet vim reginm nuenles, injuriosa custodia ac famevexati, captivam
deprecantibus, negala communio. Enimverocomper- conscientiam dedere ; multi constantiusretinentes ,
tis quse decreta eraot, maj'or rerum et consiliorum adempto episcopatu, in exsilinm detrusi, aique in
pertuibnio : deio paulatioi plerique nostrorum , eorum locum alii dali. Ita oplimis sacerdolibus aul
pariio) imbecillitate ingenii, partim taedio peregri- raelu territis, autexsiliodeduciis , perfidise pauco-
nationis evicti, dedere se adversariis, jam posl re- rum cuucli coucesseranl. Aderat ibi tum Hilarius, a
dilum legatorum superioribus, et ecclesiam, noslris Scleucia legalos secutu.s, nullis certisde se mandatis
iode deirusis, obiineotibns : factaque semel inclina- opperiens imperaloris volunlatem, si forsiiao redire
tione animorum, catervatim in parlem alteram con- ad exsilium jubereliir. Is ubi exlremum fidei pericu-
cessum, donec ad viginti usque nostrorum numerus lum animadverlit : Occideutalibus deceplis, Orien-
immiinitiis est. lales per sccltts vinci; Iribus libellis publice dalis,
.. XLIV. Setl lii quanlo pauciores, tauto validiores audientiam regis poposcit, ul de lide coram adver»
«rnrit: corjstaniissimosqiieinicr eo3 habebanir rio» tMte dlsceptatett U vero Arlatii maximopere olj*
1'5 SULPIClI SEVERI 1"!«
miere, pnsiremo qnasi dtscOrdireseminarittin etper- A etiam cpnjnratione susceperant : qnond Hyginus,
lurbator Orientis, rediread Gallias j'nbelitr absque episcopusCordubertsis, ex vicino agens , comperta
exsilii indulgentia. Vermnubi permensus est orbem ad Idacium EmerilrE sacerdolera relerrcl. ls vero
pene terrarum malo perfldiaeinfectum, duhiusani- sine modo, et ultra quam oportuit, Insianlitim so-
mi et inagna ctirarum mole sesiiinns, cum plerisque ciosque e.jns lacessens , facem quamdam nascenli
videretur non ineundam cum his cnmmunionemqui incendio subdidit : ul exasperaverit malos poiius
Ariminensem synodnm recepissenl; optimum factu quatri compresseril.
arbitraiusrevocarecunclos ad emendationem et poe- XLVII. Igiiur posl mtilla inler eos et digna me-
nileutiam, freqoentibus intraGallias COnciliis,atqne moratu certamina, apud Caesarauguslam synodns
oirinibus fcre episcopisdeerrore profitentibus, apud congrcgatur : cui tum etiam Aquitani episcopi iuier-
Ariminum gesla condemnat, ei instntum pristinum fuere. Verum haeretici commiltere se judicio non
eeclesiarnm fidem reformat. Resistebat sanis consi- trasi: in absenies tum lata senlentia, damuaiique
liis Satitrnlniis, Arelateusiiim episcopus, vir Sane Insiantius etSalvianus episcopi, Elpidius et Priscit-
pessimus etingenio malo pravoque; verum etiani, lianus laici. Additura eliam, ul si quis damnalos in
praeter hrcresis iiiliimiam, multis atqne infandis cri- communionemrecepisset, sciret in se eamdem sen-
minibusconvicius Ecclesia ejectus est : ila partium R B lentiam promeodam. Atque id Ilhncio Sossubensi
vires amisso duce infractre. Palernos etiam a Petro- episcopo negoiium datum, ut decrelum episcoporum
coriis seque vecors, nec detreetans perfidiam profl- in omnium notitiam deferret, maximeque Hyginum
leri, sacerdotio pulsus , coeteris venia daia. lllud exlra commnnionem faceret: qui cum primus om-
apud otnnes constilit, unins Hilarii beneficio Gallias nium inseciaripalnmhaereticoscoepissel, postea lur-
nostras piaculo h.rresis liberatas. CaeterumLucifer piter depravatus in communionem eos reccpisset.
lum Antiochiaelonge diverSa senlentia fuit : nam in Interim Insiantius el Salviantis damnati judicio sn-
tantum eosqui Arimini ftierant, condemnavit, ut se cerdotum, Priscilliaoom, etiam laicum, scd princi-
etiam ab eorum communione secreverit, quieos sub pem malornm omnium, una secum Ca?saraugustana
satisfaciiooe vel preniteniia recepisseni. Id recle an synodo notatum, ad confirmandas vires suas episco-
perperam coosrituerit, dicere non ausim. Paiilinus pum iiVAbilensi oppido coostituunt: rati nimirum,
etRhodaniusin Phrygia defuncii. Hilarius sexto an- si liomiiiemacrem etcallidum sacerdolali auctoritaie
no posiquam redierat, in patria ohiit. ariuasscnt , tutiores fore sese. Tum vero ldacius
XLVI. Sequuntnr lempora oetatisnostraegravia et alque Ilhacius acrius iostare, arbitranlos posse inler
periculosa, qnibus noo usitato malo pollulae Eccle- iuitia malum comprimi; sed parum sanis consiliis
sirc et perliirbatnomnia. Namqne tnm primum infa-. C ssecularesjndices adeunt, ui eorum decretis atque
mis illa Gnosticornm hoeresisintra Hispanias depre- exsecutionibus hicreiici urbibus pellereniur. Igilur
liensa, superstiiio exitiabilis, arcanis occultata se- posl multa et fceda certamina, Idacio supplicanle
cretis. Origo istius mali Orieos ac jEgyplus. SedI elicitura Graliano tuin imperaiore rescriptum, quo
quibus ibi iniiiiscoaluerit, baud facile esl disserere. universi hocretici excedere non ecclesiis tanlum aul
Primtis eam intra Hispanias Mitrcusiiitnlii, yEgypto) urbibus, sed extra omues terras propellijubebantur.
profectus, Memphi ortus. Ilujus audiiores fuere5 Qno cortiperlo, Gnoslici diffisi rebus suis, uon ausi
Agape qusediimnon ignobilis mulier el rbetor Elpi- j'iidicii)certare, spontecessere qui episcopi videbiin-
dius. Ab his Priscilliamis esl insiitutus, familia no- lur : caeteros metus dispersit.
bilis, prredives opibns, acer, inquies.facundiis, multaI XLVHI. At lum Inslantius, Snlvianus et Priscil-
lectione eruditus, disserendi ac disputandi promptis- lianus Romam profecii, ui apud Damasum Urbis ea
simus : felix profeclo, si non pravo studio corrupis- lempesiate episcopumobjecia purgarenl; sed itereis
set optimum ingeniom. Prorsus multa in eo animi ett praeter interiorem Aquilaniam fuit, ubi tum ab im-
corporis booa ceroeres: vigilare moltum, famem acc peritis magnificesuscepti. sparsere perfldioesemina,
siiim ferre poterat : habendi minime cupidns, utendii maximei|ue Elnsanam plebem, sane tom bonaro et
parcissimus. Sed idem vanissimns, ct plus justoin-- D 1 religioni studentem, pravis prrndicationibus perver-
flalior profanarum rerum scientia : quin el magicass tcre. A Burdigala per Delphinum repulsi, lamen in
artes ab adolescentia enm exercuisse crediiiiin est. agroEiichrotiaealiquanlisjier moraii, infecerenoi)nul-
Is ubi doclrinam exitiabilem aggressus esl, mnltos5 los suis erioribus. Iode iler cceptum ingressi, lurpi
nobilium pluresque populares ancloritale persua- sane pudibundoque comitalu,cum uxoribus aiqne
dendi ct arle blandiendi allicuit in societaiem. Ad1 alienis eiiam feminis, in queis erat Euchrotia , ac
hoc mnlieres novariiin rerum cupid.it, fluxa lide, ett filia ejus Procula : de qua luit in sermonehominum,
ad omnia curioso ingenio, catervatim ad eum con-- Priscilliani slupro gravidam pari.um sibi graminibus
fluebant: quippe humilitniis speciem ore el liabiluii abegisse. Hi nbi Romam pervenere Damaso se pur-
prreiendens, honorcm sui et revereniiam cunctis in- gare cupienles, ne in conspectuin qnidem ejus ad-
jecerat.Jatuquepaulatimperfldiicisiiustabespleraqne e missi sunl. Regressi Mediolanum,seiineadversanlem
Hispaniaepervaserat : p^iiinet nonnulli episcopoium1 sibi Ambrosium repererunl. Tum verlere consilia ,
depravati; inter quos Insiantius eiSalvianus Priscil- ut (quia duobus episcopis , quorum ea tempestate
lianum non solurn consetisione, sed sub quadamu summa aucioritas erat, non illuserunt) largiendo e|
157 HISTORIA SACRA. LlB. 11. 1S8
ambiendo ab impcratore cupila extorquerent. Ila A scopo, viro plane Aposti lis-coi.fcrondo, palnm ob-
corrupio Macedonio tum magisiro officiorum, rescri- jectare haeresis infaminra : namque tum Martinus
plum eliciunt, quo calcatis quse prius decreta erant, apud Treveros constiiiitus, nori desinebat increpare
rcstitui Ecclesiis jubebantur. Hoe 1'reli Insianlius et Ithncium, ul ab aeetisaiione desisterei; Maximum
Priscillianus repetivere Hispanias (nam Salvianus in orare, ut sanguine infelicium absiineret; satis su-
urbe obierat), ac tum sine ullo ceriamine Eccle-ias perqtie stifficere, ut episcopali sententia hacrelici
quibus praefuerant, recepere. jiidicali Ecclesiis pellerenlur; nnvum esse el inau-
XLIX. Verum Itbacio ad resistendum non animtis, diium nefas , cansam Ecclesioejutlex sarculi judica-
sed facuilas defuit: qnia haeretici corruplo Volventio ret. Denique qunad usiiue Mnrlinus Treveris fuit,
proconsule vires suas confirmaverant. Quin etiaroIlha- dilata cogfillto est; pt mox discessurus egregia auc-
ciusahhisquasi|ierliirbaior Ecclesiarum, reusposlu- loritate a Maximo elicnit sponsioncm , niliil cruen-
latus, jussusque per atrocemexsecutionemdeduci, tre- tnm in reos consiitiiendum. Sed postea imperalor
pidusprofugitad Gallias. Ibi Gregorium prsefectumad per Magnuinet Rufum episcopos depravaius, el a
iit;quicomperlis qure gestaeranl, rapiadseturbarum mitioribus consiliis deflexus, causam prrffeclo Evo-
auctores jubet, ac deomnibus ad imperatorem refert, dio permisit, viro acri et severo, qui Priscillianum
ut haerelicis viam ambiendi praecluderet. Sed id B gemiuo judicio autlilum , conviclumque maleflcii ,
frustra fuit, quia per libidinem et polentiam pauco- nec diflitenleni obsccenis se studtiisse docltinis,
rum cuncta ibi venalia erant. Igitur bnerelici suis nocturnos eliam tuipitim leiiiiiiaruiii egisse conven-
artibus, grandi pecunia Macedonio data, oblinent ut tus , nudiimque orare solitum , nocentem pronuu-
imperiali auctcritaie praefectoereptacognitio Hispa- liavit, redegitque in custodiam, donec ad principem
niarum vicnrio (nam jam proconsulem habere de- referrel. Gestis ad palaiium delatis, censuit impe-
sierant) missique a magistro offlciales, qui Itba- ralor Priscillianum sociosque ejus capitis damnari
cium lum TreverisngentemadHispaniasrelraherent; oportere.
qnus ille callide frustralur : ac postea per Pritati- Ll. Caeierum Iibacius videns quam invidiosum
nium episcopum defensus illusit. Jam lum rtimor sibi apud episcopos forel, si accusator etiam postre-
incesserat, Clemenlem Maximum iuira Britannias mis rerum capitalium judiciis asiitisset (etenim ite-
sumpsisse imperium, ac brevi in Galliaserupturum. rarijudicium necesse erai), suhlrahit secognitioni:
ba liini Iihacius sialuil, licet rebus dubiis, novi im- fiustra , callido jam scelere perfecto. At tum per
peiaiorisadventum exspeclare : interim sibi nihil Maximum accusalor apponitur Patricius quitlam ,
ardianduni. Igiliirubi Maximusopnidum Treverorum flsci patronus : ita eo insisiente Priscillianus capitis
vicior ingressus esl, ingerit preces plenas in Priscil- C tlimnaitis esi, unaque cum eo Felicissimtis et Ar-
lianum ac socios ejus invidiaealque criminum. Qui- menitis, qui nttper a catholicis, cum essent clerici,
bus permotus imperaior, daiis ad prseferlum Gallin- Priscillianum secuii descivernnt. Latronianus quo-
riiin atque ad vicarium Hispaniarum lilleris, omnes ijtie et Euchroiia glatlio perempti. Inslaniius qtiera
omnino quos labes illa involverat, deduci ad syno- siiperius ab episcopis damnaluni diximus , in Syli-
tlum Burdegalensem jnbet. Ita dedttcii Insiantitts et nam insulam , quse ultra Britannias sita esl, depor-
Priscillianus: quoruni Instantius prior jussus causam lalus. Iliim deinde in reliquos sequentibus judiciis ,
dicere , poslqnam se parurn expurgabai, indignus damnalique Asarinus et Aurelius diaconus gladio.
csse episcopatu pronuntialus est. Priscillianus vero, Tiberiaotis, ademplis lionis, in Syliuam insulam
ne ab episcopis atidireiur, ad principem provocavit; dalus. Terlullus, Polamius el Joannes, lamquam
permissumque id noslrorum inconslantia, qui aut viliores personae et digni misericordia, quia nnte
sententiam in refragantem ferre debuerant, aut si quoestionem se ac socios prodidissent, tempoiario
ipsi suspecti habebantur, aliis episcopis aiitlieiiiiarn exsilip intra Gallias relegati. Hoc fere modo hnmi-
reservare, non causam imperatori rle lam manifestis nes luce indignissimi, pessimo exemplo , necali aut
criminibus permitlere. Ita omnes quos causa invol- exsiliis mulclali : qnod initio jnre judiciorum et
verai, ad regem deducii. D egregio publico defensum , postea Ithaciiis in jurgiis
L. Sccuti eliam aceusatores Idacius et Ithacius solitus , ad postremum conviclus, in eos reiorque-
episcopi: quorum siudium in cxpugnandjs hrrreticis bat, quorum id mandato et consiliis effecerat, solns
non rejirehendereni, si non studio vincendi plus lanien omniiim episcopatti detrusus : nam Idacius,
quam oportuit certassent. Ac mea quidein senten- licet miinis nocens, sponte se episcopatti abdica-
lia est, milii tara reos quam accusalorcs displicere. veral : sapienter id el verecunde, nisi poslea amis-
Certe llhacium nibil pensi, niliil sancti habuisse stim locum repetere tentasset. Caterum lJriscilliano
definio : fuit enim audax , loquax, impudcns, sunip- occiso non solum non rcprjessa est bmesis, quae
ttiosos, ventri el gulae plurimnm imperliens. Ilic villo auctnre proruperat, sed cnnflrmaia , latius pro-
slultitise eo ttsque processerai, ut omnes etiam pagata est: namque seclatores ejns, qui eum prius
sancios viros, quibus attt sludjuni inent lectionis, utsanctuiri bonoraveran 1, posten utmartyrem colere
aitt proposiium eral certare jejuniis, tamquam Pri- coeperuol. Perempiorum corpora ad liispanirjs ro-
scilliani socips aut discipulos, in criinen arcesseret. laia , magnisque obsequiis celehrata eorum funera.
Ausiis etiam miser est ea tempeslate Mariino epi- Qttin et jurare per Priscillianum summa religio pu-
159 SULPICII SEVERI 100
tabatur. Ac inter nnstros perpetuum discordiarum Ainvidia,
. factione, libidine , avaritia, arrogantia ,
bellum exarserat, quod jam per qnindecim annos somno, desidia essent depravata : postremo plures
foedis dissensionibus agiiaium, nullo modn sopiri adversum paucos bcne consulentes, insanis cnnsiliis
poterat. Et nunc, cum maxime discordiis episcopo- et pertinacibus sludiis certabnnt : inier haec plebs
mni turbari aul misceri omnia cernereiitur, cunc- Dei et oplimus quisque probro atque ludibrio habe-
taque per eos odio aut gratia, melu, inconstantia, batur.

SULPICII SEVERI

DE VITA BEATI MARTINI

LIBER UNUS.

AUCTORIS AD DESIDERIUM EPISTOLA

DE LIBRO VITJE B. MARTJNI.

SEVERUS DESIDERIO charissimo salutem. ] perpendant, el sequo animo ferant, si aures eorum
B
Ego quidcm , frater unanimis , libellum quem de vitiosus forsitam sermo perculerit : quia regnum
vita sancti Marlini scripseram, scheda sua premere, Dei non in eloi|uentia, sed in fide constat. Memine-
et inlra domesiicos parieies coliibere decreveram ; rint eiiam, salutem ssecnlo non ab oratoribus, sed
quia , ut sum nalura inlirraus, jtidicia huiiiaiia vi- a piscaioribus prsedicatam ; cura utique, si uiile
labaro, ne (qtiod fore arbitror) sermo incultior fuissel, id qnoque Dominus praestare poluisset. Ego
legenlibus displicerct, omniutuque reprchensioue enim cum primnm auiinum ad scribendum appuli ,
dignissimus judicarcr, qui materiam disertis merito quia nefas putarem tanti viri laiere viriutes, apud
scriptoribiis reservandam impudens occupassem : me ipse dccidi ut solcecismisnoirerubescerem: quia
sed pelenti libi saepius negnre uon potui. Quid enim nec magnam istarum uinquam reium scienliam con-
esset, quod nou amori tuo vel cum delrimento mei ligissem; el, si quid ex his studiis oliro foriassc
pudoris impeiitletem? Verumiauien ea tibi iiducia libassem , tdtum id desuetudine lanii lemporis per-
libellum edidi, qua nulli a le prodendum reor; quia didissem. Sed tamen , ne nos maneat lam mnlesta
id spopoudisti. Sed vereor, ne tuei janua sis futurus, defen^io, supi>resso, si libi videlur, nomine libel-
et emissus semel non queat revocari; qnod si acci- lns edalur. Quod ul fieri valeat, titulum tronli erade,
derit, et ab aliquibus eum legi videris, bona id ve- ut muta sit pagina; aui, quod sufflcit, loquatur
nia a lecioribus postulabis, ut res poiius quam verba maieriam , non loquatur auctorem.

INCIPIT LIBlER.

I. Plerique mortales studio et glorise saecnlari Q sophantem ? cum eos non solum imiiari stnltitia sit,
inaoiter dediti exinde perennem, ut putabant, me- sed non acerrime etiam impngnare, demeulia:
moriam nominis sui quaesiverunt, si vitas clarorum quippe qtii humnnam vitam prsesenlibus lanlum ac-
virorum siylo illnstrassent. Quacres ulique non pc- tibus aeslimantes, spes suas fabulis , animas sepul-
rennem quidem , sed aliquantulum tamen conceplae cris dederint: siquidem ad solnm hominuin inemo-
spei Irncluin afferebat: quia et sui memoriam, licet riam se pcrpeluandos crediderunt; ctini hominis
incassuni , propagabant; et proposiiis magnornm officiumsit, perennem potius vitam qnani perennem
virorum exemplis non parva semulatio legeutibus memoriam quaerere, non scribemio aut pugnnndo
exciiabaiur. Sed tamen nihil ad beatam illam scter- vel pbilosopl/ando, sed pie, sancte religioseque vi-
namque vitam lirec eorum cura peninuit. Quid enim vendo. Qui quidem error humanus lilteris tradiius
aut ipsis occasura cum sseculn scriptornm suorura in tantiiin valuil, ul mullos plane semulosvel inauis
gloria prqfuil ? aut quid posteritas emoliimeiiii tulit philosopbire, vel stullae illins virlutis invenerit;
lefceiiddHeetoram pugnahtem i aat Soeralem phllo^ Unde facttitUstnihl ojiufi» jifBlltim vldeotj «I riiar!*
161 DE VITA B. MARTlNlLIBER UNUS. 164
sanciissimi viri, exemplo aliis mox fuluram, per- A daro bonis operibus baplismntiscandidatum : assis-
scripsero : quo ulique ad veram sapieutiam et cce- tere scilicet laboranlibus, opem ferre miseris , alere
lestem miliiiain divinamque viriutem legentes inci- egentes, veslire nudos : nihil sibi ex militise sli-
tabiinlur. In quo ita nosiriqunque raiionem commodi peudiis prseler quotidianum victutn reservans, jam
ducimus, ut uon inanem ab hominibus memoriam, lum Evangelii non surdus auditor de crastino non
sed aelernum a Deo prsemium exspectemus: quia cogilahat.
etsi ipsi non ita viximus, ut aliis exemplo esse jios- III. Quodam iiaque tempore, cum jam nihil prae-
simus; dedimus tatnen operam , ne his lateret qui ter arma etsiruplicem militisevestem haberet, media
esset imitandiis. Igitur S. Marlini vitam scribere hieme (quse solito asperior inhorruerat, adeo ut
exordiar , ut se vel aote episcopatora vel in episco- plerosque vis algoris exstingueret) ohvium habet in
palu gesserit. Quamvis nequaquam ad omnia illius porta Ambianensiumcivitatis paupereninudum : qui
potuerim pervenire , adeo ea in quibus ipse tantum cum prselereiiutes ut sui misererentur oraret, om-
sibi consciusfuit nesciunlur, quia , laudem ab homi- nesque mi>erumpraeterirent; intellexit vir Deo ple-
nibus non requirens, quantum in ipsofuit, omoes nus sibi illiim, aliis niisericordiain non praesianti-
virtutes suas lalere voluisset. Quaroquam etiam ex bus , reservari. Qtiid tamen ageret? nihil prarler
his quse comperta nobis erant, plura omisiinus: B I clilamydem, qua indutus erat, habebal : jaui enim
quia sutficere credidimus , si lanlum excelleutiora reliqua in opus simile ronsumpserat. Arrepto iiaque
nolareniur. Simul et legeiilibns consulendum fuit, ferro, quo accinctus*erat, mediam dividil, parlemque
ne quod bis pareret copia congesta fasddium. Obse- ejus pauperi tribuit, reliqua rursus induilur. Inlerea
cro aulem eos qui lecturi sunt, ut fidemdictis adhi- de circumstanlibus ridere nonnulii, quia deforrois
beant; neque me quidquam nisi compertum et pro- esse triincatus habitu videretur : multi tamcn.quibus
batum scripsisse arbitreutur : alioqtiin tacere, quam erat mens sanior, altius gemere, quod nihil simile
falsa dicere, inaluissein. fecissenl; cum utique plus habenies , vesiire paupc-
II. Igitur Mariinus Sabaria Pannoniarum oppido rem sine sua nudilate potuissent. Nocte igiiur iuse-
oriundus fuit, sed intra llaliam Ticini alius est, cuta, cum se sopori dedisset, vidit Christum clila-
pareniibus secundumsseculidigniiatem non infunis, niytlis suae, qua pauperem lexerat, parle vesli-
geutilibus tamen. Pater ejus miles primum , post tum. Iniueri diligentissime Dominum, vestemque
tributius miliiuni fuit. Ipsearmatam railitiam in ado- quaro dederat, jubetur agnoscere. Moxad angelo-
lescentia secutus, inter scholares alas sub rege Con- rum circumstantium mulliludinem audil Jesum
stantio, deinde sub Juliano Csesare miliiavit: non clara voce dicentem : Maninus adhuc caleuhumenus
tamen sponte : quia a primis fere annis divinam po- C ( hac me veste contexit. Vere memor Dominusdicio-
tius servitutemsacra illuslris pueri spiravil infamia. rum suorum (qui ante prsedixerat: Quamdiu fecistis
Namcura esset annorum decera, inviiis parentibus uni ex minime istis, mihi fecistis) se in paupere
ad ecclesiam confugit, seque catecbumeiium (ieri professus est fuisse vesiitum; et ad confirmandum
poslulavit. Moxmirtim in modtimtotiis in Dei opere tam boni operis testimonium, in eodem se liabitu
conversus, cumesset anuoruirrduodecim , ereraum qtiem pauper acceperat, esl dignalus ostendere. Quo
concupivil: fecissetque votis satis, si aelatis infir- viso, vir beatissimus 11011 in gloriam est clalus hu-
mitas noii obsiitissei. Animustamen aut circa mo- manam, sed bonitatem Deiin suo opere cognoscens,
nasteria, aut circa ecclesiam semper inlentus, me- cum esset annorum duodevigioti, nd baptismum
ditabatur adhuc in aetatepuerili quod postea devotus convolavit. Nec laiiien statim militiae renuotiavit,
implevit. Sed cum ediclumessel a regibus, ut ve- tribuni sui precibus evictus, cui coniubernium fa-
teranorum lilii ad mililiam scribereniur; prodente miliare prsestabat. Elenim transacto tribunatus sui
paire, qui felicibus ejus actibus invidebat, cum tempore, renuniiaiurum se sseculopollicebatur. Qua
esset annorum quindeciin, caplus et catenatus sa- Martinus exspectatione suspensus, per biennium
craiiienlis militaribus implicatus est, uno laiiium fere posteaquara est bapiisma consecutus, solo licet
servo comite contentus, cui lamen versa vice do-1D oomine, militavit.
mintis serviebat, adeo ut plerumque ei et calcia- IV. Interea irruentibus inira Gallias barbaris,
menta ipse detraherel et ipse detergeret; cibura Juliauus Caesarcoaclo in unum exercitu apud Van-
una caperent, liic tamen sacpiusminisiraret. Trien- gionura civitatem, donalivum ccepit erogare militi-
nium fere ante bapiisma in armis fuil, integer la- bus:et, ut est consueludinis, singuli citabantur,
raen ab iis vitiis, quibus illud homiuum genus donec ad Marlinumventum est. Tum vero oppor-
implicari solet. Mulla illi circa commililones bcni- tunum tempus exisiiroans, quo peleret missionem
gnitas, mira cnritas ; palientia vero atque humililas (neque enim inlegrum sibi lore arbitrabalur si do-
ullra huinanum modum. N.nn frugalitaiem in eo naiivHinnon inilitaturus acciperet) : Ilacienus, in-
laudare non est necesse, qua ita usus esi, ut jam quit ad Ciesarem , militavi tibi: patere ul ntnic mi-
illo tempore non miles, sed mouachus pularelur. litem Deo : donativum tuum pugnaturus accipiat:
Quibusrebus iia sibi omnes commiliioues stios de- Christi ego miles sum; pugnare mihi non Iicel. Tum
vioxerat, ut eum miro affeciu venerarentur. Nec vero adversus hanc vocem tyrannus infremuit, di-
dum lamen regeneratus in Christo, agebat quem- cens, eum metu pugnse,qurepostera die erai futura,
m SULPICil SEVEIU 164
non religionis.gralia detrectare militiam. AtManiuus A rens; cumque.id a Marli.noresppnsi accepisset, se,
inlrepidus, iinmo illato sibi tcrrore conslantior: Si qno Domiuus vocaret, intcijdere, ait ad eum : Qno-
boc , inqiiit, ignavisc ascribilor non fidei, craslina cunt.|ue ieris, vel qusecumq(ie tentaveris, diabolus
tlie ante aciero inermis asiabo:etin noniine Dnmiui tibi adversabiiur. Tunc ei proplietica voce respon-
Jesu , signo cruris ii.ou clypeo prolecius aut galea, tlit : p.oniiuus mibi ailjulor est; i\o.n limebo quid
Ijoslium cuneos penelrabo securus. Retrudi ergo in faciat ijiibi bomp. Slalimque e conspeclu ejus ini-
custodiam jubeiur, faciurus lidem diclis, ul inermisi micus evanuil. Itnquc ut animo ac mente coocepe-
baibuis objicerelur. Posiera die hostes legatos dc: rat, roatrem geutilitalis absohit errore , patre in
pace miserunt, sua ornnia seseque dedenles. Unde ijial.is perseverante : plures tamen sijo salvavit
quis dubiiet banc vere beati viri fuisse victoriam, cxeoiplo. Deinde (cum hsercsis Aiiana per loluni
cui praesliium sit, ne inermis ad prscUum roittere- orbe.ui ct maxime inlra lllyricum pullulassel) cum
lur? elquamvis pius IJoiniiiiisservaiemililem suum, adyersus perfidia.msacerdotum solus pene rjcerrime
licel inler hosiium gladios et lcla, potuisset; lamcni pugnaret, miiliisi|iie suppliciis esset aflecius (nam
ne vel aliorum mortc Sancti violaretur obtuius, exe- el publice virgis cacsusest, et ad exlreraum de civi-
iiiil pugnae neeessiiatem : neque euim aliam proi lale exire coinpiilsiis), Italiaro repelens, cuiii intra
milile suo Cbristus debuit prreslare vicloriam, quam B I Gidlias quoi|iie discessu sancli Uilarii, quern ad exsi-
ul, subaclis siije sauguine hostibus, tiemo more- lium liscreiicorum vis coegerat, turbatani ecclesiam
reiur. comperisset, Metliolanisibj monaslcrium sialuit. Ibi
V. Exinde relicta militia , sanctum Ililarium Pi- quoque eum Auxenlius, auc.tpr et princeps A.riaoo-
ctavse episcopum civilaiis, cujtis uuic in Dei rebusi rum, gravissime insectalus esl; inuliisque aOectuui
speclaia el cognita fides babebitur, expeiivit; et injuriis de civitate exturbavit. Cedendum itaque
aliquamdiu apud eum comraoratus est. Tentnvit temppri arbilriilus, ad insulanj Gailinariam nomiue
aulem ideni Uilarius imposito diaconii olficio sibii secessit, conrile qttodam presbyiero , magnarutn
cuni arclius implicare, et niinisicrio vincere divino. virlutura viro, Ilic aliquamdju. radicibns vixit ber-
Sed cum saepissime reslilisset, indignum se essei barum : quo tempore hellcbprunj, veiienatiirri, ul
vociferaijs; inteUexit vir altioris ingenii, lioc eumi ferunl, granien in cibum sumpsit: sed cum vim ve-
modo posse co.nslriiigi, si id ei olficii imponeret, ini neni in se grassantis vicina jam morie scnsissel,
quo qttidam locus injurise videretur. Iiaque exorci- imminens pericttlum oratione repulit, stalimqiic
stam eum esse praecepit, qtiani ille ordinationem, ne: oinnis dolor fugalus est. Ncc mtilto post, ciiijt sancto
despexisse tamquam humiliorem viderelur, non re- Ililario comperisset regis poatiiteriiiapoleslalem in-
pudiavii, Nec multo posi admonitus per soporem til. G ( duliaui fuisse redeundi, Rpjnie ci lenlavii oncurrere,
patriaro parentesque, quos adhuc gentiliias deliue- profectusque ad urhem est.
bat, religipsa solliciludiue visiiarel, cx vulunlate' VI.I.Cum jam Hilarius praeterisset,, iiq cjim est
sancii Hilarii profectus esl, multis ab eo astriclus> vesligiis prosecutus; cumque ab eo gralissime fuisset
preciljus et lacrymis ut rediret. Mceslus,ut ferunt,, susceplus, haud longe sibi ab oppidp monajsierium
peregrinaiionem illam aggressus esl, conlestatus> collocavit. Quo lempore seei quidain calecliunienus
fratres, iiiulla se adversa passuruni; quod posteai junxil, cupicns sancfissiini. viri instilpi disciplinis;
probavit eventus. Ac primum inler Alpes devia se- paucisque inlerppsitis diebus languore correptus vi
culus incidit in lalrones, cunique unus securi elevalai febriura laborabat. Ac lum Maninus forte djs.cesse-
in caput ejus librassel icium, ferienlis dexteram' rat; et cunj per triduum defuissel, regressns, corpus
snstinuii aller; viuciis tamen post lergum manibus5 exanime invenii: ita subita mors fuerat, ut absqu.r
uni servandus et spoliandus traditur. Qtti cum eumi bapiismate htimanis rebus excederet. Corpus in
ad remotiora duxissel, perconlui ab eo ccepit quis- medio positum tristi moereniium fralrum frcqutjnia-
nam esset; respondil, Christianum se esse. Quaere- baiurofficip, cum Mariinus flepset ejujaiis accurrit.
bat etiam ab eo , an timeret. Tum vero conslaniis- Tum vcro sanctum Spiritum tota roenle cpncipiens,
sime profiletur, numquam se ftiisse lam secttrum , D I egredi cellulam^ in qua corpus jacebat, caclerosju-
quia sciret misericordiara Domini maxime ini bet; ac foribus obseratis super exanimala defuncti
tentaliouibus adfuluram : se magis illi dolere, qtiii fratris membra proslernilur : et cum ajiquandiu
Christi misericordia, ulpole latrocioia exercens,, oralioni i.ncubuissel,seiisisselqiieperspiritiini Dumiiii
esset indigrius; irtgressusque evangelicam dispula- adesse viriutem , ereclus paululum, et io tlefuncti
lionem, verbura p.ei latroni prsedicabat. Quid longiuss ora defixus, oraiionis suae ac miseri^ordise.Domitii
morer? latro credidit, proseculnsque Marlinum viae e inlrepidusexspeclabai evenluw : vixqtie,.djiaiuij)fere
reddidit, oraos ut pro se Domimim precarelur. horarrtm spalium tnlercesserat, vitjil defunclttm
Idemque postea religiosam agcns vitam visns est : paulaiim nicmbiis omnibus comijiovcrj, et, laxatisiti
adeo ul haec, quae supra retulimus, ab ipso nuditai usum videndi palpitare luminibijs. Tum vero m3gua
dicaniur. ad Dpmjnuin voce cpnversus gratjas ageps^ cellulam
VI. Igittir Martinus inde progressus cum Mcdio- clamore coropleverat: quo audito qui, pro furibus
lanuin praeterisset, diabolus in ilinere bumana spe- aslilerarit, slatim irrtutnt. Mirum speciaculum, qued
cie assumpia se ei obviutri tulit, quo lenderel quae- videbant vivere qnem morluuni leliquissentI lia
ifif DE VITA B. MA8T1NJL18ER UNUS. 16fi
redditus vitae, statini baplisma consecuuis, pltires A tur. Atquc ita babilum est, divino nutti psalmum
posiea vi.xitannos : primusque apu.dno&Martinivir- huuc lectuni fuisse , ut lestimoniiim operis sui de-
tUtunj vel materia vel leslinionium fnit. Idenilamen fensor audiret; quia, ex ore inlantium atque lacten •
rc/erre, erat splilus, sc cprpore, exiitujii ad, trib.uual lium iu Marlino Domini Jaude perfecta, el oslensus
judicisduclum, depiUiHumqtieobseuris.loojs.et vuU paiitcr et tiesiiucius est inimicus.
giiribtis turbis tristem excepjsse seiilentiaiii: ttmi X. Jam vero.sumptoepiscopaiu quaiem se quan-
per duos angelos judici fuisse suggestum, btinc esse tumque praestherit, non est nostrre facultatis evol-
pro.quo Martinus oraret: ita per eosilein angelos se vere. Idem eniin constantissiroe perseverabat qtii
jussuro retluci, et Martinoredditiiiii viiaequepris.ijua; prius fuerat. Eadem in corde humilitas, eadem in
reslitutum. Ab lioc primum tempore beatf,. viri vestttu ejus vilitas erat: atque itn, plentis aucio-
nomen enitujl, ut qui sanelus jarn ab oinnibus riialis et gratiae , implebat eplscopi dignttalcm ,
habebaljir, potens etiam et vere apostplicu^ habe- ut non tameu propositum monachi viriuiemqiie de-
retjur. sereret. Aliquamdiu ergo adhserenle ad Ecclesiam
VIII. Necmulto post, dum agrunj Lupjcjni cujj-is- cellnla usiis est; deinde cum inquietudinem se fre-
dam bonorali secundum sa.culuni viri praeleriret, queniantium ferre non possel, duobns fere exira
clarnore et luctu, turbre pkogen.tis excipimr. Ati, B I civitatem miltibus monasterium sibi siatntf. Qui
quarosoUicitus,cum as.iij,isset,et quis esset faicfle- locns tam secretus et remolus eral, ut eremi solifii-
tus, inqujrerei; indicatur uiiiini e familia seryulum dinem non desiderarel : ex uno enim latere prseciSa
laqueo sibi vi.tam,extorsisse. Quocognjtocellulam, momis excelsi rnpe ambiebaiur; reliquam plaitrtiem
in qua cprpus jacebal, ingrcdiiur; exclusisqiieprn^ Liger fluvius reducto paululum sinu clanseral. Una
jjjbus lurbis, superstratus corpori aliquaulisper laniuia eademque arcla admodum via adiri poterai.
oravit. Moxvivjscen(,evulttj, marcescentibiis,oculis> Ipse ex lignis coiHextarocellulam habebat: niiiltique
inora Ulius defutiQt.userigiiur; lentoqtje: conrjmine I e fralribus in curodem modum; plerique, saxo su-
eiiisjis assurgorc, apprehensa ^eati viri dexjera, ini perjecti mpatis cavaio, receplacuta sibi fecerant.
pedes constitjt; aique iia curn eo usque ad vestj- Disciptili vero octoginu eri)t*i, qui ad exeiiiiiitiiii
bulura domus, turba omni inspectante, pio.ces- bcati magistri instjluebanlur. Nemo ibi qiiidtioam
sik proprium habehat; omnia in medio confeiebanltir;
)X. Sub idern fere lempus ad.episcopatum Turo- non emere, aut vendere, ufcplerisqne monachis nto-
nicae Ecclesiaepeleh;it"r;sed cum eruia mQnasierio i ris est, qujdquam Ikebat. At:s ibi, exceplis scripio-
suo iipn facile pcsset, Rurici.usquidaui, unus e civj- I;'IIMIS, nulja habebatur; cui lainen operi minor setas
bus, uxoris lamguore simulato, ad genua illjus pro- (© deputabatnr : majores orattoni vacabant. Rarus coi-
vpliulus,u.tegretleretur obtijjujt. Hadisppsilisjara, in1 qtiaiii:extra celluJam suaui egressos, iiisi eum ad
itinere civium turbis, sub quadam,custotlia ad civi- liocum oiiaitouiis.conveniebant. Cibum un* omnes
tat.em,usque,decliiciuir.Miruiiiin niodnmincredibilis5 post b,ora,mjejonii accipjebant:,vmum nemo riove-
mgliiludp non solum ex illo oppido, sed ejiaijj exr rat, nisi quem infirinitas cpegisset. Pleritjue came-
vicirjisurbibus ad sufliragiaferenda co.nvenernt.IJoa). lorttm selis vestiebmiur; mollior ibi habitus pro
oniniuju voluolas, eadem voj\a.,eadenjquesenleijjja,, criniine e«at: quod'eo pagis sit mLrmnn*oes*e:est,
Martiniim episcopatu esse dignissjijium,; feUcejn 1 quod multiinier eos nobiles Iiabehantur, qwi louge
fpj;etall Ecclesiam sacerdote. Pauci taiji.en,el, oon- aJiter ed.UjCati ad baijc se lnimilitaieoi ei patienliam
niilliex episcopis, qui ad consljluendum anii.slitcm I cpegerant; pluresqiue;ex his. posiea episcopos vidi-
fuerant evocsjti, irapie repu,gnaban,t.,dicentes scilf- uiuv Qrjaeooini essetcivitns, aul ecelesia, quaenon
cet: contejiiplibilem esse persojiajn,, iijdignum esse3 sibi de Martijii monaslerio cuperet sacerdolem?
episcopatu, homiriem.vulm des,picabiieiii,vie&lesor- XI. Sed nt reliquas virmtes tjus, qua>sin epi-
didum , crine defproiem,. lja a pppijlo. ser\tentise e scopatuegii, aggrcdiar; erat haud longe ab oppido
sanjoris haec illorum irrisa dementia, esi, quj, iljtw - proximtis monaajerjo locus, quera faksa liomiinim
strera yirum dum,viiuperare,cupjmjt, prjedicaj)ant. ;. B opinio, vcjut consepultis:tbi mariyribus, sacraverat:
Nec ve.rp,aliiidhis, facere li.cujjV, qu.jm,:tiupd pppulus.s natu etaUare ibi a superioribus episcopis consliiu-
Dominp volenle cqgebat. In.terepiscopps tajmenqjji, li liim babebaiur. Sed; Maninus non ternepe adhibens-
affueraut, prxcipue defensor quidarii nomitie,diciiur ,r incertis fideni, ab his, qui mqjores.nattr ecaot, iwas-
restitjsse.: i.uide,aniijjadvexsuniest, grasvitgi;illum II byteris vef clericis flagiiabiit,sibi nottieo ntaniyiis,
lectione propljeticiii.uncirptaiiim, Nrjmcuiii,fiinuito .0 vel,lempora passionis oslendi,: grajtdi se snrupulo
lecior, cjij legendi ep djijepffici.uni. is penjjoveri, quod nj.ljjJ.certi coasjaus sJbi roajorun»
Prat, interclusus
a ppptijodefujsscl, turbfjtjs mipis.tjrjs^dum.exspecta- 1- memoria iradidisset. CirjnaJiquandinergo a. loco illo
1111' q.ujnqn adcrai, ttiius,e ciccfjjnjKaQtiljiis,. p. se nbstbiujsset, nec derogaus neligionii,quia rncerin»
sujnptpi
psalterifjt,qrienj.primum ve,r.suin,jnverjit, arripuit, t, eral, oec a,uctorita|jera.suajn vuJgo,aceommodans, ne
Psalnius aijlerp,bic.^rrjl.:E$qre,.ifif(tiitium,e.t 1- supeistilio corivalescerei;quodam die pauci»secwm
Iq^en-
litjni pe)(fe,tis,lji.
lap,rjt£m. 'it adhibitis fralribus ad locum peirgit. DeiiKie sujjer
propter.iiiipiicot. luqs,, ut,
deslruas ininiicuinet Aefens.aretn, (PtgL vnj^^)- Qup, 10. sepulcrum ijisrimaslans oravii;»J1;DOJJJUIUIB, utqttis.
i- esset, vel cujuj» merui seBulxus,osteuderel. Tum
lecto cJanjpr.riopijli.lolliliir, pars, diversa cenfundir
167 StiLPICH SEVERI 16«
conversusadlrcvamviditpropeassislereumbrarn sor- A cum ingenli gaudio Isctiliaque rceperunt. Adcrat
didnm, luicem. Iraperat, noinen meritumque ul cmiiius lurba mirantium. Jamque paulatim nulare
loquereitir. Nomen edicil, de crimine confitetur: pinus, et ruinam suam casura miuitari. Pallebant
lalrooeoi se fuissc, ob scelera percussnm, vujgi er- eminus monachi, et periculo jam propiore conter-
rore celebratum; sibi nihil cum raariyribus esse riti,spem omnem fidemqueperdiderant, solam Mar-
commitne, cum illos gloria, se poena retinerel. Mi- tini mortemexspectanles. Atilleconfisus in Domino,
rum in modum vocem loquentis qui aderant audie- intrepidus opperiens, ctim jam fragorera sui pinus
banl, personara tamen mm videbant. Tuin Martinus concidens edidissct, jam cadenti , j'am super se
quid vidisset exposttit, jussiique ex eo loco allare, ruenli elevaia obviam manu signum salttiis opponil:
quod ibi ftierat, subraoveri: atque ita populuinsuper- lum vero (turbiuis modo relroactam puiares) diver-
stitionis illius nbsokit errore. sam in parlem ruit: adeo ut rusiicos, qui toto in
XII. Accidil autero inscquenti teropore, dum iler loco steterant, pene prostraverit. Tum vero in coc-
ageret, utgentilis cujusdam corpus, quod ad sepul- lum clamore sublato, geniiles stupere miraculo;
crum cum superstitioso funere deferebatur, obvium monachi flere prae gaudio; Chrisli nomen in com-
haberel: coiispicaiii-qiieeminus venieiiiiiim ttirbam, roune ab oronibus prsedicari. Satisque constiiit, eo
quidnara id esset ignarus, paululuiii stelit: nam fere B die salutem illi venisse regioni: nam nemo fere ex
quingenlorum passuum iniervallum erat, ut difficile immani illa mulliludine gentilium fuit, qui non im-
fuerit dignoscere quid viderct. Tamen quia rusticam positione roanus desiderata, Dominum Jesiim, re-
manum cerneret, et agenle venlo linteamina cor- licio impietatis errore, crediderit. El vere anle Mir-
pori superjecta volitarent, profanos sacrificiorum tinum pauci admodum, immo pene nulli in illis
rilus agi credidil: quia essel haec Gailorum ruslicis regionibus Christi nomen receperant: quod adeo
consuetudo, simulacra daemonum candido tecta ve- virtuiibus illius exemploque convaluit, ul jnm ibi
laraine misera per agros suoscircumferredementia. nullus locus sit, qui non aut ecclesiis frequentis-
Elevatoergo in adversos signocrucis, imperatturbse simis, aut monasleriis sit rcpletus. Nam ubi fana
non moveri loco, onusque deponcre. Hic vero mi- desiruxerat, staiim ibi aul ecclesias aut roonasleria
rum in roodum videres raiseros primttm velut saxa construebat.
riguisse: dein, cum promovere se suromo conaroine XIV. Nec minorera sub idem fere tempus eodem
nilerentur, ultra accedere non valentes, ridiculam in opere virltitem edidit: nam cum in vico quodam
in vertiginem rotabantur, donec victi , corporis fano antiquissimo et celeberrimo ignem immisisset,
onus ponunt. Atluniti et semet invicero aspecianies, in proximam iinmo adhrereulem domum ngenle
quidnam sibi accidisset, laciiicogitabant. Sed bealus G vento fiammarum globi ferebantur. Quod ubi Mar-
vir cum coraperissel, exsequiarum esse illam frc- tinus advertit, rapido cursu tectum domus scandit,
quenliain non sacrorura, elevaia rursum mauu, dat obvium se advenieutibus flammisinfercns. Tum vero
eis abeundi et lollendi corporis potestatem. Ita eos niirum in modnm cerneres contra vim venii ignera
el cum voluit, stare compulii; et cum libuit, abire retorqneri, ul compugnaulium inter seelemeniorum
permisil. quidain conflictus viderelur. Iin virtute Martini ibi
XIII. Item cum in vico qtiodam lemplum anli- lantum ignis est operatus, ubi jussus esi. In vico
quissimum diruisset, el arborem pinum, quae fano atilem, cui Leprosum nomen est , ctini ititlem
erat proxima, esset agressus excidere; tum vero templum opulenlissimura supersttlione religionis
antisies loci illius, cseleraque gentilium lurba coepit voluisset evertere, resiilil ei muititudo gentilium,
obsistere, et cura iidem illi, dum templum evertitur, adeo ut non absque injuria sit repulsus. Itaquc
imperaule Domino quievisseut, succidi arborem non secessit ad proxima loca, ibii|ue per iridtium cilicio
patiebaniur. llle eos sedulo comtnoiiere, nibil esse lectus et cinere, jejunans semper atque oraus, pre-
religionis in stipile : Deum potius, cui serviret ipse, cabalur a Dominp, ul, quia lemplum illud evertere
sequerentur : arborem illanij excidt oporlei e, quia humana manus non poiuisset, virtus illud diviua
esset dsemoni dedicata. Tum ex illis unus, qui erat D dirueret. Ttnn subilo ei duo angeli hastati alrjtic
audacior caeleris: Si habes, inquit, aliquam de Deo scutaii instar mililirecoelestisse obiulerunl, diceuies:
tuo, quem dicis te colere, fiduciam, nosmetipsi suc- roissos sea Domiuo, ot rusticam mullitudiueni fuga-
cideraus hanc arborem, lu ruenlem excipc : et, si rent, praesidiumque Marlino ferrent, ne quis, dum
tecum est tuus, ul dicis, Dominus, evades. Tum ille templum diruereiur, obsisteret: rediret ergo, et
intrepide coolisus in Domino, faciurum se pollicetiir. opus cceptum devotus impleret. Ita regressns ad
Hic vero ad istiusmodi conditioncm omnis illa gen- viciim (iiispectatitibusgeolilium turbis et quiesceo-
tilium lurba consensit: facilemque arboris suae libus, dum profanam aedem usque ad fundameiitum
habuere jacluram, si iuiinicum sacrormu suorum diruerel) aras omnes nique simulacra redegit in
casu illius obruisseni. Itaque cnni unam in partem pulverem. Quo viso rustici, cum se intelligerent
pinus illa essel acclinis, ut uon essei dubium, quam diviuo nutu obslupefactos atque perterriios, ne
in partem succisa corruerel; eo locovinctus statuitur episcoporepngnarent, omnes fereinJesum Dotninum
pro arbitiio rusticorum, quoarborein essecasuram crediderunl, clamantes palam et cenfitenics, Deum
nemo dubi*abat. Succidere igitur ipsi sttnm pinum Marlinicelenduni, idcla ncgligenda, quse sibi adesse
 468 DE VITA B. MARTINILIBER UNUS. 170
non possent.—XV.QuidetiaminpagOiEduorumges- A batur ). Spoodet igitur se, side
puei'odaemonfuisset
tumsit, referam. Ubldum templum itidem everleiet, exactus, christianum fore. lla Martinus imposila
furensgentilium rusticorumineum irruit multiiudo; manu puero, imniundiimab eo spiritutn ejecit': quo
cumque unus audacior cselerisstricio eum gladio pe- viso Tetradius DominumJesum credidit; stalintque
leret.rejecto pallio nudamcervicem percussoriprse- caiechumentisfactus, nec multo post baptizatus est,
buit:neccunctalusferiregentilis; sed cum dexleram semperque Martinum salulis suse auctorem miro
altitisexiulisset, resupinus ruit :consternalusque di- coluit affectu. Per idem ternpus in eodem oppido
vinometu,veiiiamprecabatur. Necdissimilehuic fuit ingressuspatrisfamilias cujusdam domum, in limine
illud: cum eum idola destiueniem cultro quidam ipso reslitit, diceus: horribile in atrio domus dse-
ferire voluisset, in ipso ictu ferrum ei de manibus moniuni se videre. Cui cum ul discederet imperaret,
excussura non comparuil. Plerumqne aulem contra- quemdam e frtmilia,qui in interiore parte sedium
dicenlibus sibi rusticis, ne fana eorum destrueret, morabatur, arripuit. Ssevire denlibus niiser
ccepit,
ita prsediciJlionesancta genlilium animos mitigabat, et obvios quoscumque laniare. Coroinola domus,
ut luce eis verilatis ostensa, ipsi sua leinpla sub- familia turbata, populus iu fugam versus. Martinus
veriereni. se furenii objecit, ac primum stare ei iroperat; sed
XVI. Curationum vero tam polens in eo gratia ig cum dentibus fremeret, hiaotique ore morsum mina-
erat, ut nullus fere ad eum aegrolus accesserit, quii relur, digilos ei Martinusin os intulit: Si habes,
non continuo receperit sanitalem: quod vel ex con- inquit, aliquid poteslatis, bos devora. Tum vero, ac
sequeoli liquebit exemplo. Treveris puella qusedam i si candens ferrum faucibus accepisset, iouge reduc-
dira paralysis segritudine lenebaiur, ila ut jam per tis dentibus digitos beati viri vitabat attingere: et
multttm tempus nullo ad humanos usus corporisi cum fugere de obsesso corpore pcenis et cruciaiibus
•offtciofungeretur: omni ex parte pi-aemortua,vix; cogeretur, nectamen exire ei per os liceret, foeda
tenui spirilu palpiiabnt. Trisies ad solam funerisi relinquens vestigia fluxu ventris egestus est.
exspectationem assistebant propinqui, cum subitoi XVIII. lnterea cum de motu atque jmpetu Bar-
niintiaiur ad civitatem illam venisse Marlinum. barorum subita civitatem fama lurbasset, dajmo-
Quod ubi pater pnellr»comperit, cucurrit exanimis,, niacum ad se exbiberi jubet : imperat ut, an verus
pro lilia rogaiurus.Et forte Mariinus jara Ecclesiami esset hic nuniius, fatereitir. Tunc confessus est, se
fuerat ingressus. Ibi inspeclante populo moltisque i decem daemonesfuisse, qui rumorem hunc jier popu-
aliis episcopis praesentibus, ejulans senex genuai lum disseminassent, ut hoc saliem inetu ex illo
. ejus amplectitur , dicens: Filiaraea morilur misero> Martinus oppido fugaretur: Barbaros nihil
minus
genere languoris, et quod ipsa est morte crudelius,, C I quam irrupiionem cogilare. Ita cum haec immundus
solospirituvivii, j'amcarneprsemortua; rogo uteami spiritus media in ecclesia faterelur, ureiu et luiba-
adeas, aique benedicas, coitfido enim quod per te> tione praesenticivitas liberata est. Apod I>arisios
reddenda sit sanilali. Qua ille voce confusus obslu- vero, duto poriam civitatis illius magiiis .secum tur-
puil, et refugit tUcens: Hoc suae non esse virluiis;; bis euittibus inlroiret, leprosum miserabili facie
senem errare judicio; non esse se diguum, perquemi horrentibtis cunclis osculalus est alque beuedixit:
Dominus signum virlutis ostenderel. Perstare vebe- staiiiii.|ue oinni malo einuiidalus, posiero die ad
iiieniiusffens pater, et orare ut exanimerovisiiarel. ecclesiam vcniens nitenti cule, gratias pro sanitaic
Postremoa circumsiantibus episcopis ire compulsus3 quam receperat, agebat. Sed nec boc prseteretindum
desceudit ad domuin puellse. lngens turba pro fori- est, quod limbrire vestimeniis ejuscilicioque detrac-
bus exspectabat qtiidoam Dei servus esset facturus. lae, crebras su|)er infinnantibiis egere virtuies : nam
Ac primuui, quae erantillius familiaria iu isliusmodii aut digitis illigatae, aul collo iudilae perssepe ab
rebus arma , solo prostralus oravit; deinde segram i aegrntaoiibiismorbos efTugavcrunt.
intuens dari sibi oleum postulat; quod ciim bene- XIX. Aiborins autero, vir praefectorius,sancli ad-
dixisset, in os puellse viro saucli liquoris infudii, liioilnniet fidelis ingeoii, cuto filia ejus giavi.-simis
siatimque vox rcddita est. Tunc paulatim singnla •iD. quananis febribiis urereitir, epistol.im Martini quse
comactu ejus cospermilmetiibraviviseere, dcnec lir- casu ad eum delata luerat, pectori puellsc in ipso
matis Rressibus,populo lesle, surrexil. accessu ardorisinseruit, siatimque fugnta fcbris est.
XVII. Eodem lempore Tetradii cujusdamprocon- Qua>res apud Arborium in touitim valuit, ut siarini
sularis viri servus daemoniocorreptus dolendo exiiuj puellam Deo voveril, el perpetusevirgiiiitnti dicarit;
cruciabatur. Rugatus ergo Martinus, ul ei maiium i profeetusquead Marlinum, puellaui ei, pra-sens vir-
imponeret, deduci eum ad se jubei; sed tiequam ! luiiim ejus lesiiinooium, qure per ab-enlein licet
spiritus nullo proferri niodo ex cella in qua erall cur.ua cssei, obtulit, neque ab alto eam quam a Mar-
potuit: iia in advenientes rabidis deniibussreviebat. tino, habiiu virginilalis imposiio, passns est conse-
Tum Tetratliusad genua beati viri advolvitur orans, crari. Paiilintis vero, vir magni postiuodiiui fulurus
ut ad domum, in qua dserooniacushabebatur, ipse> exempli, cuin oculum graviier dolere ccepisset, et
descenderet. Tuin vero Martinus negare, se profanii jani pupillain ejus crassior nubes superdncta lexis"
et gentilis domura adire posse ( nam Teiradius eoj set, octilumei Martinus peuiculo contigit, pristiuaoi-
tempore adhuc gentilitatis errore implicitus lene-- que ei sanitatem sublato omni dolore reslituit. Ipse
PATROL. XX. 6
171 SULPICHSEVERl m
autem cura casu quodam essel de coenaculodevolu- A tinianus in fugnm versus est: delnrje psst aririuhifeie
tus, et per confr.igosos scalse gradus decidens, mul- resumptis viribusy capltim intra Aquileiachiuros Ma-
tis vulneribus essel affeclus, cum exaniniis jaceret ximum interfecit.
in cellula, ct immodicis doloribus cruciarelur, nocte XXI. Conslal autem eliam angclos ab eo plerum-
ei angelus visus est eluere vulnera, et salubri un- que visos, ita ul conserto inviceni apud eum sermPne
guine contusi corporis membra coniingere: aique ita loquerentnr : diabolum vcro tahi ConspiCabilemei
postero die reslitulus est sanitati, ul nihil umqiiam subjeetum oculis habebal, Ul sive se ii) jirbpHa sub-
penulisse incommodi pularettir. Sed quia longumest siantia cohiinerei, sive in diversas TigurasSplrilUa-
ire per singula, sufficiant haec vel pauca de plnri- lis nenuiiiae translulissei, qiialihet ab eo stib imaginc
niis : salisque sit nos et in excclleniibus non sublra- videretur, quod cui» dinbolus sciret se elfugere noii
here veriiatem, el in multis vitare faslidium. pnsse, conviciis etimurgebat frequenler, quia falleVe
XX.Aique ul minora taotis inseram (quamvis, ul noii posset insidiis. Quodam auietri tempore cornti
est nostrorum aelas lemporum, quibus jam depra- bovis crnenltim in manu tenehs CUmiitgentfrretiiilu
vata omuia atqne corrtipta suni, pene pr.TCipuum cellulam ejus irrupil; crUfirilamqubostentans dfexie-
sit, adulalioui regiie sacerdotalem non cessisse con- ram, eladmisso receos scelere congaudens, Ubi est,
stantiam) : cum ad imperatorem Maximum, feroCSSB innnit, Marline, virlus ttta? unutn db tuis riiodo in-
ingenii virum el bellorum civilium victoria elatum, letfeci. Tunc ille convocalis fratHbtts refert qttid
plttres ex diversis partibus episcopi convenissent, et diabolus indicasset; sollicitosque esse prrcclpit per
foeda circa principem omnittm adulalio notarelur; cellulas singuloriim, quisnam hnc casn fuissct nf-
seque degeneri inconstaiuia rcgise clienlelaesaccrdo- feclus. Nemiuem qUidem tleesse de niotiachis, sed
talis dignilns subdidisset, in solo Martiho aposlolica unum rusticum mercede conductum, rit veliitulo
auctoritas pcrmanebat; nam cl si pro aliquibttssup- ligna deferreti isse ad silvaln nuntiaht. JiilJet igiittt-
plicandum regi fui(, imperavit potitis quairirogavit: aliquos ire ei obvinm. Iia hand ltitige a irioriastcrio
ei a convivio ejus fret|uenier rogalus absiiiiuit, di- jam jiene exanituis inVenitur. Extremuffl tamcri spi-
cens, se inensseejus parlicipem esse non posse, qtti rititm trahenSi indicat fmtribtis causammortis ei vul-
duos imperatores, unum regno, alterum viia expu- neris: jnnciis scilicetbubus dnmdissoliriaarctiuslora
lisset. Postremo, cnm Maximusse non sponte Sump- consiringiij bovem sihi exciisso cnpite irilferinguina
sisse impcrium affirmarel, sed imposiiam sibi a nii- cornu adegisse : iiee muliopost vilam reddldit. Vide-
lilibus divino nulii regni necessitatem armis defen- rii iSjquo judicio Dominidiaholo daia fuerit liaecpo-
disse; et non alienam ab eo Dei voluntateiii videri, tesias. In Martino illud triirabile tiral; quod non
penes quem lam incredibili evenlu victoria fuissct, G C solum hoe quod supra reiiilitiius, sed multa istitis
nullumque ex adversariis nisi in acie occubuisse; niodii qtmties accidissent, longe ante prrevidebat,
tanderavicius vel ratione vel precibus, ad convivium ant sibi niinliata fratribus indicabat.
venit; mirum iu raodum gaudenie rege, quod id im - XXII. Frequentcr autem diabolus; dum mille no-
pelrasset. Coovivseauiem aderanl, veluli ad diem cendi artibtis sanctum virum cohabatUr HlUdere,
festum evocati.sunimi aiqtie illnstres viri, praefeclus visibilcm se ei formis diversissimis itlgerebilt. Nam
idemque consul Evodius, vir quo nihil umquam jus- inlerdum in Jovispersona; plerilrijqtieMfeVciirii, pcr-
lius fuit; Comitcs duo summa poteslateprsediti, fra- saepe etiam se Veneris ac Minervcetraiisligiiratum
ler regis el patruus: meditis inler hos Martini pres- vultibus offerebal: adversus quem semper iriterriius,
byier accubuerat: ipse autem selliila jilxia regem signo se crucis et orationis auxilio prptegebni. Au-
posita cooscderat. Ad medium lere convivium, ut. diebaniui etiam plerumr|ue convicia, qilibtis illtim
moris est, paleraro regi niinisler oblulit. Ille sanctoi lurba daemonumprotervis vociblis increpabat : sed
admodum episcopo potius dari jubfet,exspectans at- omnia falsa el vatta coguoscens, noh movebamrob-
que ambiens, ut ab illius dextera poculum suuieret; ; jeciis. Tesiabanltir etiam aliqui ex fratribits audisse
sed Marlinus iibi ebibit, pateram preslvyiero suo tra- se daemonemprotervis Martinum vocibns iucrepan-
didil, nulltim scilicel existiinans digniortethqtii postt D
' lem, cur inlra monastcriiim aliquos ex fratribus qui
se prior biberet, nec iutegruni sibi fore, si aui regemi olim baptismum diversis erroribus perdidissenl, con-
ipsum aul eos qui a rege eraut proximi, presbyleroj versos poslea recepissel, exponenlcm crimiha sln-
prsctulisset. Quod factum imperator omuesque qnii gulorum : Mariinum.diabolo repugnaniem respPn-
tunc aderant, ila admiiali sunt, ul lioc ipsum cis, ini disse eonslanier, aniiqua delicia melioris viiae
quo conlempti fueranl, placerel: celeberrimiimquei conversalioue purgari; et permiserieordiamDomini
per omne palatium fuit, IVxisse Mariiuum in regisi absolveudos csse peccatis, qui peccare desinerent.
praudio quod in infirmorum judicum couviviis cpi- Gonira dicente diabolo, nnn perlinere ad veniam cri-
scoporum nemo fecissel; eidenniue Maximolonge anlei minosps, et semel lapsis nuilam a Domino cleinen-
praedixil fulurimi, ut si ad llaliam pergerei, quo irei tiam praestari; tunc in liatrevocem fcrlur exclamasse
cupiebat, bclltim Valcniiniano iniperntori inferens,, Marlinus : Si tu ipse, o miserabilis, ab hominuin
sciret se primo (|tiidem iropetu ftiturum csse victo- insematione desisteresi et te faclorum luorum vel
rem, sed parvo post leropore esse periitirum. Quod1 hoc teiripore cum dies judicii in prnximo est; prjeni-
quidero ita vidimus: nam piimoadvenlu ejus Valen- leret; ego tibi vere conlisus in Domino Jesu Ghristo
 W DE VITA 6. MARTINILIBER UNUS. 174
iniserlcordiam polliccrer. Oqriam sancia de Domluii A XXIV. Animadversum est lamen, eodem fere lem-
pietalepracsnmptio, in qua elsi aucloritatem praislare pore fuissein llispaniisj'uvenem, qui cum sibi mtillis
non poluil, osteftdit affeclum! Ettjuia dediaboloejus- signis auctoriiatem paravisset, eo tisque elalus esi,
demque arlibus sermo exorlus esl, rionab re videtur, tii se Ueliam profilerelur. Quod cum plerique lemere
licet extrinsecus, referre quod geslum est: quia et credidissent, addidii ut se Christum esse diceret:
qnsedamin eoMarlini virluluniportioesl,elres dignai in quo etiam adeo illusit, ut enro quidaro episcopus,
tiiiraculo recte memorise mandabitur, in exemplumi nomine Rufus, ut Dominuroadoraret: propter qnod
cavendi, si quid deinceps uspiam tnle contigerit. eum poslea ab episcopalu dejectum vidimus. Pleri-
XXIII. €larus quidain nomine, adolesrens nobi- que etiam nobis e fratribus retulerunt, endem iem-
lissiiiius, iriox prcsbyler, nunc felici beatus excessu,, pore io Orienle quenidam exstiiisse, qui se Joanneni
cum reliclis omnibus se ad Mariinum contulisset, esse jaclitaret. Ex quo conjicere possumus, islius-
brevi tempore ad summnm tidei viriitiiimque nm- modi pseudopropbelis exsisten(ibus, Antichristi ad-
rtinm cntmen enituii. Itaque cum haud longe sibii ventum imminere, qui jam in islis mysterinm ini-
ab episcopi monasierio labernaculiiin consiituissel,, quilatis operalur. Non praeiereundum autem videlur,
mtiltique apud eum fralres couirnOra.rcnOVr; juvcuis> quanla Mariinum sub iisdcm diebus diabolus arle
quidam ad eum Analolius noniine, sub professionei » (eotaverit. Quodam enim die praemissa prae se et
moiiacbi omncm htiniiliiateni atquc innoeeiitiamr circumjeclus ipse luce purpurea, quo facilius clari-
mcnlilus aecessil, habilavilque aliquamdiu in com- tate assumpli fulgoris illuderet, veste eiiam regia
mune cum caeleris. Dein pTocedentotempore angelos> induius, diademate ex genimis auroqoe redioiitus,
aptid se loqui solere dicebat : cuiri fidem nullus> calceis auro illitis, sereno ore, laeta facie, nt nihil
adliiberet, signisquibusdam plerosquead cretlendumi niinus quam diabolus putarelur, oranti in cellula
cbarciabat. Postremoeo usqueprocessit, trt inlcrse i astitit. Cumque Mariinus primo nspectu cjtis fuissel
ac Deum angelos discurrere praedicaret: jamque sei liebetatus, diu multumque silenfuira ambo lenue-
unum ex prophclis fiaberi volcbat.Clarus tamen rie- runl. Ttim prior dinbolus, Agnosce, inquii, Marline,
qn.iquam ad credentlum cogi polerat. Ille ei irami quem cernis : Christus ego sum : descensurus ad
Domiriiet praesenies plngas, cur sanclo non crede- lerram prius me mnnifestare tibi volui. Ad ha^ccum
rel, cornmiiiari. Postrerno ili banc vocera erupisses Martinus laceret, nec quidquam responsi reierrei,
ferlur: Ecce hac nocte vestem mihi candidam Do- iterare ausus est diabolus professionls audaciam :
minus de ccelo dabit, qua indulus in medio vestrumi Marline, quiddubilas credere, cum videas? Christtts
diversabor : idque vobis signtim erit, me Dei esses ego sum. Tum ille, revelarile sfbi Spiritu, ut intelli-
virtufen), qui Dei veste donalUssim. Tum vero gran-• 'G gcret diabolum esse, non Dettm : Non se, inquil, Je-
disomnium adhancprofessionemexspectatio.itaque i sns Dominus purpuratum et diademaie renitenieni
ad medirirafere iioctem fremiiu terram insuJtaJjtiiimi venlurum esse prsedixit. Ego Chrisluro, nisl in eo
commoveri omne monasleilum loco visum est: cel- habitu formaque qua passus est, Jiisi crucis stigmaia
lulam atilem, in qua idem adolescens continebatur, praeferenlem, venisse uou credam. Ad hanc ille vo-
crebris cerneres micare luminibus : fremilusque in cem statim ulfumus evanuit, ei Cellulamlanto fetore
ea discurreiilium, et murniur quoddam niultnrtim complevit, ut indubia indicia reliuqueTel, diaJjoIum
vocuiii audiebatur. Deinde facto silenlio egressus; se fuisse. Hoc ita gesium ui siipra retulimus, ex ip-
ununi de fralribus, Hdbacium nomine, ad se vocat, sius Martirii ore cognovi, ne quis 'forte existimet fa-
tunicamqueei, qu;i erat indutus, ostendit. Obstupe- brilosum.
faclus ille convocal cacleros; ipse etiam "Clarus ac- XXV. Nam cum olim audita fide ejus, vila atque
currit-; -adliibiioque lumine vestem omnes diligenter viriutibus, -desiderio iHiussesluar-emus,-g-r*i*mnobis
inspiciunt. Erat autem summa mollitie, candore ad eum videndum peregrinationem suscepimus : si-
eximio, micanti purpura; nec lameii, cujus csset mul, quiajam ardedat animus vitam illius scribere,
generisaul velleris, poterat agnosci.Ouriosiuslamen spaniiBaJj ipso, in quantum ille interrogari potuit,
cculis aut digitis attrectala, non aliud quam veslis D ' sciscitati sumus; partim ab his qui interfuerant vel
videbalur. lnierea Clarus fratres adntoriet oraT.ioni sciebant, cognovimus. Quo quidem lempore credi
inslare, ut manifestius «is l^oroiiKts,quidnam id non polesHqua me humilitate, qua benignilate sus-
esset, ostenderet: iiaque reliquum noctis bymnis ceperit, congratulaius pfurimiim el gavisus in Do-
psaltnisqueconsumilur. At ubi illuxit dies, apprehcn- mino, quod lanti essel habitus a nobis, quem pere-
sum dextera trahere ad Martinum volebal, bene grinatione suscepla expelissemus. Miseruin roe!
conScitis illndi illum diaboli aVte non posse. Turii (pcne noo audeo corifiteti) curri me sancto convivio
vero tentti ac TcclauiaTerriiser c<epit, interdiclum- suo dignatus esset adbibere, aquam manibus noslris
qtie sfbi esse dice'bat, ne se Martirio oslenderet. ipse obtulit; ad vesperam autero ipse nobis pedes
Cumque inviium ire compellerent, inier irahentium abluit. Nec renili aut coniraire constantia fuit : ita
marihsvesiis evanult. Unde quis dubitet lianc etiam auctoritaie illius oppressus sum, ut riefas putarem,
Martihi 'ftlisse vrriutero, ut fihaniasiam suam diajjo- si Jion acquievissem. Sermo autetn jlliusiion alius
lus, cum erat WaVtiriiociilis 'mgerenda, dissitnulare apud nos fuit, quam rtitfndibujusillecebtas^etsaeculi
diutius atti tegere non pnssel? onera relfnqueuda, ut'Doririntrmfesum Itteri e"xp«-
m SULPICII SEVERI 176
diiiquesequeremur: prreslanlissimumque nobis prse- j^ d aut si quid aliud forte agebat, numquam animnm ab
seniium temportim illustris viri Pauliui, cujus stipra oralione laxabat : niniiium ut fabris ferrariis moris
liienttonem fecitnus, exemplum ingerebnt, qui sum- est, qui inier operandum pro tiuodani laboris leva-
niisopibus abjeclis Clirisliim secutus, solus pene his mine incudem snam feriunt; ita Martinus, etinm
temporibus Evangelica praeceplacomplessel : illum dum nliud ageie videretur, sentper ornbat. 0 vere
nobis sequeuduni, illuin clamabat imilaiidum : bea- beatus, in quo dolus non fuil! iieminem condcm-
tumque esse praesenssuculum lamsefidei virtuiisqiie nans, nulli ninlum pro malo reddens.Tanlam quippe
doctimenio, ciim, secuiidum sciitentiam Domini, adversum omries injurias paiientiaiii assumpserat,
dives et possideus multa, veudendo omnia et dando ut, cum esset summus sacerdos, impiine eliam ab
pauperibus, quod erat factu iuipossibile, possibilefe- infiniis clericis Isederelur : nec propler id eos aut
cissel exeroplo. Jam vero in vcrbis et conlabulaiionc loco umqiiam amoverit, aut a sua, quantum in ipso
ejus quanta gravitas, quanla digniias eral! quam fuit, chariliiie repulerit.
acer, quaro elficax, et qtiani in absofveodis Scriptu- XXVII. Nemo umquam illuin vidil iralum, nemo
raruoi qu;cslioi)ibus promptus et facilis!Ei quia mul- comiiioinni, nenio mcerenlem, nemo ridenlem :
tos ad hanc parlem iucredulos scio, quippe quos umis idciiique semper, ccelesiem quudainmodoIseti-
viderim me ipsoeiiam refercnte nou credere, Jesiitn 13tiiiin vullti prreferens , extra iiatiiram hominis vi-
lesior spemqtic conimunem, me ex nullitts umquam debalur. Numquam in illius ore nisi Christus;
ore tanltim scientise, tantum ingenii, lam boni et nuniquam in illtus corde nisi p'ntas , nisi pax ,
laro puriserinonisaudisse.Quamqiiaii!inMnrtiniviriu- nisi mUericordia inerat. Pletumque eliam pro eo-
libusqiiantiilaesi i^la latidatio! nisiquod mirnm est , rum qui oblreclalores illius videbanlur, solebnt fla-
homini illiterato nc banc quideni gratiam defuisse. re peccalis, qui remotum el quielum venenatis lin-
XXVI. Sed jam lineni liber poslulat, sernio clau- gtiiset vi.euro 01e carpebant. Ei vere nonnullosex-
dendus est: non quod omnia qure de Martino fue- pcrli stimus invidos virlutibus vilrrque ejus, qui in
rant dicenda, defecerinl; sed quia nos, ui inertes illo oderimi qtiod in se 11011 videbant, etquod imita-
poeise, extremo io opere negligenies, vicli malerise ri non valehaut. Aliiue (0 nefas dolendum et inge-
roole siiccumbimus. Nam clsi facta illius explicari misccndum !) non alii fere insectalorcs ejus, licet
verbis ulcumque ponierunt; inleriorem viiam illius pattci adniodum, non alii tamen quam episcopi fe-
et quoiidianam couversationcm , et animuiii rcclo rcbaniui; nec vero qucniquam noininarc necesse
semper ii.tcnium, nulla umquam (vere profileor ), est, licel nosmetipsos plerique circunilatieni: suf-
nulla explicabit oratio. Illam sciliccl per;everautiam ficit, ul si quis ex his har'Clegerit, et agnoverit,
el teinperaroeiilum in abstineniiael jejuuiis, polen- Q| erubescal: natu si irascilur, de se ipsedicium fale-
liam in vigiliiset oralionibiis, noclesque ab eo per- bimr, cum forlasse nos de aliis senserimus. Non
inde ac diesactas, iiulliimque vacuuni abopereDei rcfugimus anlein , ul, si qui ejnsmndi stini, nos
tempus, quo velotiointlulserit vel negotio, sed nec qtioque cum lili viro oderint. lllud facile confido ,
ciboaul somno quidem, uisi iu quantum iiaiursene- omnibus sauctis opnsculum islud graiuni fore. De
cessitas cogebat; vere fatebor, non siipse, ulaitiut, cailero si quis baccinfideliier legerit, ipse peccabit.
ab inferis llomeius eniergeret, posset exponere : Ego milii coiiscius sum , nie reritm fide ei amore
adeo omnia majora in Marliuo sunl, quam ui verbis Cbrisli impulsuni nt baec scriherem , nianifesia ex-
concipi queaui. Niiinqiiam hora ulla momentumt|tie postiisse, vera dixisse: paralum.nte, ut spero, habe-
proeieriii, quo non aut oiaiioni incumberet aui insi- bil a Deo praeinium, non quicumque legeril, sed
sleret lectioni : quamquam eiiam inier legendum, quicumqtie crediderit.

SULPICII SEVERI

EPISTOLJE TRES.

EPISTOLA I. J) lissime audiebam. Inlerea indicatur mihi, dixisse

ADECSEBIDH PBESBVTERUM. quemdam malo spiiitu suscitaium, cur Marlinus ,
qui mortuos suscilasset, flammasdomibus depulissel,
Conlra mmulosvirtuluni beali Marlini. ipse nuper adustus incendio , periculo^aefuissct ob-
Hesterna die, cum ad me plerique monachi vc- noxius passioni. 0 istum , quisquis est, miserum !
nissenl , inter f.ibulas juges loiigunique sernionem Jiidseorum in verbis ejus perfidiam el dicla c gnos-
mentio incidit libelli mei, quem de viia Beali virii cimus,qui in cruce posiium Dominiim liis verbis
Martini edidi, sludioseque eum a mullis lcgi liben- increpabant: Aliot salvos fecit, se ipsum salvum ftt-
177 EPIST. II. AD AURELIUMDIACONUM. 178
cerenon potesl (Matth. xvn,42). Vere plaue iste, A £ nui pavimemo subdiderunt, lecttimque ei plurimo
qiiicumqiie est, si illis lemporibus naius esset, ct in sirainine exsiruxcrunl. Dein, cum se.Mariinus cubi-
Dominiini hnc voce tlicere p.ottiisset, t;ui simili nio- tum collocasset, insiielam molliiiem slrati male
do sanctum Doniini blasphcmat exemplo. Quid crgo, blaiidiemis borrescil: quipjie qni nuda liumo, uno
quis>juises, Martinus ideo non puiens, ideo uon tauiiini cilicio stiperjecto, cnbare consueverat : ita-
sancius; quia csl periclitalus incendio? 0 bcatum , qtiequasiaccepla permotits injuria straraenlumomne
et pcr omnia siniileui Apnsiolis, ctiam in his cou- projecit. Casu super foiuaculum pariem paleae illius
viciis , virum! Nempe hoc et de Pauio gentiles, qttani removerai, aggessit : ipse, ut eral moris, iiu-
cuni eiim vipera inomordisset, tlixissc referiintiir: da liuino, lassiiiidine iiineris urgente, requievil. Ad
Hic hotnodebet homicida esse,qnem salvvm fnclum niediam fcre noclem per iiiterrupttim, utsupra dixi-
de mari fala viverenon siverunl (Aclor. xxvm, i). At nius, pavimenium ignis sesluans, arescentes pnleas
ille excussa vipera in igjiem njliil mali paiiebatur. apprelieudit. Mrirlinnssoinno excilus, re inopinata,
1111auiem subito casuriim,et repente inorilnrum ancipili periculo, el niaxime, ut referebal, diabolo
ctiin putabnni; sed ciini viderent nihil mali coniin- iusiiliante atque urgente prseventus, tardius qnara
gere ei, convertenles se, dicebant euni Deuin esse. debuil ad oraiionisconfugit auxilium. Nam erumpere
Alioquin vel Iiorum cxeinplo, omniiini morlnlium B 1 foras cupiens, cum pessulo quem ostio obdiderat
infelicissime, perlidiam tuain coarguere ipse debue- diu nitillumque lnclaius, gravissimum circa se sen-
ras; ul.si libi scaiulnlum moverat quod Martiuus sit incendiuui, adeo ul vesleni qua indutiis erat,
flaiuma ignis videbaiur auactus, hunc rursuin atla- iguis abstimpseril. Tandem in se reversus, non in
ctiim ad meriia illius ct virtuiem referres, quod fuga, sed in Doiuino stiens csse prsesitlium; sculum
circumsepius ignibus nou perissei. Agnosce eiiini, fidei et orationis arripiens, mediis flammis lotus ad
miser, agnosce qnod nescis, omncs fere sanclosma- Duniiiiiim conversus incubuit. Tum vero divinitus
gis in-Vgnespericiiloriim siiorum fttisse viriutibus. igne subiiiolo, innoxio sibi orbe flammarum orabat.
Vidcoquidein Peirum lide potentem, reruni obslanie Monachi auliin, qui pro foribus eraul, crepitante et
natura, mare pedibus supergressum, et instabilcs colliiclanle iuceiidii sono, obseralas efftingunl fores :
aquas corporeo pressisse vesligio, scd non ideo nii- dimotoipie igne, e mediisflaniniis Marlintimaufermit
nor mihi vidctur geutium prsedicalor, qiiem fluctus cuin jam pceiiilus esse coiisnmptiis tam diultirno in-
absorbuit, et posi triduum lotidemque nocies emer- cendio putarelur. Caeleruni ( verbis meis Dontimis
genicm e proftindo unda restiiuit, atijiio baud scio, est lestis ) mihi ipse referebat, et non sine gemilu
an pene plus fuerit vixissein profuudo, an supra fatebaiur, in hoc settiaboli arie decepttim, ut excus-
maris profunda transisse. Sed hsec lu, ut arbirror, C | sus e somno consilium non haberet, quo per fidem
stulte, non legeras, aui lecla non audieras. Neque et oraiionem periculo repugnaret : denique lamditi
enim absque divino consilio isiiusmodi exemplum circa se ssevisse ignem, quamdiu erumpere ostium
benlus Evangelista sacris litteris prolulisset, nisi ut turbatus niente tentaverit. Ubi vero auxilium crucis
ex bis liumana mens erudirelur, naufragiorumalque el orationis arma repetisset, mcdias cessisse flaro-
serpeiuittm casus, el (sicut Apnstolus refei t, qui mas, seque tunc sensisse rorantes quas male essel
nudilate, fame lalronumque periculis giorialur) om- expertus urentes. Undeinlelligat quisquis hsec lege-
nia haecsatictis hominibus atque omiiibtis ad perpe- rii, tentalum quidem illo Maninum periculo, sed et
tienduni quidem esse communia ; sed his tolerandis probatum.
atque vincendis prapcipuam semper justorum fuissei EPISTOLA II.
\iriulem, dum per omnia teniamenta patienies et AD AORELIDM DUCONUM.
semper invicti, lanlo fortius vinccrem, quanio gra- Deobitu et apparitione beati Marlini.
vius perlulissenl. Unde hoc quod ad Martini inlirmi-
tatem vocatttr, plenum estdignilnlis et glorine,siqui- SULPICIUS SEVERUSAURELIO diacono salutem.
dem peritulosissimo casu tenlatus eviceril. Caete- Posteaquam a me mane digressus es, eram resi-
rum id omissum a me iu libello illo quem de viia il- D [ dens solus in cellnla, subieratque ine illai|iiac sa>pius
lius scripsimus, nemo miretur; cum ibidein sim pro- occnpat cogiiatio, spes futttrortim, prscsenliunique
fcssus, me non omnia iilius lacia complexum : quiai fastidium, judicii metus, fnrmido paenarum ; et, t|Uod
si persequi universa voluissem, imincn-um volumeni consequeus erat, alque unde cogilalio loladesceude-
> rat, peccaforum meorum recordatio Iristem me con-
lcgcrttibus edidisseni. Neque sunt tam parva quae
gessit, ui omnia polueriiitcompreheiidi. Sed lameni fectumque redditlerat. Deiude cum fatignta angore
hoc de quo quaestio incidit, l.ilere non paiiar, etrem i animi in lectulo nienibra posuissem, nl plerumque
omneo), utgesla est, releram, ne forle consiliohoc,, ex mcesiitudine solet, somnusobrepsii (qui utsem-
quod ad vituperaiionem beati viri poterat opponi,, per matutiois oris levior incertusque, ita suspensus
prteicrmisisse vidcamur. Cum ad dioecesinquaiiidam i et dubiiis-permeinbra diffuudiiur ; ui, quod in alio
pro soleiiini consiieiudine ( sictit episcopis visilareJ sopore non evenit, pene vigilansd-irmire lesenlias);
ccclesias suas moris est )media fere IiiemeMarlinus> cum repenle sanclum Martinum cpiscopiim videre
venis>et,niaiisioiiem ei in secretario ecclesiseclericii iuilii videor, prsetextum toga caudida, vulluigneo,
paraverunt, tnullumque ignem scabro jara et perie- stellaniibus sculis, crine purpureo : atque ita mihi
179 SULPICU SEVERI 180
iu ea habiludine corporis formaque qua euni nove-j\j\ alias, ut ssepe provenit, victimas tlucerenjr, primus
ram, videbaltir, ul, quod eloqui uobis pene difficile omniutn, carnjtice compuho, palmam sangtiiuis oc-
est, iion posset aspici, cum posset agnosci. Arri- cupasset. Jam vero adversus omnes poenas atque
densque mihi pattliilum, libellum quem de vita illius supplicia, quibus pleriimque humaoa cessit inltrmi-
scripseram, dexlra praeferebat. Ego sancta genua tis, ita, a confessioneDomini non recedens, imino-
ej'us amplexus, benediciionem pro consueiudine fla- bilis stetisset, ul lsetus ulceribus congaudensque
gitabam : siiperpositamquc capiti meo manum taclu cruriaiibus qtiajlibet inter tormenta risisset. Sed
blandissimoseiitiebam, cura inler beoediclionisver- quamquam isla non lulcrit, jmplevit lamen etiam
ba solemnia familiare illutlori suo crucis nomen ite- sine cruore mariyriuni : nam quas ille pro spe seter-
rarei.Mox in eum luminibus intcnlis, cum exsatiari nilatis humanorum dolorum non pertulU passiones,
vtillu illius conspectuque non posseni, subito tnihi in fame,,vigi.liis,nudilate, jejujiiis, opprpbriis invido-
siiblime sublatus eripitur; donec emensa aeris istius rum, ioseclationibus improborum , cura pro infir-
vastiiale, cum tamen rapida nube subveclum acie mantibu% sollicitudine propericlitaiilibus? quoenim
sequcremur oculorum, patenli ccelo receptus videri ille dolente uon doltiit ? qtio scandalizante non uslus
ultra non pntuil. Nec multo posl, presbylerum est? quo pereunie non gemtiit? praeter illa quotidia-
snnclttm Clartim, discipulum illitis, qui noperexces-1 B na illius adversum humansc spirilalisque nequiliae
serai,video eamdem quam magistrum, viam scan- diversa cerlamina, dum in eo vnriis lenlationibus
dere. Ego imptidens seijui cupiens, dum allos gres- appelito semper exsuperat foriiitido vincendi, pa-
sus molior et connitor, evigilo : somnoque excilus, lienlia exspeclaiidi, scqtianimjiassustinendi. 0 vere
congratulari cceperam visioni, cum ad me puer fa- ineffnbilemvirum, pielate, misericordia, cbarilate,
miliaris ingreditur, solito tristior, vuliu loquentis quse cum quolidie etiam in sanclis viris saeculofri-
pariter el dnlentis. Qnitl lu, inquam, tam iristis lo- gente frigescat, in illo lainen usque ad finem, attcta
qui gcstis? Al ille.Duo, inqnit, monachi modo a in dies, perseveravit! quo ego illius bono vel spe-
Turonis adfueruni, qni domniim Martinum obisse cialiter fruitus snm, cuiii me indigniimel non meren-
nuntiant. Concidi, fateor, oborlisque lacrymis flevii (emunice diligebat. En rursus lacrymre flurinl, imo-
uborrime. Quin eiiam duin brecad te, frater, scribi- que de pectore gemiius erumpit. In quo mihi post-
intis, fluunt lacrymae, nec nlliim impa,tieniissimido- baechomine similis requif'S, in cujus eril charitate
loris admilto solalium. Te vero , ubi hoc niihi nnii- solalium ? Memisertim, iue infeliceni ! pnterone uin-
liatum est, pariicipeni esse voltii luctus mei, quii quatii, si diulius vixero, non dolere, quod Marlino
eras socius amoris. Veni ergo ad tne statim, ul pari- superstes sum?erit mibi postiiaccvita jucunda, erit
ter Iugeamus quem pariter amamus : quamquara C ( dies atit liora sine lacrymis ?aut lecum, frater dilec-
sciain viruni illiini non esse Iogentltim, cui, postt lissinje, polero illius mcniioiiem habere sine flelu ?
cvictum lriiimphatumqiies;rculiim,i]unc deniumred- aut umquam loqucns apud le aliuJ quam de illo lo-
dita est corona justitiif. Sedtamen ego non posstirai qui potero ? Sed quid te in lacrymas fleiusque com-
mihj iiiiperare, quin doleam. Pracmisi qiiideni patro- moveo? ecce nunc consolalum esse iecupio,qui
iLiim, sed solntirim vitac pracscntis amisi : eisi, sii me consolari ipse non possuin. Non decrii nobis ille,
ralionem ullam doloradiniiterel, gaudere debei^em. mibi crede, non deerit: inlererit dc se sermocinan-
Est enim ille consertus aposlolis ac prophelis, et, tibus, astabit oranlibus: quodque jam hndie prx-
qttod pacesancioruni omniura dixerim, in illo jus- stare dignatus esi, videndum se in gloria sua s^epe
loruni grege nulli secundus, ttt spero, credo et con- praebebil, et assidua, sicul ante paululum fecit, be-
lido, illis polissimum qui siolas suas in sanguine. nedictioue nos proteget. Inde secundum ordineni
laverunt, aggregatus, agutim ducem ab omniinteger visionis ccelumse sequcntibus paiere nionslravil,
labe cnmilatur. Nam licel ei ratio temporis non po- et quo sequendus essel, edocuit: quo spes noslra
tuerit prspsia.ro mariyrium, gloria tamen roarlyris; tendenda, quo animus dirigendus, inslruxit. Quid
non carebit, qnia voto atque virtute et potuit esse. tamen fiet. fraler? quod milii ipse sum conscius, con-
martyr, et voluit. Quod siei Neronianis Decianisquei D 1 scendere arduum illud iter, ac peoelrare non potero:
(emporibus, in illa quse tnnc exstitit dimicare con- ita sarcina molesta me pragravat, et peccali mole
gressipne licuissel, leslor Deum ccelj atqu.e lcirse,, depressum, negaio in aslra conscensu, saevamise-
sponie eqtiuleum ascendissel, ultre se ignibtts inlu- rabilem ducit in lartara. Spes tamen supere-it, illa
lisset, llebracisque pueris aequandus, inter flamma- sola, illa postrema, ut quod per nos obtinere non
rum globps media licet, hymnum Dnmini in forprjce > possumus, saliem pro nobis oranle Marlino merea-
canlassei. Quod si Esaianurq illutl supplicium per- mur. Sedquid te, frater, diuiius occupo epislola tam
seculori forte placuisset, numqunm prpfe.cto itopar loqtiacj, demororque venturum? simul j:|in pagina
prophetae serris et laminis dissecari mejiibrii tiijiiiis- itnpleta non recipil. Mihi tamen hsec fujt r.uio ser-
set; at si prsecisis rupilius nbrupljsque ijioptibus; monetti istum tongius prpferendi, ntquja doloris
agere felicem furor impiusmaltiisset, perhibeo con- nuniium cpislola deferebat, eadem libi ex quadam
fisus testimonium veritati, spontececidisset. Si verei nostfi cpnfabulalione praestaret char^a splaljuni.
gentium docloris exemplo gladio deputatus, inler
IfJJ EPIST. III. At> BASSULAMSDCRUMSUAM. 182
EPISTOLAIW- i4. non queunt devoratis. Imperat deinde potenti vir-
ADRASSULAM SOCRUM SIIAM. tute verborum, ut eum cui innat.tbanl gurgilem re-
Quomodobealus Marlinus ex hae vita ad immortalem linqiientes,aridaspeterent desertasque regiones : eo
nimirum circa aves illas usus imperio, quo dsemo-
transierit.
nes fugare copsilfiverat; iia grege facto, omnes in
SULPICIIISSEVERCS BASSOL^ parenli venerabili unum illae volucres congregatoc, reliclo flttmine
salulem. montcs silvasque petieritnt, non sine admiraiione
Si parentes voqari io jus liceret, te plane expila- multorum, qui taniam in Mariino virtulem viderent,
tioois furtique reatji ad practoris tribuual justo do- ut etiara avibus imperaret. Alii|uanidiu ergo iu vico
lore traheremos. Qujd enini non conquerar quam a illo, vel in ecclesia ad quam ierat, commoratus,
te paiior injtirii m? inillam mihi domi chartulam, pace inter clerjcos resiiiuia, ctim jam regredi ad
nnllum libellum, nullam epistolam reliquisii : ila monasierium cogiiarel, viribus corporis ccepil re-
furaris omnia, ila universa divulgas.Si quid nd ami- pente deslitui: convocatisque discipnlis, indicat se
cum f:i(i)ilitjrilerscripsi; si quid forte, dnni ludirous, jam resolvi. Tum vero niceror et lucius omniuni, vox
qttod velim lamen occullum essc, dictavi, omnia uua, plangenti.uro; Cur nos, paler, (Jeseris? aut cui
ad te prius pene quam fuerint scripta aut diclaia, B j nos desolaios relinquis? invadeot eniro gregem
perveniunt. Nimirum obarrhaios hahcs notarjps tinim lupi rapaces : el quis nos a morsibus eorum,
meos, per qnos libi nosirae ineptiae|iublicnntur; nec percusso pastpre, prohibebit? scinms quideni desi-
tamen adversum eos possum moveri, si tibi parenl, derare le Clirislum; sed salva libi sunllua prremia,
qui iii jus nostrtim ex uia potissimum liberalitaie necdilaia miinieniur : nostri poiius miserere, quos
venerunt, seque adhnc luos quam meospsse memi- deseris. Tunc ille molus liis flcljbus, ut toius sem-
nerunt: lu sola es rea, tu soln culpabilis, quae et per iji DopjinQnjiserjcprdirevisceribus iiffliiebrit,|si-
mibi insidiaris, et illos fraude circumvcnis, ut sine crymasse perhihelur : conversusque ad Dominum,
delectu ullo familiaritcr scripla, atil negljgenter hac tanttim flenlibus voce respondit : Domine, si
emissa, illucuhrata libi peniius aique impolita tra- adhuc popqlp tuo sjjm ijecessarius, nop,rccpso labp-
dantur. Nam, ut de reliquis laceain, rogo quemad- rem : fvit volunlas tua. Nimirum inter spem amo-
modum tam cito ad le epistola illa poluit pcrvenire, remque posittis, dubiiavit pene quid mallet: qtiia
quam nuper ad Aurelium diaconuoj scripseramus. nec bos deserere, nec a Cbristo volebat diuiius se-
Ego enim Tolosa' positus, tu Treveris eonslilu|a, et parari: niliil lajjjen jn voto suo popens, aut volunlali
tnm looge a patria filio inquielanle divulsa, qua relinquens, totum se Doniini arbitrio potesiaiique
landem familiarem illam cpistolam occasione fttrala L commitiens. Nonne libi ljis pnucissiniisyerbis diccrp
es? namque accepi liljeras tuas, quibus scribis, in videbitur: Gravis quidem est, pomjpe, corporeaj
eadem epislola qua de obitit domiii Marfmi fecerinj pugna mililiae, el jam saiis est quod huc usque cer-
meniioneii), ipsuin beati vifi iransituin exponere (avi; sed si adliuc in eodem labore pro castris luo-
debuisse. Quasi vero ego illaoj epislolam ant legejj- runj siare me, prrrcipis, non repjjsp, nec fq(jscepleji)
dam alii praelerqu:imipsi ad qiiem missa videtur, cansaboratalem; munia tua devotus implebo ; sub
ediderim, aul ego lanlo sim operi destinatus , ut signis tuis, quoadusque ipse j'usseris, militabo; et
omnia qnte de Martino cognosci oporlet, rne potis- quaiiivis optata sit seni mjssip posf laboreni, esi la-
simum scribenie notescant. ltaque, si qutp de obilu men animus victor annnrum , et cedere nescius se-
saocti episcopi audire desidoras , ab illis polius qui necluii. At si jam parcis aetati, bonum est mihi, Do-
inlerfuere, cognosce : ego tibi stalui niliil scribere, mine : fiat volunlas tua : bos vero qqibus timeo, ipse
ne ubique me pnblicos; tamen si das fidem, nulli te cusiodies. 0 virnm ineflabilem , nec labore victum,
esse lecluram , paucis lure satisfacinni voluntaii : nec morle vincendum, qui in ntillaiii se partem pro-
itaqne prrcstabo te bis qure niihi sunl comperla, nior inclinaverii, nec mori timuerit, nec vivere re-
participem. Mariinus igiiur pbitiiqi siiiinilonge ante cusarii! Ilaque cqpj jam per aliquot dies vi febrium
praescivit,dixiiqne fratribus dissolutitinem sui cor- "* teneretur, non tamen a Dei opere cessabal: pernox
poris immiuere. Interea causn exstitit, qjia Cqnda- in oraiipnibus et vigiliis, fatiscentes artus servire
tensem dioecesin visitaret; nam clericis iqte,rse cc- spifitni cogebat, nobili illo straio soo in cinere et
clesire illius discordantihiis, pacem cupiens refor- cilicio recubans. Ei cum a discipulis rogaretur, ut
mare, licet finem dierum suortim non ignoraret, saltem viliasibi sineretstramentasupponi; nondecet,
proficisci lamen itiusmodi ob causam non recusavit: inquit, filii, Christianum nisi in cinere et cilicio
bonam hanc viriutum suarum consumiiiaijonepij ijjori; ego si aliud vobis exemplum relinquo, ipse
existimans, si pacem ecclesiaercdditam reliquisset. peccavi. Oculis igilur ac manibus in coelum semper
Iia profecius cum sno illo, ut semper, frequentis- inienlus, invictum ab oralione spirilum non relaxa-
simo discipulorum sauctissimoquecomitnlti, mergos bat; ei cum a presbyleris, qui lum ad eum confluxe-
io flijmine couspicatur pisciuin prsndamsequi, et ra- ranl, rogarelur, ut corpusculum lateris raulatione
par.ein ingluviem assiduis urgere capturis. Forma, relevaret: Sinite , inquit, sinile me, frajres, coeljjin
inquit, haecdaemonumesl: insidiantur incautis, ca- polius respicere quam lerram, jit suo jara itinere
pioiil nescientes, captos devorant, exsaturariques ilurjis ad Dominum spirilus dirigalur. Haeclocultts,
185 SULPICII SEVERI 184
diabolumvidit prope assistere. Quid hic, inquit, as- A Agloria, ctijus exemplo in aut juratos Christi in sa-
tas, cruenta bestia? nihil in me, funesle, reperies. Domiuiserviltitemsiirpes cramenta tirones; lum
tantsc fruticaverant. Age- virginum chorus fletu
Abrahseme sinus recipiet. bat iiimiriiin anle se pa- abstinens prm pudore
stor exstiiiclus greges quam sancto dissimulabat
sanctseillius multi- gaudio quod dolebat! si-
(ExcapitulariVeron. cod.) suos,tiulinis pallidas turbas, quidem fides flere pro-
agmiiiapalliata, aut eme- hiberel : ge.mitumtanien
ritoruni laborum exlorquebataffeclus; ele-
a Cum hac ergo voce Cttmhac ergo voceani- aut juratos Cbrisli senes, in sa- nim tam sancta erat de
faiigaiuro diviois operi- mam cmlo reddidil : tesla- craineiita lirones. Tum iltitis gloria ( et) exsttl-
bus spirimm ccelorcddi- tique nobissunl qui ibidem virginumchorusfleiuabs- latio, quam de morte
dii : tesiaiique uobis sunt fuerunt, vidissese vultum lincns prsepudore, cum trislitia. pia
lgnosceresAflen-
qui adfueranl, jam exani- ejus tamquamvultum an- laeiandiit»potius illi esse tibus, congratulure gau-
mo corpore glorificalilio- geli: membraautetn ejus seutiret suo dmn
minis vidisse se gloriam. candida lamquam nix vi- Doininusquem jam dentibus, untisquis-
gremio confo- qtte et sibi prwstat ut
Vtillus luce clarior reni- debanlur, ila ul dicerent, veret,
quam sauclo dissi- doleal, el illi ul gaudeat.
tebat, cum menibra crc- Quis isltimttmquamcilicio iimlabat gaudio qund do- Hmc igitur beati viri cor-
tera ne lenuis quidetn (vidit) teclum? qttisinci- lebat! siquidem lides ptts usque ad locum se-
macnla fuscaret; in aliis neribuscrederelinvoliilum? pulcri liymnis cattora cm-
etiam, et in illo lamum jam cnim sic videbalur, ]R fli'reprohiberei,gemiium
affectus; ete- lesiibuslurba prosequitnr,
artubus non pudendis, quasi in futurw resurrec- cxtorquerei nim tam erai saucia de elc.
sepleuriis quodammodo lionis gloria el nalura de-
pueri graiin videbalur. mutalm cnrnis ostenstts illius gloria exsuliatio, quam pia de morle con-
Qttis isitim utnquam cili- esl b. ln obsequiumvero fusio. Ignosceres flenlibus, gralularere gauiieiiiibus :
cio lectum, quis cineri- funeris credi non potesl
bus crederet involutiim'? quanla hominummullilu- quia ct piura est gaudere Mnrtino, et [litiin cst flerc
itn vitro purior , lacte tlo coiiveneril;tota obiiam Marliuuin; dum uiiusquisqueet sibi pracslaluldoleat,
candidior, jriminquadam corporiciviiasruit: cuticti et illi debet utgaudeat. Hsecigitur beati viri corpus
fuluraeresurreclionisglo- ex agris atque ex vicis, usqueadloctim sepulcri bymnis canora ccelesiibus
ria et nattira demutatae mullique de vicinis eliam
carnis osieusus est. Jnui urbibusadftierunt.Oquan- lurba prosequitur. Compareiur, si placet, ssecularis
vero in obsequium fune- lus luctusomnium,quanta illa pompa , non dicam funeris , sed triumphi: quid
ris, credi non poiesi, prmcipue mmrenlium la- simile Martini exsequiis conferetur? Ducaut illi prse
quanla bominuiii iniilli- menta monacltorum! qtti curribus suisvinctos post
tudo conveneril: tola ob- eo die fere ad fi Conve- l»rga capftvos : Martinicor-
viatn corpori civiias ruit; nisse dicuntur, specialis pushiqui mutidiimduclu illius vicerant, proseqiitin-
cuncii ex agris aique vi- Murlinigloria: ejus exein- tttr; illosconfusis plausibuspopuloriim honoret insa-
cis, mullique ex vicinis plo in Dni setvilulemslir- nia: Marlinodivinisplauditurpsalmis: Marlinushytn-
etiam urbibtis adfuerunl. pes tanlie frnticaverant e.
Oqiiantiisluciiisomniuii), Agebat nimiritm ante se nis ctelesribus honoratur, illi post triutnphos suos in
qtianta prxcipue mceren- pastor gregcs suos, san- tartara ssevairudenlur : MarlinusAbrahaesinu laelus
tium lameula roonacho- cta: illiits multitudinis Mariinus hic pauper ct modicus, ccelum
rum! (|ui eo tlie fere nd pallidas turbas , agmina excipitur;
duo inillia convenissedi- palliata, aut emeritorum dives ingreditur: illinc nos, ul spero, custodicns,
cuntur, specialis Mnrtini ( supple laborum) senes, me haecscribenlem respicit, le leyeniem.
" Cum ab hisce verbis prope ad finem usque epi- spondentem damus, ttl lecior uno iuluilu videatquse
stolsc, majorcs quam usqtiam in Capitulari codice ai in Vulg. redundai, et rcclius jndicare possit iilra sit
Vulgaiis discrepantiic occtirraul, et quidem concin- prseferenda leclro. EDITOR VERON.
nior iude ei simplicior lluatseosus; atleo uisuspicioI b Leg. esset.
mihi j nii pridemsubierit, posteriorem hujus episioln:• c In ms. [riiteceiveranl.
ut
partern, in Vulg. legiiur, inierpolnlam ab aliquoi d Fortc congralularere.
fuisse : idcirco utrumque icxium e regione sibi re-

SULPIGII SEVERI

DIALOGI.

DIALOGUS I.

I. Cum in unum locum cgo et Gallus noster con- 1) noslri causa ab Orienle, quo se anle triennium pa-
veiiissemiis, vir mihi etpropter Martini memoriam triam relinquens conlitlerat, regressus. Complexi
(ex illittsenim discipuliserat) et propter sua merita hominem arnanlissimum, exosculalique genua et
charissinius; intervenit uobis Poslumiantis meus, petlesejus, cuin uno alqtte altero spalio quasi obslu-
185 DIALOGUS1. 186
pefacli, invicem flenles gaudio deambulassemus , A asperiorem nobis fuisse qunm debuil. Necvero quid-
jactis in terratn ciliciis consedimus. Tum prior Pos- quam in illum inclementius dicam , quia ei amicuin
lumianus me intuens , Cum essem , inquit, in re- coltti, el tunc eliam amavi cum putnbalur inimi-
motis jEgypti, libuit ul ad mareusque procetlerem. cus. Me autem baeciacitis cogitalionibusresolveiilem
Navim illic onerariam oflendt, quse ciim mercibus admodum dolor isle compungit (pene iios sapientis
Narbonem petens solvere parabat. Eadem nocte et rcligiosi viri amicitia destiiuios), illum quondam
aslare insoronisraibi visuses, et injecia me manu lam aniicum nobis, tam amarum in nos esse po-
trahere, ut navim illam conscenderem. Moxlene- tuisse. Verum hsec, quocmceroris plena sunl, relin-
bras rumpenle diluculo, cum de eo loco iu quo quamus : te polius , ul dtidum spoponderas , audia-
quieveram surrexissem , somnium meum ipse me- mits. Ita , inquil, fiat, Poslumianus; quod cum di-
cum reputans lanio lui dcsiderio subito correptus xisset, paultilum omnes conticuimus. Deiu cilicium
sum , ut iiibil ciinciaiiis navim conscenderim ; trice- cui insederat, ad me prnpius admovit, alque ita
simo die Massiliamappulsus, inde huc decimo per- exorsus est :
venerim : adeo prospera uavigalio pise adfuit volun- III. Anle hoc triennium , quo tempore libi, Sul-
tali. Tu modo, propler qtiem tot rnaria transnaviga- pici, hinc abieos valedixi, ubi Narbooe navim sol-
vimus, lanlum lerrrc Iranscucurrimus, complecten- B viintis, quintodie porium Africse inlravimus : adeo
dum perfruendumque lc, remolis omnibus, trade. prnspera Dei iiutu navigalio fuil. Libuil animo adire
Ego vero, inqttam, ctiam cum tu in jEgyplo mora- Carthaginem , loca visitare saiictorum, ct praecipue
reris , totus tecutn semper animo et cogitaiione ver- ad sepulcrum Cypriani marlyris adorare. Quintode-
sabar, meqiie de te dies ac noctes cogitatitein lotum cimo die ad porluni regrcssi, provectique in alium,
tua chariias possidebai; nedum modome tibi a:stimes Alexandriam pelentcs, reluctante ausiro pene in
puucto leniporis defuliirum, quominus amore tuo Syrten illali sumtis: quod providi natitre cavenles,
pendens le iuluear, le atidiam , tccum loquar, niillo jaciis navem anchoris sislunt. Sub oculis aulem
penitus in secretum nostrum, quod nobis hsecremo- lerra continenserat, in quaio scaphis egressi cum
tior cellula prtcsiat, admisso : naoi hujus nostri, ul vacua ab buinano cultu omnia cerneremus, ego stu-
arbilror, Galli prsesentiam non inoleste feres , qui diosius explorandorum locorum graiia lougius pro-
hoc adventu luo , ut vides , perinde atque ego ipse, "cessi. Tribus fere millibus a littore parvum tugu-
Iriumphal gaudio. Recte plane, inquit Poslumianus; ritim inter arenas conspicio , cujus lecium , sicut
in socielate nostra Gallus iste relinebilur : quia eisi Salluslius ail, quasi carina navis erat, conligutim
mihi parum cogniius esi, pro eo tanien quod tibi est lerrse, satis firmis tabulis constratum, non quod ibi
charissinms , non potesi mihi non esse charus , ma- G vis imbrium ulla limeatnr ( fuisse atitein illic pluviam
ximecum ex Slartini sit disciplina. Ne.jue gravabor nequando qtiidem attdilum esl), sed qnod ventorom
qumilibel conserte vobiscum, ut joscitis, fabulari : ea vis est, ut si qtiando vel clemcntiori ccelo ali-
quippecum hucpropier hoc veiieriiii, ut me hujus quantultis spirare flaius coeperit, niajus in illis lerris
Sulpicii mei (uie aulem utraque manu complecteba- quam in ullo mari naufriigium sit. Nulla ibi gcrmina,
tur) desiderio eliam verbosus impenderem. sata riulla proveniunt, quippe inslabili loco , aren-
II. Euimvero, iiiqnam, sniis probasti , qnantum libus areuis ad omnera moiiini ventorum cedenlibus.
pius amor possit, qui nostri causa lot maria lan- Verum ubi eversa quardam a mari promontorin ven-
tumque lerrarum einensiis, a summo , ut ila dicara , lis resisluui, terra aliquantulum solidior herbam
solisegressu usquein ejusoccidua venisli. Ageergo, raram alque hispidam gignit. Ea ovibus esl pabulum
quia et secreti inter nos nec occup.iti sumus, et ser- satis uiile. Incolaelacte vivunt; qui solertioressunt,
moni tuo vacare debenius, edisseras nobis velim vel, ut ita dixerim , diliores , hordeaceo pane utun-
omnem peregrinationis tuae hisioriam; qualiter in tur. Ea ibi sola messis est, quse celeriiate proven-
Orieine fides Cbrisli floreat; quae sit ibi sauctorum tus per nasuram soli sive aeris, ventorum casus
quies, quse insiiluta monnchorum ; quantisque signis evadere solet: quippe feriur a die jacii seminis tri-
ac virtutibus in servis suis Cbrislus opereiur : nam I) cesimo die niaiurescere. Consislere autem ibi homi-
certe, quia in his rcgionibus , inter ista quse vivi- nes non alia ratio facit, quam quod omnes tribuio
mus , ipsa nobis vita fastidio est; Iibenter ex le au- liberi sunt: extretna siquidem Cyrenorum ora est,
diemus , si vel in eremo vivere Christianis licet. Ad deserto illi contigua, quod inler.yEgyptum et Afri-
haec Postumianus, Faciam , inquil, ut desiderare te cam interjacet, perquod olim Calo Csesaremfugiens
video; sed quaesoprius ex le audiam, au isti omnes dnxit exercitum.
quos hic reliqueram sacerdotes, tales siot, quales IV. Ergotttad lugurium illud quod emiuus con-
eos, aniequam proficiscerer, noveramus. Tum ego , spexeram, pertendi, invenio senem in veste pellicea
Absisle, inquam, ista qurerere, quae aut una mecura, molam manu vertentera; coiisalutatus accepit nos
ut puio, nosii, aut si ignoras, non audire sit me- benigne. Ejecios nos in illud littus exponiraus; et ne
lius. Illtid reticere non posstnn , noo soluto illos de statira repetere cursutn possiraus, maris inollitie de-
qnibtis inlerrogiis, nihil meliores quam noveras fa- tineri : egressos in terram (ut estmos huroaiii inge-
cios; sed unitm illum nosiri quondam amantem , in nii) naturam locorum cullumque habitautium vo-
qub respirare ab istorum irisectationibus soleliamus, luisse cognoscerc: Christianosnosesse: id prrccipufe
187 SULPICII SEYERI 188
tiuerere, rjn esseiii Miqui iijler iUas soljtudjnes A, j\ beret: qui tractalor sacrarum scripturarum peritis-
Cluistiani. Tum vero ille flens gapdio , ad genua simus habebatur. Sed episcopi quaedara in libris
nostra provolvitur : iterum nos ac saepiusexoscula- ipsiusinsatiius scripta memorabant, quse assertores
lus invit.it ad oralioiiem ; deinde imposilis iu terrain ejus defendere non ausi, abhaerelicis potius fraudu-
verveciira pellibus facil nos disc.um.bcre.Apponil lenter inserfa dicebanl: el ideo iiQitpropier illa quse
prandiiim sane locupletissimutn, diniidium panem in reprelieijsionem merilo vocarenlur, etiam reliqua
hortleaceum. Erariius aulein nos qtiatuor, ipse ernt esse tlamnamla; cum Iegentitiiij fides facile possit
quinttis. Fasciculum etinin herbae intjjlit, cujus no- habcre discrimcn, ue falsata sequeretur, et tamen
men excidil; quaemenibse similis exuberans fpliis , catholice dispuiaia reiineret: non esse aulem mi-
sajiorcnj mcllis praestahat: hujus praedttlcjndmodum rtiip , s'i in libris neoiericis et recens scriptis fratis
sunvitate delectnli atque cxsatiaii sumtis. Ad hpce bseretica fuisset opernta, quse in quibusdnm locis
subridens egp ad Gallum inetim, Quid, inquam, Gal- nou tiiiiuisset incidere Evangelicam veriiatem. Ad-
le? placelne libi prandiuin, fasciculus herbarum el vcrsum hsec episcopi obsiinaiius rcnilentes, pro
panis dimidius viris quinque? Tum ille, sicul est ppteslate cogebani recta eijam universa cum pravis et
verecumiissimtis, aliquaiiiulum erubesccns, duin fa- cum ipso auctore damnare : quia satis superque suf-
tigationem rueam accepit, Fncis, ijjquil, Sulpici, B I ficerent libri quos Ecclesia recepisset: respuendatn
tuomore, qui 111jlla.n1 occasionera, si qua libi por- esse penitus lectionem, quseplus esset nocitura insi-
recia fnerii, omitiis, quin nosedocitalis fatiges. Sed pientibtis,quam profulura sapienlibus. Mihiautem ex
facis inbumane , qui nos G illos honiincsccgis exem- illius libris qnredajncuriosius indaganli, admodtim
plo angelorum vivere (quaraquani ego studio inan- multa placuertinl: sed noiinulla deprehendi, iu qui-
ducandi etiam angelos mandticare credam ) : nam btts illuro prava sensisse nqn dubiumesl, qiire defen-
istttm dimidium hordcaceiiralimco vel solus nltitige- sores ejus falsala coniendunt. Ego miror iiiium eurij-
re. Seil contenlps sit hoc Cyrenensis ille,cuivel deiiiqnehomiuem lamdiversum a se csse poioisse ,
necessiias vel natnra esi esurire; vel postremo isti , ulin ea parleqtii probatur, neuiinem post Apostolos
quilms, credo, maiina jactatio inediam cibi lecerat. hnbeai aequalem; iu eavero qme j'ure reprehendilur,
Nos procul a mari absumiis, et qtioil tibi saepe lesla- nemodeforiiiiiisdoceatur errasse.
tus siim, Galli snmiis. Sed pergat ljic potius expli- VII- jNauicum ab episcopis exceipta in libris illius
care sui Cyreneosis liistoriam. niulta legereiittir,qtiseconiri catholicam fidein scri-
V. Enimvero, Posluiiiianiisail , cavebo poslhac: pia conslaret, locnsillevelniaxime, paraliat invidiam,
cujusqtiam absiiiienliani prrcdicare; ne Gallos no- ' in quo edituni legebalur, qtjia Dominus Jesus, sictil
stros arduuni peuilus olTendat exemplimi. Sfatue-• C pro redeinptjonehoniinisiii carnevenisset, etcrucem
ratnaiileni etiatn cceuam Cyrcoensis illius, vel cpn- pro horainis salute perpessus, inoriem pro bominis
sequentia (sepiem cnim djebus apud ipsjim ftjinius)) selernitate gusiasset; ita essct eodem ordine pas-
referre cpnvivia; sed supersedendum esi, jje.Ga||usi sionis etiani diabolum redenipturns: quia hoc boni-
se resiimei fatigari. Caetertjinposlerodie, Cjiroaliqqii lati illiiis pietatjque congrueret, ut qui perditum ho-
ex incolis ad nos viscndos confliierecoepissenl, c.n- minem reformassel, prolnpsuin quoqtie angeljira
gnoscimusillum hospitemnostri|m esse presbyleruro;; liji.eraret. Cuiii haccatque atia istiusmodi ab episco-
qtiod suinma nos dissimulatione celaverat. Deipde3 pis prodercntitr, ex studiis parlium orta pst seditio :
cuiiJ ipsoad ecclesiam processimus. qnaefercduobuss quseciimreprimi sacerdoium auctoritate non posset,
millibus nberat, a conspecln nostro inierjeclti inontiss scaevoevemplo ad regendam Ecrlesise disciplinam
exc|ijsa. Erat aufenivilibus lexja virgulijs, non niulloo praefeclusassiimiiur, cujus terrore dispersi fratres ,
anihitiosis quam noslri hospitis inbernaculum, in[i acper diversas oras monaclii suijt fugaii, ila ul prc-
quo nisi incurvits quis uon poterat consistere. Ctim ii positjs edictis in nulla consistere sede sinerentur.
hominum mores qurereremus, illud praeclarura ani- Illud ine admpdum permovebat, quod Hieronynjus,
madverliijius, niliil eos neque emere neque vendere.>. vir iuaxime cailjolicus et sacrse legis periiissinius,
Quid sit fraus aui fiiriuin, nesciiitil; aiirnm alquee " Origenem seculus primo lemppie iputabalur, quem
argentum, quac prima niprlales pntanl, neque ha-i- nupc idem praecipne,ve| proniaillips scripla damna-
bent, neqtie habere cupiuoi : n.i|>icum ego presby- rel.Necveroausussurodeqtioqijini leniere judicare;
tero illi decem nuirimosaiireos de|nlis,sera, refugit,,, prsnsiajniissimjlainen virjet doc(issimi ferebaniur jn
nliiore copsilio protestatus, Ecclesiani attro non in- i- hocceriamiiiedissidcre. Sediaiuen sivcilluderrorest
strni, sed poliusdeslrui. Aliqunntulumej vestiinen- i- ul ego sentio, sive bapresis, qt ptiiijlur; ijon spluro
loriim indulsimus. rcprirai notj ptituit inullis animridyersionibus gacer-
VI. Quod curaillelienigneaccepisset, revQCiniibys !S doiijtii; sed ner|p:iqij.imtam lale se poiuisset effun-
nos ad mare naulis, discessiujus, prosperoque cursu ili dere, ni*j conteniiprie crevjsset. Istjusmodi ergo
septiino dieAlexaiidriam pervepimus, ubi foedninier ;r turbaiione cu.ni veni ^.lexandriam, fluctuabal. Me
episcopos atqne jjionnnhoscerlatnina gerebantur, ex ;x quideip episcopns illius civitalis benigne admodiup,
ea octasiope vel cansa, quia congregaii in unurrj m, etmelius quam opinabar, excepit, el secum tenere
saepiussacerdotes frequcntibus decrcvisse synodis is tenlavii: sed non fiiit auimus ibi consistere, ubi
videbaninr, ne quis Origenis librps legerei apt Ija-a- recens fraternae cladis fervebat invidia: nani e}si
189 DIALOGUSL 190
furiasse videantur parere episcopis debuisse, non A Totus semper in leciione, lolii' in libris esi: non
ob hanc tamen causam mullitudinem. taiitam sub die, non nocterequiescit; aul legit aliquid semper,
Christi confessione viveniera, praesertim ab episcQ- aut scribit. Quod jnisi mihi fuisset fixum animo el
pis, opqrluisset affligi. promissum, Deo tesie, proposiiam eremum adire,
vel exigui temporis punclum a lanto viro discedere
VIII. Igitur inde digressus, Rethleem oppidum
noluissenj. Huic ergo iradilis atque commissis om-
petii, quod ab Hierosolymis sexmillibusdisparatur, nibus meis, omnique familia, quse me conlra volttn-
ab Alexandria autem sedecim mansionibus abesl. latem aniroi mei sccuta tenebat implicitum, exone-
Ecclesiam loci illius Hieronymus presbyler regil : ratus fasce penitus ac liber, re-
quodammndo gravi
iiam parochia est episcopi, qui Hierosolymam tenet.
gressns Alexandriam, visitatis ibi fratribus, ad
Mihijam pridem Hieronymus snperiore illa mea pe-
sttperiorem inde Tliebaidam , id est ad jEgypti
regrinatione compertus lacile obtiuuerat, ut nullum Cxtrema cQniendi. Ibi enim vastae pntenlis eremi
mihi expetendum rectius arbilrarer : vir enim prse- solitutlines ferebanlur habere monacho-
plurimum
ler fidei meritum doteoique virtulum, non solum
ruro. Longuni est, si omnia cnpiani referre qure
Latiuis atque Graecis, sed et Hebraeisetiam ita litte- vidi: lamen
pauca perstringam e pluribus.
ris institutus est, ut se illi in omni scienlia nemo
B X. Haud longe ab eremo, cnntigua Nilo mtilta
atidcat comparare. Miror autcra, si non et vobis per
sunt monasteria. |I;ibitanl uno loco plerumque cen-
molta quse scripsit opera comperlns cst, cum per teni :
quibus sunimum jus est, sub abbaiis iniperio
loluin orbem legatur. Nobis vero, Galius inquit, nihil arbilrio suo agere, per omnia ad nu-
vivere,
nimium nimiumque compertus est : nam ante hoc illius poteslaleoiquc pendere. Ex his, si qtii
tqin
quinquennium qnemdam illius libellum legi, in qtio majorem virtutejn menie conceperint, ul acluri so-
lola nosirorum natio monachorom ab eo vchemen- litariam vitam se nd eremum cnnferanl, non nisi
tissime vexatur et carpitur; unde inlerdum Belgieus abbate discedunt. Hiiccillorum prima
perroiliente
noster valde irasci solet, quod dixerit, nos usque ad virtus est,
parere alieno imperio. Transgressis ad
voinitum solere satiari. Ego aulem illi viro ignosco; ereomoi, nbbaiis illius ordioalione panis vel quili-
alque ita senlio, de orientalibus illum polius mona- bet cibus aliusministratnr. Casu per illos diesquibus
chis quam de occidentalibus disputasse : nam eda- illo adveneram, cuidam qui nuperad eremtim seces-
cilas in Giiircis gula esi, in Gallis nattira. Tum ego, serat, neque amplius ab hoc monasierio quaiti sex
Scboliislice, iiiquam, Galle, defendis genteni luani; ntillibus labernaculnm sibi consliluerat, panemabbas
sed quseso te, liber iste numquid hoc solum vitiuin
per dtios pueros miserat, quorum major habebal
tlamnal in monacliis? Immo vero, inquit, niltil pe- C atnlis annos quimlccim, minor duodecennjs erat.
nilus omisit, quod non carperet, lacerarel, expp- Ilis
ergo inde redeuiiiibits aspis mirae magniiudinis
neret : prjecipuj avariiiam , nec minus vanitatem lit olivjam, cujus occnrsu niliil perterrili; ubi ante
iiisectaius est. Muliade superbia , tion pauca de su-
pedes eorfjni veui|, qpijsi incantaia Cirminibus, crn-
persliiione disseruit. Vere fatebor, pinxisse mibi rnla cclla depostjit. Minore pueris manu apprehen-
videitir vitia multorum. sam ac pallio involulam ferre ccepil: deinde monas-
IX. Caeterumde lamlliaritaiibus virgintim et mo- lerium quasj vjctor ingressus in occurstim frairum,
nacborum, alque eliam clericprum, (|tiara vera , iiispectanljbus cunclis, capiivam bestinm resohilo
quam fortia disputavit! qnde a quibusdam , quos pnllio noii siiie jactantise lumnre deposuit. Sed cum
nominare nolo, dicitur non amari : nam sicut Be|- infanlium fidem atque virlutcm ciriteri praedicarenl,
gicus noster irasciiur, -edacitaiis ijimiaenos iintalos, abbas ille alliori consilio , ne infirma aelas insoles-
ita illi fremere dicuntur, cujn in illo opusculo scri- ceret, virgis iilrumque compescuii, niulium objur-
pium legunt : Ccelibemspernit yirgo germanum., gatos, cur ipsi quod pereos pominusoperatus fuerat,
fratrem qurr-rit cxlraneuin. Ad Jisec cgo, Niijilum, prpdidissent : ejus illud non suse lidei, sed divinse
inquam, Galle, progrederis : cave ne et (e aliquis, fujsse virlijlis: discercnt potiiis, Deo in bumiliiale
qui haecforlassis agnoscit, exaudiat, leque una cijni Pservire, non in signis et virluiibus gloriari: quia
Hieronyino incipiat non amare. Narn quia scholasii- melior esset infiriiiiiatis conscienlia virtutum vani-
cus es, non immerito le versu Comici illius admo- tale.
nebo : Obsequium amicos, verilas odium parit. Tua XI. Hoc ubi ille mnnachusaudivit, et periclitatos
nobis pofuis, ut cceperas, Poslumiane, repeialur infantulosserpentis occursu, et ipsosinsuper mulla
orientalis oratio. Ego, inqnil, ut dicere instilueraij), verbera victo serpente meruisse; abbatein obsecrat,
apud IJieronymum sex mcnsibus fui : cui jugis ad- nc sibi post hsec panis ullus auicibits aliquis mitte-
versuin malos pugna perpeiuurnque ceriamen con- rettip- Jamqtie octavtts dies fuernt emensus, quo se
civit odia perditorum. Oderunl eum haeretici, quia homo Chrisli intra [lericulum famis ipse concluse-
eos impuguare non desinil: oderunt clerici, quia rat: arebant membra j'ejunio, sed deficere meiis
vitam eorum iqsectaiur ei crimiiia. Scd plane eum ccelo intenta non poterat: corpus inedia faiiscebat,
honi oranes adniirantur et diligunl: nam qui euni fidesfirma durabal : cum intcrim admooitus abbas
hscretipum esse arbitranlur, insaniunt. Vere dixe- ij|eper spiritijrn, ut discipulum visitarel; pia solli-
rjm, cailiolica liominis scientia , saria doclrina est. cilijdine rognoscere cupiens, qua yilse substaniiavjr
191 SULPICII SEVERl 192
fidelis alerelur, qui ministrari sibi panem ab homine Aefralribus
Ac ducem, locorum peritum ) pervenimus
nolnisset, ad requtrendum eumipseproficisriiur. Ille ad a qnemdum senem monachiim sub radice moniis
ubi eminns senem venire conspexil, occurril, agit habiiantem. I Ibi, quod in illis locis rarissimum csl,
gratias, ducit ad cellulam. Cum iugressi pariter putetis j erat. Rovemunuin b ibebat, cujus hic erat
ambo, conspicitint palmicinrnsportain , calido pane lottis t labor, impulsa rolali machina aquam prodtt-
congeslam, foribus affixaro de posle pendere. Ac cere ( : nai» fere niille aul amplius pedum profnndum
primum calidi panis odor seotilur : tactu vero ac si putci ] fcrebattir. Ilorlus illie erat multis olerilms co-
ante paulultim focisesset ereptus , ostenditur. JE%y- piosus: | id qtiidemcontrn naturam eremi, tibiontnia
ptii tamen panis forma non ccriiilur. Ob.stiij<efacti iarentia, exusta solis ardoribus, tiullius uroqnnm
ambo munus caileste cognoscunt: cum ille lioc ab- scminis i vel exigunm radicem ferunl. Vertim boc
batis adventui prsesiilumfalerelttr, abbas vero illius isancto illi labor cum pecore commuuis , et propria
fidei ac virtuli id polius ascriberet; ita atnbo ccele- pracsl.ibitlinduslria : frequens enim irrigatio nqua-
slem paoem eum multa exsultatione fregerunt. rum lantam pinguedineroarenisdabal, ul mirum in
Quod cum senex admonaslerinni postregressusfra- modumvirerc alque fruciillcare horti illius olera vi-
tribus relulisscl, lanlus omnium incenderat ardor dcremus. Ex iis igitur una ciim domino bos ille
animos, ut certatim ad cremum ct sacras soliiudines: B vivebal: nobis quoque ex ea cupia rcenam sancius
ire properarcnt, miseros se falenles, qui diutius ini dcdit. Ibi vidi, quod vos Gnlli forie nou credeiis ,
congregalione multoriim, ubi liuinanaesset patiendai ollam cum oleribtts quse nobis in coenam pnepara-
conversatio, resedissent. bantur, sine igne fervere : tnntn vis solis est.ut
XII. In boc monasterio ditos ego senesvidi, quii quibuslibet coquisetiam ad Gallorum piilmcnla suf-
jam per quadraginia annos ibi degere, ita ut num- flcinl. Posl ccenamauteni jaui inclinante vespera in-
quatn inde discesserint, ferebanttir. Qiiorum prrc- vitat nosad arborem palmam, cujus inlerdura pomis
lereunda mihi coinmemorationon videtur : sitiuidemi uli solebat, quaefere duobus millibus aberat: iiam
id de eorum virtulibus , et ahbatis ipsitts teslimonioj hae laiiium in etenio arbores, licetraro, habeiilur
el omnium fratrum audierim sermone celebrari,, lamen. Qttod uirum solersanliquiias procuravcrit,
quotl iifluroeorum sol numquain vidissetepulanlem,, an solinaiiiia gignat, ignoro : nisi si Deus prrescius
alterum vidisset iratiim ntimquam. Ad haecGnlltis s liabitandam quandoqtie a sanciis ereraum, bsec ser-
me iniuens : 0 si vesier ille (n»lo notnen edicere)) vis suis piraverit: ex mnjnre enim parle, qui intra
nunc adesset, vellem admodiim islud audiret exem- illa secreta consistunl, cum alia ibi germina nulla
plum r quem in mullorum ssepe personis nimiuro ex- succedaut, islarttm arborum pnmis alunliir. Ergo
perti sumus vebementerirasci: sed tamen, quia ini-i- G C ubi ad illam :td quam nos huiiianitas noslri bospitis
micis suis, qtimiluni audio, nuper ignovil, si isttrd d ducebal, arborem perveuimus, leonem ibi oftendi-
audiret, roagis magisque proposiio confirmaretur ir mus : quo viso, ego ei ille dux nieus inlremuimiis ;
exemplo, praeclaram esse viriulem iracundia non n sanclus vero ille iiiciinctanier accessil: nos , licet
moveri. Nec veroinliciabor juslas illi causns irartrm ii trepidi, secutisnmus. Fcra paululum (tit cerneres
fuisse : sed ubi durior pugna, ibi gloriosior esi coro-). imperalam a Deo ) modesia secessit el constitit, dtiin
na : unde quemdam , si agnoscis , censeo jure lau- i_ ille attigua ramis humilioribus poma decerperet:
dandum, quod cum eum libertus desenieril ingra- i. cumqiieplenam palmulis maniim oblulissel, accurrit
lus, misertusest poiitts quam insedalus abeniiteni; !• bestia, accepilque lam libeie quam nullum aniinal
sed neque illi irascitur, a quo videtur abducius. 'Ego >o domesiicuni: ei ctim comedisset, abscessit. No.»hsec
aulem : Nisi isltttl vincendse iracundiacPosiumianus us inluentes ct adliuc (remenles, facile poluiinus ex-
prolidisset exemplum, graviter irnscerer discessionc ic pendere, quanla in illo fidei virtus et quanla in no-
fugitivi: sed quia irasci non licet, tota istorum com- n- bis esset infirmitas.
memoratio qnse nos compungit, abolenda est. Te, e XIV. Alium aeque singularem virum vidimus,
inquam , Poslumiane, le potius audiamus. Faciam, i), parvo lugurio, io quo non nisi unus recipi posset,
inquil, Sulpici, quod prsecipis, quatenus tam stu- u- D habiiantem. De hoc illud ferebatur, quud lupa ei
diososaudiendiesse vosvideo; sed mementole, quia iia solitaerai astare ccenanti, nec facile uinijuara bc-
non sine fenore isttim apud vos depono sermonem ii : stia lallerelur, quin illi ad legitimam horam relc-
libens prsesto quod poscitis, dumroodo paulo post ist clionis occurrerel, el lamdiu pro foribus exspecta-
quod poposceronon negctis. Nos vero,inquaro, nibil bil ret, donec ille panem qui cceniila;superfuisset, of-
habemus, in quo tibi niulutim vel sine fenore re- e- ferret: illammanuin ejus lambere solitam : atque
sliluere possimus. Sed tanien qiiidquid putaveriss , ita quasi impleto oflicio el pracsiilaconsolationedis-
imperato, dumraodo, utcoeperas, desideriisuoslris ris cedere. Sed forle accidil, ul sanctus ille , dnni
satisfacias: valdc eniin nos tua deletlatoratio.Nihil,
lil, fratrem qui ad eum venerat dedncit abeuntem , diu-
uia lius abesset, el non nisi stib nocle remearet. lnle-
inquil Postumianus, vestra siudia fraudabo : ctquia
eremitae unius incipicniis agnovisiis virlulem, refe-
rfe- rim bestia ad consuetudioarium illud coenselempus
ram adliuc vobis pauca de plurimis. occurril. Vacuam cellulam, cum familiareni patro-
XIII. Ergo ubi prima eremi ingressus sum, duo- no- num abesse senliret, ingressa, curiosius explor.ins,
decim fcre a Nilo inillibiis (habebam autern unum um ubiiiani csset liabiiator. Casu coniigua cui» paui-
 195 DIALOGUSI. 191
bus quinque palraicia sportella pendebat : ex his A ligi, id eam velle, ut quo illa ducebat, anacborcia
unum prsesumit ct devorat, deinde perpelrato sce- scqueretur. Quid multis? ad spcluncam bestise per-
lere discedil. Regressus eremila videt sportulam venitur, ubi illa adullos jam quinque catulos niale
dissoltiiam, non constante panum numero ; damnuro feta nutriebat:qui ut clausis luniinibus ex alvoma-
rei familiaris inlelligil, ac prope limen panis ab- tris exierant, caecitale perpetua lenebaniur ; quos
sumpti fragmentacognoscit; sedtion erat incerlasu- singulos de rupe prolaios anle anachoreise pedes
spicio , quae furium persona fecissel. Ergo cum se- mater exposuit. Tum demuro Sanctus aniroadvertit
queniibiisdiebussecundumconsiictudinembestianon quid beslia poslularet, invocatoque Dei nomine,
venissel (nitniruin audacis facti j conscia , ad eum conlrectavit mauu luminaclausa catulorum : acsta-
venire dissimulans, cui fecisset injuriam), segre pa- lim caecitate depulsa, aperlis oculis besliarum diu
tiebatur eremiia, sealumnse solatio destitutum. Pos- negata lux paiuii. Ita fratres illi, anachoreta quem
trenio illius oratione revocata , sepiimumpost diera desiderabant visiiato, cum admoduin fructuosa labo-
adfuit, utsolebat ante, ccenanti.Sed (ut facilecerneres ris sui mercede redierunt: qui in teslimonium laniaj
verecundiampceoitentis)non ausa propius accedere', virtutis admissi, fideniSancti et gloriam Chrisli, quau
dejcctis in terram [iroftiiidopudore liiminibus(quod per ipsos esset testificanda, vidisseni. Mira dicturus
palain li.'ebal intelligi)quamdamveniam precabatur. B I sum : leaenam post dies quinque ad auciorem tanti
Quaniilliuscoiifusionemeremilamiseratus, jubeteam beneficii revertisse, eidemque inusitatse fersepellem
propius accedere, ac manu blanda caput triste per- pro munere deiulisse : qua plerumque sancius iile
mulcet: dein pane duplicato reani suam reficit. Ila quasi amiculo circumlcclus, nou dedignatus est
indulgeiitianiconsecuta , officiiconsuetudineindepo- rounus per bestiam sumere, cujus alium poiius in-
silo mcerore reparavit. Iiiluemini, qua;so, Christi terpretabaiur auctorem.
etiarn in hac parte virtutem, ctii sapit omne quod XVI. Erat eiiam ailerius anachorelse in illis re-
brutumest, cui mile est omne qtiod ssevil.Lupa gionibus nomeii illusire, qui iu ea parledeserti, quae
prsestat officium, lupa furti crimen agnoscil, lupa est Syenes, habitabat. Hic cum primuin se ad ere-
conscio pudore confundiiur: vocata adest, caput murn coutulisset, herbis herbarumque radicibus,
prsebet, et habet sensum indultae sibi veniae, sicut quasprsednlccs interdum et saporis eximii fert are-
pudorem gessil errati. Tua hrec virttts, Clirisle; tua na, victui us, ignarus germinis eligendi, noxia plerum-
sunt baec,Christe, miracula : elenim qure in luo 110- que carpebat. Nec erat facile vim radicuin sapore
roineoperantur servi lui, tua stint : et in hoc inge- discernere; quia omnia aeque dulciii; sed pleraque
niiscimus, quod niajestaiem luam ferse sentiunt, ho- occulliorenntura virus letliale cohibebani. Cum crgo
mines non vereniur. t edeiitem vis interna lori|uerel, et imnieiisis dolori-
C
XV, Ne cui autem boc incredibile forle videatur, bus vilalia universa quaierenlur, ac frequens vomi-
majora memorabo. Fides Christi adesl, me nihil lus cruciatibus non ferendis ipsam animse sedem
fingere, neqtie incerlis auctoribus vulgala narrare ; stomachojam faitscente dissolveret; omnia peniius
sed quueniibi per fidelesviros coraperta sunt, expli- quaeesserit edenda formidans, seplimitni in jejuniig
. cabo. Ilabilaiil plerique in eremosine ullis laberna- diem spiritu deficienle ducebat. Tum ad euin fera,
culis, quos Anaehoretas vocant : vivunt herbnrum cui Ibicisest iiomen, nccessit; huic propius astnnti
radicibus : nullo timquam certo Ioco consistunl, ne fasciculumherbarum quem colleclum pridie atiin-
ab liominibusfrequentenlur; qnas nox coegerit, se- gere non ntidebat, objecit : sed fera qtisevirulenla
deshnbeut. Ad quemdam igiltir hoc rilu alqne haci eranloredisculiens, quae innoxia noverat eligcbat.
lege viveniemduo ex Niiria monachi, licet longes Ita vir sanctus ejus exemplo quid edere, quid re-
diversa regione, lamen quia olim ipsis in monaste-• spueredeberei edocms, et periculum famis evasit,
rii couversntionecharus et familiaris fuissel, audilis> et herbartim venena vitavil. Sed iongum est de om-
ejus virtulibus letenderunt: quem diu multumque nibos quieremum incolunt, comperta nobis vel au-
quaesitum,tanrlem meosesepiimo repererunlin ex- dila memorare. Annum integrum et septem fere
tremo illo deserto quod est Blembiscontiguum, de--"meuses' intra solitudines constilulus exegi, magis
nioranleii): quas ille solitudines jam per anuos duo- virtulis adtnirator aliense, quam quod ipse lam ar-
decimrficebaturhabitare. Quiliccl omniumhominumi duum alque difficile potuerim tentare propositum;
vitaret occursus, tamen agniios non refugit, seque3 srejiius tamen cum sene illo qui puteum et bovem
charissirais per tridutira non negavit. Quarto die ali-- habebat, habilavi.
quantulumprogressus, cum prosequerelur abeunles,, XVII.Duo beati Antonii monasieria adii, quae ho-
lerenammiraemagnitudinisad sevenire conspiciunl. dieque ab ej'us discipulis incoluntur. Ad eum eliam
Bestia, Iicel iribus repertis, non incerla quem pele-- locum in quo beatissimus Paulus primus eremita
ret, anachoretre pedibus advolvitur, et cum fletul est diversatus, accessi. Rubrum mare vidi : jtigum
qundam et lameniatione procumbens indicabat ge- Sina roontis ascendi, cujus summum cacumen coolo
mentis pariter et rogantis aflectum.Mnvit omnes, ett peue contiguuinnequaquamadiri potest. Inter hujus
praecipueillum qni se intellexerat expelilum. Prae-- recessus anachoreta esse aliquis ferebatur, quem
cedentem seqiiuutur : nam praeiens, et subinde re-'- diu multumque quaesilumvidere non potui, qui fere
Stiians subindeque respecians, facile poierat iniel-- jam aute quinqtiaginla annos a conversaiione hu-
 i»B SULPRliJSEVEHI m
m:ina reiiiolus,uuIlovestisusu,seiis corporissui tec- A . demadeumdemaftbalemrecipiendusadveneral: cum
(us, uuditateni siiam divino munerc nesciebat. Hic primari lexobediehlisoponerciur,acperpetem polli-
quoiies eum retigiosi viri adire voluerunt, cursu ceretiirad omriiavel extrema jialieritiam; casu abbas
avia peteus, congressus vilabal humanos. Uni tan- storacinamvirgamjamprideriiaridam matiii gerebai:
lummodoferebaturse ante quinquehiiiumprsebuisse, liaricsolo figit, atque illi advehaeid opcrisimpouit,
quicredo potenti lideidobtinere prortieruilrcuiinter ut tariidittvirgulreaqiiam irHguahl mihisiraret, do-
mulia collo.|uiapercunciaiiti, cur homineslanlopere nec; quod contra omiierriliaturam erat, lignum ari-
vitaret, respoudisseperhibetur, cura qui ab hominibns dum in soloarente vfrCscerel.Subjecius adveiiadu-
freqiienlareuir, uon posse ab angelis frequerilari : rse legis imperio, aquam preprils humeris quolidie
unde non immerito recepta opinioneninltorum fama convtehebat,qiioea Nilb flutiifneper duo fere millia
vtiIgiiverai,Sanctumilltiniabangelis visilari.Egoau- pelebaittr; jiituque emenso anrii spatio, labor non
tem a Siua nionle digressus ad Nilum flunienregres- cessabat opcrantis.et de frtictu operis spes esse non
sus sum, cujus ripas frequentibus monasleriis con- poierat : tamen obedienlioeVirtrisin labore dnrabat.
sertas tttraque ex parte Itistravi; plerunique vidi, ut Sequens quoque annus laborem j'aW.Vffectifratris
diidum dixeram, uno in loco habitare cenlerios: sed eludit. Teriio deinum succedentium temporum la-
el bina etierna millia in iisdeni viculis degere con- B : beriie curriciilo, cnm iveqfte noclu neque interdiu
stabat. Nec sane ibi iiiinorem puteiis diversaniirim aquarius Ulecessaret operator, virga flornit.Egoipse
in iniiliitudiiieiiioiiaclioruiiiesseviriutem, tjiiariie'o- cx illa virgula arbiisculam vidi, qure hodieque in
runi esse cogoosciiis qni se ab bumanis ccetibusre- atrio mohaslerii ramis vireinibtis qiiasi iii lcslimo-
njoverutit. Pra'ci|)ua, ut jam dixeram, ibi virtus et niuiiJmaviens, quahtum obedieiitia hveruil, et qtian-
priniaeslobedientia; neque aliler adveniensa mona- tum ifidespossit, ostendit. Sed tne dies anie deficiel,
sieriiahbate stiscipitur,quamqui teniatus priusfuerit qiiam diversalhiracula qusemilii de viriulibus San-
el probnlus, nullum uniquamreciiSaturus,quariilibet ctoriim sunt cohiperla , consumtiiem.
arduutii ac difficile iiidignumque toleratu, abbalis XX. Duovobis adhuc praeclata niemorabo : qno-
iroperiuui. rlhiiunuih cgregium eritadversusihflattoncrnmiserae
XVIH. Duo vobis referam incredibilis obetlientirc variiialis exemplum, alterum adversus falsarajusii-
admodum magna miracula, Iicetsuppetant plura re- tiam iton mediocredocumeriturri.Quidairiei-goSan-
colenti : sed ad exciiandam virtuium amiulalionem, clus, fugandorumde corporibtis obsessis daemonum
cui pauca non sufiiciunt^ntulia non proderont. Ergo incredibiii prcedilus potestaie, iriaiidilaper sit.gulos
cum quidani saeculiactibus abdicatis, monastcrium dies sigua faciebat. Non solum eriini praeseiis,neqffe
niagnsedispositionis ingressus suscipi se rogarel; C < verbo tantum, sed absens quoque inlei-dum, cilioii
abbas eicoepil mulla proponere, graves esse istius sui fimbriisaut epislolis missis, corpora ob^essacu-
disciplinaelnbores, sua vcro dnra iniperia , quaenid- rabat. Hic ergo mirum in modum frequcntabaiur a
litts facile valeret implere paiientia : aliud potius mo- populis ex toto ad eum orbe venieniibus. Tace'ode
naslerium, ubi facilioribus legibus viverclurj expe- minoribus : praefecticomilesque, ac diversaruirijo-
lerei: non teniarel aggrediquod iniplere non posset. dices polestatum pro fpribus illius ssepej"a'cu*eruiit:
Ille vero niliil his terroribus permoveri, sed magis Episcojiiqtfoijuesanciissimi, sacerdolali atJctoriiate
ita omnem obedieniiain polliceri, ut, si cumabbasin deposita,Contingise ab eo alque benedici hurtiiliier
ignein ire prreciperet, 11011 recusaret intrare : quam posiulantes, sanctificatos se ac diviiiomunere illu-
illiusprofessionemubimagisier accepil, nonctincla- stratos, quotiesrijnhumiHiUsvestemquecoiitigcr'an't,
lus probare proliicntein. Casu clibauus propter ar- non immeriiocredideruni. Hic ferebatrir ortini polu
debal, qui multo igne succcnsus coqucndispanibus in perpetuum penitus abstiriere, ac pVQeibo (tlbi,
parabatur. Exitndabal abruptis flaminafornacibus,et Sulpici,iri ariiem loqiiaV,iie"Gallushoc aodiat) se-
inlra camini illius concava lotis habenis regnabat in- piem tanVomcaricis susteritari. tolerea sancto viro,
cendiutn. Httnc igitur advenam illum jubet magister " ul ex vinute boiior, iia ex llOnore vanitas coe|it
intrare : nec distulit parere praecepto: medias flam-' obrepcre. Qood iiiTiJumilfe ubi priiriunipotuit in se
nias nibil cunclalus ingreditur; quae moxtamaudaci sentire grassati, diu muJtufnque'discuteTe conalus
fide victse, velut illis quonditm Hcbrseispueris, ces- est: sed repelli pcenilusvel taciia conBcieVitia vani-
sere venienti. SuperalanaUira est, fugit incendium: latis, perseveranievirvute,rionpoVuit.tblque notiren
ei qui puiabalur arsurus, velulfrigidorore perfusum Cjusdrcmones faVebauiuV : excludere a se 'Confliren-
se ipse niiratnsesi. Sedqnidniirulrr, siluum.Cliriste, lium poprilosrion valebat. Viros interTmlateiis ser-
lironem igois ille non attigit, ut uec abbateriipigcret pebai inpectore;et cujus hutuex aliohiirriCOrpoVibus
dura mandasse, nec discipuiumpeeniterel imperio dsemonesfugabanlur, se ipsum occiiiiis ctogiiationi-
paruisse ? qui co quo advencral die, dum tentareiur bus vanitatis purgare noVipoferat. Totis Tgilurpre-
inlirmus, perfectus inventus esl, merito feMx.mcrito cibus conversus ad Domlinimfertnr orasse, ttt per-
gloriosus : probatus obedienlia, glorificalusest pas- missa in se mensibus ^qiiinquediabolo potesiate,
sione. qiios ipse cnraveTat.'Quifl rnuliis
similis his IRifilret
XIX.lii eodem autem monasterio factumM quod morer? itte iTTaepotens, 11le signisatqfuevtrtniibus
dicfurus suiti, recenti memoriaferebatur.Quidamiti- toio Orienteviiljratus,llte ad CujusJtmiHapopuliawte
m PIALOGUi I. i&S
cotifluxertint, adcujus fores summaeistius stseculise Asolum
i se saiculo erlpere coriieiitus, salutem sucruhi
proslraverant poteslales, correptus a dsemoneest, non sine impieiate negligcret. Isiiusmodi crgo falsae
lcntus in vincitlis.Omuia illa quaeenergumeiii solent justitiae colore superalus, post quadriennium fere
ferrei perpessus.quinlo dernum mense purgaius est cellubimsuani atque propositrim eremita desemit.
non tantum daemone,sed, quotl illi eraluiiliusalque Sed ubi ad pmximum inotiastcrium, qtrod a multis
optatius, vanitate. fratribus liabitabattrr, accessil; causam discessionis
XXP.Sed mihi isla replicanli «ostra infelicilas, alque consiliumquserentibtiscoiifiieiur.Reniienlibus
noslra occurrit infirmitas. Qttis enim nostrum est, cunctis, el pracipue loci illiusabbate reiiiiente, tnttle
quein si tinus homunculus butnilis saluiaverit, aut animo fisa seinentia non poiuit avelli : igitur infclici
friluis alque adulanlibus verbis femina uha lalldave- se obstinaiiOneproripieiis, cum dolorc omiiitiiii di-
rit, non continuo elatus sit superbia, hon staiiro in- gressus esta fralribus. Vix e conspecui abseessertu,
flatus sit vanitale? ul eliamsi non habeat cniiscien- iniplettlr a daemone,cruehtasque spumas Pre pro-
tiam sanclilalis, tanien, qtiiavel.-tultorilmadulaiione volvensj suis deiitibus se ipse lacerabat. Deintleatl
aut fortassis errore sancius esse dicaiur, sanciissi- idemriionasterioriifratrijriihunieris reportanis, cmii
mumse pulabit. Jam vero si ei munera crebra init- cnerceri iti co immuridils spiriius non valeret, m-
lantur, Dei se munilicenlin asserel htuiorarij cui B I cessitaie eogenlej ferreis nexibils alligatur, pedes
dormienti atque resolulo necessaria confer.miur : cum manibus vincitnltur : tion immeriia poenaru»^r-
quod si vel de modico ei aliqua viittitis sigriasucce- livo, ut quem non eohibuerai fidesi cnlenoccoliibc-
derenl, angelum se puiaret. Cseterum edm neque renl. Pust biemiium demum oraiione Snncioruni ab
otiere neque virtule conspicuus sit, si quis clerieus iiniiiuridospiritu liberamr; ad eremum unde dir-ces-
fuerit eflecius, dilatal continuo fimbrias suas, gaudel scrat, mex regressus estj et ipse correptits; et aliis
saluiationibus, inflalur occnrsionilius, ipse eliam post fulurils eitemplo, ne quem aut fnlssejusiitisC
nbique discurril: et qui anie pedibus aut aselloire umhra detipial, ant incerta mobililas inutili levitnie
consueverat, spumante equo superbus invehitur : compeHatseniel ceepia deserem Hae vos de vinu-
parva prius ac vili cellula conlentus liabilare , erigit tibus Domini, quas in servis suis vel iinitanda ope-
celsa laquearia, construit multa conclavia, sculpit ratus tst vel timehdaj scire suffieiai. Sed quia sa-
osiia,piugit nrmaria, vestem respuit grossiorem, iu- tisfeci veslris auribusj immb etiaro verbosipr fui
dumeiilum molle desiderat, atque liaeccharis vitluis fortasse qaamdebui, tu modo (ad nie auteih loque-
ac familiaribus mandat iribuia virginibus; illa ut baiur) debitum ferius exsolve, ut te de Maiiino iiui,
byrrhum rigentem, hsccul fluenlem texailaceriiam. ui es solitnSi blura referenieais jam pridem in hoc
Verum hsecdescribenda mordacius beato viro Hie-'G desideriis meis sestuaniibttSiaudiamus.
ronymo relinquanius : ad proposilum revertamur. XXIII. Quid? inqiiam: tibi de Martino meo liber
Tu vero, inquil Gallus meus, nescio quidHieronyriio ille non sulflcit, quem ipse lu uosli me de illiuSvita
reliqucris disputandum : ita breviter iiniverSanos- aique vintttibus edidi>se? Agnoscoid quideti), Tos-
trorum insiitula complexus es, ul pauea bsectuai tumianus iriquit, neque iimquam a riexiera mea li-
verba, si sequanimiteracceperinlet patieuterexpen- ber ille discedit: nam si agnoscis (aperit librktmqui
derint, multtimeis arbitrer profutura, ul nori indi- veste latebat), en ipsum. Hiemiliii inqtiii, teira ac
geant libris posthsccHieronymi coerceri. Sed lu illai mari comes , hic in peregriuatione toia socius e't
potius evolve qunccoeperas, et illud quod ndversus; consolalor fuil. Sed referam tibi plane , quo libei-
falsam jusliiiam diclurum te esse promiseras, prode> isle peneiraveriti et quam nullus fere in «rbc tterra-
documcntum : nam, ut vere tibi fatear, nullo per- rum locus sit, iibi non maieria tani felicis historise
niciosius malo intra Gallias laboramus. Ita fa- pervulgata teneatur. Primus eum Romaiioeurbi vir
ciam, Posltimianusinquit, nectediutius lenebosus- slttdiPsissinius tui Pauliims invexil: deiiide citrii
pensum. loia certatira Urbe raperelur, exsulianles librarios
XXII. Adolescens quidam ex Asia prsedivesopi- vidi, quod hihil ab his quaesluosins haberetur: si-
btis, genere clarus, habens uxerem et filium parvu-- D quidem nihil illo prompiius, niliil charius vetidere-
lunij curain ^Egyplotribunus esset, et frequenlibus5 lur. Hic navigationis meaecursura Ionge ante prae-
adversum Rlembos expeditionibus quacdam eremii gressus, cum ad Africam Venissem, jain per Idtani
coutigissel, Sanclorum etiam tabernacuta complurai Caribaginem legebaiur (solus eum Cyrenensis ille
vidisset, abcatoviro Joanne verbum salulis accepil. presbyter hon habebat, sed me largiente descrip-
Nec moratus inuiilem miliiiam cnm vano illo hono-- • sit): nara quid ego de Alexandria loquai ? ubi pene
reconteinnere, eremuni consinnler ingressus, brevii omnibus magis qunm libi nolus est. Hic jEg.yptura<
lemporein omni generevirlulum perfeclus emicuit. Nilriam, Tbebaidamac tola Memphititaregna tians-
Potens jejuniis, htimilitateeonspicuus, fide firmus,, ivit. Hunc ego in eremo a qtiotiam sene legi vidi:
facile se aniiquis monachis siudiovirtulissequaverat;.; cui cura me familiarem luum esse dixissem , et ab
cum iiilcrim stibiit eiini cogitalio , injecla per dia- illo et a mullis fratribus hrec mibi injunctit legaiio
boliim, quod rcclius esset ut rediret ad palriam,, est, ut, si umquamlerras istns le incolujnicontigis-
filiuititjue iinicuui ac domum toiam cuni uxore sal- sem,ea te stipplere compellerem qure iu-ille ttib
varei: quod uti;ue esset accepiius Deo, quam sili libro de vinutibus beati viri professuses praeterisse.
199 SULPICU SEVERI 300
Age ergo, quia non illa arte audire desidero qure A lior, dnm Turonos prseleriret, a Martino ssepiuspo-
scripla sufficiuul, illa quae tum vel proplcr legen- poscisse, ut ei convivium in suo monastcrio daret
tium, ul credo , faslidium prsclerisli, multis id una (in quo quidem exemplum beati Ambrosii episcopi
mecum a te posccntibus explicentur. prneferebat, qui eo tempore consules et praefectos
XXIV. Equidem, Postumiane , inquam , cum te subinde pascere ferebalur) ; sed virum ahioris in-
jamdudum de Sanclorum virtutibus intentus audi- genii, nequa ex hoc vauitas atque inflalio obrepe-
rcm, taciiis ad Mariinum meuin cogilaiionibus re- rel, noluisse. Ergo faiearis necesse est, in Marlino
cunebam , merito perspiciens omnia illa quae sin- omnium illorum quos enumerasii, fuisse virlules;
guli diversa fecisseni, per unum istnm facile com- Martini autem in illis nmiiibus non fuisse.
pleta. Nam cum excelsa reluleris (quod mihi dixisse XXVI. Qnid lu, inquit Poslumianus, iia mectim?
liceal pacc Sanclorum) , nibil a le penitus audivi , quasi non eadem tecum senliam semperque sense-
in quo Martinus esset iuferior. Sed sicut nullius um- rim. Ego vero quoad vivam seoiperet sapiam , M-
quam cum illius viri roeriiis profiteor confercndam gypli monaclios pracdicabo, lautlabo anachorelas ,
csse virtutem, ila el illud auimadvcrli decel, ini- mirabor eremitns; Marlinum semper excipiarn : non
qua illum cum ereinitis vel clinm anachorelis con- illi ego qucmijuam audebo monncborum, certe non
diiioneconferri. Illi enim ab omni inipedimenlo li- B episcoporumquempiam comparare. Hoc ^Egyptus
beri, crelo tanium atque angelis testibus, plane ad- fatetur, lioc Syria, boc jEthiops comperit, hoc In-
rairabilia docentur operari: iste in medio ccelu et dus audivit, hoc Parllius et Persa noverunt, nec
conversatione populorum , inter clericos dissiden- ignorat Armenia; Bospliorus exclusa cognovit , ct
les, interepiscoposssevientes, cum fere quotidianis postremo si quis aut fortunalas insulas , aut glacia-
scandalis hinc atque inde premeretur , inexpugna- leni frequentat oceanum: quo miserior est regio
bili lamen adversus orania virlute fundaius stelit, ista noslra, qure tanltim virum, cum in proximo lia-
et tanta operatus est, quanta ne illi quidem qtios a buerii, nosse non meruii. Nec tamen huic criinini
te audivituus esse iu eremo vel fuisse, feccrunt. Ac miscebo popnlares : soli illura clerici, soli nesciunl
si illi paria fecisscnt, quisjudex tam esset iiijuslus, sacerdotes. Nec immerito nosse illum invidi nolue-
ut noo isium esse potiorem merilo judicarci? Puta runt: quia si virtutes illius nossent, sna vitia co-
enim istum fuisse miliiem qui pugnaverit in iniquo gnuvissenl. Horreo dicere quod nuj>eraudivi, infe-
loco , et tamen victor evaserit; illos aulem ivque licem dixisse nescio quem, le in illo libro tuo plura
compone mililibus, sed qui ex acqno loco aul etiam rnenliluin. Non est hominis vox ista , seddiaboli;
de superiore ceriaverint: quid ergo? clsi omiiiura nec Martino in hac parte detrahitur, sed fides Evan-
una victoria est, non potest oinniura esse par glo- G geliis derogatur: nani cum Domious ipse lestnius
ria. El lamen cum prsrclara reiuleris, a iiemine rc- sit, istiusmodi opera qnae Marlinus implevil, ab ont-
lulisli mortuum suscitatum: quo tino utique le ne- nibus fidelibus esse facienda; qui Martintim non
cesse.est confiteii Martino ncminem conferendum. credil isia fecisse, non credit Clirisium isia dixisse.
XXV. Nam si admiranduin cst, quod illum ^Eiiyp- Sed infelices , degeneres, soinnolenti, quse ipsifa-
liuni fl.imma non attigii; hic quoque strpius impe- cere non possunt, facia ab illo erubescuni: el ma-
ravit incendiis. Si revolvas quod aoachoreiis feritas lunt illius negare virtntes , quam suam ineriiam
bestiarum victa succubuit; liic familiariier et ra- conlileri. Vcrum nohis ad alia properanlibus omnis
biem besliarum el serpentiuni venena compescuit. isiorum memoria relinquatur: tu polius, nljamdu-
Quod si illum conferas qni immundis spiriiibus ob- dtiiti desidero, resitlua Marlint opera contexe. At
sessos verbi imperio ac eiiam fimbriarum virtuie ego, inquam, arbilror rectius istud a Gallo esse pns-
curabat; ne in hac qttidem parte inferiorem fuisse cendum , qnippe qui plura novcrit (neque enim
Martinum iiiulta docuroenia sunt. Si eliam ad illum ignorare poiuit magislrifacla disciptiltts),eiqui 11011
recurras qui setis suis pro veste conlecius pulaba- immetito istam vicem nou soluni Mariino, sed eliam
lurabaugelis visitari; cum isto angeli quoiidie lo- nobisdebeat; ut, quia ego jam librum edidi, nc lu
1*
quebnnlur. Jam vero adversus vaiiiiatem atque jac- haclenus Orienialiuni gesta ineniorasti , istam de-
tanliam ila invictum spirilum gessit , nl illa vilia mum necessarii sermonis historiam Gallus evolvat:
fortius nemo contempserit; cum quidem immundis quia, ut dixi, et nobis debet loquendi vicem, et Mar-
spiritibus afflatos absens plertimque curaverit, nec tiuo suo , credo, praestabil ut uon gravaie illius
solum comilibus aui prsefectis , sed ipsis ctiam re- facia comniemoret. Ego plane , jnquit Galltis, licct
gibus imperaret. Minimum id quidera in illius vir- impar sim tanto oneri , lamen relatis superius a
tutibus; sed credas velim, non solum vanitaii, sed Pnsiumiano obedieniise cogor exemplis , ut n.iiiitis
causis etiara atqtie occasionibus vanitatis nemiiiem islud quod imponiiis , non rccusem: sed dum co-
furtius repuguasse. Parva quidem, sed non praeier- gilo, ine hominem Gallum iuter Aquitanos verba
eunda dicturus sum: quia et ille laiiduudus est , facluriira, vereor ne offcndat vesiras nimiiim urba-
qui summa praediius poieslate lamreligiosam ad re- nas aures sermo rusiicior. Audieiis me lamen ut
verentiani beati viri ostenderit voluniatem. Memini Gnrdonicum hominem, nibil cum fuco aut ciithurno
Viiiceutium prafecium, virum egregium et quonul- loqueiilcin: nam si mihi tribuilis Marlini me csse
Ius sit intra Gailias onini virlutum genere praestrin- discipuluiti , illud etiam concedite , utj jnihi liceai
201 fclALOGUSII. 202
exemplo illiusinanes sermonum pbaleras et verbo- A et quod te roanet explica: nimium enim dudum
rum ornamenta contemnere. Tu vero, inquit Poslu- alias res agentes consumirous tempus; et jam solis
mianus, vel Celtice; aut, si mavis, Gallice loquere, occidui urabra prolixior monet, non multuro dici
dummodo jam Marlinum loquaris. Ego autem profi- viciua nocte superesse. Deinde curo paululum om-
teor, quia, etiamsi mutus esses , non defutura libi nes conticuissemus, Gallus iia ccepil: Cavendum
verba, quibus Marliuum quamvis facundoore loqua- mibi iinprimis esse arbilror, ne ea de Martini vir-
ris; sicut Zachariaein Joannis nomine lingua reso- tulibus repetam, quaein libro suo Sulpicius isie me-
ltilaest. Caeterumcum sis scholasticus, artificiosefa- moravit. Unde prima illius inter militandum gesia
cis, uiexcuses imperitiam, quia exuberas eloquenlia; prsetereo, neque ea nltiugam ijuae laicus egit acmo-
sed ueque monachum lam asuilum , neque Gallum nacbtis: nec vero audita ab aliis polius quam quse
decel esse lam callidum. Veruro aggredere potius , vidi ipse, diclurus sum.

DIALOGUS II.
Sed polius Dialogi I pars altera.

I. Quo primo igilur tempore relictis scholis bealo B quinquc comparalam argenleis rapit, atque ante
me viro junxi, paucos post dies euntem ad eccle- Martini pedes iralus exponit. En, inquil, vestem :
siam sequebamur. Interim ei seminiidus liiberuis sed pauper hic non est. Ille niliil inotus, jubet eum
meiisibus pauper occurril, orans sibi vesiimentum paululum stare pro foribus , secretum utique procu-
dnri. Tunc ille, arcessilo archidiacono, jussilalgen- rans durosibi vesiem nudtis imponeret; toiis viribus
tem sine dilalione vesliri, deinde secretarium in- elaborans, ut posset occultum esse quod feceral.
gressus, cura solus, ut erat illi consuetudo , reside- Sed quando in sanciis viris laient ista? qtiserenlibus
ret (hnnc enim sibi eiiam in ecclesia solitudiuem velint nolitil cuncta protluniur.
permissa clericis libertaie prasstabal; cum quidem II. Cum hac igituroblaturus sacrificium Deovesle
in alio secretario presbyleri sederent vel salutalio- procedii. Quo quidem die (uiira dicturus sum) cum
nibus vacanles, vel audiendis negoiiis occupati: jam allarium, sicul esl soletnne, benediceret ; glo-
Mariinum vero usque in eam horam qua solemnia buiti ignisde capite illius vidimus emicare, ila ut in
populo agi consuetudo deposceret, sua solitudo sublime conscendens , loiigum admoduin crinem
cohibebal. lllud non praeleribo, quod in secretario flamina produceret. Hoc licet celeberrimo factttm
sedens numquam cathedra usus esl : nam in eccle- die in mngna populi multiiudine viderimus, una lan-
sia nemo umquam illum sedere conspexit; sieut C tum de virginibus, et unus de presbyieris, tres tan-
quemdam nuper, testor d«minum , non sine meo tum videre de monachis : caeleri cur non viderint,
pudore vidi sublimi solio et quasi regio tnbunali non potest nostri esse judicii. Per idem fere lenipus,
celsa sede residentero. Sedebal auteni Martinus in cum Evanlbius avunculus meus, vir licet saeculine-
cellula ruslicana , ut siint istse in usibus servulo- gotiis occupaius, lamen adinodum Cliristianus, gra-
rum, quas nos ruslici Galli tripelias , vos scholas- vissima segriludine extremo morlispericulo coepisset
tici, aut cerle lu qui de Grrecia venis, tripodas nun- urgeri, Marlinum evocavit. Nec cunciatus ille prope-
cupatis); hoc ergo secretum beati viri pauper iile ravil : prius (araen quatn medium vise spatium vir
capiatum, cum ei archidiaconus dare luuicam dis- bealus evolverel, virtutem advenientis sensit aegro-
lulisset, irrupit, dissimulatum se a clerico querens, tus : receplaquecontinuo saniiaie, venientibusnobis
ac algere deplorans. Nec mora: Sanclus paupere obviam ipse processit. Altera die redire cupientem
iioii vidente, inlra amphibalum sibi luuicam laten- magna prece delintiit; cum interim iinum e familia
ter educit, pauperemque contecium discedere jubct. puerum leihali ictu serpens perculit : quem jam
Dein paulo posl archidiaconus ingressus adinonet, exaniraem vi veneni ipse Evanthius suis buiiieris il-
pro coosuetudine exspectare in ecclesia populum: latum aitle pedes sancii viri, nihil illi impossibile
illuni ad agenda solemnia debere procedere. Cui D 1 confisus, exposuit. Jamque se nialum serpens per
ille respoudens ait, pauperem prius (de se autemi omnia membra difTuderat. Cemere omnibus venis
dicebal) oportere vestiri :se ad ecclesiam non posse> inflatam cuiem, etad utris insiar tensa vitalia. Mar-
procedere, nisi vesiem pauper acciperel. Diaeonusi linus porrecta maoii, universa pueri membra per-
vero niliil intelligehs, qtiia extrinsecus indutuni am- tractans , digilnm prope ipsum vtilnusciilum quo
phibrtlo, veste nuduminteriusnonvidebal, posiremoj bestia virus iufuderat, fixit. Ttmi vero (miradiciuius
pauperem non comparere causaiur. Mihi, inquii , suin) vidimus venenum ex oiuiii parte revocatum ad
vestis qure prxparata esl, dcferalur: pauper noni Martini digitnm cucurrisse : deinde per illud ulceris
deeril vestiendus. Arcta tum demum clericus neces- foramen exiguum ita virus stipasse cuni sanguine,
sitatc compulsus, jamque felle commoto, a proximis3 ut solel ex uberibus caprarum aut ovium paslorum
tabernis bigerricara vesiem, brevcm atque hispidami manu pressis longa linea copiosi lactis effluere. Puer
PATHOI. XX. 7
m SULWH SEVERI 204
surrexit incolumis. Nos obstupefacti tantse rei A IV. Illud atttem animadverti saepe,Sulpici.Marti-
miraculq, id quod.ipsa cogebat veritas, fatebamur , num tibi dicere solilum, nequaquara sibi in episco-
uonesse sub coeloqui Martiuurapossit imitari. patu eam virtutum gratiam suppeiisse, quam prius
III. Consequeoli iiidem lempore iter cum eodem, se habtiisse meminisset: quod si verum cst, inimo
iium dicecesesvisilat, agehamtis. Nobis uescio qua qttia verum est, conjicere posstiinus quanla fuerint
uecessitate remoranlibus, aliquanlulura ille proces- illa quse monacliiisoperauis cst, el quse lesie nullo
serat. Inierimper aggerem publicumplena miliian- solus exercuit, cum lania illum in episcopatu signa
tibus viris fiscalisrbeda veniebat: sed ubi Marti- fecisse sub oculis omiiiuui videriraus. Multa quidem
num in vesie hispida, nigro et pendulopallio circum- illius prius gesia innotuere muiido, neque poluere
tectum, contigua de latere jumenta viderunt, paulu- celari: sed innumcrabilia esse dicuutur quac,diiin
lum in parlem alieram pavefacta cesseruut: dernde jaclaiitiain vitat, occullavrt, neque in liomiuiimnoti-
funibus implicatis, protentos illtis quihtis, ut srepe tiam passus est pervenire; quippe qui humanam
vidislis, inisera illa animalia conglobanlur, ordines subslantiam supergressus, virtuiis suae couscicniia
miscuerunl; dumque aegre expediuniur, nioram fe- roundi gloriam calcans, ccelo tcste fruerelur. Quod
cere properantibus. Qua permoii injuria militaiites, verum esse vel ex his quaecoinperta uobis sunt nec
praecipitatisin lerramsaliibus, sedederuiU:tleiuMar- B laiere. potuerunt, possumus aestimare; siquidem
tinum flagris ac fustibus urgere co3peruiil;cumqui- ante episcopatum duos mortuos vilsc rcsliluerit,
dem ille mutus et incredibili patieulia prrebens terga quod liber tuus plenius est loculus; in episcop.iiu
caedcnlibus,majorem insauiani infelicibuscommo- vero, quod prseterniisisse te tiiiror, unum tantum-
veret, magis ex hoc fiiremes, quod ille qnasi non modo suscitaverit. Cujus rei ego lestis stim, si la-
seniieris verbera illata contemneret. Nos illico con- men nihil de minus idoneo (esie dubiiatis. Idipsiun
secuti, ftede cruenlum atque universa corporis parte autem vobis qualiier gestum sit, explicabo. Fuerat
laniatum, cum exanitnis in terram procubuisset, causa nescio qusc, qua Caiuoium oppidttm peteba-
invenimus : staiiimine eum asello suo imposuimus, mus. inicrea, dum vicum queradam habiiaiitium
ac locum caedisillius exsecrantes rapftin abire pro- mulliiudine frcquenlissimum praetcrimus, obviam
peravinius. Inlerea illi regressi ad rliedam suam nobis iiiimaiiisturba processit, quie eral tota genti-
furore satiato, agi quo irecceperant, jumenla prseci- liniii : nam nemo in illo vico noverat Cliristiaituii),
piunt. Qusecutn omnia solo fixa, ac si senca signa, verum ad famaiii lanti viri campos omnes late pa-
riguissent; tollenlibiisalfuis vocem magislris, fiagris teuiesconQiientiunimultitudocontexcrat. Sensit hic
hinc atque inde resonantibiis niliil peuitus moveban- Martinus operanduni, et annuniiaute sibi spiriiu lo-
tur. Consurgunl deinde ouiiies pariter in verbera. G tus inlremuit; nec morlale sonans.verbuiu Dei gen-
CoiisiiiniiGallicas mularum poena mastigias. Tota liiibus. praedicabai, srsepiusingemiseens cur lania
rapitur silva de proximo : trabibus jumenta lundun- Diuninuiu Salvatorcm tuiba nesciret. Interea (sicut
tur; sed nihil penilus scsevae manus agebnnt: uiio nos iucredibilis circumdederat multiludo) niulier
atque eodem iu loco stabant fixa simnlacra. Quid quredam, cujus filius paulo aute defecerat, corpus
agerent infelices honiines, nesciebant; necjam ullra exaniraebeato viro prolensis manibus cojpjt offlerre,
dissiinulare poterant, qitin qunmlibet brutis peciori- dicens : Scimus quia amicus Dei es : resiitue milii
bus agnoscerent, divino numine se teneri. Tandetn filium meuni, quia utiicusest mihi. Junxit se cseiera
ergo in se regressi, cceperunlquserere quis ille esset mulliludo, et mairis precibus acclamabat. Tuiri
quem in eodem loco anle paululum crccidissenl; Marlinusvidens pro exspeclanliuih salute, ut posten
cum percuiiclantes cognoscuni ex vianlibus Marii- nobis ipse dicebat, consequi se posse vjrtiiiem, de-
num a se tam crudcliter verberatum. Tunc vero ap- functi corpus propriis manibos accepit; et cum in-
parere omnibus causa manilesta; nec ignorarc jam spectaniibus cunciis genua flexisset, ubi cousum-
lenereiitur. mata oratiane surrexit, viviftcatura parvulura matri
poteranl, quiu ob illius viri injuriam
:
lgitttr pmnes rapidis nos passibus consequuntur D restiluit. Tttm vero nitiliitudo oranis in coelumcla-
conscii audacis facii ac merito pudorecoufusi, (ienies more sublat.o Chrislum Deum fateri : postrenio
ei pulvere quo se ipsi fcedaveranl,caput atque ora cuncti catervatira ad genua beaii viri rueie ccepe-
conspersi, ante Marlini se genua provolvunt, veniam runt, fideliter postulantes ut eos faceret Cbiisiianos;
: sa- nec cunclatus, i.nraedio ui erant campo, cuiictos
precantes, et, ut eos abire sinerel, postulantes
tis se vcl sola conscienlia tledisse poenaruni,satisque imposila universis manu catechumenos fecit, cum
intellexisse quam eosdeni ipsos vivos absorbere quidem ad nos conversus dicerel, non irrationabi-
lerra potuissel, vel ipsi polius amissis sensibitsin liler in campo calecbunienos fieri, ubi solercnl mar-
immobilemsaxorum naluram rigescere debuissent, lyres ronsecrari.
sicut aflixalocis quibus steteranl, jumenla vidissent: V. Vicisli, inquit Posiuiniaiius,Galle, vicisti; non
orare se alque obsecrare , ui iudulgeret sceleris ve- uliqtie me, qui Martinisum poliusassertor, qui liaec
niam, el copiampr;cslaret abeundi. Senseral etiam, omnia de illo viro el scivi seinper et credidi;sed
priusquamaccurrerent, vir beatus illos teneri, nobis- ererniias onjnes anaclioretasque vicisti: nemo enim
queidaiitejnindixerattveniam inniencleroenierindul- illoium, sicut Martiuus hic vester, imino noster,
sit, eosdewque abire perinisitaiiimalibusreslituiis. morlibus ituperavit: meritoque bunc iste Sulnicitis
 foS DIALOGUSU. §<M
aposlolis comparatet proplielis, quem per omniail-- A j iiiiiquamfeminaeontigis9et,isliusaS9iduitalerii,iinmo
lis esse eonsimilem,fidei virtus ae virtulum opera» polius servitutem non poterat evadere. Non illa opes
testantur. Sed perge, quaeso,quamquam nitiil ma- regni, non imperii dignilatem, non diadcma, non
gnifjceniius audire possimus, perge lamen, Gafle,, ptirpuram cogitabat: divelli a Mariini pedibus solo
quod etiam ounc de Mariioo superest sermonisi strala non poterat. Poslremo a viro suo poposcit,
evolverc: nam etiam minima illius el quotidianai deinde Mariimim uterque compellunt, ut ei remotis
aniinus fesiinat agnoscere; qtiia minima ilJius alio- omnibus mioistris prseberet sola convivium: nec po-
rum maximis roajora esse nulli dirbiiiin cst. I(a fa- tuit Vir beatus obstinaiius reluclari. Componilur
eiam, Gatlus inqtiii. Vertvmid quod dicltirus sum,, easttis reginae manibus apparatus : sefhilam ipsa
ipse nou vidi : prius enim gesta res esi quant roe> corisieFiiit,mensam admovel, aqnam manibos sub-
illi viro jungerei» : sed factum celebre est, lideliumi ministtrit: eibum qitem ipsa coxerat, apponit; ipsa,
fralrum qui ititerfueranl sermone vulgatum. Eo feres illo sedeute, eininits secuHdam faraulaiitium disci-
lempore qno primujFiiepiscopus datus est, fuit ei ne- plinam solo fixa consistit imiiiobitis, per ornnia mi-
eessitaSadwe Gomitalum. Valenliiiiantjs tum majori irisirantis modestiamee buniililatem e.xliibens ser-
rerum potiebaliir. Is cum Masrtiiiiimea pelereeogiio- vienlis : miscuit ipsa bibiluro, et ipsa porrexit.
visset quaj ptsestare nolebat, jrtssVteum palatii fori-. B
1 Finila ecenula fragmenta partis absunipti micasque
bus arceri: eieuim nd aiiiintim illins imraiiera aci collegit, salis fitieliler illas reiiquias imperialibus
superbnm OXOT accesserat Ariana, qose lolum illrrm epulis nnieponens. Reaia mulfer I tantse. pietnlis af-
a sancto viro, ne ei debitam revereniiam prsestaret, fectu illi merilo comparanda, qua> venit a finibns
avenerat. Jtaque Martinus, ubi semel aique ilerum terrac audire Salomonem; siqiridem simplicem se-
superbum priticipem frustra adire tentavii, recurrit. qiiiiniurhistoriam : setlsi lides reginartrm est confe-
ad nota praesidia: ciltcio obvolvitur, cinere consper- renda (tjuod mihi lieeat separata mysierri niajestate
gitur, eibo potnque abstinet, oralionemdiebus uoc- dixisse),illaexpetiit audire sapieniem ; isia non ran-
libusqneperpetuat. Septimo vero die astitil ei ange- tum audisse coritentii,,sedet rneruit servire sapienli.
his : jubet eum ad palatium ire seetirum : regias fo- VII. Posiumianus, Jamdudum, inquit, Galle, au-
resquamlibet clausas sponte reserandas: imperato- diens te locjueiilemvehemeirter admiror reginae fi-
ris spiritura soperbuin roollienduro.Igitur istiusrnodi dem : sed illttd ubi est, quod nulla uniquamfemina
prsesentis angeli coiifirmatiisalfoquioet fretus auxi- ferebatur propius astilisse Mariiiao?ecceista regina
lio, palalium petit. Patent limitia, nullus obsislit, non solum astitil, sed etiam minrstravit : ei vereor,
postremo usque ad regern nemine prohibente perve- ne isto aliquantulum se tueuntur exefflploqui liben-
nit. Qui cnm venientem eminus videret, infrendens C ( terferiiinis inserunlur. Tum Gnflus,Quid tu, inquii,
cur fuisset adtnissus, nequaquam assurgere est di- non.vides quod solent docere gratrtmaiici, locum,
grratus aslauti, donec regiam sellam ignis operirel, terorms, persoBam? Propone enim tiJviante oculos
ipsumque regem ea parte torporis qua scdebal, af- caplum iu palatio imperatoris precibus ambrri, re-
flaret iiveendium.Ita solio siio superbus excuiitur, ginic fide cogi, temporis necessitate constringi, ut
el Marlinoinvitus assurgit: multumque complexus clausos earcere liberaret, exsiiiis datos reStitueret,
quen» sperjaere anle decreversrt,virtutem sensisse bona adempta redhiberet: hsec quaBti ptitas eon-
divinam emendaiior falebalur : nec exspeelaiis stare episcopo debuisse, ut pro his omnibus non
Martini precibus, prius oinnia praesfilil quatn roga- aliqua.titulmnde rigore proposiri l-elaxaret? Veriim-
reliir. Colloquto illum alque convivio frequenler tanten quia occasione bujus exempli male usuros
adscivit: poslremo abeunli mulla rounera obtulit, esse aliquos arbilraris, illi vero feliieeseruHt, si a
qutB Vir beatris, ut somper, parapertatis suse cusios disciplina exempliistius non recedarH.YkteanteBim,
cuncta rejecit. quia Marlino semei lantum in vita , jaih septuagena.
VI. Et quia palatiutu scmel iogressi sumus, licet rio, non vidtia libera, non virgo lascivieiis, sed sub
diversis in pakttio temporibns gesta conneciam : ne- viro vivensj ipso viro pariter suppltcante, regina
quaquam eiiim prsetermittemlumvidetur, circa Mar-IB servhr.it et rainistra-vit. Haecedenti astitit, nou cum
tini admirationem, reginae fidelis exemplum. Maxi- epulante disciibuit : nec ausa est partieipare convi-
liius imperalor rempublicam gubernabat, vir omni viura, sed deferebnl obseqniuro, Disce igitur disci-
vila merrto pfaedicandus,si ei vel diadema nonle- plinani: serviat tibi matrona, non imperet; el ser-
gitime tumultiianle milite impositum repudiare, vel viat, non reeimibrrt: sicut Martha ifla minisiravit
armis civilibus nbstinere licuisset: sed iivagiiiimim- Domiiio, nec (anien est adsciia convivio; immo prse-
periutn nec siue pericule renui, nec sine artnis poluit lata est ministranti qtiaeverbum potins audiebal. Sed
leoeri. Hic Martinum ssepiusevocatuni receptumque in Martinoista regina ulrumque complevil : et mi-
imra palatiuHi veaerabiiiter honorabat: lotus illi nisiravit ut Mariha, et atidivit ut Maria. QuOdsi quis
CJM»eo serino de prseseniibus, de futwis, de fide- hoc uli voliierit exemplo, per oiniiia teneat exem-
littra gloriai, de seiernitate saiictoruiri; cuni inierim plum : lalis causa sit lalisque persona, lale obse-
diebus ac noetibus de ore Martini regina pentlebat, quium,tale convivium.ct in omui vita semeltaniutn.
Evangelko iJte aon iirferior e^eiaplo pedes Sancti VIII. Prscctare, triqnii Postumianus, noslros istos,
fletu rij<;aJ>at,criive lergebat. Martmus, quem iiuUVv ut Martiriinoit egrediaitinr exeinplujn, tusreonslrin-
 207 SULPICIISEVERi 208
git oralio : sed profiteor tibi, quia hsccsurdis atiri- A placidior iromiscuit.Hoc illnd fuit tempus quo inter
bus audientur : nam si Martitii sequeremur vias, mediasflammas positus non serrsii incendiuiii: quod
(numquam causas de osculo diceremus.ei) universis inihi non arbitror esse referendum ; quia hoc ple-
scccvaeopinionis opprobriis careremiis. Verura sicut nius iste Sulpicius, licet in libro suo praeieritum,
tu soles dicere, cuni edacitatis argueris, Galli sumus; in epistola tamen poslea, quam ad Eusebium lunc
ita nos in hac parte numquam vel Marlini exemplo presbyierum, modoepiscopum,fecit, exposuit: quam
vel tuis dispulaiionibus corrigendi falernur. Verum- tu, Postumiane, ant, credo, legisti, aul si incognila
tamen bsecnobis jamdudum agentibus, quid tu lam, (ibi esl, cnrii Iibuerit, in promplu ex illo armario
obstinale Sulpici, taces? Ego, inquam, non solum habes : nos ab illoumissa rcferitnus. Quodamaulem
modo laceo, sed olim de isiis lacere disposui : nam lempore, dum dicecesescircuirel, vcnantium agmen
quia quamdam viduam vagam, nitidulam, sumpluo- incurrimus. Canes leporem sequebantur : jaraque
sam objurgaverim, lascivius viciitaniem; itidemque mulio spaiio victa bcsliola , cum undique caropis
virginem adolescenti cuidatn inihi charo indecentius lale patentibus r.ullimi esset effiigium, morteni im-
adhaereniem, cum quidem ipsam frequemer audis- niineiitein j>m j'aniquecapienda crebris flexibustlif-
sem, alios etiani qui lalia ngerent, increpanteni ; ferebat. Cirjuspericulum vir beatus pia menle mise-
tanta niihi omnium feniinarum cniictorumque mo- B I ratus imperiit canibus , ut desistereitt sequi, et sine-
nacliorum odia conciiavi, ut adversum me uirsrqne rent abire fugientem : qui continuo ad priiiinm ser-
legiones juratabella susceperint. Unde qusesolacea- inonis ejus imperium consliierunt. Credercs vinclos,
tis, ne etiam hoc quod vos loquimini, ad meam refe- immo poiitis alfixos , in suis hasrere vesiigiis.
ratur invidiam. Tola vobis istortim mentio relinqua- X. Ila lepusculus, perseculoribus alligntis, inco-
tur : ad Martinum polius revertamtir. Tu, Galle, ut Iumis evasit. Opersepretium autem est, eliain fami-
aggressus es, cceptumopus explica. Tum ille: Jam liaria illius verba spiritali sale conJita memorare.
quidem vobis, inquit, tanta narravi, ul salisfacere Ovemrecens tonsamforte conspexerat. Evangelicum,
, studiis vestris meus sermo debuerit: sed quia vo- inquit, mnndaluro ista complevit: duas habuit lu-
luntali vestrav non obsecundare mihi non licet, nicas ; iinam eartim largita est non habeuli: ila ergo
quantum adttuc diei superest, loquar : naai cerle et vos facerc debetis. Ilem ctim subulcum algentem
duni stramen illud quod in lectos noslros paralur, ac pene nudum in pellicea veste vidisset, En, inquii,
aspicio, subveiiit in memoriani etiam de straminei Adain ejectus de paradiso in vesle peliieea sues pas-
in quo Marlinos jacuerat, faciamesse virtulem. Resi cit: sed nos illo vetere deposiio, qui atlhuc in isto
ita gesta esl: Claudiomagusvicus esl in^confinioRi- manet , novum Adam poiius iuduamus. Rnves ex
lurignm alque Tiironorum. Ecclesia ibi est celebris>C ( parte prata depnveranl, porci eliam nonnulla suffo-
religione snnctoritm, nec minus gloriosa sacrarumi derant; pars caslera qtiae roanebat illresa, diversis
virginum muliitudine. Prseleriens ergo Martinus, ini floribus qnasi picta vernabat. Speciem, inquil, gerit
secretario ecclesise habuit niaiisiooein. Posl disces- pars illa conjugii, quse ppcore depasta elsi non pe-
suin illius ciuictrc in secretarium illud virgines ir- nitus gratiam amisit berbarum, nullam lamen flortim
ruemnt: allambunt singulaloca, ubi aut sederat vir• retinet dignitalem : illa vero qiiam porci pecora im-
bealus aut steteral: stramenlum etiam in quo qtiie- munda foderunt, fornicationis iniaginem fcedam
verat, parliuniur. Una earum post dies pnucos par- praeleridil : crelerum illa portio quae nullnm sensit
lem slraminis. quam sibi jiro benedictione college- injuriam, gloriam virginilatis oslendit, berbis fe-
rat, energumcno, quem spiritus erroris agitabat,, cunda luxuriat, feni in ea fructus exuberai, et ultra
decervice suspendit; nec roora, dictocilius, ejecio) omnem speciem distincla floribus quasi gemmis mi-
dacmone,persona purgata est. cantibus ornaia radiat. Deaia species el Deo digna !
IX. Per idem fere tempus Mariino a Treveris3 nihil enim virginitnti esl comparandura : ita el illi
reverienli fil obviamvacca , quam daemonagitabat:: qui conjugia fornicationi comparam, vehemenler
quse relicto grege suo, in homines ferebaturjel 1 errant; cl illi qui conjtigiavirginitaii sejuanda aesti-
jaiu mnltos noxie pelnlca confoderat. Verum ubi-' \v mant, miseri penitus ei stulti sunt. Verum hseca
nobis coepil esse contigua, hi qui eam eminus se- sapienlibus tenenda distinctio est, ut conjugium
quebantur, praedicere magna voce cceperunt, utt pertineat ad veniam , virginitas speclel ad gloriam ,
caveremus. Sed posiijiiam ad nos lorvis furibunda i forniciilio depulelur ad pcenaro, nisi saiisfaciione
luminibus propius accessit, Martintts elevata obviam i purgelur.
manu pecudem consistere jubet : quae mox ad ver- XI. Miles quidam cingulum in ecclesia, mona-
bum illius slare ccepil imraobilis. Cuin imerea vidett chum professus, abjeceraf. cellulam sibi eminus
Martinus dorso illius daeiuonem supersedeniem,, in remoto quasi ercmita victurus erexerai. Interea
queraincrepans,Discede, inquit, ftineste, de pecude,, aslulus inimicusvariis cogilationibiisbrutum peclus
et iunoxium animal agitare desiste. Paruit neqnami agitabiit, ut conjugem siiam, quam Maninns in mo-
spiritus, et recessit. Nec deiuit sensus in bucula,, nasterio puellarum esse praeceperat, voluuiale mu-
quin se intelligerei liberalam : ante pedes sanctii tala secttmpolius vellethabiiare. Adiil ergo Marliuurn
recepia quiete jirosterniiur, deinde jubente Marlino > fortis eremiia : quod haberet animi confitetur. Ille
gregero suuin petiit, seque agmini cacterarum ovei vero vehementer abnuere: feuiinamviro rursus, jam
209 DIALOGUSII. 210
monacho non marito, incongrua ratione misceri. A } dicens benedictionemillius a sacerdote minime re-
Postremo cum miles instaret, affirmans nibil hoc spuendam , quse esset mullis sacerdolibus praefe-
proposiio esse nociturum : se solo conjugis uti velle renda. Audiant, quaeso, virgines islnd exemplum,
solaiio: porro ne rursus se in sua vilia revolverent, ut fores suas, si eas malis obsistere volunt, eliam
non esse meluendum: seesse militem Christi, illam bonis claudant; et, ne ad se improbis sit liber ac-
quoque in eadem ejusdem miliiise sacramenta ju- cessus, non vereanlur excludere etiam sacerdoles.
rasse : pateretur episcopus, sanctos et sexum suum Tolus hoc mundus audiai: videri se a Martinovirgo
fidei merito nescientes pariler mililare. Tum Marti- non passa est. Non utique illa qnemcumquea se
nus (verba vobis ipsa dicturus sum) : Dic mihi, repulit sacerdotem; sed in ej'us viri conspectum
inquit, si nmquain in bello fuisli, si in acie consti- puella non venit, quem videre saltts videntium fuit.
tisti? At ille respondens, Fret|uenier,inquit, in acie Quis atitem hoc alius praeter Martinum sacerdos
sleii, et bello frequenler inlerfui. Ad haecMartinus: non ad suani injuriara relulisset? quos adversum
Dicmihi ergo, numquid in illa acie quse armata in sanctam virginem molus quantasque iras mente con-
praelio parabaiur, aul jam adversus bostilem exer- cepisset! hsereticam judicasset, el anathematizan-
ciltiin collato cominus pede, dislricto ensepugnabat, dam esse decrevisset. Quam vero illi bealseatiimae
ullam feminamsiare aut pugnare vidisti? Tunc de- B ] illas virgines praetulisset, quae crebris occursibus
mum miles confususerubuit, gratias agens, errori ubique se prsebent obvias sacerdoii, quse convivia
suo se non fuisse permissum, nec aspera increpa- sumptuosa disponunl, qnaeuna pariier accumbunt!
lione verborum, sed vera et rationabili secundum Sed quo meducitoralio? paululuniiste liberior sermo
personam militis comparationecorreclum. Martinus reprimendus est, ne iu nliqnorum forsitan incurrat
atilemconversusad nos (sicui eum frcquens fralrum oflensam : etenim infidelibus objurgatipiiis verba
turba vallaverat): Mulier, inquil, virorum castra non proderunt, iidelibus autem satisfaciel exera-
non adeat; acies militum separala consistal; procul plura. Verum ego ita virtutem bujus virginis prsedi-
femina iit suo degens labernaculo sit remota : con- caho, ul lamen nihil illis quse ad Martinumviden-
tempiibileni enim retldil exercilum , si virorum co- dum ex longiiiqnis regionibus saepevencrunt, arbi-
liortibus ttirba feniinea misceaiur. Miles in acie, trer derogandum; siquidemhoc beatum virum fre-
miles putjnel in campo : mulier se intra murorum quenter affectuetinm angeli frequenlarint.
rouiiimeniacontiueat. Habet et illa gloriam suam, XIII. Creteruiiiid quod dicttirussum, Postumiane,
si pudicitiam viro absenle servaverit : cujus hsec !ioc libi (me autem intuobatur) teste recle perhibeo.
prima virtus et consummalavicloria est, non vi- Qiiodanidie ego et isle Sulpiciuspro foribus illius
deri. ( exctibanies, jam per alii|uot horas cum silenlio sede-
C
XII. Illud vero, Sulpici, meminissele credo, quo bnmtis, ingenii horrore et ireniore nc si ante angeli
alTeituoobis, cum et lu coram adesses , iflam vir- inbernaciiluiii niaiidatns excubias ducerenuis , cum
ginem praedicaret, quae ila se peniltis ab oinnium qu tlemclauso celliilu>suseostionos ibi esse nescirel.
virorum oculis removisset, ul ne ipsum quidein ad Inierini rolloquentitim mtirniur autlimus, el mox
se Mnrtinuni, cum eam ille officii causa visitare liorrore qtiodam circumftintliinur ac siupore; nec
vellet, admiseril: nam cniii prneter agellum iliitts ignorare potuimus nescio qnid fuisse divinnm. Post
prselerirel, in quo se jam anle coinpltires annos duas fere horas nd nos Mnrtinusegredilur : ac tuin
pudica cuhibebal; audila fide illius alque virlute ettm isle Snlpicius(sicut npud eumnemo familiarius
divertil, til lam illustris meriti puellaui religioso loquebaiur) ccepil orare, ut pie quaerenlibus indi-
officioepiscopushonoraret. Nos cmisequentesgavi- caret, quid illud divini fuisset horroris quod fateba-
suram iilam vircinem puiabamiis; siquidem hoc io mur nos ambo sensisse , vel cum quibus fuisset in
testimonium virtutis sttse essel habitura.ad quam cellula collocuius : lenuem enim nos licel ei vix in-
tanli nominis sacerdos deposiloproposili rigore ve- lellecium, sermncinaiitiuin sonura pro foribus au-
nii-set; verum illa foriissiroi vincula propositi ne disse. Tuni ille diu mulltimqiie cunctalus (sed nihil
Marliniquidem conlemplationelaxavit:ila vir beaius I)] erat quod ei Sulpicitis uon extorqueret invito".In-
acccpta per aliam feminam excusatione laudabili, credibiliora forle diciurus sum, sed Christo teste
ab illins foribtis quse vidcndnm se saluiaudamqiie non mentiqr : nisi quisqunm esi tain sacrilegns, ut
non dederat, la-tusabscessil. 0 virginemgloriosam, Martinumseslimet fuisse meniiium): Dicam, intjuit,
quae ne a Martino quidem pnssa esi se videri! o vobis ; sed vos quaeso nulli dicatis. Agnes, Thecla
Marlinunibealum, qui illrtinrepulsam nnn ad con- et Mariamectimfueruni. Referebatauiem nobis vul-
lumeliam suam duxit; sed magmficansillius cum tttm atqtie habitum singularum. Necvero illo tanlum
exsultatioiievirtutem, inusiiato in his ditmtaxat re- die, sed frequenter se ab eis confessus est visitari:
giiuiibusgaudebal exeniplo ! Ergo cum baud longe Peirum etiara ei Pauliimapostolosvideri a se ssepius
ab illa villttla nos manere nox ininiinenscoegisset, non negavit. Jam vero d.Tinones, prout ad eum
xenium beato viro eadem illa virgo iransmisii : fe- quisque venissel, suis nominibus increpabat. Mer-
citque Marlinusquod anlea non fecerat (iiulliusenim cnrium maxinre patiebatur infestum: Jovem bhitum
ille umquam xenium, nullius miiniis accepit); nihil atque hebelemesse dicebat. Ilsec plerisque iri eodem
ex his qusc virgo venerabilis miserat j refuiavil j teiiommoftsisteriof.otisUiutisiiicredibiliavidebaniuf;
2J1 SULPJGtt$EVGfiI 212
ji.ed.umego conlidam omnes qui JUJBC aridient, cre-- A
£ essexeparaiidiini : illius eam perseculionemfuluram
dituros; nam nisj inae.stiiiiabilemviiam atqije viriu- esse, ut Chrisiuri) Deuro cogai jiegari, se potius
tero JMaiJiiiftS egi.ss,ef, iieqjjaquam apud nos tantaa Chrislura esse conjjrjnans: omneEqueseeundum le-
glorja prseditus haberelnr : .quajnquam minime nii- i- gcm circumcidi jubeal: ipsumdenique Neroneraab
r.um, si io operjbus Martini iiifirmiiasbumaiia dubi- i- Antjcbristo esse perimentlum, aique ita sub illius
laverif, cum multos liodieqne videaiuus ncc Evan- i- poiesiate uiiiversum orbem cuflctasquegentes esse
gciiis quVdeBier.edidij-se.A Martinoaulejn ssepe an- i- redigendas, donec adventii Chrisli impius opprima-
gelos v.isosfajjjjliarjteret sensimiis et experli suiuus.
;. tur: non esse aulem dubjum, qiiin Antichristus
Rem niiiiiniiimdicinrus sura, sed latnen dicam. Apud d malo spiritu eoneeptus jam naiiisesset, et in nnnis
N.ema.u.sum eniscoporurosyito.dushabebattir, ad quam' 11' piiejilibus consliltilus , aetale legitifna sumpturtts
quideni ire noluerat, sed quid gesium essei scire e imperiuro.Quod auiem brccab iilo audivimus, annus
cupiebat. Ca.sucuin ,eoiste Sulpicius navigabal; sed d oclavjjs est. Vos resiimaie quam jam in praecipili
procul, ut semper, a caeleris in reroola navis partee ctiijsislantqua: ftiinia meluuniur. Hacccum maxinie
solus residebal. Ibi ei angelus, qijid geslum esset iji i) Grtllus, necdum explicalis quse statuerat referre,
synodo, nuniia.vii.Nos postea lempus habjii copcilii ii loquerelur; puer familiaris jijgressus est, nuniians
solliciie requireiites, sati.s compenum babuimus,, B ] Refrigeriuiiipresbyterum starc pro foribus. Dubitare
ipsum diem fuisse convenlus, et ea jbi ab episcopis is coepimns, ulrura Galluinadbucesset nielius audire,
fuisse decrela quse Marlino angelus nuntiarat. an exoplatissimonobis viro, qui officii causa ad nos
XIV. Creterum cum ab eo de fine sscculi quaere- - veuiebat, occurrere. Tnm Gallus : Etiamsi non ob
remtis, ailnobis, Neronera el Antichrisiuin priirs is adventura sanciissimi sacerdotis relinquenda nobis
esse venluros: Neronemin Occidentaliplaga regibus is hiEcesset oralio, nox ipsa cogebat hticusque pro-
subactis decem imperaturtim, perseculionemque ab b tractum fluire sermonem. Verum quia de Maitini
eo ealeniis ex.erceudam,ulidola geniium coli cogat: ': virtutibus ner|uaquarnexplicari universa poiueruiil,
ab Aniichiis.ioyero primuni Orieniisesse capieudum m hrec vos hodie attdisse sulfieiat : cras reliqua dice-
iiijpcriuri), qui quideiji sedem el caput regni Iliero-> mus. Ita pariier aocepla bac Galli sponsione sur-
solynjam esset habjiurus: ab illo tubem et Jcropluin m reximus.

DIALOGUS III.
Qui tatnen dicendus esset Secundus.

1. LucescJl hpc, Galle : SJirgfiiidumesl: naro, ut C via veniens, aubclus oucurrit. Quid vos; inquani,
vides, ,el Postjioiianiis jiistai; cl.hic presbyter, qui tara subito et tam insperali, lam ex diversis retjio-
hesterno .audiioiium aroisil, exspeclat, ut quaj de nibus, lam mane cucurristis ? Nos,imiuiunt, besterno
Martiijonostro in hpdiernum diem exjilicandadistu- cognovimiis,Gallum isium per loium dieni Martini
leras, debitor sponsjonis evohas. Non iguarus qni- narrrrsse virlutes, et reliqna in liodiernum diem,
dem isje oirjnium, quaecumque memoranda sunt: quia nox oppresserat, disttilisse : propierea maiura-
sed dulciset grata cognitio est eiiam nota relegenii; vimus frequens audiiorium facere tanlam nialeriaro
siquidem nalura ita comparalum sil, ut meliorequis Ioculuro. Interea ntiniiaiur, multossaeculnriumstare
couscLeniiase nosse congaudeatqusemuUorumlesli- pro foribus, nec ingredi audentes, sed ut ndinitte-
moniis noij esse incerta coguoscat. Nam el bic a renlur orantes. Tum Aper, neqtiaquam istos, inqnil,
prima adplescentia Mariinuni secutus uovil qitidem nobis admisceri convenit: quia ad audiendum curio-
omnia, sed libenter oognita recognoscit. Fatebor sit.ile politis quam religione venerunl. Confusus ego
enim tibi, Galle, Marlini mihi srepius audilas esse illorum vice quos non ndmiltendos esse censebat.
virlutes; quippe qui de eo etiam liiterjs mulla man- jEgre tandem obtinui, nt Eucherium ex vicariis et
daverim : sed |>er gestorum admirationem seroper Celsumadmilierent consularem: caelerisunt repnlsi.
mibi nova sunt quae de illo, licet audita ssepius,U Ttira Galiura inedia in sede componimtis: qui cum
reyolvnntur. Projnde addiluiji nobis Refrigerium diti nobili sua verecundia silenlium tenuisset, lan-
ajjditorejjieo impensius gratulamur, quo promptius dem ila exorsus cst:
Posluroianijs iste, qui haec Orienli jjiferre fesiinnt, II. Convenisiis,inquii, adme audiendum, et sancli
quasj sub tesljbus corisignatam abs le accepturus et diserti; sed religiosas potius quam doctas aures,
esi veriiatem, JJaec jrie loquente, Gallo jam ad nar- uli arbiiror, allulistis, audituri me fide testis, non
raiidtim paralo, irruit iurba ijjonacboruin; Evagrius oratoris copialoeulurum. Qtiseautem heslerno dicia
presbyter, Aper, Sebastianus Agricola: el post jiau- suni, non revolvam : illa qui non audierunt, ex
lulurii iiigreditur presbyter uosler /Etiieiius cum scriptis recognoscent. Nova Postumianus exspeciat,
Calupione diacono, et Amatore snbdiacono : postre- iiunliaiurus Orienti, ne se in comparatione Martini
mus Aurelius presbyter dulcissimus meijs, longiore prseferatOccidenti. Ac primum gesiit aniraus, quod
315 DIALOGLS III. 214
Refrigeritis in aurem suggerit, explicare. Res in A nomine, inqtiii, Martini jubeo te obmutescere. Cani
Carnotena gesta est civilate. Palerfamilias duode- haesit latratus in gutliire : lingua (abscisam pmares)
cennem ab uiero mulam puellam Wartiuo coepit of- obmutuit. Ita paritm est ipsum Martinnm fecisse vir-
ferre, poscens ut lingutim ligaiam meritis suis sau- tules : crcdite mihi, quia eliam alii in nomine ejus
ctus absolvcret. Ille cedens episcopis, qui lum forte mulla fecerurtl.
latus illius anibiebant, Valeniino aique Viclricio, im- IV. Aviiiani quondam comitis noveratis barbaram
parem se esse tantae moli; sed illis quasi sanctio- nimis, et ullra omnia crueniam feritatem. Hic ra-
ribus niliil impossibile falebalur. Al illi pi.is preces bido spirilu itigrcssus Turonum civitatem, scquenii-
una cum palre snpplici voce jutigentes, orare Marii- bus eum miserabili facic ordinibus catenaiis, diversa
nura, ut sperata praeslaret. Nec cunctaius ultra perdendis parari jubei genera prjenarum, disponens
(utruuiqtic praeclarrim, ct ostendendo humilitaiera, poslera die atlonita civitate ad optts tam triste pro-
ncc difTereudopielalem), jubet circumsiantis populi ccdere. Quod ubi Marlino compsrtura est, solus
miiliiiudinein submoveri: episcopis lantttm et puellae patilo ante mediain noctem ad prsetorium beslire
palre assislemibus in orationero suo illo more pro- illius lendit : sed cum, profundae noctis silenlio,
.sieruitur : dein pusillum olei cum exorcismi prrefa- quiescentibus cunctis, nullus foribus obseratis pale-
tione beiiedicil, aique iia in os puellse sanctilicatttm B
£ ret ingressus, anie litnina cruenta prosternitur. In-
!ii|uorem,cum ei liuguam illius digilis lenerei, infu- lerca Aviiiantis gravi somno sepultus angelo in-
dit. Nec fefellitSanctuni virtuiis evenlus. Patris no- gruenle percelliiur : Servus, inquil, Dei ad tua
men iiilerrogit: mox illa respondil. Proclamat pa- liinina jiicet, et lu quiescis? qua ille voce percepta,
ter; cum gaudio pariler ct lacryuiis Mnrlini genua lecio suo lurbatus excutitur; convocatisque servis
complexus, et lianc priniam se fifiscaudissc voceui trepidus exclamat, Maninum esse pro forilius :
ciinctis stiipentibus fatebatur. Ac ne cuiquam id in- irenl protinus, clauslra reserarent, ne Dei servus
credibile forte vidcalur, perbibeat vobis praescns paieretur injuriam; sed illi, ut est omnium natura
Evagrius tesiimoiiium verilatis, nani res ipso prse- servorum, vix prima limina egressi, irridenies do-
senle tum gesta cst. niittum suum, quod sontno fuisset illusus, negant
III. Parvum illud eslquod nuper Harpagio presby- quemquam esse pro foribus, ex suomet ingenio con-
tero referente cognovi: sed nou praeterniittendum jcctanies neminem nocte posse vigilare, nedum illi
videlur : Avitiani comitis uxorem misisse Martino credereni, in illo noctis horrore jacere anle aliena
oleum, quod ad diversas morboruui causas necessa- limina sacerdotem : idque Avitiano facile persuasum.
rium (sicutestconsueiudi)) benediceret: ampullrilam Rursuin solvitur in soporem; sed mox vi nmjore
viireara istiusmodi fuisse, ut rolitnda in venlrem C concussus exclnmal, Martinuro stare pro foribus :
cresceret, ore produclo; sed oris exsianlis conca- sibi ideo nullam quielem anirni corporisque permitti.
vum non rcpletum; quia ita moris sit vascula illa Tardantibus servis, ipse usque ad limina exterior*
complere, ut pars sumina umbonibus obstruendis progredilur: ibi Marlinum, ul senserat, deprelten-
libera relinquaiur. Tcsiabatur presbyier, vidisse se dil. Pcrculsus miser taritre manifestalione viriuiis,
oleum sub Marlini bencdictione crevisse, qooad quid, inquit, mihi hoc, domine, feeisti? nihil loqui te
exundante copia superne diiflueret: eadcmque, dum necesse est: scio quid desideres, video quid requi-
ad mairerofarailias vasculura referretur, fervisse ras : discede quanlocius, ne me ob injuriam tuam
virtuie : nam inier manits pueri poilantis ita sem- ceelestis ira consuinal: satis solverim hucusque poe-
per exundasse oleum, ul omne illius vestimeiiluin naruin. Crede, quia non leviier apud me acttim est,
cojiia superfusi liquoris operiret : roatronam ita ut ipse procederem. Post discessum antem Sancti
ustpie ad sunirouni labrum plenum vasculnm rece- advocat officiales suos : jubet omnes custodias re-
pisse, ut presbyter hodieque fateatur, obdendi pes- laxari; et mox ipse proficiscitur. Ita fugalo Avi-
s'ili, quo claudi diligeuiius servanda consueverunl, liano, laetata est se civilas liberatam.
in vitro illo spalium imn ftiisso. Miruin el illud, quod V. Haeccum muliis Avitiano relerenie conipetia
litiic (me aulem inluebatur) memini coniigissc. Vas D sunt, lum nuper Refrigerius presbjter, quem coram
viireum cum oleo quod Marlinus benedixeriit, in videlis, ab Evagrio fideli viro, ex tribunis, sub in-
feneslra paululum ediliore deposuil: jiuer familiaris vocatione divinae majestaiis audivii, qui sibi boc ab
incautior liuieum siiperposituin, nmpullam ibi esse ipso Avitiano relalum esse jurabat. Cseterura nolo
ignarus, atiraxit. V.ts super constralum roarmore rairemiui me hndie facere quod hesterno non feCi,
pavimentum decidil: cuuctis metu exierriiis, ne be- ul ad singulas quasque virtutes nomina testium per-
nedictio deperisset, anipulla pcrinde incoluiiti.s est sonasque subnectain, ad quas, si quis fnerit incre-
reperia ac si super pluiuas mollissiinas decidisset; dulus, quia adbuc in corpore sunt, recurrat. Exigit
qtiit; res non potius ad casum quam atl Marlini est id infideliias plurimoruro, qui in aliquibus quac
..referenda viriuiem, cujus beuedictio perire non po- hesierno roemorata sunt, nulare dicuntur. Arcipiant
lull. Quid illud? quod factum est a quodam, cujus ergo testes adhuc incolumcs aique viventes, quibus,
nomen, quia praesens esl el prodi se vetuil, suppri- quia de fide nnslra dubilnut, magis cretlant. Sed si
roetur: cui quidcm lempori hic elinm Saiurninus adeo infitlcies sunt, profiteor, quia nec illis sunt cre-
interfuif. Canjs nobis imporlunior oblatrabat : In diiuri. Miror autem quemquam qui vel lenuem sen-
215 SULPICII SEVERl 216
sum religionis babeat, tanluro piaculi velle commit- A viri fidelis excessum, ut cujus vita jure gaudebat,
tere, ut puiet quemquam de Marlino posse mentiri. eliam ejusdem mortem lugeret. Caeterumsi ad haec
Facessat a quoquam qui sub Deo vivit, ista suspicio: probanda quae diximus tesles etiam infirmior audilor
neque enim Marlinus hoc indiget, ut mendaciis asse- exegeril, non unum ego hominem, sed multa millia
ratur. Sed tamen toiius sermonis fidem aptid le, producam, ellolam in lestimonium virtulis expertse
Chrisie, depromimus, nos nec alia dixisse nec alia Senonum advocaboregionem. Et tamen lu, Refrigeri
dicturos, quam quae aut ipsi vidimus, aut quae ma- presbyter, credo, meministi, nuper nobis super hoc
nifeslis atictoribus vel pleriimque.ipso referente co- cum Romulo Auspicii illius filio, honorato et reli-
gnovimus. Caeterum etsi dialogi speciem, quo ad giosoviro, fuissesermoocm; qui haecnobis tamquam
relevaodum fastidium leclio variaretur, assumpsi- incomperta referebat, et cum futuris provenlibus
mus, nos pie praestare profitemur hislorise verita- per assidua damna trepidarel, tit ipse vidisti, magno
lem. Haecme exlrinsecus inserere nonnullorum iti- secum mcerore lugebat, Mariinum non in haectem-
credulitas, non sine meo dolore, comitulerit. SedI pora reservalum.
redeat ad nostrum sermo consessum : in quo cumi VIII. Sed ut ad Avilianum recurram (qui cum
me lam siudiose audiri videaro, fatear necesse est,, in omnihus locis cunctisque urbibus ederet cru-
Aprum fecisse constanter, qui repulit infideles, eos>B B delilatis suse infanda monumenta, Turonis lanlum
tanlum judicans audire debere, qui crederent. innocens erat: et illa besiia quse humnno sanguine
VI. Efferor siquidem (credite) spiritu, et prre do- el infelicium morlibus alebatur, milem se atque
lore lotus insanio : non credunt Martini virlulibusi tranquillum beaio viro prsesenie prscstabat), me-
Cbristiani, quas daemonesfatebantur! Monasleriumi mini quodam die ad eum venisse Marlinum : qui
beati viri duobus a civitate erat millibus disparatum:: ubi secreiarium ejus ingressus est, vidit post lergum
sed si quoties veolurus ad ecclesiam pedem exlrat ipsius daemonem mtrse magniiudinis assidentcm.
cellulse suaelimen exiulerat, videres per lotam eccle- Quem eminus (ut verbo, quia iia necesse est, paruni
siam eoergumenos rugieoles, et quasi advenienie3 Latino loquamur) exsufllans; Avitianus se exsufflari
judice agmina damnanda trepidare, ut advenlumi existimans, Quid me, inquit, Sancte, sicaccipis?
episcopi clericis, qui venturum essc nescirent, dse- Tum Martinus, Non le, ioquit, sed eum qui cervici
nioiiiornm gemitus indicaret. Vidi quemdaro, appro- tuae leler incnmbit. Cessit diabolus, etreliqnit fa-
piante Martino, io aera raplum manibus extensis ini miliare subselliuro : satisque constat, ab illo dic
sublime suspendi, ut iiequaquam solum pedibus at- Avitiannm mitiorem fuisse, seu quod intellexerit
tingeret. Si quando aulem exorcizandorum daeroe- egisse se semper assidenlis sibi diaboli volunlatem,
num Martiuusoperam recepissel, neminem manibuss C seu quod immundus spiritus ab illius consessu per
atircctabat, neroineni sermonibus increpabat, sicttl1 Martinum fugatus, privatus esl polestale grassandi,
plerumque per clericos rotatur lurbo verborum; sed^ cum erubesceret minisierauclorem, nec ministrum
adrootis energumenis cseieros jubebat abscedere, acc auctor urgeret. In vico autem Ambatiensi, id est,
loribus obseratis in roedio ecclesiai cilicio circum- castello illo veteri quod nunc frcquens babitatur a
teclus, cinere respersus, solo slraius orabai. Tumn fratribus, idolium noveralis grandi opere consirtic-
vero cerneres miseros diverso exilu perurgeri: hoss tum. Politissimis saxis moles turrila surrexerat, quae
sublaiis in sublinie pcdibus quasi de nttbe pendere,', in conum sublime procedens superstitionem loci
nec tamen vestes defluere in faciem, ne faceret vere-- operis dignitate servabal. Hujus deslruciionem Mar-
cundiarn nudata pars corporum : at in pnrle alia vi- i- cello, ibidem consistenti presbytero , vir bentus
deres sine jnlerrogatione vexatos et sua criminaa soepemandaverat. Post aliquantum tempus regressus
conlitenles. Nomina eliam nttllo inlcrroganle prode- ;- increpat presbyterum , cur adhtic idolii structura
bant : ille se Jovem, iste Mercurium falebatnr.r. consisteret. Ille causatus, vix militari manu et vi
Poslremo cunclos diaboli ministros cum ipso cerne-i- publicse mulliliidinis lantam molem posse subverii,
res auctore cruciari; ut jam in Marlino illud fatea- i- ncdum id facile pularet per imbecilles clericos attt
rour impletum quod scriptum cst: Quoniam sanciiii ^ inlirmos monachos quivisse curari. Tum Marlinus
de angelis judicabunt. recurrens ad nota subsidia, noctem totam in ora-
VII. Paguro qttemdam in Senonico annis singulis is tione pervigilat: mane orta tempestas aedem idoli
grando' vasiabat. Compulsi extrerois malis incolseaa usque ad fundanienluro provolvit. Verum haec Mar-
Mariino auxilium poposceruut, missa per Auspicium u cello lesie dicia sint.
praefectoriumvirum salis lida legatione, cujus agros>s IX. AHam ejus non dissimilem in simili opere
specialiter gravior quam cselerorum assucverat pro- )- virlutem Refrigerio aslipulante perhibeo. Colum-
cella populari. Sed facta ibi oratione Maninus ita ta nam immensae roolis, cui idolum superstabat, pa-
universam peniius liberavitab ingruenti peste regio-> rabat evertere : sed nulla erat facultas qua id dare-
nem, ut per viginti annos, quibus postea mansit in in lur effectui; lum ad orationem suo more converti-
corpore, grandinera in illis locis nemo pertulerit.t. lur. Visamcerlum est parilem quodammodo colum-
Quod ne forluiium esse el non poiius Martino prsesti-
i- nam ruere de ccelo, qure impacta idolo lotam illam
tum pularetur, eo anno quo ille defunctus est rursusis inexptignabilem molem solvit in pulverem : parinn
incubuit rediviva tempestas : adeo scnsit et mundus rs scilicetj si invisibiliter cojli virttttibus ufereiur, n/si
217 DIALOGUSIII. 218
ipsoe virtutes visibiliter servire Martino huraanis Arat, tribunos summa potestale armatos ad Ilispa-
etiara oculis cernerentur. Idem aulem Refrigerius nias mittere, qtti hserelicosinquirerent: deprehensis
mihi lestis est, mulierem profluvio sanguinis labo- vitam et bona adimerent. Nec dubium erat, quin
rantem, cura Martinivestem exemplo mulieris illius sanctorum etiam maxiinam turbaro tempeslas ista
Evangelicacconligisset,submomenlo lemporis fuisse depopulala esset, parvo discriraine inter liominura
sanalam. Serpens fltimen secabat, et ripae in qua genera; etenim lum solis oculis judicabatur, cum
constiteramus, adnatabat: In noraine , inquit, Do- quis pallore potius aut veste, qtiatii fide haerelicus
minijubeo le redire. Moxse mala bestia ad verbum sestimaretur. Haec nequaquarn placitura Martino
Sanciiretorsit, et in ulteriorem ripain nobis exspec- episcopi seniiebant: sed male consciis illa vel aio-
tantibus transmeavit. Quod cum omnesnon sine mi- lestissimaerat cura, ne se ab eorum communione
raculo cerneremus, altius ingemisceiis ait, Serpen- adveniens abstineret, non defuturis qui tanli viri
tes me audiunt, et homines non audiunt. couslantiam prscmissa auctorilate sequerentur.
X. PiscemPaschsediebus edere consueius, paulo Ineunt cum imperalore consiliuro, ut missis obviam
anle horam refeclionis interrogat, an haberelur in Magistri officialibus urbem illam propius vetareiur
promptu. Tum Cato diaconus, ad quem monasierii accedere, nisi se cum pace episcoporum ibi consi-
adroinislraiio pertinebat, doctus ipse piscari, negal B slentium adfore laierelur. Quos ille callide fruslra-
per totum diern sibi ullam cessisse capturam ; sed tus profiletur , se cum pace Christi esse venturum.
neque alios piscatores, qui vendere solebanl.quid- Poslremn ingressus noctumo tempore , adiit eccle-
quam agere quivisse. Vade, inquit, mitte linum siam tanliim orationis gratia : poslridie palatium pe-
tuum : captura proveniet. Contigua flumini, ut Sul- lit. Praeter multas , quas evolvere longum est, has
picius isle descripsit, habebamus habitacula : pro- principales petitiones habebat: pro Narsele comite,
cessimus cuncli, ulpole ferialis diebtis , videre pis- et Leucadio praeside, qtiorum ambo Gratiani par-
cantem , omnium spebus intenlis, non incassum tium ftterant, perlinacioribus studiis , quas non est
futura tentamina , quibus piscis Marfmo auclore hujtis lemporis explicare, iram victorisemerili. Illa
Martini usibus qusererelur. Ad primum jacttim in praecipuacura, ne iribtini cum jure gladiorum ad
rele permodico inimanemesocem dinconus extraxit, Hispanias milterenlur : pia enim erat sollicitudo
et ad moiiaslerium lsctus accurrens, nimirum ut Martioo, ut non solum Christianos qui sub illa erant
dixit poela nescio quis (uiimur enim versu scholasti- occasione vexandi, sed ipsos etiam bsereiicos libc-
co, quia inter scholasticos fabulamur) : raret. Verum primo die alque altero snspendit ho-
miiiem callidus impCrator, sive ut rei pondus impo-
Captivttmque suem mirantibusi nlulitArgis. 2 neret, sive quia nimis sibi implacabilis erat, seu
Vere, isle Christi discipulus,gestarum a Salvatore quia, ut -plerique lum arbilrabaiuur, avaritia repu-
virtuitiiri, quas in exemplum sanciis suis edidit, gnabat: siquidem in bona eorum inhiaverat. Ferlur
cemulator, Chrislum in se monstrabat operantem , enini ille vir multis bonisque actibus pr.xditus, ad-
qui sanclum suum usquequaqueglorificans, diver- versus avnritiam parum consuluisse : nisi forlasse
sarum inunera graliarum in untim liominemconfe- regni necessilate", quippe exhausto stiperioribus
rebat. Testatur Arborius ex prafecto, vidisse se principibus reipublicse sernrio, pene semper in ex-
Martinimantirosacrificium offerenlis, vestilani quo- peditione atque procinclu bellorum civilium consti-
dammodo nobilissimisgemmis, luce micare purpu- tutus,facile excusabilur, quibuslibet occasionibus
rea, et ad motumdexlraecollisarum inter se frago- subsidia imperio paravisse.
rem audisse geininaruni. XII. Iulerea episcopiquorum communionemMar-
XI. Veniam ad iilud quod propler nolam tem- linus noniuibat, irepidi ad regem concurrunt, prre-
porum semper occultavil; sed nos celare non damnalos se conquerentes : acium esse de suo om-
poluit: in qtio illud esi miraculi, quod facie ad fa- nium siatu, si Theognistipertinaciam, qui eossolos
ciem cum eo est angelus collocutus. Maxiinusim- palam lata senienlia condeinnaveral, Mariiniarma-
perator, alias sane bonus, depravatus consiliis sa- ^ ret aucioriias : non oportuisse honiinemrecipi mce-
cerdotum, post Priscilliani necem Itbacium episco- nibus, illuirijam non delensorenihaerelicorumesse,
pum Prisiiiliani accusalorem cseterosqueillius so- sed vindicein : nihil aclum inoite Priscilliani, si Mar-
cios, quos nominari non est necesse, vi regia tue- tinus exerceat illius iiliionein. Poslremo proslrati
batur, ne quis ei crimini darel, opera illius cujus- cum flelu et lamenlatione iiotesiatem regiam imjtlo-
cumquemodi hominem fuisse dainnatum. Interea rant, ut utatur adversus unum homiiiem vi sua. Nec
Martinus roulfts gravibusque laborantium causis ad multum aberat, quin cogcreiur imperator Marlinum
comitntum ire compulsus, procellam ipsam totius cum ha^reticorum sorte miscere. Sed ille, licet
tempeslaiis incurril. Congregati apud Treveros episcopis niniio favore esset obnoxius, non erat
episcopi tenebantur, qui quotidie communicantes nescius, Martinumfide, sanctilate et virlule cunclis
Ithacio communem sibi causam fecerant. His ubi praestare mortalibus : alia longevia sanclum vincere
iiuiitiattiiiiest inopinanlibus adesse Martinum, totis parat: ac primo secreto accersilum blande appellat:
animis laljefactimussitare el trepidare ceeperuut. Et hsereticos jure damnalos more judiciorum publico-
Jairi pridio inlperator ex coram sentenlia decreve- rura potius qitani ihsectaiionjbus sacerdolumi notl
219 SULPICll SEVERI 220
rssc catisam , qna Ithacii cselerornmque parlis ejus A nam spiritu sentiebat domum illam divino numine
coinumtiioneiii putarel esse damnandnm ; Theogni- verberari : tamen non prius destitit septem tolos
sttmi odio potius quam causa feci.sse discidium ; dies tolidemqoe nocles orando et jejunando conli-
eumdeinqtie tamen soltim esse qui se a cotiiinunione nuans, quam id quod exorandum receperat, impc-
inlcrim sepnrarit , a reliquis nibil novatttm; qnin traret. Moxad enm Lyconlius diviua experlus bene-
eliam ante paucos dies habila syuodus Ilhacium ficia pervolavit, nuntians simul el agens gratias ,
pronuuliavcrat culpa nun teneri. Quibus cuni Mar- domum suam omui periculo liberaiam. Cenliim
tinns parum moveretur, rex ira accendiiur, ac se eiiain argenli libras obtulit, quas vir bealus tiec
dt! conspeclti ejus abripuit: el mox percussores his respuit uec reeepit, sed priusquatn pondus illud
pro qiiibus Marlintts rogaverat, dirigunlur. inonaslerii limen attingeret, redimendis id capiivis
XIII. Quod ubi Martino cotnperluro jam noctis continuo depulavit; et cum ei suggereretur a fralri-
lempore est, palatium irrupil; spondet, si parcere- bus, ui aliquid ex co in sumptum monasicrii reser-
lur, se commutiicnturum, duitiniodo ut et iribuni varet: omnibus enim angusium esse victum, multis
jatii in excidium ccclesiarttm ad Hispanias missi re- deesse veslitum : Nos, inquit, Ecclesia, et pascat et
trahereniur. Nec tnorn : Maximus imlulgei omnia. vestiat, dummodo nibil nostris usibus quacsissevi-
Poslridie Felicis episcopi ordinalio parabalur, san-• R j deamur. Snccurrunt hoc loco illius viri mngna mi-
ciissimi sane viri, el plane digui qui meliore lem- racula, quscfaciliusadmirari possumus quamreferre.
pore sacerdos lieret. Htijtis diei comniunionem Mar- Agnoscilis profecto quod dico : mulia sunl illius
linus iniil, satius acslimans ad horam cetlere, quaro1 qtiac non queunt explicari : veluti istud est, qtiod
his non consulere quorum cervicibus gladius immi- nescio an ila, ui gesltim est, a nobis possit exponi.
nebat; verumlamcn suiuma vi episcopis uiienlibus,> Quidam e frairibus (nomen non iguoratis; sed ce-
III.communionetn illnm subscriptione firinarel, ex- landa persona esi, ne sancto viro verecuiidiam fece-
(orqueri non poiuit. Poslero die se inde proripiens' rimns), quidnin crgo cum ad fornaculam illius carbo-
citro revertens in via mceslus ingemisceret, se velI num copiam reperisset, et admota sibi sellula di-
atl horatn noxise communioni fuisse permixtum ; varicalis pedibtis supcr ignem illum nndato inguine
haud longe a vico eui nomen est Andethanna , qua' residerei; cominuo Mariinus faclam sacro icgmini
vastas soliludines silvarum secreia paiiuntur, pra>- sensil injuriam, magna voce proclamnns : Quis [in-
gressis paululiim comitibus ille subsedit, causam1 quit] nudaio inguine nostrum iocestat habitaculum?
doloris et facli accusnnte acdefendente invicem co- Iloc ubi ille frater audivit, ei ex conscienlia quod
gitatione pcrvolvcns. Asfnit ei repente angelus : increpabalur agnovit ; conlinuo nd nos cucurrit
Merilo , inquit, Marline, coropungeris; sed alilerr C ( exnnimis , pudorem stium non sine Marlini virtule
exire nequisti; repara virtutem , rosume consian- confessus.
liani, ne jam nou periculum gloriae, sed salulis in- XV. Quodam itidem die, dum in area, quaeparva
curreris. Ilaque nb illo lemporc satis cnvit cum illas adinodum laberiiaciilum illius ambiebat, in illo suo
liliitcian:e partiscommunione misceri. Crelerum cum' quod nosiis omnes, sedili ligneo resedisset, vidit
quosdam ex energunietiis lardius qiiam solebat cl1 tluos dsemones in excelsn illa quae monasterio su-
gratia minore curarct; subinde nobis cum lacrymis5 pereminet rupe consislere, inde alacres ac laelos
faiebaiur, sc propler communionis illius roalum, cuii vocem isliusmodi adliortationis emittere : Ileia te,
se vel punclo temporis, necessitale, non spirilu,» Rrictio ; beia le, Briclio. Credo cernebant miserum
raiscuissel, detrimenium seniire virtutis. Sedecimn eminus propinqtiantcm, conscii quanlam illi rabiem
postca vixit annos : nullain synoduni adiit, ab om- spiritns stiscitassent. Nec mora, Brictio furibiindus
nibus episcoporum conventibus se removit. irrupit, ibi plenus insanise evomuit in Martinum
XIV. Sed plane, ut experli sumus, imininutaui add mille convicia. Objurgatus enim pridie ab eo fuerai,
teropus grniiara mulliplici mercede rcparavit. Vidi li cur qui nlhil umquam aute clcricalum (quippe qui in
poslea ad psetidoforum mona-ierii ipsius adduciuro u monasterio ab ipso Marlino nutriius) habuisset ,
energumenum, et prius qtiam limeti atlingeret,, D equos alerei, mancipia compararet: nntn jam illo
fuisse cniatuin. Tcsiantem quemdam nnper audivi , tempore arguebatur a mullis , non solum pucros
cmn in Tyrrlieno mari ciirsu illo quo Romam len- i- barbaros, sed etiam puellas scitis vuliibus coemissc.
dilur, navigaret, subiio turbinibtisexorlis, exiremum n Quibus rebus infelicissimus insano felle comnioitis,
vitse omniiim fuisse discrimcn : in quocutn quidam n ei, ul credo, praecipue dsemonum illoruin agiiatus
yEgyptius negoliaior, necdtim Christiantis, iuagna ia instinctu, Martinum ita aggressus est, ut vix mani-
vuce clamaverit, Deus Martini, eripe nos; mox tem- i- lius temjierarel; cum quidcm Sanctus vuliti placido,
peslalem fuisse sedatam, seque optalum cursum m nicnte tranquilla infelicis amenliam per miiia verba
cum summa placidi aequorisquiete tenuisse. Lycon- (i- coliilrcret. Sed ita in eo nequam Spiritus rednnda-
is bat, nt ne sna quidem illi, quamvis vana adiiiodum,
tius ex vicariis vir fidelis , cum familiani illius lues
extrema vexaret, et inauditae calamiialis exemplo lo mens subessel: trementibus labiis incertoque vullu
per totam domum corpora aegraprocumberent, Mar- r- decolor pr;e furore rolabal verba peccaii, se asse-
tini per litteras imploravit auxilium. Quo tempore re rens sancliorem ; quippe qui a priniis annis in mo-
vir beatus rem esse promisit difficilcin impetrari:i: nasterio inler sacras Ecclesise disciplinas ipso Afrip-
221 DIAL0G13SIII. 222
linp educanle erevissel: Marlinum vero et a prin- A pafliam : etsi fnaxirae cursus in devio sit, non tamen
cipio, qucd ipse dilftieri non posset, militiseactibus tibi tanti sint vel magnarum morarum ulla dispen-
sorduisse, et nunc per inanes superstitiones et phan- dia , qnin illic adeas illnstrem virum ac loto lauda-
lasmata visionum ridicula prorsus inter deliramenta lurn orbe Paulinum : illi, qusesole, primum sermo-
senuisse. Hseccum multa, atque alia etiam, quaere- nis nostri, quem vel besierno confecirous vel hodie
ticere melius esl, acerbiora vomuisset, egressus tan- diximus, volumen evolve : illi omnia referes , illi
dem furore satiato, quasi qui se penilus vindicasset, cuncia recitabis , ut mox per illuro sacras viri lau-
rapidus ea parte qua venerat, recurrebat: curn in- des Roina cognoscat; sicni priinum illnm nostruin
lerea, credo per Martini oraiiones fui-atis ab illius libelhim nnn per llaiiam tanium, sed per lolum
corde daemonibus, reductus in pcenitenliam, mox eliam difTudit lllyricum. Illte Marlini non invidus
revertilur, alque ad Jlartini se genua prosternit: gtoriaruro , snnctaruroque in Christo virlulum piis-
veniam |ioscens, fatetur errorem, nec sine daemone siiiius sesfnnator, non abnuet prxsulem nostrum
se fuisse landem sanior confiietur. Non crat apud cum stio Felice componere. Inde si forte ad Africam
Martinum labor isle difficilis, ut ignosceret suppli- transfretabis, referes audita Carlhagini : licet jam-
canti. Tunc et ipsi et nobis omnibusSancttis espo- pridem , ot ipsedixisti, virum noverit, tamen nunc
suil, qualiter illiima dscmonibusvidisset agiiari, se j> praecipue de eo plura cognoscai, ne solum ibi Cy-
conviciis non moveri, quae magis illi a quo essent prianum martyrem sunm , quamvis sancio illius san-
effusa, nocuissent. Exinde cum idem Rrictio multis guine consecratn, miretur. Jam si ad laevaraAchaiae
apud eum magnisque criminibus perssepe premere- siniim pauliilum devexus iniraveris, sciat Corinihus,
lur, cogi iron poluit, ul enm a presbylerio submo- sciant Aihenae, non sapientiorem in Academia Pla-
veret, ne suaro persequi videretur injuriam; illud tonem , nec Socratem in carcere fortiorem: felicem
srepe cnmmemoraiis, Si Cljristus Judam passus est, quidem Graeciam, quae meruit audire Apostolum
cur ego non patiar Brictionero? praedicantem; sed iiequaqirama Christo Gallias de-
XVI, Ad IirecPostumianus, Audiat, inquit, istud relictas, quibus donaverit habere Martinum. Cum
exenjplutn nosler isle de proxiroo , qui curo sit sa- vero ad ^Egyptumusque perveneris, quamquam illa
piens, immemorprsesentium, imniemor futurorum, suorum sanclorum numero et virtutibus sit superba,
si fiierit offensus, iusanil, in sua se non liabens po- taroen non dedignetur audire, quia illi vel universae
testate : sarviijn clcricos, grassatur in laicos, loiuro- Asise in solo Martino Europa non cesserit.
que lerrarum orbero in suaro coromovet ullionem: XVIII. Cseterumcum Hierosolyraara inde peliiu-
in qua per trienniuro jugiler diniicatione cotisislens, rus venlis rursura vela conjmiseris, negotium tibi
nec lempore nec ratione sedatur: dolenda hominis Q nostri doloris injungo, tit, si umquam illustris illius
ei miseranda comlitio, etiainsi hac sola insaiiabilis Piolemaidis litlus accesseris, sollicitus inquiras, uhi
mnli pesle premeretur. Verum ista ei patientiae et sil consepulius iiQster ille Pomponius, nec fastidias
tranquilliiatis exempla rcferre ssepins, Galle, de- visiiare ossa peregrina. Multasillic lactymas lam ex
bueras, ut nesciret irnsci et sciret ignoscere. Qui affeclu (uo quaro ex noslris funde visceribns : ac,
si istum ipsum breviter inserlum serrooneni meum licet inani inunere, solum ipsum flore purpureo et
in se prolaium forte cognoverit, sciat non roagis suave redoleuiibtis sparge graminibus. Dices lamen
ore injmici quam aniici animo me loculum : quia , illi, sed non aspere, non acerbe, compaiieniis al-
si fieri posset, optarero, ut Martino potiusepiscopo loquio, uon exprobrantis eiogio: quod si vcl te quon-
quain Phalari tyranno similis diceretur. Sed istum, ditni, vel me semper audire voluisset, et Marfratim
cujus commeraoratio parum suavis est, transeajnus, roagis (juarti iUiini, t|uem noiiiinare nolp, fuissel
el ad .Mariinumnoslrum, Galle, redeamus. imitatus : numquim a me tam crudeliler disparaius,
XVII. TUJIIego, cum jam adesse vesperam occi- ignoii ptilveris syrte legereiur, nntifragi sorie prae-
duo sole sentirem, Dies, inquam, abiil, Poslumia- donis passus in merlioraari roortem, et vix in ex-
ne: surgendum esl: simul lani smdiosis audit^ribus iremo naclus liltore sepulturam. Videanl boc opus
casiiadebeittr. DeMartino autem exspectare non de- D suum, quicumque ex illius abscessu niilii nocere
bes, ul ulla sit meta referendi: latius ille diffundi- volueriint: videanl gloriam suaiii, et vel niinc ad-
lur, quam ut ullo valeat sermone concludi. Isia in- versuin me grassari desinant vindicati. Ilaec cum
terim de illo viro porlabis Orienti, et dum recurris, maxime flebili voce gemereraits, ooinium lacrymis
diversasque regiones , loca , porius , insulas urbes- per nostra lamenta commotis, cum magna quidem
que pra'terlegis, Marlini nomen et gloriam sparge Marlini admiralione, sed non minore ex uostris fle-
per populos. Impriinis mementonon praeterire Cam- libns dolore, discessum est.
223 APPENDIX AD OPERA SULPICII SEVERI. 224

APPENDIX

AD

SULPICII SEVERI

OPERUM EDITIONEM VERONENSEM,

QUA CONTINENTUR

EPISTOLiE VII

ANTEAEVULGAT/E.

EPISTOLA PRIMA. A cultor accipiat. Alioquin nec parlem consequilur, si

ADCLAUDJAM SOROREH SUAM. ex parte cessaverit. Nam sicut a peccato ad jtisliliam
De ullimo judicio. fugiendum est, ila et qtii jusliliam ftterit ingressus,
ne peccato pateat praecavenduni. Scriplum enim est
I. Lectis epistolis tuis , mullo modo perinotum af- justo (Ezech. xvin, 24, 26), in qua die exerraverit,
Tectum lacrymis tenere non polui. Nam et gaudio fle- justitiam non profuluram. In hoc igilur consislen-
bam quod te secundum Domini Dei nostri praecepia dum esl, in hoc laborandum, ne qui peccnta evasi-
vivere ex sermone ipso lillerarum tuarum potcram mus, praemia parata perdamus. Stat enim ndversus
agnoscere, et pro desiderio tui non poleram non nos paraius inimicus, ut ntidalum fidci umbone mox
dolere, quod a per summam a te injuriam alienabar, feriat. Non abjiciendus est itaque clypeus, ne Iatus
si litleras non misisses. Tali ergo sorore non frue- pateat. Non remiitendus est gladius, ne hostis inci-
rer? Testor autem saltitein tuam , persaepe ad vos piat non timere. Porro cnm armaturo videril, abi-
venire volui, scd usque adhuc inipediliis sum, ob- bit. Nec ignorainns durum esse ac diificile adversus
sistente eo qui consuevit obsistere. Nam et festina- carnem et sa>culumquotidie dimicare. Sed si aeter-
bam desiderio meo in tuo aspectu satisfacere; et nilatem cogiles, si coelorum regna consideres, quae
opus Domininostri inter nos obiter videbamiir aclu- B uiit|iie nobis Dominus licet peccntoribiis praesliire di-
ri, ciiin aller nltertini cousolando , calcata a nobis gnabiiur, qunelandem condigna passio est qiia lanla
mole sscculi, viveremus. Sed jam veniendi diem nierenmur ? Luctamen autem in hoc roundo parvi
tempusque non stattio, quia quotiesciimque sialui, leinporis est. Nam etsi mors non succedat, senecla
implere non potui.Dominiopperiarvoltiniatem; spe- succcdet. Labiinlur anni, lltiunt tempora , et, ut
roque qtiod meis volis el oralionibus luis de nostra spero, DominusJesus iamr|uarn desitleralos sibi ce-
nos fructum capere faciat b perseverantia. leriler vocabit.
II. Caeieruni qttod a me in omnibus epistolis quas III. 0 quam felix ille noster excessus, cnra c a labe
ad le miseram vilae ac lidei tuae praecepta deside- peccati raelioris vilae conversatione purgatos sede
rans, jam per assiduitatem scriptorttm meorutn sua uos Cbristus excipiet! Occnrrent niarlyres et
verba consumpsi, niliil novum tibi reseribere modo prophetoe, d langentur apostoli, gautlebunl angeli,
possuni quod ante non scrijiserira. Et sane propitio laetabuntiir archangeli, victusque Sa(anas cruento li-
Deo jam non indiges admoneri, quae fidem inler cet ore pallebii; quippe qui eiiam nostra, quoe sibi
principia consuinmans, devotara in Christo exhibes in nobis praeparaverat, peccata perdideril. Videbit
cliarilaiem. Unuro tamen moneo, ne transcursa re- gloriaiit concessarn per veniam, merita honorata per
e
petas, ne conteinpta desideres; ne maiiurn aratro G gloriatn. Nos tritimphabimus lioste supemlo, ubi
inserens (Luc. ix, 62), retrorsum conversa respicias. tunc mundi isiius sapiente» ridebuntur; ubi avarus,
Quo ulique in le redeunte vitio, ordinem sutim ne- ubi adulter, ubi impius, ulii ebriosus, ubi maledicus
cessc est sulcus amittat, nec sane mercedem suam recogtioscentur. Quid miseri pro sua defensione dic-

a Per sttmmama te injuriam. Fortasse Severus vo- " A labe peccali purgalos. His nfflniasunl qure
culas a te postposneral voci injuriam. Vix enira fe- habel Severus de VitaB. Martmi cap. \7>:Anliqua de-
runt aures ejnsmodi metatlies'ii. CLER. licta meliorisvitmconversalioneptirguri. H. DEPRATO.
b Perseeeranlia. Leg. prmsentia. RALUZ. — Paulo> d Tangentur. 'A7r6y.otvou , Iseti.iaaflicieniur.
nhte rescripsi cum Bnluzio opperiar j pro qno Cleri- " fJbi tunr. Clerici cditio mendose, ulri nttnc,
Cti9, opperioe.
225 EPIST. I SULP. SEVERl, AD CLAUDIAMSOROREMSUAM. 226
luri sunt! Nescivimuste, Doroine, te in mundo esse A dixi : Desideriumpeccatorum peribit (Ps. cxi, 10),
lion vidimus. Prophetas 11011 misisli, legem sseculo ul isti le agnoscerent et peccare desinereni. Ego
non dedisii. Palriarchas non vidimus, sanctorumnon cum regia prauditusessem potesiate, cilicio super-
legimus exempla. Christus tuus in terra non fuit, j'ecto, pulvere subjecio, depositis insiguibus magni-
Petrus tacuil, Paulus noluil pracdicare, Evangelisla ficentiaemeae procubui vestimentis, utistis mansue-
non doctiit, roarlyres non fuerunt quoruni exempla tudinis atque humilitatis darelur exemplura. Ego
sequeremur. Fuiurum judicium tuum nemo pi'ae- iniraicis meis, qui interlicere me cupierunt, peperci,
dixit, vestire pauperem nemo mandavit, a prohibere ui niisericordiam nieam istis probarem imitandam.
libidinem nemo praecepit, repugnari avaritiae nemo Post bunc Isaias dignus Dei spirilu non tacebil: Ego,
persuasit. lnscientia lapsi sumus, quse fecimusne- Domine, le per os roeum loquenie, praemonui: Vw
scientes. his qui jungunt domumad domum(lsa. v,8), ul mo-
IV. His e contrario ex illo sanctorum choro vel duin d cupiditali iniponerem. Ego iram luam pec-
primus juslus Noe proclamabit : Ego, Doroine, et c.iniibus venisse lestatus sum, ut istos a malefactis
superventiiriiin propter peccata hoininum diluvium suis, si noii spes praemiorum,sallem suppliciorum
praedicnvi,et post diluvium exeinplura de roe prre- formido cohiberet.
buibonis, ut malis pereitniibus non perirenl, utisli B J VI. Posl hos aliosque conipltires qui doctrinaeno-
recognoscereiit et qme esset innocentibus salus, bis oflicia praestiterunt, ipse Dei Filius haecloque-
et quae.pcena peccantibtis. Post hunc, Abrabam fi- lur:Egocerte excelsa sede subliniis, cceluropalma,
delis obsislel: Ego, inquit, Domine, fidem qua hu- terran; pugillo conlineiis (Isa. XL, 12), intra extra-
manum in te crederet genus, media fere mundi illius que diffusus, cunctoruro qure gignuntur interior, at-
seiate fundavi. Ego pater geutium, cujus exempla que ouinibus quacmoventur exterior, iniesiimabilis
sequereulur, elecius sum. Ego Isanc adhuc parvu- natursc poteslate infinilus, invisibilis aspeclu, in-
lum uon dubilavi, Doniine, offerre libi pro viciima, coraprebensibilis allactu,ut inter vos adedomandam
.ut isti recogiioscerent nihil non Domino prrestari duritiam cordis vestri et perfidiam doctrinis salula-
debere, cumme ipsum ne filio quidem unico inlelli- ribus molliendam veslrum minimus exislerem, na-
gerent pepercisse. Ego terram meam el cognationem sci came dignalus sum, depositaque Dei gloria, ba-
meam te jubente deserui, ut istisquoque esset exem- bilum formseservilisassumpsi, ut commutiicatavo-
pluin nequitias mundi et sreculi peccata deserere. biscutn jnfirmitale corporea, rursum in consortium
Ego, Domine, te licet corpnre, sub imagine primus gloriae meaeper obedientiampraecepiisalutaris adhi-
agnovi, nec dubilavicredere quem videbam, licelin berem. iEgris infirmisque omnibus saniiatem, au-
alia mihi substantia videreris, ul isli inteliigerent C dilum surdis, visum caecis, vocem rouiis, clau-
!ion secundum carnem, sed secuiidum'spiritumjudi- dis pedum officia resliiui, ut vos signis coeles-
care. Huic Moysesbealus obsecundabit : Ego le- libus e permoverem, quo facilius in me alque in
gem, Domine, istis omnibus le jubente tradidi,ut his quaepraedicaveram credereiis. Ego vobis ccelo-
quos libera fides non tenebat, lex saltem dicla cohi- rum regna promisi. Ego eiiam, ut impuniialis habe-
bcret. Ego dixi : Non adulterabis(Exod. xx, li), ut reiis exemplum, lalronem, qui me sub mortis suaj
liceniiam fomicaiionis inhibereni. Ego dixi : Di- tempore faiebatur, in paradiso collocavi, ut illius fi-
liges proximum tuum (Levit. xix, 18), ut charitas dem qui remitli sibi roeruerat peccata, sequeremini.
abundaret. Ego dixi : Dominotoli servies (Deut. vi, Alque ul exemplomeoprovobis et ipsi pali possitis,
13), ne isti idolis immolarent vel templa esse pale- pro vobis ego passus sum, ne dubitaret homo pro
rcntnr. Ego ne falsa leslimonia dicerentur edixi, ut se pali quod Deus pro homine pertulisset. Ego
istis adversus orone mendacium prsecluderemora. me posl resurreoionem, ne fides vestra confunde-
Ego facta dictaque a mundi exordio, operanle in me relur, oslendi. Ego in Pelro Judacos monui, ego
spiriiu tusevirlutis, exposui, utistiusb cognilio prae- in Paulo geniibus praedicavi.Nec pcenitct. Est fru-
leritorum docirinam tribueret futurorum. Ego le ctus bonorum. Opus meum boni intellexerunl, per-
ventururo,DomineJesu, praedicavi,ul istis non c in- D I fecerunt fideles, justi impleverunt, consummaverunt
opinatumesset agnosccre quem venlurum ante prsc- misericordes ;etmagna parsmartyrum,magna san-
dixeram. ctorum est. tn eodem certe et isti corpore, in eodem
V. Post hunc astabit dignus Dominisui Davidse- ftierunimiindo.Curiiulluminvobisbonumopus,gens
mine: Ego te, Domine, per omnia nunliafi; ego vipereaestirpis, invenio? Poenileiiliammalorum ve-
nomini luo lanium serviendumesse clamavi. Ego strorum nec sub ultiraa die veslri finis egistis. Quid
dixi -.Beatusvir qui timet Dominum(Ps. cxi, I) ; ego auiera allinet quod me labiis adoratis, si factis et
dixi : Exsultabunt sancliin gloria (Ps. cxnx, 5);ego operibus denegetis ? Ubi nunc vesirsc divitioe, ubi
a Protitbere. Forle cohibere. d Cupidilati.MaleCler. cupidilatis.
b Cognitioprmter. Hauceamdem sententiam legas e Permoverem.Argtiithic ClericusBaluzium, quod
supra jjtsi. sacr. lib. n, c. 8. edideril promoverem;sed immerilo. Exemplar nam-
c Jnopinoium. Sic opiiuie prima Balnzii edilio. que Baluziamim rite perliibet permoverem. ld vitio
Mentlose Lipsiensis, opinatum.Ubi Clericus legen- \ei'iendiim Clerici exscriptori, qui ssepein exscri-
diiin censebat non opinatus. At locus emendatione benda Baluziiedilione peccavit, ut iuffa pluribus os-
iion eget. teiidimus.
m APPENWX AD OPERA SULPICII 8EVEM. m
honores, ubl polenila, ubi veslrae sunt voluplates ? A consecralionis privilegio gaudet. Nam et Chrisii
Nullam novam io vos mando sententiam. Habelis ju- sponsas virgines dicere ecclesiastica nobis permitlit
dicium quod aule pruedixi. auctoritas, c dum sponsarum modo eas Domino con-
VII. Tunc illttd miscris Evangelista recitabit: Ite secrai et velat, ostendens eas vel maximehabituras
in tenebras exteriores, ubi eril flelus et stridor denlittm spiritale connubiuoi quaesubterfugerinl carnale con-
(Matlh. xxn, 15 ; xxv, 30). 0 miseri quos ista nnti sortiuro. Eldigne Deo per matrimnnii comparatio-
perinovent! Videbum suam |icenam et aliorum glo- nera spiritalitercopulanturtjuaeejiis dileciioiits causa
riam. Ulnnttir seculo, diim aeternitale illa quaesau- biiiiiaiia connubia spreveruni. In bisquam raaxime
ctis prseparaia esl non fruantur. a Affiuant diviiiis, illud compleltir Apostoli : Qui aulem adhmrel Deo,
auro incubent,dum ibi egenles, ibi iiiopes deprehen- unus ett spiritus (I Cor. vi, 17).
dantur. Sint in srtcnlo divites, dum in sciernitate II. Grande esl et immorlale, pene ullra nalurnm
sintpauperes, de quibus scripliira e-t : Divites egue- corpoream,d superare luxuriaro, et concupiscentiae
runl et esurierunt (Ps. xxxm, II). Consequenter au- spasineiiroadolescentir» facibus acceusaro animi vir-
lem de bonis Sciiptura sttbjecit : Inquirentet aulem tttte restinguere , et spiritali conalii vim genuinaa
Dominum non deficienl omui bono. Itaqtie, soror, oblectaiionis excludere, et vivcre contra liuraani ge-
licet nos isii irrideant, licet nos slultos infelicesque BI neris legem, despicere solaiia conjugii, dulcedinem
commeraorent, felicius gainleainus opprobriis quibus conieniiiere liberorum , et qttsccnmque praesenlis
nobis gloria, illis pcena cumulaiur. Nec rideamns il- viiae csse comrooda possint pro nihilo spe futurae
lortim siultiiiam, sed potius infeliciiaiem doleamus: beatiitidinis compulare. Magoa IJPC,ut dixi, et ad-
quia inter illos pars inagna noslrorum est, quos si mirabilis virlus e^t, et non iinjoerilo pro magnilu-
lucrifacere possimus , atigetur in nobis gloria. Sed dine labcris sui ingeuti pr;i inio dcslinala. e Dabo
agant se, ut votunt, sint nobis tamquam gentiles et spadonibus,dicit Deus, etin domo mea el in mnro meo
publicani; nos vero salvos incolumesque tueamur. tocum nominalum meliorem filiit el filiabus; nomen
Si illt niiuc riobis dolenlibus gaudeni, nos postea wterttumdabo illis, el non deficiel (Isa. x-vi,5). De
in illorura dolore gaudebinms.Vale soror eharissima quibus spadonibus Dominus in Evaugelio repetit
et in Christo dilectissima. dicens : Sunt enim spadonesqui se ipsos catlraverunl
EPISTOLA II. propter regnum cwlorum(Matth. xix, 12). Magnus est
qtiidem pudicilise labor, sed majtis esi prscniium;
ADEAMDEM.
lemporalis cuslodia, sed remuueratio aeternaest. De
De Virginitate. his enim et bealus Aposiolus Joanncs lo|iiitur, quod
I. Quauiam in coelestibus beaiitudinem virginilas C seqtianiur agnum quocumque icril. Qtiod ita intelli-
saucta possideat, prseler Scripturarum leslimonia, gendum puto, nullum eis locum incoelesiiaula clau-
Ecclesiae etiam consuetudine edocemur, b quia ad- dcnduro, sed ctincta eis di.vinaruminansioiitmi habi-
discirous peculiare illi subsistere meriium cujus est tacula reseranda.
specialis consecratio. Nam cum universa lurba cre- III. Sed ut illuslrius virginitatis nieriiuni clareat,
dentium paria donagraliae percipiat, etiisdem omnes et quam digna Deo sit nianifesliiis iiileHigipossit, il-
sacrauieniorum beiiediciionibusglorientur,istse pro- lud cogitetur quod Doroinusetsalvator uosler Deus,
prium aliquid prse caeterishabeni, dum deillo sancto cum propter huinani genetis salutem horainein.tli-
el immaculaio Ecclesise grege quasi saucliores pu- gnareiurassumere, non alium quaiii virginalem ule-
rioresque bosiiaepro volunlatis suse mciitis a sancto riim elegerlt, ut hujusmodi pluiimuni sibi placere
Spirilu eliguntur, et per summum sacerdolem Dei monslraret, ct ut pudicitise bonura utrique sexui in-
offerunlur aliario. Digna revera Domino hostia lam timaret. Virginem matrcin habuit virgo iiia»surus.
preliosi animalis oblatio, et nullius magis qtiam suae In se viris,f et in malre feminis praebuil virgiuilaiis
imaginis hoslia placitura. De huj'usmodi enim Apo- exemplum. Quo demonslratur in utroque sexu bea-
stolnm praetipue dixisse reor : Obsccro auiem vos, lam integrilatem divinilaiisbabere pleniliidiiiemroe-
fralres, per misericordiam Dei, ut exhibeatiscorpora l" rujsse, dura lantum in matre fuit quidquid skabebal
vestra hostiam vivam,sanctam, Dco placentem(Rom. in (ilio. Sed qaid ego satisago excellens ac sublime
XII, I). Possidet ergo virginitas el qtiod alii habenl pudiciliaemeritum revelare, et gloriosre bonura vir-
etquod alii non liabent, dum cl communem et pe- ginilatisostendere, cum de hac rc plerosque per-
culiarem oblinel graliam.ei proprio, ut iladixerim, orasse jjon nesciam et ejus beatitudinem manifeslis-
a Affiuant div. Gertiina sunt quse fegtttittir apud firmal.
Sulpicium in Hisi. sacr. lib. r, c. 25 : Inhiant pot- e Dabo tpadonibus; dieit Deus. Holsf., dttbo, inqiiit
setsiontbus , prmdia excolunt, auro incubant. H. DE Domiiius, spadonibtts meis. Deest metf.»pa4 Isaiani.
PRATO. Clericuscontra fidemexemplaris,ul saepealias, dabo,
b Qttia addiscimut. MalcClerie. qua dicimus. inquit spadonibusDeus,et in domo, etc. Mox Ilolst.,
c Dttm sponsnrum , eic. Holsten. in Append. cod. nteliorem a filiis quod non deficiet. Neque aliter
Rcg., p. 1(1: Dum in SpOnsdrummodum quas conse- sacer lextus.
crat Domino, Velat: ostehdehs, etc. Pessime Cleric, f Et in matre. Sic et Holslenius. At Clericus, sed
velut ostehtas. in malre.
d Superate spatmeam. Rectius Holsten. , so- 6 Habebal. Leg. cum Holst., habebalur. Mox ibid.,
pire flamtneam. Conlextus feslifulionem con- satago pro tatitago.
g28 EPIST. II SULP. SLVERI, AD CLAUUIAMSOROREMSUAM. 250
simis rationibus couiprobasse, et nulli sapieuli in A implere consiliura, ante orania serva mandaluro.Vo-
dubium venire possit eam rcm majoris esse meriti lens virginilatis praeraiiiin consequi, amiilcciere
qnse sit amplioris laboris? Quisquis enira prtdiciliam mcritum vitse, ul tuacasiitasremunerari possit. Nam
aut ntillius prcemii aut parvi exisiimat, cerium est ut viiam prteslat observaiio maiidatorum, ita co-
illum aul ignorare aut non voluntarie ejtts ferre la- rura e coutrario general praevaricalio mortein. El
borem. livde illi serojier castitali derogans qui qui per praevaricationeui e in morte fuerit, virgini-
eam aut non habent , aut habere coguntur in - lalis coronam sperare non poieril, neque pudi-
vili. citisc praeinittroexspeclare coiislilutusin prena.
IV. Nunc itaque, quoniam, paucis licei, tamlabo- V. Tres enim species suot per quas regni cojlestis
rem quam meritum iiiiegriiafis ostendimus, ne resi possessio inlroilur. Prinia esl ptidicilia, seeurtda
quae.grandi virlute consiat, et ingenti praeniio desti- mundi contemplus.iertia vero justiiia : quse uuon-
nattir, carere fruclu suo possit, diligenfmscxcuban- ncxac pluriiiitini se possideniibus prreslant, ita divjsse
dum est. Quitnlum enim qurecumque species pretio- ptodesse difficile possunl; dtini tinaquacqueeatnm
sior fnerit, tnnto majore sollicitudine custodilur. Ett nnn propler se tantum, sed propler alias flagilatur.
qtioniam multa suni qttsc bono proprio carent, nisij lu jirimis ergo qurerilur pudicilia ul facilius suusc-
alinrum rerum juvenliir auxilio, ut esi niellis spe-J - B quntur mundi couteraplus, quia ;tb illis mmttluscon-
cies, quscnisi cernrum custodia et favorum eellulis; temni levius potest qui matriinonji nexibus uoit tc-
conservetur, et ut veriusdixerim nuiriatur, natura- neotur ; mundi vero conieiuptus exposcitur ut justi-
lem gratiam perdit et subsislere per se ipsam nonl tia conserveiur, quam difficile iroplerc possunt <|iii
potest : sicut et vini specics, quod si non boni odo- saccularitjin bonorum cupiditatibus einimidanarura
ris a vasis, etreparalis crebris picibus foveatur, ge- volupiatum negotiis implicanlur. Qitisquis ergo pu-
nuiiiam vini sunvitatem ainiltit. Alienlius ergo pro- dicitiae possidet priroain speciem, etsecuiidam, quac
videndum esl ne forte ei virginitati atiqua sintt est mundi coniemptus, iioii obfmei, pene sinecatisa
necessaria, sine quibus nequaqtiam fruettini afferree possidet primam, qnando secundam noit habel, pro-
sufficiat; et lanttis nihil proderit labor, durn vanee pier quam prima quaesita est. Ei si priinam et se-
prodesse crediiur, quod absque viribus necessariiss cundam habeat, cui lertia, quae esl justitia, desil,
possidetur. Nisi fallor enim, ob ccelestis regni prse- fruslra laborat, quoniam superiores duae propter
mium padiciliae servatur integrilas, qttod sine vilse e tertiam prsecipue requirunlur. Qnid enim prodesi
seiernre merito neminem consequi posse cerium est.;. propter mundi contempium pudiciiiam habere, el
iEteina vero vila nounisi per omnem divinorum n propler quod eara habeas non habere ? Vel f cui rei
prreceptoruin custodiain promereri potesi, Scripluraa C I mundtim contemnas , si jusiitiam , propier quam
dicente : Si vis in vitam pervenire, serva mandalari pudicitiam et propter quaiu mundi contemplum- ha-
(Matth. xix, 17). Viiam ergo non habet, nisi qui li bere te convenit, non cuslodias ? quia ut prima ?pe-
cuncla mandala legis servaverii. Et qui viiain nonu cies propier secuudam est, ita et prima ei secunda
habuerit, coelestis regni non polest esse possessor, •, propier lertiam ; quae si non fuerit, nec prima nee
in quo non inorlui, sed vivi quique regnabunl.Nihilil secundaproficiet.
ergo virginitas sola proficiet, quae ccelesiis rcgnili VI. Dicis forsitan : Doce me ergo quid sit jusliria,
gloriam sperat, nisi el b aliud babuerit cui perpetuaa ut eam si cognoverim, facilitssimplere sulficiam. Di-
viia promiltilur, per quam tcelesiis regni praemium i, cam libi breviier ut valeo, et verborui» utar simpli-
possidetur. Ante omnia ergo pudicitiam integrila-i- ciiate'communium ; quia causa deqtta agimus ta-
temque servantibus, et ejus remuneraiionem a Dei ai Iis est , quae diserlioribus facundi;e serraonibus
arquitate speraniibus mandatorum custodia est prae- ;- nequaquam debeat obscurari, sed simplicioris elo-
cepta, ne gloriosae castitatis et cotitiiieniiaelabor inn quentiae narrationibus pandi. Res enim oronibus i»
irrituni deducalur. Supra iiiandatum vel prsecepium m commune necessitria, communi debet serroone mon-
esse virginitaiem sapiens c ex lege niillus ignorat,t, strari. Jtistilia ergo non aliud est quam non peccare ;
Apostolo dicente: De virginibusaulem prmceplumDo- 9- D non peccare autein esl legis prnecepia servare. Prae-
mini nonhubeo, consilium autem do (I Cor. vn, 25). ). ceplorum vero observalio duplici genere cnsiodiiur,
Cum ergo obiinendsc virginitatis consilium dat, non m ut niliil eorum quaeprobibentur facias, el cjuiclaqiiaj
praecepium.supra mandaluro et praeceptumeamesse se jubeniur implere cotitendas. JIoc est quod dicit Psal-
professus esl. Quicumque ergo virginitaiem servanl, il, misla : Recede a malo, et fae bonum(Ps. xxxm, 15).
majtts qnam praccepium cst faciunt. Tiiiiccniiii pro- o- Noloeniroin hoc putes conslarejustitiam ut malum
derit amplius fecisse qnam jussum est, si quod jus- s- non facias, cum et bonum non facere malum sit, et
sum est feeeris.d Nam quomodo pfus fecisse gloria- a- in uiroque legis praevaricatio conlineiur : quoniam
beris, si minusaliquid non feceris? Cupiens divinnm m qui dixit: Recedea malo, ipse dixit, etfac bonum. Si
a Vasis. Miilimcum Holsl. vas : apud quem- lo
paulo Hsccapud Holsienium incuriosus exscriptoromiserii.
post rebtts
1't'gitur nec, pro viribus nec. Paulo postibid. perperam, remuneratiomandmorum.
k Aliud hab. Holsl., illud hab. Mox ibid., manda- a- e ln morlefuerit.
torum sunt custodUiidaprmcepla. Legendum videfur cum Holgie-
e Ex lege. Rcclius, quam Hotsl. et nio, in mortem fuerit deputatus.
legens. f Cui rei. Sic Balt»».; id
d Nam quomodo ti minus aiiquid non esi, eui bono? At Holst.
i ?
fecerit? cur ret mundt cont.
251 APPENDIX AD OPERA SULPICHSEVERI. 252
a malo recesserisetnon feceris bonum, trnnsgressor A "on feceris, cum scripttim est: Qui universam legem
es lcgis, quaenon tantum in malortim actuum aboroi- servaverit, offenderitautem in uno, factus est omnium
natione, sed etin bonorum operum perfectione com- retts (Jac. n, 10). Adam enim semel peccavit, et
pletur. Neque enim tibi hoc solum praecipiiur ut mortiius est. Et tu te vivere possc exislimas illud
veslilum suisnou spolies indumenlis, sed ut spolintos saepe commiilens quod aliiun, dum semel perpe-
opcrias luis ; neque ut habenli panein non auferas trasset, occidit? An grande illura commisisse crimen
suum, sed ut non habenii tuum libenter impertias; putas undemerito ac juste dainnatus tst? Videamus
a neque ut soluni paupcrem suo non pellas hospitio, ergo quid fecerii. Conira mandalum de frtictu arboris
sed ut pulsum et non habentem recipias tito. Prae- edit. Quid ergo ? Propler arboris frucuim Deus hoini-
ceptutn cnitn est nobis flere cum flenlibut (Rom. nem inorte niullavii ? Non propter arboris fructum,
XII,i5). Quomodo cum illis flemus, si in nullo eo- sed propter maiidati conlemplum. Ergo non agilur
rum necessitatibus parlicipamus, necaliquod eis in de qualiiate peccali, sed de transgressione mandati.
his propter quas lacrymanturcausis, prachemus auxi- Et qui dixit Adse ut de arboris fruciu non ederet,
Iium ? Neque enim lleiuiim noslrorum Detis infru- ipse libi praecepil ut non maledicas, nou mentiaris,
cluosum quaerit humorem ; sed quia lacrymse dolo- non delrahas, nec delrabentes auscultes; ttt oniuino
ris indicium sunl, vult te ila alterius anguslias sen- B Jj non jures, ul non concupiscas, non iuvidcas, non
lire ul tnas. Et quomodo tibi, in tali tribulalionesi sis lepidus, non sis avarus, nt nulli roalum pro malo
esses, subveniri cuperes, ila alieri ipse subvenias,,.. reddas, ut pro calitmniantibus el persecutnrihus tuis
propler illud: Qumcumque vttllisut facianl vobiskomines ores; tit percutienti maxillaro, alteram pnvbeas; ut
bona, ita et vos facile illis (Matth. vn, 12). Nam cum in judicio sajculari non litiges; ut si quis tna anferre
fleute flere, si nibil, cum possis flenti conferre, con- voluerit, gratanter reniittas ; ul nec iracundise nec
feras, subsannalionis, non pietalis itidicium est. Dc- zeli livoris malum intra pecius adinittas, ui crimen
nique Salvator noster cum Maria el Martha Lazari avaritise fugias, ul omnis jactantiae ac superbiru ma-
sororibtts flevil, el iroroensse misericordisc affectum lum caveas, ei huinilis ac uiitis Cbristi exemplo vi-
lacrymarum contestatione monslravit. Et verae pie- vas; malorum consortia in tantum devitaus, ut cuin
tatis indicia raox opera subsecuta suirt, cum suscila- fornicaloribus autavaris, nul nialedicenlibus attt in-
tus Lazarus, cujus causa lacrymaelundunltir, sorori- vidis, aul detrectatoribus aut ebriosis, aut rapacibus
bus b vivus reddiiur. Et boc fuit pic flere cum flenti- cibum iion capias. Quem si in aliquo cootempseris,
bus, occasionem fletus auferre. c Sed quis poiens ? si pepercil Adte, parcet et libi ? Imtno illi magis par-
inquies. Sed nec tibi aliquid impossibile imperaiur. cendum fueiat, qui adliuc rudis et novellus eral, et
Iinplevit oinnia qui quod potuit fecit. C nullius aute peccantis el propier peccattim suura
VII. Sed, ut dicere cceperamus, non sufficere morientis traliebatnr exeniplo. Tibi vero post lanla
Chrisliano a malis se abstinere, nisi etiam bonorura docuinenta, posl legem, post prophetas, post Evan-
operuni oflicia perfecerii, illo vcl maxime lestimo- gelia, post apostolos si deliiiquerevolueris.quomodo
nio coinprobalur, quo comminatur Dominus aeterni indolgeri possit ignoro.
ignis reos forequi, quamvis mali nihil gesserint, non VIII. An tibi de virginitatis prserogativa plaudes ?
fecerint orone quod bonutn est, dicens: Tunc dicit Meraento Adam et Evam virgines deliquisse, ncc
Rex his qui ad sinistram sunt: Disceditea me, male- integritaiem corporis profuisse peccautibus. Virgo
dicti, in ignem wternum, quem prmparavit Pater meusi t|tisepcccat, Evre, non Mariaecomparanda est. Non
diabolo et angelis ejus. Esurivi enim, et non dedittis; negamtis in prsesenli tempore remediuro poeniien-
mihi manducare, et reliqua (Matlh. xxv, 4.1). Noni tise ; sed hortamur magis prseoiium sperare debere
dixit, Disceditea me, maledicti, quia homicidium,quia; quam veniam. Turpe est enini delicti iiidulgentiain
adulterium, aut quia fttrla fecistis; d sed quia bonai postulare qusc palmara virginiiatis exspeciant, et
non fecerunt, condeniiianlur. Hi setcrnis geliennac: illicilum aliquid incurrere quae se eliam a licitis
suppliciisaddicuntur, non qnia quseprobibiia fueranll castraverunt. Licitum quippe est matrimonii inire
admisissent, sed quia quae praecepla fuerant implere! D 1 coiisortium. Et ullaudandse suntquse propler Clirisli
noluerunt. Unde adverlendum est quam spem habere amorem et coelestisregni gloriam copulam conienip-
pnssinl qui adhuc aliquid eorum faciunl quse prohi- serunt nuplinrum, ita daiiinandsc non sunt qusu
bentur, cum etiam illi rei sinl qui non fecerunt quaes propler e incontinentise voluptatem, nonduin Deo
jubentur. Nolo enim libi in hoc blandiaris, si aliqua devotse, remedio apostolico abuluntur. f Ergo, ut
R Neque ut solum. Leg. cum Holst. Neque solumi ornissa in exemplari Balnziano suadent quse mox in
ut. Et paulo ante spoliatum pro spoliaios : ut respon- eamdem sentenliam occurruul: non quia qum prohi-
deal superiori voci vesiitum. bila.... sed quia, etc.
b Vivus redditur. Vivus omittit Holsl. Et sane! e Incontinentim.Sic recte Baluz. Corrupte Holst.
redundat. Anlea natnque suscitaius babelur. innocenlim.
e Sed quis potens ? inr/uies. Sed nec. Itolst., Sedt f Ergo, ul dix. Pessime Clericus : Ercjo, ul dixi-
quasi potens, inquies, fecit. Verumnec libi, elc. Quatu\ tnus, qttw connubia licila, ulillicita, tpernunt, ejusmo-
quidem leclionera bic restiiuendam nullus dubilo. di aulem si jurent, si maledicant, si cupidns in alienis,
d Sed quia bona. Ante hacc verba legimns apudl si delrahentes probanlur audire, si mulum pro malo
llolstenium : non enitn quia malum fecissent, sed quiat reddant, si avaritimin propriis incurranl crimen, eic.
bonumnon (ecerant, elc. Hrecvero imprudeiiter luisse>
235 EPIST. II SULP. PEVERI, AD SOROREMSUAM. S5i
dixinius, quse connubia deserunt, non illiciia sed.,Acumqueomninnimeinbrorum sanctificationepurgaia,
licita spernunt. Ejusmodi autcm si jurenl, si maledi- el lingua lanliinimoilo peccet, aut blasphemel, aut
cant, si dclrahani, si detrahentes ptobanlur audire, tesiinioiiiumfalsum dical; ntiniquid liberabuiii om-
si malum pro malo redtlant, si cupidiiaiis in alienis nia membra untim, an propier unura jutlicabunlur
vel nvaritiaein propriis incurrani crimcn, si zeli, si etcretera ? Ergo si nec aliorum raembrorum snnctifi-
livorisvenena possideant, si conira legalia et aposto- cnlio proderit, cum in uno sil vitium; quanto magis
lica insliiula indecens aliquid aul loquaniur aut si diversorum fiagiiio pccealorum oinnia corrum-
cogitcnt, si in carne placendistudiocomptaeeloriiatae pautur, unius nihil proficiet iniegritas !
procedanl, et alia qure lieri solent illicite faciant; X. Unde qusesote, virgo, ne in sola libi pudicilia
quid proderit eis sprevisse quod lictiit, et exercere blandiaris, neque iu uuius roembri integritale con-
quod non licet? Si vis prodesse libi quod licila con- ftdas; sed secundtim Aposlolumsoli Deo conserva
tempsisii, vide ne quideorum qure non licenlfacins. corporis sanctitatem. Munda ab omnibus inquina-
SLullniiiestenim tirouisse quod niinus esl, cl non mcntis raput; qtiia criinen cst illud, post clnismaiis
timere qttod ninjiis esi; aut ab iis non vitari quse sanciilicationcm, aul croci aut alierius cnjuslibet
proliibentitr, a qusesubterfiigeriiitquaeconceduntur. pigmenti fuco vel pulverc snrdidnri, aut anro ant
Dicil enini Apostolus: Intntpta cogitatqttm Dei sunt, B geirimis vel cujuscumque terrenae crcaiurae spncie.
qnomodoplaceat Deo, ut sit sancta corpore et spiritu Grandis qnippe divinre gralise conlumelia esi, tiiuri-
(1 Cor. vn, 34). Qum Dei sunt, inqiiil, cogitat; uon daui ct saecularis ornnmenii pradalio. Mnnda fron-
quri' sseeuli, non qtise liominum, setl quse Dei surtt lent, ul liumaiia non divina opern erubescai, ct
cogiiai. Qurc sunt ergo Doniini? Dicit Apostolus: illnm coiifusioncmrecipiat quse non pcccaiiim, sed
Qttmcnmquesancla, qurvcuniqueatnabilia, rjuwcumque Dei graiiam paiit,Scriplura divina tlicenle : Est con-
bonca famte, si qua virtus, si qua lam disciplinm fusio adducenspeccatttm, ett cotiftisioadducens gra-
( Pltiltpp. iv, 8), isla sunt Dnmiiii, qtiaesnnclii!vere tiam Dei (Eccli. iv, 25). Munda colluni, f ui non
apustoliti»'virginesdie noctuque iuediliininret cogi- atiro lexia capillis portet suspensn nionilia, scd po-
lanl. Di'i esl eiiam regnum ccelorum, Doiuini est le- lius illn ornamenta circunifcr.il de qtiibus Scriptura
surreciio mnrluoriim, Domini est imniortaiiinlis dicil: Misericordiaet fidesnon deficicma te : svspende
incorrupiio ; b Dominiest splendor solis, qui snnciis aulem illa in colto tuo (Prov. ru, 5). Mundaocultis,
proiuiitiiur : Dominisunt plures iterum in ccelesti- dum eos nb oinni coiicnpisceniia retrabis, et ab in-
bus tnaiisiones, Doiuini csl frucius trigesimus et tiiitu pnuperum nnmqunm avertis, et ab onmihus
sexagesimiiset ceulesimus. Haeccogitnit, et qnibus fucis libcros %ad ea quaea Deo suut facta cuslodis.
possint tiperibus promereri quae Domini suni, cogi- C Mimda linguam a mendacio, qtiia os quod meniilur
lant. Doinini1'stctiamlex novi etveterisTesiamenii, occidil animam (Sap. i, II); a detraciione, a j'ura-
in qiiibus c ejus elogia saucla refulgent : quae si mento, ab adulnlioiie, a perjurio. Nolo pripposlerum
virgines sine interraissione nieditanliir, quseDumini ordinera putes quod pritis a juranienio qiiam a perju-
stinl cogimnt, et imptetur in eis proplielictim illud : rio liiiguam dixi debere iiiiimlari : quia lunc pciju-
Fitndamentamiernasuper terram solidata, et mandata rium faciliiisefftigies,si in toio non jures. lmpleattir
Dominiin cordemulierissanche (Eccli. xxvi, 24). u irt le illa sententia : Coliibe
lingnam tuam a malo,
IX. Sequitur, quomodoplaceat Deo. Deo, inqunm, ellabia tuane loquanittr dolum (Psal. xxin,J£). Et
non hominibus. Ut sancta corpore sit el spiritu. Nou memor eslo dicentis Aposioli : Benediciieet nolite
dixit, ut sil sancta membroaut corpore tanlum, sed, maledicere(Rom. xn, 14). Sed et illud crebrius re-
ut sit sancla corpore et ypirilu. Menibrum enitn una cordare : Videtene quis malumpro malorcddat ulicui,
corporis pars est, corpus rero omiiium compago neque malediclum pro maledicio; sed e contrario be-
nietnbrorum. Cum ergo dicit ut sil sancta corpore, nedicenles,quia in hoc vncalieslis ut benedictionem
oninibus membris d eam sanciificari debere testa- hwrediiaiispossideaiis(1Pet. m, 9). Et illud : Si quis
lur: quia non proderil sanctificaliocaeieroruinniem- autem verbo non offendit fralrem , hic perfectus est
broriiui, si iiivenialur vel in uno corruptio. Non eril'.D iJuc m, 2). Nefas esl enim ut labia illa quibus Do-
sanctn corpore, quod ex omnibus couslat membris, minum coufiieris, rogas, benedicis et laudns; alicu-
qme vel unitrs fuerit coinqninutione pollula. Sed ut jus polluantur sorde pcccati. Nescio qua conseientia
quod dicomanifestiusetlucidius fiat, e esto, sit quae- ea lingua quis Doininumrogat, qtia aul menliiur,
" Qttmsubterf. Holst., si subterf. Mox ibid. posl suo : quwcumqttesit, omisso esto. Et mox : Ergo sine
Apostoli verba, noniiulla inlerpulata noscuniiir. aliorum... Quaniomagis.
b Dominiesl splendorsotis, qui, eic. Apud Cleri- f Ut non auro texta... monilia. Cler.
corruple : ut
ctim lectio male interpuncia et mendosa : Dominiest non aurea lestula capillis porlet el suspensa monilia.
tplendor,solisqumsanctispromiuuntnr.Res, icil enim MoxHoUt., suspendeaulemillain corde velul incotto
auctor atl Matth. xm, 43 . Tunc justi fulgebuntsicut tuo.
sol in regnopatris eorum. s Ad ea quw a Deo sunt facta custodis. Ila exem-
c JH qtiibusejus. Log. cum Holst., in quibus onis plar Baliiziiitiuin,qm>dCler. exscripsil inlidns : ad
ejus. ea qttm Dei snnt faclis citstodis. Sed magis plaret
A Eam sanct. MaleCler., jam sancl. Mox Holst., hiiju.-iiioilillolsteaii lectio; et ab omnibusfncis libe-
Etjam non erit sancta corpore. ros, eaqum a Deo facti snnt sinceritatecutlodias.
e Esto, sit quwcumque.Cler. perperam pro more b In te. Hseconihtit Cler.
PATROL. XX. 8
888 APPENDIXAD OPERA SULPICIISEVERI. ? m
aut malediclt, aut detrahit. Labia snncta cxaudit A nesenim permanterunt; hi sequunturagttutnqtwcum-
Doniiuus, et ipsis anuuit cilo precibus quas lingua que ierit (Apoc. xiv, i), alteniius considerare debe-
immnculaia a pronuntiat. Munda aures, ut nonnisi mus, ei animadverleresi solius inlegriiatis ac pudi-
scrmonibus sanctis et seriis auditum prsebeani, ut citi.e merilo isti divino coniitnlui cnpiileuliir, et per
nurai|uam obsccna aut lurpia atit ssecularia verba omnia coelorum labernacula discurranl, an et alia
suscipianl, aut non aliquem de aliero audianldelra- sinl qtiibus adjnncta virginitis tantie beatiiudiiiis
henlein, propter illud quodscriplum est: Sepi aures gloriamconsequaiur. Sed unde hoc sciic poterimtis?
tuas spinis, el noli audire linguam nequam (Eccli. De seqnenlibus, nisi fallor, in quibus scriptum est:
XXVIII, 28); ut cutn eo habere piriem possis, de qtio Hi empti sunl ex oninibiisprimitimDeoet Agito,et ih
dicilur, quoniamaudilu et visujuslus eral (II Petr. n, ore ipsorumnohest hivenlummendacitim; sine iuacula
8), boc est, nec auribus ncc oeulis deliuquebat. snnt anle tltronum Dei (lbid.). Vides ergo qttod
Miindamauus , ue porrecUead accipiendumsint, ud non in uno b (niiium membro dominicis refuraiilur
dandutnautemcollectm(Eccli. IV,36); nec ad ferien- inbaerere vestigiis, sed illi qui prreter virginilniem
dum paratae, sed ad omnia niisericordix cl pietalis ab omni cogitalione peccati immaculatam gesserint
opera satis promptse. Munda pedes, nc latam et vitaro. Idc.ircovel mnxime virgo nuptias spernat, ut
spaiiosara viam pergant qure ducii ad splendidasic- dum securior est, facilius, quod etiam a iiubentibus
culi et pretiosa couvivia, sed ad ardutim mngis et B quarritur, ab oinni se deliclo cnstoiliat, el universa
angustuin gradianlur iter quod lendit ad coelum; legis mandata perficiat. Nam si IIOIInubat, et eii
quia scriptum est : lter reclttm facite pedibus veslrit nihiloininus fnciai a quibus et nnpine esse jttbentur
(Prov. iv, 26; Isai. LVH,14; LXII,10). Aguosce libi imrounes, non nupsissequid proderit ? Et qiiamquam
a Deo artitice non ad vitia, sed ad virtuies membra nulli cliiislinnorum peccare liceal, et tiiimes ijui-
formata; etcum universos artus mundaverisstbomni ctimque spiritalis lavacri saiictificatitine ptirgantur,
sorde peccati et toto fueris sanctificata corpnre, tunc immaculatairidei-urrerecbiiveniatvilam,itl Ecclesiac,
tibi cnsfuaiem intclligi.sprofuluram, clcum (iducia quse sine macttla, sine rttga, tine aliqtto vitio liujtis-
palmam virginilatis cxspecta. modi esse describilur (Eplics. v, 27), possint visce-
XI. Quid sil sancta esse corpore breviter qiiidenii ribtis inlitnari; multo ni;>gishoc virginera iroplere
scd plene exposuisse me arbitror. Nunc qutid seqni- necesse est^quani nec inariti uec filiotiimnec alte-
tur, et spiritu, nosse debeinus, liocest, iilqnod opere rius rrecessitaiis causa prohihel, qiiomiuus divinaui
nelas est fieri, nec cogitalione cnnciperc. llla enim Scriptttratn perficiat, nec, si qua peccet, poterit ex-
estsancla tam corpnrequam spirilu, qtirenec nienie cusittionedefehdi.
nec carue delinquit; sciens euimcordis esse specu- XII. 0 virgo, sCrva proposiliiuilibi magno prarlio
latorem Deum, et idcirco snlis agit ut onini modo iC destinaittm. Praeclara cst apud Doiiiinumvirginitalis
eliam animum cum corporc uiundiiin babeat a pec- ct pudiciliacvirlus, si noii aliis |iectntorutn et mncu-
calo, sciens scriplum esse : Omni custodia custodi laruni lapsibus inlirmeiur. Agnosce statum lutim,
cor tuttm (Prov. iv, 25). Et: lla enim diligil Dominnt agno^ce locum, agnosce proposiiiun. Cbristi sponsa
tancta corda, acceptisunt riutemeiimmaculati(Prov. dicCris. Vide ne quid indignum ei cui de^ponsala
XI,20). Et alibi : Beali tniittdocorde, quoniatn ipsi videris ailmitias.Cito scribet rc|ir(dium, si in le vril
Deum videbunt(Matth. v, 8). Quod de illis dici arbi- unum viderit adullerium. Quaectnnqtieergo huma-
tror, quns conscientia in nulla redarguit ctilpa pec- norum spoiisaliorumpignoribus c trbarrbatur, sialim
cali; de quibus et Joaitnem in epislola dixisse reor : adomesticis.a familiaribus,nbamicis sponsi soPicile
Si cor nostrumnosnon reprehendil,fiduciamhabeintts ac diligenter requirit et servulis , quales juvenis ha-
ad Deum; et qttmcumqne pelierimusaccipiemusab co beat mores, quid potissimuin diligat, quid accipini,
(I Joan. III, 21). Nolo cxislimes te peccati criroen qtio usu vivat,qua se consuetudine regat, qttibus
fugisse, si volutilaleni non sequatur effecius,eum utaiur dapibtis, in quibus maxime rebus delecielur
scripluni sit: Quicumqueviderit mulieremad concu- et gaudeai. Quse cum didicerit, ita se in omnibus
piscendum,jam mwcliatusesl eamin cordesuo (Matt. temperat ut spnnsi murilius suiim obscquiuni, sua
v, 28). Ne dicas : Cogiiaviquidem„sed non perfeci; D jocunditas, sua dileclio, suadiligeiuia, sua vita con-
quoniaro eiiant concupisrere nefas est, quod fieri cordet. d lit tu t|uoque quae Cliiistiini spoitsuin hn-
crimen csi. Lnde el beaius Petrus prcccipitdicetis : bes, a donieslicis, et fiiniliaribus ejus, sponsi tui
Animasvetlrat custifwate(1 Pel. i, 22). Qui si nullarii mores interroga, el sirenue nc solerier inquire in
animscconsiupratioiieui nosset, nec castilicari eani quibus prsecipue delcciatur, qualem in le compnsi-
desiderasset. Sed etillum lociimqtto conlinctiir : Hi tionem vestiiim diligat. Dicat tibi ejus f.tmiliarissi-
tunl qui te cum muHeribitsnoricoiiiquindveritni,virgi- nius Peirus, qni m c nuplis quidem corporiilem,sed
« Proiitirifiaf.Clerico magis placuit nttntiat.Paulo t. tn. Sed importunein texiuni illud virgines.Vcrbum
post idcui rescribere inaluit serm. sanctisel veris enitn referantur quod seqniiur, ad eos ruspicit dc
sectts aique liajiet exeiriplarBaluziaiium,quod nobis quibus loquitur prrecedensleXlusApocalyplicus.
reprseseiilat. itaiic lameu poslerioreiu leclioiiein c Obarrhatur. Holst., subarrhaltir.
exhiiiel, ^iiam llolst. Mox vero iterum Cler. cum d JSi lu quoquequm. Relaiivum quw omiilil Cler.
flolst., dul aliijiiehide allero dudiqnt deroganlem. et sic improvidelocumeffeit: Et lu quoqueChristtim
b In uho idiitumhiemliro.Cfer., i/t «no virgines tpontum habes. A dontest.
£57 EPIST. II SULP. SEVERI, AD SOROREMSUAM. 858
spirilalem permittit ornatum, sicul in Epistola sua A £ spiritalibus emundelur. Niilliiin en malilise, millrt
scribit: Mulieres sitnililer subjeclm viris suis; ul si doli macula relinquatur. El ue qtiando male redoleat
qui non credunt verbo, per mttlierum conversationem odore peccati, unguento suavissimre sapientise ct
sine verbo lucriftanl, considerantes in timore cabtam scientiae perfundatur.
conversalionetnveslram: quarum sil non extrinsecus XIV. Hujusmodi Deus quaerit ornatum, et animam
capillatura, aut circttmdatioattri, aut indumenli vesti- lalitcr coinposiiam coucupiscit. Meroento te Dei
mentorum ctttius, sed qui absconsusest cordis homo in ftliam dici, secundumilludrAadi, filia, etvide (Psal.
incorruplibililale qttieti et modestispiritus, qui est in XLIV,11). Sed et lu ipsa, quotiescumque Deum pa-
conspeclu Dei locuples(\ Pet. m, 1-4). Dical et alitis trem nominas, Dei te filiam esse teslaris. Ergo si
apostolus bcatus Pnulusqni ad Timothetiiii sciibens lilia Dei es, vide ne quld eorum facias qure Deo patri
cnmdem (idelium feroiiiarum disciplin.ini teslatur : incongrua sunl; scd age omnia quasi filia Dei. Co-
Mulieres similiter in habilit ornato, cum verecundia et gnosce quomodo hujus se saeculi nohilium filix ge-
sobrietale ornantes se, non in lorlis crinibtis; aul attro, r.int, qtiibus assuescant moribus , quibusve se disci-
attt margarilis, aut veste preliosa; sed qttod deceltntt- jilinis instituanti Tanla in quibusdam verecundia
lieres, promitlenles caslilatem per bcnam conversutio- est, tanta gravitas, lania modcstia, ut caelerorum ho-
nem (I Tim. », 9, 10). 1 iiiinum rituin itituiiu bumaijaeingenuilatis excedant,
B
XIII. Sed fnrsiiau dicis : Cur hrcc apostoli virgi- f et nequnqtirimhoneslis parentibus suis per lapsum
nibus non jiisscriiul? Quia non necessarium j'udica- sttum infamiae nolatn inur.inl, alleram sibi quodam
bant; ne talis virginibus commonilio poiius injuria modo inler homines consueiiidiiiis faeieiites nalu-
quam eniendalio videretur. Sed nec eas umqiiani ratn. Et lu ergo originem ttinm respicej genus in-
lanlae leroeriialis fore credidissent, ut nec nupiisi lucre, gloriam nohiliiatis adverie. AgnosCele non
qiiidem roncessn carnalia oinamerita ei terrena hominis tanitim es^e, sed et Dei filinni, el divinru
prasiimereiit. Revera ornnre se et componcre virgo nalivilalis uobilitale decoratam. Ita te exbibe nt in
debei. Nani rittomoilo Situiso suo pirrr.ere poicri), le ccelestis naiivitas paieat, et ut ingenuitas divina
nisi composila el orualn processeril? Orttclur pliine,i clnrescat. Sit in te nova gravilas, honesias atlmira-
sed inteiioribns ornnmentis, el spiritualiter, noni bilis, slupenda verecundia, mira patientia, virginalis
corpornliter, componalur; quia Dominus non cor- incessiis, et e vene pudiciiirc habiius, sermo sempcr
poris, sed animse dccorciu iu illa desideral. Ergo) niodestus ei stto in lempore proferendus; ut quisquis
el lu quaecumque aiiimam luam n Deo diligi etinha- le viderii admiretur ei dieat: Quae hsec nova inter
bilari concupiscis , omni eam tiiligentia a come ett homines gravitalis patieulia csi, quae pudoris vere-
spiriiualibus indumenlis exorna. Niliil in ea irideco-• C cuudia, quse boncsialis modesiia , qnre maiuriias?
rum, nibil fcedumappareai. Resplcndeat auro jusli- Non esl ista iiiimana insliliilio,H6c disciplina mor-
tise, et gemmis refulgeat sanciiiatis, el pietiosissimo» talis. Ccelesle milii aliquid in lerreno coipore rerul-
margarito pudicitiae coruscet: b pro bysso et serico,, gel. Pulo quod habitel in qiiibusdam honiinibus
inisericordiaeet pietatis tnnica vesliatui', seciiiulnmi Deus. Et cinii le t filiam Cltristi esse cognoveril,
qund scriptuni esl: Induite vos ergo sicul elecli Dei,, majori stupore lenebitur, et cogilet qualis ille sit
sancti el dilecti, vtscera misericordiw, c benignitatem, Domiiius cttjus lalis ancilla est.
Itumilitatem,etc. (Coloss.m, 12). Non cerussre autt XV. Si vis ergo hahere pariem cum Christo ,
alterius pigmenij dccorem quaerat, sed innoccntise! Chrisii tibi exeni))lo vivendiim est, qui ab omiii ma-
simplicilaiisque candorem babeat, roseum vereciin- litia el nequitia ila fuil exlranetis, ~ivtnec inimicis
diaecolorem d et pudorem ruboris pudorisijiiepossi- quideni vicem redderel, quin poiius el pro ipsis
deat. e Ccelesiisabluaiurnilro doclrinse, ei lunienlis5 ' ornret. Nolo euim ul eas animas Christianas cxis-
"Couie.SicrccleBaliiz.Uolsl., compone.MnleCler.,, In HieronynioliitidiiiiVicturii I. c, lavamentis.Malini
comple; qui paiiloanle sciibil habitari pro inhiibitriri. tanieii ciimcodem Colclerid lomentis, quod et magis
b Pro bysso et serico misericordice.IifC incaulusi accedit ediio Baluziaito.MoxiiieudnseapuifClericum:
exscriiitor apud Clericurii oiiiisil. Quae vero slaiira Nulliis in e.omal.; et patilo post : Sed et luiipta.
el pietatis tunica vestiatttr, vitiose nprrd Baliizinhi re- .. f Et nequaquam fucientes. Jure liic rrieiiduro
^
"
peiia anie illa pro bysso,etc, prreteriimus, llnlste- suspicatus est Clericus. Lege igitur cum Holst., el ne
nianuni exemplar seculi. quam... studeanl facere.
c Benignitalein.Gr., y_pno-To~-n-(/.. Sed Cler. boni- s Verwpttdkitiw.PerperamCler. vitwpudicitiwnrm-
taleiti iiitrusit; t|ui el iuux : Non dccorem allcrius ijtillisi|tie iuteijeclis : Nott esl ista huihana ihstitutio-
pigmenli quwrat; voculiscerusxmaul prirlermissis. ne disciplinamorlalis.
d lil pudorem rttboris pudorisque possideat. Sic cl h Filiam fhristi. Sic item babel Hieron. Vicloiii
apml llieron. Mariaoi Victorii tturi. IX, pag. 55. II. loni. cil. p. 56 b. Veiiiui ex Holst. emciitla famutam
Sed legeudum cuin liolst., ei purpuream r. p. p. Christi. Resiilulionein cnhfirmaiil, t|ii.i: iiiov sequiin-
e Cmlestisabluaiur nitro doctrihai, et Itinieniis.Iia tur : qualis dt ille Dominus, ciijtis talis A.NCILLA est.
uiiicriediiioBaluzii anri. 1078, Miscell. lib. i, p. 349, ' Oraret. Cler., fogabat: t|iii et inox eilitlit conira
quaiii.prse OcVilishnbeo : ut proinde niirari subeat, sni txemplaris fidem : io'.ocorde 'coriScieutiw,coram
in endem edilinne legisSe Coteleiiriiii Monum. Ecct. Dei testimonio: <um l.ame.iioptiijie se liaberil editio
Gr. tom. II, pag. 541, dbuldtnr et lattteiuis: qiititl cl Balnziana; scilicel, wio corde ct cdnscietifim... trsti-
legisse perhibclur Clerieus. Hinc vero ansarti arripil'. monio... coram Deo, etc. Rescripsisset ifte SaKciri,
idem Colelerius cimjtciendi legentlum esse ablnatur ut habet ilotsteii evfemplar, uhi legiltiv: Toto cOrde
et loritentis.Gaeieriimtlnfst. hitliCicwlesHet iamcniis;; et tonfcietitia rortnnIfei restimonio'.
quod posierius miiuisforiecoiigruit^erboemirteferw.
 239 APPENDIXAD OPERA SULP. SEVERI. 240
times esse, quse aut fratres aut sonres nnn dico A } illis in miiiorihus praeferant quos sibi in majoribus
oderunt, sed quaeproximos tolo corde cl couscien- pares seiiliaut , et quasi infra se positos in terra
tisc coram Deo tcsiimonio non diligtinl, cum Cliris- exisliment, quos sibi in coelesiibusaequalescredide-
tianis Clirisii siiniliiudiue inimicos ciiam amarc ne- runl. Tu autem, quaecumqueChrisli non sa-eulivir-
cesse sit. Si sanctorum cupis habere consortium, a go es, oninem prresentisvitscgloriam fuge, ut eam
maliiiseel nequitiaeco[;itatii pectus emunda. Netno quaein fuluro promillitur consequaris.
te circuinvenial, neuio failacisermone seducal. Non- XVII. Conientionuin verba et nnimosiiaiis causa
nisi sanctos cl justos et simpliccs el innoccnles et evita, discordiarum quoque ct litium occasiones
puros coelestisaula a suscipiet : nulliim apuil D'um sublerfiige. Nam si juxia Apostoli doclrinam servum
locum habet malitia. Ab omni nequiliaeldolo mtin- Domiiiilitigare non oportei, quanto magis Dei an-
dutn esse necesse cst qui cupitifgoarecuiii Christo. cillam ; cujus qno e verecunrlior cst sexus, animus
Nihil lam conlrarium, nibil lam exsecrahile Deo debel esse modesiior ! Linguam a maUloquiocoliihe,
quam aliquem odisse, alterum velle vel laedere; ni- ct ori tuo frcnos lcgis impoiie; ct tunc si forte lo-
hil tam probabile qnam omnes amare. Quod Pro- quaris quautln tacere peccalum, cave ne quitl quod
pbela prospiciens leslalur dicens : Qui diligitis Do- in rcprehensionem veniat dicas. Lipis ernissus est
minum, odtte malum(Psal.xcvi, 10). sermo prolatus : quapropter diu antequam prolera-
XVI. Videne 1'Iiquamhumniiam gloriam diligns , lur cogitandus esi. Beala qttippe lnbia sunl . quac
b ne el lua portio inler illoscompuieliir quibus dic- numquam quotl revocnre \elint emitunt. Pudicrc
lum cst: Quomodovospotestiscrcdere,gluriamad in- meniis sermo debet esse pudicus, qui aedificeisem-
vicemqnwrentes(Joan. v, 41)? et tle quibtis per Pro- T. p per magis quam alii|iiando dcslrtint audien(es , se-
phetam dicilur : Auge <"eis inala, atigemulaglorio- cundiiin qund prsecepit Aj osiolus dicens : Omnis
sis terrw(Isai. xxvi, 15,sec. LXX). Et•.Confunduntur sermo mulus da ore vatro non procedat; sed si
aglorificatioiievei.lra,etab opprobrioinconspecluDo- quis bonusest ad wdificalionemfidei, ut del gratiam
mini (Jerem. xn, 13, sec. LXX). Noloeniiii illas re- audientibus(Ephes.iv, 29). Prelio;a Deo lingua est
spicias qu;e sreculinon Cliristisuni viigines, nec qurc qure iimi ni-.itle diviuisrebtisnovit vcrba consiruere,
propo-ili sui et pr.fessimis imnieniores gatnlent in et siinctumos unde co;lesiia semper t-lopiia prole-
deliciis, in opibus dcleciauiur, et corporeaenobilita- ruuliir. Ahseniium obtteclntores qunsi maliguos
tis iu origine gloriantur; qure si pro ceno Dei lilias Scripiurse ancioritale detcrre; quia eiiam hoc inter
se esse credereiil, iiumquam ptist divinos natales perlecti homiiiis virtutes Proplieia commeinorat
nobililatem admirarentur Iiumaiiaro. ncc gloriaren- (Psal. xiv, 4), si ante conspectum justi nialigir.is ad
lur in palre quolibel bonorato, si patrein Detiin se niliiliim deducamr, qtii conlra proximuin noti pro-
liabereseniirent .d Quid tibi, o stulia , blandiris et bauda protulerit. Non licel libi altcrius vituperaiio-
coiiipbices? Duos homiuesin exordio fecil Deus, ex iiem piticnter audire, quia nec ah aliis optas recipi
quibus lolitis huinani geueris silva dcscendit. Mtin- ttiain. Injttstum quippe cst quidqutd conlia Cltristi
danani uobililalein non nalurae sequitaspraestat, sed Q ( Evangeliunivenit, si alieri quod tibi ab alio lieri ino-
cupiilitatis ambitio; et nulla iuter eus discretio lestum est, paliaris inferri. Lingtntii liiam s«'mpcr
porcst esse quos nalivitas secunda generavit, per de bonis loqui assnesce, el auditum tutitn roagis ad
quam tam dives quam patiper , tatn liber quam ser- bonorttmlaudein quain ad maloruro vitupcratiouem
viis, tam nobilis quam iguobilis, Deiefficitnr filius, accommoda.Vide ut omnia quxcuinque bene facis
et lerrena nobiliias splendore ccelesiisgloriaeadtim- propter Deum facias, sciens ejus rei lanlaro le a Do-
bratur. Nusqtiamomnino jnmconiparei, dum qui re- mino recepturam esse mercedem, quam ejus timoris
tro in saecularibus bonoribus impares fucrant, cce- et dilectiouis causa perfeceris. Sancta inagis esse
losii divinie gloriae nobilitate vestiuoiur aequaliter. qiiani videri slude ; qnia f nihil prodest sesiimari
Nttllus ibi jam ignobilitatis locus est ; nec degener quod non sis, et tluplicispeccati reatus est nonhabe-
quisquam est quem divinrc nalivitaiis sublimiias or- re quod credilur, et quod non hnbeas siniulare.
nat, nisi npiidillos qui non puiaut humaiiisccelesiia XVIII. ln jejuniis magisqtiam in epulisdeleclnre,
prceponenda.Aut si pulanl, quam vanum est ul sese; illius viduae,raemor quae non discedebat de templo,

" Sutcipiet. Sic et Holst. Al Cler., suscipil: ct mox D] siittienda huic loco in edito Baluziano.
nihil exsecrabile,omis.->avocula tam. dQuidtibi, o stnlla, blandiris?Ilolsl. Quidlibiin ge-
b Ne el luaportio mler illo;. Cler.absone, ne tt illa. Jtrriisnobitttaleblandiris? Hanc leciionem conlextus
portio inler eos.P.iul» poslin Joanuis lextu leg. cum, positilare videlur.
Vulg. ei llolst., ab invicem. c Verecmtdioreslsexus.Deest sercasapudClericum;
e Attgeeis mala, etc. llolst., Angeeismala, atige, qui et paulo jmst hnbet, ne quod in repreheiiHionem,
mnla glorio is terrw. Et alilii : Confundiminiagloria- oinisso quid. Moxidemineiulose: Beaia quippetatia
tioneiiettra, ub opprobrioin conspeciuDei. Prinr lo- pro lubia. Paucisqueinterjeilis : deslruat audientes,
eussec.LXXexslat ls:i. xxvi, 15:Ttpio-Be;auToff xc./.a, Sequenduiu... indivinisrebus.
'KpovQis y.ctxa.
izxo-i.
rotf EvSo^oif. Poslenor vem Ileill 1 Nihil prodesl mstimari quod non sis. Cler. nihil
See.LXAoccurrit,.lerein.xn \o:Mo-yyv^ri-e «ta-^uvijvi wstimariquodnon sit, nmissn prodest. FAmox siinu-
U.KO uf»wv,ano ovet.Si.ap.ov
v.ot.\>X''lGirj>S JvavTtKvpiov. lari, pro simulare: el decedebatpio discedebat.Paulo
Atque liujusuiodilectio ex Holstenii exeuiplari re- „ post talibuspro dapibus.
241 EPIST. III SULP. SEVERI, AD PAULINUM. 242
jejuniis et orationibus Deoserviens die acnocte. Et.'A utique sanclitatera suam eliam aliisimperlit, ut quis-
si vidua el quidem Judaea talis fuit, qualem nunc quisexeo digne sumpserit, sanctilicalitinisct ipse sit
esse virginemcortvenitCliristi ? Divinsemagis dilec- particeps ; iia ergo et per le qiiasi per diviuam lios-
tionis conviviumdilige, et spirilalibus le satiiirida- liamsauclificeniuret cieierrii, cutn quihus le ila in
pibns concupisce. IIIos potius require cihos quibus omnibus exhibeas, ut quisquis vitam lnninaut auditu
anima roagisquam cor|>us reficitur. Carnis et vini aut visn routigeril, sanclificaiionis vim sentiat, et
species quasi a caloris fonientn et libidinis incita- tanlutn sibi inlelligat gralise ex lua conversatione
menla fuge. Et tunc, si forle, vino exiguo ulere cum Iransfundi, ul dum te imitari concupiscit, Dei sacri-
stomacbidolore nimiocorporis compellnt infirinitas. ficio el ipse sil digntis.
lracundinm vince, aniniosiiatem cobibe, etquidqtiid EPISTOLA IH.
illud estquod post faciiim pcenileniiamingeritb pro
ADSAXCTUM PAULINUM EPISCOPUM.
maxiroo crimine, proximi critninis abominatitmem
declina. Salis quietam et tranquillam convenitesse Severus coquum mitlit ad prmparandosmonachontm
meiiteinabonini periurbaiione furoris alienaro, t|iiae cibos aplum.
Dei b.iliitaculuiiies^e desiderat, qui per Propbetam e Poslquam omnes c iquos tnos coquinae luae re-
testalur et dicit : Super quemrequiescamalium, nisi B I nunliasse coamvi.eredo quia dedignareiilurofficiura
super Itumilemet quietumtt tretnenlemsernwnesnicos vilibus proeberepulmeniariis : pueruluro tibiexnos-
(Isai. L\VI, 2) ? Omnium operum el cogitationum tra misim.usolficina, dociumsaiis pal!erilemctiqucre
tuaruiii sjieciilatoreniDeiim credere, ct cave ne quid fabam, elignobiles betas aceio et jure condire, vi-
quod divinis oculis indignum sii, aut opereris aut lenique pulietn e-urienliiiin faiicibus inferre niona-
cogiles. Cttrooraiionein celebrare desitleras, lalem clioriim; piperis iiescium, Iaseris ignarum , familia-
le cxliibe qttasi qtisesis ciitn Ueoloculura. rem cyuiini, et apprime calliduni herbis suave rerlo-
XIX. Cuui psalinum dicis, cujus verba loquaris lenlibiis clamosum urgere mortarium. Uniini haliet
agnosce, it in coinpuiicLionemagis animi t|uam in vitium, quod liorlnrum oinnium non esi civilis ini-
linniilse vocis dulcedine deleclare. Lacrymas enim niicus; ita, si adniissus fueril, proxima qna'que nie-
psallenlis Dettsmagisqtiaiiivocisgr.iliamctmiprobii, tet gladio , nec exsalurabilur umquam c;ctle malva-
sieul Prophela dicil : Sersile Dominoin lintore, et rum. In prrcbendis auiem sibi lignis f calunniiosns
exsultaieei cum tremore(Psal. n, 11). Ubi limor et tibi uon eril : obvia quaeque comburct; metel, nec
Ireiuur esl, ibi non vocis elatio est, sed animi fltbi- diibitabit iuferre lcciis maiuis, ei aiiiiquos as^eres In-
lis et lacrymosa c dejeclio. Oniiiibus aclihus luis ribus amnvere. IIiinc igitur cutn his moribus alque
diligemininexbibe; quia scripluni est: MaledictusC virlulibus doiialum, libi non servum, sed pro servo
quifucil opera Dominincgligeiiler(Jerem. XLVIH, 10). filium ciipiiiius, qui noii erubescis liiinimoriiniesse
Ctescai in tecum annisgralia, cre>Ciitcnmiciniejus- pater. Ego tibi pro h<>cservire voluissem: sed si
lilia, ei fides eo perfeciior videatur esse quosenior: voluuias fncii poriio esl, lu modo facito nt inter
quia Domintts Jesns , qui ttobis viveu.li reliquit prandia coenasquefelices mei meniineris ; quia rec-
exempum, proficiebatnon wtalelaiitumcorporea. sed lius est vesirum esse mnncipium, quaro dominum
sapienliael grulia spiritali , coramDeo et hominibus creterorum. Ora pro me.
(Litc. II, 62). Omnelem|ius in quo le nou nieliorem EPISTOLA IV.
senseris, hoc te a:siima perdidisse. Connepttim vir- Licet tlcminuset germanus meus de vestra peiie-
ginitalis proposilum ad lineni ust|iie con*er"a ; quia rit honesiale, u( tiitum vclitis esse lutissimuin, ta-
non inclioasse lanium, sed perfecisse, viriuiis cst, men nihil fns fuil cumdem litteris commeudnre, ut
sicut in EvangelioDoniinusait r Qni perseveraveritus- coiidnplicaiapetitione luiior habeaiur : huic enim
quein finein, hic salvuserit (Malili, x, 12). Cave ergo nocueril ptterilis cttlpa,et error a-lalis incerlae, ut
nc cuii|uam coiicnpiscendioccasionem iribuas, quo- anuorum siioruro inilia inacnlaret; sed qui necilum
niam sponsus tuus Deus zelans est. Criminosior est sciret quid bonis inoribtis debereiur, prope sine
Cliristi adullera quam marili. Esio igitur onmi-JD culpa petcavit: nam se ubi ad bnnaiti mentem ton-
bus forma vivendi, esto exempliim. Prsecede et in sideradonemque converiit, intellexil vilain ^cenicam
actiMjunsin casliiatis sanciilicatione prrecurris. Vir- consilio meliore damnandam; biticaulem plena non
ginein te in omnibus exhibe. Nibil corrupliouis ob- posset evenire, purgaiio, nisi tlivinitnlis accessu de-
jiciatur capiti tuo. Cujus eorpus integrum est, sit in- licla dilueret: si quidem Ciiiholic;ereligiouis reme-
violabilisconversatio. Et qiioniam, utin exordioepi- dio commiilaius, usum sibi loci turpioris negavit,
stolsepraefatisumus, te Deisacrificiuradfactara,quod seque ab oculis popularibus vindicavil. BDominiut
a Caloris.Cler. perperam coloris: et paulo anie et exemplaris veriiale repngnanle.
reficialur.Moxvero titerispro ulere. d Factam. Cler., fuctum.El mox, ex eis, invito
b Pro maximocrimine.Hrecdesidernnlur in exem- coniextu.
e Poslquum, etc. Huic Severi epistolacrespondet
plari Holsietiinno. El .quidem recte, nt videlur.
Mox ibid., et ab ontniperturb. Clericus veto inehoal Pauliiitis epist. 23.
cap.50 ab liis verbis: Proarimicriminis abominatio- r Calnmniosus tibi. Cler., stfci; el paulo post,
hem declina : scilicet, inlerrupiu coniextn. quia non erubescis,niendose.
e Dejectio. Clerico magis placuit dilectio; sensni e Dominiut supra, Cuin inscriplio h.ujus^epistolata
Si5 APPENDJX AD OPgfU S.ULHCII SEVERI. 244
«rtpra. Quqjinpdqilaque et diviriaeleges et publicaeAk III. Inierim nescio Volusiuin fundi ituiqnam fuisse
fiilele corpus, et sanclificatos animos, non perinit- dominum : si quidcm Dionysius feriur ejns posses-
tunt inhonestas exhibere delicias, ei vulgares edere sionis jura servasse, neqiie hreredes illius defecisse,
volupirjtes; maxime cum caslaedcvotionis quodiim- qui dum viverel, rei siavalis in plurimos venenales
modo vjdeatur injiirin, si quis sacro bapiismale re- aculeos iniendebat. Fuit.ea tenipeslale Porpliyrius
novaiiis, in veterepj las.civiam revocclur : oporlet quidam Zibberino saius; neque laroen rccle Zibbe-
• linitliiliililalcnivestrani bonis favere propositis, ut rini filiusnomiiialus. Idem gencris quscslioncm mi-
is qni bepelicio Dei pium inunus indeplus esl, in fo- litia convclabal, et ut nubeni a fronte repellercl,
veaut llieatralem cadere non cogalur. Vesliuni la- olficiosagratia ellaelis obsequiis fungebalur. Mullum
roeij omniuni judiciura uon rccusat, si alins in- mecuin fuit et domi et in foro, cum me et apud pa-
jungalis congrnns pro necessitntc conimiinis pntrire Irem defcnsore, el apud judicem jialrono sscpitts
functiones. uterctur. Aliijuandoetiain Dionysiuincorapriinebam,
EPISTOLA V. quod Porpbyrio non deberet viginti jngerum causa
AOSALVIUM. navicularin jurgia coniniovero.
Conquerilur ruslicos exagitari, juraque et possesnones IV. En tatisa est cnr insignis prudeniin ttia mcis
nliorum ustirpari. B miniieiiir actoribus, ul cum dominus loci non sis,
j>
I. l<Yrepsisb elntio fori debel exerciiatione fer- pnssim colnnorum meoriiin faciis meniionem. Al
vere; conyenil fiiim lacenis induslrirc quolidie tle- si te Porphyrii denuniias successorcm, f jugeriun
puguaiiiis motus haljere lcrribilcs; at cutn sonora noris angustias ne ab uno qiiitlem cullore posse tra-
facundia receplui cecinit, ct in oiiosa ncmora atque clari; aut si le niemorem ciislndcniqiie proprias tli-
aniceiia diversoria c se migravit, fremitus inertes gnitaiis pigcl hxrcdem nominare Ptiipbyrii; cerluni
opnriet abjiciat, el desiuat inefficacianiinilari. Sci- mnnilestttnique est illum posse pioponere, qui |>r>-
inus etetiim palmigeros bijuges ubi e circo recesse- ponentli habeal facullateni, tit advcrstim eos expe-
rini, quielissime stabuiari; illos non jugis forroido, riatur, qui nihil ex eailein lerra possideanl. Caetc-
iion amljigurepnlmte sollicitanl, std demtiiu pncaiis niin si diligenler inspicias, mihi potissiiiium deferri
affixi prsesepibus liinere jain nesciunt hortaiorem, potesl intentio repelendi. Quart'-, d.omine pracdica-
seditiosae contenlionis dnleia ducenlcs oblivia. Sed bilisfrnlei', qniescns oporici, el iiieciiiu retlens iu
et slipendiis coiisumiunlU iroprca suspendere juval giaiiam, et ail |irivniuii)'digni'.ris \enire colloquiuni.
inililciii glorio.;Uiii}et palicnier gercre fenecliilcm. Desiiiiis,qttseso, inerles ei tiepidos couturhare, el
II. An tibi igitur cordi sit lerrificarc miscros nia- jactantiam tuaiii procul exercoa-, et exislimes iue
1'i'cs, non plnue inlelligo; et ruricolns meos cur C laetari lua supcrbia, non offentli; nec dnri enim nec
velis exliibilionis iugere formidine, IIOIIagnosco. iijeruditi sumiis. Salieni le niilerjj facial Maximinus.
Qnasi vero illo.siiesciain cou.solati, et a pavore retra- EPISTOLA VI.
lieie, ei duccre non taniuni esse timnris qiianlum Alia aiiimortmi qiiidem fitles el religio nianei; sed
ipse prxtciiilis. F.tieor dum iios canipus exciperel, bsecdeclaranda est indicio lilierarum., ul charitatis
nie sa'|ie d elot|iieiitiii ttta fuisse cotiterrituni, sed atigmenttiin salulatione succrescat. Sicul enim fer-
f equenter ut pnlerain recidiva vtilnera reponebam. tilis ager frucius copiosos nltollere uon |>otesi, si
Teciini sane condidici, quo jurc coloni, quove ordine cullura cessaveril; et lerrarum b°uilas perit desi-
rcpetaiitur, cui coinpetat actio, cui non corapetat dia quiescenlis : sic amorera gratiainque animi pulo
cxitus aclionis. Volusianenses, aU, le velle reducere, posse lorpescere, nisi qui ahsenles siint, epistolari
ac frcqucnter iratus ingeminas le rusiicos ex mea praesentia visitentur. Deo gratias. Ainen.
turricula relraelurum ; el is qui, ut ego spero aique 8 EPISTOLA VII.
desidero, mibi anliqua necessiiudiiie sis coputalus, CIRTENSIS PLEBISADS. AU6USTINUM,
confecltirun)te honiines meos conventione neglecta sttb falsoSulpicii Severi nomine vulgiila.
temere minilaris. Qua:ro de insigni prudenlia tua, Laudatur Auguslinitsob sapienliam et mansuetudinem,
Utrum jus aliud hribeant advocati, aliud ex togalis, JJ I queis utitttr in cxltortalionibus.
an aliud aequum Romae esl, e aliud Matarilae. I. Sanclse religionis fidus interpres universn corn-
desil; ad qnos scripia sit, ne Apolloquidein ipse di- bat in Aliica : qtisc Sevcro pre.^bylcro Aiiuitano, el
vinarit : nisi quod intelligiiur inissani ad Decuriones qtti vitiiin in Gallia tiaduxit, non conveniiint. CLER.
alicujus civiiatis, qui adolesceiiteni qticindani, cujus c Se tnigravil. Rescribit Cler., remigravit: ei qui-
iiomen inilio lalet sub voce tutum qtise procul dnbio. dem recte, ut videtur.
corruplt est, in .scenam iiivitum relraliebanl, ciini d Eloquentia.Sic legimus cum Clerico, pro eloquia
buic saeris aquis luslraiqs reuunliasset. DACUEH. — edit. Dacher. Mox meudose aptid Clor., se velle re-
Duliito an h.ec epistola sit Severi nostri, cujus slylus ducere.
mihi melior vidctur. ( LEII. " Aliud Mataritm. Matarilanensis plebis. in Africa
a Luudab. veslram. Cler., tdudnb. tttam : conlta nienlio lil in Collat.
Carlhag. (1 die, cap. 155).
fldem exemplaris. Leclionctn vulgntam confirmant DACUEII.
quse niox sei|uutilur : Vestrum lamen omniutn,judi- r Jitgentm. Cler., viginlijugerum : ex pruna fone
cium.' Dacherii ediiinne, quse in proinpiu^noii est. 1'aulo
b Forcnsis elatio, elc. Magis abit hx'Cepistola a aute idein Cler., et si te Porph.
stylo Severi, qiiam supurior. PiiWerea cst houiinis B Epistola vii. llaec est epislola n ex iis quiugue
qui olitn paironus causarum ftierat, et prtedia habe- quas sub noroine Sulpicii Severi prinius edidjt Da
245 S. ACGUSTJNIEPISTOLA J3XLIV. 24€
ponit, ut peccajis ullerius |ocu$ esse non possil; A Dei vesanos animos converlisli, ul conrusa mens
nam quid alittd tanta inoruni sanctitaie proroiitis, illud crederet esse reciissimum, crini omnibus bene
nisi ut vitam beaiam submotis erroribus agitemus? bealeque vivere, quam cum paucis injusta sentire.
In quo laudem maxiniam tuis a video convenire vir- S. AUGUSTINIEPISTOLA CXLIV.
tiilibus, qnod imperitam menlem piis liorlalionibus
Augustinus Cirtensibusa fuctione Donatistarum cqn-
imniutaris, et ad oplimam Iraxerisralionenr. Cacle- vertis ad Ecclesiw caihoiicwspcietatemgrqtulatur
rum non ita roirabile videretur si eruditos animos admonensul hoc divino tribuanl muneri.
infusa sapieniia confiriuasses; est enim prudentibus
viris cum devolione coguatio, nec est cito conve- Dominis bonorahilibus el tneriio suscipiendis, cha-
rissimis ac desideratissimis fratribus in oinni lio-
niens b creduliiati rusliciias. Sic illi qui figuras ani-
norum gradu, CIRTENSIBUS, AUGUSTINUS episcopus.
maniium tle lapidibtis ductiui, diliicilioris opcris
negoiium gerutii, si duiissima saxa ferraineniis in- I. Si id quod in vesira civitate nos graviter
cuii iiit: illi vero qui mollioris'nialeriac tenlanienta contrisiabat, absumplitm esl; si duritia cordis hu-
snsceperini, mnius suas juvari sentitini facili- mani resisiens inaniteslissimae cl quodaramodo pu-
lale e pingcndi; conscnlanetiiiiqiie putntur, nt ar- blicaeveritatis vi evieia est; si sapit dulcedo pacis,
duus labor opiftcis honore iiiaxiuio censealur : iia B I unitatisqtie cbaritas non jam reverberat oculos sau-
tibi, domue, pra-dicatio singularis est exliibenda, cios, sed sanos illustrat ac vegeiat; non stinl hacc
quod itnpolitos agrestesque sensns culpae caligine opera noslra, sed Dei : noii hsec liiiiuanis operibus
libcr.itns, et lujiiiaua seulire feceris, ctdivinaco- omnitio tribuerem, nec si cum apud vos essemus,
gnosccre. tanla conversio muliitudinis nobis loquentibus et
II. Non minus iile Xenocrales in laude cst, philo- hortantibus proveniret. lloc agit ille et efficit, qui
sophorum longe doctissimus, qui severis exhor- per ministros suos rcrum signis extrinsecus ad-
lationibus fecit ut luxuria vincereiur : nam cum monet, rebus autem ipsis per se ipsum f extrinsecus
Polemo quidam vino langiiidtts ex anlelucano con- docet. Nec ideo pigrius nioveri nos oportet ad vi-
vivio publice vagarelur, illudque leinporis esset, sendos vos, qtioniam quidquid in vobis laudabile
quo ad gymnasium Xcnocratis coiifluerenl auditores, est facluui, non a nobis, sed ab illo faclum est qui
ingrcssus et ipse esi, et in nuroero sludiosorum eo facit mirabilia solus (Psal. LXXI,18). Multo enim
habiiu quo de ccena prodierat impudenter assedil; alacrius debemus accurrere ad spectanda opera di-
narii capul ejus flotens corona contexcrat; net|ue vina, quain noslra ; quia et nos si quid boni surous,
e»t veritns se omnibus videri dissiniilern/ 1 cui re- opus illius, non honiinum surotis. Unde Apostulus
vcra caput, quod est domiciliuni saniiatis, usus C ( dixil : Neque qui plantat esl aliquid, nequequi rigal;
longncpotionis invertcrat. Tunc graviter ironiurmu- sed qui incrementumdgt, Pejjs {ICpr, m, 7).
rnulibus cscteris, quod in miiliitudineni iiiterato- II. Xenocrates Polemonem, ut scribitis, et nos
ruin inlempestivus nudilor irrepscrat; ne minimum «ex illis iitleris recordamur, de fruge lemperaniia:
quidem magisier ille commotus esi, sed poiius de dispuiando, noij soluin ebriosum, verum etiam tunc
disciplijia moruin lcgibusque modestiaeinsliliiil dis- ebritim, ad mores alios repente converijl. Quam-
pulare; t.iiiluinque valuitdocculis aucturitas, ul pe- quatn ergo ille, sicut prudenler et veraciter inlelle-
lulaniisillius aiiimuiiiad amorem pudurisirapelleret. xistis, non Deo fuerit acquisitus, sed lantum a do-
Et primo quidem Polemo coronaro' capite e con- minaiu luxiiriie liberalns : lamen ne id ipsum
lurbiilus deposuit, discipulumt|ue professus esi; ad quidcrn, quotl roelius in eo factum est, humano
exlrcuium ilasead oflicium gravitalis inflexit, seque operi trihuerim, sed divino. Ipsiusnamque corporis,
totum fonnavit ad verecundinm, ul prioris vitre qtiod est infirmum no.vtrum, si qua bona sunl, sicut
coiisueiudiueiii ememlatio gloriosa correxisset. Hoc forma et vires etsaliis, et ti qUid ejusiriodi est.non
ipstul nos in luis piaeceplionibus adiuiraniur, quod sunt nisi ex Deo crcatore et perfectore naturae;
nullis minis, nullis omnitio leiroribus ad culturo quanto magis animi bona donare nullus aliuspotest!

cheritis. Ue qua episiola hujusmodi judirium lulii D ] dinis adliibelur : quseest ejusdem V. G. emendatio,
nosicr Hieronynins de Praio in praefai.nd opp. Sul cnjus modo ineminiiiius.
picii Severi, iom. I, pag. 32 : « Ego, inqttit, noii ad b Credulitaiirusticiias. Sic eroendare libuit Dache-
Pauliiiuni, sed ad Aiigustiniini daiam deprehendo, rio, cum anlea legeretur crudelitati. Clericus lamen
non a Sulpicio Severo, sed nomine Cincnsis plebis; nis. codicis lecfiopcm crudelitaii retinuit, vocem ex-
cui iiimiriini Augustinus respondel cpislola, quse stil) ponehs severilali; aitque liunc sr-nsum sequeniia do-
nuro. 144 in edit. PP. Maurin. recenseiur. Confera- cere. In ejus lamen senientiam haud equidem ierini,
tur, quaeso, ulraque inler se opUtola diiigenler, po- c Pingendi. I11Dacberii etiiiionem qua utor, mcn-
lissiiuuin in Polemonis cxemplo; ct vernni esse duiii guspicor jrrepsisse; adeoque malim ctim Cle-
quod dico quisijue fateblitir : id indicasse, mihi nunc rico ftnqendi.
d Cui
sufliciat. Cseterum epistnla hacc perjierara Severo revera caput... usus l. p. inverterat. Clericus :
asciipia, muiiln videlur inilio el iu fine. » llaec vir qui revera caput... usu I. p. inverleral.Sed haeenjen-
eru.l tiis. Ctijtisqtiidein senlcntia ul plcnius conslet, dalione locus haud egere videlur.
huicepUlolae7 alierain S. Augusiini inodo laudaiam c Coiilttrfc.deposuit. lta rescripsil Dacherius, ubi
subjiciendam ciirnvimus. eriit t?rrposuii.At Cler. a ras. cotlice non recessit. ;.j
i Video.Ant vides reponendura nut videmus: in f An intrinsecus?
tolo iiainque episiolse contextu inujierus multitu- B Editi, ex iltius. At ross. habenl cx itlis. BB.
247 S. CHROMATIUSEP. AQUILEIENSIS. 248
qnid cnim snperius vel ingratius cogilare polest Aipsa i vero dissensione quse inter homines oria est
humana vecordia, si pulaverit cum carne pulchrum (qui qualeslibet fuerint, non utique praejudicanl
faciat Deus hominem, animo castum ab liominc promissis Dei, qui dixit ad Ahrabam : In semine
fieri? Hoc in libro Christiance sapiemix scriplum (iio benedicenluromnes genles (Gen. xxvi, i); quod
est: Cum scirem, inquit, quia nemo esse potest con- creditum est cum audiretur piacdicium, et negatur
tinens, nisi Deusdet; el hoc ipsum cral sapieniiw, cum videtur inipletum) boc tantum inierim brevis-
scire cujus esscthqc donum (Sap. vui, 21 ). Pulemo sinium, et nisi fallor invictissimum cogitent, aut
ergo, si ex luxurioso coniinens faclus ila sciiel aciam esse islam causam in ecclesiasiico transma-
cujus essei hoc donum, ul eum abjectis supersiiiio- rino judicio, aut non esse aclnm. Siacta ibi non esi,
nibus piecolerei; non solum continens, sed eti-im innoceus cst Cliristi socieias per omnes transmari-
veriicilcr sapiens et salubriter religiosns exsislcel: nas gentes, cujus socielatis nos communione gau-
quod ei non tanium adpra'sentis vitae lionestaiem, demus; et ideo ab eis innocenlibus utique saciilega
verum et ad fulnra; immortaliiaicm valeret. Quanlo diremptione separantur. Si vero acta est ibi isia
minus igiiur milii arrogare debeo conversionem causa, quis non intclligat, quis non sentiat, quis
islam veslram vel populi vestri, qti.im modo nobis non videat, eos in ea vicios, qnorum inde couinitinio
nunliastis; quse me nec loquente, nec saltem prau- B ] separata esl ? Eliganl ergo ulrum nialint credere,
senle, procul dubio divinilus facla esi, in qnibus quod prniiuutiaveriiiit ecclesiastici cognitores, an
veraciier facla est! Hoc ilaque proecipuecognoscilo, quod murmurant victi liligatores. Adversus islam
lioc pie liumiliterque cogitate. Deo, fraties, Deo complexionemdiciu brevissimam, inlelleciu lacilli-
gratias agite; Dcum timele, ne deficiatis; amate, mam, atlendite pro vestra prudeniia diligenler,
ut proficialis. quam nihil sobrium respnnderi possil; et tameiima-
III. Si autem adhuc qnosdam amor Iiominis oc- lus Polemo m:igis ebrietale inveterati erniris evcr-
culte segrcgat, eltimor liominUfallaeiter congregai; lilur. D:ileveniam prolixiori forlassis episto!oequam
observent qui lales suul, quoniam Deum cui nuda jucundiori, verumiamen, ul arbilror, utiliori quain
est liumana conscientia, nec tesietn fallunt, necju- blandiori, domiui honnrabiles et merilo suscipiendi,
dicem fugiunt. Si quid auteui illos de qmesiioiie: cliarissimi et dcsideratissimi fratres. De advenlu
ipsius unilatis, pro suocsalutis solticiludine permo- antiMiinoslro ad vos, uirorumque desiderium Deus
vel; hoc sibi quaniiim exUlimo juslissiniuni cxtor- impleat. Quanio enim chariiatis ardore accendamur
queani, ut de catliolica Ecclesia, id esl lolo orbes ad visendos vos, verliis explicare non possumus, sed
diifusa, potius id crednnt quod divinaeScriplura: di- vos benigne credere non dubilamus.
cunt, non quod linguae humanac maledicunt. De i

ANNODOMINICCCCV.

SECUNDINUS MANICHiEUS.

EPISTOLA AD AUGUSTINUM.
(Hancepistolamvideinter opera S. Auguslinilom. VIII, col. S7I, ubi eamrefellilS. DoclorprolatisargiimemU.)

ANNODOMINICCCCVII.

SANCTUS CHROMATIUS,

EPISCOPUS AQUILEIENSIS.
(Editio,cura Braida,Ulini1816,excusa.)

PILEFATIO EDITORIS.

[v] Nihilnovi litterarise reipublicaeafferimus, dum D publicam ChromatiiScripta aspexerunl, pluries hscc,
hic SANCTI CnnosiATiiAquilciensisepiscopi SCIUPTA, tum seorsim aliquando, lum maxime in Collectio-
quse supersunt, seu mavis OPUSCULA, exhibemus. nibus Pairum, edita fucrunl : ac novissime in lii-
Ab auno enim 1528, qito primum Bnsilese lucem biiolheca Palrum Scriptorumqitc EcclesiasiicortiM
249 PRJEFATIO EDITORIS. 250
AndreseGallandii, quse Venetiis prodiit, locum ob- A Ut vero lisec, quse scribimus, ad Chromatiinosiri
linuerunt tomo VIII; meliori cerle atque apliori Scripla referamus, nuda hsec propemodumsemper,
forma, quam umqnam aniea habuerint. Nibilomi- aul salis levibus indumentis amicta in Biblioihecis
nus a jusiis rerum sesfunatoribus probatum iri con- ac Collectionibus veteribus prodierunt: atque de-
silium nosirum confidimus, novsc hujus peculiaris mum clarissimus ipse Gallandius, qni mullo certe
insiiluendx ChromaliiScriptorum seu Opusculorum decore ornata lioec cadem Ckromatii Scripta dare
editionis, si ean,quaenos ad id impiileruni, lum ge- potuisset (prout lot alia minoris eliam voluminis
nerales lum singulares raliones animo perpendantur. dedil), contraclione quadam delectatns, in qua la-
Compertum imprimis est, in CollectionibusPa- men ct viri ingenium et diligenliam admireris, non
Iruni, neque veteribus lanlum, sed etiam reeentioris pauca desiderari permisit, quse non eruditi solum-
curse ac laboris, non p.iuca desideiari, quse ad modo, sed omnes, ut ita dicam, lectores, in unum
auctorum et operum illuslrationem pertinent; seu collecta apleque disposila libenier vidissent. Quin
quia collectores id sibi proposueruni, ut brevitatis ipse qnoque, pro mulligena eruditione sua, qua plu-
causa multaconsulto omitierenl, quoefusioricalamo rimum valtiit, mulla ex proprio penu eruere po-
ab erudilis scripta essent; seu quia nondnm reapse luisset , unde horum Scriplorum editio magis
aliquid ernditionis emerserat, quod recudi ibidem B magisque nitesccret, et gralior atque utilior fie-
mercrelur; seu demum, quia collectores ipsi Paiium ret. Quid enim dicimus, dum Chromaiium Aqui-
operibus edendis intenti, el opertim ac opusculo- leiensem ejiiscopuin nominamus? Virum nempe
rum niullitudine veluli obruli, salis babiierunt SU.-B alatis inter Occidentis episcopos prseclarissi-
commiininracolligere, et lexius intciim inlegriiali nium; cujus sanctam mentemin divinorum eloquio-
consnlere; quod certe prseiipuum in laboribus lm- rum studio divus Ambrosius admirabalur; quem
jusce nodi seinperfuit. Prselerea opcra quaedam,ac divus Hieronymus (cui adulationis nota inuri certe
ea maxime quse non muliis constanl paginis , vix non potest) episcoporumsanctissimumatque doctis-
uiiiquain edila fuerunt extra Bibliothecas Putrum, simum appellavii : queni Rulinus alterum sui tempo-
seu alias monuinentnrumveteriim Culiectiones; aut ris Beselehelemdixil; cui scribens ipse quoque
si quando separatim lypis data fuerunt, vix edi- sanclus Joannes Chrysostomiis, [vn] vehemenlissi-
liones ipsse pervioe sunt: et inteiim Bibliothecas mam, alqueigne plenam charitatem, sinceramqueet
easdein, aut cujuscuniqiie noininis plurium vulumi- ingenti libeitate ac fiducia perfusam linguam, atque
num Collectiones sibi comparare, pauconim pro- adamantinamcontentionemprocdicabat; cuique tan-
fcciosemper ftiit. Multa denium snnctoruin Pairum, dem plurimum sane debemus, quod ipse Hierony-
seu opera, seu opuscula, sunl Bibliolhccis aliisque ^*- mus, in exponendissacris Scripliirisdoctormaxinius
Colleciionibus inseria, et vix aliquando seorsim a Deo dattis Eccle*sioe suoe, lantoiiere in eisdem al-
edita, quse non paruin lionoris el glorise conlerunt laboraverit, ut noium est omnibus. Dignus itaque
tum provinciis, [vi] et regionibus, lum civitalibus, erat Chromatius, qui iu bac liuerarum luce omni
aliisque locis, in quihus auclores, dum viverent, ciiltu ornalus prodirei, licet cxleroquin pauca sint
inclaruerunt; quorumque omniiim proplerea inte- quoede illo supersunt: qme lamen pauca, simul ac
resset, ul vulgatiora , saltem penes suos, commu- e lenebris erupere, niaximi semper lacia fuerunt a
niorisqne forent usus. Ilis addas religionis prxser- viris doctissimis, tum ob orationis nitorem, turn
liin causam, in iis maxime sanciis Pauibus, qui ob rerumgravitatem doctrinccque praistantiam, tum
priscis Ecclesioesoeculisfloruerunt; qiiorumqnecura ob ca quoepassiin suppedilant ad christi.mse institu-
et opere Cliristiana res illis in regionibus, provin- tionis vigorem, ct ad catbolicoruni dogmatum con-
ciis, civitalibus, locisque aliis aut initium sumpsii, firmationem.
aut poslea adolevit, prospercque se liabuit. Nemo Nostra vero quod interest, qui Aquileiensessumus,
cnim qui Cbristi religionem amore debito prose- aique de tanto viro, a laudatifsimis tum sui liuii
quatur; nemo non jucundissiine suismet oculis pro poslerioris ocvilantopere laudato, meriio gloriamur;
libilo videat, aut saltem ab aliis qui facile viderint " quique eumdem , post sancnim Valerianum, quarto
pronus intelligal, quid majores olim sui andierint labenle qnintoque ineunte S.TCIIIO, sacrorum prsesu-
ab iis sanctissimis viris, eorum in christiana disci- lem, religionismagistrum, christianseviioeduclorem,
plina proeposilis,qui priini, aut non ila procul a fideique ab apostolis traditsc assertorem strenuum
primis, inier eos locuti sunt Verbum Dei; quorum- habere mcruimus : nostra , inquam, quod interest,
que proinde institutione atque labore in accepto ab pati profecio ulterius fas non erat, ut ipse in Diblio-
eisdem Fidei deposito ipse quoque adhuc firmus el thecis Patrum, aliisque veteribus monumentorum
incolumis, Divina favenie gralia, post tot saecula consimilium collectionibus veluti delitesceret; et
perseverat. Quis igitur inflcias ieril, multis de cau- iidem illi, quibus bujusmodi voluminibus potiri da-
sis soepefieri posse, ut actnm reapse minime agal, tum esscl liinc el illinc pelere cogcrcntur, quae ad
immo ut laudem quoque mereatur et graiiam, qui ipsius illustrationem pertinerent. Quidaulem, quod
sibi, edita eliam in Colleciionibus el Bibliothccis ea quoead Chromaliinostri iilustrationem faciunl,
sanctorum Palrum Scripia quoelibet, seu Opuscula, etsi ab aliis quoque erudilis viris, ac prsecipueTille-
fiova luce separaiini donare proponat? iiioniio ulfjue Ccilliero , (ractaia sunl, non aliundC
251 S. CIIROMATIUSEP. AQUILEIENSIS. 252
taincii qiiam a Scriplorihus npstris plenius ac Iucu- A dite dissernii, ex iis delibans qua? duumviri nostri
lenlius peii possimt; a viris nimirum clarissimis , superius laudaii, Foptaninus a|que De Rubeis, uber-
omuiquc erudilione procdiiis, Fontanino atq:ie De riuie scripseriint. Hsccsunt, qum in liac noslra edi-
Rubeis, qui ex proposito in suis operibus, nmlioque lione Scripla sive Opnsculasancti Chromalii aniece-
rerum onuiiuin apparatu de Chromatio scripserunt, diint ; qusc tum eorum, lnm Aucloris nieritum
eaque oinnia cuuclearunt summo studio alque labore, praedicant; quocque eorumdem legendorum deside-
qnoc ad illius sctaiem, palriam , episcopatiim, virtn- rium magis magisqne inceinliinl.
tes , ineriia , et scripla speclant; licet non semper Sequuniur Scripta ipsa, quse ad nos pervenerunt,
silii iu oinnibus consentiant ambo : quod tameui quseqne non aljunde, quam ex citalo lomo VIII Bi-
lecioribus non incommodiim ; quiuimmo jucutidumi bliotheca Gallandii [ix] suinenda decrevimus, ubi
quandoque fulurum sil, i|isis hoc pacto veluti judi- primum dispertita apparenl in tol Tructutus, quoi
cibus cpnsiiuuis intor lantos viros de eodem argu- sunt numero Doxologim,seu Glorificaiiones, quse in
nicnio in re aliqua discrepantes? eisdem leguntur : naui antea seu in parics duas tan-
Eu igilur, benigne lecior, quod tibi in boc volu- lummodo, ul in prima eorumdem editione Basi-
niine exliibemus. Divi Chromatii Aquilciensis epi- leensi; seu in tres, ut in Biblioiheca Putruin Lugdu-
scopi Scripta seu Opuscula damus , quae supersunl.. B nensi, aliisque foriasse anterioribus , dividcbantur.
Scripta vero seu Opuscttla ea dixiinus, IIOIIOpusculai Tractatus litulum in singulis libenter reliiiiiiiiuis,
absolute. Procter cniiii primum Sermonem[vni] (sivei qucni Gallandins i;isis imposuit, eiiamsi cxisiimemiis,
Tractatum, aul Concionemdixeris) de ocln Deaiiludi- ul infra palam fll, lios omncs, si unum excipias, a
nibus ; quod vere Opusculuminiegiuiii atque perfe- sancto viro uon fuisse in usum pra^dicaiioniscon-
cium' est: caetera oinnia, ncquc unuin, neque pluiai scriptos. Tractatus singularis, qui in nosira bac edi •
Opuscula reapse sunl, sed relijuia potius unius juslii lione primus esl, quem Sermonemetiam appeilavi-
Operis, quod Commentariumconsliliiere debuissel ini iiius sub titulo de ocio Beatitudinibus, ulpote reapse
toiuni MallhoeiEvangeliiim, ut inlra dicendum erit; ; a sancio episcopo in aiuiilortim frequentia liabitnm ,
ideoque potins quam Opuscula siinpliciler, quse dei in editione Ba ilccnsi proccitataadmodum incongiue,
eodein sancto prsesule nunc babenius, ea convenien- lii:ii ijiioad matci iain, liim quoad dicendi modum ,
lius, ul pulamus, Scripta seu Opuscula nuncupavi- Declumationuncupatur. Reliqui omnes ibidem conti-
mus. Aiiiinadveilc vero quo ordiue, quove cullu eai nciiier editi, minus quidem improprie, sed etiam
prodire jubcmus. iiiinus apta iiulicatione, dicuuiur in v et vi caput
Post proefaiionemhanc nostram , in qua uonnulla1 Matlltxi Disserlulio.
eliain suo loco vcntilamus, qnre erudilonim nostro-- C \ Elianisi vero tracfamsvocabulumaGallandio usur-
rum aut diligentiam elTugeruiil, aut selaieni supera- paiiim reiinuerinuis, ab ordine iiihilominus, qiiem
runl, adsunt piiino aspeclu de sanclo Chromatioepi- bi Tractalus in sua Bibliotheca obtinenl, reccdere
scopo Aquileiensi Velerum Testimonia se\ecla ; inn coacti f|iimus. Nam prseier Traclalumsingnlarem, seu
quibus gratissiine procserlim videas quid divus Ilie-:• Sermonem de oclo Bealiludinibus, quem priino qui-
ronymus aut de Chromniioani ad Chromatium scri- dem loco ut Gallaudius ipse, sed a cseieroriiin nu-
pseril, quid divus Ambrosius, quid Rufmiis Aqui- i- nieroseparatum, eiexlra ordinem oinniiio posuimus,
leiensis,quid sanctusj. anncsClirysoslomus.Quanioss ulpote nibil habeutein commune cum ipsis, exce-
porro, quantaequeauctorilaiis viros! Accipiassecundo o pta materia, quoe, iia exigente Evangelii explana-
loco Lectionesproprias , a viro clarissimo Franciscoo linne, in alio <|uideiu Tractatu pene eailem est, sed
Florio comiie, sacri Ordinis nostri praeposiio, con-i- alio moilo, alio eiiam slylo, aiioque ucxuuin usu
diias, et ab apostolica sede approbatas, quse iuII prolata : |)ra;ler l)iinc7'rof/(j;umseuSermonein,nosin
dioeccsi Ulinensi recitanlur ad malutinum officium n reliquis initium dnximus a Traclalu, qui apud Gallan-
in festo snncli Chromalii episcopi Aquileiensis dicc dium est 17, euiiique primum disiuuis in caput ui
2 Deceir.bris ; quseque cum bactenus patuerintit Ecangeliisancii Mallhwi, proul cliaui secundumdixi-
dumtaxat in Libello proprio Sanctorum Vimcesis, D J |1IUSj» caput iii sancti Matthwi, qui apud eiiiudcni
communes niinc liunl eiu litis , qui eas libenler ex-- Gallandium est 18 et uliiiuus; el lertium nunciipa-
cipienl, liiiii obdiciionis prseslaiuiain, tum ob bisio-i- vimus iu capul v sancti Matthmi, qni ibidein nunic-
riam sancti viri purissimis e foiitibus hatutam , ralur secundus ; et ita etiam rejiquos coilein online
et brevi scrmoue conlractam. Accedil lertio ti- i- in idem caput v et in ctiput vi, usque a&Tractatun\
tulus primm editionis Scrip:orum saucti Chromatii, i, 17, qui apud uos iiitimqs est, quique apnd Gallan-
Basileoepcracise anno 1528, ejiisque ranssimse, ima la dium, qui dtios uostros pripres ultiuio Jocoposuerai,
cum Eplstola nimcupatoria Joannis Sichardi, ex qna la est 16.
disciinus quanti hoec Scripla 1'aclafuerini a priuip ip Ilujiis nostri cousiliiratioipse lexlusEvangeliiesi:
ipso lcuipoie quo detecla, ct Iuce publica douata ta nain exposilioiics in caput tcriium Matllia-i, quai-
fuerunt. Quarlo loco Andreas Gallandius venil, qui ui cunique dcmum eaesinl, seu mutilse, seu lacima ali-
in Prolegomeiiisad tomiim VIII sua; Bibliothecwvele- e- qu.i a reliquis intercissu , jure debere anlccedere
rum Pairum, elc. , cui inserla divi Chromaiiinosiri ri exisiiinaviinus qusesunt incapul quinlum et sexium.
Scripta snni, dili^entei de eodeui saucio yiro eleru-U- Gallandius vero qui hoc uon aiiimadvertere minime
253 PRiEFATIQ. EDITORIS. 234
poteit, [x] nimium foriasse tribuit auctoritati, seu A A p. 1192. Id veroin haccura uostra nobis obtigit opla-
potius errori prseceileulium edilionum, et maxime tissiinum, ut genninse rectseque lectioui reddeiemus
Bibtiotheca;Pairum Lugdunensis, ubi rcapse duo no- lexium iiisignein sancti hujtis episcopi, qui esl de
stri Traclaius priores in unum compacti, sub Frag- Tiinilatis mysterio, et exstat tractatu 2 , numero 2
menti nomine ,* iiltimo loco sunt posili. Cselerunl hujus nosirseeditionis ; quique depravatissiunis, er-
Sixlus Senensis, cujos articiilus de sancto Chroma- roneocque seulenlisc legiitirtnm in BibiiothecaPa-
tioinBibliolheca Lugdunensi legitur, bscc illius Scri- trum Lugiiunensi, lnm similiter in novissimaipsius
pta oplime reccnsuerat, memorans primo loco quoe Gallandii; qnamvis hic, ut ipse leslatur, non pa-
hiijus sancti procsolis babeinus in caput terlium ruiii allaboraverit, ope maxime Excerptorum Com-
Matth.vi,secundo vero quse supersunt in caputquin- befisianoritm, ut mendosas etiam lectioues alio-
tum et sextum, ac lerlio homiliam, quam jure ele- ruin cxemplariuiii in Chromalii Scriplis corrigerel.
gantem etiam appellat, de octo Beaiiludinibus. Haeo Prsecitata ediiio Basileensis prima, sicnli etiam
edilorem Bibliolhecw Palrum Lugduiiensis monere subscquens aliera Joaunis GrynsL-i,viam nobis ape-
dcbuissent, ut hunc sallem et ipse servaret modun) rucrunl ad lcxiuni hunc iniegrilati reddendum : ad-
in ordinandis Chromatii Scriptis seu Opusadis, quoe jutrices debinc manus nobis obtulil Alcuinus abbas,
collectiunisusc inserebal. Nos aiilcm a Tractaiu seu B scu Flaccus Alliinus, qui lextum eumdem reiulerat,
Sermone singtilari de oclo Beaiitudinibitsinitium su- una cnm aliis plurimorum Sajictorum Patruni, in
mere inaluimus, lum ul a prscstantiori et absoluta libellosuo adversus HwresimFelicis episcopi; nosque
Sancli Viri lucubralione incipcremiis, tum ut evila- usi sumus liim lextu [xi] ab eodem rclalo, qni ex-
reinus exordium ducere a re quodammodo capiie stat inter opera Alcuini editionis clarissimi abbalis
truncata , prout est Tractatus, qui in bac noslia Frobenii lomo I, vol. n, p. 767; tiim eo quoque,
edilione , uti jam diximus, numero primo exhi- quem ex manuscripto codice Valicano ejusdem Al-
bctiir. cuini eruit clarissimus Foulaninus, inseruitque Ili-
Curam insuper nostram in hac editione in eo prav siorim&ux.litlerariw Aquileiensilib. m, cap. 4, num.
cipue posuimus, ut quam emendatiora sancti Chro- 2, ubi de santio Chromatio apposile disserit, quem
matii no^lri Scripta daremus : quod factuni inaxime infra suo loco videre poterit lector. En atilemiexium
fuit collatione habita eoruindem Scriplorum cum ipsum, tiiin depravalum, lum integrum, ul f.icla
priina Basileensi editione supcrius meminata, quse collalione (jiiisqne cognoscai, quid lectum liaclenus
iiuiic, deficientibus inanuscripiis codicilms, ad in- fucrit in BibliolhecaPatrum Lugdunensi, ac in no-
siar proesiantissimicodicis est; necnon cuniedilione vissima quoque Gallandii; quidve legendum potius
Joannis Grynoeiinler sua MonumentasanctorumPa- C Inisset, prout in hac noslra editione legenduni prai-
trum onhodoxographu, Basileae 1569, tomo II, benius.
Celebris textas sancti CHROMATII episcopii Aquileiensisde sanctissimoTrinitatis mysterio.
(E.i BibliothecaPutnm\ Lugdunensiatque ex iwvissima (In bacnostra edilionesuseinlegrilali reslitutus.)
AudreaeGallandii.)
t Unde igiiur quale 1'atris de Filio leMiinonitim « Vide igiiur quale i alris de Filio testiiuoniiiin
sil, dicenlis : Hic est Filius meus. SIIIISiiiique, non sit. dicentis : Hic est Filius meus. Smis utique, non
per adopiionein gralise, neque per religionem crca- per adoptiouein gratise, neque per religionem crea-
luroe, ut hscretici volunt, sed sui proprietate generis turse, ui boeretici volunt, sed sui proprieiate gene-
tt veritale naluroe. Multi cniin sanciorum lilii Dei ris, et veritate naturae. Mulli enim sanclorum filii
dicunlur, et sunt : sed bic sinc compassionc iiniis Dei dicuiitur, et snnt: sed hic sine comparalione
Deo Pairi Filius unigeniius, et verus , et proprius, uniis Dep Patrt Filius unigciiitus, et verus, et pro-
iioii aliunde qnam de Palre natus. Quia tam vcrus prius, npn aliunde qiiani de Patre natus. Quia tam
Pater, Pater est, et Deus est : sicuti eliain verus verui Paler, Pater est, quam verus et Deus est: sic-
Filius, Filius cst Trinitatis osiensus, cum ct Pater D E uti etiam lain verus Filius, Filius est, quam verus
Christum Dominum ac Deum nostrum Filium suum et Doininiis est. Perfecta ergo liiles est Trinilatis
esse tesiatur; etSpirilus, id est Paracletus,in tanto ostensa; cum el Pater Cbristum Dominumac. Deum
fidei sacramento Pairi Filioque conjungilur : ut ve- nosiriini Filiuin siium esse testaiur; et Spiritns San-
rum Patrem, verum Filium, verum eliam Spirilum ctus, id est Paracleius, in tanlo liilei sacramenlo
Sanctuir. crederemus : tres personas, sed unam di- Palri Filioque conjiiiigilur : ul veruni Paircm, verum
vinitaiem Triniialis, unainque subslanliam. > Filium, veruin eliam Spiriinm sancium crederemus:
tres personas, sed unam divinitalem Triniiatis unam-
que substantiam. >
[xn] Restitulo hoc texlu sancli Chromatii, qui Iblei paricm collocavinius; quibus cliam nos ipsi unam
ipsius de sacratissimo Trinitaiis mystcrio (estimo- aui alleram addidiinus. Alque liaic siinl, quas de
nium prsebet luculenlissinimn, aliisque paucis nii- Scriplis sive Opusculis sancti Chromalii, qua; iuiiic
noris momenli correctionibus hicaique illic factis; denuo edimus, scire leclorem oporlebit, ut insti-
nolatiuuculas prscterea omnes ad ChromaiiiTraclatm luti nqstri ratio illiim non laleret.
ex Gallandio accepimus, easque ad iaiam paginarum Posl Scripta sancii C/i»'oin«JiJepiscopi Aquileien-
 255 S. CHROMATIUSEP. AQUILEIENSIS. 2 1
sis, non inutile judicavimns duo ipsius, brevissima A Probatum iri propterea confldimus a Iectoribus bu-
quidem , sed magni ponderis Dicta exhiberc, quse manissimisconsilium quodcepimus: pro iis hcilicet
protulit in Aquileiensi concilio sub sancto Yaleriano quoedare poluissel supor bac re imbecillilas nosira,
episcopo habilo, anno 581, adversus Palladium et Lucubrationesintegras exbibendi clarorum liorumce
Secundianum episcoposArianos, dum ipse Aquileiea- virorum, qu;c licet antehac editse inter opera utrius-
sis ejusdem Ecclesi;cpresbyter esset. Magnorumvi- que, qu;e amplioris argumenti sunt, hie tamcii vel-
rorum, etiam brevissima quseque, sunt maxiini fa- ul: sno proprio loeo , post Scripta videlicct Sancti
cienda : aique hrcc quidem Chromutiumpresbyterum Prajsulis , de quo apposite agunt, recudi quodam-
jam lunc lanlse virtutis ac fidei, tantique apostolici modo gaudcbunt.
roborisoslendebant, qui dignissiinus essel Valeriano Damus ilaque imprimis Lucnbratiouemelirissimi
fulurus in episcopatu succcssor. Fonlanini quam ipse Romse degens exarabal aimo
Decem el octo annos, aut eiiam novemdecim, in 1715, ut ibidem ipse tosiatur, quaique exstai in sua
episcopatu Aquileiensi, ut communis fert compula- llistoria Lilteraria Aquileiensilibro ni; nuod lamen
tio, exegit Chromatius.Multa propterea eunidem scri- Opus nonnisi post ejus obitum lucem vidit Roiuanis
psisse ad gregis sibi credili informalioiipm, mtilta ad lypi-,anno 17l4.0iiiniiim primtispost Tillemontium,
fideidcfeiisioncm adversus maxime Arianorum alio- B iiuiltp erudilionis et crilices apparatu , lioc sancti
rumqiie vigentes errores, necnon pagauorum late Chromaiii argumenluni omni cx parie traciainlmn
adhuc patentem supersiiiionem.nmi incongrue exi- ibidem suscepit Foniauiutis , eoqtie rem perduxit,
stimamus. Quid vero ipse scripserit, proelerea quoe ul, pro eo lempore quo scribebat, absolutius niliil,
habemus, absque leste, et absque idonea ratione as- nibil (li)igcnlius dcsiderari pnssel, ipso eliam judice
serere non licet. Interimet tesles adsmil, et idoncoc Andrca Gallamlio in brevi illa scriplione sua de
noti desimt rationcs quse illmn alia quoque pcculia- Chromatio, quam superius memoraviniiis, qunmque
ria, qiiseinlerierunt, scripsissc afflrmant el suadent: infra subjicimtis. Notat unculas nihilominus nosiras
ideoque brevem elencbum horum sallein deperdito- nou paucas liuie Lucubraiioni Foiitaniniaiioesnpp.i-
rum, post ediia, subjicimus. nere coacli fiiimus, (um ut nonnulla explaiiareinus,
Quod magnis viris, primae pr.i sertim , cidenique quc non saiis forlasse dilucide a viio clarissimo
proximoeantiquitaiis, non semel contigit, ut non- emiiiiiaia lucrunt, (um ut alia noiarcmus qu.c Eru-
nulla sub eoruin nominibus scripia apparerenl, qu:c ditis posterioris oetalis non placueruni: tum dciniim
fetus essent hominum obscurorum, et indigna pior- ut aliqua reapse corrigcreoius , vel quoe ipsc dum
sus quoe tanta auctoritate gandcrent; id prolecio scriberet nossc non poterat, [xiv] vel qiue etiam ali-
aecidit el sancto nostro Chromatio, sub cnjus no- d^ quando aliis ccrte gravissimisque curis implexus mi-
mine, neeiion simul et sandi lleliudori episcopi Al- nime animailveriii.
liuatis, amicilia Cliromaiioconjiinctissimi, duse epi- Hoc itlem argumentum sancti Cliromatiipost Fnn-
sinlai prodieriint ad saiiclmn Hierohymuni, nna cum laiiimim , sed anlequam Fmiianiiii Litteraria Aqui-
duabus eju-dem llicronymi ad ipsos rcsponsionibiis, leiensisHistoria evulgareiur, pertractavit clarissimiis
quoepluries pluribu-que in locis edilse fuerunt, (|iise De Rubcis a capile 10 usque ad 45 suorum Monu-
genuinsectiam aliquaudo siinl habiloe,qnoeqneniiiic, mentorumEcclesimAquileiensis, quse edita fucnint
atque jampridem, coinmuni eruditorum suffragii), Argeutinoe(seu Venetiis) anno 4740. Ilsec iiaque ca-
inier opera lum Chromatii, [xin] liini Uieronynii spit- pila Fontaniniaiia'Lucnbrationi subjiin\imus . qii.isi
ria recensentur. Has epistolas niliilominus, siiiutl[ alleram hnju> crndili viri de eadem rc Lucubrutio-
cum divi ejusdem llieronymi ficlis responsionibus, nem; in qua miilla qiiidem desideres de Chramatio,
operse pretiuin duximus bic ultimo loco pra-bcrei qiue Fonianinus ampliori eruditionis apparatu con-
lecloribus, una cum animadversiouibus criticisduo- gessit, sed in qua etiain multa invenias, qua; pres-
rum illuslrium virorum; ul niliil Chromaiianmhuic sius ille absolvit; ac prsesenim quoead Origeuhmo-
edilioni dcsit eorum, quoe et desiderari et praeberii j)j nmi operum vices perlineiil , qmcque ad pcrsonam
solent in sanctoriiiii Palrum novissimis ediiiouibtis. Bufint presbyleri Aquileiensis, horum openim causa
Atque hoecde Chromatii Scripiis, qu;e hoc volumine: adeo cxagiiati; quem niliiloininus Sanctns noster
exhibciiiur, deque apparalu el ordine quo prodeunt. Chromalius, quoad vixit , seniper impense coluit.
Sed quid de sancti Chromaiiivita ; de aitaie nimi- Capilibus hisce MonumenlorumAquileiensiumaliquid
rum qua fioruit, de rebus ab ipso gesiis, de anniss aliud ex eodem De Rubeis addidimus; qn:e neinpe
seu vilae seu episcopatus illius: quid de Ecclesise e ipse scripsit numero 5 el 6 capilis 18 suarum dis-
Aquileiensis eo lempore statu , aliisque similibtis , sertationumvarimeruditionis,elc, qtior.Veneiiis pro-
quse in quolibet vetuslo auciore inquiri soleut , dieruntanno 1762,posiquam scilicelFontaiiiiiiannni
atque illuslrari debenl ab eo , qui ejusdem Operum i opus perlegerat Litierarim AquileiensisHistoriw; uhi
edilionis curam suscipial? Ilnnc sparlam duumvirii animadversioiicsillius inlelliges superea, quoescrip.
noslrates eruditissimi , inlor scriptores proximee seral Fonianinus tiira de Cliromutii ordinaiionc in
prauerilse setatis primi subsellii, ornandam susce- ;- episcopum Aquileieosem , lum de Romoniepiscopi
perunt.JusiusFoiitaniiiusarchiepiscopusAiicyranus,>, appelialione , qua Chromaliusdonaius fuil in prima
fetBernardus MariaDeRubeis Oidinis Jhrsedicaibruin. i. ejus Scriplorum Basileensi ediliofie. En iiaque iibi i
«57 PfiJEFATlO EutTORIS. 258
henigne lccti.r, prospectum bujus noslrsc Scriptorttm A i quando forlasse conjugio vacavit, uii eruitur ex
seu Opusculorumsancti Chromatii Aquileiensis epi- sanclo Ambrosio; qnod dici ucquit de Eustbio
scopi editionis: en simul raiiones, quoefortasse non Chromatii noslri fralre, quandoquidem duo hi fra-
iuuiilem operam noslram ostendenl in bac editione Ires a divo Hicronymo appellanlur, gcminus Samuel
adornanda; qiwque novi aliquid quodammodo a nutritus in templo, Epistola VII, in editione Vallarsii,
nobis dalum ftiisse significabunt, etiamsi non nova ad Chromatium, Jovinum, el Eusebivm, quse ad an-
tulerimus. num refertur 373. Duos Eusebios Boiionienses ejus-
Hic exitum habere posset hsec prselocuiio noslra: dem a-tatis numerant eruditi Benedicliui edilores
sed ne prorsus a nobis intactum argumentum hoc Operumsancti Ambrosii Mediolanensis episcopi, al-
videatur; et quia, post ea quoe Fonlaninus atqoe De terum nobilem civem uxoraium cum prole, quocum
Rubeis adillustralionem illius conluIeruiil,nonnulIa famdiaritatem colcbat ipse Sanclus doctor, allcrum
quoqiiesupersunt, quocaliquo modo perpendi atque vero Bononicnsem episcopum. ln bac hypolhesi
illnstrari mereniur; non gravate leras , si, quamvis cessaret [xvi] Tillemonlii difficullas; el Eusebius
lantis longe iinpares viris qui nos in hac alea prse- episcopus Bononiensis posset esse Eusebius ipse
cesserunt, aliqnid nos quoque ari ipiamus , vel qtiod Chromaiii noslri fraier. Quis lamen hoc unico fun-
eornm effngcrii «Jiligenliam, vel quod ab ipsis, pro IB damento asserat eumdcm rcapse fuisse episcopuni
tempore quo scribebani , aut non saiis, aut minime Bonoiiiensem ?
prorsns pertraclari poiueril. Clarissimus noster Franciscus comes Florius,
Uta Chromutiifamilia incipiamus, in qua duo lan- quem superius mcmoravimus, in quadam Nolalionc
tum fratres , Chromatiuset Eusebius, absquc ullo ad Bacbiariiim ab ipso Romsc edilum, auno 1748,
teriioaiionymoquem [\v]voluerat Fontaninus;qnid • pag. 57, proclivitatem quamdam oslcndit agnosccndi
censendiim de Eusebio, quem conslat diacoiunn in Eusebio episcopo BcmoniensiEusebium Cliromalii
fui.^se Aqiiileiensem, duin presbyter esset Chroma- nostri fralrem, scribens: « Chromalius Aquileiensis
lius, ac posiea episcopaitis bouore cumulatum? Id Ecclesise prcsbyter, et Eusebius illius fraier diaconi
nempe lestalur lUilinus Apologimin sanctum Iliero- munere iusigiiiuis.... uterque.... episcopalem digni-
nymum libro i, num. 4, scribens : i Ego.... ante taiem adeplus est: prior nimirum Valeiiano nostro
annos fere triginia.... pergraiiam baptismi regene- successit; alier vero incerti nominis Ecclesiam (nisi
ratns, signaculum fidei consecuiiis sum per sanctos Boiioniensis fuerit) sanciissime rexit. > Qninimmo
viros Cliromaliiim,Jovinum, etEusebium, opinatis- ex scheilis ipsius, quoe siipersuni apud nobilem vi-
simos el probatissimos in Ecclcsia Dei episcopos, rum coniitem Philippum Florium, ejosdem fratris
quorum aller liinc presbyter beatoe memorioeVale- C ( filium ejusdemque eruditinnis bseredem, queni ho-
riani, alier arcbiiliaconus, alius diaconus, simulquc noris et grati animi causa hic nominamus; ex sclie-
paier mihi et doclor Symboli ac Fidei fuit. > Hocc dis, inqiiam, ipsius aperie iutelligimus eumdem pos-
scribebat Riiflniisanno circiler 400 aut 401, juxta tea proclivitatem illani suam ita exlendisse, ut penc
De Rubeis in dissertatione de Bu/ino, capite 5 et 4. pro certo habuerit, Eusebium Chromatii noslri fra-
Factum idcirco baptismalis sui, quoil Aquileiae lo- trem, fuisse Eusebium ipsum episcopum Bononien-
cum habuisse scribil anle annos fere triginta. quo sem : ila cnim manii propria scripium reliquit:
lempore diaconus erat Eusebius Chromatii tunc < Mie venuto in pensicro di render palese un orna-
preshyieri frater, ad annum perlinet, ul recle idem mento della Chicsa di Bologna, bencbe assai ricca
De llubeis suppulavit, 571 vel 372. Post hoc igitur di anlichi e nuovi. Ma nel lempo slesso ciascun
facium, cnni episcopus creatus fuerit, juxta Rufinum vedra, che senza offesa del vero io servo, dirdcoM,
ipsum, eiiam Eusebius: cujus sedis, aul cujus loci alla mia causa, ed adempio un ufficio di piela verso
•cpiscopus ccnsendus ipse est? Sanclum F.usebium quella nobilissima Chiesa cbe da gran tempo mi fu
Bononiensem episcopum interfuisse concilio Aqui- madre, e che mi nodri finche visse. In poche parole
leieusi habito sub sanclo Valeriano episcopo anno io propongo la mia congettura. Sanlo Eusebio ves-
381, adversus Palladium et Scciindiauum Arianos "' covo di Bologna e quelI'Eusehio diaconodiAquileja,
episcnpps, in quo Chromatius quoque adhiic pres- di cui parlano, come vedremo, con molia lode san
byler Aquilciensis aderat, constat ex Aciis illius Girolamo e Ruflno. Nulla vi ha, cbe si opponga a
concilii, qiueexstant tomo II Operum sanctiAmbro- questa congetiura; e molte osservazioni concorrono
sii cdilimiis Parisiensis Maurinorum, et in concilio- a renderla assai verisimile. > En itaque opinionem
rum Colleclionibus. Fueritne igiiur Bononiensis viri clarissimi scripto patefaciam, et ita prolatam,
Ecclesise episcopus fraier Chromatiinostri Eusebius? nt satis declaraverit, se rem jam tunc fundilus pcr-
Si ratio temporis habeatur, inquit Tillemomius, pendisse, nihilque illi reliqmim fuisse, quam ea pro-
Memoirespour servir a l'Histoire ccclisiasliquc, etc, ponere argumenta, quse illum ad eamdem ample-
tomo XI, noia 1, ad sanctum Chromatium. nihil est xandam induxeranl; quod curis aliis procul dubio
quod velet hoc credi posse : ipse lamen arbitralur impeditiisnnn fecit, nisi potins intcrcidisse dicamus
Chromatii nostri Eusebium fratrem, nequaquam quod super hac re lucubiaverat. Tanti viri opinio-
fuisse Eusebium episcopum Bononienscm, eaductus nem nos quoque libenler amplectimur, ab ea mode-
ratione, quod Eusebias Bononiensis episcopus ali- ratione minime separatam qua auctor usus fuil, con-
 *
259 g. CIIROMATIUSEP, AQUILEIENSIS. m
jecturam illam appellans: et inlerim Cltromationostro A { EusebiumChromatii fralrem exislimemus. Qnid igi-
nobisqiiegiatiilamur de Eusebii liujus, similiter ms- tur conjiciendiim post bscc?
tri, sauctiiale; sicul eiiam de cullu quem apudBono- Accuratior illa Chrenologia,quam nominat Lam-
nieuses [xvti] obtinet sub die 26 Seplembris, et de berlinus, monumemis lortasse propriis atque in-
qtio arimodum erudite (iicel nibil omnino de Aqui- victissimis dcslitula, sollicita quidem fuerit in assl-
leicnsi hujiis saucli viri origine) Prosper Laniberti- gnando sallem proeter projiier cpiscopalus teinpore
inis, postea Benedictus XIV, in sriis Aunotazioni Eusebii Bononiciisis; quod lempiis scilicet decuirerit
sopra gli Attid'alcuni Santi, de' quali si celebra t'Of- inler annum Christi 570 et 400; quin siirctim ac
ftzioe la Messa, per lo piii senza le Lezioni proprin, pnrcise asserere volueril, eos ipsos esse vere ac
nella diocesi di Bologna, etc. Bologna 1740 : quod proprie annos, luin inili ob ipso Bononiensis episco-
Opos Latino etiani sernione donalum videas lomo pams, lum morte relicii. Et ecce, ni faHinmr, brevi
X Operumejusdeni BenediciipapmXIV, Romm1751. facilique modo, ac prorsus hiscc rebus magna ex
Dissimulare hic lanieii, daia occasionc, non licet parte incertis consenianeo; ecce sublatam chrono-
sancti litijus Eusebii epochas, quas ibidem signat l-.gicam difttculiatem , quoe fonasse in hoc negotio
laudalus Lambeiiiims juxta accuruiiorem,uli scribit, poiissima est : ui propterea in EusebiOBoiimiienst
Chronologiam; inili scilicet ab Euscbio Bononiensis B I propensius agnoscamus Eusebium ipsum Chromntii
episcoputiis anno Cluisti 570 , decessus vero ipsiuS nostri fratrem ; quod profecto, si nobis Aquileiensi-
auno 400. Nostra quidem docuineiua Aquilciensia, bns perjucundum atque decornm , Bnnoniensibus
ut candide faieamur, cuin cpocbis bis non oppriine ipsis gr.itissiinum fuluiuin sit;quibus hacgloria
convc.niuiil : diaconus siquidem erat Aquileieusis quoque novissime accesscrit, ut non immerito cre-
Ecclesise Eusebius Chromuiii Iraier, non niodo, uii dant episcopum suum , Eusebium nomine, quaiio
vidimus, anno 371, aut eiiam 572, quo eodem admi- Ecclesise sa-culo sanciitate clarum, e clero prodiisse
nislro baptismum Aquileia: suscepit Riilinus, sed Aqnileiensis Ecclesise lantopere a divo Ilieionymo
anuo eiiam 575, quo ad ipsum simul et C/iroinatiuin landato, el Iratrem babuissc ipsius Ecclesiee episco-
et Jovinum Aquileisepositos, m nullo indicalos epi- pum Chromaiium, cujiis Solum nomen pro laude
scopatus honore , lilteras dedil llieronymus : moi- plenissima est.
tem vero Eusebius Aquileiensis , episcopus poslea Interirii ipsius Eusebii quoque tiomen, quod Chr<f-
factus ut Rulinus leslatur, j.im oppelierat anno 396, matii Aquileiensis episcopi frater gerebal , quidni
uti ex alia ad Heliodorum episcopum Hieronymi Eusebiorum etiam fnmiliam indicet, et eam qtiidem
ipsins cpislola ejusdeni anni; quas omnes seinper Aqnileienscm, unde ulerque oriundus? Aquilcieu-
ex edilione et Cbronologia Vallarsii bic iiominamus. ^C scm patria C/iioiiiaiium noslrum asseruii firmissime
Qnomodo ergo cum hac epocbariiin diversitaie coi-- Fonlaiiinus; nec ita procul ab illius sententia abiit
ciliari polesl episcopaius Boiionieiisis Etisebiinoslri De IUibeis, dum Roinaliiiiim eiinidem aut Concor-
Aquileiensis, Chromatii fralris; ut unus omnioo et diensem facile fecil; quoe duo ttinc loca Aqnileien-
idem Euscbius sit Aquileiensis, qui episcopus fuit sis crant episcopalus propria, el ab Aquileia urbe
Bononieiisis? non iia longe posila. Posiquam tamen duumviri illi
Verum eninivero diversiias hsucepecharuni, tania, de Chromaiii patria scripserunt( ex feracissimis
ut nobis quidem videtur, non esl, quoeconjecturam Aquileiseruderibus nionumenta aliquot, eaqne proc-
clarissimi Florii noslri, quam amplexaviimis, valeat clara, in npriciim veneie, quse Eusebianmcujusdam
labefaciare , et nos a eoncepia pro eadem opinione familioD,et absqtie dubio Aquileiensis, mentionem
dejicere. Ubi enim moiiumenta non ailsunt, in in- nnnc primum faciiint, qnoeiiuea viro clarissimoAn-
ccrto semper versamur, dum Cbrisli annos assignare geloMariaCoitinovio.Llinensis hujuscollpgiiSancii-
coiitendinius seu rebus seu hotninibus priorum Panli proeposiio,nnper apud nos vita f unctOjet illu-
quinque et amplius saiculoi um , ut iiolnm est omni- strata [xtx] et pulilici etiam jttris facta fuerunt. Ipse
hus. Monumcnla vero niilla pioferl Lambertimis in vero ex hismonumentis siriiulsumptis, sicuti Eusebio-
ciialo opere pro epocliis sanclo EusebioBononiensi "* rumfainiliam quamdahi, el illnsliem quidenij Aqui-
attribiitis. El iiiterim hoeeipsa annorum 370 et 400 leise exstitisse quarlo et quinto Chrisii sseculo ar-
absoluta, et, ut ita diramu'-, rotuoda, a Chronologis guit, iia ad lianc eamdern familiainCTwoniflfiftHi no-
eliam accurdlissimisfacta signatio, absque ulla neu- struni, aique Eusebium fratres, aliquo sallem niodo
Irulii atterius numevi addilione seu inrminulioiie, perlinuisse, non opgresuspicalur. Ab avis siquidem
prajiidicium facile ingerit inceriiltidinis babitx a et patribus in fiiios el nepotes nomina tunc qiioque
Chronologis ipsis in hisce epocbis assignandis. propagabanttir , quse veloti familiarutn cogiiomina
[xvm] Monuiiienta autem-nostra , qnse habemus lir- quocdamjam Umcconsiiluebaiit: el Eusebiusnoster
missima, minime vetanl, quoniinus Eusebius Chro- clsi post Cliromatiuma divo Hieronymo nominetiir
matii Irater imiugmari poiueril episcopus Bononien- epislola 7 et 8 iu edilione Vallarsii, quia Ghromalius
sis post annum 473 indicatoe Hieronymi epistol* ad tunc presbyter Aquilciensis, Eusebiusvero diaconus
Chromalium,Jovinumel Eusebium, aul eliam eodem lanlum erat; EusebiitstamCn naiu majfrr Cltromatio
ipso episloia! illius antio currente : et eadem monu- fuisse videiur, ut ipse propterea Emebitiiiecfamilise
nienta nos nionent, ul anno 596 vita jam functum noraen obiiiferet, quia el anno Christi 381 in Aqtii-
m PHAFATIO EWTOWS. 86$
leiensi concilioipse jam episcopus erat Bononiensis, A lentio veterum, et Hieronyml proesertim, vellet quis-
uti ex snperius diciis conjicimus, dum Chromatius piam urgere.
adhuc presbyter tanium esset Aquileiensis: et ante Nihilotninus, seu viderilj seu non viderit, Fonla-
Chromalimnipse quoque excossil e vita uii ex eodem nini nostri (salis coeteroquin eliam in Callia noli
llieronymo habemus epUlola ibidem 60, num. 19, scripioris) momenla Ceillierns, iu sua Histoire gini-
ad Heliodorunij qusc, uti jam diximus, ad annum raie des auteurs sacris et eccUsiasiiques, lomo X ,
perliiiet 496. Ex Eusebiana igilnr Aquilciensi fa- cap. 3, parnm dissimilis a Tillemontio, ita srribil :
milia, ei quidem in priniis clara, uli eadem monu- Nous ne trouvons rien des ecrils de saint Chromace
mcnta nos docenl, Chromniium nostrum prodiissc dnns aucun de ceux qui nous ont luissi des calalognes
facile credimus : unde non modica eidem laus acce- des icrivuins ecctesiastiques Hya munmoinsquetques
dit, tpiod originis claritatem vitoesauctimonia, doc- manuscritsoii l'on trouve le nom de Chromace a la
uinoe splcndore, et virtutibus omnibus episcopo tele de trois discours que l'on a imprimds dans la Bi-
dignis, uua cum Eusebio fratre, exomavit. Exstanl bliolhequedes Peres.... Ce qu'on peut dire de mimx,
lypis ediia a Cortinovio Eusebianm Aquileiensis fa- c'esl que les e~critsqui portenl te nom de saint Chrc-
miliscmonumenlain Disseriaiionesua ltalice scripla, macene sont point indiynes de lui, et que l'on nc con-
cui litulus : Sopra una Isciizione Grtca d'Aquileia, B mit point d'eve:iuede ce nom a qui ils puisseiilelre
seu polius in proe.viaejusdem Epislola uttiiciipaioria attribues avec plus de justice. En igilur a Ceilliero
ad cminenlissimumcardinalem Borgia, Bassano1792; recoclum quod pra-bnerat Tillemontiiis ; ut adlnic
necnon in dissertatione aliera , siinililer Italice certum exploratumque, eiiam juxia illum, non sit,
scripta , cui lilulus: Sopra un Bassorilicvo di Co- Scripta illa , quae sub Chromatii nostri nomiiie cir-
slanzo e Giuliano , qttoe locum babet in lilterariis cuniferimlur, ipsius esse reapse; et lioc ea prse-
fasciculis, inscripiis : Memorieper servire alla Storia serlim de causa, quod nulla eoruiu ineiilio in ve-
Letteraria e Civile. Venezia, presso Pasquali 1799. terum caialogis liabeatur.
Marzoe Aprile, pag. 5 el seqiieniibus. Nos itaque Ceilliero quoqne reponimns , qucd
Aliud nunc nos urget, quod Chromatiumipsirm, Foiitaninus super [xxi] Tillemonlii animadversbue
de quo scribinuis, singillatim respicit : stiiilqne exaraium reliquit; et siicniibiis eiiam catalogis ve-
Scripta, sive Opusculi ejus, quoe nova hac editione lerum , qui Scripiorum ecclesiasticortim opera re-
donamus. Ac primo quidcm : suntne geiiuiiius fe- censuerunt, indnbium ei cenum nibilominns esse
lusillius, quoc sub ejus uomine cdita fueruni, el lenemus, sanctum Chromatium irosirum Aqoileieu-
nunc denuo eduniur? Fatendum est cum Tillemon- sem episcopum vere auctorem esse Scriptionum ,
tio, Ceilliero, aliisque, altum de Chromatii scripiis G ijuoesub ejus iiomiiie ediioe habeiiliir : qnidquid s-it
operibus quibuscumque esse silenlitun apud veleres, de Bomani episcopi titulo, quo a prima Basileensi
qui nobis dala opera notiliam reliquerunl aucto- edilione insignila fuerunlj de quo lilulo et Fonta-
ruii), seu selatis suoe , seu eliam prsccedcnlium ninus ipse ei De Rubeis abunde dixeruni, et nos
(xx) sseculorum; qnique i]>sorumScripta indicarunl, quoqiie infra nonniliil addere proposuiuius. Nihil
sive oiniiibus nola, sive deperdila, vellalentia : neque aliud propterca inqnii endum, nibil desiderandiim ul-
dissimulari quidem potest, tunc landeui primoiniio- lerius; quasi silenlibus veteruin cataiogis adhnc de
luisse litteiarioe reipublicse Chromatiuin nostrum Chromaliiscriptis sub judice lis essei, el qnasi cata-
aliquid scripto exaralum reliquisse, cum ex ma- logorum velerum defectui nulla alia critices regula
uuscriplo quodam veteri Scripla illius Basileaopro- ad veritatem agnoscendani suppleri potuerii, prout
dierunt annol528 mcrito elopera JoannisSicbardi; a Fontanino plene supplelum fuit. Caiarrsgorunive-
iicet Scriptorum horumce menlionem quamdam fe- lerum aucloritalem in sincerilale Operum judicamla
cerit mulio ante bealusAlbiiuisFlaccus, seu Alcuinus agnoverat acutissimus criticus Joannes Clericus in
abb.is, in libello adversus Hmresim Felicis episcopi. sua ArleCritica, parte m, sectione 2,cap. 5, num. 1,
Et Tillemoniius quidem, Opere ac tomo supra ci- hunc sanciens apltorismum : < Scripta qnorum nnlla
lato pag. 539 editionis Venetoe Pilterianoe, nccnon D menlio in priscis catalogis, quoenec niemorata sunt
nola 2, pag. 655, cisi ingenue faleaiur Scripia Chro- ab ullo scriptore seqiieiilium proximc saculorum,
malio nostroaitribiita digna esse celebritate nominis ut plurimum aul ficta judicamla sunt, aut minimum
ipsius, neque Chromutiumalterum noium esse, cui snspecia habenda. > Verum ecce quid idem ipse
possinl.dignius assigoari ; subdil nihiloininus, quod addiderit num. 15 : < Quamvis aplwrismi nostri
il seraita souhailer qu'on eusl des preuves plus {ortes, auetorilas plcrumque illibaia maneal, non difliie-
qtCetlessonl de lui, que tCesl le litre des manuscrits bimur lamen egregios nobis aliquol snperesse scri-
qui les atiribueni a Chromace evesque romain. Yim plores; quorum suppares, qui quidem supersint,
hortim Tillemoniii verborum intellexit Fontaninus niillam mentionem fecere. > Viro igitur crilico per-
noslcr; ac propterea totus fuii in Lucubralione de suasum fuit, non lanti semper esse ponderis ve-
C/iro»!a/fo,qnanipi)SiSmpfascu Opuscutadamus, til teriim calalogos, ul, ipsis sileniibtis, aliis crilices
modis oiunibus confirmaret ea apprime convenire rcgulis inveniri verilas .11011 possit in dijudicandu
noinini, qiiod prseferunt, Chromalii noslri episcopi sinceriialc operum, quse alicui auctori tn manu-
Aquiiciensis; el ut objecta refelleret, quse ex si- scriptis codieibus iribuuntur. Exempia ibidem pro-
 "
563 S. CHROMATIUSEP. AQUHEIENSIS. «64
lulit Fonlaninus auctorum et operum toti EcclesioeA mense Novembri proeccdentis anni 1744, Trevol-
notissimorum, de quibus apud criticos dubium nul- tienses alterius notissimi ac pra-slantissinii operis
lum; qnoruin laineu ncc Gennadius, nec Isidorus, lilterarii conditores : cui litulus, Memoires pour
neque alii nomenclatores cxteri meminere.Clericus l'Histoiredes Scienceset des beaux-arts: qiiorum syn-
vero cilato nuper loco, inter auctores Ecclesia- opsim , genuinam ac siinpUcem, Ceillieriani capiiis
sticos, addil cliam celebrem Atbenagoram ; cujus de Chromalio Aqnileiensisi proeoculis habuissel au-
lamen et nomen et opera, ut ipse aii, Eusebio Hie- ctorprseeiiali articuli diarii Gallici, des Scavansnun-
ronymoque ignola fuere. cupati, numquam fonasse inenseMartio [xxm]anni
Untim super hac re bic addere liceat, quod auc- subseqiieuiis 1745 tam longe el a rei veritate et a
torum Ephemeridumlilterariarum, eliam celebrio- Ceillieri sensu abiisset.
rum, stipinitatem qoandoi|tie et indiligemiam pro- Sed jam IHIIICde Scriplis sive Opusculisipsis in-
bet, non sine sludiosorum iiirommodo, nec sine quirendum; quid reapse sint, cnr, et qno ordine,
rei litterarise delrimento,cnjus ininio juvanda»gratia el qua occasione elncubraia a sanclo Chroinalio
sunt insliluioc. In percelebri Gillicse iittcialura: dia- nostro? V-.-lustiorlioram scriplorum indicatioea esl,
rio, cui litulus Journal des Sfavans , niense Mariio quam habel Bealus Fbceus Albinus, seu Alcuinus
anni 1745 datur synopsisseu compendium tomi de- B abbas, in libello adversus Hmresim Felicis episcopi,
cimi superius memorali operis [xxn] Reinygii Ceil- nbi onmia haccsinnil suinpla Chromalii scripla vocat
lieri: in quo capile 5 agit ipse de sancio Chromalio ChromaliiLibellumde oeto Beaiilitdiuibus.lliinc for-
episcopo Aquilciensi, deque Scriptis illius. En vero lassc tiiulum gerebat nianuscripliiscodexCliroinalii,
qnid el quomodo Ecribal bujiis diarii, seu polius quo Alcuinus ablas utebaiur; licet aliud sit quod
articuli hiijus diarii, auctor, de Ceillieri sui senien- De octo Beatitudiitibusapposiie Cliromatius scii]isii,
lia su|ier Chroinuliino>lii Scriptionibus. Dom Remy el alind in qoo locus coiiiireiur ab Alcuino relaius,
Ceillierse trouveencore ici en contrudictionavccM. interalia Sanciorum Palrum lestimonia, adversus
Fontanini. Cescarant dans 1'ouvrageque nousvenons: lliiresini Felicis episcopi,
de citer, etoit il se monire fort jaloux de la gluire des; Prima horum scriplorum cditio, quoe,nti vidinms,
icrivainsd'Aquilie, atlribue a S.Chromuce dix-lntit! Basilcensis est anni 152s, in duas panes ea distri-
homiliessur S. Matthieu, et s'efforcede prouver que; bnit, et primain appellavit Disserlationemin v et vi
c'est sans fondemenlque M. de Tillemont, qtii les ai caput Maitluvi, licet in line c.iitineoter babeatqiiod
crues nianmoins d'un ancien, ct Sfavantuuteur, rivo- Cliromatiiis scripsit etiam in caput tertiuni; alteram
que en doute qiCellessoient de saint Chromace.Domi vero decliimalionemunice riixit in eodemgeuere. Ho-
Ileiny Ceillierau contraire, parmi dix-huil homelies*- s C riim liliilonim ediiionis bujusce Basilceiibisobscu-
tCentrouve que trois qiConpuisse donner a ce sainl: riiatem saltem, ne dicamus etiam iinpropriciuiem,
encore monlre-l-ilqtCilest ires incertainqiCil en soilI quis non videat? Quo prodierint ordine, quove titulo
1'Auteur.Ita diarii hujtis Gallici, seu articuli liujusi indicata fuerinl Cbroniaiii no>lri scripta in Micro-
diarii, auclor. Veruin quis ita scribere possit, quii presbylico velcrumquoruwdambrevium Theologorum
accurate legerit et Fontaninum et CeiHieruinipstun;; Martini Lipsii, Lovanii primum edilo 1540, dein Ba-
quiquo prai oculis saliem habuerit Scripta Cltro- sileoe1550, pag. 412, necnon inter Ortlioduxogrupha
matii, qualia exhibenlur in BibiiotkecaPatrum Lug- Theologim sacrosanctm Joannis Heroldi, Basileoe
dunensi, ad quamCeillierus respiciebal? Nequaquam l 1553, lomo I, pai<.450, sictil etiam iu Bibtiotheca
si quidem somniavit Ceillierus cx decem el ocio> Ilomiliaritm Laurentii Cunidii, Lugiluni 1588, tomo
homiliis aFonianiiiomcmoralisireslanlum seligere,, II, pag. 1170 (quas Collecliones in Lttcubralionesua
qnoe genuinus fetus censeri possent sancti Chroma- erudilissiina memorat Fontaninus, qnasque nobis
lii: sed ne Fonianini quidem meutione facla, quemri hodie, post nuperam maxime alque deplorandam ct
numquam forlasse novit in iis quoe de Chromatioo plusquam Vandalicam cladem lot bibliolhecarnm
scrip^it, neque /lowiftarum nuinero quem prirnuss " sacrorum ccetuum regularium hujus civitalissuis se-
Fontaninus ipse proposuit indicalo, omniaCbromatii ii ' dibusexturbatorum, videreiion licuii), asserere om-
scripta quoc supersunt in tres tantummodo parless nino non possumus. Vidimus lamen Monumenta
divisa , qualia nempe exslant in Biblioiheca Patrumn saltem Sanclorum Palrum OrlhodoxographaJoannis
Lugdunensi, Ceillierus recensuit; deque iis, protit it Grynoei,Basileseimpressa anno 1560 : ibique lomo
ibidem exstant, qusequetoias dnodeviginti hoiniliass II, pig. 1192, conspcximusC/nowo(» nostri Scripta,
Fonlanini conslituunt, judiciiim suum protulit.qnale e iribula in pariesduas; quarum priorem consiituit
superiusaitulimtis, nulla prorsus facia alicujus ho-i- Sermo ille, qui etiam apud nos primiim loctmi obli-
rum scriplorum partis secrelione. Sed ba?eobiter;; net; titulumque satis proprium ibidem geril, De
el ne Ceillierum quisque, ex hac Gallici diarii inli- i- octo nempe Beatiiudinibus concio elegans, licet in
deli et prorsus inepla relatione, velnti in crinienn snperiori parle paginocdeclamationisquoque vox ap-
vocarevelit iniquioris critices in Cbromatii noslri ri pareal, quam hic sermo a priori editione Sichardi
scripia quaehabemus. Seireinlerim non inutilequo- o- babuerat; alleram vero constilmuu [xxiv] Cbromatii
que judicamus, accuratissimos super hac re sane le reliqua quse habeimis, snb tilulo : In quintum capul
fsiisse, et prorsus ad Ceillieri menlem scripsisse >e Mallhmi,ei in parlemsexli, traclalus aliquot, crudi-
 165 PRiEFATIO EDITORIS. . 166
tione pariter ac pietate insignes, qtiibus suhjiingitur,, A Chromatio scripserunt perpehsum nou fuit. Quidni
absque peculiari separatione, quod rcstat in caputt clarins mentem suam aperuerit super bac re Sancttis
tertinm, sub simplici indicalioiie Fragmenti tractaius; Episcopus in exordio Commenlarii sui, quod cum
alterius, qui nondum lotus in lucem prodiit; quamvis; aliis ejusdem partibus desideramus?
ct liic qtioque in superiori paginaruin parle disserta- Si licet veroeliam occasionemdivinare.qua fortasse
tionis vox addatur, a priori scilicet Sichardiana edi- ducins fuit sanctusChromaiiusad boc lectionis pa-
lione sumpia. In Bibliotheca Patrum Lugdunensii biilum suo populo accuranduin, non aliam fuisse di-
sancti Chromatii scripla exhibeninr divisa in partesi xerim, quam eam, quoe illum impulit ad cogendum
Ires; qiiarum duse priores sub uno primum indica- Riifinum quoque Aquileiensem, presbyierum suum,
tionis litulo nuncupanlur, De octo Beatiutdinibus s ut GroecamEusebii Hisioriam ccclesiaslicam Laiinis
conciones dttm, deinde altcra alium proprium geritt litleris donarei. Alarici nempe irruplio in Italiam
tilulum, nempe, In quinium caput Matthmiet in par- per Aquileiensiumfines, anno Christi 400, agros, ar-
tem sexii concio,eruditione pariter ac pietate insignis;; menta, viros longe lateque vnstavit, ut Rufinns ipse
elsi ambse insuperiori paginarum parieiiiscribanturr prtefiiurad Chrnmatium inEuscbii latinam a sefac-
sem|ier, De octoBeatitudinibus. Tertia vero dicilur,, lam Historiam, populisque a Deo Sanclo Episcopo
Tractalus in illud : Ego a le debeo baptizari, etc, , B I commissisferale exitium miniiabalur. Uligitur reme-
Mutlh. iu, 4, (ragmenlum. In novissima dennim Bi- dium aliquod afflicise plebi conquireret, per quod
bliotlieca Veterum Pairum, eic, AndresoGallandii,, mgrm mentes, ul idem subdil, flfringruentismalicon-
melius quidem et accuraiius quam umquam anlca,, tagione subtractm, melioribus occupatm studiis tcne-
licei nondum ad rem satis, hoecscripia appellantur,, rentur, Ruflno presbytero suo injunxil, ut ecclesias-
Tractatus xvin /« sancli Malthwi Evangctium. Ilomi- ticani Eusebii flisloriam e Grsecoin Laiinum scrmo-
lias duodevigintidixerat prideui Fonlaninusin Lucu- nem verleret; cujus lectioneaniuiiisaudienlium vinctns,
bratione sua de sanclo Chromatio, quam infra da- dum notiliam rerum gestarumavidius petil, oblivionem
nius. quodammodomalorum qum gerereutur acciperel. Qui-
Post hos varios titulos, quos hic indicare nequei dni igitur ad hunc eumdem finem operam quoque
prorsus iiijucuiidum neque iuutilejudicavimus, ecce! suam, pro ca doclrinse ac sanctitalislaude qua ex-
quid nobis reapse videaniur esse Cliromatii Scripta, cellebat, conferrevoluerit sanclus pr.-csul Chroma-
quse recudimus. Tructatus, quem Gallandius primum: tius; ideoque opus episcopo dignum susceperil,
dixit cx decem et oclo quos primus ipse divisit, Commcntariumnempe in sancti Mattliwi Evanyelium,
qucmqiie nos qtioque primo loco posuinius, eisi pri- quein legendumfidelibuseo poiissimuui lemporetra-
mum non dixerimus, est Tractalus singularis, seu G C dercl: alque ea maxime causa, quod ejusmodi ope-
Sermo aul Concio, et quidem reapse elegans, ut eam ribus minime (unc Laiina saltcm Ecclesia abunda-
dixere Sixlus Senensis et Joanues Grynaeus, qusei rel?
proprie appellari debci singulari tilulo De ocloBea- Caeterum, elsi anno Cbristi quadringcntesimo La-
litudinibus, quoeque partem nullo modo consiituit linis explanalioiiibus Evaugelii non abuiidarenl
Tractntuum cneleroriim. Uaeccerie habita fuil ore- Cbristi fideles in Occideniis parlibus consiiiuli;
tenusa sanclo episcopo occasione alicujus mercatus, qiiorum fortasse plerisque vix noloe tunc forent vel
cujus causa adesset frequenlia populi, ul ex ipsius ipssc llilarii Piclaviensis in Matthwum, cl Ambrosii
lectione satis aperte colligitur. Nihil boc scriplo Mcdiolanensis comnienlationes in Lucam : hic cerie
praiclarius iuler ea sancli episcopi quse supersunt, meminisse juvat, Aquiteieusem quoque Ecelesiam
sive orationis scopum intuearis, sive stylum, sive jam luuc babuisse Commentariosin Evangelia, opus
ingressum, progressum et exitum. Inler prseclariora Fortuualiani, ejusdeni Ecclesiaeanle [xxvi] sanctum
quoque ejusdem oevi et ejusdem generis Pairum Vjlerianum episcopi; quos sibi iu Orientem initti a
scrijita merito haberi potest. Quid vero de reliquis PauloConcordiensipostiilaverat^marflac/iamrfuEfaH..
seniiendum? Cum Tillemonlio aliisque censemus, gelio eosdem appellans, sanctus HieronynuisEpisiola
tractalus reliquos, qui in hac nosira editione non D 10, num. 5,in cditioneVallarsii, qme ad amiuin spec-
octodeciin, sed septemdecim niimcrantur, nequic- tal 373; quorumque meininit ipse sancius doctor
qinm esse peculiares homilias, seu etiam tractatus de Viris iliusiribuscapile 97, asserens Fortunatianum
dUtiiicius, sed reliquia potius videri integri [xxv] scripsisse Commentaiiosin Evungelia,titulis ordinatis
Commeutarii, quem Cliromalius seripserit. in Mal- sed breviet rusiico sennone,seu, ulalias, brevesrusiico
tboeiim. Censemus quoque Commentarium hunc sermone; qtiique jamdiu intericruiil. Male quidem
scripsisse Chromaiium, non in usnm suse prsedica- vulgo audit Forlunaliaims, Arianidogmatis, elLibe-
tionis ad populum, qiiemadiiiodum Tractatum seu rii Romani ponlificisfractse con-laiitioe accusatus :
Coiicionemde octo Beatiiudinibus,sed iu usiiiii pioe sed eum ab ulriusquc im|iacii criminis labe jam
praeseriini ac fructuosse fldelium leciionis. Id vero egregic purgalum a clarissimo Foolanino llhtorim
eru inus ex verbis ipsius, qu;c hahel uaiiaiu apud Litterariw Aquileiensis libro in capiie 2, novissime
nos 5, ali.isi, num. 2, ubi ita scribit : < Ei niiilta reporgavil defenditque luciilenter eriiditissimus Zac-
similia quse pratermisinius, ne tiedium legenlibus caria in Disserlutione.de commentitioLiberii lapnu,
faceremus. > Hoc, quod sciamus, ab aliis qui de quse est 7 Tomi I suarum Dissertaiiomm Lalina-
PATROL. XX. 9
267 S. CHROMATIUSEP. AQUlLEIENSlS. 2C8
r«m de Rebtts ad hisloriam atqtte antiquitales eccle- A A exempligralia : unigenilusDeiFilius, qui cstbenediclus
sim pertineniibus, Fulgioise 1781; necnon eodem in swculasmculorum.Amen; atit: per ChrislumDomi-
etiam lempore dijigenlissimus seque ac laborio- num noslrum. quiesl benediclusin smcula; sive simpli-
sissimus noster joannes Peirus a Sioa peculiari citer : per ChrisiumDominumnoslrum; aut eiiam : cui
disserlaiione Ilalice scripla, Se Fortunaziano vescovo luusel yloria,in smculasmculorum.Amen; seu demum
d'Aquileja sia da noverarsi tragli Ariuni, o no, et prnduclior illa :cm eslhonorjans, et gloria,una cnm
lypis ediia anno 17S2 inCalogeriana.seu potiusMan- Spiritn sancto. anteomnia swcula,el nunc et semperel
delliana NuovaRaccollad' opuscnli scieniiftcie filolo- in swculaswcidorum.Ainen.Neque coim homilioe,seu
gici, tomo XXXVH. Nihil igitur optaiius Aquileien- tractaius complementum aul conclusionem doxolo-
sibus suis proesiare lune lemporis potnisset Chro- giasbujusmodi apud Cliromaiium noslrum esse puta-
malius, quam Evangelicuin Coowienianuma seipso mus. lu Scripluris nainque erudiiissimus Sanctus
coiiciiiiiauini eisdem tradere; ut in eodcm ipsi sese Episcopiisiioveratprocul dubio quam ssepehiijusinodi
utiliter exercerent doctrinoeac pietaiis argumeuio, doxotogiis iitalur in epislolis suis sancius apostolus
quod sibi jam esset quodammodo familiare; el in Paulus, necnon eiiatn Petrus.et uterquesane in cpi-
quo nihilominiis ob veteris Scripti brevitalem, indi- slolarum decurso, veluti ad .inimoeeffnsiineni erga
sertamque dicendi rationcm, uberiori ac nitida ora-1B Deum omnium Creatorem, et erga Dominum Jesum
iione cuperent erudiri. Cliristnm Salvatorem imstruin; quin sigiium sinlul-
Id vero nosadmonet, ut facile conseclare possi- liuscomplemeiiti, seu Epistolariuii, scueiiam nonse-
mus, sanctum Chromaiium nostrum Commenlarium mel peculiaris cnjusquerei, de qna tuncin Epistola
sutim non modo inchoasse ab ipso Evangetii Mat- agcrelui'. HincleginiusRom. i,25: Ei servieruntcrea-
threi exordio, et absqueullo hiatu perdnxisse usque turm potiusquam Creatori, qui esl benediclusin swcu-
ad lociim capitis sexii, ubi dcsinit iraciatus nosicr la. Amen; quin Aposlolus ibidem, non modo episto-
decimus seplimus; sed ultra qnuque fuisse progres- lam, sed neque sermonem [xxvui] suum clamlat de
sum, etinlegrum reapse MatlhseiEvangelium Com- inani vetcrum philosophorunisapientia, de qua age-
mentario suo illustratum dedisse, quod etiam Tille- bat. Simili:er Roni. ix, 5, habemus : QuorumPalres,
montiiis post Sixlum Senensem aliosqtie sensit. et ex quibus est Christussecundumcarnem, qui esl su-
Eadem enim raiio quse suadet, illum procul dubio per omnia Deus benediclus in swcula. Anten; quin
Commentarium inchoasse ab ipso Evangebi exordio, p.u-iter aut epislolani, aut sermonem siiiim conclii-
et perduxisse usque ad locum ubi nuucdesinil pra-.- dal de promUsionibus Abraba- factis, de qnibus ibi-
diclus traclalus apud nos decimus sepiimus ; cadcm dem ioquiiur. Aliam doxologiam videas Rom. xi,
ipsa nos urget, ul censeaiuus Sanetum Episcopiim C ( 36, ubi cerie, cisi d-sinal maieria de qua ibidem
opus suum minime imperfeclum reliiiuisse; proeser- agit, miniinedesinit Episioia. Aliam similiicr n Cor.
tim vero cum necessilas plebis inforinaiida; alque xi, 51, ubi lieque Epistola desinii, neque maieria.
[xxvnj in totadversis erigendoe instaret, et tempus Alias (leinuin.quas imlicasse sufficiat, I Tiin. vi, 16 ;
prieierea illi defuisse non videatur ad opus perfl- iifiin. iv, 18; Gal. i,4; I Petr. iv, 11.
ciendum quod inchoavcrat, etiamsi illum operi ina- Quid aliud is^iturvidcri pussunt doxologisequoque
num posuissc dixerimus aimo tanluin 400, quoAlari- a Chromalio usurpilaiinConiuienlario suo,qiiem pro
cusinltaliamirrupil.Ciir vero inieger Commentarius lectionis usti exaravit, nisi quadani auimi sui et
ad nos usquc non veneril, nmi est qnid dicamus; ferveniissimoecharilatis effusionesinter scribendtim
ciim lolaliasanctorumPatrum aliorumqiieauctorum proIat;c,ad Dei et Domininoslri JesuCbrislilaudem,
vetcrum opera 3d nos pervenerint mulila; cumque prout aposioli Petrus et Paulns in suis Epi-tolis fac-
notiora sint, qnam ut hic explicari mereanliir, f.iia litaruni? El ali-i quidem exempla non desunt hnjus-
diirissima quaepost Chromaiium subiit Aquileia, lo- modidoxologiarum, eiiam ante fincm seu episiola-
tusque Aquileiensis ager, umle loriasse inlegra eva- rum, s-.-uiractaluum, seu sermonum, iu velerum
dere Cbromatiiscripta non poiueruni, sicuti neque Pairtimoperibus; uteaspropteveafacib-inicisigas san-
"
tot aliaquse pi-ociildiiliioreliqiieruntcscteriprsesules clortim eoruiiiduiii virorum animi inier scribendmn
qui eniii prsecesserunt, quique secuii siint. efftisiones,non vero loculionis aut scriptionis siinplt-
Sed quid de doxologiis, seu gloriflcaiionibus, qua: ciler concliisiones. Adeatur tanlummodo ejiistoln 1
iii fine hoiiiiliaiiini sive iraclatutim siiigiilorum le- sancti pap.-eClcmeniis ad Corintbios; ei ibidem do-
guntur? Inde nimirum, Fontaniniis pnesenim, nec- xologiae frequentes prscsto eruiit in toto illius pro-
non etiain De Rubeis, eruerc conati stmi, veri noini- lixa: episioloe cursn, nimiriim num. 20, 22, 38,
nis homiiias hasesse reapsc, sen in unum opus con- 43, 50, prseter alias duas in exitu epislohe, iiinn.
flatas, seu e$ opere jam exsiante dissecias, et adI 5S et 59. Apud Patres AposlolicosCotelerii, ubi vo-
praedicationis usum aplatas. Neuirum nobis arridet,, lumine I proslal boecepislolasanciiponlificis, \lleas
qui jam professi sumus reliquia hoecnobis videri iu- quoque eruditamnoiaiionemquocrem Iiancilluntrat,
legri iu MallhoeumCommenlarii, quem data operai el ibidem exslat sub iiuiii. 4, pag. 161, editiunis
saiictusChroiruuiusscripserii, ut afidelibus legereiur. Amstelodamensis 1721.
Nihil verodoxologise nos movcntfrequentius repeti- Sed aiiam hujusmodi doxologiarum usus ralio-
Uein fine cujuscumque tractatus, seu homilioe: uiii nem, quam conjeclando arguimus, in Cliromaiiono-
%& MJEFATIO EblTORiS. 470
siro afferre ^rifistai, qiioeprioreih tamen non exclti- A 'Quod autein ad hosce poslreliios speclat, pergra-
dit. Cumpropia fideiintnlectioue, ui anteadiciiim ium l est hobis liic memihissevivi omnigena erudi-
confiTiriatumque fuit, Commenfaiiunisiuimin Evan- lione I clarissinii, Stcpliani Ahtohii Moreelli; qui in
geliiimsancti Matlhanscripseril Saiiciiis Episcopus; < qiiadam ex erudiiissimis notatibnibiis [xxx] suis ad
quidiii doxologiashicatque illic posiierit, veluii ad < sancti Grogorii Agrigenlini Expldndlionem super
leciorein quoque admonendnm, ui ad singulas, aut EcelesiasleA i se G. ei L. Veneiis Vypisedilam pag.
pausam faceret, aut eliam (inem pro ea vice lectioni 42, sermonem liabens de cldusutis, seu doxologiis,
daret, hc, liimialectione gravatus, leciionis fructum iqiiibus veteVesPalres epislolas suas ac casterascri-
amitterel? El sanedoxologiaoa Chrbmatio usiirpatse pia coiicliirieVesolebaiit, vix aliler, inquii, id eos
iia siVnt'dispositsc, tii uiiaiii iiiicvet alVeV.Vmleeiioi fecisse, qiiam tinaJesu Clirisii invocaliove; raroTacia
suffiaeiis habeauir, et ut eariini hulla brdihein ser- nieniione Palris, et ranus Spiritus sancti. < At cx
ttonis ioieVcipial,aui maieriam scindal. Qrtiiiimmo ) quo (ita prosequitur) ex qno MacedOnIuslneresiar-
i:e materia quodammbdb schrdererur, [vxix] duplo) ches deiirare ccepit, et pravam impiamque illam de
el irropliftslOngibres, absqire iiila ihtermedia doxo- Spiriiil sanctb docliiham spargere institit; reciaman-
logia, fecit partes duas in reliquiis qiisc liabehius5 Vibus ubique sanctis episcopis, in coiisueludinem
Gommentirii shi; prioVehi ivempe, quoe ierliuml B paiilatiiii venit, ut caiiiolicSeprofessionis in.-iar li-
iractatnm irbsirum constiuiit, iibi dc ocib Beaiitu- bros quisque suos et orationes iiomiiiasque triiim
dinibiisjuxta ordiheiii saeri textus sevmoe.st, qiiaml dlvinarnm Personarum appellatinne concluderet. >
doxologiaprofeciociausil, sed iiiillainteVjeciavottiill In exempliimdeindeafiert clausulassanctorum Groe-
separate; aiieVamvero, qua lractatus nosteVdeei- coriiin Palrum Atbanasii, Cyrilli llierosolymitani,
Ihos quaVIuSconstat, qui est prscclara expositio) Gregorii Maziahzeni,el Basilii; ac demum concludit:
DominicoeOrationis, qnique doxologia quidem, sfc- < jiimhissiniilesclausulas passimlegesapud coeteros
ut et CSeieri,leVhiihatur, sed nulla prorsus inierji- Palres, qui hos consecuti sunt. > En igitur, inler
ciiuv. hos cseteros, ctiam Chromatium Aquileiensem qui
Verutti doxologije ipssc a Chromatio ustirpalae e fortasse eadem mente, et certe eadem ac illi fide.,
aliqnaiii ivosiramaiiimadveVsionemrequirunt. F.a- bis in doxologiis fragmentorum, qune supersunt,
rum alite Demii respiciiint, nulla Personarum 'facta a Commenlariisui in Mallbseuin, Spiritus sancti me-
peculiari mentiohe, iii illa iraciauis 15: per-eniens s minit. Atque hoec de Cbromatii scriptis, seu opus-
ad Deum qui ordniis precem audire consuevil,qui esl sS culis generaiim.
benedictusinsmcuta.Amen.AliaydiViguiilurad Cliri-- , Peculiarianunc qusedamciiucleanda veniunt, quoc
slum Dominum SMvatoVetn ivostrum, velut illaa G '-' appendicis loco haberi polerunt, ad ea proesertim
traieiavusl£: anie Domhiumac Salvatorein nosirwm, i queeFontaninus alque De Rubeh in suis Lucubra-
qui est behedictus"vhsmcula.Ahxen.Alioedemuin ett tionibus exliibuerunt. Atque, ne multis Lectorem
Patrem, et Filium, et Spiriium sauclum distinctee moremiir, ecce in primis Ceillierum, qui in Chro-
nominaiit: uti ea IVactaltis2: etdonis sancii Spiriiuss maiio rem animadvertila Tillemonlio prselermissam,
munerandi: per queinesl Patri, 'et Filio taus et glo- siciit etiam a Foniaiiino aliisque miiiime indicatain :
rin t/t swentaswculorum.Ariten; 'et alia quoque Irac- dignam lamen quoein auctore tanti ponderis, quarti
tatus 14 : aperle Dominus(JesnsChristus) manifes- iiimirum sseculidesinentis, Hieroiiymiamico, et di-
lat : mi esthbnor iaus ei glaria, una cum Spiriluu vinariim Scripturarum sludiosissimo, recensealur.
sancio, ante omniaswculd, el nunc, el semper, etinn 11cite, ail Ceillierus, l'Ilisioire 4e Judith, sans mar-
smcwlasmMoriim. Anten. Quid igituV sibi vult hocc c quer aucundoutesur 1'aulhenlicilidu livre oii elle est
doxologiarum diver>it.iS,in Sancio Chromaiio, at- rapportie. Ita namque scribil sanclus Cliromaiius
TJUBin una eademque ipsius «'criptioiie? Fortassee traclalu 15, num. 2 : < Nanisanclissima Judiih, cum
non ahs TBfuerit eoiijicere, id consulto faclum a magno mcerore pro populo csset afflicta, post solem-
sanctb Pi-ftsule,liifideies abeodem discerent varias lS. nitalem tridiiani jejunii, capite uncto et loia faeie,
in com- '- "
©
-glorifictHi&nVs foriniibvs, qiiibusetiam ipsi ita inleriioe afflictionistrisiitiam texit, ut simu'ato
inuiii sevinoneuierehttir, ctim niatime de rebus di- i- gaudio hclari hostibus videretur, elc. > Porro non
vffiis colloqtiercnlflr. M etiam ab eo faclum fuisse e unum tanlummodo, sed trii hic animadvertenda
=hohimmeritoarbitvatnur, ul modo fidem profitere- '- veniiint in Cbromaiii verbis, quse adversus pra-
lut unicoetleiiatiscoiitva stnltitiam paganorum, qui- i- sertim heterodoxorum placita faciunt; nimirum
bus circumdati adhnc lunc erant Christi fideles;; celeberrimoeillius viduoBsancliiudo pncdicaia, ve-
BiOdOfeivitirVvtis Filii adversiis hoereiiCosAVianos, i, ritas illius historiseasserta, el divina auctoriias libri
-quiiurrcfideniCaiiiolicamorppugnarenon cesSabant; l; Judith, qui ab hsereticis inter apocryplios poiiitur,
nVodotriiiitatis PersonaViim adversiis Sabellianos, i, dum in catholica Ecclesia libris Ciinonicisaniiume-
«fttorumerrores iiohddilied lempore pVorsusobso- i- ralur. Quidqtiiddispuient tbeologi aique{xxxi.j in-
leveranl: modo demuni Divinilaiis cliam Spirllus is terpreles, eliam inter Catholieos,de verborumet ac-
safteticonivaseiaie siia kxoTtoS,atque a Constanliho-)- tuum honeslate, quibus herois illaToeminausa fuit
politahogeiieralitmicilioiiiafti)atbs,a'nhd381, hsere-:- ut conceplum opus perficerei; quidquid insuper de
ticbs Macedonianos. rei gestse veritale, num scilicel commentumsit at-
271 S. CHROMATIUSEP. AQUILEIENSIS. 272
que parahola, pie quidem, sed sero eliam excogitala, A i animadvertimus, monent nosut de duohus aliis non-
ad erigendnm Judaici populi animiini in tribulalio- nibil dicamus, qui oequepro Canonicis ab hoereiicis
nihiis, pula Amioclii lempore, perferendis, an potius iioii liabenlnr, de Libris neiupe Sapientiw, aique Ec-
vera ac genuina prodigiosi evenius enarratio ( prout clesiastici.Sapientim liber a Chromatio nostro seniel
eommmiiier a Catholicis habetur), quocum(|iie tau- lanlum, inscriplis qusede eodem supersunl, cilalnr,
dem in loeo Judaicse hislorioe collocanda sit: hoc nimirum tractatu 10, num. 2; cilalur lamen veluli
profecto Cliromaiii nostri lesiimonium ad asseren- auctoriiatis divinoeet Scripturae sacras parlem con-
dam hnjus Judillimlibri divinitatem merito accenseri stituens : ail enim : « Perjurium et mendacium, di-
poterit lol aliis sanclorum Patruni scriptorumque vini judicii pceua riamnalur, dicentc Scriplura : Os
veterum tesiimoniis, quibus hacienus hujus libri quod mentilur, occiditanimam;t qimd seilicel legitur
deuterocanonici divinitas adversus hoereticos a ca- Sap. i, 11. Liber vero Ecclesiastici, non semel tan-
tholicis theologis vindicalafuit. tum autiierum, sed soepissimeab eodem Chromatio
Posl Jiiditha! mentionem, illico etiam Eslherem in scripiis quse habemus afferttir, semperque diviuse
Chromatius iiominat, dicens : < Similiier Hesther auclorilatis censetur; ul verba illius verba Domini
sanciissima.dum loia facie el capiie unclo, post iri- quandoque dicantur, quandoque eiiam Spiritussancli,
duanumjejimium inielligi arcgepotuit, Aman illuin B ] iil videreesttractalu 3, nmn. 5, traclaiu 6, num. 2,
populi sui inimicum nequissiiniim intereinit. > Ilunc alibique frequenier. Adeo verum est q»od Marchi-
Eslheris libriimcanonicis ascribnni etiatn lielerodoxi; niusinoperesu|iracilatoparte ii, arliculol6.de libro
septem lamen excepiis posiremis capilibus Vulgaise Ecclesiasticiasserehat; quod iuter deuterocanonicot
nostrse , a versiculo quarlo capilis decimi. Estheris i certe nullusest Scripturoe sacroe liber, cujus auclc-
niliiloininus hisloriam hoc Divino Libro eomprehen- rilali Palres suffrageiilur magis, lameisi publico
sam Luilicranoriim quidam alque Anabaptisia*, ut decreio Ecc.lesiauniversa iioiirium eam sanxisset.»
scribit vir clarissimus Joannes Franciscus Marchi- Veriimquidem esiChromaiinm nostrum existimasse
nius Dedivinitalecl canonicitate sacrorum Bibliorum, librum Ecclesinsticiauctorem habuisse Saloiiioiiem,
pane 11,articulo 9, tragoediam asserunl, el parabo- ut ipse frequenter scribil duin ejusdem libri loca
licain coiniiientaiiooem dignitale careniem. En ila- commeiiioral. Hujus vero sentenlise alii quoque San-
que Chromaiium Aquileiensem, qui riiviniialem si- ctorum Patrum fuerunt: nisi poiius dicamus, el
mul biijiis libri, el veritalem Esiheris historiseagno- Cliromaiiiim ipsum, et reliquos qui eodem modo
scil; iil proinde numerum etiam augeat corum qui, scripserunt Patres, ideo Ecclerinsltci librum Salo-
prseler libri canoniciiatem, veriialem quoque hujus nionis rii.usse, quia Libri illius auclor Salomonem
hisiorioe post Synagogam a primis Ecclesisesoeculis(C esl imitatus, etquia in Ecclesiasticononniilla quoqne
agnoverunt. Sed quid de septem postremis capitibus leguntiir, quoe Salomon ipse in suis, Prot'er6ionnn
liujus libri, quse odiosoadditamenlorumvocabulo ab pracserlim alque Ecclesiasleslibris, jam pridem do-
iioereticisappellamur, qii.eque ab eisdem inler apo- cuerat.
crypha scripta numeranlur ? Ex allalis Cbromalii ver- Ad alia nunc progrediamur, eodem, qui prius,
bis non immerilo deprcbendiinus, hsec quoque po- Ceillieroduciore. Desanclo Joanne Baptisia loquens
slrema capka.seu additumenla, ipsum agnovisse ceu sancius Chromaiius [xxxm] tractatn 1, num. 5, b;ec
ejusdem Esiheris libti parlein, ac proinde ejusdem habet: < Et baptizuvit quidem Joannes Dominum
Divinse cum capitibus prioribus auctorilaiis. Qnod ac Salvatorem uoslrum, sed polius ille baptizatus a
cnim ail, lola facieet capite uncto, poluisse Esiherem Christo est: quia ille aquas sanctificavil, hie aquis
a rege inielligi, minime eruere poierat cx primis sanciificaius est; ille gratiam donavit, hic accepil;
novemaut dccem illius libri capitibus, ubi nihil om- hicpeccaia deposuit, illeremisit.... Joanncs bapli-
uino de istius modi faciei el capilis prseparatione; smo egebat, quia sine pcccato esse non pnteral. >
sed eruil procul dubio cx addiiamentis ipsis quoe re- Duo bic, aiit eiiamtria in Cbioinalii verbis nolanda
spiiunl helcrodoxi, nimirum ex capile xiv Vulgalse veniunt: sancium Joannem Baptistam a Christo Do-
nostrse, ubi versu 2 legitur, quod, audiio Esther Ju-D; mino, juxia Chromatium, baptizatum fuisse; eum-
daicae[xxxii'jnationispericulo, ei volensad Domiiiiiiii i demqiie baptismo reapse indiguisse, quia sine pec-
orationes suas fundere pro salute ipsius, cum depo- cato esse non poterat; sive Iioc de peccalo originis
suisset hinnililalis causa vestes regias ...., pro un-- asserere voluerit.sive de peccato aliquo acluali quo
guentis variis, cinere et siercore implevit caput; unriei Prsecursor etiam Domini obstrictus esse potuerit.
sponie sequiuir, quod cum die tertia, postfusas ad1 Singula videamus.
Dominum preces, aditura esset rcgem, ut eum pro) Sanctum Joannem Daplistam a Chrislo Domino
populo deprecarclur, ideoque regalibusiterum indulaj bapiizatum luisse, aperte asserunt inter Paires Grae-
esset vesiimentis, prout in textu, capile v, 1, faciem i cos sanctus Gregorius Naziaiizenus Oratione 39,
primuin laveritsuain sordibus excapiie decirientibus s pag. 655, edit. Paris. 1609, el inler Latinos sauclus
iiiquinatam, el cuput ipsum, cxcusso cinere el sler-- Aiigu-tiiius Sermonc 2i)3, § 12, edit. Mauiinornm.
core, unguentis variis de more delibuerii, prottt ac- Negant tamen, aul sallem dubilant, santius Joan-
eedenlem ad regis solium rcginam deccb.it. nes Clirysostomus iu Maltbseumhomilia 12, sanctus
Qusede Jtidiihse atque Esiberis libris in Chromatio» Hieronynius in caput iicjusdem Maltbsei, sanctus
 273 PR,£FATIO EDITORIS. S7i
MaximusTaurinensis homilia 31, quse eslde Bapiis- A malris loquunliir, ut dubium nullum relinquant, quin
mo Christi, 3, pag. 92, novissimoeeditionis Ronia- tali sanctiiate liincidein fuerii perfusus, quce omni
n:e, aliiquc. Res est, qu:v in uiranique parlem ahs- anli(|iioeprrevariealionislabe prolinus ipsiim niunda-
que piaculo disputari potest: licel prohabilius for- veril. < Sancta crat anima Beati Joannis; el adbuc
tasse videalur, necnon Evangelico textui confor- in matris utero (iausa, veiiluraque in muiirium, quasi
mius, ipsum quoque Baptislam a Cbrislo Domino per experientoe sensum sciebat quoe lsrael iguora-
b.i|ilizaiiiin luisse stalim ac ipse cumricm baptiza- bal : > ita Origenes, bomilia 10 in Lucam : < Joan-
verai;uti maxime ex illis verhis cjusdcin Domini nes.... ille divina graiia adhue in uiero mairis im-
adBaptistam, sine modo, Mallboei III, 15, qiiibus pletus : > ita sanctus Cyprianusepisiola 73, ad Ju-
respondcrat ad Baptistam ipsum diccntem, Ego a te baianuin, prope fioeni. Concinit sanctus Athanasius
debeo baptizari; uti, inquam, e\ verbis illis non- sermone 4, conlra Arianos , sancius Cyrillus Hiero-
nuli Interpreliim deprehendmit. Partis interim afiir- solymilaiius catechesi 5, sanclus Ambrosius libro n
malivse, de bapiismalc a Joanne susceplo a Cbristo iu Lucam, sanctus Maximus Taurinensis sermone
Domino, post Nazianzenum atque Augustinum , as- 56, in nalali sancti Joannis 5 , pag. 554, praicitaloe
sertorem habcmus etiam Chromalium nosirum: edilionis, sanctus Gregorius Magnus Moraium li-
quod dixisse snfflciat. B bro lii, cap. 5. Oiiiiiiiiinvero sancloium Pairum sen-
At quomorioindigehat sanclus Joannes baptismate, sum de Joanuis sanctificatioiie in ulero lnairis ma-
quia sine peccalo esseuon polerat, ul ait Chromatitis? gnificeniissime cxpressit [xxxvj beaius Petrus Da-
Aliuri namque est haplizalum Joanuem fuisse; et miauus sermone 1, de sancto Joaune Ba|iiisia, iia
aliud baplismo indiguisse. Lex baplismi clirisiiani lnqueus : < Nemiuem umquam morlalium inlra ni;i-
nondiim tiinc lata fuerat: qiiinimu o, aiilequam lex lerna viscera sancUicaliim legimus, proeier Joannem
liiijiisniodia Christo dicerelur, Baplisla jam maiiyr Bapti.-tamei Jeremiam. Scd longe minor Jeremise
excesscrat. A peccato vero originis onines liinc Ju- sanelificaiio, quam Joannis. Ilie quidem in utero
dsei, seu per parenlum fidem in Venlniuni, scu eiiam malrissanclilicalus est, bic replelus Spiiilu Sancto
per circumcisionem, niuuriabaniur : tinde altero sal- fuisse coguosciiur. Mulio quippe excclleiuius est
tem ex hismodismundaium jam diu ftiisse Baptistam Spiritu saucto rcplcri, quam sanctificari. Ibi enim
aboriginali labe, quaminconceptionecoiilraxerat.ne- sauciilicatio emuiidatioiiem, hic replelio iuundatio-
mo negaverit.Quamquam,quisetiamdixeriiliiseisriein nem signat. Denique el Aposloli, qui maiiibus stiis
[xxxi\]indiguisse veleribtismodisJoaiiiiemBapti>iam traciaverunt de verbo vitoc, cuni Spiriiiini sanctum
ut a labe originis mundareliir, cum Spiritu snnclo accepissent de Salvatoris afllalu, vix qninquagesimo
reptelusfuerit adhuc ex utero malris sum,-uti Angelus(2 a Resurreclionis die ad illum graduin poluerunl per-
Gabriel Z icharite Pairi pr;Kiiuiiciavil, Lttcoci, 15? vcnire, ut dicerelur de eis : Repleti sunl omues Spi-
Nonnulli quidem saiicloriim Patruni dubitare visi ritu sanclo. Et licet Spiiitus sauctiis largiori lunc
stmt, mim ea sanciifleaiioiiisgraiia qua in utero cu- munere credeiilium cordu repleverit; hoc tamen
miilatus fuit Joannes, regeiierationis eiiam fueril; Joannes legitur in ulero assecnius, quod Apoi-tolica
qua nimirumabsierso originis vilio rcnatus iuChristo celsitudo lanriem longiori permissione poiuit obli-
sit, qui in Adamcarnalis concepMonislege morluus nere. > Itasancius Pelrus Damianus. Peccaio iiaque
erat. Inter hos est sanctus Auguslniis in epislola ad originis, quo inimriabaniur ilebnei, seu per liriem
Dardanum, 187, al. 57, niim. 31 et 52, necnon parciilum in Veniiirum, seu per circuiueisioiiem
sanctus Bemardns epislola 174, quse esl ad canonicos (qu;e duo Joanni minime defucroni), per sanclifica-
Liigduncnses,cujus etiam verba referre libel. <Cer- tionem pra-cipne in uicro niairis accepiam, inlVctus
tissime, inqnil, Spiriius sancius, quem replevii, ipse esse non polerat ctim a Chrisio Domiuo esset
sanctilicavii. Cselerum qualenus adiersus originale baptizanrius, ut bac de causa eo biptismate indige-
peccaium hoec ipsa sanctilicaiio valuerit, sive pro ret: ceriissimc enim constat, non pos-e quemquam
isio (r-anctoJoanne), sive pro Jeremia, sive quis sanctiiaterinniri, siinulqiie originali peccaio teocri :
alius simili prseventusest gratia, nnn temere dixe- I>Dei per gratiam ami>uin lieri, siniulqiie per originale
rim. Sanctifieaios tamen non dubitaverim dicere, pccc.ilum, iroe filium remanere; divinseiiaiura' par-
quos Deus saurtilicavit, et cinn eademsanciilicatione licipem fieri, siniulqiic diabolo mancipari. Ilsec fu-
prodiisse cx ulero", quani acceperunt in ulero : nec sins apud virum clarissiiuuiii Jaciriium Hyacinliim
reatum, quem in conceptione traxerunt, valuisse Serry, Exercitaliones,etc, de Chrisloejusque Virgine
iill.iteiuis horum natali jam donatam proepedirc, seu Malre, exercitatione 28, nuni. 10 el 11, unde non-
prairipere benediciionem. Attamen quis dicat: Spi- nulla eorum, quse dixinnis, mutuaii sunms. Ilinc fii
ritu Sauclo rcpletum manere adbuc filium nihilomi- Chromaiius noster Joannem Baptislam aiebat imli-
nus irsc, et si mori in utero contigisset, cum bac guisse bapiismale, quia sinepeccaio essenon poterat;
pleiiitiidine Spiiilus poonas luiturum damnatiouis? hoc illum neqiiaquara dixisse fnlendum esi, quia
Diirum e-t. Miuimclanien nu-im, hinc qniripiainmea Baplisiam originali inacnla adbuc ciederet inqu na-
senlcnliii delinire. > Iloecsanctus Bernardus. tum; sed poiins quia, ut homo, sine aliqua actualis
Plurimi nihilomimissancloruin Pairum adco proe- culpai labe iioii erat.
clare de^oaiinis Baptislaj sauctinealione in mero Neque hoc quidem sanctitati tanti viri adversatur,
875 5. CHROMATHJSBP. AftRtlElENSIS. 276
nequc pu§M( cum pteDtludine illa sancti Spiritvis,,A plina», qw* IUBCin, Aquilciensi ip;a Ecdesia, vigo-
quaui,inuteromatrisaccepU. * Excepio quippe ba- bat, frequeniissiiiias.aiinirum, immo eliam.fluo^iiwaj
piisnia.iis»twere(aicb.\t sanctus Augusiiuiis in En- fideUumconununionis; a qna, proh dolor ! lam longe
chiridio Qe Fide, Spe., et C.jfianfait>, cap. 64), quod absumus hodie non sine rei chiisuanse dcdecore, et
coii|,ta oriigtftale peccalum, douauim est . . , . bac vLiaispkitvialisdeirimeiito. < llocauieip, iiiquit, spi-
excepla magnaindiilgentia, uude iucipit Uomiwsre- ritaliter nobis prseeepmm esse debemus advericre,
novatio, in qua ^olvitur oainiis rcaius et iugenciatns ut pancm quolidiannm petamus: i.destpanem illum
et ariililus ; ip-a eli.ini vil.ac;e(eroejiiiniatioueuten- erjeleslemet spiriialem, qtiem quolid.ie,«J medelam
tis a'taiis,quanialib*t praipc-ileai[xxxvi] fecunditaie animoc, et spem oeiei-noesajutis accipi.ip.VtS, de quo
justitise, sine peccaiomm remissiupe non agitur, aii Dotiiiniisin Evangelio : Pa>m ctglesiis,carq t^eq
Qtvaniam fllii Dei quamdiu mo,rtaliloi:vivvini, cum est, qya-wego.dabo p;-ommidi hujus, vjla. El |iunc ergo,
niirte coiifligiint. Et quamvis de illis sit veraciler d/i- paiiein ftuoiidie pusuilare jubenjur : id,es,t, ul prscr
ctum,Que/guot SpitiJii Dei aguntur, hifilii sunt D,ei: siaiite Domiiii misericortiia,, quo,ii,diepaftein accU
sic tameu Spiritu Dei excitautur, et lamquam filii peve corporis Domini mereamnr. Ait enim sanctus,
Dei pioficiuul ad Deum, nl etiam spiiitu suo, maxt- Apostolus : Prabel auleui se ipsumhotno, ei sic de pane
me aggravanlo corruptibili corporo, lamquam fllii H B Dominimanducet,et de calice bibal. Et ilcriim : fj«i
liomimiiB qiiibusdam bumanis inotibiis deliciaiU ad manducatpanenxDoxainiindigne, el calicembibit, rcus
seipsos, ei ideo peccent. i Ego itaque a te debeobup- eri( coxporiset sanuuinis Uomiui.Uiule iipn iuiiiierilo
tiiuri, aiebat vir sanctissimus Joamies ad Jesmn seinper orare debenius, ut luinc panem cojilesiera
vciiieniem ad se, ut ipsius bapiisma susciperet: quotidic mereaniur accipere : nc aliqiio inierveiiiente.
Ego a te debeotuiptizari. < Ille aulem (snbdit idem peccalp, a corpore Domini scparemur. > Iia sanftiis
sancius Aiigiisiiiiusin superius cilato sermone 293, Cliromatius.
num. 12), illc autem quare diceret, Ego a te debeo Quotidianam, auf ccrle freqnentissiniam, corporis
baptixari, mundus ab omni peiiiius noxa, si uon in Domini siimplionem in nuire posjta.ninovimus apud
eo erat qnod (.anarelur, si non in eo erat quod muiVi fideles priorum Ecclesjoa sa?.cii|o.rqnvReimii liiur-
daretur ?.... Ego a te, inquil, [debeo baplizari : opos gicarum, et ecclesiasiie:u di^cipUfioescriptores ex
esl niihi, neeessarium esl mihi. Et h»c illi ibi proe- Gisccis aiquc ex Latinis Pauibus. muUa cpugerunt
'
siilum est. >Aique luec eadem verba sancti PnccurT lestimonia, (pioemarem inmc pvajslaittissi.mqm(UIII
snris exponens clarissimus Eslius, ita scribebat: in Oiienlali tiim in Occirieulali Kcelesia yigentem
< Eyo a le-tlebeo baptizari, id esl ablui, mundari a confirinaiit; maxime verq, quoud Laliam, |ii Eccle-
peccaiis. Ex quo bene colligilur, Joannem Baptistam C sia Romana, atque iu Mediolanensi- Ncmo vero
noii fuisse siue venialibus peccalis, juxia illuri alle- iiiius, quod sciamus, quidquaiu prQtuiit de Eeclesia
rius Joannis I, capile i: Si dixerimus quoniampecca- Aqiiileiensi, Meiiolanensi pioxima , eidemqiie • ac
tum non habemus, ipsi nos seducimus, et verilas »» caiieris omnibus Occiilpnlis, antiqiiitale alque cele-
nobis non ett. Unrie cl Augustinus Joannem vult britate iuiuime secunda. Ecce nunc itaque Cl|i ina,-
comprehcndi inter eos justos, qni non vivuiit sine liiiin uostrum, qui veluti tesiis novus accedit linjiis
peccatis. > En igiltir quid sihi velil Chromatius saiiclissimaevelerum s:eciilorum in Occiileiuedisci-
noster, duin asserit sanctum Joamiem Bqptibtam plinoe; quique niorem simul Eccles.ioest|a>(linc es,t
indiguisse baptismale Chrisii, quia sine peceato essei Ecclesioe Matfis nostrsc) nobis trariit, quarti ninii-
non poterat. Plnra qui forte cnpiat snper hac re, »d- rum jam labentis, et quinli ineumis sieculi, diccns:
cat, de saneto Joanne Bapiista deque rebus ad eum t/itemquotidie ad medelam animm, et spem mteptm
perlineniibns, scriptores tum catholicos, uiin exter- salutis accipimus; jieinque, ut prmslante Domini mi-
nos, quos indical benc mullos pro amplissima eru- sericordta quolidie panem accipere corporis Dnmini
diiione sua clarisslmus Panlus Maria Paciauriins ini mereamur; ac iterum, ul hunc paitem ccelestemquo-
prmlbquio ad suas De ettlm sancti Joannis Bapiistw> lidie Dicreimiiiraccipere : qu;e verba nonnisi morem
AntiquitaietChristianat, Romm1755, pag. 2 el 5. I procul dubio eornm designant, ad quos, vel pro qui-
B
Aliuil, el qnidem Isrtissimum, atque a-riilieatiooisi bus scribebat. Similia vidcns apuri Cyprianum de
pleniiiii argiimenlum, Ceilliero duce, nobis praebett Oratione Dominica, pag. 209 ejus opcrum editiouis
Chromaiius in ea Coinmeutarii sui parte, in quai Parisiensis Baluzii, qusc bic referre non pigei, et
Dominicam Orationem diserlissime aiqne piissimei [xxxvm] ut Ghromalium nostrum inlelligas in eo-
exponil, traclatu videlicet in hac nostra ecjitionci dem argumeiito paria cum lanio doclore sciipsisse,
14, niim. 3, ubi de pane nostro quotidiano disserit. el ut simiil adverlas, eamdem , quau liinc , pcrsecii-
Facta nempe dlstlnctione dupllcis modi, quo verbai tiooibus sa-viemibiis, in Canbaginensi Ecclesia vi-
illa DomiuicoeOratienis, Pitnem nostrumqyotidianum i gebai, disciplinam, in Aquileicnsi qiioque , tempore
da nobishodie, intelligenda sunt, habiioque sermone2 pacis , ac duobus penc a Cypriano sqeculis, in usu
de pane qiioildiano litteraliter aeceplo, et ad pr:e- perseverasse. < Hunc panem dari nobis quotidie po-
seiitem vitam snsieniaiidaoi necessario : cn quoinodo) slulamus, ne qui in Cbristo siiiniis, el enebaristiam
se converlit ad sensuin spiritualcm illorum verbo- quolidie ad cihum salutis accipimus , iiitercedenle
rum, fxxxvn] undc praciaram quoqup eruimus discj- aliquo graviore delicto , dum abstenti et npn eera»
277 PR^FATIQ EDITORJS. 878.
niunicantes a ccelesli pane prohibemur , a Cbrisli A \ siolam hancAugustinusscribebai,ex Chromalio ipso
cor|)ore separemur, ipso prsedicanie et monente : deprehendiiniis : bic enim locus fuissel sane oppnr-
F.go snm panis vitm qui de cwh descendi. Si quis lunissimusCliristiani populi edocendi snper iilroqne
ederil de meo pane, vivetin mlernum. Panis auietn, modo bonoris habendi sacralissimo eiicbarislioesa-
qacmego iledero,curo meaest pro swculieila. Quanrio cramenlo, seu quotidiano ejusdcm usu, seu potitis
ergo dicit in oeierinimvivere si quis erieiit de ejus interniisso. Unde apparei qiioiidianum prorsus, vel
pane, ul manifeslum est cos vivere qui cnrpos ejus saltem frequentissimum, uii asscrebainus, ibidem in
atlinguiit, et eiicbarisliani jure coiiimuiiicalionis niore positum, ahsqne ulla opinionum diversitate;
accipiunt, ita coiitra timeudum est et orandum ne ubi nnllis tanien Fideles ipsi removerenlur labefac-
diioi quis absicnius separatur a Cliristi corpore, ]iro- taix conscieniise stimulis, prout ex ejusdem Chro-
cul reinaneat a salute, cominiiiaiiie ipso ct dicente: malii verbis inlelligimus.
Nisi ederilis carnem filii hoininis, el biberilissangui- Seri numquid Firieles iili, qui quoiidie, aut sallem
nem ejus, non liabebiiisviiamin vobis. Etideo panem pluries in hebdomada, ad sacram mensam accede-
iiostrum, iri est Christiim , dari nobis quotidie peti- bant; iitimquid singolis quoqiic vicibus confessio-
mus, ut qui in Christo manemus et vivimtis, a sau- nem peccaiorum apud | cenitenliales presbyieros
ctifieaiione ejus et corpore non tecedamus : > ita B ] procmiltebanl? Ut bocquoque hic inquiramusCbro-
sancius Cyprianus. maiius ipse allatis verbis in causa csl, necnon Cy-
Dum ea lanien , qu;e rclulinuis, scriberet Chro- prianus, quoctim Chromalius concinit; ubi a
matius noster apuri Aqnileieuscs rie quoliriiaiia fi- mundis t.inliimmodo a peccalis Eueliarisliam sumi
deliuin communioiie , apuri Afros divus etiam Au- debere apertissime docent. Respondcmus iiaque,
gusiiniis dabat epistolas illas duas ad inquisiliones quod opcrosissiinum iilud sane fuisset; et jla quo-
Januarii, quoe ad anniim 400 referiintur a Maurinis que, ut procmtiliittidineFidelium commuiiicaniiiim,
illius operum edilorihus : ex qiiarum priore, quoe quolidiana illa Eucharisiioe,aut etiam frequentis-
apnd eos 54 cslal. 118, cap. 5, deprebemlimus, sima perceptio, nullateiius locum habere posset.
inier ipsos tunc probos piosqneClnistiaiiai viisecul- Quapropter confessionem illam, quam dicimus sa-
torcs, ac proesertim foriasse in Africanis regionibus cramentalem, Fideles illorum sa-culorum, qui quo-
degentes , varietaiem qiianidam senlenliaium obli- lidie, aui frequentissime eucliarisliam percipiebant,
nuisse circa quoiiriianiim Eucharisiici cibi usum ; mininie priemittebant; nisi aliquo peccato se ob-
varieialem latneii a lirie ac leligione , utraqtie ex strictos aliquando sentireiil, quod grave esset, aut
parle, profectam : dum alii scilicel qiiolidianiiiiitue- sallem grave esse formidarent, quodqne idcirco,
reniur, velnti necessaiium in dies singulns .-ininioe £ noiinisi babita confessione sacrameiitali, et peeni-
,C
pabulnm ac mediiamen ; alii non quolidianum po- leniia accepta, esset expiandum. Iloc iiimirum vi-
tius suaderent, quoniam, uli aiebanl , elicjendisunl denttir inniicre ijisa Cliron.alii, quoe[XL]relulimus,
dies, quibus purius homo continenliueqitevival, quo verba, ubi aiebat: < Unde non immeriio semper
ad lantumsacrameniumdignius accedat. Pulcbrc al- orare debemus, ut bunc paiiem rcelestem quotidie
que apposiic, de more suo , qiiscsiioncm diremit mereamur acripcre : ne ali(]tio intervenienie pec-
sanctus doctor, parles ambas in concepto proposho calo, a corpore Domiui separemur.i Debemusscili-
commendans, alque ba-c srrihens, (|iise hic re- cet semper orare, ut qtiotiriie munda sit conscienlia
ferre, pro rei de qua agimus graviiate ac riigni- nostra, et sic quoiidie coelesiem paneni mercamur
tale , non injiiciindum fore lectoribus neque pror- accipere; ne aliquo interveniente peccato quod a
sus inuiile arbilraniur. < Reclius, in<;uil,[xxxix] divina gralia nos separet, a quotidiana illa parlici-
inier eos forlasse quispiam dirimit liiem , qui palione absiinere debcamus, quoad nempe purga-
monet ut prsccipue in Cbrisii paee permaneant : tionem Peccati cominissi per posniteniisesacramen-
faciat auleiu unusqiiisque quod seciinriuni fidem tum conseqiiamur. Conlerauiur cum his Chrouiaiii
siiam pie credit esse faciendum. Neuler enini noslri etiam Cypriani verba quoeaddidimus. Miuora
eorum exbonorat corpus el sangiiineni Domini, sed T- V igitnr peccala,'quoe pro nalurse imbecillitale quoli-
saliilierrimiiinsacrameiilnm ceriaiim honorare con- die fere siibrepuiil,quseque venialia appellamus, et a
lendunt. Neque enim liligaverunl inier se, aut quis- quibus nec justi ip^i spectalxque vinuiis viri iniiiiu-
qnam eorum se alteri prseposuit, Zacbseuset ille nesprorsusevaduni; ba-c, iiiquain,non inipediebant,
Centurio, ciim alter eoruni gaudens in rioiiiuiiisnam quciiiadmodiim neque hodie impediuni, qtiominus
susceperil Doniinum, alier riixerit, Non sum dignus Eiicbarislia quolidie, eliam absque prscmissa sacra-
utinlressub teciummeum: ambo Salvalorem liono- mentali confessione, sumerelur : hisque exjriandis
rific.mles diverso et qnasi coiilrario moilo : ambo sat erat, si.uli est etiam hodie, vel privata iqud
peecatis iniseri, ambo misericordiam consecuti.... Deum humilisque confessio, quse maxime elieieba-
Nam et ille honorando non auriet quotidio sumere, lur ante sacramenli parlicipationem, tum a laicis,
el ille hoiiorando non audet ullo die proetermiitere. tum a clerieis et sacerdoiibus ipsis in precibus illis,
Iloec sanctus Augiisliims. Nibil vero apud Aqui- qu;e (unc idcirco appellabantiir preces sub silenlio;
leienses liujusinodi discrepantise oborium fuisse seu eliam in publica quadam generalis confessionis
Cliromatii tempore, id esl eodem circiler quo epi- et pcenitudinis formula, cujus hudie quoque in prece
«7» S. CHROMAHUSEP. AQUILEIENSIS. S80
illa solemni, Confiteor dicta , et anle Euchari-. A grave esset, aut sulletn grave esse [ormidarent, prout
stiaosumptionem semper adbihila, viget inslitutio. superius asserebamus. Alquc hoec de insigni Chro-
Diximus porro antiquos Fideles, quolidie, aut maiii loco, ubi quotidianwaul certe frcquentissimoe
ceiie freqiientissime commiinicantes, non consue- Fidelium Cominunionis, eo leni|iore in Aquileiensi
visse confessionem sncramentalem proemiltere, nisi quoque Ecclesia vigenlis, sermo habeliir.
aliquo peccato se obstrictos aliquandosentirent, quod Texlum nuiic alium saucti Chromatii nobis inrii-
grave cssel, aut sallem gruve esse formidarenl. Hoc cat Ceillierus, qui ad matrimonium pcrliiiet; cujus-
vero ut comperiius arihiic fiat, alium ejusdem Cy- que propterea hoc loci meminissc leges qua-dam ci-
priani superius landati lociimafferimus ex ejus libro viles super matrimonii argumenlo, quse procteritis
de Lapsis, pag. 186 prsccitaloeeditionis. Eos hic ob- hisce annis in Gallia coiiditoc.atque linc qtioque mox
jurgans sancliis episcopus, qui nimia quorumdam allaioe, non sine gravissima religionis injuria et bo-
minislrorum faciliiate ac benigniiate decepti, Eu- norum omnium inriignatione oblinuerunt, nos quo-
cliarisiiam accipere non verebantur absque pronvia dammodo impellunt. Texlus itaque esthujus modi.
ac publica pcenitcntia, Iicet recensessentin Deciana < Ipse enim (Dominus; ait: Quod ergo Deus con-
persecmione aut sacrifieii aut libelli publico alque jttnxit in unum,homo non separet aperle [XLII]de-
immani facinorc polluti, quique a diaboti aris, ut B monslrans, eum conlra Dei agere voluniaiem, qui
ipse aiebat, revertenles, ad Sanctum Domini sordidis malrimonium a Deojunctum illiciia divortii separa-
el infectis nidore manibus accedunl; illos e contra tione temerare proesumpserit. Unde non ignorenl,
pag. 190 niirifice laudat, < qni quamvis (en verba quam grave apud Deum riaiunationis crimen incur-
illiusdigna nolatu) qui quamvis nullo sacrificii aut rant,qui per elTrenatamlibidiuis voluptaiem (absque
libelli faciuore constricii, quoniarn tamen de boc foruicationis causa) dimissis uxoribus, in alia volunt
vel cogilaverunt, hoc ipsum apud sacerdotes Dei transire conjugia. Quod idcirco se credunt iinpuue
doleuter et simpliciter confitentes, exomologesin committerc, quia humanis et soeculilegibus id virie-
conscienlise faciunl, animi sui pondus exponunt, lur pcrmissum, nescientes in hoc segravius ac ma-
salntareiii medelam [XLI]parvis licet et modicis gis delinquere, quia htimanas leges divinis prscfe-
vulneribus exquirunt. > En igilur graviora, ct maxi- raut; ut quod illicitiim Deus esse consliiuil, ideo
me publica, delicta, quoc a Communione arce- licilum credant, quia ab boinine sit libere permis-
bani, donec confessione, et pocuitenlia etiam pnbli- sum.i lla sancius Chromatius, tractaiu in hac edi-
ca, pro eorum graviiate, pnrgarentur; cn leviora, tione 10, num. 1. Duas habel paites hic textus :
eaque etiam occulta, qu;e Communionem quoti- primam nempe, in qua simpliciter exponit Cbroma-
dianam miuime impediebant, sed de quibus nihilo- G iins Servaloris nostri docirinani Mallhseiv, 51, 52 :
rainus, ob rei moiueiiiiiui ct ob lcmporum acerbita- Ego autem dicovobis: quia omnis qui dimiserit vxo-
tem, sibi qiiaiuloqiie Christiani illi anxio animo rem suam, exceplafornicalioniscausa, facit eam mm-
metuebant, ei quorum causa tine exomologesi con- chari; alteram vero, in qua eos arguit, qui huniana-
scientise ad Communionemaccedere non audebant. rum legum proelextu, divinam constituiiouem de
Sed aliud ad eamdem rem illusirandam prsesio conjugii religione solvebant, quique inde eiiam cri-
esl moiiuinenlum, quud ad ipsam Chroinalii nosiri mcn suum augebant, quod ieges huinnnas divinis
spectat setatem ; ideoquc minime proclereundum. sanctionibus anteferrent.
Apud divum siquidem Augiistintim, loco superius De priori bujus lextus parte nihil esi quod dica-
reiato epistolx"ipsius ad inquisitionesJanuarii, pars mus. Tillemontius enim, atque post eum Foniani-
ea Chrisiianorutn, quoe quotidianum eucharistioe nus, et novissime quoque Ceillierus animadvcrie-
usum commeiidahai, adversus parlem alleram, quse ruut, nequaquam Chromatium ibidem i(a locutum
non quotidianum potius , uli vidimus, suadebat ; fuisse, ac si uovum nialrimonitim, dimissa uxnre
pars ea, inquam, ex communi proctil dubio tunc vi- adultera, contrahi posse existimaret; sed Evange-
gente probaiaque doctrina, in sentcntise suse favo- listoeverbis nihil ipsum addidisse, nihil super hae
rcm aiebai, quod < peccaia si tanta non sint, ut ex- " re senlentiae su;e protulisse, hac qusesiione, de ma-
cominunicandiis quisque judicelur, non se debet a trimonioob adulterium.si lubeat, dissolvendo, non-
quotidiaiia medicina Dominici corporis separare ; > dum foriassc tunc excitata. De altera vero parle
quod propterea dc gravibus tantum , letalibusque, nonnihildicamus oporlet, postquampostremisGallo-
uli vocant, peccalis intelligi debet, quoesola confes- Italse domiiiationis legibus temerala matrimoniisan-
tionem sacramentalem exigebant, et pro reatus ctitas fuit. De antiquis, seu romanse reipnblicce,
modo poenitentiain, ut quis ad eucbaristiam acce- seu Romani imperii legibusloquebatur sanclus Chro-
dere posset; unde fiebat, quod quotidiana illa Com- matius, dum scriberet: Quod idcirco se credunt im-
munio necessario interdnm a Cbristianis illis intcr- pune commitlere, quia humanisel swculi legibus id
mitti deberet, qui peccalis hujusmodi essent ob- videlur permissum. Haeporro leges, ut norunl Ro-
noxii. Liberc itaque Fideles antiqui ad sacram Com- mani juris perili, matrimonii solulionem permitte-
munionem , vel quotidie, vel certe freqoenlissimc, bani, exempli gratia, ob moriem quoque civilem,
accedebant absque sacrameniali confessinne, nisi seu fictiliam, unius partis, qualis intercedere dice-
dliqiw peccalose obilriclos altquando sentirent, quod baiur, ubi qiiis in captivilalem scu serViiuiemredP
281 PRJEFATIO EDITORIS. 5B8S
geretur : permittebant etiam ob deportaiioncm, A sanctus Jusiinus Martyr Apologia I, num. 15, [XLIV]
quasi deportatus effecius fuisset servus poana!.Per- pag. 52 editionis MaurinoeParisiensis 1742, allaia
niitiehanl insnper mairimonii solulionem per inii- prius Evangelica illa lege Mallb;ei v , 32, et xix, 9:
tuum parlium consensuni ; quoe soluiio fconagratia Quiducil repudiatam abaltero viro, machaiur, seit.ut
fieri dicebatur,ad distiiictionem aliarum solulioniim Vulgata nostra babel, Qui dimissam duxerit, adulle-
qiisedicebanlur fieri ex causa. Cum leges hiijiisinorii ral, sive mmchaiur , aperie scribere non meluebat,
ab eihnicis domiualoribiis [XLIII]condilas, qui Deum quod < eiiam ii, qui ex lege hmuaii.i duplex matri-
nnn noveranl, invenisset chrisliana religio in uni- monium ineunl (id est, qui , prima dimissa uxore ,
verso Romano imperio vigenies, chrisiiani gregis alleram ducunt, prout leges illoeRomanorum per-
moderatores in eo procul dubio toti fiieriinl, ut qui mitlebant).... peccatores sual apud magistrum nos-
Chrisio nomen dabant, civiles lcges mairimonia re- Irum. >
spieientes insuper haberent, divinamque indissolu- Ex his itaque intelligimus priorum sseculorum
bilis malrimonii originem ipsi intuereniur, novo Chrislianos,ex geiitilitate factos, et jam diu Romanoe
etiam, ea ipsa de causa quia solvi non polesl, Sacra- legislationi assuelos, apprime edoctos a suis pasto-
menti honorc a Christo Domino cumulaium. ribus fuisse de cbrisliani inatrimonii digniiate , ac
Corinthios piopterea , qui ex geutiliiate ad Eccle- B de prfficipuisejusdem legibus , quoecerte cum legi-
siam veneranl, en quomodo super matrimonii vin- bus aut Romanse reipublicoe aul impcrii stare non
culo ex Cbristi Domini doctrina , contra ac civiles poterant. Jam satis igitur apparet, quid sibi voluerit
eihnicorum leges permilterent, monebat Apostolus Chromatius nosler, dum suoeaetatisadmonerel Chris-
i Cor. vn, 10, 11: lis, qui malrimonio juncti sunt , lianos , quam grave apud Deum damnationis critnen
prwcipio non ego , sed Dominus, ttxorcma viro non incurrerenl, qui per effrenalam libidinis voluplaiem ,
discedere: quod st discesseril, manere innnptam , aul dimissis uxoribus, in alia volebanl transire conjugia;
viro suo reconciliari. El viruxorem nondimiitai. Ilinc el hoc idcirco se credebant impune commitlere, qnia
ad Polycarpum scribens etiam marlyr Ignalius in humanis et swculilegibusid videbatur permissum; ne-
sua epislola genuina num. 5 , apud Cotelcrium Pa- scientesinhoc se gravius ac magisdelinquere, quia hu-
tres Apostolicivol. II. pag. 41, supra ciiala- ediiionis manas leges divinis prwferebant; ut quod ilticiium
Amsteladamensis 1724, iia prsecipiebal: < Sororibus Deus esse consiituit, ideo licilum crederent, quia ab
meis dicito, ui Dominumament, el maritis contentae homine fueril liberepermissum. Ilic autem iinuiii an-
sint carne ac spirilu. Simililer et fralribus meis noture prelium operis exMimamns : niuiiritm paulo
inanda , iu nomine Jesu Cbrisli , diligant conjuges anle qnam hoecChromatius pro Aquileiensibus stiis
suas , sicut Dominus Ecclesiam .... Decet vero ut' J scriheret, eadem Mediolani docuisse gregem sibi
sponsi et sponsse, rie scnlenlia episcopi conjugium creriilum cliam Chromatii amicum , ejusdemquc uii
faciant; quonuptise sinl secundum Dominiim.et non peihibeiur ad episcopalus apicem iniliatoiem , Am-
secundum cujiidiiatem. > In hanc posieriorem Igna- brosium episco(>um, quoad easdcm Romanas legcs
tii sententiam en quomodo elegnntcr scripserit eiiam ad connubia pertinentes ; quse, procter ea quse supe-
Tertullianus libro n ad Uxorem, num. 8: < Unde rius memorabanius , hoc quoque conira divinam le-
sufficiamus ad enarrand-im felicilalem ejus matri- gem habebanl , ut adulterii judicio non lenerelur
monii, quod Ecclesia conciliat, et confirinat oblatio, conjiigaliis cogiioscens soluiam , quamvis adullerii
et obsignat benedictio , Angeli reiiiiuliant , Pater crimine damnarelur conjugata siduium adniiitens.
ratum habel? > In Conslitutionibusauiem Apostolo- < Vos , inqiiit, monco viri, maxime qui ad gratiam
rum, vulgo ClementisRom.mi,sed veteribus illis qui- Domiui tenditis, non conimisceri adulterino corpori
dem , el sna auciorilate proeditis, hscc A|iostolorum .... Nemo sibi blandiaiur de lcgibus hominum. Omnc
nomine dictata de mairimouii nexu indissolubili ha- stnprum adulterium cst, nec viro licet quod mulieri
bentur libro vi, cap. 14 , apud ciiamm Colelerium non licet. Eadem a viro, quacab uxore, debetur cas-
Patres Aposlolicivol. I, pag. 316 ejusriem editionis. timonia. Quidquid in eam , qnsc non sit legilima
< Signilicamus vobis .... inatrimoniuni lcgitimc con- J) uxor.commissum fuerit, adulterii dainiiatur crimine.
trahendum: t.ile enim culpa vacat; quia et a Domino Ergo advertistis quid debeaiis cavere , ne quis Sa-
aptalur uxor viro .... Non ergo post nupiias liceat cramenlisse iuriigniim prsebeal. «IiaSanctus Doclor
ejicere inculpaiam .... Nam Dominus dicit: Quw de Abrabam lib. i, cap. 4, num. 25, qui liber, juxta
Deusjunxit, homonon separet: Uxor quippe,ronsors Maurinoseditores, exaratns fuit cirea aniiiiin 587 (a).
est viloe, ex duobus in unum corpus a Deo adunaia: [Alque ha*c quidem ad Chromaiii noslri illusira-
qui autem unum rursus in duo dirimit, hosiis est tionem sulficitml, ineoqnod demairimonioChiistia-
creationis Dei, el divinae provideniioeadversarius. > norum scripsit, accepia ex leciione Evangelica ,
Hinc et priiicipibus ipsis paganis, christianae religio- quam explanabat, occasione. Pltira nihilominus ut
ni , infensis , Chrislique fidelium insectatoribus , hic addamus rei gravitas exigit, necnon limor quo-
(a) llic in editione quam recudimiis.secunriis curis lineam nltimam quoedesinil in verba , exaratus fuit
inierclusa siint, sine iioiis pigiuaruin, quaiuor folia, circa annum 3s7 , addenda sunl quae sei|uuniur. >
qiiorum in priini froute noiula hsec habeiur: < Pa- Quam superfaelaiionem uncinis iiicluilimus. EDIT,
RfnoeXLIVpra-.fatibni?ad sauCUimCliroiiirftiliiii,po5t
f§5 S- CIlROpTjIJS EP. AQyjLEJENSIS. SS4
qiie, qnqd ex mcmorata, ciii obnoxii liiiiinis, Gallica A serum Ecclesiapsgpculj},ip Rpmaniim imperium bar-
legjslatione nonnulli adhuc decipiaiiiur, ut prjncipi- barornm agnijnibus, necuon ingriientil.uissiniul ubi-
biis chrisiianam religioneni colenlihus, et fidemca- quelerrarum calaniiiaiibus, moriiin illacastilas. quae
tbolicain prpflientihus, in calbolicorum siibdiionini fidejes actatis proetcrit;e distinguebai, desiderata
malrimooia ius asserant, quod sihi Romanorum fuii,et malrimqniorum maxiuie saiictilas l.-.liefaciari
leges vindicabanl. Argiimenliim igiiur ul prosequa- hac alqne illac ccepil, ut jiropierea episcopi perprr
mur post allata vetcrum leslimpnia , quibus curam bem pqnsiitiiii conquercreniiir de yiolalis soper hac
ostendebamiis magrstrorum noslrprum in erudiendis re Evangelii legibns, et Romani pontifices non seniel
fldelibus quoelex divina doceret contra ac liiimanoe debiierintaposfolico rohqre pro divina lege de matri;
leges paganorum dc re connubiali sanxisseiil; ani- nioiiioriiniinriissolubii flrmitale pugnare. Ecpeigiiur
marivertere primo juval, nulla, quod sciamus, trium vel abinitioquinti saeculiExuperiumepiscopiimTolp-
prinrum s-.ecnlorum,ct qnaiii quoque adulti, exsiare sanumrequircntem sanctum Innoceniiiimpapani Pri-
exempla,qu;e chrislianuin uliquem oslendant, qni mum, quid de hiscenseri deberel, qni, inlerveniente
sciens ac volens vigore legum sseculariumquas supe- rcpuijio ab humanis legibus permisso, alii se matri-
rius memorabamus, ac proinde captivilaiis proetextii, rnonio copiilariint : et ecce Romanum ipsuin ppnii-
serviiutis, deporlalionis, iiuiliiiveconseiisus, conjugii B ficem eidem ad hoc posiulatum in hocc verba re-
seiuel, ac lcgiiime cbristiano more inili soliitionem spoiideiueni episiola 6, cap. 6, apud Coustaiilium
feeerit, autteniavcril.iiovumqne inire proesumpserit. Epistolw Romanorum Pontificum, cpl. 7J4, 795, quoe
Fabiolam quidem Romanarum mulieruni nobilis- epistola referlur ad aiimim 405. < De l]is eliam, in-
simam prodit sancins llierouymus cpisiola ineditione quit, requisivit dilectio tu.i, qqi iniervepiente repu-
V.rilarsii 77, ad Oeeanum, que sub finem saeculi dio, alii se matrimonio copularmit. Quos in titraijiie
quinii, riimissocriminosissinio viro, alteri, eo super- pnrte adtilteros esse manifestum est. Qui vero vel
stiie, nupserat, earumdem simililer legum mundana- uxore vivenle, quamvis .disspciatum videatur esse
rIIin favore, quse id perniiltebant : < quia, inquit, coiijogiuin ad aliam copulam festinaruiit, ncqiie pos-
pcrsuaserat siiii, cl putabat a se virum jure dimis- sunt adulieri non viderj, in lanium , ut eiiani hoe
siiin, nec Evangelii vigorem noveral, in quo nubendii pcrson:e , quibus tales conjuncjoesun.t, etiam ipsse
universa causalio, vivenlibus viris, feminis ampu- arinlierium commisissc viiieantur, secundum illud ,
tatur. > Sed hic Fabiola; lapsus, ex igiioramia potius,, quod legimus in Evangelio : Qui dimiserit uxorem
qiiam ex animi pravitate ortus , in Ecclesiaj landemi siiam, el duxeril aliam, nicecbaliir : Simililer et qui
rediit ulililaiem, ob publicam hujus feminoe,solem- dimissara duxerit, moecbatur, e,t ideo omnes a com-
nemque |i(eniteiiiiam lola spectanle Romana urbe: C (_ munione fidelium abslinendos. De parentibus auiem
peractam, de qua tam proeclare sancliis doctor in ci- aut de propinquis eorum, nihil lale slatui potest,
laia epislola post illius decesstim scripla, quoc adI nisi inceiuoics illiciti consoriii lnisse deieganiur. >
annum perliuet 599, ubi eiiam de Cbrislianorum con- Doctrinam hanc procdicaverat paulo pririein etiam
nnbiis ea occasione verba faeiens respectu legumi divus Augusiinus in libro de Bono Conjugati, cap. 7
Roiiiiiiarnm, cclebre ilturi protulit, quod neiiipe; et 8 (qiiem librum juxia Maurinos editores scripse-
super hac rc, < AliaesuntlegesCiesarum, aliai Gbri- rat anno circiter 401 ); et boc menlione facla qiio-
sti; aliud Papinianus, aliud Paulus noster proecipii.>i que jurium geniilium, qu;e aliter se habebani ac
Abusus itaque aliquot in chrisiianorum matrimo- Evangelica dictala. < Iniervenieiite, aiebal, divortio,
niis serius, ul videtur, irrepserunt: et Chromatiuss non aboletur illa confcerierationuptialis : iia ul sibi
nosier am piiniiis, aut ccrle e primis videri poteril,, conjuges sini, etiam separati; cum illis antem adul-
qui eorum meminerit, eosque objurgaverii, qui illa- lerium commitlant, quibtis fuerint etiam posi snum
rum legum favore, in casibus fortasse ab eisdem me- repudium cojiulati, vcl illa viro, vel ille mulieri. Nec
moratis , impune credebant se possc uxores ilimit- lamen nisi in civiiale Dei nostri, in monie sauclo
tere el ad nova conjngia convolare. Probabililer inii cjus , talis est causa ctim uxore. Cscterum aliter se
banc senletiiiam aliqui facillime liinc ruebant, quiaa P ] iiabere jura geniilium, quis ignorat, ubi interposiio
velusias illas Ieges , ab eihnicis principibus olim1 repudio sine reatu aliquo ultionis hiimaiia-, et illa cui
dicias, neuiiqnam abrogatas a Conslaniino Maguo o voluerit nubit, el ille quam voluerit ducit. > Iriem
aliisque chrisiiaiiis imperatoribus viderant; ininime e sacctus dpctor libro n de Conjugiisadullerinis,ca\>. 8
interim altendentes, nihil posse Ieges liomiuuin ari- (quos libros scripsil anno Cbrisli 419, ut iidem an-
versus legem Dei, simulqne yetcres leges ipsass noiant Maurini editores) idem, inqnain, sanctus
humanas mairimoiiium respicicntes, quoe sub chri- i- Aiiguslinus eos redarguebat Chrisiianos , qui uli
siianis imperaloribus aribuc vigebanl, eos ttinc lan-i- aiebat, < potins elignnt maximeque in hac causa (de
tum afflcere, qui paganis superstilionibus erani im- i- qtia luuc scilicet disserebal, craKjue de repudio
plicaii, qnique diu jost Ecclesia; pacem in Uoniano o uxorum ob adulteriumj potius eligunt, maximeque
imperio, tum Orientis, tum Occidentis, et auctori- i- in hac causa, mundi legibus subriiti esse quam Chri-
tale, el nnmero valuernnt. sti, quoniamjura forfinsia n.on eisdem, qqibus femi-.
Teraporis prqgressu , ct frigescente christianpc se nas, pudiciiioenexibus viros videntur obslringere. i
instiiuiionis fervoie, irruentibus eliam, quinto pr;v- El libro ide Nvpliis, et Concupiscentia,cap. 10 (q^ui
2^5, pR^UATIQ EDJTORIS. 286
liber ad,eujngcm annum nnper. ci(amm,pertinet iis-1 \ nqlla posset humana constitntione dissolvi. Videas
dem auclp.rib.usMauriqis)de rep.udjqIflqwensob uxa: depium rcligionis slaliilis et catholicre fidei rcgulis
ris. sterililalem, i,ta dpcebat. < Hoc cvistodillir i« imponi sUentiumiegibus soeculi,el Pontificis auclo-
CAiisfoe{ Ecclesia, ut vivens cum yivenie ip seter- ritatc illegiiiiiiaii)jiidjcari, quod illse probabant.
ntim nullo d.iyorlio separalur. Cujus sqcramenti Aliuni casu-malia procellabarbaricaobailit postea
laqta obseryatio est in civitate Dei nostri, in monle apostolicu;seri.i,sancto Leone MagnoPonlifice. Iloec
sa,qcioejus, h,ocest in Ecclesia Cbrisii, qtiibnsque Altilaoa c|ades fuit, quam subiit Aqnileia, urbs Ve-
fidelibus cpnjugatis, qtti siue dubio menibra sunt neli;e princeps, anno 4o2, unde Aqiiileiensiummul-
Cbrisli, ul, cum filiorum procreandorum causa tilpdp iu capiiviiaiem a Barbaris abducta fuit. Quod
vel iiubani feminoa, vel ducantur uxpres, nec fecit supra Fpiiuiiius ex facullnteLegum mnndaiia-
slerileni canjugeni fassit relinquere ut alia fecunda rum qb captiviiqtetnUrsoenxoris, boc sibi faciendum
ducaiur. Quod sj quispiam feceril, non lcge liujus. pqlarqpt Aquileieusesquoedammulieres, quse viros
sreculi, ubj intervenieule repudip sine criiiiiiie cpq- sups paptivos hahebant; ut scilicet solimdine co-
cedifur C|imaliis alia cojiu|:treconnubia..... scd legfj geiite, iicciipiiyelerum eiiam legum snffragante fa-
Evangelii reus erit arlulterii; sicu^ eljam. ilia, sj vore, aliqs ^ibi iiiaritos loco.captivornra cqoptarenl;
altcri nupserit.» ]B qpqriiih (auicn noiinulli, slaiu rerum in roeHoracon-
Non splum autem reri.ucJii abusum, nqvumqueinde verso, j-eniearunt,et uxores suas, licet aliis conjunc-
conjugimn,, seu qdnlterii, seu sieriliiatis causa, ex Iqs viris, repetebant. Novilas procnl duhio lnijus
soeculilcgibus licituni sibi facicbanl iqterduni infir- casus in Aquileiensi Ecclpsia, raiione eiiam circum-
nii qujdam in fide, malcque morati clirisliani; sed a4 sbjntiarum, elfecii, ut sanctns Nicetas, qui tunc Aqui-
novas etiani nuptias earumdem legum siibsitlio, leicnsinni erat episcopus, sedcm apostolicam sibi
quauijoqiiecpjivolabant, si altcra ex partibus,iij cap- cpiisuleiidam proponerei. Iloc aiiicin fecit, tiim per
tiviialem,(hiperetur. Accidit et hiijusmodicasus su; Adepdatum Romaiisp Ecclesjscdiaconuni, qui lunc
jterius ciia,tQsanctq papocJnnpceutiq, uti co.|ligiinu.s, Aquileiseariepit; tpm eiiam per episiolas suas , aut
ex ejus cpistoja apnd Coustanlium56, cpl. 9,09,910,, aliud scriptipnis genus, uii cpnjeclandp propugnayi-
quoeepistplajibidein incerfi(emporis(Hcitur,lice| ap- mus cqm ije Nicelaescriptis agerenius.
curaiius fprtojsssiitcer.Hat\iii dici debueri|, ph indj- Qnid vepi sanctus Lep papa resppndii? «Quia nq-
caluni ibidem procellwbarbaricmletnpus, id est, ut vinius scripltini, inquit sancuis Ppnlifex, qqod Deq
vjdelur, Italjucab Alaricpiuyasiqnem, e.1 Rpiiiaiije jungitur nmfier viro; et iterfini praeceplMinagnovi-
urbis direpiioiiem, queefjua;;ca!aini(ales anno 4Q0et nijis, ut quod Deusnnxil, homonon separet: neccsse
410 coniigeruiit, et post quas epislola i|la ytjr.isinji-'C est ut legiijiiiarurn fcedera jiuptiarqni rgdiniegranda,
litor data fuit, ob casum ea occasione fapile f|8fupi> credamus , et remotis iqalis, quoehpstilitiis intulit,
En autein quoniodosanclijs Popfifex super hac re uiiiciiique hoc, quqd legitime haljuil, rpjppiieiur;
scripserit cuidani Prp.ho, qui vir in aueioriiaie ssp- omnique stndip prqcur^jidun) qst, iijtrecipiat unus-
culaii coiisiiiuius liiisse videtiir, el foiiasse hpc su- quisque, quod prqpr.ijiiiljas!-i Deiqfjeposlqpam pro
per jicgoiipjudex a partenpxia jiiviicaius; cujusqqq castis singulariiaie , el pro circuiiistauiiis in siipplj-
cerle de ea re eognoscertsinaxime interessef. < i/i- catione enarralis, uuoe ex resppnsione apparent,
ttoccm(tu$ Prqfco.Cqnlmbalip propclloebarbaricee far culpabiles tunc, el usque ad id leijipqris, co^ npp
cultati legiim iptnlii casnm. Nam bene consiitulq jiidicqyit, qui perspnas asgiimpsernnt niariiqriiifi,
liiatrimonio iqter Fortiinipm ct Ursam captiviiali^ qui jam non esse existiipajjaniur, el in mplieri^u|
incursiis feceral nseyum, nisi sancta religionis sia- quoque eadem ipsa ije causa reni excusahijeii)di>i^
ttila [irqyirierpnf.Cuiq eniin in caplivifate prcedicta quqd no.vossibi majitqs roinparayepint; bsccjj.eipsj^
Ursa muUprteneretur, alii|d ppiijuginmcum Resijr muljpribus, qjiorumviri redicraiu,easqpe iq .Cfipsqf-
tula Forluniiis memoralus inisse cognosciiur. Sed tiuni prjslinunireyocabani,subjecii: <Siaiiienialiqua^
faypre Upiuini reversa Ursa pqs adiii , et nullo riif- miilieres iia posteriqruni viiprum aniore suiit.captce,
fiiente, uxqrem se menipraii perd,(),cqi),. Quar.e, d,q-<
P ut malint his coliccrere, quam ad legjtimumreriirg
iniiiefili nicritp illustris, sl;iIiiii)ii|&,lide eaiholica coiisorlium, merito suiil noiandop; ila u,t etia.mec-
suffraganle,jllufl esse cpnjugium,qgod eral priiniius clesiasiica cpmmiiqiqne priyeniijf; qu;e d.e re cxcu-
gratia divipa fundaiujn; conveuluinqjie secun.dse sahili coiitaminaiiqnem crimin:s elegerunt, oslep-
mnlieris, prjore superstite, nee diyortio ejecia, nullp, dentes sibimet pro sua inconiinenliaplacuisse, qqod
pacto posse esse legitimum. >Hoccinlegra lniioccnlii justa reinissio poterat expiarc. Redeant ergo in suum
papaePriini super lioc eventu epislola esl. Hic pqrro siaiuin volunlaiJ3 redintcgraiione conjugia; ueque
videas humanaslcges (Romaniscilicel imperii legis- ullq morio ad opprQbriuiiimaloevoluntaiis Irahaliir,
lntionem) faculiateqi Fortunio d.edisse, Jixojp Ursa quod conditio necessitaiis extorsit: quia sicut hse
captivitaie detenta, aliud ineuiirii cum Resiitiji^ muljeres, quoereverti ad viros suos nolun|., iinpife
conjiigiqm. Vjdeas prius cum ,Ursa conjuginm dici iiabendoesunl; ila illae quee in affeclumex Deo ini-
a sancto Pontiflce bene consiituium, et gratia divina tum redeunt, merilo sunt laudandse. > Hac sancins
fundatum ; id est jure diyino finnaluni,'et gralia di- L,eo Magnus cpjstpla ad Nicetam episcopumAqui-
yina, sacrameriti scilicet, roburalum, ul proitid,e leiensem,quse iS9 est in editione frairum Ballerimo,-
287 S. CHROMATIUSEP. AQUILEIENSIS. J88
rum, et ad aiinum perlinet 458, qui est annus ab A lius vafrorumque perversis consiliis avelluntur. His
Aquileiseexcidio sexlus. Aique hsecquoqueex divinse porro miseris, qui matrimonii sanctilatem nou men-
legis pncscriplo, simulque ex evangelica inslitutione, tis cordisque improbiiate, sed deceptione rorrepii
contra ac Uomanse rcipublicse, Roinanii|ue imperii prostitueruiit, aplissiine Chromalius nosier baceiiam
legcs, taniopere celebratsn, aliquandosancivennt. a-iaie dixisset : < Qnod idcirco se credunt inipune
Siluerunt posiea Romanoe leges super malrimo- commiitere, quiahtimanis, acsoeculi legibus iri vide-
niorum dissolvendorum liberiate, aique tunc niaxime liirpermissiim, nescicntes in hoc se graviusac magis
cum christiana religio, idololalria landem cxsiincia, delinquere, quia humanas leges divinis prseleriiut,
in loto orbe Romano sola religio fuit. Imperalores ul qtiod illicitum Deus esse constiluit, ideo licitum
ipsi ehrisliani posl Constantinum Magnum, eliam credant, quia ab boinine sit libere pcrmissiim. i
ctbnicoruin cultu superstite, inodum aliquem pro Sed graiisc tandem immortales Deo oplimo maxi-
temporum ralione posuerunt anliquoe repudioriun rao, sospitatori,ac vindici peragantur ;quod proxime
ac divorliorum ex Romana lcgislationc licentioe: ac proeteritis annis 1814 et 1815, accilis in unum, suo
demum eo tandem proslrato, leges ipsse antiqualse divino numine, semel et ilcriim lotitis Europoeviri-
fuerunt, jurispcritnrum deinde eruditioni, ac liuera- bus, mireque compactis omiiium principum ac po-
torum ingenio unice relicise. Post Romani imperii B I puloriim, licet nalione, lingua, moribus, religinne
occasum, cum lot undique dominaius ac regna sur- negoliisque sejunctorum, in eumdem scopnm volun-
rexerint, aliisque vicissim cadenlibus emerserint laiibus, dorainalionem illam procacem, qusese con-
alia, cumque ex Romano prsesertim jure velmi ex tra Deiim, ejusque leges sanctissimas , et contra
veleri, ac celeberrimo fonie ocquilatis atque justi- Ecclesiam catholicam divinarum legiim propiigna-
lise, in liis quse mere humani sunl juris, lcges sibi tricem, superbissime erexerat, coutrivit demum,
sanciverint; nulla Chrisiianorum, et maxime Catho- prosiravit, penilusque delevit; ut exemplo sxculis
licorum, dominatio fuit, quse conira legem Dei, et omnibus esse possit, quam vere scriplum sit, quod
Evangelicam doctrinam reviviscere fecerit, qnoe non est sapientia , non esl prudentia, nonest consilium
Romani legum latores antiqui tradiderant de matri- contra Dominum, Prov. xxi, 50; et qnod ipse Domi-
moniorum solutione per repudium,atq<ie divortium, nus dissipal consilia gentium,reprobat autem cogita-
et causa captivitatis , servituiis, deportationis, aul liones poptilorum, et reprobat consilia principum ,
ex mutiin pariinm eonsensu. Id noslroc seroc setali Psal. xxxn, 10. Et nunc reges ilaque intelligiie :
tandem fuerat rcservatum, ul ex dominatione nu- erudimini, qui judicatis terram; ita rex sanclissimiis,
perrima, quam rerum vicissitudines, juslo Dei judi- divino spiritu alflatus, reges onines orbis terrarum,
cio perniittenie„in polestaiem amplissimam ex prin- C t qui futuri essent, admouebai, Psal. xi, 10. Sed dc
cipiis exiguis exiulerunl, quseque se ad fallenda ho- hoc jam satis.]
miniim sludia christianam aique cathnlicam proedi- [XLV]Post dicla qusedam,quseexpendimu«, sancii
cabat; ut, inqnam, ex ea codicem legumhaberemus, Chromatii,prscierire imnc silentio non licel elogium,
dnminatoris nomine NAPOLEONEH communiter nun- quo eumdem sanctum prsesulem exornavit Rulimis
cupatiim, et toii pene Europse, qoa vi, qua blandi- presbyter in Prologo adChromatium ipsum, in Tra-
tiis, qua negoiiatione inriictum; in qno posthabilo cttilum Origenissuper librumJesu IVave.quodqiieinter
divino jure, neglectisque Evangclicisinstilulis, revo- Veterumde ChromalioTestimoniacollocavimus.Chro-
carentur in usiini, quse tamdiu obsnleverant, Roma- matium nosirum, sanclittnpapam,venerabilempapatn,
nnrum velerum, qui Deum non noverant, leges; pluries dixerat sanctus Hieronyinus; communi tamcn
inatrimonii sanetiiatem afficienles. Quis non exhor- illorum lemporum dicendi scribendique ralione, ciim
ruit, qnis noii ingonmil.dum ibidem.exompligratia, de episcopis sermo essel: dixerat quoque (quod com-
pamam infamim, mortem eiv'lem appellaiam,inlellexit miine non erat) episcoporum doclissimum; immo
cansain dici snlutionis vinculi conjugalis, adulterium, episcoporum sanctissimum alque doctissimum,iui in
qnoque alteruirius pariis; immo muluum etiam, at- eisdem Veterum testimoniis videre est. lpse anl« n
D
que consianlem consensum conjngum? Mittimus; Rufinus venerandum Palrem appcllaveral Cbroma-
coctera super hac re ab codem codice consiiiuta, et[ tium, necnon una cum Eusebio ejus fraire, aique
divinis lcgihus, doctrinoeqne Ecclesioecatholicse re- Jovino, opinalissimum et probaiissimumin Ecclesia
ptignanlia , quae addere hic posseraus, si singula( Dei episcopum,proul in citaiis Tesiimoniis. Verum
persequi esset animiis, aut instituti noslri raiio pa- multa et magna Chromatii meriia ipse simul conge-
teretur. rit, alque eodem lemporc quoe illius quodammoilo
Paucos qtiidem habuit inter Caiholicos codex illc2 merita pra-cipua fuerinl osiendit in citalo Prologo,
aniicaiholiciis qui eo jure uli voluerint ad matrimo- dum eum simpliciier Beseleheli Lraelilie comparat,
nii sanctitalem violandam : ntque hi vel ex eorum^ et Beselehelemnoslri tempqrisChromatiumdicit. Besc-
numero fuermii, qui perditissimi hominnm appellarli lehelemporro nemo ignorai, Exodi xxxi, a Deo voca-
possani ob profligalos mores, religinnemque penitusj tum, et impletum Spiritu Dei, sapientia, el iutelli-
e.cnrde excussam : vel ex eis, qui prn quadam in- gentia, et scienlia in omni opere, ad excogitnndum
genii mentisque levitatc facile decipiuntur, ei a rccto) outdgtiidfabre fieri polesl ex anro, el argentg:,et aeret
r amlie, non slia qhidehi sponte, Sert impinruritftn- knrmore, et qemnUs. H divefsilate tidnotuiti, ia eij,
289 PRJEFATIOEDITORIS. 290
structione Tabcrnaculi, qnam Moysi Deus ipse man- A }. quominus jusiitise jara defenderet, Ecclesiseutilita-
daverat. Spiritii.ili itaque sensu bsec inlelligit de lem, Dei honorem et gloriam in omnibus procura-
Chiomaiio Rufinus, dum ipsum Beselehclemsui lem- rct. H;ec iiaque celebria suni, el publica Chron.aiii
poris nominat. Quid igitur ex hoc Rufini elogio in nostri meriia in divini labemaculi consiruciione :
laudem Chromaliieruamus? Quod Rufmusde Cbro- sed ad hsecsolarespexisseRulinuiiinon arbitror, dum
maiio scribebat in Prologo in Tractatum Origenis eimideni Beselehelemnoslri lemporis appellavil. Ita
super librumJesu Nave, boc ipsum sanclus Grego- scribebat Riifinus Aquileise posilus apud Chroma-
rius Nazianzeiiusde sancto fiasilio Maguo Oratione liuin, uli De Rubeis in dissertaiione de Rufino;
in laudemcjusdempag. 546 ediiionis Parisiensis Mo- ideoque testis ipse eral totius et pubiica:et privaloe
relbanse1609, eumdem uimirum el ipse Beselehelem vitasChromatii: videbat iiimirnm, praeler ea quse
spiriiuali seusu appellans, aique hoc paclo serino- publice nota erant; videhat, inquam, quid ad divini
nem iiistiluens. < Deinde quoniam aeqneiinperfecta labernaciili construciionem, veluli in suoe oflicinoe
res est, aciio sermone destiluia, et sermo ab aclione laicbris, eliam absque lestibus, operabaiur; videbat
remotus, idcirco aclionis subsidinm sermoni adjun- labores [\LVII]Chromalii diurnos alqne noclurnos,
gebat (Basilius), alios nimirum adiens, ad alios le- instamia illius quotidiana, et sollicitudinem toiius
galionem niillens; alios accersens, admonens, ar- B ] amplissimsedicecesis; quomodo scilicet susciperetin
guens,increpans,minis insectans, probris incessens, fide infirmos, qiionioJo debiles adjuvarel, quomodo
pro gentibus, pro urbibus, pro singulis eliam bomi- obsecraret et admoneret, quomodoargiicrel, incrc-
nibus ceriamen suscipiens, omne salutis genus exco- paret, quemadmodumde Basilio Nazianzenusaiebat.
giians, undecumque medicinam morbo adhibens ; Hsecoimiia siniul sumpta Chromatium nostruni in
Beselehelille,ille, iuquam, divinifabricator Taherna- Aquileieosi Ecclesia Beselebelem sui temporis con-
culi,malcriamomiiemeiarlemadopiflciumaccommo- siitiiebanl in divini tahernaculi sedificaiione: aique
dans, atque omniacontexens,[xLVi] ad eximiamquam- bsecomnia Cbrnmaiii meriia procul dubio re.-picie-
dam unius operis pulchritudinemet concinnilalem. > bat Rufimis,duni ChroiiialininBeselehelemsui tem-
Hsec sub Beselebelis figura de Rasilio Nazianzenus. poris appellavii. Si fldesaulembaheiida csl Anonymo
Hivceadem itaque voluisse Rufinumde Chromalioi et amiquo auclori libelli, cui tilulus : Cantuumet
prscdicarc, diiiu ipsum Beselehclem sui temporisi cursuumecclesiasticorumorigo: cujus lextum in lesli-
appellavit, merito inferimus. Sunt quidcm aliqua moniis uliimo loco posuimus.et de quo in lucnbraiio-
Ciiromaiii episcopi salis nola, quouFontaninus atque nesuaetiam Fonianiiius.Clironiatium nosirum dixe-
DeRubeis expenderunt,quorumque mcminere Tille- rimus de eccle^iasticaquoque lilurgia bene fuisseme-
moiuius quoque atque Ceillierus; ex quibus Chro-(C riltim in Ecclesia Aquileiensi, alqne hac etiam de
maiium nosirum dignissimmninielligimus, qui spi- causa Beselehelemnostri temporisjure fuisse a Rufluo
rituali sensu Beseleheliilli antiquo, divini Taberna- presbyiero suo appelladim : qnod innuisse snfficiat.
culi fabricatori, compararetur. Ejusmodi nimirum Alianiiiic nos maiielriicenriimaleria.quaplurimo-
sunt quaegessit dum presbyter esset sub epi-copo rumquidem ursit ingeuia,etde qua proecipuescripse-
Valeriaiio, maximc vero in concilio Aquileiensi anni runl Fontaninus alque De Rubeis in Lucubratiombus,
581 conlra Arianos episcopos Palladium et Secun- qiiasChromatiiscriplissubjicimus;curiiimirumCliro-
dianuin. Ejusmodi sunl quse post Valerianum egit matiushicnoslerAquileiensisiii prima Basileensiejus
episcopus ipse Aquileiensis, el verbo et exemplo; scriptorum, quoesupersunt, editione anni 1528 ap-
cujus tesiimonia proslant in Sermone qui superest; pellalus fuerit episcopusRomanvs;et cur lamdiu ante
de ocio Bealitudinibus, et in reliquiis Commentariii editionemillam eumdem appellaveril sanctwllomanm
qtiem scripserat in Malihseiim; ul nihil dicamtis dei antislitemEcclesimeliam beatus Flaccus Albimis,seu
aliis quse procul dubio elucubravit, quseque injuriai AlcuinusAbbas in libelloadversus Hmresim Felicis
temporum perierunt. Addamus operam, quam ipsei episcopi,§26, ubi textttmejnsdem Chromaliirefcrl de
adhiUuitapud llieronymiim, suppeditatis eliam pe- sanctissimo Trinitatis mysterio. Toia difficulias in
cuniarum subsidiis, ut sludia sua in sacrseScripturse<D 1 nomenclatione Alcuini esse videtur : nam Joannes
libris ad lolius Ecclesioe utilitatem prosequeretur; Sich irdus, qui ediiioncin illam Basileensem ador-
nec non siimulos quos admovit Rulino, quem ex; navit, ideo Romaniepiscopi tiluliiin Cbromalio po-
Oriente reducem presbylerorum suorum Aquileien- suit, aiilceiie in suo quoque codice scriplum ipse
sium aibo ipse adscriplum voluit, tit GrsecamEuse- ratiini hiibuit, quia itaappcllatum ab Alcuinoabbaie
bii Historiam ecclesiasiicam Lalinis litteris donaret,, Cbroiiiatium invenii. Alcuinum vero nequaquam
et ut alia quoque ex Grsccorumopibus conferret adI putaverimsponte sua appellasseCliroinatium episco-
sedificationemdivini Tabemaculi, proul sunt Origc- pum Romanum,seu RomanaiEcclesimanlistitem;sed
nis boniilioe, seu O<aiiunculoein librum Josue. id fecisse, quia ita diclum invenit in codice Scrip-
Siisceptum vero a Chroinalio nostro pro Joaunei torum sive Opusculorum Chromalii, quo utebalur.
Chrysoslomo palrocinium, fervorem pieiatis illinsi Quid igilur de hac appellatione eeiisendiini?
et vigurem fideioslendil. qui nulla locortun disianliai In varia abieruiii super bac re Erudili, prout vi-
coercereiur, nullis diificultatibusatterrereiur, nullai dere e»t in cilalis ScriptionibusDuumvirorum nos-
quoque temporalis potentiee acerbitate frangcretnr ; trorum. Ipsi vero quid senserint, paucisaccipe. Fon-*
|gi S. CHROMATIUS£P\ AQUtLEIENSiS. 292
lanihus in Rotitani episcopi appellatioile inlellexit A lubeal, animadversiones nostras ad Fonlanini Lucu-
episcopnm EcclesiwLatinm, addiscrimeh episcopo- brnlionem, quam Cbromaiii scripiis subjicimus, ubi
rum EcclesimGrwcm,seu Orientalis. I)e Rubeis vero de Poniificis tnaximi appeliaiione Chromatio aiiri-
ih [xLviii]suis Jlio/iuine/tlisEcclesimAquileiensisvc- butasermo esi. Quid nunc igititr nbbis post hoec?
risiinile putavil episcopum Ronianum dicluiii fuisse Placuit quidein sehiper, alqiieiterum placei.in hac
Chrbriiaiitimper amanuehsium, atit alibrum errorcni; tarii incerta ac disceptata re, excogilauis clarissimi
ac dici poliiis et scribi debuisse episcopum Rotha- pfoelaudali viri Bernardi MarioeDe Ruheis iu Monu-
limh, aiii Romdlinum; ex patria iiimirum, quam menlis; ul "scilicetin episcopiseu antistitis Romani
Clirdihatius habere poiuei-it in Porlu Romatioscu vbcibus amaiiuensiiim errorem suspicemur, qui
R'dmdiino,dioecesis tuhc Aquileiensis, et ab Aquiieia Romanum faciiiime scripiilaverint, ubi Bomaiium,
lioh ita ionge dissito. Ciim aiile "editionemFonta- scu Romatinum legeVe ac iranscViberedebuisscnl ;
niniani operis posthumi Monunienia stia vulgasset iicct ihierea non oeque arrideai quod ipse subdii,
clarissiiriiis hic aiictor; hinc, coghiia eriidiii Pra-su- dictum nempe ftoiiia/iuni sive Romatinumepiscopum
iis opiiiibiie, in siiis postea Disserlalidhivtis varim facile fuisseChroiiiaiium, quia Portutn Romaiinum,
erudiiidffismbihenta omhia expehdere vbluit, quibtis seii noii ionge dissitam Concordiaih urbem, habue-
ForitaiiihriSSuani opinionem fuieierai, eaqqe ad il- B rit liairiam. Cur vero Romatiusseu Romaiinus epi-
iaih VuendahiinfiVmaess'e mohstravit : addidilquee scopus appeiiari potueiit Cliromatius nosler, qiii
Vesligib,ubi opns esset, bypblhesim aliam ; ut sci- dubio pVocul cpiscopiis Aquileiensis fuit? Rem late
licei episcopiJfoi)ia>u appellaiione, qiioemaxinieexis- eniicleaviriiusiii sahcto Niceia episcopo Aquileiensi,
timetiir Chroinatii tempore, aiit hon ila pbst illius qiii pariter eiRomatim civitalis episcopus,ulw aliqiio
decessuib, Scriptis cjus apposilii, inlelligi debeat Geiinadii codice ms. ibidein indicalo, ac in veluslis-
ephcdpus cdlkotictis, ad difforenliam episeoponim siriia qiibque, imino pritna editionerarissitna Genna-
Ariaiibhiih, qui luhc plurimi erant, atqiie eiiam in diarii operis (cujus exemplar apud clanssiiniim Mau-
Italia, posiquamGbiiiiorum geris barbara, quseAria- rurn Boni, qni hoc nobis nuper hiiniahissime signifi-
nishuim pVOIitebatur,earii ihvaseral. cavit), et Romaiianm,et Romaliiianw, el Romaticiw
Nbvissimus etiam 'editor dperum Alcuihi, claris- civiiatis riiciiis legitur. Non est iiic iamen cur ad
siiriusAbbas Fi-obeniirs, in notatiohe ad Chromatii Auxiiidriorumepiscoporum morem in Ecclesia lunc
lexiuih al) Alcoino relatum in libello adversus Ilm- iempoiis obtinehlem lecurVamus, protti in sahcto
resiin Felicis episcopi, el hic iriler Veierum Teslimo- Niceta acluin fiiit : ordinatus hahique a divo Am-
nid silum, licet incertum dixerit quo seiisuChroma- brbsio Mediolanensi Cliromatius periiihetur Aqui-
iius Aquileiensis dicius Vuerit ephcopus Romahus in €C leiehsium episcopus siatihi ab dhilu sancti Valeriani
bodicibuSmantiscriptis illiiis Scripid continentitiiis, anlecessoris: et cerle Cbi-oiiiafiiepiscopalis gradus
addii ViihilimiiritiscOgilalum siihm, quod c'tnoslro hiehtio ntilla, nuilum indicium, immo iiulla conjec-
qubqiift De Rubeis iii iheritem veiieral; himirum in iandi aut occasio aut neccssitas, aiilequani Aqui-
ap'rieVIatioiieepiscopiRohiani fOrie descripiores ihde leiehsis sedis Cpiscopus essel. Sedisse itaque CliVo-
a^ceptosfiiisse, quod sanctus Hieronymus eumdem Viiaiiiihinostrum, in episcopali jam Aquiieiensi ca-
Chvbiriatium episco|miti , sanctum papdm, ei semel thedVa conslitiiiuni; sedisse, inquam , aliqnando
et iterurii appellaVeril. '< Sed nemini velus iila ac arituniaiiuis, potius quam Aquilcia?,in Pbriu Roma-
passihiobvia lionoris'c'ompellatiofraitdi esse poiuit. > tio seti Romathio, qui tunc atl AqiiileienseVnepi-
aiebat tlaVissimus Vallarsius, idipsiim aiiimadver- scopnm pcrtinebal, quique iunc eiiam ad Rotnhlii
lehs iu Notationibus suis ad AqiiileiciisemHiilinnni; scii Rotnalinifliivii osiium sialiai, iiti ex Plinio ha-
ubi ihsiiperClironiaiium hoslrmri, bOii iribiio epi- bcnius; ideoque faciiliihb nppellaiuin episcopum
icopum Romarium,'eiRomanmantisiitemEcctesim,sed Romaiivmseii Rbmaiinum, poiius quam Aquileien-
Vere ei abSolute Pontiflcem iniiximum nunciipaium sem, a loco iiimirhm, ui)i, 'ciVcuriisiantiisac vicissi-
obserV-.itin PrmfationeRiifiniad Chromalium1/1suam, ,. liidihibhs 'compelieriiibus , et 'pluVics fOVfasse[L]
et EuiebiiCwsarieiisisLatititimab eo'fac'ldrhHistoriam, ^ ade^se, ci diuiihCqrioque coihinoiaVidehuerii. Rein
"exedilibrie Renati Laiireiitii De la Barre, et absque itaqiie pVobabilcrii,ex aiibi prseseiiim dictis de Chro-
diibio cx VhanilsCripibeieiiiplari rtuuniano, quo matio ipso apud saricinm Niceiam, quam brevissime
usiis hicediior fiiit : decbpti enim Antiquarii,111Val- ostenrianiiis.
larsius scribit, hbqWb assfccuti qua rationc quovei PraVriiiiterejuvat, hnhdum Chromaiil ichYpbreita
CbVomaiiirsel Boinanusepiscopus,el, resWentiw, titl aiiinl, episcopalis ioca ubique fixa
sehsii ifl?c*eVetiiV
Romaniedhiisles fecc/ejiffi,existiiharuiitnisce dicendi atqiie veluti sancila fuisse, prout sequ^ntibus sae-
hibdls flehWtari prhtirre "eplsfcopiiniiirois "Roma;, cuiis; idehque liberuTniuiic e|)iscopis, relicto eiiam
el [xLiiti lloniansc Ecclesise 'caliiedrMh obtihen- iocb principaii, intra proprise dioecesis iiiies quo-
lehi; rdtioqiienoii suYiiVeriii ElteihpiaViasua iriter- ciiriique veilenl diverlere, ibiqnc quamdiu vellent
polarc, uieiiarh PohiifieemmaMinumeiihiderriChi6- COihmorari. Id vero obiinere maxime consneveral,
hiaiium dicerchl. Yideantur Rufirii AqiiileienfeisOpe- ubi raiib adesset aliqua, quae eos reapse ad id con-
rafex «dftlohe VallaV^i'^.2o9%i seqaentihus, ini siiii luipelierei. Chromatius noster, post obilum
SnbjecMsiftruditivii-iNoVationibus.Adeas insuper, sii Valeriani, Ecclesioc Aquileiensis clavum aceepll
s§3 priMAtid IbiTdRis. 29l
aiino cadente 588, uii conjicit De Rubeis in Monu-1A dempta syllaba, aut altera in unam liileram immu-
mentis,et couflrmat in Disserlationibusvariwerudi- tala, in Romaniepiscopitiiulum converiil, qui lanloe
lionis. ilicautemipse aniius fuit, qiio AriiTileiensis disceptationis causam erudilis landem poslerioris
urbs obsidionem perlulil ab exercitu Theodosii octatisproebuisset.
Mngiii Augusti, qui tyranniim Maximum inseciaba- Neque vero singulare hoc exeinpliiminCbromaiio
tnr Aquileiain ingressum cum copiis suis, ibique episcopo quisp:am crediderit, ut pro iiomeuclatione
brcvi eiiam ab Augusto ipso viciore captum et ea- episcopiAquileiensis, aliam oblinere potnerit, Epi-
pite damiialum. Cbromatii tamen inaiiguralioAqui- scopi nempe Romalii aut Romalini, ex nioraquam
ieioepiobabiliier locum babuil post Angusti vieto- in Romaiioseu Romatinoveleri Poiiu forlasse fece-
riam el Maximinecem, iranquillitate resiituia. Cum ril aliqiiando, ad pacaiius et securius donncilium
non ita post Maximi casum tyriinnidem arripuissct capessenilum.Aquileicnsisipsa Ecclesia insigne bu-
Eiigenius, idem Theodosiusin llaliam rediens anno jusce rei nobis exliibet argumentum, quod revocari
394, cum magna mililum copia, ad Aquileiensem neqiiit in dubium. Conslat Aquileienses antistites,
agrum pervenit, ubi commissum prariium fiii,quod Aquileia ob ccelimalignitatemreiicta, diu sedem sla-
exitinm et moiiem novo lyranno inlulit. Anno 400, _. bilem in civitale Fori Julii habuissc, oclavo pr;e-
et ab Eugenii internecione sexlo, Alaricus Goliho- B * seriiiu saiculo aique iiono; prout De Rubeis in Mo-
rum dux in ltnliani irrupit; et Aquileiensis regio numeniisostendit capite 5(/. Aiqui ex hoc Foroju-
prima omuiuin patuit cupidilati Barbarorum, qui liensi domicilio Aqoilcieiisiuni atitislitum , el ipsi
lunc, non lam dominii acquirendi, quam procd;eab- quoque episcopiForojulienses, eo tempore, eiiam in
dticenrioecausa advencrant. Post Alaricum , lunc publicis monumenlis, potius quam Aquileiensesdicti
demura Italia pulsum, eadem qua ille, iniproba fuere; et Aquileiensis ipsaEcclesia denomiiiaiioiiem
mente, etiain Radagaisius, aller Gotlhorum dux, accepit EcclesiwForojuliensis. Videantur hujus rei
anno 404 aut insequente, Italiam iugressus, Aqui- documeiiiain sanclo Nicela, cajtite6S p. 133 ei seq.
ieiensem itidem agrum tentavit, multisque locis Neqtie deest aliud vigens exemplum in Aquileiensi
vastatis, in Thuscia tandem occubuit. Quid porro olim provincia, qusenunc provincia Uiinensis est,
in illis angustiis Chromatius cpiscopus Aquileien- post patriarchalis illius Ecclesioc parliliouem in ar-
sis? Nil certe mirum, ab Aquileieusi civiiate el agro cbiepiscopalessedcs duas. Concordiensiscivilas epi-
illiim et semel, et iterum atque iterum recessisse, scopalis, minensi metropolilance addicta, qua: ca-
ac duabus prorserlimpostremis hisce vicibus moram tbedralem habel perveiuslam, el sedes [LII] eiiam
eliam diiitiirniorein eo loci proiraxisse, queni sibi , episcopales prope eam positas ; raro lamen, sla-
"
prxlulerat incolendum : alque ita id factum, ut ejus tisqtte lantum per annum boris potius quam diebus
loci episcopus, polius quam civit.nis Aquileiensis, videt episcopum suum , qui perpeluum ac siabile
quorianimodo videretur. Romalium vero Porium , habet domicilium, et episcopalemscdem flxam in
seu Romainum, ad Guviuniejosriemnominis, locum proxima civitate Portus-Gruarii; ubi ct alia a-des
rea]ise fuisse sccessioni Cliroinatii tiiue lemporis sacra caihedralis locb; et episcopium, el curia i-pi-
opiiorlunum,sive illius Portus nomiiielocum intel- Scopalis, et collcgium canonicorum, et seininariiim
ligamus,qtiinuncPoi-(us-Gruan'HS supraCoucordiam, clericorum. Ipse quideiiiEpiscopusConcordiensisin
[LI] sive aliuni pnst Concorriiam, a Plinio meino- publifcisactibus semper appcllalur : at in cmiininni
ratum, ad fluvii ejusdem ostium, unde in jEstua- Ioquendi et scribendi quoque osu, liihi abiid incolas,
rium labilur, quod probabiliusquoque videlur; lo- ium apud exteros, veluli aniiquata Cbncordiensis
ciini liiinc, inquam, secessioni Chromatii opportu- episcopiappellatione,Episcopusvulgtt dicitur Portuz-
nuni fuisse, ium ari hellicas Romanorum turbas vi- Gruarii. Quid igiiur mirum , si el GhromSiiusepi-
tanrias, tum ari Barbarorum incursus declinandosj scopusAqiiileiensisjqnarto labente etqninio ineunte
facile quisqiie, ni fallimur, intellexerii, qui Roma- sseculo, ciiin el semel et ilerum; alque etiam ler-
nas vias tnnc celebres noyerit, maxime vero illam, a. linm, gravissimisque iirgentibus causis j ab Aqui-
sive Flaminium dixeris, sive Postuntiam, quoe ab " leiensi urbe recesserit, aique in Romalinumseu
Aquileia per Veneliam atque jEmiliam ad primas RomatiumPorluni; secnriiali ac quieli opporliiuum}
Ilaliai urbes, ac deimmiad ipsam Orbis Metropolim alque in dioecesilunc stia positum; se reccpeVit;ibi-
ducebat; et a qua, tum Romatius seu Romatinus que aliquandiu moram fcceril; quid-, iiiqiiaini mi-
Portus, tum fluvius ejusdem nominis, ad loovam rum; si iiornenquoque RomatiiseuRomniiniepiscopi
ejusriem vioeab Aquileiavenienlibiis, quasi iguotus, obtinere poluerii-,quod Scriptis seu Opmculh ab eo
aut niiniis cerie a Barbaris tunc alio lendentibus relictis facile prseponereliir?
expelitus, distabat. Ex hoc igitur Romatioseu Ro- Qnid vero si in hoc Romalioseti RomalinoPortu
maiino Portn, ad quem probabililer Chromatius diem quoque Chromatius ipse clanserit extremum :
noster, et beilicas turbas, et Barbaroriim incuVsus qtiod fcerte hiajovem huie appfellatlbhicorhmuiiitef'
i aiisaih dedisset? Annb 4'0f aui 408 riiorlaiem vit.iih
deviians, ideiuidem Veiiiilabiit, et iibl a!iquairi'diu
fbrlasse conitiiBraitisluit; ex hbc, iiTquam, Roiha- Ciiroinatius cum ccelestiglOriacomintiiaviti uti De
tii seu Romaliniepiscopinomcn oblinuit, quod ama-• Rubeis iri MoiVairienlis iypis editis amfb 1T'40:, ^i
nuensis aliquis minus intelligens, facillime, aul unai gravi quidem conjectura, ul idem ipse conlirmavit
295 S. CHROMATIUSEP. AQUILEiENSIS. 59«
in Dissertationibusvarimeruditionis, cap. 9, p. 199, Aralis
l cum toio numismate censeri possit? Consiat
qn:o anno 1762 prodierunl, contra ac dixisset in autem satis inter erudilos, amio Christi 420 non-
Disserlatione de Rufmo , quse prodierat anno 17G4, dnm in usu[LIV]fuissenntastcmpornm Cbristianorum
iibi png. 144 et 147 anmim Chromatii emorlualem annis a Christi seu incarnatione seu nalivitateduciis
staliieral 406. Eodem porro ipso anno 407 aul 40S, signnre; immo longe posiea usum hunc, in ecclc-
Alaricus Gotihorum dux superius memoratus, viri- siasticis ctiam rebus, ccepisse; ei longius quoque,
bus insiatiraiis, ilerum in ltaliam descendens, Aqui- saliem io Oceidenle, passim obtinuisse. Abunde su-
leiensem Agrum iterum tcrrorc concussit-, licel el per hac re eruditi scriptores lemporum, et novis-
Aquileiam, et cseterasVenelioeurbes tunc prseierie- sime Mauriui auctores operis pnv.siaiilissimiUArl dc
ril, ul reclo itinere Romam peleret, qtiam demum virifier les dates, etc, in dissertatione proeviaparte i,
amio sequenti 409 aut 410, cepit atque dcpopulavit. § 2 ex editioue Parisieusi 1770, sicut etiam Rei Di-
Nil igitur prnb.ibilitis, quam Cbromatium eodem ipso plomaticic Magislri, inier qtios unnm hic clarissimum
loco se malurrimc recepisse, uti consueverai, etiam Tiraboschium nominamus Sloria Nonanlolana tomo
in bac nova ac terrifica Barbarorum irruptioue; ibi- II, pag. 16, ubi iisuin enmdcm, apud Italos saltera
que morbo, quo antea laborabat (uli ex Cliryso- vix nono labeule soecnlo cospissc animadveiiit in
Siorai, anni 406, epistola novimus), ssevius fortasse: B ] chartaruni signatione. In ipso Eusebii Chronicoa
correpliim, animaii) reddidisse. Atque hoecde Ro- divo Hieronymo Latine rcdriito, et ad suain usque
mani episeopi litulo, quem Chromatii Aquileiensis; aitaleni producto, areoloe illa;, ubi anni Domhd ab
[LUI]Scripta seu Opusculaapud Alcuinum abbatem,, ipsius nativitate ad pnginarum oram signantur, in
el iuBasileensiprima eorumdein ediiione prsetulerunt. veliistiorihus codicibus ms. desunt, ct eruditorum
Menliotainen anni eraortualis Cbromaiii ejiiscopi, judicio adriitionis valde posterioris suni; ciriem
quem diiuinvirorum nosirorum opiniones ultra 408I proinde Eusebio, alque Hieronymo prorsus ignolse.
vulgaris serse non protendunt, admonel imnc nos, utI Vide Chroniconipsuin Eusebiaiium in ediiione opc-
aliquid de nupero invenio dicamus, quod bactenusi rum divi llieronymi a Vallarsio adornata lomo viu,
lucein piiblicain non vidil; et ex quo, si nihil obsta- col. 655, nota a; necnon Arnaldi Pontaci Nolas et
rei, Uiromatii nostri vita ad aiiuiim saltem 420I Casligationesin Eusebii Chronicon, in (ine eju-dem
extendi deberct. lnveiuuin hoc esl vetus plumbeumi Hieronymiani tomi ediias,col. 230, 251. Vel hac igi-
sigiilum, seu nuinisiiia, quod subjicimus; quodque: lur anni 420 euuniiaiioiie plumbeum illuri i.umisma
Veneuis intcr plura hujuscemodi vetera iiioiiiiinenla i Chromatiaiium procul ab eoriem anno rejicimus; ut
cum recens deiexisset clarissimus proelaudatus Mau- sit omnino opusoeviposterioris, et ut propierea ni-
rus Buni, nobis eliam illico Chromatium illustranii-• iC hil synchronoe habeat auctorilalis ari evincendum
bus humanissime commuiiicavit, ut aliquid super eo| Chromatium nostrum vitam suam perduxisse ad an-
quoque data oppoi tunitate scnberemus a. num saltem vicesimuin quinti soeculi, coutra aceru-
diti illi diiumviri nostrates, Foiiianiiius atque De
Rubeis scripserint, qui ex cooevisceriissiniis moiiu-
mculisriie expensis ultra annum ejusdem soeculi,ut
octavuin viiam illius non prodiixerunl.
Quid vero si snspicari proeierea liceat plumbenm
illud iiumisma scu sigillum probabilius post annum
etiam Chrisli millesimum conditum fnisse; ac liim
)maxime,
praesertim, cum lot ubique passim per llaliae urbes
Cbrouica monumenta sciibercntiir, quoe sicul in
suorum lemporum annis assignandis plcruniqiie non
Partes ambas hic vides bujus veterispltimbi, anlicami falluniur, ita in praeieriiariini ociaium rebus ad
atque posticam. Duhium porro nullum, quoil Chro- Clirislinnam ceram refcrendis multa, ut salis con-
matius episcopusAquileiensisin antica scriptus, sitLD I slal, foiiniio protiileriint, qnse erndili postea adhibi-
reapse nostcr de quo agimtis. Quid vero sibi vult an- lis crilices regulis emendare noo sine Iscdio ac la-
nus 420 in posiica ciim pastorali virga signalus?? bore coacti suni? Ui autem id suspicemur de boc
Numquid inde inferri pnssii, aut eodem amio, vi- plmnbeo monuinento Chroiiiatiano, li tcrse ipsoe fa-
tain Clironiaiiiim ciim coelesti gloria cnmmuiasse,, ciunt, seu liilerarum formoe, quse in eo visiiniiir :
aui eodem certe anno in vitse suse cursu eiimdcml ac maxime litterarum A, E, Mel R. quarum similes
adhuc fuisse; quasi demum in ulroque signiflcalui anl oinnino anl propemoilum videas [LV](ut noslra
ejusdem ipsius anui opus hoec plumbea nota nume- nunc potius quam externa promamus) in nummis
o De hoc, aliisqoe reeentioribiis nntiquitaliim in- hoc Boniano suscepto, Relalio Acndemicaliahita in
venlis, el qniriem non Venelis nioriosed Aquileien- piibiic.ii sessione cju>dem Athenwi ilie 28 inensis
sium qiioque Gradeiisiuniqiic propriis, iriem merilis- Maiianni piscierili 1815, a viro elarissimo Francisco
Simus Maurns Bnni cerlioreui reririiriit pro iusiiiutii AgHetti,ipsius similiter insigni raeiubro, ad quam
ralbine etiam VenetumAlhenwum, cnjus ipse mem- lectorera iiiiiiimus,
brum prseclaruni est. Exstat vero lypis cdita , super
«M7 PR.EFATIO EDITORIS. 29*
pairiarcharum Aquileiensium, qui omnes post an-1 \ adhiic eo lenipore imperabat, prohabililer pertineni,
lium niillesimumcusi fueruni, ci prosiant apud De [LVI]ac eodem certe posteriores esse non possunl :
Rnbei«dissertitione prima de Ntimmis pnlriarcha- qiioriim niimmorum (ypos accurate asre iucisos vi-
rum Aquileiensium,et apud Lirutnm Della Monela deas iu egregia lucnbraiioue nobilis viri Leonardi
ch' elbe corsoin Friuli, elc. Mmiiiiicomitis, Patricii Veneti, cui tiiulus : Memo-
Non diffitemiir quidem singnlares esse iu hoc rie storico-crilicheinlornola vita, traslazione, ed in-
phimlieonumisinaie seu sigillo foriiias lillerarum C venz'Oitidi san Marcoevangelista, principale protel-
et 0, quariim prior in anlica parte uii liuera, et in lore di Venezia. VeneziaIS15.
posiica uti nota numcrais, duohus reciis angulis Quod vero speclat ad lilleram 0, in eo plumbo ita
constata lergo sitis; etallera qoalernis, qui figuram formalam, ut scbem.i perfeciequadraiuin eonsMlnat;
peifccte quadratam consliiuunl. Verum haec ipsa elsi in Groccis aliqui velnstissimis ntimmis appa-
duarum liiterarum siugularitas aniqiiitalem quinli reanl ila efformata:Grseeoeliitera- otnicronel cmega,
inemitis sacnli ab boc numismate excludit, ac se- ut admonei clarissiouis Franciscus Neunianus, Po-
quiorem ejusriem oeialemosiendit, quu-cimiquerie- pulorum el regum Numi vetetes inediti, parte i,
mtim ea censeiidasii. Et priorcm quidera liiteiam pag. 221, Vindobonoe1779; fatendum lamen nihil
C, eo modo riuctam qui in plumho nostro apparet, B nobis bujusmodi occurrissein Latinis veleribus mo-
exhihei parvus nnmmiis argenieus Venetus apudci- numeniis lypis eriiiis, quae consulere poiuimus. Ni-
latiim L rniiim lab. vi, stib num. 60 ; quam eiiam hilominus iiorum locoabunde est quod videre lir.uit
perlinere ari Langobardorumtempora ipse aiitumat, in paginis seu lahulis plumbeis, nuper Veneliis in-
ac forta^se ad pariem priorem socculivm, uii eru- venlis a pra-laudaloviro clarissimo Moro Boni, ex
dite disseril ibidem p«g. 140 et seqq. Eamdem vetusia el hucusque scripioribus omnibus ignota,
ipsam liiteram Romoeviderat eo ipsissimo modo Corrarianasocielate Iilteraria , qusejam a sseculoxi,
scalpiameiiam in fragmento Latini lapidis in pavi- uii a fide dignis omnique eruditione clarissimis viris
HienloSanctseAgalbaeGolihorum ad Suburamcele- accepimus, ibirieni exsiabat; cuique , inter alia ,
bris Aiilonius MariaLupius; quod fragmentum licet curoepotissimumfuitin plumbeas illas laminasIrnns-
omni sensu destiluium, <>bsingulnritatemtamen liu- ferre, scu Latino, seu vulgari eorum lemporum
jus lilleroe exbibere voluil in sua eruditissimn dis- Venetorum sermone, vigentique lunc characlere ,
serlatione ad EpiiaphiumSevermmarlyris,pag. 104 quiilquid memoriarum ac documentorum veierum
editionis Panormitaiiai 1734. Jam vero Gotthorum habere et inquirere polnii in pergamenis exaraium,
nomen ;edi Agathoeadhscrens salis iudicare videlur ut his eliam decursu temporis fragilitale sua falis-
origiiiemillius fracti lapidis absque sensu; ul mirari' C centibus, aut omnino qnoque pereuntibus, solidior
ampiius non subeat litteramquoque C Latinam Ro- plumbi maleria posteritati ea omnia conservaret (a).
manam formam apud eam gentem quodammodo In his porro (abulis (qu;e lnce eiiam pnblica, uli
exuisse, et ut demum colliganiiisad qniiili sseculi speramus, aliquando gaudebuul), qiioiiesciimque
initium eam formam, a prisca ita degenerem, perti- [LVII]liitera 0, seu in Latino seu in vernnculo tunc
nere non posse. Coeterumformam hanc terlioehujus Veneiorumsennone occurrit, hoecperpetuo perfecte
Lalinse litlersc valde frequentem asserit in inscrip- quadrangula est, prout in numismale seu sigillo
tionibus sseculixi doninusVainesius ex Benedictina Cbromatianoapparet; sicuti angulatseeliam, modis
congregalione Sancii Mauri in suo Dictionnairerai~ tamen riiversis, reliqnoeoniiies ibidem lilteroe sunt,
tonni de Diplomaiique,tomo I, pag. 213, editionis ex quadam, ut vidctur, angulatim seribendi proprie-
Parisicn-is 1774. Quod autem in nummis quoque late, quoetmic ihidem, cujusdam fortasse elegautia:
ipsius soeculixi eadem hujus tertise Latinseliueroe causa , in usu fuisse videtur. Hujus Latini alphabeti
forma appareret (ut alia bic monumenla cosevaprae- litterse 0 quadratam formam, in inscriptionibus
tereamus) saiis osiendunt nummi Henrici imperato- usurpatam, exhibet laudatus quoque Vainesiusin ci-
ris nomiue signati, qui novissimeVeniliis inventi talo Diciionariosuo Diplomaiico, tomo II, pag. 141;
sunt in Arca, nbi anno 1094 reconditoe fuerunt sa- D quam tamen, una cum quibusdam aliis pccnliaribus
crse exuvise divi Marci evangelistae; quique idcirco ejusdem elementi fnrmis , nequaquaraad pri.ira seu
ad Henricum Auguslumhujus nominisqiiarlum , qui ante seu post Christum sa^-cula,sed ad lale patens
(a) l.ivenli liujiis auspicalissimiprimam nobis no- qual Accademia, comeda varj argomeuti apparisce,
tiTiamprsebnitclaiissimns, nostrique amaniissimus, ebbe cura di far incidere in piombo le veiuste me-
abbas Camalilulensisin sancii MicbaelisdeMuriano morie cln; in carte pellicee esistevano ab aiuico, e
Veiietiariiiii, Placidns Zurla , daiis ad nos liueris anriavano a perire; delle quali carte pellicee origi-
suis sub di 27 Jnlii 1sl4; in quhus specimen quo- nali ruisci pure.al Bnni trovame alcune, egrauriis-
que imbis flilelissimumtransmittens, non mo lo clia- simo e il nuuiero rii eodesti piombi, clie ripnrinno
racteiis piiinibeaniinillarum Uniinariim, sed rerum fiiili palrii dalla fonriaziondi Venezialinonl 1300cir-
etiaiii qiiaruinri.iinqu;i; in illis habeutur, ita scri- ca. Largo rumoi-edesto la scopena di coiesti pi»m-
bebai. bi, resa pobbliea in un ragguagliorecitaio in qm-slo
< Ella trovera varie cose in diversi lingnaggi, il Ateueodal predeito Boni nello scor-o M»ggio;e al-
luuo lerielineiile., c con iuriicibile pazienz.i :ras- cnni si oppisero vivamenieneeandoiie I' aiiteniicita
criilo da c^rio laniinettedi pioinb1",gia di propiica sulla gran ragioue. che oe ri Foscarini , ne altri ii
di uua pairizia fainigliaCorrer, l.i quale aveva in sua conobbero, e perche contengouoalcuue frasi che si
Ca>alino dal sccolnxi uiTAccadciiiiadi Letteraii, la dicono usitale soltaiuo da poi, etc. >
PATROL.XX. 10
2i9 S. CHROMATIUSEP. AQUILEIENSIS. 500
medii ifcvispaiium absolute el indisiincte pertincre A posiia, et prbprio ac proprise civitalis nomine cir-
existihiat. cum scripto ?
Nihil itaqhe pvbbabilius, quarii humisma plum- Verum numisma nostrum, etsi sigilli formam ha-
beriiii Cliromalianum post anriiim eiiam Christi beat, sigillum tamen vernriiac proprium, quo Cluo-
hiiilesimiim cohdiltlhi fdisse; idteoqiie numeralerii mntius usus fuerit, esse non polest; lum ob ea
hoiam illiiis partis pbBlicse42o iiihilb pluris faeien- omnia quae supeiius diximus ut illud censeremus
dam, qnaih ese habeahtur , qiias rebbs faciisque opus post millesiimumaiintim confectum; lum eiiam
priorum post Cbristnm saychibrurii apposiieruht quia in parte postica carei ansula , seu adminiculo,
scriptorcs historici sequioiis setatis, cum ad Chri- quo inslructa sigilla erant, ut eorum facilis esset
stianam oeram ea refCrre vblueVunt, qusc Cliristi usus. Quid igilur conjicieiirium post hsec?Vidcrint
annis tunc niinime signabantur: adeo ut poiior fides riimirum post annum Chrisli millesimumChroma-
in his annorum compiiiationibtisliabenda sitcriticis liani sigilli impressionem aliquam adbuc supcrsii-
et chrbhologis hostris, qui res sihgul&ssilmthbslu- iem , eahique aiit cera aut gypso aui creta forma-
dioeipenderiinl.accbnsultis proesertiiritot syhchro- lam; Vidcrint,inquam,qui rei litterariseet anliquila-
his monulrienlis quse ictas ih apriCtimprotnlit, ct tuin studibsitunc erani, et forlasse Corrarianocipsius
ats typographica commuriia omnibus fecit, qiiaeqiie"1 apnd VentelOs societalisalumni. Fragililatem pioinde
priscis Hlis , caeieroquin benemterilis sfcriproribus, materi* perpenderini, ac.periculum, quod, lemporis
obviaesse hon poterant. lapsu, lum impressio superstes, lum sigilli memoria
Sit igilur pro nibilo habenda super Chromalii inleriret : ideoque siatuerint plumbo commissam
nostri vila aht obit.unumeralis illa noia hnjus Chro- relinquere posierilati illius formam sigilli, quod proe
maiianinumismatis plumbci seu sigilli; ht eas po- oculis habebant; inducta scilicet in medio areolse
lius amplectamur, parum inter se discrfepatiies,quas Criice, et circum appbsitis vcrbis CHROMATU-
staluere Fontaninus aique De Rubeis. i^iiid inlcrim EPISCO-AQlTlL-, adhibita tamen ea litterarum
[LVru]sentiendum de numtsmafe ipso seu sigillo, forrna, qu;e propria suoe esset setaiis : ct ecce naiu-
post annum niilJesimum proculdubio, uti coiijicic- ralem et obviam , quemadmodum aiilumanuis, ori-
bamus, confecto? Qua nimirnm de causa aul cusiim, giiiem anticje partis hujus plumbei Chroniaiiani
aul potius cselatum putamus; vel ctii usui dedica- iiuinismalis, seu verius sigilli.
tum?rem mere coniecturalem aggredimuV: lorige [ LIX] Quod ad posticam autem, in qua pedtim
tanncn sumus nl suspicemur, bnjus nuinismalis sive episcbpale cum Romaiia niimeraiione CCCCXX;
sigilli conditores voluisse fucum facere posteritati. . haric uulla dubitationc censemus merum ae lotiim
'
Sigillum suum cpiscopalehabuisse Chromatiiimmi-' « tessearbitnum eorniri, qni rem ipsam eo lempore,
nime dubitamus, quo seripla soa, ubi opus essel, niiniruhi post aniium niillesimum, curavcruni; qui-
epistolasque signaret: id enim in usu posilum apiid queparleni vacuam operire niodo aiiquo cupienies
episcopos iilius ac stiperioris quoque octaiis, vetcra;1 plumbeaeillius lariiinoe,rem gratam bona fide pos-
monumenta nos docent; et Ducangiusin Gloisario' leris se faciiiros putarunt, si hbtafn ibidem lempo-
medim el infimmLaiiniialis, necnon MabilloiriusDe! ris signaVeiiialiquam juxla vigeniem ocrain chris-
re Diplomaiica, libro u, cap. 15, nura. 1, crudile' tianaiii, iu qub Chromatius Aquiieieitsisepiscopuscx
ostendunt. Sigilla hujusmodi varia fuisse constat ex' prbpria senlentia vixiSset ; el si, pro inducio tunc
eodem Mabillonio;ac unumquodqueproesertimssepe' raore,insignequoquepastova'lisejiisregiminispeduiii
nomen habuisse episcopi cujus erai. Facile quoque addererit epiBcopale. EpiscopaJteporro pediim( ut
credimus Crucis vivificoesignum ab episcopis, ul1 aliquid de hbc eliam, daia occasione, aitingamus )
plurimum, sigiilis iniposilum cum proprio nomine : quis iimquam vidit, aut meiiioraium "apud syiichro-
hocenim signumproprio nomini anteponebantolim,, nos auciortes legit, ih episcOporurii sigillis quaiii,
cum actis aot charlis subscriberent, nl idem Mabil- aut quiiiti ineuntis sscculi ? Forhiairiiatitem bujus
lonius ibidem capite 22, num. 12. Quidni igiltii-bn- pedi in -plumbeanostra. lamina expressam, iion pri-
jiisiitique forma;,qunmplumbeumnostrum numisma a D hiiiivaib utique, neqtie qiiarti aut qiiinti sseculi, sed
i.n antica pracfert, fuisse existimemus Chromaliii pbtiusqualeinobiihuissehOvimuspostannuiii Cliristi
Aquileiensissigillum; cruce nimirum in medio po- millesiihum, qualemque in numihis praiSertim pa-

Clarissiinus vero, Boni cum hxc objccia, et aliai Venetamconfidenter appellavit.

quoqiie aiidissel, atque interim plura alia varii gene-
ris, riioiiumenlaVeneta, lortuna fnvenle, detexisset,,
plunibea niniiriim, iiiembranacea, lapidea , necnoni
sigiila, iiiiiiiinos,el. nigeilata opera, quibns et ress
hactciiusYeiietaruiii reruni scriptoribus ignoloepi-o-
debahiur.et.pluiiihearutn prfccipueillarum huuiiia-
rum smcerilas fulciebatur,obmiram i|iia.mdamliarum(i
cuin illis cbiisensioiiein in epochis, faciis, aiquee
npiniriibiis ipsis; liicc omnia proiulit iusequenlii
aiiiio 1815 ih epdem liegio Veneto Athenmo;oaque5
siriiul sUnipla,qioc aiiliqiiiiaiuiiibujiismodi inimen--
sam pibpe cbliecliorieihcoiistituunt, Neegraphiam
Ejusderii Veneli Aihenwi borlath , erudiius Vir
illustrare baecoriniia scripio lypis edendo cbiistitue •
rai; sed ciim ipse 'paulo pbsi Societaii Jesii nu|ier
restiiuia;, exjam oiiui sua;, yoli riieinorfet compos,
ilerum liomen dederii; uiinahi iilius , ihter lol ilju-
stres Venetarum reruui cultores, hanc spariam
exornare aggrediatur.
Adeat interim Lector typis edilam Relalioncm
Academicam, quam habuit super hac re in Veneto
Athenwo,die 12 Jdiiii 1814 , laudalus Fianciscus
Ajglieili,hediibn aiiam ejusdehi ^liperiils iiiehiora-
i tdm dtei 18 Maii anni subseqbemis itiS.
m PRJEFATIO EDITORIS. m
triarcharum Aquileiensium intueniur, facile unus- A Aquileiensiumaiitiquilatum illuslratoribus, quique
quisque cognoscet. Atque haec de nuper iriveiito propterea ab aliquo primi subsellii antiquilattim
plumheo ChromatianoNumisniale seu sigillo saiis. professore expendi, enueleari, suaque vera luce
Alia nunc inquisitio sese nobis offeri, quse in ve- donari mereretur. En tibi igilur lapidem, oplime
tusiatis indagatione iionniliil et ipsa exhibel novi- lector, qualera publici juris primus fecit Joanncs
lalis ; estque via, qua Aquileienses ad Porium Ro- Labus, doctor Biixiensis, in erudita sua epistola Ita-
maiium seuRoinatiiium, veluti recio ac breviore lice scripta, cui lilulus : Sopra una colonnaleilerata
ilihere, se conferebant: neque euiin prorsus inri- di Maguzzano: Brixise 1812, pag. 10 ; qualem nobis
lile auiinjucuiidum exisiiihamus investigare quam quoque posteadalis Irileris aiicior huinanissimus,
leiieret probabiliter Chromalius viam, ut ab Aqui- cum notis oinnibUs alqne liiensuris, diligenlissinic
leia ad Roiiiatium seu Roinatiiium Pbrtuni diver- commuiiicavit; qtiMehiquedenihm nos ipsi accepi-
feret. Occasiorienihuic inquisitioni dat lapis Aqui- mus ab eisdem et probis *et scientibus viris , qui
lciensis, sane "puJctierririuis,qui nuper, aniio sci- primse inventioni (LX )smdiosc adfuerunt (a) : de
licet 1806, prope Aquileiam iri loco siivoso, cui quo taiiien lapide hic non mulia, sed ad rem quam
apud incolas homen Roncalo alque eiiam Tombola, agimus lantum ; et quse siinul valeant aliorum stu-
reperius fuit; qui igriblus proinde exstitil omnibus B dia ad argunientum uberius illuslrandum excilare.

Hujuslapidisdimensioneshabeto: —altitudo,pedesi, unc. 9; —laliiudo,pedes2, unc. 5; —crassiludo,unc. 9.,

{ LXI] Acephaltishic lapis est, ob deleiam scatpro C. i guagiio, etc, di "Monfalcone,pag. 9 ; qtise lacuna
sea malleo integram primam tinenmet priorem ma- pridem deeral apud Gruterum , aliosque, qui enm-
joremque partem secirndae,ubi nomen prihcipis, dem lapidemiypisediderant, undeinscriptioexpri-
cujus memorise fuerat dedicatus ob Viahl Atiniam mis ipsius verbis G'a«anAugustofalso allributa. Rc-
de qua ibidem mentio, ab eo restilutam. ferlur igitur apudambos citaios scriptoresnostrates,
Aliuinpvofero Aquileienserii lapidem jamdiu rio-
el duo Verba ace- qui lapidem ipsum Aquileiaesuismel oculis usurpa-
liim , ipsum quoqrie pOst priora
lamen affeiTe runt, inscriptio hoc modo; adhibiia hic lamen a
pbalum ; qui lumenaliqiiodprrccedenri
nobisacciiratiori ea forma, qua eamdem post iteratas
potest, qiioniamafi illum ,iil videlur, referUir';i]ui-
cum ipso lapide collationes expressil in schedis suis
qtfeintcger habetur, niinirhm Ciim lacuna sua 11-
neolis expressa, aDudBertoltim Le Antichiiad':A- diligentissimusocqueac eruditissimus AngelusMaria
quileja, pag. 284, e't apud'Basilium Asquinum Rag- Coriinovius, quem -supeViusinemoravimns; quani-
.(a) Exihis Leopoldumei Sarfclemfratres Zuccu- D ; della serienuova, num. 4. Luglio ed Agoslo 1812,
lqs liominamus, optinios cives nostros, pictoriacar- pag. 249, 2S0, ita de bac inscriptione iniiius favo-
tis cultbres, afque Aquiieieiisiuiii anliquitaium, rabililer sermo habelur: < Sembra che tale, quale
quas soepe siiismei Oeulislustrarunl, 'amarilissinios. 1'Auidre( Sig. "Labus ) la'Mdfca,rion possa Correre;
o deilo siampatore,
Ipsi quoque nos "s.ernelei iteruihpro cerlo habere e certo, per errore o del copista o alterata. > SNobise
.jus6.erunl, iiiscriptionem bujus lapidis a clarissimoi qualcheparolavi fu aggiunta,
'Lalius typis priniuiii dalam, geniiinam esse in om- contra, excepio principis nomine antiquiius deleto,
nibus, nihilque eidem adscituin, ni.hil demptumi nibil omnino in Inscriptione Jiac obesse videtur,
sensum ju-
fuissb^ et nibilinea vitialiirii irrepsisse, seu excep- quominus iniegra atqUeperfecfa quoad
tbris 'cijlpa, seh lypographi. dicari possit.
td.'yeVo 'b!pe loci annotai-e 'ad JactbVis nOTrtiam i Quid inierim de inscriptionis lapide 'p"ost inven-
hretfum btiSris.bkistimaviiriiis,guoniam iii Diario,, lionemfaClhmfuerit, ubinatn exslct mriic, aut quod
noc^csi,GibtfMleiielifliMahu'/enc^aittVa.^Pa-tavli fth-- subieVitfaliiWi, ignrjrafriiis. Frusira quidem (ut ve-
presso, iomo XXXlI detiuserie ihiira, et tbmo III rum fateamuVj^fistra buihdeimAqWflehJB nuper coh
S03
que veram ac genuinnm essc nosmelipsi Aquileia; A bat; sed probabilius Hadrianum aiitumassc Asqui-
visu lacluqiie cognovimus (a).
S. CHROMATIUSEP. AQUILEIENSIS. 501
num , qui rie eodcm hoc lapidc, supracitalo itidcm
loco, inimediaie post Berlolum sermonem habuil;
quidi|iiid dcinde scripseril adverstis hanc opinionem
Bertolus ipse in Opusciifo,quori conlra As>[iiinum
ediiiii in Coliectioneprima Calogeriana Di Oiiuscoli
scientiftcie filologici, lomo XXVI, pag. £01. In As-
quini auiem seiitenliam ivit eliani vir t larissimus
nuper Iaudaius , ct aiiiiqniialum omnium, maxime
vero nosirarum Aquileiensium peritissiutus , Corti-
novius; cnjus snper hac eadem Insc.riptione secunria
eruriiiam Memoriam ms. teneo ; et in qua illam
triuin versnum lacminm a se Aqnileioeex ipsolapide
accurate desumptam , neqiio coutinua lnieolarum
successionesignaiam utapiid Beriolum el Asquiimm,
B sed spaliolis vactiis interjeetis distinctam prout hic
deriiiims, iia ex aliis pluribus Hadriani Augnsti In-
scriptionibus, quoeinte^ra; supersunt, ingeniosesiip-
plevitin margine, ratione habita absque diibioeiiam
capacilatis loci verbis omnibus siglisque admitten-
dis.
Imp. Caes.
DIVI. TRAIANI. PARTHICI
F. DIVI. NERVAE. N
TRAIANVS. HADRIANVS
Jnvictus. Aug.
etc.

Hujnsalteriuslapidis accipedimcn-ioncs:— altitudoest r^ Clarissimo Corlinovio in hac Hadriani poiius quam

pedum S, unc i, — latitudoesl p_-duni
2, unc. 1 el semis. Diocleiiani seuteniia subseripsit nuper etiam erudi-
—Crassitudineuicelat paries, cui iusertuslapisest.
lissimus Filiasius Memoriestoriche dei Veneli Primi
Uni eidemqueprincipi videnlur hi duo lapides po- e Seconditomo II, cap. 25, pag. 224 , Veneiiis 1796;
siti, ob duo ejusdem generis opera in Aquileiensium ubi tamen Aquileiensem Inscriptidnem hiijus vim
ulilitntem facta ; viam nempe Anniamreslituiam, ut Geminmrefert ad modum prorsus Berioli atque As-
in priori; et Viam qnoque Geminammunham ac re- quini, indicata nempe irium versuum lacuna per
slilulam, ul in secnndo. llacleiuis ignolus fuil Inpis coniiniiam punctoriim seriem , absque nllo interme-
primus, ad quem secmidus refere.balur per vocem diarum vacuitalum indicio: undeconsiat, Corlinovii
copulativam quoque; quia scilicet, procler Geminam, quidem (quam amplexus erat) opinionem illi noiam
viam aliam proculdubio indicabat ab eodem priucipe probaiamque fuisse, minime vero perspectam lacu-
resiitutam , quam nunc Anniam fuisse cognoscimus. ncc emeiidationem, quam idcirco nunc nos primum
Procler quam qnod, elogio prioris lapidis , quo ptu- ex schedis ipsius, periculo dein nostro firmatis ,
rima indulgeniiarumsuarum princeps ille provideniis- proferimus.
simus in Aquileiensescontulisse dicilur, optime con- [LXIV]Romanum principem hunc deleti nominis
ciuit lapisalter, qnoidem princeps, ob ea profecto DI antiimari posse Trajauum AugustumIladriani patrcm
plurima, el viamAnniam , et viamquoqneGeminam, existimaveram ipse aliquando, tum ob Iialicam pa-
de qua ihidem , merito Aquileiensittmtesiitutor nun- triam suam in lapide memoralam , lum ob plurima
cupatur, ac eliam quodnmmodo[LXI.TJ conditor,juxta atque praclara opera, quoelam Romsequam in prse-
illorura lemporum non infrcqueiites populorum erga cipuis iirperii mbibiis et ipse idem fecil; maxime
principes assentationes. auiem ob vias ltalire pene omnes ab eo insiauratas,
Quis hic princeps fuerit. cujiis nomen ulrobique uti acceperam ex fortuita Galeni medici lectione,
delelum, dicam absolute, Dioclelianumvisum fuisse qui Meihodimedendi lihro ix, capite8, ila scripsit:
Bertolo supracilato qui secundum lapidcm illustra- < Ilaque cum sic se haberent (in deteriore scilicet

quisivimus, utinscripiionem originalem nosqnnqne
cum eriiia conferremu-. Ca-ierinn pusl aucioriiaiem
Doetoris Labu-.qiiam atiiilimus, poslqiu;assertiniiem
oculaloriiin lestnnii qnam inriicavimii-, nuliis cerle
Supeiesl |.iiirieiui dnlii-i locus, anl super lapidis in-
veniione, aiil fcuperinscriptionis sinceriiate.
(a) llie lapis, qui lempore quo Bertolus nosferscri-
behat, visehaiur in pavimenlo a-dis sacra; nionialium
liinc Aqniieieosiiiin 0. S. B.,exslat iimic paulo pro-
cnl ab enriein bco in a dibus coinilum de Ca-sisPlia-
raoinnn; ibi jiie iu Pinacntlieca Aqnileieiisium vele-
rum iiioiniiiieiitoiuin principem Jiabel locum.
 305 PRiEFATIO EDITORIS. 506
staiu cssent) omnes in Iialia vioe, eas Trajanus illei A pag. 286 ciiati operis Le Antichita d'Aquileja, ani-
refecit: qusequidem earun: himiiilocac lutosoepartesi madveriit. Quid vero, quod Trajani nomeu el Ha-
erant, lapiriibns sternens, aui editis aggesiiomhiisi drianus assunipsit, illud pr>'prioanieponens, prout
exalians: quoe senticosse et asperoeerant, eas ex- in lapid bns nc iiiimismaiibus videmus, IMP. G<E-
purgans: ac flumina , qnae transiri non possent, , SAR . TRAHNUS . HADRIANLS. AUG.; quemad-
pontibusjungens: ubi longior, quam opns erat, viai modiint anie eum Trajanns ipseNervoe aniecessoris
videbatur, aliam breviorem excindens: sictibi veroi nonien suo proeposuerai, IMP . C&SAR .NERVA .
propter arduum cnllem diflicilis erai,p<-r miliorai TRAIANUS. AUG. ? Fortasse igiluretiniii Galenus
loca deflectens: jam si obscssa feris , vel deseriai medicns Trajanum simpliciter scribens, Trajanum-
erat, ah illa transferens, ac per babitaia ducens: Hadrianum signilicare.volnil; licelconstel Trajanum
tum asperas coinplanans. >Iia GaIenus,altero circi- quoque nperihus huc iilucconstruendis, uli aiebam,
ter ab imperio Trajani sseculo, de Italiae viis ab eo- incubuisse. Iu vetuslis rebus, aique incerlis, ha-
dein principe restituiis. riolari eliam qunndoque quis velet?
Verum <iuisinierim dixerit, Trajani nomen dele- Siut ilaque lladriano principi lii duo noslrates
tum in lapidibus, qui memoriam viarum ab ipso lapides nuncupati. Sed cur delelum in ntrisque
inslauiaiariim perennarent; cum principis optimi B apud Aquilcienses linjus Augusli nomen? Post lot
appellationem ex S. C. acceperit, et ila omnibiis laudes, quibus ibidem exiollilur, principis providen-
cara illius memoria, etiam post mortem, babiia sit, lissimi, pluriinarum indulcjentiaruinin Aquileienses
ut p pnlns Romanus novis post eum principibus ac- largiloris, el Aquiteiensiumrestiiutoris uc conditoris;
cl mare consueverit: Sis felicior Atiguslo, melior in quo postea de Aquileiensibus niale merilus fuit
Trajano: quasi nempe ari Trajani bonitalem nnllus lladrianus, nl nonieii illius e lapidibus exciriereiur?
ante et posi eum Ronianorum piiiieipuni pervenissel, Al Hudrianus qnidem, non magis de Aquileiensibus,
sicnti nemo proculriubio ad Angusii feliciialem per- quani de oinnibus, ut ila dicam, Romani orbis re-
venerat? Acquiescere igitur Asqnino el Corfmovio, gionihus ac civilatibns oplime merilus fuil, ob be-
hac maxime de causa, coaitus fui, et Hadrianum neficia quse ubique pronstilil, Romanum imperiuin
potitis cnm ipsis in hoc secunrio lapide inlueri; ac coniimiis itiiierilms perlnstrans maguo stipatns ve-
propterea eiiam in primo, qui frater major secundi Iuti exercitu arcbileciorum, aique fabrorum omnis
ex superius dictis appellari poiesl. generis, u.i tradunt Aurelius Yicior in Epiiome ,
Ac profeelo Italicus palna , seu origine, etiam ei Sparlianus in Hadriano. «Ininiensi laboris (Ila-
Hadrianus fuit, et Trajani consohiinus, ac posiea fi- driauus), [LXVI] quippeqni provincias omnespedibus
lius adoptivus habilus, illiusque in imperio succes-'C circiimieril, agmen comiianlium pra'»erteiis, cum
sor; in quo etiam coiislilutus, plurima uhiqiie mu- oppida universa resliluerel , augeret orriinibus.
ntficeinifleac indulgentisesu:e mouumeiiia reliqnit. Nainqne ad specimen b-gionum militaritim, fabro=,
Qnin eliam , ei Aqnileisemagnscmolis ariniiranriu-que perpeiidicnlalores, aichitec:os, gei usone cimcuim
struciiirae Hadrianus oedificiiimcondiriit , Hadria- exslrueiidoruin mceni m, seu decor.iiidoriiin, in co-
nw»m propierea dicium: quod profano tunc numi- borles centiiriaverat : > iia Aurelius Victor. < In
lvm cullui proeuldubioriicalum, quarto demum Ee- omnihus pene urbibus el aliquid sedilicavit,et lusus
clesiaesa-rulo adulto Cbrisiianoriim sacris aplatum eriidit : > ila Spartianus.
adilictnmqiie fuit; ciijusque lanriem fimdamcnta at- Verum hoecomnia benefacla Hadrianus imperalor
qne insignia rudera iion miiltis ab hinc annis riciccla nigredine veluli foeriacnnspersit, immo poiins abo-
fnerunl, [LX\] cum domunculseerigereniur novis e levit, tum licentiori vitoe suoe ratione, qua rxosus
Gra;cise partibus , haud fanslis qnirieni auspiciis , omnibus erat; itim elfreni qundam auriacia quemoue
ad-c-ilis illuc colnnis, qui brevem idcirco ibidem superandi in quaciiiiiqiie liiierarum ci bonarnm ar-
moiani fecerunt; uli ex Filiasio superius laurialo, tiiim disciplina, iia ut nulluin sibi umquam impiine
atque codem ciiato loino II, cap. 22, pag. 212, et praeferri susiineret; sicut eliam veliemenii animi
cap. 24, png. 225. Aique hoc sane Hadriani Princi- ** ' feriiale, qua et insontes, et rioelos prassertim com-
pis pr.-pclarnmopns in Aqiiileiensiumgratiam aiqne plures qui sibi in ingenii laude invidiam facerent,
in Aquileioeurbis decorem molilum , cujus mcmoria iioii sine boiioriimomiiiiiuiinriigtialione, et severis-
ad nos usque pervenit; hoc, iuquam, uiium fuit ex sime habuit, el crurieliier snsliriii, mi ex cilato
iis plurimis indulgentiarum stiarum in Aqttileienses Spartiano, aiqne ex Di»neCas-io libro LXIXhabe-
monumeutis, de quibus primus lapis loqnitur, et mus- Qoid vero, quod in extremo viiaesuse, vi eiiam
resiitutor morbi, quo dire afflictabaiur, crudelior effectns, in
qiioriimcausa in lapide allerO/tfjui/eiV/isi/im
el conditordictus fui(; quoriinique alia foi tasse sub senatum ipsum pra;cipue desscviit, mngna parte
lerra adlmc latentia in apricum proferet oetas. illius orriinis splenriidissiini necari jussa, uti refert
Prsclerea invictielogium iu ulrisque inscriptioni- citatus Aurelius Vicior ibiriem, nc de Cwsnribus; ila
bus inluemiir : quod olim diis taiitniomnrio ntiribu- ut senalus ipse illius aela post mortem irrita fieri
tum, nec Trajano ipsi delaium, Hadriano primum vellet, illiiinque recusirel divum appirilare, prout
inler principes in lapidihus dariccepit, ul ipse consiictndo ferebat, nisi Antoiiiniis filius siimniis
Bettolns nosler, causam suam agens pro Dioctetiano precibus intervenisset, qui hac etiam dc causa Pii
507 S. CHROMATIUS, EP, A.Q,UILEIENSIS. 508
agnomen adeplus est, uti discimus ex eodem Spar- A' tuor I relro sneculorum,Aqnileiensisolim capituli, in
liano, atqueex Julio Capitolino in AntoninoPio? En (quocniionicus.ipsecr.it, viam Appiam niincupatam
igitur Iladriani principis male merita, ob quse pro- fuisse
1 asserit; nisi potius Anmalegend»fuisset(quan-
culdubio deletum, etsi non publica auctoriiale, pri- cdoquidem Appimapud nos alibi mentio nulla), facem
vala tamen animadversione eorum quorum maxime nunc i proebente, ineorruptis litteris suis, hoc Inpide
inleresset, nccAquileisedunlaxai, sed foriasse eliam recens
i invento apicibus chartarum veterum, oculos
alibi, in. lapidibus nomen illius post mortcm; quem- (etiam anliquariorum et erudiiorum prse vetustaie
admodum moris erat apud Romanos erga princi- non i raro fallentibus. Interim inquirant alii de hac
pes, qui exosi ob crudelia proeserlim facta fuissent, Annta Aquileiensium via, quis eam slraverit, et quo
mi ex Dione, Suetonio, aliisque Romanarum rerum itempore; unde nomen acceperit; num ad notam An-
scriptoribus hnbemus , annotatque eruditus idem niamRomanam«iamultra
: Padum aliquatenus
[LXVIII]
Bertolus iiosierincitatoopereLeAnl/c/uVacCAi/uiieja, pertinuerit,
; an alia prorsus ab ea diversa censenda
png. 285, ubi Diocletiano, ssevissimo Cbrisliano- sit, el Aqnileiensiiim ila propria judicanda, qnem-
rum inimico, lacunam secundi lapidis perlinere admodum Gemina illa, de qua inscriplio secund.a.
exisiimat. Antiquariorum iienipe hoccsint; a quorum messe in
Qnid nunc vero de An//iatiia Aquileiensi, quam in B bac eruditionis parte nunc prorsus abstinemus, ab
primo ex his lapiriibusintiiemur,eicujuspotissimum iis poiius exspectanles qtiid sentire super his de-
causa ba-cseribimus ? Romanam Anniamviam novi- beamus.
mus quidem : licet de ea nihil in scriptoribus anti- Nos tantummorio animadvertimus, in lioc lapide
quis, et aliqnid lantummodo in paucis |LXVII]in- nostro recens invento, ei'erui:ra<a/n dici banc Anniam
scriptionibus babeamus. Qualer nimirum duntaxat viam influenlibvspaluslribus aqnis, aden ut commean-
de hac Annia via mentio fit apud Gruterum in The- tibus invia facla essel; ideoque in Aquileiensium
sauro Inscriptionum. Hujns meminit PilifCiis, sedI gratiam indulgentiaprincipis provideniissimiresliiu-
levi'er ac jcjimc, in Lexico AntiquitatumRomana- tam : unde comperimus uiumeam fuisse, quoeaqttis
rv.m, lomo III, pag. 701, eriitionis llagoe-Comitum i immineret palustribus, ac viam propierea ab aliis viis
1757, duas coinmemoraiis ex Gruterianis inscrip- terreslribusseparalani; v/atnqiioqucAquileiseproxi-
tionibus, ubi vimAnnimmeniio. Meminitquoqne Ni- niam, inimo Aqiiileicnsiumvelnti propriam, ipsisqne
colaus Bergicrius De publicis ct mitiiaribus Romani i qtiam roaxiiiieulilem; viani denique, quasi ajsgerem
iniperiiViisnpndGrseviumii)T/iesauro,elc.,vol.X:me- paluriibus impositum, ut Aquileieiisibusfacilior per
iiiinit aiitem piimiiin libro i, scct. 4, nnm. 7, ubii eam breviorque transitus ari IOCQlitioral.ia oesluari.i
C.riileriananiinscripiionem exbibei, in qua curalorr C esset, eviiatis nempe superioribus necnon longiori-
babelnr plurium simu! viariim cum Annia, nimirumi bus aliis lerreslribus viis ab aqnis paluriihiisquc di-
( loriiocquoque, Cassise,Cimina;, Trium Trajanarum,, stantibus. Acquamriam ceiie viameiiam hodie inco-
ct Anierinoc; unrie propinquilalem harum omniumi lse Aquileienses ostendunt, ad meridiem illius, am-
viarum imieidemque curaioricommissarum intelligi- plissimse olim atqiieopulenlissimoe, niine desliiulm
iinis, simulque liarum omnium cum Annia ipsa, dee miserrimoequeurbis posilam, Concordiam versus, et
qna ibi, ab Aquileioepartibus distaminin : meminill palustribusaquis contectam; qiiibus quandoqtie de-
vero iteium libro m, sect. 22, num. 9; ubi tamenii crescentibus, saxa ac rudcra in imoearum appnreni,
etiam Anniatninter eas llaliaevias publicas comme- vise cujusdam veteris vestigia, necnon ferreus an-
morat, qusecilra Padum non porrigebantur, quscque e nnlus prsegraiiriis lapidi adhuc infixus, qui proctil-
propierea ad Aquileiam nullatenus perlinebani.i- dubio ad ejnsdem vioecrepidinem positus, alliganriis
< Sequunlur, inquit, hinc vioe Aiiwa, Augusta, Ci- i- prope eam naviculisinserviebal.
mina, Araerina, Sempronia et Posthumia, quse di-i- Quid igitur, si hac ipsa Annia via ab Hadriano
-versislocis Flaminiseinseruntur et cohoerenl, atque
ie principe Aquileiensibusrestitula, Chromatiusnosier
se uteretur, ut Aquileia ad Portum Romathm seu Ro-
sbea hinc inde, seu rami, per lialise regiones, qiise
inler Romamet Eridanum sive Padum sunt, porri- i- *-
* malinumconfestim
migraret, ac deinde ab eodem
gnntur. > portu Aquileiamquoque rediret, prout illorum tem-
Nullus itaque, quod sciamus, de hnc Annia via, de
>e porum ratio et rerum vicissitudines exigebant? Hsec
qua inscriptio nostra Aquileiensis; quoevia scilicet
81 quoque ullimo locode Chromatio invesligasse, occa-
Aquileiam respiceret, quse proxima Aquileiseessel,U sione hujus lapidis Aquileiensis recens in lucem po-
et cujtis proplcrea instauraiio beneficiumdici posset
et sili, ab institulo prorsus alienum; aut lectoribus
se injucundum, minime judicavimus.
Aquileiensibusindiilgenliaprincipisimpertilum. Ipse
Aquileiensiumaniiquitatum illuslrator' solertissimus
is Alque hscctandemsuni, quseprsefari libuit in adi-
Bertolus nullitis Anniw vimmeminit, quoe ad Aqui- i- tu Scriplorum seu Opuscutorum, quse supersuni,
leienses pertineret: elsolummodopag. 291 ssepe ci- i- quaeque bac nostra nova editione donamus, sancti
tati su) operis crudiiissimi indicat dtiarum viarumm Cbromatii episcopi Aquileiensis. Hoecvero, lum ut
velerum Rnmanarumvesiigia quscdam in Aquileiensi isi rationemlectoribus redderemtis bujus consilii no-
agro arihuc apparere; quarum alteram in veteribus us stri, habitasque industrioc, ut Scripta ipsa el corre-
quibusdam chartis, trium, ut ipse asseril, autqua-
a- ctiora, et ordine aptiori disposita, sicut etiam me-
 DE S.: CHROMATIOVETERUM
'..'rtrr-- v.r- ; -| :•':,? TESTIMONIA.
\0:i~-t 1 '
liori sane cnltu [LXIX]quam nntea ornaia prodirent; A sntis scmper snperqtie facturns, si in bis voliintatem
lum ut niiquid etiam nosmeiipsi, post virorum cla- saltemconatumque probavens, si errnia qnoque be-
rissimoruiri labores, conferre videremtir, quod^ad nigne donaveris; meliora inlerim , uberiora , accu-
argumenli illustraiioneni quomodocumque serviret. ralioraque, posthoc perirulum nosirum, exspectans
Ha-c itaque, optime lector, sequi bonique facias; ab aliis.

DE S. CHROMATIO VETERUM TESTIMONIA SELECTA.

[LXXI] S HIERONVMUS, epist. 7, ad CHROMATIDM, Jovir qniinlur et scribnnl? qui dum sua nolunt furla
num, et Eusebiitm, nutn. 1 et 6, an. 373; qum exst. cognosci, et ingraii siint in mngislrum, idcifco sim-
Opp. lomo I, col. 17 el seq. editionis Verqnensisi plices ab illius lectione deterrent ? Norninaiim debes
DominiciVqtlarsii. dicere, et ipsos homines denotare. Ergo beati Epi-
Non debet cbaria dividere quos amor muluusi scopi Anastasius, et Theophilus, ct Venerius, et
copulavit : nec per singulos officia mei sunt par- B CHROMATIUS, et omnis tam Orientis qiiam Occidehtis
lienda sermonis, cum sic invicem vos amelis, ut Caiholicorum synodus, qui pari senfenlia, qnia pari
non minus tres charitas jung.it, quam duos nalurai et spiritu, illtim luereticnm denunlianipopnlis, fufes
sociavit; qtiin potius si rei condilio pateretur, subi librorum illius jndicandi sunt: et quaiidoih Ecclesiis
uno litierulse apice nomina indiyisa concluderem,, prsedicanl,noh'Scripiur'aruih mysteria,'sed brigehis
veslris quoqtie iia me liiteris proyocaniibus, ut et ini furta rommeirioranl?
uno tres, et in (ribus unum putarem IDEM,codem libro n contra Rufinum, num. 27, Opp.
Matrem communem (quse cum vobis sanctitalei cit. etlil. tomo H, col. 52I.
societur , in eo vos proevenit, quia tales genuit, cu- Ponam et aliud testimonium, ne nunc me rerum
jus vere venier aureus potest dici) eo salutamus ho- necessiiate compulsum dicas nTulassesentenliam.ln
nore , qno nostis: una quoque suscipieiidas cuncias3 libro Temporum, id est Paralipdmenon, qiii flebraice
sorores, quse sexum vicere cum soeculq, quoe, oleo> dicitur Dabre Jamin, hac ad sanctum papam CHRO-
ad lainpades largiter prseparato, Sponsi qpperiunlurr MATIUM Pra-fatiuncula usus sum. i" Si sepiuagihia
"••-••
adventiim. 0 beata riomus , in qua morantur Annai interpretum, etc. i Reliqua vide infra'.
vidua , virgines propbetissoe, geminus Samuel nu- IDEM,eodemlibro n conira Rufinum, num. 31, Opp.
tritus in lempio! 0 tecta felicia, in quibus ccrnimus5 Q cit. edit. tomo II, col. 526.
Machabseorummarlyrum coronis cinclam niarlyremI Salomonis etiam HBros, qhos blim juxia Septua-
matrem! Nam Jicet quolidie Chrisium confiteamini,, ginla addilis obclis ct asteriscis in laiinum verle-
dum ejus prsecepla servalis : tamen ari privatami ram, ex Hebraico (ransferens, et dedicahs sanciis
gloriam publica hoecacccssit vobis et aperla con- episcopis CHROMATIO et Ileliodoro, hoecin Prsefa-
fessio, quod per vos ab nrbe vesira Ariani quondami liuncubc meoefine subjeci: c Si cui Sepiuaginia in-
dogmalis virus exclusum esl. terpretum magis editio placet, liabet eam a nobis
IDEM,episl. 8, ad Niceam Hypodiaconiim Aquileim e olim emendatam. Neque enim sic nova ciidimns.iii
an. 373; qum exst. eodetn Opp. tomoI cilafo; edi- velera deslrunmus. i
tionis Vallarsii, col. 21. [LXXIII]IDEM, librom contra Rufinutn,num. 2, Opp. cit.
Ecce beatus CHROMATIUS cum sancto Eusebio nonn edil. lomoII, col. £33."
plus nalura qu.im morinn icqualilale germano, lit- TESTEMinvoco Jesum conscienlioe mese, qui et
terario me provocavil olficio. bas litteras, et luam epistolamjudicaturusesi.riiead
IDEM,epist. 60, ad lleliodorutn. tium. 19, an. 396;; coiiimoniiioiiemsancii papoeCHROMATU voluisse r'e-
qnm exst. eodem Opp. tomo I cilatm editionis, ;, ticere , et finem facere simuliatum , et vincere in
col. 345 . I bono malum; sed quiaminaris inlerittim, nisi tacue-
j)
Jungamur spirilu, stringamnr afTectu, el forlitu- ro, respondere compellor, ne videar tacendo crimen
dineni menlis, quam beatus papa CHROMATIUS osten- agnoscCre, et lenilaiem meam , malse coiisciehiiae
dit in dormilionegermani, nos imiiemur in filio. signum inlerpreleris.
[LXXII] IDEM,episl. 81, ad Rufinum, num. 2, an. 399; ); IDEM, i/i Prologo ad librumi Commenlariorumin Aba-
quwexst. eodem Opp. 1.1 citaiw editioitis, col. §08.). cuc prophelam: Opp. cit. edit. tomoW, coY.5'87.'"
Frater meus Paiiliriianus necdum de pairia rever- Primum, CHROMATI , episcoporum doetissime, scire
susest, et puio quod eum Aquileise apud sanctum n nos convenit, corruple apud Gra?c'osel Laiinos no-
papam CHROMATIUM videris. men Atnbacum prophela; legi, qui apiid Hebroebs
IDEM,lib. II, contra Rufinum, num. 22, Opp. cit. t. dicitur Abacuc, et interprefaiur amplexus, elc.
edit. tomo II, col. 515. IDEMin Prologo qd librumn Commeniariofumin Aba-
Qui sunt isti, qui in Ecclesia disputare lalius so-
>- cuc prophelam, Opp. cii.edit. tomo\l, col. 651.
lent? qui libros scribere? qui totum de Origene lo- )- Alieruin , nii CUROMATI, papa veuerahilis, in Aba-
311 S. CHROMATIDSEP. AQUILEIENSIS. 312
cuc librum scribimus, proprium caniico ejus opu- jlA auribus isia Iransferre. Sed melius esse judicans Pha«
sciilum dedicantes, sermnncmque epicnm el psal- risse irum displicere judicio , et episco|iorum jussio-
terii, id est, lyrico more compositum , totis viribus nibiis deservire, insliti utpolui. Et quia viciua est
aggrediemes. Sibilct igitur excelra, ct Sardanapalus Chaldoeorumlingua sermoni Hebraico, uiriusque lin-
insultet, turpior vitiis qunm nomine : nos coeptiiin guse periiissimum loquacem reperiens, unius diei la-
carpamus iter; eloralionibus tuis, qui carnem vir- borein arripui: et quidquid ille mibi Hebraicis ver-
tute superasti, maiiifesiissimam de Christo prophe- bis expressit, hoc ego accito nolario, sermonibus
tiani inoclavo propheia, id est, in resurrectionis Latiuis exposui. Orationibus vestris mercedem hujus
Dominicaenumero disseramus. operis compensabo, cum gratum vnbis didiccro,
IDEM , Prwfatione in libros Salomonis, Opp. til. edit. me , quod jubere estis dignali, complesse.
tomo IX, col. 1293.
CHROMATIO el Heliodoro episcopis, llieronymus. [LXXV]S. Ambrosius, epislola 50, ad CHROMATIUM
Aquileiensem episcopum, de prophetia Balaam,
Jiingat episiola, quos jungit sacerdolium : immo num. 16, an. 590, qum exst. Opp. lomo II,
cbarta non diviriat, quos Christi neclit amor. Com-
cot. 996,editionis Paris. BB. S. Muuri 1686-1690.
meniarios iu Osee, Amos, Zachariam, Malachiam,
quos poscitis, scripsissem, si licuisset proe valetu-]„ Hoc munusculum sancUc menti tuse transmisi;
dine. Miliitis solatia stimpluum : notarios nostros el quia vis me aliquid de veterum scriptorum iuleriire-
librarios suslentatis, utvobis potissimtim nostrum tatiombiis paginare. Ego autem assumpsi episiolas
desudet ingeiiiuin. Et ecceex latere fieqnens turba, familiari sermone ailexere, reilolenies aliquid de
divcrsa poscentium : quasi am oequumsit, me, vo- patrum nioribus; qunrum guslum si probavcris,
bis esurientibus, aliis laborare: aut in ralione dati post haec hsijusmodi mitiere non verecundabor.
et accepti, cuiquam, pr.cter vos, obnoxitissim. lta- Malo enim senilibus verbis desiipernis rebus ballu-
que longa acgrotatione [ LXXIV ] fraclus, ne peniliis cinari lecum, quod grsece dicunl «SoWxwat: ....
hoc anno reticerem, et apud vos mutus essein, iri- malo, inquam, hallucinari leciiin verbis scnilibus,
dui opus nomini vestro consecravi, interpreiatio- ne videar artein deseruisse, quam conciiaiioribus
nein videliceliriuiii Salomonis volumiiiniii, Masloth, deflare aliquid jam nec studiis nosiris apium nec
virihiis. Vale, el nos dilige; quin ego le diligo.
quas Hebrcei Parabolas , vulgata auiem editio Pro-
verbia vocat: Coelelh, quem Grsece Ecclesiaslen, la- RUFINUS presbylerAquileiensis,Prmfatione ad CHRO-
tine Conc/o/iafore/npossumus dicere : Sir Assirim, MATIUM episcopum Aquileim in suam, et Euseb:i
Cmsariensislalinam ab eo faclam Historiam: qum
quod iu nostra lingua verlitur Canticum Canlicorum,
etc. ri exst. Onp. col. 209 editionis VeronensisDominici
IDEM , Prmfatione in libros Paralipomenon , Opp. cil. Vallarsii.
edit. tom. IX, col. 1405. Peritorum dicunl esse medicorum , ubi immiuere
Si Septuaginta interprelum pura, et ut ab eis in urbibus, vel regionibus, generales viderint morhos,
Grsecum versa est, editio permaneret, snperflue providere' aliquid meriicamenii, vel poculi genus,
me, mi CHROMATI episcoporum snnctissime aique quo prscinttniti homines ab imminenii dcfendaniur
doclissime , impelleres, utllebroea voliimiiia Latmo exitio. Quod tu qnoque, venerande paier CHROMATI,
sennone transferrem. Quod enim semel aures ho- medicime exequens geuus, tempore quo, dirupiis
minum occupaverat, et nasceniis Ecclesioerobora- Italise claiistris ab Alarico duce Gotboruin, se pesti-
verat lidem, jtistuni erat etiain nostro silentio com- fcr morbus inluriil, el agros, armenla, viros longe
tibi a Deocommissis feialis
probari. Nunc vero cum pro varieiate rcgionum di- Iate<|uevaslavit, populis
versa ferantur exemplaria , et gennaiia illa amiqua- exilii aliqnod remedium qua-rens, per quori a-grie
menles ab ingruentis inali coutagimie subtracioe,
que translatio corruptasit, atque violaia: no-tri ar-
bitrii pulas, aute pltinbiis jndicare quid veruin sit, melioribus oecupitoe studiis tenerentur : injungis
aut novum opus in veteri operecudere.illudenlibiis- mibi nt Ecclesiaslicam historiam, qiiam vireruduis-
.. simus Eusebius Caesariensis Grseco scrmoiie <on-
que Judaiis, cornicuin, ut dicilur, oculos configere ,
etc. scrip-.it, in Latinum veiiain -.cujus lcciione animus
IDEM , Prmfatione in tibrum Tobim, Opp. cit. edit. audieiitium vincius, rinni iioiiiiam rerum gestarum
tom. X, col. 1 el 2. aviriius petit, oblivionem quodammodo malorum,
CIIROMATIO et lleliodoro episcopis, Hieronymus quee get-erentur, acciperet.
presbyier in Domino salulera. IDEM,Apologiw in S. Hieronymum libro i, num. A;
Mirari non desino exactionis vestrae inslanliam : qui exst. Opp. cit. edil., col. 310.
exigiiis eniui, ut librum Chaldoeosermone conscri- Ego, sicul et ipse et omnes norunt, antc annos
pliun, ad Latinum siylum traham, librum uiique fere triginta in monasterio jain positus, per graiiam
Tobi;e, quem Hebrsei de Catalogo divinarum Scrip- Baptismi regeneralus, signaculum, firiei consccuius
turarum secanies , bis, quoe apocrypha memorant, sum per sanctos viros CHROMATIUM , Jovinum,
nianciparunt. Feci satis desiderio vestro, iion tameni [LXXVI]et Eusebium, opinaiissimos et probaiissimos
meo studio. Arguuut enim nos Hebreorum studia, in Ecclesia Dei episcopos, quorum alier lunc presbjr-
et impulant nobis, contra suuiii Carionem Latinis> ler bealocmemoritc Valeriani, aller arcliidiacohusj
 313 DE S. CHROMATIOVETERUMTESTIMONIA. 314
alius di3Coniissimulque pater mihi et doclor Sym- A et ex EpistolisRomanorumponlificumPetri Coustan-
boli ac fldei fuit. tii edit. Parisiensis, col. 771 et seqq.
Pietaiem vestram, etiam anlequam liileras nostras
IDEM,Prologo ad CHROMATIUM episcopumin Traclatum
librum Jesu Nave ex lomo acciperet, audivisse opinor quid hic ausa sil iui-
Origenis super , II,
G. et L. edit. Paris. Ca- quitas. Ea eniin rerum est inagniindo et gravitas,
pag. 396, Opp. Origenis
ut nulla ferme orbis pnrs relicla sii, quoe iristem
roUDelarueO.S.B.eCongregationeS. Mauri 1733.
hanc tragcediam non audierit, etc In fine vero ita
In divinis voluminibus referlur, quod ad con- claudit. Iloec
ipsa (Epistola) etiam scripta est ad Ye-
structionem templi (al. ad conslructionem labernaT neriuni
episcopum Mcdiolani, et ad CUROMATIUM
cnli) unusqnisque pro viribus obiulerit : potentes Aquileiseepiscopuni. Valein Domino (a).
quidem, et principes populi aurum, argenium, lapi- IDEMin episiola ad CHROMATIUM Aquileiwepiscopum
des pretiosos, oera, el alii ligna, sed impuiribilia : an. 406;qua! 155 est inter Opera Sancti Doctoris
qnidam eliam coccum, purpuram,'et byssum, et G. et L. edilionis BB. S. Mauri, tomo III, pag.
linum alii, vestibus hoccquoque sacerdotum et sloloc 689 et seq.
pontificis profuiura. Pauperiores aiitem, quique Clarissima fervenlis tuoe ac sincerse charilaiis
etiam pelles rubras offerentes et pilos caprarum, tuha ad nos
B usque sonum suum diffudil, mngnum
non respuuutur. Idcirco namque Beselebel ille re-
quidriam ac diulissime durans ex tanto itineris in-
plelus esse dicilur omni sapientia a Deo, ut inlelli- tervallo spirans, aique ad exlremos usque lerroe
gcns singula hsec quibus usibns apta sinl, nibil ex fines perlingens. Nec nos, licet alioqui lam longe
offereiitiiim devolione repudiet. Quia ergo et tu, o
disjuiicii, minus quam ii qui adsunt, vchementissi-
mihi semper vcnerabilis paler CHROMATI, injungis, mam atque igne plenam charitaiem, sinceranique
et prsecipis nobis, ut aliqniri nd a-dilicaiionem ct et
iiigenti libertale ac fiducia perfusam linguam,
constructioncm divini tabernacnli ex Gnccorum opi- ariamaniinam conlenlioncm exploraiam ha-
alque
bus et copiis conferamus, Oratiunculas xxvi in Jesum bemus. Ideo vestro etiam
conspectu atque congressu
Nave, qtias ex tempore in Ecclesia peroravit Ada- frui nobis in votis esset. Quoniam autem
maniiiis senex, ex groecolaline tihi pro virium mea- id magnopere nobis ea solitudo, qua nunc lamquam
quoque
rum parvilate disseruimus. Tni sane noslri lemporis reslricti sumus, eripuit; idcirco domi-
compedibus
Beselelielisjudicii sit, in his qu;e ofleriinus, eiiamsi num meum reverendissimum ac
rcligiosissimum
nihil invenitur auri puri quod ad altare proficiat,
presbyterum nacti, cupiditatem nostram , ut licet,
nec argenii quod columnaruin Ecclesioe bases effi-
explcmus, scribentes el saluiantes, vohisque pro
cial aut capita decoret, si nullus ex his in illis lapi- C eo
studio, qnod loto hoc lam diuturno tempore ma-
dibus inveniri polest qui logio insertus pontificale
gna ciiiii aninii conieniione proestilislis,amplissimas
vesirum et divinorum conscium peclus exornei, at
gratias agentes. Ac vos rogamus et obsecramus, ut
ceiie perspicere si vei pnrpiirse aliqnis in his, et
cum ipse revertetur, insuperque etiam, si labellarii
regii decoris, aui cocci, et inyslici cruoris color in- occurrant qtii ad hanc soliiudinem vcnianl, rie
texitur : si quid piiritateni byssi imiietur, et fortitu-
veslra valeiudiue ad nos scribatis. Scis enim qnan-
dinem lini, et dignuni aliquid habeat sacerdolalibus
tam binc volupiaiem perccpturi simus, cum de ho-
indumeniis : postremo si vel rubras apud nos pelles,
minum lam ardenter uos amaiitium prospera vale-
verecuiidiam frontis invenias : ad ullimum si velca-
tudine crebrius ad nos aliquid afferetur.
prarum certe reperias pilos, quibus vel penuriam
iiostram legamus, aut si quas iiiciiirinnis culpas pee- [LXXVIII]
IIOKORIUS Augustusin Epistola ad Arcadium
nitendo pnrgemus. Toium ergo boc, de luo judicio Angustumfrattem an. 406; ex Palladio Helenopo-
litano in Diatogo de Vita, elc, B. Jounnis Chry-
pendeat. Si quid sane esl quod placere poiesi, hoc
sostomi G. et L. cap. 3, qui exsl. tomo VIII Bi-
sit aucioris -.ueque euim qua; aliis labore parta sunl
bliothecmVelerumPatrum, eic, AndremGaltandii;
diripere, el nosirse Iaudi applicare jiistum puinmus.
atque ex Epislolis Romanorum Ponlificum Petri
Si verovim sensuum, oratio iuculii sermouis exaspe- D
CouslanliieditionisParis., col. 806.
rai, boc vel inihi, vel (ut cum tua venia dixerim) Tcrlio jam scribo ad mansueludinem luam, rogans
tibi ipsi repiilato, qui opus quod eruditis deberet in-
ut quse ex compacto contra Joannem Coustaniiiio-
jungi, expeiis ab indoctis.
politanum episcopum gesta sunt, emendentur : el,
[LXXVII] S. JOANNES CHRVSOSTOMUS in epistola ad S. ut videtur, nondum esl perfeclum. Quare denno
Innoceniiumpapam an. 40i; ex Dialogo Palladii scripsi per hosce episcopos ct presbyteros, de pace
HelenopoliianiG. et L., de Vita, etc, B. Joannis ecclesiasiica, per qtiam ct noslrum inipcriiini pacem
Chrysostomicap. 2, in Bibliolheca Velerum Pa- obtinet, valrie solliciius, ul jubere digneris Orienlis
irum, etc, AndremGallandii lomo VIII, pag. 262; episcopos Thessalonicoe convenire, eic... Quoenam

(a) In editione Benedictina Operum S. Joannis dontinereverendissimeel sanciissime.Prseferenda ni-

ChrysostomiG. et L. tomo III, pag. 515, exst. hsec biloiiiiiiusvidetur prior clansula miam exhibei Pal-
episiola; seri pag. 520, ubi desinit, niilla fae.tanicii- lariius, quamque retinnit Coiisianiius : qua de re
tione nut Venerii Medinlanensisaul CliromatiiAqui- vide Coustantium ipsum in Nolatione, quam subjicit
leiensis, itoiclaudiiur : Scmper vale, el ora pro me, ad liiinc locuiu col. 787 cilaisrj editiouis.
M5 S. CllROMATIUSEP AQUILEIENSIS. 316
eiiim sit Oceidenialiiim de Joanne episcopo senten- A clesioe,in libello, quem de octo Beatiludinibusscri-
lia (nt compertnin haheas), ex omnibns epislnlis, psil, ila dicii (c)': « In mysterio enim Baplismi et
quanari me scriptse sunt, drias subjeci id quod coe- Filius (d) videtur in eorpnre; et Spiritus sanctus in
ter;c continetites, unam Romani , alteram AQUI- specie columbae descendii; et vox Patris de ccelo
LEIENSIS episcopi, etc. auditnr, ut Trinitatis unilas declaretur, quia nec Pa-
PALLADIUS Helenopolitanus in Dialogo G. el L., de ter sine Filio inlelligi potest, nec Filius sine Spiritu
Vila, elc, beati Joannis Chrysoslomi,cap. 4, ex sancto cognosci. Vide (e) igilur quale Palris de Filio
tomo VIII Bibliothecw Velerum Palrum, anliquo- teslimonium sit dioentis : Ilic esl FHius meus. Suus
rumqtie Scriptorum EcclesiasticorumAndremGal- iiiique non per adoptionem graiioe,ncque per resli-
landii, pag. 268. gionem creaturse, ut hserelici volunt; sed sui pro-
Ctim igilur snnctus iEmilins, Benevenii episcopus, prielate generis, et veriiaie naturoc.Multi enim san-
etCyihcgius et Gaudentius, una cum Valentiniaho ciorum fjlii Dei dicunlur, et sunt; sed hic sine com-
et Bonir.iciopresbyteris, accepissent litteras impera- paralione (f) mms Deo Patri Filius Unigenitus, ct
toris llonorii, Innoceniii, et Iialorum episcoporum, vertis et proprius, non aliunde quam de Patre nai.iis;
CHnOMATH Aqiiileiensis, et Venerii Mediolanensis, quia tnm verus Pater 1'aier esi, quam verus et Detis
atque aliorum, necnon coiiiiiioniioriuniSynoriitoiitis R P, esi; sicuii etiam (g) verus Filius (Filius) est, qnam
Occirientis, publica evectione Consiantinopolim verus et Dominus. Perfecta ergo fides est Trinitalis
profecii sunt cum Cyriaco, Demetrio, Palladio el ostensa, cum et Pater Cbristum Dominum ac Deum
Euly io episcopis. nosiriini Filium sunin esse lesialur; et Spiriius sati-
CASSIODORIUS de lnslilitlione divinarum Litlerarum , ctns, iri est, Paracleuis, in lanlo fld.ei sacramento
cap. 32 : ex illius Opp. editioneRotomagensi1679, Palri Filioque conjnngiiur, ut verum Patrem, veruni
mdio J. Gareiii 0. S. B. e Congr. S. Muuri Filium, verum etiam Spirilum sanclum credere ires
tomo II, pag. 556. personas, sed tiiiani riivinitaiemTrinilatis, unamqiie
Quapropter desideranier inlroile mysteria Do- snbsiamiam non dnhitcmiis. »
mini, nt sequentibus iier indicare possitis : quia [LXX\]Anomjmttsaucior libetli,cui liiulus : Cantuumet
magnse verecundise pondus est habere quod legas, cursuum Ecclesiaslicorumorigq:quemexcodicems.
et ignorare quooldoceas. Et ideo futtirsebealiludinis retiniissimo edidit llenricus Spelmanntis in Conci-
memorcs, vitas Pairum, confessiones fidelium, pas- liisBrilannimtomo I, pag. 177; quique exstal etiam
siones mariyruni [LXXIX] legite constanler (quas in- apud DavidWilltinsConciliaMagnmBritannim,etc,
ter alia in (a) epistola sancli Hieronymiad CHROMA- Londini 1737, tomo IV, in Appendice,pag. 741 et
TIUMel Helioriorumdestinala, prociil dubio (b) re- C ( 742; cujusque meminit MabilloniusDe Cursu Gal
perilis) qui per totum orbem lerrarnm fforuere; ut licano§ 1, in opere De Liturgia Gallicana, pag. 580,
sancla imilatio vos provocans, ad cceleslia regna necnon Fontaninus noster infra cap. 4, ntmt. 7,
perducal. libri lii sumHislorim litierarim Aquileiensis.
B. FLACCUS ALBINUS, seu ALCUINUS abbas in libello Est alius Cursus Orientalis a sancto CHROMATIO
adversus Hmresin Felicis cpiscopi § 26, ex Opp. et lleliodoro, et heato Paulino, sen el Aibanasio
lomo I, vol. II, pag. 767, editionisabbatisFrobenii, episeopo eriiuts, qui in Gallorum consuetudine non
Rathbonm1777. habetur : quem sancius Macarius decanlavit; hoc
CHROMATIUS quoque sanctse Romanoeantistes Ec- es(, per duodenas horas, boc est, unaqunque bora.

(a) « BaroniusPrsefat. in Martyrolog.Rom. cap. 7, Lugdun. pag. 990. Fnit vero hic CiiromaiiusEpisco-
diibiiatan sit llieronyini. >Ita Gareiius. SeriFonla- pus Aquileiensis, non Roiiiamis: qnamvis Roinaniis,
ninns arbitratur hicsermonem essedealia, et quidemi incertuin quo sensu, Episcupus eiiam appelletur iu
sincera ac longiori, Hieronymi epistola, quse nunc; codd. mss. illius scripia coiilinenlibus. Forle de-
non exstat. Vide inlra illius Historiwlitierarim Aqui- scriptores inde decepti fuerunt, quod S. Hierony-
leiensiscapiit 4, niimerum 7, libri iu. mus eiimdem sanctum pupamappellaverit epist. 81,
] ad Rufinum tom. I, el libr. n co/i«raRufinum,lom. II
CoeterumBaronius iiequaqiiam ditbitat an sit Hie-- D
ronymiepistola illa de qna ipse in MarlyrologiumRo- eriil.Veron., pag. a21. Videet tom. XI des Mimoiresde
manum,cap. 7 ; verum eamdem Hieroiiymo absolutej D. Tillemonl, pag. 534, D. Ceillier Hist. giii.
abjudicat, el imposturam asserit. des auieursecclesiastiques,lom. X, pag. 82. Ita abbas
(b) Apud eiimdem Fontaniiiuui loco ciiato, repe- Frohenius.
rietis. (d) Aliiaddunt manens.
(c) Exslnt hic locus nnn in libello De ocio Beati- (e)Al. Unrie.
tuainibus, sed in quodam Chromatii fragmento inl (f) Al. conipassiqne.
cap. in, vers. 4, Matth. tom. V Bibliolb.PP. edition. (g) Al. tam.
517 J. SICHAflDI,ENSTOLA NUNCUPATORIA. 518

[L5*X!} LECTIONES PROPRIiE,

pro secundo Nocturno, ad Ofllcium Sancli CHROMATHepiscopi Aquileiensis :
EX LIBELLO,CUI TITULUS:
Officia Propria Sanctorum, ex Apostolicce Sedis Indullo, ab utroque Dimcesis Utinensis
Clero recitanda.

DIE II DECEMRRIS. A Rufinum presbyterum , ut finis silentio impone-

l.n Feslo Sajtcti CHROMATH episcopi Aqvileiensis.
LECTIOIV. — CHROMATIDS una cnm Eusebio non
tam nalura qtiam morum a?qualitate germano, a
teneris annis Aquileiensi clero ascriptus est. Egre-
giis ornatus moribus, totum se Deo atque ecclc-
siaslicis studiisconsecravit, inquibusiia profecil,
nt inter Aquileienses clericos doctrina et sanc-
litate emineret: ad quorum privaiam gloriam, ut LECTIOVI. — Sacrnrum Litterarum siudium coe-
scribit sanctus Hieronymus, publica haec accessit
el aperta confessio, quod per eos ab urbe Aqni-
leiensi Ariani dognialis virus exclusum fuit. Pre-
sbyterasaiictoValeriano ordinaius, in ejnslocum
suffectusest, atquea sancto Ambrosioconsecrattisi
fnisse perhibelur.
LECTIOV. — Faclus episcopus , Nicsenam fidem ,
ei riisciplinam ecclesiasticam acerrime riefeudit.
Oiigenianos erroies ab oiiuii tam Orientis, qoam
Occideniis Caiholicorum syiiodo proscriptos,
pari et ipse senlentia cum sancto Anaslasio Ro-
mano Pontifice damnavit ; exorlisque inde simul
tatihus inler eumdem doctorem maximum , et
reiur , diligentissime curavit. Sed piam sanctis-
simi Praisulis solliciiudinem in primis agnovit
sanclus Joannes Chrysostomus , cujus causam
apud flonorium Imperatorem lania fide ac reli-
gione defendendam suscepii, nl sinceram illius
ac fervenlem erga se charitalem demiratus Chry-
soslomus, riatis ad eum litteris, vehementer gra-
lulatus sit.
leris, quoepaslore digna stini, muneribus adjunxil
semper ; vir, Beati Ilieronymi senlentia, episco-
porum (LXXXII)sanciissimus, alqne dociissinius.
Ejus poiissimum hortaiu idem Sanclus Doctor
Hebrsea volumina laiino sermone transtulit, ac
B Proplietarum libros commenlariis illuslravit ,
quorum aliquot CHROMATII nomine inscripsit.
Tractatus et ipse eriidit in Evangeliiim Maithsei,
eruditione ac pietate insignes. Deniquecum Aqui-
leiensem Ecclesiam annos duodeviginti sanciis-
sime rexisset, ad coelestem viiam quario Nonas
Decembris migravii.

[Lxxxni]TITULUS
Prini® edilionis Scriptorum sancti CHROMATIIEpiscopi Aquileiensis, nna cum Epistola
nuncupatoria Joannis Sichardi.

CHROMATII,
doclissimi Episcopi Romani,
IN V ET VI. CAPUTMATTH^I DISSERTATIO, ATQUE1NEOPEMGENEREDECLAMATIO.
Quae nunc primum sunt et eruta ,
Et in Iucem eilita, Basilese per
Adamum Petrum, Mense Martio,
Anno
M. D. XXVIII.
Cum gratia et privilegio.

EPISTOLA NUNCUPATORIA. suavissimesummoanimorum, consiliorumque omnium

SIGISMUNPQ ILSUNGO, Patriciq, et Decano Ecclesimdivi consensuactam, non potueris tandem imperare tibi, u,t
Mauritiiapud August.Vindelk., JOANNESSICHARDUS. vel de florentissintame fortunarum tuarum accessione
Non sum ex eorum numero, humanissime Ilsunge, redderescertiorem; id quod solenl alias qui vel leviter
qui ex litterarum officio amiciiiam magnopere me- amant, scilicel eum non vulgaremarbiirantes laulioris
lialur, alioqui jqm pridezn<?me tibi e$set remissus forivnmfructum, ea si quamplurtmts innotescat.Quan-
nu /Uiu»,qui post arctissimqmfamiliaritalem inter nos tulo enim ab ipsis sordibus ignoralm dislant divi>\
519 S. CHROMATIUSEP. AQUILEIENSIS. 520
tice? Tu vero poslquamhinc Patavium concessistiuna A l sane plurimum Maihima Sarmcasiro, TreverorumOf-
cum Servatio a Scibolsdorf, ornalissimo adolescente, ficiali, viro erudiiioneel pietaie singulari, qui per me
ne quidem interim ad mede communibusrebus verbum. ul ederelur snperioribusmensibusex' vetustissimoco-
Quod ut non [LXXXIV]libet gravius itverprelari , dice hunc descriptumsubmisil, et ul malurarem in-
ita partes mihi videnlur tum, non commblereul ami- super insliiit. Tum si quid putas ad nos etium gralim
citia, qum magnisultro cilroquebeneficiiscouluit, per- perveniri debere, tion repugno; mc enim is sum cui
tinaci illo sitentio dissiliat. Ego stmead me quod per- cornea sit fibra : tamen persuadeas tibi velim, hanc
tinet, ita etiam nunc dulcissimos absentis tui mores, abs te mihi referri affalim, si tibellumnunc recent
ingeniumque exosculor, ut ad sotidam [eliciiaiemvix edilum sub nominis lui auspicio, el legendumet de-
mquequidquam deessemihi persuadeam, ac luisimilis fendendumtibi desumpseris: quemobid maximecalum-
alicujus contubernalitulem. Cujus rei argumenloerit niis quorumdamvititigalorumobnoxiumforecredimus,
CHROUATIUS hic noster, non meo itmtum, sed el divi quod Romanusis futrit Anlistes, quw vel unicaansa
Hieronymi judicio episcoporum doctissimus, quem nonnultis hodie videlur commodissima, qua repre-
nuucuputim tibi hiscribimus, citm ut expitgnemus hendi possit quidquid sit umquam ab hoc hominum
diulini illud sileniii tui consitium: tum ul ex parte' generevel cogitatumetiatn. Diu vero substitimus, duin
sallem aliqua tibi vitw memratio constet, dum nullam'-B non satis liquet, ille ne fuerit CHROMATIUS, ud quem
7iobiscuratn potioremducimiisea, qum eruendisvele- Hieronymus tam mulla honorifice. Sed eum nobis
rttm scriptis lota desudat. Quo in genere, dicam ma- scrupitlum Albinusin libello contra Hmresim Felicis
gnifice, vere tamen interim, dispereamsi nonCHRCMA»cxemil, ubi nominalimmagnnm linjus libelli purtem
TIUShic sit dignus,qui nonsolnm legatur ab eruditis, percenset cum perhonorificaCUROMATII amisiitis Ro-
sed ei ediscaiur : lanta est sermonis eleganlia, et trac- mani prmfatione. Vale, humanissime.idemquecharis-
tandi hujus argumenlidigniias. Divineeuimexequilur sime llsunge. Basilem ex mdibus noslris, mense
ea fere omnia,qum hodiesunt de BuptismoacJura- Marlio,An.M.D.XXVUI.
menlo vocala in conlroversiam. Qua in re dcbebis

[LXXXV]DE S. CHROMATIO ANDREAS GALLANDIUS

In Prolegomenis ad lomum VIII Bibliolhecw Veterum Patrum Antiquorumque Scriplorum
Ecclesiasticorum, capite xv, pag. xxvm.

I. Chromatius, inter Occideutis episcopos sancii- ([] dori Aliinatis episcopi, qui cum Aquileiensi sacris
tale ac doctrina insignis, in seric Aquileiensi Vale- lilieris excolenriis operam dabat, precibus exoralus,
riano successit, qui e vivis excesserat anno 388 (a). libri Tobioelaiinam versionem e Cbaldieoserinoue
Ejus ordinniionem peraclam iuisse a sancto Ambro- adomavit (g) : lum niroque pr;r>sulehortnnie, inse-
sio episcopo Mediolanensi, quem eo lempore Aqui- qiu-nte anno 391 inlerpretaiioiiem 1'roverbionim,
leimconslitulumtradii Paulinus (b), conjecit magnus Ecclesiaslir;,cl Cantici Cautieorum ad eos transini-
Baronius (c). Cujus quidem senlentiani Fontanino sit; Commentariorum scilieut locoin Osee, Ainos,
haud probatam (d), viro docio assertam comperi- Zacbariam, et Malacbiam,qnos ab iisdem postnlatos
mus (e). Inter novi Praesulis laudes illnd proecipue scripsissei, si licitisseiprm valeiudine,ul ipsemet lcs-
atieiidenrinm, quod ipsi ainiciii.e necessiliidiiiescimi laiur (ft)- Ad h;ec anno 392 bbros duos Commenia-
summis illius tempestatis viris intercesserint, Am- rioruin in prophetam llabacoc utii Chromaiiu nun-
brosio, llieronynio, JoanneChrysostomo, Hi-liodoro, cupavii, qui hnjus prophela; hisloriciim et litteralem
atqne Rufino. Et ab Aiulno-io quidera Chromaiius, seusiim ab eo espetierat (i). Deuique ab ipso Aqui-
ciini maximo sncrarum litterarum sludio flagrarel, leiensi episcopo impulsus Ilieronymiis, ut Hebrwa
priinum pciiii, ut sibi aliquid e divinis codicibus volumiiia [txxxvi] Latino sermone transferret ()), ad
excerptum explanatumque dirigerei; cui morem ge- D eiim aiiuo 597 TOVParalipomeiiuii versionem di-
rens Mediulaneusis anlisies , prophetiam Balaam rexit. < llajc sunt iiiiiiiruiii, ut viri clarUsimi verbis
enarratam cpisioliri scberiiasmate perferendam cu- uiar (k), doctrinoequa UoiebatChromatius pneclara
ravil (f) anno circiter 590. Quid porro Hierony- tesiiiiioiiia: ipsumque discimus proecipuum aucto-
inus ? ls videlicet eodem anno, Chromatii et Helio- rem Hieronymofuisse, ut eximiuin Latiiiaevcrsionis

(a) Bernard. M.de Rubeis, Monum.Eccles. Aquil. et seq.

capp. 7 et 10, pag. <>4,89.
(b) Paulin. Vua AmbroMi,§ 21.
(c) Uarooius, ad an. 588, § 84.
(rf) Fontniiiii.jIIisi. litterar. Aquil. lib. ui, cap. 3,
§ 2, pag. 125.
(e) Bernard M. deRubeis, Monum.Eccles. Aquil.
cap. 10, § 1, pag. 90.
(() Ambrosius, cpist. S(J, Opp. toin. II, pag. 993
(g) H:eronymns, Proefat. ad Vers. Tobioe.
('//) I.lem. 1'ra-fat.ari Vers. Proverb., etc.
(i) Iileiu, Prologo ad lib. i Commeniar. in Ha-
bacuc.
(;) Idem, Pra-fat. ad Paralip.
(k) U<-ruard.M.deRubeis,Monum. Eccles. Aquil»
cap. i, § 3, pag. 92,
521 IN S. CHROMATIUMNOTITIAGALLANDH. 322
volnminum Hebroeorumaggredereiur opus, eidem- Acupavii. His nliisque proeclarcgeslis sanclus nosier
que jam ccepto mnnumultimam imponerct. > Aniisies, pohtiiiaiii Aqiiileienscm Ecclesiam an-
II. Jam vero, utreliqua prxcipua Chromaiii gesla nis XMIIprovirie sirenueque rcxissct, anno circiier
prosequamur, anno 401 sede Consianlinnpolitana 408 supremum diem obiisse existimatur. Qtioeest
depulso et in exsilium deiruso Joanne Chrysostomo, vii i clarissimi pluribus enmleata scutentia (e): qui
inier Occiilentis cpiscopos qui pro ejus restbutione tamen deinceps muiata mente (/"),aiiuuni Chroiua-
niaxime allabornrunl, eininnit nostcr prncstil Aqui- tii enioi tualein siatuil ^06. Neque aliter Fontani-
leieiiMS,qui ei lnteras dedit ad ip>-uinChrysosto- nus (g). Medius autem inter ulramque sententiam
miiui, ut refert Pallariius Helenopolitauus (a), el ab incedens Tillemonlius, annum 407 definivil (li).
eoilem Coiistaniinopoliidiioepi^copoepi»lolam vicis- Porio sancti Cbromalii memoria tmn in Tabulis ec-
sim rccepit (b) anuo 406, in qua pro sua causa et clesiasiicis, tum in Fastis Aquileiensibus die 2 De-
contra suos ariversarios luba clnius ipsiim decla- cembiis recolilur.
masse profuetnr, simul jue gralias agens pro sedulo IV. Chromaiius, quem sacrarum litterarum sltt-
sibi impen-ioofficio,illiiis,conspectulruiseperoptare dio maxime deleclatum, viros doctissimos piopierea
declirai. Neque illud bic in primis omiitendiim, Ho- consuluisse, Ambrosium, in<[uam,et llieronymiim,
noritun siilicet imperalurem Arcadio fratri Occiden- B atque ab eis sive enarraiiones sive interpretaliones
lalinin proesiilumsenicniiam hac de re significaiu- Diviiiorum eloquiorum expeliisse, superius vidimus:
ruin, duas proe caelerissibi scriplas episiolas ad enm ipse quoque iisdem sanclis Scripturis sedulo exco-
direxisse, alieiam lnnocentii Romani Poniilicis, al- lendis explanandisque operam inipendisse comperi-
teram Cbromatii episcopi Aquileiensis. Honorianam tur. Exsiant ejus nomiue insciiplse llomili:e XVIII,
epislolam recitat laudatus Palladius his verbis (c): quae Commentarii, sive Commentariorum fragmenla
t Tertio jam scribo ad mansueiudiuem tuam, rogans videntur esse in Evangelium Sancti Matthwi. Eas
ut quoc cx compacto contra Joannem cpiscnpum primus edidil ex vetustissimocodice Joannes Sicbar-
gesia sunt, emendeniur.... Qusenam enim sil Occi- dus Basilese anno 1528, qu;e deinceps a Martino
demalium de Joanne episcopo senlentia ex omnibus Lipsio ad alia velera exemplaria mss. exacloe, va-
episiolis quoead me scriptoe sunt, duas subjunxi, riisque in locis repetiioe, Patrnm demum Bibliothe-
ejusdem cum coeteris sententisc, unam Romani, cis fuere intextas. Constat aulem librariorum seu
alteram Aquileiensis episcopi. ) Ttva y«p iariv K exscriplorum ignavia junciim compaclas lot homi-
(p^ovoOtrtmplTOOE7rt<Txo7rou E-/.Traawv lias, in tria lantum Opuscula fuisse b.icienus discre-
'Iwavvouot SUTIXOI,
TWV imaxdk&iv 7rp6fpe ypayeurSiiivtrha^a §0o,itroSuva- las : fncile iiamqiie disiinguendae fuerant ex fre-
[u>\i<jugTaff Tratraif,THJV TOO
EirttTTo).nv y.atTOOC quenler repetita So^oXoyitz,verbis isiis, atit bis
"Pwpi7<;
'hxulriia;. H;ec scribebat Augusttis anno 405. Quod similibus conclusa, per Chrisiitm Dominum nostrum
quidem summum Cbromalii sludium prosua defen- qui est benediclus in smcula; cujtis proinde duclu
sione intelligens vir ille sanctissimus, ex suo exsi- oclodecim esse agnoscimlur. llsec autem aniniad-
lic insequenle anno 406 epistolam ad eum misit, versio Tillemonlio debetur (i). Et hunc quidem
cujus inoilo meminimus. numerum in cxemplari nostro biscc homiliis resti-
III. Proclerea Ruflnum habuit coluitque Chroma- tuendum esse duximus, ordinc insuper habito qui
lius inler charos Aquileiensis Ecclesise presbyleros, huciisque in [LXXXVIIIJ praocedentibus editis inva-
utpluribus ostendit adversus Norisium [i.xxxvn] vir luit, proepostero scilicet atque ab auctoris mente
eruditissimus subinrie laudatus (d). Eapropter orto prorsus alieno. Ad ha-c traclatus nomen iisdem ho-
dissidio inier ipstim RuGuum et sanctum Hierony- miliis praefiximus: i Ea enim appellaiio, ul cum vi-
mum, tantos viros amicilia tot annis antea conjunc- ris erudilis loqnar ()), anliquce ecclesiasticse locu-
tos in Christianam concordiam pro virili redigere tionis propria, ac frequemius usurpata invenitur.
studuit; eoqne consilio Rufini menlem et calamum Etsi enim tractatus olira vocarentur cpiscoporum
alio convertere saiagens, eidem injunxil ut Euse- collocutiones de aliquo Ecclesise negoiio, ul liquet
bii Graecam Historiam Latinis auribus redderet. D ex Cypriano (k): lamen sicuti tractare (quod est
Quam quidem ille duobns libris proprio marte com- episcoporum, ut Optatus testatur (/) ) a Cypriano
pnsitis auctam Cbromaiio in-cripsit anno 400, eique primum (m), ac dein ab aliis frequenler accipitur
postmodumqiioqiieOrigenis Hoinilias xxvi in librum pro concionem habere inpublicis Ecclesia^cceiihus;
Josue, quas ipsius hortatu lalinilatedonaverat, nun- ita traclalus vox pro Episcopali concione ad popu-

(a) Palladins, Dial.deVila Jo. Chrysostomi cap. 2,
(b) Joan. Chrysost., epist. 155; Opp. lo. III,
pag. 6»9, eriil. BB.
(c) Palladitis, l<ic. cit., cap. 3.
(d) Beruard. M. De Rnheis. Monum. Eccles.
Aqml. cnp. 12, § 2, pag. 106.
(e) Idem, ibid. cap. 13, §§ 1, 3, pag. 111 et
115.
(/) Mem, Dissert. de Ruliuo, cap. 19, § 3, pag.
144, 147.
(g) Fonlanin., Hist. Litterar. Aquil. lib. m, cap.
5, § 9. pag. 152.
(h) Tillem., Mem. Eccl. to. XI, pag. 538.
.(i) Idem, ibid. pag. 653, not. 2, sur S. Chro-
maco.
(j) Ballerin., Proefat. ad S. Zenon. Serm. § 18,
pag xvni.
(fcl Cyprian., Epist. 51 et 52.
(/) Opinttts., lib. vii in Parmen.
(m) Cyprian., Episi. 56.
S23 B. "cteoMATlI El>. AQtilLEIENSlS.
lum solemni formula invaluil: eodemque sensu p.is- A unde reliquoemanarunt, hujusraodi litulo inscribi,
sim qtiamplurium antiquorum Patrum concionilius Chromaiii Romdtii episcopi. Quam ob rem islhocc
praifigitur, ut ex sanctorum Gaudentii, AiigUbtini, Opuscuia eruditorum plerique Chromalio Aqui-
Leimis Magni, etc., codicibus, et nonnullis etiain leiensi abjudieanda cehsuere. Verum quo dcmum
exactis ad fidem codicum editionibus discimus. J sensu' litulus ille, Sancto Patri nosiro tributus, sit
Neque aliter iiiscribendas Chromatiihomilias antca accipiendus, duuinviri docli accnrale satis demons-
existimaral Fonianinus (a). Eas porro non soluin trarunt (c). Caierum easdem bomilias sincerumin-
pro instiluii noslri ratione in varias seclknes dis- legrumque feium esse Chromatii, pluribus astruit
tinximus, sed et contulimus cum excerptis Combe- quem subinde laudavimus eruditus Fontaniiius ((/):
fisianis (6) ; qua ex collatione cum mendosas alio- qui pra-lerea et iliarum prctium osiendit, el eas a
riim exemplariuiii lecliones coi-reximus, tuni unuuii Magrieburgensiuin calumniis vindicat, el aucloris
alterumve hialum compleviiiius, subjeclis iiiicriiui siyluin ac scopumillustrat; neqtie scripla Chroma-
alicubi notulis, quibus aliquoldubia loca restiiuendai lio supposiia iiiriicare omittii: dignus proindc quem
conjecimus. lector adeal : hanc enim sparlam qui eo inelius
V. Neqiie iltud liic proclereundum, has homilias,, adornarit, novimus neminem.
seu si mavis Tractalus, iu prima Sichardi cdilione B

(a) Fonlanin., Hist. litlerar. Aquil. lib. m, cap.
4, § 1; pag. 133.
(b) Combefis., Bibliolli. Conc. to. II, pag. 22,,
94; to. V, pag. 202,424; to. VIII, pag. 344, 346,,
et al.
(c) Fonlaniii., loc. cit. §2, pag. 13i'et 138; Ber-
nard. M. De Rubeis, Moiium. Eccles. Aquil. c.ip.
10, §2, pag. 90 et seq.
(d) Fotitaniii., loc. cil. §§ 3 et 8, pag. 138 et
seqq.

SANCTI CHROMATII

AQDILEIENSIS EPISCOPI

TRACTATUS SINGULARIS"

SEU

SERMO,
DE OCTO BEATITUDINIBCS.

3 I. Dat nobis, fratres, conventiis bic populi el iC laiiti audilores. Magis autem necesse csi lucrum
mercatus frequentia occasionem proponendi sermo- cceleste captari, ubi lerrestre coinmodumnon negli-
nis Evangelici. Solent eiiitn s«cularia esse spiritua- gitur. Cupio, fralres charissimi, propoiiere vobis
libus exempla, et terrestria imaginem prsebere cce- illas 4 beatiiudinum margariias pretiosas ex sanclo
lestibus. Nam Dominiis ac Salvator freqiienler ad- Evangelio : aperiie itaque cordis veslri thesauros,
monetnos per terrestria de coelesfrbus, cum dicit: emiie, percipite avide, feliciter pOssideie. ©omiiius
Simile est regnumcmlorumreti missoin mare (Matlh. ac Deusnoster uiiigenilus summi Pa tris,tyui deDeo
XIII, 47). Vel certe ': Simile est regnum cmlorumho- homo, de DominoTnirgisterdignains «st fieri, cum
mini negotiatori, quwrenti bonas margaritas (Ibid., lurbaemiiltaeex diversis confluercni regionibus, as-
45). Si ergo niercatus hanc ipse continel rationem, sumptis discipulis suis, id est, apostolis siris : As-
ul untisquisque pro utilitale sua aul vendat quse sibii cendil in montem,et aperto oresuodocebaleos, dicens:
superflua sunt, aui emat qu;e desunt; non incondite: Beati pauperes spirilu, quoniam ipsorum est regnum
et ego proponam mercem, quam mrlri commisitOo- cmlorum.Beati mites, quoniam ipsi possidebtinl ter-
minus , prsedicatioirem utiqne ccelestem : siquidemi zwzi,etc. (Matth. v, 1-5). Gradus qoosdnrnffVmissi-
me miuiniuin quoque, elsi indigiium, tamcn de ser- mos ex lapidibus prctiosis st'e'rnit quodaihmbdo Do-
vis illis, quibus Domiims talenta distribuit ad nego- D minus Salvator ; per quos sanctse animoeel fideles
tiandum lucrumque faciendum, elegit. Nec sane repere possint et ascehdere ad sunTrhumillud bo-
deerunt mercatores, ubi ^er gVatiiim Dei tales ac num, id est, rcgnum coslorum. Breviler igitur,fra-
a
Apud Galland, : TRACTATUS
1, in S, MalthaiiEvangelium.
sls SEUMOftfc BEATiTbbiNIB^. 328
tres charissimi, qualiiales giaduurh cupio demons- A i latio obcurrat: veros ehiin qhi dixit: Beati qui lu-
trare, vestra modo rriehs loYaet ariima sit ihtenta, gent, quia fpsi consoleiburilur.
quia hon sunt parva quseDei siiril. IV. Accedamus, fratves, ad quartura. Bedti, Ih-
II. Bedtx pauperes spirilu, qtidmam ipsorvin est quil, qtii esurinnlel sitiuntjustitiam, quohiariiipsi sd-
regnuin cmloruih. Mirum prihcipium •, fratres, iurtibui&ur(Jbid.; 6). Veie enim post poeniiehliam,
docirinoe crielesfis! non a terrore incipil, sed a post luctus el lacrymas peccatorurh, quae alia iiasci-
beatitudihe; non terrorem faciens, sed poVius lUr csuViesct qujcsitis, nisi jusiitise? Sicutcnim qui
desiderium. Vice eiiirn agonotheiac vel hihhe- caligihetn nociis eiiiensils esi, jam ^csiit proxiiiiam
rarii, cerlatoribus ih Tioc Stadi'6 spiritali pra> IhceriT; et qiii thhlevaih ainaram 'digessit, escaih
mium grande propbiiit; ut durii aspicihiit prse- cbiicupiscitel pbtum : sic et hiehs noirhiiiiscliiistia-
miuin, nec labores timeant, nee pericula per- ni, 7 postquain pcr lucths ei lacVymassua pecciita
horresCarit. Beaii ergo pauperes splritii; qubhiam digesserit, jam sblahi Dei jiistiliam esuril aique si-
ipioruhi est regnum cmlorum. Noh simpliciier, iit: et mevito,ejiisqtiahidesirievat,salielalegauriibil.
lieqde coniuse beaios patiperes dixit, sed ad- V. OccorT.il et quihius grarius : Beali miserieor-
didit, 5 pduperesspirilu. Ncc enini briwis paupertas des; 'qftoflHam i'p'simisericordiamWrisequentitr(lbid.,
lelix est: qiiia fTtssepeex iiecessiiaie, fit noVinurii-B \ 7). Neriiolalferiproesiare poieriT, hisi prihs ipse sibi
quam per pesslinosmores, fit etiam ex iiidignatione praeslitevH. 'Postqtiam slbi ergo iiiiseVicOrdiamiih-
divina. Beaia ergo paupertas, esl spiritualis : eorum 'jpeirtivit,satTetatemqne justiiias, incipit jam dulere
scilicet hominum, qui spiritu et voluntate pauperes de niiseris, incipit j'ara pro aliis peccatoribns exo-
se faciont prbpier Deum, renuritiahdo sseCulinonis, Vare: factris niiserfcofsiii ips'o'seiiarii iiiiniicos, ma-
subsiariLiahvsuam nltro eiogando : quos "nieVitobea- joreiri sibi cViinulumthisericordise per iiujusmodi
los appellat, quia pauperesspirilu , quoniamipsorum pietaiem ih adventu DomiriiproDparabii: ideb riici-
est regnumcmhrum: per voluittariam eiiiin pauper- tur : Beaii misericbrdes, quoniatnipsi tnisericordiam
latem coelestis regoi divitias assequiintuv. Dein- cdtisequenlur.
de ait : Beali miies, "qiiiaipsi posiidebuht terram, VI. Adesi ccce gvadtis^ektus : Beati; iiiquit, mui\-
(Ibid., 4). Mtre, poSt primum graduih, securidtisos- do cbrde, quia ipsi Deum videVtiht(Tbti:; 8). Plaife
tendilur : Beaii, inquil, rhttes, quonidmipsi pos$'ute- jam mundo isuiit corde, plane jam Deiimvidere po-
buritterram. Sed sicui impossibileest, extraordinem terunt, qul paupfeVesspiritu, qui vhltes, qui laineri-
secundo sistere gradu, nisi ascenderis primum; sic tati peccala, qui justitia refecii, qui Tnisericordes,
homo mitis esse noripoteVit,riisi prius paapeVspi- in adversarns quoque tam siiiceriim ocuium cordis,
rilii fuerit factus. QuonibdOerg'6 inler divitias posi- 'C et iucidtim geVtiiit,Vitsiiieaiiqua malitiaelijvpitudine
lus aniihus, inter curas, 6t sblficltudines sseculares, inaccessibilemDei clatitatem sine impedimento con-
ex quibus negotia, lile^s,provoCationes,irse, exaeer- spiciani. MuridWiaeiiim cordis, et conscientioepil-
bationes sine intermissioiie nascuntur : qubmodo, ritas Tiullamnubemad int(ieiidiim'DomiiiiTm p.iiietur.
inquam, inter hoecanimus poteril esse mitiset lenis, VII. Sequitur^ fratres : Beatifacifici, quoniamftlii
nfsi prTtis a se oinnes cauSas Traemidtoe,occasio- Dei vocabuntm-(lbid., 9). Magna digniias paci stu-
nesque rixarum abrenuntiando proeciderit? Non denlium, cum filiorum Dei appellalionc censetur.
fit mare tranquillum, uisi cessaverint venti;non 8 Bona qoidem ethaSfcpacificatio quse fit inier fra-
extiuguitur ignis, nisl maleriam iiiCendii spina- tres, propterSulVslahtiamsocculilitiganles, aut pro-
rumque sarmenta detraxeris : sic nee antmus erit pter vamni gloriam, aulsimultaies : sed parva hoec
milis et quietus, nisi ea quoeexsuscitanl, etinflam- merces ; quia dixerat Dominusin exemplum nostri:
mani, fuerint abdicata. Beue ergb gradus Q jungi- Qiiis me consiiiuil judicem aut divisoreiu super vos
tur gradui, quia patiperes spirilu ipsi iiicipiuutjam (Luc. xn, 14) ? Jam enim pr.Tcmiserat: ablata lua
esse mites. nerepelas (Luc. vi, 30). Et alioloco: Quomodopo-
III. Accedit et tertius : Beati qui lugent, quoniam testis credere, gloriam ab invicemaccipienles(Joan.
ipsi consolabuniur(Tbid., 5). Qtiis itobis isle luctus D v, 44) ? Potior ergOet subHmior pacific.llio intelli-
inlelligeiidhsest Saihtaris? Utiqiie hon ille, qui ex genda fest a iiobis; ilfam dicam, qtia iinihines genti-
rerum nascitur detrimentis, non qui ex amissione les, qui inimici sunt Dei, per instaniiam doctrinoe
charorum, nec qui ex jaclura ssecularium dignita- ailducuntur ad pacem: qua peccaiores emendantur,
lum : qu;c iilique omuia jam pauper faclns spirilu et Deo per pcenitentiamreconcilianiur; qua rehelles
non riolebit. Hic est luclus salutaris, <[uiagiiur pro hoereticicorrigunlur ; qua Eccles1*a5 dis-cordaniesad
peccatis, pro recordalione riivini judicii. Nam quia uniialem p&cemquefovmarilhr.Vere eriihi qui lales
siinl pacifici, non soluinbeaii sunt, sed digni merito
prius inter iiinumerassacculioccupalionesetasperita-
les aiiimusconstitutus,deseipso cogitare non potcrat; filii Dei vocabuntur : ipsum enim Dei Filiiim Cbri-
stum imitanles, qui pax nosira (Ephes.u,ii) et.re-
jam securus et mitis effectns,incipit se ipsum propius
inloeri, examinare actus suos djurnos atquc noclur- coiiciliatio ab Aposloio pracilicalus esi, societaiem
nos : et sic praeterilorumcriminum vulnera incipiunt noihinisejus sortiiinliir.
VIII.Beaii qui persecutionempaiiuntur propter ;'«»
aj>parere, et tuuc luctus ac lacrymse subsequuntur
salutares, et adeo salubres, ui mox coelestisconso- stiiiatn, quoniamipsorumeH regnumcwlorum(Mulllt,
 327 S. CnROMATlUSEP. AQUILEIENSIS. 5*8
v, 10). Non est dubium, fratres, quia bono factoco- A sultate, quiamercesveslracopiosaest in cmlis(Matlh.v,
mcs cst scmper invidia. Nam salva perseculorum 12); et crescere per incremenla perseculioiuimevi-
crudelitnte, ubi cccpcrisrigidam tenere jiislitiam, denter ostendit. Oslensi sunt, fralres, octo gradtis
insolentiam repercutere, incredulos ad pacem Do- Evangelici, exstructi ex lapidihus, ut riixeram, pre-
miniconvocare; ubi coeperisdeuique a mundanis ho- tiosis. Ostensa est illa scala Jaeobi (Gen. xxvi, 12),
rninibus eterroneis discrepare, statim persecutiones cujus cacumen de terra pertiiigebat ad ccelnni, per
oriuntur: necesse est 9 surgant odia, semul<tiola- quam qui ascendit, poriam invenil coeli, ac per eam
ceret. Sic deniqne ad illum summura gradum, ad iugressus, sine ftnein couspecluDominiloeuisa^tabit,
ipsum caput aique fasiigium, suos audiiorcs adducit laudaliirus Dominumcumsanciisaugelis in seternum.
Chrislus, non tanlum ut sustineant patiendo, sed X. Ilic noster mercaliis, hceciiundina spiritualis.
etiam ut moriendo congaudeant. Demus, benedicii, qua; haliemus : offeramtisspiriius
IX. Beali, inquit, cum vos persequuntur,et expro- pauperlaiem, ulaccipiamus secundum promissiouem
brant, et dicunl omne malum adversutn vos, propter regni coelestisuberlalein; offeramiismaiisnetudinem,
juslitiam, mentienles: Gaudeteel exsullute,quoniam ul lerram possideamuset paradihum: deuYamuspec-
merces <eslra. copiosaesl in cwlis: Sic enim persecuti cata, et noslra et aliena, ut eonsolatioiienid« D<uiiini
sunt proplietasqui fuerunt ante vos(Ibid., 11). Per- B bonitale mereamur : esurianuisetsiiiamiisjusiiiiam,
fecla virtusest, fralres, post totius justitiaj ministra- ul cepiosius sagiuemur : denms misericordiam, ut
liones, propler veritalem opprobria ab hominibus verani misericordiam cousequamur : vivamus paci-
sustiiiere, affligi cruciatibus, morle denique aflici, fici, ut filii Dei vocemur: inundiimcor et castum
nec lerreri, proposito nobis exemplo Prophetarum, corpus offeramus,ut lucidosensu Deumvidere possi-
qui diversis modis propter juslitiam lacerali, passio- mus : persecuiiones propler jtistiliam ininiiiielimea-
niim Christi conformes et proemii esse meniernnt. mus ut ccelestis Regni elficiamur haeredes: oppro-
Hic gradus celsior est, in quo Christum Paulus bria, cruciatus, morlem deniquesi eveniat, propter
aspiciens dicebat: Vnum autetn, qnmquidem retro Dei veritatem gaudentes ampleciainur el loeli, ul
tuntoblivitcens,ad ea qumin primotunt me extendens, merces nobis cum Prophetis et Apostolis copiosa
sectorad bravium supernm vocationis Dei in Christo prsestetur in ccelo. Ul aulem verbis finis cum praifa-
Jem (Philipp. iii, 13, 14). El adhuc apeiiius ad tione concordet: si est gaudium mercatoribus prop-
Timolheum : Certamen,inquit, bonum certavi, cur- ler lucra proeseniiaet caduca, magis \\ gaudeamus
sum consummavi(II Tim. iv, 7). Quasi qui omnes omnes pariter et la:temur, quia lales Doiniui hodie
gradus ascenderat, addidit: Fidem servavi: In reli- invenimus margariias, quibus nulla possint bona
quo reposila estmihi coronajustitim (Ibid.,&). Vere 'C socculicomparari.Quas ut acquircre, obtinere, possi-
enim imiverso cnrsu compleio hoc supcrerat, ut |ier dere mereamur, auxiliumnobis et gralia cum virlute,
tribulaiiones et passionesgaudens Paulus, ad gradum ab ipso Domino postulanda esl, cui sit gloria in soe-
sublimiorem martyrii perveniret. Digneergo Domi- cula sseculorum.Amen.
nus servis suis suadel: Gaudete, inquiens, 10 et ex-

SANGTI CHROOTATII
AQDILEIENSIS EPISCOPI

TRACTATUS,
QUISUPEBSUNT,

IN EVANGELIUM S. MATTHiEI.

13 TRACTATUSI ", I) Galilseain Jordanera descendit. Sed Joannes Deum

In capul III EvangeliiS. Malihmi. suum per Spiritum sanctum recognoscens, cujusne
calceamenta quidem dignum se fuisse porlare pro-
(Deest initium.) fessus fuerat, implere quod jubebaiur exciihat: quia
I.... Quapropter respondens DominusJesus dixil non credcbat ei necessarinm baptismum esse, quem
ei: Sine modo,sic enimdecetnos implereomnemjtts- sciret ad hoc venisse, ul baptismo suo mundi pec-
titiam (Matth. m, 15). Jesus igilur ad consummanria cala deleret; et idcirco bapiizari se ab eo polius
legis oninia satramenla, ut bapiizaretur a Joaune, a oportere leslalur, diccndo: Ego a le debeobaplizari;
* Apud Galland.: Tractatus XVII, in S. Malthmi Evangelium.
 TRACTATUS II IN EVANGELIUMS. MATTH.«I. 550
529
et tu venis ad me(Ibid., 14)? Tamquam si diceret: ^A illc Detis : Dei enim esl peccala dimittere, ut scri-
Ego homo siiin; tu Deus: Ego peceator, quia homo; piura est : Quis potest peecala dimitlere, nisi solut
tu sine peccato, quia Deus. Qnid vis a me baplizari? Deus(Luc. v, 21)? El ideo ait Joannes ad Cbrislum :
Non recuso obseqnium, sed ignoro my^terium. Ego Ego a le debeo baptizari; el lu venis ad me ? Joannes
peccatores baplizo in poenileoliani. Tu quid 14 V1S eiiim baptismo egebal, quia sine peccato esse non
baptizari, qui non habes causam peccati?Iuiii.o po- polerat: 16 verum Chrisuis baptismo egere non po-
tius, quid vis baplizari ut peccator, qui venisti pec< terat, quia peccata non fecerat. Vnde in baplismo
cata tollere ? Quid esl ergo quod ait Joannes : A te illo Dominus ac Salvator noster, primum Joannis,
debeoego baplisari, et tu venis ad me? a Quidnam fa- dehinc totius ninnrii peccaia purgavit. Et ideo ait:
muli sui fidele servitulis, sed dispensalionis suae my- Sine modo; sic enim oportet nos implere omnemju-
sierium, dicenrio : Sine modo; sic enim oportet nos siiiiam. Cujus bapiismi graiia dudum mystice proc-
implereomnemjuslitiam : ostendens hoc esse oinnem oslensa est, cum populus per fluvium Jordanis.in
jiistitiam, ul ipse Dominusei magister salulis nostroe terram promissionis induclus est. Sicut ergo lunc
sacrameniiim compleret. Non ergo sui causa bapii- populo, ad lerram promissioniseunti, per Jordanem
zari Dominus venii, sed causa nostri, ut impleret via fuit, Domino praecedenie: iia nunc, per easriem
omnem juslitiam. Justum esl enim, ut quod quis JB aquas fluvii Jordanis, primum iler visecoelestis aper-
docet alterum facere, prior incipiat. Quia igitur ma- ttim esl, per quod ad beaiara illam lerram promis-
gisier et Dominos hnmaui generis venerat, exemplo sionis, id est, proniissionem rcgni ccelestis deduci-
suo docere voluilquid esset faciendum, ut discipnli mur. Illis Jesus filius Nave in Jordane dux fuit: no-
Magistrum, servi Dominum sequerentur. Quia ergo bis vero Jesus Christus Dominus per baptismum dux
novum baptisma daturus crat, ad generis hnmani exstitit salutis octernoe;unigeniius Dei Filius, qui est
salutem et remissionem peccali; prior ipse baptizari benedictus in ssccula sx-culorum. Amen.
dignatus est, non ut peccata dcponeret, qui pec-
catum solus non feceral; sed utaquas baptismi san- TRACTATUSII »>.
clificaret ad diluenda peccata credentium. Numquam
In capul III Evangetii S. Matthwi.
enim aquse baptisiiii piirgare peccata credeniium po-
tuissent, nisi taclu dominici corporis sanctificalae I. Dehinc sequitur : Et bapihatus Jesus, confestim
fuissent. llle ergo baplizalus est, ut nos lavaremur ascendit de aqua. Et ecce aperli sunt ei cmli : el vidit
a peccatis. Ule tinctus est in aqua, ul nos a delic- Spiritum Dei descendeniemquasi columbam.Et eccc
torum sordibus purgaremur. Ille lavacrum regene- vox de ccelo diceus : llic est Filius meus dilectus, in
raiionibus accepit, ut nos ex aquaet Spirilu sanclo fC*
quo mihi bene cotnplacui (Mallh. in, 16, 17). Ut iii
renasceremtir, sicul ipse alio 15 in loco ait : Nisi Domini
corporea naiiviiale, ita quoque in baptismo
quis renatus fueril ex el
aqua Spiritu sancio, non in-
ej'us, omni admiraiione digna et majestali ejus con-
trabil in regnum ccelorum(Joan. ni, 5). Coeli igitur, de aquis ascendenle Do-
grua paruerunl.
II. Baptismura ergo Christi abluiio est delictorum mino
post baptisuiiim, patuerunt: 17 sancius Spi-
nostroruin, et reuovalio est vitoesalutaris. Audi hoc ritus io habitu columke, specie corporali descendit,
jpsiini Apostolura demonstrantem, cum dicit: Quot- tesiiiiionium Pairis supia Filiuni defeiens: vox eiiam
quol enimin Christo baptizati estis, Christuminduislis Palris statim de ccelis audiliir, dicentis : Hic est Fi-
(Gul. iii, 27). Et addidit: Consepulti ergo illi eslis lius meus dileclus, in quo mihi bene complacui. Cujus
per baptismumin mortem: ut quemadmodumChristus sacrse vocis auditum sujter aquas, David quoque anie
surrexit a mortuis, sic el vos in novitatevitmambuletis proeniintiaverat, dicendo : Vox Domiui super
aquas,
(Rom. vi, 4). Per baptismum itaque peccalo mori- Deus majestalis inionuit (Psal. xxvm, 3). ln huc uti-
mur, sed Ciiristo convivimus : vilse pristinse sepeli- que,in quo vox paiernoc niajestaiis, testimonium
mur, sed novse vitoe resurgiuius : vetusli honiii.is Filio perbibens, quasi quoddam touitru sonuit.
errore exuinrar, sed novi hominis indumenta susci- II. Quis igitur hic contra lidem hoereticis locus
pimus. Implevit ergo Dominus etiam in baptismo ID est ? Qtiseiu hac Patris professione blasphemandi
oninem jusiiiiam , quia ad hoc baplizari voluit, ut occasiorelicia est , cum etiam expressa
proprie-
bapiizaranur; ad hoc lavacrum regenerationis acce- taie verborum sacrameiitum sit perfectaj Trinilaiis
pit, ul reiiasceremur iu vita. osiensum? In mysterio enim baptismi , el Filjus
III. Et baptizavh quidem Joannes Dominum ac maneiis videtur iu corpore, et Spintus sanctus in
Salvalorem nosirum, sed potius ille baplizatus a specie columboedescendil, et vox Patris de ccelis
Christu esl: quia ille aquas sanctificavit, hic aquis audilur, ut Trinitatis unitas declaretur ; quia nec
sanctificalus esl; ille gratiam donavit, bic accepit; Pater sine Filio intelligi polest, nec Filius sine
Spi-
hic peccata deposuit, ille remisit; quia hic humo, ritu sancio coguosci. c Vide igitur quale P..tns de
" Qiiidnam.Al. quidem; al. quidam; sed utcumque, Palrum Lugdunensi, lomo V, pag.
£90, sicuti etiam
!ocu> hiulcus, virietur. Et irieni est in editioue prima apud Gallandium, tomo VIII, pag. 552 ; q<iitantum-
Ba^ileensi, utque iu allera Grynaei. modo in subjecta aiinoiaiioiie oubiianter scripiii •
L Apud Gallaiid. : Tractatus XVIII, in S. Matthmi An legendum. Vide?
Evangelium. Ai Vide|.ro Unde nos hic posuinius confidenter
c Unde pro Vide legilur hoc loci in Bibliotheca orationis sensu
conipelleiite, et aucioriiate nixi Al-
PATROL. XX.
531 S. CHROMATllEPISC. AQUILEIENSIS 353
Filio 18 testimonium sit, dicenlis : Hic est Filius A suis terreiia jam relinqtientibus el stiperna pelenti-
meus. Suus Uiique, non per adopiionem gratise, ne- bus, velul 20 in allo jam posiiis, proeceplaIraderel
que per religionem creaturae, ut hscreiici volunt, ccelesliummandalorumt et provisas olim benedictio-
sed sui proprieiate generis et verifate nalurse. Mul- nes divinomunere largiretur, secundum quod David
ti enlm sanclorum filii Dei dicuntbr, et sunt: sed anle teslatus fuerat, dicendo : Elenimbenedictionem
liic sitie comparatione unus DeoPatri Filius unige- dabit qtti legem dedit (Psal. LXXXIU, 8). Et utaper-
nitns, el verus, et proprius, non aliunde , quam de tius et gratiam apostolortim,et auciorem tantoehiijus
Patre nattis. Quia tam vcrus Paier, Paterest, quara benedictionis ostenderct, addiditdlcehs: Ambulabunt
verus et Deus est: sicuti eliam tam verus Filius, de virlutein virtutem, videbiturDeiisdeorumin Sion:
Filius est, quam verus et Dominus esl. Perfecta Filius scilicel Dei, qui in Sion apostolis benedictio-
«rgo fides eslTriniiatisosicnsa; cum et Paler Chri- nes donavit. Idem criim in boc monle benedicliones
slum Dominnmac Deumnoslrum Filiumsuum esse apostolis dedii, qui jamdudum in monte Sina Moysi
testalur; et Spiritus sanclus, id est Paraclelus, in legem tradiderat, jirobans se esse utriusque legis
tanto fldei sacramento Patri Filioque conjungilur : auctorem, secundum quod per Jeremiam ipse Domi-
ut verum Pairem, verum Filium, verum eiiam SjTi- nus manifestaldieens . El daboillis teslamentumno-
rilum sanclum crederemus: tres personas , scd B I vum: non lale qualejamdudum dedi palribtiseorutn,
unam divinltaiem Trinilatis, unamque substnntiam. curlieduceremeosde lerra JEgypti; sed hoc est lesla-
Hoectransitorie de Trinilatis mysterio dicta sunt. tuenlumquod daboiliis : scribam leges meas in cordi-
19 III. Verum qtiia omnia quoepro nobis Domi- bus eorum, et in sensu eoritm scribam illas (Jeretn.
nus egil, iri sacramcnlum salutis nostroe oslensa xxxi, 31, 52). Et j'amdiidumquideni cum lex darelur
cognoscimus : in eo quod baptizato Domino cceli (Exod. xix, 21), juxta moniem popultts prohibeba-
aperti sunt, idem monstrtilur, quia renaiis in bap^ lur accedere : nunc autem Domino dicente in monte
tismo ccelorum regna paterent, quoe nohis Filius nemo probibetur; immo potius omnes invitaniur ut
Dei, in corpore ad ccelum asccridens, primus ape- audianl: quia in lege severilas est, in Evangelio
ruil. Unde et slaiim in eo, quod sanclus Spiritus in giatia : illic lerror incredulis incutilur , hic creden-
specic columbse descendit, el VOxPatris de cielis tibus heiiedictionum inunus inlundittir. Si vis ergo
audilur, dicentis : Hic eslFilius mcus; in hoccceleste et lii benedictionem a Domino accipere, relinque
mysterium.et salulis nostroe ordo revelaiur; quia terrenam conversationem , pete vitam supernam ;
per salutare baptismum aquce, essemus ct filii Dei ascende in altitudinem fidei lamquain montein, ut
fuluri, et donis sancii Spiritus munerandi: per quem benedici jure a Domino 21 merearis. Sed quaejam
cst Patri, et Filio laus el gloria in ssecula seeculo-G( ipsa verha benediclionumsint, videamus.
rum. Amen. II. Beali, inquil, pauperessplrilu , quoniamipso-
TRACTATUSIIIa. rum esi regnum cmlorum. Plures quidem novimus
pauperes : sed non quia tanltim pauperes, idcirco
In capritV Evangelii S. Matihwi. bealos: quia unumquemque nosirum iion neccs-
I. Viden»aulem , inquit, lurbas Jesus, ascendilin sitas pauperlatis facil esse beatiim, sed fidcs de-
montetn: el, sedenteeo, accessenmtad eum discipuli votoepauperlalis. Nam multos scimus egcre quidem
ejus, et aperiens os suum, docebat eos dicens: Beati soeculifacultate, nibilominus lamen a peccatis non
-
pauperes spiritu, quoniam ipsorum est regnumcmlo desiiiere, atqtie a fide Dei esse alienos; quos uti-
rarzi(Matih. v, 1, 2), et cselera quoe sequunlur .De qiie manifestumest beatos dici non posse. Ei ideo
terrenis et humilibus ad alta et excelsa diseipulos debemus requirere qni isti beati sint, de quibus ait
suos Domintis ducturus, monlem conscenriit : et Dominus : Beati pauperes spiritu, quoniam ipsorum
quidem Oliveii, ut per ipsius vocabuli significalio- est regnum caslorum.Hos ulique pauperes significat
nem, divinae misericordiae suoe munus ostenderet. esse beatos, qui contemptis mundi diviliis, sprcia-
Ascendit igitur Dominus in montem, ul discipulis que sseculifacultate, ul Deofierent diviles, mundo

cuini ahbaiis, qui tottim luiiic Chromatii texlumre-]D mendis inquinatus lucem vidit in novissimaquoqiie
siio udu<.Tsus
tulit ih fii><?!!o lla>reshnFelicis episcopi, bibliolhecaGallandii.
qnem virieas snperius inter VeierumTestimoniade Nos propterea touim liunc Chromalii lexlum in
tdntlo Chromalioepiscopo; necnon auctorilaie Edi- hac nosira eriilione, nonminus quam s<-xlocisemen-
tionis primseChromatii, quae liasilee proriiit anno riatum, suae integritfiti resiit.nimus, collatione facta
1528, quamque pra; inanibiishabemns ; sicut eiiam cnm textu eodem proul exslat ajiud Alcuinumin cdi-
auctoritate vetusti codicis Palatini bibliotbecoeYa- lione novissima Frobenii, uode texuim ipsum in
ticame, unde integrum hunc Cliromatiilextiini eriu- TestiinoniisVeteriirtiinseruinuis;siculi etiam ratione
xit ex proecitato Alcuini libello clarissiiiius Fonta- habiiaciial;e editionis PriinoeBasileensisScriptornm
ninus, qui etiam lolum iriseruit in sua Hislorialitte- seu OpuiCiilorum Chromatii IS28, alteriiisque ili-
tatid Aqiriteiensilibro iu, cap. 4, mihi. 2. 1569 inter MonnnienlaSanctorum
deni iia»ilecu.--is
C;cteruin ( qund sane mircris ) loins bic Chro- Palrum OrtodoxocjraphaJoannis Grynoei, necnon
limHilexifis qiii de Mysterio Trinilalis est, in ciia- velusii codicis Alcuiniani bibliolhecae Valicanoe,
ta blblioiheea Palriim Lugduneiisi lcede corruplus prout in Prwfationemo locoadmonuimus.
apparet, ita ut CVroneuinetiam sensiim involvat , * Apud Galland. : TRACTATUS II, in S. Matthwi
quod summi viri, Fontaninus prsecitalus atque De Evangelium. ;
Rubeli, non anlmadverterunt : iisdemque prorsus
&5S TRACTATUS III IN EVANGELIUMS. MATTHJEI. 354
esse paupeVcSvoluerunl. Hi lales, pauperes quidem jA Et iterum: Cibabis nos pane tacrymarum , el potum
soeculo videntur, sed Deo diviies sunl, egenles sse- dabis in lacrymis in mensura (Psat. LXXIX , fi). Vis
culo, sed Chrisio locupletes. Cujus beat.r: jiauper- aulem scire pium Iucium sanciorum ? Audi dictum
latis exemplum nobis primi in se Apostoli pr;e- de Samuele propheta , quia nsque ad diem morlis
buerunl: qui contempta omni fac.ultaie, statim se- ejus luxerit regem Saulem(I Reg. xv,35). Hieremias
ctui Domini vocem, ipsius esse discipuli meruerunt. quoque cum populi peccala deflerel, ita ait: Ut flu-
Hos lales pauperes eliam Aposiolorum temporibus tnina aejuarumtransierunt oculi mei, super contritione
invenimus, qui primi credenles, iinivcrsis rebus plebis mem (Thren. ni, 48). El iterum : Quis dabil
suis possessionibusque dislractis, sub hac devota capili meo aquam, et oculis meis fontem kcrymarum,
pauperlate Doinini divilias quaesierunt. Unde et et plorabo hanc plebem die ac nocte (Jerem. u , 1) ?
Apostolus in tali paupertate divilias inesse coeles- Daniel etiain gravi Iuctu pro populi peccalis affici-
tes oslendit, dicens: Tamquam nihil habentes, et ttir , secundum quod ipse testatur dicens : Et eram,
22 omnia pottidentes (l Cor. vi, 10). Inde denique inquit, 24 Ivgens tribus hebdomadisdierum , panem
Petrns, cum ascendens in templum a claudo elee- non manducans , et vinum non bibens (Dan. x , 3).
mosynam pelerelttr, ail: Argenlum et aurum non est Sanctus quoque Apostolus quosdam Corinthiorum
tnihi: quod aulem habeo, hoc libi do : lu nomine Do- B luctu simili deflet, dicendo: Et veniam ad vos , ut
mini noslri Jesu Chrisli surge el ambula (Acl. ui, 6). lugeam mullos ex his qui ante peccaverunt,el non ege-
0 vere beala paupertas, quoecum nihil de mundi runt paenitentiamin imtnunditia quam gesserunl, et
facultate habeat, tantum rie coelo largitur ! Non dat fornicaiione(II Cor. xn, 21). Hiijusmodi ergo luclitm
quidem argenUim vel aurum, sed quod plus cst di- Dominus perpetui gaudii consolalione compensat ,
viliis omnibiis, reddit corporis saiiitatem. Imagiuem seciindiim quod Isaias relulit, dicens: Date his qui
Cocsaiis in nummo, quam daret, non habuit; sed lugenl Sion , gloriam pro cinere : unciionem Imiitim
Chrisli imaginem in boniine reformavit. De liujus- lugenlibus: pro spititu ntwsiiticeamicium glorim (lsai.
modi paiiperibiis in pracsenli loco Dominus loqui- LXI,5). David ait: Convertistiplanclum tneumin gau-
tur, de quibus et David muliis locis leslatur di- dium mihi, disrupisli saccum meum, el prmcinxistitne
cendo : Edent pauperes, et seiturabunlur, et vivelcor tmtitia (Psai. xxix, 12).
eorum in smculmnswculi (Psal. xxi, 7). Et iterum : IV. Deinde ait: Beati mites, quoniam ipsi hwredi-
Judicabit pauperes populi, el salvos faciel filios pau- tate possidebunlterram. Diverssesuntgratioe proinis*
perum(Psai. LXXI, 4). Iste pauper clamavil, el Do- sionum divinarum , quia diversi gradus nieritortim.
minus emudivk eum (Psal. xxxm, 7). Taliura ergo Ait ergo: Beatimites , quoniam ipsi possidebunt ter-
pauperum Dominus docel esse regnum ccelorum, C ram. Mites sunt homines mansueti, humilesel mo-
qui se causa religionis ac lidei soeculo pauperave- desti, in fide simplices , el ad omnem injuriam pa-
runt, ul locupletem saneium Spiritum possiderent. tienles, qui prscceplis evangelicisinstiluli.Dominicsc
Vel cerie bealos pauperes dicit, qui nulla superbia mansuetudinis imitanlur exemplum, qui ait in Evan-
diaboli ioflaiitur, nulla aiubitione socculi exlollun- gelio: Discite ame , quia mitis sum et humiiis corde
tur, sed bumililaleii spiritus cum fidei devolione (Matth. xi, 19). Denique Moysesjam durium idcirco
custodiunt. Unde dicitur a David in Psalmo : Sacri- maximam gratiara apud Deuni liabuii , quia milis
ficium Deo spiritus comribulalus: cor conlritum el eral. Ilocenim de eo scripMimcst: Et erat Moyses
hutniliutum Deus non spernit (Psal. L , 19 ), Tales mansueitisprw omnibusqui eratit tuper lerram (Num.
ergo pauperes spiritu beati sunt apud Deum. xu,3). Unde Davidin Psalmoail :Memenlo,Domine,
III. Deindeait: Beatiqui lugenl, quoniamipsi 23 David et omnismansuetudinisejm (Psal. cxxxi, 2).
consolabuntur. Sicut de pauperibus superius , ila et Hujusmodi ergo mites beaios oslendit, 25 quibus
hicde lugentibus Joqtiilur: non eos beatos appellans, non in prasenli vita , sed in fntura possessionem
qui aut dileclse alicujuS coujugis orbitatem , aut terrae illius felicis rejiromisW, de qua diclum Iegi-
amissionem charorum pignorum filiorumque gravi- mus in Psalmo : Mansuetiautem possidebuntlerram,
ter iugent'; sed eos potius beatos esse significat,qui " etdelettabuntur in multitudinepacis(Psal.xx\\m,H).
aui propria commissa peccala jugi lacrymarum flelu Et iterum : Qui exspectmt Dominum, ipsi kwreditate
expiare contendunt, aut qui pro legis affectu iniqyi- possidebunt terram (PsaL LXVIII , 56), De qua et per
talem saxuli ac peccantiuin tlelicta lugere non desi- Salomonem Spirilus sanctus leslatur dicens : Quo-
nunt. His ergo tam sancle lugentibus non immerito niam recti habitabunl in terra, ei sancti habilabunt in
a Dominoconsolatioexstiltalionis auernoe promitti- ea (Prtiv. xi, 21). Hos ergo mites Dominus beatos
tur. Eam denique Davidsanctus exspectans , eiiam ostendil,qni lenitatem niansuctudinis Doininicoesc-
s«-atumsuutn jugilacrymarum flelu rigavitdicendo: quenles, bealse illiusterrae boereditaie pcrpetua pos-
Lavaboper singulas noctes lectum meum , lacrymis sessione fruentur. Maxime urneii de terra nostri
tneis slratum meumrigaho (Psal. vi, 7). Et iterum : corporis loquitur, in qua sancti transfigurali inglo-
Fuerunt milii lacrymmmempanes die ac nocte , dum riam , secundum Apostoluoi , seterna felicitale reg-
dicHurmihiquoiidie: UbiestDeus tuus (Psal. xu, 4)? nabunt.
Et iterum : Quia cinerem sicnt panem wanducabam, V. Deinde ait : Beali qui esuriunt et sitiwntjusti^
et potttm meum cum fletu temperabam(Psal. ci, 10). liam, qMoniamipsifalurabwilur.Hm facili desiderio,
 ~ 338
338 S. CHROMATHEPISC. AQUILEIENSIS.
nec levi cnpiditatis ardore expetendam a nobis esse A spiritnmrecluminnovain visceribusmeis(Psal. L, 12).
jtisliliam docuit. Siquidem hos bealosesse signifi- Hujusmodi ergo mundo corrieDominusbeatos essc
cat,qiii adeam cnnsequendam.csuriendi ac siiiendi ostendit, qui pura mente et iniegra conscieutia sub
modo, interni desiderii cupidiiaiibus inardescunl: fiile Domini viventes, Deum glorioc in fuluro coe-
quia si eam iinusqnisqne noslrum esuriens ac siiiens lesli Regno conspicere merebuntur : Non jam per
desiderio concnpi-cat , non poiest aliud semper, speculumetin mnigmale,sed facie ad faciem, ut Apo-
quam jnsiitiam cogitare, justiliam quoerere: quia stolus relulit (I Cor. xm, 12). Modoenim licel ocu-
esuriens ac sii.iens, necesse esl, id quod siiit atque lis fideiDeum contemplemur, clarilatera taraen ejus
esuril, concupiscat. Merilo igitur his laliter esnrien- proe infirmiiato camis videre non possumus : lunc
libus ac sitientibuseum, qui panis ccelestisac fons aiKemvidebimus eum, accepta 28 iminorlaliiate
aquoevivoe esl, satieiatem refeclionis illius perpe- in ccelestem gloriam transformati, cum immorta-
tuoe repromiltit, dicendo : 26 Deati quiesuriunt el lem Deum immortalihusoculis conspicere coeperi-
sitiuntjustitiam, quoniamipsi saturubunlur.Illam uti- nins : el lunc vere implebilur in nobis illud, quod
que justiiiam fidei, quoe Dei et Chrisli est, de qua scriptum est: Sicul audivimus, ita et vidimusin ci-
et Apostolus reiulil : Justitia aulem Dei per fidem vitate Dominivirlutum ( Psal. XLVII,9). Nou imme-
Jesu Chrisli, in omnescl super omnes qtii credunlin B rito idem David cum fuiuri lemporis gloriara osten-
eum (Rom. m. 20). Vel certe ipsum Dominum ac deret in qua sancli cnm Deo habitabunt, ita reiulit:
Salvatorem nostrum, qui nohis secundum Aposlo- Atlamen justi confilebunturtibi, el habiiubuntrecli
llim : Etjuslitia, el sanctificatio, et redemptiofaclus cum facie lua (Psal. cxxxix, 14).
est (i Cor. i, 30); eujus desiderio, velul cibi ac po- VII. Deinde ait : Beati vacifici, quoniam filii Dei
lus modo, beati semper exoestuanl, secundum quod vocabitntur.Paeifici sunt, qui a disscnsionis et dis-
ipse Doinimis per Salomonem lesialur, dicens ex cordisc scandalo separaii, dileciimiem charilatis
persona Sapieulioe: Qui me manducant, adhuc esu- fralernse, el pacem Ecclesiocsub catholicoe firiei
rienl : et qui me bibuni, adhuc siiient (Eccli. xxiv, unitate cuslodiunt : quam pacem luendam discipulis
29). Hanc eigo justiliam eiiam nos semper esurire suis Diiminus in Evangelio peculiariier commendat,
ac sitire debemus, ut salurari ciho refectionis per- dicendo: Pacem relinquovobis,pacem meamdo vobis
petiiaa mereamur. Bene aulem cinn additamenlo (Joan. xiv, 27). Quatn paeem DominumEcclesise
diclum est in loco praesenli : Beali qui esuriumel si- suoe dauiriim David anle lestalus est, dicens ; Au-
tiunt jasiiliam, quoniam ipsi saturahuntiir : quiaqui diam quid loquatur in me Dominus Deus, quoniam
non jusiiliam, sed injustliam esuritiut, scilicet qui loqiteturpacemin plebemsuam, el super sanctossuos,
aurum, et argentuin desiderant, qui divitias vel ho- " et in eosqui convertunturad ipsum( Psal. LXXXIV, 9).
nores socculi coiicupisciinl,et qui numquamterrenis De qua paee cnslodienda et Aposlolus commoncl,
opibus vel carnis desideriis salianiur; ii lales, non dicens : ln omnibusservantes unilalem sphituscum
beali, sed infelices sitnt; quia cis, non spes pro- vinculo pacis (Ephes. IV, 3). El itermn : Pax Dei
missse glorhe, sed damnalionis pcena debeiur. qumsuperat omneminiellectum,custodiutcordaveslra
VI. Deindeait: Bealt tnisericordes, quoniamipsis et corporavesiraa malo ( Philipp. IV, 7 ). Mhil enim
miserebitur Deus. Plurimis quidem tesliinoniis, lain tam nece*sariumservis Dei, lam salntare Eeclesise,
in veteri Testamento quam etiam in novo, ad fa- quam charitatem servare, quam pacem diligere,
ciendam misericordiam a Doniino provocamur : sed sine qtia Deum videri non posse, ad HebrseosApo-
ad compendium fidei arbitramur 27 sal's superque Slolus 29 docet, dicendo : Ante omnia diligitepa-
suffn-ere id, quod in proesenii loco ipse Dominus cem, sine qtta nutlus noslrtim Deum videre poterit
propria voce depromit, diceudo tBeati misericordes, (Hebr. xn, H). Unde omni studio ac devotione pa-
quoniamipsis miserebiturDeus. Dominusmi-ericor- cem Ecclesi.e servare nos convenit, et eos qui a
diarum misericordes dicit esse beatos, ostendens pace dissenliunt, ad Ecclesiaecbarilatem, quanium
unumqiiemque misericordiam Dei prornereri non in nobis est, pacis ac fideisludio revocare, exemplo
pnsse nisi et ipse misericors fuerit. Unde et alio ^ Propbeise qui ait: Cum his qui oderunl pacem, eram
loco ait: Estote ergo misericordes,sicut et Pater ves- pacificus; cum loeiuebarillis, tmpugnabantme gratis
ter qui est in cwlis, misertcors est (Luc.w, 36). (Psal. cxu, 7). Meriio ct in Evangelio in exsulia-
Deinde ail : Beati mundocorde, quoniam ipsi Deum tione angelorum nativitaietn Domini nuniianliiiin,
videbunt. Hos mundo corde esse significat,qui, de- hajc vox sancta rejierimr : Gloria in aliissimisDeo,
posila sorde peccati, ab oiiini se carnis iuquina- et in terra pax hominibusbonwvotuntalis(Luc. n, 11).
mento purgaverini, et pcr opera lidei atquejusli- De qua pace el David retulit: Pax, inquit, multaest
tiae Deo plactierini, secundum quod Davidin Psalmo diligentibuste, el non est illis scandalum(Psal. cxvni,
testaiur dicens : Quis ascendet in montetn Domini, 105). Et Isaias similiier: Et ponam in multa pace
aut quis stabil in locosancto ejus? Innocens manibits filios tuos, et in mquitalewdificaberis(Isai. LIV,13).
et mundocorde, qui non accepit in vano animamsuam Si eiTuiia<lhoc Filius Dei carnem suscipere et pati
(Psul. xxin, 3, 4). Meriio et David sciens Deura dignalus est, ut pacificaret nos l>eoper sanguinem
nonuisi mundo corde posse videri, ila iu Psalmo crucis suse (Coloss.i, 20); utique, secunrium quod
precatur dicens : Cor mundumcrea in me, Deus, et Apostolus retulil, per omnia pacifjci essedebemui,
337 TRACTATUSIV IN EVANGELIUMS. MATTHjEI. 538
ulvereipsum Deumpacis in nobishahere mereamur A i Siat; et ex eo qnod fuit, in aliam speciem genera-
(Rom. xv, 3')) : hoc enim scriptum est : Faclus est tur. Sic et Apostoli atque omnes credentes, per
in pacelocusejus,elhubitalioejusin Sion (Psal.txxv, aquam baptismi, per fidein Christi (qui in compara-
5). El sic vere non solum filii Dei erimus, sed et tinne sol justilioe dicius esi) et per inspirationeni
hmredesDei, colimredesautemChrisli. Hocenim Apo- sancii Spiritus Deo renaii, ex terrena in roele lem
Siolus retulit : Si filii, inquit, Dei, el hwredesDei, nativitatem iransieriint. Unde non immerito sancti
cohwredesautemChristi (Rom. vm, 17). Apostoli sal lerrse a Domino iiiincupanliir. Et rujns
VIII. Deinde ail: Reuliquiperscculionempatinntur terroe? promptum est noscere : id est lerrse corporis
propterjuslitiam, quonhm ipsorumest regnum cwlo- 32 nosiri, quam dudum insi|iieniem ac sensu vani-
rum. Non immerito esuriendam ac sitiendam 30 tatis insulsam, evangelicoeprsedicaiimtis sipientia
juslitiam Dominus superius memoravit : cnjus de>i- Siilierunt. Ipsi enim sal terrse nostrse facti sunt,
derio in lamum siiire nos decet, ut propier eam et quia per ipsos et verba sapientioeaccepinius, et per
persecuiionemmunrii, et pcenascorporis, et ip.-am ccelestem naiiviiatem in spiritalera sumus demutali
mortem contemnere debeaiinis.In qua significatione naturam. Sicut igitur sal hoc, id est sal terroe, in-
marlyrei maximedeclarantur, qui propler jnslitiam, discreic omnihus opus est, id est regibus ac poten-
/idem et nomen Christi persecutiones in soeculo]B libus, divitibus et pauperibus, servis ac dominis; sic
sustincnt, quibus spes magna promiititur, id est et cceleslissapicntioeverbum, quod per Apo>tolosprse-
possessio regni ccelorum. Cujus beaiitndinis Apo- dicatum est, uecessariumestcunctis ad viiara: Omnes
sioli principes exsiiierunt, ct oinnesjtisti qui propter enim, secundum Aposlolum , egent gralia Dei (Rom.
justitiam legis diversis jiersecuiionibus afflicii, me- III, 23). Quia sicui prseseniemhanc vitam non i-ine
rito fidei susead regna cceleslia pervenerunt. salis usu habemus:ita quoijne illam vitam xternam,
IX. Deindeait: Beati erilis cumvos perseculi fue- sine dono sapieniise divinseadipisci non possumus.
rint homines,et exprobrabunt,ei dicentomne malum 11. Scd quia de naiura vel gratia salis secundum
conlra vos. Gaudetein illa die et exsultate: dico enim inlelligeniiamspiriiualem jam superius dictum est,
vobis,qnia mercesvestramulta est in cwlis: sic enim nunc quoque de ipsa salis virtule tractemus. Vot
(aciebanlet Prophelispatres eorum. Omnia quaa lem- ergo, inquit, estis sal terrm. Itaque sicut sal, cum
pore perseculionis propter nomen Cliristi adversus operatur in came qualibet, corrupielam non admit-
justos pe.rsecutorumexcogitare poiest infanda per- til, fceioresaulert, sordes exjmrgat, vermes non si-
fidia, vcl diversa opprobria ingerere, vel corpori nit generari: ita et ccelestis gratia ac fides quse per
poenas inferre; non solum paiienter lerre debe- Apostolos daia est, simili exemplo in nobis opera-
mus, sed etiam cum gaudio exsuliationis accipere, C I tur. Aufert enim carnalis concupiscenlioecorrup-
propter futuram gloriam. Hocenim ail: Gaudetein telam, peccatorum sordes expurgat, odorem
illa die et exsultale:dicovobis,quia mercesvestramulta malae convers iionis excludit, vermes delictorum
est in cmlis.Quam gloriosa est persecutionis hujns non sinil generari, id est de corpore libidino-
toleraiitia, cujus mercedem Dominus repositam sas et moniferas volupiates exsurgere : conser-
esse dieit in coelis! El idcirco propositoegloriae vans corpora noslra eiiam ab illo immortali venne,
pr.Tiiiinm considerantes, ad oinnein loleranliam 33 'l"i indefessa pceuapercatores excruciai, rie quo
31 passionis devota fide paraii esse debemus : ut scriptnm est: Vermiseorum non morietur, et ignis
coiiMirtes gloriae Proplieiarum aique Apostolorum eorum non exslinguetur(Marc.ix, 43, 45, 47, exlsai.
effici mereamur, per Christum Dominum noslrum, LXVI,24). Et sicuti sales a foris quidem apponuiitur,
qui esl benedictus in ssecula. intriusecus vero operanlur per viriutem naturse suoe,
ita et ccelestis gratia exteriora hominis atque inte-
TRA.CTATUSIV «.
riora perpenetrat, et lotuiii hoininem integrum a
In caput v Evangelii S. Matthwi.
peccaio incorruptumque conservat. Hos autem Deo
I. Deindeait: Vosestis sal terrw; sedsi sal terrm dignos esse, qui sale ccelestis sapientioe condiuntur
infaiuatumfueril, ad nihilum valel, nisi ut projiciatur I*
] (Levit. n, 13), etiam dudum prsecedentelignra legis
foras, et concttlcelurab hominibus (Matih. v, 13). ostensum esl, quia omue sacrificiumoflerendumDeo
Dominus Apostolos suos sal terrae cognominat. Et sale saliebaiur. Quoii ipsum Evangelista commemo-
videamusquid sub hujus vocabuli eomparatione de ravil diceudo: Umne, inqiiit, sacrificiumsate salielur
Apostolissuis Dominusvelit intelligi. Quod ut ple- (Marc. ix, 48): o-tendens eura homiiiem diguum
nius possimusadvertere, primum sollicile requiren- vere sacrificium Deo (ieri, qui ccelesiis sapientioe
dum est, quid hoc sal sit, el cujus terroe, et in vinule esset infusus. Unde non immeriio cum per
qiiani deinde rem ntilitaieniqiieprofieiai. Jam eiiam Ezechielem propheiam Dnminus Jerusalcra, immo
salis ipsius naturam usiimque iractare dehemus, ut potius Synagogam, increparet, inter coeiera ait:
his cognilis, dominicidicti virlutem spiritali inlelli- Aqua non est lota, nequesale salita (Ezech. xvi, 4);
gentia facilius assequamur. Natura igitur salis per pra-nuniians, quia neque graiiam baptismi salmaris
aquara, per calorem solis, per flatum venti con- ad abluenda peccaia sua acceptura erat, neque lideiu

» Apiid Galland. i Tractatm III, in S, MdtthmiBvwylhm,

339 S. CHROMATHEPISC. AQUILEIENSIS 310
ccelestissapieiiliicsusceptura. Si quis itaque hoc co> A tuit, sed et sibi miscr el iiiulilis facius esl. Et ideo
lesti sale usus fuerit, cendietur; qui aulem noluerit, addiriilDominusriicens: Ad nihilumvalet,nisi ul pro-
infatiiabilur. Non immerito et Aposlolus(Coloss.iv , jiciaiur foras, et conculceiurab hominibus: quia hu-
<S),sermoiiemnostrum sempergratisesale condiium jusmodi, jam non lidelesac domestici; sed projecti
esse debere commonuit. ab Ecclesia, ul exlrauei elliriei bostes bahendi sunt.
III. Ailliuchujus salis graiiara ac virtutemeiiamiu Undeet Judas de domeslicofidei , inimicus factus
lihrisRegnorum invenimusproeostensam(IVReg.u). e.-tveritatis. 36 Piojccli itaqne hujusniodi extra
Cum in Jericho essent aquoe nvilignaequoe steriles Ecclesiam,necesseest ut diversisvitiis camis et va-
faciebanl, petiliis eslsancius EIiea:iis34ProP'lela'"t riis volupiatibiis socculiconculcentur : et hoc est
iisdem aquisremedium salutare proeberet.Tunc san- quod ait : ad ttihilum valet, nisiul projicialurferas,
ciusElisaeus,ccelestis mysterii non ignarus,dixil af- et conculcelurab hominibus.Quid sit auleiii concul-
fcrri sibi vas fictile, et milli in eo saleai. Et venit, et cari ab lioniinibus, ctiam Salomon in libro suo re-
misil salem ad exilus aquarum; et sic sanala stcrilis tulii, cumde muliere mereirice loqueretur : Mnlier,
naiura aquarum, in fecundilatemmutata est:quoriin inquit, (ornicaria,quasi slercusin via ab hominibiis
sacrameiilumfuluroeveritatis gestum, manifesta ra- prmlereuntibusconculcatur(Eccli. ix, 10}.Quia igitur
lione cogiioscimus.Nam per aquas gentes significariB I conditi jam sale apostohco sumus, iu tali ac tatito
evidenter Apocalypsisretulit dicendo: Aquwquas vi- condimeiito gratiaespirilualis permanere dehemus,
disli, populi, et gentes, et lurbm, et nalionessunt ui ipsi quoque sal terrse nuncupari a Christo Domi-
(Apoc xvii, 15). QIIICaliler sanari, vel remedium no nostro inereamur, qui est benedictus in saecula,
salulare accipere non poteranl: nisi sal in vas ficlile Amen.
miiteretur, id esl Dei sapientia humaiiuracorpus ac- TRACTATtJSV «.
ciperel. Qusepostquam ad exitus aquarum, id est ad In caput v EvangeliiS. Matthmi.
exilum mortis humanoe,salulis noslroecausa perve-
nil: tuuc oniniuni credenliuni nalura quoea fructu I. DEINDE ait : Voseslis lux mundi. Non polesi ci
seminissterilis erat, in fidei acjustiliic fecuiidiiaiem vitas abscondisuper montemposita, nequeaccendunt
inulata csl. Unde non immerito Dominus Aposlolos lucemamul ponant eamsub modio,sed super yinde-
snos sal lerroeappellal, quos divinaex se, et coelesii labrum, ul luceaiomnibvsqui in domosunt (Malih. v,
i-apientia replevil. Sic autem eos sal terraeesse tes- 14, 15).Sal terraj Doininusdiscipulos suos appella-
laius est, sicut et lucem inuarii (Joazt. vin, 12). Nain vil: quia infaluata a diabulo corda Iiuinani generis,
cum ipse lucem mundi se esse professus sit, tamen per ccelestemsapientiam conriieruni.Nnnc quoque
etiam discipulossuos boc nomine volnit iiuncupare, C ( lumen mundi eos nuncupat, quia a se ipso qui ve-
i.on auferens sibi quod suuin est lumen, scd lar- rum et selernumlumeu esi, illuminati; ipsi quoque
gieus: quia lumen verum ct ocieruumquod suiiinest, lumen facli siint tenehrarum. Nam quia ipsesol jus-
sine aliquo deirimcnlo propriie nalura; largiliir. Sci- litiseest; non immeiiio eiiain 37 discipulossuos lu-
IIIIISsane nomiullossales de tcrra generari: sed et men mundi cogiioiniual; quia per ipsos, quasi per
hoecsimilitudo congruit Apostolorumpersonse.Quiai quosdam micantes radios, universo orhi cognitionis
quaiiivis nati de lerra humani corporis viderenlUV, , suselumen infudit : fugaveruntenim a cordibus ho-
aliud 35tamen per lidemClirisliessejamcoeperant: : minum tenebras erroris, luce veriialis ostensa. Per
nt non jain terra, sed sal lerrse habeVeniiir; quia dc- ipsos namque illuminalietiam nos, ex tenebris lu-
carnalibus facti sunt spiritales, idonei qui fide pos- men sumus effecti, dicenle Aposlolo : Eratis enhn
sent rondire insulsa corda credentiura. aliquandotenebrm,ttuncautem lux in Domino: sicut
IV. Vbsergo, iuquit, estis sal terrm : ti auiein tall filii lucisambulate(Ephes. v, 8, 9). Et iterum : JSon
infaiuatum fueril, in quocondietur? ad nihilumvalel,, estis filii nociisneque lenebrarum,sedeslisfilii tumi-
nisi ut projicialur (oras, elconculcelurab hominibus. nis et filii diei (1Thess. v, 5). Meritoel sanctusJoan-
lnfatuariautem eos ostendit, qui cura semel jier (i- nes in Epistolasua teslalus est, dicens: Deuslux est
dem et sapicnliam ccelesteraeruditi, fideles aC sla-- " (1 Joan. i, 3), etqui maiiet in Deo, in lumine est,
biles debeant permanere; relicta iide et sapienliai sicut et ipse est in lumine. Unde qnia tenebriserro-
divina, aut in hoeresimruunt, aut ad slultiiiain gen- ris liberatos nos esse gaudemus, semper quasi (ilii
tilium redeunt. Etidcircoait: Siautem salfnfatuatum i lucis inlumine ambulare debemus.
fueril, in quo condietur? Quia infaluali liaurieriiaboli i. II. Et addidil: Non polest,inquit, civzlasabscondi
hujiisnioriihomines, amissa firieigratia, evanescunt. supra monlem posita (Malth. v, 14). Civitatem hic
Qui cum potuissentetiam alios nou credenles, adhuc: Ecclesiam significat, de qtia muliis locis riivimc
a fide alienos, divinoeprxdicalionis verbo condire,, Scripturoeteslantur, et dequa Davidmaxime loqui-
etiam slbi inutiies exsiiteruni. DeniqueJudas Isca- tur, dicens : Gioriosa dicta sunt de le, civitas Dei
riotes de hujusmodisalibus fucrat : sed posteaquara\ (Psal. LXXXVI, 3).El ilerum : FluminisimpetusImti-
divinam sapienliamreprobavit, et de Aposlolo apo-- ficat civitatemDei (Psal. XLV,5). Et iterum : Sicut
staia factus esl: non solum aliis prodcsse non po- audivimus,ita et vidimusin civitate Dominivirtutum,

* A^ud Galjaiid, ; TPACTATCS

IV, ht S, MmhmiEvangeliun,
 341 TRACTATUSV 1N EVANGELIUMS. MATTH/EI. 542
iu civitateDei noslri: Deus fundavil eam in mternum A hac eniin lucerna inextinguibile legts ac gralise suai
(Psat. XLVII,9). Et ul manifcste se de hac civitate lumen ostendit, quod non aliquo coccoementis vela-
loqui Spiritus sanclus oslenderet, etiam nionlis ip- mine operienrium esl vel obscurandum, ul Judsei vel
sius fecit menlionem, dicendo : Incivitaie Deinostri, hoerelici faciunl, qui perspicuam lucem prscdicatio-
in monte sanclo ejus. De qua per Isaiam Dominus nis divinse pravis inlerpreiaiionibus oblegere et oc-
loquitur, dicens : 38 ^cce e9° prmparabotibi car- cullare niiuntur, pro fide perfidiam 40 proedieando,
bunculumlapidem, el fuudamenta tua sapphyrum, et et lumen veritatis erroris tenebris obvelando. Unde
propugnacula lua jaspidem, et portas tuas lapidem lucerua heec legis ac fidei non occultanda nohis est,
crystatlum, et circuitum tuum lapides electos,et om- sed ad salulem multorum semper in Ecclesia, velut
nes filios luos docibiles Dei (Isai. LIV, 11 , 12, sec. in candelabro, constituenda; ut veritalis ipsius ltice
LXX). Et mulia similia quoe proclermisimus , ne et nos fruamur, et omnes credentes illiiminenlur.
tsedium legenlibus faceremus; maxime cum hoec Ad cujus luminis conlemplationem eliam, per Isaiam
qusc dicta sunt, ad probationem civitatis hujus saiis nos sanctus Spiritus adhortalur dicendo : Venite,
abuiideque sufftcianl. Civilatem ergo supra iiioiitem ambulemusin luce Domini. Dimisit enim populum
positam, Ecclesiam ostendit, supra fidem Dominiac suum domus Israel (lsai. n, 5, 6, sec. LXX). De qua
Salvaloris nosiri in ccelesti gloria constilulam; quae B luce et bealus Petrus in Epistola sua teslatus est,
actu spiritali oinnem a luimidilaiem lerrense infir- dicens : Qui eripuit nos de tenebris, et advocavitnos in
mitatis excedcns, universo mundo conspicua lacia admirabilemlucem (I Pelr. n, 9). Unde et Zacharias
est gloriosa; qusejam non per aiinuniiationem legis proplieta, ut spiritalis hujus luminis et ccelestis can-
obumbratur, sed per evaiigelicam doctrinam aperla delabri quod in figura Ecclesioeoslensum est, mani-
prsedicatione conspicitur. festaret mysleria, imer -ctftera quse ei pro merilo
III. Et addidit: Neque enim accendunt lucernam, prophetioe tnousirata sunt, etiam candelabrum au-
et ponunl eamsub tnodio , sed supra candelabrum, ut reum cum lampadibus suis se vidisse testatus est
luceal omnibusqui in domo sunl (Matlh. v, 1S). Vi- (Zach. IV, 2). Nam et in tabernaculo teslimonii ad
deamus itaque et bujus dicii Dominici rationem. fuluroe veritatis exemplura candelabrum cum lucer-
Scimus lucernani ad hoc accendi, ut non modioaut nis indefesso lumine populo lucebat (Exod. XL).
aliquo operimento tegatur; quod si fiat, usus ejus Cujub rci raiio Judaeis quidem occulla est, sicuti et
nulli rei proderit: sed ideo accenditur in candela- omnia sacramenta legis, sed uobis jam manifesia.
bro, ut in edilo loco posita csecitateni obscuroenociis Scimus enim in candelabro illo lypum veri et oelerni
ahjiciat, et lucis suoeusum in domo constiluiis im- luminis ostensura : id cst Spiritus sancti, qui per
perliat. Quod ideo Dominus commeniorai, quo sci- C multiformem gratiam omne Ecclesioecorpus semper
remus, et nos idcirco gratia firici accensos, el 39 illtiiiiinat. Unde et Dominus iu Evangelio, inter cse-
luce spiriius illuniinalos, ul el ipsi per opera fidei tera, discipulos suos ul lucernas in manibus ardentes
alque justitioe velul luceriia spiriiualiter liiceremus; habeant adhortatur, dicendo : Sinl lumbi vestri prw-
et hos qui in (enebris crroris sunl posiii, ignoran- cincti, el lucernw ardenles (Ltic. xn, 15). Quod utiqiie
lioenocte depulsa , verilatis ipsius liimine illustra- 41 Dominum prsecepisse, non corporali sensu, sed
remus. Unde Apostolus ail: lnler quos lucelissicut raiione S|iiritali, intelligcnduni esl. Nam quia in lu-
luminariain hoc mundo, verba vilmconlinentes(Phi- cerua mandalum Dei, sive lumen legis significatur ;
lipp. n, 15, 16). Quod oi non faciainus, videbimur idcirco lucernam in manibus portare jubemur, ut
lam necessarii luminis ulililatem, ad damnum lam illuminati gratia Spirilus sancti, operibusjustitioe ac
nosirum quam aliorum, infidelitate nosira velut fidei lticeamus, secuudum quod Salomon retulit:
qtiodam velaiiiine oblegere et obumhrare. Qua- Vim,inquit, juslorum, similiter ut lux fulgebunl; pro-
propler et illum qui t.ileiiluin ad lucrum tceleslis cedunl enim et illuminanl, donec*corrigal dies (Prov.
negotiationis acceptum abscondere magis voluit iv, 18; sec. LXX).
qnam ad mensam iiummulariis dare, debilam pce- V. Merito ergo, cum in proesenli loco Dominus
nam incurrisse scimus et legimus (Matth. xxv, 1D lueernoe mentionem fecisset, dicendo :Neque accen-
28, 50). dunt lv,cernam,et ponunt eam sub modio , sed super
IV. Et idcirco lncerna illa spiritualis, quoead ustira candelabrum, ul luceat omnibus qui in domo sunl,
salutis nostne accensa est, semper lucere debet in addidit dicens : Sic luceallitx vestracoram Iwminibus,
nobis. Habemus eniui luceruam coelestismandati, et ul videant opera veslra bona, et magnificenl Patrem
gralioe spiritalis, de qua David retulil: Mandalnm vestrum qui in cmlisest (Maith. v, 16). Magnificatur
luum lucerna pedibus meis, el lux semitis meis (Psat. enim Detis in nobis apud incredulos et infideles, si
cxvin, 105). De qua et Salomon ait : Quoniamlu- secundum prsecepla divina vivamus, si bonis operi-
cerna est prmceptumlegis (Prov. vi, 23). De qua per bus lticeamus. Unde et sanctus Apostolus ait: Magni-
Sophoniam quoque prophetam Doiniiius lestalur : ficale et portate Deum in corpore veslro (I Cor. vi ,
Et tcrutabor Jerusalem cum lucerna (Soph. i, 12). In 20). Et beatus Petrus in Epislola sua similiter com-
* Humidilutem.An humilitatem,prout editio prima gat. Legit tamen corrigal etiam Lucifer Calarilanus,
Basileensis? ut ad eum lociim annotutNobilius. Eriitio jirima Ba-
b Corrigat. LXX, Prov. iv, 18 , diri- sileensis habet decurrat.
z«TO|50<utTij,
345 S. CHROMATIIEPISG. AQUILEIENSIS 344
monet: Ut cum detrectaverintde vobis, operajustitim A cmlumel terra transeanl, iola unum vei unus apex a
magnificentDeum noslrum (IPetr. 111,16). Potest Lege non cadent,donecomnia fiant (Matth. v. 18).
autem etaliter inlelligi, quia muliiplex inielligenlia Quam vera igitur ac divina sit prsedicatioLeiiis, ex
spiriialisest, ut in lueerna ipsum Dominumsignifi- hoc ipso cognoscimns,de qna ne iola quidem vel
care noscamus, propter assumpticorporis himiiliia- uniim apicem posse cadere Dominus manifesiat.
tem. Hic quiriem,non solum 42t secimdumgloriam Qiamquam in hoc ioia vel apice Legis, etiam sacra-
divinilaiis, Sol jiKtitioenuncupaiiir, sed secundum meniiim crucis possit intelligi,quia ioia et apex
assumpti corporis sacramentum eliam lucerna os- qtiamdam in se imaginem crucis ostendunt, quse a
teudilur ; qnia cuiii Deus essel glorioe et majestatis Lege ac Prophelis proedicata nulla ratione poterat
seternse, hiimilis in hoc mundo lamquam luccrna prseleriri.
apparuit. Et non sine causa tamquam lucerna : quia II. Deinde ait: Qui solverit, inquiens, unum de
lucerna per nociem lucere consuevit. ldcirco itaque mandatis istis minimiset docuerilsic homines,mini-
in hoc mimilo hnmilis tamquam lucerna apparuit: mus vocabitur in regno cwlorum (lbid., 29). Cum
ut tenebras errorisrie cordibus nosiris et iguorantise mandaia minima solvere impium sit, multo magis
noctem depellerel; qui in hoc mundo velut in nocle magna et maxima. Unde per Salomonemid ipsum
positi degimus. Hujusmodi ergo lucerua , id est in- B Spiritus sanctus contestalur , dicens : Qui modica
carnalio Christi oslensa a Lege et prophelis, jam spernil, paulalim decidet (Eccli. xix, 20). Et idcirco
non obscura prscdicaiiouelegis lamquam modio le- nihil est de proccepiisdivinis solvendum, nihil muti-
gitur, nec infiilelilate Scribarum ac Pbarisaeorum lanilnin, sed totuin fideli ac devota mente servan-
velut quodam vase perliriiseoperitur : sed in cruce , dmn atque doceudum,ne regni ccelestisgloria amit-
velut iu candelabro , conslitnta, omnem Ecclesioc tatur : quia, quoe juriicio infirieliumvel hominum
domum illuminat. Secundum mysteiium iiaque in- socculiminima putantur et parva, hoecapud Deum
carnalionis, lucema est; seciiiiriinngloriamvero Di- non sunt parva, sed necessaria. Qui autemdocuerit
vinilaiis, Sol jusiitise est. Denique in ipso crucis et [ecerit, liunc magnumfuturum Dominusosiendit
canrielabro , lamquam Sol resplenriuil , cum per in regno ccelorum. Quapropter non solum verbis
Apostolorum procdicalionem, quasi per quosdam operandumesi, scd et faciis; nec ut doceas lanlum,
radios, universo orbi clarissimumsuse cognitionis sed ut quod doctieris, facias. El audiainiis ipsum
liimen invexit Dominusel Salvalor noster, qui est Dominum liujusmodi dociorcs, qui dicunt et non
benediclus in sxcula. faciunt, 45 'n Evangelio increpantem : Vw, inquit,
vobis,Scribwet Pharismihijpocritm,quia oneralisho-
43 TRACTATUSVI". C mines oneribns,qum porlari non possunt,ipsi aulem
In caput v Evangelii S. Malthmi. non langitisdigito vestrosarcinas ipsas(Malth.xxm,
I. Deinde ait: Nolile putare, quia veni solvereLe- 4). L'nde et Apostolus ait : iVozi,inquit, auditores
gem aut prophetas: non veni solvere,sed adimplere Legisjusli sunl apud Deum, sed facloresLeyisjustifi-
(Matth. v, 17). Non ad dissolvendamLegem vel cabunlur (liom. n, 13). Si hoc etiam de audienlibus
Prophelas Filius Dei venit, qui auctor est Legis et dicit, qiiid de doctoribus inleHigendumcsl? Iude et
Prophelarum ; quia ipseMoysenad tradendam Legem Salomonait : Noliesse cilalusin lingualua, et segnis
populo dedit, et Propheias ad preedkationem futu- ac remissusin operibus luis (Eccli. iv, 34). Et ideo
rorum sancto Spirilu mundavil: Non ergo, inquil, oportet eum qui docet, exempliim ex se procbere
veni solvere Legem aut Prophetas, sed adimplere. puroe fidei per honestatem conversaliouis suoe,ut
Implevit autem Legem et Prophetas hoc modo; Apostolus Timotheo scribit : Forma, inquit, esto fi-
dum ca quoescripta erant in Lege et Prophetis, ipse delium (I Tim. iv, 12). Et iierum : Exemplum te
consummavit. Unde cum acelum iu cruce oblatum ipsumprmbensoperum bonorum,in justiiia, in casti-
sibi bibisset, ait : Adhnpletumest (Joan. xix, 30) : lale, in sobrietale,per doctrinamsanam(Ttt. n, 7,.8).
ut evidcnter ostenderei, omnia quocde se in Lege Uude ei ipse Filius Dei, qui magisier et dominus
et Propheiis scripla eraut, eliam usque ad aceti.D legis est, ad cxemplum nostrum, cuncla qusedocuii,
pnium esse completa. AdimpletLegem omni modo, voluit rebus ipsis implere.
dum mysierium paschse vel agni, olim in figura III. El adriidil:Nisi abundaveritjustitia vestra plus-
monsiratum, passionis sua: sacramento complevit. quam Scribarum el Pharismorum, non intrabitis in
Unde ail Aposlolus: Nam et pascha nostrum immo- rrgmimcmlorum(Maith. v, 20). Reprehenditurj'usti-
lalus est Chritlus (I Cor. v, 7). Adimplet Legem, tia Scrbarum el Pharisaeorum,quia non fidem pro-
dum sacrificia Legis, omniaque exempl» in se prae- missionis divinse, sed hnmanam laudem et soeculi
figurata, accipiendo corpns, verilalis ralione cora- gloriam quoerebant, sicuti habemus exeinpliim de
plevit. Vel certe adimplet Legem, dum prnecepla illo Pharisoeosuperbo et elalo; qui ut sibi videbaiur,
Legis qusc dederat, evangelicacgratioesuaesupple- juslitise suoemerita prscferens,impudenler sc, elalo
rnenlo confirmat. Quam autem Legcm venit ailim- animoacsuperbis vocibus, inconspeciuDeijaetab.it
plere, in sequenti demonstrat dicendo : Donec44 (Luc. xvni, 11). Retinebant crgo speciem jusliihe
» Apud Galland. : TRACTATUS
V, m S. MdtthmiEvangelium.
 543 TRACTATUS VII 1N EVANGELIUMS. MATTHiEI. 346
Scribseel Pharissei, 46 non nt ue 0 placerent, sedl A lium circumstanlim labiis meis (Psal. CXL,3). Et ite-
ut famam hunianoegloiiaiquoererent, ut lucra terre- rum in alio psalmo dixil : Dixi, custodiani*vinsmeas,
naetiemporalia commoda inercarciiiur. Et ideo hor- ul non detinquam in lingiia mea (Psal. xxxvm, 1).
taiur Dominus, tit banc » famosam justiliam laudis> Quia, ut Salomoii ait: Labia imprudentumsiulta nar-
humanae, operibus justitioc ccelesiis ac fidei meriiis; rabunt; et stalera appendiiur veibumprudenlis (Eccli.
prsecedamus, per Cbristum Dominttmnosirum. xxi, 28). Et ideo Dominus in Evangelio (Mallh. xn,
VII *>. 36), etiatn pro oiioso sermone raiionem nos reddi-
.TRACTATUS turos esse testaius est. Hinc et Aposiolus ita horia-
/n caput v EvangeliiS. Mallhmi. tur, diccns : Omnis sermo matus ex ore vesiro non
I. Dehinc sequitur : Audislis quia diclum esl anli- exeat, nisi qtti bonusesl ad mdificationcmfidei (Ephes.
quis : Non occides: Qui atitem occideril, reus erit ju- iv, 29). El ilerum : Sertno vester sil semperin gratia
dicio. Ego ttutemdico vobis: Si qnis irascilur fratrii sale conditus, ul scialis quomodooporleat vos unicuique
suo, reus eritjudicio (Mallh. v, 21, 22). Hoc est qnodI respondere(Coloss. iv, 6). Ob quam rem in omi-.ibus
dixit Doininiis, nonvenisolvereLegem, sed adimplere. cautos nos esse convenii, ne per familiaritatem inu-
Hoc est, quod miuus eral, addere : prsecepla scili- tilinni vcrborum, damnum saluti acquiramus.
cet Legis in melius reformarc. Unde ei sanctus Apo-- B III. Deliinc ail : Si offers muntis tuvm anie allare,
slolus ait: Legem ergo destruimus per filcm? Absii :' et ibi rcmemaralttsfuerisquia habet aliquid frater luus
sed Legemconstiluimus(Rom. m, 51). liudi el duro) adversum le; relinqueillic munus tttum, et veideprius
populo Legis tradita sunt mandaia justiliae; perfecto• reconciliari frairi tuo, et lunc offermunustuum (Matth.
autem et fideli populo evangelica tradunttir preece- v, 25, 24). Quanii babeat Dominus fiaiennm dilcc-
pla consummaiocfidei el ccelesiis jusiitioc. Lex prse- tionem, ex hoc ipsocognoscimiis; cumohlaium Deo
cepit non occidendum, Evangelium vcro nec ira- mtinns oslendit accepie non offerri, nisi prius oblaior
scendum : ut omnem radicem peccati auferrel de1 muneris fratri suo, iracimriiaseposila, reconcilielur.
cordibus noslris; quia per iracundiam potest etiami Inveiiimiis denique offerentis Cain munera idcirco a
usqtie ad homicidium perveniri. 47 Uude non im- Deo repudiata (Gen. IV, 5), quia charitaiis 49 j|,ra
merito beatusJob in iibro suo ita lestatus est dicens: non servans, adversus fratrem iram animo reiine-
Slullum inlerftcil iracundia, seductum autem occid.it ' bat. Unde non immerito Dominus in Evangelio
wtnulalio(Job. v, 2). David quoque ita ail : Irasci- multis locis, charitatis fraternsc dilcciionem proeci-
mini, et ncliie peccare; diciiein cordibus veslris, et ini puecustodiendam esse insinuat, riicendo : Mandatum
cttbilibus vestris compungimini (Psal. iv, 5). Quod1 novumdo vobis, ut dileclionemhabeatis ad altertttrum
tesiimoniiim sanclus Apo^tolus inlerpreiatus est di- C I (Joan. xili, 34). Et iiertim : In hoc cognoscentomnes
cens : Sol non occidal super iracundiam veslram, ne- quia discipuli mei estis, si charilatem ad allerutrum
que detis locum diabolo(Ephes. IV, 26, 27). Cum ergo habueritis(Ibid., 55). Non immerito ctiam perZacha-
irasci non liccai, multo minus bomicidii crimen ad- riam jirophetam ita Dominus loquitnr : Judicittm jus-
niittere. Et cnm iracundia leneaitirin futnro judirio; lum et pacificum judicate, el nolite retincre malitiam
quara puiamus poenamhabiluriim ipsius sceleris fac- [rairis vestri in ccrdibus veslris (Zach. vin, 16). Per
torem? DaviJquoque simililer testatur : Desine ab ira, el
II. Quiuutemdixeril, inquil, [ratri suo,raca, reus erit derelinqueindignaiionem(Psal. xxxvi, 8). Pari modo
concilio. Qui autem dixcrit, fa'ue, retis erit gehennm eii.im per Salomonem Spirilus santius loqtiilur, di-
ignis (Matth. v, 22). Ila docet nos Dominus per om- cens : Ilomo homini reservas iram, ei a Deo quwris
niaesse perfectos, ut nelevibusquidem velvanisser- medelam? Ipse in hominemsimilemtibi non habesmi-
monibus fiituro jodicio rei leneaniur. Vel.it namqne sericordiam,el Deumexoras pro peccatis? Et ipse cum
dici fratri, raca, id est vacue cl inanis : non enim sis caro retincs iram, el propitiniionempetis a Deo ? Et
debet dici vacuus etinanis, qui fideet Spiritu sancto quis orabit pro dclictistuis (Eccli. xxvni, 3-5). El
pleims est. Nequc cnim debet fatuus appellari, qui superarididil dicens : Mtmenlo novissima, el detine
credendo in Cbristo, divinoesapientioe gratiam con- D I iuimicari (Ibid., 6). Unde el sanclus David evange-
secutus esl. Unde el ciini per Salomonem Spirilus lici praecepliper Spiritum sanctum non ignarus, de
sanctus de viro evangelico loqueretur, iia testatus se ila leslalus cst, dicens : Si iniquitatem, inqtiil,
est, dicens : Beatus qui non est lapsus verbooris sui, conspexi iu corde meo, non exaudiet Dcminus (Psat.
el non esl slimulatustristitia delicli (Eccli. xiv, 1). El LXV,18). Quid enim lam graluiri Deo, tam necessa-
idcirco alio loco idem Salomon ail : Fac ori luo se- rium nostrse saltiti, quam quod Dominus jirsecipil,
ras, et lingum tum el verbis tuis fac slaieram (Eccli. iram non retinere, pacifico animo ac simplici ron-
xxvni, l8). El ilerum : Circumcidea te pravum os, et scientia Deomunus offerre, sicutobiutit primus Abel?
iniqua 48 'fl&,'alonge expelleate (Prov. lv, 24). Et El ideo munera ijisius suscepta sunt a Deo, Cain re-
iterum : Indisciplintttmloquelmnonassuescalos tuum; probata : quia Ahel pura ac simplici 50 menle niu-
est enim in illa Irisiilia delicti (Eccli. xxm, 17). Unde nera Domino offerebat; Cain vero iram adversus
et Davidait: Pone, Domine, custodiamori meo, et os- frairem tenebat in corde. Quapropter si voluinns
: * Famosam. Ah Fwmosozn,prout in margineJJry- •>Apud Galland. : TRACTATUS V, in S. Mctuhwi
nscusT Evangeiiunti
347 S. CHROMATUEPISC. AQUILEIENSIS 348
miiucra nostra Deo placere, excludere iracundiam de \ III. Alii vero, quorum assertio planior b mihi vi-
corde debemus, inierficcre malitiam contra frairem detur, adversarium hic Spirituin sancium exislimant
snsceplam, tenere vero pacem fraternam, servare inlelligendum, qui adversalur vitiis et desirieriis
charilaiem, riiligere uiianimiiatcm, custodire con- carnis, secuiidum quod Aposlolus manifestat, dicen-
cordiam, utplacare Dominummereamur, qui est be- do : Caro, inquit, concupiscil adversus spiritum, et
nediclus in soecula. spiritus adversuscarnem : hmcenim sibi invicem ad-
TRACTATUS VIII». versantur, ui non qumcumquevultis, illa faciatis (Gal.
In caput v EvangetiiS. Mallhwi. v, 17). Spiriius enini coelestia desiderat, caro ter-
rena concupiscit: Spiritus donis spiritalibus gandet,
I. Posl Iiiuc sequitur: Esio, inquit, consentiens caro vitiis corporalibus obleclatur. Unde et Aposto-
adversario ivo, dum es cum illo in via, ne forie adver- lus ail: Nolile contristare Spiritum sancium Dei, in
sarius iradat le jv.dici, etjudex tradal tc minislro, el quo signati estisln die redemptionis(Ephes. iv, 50).
in carceremmittaris : Amendico libi, non exies inde, Huic, credo, adversario peccali et erroris huinaui,
donec reddas novissimumquadrantem (Matth. v, 25, suadenli quac justa et sancla sunt, in omnibus obe-
20). De hoc Dominidiclo quidam iia exisiimant in- dire nos Dominus proecepit, dum cum illo sumus in
lelligendum , asserentes hujiismodi advcrsarium qui B Q via, id est in comitatu viue proesentis, ul aeiernam
culpa sua vel aliena inimicus cxstilerit, cilo ad pa- pacem, et perpeluam societatem cum eo habere pos-
cem et amicitias csse revocandum, dum cum illo su- siioiis. Verum si quis voluntati Spiritus sancii dicto
mus in via ; id esl iu cursu viue praiseulis : ne cuin non audienset contrarius exstiterit, non dubium est,
desaeculofueritrecessum, unusquisque,utcharilatis hujusmorii hominem, post exccssum vilae, Dei Filio,
immemor el inimicitiarum reus, incipiat Deojudicii qui juclex vivorum ac mortuorum est, offerenditm, a
offerri, et tradi a judice ministro; id esl prscposiloi quo tradetur mi nistro, id esi, Angelotormentorum mil-
lormeiitorum; ut missus in carcerem gehennoedebi- lendus in carcerc gehennae;unde non dimiltelur, nisi
tas peccali poenas cxsolvat. Sed assertio ista noni eiiam 53 novissimiim quadrantem reddat, id est,
plenam videturhahere rationem. Quidenim? si aliquisi omnem pocnain riebiti eli.iin usque ad novissimura
51 e fratrihus ob causam fidei adversarius exsistat,, peccalum exsolvat. De boc igittir adversario Domi-
numquid perfidise ipsius consensus commodandusi nus in praesenii loco loqui intelligilur, qui adver-
cst, ne cum tali religiosa discorriia maneat? Ilabe- sans peccatis noslris saluteni nostram desiderat, qui
mus ariversarios et genliles qui fidei nostroe adver- nos idcirco cupit sibi esse consentaneos, ul el pce-
sautur, qui nos inicrdum tempore perseculionis ad1 nas inferni evadere, etregna cceleslia conseqni me-
nefanda sacrificia cogunt: numquid et propter hu-. C reamur. De quo et Salomon in libro suo testari vi-
jusmodi adversarios boc agendum esl, quemadmo- delur , cum dicit: Est unus, et non est secun-
dum voluniali ipsorum conseiisum sacrilegum com- dus, et quidem nec filius, nec frater esl ci, et non esl
morieinus,ne inimici permaneanl?quorum sacrilegae i finis omnilabori suo (Eccle. iv, 8). Et: Optimi sunt
persuasioni nonmodoconsenlieiiduni non est, verural duo quam unus,quibusesl mercesbona lubor ipsorum;
eiiam invicta fideresislendiim. quiu si ceciderit unus, atler erigit sociumsuum. Vm
II. Quidam eiiam aperte adversarium hic diabo- illi uni cum ceciderit,quia non habet qui erigat illum
lum intelligendum existimant; quod qua ratione ad- (lbid., 9, 10) : ostendens quia caro quse concor-
struant, nou animadverto. In quo enim debet con- diam et societatem sancti Spiritus hahere meruerit,
sensns diabolo commodari; cujus hoc opus esi, utt cum in mortem ceciderit, ab eodem Spiritu erigatur
lotiim contra fidem, conlra salutem, conlra divinamn in vilain el gloriam semjiiiernam. Et ideo, vse uui
religionem suadeat, horictur, extorqueat?Nisi forsi- illi dixit; quia cum ceciderii, non habet qui erigat
lan hoc sensu inlelligi debeat, ul si forte persecutorr eum : id est, quia caro quae consortium Spiritus
aliquis inimicus exsistens, vel diabolus (quia auclorr per infidelitalem suam non meruerit habere, non in
persecutionis esi) voluerit causa nominis Christi ti viiam selernain erigilur, sed in pcenam perpetnam
Christiano mortem inferre, libenier consensum ac-:- D ] suscitalur ab eo qui judex vivorum el mortuorum
commodet, ul morti pro Christo tradalur, ne idem n cst: cui est laus cl gloria, in ssecula socculorum.
diaholus, qui accusator nosler est, reos nos apud d Amen.
Deum constiluat de fidei prscvaricatione, et pamse B 54 TRACTATUS IX».
obnoxios faciat: quia diabolus, quamvis omnis cri-
In capul v EvangeliiS. Malthwi.
minis aucior sil, ipse lamen et accusator Cst. IlocC
enim dictum de eo iu Apocalysi legimus : Et prmci- i- I. Deinde ait : Audislis, quiadictttm est anliquit:
i, iVoumachaberis. Ego auiemdico vobis: Si quis vide-
pilatus £sl,inquit, Dracoaccttsalor [ratrum nostrorum,
52 ?"' accusabaleos in conspeclu Dei die ac nocle te rit mulieremad concupiscendumcam, jam mwcliaius
(Apoc. xn, 10). Ipse suasor, ipse accusator suadet, t, cstin corde suo (Maith.v, 27,28). Non inimerilo
ul decipiat; accusat, ut damnct. sanctusDavid ait, dicendo : Tu mandasli mandata
o Apud Galland. : TIUCTATUS
VII in S. Malthwi
n ° Apud Galland. : TRACTATUS
VIH «nS. Matihmi
Evangelium. Evangelium.
i* Al. pleniqr
 549 TRACTATUS X 1N EYANGELIUMS. MATTHJEI. 330
luu cublodirinimis (Ps. cxviu, 4). Adeo nimis, quiai A . membrorumttwrum, quam lolum corpus tuum eal in
non solum adullerium, sed etiam concupiscenlia reai gehennam (Matth. xxix, 29, 50). Non oculum mihi
tencatur ad crimen. Lex adulterium damnat, Evan- vel manuin corporis humani significat, sed oculum
gelium veroetiam coiicupiscentiam punit.quse ratlix; vel manum cordis : iri est, seusuin malse concupi-
est adulierii. Unde per Salomonem, multis locis idl sceniiiceicarnalisdcsiderii abscindidecordibus prse-
ipsum Spiritus sanctus conteslaliir, dicendo : Post! cipit, unde omnia mala proccdere ipse Dominus in
concupiscenliastuas non eas, el a voluptate lua ve- Evangelio manifesiat, dicendo: De corde enimexeunl
tare ; quia si dederis animcetuw concupiscenliam,tra- cogitalionesmalw, homicidium, adulterium, blusphe-
del te in gaudium inimicis tuis el invidis luis (Eccl. miw, falsa lestimoniu,el cmtera qum coinquinant ho-
xviu, 30,51). Et iterura : Ne des fornicariis animami nituem (Mailh. xv, 19, 20). Verum, corpus detrun-
luatn in ullo, ne perdas te el hwrtditatem luam. Nolii care niliil proficii ad maloe menlis emendationem,
circumspicerein vicis civilalis, nec oberraverisin pla- in qua toius gurges est viiiorum. Denique videmus
teis illius.'Averle faciem luam a muliere compta, et ne'. multos orbatos octilis vel corpore dcbilitatos, a viliis
circumspexeris speciemalienam (Eccli. ix, 6, 8). Et; tamen non cessare. Unde hsec magis membra vitio-
postca addidil: Speciemalienw mulieris tnutii adtni- rnm, malsenientis, et pravoecogiiationis exscindere
rantes reprobaii sunt: colloquium enim illius quasi g nos Dominus preecipit, propler Regnum cceloriim :
itjnis ardescit (Ibid., 11). Bene dixil, qucniicjnis ar- ne dominantibus viiiis, cl corpus etanima, id est,
descit: quia in hujusmodi mulieris colloquio deside- lotus homo reus efficiatur ignis seierni. Quidam au-
rium libidinis quasi ignis accenditur. Unde vitare: lem hoc de Dliis vel proximis inleHigendum esse
debes lalem mulierem, ne le flainma cupidilatis; existimani, qni nobis velut octili capitis chari sunt ac
55 exurat. Idco et Salomon ait : ATo/ite vincat! dilecii; 57 "' s' "r°rle^liqui de liujusmodi fidei ac
formw desiderium, neque capiaris oculis tuis, neque: spei nosirse contrarii exisienles scandalum geuera-
rapiaris palpebris luis (Prov. vi, 25 sec. LXX). Et vcrint, abjiciantur a nobis, et ut inimici salulis ba-
ilerum ait : Aufer a me venlrisconcubitusa concupis- beanlur : ne cum ejusmodi hominihiis perfidis et
centiam, el concubilusconcupiscenliwnon apprehen- blaspliemisuuusquisque uostrum sociatus, pari poena
dai me, el animwirreverenti et > infrenalw ne tradide- damnetur.
ris me (Eccli. xxm, G). Audianius el beaium Job, III. Sed quia corporis meiuio facla est, rectius id
quise in oinnibus virum evangelicum prsebnii, et niagis de corpore Ecclesia: potest inielligi: in quo
mandatum Domini, antequam audiret, implevii, id ociilus, velut preliosum niembrum, episcopus signi-
ipsum de se conleslari, cum dicil : Si deflexit pes ficatus agnoscilur, qni lumine manriati divini tottim
meus de via, et secutumest cor meumoculum meum, C | corptis illuminai. De boc ergo dictum rccle intelli-
si manibusmeis teiigimunera, alii fructus meoseiianl: gilur: Si oculus liuis scandalizat te, erue eum , el
si scculum est cor meum uxorem alienam, aul si as- projice abs te: expedit enim tibi ul pereal unum mem-
sidttus fui ad illant, placeat el uxor mea alteri.lra brorum tuorum, quam tolum corpus tuum eat in ge-
enim furoris esl et immundi spiritus, coinmaculare hcnnam : ut si forle hiijtismodi oculus , id est epi-
mulieremviri: ignis est ardens (Job. XXM,7, 12). scopus, per pravam (idem et lurjieni conversationem
Unde, quia grave peccatum est adiilieriiiin, ad ex- Ecclesiaiscandalum fuerit, eruendum eum esbe, id
siirpandam radicem peccati ipsius, ue consciemia esl ahjiciendum a corpore Ecclesioe prsecipil, ne
nosira maculelur, eliam conciipisceiiiiam inlerriixil, peccato ipsius reus populus tenealur. Scriptum est
quocest adulterii origo, seciindiini quod beatus Ju- enim quii modicum fermenlum tolatn massam cor-
cobus in Epistola sua refert: Concupiscentia,inqoii, rumpit (I Cor. v, 6 ). Et iterum : Auferte malum de
pari< pcccalum,peccaliautem concupiscentia acquirit vobis ipsis (lbid., 15). In manu vero presbyler si-
mortem(Jac. i,15). Idcirco el per David Spirilussan- gnilicatus intelligitiir : qui si el ipse pravam fidera
ctus de hoc ipso ila loquilur : Bealus, inquit, qui te- tenensaui nonrectevivens, scandalum populofecerit,
nebit, clallidel parvulos suos ad pelram (Ps. cxxxvi, abscindi eum Dominus jubet; i'd est abjici, ne pec-
9). Hunc beaium et vere evangelicum virum osien- D ] cato ipsius Ecclesia maculettir , cum Ecclesia jux-
dens.qui desidr-riaelcoiiciipiscenliascarnis pcrinfir- la Apostolum sunctn el immacnlata esse debeat
mitatem 56 human.im nasccntcs, slatim anlequam ( Ephes. v, 27 ), per Chrislum Dominum nosirum
crescanl, in ipsonalivitatisexordio, per fideinChristi qui est benedictus in soecula.Amen.
qui petra dictus est, enecaverit (I Cor. x, i ). 58 TRACTATUS x <=.
II. Deinrie ait: Si oculus tuus scandalizat le, erue In caput v Evangelii S. Matihwi.
eum, el projice abs le : expedilenimtibiut pereat unum I. Debinc sequitur : Audislis, quia diclum est an-
membrorumluorum, quumtotum corpus eat in gehen- liquis : Qui dimiseril uxorem suam, del illi libellum
itam. Et si manus tua, inquit, scandalizat le, abscinde rcpudii. Ego aulemdico vobis: Quicumque dhniserit
eum, et projiceabste: expeditenim tibi ut pereal unum uxorem suam, exceplacausa fornicationis, facit eam
a In Basileen.prima,et alter 3 Grxuozi,ventriscon- uvxHt
filsfapoiv. Neque abripiaris ab Eits]palpibris,
cttpiscentiam. Sic et Vulg.
b /«freziflto.Vnlg. aninio..... infrwiilo. Paulo anie c Apud tialland.i TRACTATUS IX in S. Matllim\
apud IXX, Prov. vi, 25, prfi wwpixMQy; WTQTWV i Evanqelium,
551 S. CHROMATIIEPISC. AQUILEIENSIS 552
mozchari(Matth. v, 31, 32). In omnibus Dominus ac \ dicendo: Juralioni non assuescal os tuum (Eccli.
Salvator noster legis aniiquoejura relbrmat iu me- xxxui, 9). Et iteium: Sicut autem servus ftagellalut
lius. J.imriiiilum quiriempopulo Judaico illicite vi- assidue, a livore non minuiiur; sic omnisjnrans et b
Teniiac suis voluptaiibiis servieuti, per Moysenre- negtitians, a pecculo non pttrgabitur (Ibid-, 11).
pmlii danrii quaciimqtie de causa indiilta videbaiur Untle jurare nos prorsmsnon conveniu Qnid eniin
licentia; nou quod ita lcgis raiio postularet, sed miicuique iiostrum jurare necesse est, cum nobis
quia populi carnalis eflrcnata volupias secundum mentiri omiiiuo non Iiceat; quorum verb.. ila vera
rigorem disciplinoe jusiitiam legis lenerc non semper, ita debent esse fidelissima, ut pro jura-
posset. Ideirco haecpermissa faculiasesl, secuudiim nieulo habeanlur? Et idcirco Dominus non soltim
quod alio in loco ipseDo.ninus responsosuo, aribuc pej'erare, sed etiam jurare nos prohibet; ne tunc
eis reqiiirentibus, manilesiat. Nam cum dicerenl , tantum videamur verum dicere, cum joramus; ne
cur Moyses permisissel dari libellum repudii, re- quos veraces in onini seruione esse constiiuit, pu-
spondil Dominus dicens : Ad duriliam cordis vestri taremus sine jiiraniento licitum esse meniiri. Jura-
scripsit hoc Moyses,dari libellum repudii; ab initio menli cnim hoeccausa est, quia nmnis qui jural,
aulem non [uit sic ( Malth. xix, 8 ). Unde mmc non ad hocjurai, ui quod verum est eloquatur. Et ideo
immeriio Dominus ac Salvaior nosler, sublata illa B Dominus inter juramenlum et loijuelam nostram
liceulia, anliquoe consiituiionis susepra-cepta re- iiullam vult <S1 esse disianiiam : quia sicut in jura-
slaurat. Jiibeinamque iiiairimonii casium coujiigium raento nullam conveuil esse perfidiam, ita quoqtie
indissolubili lege servari, osiendens conjugii legem: in verbis nosliis niillnni debet essenienriacium,qnia
a se esseprimitus inslituiam. Ipse enim ait: Quod' utriimque, et perjurium et mendacium, diviui judi-
ergo Deus conjunxiiin unum, homonon 59 separet. cii poenariamnalur, dicenie Scriplura: Os quod men-
Quo diclo et a passivam Judseorum liceiiiiam, elI tilur, occidit animam (Sap. i, 11). Qtiisquis ergo
stuliam ac miserabilem Manicboeoruin prsesump- verum loquitur, jurat; quia scriptum est : Testis fi-
lionem, qui neganta Deoesse conjugia, hujiis scn- deiis nonmentitur (Prov. xiv, 5). Unrie non iinme-
lentiie pronunliatione damnavii, dicens, excepiacau- rito Deum nosirum jurare sa;pe Scriplura divina
sa (omicationis uxorcm non licere dimilti : aperte5 commemorai, quia a Deo, qui verax est et inentiri
deiiKinstraiis, eum contra Dei agere voluntaiem > , nescil, quidquiridicilur, pro juramenlo habelur ,
qui mairimonium a Deo junclum illicita divortii se- qnia verumest omne quod loquiiur. lnvenimus qui-
paratione temerare prscsumpserit. Unde non igno- dem aliipioties Deumjnrantem, sed propier Jmlaicse
renl, quam grave apud Denni damnationis ciiinen1 iufirieliiatis perfidiam, qui putant omne verum non
inciirranl, qui per elTrenatam libiriinis voluptateinI C ( nisi in firie juramenti consistere. ldcirco ergo etiam
( absque foruicationis causa ) dimissis uxoribus, inII Deus j'urare voluil, ut qui loquenli Deonon crede-
alia voiuiit transire conjugia. Quod idcirco se cre- bani, creriereni vel juranli.
dunt impuue commiltere, quia humanis et saeculi li III. Ail ergo Dominus : Audislis, quia dictumesl
legibusid videtur permissum, nescientes, in hoc see anliquis : Non pejerabis. Ego auiem dico vobis, non
gravius ac magis dcliiiqiiere , quia humanas lcgess jurare omnino: netjueper ccelum, quia thronus Dei
divinis jirseferant; ul quod illicitum Deus cssecon- esl : iiequeper terram, quia scabellnmesl pedumejus:
sliuiit, ideo licilum creriant quia ab homine sit li- nequeper Hierosolymam,(juia civitasesi magniRegis.
bere permissiim. S«d siculi uxorem casie ac pnree in his Dominiriictis, quihiis per hujusmodi elemenla
viventem dimitlere fas non est ; ita quoque ariul- jurare nos probibet, duplex intelligenlia est. Pri-
teram dimittere permissum est, quia ipsa niariti li mnm enim voluit a nobis et usum jurationis, et con-
consoriio fecit se inriignam, quoe in corpus suum n suetudinem humani erroris auferre; ne unusquUque
peccando, Dei templum ausa est violare. nostrum per hoec elementa jurando, crealuram in
II. Dehiiic ait: Audislis, quia dictum est anliquis : honore divinse venerationis haberet; aut ideirco
Non pejerabis: reddes autem Dominojuramenla tua. i. impunilatem perjurii 62 habere se crederet, si per
Ego autem dico vobis, non jurare omnino: neque per er D miinili eleinenta juraret, cum scripuim sit : Necju-
cwlum, quia thronus Dei est: QQ nequeper lerram, t, ravil proximosuo in dolum (Psal. xxm, 4). In quo
quia scabellumest pedum ejus: nequeper Hierosoly- t)- eliam errorem lam Juriaicoeinfiilelitalis,quam eliam
mnm, quia civiias e%l Regismagni : neque per capul ul generis humani conriemiiat, qui relicto creatore,
tuum jnrabis, quia non poles unum capillum album m creaturam sub divina veneratione habiieruiit, se-
facere aut nigrum. Sil autem sermo vester: est, esl; (,- cundum quod Apostolus retulit : El coluerunt, ct
non, non: quod autem abundanlius est, a malo est •,sl servierunt creaturm , polius quam creatori (Rom. i,
(Maith. v, 35-37). Per gratiam doctrinaeevangelicse sse 25). Deinde eiiam hoc modo polcst intelligi; quia
lex per Moysendata profecuim accepit. In lege proe- c- cum juralur per coelum et terram, j'uraiur per eum
cepiuin esl, non esse pej'eranrium: in Evaugelio io qui coeliimel terram consTuuit,secunrium quoriipse
vero nec jurandum. Quod ipsum olim per Salomo- o- Dominus alio loco manifestavit, dicendo : Qui jural
nem proncipere Spiritus sanctus prsemedilabatur, r, in allari. jurat in eo et in omnibus qum tuper illud
» Passivam Mendose.Lcg. pessimam aut pravam. n. pro flagellatus, ibid. e?6Tt<?oijitvof?, interrogalns, Ne*
*>Negoiiant. Gr. oio(*«jwv,noininans.Paulo anfe fe que aliter Vulg.
355 TRACTATUSXI IN EVANGELIUM S. MATTHM. 35*
sunt: et qni jurcit a in ihrono Dei, jural in eo, et in A>\.lum viriini. qui sub hoc jugoev.mgelicoelegis vivens,
omnibiisquwsuper illud sunt : el qui jnral in llirono ab omiii persequentis injmia se non avertit. Hujus-
Dei, jural in eo , et in eo qui habitat in ipso (Matlh. moriienim meditatio loleranliue,ducit ad passimiein
xxin, 20). Neque, inquit, per Hierosolymam,quia mariyrii. Facile enim etiam perseculionis tempnre
civitasest magniRegis: id est typus corporis Christi, pcenas corporis poterit susiinere, si in pace anie
quod est spiritalis illa et coelestisEcclesia. Neque, exercitaius, hnjii-niodi injurias sequanimitcr ac li-
inquil, per caput luumjurabis, quia secundum Apo- benier suscipiat. Nec sane convenit Christiano vi-
Stoliim: CapulviriChrislusest (1Cor.xi, 3). Unde qui eein injurioe reddcre, ne similis ei, cui vicera resti-
per hoec jurat, per eiint qui omniumhorum aucior luit, jiidi>-eiur.Si cnini malumest injuriam facere,
est, jurat. Sit ergo,inquit,sermovester: est,est; non, non esl alienus a culpa qui vicem malam rependit,
non: quod auiem abundantius est, a nialo est: do- ac per hoc non potest bonus haberi qui niakiui imi-
cens, quod omnis sermo a nobis prolaius nibil aliud tatur.
quam quod veruin est debeat continere; ctimomne II. Non solum autem maxillam prsebendamper-
niendacium(id est, quod amplius est), ad auciorem culienti Domimispraecipit,sedct damna subiri. 65
diabolum revocetur, qui semper ab inilio mendax Hoeeiiiin adriidil : Et qui vult tecumjudicio conten-
esl, 33 SIC"'elPatereJus(Joan. vui, &&).Undesem- B dereet tunicamtuam tollere, remille ei el patlium.
per, quod verum est, loqui el meditari debemus, ul Post corpnralis enini injiiriseloleranliam, vult nos
discipulos nos esse ejns qui veritas esl ostendamus, Dominus etiam rerum ssecularium habere coiitein-
qui est beuedicliis in ssecula. pium : et usque adeo ab onuii lite vel contentione ju-
b TRACTATUSXI . dicii essesuminotos, ut si forte calunmiatorvel ten-
In capul v Evangelii S. Matihmi. tator existens, ad probandara fidem nostram litem
1 Dehinc seqttilur : Audistis,quia dictum est anti- movcat volens atiferre quse nostra sunl, non solum
quis : Oculumpro oculo,dentempr<>dente. Ego au- hsec (|u.-e injusle expetit, scd etiam illa quse nun
tem dico vobis: Non resisteremalo: sed si quis leper- postulat, sponte nos Doiiiinus jubet offerre. Quia si
cusseritin maxillamdexteram, prmbeitli el sinislram: uiiiisquisquepropler calumniam litigantis hoec quce
et ei qui vult lecumjudicio conlendereel tunicamluam sunt parvacouiempserit, perejusmodi exercilationem
tollere,dhnille ei et pallium(Mutth. v, 38,40). Ad eruditus, facile polerit etiam in persecutione uni-
omne nos exemplumpatientr.u et bumilitatis Domi- versa qu.-c sunt d hujusmodi contemnere. Perfecla
nus per evangelica pnecepla conlbrinal. Jain durium enim fidcsista el perfecia victoria estcontrainjuriam
jiir-suiiifuerat in lege, si quis iracuuriioefurore com- facienlem, si eliam ea qu;c non postulat oiTeianlur.
moius, vel oculum vel deniem alterius eruisset; G C III. Deinrie ait: Quicumquete angariaverit mille
ipse quoque simili pcemeatque eiriem damno sub- passus, vadecuin illo adhuc alia duo (Malth. v, 41).
jaceret. in quo prseceplo, el jusiilia legis oslensa Ad omne devolionis opus impigros nosesse proecipit
est, et insoleuiis populi sub hoc lerrore temeritas Dominiis,ac paraios. Bonum enim nostrum vultnon
refrenaia est: ut quia meiumfiiluri judicii IIOIIha- lam neces.sitalisesse , quam e propria» voluntaiis;
bebant, saliein vel jiroesenlisvinriicise poenaeos a ut dum amplius ex nobis facimusqnani ab aliis pos-
scelere prohiheret. Hivero qui secunrium(idemevan- . tulamur , majoris mercedis gloriam cousequamur.
gelicarn vivunl, reiribulioiiem vinriicise istius non Iniegrae enim chariiatis ac perfectoedevotionis offi-
reqnirunt, quibus onn.is spes relribulionis et vin- cinm est, plus 66 sponte |irsestare quam petieris.
diclse in futuro servalur. Et idcirco Dominus in Ilunc sensum quidameiiam s; iiilaliter intelligendum
Evangelionon solum vicem nos injuike reddere non credirie.ruul, ut qui aiigaiiaius fuerit inille passus ,
jubet, sed percussos in dexteram maxillam, 64 i variat cuin eo adhuc alia duo: id est, ut quicumque
etiam aliani proecipitpraebere,si hoc ira perculieiitis inlidelis, vel nec dum cogniiionemveriiaiis consecu-
exegeril. Uoceiiiin ait: Qui te percutitin dexterami lus, de uno Deo Patre rerura omniuin condilore ,
maxil.am, prmbeei el sinistram. lloc est enim c vere velut per iter legis ingre.ssus, feceril nieniionem ,
fide vivere, non pra^eniem ullioiiem, sed fuiuram 1) 1 variasCIIIIIillo arihuc alia duo; id est, ul post Patris
viiiriiclaniexpetere ab eo qui ait : Mihi vhtdiclam, professionem , per vi.im veriiatis hunc emndem us-
ego retribuam,dicil Duminus(Deul. xxxu, 35 ; Rom. que ad cogiiiliouemFilii el Spiritus sancti perriucas,
xii, 19). Ilunc lalem evangelicumvirum, qui percus- osieiiriens illi, non solum Patreni, sed et Filium et
sus in maxillaralibenler alleram prsebet, Hieremias; Spiritum sanctum esse credenilum.
evidenler oslenditcuniriicit: Bonumetl virocum por- IV. Deniqne sequitur : Et, qui petit a le , da ei
taveritjtigumgraveinjuventutesua.Sedebitshigulariter (lbid., 42). Id est, ut post cogniiiouem Trinilatis ,
et tacebit,quia portavitJngiimgrave. Dabit perctttien- donum gratise coelestis prompio animo iribuamus.
dammaxillamsuaiu, el saiiabiturin opprobrio(Thren. Vel certe misericordiam postulantibus, tribnainus
in, 27-29). In quo maiiifesteenm utique osteudit bea- secundum quod possumus; ul ipsi quod a Deo peli-
a In tlirono Dei... in throno Dei. Aliter textus et c Vere. Anvera? Sed nihil mulamus.
Vulgaia versio. d Hujusmodi.Legcndum videtur, hujutmundi.
b Apnd Galland.: TRACTATUS Xin S. Matthmi i c Propriw. Au promptm?
Evangelium.
355 S. CHROMATilEPISC. AQUlLEIENStS 550
mus.praecedenfe mcrito, facilius impelrare possimtis A A tres noslri estis, his qui vos oderunt et .abominantur;
ab eo qui ait : Pelite, el dabilur vobis (Malth. vu, 7). nomen Domini magnificetur, el appareai illis in ju-
Verum si eos qui nos pelunt despiciamus, qua firiu- cunditale eorum, et itli confttndanlur (Isai. LXVI,5).
cia Deum nobis, quod petimiis, jmcstare credimus ? Unde noii immerilo David in Psalmo ita testaiur ,
diccnte Scriplura : Vide , ne averlas faciem titamab dicens: DomineDeus meus, »i feci hwc: si reddidi
ullo paupere ; ita fiet, ut nec a te avertalur facies Dci relribuentibusmihi mala , decidammerito ab inhnicis
(Tob. iv, 7). Et omni, inquit, vulenlimtttuaria le,na tneis inanis (Psal. vu, 4). Beatus quoqlie Job id
avertaris (Maith. v, 42). Jubemurper omnia religio- ipsum ilacommemoral, dicens: Quodsi gavisus sum
nem pieiatis ac fidei cuslodire , ut necessilatem iri- in delicloinimicimei: si dixi in cordemeo , bene fac-
bulalionis allerius quasi propriam computemus, nec tiim esi: audial auris mea maledictionem(Job. xxxi,
pluris facultatem quam fratrem faciannis. Et irico 29, 50, sec. LXX). Hsec autem evangelicoegratioe
vel peientibus fratribus, vel muiiio in necessitaie proecepia , quoe nunc ad salutem hominiim data
67 postulantibus, religioso animo et pio affeciu sunt, invepiinus per mandaia Legis in animalibus
communicare debemus, cxspeciautes mercedem re- formata, cum dicitur: Si, inquit, fideizs69 bovesini-
tributionis aelernse , sccundum quodDavid ait: Ju- tnici lui sub onere rttisse, non transies, sed etevabis
cundtts virqui miserelur el commodat, disponelsermo- \B etim eo (Exod. xxui, 5; Dent. xxu, 4): ut jam nunc
nes suos injudicio (Psal. cxi, 5). El iteruin : Dispersit, in lege Moysis uniisqnisque in animalibus disceret,
dedit pauperibus: juslitia ejus manet in smculumsw- quod quandoque secundum Evangelium faclurus es-
culi (lbid.,9). Undeet sanclus Job, cujus exemplum sel in hoinine.
sequi nos convenil, hse.cipsa evangclica preecepta II. Et merilo sequilur : Si diiigiiis eos qui vos di-
implevisse se ita commcmnrat, dicendo: Quod si ligunl, quam mercedemhabebitis? Nonne el publicani
missum feci inopem, exire januain meam nudo sinu: hoc faciunl? Et si salutaveritis frairts vesiros taniutn :
quod si cauiionemcujusquam habui , et non disrupi: quid amplius (acitis? nonne el eihnici hoc faciunl?
et si credidi , nihil accepi a debitore meo; attt si irtei Eslole ergo vos perfedi, sicut el Paier vesier, qui in
causa umquam lerra geinuit, uut sulci ejus ploraverunl cwlis esl, perfectus est (Matth. v, 46, 48). 0.stendit
simul: aut si fruclus ejus manducavi solus sine pre- Dominus merUiim nos pcrfeclse dileclionis habere
lio: aul si animam Dotnini terrm decipiensconirislavi iion posse, si eos lantum diligamus a quibus vicenl
(Job. xxxi, 54-40 , sec. LXX). Quse omnia Job id- nobis rependi riilectionis muiuoe noveriuius, cum
circo fideliier implevit, quia mercedem ab eo exs- liujusmodi dileclionem etiam gentibus ac peccatori-
pectabat, qui retributor est seternorum honorum: bus sciamus esse communem. Unde vult nos Domi-
cii laus el gloria in soecula.Amen. I nus cummunem legem dileciionis humanoe lege di-
C
TRACTATUS XII \ leclionis evangelicse superare; ut noii solum circa
eos qui nos diligunt, sed etiam circa inimicos et
In caput v ct vi Evangelii S. Mallhwi. odientes amoris nostri oslendamus affectum, ul ve-
I. Dchinc sequitur: Audistis, quia dictum est anti- roe pietatis ac bonitatis patermc in hoc imiiemur
quis: Diligesproximumtuum, et odiesinimicumluum. exemplum.
Ego autem dico vobis: Diligite hiimicos veslros, be- III. Et addidil: Attenditene jusliiiam veslram co-
nefacite iis qui vos oderunt, el oraie pro calumnianti- ram hominibus facialis, ut videamini ab eis : atioquin
bus el persequenlibusi>os:ul siiis filii Palris vestri, mercedemnon habebitisaPatre veslro, qui in cmlisest
qui sotem suum oriri jubel supra bonosei malos, 68 (Matth. vi, 1). Ab onini jactanlia inanis glorise aique
el pluil super justos et injustot (Mattlt, v, 45-45). Per humanac cupiditatis vull nos esseDominus alicnos,
omnia vult nos Dominus in proccepiissuis esse per- ul opus justitioe nostroenon hoc sludio facianius quo
fectos. Jam dudum quidem in Lege proeceptumest: homiiiibus |riacere velimus, 70 se(l s0'i ^e° a °.u0
Diligesamicos,et odies inimicoi (Levit. xix,18): sed exspectamus meriti nostri mercedem. Amillil enim
populo lerreno et carnali secundum lempus dala meiitum juslitioe apud Deum, qui idcirco jusle vult
sunt isla proecepta, sicuti et illud : Oculumpro ocu-1D viverc ut gloriam hunianoc iaudis acquirat. Unde
lo, denlem pro dente (Exod. xxi, 23; Levit. xxiv, Aposlolus ait: Si adhnc hominibus placerem, Christi
20; Deut. xix, 20)- Nunc autem evangelico populo servttsnon essem (Coloss.l, W).
traduntur praecepta coelestisac perfecloejustitise, ut IV. Dehinc ail: Cum autem facis eteemosynam,
inimicos diligamus, odientes amemus.pro c;ilum- noli luba canere ante le sicut hypocritw faeiunl, qui
nianlibus ac persequentibus nos oremus, ut vere amant stare in synagogiset in plaleis ut honorificenlur
filii Dei esse mereamur, qui pro misericordia sua ab hominibus: Amendico vobis, recepetunt mercedem
indiscrete super bonos ac malos, justos ac injuslos, suam. Te autem facienle eleemosynam,nescialsinisira
vitse prsesenlis beueficiaccelestiaa,cdona largitur. Ad lua quid facial dexlera tua; ui sit eteemosyna iuain
hujusinodi proeccpia evangelica custodienda etiam absconso; ei Pater luns, qui videtin absconso, reddet
per Isaiam hoiialur nos Spirilus sanctus: Audile libi (Mallh. vi, 2-4). In omnibus nos Dominus ad
verbumDomini, qui timetis iiomen ejut: •dicile,Fra- perfectas fidei gloriam doctrina ccelesli conformat.
'
Apud Galland. : TRACTATCS
XI, in S. MdttlhmiEvangelium.
fctf TRACfAfUS Xill 1N EVANGELItM*».MAfTH,EI. 35*
Superius docuit, bptisjustitise, non propter bomines, A justitise ccelestisac lidei perfeclibhemDominus in-
sed propter Deum esse faciehdutti.Nunc qubque ju- struit. Vult ettim hos siiie hypocrisi, et sine aliquo
bemur, eleemosynam facientes, luba canere non studio laudis bumaiioe,onine opus divinaereligionis
debere ; id esf, hbn prOiriulgaVeqtiod faeimus; qtiia implere. ProhibemUVriamque hypncritarum more
non est devotoementis, idciVebin Dei Vebusaliquid orationes nostvas omhibus jacianler osiendere, ne
operari, ut gloriam htimattselaudis exspectet. Ple- merilum gviulseamitlamils. Doinintisenim, non si-
riquc enim ideo aliquid in usns pauperum largiUn- mulaiani ac jaciantem, sed simplicem ac fidelem
lur, iit iriauemlaudern homiiium el famariisoeculide oraiiunem retjiiirii. Et ideo clauso ostlo, id esi, in-
facullate riiercentiir: quOs operis siii mercedefn in tra coVdisac conscientiseipsius secretum a Domino
hoc soeculorecepisse Doininusmanifeslat; quia dum jubemiiVOVaVi^, ht ab eo qui secretbVumet occulto-
hanc gloViamsocculi quaerunt, mercedem futuroe Vum est crtgniior, Vecipiamus oiationis occultsfe
promissionis amillunt. rtercedeih. 73 Religiosocenim liiehtis est, Deum
7l V. Et ideo addidil Domiriiis: Ut sit eleemosyna non claiiiore vel sdbO vocis, sed devotione aninii
lua ih absconso;el Pater litus qui videt in absconso, ac fidecbvdisbVare,SecUhdumquod DaviriinPsaliiio
reddel libi: volens Optismisericordioenoii esse pii- testatur, dicens : Diciteincordibus veslri's,eiin cubi-
blicum, sed occultura; id est, ut non proplerhomi- R libtii veslris cottipmtghriini(Psal. iv, 5). IiiVeniiinis
num laudem, sed propter Deuiiitaiitum opereinur, rieniqiie iii libvis Regnorum Aiinamillam sancVissi-
a quo exspectamus gloriam et fiitursebeiiediclionis mairi (I Reg. i, 13), btljUsevangelicaTdoctrinoejine-
merecdem. Hujus aiitem fidelis opeiis eleeihosyham cepta cotripleiiteni.Nam cuthsine aliqub vbCiss<>no,
sub religiossetaciturnitatis silentio Salomori, Eccle- in cordis sui secVeio,ib conspeclu Domiriifidelller
siam collaudaiis, olim protestatuS est, dicens : Spe- orans, desiderii sui pveeeseffunderel, statim exau-
cioswsunt genw tuW, prwter lacilurriiiaiem(Cartt.vi, diVia Domino meruil. Sic etDailleli, CUmivibiis
6). Ilanc scilicet taciturhilalem, de qua ait Domi- pderis occulte seinper orantlbus, ihlerpretatiories
nus : Nescial sinislra lua, quhi faciat dexttra lua somnii et reVelaiionunisccrela DohiinUsscire coh-
(Matth. vi, 3). Sed noii hic Dominus de lmniani cessit (Dan. i, 17). CorneliUs quoque nec dturi p'rse-
corporis maiiibiis loquitur, quibus ncc videndi, nec ceplis evangeliciserUditus, dum ih CUbiCUlo sUose-
loquendi ullus esi sensus : sed in manu dexlera vel crete ac fldelitev ovat, meruit vocem sancii angeli
sinistra, aut optis aul homines signiticanlur.Denique loqueritis auriire (Act. x, 2, 3). Quid de Jolia diCC-
scriptum legimus in libVisRegnoVum, mami hoiriines mus, qui non Iriodo non cubiculo, sed utero belluse
significari, cum dicituV : Nonne decem mihi manus clausus, ih tantum orans meruil exaudiri, ut rie
sunt in Israel? id est, decem tribus Israel. Unde G profundOttiaViset de vetitre lam inimanis bellrioe
rion dubiuhi esi, in dexlera mann justos sigriificavi; iricolurais ac vivus evaderet (Jon. n)? Exauditus
in Siriistravero pecCatoresinlelligi, secunduin quod antem a Deo est, non quia Voce, sed quia firie cla-
Salomon retulil : Partes dexierhres novit Dominus; mabat. Et ideo clainore vocis hori est opus in OVa-
perversWaulem suril, quw sunt a sinislris (Prov. IV, tione ad Detini, qiiem sciinus sccreta cordis inlueii;
27). IInjus auiera dexteroeac siiiistrsc intetligentiam sed clamore fldei, ac Veligiosoeriientis devolionc.
Domiiiusin Evangelioapenissinic iiianifeslal, cum II. Undenon itnmeriio in seqiicnlibiisDoiiiinusail:
justos a dexlVis,peccatores vero a sinistris collo- Orantesdutem, notiiemulium loqui, iicut ethnicifd-
candos esse declaVat. Haec ergo dexlera j'ustorum, ciunl: putantenimquodirimnititoquibsUbexaudianlur.
si quid secundum proeceplumDomini operalur, ju- Noiite ergo timilari eis.' 74 *c,'ten^m Poler vesler
betur sinistra nescire : id est, til quod religiose ac quid opus sit vobis, antequam petaiU ab eo (Maith.
fidellter ^2 operamur, in conspectu peCcatorumet vi, 7 , 8). Ethnici eniiri liomines pularil multilo-
infldeliumhominum non jacterinis. Vemm si quid quehtia vevborum facilius se a Domitio impetraVe
non liiiniann!laudis studio, eliam coram religiosis posse quod poslulant: sed hoc a iiobis DOmihus
fratribus fideliter faceremus, non potest opus devo- rion exspectat. Vult poliUs ut oVatiOiieriinOstram
tionis ac iidei a fratribus jacianiia judicari anie Do-D rion verbositate sermoriis , sed fide cordis, ac jus-
miniim ac Salvatorem noslrum, qUi est benedictus litaemerilis cOiiimendemus;ci ulique, qui nielius
in ssecula, Ameiii hovit oihnia qrise nobis riecessariasunt, et universa
TRACTATUSXIII ». qua; posliilaluri sumus, ahtequam lOqriamiir,agrio-
In caput vi Evangelii S. Matthwi. scit.Quahtumdehiqdedistet intevriioltilotjuacvrn,et
I. Dcinde ait : El cum oraiis, non eritis sicut hy- huhiileiri ac simpliceitioraliOriehl, in PhaVis*o illo
pocritw qui amant slare in synagogisi el in tingulis et Publicano habeniiis cxeriiplum. Nath Pbarisoei
platearumstttnlesorare, ul videanturab liominibus: jaclantis se in ititiUiloqueniiaverbbrurii veprobathr
Amen dieo vobii , teceperUnl mercedem suam. Tu oratio: Publicahus vero humilis ac submissiis pro
autem cUmmtveris^intra in,cubiculumtuwn,H ciauso peccatis Suisvcniarn postulans, j'UstificaiioV jactanife
osiio ora Patreriiluum, et Pater luus qui videt in ab- se Pharisoeodescetidit (Luc. xviu, 10). In qtio com-
sconso,reddet tibi (Matlh.vi, 5, 6). Ad oranem nos pletuni invenimus id quod scriplum est: Oratio hw
a Apud Galland. : Tiucmcs XII in S. MutlltmiEvangetium.
389 S. CHROMATHEPISC. AQUILEIENSIS 360
»ii/is nubes ptnelravit (Eccli. xxxv, 21), perveniens ;^ sanctum , Patrem Deum habere jam ccepimus.Ipse
ad Deum qui orantis precem audire consuevit, qui eiiim Deus Paler unus est nobis , qui regenerat Spi-
est benedictus in siccula. Amen. ritu suo, quos facit ad oeternamlioereditalemiilios.
TRACTATUSXIV «. El ideo quasi filii Dei ambulare debemus, ne uliier
ln caput vi Evangelii S. Malthmi. agentes quam filios Dei convenil, rei sub usurpa-
I. Deindeait: Sic ergo orabiiis (Matlh. vi, 9). tione tanli nominis teneamur.
Dominiis noster, qui orautes se exaudire consuevit, II. Aitergo : Paler noslerqui es incmlis, sanctifi-
quibus verbis orare deheamus osiendil. 0 quam fi- celur nomen luam. Non qttod ab aliquo nomen Dei
delis hsecet beaia nobis oratio est, cujus ordincm sanciificaii possit, cum omues sanciilicel ipse, qui
nobis doctor vit;c, ac magister coelestis 75 'nsl'- ait per Propbetam : Sancti eslote, sicut el ego sanc-
tuil! Quain beati etiam nos esse possumus, si hscc tus sum, dicit Dominus (Levit. xi, 44; xix , 2). Sed
oraliouis dominicse vcrba non taulum officiooris, idcirco iioineiiipsius sanctificari postulamus, 77 ul
scd fidelissimoconversalionis aclu servemus! Ilanc in nobis sanclificetur per opera juNliliae,per Udei
itaque orandi formam Dominus discipulis suis ari merilum, per graiiam Spirilus sancli. Quam sancti-
spem salutis liumaiioe con>limit, dicendo: Paler ficationem, ut per hujusniodi dona accipere pos-
noster qui in cwlis es (Ibid.). Quanla Domiui circa JJ simus, misericordiaeipsius auxiliumnecessariumesl.
nos dileciio! Quanta misericordia ejus et pietas, Verum non eget aliqua sanciilicaitone ille, qui fons
quae nobis tantoe gralise munus indulsit, ut licenier est sancliiaiis seternoe.
Dominumac Deum nostrum , servi Patrem dicere III. Deiudeait: Adveniatregnumtuum (Matlh. vi,
audeamus! Quo vocabulonon jam tanlum servos, 10). Similiier et hic non Deooplanius utregnei, qui
sed etiani filiosuos Dei esse deinonstrat. Et cum ad Rex est oeternorum socciiloruni; cujus regnum ncc
gratiam satis superqtte sufficeret, ul vel servi dici iuitium hahei nee finem: sed ut illud regnum, id
tantuiiimodoinereremur, in lantum charitas Deiexa- esl ccelesle quod nobis promisit, adveniat. Sed ma-
bundavit, ut non solura servi, sed et lilii Dei per gnoefiduciseet sincerse conscienliseest, hoc Domini
adoptionem voceimir. Cujus nominis gratiam, per regnum ut advenial, confidenler optare. Et idcirco,
(idem credentibus Christo donatam, in Evangelio quia, ui reguum Dei veniat, semper oramus ; tales
Joannes oslendit, diceudo : Quotquolcrediderunlin nos iiifide Dominiet in mandalis ejus exhibere de-
eum, dedit eis polestalemfilioi Deifieri, his qui cre- bemus, ut luturo regno digni esse possimus.
dunt i/i nomineejus: qui non ex sanguinibus, neque IV. Deliinc ail: Fiut volunlas tua, sicut in cmioel
ex voluntate carnis, neque ex voluntate viri, sed ex in terra (Ibid.). Par quoque et hic inlelligentiie ralio
Deo naii sunt (Joan. i, 12, 13 ). Unde el Aposlolus C est, Non enim qui.squauiest, qui obsistere et con-
ait: Quoniamautem estis filii Dei, misit Deus Spiri- tradicere Deo possii, ne, quod velit, faciat; cum
tum Filii sui in corda vestra clamantem,Abba, Pater voluntale ejus, et in coeloet iu terra, cuucta consis-
(Gal. iv, 6). Quia igitur tanti muneris gratiam con- tanl: sed, ut in nobis volunlas ejus fiat, oramus.
seculi siimus, ul non solum servi, sed et filil effi- Volunlasautein Dei est, ut toto corde ei crerienles,
ceremur; quasi filii Dei agere et conversari debe- hoec,quse fieri proecipit,impleamus. De qua volun-
mus: ut id nos esse quod dicimur, spirituali actu tate Dei Aposlolus testatur, dicens : Voluntas Dei
probemus, secundiim quod Joanues in Epistola sna esl sanclificatiovestra, ut abstineatisvos a carnalibus
ait: Qui nalus est ex Deo, peccalum non facit, 76 concupiscentiis(1 Thess. IV,3 ). De quo el Dominus
quia nativitasDei custoditillum , et diabolusnon lan- 78'" Evangelio loculus esl,diccns: Hwc eslvo-
gil illuin (I Joan. v, 18). Qui autem peccalumfacil, luntas Pairis mei qui misit me, ul omnis qui videtFi-
non est ex Deo, sed a diaboloesl, quia diabolusab lium et credil in eo, habeai vilam wlernam(Joitn.
inilio peccat(1Joan. ui, 8). Et idcireq sacramentum vi, 40). Cum ergo dicimus : Fial volitnlastua, sicut
coelesiis nativitatis nostrse custodiemes, ab omni in cmloet in terra; hoc oramus, id est, ut sicuii Dei
peccato alieni esse debemus, ut verc filii Dci dici volunlas ab angelis fideliter ciistuditur in ccelis; ita
vel esse mereamur. Sciunl et sancti Propbelaehnjus X)quoquea nobis religiosa ac fideli devotione seoiper
divina- misericordise graiiam, in qua nobis Deum servetur in terra. Qusevolunlas ut in nobis rile jitis-
Pairem nunciipare permissum est, dicente Isaia: Tu sit impleri, sine iniermissione divinae dignationis
es enim Pater noster: quia Abrahamnon cognovilnos, auxilium posiulandiim est. b Vel ceite : Vial volun*
et ltrael non cognovitnos, sed tu, Domine,Pa:er nos- tas tua, sicul in cmloet in terra: ut sicut in coelo, id
hr; ab inilio nomenluum super nos est (Isai. LXIII, est, in sanctis ac ccelestibushomiuibus, Deivolumas
16). Similiier el Malachiasin librosuo lesiatur, di- impletur; ita quoque in terra, id esi, in his qui nec-
cens : Unusest enimPaler omttiumnoslrum(Malach. duin credideruni, per creriulilatemfidei el veritatis
li, 10). Quanta Doniini misericorriia! Qui jam du- cognitionem, ul Dei fiat voluntas, oramus.
diiin nobis palrem diabolum voluniate propria ads- V. Dehinc ail: Panem nostrum quotidianum da
civeramus, nuuc renati per aquam et Spiritum nobishodie(Malth. vi, 11). Duplici niodo lioc Do-
a Apud Galland.: TRACTATCS XIII in S. Matth. sensu , in editione Gallandii, nec nnn in Biblioth.
Evaugelium. PP. Lngdun., el apnd GrynaHim,exBasileensi pr/ma
b Hunc locum valde rnendosuro, immo absque editione suse integritati restituimus.
X61 TRACTATUS XIV. IN EVANGELIUMS. MATTHJEI. 562
mini riiclum intelligimus. Primum, ul non aliud A bitum conservo suo debenti sibi nollet ipse dimilte-
quam quotidianum victum poslulemus : non enim re, in carcerem iraditus, et darnnatus in pcena est
jubemur divitias petere aut affluentiam ssecularium (Matth. xvin, 23 el seqq.).
rerum, sed panem quotidianum, quod Chrisiianis VII. Dehinc ait: Et ne nos inducas in tentalionem,
fide vivemibus ad prsesentem vilam solummodo ne- sed libera nos a mato (Matth. vi, 13). Tentalionis
cessarium est, dicente Aposlolo : Habenies viclum hujus duplex ratio, et causa diversa est: quia aliis
el legumentum,his contenli sumus (I Tiizi. vi, 8). Id per peccatum tenlatio infertur ad emendationem,
ipsum quoque et Salomon evidenter ostendit: Usus, aliis ad fidei probationem, aliis infertur ad gloriam,
inquit, hominis,panis,aqua, 79 el vestimentum(Eccli. secundum qund bealus Jacobus in Epistola sua testa-
xxix , 28). Sed cum dicimus hodie, docemur, de tus esl, dicens : Bealus qui sustinuerit tenlationem,
praisenti tantum die, non de omni vitse lemporc co- quoniambealus 81 faclus accipiet coronamvitm,quam
giiare, ne mens nostra soecularisolliciludine occu- promisit Deus iis qui eum diligunt (Jac. i, 12). Non
petur : secundum quod ipse Dominusalio loco aperte cnim sic oramus, ut lentationem, quam scimus essc
demonslrat, dicendo: Nolile cogilare de crastino, utilem, penitus recusemus, dicenle sancio David :
crastinus enim dies sotlicitus eril sibi ipsi (Mallh. vi, Proba me, Domine, et lenta me, ure renes meosel cor
34). Hoc autem spiritaliter nobis prsccepium esse g meum (Psal. xxv, 2). Cum etiam sanctum Abraham
dehemus advertere, ut panem quotidiauura petamus : sciamus per lentattonem perfecloe fidei gloriam con-
id csi, panem illum coelestem et spiritalem, quem secutum : beatum quoque Apostoluin ad proleclum
quoiidie ad medelara animse et spem sclernajsalut.is fidei stisetraditum tentalionibus legerimus. Qui cum
accipimus, de quo ait Dominus in Evangelio: Panis repelli a se tentationis auctorem a Domino poslula-
ccelestis , carb mea est, quam cgo dabo pro mundi ret, responsum est illi : Sufficit gralia mea, nam
hujus vita (Joan. vi, 52). Et hunc ergo panem quo- virtus in infirmitate perficilur (II Cor. xn, 9). Non
lidie poslulare jubemur : id est, ut, proestante Do- ergo, ne in toto tentemur, oramus; sed ne, supra
mini misericordia, quolidie panem accipere corporis quam virlus fidei patilur, tentalioni lradamur: quod
Domini mereamur. Ail enim sanctus Apostolus: ipsum in alio libro Evangelii evidenter oslensum
Probet autem se ipsutn homo, et sic de pane Domini est : sic enim scriptum est: Et ne nos inferas in ten-
manducel,et de calice bibat (I Cor. xi, 28). El iterum: lalionem (Luc. xi, 4), quam sufferre non possumus.
Qui tnanducat panem Dominiindigne, et caticem bibit, Apostolus quoque, ut id ipsum ostenderel, ita testa-
reus erit corporis et sanguinis Domini (Ibid. , 29). tus est, dicendo : Fidelis autem Deus, qui nvn pati-
Unde non immerito semper orare debemus, ut luinc tur tentari super id quod polestis, sed facil cum tenla-
panem coeleslem quolidie mereamur accipere: ne, p tioiteetiam iransgressum, ut possitis tolerare'(l Cor. x,
aliquo intervenienle peccato, a corpore Domini se- 13). Et ideo non illam tentationem a nobjpsauferri,
paremur. quse esse potest utilis, deprecamur; sed illam, quoc
VI. El dimitte nobis debita nbtlra, sicul et nos di- ad fidei nostrae eversionem modum infirmilatis exce-
miltimus debiloribus nostris (Mallh. vi, 12). Justa dit. Et idcirco congrue ac necessario in fine oratio-
plane ac necessaria omnibus hsec vox est. Primum, nis etjam liberari nos postulamus a malo (Mallh. \i,
ul peccaiores nos esse confiteamur: dehinc, ut sic 13), qui fidera nostram diversis lentationibus a quo-
a Deo nobis oremus dimitti peccala, quemadmo- tidie expugnare non desinit, a qua nos non imraerito
diiiu 60 peccanlibus in nos ipsi dimittimus. Quod si quotidiana oratione deprecamur, ne immissionibus
niinime faciamus, ipsi nos apud Deum reos verbis ipsius impediti, proecepta divina minime pcssimus
nostris efficimus, dicente Scriptura : Laqueus forlis 82 implere. Universa igilur, quse fidei ac saluli
est viro, propria labia (Prov. vi, %,sec. LXX). Unde nostrse sunt necessaria, in hac brevitate orationis
non immerito et Salomon, dominicie bujus oratibuis dominicse conlinentur, dum professionem nominis
formam per Spiritum sanctum non ignorans, ante paterni confitemur, dum significaiionem inesse in
proemonuit, diceudo : Non menlieris verbum in lua nobis ipsius nominis postulamus, dum advenire
oratione (Eccli. vn, 15). Quis enim audeat, aut quo- j) regnumDeipetimus,dtim voluntalemejusin nobisfie-
inodo potest Deo in oratione mentiri? Nisi forte is ri deprecamur; dum panem vel lerrenum vel ccelestem
qui secundum dominicam oralionem a Deo peccato- ad spem salutis nostroc quotidie exoramus, dum pec-
rum veniam postulans, ipse in se peccantibus non catorum veniam imploraraus, dum gravem tentatio-
dimittii, non relinens dictum divinum : Homo ho- nem auferri a nobis oramus; postremo dum nos
mini reservas irant, et a Deo quwris propilialionem? liberari a malo, qui est auctor omnis peccati, indesi-
el ipse in hoininemsitnilemtibi non habes misericor- nenter a Domino poslulamus. Quod ipsum fulurum
diam, et Deum pro peccalisexoras (Eccli. xxvin, 5,4)? olim per Isaiam Spiritus sanctus prsenuntiaverat,
Hoc autem alio in loco ipse Dominus aperlissime; dicendo : Quoniam verbumbrevialumfaciet Dominus
manifestal, proferens servi illius debitoris exem- per universum orbem lerrm (Isai. x, 23). Unde non
plum, cui plurimum debenti rogatus dominus debi- immerilo sequitur : Si dimiseritis hominibus peccata
lum omne concesserat; qni cum posl indultum de- eorum, remittet vobis Pater vetter qui est in cwlisde-

a Ex margine editionis Grynsei,ila, si placet, corrigas: quotidieoppugnare fton desinit, a quo not, eic.
PATBOL. XX. 12
365 S. CHROMATIIEPISC. AQUlLEiENSiS 364
'icta Veitta: si aulem non reiniserilis hominibus, nec & \ tii meritorum cst1".Aliudesl ebim (ut superius dic-
Paier veslet remiltei vobis peccata veslra (Matlh. vi, lum est) sub exspecialione humanae lauriis orare :
14, 15). 111hoc quod orafnus: Dimitieriobis debita alind ad hoc lanliiin orare, ut oralionis stiae a Dco
noitta, iicut it hos dimitiimtis debitoribusnosiris : reiribulore exspeclel mercedem. Similiscausa est et
setjuitur Dominijusia setifehtia, qua ait : Si nonre- circa omnemobservantiani divinoereligionis.
nlherilis hohtinibtispeccataeorum, necPaler vetterre- II. Unrie non immerito Dominusoinne siudium
miliei vobis, qui est in cmtis.Et idcirco ut de remil- laudisalque humanoejaclantiaevolensanobis abesse,
tendis nobiS peccatis Dominum confidenter orare docet nos quemadiiioduinipsi reiigiosoaiiimoac de-
possimus, ipsis prius in nos peccantibus remiita- vola meiileplaceanius, dicendo: 8S Vosautem, cum
mus. Unde et Saiomoh ait: Remiile proximoluo pec- jejunalis, ungite capul vestrum,et faciemveslrumla-
cata, el tibi peccala solvenlur (Eccli. xxvni, 5, sec. vate, ite apparealis liominibusjejunantes, sed Pairi
LXX). Quod si infideli animo ac perdurata mente veslro qui est in ubscoiiso: nt, si fieri potesi, opus
83 deliriqueulium in rios peccala teneamus; nos jejunii, et ipsius corporis atque animaeafQiciioncm
quoqua peCcatoVumveniain accipere non mereri, vUltushilaritatc Velemus.Cuj'usrei exempla, etiam
iiperte Bominus manifestal: cui est honor, laus et ' sccuiiduiri historiam, in Sanclis prselerito lempore
glorta, una cubi SpiVilusanclo, atile oinnia soccula,B legimus proeosiensa. Nam sanctissima Judiib, cum
fct nunc, et semper, et in sseciila sot-culoruin. niagiio riioerore pro populo cssel afflicla, posl so-
Atnen. lemnitatem triduani jejunii, capite uncto et lota
TRACTATUSXV «. facie, ita internoe afflictionis trisiitiain texit, ut si-
In caput VI EvangeliiS. Malthmi. mulatogatidio loelariiiosiibus videreiur : ac sic dum
I. Deihde ait: Cwmjejunatis, inquit, zio/i(efieri, per lociitiam vultus jejunium texii, ile hoste irium-
sicut hypocritw,iristes ! extertriinanlenim faciessuas, phiim victOii* rcporlavit c (Judiihxu, 6-10). Simi-
ut appareant hOminibusjejunantes. Amendico vobis, liter Estlier sanctissima, rium iota facie el capite
receperunltriercedemsuam. Vosatiiem cumjejunalis, tincto, post triiiuanum jejunium intelligi a rege po-
ungitecapul veslrum,et faciein vesiramlavate, ne ap- tuii, Aman illuin populi sui inimicum nequissimum
paredtis hbminibusjejunantes, sed Pairi vestro qui iiileremit (Estheriv, 16). Quidde Danieleac tribus
est in absconso:et Paler vester, qui esl iii abscoKso, pueris dicehms, qui in tanta abslineniia, inler tot
reddet vtibis(Maith.m, 16, 18). Sicifti iu siiperiori- ariolescenies qui cibis regalibus pascebanlur, soli
bus prsfeceptis, ita quoque circa jejunii observa- *u'Itu cselciis graliorcs iiivenli sunt (Dan. i, 12
liofieiii, ad jlerfeciae nos firiei meriium Dominus et 15) ?
doclrinat! suse mandalis insiiinit; ul non propter IC III. Sed quia id secundum litleram diximus; quid
humanafn gloriam (sicut hypocriloe faciuni), sed etiam scciinduriispirilualcm inieiiigenliamsentien-
propler ftiturarrJ spem, soli Doiiiiiio jejunemus, a rium sii, debemus adverlere. Iu uiictione capiiis mi-
quOexspeclamus hnmilitatis hujus devoloe merce- sericordiam sigiiificari cognosciinus. Uude nngere
dciii. Verum qui iia jejunant, ifl magis hominibus caput, est proximo liiisericordiam facere : quocn i-
quam DfeOptacean,(; babent quidem laboremde cor- sericordia in pauperem facla, 86 referlur ad Donii-
poris afflictiohe, sed per inanem gloriam merccdcm niim, qui capul viri secundum Aposlolum inlelligi-
laboris apud Deum habere non possunt: qiiia cum tuV, ipsODominodicente : Quamdiuttni ex minimis
solutnrifodoid causa religioriisac fideiiigeredebeant, islisfetistis,mihi fecistis(lCor. xi,3; Matlh. xxv, 40).
humanoe84 potiuslaudisgloriain qiiocreVeinaluiii; ln ctijns misericorriiobvicc, divina reiribmione,
et idCOai(Doriiiuus:Amendicovobis,receperunlmefce- velut quodam oleo ccelesti perfundimiir, ab eo qui
demsunln.Et Uiiumqnidchi proposifuin videlur esse ait : Beaii misericordes, qubniam ipsis miserebitur
jejunii; tairf Sjusq^uiDeotaiittiiridevotamente jeju- Deits (Mallli.v, ?). Novit hanc cceleslisoiei in capiie
hal, qiiarii etiam illfds qdl jejuhaiis hominibus unciioiiem efiani sanclus David, eum dicii : Sicat
placere desiderat: sed distat gratii jejunaniium; unguentumin capiie, quod descenciilin barbatn (Psctl.
quia i^tiartivisHtriiisqite Simite propositiim vide;itiir D cxxxii, 2). In facie vero lavanda, emmidalio corpo-
atque idehf jejdriii labor, non tanieii iderii fiiictus ris ac sincera: conscientise puritas, signilicata co-
est riec eadcrri retVibUtionieiiibrum. Longe criiin gnbscilur. Unde lavare faciem, hoc esl, ab onmi
differt illd qtii prOptci-Dcuii) jejiiiiat, ab eO qiii sorde peccatoiiim et squalore delicli, et faciemcor-
propler hOmhie'sjejiifiare propoiiit: quia hnic pro dis nostri et ipsani couscieniiara mundam rcferre,
ttiercede IuEfhriseomperisatio fit lafidishiimanfc; illi ui vere Iseiifiamccelestisgaudii et hilariialem sancii
pVOdevotioiie htimilitalis, iiieriiifm glorim iii futtiro Spiritus in ndbis habere possimus. Ac sic fil, ut dum
ser^attir.Sic quoque e£oraftfiuiii habiitis, sectmcfuin sub liac firieirievblioneDeo potitis quam hominibus
prtrposltiifitqftidem linh differre videtur; sed secun- jej'unainus,a Deo, qui occiilioriini esl cognitor, ac-
dhfn affrfnifitfeniet nienlis affediirn, magria"distaii- cipiamus retribuiionis iiiercedeni. Hoceniin ail Do-
a Apud Galiand'. : TM*;TATO9 XIV; m S. Mtttth. lecliOVii restituimus.
Evangelium. c Ex edilione Basileensi, necnon cx aker.i
b Ilicquoqiio ex editione prima Basileensi, aique Grynsei, lextum prima htmc ad verioreni lection 'in rede-
ex altera.Gryo.T»,integra irtseria lioea, texlnrtijtii-te giivhis.
S05 TRACTATUSXVHI lN EVANGELIUMS. MATTHiEI. 366
miiius : Ne appareatis hominibusjejunantes, sed Palri }A merila, jubemur in coelo recondcre. In coslo eniin
veslro qui est in absconso: et Pater vester qui esl in reconditur, quidquid (secundum fidem Scripturse)
absconso, reddet vobis. Si ergo vis caput semper in usuni pauperum fideliier erogalnr, dicente Scri-
unclum gerere, et mundani faciem cordis babere, ptura : Quidat pauperi, Deo fenerat (Prov. xu, 17).
juxta Dominidictum, insiste fideliter oper.bus mise- Unde et sub Apostolis credentes, memores huj'us
ricordioc,iusiste devotioni jej'unii; ul placere Do- dominici pra-cepii, tbesaurizasse sibi invenimus in
miuo merearis cui est gloria in socculasoeculorum, ccelo; quia, venditis universis febus suis, terrenos
Amen. thesauros ad regna ccelestia iranslulerunt (Act.
87 TRACTATUSXVI". iv, 31).
In caput vi Evangelii S. Malthwu 89 III. Et ideo addidit Dominus, dicens : Ubi
I. Nolile ihesauriiare vobislliesaurosin terra, ubi ftierit ihesaurustuus, ibierit elcorluum(Malth^vi, 21).
mrugoet linea exterminant,ubi fures effodiuntel invo- Qui in cceio semper bonis operibns thesaurizamus,
lanl. Thesaurizateaulem vobisIhesauiosin cmlo, ubi ubi oninis spes et salus est nostra, ubt nobis vita
nequewrugo,nequetinea exlerminant,el ubi fures non oeterna reposiia est, in terra licel positi, cor tamcn
effodiuntnec furanlur : ubi enini eril tltesaurus tnus, in ccelo semper habemus, Verum, non polest cor in
illic erit et cor tmim (Matih. vi, 19-21). Proliibet JJ coelishabere qui, cupiriitate sseculi captus, thesau-
nos Dominus in terra thesaurizare, ubi orania in- rizare sibi magis in terra malueril. Meritoet sanctus
firma sunt et caduca. Conlrarium esl enim fidei ac Apostolus etiam divites soeculi,quemadraodurahunc
saluli bos terrenos thesauros expetere, divitias sa-- tbesaurum ccelesiem consequi possint, hortatur,
culi quoerere, facullalesmundi sectari, ijuas possuut dicens : Divilibus hujus swculiprmcipesnon superbe
et tinese corrumpere, el oerugo absumere, et fures sapere, neque ponere in incertum divitiarum spem
rapere. Quia quicumquemagis iu lerra tbesaurizare suam, sed in Deum vimim,qui prwsial nobis omnia
voluerint, quam in ccelo, thesaiiros illos atiernocet abundanlerad fruendum: bene faciant, diviiet sint in
ccelestis vitsBhabere non possunl, dicenie ipso Do- operibusbonis, faciletribuant, communiceni,themu-
mino : Quoniamdives difficileinlrabit in Regnumcm- rizenl sibi in futurum, ut apprehendant veramvitam
lorum(Matth. xix, 25). Similiier et Apostolus: IVaHi (I Tim. vi, 17-19), ab eo qui auctor est vitoeet im-
qui volunl divites fieri, incidunl in tenlalionetnet mortalitatis auernce : cui est laus ct gloria, in saj-
muscipulamdiaboli (I Tim. vi, 9). Recordemur illius cula sseculortim.Amen.
divilis, qui omnem gloriam suam in sseculiIhesauris
TRACTATUSXVII. t
alque in rediluum suorum ubertaie constituil : quiI
ctitn propler affluenliam frugum de ampliandis hor- £ izi capul vi ExangeiiiS. Mallhmi.
reis cogilaret, atque animae suae delicias opum, et I. Deinde ait: Luierna, \itq\ih, torporis tui cst
securiiatem longoevituepromilterel; non dicam sub- oculustuus: si oculustuus siiripiexea, toium
corput
ripiente fure hoec qu;e congregaverat perdidit; sed\ tuum lucMum etl; si auiem oililut tttus neqtiamesi,
ipsam animam sub 88 eadem nocte, cui ihesau- lotum corput tuum lenebrosumest. Si efgo lumen,
rizabat, amisit (Luc. xu, 16-20). Unde non immerito quod in te est, tenebrwsttnt; renebm ipsaiquantwsum
David ipse teslatus esi, dicens : Tliesaurizat,et igno- (Mtitth.vi, 22, 24)?Lucerha corporis,
90 sensus
ral cui congregabitea (Psal. xxxvm, 7). Cogitemus; nieniis* et fides cordis intelligilur : queeSi ih nobis
et illum adolescentem ; qui cum prope oiiinia prae- pura et lucida fuerii, sine dubio omne corpus nos-
cepta legis implesset; qtiia thesauros magis terrenos; triiin illtimiiiat. Ideirco autem luCcfiiaiii compara-
habuit quam ccelestes, viite auieineethesatiros obti-• lione fidei ponilur, quia sicut lucerna incedeniium
nere non potuit (Matth. xix, 21). Et idcirco benei in nocte gressus illuininat, ne aut in foveas, .lul in
David ait: Nolitesperare in iniquitale, et rapinas no-• offendicula quocque ambulantes incurrant: ita in
lite concnpiscere: divitiwsi affluani, noliie cor appo- hac soeculinocie spfendor fidet etmres- vftte irostra!
nere (Psal. LXI,11). gressus, prseeunte lumine veriiatis, illtiniinat; ne
II. Quapropter vult nos DomiriUsthesaufos rio- D aut in foveas peccalorum, aut in ofleiidiculadiaboli
slros, IIOIIin lerra uhi perire possunt, sed ift efletdi iiicidaniUs.HOCest eVgoquod ail Dominus-.Lucerna
recondere, ubi nulla adversa dominaiitiir, Ubiftiresi cbtporis iui m bcuius tkns':si ocillus iuus simplex
noii effodiuni, id est, diabolus et angcli cjtts, riec esl, tbinm corput tuiim lucidumest; si aulem oculus
xrugoexterminal, id est, peccala dominanlur. Quem- tuus neqnmnest, toium corptts tuum teriebtOsurii est :
ariinorium autem hunc thesaurum in coslo repo- oslcndens, quia Si ha3c fides noslra, quaj lucerna
nere debeamus ipse Dominus in Evangelio mani-• corporis vel oculo significalur, in nohis atit
pecca-
feslat, dicendo ad illum adolescentem : Vade, vende i lornm tenebris» aut perfidise obsciirilaic coecetuV;
omnia qumhabes,da pauperibus, et habebisthesaurum; sine dubio, omne corpus noslrum obsCurVim icne-
ih cmlo(Malth. xix, 21). Hujusnfbdiergo thesauros, brosiinique reddilur. Quod ipsunVS.Joaiines Osten-
qiii oeterriisuni et incorrupti, qui perire non pos- dit, dicens : Deus lux est: Et! Qui cftuttim habet
sunt, per opera justilioe,per pietatis ac misericordiae
i fralrem suum, ipseest in linnine; qUimieni odil
fru-
a Apud Galland. : TRACTA.TUS XV, in S. Maalt: i>Apud Galland. : TRAtTAtuS
X-Vf,iri S. Malth.
Evangelium. Evangelium.
S6T 5. CHROMATIFEPISC. AQUILEIENSIS 568
tre.msuum, izttenebrisambulat, et ncscitubi ambulat, A quissimsesuse subjugat servituti, et quibus per ini-
quia tettebrmobcwcaverunloculos ejus (1 Joan. i, 5 ; qnitatis suoeopera illiciio jure dominaiur. Hac crgo
n, 10,11). Etsihoc de eoquifralrem suum odit, se- de causa et ipse suo loco dominus appellatur, quia
cunrium riictum Joannis, intclligitur; in quibus tene- bnjiismoriistultis hominibus per peecatum domina-
bris hocrelicusdemorelur qui, amisso lumiue catholi- tur. El idcirco scriplum est: Qui facil peccatum,
cse verilatis, perfidus acblaspbemiisexistit,debemus servus est peccali (Joan. vm, 34). Sed quia jam per
advertere. Et ideo ait Dominus: Si lumen, inquit, Dei misericordiam visilati, liberati de diaboli domi-
qnod in le esl, tenebrm sunl; tenebrw ipsm quantw nalionc, verum Dominum recognovimus, a quo
sunl? In 91 eoscilicet, qui veritatem in menda- creati ct redempti sumus; priori domino, id est,
cium, fidem in perfidiam demulaverit. diabolo, qui nobismore lyrannico dominabaiur, ser-
II. Alio autem sensu oculum corporis, qui est vire prohibemur : vel polius avaritia?.ct cupiditati,
membris omnibus ptilcbrior ac preliosior, episcopum quam mammonam nuncupat, quoc interdum eliam
advertimus significalum, qui clara fidei suse ac doc- religiosas mentes captivare consuevit. Unde fugere
irinse prsedicalione, velut oculus quidam, Ecclesise ac vitare debemus cupidi(a(em pccunioe, avariliam
corpus illuminat. Qui, si per simpiicem fidem ac soeculi, ne nos indignoeservituti ejus, vel diabolo
sanctam conversaiionem, catholicus el fidelis doctor B ] qui auclor est avarilioe, subjugemus.
exsliterit, potcst populus cui procest, doctrinse ac IV. Et hoc est quod ait Dominus : iVcmo potest
formoeipsius exemplo, in lumine sempcr vcritalis duobus dominis servire : aut enim unum odiet, el al-
mancre. Verum si is, qui lumeu cieteris proeberc lerum amabit, aul unuin patielur, et allerum 93
videtur, per pravam firiem aut per turpem conver- coniemnet: quia qnicumque cx tolo corde Dominum
salionem, nequam el perfidus doclor exstiterit; sine ac Deum suum diligit, necesse est diabolum cum
dubio, vitaeac perfidise suoe exemplo, totum corpus suis actibus oderit; quia in dilectione Dei manifes-
potest tenebrosum elficere. Unde non immerito de lum est diabolum semper in execrationera habcri.
lali oculo Dominus-dicit: Si lntncn quod in le est, Verum qui, per iniqua opera pcccatorum, maramo-
tenebrwsunt; tenebrmipsm quantw sunt! Iloc est, si nam vel diabolum diligit, faciendo ipsius volunta-
hujusmodi doctor qui lumen fidei ex se procbere: tem, Deum amare non polest, cujus proeceptacon-
coeleris debet, pcr hscresim obcsecalus, tcnebrosus; temnit. El ideo qui Deum diligit, servus diaboli non
exsliierit; quantsc in populo illo possinl esse tene- polest nuncupari; cui jam ipse per fidem coelestis
broe peccatorum, debemus advertere ! gratioe dominalur. " Similiter et qui peccatis deser-
III. Et addidit : Nemo polest duobus dominisser- vicns, dominationi se diabolicse subdil; hiTjusmodi
vire: aut enim unum odiel, et allerum diliget : aul G ( Deum habere Dominum non meretur. Et ideo ait
unumsustinebit, et allerum conlemnet. Non polestis; Dominus : Non poleslis Deo servireel mammonw:
Deo servire et mammonw(Matth. vi, 24). Non posse> ostendens nos nou posse et Deo servire et diabolo,
umimqiiemquc nostrum duobus dominis servire, idI id esl, Deo misericordise auclori, et diabolo mam-
est, Deo et diabolo, Dominus manifeste 92 decla- monaeet avaritioedominalori. Hoc et Apostolus os-
rat. Et Deusquidem, quamvis dominus omnimii sit,i tenriit, cum dicit : Quw societas lucis ad tenebras
'
qnia omnia ab ipso creata sunt et in omnibtis ipse (II Cor. vi, 14) ? Mammona, id est, diabolus, qui
dominalur, potestale, virlule, natura; horum tameni auctor est mammonse. Ille nos ad misericordiam
proecipue Dominus esse dignatur, qui Dominum ac: provocat, liic ad avaritiam; ille ad vitam, hic ad
Dcuin suum, condilorem universilatis cognoscenles, mortem; ille ad salutem, hic ad perditioncm. Cui
prsecepla ejus fideli servitute custodiunt. Diabolus> de duobus oblemperare debemus? Ei utique qui nos
vero, horum tamen dominus intclligilur, quos ave- ad vitam invilat, nonei qui nos traditad mortern....
ro Domino ac parenle seducens per peccalum, ne- Reliqua desiderantur.
a Ciariorem lectionem hic prsetulimus Basileensis> primae, alque Grynaei.

95 DIGTA A SANCTO CHROMATIO,

Dum Presbyler csset Aquileiensis Ecclesije,
i /n Concilio Aquileice habito, anno 381, sub sancto Valeriano episcopo Aquileiensi, contra
Palladium et Secundianum Hcereticos Arianos :
(Ex Gestis ejusdeiu concilii Aquileiensis, inter Opera sanctiAmbrosiieditionisParisiensisBB.S. Mauri 1686,
1690,tomoII, col. 798, S 45, et col. 800, S St.)

Palladius dixil: Modovultis tractatum plenum ha- D Palladius dixit: Auditoresveniam.

beri, an non? CHB.OMA.TIUS
presbyter dixil: Salva condemnatione
CIIROMATIDS presbyler dixit: Creaturam non ne- sacerdotali; qnin et qui Palladii sunt, tt etiam nunc
gasli, potentem negasti. Omnia negasti, quoefidesca- in pleno legantur.
tholica profitetur.
« Rom. Edit: eliam nunc audiantur. Alioeac Teil. ut in lextu.
 369 SCRIPTAAPOCRYPHA. 570

97 APPENDIX.

SCRIPTA DEPERDITA SANCTI CHROMATII.

Tractalus procul dubio seu Commentariosscripsit A scripsit sanctus Chromatiusab initio Evangelii sancti
sanctus ChromatiusAquileiensisepiscopus in Evan- Matthoc-i,usquc ad vers. 15 capitis m, ubi incipit
geliumsanctiMatlhwi,ab ipso illiussacri Textus exor- Traclalus qui in hac nostra editione primus est, qui-
dio usque saltem ad ejusdemcap. vi, vers. 24, ubi que apudGallandinm, inverso prorstis ordine,17 nti-
desinit Tractatusullimus,quisuperesl, in idemEvan- meralur.
gelium. Cum Tractatus hujusniorii sive Commenlarios Deperdita secundo haberi debent, quse scripsit
scripserit sanctus noster episcopus, ut privatim le- sanelus Chromatiusa versu 17 capilis III ejusdem
gendos traderet ad piam fidelium exercilationem, Evangelii, usquead inilium capilis v, ubi incipit Tra-
proulconj'ecimusin Prwfationeex verbis ipsis sancli claius, qui in nostra edilione3 est, quiqueperperam
Pracsulis, quse babenlur Tractatu 5, iiuni. 2; binc apud Gallandium2 inscribitur.
jure inferimus, eumdem Tractalus seu Commenlarios Alque hoecsaltem sunt quoejure optimo deside-
suos incboasse ab exordio illius Evangelii, et inte- ranlur ex sancti ChromaiiiOpere in Evangeliumsan-
gros perduxisse, absque ullo htaiu, ad minus usque cti Mallhwi.
ad Tracialum ultimum quem habemus, qui in hac Deperditmterlio sunl episloloecomplures,quas sci-
noslra editione est 17; licet non invite conjectare mus sanctum Prsesulemdedisse ad sanclum Arabro-
possimus,eumdemulterius quoqueproduxisse opus, 1B sium.ad sanclum Hieronymum,ad sanctumJoannem
et fortasse ad extremum usque versiculum tolius Chrysoslomum, necnon ad Honoriumel Arcadium
EvangelicoeMatthsei hisloriac, uti lalius in Prwfa- Augustos; uli patet ex Lucubralionibus, quas suhji-
tione. cimus, clarissimorum virorura Fontanini atque de
Deperdita ilaque merito censenlur primo, quoe Rubeis.

99 SCRIPTA S. CHROMATIO FALSO ATTRIBUTA,

MONITUM DE SEQUENTIBUS EPISTOLIS,

Ex Bibliotheca Sancta Sixti Senensis libro n, pag. 138 tomi I editionis
Neapolitanw
Fr. Pii-Thomce Milanle 1742.
Matlhamsevangelista fingilur esse auctor duorum librorum, quorum alter, De orlu, sivestirpe Marim, allcr
Detnfantta italvatoris inscribitur; qui Valentinianorum et Gnosticorum commenta sunt. His libris inepli
quidam auciorilaiem asserere cupientes, proefationesaddiderunt sub nomine Chromatiiet Heliodoriepisco-
porum ad llieronyinum, et llieroiiymi ad ipsos confictas; quse utrumque opus testarentur a Hieronymo in
gratiam eorumdem episcoporumex Hebraico Mauhoeivolumine translatum, et ab Hserelicorumfalsationibus
expurgatiim. bed cum in bis libris, eaedemnunc exstent aniles fabulse, quas Irenoeus in primo adversus
ValeiiUiiianoruinhoerescs, et Epiplianius primo Panarii, sectione teriia , ex iisdem voliiniinibusrefellunt,
jialamapparet imposiorumdecepiio. Gelasius dislinct. 15 inier libros ab Ecclesia damnalos utrumque abjicit.
EPISTOLAI. C traria nostrse fideiconsiderantes scripta, recusanda
Sub sanclorumCliromalii el Heliodori nomine, ad credimus universa : ne per occasionem Chrisli, lse-
sanclumHieronymum,de duobusapocrypltislibris; titiam Aulichristo traderemus. Ista igilur nobis con-
videlicet, De ortu MarioeReginaa Virginis, et de siderantibus, exsliterunt viri Dei, Armenius el Viri-
inlanlia Salvaloris: cui accedit Pseudo-Hieronymi nus, qui dicerent sanctitatem tuam bealissimi Mal-
geminaresponsio: thoeiEvangelistaemanu scriptum voluraenHebraicum
(Ex CodiceApocryphoHfoviTeslamentiJoannisAlberti invenisse, in quo el Virginis raatris, el Salvatoris
Fabricii,tomol,pag. 7 et seqq. editionissecundoe,
Ham- infantia essel
scripla: et idcirco tuam charitatem per
burgi 1719;atqueex tomoXI OperumSancti Hierony-
mi, editionisVeronensisDominiciVallarsii,col.279el ipsum Dominum noslrum Jesum Christum expeti-
seq.). mus; qualenuset illudex HebroeoLaiinis auribus tra-
Dileclissimofralri HIERONVMO presbytero, CHROMATIUS das: non lanium ad;"percipiendunTquse sunt Cbristi
et HELIODORUS episcopi saluiem in Domino. insignia, quantum ad hrereticorum astuliam exclu-
lOOiOrtum Marisereginsejvirginis, simul et na- D dendam , qui ul doctrinam malam instiluerent, bo-
tivitatem atque infanliam Domini nostri Jesu Christi nam Christi nativitateiiisuojinendacio miscuerunt,
in apocryphis invenimus libris, in quibiis mtilta coh- ut pbst dulcedinehi vitse, mortis amariiiiilinem oc-
3-1 S. CHROMATIlEPISC. AQUILEIENSIS 372
cullarent. Erit ergo purissimoe pietatis, vel ut ro- A peramus, quam impiis hsereiicis obviamus. Amor
ganles fratres exaudias, vel episcoposexigenles cha- igilur est Cbrisli, cui satisfacimus, credentes quod
ritalis debilum, quod idoneum creriiderjs, recipere npssujs oratiQqibtisadjuvenl, qni adSalvaioris no-
facias. Valein Domino, et ora pro nobis. stri infanliam sanctam per nostram potuerint obe-
EPISTOM II. dienjiani pervepire.
EPISTOLA 111.
HlI.RONVMI, CDROMATIO ETHELIODORO EPISCOPIS.
EJUSDEM PSEUDO-HIERONYMIA.DE0SDEM.
Dominissanctis et beatissimis, CitaOM.vno et HELIO- In alia epislola, versioni libri de Nativitale Mar'uc
DORoepiscopis,IIIERONYMUS exignus Christi scrvtis pimmissa.
in Dominosaluiem. Peiitisa me, ut vobis rescribam, quid mibi de
Qui terrara auri consciam fodit, non illico arripit qiiodam libello videatur, qui de naliviiate siincloe
quidquid fossa profuderil lacerata, sed priusquam Marisea noiiiuillis habetur. Et ideo scire vos volo,
fulgens pondus vibrantis jactus ferri suspendal, iu- mnlla in eo falsa inveniri. Qntdam namque Seleu-
terim verlcndis stispendendisque cespitihus immo- cus.qui passiones aposlolorum conscripsit, hunc
rauir, et specialiler qui nondum lucris augelur. Ar- libellum composuit. Sed sicut de virtutibiis eorum
riutim opus injungitiir, cura hoc fuerit mihi a veslra B I et miraculis per eos faclis vera dixit, de doclrina
beatitudine imperaliim, quod nec ipse sancius Mat- vero eoriun plura uienlilus est; ita et bic mulla noii
ihocus Apostolus ct Evangelista voluit in aperto vera de corde suo confinxii. Proinde ut in Hebroeo
conscribi. Si enim hoc secretum non esset, Evan- a habelur, verhtim ex verbo Iransferre ctirabo. Si
gelio utique ipsius, quod edidit, addidisset: sed quidem saiiettim Ev.mgelisiam Maiihieuincumdem
fecit bunc HbellumHebraicis liiteris obsignatum; lihellum liqueib composuisse, et in capilo Evangelii
101 quem usque adeo edidit , ut et manti ipsius sui Hebraicis lilteris obsignatum apposuiss.e : qu«d
liber scriplus Hebraicis litleris a viris religiosissi- an verum sit, auctori prsefationis, el fidei scripioris
mis babealtir, qui etiam a suis prioribus per suc- committo. Ipse etiim, ul haeednbia esse pronuntio,
cesstis lemporum suscepernnt. Hunc auiem ipsum 102 'la liinido falsa non affirmo. lllud auicm II-
librum niimqiiain alicui ir.insferendtim tradideruut: bere dico, quod fidcliumneniinem negalurum pnlo,
textiim ejns aiiier al |iie aliter narraverunt. sive hxc vera sini, sive ab aliquo conficia, sacro-
Sed faclum est, ut a Manichup.idiscipulo, numiue sanctam sanclre Mariteiialiviiatem magna inuacuh
Seleuco, qui eiitm Apustoloriniigesla fahosermone proecessisse, maxima cousecuia fuisse : el iricirco
con^cripsil, bic liber edilus, non oedificatiiuii,sed salvafide ab his qni Denmista facere posse crediint
riestrnctioni innleriain exhibiieril; el quod lalis pro- G C sine periculo animae suoe credi et lcgi posse. Deni-
baielur in synmlo, cui ineriio aures Eeclesioenon que in quanium recotdari possum , sensuni non
paierent Cessent iiunc obl ilraiitiiim morsns : non verba scripioris sequens, el nunc eadem semiia non
isliim libellum canpiiicis pos sn|ierariili<Jii|iiis
Scrj- ejsp^emvesligii^ incerieqs, ptjtic quibusriamriiveni-
iuiiris, seriari deegendiiiii hjcrcseo->fallaciam, apo- culis ad eamriemviain recurrens, sic narralinnissiy-
stnli, atqije (Svangeliji* sfripta iransferimus : in lum lentabo c ; et non alia riicam, quam quoc aut
IJIIOopere non lam piis jubentibus episcppisobleni- scripla surit ibi, autconsequentcr scribi poluerimt.
"Seleucjii librqpi videtur affirmare se ex Hebraico Mitihoei genuinum. Ex edit. Hieromjmiana Val-
iranslaturnm ;sed reclius dup bqepfjisliiigiiit,e| Se- larsii.
Ieiic|ii (ibrpm rejici lajnquan! impiis additamentis t>Si prsefationinempe, ut mox aildiinr. fidem ha-
rpfcrtijm, e'taliertim Hebrajcum lamquam nihil exi- bere c
velis. Ibid.
tinsi liiibeiileni probari, licet iion qt canoniciiin,el Fort., temperabo.Ibid.

MOWITUM DE SEQUENTIBUS EPISTOLIS,

Ex Tractatione cardinalis Baronii De Martyrologio Romano, cap. VII.

Qjiod perlinPi-Sdepislolam, Chromalii et Heliodpri epjscoporum ppmine, ad Hieronyinumseriplara, in

primis ex ejnsdem inscriptione imposturam facile deleges, si illprum tempprumloquendi generis haliueris
raiionem : dum in ea proediciiepiscopi, immo ipsa synodtis (synodi enim, quam praMexuiit, noniinescri-
here prnfneiilur) ipsum Hieronymum presbyierum appellant Patrem ; cujus nomenclaturoennlluin prorsus
ppnes illprtim leipppruiq scripiorps exeinplqm invenies,tjl jp scriptjqne litieritrpui episcopi, vel ipsa syno-
dus presbyterum cujusvi*.meriti dicant Patrem, cum alioqui et amplissimanim sediuui episcoposelpiiriar-
clias, noiinisi fratresl03.coiisueverutil appellare. Habelurmen,iioiu e<\d<'m episiolarie qnoriameoneilio ex
totius Italiai episeopisMediolaiii,Tbeoilosioiiiiperaiorepra3senle,coacto. Yermn istudcommentum esse non
diibites : qni eiijm Beri polqit, ut taip celebri§ synoritis sic e scrlploruni monumeiitis exciderit, sic
silentio fuerit obvolpta, ut niillus illorum teinporum scriptQrum qtmrum sfipe baqd cxiguus fnit iui-
inenis, nec nomine tenusejus meminerit?Sed hoee manifesiiOrareddeinur, si liicubialionuin Hiernnymi
temporis exaela ralio haheatur. Quando, rogo, volunt illam synodumcoiam TheoclosioMcdioianicongre-
gatiim ? ftiunicum priinpm, adversus Miinimuintyrannumpuguaturus, Con^iantiiiopoliapnq decimp siii \m-
perjj jn |ta|iam venit?Cerle id dici uon posse, quae sanctus liieronymus scribit, vehemeiHerrepugnant:
Jltiineitimiii libro de Scriptoribus Ecclesiasticis,ad calcem, cunclas qiias liaclenusnsquead annum (jecimiim
573 SCRIPTA APOCRYPJIA. 574
qiiarlum ejusdem Thcodosii imperaloiis elaborassct lucubrationes, rccenscl, nccverbtim qiiidem de con-
scripto, vela se translaio libro de Mailyribus babel, quem siaiim post illam synoduni .-cripium esse, illoe
ipsoe recitalai epislolx indicant: ex quibus satisapparet, dictam synodum comnienliii.im ad primum Thco-
dosii Mediolanuni advcnlum non posse relerri. Quod si ari secunriuniadventuni ejus (bis laiiliim post ade?
pium impcriuin in Iialiani venisse, cerltim est), quanrio iteruin ari expiignandmiiEiigeuinin lyrannum ex
Oriente in lialiam descendit, eamdem synoritimMediolanicelebralain esse dixcriui : certe ralio leniporum
contradicit. Dei-ceiiditThcodosius in Ilaliam cum exercilu anno decimoscxio, cudemquc ultimo sni imgie-
rji, decernensqiie cnm Eugenio, scxia die septembris illnm oblinuil, inde M<diol.nium secontulit: quoeau-
tem tunc ab eo illic snnl facta nsque ad dieni 17 Januarii, qua ex liac vita inigravit, Ambrosius ea Oralione
quam babiiitin ejns funere, cl alii illoriiin lemporum scriptores exacte describunt; adeo ut nulluiu ejus-
modi cogenriiconcilii rcliquum esse tempus ajipareat. Ex his itaque lolum illud coiiiinenluni de litteris ex
pnrdicta syuodo daiis, aliisque rebtis qu.x>iisriem contiuentiir epistolis, plane clara Iucerieiegiiiir : nt quod
in illis habeiur rie Grcgorio episcopo Conliibensi maiuiiuas ac vespertinas Missasagenie : Augusliniisetenim
qui iisdem teniporibus vixil. id lantiim quinia feria majoris hchdomadoein Cosna Ui.mini in Ecclesia catho-
lica (ieri 104 consuevisse, teslari virieiur, scribens ari Januarium epistola 118, cap. 5. Licet sciamus olim
lciiiporibus Cy|iriani, niaiiitiniira ac vesperliiiiiinsacriliciuni in Africa oflerri, in nsu fuisse, tu idem Cypria-
niis lesiatnr ad Caciliiini scribens epistola 63 edilionis Pamelii, queni morem apurijEgyplios lanlinii perse-
v rasse, aiictur est Sozomenus llistorisc libro vu, cap, 19. Qiianivis eliam sciainus in coucilio Agalbensi se-
ciinriiimreceiiiioiiim leciionem haberi menlionein de Missis maluiiiiis ci vespeiiinis, c-t ex co c. 13, disi.
15. Seri in haic non obnilimur, cnm scianius ecclesiasticoruni rituum diversain fuisse diversornm consue-
Uidinem. Dcprelicndiiur et in eo rie Grcgorio impostura, riuin diciiur ipsum etiani jejunii lempore celc-
brasse nataliiia Manyriini : diversam quijqie ab his fuisse Ecclesia; consueiudinem, lesianuir aniiqui canp-
nes, ul concil. Laodic.c. 51, apud Marl. collecl. c. 48, ei 33, q. 1, INonlicet in Quarirag.Quod insnper lam
in riicla episcoporum epislnl.i,quani in ea qun-ad eosdem Hieronynii iiomine reririiia habeiur, Eusebius
cpi-copus Casare.e sanciilaliselogio conimendaiur, pro monsiro quideni haheiur. Eicnini eisi olim sancii-
latis littilus commuuior esse virierelur, ut non solum (ui boriie) illis iribuerclur cliristianis, qtii viia fun-
cli in ccelo regniint ciim Cluisio, scd in quibuscumqne laudabilioris viioe fidelibus: dalum lamcii aliquando
lioniini hserelie.o,nemo dicere jure polerit. At vero quihus tiuriis idem llieronymiis Eusebiiiin ipsnni nonii-
nare consueveril, ab ipso audiamus : qui ad Pamiiiacliiiim scribens episi. 65 hsecde eo : Impietaiis Arii
aperiissimns propiignalor esl, elc. In fine eiiam jilura hahet in eamdein senleiniam. In Apologia adversus
Riifiiiiiiiilib. l ha.-crie eodem : Eusebius episcopus Coesarieiisis, Arianoc (|iioiidaiu signiler laciionis. Et lib.
n emndem principem Arianorum appellat. Idem ad Ctesiplioiiiem, agens de scriptis ipsius : Eurn, inquit,
fuisse Arianum, iiemo est qui nesciat. Et ad Minerium epist. 152 ipsiim errasse in dogmatum veritaie,
aperlc teslaiur. Ecce tibi qtiibus liiulis, et qnani diversis a pneoonio sanctiiatis Ettsebius a Hieronymo
iuincupelur : ut ex his saltem liqnido cognoscas , alium longe diversum a Hieronymo fuisse e|ii-
s:ol;c iliius auctorem : oueni (eisi aliuri non esset, ac coclera de eodem conseiitireiii) ab eo esse longe di-
veisum, ex riicendi siylo, non est qui eam cpislolam ltgens, facillime non cognoscat. Ha-cde verbis. Quori
si res ipsas in ea conscripias 105 disquiras, magis inagisque ini|iosluram inlelliges. Si enini vera sunt,
qu.i! inter Constaiiliiiiini Aiigusiuui et Eiisebinm acta irieni auctor enarrat; quoelanla iuodesiia in Eusebio,
qui suarnni laudum egregius privdicalor seniper est visiis, ut illa sileulio proeterierit, cum eadem socpius
repeiendi, quolies a^it de libro a se ric Mariyribus scripto, oppoi tuna se darel occasio ? Coiisuevit eiiim
ipse res a se cum C«us(aniino gestas narrare, extollere, easdemqiie sa-pius incnlcare, ut de Vila Constamini
libro n, cap. 44 et 45; Iibro m, cap. 57, 58, 5-Jet 60, et libro iv, c. 53, 5<4,55. Quod deiniim auclor (quis-
quis ille fuerii) iu eariein epistola excipil rie kalendis Januarii, quasi ea die niillns passus sii martyr ; quam
meiiriaxae frivola ea sil rie kalenriis excejilio, consule quoeinferius notanlur die 1 Januarii B. Ila:c jam sa-
tis (eisi alia quoqne snperesscni) ari coarguendam proeriictanini episiolarum falsjtaleni sullicere exisli-
mamus.
EPISTOLA IV. \ chrisiianissiinus Princeps S. Gregorium Cordubensis
Itidem sub sanclGiumChromaliiel Heliodori noiiiine, Ecclesiaein eo proeferre antistiteni, quod omni dje,
ad eumdem stmclum Ilieronymum, de Nataliliis sive iion jejunans, maluiinas; sive jejunans, vesper-
sanclorum, seu de opere Marlyrologii colligendo: linas exjriicans Missas, eorum iiiariyrum, qtiorum
cui pariter nccedil Pseudo-Hieronijmi respottfio: nalalltia essem, plurinioruin nomiiia memoraret.
TraclalionecardinalisBaronii De R o- Factumque esl, ut oinnes siaiuereinus ad tuam scri-
(Ex Marlyroloqio
tnano; atqu.- ex lomo XI OperumSnncli Hierbnytni, bere cbaritatem, nt lamosissiuios feriales rie ar-
ediliouis'VeroiicnsisDoniiniciVallarsii,col.475el seq.) chivio S. Eusebii CoesareoePaloestinse episcopi in-
EPISTOLA V. quirens, martyrum ad nos dirigas festa : ul possimus
hoc officium per tuam sanclam induslriam nielius
CHROMATU Ct HELIODORI
perfeciius(|iie ad honorem Dei martyribus exhibere.
EP1SC0P0RUM ADBEATUM HIERONYMUM,
De opere Marlyrologiicolligendo. 106 EPISTOLA VI.
BEATI HIERONVMI ADEOSDEM,
Domino sanclo Pairi IIIERONVMO, CHROMATIUS el
HELIODORUS episcopi, in Domino salulem. Super eo ipso Responsio.
Ciim religiosissimiis Auguslns Theodosius Me- B CHROMATIO el HEUODOROsanciisepiscopis, HIERONT-
riiolaui iirbeni esset ingressus, universosque Iialise MUSpresbyler.
epi-copos ad se invilassel, et oh causam aliquanlu- Conslat, Doniinum nosirum Jesum Cliristuni
loiuiii episcoporum, qui ex Ariana l'ac<:suas ani- onnii die martyruni suoruni triuiiiphos excipere,
mas inquinassent, inquireiet : conligit el nostram qtiorum passiones a sancto Eusebio Ciesariensi epis-
parvitaieni in eodein adesse concilio. ln ([uo cum copo scripias reperimus. Nani Constanlinus Augns-
dicenda riicia esseni, et definienda definiia, ccepil lus cuiii Caisiircain fuissel ingre.-sus, et diceiel
373 DE S. CHROMATIO,EPISC. AQUILEIENSI 576
memoraw antistiti, ut peteret aliqua beneficia Coc-A J causa singulorum mensium, singulorumque dierura
sariensi Ecclesioe profulura, legilur, respondisse fesla conscripsimus, ut jubere dignabamini, peren-
Eusebium : Opibus suis Ecclesiara ditatam, ntilla nem nostroe parvitalis memoriam fore credenles
petendi beneficia necessitate compelli : sibi lamen cum diebus omnibus per lot annorum spatia sancla
desiderium immobile exstitisse, ut quidquid in re- Sanctorum nomina fuerint festive celebraia. Et
puhlica Rom.inn gestum sit erga sanctos Dei judices quoniam per,singulos dies, diversarum provincia-
judicibus siiccedeiilcs in universo orbe Romano, rum, diversarumque urbiimi plusquam oclingenlo-
sollicila perscrutatione, monumenta publica discu- rum, et nongentorum martyrum sunt nomina nomi-
tiendo,perquirerent; etqui marlyrum, a quojudice, nata: ut nullus dies sit, qui non inlra quingentorum
in qua provincia vel civitale, qua die, quave perse- niimerum reperiri possit ascripius, exempto die
ver.intia passionis suoeobtinuerunt palmain, deipsis kalendarum Januariarum; considerans inter innu-
archivis sublala, ipsi Eusebio, regio jussu, dirige- merabiles lurbas Iectoris animum intra unum men-
rent. Unde factuni est, ut idoncus relator existens, scm posse lassescere : ne id cveniat, breviter et
el ecclesiasticam historiam reiexeret, et omnium succincte eorura, qui sunl in amplissima festivitaie
pene marlyrtim, provinciarum omnium Romanarum in suis locis lantum prne omnibus memoralus sum,
tropaea diligens hisloriographus declararet : qna- B . ut, amputalo fastidio, unus de omnibus sufficiat li-
leims omni die sacrificium Deo offerentes, eorura bellus ascriplus. Sane in prima jiarte libelli, om-
noniina incminissent: studenles, qui die ipso, quo niuin beatorum Aposlolorum festa conscripsimus,
sacrificium offeretur, victores diaboli exslilissent, ut dies varii non videanlur dividere, quos una di-
et manyrii sui triumpho pollentes, atque ovantes gnitas apostolatus in coelesli gloria fecit esse su-
ad Regem sutim pervenissent Christum. Hac de blimes.

EX HISTORIA LITTERARIA AQUILEIENSI

JUSTI FONTANINI
ARCHIEPISCOPI ANCYRANI,
RomtB edita, an. 1742.

109 LIBRI III CAPUT III. ( minus tres charitasjungat, quam duosnatura sociavit.
G
1. ChromatiuspalriaAquileiensis.II. Valerianosuffectus. lli duo sunl Chromatitis el Eusebius; quos natura
III. A maguisvirls latiilatus.IV. Ejus rogaluHierony- germanos iterum vocat in epislola 8, alias 42, ad
mus variosBibliorumliliros in Lalinumsermonemcon-
^ertit. V. ftufinumet Hieronymumin concordiamredi- Nicelam Aquileiensem subdiaconiim scripta : Ecce,
gere studet.VI. JoannisChrysoslomi causamjuvat. VII. inquit, bealus Chromaiius cum sancto Eusebio , non
ad
Chrysoslomi Cbromatiuniepistola. VIII. Blondelli
coimnenta.IX. Cliromatiusobit, et Sanclorumfastis plus natura, quam morum mqualilale, germano , litle-
ascribitur. rario me provocavil officio. Non ergo Jovini, ut ad
I. Ad eos pervenimus, qui partoesalutis soeculum diem 22 Junii scripsit Baronius , sed Eusebii germa-
V atiigerunl. Horum agmen ducit CUROMATIUS, Aqui- nus erat Chromatius: cui taiiien nosler Henricus
leiensis antistes, quem Dandnlus in Chronico lib. i, Palladius, lib. ix, pag. 158, iiniimJovinumconj'un-
cap. 14, parle i, nalione Hispanum, MarianusVicio- xit. Alium fralrem, adlinc,aiioiiynium, habiiil Cliro-
rfcis in argumeiilo epislolae 43 HieronymiauoeDal- maiius , cujus fortitudinem in illius dormilione, im-
matam, Sixlus Senensis in Bibliotheca lib. iv Roma- pense laudat Hieronymus epist. 55, alias 5, ad
num fecerunl. Sed omnes in errore versari; civem- Heliodorum(a). Hoeccum scripla fuerit A. D. 396 ,
que Aquileienseinfuisse, posito etiam pignore con- ut postea constabil, hinc Tillemontiiim toino xi,
tendcrira. Nam Aquileia: seraper vixit, ubi ei ina-• D '. pag. 550, Marlianaeumin Notis, et Hadrianum Bail-
trem, sorores, et fratres fuisse prodit illius neces- leium in Vitis Sanclorum die 2 Decembris errasse
sarius el rerum Aqiiilciensium perilissimus sancius> oportet, dum Chromatiifralrcm, de quo morluo
Hieronymiisepist. 7, alias43, ad ipsum Cltromaiium i Hieronynuis loquitur, Eusebium dicuul, qui lamen
adhuc presbytermn, pariierque ad Jovinum , et Eu- Eusebius \\0 quadriennio serius adhuc erat in vi-
sebium , Chromatii germanum conscripla, in qua sei vis , episcopali dignitate insignis , perindc ac Jori-
ad tres simul unam lanium epistolam mitiere alfir- nus et Chromatius, teste Rufino in priori Apologia
mal, proplerea quod invicem ila se ameiil, ut noni A. D.400 exaraia (b). Malremviduam et sorores vir-

(a) Hunc alium Chromatiifralrem adltuc anonymum iiiiius, et ad annum pertinet 400 anl 401 , uiiciiam
solus clarissimus Foniaiiinus inlriisit; cui non as- De Riibeisconsentit, memorat Hulimis Chromaiium,
se.uti:ur Bernardus Maria de Rubcis , qui uiiicumi Jovinum et Eusebium, qui cuin anle nnnos , ut ipse
EusebiitinChromaiii frairein agnovit. Videaiur ejusi ail, feretriginta, essenl sub Yaleriano ejiiscopoAqtii-
DisserlatiQ,De Rftftno,cai>.2, pag. 1? et 14. :. leiensi alter presbijter, alter arcltidicicpnus,alius di:d\
(/>)In liac priori Apologiu, quaui bic citat Fonta- coiiits, cpi.scopatusdeiiide honoVeip.siquoque yuCii
577 JUSTI FONTANINIDILUCIDATIO. 378
gines Chromalioibidem fuisse, nos docet eadem A a Fa/mano vacuam,Chromatiusnoster implere ccepe-
epistola 43 , in qua Hieronymus salvere eas jubet, ril, jam nobis quserendumesl; inde enim recentium
his verbis, sororissuse curam, iisdem comraendans: historicorum lapsus castigabunlur, Joannis Candidi
Malremcommunem,qum cum vobissanclilale socie- lib. n, lol. 9, Panvinii in Chronico pag. 35, Wolff-
tur, in eo vos prwvenit, quia tales genuit, cujus vere gangi Lazii CommentariorumLib. xn, sect. 5, cap.
venter aureus polest dici, eo saiulamushonore , quo 8, pag. 1014, Leandri Aiberti in Descriptione Italioe
nostis: una quoquesuscipiendascunctis sorores, qum fol, 439,2 cdit. I, anni 1550, Henrici Paliadii lib.
sexumvicerecum smculo: qttmoleoad lampadet lar- vin, pag. 129, Philippi Ferrarii in Calalogo Sanclo-
giter prwparalo,sponsi opperiunturadvenium.0 beala rum pag. 733, et GodefridiHermanui iu Vita Am-
domus, in rjua moraturAnna vidua, virginesprophe- brosii lib. v, cap. 12. Hi eniinonmes dura Chromatii
lissw, geminusSamuel nulritus iu templo! Hic gemi- successorem siabilire conanlur, in immancs errores
nus Samuelsunl Chromatiuset Eusebius.Ne ullus de abeunl, alius duos Forlunatianos, lotidcraque Vale-
patria dubitandi locus supersil, Hieronymus Aqui- rianos conQngens,alius inler Va/erianumet Chroma-
leiam, illorum urbem palriam appellat: pervosab lium, Benedicto, alius Januario, locum assignans.
urbe vestra Ariani quondutndogmatisvirus exciusum Porro Valerianumin sede AquileiensiA. D. 366, uli
est. Hoecdocent, cur Hieronymus in Chronico Eu- B jam dixi, Fortunatiano sufTcctum,AnonymusTrivisa-
sebiano ab se aucto, Olympiade 280, A. D. 37G, iius el Danduluslibri primi capiie 13 ex veteribus
qui responriel anno vulgari 374, hoc insigni el me- tabulis, amios xix sedisse lestanlur. Obiitergo sub
niorando praeconio noslraeEcclesine alumnos orna- linem A. D. 580, eique ineunle A. D. 387 successit
verit : Aqttileiensesclerici quasi chorusbeatorumha- Chromalius.Antiqui Mariyrologiorum codices, qui
bentur. Chromatius, qui, ut supra in Foriunaiiano Valerianicmortualem diem proferunt vi kalendas
dictum esi, et iterum dicam, A. D. 571 adhuc Dia- Decembris,hi sunt.
conus (a), /{n/inimilunc recens pergratiam haplismi i.Alrebatensis lomoIIMartiiBollandianipag.59.
regeneratum , doctrina calholica instruxeral, post- 2. 3. Aquisgranensis,et Atigiensis.
modum Valerianiepiscopi presbyter A. D. 381 in 4. Baluziunusin Spicilegio Dacherianolomo XIII,
concilio ibidemcausam Filii Dei conlra Palladium pag. 13, § 6.
Arianum slrenue peroravit; eumque omnia negasse 5. Barberinustomo II Martii Bollandiani, pag. 39.
ostendit, quw Fides Catholica profitetur. Cumque 6. Blumaniusibidem.
Palladius auditores laicos appellassel, Cltromatius 7. Sancii Cyriaci tomoIII Februarii Bollandiani,
hominis confidenliampaucis retudit: salva, inquil, pag. 282, col. 2.
condemnalionesacerdolali.Vide acla concilii apud C . 8. Gellonensisin Spicilegio tomoXIH, pag. 418.
Ambrosium lomo II, pag. 798, § 45 et pag. 800 , 9. Hieronymianus ihidem lomo IV, pag. 684, et
§ 51. Ilis rcfiitanlur sarcinalores Magdeburgenses, tomo III Februarii Bollandiani, pag. 282, col. 2, ubi
qui ChromatiumA. D. 555 floruisse scripserunt, et Valenlinuspro Valerianuslegitur.
ValerianumAquileienseincum ejusdem nominisCa- 10. Lmtiensis lomo II Martii Bollandiani, jiag.
lagurrilano antistile, quem lauriai Prudenlius con- 39.
fiarunl Cenluria iv, cap. 10. Ad Chromaiiinomen 11. Lucensisapud Florentinium, pag. 999.
quod aitinet, apud Latinos el Gracos occurrit. Li- 12. Sancti Maximinilomo III Februarii Bollan-
banius ad Chromaiiumquemdam scrihil cpistolam, diani, pag. 282, col.2.
iioiiriiiineditam , a me olimLatine Hl conversam. 13. RabaniMauri apud Canisiumlomo VI, pag.
Chromatius, pnefeclus Urbi, memoratur in Aciis 594, ubi lamen, ul alibi, errore Librarii Valenlinus
Sancti Sebastiani dic xx Januarii apud Bollandum pro Valerianolegilur.
lomoll, pag. 271. Inter xiv episcopos provincioe 14. Sancjermanensisin Spicilegiolomo XIII, pag.
Palestinoe, qui A. D. 415 in concilio Diospolilano 15, §6.
Pelagium Calholicum pronunliaverunl, unus fuit 15. Sanremigianusibidem.
incertoesedis Chromatiusapud Baluzium, pag. 361. D 16. Tornacensis lomoII Marlii Bollandiani, pag.
II. QuotoChristi auno cathedram Aqiiileiensem, 59.
fiiere: eosquepropterea hic honorifice appellat opi- usque ad ainnim sallem 400, producloe, necesse
nalissimosel probalissimosin EcclesiaDei episcopos. liabuit Fontaninus excogiiare, ac veluti scriplo gi-
Ex liac autem appellaiione minime sequilur, uti gnere lerliuin aiiqueni Cliromatii fratrem prorsus
Fonlaninus arbitratur, quod anno 400 aui 401 , quo ignolum , et hunc propterea adhuc anonymiimdice-
ita de iis scribebat Rulinus , eorum singuli, ideoque re; de cujus dormitione, jioiius quam Eusebii, scri-
etiam Eusebius, arihuc essent in vivis; ciiiu seque pserit llieronymiis anno596. Sed liaic gralis om-
haecscribere potuisset, cliainsi omnes jam luissent iiino vir ciL-leroquinerudiiissimus , de<|iiehoc sancii
co tempore vita funcii: et ideo nihil inde conira ChromaliiAquileiensisepiscopi arguiucnlo meritis-
Tillemontium, Marlianaeum,elBaillelttm, qui Cliro- simus, uti ciialo superius loco fusitis De Rubeis.
malii fralrcm, de cujus dormitionellieronymns lo- (a) Hic quoque Fontanino conlradicit De Rubeis ;
qnitur in epislola quoead aiiiinin perlinet 596 , rc- qui sanctum Chromatiumjam preshyierum asserit,
ctissime Eusebiumasserunt. Vide Arliculum Apolo- dum Ruliuus anno 571 aut372 bnpiisinuiiiAquilcioe
giwRufini, ad quera respicit Fontaninus, inler Ve- suscepil; qui etiam a sanclo Chromatio baptisnium
iertimTeslimonia,qtiaepost Prwfqlionemalttilinuis,.. accepisse Rufinnmcpnienxlil.Videatur eadem Dit-
pag. 11 el 12.
Hac autem posila opiniolib, vitaj sbilicbt Edseilil <fer/«fi'bibideif)j
 37!) DE S. CHRQMATIOppjSC. AQUILEIENSI 380
17. Valicanusibidem. A\ Mediolani, ul ait Paulinus, Aquileian\properavil;
18. Usuardus Rosweydi apud Sollcrium, pag. alias in alierntra urbe, nbn lilteris, sed coram, de
702. rescripio, in Chrislianos Mediulaui vulgalo, apttd
Tot veierum tabularum consensus erroris arguil Aiigustumexpostnlasset. Consulaniur auciores Ad-
Ustnrdi coilieemBrnxellensemapud Sollerium, pag. moniiionispro ordine Epistolarum saneli Ambrosii
711, nbi pridiekal. Decembrishoeclegunttir:in Aqui- § 4o, et Pagius A. D. 38>, § 12 ; qnm aiitem, ul vi-
teia deposiliosancii Valeriani episcopiet confessoris. riimiis, Valeriunuiobieril ilie 26 Novenbiis, hinc
Aii lot diebus H2 post obitutn dcponi non potue- constarel, Anjlsroiluijianle, nou post pbiluui Vale-
rit al.i quocreiit. Dies deposiiionis forlasse reciius rioniAquileiamprofectum, ideoqttealiamob causara
apuri Barnninm signalur v kalendas Decembris,ex qiiamob ChromaiiumValeriano siihrogandum; qni
Martyrologiosancli Cyriaci. Idem Baronius A. D. nonriiimex bac vita migraverat. At quanion.agis in
388, § 81, ciim Ambrosium,Maximoper Tbeodosinm Ambrosiani itineris causa vir maxinius1'aHidicen-
proslraio, Aqtiileisccoiistiliiluin legisset, illuc pro- dus est, si biennio citius, Valerianus H3 4iem
fccliun puiavit ex more, ad novicreationemaniistitis, extrcnium obierai, qiiemadniodumVenetorum mo-
cnm, dcfunclosanctoValeriano,ejtts civilutisepiscopo, numeiiiis prodiiura est? Ilecie ergo auclores novae
in locumillius est subroejatttssinictusCliromuiius.Iia IJ I edilionis Operumsancti Ambrosii,in ejus Vita, cap.
Baronius. Ver|ja Paulini diaconi, eam profeciionem 98, causam ejusmodi itineris ignorari, neque ullum
narranisiiiVila Ambi'<>sii,cap.22,lia2Csu!it:E;rsfmc/o teslinioniuinaslriiendieBaronianaesenlentiie profer-
Maximo,posiloTheodosioitnperaloreMediolani,Am- ri, dixeruni. Si AnibrosiiisinPannonianiiter babuii,
brosiovero episcopoAquileiw,iu parlibus Orientis in AiieiniiimSirmiensem episcopumordinaturqs, teste
quodamcastello, a chrislianisviris SynacjogaJudwo- Paulino cap. ! I, non video cur idem accuralus Am-
rum. el lucus Valenlinianorum,incendiq concremaia brosii notarius cansain Aqiillciensisilineiis reijceie
sunt,proplereaquodJudmi, vel Valenttnianihtsultarent debuissel, si boe Chrotnaiii oidinalionem speclas-
monachischristianis.Sed Candiduslib. 11, fol. ix, 2, set («).
el Palladius lib. ix, pag. 156, ul Ambrosianoitineri III. Fuit Chromaliusinler Occideniales episcojos
causam prsetexerent, ejusmodi incendium Aquileioe sanclitate ei dortrina celeberrimus, ut lauriesa lau-
coniigisse commenii sunt, qiianquamPaulinnsriiser- d.lis viris iu ipsuni collaioe palam lesiantur; ma-
lis verbis in partibusOrieniisid evenisse tradiderat, gnis cnim amiciliis floruil : Joannis Chrysoslomi,
nenijie ad casirum Calliniciim,quod non in Venelia, Hieronymi, Ambrosii,Hetiodori, Rufiui. Ambrosius
sed iu Mesopoiamiastelit ad ripam Euphralis, ex quiriein A. D. 589 a Chromaliorngalus, ut aliquid e
Ammianolih. xxm, cap. 3, et ex Procopio de Bello C sacris codicibus epistolari familiariiale disputalum
Persieo lib. i, cap. 18, lib. n, cap. 11 et 21, el in cum eo commuiijcaret, bisioiiain Bal:am pseudo-
llisloiia arcana, cap. 5 in fine. Hoc noslrates Histo- prophelse ex lihro Niimeroruni interprelattis esl
rici ilisccreeiiam poluissent exAmbrosii epist. 40 epiriola 50 , alias quoqtie se additurum pollicitus ,
Aquileiwscripla, in qua vir sanctus cum Theodosio quas nobis injuria leinponim abstiilit. Adi Admoni-
expostnlat, propterca qmil Synagogainab episcopo lioncmpro orriine Epistolarnm Anibro-ii, § 5, et Vi-
Calliniciinslaurandani, el a inon.ichispoenasdandas, lam cap. 108. Snbinde Chromatium,fralre orbatum,
ediclo sanxisset. Maximumlyrannum ad leriium ab cujns nonien ignoratur, magnum chrislianae forli-
Aqui^eialapidem A. D. 388, v kal. Auguslas dcvic- tiiriinisexempliiin,ariversa invicto aiv.mosttbeundi,
tnm leslaliir Idacius in Fastis Lahbeanis lomo II Bi- dedisse comperiuius; nam HieromjmttsEpitaphium
blioibecaemss., quibus|)Olius,quam Socrati.exiero Nepoliani, quod esl episiola 35, alias 5, innc ex
scriptori, credendum est, qni lib. v, cap. 14, eam cla- Syria ad HeliodorumAltinaiem episcopumscripla,
ilein rejicit in vi kal. Septembres. Fuso hosle, quem clausit his verbis : Jungamtirspiriiv, siringamuraf-
prius ignominiaservitulis,quatnhostili mucrone con- fectu, et forliludinemmcntis,quam bealitspctpaChro-
fossum,aiillieroiiymns iu epitaphioNepoliani.Theo- maliusostendilin dormitioneGennani, nos imitemur
dosius Aquileix snbsilit aliquandiu, Maximi acla D 1 in filio. Hanc epistolam A. I). 396 datam ex subse-
abrogalurus. NamLex 6 lit. 14lib. xvCodicisTbeo- qucnlibiis verbis docel Petrus Franciscus Chiffle-
dosiani, ibidcmdata vi kal. Ociobres,agit de hono- tius in Paulino illuuralo parle n, cap. 10: Ecce
ribns a Mctximocoilatis, ubrognndis.Mox post seuie- tibi anno prwterito ex ultimis Caucasi rnpibus im-
cim dies ei similem sanxilMediolaniviidus Octobresi missr in nosnon jam Arabim,sed Seplentrionislupi,
ejusilemaiini 388, in qua urbe III nonas Maias,et vi lautns brevi provhieias percurreruttl. H;iecfuit Ala-
kri. Decembresanni inseqiienlis589adlincdegebal, rici regisGolhoriim in Orientale iniperium irruptio,
qiiandoleges 17et 19 dc Hwrelicistil. 15 lih. vivul- proriilione RnfiniPalricii, Olybrio el Probino con-
gavil. ErgoTlieodosiiimriie 26Seplembris Aquileim, siilibus A. D. 505. Quocmodo adriuctis Hieronymi
cl riie 10 OctobrisA. D. 5S8 Meriiolanimorantem verbis pr.Tceduni, epocbam magis confirmanl:
habennis: enque spalio temporis iulerjecto Ambro- Viginii,et eo am<lius attni sunl, qwid inler Conslanti-
sius, exstinctoMaximo,posito Theodosin imperalore nopolimet AlpesJulias quotidieRomanussanguisef-
a Baronii coiijeciuram, qoam bic non approbat. De Rubeis num. 5 capitis 18 Diss«rla(ioii(im Varim
clarissimus FonlitVuius,defendit liernardus Maria Eruditioms,etc, quem infra damus.
 581 JUSTI FONTANINIDILUCIRATIO. 582
fundiiur. Iiiniiit primos Qundorum, et ilfarcomaHiio- 0- A mone transferret, Paralipomrna Chromatiodirexit
luin incursiisin nostram Veneliam, perruptis Alpibus ts A. D. 597, in cujus libri vcstibulo elogio magnifico
Juliis; unde tunc Aquileiaobsessa, et Opitergiume.r- r- illum exlollens, vocat episcoporumsanctissimumal-
cisum est, leste Ainmiano lib. xxix, cap. 5. Hx-c ,-c que doclissimum.Sixius Senensis huic elogio ab se
Gratiano Augusio iu et Equilio consulibus A. D. ). reciiaio in libro IVBibliothecse^rie suo addit hoec
574 conligisse animadveiiil HenricusValesius : eo- D- verba:<7Morfraro invenitur: a:vo lamen Sixii for-
deinque excidio llaliee imminente, Valenlinianus ts lasse, non Chromaiii. Ilieronymus in libro u Apolo-
senior Liquentim pontem in agro Opilergiiio repa- i- gi:e 1, qiiani A D. 400 scriptam docebimus, easdem
randum curaverat A. D. 570, lege 2, lii. 10, lib. xi si sacrorum voliiniiiiuraab se factas inierprelationes
CodicisTheodosiani. ita commemorat :IutibroTemporum, id eslParalipo-
IV. Hieronyrnus, Chromalioet Ueliodoro, episco- 1- inenoii, ad sancium Chromatium prmfatiuncttla usus
jiis, lihrum Chaldaicum Tobioe Latine redrii, ali se ;e sum. El paulo post: Salomonis eliam libros, quos
is olimaddilis obeliselasleriscisinLalinum verleram,ex
flagiianiibiis , unitis riiei labore jiaruit, hoinine ejns
linguacperitosibi Librumhebraicedictariie,ut epist. t. Hebraico transferens, el dedicans sanclis episcopis
110 A. D. 390 scripta nos docet: Mirari, iii(|uit, non n Chromaiio el Heliodoro. H;e singuloe proefalioncs,
desinoexactionisveslrw insianiiam. Exigitis enim, ul it B iisdemlibris proclix;e,siinililerexttant cum ilierony-
LibrumChuldwosermoneconscriptumad Lalinumsly- i- mianis epislolis secundum ordinem Mariani Viclorii
lum trahum. El posl pauca : H4 Feci saiis desiderio o 107, 110, 115. Denique Sixtus V pouiifex in.Txinms
vcslro, non lamen meo studio. Arguunt enim nos is in pracfationeBibliorum, Romx-ediloriim typis Va-
llebrmorumsiudia,el impulant nobis,contra suum ca- i- lieanis A. D. 1590, Ghromaiiumponit inler sanclissi-
nonemLalinis auribusista Iransferre. Sed melius esse e tuos episcopos, qui llieronymum de Scriptnrarum
judicans Phiirisworitmdisplicerejudicio, ei epitcopo- i- locis consiiliieriint.
rum jussionibusdeservire,inslili ut polui, Tandem hiss V. Doclor maximus in ejiist. 42, alias 66, ad Ru-
verbis epistola: fiiiera imponit: Oralionibusveslris s finumscripta A. D. 599 sic loquitur de Pauliniano
tnercedemhujus aperis compensabo,cum gratum vo- fraire suo, qiiem in Daimaliaui transfretare prscce-
bis didicero, me, quod jubere estis dignaii, complesse. '. perat -. Frater meus Puuliniattus necdum de pairia
Ad hsec Hieroiiyiiius, tilroque proesuleliorlanle, etX reversusesl: et putoquod eum Aqnileiwapttd sancltim
jieeqnias lilir.irijs erngai|das, ut nonniillos prqplieiass p.ipamChromatiumuideWs.Riifinus bicniiniocitiuscum
ciinuiientariis illustraret, liberaliier siippeditanle , MelaniaexOriente reversus, Aquileiie apud Cliroma-
v.iletndiiiemcausatus , Proverbia , Ecclesiasien, et'.[ liinn morari intellexer.il, poslquamOrigenis libros de
Cantica, tridno ab se Laiiue explicaia , ad eosJemii iC 5.15f»JHcipi/sRoinaiacivilaleclonasset;undeijismn
transmisil : Jungat epistota, inquil in prxfaiione , iuteret llieronyiniimgraves siinullates coorioesunt.
qi'os jungit sncerdolium; immo charla non divitltil \t Tesiaiur llieronynius in Apologiaconlra Riifiiiiimli-
quosChritti neclil amor.Coitirneiilariosin Osee, A:uos, > bro ii C/iroi)iau'«in,(|iiemposi An.stasiuii) Romannm
Zachuriam, Malacliiam,qitos po&cilis, tcripiissem. si \i p.inlificem, maguis Orienlis et Occidenlis nietropo-
liciiissel prw valelitdine. Miltitis solatia smnptuum: liiis, Tbeopbilo Alexandiino, et Veuerio Meriiola-
nolarios nostrgs et librarios suslentatis, ttl vobispoiis- nensi conjungii, in sua; mciropolcos convenlu po-
simum noslrum desudet ingenium. El eece cx lateree ptilis sibi subjectis Origenis errores denunliasse :
(requent lurba diversa poscenlinm; quasi aut wqmtm j Ergo, inquit, beati episcopiAnaslasius, Theophilus,
tit, me , vobis esurienlibns,aliis laborare; atit in ra- el Veneriits, et Chromaiius, el omnis tam Orientis,
lione dati et accepli, cuiquam, prmler vos, obno.rius s quam OccidentisCalholicorumsynodus,qui pari sen-
sim. Itaque longa wgrolationefraclus, ne penitus lioc s lentia, quia pari spirilu, illum limreliciimdenuniiant
anno reticerem, et apud vos mulus essein, tridui opuss populis, fures librorumillius judicandi sunt? Anasta-
nomini vesti;o consecravi, inlerpretationein videlicet t sius ponlifex in epistola ad Joannem llierosolymi-
trium Salomonis voluminum. His vixduiii |ieraciis; lanum apud Baronium A. D. 405, § 26 el seqq. ail,
A. D. 592 co.niiieiilarium in Abacue, riuobus libris; D 1 se Origenianai damnalionis epistolam fratribus suis
distinclnm Chromaliodonavil, quem in prologo lib. i Venerioet Chromatioscripsisse(a). Debac Epistola,
episcoporumdoctissitnumvocal. In prologo aulemi deque illo Chromaiii conveuiu accuralius agani lih.
lib. n papw venerabilisprorconio cominendat, enin- v, eap. 19. Nunqiiain tamen Chromaiius a Rulini
demque carnem viriute superasse leslaiur. Snbinde communioiicet amore riiscessii, ipsiqtie Uieronymo
rogalus, ut caeterosScripturoe libros ex Hebroeoscr- sic ariliiesii, ul scniper mriusqiic aiiianlissiinus,

(a) Nequaquam in Anastasii epislola apuri Baro- sancii pomilicis acceperunl. Caalernmniilla hujus
niiim locn ciuto heecverba legnntiir. Animarivericre transinissai DiiinnuiioiiisOricjenis, niilla Chromatii
poiius debiiissel cl. proestil, prout riisenc facit in inentio in bac epislola, neque apuri Coiisl.iuliuin
hac earieinsua Hist. Litterar. Aquil. lih. v, cap. 19, Epistolw Romanorum Ponlificumcol. 728 eriit. Pa-
niiiii. 2, interpolalam fuisse Imcloci a Joaune Gai- ris.. neqiie interOpera S. Hieionymi eriit. Veroncn-
nerio. licet absque nlla decipienriivolanlate , sancli sis DomiuieiVallarsii lomo u, col. 580. nei|iie inler
Papoe Epistolam ad Joanuem Hierosnlymilanum; Opera Rufini Aqiiileicnsis ab eoriem Vallarsio eriita
iinrie iionnulli perperam proedicta veiha, quoe stip- col. 411. Vide.uiliir uirohique Editorum eruditao
plemenli graiia Garnerius inseruit, pro'jjeiiuiiiU Annolaiionesad liune euuiriem locuqi.
385 DE S. CHROMATIOEPISC. AQUILEIENSI 584
utrique carus, tanlos viros in cbristianam concor- A tit feralis exilii remedium qumrent, per quod mgrw
diam redigere pro virili sluduerit; nam et commo- mentesab ingruenlis mali contagione sublractm, me-
nuit Hieronymum, ut acerbae contentioni finem im- lioribus occupatmstudiis lenerenlur, injungis mihi ut
poneret, Rufinumque Aquileioe, ut dixi, apud se Ecclesiasticam Ilisloriam, quam Vir eruditissimus
diversanlem, ad alia traduxit, jussum Historiam Ec- Eusebius CwsareensisGrwcosermone conscripsit, in
clesiasticam Eusebii CoesareensisLatinis verbis ac- Laiinum vertam. Gothos, duce Alarico el Radagaiso,
commodare. Primum illud de se fatetur Hieronymus pcr nostras Alpes Julias, quas Rufinus clauslra Ita-
in Apoiogia 2, libri m, ubi ail : TesteminvocoJesum tiw, et Nicephorus Gallistus lib. xu, cap. 39, Ilalice
conscientimmem,qui el has litteras, el tuam epistolam porlas appellant, A. D. 400 primum irrupisse, viri
judicalurus est, me ad commonitionemsancti papm docli consentiiint, Norisius in Historia Pelagiana
Chromaliivoluisterelicere, el finemfaceresimullalum. lib. i, cap. 2, Pagius A. D. 400, § 25, el Tillemon-
Rufinus in proefalione Eusebianoc Historiae ab se lius in Hisloria Imperatorum tomo V, pag. 524,
Latinis redditoe, librisque duohus auelae, Chroma- 805. Tunc Aquileia, lolius Venetioc capul, obsidio-
tium Pontificem maxitnum, uli eum honoris causa nem barbaricam subiit: nam Hieronynius Apologia
nominat (a), sic alloquilur : Periiorum \\Q dicunt iu in Rufinum, ibidem lunc morauiem, el tanium,
esse medicorum,ubi imminereurbibus vel regionibns B inquil, Romanmurbis judichtm fugis, ul magis obsi-
generales viderint morbos, providere aliquid medica- dionem barbaricam, quam pacaim urbis velis senten-
menlivel poculi genus, quo prwmunilihominesab im- tiam sustinere. Pestiferum morbum, tunc a Gothis
minenli defendanlur exitio. Quod lu quoque, vene- in Venetiam nostram invecium, qui primo armenta,
rande pater Chromaii, medicinwexequensgenus, tem- et posiea viros, lcste Rufino, longe tateque vastavit,
pore, quo diruptis Italim claustris ab Atarico duce hic iiosterannus infauslus 1715 graphice reproesen-
Golhorttm,se pestifer morbusinfudii, agros, armenla, lat (b), dum boum lues ex Pannonia in Italiam cla-
viros longe tatequevastavit, populis libi a Deo commis- dibus obrutam, se infuriit, eadem calaraitale in ho-
(a) Haec appellatio Ponlificis maximi, Chromatio ruin dignitati debilam, adsciverunt, quaque non-
cpiscopoAquiieiensi tributa, proculriubio a Rufini nulli cliristiani quoque principes successores non
calaino non prodivii, idcoque non iia eum Rtifiuus infrequenter, paganismo vigente, licet vel ipsis fa-
honoris causa nominavit,titi asseril Fontanimis. Vi- cile invilis, a paganis proeserlimsubditisdonatiluere
deatur clarissimi Vallarsii ad hunclocum Annotatio, ad annum circiler 382, uii ex Baronio ad annum
col. 209, Rnfini Operum ab ipso cdilorum, necnoii 312, Pagio ibidem; De la Baslie lomoXV, M4moires
subsequens alia col. 211. de Lillerature de 1'Academiedes Inscriptions et Bel-
Ad ca vero quse Vallarsius annotat citatis hic lo- les-Leltres, elc, atque ex aliis quoque intelligimus;
cis, addere quoque juvai, in Tabulario insignis col- hanc inquara, Ponlificis maximi puram putam ap-
legiatacecclesioeCiviiatensis, linjiis Ulinensis dioece-C pellalionem nondum tunc ad Chrislianum usum tra-
sis ex Aquileiensi exortoe, exslare coriicem mem- ductam fuissc, veluli nimium fortasse idololalricuin
branaceum Vallarsio ipsi dum Rufinianae edilioni culium adltuc olenlem, ideoque nec ipsi Romano
inciimberel ignotum, et soeculi, ut vidctur, xu, Ec- episcopoattribiitum, elsi jam inde non paucis bono-
cletiaslicmEutebii Historim a Rufino pretbyicroin rilicentissimis titulis, ac prorsus eidein appellalioni
Luiinum sermonemvertm; quem libentissime nuper similibus, sibique tantiim peculiaribus, idem apos--
vidimus, favore cl opere egregii canoniei Tabulario tolicac prinioesedis episcopus gauderel.
praeposiii Michaelis a Turre e Comitibus Vallis- Ncque porro qtiiriquam moralur Pontificis piaximi
Saxinae, quem houoris causa hic nominatum volu- litultis, quo sancti Zephyrini papoeedicttim seu de-
inus, quiqne codex eductus eo sorculonon inverisi- crelumquoddain insiguitum cxhibuilTertullianus De
militer dicereturex alio velustissimo ejusdem Aqui- Pudiciiiu, cap. 1, anno2l6, ul Baroniushabct. llunc
leiensis olim regionis, in qua certe sub Cltromalio enim liliilum (venia a Baronio petiia, qui ibident
episcopo annos aliquot vixit Rufinus, et in qua, ct num. 8 vellet vertim el genuiniim esse titulum illius
pro qua, ejusdem Chromatiijussu, versionem illam decrcti, eidem a decreli auclore proepositum; ucc-
adornavit: nisi potius hac ipsa de causa educlus non venia quoque summorum post Baronium viro-
forlasse censeaiur ex eodem etiam Rufini aulogra- rum, qui tisum ejusdem lituli jain inrincUinieo tem-
pho codice, quiadhucsupersles tuncfuerit, auicerie pore in Ecclesia ex hac Tertulliani appellatione
ex unoe primis illius Apographis, qui a Rufino ipso, autumanl) : hunc, inquam, litulum Terlulliaiius ipse
aique a Chromatioper universam amplissimam dice- data opera a geulilitale desumpsit, et ibidem pro
cesim, pro suscepti lahoris inslilulo, diffusi tunc iv animi sui lnalignitate, non utique honoris, sed con-
fuerunt. In hoc porro codice, qui multae propterea tumeliaeatque irrisionis, immo invidioeex eo Ponti-
aucloritatis, utcumqiie se res habeai, esse potest ac fici faciendoe causa adhibuit; homo nempe jam<
dchel, ila simpliciter Rufini Prwfatio ad Chromatium Montani sectoe addiclus , Roinanoque episeopo in-
cnuiiliatur: Incipil Prologut Rufini presbyleriin Hit- lensiis, uti Rigaltius aliique ad hunc loeum, el uli
loria Ecclesiatlica ad Chromatiumepiscopum. Longe cuilibet quoque contextum perpendenti facile pa-
igilur abesl, quod Riiliuus reapse, in Prwfaiione lere poiest: iia ut ex hoc unico super hac re totius
Eusebianw llisloriw, Chromaiiumdixeril Ponlificem anliquilaiis ad integrum saliem quartum sxctiluni
maxhnum; et hoc honoris causa, queiiiadmoriuin loco nihil erui possit pro Poniificis maximi ajipel-
credidit Foiilaninus. latione in chrisiianismum ea jam lempesiatc ira-
Proeter quam quod animadverlere insuper piacet, ducia.
Riifini Aqiiiicicnsisselate, ac proeserlimamio Chrisii Hac itaque inspecla quoque ratione, eo minus pro-
400 seu primo aut secundo supra 400, quo lempore babile videtur Rufmuin presbyleruni nuncupasse
hoec ad Chromatium Rufinus scribebat, Pontificis ChromaliumepiscopumAquiletensemPoniificemma-
maximi absolutam ac lilteralem appellationem, qua ximum, et hoc honoris causa, ut Fontaninus aulu-
Romana vetus gemilitas ulebalur ad suinmum Sa- mavit.
crornm stiorum liieraircliam. indicandnni, , qpam (b) Anno igilur 1713 hanc de sancto Phromqlio
Eihnici poste.i liiiperaioren sibij vcluti stiprcinaeeo- lucubiaiioiicm exarabai Fontaiiiiiiis noster : ideo-
 3S5 JUbTI FONTANINlDILUCIDATIO. 386
niines j)cr Austriam H7 reliquamque Germaniam A Inr, ita jEmilius Bencvenli episcopus, Cylhegius et
ingruenle, ct procul nos minitante; ulinam non Gaiidentius legali, una cum Valciilinianoet Bonifa-
prope! Nec solum Eusebianara historiam, sed Ori- cio presbyteris, proelcr synodi Occidenlalis oommo-
genis homilias 26, in Josuem, seu Jesum filium nilorium, lulerunt Constaiiiinopolira ad Arcadium
Nave, Iatinitale donalas, Chromatio,qui id laboris Augustum A. D. 406, et titteras imperatorisHonorii,
ab eo flagitaverat, Rufinus prologo nuncupavit, qui Innocentii et Italorum episcoporum,Chromalii Aqtd-
faiso Hieronymum auclorem praefert ipler opera ieiensis, et Venerii Mediolanensis,alque aliorum,
Origenis editionis Erasmi, Rasileseapud Frobenium teste eodem Palladio, cap. 4, pag. 51. Ex his colli-
1557, lomo I, pag. 318. Rufmushis verbis Chroma- gimus Chrotnatium,non soliimad Honorium, sed ad
tium ibidem alloquilur : Quiaergo el tu, o mi semper Arcadium quoquc litleras dedissc in causa Chrysos-
venerabilispater Chromati,injungis el prmcipisnobis, lomi; H8 atque hinc palet quanii habitus fuerii,
ut aliquid ad mdificationemet construclionemdivini tum ul vir sanctilate et doctrina conspicuus, tum ut
tabernacutiex Grwcormnopibuset copiisconferamus, Aquileiensis meiropolila.
oraliunculas26 in Jesutn Nave, quas ex lempore in VII. Baronius A. D. 405, § 17, ex Chrysostomiad
EcclesiaperoravilAdamanliussenex, exGrwcoLatine Chromatium,Venerium, et Gaudentium Brixianura,
libi pro viriummearum parvitatedisserui. Jam ad alia B', litleris, quacsupersunt,ohservai, eosdem episcopos,
procedamus. non pacificistantum, sed eliam formatis cum viro
VI. Joannes Chfysostomus A. D. 404 esedeCon- magno communicas^e.Ilaetamen inlerierunl. Epis-
siantinopolitana impie detrusus, etexulare coactus, lolam Chrysostomi ad Chromatitim,qusc est 105,
ab Innocenlio Romanopontifice,proecipuisqueOcci- integram huc ex tomoIV,Opusculorumpag. 784, edi-
denlis metropolitis opem implorans, proeter Vene- tionis Frontonis Ducaeilubet iransferre, proplerea-
rium Mediolanensem,Cliromaliumeiiam Aquileien- quod virum sanclissimum mirifice exornet. Claris-
sem episcopum de suis oerumnis certiorem fecit, sima (ervenlisluwac sincerwcharitalis tubaad nosus-
singulis unara eamdemqueepislolamscribens, quani que sonumsuum diffudil, magnumquiddamac diutis-
Palladius Helenopolitanus recilat in Vita Chrysos- sime durans ex tanlo itineris intervatlospirans, atque
tomi, cap. 2, pag. 10, 22; quippeanliquitus in more ad exlremosusque terrw fines perlingens. Nec nos,
posiium fuit, ul post summum ponlificemproecipui licet alioqui tam lonqe disjuncli, minus quam ii qui
ejus metropolitoede magnis Ecclesisenegoiiiscdoce- adsunt, vehementissimam alqueigneplenamcharitalem,
rcnlur, quemadmodum ex hoc facto Chrysostomi sinceramqueet ingeuli libertaie el fiducia perfusam
ostendit HieronymusAleander j'unior de Regionibus linguam,alque adamanlinamconlenlionemexploratam
suburbicariis dissert. 2, cap. 5, pag. 150. Hoceliam IC habemus:eoquenomine, veslro etiam cons^eclu,atque
firmalur exemplo Theodoriti, qui episcopatu depo- congressufrui magnopetenobisiti votisesset. Quoniam
situs, ad sanclum Lconem Magnumappellavit episl. autem id quoquenobisea soliludo,qua nunc, lamquam
113, lilterasque ea de re illum scripsisse ad epis- compedibus,reslricti sumus, eripuit; idcirco dominum
copos Mediolani, Aquileim,et Ravennoe,lamquam meitmreverendissiinumpresbyleritmnacti, cupiditatem
ad proecipuosOccidentismelropolitas,docetepistola nostram, ut licet, cxplemus,scribenteset salutantes,
112, ad domnum Antiocbenum. Quanlum apud Au- vobisquoquepro eostudio, quod loto hoc tam diuturno
guslos Chrysoslomi causam Chromatii auclorilas lemporemagnacum anhnicontentioneprmstitislis,am-
juverit, llonorius imperalor teslalus est in Iitleris plissimas gralias agenles. Ac vos etiam rogamus, ut
ad Arcadium fratrem, cui Occidenlalium episcopo- cuinipse revertelur,insuperqueetiam, si tabeltarii oc-
rum sententiam significaturus, duas proecaeierissibi currant, qui ad hanc solitudinemveniant, de vestrava-
scriptas direxit cpislolas, nimirum Innoccnlii et leludine ad nosscribatis.Scis enim quanlam hinc ro-
Chromatiiapud Palladiura, cap. 5, pag. 50, ubi ait: lupiatem percepluri sumus, cttm de hominum lam
QuwnamsilOccidenlaliumdeJoanne episcopoiententia, ardenlernos amanliumvaletudinecrebriusad nos ali-
ex omnibtisepistolis,qumad me scriptmsunl, duassub- quid afferetur.Huc usqueChrysostomus.
junxiejusdemcumcmlerissentenlim,unamRomani,al-.D VIII. Hic locus postulat ut ea refutemus qurc
lcram Aquileiensisepiscopi.Sicut vero Sabinus Me- David Blondellusin Tracialu Historico de Primalu,
diolanensisdiacontis, el snb Damasolegatus concilii pag. 262, 266, 285, 1265 ex hactenus dictis in sec-
Romani in gravissimonegoiio coiifirmaiionisfidei toe suac rem derivare studuit. Cum Chrysoslomus
Nicaenae,et DivinitatisSpiritus Sancti, praeter syno- praeter Innocentium I, Romanura ponlificem, Vene-
dicas, aliorum litteras quoque, et potissimumsancti rium Mediolanensem, et ChromatiumAquileiensem
ValerianiAquileiensismetropolitae,Chromatiideces- de iniqua sua dejectione docuerit, binc Blondellus
soris, tulit ad sanctum Basilium Magnum,ul hujus ad omnes cum aequeappellasse, neque sedem Ro-
epistola 324, ad eumdem Valerianum scripta tesla- maiiam, ut sumraura Ecclesise Iribunal agnovisse
que mirum non sit, si hic ab eodem erudilissimo aspexitposihumailliustfistorta Litteraria Aquileien-
viro, et rei Bibliographicseperitissimo, non receu- sis. Hac de causa neque videre potuit Fomaninus
seantur lum opera, tum operum ediliones ainplis- VallarsianamRufinieditionem anni 1745, in qua ci-
simae, quoeposiea proriierunt usque ad annural736, lato superius loco exploditur illa imperilorhm Ama-
quo diem ciausit supremum xv kal. Maias, elusquc nuensium additio Pontificis maximiad nomen Chro-
ad annum 1742, quo demum publicam lucem mutiiiii Prologo EusebianseHistorise.
587 DE S. CHROMATiOEPlSC. AQUILEIENSI 588
false contendil. Addit, Chrysoslomuin non hislorice .A cur eigo non fcxegeruill? Ctir iiua sedes Romana
dtiinlaxai narranlem, ul iri iterato responso ad Ja- exegit, inque caUsa Chry.sostomi condemnaTiOnis
cobitm I, regem Britaunia!, pag. 118, magnUscardi- et ahsotutionis senlentiam sbta proniuiliavit? Hscc
nalis Perroriius Scripscrat; sed ut ap|iellantem ad pro re nata contra Blondellum.
singulos sfcqiiesfcripslsse. Erras, Blohdelle, erhiB. IX. De anno, d,U0difcriiobiit Clironiaiiiisriierilis
BonifaciusI, in Episioia ad Rufuti), cfclerosqueepis- plenus, nondutn hacteriui fconstilit: naih Paiiviiiium
copos Macedoni;e, qiiaiii ex sacracantiquilatis tlie- iu Chronico pag. 39, Sixium Seneiisein ih Biblio-
sauriserUitLucaS Holstenius in CollectiolieRbmaiia thfccalib. IV, Anibniura Possbvinium iif Apparaiu
parie I, pag. 77, ail, Iriiiocenliuni I, decessorcm tbmd I, et Henricum Paliadiutn lib. x, pag. 178,
siium (ribn Chromaiium nec Venerium) in causa qiiorUhialii A. D. 410, alii Serius euin obiisse puta-
Clirysostomi, ab Orientalium comniuiiiohb disces- riiut, a vei-ii aberrasse depVelibndiniuS.Philippus
sisse, qui poslmoduin per legalos a Sede apostolica Labbeus in noiis ad Bellarmiiii Catalogum to. I,
(niiii ab Aquileiensi, neqne a Mediolanensi) paceirt pag.225,FvaiiciscbsCoitibefisiusiii Recfehsioiicauc-
poposceruiit : Anie breve lenipus, inquit Boiiifafcius, loruin biblioiliecseconcionalorioetomo I, pag. 8, et
id esl sub prwdecessote ineo bcaiwrecordaiioriisIn- Natalis Alexander s;eculo iv, cap. 3, anie. 34, ut
nocettiio, Oiientalium Ecclesiarum ponlificcs, dolen- B scopulos decliiiarent, larga et anCipiti formula usi,
let, se a beali Peiri communioiiesejuncios,per legatos exeunte Christi smculo quarlo, et ineunte quinto ,
pacettt, sicut chariias veslra retinet, pbposcerunl: quo vixisse,.aiiiiumi|iiemortis ignorari iradideVunl. Sed
tetnporeapostolicasedesoninianon difftculterindulsit. Chrysostomus, qui obiit A. D. 407, die 14 Decem-
119 NifceptioriisCalistus lib. xm, eap. 35, litteras bvis, de beneficiis in sc cbllatis grritias ngehs Chro-
recilat, quibns lnnocenliiis 1 diris devovit clertim maiioA. D. 406, ejusdem se valeludinis anxiiini in
Consiaiitinopoiiianuiii,Arcadium, Aiticiun, et Tlieo- epistola superins adducia, seinel alqtte ilerutn prb-
philum AiexaiidVinuih,noh qiiidcm ut uiiiisex epis- dil, quia C/ii-olhalidsse aegrtttareari Ghrysosiomiim
copis Occidehtalibiis, sed ut porttifex cseteroruiii scripserai. Certe ultra A. D. 406, ntilla omnitit)
maxihius,etcaput Ecclesia: inTnersalis: quod nemo Chromaiii,inihquam120at">UG v'*'. meinoriarepe-
ex reliquis fecisse legilUr. Idemlnrioceniiusiii epis- ritiir. Quare hoc eodcm anno, jiOstquamsedissel art-
tola 19 ad Aeacium BerocCnsem, apnd Labbeiim nos 18, meiiscs 9 ex Andrea Dandulo in Chronico
tomo II, pag. 1270, tamquam summus Ecclesiiv.cti- lib.i, cap. 14 eum die u Dcceriibrissenio Cbnfectum
slos, sibi solliciludinem iniiaerere ait, ne quid obli- hanc mortalcm vitam Cuiiiseterna commntassenon
quum, aut succisivumin quoqnainresiderecognoscat. duhito, sede Ai|uileieusi, non Nicelm, quod habet
ArcadiusInnoceniio rescribens apud MicliaelemGly- C Baronitis, Ughellus, aliiqiie, sed Augitstinorelici.i.
cam Anrial. pai-teIV, pag. 260 eriit. Regiae,postquam Nam Dandulus, oinnium plarie liistoiicoruni, qui rie
acta sua in Chrysosioinumexcusare studuisset, Ro- reblis noslris scripseVinl, accuralissinius, libro n,
manuiii pdntificem ejus causte unicum et sumiVium cap. I, A. D. 407, ChromaiioAiigustinumsiiccesso-
jUdicBiriagnoscehs, ita coiicludit: Igitur quodsupe^ rem dafum affirmal. Chromatiisanctimoniamcbm-
resi, eriixe le nbsecro, ul nos a tegregaliorie liberes, meridai, quod in parceeia Aquileiensi eadein die 2
necmuliiplicitetpunias. ilocamplius Confirmatfacuh- Deieriibriscolatur stih ritu duplici, nt vocartt: qUo
dus Hermianensis , qni Constaiitihopoli-diu vixii: die in marlyrolOgib RomatiodescribiluV, in Cila-
naminDefensionetritim C;i[iilu!oruinlibroiv, cap.l, logo eliaiii Peiri Equilini iib. vn, cap. 48, et aptid
testatur Chrysosiomumsine judicio sedis aposialicw Pbilippiim Ferrarium pariler in Catalcgo pag. 746.
iuissc damnaium; et lib. vi, cap. 5 de CyrilloAlexdu- Hi duo postremi dUm HeliodorumAltinaieiri episcb-
drino, TbeOphilidecessoris senleniiam secuto, ha:c pum a Chromaiioordinatum tradunt, omniiioralltm-
prodil: Coriirajudicium sedis aposloiicw,qitm per tur; nam ih cohfcilioAqliileieVisI A. D. 581, IleliOdO-
bealissimumpapdntlnnocenthim,ptwdictisuitctiJbari- rus episcbpus,CliVoiliatiiiS ptesbiJUt,nbri epiSCbpiVsj
itis in exilio coiisliluli, dantnalionemSolverat,riomen iiiievlUeVtint. Quiri ergo Heliodbrus a Chfbmtittilde-
JD
ejus pbst mortim inter Dei sacerdotei in sacrificiore- cessore Vdleiiaridordinaius fUfcrit,diibitiiVihciquit.
ciiari piohibuit. Deiilque Gelasiuslin epislola 15ad Hieronymus epistolas utriqhe ihsciibfefis, Chroina-
episcopos D.irdaiiioedc sententia Iiinocenlii contra tiuin Heliodoro, nori ut jiiniori, sed ul fejtis meiro-
iriiquarii damriatibilbmChrysoslomi loqiiens, quem, poli cbhlributo, pvseposuit: qiiod ioslasse iion itilcl-
inquit, sedesaposiolica,etiamSoia, quid itbncbnsensit, leclUm, memoVaios auclores in errbVehi traxit.
absolvit.Viden, Biohdelie, uham et solam aposloli- Qiiamqiiaiiiih anliquioribus MaViyVolOgiis Chfomalii
cani sedeih, riiimquamAquileietisemahl Mediblanen- nomen ribn vidi, ejus lamen ctfliunl, SbiilVaBaiile-
sem, in hoc judicio melHbrari! PeVinde ablbdii a luhi, aniiqiiissimuhiessfefcbriipefio;eiehiiii iiivoca-
vero, ihiioccnliiim ubi Cbry.oslDiiii iiOmihesacris tur in litaniis niajoribus, quseex libro Hieidhymi de
Diplychisnendum reddito, Alexandrumel Alticum saiiciorum Nalalitiis colleclae dicnntiir iu operibus
in comtnuriionemrecipere detreclavit, sui» tanium Alcuiui, pag. 281. Has litaiiias pulb iairtlarTa Wal.i-
separatioiiis ralinnem dedisSC,fcllra Ullamahctori- fridoSlrabonecap. 28de RebiisEcclesiasiiciS.Invocii-
laieni in aiiaruni dicecesium ecciesias; ideiiique a tnr eliam iu fusioribuslitauiis mss. posi 1'salleiiuni
pari, VeneriumtiGhrorimtmmexigere potuisse. Sed in Codicesscculi XII BiblioilieccePassioiiea(sClutl-
589 JUSfl FONTANINlDlLUClMtlO. 580
diusCaslcllanuscanonifcus Parisiensis, vir desanclis \ n.Tiissuis Monumentis Sanclorum Palrum Orihotlo-
egregie merllus, quoruiii nomiiiibus ex anliquilate xographis, ibidcm impressisanno 1569, lomoll, pag.
eiuemlis, restiittenriisque, iintiioVluusesi, in Marty- 1192. Non ergo Lipsius primus omnium Chromalii
rologio uiliversali die 3 Decfciiibrisp:ig. 012, Cltro- homilias luce douavil,quod crcdidisse videtur Aubcr-
matium feceriset, ratus anle GVegorilimX111in nullo lus Mirxus in Elogiis illuslrium Belgii scriplorum
Mariyrologioreperium; ttinc enim Baronius, inquit, pag. 75 editionis 1 (H).Hscc lam minuta non aririe-
Romano illum inseruil. Seri longe aniea non soium reni, nisiab liistoriselitteraiioo scriploribus proeter-
in Catalogo sanclorum, qiiem Episcopns Equelinus iri conspicercni, alque ita quodainmodo iis iuvcnli
confecit A. D. 1570, sed anle Barouiuiri JoannesCa- gloriam perire, qui primi Chromaiiutne membrauis
bilonenSis cpiscopusin Topographia sanctorimi post Ct lalebris in lucem proiulerimt. Mirari subil, a ne-
matiyrologiiim Maurolyci, immo et Maurolycusmar- mine critieoriiin hactenus visuin, hanc camdeniCliro-
lyrologio sbo eum inserucrat die II Aiigusii. Ante malii Disserlaiionem,utvocavil Sichardns, sive Optts-
Maurolycuiri Petlus Natalis in Catalogo sanCloruiri culurit, vel Declamationein, aut Commeiilarioriim
cliam meminit. In Mariyroiogio Usuardi, quod Her- fragmenitim, ut cuin Bellarmino et Labbeo toino 1,
mannus Grever Carlusiamis vulgavit Colonise lypis pag. 225, alii riicere nialiieruiil, nihil aliud esse,
Joaiinis RoelhcilTLubecensisA. D. 1490, ivcensclur J3 13quain dubdevigiiilihomilias in nnum conflalas, qna:
C/iro»laliMsnbSler die 17 Augusli apud Sollerium fcoibmode etiam Traclaitts appcllaii possunl , ca
pag. 461, alia utique e.\ causa, quam propter plirasi, qu.i anliquos seriplorcs ecclesiasticos, ad rie-
obiliiiri. noiandas homitias et conciones, usos animadverlit
121 LtBRI III (JAPUT IV. Ffancisciis Bernardinus Ferrarius Lib. I, cap. 2 de
I. Homiliae18 sancliChromaliiin unum opus conilaloe. Ritu Sacrarum Concionum. Enimvero ubicuiuquc
II. Ciiret a quoriiclus episcopusftomanus.Iff. Homi- apuri Cltromatiiimoccuirunl haecverba, vel 122 '''s
liarumeariinidemomniiioes!.auctor. IV. Vli-idocti eas similia : e/uiest benediclusinswcula : ibi uiiaquseijiie
laudant. V. A Magrieburgensiuin caluinniisvindicalae.
VI. lllariuri styliis,et scopus.VII. Scripla Chroinatio lioriiilia singulotim absoiviiur..Hujusmodi foimula,
Supjiosita. homitiis famiiiari, qu;e semper exennt in Soioloyic/.-j,
1. Ex scVipiis,qu.-e CHROMATIO pietaiis etdoctfi- sacras conciones terminari consuevisse, post Eria-
naalauden) pepererunl, HOmilimscn Sermoiies dno- miiiii in prajfatiunciila lorao II operum Origenis,ob-
deviginti in Evangelittmsaiicti Matihociadbuc supei- servat idem Ferrarius libro i, cap. 51. Chrotnaiii ho-
sunt; in quibus voluhlariairi pau|ieftaiem, pnViorem i itiilias in tres lantnm divisas Laurenlius Cumriiiis i:;-
doctlinam, et cliristianam pevfecliohem, iiir pielaie; serUit BibliOiliecwHomiliartim, per GerarJum Mcsa-
eterudiliotieclarissimus, uii eUriivOcatSixtus Senen-- C ( nurii editae Lugduni apud Jtmctas A. D. 1588, l<nio
sis, firieliiim ahimis inserere Sludel. Ilsec Opuscuiai ll, pag. Ii70. In tex vero dissectasFranciscus Com-
Joannes Sichardus iina cuiri Sytiimaehi papaeApolo- befisius iraiistulit in siiam BibtiolhecamConcionato-
gelico ex veluslissimocodice Matthoei a Su-a-casiro > riaiii, Parisiis vulgalam apud AnioiiiiiiiiBerlicn A. D.
Trcvirensis, ul leslatur in procfalione, sub hoc lilulo3 1662, toino II, pag. 22, 94 ; tnmo V, pag. 202, 2i4;
primus onitiium vulgavit : ChrOmaiii dociissimiepi- tomO VIII, pag. 544, 546. Omnes junclim conipaclse
scopi Romani in v el vi cnput Mallhwidisscrlatio, ai- exstint iu Biblioiliica Palrum Margaiini Bignei erii-
que in eodeingenere declamaiio: quw nuric ptimum ii tionis II Parisiensis A. D. 1589; lomo il, pag. 792,
sunt erula, et in lucemedila. BasileWapitd Adamum u etToino itfcmII, pag. 151 editionis iv Parisiensis A.
Pelrum, mensentartio 1528 iil-8". Piiiuaril habe erii- D. 1624, Ctdeunini toinOV, pag. 976editonis Lugdu-
tionein Sichardi correctam et supplelath ex coriice e iiensis AnlsSliiiiaiia:anni 1677. Facile autem fuil tot
antiquo Bibliolhecie sancti Tfudoiiis, 61ex aliero a homilias ignavia exscriplOViimin iinuin coalescere,
Laiirenlianis prope Lcodium inlpeiralo, Martinus s cumbnmes et singulx in exjdaiiandoEva»ge/tosnncfi
Lipsins conipaiere jussit in Micropiesbyticoveierum n MatthwiveVsarehtiir. Ergo vulgalam divisionem et
quorumdambtcviunt theologorum, Lovanii priiuum n hos seqiiamuV.In Opusculo i est una lantiiiii homi-
A. D. 1546, el poslea Basileaeeriitb apud Heiiriciim v. 1) lia. lii Opiijeblo 2 sunt 15 homilim, qiiarum poslre-
Peiri aniib 1550, pag. 412. SubiridfcJoannes Uerol- (- nioe aliqua desuiit in fine; qu;e in Codicibus mss. Si-
dus haecomnia inseniit Ortliodoxograpltistheologiw w chardi fct Lipsii eliain deerant. Iri Opusculo 5, qilod
tacrosanttm, Basileoe vulgatis apud Henricum Peiri ri Cst acephalum, sunt IlOmiliw2. E\ his omnibus pri-
anno 1555, tomol, pag. 450, ct clinn Joaniies Gry- I- ma lahtum et secundasunt de octo Beaiiludinibus(b);

(a) Aliam separaiam ediiionem Lqvanieuscm anni li OcloBcatiludinibtis,scd coiiiinuatio quaedam Com-
1643 hofliin Opiisciiloniiii saneti Chremaiii ineimi- )- mentarii in Mallhaeum,quacet ipsa riesinit cum con-
rat D. Reitiigius Ceiilierus Ilisi. Genir. dcs Aitieurs rs sueta doxologia, sicut et paries ali:u qiioe canidem
Sacres et Ecclesiastiq.lo. X, cap. 5, num. 7. praeceriuntac subseqiiunliir; quin lanveniilliim ba-
(b) Vbre ac proprie una taniiiminodo ex homiliis is beat exordium, ullam concliisioiiemseu cpilogiim,
seu traclalibUssancti Cbromatii appellari potest De h que illam consliluaiil Tractalum vere ac proprio De
Oclo Bcaliindinibus; aiqiie liuic pririium bicnni nos is OcloBeaiimdinibus, proul Traciatus prior clc tjuo
qrioqiie tribuiilius inhac nostra ediliorie, extra ordi-i- diximus, Eadem r.ilio esset de Hoiniitn seu Truciatu
nem c.eleforiHn trttctdtuum.Tractaitis alier, qui ter- in hac nostra edilione 14, qui lonis est iu evponenda
lius cst in ridstril editiiihe, elsi aiiBediitudinibasagM,
I, Oratmne bominica; quem taincii nullus Trrtcminm
non est lamen suapte nalura Tracialus proprius De h seu Uomiliamnuucupavit De OrationeDominica,quia
591 DE S. CHROMATIOEPISC. AQUILEIENSI 392
quo nomine etiam reliquse vulgo inscribuntur, per- J\ ordinaverant. Hsecsalis superque nos moncnt, ut in
peram tamen. recessu vocabuli quidpiam aliud laiens invesligare
II. In prima editione Sichardi, undc reliqtiaema- debeamus. Gradus, Istriseque provincise civitates,
narunl, Chromatiusdicitur episcopus Rotnanus (a). tunc ecclesiasticoehuic Gradensi raetropoli contri-
HsecRomaniappellalio haclenus ingenia criiicorum huttn, non veris Romanisnoslris, ut ex rerum Ila-
mirifice torsit. Eienim Sixlus Senensis in libro IV licarum ignoratione pulavit Quesnellus,sed Grmco
Bibliolhecm,ab urbc Roma, Chromatii patria, ul ipse Imperio suberant, cui paulo ante linem sscculi 8
quidein pulal, illam appellationcm arcessil. SedBa- Ittriam eliamnum paruisse, liabemusex epistola 57
ronius ad dies 22 Junii, et 2 Decembris, cumque eo codicis Carolini.Libros cnim lypis vulgatos, poiitis
Henricus Palladiuslib. v, pag. 74, ellib. ix, pag. quam non editos, ut sunt AnnalesAndremDandnli,
157, aliique eosdem secuti, ex Romm secundm,seu Leonino critico opponam. Istriam denique Carolus
Romanm,vel Romatianmcivitatis elogio, quod Aqui- Magiiussibisubegil, tesle Eginardo in Vita cap. 15
leiwadhacsissenon ambigunt, cognomentioriginem quod CoinliusA. I). 789 illigandum censet. Si aulem
trahunt. De hoc raihi poslmodum in Nicmta quse- Ravennaies imperiaii exarcho suberant, ut paiet ex
rcndum eril (b). Paulo, ulique Grsecorumimperio, non RomanisAu-
'
123 Ah his longe discedens PaschasiusQuesncllusB soniis suberant. Idipsum de lstris et Gradensibusdi-
ad epislolam 129 sancli Leonis Magni§4, postquam cendiimest. Ergo Romaniisii sunt Grmci.Hoc non
audacler in dubium vocassel ulruiiiiie ejusmodi in- solum discimus ex Paulo Diacono,qni etiam in Hi-
scriplio Chromatiumnoslrum vere speclarel, subin- sloria Miscellaidemvocabulum frequenler usurpat,
dc Gradensis EcclesioePalriarchatum ex Aqullciensi sed luculentius ex Liutprandoin legatione ad Nice-
ortum memoria repetens, Gradensem antislitem, ut pliorum Pliocara, pag. 159 editionis Planiinianoc,
ab AquileiensiLongobardis subjecto dislingueretur, juxla quem, Romanorumnomen GrsecosByzanlinos
aliquando Romanumvocitatum affirmat. Suam in sibi proprium fecisse in comperto est. Hocex aliis
rem profert verba Pauli Diaconi sic scribeniis in ctiam aticioribus liquet apud Cangium in utroque
libro iv, cap. 34,de Gcstis Longobardorum: InGra- Glossario, qtii lamen in Groecolomo II, pag. 1512,
dosquoqueordinatusestRomanisCandidianusantistes: ex Novella 21 Justiniani obscrvat, htijus Augusti
eoque defuncto, ail, ordinalum patriarcham Epipha- aitate qui Imperium capessivit A. D. 527, noiidum
nium ob episcopis, qui erant sub Romanis.Baronius omnino invaluisse, ul GraeciByzanlini, recepia ap-
A. D. 605, § 4 hos ipsos Rotnanos, perinde ac pro pellatione, 124 Romanidicerenlur. Post Justinia-
calholicisaccipiendos,exislimavit. At Quesnellus,et num id passim invaluit adeo, ut tandem apud Occi-
ex eo Pagius A. D. 396, § 6, Tillemonlius eliam C denlales nomeniiomaniessel opprobrio, inquit Liut-
tomo 11, pag. 647, verosRomanos Ausoniosintelli- prandus. Jornandes lum in libellode Rebus Geticis,
gunt; sive Aquileiacveteris incolas, Gradum pro- tum ii) alio de Regnorumsuccessione, et Isidorus in
fectos, qui parercnt RomanisAusoniis, tum eliam , Chronicosera446 Impcriosubjectos, ipsumqueImpc-
quia episcopi illi erant sub Romanis.Quominushaec rium, generatim Romanoset Romaniamvocitarunl.
omnia verissima sint Quesnellusneuliquamdubitat. Hocidemex Gracorum scriplis alii docuerunt, et
Hincipse/Iomamnomenclaturampos(sa:ci(/Hm7C7iro-dudumJoannes Baptisia Colelerius in Monumentis
mationostro Aquileiensi,peranachronismum,ascribis EcclesiseGrsecoetomo l, pag. 752. Quare GrseciIm-
agglulinatamfacilc credil; scilicet, si eum audimus, pcrii sedem Constanlinopolim, el notiam Romam,
tamquam nomen,quod (scriboeilli) tommuniierAquU ci capui Romanimdixerunt. Immo ei regio Italica,
leiensibussui avi episcopis iribui noveranl.Ita Ques- ubiaulse Byzanlinaeexarchi, posi Gothosper Narse-
nellus, ex frivolis conjecluris, ne dicam meris com- lem PalriciumJusliniani Augusliduceinonminoexa-
mentis, res certas proferre studens; cum tamen clos, dominabanlur, inde Romaniw,vulgoRomayna,
Aquileienses, aut Gradenses meiropolilas, neque appellalionemobtimiit; contra quamBlondtisaliique
ante, nequc posl swculum7 ulliis umquam morlalium posteriores nuganlur. David Blondellusin libro de
Romanosdixeril; illique episcopi, a quibus Graden- D Primalu, pag. 539, Pauli Diaconiepiscoposqni erant
sem patriarcham Gradi ordinalum narrat Diaconus, sub Romanis,eos qui Grmco Imperioparebanl, secus
sequeessent sub Romanisac Gradus ipsa, lesteeodem ac Quesnellus, egregie explicavit. Sed posimodum
Diacono. Romanus ergo ex lioc capile non magis pag. 612, cum Blondoerrans, Ravennali exarchalui
patriarcha Gradensis, quam cseteri episcopi qui eum Romanimnomeninditum tradidit, quod in jusEccle-
continuatioet ipse est Commentarii in Matlhaeum ria Aquileiensisnon pervenit. Nihilominusexschedis
absque itlloseuexordioseuconclusione,quseeumdem ipsius, quas vidimus in Bibliotbeca Oppirii Sancti
consliluerent peculiaremquemdamTractatum singu- Danielisubi non pauca mss. cl. proesulisasservan-
lari appellationedonandum. lur, quaequeadopusLitterarimHistoriwperficiendum
(a) Vide litnlum hujus editionis nna cum epistola pertinuisse noscuntur, salis conjicimus, ipsum ad-
nunr.upaloriaJoannisSichardi, absoluta prsefalione, lioesissecommuniori lilteratorum sententiae, quse
posl VelerumTetlimoniaet LectionesProprias, etc. Baronioin hac parie mitiime favet. Vide, si lubet,
(b) Quodhic sibi cl. Fontaninus quserere propo- quaede hac re latedisseruimus cap. 5 et 6 Disserta-
suerat, poslea aliis eruditis laboribns impeditus, ac tionit nostroe,quam edidimuscum Opusculisqum
morte deraura prseventtis,perficerenequivit; quiaad supersunt sancli Nicetm Aquileiensisepiscopi,anno
lSicelamcpiscopumAquileiensenisua LitterariaHislo- 1810.
595 JUSTl FONTANINIDILUCIDATIO. 394
sise Rnmanse, Pippino et Carlo Magno auctoribus, A tinus Lipsius etiam apposuit. Cunl frusfra II.TCinier
transiissel. Hoc idem scripserai pag. 125, semel opera Albini, cognomeuto Atcuini, typis expressa
alque iterum lapsus; nam locus ex Paulo adduclus, qusesivissem, tandem reperi incodicc 290 numquam
aliiquc mox adducendi, lempora Pippino et Carlo edito, inter Palatinos biblioihecoeVaiicanoe, qui in-
ijiso antiquiora manifeste respiciunt. Iii codicibus scribiiur : Albinus contra hwresim Felicis; el sepijn-
mss. Palatinis Pauli Diaconi iibro iv, cap. 47, Ra- gentis ab hinc annis cxaraius videlur. Ibi inter alia
vennaies Romanos dici, absque copula, annoiavit Patrum latinorum testimonia, fol. 12, hsecrecitan-
Janus Grulerus ad historioe augustocscriptores lati- tur (a) : Chromatiusquoque sanclm Roinanw antisles
nos tomo II, pag. 170, in fine, ubi lamen in vulgaiis Ecclesiw, in Libello, quem de Oclo Bealitudinibus
Pauli editionibus legilur cum Ravennaiibuset Roma- scripsit, ita dicit: in tnysterio enim baptistniei Filius
nis, perperam interjecla copula. Iriem Paithis librovi, videlur in corpore, et Spiritus Sancttts in specie co-
cap. 46, Faroaldus, inqtiii, Spoletanorttmduclor Clas- lumbw descendit, et vox Patris de cmlis audilur, ut
sem, RavennaliumCivitatem, invasil. Sed jussu regis Trinitatis unitas declaretur, quia nec Pater sine Filio
Liulprandi eadem Romanisreddila est; neinpe Ra- htielligipotest, necFilius sine Spirilu Sancio cognosci.
vennalibusproxime nominatis. Gradensespariier non Vide igitur quale Palris de Filio teslimoniumsit di-
magis iloiiiani fnerunt, quam Ravenmttes, quorum B l cenlis : hic est Filius meus. Sutis tttique, non per
cxarchis oblemperabanl. Hsec non ideo a me sci ipia adopiionemgratiw, neque per religionem creaturw, ut
stitit, quod Cbromatiumhoc sensu Romannmdicium hwrelicivolunt, sed sui proprielate generis, et veritate
fuisse arbiirer, sed quo sentenliam Quesnelli iuillo naturw. Multi enim sanctorum Filii Dei dicunittr, et
niorio ferri pusse convincam. Enimvero pal.im esl, sunl. Sed hic sine comparationeuntts Deo Pairi Fitius
Chromaliumsrecnli4 scriptorem, proe aliishoc signi- unigenitus, et verus el proprius, non atiunde quam de
ficatu Ronvtmm riici non tlebtiisse qua a-iate non inii Patte naius; quia lam verus Pater est, cjuamvents el
Graeci, sed perinde omne» Romano imperio subjecti Detis esl, siculi etiam verus Filius est. quam verus est
pro Koinanis reputahanuir, iinaqueEeclesia Romaua, Dominus. Perfecla ergo fides est Trinitntis osteusa,
Romanimmeiropolis audiebat, ex Aihanasio in Hi- cunt el Paler Chrislum Dominiim, nc Deum noslrum,
stona Arianorum pag. 364 toiiusque orbis Roinani ca- Filhtmsuum esse teslalur, el Spiritus Sonctus, id est
put exconsilio Aquileiensi in appendice Thcodosiana Patacletus, in tanto Fidei sacramenio Pairi Filioque
apuri Sirniondum tomo I Operum, |iag. 745. Sic conjtingilur, ul verum Paitem, verum Ftlium, verum
Epiph.inins lib. l, hseresi 69 § II, Ariuni ait, prava etiam Spiriittm Sanctum, credere tres Personas, sed
rioetrina sua irao-avTriv'PW^KVIKV , lctatn Romaniam unam Divinilalein Trinitatis, unctmque substantiam
occupasse. himiiiler Possulius in Vila Auguoiini, C ( non dtibitemus.Illu-.trein hunc locum eo lnbentius
cap. 50, Vaudalos Africam depopulanies, Romaniw attiili, quod lotidem (b) verbi-legatur in homilia ul-
eversores appellal. Ex lns constat, Rotnani cngiio- lima Sancti Chromatii, quse est de Baplismo Chrisii,
meniiim, Chromaiioalfixum, alimiric explicandum. pag. 990 editionis Anissoiii.inse.qna utor. Alctiinus
Sicliardus iu epis'ola nnncupaloria ad Sigismundum ergo, qtii, more suo, poeiice loqui solel, posiquam
Isbingum testatur, Chromatiumperhonorifice laudari, lauriasset Alexandri Cmistaiilinopoliiaiii episcopi
el ejus operis magnam parlem percenseri ah Albino liitcrasad Alexaiidrum Alexandrinum amisiiiem pro
in Libellocontra hwresim Feiicis. Folio deinric 59, fidecatholica scriptas, slaiim prse aliis Romanw, id
pag. 2, ad hunc locum de Divinitaie Filii Dei, non est Ltiiinw, Ecclesiae Patribus, Augustino, I-idoro,
per adoplionemgraliw, neque per reiigionemcreaturw, et Leone, 126 Chromalii Aquileiensisepiscopi doc-
sed sui proprieiate gcneris, el veritale naiurw, hwc trinam Felici Urgelilano opponens, non patriw, aut
125 'n '''"*' margine adnntavit: citatur hic locus Sedis, sed Occirienlalis seu Latittw Ecclesiae nomen
ab Albinoconlra Felicem ex ChromatiiLibellode Octo indicare voluit, RomanwAnlistiltm Ecclesim appel-
Beatitudinibus.Hanc notam suse postea edilioni Mar- lando. Hinc Sichardus eumdem Ckromaiium eo Ro-
(a)Exst3tnuneiypiseditiimAlbiniseu Aicuiniopus JJuli] mysterium Trinitatis est; ut etiam vexare theo-
contra ItmresimFelicis tomo i, Vol. n operum ejus- logorum ingenia facile pussit, eisi non pro caiholica
dem Albini seu Atcuini, eriilionis Abbatis Froheuii, fide asserend < lauti inysierii (qn;e jam inlinitis pro-
Raiisbonai 1777,in lolio, sub hoc titulo : Libellus: pemodum fulcilur Paliuin tesiimoniis), ceile pro
udrersus llwresin Felicis Episcopi. Loeum auiem ex recta niente cogiiosceuria sancli Chrotnaitt,quoe nou-
hoe eorieni Libello bic a Fontaiiiiio relatnni, videi nihil hie aberrarea recia (irie virieiur, si \erbisste-
eliam, si lubet, post prwfationem iiosirain imer Ve- inus, quae nobis iu ulraque bibhotheea exh.beniur.
terum Tesiimoiiia.Etiiudem iocum ab Allriuo ex Nos itaque locuui biinc in bac nostra editione
Chromaliodesiiiiiptuin, virie sun hico in hac nostrai prolerimus MIOCinl<grilati restituium Traciatu 2,
cditione Traciaiu 2, num. 2, qui pridem apud Gal- num 2, prout ex Cliromatii calauio jirocul dnhio
landium eral Tractatu 18. prodivit; ope praesertim (ut ibiriem in annotaiione
(<>)Ulusiris hic Chromatiilocus ab Alcuino relatus; diciiim fuit) hujus ejusdem loci a Font.iiiino relati
ne<|iiaquamlegitur totidem prorsus verbis, prout as- ex Codice Vaticano, necnon adlribiia eiiam Editione
serit Fonianiniis, in Homiliaullima San<ti Chromatii i prima Basileensi Chromatii 1528, aique altera 1569,
Fdiiionis Anissoitianw,id est in Ribliotheca Pairuml inier MonumcnlaSS. Pairum OrthodoxographaJoan-
Lugdiinensi; sicuti neque in Bibtiotheca novissimax- nis Grynaei, et accer.^ilo quoque eodem ipso loco
Aiiilreie Gallandii, quac hunclocum fldelit<-rexLug- qiiem inter Testimonia Velerumaltulimus ex Frobe-
dunensi descripsii. Adeo enim uirobiqiie lnc locus s niana Alctiim editione.
corruptus habetur, in re nimirum magni momentii
PATROL. XX. 1S
595 DE S. CHROMATIOEPISC. AQIJILEIENSI 596
mnni cognomento donavit. Non enim Alcuinum, sua A J! qui elChromaiii nomini illa tiiidequaqtterespondeie
sciaie rioclissiiiiiim,ve(erumformularum et iiistorise arbilratur, ei Sixto Senensi assentitnr, ah oriiriitio-
pontificalis adeo ignarum fuisse pulaverim, ntC/iro- nisel pietatiscopia eadem commendanli. Hloruman-
matium ex elogio Sancti ac venerabilisPapw, quo liquilatem multa conlirinanl.
Hieronymus eumdem ornavit in prsefal.ionelibri Pa- 1. Tesiimonia Sacne Scriptura', ibi, ex more ve-
ralipomenon, el initioCommeniariiinHabacuc, ideo lerum Patium, frequeniissime rccitala, non quiriem
summum ponlilicem fuisse crediderit. Eodem plaue ex versione vulgata Hieronyrai.ina, sed ex prisca
Alcuini iiitellectu Hieronymiis, qui fuil Dalmata, in Ilala; inque veleri Testamcnto auctor seqiiilnr LXX
epist. 58 ad Damasum, de tribus lunc Antiochenis Interpreies, 127 (l"°d Mariino Lipsio pariier ob
episcopis trium hypostaseon confcssionem ab eo servatum p.ig. 412.
cxigentihus loquens, novellum, inquil, a me homine 2. De Genlilibus, tamquara de adversariis ad-
Romano, nomen exigitur. Pro Romano Latinum intel- hiic exstaniihus, anctor riisserit : nam Opusculo i,
lige. Pari pacio Gelasius Cyzicenus in lib. i de Actis |iag 977, illuri (a): Beati pccifici, de pace.inielii^i
Nicoensesynodi, cap. 1, concilium Nicaenum n, ac- ait,qiia hontinesgentiles,qui inimici suntDei, per
tione 1, et Phoiius codice 89, Ruftnuin pre.-byierum inslanliam doclrinwaddt.cunlur acl pacem, qua pec-
Ecclesioe Aquileiensis , Romanum dixerunl. Antie B ! calores cinenclanttir,cl Deo per pwnitenliamreconci-
hinc Rufatum nosiralem Romanum,id est Romanis liautur : Opiisculon , pag. 982 (b): Habemtis,inqnil,
subjeclum cum Quesnello, vel siriclo sensu, ct vere advetsarios el geniiles, qui fidei noslrm adversantur;
Romanumiiilelligemus? Non eerie. Sed neqne inler qui nosinlerdum lemporepersectttionisad nefanda sa-
Latinos episcopos ullus Cliromaiiiis reperilnr, doc- crificiacogitnl. Ilem pag. 9So (c), ad illnriMatihseiv,
trina et snnclitate conspictiits, cui laudala opuscuia 41 ; Quicumqueangariciverille mille passus , vftdecum
jure trihui possinl, praclerqiiamliuic noslro;quem illo adhttcaiia duo, iia disserit : id esl, ui quicumque
Hieronymus, vir lanliis, in pr;cfatione ari librosjam 'Infitletis,vel necdum coghitionemverilaiis conseculits,
dictos episcoporumdoctissimum,itcruiiiquc episcopo- de uno Deo Patre, rerum omniumcowiiiore, velul pcr
rum sanctissimum atqite doclisshnumhonoris causa iler legis irigreifns, von feceril menlioncm,vadas cttm
appellavil. Petrus Caslclianus in Lextco llagiologko itio cidltucaiictchto.Porro Noricos regioniAquileiensi
anle 0'riyincs Gallicas ^EgiriiiMenagiimemnratqui- comeViiiiiios,aShvicInfideles,seu Gentiles, quinqua-
dem Sanctum ChromatiumMetensem episcopum, sed giiita circiler aniiis post Cltromaiiumad Christiaiiam
qiicni saeculo sexto floruisse testatnr. M.vllemBoi- fidcmcnnVeriiTSeverinus,proplerea Nbricorum Apo-
laudiani scriplores de Chtomaiiosihiissenl tomo IV sioli eiiigio honest*<tns.itiTast'i'SllicclesiseRomana:
Junii.pag. 2i6, § lO.Quid eiiim levius, quani dicere, G ( die 8 Januirii. 'Cliromatio:ci|ualis Rufinus, qui suain
titiilnm Episcopi ei vere Rcrnano, allini poiuisse? eiriem Hisloriam riicavit, de Genliiibus scu Paganis,
vel exComanoa librariis Romanumfactum? Coma- lamqnam de hoslibus rcligionis Christiansclunc ari-
na, civilas episcopalis, dtiplcx fuii, una fn Arnienia huc exsiantibus , loquitur in Exposilioffe Symb-li :
minori, altera in Ponlo, ulraqiie in Coppadocia. sed Pagatti solent irritlere ttos. Ad bocc, Cltrcntalio
Comaniflinetinin iid Istrum obtrndunt. Iloec tamen superstile, Sisinnius etsocii, a GeiHilibns ojtpressi,
Comania, vcl Cumama, scii Commania, de qna Can- iiiariyriuni subierunl in provincia ccclesiastica Aqui-
gius ad ViWiarriiiinumpag. 536, est regio, Valachise. leiensi prope Tridentiim A. D. 597. VideAeta Rui-
parlcm c>mstituens, non uVbse.piscopalis.Cothanos narti pag. 608. Ejusdem oclalisNicetas subriiaconus
Huiig.irisep'ipiilos dicit Pius in iiorft ad Antoniiim Aqiiileiensis, et ipostea Romatianwcivilalis in Oacia
Panormiiam (leDietisel Factis AlphonsiregisTib.iv, episcopus, librum edidil deiienlililaus errori6nsapiid
cap. 52. Alqui Chromaiius;si vcra hoec cssent, non Gennadiumin Calalogocap. 22 (d).
laiine, sed >grwce-sciibere riebuissei. Apage frigi- 3. In fiee postremoehomilise pag. 990 (e) conira
das hujusmodi cimjecluras , lanlis viris indignas ! ejus temporis haereiicosArianos, verbis ex Alcuino
Ni fallor, hsec satis produnt, ea uon raio Crilicis siijierius adduciis, Divinitas Filii Dei strenue riefen-
primse iiOloeiiegblium facessere, quae, si ihteritis J) J riilnr. Hosciinlli Chromaiiocongrminl, prsclerquain
specles, vulgaiia oinnino etplana csse noscnnlur. iioslro, qnem in concilio Aquileiensi A. D 581
!HI. Hoec scripla, quse Chroinatii nbstri esse con- conlra PallacliumArianumdisputasse observavimus,
teridimiis, C|'iiiiisint autiqua ei probatissinii anctoris, queiiique Ariani dogmalis'virusab urbe Aquileiu ex-
dubilari ucqnil, judice Tillemontio, lomoXI, p. 559, clusisse scribit llieronymus epist. 7, alias 43.

(n)Ciiatliic seiiiperVClarissiuins Fontaninus Chro- eriiriit De Gentilitatit erroribns, ut apud Gennadiiini

mttii Loca cx Toino BibliolhecwPalrum Lhgdu-
iiensis;,<iusenos in bis NoXationibus.lprolegentium
coinmoiio, ari haiic iioslram criiiioiiein reriigimus.
Vide itaqwecitaiiim locumin Tractatu, seu Sermone,
D: 'ticio Beaiiittdinibm, qucm piimuin exbibemus,
liiiiii. 7. , ...
noslra ecJitioncjTraci, 8, iitiin. i.
(^jljl esi ii|bac uosiia
[e) Id est iii iTac ediiiohe Tract.H, ijum. 5.
(d) Niceias quidem Aquileiensis epiocopus librum
loco citalo : seri hic non esl ille Nicelus, seu polius
Niceas . <|ni liiii Mibdiiconiis Aquileiensis , el rie(|iio
S. Hieroiiyiiiusin episiola ail eumdem; neqiie con-
fuirii debet cuin alio Niccta qui fiiii in Dacia episco-
pus, el ciijus laudes ceeinit S. Paulinns Nolanus.
Vide Dissertationeinuoslratn superius ciialam, ubi
h.Tclaliiis e.vplicaniur.
(e)Iil est inliac nostia ediiione Tract. 2, nuiii. 2.
337 JUSTI FONTANIMDILUCIDATIO. 598
4. Inilium primse homilioe(a), in populi frequen- A stanl ejus OrihodoxographaTheologiw Sacrosanctm,
lia reciiatse, tale est : Dal nobis, fralres , conventus num. 27, Cltromatiut, inquit, sive is papa (qnodvo-
hic populi et mercatus frequentia occasionempropo- cabulumea wtate t-mioributet Eccletiw
prwfectis da-
nendi sermonis Evangelici. Hsec nimirum quantum batttr) sive Episcopus fuerit, certe <leOclo Beaiitudi-
Aqnileiweonvemutd, uhi frequentes nundinas haberi nibuset in DominicamOralionemscripsit, el erudilione,
solitas ob finiiimos populos , illuc mercimonioriim el pietaleimignia cotnmentctria.Ilerum pag. 455, ejus
causa conlltienies, inde colligiltir, quod Aquileiatunc Homilias, ul erudilionepariter el pietaleinsignescom-
esset Venetiwmetropolis, 128 lesle Jornande de niendai.JoaiinesJaeobusGriiiseusinPrsefalioiieadili/o-
TebnsGothicis c.ip. 42, et Paulo diacono de Ge.slis >numeiila sanctorumPalrum orthodoxograplta,ail Chro-
Langobardorum lib. n, cap. li. Quare a Jiilian» im- madVmelcgauliSnfaiyopiv.(\tl est orationectdpopulum)
peratore Orat. 1, Italorum Emporium oputeiilum,a OcloBeatitudinescxpositisse.Nicolaus Serarius in No-
Liutprando Hisl. lib. m , cap. 2, prwdives vocaiur. lis ad episiolam 1 sancti Bonifacii manyrispag. 292,
Melaiib. n , cap. 4, tanto ante , ui ditem, et Ammia- 129 iuter veteres .Patres, qui libri Ecclesiaslici
nus lib. sxi, cap. 11, abopibus celebraverani. Porro auctoremnon Jesum filium Sirach, sed Salomonera
levissimum csi, quod cx sile.tio llieronymi ad abju- faciuiit, Chromatiumponit ad capui v et vi Malthsei.
dicandas Chromatio homilias affert Labbeus : nam B Caspar Barlhius Chroinaiiana haec Scripta tanii fe-
proeierqnamquod Hieronymus Catalogum suum non ci*><M iu eorum iocis iionnullis illusipandis ingenium
condidii post Chromatium, sed illo adbuc supersiite occupaverit. Nam in Adversariis lib. xxxn, cap. 4,
A. D. 592 (6), qui fuil Theodosii xiv, nl conlra Sea- versiculos , qui auctoribus cxciderunt improvisi,
ligerum et Valesium evincit Pearsonius in Vindiciis neque studio eo conlendentibiis, detegens, hos re-
Epistolariim Sancti Ignalii parte i, cap. 6, Viro perit in O/iusculo I, pag. 977 (c).
maximo, brevem Calalogum scrihenti on-nia ofli- Hic
nium Opera proeslo nequaquam fuerunt, quod ipse Nostermercatus, haecnundiuaspirilualis.
ait in jirnoemio: Si qui antem de iis, qiti usque hoclie
scriplitant, a mein hoc volumineprmiermissisunt, sibi Libro xxxv, cap. 15, obscrvai, Cliromatium Opu-
magis quam mihi imputare debebunt. Neque enim ce- seulo II, pag. 978, col. 20 (d), misereri cum dandi
lanles scripla sua, de his, qum non lcgi, nosse po- casu tisurpasse : quod alii eiiaiii Chrisliani scri-
itii: et quod aliis forsitan sil nolum, mihi in hoc lerra- ptores non iilibenles fecerunt, ut sanclus Cypriamis
rum angulo fuerit ignoCum.Cerle quum scriplis suis ad Demeiriaiiuii) ex Propheia : Nolile misereri se-
claruerinl, non magnopere ttoslri silentii dispendio nioribus atque juvenibus. Sic Corippus et Petrtis Pic-
tavensis ibiriein apud Bariliium. Nec silentio prae-
suspirabunt. Haec Hieronymus scribebat, ubi Chro- rC
matii, licet amici, Homilias, necdum forie editas lereundum.quoriBarlliius lib. uv, cap. 4, de voce
aul scriptas, omnino ignorabal. Idem esl judicium Mammona apud Matthoeuii)vi, 24, in meriiuin pro-
fert. iNamposl variorum senteniias, qui Mammotiam
deGeiinadio, Isirioro, aliisque nomenclatoribus ex-
leris, qui nec dc Mario Mercatorc sancli Augusiini opes inierpretantur, hoccsubjungii : i»i7iiauiein nou
amico , nec de sancto Gaudenlio Brixiaeepiscopo et videlur quispiam Evangelislmiocum exposuisse me-
Chromatii aequali, nec de Petro Chrysologo memi- lius Chromaiio,cujus hwc verba sunt: Ait Dominus :
ncriint. Eorum lamen opera.genuina ad nos perve- non poleslis Deo servire et Mammonw; oslendens, nos
liisse, qiiis nescit? Jam vero illuslrium virorum sen- nou posseel Deotervire, et Diabolo; id esl Deoiniseri-
tenliasde Chromaiiilucubrationibus perpendamus. cordimauclori, ei DiaboloMammonm.Mainmona,id est
IV. Sichardus in Episiola ad Islungum, dispeream, Diabolus,eiuiauctorestMammonw.Hsecprosuuit apuri
inquit, si non Chromatiushicsit digms, quinon solnm ChromaiiumOpusculo n, pag. 989 (e). Ad hoecBar-
thins animadvertil, a Gemiadio Coiistaiiiiiiupolitano
tcgalur ab eruditis; sed et editcatur: lanta esl sermonis
eleganiia, «(tractandi hujus atgumenli dignitas! Di- Maminonam haberi pio Diabolo in his verbis Epi-
vineexseijiiiturea ftreomnia, quw hodiesunt de Baplis- sioloeSynodalis : non enim fieri polesl, ui quw coire
mo ac Juramentovocatain controversiam.Sichardo his j) J) non possunl, commitlanlur, aut Deus consonelcum
jdane verbis concinit Maitimis Lipsius in Micropres- Satana, aul huic strvientes servire el Deo. Est enitn
byiko jiag. 412 : Chromatium nunc quasi de novo el hwc Dominica, cilraqtie controversimu, sententia :
redditumorbi, suscipe,qui, ut prwlereaminlerim alia, non potesiis Deo servire el Mammonm.ldeni porro
UeOctoiliit apud MalthmumBeathudinibus ila scri- Barthius in Notis ad Plicebadii Aginnensis episcopi
bil diserleel tancie, ul non legi solum ab erudilmpie- Serinoneiii contra Arianos pag. 51, eoriem modo
taiis cultoribus, sed etiam edisci ad verbumte vera Chromalii SermonemdeOclo Beaiitudinibuspro Libro
dignus sit; lantaesl in tractando dexleriias et acrimo- dici, et vulgo perperam Declamaiiotiem,a Sichardo
tiia. HcrOldusVrienarratione auctorura, quibus con- nimirum, inscribi observavil. A Baiihio ad Sixliim

(a) Ilocest iiiitiuni in hac nostra editione, Tracta-i De(c) ld esl in hac noslra editiorie Tract. seu Senri.
tus, seu Sermoiiw, De Octo Beaiitudinibus, quem Oclo Bealiludinibus, niiin. 10.
piiiiio loco posurmus. (rf) Id cst in hac nostra editione Tract. 5, nurii. 6.
(<)Id est in bac nostra eriiiioue Tractatu 17, nu-
(b) Ejusdem senteiitiseesletiam Vallars. in Arfmoiii- inero
tione prseviaad librum St Doctoris JD<; Virh illuslribus. 4.
 599 DE S. CHROMATIOEPISC. AQUILEIENSI 400
Senensem gradum faciamus.Isin BibliothecaSancla a A omnis homo mendax. Noli ergo jurate, n<3incipias
Cliromaliinonmilla loca cum veterum P.itrnm sen- i- pejerare.
tentiis conferens, quae percepiu difGciliavi<leban- i- V. Ilucusquedicla me moncnt, ne ab harreiicorum
tur, luciilenter explanat. Tale esl Opusculo u, pag. ;. Magdeburgensinm calumniis sancium Chromalium
984 (a), de lege conjugii, uhi postquam dixissct,, vindicare obliviscar. Ejus cnim antiquam et vere
non licere dimitlero nxorem absque fornicaiionis s Christianam docltinam, ulpole suornm dogmatum
causa, ila subjnngit; Setl sicut uxoremcasie ctcpnree novitati ariversanlem, Iraducerc non sunl veriti duce
viveniemdimitlere fas non est; ita quoqueadulleram >t Ulyrico, de quo proditum esi, nihil umquam boni
diminere permissum est, quia ipsa mariii comorth> fecisse, nisi quum ex hac viia migravit ad inferos.
fecit se indignam, qtiw in corpus stiumpeccando,Dei/ Itaque Cenluiia iv, cap. 10, de qnibusdamdoclrinm
templtimausa esl violare. Dupinius lomoterlio Bihlio- pnrtibtis incommodeet periculoseeum loqui blale-
tliecoesoeculo v pnlat Cltromaiiumhic de divoriio) ranl, qnod in operibus mererihominesjustitiam affir-
ita loqui, ac si novum matrimonium, dimissauxore' mat. Hoeclamen abuude discussit Roberius Bellar-
adullera, cmtrahi posse existimaret. Tillemoniius< minus in tomo IV Controversiarum, lib. v de
tamen tomo XI, nota 2, ari Chrom. pag. 647, vcrbisi Jusiilicatione cap. 2. Quare ne aclum agam ,
Evangelisloft Cbromatium uihil addere ob-ervat, B ] illuc mitto lectorem. ^Egre eliam ferunt, Chro-
hac qn.TStione nondum fortasse lunc excitaia. Rei maiiumnimium extotlere et urgere voluntariampau-
propius 130 accedilSixliis lib. vi, aniiol. 81, Chro- pertatem, quasi per eam divitias cmlesiis regni con-
matio plerosque velerum Patrum coneinere aiiimad- sequatnur, ubi et pauperesspiritu eos inlerpretalur,
vertens , Hilarium , Chrysostomum Atigustinuin, qui ultro bonis swcttli renunciant, et substanlias
Euihymium, ei Theophylactinn: qui maritis quiclem suas erogant. Sed Chrisuis Dominus hoc ipsiim
concedniUct aliquando prsecipiunt, ut uxores adul- 131 coniiiiendai.apud Matihoeumcap. xix : Si
teras, praecipue correclinnein asperiianles, procul vis perfectus esse, vade, vende otnnia qum habes,
ejiciant ac repudient; sed novamducere conjugem et da pattperibus, et Itabebislliesaurum in cmlo.Ibi-
nec suadent , uec permiitiini. Chromatius paulo dem aiiinl Apostoli: Ecce nos reliqvimusomnia, et
infra videiur Jiisjuraiiiluin noit approhare (b) : unde, secuii sumus le. Vernm quidcm est, locum cap. v:
inquil, jurare nos prorsus non convenil. Quid enim Beaii pnuperesspiritu , qttoniam ipsorum est regnum
unicuique nostrumjnrare necesseest, cumnobis men- cwlorum, a sanctis Pairibus in alium sensum etiam
tiri omninonon ticeal, quorutn verbaita vera semper, irabi , nempe in humilitalEs spiriius , ul a sancto
ila debenteise fidelissima,ui projuramenlo habean- Augiislino in psal. LXXIIcap. 24 , el Serm. 55 cap.
lur? Et idcitco Dominusnon solum pejerare,sedeiiam C 1 in Matthoeum.Sed frequentius de voluntaria pau-
jurare nos prohibet.ne tunc tantum videamurverum perlale id secundura lilteram coeieri exponunl, ut
clicerequnmjttramus ; ne, quos veracesin omniser- sanctus Hieronymus, beati, inquit, pauperes , qui
moneesseconstiluil,putaremus sinejitramenlo licilum propter Spiritum sancltim, voluntaiestittt pauperes.
cssemeniiri. Jurantenli enim liwc causa est, quia GregoriusNysseinisde Beatitudinibus loquens Oral.
oinnis qui jurat, ad hoc jnrat, ut quod verum est l.loiiio lOperumpag. 771ediiionis Parisiensis 1658:
loqnaitir : et ideo Dominvs inter juramentum ct Vis , ait, intelligerequis pauper spirilu sit ? Qui cor-
Iftjuelam nostram nullam vttlt esse distantiam, quia porulem opulentiam animm divitiis permuial; qui
sicut in juramenlo nullam convenilesse perfidiam, propler spiritumegenusesl; qui ierrenasdiviiiat veluti
ila quoque in verbis nullttmdebel essc mendacium, qnoddamonus excussil,et abjecii. Basilius Magnusin
quiaulrumque, etperjurhm,et mendacium, divinijti- Regula ad Monachos,Interrngaiione 125,ex versione
clicii pmna damnalur. lla C/iromatiits: cujus verba Rufmi , eodem modo Matihoeumdeclarat: Hi sunt
expendit Sixius lib. vi, antiolal. 26,cnm aliis his si- pauperes spirilu , qui non alia aliqua causa pauperes
milibus saneiorum Patrum sententiis, arbiiraiilinm sunt, nisi propler doctrinamDomini,dicentis: Vade,
non licere ahsque necessitalejurare, sive etiam juri- vendeomniaqumhabes,et da pauperibus. Angustiiius
juraudo assuescere, idemque coniemnere (c).Appo- D quoqtie conira Petilianum lib. u , cap. lOi , docet
"ile Ambrosius in Exhorlatione Virginitalis cap. II, volunt.iriam paiiperlatem ad perfeciionem Christia-
non jurandum facile; qitia plerumqucmutti casusac- nam pertinere, eamdemque extollil lib. v cap. 18
cidnnt, ut non possimusimplerequodjuraveriinus. Qui de Civitaie Dei. AliosPaires in eamdem sentemiam
uiiteiniionjurat, uliqtte non pejerat. Qui autemjurat, coeiinles.prrcier hos, congerit Bellarminus tomoIV
aliqttando ttecesseest ul incidal in perjurium, quia Coniroversiarum, libro nde Monachiscap. 20,inter

(a) Id est in hac nostra editione Tracl. 10, num. 1. ReparationeLapsi num. 17, ihidem; qnsccliam addi-
(/>)Ibid., niiin. 2. tamenti l<<coesse poierum ad ea Sanctormn Patrum
(c) Vices hic rependere j'uvat viro clarissimo siimlia Dicla , qu;e Sixtus Seneusis affert in sua
FrancUco Florio meiropolitan;KUtinensis pra-posilo, Bibtiotheca Sancia hic a Fontaniiio citata. < Ecce,
qiii hoc Chromaiiinosiri texiu u us fnit ad illustran- fraler, quia nobisjurandi licentia proliibetur, si quid
(juni similem dicendi mmlurarie Juramenti usu, seu inlelicilaii me;e creriis, spondeo sectiiidiininiiseri-
poliiis d<: Juramenli abstinentia, in Bacbiario suo < cordiam Domini, liujns me laboris quem suadeo,
Romaeedito anno 1748, pag. 94, annotat. 1. Accipe velle esse participem. >
igilur Bachiarii verba in libro ad Januarium De
 401 JUSTI FONTANINIDILUCIDATIO. 408
quos et Chromatiumappellal. QuamobremNicolaus s A wtio luo cito: ait, se accedereopinionieorum , qui
Zegerus explicalionemde voluntariapaupertatejures adversariumSpirilumsanctumessedocuerunl.Subleslse
praecaeterisapprobat, lum quia Lucas vi, 20,Spiritus s fideicensura, non prius lamen excipienda,quam per-
vocabiilnni noii adjecit, lura quia esl ulrobique3 pensis ipsis verbis Chromatiiex Opusc. n, pag.982,
TrTwxoi,quod proprie mendicosriesignat.llaque le- col.2 (</).EvplicaliirusillediciuniMaliha-iv,25: Eslo
ineie ErasmusBedamaliosque de voluntaria pauper- consenliensndversanoluo cilo , dumes in via cumeo ,
tate , non coacituscl alieniusui ipse aii, sed prnprie; ne forle, tradat teadversariusjuclici, etjudex tradal tt
illud iiiier|>retantes, rcdarguit, ei tle hutnitiluieseui minisiro, et in carceremtuiitaris: varias profert auc-
niodcslia tanliim iiiielligentlum alfirmal. Pronriei toniin seiiientias <ievoce adversarius, qucin alii pio
Chromatiidoclrina Evangelicoe(imnino respondei,, iuimicoad pacem revocando , alii pro diabolo ac<i-
neque aliaab eaest, quani semper Ecclesiaedoclores; piunl. Quihus recitaiis, ha-c siatim stihjungil: ctlii
cx ore Domininosiri Jesu Christi una voce tradide- vero, quorum asserlioplenior mitii videinr, adversa-
runl. Ejusdem sunl furfuris , quaesubinde in Chro- rium hic Spiritum sunciumexislimant inlelligendum;
mutiutn ha-retici Magdeburgenses cffuiiunt , quia qtti tidversaittrvitiis et desideriis carnis , secundutn
gradus Bealitatlinum,quosEvangeiicosvocal, compa- cjuodtnanifestalAposlolusdicendo: caro conctipiscil
rat scalmJctcob, per quamqui ascendut, porlaminve- ]jj adversus spirilum, ei spiritus advcrsuscarnem: hmc
niat cmli. liac ceusura nihil ineptius ci absurdius enimsibi invicemadversantur,ut non quwcumquevul-
dari ex subjeclis Chronuuii verbis Opnsc. i, pag. tis illa facialis; spiriluseiihncwlestia desideral, caro
976, c.ol.1 («) palebit: Gradtis, inquit, quosdumfir- terrena concupiscil;spirilusdonisspiritualibusgaudet,
missimosex lapidibus prctiosis sternit quoclammodo caro vitiis corporalibusoblectatur; uttde el Apostoltts
DotninusSalvalor, per qnos sanclwaniiuwel fideles ail: Nolile conlrislare tpirilum sanclum Dei, tn quo
rcjierepossint,et usccnderead sumniumillnd bonum, signati esiisin die redempiionis ilttic, credo, adversa-
id esl reyuumcmtorum.lireviierigitttr,[reilrescharissi- rio peccati el erroris huinani suadenli qum justa el
mi , quulitalesgradtiuin cupiodemonstrttre.Singulis sancta suut, obedne nos Dvminusprwcepii, dum cum
deinrie Beatiiiidinibiisenarraiis, ila eoixlutlit pag. illtisimus in via. id esi in comituiuvttwprwsenlis, ut
977, col. 1 (b): Oslensisunt, fratres, oclogradut Evan- wternampacemet peipeluamtocielaiemcumeo liubere
geliciexsiructiex lnpidibus,ui dixeram, preiiosis: os- possimus.Iia Chronmtius, aliorum inlerpreluni in
tensa est illa scala Jacobi, cujus cacttmende terra hujnsiiiodiexplicationeseiiieiitiaiiianiplexus; in qua
perlingebatad cmlum, per quamqtti ascendii, 132 profecto nihil non calhoUciim reperitur. Saiictus
portaminvenilcmli, ac per eam ingressussine fiue in P.nilinus Nolanus episl. 56 , alias 20 ad Amandum ,
conspectuDomhii Imlusastabit. Quis non agnoscitC pari nmrioac Chromaiius, locuin Jlatihaei se imelle-
sapieniissimumEpiscojiuin lingua vere Evangeliea xisse deiiionsirai his verbis: Nejue septemdies luc-
liic loqui? VerumSeclarii iterum Chromatiosnccen- lus uosler excedat, si consemtamus133 '" '*«/'«*
sent, qnia in diclo illo : recti inhabitabuntlerram, et vitw via Ad ersario noi-tro,id esi Spiritui, ac Verbo
Sancli habilabuntin e«,inielligit terram,CorpusSanc- Dei, quoii nobis peccanlibusadversalut.
torum transfiguraium.Nam Opuscnlo it, pag. 978 , VI H;ec quse dixi, planum faeiunt, ariregulas in-
col. 2 (c), declarans quisinl miles ajiud Mattbseum, tegerrimsefiriei, el spiritu vere Aposiolico, Homi-
ita disseril: Hujusmodi ergomifes, beatos ostendil, lias Chromatiifiiisseconscriplas.De carunidem sylo
quibus non in prmsenlivilu,sedin futuia possessionem aliqua eliam dicamus. Non utitur charactere subli-
terrw illius felicisrepromisit, de cjtiadictuni legimus mi, sed plano, proprio, sequali, concinno, minime-
in psalmo: Mansuetiatilempossidebuntterram, ei de- que vulgari; qui nimirum convenil episcopo, ad po-
lectabunturin tntilliliidincpacis. Et iterttm: Qui ex- pulum SUUIII verba facienti. Dictio esi selecia et
spectantDominv.in,ipsi hwrcdilatepossidebunlterram: nitida ; ratiociuatio, rei de qua agitur, maxime ac-
de cjttaet per SalvatoretnSpiritus sanctitstestatur di- commoriaia, ila ttt jure et nierito NalalisAlexander
cens:Qiioniamreeli habilabimtin lerra,et sanclihnbi- in soeculoIV,cap. 5, arliculo 55, scripta Chromalii
tabuntin ea. Ilos ercjomites Dominusbealosostendit,J) D e/ejaH/issimadixeril.Consideralionesperutiles sunt;
qni lenilatemmansueludinis Dominicwsequentes,beatw explicationes ad mores pr:ocipuedireclae, et littera-
iliius terrw hareditate peipetita fruitione fruenlur. les, quihus, proeallegoricis, stnduisse videtur. Ora-
Maximelamende lerru nostri cotporisloquiiur,inqua tionem Domiuicamexpl.inat; voluntariam pauperta-
Sancli iransfigurutiin gloriam, secundumApostolum, lem, amorem erga proximum, eleemosynam, jeju-
wterna felicitateregnabunt.In hac enarratione, quid ninm cseierasqne virtutes commendat, de quibus
a vera Ddeet religione alienum occurrit? Sed Mag- Salvator in monle disseruil.In ultimoOpusculo, seu
deburgenses Chromationondum jiarcunt. Hsecenim Homilia 18 (e) loquitur de efficaciabaptismi Jesu
addunl: In expositionedicti: Esto conseniiensadver- Christi. Primi Opusculi Homilise(f), perspicuitate
(a)Id est h.hac nostra edit. Tract. de OctoBeaii- (e) flsccin nostra edil. esl Tracl.2.
tud. nunt. 1. (f) Uoica est primi Opuscnli Homiliain Biblioth.
(b) Ibid. num.9. PP. Lng<lnn..qua> bic Tractatumseu Sermonemcon-
(c) ln hac edii. Tract. 7>,num. 4. silMtDe OcioBeatitudinibus.
(d) Injiac edit. Tract. 8, num. 3.
403 DE S. GHROMATIO' EPTSC. AQtllLBlCNSI 401
et doctiin»'moVii'«rcaeteris prsestant. Iia ferme Dii- A Ainon pro kttita, quwjamcludumab Arianis quiela al-
pinus in BibWotliera'tomo III, et Tillcmoiititfs toino < que securaesl, nec ulla hmrelicornmperlurbalioneve-
xi, paf. 559, 647. Franciscus Lucas, inter Palres xuta: Idem in Lucam lib. ix, cap. 32 , tomo I, pag.
Latinos, eo Socpeutltur in suo comnientario in Mal- 1501, quod opus scripsilA. D. 586, ex Pagio A.D.
thoetimcap'. v,' pag. 62, 65, 65, 66, 79. Hadriamis ',376, | 5 : AHstusomnes, inqtiit, quibus Iialim poptt-
Bailletus, in Vkis Sanclorum, die 2 Deccnibris,siy- lus , per Jttdaicmotimel Arianm proxhne smvitalisin-
lurii Chromaiainstruendo magis quam movenrioap- cendia coquebatur,serenojam spiraminelemperanlur.
tuiiv fuisse arbitratur ; sed ulruinque ex ejos llomi- Dum ait : Italiw populum incendiisArianw swmtatis
liis apparere nemo non videl. oliin coclum, lunc serenospiraminelemperari, lucu-
VII. CaveC/iromatwmmetiaris a lilteris ad Hiero- lenierostendit, codein A.D.586illa ineendia prorsus
nymum de NuialiiiisSanctorum, quse subejus et lle- exstiiicta, iioiisolnmin universa Itatia, quaeeral Pa-
lioriori nominibus, una cum Hieronymi ad eosdem roecia Medionalensis, scd in loto etiam Occidente,
responso, circumferuniura temporeusqueWalafiidi in qno pra-ler Auxenliiim, paucos ariiiiodiiiu ejus
Strabonis, ui ipse bisveTbisinnuit cap. 28 de Rebus impieiatis sectatores fuisse colligil Arnaldus Ponla-
Ecclesiaslieis : Litania nulem Sanctorum nominum, cus in Nolis ad ChroniconEusebii pag. 742, 745.
poslecicrediltir in ttsum aaumpla, quam HieronymutB Hinc sanclus Basiliusepisl. 70, ad cpiscopos Ilalise
Martyrologhun, seculus EusebiumCwsareensem,per et Gallioe,lioc enim, inquit, liwreseosinalumcunc-
aririicirculiim conscripsit, ea occasioneab Episcopis la depusciiur, et periculum esi, ne vaslalis Ecclesiis
Clirbriiatioet llcliodoroitttid opus royatuscomponere, noslris, et ad sunam incolatus vestri pdriemserpat.
quia Thcodosiusreligiosushnpetalorin concilioepisco- Noii recte ergo Florenlinius pig. 59 iiiccriuiu e.vis-
porum taudarit Gregorium Cordubensemepiscopum, tiinal, an Italia reliqua ab idsce sordibus fuerit pur-
quodomnidie Missasexplicans,eorummarlyrutn,quo- gala, qti.iinvis sanctus ValerianusAquileiensisab Ec-
rum natalitiaesseni,nominaplura commemorarel.\Na- clcsiscsuse finibus Arianismura expelhn-e laborave-
lafriilus hsecbausisse videiur ex epistolis,qitaeC/iro- rit. Easdem etiamepistolassolceea, et in paucis ver-
matii, lleliodori, et Ilieronymi nomiiia in velustis bis riensa slribiligo, Chromalio prorsiis abjudicant ;
(otlicibusUsuardiraeiiiiuniur. Harum falsitas olimi ut (erialespro Kalendariis, ilem perquirerecausam,
suboluit Erasmo, qui in flne Indicis pseudepigrapho- pro in crhnen inqitirere; et ex fwce inquinare, eutn
rum indcclorumut vocat, llieronymi comperimus,in- aliis omniiio barbaris : mirorque Florentiniuni , ut
qiiit , Mariyrologium,prwfixaBieronymtprwfalione, has sordes Chromaiioaffingat, scrilsere non vereri ,
LangobardiiisscriptitmUttetit; sedalia quadamlinguu ' Sanclum Episcopumad Laitni sermoniscandoremmi-
qnain Lutinu, llispana opinot; plerisque vocibusini C nttsaccuraleincubuisse,proplerea quorimercalumpro
iiliam formamdeflexiiac depravnlis. Utianique Epi- nuntlhiisusurpaverit: cum tanien ca voce uibil lali-
Joannes Moliniusin cap. 2 de Maiiy- uius afferri possii, si laiine profeclo sapiunt Serc-
siolaiii cxp1<isil'
rologiis, e.lBamiiitisetiam cap. 0 et 7 de Martyro- nns et Varro apud Noiiiiiinverbo Mercatus, Plauius
lojiio Roiiiano.Sed Franciscus Maria Florentinus ,» in PaenuloI, n, 126, et in Asinaria II, ui , 17. Reli-
in Ariuioiiitioiiibusprseviis ad Vetuslius Maiiyrolo- qua non moror, cum ipseniei Fioreininius pag. 69
yium ab se editunt, earumdem epistolaruni jialro- faleri tanriem cogatur, epistolas neqiiaquam esse
ciirtuni sbscepit. Qnia vcro Baronius pro fabuloso ) sinceras; quanquam rursus erret.omniaeisConlenla
habet concilium 134 '""d Mediolanensein Cliro- vera esse pronunlians : cnjns sentenlisu falsilas ex
maiii epislola inemoralum, ad quori Thcodosiusuni- jam diciis apparet. Fraudis originem puto iiausiairt
versot Iluitw episcopot invitasse dicilur ob causam: ex Cassidodorocap. 52 de Institutione divinarumlit-
uliquantorumepiscopOrum,qui Ariana fmcesuas ani- lerarum, ubi laudat episiolam llieroiiyini ad Chro-
mas inqiiinaverant, ideo Florentinius iu eo esl pag. matiumet lleliodorum, in qua passioncs 135 n,ar"
60, ul illuriesse persuadeat , quod Baronius A. D. lyrum legebantur. Huic deperdiise iiugalorqnispiam
590, § 7, celebratum referl Mediolani.Alvir doctuss epistolas ab seconfecias Snpposuil.VerbaCassiodori
observare negtexii, in eodem concilio non de Aria-- D £ iioecsunt : et ideo futurw bealiludinismentores,vilas
nis, sed de Prisciltianistis, deque episcopis olim perr patrum, confessionetfidelium,patsionesmarlyruht le-
hacfeiicossuis e sedihus pulsis, actiini fuisse, ut no- gile constanler (guas, htter alia , in epistola sancti
lal Pagius A. D. 590, § 10. Nec sane de aliquantis s Hieronymi, ad Chromaliumei Heliodorumdesiinala,
episcopis Ariana (aice inguinalis in eo agi putuit, si,i procul dubio reperieiis)qui per lotumorbemlenarum
sanctns Amhrosius Italitc parlem hujtismodi pesiee floruere; ut sancta imilaliovos provocaris,ad cmleslia
coniariiinaialiijam pridem purgaverai, tcsle Hiero- perducat. Viden, in llieronymi epistola ipsa mariy-
nyihii in Chronico olympiade 388, A.D. 576, secun- i- res recensitos ? Ergo alia fuit a Mariyrologio,eoque
duiii Eiisebiuni; ubi post moriem Auxentii Ariani,, longiusciilo, et brevissimjc epistoiae subjunclo, ut
Ambrosio Mediolani episcopo constitulo, haecscri- hodie conlingit.Quare unicam Hieronymiepistolam,
bit : omnisad teciam Fidtm lialia cbnverlUur.Am- :- a Cassiodorolaridatam, Chromatii,Ilfeliodori,etHie-
brosius cpist. \l, A.D. 3<S2scriptaad ThebdosiUm, ronymi littetat esse non puio, qnae nuiic exstant:
idipsum his verbis confirmal tomo II Opcrunipag.: quod tamencum Heorico Valesio pulavit TillemOn-
818; Laboremquin etiumnobisindicendumpulavimus, :, lius tomo xu, pag. 354, 355; Bedain Marcumiib. u,
405 JUSTI FONTANINIpiLLCIDATIO. 406
cap. 26, ct cap. 6 Retraciationis in Aclns Apostolo-A i Joannes Albertus Fabiic.ius in Codice Apocrypbo-
rum, laudat Mariyrologinm sancti Hicronymi. Sed ruin, Hambiirgiinipresso A. P. 1705, lomo jirlttlo
Joanni Mabillonioio Pr.T.faiioiiead Aeia saiiciorum inseruit easriem episiolas, nolis criticis confixas,
Benediclina sacnlo iv, parte n, pag. LXXXV, inCer- exsianlque inler oper.i saiicii Hicronymi edilionis
lum videtur, an Hieronyniiis Marlytoloejinnialiquod RomanoeA. D. 1572, tomo IX. pag. 398, et lorao
scripserit. Cassiodoriquidem et Bedseseiiienlisead- V, |iag. 444, editionis Parisiensis Joannis Marlianaei
stipulari taineii videniur, et Litaniw, collectwex li- anni 1706 apud Claudium Rigsitid. Vossius etiam
bro , qtiem bealus Hkronymui de sanciaram per anni illas explodil in libro u de Hisioricis Latinis cap.
circulumnatatiiiis couscriptii, inter Opcra Alcuini 11. Gravissimi viri MelehiorisCani Judicium prac-
pag. 280, licei Sancli nonniilli, llieroiiymo recentio- stat auriire ex libro xi de Locis Thcologicis cap. 6 :
res, ibideni ab exsciiploribtis, de more, fortasse ad- Htijus yencris fabuta eliam illa est insutsa wque ac
dili repcriunlur. Valesius in Disserlalione de Maily- barbara De Nalivilale S. Mctrimad Chromalium et
rologio Rosweydi, Ilieronymianuiii meniorari pulat Ileliodorum episcopos. Sixtns Senensis libro n
apudGregoriuiiiMagniimlib.Mi.episl.21. JacobusUs- Bibliolhccoede Matthseoagens, totum scripliim Hie-
seriusinCbronologiasacra cap. 2 in linenon ambigil, rouyino abjudicat, et Baionius etiani iu Apparatu
quiu Hicroiiymus,ut Chronicon, ita et Mariyrologiuni11 J § 44. Deniqueconsulanlur Chrislophorus a Casiro in
Eusebii in Latinam lingtiam transtulerii, quod ab Historia DeiparoeVirginis pag. 704 editionis Moguu-
Usuardo , Adone, aliisque deinde aucuini, retinue- tiiiai aiiiii 1610 ; et Rosweydus in Lege Talionis pro
rit semperdie 25 Decembris, ab Orbe condito usque Baronio pag. 106 coiitra Casauboiium Exercit. i,
ad Naialem Clirisii, annoruin nunieruiu ab ipso cap. 15, opus ipsuni inler fabulosa recensel quidem,
Eusebio posiiiim. Inde in universain Occirientalem diversum tameii ab eo putans, quod de eodem argu-
Ecelesiam CliioinriogiaeEiisebianaeusus esl propa- niento hsercticianiiquitus confixeruht: quod parum
gatus, absque ulla lamen veriialis Hebraicae jac- referl, riuinmodo llieroiiymo iion tribuatur; Cui
tura ; nam el in ipso Cbronico Eusebius codicum iienio sane judicio proeililustribuit. Pelrus Waste-
llebraicorum calculum simul cuui suo ililigenter lius iu Vindiciis Joannis Ilicrosolymitahi tomo II,
ainiotaverai, seriemqiie aniiorum Mundiab Hebraiis libro II, pag. 419, 425, nonagintaChromatii homilias
per qiiinquaginta Jubila-os dimensam proposuerat. inter opera Joannis Chrysostomi editionum Latina-
Sicferme Usserius. Tres autem Maiiyrologii liiero- runi, Basileensis Erasmicse, et ParisienSisCllevallo-
nymiani codices superesse viri docii observarunl; iiianse, lalere contendit. Nullam interim probatio-
sed lamen post ipsiim Hieronyniutn aucti. Primum nem Wasielius adducit ea fortiorem , quam VOx
laudat Bollandiislomo I Januarii jiag. 46. SecundumC C conlracia Chr. eidem suppeditat. HahCenim oroB
octingentis ab hinc annis scriplnin judice Mabillo- codicuin prius adpiclam, posimoduih exscViptores
nio in itinere Ilalico pag. I8.S, eriidii Floreniinius ab Cbromaiio liomine Laiino ad Clnysostoinuni
LucseA. D. I6b6. Tertiuine\ coriiceCorbeiensivul- Griecum, eoque celobriorein, designahdum appli-
gavit Lucas Dacberius in Spicilegio lomo IV, pag. cuerunt. Ilinc Chroinatianas homiliasimperiii Chry-
617. Hoc loco non esi, siieiidum, ab Anonymode sosiomo iribiieiiinl. lla:c AVaslelianseseiiicntiie
Cttrsibitsecclesiasticis (quo iioniine slatas Ecclesiae prora ei puppis. Sed vir bonus noh olfecll, hasce
preces, quae sub Breviarii nomine per singulos dies boinilias in Matihaetinirevera esse Chrysostomi,quas
dccurri acreciiori debenl, majorcs nostri sigrhfica- Laiine reddiilit Aniii.inusDiaconusCeledensis 1'ela-
runi) apud lleiiricuin Speliiianniiin in CnnciliisBri- giaiius, addita epistola ad Oroniiiim episcopuin, ob
lanniaetonio I, pag. 177, Chromatio et Heliodoro eaiurieni baresim ex Ilalia ejeCtum, et deihde in
Cursus OrientaUs originem tribui. Holsienius, ari concilio Ephesino daninatum. Eas ab se iiiterpolfltas
oram Spelmanni iu Bibliotbeca Angelic.i, ejusdem postea eriidifGeorgiusTrapeziinlins. Aniiiatiusvertit
Anonymicodiceni hoilgi-iiiorumannorum esse ex etiam Clirysoslomiepislolamad Neophytos, et hfimii
Usserioannoiavil. M.ibillonius, in disqiiisitione de lias vn de laiidibusPauli; quas Evangelo presbyicrO
CnrsuGallicanop.ig. 580 aucicreni ex stylo subodo- D E Pelagiano dicavit. Vide Fabricium ih BibiiOlheca
ratus, Britoiieii)anl Scotiim lacit, Cursunique cum Graca lomo VII, pag. 645.
liturgia coufundere arbilratur. 136 ,)e 'loc uoslri 137 OPERA SANCTICHROMATH.
ChroraaiiiCursu nusquain alibi quidquain legitur. I. — Quwsupetsunt.
VIII. In eumdemlocnm falsarnm mercium rcferri Homiliaexnx in Malibxum.
debeul aliacepistoloeChromaliiet Heliodoriad Iliero- II.—Deperdila.
nymiim, et Hieronymiad eosdem, quarum auciori- Epistolae.ad sanctos Ambrosium, Hieronyiriiim,
liieoliosi homines preliuin conciliare siuriuerunt el Joannem Chrysostomum, llonorium et Arcadiuiii
Oi>u-culisDe ortu sive sitrpe Mtirim, el de Infanlia Aiiguslos(a).
Salvatoris,olim a GelasioI Pontificc inier apocrypha III. — Spuria.
relaiis. Decreliini enim de libris recipiendis nos Episiohc n ad sanctum Ilieronyhium.
Geiasio alibi vindicavimus, et sinceriim edidimus. (Hactcims Fontaninus.)
(a) llsec tantummodo inler Deperdilasancii C!>ro- perdiiorum elencho. noii levihns sane conjectiiris,
niatii memorat Fontaninus. No» vero iu nosiro De- alia quoque supei ius memoravimus pag. 97.,;
407 DE S. CHROMATIOEPISC. AQUILEIENSI 408

139 EX MONUMENTIS ECCLESI^E AQUILEIENSIS

COMMENTAIUO
ILLUSTIUTIS

a Fr. Bernardo Maria de Rubeis Ordinis Prcedicalorum. Argenlince [seu Venetiis) 1740.

CAPUT X. A < liiim; equidem cxistiino, illuc esse prolecium ex

Morteniobil Valerianns,eligiturCbromalius:an ordinatiis < more ad novi creationem Antistilis, cum dc-
a DivoAmbrosio?Ejus pairiainqnirilur.Interpre.talio- « funcio Valeriano ejus civilatis episcopo, in locum
nem PropbetiscBalaamobLinetab Ambrosio: eique, ut <
HeliodoroAltinensinuncnpat HieronymuspluriumS. ejus est subrogaius S. Chroinatius. > Non inanem
Scripturselibioruinlaliiiainversionein,et commentarios. puto conjeciurani.
Rulinusex Orienlali peregrinalioneRomamvenit, ubi
libros Origenisrie Principiislalineverlit.Dissiriiumin- Moremvetusium scrvari consuelumiii ordinaiionc
eipitcumHieronynio;pelilqueRulinusAquileiani. lpsum tum Aqiiileicnsis, cum Meiliolaneiisis, ex-
Chroniutiitsa<ilatinam Eusebiauaebistoriaevei-siooeiu episcopi
iudueit.PrimaAlariciGothorumRegis in Italiamirru- hibet Pelagius papa i, in fragmenio i epislohn anno
jHio. 557 aut insequeiite ad Narsetem datae, qtiod Lucas
I. Tempus assecuii sumus, quo Valerianus, pro Holstenius edidil, his verbis : Is mos anliquus fuil,
Aquileiensi et universa Ecclcsia quamplurimis labo- ut quia pro longinquitate vel difficnltaleithieris ab
ribns perftinc.iiisfractusque, morlalem vilam cum Apostolicooneroiumillis fuerat ordinuri, ipsi se invi-
seterna conmiiilavit. Sanclissimi pra-sulis memoria cemMediolanensisel Aquileiensisordhtare episcopide-
celebratur die 27 meiisis novembris in Fastis Eccle- buisseni: ut et ordinandi eleciioa prwsentiordinatore
sise. Annumejus emortualem designat trecenlesimum ex consensuuniversalisctii prmficicnduseral Ecctesiw,
octogesimumoclavum Dandulus in Chronico : quo B ] meliuset facilius potuisset agnosci; et in sua qui ud
eliam Chromaiiuinsuffeclumnarrat his verbis ; Cltro- episcopatumprovehenduseral, nec tamen ordinatori
matius Aquilegiwepiscopus consecralur anno Domini suo subdendus fueral, ordinarelur Ecclesia. Annon
388. Hic Hispanus genere, a Valerianoprwdecessore vero mos isle, quem Pelagius i integro post sseculo,
diaconus,postea presbylerordinatus, calliolicisquedis- ac dimidio, antiquum vocai, hac a:tate inceperitV
ciplinis erttdiius, colluudalionecleri et populihanc se- Aquileiam profcctutn Ambrosium scimus : neque
dem oblinuit. profectionis alia causa occurrit, nisi novi Episcepi
Vetusta desiderantur monumenta , quibus hscc electio, el ordinalio.
certo confirmari queat chronologia. Sed boc anno H. Novtim antislilem AquileiseChromatium, cje-
cadente, vel eliam ineuntc anno 589, diversatum nerc Hispanumappellat Dandulus. D. Hieronymtis in
esse Ambrosium Aquiieia;iiovimus; unde conjectu- cpistola ad ipsum Chromaiium, Jovinum, el Euse-
ra sumi potesl, eam in nrbeiu profectum esse san- bium dala, sic eos alloquilur: Pcr vosab urbe vestra
ciissimum antislitem ad novi episcopi crealionem. Ariani quondamdogmutis virits exclusum esi. Urbs
Primnm uos docet Paulinus in Ambrosii Vita num. inlclligiliir Aquileia, ubi Valeriani episcopi lunc
21 : Exsthtcto Maxitno, inquiens, potito Theodosio Presbyier eral Cbromatius, archidiaconnsJovinus, el
imperatore Medioluni,Ambrosiovero episcopoconsii- G I diaconusEusebius. Urbem vero, eos alloquens, ve-
tuto Aquiteiw;dedit ipse Ambrosius ad iniperatorein stram vocat: qtiud sacris muneribns in ejusdem ur-
epistolam (in editione Nourriana XL)ul ipsum a sen- bis Ecclesia defungebaiilur. Quidni cliain significet
lentia revocarel de Synagoga qiiadam Judaorum ab loium originis '/ In eadem episiola commendat Hic-
episcopo Castri Callinicireoedilicanda;deque Mona- ronyinus doiiuim, familiam, matrem, sorores Chro-
chis, qui fanum Valentinianorum lisereiicorum, abi malii. Eas igilur bene noverat ille, neque alibi nosse
iis coniumelia provocali, incenderanl, supplicio af- poiuisse videtur, earumque uli consuetudine, nisi
ficiendis. Atqui cerlo colligimus ex codiee Tlieodo- Aquileise,aut proximis iu locis.
siano, ipsum Augusluin Theodosium nondum die Cliroinalii patriam Marianus Victorius lociimputat
12 kal. octobris anni 588 discessisse Aquileia : ip- haudlonge dissilumStridoneHieronymipatria. Aliara
sumque 6 idus ejusdem mensisjam Mediolanumvc- profero conjecturam ex litulo, (jiii Cbromatii operi-
nisse ; qua in urbe usque ad inaiiimiiisequemisannii bus infrarecensendis prscfigilur in aliquibus eriiiio-
commoratus est. Itaquc Ambrositisanno cadeolei nibns : iuscribuiilur netnpe opuscula Chromatii Ro-
588, vel ineuntc acincepto 589, manebat Aquileiae: mani Episcopi. Legenrium putaut alii, Cumani Epi-
ibiqne allegalam dcditad iuiperaiorem Theodosiumi scopi : qiiserunique locum in variis orbis provinciis
episiolam. llaic animo perpeudens Baronius ad an-- D eo nomine appellatum, ubi Cbromaliiis ille, quem ab
nitm 588, 140 IIU1"-84, s'c a' 1 : <Quod auteni de- Aquileieiisidiversuiiipuiant, sedem teneret. Baronio
i lineretur Auibrosius Aqurieise, cum nulliim boc pcrinde esi Romanuset Aquileiensisepiscopus; cen-
« tempore memoria sit, ibi celebratum fuissc conci- set eriim in nolisad diem 22 Junii, et 2 riecembrisin
409 DILUCIDATIOALTERA, BERNARDlDE RUBEIS. 410
Marlyrologio, diclam aliquanrioAquileiam civilatem A mali papa venerabilis,in Habacuc tibrum scribimus.
Romanam , aul Romacianam, aul Romanicianam : Ipse Chromalius liisloricum et litlerulem petierat
quara infra sciilenliain rcj"iciemus. Occurril dcmum hujus prophetise sensum, ut in libri primi Prologo
Portus-Romatius,rie quo Pliniuslibro iu,eapitel8 in teslatur Hieronymus : A me violenter, inquiens, exi-
Yenetia,decima regioneIialiae,sichabci: ColoniaCon- gis, ut.... historiamtibi interpreter. Hos ille suos re-
cordia, Flumenet Pottus Romalium.Dictumeliam le- censet libros capite uliirao rie Viris Illustribus, ubi
giniiis Portum Romatinum,quioppidum cst (liodie in- opera raemorat quse scripserat usque in prwsentem
colis Porto-gruaro) ad Romaliumfluvium (vulgo Li- annum, id est Theodosiiprincipis decimumquartum.
mino)apudConcordiamurbemexcisam.Quidiii Chro- Incidil deciraus quarlus Theodosii aimus in scrse
matiusdictnsfuerii Romanus,vel polius dici riebuerit vulgaris annum 392, ac incipii die 14kal. februarias,
Romatiuset Romalinuspalria, episcopus Aquileiensis? ut Pagio placet : unde conscripti in proplielam tla-
141 HL Sacrarum Scripturarum studio maxiine bacuc Coinnienlarii lempus patei.
oblectabaiur Cbromatius, quas ipse commentariis Latinam demum TMV Paralipomenon, poslulanic
illusiravit : aliosque doctissimos viros Ambrosiuni Chronialio, versioncm adornavil Hieronymus, ei-
et liieroiiymuio consuluit, adduxitque ut comineiita- demque iiuncupavii Aquileiensiepiscopo. Sicipsum
rios, novamque latinani versionem adornaretil. Am- B alloquilur in piseralione : Sisepiuaginta Imerpretum
brosium posiulat, ut sibi aiiquid e sacris codicibus pura, ut ab eis in gtwcttmversa 142 est>cdilio per-
epistolari familiaritate dispulaium miiteret : gessil- munerel, superflucme, Chromaiiepiscoporum sanclis-
que niorein Mediolanensisepiscopus, deleclo e pro- sime aiqtte doclissime,impelleresut hebrmavolumina
phetia Balaamargiiineiito. Deriit itaque cidcm Chro- lalino sermone transferrem. Ail ibidem S. Paler, se
nialio epislolain L in ediiione Nourriana, ubi nuni. nuper scripsisselibrumde Opiimogenereinterprctandi:
16, li;cc ejus verba liabenliir : lloc munusculuin quod Opusculum epistolare, Pammachio nuncupa-
sanctwmenli lum irunsinisi, qui vis me atiquid de ve- lum, ad aniiiiin 596, juriice Tiliemontio , spectal.
terum scripiontm inierprelationibus paginare. Suse Iliinc crgo librum, qui nuper scriptus dicilur, eo-
provecise<tatis meminil Ambrosius : Malo, inquiens, dem anno vel insequente, ver.sioTMV Paralipomenoii
senilibusverbisde supernis rebtts Itallucinari lecum; consecuia esl.
id est leviaac longe inferiora loqui et scribere. Hanc Haecsunt doclrimc, qua florebat Cbroniaiius, prae-
datam episiolam a seue Ambrosioanno circiler590 clara tesiimonia : ipsumque discimus pracipuum
putal Nourrius. auclorem Hieronymo fuisse, nl eximium latinsever-
In eodemsludio consorlemChromatius habuil Hc- sionis volnminum Hebrseorum aggrederciur opus,
liodorum Altini cpiscopuin. Ambo fuertinl Iliero- iC eidemque jam ccepto manuiii ultiiuani imponeret.
nymo auctores eodem circiter anuo, ul novam To- Virum excelsse nieiiiisipse Hieronymus celebrat in
bioeversioneni iatinam elucubraret. Ulriusque pre- epitapbjo Nepotiani ad Heliodoruin anno cireiter
ces, instigationesque piiefacil Hieronymus in ejus- 396scripto; ubi legimus, Eusebiuin, Chroinaiii fra-
dem versionis prsefatione : Mirari non desino, in- trem, diem ullimum clau^isse : in ejusque dormi-
quiens, exactionis vestrwinslantiam. Exigilis enim, tionc Fortiludinem meniis, quain ileliodoro imitan-
ut librumChaldwo scrmonc conscriptum ad latinum d.im proponii, oslendisseCbromatium.
slylum iraltam, librum utiqticTebiw.... Feci satis de- IV. Orienie relicto, Romam venit Rufinus. Romse
sideriovestro. cuin degeret, Macarii, viri litleris addictissimi, nio-
Non multo post lempore, anno circiter 391 (cal- nitis precibusque impulsus, Origenis Apologiam ex
culos Tillemoiilii sequor) posiularuut iidem episcopi grseco veriit in laiinum sermonem, cdidilque sub
comnientarios in prophelias Osee, Amosii, Zacha- Pampbyli Maiiyris nomine. Quod opus ilieronymus
riae, et Malacliise,suppediiatis pecuuiis ad suinptus in libris jmsiea scriptis conlra Rufinuni, aperte re-
necessariis :quoriim loco misiteisdem llieroiiymus, vocans quod antea scripseral in Catalogo virorum
eorumque nominibus nuncupavit latinam versionem illuslrium, Eusebio Cscsarcensi adjtidicandum cou-
Proverbiorum, Ecclesiastis, et Cantici Canticorum. D ] tendit, vel alteri ex Origenis sectatoribus; quin lisec
Verba sanctissimi doctoris h.ic sunt : Commentarios persuaderi opinio potuerit criticis honiinibus, qui
in Osee, Atnos,el Zachariam, Malachiatnquoque pos- majorem ejus Apologise |>arlem pro certissimo Pam-
ciiis. Scripsissem,si licuisselprw vatetudine.Mitiitis phyli martyris feiu habent. Id factum vero an-
solatia sumplum.... Ilaque longa mgrotationefraclus, no 597.
ne penititshocanno reticerem, el apud vos tnuius es- Insequente anno, libros ittpi apx^> laudato Ma-
teiii, tridui opus nominiveslro consecravi: interpreta- cario consulente, latio reddidit idem Rufmus cum
lionemvidclicetirium Satontonisvoluminttm, Prover- pracfatione, in qua miris laudibus Hieronymumexor-
biorunt, Ecclesiastis,et Cantici. nat: monetqne lectorem.in sua lalina versione quod
NuncupatosquoqueChromatio legimus librosduos in illis libris adulteralum .ilicnumque puiavcrat,
Comraentariorum in Prophetam Habacuc. Prologurn omnino prseiermissum; aut secundurn eain rcgtilam
libri primi his verbis exorditor Hieronymus j Pri- prolaium esse, quam ab ipso Origene fre<iuenter in
nium, Chromali episcoporttmdoctissime,scirenos con- cacieris operihus invenerat consiliiiism; ac atia de-
venit, elc. Alteriiis initinm est: Allertim,nti Chro' mnm non pauca, qnseohscuriiis dicta ab auctore fue-4
411 DE S. CIIROMATIOEP18C. AQUILEIENSI 412
raiii, clariore sensu cxposita. llinc jactuin discordi;c A amiciiise custodire. Novam denique sancius Pater
p iiiinin est, quse viros amicissimos, liicronyinum, librorum de Principiis molitns est latiiiam versio-
ei Rnliniim,nimium concitavit : exciiaviique Chro- nem, lii qoos auctor rioctierat errores , riiligens ac
niaiinra, ulriqiie aridirlissimum, ut ambos refeclo firianova delegeret inlerpretalio. In furoremRiifinus
amicitiaefoedereconciliaret. agiiur: duosque Invectivarumlibroshoc codem anno
V. Inilium ego dissidiii narro, quo commoti lau- in Ilieronymum elucubraie coepil, quihns non morio
dalissimi viri in jurgia piolapsi sunl, seque vulgatis epislolam ari PammacliiumetOceaniim daiam, cujus
cpislolisac libellis mtituo proscidermil, Jam eoium evemplum ab amico Aproniano acceperal, acriore
lcpncrat mtitnusanior in Oriente; cum doguiata Ori- calamo refuiare conatur; veium eliam eximiidocto-
genis, quse uiagno viriebaiilur in pretio habere Joan- ris Commenlarios in sacram Scripturam aculealis
nes ilierosolymitanus et Rufinus, aversari coeperal censuris perstringit.
Hieronymusveluli lideiChrislianre ininiica.Aterhins VI. DolebatChromatiiis Aquileiseepiscopus, viros
quidam iiisequebaltir eo nomiue Riilinum Hierosoly- sibi amicissimos, ruplo foedere, quod amho loi an-
mis : ipseque Sanctus Pater, qui veluti hsereticns nis amore conjiiuclos lenuerat, ira pcrmoios iu dis-
ex ainicitia Rufiiii judicabatnr, snam coram palam- sidia ruere. Rnlini mentem et calamnmalio conver-
que profileri orthodoxiain voluit, dogmala Origenis, B £ lere sluduit: imposuitque provinciam eideni, ul Eu-
ciijiis eiiiriilioneii)ac stiidium Scripturarnm , anle- sebii grsecamhislorlam in laiinum sermonem trans-
quaiii liscresimpienius nossei, in juvenili setate lau- ferrel.
dibus oinaverai, aperle damnanrio. Sinnil etiain P.iruit Riiiiiius. Digna sunl aniniadversione,quse
Epiphaniiis, qui llierosolymani vcnerat, Joannem disseril in prscralione: Periloruin, inquiens , dicunt
ejus urbis episcopum reriargncrai, propterea quod esse medicorum,ubi imminereurbibus vel regionibut
Origeniansedoctriuse palrociuiiini largiehaiur, fove- qeneraies viderinl morbos, providerealiquod medica-
baique amicitiam cinn linlino. Ea clata occasione, menti, vel pocitli cjenus, quo prwinunilihomines ab
cum utroque jurgium 143 babuil Hieronynius; ve- immiiientidefendatiliirexilio. Quod lu qttoque,veue-
runi non cepil increineiiia dissidium. Pristinam ciim rande paicr Chromali,medicinmexsequensgenus, tem-
Rufino instauravit ainiciliam, ac ambo junxerunt pore quo , diruplis ltalim clatislris ab Alarico dttce
dexieras. H;ec ipse narrat omnia Hieronymus libro Gothorum, se pestifer morbus infitdii, ei agros, ar-
III contra Rulinum. menla, viros longe iateque vastavit, populis a Deolibi
Dissidii sopitos igncs latina excussil librorum cle commissisferalis exitii aliqnodremediumquwrens, per
Principiis versio, quam Romseadornaverat Rufinus. quod wgrwmentesab ingritcnlismati 144 contticjione
Opus ipsiim plerique exsecrabantnr, quod aliis in C ( subiractwmelioribusoccupalw studiis tenerentur, in-
offeniliculiiiiifore limehaiit : arguebanique laliniini juitgis mihi, ut ecclesiasticumhistoriam, quam vit
I iterpreiem. Tuucemm Hieroiiyn.us ait iu Epilaphio eruditissimus Eusebius Cmsareensiscjrwco sermone
Marcella;ad Principiam, Navemplenamblasphemiu- conscripsil,in latinum verlam: eujus leclione animus
rum Ruliuum Ronmnointulisse portui. Adversario- andienlhtm vinctus, ilam noiiiium reritm geslarum
riim, inter quos memoro i uscbitim Cremonensem, aviditti pelil, obtivionemquodamtnodomalontm qum
Paiuinacliiiimel Marcellam, querelas ul declinaret gererentnr, acciperet. Provinciam imposiiam explevit
ille , Aquileiam pergere consliiuil : impeiraviique Rufiiuis, aririiiis Eusebianse hisiorise dimbus libris,
a Siricio papa lilteras ccclesiaslieas , qnibus de or- proprio marie elucubratis. Neqne lamen , dimi hanc
ihodoxa in longinqua pcregiiuaiiiiiim fide pro more sparlam adornabat, niiiior erga llieronyinmiieffectus
illius ;evi lertimoiiium redriehalur. Siricii nempe est : coeptisliiveciivarum libris insimul conscriben-
simpliciiatiiilutitse Rufiiiiim, llieronymo placet. riis insnriabal, quos auno40l vulgavit.
Obiii Siricius anno 398, die 26 novembris, ut VII. Rnfiui allaia verba primam exhibent Alarici
Pagius aliique probant: arieoqne paulo antea Roma Golhorum reius irriipiioneni in Italiam , ac lempus
secesseral liufinus. Meriiolanopertransil, ubi rege- el anuuin palelaciunt, quo ipse in Eusebiannehislo-
bat Ecclesiaui Siiiipliciauiis : ibique rie qiiariain li-1D rise versionem incumbehat. Prosper in ehronico sub
brorum rtipi kpyjin senientia qiia-siionenise babuisses coimulibusStilicone et Anreliano, qui aniniin :crae
cum Eusebio superius lauriato, ipse le.-tatnr Uulinusi chrisiiana-.4*00aperiierunl, list-c babet verba : Go-
libro i Inveciivarum in Hieronymiini. Aquileiam rie- Ihi llaliam , Alurico et Radagaiso dncibus, ingrcssi;
iiique pervenil aul eodem anno cadenle 598, aulL ilemqiie siih consiilaui Atcadii V el Honorii V anno
ineuiiie coeptoque599. De his omnibus certior abi Christi 4k<2AclversusGolhos veltemenler, ulriusque
amicis faclus llicroiiymus , epistolam reridiriit Pam- partis clude , Pollenliw (qtiaeLiguria: oppidum erai)
macliioet Oceano: in ea<iueluculenier expnnii, quo> pugnulum esl; migravilque in Pannonias Alaricus.
legerit animo lauriaverilque Origenem, semulorum i Irriiplioneni Railagaisi simul cum Alarico non pauci
rcfellit calumnias, cliliiiique suspiciones hominum , inficiaiitur. Piuanl alii, Alarictimanno 101 provecto
plurimosque Origenis errores |irodil. I>editaliami in Pannonias regrcssum, iieruni inseqnenie anno ir-
Rnlino, ,|.iem gravi serioque adinonel siyio, nolle se! rupisse in Italiam. Pugnani quoque ad Polleiiliainad
Origenis causa laudari, cnjus mala dogmala exse- annum 405 differunl: et anno sequenii illiganl Rada-
crakitur -,atque satius esse, si jura velit iustaurataei gaisiingressum.uteiipse regiones ItaliaeperteiUareJ,
 415 DILUCIDATIOALTERA, BERNARDIDE RUBEIS. 414
Sed onanimi contra BaroiTiumconsensu primat A reeiseram; simulet quia lam Ungi iiinerislabor fragi-
Alarici irruptio ad aiinuin Chrisii 400 jaui rcferrii itoremmereddit ad iterandos labores, Ullerismeis sa-
solet. Ilanc Jornandes de Rebus Geticis cap. 29 bis> lisfaceremBeatiludiniluw: nonul de sanclamenlelua,
verbis describit: Mox ut ergoantefalusAlaricuscrea- qumveluiquoddamDei sacrarinmaliqitidiniquumnon
tus est rex, cum tuit deliberans, suasit suo labore» recipil, maculamsttspicionisabstergerem;sed ut mmu-
quwrereregnum,qitamalienis per otium subjacere: ell lis adversumme oblatranlibus, baculumqtiemdamtibi
sumploexercilu,per Pannonias, Stiliconeet Aureliano > confessionismem,quoabigereniur, offerrem.Editergo
consulibus,el per Sirmium dexlro latere quasi viriss fidei susecxpo.-ilioncra,quidve senliat verbisdiser-
vacuaminlravit llalium. Prima fiiro.em ejus passai tissimis declaral de Trinitate, de Verbi DtjiInearna-
est Veneiia inferior, quam poslea provinciam Foro- lione, de Resurrectione, de Judicio riiaholi, de Ani-
julieusein dixerunl : ibique rcx Gollnis agros, ar- maiuin origine : seque demum Origenis, l46caijiis
menla, liros, longelatequevaslavit, populisquea Dco) opera qnscdainlaline redriiderat, interpretem profi-
cominissisChromatio/era/e&rifiMin minitabatur. Ilaque; letur, noii defen.oreni.
anno 400 lalinam historise ecclesiasticseab Eusebioi II. Interim Theophilus Alexandrinus libros Ori-
conscriptseadornandam, injungente Chromatio, ver- genis inlerJixeral fidelibus, idemque Romsepra>ii-
sionem suscepit Rulinus, complevilque. B teral Anastasins. Utrumque riiscinus ex ejusdeni
145 CAPUTXI. ponlilicisepislola ad Simplicianum, ulique Medio-
De Origenisdamnatione:ipseqneRuliiiusiu erimenvoca- lanensem cpiscopum, quam DominicusVallarsius in
tus, ajiologiain Theo- sua divi Hieronymioperum Veronensi cdiiione anlea
sciibit.Origenianadoginaladaiiiiiat
pbiiusAlexandrise,AnastasiusRonise,VencriusMedio- ineditani
laui, ChrotnaliusAquileise.Orlgeoiscausamdistinguit primus vulgavit. H;ec legimus : Theophilus
poutifexa causa Riibui, quem divinoreservaljudicio. fruter el coepiscopusnoster circa saluiit commodanon
HiefOnymi dicta exponuntur.Ab eoriemRuGnoabjudi-
calur libelluspalinodis& sub ejus nomiuevulgalus.I)e desinit vigilare, ne Deipopulus, per diversasecclesias
auctoreejiisdemconjeclurse. Origenemlegendo, in niagnasincnrral blasphetritai...
1. Jamdiu mola in Orienle adversuin Oiigenis Nos (etiaui) in urbe Roma positi... ne quis contra
(lociriiiaiii qusesiione, damnaiioiiem ejus urgebat prwceplumlegalhwc quw diximus,damnavinius...Hoc
Theophiliis Alexandriuus : eadcmque Romse agila- prmcepiumtenenles, illud quidquid esl ftdei noslrm
ii.ilur cansa, cui laiina versio librorum de Principiis, conlrarium, ab Origene quondam scriptum, judicavi-
i.uani Rufiimsconfeccrat, ansani derierat. Ij.se Rufi- musa nobis ulienum, alque punilum. Siinpliciani obi-
nns vocabaiur in crimen. Tunc adductitestes (Hieio- 1iifii Mediolanensiamoiiunijnta die 18 kilendas sep-
nymi verbis ulor in EpiiapbioMarcelloc)qui prius a tembris anni 400 cousignaiit : unde clala: opislolae
Riifinoel assecliseruditi, et posteaubhwreticofueranl C ( lempiis definirijani i-olesl.
errore correpii : oslensa mutiiiudo decepiorum,qui Eoriein anno iu synorio Alexandrina a Tbeophilo
laiioe versos libros paruii) cauti legebaol : inipkt couvocata scilemnior prodiit Origenis damnalio ,
(|iioqoe Tzepiapz&v ingestavolitmina,qutv eiiiendiita quain EncyclicsePalmslinisel Cypriisephcopis inscri-
inanu scorpii( id esi Rtifini) monslrabtinlitr.Ne.cri - pia,-coinplectiiiitiir.Vulgavit cas lamlaiiis Vallarsius
inen, si quodessei, inulium manerel, accitisuut Ro- ex antii|iiissiiiiocoriicems. Mediolanensibibliothecse
main [requentibuslilteris hwreiici (boc apjiellauiiir Anibrosiaiiie,oiim S. ColumbauiBobiensis: vocatis-
iioiniiie Rufiiitis,et asseche): neque venireausi. Jmo que ad exanien iionniillis (lifficiiltaiibus, conlradi-
limtumromanmurbis (ejusdem llieronymi verba sunt cenles ut videnlur chronologise calculos concilial.
libro III contra Rufiiinra inim. 21) judicium fugit Pari ardoiein Origencm commoins Amislasius, Ori-
ipse Rufinus; ttl magis obsidionembarbaricam,qutim geniana proscripr.ildogmata, damnationis senlentia
pacatwurbis volueritsenlenliamsustinete.Alariciirru- niissa ad Veiieriuui , qui Simpliciano in sedem Me-
piionera intelligit, qui agros Aquileienses, Italiam diolaiieiiseiiisuffeclusfueral. Iri ipse teslatnr in epi-
ingressus, occupavil, vaslabatque. slola, quam anno 401 ad Joannem ilierosolyniitaniim
Fidei suse, quam denigrari segre sentiebat, pro- dedit : Qua re moil, inquiens, qualem epislolam(uti-
lixain apologiam, cum Romamaccitus proficisciIIOIID ^ nnir criilionePetri Couslantii) ad Frairem el coepi-
potuerit, aut noluerit, aitulerilque exciisalionem,ad scopum noslrum Veneriutn diligeniiori cura perscri-
Aiiastasiuniroinanum ponlificemmisil Riifinus: Au- piam parvitas noslra Iransmiseril,ex subditis poteris
divi, inqnii,auosdnm,cumapiidBealitudinemtuamcon. comprobarc.PeViitilia, aut latel adhuc in hibliolhe-
troversiassivefide,Sfvedealiis nescioquibusquwsiioni- carum fonilis.
but commoverent,eliam mei nominisfecisse tnentio- Ilanc in Origeiiem latam senienliam daninaiionis
nem.Et lua quidemSanctilas,velutab ipsisincunabulis eodeni cum Anisiasio et Venerio coniprohasseChro-
perecclesiasticw traditionisregulasinslitula,deabsente, iiiatiiiiiiA(|iiileiensetnspirilu, liiciileiiiissiniclesialur
tibiquebeneei in fideel in cltaritaleDei cognilo,calum- Ilieionyiotis lihro II contra Itufnium, iium. 22. Beaii
nianlibusnon accommodavitaudiium. Ad me tamen Episcopi, iiiquiens, Anaslasius,et Tlieopliilus,el Ve-
quoniam appeliimexislimationismem fama pervenit^, nerius, et Chromatius,et omnis tam Orieutis, qiiam
mquumpulavt ut quoniamipse posl triginta fere annos OccidetitisCalholicorumSynodus pttri sententia,
pnrentibusredditus sum; ei durum satis atque inhuma- quia puri et spiritu, illum (()i igenem) hwreticumde-
num erat, si tam cito desereremeos, quos ttimtarde nuntiant populis.
413 DE S. CHROMATIOEPISC. AQUILEIENSI 416
III. HsecJoannes Hicrosolymifanuscum accepis- A A Romanus pontifex. Approbat, si Rufinus inierpres
set, Anastasium consulil per epistolam, num Rufinus damnct Auctorem, ejnsque iniqua dogmaia exsecre-
ob versos e grscco in lalinum sermoiieni sscpedictos tur : anathema fert, si dogiiialibusOrigeniauisIaline
libros de Principiit, damnaiiriusesset? ReriditJoanni redditis consensum prsesiet.
cpislolam anno 401 Anaslasiiis, qui Origenis causam Earicm iiliiur Auastasius oecoiiomianum. 5, ubi
distiiiguit a causa Rtifiui, el hanc diviuo reserv.it primuni iiiiiliipliciserroris damnai Origenem : deque
judicio. Pontificis meniem ex ejusdeni episiola col- Rnfini conscientia , consilioquc se minus solliciium
ligo, quam severo iniio cxainine Peirus Consianiius prsebet • Absii, inquit, hoc ab EcctesiwRomanmca-
tomol Epiftolarum romanorum pontificumillusirat, tholica disciplina. Numquam profecloeveniet, aiiqua
Joannis Garnerii edilione ac sententia rejeclis. Sic ul hwc (Origenis dogmaia) admiliamus ratione, qum
hahet vero iiiim. 2 et 3 : Rufinut, de quo tne consu- jure meritoqitedamnamus. Qttupropter illa lolo orbe
lere dignatus es, conscienitwsuw divinamhabetarbi- Chrisii Dei nostri diffusa providentiaprobaredignabi-
tram Majestalem, apud quam se integro devoiionis lur, accipere nos ontnino non posse quw Ecclesiatn
officioipse viderit, qualiter debeatapprobare. Origenes maculent, probalos mores everlanl, aures circumstan-
aulem, cujus in nostram linguam compositaderivavit, tiumvulnerent,jurgia, iras, dissensionesquedisponant:
anlca et quis fueril , el in quw processeril verba, B ] quaesunl exsecranda Origenisdogniatum veluti ge-
noslrum propositum nescit. Quod veto sil animi mei nera. Qua re moti, qualem epistolam ad Frairem et
ttudium, 147 cumtua paulisper super hoc conferam Coepiscopumnoslrum Veneriumdiligentiori cura per-
Sanctitate. Hocigitur menteconcepi,quod urbisnosirm scriptam parvitas noslra transmiseril, ex subditis po-
populis de transtalis Origenisleclio patefecit: quadtitn teris cotnprobare.Ari Venerium inissa epistola diciiur
puris mentibusvelul nebula cwcitalis injecta , ftdem diligenTore siudio perscripla, ut appareat discrimen
Aposlolorum el Majorum iraditione firtnatam, velul a breviore altera. qiiam ad Simpliciauum dederat.
deviisanfractibus, iltum voluissedissolvere.Hoc est : 148 '" ulraque vero damnainm Origenem, ejusque
aliam Origeuis causam esse riocel, aliam Rufiui. Hu- lectioneiii firii-libusiiuerriicam, scimus.
jtis conscienlise apud arbilram riivinam Majesiaiem Ad Rulinuiiiredil: Vnde igiiur, inquiens, habeat
noiissimaj reliiiquciiriuinconsilium censet, quo lali- sectimille qtii trnnstulil, servetquesibi hanc conscien-
namOrigenis inierpreiaiioncnicxscciiliis fuerit; unrie liam, non stipcrfl.uaitiboro [ormidine,neque inani li-
judicium deRiifino sustinet Anasiasius. Quseseqnun- inoresollicitor.Ki solliiiluriinem suani comra Orige-
lur de Origene, hiinc seusum elferunt : Cum scopus niana commenta pergit Pontifex declarare : Mihi
nosler sit de noiuine Rurini, de quo uno a te con- certe, inquiens, cnra non deerit, Evangeliifidemcirca
sullus sum ; nostri hojns ideirco jiropositi non est' " meoscuslodire populos: pttrletque corporis mei per
iuriagare, quis Origenes ftierit. Quod lainen inei spaiia diversaterranmt, qiiantttmpossum, litieris con-
animi sluriiuin, quis aflecius crga eiim, quse de illo venire, ne qua profunwinterprelalionisoricjosubrepat,
sementia sil, paucis aperiam. Patefecii namijne de quw devotasmentes, immissa sui caligine,labefactttre
libris ejus Iranslaiis leclio , ipsum voluisse, injecta conetur. Pasiorali officiofunctus ille fuerat, tum Ori-
ptiris inentibiis carcilaiis nebiila , fidem dissolvere , genis lectionem inlerdicendo, tnm Origeniana dog-
quam firmal Apostolorum ac Majorumtradilio. Hinc mala condemnando : simulque invigilabat, ue caligo
ille, qiieni Anasiasius docet voluisse fidem christia- per latinaiii versionem inimissadevotas simplicesque
nam dissolvere, Oiigenes est, non Rulinus; boc enim menles labefaeiarel: Hinc illud quoqtte,inqnit, quod
loco veltui raptitn , et exlra proposiium, Joanni evenissegaudeo lacere non poiui, beatissimorumprin-
Ilierosolymilano. siguificat, quid ipse de Origeue cipumnoslroruinmanasseresponsa,quibusuitusquisrjiie
seniiat. Deo serviensab Origenis leclione revocetur: damna-
Inierraissam deRufino repeiit orationem num. 4, tumqttesenlentiaprincipitm,qttemleciiorerum profana
Discere, iiiquiens, hoc loco iibet, quid agal in Romtt- prodiderii. Priorein, quain ttilerant Theophilus Ale-
nam linguamitla (Origenis librorum a Rufino ador- xandriuus, et Anasiasitis papa inhibilionem , secuta
nalu)/rans/afio?Ponlificis judicium accipe: Approbo,D sunl Honoriiet Arcadii responsa, qusetamen excide-
ti accusat Auctorem, et exsecrandumfaclum populis: runt, aul noudum edita latent. Probahile censet
prodit, uijiislistaiidemodiisteneatur, quemjamdiidum Coustantius, Origene a Theophilo ejusque synorio
fama constrinxerat. Si vero Interpres tantorum malo- Alexandrina damnato, interdiciaque Operum illius
rum contenttimprwslat, el legendaprodil in populis:: leciione, ut fortius Origenistscabsierrerenlnr, impc-
nihil alind sui opera laboris exstruxit, nisi ut propriwi rialia edicta, qttse poslulaveranl orthodoxi Palres,
veluti mentisarbitrio hwc, quw sola, quw prima, qum: lata fuisse.
apud catholicos Cltrislianosvera fide jam exindeabi Sequitttr Anastasius : Haclenussentenliwmcw(or-
Aposlolisin hoc usquelempttslenetur, inopinatwtituloi ma processii.Ac si diceret; hacleiius quid senliam
atsenionit (seu litulo novse per Origenem invecises cxposui. Ait demum nura. 6 : Quod le verovutcjide
doclrime) everterel. Ubi Origenis dogmata, quac ini Rufinoquerela solliciiat,ul quosdammacjissuspicioni-
laiina Rufini versione prodebantur, absque ulla am- bus persequaris, hanc luam opinionem constringam
bage iteruui damnat Anastasiiis. Rufini vero nullai rfitiina;ledionit exemplo, sicul scriplumesl: Non sic
apparel absoluta condemnaiio. Ilypoiheiice loquittir hcmotit Deus, nam Deus videl in cbrde, homo videl
 417 DILUCIDATIOALTERA, BERNARDIDE RUBEIS. 418
in facie. Joaiiiiem scilicel monet Anaslasius, ne lam A El id Romanisauribus'ingeris,qttod translatttm tottts
facile.livoris et invidiaevelit eos suspectos habere, orbis expavit? Aut cerle si ideo inlcrpreiaiis, ttt eum
qui Rufinilaiinam translationemvocabant in crimen, hwreiicumargttas, nihil de grwco mutes, el hoc ipsum
cum livor internnm sit malum solius Dei oculiscom- leslare: qttod prudentissimePapaAnastasius in episto-
perium : ltaque, Frater charissime, omni suspicionc la, quam contra te scribitad EptscopumJoannem,suo
seposila, Rufinumpropria mente perpende, si Origenis sermonecomplexut ett : me liberant, qui id feci; et te
dicla in taiinum translulit, et probavit: nec (enim) arguem, qui face.renoluitti. Condemnationem innuit,
dissimilisa teo esl, qui atienisviiiis ptw<tatassensum. quse legiinr in Epistola Anastasii, non absolntam,
Queinadmodumenim num. 4, couscieiiiiscRulini ne- sed hypoiheticam. Sed in eo ab Anastasio differt
gotium omne reliquit: ac priusqnam de illo quid- Hieronymus; quod ille judicium suspcndit, factam-
piam definiat, disccre cupit, aucioremne accuset que a Rufino in ejus conscientiseconsilium inlcrpre-
cujus inierpres fuit, an errores ejns compleclalur lalionem transfert : hanc vertit Hieronymus in ma-
assensu : iia el nunc bortaliir Joannem, ut ab omni lam partera,ac pronus est in judicium malse con-
suspicione liber, ad exploranrium Rulini consilium scieniiae.
enitalur : Illud tamen lenere le cupio, ila haberi a V. Libellum palinodiae profert cx bibliotheca
nostris partibus (a nostra regione, ct urbe Roma) B I Vaticana deprompium Ileiiricus Norisius libro i His-
alienum (ac rii-sittim, Aquileisenamque coinmoraba- lorisePelagianai,capiie3,quoRnfii)userrores parlim
tnr), ul quid agat, el ubi sit, ttecscire citpiamus. Nec abs se assertos, pariim sibi impuiatos ejural. Hanc
eniin se velle de menle el consilio ejus anxium et ipsum cccinisse palinodiam puiai ille, Romaepost
sollicitum esse, superius dixeral: Ipsedeniquevideril; obilum An3stasiicoram Innocenlio I, qui in ejns lo-
ubi possil absolvi: non a laia senlentia, cujns nullum cum sedemque anno401 suffeclus esl.
toia in epistola vesligium; sed a suspiciouibus, quae Libelli lilulum accipe, Inc. propter fidem. Priora
de illo ferebantur. verba sunt: Propter vetvralionemtanctorum locornm,
IV. Nihil igitur jure ct merilo designari pntesl, Hieroiolymarum, el Beihleem,venimus: et intellexi-
quodRufini damnationem sonet in epislola Aoasia- mus plures fraires in nobis tcandalizari, eoquodaudi-
siana. Neque pro auaihrmale in ipsnm lato allegari verint, nos mulla hwrelica, el quw conlra fidemEccle-
cadem epislola debel l^SinxlaGarnerii ediiionem; sim veniunt, profiieri. Itaque Deo prw-ienteleslamur,
cumipsumadmoneatCousiantius,plures.iibiiralusiio qtiwht(rascripla sunl nosex parte sensissepererrorem,
muiaiiones induxisse, lectionesque varias ad prsc- et prwscnli tempore condemnare: alia aulem, in qui-
conceplam opinionem accomniodasse. Hinc vero, si bus falso infamamur, nec dixisse nec dicere ; el con-
damnatum Rufinum in scstu disptilationis dixerit C traria, qitmin aliis suspicamttr,posttisseatque dam-
Hieronymus, mitiore sensu expoiiendus esi ad men- nasse. 150 Sequuntur anathemaiismi duodecim
tein- Anasiasii, qui judicium omne in hocce negolio quibus Origeniana doclrina repudiaiiir, et ortsc ex
suspensum voluii. eo fonie damnantur liaeresesPauli Samosateni, Arii,
Ait ille iibro ni conira Riifiiinm num. 15: Quo- Apollinaris el Phoiini. Iriemqiie desinit Iibellus his
modosusceperilItttlia (nt Rufinus jaclabal) quod Ro- verbis : Finis de fide de nomineRufini.
tna coniempsit? Episcopistisceperint,qttod sedes apo- Libellum eumdem vulgavil Joannes Garnerius in-
slolicacondemnavil?Hseeprofert S. Paler rieApologia ler opera Mari! Mcrcaloris, episiolse ab Anastasio
quam Auastasio obluleral Riifinus.At enim damnata ad Joannem Hierosolymiianum daise siibjunctum.
dicitur Apologia, quia contempia : camque papa Priora verba sic efferunlur : Propter venerationem
Anaslasius idcireo cnnlempsit, quia in epistola ad sanctorum locorum, Hierosoltjmamet Bethleem veni-
Joannem Hierosolymitanomnullam ejus meniiohHm mus, ct inielleximusplures fratres in nobis scandali-
ingerit, nec ullam ejusdein rationem liabere voluit. sari. Hsecsine dubio sana leclio esl : neque cnnve-
Illa quoque Hieronymi verba objiciunltir, quse li- nieniem aliquem sensum reddere poiest superior
bro n contra Rufinum legimus num. 15 : Si non vit lectio Norisiana. Verum eliam eodem hsec verba
audire Fralrem monenlem,audias Episcopumcondem-•D l legi modo iu ipso codice Valicano,
quem Norisius
itaniem; ilemque alia in Epiiaphio MarcelheVidusc adhibuil, testalur Dominicus Vallarsius apud Balle-
num. 10 : Accili(requeniibuslitlerishwretici(Rufiniim rinos Fratres : quibus poslulantibus, codicera eum-
et asseclas inlelligit) ttt se defenderent, venire non dem, dum Romse diversarelur, diligenlissime in-
sunt ausi: tantaquevis conscientiwfuit, ut magisab- spexit. Quomodo ergo hunc lihellum scripseril Rufl-
sentesdamnari,quamprwsentesconrguimaluerint.Quae i nus Romoecoram Iimocenlio ponlifice, ut in gratiara
omnia, et si qua paria sunt, id unum signifioatn : sedis apostolicseredirei ? Libelli auctor dicitur, prop-
Oiigene per Anastasiumdamnaio, eos omnes pariier ler veneraiionemsanctorumlocorumvenisse Hieroso-
anathemaie perculsos haberi, qui erroribus ejus im- lymam et Beiltleem: ibique errores partim assertos,
plicati essenl; quod suspicabatur de Rufinoel asse- partim impuiatos coiulemnasse,ut saiis fratribus fa-
clis Hieronymns. Hanc ejus mentem aperinnt verba,, ceret qui scaiidalnm patiebanlur. HaecRulino Aqui-
quse libro ncitato contra Rulinum eodem num. 13i leiensi nuilo modo conveniunt.
leguntur : Cur iranslalurus hwretica, in defensionem i Alii duo Rtifini occurrunt in Epistoiis divi Hiero-
'eorum prwmittis quasi Martyris( Pamphyli) tibrum ?' nymi. AHer est, dequo S. Pater in epistola ad Rti-
 419 DE S. CHROMATIOEPISC. AQUlLElENSI 420
fiiiiiin Aquileiensem anno 599 dala sic hahet: Fraterr A tunc cum omnia Devs creavit ex nihilo, nunc eas ju-
meus Pautinianiis necditm de palria reversns esl, et\t dicio suo dispentet in corpore. Duhium se hserere,
pulo quod eum Aqnileiwapud S. Papam Chromatium u atque perplexnm, teslatur iHe : Ego vero cum hwc
videris, Stmctiim quoque presbyterum Rufinum ob b singula iegcrim, Deo tette, dico quia hucutquead prm-
quamdamcausamper RomamMeiliotanummisimus, ett sent cp-li el definitialiquid de hac qumslkmenon le-
oravimus ut nostro cmimoet obsequiovos videret. Hic c weo.Augustini nescit nemo perplcxilaleiii, irao satis
erat llieronymi disciputus, ex Beihleemilico secessui propensam meiitem in projiagaiioncm animarum ex
in Italiam negotii alicujus peragenrii gratia missus. traduce. Revocatam hanc a S. Dociore io episiola
AriRufinumalierum ejiisdem llieronymi habeuirr ad Optatum opinioueii), pulat Bellarminus : iiuine-
epistola, quam anno praecedenle 598 datam pliiribuss rito sane, cum faieatur niim. 2 numquam fuisse au-
evincit Dominicus Vallarsius. In codicibus mss.bene3 «UIII,de hac qumslitmedefntitam,pwferre senientiam.
nmliis inscriptio legiiur ad Ruftnum presbylerinn i Eos quidem iiiiin. 18 inconsideratmiemeriiatis arguit,
Romanum : ipsuinque recens llieronymo amicuml qui propaginetnanhiiarum defendunt; non quia exi-
factiim, quac uum. 6 legnniur verba, saiis evinciint. slimaiel, erroneam et Scripluris adversaai ab illis
Ait enini llieronymns : llwc ipsa in leclulodecumbeit- defenrii senienliam : veriiiii quod eSmdcni pervica-
tes, longaqttewgrotaiioneconfecti, vix Nolario celeri- - B cius, quam |iar essel, tiuarenlur. Interira Hierony
ter scribendadictavimus,non utimpleremus inateriam,, mus consiaiilissime senliebat in librn conira Joan-
sed ne tibi in principio amicitiarum aliqtitdimperantii nem Jerosolymiianum num. 22 : Quoitdie Deum fa-
( Expositionom posuilaveral rie Judicio Salomonis ) bricarianimas : quod eliam libro iuconlra Rufinum
vitleremur negare. Si quispiam vero Rnfinus libellnml num. 28 degnia vocat Ecclesiasticum. Hanc Hiero-
palinoilise, de quo agimus, edideril, non alter, scdI nymi doctriiiam tnehaliir, qui pra.riiclum efformavit
prinms foiiasse fuerit, quem in Occirientemab Hie- aiiallieiiiaiisuium, riiceiidumqueanathema proposuit
ronymo missum vidinius. Fateri lamen debeinus,, iis, qui conlrarium senlirent.
priora ejusdem lihelli verba haud ipsi benc el apte: Dignus quoqne auimadversione esl primus ana-
convenire, quse homineii) exhibenl, Hierosolymam i themalismus , quo hsec efferuntnr : Qui dicunl Dia-
et Beiltleemproficiscenteni propier veneralionemsanc- boto, et Dmmonibuset impiis, hoc esl Gentiltbus,Ju-
lorttm locorum. An is dici queal Rufinus Hieronyn.ii dwis, Eamarilanis , omnibusque hwreticis (exceptis
discipn-lus,qui ex eremo Beihleemitica.qtiam duriunii chrisiianit, qui reclam fidemsequunlur, et peccatoret
cum Hieronymo incolebat, ncgolii peragendi causai stim), aiiquando parcendum et pmnas coruiu non esse
i.i Occidentem missus lnii, ad eamdem ereinuni rc- perpeluas, anathemasil. Exceptio de Cliristianis in-
versurus ? ( tellecia, qui rectain firiemsequunlur, ei nibilominus
C
VI. Lihcllum eumdeni, repeilum in bibliolheca ciini lelhali culpa deeeriuul, christianse docirinse re-
Monasierii Bobiem-is, leiiaiur Joamies Mabillonius pugnat. Salis est hoc loco animadvcrtere : prsedi-
in Iiinere Ilalico, boc modo inscriplum legi : Abbre- ciuin aiiatlieinaiisratim, sive doclrinam spectes, sive
viaiio Fidei calholicw cxposila a S. Ilieronymo, ut solummodo verha,ex Hieroiiymioperihus decerplum
quidttm in hwresim lapsi corriyerenlur. Hiermiymo esse. Ait enim postrenio capite Coutnieiitarii in
151 Iribiieiiduni Opuseiiluiii, ncrao dixerit : verum Isaiam : Sicul Diaboli, el omnium negatorum, alque
ex diversa inscripiione qusc in mss. codii ibus habe- impiorum, qui dixernni in corde suo, Non esl Deus,
tur, facile conjicerem , neque ab aliquo Rufino vere credimttswierna tormenta: sic yeccatorum alque im-
illud ediiiun esse, seri ab alio politisconflclum stip- piorutn, el lamen Christianorum, quontmopera igne
positumque, cui per oiium placuerit llieronymi doc- probanda atque purganda sunl, moderalam 152 '"'"
trinain Origenianis riogmaiibiis adveisam colligere. bilrainur el mixlamclemeniiwsentenliam jitdicis. Pa-
Attemiore mente si perpendas libelli anatbema- ria scribii in Dialogo icnnira Pelagianos ntini. 28 :
tisinos , adoplatam noveris doctriuam, qu;e Ihero- Si aulem Origenesomnes ralionabilescrealuras dicil
nynio placeb.it, lameisi ab aliis Ecclesiso Patribns uon esse perdendas, el Diaboloiribuil pmnitenlium,
oevo illo pro cerla non bahebatur. Iu duodecimo ** I qttid ad nos? qui et Diabolum, et satelliles ejtts, om-
aiiaihemalismo hrcc habeiitur : Qui dictml animas nesque impios , et prwvaricaloresdicitnus perire per-
prius fuisse quam nalm sunl, el itoncitm corpore se- peluo : ei Chrislianos, si in peccato prmvenlifuerint,
cundum exemplumpritni hominisa Deo quolidie fieii, icilvandosesse posl pmnas, Nolim de iiiente Hiero-
anaihema sii. In hanc senleniiam abiil semper Hie- nymi disputare : ejusque verba caibolico sensu ex-
ronymus, qusesingulas ralionales animas, nascen- poiiantur rie puigatoriis jioenis, si placeat, per me
libus homiiiibus, creari novaslenel. Rufinus Aqui- licet, ac lubens consenlio. Habco lanien, ex ipsius
lciensis in Apologia ad Anaslasium variantes hocce Sancii Palris docirina et verbis dejiromptum esse
de argumciilo opiuiones referl : Audio, inquiens, et anathcmaiismuni, quo de agimus.
de anima qumstionesfieri .... Legi quosdam dkentes, Quidni ergo conjici potest, qucmpiam fuisse, qui
quod pariter cnm corpore per humani seministradu- cum animadverteret in libro III llieronytni conira
cem eiiam anhna diffundalur..... Alii asterunl, qttod Rufinum num. 23, liiin ipsum S. Pairom velnli liw-
formalisin utero corpotibus, Deut quolidiefacial ani- reticumex ejusdera Rufiniamkiiiis ab Aterbiojudi-
mut, et infundui. Alii qttod factat jam olim, id est calum aliqnamlo foisse, hiai Alerbio ttttit ipstu» ft'
421 DILUCIOATIOALTERi, BERNARDlBE RUBEIS. 4*2
cisse damnalionedogmatumOrigenis; inde sumjiseril j± A vincere in bono malitm : sed quia minaris interiium
ansam libclltini scribendi, in quo Hieronymi do- nisi taruero, respondere coinpellor, ne videar lacendo
cirina propineretur, alque contraria dogmaia ana- crimen agnoscere, et lenitatemnieatn malm conscien-
theniaie percellerenliir? Fortassc tiainque censuit lim signum interprcierit. Abstinuit rieinceps j'urgi<,
oiiosus Auclor, non aliier Hieronymuiii satis fecisse scriploque liieioiiyiiius : qnamquani dala occasioiie
Alerbio, quam per libellum palinodiae, in quo datif non sine coiiiempiu dc Rulino scribit, sive adhuc
nalio dogmattim Origenis conlinereiur. Ilinc vero v^lam agente, sive denalo.
proclive fuit, libellum eumdem lum Hieronymoad- III. Snam Rulino communionem, et araicitiamue-
scribi, ul in Codice Bobiensi; lum Rufino,sive Aqui- gavit nuiiquatn Cbroiiiaiius, ipsumque hahuit co-
leiensi, sive discipulo Hieronymi, ut in aliis corii- luiique inlercharos Aquileiensis Ecclesiae preshyie-
.cibus. ros. Rem hanc paulo fusius declaro, qiiam Henriciis
CAPUT XII. Norisius iniicialnr. Monasiicoaddictus instilulo Ru-
Ruptam dolet inler Hieronymiimet R«finumamicitiam fiiuis, simulque laicus, post baplisma suscepluiii
Auguslinus.HieronyinnniarisilentiumhoiialiirCnrotfia- discessit Aquiloia aniio 371 aut scquente. Nonduui
tiits. RuBnoin Aquileiensiiimpresbyterorumalbum
ascriptofavet.CumeodemRiiflnocolitaniiciiiamPanli- presbyier ioitiatiis fuerat juxta calcnlos Tiilenioiuii
nus Nolanus.Chromatio,GaiidentioBrixiano, aliisqueU o aniio 586, quo ipsum, et Iriieroiiyiiium,alque Mcla-
nimcuiiatRiitiuusopera sna. Joaimis Chrysoslomi,serie iiiain invisii
Constaiitinopolitana deturbali,cuisaminOecidsntestre- Hierosolymis et Boihh-em Palladius,
nue tutatur Chromaiius. Lausiacse hisloriLBAueior. Sic enim ait capiie 5 :
I. liiterim scriptis libellis Rulinus et Hieronymus Cum MeJaniaseniore vixil etiam nobilissimut, et mo-
pugiiabant. Diios ille Invectivarum libros, quos »11110 ribus simillimus,el fortistimut Rufinus, -ex Aqurleia
599 inceperat, vulgavit anno 401, conlra Hierony- civiiate llaliw, izpeo-Gvrepiov eif SffTipovvazt^trJitii,
mum. Ilisce nonrium leciis, sed ex ore taiilum ami- qui potlea dignus ett habitus presbyieraiu; quo non cst
coriim es? parie anriilis edita responriei S. Pater inventusinler hominesnec doctior, nec mriior.
anno ihsequenie Ajiologia, in duog pariier triliula In cpisiola S. Kpiphanii ad Joannem Hierosolymi-
libros. Epistolam reposuit Rnlimis : simulque iuve- lanum daia, et a Hieronynio laiiuc reridila, qusc ari
clivaruni libros niisit, qnibus lerlium opposuit Apo- aniium 594 speclal, presbyterum Rufinum appelia-
logiaelibrnm Hieronyniiis. luin legimus. Ipsum fortasse Joannes , a <juo magno
Roptam inler illos dolebal ainicitiam Auguslinus. in pretio habebalur, jiresbyieriim iniiiavil. Orriina-
Acnlealos Rulini libros pcrstiingii, simulqne suaves tuin vero litulo Monaslerii, nullus dubito : qua ra-
animi sui sensus llieronyiuo exponit in epistola 75, tione landaliis Fpipbaniiis in eadem episloia scribil,
alias 15, anno cireiter 404'seripla. Inquil enim num. G Paiilinianum MonachumS. Hiei-onymifratrera a se
6 : Nescio quw scripta maledica (Rufini luvectivartini presbyterura consecratum ad divina in Coeiiobio
libri) super luo nominead Africam pcrvenerunt. Ac- Betlileemilico mysleria ceiebranda; eo quod stmcii
cepimut tamen, quod dignatut ct mittere, illis respon- presbyleri Hieronymusel Vincentius,propter verecun-
dent matedictis. QuO perleclo, fateor, multttm dolui: diam et humiiitaiemnollent debita nontimsuo exercere
inler lam charas (ainiliuresquepersonas, cunctis pene sctcriftcia. De v.iriis Ordinationum litulis late ac
Ecclesiis nolissinioamiciiiwvinctilocopulalas, tanlutn prseclare agit Clrisiianus Lupus in nolis ari cano-
maliimexsthissediscordim Quis 153 omicusnon nem 6 concilii Chalcedonensis.
forntidelur,quasi[ulurus inimicus, si potuil inter Hie- Posi annutn 398 reducein Rtifiniimin palriam el
ronymumet Rufinum liocquod plangimus exoriri? El urbcm Aqtiileiam , Aquileiensi clero extra sepia
num. 10: Hoc magnum el Irisie miracutumest, ex Munasterii aggregatuifl a Ghroniitio, colligere pos-
amicitiis lulibus ad has inimiciiias pervenisse: tmtum sumtis ex Geimadio vetusio scriplore , qni ca|iite!7
etit, el multo majus, ex inhnicitiis lalibus ad prisii- de Vrris 154 iHustribus Rufininn Aqiiileiensem
nam concordiamrevertisse. presbyterumvocat. Id inficiaiur Norisius, cujus hoec
II. Mitiores animos Hieronymo ing<-reresludebal verba snnl libro 1 Historiae Pelagianse, capiie 2 :
Chromatius Aquileiensis : idque admonitione sna .]) j) Neqtie posl rediium a Chromaiio anlisliie in suum
obtiiiuit, ul ambo novis abstinerent scriptis, quibus clcrum ascriplus videtur : etenitn paulo posl inde dis-
invicem lacesserenlur. Rulinum praesentemauelori- cessil, Orientemrepetiiurus. Falli pulo Virum doclis-
late sna urgebat, utj'urgio finem imponerei : neque siiiiiun. Aquileia anle anuum 407 discessissc Rufi-
sane responsum deriit ad tertium Apologia:librinn, inii», probari 11011 potest, ut infra dicendum. Vermn
qiiem llieroi.yiinisvulgaver.it. Litleris eiiam ari iiie- eiiam ascribi clericos sevotllo potuisse alicujns Ec-
ronymiim dalis, riiiein oblinuit siiniillattim, qncin clesise albo, quin ibidem pernianeiitem sedeni habe-
vehenieniissiiuc nplabal. rent, ostendit Tiilemonlius esempio -Paulini Nolani,
Rem ipsam lesialam rcliquil Sanctissiiiius Vir li- qui in epislola 3, alias 45, ad Alypium, num. 4, re-
bro uicoiilra-RuuTiiimnum. 2, ubicausam profert, fert: Ambrositim Mediolani Anttsiitem suo se clero
proplerea quod, commoniiioiie Cliroinaiii neglecta, vindicarevolitisse,ttt elsi clkersisloris degerel, ipsitts
librum eumdeni cons<ripseril : Testem, inquicns, presbyiercenseretur.
invocoJesum, me ad comnioniiionemS. Papm Chro- IV. Neque soluni Chromatiiis, vemm eihi<mple-
matii voluitse reticere, ei finem facere timullaium, et riqtie sanciissimi viri, qui hac celale flor«baw,
«25 DE S. CHROMATIOEPISC. AQUILEIENSI m
communionem Rufino Ecclesiaslic.im largiebanliir, A Panlinus, ut dubia solveret, quse communis amici
ab Anasiasioriamnaliim minime puiahant. fovebant- mentem animumquc vexabant.
quc cum ipso aniiciliam. Ilabenlur Paulini Nolani V. Operam ille suam, vitamque insumebal in lio-
epistolae plures ad ipsum. Hoc loco eam liceat ex- miliis Origenis in Sacram Scriplurain laiio redden-
pendere, quse apud Lebrunum 28, alias 9, ad Sul- dis, aliisque proprio marte concinnandis elucubra-
piciutn Severumdata csl, ex qua discimus: tum Se- lioiiibiis, quas viris eximiis, quorum frnebaiur
verum Paulino quoddam misisse commonitorium amicitia et consueludine, iiuncupabat. Chromatio
plurium difliculiatuni, quasin Hisioria Sacratexcnda Aquileiensi homilias in librum Josue latine redditas
offenderat, sibiqne expediri oplabat: tum ab eodem oblulii, ipsumque in epislola nuncapaioria qusefalso
Paulino commonitorium idem transmissum ad Rufi- in vulgatis Hicronymo adjuriicaiur, his verbis allo-
num, ut ipse pro ea, qua pollebat, eruditione Severi quitur : Quia etgo et lu, o mi semper venerabilispa-
(liflicultales explanarct. Ita vero amplissimo cele- ter Chromati, injungis el prmcipisnobis, ul aliquid ad
bral Riifinuin elogio : Prmierea auiemjussisti, nimium mdificationemet constructionemdivi tabernaculi ex
opnlentertibi de patipere tuo blandiens, ut qum de an- Grmcorumopibus el copiisconferamus; oratiunculas
nalioits non nnius geniis, sed generishumani fugercnt, 26 in Jesum Nave, quas ex temporein Ecclesia pcro-
ego videlicelquasi peritior edocerem... Atiamenquod gJ] ratiii!Adamaniiussenex,cx grwcotaline tibi pro virium
de meonon habui, de frairis unanimi opulenlioretlie- mearum parvitate disserui. Ipsum Chromalium com-
sauro peltvi; ei ipsatn annotalionem, qtiutn Commoni- parat Beseleeli, quem Divina Scriplura Exodi capite
torii vice miseras, lilteris meis inditam, direxi ad Ru- xxxi narrat, implelum fuisse Spirilu Dei sapientia,
finum presbyterum, sattcim Melaniw spirilali in vila el intelligentia, et scienliain omniopere ad exstructio-
comilem,vere tanctum et pie doclum, et obhoc intima nem labernacnli.
mihi affectioneconjunctum. Si ille has, quw merilo te Heraclio, quem fralrem appellat, inincupatos ab
permoventde annorumtive rcynorum non congruenle eodem Rufino habemusCommeniarios ejusdem Ori-
catculo, hiantis Itistoriw cansas non ediderit, qui el genis in Epislolam ad Romanos latine translalos.
scholasticisel salutaribus litleris (sacris et humanio- In peroratione, quam perperam Hicronymo tributam
ribus) grwcejuxta ac laline dives est, vereorne apud in vulgatis ediiionibiisevincitCotelerins ex ms«.codi-
alium in his regionibus (Ilalise ) fruslra requira- cibus, optis aliud memorat, quod jiostulanteGaudcn-
mus. tio episcopo Brixiano aggressus fuerat : Posl hoc,
Menlio Melanisesenioris, cum qua spiritalem vi- inqiiiens, sane vocal nos opus, quod otim quidem in-
tam in JCgypioet Hierosolymis plures annos transe- juncium esl, sed nunca B. Gaitdeniio episcopovelte-
gerat Rufinus, reditum ejusdem pientissimse vidu.-eG ( ntenthisperurgelur, Clementissciiicelromcmiepiscopi,
in Italiara indicare videtur. In sequente sane epi- apoiiotorum comiiis et successoris, de Recognitione
Stola ad euradem Sererum data, laudes ejus am- iibri, ul in lalinum vertantiir Quod sime Dami-
plissime persequitur Paulinus : ipsamque narrat ex nus implere permiseril, redibimusad iltos (Ariamantii
Hierusalempott quinqueluttra remeantemse hospicio libros versione latina vulgandos) et ad lua desideria,
excepitte. Ubi annos viginti quinque commorationis ut in Numerorumel in Deuteronomiilibros, Deoper-
Hierosolymilamenumerat ille, septem autem supra miltente, aliqua dicamus. Morem gessil Gaudentio,
viginli Palladius in Historia Lausiaca. fidein suam postea Ileraclio liberaturus. Ait vero in
Redilum Melaniseanno 402 illigant edilores Rene- prologo Recognitioniiin : Tibi quidem,Gaudenti, nos-
dictini Operum S. Auguslini tomo H in prsefatione, Irorum decus insigne docloruni opns, quod olim
Lebruiius in nova Operum S. Paulini Nolani edi- venerandwmenwriwvirgo Sitvia injutixerat, ut Cie-
lione, et Tillemonlius nota 2 in Vitam S. Melanise. mentemnoslrwlingumredderemus,et tit deincepsjure
Pagiiim adversantem novimus, ctijtts sentenlia cst: hwreditarioposcebas,ticel multuspost moras, landem
Rulinum simul cum Melania, tum iter in Orieutem aliquando resiituimus. ln ciiala peroratione post
suscepisse, tum in lialiam remigrasse. Prioris Chro- commentarios in epislolam ad Romanos, Origenis
nographisecalculis acquiescimus, quosegregie pluri- D ] volumina recenset, quse latino scrinone interpreia-
bus argumentis vindicantac asserunt Petrus et llie- tus jam fuerat: Homiliassive Oratiunculasin Gene-
ronymus Fralres Ballerini, presbyleri 155 Vero- sim, et in Exodum el in librum Levitici.... el in
nenses libro i Observationum in opera Henrici No- Jesum Nave, et in Judicum librnm, ei in trigesimum
risii capite 2, num. 5. Hinc Paulinus prsediclo Rufi- sexlum,el in trigesimumteptimum, et trigesimttmocla-
ntiin exornat elogio post magnos in ipsum Romse ! vum ptalmttm. Alia ejus opera Pauliiio Nolano, Ur-
tumultus concitatos. Accedit confirmatioex epochai seio abbaii, et Donato nuncupata, capite sequenle
conscriptaea Sulpicio Severo HistoriseSacrae, quami memorabimtis.
dncere animo conceperai usque in Siiliconemconsu- 156 V1-Ad Chroinatium noslrum redit oratio,
lem, ul ait libro sccundo, annum scilicel Cbristi 400. cujus sollicitudo |>er lisectempora maximeemicttit in
Hoc igitur anno historiam suam adornabat Severus,, gravi causa Joannis Chrysostomi, sede Constantino-
eamque uno vel altero post anno ahsolvit: eodem- poliiana per vim ac injuriam delurbati. Eurioxirc
que circiter tempore difficultatum , quas offendebatt superbse imperatricis instigatione, ac Theopliili
Severus.commonitorium acceptum misit ad Rufinumi Alexaiidriniet conjuratorum episcoporummalis ar*
425 DILUCIDATIOALTERA, BERNARDIDE RUBEIS. 426
tibns, dairinalum sanctissimum virum anno 403 in AVcadium < 157 iransmiiieiid.is. Fuerinl forlasse ad
pscudo-synodo habila in subuibio Chalcedonis ad iipsum Cbrysosiomum dalae (b).
Quercuiii, decreto suo Arcariius Auguslus cxsulare Ojieram ille rcscivil in exsilio,quam pro siiacausa
jussil. Ingenii lerrsc tnoiu facto, ac plebe ad sedi- (diligeniissimenavaverai Aquiieiensis episcopus, qui
tionem vergenle, ab exsilio revocalns esl. Impoten- iamplum idcireo ab eodem Chrysostomoeloginm, et
tem liauriremisit iram Eudoxia, donec iterum in sy- mullas i graies anno 406 consecutus est. Aii enim io
nodo Conslaniinopoli anno 401 celebrala ab adver- lilieris I ad ipsum datis : Clarissima fervenlis luw ac
sariis oppressns in exsilium Chrysoslomus deporla- shtcerwcharitalis
; tuba ad nos iisqttesonumsuum dif-
tur: quo perduranle, saiiciissimnm vitsc cnrsuni fudit. , . . . Nec hos, licet ulioqui lam lottgedisjttncti,
consuinmavit die 14 seplembris anni 4U7. Sedem minus qunm ii qui adsv.ntvehemeniissimatn alque igne
porro eximii prsesulisin exsiliumacti oceupavil pri- pienamcharilalem, sinccrctmqiie et ingenii Ubertateac
niiini Arsacius, tum Aiticus. fiducia perfusam linguam, alqne adanwntinuincon-
Sede sua cum injusie depulsus exsilium palicbatur lentionemexploralatnhtibemus.Gratias agit amjilissi-
Chrysostomiis, litteras dedit ad Innocenlium I,ro- mas pro diligentiore studio, quod magua animi con-
mamim pontificem,qui Anasiasioaiino 401 suffecius lentione in ejus praeslabai catisa : ipsumque rogat,
fuerat die 4 decembris, aut anno insequenle 402, B g ut si labellarii occurranl, qni ad ejus soliludinem
die 27 aprilis, ui aliis placet. Lilieras easileinrefert aut exsilii loctim venerint, desua valeludine scribat.
Palladins in dialogo rie Vita ejusdem Chrysostomi: Scis enim, inqnit, quaniumhinc voluptatispercepturi
similesque testatur(a) scriptasab eo fuisse ad Vene- timus, cum de hominum lam ardenter nos amaniium
rium episcopumMediolani,el ad ChromatiumAquilciw prospera vale-udhiecrebrius ad nos afferaiur. Infecta
episcopum. re, legali redierunt; impedienie Theopbilo, nesyn-
Opem Chrysostomopro sua aucloritale ac digni- odus celehraretur, in qua, delectis dolis ejus, li-
tale collalurus Innocentius, liiteras ad Honorium quido paiuissel innoceiilia Chrysosiotni. Misero el
imperatorem misit. His Augusti pielas mota (verha iniquo sanctissimiviri exsilio mors fincm iinposiiit:
sunl Pallailii) jubet Occidenlaliumsynodumcogi: et egrcgisevero Chromaiii noslri crgaipsum charitatis
cum utiam simnl senlentiam lulissent, eam ad suam et solliciludinis numquam excidet memoria.
pietalem referri. Congregatos narral iriem Palladius CAPUT XIII.
Ilaliw episcopos. Romse synodus hahiia est. Orant Mortemobit Chromalius,cuj'usopera recensenlur.Sedem
vern Patres supplicihus ad imperaiorein oblatis AquileiensemAiiitiisiimis ronscendit.Aquileiadisc<'dit
Rulimis.(Reliquahujuscapitisomitluntur,quwad Chro-
libellis, velil ipse fralri suo et imperii consorti,Ar- maiiumnonpertinenl.)
cadio rescrihere, ul juheat syuodum fieri Thessalo- C I. Saiictissiinamdenique vitam, laboresque mulios
nicae; quo facilius utraque |iars Orientiset Occiden- prncclarosque pro Ecclesia nniversa el Aqnileiensi
(is cerliim ac indubilatum dc Joannis Chrysostomi Chromaliiis consummavii, cnjus memoria die 2 de-
causa jiirliciiimferat. Sanclissimiviri causam stre- cembris colilur in Ecclesiaefastis. Vilaeejus lermi-
nue tutabaliir Cbroinaliiis, nijus epislolam una num figil Dandulusanno Christi 407. Ilanc epocham
cum litieris romani poniificis delegit ilonorius, ut indicari a Pauliuo Nolano in epislola ad Rufinum
eas :>dArcadium mittcrel. Ilsec ad aiiuum 405 per- data, infra dicendum est. Tenuissc Chromatium ad-
tinent. Ait vero Honoriusin epistola ad Arcaclium: dil Danriiilus Ecclcsiam Aqtiileise, annis 18 jam e.v
Quwnamenim sit Occidentaliumde Joanne episcopo invasionibusBarbarorumplurimumItalia perlurbala.
seittenlia, ex omnibus epistolis, quw ad me scripim Prima scilicel vice Alaricus anno 400, irrupil in Ila-
sunt, duas stibjunxi, unam Romani, alteram Aqui- liam, longe lateque vastatis agris Aquilciensibus :
leiensisepiscopi. neque recessil in P.innoniam, nisi posl pugnam ad
Romanse Ecclesiae legati, tilteris acceptisimpera- Pollentiam, Ligurise oppidum. Eaiiidein postea re-
toris Honorii, lnnocenlii, et Ilalorum episcoporum, , giouem anno 404, aul iiisequenle tenlavil Rariagai-
Chromiitii Aquileiensis, et Venerii Mediolanensis, , stis, aller Goihorum rex, qui multis vasialis locis
alquealiorum, necnoncommonitoriosynodi lolinsOc-- D I occtibuit in Thuscia. De secunda Alarici irruptione
cidentis, pulilica cveciione Coiisiaminopolimpro- mox agendum.
fecii sunl. Ilas Chromaiii epistolas puto ab illis di- Nonniillavulgala ferunlur opuscnla, quseChroma-
versas, quas inemoratHonorius, uua cum suis ad Ar- tio tribui solent. Plures ab eo dalas ad Imiocenlium

(a) Haiidquaqiiamlestalur Palladius scripias ab b (b) Ex his Palladii verbis, unde conjinit De Rnbeis
Jnanne Chrysoslomo timiles ejiislolas ad Venerium n datat forlasse a Chtomalioad ipatm Chrysostomum
Mediolatiensem, et ad Chromalium Aqnileiensem: lilieras, rolligebatsiiperiusFonlaniiius,cap. 3, nnm.
sed Cbrysosioiims ipse est, qui ita stribit, episio-)- 6, non nd Honorium solummodo,sed nd Arcadium
lam siiain claudens; uii non uno ex capite. rectee quoqueAiigiistumlitteras dedisteChromatiumin causa
conjicit ac persuadet Coiistantins in Noteilioneqnamn Clirysoslonti.1I ipsum cmii Fmilaoino seolit eiiam
siibjic.ilad liiinc Inciiui, inier Epistolas Romanoruin
n Ceillierus. llisl.Ginir. des AulenrsSacris, etc, lom.
pontificum,col. 787 tdilionis Paris. Vide inlpgram n X, cbap. 5. § V. Quidni ad utrnmque, ari Arc.iclium
illius episiokeCbryso^iomiclausulam inter Veierum n ncmpe ei ad Chrysostomum,ea occasione scripserit
Testimonia,quse congessinius in fronte liujus volu- l- C/ironmiius?
ininis post prwfalionem.
PATROL.XX. ik
427 DE S. CHROMATIO EPISC. AQUILEIENSl 428
pontillcem, Ambrosium, Hieronymum, 158 Joan-1V debemus Tillemonlio animadversionem.Deindevi-
nem Clirysosloiniim,memor.ivimus,epistolas, quae deolur ejusdem aucloris esse pradicloe omnes ho-
perierimt. Ejusdem, et Heliodorinomine epistolam milise,cum in eisdem pari modo doxologiseIbnmilae
ad llieronymumscriptam recital Baronius in prsefa- adhibcaniur.
tione ad mariyrologium romannm capite 5, in qua Inler homilias in capuf qninliim et sexlum Mat-
postulare perhibehlur probatissimi prsesnles: ut (a- thoei Expositio DominieseOraiionis habelnr; quae
mosissintot(eriales de ArchivioS. Eusebii, Cwsarem ntim eadem sit, ac illa quam [lenichitts 159 Pr°-
Patwstinmepiscopi,inquirens,Martyrumdirigal festa. ponit, consnlere poterit qui Ecclesiaslica |ioiiiur
Hanc cum Hieronymiresponsione inter spurias mer- ejusdein Ilisioria. Hacceadem opera in aliquibuserii-
ccs jure meritoque rejicit annaliutn parens. Prodie- lionibusinscribunturlilnloCltromatiiromaniepiscopi.
riint etiam inter opera Hieronymi sub eorumriem Hinc pleriqueviri riocti eariemChromalionostro ab-
Chromaliiet Heliodorinomine ari eumdem epistola, jtidicanria censent. Tiiulum eumdem cxposuinius
ejusdemquead illos responsio de Libris apocrypliis, c.ipile X, num. 2.
videlicet De orlu Mariw Reginw Virginis, simtil ct H. Chromaiio suecedit Augiislinus. Inilse Sedis
Nativtiale atqueinfaniia Domininoslri Jesu Chrisii: tcmpora , pra-snlis patriam , morumqne ac littera-
qu;c crilicorum omnium calculis supposiiitisebaben- p; riim pricslanliam declarat Dandulusin Chronico:
tur ac spurise. Dcnique Petrtis Wastclius carmcliia Angustinut, inqiiiens, episcopusAqnileiensisinlro-
in vindiciis Joannis Hierosolymitani,Chroniatio ho- nizatns esl anno ab Incarnatione Domininostri Jesu
mitias nonaginlaadjudicai, quaeinter opera Chvyso- Chrisii 407, quia plebs ccttholicaex Barbaroruminva-
slomi editsc sunt: cui lamen calculosnostros ariji- sione plnrimitmagiiaia, ttna cnm Clero ad ficteisttw
cere non licct. Ejns etiam ExpotilionemOraiionis robur, hunc origine Benevenlanum, virum orlhvdo-
Dominicwsisiit Henichius parle II llistorire Eccle- xum, et Divinis Scripturis satis ernditum, sibi in
siasticae, nt refert GoiilridusOlearins in Bilriioiheca Pontificem elegertint. Brevissimum esl elogium ,
scriplornm : quo de opere mentio infra rccnrrct. quml in Clironico Aquileiensi lcgilur : Chromatio
Alia feruntur opera, vel poiins operuinfragmenta, successitAvgHstinuspatriarcha, qui post cinnos19 ab
suh ejus nominesa-piusvtilgala,quselomo V Bilriio- ordinciiionesua, aucto populo Dei, cum Sanctis in
thecaePatrum Lugdunensis hoc ordine rocenscnlur : pace quievil.
I. De oclo Bealitudinibus,seu in capul quintum Mat- Sedis iniiium |icndet ex anno emorluali Chro-
ihwi. II. In capul qtthtiuminlegrttm ejusdem Mat- matii inferius dcsignando. Tum vero iinperiiun
lltmi, ac parlem capitis sexii. III. /n capul lertium Orientis adhiic lenebat Arcadius, cui anno 408
Mallhwi. Primum npu«ciilumest homilia, occasione |C posi calenrias maias jnnior Ttieodosius successit:
numlinarum habita. Incipil : Dat nobis,fraires, con- regeb.vlqiiHlloiiorins Oeciduas paries, quas Barba-
venltishic populi, et mercalus frequenliaoccasionem rorum liubae pojmlaiionibiiset incendiis vastah.int.
proponendi sermonis Evangeiici. Seligitnr sermo 1'atria Benevenianitinvocat Augusliiinin Danriiiliis;
Christi ajmd Mailhaeumde ocio Beatilnclinibiis. cujus rei cerla , ac vetusia riesuiit moiiiimenta.No-
Oesioit : Vl autem verbis finis ctim prwfalione con- vemdecim seriis annos iiuinerat Chroi icon Aqui-
cordet, si est cjaudinmmercaloribus propter lucra leiense ; novemalios addit chronista V-neius : Au-
prwsentiaet cadttca,magisgaudeamusomnesel twle- gusliniis, inquiens, EpiscopusAqniitia, suw intliro-
mni quia tales Dominihodieinvenimusmargaritas, niaationisanno 28 de[unctus est.
quibus nulla possini bona swcnlicomparart . Qnas ut CliTomalionott Atignstinuni, SedNiceiam nume-
acquirere, oblinere, possidere tnereamitr, auxilium rat immeiliaic suffeclnm Ughelliis ifl llalia Saera.
nobisel gralia cumvirtute ab ipso Dominoposiulanda Errassc virum , hene el opiime de Ecclesiis lialiso
esl, cuisit gloria hiswcula smculorum.Amcn,Doxolo- meriium, eviticunt allegita chronvca, quibns con-
giain animadverte. sonai catalogus Forojiriiensis, qiterii jasta forniam
Qu;eduo seqiiiiniiir, fragmema sunt commenlarii diplychorom coiifecium memoravihius, ac primo
in EvangeliumMaithaei.Doxologia snperius menio- D loco rimiinsin apjiendice. Alia nobis ertint certis-
rata, qiia linis iinponitur honiiliaecleoclo Bealiludi- sima errwis argumenta proferenda , ciim de Niceia
nibns, frcqiicnlius legilur in dnobiis reliijtiis Irag- agendum fuerit.
nientis,aulci«\em antcoiisimiiibiisverbis concepta: IH. De obiiu Cbromaiii niniium dolens Rnlinus,
nempe,Ctti/awset gloriain swcnla scccitloritin,Amen; anceps bsereb-U,-m A.juiicise nioram irahere tle-
vel Cm est /lonor, lans, el gloria tina cnm Spirilu berel, an aliiii qua-rcnria sedes foret: Roinamque
Sanrto anle omnia swcula, el nuncet semper, el in petere cum cogitassel, hsec illi lamen ci-ria non
swcula sWCHlorum, Anren; \e\Quiesi bene.dicitts in inscdebat animn senleniia. lloc intelligctida sensti
swcula; vel Qui est benedlciusin swchtaswculorum, piiiamus Paiiliui Nolani verba, qure in ejus episiola
Atnen. Ilemque demflm illa verba habeniur : Per 46, !ilias47,«i'lRnliinimriata, legimns : Nttnc ros in
Ckrislum ©oiw>i«wnostrnm. Hinc dti* co-lliguntnr. wstusolliciiudhtis,el inccrlo morarum, Rommnpctiju-
PWriiOVidehtUtConimentarii in liotnilias triburi .- diccfsiis.Qusenamalia fucrit causa , ut acslusollici-
qiisejuxta numevumrepetitse Dosologise,decem et ludkiis tafboraret, ac iueerlns ©t aweeps fluctnarci
feptom vel etiam octodecim distinguiinlur. Hanc Rnfinus ubi divcrsareiur, riisi GnVomafiiohitiiS?
 4S9 DlLUCIDAfK) ALTEftA, BERNARDIDE RUBEIS. 4S6
Aquilei.-eedthmorafi nolebat post moriChl sancils- A serrime depopulalus esf. Hoc anfiOcnptam urbem,
simi episcopi, quem palrem atnantiSSimUmfiiper- plurimi teiiehl ac probalit doctiSsimi viri, quornni
tus fuev.il. Romam prolicisci coiistiiuefat: iietjtie senieiiiiam amplccilmur, licet superiore id aiino fac-
tahien firecilliiis firma eral scntentia. liiide pergit tum ceiise.1t Pagius. Ilaqtte dats fuefii Paulini Epi-
PrVUlinuS : Dei nobis Dohihiiis , a DominoIwiificari siol.l ari Rufinum aiinb 408 cariebte vel incnnte 409.
quam primitm cleactu noslro . . . . Et incipiatiittstci- Hance|ioClirimca!eulosud.ippfOba'hiTillemontius,
meh sperate ftiictum ptwseritimvesirm, si voi cerii et Lebruriiis, qiil rilvi Patilini Operiiin novatn ediiio-
esst de vesitit sentehlitt, vel Dotnini tirca ves ptttcito liem CtffaVit liberfitfiis noiis exornatam : sinliilque
eceperitis. Noridiffn ergo, qnrtlil sibi dcligeret se- nfbiifslntuf^eodem ahno409 incepto adultoquc non-
dem, decretevat Rufinus. diim fulsse Pflulinnm ad InsulaS Nolanas eveciura;
Qtio anrifj pr.-cdictaPaullfii episfrtla sevipla fueril, siquidefri Rtifiiius iu epistola riiiriCltpalOrialibri ii
fiiqifirendam esl. TeifipOVisriota in eadeiri subindi- de Beiiediclionibus, quem post allegatam epistolam
Bari videiiiV, tihi haee habentur : Nobis autem elsi elttcubratum dicernus, nOltalio nis! confidenti fra-
ptb tua cltaiiiaie prmsiimptiosit, quia remeaiurus ad ttis lilulo ipsuifi appellat, neqne verbtim habet
Oriiittem ndn feres, inbisitdlis nobis, abire; 160 quod ejus indicet dauoialeri) solllcitudlneih ac di-
idmen de peccatii ribslris riieius esl, rie eliamsi tam B ghitaiem. Olijecta proreriint illi, rjUrtJrtdveVSarivi-
iiobisvitihd fiiia Bnbylonis averiai. Discimus, Rufi- dentur, et expediiint. P-iucis expendere 1'cerii, quod
, nfun ]a'm tum ahiiiio statuisse regressnni iri Orien- h.ibet Pagius ad anfiUih 405, fium. 10, ab eisdem
f<Sm.Non aliii ihidcm intelligilur Filia Babyionis, prsetermissum. Vevbrt fefert Pelagli anno 417 rtd
nisi Roma. Sensiim declaral ipse Pauliiius in cpi- IiiriOcentiumpapam , cujus oblluiit Ignorabaf, scri-
stbla 29, alias 10, ubi Ioqueris de Melauia seniore, hetitis : nempe, Legant Uiath episiotatii, quant nd
cjiiaellierosblymls relictis, in Italiam ac Romarn Sdttcitimvirttiii Paulinuin episCopttmdnie duodeciih
fefhigraverat, sic ait: Hanc ergo filia Sion (Jerusa- fere annos scripsiriiuS. Hoc eplsiola! ffaghiefitum
leiii) haclerius habuii, el desiderai: nunc fitia Baby- profert Aiigiistiniis in libro de GraTi»Clifisti, capite
toiiis (Roma) hubet, el adiniraliit. Rogat ergo Rufi- 55. Duodricim illi arifii si felro liilriiefeiiiUf, anniis
niiiii Paulirius, ut profeclnrus ipse in Orientem, se cblligitur Chrisll 40S, quo ad Pauiihuth episcopitm
inviso, iioii abeat: simulque tamen verelur, he Ro- scribehat Pelagins. Ita srfne: de tempore atirioqtie
iria, etiamsi viciha ijfsi Paulino Ndlaedegeriti, ipsmft diiise eplstoiab diibiiim nullum. At ctirii aiiuo 417
aVeffaf. festatuf ille, se ttd santtum titum Paulinum episco-
Causahi sciiicet hietus, qiiam proferi Paulinus, puriiSctipsisse, dignitaleril Sigfiilicat, qua potiebatur
'
C
pYOritfmesf liiielligere nOvam Alarlci Gothorum llle arino, qho ad Innbceiftiufii sCribebat, non annri
fegis irf(iplio'ftem, qtfseRuiino impedimento foret , quo ad PauIlnUm scripsit.
cpiOmihUsVomamimiler aggrederetur, ac inde No- Quse Cum obiier admoneve pffethim <ipefe ffierit,
lam pergeret. Atqui Siilicone, qui Goihos in Itallam jam pbSlremo IdCOCoiligefe iiC6iit, arifttvcifciter 408
acciveral, decimo calendas septembris anni 408 , vel etiam sdpeviore, ut habetDandfilus, Chfomatium
itilerfecto, Occupavit AlaVicusPOrttim urbis : eo- e Vita migrasSe': ipsumique idcirco fiufliiHinfn mstu
deihque aiifio'ad fnieih vergenle Roihani prima cln- idlticiludinis, ei incerib morarnth Romam petere ju-
xit obsidiOhe, lii e'x Zosirno Colligunt viri rei chro- dicasie: rieque tairiefl de bb'i(C6p'fa' sententla cetturii
nologicsKperitissimi. Iicriim anno inseqnente 409, fuisse.
aif obsidium Romre coniendit rex Gothus : quam ( Qiim' seqiiUiitut, dd ClifOiriafitimnbti pettirient;
jehique ferlia vice anno 410 obsedit, cepil ac mi- etideo liic fitiehi huic capiti imjibtiimus.)

EX DISSERTATIONIBUS VARI^ ERUDITIONIS

FR. BMNAM MARI^ Dfi RUBElS

ORDINISPRJEDICATORUM.
Venetiis 1762.

161 CAPITIS XVill. NUM. V ET VI. D ejus recolitttr die 27 Novembrisiu Martyrologio R<9-
%. Obiit sanctb.simus vir Valeriauus, Aquileiensi mano, aliisque duobusmss. sancti Cyriaci, et sancti
Ecclesia sordibns bacreseos purgata, quas Foruina- Maximini, apud Boliandum, el Henscbeiiium. Dietn
lianus Pr.edi-cessor (a), ac linitimi Ariaui inliile- habent prwcedentemlGvetusium Martyrologiumquod
fanl, cademqHejnre Melropolilko aucta. Memoria vtilgavit Floteiiiiniiis, et Corbciense apml ipstim (

(a) FortasSe vir cfariss. afiler fiodie de Fortima- iri PVaSfatioriedicfa surit.
dd fufiffiolaiitur tjuse
iaffiyicrrfileiensi ^nfiret: <,jifar
lol DE S. CHR0MATI0 EPISC. AQUILEIENSI 432
llieronymianiim el Gellonense apuri Dacherium , J) A die r> Maii anni insequentis 589, ac etiam Legem
LTobcanum el Auclarium Usuardi, el Bcriae apuri xix De Htireticis, 6 Kal. Decenibris, seu die 26 No-
laudali Boilandi Conliiiiiaiores. Viilenlhiittn, corrup- vembris.Hinc vero colligil Foniaiiinus, Theoclosinm
to scilicel Valcrittni nnmine exhibcnl Mariyrologia ani)o588 Aquileiae suhstitisse die 26 Seplcmbris,
Aninerpiense, et Rabani, a Florentinio cilata , et eodcmque anno versalum esse Mcdiolanidie 10 Oc-
Richciiuvieiisc n ab ei-sdemBoilandianis vulgatum. lobris.
Ad annura obilus quod aitinet, ac successionem c Quo spatio lemporis intcrjecto Ambrosius (Viri
tliromaiii in Sedem A(|uilcicnsem, iia disserebam in docii verha snnl), exstinclo Maximo,positoTheodosio
Moiiiimenlis capile 10, num. 1. < lloc anno cadenle Iinperatore Mediolani, ut ail Paulinus, Aquileiam
388, vel eiiam ineunte anno 589, diversaium esse properavit: alias in alierulra urbe, non litteris, sed
AmbrosiumAquileiwnovimiis: unde conjeciura siiini coram de Rescripioin Chrislianos Mediolunivulgato
poiesl, eam in Uibem profeclum esse sanclissimum apud Augustiim cxposlulasset. i Tum consulendos
aiitislilem acl novi episcopi consccrationem.Piimum admonet Sammaurxos Auclores Admoniitonis pro
nos docel Pauliiius in Ambrosii Vita, iium. 21, Ex- ordine epihtoliirum saneti Ambrosii § 11, sicque de-
stinctoMaximo, iuquiens, positoTheodosioltnperatore mmii ait: « Cum autein (ut vidimus) Valeiianus
Mediolani, Ambrosiovero cpiscopoconstiiutoAqttileiw;B ] obierit die 260 Novembris; hinc consiare, Auiliro-
dedit ijise Anibrositis ad iiiiperalorem epislolam, in siuin anle, non posl obiliiin Valeriani ArjuiLiampro-
editioue Noiiri'iaiia40, nt ipsum a senlentia revoca- [eclum; ideoquc aliam ob causam , qnam oh Cliro-
rel de synagogaquadam Judworum ab episcnpo Cas- maititm Valerianosubrogandum, qni nondumex hac
tri Callinici resedilicanila, cleque Monacbis qui fa- vita niigraveral. i
num VatenlinianorumHmreticorum, ab iis conlume- Minime (>uto, spatium lemporis, quo Aquileiam
lia piovocaii incciiderant , supplicio afliciendis. propeiavil Anibrosius, illuri inlelligi quori inier diem
Alqui cerlo colligimus cx Cudicc Tlieodosiano, ip- 26 Scpiembris fiiixil, ac diem 10 Ociobru: a<lcoi|ue
snm Auguslum Tlicodosiuni noiidum die xu (seu x) lota corruere virieiur Foiiianini raliociiiatio. Sam-
Kal. Octobris (hoc est die 20 aut 22 Scplenibris) niaurrei Eriiiores Operum sancti Amhrosii, quos hac
anni 588 discessisse Aquileia ; ipsuinque vi ldus de re consulendos juliet, qiiantiiiii eorum ex vcrbis
ejiisdemmensislam Mediol.inumvenisse, qna in nrbe inlelligo, non adverss.niiir. <tSlaiuendum iiaque,
usque ari Maiiiin insequcniis am i commorains esl. (iii(|uiunt) hanc episloiam (XL, supra mcmoralain)
Itaque Ainbrosiiis unno cadenteZSS, vel incunte, ac lunc tetnporisfuisse scriplam, cum profligaio Maxi-
incwplo589, nianebat Aquileisc: ibique allegaiam mo , Mediolanum rediit imperator. Atqui ex Codice
derlit ad imperalorem Tlicodosium cpisiolam. IlaecC ( Theoriosiano inlelligitur, cumilem 12 Kul. Caobiit
aiiinio perpendeiis Baronius ad aninini 3<S8,num. (<Iie22 Sepleoihris) onno 588 nondiim recessisse
84 sic ait: Qtwd autem deiinereiur Ambrosius Aqui- Ai|Uileia: 6 vero Idus ejusdeni inensis Oeiobris (die
teke , cum nulliini hoc tempore memorinsil ibi cele- 10) jam venisse Mediol.inuin: qua in urbe K£<7M<3 ad
braium fuisse conciUum: equidem exisiimo, iltuc es- Maium sequeniis anni eomnioratiis esi. Ex quibus li-
se pro[ecium ex more ad novi creationem anti lilis , qnel, hoc ipso inlenallo saiicinm pnesiileni, qui ne-
cumde[unclo Valerinnoejus cirilalis episcopo,in 1<S2 gotiorum suorum causa A]uileiamse coniulcrat, snper
locum ejus est sabrogulus sanclus Cltromatius. Non memorali edicii revocatione scripsis?e ad Theodo-
inancm pulo conjecliiram. i sium. >
Hanc rejicil archiepiscoptisAnctjrantis, Jiislus Fon- Ubi intcrvallumillud compuia^sc inlelligo doctis-
taninus; eju«que vesligi.i premit Joan. Josephus Li- simos viros a die 10 Octobrisanui 58S posiquani Me-
ruii in Opere citato (Noiizie delle Vite cd Opere diolaimm rediil imperaior, ad Maium auni iusequen-
scrittedti Lclterati del Friuli) in Viia Chromatii. H;ec tis. Inierpreialioni 1<83 noslrse faveni Paulini verba
vero tradil illc in Historia Litteraria Aquileienti Li- in Vila sancti Ambrosii. Ail ille, niiin. 22 : Exstincto
bro iii, capiie 5, niiin. 2, sciliccl -.I" Viia migrasse Maximo, posilo Theodosio Mediolani, Atitbrosiovero
sancliim Valcriannm 6 Ktd. Dcceinbris, seu die 26 D episcopoconsiiluioAguileiw(animadverie Ainbrosium
Noveinbiis; 2" Maximum Tyraimum ad leriium ab dici cohsliiiiium Aquileise poslquain Mediolani posi-
Aqnileia lapidem anno 388 devieium fuisse 5 Kal. tns erat Tbeodosius). in paiiibus Orientis in qiiodam
Auguslas , seu die 27 Jnlii , juxla Iilaciura in Fastis caslello a Chri>lianis viris synagnga Judmorum et
Labbeanis: secus vero 6 Kal. Septeinbris, seu die lucus Valenlinianoriimroncremata sunl... Sed de hu-
27 Augusti, iit haliel Socrates; 5° iloste fuso, Aqui- jiismorii facio romes Orieniis ad imperaioreni rela-
leise Tlieodosiinn aliqnanriin siibstilisse: nam lex x tioneiu direxil, qua accepia imperalor pra-ceperal,
de infirmandis iit qitwsub Tyrannis acta [ueranl, ilri- ul synago«a ab episcopo lori reredificaretur... Sed
dem daia esl 6 Kal Oeiobiis, seu die 26 Sepiem- Iinjiis prsecepii teimr cum ad aures pervenisset
bris; 4° Post sexdecimmox dies, Legem siinilem, venerabilis viri Ambrosii episcopi, direxit ad impe-
vn in Codice Theoriosiano, Mediolanilaiam fuisse 6 ralorem episiolnm, quia ipse in lempore excnrrere
Idus Oclobf.s , seu riecima die ejnsdem mensis; iion polera'.: qua illuin convenil, ut iri (piod ab eo-
5° /Eadem in urbe Mi-riiolauensiab ipso Theodosio dcui stalntiim fuer.it, revocareiur. > Quo ex ioco
datam Legcm xvn De Hwreticis, 6 Nonas Maias, seu perspicue addiscimus , Theodosio, pott Aquileiam
433 DILUCIDATIOALTERA, BERNARDIDE RUBEIS. 434
reliclam jam posilo Mediolani, de Synsigogacincen- .A dio consulendam esse caihedram Petri, et fidem apo-
dio t-ertiorem facium fni-se a comile Orientis: atque siolico ore laudaiam : se riirsum aii, calhcdrw Peiri
tiinc Ambrosium Aquilcise consliuiiuin lillcras ad comtniinioneconsociari; ac deuiura snhdii : Absithoc
imperalorem dedisse de revocalimie cdicti. Locus a Romnna fide. Non ergo se llieronymus liominem
ergo relinqiiilur B.<roniiconjeclurse , ul eliam post Rtiiivtntimvocavil ea solum raiione, qtiia Lniinmseu
diem 2li NovembrisValeriani enioritialem , in eam Occidentalis Ecclesimhomo esset.
urhem Ainbrosius perrexeiii., Cbromaiiiiiii ordina- Tcstes athlit GelnsiinnCyzicenum. libro i roneilii
turns episcopum. Caeterum Legem superius ciialam Nicseni, in Pr< f.<t:one, Patres Nicwnw synodi n ,
vi de iitfirmandis his, elc, daiam Aqnileise, exhibet Aciione i, et Photium , CocliceLXXXIX,qni Roma-
C'dex Theodosiaiius, uon 12 Kal. Octobris, ui Edi- num riixere RufiHnm.An vero conveuieiis fueiii eo-
lores Sammauraei babeni; neque 6 Kal. Ociobris, ut rum tesliinoniiim ? In Graecolexlu Cyziceni, Niesc-
Fontaniims affert: sed 10 Kul. Oclobris, Theodosio noruiiiquc Palrum lego Itufinum FptaSvripov 'PwftMf
11 et CytiegioCoss., aniio 388. presbyierum Rotnw: quas voces inriicant, Riiliniiin
VI. Chromaiii noslri Opuscula primus vulgavit ah illis c-re.liliim Romanttm: non Latinuni, et Oeci-
Joan. Sicltardus una cum Symmachi papse Apolo- denlalis Ecclesimpresbylcriini diiiiiaxai ; sed Ronia-
geiico , ex velusiissimocodice sub hoc titulo : Chro- B iimii pa(n'a et ordi.Quo eiiam errore forlasse caplus
matiidoctissitniepiscopiRomatii, etc, Basilcse, apud Photius, Riifinumvocat TOU 'Pwfiaioy.At mirum non
Adamum Petrum , mense Maiiio 1528, in-8". Diffi- esset, GraecosScriplorcs vocassc Rnliiinin Roma-
cullatem ingerit appellatio Rotnani. Patriam ejus nnm, hoc esi laiinum, et OccidenialisEctlcsim icri-
pulabat siguilicari Sixius Senensis. Chromaiiiim plorem : siihii atiamcn miraiio, apud ipsos Occidcn-
vocat tlitpamtm Dandulus : at ullo sine prohalo tales vocari Cliromaiium Romanum, id esl Lalinum
vadeassenlur si ve Romanuspatria, sive natione Ili- et OccirientalisEcclesise e|iiscopum.
spanus. Baronius , in Marlyrologio , ad diem 22 Ju- Tesliiii.oniiiin denique, veluli locupletissimum ,
nii. et 2 Dccemhris , in noiis, observai, Aquileiam afft-rlur Alhini coguomcntn A>cuini, qui in Libeilo
diciain aliquanrio civiiatem Romanam : adeoque conlra liwresim Felicis uonriiini edilo , asservaioque
ClirouiaTniin vocari episcopum Romiintim, perinrie inter Palaiinos Bihlioihecae Vaiieanae Codices, intcr
esse ac Episcopum Aqitileiensem. QueMicllus, ad Palriim Lainoruiii clicta, Augustini, Isidoti, et Leo-
epistolam cxxix sancti Leonis, § 4; Pagius , ad an- nis , aflVrleiiam Chromatii seniciiiiain his verbis :
iiiim 596 , nuin. 7 ; Tilleinoiiiius , in Monumeiilis C/iromatius qitoque sancim RomanmEcclesiwanlistes
Ilisior. Eccles., tomo XI, riiclum Romanum riocenl, in Libello, qtiemde octo liealitiidinibus inscripsit, clc.
boc est catholicum, vel eiiam episcopum Ecclesim G Animarivertere pra-siai Cbromaiii verha qnse ab
Romano in imperio positw. Tot inter conjeciuras mi- Albino seu Alcuino citaniur, in prscriicto exstare
hi eiiam quse ineuti meaeincidcrat , proferre licuil Libello, qtiem edidit Sicharriiis : ari eademque hanc
in Moiiiimenlis Ecclesim Aquileiensis, capile 10, appingi a Sicbnrrio iioiam in Libri margine : Citatttr
nuin. 2, ut nempe eo vocabulo patria Chioniatii in- hic locv.sab Albino contra Feiicem ex Chromatii Li-
(licaretur, eaque fuerit Cimcordia, rie qua sic liahet bcllo de OcloBeaiitudinibtis. Ilinc vero coliigenduin
Plinius Libro in, capite 18: Colonia Concordia, Flu- cst, ex hoc Alcuini loco, non alio ex Codice Cliro-
men el Porttis Roniatium; adeoque Cbroniatiiis dici maiium in Opcrum ejus eriitione a Sicbarrio appel-
potius debiierit Ilontaiius , seu Romalhtuspalria , ac lalum episcopumRomanuin.
deinrie episcopusAquileiensis. Scri hocce vocabulo, aut veibis illis sanclm Ronta-
Jtisti Fontaiiini poslhuma Hisloria Litteraria Aqui- nm Ecclesiw antisies iri unum sipiilicare Alcuinum
leieusisluceni vidil lypis Romanis anno 1742. Inje- voluisse, qnod Chromatius fueiit Occidenlalis, et
ciam diflicullalem expendil libro m, capitc4, nutn. Laiinm Ecclesiw atuisles quidntn, mintis verisimile
2, quam iia solvi riebcre pulat , ut Romaniisriicius videlur. Cur pari liiulo Aiigitsimum, ct Isidorum,
ftierit Cliroiiialius , hoc est Laiinw seu Occidenlalis sinc duhio Latinos el OcciJenlalcs cpiscopos, qno-
Ecclesiwpaier , ct episcopus. Inierprelalioneiii am- Driiin icslimonia decerpii, non insigniverii ? Alcuino
plociilur Joannes Josepltus Liruli. Iu argumenia qnae syncbroni GaHiarum , ei Gerraanire episcopi in Syu-
Ig^proferimiiir.aiiiinadversioiiesadrio.Testisvoca- odica ad Prwsules llispaniw contru Feliccm et Eli-
tur sanclus llieronymus, qui in epistola ad D.imasum pandum, quic exslat in concilio Fraucoforriicnsi,
(xv in edilioiie Yeronensi) ait : Noveliuma tne , ho- cum P.itres Ecclesiai Lalina? el Oecidentalis lliero-
mine.Romauo, nomenexigitur : in ea scilicct, quse nymum et Augitsiinum,et Cassiotlorumallegent, eos
time de una , vel Iribus in Deo llyposlasibiis mota non appellaut llomanos , aul EcclesiwBonianm epi-
fuerat in Orienie controversia. Minus aptum videri copos, el Patres : quopostca lilulo Pasebasiiim 165
potest exemplum. Se quippe Romanum appellat ho- diaconum, el Grcgoiium Magnumiiisigiiium : Pa-
minem Hieronymus, non ea solum raiione quia na- schasius sanclw BomanwEcclesiwdiaconus( iuquien-
ttts in Occidente, ac latinw linguw homo eral : ve- tes), el Gregoritispapa Romaitus. Quid est rursum
ruui quia maxime Romansecallieriraeaririiclus crat, quod lilulum sanclwRomanwEcclesimaniisliti* minus
ac fidei professor quam in ea qusestione Romana ohvio sensu adhibuerit, ad leclores decipieudos ap-
sedes tradehat. Unde prsemiscr-it, sihi in eo riissi- lissimo?
433 D6 5. GUftOMATiPEPISC. AQUILEIEHSJ 43C
1 Nolinj
ego sjispicari, ejusdem lituli auctorem ,A.quenfibus ' Itaque cttm tion esse illttm Filiwn Dei
fuisse AJeqiiium, Is legerit in Coriicilin?aul sanctw dicilis..., Nos vero Rontani dicimm unius subslantia
Ronfanw Ecclesiw anlistilem, aut episcopttmRoma- cum Pqtre illum esse. Oignissimam accipe rieinnnj
nnm. Qpo haecvcrha iiiiellexerilsensii.noiidixrriiii. laqdali Ruinartiirinimadversioiieni ib.ideni; Is autem
Equidnm sepiem illi episcopi, qni in Ecclesia Latp.- mos (Catholicos vocandi Romanos) poiissimuminva-
ranensi, sua quisqnc per vices redeti|ilq hebdomada, luit, citm Barbari Arianwtectw addicti provincigs Ro-
mysteria celebr-ihanl, appellari apud scripiores cou- mqnihnperii devastarunt. Vocis ergo Romangrum ptQ
siic\ertinl cpiscopiRoniani,ponlificesRomaiii,Roinaiw} Calholicisusum a remota babemusaelate» jEtas hsec
Ecdesiw episcopi,episcopicardincflesRomanwEccle- coiivenitcum teuipore, qiioCliroiiiatinsAqHJleieDsein
8f(c. llujusmodi episcoporum mentioprjnia reperitur regebat Ecclesiam, ut exLucjfero Calarifaiiopatei; a<j
apud Baroiiium ad annuni 769. An ergo ex istis nirsum sub ipsoChroinaiio iri upTionesGoiliorum.qui
iinus existimalus fuerit Chromalitts? Ap imperiius Ariana Jue itifecti er-mt, in Yenetjmi)ac Jtaliam ince-
ignarusqoe libraruis, cuin animadver|.eret Chroma- pisse,noiumest. QuidiiiergoCliiomiifiusiriieclajfidei
tiuqj abs Hieronymo vocarj papum venerabileni in protestatiorieni O|ierisooi»scribere sevolueniepwo-
prologo libri II Coiiniieiiiaiioriiin in propbetai)) Ha- pumRomunum,id esl cal//o/icHin,velEcclesimRomanwt
baeiic, ef episcoporuqisanciissintumin Prsnfaljone ad B idest catl)olicaeepispppt<nt.'QuirinipoliusqtiiseqiTiore
Laiinajij T&iyParalipnmenoq yersionem, credirierit fElafeQpera ejusriem exscrihehai, in cjns fidei prw-
Ipsuifl summqni ppiitificenj, ejusqiie Opera exscri- coninm appellavorit jpsura episcopum Rvmamim,et
bens, tjtglo jnsigriivcril epifcopi Rqinani, aul sat\ctw hanc appellajionem veluti ejus propriam reiinuerint
Romqqw Ecclesimqniisfilis? sequioris seialis notarii, autcxscripiores?
At irieiiililuhisnnllo viiio laboret, An alia prsesio Aptid Paulum Diacnnum Hbro iv, capiie 5i, ubi
fuerit verisimiliqr iq|erpre).atjo? Thegdexicu$Rui- riiioiiiin patriarchartim ^qqileiensium, schismalici
natt, io !IO|a49. 3'' Mislprinin.nersecutionis Yanda- uiliiis, ac allerius caiholici synodi quintse cecunie-
licse qbservai : Jfowanorui?!ngmhie CuthQlicos(uitse lTicacveneratoris, eleciio uarralur, sicleginuis; • His
detigna,lQ,s tjtm ab itwreticisipsis., ui.hi lioc tgco, lum diebus (ai)no circiter 607), defiiiKio Severo patriar-
eiiain q calhdicis quclgribus. LQCQS est Ijbro t, luun. cha, ordin.ilur Joann^s Abbnspatriarcha in Aqttilcia
14, ubi JgcmHipxesbyteri Axiqnivejba suiit ad Theo- veierecum consensu regis (Lai)gol)ai'doruni)elGisuifi
dericujn regis filjuqi ; Si alqdtQperemcris (Armogq- Ducis : in Grados qtioque oidinatus est iiomaiitsCaii-
Stem), iitcipie.nl e_u.niRomtini mariurem prmdkfixe. didiauus anlistes .... CtnidiiHanoqtioque riefunclo,
Mahiiloniiim citrji line de ic (iisserepiero in Pr*fa- ajind Grados ordinainr palriarcha Epiphanius .... ab
lioqe ad Liltirisiaui Gal|ica,iiam,uum. H- Ejusaccipe C episcopis qui eiant SM6Romanis. i Hujiisce virn vocis
verba : ( CaHjolici apud Gregoriu.ui Turonensem expiisuiiiiusin nosiiisMoiiinneiiiis, capiie(i", nuni.5.
episcopum, Roimpi npn seniql dicli- Unos IQCUS est Ruinartus loco citato, nota 190, ad Imnc locnni in
iu libro i, ieUloria Marnjnim, cnpile 25, "b>Grego- Ilisioria perseciiiiniiis Vandalicre,libro y, num, I§ :
rjps ngens de yiolaus per liserfiiic.osLusiiauUc.fou- « Quos (Rarbaros) quantisciiiiique miineribiis fove-
tibqs, ei de coeiesii vilidicla io violatores, h;vc MIIJ- ris,,., illi aliud ucsciunt, nisi invidere Rotnanis; et
riit i Dwique Theo4eaisU%shxtjus rex reaionis, cum quantquj ad eoruiii aitinet voluiiiaiem, semper cu-
vidissei hac wxat;uluin quod in his mratis Dco [oiui- liiiint splendorem et genns Romani nominis obuu-
bus gerebalur, cogitavit inlra se dmns, qvia,ingenium bilme, nec ullum Romanorum omnino desirierant
«$( jRomworw.D» (Romanos, cnim vocilant homines vivere : >sicdisserit: Posi tiarws Barbnrorum irrvp-
UQStrm religiQiii»),ut ita, umdat, e( n.onest Dei wjiftts. liones, cwn in plerisque imperii, polissimuntOcciden-
Idem iri ejus4em libri capile 80, refert iiiiraculum lalis provinciis, Barbari shnul et aniiqui populi, qttos
jn fjdei clirisiianre approhiitiauero factum iu preshy- atias Romani svbjugaverant, permixti esseni; mosin-
tero caiholico adversus j>resbyierum Arianum : qqi valuil ul isii Romani, alii Barbari appellarenlur ..,.
caiholicus presbyier nosfrce religignis a Gregorio, Thegdoricus Ostrogolhorum in llalia rex leges pro
^pmanorwmvero ab liaereticisappellauir. lino etiam O Barbaris, idest sumgentis hominibus, e{ pro Romanis,
a <yub.olicisipsis Bonwna fides pro catholica anle id antiquis scUicelItatiai incolis, tulit. Plura ea de re
tempus sumeuatur, Sic Hieronymiis in prhtia Apolo- exempla vide, si vacal, apud Hadiianmn Vulesinm,
gia adversqs Rufuium: Fidem suam qiiam vocat? libiQ vi /{ernm Francicarum, circa mediutn. Vocis
Ewme, qua fi«ro<Jf»a potlet Ecciesia,? qn Uiam, quw ejusdem siguiiicat.i plura patent. Tillemoiiiius,
in Origenis Vohmimbm coniineinr? Si Romanamre- lomo XI Monmn. Hist. Eccl. nola 2 in sancium
spondetiix ergq c«|/i.p(f'cjs«mus, i His Ruiuai ttis ad- Cliroiiiaiiiini, hoc sensu Romanommvoceni inielligit
jeeit TUeodQsi.uro Juuiprem Aususium in epistola ad in loco Pauli Diaconi : eodeioque forlasse sensu
Acacinm, aliosque eptscopos, et anacborctas, qtia3 Chioinaliiim diclum Romantm indicat. Eariein est
jn concilio EphesiriQrefei^nr; ubi eos adlmrtalur, ut Quesnelli sententia in notis ari sancti Leoiiis epislo-
sese pro6.(fosRomancvreiigionistacerdotet exlTibeant. lam 129, num. &. « Ramanisorriinaius dicilnr Candi-
Addp ego ex DqcangiQlCgin Glossario, amiqiiio- dianus : iis sciUcei AquileimVeterisincotis, qui Gra-
reni Liciferuw Calaritaiuiin in Libro ad Constan- dum iransinearaiti, parebanlque Rgmanis. > Vanam
tiuin Iinperatorem de iion parcendo in Deum deliu- conjeclurain optime refellit Foutaninus loco citalQ,
 «7 S. VICTRICIUS EPISCOPUSROTHOMAGENSIS.PROLEGOMENA. 458

ANNODOMINlCCCCVIII.

8ANCTU8 YICTMCIUS

EPTSCOPUS RHOTHOMAGEINSIS

PROLEGOMENA.

Natum Victricium in nonullis imperii finibns in- A met lestatttr. Porro exennte anno 403 Rornam con-
nnerc videtur sanetus Paiiiinus, dnm ail (Episl. 18, tendit: cujus percgrinationis meniionem injicit lau
n.4), ipsuin fuisse a Domiiio in lucein populi sui datus Pauliiiiis. Cur veroiicr hujusmodi susceperit,
deexiimo orbis eductum : ex quihtis verbis conjicil illud iiniiin in prompiu hahetiir, ipsum videlicet
vir eruditns (Lebettf), eiim forte fuisse genle Bri- fuisse accusaium apud Romanum ptmtificem, qtiod
taiinum. j£aie impar heato Martino, qui orium du- de fidenon recie admoriumsenserit. Sub anni porro
xilamio316aui 517, militiie jirimum sa-cularinoiiieii inseqneiilis iuitium, rium adhuc Roinre consisleret
dedit, aique iu ipsa militiaChrisliananifidemfuitcom- Viciri;ins, iiterudile dcmonstrat cl.Coulanliiis, insi-
plexus.Cumveropostmiidunise ipsesacrameuto mili- giiem illam epistolam ub Innoceniio 1 papa recepit
tari solvissel, ul Christo totum sese addicerei; conci- quseRegularumliberdicta est, ob eam scilicet causain
taloin furias tribuno, dislriclusin verbira et vastisfus- quod in ea, paiieaprscfatusbealissimuspontifex.plura
tibus fracius, capite deniuiii damnauis. Sed liclor deinceps ecclesiasticsedUciplinsecapita exponit.
sancti confessoris caput jamjam ainpulatiirus , ex- Mox vero, Roma redux Roihomagum Victricius,
cussis illico oculis, cwcitate percussus esl. lpse vero eodem anno per Cnndidianumex suis alumnis unum
vinculis solulus liber evasii: quetn propierea idem in Italiam inissiini breves lilteras deditad Paulioum
Paulinus tiiariuremvivumappellat. 3 Nolanuiu; qui propierea sccundam ipsi liolhoma-
Qtio attten) exindc sese receperit, haud plane gensiepiscopoinscripsit epislolam, estque num. 36.
coniperltim. Illud certius, Morinorumac Nervioruin De qua quideni Pauliniana epistola sic edisserunt
gentes indomitas Chrisli jugo eum subjecisse : quo GalliceChristanise scripiores : • Postremifi illsePau-
proinde uoinine cum ejus fidei ac religionis zelus lini lillerae virientur eruditis Bollandistis non esse
longe laleque pervulgatus esset, ari Ecclesiam Ro- scriptse, nisi posiquam episcopaium ille Nolanum
Iboinagensemregendam fuil evocalus. Id vero con- adeptus esset. Et enini, iiiquiunt, priores ejus lit-
ligerit ante aniium 390, <juoipsum ViennaeAllobro- terse anni 399, inscriptre sunt BeatissimoPATBIVtc-
gum Paulinus, ariliuc sseculi hujus curis implicilus, tricio : posteriores auieni anni 404, UnanimoFRATRI
apud sancium Martinuni vidit. Neque porro illud Viciricio.Sed vox illa fraier levis ost momenii apud
prsetei-miltendum quod narrat Sulpicius Severus , Paulinum. Scribehat ille annis 394 et 395, longe
Victriiium nempe linla fuisse sauciiiaiis fama prae- ante quam episcopus esset, epistolas 4 et 6, utram-
slantem, ut cum Carnoli mula ex utero puella beaio que Augusiino fralri. Certe ad episcopos non est
Martino fuisset oblaia , ut linguam ligatam meritis evectus Paulinus, nisi anno 409, quo quidem anno
suis absolveret; ille curandae infirmitalis honorem ari sanclum Augustinum scribens, prsesiantissimos
Victiicio deiulerit vel Valentiniano, i[ui tmn foite 2 EcclesiseGallicana-episcoposlunc viventes recensel,
latus ipsius ainbiebaiit. Illuni prxterea laudat Exsuperium videlicet Tolosanum, Simplicium Vien-
Paulinus ab iusiilulo apud Rulhomagenses per fre- nenscm , Amandum Burdigalensera, Oiogenianum
quenies Ecelesias el monasleria quotiriianopsallen- Albigensem, Dynaminm Engolismensem, Veneran-
lium concentu; ubi quondam scilicet deserta tylva- dum Arvernensem, Alithium Cadurcensem, Pega-
rmn ac liltorum parheriniula advenwbarbariaul lalro- sium denique Pelracoriensem : de Victricio autem
net incolwfrequenlabaitl. silet. Uude virielur sanctus antistes Rolhomngensis
Anno394 aut395 in Angliam perrexit, ab illius tuiic vivere desiisse. »
regni antisliiibus evocatus, pacis conciliandiccatisa, (Ampliora documcniain subjecta Joannit Lebenf
quain nova Pelagianurumhseresis lurbahat, ut ipse- Prwfalione reperies.)

PIUEFATIO JOANIMS LEBEUF

AD 6UBSEQUENTEM LIBRUM DE LAUDE SANGTORUM.

Operi qtiod in lucem a me profertur, occasionem JJ Martyrnm receptio. Illud quisquisperpenderit, alicu-
prsebuil Reliquiarum Sanctorum Aposiolorum et jusRothomagensis episcopi industriaefaoile ascribet.
439 S. VICTRICIUSEPISCOPUSROTHOMAGENSIS. 440
llae verba quse paragrapho terlio leguutiii': llis ad A Theodulus. Verum non parva oritur difficultas circa
RothomagensemSuncli veniunt civilaiem, siatim in- ipsiim Tlieodiilum, an scilicei ille sit amanueusis
dicant lieliquias in tirbe Rolhoniagensi exceptas. beaii Amlirosii de quo scrihehal Paulimis |u-csbyier
Qnod veio circa linem paragraphi sexti scribilur : in vita ejtisdem AmbrOfiianno 417, ea quseseqnun-
Sed quid ego pauper Viciricius cullor vester cle tvct uir : Cuiu ad palatiiimpergeret Ambrosius, eumque
qualilaie formido ciare os:endil auctorem fuisse h.i- pro loco officii nostri sequeremur,Theodulotunc No-
jus opusculi S. Viciriciuin, qui illius urhis episcopa- tario qui postea suinmacum cjralia Mulinensemrexit
1.11111lenuil versus finem quarii sa-culi ct initiitni Ecctesiam,etc. Si eniin Viclriciusde episcopo, men-
quinli. tionem laciat, hinc liquei aliiimesse a Tbeodnlo Mu-
Siylus lnijusoperis cum stylo sancti Taulini, quem linensi episcopo,quod iieuipeMuiiiiensemcaiheriram
inter el sanclum Victiieium arciissima luil neces- iiondum ascenderat, cum ReliquiseSanciorum ipsi
sitas, maximam babet siniilitiidincm. Qnre ex Scri- assignatsefueruni; siqiiidemex locoPaulini superius
ptura sacra, ea ex Latina versione luiic temporis allegato certum est eum auno 395, post Thendoi-ii
usiiata cxcerpta suni. D. Martiattciyex niaiiuscripto inortem Noiarii muuia sub sancio Ambrosio ailhuc
sancti Gcrmani a Pratis codice, nonnulla reiulii, in egisse. Scrihil Ughellus raeiiioriani hujttsce epi^copi
quibus similis reperitur S. Maltbrci translatio, ex gj quem Theodoruin male vocal, cxsiarcin monumentis
cujus fide Patres Scripturrc testimonia afferebant Muiinensibus ad annum 397, quo forte lempore
anteS. Ilieronymi setaiem. obierat Ainbrosius et opusculum Victricius jamjam
Ilic in quscsiionemvenire posset an opus illnd sit exaraverat.
concio quaincorain populo Rothomagensirecitaverit Cum igiiur alium Theoduliim assignet Epistola
Victricius vel libellus quem populi edocendi gratia concilii Mediolanensisad Siricium papam anni 390,
coraposuerit? Ex duobns operis locis lihcllum cre- isiiiin forie Theodiilum inriical potius Viclricius.
dam poiius esse quam concionem. Sed nos, inqnil, Cujns autem seilis exsliterii episcopus, inlertnr ex
paragrapho 9, in tanta gralulalione librum lumultu siibscripiiouibiis concilii Aqnileieusisanni 381, quse
quwstionumrefercimus:et versus finem paragiaphi 9, repeiuntur in cxemplari Uomano suhscriptionum
Si nostra cui tordebit oralio, studiumcerle neutiquam ejusdem concilii Mediolancnsis. Iu iis Theodulo
displicebit, siquidem nos videbit librum timplici fide (niale Tbeodorus dicto) assignalur sedes Octodu-
exarassc, nonverbis. Enim vero fidei confessioquam rensis. At cum in ejus lerritorio ijuiescerent corpora
nunctipat paragraplio 4, el re|ieiitse. advocationes Mariyrum Agaiiiiensium,si (|nid|iiam dc Sanclorum
SS. Aposiolornm et Mariyrum quornm Reliquirc in Reliquiis Vielricio missurus eral Tbeudiilus, de ho-
urbem recens venerant, in libro conveiiieiitioremn/ ruin profecto Marlyrum sauguine iiilinclam huinum
quam in oralione sedem ohtiiient. qurc lunc eiiam religiosissime asservabaiur, in ca-
Si de lempore consiarct in quo mortuistintepi- psulam episcopoRothoiuageiisidestinatam deposuis-
scopi MediolaiiensisprovinciseTbeodulus ct Eusia- sct. Aliiim ergo de sancti Mamiiii ReJiqniis silen-
cbius de quibus paragrapho 2, sicuii consiat, de lium postulai ut inielligatur de Theodulo aho ab
tempore quo obiii S. Amhrosius, facilius annum quo episcopo Octodnrensi ea quse in tractatu sancti Vic-
Reliquise illse Roihomagum advecise fuerint, posse- tricii referuntur.
mus assignare. Id solum pro certo habcri potest De qualicumque episcopo vel Ecclesise minislro
(quaiidoquidem S. Amhrosius ex numerofuiteorum scripta ftieriut, aliqua lihellus isle quem leclori of-
«<juiin S. Viclricii graliam Ecclesias suas spoliave- fero dignus est veneratioue, lum cx parle anliquita-
rini, et quando iiuer Sauctos morhorum curatores tis, quae plusquam inille qiiadringeiitoiuni annorum
appellat Viciricius S. Nazarium Mediolanensem) est, tum ex |>arte aucioris cujus iioiiiine iiisigniuir,
Itilicet illam trauslalionem ad illud lempiis csse re- quippe qui rieinde amissis litteris quas ad S. Pauli-
ferendam, quod est medium inler Invenlionem cor- num Nolanum scripseral sanctus Victrieins, hoc
porum sanctorum Nazarii et Celsi, acsancti Ainbro- damnum reparat, el aliqua Epistolarum Pauliui ad
sii inorlem. Cum igilur non delexeril Ambrosius U j Viciricium loca illusirat. Cneterum si ;cgre ferant
eorum Sanctorinn corpora anie TheoJosii inoriem nonniilli qui auclores Gallos et Francos illuslranl,
quse contigitdie decima sepiima Januarii anno Cliri- quod llonorium vulgo Auguslodiinensem, e numero
sii 595, ipseqne Ambrosius obierit anno 397 die scripiiiriim noslrorum sustuierim Disserlatione su-
Aprilisquarta, sequitur hanc Exceptioncm Reliquia- perius edila, observent me in locum Ilonorii virura
rum apud Rothomagciises, circa amium 396 factarn suffecisse et dignitate celeherrimum et antiquiiaie
fuisse. longe commendandum.
De episcopis Eusiacliio et Theodulo (si tameu de Digressiones plnrinise quihus lioc scriptum refer-
episcopis agat Victricius) constat quod in Epistola lum est, senleniiam videntur reccntis auctoris Vitse
Concilii Mediolanensisanni 390 nomina suhscripse- S. Victricii a confirmare, de calmnniis quibns pe-
rint, saltem juxla edilionem Labbei lomo UConcil. titns fuit, quasi in aliquibus iidei arliculis erravissel.
col. 1027 : nam apud alios legitur Theodorusnon Credunt illum in Italiara antea se purgatum ivisse,
» Lt Brun det Marettes.
 441 PRiEFATIO J. LEREUF AD LIBRUMDE LALDE SANCTORUM. 442
unde Reliquias deferre potuerat, quibus illas junxit,;it A Morinoset Nervios evangelizavit. Hsecomnia nar-
quas postea excepil; nisi lamen alii prius obiinue- ;- rantem autlivit apud Nolam Paulinus Paschasiiim
ranl. Exsiat in siiburhioRothomagensi Ecclesia sub ib diaconiimqueni cuni Urso caiecbumeno iu llaliam
titulo S. Gervasii. llanc nnn absurde creditlerim lo-
o- miserat Victricius, qniqne Paulini Epistolam ad Vi-
cum occupare in qno S. Viciricius lemplumposnerat at ctricium retulii. Ex Morinis redux, zizania in agro
de quo in hnjus operis fine loquitur. Tania est ejusiis suo iiivenil disseniinata. Conlra adversarios, pro
o- docirinscsuse puritaie dimicavii, et ea forsm causa
antiqtiitatis opiuio, ul famasit S. Mellonispiiini Ro-
thomagensis cpiscopi corpus in ea sepiilium fuisse. e. esl, cur Romam peteret circa aiuium 403. Undecura
Illam suspicor fuisse aedificatamexlra civitaicm Ro- ). retliissei, Paulino scripsit litieras, qnibus veniam
manam ubijuxia leges corpora terroe mandare lici- i_ precabaiur eo quod ad iiltim iter non direxissct.
tum eral, primamque Rotbomagi Ccemeieriijus lia- 3. Candidianiim ad eum misit cx suis aluiiinis unum,
buisse, quain poiissimum frequentabant fideles pro- ). qui cum Pontifice Romano de aliquo negotio ageret.
pter Sanciorum Reliquias et sepulcra. A Candidiano didicil Patilinus qusecumque Viclri-
In notulis iufra paginas in hac eriiiinne insertisjs cium speciab.ini, ciqtte scciindam ad episcoptim
pliirima alia legeniur quaede hoc manuscripio sese ,e Rothomagenscm dedit Epistolam. In chartis quas
offeruiit exqtiirenda. Caetera omisi Scliolia qu;e Mo-
>B I ad Papani mittebal Viclricius, significab.it se ali-
nachus quidam Sancti Galli noni forlasse sscculivel e| quibns lencri scrupulis proptcr regulas qnas obser-
decimi observavit, quia sane in confessoest iilum ii val Ecclesia Roraana circamores, -id cocrcendos
Monachtim(Noikerus fuerit vel Ekkeardus) pauli- i- Canonum violatores. Iiiiiocentius libiuin Itecjulurem
sper fuisse rudera, qui verbi gralia dixerit Roiboma- ,. illi dedil, id esl libruiii in quo Canoncs Ecclesise
gensem civitatem, civilaiem fuisse Britannise, eljl Romanseconlinebantur. Hrec tanlum deS. Viciricii
loco Viclriciiquem non noverai, forle Vicariume.<se e vila leuenlur, quibus arijiingeiiria:sunt circumstan-
legendnm, idque, quia fuerat a scriptore decepttts s tia: quas hoc opus supperiiial.
qui bujiisoperis auciorem S. Ainbrosium fuisse pu- Corpus ejus sequentibus sreculisad Casirum Rra-
labal, eo quod iu manuscripio codice quem manu D nam [>agiSuessionensisrielalum fuit. Exisiiiuarunt
tenebat, aliqua sancli Doctorisscripta cxciperet. Socii Rollandiani a Calvinislis in favillas reriaClum
Hic opportune S. Victricii vitse narraiio veniret, fuisse cum pagiim illiini deprairiati sunl. At rumor
si quis forte illam ignorarel. Optinie conscripla fnitl isie, qui et de reliquiis aliqtiorum saiiciorum Callire
a Joanne Rapiisla Le Brun Rothomageiisi o circuniferlur, falso niiiiur fiiiidaiiieiito quoad S.
acolytho
juxla ea quserie Victricioin Epistolis S. Paulininar- Victricii corpus inlegruin. Quiuque iiiuiiriim inter
raniiir. Illam Bollaiitlislseiteruni ediderunt in se-, C " grandiora ossa corporis sancti Prasulis apud Ria-
cundo Augusti tomo. Ibi legitur Victriciiiinab ado- liam sub allari ecclesi.e parocbialis S. Nicolai etiam
lesceniia miliiasse : Tuni colendi Dei cupiditas eo) a bellorum isiorum temporibus asservala sunl iu
illum adduxit, ul ad Tribimi pedes arma deponerett sarcophago ligneo, sciliCet os femoris, os libiae, os
missionemque peierel. Hunc Tribunus virgis csedii illud quod perone'vocant, iiem omoplate et coxis.
et in carcerem conjicijussii. Rei mililaris Comes ad| Qua-dameliatu de eodem sacro corpore in ecelesia
quem adduclus fuit Victricium capile danuiavil. abbaiiali S. Evodii ipsins opjiidi conservabanlur;
Lictor caput jamjam erat amputaiurus, cum .-ubitoi non vero lotum corpus nl puiaveral Rallelius. Ilis
ocnlis captus esl, soluta vincula : qusc cum vidisseti aririebrachimn quod jain ab iuitio duodccimi sa-culi
Comes, illuni ad lniperaioieni lemisit, a quo dimis- ari Monasteriiim Chariiatis supra Ligerim deialuiii
sus est. In quem locinn sese receperit, iiicerlum fueral. Ossa quin<|iicsujierius riicla .-.olemniterillaiu
est, sed eum Roihomagensispopulus post Pelri nior suul die quinla Maii auui 1753 in iiovam capvam
tem episcopumelegit circa annum 385, Victricium manibus Rev. in Christo Palris l). Franeisci Le Feb-
postea circa annum 389 Paulinus vidit Vieniisecum vre de Laubriereepiscojri Suessioneiisis, qui, ul cli-
S. Marliuo Turonensi. Ejus auUiii lanla fuil fama „ dici ex processu verhali. staluil in pisterum hane
sanctitatis, ut cum Carntiliohlaia fuisset bealo Mar- "D translaiionem rilu semiduplici in jam dicta ecelesia
tino adolescentula mula, curaudse inlirmitatis hono- S. Nicnlai singulis annis recolendam.
rem illi detulerit Maniniis, vel epi&copoValenti- Cseterumin edendo hoc Victricii opnsculo ipsam
niano : qund uterque recusavil: populum siiiiiuciim numerorum divisionem qu;e in coriice.S. Galli ha-
simpliciiate edocebat Victricius, et exemplum seni- betur, servare propono, ne qiiidquam de lanlse an-
per praeceptisprsemiltebal.Monasteria in urhe Ro- liquitalis iiianuscripto jicreai, possitque lectori cer-
tbomagensi ac Dioecesisedificavii.Mulii ejus moniiis luin esse, omuia ad fidein venerandi coilicis religiose
in mairinioniocoiiiineniiaraobservabant; plures illi fuisse collata.
bona sua afferebanl, ul eleeraosyuas erogarei. Aputl ScribebamParisiis menie Sextili anni 1737.
445 S. VICTRICHEPISCOPI ROTHOMAGENSIS 441

SANCTI VI€TRIGII
ROTHOMAGENSIS EPISGOPI

LIBER DE LAUDE SANCTORUM.

Ex ms. CodiceS. Galli annorumplus mille.

I. Perlinere nos, dileclissimi fratres, ad miseri- A Briiannias ° obsequebar, et oceani circumfluo sepa-
cordiam Dei et oinnipotentiam Salvatoris etiam ratus vesiro tamen deiinebar officio. Dilatio d ista
prsesentibiisspirilu.ilium bonorum cumulis admone- desiderium meum Isesit, non practermisitobseqnium.
mur. Nullnm viJimus percussorem, gladium va- Ego tamen toium vostr.i: tribuo • majestati, quia
cuum vagina nescimus, et altaria divinarum adimus vos estis corpus Cbristi, et spiriius divinus est qui
poieslalum, uullus est hodie cruenlus ininiicus, et habital in vobis; vestrum esl quori abfui, vesirum
Saiiitornni passione ditamur, nullus nunc torlor est quod redivi. Superest ergo ut excusaiimis inese
incumbit, et Martyrumiropseaporlamus : iiullus effu- ratio digeratur. Pacis Domini estis aiictores, citjus
sus sanguinis ad pracsens, uec persecutor insequi- me senlentiie velul inierpreiein delegisiis. Hoc ego
lur, et replemur gaudio triumphoruin. Immergen- DominiJestt et vestrum salulare praeceptuni intra
diim est igiiur " lacrymis, et graiidiasunt in uberem Britannias exereui, si non ut debui, lamen utpotui.
fleium gaudia resolveuda. Ecce maxima pars ccc- Sapienlibus amorem pacis infurii docilibus legi, ne-
lestis miliii.e nostram dignalur visere civitatem, ut scientibus inculcavi, ingessi nolentibus, secumlum
jam nobis hahitamlum sil inter turhas Sanctorum, Apostolum, inslans opportune, importune; alque in
el iuctytas ccelesiium poiestates. llaud mediocre eorum animas doctrina et palpatione perveni. Ubi
levomen esl deliclorum lecum habere quos insiruis, B ine tameu locuset fragilitas huniana tentavit, vesiri
teciim habere quos miliges. Equidem ex gaudio prsc- spirilu« pracsidium llagitavi. Feci qued in maxinia
senlimetior quanluin huc usque perdiderim. Rogo, vi lempesiaiis faciunl illi qui navignni: Non gnher-
date veniamimpatieiitise:immodica Isetiiiavcrha pen- natoris jjeritiam, sed raisericordiain supernse majes-
sare non novit. Doleo ct quodammodo humana raiio- talis implorant. Fluctus cnim constemere et ventis
necontristorquodtarasero veneriinihahilatorespec- modum adhibere, Jesns qui in vobis est valet, ars
loris noslri: ininiis rieliclorum repererant si ante ve- terrena non novit. Nec sane mihi jam circa e»s la-
nissent. Umle,charissimi, hsecnoslra sitapiidsancloS borandum esl qui absolttle disciplinsecopula cxci-
prima petitio, ut peccaianoslra pia miscrationeadvo- derunt. Habeo veslrarum pieeseiiiiani majestatum :
cationisexcuscnt, non animo judicantis inquiraiit. Et in quibus apparitor religionis excusat, complcai ve-
me;e quideni, saucli venerandique Martyres, qtiantum slrse potestatis auctorilas.
reor, apud vos viuinbilis excusatio tarditatis esl. II. Quate nunc, benedicle f Ambrosi, veneratione
Nam quod ad Rrilanuias profectus siim, quod ibi complexer? qua te, Theodule, deosculer charitale?
moralus sum, vcstrorum fecit exsecutio prrccepto- quibus te interioribus brachiis Eustacbi sensui meo
rum. Pacis ^ me faciendre consacerdotes mei salu- glutinem? quo te cultu novsemeniis, Cario s, qua ad-
lares autisiites evocaront. Hoc negs.re non poleram C G miratione suspiciain? nescio profecto, nescio prse
qui vobis miiilabam. Non esl deesse obsequiis obe- taniis meritis quid rependam. Unum soliim estquod
dire prreceptis. Meritoviriutis ubique vos es*e novi: poiest vestris beneficiis respondere, si a sanclis
ntillo enim terrarum spatio coelestis clarilurio frau- Apostolis et Mnlyribus debita nostra po-catis, ut
datur. Ignoscere ergo debeiis, quod in qtiarirage- vobis n<)iidesint quos nobiscuin esse voluislis. Tuac
simo tantum lapirie pene tardus occurri. Vobisintra quoque, dileclissime frater ^EIiane L, consedulitati,

" Prre gaudio. milliaria antiquortim conlinet.

b Querela Ecclesineseu fidei, quereia est Marty-
rum toiiiis Ecclesi;» ac prsecipue Apnsiolorum. Iloc
sensu Viclricius politit dicere se in Rritauuias obse-
qnendo prxceplis eoiaim quoriiiii sibi Reliquisealfe-
rehaniiir transmigrasse, ciim iu eorum numero es-
seot KeliqniseS. Joannis Rapiislre, S. Anrirese, S. D
Thomse, nominai.
c Forleqiiasiufra
Viclricius Rritaunus fuilnaiivitate, eoque
seusu accipiendiim qnod ari eiiin scrijisit Paiilinns
Ep-. 18 : Te in lueem populi sui de extimo (seu ex-
iremo) orbiseduxit Domintis.
d Qiiadrage=imolap.rie virietur inriicare, sennn-
nisi, quiiitleciinleucas ante mbeiii Roihomagensem
Sanciorom Reliquiis obviam ivisse e Rritanniis re-
vertentem. Leuca enim uostra horiierna fere tria
e Titulus majestaiis qui apud veleres non semel
occnrrit, non Deo solinn, sed el Sanctis ac iinpera-
loribus el regibus, quibusdain episcopis et aliis in
digniiate constituiis iribuebalur olim, ut videre est
in GlossarioCangii.
' Hic loquendi inodus BenedieteAmbrosi,frequens
hoc tevo. Sic in ep. S. Paulini 18, ad Viclriciiim,
Benedicltim diaconein frairem nostrum Pascltasium
ct mim. 2, Benedicti Piiscliusii.
B Jam notavi noniina Tlieoduli et Eustachii legi
in suhscriiitionibus Concilii Mediolaneusisanui 39U.
Alibi non legitur noinen Carionis.
h jElianus forsitan erat unns ex aedituis Ecclesise
Mediolanensis, lator Reliquiarum.
445 LIBER DE LAUPE SANCTORUM. 446
lum eliam exspeclatioiii gratias ago. Seri Iaboii tuo A sequeiiiis. Nullius hic indumeiiium lyrium vomit
et officio mercedem j'simAposioli ac Marlyres ex- ardorem, nec crepantis serici undse aiubulantis arte
solveriuit, diu tecuin fuerunt. Da igitur, da, quid crispaniur, riuHa bacca, nullus auri circnlus scitur.
moraris? Sancloruni lempla jiorrigite. Operari lihel, Sordeut eniin humana, ubi divina pensantur. Do-
noii libet loqui. Nam si curavit attacla leviier lim- cente Apostolo : Hwc omnia tamquam ttercora arbi*
]>ria Salvatoris, procul dubio curabunl amplexala, tratus sum, ul Chrislum iucrifacerem. Incedunt ni-
domicilia passionum. Huc accedii quod faiigaiiouem tidse fiagrantes crapnlain casiitatis. Inceduutdivmi)
labor iste no» seutit. Apostolos ac Mariyres nosiros ornamentonim redimiise muiuribus. Peciora suitt
(ide ante portavimus. Bis ad Roihomagensem Sancti Psaimorum referta divitiis. Nulla nox vigiliarum est,
veiiiunt civitaiein a : dudum noslrum pecius inira- in qua talisgemma non niicet. Nullus reiigionis est
ruiii; modo celebraiit Ecclesiam Civilaiis. Ecce om- locus iii qno non splendeat l.ile segmentiim; gau-
nis rctas in veslrum funditur famulatum, alter alte- dium saiiciorum eslturba casiorum. Irrilatio poles-
rum vincere slndioreiigionisinsisiil.Hiucpresbyieri talum est viduarum, et continentium iuuluuido.
et diacones et oiiinis voliis quolidiano fainulatu co- liinc senum lanrymse, ct gaudia raixta fuiidunuir,
gnjtus minisier oeeurrit. Notorum sunt obsequia hinc vota malruin, infaiituin quoquc aniraos gauriia
gratiora : non enim amari iucipit [Subaud. noius], ]fj ista pertcnient, hinc denique totius populi circa
sed amoris acquirit augmenlum. majesiaieiu vestram unus affectus.
III. Ilnc accedit, quod plus Doininum raerctur IV. Miseieinini igitur, miseremini; habetis, quod
cognita el inveierala miliiia. Siipendiorum addita- ignoscatis, confitemur d Deum Palrem; coiilitenuir
menium limoris esi incrementum, Magis enim for- Deum Filium, confitemur sauctum Spiritum Deum.
midal qui habet quod in offensione deperdat. Talis Confitemiir quia tres uiiiini sunt. Unnm dixi; quia
igitur, lalis circa officiumvestrum leinpore explo- ex iuio sicul Fiiius de Paire, ita Pater in Filio;
rattis, viliis exanil.ilus, labore et vigiliis approhatus sanctus Spiriius vero de Patre et Filio. Ita et Pater
miles occurrit h. Talis, inquam, ministrare festinat, et Filius in Spiritu sancto. Una Deitas, una sub-
qui laborem in desiderium verlit, qui foriunse no- stantia, quia unum principiuin, et una pcrpeluilas,
men ignnrat, qui hanc vitam non ex prsesenti bre- sive ante omnia, sive per quem omnia, verus Deus
vilate, sed ex selerniiatis feliciiate meliiur. Cui de Deo vero ; quia ul nlius de alio, ila alius in alio,
denii|tie hie liabitus meiuis cst, ut ingenti se riita- vivus a vivo, perfcctus a perlecto, lumen de lumine,
tuin fenore arhitreuir, quolies mauus habuerit et lumeii iu ltimine. Ita bujus Triuiiatis Deilas ex
Sanctorum reliquiis onustaias. Ilinc Moiiaclinium 11110 et in uno peimanens. Paicr paler est, Filius fi-
limaia jejuniis caterva riensattir, binc innoceniiiim C lius est, Spirilus spiriltis est. Tres nominibus, tres
puerorum perslrepit sonora lsetiiia. Hine rievoiarum, uno principio, tres una perfectione, tres una Dei-
inlibatarumque viigimim chorus crticis poriat in- tate, trcs uno lumine, tres una virlute, tres una
signc c. Hinc continemium, et viriuariimtali prorsus operalione, tres una substantia, tres una perpetui-
digna mulliludo siipatur oflicio. Quarum lanium tale, quia ut tres ex uno, jta uuitas in tribus. Sic
splendidior vita cst, quanlo durior cxsiitii bumanse coiifilemur quia sic credimus individuam Trinita-
sortis condilio. Gravis enim piigna esi nolse resi- tem, ante quatn nihil potest aflingi, nec menlecon-
slere voIuptati.Si nescias, ipsa te inscienlia: nalura cipi: per quain omnia visibilia, el invisibilia, sive
defendil. Si scias lpsa te scientia cupiditatis oppu- Throni, sive Doininatioiies, sive principatus, sive
gnat. IInjus iiieciidinm deluncii mariti frigns exstiu- potestales. Omnia per ipsum, et sine illo factum esl
xil, et omne desiderium nioiiumeiituiiitriste com- nihil, qui pro salute generis liumani de sublimi de-
plectilur. Ilujus amores superstes mariius servat, sccndens, de Maria Virgine incarnalus hominem
et seternilalis promissione palpatus. In disparili induit, passus est, crucilixus, sepullus, tertia die
sorte parilis palma virtuiis est. Hseccoiium manente resurrexit a inortuis, ascendii in ccelum, sedet ad
coiijugio horrore et pudore damnavii, hsec mortuo dexteram Dei Pairis, inde venlurus est judicare vi-
coinmeiiilavit.Nec immcrito laiilum religionis est D vos et morluos. Ei in Spirilu sanclo, quia hoc sa-
siudium. Ubi eniin nulla est cogiialio volupialum, crameiitum in Aposlolis ipse firmavit diceus : Cum
ibi est domiciliumcaslilalis. Bona consciemia sanctis ascendero ad patrem meum, et ad patrem vesirum,
libenler obsequitur. Nihil enim differt quod aut ru- rogabo Palrem, cl alium advocalumdubit tobis, ut
mor lacerci, aul lacita cogitationis vexet injuria. vobiscumsit in wlernum, spirilum veriialis ; quem hic
Ostenlatio pudoris, et abstincnlia esl assiduitas ob- mundus non poteslaccipere,quia non videt eum, nec

* Ex hoc loco patet latorem non invento apud
Rothouiaguin saucto Prsesule Victricio, suum jain
iter ad Britanniam direxisse cum Reli<|iiiis; et cum
occurrissel, Viclricius, una simiil Rnlhnmngitro re-
petiisse. Indeetiam liquet capsam seu cistellam He-
liqni.irtim non inaguie fuisse molis, el hnic forsan
similem qiiain S. Germamis Aulissiodorensis collo
gcrebat.
b Alluditad ea quseolim pro Christo passtis fuerat.
c Plura dicit cle statu Viduaruin et Virginiira ad
rerelleiidos Joviniani discipulos recens a sanciis epi-
scopis damnaios in concilm MedioianenSict ul una-
nimiiatem doclrina? manifeslei.
d Fidei confessioiiem edlt Victricius ul mos erat
lunc lemporis propter Arianos nondum oiunino eli-
minalos. Sic aliquando apud Paulinuin,
447 S. VICTRICHEPISCOPI ROTHOMAGENSIS 448
cognosciteum. Vot autem nostis illum, quiaapudvos A \ sor
: tremuit, et tremeniis dexteram moriturus ndju-
manet, el vobiscumesl (Joan. xiv, 16, 17). Etaiibi : vit; fera noluit, irrilavit objectus, non quia pceuam
Cum vos statuerint anle poiesiaieshujus mundi, nolite corporcam nalura perriiderat , seri qnia Salvalor
sollicitiesse quid ioquaiuini,Spirilns Palris veslri lo- lanii prresulcerlaminis, palmnm vibrans, iniinoita-
quetur in vobis( Matlh. x, 19). In hac unilale vene- litaiis victoriam praclenriehat. Ilscc qiiamquam ita
rabilimn passionumveslrarum luniina conlileniur. In sint, tamen iu illa passionc inembroriim vobiscum
Evangeliolegimus,quia vosesiisluminamundi(Malih. certamen corpora periuleruni. Strali ergo hinni, et
v, 14). Iloc in periculis, hoc iu lselilia prscriicamus. solum laciymis irriganies una voce clanienius, ut
Prosit peccaloribus isia confcssio, quia hoc obtinuil qui semper sacralas reliquias possidels, corpora
ille. qui peiivit, siculDominus in Evaugelioloquiliir: purgetis. Nec vobis, veneramli, nosira sordcbit ohla-
Nam cum lairo in paiihuio pendens abeo peieret ul lio. Digmiiii doiniciliiim est qnori lot vicloribiisha-
sui meminissel, ail Salvalor : Ameii dico tibi, hodie bitetur. Hic inveniclis Juannem Daptislam, illum,
mecumeris in Pajradiso. Delicla nerao riiscutiat, ve- inquam, qui siadio b cnraiuuui cruenlus sietit, sed
niam posiulamus. ad cuelum coronatus asccndit, quem Dominus ipso
V. Age nunc, fralres dilectissimi, sacrosanciis inier nalos mulierum auiiiinat potiorcm. llic An-
reliquiis inelle, lacte subacla psalmorum verha libe- B dream, hic Thoinam, bic Gervasinm, bic Prolasium,
mus. Vigiliis et jejuniis inebriata sobrietas ablulio- hic Agricolam, hic Eiifeiiiiani, quse quonrianiusiu-
nem postulet peccaiorum. Iuclinemus ad nos sanclo- lato animo sub percussore virgo non palluil. Deni-
rum favorem, dum calel arivenlus. Iloriun quidem que tanla hic est coelestiumcivium multiludu, ut
domieilia superna sunl, sed nos ut hospiles prece- ad advenluni vcsirse majeslatis locus nohis esset
mur. Prodcst noniiuinqiiamdissimulare, quod scias. alius iiiqiiiiendiis, nisi vos[jungeret secrelum ves-
Secrcuim suura ipsi noveriiit. Facilius impetrani qui truni, el unitas potesiatis.
sacrainenia custodiunt, el secrela non quseriint. Vestrn sunl hrec praecepia, charitatem non aemu-
Vos quoque, sacrse, inviolalscqucvirgines, psallile, lari, non quserere illa, quse sna smil c. Unrienon
psallite, et choreis trarailes qnibus ad ccelumascen- ambigo quod secunriiim lioiiiinem vilioris loci vos
diiur et pede pulsate a. lllos, inqiiam, qui Parariisii langat injtiria. Angusta nimis, liomines ista jierpen-
veregaudentclara luce, nullis nubibus lurbidi; illosi duni. Diviniias grarium respuit, nec loco nec tcm-
plnnlis lerite, illos assullibus faligate. pore definitnr. Unitatis iiulla subjeclio esi. Nec ini-
VI. Ne quis aulem de errore queratur; addiditt rum, si nihil est vobis in substanlia lcrrena riiffi-
nobis alios dnces misericordia Salvaioris. Qui<lesll cile, quibus totum est in spiriius luce eommuiie.
enira aliud, charissimi, Martyr, nisiChrisli imitator?) C Maj'orlamen erit vesirarum gloria poiest.itnm, si
domitor rabidse voluptaiis? calcalor ambitionis, etl defendalis laboriosos, si luemini hosiibus subjacen-
moriis ambitor, contemptor divitiarum, compressorr les. Teirant arma, quos volunt, nos vesir.e acies,
lascivise, inteinperanthe persecuior?.Cui numquami vesira signa cuslodienl. Nullus est hostis, si tribna-
sceptrum prudeiuire avarilia prairipnit, aui cupirii- lis inritilgeniiam pcccalorum. Ex vcslris nianibiis
tas vinriicari. Per hos virluium gradus unde descen- nostrse vitseretinacula detinentur. Remillile dclicla,
derat Salvator asccndit, docenie Aposlolo : Qui des- el nnlla nos bella turbabunt. Sed quid ego pnuper
cendil, ipse etl, qui atcendit tuper omnes cmlot. Perr Viclricius cultor vester de loci qualitate formido?
hos deuique secuin, quus prsedeslinavii, cvexit di- A vobis ad vos veuistis, hic reperietis, quos circa
cens : Pater, quot mihi dedisti, volo, ut ubi sum ego, Domini Je»u Chrisli aliaria min'Stranles rcliquislis,
et illi sint niccum. Prudentia, justilia, foriiiudo, tem- porrectis hrachiis vos Baptisia Joannes esspeclat.
peranlia via coeleslis cst. Hanc Satvator aperuit di- Vos Tbomas, vos Andreas, Lucas ct csetera iiiulii-
cens : Ego sum via et veriias. llanc margaritarumn ludo ccelestisparilii vos riesiderioin suuni grcniinm
ccelestium, et seternitaiis mercalor attrivit : hancc vocat. Niill-.isvos novus hospes excipiel. Hi sunt
viatoribus christianis prophelrc dcmonslraiu : hancc cum quibus mililatis in coelo. Peculiaris lameii eril
Apostoli frequentarunt : lianc numquain aut frigus is D
1 gralulalio, si junganlur reliquiis, qui juncli clari-
aslringil, aut calor incenriit. In psalmis cauliim est,t, tudine spiriiali.
per diem sol non uret te nec luna per noctem.Qua rie e VH.SiquidemiiiiamcorporiileniisemassamScriptiira
re oremus, charissimi, orcmus, ut si ascendere nos is insinuante colligimus. Quulus enim quis aut natura
cumulus prohibet peccatorum, vel asceiidentumves- 5- laiu bruliis, anlraiionis expers inveniri qneai.qiii
tigia osculis arclioribns vaporemus. Isti sunt vene- ;- neget feininani ex viri laleribus sunipsisse princi-
randi, [islPsunt sancli, qui morti morleiii inltilerc. 3. pium? Exquo illud emergit, ut intelligamus pri-
Sicul legimusj Qui credit in nte, licel moriaiurvivit. (. mordia carnis ex carne esse suscepia. Ipsanique sibi
0 quam preiiosa est in conspeciu Domini mors rs fuisse naturam, ut si animum naviier quispiani in-
sanciorttm ejus quibus minax plus prrestitit persecu- i- tenriat, et velut generis gcnus inquiral, reperiat
tor; torlorhorruit, risit subdiius quseslioni,percus- 5- Adam ex specie genus effectum. Non enim potest

* Melaphoriceloquilur. ' c Videtnr indicare quod jam aliquas Reliquiaspos-

b In ms. legitnr stildio, sed mal(*. sidebat Ecclesia Roihomagensis.
«49 LIBER DE LAUDE SANCTORMt. 450
genusnon esse, ex cujus materia fignienioque riif- A sint, sicut lu Pater in tve cl ego in te, ut et ipti sint in
fusa per omnes humani corporis felura succrevit. nobis, ut hoc swculumcredal, quiatune misisli , et
Ergo, sanciissimi fratrcs, priniimi id scire dehemus, egomilto eos. Claritaiem quam dedisii n.ihi, dedi eis,
bomincs inter se non naiura, sed loco et tempore, ul sinl unum sicut nos unum sumus. Ego in ilits, et tu
el opere, et cogitatione dislare. Diversitas enim in me, utsinl consummatiin unum, ut cognoscat sm-
unimii exiranea est. Uuitas lale sine sui diffuiidiiur culum, quia lu me mtsisti el dilexisti illos, sicut mc
deiiiinenio. Quod si oninium hor.iinum unum corpus dilexisti. Rapitur enim a dignis imperium salulare,
esse rationis oculi pervideriml, sequilur, ut iu quisquis exiulerit sacrse coufessionis insigne.
Chrislo, el in Ecclesia vivenlibus pari argumenlo VIII. Alin cst, dileciissimi, immorlalitas , quse
unaiii beneficio adopiionis et carnis , et sanguiuis, sine conceptione fragiliiaiis , est sempiierna.
el spiriins crcdnmus esse subsianliam. Iniiium no- Alia , qua; largiiate concediiur. Nos autem Apo-
vrc legis est prseieritorum abluiio delictorum. Sal- siulis , el Martyrihus donaiam imraorlalilalem
valor antem, quamvis esset prioris, tamen mclioris negarc non possumus. Sed illuri assumimus posl
testameiiti sponsor acccssil. Neccsse est crgo ut sil indepiam diviniiatem, nihil esse, quod Trinitalem
in bis una virlus, in quibus est sacramenlorum una a sanctorum obialione secernat; quoniam ipsa eos
perfectio. Ail cnim Apnslolus : Vos estis corpus B veritas eriidit Trinitalis. Plennm enim perfcciainque
C/iris(i, el mcmbra,ei Sphitiis Dei habital in vobis. esse Dei naturam nccesse est confileri. Aiioquin fit
Cum igitnr Scriplura docenie lirmemur Biptismaiis injnria, si negeinus, dicente Domino : Qui me nega-
sncrainento clivinonos spiriiui posse conjungi, ca- veril, et meos sermones, coram hominibus, et ego eum
dcniqne ralione riicamus eiiam corpora nosira ciiin negabocorainPalre meo el Angelisejus. Hue accedit,
membris filii glulino perseveranlfs cnnfessionis quod ultra niliil reripil jileniludo. Sanguis aulem
nsiringi, nihilquc unilati pi rire per gratiam, quse post Martyrium prsemio divinilatis ignescit. Facessat
dubilaiio esi, eiinm Aposlolos Marlyresque nostros ergo distinclionis injuria, cum sit cadem copula
perfeciam ahsolulamque meruissc concordiam? clarilaiis. Vado, ait, ad Patrem mettm, el ad Paircm
CIUIIenim,sp'uilus Dei sit, et Deus filins Chrislus, vestrum.Videlis ilaque, nmantissimi, hoc esse Palris,
qui icquabili poieslate opinionem injuriosse snbjc- et Filii per naiursc proprieiatem, quod est Snnciis
clionis explodit, qui venerabili triumplio membro- jier suscepii muneris uiiilatem. Deus longe laleque
riun, inorii spaiium noii rcliqnil, qni singnlaritalis diffiinditur, et stiiim lumen siue sui leneratur deiri-
abnuii iiomen, qui uec linem aut iniiium ullis sui menlo. Quacunique in parte lotus esl, sensus lctiis,
paiiibus senlit, Aposloli auieni , sanctique ct per visus toins, aniini loius sui. Non poiest ergo non
spirilnlis mysterii sanelionem, et per coiporis victi- C esse jierfeclus in Aposiolis qui esl perfecins in loto.
niam, el per sniiguinis censum ac sncrificium pas- Forsilaii hoc loco qnispiam exclamel, et dicat, Ergo
sionis ascenilere solium Rerieinploris, ipsojin Evan- hoc maiiyr, quod prima virtus, ct nbsoluta, inenar-
gelio cliccnle : Ciimsederil fttins in throno gloriw suw, rabilisque substaniia Deiialis? dico idem esse per
a sedebitiselvos super duodecim tr.bunulia judicanles benelicitim, non per proprielalein; per adopiioiiem,
xii tribus fitiorum Isracl. Et itermn : C«i remiseritis non per naiuraui. Eoque fieri ul cum clies magnus
remissa eruut, et quemligaveritis, ligatus liabcbiliir. ailvenerit, nec acqnisisse virieaiur ille qui acceperit
Reliii-iuiuir ergo, ut toii cnin lolo sint Salvalore. impcriiim, nec minnisse ille, qui dedii. Clementis
Nnin qiiibus niliil est iu professione riis-imile , his bonique disceplaloris est, prsedicare anle, quid ca-
toluin est iu Deilalisverii.iiecommune. Per jusiiiiam veas. Ecce nobis velut piariaio reli<|iiiarum suarum
eiiam liunt comiles Salvatoris, per prurieiitiara lmuine tramiiem veritatis ostendunt. Docenl reve-
seinuli, jier tisuinnrluum concorporei.persanguinem rentiam, fidem, prudeniiam, jostiliam, foriiludi-
consanguinci, per hostise coiisuminalionem fiunl nem, concordiam, coiiiineiiliam, caslitalem, dum iu
crucis oeternitaie consorles. Scriptum est enim : obscssis corporibus, his qua: sunt contraria puniunt,
Ascendoad Putrem msum el ad Palrcm vcstrum. Si el vilioruin amovent labes. Sed banc misericordiam,
jgittir ciimmuiiispater, communes ei filii, si com-, D B et liuiic docendi affectiim, has denique reliquiarum
muiies filii, coinmiinis hscrediias, si communis lisc- divitias, el hos iguitos luminis radios in se liabenl;
rediias, communis rcterniias. Sancli auiem sunt per eliam ciiin nostra coeperint delicta pensare. Boni
vicloriam ioniiortalitale donali, superest, ut noni rcgis esl absque graiia judicare. Ibi mera veriias in-
divisa, sed una sit auctoriias voluntatum. Ipso boc venitiir, ubi nullaest in unam parlem declinntio co-
apud pairem Domino proseqiicnte : Pater, sanctiftca; gnitoris. Nos aulem ab ipsis, quibus iinnc nliniur
illosinveritatc, veibttmtuum veritasest. Sicul (« me» beneiiciis adjuvamur. Ergo in unura velut acervum
misisli in smculo, et ego misi eos in swculo. Et proi omnis qusc nunc dilTiisaest Sanclnrum boniias col-
eis sanctificome, ttl sinl et ipsi sanciificati in veritale; ligelur, ut sine gratia, sine appellaiionis injuria
non solum pro Itis te rogo, sed etiam pro eis qui credi- sceplrum teneanl judicanlis. Peccala sunt lenebrse,
turi sunl in me, pcr verbiimipsoruin. Ut omnes unumi lux innocentia. Necesse est ergo ut carcer ap|>areat

a Malih. xix. 28. In cndice ms. S. Germani a sedens filius in ihrono gloriw suw. Hsec est anliqua et
Pratis nura. 1200 legitur etiam Matthsci xix , Cumi prima versio Lalina de qua Matiianay.
*5I S. VlCTRidl EPiSCOPl ROTHOMAGENSiS 4'2
tenebr.irum, cum cceperit de se in se redire quod A uniiaie dilatos. Flainma clariludinem suam effundii,
lucis cst. et donal, nec lameri patiiur dispendium largilatis.
IX. Solislaia sUnlbeneficia; oinriia terrarum spa- Sic Sancti sunt sine damno miinilici, sine adclita-
lia, oimiium doniicilioriim oculos replet, et illtimi- menio pleni, sic ad nos sine peregrinalioiiis lasiidio
hat, <*ta se sui copia non recedil. MunUssuum ef- pervenerUnt. Iu reliqUiis ergO admoniiio perfctio-
furidit et recipil t iiitinnque possidet qu.iniuiii fuerat nis esl, non divisionis injnria. Quidquid ex dispa-
anle largitus; donat, et donatarum rerum doiilnus rili conceptiouc formaUir, et non priini fonlis
inveniltir. Haut aliter, charissimi, ante diem judicii liquore perfrindiiur, id cariUCuincsse necesse csl.
in cuncias B.isilicas, in orriues ecclesias, in omniiuu Sol etsidera, lelliis, et residua uomina vaniiaium
denique fideiium pectus juslnrum splendor infiiudi- reCiplliritcorruptibililatem , qUia hon liabent exor-
lnr, iu se scilicet redituriiscum personam sumpserit diurri spirilale. Sanctoriim autem pissio, iinitatio
judicantis. Si cui vilis ista comparaiio videbitur, in Ctifisli est, et Chrislus esl Deus. Ergo noi) est in
hoc accipiat majestalis esse, non erroris, quod clivi- plcriiludiiie insercnda divisio, scd iri ipsa divisione,
nis corriiptibilia, quod magtiis parva colliriimus. qVircociilis subjacet, plehitudinis esi verilas ado-
Primordia quse generis suni cxperlia, nesciunt riefi- r.inda.
niri. Iuclinata subsianlia Deilatis in se suse similiui- B X. Cnr igiltir reliqiiias appellamus? quia reruin
diuis retinet dignitnlein. Nec qualilas, necquanlitas imagines, et signa stint verba , subjicilur oculis
reperilur, cui Trinitas possil seqnari. Ccelestis ralio cruor el Iimus. Id nos reliquiarurh iiomine, quia
docelnV, iion coraparatur; iiisinualur, non ornauir. aliter liori possumus, velut vivirii sermonis impres-
Doeuit crgo nos diviiriiatem solis exemplnm. Non sione sigoamus. Sed nos nnric totiim in parie
faineo se misciiil unitali. Jam illud omnibus Ii(|uel, dicendo, 11011corporalium liiniinnm obices, sed
cx nihilo Deum fecisse, quod non erat, uiide ssepe cordis oculos apeVimus. Non enim Ves verbis, sed
dialecticoriim virus " eliditur. verba serviunt rebiis. tiiide ainolis serinoniim irisi-
Si cniin ex inani rerum auctor Densvas boc spiri- diis, res cuin re , ratio cum fntione cohfligat. Onmis
lale, etmemhra composuii, cur non poluitnnimatum pars , cjiiacdiciltir speeies , necesse cst, ut generis
corpus, et velut sanguinis fermenlo globatum ari in se vim deliiiilionemque snscipial. Nam c'iim ani-
sui luminis transferresubsiantiam? Sed nosin lania inal esse subslanliam animaiain , stibsiahiiariique
graiulaiione librum Uimiiltuquseslionnm refercimus. scnsibilem dixero, simul dixi et homines, et boveS,
Nec immerilo, indagalio enim veriiaiis, volupiasesl et cseieroium animantiiim definiliOnem, qiiomodo'
inquirentis. Sic Deus, sic Salvator agunscitnr, sic csl liomo qui iion percipit qiisc Dei sunr. Quod si in
lriumpluis porrectus salularibus brachiis inveni- C generis definitione etiarri SjiCcieVuinmoiTK-iifn pen-
tuV, sic corporibus seternris splenrior acquiri- sanlur, qui fieri potest, ut in Veliqtiiisnoh sil pleni-
tur. Angelos igniloe majeslaiis spiriturii conti- ludo carnalis, b cnm sit eadem ratio spiritalls?
neVe cnelesti oralione percipimus : sic enim Osteiidinius itaqne in parle (otum esse posse. Unde
legimus : Qui (acit angelos suos spirilus, el minislros queri jnm de exiguitale non possuriius; iifim cum
ignem urenicm. Ergo si in corpore cruor est, crtior dixerimus ari instar generis, nihil sacrtfsaHClispe-
auterii ipse superno miscelur ardori, nihil superest rire corporibus, certe illtid assignavimus, non poSse
quaestionis, quin unam e.imdemqtic beatormn colli- minui, quod riivinuin esl, qriia lotuiri in toto esf.
gamtis csse cum universitale concordiam. llla nunc El ubi est aliquid, ihi (ottim est. Corpns auterii in-
est, cliarissinii, ex animis noslris abstcrgenda, feclione spiritus a;lerri'aii, diviha colligimtis Ieciione.-
abolendaque suspicio , ne quis forte vulgari errore Concludilur ergo, ut uihil ainplius desideVeltir ubi
deceptus in minutiis justorum, et in hac aposiolica plenitudo senliiur. Docendi gratia in facili illo , per-
consecratione, non pulct toiius cnrporese passionis vulgaloque persislamus eseriiplo. Ignis jubar dici-
consislere verilatem. Nos autem id tota fide, et nius , coloreiri dicimus, et (amen idem impeVaiile
aucloritale ciamamus, in reliquiis niliil esse non naiura riec aliud ab alio , riisi sola hohiiftis clis-
"
plenum. Nam integri nrtus sunl, ubi esl integra tinctione dividilur. Lux spleridorem paVffiVit,riec
medicina. Carnem dicimus glutino sanguinis conti- lamen lncis et splendoris ftt ulla discreiio. Homo
ncri, spiriinm quoque madenlem sanguinis rore, ipse in co , quod homo est, unuiri terief cum'Omni-
flammeumVerbi affirmamus duxisse ardorem. Quod bus nasccnrii commtinione collegium. ^Es , auruin,
cum ita sii, cerlissimum est Apostoios, Marlyresque et reliqua genera melaliorhm , quamVisih divefsum
noslros iniegris ad nos venisse viriutibns. Id ila hamalis avaritise unguibus rapiarifur, irimen habcnt
esse, etinm prsesentibusbeneficiisartmonemur. Nam individua) substanliic quatitatem. Clafet ig^iiiirsjie-
cum jus translationis ipsis volentibus agnoscamus, cies ad iiainram referri. Claret igittir ili refi(Uiis
illud inlelligi.nus, non ipsos sihi inferre propria perfectionem membrorum esse, quia' irie's'tih' spiri-
disseminatione jarluram, sed spargere beneficia lali sacfalionc consortium. Qualis chim cceleslis,
"•MonacimsSangallensis annoiavii forie legeudum iiasre Reliquias nihilomimis magni habendas esse.
tMUii et qiiidem recte. HJBCcontr* Atheosv Plura hic et supra congerit de intercessione Sancio-
* Cmii parlie»!»? Sftiignitiis «mftrdti dnntaxat e riiin, et pliirapropOnitcirca san$iiini»pr;(i'Ogalivam,
pluribiis Sauclis accepcrit, significat tamen modicas quem vocal MinutiasSanctorum.
4S5 LIBER DE LAUDE8ANCTQRUM. 484
lales et ctelestes. Si divisascsse reliquias diceremus A qui lorquet. Ntilla sunt viucula, et ligalur ille qui
a spiritu , meriio omnis viscerum nexus et solidilas paiiiur. Equuleum aeris habet ira ccelestis.
quaereretur. Al vero cum unitam ariveriamns esse Nulla ungula esl, et tania sunl crimina confiteii-
siihsianiiani, ab re est, lotum in tolo jierqnircre. tium ;nullum vulnusapparet, et deniium slridorau-
Injuria uniiatis est, majoris inquisitio poteslaiis, cliiur,nulla interrogatio disceptnntis,el sequimr pcr-
Oculorum est ista dcceptio. Clariora sunt lumina missio receclentis.
rnliontim. Ccrnimns parvas rcliquias , nonnihil san- Nemo profecfo, nemo lam inops meniis est ui di-
giiinis. Sed has minutias clariores esse , quam sol cat deesse pleniludini, rum examini nihil deesse vi-
est, verilas iniuetur, Dominoin Evaigelio dicente : deat. Deus enim proculdubio, Deus esi, quisquis
Sancii meifulgebuntsicul sol, in regnoPatris; et lunc est invisibilinm torior et judex. Imperfecia natur.i
sol ampliusquam nunc, clariiisquclticebil. nescit spiritum vulnerare. Interiora non jndicat,
XI. Iluc accedit quod non minusin parlibus, quam nisi qui sanat. Non imperatelemcnlis, nisi qui calcnt
in soliriitate curaiio est. An aliter in Oriente, Con- sc«ptrum. Non lenet Triniiaiem, nisi qui est in par-
slantinopoli, Antiochise, Tbessalonicse, Naiso a, libus ioieger, el lotns in toto ; sensus primus niillkis
Rouiae, in Ilalia miseris porrigutu iiiedicinain? An adjectioiiis esl indigus. Aposloli aulcm sanciique
aliter laboraniia corpora riefcreaniur? Curat Ephesi jj *i non solum ndditamentanon qurjcrunl,sed ciiain sa-
Joannes Evangeiista, prselerea et in locis plnrimis ; nilalis, et salmis heneficia largiunttir.
quem Cliristi a pectore nec ante consccrationem ac- Ergo unus sensus, iinns spirilus, una esl his cuin
cepimus reces-dsse, et npud nos ipsa ejus esi tncdi- verilate permixlio. Qni curat, et vivit; qui vivit in
cina.Curat BonouiseProculus, Agricola, ei hicijuo- reliquiis est. Aposioli auleniMarlyresquemedcntur,
que horum cernimus majestalein. Curat Placentise ot diliiiinl. In reliquiis igitur sunl lotius vinculo
Anionitius. Curai Saiiirninus, Trajanus in Macedo- aeternitatis astricti. Omnem seciionem imbiium
nia. Cural NazariusMediolano: Mutiusb Alexander, mortis infuscat. Nos satis superqueSanclosdeclara-
Daiysus c, Cliindeus d larga viriute graliam salutis vimtis parlis damna non nosse. Residel ergo ul in-
inruiiriiiiit. Cural Rogata c, Leonida , Anastasia , telligamus, misericordisccsse, non quseslionis,quod
Anatoclia, ul ait Apostolus Paulus : In virum per- se jusli omnibus largiiiiitnr ; qui amnt, credit; qui
fectum, in nieiisurummtaiit plemtudhiitChritli, uno, credil, fideinin dispulaiore, et sacerdote, non verba
alque eodein spiritu, qui omniain omnibr.soperalur. rimaiur. Unde si nosira cui sordebii oraiio, siiiriinm
Rogo, an alia est apud nos, alia apuii alios memo- cefte neuliqnam displicehit. Si quidem nos viclebil,
ratorum medela sanctorum? Quod si quiriquidubi- librum simplici llde exarasse, non verbis; cnliu, non
qne saiietorimi est, parili pietale culiores suos de- £C argumenUs; veneratione, non coriosiiaie. Amaior
fendnnt, purgnnt, lueiiiur, adjiciendus culuis est, veritatis est qtiisquis revercntiam detulerit; osor
non discutieiida majesias. Quod si in reliquiis non esi, quisquis moverit qusestionem.
essei plenum ponriusvirtutis, lainen non erat bonac. XII. Qua de re, Amantissimi<,dum recens est
menlis derogare tali aliquid dignilati. Nonenimscire! lurba sanelornm, incuinbnmus,et ex imis corporum
proriest, seri timere. Quia cautumesl: Timor Domini i venis suspiria pro'eramus. Ari.-uinadvocati, delic-
expeliilpeccalum.Nam qni sine iimore est, nnsgaam i torum nosirorum gosta oratioiie panriamus. Favent
poleritjuslificari. Imiumerabilia sunl , qusc oceur- judices, possunt mittgare seiiteniiam, qttibos dicium
runi, seri nos puri liquorismealus, eltramiies ancu- est: Sedebitis super duodecim tribimalia, jnclicubitit
pamur. Nonme hypotheiiciet calegoricisyllogismo- - duodecim Tribus filiorum Israel
(Malth, xix, 98).
riini morii inlricaiit, non inania philosophorum s«-- Semjwr judiees, quia semper Apnsioli.Sed me lon-
phismaia decipiunl: ipsa faciem suam veriias aperit,, gius n«mtam dicendi studium, quam fidei traxii of-
fidesdcspuit argiiiiienla,crimen laiebras, ioiioeentia \ ficium; inunodica gralulaiiotacere noii mrvil. Lreii-
publicum quirrii. Manu igilur oslendo, quod quaeri-- tioedetrimenlum esi, si desit auditor. Ergo si lacere
lur, tango reduvias, nffirmoin islis relfquiis per-- in tanta exsuliantium celebritate potnissem, crimcn
fectam esse gratiam perfecianiquevirtutem. Hoc 1>coJ j) j «icerorisiwearreram: Apostoliac Martyres veniunl,
si res essei sernionumcollisionepattdenda, dieerem ) Aniistitem lacere non convenit. Erignntur
aliaria,
et
et genere, specie, et iiumero idera esse ; de quoD de gaudio Sacerdolis populussnmat exordiuffi. Quis
ambigit iulida calumnia dubitantis, nec duhilaiiiis s rogo, tambruius?QHisl^ra profanus?quis iam legis
fortasse, se<lnon amantis. Atverocum toiam fitle e el religionis ignarus, ut gaudia ista non seniiat? Si
tencairi, snpervacancissiipersericnriuminlcrim reor,, quis scecularium principum nostram nunc viseret
sedvideriria, non quaei-enda.Ecce iiicumhiliminuiidi li civilatem, protinus seriis spatia omnia rediniila ri-
polTtftiqivespirifus tortor, nec venil sribaspeciu ille,:, derent, matres tecta complerent, porlsc undam po-

a Naisus hic reponilur inler prsecipuas civitates.

i. ohiil 3 Julii c. an. 190.
Sita eTi m Thraeia, dicitnrqrre palrla ftiisse Con-
i- <•Chimiens, forsan
presbyler Marlyr in Pam-
Staiilini M. Inler Epistolaspap.i) lnrroeeMiiI, una
ia pbflia snb Biocleiiano 11 Juiii. De alirs sup/rfest in-
inscribiinr ad Maitianum Naiselanumejiiscopum. quirendiim.
b Mutius forte e Byzaniio arino lil. «in mss. legilur Ragola, quod erroreanianuensis
c Datysns, forte Dathiisepiseopus RaveMHe«pii n vKlentarMi«m.-
45S S. VICTRICIIEPISCOPIROTIIOMAGENSIS 456
puli movcrcnt, omnis sctas in siudinm divisa, ado- A J Salvatoris.Deditexemplum, mittit auxilia.Certa vi-
reas [/(/esdandes], etbellica facta cantarel, pnluda- cloria est ciim lalihuscommililouibus, etcum Chri-
meiiiiflammasacTyrium muricem mirareiur, slupe- sio imperalore pugnare ; lunc profccto in me splen-
rci, Rubri pretium maris, etgelaias lacrymas bel- riebit galea Sacerdotis, si mein acie charilas vestra
Iiiarnm: et qtiiriemmiranda si videas, coutemnenda jierspexerit; incendiiimgloriseest, vobis speciami-
si c>gites;denique lapidesappellantur; haecinquam, bus, vohis seqiienlihus dimicare. Tuta staiio, et sa-
hiamein populum deiiuerent. At vero beali.ssimi, lulis muniiissimus porius est fides inconciissact
ciini Mariyrumtriumphus, ei pompa virtuium nosira constanlia spiritalis. Bona vila nihil prodest, si ne-
tccta succedunl, cur non solvamur in gaudin? Nec scias cui vivas. In alium rapiel turbo ventorumle-
deest quod miremur: pro regali amicm praestoest vemet incredulam mentem. Fides esl quseSanclos
oeterniluminis indumenlum. Hic purpura, hic logae vexit ad ccelum; fides est quai llnmmasvertit in ro-
liberse sanclorum sunl, hicdiariematavariis gcmma- rem, et in inceudii glnhos salulare frigus immisit;
rum distincia Itiminibus, sapienlise, iutelleclus, fidesestquse fluctnantiumundaruin liquoressub am-
scieniise,verilalis, consilii, fortitudinis, lolerauliae, bulanlum vesligiissolidavil; fides esl quse Marlyres
temperantiae.justiiise,prudcntiae, paiienihc, castita- in exemplummoriis exbibel consecralos ; fides est
lis, islsein lapidibus singulis snntexpresssc,scriptae-B I quseConfessorumauimas munivilin certatnine pas-
qiicvirtuies. Hicspiriialibus gemmis coronas Marly- sionis ; fidesest quae jejunas, el seras, et aririases-
rumanifex Salvator ornavii. Ad.hasgemmas aniina- cas iu hiimilitaic dejmscit; fides est qnrc virginiia-
rnm vela lendamus,niliilinhis fragile, nihil quodma- lem, viduiiatem, continentinm modestn integritate
jus minuat, nihil quod seniiat deiriinenlum. Magis custodii; firiesest quaestisiulit concupisreniiamcor-
ac magis in specie florescunt; selcrniiaiis insignia jiornlemel amorem imperii ccelesiis ingessit ; fides
ediia esse, eiiam sanguis ostendii, qni ignemSpiri- eslquse Dominoper morlem crucis immoiialitaicm
tussancti adhuc signat in ipsis corporibus reliquiis- conjungit. Ilsecper odia sseculiexhibet Dominoco-
que membrorum. Gratulamur,carissimi, qtioiies vi- odihiies ; hsecin earceribns confovet Confessores,
demus tenebras luce discussas. Cur non cffusiusin telerrimo leiiebrarum horrore conelusos, dumquein
gauriia proruamtis, cum cernamus saluiarium, seier- squalore sordibnsqne jaclanlur, ipsisque lerrarum
norumque luminumjubarallaium?Diesmihi viilelur ciibilibuslr.inspunguntur,nonsomnoliberi, quielem
clarioris serenitalis sumpsisse Isetiiiam.Nec imine- vel modici lemporis cnpiuni. Dum ila per siugulos
rilo, sepinploenim, utdixi, Mariyres sole suntcla- dies omnilormentornm genere laniuiilur ; diiiu de-
riares. Sed nunc nohis, amantissimi, orandum est, nique suppliciisniuliinindisurgentur, virtus prolieit
non pcrorandum[Hic deeslinms. orandum], inquam, ^( adcoronam. Fidescst quse iti his tot confliclalinni-
ut a nobis omnisdiaboli impelusrepellatur, qui clan- biis caram unitntera exhibel Deo, reddit vicemChri-
dcslino lapsu noslrum pectus ingredilur. Firmate sto. moriendo pro ipso. Sicui captilcorporis mor-
igitur, Sancii, vestros firinaiecnltores, acpelra an- limm est jiro membris, iln pro capite membra mo-
gulari noslrum pectus instruite. Pericnlosusac fortis riunliir, utsicut capul vivit, iia cum capite vivificen-
estbosiis, omnes ariiius, omnes explorat ingressus. lur menibra. Ilsecconfirmatbeatissimus Paulus : Si
Sed nihil est veremluni , granriis esi occurreniium commorimurCltristo,et convivimus;si loleramus,et
mulliludo Sanciorum. Cum igilur nobis e coclitum conregnamns.Supercst, aioantissimi, ul et peccnio-
castris tanius militum et regum numerus advenerit, rum uostrorum conlessio subseqiiatnr.Non quod di-
arripiamus arma justilisc, prudenlirr, nos et fidci vinaepotesiaies secessus animorum, el secreta non
clypeoprotegamus, non loricicsquamis, sed lempe- noriiii; seri facile elicil misericordiamjiidieantisIIOII
rantioe,el pudiciiiaelaminispecioramuniamus. Dex- exiorla confessio. Nullus sit , charissimi fralrcs,
tris nostris fidei semper ac patienlitc lela vibremus. dies, quo non his fahulis inoremur, ille Mariyr sub
Moxferiamus, si quispiampulsaverit inimicus.Ta- loriore non impallnit.ille percussorismoras fesiina-
lia diidum, lalia Aposioli arma poiiaruiit. liis in- lione prsecessii, ille flimmas avidus bihit; illcsec-
J
D
slruciijnieiriperantiae, lascivise,cupidiialis,ambilio- tus est, sed integer sleiit, ille felicemse dixii, cui
nis, irae quoque el superbisecolla fregeruut. conligit cruciari; illc inter manus carnificura, ne
Nihil itaque nobis miscricordii Salvaloris, non qua mora fieret properanti jussit redire fluminibus.
arma, non prsesidia denegavit. Unde eiiam aique llla pairis lacrymas doluit, ul filia, contempsii ut
etiam providcndumesl ne nos velul oscitantes vitio- Marlyr ; illa irriiatione iram leonis morlis avida
ruin torpor invadat, ne anl increduliias fideiinimica concilavit; illa jejunante filio feris ubera plena por-
subripiat, aut ira differal, aut cupiditas vexet, aut rexit: illa virgo monilia seleriiitaiisornameina per-
luciet ambilio. Libenler nobiscum noslri Mariy- cnssori collasubjecit.Milliasuni, charissimi fratres,
res versabuntur, si ad eorum famulaium puram exempla virtutum, qu;c pagina sancla commemor.it.
conscienliam deferamus. Si r.ui forte dttra el in- Sed nos horlandi magis, quam docendi grniiacar-
eluciabilis videtur isla militia, non abjiciat has- psimus pauca de muliis. Fidelibuscnim pauca suffl-
tam, antequara classicumcrepci, nec eum antepu- ciunt, infidelibusmnlta non prosunt. Nonsunt snn-
gnam frigus « orlis invadat. Nemo signa deserat ctorumdesideria differenda.Cur moramur? Divinis,
 457 S. INNOCENTIOS1 PAPA. PROLEGOMENA. 488
pateal aula Martyribusa, junganlur reliquise; jun-, A rictes in longumduximus,et hodie discimus, quibus
gantur et gratise, in unum conveniant, primaeresur- operis nostri crescebat inteulio. Qna dc re omnes
reclionis exordia. Interea coufessio nostra subri- smit mor;e castignlione pulsatse, nihil me pigrum
piat. Iiidulgentia criminum est gratulaiio potesla- lardumque delestal. Juvat manibus volvere, et gmn-
tum. Haud immerilo, charissimi fralres, basilicse dia humeris saxa portare. Sudorem meum bibat
spatium cupidus aedificator airipui. Appetentiam terrn ; alque utinam sanguinem biberet prnnomine
nieam sanclorum excusat advenius; Ipsi sibi aulam Salvatoris! Sudorem interim bibat lerra sliaria sus-
parari occulta desiderii mei ralione jusscrunt. Sic ceptura. Si nos fideles Apostoli el Marlyres nostri
est profecto, sic est. Nam fundamenta j'ecimus,pa- perspexerinl, aliosinvitabunl.
a Inrie liquet tractaium islum anlequam reliquisc (icium iiondum fuisse absolulum eiini auclor itlum
in Ecclesia collocarcntur fuisse prolatum ; el rctli- consuramavil.
De hocopusculovidequselegunlurin Prsef.T. II Op. S. Ambrosii;et in Mercur.Gallic.1757,
Martiopag. 346et, Septemb.p. 916.

ANNODOMINICCCCXVII.

PAMMACHIUS ET OCEANUS.

ALIQUOT EPISTOL^E.
tomoXXIInoslraePairol., sub numerisXLVIII,XLIX,LVII,LXVI,
(HasadisisEpistolasinter Hieronymianas,
LXIX,LXXXIII,LXXXIV, XCVII.)

ANNODOMINICCCCXVH.

INNOCENTIUS I PAPA.

PROLEGOMENA.

NOTITLE BIOGRAPHICE. B amas argenleas dtias, pensantes singnlas libras 20 ;

I. coronas argenieas 12, pensantes singulas libras 14 ;
(Ex libropontificali,apudLabb.coll.Concil.t. II.) pharnm camharum uinsm, pensans libras 2-2; cero-
Iniiocentiiis,natione Albanensis,ex palre Innocen- sirota argeniea 4, pensantia singula libras 25; tur-
tio, sedit annis quindecim, mensibusduodus, riiebus rim argenleam cum patena, ei columbamdeauralam,
viginli tino. Hic coiislilutum fecit de omni Ecclesia, pensantem libras 30. Ad omatum bapiisierii, cervum
et de regulis monasteriorum, et de Judaeis, et de argeuteiim, fundeniemaquam, pensantem librns 15 ;
paganis. Et multos Cataphrygas invenit, quos in vas ad oleum chrismatis argenteum, pensans libras
exsilio monaslerii relegavit. Hic invenit Pelagiumct quinque; vas aliud ad oleum exorcizatuiu, pensans
Coelesiiumhrereticos,etdamnavit eos. Et liocconsti- librnsquinque; patenas dnas ad chrisma, pensanies
tuit, ut qui naliis fuerit de Chrisliana, denuo nasci singulas libras tres ; scyphum argerileum anagly-
debeat per baptismum, boc est, baptizari, quod phum, peiisantem libras decem ; scyphnm alinm
Pelagius damnabat.Eodem tempore dedicavit basili- argenleum, pensantem lihras riecem ; calices argen-
cam sanciorum Gervasii et Protasii ex devolione leos quinqne, pensanles libras Ires ; calices argen-
tesiamenli ciijiisdamilluslris feminseVestinse, labo- teos baptismi numero tres, pensantes singnlos I. 2 ;
rantibus presbyteris Ursicino el Lopardo, ac diacono C aqiiamaniles argenieos, pensantes libras 16; phara
Libyano. Qu;e femina su|irascripla teslamenti pa- canthara serea 16, pensantia singula libras decem ;
ginam sicorriinavit, ulbasilica sanclorum niartyrum, phara canihara serea ceroslrota in grcraio basilicsc
ex nrnameniis et margaritis, vendiiis justis exisii- numero20, pensantia singula iibras 40; domosjuxla
mationihus, construeretur. £t conslriicta est usque basilicam Libyanam, prsestauies solidos ocioginta
ad perfeclum. In quo ioco beatissimus Innoceniius quinque et tremissem ; balneum in eodem juxta lem-
ex delegatione illuslris feminse Vestime litulum plum Mamuri, prsestanssolidos32 ; doroos in clivum
Romanuinconstituit. Et ineadem domo obtulit pate- salutis balnealse, prsestanies solidos sepiem et tre-
nas argenteas duas, pensantes singulas libras 20; missem ; possessionem Sarras in Clusino lerriiorio,
PATROL.XX. 15
489 8. INNOCENTIUSI PAPA. 460
pr*stanlem solidos 71 el Iremissem; possessionemA effeciuconsummafa,qu.imadlongumdescribitsanc.liis
Corbianam in lerrilorio Clusino, prseslanlem solidos Augiistiniis in Rrevi. Pelagius el Vigilanliits hsere-
- siarchsesub hoc poniilice exovli, ejusdem jiidleib
79 j possessionem Fiindaiiensein in lerrilorio Fun jusiam damuationis sententiam reluleruiii. FiiiOspa-
dano cum adjacentibus attiguis 15, prseslantem soli- renlibus firielibus prognatos, non miuore salutis
dos 181 et tremissera ; possessionem Figlinara in necessitate baptizandos esse, quam ii qui infirielibus
terriiorio Casinate, prsestaiilem solidos 58 et Ire- recte pareiilibus pt-oCreatisiint, cOntra(licliim Pelagium
quidem sustinuit, vevumillud argutnento eu-
missem; possessionem Amnndini, qu.ira donavit charistiseab infantibus oinnibiis pari saliiiis neeessi-
illuslris femina Vestina consobrinse suse in lerritorio tate sumendse,non satis hene probavit. Vide notas
solidos 46 et iremissem ; episl. 25, inl'r-1.
Veientano, prrcstantem Sedit emntsquindecim,mensibuscliibbus. Afniisqiiiii-
possessionem Anlonianam in terrilorio Clodiano, decim, mense uno et diebns ilecem pontificaiuin
prsesiantem solidos 62 ; domos Emeriti iri cTiVoMa- lcriiiisse, iniliuinet flnis ejusiiem dcmohslraiit. Anno
est Horibrii 23, el Tbeodosli 10, eiiiii ex
inter urhem Romam juxta basilicam, praestan- 417, qui
muri, hac vita migrasse, ex vigesima sexla Innocentii, et
tes solidos 62; dontos cliviim ill Pairlcli orbitrata. ffuibtisdamZoshiii ejiistolis, fbnsulatu Hoiiorii xi ct
Domosjuxta basilicam iu vico longo, qiri crtghomi- Goiistatitii li consignaiis, cvidenter colligitur. Cum
natur ad lacum, prsestantes solidos82; domos ad _ ergo prsefalianno Cbrisli 417 consules lueriiit, na-
" talis autem dies iiiiiocentiiv kalend. Auguslinolaius
cathedram lapideam Florianam, prsesinnies solidos P, osso reperiatiir, ab exorriioseriis liiicnsque coinpu-
58; pistrinum in vico longo, quicognominatur Casio- l.iiione iacla, prsediciorum annorum mensiuiii el
(lieniiiileinpora inveiiieiitiii'.Baron.an. 417, iuiiii. 4.
riani, prsellahs solidos 61. Ralneum in VltMloiigo, Hic totVUiMiMde omniEiikiia. Id fesluecVetiim
qui cognhmiHaturTeniphim, pfseBtans solldos 40.... ad Uiiivevsaleiiiftcclesiani peMiiiens: llludque esse
siliquas...3.... uncias... porlseNomentanse,prscstans puio, quod Gennadinsde Viris illustribits, cap. 43,
solidos 22 el tremissem. Hic constituit fesibbatojfe- desfcribithisverbis : InnocentiusurbisRomanwepisco-
celebrari, quia sahbato Dominu?in sepulcro pus, scripsii decrelum occidenialiumecciesiurutnel
junium vxienluliumadversus Pelagianos datnm: quod poslea
positus est, et discipttli jejnnarunt. Ilic coiisiituit succmsorejus papa Zoshnus Lalinis promulgavit. C;e-
basilicam sancta: Agnetis marlyris, a preshyierisi iera ejus decreta, de regulis nionachoru.n, Juri;cis
et Paulino, solliciie ac digiie guberiVaVi el aliiie pag.iiiis-,(iesideranVur.Bafbnius niiiiVerd5.
Leopardo Pelagium ct Cwlestium,elc. De qna condcmnntione
1
legi et omari. Et ex dispositione VeelfHSS,ilmll §; PfOSjieradversus Collaiorem, ex verbis Zosimi
snpradicti presbyleris estconcessa polcslas. Hic fe- tysTiVtit pap;c, bsec referl: Consliiuimusin Pelagium et Cm-
tiet WnerabtlemIhhocenliMiM beutissimiapo-
cit ordinationes qufttuor in lirlrt RomSper nji<BVisem ffo/i iede)'pnldtam maHitreiehMntialh,diineecpetlissi-
Decembreiri,pVe^bylerbsiVigirlla, diriCones Jjirfbtic* ma confessionefaieariiurgraliam Dei, etc.
cim, episcopos per diversa loca 54. Qui etiam] se- Baptizuri,quod Pelagius clamnabal.Pelagius epi-
pulius est in coemelerio Priscillse, ad ursum, Q ( slola sua ad lniiocenliniii scripla, ut habet Augusl.
•dc Peccato orig., cap. 17, conquestus est se caltim-
pileatura, v Kalendas Augusti. Et cessavit episcopa- niose bac in re infamari : Dicit, inquit Auguslinus
lus die 22. iVVrWICtd lr)c(T,se ab liominibusinfumari,quod uegaret
NOTJE SEVERINl RltNII. parvulis buplitmisacranieiiluin,el absqueredemplione
Chrislialiquibitsregna cmlorumpromittat. Unriequod
/iiuocenliMS. Cuin post obitumAnastasiisedes pon-' hic dieiiur,
dies et iiiium vacassei, Innocentins ' Pehtgium baptismum iufantulorumne-
liflcia viginii gasse, sic acciplehdumest, quod si ribliverbis, reip-
Aibanus creaius est Romanus pomifex xy kalend. sa lamen damnasse videri polerat, dum peccamm
Clirisii Arcadii et ilotiorii 8. ;
'
Jimii. aiirio 402, Cujus origiitale,cujus gralia baptisinus necessari.nsest in-
inUIo JtaVtinusTiironensium episcopits ex hac vita'
in coelum : a conciliabulo fanlibus, negarel. Hocesl qnod ibidein subdit S. Au-
HirgraVil Cbrysosiomus :1 gustinus: Sed nohsic UlishwcbbjicMMur,nt postiil;
apud Qnerciim habiio, opera et conatu Tbeopliili nam nequeparvnlisnegant bttpmmimcrmnenitim, ne-
ah
felegafus, itnperatore Ai-eadioVix Vevocatus se- '
ideo cotttia ludossa>cu- queabsqueredempiioneChritli aliqnibusregna cmlorum
cundbexsulavejiibetur, qtiod ltaquennde sequerilur infamari, eo tnodo
lares peVmissu Honorii imperatorisedilos, ritiisque[\ promiltunt. proposuil, ul [acile posiit criihirii objccib,stttvosuo
gentiliiios in dedicatione siaiiise argenlese Endoxirc
lemEudoxia, i itogriime,respondere. Objiciiut aulem iUis, quod non
imperatriciscieclaraassel.naiicenimoi) bapiizatosparvuios noiunl damnationi primi hominis
ruvsum aceVrimeWritaia, per Tlieophilum Alexan- obnoxiosconfiteri,ei ht eos transisseoriginale pecca-
driniim procurat, ut resTuutus sedi, jverimperalorem\ <w»)H-e<jencroiio?iepar<jflH(J«iii.Barori.aii.4l7, iiiiin. 5.
Arcadium denuo deponatur etreiegetur; ut poie15D ] Gbiistituitstibbatojejuhium cetetorari.Ilsecsic intel-
a synodali
qni syooriodepnsilus, coiiciliabtVii diimiaxatsenteniia, ' lige, non quod Innoceniiusauctoriiaie hujus decreii
juxta canohem Antiotheni 'dtlorieeimum, '. sabbati iustiiueril, sed quori ile his
resiitui debui.isei. Tertio aiiira exsilii jussn Arcadii! primiisjejiiniuni ad Beceniiuin epist-opumEugubinuni rescripserit,
ad votum adversariorum longius ablegatiis, febri 1
ad Dominum anno 4i)7, est qriidaiU ad eum litieris caiisain hujus jejunii edoceri
.correptus, migravit qui Baroi). ann. 417,num. 6. Videnolas can.
Irinciceiilii6, Arcailins imperaior, ei. Eiidoxin inipc- expeiiernt. aposl. 65.
r.liVix, aliive Chrysosionii persecutoies, indigitaiio- lL
nein offensi numiiiis expeni, paucis mensibos post"l
obilnm Chrysoslomi prsemalnre e vila tolluntur. (Ex Coustaiit.Epist.fiom.Pohl.lofti.I.)
Qu.unlo conti<riimngiiailla u.rbis irmpiio, ihdigna- 7 Sialini jiost Anasiasii o'bitum<jin ejus locuni una-
tV6iiet»eijVeV Aiariciimfaeia.poriiifeSjlniiiqViain instlis
Lot o Sodoiuis sulilractiisvocculla Dei provicfenlia a ninii episcoporumi cleri, populiqne consehsu suf-
Riivciinsedetiiifibalur, ne vir bealissimtis,inqiiil Oro- feclus est Iniiocenlius. Ltud anno ^01, mensis De-
sins lib. vli, c. 59, peccaiorispopuitexchliumvideicl. cembris21 die, coniigisse Anlon.
Hrijiis tenipbve in AiriCaceiebVatabsl i&tfiosissiiiia Pagius censet. Tam
illu coliatioinier cntholicoset Donalisiasdiu expeti- GrsccorumquamLatinorum elogiisjureisptqiacxor 1
ta, isepe tenlaia, numquam atiteni, resilieniibus illis,, naius fuit. Hunc primum persequi iNovutiaHOi c«|H
461 PROLEGOMENA. 462
pisse, ac multas eis ecclesias ademisse Socrates, A runi damnatione cumulavit : quem propterea, ut
lib. vn, c. 9, auctor est. Singularein auiem gloriam cum Pagio concluriamus (g), paulo post adeo egre-
adeptus est couslanli Joannis Clirysosloini defen-- gium facinus, exquo laniam nominis celebrilatem
sione. Hanc deinde Aiiliocheiise aliarnmque Orien- conscculus est ut iuilla ei accessio in posterum fieri
talium ecclesiarum reconciliatione et pace non me- posse videreltir , Deus coelo vindicavit, ne quid pott
diocriter auxit; ac posiremo solemni Pelngianorum illud divinumimmoftalefactum mortale fucerel : quse
damiiaiionecuniulavii.Quodeumanno 417, Januario sunt verba Plinii (h) ah eodem Pagio usurpaia. Cse-
exeunle, prsestitisse cum liilerarum ipsius auclori- lerum ipsius Innorenlii elogium de sancii Augusli-
late constel, cuinque Zozimum anle niensem Apri- ni doclrina iu Pelagianos a sinisiris recentiorum
lem ejusdem anni 417 Romanam Ecclesiam adnii- iiilerpreiaiionibus viudicat dociissimus Norisius (i).
nistrasse ex hnjus papas litleris non minus indubita- 2. Ne<iueillud prsetereundum meniorin dignum,
tum sit; restat ut Innocenlii mors armo 417 consi- quod Iniiocentio contigisse tradit Orosius(j) : anno
gnnnda sii, et co qniriem inlervallo, quori Januarium viriclicct 409 a Romanis ad Hoiioriiim iniperalorem
inter et Aprilem meosem inlerjicitur. Neque igitur niissum fuisse legaium summum aniislitem, qtto
bsec vel cum Julii 28 die, ul Baronius priscos pon- pacem cum Alarico sanciret: sed cum legaiio in
tificales libros seciitusexisiiiuavit, vel cumdie 21De- R
B irritum cesserit, dum adliuc Ravennse agcrei san-
ccmbris, ui Bollamioex noiinullorum martyrologio- clus ponlifex, illum Gothornm regcm insequenle
runi firie placuil, componi poiest. Illam in Marlii 12 anno 4l0 Romam obsedisse eamque fuisse depopu-
diem convenire erudite Norisius cardinalisj llist. lalimi. Qua de re ila landaius Orosius : Acciditquo-
Pelag. pag. 71 approbavil, alque coiifirinavii Anlon. que, aii, quo magis illa Urbis irrupiio indignaiione
Pagius ad annum 417, n. 5 el 6. Perspicua cslea de Dei acla, quam hostisforlitudhie, probareiur, ui bealus
re roirlyrologiorum Bedse, Adonis, Usuardi alio- Innocenlius Romanm Ecclesim episcopits, lainquam
ruiiiqiie aucloriias. Sed nihil adversus Baronii ac juslus Lot tublractiis a Sodomis, occulta provideniiu
Bollandi opiniones ciesiderari evideiitius aut cerlius Dei apud Ravennnm lunc posilus, peccaiaris populi
poiest testimonio Paschnsini Lilibsei in Sicilia epi- non videret excidimn.Porro de eadem Urbis obsiriio-
scopi, qni qiiideni nd Leonem papam episl. 5 scri- ne agens Zosimus Clirislianorum hostis infensissi-
bens, Ziisiiunm anno 417, dum Pasclia celcbrarelur, mus, narrat (k) permisisse Iiinocenlium ulgeiiiiles,
Romanse ecclesise ponlificalum gessisse discrte imminente jam RoniseAlarico, |ier ntincupala diis
docet. suis vola barbarum hoslein abigerent. Verum in
III. Roinanum pontificem a Zosimo illalara caluniiiiam,
(Ex Galland.Biblioth.Vet. Patr. tom. VIII.) £C ex Sozomeno (/) refellit magnus Baronius (w). De
1. Aniio 401 exeunte, Anaslasio suffeetus esl In- tempore aiiteni hiijus Iiinocentianse legaiiouis plura
nocentius, apostolicwcalhedrm et ejusdem Anasiasii erudite observata videas apud Balierinios in).
successorel fiiius, inquil sancius Hieronymus (a). 3. Quod superesi, Innocenlitis ponlifex damnalis
Prospeio ^icilur Pelri sede dignissimus (b) : ac Pelaginnis anno 417 exeunic Januario, nl ex ipsius
Theodorito jure appelialur (c) avripayyjvola v.aiarvv epislolaruni aucioritate coraprobaiur, mox «odeni
, vir insigni soierlia ac prudenlin anno iv lrius Marlii ari superos evocauir. Dieseiuor-
io-u v.ao-p.o\)p.iw;
prwdilits: mir-asunt enini quscin Ecclesiseuaiversalis lualis ex niarlyrologioiuni Rerise, Adonis, Usuardi
regimine, sive pro fidei cailiolica; defcnsione, sive aliorumque firie statuiiiir : inensis vero et ann s
pro ecclesiastica disciplina restituenda, sive pro exlra controversiam poniiur lesliinonio Pascbasini
Ecclesiarum iinitaieservanda.strenuencviriliterges- Lilibseiin Sicilia episcopi, Zosimi papse qui successit
sit. Prseclaraejusgestapisecseicrissolerti siudio pro Iniioceiitio, muondam clientis. Is eniin hnnc ipsum
more conlexuil Tillerrroniins-(tl).Eayero suinmalim ponlincemsedisseannn417lemporcpas('halis, diserle
sic relerl Coiilantius(«):lnnoceiitiuni perseijui Nova- docel in epistola quain scripsil :>i Saiictnm Leonem,
lianos primum coepisse, nc muiias eis Eccloias ad- sic inqtiieus °.- Temporebeafwrecmrdaiionisdominimei,
emisse, Socrales auctor est (f). Singulareni auiem "1 prwdecessorisapostoltilusvestri Zositni, anno consula-
glori.imadeptuseslconstaniiJoannisClirysosiomirie- lus Houorii aucjusli xi ei Conslantii n, ttmc enim,
fensione. llancrieinde Aiiiiochensealiaiumqiieorien- cuin declinurelur, ne decimoKatendas Maii dies pas-
lalium Ecclesiartim rcconciliatione cl pace r.on chw leueretur, celebralum est oclaw die Ilaiendas
mediocriler auxit; ac poslrcnio solemni Pelagiano- Aprilis. Hujiiscemodijiutew .uolalioiiemclironicam,

(o) Ilieron., episi. 130 ad Demelr., $ 16.
(*) Prosp., eooir. Collat. cap.5, § 3.
<c)iTheod.,Tiisi. eccl. lib. v,cap. 24.
(d) Tillem. Meni.«cc1. tom. X, pag. <627,seqq.
(e) Couianl., Episl. R<im.Poiuiff. pag. 757.
(f) Socrai., Ilisi. e.ccl. lib. vn, cap, 9.
ig) Pagi., ad an-n.417, § 4.
(h) Plin., Panegyr. Trajan.cap. 10.
(f) Noris., Vinttrc. Aiigusl. cap. 6, opp. lom. 1,,
p. 1157.
(j) Oros., Ilislar. lib. vn, cap. 59.
(k) Zosim., Hist. nov. lib. y, pag, 356,, edil.
Oxon. 1679.
(/) SoBom./IIfsi. ecel. lib. ix, cap. 6.
(HI)Baron., ad ann. 409. § 7.
(n) Baller., ad opp. JMorls.Jom. JV, pagg. £51,
seq<|.
,(o)Pasehas.., cpisl. inter Leonin. 3, § 2, ,pag. 610,
eriil. Baller.
463 S. iNNOCENTltI PWM 464
primus observavit illuslraviiqiie vir sive digtriiaie, A consietmagissublerfugisse,quam se tola veritatepur-
sive doctrina eniinentissimus(a), quem alii deinceps gassc. Photius scribit (/"),Pelagianos in Orienle ab
sont seculi. Illud demnm singulare hnud est prse- Alexandrinaecclesia fuissc damnalos : Ejeciisunt, .
lermiltenrium, qnod in Fasiis veierismarmoreieccle- inquit, quiita senseruntex ecctesiavelttlhmreticitem-
tim Neapolilanm Kalendarii, sancti innocenlii me- poribus TheopltiliAlexandriniet Innocentii Romani
moria recolitur cnm martyris clogio, ei prsetermo- episcopi. Errat Photius : nam Theophilns lelhargo
rem cotisignaturdie 2i Aprilis, <uininaliis liturgicis correplusobiii consulalu llonorii ix el Theodosii v ,
libris sive 12 Martii, sive 28 Julii, sive 21 Decem- die 15 Octobrisex Socrate (g) anno scilicel 441. At
bris in«cribaiur. Diraniqiievero diflicnlialemenidi- e,o anno ndluic Pelagiana haercsis lalebnt, ncque
te, ul assolet, discuiil cl. Mazocbius(b), ad quem lec- usquamprreierquamCarlhagine, insoiiuerat.Prneter»
tores remiitiraus. ea cuni Valerianus servus Pelagianus Alexandriam
4. Porro lanti poniificis episiolas 42quibus in- sc recepissel, EiisebiusCyrillumTheophili nepotem
lexiitiliir alix 7 nd ipsum scriptae sive ad ipsius montiit, ne h.erelico locnm darei, cum a cseieris
gesla pertinentes, siudiose recensnil erudilNque orienialibiisPelagiaiiiexpellerentur : Quomodonunc,
nolis edisseruit Coulantius v. c., cnjns proinde iiiquii, cumbeatwmemoriwInnoCenliusPelagium Cm-
exemplar, ut sacpealias, lypisexpressimns. Quando- B I lestiiimguecumsuit capitibtiscondemnurit,cnnctiseot
quidem vero de Innocenlii scripiis menlio recurrit, abjicientibusorienlalibusAtexandrinaEcclesiain com-
prsestal in medinm adriucere quod refert Cennadius munionemreceperii; qttwsola et prima inter compro-
liis verbis (c) : lnnocentius, urbis Romm episcopus, vincialetsuos tales refutare debueral.Niliil hic de la-
scripsit decrelumoccidentaliuniEcclesiarumct orienta- ta a Theopbilo in Pelagianns senlentia dicil: quod
lium advertus Pelagianos datum, quod poslea suc lamen nepoiiaviineuli decrelorum ad reprehensio-
cestor ejut papa Zosimus latittt, promttlgavil. Ad nem usque in causa Chrysostomi lenacissimo incul-
quera locum hsec ohservat Norisius (d): « Nescio, candtim fuerat. Hinc patel, ecclesiam Oricnialcm
inquit, quid orientalis Ecclesia ante Innoceniii dc- lempore Tbeophili nihil siatuisse contra Pelagia-
crelum slatueril contra Pelagianos. In sola synodo nos : nnde deceptus est Vossius(h) qui Tiieopbiltim
Diospolitana eorura cansa agilala est : in quo jtt- inlcr Pelagii damnatores numerat. Pholii leslimonio
dicio Pelagins absolulus fuit, licel reapse coactns deceptus. > Ilaecaliaque plura in locum Gennadia-
fuerit ad errores objeclos anaihematizandos: quod ntim vir doetissimns. Verum in ea quse hic tradit
sexcentiesPelagianisAugusiinus exprobral.Sane In- Norisius de Pbolii testimonio deque Eusebii episiola
nocentius noliiil ajiprobare acia synodi Pala-siinse: ad Cyrillum Alexanriiiniim , consulendieruditissimi
Unde, iiiquil (e), non possumus illorum nec culpare, C ( Ballerinii (i) ; qui haud errasse Photium demons-
nec approbarejudicium ; cum nesciamtis,tilrtim vera trant, alquc post Tillemontium illius Eusebii epi-
tinl getta, aut, si vera sunt, illum (Pelagiumscilicet) stolsesincerilatemin dubilaiionem adducunt.

(a) Noris., Hist. Pelng. lib. i, cap. 11, opp. lom.
I, pag. 3.
(6) Mnzoch.,Coniment. in vel. marm. eccl. Nea-
pol. Kalend. tom. I, pagg. 229, seqq.
(<-)Gemiad.,lib. de Vir. illusl., cap. 43.
(d) Noris.,1. c. pag. 114.
(e) Innoc. epist. 3f, § 4, infra, pag. 605, b. •
(() Phot., Bibl.cod. LIV.
(g) Socrat.. Ilist. eccl. lib. vu, cnp. 7.
(h) Voss. Ilist. Pelag. lib. i, cap. 39.
(i) Raller., nd tom. IV opp. Noris. Ohserv.,lib. i,
cap. 5, §| 4 et 5, pag. 866.

S. INNOCENTII I PAPiE

EPISTOL^ ET DECRETA.

« EPISTOLAI, D dignalus sit; compulans ejus merila lanta esse ac

INNOCENTH PAP.E 1 ADANVSIUM TUESSALONICENSEM talia, ut jam excederent conversationis humansRcnn-
EPISCOPUM. sortimn, sscculumqiie illud, prce vilse jmriiaie et
Anytio Innoceniiuseam in lllyrici Ecclesiat polesla- ahiindantia docirinse, qua populum Dei toto eciie-
tem confirmut,quam Anastasiusejusque decessores siasticse aucloriiaiis rigore regebat: ne ejus Eccle-
ipsi concesserant. sia aliquantuluin sine recioris gubernaculo rema-
Dileclissimo fralri ANVSIO INNOCENTIUS. neret, staiim pro sua misericordia, consenlientibus
Cum Deus nosler Clirislus sauclsememoriscvirum sanctis sacerdotibus omnique clero ac populo cum
Anasiasiuin episcopum, licet celeriter/ad se vocare pnce, qtiam Deus Ecclesisesuse rediens ad coelum
a Ex iis esl, quas synodi Romanrcsnb RonifacioII episeopaltissui, quemstalim ab Anaslasiiobitu iniili
geslis inscrlas liclsieniiis in prima parle, Collecli<ins primiiiasvoc-ei; eas c rca ineiiseinMaiumanni402
Romanso vulgavit. Cum Iiinoceiuius lilieras isias scripias fuisse non immerito colligamus. ...
465 EP1ST0L.4SET DECRETA. 466
donare dignalus est, orriinatum me in ejus locum, A sed et postqnamViciriciusRoma Rotomagnmrediis-
frater charissime,par fnil recognosceref/'. tecognos- sel, hsecepisiolascripta sii. Atqui, inquit, liniiorius
meas noiinisi viro a at- impernter aniiodumiaxai 405, inense DecemhriIto—
cere) ; primitiasque optimo mani ven l, nec eo aniea, ut ex Claudlani jioemaie
que in Deo semper fiileliierlaborauti celeriter nun- colligiiur, venerai : Viciriciusantem tam exiguo in-
tiare (V. epist. 2 Nicotui 1). Cui etiam anieriores tervallo, quod ab impernioris in urbem ailventu ad
15 Februarii diemanni 404 excnrril, Ronialioloma-
tanli aetalesviri prsedecessoresmeiepiscopi, idcst,
gum redre, aique inrie litieras ad Innocentmn
sanctsemenioriseDnmasus,Siriciusatqtie supra mc- miltere, ila ut ei ante redri.renlur, non valuit. Ex
moratus vir iia deiuleruiit, ut omnia, qnse in illis quo I ticras illas iion Honorio angnslo consule, sed
gererentur, sanctilati tuse, quse plena posi coiisulnliiiiiHonorii niigusli, hoc esl aimo 405,
parlibus noii 404, riaias esse cneludit. Secl si ob faclum,
justitke est, iraderent cognoscenda; raeam quoqtie cujus niilla habeitir nolitia certa, lot et lam cliveisis
parvitaiem hoc lenere judieium, eamdemque habere lamqiie anliquis tiinlis fideinnegare licent, qnid in
liisioria eriicerii? Esio Honorius cxeunte
voluntatem, te dccet recognoscere.Neqtie enim fas anno 403Roinam venerii, igiiur, ntque in urhe tunc lem-
ernt, ut aul ego conlra lantorum bonorumvirorum poris cxsliierii Vietricius: ut eumdem episcopum
judiciiim venire tentarem, quorum in locumsucces- prius,qiiainhaslnnoientii liilerasaccipen-t, R<loma-
sisse dignoscor, aut luo merito, cui prseclari viri pimi rediis.sesininl asseniiamiis,quid cogii? Nullum
,, liinoceniiiis Vicirieii ix niinc nrise nii-sniii, nullas
taniam gratiam aueioritatis hujusee coniulisse vi- " illius liueras sibi reddilas ineniorat. Verum, inquit
dentur, aliquid derogari videretur. Prse me itaque vir eruditus, verbuin HIISJ,quo in exoroio utiiur
fero, ut hoc ipsum etiam me;e parvitati reservatum lnnoci-iitius, nbseiilcm inniiil. At si absentem,non
ut forma ct bo- certe Rolouiagum rcvcrs-un, non R<>maegressum
recognoscam, pari jnriiciosimilique sonat. Quirieniiii jirohibetqiioiniiiusVictriciusRoma
nis adacqueet luse charilati id tribuam quod me- asbcessiirus.doni vnlelniiocenliodicerel, regularum
reris. ecelesiasiicarnm libruni ab eo poslularil, nlque is
ad maniim uim non habeus librum, illiim qnain pri-
MONITCMIN EPISTOLAMSEQUENTEM. nitim coiitiniiari, et Victricio ante illins ex urbe
1. Venlalemejusdubiamnon [aciunt, qumin ea ex discessumtradi curaril. Nequevero opus est ut pro-
Siricio descriplastint. — Ex cpisioht 4 Siricii nuilla cnl a nobis sini, ad qnos aliquid mitiere dicimur.
in hac descrihiintiir. Veium, ut ohservavit Tille- Quoiidie sibi mtiluo iniliunLaiuici, etiam ejnsrieiu
montins, id miniiiiemiruni videri debet, cnm Inno- urbis niflenibosconienli, munuscula,lihros, lideras,
centiiis a Victricio rogalus ut regulas in Ecclesia elc. Cnjns i-eiexemplosint Dainasuset llieronymus,
Romanaservnri solitas sibi tracleret, id felirius pr;e- supra p. 579 et seqq.
siare, quam decessoromcleeretaexscribendo, nequi- . liegulitrum liber appellatur. Capitulorumdvi-
veiit. Ilinc iiaque nulla habeiur iriouea ratio, cur sio. — Poiro meinoratiis regiilarnm liber iion aluis
aul prn-dicl» epistola Sinc.o, aul hac lnnoceiilio existiuiaiiriusvirielur ab hac ip-a epislola, uipoie in
ahrogeiur. Neque levioia sunt moinenia, quse banc qoa linocen-.ies pauca pra-faius, plura Oisciplinse
Iiiiiocenlio,quarii luerunt quse illaiu Siric;o adjudi- C capiiula, quibus Ecclesisc regenrisesint, explicat.
ranl. A concilioTurmiensi n, e. 20, a Cresconioin Ihec aiilem capilula plerisque in mss. lainel-i non
brewar. can. passim, a Zacharia papa apud Sirm. in oiiinibus, prsemissislilulissiiiiiinaiiniexbibeiiiur.
lo. I Concil. Gall. episl. 9, c. 14 et 20, suii illius Seri neque in illis hsec capiluloruin divisio seu
noinine laudalur. Pra-terea e veieribus colleetioni- suiiima una ei eadem esl, verum pro eorum, qui
bns, quas hene mulias recogunviiiiiis,in nnlla desi- pontifbias episiolas collegeiuni, iugeiiin ei arbiirio
rierainr, in nulla non exhbetur Innoccnlio in- diversa. Ca-tcris auiem amplior esi ea, quani Coni-
scripta. Hanc ipsi ariscrihuni exemplar Corbeiense cis a Quesnello vnlgaii exhibeni exeni|riarin.Quo-
Vi;;ilii papse teinpoiibns riescripiuni, Coibertinuui circa iinaniillam lnc repiseseuiaresaiis habcrenius,
majiisculis litieris Langobarriicis exaraliiin, veitis nisi ei allerain ex Dionysii Exiiini colleclione, cui
canoiiiiniCoilexa Qu<-biiello vulgalus, Dionysianaj ei llispana, uncle descnpia est Lirioriana, pene in
coHectionisllailriaiiseqiieexeniplaria, iieciion col- ominbiis conciiiil, n<lji<ereoperie |ireniim esset.
leciio ilispana, Liiloriaiia, etalia- plnies. Cuii)enim Cresconiiis nliique canonum colleclores
—
2. In aniium 405 rejiciendam non esse. In his Roiiianorumjioniificoinriecrelaseciinritiiiililuloium
omnibiiscollectioinbiis(si Dinnysianamexcipi.is. in divisioneni a Dionysioconciiiiiatamcitare solennt,
qiiaoiniltiuir uoia consularis) iriem oniiiinoest epi- ul eorum coiiiperianturcilaliones, pra>nossenecesse
siolse linis, acsunimo conseiisu consignauir Honorio esl qiiiu illa sit ilivisio. Aiqtii Dionysius Exiguus
aug. \iel Arhteneloconss.Ilinc nullus reliniiuiiiir lo- novem ac viginii tilulis conipielienriiioiimiaquseex
cus eriiriiiiviri coojecinra?,qua liuic liniocenlii epi- Innocentio eollegil decrela, inler quse priiumn lo-
stolsenotamillamconsulnrem :>balio arijeitain es-e, JJ cum oblinei hnjus pap;e ad Decennum episiola ti-
aut certe postcomulatumIIonorii,eic, legenriumesse tulisocto riisliiicin.Tuin hanc excipil ista ad Victri-
su.-picatur. Ut eniin ei largiainnr voecs posl consu- cium, quam in dundecimlitnlos pnrtilur. Quocirca
lalitm, quse primis lilleris P. C. ab anti luariis ex- |iriiiiuni epistolse bejiis decretum apud Dionysium
primi soleni, excirierefacile pomisse; e<>sane casu tiluliis 9 et uliimuiu tiiulus 20 appellatur, ut infra
in aliquosallem veiere codice Honorii el Arisieneti, videre est.
non Houorioet Aristeneto, fuissel relentiim, nec in 4. Leges. qum curiulesa curia migrare prohibe-
ullo voeabuluinconss.adrii riebuisset. Neque magis bant. — In illis autem riecretis id maxime, quod
conjecttirseillius concedere cogemnr, si quid causse cap. 11 de curialihiis riicimr, qnia el in aliis alio-
sit cnr epistolamhanc anno 405, potins qunm 401 rum ponliliciiraepisioliscjusdeni rei idenlideminci-
srriptaui pulei, expendanuis. Nempe nnis movelur del meniio, paulo hic lalins, <;iiamin anniuatioui-
num. 5 verbis, quibns commcmoraiInnoccnliiisquse bus licet.opus c-stexplicare. i:nriales seu decuncuies
curialium causa, imperatore pra-senle, et Victricin, dicebaiilnr, qui magislraiibiis at>|iieoliieiis fuuge-
seciim posiloperlulent. Unde et seqni exisiimal, ut banlur niiinicipalibus. De illis Majorianusimp., no-
non modo posiquam in urbem venisset imperaior, vellse1 initio, iia loquitur : t Curiales nervos esse
" Idem Anysinsa Palladioin dinlngode Vila Chry- episcopo, qui qnii decim episcopornm liueras in
soslomi, cap. 3, optimi senisTOV xaloyripoxjenconno giaiiain (^hrysoslomiRoinam delerebat, suas etiam
donaliir. Ibi et inemoralur EulysioApamea:Bithynise iradiriissei
467 s. INNOCELXTH I pkvm
reijMibliflfB flfl viscera «ivilatum nullos ignor.il : A prsecipit; sed lerHam ipsis resctvat. P-c iis aiitem,
quurura coetnmrecte appellavit anliquiias minoremi qui jirsemissis cinditionibus deluissent, virietur
Seiialuin. » Sed, utiriemiinperaior observai, jtidices> dictum <|tiod in ejusriem constilutionis fine adjici-
seu reclores ,provinciar«miuiquis exacliouilmssnisi tiir: i Si prseposiiiliorreoriim,iique qui siiscepturi
niiibos eo redigehant, ut palriam desererent. AdI sunt itiagistrntiim, praipositi ciiam pncis seu sns-
curiaies jierlinebai tribcuorm«, sedificiorum,mune- ceplores diversaruin sjiecieruin od Ecclesinm (hoc
ruiu seu Itnin-iini jiiiblicOMirt,,«:te., cura. Quapro- et nd Ccclesia? miiiistoriuiii) crediderint nspiran-
pier severseerani Impcratoruni ieges, quibus nemo) duin, postquani olTicia imposilse solliciludinis aut
a curia, nisi omnibus ouriaesn.-e offkiis ess<-tfun- honoris aggressi suni; ipsos jwimiim antisiites sti-
c.lus, 41ber»<ri jiermiiiebatiir. iCousianlimis impera- pernse legis coiiveniet reluctari, ijisisque priinum
lor ssmxit (Cod. Tli. lib. xu, til. .1, teg. H) : t Nemo) adnileniibus ad eadeui miinia revocari : nut si hoc
judex eivilium«wiierum vacationem cuiquant prse- neglexerini, a curialibus , juriicio ofliciisuffragante,
slare curiali conetur, vel aliquem sno arbiirio doJ relrahenrii. » Iniino Areadius de pntris It^gedero-
curia liberet : > Ex iis«tiiira,<qiii relictis curiis adi gans, «oaslitutionem ediriil aniio 398, 27 Julii die,
militiue pnaesidiaconfugiuni, « omues qui nonriiim 1 coiisigiialani, el Cori. Jusiiu., lib. i, lit. 3, !eg. 12,
primipilo iiiveiiittiitur obnoxii, snlulos .militia ,ad 1 relalain, qua Ciirialent,si clericus lueril orriinalus,
eitriaiu reverti » prsecipit(Leg. I). Ilem consliuiitt coiiventioiieprrcinissa statim redrii jnbet: <Clericis
(Leg. 12), «t interpres Aniiiaiius loqniliir, <t qui- enim, inquii, ulierius legem proriesse noii paiiniur,
cuuiqMBCiirialis «tee», ;in qua natiusest, civitale adi qusecessioue patrimonii subsecuia, decnriones cle-
aliain iransire voluerit, coiidilioneiiieuri;e debitanil ». ^" ricos esse non vetabat. >lloc tamen det>olisminori-
iiiiHaiejaws.i.nec nll-oargumento necessitatis, auii biis clericis dicium esse probat quoriiriem imperaior
servwia cnjiatis sine, pro e<>qtin«iciviiatem mutaf»e e anno 399 exeunie constitiiil (Leg. 163) : i Si qui ex
vctkiii,possii ev.idere. i Alia qiioque lege (Leg. 20)') secundo palris nostri cousulaiucuii>ni reliiiquenies,
jubtH, i iiuUtini cuiialeiii, nisi oiiinibus curire olfi- clericorum se ooiisortio mancijiarunt, si jam epi-
ciisper lordinemactis (addVtAnnianus, quw pairiw E scopi, vel presbyteri, diaconive esse ineruerunt, in
debeaiur)., CMi-atoris aut defensoris offici«mdeberee sacris quiriem et secretioribtis mysteriis pers.eve-
suscipere. ;>i"iieij*iemajor erat Imperatorum ergaa renl; sed aul subslitutos curije offerre cogaiiiur, aut
cos., qui ad derum * cuiia inigrabani, indulgentia. juxta Iegem dudum laiam ttndani curisefaculiaies.
Anibrosius, episn. 41, ad Theoriovium imp., n, 29,i, Residui omiifis, leeiores, siibdiaconi, vel clerici
liac de re ©uin iilo sibi exposiitJlaudumduxii *n a quibus clericorum privilegia noii dcbentur, debilis
hunc modiini: t Qiromodoexonsabo «jvn-depisco- mox patrise muiieribus prseseiilenlur. » Tot igitur
pos, qui iiatvc,quia jier trigiitta et ionuuieros aniros s tamque diversis legibus non deerat judicibus cicca-
piHssbyteriqiaiMaiil grariii ('«nicai e sio, <quacuriales in cleriim adscitos imporiune re-
*el rninislri Ecdesise
rfftwbmitw a nninere «aew, rt ccrtisedepuianmr,', petercnt, indeque prsesulibusccclesiarum molesiiam
graviter geniunt? > Et eo quidem seqnior erat illaa creareiit.
«s-jwsttiiatio,qnod ant«a (Leg. 13) Geustaiitiwuscu- EPISTOLAII.
rias adnnoneri volwssei, nl eos tnntuni deinceps s
t nd cuiriarareii-ahiAfll,quos intra vigiw-listipendi» » E veleri exemplari Colbertino, not. 932.
in offic&sdepirelieiiderini v«l origiiiem 'defugisse, *' , I. Ut exira contcientiammetropoliianiepiscopiitullut
velsjM-etiuominaiione militiaise insernisse. Inuno ("'>
Juliainis )H>steii edixerat i*Leg.56): Qui«at>iorigine e episcoporumaudeat ordinure. — II. Ul post remis-
curiaii railitare nuinus ailamavertiiu, ubi riecema«- sionem peccutorumtwn ttdinittaiur ad clerum qui
iiorirm stipendia coii<f<cla suiit, jnssioaiini iiostramnl cingulutn miliiiwiiabere elegeril. — 111.Ul omnes
aucioritaie oriuit curia immtines.
;>. Qnucoiuliiionemrinies ciero nomendnre permit- I- conlentionesvel causw inter clericoscujusiibel or-
tebtmlKr.—-Cnriales non ita removebanlui' n clero,>, dinis vxortm, coram provincialibus, id esl suis
utoinnis ad <e«inndilits ipsis rolercluriereinr. lilis ls tjpiscopis,lerminentur.Ut majorescausw ad sedem
Valeminiaiius*c Vatens clero nomen dare qiwriam
«onditMmejMsrmiitunt,quam lege anno 304, Septem- ,_ apostolicampost episcopaiejndicium re(erautur. —-
biis d^ die, dala, sic cxplicant (Leg. 59) ; * Qui M IV. Ut clericttsviryinemuxorem uccipial. — V. Ut
partes eligil Eeelesise, ant in propinqmHiibon* jiro- '•- laicus sive anle baplitmum, sire posl baptismutn,si
pria conferendo, eum pr« se Caciatciirialeiii, ant viduamuxoremacceperit, non admitiulnrad clerum.
faculUMbuscurise cedat quam reliquil, ex necessi- j^
tale Tevocnndoeo, qui neuirum fecit: » hocesi.itala —VI. Ut qui secundam duxerit uxorem, ciericus
til wiiiniiionri curiani rcvocandus sit, qui hona sua '* brdinari non debeat, elsiante baptismum(tale) fue-
vel propinquGvel curiaj su;e non cessit. Eadem de1 rii sotiiiat connubium.— VII. Ut de alienaecclesia
re exsiai et b-secTheodosii anno 58*, Novembiis 7
die, consignata coiistiiulio (Leg. lt)4) : < >G«Ti.'iles, s clericum ordinare nutlus vsurpet, — VIII. Ut ve-
qdi «uciesiis maluni servire quam curiis, si volunt tit n nientes a Novalianisvel Moniensibusbaptizait per
esse quod simuiaoi, cintemnanl illa quaesubtralmnt. '• tnunustantum imposiiionemsuscipianiur.— IX. Ul
Nee eiiim -ens aliter, nisi contempiis patrimoniis, s
liberamus. i<Juo respexit Ainlnosius, cum epist. 18, u' tacerdotet el levilmcum uxoribus suis non coeant,
ad Valeiuiiiiaiiiim,n. 15, seripsit: i Si privilegium m — X. Ut monachussi ad ckricatus ordinemniti
qu;erat sacerdos, ut onus curiale declinet; pairise 83 votuerit, u priori proposiio, quod monachttsgessii,
titque avita et «mniuin faculiainm possei-sioiie ce-'
non debeal deviare. — XI. Ul qui corruplm ad cle-
nTemluinest. > Paulo indulgentior luerat Coiisian-
tim : siquidem anno 5<J1,Augusti 29 die, piimum 01 ricatum veuire volueril, spondeal se secundumve-
in episcnporuin graiiam decrevit (Leg. 49) : < Epi- >i- tertttn tegttlam uxorem noh ducere. — XII. Ut cri-
scopum soloin lacnltaies suas curiae, sicut nnte fire* ?" riules vet quibuslibei funcliOnibus occupaii, cierici
rat consUuiitini, nullus arii^atlrianCipare. > Deinde
illoseodein priviiesio gaudeve vult, * qui ad preshy- IV_ aon ^an(. — XIII. Ul ancillm Dei velaiiv,*i pubtice
terorum gradus, diacoiiumeiiam seu subriiaconiiiri nn ntibcndovel occulte se corruptioniiraditierim,Wm
c;»:leroruiiiqueperveiierini assistento curia, aique ue admitioiiiur ad pmnitentiani, nisi cui se junxetaM
snb obuiin judicis promente consensum... inaxime
116
si toiius popnli vocibiisexpeianinr. > Alioqnin dmis iis de seeeutorefitterit. — XIV. Ut «ticitlwDei, nec- v
subst;>iitia?suueporiiones vel propinquis stiis ad cuv 0- itoft sawaiw, ti posl mbere voluerint,nd pmkWh
rialii obsequia subrogatis, vel curise ab iis Iradi ^j tifli»,recipianftir.
469 EPISTOLiE ET DECRETA. 470
E veteribus collectiohis Dionysii Exigui codicibus. A { regionibus propriis ecclesiis praesident, regnlarum
IX.Quodextraconscienliammeiropolitaninonordinetur liunc librum quasi didascalicum atque monitorern
episcopm.—X.a Qiiiadclerumsitscipinonpossint. Et sedulo insinuare; ut et nostros cognoscere, ei ad
ul cterkorumcauswapropriis lerminenlurepiscopis. fidemconfliientiummores valeant docendisedulitate
—WhUlviditamciericusnonducatuxorem.—XII. <Ut formare. Aut enim propositiimsuum ex hac nosira
si laicusviduamduxerit, clericus non fiat. — XIII. congruenti leciione cognoscent, atit si quid adhuc
fncilepoterunt ex bona imitaiione sup-
Qui secundamhabuerituxorem,clericusnon sil. — desideratur,
XIV. Ut alterius ctericumnullut uturpet episcopus plere.
ordinare. — XV. Ul non rebaptizenturqui ad Ec- 2. Apostolaluset episcopatusexordiuma Petro. —
'
clesiam a Novatianis vel Monlensibusveniunt. — Incipiamusigitur, adj'uvante sancto aposloloPetro,
XVI. Quodsacerdoleset levilwcummulieribuscoire per quem et apostolatus et episcopatus in Christo
non debeanl.—XVII. Quod monaclius, si clericus ccepitexordium, nt quoniam sa-pe plures emersc-
in non erant causse,sed
faclus ftterit, c uxoremnon ducal. — XVHI. Ul ex runtcausse, quse aliquantis
cttrialibusclericusnon fial propter voluplatesquas crimina, ul de cselerosollicitudo sit unicuique sa-
a diaboloinventasexhiberecontpeltitur.— XIX. De cerdoti in sua Ecclesia curam hujusmodi habcre ,
d si —
deviaverint. XX. De vir- B sicutaposlolusprsedicatPaulus(Ep/ics. v,27), lalem
virginibus velalis,
EcclesiamDeoexhibendam, non habentem maculam
ginibusnon velalis, si deviaverint.
aut rugam, ne alicujus morbidse ovis afflatu con-
o VICTRICIO scienlia noslra contaminala violetur. Propter eos
IN.IOCENTHJS ejhscopoRoiomagensi,
saluteni. igilur, qui vel iguoranlia vel desidia non tenent ec-
clesiasiicanidisciplinam, et mulia non prsesumenda
1. Elsi tibi, fraier charissime, pro raeriio et lio- prsesumiinl, reete postulasti, nt in illis partihns
nore sacerriotiiquo plurimum polles, vivendiel do- isiiusmorii,quam lenet ecelesia Romana, forma scr-
cendi f ecclesiaslicseregulsenola sunt omnia, nequc vetur. Non quo nova pra;cepia aliqua imperentur,
est aliquid , quori rie sacris leciionibus libi minus sed ea, qmc per desidiam aliquorum neglecia suni,
collectnm esse videatur; tamen (juia RonianscEc- ah omnibusobservari cupiamus,quse lamen aposlo-
cleshe normam Balque aucloritatem magnoperepo- liea el patrum traditione sunt constitula. Scriptum
stulasti, voluntati tuse morem admodmngerens, rii- esl nanique i nd Thessalonicenses, Paulo monenie
gestas vilse et morum probabilium disciplinasan- (II Thess. II, 14): Stale, et teneletraditiones noslras,
nexas lilleris meis misi, per qu.is adverlanl Eccle- quas tradidi vobissive per verbum,siveper epiiiolam.
siarum regionis vestrne populi, quibus h rebus et C ( Illud certe luam debet mentem vebementiusexci-
regulis Chrislianoriimvila in sua cujusque profes- tare, ut ab omni labe sseeuliislius immunis, anle
sione debeat contineri, qualisqueservetur in urbis Dei conspectum securus inveniaris. Cui multum
ROIIISB ecclesiis disciplina. Erit dileciionis luse, per eiiim creditur, jilus ab co exigitur (Ltic. xu, 48) ,
plebes finitimas,et eonsacerrioiesnoslrosqui in illis kusura poenarum.Ergo quoniam non pro nobis tan-
a In Hispanacollectioneel apitriIsiriorum,II : De clocendiac vivendi prseceptn,quse regula ecclesia-
his qui poslbaptismumcingiilummililiwsecutarisac- stica conlineniur.
ceperunl,nondeberead cleritatusordinemadmilli.III: s In pervetusio ms. Corb., elex eo Sirm. etLab.,
De causisclericoruinquwin provinciajusle non finiun- normamad auctoritalem; lectio non spernenda, eo
tur, ut ab apostolicasede termineniur.In perveluslo fere inlelleclu , quo conciliumCarihaginense infra,
exemplari Corb., IV : Dehis qui posl remissionem episl. 26, n. 1, ad ipsnin Innocentiuni de statnlis
peccalorumcingulitmntililiwswcularis habuerhtt. V: suis ad enm referre se scribit, ul iis eiiam apottoiicm
Ne ulli licealad aliam coimocnreEcclesiam. sedis adliibeaturauctoritas.
h Isid. cum Hispanacoll., IV: De uxoribitsclerico- h CodexCorb. cum Fossat., quibutel
sectiiidctm regulis; unus
rum , ut virginibussocientitr,et non ducattl Colb., quibutregulit, omisso rebut.
morem. Corb. ins., VI : De dericis, ul non dticantiJJ ' Merlin., Crab. et eriit. Rom. cum solis coll. Hi-
tnulieresuxoret. VII: De his qui mulieresduceni uxo- span. et Isid. mss., adjuvanieDeo et sancloDei tipo-
res : ea mulieris nomine inlellecta, quse non virgo stolo. Quod Innocentiusbic docet, proceno habens
sit.Qno intelleclu vocnbuluiii idein a Siricio episl. CaisariusArelalensis, Syniniach') pap:e epist. 14 ,
1 iisiirpatiiniviilinius. n. 2, iia scribit: Sicui a personabeati Petri apostoli
c Ita puiiiin Dionysiiexemplar Regiiim. Alia vero episcopalussumpsiiinitium.iia necesseesl ul discipii-
subinde nucta, quibns Isiri.ct ilisp. coll. concinuiu, nis competeniibus sanciitasvestra sinyulisecclesiisqttid
prnposiluni suumservaredebeat. observaredebeanl,evidenlerosiendat.
a In Hisp. col. el Isiri., De virghiibussacratis, si i Anliquioresmss. Colb., Fossat. et Corb., ad Ti-
lapsw(uerini. In veteriimonis. Coib., De puellissan- moilieum;sed in hoc secundis curis restiiutum est
clintonialibus,quaiuer debeantveiari. adThessalonicenses.Inpriscis eriit. Concil.,ut in mss.
c
. Noimullis in iiiss., Viclorio; in quibusrinm, ut coll. Ilarir. et llispan.,legitur ad TltessalonicensesW,
apnriMerliu., Viclorico;in aliis, Vicloricio;in Reaio. el adTimotheiim.Moxvetereseriit. Concil.cumRoni.
Vicioritio; in ctcieris, Vkiricio. Is Viclriciusqnanli iradidimus,pro tradidi, reniieiiiihus niss.
meriii fueril, PniilinusNolamisepiscopnsriuabnslit- k Verhahsecnsurti pwnurum,inniss. Colb., Dion.
leris ad ipsumscriptis niemorisecommeudavit. Harir.,Ilispan., lsiri., nec nonin pleiisqueedit., ut et
f Uniis codex Colb. et alter Fossal. ctim edil. apuri Siricium, dcsiricraiitnr. Exstant auieiit apud
Rom. et Qtiesn., ut in margineCrab., secundumec- Sirm., Lab. etQuesn., ui in vciuslioribus mss.duo-
clesiasticasregulas, refragaiilibns aliis plus viginli busColb., uiiu Corb. et Fossat., iiecnon secundis
niss. Hocauiem sibi vull: Etsi libi nota sunt omnia curis in Coislin. coll. Ilispan,
471 S. INNOCENTH1 PAP-iE 47S
tum, sed pro populo Christi * cogimur prsestare ra- A pus ordinare prsesumat; ne furlivum beneflcium
tionem, b disciplinam deiflcam populum erudire prsestitum videainr. Hoc enim et in synodo Nicaena
debemus. c Exstiterunt enim nonnulli qtii, stniuta consiilulum est, atque definitum.
majorum non teneiites, casliiatem Ecclesisesua prse- CAP.II. —-4. Item (Ditt. LVI, C. 61) si quis post
sumplione violarent, populi favorem sequentes, et remissionem peccatoruin s cingulum militise saecu-
Dei judiciuni nou limenles. Ergo ne silemio noslro laris habuerit, ad clericalum omnino admilti non
existimemur liis prsehere consensum , dicente Do- dehel.
mino d (Psal. XLIX,18) : Videbasfurem ct currebas CAP.III.— 5. Si quse aulem caussevel contenlio-
cumeo; hsec sunt qusedeinceps, intuilu divini ju- nes inter clericos h lam superioris ordinis, quam
dicii, omnem calholicum episcopum expedit custo- etiam inferioris, fuerini exorlae (5, q. 6, c. 14), ut,
dire. secundum synodum Nicsenam, congregatis ejusdem
CAP.I. — 5. Primum, ul extra conscientiam me- provinci.e episcopis jurgium terminetur, nec alictii
tropolitani episcopi niillus audeat ordinare e (Dist. liceat (sine prsejudicio (amen Romansc Ecclesiae,
LXIV,c. S); inlegrum enim est judicium, quod plu- ' cui in omuibus causis debet reverentia custodiri),
rimorum senlenUis conlirmatur: f nec unus episco- relictis his sacerdotibus qui in eadeih provincia Dei

n Apud Siric, populo credito, quod in edil. Rom. B ct Isicl. hic snbjiciuiil vel inter taicos. De unis lamen
posl Crab. prselatnm est, refraganiihus aliis libris. clericis hic sermonem esse quseproxime subsequun-
b lla vetus co<IexCnrb. cum Fossat. In duohus au- lur inilicnni. Addilnmenln hiiie Niceni concilii ca-
tem Corh., discipfinnmdominicam. Alius item Co'b. non S occasiouein dedit. Et vcro lmnc qninium ca-
ciim Reg. coll. Dion.et eilit. Rmn., disciplina deifica. nonem ac sextum toto boc loco exolicnri Petrus de
ApuriCrah., idcirco disciplinamDei deificum.In mss. Marca, lib. i <leConcord., c. 6, n. 10, exislimat. Cui
coll. Hndr., disciplina sanciifica, corrupte. Unde in Hincmarus, Omisc 47, seu episi. ad Joannem VIII,
Corb. secniidis cnris subslitiUuinest disciplina san- c. 12, pag. 773, ita sufTragaiur,ut hac eyceplione,
ciificare. quod et iu rass. coll. Ilispan. et Isid. ohli- sine prmjudicio tctmenRom. eccletiw, elc, Sardicen-
nuit. liinc manifestiiin esi sinceram non esse isiam sis concilii decreium 7 conimemorari censeal. Pas-
Merlini leriioneai, quam et Quesn. arripuii: Idcirco chasius vero Qnesnellus, noiis in Leonis epistolam
disciplina Deisanctificarepopulum el erudiredebemus. 8, n. 4, ad uuiiis Sardicensis concilii canones hic
c SicSirm. et Lab. secuiidum Dion., Ilndr. acpo- respici arbilrntur. 11 bis inmen canonibiis de causis
tiores mss. Al veteres edit. Concil. necnon Rom. et clericorum inferioris ordinis niliil coiisliluitur, nisi
Quesn. cum mss. coll. Hisp. et Isid., Quosdamenim can. 16. ubi finilimos episcopos interpelliire permit-
auerit exsthitie; qu;e lectio, etiamsi rejicienria noni liintiir. Neque obscurum est eum hic ah Innoreiitio
esset, quomorio flrmet quod vult vir eruditus, scil. coramemnrari cauonein, qiiem Afri,quihiis ignota
InnoceiiUiiuinmi ad en qme VictriciusRoniseprsesens ; eral Sardicensis synodus, in epistoln 3 ad Coelesli-
sibi ilixisset, sed ad ea qu;e po»i cliscessumex Urbe: num nolani bis verbis : DecretaNicwnasivein[erioris
seri|isissel, respondere, prorsus nos lugit. Ciim eniini p^*-
, gradus clericos, sive ipsos episcopossuis melropolita-
asserii, non tcribU, pntiferat, pcr se non scripia pro- iiis aperlissiine commiserunt. Quocirca e iribus illis
cul missa, sed quae |)Otius coram dicta sint souat. senieiitiis verior ei virieiur, (|uam llincmarus loco
Verum cuin veliistioriim mss. careat aucLoritale, In- lauriato expooii; quaieniis riocet, Iniiocentimn in eo,
noceiuio adscilitia j'ure crcdnmr. quoddicit, ul secundum Nicwnamsynodumcongrega-
<!In m^. Cnrh. coll. liadr. abantiqua nianii addi- tis ejusdemprovincimepiscopis de exortis causisjudi-
lum esl per prophetnm,quod deinde in coll. llispan. cium lerminelur, capilulum (5) Nicmniconciliiexpta-
elIsid.iieciionnpiidMerlii).,Crab. eiQuesn. obtinuit. nare : et in eo, quod ad alias quemcumqitede ecclesias-
<>Iii edit. Rom. iiecnoi)Coucil. et Quesn., postL lico ordine proltibel couvolare provinciat, nliud rapi-
mss. coll. Ilispan. el Isiil. , hic addilur epiicopum,, tulum (scil. 6) Mcaini concilii explicare,quodjubet ut
qusc vox acoll. Dion. el lladr. aliisquc anliqiiioribus> per singulas provinciassuis privileqia servenlur Eccle-
ul apud Siricinm abesi. Taiilum in uno e velustisi siis. Sane verba illa, secundttm Nicmnam synodum,
illis mss., meiropolitaniepiscopumloco melropolitani i qusein ms. Colb. Langob. omittuniur, non ad eam
episcopi, legimus. Jara observaviinus limoceniiuinI excepiioiieinquse clauriitur parentbesi, sed ad ante-
S.ricii verba ila miiiuari, ut ea ud disciplinam inl cedentia lanium lelemiiiiir.
Galliis servandam accommodet; nec quod ille Italiss ' Verba ista, cui in omnibuscautis debet ut in
(sive
pr;escripseral, ul extra conscientiam sedis upoitohcw e mss. debelur) reveremia custodhi, Nicolaus I, epist.
nemo aucleulordinare, hoc ilem Gallis injungai. al. 40, non legit. Desiderantur qnoque in mss. coll.
1 Sirm. Quesn. et aliquoi mss., Ne unus. Deinde 3 Dion. ei. Hadr. aliisque pluribns veieribus coriicihus:
alii eliaui ediii, episcopusordinare prmsumaiepisco- qnoruni auetoriiate motus Quesnellus ea expunxit,
pum. Qiia; postniiia vox abest a pluribus ac potio-- 1) J qiiainvis id Oxoniensi Codicisa se vulgati exemplari
ribiis mss. Sed hic , uii proxime, siibaudiiiir. De- non deessent. Eariemvir rioeius a Romani Cotticit
creti bujus gciuina pars ad normain Nicsenicanouis is (lioc esi ejus quem vulgavit)edi(ort6tMaddita esse,
4 exigitur. Disserl. 12, c. 4, n. 5, suariere conalur. Seri quomi-
KIn codice Colb. Langobardicis litleris exaraio e ntis hoc ipse sibi persuaderet, vet.ire debuerant
regione liujiis decreli ad marginem adscribiiur, De 'e ejusdem Codicis, quem Roinaiiiim vocat, duo exem-
pwnitentibus.Quod qni apposuit, non rie remissionee plarin Oxoniensi antiquiora. Pitbceanum scilicet at-
peccatorum quseper baplismum percipilur, sed deft que Colberiinimi, in quibus non exsiant. Habenlur
ea quac poenileniu exacia imlulgetur, sermouem hicc aiiiein in ins. Colb., Langob. et in aliero Colb., not.
esse existimans, deciolum isiuri non de baplizalis,, 5368,antiquam canonunicollectioueni complectenie,
sed de expoenitenlibusinterprelatus est. Aliiertauienn necnon in mss. coll. Ilispan. et l,iri., ui et apud
intelligciiriuiiiesse supra in episiolam 5 Siiicii, pag. llincmarum. opusc 45, c. 12, ei lib. LVcapilum, c.
654, iioi.d(nosirsePairol. tom.xiu.col. H58,n>t. d)') 28.T.iceoGraiianum etalios. Demum in perveluslo
observatuin est. Rcctius iiaque in liispana crilectionee exemplari Corbeiensi ah amiqua iiianu, ac prorsus
decretmn boc siiminatim iia reritlilur : Dt lits quii! eadem quse omissa verba supplere solei, adjecta
pott bapiismumcingulum militiwswcularisacceperunt. !. sunt. Sive auiemea Iniiocentii, sive alterius ess)a
K Veteres editiohesConc.il.ac sOlimss. colh llisp.>. exisiimenlur, persiiasum cuique esso debet, papsk
 EPISTOL^EET DECRETA. 474
«14»
'ain BuU<divtno gubernant, ad alias convolare A CAP.V.— 8. Ut is quid mulierem licet laicus
»cl»>«-Quod si quis forte prsesumpserit, et ah duxerit uxorem sive ante baptisinum, sive post b.ip-
c.
^tSeio cleriCdlus submotus, et injnriarum reus ab lismum, non admitiatur ad clerum (Dist. 54, 13);
oBiiiib"sjudicelur. quia codemvidelur vitio exclusus. In baptismo enim
$. Simajores caussein mediura fuerint devolutse, crimina diiniitunlur, non acceplse uxoris consor-
fld sedem apostolicam, a sicut synodus slatnit, et lium relaxaiur.
beata consuetudo exigit, posl judicium episcopale CAP.VI.— 9. Ne is, qui secundam duxit uxorem,
referaniur. clericus fiat: quia scripium est (17'im. m, 2), Unius
CAP.IV.— 7. Ul b mulierem clericus non ducat uxoris virum e. Et ilerum : Sacerdotes mei sentel
uxorem; quia scriplum esi (Levit.xxi, 15,14; Ezech. nubant. Etalibi (Tit. i, 6) : Sctcerdotesmeinonnubent
XLIV, 22), Sacerdosuxoremvirginemaccipiat, nonvi- amplius. f Ac ne ab aliquibus existimetur, anle hap-
duam, c non ejectam. Utique qui ad sacerdolium la- lismum si forie quis accepit uxorem, et, ea de sse-
bore suo et vitse probitate contendit, cavere debet, culo recedente, alleram dnxerit, in baptismo esse
ne hoc prsejudicioimpeditus, pervenire non possit. dimissum, salis erral a regula, e qu) in baplismo

htijus mentem nou temere iisexplicari, ulpole qu;e B Quesn. secundum priores edit. Concil., et mss.
verbis nitanlur OsiiSardicensiin synodo, can. 4, di- coll. Ilispan., el Isid., ul muiterem viduam. Prre-
centis : Si vobisplacet,sancliapostoliPetri memoriam ferimus cum Sirm., Lab. acreliquis veteribus libris,
honoremus,elc.; necnon iis quaeGauilenlius, ibiri., ul tnulierem.Ita scripsit et Siric., episl. 5. Sic et in
can. o, snbneciit rie episcopo qui vicinorum cpisco- synoriali decrelo Hilari, post epistolam ejus 14,
porum judicio depositusproclamaverit agendumsibi n. 14, Tiberius Sabinensis episcopus loqniinr: Siin
negolium in urbeBoma. Ecclesiatneaclericorumaliqttem....deprehendero aut
" Ila edit. Rom. ac veleresconcil. cum ins. Oxon. mulieremduxisse.
aliisque coll. Hisp. ei Isid. necnon llincmaro, opusc. c Unoserass. Colb.cum velere Corb., necreliclam.
4o, c 12. In Dioiiysianisattiem codicibus ae prope A Ita Sii-m.et Lab. ciiin potiiribus mss. Alii vero
omiiibusaliismss. iiostris,quosSirm.,Lab. elQnesn. cum coll. Dion., Uispan. et lsid., viduam, qua voce
seculi sunt, desirierali/r beala consueludoexigil.Con- eiiam Siricius bic tuitiir.
ira in ms. Colb., Langob. el ahero, not. 536S, exstal c In ms. Lnngob. et allero Colb., Uniusuxorisvi-
siculvelusconsueiudoexigit, el omiliuntur verba au- rum. Ac ne ab aliquibus,omissis intermediis. Stip-
tecedenlia, synodus staiuit, etc. Cui lectioni favet pressa consulio videntnr ab nliquo siudioso, qui ad-
qund Iniioceutiusscribit siveepist. 9,9, ariconcilium clititiaeo facilius crediderit, quod leslimonia ciiala
Carlliagineiise, n. 1 : Aniiqum iradilionis exempla in sacris luteris non offemleret, immo npud Hiero-
servantes,et ecclesiaslicminemoresdisciplhue,nostrm nyinuin, epist. 85, ad Oceaiium legeret : Ut Lege
reliqionis vigorem non minus nunc in consulendo, concessumeral populoin mitltisuxoribusliberosspar-
quamanlea, cum promtiiliarelis,vera ralione firinas- n" gere, ila et ipsisquoquesacerdolibusItujusUcentiwpa-
lis, qui ad noslrum referendtimapprobatis esse judi- lebat arbitrium. Qiue Inmen hic lnud.it Iniiocentius
cium; sive epist. 50, ari Milevitaoum,n. 2 : Diliyen- testimoiiia, ea etiani Teiiullianus velut ex Lege di-
ler et congrtte apostolici consulitishonoris arcana... sertecitat; piimum quiriem lib. cle Monogamia, c.
super anxiisrebuscrttwsil lenendasentenlia, antiqitam 7, ubi ail : Interimquod pertineatad Leyem... prohi-
scilicetregnlamsecitli, quam lolo semperorbemecum bet eademsacerdoleidenuo nubere; alterum vero lib.
nosiisesseservaiam.Rlideinsiiffraganinrcum Cyrillus de Exhon. castit-, c. 7, ubi non solnm dicit: Cau-
ad Cnelesliiiuiu,episi. 8, n. 1, sic foquens : Veius tum in Levitico,Sacerdotes tnei tion plus nubanl, sed
Ecclesiarumconsueludosuaclel,ut ejusinodires sanc- et aridil : Possttm diccre, etiamillud plus esse quod
titaii luw communicentur;lnni Leo, epist. 5, n. 5, semetnon est.
ubi majores oatisasad se referri petit pro truditione f Edii. Rom., Etsi ab aliqiiibns,quod Ciab. ad
velerisin>liluli et debila ciposlolicwsedis reverenlia. marg. annolavii, ei inlra, satiserrant : refragantibus
Isidorns Mercalor in cpistola qnam Pelagii uomine omnibus alii- libris.
conlinxit, hiinc Imioceniiilocuni exscribens ila iin- 6 Itavetns coilex Corb. cum uno Colh. Alii vero,
mulat : Majoresveroel difficilesquwstiones,ul sancta quia in baptismopeccata remiituntur, non. In hocat-
synodns statuil, el beata consueludocxigil, ad sedem qne siipeiiori decreto Iiiuoceiiiius ita Siricii verba
apostolicamsemperreferunlur. Porro verbis, ui sancta exscribit, ut in utroque de uxoribus ante b.iplismuiii
synodus slatuit, notari censemus non Sardicensis cluciis, de quibus Siricius nihil riixeral, quid sen-
concilii canoiies 5, 4, vel 7, quibus Rnmanum epi- liemlum sit, sibi necessario rieliniendum dtixerit.
scopiimappellare permittitur, sed ejnsdeni synorii Hoc pnsiiilab.il recens ea de re controversia. Niini-
episiolam ad Julium, in qoa deelarat synoilus op- D runi Caiterius Hispaniseepiseopus, cui, inquit Hie-
litnuin et valde congrueniissimum esse, si ad Petri ronymiis,epist. 85, ari Oceanum, suh finem, prwter
aposlotisedemde singulisquibusqueprorinciisDomini vinculumconjugale,el hoc cintebaptismum,nihil aliud
referanl sacerdotes.Nequevero boc loci Innoceiitius ab annulis objici poterat, uxore priore morlun, alie-
causarum majorum sibi judicium serval, sed earum rain posl lavacriim duxerat. IliiueOceanusexstinia-
causarumab episcopali concilio juJicaianim rela- vit contra prseceplum Apostoli fuisse ordinalum.
lionein ariapostolicamsedem de maremiiti posuilat. Coiitra Hieronymiislegiiimam esse ejus ordinalio-
Quocirca non plaeet isla llincinari interpretniio, to. nem prsedicia"epistola 83 aeriler defendit, aiique
II, pag. 774, ul si majorescausw,quarum unn esl de oninem muudum bujusmorii ordinationibus plentim
cpiscopijudicati appellalione, in medio fuerint devo- esse. Prios tainen , quam illam scriberet, non silet
lutte, ad tedemapostolicam,sicut synodits,quin Sar- se nacium Roinae eloqueniissimuni virum, qui siise
dicensis,staluit, et vetusconsueludoexigil, postjudi- ipsius opinioni adversarctur. Nactus est ct non longe
cium episcopulereferanlur. Ibi enim de jndicali epi- postea alios. Certe Rulimis, siiperstite adhuc Siri-
seopi appellatione non agitur; sed id tantuin, quod cio, lianc ei opinionemobjecit. Cui Hieronynius,in
episcopiderebus gravioribusjuriicaverhit,ad sedem fine lib. i Apol., necdum snblalo e vivis Siricio, non re-
aposiolicam referri prsecipiiur. Hac de re quse in spondens, priorera sententiani ita leniperal, ul
pnefalione generali fusius edisseruimusrecole. jam dicat pleiium esse hujusmodi (ir<iinalioiiibiis
b Edil. Rom.i secundtim Dionys., m viduam. nuindum, sed tslittsmorfisacerdolesin Ecclesia esm
475 S. INNOCENTII1 PAP^E \. i'"
hoc putat dimitti : remitluntur peccata, non aeoep- A ut sacerdotes et levitoe eum uxorib* \
tarum nxorum immerus aboleiur -.cum uiique uxor coeani;qnia ministerii qnoiiriiani necess
ex legis pracceptoduealur in lanlum, ul el in para- cupanuir. Scripttmi est enira (Levit. xi, 1
diso ciiin parenles htimani gencris coiijmigerenlur,, e?iole,quoniam el cgo sanclussumDominusD
ab ipso Douiino sint benedicti (Gen. i, 28); et Salo- ter. Nam sipriscis temporibus de templo Dei s
mon dieai (Proti. xix, 14), A Deo prmparabitur viro) dolcs nnno vicissusenon discedebant(Levit. xxi,l
uxor. Quam formam ctiam sacerdotes oiiinesservare' sicnt dc Zaebaria legimus, nec domus suas oniniiio
usus ipse demonstral Ecclesise.Salis enim absur- langehant, quibus utiqtie propter sobolis sncressio-
dum cst aliquem creclere, uxorem ante baptismiirai nem uxorius usus fuerat relaxatus, quia ex alia tri-
acceptam, post baptismum non computari; curabe- bti el prscter f ex semine Aaron ad sacerdotium
nediciio.qiificper saceirioiein super nubentes impo- niilli fuerat prseceplum accedere (Num. xvni, 7) t
nilur, iion raateriam deliiiqueiididedisse, sed for- quanlo magis hi sacerdoles vel levitse pudiciliam ex
inam lenuisse legis a Deoanliquilus inslitiilsedocea- die orriinaiionissuseservare debebnnt, quibus vel
lur. Quod si (Dist. 34, c. 1J) 11011 puialuruxor essoe sacerdotium vel miiiisierium sine succcssione est,
computanda, qute anie bapiismum dticta est, ergoa nec prseterit dies, qua vel a sacrificiis divinis, vel a
nec filii, qui anle baptismum geniii sunl, pro filiiss B baptismaiis officiovacent I Nam si Paulus ad Curin-
" habebuntur. ihios scribit (I Cor. vn, 5), dicens, Absiinelevos ad
CAP.VII.— 10. Ut de aliena Ecclesia clericumn lemptts, ut vacelisorationi, et hoc utiqtie laicis prse-
ordinare uuilits usurpcl (Disi. 71, c. 2), nisi ejuss cipit: mtilto magis sacerdotes, quihus et orandi et
episcopus b precibus exoraius, concedere voluerit. sacrificandi jnge officium est, semper debehum ab
Hocetiam synodus stafuit Nicaena(Cmi. 17), utab- lmjusmodiconsoriio abslinere. Qui si conlaminatus
jecttim ab altero clericum allera ecclesia non reci- fuerit carnali concupisceniia, quo pudore sacrilicare
piat. usurpabit? ant qua conscientia, quove merito exau-
CAP. VIII.— 11. Ut venienles a Novatianls vel!' diri* se credii, cutn dicluiu sit (Tit. i,
15) : Omnia
Moiilensibusper raanus tantum imposiiioneih sus- mitnda mundis,
coinquinatisautem el infidelibusnihil
cipiiinliir; quia quamvis ab hsereticis, lamen in mundum? Sed forte licere hoccredit,
Christi nomine sunt bajrlizati : prseier eos, qui si quia scriptum
esl Tim. iti, 2; Tit. i, 6), Unius uxoris virum:
forte a nbhis nd illos transeiintes c rebapllzali sunt. h (I
lli st resipiscenies, el ruinam suam cogiiantes, re- non permanenlcin in conciipiscenlia generandi
e dixit, sed propter fnluram conlineniiam.Nequeenim
riire nialiierint, sublongi J poeniientisesalisfactione
admiliendi sunt. Q integros corpore uon admisil, qui ait (I Cor. vn, 7):
CAP.IX.— 12. Prselerea quod dignum et pudicum ii Veliemaulem omnessic esse, sicul et ego. Et aper-
el lionestumesi, lenere Ecclesia omni mododebet,, lius declarat, sic dicens (Rom. vm, 8) : Qui autem
nonnullos;tesiificeturqtie se hac qusestione non (e- c ApndQiiesn. baptiznii.-quoriei habcnt hicms.
neri, seri unicuiquein suo sensu abundare permit- Corb. etalier Colb.Verum iidem mss., in epistola 5
lere. lnlerroqati a fralribus, inquit, quid uobis vide- Sirieii, cujus verbis hat-retIniiocenlius, prseferuut
relur re>-pondimus, nulli prmjudicantessequiquodvelit,
:, rebapiizati; quod etiam bic eseteri codices reiinent,
nec altenut decrelum noslra sentenlia subverientes. ;. at(|iie ipsa posiulant oraiionis adjnncla. In euindem
Jam definieraleonciliumYalentinum i, annu374 ba- Siricii, locuiii quinam dicantur Montensesexj)licui-
biluin, can. 1, neminemposl hanc tynotium,qua ejus- i- inus, simulque iis, sicul ct Novalianis, rebaplizandi
modi illicilisvel sero sttccurritur, de digamisaut in-i- usum faniiliaremliiisse probavimns.
lerimpiarum maritisordinari clericumposse. Nec re-:- d In duobus mss. rieest vox pmniienlim.Concilinm
qitirendum,uirutnne iniliati sucramentis divinis, anneie Valeniiiiiimi,c. 3. iis, qui se post unum et sancium
genliles,hac se infelicissorlis necessiialemacularint,1, lavacrum incesla lavalione polluerint, salisfactionis
cum divini prwccpiicasta sil (orma. Eannleni sen- i- aditum ita staiuit non negari, uleos poeniienriamus-
leiiiiam probant Ainlirosius,lib. lOffic., c. 50, n.2,I, que indiem moiiis agere velit.
ei epist. 03, ari Vercell., n. 65; Aiigustinus,lib. dee c CoilexColb. Langob., non misceanlur: quia tni-
Bonuconjngali, c. 18, ubi el mysticam explical dis-;- nisteriis qtiotidianis.Non displicel minisleriis quoti-
ciplinaehiijos rationem : ac Leo, epist. 45. diunis; inaximeciini apud Siricium legere sii, <7«o(i-
" Iia Regiumexeinplar Dion.Al vetus ms. Corb. >.T\ dianis necessilatibus.
ctim Fossat. etdtiobusColb., habereniur.Qnesn. ha-:- f Crnb. iniiiutiori characlere hic aridiriit quam;
bendisunl. Caeteriedili et seripli, liabenlur. quod alii rieinceps eriiii reliiiuerunl, Merl. et mss.
h In ins. Corh. et altero Colh. desirieraiur preci-i- rehiciantilms. Moxcuni dnobns Corb.et uno Colb.
bui. Nicsenoin concilio, can. 16, el Sarclicensi,can.i. reponinms, nulti (uercttprmceplum,nbi in aliis libris,
19, velatur ne clericns alieiuts sine consensuepiscopi
ri ntillus (ucrut prwceplus.
ipsiut et sine voluniuleordinelur. In coriicecau. eccl.
1. « Colb. IDS.Langob. cum edit.Rom. ac posleriori-
Afr., c. 54, Epigonius episcopns, prrefaius, multis is bus. exaudiriposse.Abesl possea cseleris mss., ut et
in coneiliishoc siatulum, ttt clericum alienum nutlus « a veieribus oncil. eriit.
sibi prwripiat episcopus,prmier ejus arbilrium cujus is kQuesn., non de remanenle. Lab,, in marg., non
fuerii clericus, ctim Jnliano expostnlat, quod suum n propter nicmendum.Edit. Rom., posl Merl. et Crab.,
ipsius clericum sibi usnrparit, seque iiicoiisullodia-i- non pernmitenti. Fossat. ras., non permanente,Ut iH
conum nrcliiiaril. Cui Numidius episcopitsdicit: Si ?i epistola Siricii, ita elhicsibi consiant cseterimss,
non postiilaianequeconsiiltalua dignationeid videlur rr quos sequimur. Ambrositis, epist. 63, ad Vercell.,
fechseJnlinnus, judictnnusomnesiiiiqne (actumalque te ii. 62,observat, allatis verbis non solvi quidemcoft-
indigne;ttim eum separandum decernit, nisi cleri- i- jiigium , sed neqtte permilii conjugalemusttni, $|
cum reddendo saiisfaciai. ileratum conjugium interdici.
 477 EPI5T0L/E ET DECRETA.
in curnesunt, Deo pl^ere non posstint. Vos aulem A . publicisfunctionibus'1 occnpatosclericosfacerecori-
jttm nom estis in-atne, sed in spirilu. lendnnt; quibns poslea major trisliiia, cumde revo-
CAP.Xeiy"'—^5.Demonacliis(16,<7.1,c.3)qiiidiu candis eis aliquid nb imperatore prseeipitur,quam
morani"5m monasteriis, si posteand clericatus ordi- graiia de nsciio nasciiur. Consi.it enim, eos in ipsis
netvdpervenerint,non debere eos a priore proposilo muniis eliam voluptaies exhibere, quas a dinbolo
deviare. Autenimsiciitinmonnsterio fuil, etquod diu inventas esse non dubium est, et ludorum vel mu-
servavit, in meliorigradu positusamiitere nondebet: nernni apparatibus aut prseesse, aut interesse. Sil
autsi coiiiiplnsposteabaplizatus,betin nionasleiiose- cerie in exemplum sollicitudo et tristitia frntrum,
dens,adclericalusordineniaeeederevoliierit,nxorem qnnm srcpe pertulimus imperaiore prsesente cum
oinnino habere non polerit; qnia nec benedici cum pro bis ssepius rogaremus, quam ipse nobiscum•
sponsa polest jam c corruplus. Quseforma servatur posilns agnovisli, quibus non solum inferiores cle- ->.
in clericis, maximecuni vetus regula hoe habeat, ut rici ex curialibus, verum eliam j'am in sacerdotio
quisquis corruplus baptizatus, clericus esse voluis- conslituti iugens molestia ul redderentur f immiue-
sel, sponderctse uxorem omninonon ducere. b:)t.
CAP.XII.—!4.Prselerea freijuenter qnidam ex fra- CAP.XIIL—15.Ilem(27,<7.1,c.10;/ro, p.7,c. 18)
iribus nostris curiales (Dist. 51, c. 3), velquibuslibci. B
1 quseChristospirilaruerenupseruiit, et velari asacer-
KQuesn. ctim uno ms. Colb., pervenire nilunlur. sibi. Sed nodusin scirpo, et nwvusin lumine non pb-
Moxin nis. Colb. Langob., aut enim stt, ui inmo- Itiitinveniri.
nnsieriofuil, lectio non sperncuda. Cavet hic lnno- <"Ita Sirm., Lab. et Quesn. cum vetere ms. Corb.
centius, vie monachusad eos clcricatus ordines pro- necnon Fossat. ac duobus Colb.Cseterivero, insla-
vectus qiiibns uxoreiii ducere non interdicilur, a bat, non alio sensu. Totius cnpituli htijtis non-
priore coelibainsproposilo rielicere sibi licere exi- nihil perplexa esl oratio, qua persuadere vult In-
slimet. Hinc Dionysius hoc capilulum in liliilorum nocenlius, ne curiales ordinenliir. Ei lnijus quidem
indice secundum Re;!inmexemplnr sic sumiiialiin rei primaria esl Illa ratio, qnam velut obiier langit:
rcddidit: Quod monachus, si clcricus faclus fuerit, Couttdieiiimeosin ipsisntuniisetiumvoluptalesexhi-
tixoremnon ducat. bere, etc. Sed huic non insians, citius redit adalie-
b In diiobus mss. Colb., baptizatus, monasieriitm ram, quam prainiseral, quia videlicet episcopis
deserens,ei ad. Ilaud aliud sonabil el istuririuoium eos orriinamibus inde major iristitia nascitur. Quod
Corb. bapitzaltts,el monasteriosede.ns,si pro sedent et proprio sui exemplo, cnjus Viclricins lestis fuil,
legatur cedens. R<-giumc«ll. Dion. cxcuiplar pi-ie piohnns suhjicit : Si certe in exemplumsoUiciiiido,
se lerl, et in moiitisteriumsedens, forle pro sece- elc. Uude ultima verba, quibtis ingensul redde-
dens. rentur molestia imminebal,ila intelligere est: dmn
c Aliquot edil. et mss., ;'«IIIanle corruptus.Regnlae mihi ingenli cum molesiia imniinebaiit,ut qui ex cu-
bic ab Innoceiilio memoralsciisiiinCrcsariusArela* rialibus ordinati fiicrant, non soliun ioferiores cle-
tensis, apud AiigsTinum,appeml. loni. v, ser. 289, p^. rici,qiios revocari lex Arcadii in Monitoallataprseci-
coiifirniat his Verbis : <Q«ttixorem optat acciperc, piebat.sedetiam in sacerdoiioeonstiiiitiredderenltir.
sicutilltim virgineminveniredesiderat, ila ipse usqite s In priseis eriit. Concil., iilin exemplaribus coll.
rtdnupiiat virgo sit : qidasi nonfuerit, benediciioi.em Dion., Harir., Hispau. et Isiri., nubiintet a sacerdole
cuin sponsaacciperenun merebitur.tlinc el liabelur velunlur.In epislola 10 Siricii, nuiii. 5, legimus,
r.iiio veteris rcgohe, qusepnccepii, ut <|tiianlc ba- eain virgiiiem veiatatii appellari, q,;w inlegriialem
plisnmni corriiplns, clericus postea lieia voiuisset, publieolestinionioprojessa,a sacerdoleprecejusa, be-
uxorem omninonou riucturuiiise spouderei : ne vi- nediclioiiisvelamen accepil. Ambrosius, libro m de
delicel derieeus, qno ihriignus censebauir benerii- Virginib., cap. 1, sermonem iiiseruil, queni habuit
clione mipliali, in ipsum clericaius orriinemleriiret. Liheriiis papa, cum soior ipsius Mircellina in Sal-
Si autem boc impediinenloah uxoieduCenriaquivis valorisnalali ad aposlolumPelrum virghtilatisprofet-
clericus arcetur, quanto mngis inonnchiis! Eainriem sionemveslis quoqtte mulalionesignaret, atttlantibut
ob causam Siricius, epist. 1, n. 15, voluil, ut cleri- etiam puellisDei compluribusel aliis. Sic nniem in-
cus arialtiorem gradiun pVoveliendusunu Uinium,et cipii liujus pap;ead Marcellinamsermo: Bonas,filia,
ea, quam virginem commuuiper sacerdotembeneili- nnpiiasdesideiiisti.Videsqiiantus ad ncttalemsponsi
ciione perceperit,fuerit contentus. tui popuiusconveneril,elnemohnpastusrecedit.Puel-
dIn duobiis mss. hic addiiur aut honoribus.Mox las aiitem nonnisi lnaliira setate velari seu conse-
apuri Quesn., i;t ineriil. Rom.,deadscitis, ubi in om • crari volebam canones. Anno 581, Ca-saraugusta-
nibiis msS.de adscilo. Pejus auteni apud Crab., de iiiiinconcilium,can. 8,staiuii, iiou velandasessevir-
acdto. In eo autem, quod rie voluptalibus subjicitur gines,quw se Deo voverinl,nisi quadragintaannorum
a riinbrio iiiventis, quas exhibere cunales ssepe co- I) 1 probntawlate. Iriem posten et Majoiianus imp. et
gcbnnlur, habetur causa cur inunia illa eliani plti- Agaibenseconcilium,c!ii!.19,coii(irmariinl.Atanno
res cluistiani cleclinareul:conlra quos Jiili uins iuip. 397, coiicilium Carihaginensem, cui et Arelatense
aposlata, cod. Tli., lib. xn, lit. 1, leg. 50, edicil: II, can. 52, suffragarivideiur, can. 4, sanxil, ut ante
Decuriones,qui ul christiunideclinanl munia, revo- viginli quinque annos wiatis nec diaconi ordinentttr,
centur. nec virginesconsecreniur.Snbinde eliam Mileviiano
" Victricium Romamveuisse Paulinus Nolanus, II concilio, quod anuo 416 habiuim cst, can. 26,
epist. 37, n. 1, ad ipsummel Victricitim memoratin seu cod. can. eccl. Afr., c. 126, placuit, nl quicum-
liuiic moduni: Inde Irisluliamaritudinemdv.xeramus, qneepiscoporitmncccssitatepeiiclilantis pudiciliw....,
quod ex nrbe ad nos, sicut sperubamus,noii teneiis, veltiveritvirginem sen velavilintra viginliqtihiquean-
qui ad urbeinper tanla terraruntsputiaperceiieras.Tum nos, nonei obsil conciiiuin (Carlhaiuiiense), quo de
eiim iricircoilluc venisse, ut aliquod ciiiiien sibi pe.r islo annorumnuineroconslilutttmesl. Etpra-dicti qui-
caluiiiiiiaiii imposituin purgaret, iiiiiuit bis verbis .- rieniconciliiCaiibagineii.-isconsiiiiiiionciiicnni ex-
Tua verosanctilasnon sohunde abi;sioneticitorum... ceptione Milevitani raiaiii habeni cnpiitilaria reguin
gloriam tenet, sed, sicul comperi,etium de multitudine iiostroruiu,Aijui-granense,aiino789,c. 45, ei Frnnco-
adversantiumde toleraniia lenUilioiiuin:quouiam in- loidiinse.an. 194,c. 44.0bcrvaudum tamen estba-c
surrexerunlin te iestesiniqui, el meniita est iniquiias desolemni lautum professionecauta esse.cum ei au-
579 S. 1NN0CENTIII PAPJE 480
dote meruerunl, si postea vel publice nupserint vel.A men in proposito virginali su e
promiserant perma-
ase clanculo corniperint, non eas admittendas esse nere, licei velatse non sint, si fcirie
ad agendain pcenitentinm,nisi is, cui se b jnnxerant, agenda aliquanlo tempore pcenileii\!a nupseriut, his
est qnia
de sreculo recesserit. Si enim de omnibus hsecratio sponsio f ejusa Deo tenebntur. Si enira n.-er;honTi-
custoditnr, ut qusecumque vivenle viro alteri nu- nes solel bonse fidei coniractus nulla raiiont, dis-
pserit, habealur adultera, ncc ei agendrc pceoiten- solvi: qtianlo tnagis isla pollicilalio, qunmcnm Deo
lise liceniia concedatur, nisi unus ex eis defunctus pepigii, solvi sine vindicta non s debet! Nam si apo-
(uerit: quanto mngis dc illa tenenda est, qnseanie slolus Paultis, quae a proposito viduiiatis discesse-
immonali se sponso conjunxeral, et posiea ad hu- runt, dixit eas hnbere dnmnationem, quia primam
manas nuplias c transmigravit I fidem irritamfecerunt (I Tim. v, 12): quanio magis
•CAP.XIV.—16. Hsevero (27, q. i, c. 9; Ivo, p. virgines, quoe h jn-iori promissioni fidem fran-
7, d 17), quse necdum sacro velamine d tectse, la- genl!
tea pnellis virginitalis proposilum licuerit suscipere. enim ibi decreta seniorum, maxime allala Innocen-
" Edit.'veieres concil. , ii poslea nupserint; ac lii verha, quod negari neqiiit,
j, appellei, cum illa con-
deinde, vet publice veloccttlte corruptwfuerint, vocn- lemni ab iis censeai qui «<;de veiiloconjugioseparare
bulis vel pnblicesuo loco motis prseter iidem rnss. ln noluerini; restal in Innnceiilinm hiijusinodi conjugii
Colb. Lang. ut in aliis c»U. Ilisp. et Isid. ex^tat, vel solulionem praecepisse censueni. Ita concilinm Au-
fuerinl occulte corruptm.Prsefert Quesn., tic/ clan- relianense v, can. 49, cui ei Maiisconensel, can.
gulo corrupiwfuerint,inriequeconjectatolimc/an(jf»/o 12, concinil, eosriemad communimiisgraiinm revo-
qunsi clainiii anyulo dictimi esse. Verum in codicis cari ea (luintasat conriilione permillii, si culpam se-
abipso vulgaiiexeinplnribusTliii.nl.seuColli., Pilh., quesiralionetanaverint. Et illuri i|iiidem conjiigium,
etc, ul npudDion.,I1ndr. et in mss. Corb., Fossat., quod Matiseonensisconcilii judicio, potiut stuprum
etc, legimusvel se clanculo corruperittl.Unde uulla est qitam conjitgium,Siricii, epist. 10, n. 5, seiuen-
coiijecl-irseillins videiur auctoritas. lia est incestum, et adtiltero nnponi non potest nisi
h Plerique ac potiores mss., se iunxerat,quos se- falsiinimariti noiiien. Iniiorentius
culus Qiiesn. de suo supplevil quwdam.Deinde Dion. dem papa sacratas virgines vere nuptas qnoque cuni eo-
censel, ut-
et fladr., demundo recesseril; codex Colb. Langob. pole qumse immorlaiisponso conjunxerunl.Unriese-
cum aliis coll. Hisp. et Isid. neenon priscis edit. qtiiiur , tit cum vivere numqiiain riesiuat earuin
concil. de hacvita decesserit,vel dicesserit.Duplicem sponsus, nec solvi umquam possit initi cum eo lex
illain lectioncmc marginnli nola geiuiinse substilii- conjngii. Tnronense u concilium, cod. Th., tit. 25,
tam arhilramur. Cum enim anihiguum videretur legem 2 laudai, qua Jovianus imp. eriicit : ,Si quis
istud, deswculo recesserit,ac liceret iuterpreiari vel nondicam rapere, sed vel alientare malrhnonii jun-
de secessu a sseculoin inonasterium, vel de recessu gendi causa sucratas virginesvel invilas ausus fuerit,
ex boc iiiiindoelvita morlali, sublata est ambigni- G I capitali senlentiaferietur.
las marginali scholio, <|iiode swculoid esse quod de c Merlin etCrab. cumms. Colb., necnon
hacvita arimonemnr. El hnic quirieinaniioialioni fa- aliis cori. Ilisp. el Isid., transire eieait. Langoh.
vet qiiod d.e mnliere, qtisevivente viro alteri mipse- d In dnobus mss., consecratm:
quo verbo ulitur
rit, suhjiciitir. Inde aiitem quomodo juventur, qui Leo episi. 5, ad Rnstic, c. 15, ubi de puellis eisdem
ab innoeeiilio sacratarum virginumconjugia iinpro- sermu esl. Nostram lectionem firmat illud Prudentii
bari quidem, sed uon solvi pntint, nobis latet. Aut lib. li. cotitra Syinmacli. :
certe ipsis probandum est eumdem papameoquean- Sunt et virgiuibuspuleherrimaprremianoslris, .;
tiquiores canonumconditores mulieri, qu;« vivenle Et purioret sanclotectus velaminevultus.
priori viro alteri nupserit, hoc postremumconjugium « Veteresedit. concil.cummss. coll. Dion., Hadr.,
non solvenriiimcensuisse. Ionoceiitii nieulem illu- Ilisp. el Isid., semper se siinulaverunt permanere.
sirnt Toletanumi concilium, riiuio400 celehraium. Quesn.cum velere ms. Corb. et uno Colb., se per-
Quippecaii. 16praemiitii, devotumpeccantemnonre- maneresimulaveranl.Fossat., sempermaneresimnla-
eipiendamin Ecclesiam,nisi peccaredesieril,el desi- verani. Sirin. et Lab. , semper manere promiseranl.
nens cgerituptam pmnilenliamdecemannis : ac sub- Edit. Rom., semperte permanerepromiserant.Ul cuin
inde adjicit : Qum autem mariium acceperit , non duobns uiss. Colb. prselerreinus,se proiniseraniper-
admittalur ad pwniientiam,nisi adhucvivenleipso viro manere, persuaseriiiil suhnexa, ubi earuiiidem puel-
custe vivere cmperit, aul postquam ipse decesseril. larum sponsio,pacia pollicitatio, et prior promissio
Quomodoaiilemcaste vivere, nisi ab adullero sece- memoraiitnr.Cerle rie pnellis hic sermo est, qnsese
clens, probari pottierit? Id vero apertius explicant ^. ad virginilaiemservandam Deoobligaverant,qu;eq<ie
concilii ejusdem patres, can. 19 , ubi cle episeopi •^ ideo a Siricio, epist. 10, n. 3, dicnnlur, malrimonii
sive jiresbyteri sive diacoui filia.si Deodevoiaftterit, cmlestis prmceptitmnon servasse;sed quibus conse-
el veccaveril,et maritumacceperit,consiiiunnt,ut non cratio soleiiniisdeerai.
admiilaiurad communionem,nisimarito defunctoege- f Crab. el edil. posieriores concil., spontioearvm.
ril pmnilenliam;si auiem viventeeo secesseril,el pm- At Merl. ei omnes inss., sponsioejtu, supplequw hu-
ntluerii... in ultimo defiriens accipiat pwnitentiam. jusmodi eit. Infra iriemOah. et edit. Rom., pepige-
Sane Turonense n conciiium, can. 20, conjiigii hu- runt; ubi Sirni. ex mss. restiluens pepigit,de snoad-
jiisnuidi soliitionemnb Innocentio prn-cipiintellexit. jecit tiirgo,qiiodelexindeLab.eiQiiesii. retiiiuermii.
Primnm enim ijisins verba describii.tnm ab ejusde- e 1ii exemplaribus coll. Dion.jiadr., Hisp.etlsid.
cretis discederesibi non licere profiietur. Ac demum utin priscis edit. concil., IIOHpoterit.
eis adjinicio Arelatensis n concilii canone 5-2,et h Edii Rom. cuin ms. Colb. Langob., quw pactio-
iionniillis aliis, dc sacrala virgine qu:e nupserit, cl nit suw fidemminime servaverunt.Merlin. et Crab.,
deeocui nupserit, decernit : Perimendisunt oris gla- secuiiilnmmss. coll. llisp. et lsiil., qtimpriorisprb-
dio, et a communioneprivandi, si relicla sibi decreta: missionisfidem minime servaverunt.Dion. el Harir.,
seniorumobservarenoltierhil,et pastoremsuum audirei quw priori promisiioni fidem frangere sunt coimtw,
despexerint,el esse separaii noltierinl.Qni ergo in liac Apud Qnesn. ut in exeinplari nno Colb.ei aliero
pertinacia clurare voluerint,et plus in volulabromalmi Pilh., qam prioris promissioniifidemfrangere sunt
conversationispermanere,quam se de velilo conjugio• riisw.Lnco verbi nisw, Sirm. et Lab. snbsliiuerunt
iepatate, pefenni excbtmhuiticcttione' damnemut. Si visiv.Veteremins. Corb. et Fossali seqUimuri
 48! EPISTOL^ ET DECRETA. 482
17. Hsecilaque a regula, frater charissime, si ple- A ex Hispana collectione deseripii srnt, eum lamen, a
na vigilaniia fuerit ab omnibus Dei sacerdoiibus. quo scripti diclalive sunt, eiiam collectionemIs>dori
penes se habuisse, atque hanc Hispanseinierdum,
observata, cessabit ambilio, dissensio conquiescet, elinmsi raro, anleposuisse, nominatini ex e|>i«lola
Iisereseset schismntanon emergent, locum nonacci- Vigiliipa|ise ad Profuturum liquet. Porro isia Inno-
piet diabolns sreviemli, manebit unanimitas, ini-, ceniii epislola integra non modo in genuinis colle-
ctionis Hispause exemplaribus, sed in jiervetuslo
quiias superata calcabitur, veritas spiriiali fervore' etiam Corbeiensi, et Fossatensi, nunc Colbeiiino,
flagrabit, pax pra-ilieata labiis cum voluntate animse: asservalur. Qusecum ita sint, ut lectori niliil desi-
concordabit. Implebitur et dicium Aposioli (Philip. derandiim supersit, enm nunc e sinceriorum eodi-
ut unum cum fide sic exbibennis integram, ut ei quemadmo-
ii, 2et3), unaninies, sciilientes, perma- dum a Mercatore vulgala sit, ad illius calcem indi-
neamusin Christo, tiihil per conteniionem nobis ne- cemus.
que per inanem gloriam vindicantes; non homini- 2. Tolelanm, non Tolosanmsynodi episcopis in-
scripta est. — ln utroque exemplariuni
bus, sed Deo nostro salvaiori placentes, cui est eiprseligiiurinscriplio.El genere fallax
honoret gloria in sseculasscculorum.Amen. Data xv siscodicis iudice hoc tilulo inprsevioquidemCorbeien-
donaliir : Epislola Imw-
kalendas M.irtii (Februar. 15, ann. 404), Honorio centii papmad universosepiscoposecclesim Tolosanm
de tmiversisherisebus (leg. hwresibus)vel de ordina-
augusio vi et b Arislenetoconss. lionibus et cwlera in epistolarequ.renda:
MONIIUMIN EPISTOLAMSEQUENTEM. D in ipsiusepiscoputum, auiem epislola: fronte hsec ei prn-poiiitur
1. Epislola hwcaliis in libris brevior,in aliis am- epigraphe : Innocetttiusepiscopisuniversisin Tolotana
plior. Quis eam decurtaril.— Ejiislolam hauc alii synodo constilutis. Eadem legitur et in Fossaiensi,
libri hreviorem,alii amplioremexbibent.Subbreviori nisi quod in hoc diversis pro universis suh-iiiutum
formn prinuiin a Jac. Merlinoediia, eadem deinde est. In pletisque etiara cum Hispnnse,liim Isidoria-
raiione cumin epislolarum poniiuciarum collectio- nsc colleciioiiisexeinplaribuspariter universiseptsco-
ne, tum in variis conciliorumeriilionibusrecusa est, pis in Tolosanasynodoconstitntis inscribitiir. Neque
quoaclJac. Sennonriiiseam in veteribus libris inte- hanc inscripiionem mutavit Merlinus.Iniinoet e;<m-
grain nacius, pubbco bono vnlgandam duxii. In dem Jac Sinnondus retinuit, eoque nomine inier
exemplis collectionis Hispansc,qualein Ecclesiarum ipsa Galliseconciliaepistolseliuic loctim cledit.cQua
Laiidunensis, Noviomensis ac Bellovacensis bihlio- de re, inquii in praivio Moniio, eisi auibigi non in-
thecse asservant, sicui in omnibiis IsirioriMercato- juria posse intelligebam, satius lamen visum esi il-
ris exempl.irihiis, laiiitim mntila bnbeiur. llinc ab lam, ciim muiila pnr-serlim liacienus fuerit, inte-
eo, qui liispanani caiioiiiini colleclionemeoncinna- gram vel alieno loco hic exsiare, qunm suo foria-<se
Vil, jirimum truncatam esse suspicali snmus. Sed desirieiari. > Posimodum lamen in notis adjecit du-
suspicinnem illam siibinde auiovertinl Colbertinus biiimsibi non videri, « cjuinscripia sit ad episcopos
codcx 408, de lnstitulioneclericorumanie annos700 Hispnnisepost synodiiin quidem Toleianam, sed de
exnraius, aliusque illi similis nec receniior Coisli- rebus in ea gestis, vel posiea coiisecutis.Quare in-
nus, qni ciiinex nnis collectioms liispansemouimen- fit, antiquam inscriptioiiem epistolse resiituendam
tis cooipositi sint, ea lamen epislolsehujus capiiula G I censeo, ut in Toletana synodo legattir. > Porro anti-
reTnient, quscin brevioriexeniplo riesiderantur.De- qiiam eam vocat, quia jani a Crabbio resiiiuta ab
nium ubi in Ecclesiis Urgellensi, Cerundensi, Rivi- iis qui vel concilia vel Romanorum poiitificnmeoi-
pnllensi eliamiium exsiare didieimus sincera et ge- stolas recuderunt, retenta est. Antea eiiani in non-
nuinn llispana- collectionis exempla, in quihus epi- niulis saltem mss. obtinebat. lpsi inier varios col-
Slola ista integra legitur, eamdem non ab eo qui lectionis Isidori codices unum nacti suinus Navar-
colleciioneiii iilain ariornavit, sed ab aliqno nlio reum a 600 saltem annis scrijitum, ei alternm mo.
truncntam esse nohis plane persuasum fuit. Ciimau- nasteni S. MaitiniCampensis, qni in Toletanastmodo
tem in oiniiibnsomniiioIsidori Merc.-Uorisexemplis pra»se reruni. Nec rie Jeclionishujus sincentate arn-
ninlila dumlnxnt et decurtaia babeatiir, facinoris bigenriuui esse, qtise stibjecturi sumus firmabunt
hujiis quis alium auctorem qiiserendunicenseat? Ne- Unde vero nrepserit allera, ex variis niaiiuscrintis
que miruni est virum, cui multa confiiigere, alia mter secollalis conjicere licet.
iiuerpolare, plura variis modismutnre religioni non 5. Unde contigit ut TOLOSAN-E SYNODO inscribere-
fnil, eliam noniiulla supprimere non limuisse. Ce- tttr. — ni
Qnamvis exeinplari Novimnensitiniversis
neralin nimirum Inuocentii decreta exscripsisse emscoptt in Tolosanaciviiate constitutis inscribatur
conleiitus, caeiera quse ad personas causasve spe- hsec epistola, in generali tanien ejusdem indice ad
ciales attinent, ut a scopo suo magis atiena, sublraxit. umversos Tolotanos episcopos prsenoiatur. lbi vero
Neque npiuioni buicoHicinntmemoraii libri Laudu- Toloianospro Toleianos,non pro Tolosanosscrintum
neusis, Noviomensisac Reilovacensis.Quamvisenim esse argumento est Gennaneusis codex, not. 421
a Qusedeinceps sequuntur, viro erudito, qui no- D 1 disciplinte observatione custodiri in Ecclesia pacem
vissimamoperum S. Paulini Nolani ediiioiiemador- atque concordiam, adeoque schismata et Iix-re-
navit, dissert. 4, in fme cap. 4, ex aliis qaibusdam ses, etc, caven. Denique cum ex omnibus tam scri-
videnturexcerpta,nequecum precedemibuicohwrere. ptis qiiam editis codicibus, nullus sit qui epislolam
Sed qnod his proximesubjicii, nhi de hac regula tola isiam sine hac clausula exibeat, sanciam generalis
epistolahilelligutur, quam levi fiindameulo nitatur consensus b
mdubitalam ei trihuii aucloniatem
ijisius opinio proriit. NOIIenim ambiguiiin est hic Merbn.etCrab., secnndumcoll. Ilispan.etlsid
regulw nominecleeretorum corpus,quori tola epistola Ans(o. Addidil Crab. ad n.arg. Arislonelo,quod Ro-
co.npleclilur, inte.lligi; et quod initio ttber regula- manus eriilorarripuil. Vetus nis. Corb. el uiius Colb
rum diciiim liier.it, nunc simpliciiis regulamvocari. pra-feriiniArtstineio.Alter Colb. cum Pnh., Amlhi-
Quocirca et hanc clausulaiiicum exordio uc reliqua neto. Ahus ilemColb. Aristinio,ApudSirm. et Labb
episioln aptissime colnerere manifesium esl. Ipse Aristwneioviro clarhsimo. Posirema bsec duo ver-
qni in exorriioVictriciumlauriavit, RomanmEcclesim ba,quorum loco in edit.Rom. exsiat vititclarissimis
normamaique auctoriluiemmagnopere poslulanlem, abomnibiismss.absmit, uleta vetcribusedit. concil'
quique ipsi regularuin librum, quo qualis servelurin Tola autem consularis seu chronica nota in sola
urbis Rumw ecclesihdisciplinariiscere valeat, polli- Dionysu collectioiie, seu pura seu posl aucta uti
cims esl, riisciplina illa aiuplissime exposiln, con- prsemonuimus,desideralur.
grueuter coiicludit, diligenti ejusdem regulse seu
 *85 S. INNOCENTIII PAP.eE 484
cannmim cotleclionem anle annos 800 concinnnlnm.A tremam comraodius ad Tolelanum i concilium refer-
complectens, in quo qnolies nliqua lnudaiur Toletana re licct. Qui enim in ea inierloqutmiurepiseopi, syn-
synodus, Tolotanaconsianter appell-.itur.Cum igiiur odum hahere se inriicant, c-umjani dcfuncii essent
eiiam hic lihrarii Tolotana pro Totetana scripsissent, Syinpliosius, Dicliniiis alque Comasius, quos Toleta-
Toiosana lesiitiiendum csse eo faciliiis eeitsiienitit ni i coucilii tcmpore adbue superstites, immo in ipso
antiquarii, quori el cpisiolam lnnocenlii ad Exsupe- coiieilio pr;csenles Priscillani h;rresim damnasse
rium Tolosanumconspicerent, et in hujus cpistolia conslat. Vermn aptissime inier se cohserebuiii ires
coiilexlil, n. 3, Galliarum sen Galliorum, loeo Galli- illsc paries, si nd generale llispaiiiarum concilium,
ciorum teu Galtmcorumcorrupte legerent. Prseierea quod Leonis pap;c jussu congregatuniest, refernn-
ciim infra, nura. 6, ubi ex Colhertini exeraplaris tur: adeo nt in eo priinum praleeti sinl at(|iie con-
flrio legiiiins, Rufuium in Tolelanoconcilioerrorh ;ui firmati 20 canones Toletani i concilii, tum fidei rc-
veniam pottnlatte, pro Toletanoexhibeat Corbeieuse gula condita, novi adjecli sint canones 18, ac pos-
Tolosano, idem mendum paii facililale in inscriptio- tremo nonnulla e pleuariis TolctanoeI synodi gesiis
nem irrepere poluisse nemo nou assenliet. cxcerjila reciiata sint. Quori igitur vulgaluiii est To-
4. Toletani l concilii patribus scripta est. — Qiire leianum l concilium, aplius inscriberelur: Hispa-
sit illa syiioilns, ad qiiain Innoceniiiis mndo scribit itiarum concilium, qnod Leonis prwcepn Tarraco-
«t quanilo habiia sit, disceptalur. Dnroniiisin priore ncnses, Curtkngiiienses, Lusitani el Bwtici, anno
Annaliiiiiieditione riuo pro cerio posneral: primtim 447, kalendisSepiembriscelcbramnt : cui et prmmit-
quidcm, scriptam esse hanc Inuocetttii epistolani ad tunittr Toletani i concilii aniio 400 celebrali20 ca-
conciiium Tolelaiuiin i; nlierum vero, concilium R nones , et ejusdem concilii qumdam excerpta , de
isturi imstremo Stilichonis consulaiu, boc est Chrisii pleitctriisejus gesiis descripla, tubjiciuntur.
aiino405, fuisse celebraluni. At in cdiiione novissi- 7. AIDIO400, Toieti habilum este concilium.—
ma miitivii sentemi mi, ac persuasum hihens Tole- Veruin isturiconcilium sic .inno 447 rcstiuiimus, nt
laiiimii conciliimi pritiio Stiliciionisconsul-itu, arieo- aliud .ini)0 400 Toleli habitum iion negennis , scd
qne ftiiuoChrisli 400 consigiiatirtuuiesse, banc epi- inde jioiins liiculciiier asseramus. De hoc Tolelnno
stolam ad posieiiorein aliqnam Toletanam synorium concilio Iriaciusin i.hronico, ari amiuin 400, ila lo-
pertiiierc existiinavit, Cui «enteniiseplurcs, nomina- qtiitur: f lu provincia Carihngineiisi, in civilaic To-
timque Anion. Pagius snbscribuni. Et prior qnirieni leto, synodtis ejiiscoporiun coutrahilur , in qua ,
opinio, qna Toleianuin i concilium ad secunrium qnod geslis conliiielur , Syniphosios el Dictiiiius et
Sliliebonis coiisulatura differebaiur, defenrii prorsus alii cnni his Galliccia; jirovincise episeopi, Priscil-
neqtiit. Scd neque ulla videiur causa, car conciliom, lianiseciaiores, bare-iiu ejns blasplieiiiissiinamcura
fld «tijtis episcopos Innoceniius nirnc scnbit, a To- asserloi-e eorieinprofessionis su;o stibscrijilionecoB-
lelano i distinguamiiB.Qnod ut evidenlins (iai, quse demnant. Slatuuniur qu.rdam etiara servanda de
Toleiani i roncilii nOiiiiitevulgata sunt, expendere Lcclesise riiscipliiia, coiiimiinicaiilein eoriemconci-
«pertr pretimu fueriu iio Ortygio episcopo, qui Celenis fuerat ordinalus. >
S<.Toietanil concitri vnlgati tret palres. ~*-lii hoc Atqui coiiciluiniamio447 jnssu Leonis habituni pri-
«nucilio tres disdnguendse smni. paries. Prima con- mo cnnones recenset ad disciplinam pei tjnenles ,
stai prsefatione, canonibus 20 ei episcopornm sob- quos Tolelana synodns Slilichone consule, hoc ost
scriprionibns. Alleio regulnm fidei continet atqne anno 400 edidil: nc postmodum ex ejusriem synodi
octodeeim cftpiliilacontrahseresest,i:nmhac inscriptio-1C gestis, more Hispanieo wra 458, pro anno 400, con-
ne ; lncipit reguln fidei catholicmcontra omnes hwre- signatis, non morio profossionesexhibet Syiiiphosii,
tes, etqimiHmaximecontra Prhcillianos, quamephcopi Dictinii et aliorum hseresim Priscillinni cmn ipso
Tnrrctcotmises,Garthaginenses,Lutilani et Bwtici [e- auclore condemnantiura, sed et ejnsdein concilii
ceritnl, et tum frWcepto papm urbit RomwLeonis ad seiilenliaiii, qua illis servaltir bonor suus, qtiaque
BaiconinmepiscopiiniGaiticiwtransmherunt. Po>tre- in Onygii grnliam claiidilur bis verbis; i Fratii an-
ffiit boc tilulo insigniiur : Incipiunt exemplaria pro- tem nosiro Onygio ecclesias, de quibus jmlsus fue-
jfksuioHitm in cbncilio Toletano contm seciam Priscil- rat, proniinliamiis esse reddendas. > Cnrie gcsto-
liani wra 438. Tum seqiiitur prrufatio: « Post h;<bi- rniii illorum cuni Idaciano Chronico maniiesia cst
tum coiiciliiini kalend. Septemb., HI i-.onasSepieni- conseiisio. Prieterea in inox dicia Tolclanic synodi
bris, postdiversas cogiiiiioiies tuuc habiias, sub die sententin memoraliir Siniplicianus , utqui Mediola-
VIIIiriuiim Septembrium excerplaesunt de jilenariis nen-eni EcClcsiamtiinc regereu Aiuio autem dum-
geslis professioneS doiuini Syntpuosii et domini domini Iaxal597, Anibrosio sticeessil Simplicianus, aique
Dictinii saneise memoria! episcoporom, et ipse ante xvi Kalendas Jnlias anni 401, ul ex Car-
snncisememoriseComasii tnnc preshyncri. quas inter tbaginensi concilioCodici can. eccl. Afr., c. §6, iu-
relrqnos hnbuerunt in concilio Toletano de damna- serto liquet, Veneriiim successorem habuil. Et liinc
tione Priscilliani vel seclsc 'ejus in Iitiuc moduin : igitur conliimaitir temjius quo Tolelana synodus ce-
Post utiquanta el inler aliqiianls eodem ienipore lebraia e^t.
acta, DietiniiVsepiscopus dixit, » etc, «ciiicei reli- 8. Qualenushuic synodoscripla dici possk sequcns
qua Diciinii professio, qua descripta snbjicitur Co- j0 epitiola.— His positis, cum exploraium sil aiqne in-
masii i<rofessio,-hac prsefalione seu inlerlocutione dtibitntiun, Toletanam iliam synodum, «uj«s c.nio-
prsemissa : i aGra qua sopra suh dim m iduum nes et festa iu nienwrato lli-paniarum «oucilio re-
Sepvcmbrramprufessioiics sawciacwetnwia: episco- tfcrunliir, anno 400 fuisse «el<ebrntsim ., nulia jam
porum domini Simpbosii et dmnini Dictinii«t san- restare videtur «oniroversia , quin liuic Tirietanse
cvse meraoriae €<>masiitnnc jireslryteri. Gontasiiis synodo sequens limoceiitii epistola inscriipta sit.
dixit. > DemittnfcancComasii proliessiwnemexcipit priioo etiim in ea, ut niiiii. 6 ei 7 iegere «st, synodi
seiitenlrsetraiislat;»!de gesiis. bnjus gesta et decreta no« «emel l.n»daMw. Demde
« -exeriiplai-cleiiriitiva!>
Die qna «itpT.i«piscopi dixeriint: LegatiiiTsenteutia. iniiooenlius, iiiiiii. 10, eos alloqui se noiai efiisco-
fit legit, S *'lc. pos, i qui secunduiii reguias Nicanws oxlina.mmes
6. -OdnciHumexhibenl arinb447 velvbratum.^-Tres fnciemlas«ssc per scntentiara decrevertn*!. * At vc-
antem ill* partes quomrtdo^eob-.creantinter se ant ro Toleiani i conciliiprsesules < constiluta (triniitus
Tiu ubhm et iilcm «liticilium refeni qneant, 'nemo concilii Nica-nijierpettio csse servanda, iiec ab iis
hattcrius, quod sci.inv,explieuit. Tanimn intcr^eru- esse jtrecedendMai> iti ipso prooemiocum ^lccrcvis-
ditOs crwvenit, mtydiam ad illud eoweilHim,-quod seni, ari ea coiisliiueiiria, quai m orJ.iiialioriibus
1*0 arino 447 ad Turibram scribens "Cogi^rascepii, scrvari <del>eajit,jmogrediuititur.;No« sic tameii ad
pftriinerei adeoqiiea TvileViYno v «oiKSIiu«sse "alic- Toletanaw syuodum tii »dhuc congt'ega:a*ti,seH ad
nam. Hinc post Baronium •'Bitmistiam sftiis -dflabus eos pwios episcopos iatti in illa «onvencaaiit, scri-
colkcloris ettote inseriam esse notat. Sed neque pos- tiere-Inteliigendus «s( Innoceniius, lVi» quis mlii
488 EPiSTOLJ: ET DECRETA. 486
bic TofefflMtB synodi nomine episcopos ad Toletanam jt^ copis a Rufinoet Minicioin alienis ecclesiisconlra
synorium periinenies intelligi. Certe de Toletano 1 canones ordinalis.— III. Ul Joanuis episc"picau-
concilio ut ditdumcelebrato Iaudalus papa , nmn. 6, sa examinetur, aliorumquequi communionhconsor-
liiqiiUur. Nec Patruiwts ille «encrobi/isriiemorim,
cujns loco GregoViimisuffecliunesse, nuiii. 9, me- lium refugiebant.— IV. De vitiosis mulloruiu or-
morat, alius videiur ab eo qui Toleiani i concilii dinalionibus,itu dhshuulari quwhactenus usnrpala
canonibiis primus subscripsisse legilur. Denii|uc In-
nocentiihac in epistola sludiiim eo iu primis speclai, sunt, ul in pottetumprohibeanlur.— V. Ul Grego-
ul schisniaex Symphosio, Dictininaliisque ciim 1io- rii Emetitensit episcopiquerela discuiictlur.— VI.
noribiis suis in Toletana synoilo receptis natiim , et Quotnam ad clericntm erdinem admiilere liceul:
latius in dies serpens, coinpiiinat aique coaiponat.
QuocirCainter hanc epistolaiii et iilam synoribm in- qualesqueeligendi sint. E( quod bigamum faciat
tervbllutri ali<|uodinterjecunn esse niaiiilesldiiiest. eliam illa qum ante baptismiimuxor /'«!(.
Qiiantuni vero interccsserit, dcfiniri cerio neqtiii. I.NNOCE.NTIUS universis episcopis in Tolelana synodo
Taiiium conjicere licel, epistolam istam ante scrip-
tam esse, quam llispania bellicis luiimliibus peiliir- constiiutis, dilectissimis fratribus, in Dominosa-
baretUI-, arieOiue nnte annuin 408 qup Coiisliiiitihiis lutem.
Honorio provinciam iliain eripuit. Sed iilruiii epis-
lola supeiiori poslerior sit, necne, licel ignoremus, I. /» Hhpania schisma.Ei canonumcontempltis—
ob Verumtaroen de clericorunt orditiaiiombus in ., Ssepeme ei nimia ciiin leueret cura solliciuim stipcr
utr.ique defiltiinnim afllniiaieiri, tilnbas proximas b dissensione el schismaie Ec<lesiariim,
habere leciori gialtim alquCcommodmnerit. Neque quod per
jam ipsins admodnm iuteresl coiiipeilum habere Hispanias laiius in dies serpere cl citaliore grariu
lempus quo hsec scripla sit, ciiin quibus, qua occa- inceriere fama proloquilur ; neccssarium lempus
sioiie, et qno coiisilio sctipta fuerit, teheat. Hic enicrsit, quo non posset emendniio Innta riifferri,
forie mirabitur nonnemo, quo pacto iriem ponlifex
ToletmiBe syitodieftga Priseilliani nsseclas inriUlgeti- ct deberet congrua °medicina provideri. Nam frdtrcs
tiam riunc tam impehse lautlei ac probei, qtii postea nostvi v-oeplscopus HilaVIus,et Eljiidit^ prCshyter,
cleViciso Roiioso ordiuntis honores snos seiv.iiidos iiniialis amoie pci^iioli, jiartiii qna labbVat
esse tnm cmisiaiuer negavit. Verurhsapiens snceVdos paitiin
inier lejiram ei leprnm tiijudicnve, elqtjandO disci- provincia pernicie, tit «portnit, ex'citaii, ad ledi-m
plinaesevoritas atit rbtinenriaaut retriiiieiid.isit , in- aposiolicam comriiearnnt, el i« ipso siftu Iklei \io-
vesligaredebet. Quamvisehirtieodem spiritn atimiati latarii intra pVovinciampaceiri, discipliiiaTVati&nem
sint sanCiiecclesiaiulli duces, diversis iameh lem-
poribus divevsa de clericis ab hiercsi vel schishiate esse confusam ( et miilta conira canones pairum,
ari Ecelesiam rerieunlibuscotisliiuefuni. Nicscnipa- tsoiilemplbioVdihe-, vegulisque negieclis, in usurjia-
tres-, caii. 8, NoValianbsin clevb volueruht pernia- iione ecciesiaVuiiifuissb Commissa,hCfcCOricoVriiam,
nere. AWs testibus transriiaiinum coiiciliuni, Siritii in fidei nostrsestabiliias lola consisiit, posse
fltqne Ambrosii temporibuB , rie clerici ab hseresive- qua
nieutes bonores siios sevvhreul, prohibnii. isiud p relineri, ctim dolore et gemiiu jvrosecuiisnnli qose
vero.atino 400, Priscilliahi asscdis ihdulgeTidtim ifi Cbbsessi)<*presbyteiii iiciorumcolifectroiiereii-
censnii Toletanum concilinm, ejnsijU©sehtertuam
unitatis niiiicImioceniius armo iienltir, fetpossUnt vohis ieciione nionstraVi.
proposito probai, qui CAP.I. "->2. Episcopi Bwticiproptet ti&llwc.ios re-
414 ecclesiasiicsediseipimseseveriiiitemcirca Bono-
siflcosacnier vindicabii. GaVUiiigiiieiise aiiteiii crth- cepidsa twteris se segregatft.—Jam prihiutn, quod
ciliimt, anrio401 habiiuin, boc leinprraniciiio nteh- ad ipsam fidem altinet, qtiod Boeiici ve) Cnilliagi-
dum exisMmavit,ui clericis Vedeuniibus,ubi eiirum
reditu aliqua fii uniiatis c<>mpeiisatio,servenluVho- ncnses episcopi<,propter Gnlliciornm comrnunio-
nores sui, ei ubi nutia esi hujusiiibtiicompehsaiio, item , a pace oinnii)m « disceri«iinit, orta -dissensio
negenlur (Cod. cun. ecci. Afr., c. 68). cst; qtisenori solnm uon miiiuiiiir, veriim<etiaiiiper
EPISTOLAIII. dies singulos studio conteiiiionisflugelur, cum, ob-
De " dissensione corriiplaqtiecliscipliiiaEcclesiarum tinendi proposiio unusqiiisque quod voloH, seter-
llispanise. ritim orbem mali et circulutri qiiemdaiiirie lali ani-
L Qitod episeopinonnulliab aliis ob recepios ab hw- mositate fecerunl: cum utiqne bono cuiqne in rebus
reti convertotperperatn dissidearit. — II. De epis- taiibus vinci melius sit, quam malo ftiore pravum

" Huriciiiiiltimac subseqhentes e SirmonJo , non D d id est cleri Romani, hoe nomine repetitoa di-
e inss. mutuali sunms. gniorigrariu. Adeumriemconsessum inaximeinhii-
b Jam anie conciliuiiiTolelanum i quseriaminter jusmodi causis, etiam convocari solehant episcopi
l.lispnnosojiiiiiuerat circa ordinationes clciicortim qui RoiriiBagebant.
tiisscnsib. Quocirca Pairiiiniis episcopus in htijus e Ita inss. Corb. el Golb. Ai apnd Sirm. dissede-
coricilii proeemiosic |>rsefaiur:Quoniamsinguli cm- runU Restilueiidiim iiotius foiN-tdigcrssemtl. Anlea
pimus in ecclesiisnoslris facere,cliversd,el inde lanta in ins. Corb- Gailiarnm, in C<>lb.Guilierum, foiie
"scantidlttsunt, qutc usqneeid schisnm perveniunl, si ioco Gallicorum sen Gallwcwum.Ci enim sujicrius
placel, communiconsiliodecerunniusquid ab omnibus ex Idaeii Cbronico aiidiviurtis, Calla-ei* Ctpistopi
episcopisin ordinandiselericissil sequencliim. Seri post eranl Symphosiiis, Dictiiiiuset alii q«i folciniia iu
coiiciliuhimox dicltiiii, ari lianc scbisiiiaiis causam «ynodo Priscilliaui lia-resiin cum ipso auctore sua
acCessitnltern , cum quos eariem synodus a Priscil- subscriptioue condemuarunt; quos in pacem r«r-«p-
liani iiseresiad cniholicamcomiuuiiinneihconversos tos iniquoanimo uriisse Boeticoset Carthagiwnses ,
In liorioribus suis rcceperfit, ariniitiereiit alii , alii altjuo ideo a csieroiiim comniiiiiiouedeseivissc nii-
rejicieiidoi esse conteiiderenl. Dupliciilli tanti mali niine niiruni esl. Alla Gregotins Kiibcritanos ej)j-
causse iriederi nunc Innoceiitiuscoriaiur. scopus in Ocelicaproviiiciajecei«H.
LncMeiiahierrojis
* intcr Sos,qui Toletano i concilio subscripserunt, semina. Neque stupcndum est ea ad l«iKscenliit«4u
quario loco legiiur Hilarius. pora infelicemfrucuim propag-asse.
487 S. INNOCENTllI PAPA ''.'igg^
proposifumquod semel placuil obtinere. Nam quse.(\ pevmaneret, et nullum scandalumconcordiamrebus
aiia causa, et superiorihus temporibus, illius Lu- omnibtis utilem corrupisset.
ciferi prseier periinaciam fnit, quseeum retraxit a 3. Honoresillis servalosaliqui iniquoanhno ferunl.
concordia a illorum , qui Ariauorum liseresimpru- — Quseroenim, quaredoluerint Sym|ihosiumatqne
denti conversionedamnaveranl? Eodem siudio , b Dictinium,aliosque, qui deiestahilom hseresimdam-
Priscilliani deiesiabili secta omnium merito consen- naverunt, receptos in fidem catbolicam luncfuisse?
sione damnala, receptos in catbolicam ftdemeos, c Num quod non aliquid de honoribus amiserinlquos
qui consilio saniore conversi sunt, segerrimealiquos habebant? Qiiod si quos liocpungit aut stimulat, le-
tulisse cognovimus: quibus faclum utile et ipsam ganl Petrum aposiolum post lacrymas hoc fuisse
ecclesiarum pacem displicuisse detegiiur. Nam cum quod fuerat: considerent Thomam posl dubilatio-
unitstis proposito ipsi quoque c Syniphosius atque nem illam nihil de prioribus meritis amisisse : de-
d Diclinius, damnanles pravam hseresim, sinl recep- nique David prophetam egregium post manifestam
li, ut personis talibus amputalis exstingueretnr pe- confessionemsuam prophelisesusemeriiis non fuisse
nilus innata dissensio; inventi sunt qnibus recle privalum. Quod si emendaiioconversioniset errores
facta (Mss. facit) ipsa correctio displiceret. Et nunc ipsos amputat, et reiinel dignitaies; quse malum ra-
ecclesise dissident, quse non modica a se animosi- g lio est, viam recti et iter quod dirigat ad salutem,
tate dissimulant (Sett discordant et in simultaiesab- proposilo pertinacisenolle relinere?
eunt). Quod si saniore eonsilioa sacerdolibusfuisset 4. Unitatis vis, el schismatispernicies.—Qunrein-
custodita correclio; el slatus catholicsefidei imeger cumbenduin est dilectioni vestrse, et bonis sacer-
a In mss., cum illornm. Inlegrior esset sententin in litteris apostolicse sedis alque anlislitis Mediolanen-
bunc modum : CHIJI illorum qui Arianorum hwresim sis reddatur? Lucem huic qnsestioni conferiint simi-
prudenti convertionediimnaverant,lum illorum qui sa- lia decreta lum concilii Caribaginensis aimo 401,
tisfaclionem eorum susce)krant. De eadem re Sulpi- Junii 18 die, habiii, lum nlterius eodem anno Se-
cius lib. II ita loquitur : Lucifer in tantum eos qui ptembris 13 die celebrati, quibus, nti videre est in
Arimitli (uerant condemnavit, ut se ab eorum eiiam Coriicecan. Eccl. Afr.,c. 65, Afri ad Anastasium Ro-
communione secreverit,qui eos sub salisfaclionevelpw- mamim poutificemet Venerium Mediolanensemepi-
nitenlia recepissent.Klcui, inquil Augustiinis episl. scopum miitendum esse conslilutini, ui et infanies
185, »- 47, hujusmodi indiilgenliadhpltcuit.in tene- a Doiiaiisiisbaptizniosadclerum promovere, etcle-
bras incidit schitmatis, amissolumine charitath. Qui- ricos qui a Donalistisad caihoUcamunitalem traus-
bus in loe.isciiinscbisma lanlum Innocemius, Sulpi- ire voliierinl, ubi hoc paci Chrisiiaiiseprodesse vi-
cius et Augiisiiuus Lucifero exprobrent, unis ejus sum fuerit, in suis boiioribus recipere sibi per eos
discipulis, non ipsi, tribuendus videtur error, quo liceret. Hiijus quippe rei raiioiiem subjieiunt, quia
baplisma iterareausi sunt. cx his sedibushoc fuerul prohibitum.Neqneenim ob-
h Sirm. el L&b.,pos< Priscillianidetestabilemseciam scure docent Toleiani paires, ideo se prsedictisepi-
omniumdetestaiionedamnaiam.Prsepositiopost ahest scopis exspeclandam staluisse Romani Meriiolanen-
a mss. in quibns subinde consensioneconcinniusha- G sisque praesuliim communionem, quia de iisetiam
beuir, qiiam detestatione.Huc spectat quod Hierony- jam ex illis sedibus quoddam judicii genus pneces-
mns ad Ciesiphonieni scribit, Priscillianum totius ser.il, qiiatenns Ambrosius el Siricius iis quasriam
orbisauctoritatedamnatum. pacis couriitiones litleris prascripserant. Unde Hi-
<=Colb. ms., Symposhis. Non is credendus est spanorum de Vegeiiuo absoluiior esl sententia in
Symposins, qui syuodo Csesaraugusianseamio 580 hiinc modum : Vegetinutnautem, in qnemnulla spe-
adversus Priscillianistas hahit;c subscripsit. Quo pa- cialiler diciafuerat ante senteniia, dala professione
clo Symphosius, Diclininset socii errorem conlessi, quum synoilus accepit, slaluimus communioninosirm
et |ir«fe>si fidem, ad catholicamcommuniouemad- essereddendum.
d Ille IMcliniiisPriscilliani
mis>i sint, in concilioquod suh Leone p>pa habitnm placita non modo secn-
est, eToletani concilii gestis lom. II Concil. Lab. liiserat; sed et libris asseruerat. Poslmodum vero
p. 1229 et seqq. explicatur. In ea aiilem senlentia, in concilioToletano qusecumque imile vel senseral
quamToIetani paires rie.llis ferunt, noiandum , quod vel scripseratdelestaliis, dixil : Omnemprirsutnptio-
Palerno, ul ecclesiam in qua consiitutus fuerat te- nemmeamde scripih meis arguo atque condemno.El
neret, permitientes, addunt, recepturi eliam (eum) mox : llerum repeto, in priori coinpreltensionemea et
in nostramcommunionem,cumsedesapostolicarescri- in principiisconversionismcwquwcumqneconscripsi,
pserit; idemque de reliqnis Gallseciajepiscopis, qui omnia me lolo corde resptiere.... ExceptonomineDei
semper in Symphosii coinmtinioneperstiterani, de- omniaanathematizo...Omnia qum tnveniunlur contra
cernentes, simulet eos exspectare volunt puri exem- fidem cumipso aitclorecondemno.Illius lamen scripia
plo. quid papa qui nunc est, quid S. SimplicianusMe- D supprimi non ila aceurate valueruiit, quin et a<lLeo-
dioianensisephcopus reliqitiqueecclesiarumresrribanl nis papsetempora a mulliscumvenerationelegerentur,
sacerdoies.llhi ohiier observare licei Romanumepi- quibusquidem is papa ejiist. 17, n. 19, auctor est, ut
scopuni simplici papw nomine designaunn. Prose- repuralionemejus magis debeanlamare quam lapsum.
quuolur Tolelani patres : Symphosiusautem senex 0 Sirin. cum mss. Corc. ct Colb., Niiinquidnam
religiosus,qui quod egeritsupru scripsimus,in eccletia aliquid. Codex Bonsevallis,Num quodnon aliquid.Ex
tua consittat... inde (id est, a papa et ab episcopo riuobus primis revocaio num, et ex postrc-moquod
Meriiolan.) exipectabit communionem, unde prius non, iniegra et perspicua jam habetur lectio. E.i
tpemfulurmpacitacceperal. Quod obtervandumeiiam ipsa exempla, quihus Innocentius clericis posl pce-
Dictinio et Anterio ette decrevimus.Tum proxiine nilenliam honnresservari licere nunc probat, eariem
seqiiiiur : Constituimusaulem, prhs quam illh per rie causa adliibel et Angustiniisepisi. 185, n. 45 :
papam (en rursnni papw nomeii pro Romano ponti- Nam et sanctusDavid, inquii, de crhninibusmorlife-
iico) vei per S. Simplicianumcommunioredditur, non ris pienitentiamagit, et lamenin honoresuo perstitil:
episcopos,non presbyteros,non diaconosab illis ordi- ei beatumPetrum, quando amarhsimastacrymusfudit,
nandos.Cursenientiam deomnibus episcopisillis iia uiiqueDominumnescihse pmniluit,et lamenaposlolus
feruui, ut exspeclari velint"donec iisdem communio mansil.
 489 EPISTOL^EET DECRETA. , 490
dotibus adnitendum.quatenusprseeuiitedoctrinaa in A i cio conlra regulas ordinaii snnt, habeatur plena dis-
unitalem eatbolicicfldeiomnes qni dispersi sunt con- cussio : ut quia perpernm facti stint, inlelligani id,
gregentur; et ^jsse inexpugnabileunum corpus inci- quori viliosoinitio adepti sunt, se diuiius obtinere
piat, quod si separetur in partes, ad omnes patebit non posse.
lacerationis injurias, et ex sese pesleni paiietur in- CAP.III. — 6. Ut abdiceturJoannes, si decretode
ternaiii, quando secum compago ipsa conlligit. Sed recipiendhad Ecclesiamredeuntibut,cuisubscripserat,
hrec generaliter de unilatis reformatione mmies, repugnarenondesinat. —De JOANNE quoqne episco-
tamquam singiilisscripta sint, accipiant sacerdoies. po, cujus in synorlo Toleiana su|ier recepiis SVM-
Debinc in paries aiiimiim snper omnibus dilectio PHO.SIO atque DICTINIO perlegatos con^ensus accessit,
vestra quasproponentur intendat. et cui prohabilis visa~illa correclio, examinenlur
'< CAP.II. —5. Rufinusel Minicius usurparunt alie- quse posten sunl secula. Et prorsus super
oninibus,
nis in ecclesih ordinationes.— Non enim lalere po- quoium in diibium venit cle cessaiinne commmiio,
tuit, quod Riifinnsaique Miniciusepiscopi in alienis plena inijuisitiovesiigelur, ut secunrinm decrelnm
ecclesiis, contra Nicsenoscnnones, episcopos usur- synodi Toleianse, velcommunionisconsorlio propter
paverunt ordinare. Hscc (Nicmn. can. 4, 6 et 16) ne abolendam siispicioneiiischismaiis niisceaiilur, vel
quis sibi aiirieal vindicare , saltem nunc a nobis esl B] si qui fuerint deprebeusi quif abnuant coccordiam
salubiiler providendum : ne improba b usurpatione et coiisliluia placilorum, a communione catholicse
dissiiiiulaiinin deterius convalescat, el fiai de con- fidei per dilectiouis vestra; sententias ahdiceniur :
sueuidine regula, qusenon veniat ab ipsaqu;r.litieris ut jain iion iiiiernum iiialiim, quod tacitum non de-
mandata est riisciplina.Qua in re Hilariifratris et sinit * semper, sed scbismaticoruiii mauifesia
rpy
consacerdoiis noslri querela primitus audialur, qui fessio coniagioqueviietur. ^sJ--^- -
asseruit Rufiiiumcontra ecclesi.irum pacem omni CAP.IV.—7. Ordinaiionesqumdam cont a- /ai§^"~'
oppugnatione fuisse versaium, et dudum in concilio nes, pacis ergo tolerandm. Sed deincepsirrii 'vtfet ,
« Toletanoerroris sui veninin posiulasse, et nunc, earum auctores deponendi.— Nam de orclinai
d 'bjrs,*~'*'
cum metropolitano episcopo ordinandi sacerdotes quas prava; consuetudiiiisvitio llispanienses c Si-S G<;
pontilicium deberetnr, contra populi voluntatem et pos celebrare cognoscimus,fuerat aliqnid secundum
disciplinse ralionem, episcopura locis ahditis ordi- majorum traditionem slattieiidum , nisi perpendere-
nasse, ecclesias scandalis tniscuisse. Deliinc Tarra- mus ne perttirhaiiones h qtiam plurimas ecclesiis
concnsium episcoporum est causa traclanda, qui moveremus. Quorum factum ita reprehendimus, ut
pari modo Miniciumin Geritndensi ecclesia episco- propter numerum corrigendornm ea, qnse quoqno
pum ordinasse cnnquesti sunt; el juxia NicsenosC i modo facla sunt, in dubium non voremus, sed Dei
' canones ferenda est de tali iisurpalioue sententia.
potiusjudicio diinittamus. Qoanlos eniin ex bis, qui
Illorura eiiam episcoporum, qui a Rufino vel a Mini- poslacceplam » graliam in forensi exerciiatione ver.
* Qua scilicet et srhismaiis seu hsereseosperver- i Corh. ms., <7«iabnegant.
sitns et cailiolicsc fidei reciiuido cmnprobeiitur, ut s Apuri Lah. et Sirm., non desfnit serpere, uhi in
tenebraserrorhluxveritatis expellat, inqiiit Augn.sti- mss. non desinil semper, forle pro, wonse sinit sem-
nus epist 93, n. 3, atque Ecclesia poiius correctos, per. Nempe Innoceiuiusnolens qiieinquaniquavisiu-
qiiam perversos suscipere videatur. terni mali suspicione, sed lantuni uhi inanilVsiaest
b Clarius diceretur, ne improbausurpatio dhsimu- ejus professio, vitari.aplnm raiioiiem redilil, quia
lalione. malum inieriium nou semper taciium nut inlns con-
c Itams. Colb. ubi in Corb. Tholosano.Hic reco- tineri se sinii, sed erumpere taridem ac verhis aut
lendum est Tolelansesynodi gi-sia nequaquamplena gestis proderese solei. Eoqne pacto grave cavel in-
et integra nd nos pervenisse, sed eornni riiuniaxat commodiim, in quorilapsi erant ltbaciani scliisina-
frngnieiita,pnsteriore in concilio, prout tunc conriu- tici, seu qui eoruiii horiaru in Hispa.iiasa Maximo
cehat, reciiala ; neque in hocconcilio reciiain esse, inip. ad inquirendos Priscillianisias missi fnerant,
nisi qiise ari Priscillianislas aitioerent. Rufinus au- de quibus Sulpicius hsec luteris maiidnvit: Nec du-
tem ex iis poiius exsiitil episcopis, de quibus Patrui- D
] bium eral, quin scmcloruminaxiinampartem tempestas
nns in prselatione Toleiaui I concilii queritur, qui illa depopulaluraetset, parvodhcrimineinterhoniimtm
virielicet iliegitiinasordinaiiones aggressi, ea exci- genern. Elenim lum solis oculisjudicabatur, cumquit
laruni scandnla, qnmutquead schisma pervenirent, pallore poiiusaul vesle,quamfide, hmreticusexhtima-
non ex iis qiu Pnscilliano aririictifuerani. Idein sen- relur.
tiendiim et de Mimcio.Unrie et gestoruin Toletani h Ita ms. Corb. cum quo Colb. relinens quamplu-
concilii pars, qtiaiad illos atliiiebal, prsedictoincon- rimas, sobdit etiam eccletias. At Sirm. siib.-iiuiit,
cilio pnn-ieiiiiissa. plurimis ecrtesih. Augusliiius eo Spirilu nni-
d Sirm.el Lab., sacerdotis.Reclius mss. sacerdoles. quumniatiis, qiio luiiocentius. Irii.in cont. Episl. Parmen.
Episcopos ciijnsquo provincia! ciira melropolilani n. 14scribit: Cumirfemmorbusplurimosoccupareril,
consensiim ordmari veiant concilium L«odi<eniiin nihil aliud bonis reslai, quam dolor ei qemitus. Nam
can. 12, Nicseiuimcan. 4el 6, Aiilioclienmncan, 19. tiinc, inqiiii pau'o jiosi, coimliaseparutionisel htunia
Vitleei Ferraiulmii Rreviar. can. c. 4. Episi-opiau- sunt et perniciotaalque sacrilega; qoia ei impia el su-
lem in abdilts lociscreatio Sardicensisconciliicanoiii perbn fiunl, ei pltts perlurbanl infinnos bonos, quam
6 advcrsaiur. curriguni animososmdos. Quocirca et subinde nuni.
eEum,i|iii ita fueril ordinaltis, episcopum esse 16, etepisi. al. 64, iiunc 22, n. 5, quam circumsjie-
non debere Nica-nasynoilus cm. 6 declarat. Quodet cte corripienda sit iiiuliiiuiloexplieai. Quodquauivis
Anliocheniim conciliuincan. 15 conlirmans, insuper de populi miiliiiudiiie proprie ilictiiin, ad oinnem
et in u-urpata: orriinationisauctores depositionispce- deliiiqiicnliumiiiuliiuiriinemapte accoiiiiiiuilelur.
nam decernil. ) Yox bapiismi,quse hic apuri Strm. elLab. addi-
PATROL,XX. 16
491 S. 1NN0CENTH1 PAPjfe 491
sati sunt, et obtinendi a pertinaciam susceperunt, A.servandmtQui ab ordinibusarcendi. — Et quamvut
adscilos ad sacerdotiumesse comperimus! e quoriim dileciioni vestraj, fralres carissimi, regulse Nic.cnse
numero Rufmus et Gregorius perhibenlur; quantos sint cognitse, secundum quas ordinaliones facienrias
cx aliqua niililia, qui cum potestatibus obedirent, esse per senteniiam f decernitis; tamen aliquara
b nccessario pr;ecepta sunl exsectui! quanlos ex cu- parlera, quse de ordinalionibusest provisa, inseren-
riallbus, qui tlum parent potestatibus, quse sibi sunt dam putavi, s ut secundtim banc ordinationes in
imperata fecerunt! qnantos qui volupiates et editio- posternm celebrandas, ne cui irilerpretandi aliter
tiones o populo celebrarunt, ad honorem sumini sa- liberum arhitrium relinquatur. Ac primum qusesunt
ccrdotii pervenissel quorum omnium neminem ne prohibila digeruulur. Ne qnispiani, qui post bap^
ad societaiem quidem oidinis clericorum oportuerat lisinum inilitaverii, ad orriinem riebeat clericattis
pervenire. Qtt.e si singula disculieuda mnndemus, admilti; nequequicausas post acceptumbaptismum
non modicosmolus aut scandala llispaniensibiis pro- egerint; aut qui post ncceptam Dei graliam arimi-
vinciis, quibus mederi cupimus, de siudio emenda- nistraverinl: neque de curialibus aliqtiemVeniread
lionis iiiduceiniis. Idcirco remiltenda hsec poiius ecclcsiasiicumordinem posse, qni post baplismuni
putamus. Sed ne deinccps similia commiiUntiir, vel coronali h fueriut, vel sacerdoiium qnod dicitur
dilectionis vestrsc maturilas providere debebil, ut B susiinuerint, et cdiliones pubiicas cclebraverint.
tantse usurpationi sallem nunc finis necessariusim- Nam et hoc de curialibus est cavendum, ne iidem
ponatur : eo videlicel constiluto, d ut si qtti post qui ex ciirialibus fuerint, aliquando a suis curiis,
hsec adversus formas canonum vel ad ecclesiaslicum quod frcquenter videmus acciderc, reposcantur. Qttae
ordiiiem, vel ad ipsura sacerdoiium venire tenlave- omnia rationabiliter prohibita oporlet modis onini-
rinl, mia cum creatoribus suis ipso, in quo invenli bus custodiri.
fuerinl, ordine et honore privenlur. 10. Qui eligendi. Uxorum baplismumnon aboleri.
CAP.V. — 8. GregoriiEmerit. querela audiatttr. — Quales vero cligendi sinl in ordine clericorum ,
— GREGORU etiam Emerilensis episcopi, qui in lo- evidens forma declarat: id est, qoi ab ineunle retato
cum PATRUINI e venerabilis recordalionis est ordina- baptizati ftierint, et » lectorum officio sociali; vcl
tus, qucrela, si qua est, audialur: el si contra meri- si majores sini, cum fuerinl Dei graliam consecuii,
tum suuin.passus esl injuriam , in invidos honoris staiim se ecclesiaslicisordinibus manciparint. Et si
allerius vindicetur : nec posthac in quemquam bo- uxores habuerint, quscrendum si uxorem virgincm
norum spiritus factionis insurgat. acceperint: quia scriptum est in veteri Tesiamento,
CAP. VI. — 9. Nicwnw regulw.in ordinalionibus Uxotem vitginem accipiat sacerdos (Levit. xxi, 13);
ttir, cxstat quidem in decurtatis epislolreImjusexem- Z summnriumcapilulum Innoceniii explicans tcxtum.
plaribus, sed in integris reticelur. Qnomodoin epi- In iisdem libris mox pro creaioributstibstitutum est
stola stiperiori n. 6, post remiuionem peccaiorttm,ita ordinaloribui.
nunc pos( accepiamgratiam, idem sonat quod post < Qtii Pnlruinum, cnjus in pra-falione Tolelani l
acceplum baptismuni. Graiiw nomiue baplisinum concilii nonien legilur, quique eidem primus suh-
pariter designat Leo epist. 18, n. 4, ubi scribit: Ipsa scripsit, Toletanum episcopum arbitrati siinl, hoc
iqilur operis qualilas docetcelebrandmgeneralitergra- loco emendantur. Gregorius vero successorem ha-
bbplismi)ettmesselegitimumdiem, buisse videtur Atitoniniim,quem IdnciusiaChroriico
tije(loeo celefrrrtiidi
quo scilicet Christus sepultus resurrexit. Rursum olymp. 306, n. 21, Emeritensem ecclesiani eo tem-
infrn Innoceiiliiis n. 11, sicul ct Cypriantis episl. 76, pore, quo Turibius Asturicensem, Uoc est Leonis
ad Magntnn, el Dnmastisepist. 9, n. I, baptismum auale, rexisse tradit.
vocant. Irieni sacramenlum aliis, immo f Nimirum, uti post Sirmondnm in Monito obser-
nnocenlio ipsi gratiam Christi et gralim Christianm vavimus, Patruino prseloquente, iu ipsius Toletani
?ia(iantDei
sacramentumappcllare familiare est. concilii prafalione.
a Hic notari videntur actores caiisnrum, qui licet s Orationis series bicposiulat et secundum.Ei
iniqtias interdum suscipianl, ens lamen eloquentise quidem antiquariis u( pro et, ac vicissim et pro tot,
vi ac perlinaci siudio ohtinere nituntur. frequens excidit. Vetus est hic lapsus, quem resar-
i>ln aliquot exemplaribus bic adjicilur tevera; cire volens Isidorus Merc. post verbuin celebrandus,
quod a sincerioribus abcst. Eadem ratione nunc di- addidit ess<;sciamus. Ex ejus exemplaribus idem
cilur, prmceplasunt exsecuti, qua mox, quwsibi sunt p. addilamenium translatum est in Novioniensemcol-
imperata [ecerunt. UirOt|iiein loco mililirc et curi;c lectionis Hispansecodicem, non in Laudunense col-
adsirictos, ad ea agenda (|ii;e a clero eos arceant, leciionis
h ejusdemexemplum.
cogi solere sigiiificaiur. Apud Granaiium dist. 51, in iis scilicel soleinnitalihus, quse dc gentili
c. 4, Toletani i coiicilii caiion 8 ita interpolattis rilu manabant, et in qtiibns roagisiralns sacerdo-
exhibetur : Si <7«ispost bapthmum militaveril, et tinin dsemonumcultui dicatum reprsesentarc coge-
chlainydeinsumpserituut cingulumadnecandos fideles banlur. Qno spcctat illuil Tenulliani lib. de Corona
(tria postrema verba in Toletani concilii codicibus c. 10 : Habes omnium collegiorum sacerdolaliumco-
non exstant), eiiamsi yraviora non admiserit, si ad ronas apud Claudium: cujus iiimirum, ut ibidem
clerum atlmissus(uii,diaconi non suscipiatciignitalem. cap. 7 incmoraiur, exslabat de Coronh liber et ori-
Enriem atilem prsejuriieaiaopiuio, quse hujus cano- ghtes et causas et speciesel solemnilatesearumdocens.
nis inicrpolationi loeum dedit, etiam ul hic vox sc- 1Lab., et eleciorum officiodeputali: enienriaturex
veru adjiceremr, videttir in caifcsafuisse. aliis libris. Et eoriim qnidein lectio conririnauir Iiic
0 Ex epistola superiori, n. 15, supjilc ludorumvct Siricii epist. i, n. 13 : Quicumquese Ecclesimvovit
munerum, obsequiis ab infantia sua... LECTORUM debel officio
d In exeinplaribus lsid. hie adjicitur, ttl quicum- SOCIARI ;et num. 14 : Qui verojam wtategrandwvus.-i
que tales ordinali fuerint, eum ordinaloribussuis de- eo quo baplizaiur temporeslattm lectorumaul exorei-
ponanluT: quod merum est scholion raarginale seu starum numeroSOCIETUR.
4 5 EPISTOL^ ET DECRETA- 494
el atibi, Sacerdglesmei sentelnubvnt.Neque qui diias ^ dunensi et RellovacensicolleciionisHispanse, ct
uxores habuerit (Vide episiolammperierem.n. 9), qualis in Romana ponlifieiarume|ristolarum edi-
lione ac priscis concilioruinvulgaia est.
quiaPaulus aposlolus ail, Unius uxoth virum(I 7'im. I. De
m, 2). Nec illud dehere admittj, quod aliquapti pro SpaniorumreprSssione(pro reprehensione) <jrwi
inordinate consiituuntclericos. — II. Ut causidici,
defensione pravi erroris opponunt et asserunt, quod
uxor non debeal vel curiales, vel swculari militiw dediti ad clerum
anie baptismum accepta impumii, — III. Ut quicumquetales ordi-
non admiltaniur.
quia in baplismo omnia dimittuntur; non intelligen- nali cum ordinatoribus suis deponantur.—
les hujusmodi, quod sola in baptismo peccala di- fuerint,
IV. Quales eligendi sunt in ordineclericorum. —
mittuntur, nec uxorum numerus aboletur. Nam si a
viro uxot V. Deeo qui ante baplismum uxorem habuerit, et
Deo, ul scripium est, prwpuralur (Ptov.
et Deus homo non separet poslbopiimum aliam, clericusnon fiat,
xix, 14), quod junxit,
universis episeopis in Toletana (plures
(Matih. xix, 6; G<;n.i, 28); et ipsi auctoresgeneris INNOCENTIUS
liumaniio origiue a Dominobenedicunlur: quomodo mss. Tolosana)synodo constiiulis dileclissimisfra-
inter peccata, ista creduntur posse dimitti? Quod si tribus in Doininosalutem.
secundura illos qui ita credunt vertim esl; ergo Soepeme et nimium cum teneret cura sollicitum
omnis jusiitia, qux a catechumenisanle bapiismum B super dissensionisschismate ecclesiarum, quod ma-
fuerit operaia, perbaptismum auferetur. Nullusergo lum pcr Spanias latius ln dies separationis gradu
contra Aposlolum tale aliquid sentiat, nec admiitat: incctlerc fnma prosequitur; iieeessarium tempus
sed fideliter inlellijjat, unius uxoris virum sive anie emersit, quo non possit emendatio tanla differri, et
baptismum sive post baptismum cssc nominatuin. deberet congrua medicina provideri. Namde ordina-
Si enini uxor ante baplismura accepta noii ducitur lionibus, quns pravsecoiisucludinisvitio Spnnienses,
in numerum, nec filii cx eadem suscepli inler filios et reliqm deincepsul in superiore exemploa num. 8
poterunt numerari. Qtiodquam absurdtimsit ntque usquead finem,nisi quod num. 9 conteHta,etiamhic
alienura, prudenlia veslra melius resiimabit. Unde prmtermiltuntur: adeo ut sotis reientis generalibus
neniini liceat inlerprelari alitcr divinas Scripluras, decretis, cwlera qum ad cmtsus petsomsvesingulatet
nisi quod recia raiio permiltit: ne dum a remedia alfinent,supprena sint.
sibi iniqua ad excusationem prseparani, et corru- EPISTOLAIV b.
pisse legem, et regulas evertisse judicentur. Sed ea JOANNIS CONSTANTINOPaUTANJS URBIS EPISCOPI AD
lenenda sunt, quse et divinarum Scriplurarum series INNOCENTIDM PAPAM.
coutinet, el a sacerdotibus uiili ratione sunt insti- Quam injusle urbe et ecclesiasua Theophili factione
luta. Et alia manu. Rene valele, fratres charissimi. 'J pulsus sil, et quanla mala sive tum, sive poslea pa-
EPISTOLAEADEM. trata fuetint.
Cujusmodi decurtata exstat in veleribusIsidori Mer- (Hsecepistolaproprius habetur inter caHerasS. Chryso-
catoris cxemplaribus, ut et in Noviomensi, Lau- siomi,ubi viriesistom.III operumS. Doctoris.)
EPISTOLAV <=.
INNOCENTH I PAPjEADTHEOPHILDM ALEXANDEINX ECCLESIJE EPISCOPIW.
Se a Joannis communionedhcedere non potte, nisi lcgithnojudicio damnelur. Theophilusad canonicam '
synodumprovocaiur.
Frater Theophile, nos et te el fratrem Joannem 'ASs).<j>iQeofike,•np.tl;xai ae icrtviEV
xoivmixbvxui TOV
babenmsoobis coinmunicanies, sicutet iu prioribus aciiXfov 'IWKVVVJV, wf xai h Ttpinot; ypay.p.ao-1tpavepav
litteris d mentem noslram manifestam fecimus. Ac njttuvTiiv7vtitjuav. zcdvuvSeovx ixo-cavres
i7tomo-a.iJi.ev'
ne nunc quidem ab eodem proposilo desistentes, rHsKiJ-rii? izpoatpeaiu;,rcakivtroiT« «tka jpacfop-ev, xai
rursum tibi ead.emscribimus, et quotiescumquead otT«x«;av aTtooszikris, OTIsavp.v> Sso-oo-a
xpio~i;Ttapaxo-
nos rescripseris, fieri scilicet non posse, ut nisi con- J.ouSiia-») eiii TO&TraiyvtwSws; yeyevnp.ivoi;,«fiij-^avoy

In mss. coll. Hisp. el Isid. bic atljicilurquidam. D esl. Ex inierpreiatione AmbrosiiCamal.dulensisinler

h In edil. Concil. post 27. A Palladio in dialogo pontificiasepistolasiaiine Romseexcusa, et exindein
de vitaS. Joannis Chrysostomi nohis transmissa est. editionibus concilioruin recusa fuit. Ejtis scribendse
IndeRomsc inter epistolas Romanorum pontificum occasionemac tempus idem Paiiadiusibid. sic docet:
primum latine ex interpretalione AmhrosiiCamal- Paucis post diebus, quam Iniiocentius a Theophilo
dulensis edita, post etiam grscce in fronie epistola- perAlexandrinum lectoremaccepissel,eidemquered-
rum Chrysostomi cum ncva inierprelalione latina didissetliiteras, riirsuin Tlieojihili nonijiie in Urbem
excusa est. Demumanno 1680, Emerici Rigotii stu- venerunt Petrus ipsius presbyter et ftlartyrius eccle-
dio cuin lolo Pallariii dialogo casligatior et clegan- sise Constaiitiiiopolitansediaconus, aliani Theophili
tior prodiit.Eamdemde integroad mss.Coslinianum epislolam cum qiiibusdaitiadversus Joannem gesiis
elHamburgensemexegimus.Prox.imepost violentiam deferenles. Quibusperleetis liinocenlius, cum iiullas
ecclesiseConslantinop. ab adversariis Cbrysosiomi graves esse accusationcscomperisset, novos iilos le-
ih vigilia Pasc.haeillatam, adeoque crrca measem gatos cum hac altera epistola dimisit. Unde illam
Apri1e.ni anni 404 scripia est. non longo post superiorem intervallo scriptam esse
c In eriit.Concil. 31; qua) auiem 5 erat, ntinc38. colligilur.
A Pailariio, cui uni debelur, paginse 24 dialogi de d Non^xstant hsclillcrsc.
vita Chrysostomi sine tiiulo aut inscriptioneinseiia
495 IV S. INNOCENTHI PAPiE <« 196 i
gruum judicium subsequatur super Iiis quseper ludi- A \ Itrnv ultiyas hp.ai icKOexnvai rns 'IWKVVOU xoivtavta;.
brium gcsta sunt, sine ralione a Joanuis communione 'D.;yoOv,ei Bappei;a\t tiu xpitnpitf,U7tuvzr,aov TriXKZU
disceriamus.Tu igilur, si judicio confidis, siste lead Xpiarovyeyevnpdvri (TOVoStu,xuxeiTti?ahiu; yvp.vit.aat
synoduin quse seciindiiui Chrisiuin "•fuerii, et ibi v7rop.upTvaiToi;Nixuiu; XKVOITIV , «Xkovyup rtavovaij
expositis criminalionihus b sub leslibus ISicsenicon- Pw/iaiwvou itupaSi^fetui exxhiaiu, «vavTippiiTov rriv
cilii canonihus (alium eniin canouem Romana nori Kafuletuvaxnari.
admittit ecclesia), securiiatem habebiscontradictio-
nis expertem.
EPISTOLAVI «. obtinere. Cur enim mngispudendumputemusdiscers
omniiio nescire? Mihiquoque ipsi de
\. d De incontinenlia sacerdotum vel levitarum.— aliquid, qtiam
e f De collaiione docililas accedii, dum ' perscrutatis ra-
II. De ultima pmniieulia.—III. administra-
lionibus ad proposita respondere compellor : eoque
toribus. —IV. Quod viri cum adulleris uxoribus
— fit, ut aliquid semper addiscat, qui postuiatur ut
non conveniant. V. Quod qui preccs vel crimi- g doecal. Proponam igitur singula, subjiciamque re-
•"
—
nalet diclant, habeantur immunes. VI. Quod ii
sponsum.
qui inlcrcedenlerepudio divortium pcrtulerunl, si CAP.I. — 2. Proposuisti, quid de his observari
se nuptiis aliis junxerint, adulieri essemonstreniur.
— VII. Qui libri in canonerecipianlur. debeai, quos in diaconii miiiisieriis aut in offlcio
prcsbyterii positos, iuconlinenies esse aul fuisse,
INNOCENTIDS s EXSUPERIO episcopo Tolosano generali filii prodiderunt (Disl. 82, c. 2; hop. 6,
c. 57; Agnthenseconcil. c. 9). De bis et divinarum
salutem.
legum mauifesla est disciplina, et bealse recorda-
1. Consnlentitihi, frater cbarissime, quid de pro- tionis viri Siricii episcopi monita (Episl. 1 c. 7, et
posita specie unaijuaque senlirem, jiro capiu intel- epist. 5, n. 5) evidenlin commearunt, ul incontineiiteg
ligenti* ine.e qincsuiiivisa responrii,qunl seqneiirium in officiis talibus positi, omni honore ecclesiastico
vel h clocilisratio persuaderei, velauctorilas lectionis priventur, nec arimiitantiir accedere ad i minisie-
osteuderet, velciisiodiiaseriestemporumdemoiistra- riuin, quod sola conlinenlia oportel inipleri. Esl
ret. Et quideoi dilectio tua, insiiititum secuta pru- enim veius admodum sacrse legis auclorilas, jam
deiiiiuin, ad sedem apostolicam referre maluit quid inde ab initio custodita, quod k in templo anno vicii
deberel de rebus dubiis cusiodire, poiiusquam usur- *-• G snsehahitare praecepti snnt sacerdotes (Luc. i); ut
patione prsusumptaquse sibi videreniur de singulis servientes sacris oblationibus, puros et ab onini labd
8 Bigotius pncferens cogifur, sequi videiur leciio- tiam suam adversus eos, qui aut scientes aul igno-
nem Georgri Ate.ximlr. in viia irinysostoni. yivopivy ranies peccassent, sequo discrimine moilerareiur.
pro yty.vtip.ivri exliibenlis. Vertil AmbrosiusCnmald. d Titnlos istos ex liionysio Exiguo riesciipriimis ;
accurrcad syliodamproximein Chrhio celebrandam: ila tamen, ul qui uobis primus, ipsi xxi sit, et qui
quodeom ytvovpivniegisse indici<iesl. ExisiimaiTil- nobis sepiimus, ipsi sit xxvu. In velusto Colb>riinse
leuioiitiusliinoceiiiiiiradefiiiurasynodovclntcertiiin bibliolhecx exemplari episiola isla insciibitur. Inno-
loqui, quia Ilonorius, <|iii Roinre ium versabaiur, ceniii papm ad ExsuperiumephcopumTolosanum,per
eamnbArcidio peiilurum sespononilisset. Verum si quam e'tin sex titulis inierrogntionumejus causas et
spem illam aliqiinndocerianihabuil hic papa, non <liu sttmresponsionis decrela exposuil : ubi subdidit dioi-
h.ibini. Quippeeirca mensem Maininhnjus aimi404, noriintItbrornmveterisel noviTestamentisummarium,
ad Joaunem ac socios rescripsit, po enlesad maliim 0 Eilit. eonril. necuon c<ril.Hisp. et lsiri. post ve-
sibi obstare, quominus ipsis o>em ferre ciiius vale- tnsium coriicemCorb., Deiis,qui poit baplismumomni
ret. Quoeirca Inn<>ceniiiim nihil hic aliud sibi velle tempore incontinentimdediti, in uliiino pmnilcnliam
inlelligimus, nisi nt Theopbliiiii ad legitiiiinmsvuo- poscunl. f Corb. ms. cnmlsid., Deiis, qui post baptismum
dum provocet, dicensdebere atiam cogisyuodiimir-
repheniibilemOccidentaliumet Orienialium, ut loqui- omni temporeadministraverunt,elsmvatormentaexer-
tur Palladius pag. 23. '
cnerunl. ln priscis edit. concil., De adminitlraloribus
)>Ambros. Cnmalri. istud ila inlerpretalur : et illic .-p.veljudicibut smcularibus.
juxia Nicmnoscanonesetdecretaconlende.Aliosquippe. . u^ i Ita plerique mss. non nt in vulgatis, Exuperio.
llis verbis, ut in episiolam 7 eoramodiusexponeiur,, Mos pltires probse not.T oiuillunt sututem; q<i;evox
TheophiluinIutioceiuiiisprsemonei,euinAniioiheniss a Dionysiopriinum videtur adjecta. Exsupeni merita
cinoiiibus frusira oiii. lioii noo io loco Hierooymus lauilat. Deillo ad Age-
<=In edil. Coneil. 3 ; quse anlem 6 erat, nunc 39. riichinni ejii-t. 11 scribit: Non possumabsquelacry-
1ii ommbiis exslat ouiniiun generum ntitiquis col- mis Tolosmfacere mentionem,qutv ut huc ttsque uon
lecliombiH, puta Liriori, Hispana, ll.iririani I, Dio- rtterel, sancli cphcopi Exsuperii merita prwstilertint:
nysu Exigni, Codicis a Qiiesnellovnlgati. Eainriem ) ei in line episiol.n4, nd Hiisliciim, inler alia, Nihil
cxliibenl codexCorbeieosissseeulovi exaraius. Col- illo diliut, qui corpui Domini in canistro vimineo,
berltnns uiajusculisHtieris Lnngobardirisdescriiitiis, tantjtihiemporlal in vitro.
etc. A<lhaeeanno 506 ab Agathensi conciliocan. 9) h Codex Colb. Langob. et aller ms., t>e/lucidior
laudala legitur. Quocirea ridel meiito vir enidiitis5 ratio.
nec refuiauone digiium eensei hetororioxumquem 1 Anliqiiioresmss., prcBscni/alts;et infra, <7Ut poi-
dam, qui epistolam istain Innoceniiohic una rnlioue5 tulalur docere.
abjuriicari velit, quori Siricius in ea c tetur. Quasii i AjuiriMerl.et Crnb. ut in mss. coll. Dion. Hisp.
veio pontilieeindiguumsi:. quoil ip e delinit, ueies- et Isiri., tctle minhterium.Melins abesi lale ab alns
sorum suoruin decretis lirmarc Sed ei lnho>-«-inio ea) libris.
proposita erat qusestio, quse Siricii consiiluiionem i l Sex antiqui mss., in templit. Deinde qualuor,
ab ipsu memoran uecessario postulabat, ut senteu- anno vicittiludinit tuoe.
 m EPISTOLJE ET DECRETA. 498
purgatos sibi vindicent divina a ministeria (I Para- a- A
j spirilu (Rom.vm, 9): etd habentemfilios (I Tim. m,
Wp.xxiv): neque eos ad sacrificia fas sit admiiti, li, &), non generantem, dixit.
qui exercent vel cum uxore carnale consorlium, quia ia ii. Sed ea plane dispar et e divisa senientia est.
scriptum est: Sancti eslote, quia ei ego sanctus sum m Nam si ad aliquos forma illa eeclesiasiicx vilaepa-
DominusDeusvester(Levit.xi, Ai, el xx, 7). Quibns ns riler el disciplinse,quseab eni^copo Siricio ad pro-
utique, propter sobolis successionem, b proplerea ;a vincias commeavit, non probabiiur pervenisse, liis
uxorius usus fuerat relaxaius, quia ex alia iribu ad id ignorationis venia remitletnr, ila ut de caetero peni-
sacerdotiumtiullusfuerat praeceptusaccedere, quanto to tus incipiant absiinerc. Et iia gradus suos, in quibus
magis (Confer.coneil. Turon. i, an. 461, c. 1) hi s;i-
;i- iaveiui fuerint, sic reientenl, ut eis non liceat ad
cerdotesvel levii» pudiciliam ex die ordinationis is potiora conscendere. Quihusin beueficioesse debet,
«useservare debent, quibus vel sacerdoiium, vel nii- i- quod liunc ipsum locum, qnem retinent, non amit-
nislerium sine successione est, nec pra>terit dies, s, tunt. Si qui aulem scisse formam vivendi missam a
qua vel a sacrificiis divinis, vel a baplismatis officio
io Siricio detegentnr, neqne slaiim cupiditales libidinig
vacent! Nam si Paulus ad Corinthios scribit diceus, s, abjecisse; illi sunt modisomnibtissubmovendi, f qui
Abslinetevos ad tempus, ut vaceiis oralioni (1 Corinl.(. post admonitionem cognitam, prseponendam arbi-
vn, 5); et hoc uiique laicis praecepit; mullo magis I tr:"' sunt voluptatem.
is B
sacerdotes, qnibus et orandi el sacrificandijuge of- f- CAP.II. — 5. Et hoc quaesitum esl, quid de liis
ficiuni est, seniper debebuntab lnijusmodiconsortio io observari oporteat, qui posl baptismuni onmi lempore
abstinere. Qui si conlaminalus fueril carnali concu- ]• incnnlineniisevoliiptatibus dediti, in extremo fine
piscenlia, quo pudore vel sacrificare usurpabii, aut ut vilsesusepoeniientiauisiniiilelrcconciliaiionemcom-
qua conscieniia quove merito exaudiri se credit, t, munionis exposcunt (23, q. 4, c. &o).
cum diclum sit: Omnia munda mundh, eoinquinatit it 6. De hisobscrvaiio prior, durior; posterior, inler-
autemet infidelibusniliil tnundum(Tit. i, 15)? veniente misericordia, incliuaiior. Nam consuetudo
5. Sed fortasse hoc licere credit, quia scriptum prior tenuit, ut concedereiur poeniteniia, sed oom-
munio negaretur. Nam cum illis lemporibus crebrae
est, unius uxorisvirum (1 Tim. m, 2). Non e perma-
nentem in conciipiscentia generandi hoc dixii, sed peisecutiones essent, ne coinniunionisco<cessa fa-
cilitas homines de recouciliaiione seeuros non revo-
propter continentiam futiiram. Neque eiiim integros
)s caret a
lapsu, merilo negata cnmmunioesl; concessa
corpore non admisii, qui ait, Vetlem autem onme$ e* posiiileniia,ne loium penims negaretur: etduriorein
tic esse, sicul et ego (I Cor. vn, 7): et apertius de-
!" remissionem fecit lempoiis ralio. Sed postquam Do-
clarat, dicens, Qui aulem in carne sunt, Deo placere r« C minns noster pacem Ecclesiis suis reddidil, jani de-
non potsunt. Vosautemjam non eslit in carne, sed inn pulso terrore, communionemdari s abeuntibus pla-

* Merl. Crab. et pleriqne mss., mysteria. Retine- !- f Editi, exceptoQuesn.gutapost:refragantibusmss.

mus cum ms. Piih. necnon edit. Itom. et aliis, mi- i- « Sic Lab., Sinn. et plnres ac poiiotes mss. Alii
nisteria.Siricius quidemepist. 1, n. 11, sancii, sacer- vero editi, obeuntibus; et infra c.im Dion. et lsid.
doies aclevitas inrontinentesnec umquampossedivina a subsequi, pro sequi.bisciplina illa durior, ab Inno-
attreciare mysteria: sed ibi de sacerdotibus ac levitis is cemio ni' inorala, maxime in Eliberiiano cnncilio
nnvoelegis loqnilur. Sequcntia aiiteuicum Graiianus is can. 6, 7, 8, elc, obiinet. Oliiinnerai et aniea in
dist. 31, c. 6, sic lauilai, lios ad sacrificiafas sit ad-
l- Afrifii, sed apuil quosd.mi dniniaxat epi^eopos, qui
mitti, qui vel cum uxorenonexercenlcnrnaleofficittm, i, quiilrm ila dandam pacem wwchisnonpulaverunt,et
adulteratse lnuoceulii seiileiilhe merito postulelur. r. in toium pwniientimlocumconlraadulterw clauserunt,
Eam ipse dist. S2, c. 2, fnieliusreferi. ui lanien a coepiscoporiun suormn aliter seniien-
b In edit. Rom. secundum Merl. el Crab. hic snp- )- tinm, ac pacem eis coneetleniiuin collegio niii iine
presso propterea, mox posl verba ex alia tribu ad- I- reresseriiil, ut iradit Cyprianus episi. 52, ad Anto-
diiur, prmier(Crab. minusculi* liiteris quam, quod d niannni. Si'veiiiaiisl]iiJMSi|ii<ii'(lampia'lerrae:-texem-
in edit. limn. sine ulla disiinctione est expressum)) »n pliim in vulgaio Amhrosii Iihro de lapsu virginis
ex semineAaron: relraganiibus mss. ^u coiisccrala?, ad qiiam c. 8, n. 38, est hic scrmo:
c Crab. et edil. Rom., tid permaneniem.Lab., de 'e Jtihwre )ioiiiiieiitiwuique ad exlremum ritce, nec tibi
permanenle.Qnesn., propter mnnendum.Unus ms. i. projsnmasab hivmanadie venin.udari; quia decipitle,
Colb., propterpermanentem.Noviorn.el Lntidun.cum n qui hoc tibi pollicerivoluerit.Qitwenimpropriein Do-
Merlino,permanenli.Alii plns duodecim, iique anii-i- minumpeccasli,ab ipso folo le convenitin die judicii
qui Tes, permanentem:sicque legendum esse subse- '.- exspeclareremedium. Quamvis aulem Cyprianus in
qnens nola contirmabit. latidaia epKtnla lapsis nec pcenilenliam nec indul-
d Rursum edil. Rotn. post. Crab., et ad habentem, i, geniiam deiiegainla.infuse probet; sub ejusdem la-
perperam addita pr%;<osiiioiiead. Ambrosius epist.t. menfinmi hoc decernii: Posniientiamnonagentes, nee
65, ad Vercell., n. 22, eaindem senleniiam iisdem n doloremdelictorumsuorumtoto corde el wamfestala-
Apostoli verbis illustrat in hunc modum : kabentem n memaiionissumprofessionelestantes, prohibendosom-
enim dixit filios, non facienlem.Antea esedem edit.;. nino cennuimusa spe communicaiiomset pacis, si in
post Merlin., Quod el apertius, addito quod prseter r infirmitate atquein periculo cmperintdeprecari: quia
fidernniss. rogaveiltos nondelicti pmnitemia,ted moriis u: gentit
e Edit. Rom. et posteriores concil. diversa: qnod d admonitiocompellit; nec dignns est in morle accipere
in uno lanlum ms. 1'itli. reperimus. Ex aliis libriss tolatium, q»i te nonccgitaviiessemoriturum.Quaequi-
revDcamnsdhisa, scilicetin duas paries, (iiiarumunaa dein senieinia si cum Pamelio patilo durior censeuda
ad eos atlinel, qni decreta Siricii ad provincjas iiiissaa esi, ideindicemluineriteidebocArelaiens.isisynod\
ignOrnnKapecctvsrunt, altera ad eoi qui «cicnies, canone S3 ; Dt iit qui opostatant tt Humquamtt a&
i99 S. tittNJCfiNTfl 1 P&PM 500
cuit, clpfopleiTioTninJmisericordiam,quMtvfiUicWhA peCcatavirtdictam. Viii auterii liberius uxores adnl-
prolecluris, cl ne Novaliani lix*retici,rtegaiilis ve- teras aptid sacerdoSesdeferre consuerunt: et ideo
niam, asperitatem et duritiam sequi vitleamur. Tri- muliefibus, pfodito earum crimine, communio de-
buetur ergd cum poenitenlia extrema communio: negatur. Viroruin aulem , latenie commisso, hoii
ut homines Iiujusmodi vel in supfemis stris, per- facile aiiquis ex suspicionibusabstinetuf. Qui utique
mitteme SitValofe noslro, a perpetuO exiiio vin- subinovebiluf, si ejusflagitiumdetegatur. Cum ergo
dicentur. par caiiirasit, inlerdum , probatione cessante , vin-
CAP.III. »- 7. Quoesilurnetiatn est snper his, qtii dictaeralio conqiiiesCit.
post baptismttmadmiiiistraveru.nl, et aut tormenta CAP.V.— 11. Illud etiam (23 , q. b , c. 46; ho
a sola cxerctierunt, aut eliam capitalem prolulere p. 10, c. 94) sciseitari 1' voiuisli, an preces dictanti-
sentenliam. bus liberurticoncedatur, utique postbaptisnii regene-
8.De his nillil legimus a majoribus definituni. Me- rationem , a principibus poscere mortem allcujus ,
mineranl enim a Deo polestates has fuisse conces- vcl sanguinem de teaiu. Q.iain rem principes num-
sas, et proptef vitidictam noxiorum, gladium fuisse quam sine cognitioneconcedunt; sed ad judicescom-
permissum , el Dei esse mliiislrurn vindicemin hu- missaipsa Velcrimina semper rcimliunt, utc causa
jnsmodi dalum (Rom. xm, 1, 4). Queniadmodumigi- gj] cognitavindicentur. Quaicunt qnsesitorifuerint dele-
tur reptolietidereul farium, rjuod auctore Deovi- gata ; aul absolutio , aut damnatio pro ncgotii qua-
dcrenl cssecoiieessum? Dehis ergo ita, ul hacfeiius litale profertur. iit dutnlegum in improbos exerce-
servstuffl eSt, sic habemus, ne aut disciplinamever- tur auctorilas , erit dictalor immunis.
tere, aut contf.1attcloritalem Domini veuire videa- CAP.VI. — 12. De his eiiam rcjuisivit dilectio
mur. Ipsis autem in ratione rcddenda gesla sua om- tua, qui interveniente repudio , alii se malrimonio
nia servabtinutf. copularunt. Quos in utraque parte adulteros esse
CAP.IV. — 9; Et illud desideratum est sciri, cur manifesluin est. Qui vero vel uxore vivente, quam-
communicanies vifi cuni adulteris uxoribusiion con- vis dissociatum videatur esse conjtigium, ad aliam
teniant, cum contra uxofes in consortioadtiilero- copulam festiiianmt, neque possunt adulteri non
ruin virorum manete videantur. videri, inianlnni, uieiiam hsepersonK,quibtis talcs
10. Super hoc (32, q. 6, c. 23; ho p. 8, c. 2U) conjuncue sunt, cliam ipsac adulletium commisisse
Christiana religio adulterium in ulfOque sexu pari videantur, secundum illud quod legimus in Evange-
rntiono condeinnat. Sed viros suos mulieres non fa- lio : Qui dimiserit uxorem suam, et duxeril aliam,
cile de adulterio acctisant, et non habent latentia d mxchalur; similiieret qui dimisstomduxerit, moecha-

ecclesian reprmsentant,ne quidem pceniteniiamagere C ( Cui Ambrosiusn.2fespondet: Sunl, extra tcclesiam

qucerunl, el poslea infirmilate arrepti pclunt conimii- tamen , qui eos in communionemnon vocent sacra-
nionem, placuit eis non dandam communionem, menlorum ccelestium, qui in aliquos capilalem sen-
nisi retfalu&int, ef egerinl dignos [ruclus potiriteii- tentiam ferendam mstimaveriml.Statimqiie addit :
tim. Yermli Iioc illis ita Vistini est, noii quud du Plerique etiam sponlese abstinent; el laudaniur qui-
Dei <lementia, sed quod de poenitetiiuc iiujusrnmli dem; nec ipsi eos vosswnusnoh prmdicare, qtti ttuc-
vcritale vulilediltiderenl. Ei quideni Cyprianils sub toritatem Apostolieatenus observtimus, ul iis com-
flnelfi libfi ad Oenieirianum docel, iiullam sefam munionemnan audeamusnegare. Demutnquid majo-
esse pcenitentiainadhuc in hoc mtindomanenli, ne- ribus ea de re visum sit n. 9 aperit his verbis : Et
ininetivqueab ea absterreri aut peccalis debere atit ideomajoresnostri malueruntindutgeniioresessecirta
annis; veniam confltenti dari, et ad iminortalititcm judices, ut dum gladius eornm timelur, reprimeretut
8Ul)ipsa morte transiri. Qtia3licet de baptismigratia scelerumfuror, et non incitaretur : quod si negaretur
Diaximedicat, dtibiumtamen non est qtiin et de omni communio, videretur eriminotornm vindicatapama.
popititenfiapost baptismumsuseepta, modo vera sit, Maluemni igilur priorexnoslri, ul in voluntaie magis
idem senliat. Hiiic, ut ipsius episiolis 13, 14,15, abstinenlis, quum in necessiiaiesit legis.
etc, videre est, magno sindio setnper cavit, ne dees- h Ad marginem ms. Colb. Laugott. ista notatur
Set qxii lapsis, si premi infinnilate aiiqua et perieuloi capilisbujussiimma : De advocalis,qui secundumfa-
coeperint,exomologesifacta pacem et coimminioiietn i cinus promuntsententiasVertimdo iis potins, qiii ca-
impertiret. Qtiodveto nuttc definit Intiofeiitiiis, hf>c: piiales poscunt sententias, immo qui eas poseenli
postea Coelesliriusepist. i, ad episcopos Viennensis; ," bus preces dictanl , quain de iis qui promunl bnjus-
et NarbijtieiiSisprovincisen. 3, et Leo epist. 10J, adI modi sentenlias, quiestio exsislit. H*c auiem, sicut
Theodorum, ii. 5, diserte confirmant, elanteaclerus s et qua2cap. 3 proposita est, quantum a sangiiine
Romamts apud Cyprianum epist. 3, ad clerutn Car- abltorreat Ecclesia , patefaciunt. Sic vero Innocen»
lha»ineiiseiri, pfiescfipserat his verbis : Si, qui ini tius iis , qui post baplismum vel adininislraveiint,
hanc tcntalioneininciderum, eaeperinlopprchendiin- vel capitalem senteniiam posiulanlibus preces dic-
'flrmilaic,et uganl pmnitentiamfacti sui, et dcsiderentt taverint, conniiiinionemnon negat, ut eos lamen a
communionein,utiqne sitbveiiirieis debet. Hieronynins ! cleroarceri episi. 37, n. 5, doceat.
supra pag. SSOlatronis exemplum nobis proposittimi c Prisea; conci!. edit. ac plureS mss., causm co-
notat, ne quli aliquando seram conversionempuia^et. gnitm.ExemplarRegium coll. Dion. cum Coib. Laii-
Sed ibi convetsionemac mutatiotieinpetit. causa cognila vindicelur. Seciliidam nostram
a Pitli. niS., torme?iiasua. Veriusalii sola, quibusi gob.,
leclionem,qn'.tniexhibent alii libri, ante vtntfteeninr,
scil. mors reis non inferalur. Quorsnm htecinstitua- subaudilur crimina. Vide Coil. Th. lib. 11,ttt. 1S,
tur qiioesiio, ex epistoia 25 Ambrosii, ad Siudium, Ieg. 1, et lib. xix, tit. 40, leg. 1,
supplere el explicareliceat. Is quippe pariter qna;- ri In vetere ms. Corb. et altero Colb. hic non ex-
sierat, litrum quis post latain capitalem sententiam stat mwchalur. Salva esset seiitenti* iniegriias, s|
abstinerc a sacrimeiitoriim communione doberet. postea mwchanlursubjicerenl.
 BOl EPISTOLiE ET DECRETA. S02
tar (Matlh. xix, 9). Et idco a omnes a communioneX Paralipomenon libri duo. Item novi Teslamenti :
fideliumabstinendos. De parentibus autem , aut de Evangeliorum libri quatuor, Pauli apostoli epistolse
propinquis eorum nihil tale statui potesl, nisi in- qualuordecim, epistoloeJoannis tres, episiolaePelri
eentoresillicili consortiifuisse detegantur. duse,epistola Judac, epistola Jacobi, Acius Aposto-
CAP.VII. — 13. Qui vero libri recipiantur in ca- lorum , c Apocalypsis Joannis. Ca:lera autem , qusc
none , b brevis annexus ostendit. Haecsunt quaede- vel sub nomine Matihiaesive Jacobi minoris, vel sub
siderata moneri voce voluisti : Moysilibri qtiinque, nomine Pelri el Joannis , quae a quodam Leucio
id est, Genesis, Exodi, Leviliei, Numeri, Deulero- scripta sunt d [vel sub nomine Andrete, quoeaNexo-
nomii, et Jesu Nave, Judicum unus, Regnorum libri charide et Leonida philosopliisj, vel sub uomine
quatuor, simul et Ruth, Proplielarum libri sexde- Thomce, el si qua sunt alia, non soltim repudianda,
cim, Salomonis libri quinque, Psalterium. Item his- verumeliam noveris esse damnanda. Data x kalen-
oriaium, Job liber unus, Tobi liber ttnus, Ksther das Martias c, Slilicone secundo et Anthemio viris
unus , Judith unus, Machabseorumduo, Esdne duo, clarissimis consulibus.
EPISTOLAVII '.
ADCLERUM ET POPCLUM CONSTANTINOPOLITANUM.
Eot ex ipsorummeltententia consolatus Innocentius, iniquan alterius episcopiin tocum Joannis viventis
subrogationemdeplorat. Tum soloscanones Nicmnosrecipiendos,aliosquequi eis adversenlur, repudiandot
essedeclarat. Demumsignificalsibicurmesseul mcumenicasynoduscongregelur.
INNOCGNTIUS episcopns presbyteris et diaconis , et ]g ,Ivvoxe'vTtos,
eWo-xOTrof irpeaGvTipoi;x«t Staxovotfxat
universoclero ac populo ecclesiseConstantinopo- 7ravrtTWxkopuxat TS>1XS> TH;Kwvo'TavTivou7r6^s«;'
litanae, qui sunl sub Joanne episcopo, dileclis fra- e-xrlno-ia;,TOI;WO TOV£7ricxo7rov 'IWKVVIJV,
«yann-
tribus salutcm. TOtf«Ssiyot?/Ktj3£lV.
1. Ad ea qumpaliuntur una esl paiienlimconsola- 'Ex TWV ypannaTitivrns \>p.tTipu;i.ya.irn;,artva Sta
tio. Ex litterischaritatis vestrse , quas per e Germa- Ttpp.«.to\> TOOKpto-SvT&pov xat KactavouTOUStaxovou
num pretbyleruin et Cassianumdiaconum misisiis, aTrsaraXxaTe, TWcxrjvyjv TWV xcotfiv,nv irpb TWV6y8aX-
scenam malorum , quam ob oculos posuislis, anxia fiwvsS>jxaTS , iy.p.ipip.'MypovTtSt xaTe^taSov,ocatj Tt 13
sollicitudine cognovi : quantisque calamilalibus et KIO-TI; xaftvetTaXat7rwptatj TExai 7r6votf,eTrava^flySetcjj
ocrutnnis fides laboret, repelita sa^pitis lectione 7re/XaxtfTV) «vayvwcetXKTSISOV. "Ojrep7rfayf*a/i6v»>)
perspexi. Quam quidem rem sola paiiemiaeconsola- napa/Xfitri;Ti,; VTzopLovH; tarat. Awcetyap ev Ta^st 6
tio sanare potesl. Dabit enim brevi Deus nosler hp-iTtpo;SeojTOU;Tocaurat?Qltyso-iTE/O?,xai TaiJTa
finemlanlis tribulalionibus, el haccjuvabit lolerasse. cuvoicst OTrtvjjvo^svat. 'A)^ayap OVTWI TVJVavayxatav

* In priscis edit. hic additur lales : quod abesl a prseferl,et si qua sunt lalia, ubi caelerisin libris legi-
mss. Deindesex probaenolaemss. subjiciunt.,omues tur alia.
a communioneabslinendos.Post verbum aulem absti- 6 Februarii20 , ann. 405. ApudMerlin.etQuesn.
nendos, istud , esse manifeslumest, quod Intioccn- ut in clticbusmox dictis mss. desideratur secundo;
tius responsionishtijtis initio expressit, subaudilur. quod in aliis recie expressum esse adjtinclum An-
Quare nihil est, cur cttm Quesn. substituaiur absli- themii f coltrgx nomen confirmat.
nendi praster fidem mss. In edit.Concil. 29; quaj autem7erat, nunc 18.
b Diotiysius hic addidit scripturarum. Cui voci Descripta est ex Sozoineno, qui eam cum subse-
subinde Hispans colleciionis auctor prseposuitsanc- quenli epislola 12 e Lntino sermone in Gracum
tarum. Utraniqiie arriptiit Isid., sed neuiram babent conversamnaclns , utramque lib. vm, c. 26, eden-
alii inss. Porro bic brevis nomen catalognm sonat. dam curavit. Inde ambas accepit pnstea Nicepliorus
lidemlibrisacri, eisinoneodeni ordine.incanone 47 Callisii , et libro xin, c. 32 Historiaesuae inseruil.
concilii Cariiiaginensis 111, anno 307, consigtiati Per lianc Innoceniius litteris sibi ab eodem clero
intcr ranonicas Scripltitas reccnsenlur. Hiijus autem Germani atque Cassiani opera missis , adeoque
concilii laudatus canou Codici can. eccl. Afr. c. 24 anno U)Snonnihil jam procedente acceptis, rescrip-
inserius legitur ctimista accessione : Hocetiam fra- sit. Qnippe, ut Palladius pag. 26 et 27 narrat, Ro-
tri et conmcerdotinoslro Bonifacio vet aliis earum mam advenerunt Germanus etCassianuspost Palla-
partium episcopispro confirmandoisto canoneinno- dium, Palladius aulem elapso mense postCyriacum
tescat : qitiu a patribus ista accepimusin ecclesiale- Synnadorum episcopum; qui quidem post legem
genda. Unde conjeclura esl, concilii Carthaginensis .'_.
V
anno .404, Novembris 18 die, Constantinopoli pro-
III, de sacris libris decreium, in allero concilio mulgatam, ex Orienie Romam confugere coeperat.
Canhaginensi, quod anno 419 Bouifacio Romano Apud Sozomenum et Nicephoruminscriptioni'Iwo-
ponlificecelebratum est, recitatum estc atfjue cum xsvTtojS7rto-xo7ros', elc, nihil pramiittilur. Quocirca
mox dicta clausulaconfiniiatum. titulus in editionibus conciliorum ei prajfixus, in
c Huc respexisse videlur concilium Toletanum tv quo upxitpito; nornenInnocentiotribuiiur , ut ciimi
antio 635 celebratuin, cum can. 13 dixit : Apoca- desiuutiij auctoritate, nihil valei, ut usilattim tunc
lypsimlibriimmultorumconciliorumauctorilaset suno~ fuisse probeinr apxtspwrvocabulum. Idemdicendum
dica sanctorumprmsulumRomanorumdecrela Joan- el deepislola \t, iu cnjns titulo conciliorum ediio-
nis evangeliilmesseprmscribuni,et inter di:moslibros res et liinocentium£p%iepia,et Joannem apximi-
recipiendum.Inde ethancepistolam synodicamftiisse o-xo-nov de suo appellant.
colbgeie est. s Non alitis videiur esse Germaimsiste abeo, ci-
d Quseuncinis inclusa stint, omiitit Quesn. ncque jus Chrysosiomus supia epist. i, n. 3, meminit. Nec
exsiant nisi in exemplaribus coll.Dion. Hisp. eilsid. dtibiiim quin Cassinnus sit auctor collationum, in
M.oxidem Qucsn. cum uno ms. Colb. cl altero Piih. quibus Gennanus ut socius frequens interloquilur.
S03 S. 1NN0CENTII1 PAP^E 504
Enimvero hanc ipsam necessariam consolationem in A KaparlriavJsvupyrtTH;STrtCTOAvjf TvjfvjftSTSfjaf ay«7rijj
exordio lilterarum cbatiiatis vestraj positam , pro- xstftsvvjv,-eyxwfua?ovTSf uftwvTVJV 7Tf)66sctv, EVeyvwxa-
posiium vestrutn laiidanics, ngiiovimusmultistesti- ftev7roAA«f rrpb; T'OuTroftsvstv pupTvpiu;Trsfvts/oucav.
moniis ad patienliam hortanlibiis conlirmatam. Nam Tvjvyup ljfteTspav7r«f)«xAvjctv, r)vw'f/StAofiev ip.lv £7rt-
consolalionein, (|itain vobis per litieras nostras de- CTet^at,TOT; uftSTefoirypap.u-.atn Trpoetp^KCKTS. T«UTVJV
bcliamus , lillcris vesuis ipsi pracvenistis. Hanc yup zoT;x«ptvouctv 6 vjftsTspoj SscjrOTvjf u7roftovvjv Kupi-
enim Domintisnosier palieniiam laboraniibus pr;e- yziv etwSevtv«xat sv TOI;6AiipsctTuy;£«vovTEf eauTOUf
stare solet : ut famuli Clnisti eliam in Iribulaiioni- ot TOUXptcTOU SouAot Ttupup.v()S>VTUi, ava).oyt£6ftsvotev
bus semetipsos consolentiir , apnd so repulantes , sV.UTOts, xat TTfioTSfiovyeyevnaOut TOT;ayiot;, ansp ati-
sanctis ea jam antea contigisse , quse ipsi paiiuniur. TOt
7r«c/ouct. Kat vjftsifSs i\ «UTWV TWVuftETeowv
Sed et nos ex ipsis litteris vesiris consolationcm Suv«fte6avjfttvTtpotnviyY.ui Ou
ypo.p.p.UTMV vrafsazAvjcv.
nobismutuari possumus. Neque enim a doloris ves- yup TOU cuvaAyetv upttvecf.ev«AAoVfHOt x«t
, STrstSvJTref)
tri consorlio sumus alieni; quippe qui affligimur in np.iT; svuftfv.
xoA«£6fte6a
vohis.
2. Qunminjuste vivenliJ oanni episcopusestsubro- 2. Tif yup eviyv.uiSuvvjcSTat Ta i^ap.a.pTuvbp.svu UTT'
a
gatus.—Qnisenim ferre possitea quic ab illis de- B p exstvwv, oucTtva?iy_pr]v ftaAtCTaTOU yaAvivou , TJjfet-
linqutintiir, quos pr;c cseteris decebal tranquillitatis piivti;, xat auTvjfCTrouSacTaf stvat Tn; oftovotaf; Nuv
ac pacis et concordiae esse studiosos? Nunc autem EV»AA«yfiEVM ajro TH; TWV tSiwvEXXAIJ-
Tpb-Ku TzpoeSpia;
pr.epostero more sacerdoles innoxii e sedibns eccle- ctwvE?w6ouvT«t a6wot iepsT;. O Srixat Kp&To;6 «SsA-
siarutn suariim exturbantiir. Quod quidem primus tfb;^ifiwvxat cu).AetTouf)y6i Itjiawn;6 ufteTSfvof E7rtczo-
injuste perpessus est frater et consacerdos nnster Tro?«Sixwc7TS7rcv6e, pnSepiu;TU^WV «xfjoacswf.OuSev
Joaniics episcnpus vesler, cum nulla raiione fuisset «yxXufta ouS'etcaxousTKf
E7rt(pef)STat, xat Ttf r)«irjjyofitu-
auditns. Nullum crimen offeriur , nec audilur. Et ftsvtj STrtvota;"iva ftij Kpbfuai; xfitcswf yivnTui, »
qundnam est lioc perdiium consilittm? Ut non sit, S«T)j6>p,ei; TOVOUJ ^WVTWV tepswvuAoi K7rox«6icT«VT«t,
aut quccratur ulla species judicii, in lociini viven- WSSuVKftSVWV TWV EXTOtOUTOU 7r)»ftfteAnftaT0S OfJftMfte-
tium sacerdoium alii stibsiitiiuiitiir : quasi qui ab vwv, UTTO
6f)6wsTI eyj.ivvjKCKpuyBai TIVOS xft6vjvat.
hnjusinodi facinore auspicati sunt, aliquid recii aul OuSsyup 7rw7rOTS itupu TWV 7raTSf)wv Tt5vvjftSTefiwv TOt-
liabere , aut egisse , judicari possinl. Neque enim auTa , UX>M fta).AovxsxwAudSat,
TEToAft«c6at eyvwxaftev
talla uinquaui a patribus noslris gesta csse conipe- TWftvjSsvtetf TOTTOV ?wvTOj^etfiOTOVEtv «XAOV SsS6c6at
b
rimiis, sed polius prohibiia ; rum nemini licentia i^ouciav.Ou yap yeipoTOviaaS6xtft»fTVJV TtftvjvSuv«-
daia sit in locum viveniis alium ordinandi. Namre- C ( Tat a<ps).sc6at TOUtEpswf, snetSvjTrsf) ouSeE7rtcxo7roj
probaordinaiio honorem sacerdotis auferre non po- SuvaTatstvat sxetvoy,o; aStxwfu7roxa6tcTaT«t.
lest: si qtiidem is episcopus omnino esse nequit,
qui injtiste substiiuitur.
3. Quicanonesrecipiendi aut repudiandi. — Qtiod 3. "OTtxai Kipl TijfTWV xavovwv TrafvayuAaxwj', TOU-
autem ad canonum c observationem attinet, solis TOIC SetvS7rsc6«t-vpa^oftev, otTtvefevNixataetctvwptc-

<•Ab Acacioscil. episcopo Berneaj, Theophilo cilii verba ista snnl : Et TISeTrtcxoTrof UTTO CUVOSOU
Alexandruc, Antioclio Vtolemaidos et Severiano xa6atfvs8eif, vjTroecfiuTefvof
vjStaxovofUTTOTOU tStousvrt-
Gabalorum , qtios Constaiitinopolitani litteris suis CXOTTOU, TtTrf)K^at
TO<\ftvjcstsv TvjfAstToup^iaf
, etc., quae
seruiniiirum , quis patiebantur , auciercs esse no- dmn Gentianus Hcrveitislaliue itn conveitil , Siquit
minaiim significarunt. episcopus a synododepositus, vel presbylerveldiaco-
b Scil. conciiio Sardicensican. 4 , ubi in gratiam nus a propno episcopo, sncrumcelebrareansus fueril,
episcopi, qui Rouianain sedi'm appellaveiii , sanci- verba Toiftvjcetsv non satis ac-
TI irpu\ui AstToupytaf
tnr : Alter episcopusin ejus calhedra, posl appeltalio- ctirate vtdeiur reddidi-se. Nam diaconi non est
nem ejus qui videlur essedeposilus, omninorwn or- sacrumcelebrare: et liquet episcopo , presbytero
dinetur , nisi cauttafuerit in jndicio episcopi Roniani et diacono depositis lioc canone interditi, non so-
determinaia. Joannes auiem ctiain synmluin appel- liiin ne sacrum celebrenl, sed ne quidqiiam miiiis^
lans ejeclus fuil , nt ipse lesiificalnr supra episi. i, terii, ex qun dejecti sunl. aitin^ant. QuocircaTheo-
I
D
n. 3. CanoniMtiillum paulo aliis verliis laudat Igna- doreius lib. v Hisl. c. 34 tiadit adversarios Joannis
tins patriarcba in epistula ad papmi conciliiimque posnas ah eo excgisse non jam falsoium criminiim,
Roinaniimapud Biron. ad aim. 861. Hoc ipsum , «AA« TvjffteTtiTVJV
xa6«tf>sctv , sedobilipost
AstTOUfvvtar
quod diserte vetai synodus Sardi.ensis, proliiliitum deposiiionemininisterti.
vidi'1'ipote^l el Nieaeno canone 9 , quo cavetur , Tuiii de canonum Joanni objectorum auctoritate
ne in una civiiaieduo episcopiprobeniurexisiere. orta est conlroversia , aliis , inquit Palladius pag.
e Neinpe iu valerel adveisus Jnaniiem qnanium- 79, contendentibuseos orthodoxorumesse , aliis Aria-
vis Injusie prolatum judicium , ac nulliis ei darctiir norum este demomtrautibut. Qna occasione Elpi«
locus defeusionis , Thcophiliis Coiistaiiiiuopolim dius iliid., pag. 811,lepide dixisse feiiur impcratori:
miserat Antiocheni concilii canoues pridem adver- Subscribnntfratres nostri Acaciusel Antiochus ejus-
sus Ailianasiuinmaxime comlilos , quos inter Joan- dem se esse fidei, ac eos qui canones ediderunl,quos
nis inimici venditabaut in primis qiiaritnn , a Palla- tamquam ab orlhodoxis editos proponunl, et soluta
diocap. 8 , pag. 78 , sic relatuni: Si quis episcopus comrovenia esl. Eimdem controversiam ad se de-
aul presbyter, jure aul injuria depositusper se redeat laUm liinoceiiiiiis nnnc dirimit, ac docet canones
absnuesynodp, talis non habeal amplius locumd fen- illos h creiicorum esse , non ijuod Anliochcnocrfn-
iionit, std abtotute expellamr. Ipsa Amioclieni con* cilio defuerint omaiiioorthodoxi, sed tjtiodAriaii&ji
 505 EPISTOLJE ET DECRETA. 506
illis parendum esse dicimus, qui Nicaeaedefiniti.A ftsvot,otf ftovotfotpeilete!-axoAou8etv vjxafioAtxvj
'ExxAvj-
sunl; quos solos a seciari etagnoscere debet Eccle- cta , xat TouTOUf yvtapi^uv.Et Ss srepot UTTO TIVWV)
sia calholica. Sin auiem a quibusdam alii proferan- KfOo-tpipovTUt,, otTtvefavroTWVev Ntxaia Stafwvouct,
tur, qui a Nicivniscanonibus dis^cnliant, et ab Inc- xat uvroatpeTtxwv EAS/OVTKI cuvTSTa^6«t,OuTOt 7r«p«
reticis compositi esse arguantur, hi ab episcopis TWV x«6o).txwv E7rtczoTrwv«7roS«A).ovT«t.T« yotp U7TO
catholicis rcjicinnlur. Nam quie ab liaereiicissunl TWV«tpeTtxwv Eupe6ivTa,TauT«oux ecTt TOtfxa6o-
excogitaia , ea catholicis regulis adjnngere non Atzoffxavoct 7rpoca7TTStv. AEIyup St« TWV IvavTtwv
licct. Qwippeilli percontraria et illiciia placita per- xat a8scfiwv,TVJV TWV EVNtxataftetouvSouAvjv e6e)ouctv.
peluo id agunt, ut Nicaenorutnpatruin sentontiam Ouftovovouv/Myopsv TOVTOI; ftijSetve£«xoAou6etv, «AAa
labelaclent. Hos igitur canones non solum non se- ftKAAov UVTOV; fteTK«tpeTtxwv xat cjacftaTtxwvSoypu-
quendos , verum eiiam una cum haereticis et schis- TWV tlvai Y.uTUY.pvziov;, Y.u0uixep Y.ainpoTSpov yiyovev
maticis dugmatihus coudemiiandos esse dicinius , iv TVJ SapStzvicuvoSwuvroTWV 7rp6vjftwv e7rtcxo'vTwv.
Ta
quemadmodumetiam in Sardicensi synodojam con- yup xa).wfKpuyOivTU x«T«xptvec8at fiaAAov
vrpocvjxsv, r)
demnati siini b ab episcopis qui nos praecesserunt. avTtzpufTWVxavovwvyevbpevu iyetv Ttva^sSatoTijTa ,
Satius enim fuerit ca qu;c c recle facla sunt con- aSe).J)Ot TtftlWTKTOl.
demnari.quam ea quaecnntra canoncs aciasunl] B
ullam firniiiaicni obiinere , fraires cbarissimi.
4. Vna mcumenicasynodomala sanari posse.—Sed 4. 'AAAaTt xaTa TWVTOIOUTWV VUViv TW7rapovT8
quid adversusista in praesentifaciamus? Necessaria Trotvjcoftev; AvayxaiaECTIStayvwctfcuvoStxvj , vrvxat
esl cosnitio synodi, quam et jam pridem congre- Tra).ateovjftev
cuva6potcTe'av. Movvj yap scTtvOTifSUVKTKC
gandam esse diximus. Ea enini sola esl, quas hu- Taf ztvvjcetfTWV TOIOUTWV xaTKCTEiAat xaTafvtSwv. THf
jtisniodi lempeslalum molus sedare possit. Qiiaiu ut tva Tu^wftev, ypno-tpbvecTtTEwfu7rspTt6Ec6at TVJVt«- •
coiisequamur, utile luerit interim liorum nialorum TpstavTij(3ou)vjcet TOUpeyulovQeovxat TOUXptcToO
uiedicinama voiuntate Dei magni el Clirisli ipsius «UTWV TOU Tii.vTa
bnuvuvTWy66vw TOU
zuptouvjttwv. Sta-
Doinini iiosiri exspectare. Omnia , quacnunc per SbXov
vrpof TvjvTWVTrtCTwvSoxtptKctavTST«p«XTai
invidiam diaboli ad fidelium probationem conlur- OuSevoyetAoptev TJJ
7rp«uvS»jceTai |Lab. 7r«paftu6vjceT«i].
bata sunl , pacabunlur. Nihil non debemus pcr fir-
tjTSppoTYiTi TvjfvrtcTewf7rapa TOUY.vpiov«7reA7rtc«t.
miiatem fideia Domino sperare. Nam et nos ditt
Kat 7tip vjftEtf7ro).).K
cxeTTT6fts6a , 6v TpoKOvvjcuvoSof
multuniqtie cogitainus, quoiiam modo cecumeiiica
OtXOUftEVtZVJCUVK^6EtVJ• OTTWf TVJ^OU^.vjCSt TOU0SOU«t
synodus congregandasit, ut turbtilenti moius Dei
nutu tandeio conquiescant. Susiineaiiiiis igiiur ali-(n Tupuyi>Sei;xtvvjcstf7raucwvTat. ouvTswf
'T7rspftstvoftsv
quautisper ; et vallo patienliae communili , cuncia XKtTWTEtJ^EtTVJfUTTOftOVVjf 6/UpOUft£VOt, SATTtCWftEV
auxilio Dei noslri restitiienda speremus. Oinnia KUVTU TVJ TOU
f?OVj6Eta ©EOU VJftWV«7roxaTaCT«6vjvai. IlKVTa
porro , qua) vos perferre dixislis , jam antea a coe- 5e, oca upt«fvtfitjTuo-Out EtpvjxKTS, XKtvrpoTspovcuvSpa-
piscopisnostris, qui Romam licet diversis d leinpo- ftovTwv, st xKtfta),tcT«Siutfbpoi;ypbvoi;,TOUTSCTI AVJ-

Alhanasiiadversarios pritnas in eo tenuisse in con-
fesso sit: alque Imjtisrei testis est prolatus canon ,
qui consnlio ad omnein resiilutionis speni Atba-
nasio aufercndamedilus fuerai.
a Piieier illos , iiiquil Paschas. Quesnellus Dis-
serl. 12 ad calcem opeium Leoiiis c. 2, etiam Sar-
dicenses recipiebalInnocenlius, sed habitos pro Ni-
ctenis,eorumqueiiomine decoraiosac vesiilos. El ex
eo qiiidem, quod ille ponlifex de Sardicensi synndo
Anliochenos canones condeiunauie proximesnliji-
cit, pcrspicuum est ab ipso recipi quae Sardie;e
gesia sunt. Sed ciim illa laudet prO|>rioSardicensis^'
synodi nomine; Sardicenses caoones ut a Nicamis
dislinclos , non ut pro Nicmnishabiloseorumqueno-
mine veslilos, ab eo rcceplos esse non miuiis inani-
fesium cst. Quocirca lnnoceniium ita intelligiihus
solos Nieuenoscanones sectandos proedicare, nou
iil rcjiciantui' anl spernanliir qui cum illis consen-
tiant, scd ii tatiiiini qui «lissenliaul: Quoniam, in-
quii et Leo epist. 96 , ad Pulclieiiam, n. 2, conira
sta'nta canonum paternonim, qum nnle longissimm
mlatisannosin nrbe SSicmnaspiriialibus sunt fundata
decrelis, nihil umquam audere concedilur; ita ul si
qnis diver»um alitiuid decernerevetit, se polius mi-
nual,quam illa corrumpat. Certe Nicienaesynodi vel-
ut appi-ndix sardicensis censeri poiest, utpote cui
praefintOsius, qui Nicieoevt.1priuceps vel intcr pri-
marios pncsules cuusederat, et in qua eailem lides
«labilita j eadcritqucliTfesis profligata est» Damaso
pontifice, ut supra pag. S91, num. 3, secundum
Atlianasiuin, observavimns, ne cuiquam impnne-
rent Arimi , qui varia synodorumnominacomminis-
cebanlur, Koinaealiisquu in 1<>CIS diversa celebrata
siini concilia , in quibus sancitumest, ut nulla dein-
cepsin Ecclesiacatliolicanominaretursynodusprmler
unam Nicmnam.Qiiaiituni aiilem Allianasii <nteres-
set, ut Sardicensis synndi niinime levaretur aucio-
rilas, neniini esl iocoinperlum.
b Nniiopposiiisqnidem canonibus autdecrelis,sed
gesiis conirariis, dum Allianasiumaliosquc episco-
pos , niilla pr.Tdicloruin caiionum I) bila ratinne ,
in conimunionem admissos, in scdes snas reslitue-
runl. Hatic explicationem nou de nosiro comminis-
cimur insi, sed snppediiat Palladins pag. 78 , utii
allato Aniioclicni concilii canone 4, adjnngii : Et
hic qitidemcanon, ut inipiusab impiisediius , in Sar-
dicensiconcilioa Romanis, llalis, lllyriis, Mucedo-
nibus atijiie Grmcis abrogalus, quando Liberius aut
Jutius (tiincecclesiic prteeralJiiiius) Conitanlispiin-
cipuluin cominunioiiemadmisil Alhtmusiumel Mar-
celluin Galalum, propler quos et hic canon faclut
(uerat.
c Legendum videlur grace zaxwfaul ou xaAwf:
adenque Uic resiiluendum qum male,\e\non recte
acta snnt.
d Hiveisa lempora, quibus episcopi illi Romam
confiigeriiut, Pallailius pag. 10 et 20 notai : unde et
epislolaehnjus leinpus superius designavimusi
S07 S. INNOCENTBI PAPJE 508
ribus coufngerunl, id est Demetiio , Cyriaeo, Eu- A /txnrplov,
/ Kuptaxoii, EuAuciouxai TtaVkaSiov , otTtvif
lysio ei Palladio , qui nobiscum sunl, accurata in- cuvstct fte6'vjftSv,rtkiia ipurrtati fteftaSjjxafiEV.
lerrogaiione didicimtis.
EPISTOLA VIII. in tempora studio saevoeloquacitatis exercet. Est
<*SACIt.E enim nuper prodilum (Vid. Pallad. pag. 82 el 83),
SEUEXEMPLUM HONORII AUGCSTI MISS/E AD
PRINCIPEM ORIENTIS ARCADIUM. apud ConstantinopolimsacratissimoPaschae venera-
bilisdie, cum omnes penein eumdem locum vicina-
Dolet Honorius de iis, qum in die Paschm Constanii- rum urbiuin populos religio, castigatiore sub prae-
nopoli perpelrata tunl. Templi augutli et tenatut sentia principum ritu celebrauda, collegerat, clausas
incendium primum esse divinm iracundimindicium, subilocatholicas ecclesias, trusos in custodiam «a-
Alia meluenda etse nisi Deus placelur. Uac de re cerdotes, scilicel ut eo potissimum lempore, quoin-
tacere te non posse, ne silentium pro ussensuhabea- dulgenlia principali e trislia noxiorum clauslra re-
tur. Quam prwpropere, dum episcopalejudicium serantur, piae legis et pacis ministros ssevus carcer
exspcctabatur, in exsilium pulsi tinl tacri antistitet. includeret, omniaque bellicum in modum lurbata
Hinc retigionis perlnibalionein induclam, et lalum mysleria, nonnullos in ipsis ecclesiaesacrariis inter-
hmresibusatque schismalibuscampumapertum esse. emplos, tantamque circa altaria vim saivisse, ut et
1 1. Quamvissuper b imaginemiiliebri, novoexem- R venerabiles
episcopi in exsilium truderentur, et san-
plo, per provincias circumlata c ctdiffusa per uni- guis humanus, quod diclu riefas est, cceleslia sacra-
verstun miindum oblrectantium fama, liileris aliis menta perfunderet. His repente compertis, turbatos
commonuerin), ul talisfacli poeiiitentia ct inlcimis- esse nos fateor. Quis enim in facinorc tam cruento
sione propositi, rumor aeimilusconsenescat, et quod Dei oinnipoteniis non timeret offensam ? aut quo
in moribus lemporum earpai publica lingua non ha- pacto extra siimmttm Romani orbis omniumque
beat : quamvis eliam super excidio percuntis Illyricii morlalium [Supple, quis] puiarel esse discrimen ?
pio apud vos prodiderimus affeetuesse nobis dolori, cum ipse auctor noslri Impcrii, ct reipublicae, quam
curista d vos detrirheniareipublicaenoluerilis agno- nobis credidit, gubernaioromnipotens Deus, funestis
scere, et aliis polius indicibus.quampietaiis veslraes admodum exsccrabilibusque commissis crederetur
litteris, fuerint nuntiata : tamen ne illud quidemi irasci, domini sancli frater neposque augusti vene-
apud serenitatem vestram dissimulare nos fas est, rabiles; cum si quid de causa rcligionis inler antisti-
quod in rebus divinis, non sine publici discriminis> les agereiur, episcopale f oportueiit esse judicium.
metti, nuperrime contigisse, cila semper malorumi Ad illos enim divinarumrerum interpretatio, ad nos
enuntialrix fama non tacuit; el ut natura ferl liomi- p religionis exspeclat [Antiquo more pro spectat] obse-
num, quae ad obtrectandtim novis semper casibusi quium. Sed esto, sibi de mysticis et catholicis quae-
excitatur, oblata occasione rarpendi, maliliam suatni slionibiisanipliiis aliquidprincipaliscurapraBSumpse-

• ln cdit. Coucil. post epist. 31. E vetnslo l)i-
bliolhecaeValicanaelibroiiicollectione Romana. pon-
liliciarum episiolarum primum prodiit. Nec im-
merilo inler epistolas Innocentii collocata est, utt
pote cujus ille scrihendae auclor praccipuus ex-
stitit. Ut enim Palladius pag. 28 testis esi, ctnni
undique Romam confluerent sancli episcopi aliique)
viri religiosi, variarum ecclesiarum syiiodorumvei
de misero ecclesiae Constautinopolitana) statti litte-
ras afferentes, non amplius sustiuens pius pontifex,,
Honorium iinperaloieiu de iis quae singillatim ille3
ferrent epistolae,certioreni fccit. Quibus ille motus,,
semelatque iterum, immo et terlio Arcadiuin, quid1-
facto opus esset, missis litieris commonuil. Ex tri-
bus illis cpistolis prima e\ciJit; h.ic secuuda tan-
itun latine habetur, lcrtiain gracce Palladius, ex quo>
eam linic sulijicieniiis, nobis asservavit. A Baronio f)
adaiiiniin 404 Inecrefertur : sed ad annuin 405, ett
quidcm jam labentem pertinere, ordo rerum, quae
P.tlladio tesle eam praecesserunt, pnslulat.
b Argentea scil. statua Eudoxiasaugustaesuper co-
liinii) im porpliyreticam erecta, et ad meridianani
plagam ccclesiaeS. Sopliiae, platea tantum mediaa
inierjccla, non siue ludis pnpularibus collocala, utt
Marcellinus comes iuChronicn, Socrales lib-vi, c.:.
18, et Sozomcnus lib.vm, c. 20, mcmoriiecommen-
daiuiil;hoc lactuni Baronius ad annnm 404, Pagius
vero to. 11,pag. 60,circa exitum anni oiOcontigissee
putat.
0 Verbmn circumlatu dum Baronius ad imaginem
refert, ita hunc lociint interpretatur, ulEudoxiae sta-i-
tuj nonsolum Coiisianiinopoli venerationi cxposita,
sed per provincias quoque circumlata fuerit, non se-
cus ac oliin elhnici Cybeles circumferre simulacrum
solerent, atque hanc veriorem esse causam, cur ad-
vcrsus Eudoxiam Joanncs lantopere commotus fue-
rit. Sed huic intellectui repugnat non modo veterum
Scriplorum de tam profano ritu silentium, sed et
quod iraaiginemillam muliebrcin erectam, collocatam
et dedicalam, non circumlatam praedicant. Ethis qui-
dem nativus est inielleclus, famam obtreciantium
super bac re per provincias circumlatain et per uni-
versum miindum diffusam fuisse.
dOralionis series postulal nos, non t'0*. Expostulal
quippe Honorius cum Arcadio, quod reipublicae de-
trimenta ipsi latere voluerit, de quibus nihil ipsi
scribere sit dignaius.
o Apud Sirmondiim app. Cod. Th. pag. 17 et 19
exstat duplex Theodosii constitutio, qua pro festivi-
lale Paschali, exceplishis quosquinque immanilascri-
e minum minime patilur relaxare, aelcros carceris cu
stodia liberatosstatuipristino reslituii. Et hanequidem
i- clenicntiam velut indictam et majoribus tradilam ibid.
it pag. 19 pracdical.
f Ambrositts epist. 21, ad ValDiitiuiiuiumjunio-
rem, n. 2, laudat ValeminiauiI ediclum, quo sanxil,
in causa jidei ivl ecclesiaslici alicnjus ordinis eum
sii, nec jure
judicare debere. qui nec munereimpartacerdotcs
is dissimilis; hoc esi, inquii Ambrosius, de
sacerdotibusvoluitjudicare. Quinetiamsi atias quoque
argueretur episcopns, et niorum estet examinanda
n causa, etiamhwc voluitad ephcopale judieium perli-
nere.
>>
SO» EPISTOLJE ET DECRETA. $10
ril : itane usque ad exsilia sacerdotum, usque ad A 1 hefe consensum, el qui sa'pe ne acciderent comino-
hominum caedes debuit indignaiio concilata proce- nuerim, posteaqaam eomrriissasunf non dolerem.
dere ; ut ubi castaepreces, ubi vota sincera, ubi sa- 4. Nam quis esse posset expers doloris, qui se
crificia illibata solvuntur, illic se gladius, haud facile meminit Chrisiianum, tantam subilo perttirbaiionem
etiam iu jugulum noxiorum distringendus, exsere- religionis inductam, ui omnem catholicse fidei sta-
rel? tum necesse sit fluciuare? Eratinterepiscopos causa
2. Retousdeflique ipsis docetuf, quid super his quaacollato d traclaioque consilio deberet absolvi.
sensefit divina niajestas. Primum quidem hoc prae- Missi c ad sacerdotes urbis aeternseatquellaliaeulra-
scntis cohimotfonis a judirium fuit, atque utinam que ex parte Iegaii : exspectabatur ex omnium au-
solum! facit cnim humana trepidatio, tanli sibi Con- ctorilale sentenlia, informatura regulam disciplin*
gcia pefpetrati, ut gravius aliquid, quod averiat oni- ( inlegrum nempe esse debuerat, neque qtiidquani
hipofens Detts, post terribilis ullionis experimeiita novari, ditm delinitio deliberata procederet), cum
meitiairitis.Audio (Pallai. pag. 91 et 95) ecciesiam interea mirum quoddam praecipitium feslinationis
sacroSaoctam, tot imperatorum opibus expositam exarsit, ut non exspeclatis litteris sacerdolura, qui
[Forle expoiitani], pfetiosis culiibus nobilem, tanta fueranl mutua partium legatione consuiti, non exa-
stipplicaiuiuth principum oratione augtisiissimam, B I minatis rebus, in exsilium truderenlur antistites,
flagfaSse, et illud CotistanlinOpoIIiana» urbis [Baron. animadversioniprius addicii, quam semenliam judi-
addit. eeclesise] unicuftl Itlmeniri favillas dilapsum cii episcopalis cxperti. Deniquequam immalura illa
Deo non vetante fumasse (exsecrari enim videlur damnatio fuerit, res probavit. Namque hi f quorura
inquiiiat t mysteria, et averiisse ocuios ab eo loco, exspectabalur auctoritas, pacifica Joanni episcopo
quem jaiit sanguis inlecerat, ne obsecrare quispieta- communionepermissa [Baron. pnemissa], sancien-
tem coeiesicmsub cruentis possel altaribus); sedifi- dam concordiam censuerunt, nec quemquam puta-
cia qnoque h diviria non niinore splendore nobilia, runt anle judicium consortio repelleiidum.
ex concitatione saevientis inceudii, flammase latius 5. Quid ntinc aliud superest, quam ut catholicam
effundenteconsumpta, et quaepublicam faciem eta- • fldem schismata in diversum dissociata dilacerent,
borata a maJoMbus nostris ornamenta decorabant, quam ut haeresescommunioni semper inimic.c ex
veltll qtiodam Urbisfuncre concremala. lania geslaruin rerum varietate nascanlur, ut jam
5. Haeccgflquamviscrebris injuiiislaccssitus tace- populo pene non debeat imputari, si forte in disso-
re debtterim,nec corijonctissimumfralfem regnique nas partes sectarum diversilate discedat; cum ex
consorles [Baron. consortem]tani fideliteradmonere, auctoritate publica discordiarum materies sit prae-
tamen iiecessiludinemsanguinis stimulo taciti dolo- G ( missa, et fomes quidam nuiriendae sedilionis ani-
ris anteferens, hortor atqtie suadeo, utliaec, si fieri matus. Quod ne in niagnam aliquam generis humani
polest, ethendalis in posterum moribus corriganlur, perniciem recrudescat, vola facienda sunt, ut ad
ac divina iracundia, qiiantumre prodilur excilata, humanas prolapsiones paliens Deus rem male ges-
votorum sednlitale placetur. Accipile a me suinmuin tam prosperet ac sectindet. Nam quantum in nobis
gimplicitatis c indicium. Idcirco hoc clenientiaeve- esl, possumustimere quod gestum est; quanlum ad
gtrse insinuandumpulavi, ne me velul gratulatione pielalem semper placabilis Dei, non erit meriii im-
oceulta faceretapud quemquam taciturniias ipsa su- punitas indulta, sed veniae.
spectum, neve quis crederet me talibus factis prae-
n Baron. mallet indicium. Retinendum lamen ju- veriani et aliorum quornmdain, in quibus calumnia-
diciunt, hoc e-t pcena et vindicia Dei judicis. bantur Joannem^quasi ecclesiam S. Sopluse incen-
b Hoc est, senatus amplissimam aedem, qttam, in- disset. A Joanuis aiitem parle, ut alios miitam qui
quitPalladitiS, eiti multis passibus dissitamex adverso poslea maijnonumerXvenerunt, primum Romam se
ecclesimad meridiem, ignis ille inlerjectam poputi contuleruiil quatuor episcopi, Pansophius, Pappns,
fnidtitHdihemponlis instar prtstergressus,absnmpsit.TV r Demetrius et Eugenius, tresque reddiderunt episto-
Hujus jactiiram deflet Zosimns. Isiud incendium xii las, unain Joannis, atteram 40 episcoporum de com-
kalcndas Julii Honorio vi et Aristeneto consulibus munione ejus, teniam r.leri ipsius. Ac nominaiim de
contigisse Socralesiib. vi, cap. 18, tradit, et, ut ad- epistola Joaunisadliinocenliumlestificaiur Palladius
dit Chronicon Alcx., feria 2, horasexta. pag. 22, eam eiiatn ad VeneriumMediolaniet Cliro-
* In edit. Rom., judicium. Magisplacet hic cum maliiim Aquileia3episcopos scripiam fuisse. llinc
Baron., indieium.. Honoriodicere licuit, legatos illos ad sacerdotet Vr-
d Baron., contractoqueconcilio. Antecedens vcr- bis aiternmet Italim fuissemissos.
bum collato, suadetet recte consequi inedil. Rom., f Quod imperalor hic pluribus atlribuil, Palla-
tractaloque consilio. dius uni ascribii Innoceniio, aitque page 22 : Ad hmc
e Et hic Baron. substituit, missis,.... legaiis. Missi beatusInnocentiuspapa utriquepurti lilleras commu-
sunt Romam, teste Palladio, pag. 9, 25, etc, aT) nionis misit, improbans judicium quod a Theophilo
utraqueparle legati : primum a Theopbili parte le- facluinfueral. Et ab Iniiocenlioqnidem indultaeutri-
clor Alttxandriiiuslitteras Spsiusdeferens, iiun eju- que parti communionislesies sunl ipsiuSepislolae
sdein Theophili presbyter Petnis nomine cum Mar- 4 et 5. Sed eum lanti inomenii rem citra .syitOdum
lyrio ecclesia) Constaminop. diacono, qui alias perfecissequis sibi persuadeat ? praesertiincum Iu-
Theophili littcras cum qtiibusdam aclis Innocentio noceiiiittmmoris majorum tenacein legainus epist.
papae feddiderunt ;fac demum PaternUs, qtii se Con- 5, n. 1. praJCepisse,ut Hi>pani episcopi, qui noii-
Stantinop. ecclesiaj presbyterum dicebat,. lilteras nihil ipsi deferebant, in consestu pretbyierii audi-
perferens episcoporumAcacii, Pauli, Antiochi, Ser renlur.
5H S. INNOCENTHI PAP.E $\%
EPISTOLA « IX.
HONORIl IHPERATORIS ADARCADIUH AUGUSTUH. ONQPIOT ATTOXPATOPOS nPOSAPKAAION BAIIAEA.
Vt synodum Thessalonicm cogi, eoq ique Theophilum se conferrejubeat.
Tertio jam scribo ad mansuetudinem tuam, ro- \ ^ TfvtTOV yputfwKpb;TVJV trvjvr)p.epoTrnu, a?twvtva Stofs-
gans utqtiae ex compaclo contra Joannem Consian- 8wO"EWff TVyr)TK XKTKTVJV 0"UO"XeuVJV TOUSTnO"x6jTOU
tinopolitanum episcopnm gesta sunt, einendenlur : IWKVVOU TvjfKwvo-TavTtvoujroAtTwv' xat wf eotxsvoux
et, ut videtur, nondum est perfectum. Quare denuo vjvuarat. OflevvraAtvEvretrTStAa Sta TWV ejTitrxoVwv xai
scripsi per hosce episcopos et presbyteros, de pace vTf)eo"§UTSfiwv, vravu<pf>ovTt£wv Trjf exxAvjo"tao"Ttxvjff
etf)vj-
ecclesiaslica, per quam et nostrum imperiuni pacem vvjf, St' vjfxat vjvjftwvetfnjvsuuETai (3atrtAEia,tva xaTa-
obtinet, valde sollicittis; ul jubere digneris Orieulis fjiwayjfvTfvoo-Ta^at ev 0eo"O"aAovtxvj 0"uve).6stvTouf TJjf
episcopos Tliessalonicae convenire. Eienim noslri Ewaf EVTto-xovTouf. Kat yup ot Tfjfhp.eTipu;'EoTrepiaf
Occidenlis episcopi, cum elegissent viros qui ad ejTto-xojxot avSpaf uvliveT;npb; xaxtavxat
, ExAefjaftevot
roalum et mendaciiimdeclinare nesciant, miserunt i|*euSof,Kvrso"Ta).xao"tv sjrto-xojrouf ftsvTTEVTS, vrpso-SuTS-
episcopos quinque, presbyleros duos, et diaconum pov; 5e Suo.Staxovov Se evaTijfpeyio-rn;sxx.Avjo"iaf 'Pw-
nnuni magnae ecclesiacRomanae,quos omni honore puin>v,\a>J vravTOtatf tv e»
tppoVTiaui Ttftatf XKTa5two"ov,
digneris velim ; ut si Joannem jure expulsumesse flSV7TElO"8sVTSff St/.atWfSX§S§).VJTKl
OTtVTEf) 0 EVTtO"XOJT0f
persuasum eis fuerit, doceant me ab ejus commu- 'Iwavvvjf, StSaljwo-ifts cbroo-Tvjvat TvjfauTwvxotvwvtaff •
nione rccedere; aut si coargueriut Orientis epi- vj eSeAoxaxouvTaf ToufTvjf'AvaToArjf evrtov.o-
b eAey^avTef
scopos prava animi voluntate agi, ab eorum te B jrouf, K7Too"Tf)e^wo"t o"eTvjf«UTWV xotvwvtaf.Ttva yap
communione avertant. Qnocnamenim sit Occidenta- eortv a Iwavvouot SUTI-
fpovovo-tnepi TOVEvrto-xojrou
lium de Joanne episcopo seuienlia [ulcompertum Y.oi,EXvratrwvTWV evrttrxojTwvTWVvrpof fte yf>a<psto"wv
liabeas], ex omnibus epistolis, quacad me scripiae uvrsTaSaSuottroSuvaftoutraff Tatf vracratf,w evTioroAvjv
• snnt, duas d subjeci id quod caeteraecontinentes, TOU
'Pwftvjfxat 'Axu).vjtaf.TOUTO Se Tcaf)axa).w Trjvavjv
unam Romani, alieram Aqnileiensis episcopi. Porro rjftvjfioTvjTa VTKVTWV"
vTf>6 xat axovTaTOV'A).s*jav5petaf
hoc anio omnia obsecro clementiam luam, Tlieo- ©eoytAov Stxatwtrov, St' ov p.u\ioTa ).eyeTai
7Taf)ao"Tvjvat
philumAlexandriaeepiscopum,qui omnium malorum avravTK TCC xax.aysyevvio"6af tva etf fivjSsv >jTWV Trafia-
auctor esse dicitur, vel nolenlem se sistere jubeas : S7TlO"x67TWV OUVoSof TJJV
yEVOftSVWV ef«ToSia8eiO"a TtfVSVTOM-
ut niliil obstet, quominus episcoporum qui adfuerint <ravTotf
xatpoff vjftwvstfjvjvijv
j3pa6suo">).
synodus convenientem temporibus nostris pacem
sanciat.
EPISTOLA c X. c
G 1NNOCENTIOS AURELIO et AUGUSTINO, episCOptS.
Acceptissimi mihi Germani compresbyteri illo
lNNOCENTil I PAP.EADAURELIUM GARTHAGINIENSIUH recursus vacuus officionostro esse non dcbuit. Per
IT AUGUSTINUH HIPPONENSIUH EPISCOPOS, caros cnim salutare carissimos, nalurale qtiodam
modo nobis videtur et consequens. Gaudere igilur
Salutatoria et plena charilate. in Domiuo vestram germanilatem, amantissimi,
* Cum Hnnnrius, Innocentii litteris provoraltis, accepisset, ad Ilonorimn scripsisse, uvroTaSavTa xaToc
ad Arcadium de Joannis causa his jam scripsisscl, ftspofTWV Suvafttv,ac subjecissesiiigiltalim
ypup.uu.Toiv
nec profecisset qiiidi|iiam, pcliil ab Inuoceiilio silii quid illcelilierm coniinerent, ulii litterariim singula-
miili episcopos quinque, presliyteros duos cldiaco- ruin vinutem seu siimmaiii dunilaxal exprcssam in-
num uniim,qui tfrtiani epislolam ad fratrem feirent. nuit. Sed e\ hoc loco colligiiur, non tanttini sin-
Missisiiiit jEmilius Beneventi episcopus, Cylliegius gularum liiterarinn summain, scd et ipsasiuel lil-
et Gaudeiilius ( forte Brixianus episcopus), neenon teras aut earum exempla simul ad ipsum fuisse
preshyteri Vnleminianus el Bonifacius, ipse, ul vi- destinaia.d Non lanium Ilonorii imperaloris, Innocentii
demr, qui Zosimo papae sncccssil. ('aeiernrum no-
miua Palladius tacei, si*dcumeis Consianiiiiopolim Romani episcopi, et Chromatii Aquileiensis, sed et
profeclos e.-se docet Cyriacum, Demctiium, Palla- Venerii Mediolanensiset aliorum liileras siunil iis-
diiimet Etilysiuni. Episloiani hanc uni Palladio, qui 6Vm legatis iradilas fuisse Palladius pag. 51 scribit.
eam dialog. pag. 29 inseruit, debemus acceptam. "I At Hnnorius Innoceniii et Ciiromnlii scripia pridem
Latinam ejus inierpreiationem ex Ambrosio Camal- ad se missa, non quae illi de integro ad Arcadium
dulensi repetilam Baronius ad aiiniun 40"i recuden- rnillebant, seu quar ipse nomine suodeslinnliat, non
dam curavit. Circa vemum icmpus anni 406 videlur qti;t' alii data occasione iisdem adjunxcrant, inemo-
scripta. rare salis habnit.
b Verbum graecum eSeAoxaxouvTKf, quod proprie e Apud Dionysium snb tilulo xxxviu decretornm
de miliiibus dicitur, qui viresconsulio non exserunt, Innocentii exstat, siculet in collcci. liispau. et Isid.
nl advcrsarius viiicat, ad eos recte aptaiurcpiscopos, Delaia csi per Gennanum, qni ciini Cassiano cleri
qni Tiieophilo ctim canones posnent opponerc, ullro acpopuli CP. liiteias, qiiibus Innnceniius episiola 7
cesserunt, ut Joannem injuste opprimere valerct. rescripsit, sub iniliiuii anni 405 Roniae rdldiderat.
" Quaeuncinis inclusa sunt, ne auceps senientiai Probabile esl, Innocenlium vel hoc ipso anno 40,5vel
pendeai, suppleuda duxi. Integrior non est apud[ potiussenienti, ejusdem Germani opera usiiinocca- esse,
Ambrns. Camald. qui hic subdil, Ex omnibus ferme ul Aureliuin et Auguslinum salutarpt, eaqne
epistolis, qnas ad me frequenles dederunt, ex his duas sioneGfrmanum Africani^enariasse quantahanc Joannes
ideni conlinenles quod reliqum snbdidi. Palladius quamque.indigna cssel perpessus, et qu;e ©Jj
pag. 28 Iradil lniioceiuiufri, Cwrt varla» epistolhs causain Itinoceniid cuni Tlieophilo Ulscbrdia inter*
813 EPISTOLE ET DECRETA. 511
cupimus, et pro nobis paria ad Deum vola » re- A lltius erqa se paternum affeclttmet summamin rebus
pendere precamur : qtiia; ut bene nostis, commu- affliciisvigilanliamlaudal, et ut hoc studium non
nibus et alternis plus agimus oralionibus, quam remittat, iterum atque iterum oblettalur.
singularibus aut privatis.
EPISTOLA* XI. (Hancepistolam,ut aliamChrysostomi supramemoratam,
JOANNIS CHRYSOSTOMI EPISCOPIADINNOCENTIUM PAPAH. reperire poteslomoIII operumejusdemDoctotis.)
EPISTOLAXII <=.
INNOCENTII PAP;EADJOANNEM CHRVSOSTOHUM CONSTANTINOPOLITANBM EPISCOPUH.
Joannem ob oculos posita patienlim commendationeconsolatur.
Dilecto fralri JOANNIINNOCENTIUS. Tw ayavrvjTw «SeAyoi'iwavvvj'Ivvoxsvrtof.
Etsi innocens prospera omnia exspectare et a Et YuiKUVTO. Sst TOV KVKITIOV Ta yprtSTa,
vTf)oo"5oxav
Deo misericordiam peteredebet, tamen eiiam a xai Kapu.TOU0soOTOV sleov aheTv,Oftwfv.aiVTK/V' vjftwv
nobis, qui patienliam suademus, compeientes lit- TVJV avs?txaxtavo"UftSouAsu6vTwv, TaxaSrjxovTa ypupparx
lerae perd Cyriacumdiacoriumsunt iransniissae, ne " Sta Kufvtaxou TOO Staxovousf;avTEO"TaAT«t* UO-TEftrjvTAeof
contutnelia plus valeat ad opprimendum , quam SuvvjSvjvat TVJVuSfvtvEVTWo-uvTfviSetv, [Add. vj]TOkya-
bona conscieniiaad spem relevandam. Neque enim 86vo-uvstSdf svTWeAvTt^Etv. OuSeyap oytiAetfSiSuyOrivKi
tu docendus es, tol populorum doctor et pasior, 6 Too-ouTwv AawvStSao-xaAof xat vrotftvjv,Toufaphrov;
oplimos quosque sempcr et nssidue probari, utrum c/xixat vroBaxtfSoxtfta*"eo"9at, ei evTVJ«xftvjTvjfuvro-
in vigore palientiaepermaneant, nec ulli labori ac ftovvjfTraf)«ftevouo"t, xai oOSevivrovwY.uy.oKuOtia; uvro-
molestiac succumbant. Et vero conscienlia ftrmum vrtvTTOucrt. Kai eariv &>faAvj6wf irpuypa TOavvti-
(3s'6aiov
est praesidiumadvo sus.oniniaquaeinjusle accidunt: $b: etf vravTaTK «Stxwf ffUftvrtvTTOvra , airep «i f«j
quae nisi quis patientia superaveril, malae suspicio- vixvjo-ste Ttf ujTOfte'vwv, TSXftvjfvtov
yauAvjfuvTOAvji^ewf
nis de se argiimentiimprsebel. Cupcta enim tolerare «xysfjst.IIaVT«yap uvroftsvstv oyeiAet,6TW8EWvTfvwTOV,
debet, qui Dei primnm, ac deinde conscieniiacfidu- etT« xai TWiSiw jrevrotSwfcuvetSoTt.'OvroTe ft«Ato"T«
cia niiitur. Quippe vir br.nusac probus exerceri ijui- yuftva£eo"6ai eif uTTOftovijv 6 xa/\6f x«t aya66f 3u-
dem potest ad patieniiam,siiperari vero non potesl; vaTKt,vtxao-8at5e ou" intiSnKeptxvTa} TIJVStavotavat
cum divinaeScripturae menlem ejus muniant atque 6etatyputfaitfvkuTTovai. Kai TTEfvtTTeuouo-tv
JTroSetyfiK-
cuslodiant. Ahundant eniin exemplis lectiones sa- o-tvai 8etatavuyvuaei;,u; rotf Xaotf7ra/3«St5oftev, «i>
crae,quas populis tradimus, qnie universos fere TtvsfTravTKf er;£e56vTOilf«yiouf"x«Ta7TS7Tov)jo-6«t
Siayo-
sanctos variis modis vexatos, et tamquam examine pa>;x«i o"Uvej£wf SVTIO-TWO-KVTO,x«i 5oxtfta$eo"S«ixa8«-
quodain probatos esse leslantur, atque iia ad pa- vrsf)ev TtvtStayvwcet,OUTW TC sif TOVo"TSy«vov Tvjf
tientiaecoronam pervenisse. Consoletur ergo chari- uTTOftovvjf iXvjAu6£vat.II«f)aftu6EtTOTrjv«yavrvjvcouauT»
tatem luam, frater admodum venerande, ipsa con- TOo-uvei56f,aSeAyeTtfttwTaTe,onep tv Tatf 6Ai^eo-tv
scienlia, «quae in calamitatibus habet consolatio- iyet TVJV Kupup.vOiuv Tvjf«fJSTvjf.'ETrojTTeuovTOf yup
nem virlutis. Inspectanie enim Domino Christo, in TOU SetrvTOTOU Xfvto"ToO,sv TWAtftevtrrjf tiprtvn: xa6«-
porlu pacis conscientia pura consistit. vjo"uv«i5rjo"tf
ptO"8sto-a o-Trjo-ETat.

cessisset. Certe concilium Cartbaginense anno 407 epislolam simul missam, vel cerle islam sepiima
Junii 15 die celebratum, atque Cod. can. Afric. posleriorem non esse. Verura Iiuic scriptori inso-
eccl. c. 101 relaium, ad Iiinocentium sibi scriben- lens non est, ea quaedissiiis temporibus gesia sunt
dum decernii, quo Romanaminiei et Alexandritiam siinnl componere atque confundere. Sane cnm de
ecclesiain pax coinponatur. Neque ininits certum est congreganda syuodo, in qun Innocentius oinnem
Aurelium, circa idem lempus, suum crga Joannem spem posuerat, altum sit in hac epistnlasilemium ,
stiulium patefecisse; qua de re ille scripla ad eum hoc non levi argumentoest, eam scripiamesse cum
epistola gratias agit. ab hac spe excidisset. Istud non abhorret a vero,
« Beg., respondere. JJ Innoceniiuniproxima Joannis epistola moiuin, hanc
b Ex editiono operitm Chrysostomi, ubi epistolis scripsisse, nt sanclum pra?sulem in malis, quibus
ipsius praeiniltitiir,a Baronio ad arinum 406, ul el a eutn alfligi didicerat, consolaretur. Quod si iia esl '
Pontilieiarum epistolarum ant concilinrurn edito- Joanni d supersiiti vix reddi pomit.
ribus repetita, a uobis autem ad velus exemplar Idem Cyiiacus cum Paulo iiem diaconojam ab
Hanibmgi-nserecognita est. Eam a se tertio exsitii anno 404 a Joanne Romammissus fuerat, ut supe-
anno, adenquc anno 407 sciiptam esse Chryso- riorem ipsius epistolam 4 ad lnnoceritium perfer-
stouius n 4 tesiificaiur. Exinde etiam sequiiiir, ut ret,e ut in eadem epistola n. I declaratur.
anle ineusein Juliuiii sciipta sit, si Chrysnsiomus Valesius buine haec iia reddidil, qum in cala-
priiniimexsiliisui annumabeodi«, quoCncusiimper- milatibus solet esse virtutis consolatio.Grseeobaere-
duciiisesl.adeuindem anni seqiieiitisrcvoluiumdiem mus sernioni, in quo non conscientia consolatio
recenseat, non teriium vulgati cotnpulandi ratione virttuis, sed virtus potius consolatio conscientiae
a triplici consiiliiin muiatione appellet. pra'dicatnr. Ccrtius hoc asserit Innocentius, quod
c Inedit. Concil. 28. Qiiaj auteni 12 erat, est Isid. Oralor paulo timidius edixerat: Habent nonnullam
Menai. Epi*tolam hanc, sicui ei superiorem vn, in se consolationempmnm qum virtute suscipiuniur.
uni Sozomeno acceptam dehemus. De irraque sic jNoniineautem virtutis maxinie intelligii Iuiiocenlius
ille lib. VIII, c. 24, pra'faiur: Cum limocentius patienliam, de qua in epistola 7, ad cleium et po-
cecumenicamsynodnmcongregarestuderel, tcripsit ad puluni Consiannnop., expo>ita eorum calamiiate
Joannem, el seorsumad clencos urbis Conslanlinop. ntiiu. 1 scriiiit: Quamquidemremsota paiienticecon-
Quibus verbis signilicare videlur , vel ulramquei tolalio sanare potett.
515 S. iHNOCENTIII PAP^S 516
EPISTOLA« XIII. A Dominoannuenle, censeant (Ad Itunc locum retpicit
RUFOTHESSALONICENSI EPISCOPO. Nicolaut l epist. 2). Vere enim ejus sacraiissimis
Variarum ei committilurcura provinciarum,in quibus motiitis lectissimae sinceritaiis tuae providentiaeac
vicariusInnocentiiel inter primaies primus consti- virtuti hanc injungimus solliciludinem; non primi-
luitur. lus hane ita statuentes, sed prsecessores nostros
DileCtissimofralri RUFOINNOCENTIUS. aposlolicos imiiati, qui beatissimis d Acholio et
1. Leclissimo et gloriosissimoMoysi ila in Israel Anysio injungi pro eorum merilis isla voluerunt.
liberando regendoque Dominuscuncla commisit, ut Justissimuiu est enim ita bcnc meritos honoribus
consilium soceri Jothor sequendum ei manifesiasub decorari, ut arroganles necessarium videtur ob-
relalione mandarel (Exodi xvm): videlicet ul con- tundi. Placet ergo in bonis praemium, ei in ininus
stituerel viros gradu dignilaiis judiciariie suppares, bonis e censio : sic enim et isle corrigilur, et ille
qui causarum rnullitudines pro loco sibi crediio in- nobilitalur.
tcr populos definirenl, ipso maxime vel eliam divi- 3. Arripe itaque, dilectissime fraler, nostra vice
nisb consolalioiiibus vacaturo. Nec aliter Aposto- per suprascripias Ecclesias, salvo earum primalu ,
lorum forma promulgataest {Acl. vi, 2 el 3), quam curam : el inler ipsos primaies primus, quidquid
ul ipsi principes Evangelii constituli, caelerartun B eos ad nos nccesse fueril miilere, non sine luo
rerum causas necessitudinesque suis discipulis cu- postulent arbilratu. Iia enim aut per luam experien-
randas obeundasque niaiulaic.nl. Ita denique lola liam quidquid illtidest fiuietur; aul luo consilio ad
miseiaiione mirabilis Paulus Tito quae curet apud nos usque perveniendum esse mandamus. Licitum
Crelam (Til. l, 5), Timolheo qnac per Asiara dis- aulem et apostolicaesedisfavore permissum tuaefra-
ponat (IT»m. i), commisil, ut sacrarum epistola- terniiali cognosce, nl cum aliqua ecclesiasticaratio
rum lectione cognoscimus. vel in tua vel in memoratis provinciis agiianda
2. Divinitusergo biec procurrens gralia ita longis cognoscendaque fuerit, quos velis episeoporum so-
intervallis dislertninatis a me ecclesiis discatconsu- cios quibuscumque de Ecclesiis assumas tecum ,
lenditm, ut prudentiac gravilatique tuic c commit- qtiornm et iide el moderalione quidquid necessiias
tendam curam causasque, si quse exorianlnr per causave flagilaveril, optimusdirigas arbilcr, el prae-
Achaise, Thessaliac, Epiri veleris, Epiri novae,et cipuus, quippe a nobis leclus , definias inlercessor.
Cretae , Daciae Mediterraneae, Daciae Ripensis, Omnein sane inslructionem chartarum in causa {
Moesiae, Dardanke ct Praevali ecclesias, Christo archivorum ctim presbytero s Senecione, viro ad-
* in Romana synodo suh Bonifacio II olim reci-1C Theodosii, non qnartum aut lertium, ac vicissim
tata, subinde et a Ntcolaol epist. 2 latidata, post- cunr quinlo Theodosiinonum Honorii,non siplimum
Inodum a Luca Holstenincum caeterispraedicta;syn- aut alium quemvis coinponerent.
odi Romanae monimentis in lucem ernissa est. b ln veteribus libris.jnbi consuliationis vocem
Tcmpus, quo scripta est, consulari noia iiidicatur. orationis series exigit, non raro , immo plerumque
Sed hac in nota mendum esse, ac pro Honorio IXel consolationisverbum legi solere experti, et Jiic idem
TheodotioV restiluendum esse HonorioVIIetTheo- peccatum suspicamiir, putamusque rcstituendum ,
dosio II clarissimus vif Tillemojilius lo. X, pag. ipso maximisvel eliam divinis consullalionibusvaca-
829, opinatur. llnde sequeretur, ui haccepistola anno turo. Respicit quippe lnnocenlius ad ista Exodi xvm,
407 scripta essel. ilanc atiicni opinionem probare 19 el 22: Esio tu populo in his qum ad Deum perli-
iiilitur ista induclione. Primo quidem slaiuit, ex nenl, ul referas qum dicunturad eum... Quidquidau-
episiolis, quas Innocenlius ad Rufum scripsit, hanc tem majus fueril, referant adte, ei ipsi minimajudi-
primam csse, alque ab eo datam fuisse sialim ut cent. c Eos.quorumsuggestioneJustinianus Novellaii
de Rufiordinatione certior faclus est;quod non ne-
gandum. Tttm addil Rufiiin ilium, ad quem lnno- scripsit, tanlum Auiianis lemporibus,Jioc est post
centins modo scribit, non alitim videri ab eo, ad anuum 440, vicarii per Iliyricunidignitatem episcnpo
qnem de Naissensibusclericis litteras jam dedisse se Thessalonicensi fuisse atlribulam, iniperatorj buic
inde maiiifeslnmest.
idetn papa epist. 17, ad Marcianuni, memorat. Qtio imposuisse
d Istud munus Acholioab anno sallem 380 in-
coucesso, subdit: Alqui hanc epistolam ad
larcianum scripsit Innocenlius Ravennaeconstitu- ~" junctum fuisse, contra Hallerii senlenliam , Monilo
Sariter
tus, quo ab anuo 409 ineunie venit, et ubi mense in e8 epistolam Damasiobservavimus.
Auguslo anni 410 aduuc versabalur; nec ulliiin esl Censiovulgo notam a censore iuustam sonat. Mox
in historia vestigium, unde eum practerea in eam- primaiumnomine inlelliguntiirprscnoniiiiaiarumpro-
dem civitaiem rediisse conjectemus. Ex quo conse- vinciarinn-uietropoliiani.
qtii pulat, ut neiue Rnli ordinatio, neque epistnla ! Ita Holstenius, non, ut Tilleinoiitiiislcgit, Aclii-
ista serius anno 408 differendicsint. Sed cum ne- vorum. Ut de chartis, ila etde archivis lnc sermo-
quaquam omuia scriptasint quaeconiigeruni,ac elqui neni esse etaniecedentia el consequentiapersuadent.
Ravennam semel accessit, eoetiam secundo ter- Quippe chartarum, quibus vicarii uiuntis anlistiii
tio poluerit pergere; cuinqne hujus rei,ipso viro Thessalonicensidelegabatur, veritatcni lunc a non-
clarissimofatente, anno-413, quo fmnienuim Hera- nullis in dubium vncatam esse apparet. Quocirca
clianiis Romam perferri piohibebal, causa ct occa- Itiiioceiiiiostametsi Rufo proxime dixerit, quippea
sio non defuetii : minime tuiunt vidctur certam nobis leclus, quod polesiatem illi iion lani sedis
epociiam conjeclura Wiccrlamulare. Sane inusitaius praerogaiiva,quain eligentis munere collatam snnai.,
valdeforeiis Itbrariorurn Japsus, nl ciiin in duorum neque banc tainen consuetiiilinefuitam negat: ideo-
cousulumqui eamdemdigiiitaiem gessissentplui ies, <jue eidem , ut tum priorem epistolam suani, tunj
«nuis expriinendis peccassent, eorum tainen error alias decessor-umsuoruw ea de causatiaiasjecenseat,
ineoraiM «ousulalibus dcsignandis sic apte sibi co- auctor est.
hoererel, ut cum Honorii nonoconsulatu. quintum « 1iiedit. Concil. 11. Qnceauieni i4erat, nu,oe23.
517 EPlSsTOL^EET DECRETA. 51*
modum maluro, fieri jussimus<Itaque et ex priore .A niillum Pascha umquam u antehac faclum esse
nostra aepistola,el ex his charlulis, bene recensens cngnoscimus. Senlentiae meaeexposui alque cdixi
'l
quid agere debeas, recognosce*Nam vnluntatem lenorcm. Jam prudentiseeril luae, consors mihi
hanc noslram per unamquainqueprovinciam satis, frater, cum unanimis et consacerdotibus noslris
uldecebat, lilleris manifestavimus.Data xv kalen- hanc ipsam rcm in synodo religiosissima i retrac*
das Julias (Jitnii 17 ann. 412) Honorioix et Tlieodo- tare : ut si nihil dispositioni nostrae resullat, nobis
sio v augustis consulibus. plenissime aperteque fescribas, qno delibcratam
EPISTOLA b XIV. Paschalem diem, jam litteris ante, ut k moris est,
De c roiioiiePaschali anni 414. servandam, soo lempore praescribamns. Comprcs-
1NNOCENTIUS AURELlO. bylerum aulem Archidamumquamvis novcrim quod
Charitatis d nostraeoflicium nullo inlervallo diri- libenlissimeac more suscipias consueto, tamen ' cx
miiur, etiamsi charta nullos apices ferat. Vivitenim abundanti poslulo, ut eum inter luos babere digne-
spiritalis gratia altemis in cordibus , et amorem ris.
nostrum confovel sacerdolalis ipsa socielas. e Cu- EPISTOLA,™XV.
ralo, ul dignum est, uniiatein Ecclesiaecustodire; INNOGENTII VWM, ADJULIANAM NOBILEM EJHORTA-
idemque omnes pariier et scntiamus ei pronuntie- B TORIA.
mus, fraier charissime. Has ergo liitcras de ralione Singulare membrum Ecclesiae,IUOD rcligionis am-
paschali allerius f (dico, futuri) anni praescripsi. pliludinem cxsislcre, et a nobisrcverenlissime coli,
Nam cum ante diem undecimumkalendarum Apri- satis esl omnibus rnauifestum. In ipso enim apicc
lium pene lima xvi colligalur (nain quidpiam minus nobilitatis multo nobiliorem Ecclesiaedcvoiionem
est), » itemque cum in ante diem quarttim kalenda- impendis, et magis IsetaChristi agnilione, pricceptis
rum earumdem veniat vicesima tertia : existi- ejus obicmperas, et in fide potius exsultas, quam
niavi xi kalendarum memoralarum die fesia Pascha- lanli generis flore jactaris. SiiiDina;virlutis cst,
lia celebranda; quoniam in vicesimatertia luna vicisse gloriam carnis : et magnac est Christi gra-
Eo ipso forte, qni a Siricio episi. 9, n. 5, Basso * Ila emendamus ope praedictiexemplaris Regii,
episcopo in consortiumregendm ecclesiwdatut di- in quo exstat, Curatiout dignumett. Cui favcl isttid
citur. Coisl., Cura crgo ut dignum est. ln aliis autem libris
a Non , ut mibi quidem videtur, ad ipsum Rufum, habetur, Cur ergoindignumest; et mox in solis cdi-
sed ad dccessorem ejus Anysium scripta, quaeqtie tis, custodiri. Tiiin in Coislin., idque omnes... fratret
superius primum locum obtinet. El hinc rursum vo- carissimi.
cem archivorumrelinendam, nec mutandam fuisse G f Vocabnloalierius annum inlelligere est vel alle-
firmaiur. rum ab eo quo Pascbaedies sit celebrandus , vel al-
b In Romana poutificiarumepisiolarum ediiione terum ab eo quo divulgandussit. Si hoc posiremum
noiatur ut ex Cresconio descripla. Convenientius admittalur, anno 412 cousignandaerit hsecepislola;
forsilan notalumesset ex Dyonisio.Apud liunc inler siauiem primum magis placel, in annum 413 reji-
Innocenliidecreta conlicil litulum scu capitulum50. ciendaeril. Quamquamipse infra altero iinnoab eo,
Exindeillam etcollectionis Hispanaeauciorei Isido- quo divulgunduseratPaschae dies , scribere se non
rus muiuali suni. De pascliali celebrilale anni 414 obscure signilicat.
in hacepistoladisseri interomnes convenit; ideoque s In mss. coll. Hadr. iiemque, sine adjuncio mm,
illam anno 413 scriptam plerique ceusenl. Veruin quod paritef in Regio coll. Dion. omiititur, illaeso
Tillemontius subliliter pro nioresuo expendens om- seusu.
nia, atque Paschascrvandumab Innoceiitionondum h Ita exemplar Regium. At mss. coll. Hadr., anle
praescribi, sed huncpapam prius, qtianiprsescribere Pascha. Ediii vero, anle hoc Pascha.
illud cerlo valeat, suam de eo sentcntiam Alricana 1 In ms. Coisliii., concorsmihi.
in synodo relraclari, indeque ad se rescribi velle i In vttlgaiis post Crab. tractare. At in otnnibus
observans, auno 412 consiguandam esse arbilraiur :
niaxime, inqnit, cum Aureliiiset circa exilumJunii mss. ut apud Merl., retractare , quod est recognos-
conciliumprovinciale, et circa fmem Augusli plena- cere. k Id iuoris fuisse, ut Romanus poiitifex de die
rium Africae,in quo ex praescriploCarlhaginensisni
conciliican. 41 anni futuri Paschalis dies divulgan- D Paschaelineras ad omnesdirigcrel, leslis est Arela-
dus erat, celebrarc soleret. Nisi igitur synodumali- tensis i synodus anno 314 habila, ejusque usum
quam praetcr consuela illa lempora in Africa cele- Leo epist. 88, ad Ravennium, conlirmat. Hoc aulem
bratam cogitcmus, eruditi viriopinioni videtursub- spirat tntus iste Innocentii locus, lempus quo mori
scribendum. Alioqui non apparet qui Iunocenlius illi1satisfaciendum crat, nondum imminere.
Africanaesynudi de bac quoeslione sentcntiam re- Omuesmss. ex abundantibus.
scire, atque exinde lotius Occideniisepiscopis Pas- m In edil. Concil. 13; qua; autem 15 cral, nunc
chae diein indicare commodevaluerit. Ad linoe, Leo 20, DionysiusExiguuscpistolam hanc non iudignam
papa de Paschalidie anni 455 pariler sollicitus, ea pulavit, quam inler Innocentii decrcia relerret.
de re non anno 454 , quo dies ille ecclesiis pracscri- Hanc sub titulo seu capitulo 39 proxirne ante supe-
bendus ac denuntianduserat, sed ab aimo 453 cer- riorcm collocavit. Eumdem locum obiinel in coll.
tior fieri pluribuslittcris studuit. Hispan. et lsid. Forle cunr eadem episiola missa est.
c In niss. coll. Dion. el Hadr. aul simplilertfePas- Baronius scripiam opinatur anno 'H5, quo lacite
cha, autde Patclia in qua re fallilur, boc esl utrtiin refellereiur Pelagii liber ad Demeiriadcm Julisiiae
in ejus die praescribendoInnocentius Jallatur, an filiani scripius. Adeamdem Julianaui exsiantepisto-
non. In Hispan. de insimialionevelindiclis tempuribus JseJoannis Chrysostomi 169, Auguslini 150, rursum
Paschm, Aiigtistini et Alypii 188. Ipsi Augusiinusanno 414
aSincerum Dion. coll. exemplar Regium, Chari- siiam dicavil de Bonoviduitatis lucubrationcm.Ejus
taiis tum, forte loco charitalis mulum.Coisl. coll. quoque Hieronymusin epistola 8, ad Hciuotriadcni
Hisp., Charitatisvestrm. ipsius filiam, meminit.
819 S. INNOCENTIl1 PAP-iE 820
ticc a, nobiliiatem'moribns snperasse, domina filia A byierum, olqtie Lupentius, qni se diaconum dicit,
merito illusiris. Ccrta igiiur exsisiens, dilectissima, multorum taiinm quasi legatione suscepla , prece
viloehiijus quaeciiniqnesunt spatia aeternis divinis fusa, dolores proprios exprimere gesliverunt, L as-
que officiis illustrare coutende : ut (|iti insignem tc serentes se quitlem ecclesias in dileciionis luaecon-
praestilil, reddat sibi per sacculaclariorem. stilutas paroeciis retinere, sed luam communionem
EPISTOLA b XVI. non potuisse se mereri, ea videlicet ratione, quia
De tutcipiendis clericis, quos Bonosus,antequamdam- Rusticius quidam noinine, ileraia ordinaiinne pres-
naretur, ordinasse cognoscitur. hyteriiim snscepisset. Et non levi impedimento fil,
INNOCENTIUS MARCIANO EPlsCOPO c NAISSITANO. diini aut illi dolenl, hujiismodi hominem in Ecclesia
Superiori tempore, si tanten recte d recordor, rctineri, autillesic l peccari debere in alios arbiire-
mcmini me tam ad dileciionem luam, quam ad fra- tur, quemadmodum in seagnoscit esse peccalum. El
tres et cocpiscoposnostros Ruliim et caeierosbujus- quamvisde eadem re plenius liiteraemeaeconlineant,
modi litleias de clericis c Naissensibus transmisisse, quas superius memoravi; lamen eliam nunc admo-
his videlicet, qui se ante damnationem Bonosi asse- neiidam duximus fraierniiatem tuam, ut si vere
rereut ab eodem lam presbyteros quam diaconos or- constat, aliquos ante damnationern Bonosi ab eodem
dinatos, ut si reliclo aique damuato ejtis errore vel- gordinalos,
rj poslea voluisse vel nunc velle reverti,
lenl Eeclesiae copulari, libenler recipereiuur, ne cos recipiendos esse consemiis; maximecum memo-
forte qui essenl digni recuperandae salutis, iu eo- rali asseranl, se in lantum anteriori lempore ordi-
dem ' deperirent. Yeriitn nunc in Bavennali urbe natns, ut sanclae recordationis virum Cernelium
mihi constitulo, propter Romani populi nccessilates episcopum Siriniensis urbis , neciion et fratrem nos-
creberrimas , s Germanio, qui se asserit esse pres- trum I Nicetam.aliosquenorinullos fuisse praeseiiies,

» Hoc Baronius non sine cansa diclum esse obser- e Merl. Naisensibus Crah. et edit. Rom., Naxen-
vat, sed qu« velut autidoto excuteretur virus in his sibus. Postrriorcs edit. concil. cx margine Crab.,
laiens Pelagii ad Dcmetriadem verbis, quaeAlypioet Nttresiensibus. Navar. ms., iVatsilensifcus. Cicieri,
Augu-lino laiilopere displicuerunt : Spirilules divi- Naissensibus.Hnc niltintur loco, qui Boiiosum cpi-
tias nullus sibi prmier te conferre voterit : in iis jurc scopum Naissilanum fuisse voliini, Naissenscs cleri-
laudanda, in iis merilo cmterisprmferendaest, qumnhi cos ordinari ab eo non potuisse rati, nisi Naissensi
ex teel in te ese non possunl. Ne iue ininus his ad- Eccle^iae praifuisset. Sane respucnda iuui esset
versamr episiolac clausula, qua non dicit Innocen- eoruni sentcniia, si hunc haereiicumecclcsiasticae
tius, ut cuiinsignem te prmstitisii, ei te reddas per sm- disciplin.i:regulis se cniilinuisse constarcl. Vernni ,
cula clariorem, sed totum lioc ad Dei inuiius refert. ul iu epislola sequeuie n. 12 docelur, passim et sine
Certe si praicessit lncc epislola praedictuni Pelagii ulla discussioneordinationesillicitas [atitbtit. Nil igi-
opiisculum, negandus non est illius Iunocentius Jnlianae tur vetat, quoniiinis auctoritati increaniusMarii Mer-
animuui adversus pesiileulein doctrinam non C catoris, qui Bonosiim Sardicenseui episcopuin ap-
sine Dei niitu tam aple praevertisse. pellai.
I Iii vulgaiis hic additur errore: quod abest a mss.
i>In collectione Dionysii Exigui conficit hsecepi-
stola Innocentii decretum L. Titulus, queiii ei pr;c- ac recle stibatidilur.
fixit ideiii Dionysius Exiguus, a Crescmiio cap. 58 s Sola editio Rom., Germanus. Merl. et Crab.,
latnlator. Eam quoque liispana collectio et Isidoriana Gerinanium, ac subinde Lupentinum: ulii recen-
exhibent. Ravennasse constitutuni testatur lnnocen- liores ed.t. concil. praelcriint Lupenlinus, rejeclo ad
tius,dum illatn scriberet. Eiiin autem in urheni il- marg. II LMpeiitins,quae est leclio mss.
lanicirca anui 40;) initia sese coniulisse, ibique Verbuui assercnies, apnd Crab. ac deinceps in
anno 410 cum ab Alarico capta est Roma , consliiu- vulgatis omissuin , ex Merl. et mss. revocamr. Quod
tum Tuisse,Zosimus liistor.lib. v, Sozomenus lib ix, ttinc asserebant clerici a Boiiosoordinaii, Marcianum
c. 7, el Orosius lib. vn. c. 39, tradunl. Unde pcr il- scilicel iia ipsis ccclesias suas retinere permisisse ,
lud intervallam missam esse nonniilli opiuantur. Alii ul suam eis cotnmuuioiiernnegarei, illiislr.iinr To-
anno 414 multo posteriorem arbitrantur, utpnte in letani l, concilii gcstis Lab. loiu. n, pag. 1251, ubi
ad Rufum, Maicianum qtiibustlama Priscillianisecia disccdeniibus ecclesiae
cujusexordio subsei|ueniemexistimanl.
etaliosepiscoposmemorari Et eatn loite permittuiiiur stue, ucc cmninunio, qunad ipsis a
ob causam in editmne Romana rejecta est post se- Romano anlistite reddita fueril, coiu ediiiir. His
quentem, liceteidem anon DionyMOpru-poualur. Vetum porro clericis, qui ecclesias suas nermiuebaniur re-
in sequenti epistola de clericts Naissensibus, linere , iierala non fucrat ordiuatio : adeoque Mace-
furrant ordinati, , pj douiae episcopis nersuasnin non erat, Bonosiacis, si
qui a Bonoso ante dainnaiioncm
recipicndis, seddeiis, quos idem haireticus dam- in clero permanere pcrinitiendi essent, hoctds non-
nainsordinaverat, a clero repellendis agitur. Quo- nisi iterata ordinatione concedenduin esse. Quod in-
circa de lempore, quo uaecepisiola scripta esi, nihilI terini adversus Pasch. Quesnelii sciiteiiliam, de qua
certi deliniri valet.Hic lamcn ad imiiatioiiem Diony- Mouito iu episiolam sequentciu agendum nobis erit,
sii non male ponitur : IIOIIsolum quia sulmcxa pro- sit iobseivaiiiii).
babiliter creditur anlerior, sed eliam quia rerumi In nostris mss. ut in editis exstat peccare: sed
onlo posiulai, ut primum de ordinatis a Umiosnantei quotl stibneciitur essepeccaium, hic peccari necessa-
dainnaiionein, ac deinde de ordinaiis ab eodem postt rio poslulal. Ncc ignorant, qui iisuin nliquein in te-
dainnalionem quid Iniu-ceutius sentiat, exponaiur. rendis veteribus libris habent, quam frei|ueus sit i
* lia pleriqne mss. Nonnulli auiem ut :;pnd Merlin. in e ac \icissiin mutatio. Dcinile editi poslCrab. ut
Naititano. Edit. IVom.post Crab. Nuxitano. Ideml in ms. Reg. deberein alio : ubi ineliiis ca.'tcriJibri,
Crnb. ad marg. ascripsil Nuresitano : qtmd in pusle- deberein alios, supple u Boiiosoordimiios. Tuincoll.
riorihus edii. concil. pradaiuni est. ln puro Uiony- Dion. el lladr. exompla subjiciunt, arbitrelur quem
sianae collectinni» exemplari Regio tow ha:c iu- in se , no» quemadmodumin se : quod in niss. coil.
scripno desideraiur. Hisp. et Isid. rectius h.ibetur.
* Dion. ul Hadr. coll. mss. rtor. i Is putatur Nicetas aGennadio de vir. illustr. dic-
 S91 EPISTOL.(E ET DECRETA. 522
cum honoribus, qflos se habere commemorant, A < nec post poeniteniiamclericum fieri ipsicanonessua
R augerentur. Unde, fratcr charissime, si eorum as- auctoritate permittant. »Quocirca cum Macedonibus
serlio fldem rccipit veri, suscipiendos esse ambigere expostulat(iVMm. 8),quud <ii qui a Cnlholicaad haere-
sim transierunt, apud eos non soluin poenilentiam
non debes, quos tam diu ecclesias sibi creditas pas- non agunt, sed etiam honore (clericatus) cumulan-
sus es retinere. tur. » De aliis vero notat lnnocenlius, < fuisse re-
gulas vcleres, quas ab Aposlolis vel apnstolicis viris
MONITUMIN EPISTOLAM SEQUENTEM. traditas ecclesia Romana custodit, custndiendasqiie
l.InexemplariCorbeiensicirca medium sacculuiiivi mandal eis qui eam audieruni, > quibus praecipitur
scripto,Colbertinolitteris Langobardicis exarato.nec- (Ibid.), < vcnienlibus ab harelicis,qtii illic baplizati
non inveteribusexemplisCodicisaQuesnellovulgali, sunt, per manus impositioncin laicam (anium tri-
atque colleciiouum Dionysii, Hadriani, llispanae,Isi- buere communioneni , nec ex bis aliqiiein in cleri-
dori, clc, exhibeiur ha>cepistola. Eam Dionysius caius honorem \el exiguum sttbrogare. i
in septem partitns est capimla, qua) intcr Iiinocenlii 3. Veruin ab hac postrema lege ut recederctur,
decrela sic collocavit, ut horum capitulorum primum nonnumquam Ecclesiaenecessiiaieni suasisse uliro
ab ipso vocelur Innocentii decrelum LI, ct postre- faletur. Hacde causa Niccna syuodtis Novaiianosin
mum Lvru. In codice aulcm Corbeicnsi in duodecim suis lionoribtis reripieiidos judicaverai. Idem posica
titulos , quos in ipsius epislolae fronle reprai-cnlan- fuilAnysii ac socioruiu de iis, i|ui a Bonoso anle
dos duximus, dividilur. Brevior eidein epistola: tiiu- damnaiioneiiiordinaii fueraui, judicium. lis quoque,
lus in antiquis Codicis Quesnelliani exeinplis pnvfi- „" qui a Priscilliani asseclis Vrdinaiionem acceperanli
gitnr in hunc modum : < RescripiumInnocentiipapm anno 400, Tolclanum conciliunii idcm indulsit bene-
adMacedonensesepiscopossVperinterrogalionemirium (icii genus. Et Innoceniiusquidem nonmodo Nictcnae
liiulorum. 1. Utqui viduam accipil uxoiem , nonad- synodi erga Navatianos, aitt Anisii et sociorum erga
mittatur ad clerum. II. Ut qui ante baptismum uxo- eos, qui Bonosio adhacseranl,statuta comprobal, sed
rem habuerit, siilla defuncta post baptisnnitii aliam et eos quibus Tolelani concilii crga Priscilliani as-
duxerit, digamus habealur , nec admiliendiis ad seclas indulgentia displicebal, vehemenler arguii.
cleruin. 111.Ut ii, qui de Catholica receilenies ab atque confutat (Episi. 3, c. 1). Sic tamen excep-
baereiicis ordinalionem sacerdoiii accipiunt, non tiones illas admittil ac piobat a:qui amamissimus
repuienlur usqtie dum reverli voluerinl. » Et vero pontifcx, ut ubiabsil hujusmodi nccessilas, gencra-
de triplici illa qusestione potissimuni in ista epistola libus Ecclesiaeregulislioereiidumesse aciiter coiuen-
disseritur. Ad dnas priores respiciens Innocentius, dat. Quod dum persuadere niiitur, Nicanum cano-
num. i, ait: < De quibus jam dudum scripsisse me- nem 8 profert in hunc nioduni : < De iiis, qui nomi-
mini, nunc iterare Ibrmain arguinentis evidentiori- naia sc ipsos Calharos, id est mundos, cl aliqnando
bus relationis vestrae geminata perconiaiio compel- veniunt ad catliolicamEcclesiam , placuit sanciic et
lit: » quianimirum de prima lum episi. 2 Vicnicio magnae synodo, ut, accepia inaniis impositione, sic
c. 5, tum epist. 3 Tolelanse synodo c. 6, tum epist. maiieanl in clero. > Unde circa genuinum canonis
6 Exsuperio c. 1, et de secunda latidatis epistolis hujus inlellcctuin nova oborilur quacstio, quain liic
Victricio et Toletanaesynodo scripsissel. Necobsiat explicare juverii.
quod minime generalessint illae epistolee.Cum cnim 4. Non nliis vcrbis canoncm islum antiquus cano-
ad singulnrium seu episcoporum sett ecclesiarum Ij num Codex , quem Pasch. Quesnellus Romanae ec-
quacsitarescribebant Romani pontilicesquod aliarum clesia; ttsui fuisse vuit, cap. 22 in bac Innoceniii
ecclesiarum usui esse posset, id cum eis cnnnnu- episiola refert, licel in ejusdem Codicis capite i,
nicare vulgo consueverant. Seil ad teriiam qmcstio- ubi simul exbibenlur Nicami canones, ita exprima-
neni ubi venit lnnocentius , eam pro sui diflicultaie tur : < Uehis qui se ipsos Cailiaros, id cstmundos ,
longiorem exigeredispulaiionein sic fateiur, itlhanc vocant, si qui veniant ad Ecclesiam caiholicani)
novam ac nondum a se pertractatam esse satis in- placuit simcto concilio ut ordinenlur, el sic maneant
dicet. in clero. »llac-caulem intorpreialto cum propria sit
2. Nova illa quaeslioeorum occasione oborta esl, codicis, iis communis esse debuerai qui illouteban-
quos Bonosus post damnalionem ordinavcrat. Nain tur Codice, adeoque Innocentio ipsi, si, ul obten-
de iis, qui abeodem ante damnationem ordinati fue- ditur, praedicltisCodex illius oavoRomanaeEcclesiic
rant, nihil erat difficullalis. Hos quippe Capuana usui fnisset. Inea tamen interprelatiVme, quain se-
synodus in suis honoribus recipiendos esse judica- (|uitur Innocentius , cum alius sit verborum ordo, in
verat.Quod judicium approbanslnnocenliiis, ipsimet hoc ccrle maxima differenlia esi, quod ubi exhibct
Rufo aliisque Macedonibus iioininatiin de Naissen- memoraius Codexul ordinentur, ille praiferat ul ac-
sibus clericis , • qui se aule damnationem Uonosi cepia manus imposiiione.Unde sequitur , tit hic papa
asserebanl ab eodem lam presbyteros quam diaconos Nicicniconcilii inlerpreie usussit, qui can. 8 legerat
ordinatos,! scripserat, < ut si, reliclo atque damnalo 6'OTS ysipoOtTovpivov:,nou Quesnelli Codice, ubiin-
ejus errore, vellent Ecclesiaecopulari, libenter reci- serla est interprelalio viri, qui pro yetpoOeTovpivov;,
pcreiittii')(f?p!st.l7,l). Tanttim igiiur de iis diseepta- -xoffenderat ytipoTovovpivov;. Quod suiede illo Codiee
baiur clericis.quos Bonosusjam damnaiusordinarat. opinioni non parum adversari sentiens vir laudaius,
Qua quacsiioneatl Inuocentium delata, dislinguendos dissert. 12, cap. 7, praedicti discriminis lianc exco-
esseobservat alios qtii in hocresibaptizaii ad Eccle- gitavit causam : < quod cum Innocenliits |iapa Mace-
siani vcniunl, et alins qui e Caiholicaad liaeresim,et donuinobjcctioni responderet, canoncm (|uiobjecius
inde ad ipsam Caiholicam, unde exierant, redeuut. fuerat, verbum e verbo vcl scriliere vel vertere ex
Priores enim per solam maiiiis impositionem stalim illoiuin litleris, » non ex proprio (Jodicc, volueril.
copulabaiiiur lidelibus.Alii vero nonnisi post longam Ai ista rcsp-iudens , Innocentii verba non satis pcr-
poenitenliamiiicommunionemadmiltebanlur.<Unde, pendisse cunvincitur. Is enim papa sic anlei pncf.i-
inquit (iVuni.ll),constat,quiaquideCatholicaatlBo- lus : <Prius illecanon a pairibus instilutus ponen-
nosum transieruiitdamnatum, alque se passi stint aut dus est, ut possimus advertere, etc, >hunc cnnonem
cupierunt ab eodem ordinari, non oportuisse ordinn- proponerese primum,non ex aliorum litieris exscri-
lioiiisecclesiaslicoe accipere dignitatem: > siquidem bere aut inierpreiari saiis aperte declarai. Aliunde
lus cpiscopus Romalianm;qtiam urbem geographi in cenlius ordinatos eo loquendi modo honoribus au-
Dacia mediterranea , scu in Mcesiastiperiori, Nais- ctos pracdicat, quo ab llilario lib. x de Trin. n. 11, in
suin inler et Sardicam collocant.
a Editi post. Crab., faterenlur , in ms. Reg. nihil filios Dei aucti diciiniur qui Christum receperunt:
quia nimirum ut iis qui filii Dei evaduitl, ita iis qui
agerentur : corrupie. ln caeteris augerenlur. Inno- ordinaniur noii levis fiat accessio dignitatis.
PiTnoL. XX. 17
823 S. INNOCENTHI PAP^l »,24
vero notum csl, illuni in proprio Nicaenlconcilii A Stephani papaeCyprianique tempora invaluisse, cuni
exemplari can. 8, yeipoOtTovpivov; , non ^gipoTovou- ipsius Stepbani, lum conciliorum Africae sub Cy-
ptivov;, legisse aique in eotlem exemplari ve.rbnm priano, necnon Eusebii aliorumque lesiimoniis su-
yetpoOtTovpivov; non ordnirttionis, sed impositionis pra pag. 240 et seqq. probavimus. Atqni mannm
tnamjsvocabiilolatineluisse conversum. Hunc quippe lunc illis in pwnilentiam, non ut ordiiiarenlur, im-
Nicaeniuncanonem epist. 2, n. 11, secnndum Siri- positam esse ex iisdem lestimoniis paiet; aiquc
cium epist. 4, c. 8, summatim exprimens, prsecipil, omnibiis se praeberet ridendum , qui laicos hac im-
i ut venientes a Novatianis vel Montensibus per positione ordinalos esse "contenderet. Quis igiiur
manus impositionem suscipiantur. > Neque hoc lan- Nicaenospalresalio intellectu demaniis imposilionc
ttim in mox cilato locoSiricius, sed et epist. 1, n. 2, locutns esse assential, tibi de Novatianisdecerniini :
conflrmat, ubi Himerio, an ab Ariana hicresi vc- < Placuit sancta) ci magna}synotlo, ut, accepla ma-
nientes denuobaptizandi essent, consutenii rcspon- nus imposiiioiie, sic maneant in clero'? > Nobis vc-
det; < Quns nos cum Novatianis aliisqnc haerelicis , ro, neillos alio sensu locutos esse censeamus, au-
sicut est in synodo coiistituiuin, per invocaiionem clor est Siricius, qui quidem loco jam laudato epist.
solam sepliformis Spirilus , episcopalis manus impo- 1, ad Himer., c. 1, Ariauos aliosque haereiicnsea
silione, calholicorum conventui sociamus. > Ibi enim ipsa manus iinpnsilione, qua Nicaenasynodus No-
synodi nomine Nicaenamintelligi, ejusquc canouein vatianos suscipiendos esse praescripsit, Roni.-wca-
8, memorari nemo prudens negaveril. In hoc igiiur tliolicorum conveniui sociari, idque ab Oriente
canone Siricium et Innocciiiiuiu ut accepla mav.us simul et Occidentetnto cuslodiri lesialur. Unde se-
imposiiione, non ul ordinenlur , legisse manifestuin "„ quitiii', ut quod Nicaeno in canone de accipienda
est. Leo quoque vestigiis eurum insislens , cpist. 2. maniis iinpositione praescripium cst , de omnibus
ad Rustici iniiuisitionens 18 similiter respundct: harelicis pnccepluin esse loiusOriens Occidensque,
€ Per manus impositionem, invocata virtute Spiriuis tradiiione persuatlente, inlellcxerit; quod aniein
sancii, quam :ib haerclicis accipere non poltierunt, ibi addiiur, et sic maneanl in clero, solis Novaiianis,
Catholicis copulandi sunt. » His concinil el Cor- ipsomel Innocentio inierprete , sit concessiun. Si
beicnsis codex iueilio sasculo vi exaraius, in quo auleni erisa Arianos aliosve haereiicos illa manus
Nicamus canon ita referlur : < De liis qui se cogno- inipositio itcrata ordinatio non erat, neqtie igilur
minant Catharos , id est mundos, si aliquaiido ve- erga Novaiianos. Ad hac, Innocenlius iufra (iVuni.
nerinl ad Kcclesiam caiholicam , placuit sanclo et 8) haerere se profeshus ecclesiaesua: legi, (|iiae ve-
magno concilio, ul imposifioiiemmanus accipientes, nientibus ab luercsi nianum impnni volebat, bac
sic in clero permaneanl. >Sed inantis imposilio ibi imposilione onliiiaiionein minime confeni aperie
requisita qua ralione iittelligcnda sii, explicarc non docet, siquidem laicam laniiirn cniniiiuiiioiiemper
levis momcnii cst. illam tribui simul uffiiinal (Num. II). Ubi igitur ail,
i Auysii quondam fratris nostri, alinruinque con-
5. Hic laiidalns vir in pracdicla Disseftatioue 12, sacerdotum suruma liacc
c. 7,duopro certo ponit, qtiaeprobasse opcrac pre-' Bonosus ordinaverai, ne deliberalio fuil, ut quos
tinm luisset. Primuni enim ait: < Ultro fatebaniiir ac fieret non mediocre lum codem reniauerenl,
ordinaii
Macedones ordiiiatioueni illic (Nicaen. can. 8, ma- rentur, > isttid ordinaiiscaudalum, non
rccipe-
iia intclligit, quasi es-
nus impositione) signilicatam esse. > Acdcindead- senl iterum ordinandi prius quam recipcreutur, sed
dit, de hoc Macedonasinter el liinoeentiuin conve- ,-. ^ quia qtios IJoiiosus oniinaverat, habendi esseut ul
C
nis^e, siBonosiaci pernianere in clero permitlcndi
essent, hoc eis nonnisi tterata ordinalionecouccdeu- ordiiiati, et in co gradu alqtie ordine queni atce-
dum luisse. Ad Macedonas quod attinei, si ex eo perant, rccipiendi.
quod unusfecil, quamvis ab aliis factum cjusiuipro- 7. Verum, ei dcm papa pracmoncnie (Ibid.), di-
beiur, qnid tola provinciavel regio sentiatconjiccrc slinguendus alius ordo legitimus,alia usurpatio. Ncc
licel, eos ab illa senlentia quam ipsis aliribnit vir inimerilo cuni illo reos vsurpatmdiynilalisdiserimus,
cruditus, nnn abftiisse largicndum est. ln tpislola quosidBoiiosus damnalus ordinaveral (Nu r. 12) :
, eniin superiori vidimus Rusiicium quemdam, a Bo- quia se putaverumesse, quod eis vulla fueril regu-
nosi societate ad Ecclesiam caiholicani redcuntem, lari ralione concessum.Etsi autem quod tlaluin eral,
< iterata ordinatione presbylerium suscepisse; » in illis manebat, quia lanien maiiebai, ut ciim Au-
idque aliis, qui redire cupiebaut, maxinto esse im- guslino (Lib. n, cont. Epist. Parmen. n. 29) loqua-
ad pwnamusurpaloriscum cjus qui itlicite de-
pediineiitn, < diim aul illi dolent hiijusniodi homi-i iuur,ttim
nem in Ecclesia retineri, aul ille sic jieccnri debere dit, cji s qui illiciie accepit; vere nihil aceepisse
in alios arbitretur, qucmadniodiim in se ngnoseitt dicendi siinl, qualenus potesiate sibi conlra regulas
esse peccatuin. » Sed ex singulaii unius peccato, facta uti legitime non valeb.mt. < Caeterum, iiniuil
quod caeleris horrori esl, quid tolius provineiaeu-u| idem Augusiinns (Nuin. 50), de iis qui ab Ecclesiae
recepium sii quis judicari vclil? Iniino ex eu quodI unilaie separati sunl, nulla jam qua^siioest ([itinet
MacedonasGermanioni, Lupenlio aliisquc plurilnis; habeanl et dare possint, et quin perniciose lia-
ecciesias suas sine iteraia ordinatione reliueie pcr- beant, perniiio-eqiifi tradant (bapiismum et ordina-
miserant, liquet illos in ea non fuissc opininne, ut J31 lionein) extra vinciilutii pacis. Utrumque eniin, >
ordinatis a Bonoso in cle-ro perinaneie nisi ordina- iiifit paulo superiiis (Num. 28), < sacramentum
tione iierala non liceret, Iuiiocentiusquoque in al- est, et quadam consecraiione ulruiiii|ue homiiii da-
latis verbis deRuslicio, qui se iterato ordiuari pas- lur ; illud ctiin liapiizalur, istml cum ordinaiur :
sussit, lioc se una cum clerieis Macedmiibussenlireii ideoque in Catholica utruniquenon licel ilerari. > Et
< Siculatilen) babentin ba|i!ismo
siguifteal, eum sciiieci connni-isse pcccnium , et paucisiiiterjectis.
ejusmodi qnidem pcccalum, quod enmdem in Eccle- quod per eos dari possit, sic iu ordinatione jus dan-
sia retinert seu iiilerece!esia>iicos censeri non pcr- (li: ittrumijue qnidem ad pcrnicieni suam, quam diu
mittat. Ab ea igitnr senteniia ituti idem papa , iuin, cbaritalein non habenl nnilaiis : sed aliud est non
clerici Maeedones,lum cjusdem provincia: epi-copii haberc, aliud perniciose liabere , aliud saluliriier
procul abfueruni, ut si permanere in clero permit- habere.» H.ccaiitem ad illusiraiulam ac probandaiu
lcrentiit' Booosiaci, hoc eis ilerala ordinalioneprar.- liiiiocenlii sententiaiii eo iuajoris sunt ponderis ,
Rlanduinforet. Scd rein allius repelamus. ipiod cuin ea edis>ererel Augustinus circa anniiin
400, adeoque aniequam lnnoceniiui ad Macedonas
6. In Ecclcsia scmper ea lex obtinuil, ut ab hic- scribcret, non id tameii quod ipse privalim senlre-
resi ad Ecclesiam venienlcs sive cleriei, sive laici,, bai, sed < qttod in ipsa totius orbis unilatedisctts-
pisr mamisimpositionetn reciperenlur. Istam con- stnii atque considcraltni», perfectuin aique defini-
suetudinem anie Nieacnain synodum, immo antei ttim est, » tueri se asserit (IbitL). Sanc i boc tn
 \>& EPISTOL/E ET DECRETA. m
ipsa toliiis orbis unilale definituii) » non fuissel j^ j, t Cuin sihi sacerdoiis nomen vindicavorit oondem-
diclurus, si Romanae Ecclesiae in eadem dncirina naius, in ipsius verticem superbiae lumor inflictus
consensio defuisset. Quam scrupulose enim Afri, co esl; quia non populus , qui in mysteriis dnnum
prajsertim lempore ei circa hujiismndi uuaistiones, ipsius siiiebat, exciusus cst, scd aninia Illa sola,
ne ab liujiis Ecclesiaedecreiis dissiderent, cavebant, qnae peccaverat, juslo jmlicio proprko culpae erat
testes sunt eorum ad Siricium , ad Attastasium et obnoxia. » Quod vere de illo dicilur, quj fimplici
ad Intioeentium ipsuin destinaiae legaliones-et^epi- anima qurerit sacramenla, non de eo qui schisnta-
stolai. Sed ei ea delinitio quam Augustinus laudat, tis occ isione abutilur , ut ambitioni suae serviat.
uhinam ediia fuerit, si cxpendamus , in priniis oc- Saeculonono de clericis ab Ebone, poslquam de
curreiqnod AfriCod.can.Eccl. Afr.,c.48, sctibuni: episcopatu dejectus esset, ordinalis similis exsiilit
i Illud autem suggerimus iiiandaliiin nnbis, quod conlroveisia. Sed Suessionense in concilium anno
etiam in Capuensi plenaria syuodo videinr siaiuliun, 8(16de illis sanxit, ut < in gradibus reeiperentur,
ut non liceal lieri rebapiizationes, reordinationcs. » secniidum indulgcniiam Nicaenaesynodi de his quos
Nec negare qiiisqnam valet, in tam celebri conciiio dainnatus ordiuavil Melclius, et juxia tradilionem
nihil nisi cx senienlia Sirieii, nihil cei teSquod non Africani concilii » crga Donatisias. Vide etconci-
ipse approliarit, acium esse. Quamvis igilur novis- linm Nicaenumn, Lab. lom. VII, a pag. 66 ad 78.
sime iisserat vir docius jam non semel memoratus Iia in suis liouoribus recipiendos dnxerunt Nicaeni
(Dissert- 12 inLeon. c. 7) : < Nec quaestio (Macedo- patres Meletianos ac Novatianos , Afri quosdam ex
donas inler el Innoceiitiuin) erat, an Bonosiaci Donalistis, Capuana synodus et Innocenlius a Bonoso
iicrum ordinari deberent, ut in eo cleri ordine ante tlamnalionem ordinatos, Anastasius u , eos
permanerenl quem apud Bonosum oblinuerant, de B I quos Acacjus daninatusordinavit, Prwierca Grego.-
i!lo ulriqtie convenicbanl; sed ulrum etiam iterala riusl, cpist. olim bl, meuse Jnl. Indict. iv , ad
ordinationein clero pennanere perrniitendi esseui;» Qiiiricum, eliam Nesiorianos pariler in suis liono-
ab ejus senleiilia provocare merito liceat ad istud ribus recipiendos judicavit. Aliorum similia judicia
Augusiini(Li£. n, conl. Epist. Parmen. n. 28) : < Dc ct decreta silenlio prseierimus.
iis qui ab Ecclesiaeunitale separati sunl, uulla jain
quaesiio est quin et habeanl et dare possinl (bapli- EPISTOLA « XVII.
smum et ordinalioneni). Ideoque in Catholiea utrttm-
que non licet iterari. » Unde, infit, ubi < visuiu Ex Dionysio Exiguo.
esi opus esse ut (a Donaii parte venieules) eadem
offlcia gerereni quaegerebant, non sunl rursutn or- I. Vl si sacerdos vel quitibet ex clero viduam uxorem
dinati : sed sicut baptismus in eis, sic ordiuatio
mansit iniegra. > ditxerit, vel ejeclam , suum perdat officium. —
8. Si eliam ad ipsum fontcm, boc est ad Graecuiii II. Vt si quis calechumenushabuerit uxprem, et,
Nicaeni concilii textum adcamiis, manileslum nobis defuncla ea, post baplismumsortitus fuerit alieram,
fiel concilii htijits patres ordinationem iterari no- clericus non sit, — III. Quod non suscipianlur in
luisse nisi eornm quortim baptisma ntilluin , ideo- clero ab hmreticisordinaii. — IV. Quod in ordina-
que iteiaiidiiin jtidicabaut. Ccne cum can. 8 Nova-
tianos, quorum admittebanl baptisma , yetpoOtTov- tionibuscriminavelvitia non benecredantur auferri.
pivov;, lioc est accepti manus i.nposilionc, in clero C — V. Quodii, qui aBonoso hmrelicoordinati sum,
manere concedant; can. 19 Pauliauistarum, qiioruin
clericos admitii noliiul in propterea sint recepli, ne scandalum remanerel Ec-
bapiismum rejiciebant, clesim.— VI. Quod in Ecclesia pvccaiwn puputi
clerum , nisi « prius baplizati et ordinati fuissent
(uvuSuTTTio-OivTe; yetpoToveiaOtMrav) a callwlicw Ec- inutium toteat prmleriri. — VII. Gnod subrepium
cleske episcopo. > Non euim siue causa duobus illis fueril apostolicmsedi, et suum in melius senlentiam
locis non eodein verbo utunlur : sed primos
commularil.
yeipoOtTovpivov;, quod simpliciter manus imposilio-
nem accipcrc, alios ytiporovovpinov;,quod proprie Ex antiquo codice Corbelensi,
ordinationemacciperesonat, ad clerum admiitunt.
Uode elNicacni caiionisinlerpretationeni, qnalnuo-
ceulius in hac epistoia uiilur, apliorem wagisque I. De iis qui duas suygerunluraccepisseuxores. —II.
•congrtienlemesse liquct, quam quaein Codice Ques- Non dici oporlere digamum ettm qui cutechumenus
nelli obtinet. Forte etiam Jiujus artifex cum can. amiseriluxorem. — III. Qurditer cri-
19, de Paiilianistis, yetpQToveia-Owruviiiclumoffende- Itabtterilalque
ret.iudeiiiductiis est ut eui. 8, deNnvatianis, griecc miiia dimittanlur in baplismum. — IV, De filiis qui
yetpovovpivov;et Latine ut ordinenlur legenduuiesse anle bapiismumnali fuerint.— V. De calechummis,
juiiicaret. fit ex ImjusiiHHiivitiosa interpietalione qui sanctis viriutibussiuduerint.— VJ. De hmreticis
in primisea naia videlur opinio, quae clericos ab
Iwresi ati EcclesianiveniVnies nonnisi iterata ordi- clericis qualiler debeantreconciliari. — VII. De sa-
natione in eleruui receptos censel. Verittn etiamsi D crilegk et adulteris ad clerum admitli non debere.
exstileriini ideulUleninonnulii , qui utmni ab cpi- — VHI. El qualiler hmreliciaccipiantur. — IX. De
soopis d^rnnaiis efficaeilercoufeirenltir s:icra<ncnia, his qui se calharos alquc niundos vpmut.—X- Dea
dnhitaretu, mnnquain tanien ea in re aticeps aut
dubia Ecclesiae senteutia fuit. Saaculo v cxeuuie, Novatianis aHfuehmreticisrevertentibm. — XI. De
«8«i ea quornmdam es-et opiuio, «piod « protato a dericis calholicis qui ad hmresimiranseunt.— XII.
papa Feltce (n adversus Acacmm) judicio, poslea De receptioneFontini et Euslasi.
inefficaciler i<isacrameiuis, qnse Acaciususwpavit,
egisset, » respondk Anastasius papa epi^l. i, c. 8 : INNOCENTIUS b RtiFO, EUSEBIO , EUSTATUW, CLAUMO,
* Iniedii. Concil. 21. Quasatilem 17eral, niisic19. Caiecrati, Nicitm, Acjologo,Martiatw^ episcopis Ma-
11Inscripiio i-ti iu veiusto ms.Corb. sie effertur: czdojiibitiei diaconibusin Deo satuievi. Eidem c •<lici
lunocentiits Jimlasio Eugcido, Puticronio, HiJaiio, concinil el altar C.oll).Unde liquel, -nx«idiue, quem
Zosirno, H&mogem, TJmentiano, Rufo. Clandio, Ge- iniuscripuonibis luijusmodi teneui ^piscopi, uul-
rontJD,Snffroaio, Macedonio, Profuturo, Vincenlio, hini CMiSciposse Ikniiim arguineiituiii, quo coruin
Herodiano, Eusebio, Matimiano, Joaiuu, Flaviano, djgfliias vej autiquilaspcobeiur. Dionysjus Exiguus
527 S. INNOCENTHI PAPjE 55«
MAXIMIANO, EUGENIO, GERONTIO , JoANNI;POLV-. A accepisse suggerunlur uxores, non solum clericos
CURONIO, SOPIIRONIO, FLAVIANO, HlLARlO, MACEDO- effectos agnovi, verum etiam usque ad infulas
NIO, CALICRATIO, ZOSIMO,PROFUTURO, NlCEM, summi sacerdotii pervenisse: quod conira legis essc
[Quidam mts. NICETIO],HERMOGENI, VINCENTIO,praeceptanullus ignorat. Nam cum Moyseslegislator
ASIOLOGO, TERENTIANO, HERODIANO et MARCIANO , clamitet : Sacerdos uxorem virginem accipial (Lev.
• episcopis Macedonibuset diaconisinDomino sa- xxit, 13, 14); ac ne in hoc praceplo aliquid pula-
lutem. retur ambiguum, addidit, non viduam,nequeejectam.
Contra quod praeceptum, divina auctoritate f sub-
i. Magna me gratulatio habuit, cum post tol dis-
ita ar- missum, nulla defensio mandati allerius opponitur,
crimina lolitis, ut dixerim, mundi, Vitalis, nisi consuetudo vestra : quae, ut ipsi falemini, ex
cbidiaconus, vestrarum porlitor litterarum, ex illis
ad nos directus advenit. Quem cum ignorantia, ut verecundius dicam, non ex apostolica
partibus usque traditione et integra ratione conslituta est. Nos au-
vidissemus, illico, ut oporlebat, perconiati de veslro
tem, omnesque per Orientem Occidentemque eccle-
statu sumus. Verum ubib reperimus vos ex senlen-
sias, noverit vestra dilectio haec penitiisnon admil-
tia degere, Deo nostro uberes gratias retulimus, lere nec ad ultimum ecclesiastici ordinis « locum
altaribus servientes et in ;
quod suosfamulos suisque
et B tales assumere et, si reperli fuerint, removere.
adversis tuetur, inprosperis guhernare dignalur.
Quicum tradidisset epistolas, eas prsecepi illico re- CAP.II. — 3. Deinde ponitur, non dici (Dist. 26,
censeri: in quibus multa posita pervidi, quaestupo- c. 3 ; Ivo, p. 1, c. 292, el p. 8, c. 303) oportere di-
rem mentibusnostris c inducerent, facerentque nos gamum eum, qui catechumenus habuerit atque ami-
non modicum dubitare, ulrum aliter puiaremus, an serit uxorem, si post baplismum fuerit aliam sorli-
ita illa essent posita quemadmodum personabant. lus; eamqtie primam videri, quae novo homini
Quae cum saepius repeti fecissem, adverti sedi apo- copulata sit : quia illud conjugium per baplismi sa-
stolicae, ad quam relatie missa quasi ad caput eccle- cramenlum cum caeteris criminibus sit ablutum.
siarum currebat, d aliquam fieri injuriam, cujus ad- Qnod cum de una utique dicitur, cerle si tres ba-
huc in ambiguum sententia duceretur. Unde de buerit in vetere positus homine uxores, erit ei, quac
quibus jam dudum scripsisse memini, nunc iterare post baptismum quarta est, sic interpretantibus
formam argumenlis evidentioribus, « relationis ve- prima: h virginisque nomen accipiet, quae quarto
strae geminata perconlatio compellit. duclstesl loco. Quis oro, istud non videat contra
CAP.I. — 2. Eos(/t»o p. 8, c. 503), qui viduas Apostoli esse praeceptum, qui ait (1 Tim. m, 2 ;
C
duos ex illis episcopis appellare contentus, totam lismum. Probabile autem est eum, Siricii exemplo
inscriptionemperstringit in hunc modum : Innocen- curasse, ut bujusmodi epislolae ac decreta per pro-
tius Rufo, Eusebio et cmteris episcopisMacedonibuset vincias commearent, ut ipse loquitur epist. 6, n. 2,
diaconibusin Dominosalulem : eumque postea imi- ne quis eorum ignorantiam praelenderet. Cerle id,
tati sunt Hispanse collectionis auctor et Isidorus. de quo antea scripsisse se testificatur, in duo prae-
»In edit.Rom. et concil. post Crab. hic adjicitur dicla capita, non in alia duo, quae subinde tractan-
tl cmteris: quod ahest ab omnibus mss. in quibus lur,0 cadit.
singula episcoporum nomina appellanlur,ut atque ex In mss. coll. Dion. Hadr. et Hisp. desideratur
iis haud dubie repetitum est, in quibus, proxime relalionis vestrm. In codice Colb. Langob. exstal re-
observavimus, tantum duobus cpiscopis nominatis, lationis, et in altero Colb. necnon vetusto Corb. re-
cseteri tacentur. Ex iisautem, qui praenominatisunt, legationis, sine adjunclo vestrm.Tum omnes illi mss.
Chrysostomus de exsilio epistolam 163, ad Mace- subjiciunt, geminata percontaiio vestra. EdiditMer-
donas episcopos, scribens, Eusiathium, Eusebium, lin. gemina percontalio vestra. Vulgatam lectionem
Maximianum, Eugenium et Gerontiumin inscriptione asservaul velera exempla Codicis Quesn.
f
pariter appellal. Hic oboritur quaestio, in Macedo- Iia poliores mss. Aliivero libri, subnixum.Pitli.
niane tot fuerint episcopi, quot nunc recensenlur. subnexum.
Neque enim Marciani, quem episcopum fuissecon- s Primae hujus decreti parti consentiens Valenti-
stat, nomen ultimo loco positum permitlit, ut su- num i concilium anno 574, can. i, statuit, nemi-
periusaliquot cumepiscopis diaconosappellatos sen- nem posthac de digamis aut internuplarum marilit
tiamus. Forte Innocentius, cum quos e Macedonia D ordinari clericum posse, sive ante baptismum, sive
et aliis Ulyrici provinciis noverat episcopos promis- post in digamiam incurrerint. Eos tamen, qui hac-
cue meraorasset, addidit episcopis Macedonibus et tenus ordinati fuerant, removere non audet. Deilla
diaconis, ut epistolam suam, quamvis etiam vicina- etiam disciplinae severilate nonnihil postea remise-
rum provinciarum episcopis inscriptam, ad Macedo- riint Gallicana concilia. Arausicanumi, can. 25, et
nas in primis altinere significaret : quemadmodum Arelatense u, can. 45, ne hujusmodi viri nltra sub-
anlea Capuana synodus, tesle Siricio epist. 9, n. 1, diaconatum promoveantur, interdicere satis habue-
staluerat, ut finitimi ac vicini Bonoso episcopi, prm- runt. Neque hac in re Hispanos, Mauros, Italosve
cipue Macedones,causam ejus cognoscerent. apostolicaeregulae observantiores fuisse, testes sunt
b Corb. ms. cum unoColb., repentiimMs. cpistola 1 Siricii ad Himerium Tarracon., n. 12,
« Eidem mss., nostris ut inducerent. Caelericum Leonisepistola 1 ad Mauros, n. 3et 5, ejusdemque
Merl., noslris inducerent. Non displiceret injicerent. epistola 4, episcopos Campaniae, Piceni, Tusciae,
d E potioribus mss. huc revocatur vox aliquam, n. 3.
h Quesn., primmvirginisnomen,prseterfidem mss.
quae prius desiderabalur. Jam lnnocenlius epist. 2,
n. 7 et8, necnon episi. 3, n. 11, velueral ne ad et Innocentii menleni. In editis aliis, prima, virginit
clerum admitierelur, qui vel vidnam vel secundam mquenomen.In pluribus mss., virgini mquenomen.
uxorera duxit, eliarasi primam accepisset ante bap-
529 EPISTOL.E ET DECRETA. 550
Tif. 1,6) umus uxoris virum oportere fierisacer- A borari, cum non possit inter peccata deputari, quod
dotem ? Lex prsecepit, et Deus d junxit ?
4. Sed objicittir, quod in baptismo tolum quid- 6. Numquid si quis calechumenus virtutibus stu-
quid in velere homine gestum est, sil solutum. Di- duerit, humililatem secutus fuerit, patientiam tenue-
cite mihi, cum pace vestra loquor : crimina tanlum rit, eleemosynas fecerit, morli destinatos qualibet
dimittuntur in baptismo, an et illa quae secundura ratione eripueril, adulteria exhorruerit, castitatem
0 Legis praecepta ac Dei instituta complentur? Uxo-
tenuerii; qtiaero si haec, cum faclus fuerit fidelis,
rem ducere crimen est, aut non est crimen. Si cri- amittit, quia perbaptismum, totum quod vetus homo
men est, ergo praefata venia dixerim ; erit auctor gesserit, putaiur auferri? Aspiciamus gentilem ho-
in culpa, qui ut crimina committerent, in paradiso, minem Cornelium, orationibuse alque eleemosynis
cum ipse itaeos jungeret, benedixit. Si vero non esl revelationem, Petrumque ipsuni vidisse: numquid
crimen, quiaquodDeus junxit (Gen. i, 28), nefas sit per bapfismum lucc illi ' ablata sunt, propter qusc
crimen appellari; et Salomon addidit: Etenim a Deo baptismum ei videtur esse concessum? Si ila cre-
prmparatur virouxor (Prov. xix, 14) : quomodo cre- ditur, mihi credite, non modicumcrratur: quia quid-
ditur inter crimina esse dimissum, quod Deo au- quid bene gestum fuerit, et secundum praecepta le-
clore legitur consummatum? gis custodilum, non potesl s agenti deperire, quod
5. Quid de talium filiis percensetur (28, q. l, c.3)? B quia ex Dei mandalo elficitur, non potest dici pec-
numquidnon erunl admitlendi in haeredilatisconsor- catum : el quod peccatum non est, solvi inter pec-
tio, qui ex ea suscepli sunt, quae ante baptismum cala h omnino non debet. Eritque integrum aestima-
fuit uxor ? eruntque appellandi vel naturales vel spu- re, aboleri non posseprioris nomen uxoris, cum non
rii; quia non esl legilimum matrimonium, nisi illud, dimissum sit pro peccalo, quia ex Dei sit voluntale
ut vobis videtur, quod posl baptismum b assumitur? compleium.
Ipse Dominus, cum interrogaretur a Judseis si liceret CAP.UI. — 7. (i, q. i, c. 17; iuo p. 6, c. 59.) Ven-
dimiltcre uxorem, atque exponeret fieri non debere, tum est ad terliam qinestionem, quae pro sui diffi-
addidit : Quod ergo Deus junxit, homo non sepa- cultate longiorem exigit disputationem : cum nos di-
ret (Matth. xix, 6). Ac ne de his loculus esse ereda- camus, ab haerelicisordinaios, vulneratum per illam
tur, quae c post baplismum sorliunlur, meminerint manus impositionem habere caput. [Et ubi vulnus
hoc et a Judaeisinterrogatum, et Judxis esse respon- infixum est, medicina adhibenda est, ut possit reci-
sum. Quaero,etsollicilus quaero, si una eademque sit pere sanitatem. Qusesanitas post vulnus secuta, sine
uxor ejus qui anle catechumenus, postea sit fidelis, cicatriceesseiionpoterit:] atqueubi pcenitentiOB re-
filiosqueexea, cum esset catechumenus, susceperit, medium necessarium est, illic ordinationis honorem
ac postea alios, cum fidelis : utrttm sint fratres ap- C locum habere non posse ' (Num. xix, 22). Nam si,
pellandi, an non habeant postea, defunclo patre, ut legitur, quodtetigerit immundus, immundumerit:
lierciscundae haerediiatis consortium, quibtis filio- quomodo id ei tribuelur, quod mundilia ac puritas
rum nomen credilur abstulisse regeneratio spirita- consuevil accipere? Sed e contra asseritur, eum qui
lis? Quod cum ita sentire atque judicare absurdum honorem amisit, honorem dare non posse: nec il-
est, quae (malum) ratio est hoc defendi, et vacua lum aliquid accepisse, quia nihil in dantei erat,
opinione magis jactari, quam aliqua auctoritate ro- quod ille posset accipere. Acquiescimus, et verum
" Sic melioris nolaemss. At Merl., Crab. et edit. eU eleemosynarum merila. Quo inlellectu superius
Rom. cum mss. coll. Dion. et Isid., Domini prm- n. 3, audivimus conjugiumper baptismi sacramentum
cepta. Leciionem nostram firmat istud, quo numerus cum cmteris criminibus ABLUTUM. Sed si ab Inno-
5 clauditur, quod Lex prmcepit, el Deusjunxit. centii menle non abhorret abluia, neque ab ea ver-
*' Dion. mss. etaliquol alii, assumelur. bum ablaia magis alienum esse suadet illud quod
c Ita magnoconsensu mss. AtCrab.et edit. Rom. proxime leginnis, quia per baptismum,totum quod
qui. Porro verbum sortiunlur passive iuteiligendum j. velus homo gesserilputatur AUFERRI.
est, perinde ac si accipiuniur exsiarel. s Edili post Dion. et Isid., nonpotest facientibus
d Pluresmss., jungit. UnuseColb.,indu/(j;e<,Pith. deperire.Nupliarumergocopulaquia Deimandalo per-
et Quesn., injungit. Ad verba Cliristi, Quod Deus ficitur, non potest: castigantur aucloritale mss. qui
junxit, etc, hic respici planum est. Nulla autem ni- solent esse sinceriores.
liiur atictoritate, quod post verba Deus junxit, apud h Crab. hic addidit credi: quod verbum arripue-
Merl. et lexjunxit, apud Crab. et lex jungit subji- runt sequentes editores, licet absit a mss.
citur. 1 Verbum decemimus, quodin edit. Rom. ac po-
e Unuse mss., Colb., orationibus dedilum atque sterioribus concil. hic adjectum est, ne in uno quidem
eleemosynisper revelaiionemPetrum evocasse,ipsum- scripto codice, sicut nec apud Merlin., Crab., elc.
que vidisse. Ex eo arripuit Quesn., orattoni/iusdedi- offendimus. Dispuialionis hujiis exordio observasse
tum, ac deinde ex Crab. ac caeieris deinceps editis juverit discrimen, qund ordinalionem inter et ordi-
subjecit, et eleemosynisvacanlem per revelationem nationis honorem intercedit. Et quidem Innocentius
AngelumPetrumque. Edideral anlea Merlinus, ora- noii negat ordinalionem ab baereiicisconferri posse,
tionibuset eleemosynisper revelationemAngelumPe- sed collalacab eis ordinaiionishonoremlocumhabere
trumque.Leclio nostra estcinnium mss.,unoexcepto tion posse contendit. lmmo hujusmodi ordinationi,
Cnlb. superius nominato. ubi id Ecclesiaepostulalutilitas, honorem suum ser-
r Sex probae noise mss. ablula : quod sic potest vari posse ipse snperiori epistola 3 pluribus asserit.
inlelligi, ul quemadmodum ablutacevauescere solent i Duo mss. in dante remunserat. Ad imitationem
macuke, ita ablula dcperiissc censeanlur oralionuin hujus loci verba sua expresserunt, qui in Capilulari
551 S. INNOCENTH1 PAP^. 534
est. Cerle qnia quod non habuit dare non potuit, A Jam ergo (i, q. 7, c. 7 ; ho in prologo) quod prt» re»
damnaiionem utique, quam liabuil, per pravam ma- medio ac necessiiaic tcmporis staititum est, conslal
nus imposilionem dedil: et ° qui coinparticeps fa- primiius non fuissc, ac fuisse rcgnlas veteres, quas
cttis est damnationis, qitornodo debcat honor. m :\c- ab Aposlolisvel apostolicisviris traditas ecclesia Ro*
cipere, invenire nmi possuin. mana ctisiodii, custodiendasque maudat eis, qui eam
CAP.IV. — 8. Sed diciiur vera ac jusia lcgitimi audire consucverunt. Sed necessitas lemporisid fieri
sacerdolis bencdiciio aulerre omne vitium quod a uiagnopere posttilibat. Ergo (i, q. i, c. 41 ; Ivo itt
vitioso fuerat in.jeclum. Ergo si ita est, applicentur prologo) quod necessiias pro remedio invenit, ces»
ad nrdiuationein sacrilegi, adulteri aique nmnium sante necessilaie, debet utique ccssare pariler quod
criminum rci, quia per benediclioncm ordinationis urgebat: quia alius csl ordo legiiimus, alia usurpa-
crimina vel vitia h pulantur auferri. Nullus sit poo- tin, qii.im tempiis fieri ad praescns impellit.
niienliae locus, quia id potest praesiare ordinatio, 10. Sed canones apud Nic:ramcoiisiituli de Nova-
quod longa satisfactio praestare constievit. Sed NO- lianis (ieri pcrmiscmni. Prius ille canun a patribus
STR** LEXESTECCLESI*,venientilius ab lucreticis, insiituius ponendus csl, ut possimus advertere vel
qui tamen illic haptizali stinl, per manus impositio- quid, vel quaiiter sensuin sil ab eisdeni vel praece-
nem laicam tanium tribiiere communioneni, nec ex J5 plum. De liis, int|iiil, qui nominant se ipsosCaiharos,
his aliquom iu clericalus honorcm vcl exiguum stt- id esl mundos, et aliqtiaudo vcniuni ad catholicam
brogare. At vero ii, quid a Caiholica ad hae.iesim Ecclesiam, placuil sanctacet magna)synodo, ut, ac-
Iransicnint, quos non aliter oporlet nisi per pceni- ccpia manus impositioiie, sic nianeaut in clero (iVic.
lentiam suscipi,. apud vos non solum posniieniiam syn. c. 8). Possum vero dicere, de solis lioc Nova-
non agunt, vcrum eliam honore cumulanlur. tianis esse praiceptum, necad aliarum hicresum cle-
CAP.V. — 9. Sed eAnysii quondam fratris nostri, ricos pertinere. Nam si ulique de omnibus ita defini-
aliorumque consacerdolum suinma deliberalio hace rent, addidissenl, aNovalianis aliisque haereticisre»
fuit, ut qnos Bonosusordinaverai, ne cnm codemre- verlentes debere s in suo nrdine recipi. Quod iia
manercnl, ac lierct nou mediocre sciindalum, ordi- essc, eiiam illud maximc, qiiod de Puulianislis di-
nati reciperentur. f Vicimus, itt opinor, ambigua. cttini est, poleritconfirmare, a quihns veuieittosciiam

anni 807, c. 4, apud Balnz. pag. 381, adversus epi- solum de sacerdoiibus, sed de ipsis qivoqneparvuli»
scopales ch uepiscoporum fuuciionesdefinieriinl, nec apud eos buplizatis, uiruin soleant vcl debeanlad cle-
ulliim mqHamde episcopaliminislerio tt cltorepiscopis ricatum, si pelierini, applicnri consttlimus. Cypriaui
aiiquid arcepisse, quia nihil iu dante erat quod ali- C epist. 72, ad Siephannm, ea de re senienlia Inecest:
quis hnrum ncciperepoluisset; quoninm>iuoduon Im- Snlis csf laiibui rcnerlentibusreniaiHdnri, non lameri
bnit quis eoruin, dare non poluii. Vciiim ad Capitula- debelin domo fulei perfidiapromoveri.
ris liujus seusum explicari noliiniislunncuirii verba. J Editi ctim solis inss. coll. Hisp. el Isid., a catho-
l[)sius ,'irgumcnioi-ilud lanluni conficiUii',ah eo cui lica fide. Vcrius alii niss. a Cailtolica, suppie Eccle-'
legitima defiierit ordinandi potestas, lejtiiimani cou- sia. Sic elinlra n. 11, De Calholicattd hceresimtrrtiis-
ferfi iiou potuisse ordiiiationem. iens : ilem, De Catholicaad Bonosumiransiertint. Et
a Ila volus c niex Corb. et alier Colb , aliis duobus hsfccqtiidem Incntio aliis ciiam seriptoribus, ac no-
f.ivenlibtis, in quibti<pariler legilur comparlicrpsfa- minalim Atigustino, est familiaris.
cius esl, ut taceam Piih. in quo reslat fuctusesi. At e UIIIISe mss. Colb. cum velusto Corb., Sed ante
alii libri, quiparticeps effectusesl damnnio.Ad Inno- duodecimfratres quondam nostri: cofrupie. Jame Si-
centii mentem jain longe antea Laodicunuuicouci- ricii epistola 9, n. 1, didiceramus Capuanam syno-
litiui can. 32 ssnxerat: Non oporlei hmreiicoruuibe- iltim Anysio et aliis lllyrici episcopis, praeserlimque
nedictionetaccipere, quoniam islm malediciionesnta* Macedonibtis,causaeBuinsi cugnitiuneni dclegasse ;
gis suntquam benedictioncs.Porro qui damiialionis nmic quodnam eortim de haccausa judicinm ftierit,
fit particeps, reprehensionis non cst expers ; ideo- docemur, quod quidem dum .-ipprobalInnocentius,
que ordinationis honore indignus aposlolica senlen- ab eo abesse se indicat, ut ordinationem lr.cretico-
tia judicatur. riiin irriiam ac niillam omuino seniiat.
h ln duohus mss., possunl auferri. f lidem mss., Vicemimus: mendnse. Nec melius-
c Legcm illain sanxerat, vel potius ul ab Aposlo- aliusColl)., Vici'6ws,ut opinor,ambiguis.Porro in am-
lis apostolicisve viris traditam confirinarat concilium y. biguocrat, uiruin ordinaiisabhaerelicohonor ordina-
ItaliaeCod. can. eccl. Afri. cap. 56 memoratum. Ibi lionisuumqiiam nonservandussit, an semper negan-
Afri, quamviS'aeqnitaiemlegis hujtis agnoscanl, le- dus. Ambiguum Imc solvit ac superai Imincentius,
gationcm tainen ad Anastasium Innocentii decesso- diini iia cis uegandiim respondet, uiciim necessiias
rem decernunt, rogaturi ut de severitate ejus, pro- pnsttilat, vel grave scandalum metuitiir, eis servan-
pler clcricornm inopiamqua ccclesiie ipsorum labo- dumcenseat; laiidatqueAnysii et socioruni judiciuin,
rabant, nnnnihil sibi remiitaiur. Eidem le^timorem quo, segregalo Bunoso, ordinalis ab eo, ne cutn illo
gerens Aiigustinus episl. olim 73, nutic 245, n. 2, remanerent, suos honores pcrmiserunt.
Possiilio scripsit: De ordinando autem qui in parte « Editi, in suumordinem. Deindc Quesn., suscipi;
Donati baptizalut est, aucior tibi essenon possum: la- qitod ila non ense, addila particula iieganie praeter
metsi slitliin subdat: Aliud esl enim faeere ti cogaris, mss. lidem ac meniein Imioccmii: qui quidein pri-
aliud consulere ut facias. Legenda omnino Alrorum miim praelatus, Possumdicerede sotishoc-Novaiianit
ad Joanuem II, epistola vm, qua requirunir/itorHodo esseprmcepium;deiude isttid re ipsa posse se dicere
Arianorumsacerdotesad catltolicamfidemsuscipiopor- prohaturus, recteadjungii, Quodiiaesse. Horum loco
te<it, wrumne in suis honoribus, an in luica cominu- iu mss. Dion. seu lladr. pessime sulistiiutiitn est,
nione. Moxque sulijiciunt : Ex omniumquidem coile- Quod si ita csset; indeque lectionem illam auctor
garum tticitis molibus neinini placere sensimus, ut in coll. Hispan. Isidorus clMerlinus suinpserunt. E re-
suis honoribnssnscipiantnr. Addunl et inferius : iVoit gione hujus loci in ms. Cnlb. Langob. ascribitttr haec
S33 EPISTOLiE ET DECRETA. 554
baplizari praecipiunt. Numquidnam, cum de Paulia- A cens redire voluerit, numquid eadem ratione poterit
nistis jubent, omnes qui ab haereticis revenuntur, ad clerum c permitti, cujus commissum nonnisi lon-
erunt hoc exemplo baptizandi (ATic.syn. c. 19)? ga pceniteniia poterit aboleri ? Nec post poenilentiam
Quod cum nullus audeal facere, de ipsis tanitim esse clericum fieri ipsi canones sua auctoritale permit-
pracceptum raiio ipsa demonstrat. Denique bapliza- lunt. Unde conslal, qui dc Calholica ad Bonosum
tos rile ab evangelista Philippo, Petrus el Joannes Iransierunta damnaium, atque se passi sunl, aut cu-
sola manusimpositioneconsuminant. Illosvero, quos pierunt ab eodem ordinari, non oporluisse ordina-
apostolns Paulus Joannis baptisinate bapiizatos re- lionis ecclesiasticae suscipere dignitatem, qui com-
peril, inlerrogavitqtie an Spiritnm sanctum suseepis- mune omnium ecclesiarum judicium deserenles,
sent, fatenlibusque se illud ne quidem nomen audis- suam peculiariler in Bonoso vanilatem sequendam
se, jussiteosbapiizari (Acl. vm, 17;xix, 2 seqH/.).Vi- esse duxerunt.
dctis ergo rite baptizatos, illo dono iterari non pos-
se : et aliter, sola aqua lotos, baplizari in nomine 12. Sed (1, q. I, c. m) multos conslat vim passos,
Patris ct Filii et Spiriius sancti necessarium pervi- atqtie invitos atiractos, repugnantesque ab eodeni
deri. Ita et de Novatiauis tanium jussutn csse, Iticida ordinatos. Dicat mihi, volo, quisquis hoc credil : si
e
manifestatione relegitur. Quod idcirco distinctum n non post ordinationem Bonosi, interftiit cum con-
esse ipsis duabus hoeresibus, raiio manifesta decla- ficerel sacramenla; si communioni ejus parlicipalus
rat, qtiia Paulianistao in nomine Patris et Filii et non est, si stalim discedens de ejus pessimo conci-
liabulo ad Mcclesiamrediit: iste talis polest habere
Spiritus sancti minime baptizant (r; q. i, c. 55); et
Novatiani iisdem nominibiis tremendis venerandis- excusaiio-nisaliquem colorem.Cacterum qui vel post
nec istos de unilale annum f Velmenses ad EcClesiamredierunt, intelli-
que bapiizanl, aptid polestaiis
in noverant se propter vi^
diviiiic, boc esl, Palris et Filii et Spiiiius sancti, gitur eos, qitia Catholica
tia sua non posse suscipere ordinationeni, idcirco
quaestio alii|uaudo commota est, et ideo n omnibus
ad illum perrexisse, qui passim et sine ulla discuS-
segregatis haecsola elecia est, cui istud crederenl
sione ordinaiiones illicitas faciebat, credentes se
concedendum, quia niliil in Patris et Filii et Spiri-
tus sancti sacramenio peccarent. posse per istam instiiuiioiiem iu Ecclesia caiholica
inveuire Iocum de quo ante desperaveranl. Nunc
II. Si quis vero de Catholica ad haeresim Irans- illud quod superest, inlerrogo: qui post mensem aut
iens, aut fidelis b ad apostasiam reversus, resipis* eo amplius rcdiit, cum se presbyterum a Bonoso

marginalis nota : De Novatianis dicit, Cum fuerint ad G tur fuisse perversus, per speciemremeantis non retni-
catholicamEcclesiam reversi, el per manits impositio- dinm salvationisinquirat, sed facultalem propaganda
nem sutcepii, lii maneant in clero. Atiarum hmresum pravitatis inveniat.
clericidumreversiftierinl, laicamtanlumcommunionem d lloc est, postquam damnatus est in concilio epi-
percipianl. lllyrici, ad quod causa ejus a Capuensi
* Plurcs mss. cuin Dion., de oinnibus.Magisplacet scnporum
synodo deliita fuerat. Hinc liquet, tola illa leflla
cmn vulgatis, ttecnon ms. Cnrb. ac duobus Colb., quiesiione de unis clericis a Bonosoordinalis disce-
omnibus, supplc hmresibus.Exemplis Novatiatiorum, ptaium esse. Neque in boc versabatur qiisestio,
quorurn baptisma suscipitur, quia in hocsacramenlo tilrum ii, quos haefelicus ille anleconciliuin lllyrici
conferendonibil pcceenl, elPaiiliaiiisiaiiun, qiiorum ordinaverat, rccipicndi essent. In hoc qnippe conci-
baplisma rejicitur, quia in eodem peccenl; specimen lio Anysius cttm collegis Bonosum dainnans, ne cum
nobis dedit Nicaenasynodus eoruui quoruni baplisma illo remanerent abeo ordinati, illosin suisgradibus
vcl admittendum vel respuendum sit. recipiendnsesseconsiituerat, et hocdecreium Inno-
b Isid. post. coll. Hisp. et exinde edit. Rnm. ct cenlius supra n. 9 approbat. Sed de iis agebatur,
coiicii., ab aposlusiaretertens el resipiscens. qui postquam Anysii Macedoiitimqiiejudicio damna-
c Edit. lioin., admiui. Ttun Dion. cnni velnsliori- tus esset Bonosus, ordinati ab illo fueranl.
bus mss., quorum commissum.Quod deiiule ait Inno- e Soliis Quesn., Bonoso.Nonmale lamen alii libri,
centius, clericum post posniicnliam licri pcr cano- Bonosi, hoc est a Bonoso collaiam.
nes non licere, nititur regulis anie Nicacnamsyuodum f In vulgatis, aut mensem.... intelligimui eos qui
constitlilis, qnas haec ipsa synoduscau. 10 noiat his D i» (Quesn., qui a) Catltoiica. Quesn. infra, reperire
vei bis : Quicimqne de lapsis ad ordinemcleri pronwti locum, Merl. cl Crab., recipere locum, ubi alii Hbri
sunt per ignorantiamvelper ordinatilium dissiinulatio- invenirehcum retinenl. Novamhic Innoceiilius ra-
nem, hoc Ecciesite non prmjudicat regulm; cognili lionem exponit, curerga eos, qui ab haereiicis ordi-
namquc dtponunlnr. Regulam hauc, qtiam et Siri- nati veniunt, ue ad clcrum admiitantur, dilficilem
citis epist. 1, n. 18, confirmai, Augtistinusepist. 183, se pracbeai, observatque Iwreticis plerisque id mo-
n. 44, prudehter t-oiisiiiulaiildocel, lum «I despern- ris fuisse, ut quicinni|ueCalholici, quinitunivis cor-
lioneteniporalisaltiludiitisliledicin-imajor el Veriores- ruptis ac depravatis moribus, intcrdum eliam ab
set humililalis, lum nt revertentium sincerior esset Ecclesia ob crimina expnlsi vel dcgradati ad ipsos
conversin; quia forte paires sinl experti nliquorum iransicrnnt, ab illis nonmodo sine pcenilentiaesatis-
fielas pmnitentias psr affeclatas houorr.m poteniias. faciione cxcepti, sed ct aliquando novis honoiibns
Teriiam ejusdem decreti rationem non niiims lirinam cuuiulali sinl. Mininieenim de morum puritate sol-
Sirietus loco citiiio addil : quia uimiruui qnamvis licittts csl hiereiicarnm scclarurn pareus diaholtis.
mundati, nulla lamen gerendorvm sticramentorumin- Sectis aiiteui Ecclesia de hypocriiarum aut impro-
slrumenta debenXsuacipere, qui dudiim fuerint vasa borum nmltitudine mimqiiam hctatur. Certe se sui,
viiiorum. Quariam infra Iniioceniius exponil. Quin- nou Dei amantem prodit, qui sihi addiclos honorat,
tam langil Simplicius episl. 18, ne f,wtdiu convinci- ncc cural ul boni sint.
555 S. 1NN0CENTHI PAP^E 556
confideret ordinatum, si non * sacramenta;.confecit, A clo, itteliam ipsicommeministis, aliquidutique gra-
si non populis tribuit, si Missassecundttm consue- vius constitulum. Verum quia id per rumorem fal-
tudinem non complevii, quid de hiscensealis, qtiaeso, sum, ut asseritis, subreplum huic sedi et elicilum
promatis apertius. Ad summam cerle qui nihil a per insidias demonstralis, quia res" ad salutem re-
Bonoso acceperunt, rei sunt usurpatie dignilatis,qui diit; e el vel veniam nos hanc in tantum, vobisan-
conficiendorum sacramenlorum sibi vindicaverunt nitenlibus, posi condemnationem f ore apostolico
b aut non vindicaveruntaucloritatem, aique id se pu- subrogamus, tantisque veslris assertionibus, vobis
tavcruntesse, quod eis nulla fuerat regulariralionc tam bonis, lamcharis, non dare consensum, omni-
concessiim. bus duris rebus durius arbitramur. Pro vestra ergo
— approbattone, fratres charissimi, et sententia ac po-
CAP.VI. 13. Pervideat ergo dileciio vestra
siulalione, Photinum episcopum habetotc licilum
hactenus talia transisse, el adverlile quod utique,
ut nostram in melius
ut dicitis, necessilas imperavit, in pace jam eccle- ita constituere, deprecamini.et
conversam sententiam laborc vel lestimonio vestro
sias constitutas c non praesumere. Sed (i, q.l,c. 14), s voti suscipite.
ut saepeaccidit, quoties a populis aut a turba pec- compoles
15. Atque Eustathium a rne sacpissime compro-
catur, qttia in omnes proplermuliiludinem vindicari B .
balum noliie exspectare, ut diaconii gratia exspo-
J
nou potest, inultum solet lransire,priora dimittenda
lietur. Sollicitos enim vos pro salule libenler audio
dico Dei judicio, el de reliquo maxima soliicitu-
dine praecavendum. (II Cor.n,10) : conlracaput eliam si faciendum sit,
non libenter admitto. Cui manum porrigitis, vobis-
CAP.VII.— 14. Veniam nunc ad maximum quasi cum porrigo : cui porrigo, mecum porrigite. Haec
quoddam ihema Pliotinum, et quod est mihi anxium enim ad Corinthios apostolica est declarala benigni-
ac difficillimum, majorum meornm rcvolvam sen- tas, ut in uno spiritu h dictam ac reduciam senlen-
lenlias (36, q. 9, c. 5). Fueral de illo quoquo pa- tiam boni semper indifferenter sequanlur. Nam, fa-

a Exempla coll. Hadr., si non sacra confecit. Tumi

possit schisma contingere; non dormiat severilasdis-
ad marg. et exinde edit. Rom. et concil. sti ciplinm, in qua tanto est efficacioremendatiopravita-
' Crab.
«on populisdtsirifctticquod et in exemplariPith. Co- tis, quanto diligentior conservatiocharitalis. Ita pru-
dicis Qtiesn. legilur. dens pastor disciplinam pro diversa lemporum con-
Mnvulgalisut inms. Noviotn. desiderantur vcrba ditione modcrans, ergaDei alios a Bonoso ordinalos
aut non vindicaverunt, quae caeleris in inss. magno indulgentior est, quos judicio dimittere satis
conscnsu exhibentur. Hinc plenior habetur et inte- Q < habet, et erga alios severior, quos ex arctioris disci-
grior sentcntia Innocentii, de iis qui a Bonosocon- plinaepraescriptopleciendos censet.
tra fas ordinati sunt generatim pronuntiamis, sive e Particulae, el vel, a Dionysio primum suppressae,
sibi vindicaverint, sive non vindicaverinl conlicien- ac deinde in coll. Hisp. et lsid. praetermissae, e sex
dorum sacramentorum auctoritatein, illos usurpatae sincerioris noiaemss. revocantur. Harum ope mollit
dignitalis esse reos, utpote qui nihil acceperint re- Innocentius ei amovei invidiam vocis veniam, qtiasi
gularis ac legilimaepotestatis : adeoque fruslra id ses diceret: Photiniis quidem , quem reum non esse
putaverint esse quod eis (male in edit. Rom. et con- coniestamini, venia non indigei: sed si reus fuisset,
cil., quod de eis) nulla fueral regulari ratione conces- velveniam, quam ei concessistis, ratam non ha-
tum. Islic quidem Quesn. vocein regulari omittit, sedl bere durius existimo.
in omnibus libris ciiin editis tiim scripiis exstat,' r Edili cum pluribus mss., more: ex repetitione
nisi quod ejus loco mendose iu uno Colb. habeiurf litterae ultimae praccedentis vocabuli librariis satis
relaxandi, et in Pith. relaxari. familiari. Praeferimuscum velere ms. Corb. et uno
c Quesn. cum duobus mss., non poste prmsumere. Colb., ore, scilicet apostolicse sedis pronunliatam.
Si quid addendum esset, aptius forel defiere quam(i Haecauiemsenienlia adversns Photinum non ab Iu-
posse.Docet quippe Innocentius id ecclesiis in pacee nncenlio ipso , sed vel ab Anastasio vel a Siricio
constitutis, quod iis perturbalis necessitas impera- dicta fuerat. Quocirca praemiseral, Majorum meorum
vit, iiequaquam praesuinendum esse. Et hic igiturr revolvatnsenlemias: quod licet sihi anxium sentiret,
non obscure fatelur, sese Bonosiacis honores, quoss anxietalis tainen sensum vicit aequilaiis ac jusliliae
nunc negat, si par necessitas foret, concessurum.. D amor.
d Quatuor mss. cum Quesn., solere. Plures aliiIJ KCrab. et plures mss., votis: geminala perperam
cum Merl. el Crab., toleat. Hi duo edilores ut et,t littera s, a qua vox sequens initium ducit. Mox ubi
Quesn. deinde suhjiciunl, iransire. Priora ergo.No- alii mss., Eustasium, alii Eustachium vel Eustatium
stra leclio estcastigatiortim mss. Semper sibi con- aut Eustathium atque omnes comprobatumexhibent,
stans Innocenlius hic firmat, quod jam epist. 3, c. 4, substituil Quesn. Eustathius comprobalus, puto
circa delicla,quac vel mitius traclandaaut loleranda, :' ut orationem ad grammalicae leges accommodaret.
vel severe coercenda ac punienda sint, docuii. Cui ,j llic rogare incipii Innocenlius Macedones, ut quain
affine est quod Augustinus lib. m, coni. Epist. Par- adversusEustailiiuin dixeramsenientiamcondonent
men. n. 14, scribit: Neque enimpotest esse salubris ;s ac remiilant,quemadmodum illorum rogalu condn-
a mullis correplio, nisi cum illc corripiiur,quinon ha-',_ narat ipse ac remiserat quam aposlolica sedes ad-
bet sociammulliludinem. Re vera, inquit nonnulliss versusPhotinum protulerat.
interjectis, si conlagiopeccandi mullitudineminvase- i- h In vulgatisac pluribus mss., duciam. In vetere
rit, divinmdisciplinmsevera misericordia necessaria a Corb. et uno Colb. ducla ac reducla senlentia. Magis
est: namconsiliaseparationis, et inania sunt, et per- placetquml in altero Colb. diclam. Respicit Inno-
niciosa atquesacrilega. At vero, ut ibid. n. 13, prae- centius ad verba Pauli tutnI Cor. v, 4, uhi sententiam
iniltit, quando ila cujusque crimennotum est, ut vel zl adversusCorinthium incesiusreumdicit,lum IlCor.
nutlos promtSjVelnontalesItabeatdefensoresper quos i» li, 6, ubi diclam reducit ac revocat.
 537 EPISTOLiE ET DECRETA. 558
teor, haecme primum res bene habet erga Eusta-- A INNOCENTIUS RUFO , GERONTIO , SOPHRONIO , FLAVIANO,
thium diaconum, quod nec contra fidem quidquamI MACEDONIO,PROSDOCIO k
ET ARISTEJE episcopis per
locutus sit, nec loquentem adtniserit, nec ad mor- Macedoniamconstilutis.
tem crinien aliquod commisisse, vel jactatum um-
quam vel fictuin recognoverim. Et qui in bis salvus. 1. Mora coepiscoporum nostrorum Maximianiet
1 Eumenii, vel polius importunitas lemporum fecit,
est,si quo pacto conversalionesamabiles non habel,
habendus est ut minus pro tempore dilecius, non utt ut vos iteraretis deBulbalio et i Tauriano querimo-
inimicus a aestimaturdiabolo in perpetuum manci- niam, et nos iterum in bomines pcrditissimos insur-
pandus. Cognoscoillutn inter illassimultalcs ac tur- geremus. Sed (35, qumst. 9, c. 7), utk possum, pau-
bines conlra mullorum sludia, non dico qualia, di- cioribus verbis tantorum malorum melabor com-
versa sensisse, ei hinc cum res ac calamiiates ipsae pendium, et striclim, quae in volumine litterarum
cmendata: sini, b ad hoc usque Dizonianiet Cyriacij vestrarum conspexerim, retractabo. Grave l non
subdiaconorumnon poluisse apud vos c reviviscere, oportnit (NicolausI, epist. 52, n. 12) videri piissimis
commendatione. Exstinguite, quaeso, ab illo praedi- menlibus vestris, cujuscumque retraclari judicium :
ctisque quorumcumquevidetis danimosasac non ju- quia verilas, exagitata saepius, magis splendescit in
stas aemulationes,ut ipse apud nos integer, apud n] luce: el pernicies revocala in judicium, gravius et
vos cum suis reparatus e, profundam pacem , non sine pceniteniiamcondeinnalur. Nam fructus divinus
fictam pervidens chariiatem, omnibus vobisac sigil- est, justitiam saepius rccenseri, fratres charis-
lalim occurrat, cbarilaiis vinculis, quaenullis modis. simi.
a Chrislo solvuntur, vobiscum pariter in perpeiutim1 2. Verumillud video movisseanimos vestros,quod
connexus laetelur in Domino.Data Idibus Decembris1 in multis Bubalius saepefallaciis deprebensus, obje-
(13 Decemb.ann. 414)f Flavio Constantio viro cla- cerit exemplaria fictarum quasi a nobis lillerarum,
rissimo consule. cum pro consuetudine hominisnihil quod proferret,
EPISTOLAXVIIIs. jam fide dignissimum videretur. Sed sileatur omne
jam de lali negotio murmur, el convicti diaboli ipsi
De Bubalio et Tauriano damnatis a provincialibus , anhelilus comprimantur. Subjunximus autem his
n
episcopis, quorum sentenliain sedes apostolicare- priores litteras, quas per memoratos episcopos
tractare curavit. miseramus, quibus ita plcnaria scnsuum nostrorum

a Verbum, mslimatur, Quesn.' pra-lermisil. Ejus Q { traclaretur, adeoque circa ann. 414 scriptam esse
loco in edilis aliis exstat mslimalusaut existimalus. censeamus. Huicquippe magnonegotioMaximianum
Eustathium non diaconii tantum gratia spolialum, ex Macedoniaelegatis unum intcrfuisse infra Inno-
sed ct anaihemate pcrculsutu fuisse hinc colligitur: cemius epist. 22 iradit. Et haec forsiian praecipua
quod valde durum adversus hominem a quo nec causa fuil, cur Maxituianusisle ac socitis moram in
contra fidemquidquanidictum.iieccrimenad mortein Urbe majorem quam sperabalur, facerent.
adnrissum esse ullus umquain vel jaclavit vel finxit. h Ita potiores mss. At Navarr. Aristeo,etalius ctim
b Ita tnss. At editi, adhuc, omisso usque.Tuni ms. vulgatis, Oristeo.Aristeae hujus et Prosdocii appel-
Pith. Dyzoniani.Alii nonnuUi, Dezonianivel Dioze- lationesjin inscriptione superioris epistolae, in qua
niani. Exinde plerique, et Quiriaci. caeteros praenominatos legimus, non comparct. Ex
c Edit, Rom. et concii. secundumcoll.Dion. Hisp. quo conjectare licet, in superiore epistola nec solos
et Isid., emendationemreviviscere.Compescile,qumso: necomnesMiicedoniicpracsules.in hacautemelomnes
et solos htijus provinciaeepiscopos, eorum legalis in
corriguntur aucloritate sex mss. melioris notoe. conlexiu adjunctis, appellari.
d Ila unus codex Colb. et alter Pilh. cum Quesn. episiolae'1 In proxiniiiepistola, ut ei in episioke 165Chry-
Alii vero, animos ac.
e Editi post Dion. et Isid., reparalus mereatur pa- sostomi pariter ad Macedonas scripta , Maximiano
adjungilur Eugenius. Unde et huc Eumenii, loco
cem, non fictam pervidenscharilalem. Omnibusigitur Eugenii, irrepsisse suspicio est.
vobisac singiUalimoccurrat cliarilas, et vinculis qttm j Sinceraecollectiouis Dion. codex Reg. hic Tha-
connexa tmletur : casligantur ope meliorum et infra Tariano pra: se fert. Alii coll. Hadr.
mss. inqtiorum tribus exstat charitati loco charitalis. p* rtono,
Plenior csset sententia, si legeretur cltaritalisque habenthic Tariano, sed infra Tauriano : quod et utrobique
vinculis. inss. coll. Hisp. et Isid.
' In vulgatis desideramr Flavio. Deinde in tribus k Editi, imitabor : corrigunlur ex laudato codice
mss. Colb.et Pith.exslat Constantino.Ex mss. Corb. Regio.
et Fossat. in quibus restat Flaviis Constanlio, con- 1 In exemplaribus coll. Hadr. non potuit : Reti-
jeciamus addendum csse et Constanie. Hoc quippc nendum cum ca-teris nonoportuit: quoinodo legil et
anno 414 cum Constantio Constans consul crealus NicolausI. Locum eumdein Hadrianus 11in epislola
fuerat. ad Carolum regem Indict. v data imitaiur.
s Iii edii. concil. 7. Quaeautem 18 erat, nunc 24. mlllius scilicel qui prius judicavii, ut et ad margi-
Non in Mercatoris lantum, sed el iu Ilispana et nemLabbei est nnnotalum. Hinc Bubalum et Tau-
Dionysii Exigui collectione exslat. Apud huiicinter riaiiumaMaeedonibusjudicatosadapostolicamsedem
Innoceniii decreta locum 55 obtinet. Huc eam refe- provoeasse, acMacedonas, quod sutim ipsorumjndi-
rimus, luninelongiusquseadMacedonia;resattinent, cium recognoscerelur, iuiquoanimo lulissecolligiltir.
disjungantur : tum maxime quia nec deest cnnje- ii-n Non exstant haeIitterae.
ctura, unde illam cum de pace Amiocbeniasccclesioe
559 S. INNOCENTIII P\PA 540
senientia designata esl, ut diiln relcgorilis, nihil A commumonem expelere festinavit. Hanc eum non
ambiguuii),niliilreqnirenilum in bac cftusade caetero siatim nretuisse Annaliumparens cxistimavil; ideo-
duplicem excogilavit legaiionem, unam qua In-
repetalis. Hanc autem paginulam nosiram Rollicilius que
a Cretensibus episcopis relegendam miltile : ut nocentii commiinionein pctierit Alexander, et cul
dandin pacis condiliones Innoceniins prsescripserit,
sciant plenissime quld sit de Bubalio et Tatiriano alieram qua Alexauder condiiionibus prrescripiis a
se salisfacium tesiificatus sit. Sed duplicis bnjiis le-
caelerisque pronuhliattim ; ut b servent, qui digni caiionis nulla apparet causa. Jam enim ab obitu
administratione siint, cavere a talibus, ne talia sor- Joannis Ghrysost., hoc est ah atmo 407, satis notas
tiantur. fecer.it Initoceotius has conditiones, quando siiam
Orientis episcopis commnniouem negavit , quoad
Joannis nnmen sacris diplycliis insCripsissent.Qua
MONITUMIN EPISTOLASSEQUENTES. de re Theodoretns lib. v, c. 34, ita loquitur : < Post
morlem magni Doctorisorbis terrarum Occideniales
1. Omncs illas epistolas DionysiusExiguus nohis episcopi ( haud dubie ex consensu ac praescripto
asservavit. Ex ejus colleciione in Hispanam et Isi- Iiinocenlii) cpiscoporum ^Esrypiiet Orienlis ei Bos-
dorinnamfliixerunt. lias occasione pacis Antinchenoe phori ac Thraciae Communionemnon prius admisc-
ecclcsiacscriplas esse in confesso est. Qtia de pace runl, quam divini illius viri nomen unacum reliquis
Thendorelns lib. v, hisi. c, 35, ut vcrba ejtis suin- faio fiinctis episcopis consignassenl. » Neque lam
matim perstringamus , haec mcmorian mandavit. n"R rudis rerum erat Alexander, ut hoc ignoraret; nec
Alexander arctioris vitae instiiuto, studio sapientiae, tam inconsideratus, ut sciens legalionem inulilem
opunl contelhptn eloi|iientia aliisque dotibtii innu- mitieret. Et vero Innocentius epist. 22 paci3 condi-
meiis excellens, euni Porphyriosuccessisset, Ensia- tiones ab Alexandro compleias memorans, et simi"
thianos, quos olim Paulinus, et post illum Evagrius lem ab Atiico exigens < professionem de complctis
conjiiogireliquis haud qiiiiquainpenniserani, blamla nmnihus cotidiiionibus » non ail, quas remissa
Verbornm persuasione crebrisque cohortalionihus Alexaitdri lcgaiionc praescripsiinus, sed t quas di*
Ecclesiae corpori sociavii, eaque de causa festivita- versis lemporibus pnediximus. »
tem liiijusnioili insliluit, cujusmodi nemo umqiiam 3. Neque asscntiri ciiam possumus dncto Tille-
ylderat mortalium. Quibus praemissis, de Alexandro montio, qui epistolam 20 prius missam, etaliquanto
idem scriplor subdil: < Hic omnium primus praes- post 19 datun existimat. Ambas enim, adjuncta
lantissimi Joannis nomen ecclesiasiicis tabulis eis 21 ad Acaciuin , simul datas arbilramur. Et
inscripsit. » Anliochenae autetn ecclesi* disscnsio , priorem quidcin, boe est 19, synodicam atque Inno-
ut idem auctor lib. iu, c. 5, recensei, ad Alexan- centio cuin epi^copisviginii, qui ei suhscripserunt,
drum usque < ocioginta qiiinque annis permansit. » coiuinniiem fuisse annotatio ad calcem adjecta pro-
Unde ei lempus, quo pnx illa inita, ac seqiientes lit- dil. Alteram vero, hoc cst 20, privatam et fami*
terae cnnscripiae sinl, dignoscere ac delinire certo iiarem censeuitis. Gestorum synodalium, quacpriori
liceret, si de dissensionis praediclaeinitio inler eru- subnexa eranl, mentio in tiiiaque habetur.
dilnsconvenirel. EtBaroniusi|uidem ad annuni308,
dtim illud vel ab en die quo Meletiusconsubstan-
lialis lidem professusest, vel ab eo quo LnciferPau<-C EPISTOLA XIX».
lintim ordinavii, hoc est ab anno381 aiit 562, repe-
tendiim pntat, Theoiloreti calculiim rejiccre cogitur iNNOCENTII 9KVJE I ADALEXANDRUM ANTlOCHENUM
utfiilsum. At Tillemontinsah Kusiatliii depositione,
quam anno 430 aut 431 coniigisse arbitratur, An- EPISCOPUM.
liocheni dissidii principiuin recensens, quinqtie illos De Pace.
supra ocloginla annns in annum 413 aitt 414 desi-
nere observat. Compuiniiouihuic Eiitychitis,quain-
vis alias non saiis accuraius, sulfragatur, dum Por- Qitm Antiochim propter pacem suM gesta recolens,
phyrium, quem Birchum appellat, ecclesiacAntio- siimma volorum potilus, communwiiem libentet
chenie decem annis pr.efuisse tradit. Hunc enim
circa anni403 iniiiuin Flaviano suffect<imesse Pal- concedit, eamque offert Acacio, modo et eadem
ladiusdial. de Vita Chrys., pag. 141, auctor esl. Ad prmstet.
lnec, Theodoretus lib. v, cap. 35, Antioclienaeeccle-
sia; recoiiciliationem liiii) contigisse docet, cum, 1. Apostolici favoris gralta magno pacis usque ad
Cyrillus Theophili successor Alexandrinaeecclesiae1 nos decore resplenduil : tantumque lucis gaudio-
esset episcopus. Alipii Theophihis, teste SoCrate maximas
lib. vn, c. 7, anno 4!2mensis Octobris 15die vivere[ rumque infulsit fidelibus, ut dicentes Deo
desiii. Kxqtio conseiiuens est.ut Iv.ccreconciliatioci-! latides, majores nos debere fateremur. Plusque a
tiusanuo413, coiisigharihcqueal.Nullumvero est in- T -rj
* Deojucundati suinus,quoil, discussis oninibuslaieri-
commodiiiil,siiniiiiiiiiiii414aiit eliam 415differatur. bus actionum tu;e fralernitaiis, ita tolum pieiale ac
2. Dissideniiuin iu Anlioehrna ecclesia parlium'
reconciliationemnon longo inlefvallo secula est le- patieiitia gesiiim cognovimus, ut in omnibus Domi-
gatin, qua cpiscopus ejtts Alexander Rouiana)sediss num laudaremus. Successumque ipsum ideo prac-

u In mss. coll. Hadr. credentibus:cui verbo colle-
clionis Hisp. auclor addidil stiii.-eaquclectio et apud1
Isid. et in vulgatis duiucepsobiiniiit. Veram suppedi-
laisincer.x"collectioois Dion. exetnplar. lieg, Porro3
inter ecclesias, in quas Innoeentius episl. 13, n. 2,,
Rufo vicemsuam commillit, etiam Crela recensetur.
'' Magisplaccret, et o&senienf.Deinde 'pro admini-
slrfl/ioiis.quodex pra?.staiilicodice Regio revocamus,
exstat iu aliis admonilione. Mox ms. Noviom., nee
lalibussorliantur : unde confectaest Vulgatalectio nee
talibus soclenlur.Retinendum cuin potioribus mss. ,
ne lalia sortiantur, hoc esi, ut scienles quid de Bii-
balio et Tauriano sit judicaimn , caveanl ne lalia
agant, indeque in parcm poenaiuincurranl. Qua; au-
tein fue.fil illa pocna, exveibis, qiti digni admini-
slriitionesunl, intelligittir : hoc quippe per anliplira-
sim dicluni, cum Bubaliuset Taurianus ab admini-
slratione ecclesiartnn fuissent ilejeeti.
c In edit. Cnncil. 17. Qme auiem 19 erat, nunc21.
In edit. Rom. iiotatur ut exCresconiodesciipia. Ve-
rius adscripiuA esset, e.T.Dionysio, tipud qiiern Silb
litulo xi.ivdecretorum Inliocentii Stibjicilur.
541 EPlSTOLvE ET DECRETA. R42
slitum luis laboribus videamtis, quod tota viriule A j lis Joannis. Et cum per siiigula asscrtio legatorum
pacis amator existens, earn requisitam inve- cx voto completa csse fatereiur, gratias agens Do-
neris, ct repertum summa charitate servaveris, cum mino, communionem Ecclesiaevestrae ita recepi, ut
erga omnes, ttim praecipuecirca illos, qui quondam prae me feram , apostolicae sedis condiscipulos pri-
Pauliui alque Evagrii episcoporum censiti fuerant nios dedissc caeleris viani pacis, in qtia firmalosvo.s
nomine. (Habeo stimmam votorum meortim, quod nosque Domini Ghristi ita benignilas amplcxabitur
antiqui naevi purgatio tuis temporibus tuisque ineri- at(]ue communiel, ut nullode ctvlero d litillamento,
tis pracrogaiur.) Quorum etiam illosejusdem nomi- vel levi cujusquam conteniionis pudore pulsetur.
nis, qui in Italia merila clericatus acccpcrunt, cen-
sui bnnu quieiis gratiam reiinere susceptam. Et quia 2. Scripta autem e Acacii episcopi, quoniam cum
noster compresbyter Cassianus gralum a dixit tuae vesiris sunt porrecta, suscepimus, ne per vesifam
fore dignatinni, si meo consilio in civiiate vesira injuriam ille , qui olim a nobis suspcnsns fuerat,
clericalus ordinem ducere censerentur ; staiui prop- repndiarelur : et tamen satis abunde f in aclis sta-
ler benevoleniiam tuam, promissaque memorati, ut itiiinus, sictiti dignanler relegere procurabis, quid
intercaeteros sacerdotes ministrosque qui in civitate in ejus persona debeat custodiri, ul si per onmia
sunt, annnmereiilur , fraier charissime. Libenler .*, vcstris consiliis actibusque lam sanctis se rogaverit
praetereade episcopisb Elpidio atqne Pappocognovi, csse communem, praestetur s --enifavore vesirono-
quod sine quaeslioiiestias ecclesias recuperaverint: stroque judicio conimiinionis atque litlcrarUm a
et mullum in gesiis, utc subjecta testantur, sollici- nobis gratia praiiogata. Subscripserunl " viginti
ttis inquisivi, utrum omnibus essetcondilionibus sa- episcopi ltaliae.
tisfactilm iii causa beali et Vere Deo digni sacerdn»

a Merl. Crab. cum mss. Reg. Noviom. et uno lis qnse AntiochiSegesta fuefnnt dtligenler inlerr<>
Colb. duxit. Is Cassianus putalur Collalionum scri- gasset. Qua de re cum gesta confici studuissel, ea
ptor, qui,ut Palladiusin Vila Chrysost., pag.27, nar- epislolae Imicsubjici curavil.
rat, anno 404 lahente adhuc diaconus Romam ve- d Colbertinum exemplar, titulamenlo : quod pro
nit : sed posimodum presbylerii gradu decoratus litnlo seu praniexiu aut colore non inepte dieatuf.
luil. Totus hic locus, ulpoie animi siiiiimo alfectu Paulo ante Anliocheni vocaniur aposlolicmsedis con-
lOqiieoiis, iiec larn qtio modo verba ordinel, qUiiili discipttii: quia Aniinchena ecclesia eodeiii, quo Ro-
quo alfeeluiu suutn exprimal, curamis, iniricaius mana, Apostolo doctore fundata est.
fursitan nonntillis videbitur. Ad inielligenliam ejus < Edii. concil. cum uno ms. Colb. el Noviom.,
recolendum cst, Aniiochenam ecclcsiam du s in
: Verbi hnjus loco Lab. ad marginem adscri-
parles, Paulini videlicct, cni Evagrius successil, et Aliici
Flaviaiii, iu cujtis locum Alexander po.-l Porphy- 'C , psii Acacii; quod verbum niss. coll. Dion. Hadr. et
Rom. exliibeut, ac relineiidiim C6seepistolae21
rium,Evagrio jain vita functo, subrogatus est, fuisse eiiit. In bae porro Innoceniius
dissciSiim. Quia vero Occidens Paulino ac deinde ct 22 plane perSuadent.
nulla se ab Aitico scripta accepisse lestaiur. Ipse
Kvagrio favebal , in Ilaliain scse coniuleranl non- vem,
IIIIIIIqui illis addicti erant, ibiqtie meiiieraiil clcri- qui hic snbsiituil Attici noinen, errorem suum
calus dignitaicm. Ecclesiaslica: aulem disciplinae in froule npisiolte 21, qliaeiisdem inmatiifesie mss. ad .4/ftciiih
IIIOSvolcbat, ut si his servanda judicarcfir collata Benem episcopttm iuscripta legilur, proditw
BeroBaenon Atticus, sed Acacius praeerat. llunc
dignilas, ejus civiiatis censerentur clerici, a cujtls Nam inter Joannis Glirysostnmi hostes ac ptae-
episcopis ordinaii vel promoti fuerant. At Innocen- Acaciuin
tius clericis partium Pnulini »ut Evagrii in Iialia or- cipuos tragoadi;e adversus eumdeni excitaia; aclores
dinatis vel promolis prittio servandam censtiit cleri- Palladius prinmin recensere solei. Quam obcausarh
catus gratiam, ac deiude Cassiano auciore statnii ut ut ab Innocentio suspendereiiir meruerat: quod ita
iidein inler cmterossacerdoles tninislrosque, qui in ci- inlelligcndum, ul essct Inuocentii cum ipso suspensa
litate Anliochena sunt, aunumerenlur. Eadem el in- communio , non ul illi miinere22 suo interdixerit,
fra epist. 25 firmaulur, ac patilo apertius cnunlian- Mentem suam idem papa epist. plantus aperii.
lur. llic obiier observare est, sacerdotum vocabulo, 1 Ediii, qiim \n aciis: casliganlur ex inss.
praeter usiiaium atitiquorum morem, presbyterds, s Merito minc senex appellaiur Acacius ; ctytts vel
non episcnpos significari. Eodem quoque intelleciu nares ipsmcanos Itabebantpilos longissimos, cnm Ro-
liac voce utens Hieronymus in Ezechielis caput 48 mam venit fereiis ordinaiionisJoannis episcopi decre-
nrrogantiam argnil diaconorum, qui ignorantes hu- t«m(lioc est ahle annum 40i), ut Theodorus diac.
militatem ordinit sui, ultra sncerdotes, hoc esl presby- apud Pailadium dial. pag. 39 loquitur. Ideni et Ro-
teros, inlumescuni.Et in epistola ad Kvangelum : Si nD ] manae synodo sub Dam:iso papa inlerfuisse apud Ba-
ex diaconoordinaiur presbyier, noveritse tucris mino- luzium nov. coll. concil. pag. 765 legitur. Quod
rem, sacerdotioesse majorem. lnnoceuiius episl. 25, anno 378 contigisse supra pag, 491, n. 3 ei 4, pro-
n. 6, presbyteros secundossacerdotes esse scrihit. bavimiis.
b Duos illos episcopos ChrysOstomi causa per ' Ita magno consensu mss.; At Merlin. Subscripte-
triennium in domibus stiis inclusos fuisse Palladius runt xx, Ilclim xxiv. Exinde Crab. remota
episcopi
pag. 195, tradil his verbis ; Etpidius magnus ille noia ntimerica xX reiinuil xxiv, eaque lcciio dein-
LaodicemSyrim episcopus,et Pappus, periolum trien- Errandi causa flnxit ex mss. colle-
cepsobiiniiit.
nium de scala domus sum non descenderunt, precatio- ctionis Hispanae,in quibuspost verba, stuWtpseriiht
nibus vacanles.
episcopi20 Italim, additur xxiv, non ad cpiscoporum
c In vulgatis ut apud lsid. subscripia. Melius in subscrihenlium numerum, sed ad ordinem, qucm se-
mss. coll. Dion., Hadr. et Hisp., subjecta. Nempe quens epistola inter alias ea in coileciione tenei, in-
Innocemius uon priuspacem firmavil, quam Alexan- dicandum.
dij legatos publico in coeiu audiisset, eosque de il-
643 j5. INNOCENTHI PAPJE tM
EPISTOLA XX « Ah.percensuimus, et vel sero receptse pacis gratiam le
1NN0CENTI1 VKPM 1 ADALEXANDRUM ANTIOCHI* lbvere, postposita omni contenlione, pervidimus.
EPISCCPUM. Unde has ad praeslantissimum fralrem et coepisco-
pum noslrum Alexandrum reddendas luae transmi-
De Pace. simus unanimilali : videlicet ut si omnes inimici-
Innocentiut legalionem ab Alexandro Antiocheno tiac, omnis aemulaliotam de nomine sancli Joan-
episcopoad se deslinatam sibi gralitsimam fuisse nis mirandi episcopi, quam de omnibus ejusdem
missis gestislesiificatur. communionis participibus, a tua animositale disces-
INNOCENTIUS ALEXANDRO EPISCOPO. sit, hasnostraesocietatis recipias lilteras,fratercha-
rissime; modo ut omnia, quaed hic actis firmata
Quam grata mihi, quam pia, quam necessaria le-
a lua fraier ad nos di- sunt, apttd niedialorem nostrum amabilem Alexan-
galio sanctilate, charissime, drum ore proprio, ute communicantem convenii, fa-
recla fuerit, gestorum ipsorum replicalione cogno-
tearis. Ulenim haecnobis unanimilatis charitalisque
sces. Voluit enim compresbyter nosler Cassianus,
hanc amicitiarum nostrarum paginulam per com- causa venerabilis est, sic inbscret sollicila, ne fquid
nostrum Nicolaum obliquum aut subcisivum in quoquam residere co-
presbyterum Paulum, diaconum, B
et Petrum subdiaconum filios noslros, quasi primi- gnoscatur.
tias pacis noslrae conscribi. Salulo iiaque et tuam EPISTOLA XXII B.
mihi in Christo germanitatem, et omnem illam,
quaetecum tam bene sentit, ecclesiam. Nosque, ut DEATTICO C0NSTANTINOPOLITANO EPISC0P0.
faciiis, et alloquamini peto crebrius litteris, et fre- Communionem ei non reddendam etse, niti priut eam
qutnlius de vestra salule laetificelis.Dabit enim, ul legatione solemni rogaverit, et qvm Antiochimfacia
confido, Dominus totius nos praeteriti lemporis dis- sunt ipse perfecerit, lioc est, in sacris diptychis
pendia amanlissimo litierarum colioquio repen- b
Joannis nomenreslilueril.
sare.
INNOCENTICS MAXIMIANO EPISCOPO.
EPISTOLA XXI c
INNOCENTII PAP.EI ADACACIUM BEROE.I! EPISCOPUM. Miramur, prudentiam tuam scripta ad Atlicum
episcopum Coustantinopolitanae urbis a nobis et
Qua condilioneAcacio Innocentiuscommunionem
concedat. prosecutione propria, et dato libello qui subter an-
nextts est, poslulare, a quo nec missas uilas saltem
Adgaudere litleris fraternitatem tuatn de receptis G ( epistolas ad nos vel ad vestram synodum uiique
Paulini vel Evagrii episcoporum clericis populisque pertulisti; idque non petenti aestimes tribuendum,
et de reslilutis Elpidio atque Pappo coepiscopis quod videas deprecantibus, discussa ralione, con-

• In edit. Concil. 15. Quaeautem 20 erat, nunc Acacium ipsum, sed ad Alexandrum nonnisi certis
41. El haccepistolain edit. Roin. ex Cresconio no- condilionibus illi reddendas misit.
tattir. Exscripta est potius ex Dionysio, a quo lnno- d Inedil.concil. ut inunoms. Colb., qumhis aciis.
ceniii decretum XLIInuncupatur. Quae romana in synodo , eui saltem viginti Italiae
b Edili, recompmsare: refraganlibus mss. interfuertint, acta suni, hic notanttir.
c Inedit. Concil. 19. Quaj nuiem 21 erat, nunc episcopi
e Regium cxemplar, communicantes.
17. ApudDionysium, ex quo, non ut in edit. Bom. f Editi, excepto Merl. cognoscal: emendantur ex
notalur ea:Cresconio, epistolam istam accepimus, scriptis. Acaciiin toto hoc negotio sinceritas ex iis,
litulo XLVIII decretorum Innocentii subjicitur. Unai quaedeillo apud Nicephorum lib. xiv, c. 26 et 27,
cum duabus superioribus ad Alexandrum missami cum ab Attico ad Cyrillum , tum a Cyrillo ad Atti-
esse ex epistola 19 manifesltim est. Neque ininus> cum scribuntur, valde suspecla evadit.
estperspicitum eam apudMerlin. etCrab., utin mss. s In edit. Concil. 16. Quaeautem 22 erat, nunc
coll. Hisp. adAlticumBermwcpiscopummendose in- 16. Titulo XLHIdecretorurn Innocentii apud Diony-
scribi. Nam Atticus ConsUniinop. non Berceaeepi- sium, ex quo epistolam istam primutn, non ea; Cre-
scopus erat. Quaeei a Dionysio, et exinde in collec- sconio habemus, subest. Ambigendumnon videtur,
tionibus aliis ac vetustis concil. edilionibus prae- quin Maximianus, ad quem scribitur, is ipse sii, cui
posita esl summa, De sanctoJoanne Constantinopoli ut el aliis Macedoniaeepiscopis Chrysostomus exsul
tano episcopo, non satis est accurata, Acacium.cuii factus epist. 163 gratias agit, quod ab ipsius parti-
inscribitur, praecipuasin depositione Chrysosio:tiii 'n bus constanter sietisset, quique supra epist. 17 in-
partes egisse, exPalladio passim.necnon ex Socralei ter episcopos Macedoniaerecensetur. Nec alins vide-
lih. vi, c. 18, et ex Sozomeno lib. vui, c. 20, notiimi tur ab eo Maximiano,Macedonumlegato, qui in su-
est. ls cum a Joannc negleclum se putaret, testei periori epistola 18 Romae majorem, quam speraba-
Palladio pag. 49 ira victus dixil: Ego ipsi ollamcon- lur, moram fecissememoraiur. Hujus autem morae
dio. Subinde idem Palladius pag. 82 Acacium unai probabiliter ea causa fuit, ut Romanae interesset
cum Antiocho dixisse meniorat: Imperator, in cnpul( synodo, et omnium quae in Antiochenae Ecclesia:
nostrumsit Jounnis deposiiio. Ilinc, ul Theoiloruss reconciliatione acta fuerant. leslis esset. Tum eo-
diac. ibid. pag. 39 loquitur, el seditionis auctor,, rum, quae in hac synodo audierat, reeitatione molus
el delicti eorum, qui res novits Conslanlinopoli exci- et animatus, statim ut Constantinopolim potuit per-
tarunl, dux habebatur. Quapropter mediaiore ac se-- venire, Atticum urgere, ut Antiocbeni episcopi
questro, ciijus apud lnuocentium non ininor essett exemplum sequeretur, non deslilit. Cum igitur ejus
quam Alexandri gratia, indigebat. Neque sine causaa assensum utcumque elicuisset, moram, pati nesciir,
Innocentius lilteras communionis indices non adil quin ad Iiiiiocenliuni in gratiam ejus scriberets
545 EPISTOLiE ET DECRETA. S46
cessum. Communioenim suspensa a resiiluilur de- A trum nostroruni synodtim dudum e litteras perce-
monstranli causas, quibus id acciderat, jam esse pisii.
detersas, et profilenti conditiones pacis implehis. EPISTOLAf XXRL
Quod neque apud vos, neque apud nos, ut praedixi, De pace Anliochenmecclesimimpertita.
Alticus missis aliquibus suorum vel dicere voluit INNOCENTIDSBONIFACIO PRESBVTERO.
vel demonstrare completum,quemadmodum Antio- Ecclesia Anliochena, quam prius quam ad ur-
chenae ecclesiaefrater et coepiscopus noster Ale- bem pervenirel Romain, beatus apostolus Petrus
xander digna legatione et prosecutus est et proba- sua praesentia illuslravit, velut germana ecclesiac
vit. Quibus omnibus ulique interesse dignalus, co- Romanae,diu se ab s eadem alienam esse non passa
gnovistiquemadmodum singillatim omnia scripto- est. Nam missis legatis ita pacem postulavit, et me-
rum noslrorum antehac de causa bealissimi Joan- ruit, ut et Evagrianos suis ordinibus ac locis, inle-
nis quondam episcopi nostri b discusserim , utque merata ordinatione quam acceperant a memorato h,
illi in omnibus satis evidenter monstrarint, uni- susciperet: et Joannis sanctaememoriaevel clericos
versa, quaeapud Antiochiain fieridebuerint, fuisse vel laicos in unum colligeret atque congregaret,
complela. Quorum amplexali pacem, ulique fidem promittens ipsius civitatis episcopus frater meus
fecimus, et c magnum tramitem omnibus eamdem JJ j Alexander (Videepist. 19, n. 1), etiam si quis forle
d postulaturis ostendimus;simodo'quaediscussa sunt vel a nobis, vel aliunde, posterioris ordinationis ad
se sine coniroversia recepturum,
atque completa, etiam ipsi se pro suo loco fecisse eosdem veneril,
vel complesse aliquandomonstraverint, communio- ac nomen episcopi memorati (Joannis) inter quies-
nemque, ut isti, legatione solemniler dcstinaia, sibi centes episcopos recitaturum. Cui rei nos noveris
rogaverint redhiberi. Exspectamus ergo et profes- tradidisse manus, frater cbarissime, et eos in noslra
sionem memorati de completis omnibus conditioni- viscera recepisse : ne diu membra, quse requisive-
ab unilate corporis haberentur
bus, quas diversis temporibus praediximus,et peli- rani sanitatem ,
tionem communionis, ut recte et petenti , et pro- aliena. Omnia vero, quae per ordinem gesta sunl,
banti se eamdem mereri, reddamus, fraler charis- filius meus diaconus Paulus, harum scilieet portilor
sime. Nam de omnibus plenissimas ad sanctam fra- Iitterarum, dilectioni luae poterit enarrare, ut et
Unde et huic papaeepistolae hujus scribendaeocca- C conlenlus, etiam legationem solemnem exigere vi-
sio data est. Quo lempore scripia sit, vei cx hac. dealur, non id taraen postulabat, ut quisque suo no-
simul mine legatos ipsi mitierel: sed, ut liquet Maximiani
simplici expositione colligitur. Nam nequeconscri-
cum tribus superioribus, neque multo post exemplo, satis habebat si quis per legatos a quovis
ptam esse apparet: sed tantum inter hauc et illas missos scripia sua ipsi offerret. Verum ad Atticum
cogitandumest intervallum, quantum opus fuit, ut quod aliinet, qui Joannis loco post Arsacium suf-
Maximianus e Romana synodo Constantinopolim fecius fuerat, etiam de probanda illius ordinatione
perveniret, atque inde lillerae ejus in Atticigraliam i lunc agebaiur. Jam vcro, ut supra pag. 598, n. 21,
reddi Innocentio potuissent. Quo pacto id quod de- observavimus, induci coeperat ille mos, ut regias
siderabat Innocenlius ab Attico, Alexander in re- urbis anlistitum ordinationem non prius ratam ha-
giam urbem veniens impetraril, Atticus ipse apud1 berent Romani pontifices, quam legatione solemni
Nicephorum lib. xiv, c. 26, narrat. certiores de illa facti fuissent.
a lnnocentii cum Attico communio suspensa ideo) e Quas hic memorat litterse non exslanl.
fuerat, quia is, ut testalur Palladius pag. 95, om- f In edit. Concil. 14. Quaeautem 23 erat, nunc3.
nittin adversusJoannem molitionumartifex, in loctim i A Dionysio sub litulo XLI decretorum Innocentii
illius invaseral : ita ul Orientis episcopi ac civitatisi ordinata est, el in edit. Rom. non sccus atque su-
Constantinop.populi ab ejus communioneabhorre- periores, ut ex Cresconionotatur descripta. Bonifa-
rent, vixque ille, ut secum vel invili comnmnica- cius, ad quem scribitur, non immerito is videalur
rent, ImperiaJirescripto consequi potueril. Nomi- presbyter Romanse ecclesiac, qui cum presbyiero
natim vero Occidcntis episcopi, Theodorelo testee altero et episcopis quinque ab Honorioad Arcadium
lib. v, c. 54, posl mortem Chrysostomi consliiue-- .JJ destinatus esse inPalladii dialogop. 51 legitur, qui-
rant, ut nullum episcoporum Orientis ad commu- que Innocentio post Zosimumsuccessit. Tum foric
nionem admitterent, quoad magni hujus Doctoris s legatione apud Theodosium pro negoliis aposiolicae
nomen sacris dipthychis inscripsissent. Et hanc c sedis fungebatur. Ex postrcmis verbis, quibus jubc-
quidem suspensaecommunioniscausam Innocentius s lur ut eos informetqui pro Atlici partibus iniervenire
in primis vult amoveri, quo cum Atlico communi- - solent, epistolam hanc
proxima ad Maximianum
care valeat. scripia non anieriorem esse liquel. Uiramque simul
b Unuse mss. Colb., discusserinl:quod aliquando o missam jure opinemur. Huic simplex apud
a sium et lsidorum praefigitursumma: De Antiochena Diony-
placuerat, quia videbatureorum esse quaecomplenda '- ecclesia.
erant discutere, quorum erat complere quae exige-
banlur. At postmodumrelecta epistola 19, n. 1, pa- i- e Crab. aliaequedeincepsediliones, ab eodem.Con-
tuit Innocentium sua in synodo discussisse, utrum n cinnius Merl. ut in mss. ab eadem, scilicet eccle»ia
iis conditionibus, quas variis temporibuset scriptis is Romana.
pacis obiinendaegratia praescripserat, fuissct satis- i- b Supple Evagrio.Sicenim orationem
iactuni. Deinde in vulgatis ut qum, ubi legendum n Innocentius, quasi prius Evagrii clericos, prosequilur
non liva-
et
utque, id est, quomodo. M ox pro monstrarint, inn grianosdixisset. Tum in mss. susciperent,tametsi in
Regio exemplari exstal nuntiaverint, el in aliquot )t iisdem subscqualtir colligeret alque congregaret.
edit. oslenderint. lllrumque ita potest intelligi, ut susciperenlad eccle-
c Editi, magnotramile: corriguntur ex scripiis. siam, et colligeretad Alexandrum,referalur. Deinde
dMerlin.eamdemquamprmslolariscorruple.Quam- l- pro verbo promittens, quod stylo epistolari tunc re-
yis Innocentius, pacem postulantium scriptis non n ceptoeffertur.inallelgrammaiicus, Ptomtsitprmterea,
JSi7 S. INNOCENTIII PAP;£ 54«
gnudium coinmune nobiscum babeas, et eos infor- \ vinciam c recognoscimus constiniiani. Unde adver-
mes, qui pro Altici partibus iniervenire consueve- liiniisj iiiii tam pro civiiatis magniricentia hoceidem
runt. aliribuium, quain qtiod d prima primi apnstoli
EPISTOLA XXIV \ sedes essc monstrelur, ubi el notnen accepit religio
ADALEXANDftlJM EPISCOPUH ANTIOCBENUM. Christiana, et quae ronventum e Aposlolorum apud
I. Qiiod prima sedesbeati Pelri apud Anliochiame.se se fieri efelebcrrimum mcruit (Act. xi), quaeque
memorelur.— II. Quod non oporteat secundum urbis Roniii!sedi non cederei, nisi qtiod illa in tran-
situ meruii, isia susceptiitn apuil se consuiiiiiiatiiiii-
conslituta Imperalorum duos esse melropolilanos
que gauderet (Nicol. I, epist. 8). llaque arbiiramur,
episcopos.— III. Quod Arianorum clerici non sint f fraier
chaiissime, nlsiciit meiropolilanos aitctori-
suscipiendiin suis officiis,quumvisb baptisma,quvd laie ordinas
eos Ecclesia. singulari, sic el caeieros non sine per-
per datur, confirmet inissu conscientiaque tua sinas episcopos procreari.
INNOCENTIUS ALEXANDRO EP1SC0P0. ln quibus hunc modum rccte servabis, ut longc
CAP.L — 1. Et onus et honor nobis a tua fra- posilos liitcris datis ordinari censeas ab his, qui
temitaie impositus, necessarii traclatus causas in- iitinc eos suo lanlum ordinant arbitratu : vicinos
duxii, quo litieris vel commonitorio vestro, ut dat r,
r autem, si aestinias, ad manus impositioncm luaegra-
Bancii Spiritus gratia, respondere possimus. RevoU liae stiiiuas pervenire. Quorum enim le maxima
venies itaque aucioriiatem Nieamoc synodi, quae s exspeclat cttra, praecipuetuum debeut mereri judi-
(Can. 6) una omnium per orbem teirariim mcntem cium.
explicat sacerdotum, quoe censuit dc Antiocliena CAP.II. — 2. Nam (Nicolaus 1, hmc laudat. epitt.
ecclesia cunciis fidelibus, ne dixerim sacerdolibus, 32, n. 6) quod sciscitaris, ulrum divisis impcriali
esse necessarium custodire, qua super dicecesim juilicio provinciis, ut duae melropoles fianl, sic dtio
suam prscdiciam ecclesiam, non super aliquam pro- metropolitani episcopi debeant nominari; non h esse

»In edil. Concil. 18. Qna3autem erat 24, ntinc 29. e Apostolorum conventum Antiochire celehraliim
In edit. Rom. etinm epistolin huic communis eiiam Gregnrius Pisinuntensiuni episcnpus in Ni-
cum superiorihus apponiiur nola, Ex Cresconio.Ipse CicnoII concilio tom. vn, Concil. Lah. pag. 63, non
Cresconius Breviar. c. 53cam secundum divisioncm laniiim laudat, sed et canonem pro imaginibus ex eo
a Dioiiysioiiidiictamlandat. Is quippetrcs in litulos, proferl. Erudiii lamen nullum ibi Apostolorum ron-
seu decreta, scilicet XLV,XLVIet XLVU,illam parti- venluni habilum ccn-cnt. Qua de re vide Tillemon-
UiS est, decreiis singulis praefixasumma, quani de C titim loin. 1 Hist. Eccl. pag. 525. Sed is Inuocentii
mnre llispaiiae colleclionis auctor et Isidorus ex- locus saliem argumento est, non recens fuisse
scripserunt. Divisionem eamdem cuiu tituli seu ca- scripium illttd, quod pro Antiocheno concilio ab
pituli Cujusque summa a Dionysio praefixa hic re- Aposlolis celebrato pra;diclus episcopus laudavit;
pras-enlaiinis. Quamvis aiiiem iiullani haec epistola adcoque spernendam non esse quam ille pro imagi-
praj se ferat lempnris notam, non videiur tamen a nihus ex eo protulit auclorilaieni : non quo cauou
superioribus sejungenda ; maxime cum probabile sii, ille Apostolis vere adjudiceiur, sed quo nou rcccn-
Alexandrum Innucentii epislola 2(1 invitaium m tioi-saeculoiv, esse verisimililercredatur.
ipsutn lilteris suis crebrius recrearei, oblatain amici- f Corb. ms., fratres charissimi, ut sicut melropoti-
liaui colere, et scrupulis, qiiibus movebatur, quam tanus ordinal: mendose.
prinitim propositis uiileni sibi efficere non distu- K Nicolaus I, epist. al. 42, n. 9, hunc locuin ad
lisse. sedem suain accommodans ila loquilitr : Omnittm
b lta exemplaria Dionys. in Indice generali. At ntique qui Ecclesiam faciunt cura conslringimur,
intra coniextum epistobe lilulus repetitnr cum hu- aique omnium(forieontnes) quorum nosmaxima cura
jusmndi mutatione : quamvis eorum bapiisma, quod exspectut, nosirum prmcipuedebenl promereri judi-
calholicumconslal, confirmeiEcclesia; idijtte Isidorttsi cium, sicut limoceniiusad Alexandrum, etc. Et epist.
et eximle Concil. edit. praetuleruui. al. 1, append. 4, ubi ipsa reiulit Innocenlii verba,
c Hoc est, quam non provineiae uni, Scd tolii infert: Ergo quia lotius nos Ecclesim cttra prmslola-
Orientali dioecesi,qu.e qiiindeciiii iirovineiis consta- lur. Ex quo sequilnr, ul Nicnlaus hic verbum exspe-
bat, praeesse debere consliluit. lstud AntiochenaeP, j- clat, pro eo quod vtilgo sonat, hoc esl pro prmstolatur,
sedis in Orientem jus a Nicuma synodo assertum diclunt esse intellexerit. Nobis tamen persuasum esi,
Hieronymus epist. 61, ad Pammach. adverstts Joan- illud hic autiquo more pingi pro speclat, nec aliud
nem Jerosol. vindicat ei explicat his verbis: TK qui sibi velle istud le exspectat, nisi ad le perlinet. Quae
regnlat qumrisecclesiasiicas,et Nicmni conciliicano- interpretatio ipsi Nicolai scopo longe apiior fuissel.
nibus uleris, retponde mihi, ad Alexandrinumepisco- h Editi. mss. coll. Hispan. etlsid., non verevisitm;
pum in Palmstina quid pertines? Ni fallor, hoc ibi de- Nicolaus I el cndices coll. Hadr., non ergo visum;
cernitur, ul PalmslinmmetropolisCmsnreasil,et loiiusi corriguninr ope Dionysianiexemplaris Regii. in quo
OrientisAnliochia.Aut igilur ad Cmsariensemepisco- exstat non esere visum. Ab bac Innocentii scnlentia
pumreferre dtbueras; aul, si procul repetendumjudi- dissnnai, quod Chalcedonensis synodus can. 17
cium erat, Aniiochiam potiut dirigendmlilterm. Ubii constituit, ut si civitas aliqua ab imperatoria aucio-
respicit Hieronyinus ad Nicrcnos cauones 6 et 7. rilate innovata est, vel deincepsinnovaia fueril, chiies
Porro Nicaenasynodus Amiochiam non tam consti- el publicasformas ecclesiaslicarumquoqueyarmciarum
luit, quam conslitiitam recognoscit super dicecesimi ordo sequalur. Tanium adversus cos, qui prmierec-
Biiam, cique banc proerogaiivam illscsam servarii clesiastica staluta facientes lilterarum iropcriaiiiim
vuli. aiictoritaie in duo provinciam unam dividuni, ila ut
d In Reg. ins. deest primi. ln tiuo Colb. exstai, ex hoc faclo duo metropolilaniesse videantur i» wta
prima sedes apnstolka esse. Ex hoc loco perspicuuini provincia, eadem synodus can. 12, decernit, ut qui
est cur Innocentius epist. 19, n. 1, Antiochenosi haec deinceps lentaveril, gradus propiii atuistiioiie
ttpoitolka tedis tondiscipulos vocel. nrulcletur.
S49 EPISTOL-iEET DECRETA. S50
vere visumest ad mobililateranecessitalum munda- j^ k c cacterasquehujusmodi pesles, quia eorum laicos
narum Dei Ecclesiam commutari; honoresque aut conversos ad Dominum, sub imagine d pcciiitentioe
divisiones perpeti, quas pro stiis causis laeiendasdu- ae sancti Spiritus sanctilicaiione per manus imposi-
xerit Imperator. Ergo secundum pristinum provin- tionem suscipimus, non videtur clericos eorum cuin
ciarum morem melropolitanos episcopos convenit tacerdotii aut ministerii cujuspiam suscipi debere
a numerari. dignilaie ; quoniani quibus soluin baptisma ratuin
3. Cypriossaneasseris olim Arianueimpietaiis po- csse e.permillimus, quod ulique in nomine Patris et
teutia faligatos non lenuisse Nicsenns canones Filii et Spiritus saneti perficitur, nec sanclum Spiri-
(5ei 6) in ordinandis sibi episcopis, ct usquc adbuc tum eos habere ex iiio bapiistnate iliisque myslcriis
habere praesiimplum,ut suo arbitratu ordinent, ne- nrbitramur: quoniam cuin a catholica lide eoium
rninem consulentes. Quocirca persuademus eis, ut auctores desciscerent, perfectionem Spiritus, qunrn
curent juxta canonum fidem b catbolicam sapere, acceperant, aniiserunl. Nec dare ejus plenitudinein
alque unum cum caeterissenlire provinciis, utap- possunt, quoe maxirne in ordinationibus operalur,
pareat sancti Spiritus gratia ipsos quoque ut omnes quam per impieiatissuae perfidiampotius, quain f fl-
Ecclesiasgubernari. dem dixerim, perdidertint. Qui fieri notest, ulcortiin
4. CAP.III. — Arianos proeterea (t, q. i, c, 73), profanossacerdotes dignos Chrisii honoribus n arbi-
11Ita mss. At in vulgalis, nominari. .]B factionem admiitebantnr. IIujus igitur pceniienliao
b Etsi lemere ac praeter mss. auctoritaiem Crab. adunibratio dumtaxat et imago erai.
hic repeliit vcrbum fidem: ea lamen repelitin in se- Porro haereticorumad Ecclesiam redeunlium dtio
queuiibiis edit. retenta est. Ncque vero hic de fide genera Siricius, Innocentiusac Vigiliuspapn dislin-
agitur, sed de disciplina canonum regulis insiituia et guiint : iniumeorum qui apud haereticos,puia Nova-
nniversaeEcdesiseusu recepta. Hortatur Iniiocenlius lianos, Donaiisias atit Arianos bapiizali ad Eccle-
Cyprios ut curenl sapere juxla catholicam canonum siam se recipinnt; alterum eorum, qiti b.iptisninin
intelligeniiam. Non Alexander tantttni, sed et suc- Ecclesia catholica susceplo ab hsereiicis illis rebap-
cessores ejus Cypriorum episcoportim ordinaliones lizari se perniiscrunl. Et uirisque quidem nianus im-
sibi arrogarunt: sed reclamarunt coiisianler Cyprii. posiiionem pracscribuiu, setl quae in primis pceni-
De hac controversia exstat Ephesinae synodi aciio tentia) imaginein prae se ferat iitniuni, in posiremis
7, in qua cuin Zeno Carii Cypri episcopus dixissct, rem exhibeat. I)e primis Siricius epist. 1, n. 2, MC
A sanclisApostolisnumquampossunt oslendere,quod loqiiitur : Quos noscum Novuiiauisaliisquehmreticis,
adfuerii Amiochenuset ordinaverit,velcommunicaverit sicuiest in synodo(Nicaeua)consliiuium,per invoca-
umquaminsulmordinalionisgraliam. Sancta synodus tioriemsolamteptiformisSpiritus episcopatitnanusim-
dixil: Memorsil sancta synoduscanonis(scil. 6) srm- positione Cutholicorumconvemuisociamtts.Deiisdem
ctorum patrum in Nicma congregatorum, qui con- rursum epist. 4, c. 8, haechabet : Ut venientesa No-
serval unicuique priscum dignitatem. Vide et quae vaiianisvel Monlensibusper manusimposilionemsusci-
anieceduntet quaeconsequuiiiur.Hocaiileinin nego pianlur. At ab his alios distinguendos notat sujjjecia
lio lunocentius, Cyprii ei Ephesina synodus in eo p( bac exeeplione, prmtereos quos rebaptizant. Siricii
consenlitini, quod omnes velint Nicanos canones ^1nienleui luuocentius noster epist. 2, n. 11, explicat,
servari. Neque auctor fuit Innocemius Cypriis, utab ubi pariter ptaecipit, Oi venientesa Novalianis vcl
Antiochenopraesufeordinari se paierentur, nisi qua- Montensibuspermanus impositionemsuscipianlurj sed
tenus ex Alexandri fide pro cerio poueJjal illos sibi exceplionemexplicatiorem subjicit in hunc nioduin,
hoc jus conlra priscum niorem usurpasse. prmlereos, qui si fortea nobisttd illos transeuntesre-
c lu mss. cmlerosque. sunt: Itisi resipiscentescl ruinam suain cogi-
d Quidsibivelit illud s«6imaginepmniicnlimrursus bnplizali
tantesredire maluerinl, sub longapcenileniimsatisfa-
ad episiolaecalceni repetitum quoeritur.Recurret et ciioneadmiilendisunt.Primi igitursusci|iiebaniursu6
in episiola sequenti n. 7 imaginisnoincn , ubi Domi- imaginepmnilentim;quia manusillis iniponebalurad
nici dieiet seximferim (quilms Christus passus est et accipiendum Spiriluni snncluin, ita ut nulla pceni-
resurrexil) per singulashebdomadasreparanda imago teniiaesatisfaciio sequeretitr. At alii non jam sub
praedicaitir.Sed magis ad htinc locum illusirandum imagine, sed sub re ipsa poeuiieiilia?adinitlebanlur ;
con!ertalier epistolae29, n- 2, ubi indticuniurPela- quia nonnisi sub longa pmnitenlimsatisfactioue, quae
gius ac Coelesiius veluii perversisinstrucli, immo imposiiionern manus excipiebat, eis commuuio in-
deslructivtrborum argutiis, sub imagine calholicasfi- dulgelialur. Duplicem illam maniis impositionem
dei disputunles.Ut enim ibi imago calholicmftdeivo- aperte dislingueiis Vigiliuspapa epist. 2, ad Profu-
catur, quod quamdam caiholica: fidei speciem prae luriiin (seu ut corrupte in vulgaiis circiimfcrtur ad
se ferat; iia et hic quotl qiiaindam prae se fert pce- Etlierium), n. 4, explicaiioiieinnosiram illustrat et
nitemiae imaginem, pmnilentimimago nuncupaiur. conliimat, ubi de iisqui rehaplizaii suni paritcredi-
Nec iminerito Innocentius impusilionemmanus, qua D . cit: Quorumtamenreconciliationonper illam imposi-
olim haerelicicorrecii fidelibussiaiim sociabantur, lionemmanus, qum per invocalionemsancti Sptriiut
imaginempmniteniimappellavii: quia nimirum ista operalur, sed per illum quapmnitenlimfruclt.s acquiri-
imposilio quamdam babebat pcenitenliaeprofessio- iureet sanctmcommunionisreslilutioperficiiur.
nem.QiiocireaAugusiinuslib. dc Bapt. coniia Duna- Exempli coll. Hadr. promittimus.Rectius Dion,
list. c. 2apposile ad mcntein hujiis papseail: Manus cum aliis codicihus ttim scripiis, lum ediiis, permit-
impositiosi nonadhiberelurab hmresivnnientibus,lam- timus. Quod nunc non perminit Iniioeentins, quia
quam exlra omnemculpamesse judicarenlur-.Propler nullasubest necessilas,pro necessitateetremedio,per-
charitatisautem copulalionem,quod esl maximutn do- mitli posse supra epist. 16, n. 9 et 10, laieiur.
num Spiritus sancti, dne quo non vnlenlad saiutem f In vulgalis, trumn per fidem.Conciniiius a mss.
qumcumquealiasunciain hominefuerinl, manuslimre- alieji panicula per. Hic notatur, lnrreticoriim fidem
ticis correclisimponilut. Ai hsecinanus imposiliorcn) jure pcrfidiaui vocari, quia ut llilarius lib. conlra
pceniientiaenon habebal, hocest vesliumsordes, cre- Const. n. 24 observat, quidquid prmler fidem unam
bra jejunia, aliosque Iiiciuosa;pcenitentiaelahoreset esl, perfidia non fidesesl.
apparatus, quibussuhjiciebaulur,quia fideliuincce- e Hue spectai quod Donatisia:, quibus clericalus
tu segregati, ad eunrdem nonnisi post longam salis- honor servandus promittebalur, apud AugustiBunt
851 S. INNOCENTIII PAPJE 558
tremur, quorum laicos imperfecios, tit dixi, ad sancli.A sunt a beatis Apostolistradila, integravellentservare
Spiritus percipiendamgratiam cum pcenilentiaeima- Domini sacerdotes, nulla diversitas, nulla varietas
gine recipiamus? Gravilas itaque tua haccad noli- in ipsis ordinibuset consecralionibushabereiur. Sed
tiam coepiscoporum, vel per synodum, si polest, vel dum unusquisque non quod traditum est, sed quod
per harum recitationem faciat pervenire: ut quae sibi visum fuerit, hoc aeslimat esse tenendum, inde
ipse lam necessario percontalus es, et nos lam eli- diversa in diversis locis vel ecclesiis aut teneri, aul
mate respondimus, communi omniumconsensu slu- celebrari videntttr; ac fil scandalum populis, qui
dioque serventur. dum nesciunttradiliones antiquashumana praesump-
EPISTOLA XXV». lione corruptas, pulent sibi aut ecclesias non con-
Ex Dionysio Exiguo. venire, autdab Aposiolisvel apostolicis viris conlra-
I. b De pacis osculo dando posl confectamysleria. — rielaiem inductam (Disl. 5, c. II).
II. De nominibusanle precemsacerdotis non reci- 2. Qnis enim nesciat aut non advertat, id quod a
tandis. — III. Quod non debeant baplizati nisi ab
— IV. principe Apostolorum Petro RomanaeEcclesiacIra-
episcopoconsignari. Quod rite omnisabbato
— dilum est, ac nunc usque custodilur, ab omnibusde-
jejunetur. V. De fermenlo,quod civitatislanlum
„ bere servari; nec superduci aut introduci aliquid,
presbyterisdirigatur. — VI. De energumenisbttpli-
zatis. —VII. De pmnilentibus.— VIII. De episto- quod auctoritatem non habeat, aut aliunde accipere
la S. Jacobi apostoli in qua pro infirmisorare prm- videatur exeniplum? praeserlimcum sit manifcstum,
inomnem llaliam, Gallias, Hispanias, Africam atque
cipilur.
Ex ms. Colberlino 932. Siciliam, et insulas c interjacenles, nullum insli-
I. Vt pacem in ecclesiaperaclis mysteriiscommunicn- luisse ecclesias, nisi eos quos venerabilis aposlolus
turi sibi invicemtradant. — II. Vt nomiitaofferen- Petrus aut ejus successores constituerint sacerdoles. '
lium non prius, sedinlra mysteria recitenlur.— III. Aut legant, si in his provinciis alius Aposlolorttm
De consignandisinfanlibus; solis de consecratooteo invenitur, aut legilur docuisse. Qui si non legunt,
licerc dare episcopis. — IV. De fermento in die quia nusquam inveniunt, oportet eos hoc sequi, quod
sancto Paschm, his tantum sacerdolibus,qui inlra Ecclesia Romana custodit, a qua eos principium ac-
urbemsunt, tradi debere. — V. De jeiunio sabbati. cepisse non dubium est, ne dum peregrinis assertio-
•—VI. De his qui posl baptismuma dmmoniocorri- nibus student, caput institulionum videantur
omittere.
piuntur. — VII. De pmnitenlibus'qui modus circa
diem sanctum Paschm teneri debeat. — VIII. Vt 3. Saepedileclionem luam ad Urbem venisse, ac
oleumsanctumnon solumsacerdotibus,sed et omni- C nobiscumin ecclesia convenisse, non dubium est,
bus Christianis, in sua suorumque necessitateun- et quem morem vel in consecrandis mysteriis ,
gere liceal.— IX. Ut pmnilenlibusoleum sanclum, vel in caeleris agendis arcanis teneat, cognovisse.
sicut et alia sacramenta, pmnilenlimlcmpore non Quod sufficere f ad informaiionem ecclesias tuae',
concedalur. vel relbrmalionem, si praecessoreslui minus ali-
INNOCENTIUS DECENTIO episcopo Eugubino c salutem. quid aut aliter tenuerunt, satis certum habere-
1. Si (ho p. 4, c. 67) instituta ecclesiaslica, ut mus, nisi de aliquibus consulendosnos esse duxis-
epist. 185, n. 44, objiciunt : Si ergo oportct ul nos tur.c VI. De inunguendisinfirmis.
exlra Ecclesiamet adversusEcclesiamfuissepceniteat; Unus codex Colb., Capuano. Alii probae nolae,
quomodo post islatn pmnitenliutnapud eosclerici vel Egubino. In exemplis Dion. ubi legiiur Eugubino,
eliamepiscopipermanemus? Quibus respondetAugus- additur salulem, quod et in vulgatis inde cxpres-
tinus : Hoc non fierel, quoniamrevera, quod faiendum sum est.
est, fieri non deberet, nisi pacis ipsiuscompensatione d Corb. ms. cum uno Colb. aui Apostolis. Tum
sanaretur. Fieri autem non deberet, quia Christi ho- cttm iisdem alii trcs, vel apostolicis ipsis, non viris.
noribus non sunt digni, qui reprehensionis experles Deindeunus Colb., conlraria et non utenda indncta.
non sunt. Jam supra epist. 17, n. 9, Innocentium audivimus
a In edil. Concil. 1. Qiue autem 25 erat, nunc 50. commendanlemregulasveteres, quas ab Aposiolisvel
Epistolam hanc exbibent Corbeiense exemplar sae- uposlolicis
°
viris Iraaitas EcclesiaRomanacuslodit.
culo sexto exaratum, et Codex a Quesnellovulgatus, . Supple lerrasque. Hilarius iis qui una (idei com-
necnon collectionesDionysiiExigui,HadrianiI Hispa- D munioneac societate cumGallis copulabaniur,librum
na et Isidori. A Dionysio appellatur epistolaregultt- de Synodis scribens, cum iisdem Germaniae primce
rit, atque omnibus Innocenlii decreiis sub titulis et secundae, Britanniarumque episcopos recensei.
octo, id est i, n, elc, ad VIHpraeponitur. Eam lau- His si adjungantur variae Illyriciprovinciae,quas In-
dant tacito quidemInnocentii nomineconciliumHis- nocentius epist. 15, n. 2, suam in eas vicem Rufo
palense u anno 619 habitum c. 7, Parisiensevi ann. committens recenset, diceceseon,quaead Romanum
829, lib. 2, c. 27; illo aulem appellato Isidorus His- patriarchatumatlinent, satis accurala habebilurenu-
pal. lib. n Offic. eccl. c. 26, Meldense concilium meratio. Ex ecclesiisautem ab hoc papa nominaiis,
ann. 845 c. 44, et Nicolatts I, epist. alias 2, ap- non desunt qui excipiendamcenseant Lugdunensem,
pend. 2. quam neque a Pelro neque a successoribusejus pri-
b Pro subnexis litulis, qui ex Dionysianisaique mum sacerdotem suum accepisse arbitrantur. Sed
codicis a Quesnellovulgati exemplaribus describun- opinionishujusauctor, a quonamPolinusprimuscjus-
tttr hos exhibet vetus codex Corbeiensis. 1. De pa- dem ecclesise praesul vel ordinatus vel missus sit,
cem quuliter in ecclesiadare debel. II. De nominibus sibi incompertum esse alibi fatetur.
recilun. III. De signandis infantibus. IV. De fer- f Verbum arbitrarer in priscis cdit concil. ut iil
mento.V. De baplizatisqui postea a dmmoniovexan- mss. hic additur.
m EPISTOL/E ET DECRETA. 584
ses.Quibusidcircorespondemiis, non quod lealiqua jA dos faciat, alque eorum oblationes, qnorum nomina
sua oratione conimendet, quam su-
ignorarecredamus, sed ui majori auclotitaievel tuos recitanda sunt,
insiiluas, vel si qui a RomanacEcclesiaeinsiituiioni- perfluum sit, et ipsepro lua prudenlia recognoscis,
bus erranl, aut commoneas, aut indicare non diffe- ut cujus hosiiam necduin Deoofferas, ejus anle
ras, ut scire valeamus qui sinl, qui atit uoviiates iu- nnmcn insinues, quamvis illi incognitum sit nibil.
ducunt, aut allerius ecclesise,quam Romanae,existi- Prius b ergo oblationessuntcommeiidandae,actunc
inant consueiudinemesse scrvandam. eorum nomina, quornm sunt, edicenda; ut inter sa-
CAP.I. — 4. Pacem igitur asseris auie conlecla cra mysleria nomineniur, non inler alia, quaeantc
niystnria quosdam populis imperarc (De consec. pra-mitiimus, ut ip^is mysleriis viam futuris preci-
disl. 2, c. 9), vel sibi inter se sacerdoles Iradere, bus aperiamtis.
ciiin pnst omnia, quae aperire non dehco, pax sit CAP. III. — 6. De consignandis vero infantibus
a necessario indicenda, pcr quam consiet populum manifestum est, non ab alio, quam ab episcopo fieri
ad omnia, quae in mysteriis aguntiu- alque in eccle- liccre (De consecr.dht. 4, c. 119). Nam presbyteri
sia celebrantur, pra-buisseconsensum, ac liniia esse licetc secundi sint saccrdotes, ponlilicaius tamen
pacis concludenlissignaculodemonstreiilur. apicem non habcnt (Ivo p.i, c. 265). Hoc autern
CAP.II. — 5. De nominibus vero (De consecr.]R rtpontificium solis deberi episcopis, ut vel const-
dist. i, c. ult.) recilandis, anlequain precem sacer- gnent, vel paraclelum Spiritum tradant, non solum,
a Merlin. ac plures mss. necessaria.Non umishac dici slaluisset, deinde snbdit, OrationemDominicam
in re fuil ecclesiarum ustis. In conslilulionibusApo- idcirco mox posl PRECEM dicimus.IDaiudeinsacrorum
stolorumClcmenlisnominevulgatislib.n, c.61,o(i/<;- mysieriorum parlem etiain evyu; Socraics lib. vn,
lionem excipii pacis osculum. Immo pacis oscitlum, c. 25, nuncupat. Quociica Innocenlius ac Francofor-
Juslinn marlyreapolog.2,ad AutoninumPium, leste, diensis synodus non prohant eos, qui cuni Orienlalr
ipsam oblalionem antecedebat. Precibus finilis, in- ecclesia ante canonem nomina recitabant, seu, ut
qtiil, muluisnos osculissalulamus. Deindeei, qui fra- Cyprianus episl. 10, ad clerum siium loi|uitur,
tribus prmest,offerturpanis ei poculnmaqum et vini. nominaofferebant.Euin lamen usum, quem impro-
Ritum illtiinLaodicenasynodus can. 19 iia enuniiat: bant, eiiam postea in Galliis atque Hispaniis recep-
Poslwquam dederit episcopuspresbyterisosculum pa- lnm fuisse anliquus ordo Galltcanus atque Mozora-
cis, lunc tnicipace.nsibi tribuent, elila sancta celebra- bum Missalefidem faciunt.
c In vulgatisdesideratursectmdr: quod vetustioris
bilur oblalio. In Mozarabum Missali ad Doiiiinicam
Advnuluspax ante Illationeni, seu ut loquimur praj- ms. Cnrb. aliorumque duoruni auctoriiate revoca-
faiionem, indicenda atqueoffereiidapnpulis praescri- mus. Iluc speciat illud Optati lib. i : Quid diaconos
bilur, ul apti siut sacrosanctismysteriisDei interesse. in lerlio, quidpresbyierosin secundosacerdotiocom-
Eadcm raiione iu quihusdam aliis, ptita Sarisbe- memorem? lpsi apices ei principes omnium epi-
riensis ecclesiac, jubelur sacerdos diacono et scopi.
subdiacono pacis osculum offerre , quo sint apti &Ita mox dicti niss. Alii vero libri, Hac aulem
sacrosancli altaris Domini ministerio, adenque an- Q . poniificibussolis deberi, nl vel consignenl. Hoc lnno-
tequnm sacra mysleria celebrentur. His suffragatur cenlii dictum Theologi de jtire ordinario interpre-
vetus Ordo Gallicanus, in quo collectio ad pucem, taii solent. El Hierouyiuus quidem dial. adversus
seu, postpacem datam, Illationi passim pra-pomlur. Lucifer. docet enm usum, quo iu Ecclesiabaptizatus
Notuida illa Innocenlii cautio ac reverentia, qua nisi per manus episcopinon accipil Spirilum sanctum,
eiiam episcopo scribens, de mysteriis dicit, qtuchpe- ad honorem poiius sacerdoiii,qaum ad legis necessi-
rire non debeo. H;eccerte novae lieierotloxorum de talemesseinsliiuium.Neque ^olumidem Doclor con-
illis mysieriis opinionilocum non permittit. signandi jus presbyteris asserere videtur, sed et ejus
b Metl. Prius enimoblaliones sunl commendandm, usum aliquaudo eis permitti in epislola ad Evange-
ac tnnc nominaedicenda.ln unoautem ms. Colh. pnst lum iiiuuil, ubi ait: Quid enim facit excipta ordi-
vcrhumcommendandm,suhjicitur: Etnomtna offeren- nationeepiscopus,quodpresbyternon faciat? Cui con-
lium nonante nisi infra mysteria recitentur. Ac tunc senliineuni est quoil Clirysosiomus homil. n, in i e-
eorum oblaiionessunt edicendm,ul inter sacra, clc, pistolflinad Tiiuoiheuin, de episcopis scrihit: Sota
hiitid duhie ex miirginali nota sclmliastis, quem in quippe ordinulionesuperioressunt, atque hoc tantum
suo exemplari, ut in altero Colb. hahetiir, quorum plus quam presbyteri habere videntur.Gregorius quia
sunt oblationesedicendm,pro quorum sunt edicenda, dem lih. iv, epUi. 9, ad Januaiitim Caralis in Sardi-
legisse liqtiet. Qtue lectio favereimori, quem Iliero- nia episcopumscribit: Presbyteribaptizandosungant
nyniiis in Ezechieliscapul 18 catpendmii censuitliis in peclore, ul episcopiposimoaum ungere debeam in
vcrhis : Muliosconspicimus,qui opprimunl per po- fronie. Verum ibid., epist. alias 24, ad eumdem
lenliam,vel fnrta commillunl,ul de mullisparva pau- rescribit : Pemetiitquoquead nos quosdam scandali-
peribustribuaiit, el tti suis sceleribus glorienlur, pu- D] zatos fuisse, quod presbyteros chrismale tangere eos
bticeque diacunusrecitet offerentiumnomina: TANTUMqui bupiizandi sum prohibuimus. Quibus pnmo re-
OFFERT ILLA, TANTUM ll.LEPOLLICITUS EST, placeM- spondel, El nos quidemsecundumusumveleremeccle-
que sibi ad ptausum popnli. Sednon aperluin est, Inno- simnostrw fecbuus; lum adiil, Sedsiumnino hac de
centium hujusn.odi jactantiam probare, uipole re aliqui contristaiUur; ubi episcopi desunt, ul pres-
qui velit ul fidelium ohlationessed J^eo, non populo, byterieliamin frontibusbaptizandotchrismatetanger*
nec publica diaconi recitaiione, lacita sacerdoiis debeantconcedimus.Neque his aiversaturGelasius,
oralione commendentur. Praecepium illius anno 794 cum epUi. 12, c. 6, preshyieris pnecipit non confi-
Fiancofordiense eonciiiumrenovavit, edito decreto ciendichrismalis,non consignaiionispontificalisadlii-
de non recilandisnominibusantequamoblaiio offera- bcndmsibimelarriperefuculiuiem.Aliud ei>ienirn nu-
lur. Quod eniin ihi haec synodus obtaiionem,hoc jusmodi faciiltaieinsihimet arripere, et aliud con-
Innocenlius supra precemvocai. Et utroque illo no- cessa potesiale uli. In commeuiariis Ainbrosiino-
mine id qund Canonemappellainus intelligilur. tlinc mine vulgatis in Ephes. c. IVlegere est : Apud JE-
Gregorius Magnusin eadeiu epistola ad Joannem alias gyptvm presbylericonsignanl, si prmsens uoit sit epi-
64, lndict. 2, uhi prsemisii a nonnullis evposluiaium scopus. Quibus conciint et quod anliquus aucior
esse, quod orationem Dominicammox posi CANONEWqutestioimm ex uiroque Testam. mixtiui apud Au-
PATUOI,.XX. 18
m S, INNOCENTII1 PAP^i 55?
consuetndo ecclesiasiica demonstrat, verum «t illa j_ /_ isacramenta penitus non celebrari. Quaentiqucfornia
leclio Actuum Aposiolorum, qtiaeasserit, Pelruni et d- per singulas tenenda cst hebdomadas proptcr id,
Joannem esse direclos, qui jam baptizatis traderent quod commemoratio diei illius semper cst celc-
Spirilum sanclum. Nam presbyteris, sive extra epi- branda. Quod si pulanl, semel aique uno sabbato
scopum siye praesente episcopo cum bapiizant, jejunandum; ergo ete Dominica, et sexta feria se-
chrismale baptizatos ungere licel, sed quod ab epi- mel in Pascha erit ulique celebranda, Si autein Do-
scopo fuerjt consecralum, non lamen frontem ex eo- minici diei ac sextae ferioe per singulas hebdoma-
dem oleo signare, quod solis debetur episcopis, das reparanda imago est; demenlis est, bidpi agere
cum tradunt Spiritum paracletum. Verba vero di- consuelqdinemsabbalopraetermisso; cumnon dispa-
cere a non possum, ne magis prodere videar, quam rem habeat causam, a sexla videlicet feria, in qua
ad coitsultationem respondere. Dominus passus est.quando et ad inferos fuit,ui ter-
CAP.IV. — 7. Sabbato vero (De consecr.dist. 3, tia die resurgens redderel laetitiam post biduanam
c. 13) jejunandum esse, raUo evidenlissima de- trisliliam praecedenteni. Non ergo nos negamus
nionstra,t. Nam (ho p. 4, c. 28) si diem Dominicum sexta feria jejunandum; scd dicimus ct sabbato hoc
ob venerabilem resurrectionem Domini nostri Jesu agendum, quia ambo dies tristitiam Aposlolis, vel
CUrUti non solum in Pascha cclebramus, vcruin Ij jj his qui Christum secutisunt, indixerunt. Qui die Do-
etiam per singulos circulos hebdomadarum, ipsius minico hilarati, non solum ipsum festivissjmumess^,
diei imaginem frequentamus, ac sexta feria propier volucrunt, veruin etiam per omnes hebdomadasfre-
passionem Domini jejunamus, sabbatnm praetermit- queniandum esseduxcrunt.
tere non debemus, b quod inler tristitiam atque lueti- CAP.V.—8. De ferinento vcro, qtiod dieDomi-
tiam temporis illius videlur inclusum. Nam utique nica per litulos miltimus, superflue nos consulere
constat, Apostolos biduo isto etinmcerore fuisse, et voluisli, cum omnes ecclesiaenostroeiutra civiiatem
proptermetum Judaeorum seocculuisse.Quodulique sint constituite. Quarum preshylcri, quia die ipsa
nonduhiumest, in laniumeosjejunassebiduomemo- propter plebem sibi credilam nobiscum convenire
rato(Joan.xx),ut'tradiiioEcclesiaeliabcai,cistobiduo non possttnt; idcirco fermenlunif a nobis confcctum

tom. III, cap. 101, iradit: In Ate- Ejusdem Quesnelli ad calcem operum Leonis specia-
guslin. append. lolam
xandria el per Mgyptum, si desil episcopus, lem,de jejunio sabbfitiin ecclesiaRomana Disserta-
consecrat (reclius Colb. ms. cousignal) presbyler. lionem consule, si lubel.
c Capiiularium lib.vn, c. 450, uhi habetur, Cano •
Atque hic usus etiamnum apud Graecosohtinet. Ne-
que ab co abborrere videtur concilium Toletaiuim I, nibus quippejabenlibus biduo isto sacramentanon de-
can. 20, quo statutum esl diaconum non chrisnutre, C ^ beni cekbrari, ad bunc locnm respici haud tenrcic
sed presbulerumabsente episcopo; prmsente vero, si conjectemus. Hunc ipsum lnorcm libro ponlificalt
ab ipso fueril prmcepium; sicut nec Arausicanum I, praescfiplum esse Rolliomagense concilium anii.
cati. 11, Cl Epaonense can. 16, duni limreikos 1072 c. 22 niemorat.
t» moriis discrimine posiios, si caiholici esse desi- d Supple, jejunii ab Apostolisservati. Nam proxi-
derunl, &i episcopus desil, a presbyieris cum be- mus de sacramentisbiduoanle resurreclionem Domi-
nediclione et chrismute consignari volunt. Ad In- ni non celebraiis sermo lanltiin in iranscursii fit, ut-
nocentium quod atlinet, lum ex boc, tutn cx su- pole ad asserendum sabbaii jejunium unice adjcctus,
perioribus decrctis ac totius epistolaaprocemio ap- idque iipsa oraiionis series confirmat. Ait quidcm
parel, hoc oum maxime cavere voluisse, ne alieuos eccle- Socrates lib. v, c. 22 : Cum omnes ubique terrarum
siac, quaea Romana fidem susceperunl, ad i ecclesimper singulas hebdomadasdie sabbati sac.ra
abejusdem ecclesiaeconsuetudine ritus decliuarent.i mysleria celebrent, Alexandrinitamenet Romani, vc-
Morem illi gercns coricilium Hispalense n anno 619 lustam traditionem secuti, id fncere delrectant. Sed
habitum c. 7 defmit, presbyleris non licere nec; secus suadent Gregorii Gelasiique liturgioe, quac
chrisma conficere, nec chrismalc baptizalorum fron- ctiam Quadragesimaesabbalis Missas praesciihunt.
tem signare. Ad ipsius quoque imitationein Theodul- Nec Hieronymusepist. 28, ad Lucinium scripsisset :
fus Aurelianensis episc, lib. de Bapt. c. 17concludit:: Z>esabbaloquodqumris,utrum jejunandum sil; et tlc
Quodergo presbyterisbaptizatos chrismate ungere li- Eucharislia, an accipienduquolidie, quod Romaiua
cet, Spitiiwn vero sanctum per manus iiiipositwnem i ecclesimobservare perhibentur, nisi sacra mysleiia,
tradere npn Jicct, anliquus iste mos ab Apostolis(hoc: _. _ ex quibus Eucharistia percipilur, quoiidie fuissenl
esl Apostalortimexemplo in Aclibus consignaio) estt I celebrala. Eumdem Eucharislia) quotidic percipien-
traditnt. Nequepresbyleris solum, sedeiiam chnre- dte usum Augustinus epist. 54, tul Jantiarium, n. 4,
piseopis et concilium Pavisicnse vi, ann. 827, part. tradit. Ex quo sequitur, ut et quoiidie celehraia sint
li, c- 27, et Meklense ann. 843, c. 44, hanc poies- divina mysteria. Non enim vulgoextraillornm cete-
talem neganl. Quocirca lsaacLingoiicnsis episcopus5 brationem Eucharisiia nisi ab aegrotispercipicbatur.
tit. xi, can. 30, decernit : Si quis non ab episcopo, , Id forte quod mox altulimus, dixit Socrates, quia
sed a chorepiscopofuerit confirmalus,reiterari uliisbe- Romani Alexandrinique, sabbaiisolemniiateinDomi-
nediclionibusdebct. ldipsum el Capitulare nnni 803,, nicam iranslata, ulrumqiie illum diem pari religio-
apud Balu*. pag. 381, ut Leonis III antea consultii nc"celebrare delreclarent.
auctorUate fultum edicit. In mss. . DomimcMw... celebrandum. Pessime
a Hinc non solaIrontis tinclione, sed el prtsscriptiss aiitein apud Merl.cl Crab., Dominica...celebrandum.
quorumdam verbojrum formulis Conlirmationis sa- f ln uno ms. Cotb. desideralur anobis confecium.
cramentum perfectutn fuisse conficilur. Veruin hitca Fermenli nomine alii benedictnm panem, qui Eu-
vcrbadum liuioceutius consulto tacet, quanta anti- cliaristiaevice sil, alii vero longe piures Eucharis-
quorum fuerit religio.ne sacramentorum mysleriai liam ipsamhic inteHigunl. Et vero illam in Ordine
rctogerent, palaui facil. Hujus rei frequenliora s,untl Romano fermenti vocabulo saepiusdesignari Mabil-
exempla, cum illis de Eucharistia sernio cst. lonius noster observat. Neque vereodum, ne h»c
Mnmss. qui (Quesn. hic addit dies) inctusus. postrema inteliigentia eorum juvetur opinio, qui
 S81 EIM&TOLyEEf DECRETA. 558
pcr aeetylhos accipiunt, ut se a noslra communio-- A t a da-monio, vitio aliquo aut peccato interveniente,
ne, maxime illa die, non judiceru sepaiatos. Quod ci arripiuntur, c est sollicita dilectio tua, si a presby-
per a parcecias fieri deberenoji puto; quia neclon- lero vel diacono possint aut debeant d designari.
gc porlanda sunt sacramenta (nec nos per cceme- Quod hoc, nisi episcopus pra'ceperit, non licei. Nam
teria diversa constitutis presbylcris destinanius)b ett eis manus iinponenda omnino non est, nrsi episco-
presbyteri eorum conficiendorumjus habeant atquei pus atictorilalem dederil id efficiendi. Ut aulem fiat,
licentiam. episcopi estimperare, ut manus eis vel a presbylero
CAP.VL — 9. De his vero baptizatis, qni posteai vel a caeteris clerrcis ° imponalur. Nam quomodo

Eucharistiam ex fermentaio pane olim in Ecclesiai nist episcopumprmcifer-enon liceat.

Lalina confeotam pmanl. Valde cn,im leve est quod1 Innocenti.m» iioc looo diaconis, cuni neccssitas
inde in opjniqnis bujus graiiam. deiluci.tur argumen- urgct, C.oufirmatiqnisadmipistran,d.ocpotesiaiem fc,-
lum. Quippe veiierandum illud sacraiiientum, pro> cisse Joh. Moriuus iti quodarn opere poslhumo opi-
illorum teinporum eonsuettidino, qua sacra: rei ar- natur : sed ejus editor Moietus iiiillum bic de
canum profanis tegere affectabant, cum ad ecclesiass sacramenlo illo serniGnemesse rccie observat. Ver-
milteretur, apposite vocaiuiu, est fermeutum, ttt, t R Umii consiguari, quq supcviu.sCon.ftrma,lion.is sacra-
quemadmodiim fernieulum in farinam immissuin,, meniuin enuntiatur, virum eiudiliun fcfcllil. Sane
eique commixium , lotani conglulinat, itu eiss cle baptizulis,hoc est fidelibus, non qtii in ipsa bap-
quoddam uniiionis atqtie commuuionis niutuae vin- tismi susceptione, sed posiea, a daimouia arripie-
cnluin esse significaroiur, Ea ralione ipse Cltris- banltir, quaeslioinstituta est. Hac aulejp.a:t;^o e sa-
lus etiam cxlra Eucharistiae sacramenium ini cro baptisnii lavacro egressis sacranieutum Copfir-
cncyclio cpislolariim ad Leonem augiisluin inis- niationis conferri consuevisse nec doctiis Morinus,
sarum cndice, epist. 37 , lom. IV Concil. Lah. nec ullus auliquitaiis peritus ignorat:-idquedoceni
pag. 920, fermentum appellalur, ob idqne con- Terliillianns lib. de Baplisino c. 7 et 8, Cyprianus
cilium Chalcedonense ab episcopis Phceuicix mari- epist. 75 ad Jubaianum, Ambrosiuslib. de Mysteriis
tintae laudatnr, quod eos, qui prodicjiose, non e.xDeii c, 7, Hieronymus Dial. adversus Lucifof., Augws-
genilrice virgineesse noslrumFERMENTUM credunl, de- tinus Serm. 324, Leo papa Serni. 4 do Nal. Do.iu.,
slruxit. Fermenli aulem vocabulo nc liieram eulo- ac longe postea Maguus Senoneusis opiscojms in
giam ab Innocenlio inielligi censeamus, vetai snbr lihello quem de bapiismalis myslerio Caroli M.jussu
jecta ipsius ratio, qua hunc miltendi lernienti riluui concinnavit, ac noster Edmundus Marlene de Anti-
nequein Eugiibinam ecclesiam, neque iu caeieras, quis Eccl. rit. lo. 1, pag. 160, edidit. Quo in opere
quaeplures iuira unam civiiatem titulos uou habe legiinus, Omuibusautem peractis sacrameniis baptis-
rent, convenire docel, quia uimiiuni sucramenta malis, novissimeper manus impbsuioucma summo sa-
non longeportanda sunt. Nam eulogiam seu benedic- cerdole sepliformis gratim accipiuut Spiritum sanc-
tum panem sine ullo discriinine longius lerri posse tum. Praeterea nulluin est in tulo hoc capitulo de
si quis negaret, revinceretur epislolis luin Paulini C Spirilu sancto verbuni, cuip de eolnnoceulius silere
Nolani apud Augustinum 24 n. 6, 25 u. 5, cl 52 npn soleat, ubi de Confirmationis tacr.imeulo lo-
n. 3, necnon ipsins Augusiini epistola olinr 34, nunc quiltir. Denique qui superiori capituloa, n. 6, as-
31, n, 9, in quibus sanctos illos viros ab llalia iu seruit, hoc pontificibussolis deberi, u,l cel consignent,
Africam, ac vicissim, benedictos pauessibi invicem vel tradaut Spirituin sancium, ac presbyteris hanc
in unitalis seit communionis mutuac symholum ini- poiestaiem negavit, procttl abcrat ui eaindem dia-
sisse legimus. Fermeiiti autem ad ecclesias mittendi conis concederet.
IISIIS,qui forsilan liomanaecivitali peculhris fuit, Evidens est igitur, ritus quibus ei succurralur qui
Melcliiadiattribuitur, uti supra pag. 339 observatum a daeinonioarripitur, hic explicari. Hos rilus noster
esi,a ubi et plura de hacre disseruimus. Edmuiidqs Martene de Autiq. Eccl. rit. lib. m, c. 9,
Editi, parochias. In exemplis Dion. et Hadr. pa- fuse explicat. Nominatim vero iuter eos, quos ex
rmcias seu parrmcias. ln voterrimo Corb. proicias, vetusto codice Regio 3866, et allcro Vindocinensi
haud dubie pro paroicias. Ex quo colligerc est ibid. pag. 366, describit; praccipitur ut sacerdos,
noii id primum, sed temporis decursu obtiuuissc, ad quem diictus fnerit energuinenus, omiiium pec-
ut parochias seu parrochias anliquarii scriherent. catorum ejus confessionemoxcipiai, ponat manum
Hoc autem nomiiie hic intelligit Innocentius ecclc- in suinmilulecapilisinfinni, el cruccmfaciat tribus vi-
sjas extra civitaiem episcopalem sitas. Ccemeteria cibus, ac post mullas prcces siguet emn ad fronlem
quoque apud Romanos, ulpote quibus corpora intra ad oculos, ad aures, ad uares, ad peclus, ad os, ad
muros condete religioni erat, extra urbes cxstitisse pedes, ad ambas manus, propria unieuique mcmbro
nullus ignoral. _JJ benediciione adhibita. Quocirca nullus prupe est
b Quesn. post veteres edil. concil. necnon mss. " dubitandi locus, quin novissimum httnc riium verbo
coll. Hisp. el Isid., ui el presbyieri eorum. Duo mss. designari Iniiocentius notet. Quominus lamen consi-
ut precibus eorum. Pilh., et precibus eorum. Lectio gttat-ireliuealur, nihil repiigno : nec diffiteor lectioni
postmodum vulgaia et sanior et poiiorum est mss. huic lavere, quod in iaudatis codicibus a Marienio
Innocenlius priori rationi, qua saeramcnta iu parce- nostio exscriplis pag. 5i0 duplcx afferalur signandi
cias portari non decere docuerat, nunc alteram ad- formula, ac posirema inscribatur : Alia oonsignaiio
jicit, qua istud nec necessarium ostendit.
c Ita eapitis, cl oculorum,siveomnhunmembrorum.Caven-
aliquol prohse nolae inss. At Pith., Dion el dum lamen, ne eonsiyiandi verbtim hie co sensu,
Isid., qumsivildileetio. quo supra cap. 5 usurpari existimelur. Forle ad
d Sic vetus codex Corb. cum antiquis Codicis a ulramque rein disliiigueiidaiiilnnocenlius supra con-
Quesn. vulgati exemplaribus, necnon alio probie signandi, iiune designandivcrbo usus est. Sed hic
nolaems. Celb. Iiaet legisse vidctur Dionysius, cu- sive designari sive consignarimalis, neutruui aliud
jns esemplunt Regiuin eiianinum habet assigmri. In sonare debere videtur, quam simplex signari.
caeieris aiilein libris exsiat consignari. Tuin edit. e Corb. ms. iniponantur.lllamanus imposilioquse-
Rom., quod hoc nisi episcopis pmcipere. Quesn., dain eral pcenitentiaespecies. Qtiiilquidvcro ad pce-
quoil nisi, suppresso hoc praeier oiniiium codicum uiientiam publicam attinet, episcoporum potestati
cousei.isum.lulegra erit oralio, si ante illud quod, semper in Ecclesia siibjeclum fuit. Ubi vero epi-
verbtim cem.eo suppleatur, aut cum Uegio Dion. scopus aderat, ciim ah ipso, tum ab ipsius clero uia-
exemplari aliisque noiinullis pracferatur, Quodhoc nus peenitentibus iinpuuebalur. Unde Cyprianu»
 "" "
589 S. INNOCENTHI PAPJE W» ^,
id (ieri sine magno labore poterit, ut longe consti- ^A^filiusmeus Ccelestinusdiaconus in epistola sua, esse
tulus energumenus ad episcopum deducatur, cum a tua dilectione positum illud, quod in beati Apo-
si talis casus ei in itinere acciderit, nec perferri ad stoli Jacobi epistola conscripturn est : Si infirmut
episcopum, nec referri ad sua facile possit? b aliquis in vobitest; vocelpresbyterot, et orent super
CAP.VII. — 10. De pcenitenlibus autem, qui sive eum, ungentes eum oleo in nomine Domini: et ora-
e.xgravioribus commissis, sive ex levioribus poeni- lio c fidei satvabit laborantem, el suscitabit illum
tenliam gerunt, si nulla iuterveniat tegriiudo, quinta Dominus,d et si peccalum fecit, remiltel ei (Jacob. v,
feria ante Pascha eis remiltendum RomanacEccle- 24). Quod non est dubium de fidelibus xgrotautibus
siaeconsuetudo demonstrat (De consecr.dist. 5, c. accipi vel intelligi debere, qui sancto oleo chrismatis
17 ; Ivo p. 15, c. 40; Isaac Lingon. c. 15). Cailerum perungi possunt, e quod ab episcopo confeclum,
de pondere aesiimando deliclorum, sacerdotis est non solum sacerdotibus, sed et omnibus uti Chris-
judicare, ut attendat ad confessionem poenitentis, et tianis licet, in sua aut in suorum necessilate f un-
ad fielus alque lacryinas corrigentis, ac lum jubere gendum. Caelerum (Dist. 95, c. 9; Jno p. 2, c. 75)
dimiiti, cum viderit congruam a satisfactionem illud superfluum esse videmus adjectum, ut de epi-
suam. Vel si quis acgriludinem incurrerit, atqtte scopo ambigatur.quodpreshyteris licere non dubium
usquc ad desperationem devenerit, ei est ante lem- B JJ est. Nam idcirco B presbyteris dictnm est, quia epi-
pus Paschac relaxandum, ne de saeculo absque com- scopioccupationibus aliis impediti, ad omnes lan-
munione discedat. guidos ire non possunt. Caeterumsi episcopus aut
CAP. VIII. — 11. Sane quoniam de hoc, sicuti de polest, aut dignum ducit, aliquem a se visitandum,
cacteris, consulere voluit dilectio lua, adjecit etiam et benedicere et h tangere chrismate ; sine cunc-

episl. 10, ad clerum suum, queritur quod cum in velustioribtis, salvabit laborantem : ubi in vulgatis,
minoribut peccatisagani peccatorespcenitentiamlongo salvabil infirtnum.
ordinem ad exomo- d Editi, st in peccatis fueril, remiltenlw ei: corri-
lempore, et secundumdisciplinm
logesin veniant, et per impositionem manus episcopi guntur aucloritate meliorum mss. in qiiorum irihus
el cleri jus communionisaccipianl; nunc crudo iem- exslat, si peccata fecil. Deinde apnd Dion. remittelur
pore... nondumpmnilentia acla, nondum exomologesi ei, quomodo legilur el in antiquo Italicae interpreta-
facia, nondummanu eisab episcopoel clero imposilu, lionis e
exemplari.
eucharistia iltis dalur. Verum episcopus, quando Crab. aliique dcinceps editi, quo ab episcopocon-
aberat,ac nec necessitasurgebal,hoc ipsum presby- fecto,Merl.etmss.reniienlibiis. ApudCraecosoleumil-
teris vel etiain diaconis perniitte.bat. Quocirca ct ludciiam a preshyierisconfici solerenosierEdmundus
ad clerum sunm idem Cyprianus epist. 13 scribit: Mariene lom.ll deAntiq. Eccl. ril. pag. 114 probat.
Si incommodoaliquo et infirmilalis pcriculo occupali f Quesn., ungendo.Edit.Rom., ad ungendum. Cae-
fuerint, non exspeciata prmsenliavelnoslra, apud presbij-C lerae, inungendo. Vertus mss., ungtndum, seu, ut in
terum quemcumqueprmsenlem, si presbyter re- plerisque pingitur, unguendum.Neque verogramma-
pertus non fuerit, et urgere exiius cmperit, upud dia- ticis insolens est verbo uli quariiini casuui adjun-
conum quoqueexomologesinfacere deticti suipossint,, gere, ut videre est in his Plauti, Cwtera qum uiimur.
ut manu ets in pmnilcnliamimposiia, veniant ad Do- Porro ab lunocentii menle aberrant, qui eum hoc
minum cum pace. Huc spectat qnod Rcgino lib. i, locoomnibusChrislianistum se, tiun snos oleosancto
c. 295 et 296, necnun Burchardus lib. x, c. 155 et ungendi jus atiribuere, et lidelcsomnes htijus sacra-
156, velut ex Pceniienliali Rotnano proferunt:el Sicui! menti inini-lros praedicare arbitrantur. Taotnm opi-
enimsacrificiumofferrenon debentnisi episcopi pres- nionem refutateoruni, qui lum forle sibi persuase-
byleri, sic nec pwnitentiumjudiciualii itsurparedebent. rani, olei sancti usum sacerdotibus a quihus confi-
Si autemnecessitasevenerit,elpresbyternonfueril prm- citur, ita proprium esse, ut eo nulli alii ungendi es-
sens,diaconussuscipiaipmnilenlemudsanctamcommu- senl; ac docei illud ab iis confici, non ut inde ipsi
nionem.Eihaecquidemdepcenitentereconciliando.ubii soli, veruin etiam omnes Christiani ungantiir. Nou-
periculum mortis imminet, dicta sunt: ailnnocentius5 dum quippe hic de unctiouis ministio, sed de eo
circa energumenosquamdam ab episcopo potestateml tantum cui conferri possit, sermo est. Inde ad alie-
Iribui posse delinit, quaeuon presbytero aut diacono> ram progrediens quaistionem, an scilicet presby-
solis, sed etctBterisc/mciscompetere videatur, iuterr terorum ita proprinm sil hoc saeramentum admi-
quos infimusesi exorcistarum ordo. Quod ita intelli- nistrare, ut illud conferre episcopis non liceat, fal-
gendum, ut eos ritus, quos exercere solis sacerdoti- sam ea de re iionnullorumopinionem, de qua illum
bus concessumest,inferiores clerici praileriiiiserint.• |D
' Decenlius consulendnin duxerat, confuiat. tl haec
a Ita duo mss. Colb. At alii libri, satis/ocftonem. quidemDecentiiiuterrogaiio, quaniumabhorrcret ab
Sane si quis. Quam solliciii fueriui anliqui ne poeni- illorum temporum fide, iitChrisiiani quique inlirinos
tenles aulanle congruatn saiisfactionemabsolveren- sacrooleo ungere posse crederentur, aperte indicat.
tur, aut sine reconcilialione et communione de soecu- 6 Edit. Rom. et concil. post Crab. cum uno ms.
lo discederent, teslis est, utalios mitlam, locis mox x Colb., de presbyteris.Merl. cum caeteris mss., pres-
allatis Cyprianus. Ibi etiam sanctus ille marlyr dee byleris, quod ila intelligiinus, ul subaudiatur ttcere.
minoribuspeccaiisactanr poenitentiaminemorat, sed d Ncc displicet quod apud Quesn. presbyteros,eo scil.
haeccuin gravioribus comparata, quamvis et ipsaa iuielieciu : idcirco (a Jacobo) dictumest presbyteros,
mortifera fuerint, minora ac leviora dici haudteme-'.- supplendo vocet.
re senliariius. h Quesn., ei ungere. Licet snpra n. 6 legerimus,
bSic potiores mss.sex, quiin hoclococxprimendoo chrismate bapiizalos ungere licet: hic lamen in niillo
cum amiqtio llalicac inlerpretationis exemplari penee veleri codice leperimus ungere. In duobus mss. de-
omnino conseuiiuiil. At excusi, lnfirmalur quis in vo-i- sideratnr tangere; et in enriun altero pro chrismate,
bis? Inducal presbylerosEcclesim: nisi quot) Ecclesim v exstat chrismare: cui lecMoni consentanea est liaec
vox apud Merlinuin, ut in reliquis mss. non exstat.:. Toleiani I concilii, can. 2, ubi statuitur, diaconum
Tum duoColh.jUl orent pro eo : Pith., et orenl pro eo.i. non chrismare. Loculiune atitem chrhmate tangere
c UIIIISe niss. Colb. cumPiih. et laudaio Italicse e Gregorius lib. 4, epist. 26, ad Jannuaiium, seuiel
intcrprelationis excmplari, in fide : ac deiude cum a acsecundo ulilur.
S61 EPISTOL^E ET DECRETA. 562
talione potest, cujus esl chrisma 'conficere. Nam \ scriptores, qui litieras illas Innocenlio conceptis
pcenitentibus islud infundi non potest, quia genus verbis ascrihunt. Neque cur ille de materia lam
est a sacramenli. Nam quibus reliqua sacramenta ne- abundami tamque ampla nequaquam fusius edisse-
rat, cxplicare pluribus opus est , cum hujusce rei
gantur, quomodo unuiri genus pulamr posse con- ralioneni ipse reddiderit.
cedi? "i. QuaeAfris ad Iunocentium scribendi causa fuerit
12. Hisergo, fraler charissime, omnibus quaelua ipsi non siluerunt. Cupere se lestanlur, nt in gravi
adeo tenipestate, quam Pelagius atque Coelesiiusex-
dilectio voluit a nobis exponi, proul poluimus, re- cilaranl, de fidei veriiate certiores fiant; atque ut
sponderecuravimus, ut Ecclesia lua Romanam con- sua ipsorum senlentia lnnorentii judicio comprobe-
sueiudinem, a qua originem ducii, servare valeat tur ; eaque ratione slatuiis suis (irma sedis aposto-
Iicaeaccedat aucioritas. Tum demum sperare se si-
atque cusiodire. Reliqua vero, quae scribi fas non gnificanl, eos qui tam perversa lamque perniciosa
erat, cum adfueris, inlerrogati poterimus edicere. senliunt, ejusdem sedis auctorilali, utpole <desan-
Erit autein Domini potentiae, etiam id procurare, clarum Scripturarum anctoritaie depromplae (epist.
ut et tuam Ecclesiam et clericos nosuos, qui sub 27,5.n. 3), » facilius esse cessuros.
tuo pontificio divinis famulantur officiis, bcne in- Afri, Quantum aposiolicaesedi delerendnm censeant
suis in litteris luculenier prnbant. Hinc et ejus
Stiluas, et aliis formam tribuas, quam dcbeant imi- exlollcirdaeansam Iniiocentius arripuit. In quomo-
lari. Data xiv kalendarum Aprilium ( Marlii xtx, n dum excessisse si cui videaiur, arguel eum Atigusti-
fltm. 416 ), Theodosio augusto vu et Palladio b viro ims, cujus judicio, ut supra vidimus, < ad omnia
ille rescripsiteodem modo, quo fas erat atque opor-
clarissimo consulibus. lebal apostolicae sedts anlistilem. » An Augustinus
MONITUMIN EPISTOLAS SUBSEQUENTES. caele.riqueAfricani ea tanlum, qnae lnnocentius de
Pclagio, Coelestio eorumque consorlibus judicavit,
l.Sexepistolassequentes repraesentant veteresco- non item qu:c epistolis "29et30 de sedis sua: praero-
dicesqiiamplurimiinnovissima Atigustinieditionere- gativa praeloquiiur, approhasse censendi sunt?Ista
censili. Eastiemuna cniii subsequente 32, non solum etiam ah ip^is comprobata esseex eo colligitur, qnod
colleciionis Isidori, sed et Hispanae,necnon Codicis scribunt eorum posteri in exordio epistolae, quaca
a Quesnello vulgati exemplaria exbihent. IpseAu- Iribus Africa-conciliis ad Theodorum papain missa,
gustiiius episl. oliiu 106, nunc 186, num. 2, illas posimodum in Lateranensi concilio sub Marlino I
singidatim cummemorat in liiinc modiiiu : < Missac recitata est.Ibi enim quidquid de RomameEcclesiae
sunt itaque de hac re ex duohus conciliis, Carlha- digniiaie Innocentius epist 29 astruit, iisdem sen-
ginensi ei Milevitano relationes ad apostnlicam se- tentiis, lantum non iisdem omuino verbis, suo no-
dem... Scripsimus eiiam ad heatae mcmoriae papam mine repetunt (Lab. I. 6, p. 118). Sed ad commen-
lniioceniium, praeter conciliorum relaliones, lit- dandam aposlolicaesedis praeslaniinmillustrius nihil
leras familiares , ubi de ipsa causa aliquanto desiderari polest, quam ouod Augustinus acceplis
diuiius cgimus. Ad omnia nobis ille rescripsit Innoceutii litteris serm. 131, n. 10, palam praedica-
eodem modo, quo fas erat atque oporlebat apo- vit: < Jam eiiiin deea causi duo concilia missa sunt
stoiicam sedem. » Noininalim vero de lunocentii IG ad sedem apo^iolicam, inde etiam rescripta venerunl:
episiolis lib. i cnnira Jiilianum c. 4 haec elnquitur : causa finita est, tilinam aliquando fmiatur error! »
< Quid enim poluit vir ille sancius Aliicanis respon- Hoc esi, Pelagiana causa duobus iu conciliis Afri-
dere conciliis, nisi quod anliquiius aposlolica sedes canis diligenier discussa judicataque esl. Cum auiem
et Romana cum ca?leris tenet perseveranter Eccle- illis congruat et judicium apostolicae sedis, triplici
sia? » Tum exscripiis quibusdam senlentiis, quas tantae auctoriiatis judicio causadecisa, merito finila
Innocentius in epistolis illis depromii, Julianum sic judicatur.
urget: < Huic responde, immo ipsi Domino cujus 4. lta concionabalur Anguslinus, cum ulrnm re-
illeantistes itsits est testimonio. > Item lib. n contra scriptis illis slarenl Pelagiani, necne, adhuc incer-
duas epislolasPelagian. c. 4, n. 6, ubi uonnulla pro- lus esset; adeoque cum recens in Africam perve-
tulit epistolie 29 verba, exclamal : < Quid ista sedis nisseni. Alqui Sermoncm ilium < habiium ix kal.
apostolicae senteniia clarius ? » Rursiimque num. 7 octubiis ciie Dominica > in veleri codice pitenotari,
verbis aliis ex epistoia 30 in medio positis subdil: alque anno 417 noniim kalendarum oclobrium diem
< Quid ad haecdicit ingratus? > SicCcrlesiiiiiii vocat, in Dominicatn incidisse, in nova Augustini editione
quem el ihidem n. 5 fallaciacargtiii, cum bis lnnn- observalum est. Ex quo ct conlicitur, rescripla illa
centii litieris conseniite se posiea coram Zosimo mense sepleinbri anni 417 non esse recenliora. Sed
mendaciier respondit. Tot laniqtie evidenlibus te- manet cena eorum epocba in optime nolae mss. as-
stimnniis Henricus Norisius llist. Pelag. pag.74 cen- servala, quac < vi kal. fehruarii post consulalum
suram refellil Vossii,« an cpistolae istae lanto sint di- Theodosii vn et Jnnii iv V. C, » hocest 27 die men-
gn;c anlistite, > post Erasnium in dubium vocantis, r. sis januarii anni 417 consignaniur. Neque epocham
simuli|ue conluiai senlentiam recentioris cujusdam, iliam ancipiiem facit, sed poiius conliriiial haec al-
qui de illarum veritate pariler videtur ambigere. tera, quam nonnulli codices exhibent, < vi kal. fe-
Prosperum, Coelestinum papam aliosque lacemus bruarii Ilonorio et Conslantio V. C. conss. » Nam

a In uno mss. Colb., sacramentorum.Cui favet quod
in vetustoCorb. legilur sacratorum. Hancquippe lec-
lionem mendosani esse, atque inlirmorum inunclio-
nem non inler sacrata lanlum, verum cliam inter
sacramenla ab Innnccnlio compuiari ex subnexis
perspicuum est. Ubi vero boc sacramenlum iis negat
pcenilenlibus, quibus reliqua sucramenta neganlur,
saiis aperie docet usu liim luisse receptitm, ut aliis
fidelihus citra periculum mortis laboraulibus con-
cederetur. Nam et pcenitentibus, si in desperalam
aegriiiidinem incurrissent, reliqua sacramenta sine
mora conferri supra n. 10 praecipit. Graeri auicm
teste Petro Arcudio lib. v, c. 4, eo processere, ut
non solum infirnios nulla periculosa aigriuidine la-
borantes, scd ct pmniienies bene valentes, adhibita
quoqueforma sctcramenli,non aliter alque infirmos
inungani.
b Editi, utris clarissimis. Rectius mss. v. c. hoc
est viro clarissimo: quod in unum Palladium cadit.
Ubi vero noiarii rtVtsclarissimis expriinere volunt,
notam eamdem geiuinant in bunc iiiodum : ru. cc.
quai tum de duohus consulihns pracdicari inlelli-
gitur.
563 S. 1NN0CERT41I tkVfM S64
re ipsa Honoriuset Gonst»ntias»tit)044? conwAalimi}A ^nus •fnwnrtur-,qw« flomanos ponlifices ah Ec-
gesserunt. <H»nc.afttlem mtitat/ionem hamd lefnere clesik consultes-nonHW cong>reg»tosaltern cierrco-
senlieinus "contigissetinn opera antjqBarii, qai •eon- riim stiorum ccetu respondere consuevisse hactenus
suliiFU^prseteritianni loco, ipsiflsaiwiiconsules, qnos vidimus.
lunc forle ignorabat Innocerftiits,,ad mwginem an- EPISTOLA XXVI.
nouwit, tutn q+ii
isi-miplio/itatelibpiirii, aunoialaonem
CARTHAGINENSIS CONCILU ADINNOCENTIUM.
illara, iprimajvalectione snbtnoia, in-tcxtiimtvanstu-
leril. Porr* e«epl«m siibs>equeiitii)ii6 eipisiolisprior Ui senlentim sum, qua Pelagii Cmlestiiqiieimpielates
paulo ante 27 et 28 >set>ipia,sed una cuin bis per ctamnarunt, aposlolicw sedis accedatauctoritas. Ac
cumdem «hilMnne-pisoopumACrdcftnut») anno 41'64a- landemst has illi suas esse negent; qttibusvis earum
bente tr-fvnsniissaesl. ^Quataovvero siibsequentes
uno die datae eodemque episcopo Julio delwente assertoribusanalhemaclecernitur.
perlatas sunt. Has et ante imensemoctobrem nntii Domino beatissimo ct bonorandissimo sanclo fratri
417Afris redditas esse, ex nota Angusiini SePBioni
131 praefixa«enficitnr, ttii praewioiiuiTnus. INNOCENTIO papae, ALRELICS, NCMII>I«S, RUSTICIA"-
5. Petrus Marca lib. v« de Goncond.c. 12, n. 5, NUS," FlDENTINUS, EvAGftIUS,b ANTOMUS, PALATI-
et Joannes Gamerius Disserl. de syiiodis in causa NUS,ADEODATUS,VINCENTIUS, PUBLUNUS, THEASIUS,
Pelag. haWtis Iwnocenliumad Afros ex aliqua syn-
odo Roaiana rescripsisse asserunt : eed hoc Ant. TUTUS,C PANNONIUS,VICTOR, RESTITUTUS, alitis RE-
Pagius *1 a»n.'41ti,n. 19, negat, ac senlcntianfisuar» rp STITUTUS , RuSTiCUS , FORTUNATIANU.S , AMPELIUS,
verbis Angtistiiiidlib. iv ad Bonifacium •confirmnt. d AMBIVIUS, FELIX,DONATIANUS, ADEODATUS, OCTA-
»ed diipiexilia opinio h.iud tnagiio negoiio-compo- C«IS-
nalur. NMMsi Pelagii Goalesliiqucdogmaia *iiiecon- VIUS,SEROTINUS,eMAJORINUS, PoSTHUMlANUSj
gregatiawe syiiodi damnata litisse jactanlibus Pela- ruLUS,VICTOR, alius Vir,TOK,f LEUCIU;,MACIANUS,
gianis Aug«stwnrs lib. rv cout. duas epist. Pelag. «. FRUCTUOSUS", FAUSTINIANUS, QUODVULTDEUS, CANDO-
n.
12, 54, hoc eis non mogai; idem Doclor in eodem « MEGASIUS, h RUFISIA-
opere lib. H, c. 5, iisdeni haerelicisclericos Roma- RIUS, M AXIMUS, Rusticus,
nos prajvaricationis arg-uentibusres|>oiidel : < Si, NCS,' PROCCLUS, SEVERUS.THOMAS, JANUARIUS, OC-
quodabsii, it-atiinc fuisset de Ccelestio vel Pelagio TAVIANUS, PR^ETEXTATUS, SIXTUS, 'QWODVULTDF.US,
in Romana eccJesia judicauiin, til illa eorutn dog>-
PENTAbius,]'QUODVULTDEUS, CYPIHANUS, SEhviLrtis,
mata, quae in ipsiselconi ipsis papa Innocentins ]iPBLAGIANUS,
damnavetat, approliamJa et «eiicndaiproutiniiaren- MARCELLUS.VISNANTIUS, DIDYMUS,?^-
tur ; ex hoc potius esset pr;cvaiica-lionis nota Ro- TtlltNINUS, :1BlZAGEKUS, Gl!KMANUS, GERMANiANUS 4
inanis clericis inurenda. lAtvero unde culparentur m IwVEiSlTtrS, MAjnRINUS, CY-
si «iNVENtTtlB, CiNDlDES,
hicierici, Miliil esset, citra eorurii oonscientiam
In-tinceniiusadversus Peiagiutn acCcelestium scri- PRIANUS, aEMILIANUS, ROHANUS, AFRICANUS-, Cl MAB-
psii-set.Has erg-ocpistnks sanctus illeipapa sinecon- CGLLINCS, ° elc*ieri qui in «^ncilio ECclesSa:Car-
gregatione synodi episcoporum e diversis provinciis ihagiuensis adluinius.
convocatioruui, sed «00 sinecaugregalioiie clerico-
rum RoinaMorumoonsciipsit.: e<«t«epactf)concilian-Q C 1. CUmexmore rad Canliaginensem Ecclesiamso-
lur inspeciem jMig«:uitessemeniiae; ac mos perpe- leniniter venissemus, alque ex divcrsis causis con-
a Ita mss. unn exeeplo, in quo Fideniianus, Al QueSn., Rufianus. Al Crab. et edit. Rorii., Sa^-
ediii, Fideniius, fnvenle Collaliotie Carlhag. inqua nianus.
tres episcopi legunlUr Fidentii noinine dnnirti. ' Garnerii conjectnrip, qua Procnlianus legendum
bApiid Cl-ah. in inarg. Anlonius': quod et liabeni pulat, nullus e nostris mss. suitragatur. Deinde ex
bic mss. Sed epistola, qua Innocentius liuic rescri- mss. Corb. et Germ. aique nova Aiigiisiini editione
psit.in mss. Corh. el Gcrm. Anlouio, nun Anlonino, snppletur Seiert nomen, quotl in aliis scriptis et
inscribitur. editis deest.
c Edil. Rom., Pantonius, refraganlibus mss. In j In uno ms. ut apudQuesn. liic piicmitiitui item :
Collalione Cartliag., cap. 126, Pannonius episcopus quod in quinque aliis ut apud Augustin. abest. In
plebis Puppitanm legltur. edii. Rom. Crab. et Merl. biCdesider.VturQuodvult-
d In niss. Corb. ei Germ. nomen desideratur liu- (tois.lmmoidemnomeneliamanie in mss.Isid.omit-
jus episcopl, quiin iisdeni mss.in resciipto Innocen- titur.
lii Ambiviusvocalur, notaturquein Collalione Car- k Ita apud Aug. ut in mss. Corb. el Germ. In aliis
thagin.,C. 133, Pisiicnsis episcopus. Atapud Qucsn. auteni lrbris, Pelagius.
ut in inss. Piili., Colb. el coll. Isid., Auitiius, el 1 Uiins uis. Colb., Bazathinus; alier e Vatic., JJt-
apud Merl., Crab. Ul in edit. Rom., Aviniusappel- zaienus; duo alii Colb. ac Pitli., cniii edit. Rom. et
laiur. Qucsn., Bazacenus; Merl. et Crab., Bfl*eceniis,- Isid.,
e In uno ms., Majorianus. Deinde edit.Rom.,post Balecenus.Augustini cditionem seqiiimur cum mss.
Merl., Por/trrianitis; tum eadein editio, Trispulus ; •n Corb. et Germ. consentientem.
Merl. et Crab.,cUm mss. lsid., Crispolis. In Collat. mApudAugnst., lnvenlius. In edit. Rom., Qnesn.i
Carthag. C. 123, Posi/rumianus episcopusplebisTa- Ciab. et MeH., u'tin nis. Pitb., Juventius. Isid., Vi-
gorensis ; et c. 128, 6'rispu/usepiscopusecclesimVoli- venlius. Aliisin niss., Invenilus.
tanm mcmoraulur. u Editi ac mss. mox dicti,cum quibus Isidortis jam
f Navar. ms. coll. Isid. Leucianm. Duo Coib. et consentit, etiam hic relinent Inventius vel iuvcmins,
Corb., ot apiid Mcrl., Leutim. Alius Colb., L«crw«, cui voci Quesii. prrciisit item-.Islliic quideni codex
Collat. Garthag. favenle ; Valic., Lcon-ius; Germ., Corb. prse se fert Juveniiniins, sed in reseripio in-
Eleulius. Deindeedit. Rom. Macinut, Merl. Marinut, vtniii nonien, quod etiam hic duoColb. et Germ. ex-
Crab. Marinianus. In Coll. Carth. duo leguutur epi- hibent, retinet.
ecopi noininc lUartaitiiiuncupati. 0 Primum in edii. Augusl. auctoritaie codicum
s Qiiesii.acduoniss. Golb., Magerius; Alius Colb., Corb. elGerin. bic adjecluii) esl etcwteri.
Magarus ; Pilh., Megariut; Capuc. Coll. lsid., Ma- r Moseis erat-, utcircu mensem Jiiniiim vel circa
gorus; Merl. Crab. et edit. Rom., Magariut. Ex mss. autumnum Carthaginem convenirent, Sed non HB*
Corb. ac Germ. necnon ex edit. Aug.revocamus Me- dem mensibus coDStanterconveniebnni.Quapropter
gasius, illnd 4Xmore magis ad locutn quam ad tempu) m-
b Sic mss. nisi quod in uno Colbert., ut apnd linet,
S6S EPISTOLJE ET DECHETA. 566
gregata ex nobis synodus haberetur ; compresbyter A , naturaliler in corde conscriptam, sive in lltteris da-
noster Orosius nobis litteras sanclorum fratrum et tam. Eamdem quoque legem ad graliam perlinere,
eonsacerdoium nostrorumdcdit allet'otis et Lazari, qttod illam Detts iii adjutoriuin hominibus dedit. II-
quarum forniam his constituimtis esse subdendani. lam verogratiam, qua, utdiniuui est, Christiani su-
His ergo lcclis, Pelagium et Coalestiumauctores b ar- mus, cujus Apostolus praedicaior cst, dicens, Conde-
gui nelarii prorsus et ab omnibus nobisaualliemandi lector enim iegi Dei secundum interiorem hominem;
erroris adveriinitis. Unde factum est, ut recensen- video autem aliam legemin membris meis repugnan-
dum peteremus, quid antc fcrme quinqiieiitiiiimsu- lem legi mentis mem, el caplivantem me e sub lege
perCcelestii nomine hicapud Ecclesiam Cariliagine.i- peccali,qum est in membrismeis. Miser egohomo, quis
sem fuerilagitatuiti. Quo rccitalo, sicut cx c snbditis me liberubil de corpore tnortis hujus ? gratia Dei per
advertere poicrit sanciilas tua, quamvis judicaiio Jesum Chrislum Dominumnostrum (Rom.V)i,22seflr/.j
manifesta conslaret, qua illo tetnpore episcopali jtt- noliint omnino cognoscere, nec aperle quidem oppu-
dicio excisum hoc lanlum vulnus ab Eeclcsia vide- gnare audent (I Cor. n, 14).
retur ; nihilominus lamen id communi deliberatione 3. Sed quid aliud agunt, cum hominibus animali-
ccnsuimus, hujusmodi persuasionis auclores, quam- bus non percipienlibus quaesunt spiritus Dei persua-
vis et ad presbyterium idem Coelestiuspostca perve- jj ; dere non cessant, ad operandam perficiendamque
nissedicaiur; nisi Inec apertissime anaiheinaverint, justitiam, et Dei mandala complenda, solam sibi hu-
ipsos anathemari oportere, ut si ipsorum non potue- inanam sufficere posse naluram ? non attendenles
rit, saltem eorum quiab cis decepli suut vel decipi qttod scriplum est, Spiritus adjuvat infirmitalem no-
possunt, cognila sententia quae in eos lata est.sani- stram (Rom. vm, 26); et, Non volenlis,neque curren-
tas procuretur. IIoc itaque gestitm, domine frater, tis, sed miserentis est Dei (Rom. IX, 16); et quod
sanctaecharitati tua: inlimandurn duximus.ut statu- unum corpus sumus in Clirislo Jesu, singuli autem
tis nostrae mediocritatis etiamaposlolicae sedis adhi- aller allerius membra, habentesdona diversa secundutn
bealur auctoritas, pro luenda salute multortini, et gratiam quce dala esl nobis (Rom. xn, v); et, Gralia
quorumdam perversitateetiam corrigenda. Dei sum id quod sum, et gralia ejus in tne vacua non
2. Id enim agunt isti damnabilibusdispiitationibus fuit, sed plus omnibus illis lctboravi: non ego autem,
suis, ul non defendendo, sed potius in sacrilegam sed gratia Dei mecum(ICor. xv, 10); et, Gratias Deo,
superbiam extollendo liberum arbilrium, nullunt re- qui dedit nobisvictoriamper Dominumnostrum Jesum
linquanl locum graliae Dei, qua Chrisliani sumiis, Chrislum (Ibid., 57); et, iVoirquia idonei sumus ali-
qua et ipsum nostraevolunlatis arbitrium vere lit !i- quid cogitare quasi ex nobismelipsis,sed sufficienlia
berum, dum a carnaliuni concupiscculiarum domi- C ' nostra ex Deo esl (II Cor. m, 5); et, Habemus ihesaw-
natione liberatur, dicenie Domino : Si vos Filius rum islumin vasis ficlilibus, ul eminenlia viriulis sit
liberaveril, tunc vere liberi eritis (Joan.wu, 36). Dei, et non ex nobis ( Ibid. iv, 7); et innumerabilia,
d Quod auxilium fnles iuipetrat, qu;o est in Christo quse de Scripiuris omnibus si colligere velimus, s lo-
Jesu Domino nostro. Isii autem asserunl, sicut a inus non sufficit. Et veremur, ne apud te isla ipsa
fratrihus, qui etiam eorum libros legerunt, cogno- commemorando, e yuae majore gralia de sede apo-
vimus, in eo Dei graliam depulaiidatii, quod lalem stolica praedicas, inconvenienter facere videamur.
hominis instiluit creavilque naturam, quaeperpro- Sed ideo facimus, quia eo, quo infirmiores sumus,
priam volunlatem legem Dei possit implere, sive quaquaversus quisque noslrum verbo Dei prsedicando

a In niss. Isid., JVerofis,aut Anerotis. In edil. con- e Edit. Rotn. et concil. cumlsid., necnon duobils
cil., Averothis.Erat Heros Arelatensis, et Lazarus mss. Colb. et Pitli. in tege.
f Apud Aug. ut in mss. Gorb. et Germ. lempus.
Aquensis episcopus. Ambo c scdilm^ suis pulsi, cum
iu Palnestinampervenissent, libelluui contra Pcla- Cum aliis libris retinemus tomus;quovocabulo apud
gium ei Ccelestium Eulogio Caisarecnsi obtulertini; antiquos epistola sjnodica significari solet. Et eo
c.ijus deinde auctoriiale Diospolilana synodus anno quidem sensu Athar.asius Alexandrinae synodi epi-
415 congregaia fuit. Mcinorata)aulem cpiscoporum D stolam tomumad Aniiockenosinscripsit: elconciliiim
illonim Titteraeexciderunt. CP. epist. 15, ad Damasum, n. 4, TOUOV vocavit An-
b VerbttmarguU quod prius deeral,cumcdil. Aug. liocheni concilii epislolam. Ipsius Damasi synodica
ex mss. Corbi et Germ. supplemus. Inde (|uoque, ut epislola i, ab eodem concilio CP.- can. 8, tomi no-
et ex ms. Pilh. analhemancii, loco anttihematizandi, niine designalur. Vocis hujus eodenV intcllectu i're-
restituimus. quealior est usus in conciiio ChalcedOnensi, puta
c Edit. Rom., ex subsequenlibus.Concinniusalii li- edit. Lah. tom. IV, pag. 187 d, 264 d, 494 e. Vnlgo
bri, ex subditis. Gesia illa episcopalio, que epislulac eiiam celebris epistola Leonis ad Flavtantim (vmas
huic subnexa eram, interieruni, iis exceptiis, quv. nuncupatur. Interduni etiani tonrns longioris sermo-
M. Mercator initio Coiiimoiiiiorii ndversus Pelagia- nis Compendiuiu sonat, eaque ratione in procfatione
nos ex illis delibat, et quaeAtigiisiinus ium lih. n de Toletani vm concilii accipilur : ad litleratn veio id
Percnlo originali c. 3 et 4, tum lih.de Gostis Pelagii est quod sectio.Ad Afros quod attinel, non aliud liic
cap. 11, ex iisdem describit. Praeierca ab eodem sibi vclle videntur, nisise coiisuetaecpistoloetnodtim
Dociore in epistola 157, adHilariuni,n.22, perstrin- excessuros, si oinnia, quae eresua sunt, tesiiinoiiia
guntur. colligerent.
d Haecsentenlia, Quod auxiliumficlesimpelratqum( a Edil. Roni. et concil. post Crab., qui mcijore,
est in ChrisloJ. D. N. in mss- Corb. el Germ. omit- Coucinnius alii libri, quw majore.
tittir.
567 S. INNOCENTII1PAP^E b68
puiatur atienlior, crebrius eos patiniur el audacius i\ mittcntes, eliam si non baptizcntur, habituros vitam
insurgenles. acternam, ncc perlinere ad eos, de quibus Dominus
4. Si ergo Pelagius episcopalibus gesiis (Diospoli- ail, Venitenim filiushominis qnmrereet salvare quod
tanm synodi), quae in Oricnle conlccta dicuntur , perierai (Luc. xix, 10) : quia isii, inquiunt, non per-
etiam luac venerationi ju-te visus fuerit absolutus; ierant, nec est quod in eis salvetur, vel tanio pre-
error lamen ipse et impietas, quc jam multos asser- lio redimalur ; quia riihil est in cis viiialum, tiihil
tores habet per diversa dispersos, elinm apostolicae tenelur suh diaboli polestate captivum, nec pro eis
sedis auctoritate anathemanda esi. Consideret enim a fu-us estsanguis, qui fusus in remissionem legiiur
sanctitas tua, et pastoralibus nobis compaliatur vi- pecc.ilorum.Qiiamquamperbaplisinum Christi eliam
sceribus, quam sit pesiiferum ct exiliale ovibus parvulorum b fieri redemplionem lihello suo Coeles-
Christi, quid islorum sacrilegasdispuiationesneces- tius in Carthaginensi ecclesia jam confessusesi. Scd
sario consequitur, ut nec orare debeamus ne intre- multi, qui eorum perhibentur essevel fuisse discipuli,
nius in tentalionem ; quod Dominus el discipulns haecniala, quibus fundamenta Christianre lidei co-
monuit et posuit in oraiione quam doctiil (Maith. vt, nanlur everlere, quacumque possuntc affirmare non
13) : aut ne deficiat fides nostra, quod pro apostolo cessant.
Petro se rogasseipse testaius est (Luc. xxn, 32). Si B ; 6. Unde etiamsi Pelagius Coelestiusque correcti
enim haec possibilitaie naiurae et arbilrio voluniatis sunt, vel se ista numquam scnsisse dicunt, et qutje-
in poiestale sunt constiluia, quis non ca videat ina- ciunque scripta contra eos prolata fuerint, sua esse
nitera Domino peii, et fallaciter orari, cum orando negant, ncc esl quemadmodum de mendacio convin-
poscuntur, quaenaturaejam ila condiiaesufficienlibus cantur : generaliter tainen.quicuuique dogmatizalet
viribus oblineniur : nec debuisse dicere Dominum affirmat, humanam sibi ad * vincenda pcccala , ct
Jesum, Vigilate etorate (Mcttth. xxiv, 41); sed tan- Dei mandala facienda, sufficere posse naturam, et
tummodo, Vigilate, ne intreiis in tentationem: nec eo modo graiiae Dei, quae sanctorumevidenlius ora-
bealissimo Petro primo Aposlolorum: Rogavipro te, lionihus declnratur, adversarius invenilur : et qui-
sed, moneo te, vel impero ac praecipio, ne deficiat cttmquenegat parvulos per bapiismnui Christi a per-
fides tua (Lucm xxn, 32)? Conlradicitur etiam isto- ditione liberari, et salulem percipere sempiternam,
rum contentione henedictionibus nostris , ut in anatbema sit. Quaccumqueautem alia eis objicittntur
cassum super populum dicere videamur, quidquid non duhitamus venerationein luam, cuin gesta epi-
eisaDomino precamur, ul recleacpie vivendo illi scopalia (Palmstinm synodi) perspexeril, quae in
placeant, vel illa, quaepro fidelibus precatur Aposio- Orienle in eadem causa confecta dicunlur, id judica-
lusdicens : Flecto genuameaad Patrem Domini nostri C turam, unde omnes in Dei misericordia gaudeamus.
Jesu Chrisli, ex quo omnis palernilasin cmloet in terra Ora pro nobis, domine bealissime papa.
nominatur, ut det vobissecundum divitias glorimsum,
virtute corroborari per Spiritum ejus (Ephes. m, 14). EPISTOLA XXVII.
Si ergo voluerimus, benedicendo, super populum di- HILEVITANl CONCILII ADINNOCENTIUM PAPAM.
cere; Da illi, Domine, viriutem corroborariper Spiri- Ut inimicorum Chrisli perniciosam hmretim
tum tuum: istorum nobis disputatio contradicit, af- gratice
quam primum auctoritale sua coerceal.
firmans liberum negari arbitrium, si hoca Deo po-
scitur, quod in nostra est potesiate. Viriute eniin Dominobeatissimo meritoque venerabili el in Chris-
corroborari si volumus, inquiuni, possumus ea pos- to honorando papa; INNOCENTIO, SILVANUSe senex,
sibilitate naturae, quam non nunc accipimus, scd VALENTINUS, AURELIUS, D0NATU3, RESTITUTUS, LU-
cum crearemur aecepimus. CIANUS, ALYPICS,AUGUSTINUS, PLACENTIUS, SEVE-
5. Parvulos etiam propter salutem, quae per Sal- BUS,FORTUNATUS, POSSIDIUS, NOVATUS, SECUNDUS,
vatorem Christtim datur, bapiizandosnegant; ac sic MAURENTIUS , LEO, FAUSTINIANUS , CRESCONIUS ,
eos mortifera ista doctrina in aeternum necant, pro- MALCHCS, F LLTTORIUS, FORTUNATUS, DONATUS,
» Pih. ms., fttsu*esset; Isid. necnon edit. Rom. ;D vincendalum plurium mss. auctorilate, tum quod
etconcil. ftisus esse, omisso deinde qui fusus : re- iufra epist. 28, u. 13, episcopi quinque rursumscri-
stauranlur ex melioris notaemss. Chrisli auicin san- bunl, Pelagium defendere possiln/ttatem naturm ad
guis in remissionem peccatorum fundendus Maltli. vincendapeccaiaetimplendamandata.Qua propterei in
xxvi, 28, legitur. Diospolitanasynodo eompulsus fuerat fateri, quando
bIu odii. Rum. ul apud Merl. pcrperam hic adili- contra tentalionesconcupiscentiasqueillicitas dimica-
tur dicunt. Hoc ipsum de CuelestioAugusiiuusepist. mus, non ex propria voluntate, sed ex adjulorio Dei
157, n. 22. itaeloquitur : Coaclusest confiteripropter provenireVICTORIAM.
baplizandos parvulos, quod el ipsis redempiiosit ne- e In edit. Rom. et Aug. desideratur senex: quae
cettaria. Vbi, inquit, quamquam noluerit de originali vox in omnibus nostris mss. exprimiiur. Idem Sil-
peccato aliqnid exprestius dicere, lamen ipso redem- vanus apud Augusiiuum et ad calccm cpistohe 128,
ptionit nomine non parum sibi prmicripsit. senex ecclesim Summensis,et in fine epistnlae129,
c Edil. Rnm. etconcil., possunt astuiia. Vocem primm sedis provincimNumidimsubscribitur. Porro
attutia removemus anctoritate oinnium mss. Afris perinde est senex atque primas : quia apud il-
d In ms. Corb. a 1 inanu, ad nitenda, etsecundis los primatns ei deferebatur, qui ordinatione senior
curis, ad vitanda : quod et exstat in German. et in erat.
editione Atigustinipralatum est. Retinemus tamen ! Merl. et Crab. cum uno ms., Liciorius. Alisa
5C9 EPISTOLiE ET DECRETA. 570
"PONTICANUS, SATURNINUS, b CRESCONIUS, HONORIUS, . Non volenlis, neque currenlis, sed miserenlisest Dei
A.
Lucius, ADEODATUS, PROCESSUS, CRKSCONIUS, SE- (Rom. IX, 16); el, Fidelis Deus, qui vosnon permiltit
CUNDUS, FELIX,ASIATICUS, C RUFINIANUS, FAUSTI- tentari super id, quod potestis, sed faciet cum tenlaiio-
NUS,SERVUS, TERENTIUS, CRESCONIUS, SPERANTIUS,ne etiam exilum, ut possitis sustinere(I Cor. x, 13).
QUADRATUS,LUCILLUS, SABINUS, "^FAUSTINUS,CUES- Frustra etiam Dominusdixerit apostolo Peiro, Roga-
CON1US,VlCTOR, e GlGANTlUS, POSSIDONIUS, ANTOM- vi pro te, ne deficiat fides lua (Lucmxxn, 32); et om-
NUS,fINNOCENTIUS, PR^ESIDIUS, CRESCENTIUS, FELIX, nibns suis, Vigilatecl orate, ne intreiis in tevtalionem
ANTONINUS, VICTOR, HONOUATUS, DONATUS, PETRUS, (Matth. xxiv, 41) : si hoc tolum est potestatis htima-
PH.ESIDIUS, CRESCONIUS, LAMPADIUS, DELPHINUS, ex nae.Pueros quoque pnrvulos, b elsi nullis inibuanliir
concilio Milevilanoiu Domino saluiem. Cliristianaegraliac sacramentis, habiiuros vitam seter-
nam, * nequaquam Chrisliana prasumptione conlen-
1. Quia le Dominusgraliae suoe praecipuomunere dunt, evacuanles qtiod dicit Apostolus, Per unum
in sede apostolica collocavil, talemque noslris tem- hominempeccatuntinlravit in mundum, et per pecca-
poribus praosiitit, ut nobis potius ad culpam negli- tum mors, et ita in omnesItominespertransiit, in quo
geniiaa valeat, si apud luam venerationem quae pro omnespeccaverunl(Rom. v, 12); et alio loco, sicttl in
Ecclesia suggerenda sunl tacuerimus, quam ea lu ]} Adamomnes moriunlur, sic in Chrisloomnes vivifica-
possis vel fastidiose vel negligenter accipere; ma- bunlur (I Cor. xv, 22). Ut ergo alia omillamus, quae
gnis periculis infirmorum membrorum Ctiristi pas- contra saucias Scripiuras plurima disserunt, hacc in-
toralem diligenliam, quaesumus,adhihere dignerls. terim duo, quibus omnino toimn quod Chrisliani
2. Nova quippe haeresis et nimium perniciosa sumus conantiir evertere, quaefidelia corda i susti-
s lentat assurgere inimicorum gratiae Chrisli.qui neant, non esse rogandum Deum ut contra peccati
nobis Dominicam eiiam oraiionem impiis disputa- malum atque ad operandam justitiam sit nosler ad-
tionibus conantur auferre. Cum enim Dominus do- jutor, el non opitulari parvulis ad consequendam
cueritut dicamus, Dimittenobis debita noslra, sicui vilam seternam Chrisiianae graiioesacramentum.
et nos dimiltimus debiloribusnostris (Matth. vr, 12) : 3. Haec insinuantes aposiolico pectori luo, non
isti dicunl, posse hominem in hac viia, praeceplis opus habemus mulia dicere, el taniam impieialem
Deicognitis, ad lanlam perfeciionem justitiae siue verbis exaggerare; cum prncul dubio le k ista pe.r-
adjulorio gratitc Salvatoris per soltim liheraevolun- moveani, ut ab eis corrigendis, ne laiius serpant,
latis arbiirium pervenire, ul ei non sit jam necessa- multosque conlaminenl, vel potius interimani, dum
rium dicere, Dimitlenobis debiia twstra : illud vero sub nomine Christi a gratia Chrisii penitus alienant,
quod seqiiitur, JVenos inferas in lentationem(lbid., iC omnino dissimulare non possis. Hujus aiiteni pemi-
15), non ita inlelligendum, tamquam divinum adju- ciosissimierroris auclores esse perhibenlur Pelagius
torium poscere debeamus, ne in peccaium tentati et Coelestius, quos quidem in Ecclesia sanari rnalu-
decidamus; sed hoc in noslra esse posilum poies- mus, quam desperaia salute ab Ecclesia resecari, si
tale, et ad hoc implendum solam suflicere hominis necessiias nulla compellai.Quorum iimis,id est Cce-
voluntatem : lamquam frustra Ap.islolus dixerii, lestius, eiiam ad presbyteriutn in Asia l pervenisse

edit. concil. post Rom., Victorius. Caeleri libri, Li- lur. Lectioni etsinullis favet illnd superioris epislo-
torius atit Litloriut. In collaiioue Cartbagin. c. 133, lic n. 5, promitlentes ETIAMSI non baptizenlur, habi-
Litorins Suavensisepiscopusappellatur. turos riiam mternam.Inde eiiam perspicuum e&lgrtt-
a Pilh. ms. et unus Colb., Ponticicmus.Alii duo tim ClirisiictnmsacrameiUahic baptismum vocari.
cum Merl., Crab. et Quesn., Poniiaiius. ' Pro nequaquani,Garner. substit lil nequam: quod
b In edit. Kom. et Aug., Clirislonius.In etlitis cxinde in edit. Aug. traiislattim. Ambigiiitas lolle-
aliis ut in omnihus nosiris mss., Cresconius. Aliis tur, si legeris prmsumptionenequaquiim Christiann.
familiare fuisse Cresconiiseu Crisconii iiomen testis i Garuer., non sustinem, adjeela panicula neganle
est Collalio Carihitginensis, cui plures diversaruni praler veierum codicum fidem ac citra necessita-
sedium episcopi inlerfuisse legtuilur eodem nomine tem.
donati. J
J) k Apud Quesn. et Aug., te ita permoveant.
c Quinque e nostris mss. cum Merl., Crab. el 1 Rem ita narrat Mar. Mercalor Common. c. 1
Quesn., liufinus. edil. Baluz. p. 133. Ccelcslius dc sex capitulis in
d Kursuin Subinus, loco Faustini, apud Qucsn., Ciirthaginensi concilio accusatus, eaque damnare
Lab., Crab., Merl., ut in exemplaribus lsid. repeti- juisus, sed nullomodo acquiescens,ecclesiaslicacom-
lur, refragautihus potioribus mss. munione privatus est. A qna senlenlia ad Romani epi-
e ApndAug., Gignantius.llujiis autem episcopi ac scopi examen credidit tippellundum: quct mox idem
novem subsequentium nomina, propter repetiium appellatione neglecta,Ephesum Asimurbemcontendit,
Victoris vocabulum, usitato librariorum lapsu, in ibiquc ctusus est per obreptionem locum vresbylerii
edit. concil. praetermitiiiuttir. peiere. Antea circa exitum anni 411, lesie \ugusii-
fIsid. mss. iiecnon alii duoColb. cum Pilh. In- no epist. 137, n. 22, Carlhagine consiitntus, in
nocenlius,Felix, omissis Prmsidiiet Crescenliinomi- ejusdemcivitatis ecclesia ja n ad presbyieriihonorem
nibns. subrepere cmpernt: sed fideiissima libertaie fralrnm
t' Garnerius e priscis Aiigustini editionibus revo- propler lius ipsas conlra Christi graliam disputaliones
cavit, pemiciosa lempestas inimicorum grcitimcmpii, usque adjudicium episcopaleperductusest. bxsial ad
refragantibus aliis editis ei omnibus mss. etnn Nesiorii epistola apud Mar. Mereatorem pag.
h Edit. Rom. et concil., si nullis, quibtis stiffra- 131, honorabili et religiosissimo presbytero Ccelestio
ganlurmss. Deinde apud Garn. ei Aiigust. innoven- inscripla.
3*1 S. ISNOCENTII I PAPiE 672
dieiinr. DeqUonhiepaucos anfibs tjuidgesihm fue-iA miftea fidelibut intetligi ostendunt. Quod item ait,
ril, saiiclitas ttla de Carthagihensi ecclesia tt meliiis hominttn potse sine peccato esse si velit, quo sensu
insirhilur. Pctajgius'vero, sicul a quibusdaiii fi-ittribus vere, quove^eitflmsi non sine errore, iolerabiliter
noslris nlissac loqiiunlur epistolae,Jerhsolymis Coii- iamtn dicatur, explicant.
slitutus iibmiullbs fallere asseritur. Verutnfairtfen Doinino beatissimo, nieriioque honorandissimo fra-
mtilto pliircs, qui ejus sensus diligehtius indagare tri INNOCENTIO papae, AURELIUS, ALVPIUS, AUGUS-
potueriini, adversus enm pro gralia Ciiristi-,et ca- TINUS,EvoDiUS,et POSSIDIUS in Domino salutem.
Iholicx fidci verilate confligunt, sed praecipuesanc- L De conciiiis duobus provincire Oarthaginensis
lus filius Uius, fratcr et coinpresbyter nosier lliero- attjueNuiiiidia!, ad ttiani sanctitalema nonparvo epi-
nynius. Sed arbilramur, adjuvanle rhisericbrdia Do- scoporum numero subscriptas litteras misimus cnn-
inirii Dei iioslri, qtii te et regere consutentem, et tra inimicos gratiae Chrisli, qui confidunt in virtute
oraiilem exaudire b dignalur, aUCloritati sanctitatis 3ua et cfealori nostro quodam modo dicunt: Tu nos
tuae, c de sanctarum Seriptiirarum auciofitate de- fecisti liomines, juslos autem ipsi nos fecimus; qui
promplgj facilitis eos, qni lani perversa et pefhicio- iialuram huiiiauam ideo dicuht liberam, nequaerant
sii seiiliniit, fesse cessuros; ut dc cbrfecliouc poiitis liberatorem; ideo salvam, ut superlltium judiccnt
eofiirh congralulemur, quam contristemur ihteritu, ]} 1 salvalOrem. Tanlum enim dicunt valenlem, ut suis
doiiiine beaiisslme. Quodlibet autem ipsi eligant, viribus semel in origine suae ereationis acceptis,
cefle vel aliis, quos plttrimos possuht, si ab eis dis- possit per liberum arbitrium, nihil ulterius adjuvan-
simUletur, suis laqueis implicare, cerhit venerabili- le illius gratia qui creavii, domare el exslinguere
tas tua instantef et Celeriter providendum. Haecad omnes cupiditateSj tentationesque superare. Multa-
sanciilatem luam de concilio Numidiae scripla di- que eofum iiisurgunt adversum nos, el dicunt ani- ,
reximtts, imifanies d Caithaginenschl eeclesiaui et mae noslrae : JVon est salus ilii in Deo ejus (Psal.
Garihagiheiisis provinciae coepiscopos hostrns, quos ni, 3). Familia Ghristi quae dicit, Quando infirmor,
ad sedein apostolic.am.quam beatus illustras, de hac ttinc f ftsrlis snm (II Coi: xn, 10); et cui dicil Domi-
cauSa scripsisse comperimus. (Et alia manu:)Ma- iius ejUs, Sahis tua ego sum(Psal. xxxiv, 3), sus-
iiidr nostfi in Dei gratia augtaris, dohiihe beatissi- pCnso COrde c.um limore et tremore adjutOrium
me, meritbque Venerabilis et iii Chfisto nohbfatide, Domini etiam per charitatem tuae veneralionis ex-
saiicte papa. spectat.
EPISTOLA XXVllt*. 2. Aiidivimus enim esse in tirbe Roma, ubi ille
EPISCOPOHUM QUINQUE ADlNNOCbNTlCM PAPAM. (Pelagius) diu vixil, nonhullos qtii diversis causis ei
Pelagii retegunl ac refutanl hmresini,qud ad ciiptrftUa-C ( faveant: quidam scilicet, qtlia e eis talia persuasisse
tes domandas, tentaiionesquevincendds,neciibn ad perhibelur; plures vero, qui eiiih lalia seulire non
perficiendaDei mandata, solamsibi naturaih ftiima- cfedunl; pra?seriim quia in Oriente, ubi dcgit,
nain per liberum arbitrium sufficere cohtendebdt: gesia ecelesiaSUcafacla esse jacianiur, quibus ptita-
ac simibi gratian praidicaret, euiii M vel liberimt tur esse purgatus; ubi quidehi si epistopi eum ca-
arbitrium, vcl peciatorum remissiiineni, vet legh thollcum pfoitunliarunl, non ob aliud faclum esso
prmceptuminlelligere, aliudqueproprio gralim no- credendum est, nisi quia se dixit Dei graliam con-

n Quia sciiicet Carthaginensis Ecclesia seu syno- 106, nunc 186, n. 2, ad discrimen sUperiorum, quai
dus suneriofi epislolne26 gesta stibhexuerat alterius synodicai sunt, familiarisappellalur.
conciiii super Coeleslii nomine aiite annos iernie f Unus CodexColb. tunc fortior sum: quod et alter
qtiiiique Carthagiue habiti. Cum el haec Milevitani primum yidelur habuisse.
concilii epistola, el illa Carthagihehsis per eumdem B lia Quesn. ex ms. Oxon. et exinde hova Aug.
episcopum Julium delalic, simiil Innocenlio iradiiae editio : quibiis coiisentanea sunt quai Innocenliiis
fuerint, nilopus erat ul pro melius inslruiiur Garn. rescribit. At Merl. etCrab., quinobis idlia persuasis-
de suo subslilueret meliusinslruelur. T\
' se perhibeiitur: ubi Crab. ad iiiarg. addidit, qui vos
b Uiius ms., dignabiiur. [n novam Augusl. editio- ei quin vos. Exinde edit. Rom. et aliae cdncil., quia
neni dignetur, mera librarii oscitantia. irrCpsit. vos talia persuasisseperhibe.nl.Similia prae se lerunt
c Isid. iuss., de clariim (ex imperilia librarii, qui mss. nisi quod pfo perhibeni,in plcrisqne exstal per-
in exeinplari suo legerat de scarum, boc cst de sanc- hibeniur, el in uno Colb. aique alteib Valic. perhi-
tarum. Capucin. secundis curis, declurationesacra- beiur. In boc prielerea lcgere est cfuia vobis. Undo
rum) Scripiurarum depromplce. Inde in edit. Rom. comtuode confici posset haec leciio : quia vobislalia
et concil. faciutn fuerat, de claro Scriplurarum lu- persuasisseperliibeiur.Nempe Pelagiani, teste Possi-
mine depromptm.Lectioneni siticeriorem suppeditant dio c. 18, perfidiam stidm per siitimambiiionemper-
meliorcs mss. Hic declaranl Milevitani concilii pa- suddereconabcmlufsanctm sedi. Et quod iion value-
tres Romani pontificis aticloritatem ipsa Seriptufa- runt pefficere , hoc se perfeeisse mehdaciter jacli-
rum auclorilate fulciti. tarunl, lntor eos autem qiiibiis pfava diigiiiala sua
d Edit. Rom. el Garn. omiilunt Carthagiuensem Roin.e
persuasisse se gloriabaiiliir, praecipuus erat
ecclesiam, et : qu:c verba ex aliis libris resti- Xystus lunc presbyier, ac posiea sumrnuS pontifex,
tuunlur. cui post delectam caluinniam Atigiisiiniis epist. alias
c Ab Atigustino lib. de Peccato orig. c. 9, et 104, iniiic i9i,.n. 1, iia gratulatur : Qiiid enim gra-
epist. olim 47, nunc 215, ad Vaieniinum, n. l^, lius legi vel audiri poiesl, qudm graiim tain pura de-
haecepistola mcmorauir ut a quinque episcopisscri- fensioadversusininiicosejus, ex ore ejiisqui edrunjdefi
pta. Quocirca quinque episcoporumnon maie in edit. inimicorum magni momeniipaironusjacldbdturt\id($ s,;h
concil. inscripta fuit. Ab eodem Doctore epist. olira et ejusdchi episiolam 194, h. I. S ...ty
 575 EPISTOLiE ET DGCKETA 574
fileri, et ita posse hominemsuo labore ac Voluntaie j A quetn viitissimeeffudit super nos qui ascentiit iu cu>
juste vivere, ut ad hoe adjuvari Dei gratia non ne- lum, et captivans captivitatem dedit dona hoinihl-
garet. His enitn auditis verbis , catholici antislites3 bns (Tit. ni, 6). Hinc enim oramus ut peccatoriim
nullam aliam Dei gratiam intelligere potuerunt, nisii tentationem superare possimus (Ephes. iV^ 8), tit
quam in libris Dei legere, et populis Dei praedicares Spiritus Dei, unde pigtniS accepimus , adjuvet ih-
consucvemnt, eam utique de qua dicit Apostoius,, firmitalcm nostram (Rom4 vm, 26). Qui aurem orat
Non irritam facio gratixtm Dei; nam si per Legeih t et dicfi, iVetiosinfei-asin tentationem(Maith. vi, 13),
juslitia, ergoChrislusgraiismortuusest (Galal. n, 21):: non titiqne id orat ut homo sit, quod esl natura ;
sine dubio gratiam qua juslificamur ab iniquilale , neqtie id orat ut habeat liberum arbitrium, quOdjam
ct qua salvamur ab infirniitate ; non qua creati su* accepil cum crearetur ipsa natura ; neque orat re-
mus cum propria voluntate. Nam si intellexissentl inissionem peccatnrum, quia hoc superius dicitur ,
illi episcopi eam illum dicere gratiarn , (|uam etiami Dmitte nobis dtbila nostra (Matth. vi, 12); neqiie
cum itnpiis habemus, cum quibus honiines suu.us ;; oi-atut accipiat mandatum : sed plane oral ut faciat
negare vero eam, quaChristiani et filii Dei suuius: m.indatum. Si enim in teiitationeni induclus rueritj
quis eum paiienter calholicorum sacerdotum noni lioc est, in tentatione defeceiit, faeit utique pecca-
dicimus audiret, sed a ante oculos suos ferret ?1g luin quod est contra mandalum. Orai igiturul non
Quapropter non culpandi suut judiccs, quia cccle- peccet, tec est, ne quid faciat mali : quod pfo Co-
eiastica consuetudine nomen graiiae audierunt, ne- rimhiis orat Aposlolus, dicens : Oramus autem ad
scienles quid hujusmodi homines velin suaedoctrinte! Dominum n-e quid faciatis mali (H Cor. xin, 7);
libris, vel in suorum solentauribus spargere. Unde satis apparet, qiibd ad non peccandum, id est,
3. Non agiiur de uno Pelagio, qui jam forlasse! ad non maie faciemlum ; quamvis esse non dubite-
correctus est, quod utinam ita sit! sed de lam mul- turc arbitrium voluntatis , tamen ejus potestas non
lis, qnibus loquaciler contendenlibus, et intirmas siifficiat,nisi adjuvetur infirmitas. Ipsa igitur oratio,
atque ineruditas animas velulb convinctas trahenti- clarissima est gratiae teslificatio. Hanc ille confuea-
bus , firnias autem et in fide stabiles ipsa contert- tur, eteitm gaudebimus sive reclumi sive correctum.
tione faiigantibtts, usquequaqtte jam plena sunt h. Distinguenda est lcx et gratia. Lex jtlbere no-
omnia. Aul ergo a ttia veneratione accersendus est vii, gratia juvafe. Nec lex juberet, nisi esset volun-
Romam, el diligenter interrogandus, qiiam dicat tas : tiec gratia juvarel, si sat esset volunias. Jube-
gratiam, qua fateatur, si tamen jam fatealur, ad non liir ut habeamus ihtellectum, ubi dicilur, Nolite esse
pi:ccandum justeque vivendum homines adjuvari: sicut equnsel mulus, quibus non est inteticctus(Psal.
aut hoc ipsum cum eo perlitteras agendum. Et cumi ,Q xxxi, 9 ); et tahien oraihus ut babeamus intellec-
inventusfiierithanc dicere, qtiam docet ecclesiastica liim, ubi dicitur, Da mihi intellectum, ut discam
et apostolica veriias, tunc sine ulloscrupulo Eccle- mnndata Vaa(Psal. csvm, 125). Juhetur ut habea-
si.-c, sine latibulo ambiguilatis ullius, absolvendus miissapientiam, Ubi «liciiUfi-Sttifttaliqnando sapite
csl, tuiic est re vera de ejus purgatione gaudeuduin. (Psal. xciii, 8); et tamen oratur ul sapientiam ha-
4. Sive enim dixerit, graliam esse liberum arbi- beamus, ubi dicitur, Si quis autem pestrum indiget
trium , sive gratiain esse remissionem peccatorunis sapientia, poslnlet a Deo, qni dal omnibusaffluenter ,
sive gratiam esse legis praeceptum; nihil eorumdicit, etnon improperat; et dabitur ei (Jacob. i, 5). Jubelur
quod per subministrationem Spiritus sancti perli- ut habeamus c-ontinentiarti, ubi dicitur, d Curii sci-
net ad concupiscentiam lentationesque vincendas -, rem quia ncnlo p'oteslessecontinens, nisi Dius del, ei

a DuortiSs.Colb-.taniumante ocuios.-majori qua- tameh aliqiiid desidefari manifestum esl. Quocirca

dam ernphasi. Quomodo Pelagius in memorata syn- editof Rottranus istud intra uncinos altero charac-
odo gratiam Dei eonfessus sit, Augusiinus lib. de tere adjecil: [Hic aliquid deest ejusmodi : Sint lumbi
geslis ipsius Pclagii c. 6 et 7 exponit, subindeque j) j t>esJriprmcincli: e'ltamen oramus eam dari nobis tibi
cap. 10 explicat unde euih ibi subdble gfatiain Dei dicilur.] Qiiod et postea iii quidiisdahl aliis edilioni-
cOnfessumesse deprebenderit. bus reteiilUih. Atldilainenli liujus locb Quesh. sub-
b Merlin., conjunctas. Edil. Rom. recentioresque stiiuil: A voluplalibustuis avertere, el tamen oralurul
concil. et Garner., convirtas. Nova Augusiini editio, habeamusconlinenliam,ubi diciiur. Neulruin supplc-
vinctas. Prdeferimuscum CrSb. ac potioribus msS., menlum placet. Quo autem pacio fesafciendus sii
convinctas, quasi simul vinctas. Nou displiceret cle- hic locus,ex alio simili Augustini expiscari licet.
vincl&s;proptei- iilud quml iniiocehtius episi. 31, h. Is Doclor cpist. 147, ad Hilaiium, h 9, idem ar-
2, rescribil : Si ergo sUntdliqiA,quos in defensionem gumenlum pertracians ita scribit: Cumdicil Lex, Noti
perveniias lanla deeinxit. Et liuic quidfemverbOpro- concupisces,quid videlur aliud imperare, nisi ab illi-
pius accedit quod In exemplis Isid. lcgimus, pervinc- citis ciipidilalibusconlinenliam?... et iamen cralur ut
tas. habeanluscontinentiaih, ubi dicitur, Cum scirem quia
c In edit. Rom. et concil. liic addiliir liberum, e'x nemo polesl esse continens, etc. Moxquefconcludil:
abundanti et praster fidem mss. Quod episcopi pahlb Jubel ergo Deus continenliam,et dat contiitenimm.Ad
supefius liberumarbiirium nbii addlla voce voluniaiis, mentem igitur Augustini itiieger liet hifcnoster Ib-
ntinc arbitrium voluntaiis, non pfaetnisso epithelo li- ciis, si resliiuainus : Jitbeiur ut hdbeumuscoiitiheh-
berum, vocant. Ilincfet inilio niim. S. aiunt: Nec lex liam, ubi dicitur, Non concnpisces: el lamen oralur ut
juberel, nisi tssel vdlmms ; nec graitt juwarei, 'sisol hnbeamuscrjntiheYitiam, ubi dicilur, Cumsciiehi, eic.
esset votunias, jain sola voluniatis nlehiiune facta. Proxima carumdem vocuin repetitib, feCtihdalacti-
d Ita Merl., Crab.,
Gartier., ac nosiri mss. Hic nafum seges, huic occasionem dedit.
67S S. INNOCENTIII PAPiE 576
hoc ipsumerat tapientim,scire cujus essethocdonum: A Anon nihil essemus, nec ila essemus aliqnid, ut
adii Dominum,et deprecatussumillum (Sap. vm, 21). cadaver quod non vivit, aut arbor quae non sentit,
Postremo ne nimium longum sit cuncla percurrere, aut pecus quod non inlelligit; sed homines, qni et
jubetur ut non faciamus malum, nbi dicitur , De- essemus, et viveremus, et sentiremus, et intellige-
clina a mato (Psal. xxxvi, 27); el tamen oralur ut remus; et de hoc lanto beneficio crealori noslro
non faciamusmalum ubi dicilttr : Oramus autem ad gratias agere b valeamus; nnde merilo et ista gralia
Dominum, ne quid facialis mali (II Cor. XIII,7). Ju- dici poiest, quia non praecedentiiimaliquorum ope-
betur ut faciamus bonum, ubi dicilur, Declina a rum mcritis, sed gratuita Dei bonitate donala est:
maioel fac bonum(Psal. xxxvi, 27); et tamen ora- alia esl lamen, qua prredesiinaii vocamur, justifica-
tur ut faciamus bonum, ubi dicilur, Non cessamus mur, glorificamur, utdicere possimus : Si Deus pro
pro vobitorantes el poslulantes(Coloss.i, 9), alque tiobis, quis contra nbs? Quifilio suo proprionon peper-
inter caelera, quueillis orat, dicit: Vt ambuletisdi- cit, sed pro nobisomnibustradidil illum (Rom. vin, 3).
gne Deo in omne placilum, in omni opere et sermone 8. De hac graiia quaestio verlebalnr, quando ab
bono (Ibid., 10). Sicul ergo agnoscimus voluntatem his, quos Pelagius graviter offendebat atque turba-
cuui haecpraecipiuntur; sic et ipseagnoscat gratiam bat, dicebatur ei, quod eam suis dispuialionibusop-
cum peluntur. I pugnaret, quibus assereret non solum ad facienda,
B
6. Misiinusreverenfne tuae librum, quem dede- verum etiam ad perficienda mandala divina, per li-
runt quidam religiosi et honesti adolescentes servi berum arbitrium hnmanam sibi sufficere naluram.
Dei, quorum eliam nomina non lacemus ; nam Ti- Hanc apostolica docirina graliam c isto nomine ap-
inasius et Jacobus vocantur. Qui, sicut audivimus , pellat, qua salvamtir et jtistificamur ex fide Christi.
et etiam nosse dignaris, ipsitis Pelagii exhorlatione De hac scriptttm est: Non irritam facio gratiam Dei.
spem quam habebant in saeculoreliquerunt, et nunc Nam si per Legem juslitia, ergo Chrislus gratis mor-
conlinentes Deo serviunt. Qtii cum eodem errore tuus esi (Galat. n, 21). De hac scriptum est, Eva-
tandem aliquandoper qualemcumque operam nos- cuaii eslis a Christo,qui in Legejustificamini,a gratia
tram Domino inspirante caruissent, protulerunt' excidistis(Galat. v, 4 ). De hac scriptum est, Si au-
cumdem librum, Pelagii esse dicentes, et ut ei re- temgralia,jamnon ex operibus; alioquingralia jam
sponderetur, impendio rogaverunt. Faclum est: ad' non est gratia ( Rom. xi, 6). De hac scriptum est,
eosdem rescripta est ipsa responsio (Liber Auguslini 1 jEiaulem.qui operalur, merces non imputalur secun-
de Nalura et Gralia); agenles gratias rescripserunt' dumgraliam, sed secundumdebitum: ci autem, qui non
(Epist. apud Augustin. nunc 168). Utrumque misi- operalur, credentiaulem in eum, quijusiificat impium,
inu.*,el cui responsum est, etquod responsum cst.• C i deputatur fides ejus ad justitiam ( Rom. iv, 4). El
El ne nimium essemus onerosi, signa fecimushis lo- multa alia, quaemelius potes ipse meminisse, et in-
cis, ubi pelimus inspicere ne graveris , quemadmo- telligere prudenlius, el illustrius proedicare. Illam
dum, sibi objecta quaestionequod graliam Dei nega- vero graliam, qua creali sumus homines, etiamsi
ret, ila respondit, ut eam esse non diceret, nisi na- iia appellandam non immerilo intelligimus, ntirum
turam in qua nos condidit Deus. est lamen si ita appellalam in ullis legitimis, pro-
7. Si autem hiinc esse suum librum negat, autt pheiicis, evangelicis, aposlolicisque litieris legimus.
eadem in libro loca, non conlendimus: anathemett 9. Cum ilaque de hac gratia, Christianis fidelibus
illa, et eam confiieatur aperlissime gratiam, quainii catbolicisque notissima, illi objicereiur qnaestio,ut
doctrina Chrisliana demonstrat, et praedicat essec eam oppugnare desinerel; quid est quod cum hoc
propriam Chrisiianorum , quae non est natura, scdd sibi in libro suo velut ab adversanle persona idem
qua salvatur natura : a quae naitiram nou auribuss ipse objccisset, ut se respondendo purgarei, nihil
sonante doctrina, vel aliquo adjumento visibilifovett aliud respondit, nisi naturam d creati hominis re-
sicut plantaior quodam modoet irrigatorexlrinsecus,i, ferre graliam crealoris; alque ita se dicere, sine
sed stibministratione Spiritus et occulta misericor- peccatoimpleri possejustiliam per liberum arbitrium
dia, sicut facit ille, qui dat incrementum Detis s D cum adjutorio divinaegratiae, quod Deushoc dederit
(t Cor. III, 7). Elsi enim quadam non improbanda a liomini ipsa possibiliiate n.iiunc?
ratione dicitur gratia Dei qua creati sumus, utt 10. Cui merilo respondelur : Ergo evacuatumest
lia hiclocus in novissima Auguslini editione e crealoris. Istud referre, id est quod in se exbibereac
ms. Vaticano, cui el duo Colb. favent, instauratitss repraeseniare. Ipsa Pelagii verba Augusiinus lib. de
fuit. ln aliis aulem lihris, Merlinicditinne excepta,, Nat. et grat. c. 51. exscribit ac refert in hunc mo-
desideralur qumnnturam... fovet. Ex tribns illis vo-
i- dum : Ipsa non peccandipossibiliiasnon lam in arbi-
cibus solain primain Qucsn. retinuii. Deinde in n trii potesiale, quam in naiurm necessilateest. Qttid-
iisdem libris, necnon in Merlini edilione, sicnJplan-
i- quid in nalurmnecessilateposilumesl, ad naturmper-
tatur quodammodo et irrigatur, nisi quod Quesn. i. linerenondubitatur auciorem,uiiqueDeum. Qnomodo
parliculam sicut expnnxit.
b Edit. Rom. agere debeamus: corrigilor ex-aliis ergo absqueDei gralia dici exisiimatur,quodad Deum
is proprie pertinere monslralur? Ibi, inquit siaiim Au-
libris. gusiinus, expressaest sententiaqum latebal. Ideo Dei
<•Apud Merl., Crab. et in Augustini editione hic ic gratim tribuit non peccandipossibililatem,qnonuia ejut
adjicitur nonimmerilo. nalurm Deus auctor est, cui possibiliiatem pec-'
d Solus Qiiesn. naturam creali referri ad graiiamm candi inseparabititerinsilamdicii.
S77 EPISTOL^E ET DECRETA. «78
scandalum crttcis ( Galat. v, 11). Ergo Christus gratis j^
» tum fidei ( utiqtte eumdem, quem et illi ) secundum
moriuus est (Rom. IV,25). " Num enim, si non mo- quod scriplum est (II Cor. IV,13), Credidi propter
reretur proptcr delicta nostra el resurgerel propter quod locutus sum, el nos credimns, propler quod el lo-
justificationem noslram, nec ascenderet in altum quimur ( Psal. cxv, 1). Inde esl, quod ail ipse me-
et captivans captivitatem daretdonahominibus, ista diator : Abraham concupivit videre dicm meum ; et
nalurae possibililas, quam defendit, in hominibus vidit, el gavisus est (Joan. vm, 56). Inde Melcbise-
non esset (Eph. IV,8; Psal. LXVH,19)? An forte dech, prolato sacrairienlo mensae Dominicao, novit
Dei mandalum deerat, et ideo Christus mortuus est? aeternum ejus sacerdolium figurare (Gen. xiv, 18).
Immo jam el hoc eral sancium et juslum et bonum Jam vero daia in Iitieris Lege, quam dicit Apostoltis
(Rom. vir, 12). Jam dictum fuerat, Non concupisces subinlrasse ut abundaret delictum (Rom. v, 20),
(Exod. xx, 17); jam diclum fueral, Diliges pioxi- et de qua dicit: Siergo ex Lege heredilas, jctm non ex
mumluum lamquamte ipsum (Levil. xix, 18 ). In quo promissione. Abrahmautem per repromissionemdona-
sermnne Aposlolus omnem legem dicit impleri vil Deus. Quid igilur Lex ? Transgreisionis gratia
(Rom. XIII,9 ). Et quoniam nisi diligat Deum, nemo c posila est, donecveniret semencui promissumest, dis-
diligit se ipsum ; ideo Dominus in his duobus prae- positum per Angelosin manu mediatoris.Mediator au-
ceptis lotam legem Prophelasque dicit pendere pg tem unius non est, Deus autem unus est. Lex ergo ad-
(Mullh. XXII,40). Quaeduo pnecepta jam erant ho- versus promissa Dei ? Absil. Si cnim ttata esset Lex
minihus divinitus daia. An acterntim prrcmium jus- qum posset vivificare, omninoex Lege esset juslitia.
titiae promissum nonduni eral? Hoc ipse non dicit, Sed conchtsit Scriptura omnia sub peccato,ut promis-
qui in suis lilteris posuit, etiam in veleri Tesla- sio ex fidc Jesu Christi daretur credentibus (Galal.
menlo regnum ccelorumesse promissum. Si ergo ad lii, 18, seqq.). Nonne saiis osiendilur hoc actum
faciendam perficiendamque justiliam jam erat na- esseperLegem,ut peccaium agnoscerelur, etprae-
turac possibiliias per liherum arbitrium, jam erat varicalione augerelur ? Ubi entm lex non esi, nec
legis Dei sanctum et justum bonumque mandatum, prmvaricaiio(Rom. IV, 15); et sic adversus victoriam
jam crat promissum pr.cmium sempiternum : ergo peccaii ad divinam graliam, quae in promissionibus
Chrisius graiis mortuus esl. est, confugeretttr : atque ila Lex non esset adverstts
11. Ergo neque per legem jusiilia, neque per na- promissa Dei, quia ideo per illam fit cognitio pec-
lurac possibililatem ; sed ex lide ac dono Dei per Je- cali, el ex praevaricalione Legis abundanlia peccati,
sum Chrislum Dominum noslrum unuin medialorem ut ad liherationem quaerantur promissiones Dei,
Dei et honiinuin. Qui nisi in plenitudine temporis qttod est gratia Dei; et incipial esse in homine justi-
morluits essel propier delicta nostra, el resurrexis- Q tia, non sua, sed Dei, hoc esi, dala dono Dei.
set propter justilicationem nostram (Rom. iv, 23); 13. Quam eliam nuncquidam, ignoranles Dei jus-
profecto et antiquorum Jides evacuarelur, et nostra. liliam, sicut el tunc de Juda-is diclum esl, el suam
Fide vero evacuaia, quae homini justitia remaneat, volentes consliluere, justilim Dei non sunt subjecti
cum juslus ex fide vivat ( Heb. x, 38; Rum. l, 17) ? (Rom. x, 3). Per Legem quippe et illi justificari se
Ex quo enim per uiitim hoininem peccalum intravit arbilranlur, sufficienle sibi ad eam custodiendam li-
in muiidum, et perpeccalum ntors, cl ila in onines bcro arbitrio, hoc est, justitia sua prolata ex natura
homines pertransiil, in quo omnes pcccaverunt humana, non donala ex gralia divina, propter quod
(Rom. v, 12): procttl dubio a corpore mortis bujus, jusiitia Dei diciiur. Unde item scriptum est: Per
ubi lex kalia repugnal legi mentis (Rom. vn, 21 Legem enim cognitiopeccali. Nunc autem sine Lege
b sua possibi- justitia Dei manifeslala est, testificala
e/24), nemiuem liberavit aut liberal per Legem el
lilas, qua3 perdiia, redemplore indiget; saucia, sal- Propketas (Rom. m, 21). Cum dicit manifeslataesl,
vatore : sed gratia Dei per fidem unius mediatoris osiendit quia et lunc eral, sed lamquam illa pluvia,
Dei et hominum, honiinis Christi Jesu (1 Tim. n, quam Gedcon impetravil, ttinc velut in vellere oc-
5); qui et Deuscum esset, hominem fecit, et ma- culta, nunc auiem velut in area manifesta (Judic.
nens Deus, homo faclus rcfecit ipse quod fccit. j> vi, 57). Cum ergo Lex sine gratia, non mors peccaii
j)
12. Puto aulem quod euin lateai, fidem Chrisli, potuissei esse, sed virlus; sic enim dictuni esi, Acu-
quae postea in revelationem venit, in occulto fuisse leus morlis peccalum, virlus autem peccati Lex (I
temporibus patrum nostrorum; per quam tamen Cor. xv, 56): sicul confugiiiiitmulti a facie regnan-
etiam ipsi Dei gratia liberati sunt, quicumque om- tis peccati ad gratiam, velutin area nunc palentem ;
nihus generis humani temporibus liberari potue- ita pauci ad eam confugiehant velut in vellere tunc
runt, occuho judicio Dei, noit tatnen vituperabili. lateniem. Haecvero temporum distrihutio referlurad
Undcdicit Apostolus : Habentes autem eumdemspiri- altitudinem diviliarum sapientiae etscientiae Dei, de
a Edit. Rom. et concil., Non enim. Subinde editis, excepto Aug. ohlinuit sum possibililas nalurm.
Meil. et Crab., necascendisselin altum ei captivans ; lnfra in epislola 29, Iunocentii, n. 3, lecturi sumus,
edit. Rom. et Lab., nec ascendens in ullum, capti- quasi ex nostra in lolum simus possibililale(non ad-
vans. diio naturm vocabulo) perfecti. Vide infra epist.
b III quibusdam mss. mendose, sum vossibilitas. 30, n. 4.
Hinc anti.juario dala occasio secundis curis in Na- c Apud Quesn. et Aug. ut in ms. Pith., prepo-
varreo ac fortc in aliis addendi naturm. Unde et in sita est.
 879 §, INNOCENTIII PAP^E 5S0
qua dicluiii est, Quam inscrutabiliasunl juciiciaejus, Aji petentes, ut eam. * ei miltere ipse digneris. Sic enim
et investigabilesvimejns (Rom- xi, 33)! eam legere («Jtius non dedignabilur, magis iu ilta
14. Quapropicr a si el ante tempus Legis, et lem- eum qui misil, quam qui scTipsitaltendens.
pore ipso Legis, justos patres ex fide viveiiies, nout 15, lllud veroquod dicunt, posse honiinenaesse
possibilitas naluraj iulirmse etb indigaeac vitiataoett «ne peccato, et mandata Dei facile cusiodirc si ve-
sub ])eccatoveiiunidaii», sed Dei gralia per lideml Ht, quamvis cum. boe per adjuloriuM gratise, qua?
justificahat, el nunc eadein in apertum jain veniensi tamen per jncarnalionem Unigcnitiejus revelata at-
revelala justificai; anatbernet ergo Pelagius scriplai que donata est, dicitur, tolerabjlius dtci videatur :
sua, tibi coniia eam, etsi uon per coinumaciam, la- larnen quoniarjanon imroerito ? movere potest, ubi
men per ignorantiam dispuiat, possibililalem defen- et qvtandoper eanideni gratiam id effioiatvirin no-
dendb «aturaj ad vincenda peccata, et implendai bis, ut sino. ullo prorsus, peccaio sintus , utrum in
mandaia, Aut si ea sua esse negai, aut scriptis suisi hac,vita, quando caro concupiscit adverstis spiri-
ab iuimicissuis dicit immissa, qu* sua esse uegat,, tnm ; an vcro in illa , cum fiel senno qui scriplus
anathemei ea tamen et damnet paterna exhoriationoi esl(Ga/(i/.v, 17) : Ofricst, morSiViciovw tua? ubient,
et aiicloriiaie sanolirooniaetuas, Si vull ergo, onero- uiors, aculeus tuus.?[aculeus enim mortis.peccatumest
sum sibi et perniciQSumdiseatc Ecclesiaescandaluroig(I J Cor. xv, 55); dilige.nliuspertractandum proptcr
auferre : quod scandalumaudiiores et in perversumi alios quosdam, qui scnserunf, aique in suis liuetis
dilectores ejus usquequaque spargere non quiescunt. memoriaamandaverunt, eljain ip, hac vita esse posse
Si eiiim cognoverint ouindem libruin, quem illius vclI liominemsiue peccaio, non ah Juitio na.iivaatis su;e,
ptitant esse, vel noiuni, episeoporum oaiholicorum l sed conversiono a peccatis ad iustUtam, et a h via
auctorilale, et maxiroe sanclitalis tuae, quam apud1 reproba ad bonam vit;im ( S. Ambras.iu i LucmG ).
eum esse majoris ponderis minime dubitamus, ab> Sic cnim intellexermit quqd de ^acharia et Elisa-
eodcm ipso esse anathemaium aique damnaium;; beih scriplum est, anibulasse e.os tti Q,mnibu$ /Hsti/t-
non eos lilteriiis exisiimamus ausuros, loquendo> caiionibus,Dqmini sine quereia (Lucm\, 6), IJoc quod
contra gratiam Dei quae revelata est per passionem I diclurn esl sine querela, sine peccalo clicium acce-
et rcsurrectionein Qhrjsti, peclora fidelia et simpli- perunt, non quidem negantes, imino eltiim, quod
citer Christiana turbare : scd polius, adjuvanle mi- aliis locis in Jitieris eoruni jiivenitur, pie confitentes
soricordia Dorriini, conceitantibus nobiscumchari- adjutorium gratiae Domini naslri, pan per natura-
talo ac pictate flagrantibus oralionibus luis, non so- lem.spirilum hominis, sed per prinqipalcm Spiriluiu
lum ul in ailernum beati, ve.ruinetiam justi el sanctii Dei. Qui parum videulur considerassc, ipsum Za-
sint, d itoii in sua virtute, scd in eadeiu gratiacon-- Q
( chariam fuisse uiique sacerdQiem, Ompes auicm
fisuros. Undo et ad ipsum scriptam ab uno nostrumI tunc sacerdotes necesse habebapi ex Jcge Dei, pri-
cpistolam, ad quein per quemdam Orienialem diaco- mitus pro peccaiis suis offerre sacriliciuiii, dciiide
num, civeniautem Hipponensem,tamquampurgatio-- pro populi (Levit.ix, 7 ; Hebr. VD,27 ). Sicul ergo
nis suco» quaedamscripta transmisit, luaebeailiiiilinii niiiic ' per orationis sacrificium convincjrpur non
potius credidimus dirigendam, nielius jttdicantes ett esse sine peccalo, quoniarnjussi surrius dicere, Di-

a Particulam si, pro qua Garner. substiluit sic,
Quesn. penitus expunxit.
b Edit. Rom, et concil. ac plures mss., inrtiance:
quod faclum ex indigum; sic enim verbuni iudigmi
antiquis pingere placebat.
c Pith. ms. Ecclesia.-mendose.Totum bunc locumi
Quesn. ita vulgavU : si non vvlt; onerosum sibi et!
perniciosum esse discat Ecclesimscandalumafferre,i
guod auditores; praeter omnium codicumfidem et;
Innoceniii meniem. Leciio autem, quatn minus rec-
tam judicavit, cum antecedentibus et consequenti-
bus apprime cphaeret, Nempe episcopi quinque Pe- "1
lagio auctores sunt, ut discat quo pacli) scandalum
et onerosum sibl, etEcclesiae pernlciosum auferat.
Nec illud auferendum dubilant, staiiqi ttt librum
jpshis nomine vulgatura, ab ipsomet damnatum esse:
discipuli ejus cognoverint.
d Apud Quesn. hic additur verbum eonsri ; quodI
rectius abest ab aliis libris.
e Neque hic Quesnelloopus eral ftdjicere yerbumi
causa. Hunc locumalter ille libri Augustini de gestisi
Pelagii c. 52 illusirai : /H ehartula defensionitsum,
quam mihi per qnemdamCharum nostrum Ripponen-
sem eivem, Orientalemautem diaconum,misil, feeit'.
atiquid qnod aliterse liabeatquam gestisepiscapalibusi
continetur. Quod autemhabenlgesta,longemeliusetlI
ac firmiusel enodaliuspro calhotieaverilaieeoiitra iJ-
liut hmresispestem. Ex quo maiiifcslura est, Pela-
glum vocasse purgutionissumscripta vel gesta (seu tit
loquitur Augustinusepist. olim 252, nunc 179, n. 7,
quamdam a se conscriptam velul defensionemsuam,
qua se dixil objectis respondisseGatlorum) quae ad
Augiisiinumtniserai adulteraia Diospolitana:synodi
gesta. De his rursum Augustinusin eodem Ijbro de
gestis Pelagii c. 29 ita loquilur : Qumlibelpurqcilionis
sum gista prol\tleril. Neque hinc minus perspicuuip
est, ab episcopis quinque uniusnostrumliominc Au-
guslinum intelligi, cnjus quidem epistola tunc missa
exciiiit, et ad nog non pervenit.
f Quesq, cum uno ms. Colh, el Pith., «( eamemit-
iere. Saniorest leclio librorum aliorum.
e Merl. et Crab., quoniammerito
qumripotesl. Re-
linuit Quesn. quwri potest: quod in nullo offemljmus
ms. Pro qumri, Cfab. ad mqrg. aiiqiitavUdebere,
quod et Pith. rps. nabei in texiu.
u Apud Garn. et Aug., a vita. Ad eorum, de qui-
bus hic sermo est, opinionem aliquando acccssii Pe-
lagiqs. Etim enim Aijgiistintisepist, oliip 2.5?!,nunc
179, n. 7, isttidad se scripsisse narrat: Non diximus
quoniaminveniaturquis ab infantia usquead senectam,
qui numquampeccaverit; sed quoniam a peccatocon-
versus laboreproprio, el gratia Dei adjulus, potest
absque peccato esse. Sed in hac senlentia eurn noii
semper sielisse idemDoctor in cadem epistola n. 8
probat.
> In uno e mss. Colb. per oraliones
saerifieiorum.
581 EPJSTOLJEET DECRETA. 582
millenobisdebiianostra (Malth. vi, 12): ita et lunc \A 17. Caeteraqiia) illi objeclasunl, sicut gesiis de-
per saerificia victimarumanimaliumconvincebantur fensa pervideril, ita dc his procul dubio lua beali-
sacerdoles sine peccalo non esse, qni pro suis pec- ludo judicabit. Dabit sane nobis veniam suaviias
catis jubebanlur offerre. Quod si res ita se habet, milissimacordis tui, quodproli.vioremepistolamfor-
ut per gratiam Salvaioris proficiamusquidcm in hac tassis , quam velles, luae misimus sanctitali. Non
vita, deficienlecupiditate, charilate crescente ; per- etiim rivulum noslium tuo largo fonli augendo rc-
ficiamur autem illa in vita, cupiditate exslincia, cha- fundimiis; sed in hac d non parva tentalione lem-
ritate completa : profecto illud quod scriptuin est, poris, unde nos liberet cui dicimus, Ne nos inferas
a Qui natusesl ex Deo, nonpeccal(1Joa». m, 9), se- in lentationem,utrum etiam nosler licel exiguus ex
cundum ipsam cbaritaiem dictum est, quaesola non endem , qno etiam luus abundans , emanet capite
peccat. Ad nativitatem qtiippe, quae ex Deo est, flueutorum , boc a le probari volumus , luisque re-
augenda et perficiendacharitas perlinet, non ea quae scriplis de comniuni participaiione unius graiiac
minuenda esl et consumendacupiditas : quaelamen, consolari.
quamdiu est in membris nosiris , lege quadam sua EPISTOLA c XXIX.
repugnat legi nientis (jRom. vn, 20 ). Sed natiis ex Innocenlinscpi&copisCarlhaijinensisconciliirescribens
Deo, nec obcdiens desideriis ejus, nec exhibens pj eorum adversusPelagianoshtcreticosdoclriv.cmal-
membra sua arma iniquilaiis peccaio (Rom. vi, 15), que seiuentiatnlatidutel coufirniai.
potest dicere, Jam non etjo operor illud, sed illucl INNOCENTICS f AURELIO, NLMIWO, RUSTICIANO , FIDEN-
quod hcibilalin me peccalum(Rom. vn, 20). TIANO , EVAGRIO , ANTONIO , PALATINO, ADEODATO,
16. Sed quoquomodo se habeal isla quacslio,quia VlNCENTIO, PUBLIANO, THEASIO, TUTO , PANNOMO,
etsi non invenitur homo in hac vita sine peccato, id VICTORI, RESTITUTO, 8 alieri RESTITUTO, RUSTICO,
tamen dicitur posse fieri per adjutorium gratite et FORTUNATIANO, AMPELIO, AMDIVIO, FELICI,DONA-
Spirilus Dei, quod ut fial, conanduin alque poscen- TIANO,ADEODATO, OCTAVIO, SEROTINO, MAJODINO,
dum est; tolerabiliter in eo quisque (alliuir ; nec POSTHUMIANO, CRISPULO, YICTORI, alteri VICTOIU,
diabolica inipielas, sed error humanus est elaboran- LEUCIO,MARIANO, FRUCTUOSO, PROCULO, FAUSTI-
da et oplanda affirmare, eiiamsi qtiod affirmal uori NIANO, QUODVULTDEO, CANDORIO, MAXIMO, MEGASIO,
possit ostendere. Id enirncredil fieri pnsse , quod RUSTICO, RUFINIANO, PROCULO, SEVERO,TIIOMJ!,
certe laudabileesl velle. Nobisautem stifficii,quod JANUARIO, OCTAVIANO, PR/ETEXTATO, SIXTO, QUOD-
nullus in Ecclesia Deifidelium reperitur in quolibct VULTDEO, PENTADIO, QUODVULTDEO, CVPRIANO, SER-
b provectu cxcellenliaquejustitiae , qui sibi audeat VILIO,PELAGIANO, MARCELLO, VENANTIO, DIDVMO,
dicere, non necessariam precationem orationis Do- fj ( SATURNINO, RIZACENO , GERMANO, GERMANIANO, 1N-
minicae,Dimillenobisdebilanoslrtt( Matth. vi, 12 ); VENITO, MAJORINO, INVENITO, CANDIDO, CYPRIANO,
el dicat se non habere peccatum , ne seipsuin dcci- ROMANIANO, yEMiLiANO, AFRICANO, MARCELLINO, et
piat, et in eo veiitas non sit, quamvisjam sine quc- caetcris,qui in Carthagiucnsi concilio adluerunt,
rela vivai (I Joan. t). Non enim c qualeciimqueeliam dilcclissimis fratribus in Dominosalutem.
tentationis htimanae, sed grave peccalum est, quod 1. In b requirendis Deirebus quas omni cum sol-
in querelam venil. licitudine decet a sacerdotibus, maxime a vcro ju-

a Idem ms., Quiex Deoest. Aller Colb.cum Pith. ner. Quesn. el Aug,, In requirendode his rebtts. In
Ex Deo, omissisverbis Qui natus est. edii. Rom. et aliquot mss. , In requirendisde h\s re-
b Edit. Rom. et concil. , profectu excellemiatqve bus. Veriusmss. Remig., Corb. et Gerni., Inrequi-
justiiia. Garner. ac mss. Isid. , profectu, excelteniia rendis Dei rebus, eamque leciioneiuconfirmatAfro-
alque juslilia : corrigiintur ex Quesn, Auguls. et po- rum cpislola ad Thendoruin papaiu in concilio La-
tioribus iuss. teranensi sub Marlinol, act.2, tom. VIConcil. Labb.
c Merl. et Quesn. cum uno ms- Colb. et Pith., pag. 128 inserta, cujusexordiuni, uii prainonuimus,
qualescumqucetiamlenlaliones.Veriorest caelerorum ex Innocenliiverbis ac seiiteuliis expressuiu, hic re-
codicitm leclio, qua cos qtii sine qucrela vivere prae- praiscnlarcjuveril, Sic porro incipiunt : Magnum et
dicantur, a gravibus quidem pcccalis , sc.d nou itcm indeficientemomnibusChrislianisfluenta redundantem
a levibus, quaetentationeseu fragililalehumauacon- JJ J upud Apostolicamsedemconsislcrefantetnnullas am-
trahimus, immunes inlelligendosesse edocemur. de quo rivuli protleunlaffluenier,univer-
d ln duobus mss. Colh., non cumparva, In caete- bigerepossit,
Siim largissL-.eirrigantes orbemChmliiiuorum, cui
ris, non comparva. ApudAugust., non tarnenparva. etiam in honorebeat'ssimiPeiri pairum decreta pecu-
At Merl. ct Crah. post stiperius verbum rcfundimus, lictremomnemdecreverereverenimniIN REQciRENDrs
proxinie suhjiciunl, vcrumeliani vo-ter ticei cxitjutts, DEIREDUS, qumomninoel sollkite dcbeni,nttixinievero
elc, omissis intcrmediis. jusleque ab ipso prmsulumexaminariverticeaposlolko,
e In edit. Concil.2i. Quaeaulcm 29 eral, nutic7. cujus vetustasolliciludoesl tam mala damnare,
f Editi, excepioAtig. secunduin Codicis a Ques- probare laudanda. Anliquisenimregulis sanciiumest quam
nello vulgati et Isidnri veiera exempla, Aurclioetom- ut qv-iclquid quamvisin remolisvelin lontjinquoposilis
nibus mnclis episcopisrel cwlerisqui iu concilioCar- agexelurprovinciis,non prius traclandumveluccipien-
thaginensisecclesiwadfuerunt, singulorttmepiscopo- dum sit, nisi ad noiiliamo.lmmsedisvestrwfuissetde-
ru)ti noininihus oniissis, qu;e in sinceriorilius inss. duclum,ul hujus anctoritatc,juxlaqiiceluissetpronnn-
recenseniur. tialio firutateiur,indequesumenni ccctermccclesiwvel-
e Hinc liquct ct altcrum isluro Restilulum in cpi- ttl de natalisuo fonle prmdicaliohisexordium, ei per
stolae2(i inscriptionc desiderari. diversaslotius mundiregionespuritatit ipcQrruptmma-
h Edit. concil,, Inquirendo dehisrebus. Apud Gar- ncuntfidei sacrwneiitu salutis.
m S. INNOCENTIII PAPJE 584
sloque el calholico Iraclari concilio, antiqtiae tradi- A borum argutiis , sub imagine catliolicrefidei dispu-
lionis exemplaservantes, et ecclesiastieie memores tantes, velut pestiferumexhalaules virus , ut homi<
diseiplime,veslraereligionisvigoremnon minus nunc niiin recte scntienlium in deteriorem partem cnrda
in consulendo, quam anlea cum pronuntiarelis, vera corrumpant, totam veri dogmatis qtiaeruntevertere
ratione firmastis, qui ad noslrum referendum appro- disciplinam. Sanandum ergo celerius, ne longius
bastis esse judicium, scicntes quid apostolicacsedi, d exsecrandus animis morbus irrepat : sicul medi-
cum omnes hoc loco positi ipsum sequi desideremus cus, cum viderit hujus terreni corporis aliquem
Aposlolum,debeatur, a quo ipse episcopams et toia esse languorem , magnum suae artis aestimal docu-
auctoritas nominis hujus emersit. Quem sequentes, mentum , si cito quis illius intervcntu desperalus
lammala damnare novimus,qnam probarc laudanda. evadat; vel cum puire vulnus aspexerit , adhibet
Vel id vero, qund patrum instituta sacerdotali oflicio fomenla , vel castera quibus illud possit quod na-
cusiodienles non censelisesse calcanda, quod illi non lum fuerat vulnus obduci; ac si id manens sanari
humana, sed divina decrevere sententia, ut quidquid non poleril, ne corpus reliquum sua tabe corrum-
quamvisdedisjunclis remolisque provinciisageretur, pat, ferro ampuiat quod nocebat, quo reliquum
non prius ducerenl finieudtim, nisi ad hiijus scdis inlegrum servet ei inlaclum. Praecidendum id ergo
nolitiam perveniret : ut lola hujus auctoritate justa B est, quod velut puro sanoque niniiuiii corpori vul-
quae fuerit pronuntiatio firmaretur ; indeque sume- nusobrepsil; ne cum tardius absiergitur , in ipsis
rent caeieraeecclesiae(velut de natali suo fonte aquae pene viscerihus hujus rnali non exhaurienda posl
cunctaeprocederent, et per diversas tnlius^mundi seotitia considat.
regiones puri Rlatices capitis incorrupti manarent) 3. Nam quid nos de his posihac rcctum mcniibus
quid praecipereb [ Forte leg. praeciperent] quos aestimemus, qui sibi se ptitant debere quod boni
abluere, quos veluti coeno inemtindabili sordidnlos, sitnt, nec illum considerant, cujus quotidie gratiam
niundis digna corporibus unda vitaret. consequunturVSed jam isti, qui tales sunt, nullam
2. Gralulor igittir, cliarissimi fratres, quod per Dei gratiam conseiniuniur; e qtti sine ilio lantum
fralrem et coepiscopum nostrum Julium litteras ad assequi se posse conJidunt, quanlum vix illi, qui ab
nos destinastis : et cum illis curam geritis quibus illo pnstulant, f et accipere promereniur. Quid
praesideiis Ecclesiis, solliciludinem vestram pro enim tam iitiquum potest esse , tarii barbarum, tam
omnium ulililale monslralis : et per cunctas toiitis loiitts religionis ignarum , lam Christianis mentibus
orbis ecclesias omnibus una quod prosit, decer- iniraicum, quam huic le negare debere quidquid in
nendum esse deposcitis : ul suis constahilita regulis quolidiana gratia conseqneris, cui le ipse conliteris
Ecclesia , c et hoc, quo illos caveat, pronuntia- C deherequod natus es? Ergo eris tibi in providendo
lionis justae. firmala decreto, lalibus patere non praestantior, quam s potest in eo esse , qui le ut
possit, qui perversis instrucli, immo deslructi, ver- esses effecit? b Et cui pules debere quod vivis,
a Edit. Uom. et concil, necnon Quesn., puri ca-
tiationisjustmfirmaiadecrelalibus(Merl.,pelere;Crab.,
pitis; deinde Merl., incorrupli; Crab., incorrupte; patere; edit. Rom. et seqnentes, pavere) non possil.
caeterae,incorruptm : ex edit. August. et rnss. Corb. Garner. resecans hoc quod illos caveat, retinuit el
alque Germ. inslauraiitur. Hujus exordii materiam pronuntiationisjustm firmcitadecreiatibus puvere non
maxime sumpsit Innocentius ex eo quod episcopi possii. Nosira lectio est Quesn., Aug. et meliorum
quinque ad calcem epistolae superioris sibi scripse- mss., nisi quod apud Quesn. expunctum est hoc, el
rant : Nonenim rivulumnostrumtuo largofonli re- apud Aug. ut in mss. Corb. et Genn. pro patsre,
fundimus... utrum eiiamnosterlicet exigunsex eodcm, cxstat parere : Sic porro esi intelligenda, quasi di-
quo etiam tuus abundans, emunet capite fluentorum, cerel lnuocentius : A me deceinendtun esse depos-
hor.a lc probari volumus. citiS ut Ecclesiaveleribus suis jam constabiliia re-
b Ita niss. Germ. et Corb. At plures aiii cttinedit. gulis,, eiiam iiunc ftrmaiajustc ]ironuntiato Imcnovo
Rom. et concil., quid prwcipere. Dcinde in codice decreto, quo memoraios illos haereticoscavere ju-
Germ. quos absolvere, ubi in aliis </uosabluere. Apud beattir , talibus dcinceps patere non possit, sed iis
Quesn. et Aug. reposiium est quid prwcipereni,quos seclusa perpeiuo maneat.
abluerent. Totum Miitemliuiic locum Garnerius , in - d Unuse mss.Colb., exsecrandisanimorummoribus
genio suo plus aequo indulgens, ita edidit : unde inserp.it.Alter , exsecrandosanimis morbosinserpat.
aquassumerentcmtermecclesiw, vctutdc naluli suofontei Verhum inserpat, edit. Rom.et concil. cuui aliquot
a quo cuncia procedunt, el per diversds tolius mundi D L aliis mss. rennet. Ejus loco nrelius mss. Gcrni. et
regionespuri capilis incorrupim manctnl; unde perci- Corb. exhibent inrepal.
peret quosveluli cmno,elc. Nostra lectio, in qua nihil e Crnb. ac deiuceps edit. concil. et Rom., quia
non veterum codicum auctoritate fulcitur , integra sineillo.
eril, si post verba quos abluere, subaudiatur debe- f Edit. Rom. et concil. cum mss. Piih. el Isid,,
rent. Neque temere sentiamus hic triplicem homi- el accipiunt. Unus codex Colb., ul accipiunt; unde
num sese Ecclesiae judicio sisientinm classem di- Quesnello ut accipiant placuit. Apud Aiijjust. ut in
stingui, et ejusdem Ecclesiaecirca illos judiciorum ms. Corb. accipere, non piu-missaparticula et, quae
triplicem rairmem , ex triplici aquaeproprietatu re- cum Germ. et aliis retinetur. Perspicua erit senien-
petiiam , exponi. Illa euiiri velut aqua munda inno- tia hunc in modum disposita : quantumvix tlli etiam,
xios et iiicontaiiiinatos lamquam puros rivulos ultro qui poslulant, acctperepromerentur.
in se recipit; sordidatos vero, sed pcenitentes, e Sic mss. At edit. Rom. et concil., quampotest
abluit; et incorreclos, quieamcommaculare valeant, is esse.
prudens vitat et respuit. h Garner., Sihuic putes debere.Ediii alii, Et cum
c Editio Rom. et recentiores concil. ex hoc, ac te
puics eidebere. Pelagius taciio nomine hic argui-,
deindc cum vetustioribus , quod illos caveatpronun- lur: qui quidemposse, velleet«ssedislinguens, pom..
585 EPISTOLAdET DECRETA. S86
quomodo non putas illi debere quod quolidianam A _\ sibi Deum posfulat adjutorem; quod nati sumus
dicimus , ille Deum nc derelin-
ejus conseqnendo gratiam taliter vivis? et qui nos posse sufficere nos
a quatur exorat. ' Non, rogo, manifeste discimus
adjutorio negas indigere divino , quasi cx nostra
simiis in totum possibilitate perfecti, quomodo non quid oremus , cum ille lantopere beattis , ut supra
adjutorium b ejus in nos, cum tales a nobis cliani diximus, vir ne despiciatur exoplat? Illi enim ne-
esse possumus, provocamus? cesse est ista arguant, qui illa conlirmant. David
4. Qui enim adjutorium Dei negat, vellem inter- cnim orationis ignarus, el suae iialurae nescius ac-
«
rogare quid dicat : nos non mereri , an illum hoc cusetur, qui cum sciat tanium iu sua inesse na-
non posse praestare.an nihil esse propier quod tura; adjutorem sibi Deum , et assiduum adjuto-
unusquisque hoc debeat e po.tulare? Possc hoc rem , nec illi sulficitassiduum , sed ne aliquando
Denm, opera ipsa testantur. Et adjutorio quotidiano illum despiciat, oratinnibus pronus exoplat; et per
nos egere, negare non possuinus.llocenim seu bene corpusomnepsalterii hocet pra'dicat et clamal.Sicrgo
vivinms d provocamus , ut melius sanciiusque viva- hocille ita b magnusscilut assiduedicere, ita neccssa-
mus; seu prave senticnies a bonis avertimiir, ulad rium confessus est, ul doceret : quetnadmndura
reciam redeamus viam , ejus auxilio plus cgenius. Pelagius Ccelesliusque scposita omni responsione
Nam quid tam morliferum , lam prwceps videalur B J psalmorum, talique ahdicata doctriua , suasuros se
ad casum , lam expositum ad omnia pericula, si aliquibus esse conlidunt, nos adjutorium Dei nec
hoc solum nobis putanles posse suflicere , quod li- debere quaerere, nec egere; cttm omnes sancii ni-
berum arhitrium cum nasceremur accepimus, ultra hil se sine hoc agere posse testeniur?
a Domino nihil id esl, aucloris 6. Liberum f enim arbitrium olim ille perpessus,
jam quaeramus,
nostri obliti, ejus poleniiani, ut nos ostendamus li- dum suis inconsultiusuiilur bonis, cidensin praeva-
heros, abjiiremus ; quasi jain amplius qund possit ricationis prolunda demersus est, einihil quemad-
dare non habeat, qui le in tuo ortu liherum fecit: modum exinde surgere possct invenit; suaque in
nescientes, quod nisi magnis precibus gratia in nos aeiernumliberiaie deceplus , biijus ruinac i jacuisset
e
imploraia descendat, nequaquam terrenaelabiset oppressu, nisi eum post Christik pro sua gratia
miiudaiii corporis vincere couemur errores , cum relevasset adventus : qui per novoe regenerationis
pares nos ad resistenduni non liberum arbitrium , purificaiinnem, omne praeterilumvitium sui baptis-
sed Dei solum facere possit auxilium ? matis lavacro purgavit; etejus (irmans siatum, quo
5. Nam si ille clamat adjmoiio sibi opus essedi- rectius siabiliusque procederet, tamen suam gra-
vino, qui digne hoc non quaereret, si cui liherum liam in posterum non negavit. Nam quamvis rcde-
arbilrium plus prodcssel ; quippe cum vir beatns et C ( misset honiinem a proeleritis ille peccatis , lamen
ad repiirationcm sibi,
jiiin electus a Dominonihil egeret, tamcn ita Deum sciens iterum posse peccare ,
illuin et post ista corrigere,
deprecatur, postulans : Adjutor meus esto, ne dere- quemadmodumpossei
ille remedia ,
linquas me, neque despiciasnte, Deussalutaris meus multa servavit : quolidiana praestal
freti confisiquenilamur, nullatenus vin-
(Psal. xxvi, 9) : nos nobis liberum arbitrium , ille quibus nisi
tii naiura, velle in arbitrio et essein affcctuconstilue- vocare: refragantibus aliis libris , ex qnibus liquet
bat. Tum posse ad Dcum naiuracauciorem proprie vocabulum adjutorem a verbo excptal regi.
b Aliquot niss. cuni Quesn., necnon edn. Rnm. ct
pn-iincre ita largiebaiur, ut vclleet esse , sen agere
ad hominemreferenda esse conienderel. Solius Dei Concil., ila tnagniimscit,ut assiduedtc.eret.ApudAu-
esse docebiil, quod potest homo velle bonutn atque gusl., iia mrtgnussicut assidue diccre. Garucr. , hoc
perficere: sed quod illud velit perficere, ac re ipsa illi tam mugnumvisumsit, ut assidnediceret, U.mne-
bonus ac porfcius velit cessaiiutnconfessussit. Ll quoil plures ac veiusiinrcs
perliciiit, adeoque el quodhominis
esse , vel etiam sil, ipsius esse praedicabat, mss. exbihent reiiueinus. Mallcniuslamen , ila tna-
Non inficiahatnr hnniiiiein gratim sempsr adjuvari gnns scivitassiduedicere, et ila.
atixilio: sed auxiliuin illnd in boc pouehal, quod 1 Merlin. et ex eo Quesn., Libero enim arbilrio
volimtatis atque operispnssibilitalemDcu-iiiimquamDolimille
J perversus ; relucianiibiis omnibus niss. et
nondarei. Ip-a illiusverba videsis apudAugusiinuiii edilis aliis, non solum hie, scd ei in lihro n Augus-
lib.de GraiiaCbristi, cap. 4, tini ad Bouifacium,cap. 4, n. 6, in lihro Prospcri
a ln etlit. Rnm. et Concil. desideraiur simus. conlra Collainrcii), c. 5, n. 15, et in Cceleslini epi-
b Vocabiiluiuejns ex ms. Gcrm. et edil. Ang.revo- slola 21, n. 5, ubi haeceadem verba cuaniur. Sane
calur. Sulus Garn. locuin htiuc ila exlubet : Dic Innoceniiisentenlia poliuspermissus,quanrperversus,
quomodovereiidjuloriiiiiiejtts in not, cum lales a no- poslulat.
i ln mss. ut in edii. Merl.et Rnm., ruinm laiuisset
biseiiamessepossimus,provocemus. Eumquiadjutoriutn
Dei negai, rursiis vellem inlerrogare cur dicat nos id oppressus vel oppressum, nisi (juod in Pitli. exstat
non promereri? oppressu,et in Corh. ab aniiqita nianii rcsiitutum
c Quesn. cinn uno ms. Colb., prmstolari. csljucuissel: quam cniciidnlionem rectam probiint
d lta mss. neciiou veteres edit. Concil. At Rom. cuin Augusiini l'ber n ad Uonif.conira dnas epist.
edii. et receniinros Concil. cum Garn., precamur. Pclag. n. 6, lum epis ola 21 Ccebsiini papac,cap. i,
c Garn. neau dcjuam; et inlfa, Davidinclamat,pro, uln Inec verba cilanlur. Qiiamiiiinmnec iu illis duo-
Nam si ille cLmal. bus locis desunt mss. oui cxhiheant l.iiuissetoppres-
f Edit. Rnin., JVoscrqo dicimus tnanifeste, etc. su. Apud Crab. et cxinde in edit. concil. hic legere
Garn., Nos dicimw,manifeste,ut quid oremusDeum, est, huicruinmsum jacuissetoppressus, apnd Garner.
ille: ct infra, David ergo , pno, David tnim. eiQoesn., hujusniina subjjcuissetoppressus.
s Edil. Kom. ei Concil., in sua nalura esse. Mox k lla mss. magno consensu cum edil. Aug. At in
Garn., adjutorem invocat, necilli sufficilassiduumin- edit., per suam graliam.
PATROL,XX. 19
$87 S, 1NN0CENTII \ V\VJE 588
cere huinanos poterimus errores. Necesse estenim, J_ ^ 8. Qui si lamcn ° aliquod in se Dei adjnloriiini ,
utquo auxiliaiilevinciuius, eo iierum non adjuvante quod buc usque negaverunt, provocarint , et opus
vincamur. sibi ejus anxilio esse cognoverint, ut hac labe , in
7. Sed possem plura dicere , nisi vos constaret quam sui cordis incurvatione coiruerant , liheren-
cunela dixisse. Quisquis ergo huic assentiens vide- tur, et quasi in lucein de fieda Iracti caligine, re-
tur esse sententiae , qua dicat adjulorio nohis non motis abdicatisque omnihus , quibus toltis , ne ve-
f aspiceret, fcedabatur et caligabat aspec-
opus esse divino , inimicum se caiholicic fidci, el rtim
Dei beneficiis profitetur iugratum. « Nani nee nostra tus, damnent haec quae buc usque senserunl ; et
comiuiinioiie stuit digni, quam praedicando taliler aliquando aiiiinutn reclis dispulaiiotiibus conimo-
polluerunt. Ipsi enim sua sponte, dum sequuntur danles,ab hac aliqiiantuluin labc correcti, vcris
illa qua; dicunt, longius a vera religione reiugcrunt. se sanandos e consiliis tribuant atque submiliant.
Cum enim hoc totura in noslrn professione consis- Quod si fecerint, crit in poiesiate pontificutn istis
tat, quotidianisque precibus nihii agamus , nisi aliquaienus subvenirc, el lalibus alii|ttam curam
quemadmodum Dei misericordiam consequamur; prac&larcvulneribus, quam solet lapsis, ctim rcsi-
b
quemadmodum ferrepossunuis isia jaclatnes? Quis, puerint, Ecclcsia non negare : ut a suis revocati
logo , tanlus illorum pector.i erruv obcaecat, ut si C pr;ucipitiis, intra ovile Domini rediganiur : ne fo-
'
ipsi nullam Dei gratiain sentiunl, quia nec digni ris posili, et tanlo praesidio a lide inuuitionis ex-
sunt, nec nierentur ; nec de aliis considercnl quid cltisi, periculis omnibus exponantur, devoraudi
quolidie singulis gratia divina largialur ? Suni qui- luporum denlihus aique vexandi, quibus obsislere
dem isti b oinni ca;citate dignissimi , qui nec hoc hac, qua illos iu se irritaverant, doctrinae perver-
sibi rcliquerunl, ut se auxilio credant revocari ab sitaie nnn possint.
erroribus posse divino. Negantes enim adjutoiiuin, 9. Sed satis veslris monitis, sic ahundaiilibus
non aliis, sed sibi hoc penilus absluleruiit: qui nosirae legis exemplis prohalur esse responsum.
avellendi sunt longius et ab Ecclesiae procul remo- Nec quidquim superesse duximus quod dicamus ,
vendi visceribus ; ne c diu inultus mulia occupans, cum uihil procterniissum a vobis, iiihil constetcsse
insanabilis post error increscat. Si enim diu fuerini suiipressum, quo illi refulati et peniius cognoscan-
sub hac impuniiaie versali, necesse cst niultos in litr csse couvicii. Ideoque a nobis lesiimonia nulla
Iiancstiae pravitatem meulis inducant decipiantque ponuntiir , quia in his plena relatio esl, et salis
innocentes, vel pnlius impriidciiies, qui fidem ca- consiai tot doclissiuios sacerdoies cuncla dixisse :
tholicam d nunc sequutiltir. Piilabunl eniin eos recte nccdecet credere vos aliqtiid , quod ad causam pos-
senlire, qtios adhuc videnl tn Ecclesia perdurare. Q sit proficere, praeierisse. Et alia manu : Bene va-
Separetur ergo a sauo corpore vulnus iusaniim , re- lete, fralres, Et adiaius: Daia vi kal. Febr. (Jan.
moioque morbi saevicnlis afflalu, caulius qu;c sunt 27 ann. 417) post conbulaiuii) 1 Theodosii augusti
sincera perdurent, el grex purior ab hac niali pe- vn et Junii Quarti, V. C.
coris contagione purgetur. Sil toiius corpoiis illi- EPISTOLA k XXX.
bata perfeciio , quam vos scqui et tencre hac in INNOCENTII PAP.«ADCONCILIUM MILEVITANUM.
illos pronuntiaiione cugtiovimus, et una vobiscuin Palres concilii Milevilanilaudat, tumquod hmreiicos
pari assensione servamus. periinaces segregandos, el correclos censuerint re-
gs;a Conjunctio JVamex edit. Merl., Crab., Aug. el d Hanc Garnerii lectionem, quae est el mss. Corb.
piurihtis mss. revocatur. Deiude iu niss. lsid. degi- alque Gerui. QueMiellus approhat, quamvis ipse
deratur nostra. Mox edit. Rom. ct Concil. cuiii ali- Yiilgiiiamin edit. Rom. clConcil. scilicet nan sequun-
quol mss., Sic enim, ttbi cuin aliis lihris pr.-eferiiuus, lur, retineal. Hic autem apud Aug. particula nunc
Jpst eiitm. Garnerius vero locum liutic mulilum cen- librarii osciianlia excidit.
sens , nota ad mai-giiicinascripta, sic resarciri pos- e In edil, Rnm. et Concil., aliqwmdo in se.
se mouet : Pelagium icjilur el Cmlestium, quos auc- f Apud Quesn. ei Aug. , aspicerenl.
tores nefarii prorsus ei omuibus auuihemaiiztmdier- jjj K Apud Garner., conciliis. Yerbuni anlecedens ,
roris advertislis , jusla sententia damnaslis : nec illi sanandos, quod Quesn. removit, omnes nostri mss.
ttostra, etc. At scntenli.im adversus Pelagium eli asservani.
Ccelesiiinn ;i Cutliagincnsis concilii pairibus norni- b Verbum revacaii apud Merl. desideralur. Ejus
naiim diclam noii soiiaul iiarc eorum ad calcem su- loco edit. Rom. et posterioribus concil. stibsiiluium
perioris epistolae 2Gdicia : Si Pelagius Cmlesliusque • esl remoti.
correcli snnl, vel se islu numtjuamsensisse dicunl, ct'. ' Quesn., prcesidiomdemunilionis. Garner., prcv-
quwcumque scripta contra eos prolata fueriul , suai sidio fidmmuiiitionis. Minus displicet haec poslrema
esse neganl , nec esl quemadmoduinde mendaciocon- lcclio.
vinctmtur, generaliter luinen anaihemasit dogninl-.nu, , i In ms. Corb. , Luni Quarli. In Germ. , )j. c.
quoruiii auclores cxislimanlur , quicumque depre- Tlieodosioanguslo vu et Lucio Qnarto v. consulibits:
heusus fuerii propugmuor. Nil eiiam in loc lnno- ex iinperiiia antiqiiarii, qui et priore noia p. c. si-
ceutii loco apparel, untle nmlilus judiceiur. posl consulaium, adeoquc Theodosii au-
b Ita apud Garn. et Atig. ul in potioribus inss. Ini gnilicari
gu-ti , eic., rctiiienduni, nou Theodosio augusto
aliis auiem libiis , omnes; et infra, Negantes enimt stibsiiiueiuliimesse ignoravit, et posteriorein noiaui,
Dei adjutorium. v. c. verbis viri clarissimi, non v consulibusredden-
c Eiliiiexeepto Aug. , ue </tn mutta. Concinnius^ dam esse nescivit.
ap;td Attg. ul in mss. Corb. et Germ. , ne diu inul- '- In cdit. Concil. 25. Quaeaulem 30 erat nunc in
tus multa. Ilinc apte subneciitur: Si enim diu fuc- append.
rintsubhac IHPUNITATE. ;
*S8fj EPISTOL^ ET DECRETA. 590
cipiendos, titm quod canones ubique receplosse- A durum arbilror, conniveniiam pracberepeccantibus;
culi, apostolicmsedis de rebus anxiis sententiam ita impiumjudico manum negare conversis.
peiierinl. lnde probat limresim, qum liominemsibi 2. Diligenlcr ergo et congrue b apostolici consu-
sine Dei gratia possesufficere vult, ac baptismum litis honoris arcana (honoris , in quam , illius, quem
parvulis ad vitammternamnecessariumnegal, con. praeier illa qusesunt exirinsecus, soilicitudo manet
Ira Scripturas pugnare. Hujus auctores , eorum- oinniuuiecclesiarum ) super anxiis rebus quae sit
que sectatoresab Ecclesia abscidijubet, sed si er- tenenda senteniia (II Cor. xi, 28): antiquaeScilicet
rores damnent, suscipi. regulaeformam sectili, quam loto semper ab orbe
INNOCENTIUS SILVANO seni, VALENTINO, a el cacteris inecumnostis esse servatam. Verum bsecmissafa-
qui in Milevitanasynodo inlerfuerunt, dilectissi- cio: neque enim hoc vestram crcdo lalere pruden-
mis frairibus in Dominosaluiem. liam. ' Quid id etiam actioue firmastis, nisi scien-
I. lnler caeterasRomanaeecclesiaecuras, et apo- tes qttod per omnes provincias de apostolico fonte
stolic:c sedis occupaiinnes, quibus diversorum con- petentibus responsa sernper emanent? Praeserlim
sulia fideliac b medica disceptationc tractamus, fra- (24,o. 1, e. 12) quoties fidei ratio ventilatur, ar-
ter et coepiscopusnoster Julius dilectionis veslrasi biiror ornnes fralres et coepiscopos hoslroS nonnisi
lilteras , quas ex Mileviiano c concilio cura fidei B ] ad Peiram , id est, sui nominis et honoris i aucto-
propensiore misistis , mihi inopinanlcr ingesstt, rem referre debere , velut nunc retulit vestra dilec-
Carthagiiiensisctiam synodi querelae parilis scripia tio, quod per totum niiuidum possil eCcIesiisomni-
siihjungens.Nimirum exsultat Ecclesia, tanlam sol- bus in commune prodesse. Fiant enim necesse est
Hcitudinemcominissis gregibus exhibeie paslores , catiliores, cum inventores nialorum, ad duplicis
ut non solum neininem ex his patianiur errare ; sedI relaliouem tynodi , senieniiae nnstrai staiulis vide-
siquas magis ovium d scevaedeleclationis hcrba' rint k ab ecclesiaslica communione sejunctos. Ge-
seduxit, ac si in errore pcnianserint, aut segre- inino igitur bono charitas vestra fungeiur. Nam et
garipenitus vclint, atil illi-enler dudum pelita vi- canonum potiemini gratia servalorum, et benelicio
taiiles, custodiaepristiiirc circumspectrtinelul.iri : ini veslro lotus orbis ' uteiur. Qais enim caiholicorum
utraque parte videlieet consulenies, ne vel susci- virorum cum adversariis Christi velit ullerius nris-
piendo tales, simili caeteraee ducaniur exemplo ; cere sermonem ? quis sallcm ipsam luceni Vitac
vel spernendo redeuntes, luporum morsibus vi- communionc parliri ? m Novaehaereseos nimiruni
deanlur ingestac. Prudens admodum, et catholicae i lugiantur auciores.
fidei plena f consultio. Quis enirn aul tolerare possitt 5. Quid enim acerbius in Doniiunm (ingere po-
errantem, aut nott recipere s corrigerttem ? Nam ull G < tuerunt, quam Cumailjutoria dtvimicassarent, cau-

a Innocentiumin hac inscriptione singulos epi- areani. Isid. ross., apostolicieomulitis h&noresar-
scopos, qui in ipsa concilii epistola praenoininati i cani, honoris. Unus e Valicanis , apostolici consuli-
ftieraut, appellasse eo probabilius est , quod re-• tis oneris arcana, oneris. Sincerior est leciio , quam
seripti hnjus ea snla supersint exemplaria, quae pa hic post edit. concil. et Aug.reprsesentumus. Hoc
riter in epistola superiore, Aur.elionominato, epi- enim sibi vult: qui sedem apostolicam , cujns est
s,copos caeterossub generali formnla indicabant. arcana retegere , consuliiis. Eodem loquendi modo
b In edit. Rom. et Concil., ex mss. Isid., modica:: Bonilacius1, episl. 5, n. 1, dicita«« hujus consulis
menilum , quod Garnerius corrigere de suo nisus,, sedis arcanum. Ittiic Hquet, perperam in niargine
adjicit non ante modica. Crah. arcam, loco vocis arcana, hic ascriptum
° In unis colleclionis Isid. exemplaribus , ett esse.
exinde apud Merl. et Crab. , ex Milevilanoex noslrai * Iia nostri mss. ldem sonatet quod apud Merl. :
auctoriim.econcilio: glossema Mercatore dignum, ac:- Qui id etiam aciionefirmastis, nisi scientes. At edit.
merilo in editione Rom. submolum. Quasi vero In- Roin. et CiiJietl., post Crab. , quid id eliam, suppres-
nocentius concilii, quod ipsius auctoritate fuissett so deiude nist: qjiod omittit pariier Quesn. praefe-
congregatum, litteras sibi inopinanler ingestas di- rens antea quod eliam. Apud Aug., Qui id enim ac-
tione , ete. ApudGarner. , Curid enim aetione, etc.
xissel.
d MerL, sive ; Crab., smvm; aliaeedit. Concil. , Si cui islnd, per omnesprovinciasde apostolicofonle
posl Rom. necnon Garner., abscmnw; rectius libri.i pelenlibus responsa semper emanare , exaggeratnm
cieteri SCWKW : quod. et Lab. ad marg. anuolavit. p»videatur , ipsi recolendum est qnnd Hierm ynius
Deinde mss. Isid., dileclionis.. episl. 110, nunc9i , scripsil: Cum-in cliartis cccle-
e Questi. , sedwcaniw. tiasticis juvurem DctmasumRomanmurbis episcopum,
f Garn., conso/alia. Edit. Rom. et Cnncil. cutni et Qrieniis Occidentisquesynodicis constillationibtts
niss. I.4d. , consuttalionisvolunlas.ln uno ms. Colb. responderetn.
exslat qiiidern consultalwnis, sed abest voluntas. i Uipote a quo ipse episcopatuset tota aucloritas
Apfioresl, uti Qnesn.jjnn observavit, licet uiinusi- nominis hujus emersit, qiicmadiiioduiriin epistola
Ltitina vox consullto, t\uam altcr codex Colb. exhi- superiori n. I. habel; et scu, nt Siiiciiis cpist. 5, n. 5,
bel. Sic porro id vncaiur, (pto t'n uttaque.partp con- loq.uilur, per quem aposiolatiis et epistwpatus
tuluni, seu hnc utantttr consilio, ut nec peitiiiiicesi in Chrislocmpilexordium: quod ct Imiocentiusnos-
admiltanl, nee spernant redeunles. ter epist. 2, n. 2, exscribii.
e ApudAug., se corrigenteni*. k Solus Quesn. , se ab ecrlesimiica communiene
h Garnei-. cum edit. Rotu. ,, apostolko conmliiis s sejungi. Mox Garner. , fruetur , pru fungetut.
l In edit. Rotn.ci Concil., tutabilur.
kojiori, honori. Quesn, secundom mnim. ms. Colb.,, m Riirtieulacumbic in uno ms. pra-mitiifeir.
apjestoliciconsulilis:haiwris.arcaui^, hoaoris.Nec dif-t
fert alter codex Golb. nisi quod po artanis habet
«91 S. 1NN0CENTH1 PAP^E S9S
samque quntidianse precaiinnis "auferreni? Hoc est _\ A eadem pos^umus juvante vilare (Atigustin.lib. n, ad
dicere, Quid milii opus Deo? Meriio in hos dicat Bonifac, c. 4, n. 7).
hymnidicus : F.ccehomines, qui non posuerunt Deuin 5. Illud vero, quod eos vestra fraterniias asseril
adjntorem sibi (Psntm. u, 9). Neganics ergo auxi- praedieare,parvulos aeiernacvitaepraemiisctiam sir.e
lium Dci, iiniuiuiit hoinincm sibi posse sufficeie, baptismaiis gratiaposse donari, perfaluum esi. Nisi
nec gralia luinc egere divina : quaprivatus, necesse eiiimmandiicaverinicarnetn filii honiinis, et biberint
estdiaholi laqu.-is irreiilusoccumhat, dum ad omnin saiiguinem ejus, non habebunl vit;im in semetipsis
vilae perficiendamandala, sola tanlummodo libertate (Joan. vt, 54). Qui aulem hanc eis sine regeuera-
cnnteiidat. 0 pravissimarnni menlium perversadoc- lioue delenduut, videnlur mihi ipsum baptismum
trina! * Advertens laudem, quod primiim hoininem velle Ciissare, cum pracdicanl bos habere, quud in
ita liberias ipsa decepit, nt dum iiululgeiitins rrenis eos creditur nonnisi baptismate confcre.ndum. Si
ejus uiitur, in pra--varicaiioneni b pracsumpiione ergo nibil volunt officcre nnn renasci: f.ileanltirne-
concideril, nec ex hac poiuit erui, nisi ei providentia cesse est, nec regeneralionis sacra fluenta prodesse.
regeneralionis stalum pristime libertatis Christi Do- Veriim, ut siiperfluorum bominum prava doclrina
niini reformasset c ndvcniiis : audiat David dicen- celeri veritatis possil ratione ' discingi, proclamat
leni: Adjulorium nostrumin nomineDomini (Psalm, B I hoc Dominus in Evangelio dicens : Sinite infantes,
cxxin, 8); el, Adjutor meus eslo, ne derelinquas me, et nolite eos I proliiberevenire ad me: taliumesl enim
neque despicias me, Deus saluiaris mcus (Psalm. regntim cmlorum(Lucm xvtu, lb).
xxvi, 9). Quaein cassuin dixerit, si d lanttim in ejus 6. Qtnire Pelagium Ccelesliunique,id est, inven-
erat posilum voluntale, quod a Domino ffcbili ser- tores vocum novarum, quae, sicut dixit Aposlolus,
mouc poscebat. aedificationisniliil, sed magis vanissimas consueve-
4. Quae cttin ita sint, cumque in omnibus divinis runl parere quaestiones(ll TJni. n, 23), ecclcsiaslica
paginis voluniali libcrae iionni-i adjutorium Dei le- coininiiiiitme privari apostolici vigoris aucloritaie
gamus essc necietidum, eamque nihil pnsse coelesti- censeinus, donec resipiscant de diaboli laqueis, a
bus pracsidiis dcsliltttain; quon.im modo buic soli quo k captivi tenentur secundum ipsius voluniatem;
po-sibiliialem hanc periinaciier, til asseritis, defen- eosque inierim Dominico ovili non recipi, l quod
dentes, sibimet, immn, quod est ° dignius dolore ipsi, perversae viaesecuti tramitem, deserere volue-
commimi, jam plurimis Pelagius Ccelesliusque per- ruut. Abscidendi sunt enim, qui m vos contnrbant,
suadenl? Mullifariisequidem, f ad deslrucndiim lale et voluut cnnvcilcie Evangelium Christi (Galal.
magisterium, nli possemus exemplis, nisi sciremus v, 12). Siinul aulein praecipimtis, ut quicumque
sanclitaicm veslram ad plennm scripluras omnes C ( id perlinacia simili defensare uiluniur, par eos vin-
callere divinas; praeserlim cum veslra relaiio tantis dicia consiringat; non solum enini qui faciunt, sed
ac lalihus lestimoniis sit referla, ul his solis valeat etiam qui consenliunl facienlibus(Rom. I, 52) ": quia
praesens dogma rescindi; opusque non esse recon- non miillum interesse arbitror inter commiticntis
ditis, cum el iis, quae facile vobis occurrcntia po- animum, etcnnsentieutis favorem. Addoet amplius:
suislis, nec audeant obviare, nec possinl. Ergo plerumque dediscit crrare, cui nemoconseniil. Ilaec
s Dei grati.im conanlur auferre, quam necesse est igitur, fraires charissimi, in supradictos manealfixa
etiam reslitula nobis slaltis pristini libertaie quae- senientia : ahsint atriis Domini, careant ° dumiaxat
rainus; quippe b qui nec alias diaboli machinas nisi cuslodia pastorali, ne duarum ovium dira conlagia

* In veleribus edit. concil. ut apud Aug.: Advertat
id tandem. Ineditis aliisac duohus mss.: Advertelan-
dcm : quihus et I ivet epistola 21 Cceleslini.c. 7, ubi
iste iocus sic relerlur: Advericlandemo pravissima-
rum mcntiumdoctrina. Quocirca licet ihi verhormn
Iimoceniii ordo muteiur, lauieu propter aucioriia- r,
tetn lain antiquain ad retiiienduui «(/uertepropeiide-
rerniis, nisi rcpuguarct series orationis, in ipia nun
andi, iil Garu. et Quesu. iuvitis uiss. edi.leruni, *ed
audiat legere est. Magis igiiur placet cum nouiiullis
inss. adverlens, scu attcndens.
b Quesu. cum uno ms.Colb , prmsumplionis.Merl.
etCrab.,cuin niss. Isid., iu prmvuricationisprmsump-
tione.
o Solns Quesn., advenlu.
d Garner., st loium.
" Apud Qnesii., graviut et dignius. Deinde pro do-
lore communi, snbs iiuil Garn., dulore, cominuniler.
Tutn pro paiticula iam, quu; iu edit. Rom. est sup-
ptessa, inale apud Merl. «-.iCrab. exstai iimn.
f Doo mss. Colh., ad imtrueudum : quam lectio-
nem Merl. et Crab. sccuti sunl.
B Giiru., Ergone Dei.
b Quesn., qnippe qui nec atquas; Garn.,' quippe
nefariai. Neutri suliivgantur nosin mss.
1 lla Quesn. ac duo mss. Colb. At Me.rl. ctim
alio ms. Colb., distingui : mendose. Nec inelius alii
libri, discindi. Dixil et Silius, dolos ratione dis-
cwgere.
i Duo tnss. Colb., prohibere a me. Pro qua re Pe-
lagiiuii.
k In uno ms., capii.
1 Eilit. Hoin. et Concil., quo ad ipsi perversmvim
(Merl., seculi immilem, albo quem secuii sunt trumi-
lem) desererevoliurim: casligantur ex mss.
m Duotiusin niss., HOS.
u
Supple, conslringere par vindicta debet. Apud
Quesn. hic adjicilur, digni sunt itmiia. haud scio an
aliqiia auctoriiale. Ilorum loco apud Me.rl. ct Aug.
ex diiobus inss. Valic. hnbe.tur,digni suitl morle.Gar-
nerius ve o haecvelut Scriplur.c vcrba rcpr:rseiital:
Non snlum enim digni sunl morle qni faciunt, sed
e.iam qui coasentiunl [acientibus. Tres illaeleciiones
iuierpofitoris operam eo inagis subolent, qund in
mss. nosiris, ut iu edil Rom., Crab. el aliis inera
exstent Aposioli verba. Ei ea ipiidein episcopis
Sciipluras callentibus indicasse salis liiil.
0 Panicula dunlaxal aputl A (?.desidcralur. Eam-
dein non soliiin pneiennisil Girner. sed et linio-
centii senlculiam ila mutavit, Cavealcustodiapattth
593 EPISTOLiE ET DECRETA. 59*
serpant forsilan per vulgus incaulum, rapacique A.LNN0CENTIUS8, AURELIO, ALYPIO, AcGUSTINO, EVODIO,
lupus corde laetetur inlra ovile Doniinicum tantas POSSIDIO cpiscopis salutem.
ovium fusas calervas, dum a cuslodibus dissimnlan-
ter haheinrviilnus duarum. Prospiciendum est ergo, 1. Fraterniiatis vcsirae liileras, plenas fldci, tolo-
ne permitiendo lupos, mcrcenarii magis videamur que rcligionis catholic.-evigore firmaias, a duobus
esse, quam pasiores. Jubemus sane (qiioniamChri- niissas conciliis per frairem et coepiscopumnosirum
stus Dominus noster propria a voce signavil, nolle Juliiim pergrato suscepmius animo, quod earnm te-
se moriem morienlis (Ezech. xxxm, U ; II Pet. nor omuisqne conlexiio h in consideratione quoti-
III, 9), taniuin ut revertaiur et vivai), si umquam dianae graiiae Dei, et in eorum correciione qui con-
ad b sanum deposilo pravi dogmatis errore resipue- tra seniiunt, integra raiione consistit: tit el illis
rint, dnmnarintque ea quorum se ipsi praevarica- omnem lollere ' possit crrorem, et idoneum, dato
tione damnariint, eis mcdicinam solilam, id est, re- quovis nosirae legis exemplo, quem sequi debeant,
ceptaculuin suuin ab Ecclesia non negari : ne dum dignum possint pnebere dociorem. Sed de his jam
eos redeumes lorsitan prohibemiis, c vere exira satis, utopinor, supra diximus, cum veslris relatio-
ovile remanenics, exspectantis bosiis rabidis fauci- nihiisrespondcnies, rescripsimus qtiid vel de illoruni
bus glutianttir, a qtias in semetipsos spicnlis malaegj perlidia, vel de vestra senlentia senliremus. Sed
dispiitationis armarunt. Bene valete fraires. Daia suhinde couira eos subvenit el suppediiat quod di-
sexlok.ileiidasFebruarii (ilJan. ann. 417), Honorio catur: necpoiest aliquando i esse quod vincat, cum
et • Constanlio viris clarissimis consulibus. tani miserum impiiunquc sit, quod nostrae fnlci vir-
tute el ipsa plenius verilate vincalur. Qni enim om-
nem vitic spem respuit atque contemp-it, iniinica
EPISTOLA f XXXI.
damnabilique cor suitm disputalione confundens,
RescribitInnocentiusquinqueepiscopis,quid de eorum cuin credit nihil esse quod a Deo accipiat, nec ali-
sententia, quid de Pelagii perfidia sentiret, se jam qitid superesse quod peiatad sanandum se; quisibi
satis nolum fecisse : limreiicihujus fautores, si Ro- hoc abslulit, ullerius k quid rcliquit?
tnw sinl, laiere; sed ubivis degant daninandosesse, 2. Si crgo sunt aliqui, quos in sui defensionem
eorumquesalnli prospiciendum: Pelagii in Putws- perver.-itas lania l dcvinxit, qui Imic sedogmati de-
lina purgalionemsibi valdeesse suspectam; sed ju- daut atque conjiingaul, sperantes hoc ad caiholicam
dices ejus nec culpare se, nec approbare; tiihil opus pertinere doclrinaui, quod abhorreus longius et pe-
esse ut eum Romam uccersal, certe librum illius niltis approbiilur adversum, maffeciu illorum et tno-
blasphemiisrefertumesse: si ipse errores tmaihemet, ,p nitis et vcrbis ut laberentur iudiicti, quaieniis ad
facilius revocatumiri quos seduxit; sed his saltem recttim via: traniilem redeaut, festinabuut, nnediu-
consulendum. tius menlem obsidens velut eorum scnsibus pastus

ralis. Quemadmodumis papa in epislolaehujus exor- Q>tarti,Innncentius consignarit. Scd quia post con-
dio pastores laudal, qni oves illicenlerdudum peiila sulaium Tbcoilo-ii vu et Jnnii Quarli Ilonoiius et
vitaives,hoc est ad meliorem frugenicouversas,cus- Cdiisiaiitiiiseademdi^iiiiale in.igniti -iint: coujeciiira
lodim pristinwcircumspectione iwari nondcdigiiaiiiiir; est aniiqnarii alicujus opera :<dni.ng. adjeclum csse
ita nuiic oves illas. que in errore peninaciier per- Honorio et Consttmiio cons. aique hoe scholion o
inaneni, carere vuli ciislodia paslorali, seu a grege, maririnn in lexiuui Inisse iraiislatnui.
quia pastortim cuslodiiCcommissiisesi, separari. f ln ediu Coucil. 26. Qu;c aiiteni erat 39. nnnc 5.
Garuer. propria voluntate significctvit.Verhum s In nis. Corb., DileciissimisfratribitsAurelio.Aly-
sicjnificuvit exinde apud Aug. Iransl»lum. pio, Augnsiino,Evodio, PossidonioInnoienlius
b ln tino ms. Colb. deest ad sanum, pro quo aller h Garn. hic contertio est, ei infia integra relalio
prae -e feri sano, Qtiosu. sanum, Garn. sani. ita consisiit, pro integra rutioiieconsislii. Antea pro
c Apnd Qnesn., ut iu uno ms. Coib , velnl, pro correeiione,exstat iu ins. Corb., correpiioue.
vere. Iliiins vocis loco Girn. substiluil ovei. Deinde > Apud Quesu. ut in ms. 1'itli., pos ini. Reclius
aptid Augiistin. e\ mss. V.-nic, III in marg. Labh., alii libri possit, scil. coutextio liiierarum. Dciode
reiiiiineulesel exspiclanles. Tum Merl. hostis rapidi. edil. Itom. ei Concil. idoueodalo cuivis, msi nnod in
Ali:eedii. Couc.l. cuni Rom. hostis rapidis. Al Garn. veiiistiorihus edii. Concil.restaif/uouis.ApudGarner.
voccmrubidisouiitlii, nec iillam ei subsiiiuit. idonemncuivis, dmo tegis.
d Garn. qnas in semelipsas. Quesn. ciun velere i ln edil. Meil., Crab , Gam. et Aug., ut inmss.
excmplari Colb. quo auctore semelipsosquibusdamix , Vatic., deesse.Piiiferendiini videiur ctiin aliis lihris
(Colh. ms. quosdam)spiritalis. esse: quasi dicaiur. Nec poiest :ili(|uaudoficri, ut id
e In mss. Isid. Consianlino.Apud Merl. Constantio vincai dogiiia, quodlamiiiiscrumlatnqiie iinpiumest,
consulibus. In aliis edit coneil. ac Rom. Conslnnlio utfidei nosirieviiliiieelipsa veriialcpleuiusviucalur.
viris rlarissimis(iinuscodexColl».vv. cc.) coiisulibus. k Vaiic. niss.. qnid nquiril.
Aptid Garner. Honorio xi et Constantiou coss. Ut 1 Mcr\..defixit, Garuer., devinxerit. Inferius Crab:
accuraia esset imta illa consularis, enuniiari sic de- et Lah., oberrans; et edit. Roiu., aberrans pro abhor-
beret, HonorioAugnstoxi el Consianio v. c. (hocest rens.
viro clanssimo.noii vv.cc. quod e-t viris clarissiinis) m Ediii, infecli; Vaiic.iiiusms., infeclis: corrignn-
consulibus. Verum ex epistnlis 29 et31, qweex me- lur ex vctcciexemplari C»1b.lla-c respondenl verbis
lioris nolaems<.quam isia, ad nos transmissa'.sunt, qtiinque eii>coiioritin n. 14. quod scundaliimaudi-
refornianda e.-t lncc nota. Non enini videtur anibi- lores et in perversmn DII.KCTORES EJUSusquequaqut
gendum, quin tres epMolas sinuil datas eadein ra- spargne iioncasant. Si enimcoynoverint,elc.
tione, adcoque post consulalumTheodosii VIIetJttmi n Garnef., ncediutius.... invadel.
593 S. INNOCENTIlI PAPdE 596
error invadat. Nam si Pelagius, qoocumrjtrerestitit j_ 4. Sed utinam, quod optandum est magis, jam se
loco, eorum animos, qni facilevelsirfipliciiercrede- ille ad veram catholicacfnlei viam ab illo sui trainitis
reni dispuianli, hac affirmationedecepit, "seuhacilli errore converlat, ul cupiat velilqne purgari, consi-
in Urbe sint *quod nescien^es nec rhanifcstare pos- derans quolidianam Dei graiiam , adjutoiiumqiie
snmus nec negare , ciim el fi siint laieanl, ncc ali- cognoscen?, ul videatur ' vere et approbetur ab om-
qunndo audeant vel illum prfcdicantcm isia dtfen- nihus manifesta raiione currectus , non gestorum
dere, vel talia b aliqtio noslrorum pr.Dsentejaclare, indicio, sed ad catholicam fidetn corde converso!
el in tanta poptili multiiudine deprehendi aliquis la- Unde non possumus illormn nec approbare nec cul-
cile,c necalicubi possitagnosci: siVoiii qnovis tcr- pare judicium, cum nesciamus utrum vera sinl gcsta;
r.irtim loco degant, Dei nosiri misericordia gralia- aut si vcra sint, illum onslel magis subierfugisse,
que credimus, quod facile corriganiuf, nudita ejus qiiamseloia veriiate purgasse. Qui si confidit, no-
damnatrone, qui ftterit pertinax et rcsMens hujus vitque non nostra dignnm essc damnatione i quod
dogmaiis aucfor invenius. Nec interest uhi isti fue- dicatautjam iioc lotuni Se iefuiasse quod dixerat;
rint, duln ubicumque inveniri potuerint, sint sa- non a nobis accersiri, sed ipse dehet polius festi-
nahdi. nare, ut possit absolvi. Nam si atlhuc taliter sen-
3. NoblS(afnen d nec perSuaderi potesteum esse jj lit; quando se nosiro judicio, quibusvisk accitus
purgatiiin, qtiatuvls ad ncs e a nescib quibns laicis iitteris, cum scial damnanduni se e>se, comniitiel?
Sint gesia pcrlaia ; quibtis ille et audittim se crede- Qnod Si accersiendus essei,ab iis melius fieret, qui
ret, ct absolnttim. Qnoentruiii vera sinl,dubitamiis, ntagis proximi ct non longo lerrarum spatio viden-
quod stib nnlla illius concilii! proseciilione vene- tur essedisjuncti. Sed non deerit cura, si mcdicinae
runt, nec cofum aliquas accepimus de hac re lille- praebeat ille materianr. Poiest enim damuare quae
ras, aptid quos islius rei islc praesliiitcfltisas. Quod scnser.it, ac datis lilteris, erroris sui, ut regressum
si de Suaille pofuiSSetpurgatione confidere, hocma- ad hosdecei, veniam postulare, fraircs cliarissimi,
gis credinius quod egisset, quod inulto verius esse 5. Librum sane, qui ejus esse diceretur, nohis
poiuerat, ut illos cogeret epistolis suis s quid judi- a vestr.l charitale Iransmissnm evolvimus : in quo
cavefant iiidicare. Verum cmn sint aliqua in ipsis mulia contra Dci gratiam legimns e-se conscripta ,
posiia gestis, qnac ohjecla pariiin ille vilando sup- inulla blasphema , hihil qiiod placerel, nihil l pene
pressit, pArliin mnlia in se verba retorquendo lola quod non peniius displiceret, a qtiovls damnandum
obsciiritateconfmlii, alioua magis falsisargumeniis, alque calcandilm, cujussimilia, nisi qul isia scripse-
quain vera ratione h ut ad leinpus videti polerat, rat, nemo alter in mentem reciperet aique sentiret.
purgavit, negando alia , alia falsa interprelatione C Nam lioc loco de lege latius dispnlare , velnl coram
verfendo. posito repugnaiiieqiie Pelagio necessarium esse non

a Unus codi-x Colb. ac Pilh. cuiii Corh. a I ma- gii, n. 57, nhi ait: Quis noncredal id fuisse procura-
nu, sen hic illi, etc. Alier tit aptid Qticsn., seu hic («m, ut tamqutimpro gestorumillorum brevialioneista
aliqui decepii sint, qnos nescienies. charta usqueqiiaquediscurreret? Nec inimerilo npine-
b In inio nis., quotibel noslrorum. niur ignotos illos viros , qui scriptum memoraium
c A|iud Garuer., nec ubi lateai possit. Inferioris dptulerunt, Pelagio addicios fuisse , atque id Inno-
notoe mss., nec deprehendi uliqnisfaciievel alicubi. ceutio tradidisse , quod magislro sno favere persua-
d Loco parliculae nec, Garner. substitnit vix. sum habereui. Jure igiiur Innoccniiusde gestis illis,
e Giriifef. e priseis Augustini edil. huc revocavit, iiirum vera sint, dubitare se superius ait, inlerins-
a itoslHt qiiibutdam laicit. Diospblitanacsynodi gesta que repetit.
hic nietuoraiilur. 1 Apud Aug. ut in mss., verum.Mox Lab., post
c Merl. et Crah., execulione; deinde Garner., in- edit. Rom. et Merl., gesiorumjudicio : mendose.
notuerim ; refriiganlibtis aliis libris. j Quesn. pra-misso aniea , Qui si se confidit, hic
s Apud Quesn. quid jndicaverint, quodet secundis subjicil, ui confirmetverumesse quod dicai, aul eiiam
curis babet codex Na*arreus : qui quidfim cum aliis hoc tolum, eic, meriiin glossema, quod neque in ve-
isidori cxemplaribus prae se ferehat tjutdjudicave- lefibus Codiiis ab ipso vulgati exemplarihus depre-
run/.Poslerioresedil. Cnncil,, quijudicavenint. Apud hendimus. In edit. Itom. desideratur conjuiiciio aul
Ang. qui dijudicavmtnl. In edil. Roin., ul in mss. niite jam lioc lolum. A Garnerio ei exinde in nova
Colh., Pith. ct Cnrb., qnidjudicaveranl. Ad b;cc pro- Aug. editione ita vulgatus est hic locus : Quod si
pius accedit quod ex Merl. , Crab., elC. , revocanitis TXconfidil novilquc noslra dignum se esse damnatione,
qui dijndicaverani. At istud Garn. qitodjudicaveranl quod dicat jam lotum hoc refutare (apud Aug., reftt-
more ecciesiattico indicare, glossemasapii. tasse) quod dixeral. Nostra lectio eo esl polior, quod
h Uniis e mss. Colb.,
quod adlempus. Totum hunc nnn soluin ad veterum codicuin lidem expressa, sed
locuni ita Garii. exhibei, quam vera ralione pnrgavit et c.eteris plenior atque iuicgrior csl. Hoc enim sihi
negando, alia falsa inlerpretando, ne ad lempus qui- vull Innocenliiis, ut si Pelagiusconfidal damnatione
dem videri potnerit absolutut, verbis demplis addi- diguuin non esse quod eiiam nunc dicat ac doceat,
tjsve aul Inco motis pra>lcr fidein aliorum libroriim. vnl jam refutasse seu relraciabse ac rcpudiassc quod
Ex hiic Innocenlii narratioue suspicari est non sin- priiiem dixeral ac docueral, ipsede absolulione sua
cera ad eum missa esse Diospolitauassynodi gesia, ccrtus Romam debeat pmperare.
sell eii qiia; Pelagius adulterareral, quaiiquedefen- k Edui, necepiis; Pith. nis., acceplus. Concinnius
sionh suw chartulam vocahai, qualia et ad Augusti- Corh., accilus. Paulo ante pro accersiri, in ms. Va-
num idcm It.creticus miserat. Cerie ctim operamde- lic. exstat acctri.
disse, ut adullerala illa gesia usqueqtiaquc discur- 1 Istud pene, ac superiora verba, multa contra
rerem, suspicalur et Augustinus lib, de Gestis Pela- Dei gratiam legimus esse conscripla, ex edjiione
597 EPIST0LJ3 ET DECRETA, 598
duximus; cum vobiscum a totam scientibus, pari-- A incolumem custodiat, fralrercharissimei Dala sexto
que nobiscum assensione gaudentibus colloquamur. kalehdas FebruariasT.
Tunc enim melius baecexempla ponuntur, quando> M0*1TUMIN EPlSTOLAS TlYESSEQUENTES.
cum iis , quos harum conslal reruni b iniprudetiles
. 1. Tres inier pnniificias lilte-
esse, tractamiis. Nain de naiurae possibililate , de ras e veieriepistoloesequentes
Vaiicanaebiblinlhrcae libro Itomae pri-
libero arbilrio, et de oiuni Dei gratia, ei 1
quotidiana mtini edit;c, postea et a Baronio rbHaiione eartirn
gratia, cui non sit recie sentienti ubcrrimum dispu- facta cnm alierocodice ad annum 416 recuste sunt.
lare? Auatheniet ergo isle quse senstl: ui illi, quii Unde vero iis scrihendis occasioneiu daiam existi-
. marit prinius illarum cditor, sic explicat: t Cum
ejus serinonibiis fueranl praeceptisjiie collapsi, quid Joannes llierosolymoriiin episcopnsOrigenis errores
tandem Iiabeat fnles vera cognoscanl. Facilius enim• scqucretur, Hieronymus aptid Bethleem degens,
revncari poleritnt, cum isia a suo senserint auctore> aliique permulli ab ejus comnniiiione ahslinebant.
. Quam ob rem Joannis opera multis affecti sunt nia-
damnari. Quod si ille perlinaciler in hac voluerit liS. » Yerioreni auiem iilarum cansam comperimus
c
impietale persisiere, agendum est quatenus vel iis5 ex iis, qutn Augustiiius ad calcem libri de Gestis
nairai in liunc moduin : < De his aiilem,quaB
possit suhveniri, qttos non suus, sed hujus magis; Pelagii
error induxil; ne et illis haecinedicina pereat, cu- ihi post hnc judiciuni (Diospnli in Pala-stiua hahilum)
a nescio qno cuneo perdilortim, qui valde in
jus iste talem non adniillit nec postulat curam. ( Et
( B perversum perhihentur Pelagio suffragari, incredi-
alia manu :) Deus vos incolumes cuslodiat, fratres3 bili audacia perpetraia dicuntur, ut Dciservi et an-
cillic ad curam sancti llieronymi pertinenies, scele-
charissimi. Data sexlokalendas Februarias (Jan. 27,1 ralissima ca3de afficerentur, diacohus occidereur,
anii. 417) d post cotisulaiuin gloriosissimi Theodo- aedificia monasieriorum inccndereuiur, vix ipsum
sii augusti vn et Junii Quarli Palladii V. C. ab hoc inipeiii aique incursu iinpiorum in Dei mise-
ricnrdia lurris muniiior luerctiir, tacendum nobis
EPISTOLAe XXXII. potius video, et exspectaridum quid illic fralres
nostri episcopi de his lantis malis ageiiduiji existi-
AureliumInnocentiusfamiliariter resalulat. ment, a iptibus eos dissimulare posse qnis credal?»
Ea enim quae in Subjeclis epislolis describuiiltif
INNOCENTIUS AURELIO episcopo Carthagiriensi. mala, llierbhyniuhi miiiiine ab Origenistis, sed a
Pelagiatiisperpessuhi esse liqubt.
In familiaribus scriptis dilectio vera cousislit. 2. Ex eadem harratione discimus, horum haereti-
Elenim jus firrniuschariiatis officiamelius f senrsum coruih ih monasteriiim Hieronymi cur:e comniissnin
mercantur. Quamobrem per fratren: nosirum Julium irriipiionem pbst Diospolitaham synddum conli-
gisse. Unde iilUd consequens est , ul nequaquath
s
episioloeexlrinsccus missaerespondere gestivi, ne tunc cvenefil, cum Hieronymus a Joanrtis cominii-
apud me forsitan remanerel peculiaris negaiae salu- nione abslinebat. Anno cniui 4IS, mense DeCembft
lationis offensa, frnter eharissime. Supradicluin igi- p^| labehte, celebrata est PabcsiinaJoarihem seu DiospolitatiJi
synodus. Abanno autem 397, Theophili
tur fralrem noslrum tuae dilectioni rcsiiiuo cum Alexandrini opera cum Hieronymo reconciliaiiim
b
apostolicaesedis ad relationem dttplicis synodi ju- esseerudiii probant. (V. Tiltem. tom. Xll, p. 199;)
dicatis. Stiperest, ul oralus a nobis Dominus prae- Iudidem quoque manifeslum est, cpistolas sequeiitej
niinimeanle annum 416 fuisse scriptas. Sed neqiie
staredignetur, quaienus omnis Ecclesiaisua' inacula, boc anno illas multo posieriores esse Joannis mofs
coniinuis lahoribus nostris possit abstergi. Deus le anno 417 consignata persuadet. A Baronio ad finerrt

Aug. et mss. Valic. ct Corb. cum deessent in aliis, 1'ecilpridie kalendas ; et loco theodosii vu aug. legit
sunt rcstituta. Theodosiiqui. Ex collaiione epistola; 29 , ut rnani-
a Edii. Rom. et Concil. loiatn rem. Corb. nis.,to- festus lituierque lapsus, ita el restauratur. Eadem
ivm. Verius edili alii et scripti libri, lotam , scilicet inscriptio in nis. Valic. ita effenur : Dald kdl. Fe-
legem. Ut enim annoiavit Quesncllus, alludit Irnio- bruarii post. cons. Thcodosiiaug. elJunii Quarii Pal-
centiiis ad illud Aposmii Roin. vii, 1 : scienlibitsehim ladii, omissis sfcil.duahtis nurtieticis iiolis.
e
tegem loquor. Ita et poslca Cinle-uinus Ephesiiiiim ln edil.ConCil. 27. Quafiauiem52erai, niinc 55.
synoiluin alloquens epM. 17, n. 4, nil: His otnnibus In veleribbs CtidlciS a Qiiesnello vnlgati iifcnbH
breviteranimali, quia, sicul uit Apostolus, scieniibus colleclionis Isidbri exeiriplaribus hahetur, iriScfiBi-
legemloquor. turqhe iilagnO cohsenSu epistola familiaris, Eudcrii
b In iribusmss. tit inedit.Concil., prudenles.Rec- tempore, quo ires siiperiorcs , Scripia ac pef eiihi-
tius aliilibri imprudenies,bocesl imperilosacriides, _ dem f
episcopmii Jnliuni inissa esi.
Edit Rom. et Concil., melius se orsa mercaniur :
qui legcin miiiits calleam. Quocirca pioximum me- D *
lius perinde est atquc opporlUnius et convenicnlius. corrigttntur ex mss. Mox extrinseciismissal, id est
c Gnrn. , qualiler vel iis possil subveniri, quos non separalini scriptae.
B Veius exeihplar Cod.Qiiesn., responderemdlui-
scelus huc , sed magis error incluxit : corruple. llic mus, ne apud nos
erroris auctor ah iis, quos ille seduxit, dislinguitur. sime. forsitdn, mOxOmissb fraier charis-
d Apud Qnesiii ut in edit. Itom. etConcil. ac ple- h In priscis edii. Concil. ac Roiii.
pefperani hid
risqne mss. destint (iiiaesubsequunlur. Horum loco vox digmimet praeter lidem rtiss. additnf. Porrojtt-
siihsiituit Garner., Honorio xi ct Consiantioii coss. dicata appellat Iniiocehtius fesponsa, qnaeapostoliCie
Qui Corbeiensem pinxit codiccm, uisi veiustius sil sedis de rebus ad ipsam relalis jtidicium indicent.
iiiendum , sinceram lectinncm prae oculis hahens , Haec duo verba, juclicaiuiit Cl constitutuih Vigilio
eiim ex imperiiia sic depravatam exhibuil : Pridie pap;e et Gregorio synonyinaesse suo loco visuri su-
kdendas Februarias gloriosissimiTheodosiiqui elJu- miis.
nii quarti Palladii v. c. conss. Ncuipe , ul in hovis- 1 Nota eohitilaris liic pfiBtermissa , e.v supefiori-
sima Augnsiini editione ohservaiiim fuit, noiam p. c. bus epistolis esi supplenda.
locoinovens, et cum vi kalendas conjungens, inde
89!) 5. INNOCENTII1 PAPJE 600
anni 416refernntur. Verum eas in annum 417 diffe- \v EPISTOLA a XXXIII.
rendas esse ipsi ex epistola 35 colligendum fuit. Litleras Aurelio millil Innocentius Hieronymo
Aiirelinm eniui, cni inscribitnr lucc et
epistola, per reddendas.
quem Hieroiiymnslitteras suas lnnoceulio tradi, a_c
vieissim Innoceniius eas quihus llieronymo rescri- Dilectissimo fratri AURELIO INNOCENTIUS.
bebal, ipsi reddi voluit , non aliutn esse censel ab Piissimametiam ad nos perveuiendib tuam affec-
episcopo Ciitbaginensi; nec ei bac in reullus refra- lionem bene compresbyler noster credidit Hierony-
gattir. Al vero diiin Aurelius isle cum collegis anno •
417 ineuntc ad liiiioceniiumcoutra Pelagium aique mus,Compatimiirgrcgisnosiriniembro,eti|undfacien-
Cceesiinm scriheret, Hieronyuiuiiinb lioriun haere- dum ( duximus, vel facere poluimus, sttnius velociter
ticortim saielliiihus quidquam passum esse ignora- exsecuii. Gcrmanitas lua , frater charissime, citius
bat Tunc tiinliimiu Africa pervulgatum erai, Pcla-
gium llierosolyniisconstilulum inultos ibi fallere, sed lilleras
' memorato (Ilieromjmo) reddere festinet.
nitilio plnres, ex quibus in epistola Milevitanae sy- EPISTOLA « XXXIV.
nodi llieronymus unus appedaiur, < adversus euni InnocentiusHieronymum,ob ea quw passus esl conso-
pro graiia Christi ct catholicae fidei veritate confli-
gere. » Certe posiulabat hic locus, ut et id, quod latur, el quiclpro tempore faciendum duxeril, ac
novus graiiac Christi dcfensor ab impiis perluleral, jam fecerit, declaral.
adjiceretur, si facinoris lam airocis notitia iu Af- Dileclissimo filio HIERONYMO preshytero
ricain pervenissel. Non ambigenduin tauien, quin R
acerriunis ille Hierouymi adversus Pelagiuin con- B " INNOCENTIUS.
flictus vera cxstiterit causa, cur cum eo lani crudc- Numquam boni aliquid contentionem fecisse in
lileractum sit. Quamvis igitur Eustochiumet Paula Ecclesia lestatur Apostolus; et ideo hxreticorum
violeniiaenionasierio suo illaiae(au-.ametauctorem fieri juhet d magis, quam diu-
reiicui*senl, lnuucentio lameu de iis, qu;c Pelagius correptiones primum
Hicrosolyinis actilahat, praenionilohoc subodorari turna duci collatione. Quaercgula duni negligenter
difficileuou fuit. 6 aspicitur, malum non vitatur quod cavendum esl,
3. Joannemliierosnlymitanum minacibus adeo lit- sed augelur. Tamen quoniam dolor gemitusque tuus
teris curripuit is pap», iu»n solum, quia ejuserat ita
tai.ia flagilia vel coercere vel vindicare; sed et quia qualit viscera noslra, ut f ratio non traclandi
eum illis favisse susph io forte non dc.eral. Nnn la- consulendique sit: primum constantiactuoealloquor
tebant veleres inier illuni et HieronyniumOiigenis fidem. Pro veritale quisque injuria, aui, ut dicis,
catisa elsi jam pridc.m sopitae simuliales. Fatna periculo percelletur, s quia exspecietbealiludinem,
quoque nunliaute audierai, quantum a Joanne Pe- mullis sa:pe narrastis, cth tuarum le pracdicalionum
lagius diligereiur. Quocirca ipsuin Joannem Augus-
linus episi. 179, n. 1, sic alloquitur : < Pelagium bene memorci» commonemus. llaque excitati tanta
vero frairem nosirum, filiura tuum, quem audio malorum scena, arripere auctoritatem sedis aposto-
quod niiillum diligis; > el nuin. 5 : < Sidtligilis Pe- licse ad omne comprimeiiduni nefas festinavimus;
lagium,diligat vos eliam ipse, imiiioniagis se ipsttni, G Li sed in queni insurgeremus nec nomine appellatum
et non vos lallat. >
4. Dcmum observamus, epistolam Innoceutii adi Icgimus, nec criminis aliqua ratione taxaturn. Quod
hunc Joannem Gra.cain phrasim sapere : adeoque ergo possumus, condolemus. Si deposueris autem
huuc papam vel Gnvce scripsisse, vel ccrte utquod accusa-
Graecescripserat in laiinum converieretur, curasse, aperlam manileslamque in homines aliquos
ac solam hiijus Gr;eci textus inteiprelaiioiiein Laii- lionem, aut judices compelentes tribuam, aut si ali-
nam littera) valde tenacem ad nos pervenisse. Sane1 qnid urgeutiiis sollicitiiisqne a nobis fieri potest,
unus et alter locus, qui prima specie obscuri vel non
etiam manci apparent, ad Graccumphrasim cxacti, rctardabo, fili dileclissime. Tamen cpiscopo
stalim perspicui ciiniegri evaduul. fratri mc.o Joanni scripsi, ut circumspectius agat:
ne ' quid circa ecclesiam sibi creditam adhuc lale
" In edit. Concil. 34. Quae autcra 35 erat, , hic perinde est
atque consideratur, substituit in
nunc 54. textu accipilur.
b llieronymi sicut et Eusiocbii ac Paulae ad In- f. In ms. Valic. deest ratio. Aliquodalind voca-
nnccnlimn lilleras ab Aurelio ipso pcrlatas fuisse e buluin ad integriiatem sementiacdesideratur. Inte-
hinc sibi nnnniilli secunduni Baronium persuadent. grior erit, si legaiur, ut nulla ratio.
Hic tameu Aurelius in Urbern perveniendiaffeclio- s In edit. Loncil. posl Baron. qui exspeclal.
nem hahere, non pervcnisse memoraiur. Nec sii D I VeriusRnin. cum ms, Vatic. quia exspectet.Niiidior.
exstilisset coram, litteris islis opus fuisset. Saliuss fiet haecleciio ita conslrucia : Quisque(ceu quitquit)
igitnr censuerimus eum, ut ab aliquo e suis deier- injuria aul periculopro verilale percelletur, quia is
rentur, operam dedisse. bealiludinemexspectet,ipsi mutlis swpenarrastis, seti
c In edit. Concil. 32. Quae autcm 34 erat , exposuistis. Ex qun sequiiur, ul liiijusmodivir, cum
nunc 53. speh heattis sil, minus sit lugendiis.
d lia corrigendum duxeramus, quod nullo, immo o Edii. Rom., el tu avcrie prmdicationum; caelerae,
Innoceiuii menli contrario sensu iiavulgaiuin crat,t, e/ tumverbisprmdicaiionis: ope ins. Valic. in quo
magisquediuturna, cuni ex ip^ins archetypi Vaticani li exsiai luarum te prwdicationvm,casiiganiur.
recogniiioiie conjectura nosira firmata est.acmeu-i- ' Iulegrior fiet hic locus, si ita legaiur : nesi circa
diiui ex mera lihrarii in legendis veieribus lihris is ecclesiamsibi creditam adhuc tale aliquid fiat, qunle
imperilia natum esse didicimus. Respicit lnnocen- I- proridere eum oportuit ne acciderel, vel ne acccidat.
lius ad istud Pauli Tit. III, 10 : Hmreticumhominem m Hic meinorai liuiocentiiis qtiod stib episiokcsequen-
posl primainel secundamcorrepiionemdevila.Id vero ~o tis initium od Joannem scribit : Oporluit custodire
maxime docel ille pap.i de haireiico perlinaci et et germaniiatemtuam, el gregi suo sollicitius providcre,
fraiiduleiilo,qualis eral Pel.igius, qui lallcre magis
is ne qttidliujusmndiorirelur, necnon alia, quihiis eam-
studebat et lueresimsuam legc-re,quam quaerereve- i- dem epi-iolam claudit. Cum iis, quae Innoicnlins
ritalem. nuuc scribit, h:cc Augustiui lih. de Geslis Pelagii,
• Barouius rejeclo ad oram libri )d n. 66, conferendasunt de iisdem malis verba : lmpih
aspicitur, quod
601 EPISTOLJE ET DECRETA. [602
aliqnid fiat, quale providere et propellere, ne acci- j\ /_ liones, cum plus se adhuc metuere dicant, qnam
deret, vel nc accidat, etiam ipsi sit et postea moles- conqueruntur esse perpessas ? Allius censerem, si
lissimum. essent aliquid de hac re mecum apertius collocutae.
EPISTOLA a XXXV. Vide, frater, aniiqui hosiis insidias, et spiriln boni
Joannem Hieronymum Ilierosolymiianum prospicere recioris pervigila, ut hacc, quae ad nos opinione
debuitte, ne lot ac lantis malis, quibus afflic.w magis, quam accusaiione manifesta, delaia suni, vel
sunl Paulaet Eusibchiuni, opprimerentur, ac nisi corriganmr, vel retiindanlur : ne jus ecclesiasticum
hwc deincepsaui corrigantur, aul retitndaiitur, ra- de Iahefactatis b causas eum, qui nou defenderit,
tioneminde reddilurutn. praestare compellat.
Dilectissimo Iratri JOANNI INNOCENTIUS. EPISTOLA i XXXVI. , "j
Direpiiones, cacdes, incendia, omne facinus, ex-
tremae b clemenfue gencrosissimae sanctae virgines Si marilus cujus uxor in captivilalemfuerat abducla,
allerum acceperit, reverlente prima, secunda mulier
Eiisiochium et Paula deploraverunl in locis Eccle-
siaetuse perpetrasse diabolum : nomen enim hominis debet excludi.
causamque rcticuerunt. Quod etsi ambigiium non INNOCENTHJS i PROBO.
sitc a quo commissum, oporluit lamen custodire B J Conttirbalio procellae barbaricae facultali k legum
gertnanitatem tiiam, et d gregi illiussollieiiius pro- iniiilitcisum. Nam bene cniistittitomalrimonio inter
videre, ne quid hujnsmodi orireiur, qtiod cum alio- Fortunitim et Ursam captivitatis incursus fecerat
rum periculo tua lacessit negligeniia ° admitlere in naevum, nisi sancta religionis siaiuta providerent.
gregem Domini; et tales agnas incendio, armis et Cum enim in captivilatepra:dicia Ursa mulier lene-
persecutionibus, nudas, debiles, posl siiorum caedes retur; aliud conjugium ciim Restituta Fnrtunius
et mortes, vix vivcre audivimus. Nihil movet pie- memoralus inisse cognosciiur (54, q. 1 et 2, c. 2;
(aiem ! illam sacerdotii lui de tanta diaboli in te at- Ivo p. 8, c. 245). Scd favore Domini reversa Ursa
que in luos poieslale admissa ? in le, inqnam ; prorsus nosadiit, et nullo difiitenie, uxorcni se metnorali
eiiiniesacerdotisgravitatem condemnalianlum nefas perdocuit. Quare, domine filimerilo illustris, slalui-
in Ecclesia fuisse completum. Ubi provisiones luae? mus, fide catholica suffragante, illud esse conju-
ubi certe, si casus evenerant, auxilia vel consola- gium, quod erat primitus l gratia divina fundatum;
quippe dogmala hujusmodi liomiiiiun a quibuslibelQ ( uhi lpgitur el lales agnos, quos incendio.... nudas,
calholicisetiam qni ab illis terris lohge absunt, redar- quasi vox nudas sil secunda persona verbi nudo. Quo
guenda sunl: ne ubicumquenocere possintquo perve- posiio Joannes liorum facinorum auctor , renitente
nire potuerint. hnpia vero facta, quorum coercb.ioad totius epistolaeserie, pradieatur.
r Kedolet et alter iste locus Graecum Laline ex
episcopalem perlinel disciplin.ini, ubi commiituntur,
ibi polissimuma prwsenhbusvelin proximo conslitutis moro lingme suae loqucntem, el qui cnm Gr;i'ce TVJV
diligenlia paslorali et pia severilale pleclenda sunl. sOo-eSitKv praelegisset, articulum Tnvvocabulo tV/um
Nos iiaque tam lonyeposili, optare debemushis cnu- Latine cxpriniendum exislimarit. Deinde Lalinius
sis tatem iilic finemdari, nt non sit necessevbilibetul- tanta... potestas, quani detania... polesiatc, dixisset.
terius judicari. Ubi is doctor impia dogmata ah ini- 6 Apud Barou., sacerdotii.
piis factis dislingtieiis, impia dogmaia a qiiociimque h Edili, causis, pro quo verbo causam, lioc est ra-
cathoUco et ubicnniqiie argui, imn ilem impia facta tionem, resiitiiendinn csse j;im coiijeceramus, cuin
a qtiolibet coerceri posse docet. Aliler vero Innocen- in archeiypo causas leiti didicimus. Porrojusecc/e-
lius d« sedis suac poteslatc sentiens, impia facta in sinslicumreclo in casu llic enuntialur.
territorio non minus procnl a seqtiam ab Augusiino 1 In edit. Concil. 9. Inler Innoceutii decreta Dio-
llisianli commissa, vel judicibtis conipeleniibus da- nysius Exiguusepistolae huic 37 locum Iribuil. Eam
tis, vel alia ctiam mtione vindicandi sibi jus essenon iiidesiinipsit llispame colleclioniscompilator, exiiuo
dubiiavit. Qiiamqtiam ad Atiguslini seotcniiam in eo et lsidnrus, tit solel, eanidem cxscripsii. A Cresco-
accedit,quodcompe/eHJesjurficesaseiribuendosdocei. nii) c. 220 laudaiur. Nullam prae se fcrl lemporis,
Hoc enim nomine episcopos vel in cadem provincia quo scripta sil, nolam. Qnapropler cam in classein
vel in proximn consiittitos intelligerehaud immerilo epislolarum incerii tcmporis amandare cosimur.
videatur. . i Hic Prolius lilius exstitisse vidctur Probi pnefecti
a Iu edil. Concil. 32. J proctorio et Probie Faltnni e insignis illius matrnnac,
**
b Placuil aliquando ciim Baronio el edit. Concil. de qua et de liberis ejus Ilieronyinusepist.8, ad De-
dementim: sed nobis postniodum vis-im est potius meiriadem, h;cc hahct : Proba ilta omnium digniia-
binc 1imlari sanctas virgincs velut extremmclemeit- lum et cunctm nobililalis in orbeRoinanonomenilhts-
tim, qtiod infestibominis nomen 'idiorumque causam trius, cujus sanciitas e! in universosboniias etiam apud
reticiierinl : adeoque Ronianx edilionis lectioui h;c- barbwos lenerabilis fuit, quam liium liberorumPro-
rendutn. bini, Olybrii et Probi non faligarunt ordinctriiconsu-
c Hujiis facinoris suspicio in Pelaginm cadebat. latus : el cum incensh direptisque dvmibus in Urbe
d Iia Biiron. Atcdil. Rom. gregis. ls primus esl lo- cctplivilassit. nunc hubitas dicilur venumdare posses-
cus, ex quo epistolam hanc e Graecoconversam con- siones. Ursa quideni caplivilate illa , qnau aimo 409,
jeciavimus. Nam quod GraeceTMKoip.viyeuvzovseu ntense Augusto, Urbe ab Alarico expngnaln, accidil,
«OTOU, si Laiine non ad veibuni gregi iilius, sed ut lo- abdncta facilecreditur,sed quando redierit ignoraiur.
cuiio Lalina poslulat, gregi suo reddatur, quoemanca k Iiaedit. Roni. cum sincero Dion. exemplari Ke-
priniuui et ohscura a|iparebat orationis series, ple- gio. Alii vero lihii, legis.
na et aperta fiel. 1 Conjugium, quod calholica fides divina gralia
e Edit. Rom. et Concil., amittere grcgem, ex pra- fundaium censel, meiiio credimus sacramenium.
va lectione velerum libroruni, in quibus ammitlere Simili de causa simile Lennisepist. 149, n. 2, postea
pro adwitterescrtM. solet : cnrrigiitilur ex Baionio, respoiisum liiii. Sub uno etiam canone 22ti Cresco-
apud rjueni tameri deitide iion levius exsiat erralum, hiiis utriusquepoiiiilicisresponsa indical. AnteaTcr-
C03 S. INNOGBNTHI PAPriE 604
convenlumquesecundaemulicris, priore superstite, \A id facere dubitare non possit: in islis vero casusve-
nec dtvoriio ejecta , nullo paclo posse esse legiti- niam i meruit.
niiim. CAP.II. —4. De f digamis aulem nec consuli de-
EPISTOLA" XXXVII. buil, quod manifcsta sil lectio Aposloli, unius nxoris
1. Si quis votensparlem sibi corporis ampulavit, cle- virum i ad sacerdotium sive ad clericatuin adiiiiui de-
ricusessenon potesl; nolensautempotest.—II. Quod bere, et hanc ipsam lamen si virginem accepit
digami admiili ad clerumnon possint. — III. Qui (l Tim. in , 2). Nam ea, quae hahuerilaule viruih ,
de laicis ad clerum non debeant promoveri. — licet dcfunctus sit, lamen si clericb po-tea fueritco-
IV. Qnt de laicis possinl clerici fieri. Hic aperte pulala, clericus, qui eam aceiperit, essenon poterit,
concubaprohibeiur. — V. De temporibus in cleri quia in lege cauium est, non viduarn, non abjeciam
ordinibusimmorandis. habereposseconjugem sacerdolem (Levit. xxi, 15).
INNOCENTIUS FELICIepiscopo b Nucerino. CAP.III. — 5. De laicis vero religio tua consuluit,
1 Mirari non possuiiius, dileciionem tuam sequi quos canones ordinare piohibeant (Vtde concil. Sar-
inslilulamajorum,omniaque,quaepossuntaliquan)rc- dic. c. 15). Certuin est quidcm , hoc regulas eccle-
cipere dubitaiionem, ad nosquasi ad capul alquead siasiicas continere : sed non ila definitum csi, ut de
apicem episcnpalus referre, utconsulia videlicetsc B omnibus sit laicis conslituium. Neque enim clerici
des apostolica ex ipsis rebus dubiis cerlum aliquidI nasci, et non fieri possunt : sed (Dist. 51, c. 2;
' facienduniquepronunliet. Quodnos et libenteracci- Ivo. p. 6, c. 95) designata sunt genera, de quibus ad
pinius, et dilcciionem luam memorem canonum) clericatntn pervcnire non possunt, id est, si quis fi-
comprobamus. delis militaverit, si quis fidelis causas egcril, hoc
2. Scripsisti ergo, quod fervore fidei, quo polles,, est, 6 postnlaverit, si quis fidelis adminisiraverit.
et amorc sanctac plebis, vel reparaveris ccclesiass De curialibus autem manifesla ratio esl; quoniam
Dei, vel no'vasquasque consiruxeris : sed in his cle-:- etsi iiivenianliir hujusmodi viri, qui debeanl clerici
ricos, quos constituas, uon habere, aliquos veroo fieri, tamen quoniam saepius ad curiam repeluniur,
mtitilos, aliquos digamos esse. Ad quod siupuimus,, caveudum ab his est ( Videsupra epist. 2, n. 14)
prudentem virum de his voluisse consulere, quaeotn- propter iribulaiionem, quae saepe de his Ecclesise
nibtis sunt certa ratione comperta. Ergo non quasi ;i provcnit.
ignorantibus dicimus; sed in aliis forsilan occupatos, i, CAP.IV.—G.Laicivern, qui habenles uxores bap-
islud oblitos vos esse dicimus. tizaii sunt, ac sic se institueriiiii, ut opinio eorum in
CAP.I. — 5. Qui igitur parlera cujuslibet digili li niillo vacillet, ul aut clcricis juncii siul, aut monas-
sibi ipse volens abscidil, hunc ad clerum canones ( teriis , cx quo baptizali sunl, haeserinl, et si non
•s C
non adiniltunt (Disl. 55, c. (5; Concil. Tribur. c. 33,i, b concubam, non pelliccm noverint, si in omnibus
Nicmn. c. 1). Cuivero d casu aliquo conligit, dum n »bonisoperihus vigilaverinf, non prohibenturhujus-
aut operi rusiico curam impendit, aut aliquid fa- i- modiad clericatus sortem assumi. CAP.V. — Ita
ciens , se nou sponte percussit, hos canones pracci- sane, ut in eos tempora a majorihiis conslituta ser-
piunt et clericos fieii, et si in clero fuerint reperii,, ventur ( V. Siric. epist. 1, n. 13, et Zosim. epist. 9,
non ahjici. In illis enim voluntas ° judicala est, quaee n. 5). Nec cito quilibet lecsor, cito acolythus, cito
sibi ausa fuerit ferrum injicere, quod scilicel et aliiii diaconus,cito sacerdos fial: quia in ) minoribus offi-

tullianiis, lib. nadUxorem, n.8,deClirislianomatri-I- e Hoc verbo designalur advocatus, qui pcenasa
moiiiiipnrdicarat: Undesufficiamusadenarrandamfe- »- judicibus adversus reos dcoerni poslulat, sicut mox
licitaiemejusmalrimonii, quod Ecclesia conciliat, et U adminisiranlisvoce indicatnr judex, cujusest hujiis-
confirmcioblutio,et obsignatbenediclio,Angclirenun- i- mndi piu ias ac tormenta decernere, aut eliani c.ipi-
liant, Pater rato habel? laleiii sciitenliam dicere. De ulroqne aliquaudo du-
" In edil. Coucil. 4. In quinque tiltilos seu decre-
:- bilavit Exstiperius Tolosanus episcopus, uirtim
la xxviu, xxix, xxx, xxxi et xxxii, a Dionysio Exi- i- cliam ad comiuunionem adiniitcudi essenl. Qua de
guo divisa esl. Cilalur a Cresconio non semel. Ex- t- D1 re consullus lnnocemius epist. 6, cap. 3 et 5, ei re-
siat et in Hispana,ul in Lidori collecliune. spondet.
b Ita codex Rcgius, ubi in aliis, Nuceriano. h Sic Dion. quod nec in exemplaribus ab Ha-
c Editi, faciendum pronuntiet, omissa conjunclio- 5- driaiio ad Caroliiin Magiium missis nuitalutn. At
ne, qu:c rcvocalur ex mss. mss. coll. Hisp. et Isid. ul in vulgaiis, coiicufciiiam.
d Keg. ms., labsu aliquo. Nntnndtimest Iunoccntium iis, qui uxorem duxe-
c 1ii eodem codice, voluntasest qumsibi ausa fue- e- liut, adiluni ad clerum iia permiltere, ut eos viiao,
rit ferrum incidere, oniisso judicata; qttod verbuin in ex quo bciptizatisuut, innocenicr actae lesliuioniuin
perinde est aique damnaia, utpole ctii mox veniam m bahere velii.
meruit opponitur. Judicii auiem hnjiis ea subjicitur ur • Vox omnifcusa Crabhio priinum oxpuncta, ncc
ratio, quod is judicatur non duhitaluius hoc in aiinsas dcinccps restilnla, revocatur ex Merl. cl mss.
comiuiitere, seu nullo scrupulo cominissurus, quod )d I Exemplar Reg., in omnibusofficiis. F,x hocloco
in sc ipse commisUsel.Hincnon placetqiiodsuhinde le perspicilur quani frivoluni sit quod scribil uuperus
in vulgaiis, dubitari. Tum in ms. Reg., possint : scripior, qui cum Romauos pontificcs seniel lanium
quod verbum ad eos quorttm voluntas arguitur, r, peranmininicnseDeceinbri ordinarc consuevissesibi
non ad ipsam voluntatein rclaiura, admiili nil repu- u- persuasisset, ens i|ni ordinati fueranl, nulla nisi ne-
gnai. cessitatis lege ad ainiiiiiialleriitnexspeciaredebuisse
f Lab. ut in ins. Reg., bigamis.Eleganliusaliilibri,i, oblendit, ut ad altiorein graduin provehereniur.
digamit.]
60"! EPISTOL/E ET DECRETA. 608
ciis si diu pcrdiircnt, et vila eorum pariler etobse- A EPISTOLA e XXXIX.
qnia comprobantur, ut ad sacerdotium poslea emen- Quod post pmniienliam mitli. nultus ad clerum possii ad-
sis slipendiorum ineriiis veniant, nec praeripiant
merctur INNOCENTIUS AGAPITO, MACEDONIO et f MARIANO
quod viia probata accipere.
epicopis Apulis.
7. Quoniam ergo certa definitlone raonsiralum Mulia in provincia conlra canones ecclesiasticos
est, qui debeant admilti, quive reprobari : cx his
dccrciaque majoruin usurpari a plurimis, el rela-
omnibus, quos videt dignalio lua non posse repro- liones divcrsorum, et
fucias.Sienim NUL- suggestiones fidissim;e retu-
bari, eligere debebisquosclericos lerunt: qiue quidem possent facile resecari, si epi-
LAM GRATIAM hominibus aut beneficium praeslare veli-
scopi in his non invenirentur auctores, qui dum aut
mus, lalesinvcnirepossumus,deqtioruiit assumptione ainicis aut obsequentibus gratiam prseslare nitunlur,
nec incurrere scandalum, nec erubescere valeamus. Ac sic
a religioncm violant, ordincsque corrumpunl.
EPISTOLA XXXVIII.
removeriab cvenit, utindigni quique honores suscipiant eccle-
Ul ii, qui in presbyterio filios genuerunt,
siasticos, et admitiaiitur ad clerum, qui nec inter
officio dcbeant.
laicos quidem dignmn locum hahere mererentur :
INNOCENTIUS MAXiHOet SEVERO episcopis per Brittios.
„ sicuii in nunc daio nobis libello monslratum csi,
Ecclesiasticorum canonitra norma nulli esscdebet Modesiutn quemdam multis criminibus involiilum,
incognita sacerdolum : quia nesciri hacc a pontifice propier quse etiam pceniteiiliam egisse dicilur, non
satis est indecnrum, maxime cum a laicis rcliginsis soliim clcricum ellectum, qtiod non licet, verum
viris et sciatur, et custodienda esse ducatur. Nuper eiiam ad episcopatus apicem einn tendere; cum ca-
quidem (Dist. 81 , c. 6). Maximilianus filius nosier nones apud Nicaeamconsliluii, pcenitentes etiam ab
agens in rebus b cujusmodi querelam deiulerit, li- infimis officiis clericurum s excludanl (Dist. 50,
belli ejus series annexa declarat. Qui zelo lidei ac c. 60; JVic.conc. c. 10). Elideo, fratrescharissimi,
disciplinaeduclu*, nnn paiiiur Ecclesiam pollui ab perspecio tenore libelli, eum jubebilis praesenlari:
indignis presbyleris, quos in presbylerio lilios asse- ac si vere consiiterit talem.qualera libellusaffirmat,
rit procreasse. Quod non licere exponerem, nisi ncn solum u ab ambitione, sed etiam a clericattis
nossein vestr.im ptudenliam legis totius habere noti- reinoveatur officio.
tiam. Et ideo, fralrcs cbarissiini, lihelli, qni subjec- EPISTOLA t XL.
tnsest, lenore perspecto, eos qui lalia pcrpetrasse In parmciamalienam invadere, aut quidquam in ea,
dicuniur , jubebilis in medio collocari; diseussi.-que inconsullo ipsius episcopo, agere noh licere.
objectionibiis, (|tt;c ipsis presbyteris impiugunttir, INNOCENTIUS i FLOnENTiNO episcopo Tihurlinensi.
c siconvinci poluerint, a sacerdolali reiuoveanlurof- C I Non semel, sed aliqnotiesclamat Scriptura divina
licio : quia qui saucti non sunt, sancia lenlarc non transferri non oportere terminos a patribus con-
possunt; alque alieni efficianltir a minisicrio, quod slitutos : quia nefas est, si quod alter semper pos-
vivendo illicite d polluerunl. Mirarnuranlem hirc eo- sederit, alter invadat, quod luam honilaiem liaier
rum dissimulare episcopos, ut aulconnivcrc, aul ne- et coepiscopus noster Ursus asserit perpetrasse. Nam
scire csse illicita judicentur. Nomenlanam sive k Feliciensem paroeciam, ad suam
a In edit. Concil. 5. Haec epistola in Dionysiana quens esse intelligiiur. Immo cum cm. 10 sequi se
collectione , unde in Hispana et Isidnriana iran- profilenlur ecclesiasticam ea de re regulam, hanc
scripla, locum oblinet, inscribiiurque Iuuocentii li- jani anle consliliilam pouunt. El vero ad eos omnes,
lulus seu decreiiim xxvm. aliqua gravis peccaii niacula coniaiuinali sunl,
b Edilifcum mss. coll. Hisp. el Isid. in rebus Imjus- qui atiinei ea ratio, qua Cyprianus, episiola 72, eos qui
tnodi qualem querelam: castigantur ex Dionys. et ah ha-resi vel schismate ad Ecclesiam redirent, com-
lladrian. exemplaribus. niuni fratrum consensu a clero arcet ac rcmovet:
c Ita mss. coll. Dion. et Hadr. Alii verocum vul- Oportel enimsacerdoies ac minisiros, qui allari et sa-
gatis, si conviclifuerinl; et mox tr«c(are,pro leiiture. crificiis deserviuni, iniegros alque immaculatosesse.
Non me fugit quod Affi Cod. can. eccl. Afr. c. 4, TJ Ko sanc conspirant quas Ecclesia sanxit ab iniiio
sancientes, ul episcopus, presbyter, et diuconns, vcl leges, ul ntilli promnveanlur ad cleriint, nisi qui a
qui tacramenta CONTRECTANT, pudicilim cuslodes ab baptismo innoxiam aique ah omni ciijnslibet criminis
uxonbns se tibslineant, poslremai lectioni favere vi- lahe piiram viiam duxisscni. Si cujus vero latens
deanlur. Al nequaquam recedendum diixiuius a mss. piiiniim culpa, posiinoduni delegeretur, hunc tan-
quos experti sumus sinceriores: maxime cum hic dein convictiim deponi Nicaenicauoues 2 et 10 vo-
de solis presbytcris sit sermo, ac nomine sanctorum luni. Vide supra epist. 16, n. 11.
non una corporis et sangninis Chrisli sacramcnta, h Crab. alque alii deinceps editi, ab episcopalus
sed qiia-cunique ad presbylerorum niinisteriuin per- ambiiione; Merl. atque omnihus mss. refraganuhus.
tinent, inlelligantur. Quocirca verbtim tentare, quo Neque vero tanliim abepiscopalu arcetur Modeslus,
generalius est, eo etiam ad id euuniiandum est sed a quolibet eiiam gradu, qtiem nondum erat
npiius. adepttis, el ex qtio aii episcopalus apicem lendcbat.
d Keg. nis., polluunt. ' Iu edit. Concil. 8. lu collccliotiibus lsidori,
e In edit. Coucil. 6. Collectioni Hispana?et Isidori Hispana et Dionysii exliibctur. Apud hunc dccretum
inserta est seciindum Dionysittm Exiguum, <|ttieam xxxvi lunoceiitii appellalur.
sub liiulo xxxiv decreloriim Innoceiiiii subjecii. i Ita veteres coll. Dion. et Iladr. codices. Alii
f In vulgatis, Mauriano, Reg. ms., Martino. Cx- auleni, Florentio.
teri, Mariano. k In Rcgio ms. Faciliensem. Deinde pnrmciwvoca-
£ Non conceptis quidcni verhis, sed quia illud bulurn , non ecclesiarum plurium colleciionem epi-
sanciunl hujus concilii paires, unde islud conse- scopo subjectam, quo sensu priscis temporibus vulgo
607 S. INNOCENTHI PAPJE C08
dioecesima majoribus pertinentem, invasisse te, A ut qui Christum Deum ex Palris substanlia anle
atque illic divina celebrasse mysleria, iuconsulto saecula nrganl geniium, hi cum Judaeis, qui ejus
eodem ac nescienie, non sine dolore conqticsius est. deitalem negavcruut, et nunc usque negant, partici-
Quod si verum esi, non leviter le b incurrisse co- pium haheaut damnatinnis. Tnum rst, Irater charis-
gnnscas. Unde si declinarc cupis laulae usurpaiionis siine, qti;e prneccpta sunt, non segnius agere: ne
invidiam, nostris lilteris admoniliun le convenit plebem tibi creditam dissiniulaiione deperdas, et
absiinere. Cerle si aliquid libi credis justitiaesulfra- incipias Deo deperditis reddere ratiouem.
gari, inlegris omnibus, et in pristino stalu niancnti- EPISTOLAXLII.
bus, pnst dies venerabiles Paschae adcsse debehis , SEU LITTERARUM PELAGIIAD PAPAMINNOCENTIUM,
utc memoratipossis inteniionihus respoudere: par- POSTMORTEM EIU^, SEDCIJMEUMDEFUNCTUM NESCI-
tibusque in medio collocatis, quid anliquilas aut UET,SCRIPTARUM FRAGMENTA.
veritas habeat, requiramus. 1. In his, lesle Augustino( Lib.de Gratia Christi,
EPISTOLA d XLI. c. 50), Pelagius dicit, esse de quibus ctim homines
Vt Laurenlius hwrelicosPhoiini venenasectanlescuret infamare conaniur : unum , quod neget parvulis
expetli. baptismi sacramenlitni, et absque redemptiono
INNOCENTIUS LAURENTIO episeopo e Seniensi. B Christi aliquibus coelorum regna promitial: aliud,
Din miratisumus, dilectionis tuae litteris lectis, quod iia dicat posse hoininem viiare pcccatuin, ut
haereticos Photini venena seclanles in terriiorio Dei excludat auxilium, el in taiitum libero confidat
dileciionis luaenon solum esse, sed et publice sihi arbilrio, tit gratiae rcpudiel adjutorium.
conventicula in aliquorum pnssessioiiibusprocparare; 2. Proseqnilur Auguslinus(Ibid., c. 51): Ilis cum
ctim de lolo pene orbe nusquam lam mulii, quam invidiosusde inimicis suis admiscuisset querelas, ad
aptid vos, delcgerinl habilare. Qtiorum doclrinoe rem ita venit: Ecce apud bcatiludinem luam epistola
nefariae auclor Marcus, dudum de Urbe pulsus, isia me purget, in qua pure alque simpliciler ad
teincritatis tantae duclus est audacia, ut primumi peccandum el ad non pcccandum imegrum liberum
sibi inter eos vindicet locum. Sed ne ullerius de- arbiirinm habere nos dicimns, quod iu omnibus
bacehandi habeant faculiaiem, et animas simplicium bonis nperibns divino adjuvatur semper auxilio.
ac f rusticanorum secum in gehennam, cui destinati 3. Deinde, inquit Augiislinus (Ibid.), cumde homi-
sunt, trahant, actum est adversus eos a s defenso- nis conditione, el ad peccandumatque non peccandum
ribus Ecclesiae nosirae, quo eos possint expcllere : nalurali ejus possibititatequmdam interposuissel, ad-

accipiiur, sed ecclesiam singnlarem uni presbytero C scripla, cum in omnibns mss. lum in priscis edit.
addiclam sonat. Eodem intelleclu et supra epist. 23, Concil. ac Rnm. obtinuit. Iinmo cx hac siitnma et
n. 8. ah Iiuioceniio ipso usurpalur. altera superioris epislole 16 siiiiul copulatis Cresco-
a Paseh. Quesnellus iu iLeonis epistolam, not. 4, nius breuaiii sui capilnliim 58 conflavii in hunc
pro cerio ponens vocem DIOECESIS vix illis lemporibus nroduin : De Banosiacis hwrelicis, quod Judwis sinl
(Leonis) esse prolatam a Romanis vel OrienUiihim comparandi. Et de suscipiendis clericis, quos itlem
parlium epixopis pro parochia provinciali aliciti epi- Bonosusantequnm dnmnarelur ordinavit. Ex derrctis
scuposubjecia, hnnc sihi objicit Innocenlii loctiin, papm lniioceiiiiitit. XLIXet L. HUICfacluni, ui Mer-
in eoque sibi videri ait, vocem diwcesis sumi pro linus gemiiiiini illiim tiinliim cpi tole liuic pracmit-
adminislratione, lieet hanc eo, quo nunc frequens; lens, superiorem epislolam 16, tamquam bujiis capi-
est, iisu et lunc Afris, el postLennis lempora Gallisi lulumsecutulitm ei suhjeceril. B-m-isiqniilem Pho-
fauiiliarein fuisse latealiir- At cum diceceses, prout fuiique, ut praevio in epislnlaiii 9 Siricii Moniion. 7,
haec vox adminislralinnem sonat, duae laiitum ini oljServaviuius, affine.s crant lnereses; nibil lamen
Itali.i lunc es-cnt, Komana scilicel, cui Romanus; est cur a linera discedamus episiohe riosira', in qua
praeerat aniistes, etltalica , qu;e Mediolanensi epi- sectatoiuin Phoiini, non Donosi, inentio oceurrit.
seonnsuher.it, co iiitellecln Nomeniana parcecia adI Iinmo si ail Seniensem in Croaiia, seu , ul olim vo-
Romani aniisliiis, non ad Ursi aut Floreniini dioe- cabaul, in Libiirnia, non ad Sciienseni in llclruria
cesim peninebat. Sed et dioecesisvocahulum proi cpiscopuin h:«'Ccpisiola scripia est, Phoiiui, nou
lerrilorio episcopali ab llilaro Leonis successnre,, Bonosiasseclas iu en nolari extraconlroversiam erit.
ui et a Gelasio, Vigilio,elc.,usurpaiumvisurisiiintis. . „j Prx.ierea Phoiiiium, cum Sirmii in Pamioiii», c.ui
Idem ejus nstis est tntn in Augustini epUtola 20'J,, " Lihurnia vieiua esl, episcopus essel, provincias illas
n. 8. luin in his concilii Tolelani i. can. 20: Placuitt lncrcsis snaeveneno inlecisse neino igimrai. Dcnutm
ex hac die nullum alium, nisi episcopum, chrisma i Iniioceniio de hacresi sermo est, qiiani loio pene
conficere, el DIOECESIM destinare. orbe disseminalam inniiii, quod sane in Piiotiniatiain
b Crabbiuspcrde suo lnc addidit culpam.-quae voxi magis, quain in Bonnsiacamrecens oborlam conve-
neqnaqiiam non leviter, sed non levem posiulabal. nit. Ejtis aiiiem lueresis, quam Innoceuiiu< nrguii,
Neque lamen postea castigalus fuit. Porro incurreree auctor dicilur Marcus, nnn quia illam exrogitarit, sed
et offcndereTullio synonyma siinl. quiasedtilioreiuinca
c Edili, post Crah., memoralis. Concinnius Merl. e In aliquol ntss., propagandaoperauiprtesefeiret.
Siniensi. Apud Merl., Symensi.
ct mss. meinorati, scil. Ursi. Dcinde itileniionibus s r Edii. Roiu., rusiicorum. Reclius alii libri, rnsji-
id est quotl exposiulationi. Quippe auliquis tntentio o cauorum: quavoce non rnris incohc, sed hoinines
pro coMtroversiaet expostulatione seu lue iiitcnla a docirimi; experles designaiitur.
familiaris est. e DefensorumecclesiaeHom. nomen ac mnnus si
d In edil. Concil. 20. Trium scu quaiunr collec- :- bcnc memiiii, nunc primum in epistolis sumniorum
lionuiii sa-piiis noiuinatartim ope ad nos pervcnit.t. pontiliciim menmrntiiin legiinus. Sed non d<-eomu-
Apud liionysium pra-nnlaiur Iiinoecnlii decreiumn nere ul reeens instiluloliiuoceiilins loquilur. Eorum-
XLIXdeBonosiacis,quod Judtvis sint comparandi.Qnae e dem mentio ad calcem episiokc 9, Zosiuiiad Hesy-
suniiiij eXindeab aliis canoiium conipilatorihus ex- chiuin recurrcii
609 EPISTOL.-EET DECRETA. 610
junxit: Quam liberi arbitrii poleslatem dicimus in A 5. Sed et ab his litleris ad fidei suoelibrum, quem
omnibus es-e generaliler, in Christianis, in Jndacis iis subnexuer.-it,vult transire lectorcm (lbid., c. 52).
atque Genlilibus. Iu omnibusest liberum arbitrium Is porro fidei liber loius inserlns Sermoni alias Au-
scqualiter per naturam: sed ii. solis Christianis ju- gustini de Tempore 191, nunc append. 236, n. 2 et
valur a gratia. In illis nndum el inerine est condi- seqq. ac prailerea seorsim edims esl in appendice
tionis bonum: in his vero qui ad Cbrislum perli- to. x novae editionis ejusdem sancti, pag. 96, sicut
nent, Christi munitur auxilio. Illi iden judicandi etapud Hieronymum,cui oliin ascriptus fucrat.
atque damnaudi sunl, quia cum h;ibcant liberum 6. Praelereain lilleris illis, <quas, >inquit Augu-
arbitriiiin, perquod ad (idemvenire possent, et Dei Stinus (tib. de Peccalo origin., n. 19, 20 et 21),
gratiama promereri, male uiuntur libenaie concessa. < Romammisit ad bealaeniemoriie papam Innncen-
Hi vero remunerandi snnl, qui heue libero utentes < tium, et qnoniamin corpore eum non invenerunt,
arbitrio, merentur Dumini gratiam, cl ejus maudata t sancto papae Zosirnodatac sunt, et ad me directae,
cuslodiunt. « hoc est in eadem epistola , querebalur » se ab
4. Item adversarios suos adlibrorum, quos pri- hominibusf infamari, quod neget parvulis baptismi
dem conscripserat, leclionem provocabat his verbis sacramenlum, etabsque redemplione Chrisli aliqui-
(Ibicl., c. 55) : t Lcgant illam epistolam b, quam ad BI bus coelorum regna promiilat. » Et cttm dixisset,
saiicinm virum Paulinum episcopttmanle duodecim < numqtiam se vel impium aliquem haereticum au-
fere annns scripsimus, qu;Etrecenlis forte versibus disse, qui hoc de parvulis diceret, » subjiciebat:
nibilaliud quatn Dei gratiim et auxilitim confitetur, < Quis enim ita evangelicaeleclionis ignarus est,
nosque nib.ilomnino boni facere posse sine Deo.Le- qui hoc nnn modo aflirmare conetur, sed qui vel le-
gant eiiam epislolam e ad sanelum Conslanlium viter dicere aut etiam sentire possit? Dcinde quis
episcopum (Ibid., c. 56), nhi breviter quidem, sed tam impius, qui parvulos exsortes regni ccclorum
plane libero hoininisarhitrio Dei gratiam auxilium- esse velit, dum eos baplizari ctin Cbrislo renasci
que conjunxi.Loganteliamqnam d ad sacramChrisli s vetat, el in perpcluam cenamque vitam renasci
virginein Demeiriadem in Orienie conseripsimus h vetel eum, qui nalus sit ad incertam. »
(Ibid., c. 57) : et invenient nns ila houiinis laudare 7. Simul cum Pelagii pnediciis litteris ac libello
naturam, ut Dei semper graliae addamus anxilium. fidei ad Innoceniium missa est, simulque Iniiocenlii
Legant eli.im recens metim e opusculum (Ibid., succcssoriZosimoreddila epistola Praylii Hierosoly-
c. 41), quod pro lihero nuper arbilrio edcrecom- miiaui episcopi, de qua hoc unum a Zosimodisci-
puhi siimus : ct agnoscent quam inique nos nega- mus, quod in ea Praylius Joannis successor causse
tionc graii;c infamare gcstieriut, qui per loium pene C Pelngii enixius adsiipulator intervenit (Epist. 3,
jpsius textum operisperfecteatqueintegreet liberum n. 2).
arbiiriumcoiifitemuret gratiam. » 8. Qui aulem praedicla legerit litterarum Pelagii
* In lirccverba Aiigiisiinus":< Nempe,inquit, ma- his eliam quatuor libris qu.-rcumqnepro gratia vi-
nifeslum est, euin dici-rc grniiam secnndiiin meriia delur dicere, qua juvamur ut declinemus a ninlo
dari, qu.imlibeteamvel qualemlibel siguificet;quam boniiniqiie faciamus, ita dicil, ut nullo modo a ver-
lamen aperle nou exnriinit. » boriim ainhiguitate disecdat qtiam discipulis sic
b llis rursum suhdit Angusiinus : < Hanc ego possit exponere, ut millumauxilium grati.e credant,
legi; el inveni eum pcne per lniam non immmari qua natuiac pnssibiliiasadjuveiur, nisi in legeatque
nisi in faculiaie et possibiiilale iiaiurac, el pene ibi doctiina. > Et paticis iulermissis : t Sed hoc adju-
lantum Dei graliam consliiuere. Chri-tianam vero torium legisatque docirina: eiiam propheiicis luissc
gratiam tanta breviiale per-iringit, ut nihil aliudvi- tempnrihiis, adjulnriiini auiem gratire, qu;e propric
deaiur, quam eam tacere liuiuisse. > gratia riiincupaiiir, in Cbrisii esse arbilraiur exem-
« llanc repcrire se non pouiisse Augiislintistesla- plo; quod nihilominus ad doctrinam peninere per-
tttr. < Sed si, inquit, non esl dis-imilis cacteris, non spieitU, quaennhis evangelicapra-dicalur. »
hahet eliani ipsa qiiodquacrimus. » ' Ad lncc AugitsliuusInco cilaio : < Nonsic illis
d l)e bac ita idem Doctor liiquilur : < lslam s.ine p. bx-c ohjicitiuiur, ut posuit. Nam ueqiie pn-vulis ne-
j
legi, niibique pene persnnscrat, liancillum gratiam, gaut baptisini sacramenium.necahsqueredeinpiione
de qua quaistin e-i, confiteri. Scd cum i anusi Chrisii aliquibus cceloriimregna proiiiitiuiit... Ohji-
nieas et alia vcnissciil, qu;e pn.ilerins latii>s<(iie : cititr auiein illis, qund non baptizatns parvulos no-
conscrip-it, vidt quetnadiiiodumpoiuerit etiam illic: lunl damnalioni priiui hominis obnoxios confiteri. >
graliam nomiuaie, suh ambigua generalilaie quid[ e 1-ia Pelagii verba in medimu prolaiuriis Au-
seniiret ahscondens, graiiae lamen vncahulo fran- gnsiinns, pr;cmillii: t Videle lalebras ambiguiiatis
declinaus. » In hoc! falsiiati pneparare refugia, offundendo caligiiiem
gen- invidiaiti ofle.ii>ii>neni(|ue
ainemPelagii opere virus lalens reiegit Aiigusiinns; veritaii ; iiaut etiam nos, ciim primtim ea leginius,
ei>i-t.olim 143, nunc 188,ad Juliauam.ad cujus epi- recla vel correcla propemodum gaiideremus. Sed
sluhe ciilccm luiiic Pelagii ad Inuoccniiiiin, immo> latiores, inquit, disputationes ejus in libris, uhi se
et liiuic i sum locum non obscure noiat ubi ait:: quantiniilibet operiai, pleruimiueaperire compelli-
i ln quadam vero episiola stia itlem Pelagius , nbii tur, feceruiii uobis et i.-ta suspecla, ut altenlius in-
et noinen suuiii aperti-sime ponit, nec nomen sacroe j tuenies inveniremus ambigua. >
virginis lacel, dieil ad eam se scripsi-se, etejusdemi b Circa horuin verborum inlelligenliam
quanium
sui operis le-tininnio probare niiitur, se graliauii lahorarit Augustinusuhi explicuit, adjicit ; < Tam
Dei, qnain vel lacere vel uegare asserilur, aperiis- sunt ambigua, ut possint coriini dogmati pr.-ebere
siine confiteri. » latilmla , unde ad insidiandum prosiliat hacreticus
eDe npusctilohocea est Angnslinicensura. <Qua- seusus. >
luor suut libri operis hujus, el hos legi... Sed ini
0)1 APrENDlX AD EPISTOLAS S. INNOCENTllI PAP;E. 612
J secum detulil, neque suam in lerris divinilatem
fragraentJ, necnon Augusiini, (|tii omnes vafri hujiis A
bicrctici arles ac subierfugia probe noverat, suh- adeptus csi; sed ipse Deus erat, ipse corpus suura
nexas observaliones expenderit, aodierilque sitiiul in Virginis ulero eflormavii; licque uliuui in suo
etimdem Hierosolymiiani antisliiis commendaiionc corpore conficiendo sncium habuit, scd uiius ipse
probalum atque laudaium esse ; is sane Zosimuiii, confecit. Coiilllemur auiem in omnibus quaj ab
simpliciter verba illius ut souabant accipienicm , liumaiiitaic fiebai)t,coraiiem fui-se divinitaien),quae
decipi ab eo poluisse minus uiiiabitur. uullo uni()iiam vel minimo icmpnris articulo ab
liumaniiate sejuncla fuit. Confitemitr eliatn, eo ipso
MONITUMIN FKAGMENlUM SEQUENS.
(Spicileg.Maii,lom. III.) tempme quo nosler e coalis Servator advenil, aique
in Virginis Mariae iiterinn descendit, diviniiatem
Superioribns epistolis Innocenlii I vtilgaiis saepc cum buinaniiaie ctiujunxisse, quic numquam ttlla in
suhnectimiis laiiorem partein ex ejus iuediia cpi-
stola ad SeveriaiiiiniGabaloruiiiepiscnpum. Ei|iiideui re vcl actione divisaefuerunt, quandoqiiidemiudivi-
in codice Atabieo non Gabata sed Haiala scribiitir, sibiles crant. Ac vcluli ejus divinitas fiue caret, ita
qu;e leclio vim qnaindaui accipit ex eo quod Aila ct c.usdem luinianiias post resurreclioneiii in aier-
episcopalis est urhs 1'alacsiinaeapud Lequiiiiuin Or. iiiim mauei. Lac de lcmina
ch. I. III, p. 758; sed lainen in paueissimis quos suxil, niliiloniiniisdivini-
Lequiuius novit ejus urbis episcopis, Severianus g] las at ,uc htimaniiiis uiiuui (Cliristum)coustiluebant.
no" censelur. Stalim igiiurde SeverianoGabaloium, Nec quisquam puiel, quo leinpore divinuui in terris
urbis item Syrne, episcopo cogitavi, qtii conteinpo- Verbum ad
ranetis fuit liinocenlio; quodi|ue majtis iiiteresi in suscipiendiini abs Joanne baptisiniim
noiitia epislolartim Itinoceutii duperdiiarum apud acce-sit, tunc iiiiliuiu diviniiaiis ejus fuisse, cum
Coiisl;miium p. 921 cogimscimus, inter Severia- videlicet vocem Patris e ccelo exeuntem Joanncs
num et lunoceniium epislnlas missilatas; fuisse. audivit. Ilaud sane ila res se hab verum
Praeterea patilo infra in codice Arabico fragmentiim i; ipso lem-
item Severiaui legitur, quo loco non Haiala, sed poris arliculo, quo in titerum Virginis dcsceudit,
Gafoa/asedes ejus episcopalis diciiur. Menduni igi- uniim ciiui corpore et diviniiaic individuum effec-
tur Arabici codicis ex liiterule similitudine coor- tiim esl;
tum est. Hoc ergo epislolare Innoceutii fragmeniuni fuilque divinitas cor|Oiis consois, atqtie
ab Arabe homine nobis conservatum gratanter acci- immutabili quadain raiione et inseparabili facia est
piamus. utiica iinitas. Diviuilas ab humanitate non cst sc-
EPISTOLA XLHI. juncta. Christo in cruce existeitte, divinilas ab ejtis
SEUFRAGMENTUM EPISTOLtflQUAM ADSEVERIANUM EPI- humaniiate non seressil. In ccelum asceudit cum
SCOPUU SCRlPalT INNOCENTIUS U.NUS EXPRIMIS ROM.E corpore quod de Virgine Mari.i sumpsil,alque ad op-
EPISCOPIS. limi Patris sui dexteram sedil. llaec fides nostra
Cum divinum c ccelis Verbum advenit, et in Vir- C csi. Qui autem non i)a credunt, eos catholica Eccle-
ginis sanctac Marite visceribus, de qua carnemi sia expellit, immo auctor ejusdeni Deus excommuni-
aumpsit, kabitavii, uequaquam corpus suum de cceloi cal. Laus Deo in aeternum! Amen,

APPENffilX

AD EPISTOAS S. IICMTII I PAPI.

NOTITIA
EPISTOLAKUM QUtf!AD INKOCENTIUM
NONEXSTANTIUM, ATTINENT.
(D. Coust.Epist. Hom,Ponlif.lom.I.)

1. Anno 404, mense Aprili. [LittermTheophiUad- D cst, accepii. Qttaiiropter staiim a Joannis deposi-
versus.Joannent,CJirys. -—Theophilus Alexandiinus tione, post lumiiltum magno sabbato, in Ecelesia
episcopus epistola ad lnnocentium scripta, et pcr Consiantinop. exciiatum, hoc est mense Aprili anni
Alcxandiiiiiim lectorem delala, Joannem a se depo- 404, sci ipta jure existiinetur. Ad hane cpistnlani,
si.tum refcrcbat. Quum, epislQl.aiu,in.qui.lPa.lladius, aut ad alleram, de qua num. 4 dicluri. sumus, nefe>-
Dial. c. I, p;ig- 9, cuni. legisaet tbeaius papa Inno- rendum videlur, quod Palladius |>ag. 151 de Theo-
eentius, parum abfnit, quin lemerilatem Thcophili philo scrihil : < Is in sua ad Innoceniiu.mpapani
alque stiperbiain coudemnaret, quod ct solus scri- epistoli), vituperans beatum Joannem, Epiplianium
pstsset, ue,c claram o-jus rei notitiam misissei, nec noniinat saiictissimtim, quem inquit, anlea probris
cur aul quibuscmn Joanriem deposuerat indicasscl. > affecerat ut haereticuniaut schismaiicum. »
Haecepistola prima cx iis fuit, quas Innocenlius d.e %.Eodem tempore. Epitlolfe Ires in grqljwn ioan-
Joannis causa, postquam ille ab episcopatu dejeclus — nit. Triduo postqua.ruproxiinse Tlieephiii.litucts
613 HQTITIA EPJSTQLARUMN.QNEXSTANflUM, ETC. 614
Innocentio reddiUe suul, inquit Pa.lladjus, pag. 9 el A yenit y presbyter ConslaiitinnpolilanaeEcclesiacTheo-
10, < qualuor episcopi e partibus Joaiinis viri reli- tecuus t nomine, reddens epistolas synodi Joanuis
giosi, Pansophius Pisidiae, Pappus Syrise, Deinetiius \viginti quinque episcoporum aut paulo plus, (|iiilms
Galatiae secundae, Eugeniu.sPhrygiae tres epislolas docebant t ct Joanitcin miliiari manu urbe cxpulsuin,
(Inn.ocentio) tradiderunl, unain Joannis episcopi, et ( Cucusum in exsilium esse niissum, atque succcu-
alteram 40 episcoporum de commuuionc Joannis, sam ; csse ecclcsiain- » Porro hoc incendium anno
tertiam cleri Joannis, omnes inter se consentieiites, i40-4,Junii 20 die, tontigisse memoratur. Ex quo sc-
et indi,cipliii'Jloium quoriimdain lumullum signifi- iquitur, ul eodem niense exeuute liiterae illsecon-
cantes. » E trihus illis epislolis soja J.oan.uis,id,<3.&t < scripuc fuerint. lu Codice Theod. lib. xvi, lii. 2,
superior qtiarta, ad nos pervenii. Si autem ires lex ] 57 exstat, nieusis Augusli 29 die data, qua ciui)
intcr se consentiebant, ex eo quod in.epislola J[oan- pluriuii ] Joanuis clerici hujtts iucendii causa custodiao
nis eiiamnum leginius, non latel ompino, quid in tradiii fuissent, atque iuquisitione facta tmiltts iu-
aliis dtiabus efferehalur. Ycnliiscsset re.us, illos Arcadius relaxarijussil.
5. Anno 404, circa Junium. Innocentii comm.unicar 6. Eodemlempoxe,Joannis adiersarii scribunt. —
toriw litterw ad utramque partem. —Tu.tic Innocen- Paulo. pn.st Acacii, Pauli, Anliochi, Severiani ac
tius paci prospiciendum ratus, doncc ejus fiirnandae 'BJ$ paucorum aliorum Itttcras (Pallad. pag. 25), < in
teinpiis allulgerel, duas scripsjt epistoias? un;\ni quibus calumniabatituF Juanncm, quasi ecclesiani
Theophilo eiqne adhaerentibus, el alleram Joanniac; iiiceudissct, ad Innoccnlium > pertulit homuncio Pa-
sociis quibus quidem lineris utrique parii communio.- lernus iioiiiine, onini contumelia dignus, nec ad cas
nem suam imperiiebat. l)e illis Palladius,cap.5,pag. Iunocentitis respoiidere dignatus est.
22 et 25, hoclanlum memoriaecomniendavit -. < AdI 7. Egdem tempore, Afri Innocenlia legatos suos
h;cc be.uus lnnnceniius ulrique parii pares litieras> conii^ea,^gnt.— M idem. tempus atlincnl Carlhagi-
cominunioiiis niisit, improbans judiciiim qu.o.d.ai nensis concilii, anno 404, vi kaleiidas Julias, habili
Theopbilo factum videbatur, dicens debere aliani1 ad Iiraoceniium papatn Uiier;e, Cod. can. eccl.
cogi synodum irreprelieitsibilein Occidenialiuni elI Afric. sub fine.nicap- 95 memoraise. Ubi enim ht-c
Orientalium ; prinium quidem secedentihus ab illo3 concilium legationem decrevit ad imperatores mit-
consessti amicis, dcinde et inimicis; a neulris enimi tendara., qua leges ad reprimendam Donaiisiarum
ut plurimum recium proficiscijudicium.» Quaeautemi petulantiam rogarenmr, siatitn addit : < Litlene
ad partes Joannis sciipla erat, a Denietrio Pisiiiunliss eliam ad episcopuui. Romanae Ecclesiaepro legato-
in Galalia secunda mctropolilano episcopo, qui no- rum coni.mcndal.io,ne. mitlendie. » Tum legaii dcsii-
vissime cum Pansophio, Pappo et Eugenio Romam nC v n.ati Theasius el Evodius, iisque datae quaiuor epi-
venerat, perlaia est. Eugenium vero hac orcasione e stolae, quas Possidius in calalngo epislolarum Au-
Orientem percurrisse, at(|ue istis Innoceniii papae K gustitii sic confmtia serie recenset: t Innocentio
lilteris ostensis Ronianoruni cum Joanne cpiscopo 0 episcopo, imperatoribus, Stilichoni, praefeciis Iia-
communionem probasse Palladius, pag. 27, iradil.'• li;c. i Undc litteras illas ab Atigustino conscriptas
H;e litterae ablnnocentio brevi inlervullo posiquam u esse colligiiu.r.
superiores seu Theophili, seu Joannis ejusque par- f- 8. Circa mensem Auguslum rescribH. hmocentius
tium accepit, transmissae sunt. episcopissynodi Joannis. — Innocentius Tbeolecno,
4. Circa idem tempus lillerm Theophili contra "d qui episcoporum synodi Joannis episiolas ipsi altu-
Joannem. — Exinde lnnocenlio redditae s«nt ilcra- )- lerai, litteras ad Joannem ac caueros conimunionis
tae Theophili Alexandrini episcopi litierae, dequibus Js ejussocios reddidii, quibus < eos cum lacrymis bono
Palladius haec habet : Paucis posl diehus, quam In- u- apimo esse hortabatur : siquidem opem illis fcrre,
nocentius proxime dicias epistolas scrip.sissei, <ad- d- quia potentes ad malum obsiarent, non posset. »
venit quidam Theophili preshyier Petrus cum Mar- r- Sic porro loquebatur Innoceniius, quia manifcsta
tyrioecclesioeCP. diacono, qui reddidernnl Tbeophili i.li Honorii et Arcadii dissidia impedimentoerant, quo-
litteras cum quihusdam gestis, in quibus Joanries a JP miitus concilium, in quo malis Ecclesi* remedium
trigiuta scx episcopis, quorum viginli novem ^Egy- y- qnacrendum erat, convocaretur. Theotecnus autem
plii, et aliarmn regioiium sepiem erani, condem- n- episcoporum synodi Joaimis episiolas ad Innocen-
natus videbalur. » His autem aciis perlecliSi codem ;in tium perlatu.rus, post,24 niensis Juniidiem Cnnstin-
Palladio teste, t nullas graves csse accusationes, :s, linopoli Roniara prolectus fuerat: adeoqne nec quod
ne(|ue Jnaniicm adfuisse, neiiue coram reprehen- n,- illis. rcscripsit Innoceniius, ciiius mcnse Auguslo
sum esse »Innucentius comperit. Litteris illis quid iid suAisequenietradi eidem potuii.
rescripserit is papa, in ejus epistola 5 legere esi. 9. Anno404, circa Novemb., Porphyrii ad Inno-
5. Anno 404, menseJunio. Litlerw pro Joanne. — cenliunxliiterw. — Cum in Arnre)iia exsnlaret Joan-
Vix dimiserat Innoccniius Pclrum et Marlyiiuiu, qui jui nes Chrysostomns, accidit tit Flavianus Aniiochen-
proxiinam Theophili cpislolam attulcran.l, cum vi- sis episcopus moreretur (Pallad. pag. 144). Tum
ginti quinque episcoporum ac paulo amplius, qui de Porpbyrius iii ejus lo.cwo)ab Acacio, Severiatio et
Joannis synodo eranl, litteras accepit. Qu.ipp.e,in- Aniiocho ordiiiatus,de ordinatioiie sua Innocentium
quit Palladius, pag. 24, < modico post lemnore ad- id- staiim certiorern fecit. Yerum, Palladio teste, pag.
615 APPENDIX AD EPISTOLAS S. INNOCENTIII PAP/fc. 616
141, Innocentii responso dignns habiius non fuit. A repellendis » (Cod. Th. lib. xvi, tit. ., leg. 6), vel
Quam perversi fuerint illius mores, fuse idem Palla- aliquod posterius, in quo priori poenae adjecta sit
dius, pag. 142 el seq. exponit. Ex Arcadii autem mulcia peciiniac.Aiqui Arcadii consfnuiio ad reciores
consiilulione, qurc CodiciTheod. lib. xvi, tit. 4, lcg. provinciarum data legilur xiv kalendas Decembris
6, inserta cst, Porphyrium anno 404, ante 18 men- CP. Honorio el Arisienaeto coss., hoc est anno -404,
sis Nnvembris diem ordinaium fuissc conslat. mensis Novembris lSdie. Ex quo pracdiclasquinde-
10. Anno40S, Innocemiusad Afros rescribil, ejus- cim episcoporum liucras Innocenlioante initium an-
quc lillermin concilio recilantur. — In concilio Car- ni 405 rcddi ncquivisse conficitur, tamcisi eas exis-
thaginensi, quod anno 405, x kalendas Seplembris, limare liceat circa exiium auni 404 conscriplas.
celebratum est, recitalaesunl Iunoceniii litierac, qui- 15. Anysii Thessalonic. episcopi ad Innocentium .
bus cavebaiur ne ad transmarina episcopi lacile per- epislola. — Idem Eulysius simul ad Innoceiuiuin al-
gerent (Cod. can. eccl. Afr., c. 94). Hae Roma in lulit epislolam < Anysii optimi senis , > ul loquiiur
Africatn relalaecrednnlur per Thcasium alque Kvo- Palladius, pag. 27, < qui RomanaeEcclesiae(in causa
ditim, qni mense Junio anni 404 ad imperalorem Joannis) jndicio stare se scribebat. >
cum lilteris ad Iniioccntium legati fueranl. Ubi vcro 14. Edictum conlra clericos qui cum Joanne com-
recitatx sunt praedicta: Innocenlii lilterac, <hoc ip- B municabani. — Elapso niense post adventum Cyriaci
suin, > quod in illis praescribebaliir, < e|iiscoporum Synnadorum episcopi, Romain item accessii Palla-
sententiis confirmaium fuit. > Jara antea in Sardi- dius Helenopolis episcopus , Lausiaete scriptor,
censi concilio, can. 8, maxime propter Afros decre- exempluni lerens edicli, quod Palladius alter iu Vita
tuni fuerat, < ne episcopi ad coiuitatum accedant, Chrysoslomi, pag. 27, sic exprimit : < Quicumqiie
nisi forte ii qui religiosissimi imperatoris litteris in- occultaverit omnino episcopum aut clericum qui
vilati fuerint vel vocati, > cuni videlicet expostulas- communicet cum Joannc, donius ejus puhiicetur. »
set Giaius Cartbiginensis episcopus, qund ea de re Quibus verbis cum notare ac suiiiinalim perstringere
sua ipsius consilia spernerenlur. Ne tamen binc illud arbilramur, quod Arcadius, anno 404, Augusti
comiiiiines ccclesiarum utililates negligi coniiiigeret, 29 die sanxil in hunc modum : < Nec proscriptionis
addidil eadem synodus, can. 9, ut si episcopi prcces periculo domus careanl, quas episcopos vcl clericos
pro vidnis aul pupillis aliisve iuiqua vi oppressis of- peregrinos posl puhlicaiionem edictorum et nostrae
ferendas habcrenl, non peiferrent ipsi pcr se, sed serenilalis alfatus prohahilur suscepisse : pari forma
t per diaconos snos cas deslinarent. » Quocirca servanda, si quae donius cives clericos nova ac tu-
procdiclumconcilium, in quo recilatacsunl lnnocen- multuosa convenlicula exlra ecclcsiam celehrautes
lii lilterae, t ut propier gratiarum actionem et ex- C susceperint » (Cod. Th. lib, xvi, lit. 2, leg. 57).
clusionemDouaiislarum duo clcrici ecclcsiacCartha- 15. Cleri CP. ad Innocenlium lillerw. — PoSt Pal-
ginensis (non duo episcopi) ad comilalum miliau- ladii in Urhem ingressum, codem devenere < Ger-
lur, > constituit. manus presbyter et Cassianus viri religiosi liueras
11. Circa initium ann. 40g, Exsuperii epistola. — totius cleri Joanuis (Innocentio) reddenles (Pallad.
Ad anni 403 inilia pertinere videtur Exsuperii To- pag. 27), quibus scrihunt suani ipsorum Eccle-iam
losani episcopi epistola varias compleclens quaesiio- vimalquelyrannidem perpessam esse, episcopo suo
nes, quibus Innoccntitis per epislolam 6 satisfacit. miliiari manu cjecto, inqtie exsilium acio per factio-
12. Qiiindecim episcoporutnad Innocenlium lille- nem Acacii Berceieepiscopi, Theophili Alcxandrini,
rm. — Circa idem lempus acccpit Innnceiilius cpi- Aniiochi rtolemaidis, et Severiani Gabalnruin. » Ab
scoporum quindecim e synodo Joannis lilteras, quas istartim litterarum exotdio pii illi clcrici plura pro-
Palladius, pag. 26, memorat his verhis : < Posi Cy- ferebant Scripiurarurii icstimonia, in qnibus cmiso-
riacum advenit Euly-ius episcopus Apameas Biihy- lationem habere se tesiificabaniur. Deinde ubi cpi-
ni;c, reddens lillcras quindecim episcoporum e sy- scoporum, qui Joanni advcrsabantur, violeuliiiin,
nodo Jnannis, in quibus et priorem et priesenleui necnon canoues, quibus facinora sua tueri couaban-
loiius Consiantinopolis direpliouem describebant. » " lur, exposuerant, quid de canonibus illis senticii-
Quibiis verbis proxime pr.imiitil Palladius, Euly- dum csset, cxpeiebaut. Ipsis rescripsit lnnoceniius,
sium Synnadorum episcopum , nullas quidem fcren- ejusque epistola, nempesepiima, ad nos pervenit.
tem epislolas, sed ad ea quacgerebaniur enarranda 16. Aliquanlopost delatw tum episcoporum Carim,
idoncum, Romam confugisse, commotum videlicet lum presbylerorum Antiochimlitierm. — Demclrius
iniiiuitate imperialis praecepti, quo edicebatur : < Si Pesinunlis episcopus, cuin Orientem peragrassef,
quis nou communicet Theophilo, Arsacio et Porphy- Romam denuo post Germani et Cassiani advcntum
rio, ille quidem episcopatu arceatur, ac siniul amil- rediisse a Palladio narralur cum litteris lum episco-
laiquam visus fuerit baberc subslantiam pecuuia- porum Cariae, t quibus illi Joanuis commiinioiicm
rum. » Unde lenipiis expiscari licet, quo litlerac ill;c complectuntur, » luni presbyterortim Antiochia;,
Innocentio redditac sunt. Vel eniin ihi indicalur Ar- < quihus Romanorum, » in relinenda videlicei cjus-
cadii praecepluni« de his, qui ab Arsacii, Theophili, dem Joannis cotnmunione, sequunliir disciplinam,
Porphyiii rcverenlis-inioriiiii sacrae legis aniisiilum el Porphyrii ordinatioiiein contra jus el fas faclam
cominuiiionc dissenliunt, ,ab Ecclesia procul dubio deplorant > (Paltad.pag, 28). Nempe, utiPalladius,
617 NOTITIA EPJSTOLARUMNON EXSTANTIUM,ETC. 618
pag. 145 et 146, narrat, Porphyrius missis ad Comi- A bai, dedit, iEmilium scilicet Beneventi episcopum,
talnm et poienliores episcopos pecuniis effecerat, ut Cythegium etGaudeniium item episcopos , una cum
Consianlius, qni inter caelerospresbyleros eminebat, Valentiniano et Bonifacio presbyieris , necnoii uno
tainquam popnlorum perlurbalor relegaretur. Alios HomanacEcclesi;e diacono cnjus nomen siletur; sed
vero presbyteros atquc clcricos in ciistndiain milti et epistolam ipsis tradidit ad Arcadium imp. perfe-
cnraverat. Tum prima die celehriiaiis ludorum rendam. Simul acceperunt iidem legali cum Honorii
Olympiorum, cum civitas omnisadsuburbana athle- epistolam quam elianmum habemus, tum Chromaiii
tas speclatura transisset, in ecclesiam irrnpil; ibi- A(|uileiensis , Venerii Mediolanensis , aliorumque
que cum Acacio, Severiano et Aniioclio episcopis, Ilaliae episcoporum ad eumdem imperaiorem litie-
quos apud se absconderal, ac paucis clericis < clam ras. Quo lempore suscepla sit illa Icgatio conjicere
ordinatiis cslclausis januis, ct tanla cmn fesiinatio- licei ex verbis Icgatoruin, qui ubi se ad urbein re-
ne, iii iieprecationein quidcm ad finem perduxerinl, giam appulisse, statinique in suburbano deientos,
nieinenies ne deprebendcrentur. » ac Iriduo post dimissos, in marilimo Tbraciae caslro
17. Anno405 jam labente, Innocentius ad Hono- conclusos esse narrarunt, proxime subjiciunl :
rium scribit cle miseroEcclesiarum stalu. — Subinde < Posiridie miseriint ad nos, an auiici imperatoris,
Domitianus presbyter el oeconomus ecclesiae Con- B an Atiicus, nescimus (ipse enim dicebalur Ecclesiae
stanlinopul.,iiecnonVallagasNisibenuspresbyier,(jii' ibronum invasisse), qui nobis tria numismatum
et monasleriorum Mesopolamiaeaffliciionem narra- millia iradebant, orantes ut Altico communicare-
bat, acla tradunt Innocenlio Oplali praefccti, qiiibus mus. » Jam igitur defunctus erat Arsacius, et ejus
lionestae mulieres ecclesiocCP. diaconissae c genere loco Alticus suffeclus fuerat; idquc lcgati citatis
consulum ad eum ducere cogebantur, aut coiiimuni- verbis iunuunt lunc primum audire se ccepisse, cunr
eare cum Arsacio in locum Joannis suhrogato, attl ad urhem regiam accesseruni. Aiqui Arsacium in
fisco ducentas anri libras dare (Pallad. pag. 28 ). Idus Novembris, Stilichoneileium et Anlhemiocon-
Tum Innorentius, lot ac lania sustinere amplius non sulibus, hoc est Novembris 11 die , anno 405, mor-
valens mala, epistolam ad Honorium iinperalorem lem oppeiiisse, Socraies, lib. vi, c. 20, narrat. Idem
scripsit, in qua singillatim quid ferrent lilterae, quas el Atticum Arcadio vi et Pnbo consulibus, et qui-
de ecclesioeCP. aliarumque misero siaiu a diversis dem , ut Sozomenus, lib. vm , c. 27 , tradit, cum
acceperal, exposuii. Constantinopolitana sedes quaiuor meuses vacasset,
18. Paulo pos/ synodus episcoporum Itcdia cogi- adeoque menseMarlio anui 406Arsacio subrogalum
tur. — llonorius vero slaiim ut hanc Innoceulii fuisse, ihidem leslaiur. Ex quo sequitur, ut et epi-
epislolam accejtii, ut Palladii verbis utar (Pal. pag.(C stola lnnocentii, de qua agimus, circa inilium anni
29), i Occidentaliumsynodumcogi, eosquecum unam 406 scripta fuerit.
simtil sententiam tulissent, ad suam pielaiem referre 20. Eodem lempore, Commoniloriumlegaiis dalum.
» t Italiae — Iisdem leg.ilis traditum est Commonilnrium
jubet. Moxque episcopi coagregati Irnpc- syn-
raiorem orant, scribat fralri suoel consorti imperii odi lotius Occidenlis (Pallad. pag. 51), < quod
Arcadio, ui praecipiat Thessalonicae synodum fieri, conlinebat, Joannem judicium iugredi non debere,
qtio facilius ulraque parsOrieniis et Occidentis con- nisi prius ipsi restitula fuisset ct ecclesia et com-
currere valeat, ac synodus non tam episcoporum munio : ul sublata causa detrectandi judicii, sua
numero, quam sententiae gravitale perfecta, certum sponte consessum inirei. » Lampsacenx synodi sub
et indiibitatum judicium ferat. » Tunc celebraia qui- Damaso habitne apud Sozomenum , lib vi, c. 7, si-
dem fuil synodus, sed ubi habita sit, Palladius non mile qnoddain est consiiluium , nimirum < ut epi-
indicat. Tantuniscimus ejus definilionem iis omnino scopi, qui deposiii fuerant ab iis qui dissimilem Pa-
consenianeam esse, quaeInnocentius ab inilio per- tri Filium asserebant, sedes suas posiliminio recu-
tiirbaiionis hujus ac deinceps, ul supra, n. 3, et pereni, quippe qui injuste spoliaii fuisseut: quod si
episi. 5 et 7 videre est, consianier censuerat. Unde quis eos accusare (exinde) vellet, sub paris condem-
aut cum praefuisse huic synodo, aut nihil in ea nisi D nationis periculo id ageret. » Ubi episcopis injusle
ex ejus senientia actum esse conficiiur. spoliatis et ejeciis sedes su;e resiituunlur primiim,
Circa exilutn anni 405, Honorius Innocentio scri- ac tum demura eos accusandi Iocus permiitiiiir. Ad
bit. — Proximae synodi decreto morem gerens Ho- hujusmodi decretorum imitationera Isidorus Merca-
norius, semel et bis ad Arcadium scribit: sed cum lor cum Symmachi papae in ficiilia v synodo Ro-
nihil profioerct, ac de lertia epistola ad eumdem mana sub eodem papa, liim vetusiiorum pontificura
mittenda cogiiaret, scribit et ad Innocentium, ut nomine, multa similia conliuxit, quae ipsum idenli-
< mitlat quinque episcopos,ac Romanae Ecclesiae dem repetere non piguil.
preshyteros duos cum uno diacono, qui eam ferant il.Anno 407, menseJunio, Afri Innocenlium Theo-
(Pallad. pag. 29).» Ejus peiitioni quomodo paruertl philo reconciliare tentant. — Carthaginiense conci-
Innoceotius, prima in ipsius episiolam 9 annoiaiione lium, anno 407, Junii 13 die habiium, de litieris ad
expostiiinus. Innoccniium papam scribendis hoc decretum edidit
19. Aniio406, Innocentius Arcadio scribit. — In- (Cod. can. eccl. Afr., c. 101): t Placuit eiiam, ut de
nocenlius non soltim ilonorio legalos, quos expete- disseusione Romanae alque Alexandrinae Ecclesi»
PATROL. XX. 20
619 APPENDIX AD EPISTOLAS S. INNOCENTHI PAPJE. 62o
ad sanclum papam Innocenfuim scribatur, quo utra- A centium. His Innocenliusrescribit. Epistoln /nnoc«iiio
que Ecclesia inira se pacem, quam Dominus prwce- supposita. Secundm Macedonum lillerm. — Chea
pit, teneat. > Hcecautem dissensio non alia fuit ab euradem annum 414, Bubalius, Taurianits sive Ta-
ea quae Joannis Chrysoslomi causa exciiala fuerat, rianus aliique a Macedonibus condemnaii, sedem
cum Theophili adversus eum violentiam probare apostolicam appellaruul. Quapropler Rufus ac socii
Innocentius nequivissel. Maxiraianum et Eumenium sive Eugenium Romam
22. Anno412, Junii 17 die, Innocentius ad episco- deslinarunt cum lilleris, in quihus Buhalii Tauriani-
pos Illyrici scribit. — Innocentii ad episcopos per que crimina exponebantur. Tum Innocenliits, re
Macedoniam,Achaiam, Thessaliam, Epirum veterem, discussa, Macedontim legatis lilleras reddidit, in
Epirum novam,Cretam, Daciam Mediterraneam, Da- quibtis plenaria sensuum suorum exposilionc prac-
ciam Ripensem , Mcesiam, Dardaniam ct Praevalim missa, Buhalii, Tauriani et sociorum condeinnaiio-
constilutos litterae ab ipsomcl Innocenlio in epistola nem confirmabal. Sed dum legaii inoram faciunl in
13, n. 3, meinorantur, ut una cum eadera (sciliccl redeundo, Bubalitis Innoccntii nomine confingitcpi-
Junii 17 die anni 412 ) datae , qttibus certiores eos slolam. quam et Macedonibusobjicil. Hi anlcni, fal-
faciebat, harum se proviiiciarum curani Rufo Thcs- lacias illius saepius cxpcrti, novo comnienlo fidem
salonicensi episcopo vice sui demandassc. B planc non habent, ac secundis litleris priorem que-
23. Anno415, scribit ad Augusiinum.— Augusiiniis rin.oniaiii suani itcrandam ducunt. Nec dissimulanl
in epistola olini 259, niinc 151, ad Caecilianumtiuon- sihi gravem ac molestam valde csse appcllationum
dam Italiae pr.cfectum , n. 2, mcmorat sibi < a fra- Iiujusmodi licentiain. Ad secundas illas litteras rc-
Iribus epistolam uiissain sancli et praecipuis meritis spoudet Innoceniius, episiola 18, cujus jaciuram
venerandi papae Inuocentii, quam, inquit, per tuam levius fcrremus quam alterius, in qua totuin hoc
prcestantiamad me dalam certis declaratur indiciis.» negotium, ac suain de eo senienliam plenarie et
De bac epistola nihilaliunde quidquam novimus. Ex aperte cxplicabat.
eo autem, quod praedicta Augustini ad Caecilianum 26. Innocentii ad Oricntis sijnodum litlerw. — Huc
epistola post nicnsem quidem Septemhrem anni referri pussunl Innocenlii ad Orientis syiiodum de
415, sed non longe posl scripla probatur, hoc lnno- omnibtis quac ah Orienlalibus pacem pelentibus
centii scriptum ad ipsunimel annum 415 peiliuere exigeuda sinl, plenissimx litteiae; de quibus Inno-
colliginius. ccnlius ut dudum ante pacem Ecclesiae Anliochenx
24. Anno 414, Macedones ab Innoceniio quinque resiilutani niissis loquilur [Epist. 22). Porro synodi
tibi concedi auwrunt. — Sequenti anno Innoccntius Orientis iiomiue, Ecclesi;C)quai Anliocheno auiistili
Rufi alioruinque episcopotuni Macedonum uccepil C suberant, intelligi solent.
cpislolam quinque capiiibus consiantem : quorum 27. Anno 414, Le.gtuio et litlerm de ordinaiione
ptimo, ut eos, qui viduasduxerant uxores, ad clei umet Alexandriel pace Ecclesia:Antiochenw.Acacii scripla.
ad ipsum etiam summuin sacerdoliuiu cx provinciau — Alexander Antiocbeniis cpiscopns in Flaviani lo-
suaeconsueludine promovere sibi liceretjquaircbaiit. cnm subrogalus , legalionem ad Innoceuliura desli-
Altcro asserchant, < noo dici oporiere digamum iiavilcunilitteris, quibus etse legitime ordinaium, ct
euin qui calecluimenus liabuerit alque amiscrit uxo- cxsiincto schismate, quo Antiochena ecclesia a lot
rem, si post baplismum aliam fueril sorlilus ; quia annis lam niisere laborabat, pacem eidem ecclcsiae
illud conjtigium per baptismi sacramentum cnm cae- feliciter redditam , eos vero qui Paulini Kvagriiqiie
teris crimi.nibussit ablutum ; » adeoque nec a clero noraine olim censiti fiierant, sumnia charitaie a se
arceiidum esse. susceptos, item Elpidium ac Pa|ipum , qui Joannis
Tertia illorum quaestio circa eos versabatur, qui Chrysoslomi causa fuerant expulsi, sine ulla coutro-
ab baereticis, noniinatinique a Bonoso post cottdcm- versia suas recuperasse Ecclesias, ipsius dcnique
nationcra ordinati fu.erani, num scilicel in suis ho- Juannis.nonien sacris dipiychis inscripiuin liiissc
norib.is recipiendi cssent. Hoc autem licere sibi nuniiabat. Quapropter ul Ecclesiae suae communio-
^L1
persuadebanl cx iiidulgeniia qua usi snnt cum Ni- nem impertiret Roinana, flagitabat (Innoc. ep. 19).
c;EiiiPalres erga Novaiianos, lum Anysitis Thessa- Litteris illis adjuncla erant Acacii Berceaccpiscopi
lonicensis cpiscopns erga ipsosmet Bonosianos. scripla, qtiibus el ille rogabal lnnoceutiuni, ut com-
Quarto Iiiiioceniiiim rogabant, ul judicium adver- linitiionem, quam ipsi hacteniis Joannis causa nega-
sus Pholinum pcr falsuni ruiiiorem aposiolicre sedii rat, redderet.
suhreplum, el ab ejus decessore per insidias elici- 28. Circa ann. 415, Innocenlius Romw synodum
tum, in melius comtitu.lans, litnic cpiscopuni consti- habet de eadem re. — Legalionis Aniioeheme occa-
uterc sihi permillerel. sione Romaecongregatum ess concilium , cui viginti
Postremo, ul suun ipsorum adversus Eusiaihiunii iuiei-fueruul episcopi. In eo aulcm Iectis Alexandri
diaconiiiri conlirmans scntcntiam eum diaconii spo- litieris, aiidiiisque legatis, quorum princeps Cassia-
liarcl gratia, et diabolo in perpetuum manciparet,, nus presbyter exstitisse vidctur, an omnibus ad pa-
;ietebant. Ad singula illa capiia lnuocentius, anno> cem prius requisitis condiiionibus Antiochisesalisfa-
414 exeunte, in epistola 15, respondit. ctum esset, diligcnler est expensnm. Iude Innoccn-
25. Citca oimum414, litterm Macedonumad Inno- lius ad Alexandrum litteras cum privalas, lu.ni
621 NOTITIAEPISTOLARUMNON EXSTANTHJM,ETC. 622
communes a viginticpiscoplssnbscriptas, cum ipsius A olco perungi possinl; deindesolisne presbyleris, an
synodi gestis et scriptis ad Acacium per Paulum etiam episcopis chrismate infirmos ungere liceal,
preshylerum , Nicolaum diaconum ac Peirum sub- poslremo an oleum illud poenitentihiis sit inlun-
diaconummisit (Innoc. epist. 19). Tres illas epislolas dendum.
etiamnum habemus, sed episcoporumviginti Italiae Omnibusillis quaesiionibus Innoceniius, epistola
subscriptioneset subnexaeisgesta exeiderunt. Tan- 26, facit salis.
lum MaximianumMacedoniaeepiscopumhuicsynodo 32. Anno 416, plura scripla, qum ad Petagii cau-
interfuisse ex epislola 23 discimus. Ex quo et alios sam attinent, ex Africa ad lnnocenlium missa. — In
aliarura provinciarum episcopos, qui in Urbc lum littcris, quas Afri, anno 416, ad Innocentiumcon-
forte erant, ad eamdem de more vocalosesse con• scripserunt , plura memoranlur moniriienta ad
jectura est. eumdem missa, qu;c ad Pclagii ac Ccelestii causam
29. Aliqutmlo post Maximianusin Atiici gratiam attinent (Epist. 26, n. 1).
scribit. — Maximianus Macedoni.-eepiscopus, cum Ac primo quidem Carthaginensis synodus Herotis
pacis Alexaudroepiscopoei Antiocbenaeecclesiaeab et Lazari cpiscoporumadversus Pelagium et Ccele-
Innocentio cqncessae lcstis fuissel, in regiam urbem slinm lilteras epistolaesuacse suhjecisse indicat.
reversus, auctor fuisse videtur Atiico, ut et ipse B Deinde eadem synodus eidem epistolae subnexa
pacem sine mora peteret. Sive atitem Aliicus ab ea docet alieriusCarlbaginensis synodi ferme anlequin-
re se minimealienum signilicaril,el Maximianum,ut qiiennium habilae acta, qtiibus Coelesliusepiscopali
hanc sibi gratiam impeiraret, rogarit, sive Maximia- judicioexcisus fuerat.
nus hoc in se prnpria sponte ac procproperounilatis: Iis quoque adjunxerat, ut ex poslremis epistolae
sludio suscepcrit, is, episiola cum libello ad lnno- ipsiui verbis colligitur, Diospolitanaesynodi gesla ,
cenlium missa, ab hoc papa communicatorias adI quibus absolutum se Pelagius jaciitabat, hoc esl,
Aiticum Consianlinop. litieras pnstulavit. Ad hanc! qualia ab hoc haereticoadulterata fuerant. Nonenim
Maximiani epislolam Innoccntius respondet epi- alia lunc in Africampervenerant,
siola 22. Paulo post Augtistinuscum quaiuor sociis ad In-
50. Circaaim.415, AlexanderInnoceniiononnullas i iiocenlium scribens (Innoc. episl. 28, n. 6), epistolae
qumsiionesproponit.—Alexander, missocommonilo- suaese adjunxisse significalPelagii librum sibi a Ti-
rio, ab Iniiocenlio sciscitatur, primo,quaeAntiochenii masio cl Jacobo hujus haereiici discipulis missum,
praesulis in ordinationibus episcoporum dieeceseos s necnon quem ad hunc refulandum De Nalura et
Orientis sit potesias : deinde < ulrum divisis impe- Gratia concinnaverat, qucmque jpsi JacoUuset Ti-
riali judicio provinciis, ut duaemetropoles (iant, sic; G
^ masius ob pracdiclum De Nalura et Gratia lihrum ,
duo melropolitani episcopidebeant nominari »Ter- gratias agentes, epistolamscripserant, sicut et eanr
lio Cyprios, qui ad Orientis dicecesin perlinebanl, quam Auguslinus scribendatn duxit Pelagio, qui
< olini Arianacimpieiatis poteutia faligaios, non le- adulleiala Palaestina;synodi gesta, < tamquam pur-
nuisse canones Nicaenosin ordinandis episcopis, »t gationis snae-scripta, » ipsi iransmiserat. Ex quihus
sed episcopos suos nemine consulto ab eis ordinarij monimenlis lanltim Auguslini de Nalura et Gralia
conquestus, qui erga cos gerere se deberel qusesivit. liber, necnon Jarobi aique Timasii ad Augusiinurn
Deniuman Arianorumclericiad Ecclesiamredeuntess epistola ad nos pcrvenerunt. De Pelagii autern libro
< cum sacerdotii aul minislerii cujuspiam suscipii quid senliret Innocentius, cpist. 51, n. 5, aperit.
deberent dignitale,» postulavii.Ad singulalnnucen- 55. Eustochii et Paulm acl Innoceniium liiterm. —
tii responsiohabelur epist. 24. Nonmulto post Euslochhimet Paula lilieras ad In-
31. Circainiliumanni 416, Decenliuset Cmleslinus s nocenliuinmiserunt, quibtisgravissimamperseculio-
Innocentium de variis ritibus consulunt.— Iiem De-- ncni slbi illalam ea modestia deplorahant, ul et
cenlius Engubinusepiscopus de variis consuetudini- aucloriKilliusnomen reiicerent.
bus, quihus nonnullaeEcclesioea Romana discrepa- 54. Hieronymiad eumdemepistola.— Aliain sirnul
banl, consulit: 1° de pace, quani in aliquot eccle- i- D
* scripsit Hieronymusepisiolam, in qua non lacebat in
siis anle confecta mysteria vcl populisirnperant, vel>[ qtiodnam incurrerat vitae discrimen, nisi eam ab
sibi muluolraduntsacerdotes; 2°de nominibus,quae B impiorum impetu turris munitioris praesidio servas-
anie canonem recilant; 3° de infanlibus, num pre- :- set. Eaque occasione quod animp conceperat Aure-
sbyteris eos in fronte consignare liceat; 4° de sab-i_ lius episcopus Innocenlii invisendi studium noium
batijejunio; 5° de fermento, an die dominica per ,r ei faciebat.
paroecias singnlas m.itlcndum sit, quomqdo Roniap ^, 55. Incctlo lempore Felix Nucer. Innocentium
per litulos miilitur; 6° de energumenis, an preshy-r. consulil. —Felix episcopus Nucerinus, epistola ad
teris aut diaconisliceal super eos manum imponerc; .; Innoceniium scripia leslabatur, majorum se inslituta
7° de pceriiteiiiibus,(|uando absolvendisuni. sequentem, omnia qu:c aliquam susciperent dubita-
Simul ciiam Decentius alteram ad Coelestinum ni tionem ad ipsum velut ad caput atque apicem epi-
lunc diaconum miser.it epistolam, in qua tria prse-o- scopatus relerre, ut quid sibi esset facienduniabeo
lerea Inmcrogab.n, prhno soline sacerdotes, an tn discerel. Sese quidem Dei ecclesias vcl novas con-
caeterieiiam Chrisiiani aegrolaptessancto chrismatis
,is siruxisse, vel lapsas reparasse; scd clericos , quos
 623 APPENDIXAD EPISTOLASS. INNOCENTII1 PAPJE. 624
i Florentinum cpiscopumTiburtinum se insciodivina
in illis constiliierel, sibi deesse, aliquosvero vel mu- A
lilos vel digamosprseslo esse significabat. Demum mysleria celebrasse expostulabal.
quosnaraex laicisordinari canones prohibcrent, cdo- 59. Postremo desiderantur Laureniii Seniensis
ceri flagiiabat. Consultationi ejus satisfacit Iunocen- episcopiad Innocetitiumlillerac, quibus Photini se-
tius, epist. 37. ciaiorcs in lerrilorio suo versari, et publice in quo-
36. Libellus conlra presbyteros inconlinentes.— rumdam possessionibussibi convenlicula pracparare
Maximilianus,agens in rebus per Brutios, libellum nunliabat.
ad Innocenlium misit adversus quosdam hujus pro- 40. Praetereasi pontificalilibrohabenda fides, In-
vinciae presbyteros, quos in presbylerio filios pro- nocentius <conslitiilumfecil de omni Ecclesia,et de
creasse querpbatur. Unde lnnocenlii epislolae 58 regiilismonasleriorum, etde Judicis etde Paganis.i
data occasio. 41. Epistolmsupposititim.— lnier lot sancii prae-
37. Libellus contra Modestumex pwnilenlccleri- sulis genuina scripia, eliiim adnlterinum ingenii sui
cum factum.—Lihellum alterum sibi Innocentius parluin immiscere,actanto nominisupponerenequa-
tradiltiramemorat (Epist. 39), sed unde acceperit si- qiiamveriius est Isidorus Mercator. Sed supposiii-
let, quo Modeslumquemdammuliiscriminibus invo- tiam illam epistolam, quae Aurelio inscripta, in edi-
lutuin, ob quae poenileiitiamegerat, in Apulia non B I lioneconciliorum 12 erat, parenli suo in tomo se-
modoclericum effeclum, sed et ad episcopatusapi- quenti reddemus. Hujus auiem tomi appendix, si
cem lendere denuntiabalur. tomus patiatur, qualuor alias falsas, duas Innocentii
38. Libelluscontra episcopumqui divina tnysteria ad Arcadium scribentis, el alias duas Arcadii ad
in aliena parwciacelebrarai.—Alius eidem papseda- lnnoceiiliumrescribeniis nominibusinsignitasreprae-
lus est libellus (Episi. 40), quo Ursus episcopus in sentabit.
parcecia Nomenlana ad dioecesimsuam pertinente

DECRETA EX EPISTOLIS S. INNOCENTII I EXCERPTA.

(Coll.Concil.Mansitom. III.)

In vetusla collectione illa Lucensi, de qua non C V.

semel egi, in epitome plurimorum conciltorum et
decrelalitim quarnindamcpislolariim occurril excer- Episcopus alteriusepiscopi clericum non accipiat,
plum de EpislalaInnocentiiPapm exconcilioNicmno, vel excommunicalum. Duas vices in annura concilia
quam epistolam Innoceutii 1 papaeesse nemn pru- fiant propler diversorum querimonia.
dens dubitaverit, cura omnem alium Innoceulium
pontificemsuperet codicis hujus actas aiiuorum sal- VI.
tem nongentorum. Qu.enamvero sil epistola hacc Alexandrinus et Romanus papae primatura ha-
lnnocentii, quo ex codice descripla, an singularein beanl.
episiolam de Nicaeniscanonibus Innucentius dede-
rii, vel illos dala occasione in variis epistolis suis VII.
adduxerit et inculcaverit, quos dein epitomis httjus Plurimorum episcoporumconsensu, maxime me-
ancior in unam cauonum seriem continuavcrit, tropolilani consensu
eliganlur presbyteri (forte ta-
plane ignoro. Quamquatn vero nihil novi his exhi- men
bctnr, juvat tamenqualecumque est hoc dare, cum scriptum est episcopi).
vetustissima haecsit canonum Nicacnorum Latina VIII.
cdilio. Qu:e enim DionysiumExiguum auctorem
prxferl, ulique posterior est lnnocenlio 1. Quaevero salvo llierosolymitanus episcopus primalum habeat,
in collectione Isidori Mercaloris profertur, an vetu- privilegiomelropolitani.
slior sit sive recentior, nondum est exploralum. D IX.
Quae tandemest Rulini, ejusdcm fere anliquitaiisest
cum Innocentio. Cathari, id est Novatianiconversi clericirecipian-
tur in clero. Episcopus vero in presbylerii locum
DE EPISTOLA INNOCENTII PAP^E I EX CON-
CILIONIC.ENO. recipiatur.
h X.
In una civitateduo episcopi non sint.
£?Qui se absciderit non ingrediatur in clero.
II. XI.
Gentilis qui conversus fuerit et baptizatus, non Si post ordinationem sacerdoiii deleclus fuerit,
jacitopromoveatur in clero. deponatur; simili modo est delapsis.
III. XII.
Episcopns|velreliqui clerici cum extraneis mulie- Lapsi sine tormentis septem annos poenitentiam
ribus non habilent. agant.
IV. XIII.
r Episcopn- ab omnibus episcopisordinetur, vel a Post militiamsi conversus fuerit, et ilerum 'mili-
tribus cum metropoliiani consensu. taverit, xm annospceniteat.
625 DECRETA EX INNOCENTH.EPISTOLIS EXCERPTA. «26
XIV. A.vero nec ex epistola ad Victricium accepisse se illa
Si in necessitate acceperit comniunionem, super- scribat Nicolaus, nec brevialor nosier usqtie adeo
semper in sensti canonum reddendo sit felix, altetu-
vixerit, leneatpoenitentiam. trum coiiscqui necesseest; vel canon iste, pront in
XV. editis, ex alia quadam epistola Innocemii cum liac
Catechumeni si lapsi fuerint, tres annos pcenilen- ejus ad Victricium male assutus esi , uli aliis vele-
rum Poniificum epistolis accidisseconslat: vel ano-
tiam agant. nyinus nosier Pontificis meniem minime est asse -
XVI. cutus.
Episcopus, vel reliqui ordines de civitaie in civi- clero ln epitorne canonis 8, ediciiur de monacbis in
tatem non abeant. non admiltendis; id vero non mandat Iunocen-
tius, sed raouet, ne ad alliorem gradum promoti
XVII. mndesiiam, et virlutes reliquas quas in monasterio
Vagus clericus non recipiatur ab alio in commu- coluerant, ahjicianl. Qtiare breviatoris nusiri osci-
nionem. tantia castiganda est.
XVHl. Epistolae Iiinoceniii ad Deceniium synopsis planc
barbara est, sed ejus primum caputveterem quem-
Alienum clericura nullus promoveat in honore. dam litiirgicum rilum exprimit, quem edila non
XIX. tangunt, quamvis in scnsu cuiii ediiis congruit.Vetat
Pontifex canone 1, ne pax ante linem delur. Id vero
Clerici nec usura, nec renovo dent (sic). R aiionyinus nosterita expressii, Ordo misswad pacem
XX. dare post quarlam oralionem. Quarlac orationis no-
Diaconi presbyteris non prrcferantnr, vel sedeanl, niine designari hic censeo illam quam ordo Roma-
nus vetus Mabillonium Musxi Ital. tom. II ora-
nec illi presbyteris Eucharistiam tradant; absenlibus tionemad apud
complendumappellat. In missa enim oraiio
vero illis dividant. priorea erat quae ante Apostolum, id estante epi-
XXI, stolam legebaiur. Succedebat altera super oblula.
Paulianeste baptizenlur (sic). Dein oralio Dominica icrlia loco erat; quarta lan-
dem oralio ad complendumbabebalur. En ergo bre-
XXII. viator noster cum Innocentioconciliatus.
Diaconessas inter laicae habeantur (sic). Canon hujus epislola- quintus cur in duos sectus
XXIII. sit, ciim praesertira ambo illi in unum et idem re-
deant, non aliam assignarem rationem, nisi brevia-
Uno die tenealur pascba abepiscopis. loris nosiri oscitanliam. Reliqua plana sunl.
DISSSERTATIO Postrema omnium legitur epilome litterariim In-
nocentii ad Aurelium(titique Carlhaginicnsem) epi-
In sequenlemEpilomenepistolmInnoccnlii. scopuiu. Exstat in collectione Labbeana num. 12,
Novaslunocenlii 1 epistolas, quamvis nullashabeo Innocentii ad Aurelium epistola, ad quam ea referri
promeudas, non abs re tamen puto cnm lectoribus possuni, quae in hac.synopsi habeiilur.
nieis contniunicari oportere ea qnae breviarium no- (
slrumcanonum in ms.codiceLucensi annoruinnon- I.
gentorum exhibet. Exstant in en canonese iionuul- EX EPISTOLA INNOCENTIIAD EXSUPERIUM.
lis Innocentii epistolis expressi, et in epiiomen re- I.
dacti. ln ea vero quae ex epistola ad Exsuperium
exprimitur epitome deest canon 5, de iis, qui post Presbyter et diaconus inconlinentes deponan-
baptisiiniin magistratum agentes, in causa sanguinis tur.
senleniiam lulerunt. Cujus oinissionisnullam aliam II.
ralionem excogilare possum,nisi (|Uod Pnntifex ea Qui coutinenles sunt oinni temporeviaiicum acci-
in re nihil judicai decernenduin. Qni succedit ca-
non 4, qui in noslra cpilome cst 5, male cxpressus piant, el communioiiem per misericordiam.
est; neque enim communione privanlnr uxoraii, si III.
adulteraverini, sed iunocens ab adultero secrcga- Uxorati si adulteraverint excommunicenlur.
lur. Caetera cum epistolacongruunl. Non est negli- IV.
gendum addilamentum illud de LameniationibusJe-
remiw, qnod ab uno noslro raanuscriiilo sup|iedita- Licet accusarc homicidam.
lur, ncc in editis legilur. V.
Posl hanc epiioinen altera succedit cpistola In-
nocemii ad episcoposToletanos. Noiinulla plane in Quidimiserit uxorem, et aliam duxerit, excommu-
ea digna sunt .inimadversione.Primo enim in noslro nicetur; simililer et mulier.
breviario perinde ac in omnibus anliquis codicibus, D VI.
tesle Harduino , legilur Tolosanos, non Toletanos. Libri qui recipiendi sunt :
Seqtiilur epistolaclnnocentii ad Victriciuni (Vic-
lorium habei codex noster) synopsis, in qua omnia Moysi lib. v: Genesis, Exodus, Leviticus, Deu-
plana sunl, el cum editis congruunt, unam si exci- teronoinium; Jesu Nave i; Judicuui i; Regum iv;
pias canonis 3 parlem secunilani, in quaedita qui- Ruih I; Prophetarum xvi; Salomonis v; Psalterium
dem epistola audiendas staluil causas ecclesiastico-
rum in suis singulas provinciis, sine praejudiciota- 1; Job. i; Tobiaei; listheri; Judith i; Machabaeorum
mcn appellationis ad Romanam ecclesiam, vel nisi u; Esdne n; Chenih, id est Lamentaliones Jeremiae.
causac gravilas ad sedem apostolicamjudii itiin refe- Paralipomenon n; Novi Tesiamenti; Evangeliaiv;
rat. Haecediia. Codex vero ms. non ita, scd : Ro- Pauli
mani clerici ad alios episcoposnon audeanl dicerecau- apostolixiv; Joannisiv; Petrin; Jacobi I; Ac-
sds suas. Longe profecio h;ec duo interse distant, ut tus Apostolorum, Apocalypsis Joannis.
ex altero et altero codice petita videantur. Verum
ea quaein editis legunliir Innocentii I papae esse II.
nemo jure ambigei, cum a Nicolaol in gemina epi- EX EPISTOLA INNOCENTHAD UNIVERSOS
stolain concilioRomano vn, aptid Labeum, tom. X, EHSCOPOS IN TOLOSA.
iegeuda, lamquam ex Innocentio laudenlur. Cuni Episcopus in aliena ecclesia cpiscopoS hoh ordi-
627 APPENDIXAD EPISTOLAS S. INNOCENTHI PAP,E. 628
net. Hispanosdetrahel de militin saeculari celcri ad A
V.
sacerdotium nnu ordinantes, nec ctiriales qui hon
INNOCENTHAD DECENTIUM.
debent esse clerici. Hispanos viluperanl ii, qui in
I.
forcnsi cxerciiaiione versali sunt, vel ex mililia
Ordo missacad paceni dare post quartam oralio-
aliqua, sive cx curialibus, tit ad sacerdotiutii vel ad ncm.
minora officia veniahl.
II.
III. Nomina reciteniur posi conimendaiionemollcrcn-
1NNOCENTHAD VICTORIMI F.PISCOPUM. lium.
I. III.
Sine niciropoliiani consensit episcoptts non ordi- Non consigneni infantcs preshyicri nisi cpi-
netur. scopi.
II. IV.
Quicinguluihmilitiaisaecularishabuitadclericatus 3 Oranesabhato jejuneiur.
officiuranon venial. "
V.
III. Teneant presbyteri missam in tirbe pracsentc cpi-
Inler clericos episcopus audial. Roniani clerici1 »]
ad alios episeopos non audeant dicere causas'' scopo.
suns. VI.
IV. Sine jussti eplscopi prcshyler misstc leneai, in urbe
Mttlieremviduam clericus non duCat uxorem. praesenteepiscopo.
V. VII.
Alienum Clericum nullussuscipial. Sinejussu episcopi vel alii mantim ponanl iner-
VI. gumeno.
Novaiiani velMontenses per manus imposiiionem VHI.
suscipiantur. Qui de nostris ad illos fuerunt, el re-,_ Omnes pceniienles v feria de pascha rcconcilien-
vocantur, longe pcenileant. tttr.
VII. IX,
Diaconi non misceanlurcum uxore. Presbytero lic.eat visitare inflrmum, el ungere
VIII. chrisma, poeiiiicniem xgroiuiu non liceal tingere de
Monachusin clero non veni.it, nec tixorcm acci- i- chrisraa.
piat. vi.
r
IX. INNOCENTIIAD AURI-.LIUMEPISCOPUM.
Curiales clerici non ordlncniur. Facile non imponatur maniis Episcnpo, ex laico
X. non ordinetur.
Velata si erraveril non accipiat pceliitenliam. OBSERVAT10 PHILLIPPILABBEI S,J.
XI. canones a synodo qtiapiam Romana ad
Seqiientes
Consecraiae Domino non velatoesi iinpserint pce- B- Gailosepiscopos jampridem tuissos ex aliquot ma-
nileant. ntiscriptis codieihus prinium in lucem exlulit R. P
Sirmondus in appendice ad I tomiim conciliorum
IV. Galliae, eosdemque Resrius collector conjecit non
INNOCENTHAD EPISCOPUM (sic). suo loco in calccm XXXVHvoliiminis posl indices
cum tractatu de antiquis episcoporuni promoiioni-
I. bus.Nos vero cjusdetn clarissimi cditoris cohjectu-
Nullus bigamus clericus ordinetur. ram non improbahile.msccuti, Iniioccnlii primi cpi-
II. stolis suhjecimtis; cuni ab cis ncc decretorum , nec
scriplionis forma ahhorreat. Quo auteui anno editi
Qui ante baptismum lixorem habuit, el '"
posi brip- sinl, plaue nou constat, ctsi maximam, ut iiemo non
tismum aliam duxerit, bigamus esi. TJ videt, anliquitatem praeseferant.

EPISTOLJE S. INNOCENTIO I ATTRIBUTJi.

(D. Constant.Append.ad tom.I.)

MONITUM dinalis ad ann. 407 epistolis illis qtiiniam adjecit

IN 0«A'rU0HEMSTOtAS SOBSEQUENTES.
1. E qualuor illis epistolis primam Nicephofus
Callisli lib. xni, cap. 3*, imegrarn, Glycaa vero
Annal. pari. iv, nonnullisidentideni resectis.mulilam
Gra^cc nobis irausniiserutil; secundam auiem el
quanam solus Glycas ihid. pariierCraeceasservavil:
vernin lenia lanlum Laline ad nos pervenit, opera
Baron i c Vaiicano exemplari descripla. Idem Cnr-
Honorii imper.noris ad Arcadium, quam e veteri
Guill. Sirleti Cardinalis codice erueral.
2. His omnibus scriptinnibus ea communi» est
snpposilionis nota, quod Joanni Chrysosiomo su-
persliiem ponanl Etnloxiam, quam triemiio ante il-
Inm in parld defunctam esse, Socralis, Sozomeni,
Marcelliiii, Prosperi, Zosimi, faciorumque Gneco-
rilm leslimoniis cnnstai. Sane cum bis conferendus
iion est Gcorgius Alexandrinus, quo aticlore Leo im-
 ' ! EPISTOL^E S. INNOCENTIOATTRIBUTJE. 630
629
peratof cognomento Phllosophus, Cedrehus-, Nice- A lim cum Theophilo, donec Dominus dederit locum
phorus aliique posteriores Graci vitam Eudoxire tfi- uiiiversali synodo, quae pulrefaciis niertibris eoiuni
bus annis produxerunl. Ad haec, nulla prodil liislo- qui hacpairaiunl medeatur. » Uhi Roraanaeecclesiae
ria, siimmaitiImpcratricis hujus in Arcadii animum non judicium, sed scopus nnialur seu consilium, quo
poiesiaiem atque graiiam ad morleni usque iantil- sihi, donec synodus de bae re decidat, uiendum cen-
lum imininiiiam esse : quod tameii in secuuda et suil. Et vero Theophilus iuler Alexandrihos anlisti-
quaria epislola fingiiur. Neque minus ab historica les recenseri eiiam a Romani- pra-sulibus numquam
fide, quam ab ecclesiaslico more abborret quod in desiit. Idem diceiiduin de caderisejus sociis, si exci-
epislola prima legiiur, nbi posl Chrysosloini morlem piatur Arsacius, quem, Theodoreto tesle(/ifc. v, cap.
liinocentius Arcadium et Eudoxiain a sacrainento- 34), Occidcntis episcopi < ne salulare quidem di-
rum perceptione segregare, Arsacium etiam post gnati sunt. » Verum cum Altico in ejus locum suf-
niortem ah episcopali gradu dejicere, eademque ferto Innocentius ipse communionemsuspensam le-
poena eos plectere, qui cum illo in ejus ordiualione nere salis habuit, ad eam illi reddendam paralus,
comiiiunicaruiil, ac Theopbiliim non excoinmunica- cum paclis condiiionibus satisfecissel. Quocirca Ma-
lione tanium, sed etiam anathemate percellere, el ximiano episcopo eum amice roganti, ut pacificas ad
ab oinni Chrisiianoruni consortio removerc narra- Alticum lilteras milteret, rescripsit : < Communio
lur. Primo enim Romanos Poniifices cum principi- suspensa restituiltir denionstranli causas, (juibus id
hus ctiam haercticis longe alia ratione gerCre se con- accidcrat, jam esse deiersas, el prolitenli condiiio-
sttevisse tesles sunt Libcrii ad Constantium, Gelasii, nes pacis implelas. » Et eum qtiidem, posiqnam no-
Symmachi, Anaiiasii 11ct Hormisdte ad Anastasium •** _ men Joannis in sacras tabulas retulisset, ab Occi-
imp. epistolac. Deinde nec privato cuique pcenam dentalibus suscepium esse Theodnretus narrat.
adeogravem imponeresolenl nisi moniiionibiis pr;c- 3. Ex iis tamen, quae Theodoretus loco citato
missis. Ubi vero illae monitiones? Si has adhibefe scrihit, materiam cl occasionem prabuisse vide/ur
voluisset Innoceniius ; Aicadii,qui vis scptem men- primaeepistoloo,adeoque ei cxteris, quaecuin prima
scs Chrysosiomo supersies litii, ante didicisset obi- sic congruiinl, ntearum oninium unumarliiicem esse
tuni, qiiam exirenio illo remcdio nti valuisset. Pra:- nihil pmpe dubitenius. Nec obsiat qnod cuin Tbeo-
terea ex ipsius Iiinoccniii liiteris certuni est eum doreius dc Arsacio, dum viveiet narrei, sic ab eju»
lolius causae Chrysosloinijtidicittm cecunienica)sy- (oinmunione abhorruisse cpiscopos Occidcnlis, ut
nodo servasse. Qnocirca is papa (Innoc. epist. 5) eum ne salulare (iuidcrn dignarentur ; prima lamen
Theophiluni, comniunionem cum ipso non secits at- episiola eiinidcni post moriem, non ante, ordine .--uo
que cum Joanne habere se te^talus, ileralis litteris inovel. Ab impostorc eiiiin , qui veritate coniinere
horiatur, < ut si judicio cunlidit, sisiat se ad syno- se ncquit, in eis eliam qtiaoiinitaiur expfinicudis,
dum. » Itemad Consianiiuopolitanos sciibens, <Co- sumina iides nequaquam exspeclanda esi. Verum
giiamiis, inquit (Episl. 7, n. 4), quomodo ceciimeni- ex illo adjunclo, etiumpost mortem,quod dedila ope-
Cii synodus congreganda sit, ul lurbulcini moius ra insertum esse apparct, tenipus expiscari licei,
Dei nulir landcin coiiquiescanl. > Et ipsiuS rogalu quo epistokc illae adomalse sunt. Cerle si publicae
llonorius imperator lertio ad Arcadiuin scripsit liini fuissent, cum Jtisiinianus imperator uitdique
(Episl. 9), nullas inlentnus ei niinas, scd lantum ob- conquirerel exempia, Iquikis Theodorum Mopsue-
secrans, < ut Theophilum Alexandriae cpiscopum, sientim eliam post iuoiiem cxcommunicari iiccre
qui omniuni inalorum auctor esse diciisr vel nolen- lC probarctur, cnm islud lam iusigne Arsacii etiam pcst
tem se sisleie jubeal » ad synodum. lslud vero dum nwriem nrdiue suo nioli non ftigisset. Illud tainen in
cogiiarel Iiinocenlitis, Joannis primuiii , ac paulo medium protulisse nusquam lcgitur : quod non levi
post Arcadii mors inierveniens congrcganda: synotfo aiguineulo est, ciiam epistolas illas nusquam tiim,
mm-asatiulii. Neque lameii idcirco priinum abjecit hoc cst medio vi saculo, exslilisse. Sed claffectata
consilium, neqiie eiiam donec haberi posset dcside- ill.i locutio, eliam posl mortem, non alia de causa
rata synodus, cnm advcrsariis Jcamiis omnino ru- videlur inscrin, uisi uliis, qui Theodorum Mopsue-
pil paceni alqtie coninuinioncm, sed eam iiilermisil sientnn excoinmunicari volebani, faverelur. Unde
taniuin atque Suspendii. Qua de re Palladius Vitae conjicerc licet epistolas ilias ipso sicculo sexio, cum
Cbryaostomiscriptor sub linem dialogi j ag. 214 ita pra-dicla conlroversia necdtim sopila esset, fuisse
loi|uitur : < Scoptis ecclestae Romana; iste cst, non conficias.
conuiiunicare cum Orieutalibus episcopis , praiser-
EPISTOLA 1.
Adverstts'Arcadium,Eudoxia.n, Arsaciumac Theophitumsenlenlia proferlur.
INNOCENTII ARCHIF.PISCOPI IIOMANI a AD ARCAD1UM EniSTOAH INNOIiENTIor
POMHI APXIEPE02 nPOXAPKAAION
IMPEGATOREU. ATTOKPATOPA.
1. Vox sanguinis frairis mei Joannis clahtai ad 1. *MVV)ulpv.To;TOUuSelfOvpov 'lauvvov j3o«ixpo;
'
Deiim contra te, o impcrator, sicuii quondam Abel TOV ©ECIVY.UTU
(TOV,j3«(Tlis0,S>;7TOTE A§EATOUStZKIOVI
jusii coniia frairicidam Cain : et is omiii modo viu- y.VTU TOU Kalv, v.uiizuvzlTp6-xo>
u§e).(foy.T6vov EXOY/.V)9»J-
dicabiiur. Nec id modo admisisii, sed etiam pacis o-ETcct. Oupovovy.uiTOVTO niTzpuya;, &X)\u v.uiev v.uipw
tcmpore persecutioiiein magnaiu adversus Deum ct lipnvn; §tr,>ypov p.eyuvV.UTUTYI;TOV6EO0'EXXXHCJKS' r.ui
Ecclesiam ejus concit.iSli. Ejecisli e.xh cpiscopall TWV iepiav UVTOV o-vveaTno-o>.'E|EW<7«J TOVp.eyuvTii;
•' Nicephorus hanc epislolam velut Arcadio, Aitic.o
quasi occurrere vellet, loia epismla descripta, pro-
ac Theophilo conimtineinccnsuii. Ei quippe prnniit- xime subjicil : Hmc Innoceniius pro Joanne pugnans
lil, liinoceniiuin pnplerea qttod legali, quos Cou- scripsit. Neque vero eliam Allicum,qui posi Arsacium
siantinopoliiii miserat, maie habiti fuisseut el iu- in magni illius (Joannis) scdem invasit ( e%o> c/hiu;
digue traclaii, valde indignatum tssc, ei cuni paulo Mrotst)crimine absolvil. Verum ul ect res composila
])ost Joanuis morlem didicissei, cpistolam ad Arca- sit, hisioria siio loco ostcndet, s-cil. lib. xiv, c. 25,
diuni, Allicum el Theophilum dcdisse, qua illos ex- uhipax reddita dicilur, cx quo Aiticus Joannis mcn-
communicaiioniel exauclorationisubjecil. Tum banc lionem ih precniionibus lieri jussit.
episiolam bujusmudi verbis conscnpiam esse notat: b Aptid Nicephor. hic omiitiiur TH;sTtto-y.oizf.;,
sed
Vox sanguinis fratris mei Jounnis, elc. In ea lamen infra n. 3 retineiur idem vocabulum.
niilltim est de Aitico verbum. Sed ohservatoni huie
831 APPKNDIXAl) EPISTOLAS S. 1NNOCENTHI VAPM. 632
sede sua, re non judicata, inagnum totius orbis A < oixouftsvv)?StS«o-xa).ov ex TOO Opovov TH;iitiay.0Ttri; au-
Doctorem, et una cum eo Christum persecutus es. TOO -, axfHTwj , o-uv£x8iw!;aj UVTS> xai T6VX/JIO-TOV. 0-"TE
Ncque de illo ila queror (sortein enim atque haere- yup ^ OUTW? oSupofiatmpi iy.tivov(OUTO? yup T6Vvlnpov
ditalem conseculus esi cinn sanciis Apoaolis in Dci ieXuyepsra rav ayiwvaitoaTo\o>v iv TVI TOO 0eoOv.uiao>-
et servaioris no>tri Jesu Chrisii regno) : quamvis' Tnpo; npS>v'Iwo-oO XpiaTov|3«o-t),st«)- y.uvuyopnro;yj
intolerabilis ea jaclura sil; sed affligor proptcrea, ,avpfopu' tklluOliSopaiyfvovTt^wv, ttpStTOv piv TVJ? CTM-
quod priiuuni de animarum vesirarum salute, deinde T-tipiu;TO>V uftETspwv -^tvyStv, v.ui-nipi TWV aTepnOivTotv
de eis, qtti cum sapienlissinia ct spirilali et divina v.ui\ip.o>%uvTo>v T«j exetvou7r«vo-oyou xat KvevpuTiy.f,;
doctrina el iustiiutione ejus dcslituti sini, faniem SeiafaiSayn; xat vovOzaia;.Ouyup povovnKwvaravTt-
jain pati cogunlur. Ne pue enini Consinniiiiopolitana vourro).tTwv iv.vlnaia s^vjfuwSv) Tn; exstvouftsXttvfvuTou
tantum ecclesia mclliia) hujus linguai jaeiuram fc- yliiTzn;, id\u y.uittuau n vfrfkto;iynpevaevuito\iauaa
cii, sed el viduata e>t omnis lerra qu;e sub sole TOLOVTOV evOeov uvSpu,TzeiOnviu; piu; yvvuiv.6;Ttupv.yj,)-
est, amisso divino hujusmodi viro persuasione iinitis pnaaart; TOOTO '/SVSO-6«IT6 SpupuTovpynp-u- n),vivexSeEvj-
mulieris, quae boc flagiiium admitii perinisit. C;ele- T«t TVJV £VTs06ev Tipo>piuv xai TVJV p.iWovauv«Te)>euTvj -
rum illa et praisenteni hic paenatn ct senipilernuni TOV ov piTU TtoWu;TUVTU;
v.6r\'j.o-iv, r,pipu; ir.epyopi-
poslliac supplicium, quod ei uon iti miillo post su- n[ v»vKUTVJ. Et xat yup 6 puv.upio;'iwavvvjf T6V[3tovXKTS-
pervenlurum est, evcipiet. Tameisi enim bealus /t?TE,TVJV mo-TtvTvjfvvjo-aj x«i aTnp'£,u;TOV;o-«),eu of/.s-
Joannes, postqiiaiu fidem servassct, eosque qui vov;, «).Vetf aMxTou?«twvaj TV/V aSatTavyjTov Tpvm,v
fluciiiabani coiifirinassei, vilam reliquii, in aeierna y.uiUBUVUTOV ?UVJV itd.rtpovop.mev. 'Hxat vea A«).t).« Eu-
tamen saeculaseinpiternaruin deliciarum et iiinnoi- So^ta,n V.UTU piv.povTW\vpo>Tn; rt\uvn; \vprtauauaz,
lalis vitse hereditilem consecutus est. Eudoxia att- S7rviyayev S«UT« v.uTu.puv ev.7ro)),wv aTopuTwv,Seo-pev-
tera, nova illa Dalila, qua: paulatim imposiuraeno- auaa toopTiov upupTvpuTo>v fiupv xat 5UO-S«O-T«XTOV,
vacula te rasit, sibi ipsi ex muliorum ore induxit itpoafteiauTOVTO TOI;tzpi>r,vuvTrt;upupTnpuai.
a
maledictionein, grave et quod portari nequeat al-
ligavit peccaiorum onus, illudque priorihus peccu-
tis suis superaddidit (Jud. xvi, 19).
2. Qiiamobrem ego minimus et peccator, ut cui 2. Atoeyo>6 iluytaTo;, v.ul«pupTo>).6;, o>;7Tto-TsuSeij
magni apostoli Petri sedes credita esl, segrego le et TOV SpavovTOOaeyalov uttoaTolovlleTpov,afopitio ai
illam a percepiione iinmaculaloriim mysteriorum TSxaxstvvivTn; p.eTu).rrjteo>; TWVaypuvTo>v pvaTtipion
Chrisli Dei nostri. Sed et oinnem episcopum aut TLpiaTOV TOO ©eouripoiVov pr/v«))\a v.uittuvTotoverti-
clericum ordinis sanciae Dei Ecclcsiae, qui ea vobis Q j o-xo7rov, vj yXnpiy.ov OVTK TOOTuypazo;TH; 'w/iu;%ov
administrare aut tradere ausus fuerit ab ea bora, ©eoO'Exx/\yiO-taf To1p.S>VTu; tTtLyeipriaaiv.uipeTUOOvvui
qua b vinculuni qno vos ligo, notuin vobis fueril, ipXv, uf f,; <i>pu;avayvwTspov TOV rtupovTuSiapov,
digniiate sua excidisse [dccerno] Quod si ul homities u7rov.aOaipeaiv eivui.Et Se^iuanaBiTtva.<!>; e^ovaiuaTai,
potentesqiieniquam ad id vi adegerilis, et canonesvo- v.ul7raps5s),8vJTS TOUJSo8evT«? ufitv yuvovu;ttapu TOV
bis a Servulore per sanctos Aposiolosiraditosirans- amfipo; oia TS>V uyiuv attoaTot.av,eaeaHeInLaTapevOL
gressi fueritis; in tremenda judicii die compcrietis wj 7rpwT0v pev ov piv.pavvp.lvTOupapTopu yevaaeTui
primuni qnidem non parvum hoc vobis fiituiuiiiesse ev TV3tfoSepurtp-ipa.TH;v.piaeo>;,oure ou Suvvio-eT«t
peccatum, deinde uec qucmqiiain ulla hujus saeculi it^mpa ^LO>TIX6V TLVU ixfelriaai' EXEIVWV SSTa ivTO;iy.-
dignitate lum adjuvari posse : sed animoriim or.cultu yyBriaovTui ttpo; U7r65£tyf/.a 7ravTtov.
erumpentet exhibcbunlitr ante conspectumomnium.
3. Arsacium autem, queni magni Joannis loco 5. 'Apo-axiov Se, oveto-evvjy£TS ei; TOV Qpovov Trt;errt-
in sedemepiscop:ileiiicintrusislis,etiam postniorlem av.orzri;UVTL TOOp.eyuhov'iwavvou,xat peTu QUVUTOV
ordinc nioveuius citm cpiscopis omnihus, quid con- xuSaipovpevavv tzuai TOL;o-uyxoivoAivjo-ao-tv auT&i izpo-
sulto cum ipso communicarunt. Neqtte nomcn illius OiaeLETrto-xoVotf. OUTIVO; ftnSeTOovop.aUVTOV iyypu-
sacris in tabulis inscribatur : hoc cnim indignus cst fiaQo>TOL;lepol;ontTvyoi;'a.vu\io;yup iaTiv, d>;poi-
honore.ulpote quicpiscopalumquodamadnllerio pol IJ ] yj.vau; TVJV £7rto-x07rvjv.Ilaaa yap fVTeiufivjepUTSuSstcra
luit. Omnis qui|ipe plantalin, que plantala iton fce- 7r«joaTOU n«T/so?VJJXWV TOOEVovpuvoi;, iv.pi^o>Or]aeTut.
ril a Pairc nostro qtti est iu ccelis, eradicabiliir HpoaTLdepeOu Ss TVIv.oSuLpiaei Bsoyt),ouufopiap.6vv.ui
(Matth. xv, 15). Theophilum aulem non inodo tle- uvuQep.uTLau.6v xat TeXetava).).OTptwo-tv TOOj^ptcrTta.-
jecluni c sede sua, sed eiiam excommunicaiioiicel vtcruoO.
anathemale multalum omninoa tiliristiauornm consortto alienum deciaramus.
a Apud Glycam portatuque difficiUimum. Magis narral Palladius pag. 9i, quatuordecim posl ordina-
placel quodportarinequeai, cum hunc lociini expres- tionem mensihus exaciis, moriuus est.
sum esse pateai ad imiialionemh ijus Matih.xxui, l: d Verbuin gnecum ttpaOiaeiapud Glycam deside-
Alliganl enim onerctgravia el importabilia. raiur. Addilutn esl dcdila opera : ne bac senicriii.i
b Lab. ex Glyca Graece, TOV7refty6evr« cruvSeo-ftov.teneri viderentur ct ii, qui cum Arsacioinviti com-
<=Is Arsacins, qui fratri suo Nectario, tactis Evan- miinicarint. Etiam cum ipsius successore Auico ple-
geliis, spnponderat atque juraverai, se ntillius um- rosque omnes non sponte communicassc Palladins
quain episcoptlus oi-dinationetn ndniissurum, titi pag. 95 iradit.
633 EPISTOL/E S. INNOCENTIOATTMBUTJE. (33i

EPIST0L4. II.
ARCADtl 1MPERAT0R1S ADINNOCENTICM PAPAM. A EniSTOAH APKAAIOV ATTOKPATOPOJ nPOXINNOKENTION PQMHJ
APXIEPEA.
; Ut se et Eudoxiam ub excommunicationeliberet.
Norunt omnf-s homines mentis compotes, com- IlavTe?uvBputtoL laaaiv ot evfpovovVTe;, OTI7TEO TU
missa per ignoraiiouem nec divinitus nec per leges V.UTU uyvoiuvyivopevu,OUTS Oeo;,OUTS v6p.oiv.o\uCovatv'
puniri : sed neque quemquam alterius noraine poe- uW ouSe Ttf xntep hipov Sixvjveto-7rf)aTT£T«t. "06sv
nas luere. Quocirca hoecscripsi, ut mansuetudinem TauTayiypufu tt\npofopS>vTvjvvpeTepavTtpuomTa,S>;
tuam cerlam redderem (cnjus rei benigimm Deuni STripupTvpovvTo; TOVftluvO/jw7rou 0eoO, ovv. eyvo>v Tt
lesiem irnploro), me iiibil eoruni cogniium a ha- TWV avp.SavTo>v TOL;ripeTipoi;iTaav.oitoi;v.ai vlnpiv.OL;,
buisse, quae noslris aniistitibus et clericis accide- a\\' u6i>6;etftt TOUv.pipuTo;«UTWV. Eeyup npnv avu-
runi, el damuationis !j eorum prorsus esse inson- phoyo; auTwv,ei; TOOTO OUX elyov TOUTOU? xaxwo-at.
tem. Cum enim eorum communione c sim usus, ni- Il£f)ixat -rijfan; OvyuTpo;EuSo^ta?yvS>0i,OTL v.uiavvn
hil causae cr:it cur eos affligercm. Qr.id aiitem ad avT«7reSwx« xaTa TOafu\pa «UTvjfou peTpio>;,d>;iy.
filiam luam Eudoxiam ailinei, scito me haud me- Tn; TOiuvTr,;\vttn; v.ul 0\tyeo>;iv «ppo>aTiaPu.pvTu.Tp
diocres ab ea pro ralione dclicii puanas exegisse, y.u.Tuy.eiaOuL auTvjv.Xiupuv.u\S> \oimv , IvuTOV ufopiapov
ila ut prae bujusmodi monrore et anguslia, gravis \var,; np-u;,xat ^tijsxStxvjo-vj;
7ro),).«/wf.Ouyup KUTU-
simo correpla mnrbo decumbat. Caelerum nbsecro \SLKvpio;Stf e?rtTOauTo.
ul nos a segregaiione liberes, ac ne inullipliciter pu- B
nias. Nec enim ipse Dominus bis ob ideni deliciuiii
percutit (Nctumi, 9).
assensus uim. Quo fit ut ipsi magis in culpa sinl.
EPISTOLA d III. Ex quibus el qui adliuc hic exslant, Acacium et Se-
ARCADII IMPERATORIS AI) INNOCENTIUM PAPAM. verianum, et eos qui sceleralum Tlieophilum secuii
sunt, ut qtianla maxima cclcritaie, comprchcndi
Se insonlemesse eoruin quw in lcgalos ipsius aut in f
Joannem admissa stiiit, eoruni mtctoresa se puni- bus jussimus, et eos qui illic sunt, ul poenasdent ausi-
suis debitas. Nobis auiein placetur patcrna bu-
tos. Adeoquerelaxet senieniicim,qua se cum lonjuge maniias tua '.
a sacris mysteriis arccl. neque deseras uos experles myslerio-
riim incomaininaiorum. Ttinc eliam iiliam tuam
Oninino, o ponlifex Dei, neqtiidquam [ Forte nil Eudoxiam quai peccaverit ulltis suni, quae eiiam ex
quidquam ] eoruiu , quc in lcgalos e audaclcr per- his gravissinio morbo correpta in lectnlo dccmiibit.
peirata sunl, sciente nie facium est : idque ex eo Ne igilur sacpius peenas siimas, o icverendissiine
perspici polest, quod eos a qiiibns illa orta sunl, C € patcr : neque enim Doniintis in cadeni bis pcenas su-
severe ultus sum. Nc.|iie quod magnus ille Joan- mit, ut scripliim esl (Naum. i. 9, sec. LXX). Ubi
nes deposilus sit', ulla in nie culpa ejus rci haerel, aulem eril poenilenliaes bouum , nisi iis quos |,oe-
sed infclicibtis episcopis, quod scilicet cum sacros niteat venia trihualiif ? l.-tlui-si nos qnideni cx pcc-
canones praelendereni, judiciuiu depositionis illius liileniihus non essemus, mcriio aditus ad vcniam
in sua ipsorum profana capita converlerunt, quo- clauderelur : et si accusaviuius et condemuaviiiiiis
rum sermoue nescio quomodo inductus, eliam ipse nns ipsos ab iis quae inale egimus; ne hono quidem
eorum senlenlix', quod utinam numquain fecisseni, pcenilentiae,quod quidcm venia csl, cxcidanius.

n De iis, qure cuni legiitis .icta sunl, ila Inqniiur denle scriptum erai. Quocircaopus essc suspicamiir
Palladius pag. 52 el se.jrj., ui lmperaioreiu eoriiiu liominis oliosi, qui stylmn excrccre voluerit.
consciuiii esse non prmlal. Iuimo missos esse nar- <-Queiniidmodum Cinysnstoinns staiiui alque ah
rans, qui legalos pervertere coiinreniur; idne auli ccclesia sna piiniiiui ejecius est, ad Innoceniiuin
corum linperaioris, an Allici opera faduin sit, uc- episi. i, n. 5, scribens , omnia qua; impie liim pa-
scire se fateiur. Unde niagis ac inagis inantfcsm est DI irata fueranl, pr;cter senientiaiii Arcadii gesia esse
falsitas haruni liilurarum, quihiis gravissima pcena icsialus est : ita eiiun quidquid subiude advetsus
punitur Arcadius ob ca qu;e legaii passi lurant; lcgatos acium esl, segnem Arcadiumlatuissc Nice-
cuin h;i'C se, ipso conscio, passos esse ne illi qui- pborus lil). xiii, cap. 53, scribil.
dem alfirmare possenl. Idue cum poteiitissimo im- f Quam impudenlcrhic iueniialur liaruin liilera-
peralore egUse credendus esl sapieniissiiiius ponii- riim architecius, prohat ipsius Arcadii rescriptnm,
fex, quod quemvis judicem cum lenuissimo quoque quod Atlicus, nemiuemOrienialium secum communi-
homine ageie puderet? cum quemlihet uisi convi- care iniquo animo ferens, ah hoc imperaiore obti-
ctum vel cnnfessum puniri, leges vetent. iiuit, in quo scilicei, teste Palladio pag. 95, sancie-
b Neque isia cum Palladii nanatione consenliunl, batur : Si quis episcoporum non communical cum
ex qua omnia tum pervim, nullo anteccdenie judi- Theopliilo, Porphyrio et Atlico , Ecclesia quidem
cio, gesla esse planum est. dejiciatur, et a propriis facullalibusabigalur.
c Quomodo dici possit Arcadins eorum usus esse e Vere poeniienii primiim illud ageiiduin erat, ut
ronimunione, qni nec insum salutare, immo nec ur- Joanni honor inique sublalus rcstiliierelur. Al vix
bem regiam ingredi, uti lesiis est Palladius p. 52, circa aniium 415, hoc estpost Joannis morlein an-
permissi sunt? nis novein, impelravit Innoccntius, ut sanciissiini
,J In haC epislola repetitur, quod jani in antcee- hujtts pracsulis nomcn in sacras tabuias rcferretur.
653 APPENDIXAD EPISTOLASS. INNOCENTIII PAPJE. 636
EPISTOLA « IV.
INNOCENTH PAP^E ADARCADIUM IMPERATOREM.A EniSTOAH INNOKENTIOT PfiMIIXAPXIEPEQS nPOl APKAAION
AYTOKPATOPA.
Arcadium solvil, el sacrornm mysleriorum perceptionemci pennitiil.
Sluditim vestriim Dei voluniati consentaneum, ufiwvTvjvX«T«0E6VCTTTOUSVIV
'ATrsSs^aftvjv , nVTtsp5t«
quod propter ipsius nomen ostendislis, probavi. TOovoft« «UTOO °09;v TWViepS>vSeap.Sy»
uvsSeify.aOe.
Quapropler a sacris vinculis soluti, ad symbola du- a.veOivTe;, iv TOL;SeatzoTLV.oi;avpS6\oi; TTJOOO-SMSTS
minica confirmatis animis accedite. eppwftevot.
" Ex gcnuinis lunoceniii epistolis 19, 21,22 cl Joannis nomine, nec de caHeris episcopis ipsi ad-
25, falsilas liujiis, adeoque antecedenlium, plaue dictis, qui crudelissima exsilia velut Arcadii aucio-
conviuciiur. In illis eiiim pacem is papa petentibus riiate patiebaniur, nihil cural. Ita pnntifcx, cujus
noii icmere, sed nonnisi pra-scripiis coiiditionibus, landant majores nostri sapientiam nnn miniis in re-
iisque coiiipleiis, reddere probatur. Ex iis quidcm sliinenda , quam in auferenda personis auguslis
cnndilionibus ha-c prsccipuaeiat, ut Joannis nomen communione, imprudeus finsilur.
in sacras diplycbas restilucreiur. At nunc nec de B

JAC. SIRMONDI NOT^E POSTHUM^.

1N EPIST, II, A!) VITIUCIUM. (|uit, ex secnndo patris nostri consulalttcuriam relin-
De cpistolu in gencrali. quentes, clericorum se consorlio manciparunt, si jam
Sancii Yictricii Huihniiiagensis episcopi et con- episcopivel prcsbylcri aut diaconiesse meruerunl, in
fessoris Christi egregias admiraiidasque virluies et sacris quiclcmel secrctioribusDei mysleriis pcrseve-
meriia brevicompendioexplicai, qui Viclricium nlim renl, sedaul subsiitulospro securiw offtrrecoqanliir,
Vieiinie apud S. Marliuuin viderat, Paulinns Nola- aul juxla legemcludumlalamtrailanl curiw(ucullites.
nus, duabus ad eumdeiu episiolis, sed praecipue28. Residui omnes,leciores,subdiaconi,vel lii cterici qui-
Iluic nunc Innoceuiins expetitain ah eo mittit for- bus clericorumprivilegianon debenlur,debilismoxpa-
inam ecclesiastica-disciplinac, qua: in llomana l£c- triw muneribus prwsenlentur.
clesia servabaltir, ul hauc tum ipse, liini ijiso iusi- Ibid. ipse nobkcum.
nuanle vicini etiam episcopi, in propriis ecclesiis Romae fiii-.seViclricium prior eliam Paulini ad
consectcntur, atquc hunc quasi didascalumet mo- ipsuriiepistola coiifirmat: Intiocenlioponiilice,anno,
niiorem habeani. Sie.eiiim rectius opinor in qiiibus- C ul opinor, superiore, Roniaiti venisse bic loeus os-
dam cxemplarihusiegi, qtiamut in aliisdidascalicum. tendit. Paulinus : Nam el inde, inquit, trisiaii ama-
Nuin. 2, Incipiamutigitur. riiiidineinduxeramus,quod ex Vrbcad nos, sicut spe-
Quae re-itani praifatiouis hujiis, ctim loia epistolae rabamus, brevi itinere non renires, qui ad Urbemper
conclusione, ct ciiin priniis novem, teriio demplo, lanta terrarum spaiia perveneras,
capitulis, omnia decerpta sunt ex epistola 4 Siricii IN EPIST. VI, Al) EXUPEUIUM.
papas,quam ex synotlo Koiiiaua scripsit ad Africa- De cpistola in generali.
nos, quaequeinscria legiiur in aclis concilii Tellen- Respondet ad iiiquisiiiones Exsuperii episcopi ,
sis: nisi quod bicviusapud Siricium expressa sunt sludium ejus coinmeudans, quod de dubiis ad se-
capilula, quaedilTiisitishoc loco digerunliir. dem aposiolicam referret. Multusin ExsnperiiTolo-
Cap. 5, n. 6, sicul synodusslatuit. sani laudibus et frequens esl S. Ilieronyiiuis, ut in
Synodiini iieuipe Nieonam siguificai, cujus ca- epistola 4, ad Rtisiicuiti : S. Exsuperius, inquit, To-
none 18, ui a Juiio papa proferlur in epislola ad loswepiscopus,esuriens pascit alios, omnemquesub-
Orientales, haie leguniur : Cujus, apostolicae sedis, stauliam suam Christi visceribuserogavit. Nihil illo
disposilioniomnesmajvresecclesiaslicascausas, el epi- ditius,qui corpus Dominicanislro viminco,sangninem
scoporumjudicia, anliqua aposlolorum,eorumquesuc- porlat in vitro. Hujus tu e vicinoseclare vestigia. Et
casoriim, atque canonum, auctoritas reservavit. iu epistola 11, ad Ageruchiam : iVoii possumabsque
Cap. 8, n. 11, venientesa Novatianis. lacryntis Tolosw facere mentionem,quw ul hucusque
Qui a Novalianis el Donaiislis ad Ecclcsiamve- non ruerel, sancti Kxsuperii merila prmstiterunt.E\-
niunt,bapiizandi non siint, uipolejam rile bapiizati, JJ stanl et Hieronymi ejusdeni ad Exsuperium epistolae
sed per nianuum impnsiiiouein coulirmandi. Qnod tres, liliris singulispricfixa»comnientarinrum iu Za-
de Novalianis quidcin seu Calharis, sanxerat syuo- chariani prophelam, (nicsExsiiperioiiuncupivit,Ar-
dus Nica-nacan. 8 et Constanlinopolilana can.7. De cadio Aug. vi,et AnicioProbo coss.,liocestauno ]>ost
Douaiisiisvero, qui MoniensesRomaeappellahanlur, hiinc Iiiiiocenlii epistolam proximo, ctiin Exsuperius
indicat, ul aliis suporsedcam, canon synodi Cariha- Sisiniiiuin diaconutn suinn, ad largiendas monacbise
ginensis African;e iusertusc. 24. Aique hi nimirum eleino^ynas iu P.ihcsiinam jE;;ypliiinque misissel.
semel ab islis haptizati, siuo mora, cum vcniunt Cap. l , num. 2. ad vcrha Siricii episcopi.
suscipieudi snnt. Qui vero ad illos a catholica trans- h\ episioti ad llimcriuni Tarraconeuscm c. 7.
cuiites iietuin bapiizati suni, hi si redeant, non Quo loco Siricius suam in sacerdotcs ac lcvitas in-
nisi post diulurnaii) poenilentiam admiltendi : quam continenles senieniiam it.i dividil, ut eos qui se
ad.dicmiisqiicmoriisproducistatueraisyiiodtisViileii- ignorantia c.ilenus lapsos dolerent, ctcoutiiicniiani
lina c. 5. Donatistas rebaptizare solilos, omnescon- iu posteitun sponderenl, mancre in ofliciis suis per-
seniiunt; de Novaiianistestatur Amhrosius in libris miiiai, sed alliorem ad gradum euclii prohibcat: eos
ile pceniteiilia, llieroymus in libello dehatresibus : vero, tpii se veieris legis exenqilo derendere cona-
iVoixiltaniis,iuquil, RomniNovatianumdogma instilui, rcnlnr, omni ccclesiasiico honore privandos statual.
nolens apostalas suscipere, el baptizans baplizalos. Innocenlins priorctn pcenam in eos decrevit, qui
Cap. II, n. H, ab impcraloreprwcipitur. Siricii cnnslitiitioneiniguornrinl :posierioreni in cos
Hnc pertinet lex Honorii anle annns quiiiqne qui cognitaenoiipariieritit.Coiiipreliendiauienietiani
lala Cod. Theod. de dei urionibiis CLXIII,qua curia- episcoposhac lege, Sirieiisubfinemverhadeclarant.
les, qui clero se ntaiitiparanl, distinclis ordinnm Cap. 2, n. fi , Novatiuni asperilatem.
gradibtts pra'cipit vel curia: reddi, vel aliospro se Nnvaliaiioiuni hairesis fnit, ut Epiphanitis hae-
restituere, aui fac.nliales suas tradere : Si qui, in- resi 59 docei, nullaiu eos qui posl haptismumlapsi
637 S. ZOSIMUSPAPA. PROLEGOMENA. 638
stint consequi veniam posse. Quare pceniteniiam j\. aliis, ul Idacius in Chronlco refert, e Gallaecia epi-
denegarunl, oninemqueillius meniionein ex conven- scopis, damnata Priscilliani hscresi, recepti fuerant
ticnlis suis exploserunt. Theodoreius lih. m de IT;e- in coinmunionem,retenlis honoribus quoshabebaitt.
relicis fahtilis, c. 6, x«t 7tavTe\S>; TOVT-H;peTuvoiu; Quod non prohanles Baetici et Carihaginienses, a
TWVotxEtwvav\\6yo>vi^opi^ovai \6yov. Quamquam caeteris episcopis, qui eos receperant, desciverunt.
ego ab his in Ecclesia catholica, longissime abe- Dari ergo vnlt opcram pontifex, ul qui desciverunl,
rani ii, qui non dubilabant posse omnes per pceni- ad communempacem revocentur.
tentiam recuperare graiiam qiiam perdiderant, etsi Ibid., illius Luciferi.
nonnullis interdum, ut itidignis, pacem in cxitu lan- Calaritani apud Sardos episcopi, qui scliismatis
lumvitaeposcenlil)iis,negandamceiiserent;hoc tamen in Ecclesia auctorfuil,cuniepiscopos in synodoAri-
ipsum, quod Novaliana?asperilalis simile videhalur, iiiiuensi lnpsos quamvis rcsipiscenies recipi nollet,
tolli el qtiilibel in exitu poscenti communionis gra- ah iisque se qui eos receperanl segregavil. Sulpiiius
liam tribui placuit, juxia canonem 15 synodi Nicaenae. Scverus : Lucifer in lanium eos qui Arimini fuerant
Cap. 4 , n. 10, non liabenllatemia. condemnavii,ut se eliam ab eorum communionesecre-
Quam causam hic affert, cur viri adulteri non vcril,quieossub satisfactionevelpmnitenliarecepissent.
perinde arceanlur a communione ut femin.v, cam- Cap. 2, n. S, Rufmus alque Minucius.
dem universe de criminosisomnibus, qui latenierad Synodus Nicaenacan. iv episcopum ab episcopis
comtiiunioneui obrepunt, prodil Augusiinus in ho- provincise cum metropoliiani auctoritaie lieri jubel.
milia 1 : Nemo, inquit, arbitretur propterease consi- Contra hunc canonein commiseranl Rufiiiusei Mini-
lium salutiferm hujus debere pmniieniimcontemnere,n cius, quoriini ulerque sine coiiscicntianietropolitani,
quia multos forte advertil et novilad sacra altaris ac- alteretiam in aliena provincia, episcoposordinarant.
cedere, quorumtalia crimina non ignorat. Num pleri- Quare et in usurpatores animadverii oportere ait, et
que propterea nolunt aiios accusctre,dum se per illos ab his lemcre ordinaios honore caiere qtiein adepii
cupiunt excusare. Pteriquc autem bonichristiani pro- sunt, juxta caiionem6 synodi ejusdem, quo cautum
pterea tacenlet sufferunt alia peccala qnw noverunl; est, etimqui praeter senlenliam melropolitani factus
quia docitmeniis smpe dcsnuntiir , el ea qum ipsi fuerit episcopus, episcopumesse non dehere.
scinnl, judicibus ccclesiatlicisprobare non possunt, Cap. 5, n. 0 , Joanne episcopo.
Quainvisenimverasintquwdam,non lamenjudici facile Joannes hic synodo Thletanaeredeunlcs ab haeresi
credenda sunt, nisi certisindiciis demonsirenlur.Nos recipienii per vicarios consenserant : posiea sub-
vero a cominunioneprohiberequemquamnon possumns, duxis-e se, et couira senientiam suain vehisse lere-
nisiaut sponteconfessum,uut in aliquo, sive smculari, batur. Itihunc ergo, aquein alios qui a communioiiis
sive ecclesiaslicojudicio, nomiitatutnalque conviclum. consoriio cessas^e videbaniur, plenius inquiri, de-
Cap. vn, n. 15, Cmteraautem. prehensosqiie, si ad concordiam redire abnuant, ex-
Pseudepigraphi libri sub horum nominihus p!u- cominunicari juhet.
rimi olim circuiiiferebanlur,ulMaUhi;eEv.ingcruiin, Cap. 4 , n. 7, de ordinalionibus.
de quo Origenes in Lucam, et Eusehins lib. in His- De iis qui prava consueiudine in iiispauia ex
torioe, ejiisdemque traditioncs 7r«p«8oo-£i;r, qnarutn diversis generihus hnmioum, quos canones a cleri
meminit ClemensAlexandrinus lib. u ci vn Sirnma- gradibus excludunt,creaiihacicnus fuerant episcopi,
tum ; Jacobi minoris Evangelinm; Petri Ttpu^ei;, propter illorum tnnllitiidinem non sic indulget, ut
evuyys\iov,y.npvypu,utto-/.a\vfyi; , x«t v.piai;: quos C proposita vitiose deinceps ordinatis ordinanlihusque
omues cominemorat llieronynius in scri;iiorihus ec posna, in postetum abslineri praecipiai.
cles. c. 1 : Libri aulem, inquil, e quibus unus acto- Cap. 5 , n. 8 , in locum patrnini.
rum cjus inscribitur, ciliusEvangeiium,icrtins prmdi- Discrepaut inter se reruui llispnnicarum scri-
cationis, quartus Apicalypsis, qitintusjudicii, inter piores, cujus sedis episcopus fueril Palruinus, qui
apocryphas scripluras repulanlur. Joannis aclus , coucilio primo Toici.iuo pnefuit. Alii enim Toleta-
Andre;e iiem acitis el Evnngelium. Thomai i<cniqtie num antistilein fuisse cnnjiciunl, alii Rracarenscm,
Evangelium,aclus, et Apocalypsis.De qiiibus, aliis- alli neutrani illorum seiiteniiain satis (irmampulanl.
i|iie id geutis, Gelasiusin synodo Romaua. Ex hoc loco apparei, quod in mcnlem illis non ve-
1NEPIST. III, AD SYNODUMTOLOSANAM. ncral, Emerilensem opisco,niin ftiisse, cui jam de-
In titulo , Toletana synodo. functo Gregorius huc tempore successerai.
Ambigui esse tiluli epistolam monuimiis. Quod Cap. 6, n. 9 , per senlenliamdecernitis.
si Tolosanoe synodo scriptnm fuisse consiaret, ah- Manifestum est alliuli ad decreiuin synodi Tole-
surdi nihil foret discussas in synodo GalliaeHispa- tanae, quod in ejtts aciisprimo loco positum est his
hienses causas fuisse, cittn traclatas meminerimiis verbis : Palruihus episcopus dixil : Si placel, com-
in Taurinensi Gallicanas. Sed diibium non videtur, muni consilio decernantus,quid ab omuibus episcopis
quin scripta sit adepiscopos Hispaniiv,posl synodum in ordinandis clerich sil observandum.Miltiautempla-
quidem Toletanam, de rebus tamen in ea gesiis, vel cet, cohslitula primitus concilii Nicmni perpeluo esse
poslea consecutis. Idque ut mihi persuadeam dticor servcmda,neciis esse recedendum.Episcopi dixerunt :
argumento nou levi, quod c. C exponetur. Quare -,r. Hoc omnibus placet. Quaccum iiasint, iiquet profe-
antiqiiam inscriptionem epislolae restituendam ceni cto Innoceniium hoc loco alloqui episcopus qui To-
seo, ut in Toletanosijnodolegalur. letano concilio affueranl, ac proinde synodo Tole-
Cap. 1, n. 2, propterGalliciorumcommunionem. tana; inscribi epistolanidebcre, ut dictum est.
In synodo Tolelana Symphosius et Dictinius cum
ANINO DOMINICDXVIl.

ZOSIMUS PAPA.

PROLEGOMENA
NOTITLE BIOGRAPHIC^:. annum unum, menses duos, dies undecirn. Ilic con-
I. stiiuit multa in Ecclesia. Et consiituil ut diacones
(Ex libro Pontificali, Labb. t. If Coticil.) laevas lecias de pallis [Al. palleis] linosiimis habe-
Zosimus natione grcecus,ex patre Abrahamio, sedit reni. El per parochias concessit licentiam benedi-
659 S. ZOSIMlPAP/E 640
cendi cereum [Al. cerea] paschalem. Et praecepit, ut A ficaius. Anno praecedenie417 Innocentium adhuc
nullis clericis poculura in publico propinaretur, supersiitcm fuisse indicat ejusepislola ad concilium
Milevitanuni scripta. Ad finem anni 418 Znsimum
nisi laiilum in cellis fideliuiii, maxime clericorum. non supervixisse, acla concilii Carlhaginensis vi et
llic fecit ordinationein unam per mensem Decem- episiola Bonifaciisuccessnris ad episcoposGalliae,
brem, presbyteros decem, diacones tres, episcopos suh cousulatu Monaxiiscripta, lestantur. Cum ergo,
diversa loca numero octo inChro- juxla aucinriiaiem libri pontificalis, obitus Zosimi
per (Vid. Prosper conligeril vn kalendas Februarii (Januarii), consiet-
nico). Sepullus estvia Tiburtina, juxla corptis beati que ex rclatione Symniacbiad Honoriuiniv kalendas
Lanreniii marlyris, septimo kalendas Januarii. Et Februarii data, Bonifaciumeidem subrogatum fuisse,
ccssavit episcopaltis dies undecim. diceiidtim cst Zosimum non Iribus, sed uno lanttim
anno, ac prtedictis niensibus et diehus, sedem ajio-
NOTiE SEVERINI BINII. stolicam guheriiasse. Barnn. anno H8, nuni. 73. ;
Per parochiasconcessillicentiain.Zosimusboc lan-
Zosimus. Post obilum Innocentii, interlapsis vi- t(iiii constituit, ttt idem cereus, qui in majoribus
giiitiduobtis diebus iuterregni, Zosimus faclus est dumlaxai hasilicis ince.ndisolerct a;que singnlis pa-
pontifexdecima nona Aiigusti,annn Domini417, qui rochiis roncederelur. Bencdiclionem enim cerei pa-
esl Honorii 23, Theodosii -10.Pelagius et Cu-lestius scbalis, in ecclesia antiquiorem esse docel Prnden-
ab Africanis condemnati, ad pnnlilicem appcllarunt, tius, qui de co hymnuiu cecinit. Baroiiius aimo 418,
oblatnqueZiisimo lidci libello plane calholico, seiu lr, numero vigesimo sexto.
omnibus paralos esse dixerunl; eadem de fide sen- II.
tire, quae Romanus pontifex senlienda proponeret.
Quibus persuasiis |ioniifex de utroqne, ul videri (Ex Collecl,lipist. Rom.Pont. Constantiitom. I.)
polerat, catholico reddito, ad eosdemAfricanos epi- Hnjus papac pnntificalus brevis, sed rehus in I'e-
scopos liiterns dedil, quas infra ex codice Vaiicano lagii Ccelestiiqnecausa gesiis saiis celehris tuil. Pa-
cum libello (idei subjungemus. Baplismalis fonlis
be.nedictio,ut est apud Leonein epist. 65, niiraculo chasino apud Leonem papamepist. 3 scribenti, anno
est confirmata. Quid in causa Pelagii inler Zosimum 417 , dum Zosimus pontificatum gereret , Paseba
et Africaniconcilii patres actinn sit, infra dicemus. Martii 25 die celebratum esse, suffragatur ipsiusZo-
Interea RomaeCuelesiiusinjudiciura vocaius, defide
et doclrina examinalus, peccalum originale cum simi epistola 1 codein aimo Martii22 die daia. Quo-
Pelagionegasse reperlusfuit: qua decausa inutrum- circa majori fide digna visa sunt martyrologia aliaque
que sacer palruni consensus hanc sententiam dam- monimenia velera, quac Innoceniii ohiium Martii 12
nationis prolttlit, tit nisi correcli pcenilenliamage- aliisdiebus vel
rent, totoorbe terrarum damnali cunscrenlur. Sixttts die, quam quae ordinaius sit inensibusconsignant.
Romanus presbyter, Coalestiniin pontificaiu succes- Hinc et quo die Zosimus, non arduum
sor, qtiem Pelagianachaereseosfaulorem acp.itronum est definire. Nam quin dmninico die inaugtiratus
esse calumniati fuerant, primus in illos anathema sit
ipse epist. 4 n. 2 dubitare non sinit, dum inler
proclamavit, et commentarium adversus eusdem ordinalionis Herolis vitia hoc recenset, quod ne dies
scripsii, tesie Augustino epistol. 104 et 105. tlono-
rius imperator edicto prnmulgato eosdem proscri- C ( quidemlegitimusordinalioniscssetadsciltts. At vcro a
psit. Faulores Pelagii ex clero Romano, tamquani1 Martii die, quo Innocenlius obiit, ad 22, quo Zosi-
rebelles et perturbatores omuium a Zosimoexcom-
nullus occurril do-
tnunicati, ciim ad Honorium imperaloreui de ponti- mus priorem epistnlam scripsit,
fice conrjuesiuri se couiulisseut, sub pceua excnm- minicus dies, nisi decimus octavus. Resiat igitur ul
municaiionis vitari jubentur per epislolun Zosimii hoc die Zosimus fucrit ordinalus. Si ea benigniiaic,
ad presbyteros eldiaconos Ravennates perscripiam. exisii-
Damnati hacresiarchoepontificem, clerumltomanum,' qua Pelagium Cce.esiiuinque, conversos illos
Angiistiiium, aliosque caiholicos c.tlumniis iinpeti- nians, complcxus est, ad indulgentiam quam pro-
veruni, et EcclesianiRomanaiiiorientalihusodiosam) penstts csset palefecit; co etiam studio quo illos
reddere laboraverunt; sed fruslra. Ob dissansionem 1 posimodtimdelracta fraude, ubique lerrarum curavil
quamdam Africanorum episcoporum cuni Roniano
pontificeobortam, de prosecuiione appellationum adI condcinnandos, ab haeresi prohanda quam alicnus
sedem aposiolicam inierpositarum , Faustinum epi- esset, quamque calholicx veritali semper fuerit ad-
scopum Potenlinuiii inPiceno, Asellumel Philippuui,> dictus, omnibus comprobavit. lpso quippe usus est
legatos a latere anno Domiui418 Carihaginem misil.'. celc-
Quoniam vero inter haecZosimum mori, reinque ad Deus, ut Pelagianoriiiit condemnalioni coronis
Bonif.icium successorcm ejus devolvi contigii, quid\ berrimo decreto imponerelur. Auno418, Decembris
in causa perdifficili, quinquennio agitala, gestumii 26 die, uf ex Symmachi Urbis praufectirelatione, a
sit, infra dicemus. Baron. prardiciis annis. D fiiicm
Seclit annum unum, menses duos, dies undecim. Baronio ab anno 418 edita conficitur, vivendi
Annn iino, mcnsibiis i|ualuor, diebus septem ponli- [1 feliciier fecit, anno uno, meiisibus novem, ac novcm
ficiam sedetn tenuisse patet ex initio et fine ponii- i- diebus, secundumProsperum, inpontificalu exaclis.

ZOSIOIl PAPJE

EPISTOL^ ET DECRETA.
(Ex EditioneP. ConslantiiEpist.Rom.Pontif.lom. I.)

MONITUMIN EPISTOLAM SEQUENTEM. Colbenina bibliotheca asservatur, a Baronioprimum

in annalihus, ac.dcinde a Jac. Sirinondo iriler con-
1. E veleri Arelalensisecelesiaecodicc, qui iuinc in cilia Galli;e vulgata e»l haec epislola. Exstat et ifi
611 EPISTOLJE ET DECRETA. 642
aliero laudalse hibliothecaenon minus veiustoexem- A , Immo si canones consnlamus, quos Siricius ad Gal-
plari. Ad utiiusque discrimenprimum Arel., alterum los episcopos misit, Zosimum in co, quod forinalas
Colb., nuncupamus. Teriium vero nobis suppediia- quibusvis clericis ab Arelalensi episcupo iradendas
vit bibliotheca Segia codicem not.3989duobus pra:- esse decernit, de jure communiin Calliis recepto de-
dictis aniiquioreni, in quo praeniiuiiur faclum (seu rogasse non ambigenius. Ubi enim ohservat Siricius
edictum) ad virum illuslrem Agricolam prmfeclum (Epist. 10, n. 17)clericum quemlibet, « sine litleris
Gatliarum AuyuslorumHonorii el Theodosii,infra suo episcopi sui vel formata in aliena ecclesia non posse
loco edendum, ac dcinde sequuntur plures Zosimi niiiiislrare, > clericos alio pergentes litteras seu
aliorumqiieRomanorumpontilicum ad Pelagium us- formalam episcopi sui, non Arelatensis, accipcre
que epistolae, praesertim in Arelatensis Ecclesiae consuevisse saiis aperte indicat. Ad Mciropoliiani
gratiam conscriplse. Praiterca in Morbacensis mo- quidem jus hoc pertinuisse non negaverim, ut ei
nasieiii exemplari , compilaiioncm canoiium ab subjecti episcopi aliquodiicr proeul ab Ecclcsiissuis
annis circiter 800 scriptani coniinente , duo poste- siiscipienles formaiam ab ipso accipercnt. Quamo-
riora epislolae hujiis capita reperimns Zosimo no- hrcm concilium Ciirthaginense anno 597celehrauun
strt» adscripla. In eodem taraen ms.offendiiuusejus- consiituii, <tii nullus episcoporuinnaviget sine for-
dem caput 1 nomine inscriptum Sitveslri papm , mata primalis.» (Cod. can. Ecct. Afr., c. 56). Ncque
velnl Reticio Augtistodunensiepiscopo per Gallias vero opus est moneannis, primates cujusque pro-
ac septem provincias privilegium largicntis , idque vinckc in Arrica vicem gessissc metropolitanorum.
regionis hujus praesulibus signilicanlis. Exbibet At singulosepiscoposclericis suis formatas illas tra-
quoque vulgata Floriacensis bihlioibeca idem caput "' didisse vel ex eopaiet, quod allerum Carthaginense
noniine item Silvesiri pap;e insignitum, quo idem concilium anno 407 decrevii: <Forinalasauiem.qnaa
privilegiumP.isehasio Viennensi concedilur. Hujus a primaiibus (tribuuntur cpiscopis) vel a quibtis-
autem scripli, qnod in Appendicem rejiciendum cumque episcopis propriis clericis danlur, baheant
duximus, falsitalem loco suo prnhaluri sunms. Ne- diem Paschae» (Ibid. c. 106). Sanxit quoque Lao-
que igitur haccscriplio, sicut nec falsa codicisMor- dicenum coneilinm can. 40secundum inlerprelatio-
bacensiscitatio, epismloesequenlis ofliciuntveritati. nem in Codice Quesnellicap. 58 vulgaiam : < Non
llinc tantum conlicilur ecclesias , quae aliquod sibi oporiet ministrum altaris, vel eiiam laicum, sineca-
jus in alias arrogare voluerunt, pnvilegio ad epi- nonicis litieris, id est forraaia, aliquo proficisci; >
stolae hujus imitationem concinnato illud obfirmare ac deinde can. 41 banc Iorm;iiam a proprio episco-
coniendisse. po accipiendamesse docet his verbis : < Non oporiet
2. Epislolaesequentis veritalcm non modo prohat aliaris ministrum vel queralibet praelcrjussionem
veierum codicum aucioritas, sed et historica ve- episeopiad peregrina proficisci. > Iinino concilium
ritas confirmat. Certe episcoporumArclatensis pro- Aiitiochenuincum can. 7. secundum mox laudaium
vinciiead Leonempapam preces apudipsum Leonem inlerpreiem praecipial, t nullum peregrinorum cleri-
epist. 40 nemoqueat legere , quin epistolam islam coriim absqueformaia suscipi oportere, neque pres-
plane ab illis indicari, etex ejus verbis preces illo- byteros ad regiones longinquas lormalas, id est
rum expressas esse non staiim agnoscat. Simililer epistolas dare; addit tamen can.8 : < Vicario vero
omnes sive antecedentiumsive siibsequentium Ro- episco]ii,qui a Grseeis chorepiscopus dicitnr, for-
raanorumponlificumquacad Arelatensem ecclesiam matas facereliceai.» Undeaute Zosimilempora cum
attinent epistolae.ilainier secohairenl, ut qui unaru C| in Oriente, tum in Occidenie, usu receplum fuisse li-
admiserit, vix uilara rejicere deinde valeat. Quo- quet, ut praedictas formaias clerici ab episcopis
circa Joan. MorinusEccl. exercit. 24 Scaligerum suis pelerent, et episccpi a meiropoliianis : adeoque
meriio ridei, qtiod episl. 548, et hanc epistolam, el Zosimus novi aliquid iribuit Arelatensi episcnpo,
alias Arelaieusis sedis gratia scripias Zosimo indi- cum episcopos et clericos quoscumque lormatas ab
gnas ac suppositiiias judicarit. Quaeauicm adversus eo accipere voluit.
illas objiciuntur, Pasch. Quesnellus ad calceni ope- EPISTOLA I.
rum Leonis disseri. 5, pari.I, cap. 6, diluit. Demum AC EPISCOPOS
Francofordienseconciliumanno794habiium,Carolo C.ALLl^:.
Magnopraisente, can. 8 illarum haud obscure niemi- De privilegiis ecclesiaeArelalensis.
nit, uhi hahet: < De altercatione Ursionis Viennen-
a
sisepiscopi-lcctaesunt epistolaebeati Gregorii, Zo- I. Ul qui Romamaut alioe Gallia veniunt, —
formatas
simi.Leonis etSymmachi, quaedefinierunt, etc» accipianta Metropolitano Arelalensi. II. Ul me-
3. An ZosimusArelatensi episcopo nihilhac epi- tropolilanus Arelatensisepiscoposordinet per pro-
stola novi tribtterit, jnre disceptelur. Censet quidem vinciam Viennensem,etper uiramqueNarbonensem.
Pasch. Qiiesnellusioco laudato in eo eiiam, quod — III. Ui ecclesimArelalensi suw parmcimresti-
cap.i de formala praecipilur, nihil ei tributum esse, luantur.
nisi quod jam a Cypriani aevo habuerit. Sed quod Zosimusuniversis episcopis per Galliaset b seplem
eade re ex epislola t, ad Stephauum I papam, pa- provinciasconstiiutis.
tere aii, nobis prorsus latere ultro fatemur : in ea
enim epislola nullus occurrit de formatis sermo. D 1 CAP.I. —1. Placuit apostolicaesedi, ut si quis cx
11Subsequenlestituli e Sirmondo, non ex mss. ex- lione anno 418 data praecepit, in veieribus Noiitiis
primunlur. appellaiiturViennensis,Naibonensis prima et secun-
•>Sepiem illaeprovinciae,quarum conventum civi- da, provincia Alpiuraroaritimarum, Novempopulana
lem quotauuis Arelate celebrari Honorius constitu- et utraque Aquitania.
1 Septem provinciaehoc loco.elin aliis similibus, dunensem. Sicut ergo Galliarum et quinque provin-
inlclliguniur, quasvetusNotitia civitatum Galliaese- ciarum antea nomine Gallicanas omnes provincias
junxit a reliquis provinciis Gallicanis : Viennensis complectebantur : ilaomnes nunc cum Galliaeet sepiem
nimirnin, AquiiaiiiaI, Aqititaniall,Novempopulana, provinciaedicuntur, designaniur. Hoc solum
Narboneiisis I, Narbonensis II, et Alpes maritimae. fuil discrimen, quod in illa ratione solaeNarbonen-
Quas easdem iniellexit Honorius in constiiutione ses provinciaea communiGalliarum vocabulosecer-
proximo abhincanno edita ad AgricolamP.P. Gal- nantur,a in hac vero eiiam Aquitanica?. Aquitanos
liaiuin, cura statuitul Arelale bis quolannis conven- aulem Gallis interdum solitos distingui, Ausonii,
;tus (ierent e Seplem provinciis. De his enim loqui- Sulpitii Severi, et aliorum bujus acvi scriptorunj
tur, lapsusqueest memoria Hincmarus, qui inler se- cxempla demonstrant.
ptcm provincias pro Aquitania prima numeral Lug-
643 S ZOSIMIPAPJE 644
qualibel Galliarum parte, sub quolibet ecclesiastico A. CAP.II. — 2. Jiissimus autein praecipuam, sicuii
gradu, ad nos Roinam vcnire contendit, vel alio d semper habuil, metropolitannsepiscopus Arelalen-
[Reg. ms. ad alia] lerrarum ire disponit, non aliter sium civitatis* in ordinandis sacerdoiihtis leneat
'
proficiscatur, nisi mclropolilani Arelatensis epi- aucioritiitem. Vienneusem, Narhonensem primam et
scopi formalas acceperii, quihtis sacerdolium suuni, Narbonensem secuiidam jirovincias ad pontificium
vel locum ecclesiasticum qiiem habet, scriptorum suum revocet. Quisquis vero posthac contra aposlo-
ejus adsiipulatione perdoceat. Quod ea gratia sla- licaesedis staiuia et praccepla majorum, oinisso me-
tuimus, quia a |)luriini se episcopos, preshyleros, tropoliiano episcopo, in provinciis supradictisquem-
sive ecclesiaslicos simulanles, quia nulliim documen- qnam ordinare praesumpseril, vel is qui ordinari se
tum formatarum exstal per quod valeant confulari, illicite sivcril, ulerque ° sacerdqlio se carere co-
in nomen venerationis irrepunt, et indehilam reve- gnoscat. Quomodo enim polest aucloritatcm sumnii
rentiampromerentur.Quisquis igitur, fraires charis- ponlificisoblinere, qui quaeerant ponlificis servare
sirai, proelermissasupradicii formala, sive episcopus, contempsit ?
sivc presbyler, sive diaconus, aut deinceps inferiori CAP.III.—- Omncs satte admonemus, ut qitique
gradu sil, ad nos venerit, sciat se omnino suscipi finibus lerriloriisqiie suis contenli sint f : nam bar-
non posse. Quam b aucloriiatem ubique nos misisse |5 f. hara et irapia ista confusio esl alicna praesumere.
manifestum est : ut cunclis regionibiis innotescat, Dc qua re ne ad nos querela ulierius rcdeat admo-
id quod slatuiinus omnimodis esse servandutn. Si nemus. Dedit enim exemplum Arelatensis ecclesia,
quis auiem h;cc salubriier constituta leinerare tenta- qua) sibi 3 Cilharisiam et s Gargarium parcecias in
verit, sponte sua se a nnstra noverit communione territorio suo sitas incorporari jttrc desiderat: ne de
discretum. Ilocauiem privilegium formatarum sanclo caetero ullussacerdos in alierius sacerdotispraesumat
Patroclo frairi et coepiscupo nostro merilorum ejus injuriam. Sane quoniam meiropolitanae Arelalen-
c specialiter contemplatione concessimus. sitiin urbi veius privilegium tninimc derogandum

a Editi cum ms. Arel., plures episcopi,presbyleri, probaveiit sutim civittttem esse METROPOLIM, is totius
tive ecclesiasiici: corriguntur ope mss. Reg. Colb. ct provincitvhonorem prinmlus oblineal, et ipse fuxla ca-
bibliuth. Flor. uonum prwceplnm ortiiniilionum habeat poiestatem.
h Hic vox auclorilatem, more priscis Romanaeec- U:ide lii]tici cum ibi nieiropolilauuin dici, cui in con-
clesiie ponlilicihus fnmiliari, epislolam sonat. trovcrsis primalus honor et ordinaiionum
c lla codex Rcgius cum Arel. et Morhac.Alii vero, cnmpelit provinciis
potcslas.
speciali. f
0 o Quam in hiijusniodi causis conciliuni Tauri-
d Novumnejus nunc Zosimus Palroclo coi;cedat, nense can. 5 dccievcrat ordinanlis pcenam, Zosi-
disputant ermliti. Novum trihuicenseni Peiri Marc:e niiis hic augel. IIicc quippe synoilus eum, qui orcli-
continiialorSteph. Baluzius lib.v deConcord., c.50, natus fuerit, sacerdoiii honori privandum judicans,
ac Tillemontius tom. X, |>.681 et seqq. Quesnellusi scire voluit et eum qui ordinaverit auctoriiaiem se in
veio in laud.ita dissertatione 5, cap. 0, observat, Zo- ordinalionibusvel in conciliisminimc retenturum, sed
simuin non novumjus conclerenec mtdiuslerliut insii- sacerdotio miuime privat. Zosimo autein concineiis
tutum firmctre,sed velus privilegium asserere, et id Arelatonse u concilium, ut qui ordinalus est cum or-
qiiidem in nalivisArelatensisjuribusprimwvhque prw- dinaloribus excludalur, consliluit.
rogntivisfundulum. Ctiinuuc 1'avetZosiinus, ubi Arc- {In mss. Colh. et \.rel. ut in vulgaiis contentisint.
laten-iepiscopo i I eoniinincre sc leslaliir, quod sem- De qua re. Sentenliain intermediam ex mss. Reg.
per hnbuit. Illi quoqucsuffraganlurGallicani episeopii el Morbac supplemus.
in precibus ad Leouem pap un post ordiuaiionein Ra- s lu vulgatis, Gargariam. Melius. mss Arel., Reg.
ventiii Arelaiensis episcopi inissis apud ipsuiii Leo- et Morbac. Garcjarium, uti legenduin esse momie-
neni episi. 41. Scd refragatur ipse Lco epist. 9,c.4, i rat Sirmondus auctoriiaie veteiis lubulaeArelaten-
ubi llilarium, qui episcopos extra provinciara suami sis, in qua cxsiat, Pagani pagi Lucreli, qui sunt in
ordinarat, id usinpassc (jueriitrr, quod nulltts deces- finibus Arelaiensium, loco Gargario. Citltaristanae
sorum ipsiusanle Patroclum habuil. Minus ambiguumi item paroecia: in lihro2 VitoeS. CaesariiArelaiensis
esl. Arelatensein episcopum a Zosimo hic eo sensui nienlioneiii lieri ideni Sirmundus ob;ervat. Additur
melropoliianumnuncupari.quo inlellexit hnc iionieni > T\ et in notis ejus posthiimis a Labbeo ad calcem
synoilus Taurineiisis, eum iirbium Arelatensis ett tom. HConcil. pag. 1814 editis,Plinium lib. 3, c. 4',
Vieunensis e|>isco|)isde. primatus in illis proviuciis5 Citharisue in ora Massiliensium promonlorii memi-
honore inter secertantibus definivit: utquiex eisap- nisse. Uterque locus etianiniim est notus.
1 Formatas seu communiealorias epislolas, sines rum profecluri exira Galliam omnes ab eo formatas
quibus peregrini clerici ad communinnem non ad- accipiant,2
et sine hisalibi non suscipiannir.
miltebaniur, accipere solcbam, cum alio prolicisce- Zosimu-i Eccle^iae Arelalensis episcopo vetus,
banltir, preshyteri, diaconi, el caitcri dcinceps, abi ut ait, privilegium et aucloriiatein confirmat, ntin
episcopo suo, episcopi a meiropolitano, metropoli- ordinandis episcopis melropoliiani jus habeat per
tani a priiiiaie sett palriareha. Quod S. Maxiiuus ini tresprovincias, Vieniiensem et utramque Narboncn-
disptiiatione cum Pyrrho sub linem docei, cum Pyr- sem; ita ul honnre careatit, qui in his provinciis,
rhi synodum itliani fuisse negat, ad quam O-UOT«TIX«J ; on)isso melropolilano, id est Arelatensi, etiiscopos
lilteras nec episeopi a meiMnoIiianis snis attulerint,, ordinarinl, vel episcopi fuerint ordihati. Qua de re
nec meiropnliiaui a palriarchis. ivaTUTiv.a;,inquit,, iienini alias sapius.
3 Citbarislic in ora Massiliensiumprotnnntorii me-
ot avve\6avTe;ovy.zly^ov,OUTS ot i-iav.o-oi u~6 TWV
pvo-
T007ro),tTWV, OUTE u-6 TS>V
ot p.nTpoitt>\iTUi niinil etiam Plinius lib. m, c. 4; Garg;irii vero loci
tZUTpLV-pyS^V.
Al Zosimus boc loeo siugulare privilcgiuui Patroch)) velus inscriptioaiitii|U:c lalnilie, <iuaeexstaiArelate!
Arelatensium episcopo tribuit in Gallia, ut cujuslibett PAGANI PAGlLUCRETl QUISUNTFIN1BUS ArtiaATENSIUM
gradus ccclesiastici, sive Romani, sive alio terra- LOCO GARGAIUO, et quaj sequuntnr.
6i5 EPISTOL--EET DECRETA. 616
eit, ad quam piiuiuui ex hac sede Trophimus sum- A A his enim Carthaginense conciliuni epist. 26, ad ln-
raus antistes, ex cujus fnnie lolseGalliaefidoi rivulos noeeniium. n. 6, velut subdiibiiaus scripserat :
t Etiamsi Pelagius CoelesliuM|uecorrecti sunt, vcl
acceperuni, dir-cttts est; idcirco quascumque parce- se ista numquam sensisse dicunl. » Nec i|uidquam
cias in quibuslibet lerriloriis, eliain extra provincias certius quinque episcopi ejiist. 28, ad eiimdcm pa-
n. de Pelagio asserneram, ulpote a quo id
suas, ut antiquitus a habnit, iniemerata aucloritale |)am, 11,
Ad noliiiani si illic postulare satis habehanl : t Aualiiemei ergo Pcla-
possideal. cujus , qtiid negoiio- gius scripta sua... Aul si ea sua esse negat, aut
rum emerserit, referri censenius , nisi magiiiludo scriptis suis ab inimicis suis dicit iminissa quac sua
causaeeliam nostrum requirat exanien. Data xi ka- esse neg.it, analhemet ca et dainnet. > Neqne eliam
illum sncimn lnnocentius nisi adjecia con-
lendas Apriles (Aivw 417, Marlii 22J h Ilonorio att- diiioneejusque dainnarat, ut si niniirum rcsi|iiscereni aut
guslo xt el Conslantio n consutibus. purgare sese valerent, ahsolvereniur et inira Eccle-
siam recipeienttir. < Quod si fee.erim, » inquit
MONITUM. epist. 29, n. 8, < erit in potesiate |ioiili(icuni istis
1NDUAS EPISTOLAS SUBSEQUENTES. aliquatenus stibveuire, el lalihus aliquam ciiram
praestare vulncrihus, quam solel lapsis cuiu rc.-i-
1. Ambas primtts Baroniusad annum 417 e veteris puerint Ecclesia non negare : til a suis revocati piic-
codicis Vaticani lide cuni suis naevisin luccin emisit. cipiliis, iulra ovile Domitii rcdigaiilur. » Idipsum
Naevosillos repurgare nisus est Joanues Garnerius, epist. 50, n. 6, adhuc apeiiitis confirin.il. Noniina-
sed ea Ubcriaic, quam nobi^ liciiam inni exisiimainus. ** •- tiinqtie de Pelagio epi»i. 51, n. 4, rescribit: < Non
Inlerduin lamen felix fuil illius lahor, ubi a crilicae deeril cura , si inediciii;e. praheat ille maleriatn.
regulis niinus recedit. Capclli censura , qua eas Potest euim daiunare qu;c seuseiai, ac daiis litio-
adulterinas imtat, erudilorum oinniuin judicio meriio ris, erroris sui, Ut regressum ad nos decei, veniain
rejicilur. Haruin piiina primis secundae verbis, sicut posiulare. » Ilisigitur Pelagius Cuelestiusque hue-
et h;cc altera aperie indicatur istis Maiii Mercatoris ris invitali, is quidera nulla mora iiilcrposita Ro-
in coranionilorio diclis : < Cceleslius ad urbein Ro- niam se contulit, al>]iie apnstolicae sedis senieniiae
manam sub sauclx memoriai Zosimo cpiscopo lota morem gerere se prolessus esl, ille vero litteras cum
festinatione perrexit. Ubi actis quoruin exemplaria libcllo fltlei su;u niisil, iu (piibtis crrores sibi ascri-
habemus interrogatus, ciini ;ih illo cngnitoro aliqua- ptosconcepiis verbis danmire vidcbaiur. Ciim igiiur
lenus leiitarelur, crebris responsionihus ct proseeu- Zosimus congruani illis niedicin;c curain adhiberc
lionibus suis spem prsesemiuavii.,condemnare se illa non neglexil; nihil contra decessoris sni cgit scn-
capiiula, de quihus apud Carthaginein fuerai accu- tentiam, nec tam causam :>bco linilam recoguovisse
saius, promittens. Id enini ei inslaniius juhebatur, diccndus est, quam quod Innoceiiiius ad cjus corn-
ab eoqtte veliemenlius ut id faceret exspeclabaiur : nidem pnescripserat, ex ipsius ineiiie perliccre xo-
aique ob hoc ipsttm nonnulla illitts sancli sacerdoiis luisse.
hunianitate dignus esl habiius. iit sic episiolam 3. Iiinocenlii quippe voiis fecissc salis vidcbalur
quamdam benignilatis plenam ad Afros episcopos Pelagius. Nam cum adverteiet , ut observal Augn-
meruii, qua ille ahusus csl, et adhuc almtitrtr ad stinuslib. deGraiiaChrisii, cap.30, duo essede qni-
multorum ignurantum deceplionem. » De ulraque rQ bus infamarelur , unum (|UoJ parvulis negaret ba-
vero Aiigusiiniis libris cnntra duas epistolas Pela- ptisnii saciainentiim, .alieium quod Dei excluderet
gianoriiui ad Ronif.iciumet de Peccato originali, ui HHxilinm; astnte confessus est in lihello (Lib. de
mox visuii siiinus, non niiiius diseiie loquilur. Ma- Grat. Chr., c. 52), t infantes in reiiiissionem pcccalo-
nifesta qiioqtte sunt haec Facundi lib. vn, c. 3, runi percipere hapiisnium, » ntque Imic cuiifcs^ioui
p. 277, de ambabus verba : t Inveiiicnt posiremo in epistola pr.eiuisii (Ibid. c. 51), lihcrum arbitriuui
B. Zosimum apostolicie sedis antistilem, contra < in omnibus bon''S operilms divino scmper aujuvari
S. Iniiocentii decessoris sui seiiieiiiiam , qui p.imus auxilio. » llac dii]ilici profcssione, cui dubio procul
Pelagianani heie^im condemuavil, fideiri ipsius Pe- Coe'eslius priesens ullro subscripseril, cuin satis
lagii ejusque complicis Ceelestii, qnein in ecciesia ptirgatus censeretur , accedente praesertini epistola
Carthagiuensi euiivicliiin, atque appellautein apo- Praylii Hierosolymitani cpiscopi, qui Pelagii causae
slolicani sedein,el ipsegestis discusseral, lamquam enixius adstipulator inlerveniehal, lilloras non dif-
verain et calholicriralaiidantcm, insupcr ciiam Alri- ferendas duxit Zosimus, quibus Afros de 1'elagii ad
canos culpantem episcopos, quod ab illis haeretici Ecclesiam reditu ceriiores lacerel, eisque suum ea
credercniur, cum , iiecdum ipsi Africauis episcopis de causa gaudium panderct ac dcclararet (August.
dolos corum manifcstius detegeniibus , ineinorains lib. ciePecc. Orig., c. S). Eo etiam erga Pelagium
Pelagium etCcelesiium ptttareiorlhodoxos. » Ethaec animo , quo Zosimus , ailecti sunt Albina , Pinianus
quidem pro litierarum illarum veriiale, quae ex di- ct Melania , cum qm» a|iud Zosimiim scriptis pro-
cendis magis ac inagis elucescei, inlerim satis. An fessus erat vafer ille htcrelicus, ipsius ore praesenlis
vero Zosimus causam denuo recognoverii a deccs- exeepnsent.
sore suo finiiam, dc qua Augustinus Serm. 151,1" 4. ^Egrius percipilur, quo pa lo prohari potuerit
n. 10, dixerat : t Cau-a |finila est; uiinain finiattir fides Cielestii, qui, Augusiino teste (Ibicl. c. 33),
error ! > au etiam in boc toto negotio, ut vtilt Fa- < in libcllo suo, qucm Romae gestis e.cclesi.isticis
cundus, < contra S. Innoceuiii dccessoris sui sen- allegavit, parvulos et bapliziri in remissionem pcc-
lentiam » se gesserit, nunc est expendendum. catorum confessus est, et negavit ullum liaberc ori-
2. Ad Aiigiisiiniiui quoil ailiiiet, fiiiitarn di.xil ginale peccaium. » lpsaauiem bujus haerciici verba
causanr, quaieiiiis apertc ac ceria auctoriialc eraut idem Doctor refert lib. de Pecc. orig. c. 6. Zosimum
reprobali errorc-i; at fiiiilatn noi intellexil, quatc- lamen variis modis excusanl tuni Marius Mercaior,
ntis islud fixam sonat ac deiermiiiatani eliam per- utjam vidimus, tum Augusiinusipse, ul nunc paucis
sonarum, Pelagii ac Ccelesiii condemnatioiiem. De: exponeuduni.
n Reg. ms., Iiubet.
b ln Arel. ms. epistola sic clattdiiur : Honorioau- suspicatur, quia ipsi adversalur, Innnccnliimi Ju-
lii 28 die ad ccelum migiasse , eique Zosimum Au-
gusto et Conslaniiuo. In regio autem, x kal. April. gusti li) die succcssisse opinanli. Plurimum vcro
Honorio x el Constanlino; niendose : siquidem Ho- favet veteribus niartyrologiis , Romai)». auiiqtiu ,
norius ann. 415 consulaium. x cuih Theodosio, noni Adonis, aliisque, in quibus legere est liinocemium
cum Consiaiitio gcssit. Apud Baronium nulla estt Martii 12 die obiisse.
clironica nota. Garnerius consulio ab illo oniissaml
 647 S. ZOsIMl PAi'^E 618
5. Primoqiiidem licct Auguslinus lihellum Ccele-,A 7. Sane in hac ciiusaiidem clerici Romani consc-
std a Zosimo calholicumdictmn esse laleiiiur, non deriint et cum Innocentio, quando Pelagius ac Cce-
ideo lamcii catholicumdictum esse dncet, quia lidei lestiusea condiiionedamnaii suni, ni eis, si resipis-
venena in iilopnsila ab aposiolica sede approharen- cerenl, venia non negaretnr, et cum Zosimo, qttando
tur, sed quia catholica mente, sen sub cath ilice cum iisdem quamdam resipiscenliaespeciemprae se
mentis speeie. conscripius esset. Coelestiuseuim in ferenlibns lenius acmm esl, et rursus cum eodem
libello 5iio ( Lib. n, ad Bonifac, c. 5 et 4) de pecit- papa quando delecla larva ac fraude patefacta haere-
liari senteniia sna loculuriis priemtserat: < Si forle t;ci illi palani condemnaii sunt. Et eam quidemob
iil hominibus quispiain ignnrantiae ertor obrepsit, cau am Pdagiani clericis illis iuiiri voluernnl proe-
veslra sententia corrigatur. » At vero, infit Augu- varicalionis notam, quasiquam in priori Zosiini ju-
stinus, <hoc catholicaemenlis est, si qua forte aliter dicio probassenl doctrinani , in posteriori reprobas-
sapit,qiiam veritas exigii, nou eaceriissiine definirc, seni. Sed calumniam illorum hac r.nione Augusiinus
(quaehaereseosest nota,) sed detecta ac demoiisiraia repellit: < Si, quod absii;, ita lunc fuisset de Ccele-
respuere.» Neque vero hac generali Cuelestiiprofes- siio vel 1'elagioin KomanaIDcclcsia judicatum,ui illa
sione conieiiius fuit Zosimus, sed crebris inlerroga- corum dogntaia;qiKcinipsisetcuinipsispapaliinoceii-
lionibus ac responsis eo illuni adegit, ut se < liite- tins djiiinavcrat, apprnbaiida et tenenda pronuutia-
ris heataememoriae papie Innoceutii, quibus de hac rentur, ex hocpniiusessetpr.nvaricaiionisnota lioiua-
re (scil. de peecati originalis fide)dubitatio lota sub- nis clericisintirenda»(Lib. n ad Bonifac, c.5).Exquo
latacst, consenlire nesponderet. » Qtiod ubi pro- coiisei|iiensest, ul in iribus illis judiciisconstans fne-
fessusest(Cap. 4), <quis, inquit Angusiinus,non vi- .R "
ritcleri Romaniseiitentia,adeoquemanifestaZosimi,
de;it (|iiemadmoduntsit colligatus Coeleslius,et vin- etiam iu judicio priori cuiii decessoresuo cousensio.
culo saluherrimo obsiriclus, ne ullerius defendere 8. Hanc eliain inde probal Augustinusquod t lot
auderet in baptismaie parvulnrum non dimiiti origi- el lantis inier apnstulicam sedem et Afros episcopos
nale peccatum. > Idcirco laudnt iilem Augiisiinus curreniibus et recurreultbiis scriptis, ecclesiasiicis
lib. de Pec. Orig., c. 7, piam Zosiini in ciirando eiiam geslis de hac causa apud illam sedein tcelestio
Ccelestio indusiriam, qua eum, velul furentem et pracsenteet respoudente coafeclis, nulla Zusimiepi-
phreneticuin, suis interrogaiionibus ac propriis ip- stnla, uulla ejus inierlocutio reperiatur, in qua vel
sius responsionibussic colligare sluduit, ut ne vix dixerit vel conscripserit qiiidquam, quod perversae
quidem evadere jam pnsset; sic fovere, ul < inter- Coelesiiidoctrimc suffragetur. tlmmo et Facundus,
po-ito duorum mensium lempore.donec rescrihere- qnamvisipsi ZosimusPelagiiCoelestiiquefidem<con-
tur ex Africa, resipiscendi ei locus » concederetur. tra S. Innocentii decessoris sui sententiam » appro-
Inlerea < et hoc(scil. peccatum originale a Ccelestio basse videatur (Lib. vn, c. 3, pag._\18), fatetttr
non negari) utplenius et nianifestius in illo fieret, lamen non secusde illosenliendtimesse, ac de Alha-
exspeciabatur, venturis ex Africa lilteris, in qua nasio cum Titnolheum Apollinaris discipulum Da-
prnvincia ejus aliquanlo cnllidilas evideniius inno- m;iso eommendavil, de ipso Damasocuiu commen-
luerat » (Lib. n acl Ronifac, c. 3). Tura igitur, ut datiim hemgne suscepit, ac de Pala.-stinisepiscopis
verbis ulamur Augustiui, < voluntas emendaiionis, cuin Pelagium orlhodoxtini judicaruni; < quoniam,
non lalsitas dogmatis approhata est. » Quamohreni inquit, non debet crimirti dopulari simplicium, nou
nppositc idera concludit Augustinus: Prolecio quid- intellecia versulia malignorum. » Ei ea quidem crat
qtiid interea lenius acuim est cum Coelesiio,servata C ( versutia, utexPelagii filteristunc Zosimodatishunc
diiiniaxal anliquissiinaect robuslissirn;cfidei firmi- Iicreticum credidi-sel Augustinusplane correctum
lale, correctionis luit cleinentissimasnasio, non ap- ni-i varias illius artes aliunde compertas habuisset,
probatio exitiosissima pravitaiis. Ei quod ab codem uii fidemfaciunl ipsius Augustiniverba nosis in epi-
sacerdote^ZosimoJposteaCoelesiiuietPelagiusrepe- siolam 42Pelagii,ad Innoceiitium, pag. 1)18,not. g,
tiia auctoiitate damnati sunt, paululuminieriuisstic, rclata.
jam necessario proferendaeseveritatis fuit, non prae- 9. CoelestiiPelagiique causam non mediocriter
varicatio prius cognitae, vel nova cogniiio veritaiis. apud Zosimumjuvit sinislra Herolis et Lazari, qui
6. Ejusetiamindulgentiae,quatduoillaingeniaali- eos accusarant, quaravi-iimmerita fama. Tametsi
quanto lenius, qtiam severior postulabat Ecclesiac eniin, etiam postquamab episcopatu remoti sunt, a
disciplina, tractata sunt, » hanc suggerit Augusti- M.irio Mercalore sludiosi ephcopi; a concilioCar-
nus causam; quia nimirum <quamvisnefandoerrore ihaginiensi epist. 26, ad Iuiiocentium, n. i, sancli
perversa, non tamen erant contemptibilia. » Cur fratres ei consacerdoles;ah Augustinolib. de Gesiis
vero non erant conlemplibilia, suhindeaperit , uhi Pelagii c. t, itemsancti frulres el coepiscopinoslri
de Ccelestiosic loquimr, ut de t homine accerrimi Galli nnncupeiitur ; longe tamen aliud de illis Zosi-
ingenii, qni profocto si corrigeretur, plurimis pro- mus sibi referri audiebal. In epislnla nempe Pelagii
fuissel. » Hujus quoque profeelus spe Iniiocentius legebat, leste Augusliuo( Lib. de Gratia Chr. c. 35),
uu-iqiie,modoiisqure prave senserant anathenia di- ipsius Pelagii < invidiosasde inimicissuis querelas,»
cerent, veniselocumrelinquijussil. Sperab.il quippe quae inaxime in eos cadebanl. Neque iis dnbio pro-
fore (Iiinoc. ep. 31, n. 5 ) < ut illi, qui ejus ( Pela- n cul parcebat Praylii Hierosolymilaniantisiilis t eni-
gii) scrmonibiisfuerant praereptisquecnllapsi, quid ~* * xius Pelagii causae intervenienlis » epistola.
Quae
tandem habeal lides vera cognoscerent. Facilius enim etiam hujns decessorJoannes adversus eos dixerat,
revocari poteruni, cum ista a suo senserint auctore lioii tacebantur. Augustinusquidem sapienler mo-
damnari.» Ei;hincigiturrursunieunilnnoceniio per- nuerat: t QuidquiddixitepiscopusJoannes deabsen-
spicua eslZosimi consensio : adeoque assentandisu- tibus. fratribus nostris sive coepiscopis Herote et
spicione vacal Paulinus diaconus,cum infra epist. 8, Lazaro, sive de presbyiero Orosio... credo quod in-
n. 2, Zosimuni Innocentii de PelagioCceleslioque telligal ( Pelagius) a^Jeorum praejudiciumnou va-
sententiam, etiam antequam eos ille decretorio ju- lere. > Sed non is erat Pelagius, qui ninnito lam
diciu damnaret, secutum esse affirmavii. Sed et as- a-quocederet. Praesenspraetereain urbe aderatCoe-
scrlionis ipsius veritatem id, quod ex gestis in me- lestius, qtti nihil unde iis invidiamvel conflaret vel
dinm proferl, evidenter probat. Nil igitur vetat, augeretomiiteb.it : praesens et Patroclus, quem Zo-
qiioiuintis in laudaiiim papara, etiam anie decreto- simuseo acceptius ac benegniusaudiehat, quod ami-
rium ipsiusjudiclnm, cmivenire sentiamus illudAu- cus ac familiaris eral Consianiii consuliset militum
gustini ad Julianum : <Quale esl aulcni, quod B. magisiri, < cujus per ipsum gratia, inquit Prosper,
memoriaeZosimumapostolicae sedis episcopum, ut quacrebalur. > E re aiitcin Patrocli erat, ui Heros,
in lua pravitate persisias, prawaricationis accusas ? in cujus loctim invaserat, existimationedamnatus
qui non recessit a praeccssoresuo Innocentio, etc. > essei. Quidquidigilur Zosimusiu epislolis suis ad-
( Lib. vi conlr. Julian., c. 12.) j versus Heroleui scripsil, ex illius fide non immerito
«49 EPlSTOLiE ET DECRETA. 650
creditur dixisse. Patroclns aulem , ut Prosper in j^ t tudinis abitndanlia grattilatur : cuni si quid vel stis*
Chrouico docet, tam perditae conscienli;» erat, ut picionis habuerit, fidei intentione sollicita vel in
t infamiraercaUi»sacerdoiiavendiiarenon dnbitaret. d conlentio aut eniendaiione cor-
Quod dura ignoratZosimiis, ex ore irium tesiiuin de longuni perducla
Lazaro et Heroieinter se consentieniium, aeijuumde rigitur.
illis jtidicium proferre se exisliuiavii. Nec advertit, 2. Ccelestiuspresbyter nostro se ingessit exaraini,
absenles ex suspeclis adversariorum sive manifes-
lorum sive latentiuralesiinioiiiis eo ipso tempore a expetens ea quae de se aposiolicae sedi aliter, quam
se damnari, quo Afros diclis iu absemes credendum oportuit, essent inctilcala , purgari. Et licet niultae
non esse sedulius admonebai. Adeo verum e.^t faci- occupationestnajoribitsvinculis ecclesiasticorumne-
liuscemi qund aliis cavendumvel faciendura est, goliorum curani nostrani
sollicitudinemque dislra-
qtiam qitnd nobis; nc viros oculatos inlerdum in id herent: tamen ne fraleriiilatis
labi se non advertere, quod in aliis reprehendunl. [Baron. patemiialis]
At quain nulla in errorem propeiisioiieZosimus pri- vesirae de adventu ac discussione praedicti diutius
mum fallacibus haereticis paulo credulior fuerit, penderetexspectalio, posthabitis omnibus, die cogni-
postmoditm detecta veritate patefecil. Nec sine di- lionis resedimus in sancli Clemeniis basilica, »
vino nutu factu i. est, ut a quo per toltiin orbem qui
proscribenda essent perveisa comnienia , is eoiura imbulus beaii Pelri apostoli disciplinis, tali magis-
auctores priussingulari benevolenliacomplectcretur. tro veteres emendasset errores, tamosque pro-
Inde eniin persttnsum omnibus fuit, pesiilenleni hae- T>fectus
resim suli veritatis vi, ac ntilli privaio odio succu- 1 habuisset, ut fidem quara didicerat et docue-
buisse. rat, eliam martyrio consecrarel: sciliccl ut ad salu-
EPISTOLAII". liferam casligationem tanti sacerdotis auctoritas
De causa Ccelestii. praeseniicognitioni essel exemplo.
5. Omnia igilur, quae prius fueranl acia, discus-
Quid instauralo Romm Cwleslii judicio gesluin sit. sicut gestorum huic epislolae cohaerentium
Eum, nisi intra duos mensesveniant qui prmscntem simus,
rcdarguanl, ei aliier senlire probeniquam professus instruciione discelis; et iniromisso Ccelesiio, libel-
sit, absoluiiimfore. lum ejus, quein dederat, fecimttsteciiaii : nec hoc
ZosisrusAURELIO et universis episcopis per Africam conienti, ulrura hocc,quaescripsisset, corde Ioque-
constitutis dileclissimis fralribus in Domiuosalu- reiur, an labiis, saepenuraero exploravimus; cum
lem. de occultis animorum solius Dei nosiri possit esse
1. Mngnumpondus examinis niagna b desiderant, judicium, cui non tantum cogilata, sed cogitanda
ut noii sit rebus ipsis, quaegerunlur, inferior libra etiam praesto sunt. Quid voces ejus f contineanl,
judicii. llis accedil apostolicaesedis auctoritas, cui compendiosius duximus a sanclitate vesira legeudo
in honorem beatissimi Pelri patrum decreta pecu- cognosci.
liarem quamdam sanxere revercntiam. Orandum p. 4. Ununi sane raovet nos, ut ctiin in praesenli ibi
igilur, et incessantcr orandum , ul coiiiinua gratia Coelestium habuerilis, niliil liquido judicatum sit.
pereunique adjulorio Dei, ex hoc fonle in totuni or- Ad liileras llerotis et Lazari priori relatione desti-
bem pax fideiet catholicaesocietatis nullis c nebulis nalas, equidem ob fervorem [Baron. hoc fervore]
inteiftiscalamillatur.Charitas enira, quresicutscrip- fidei, praefestinaiumesse promplissiiiium est. Sed
lum esl ( I Joan. IV, 8 i, Deus est, perfecta pleni- cum de his inlerrogarelur, asseruit nullum sibi de

a lixemplar Yatic., lncipit exemplumepislolm i modum : fidei conlentio(hoc esl controversia circa
Zositniepiscopiin defensionemCwlestii conlra Pela- fidein) inteniionesollicita, etc. Non displiceret, fidei
gianosepiscopos; quae inscriplio imperitum habet inteniio sollicita el in longum perducta cunciatione
aucloieni. aut.
h Apud Baron., desiderat. Reclius Garn., deside- c Garner. hic addit quippe; et raox magisterio
pro
raui. Consiiliitionis Hcnoriiimp. a Baronio ad an- magistro substituit : niilla necessitaie. Felicius sub-
nuin 41!) editae simile est exordium , (|iio Symma- indutoiitosi/ue,ubi in cdit. Baron. et concil. ratosque
chum Urbis pr;cfectum sie affatur : Magnarum deli- offenderat, archetypo,Yaiic. suffraganlereposuit. S.
bcraiionumnon debelcitumessejudicium, nec lemere Cleniensnon haereseosalicujus,sed jientilitaiispotitts
proferendasunt, qitmservanda in perpetuumsanciun- veieres erroreseinendasse hicintelligendus est. Ansi
tttr. Q i;cscntenlia licet vera sit, uLi niagnis de re- Judacus,ut nonnulli conjectant, exstilisset, ad Clnisti
bus primum deliberaiidumesl; ubi lamen judiciiim nT lidcmconversusvetereserroreseniendasse apie dice-
magna delihcraiio ct diulurnum exainen praecessit, "- relur? Pro ejus martyrio, quod a noumilLsiu dubiiim
res judicatas ad noviiniexamenrcvocari non decet. vocalur, insignisest bic locus. Ipsi quoque mariy-
Quocirca liiiiccentiiiscpist. Stcitin pertinacibus ac ris litulum cum Riifinus apud Oiigenein, ttini Va-
lallacibus baerclicis, cujusinodiPelagius ac Cceles- sense i couciliuin amio 4i"i habiium can. 2 atlri-
tius erani, inaiiir.i poiius correptione, quam diutur- buunt. liuic autein conveniui, in quo Ccelesliicausa
na collationeagendiini censet. Vide et ejusdem epi- cognita est, proetersacerdoles qui, ut infra dicitur,
siolani 29, n. 7. e divcrsis regionibus aderanl, inlerfuerat et Ro-
c Ediii, nubibus. Concinniusms. Valic.,. nebulis. manus clerus. Quamobrein Pelagiani a|iud Augus-
a lta archeiyiiuniVaiic, nisi qnodsupra exstat in tinum, lib. n ad Bonifac. c. 3, ipso Augustiuncon-
eo vox inieiiiioiiis,pvo inlenlione, ubi apud Baron. sentienle , id Komanis clericis attribueiiint, quod
contenlione.Toitiiuhtinc locnmGarnerius de suo ita lum in hoc, tuin in posteriore conventu factum
casiigavit, sicum aliquidsuspicionishabueritvel fidei, est.
intentio sollicila, vel in longumproduclacontentio,id f In ms. Valic, teneant. Mox apud Baron., ad
vera emendatione corrigitur : de grammatica con- sanclilaiem veslram legeuda. Verior visa est cor-
slructione magis, quam de Zosimi mente exbihenda rectio Garnerii.
videtur fuisse sollicitus. Nitidior fieret oratio tn hunc
PATROI.. XX. 21
651 S. ZOSIMI PAPM 632
talibus contcnlionibus umquam cum antedictis fuisse A Adolescens et sancti Spirilus exsecutorB, qui Su-
sernionem; ncc anle sibi, quam de se scriberenl, sannain, seniorurn falsitate damnalam, invenit in-
visu fuisse comperlos; Lazarum sane in transitu nocentem (Dan. xm, 46). Reducitur a suppliciis
cognitum; llerolem vero etiam satisfactione inter- casta per puerum, quaoper grand;cvos fiugitur im-
posita; quod secus de ignolo et abscnte scnsissei, pudica. Non ergo omni, sicut caulura csl, spirilui
eum gratia recessisse. a Tam caduco ac nullo fun- credendum est (Uoan. iv, 1 ); sed diu appensius
damine criminationis ignolae, procul dubio e rc examinandum est, pra-serlim de lide liominis, ithi
fuit, ut persona talium , quse lam venlosa cl levis status ejus et vita perpeiua esi. Nec Salomonem
exstiierat, quaoreretiir, si saltem illis loci sui raiio fefellit in puerpcrii h rixa veritaiis indago (III Reg.
viiacqueconstaret, ut fides ahsentibus in ahsenles ni, 25). Non enim siaiira duabus fcminis inier se
Ldebuerit adhiberi, lantumque pondus in litleris jurganlibus riiitiin pigims indiixit : sed ibi ariiiter
eorum c, ut auctorilalem testimoiiii mererentur. fide cuitctabundus invenil, ubi vcrx piclatis intcl-
Patuit hos inobservaiis ordinationibus , plehe clc- lexit affeclum. Perquam raruni sil, ut longa et
>
roque conlradicente, ignotos, alienigenas, intra casligala cunclatio non ad veri cuhile pervcniat.
Gallias sacerdoiia vindicasse, quibus se ijisi propria Optimae inentis iudicium est, prava dilficilius cre-
d abdicavere senienlia; nosque, licet el alia,c laino.n Rp dere. Nam plerique, quornm de sebonaci confes-
eorum de se pccniiudineni et confessioncni secuii, sinni pigrius adhibelur fides, in illius erroris ab-
sacerdotali cos loco ct onini communioiic submoYi- rupium necessitale coguiitur: et irremediabilc vulntts
mns. Satis ttrget, causani a lalihus processisse ]ier eflicitur, quod desperatttr sonari.
littcras f in ahsentis cjus accusationem , qui se 6. Unde in praescnti causa nihil praecox immalu-
praesens tuetur, qui exponit fidem , qui provocat rumque censuimus, sed innolescere sanctitaii veslrae
accusantem. super absolula Ccelestii fide noslrum examen : cui
5. Numquam piguit in melius retorsisse judicium. etiam prior libellus ab eo intra Africamk [dalus]

i Baron., Jam caduca ad nulla fundamina crimi- supplemus.

nalionis ignoiw, procul dubio irw fuit : quem locuir) 1 Apud Baron., cunctatione. M.igis placet cum
Garneriiis resarcire conaliis esl in lninc iiioduni, Garn., cunctalio non.
Tam caduca ac uulla fundamina cum esseni, procul i Baron., confessionispiynus : qui loeus a Gar-
clubio irm (uit. Saniorem illum cxhibemiis, ntilla nerio fcliciier est resliluliis. Mox loco i//ins, idem
verborum adjcciione, quod editori vix u.-piamlicel, Cardinalis pracferl nullius. lloc sibi vult Zosimus,
sed tantuni litlerularum, quac passiin in mss. alia* plerosqtie in eum errnrem ncccssiiale compclli, a
pro aliis ponunlur, mtttatione. Noininatim loco irw C (]iio purgave se contendunt, dum eis tardius credi-
Baronium ire in arcliciypo suo offendisse propc lur. Sluc spectaro vidctur, quod de Zositno Augits-
dubitim non esl. Quani auicni frcqueiis sii liitc.ie. linus lib. de Peccato Origin. c. 6. n. 7, clo.juiiur:
i pro e in mss. niutatio, iiorunt qui cos lami-per Miillummisericorsmemoratwsedis antislcs, ubi eum
vursarunl. Clarius lcgerclur, Tam caclucumlumqne (Ccelesliiini) vidi! ferri liinta prwsumplione.prmci-
nullum cum esset criminaiionis icjnotmfiindnmcnlum. pitem, tamquam (urenlem, donec si possei fieri resi-
h Coelesiiuinscilicet ac Pelagium, advcrsus quos piscerel; maluil cum sensiin suis inlerrogationibus et
Lazarus et He.ros litteras, seu, ul Augiistiiius lib. illius responsionibuscollignre,quam disiricla friendo
de geslis Pelagii c. 5, n. 10, vocai, lihellinii, Eulo- sententia nv ILLUDABKUPTUM , quo jctm propendcre
gio Cicsarcensi aniistili tradidcrunt. Citjus cpiscopi videbaiur, impellere.
auctoritate deimle congregata synndus Diospulilana, k Ycrbum dalus, qtiod e Baronii archclypo, ;;iit
cui Lazarus et Ileros, titi Auguslinus ibid. c. 1, n. certe siniile, cxciderai, supplevii Garneiiu» : qui
2, fidem facit, propter cjravemunius eorum mgritu- ct exinde apitrf vos, ubi Baronius apud nos edidcrnt,
dinem interesse minime potucrunl. Easdem auiem recte ac ms. Yalic. suffraganie rcstititii. Is quippe
lilleras indc in Africamab Orosio presbytero delalas libellus Afris aiuid Carthagineni oblalus fuerat. Sed
fuisse Carlhogiticiisis concilii ad luuoccniium c]ii- litinc posicriori , quem Zusimo dcdit, siihnexiim
siola 26, n. 1, nos docel. fuisse inde colligiiur. De priore illo lihello Canha-
c Verbum essel, quod Garn. addidit, vel aliud ginense concilitiin episi. 26, ad Innoccnliuni, n. 5,
simile, pula viderclur, hic supplendiim. ita loquilur : Per baptismumChrisli eliam parvnlorum
d DeHerole in Prosperi Chronico legimus : Ileros rv . fieri redemplionemlibellosuo Cwlestius in Curihagi-
uir sancius, B. Marlini discipulus, cum Arelatensi nensiecclcsiajctmcoufessusest. Libelli elconfcssiouis
oppido episcopusprwsiderel, a populoipsius civitatis ejusdcui sicpius Augiisiinus meminii, ac iiominaiim
insons et nullis insimulationibusobno.riuspulsus esl, c|iisl. olim 89, nunc 157, n. 22, et lib. de Hemiss.
Sed buic populi violcnlkc forle etiam prnpria iiisius pecc. c. 34, ubi legere est: Quod allinei ctclbapiis-
senienlia acccssit. mum parvulorum, ut eis sit necessnrius, redempiione
e Baron., lum corum; ac deinde cum edilis aliis, ipsis etiam opus esse concedunt, sicut cujusdam eorum
de se pwniludincm sccuti, omisso el confessionem, tibello continetur : qui lamen remissionem alicujus
quod ex ms. Vatic. revocalur. aperlins exprimere noluil. lloc aiiicm nolle
f Apud Ga.iicr., per tittertts ei ab&emes.BTUII. peccati
se testaius est Ccelestiusnon in ipso lihel.o, .-ed in
ul in ius., per lilttrctsin cibsentcs.Or.uionis el bi^ln- gisti-i, dum eum urgenti Pauiino, .ui peccaium
ri;c ratio postulnt in absentisaut in abseniia. Li'|tiet originale confiiereiur, tesle Auguslino lib. dc Ori-
cnini serraouem esse dc Cceleslio, qui unus luin gin. p;'ce. n. 5, respondit : Infantcs semper dixi
Romaese liiel.alur. ctjerebaplismocicdebere bapiizari, quid qaccritaliud?
s Supple fuit. Garner. seqtiens relaiivuni qui 1ii qnani resjionsionem csi i^la Augusiiiii n. 4 oh-
suppriiuere inaluil. senalio : Cernilis sic Cwlesliumconcesshse parvulis
h Baron., Lah. cl Garn., rixa, menlis.Valic. nis., baplisinum,ul in eostrausire primi liominispeccatum,
rixa vcritis. IJnde nobis consiitit rcsliluendum e.ise quod tavacroregeneralionisabluitur, nolueril confileri.
rixa veritalis : quod et Baronius ad marg. annolarat. Veruin , inquit acuie idem Doclor episl. olim 89,
Mox parlicuiani statim, pnedicli ms. auciorilaie nunc 157, num. 22, quamquamuolueril de originali
653 EPISTOL/E ET DECRETA. 654
testimonio apud vos esse debuis&el,ne inexploralis A Araajorum c perceplao suni, praeceplis observalioni-
famaque jaclatisa tam facilecrederetur. Quare intra busque subjiciant. Quid illic non abundans? quid
sccundum mensemb aut veniant, qui praeseulem non Dei Spiriiu ei vocibus plenuui sit? nisi libet
redarguant aliter sentire, quam libcllis et profes- unuraqiicmqueplus sibi credere, stioque de se uti
sione contexuit; aul nihil, posl haec tam aperta et judicio. f Dala . . .. ( Anno Chrisli417 ), Honorio
manifesiaqnoeprolulit, dubii sanctilas vcslra resc- auguslo xt et Flavio Conslantio consulihus.
disse cognoscai. EPISTOLAIII.
7. Ijisum sane Ccelestiuiti, cl qiiicumquein tem- Petagiummhsis lilteris ac libello fidei , rursumque
pore ex diversis regionibus r.derant sacerdoles Cmlesliumsesepurg:;sse,nequeaccusaloribuseoriuu
admonui, has icndiculas quaeslionuiuet inepla ccr- lam sublcsiwfidei viris fucilefuisse credendum; il-
tamina, quac non acdificanl, sed magis deslruuut, los demum, cum dimmandadamnarcnt,ac sequeuda
ex illa curiosiiatis coniagioneprolluere; dum unus- sequcrenlur,a catliolicaveriluteaut Ecclesiwcom-
quisque ingenio suo et inlemperanli cloqueniia munionenumquam excidisse.
csuprascriplaabuiitur: cuin in boc eliani niiignorum ZOSIMUS episcopus AURELIO el universis episcopis
virorum nonnuinquaincum ipsis aticioribits scripia per Africam conslitutis, dilectissirais frairibus in
periclitentur post multam lemporum seriem [Baron. B Dominosalulein.
lemporis niiscriam] inierprelanlis arbilrio : ut di- 1. Posiquara a nobis Ccelesliuspresbyter audiius
vine praediclumsit, ex mulliloqnio non viiari pec- esi, et quid de fide senliret evidenterexpressit, ca-
caium (Prov. x, 19); et sancius David d meriio deinque, quaein libello coniulerat, repeiitis crebro
postnlarit circumstiiniiam labiis suis, oriquc cnslo- professionihusroboravit, dc ejus nomine plenitis
diam ( Psal. CXL,3). ad dilectionem vestram scripia dixerimus.
8. Chariiatem vesiram lara aiioslolicaesedis auc- 2. KcceepistolamHierosolyniiianiepiscopiPraylii,
toritaie, quam mutua amoris affeciionecommoueo, qni in locum quondam sancti Joannis episcoptis est
ut jani ingenia vestra sc saitciarum oinuium Scrip- ordinatus, accepinnis, qtii causae Pelagii enixius
lurarum, quaesecuiidum tradiiionem palrum .ilqnc aslipulator >-' intervenit. Liiteras quoque suas

peccato aliquidexpressiusdicere, taineu ipso redemp- profclo itli, inquii Augiistinus lih. de graiia Chiisti
tionis nominenon parum sibi prmscripsil.Undeenim c. 42, nec aperla contuenlur.
redimendiessent, nisi a dinboli poteslate,in qua esse f In Vatic. ms. h;cc nol;i corruple exprimitur in
non possent, nisi originalisobligationepeccati? hunc inoduin : Dala exemplariaave loris habitctHo-
d Voceincriminibushic supplendam csse liipiel C norio, ctc. ln episiola auicnt sequenti, quae dala xr
ex inferiore epistola 7, n. 1, ubi memnraiur Cce- liai. Octobris noiaiur, rnemoraltir ista. Unde illain
leslius in priore Romano judicio qum in se crimina non serius 21 Scplembris die scripiam csse confi-
per rumorem falso dicebat illata condemnans.Hinc cilur. Seil et caui abAliis anle Oclobreni acccplani
et jaclaiis, pro jactanlitfus, recte a Garnerio resti- non esse ex eo colligere est, quod Anyusiiims VIH
tiiiuni esse conlicitur. Quoe tamen Ccelestioillala kal. Octobrh ad popnlumcoucionans Serm. 151, n.
suut criinitia, iion per incertum rumorera aut per 10, dixit, Duo concilia missa sitnt ad apostolicam
solosahsenies ipsi illala snni, uti postmodumagno- sedem,inde eliamrescripta veneriint,causii finitaest,
vit Zosimus, et a MarioMercatore in Commonii.c. utinam aliquando finialur error ! His quippe vcrbis
1, et ab Aiignstiiio lib. I de Pecc. Orig. c. 5, me- noiiliain ejus nondiim ad se jiervenisse palam fecit.
nioiiaemandatuni est, scd per Paulinum diaconura, Afris aitleni circa Oclobris exituin rcddiiain esse
qiiem Ccelesiius in co episcopali judicio, in quo hoc nrgumento est, quod Basiliscus subdhiconusin
daranatus esl, praesentemhabtieral. Africam missus, ut quc conim Zosimoin Cceleslii
b lu hunc locum cadit quod Augiistiniis lib. de ae Pclagii cuisa gcsta fucrant eo deferrei, ac Pau-
Pecc. Orig. c. 7, observat. : Cmleniusvelut phrene- lmtiin Co3'eslii accusaiorein Roniauicitarci, liunc
ticus, nt rcquiescerel,tamtjuamleniter folns, a vinculis diaconum iv nonas NovembrisCarlhagineconvenisse
lamen cxcommunicalionisnon est crediius esse sol- cpi»t. 8, n. 4, mcmoratiir. Ncc uili dubiuiu vide-
vendus: sed interposito diiorum mensium lempore, Lilur, quin Basilisc.usbaud multa pusi adveniura
donec rescribereiurex Africa, resipiscendi ei locus siium interpusiia niora Piiuiiuiimconvenire, eique
tub quadum medicinali seiiienliwlenitate concessusP n aposlolicaesedisniaiidaluinnoiiitii facerc properarit.
est. llaecZosimisenleulia acconiraodaiacsl ad con- Deiiiume.nn aliquo kah.-niiariimOctobrium die,
slitulionem Cod. Th. lib. xi, lit. S3, leg. unic, fortc ipso quo sequens, daiaui esse, atqtie Octobris
qiiaecognilionesomnes, etiarn quoliesconsensupar- loco, per imperiliam lihrarii, ave loris irrepsissu
tium dijferunlur, uilra duos menses difjerendi potc- iion duhilamus.
siatem negai. Ihidem tamen lib. u, lii. 7, leg. 4, s Pelagiusin synodo Pahestina acctifiilus, primo
noveni conceditniur me.nses, ubi inslrumenla vcl quidcm,iriquit Marius Mercatnr ]iag. 159, tergiver-
persona transmarinaposcunlur. sando ambiguisquibusdamse profi-ssionibus legeiis, et
c Garner., seu Scriptura. Nou displiccrct spreta prosequcnsdubia vel respondens, illtim lunc videtur
Scriplura, idque postul.ire videtur serics oraliunis. episcoponimaudieniiamdctusissc. IJndeet absoluttis
d Vocem merilo hic restiiuimus auctorilale ms. evasit. iltiic autein synodo cinn Joannes iiicrosoly-
Vatic. miianus abejus sticcessore Praylio Pe-
e Apud Baron. omiso superius se, hic legilur lagins in praefuissei,
sui graliam litleras facile impi travit : sed
prwcepta, et infra sufficiant pro subjiciam. Resiituit ne suos ip<\ errores deiegerei, diligenicr cavit. Ab
Garner. Iiic prwscriptm,et infra se subjiciant. Cerle his quauium abhorruerit semper Piaylius, poslea
docet Zosiinus, unicuique Scripiuris non ex suo manifestuiiifccii , ciim idcin Imieiicus, tit Mar.
scnsu, sed ex Patrum tradiiione et majoiaimiuter- Mercatorihidumnarrat, poslmodumeiidenter depre-
prciaiione intcllcciis obsequendutnesse. Qund dum hensus,insistentibusaccusatoribus,a poslcriorc syuo-
Pelagiani qiianttimvis iugeniosi uon observant, sed do, cui sanchcmenioriwThcodolusAniiocliicsprwscdit
eas (Scripluras) sccuudum sttum sensum lcgunt, cpiscopus,citijucdelectus, a sanclis quoquettc veiteru-
653 S. ZOSIMI PAPyE 656
ideni Pelagius purgationem coniinentes abundantis- A 5. Video eiiam hunc Pelagiura, Herole el Lazaro
sime misil, quibus et professinnis suaefidem , quid scrihentibus, infamari. llane, fraires dileclissimi,
sequeretur, quidve damnaret, sine aliquo fuco , ul ad aures veslras, qui sinl isli turbines Ecclesiaevel
cessarent tolius inlerpretaiionis insidiae, cumulavit. procellae, nec opinione pervenii? Ita vero vos la-
Harum recitalio puhlica fuil : omnia quidcm paria, tuit viia horum atque damnatio? Sed quamquam
eleodem sensu sententiisque formata, quae Coele- specialis illos aposiolicaescdis aucloritas omni com-
slius " ante protulerat, continebant. Ulinam ullus miinione suhmoverit, disciie et in hac epistola, li-
vcslrum, dilectissimi fratres, recitationi litterarum cel strictim, Iiomiuum mores. Yetus Lazaro con-
interesse poluisset! Quod sanetorum virorum qui suciudo est innoceniiam criiniuandi. Per mulla
aderant gaudium fuit! quae adrairalio singulorura! concilia in sanctum Britium coepiscopum nostrum
Vix flelu quidam se et lacrymis temperabant, tales Turonicaf;civitalis diabolicus accusator c invenlus
eliam absolulae fidei infamari potuisse. Estne ullus est (Vide episl. 4, »t. 2). A Proculo Massiliensi iu
locus, in quo Dei gratia vel adjutoiiiim jrraelerniis- synodoTaurini oppidi sentenliam calumniatoris ex-
suin sit? quod quisquis polest praeter eamdem vel cepit. Ab eodem Proculo ,fit post raultos annos sa-
inente concipere, nec b ille illi supernrc sententix cerdos, tyrannici judicii defensor , civitalis Aquen-
stihjectus.quae de sanclo Spiritu lataesi.quod neque B j sium : cuni conlrairet d addicta, in ipsum penelrale
bic, neque in fuiuro venia vel reniissioue donetur. et sacerdotale soliura sanguine e innocentis pene
bilibusHicrosolymorumlocis est deturbatus; ejusdem- concilium cau. 2, fit consequens, ut in eis forma
quc suncli Theodotiad reverendhsinnim tirbis Romw baplismatisin remissionempeccaiorumnon vere, sed
ephcopumei sauclcerecordaiionisPraylii Hierosolymi- false h intelliguiur.
Ex ms. Valic. adjecimus ille. Proxirne anlea
ttini ephcopi missa scripta leslantur, quorumexempla-
ria ad documentumhabemus in manibns. Secuudis pro nec, mallemus exstet. Hic quippe nolari vel re-
igilur lilteris post obitum Zosimi Roinanrraissis . ea peti inlelligimus ipsa Pelagii verba , quibns impre-
revocavit Praylius, qu;o in graliam Pelagii, dum hae- catus sit, quod si quis se pulet prmter eaindem (scil.
reticos tegeret sensus, seseque catholicum fingeret, graliam) aliquid vel mente.concipere, exstet ille illi
scripseral.—De lilteris illiset annexo eis liheiloAu-: supernwsenlentimsubjccius,qumde blasphemoin Spi-
gustintis lib. de gratia Chrisli c. 30 liaec habel rilum sanclum (Matlh. xn, 3l), lata est. Imprecalio-
Jpse Pelagiusel litteras nuper el libellum Romamfidei num littjusniodiusum Pelagio fainiliarem fuisse sua-
suwmisil, scribens ad bealwmemorimpapam Inno- detid, quod Augtisiinus lib. de.Gratia Chrisii c. 2,
centium, ijuem dejunctum essc nesciebal.Epistolaeliu- ex Albinae, Piniani et Melaniaclestiinonio, eos ita
jus Iragmema ex Augustini scriptiscollecla ad cal- alloquens relert : Scripsistis mihi cum Pelagio vos
cem epislolarum liuioceniii |>ag.916edidimus. egisse, ut quwcumqueadversuseum dicerentur scripto
« Quacilla sint, quorum reciiatio taiiUc Caiholi- damnarct; eumquedixisseaudientibusvobis,Analhemo
cis la-titifccausa fucril, discere licet ex his Augu- qiii vel dicii, vel seniil gratiam Dei, qua Chrisius ve-
siini lih. de Pecc. Orig. c. 1, Alhitiain, Piniauum uit iu hunc mundumpeccaloressctlvosfacere, non so-
ac Melaniamsic alloqtieutis : Nempe ipsi a Pelagio r itti» per singulas horas aut singula mumenta, sed
vos prmsenle scripsisJis audhse , recilanle vobh de eliam per singulosaclus noslrosnon essenecessariam;
libello suo quem ctiam Rotnamse misisseassertbat, et qui hanc conantur auferre, pmncissortianlur mler-
qnod IISDEM SACIUMENTI VERBIS dicant DEBERE BAPTI- nas. At nulluiii menti commoduin intclleclum offerl
ZAIIIINFANTES , QUIBUS ET MAJOBES. Ii quippe tacc haecGarnerii leciio : Quisquispoles' prwlcreu dice-
audienles co gaudio, quo Zosimus ciim iceiiisuo rc, vel menle concipere, nec itli superuwsenlentiw
perfusus esi, scse affeclos fuisse teslaii suni. Hinc subjectusesse, quma sancto Spiritu lala cst.
c Sancii Britii vitam non ita inculpaiam Sulpitius
crgo esl, addit Augusiinus cap. 5, ei iliud quodeisdem
scri-
psislis sic vobis respondisse Pelugium, quocl Severus repraesentat, ut oranera ejus accusandi aut
quibut ei majores sacramenti verbisbaplizanlurinfan- sacerdoiio ipsius inlercedendi causam excluseril.
les; vosque[uisse imtalos id qnod cupiebitis audisse. Forte tamen accidit, ut licet vera Lazarus adversus
Neinpe, ut Augusiinus ibid. tradil, eiiatn in lihello, Britium denuntiarit, quia tamen hoc non est conse-
qnein CcelesiiusRomacedidit, qitique gestis ibi ec- cuius, utis ab episcopaiu amoveretur, ansam hinc
clesiasticis allegaius est, haccscripta eianl, lnfanles arripuerit Patroclus, unde eum calumnialoris sen-
auiem baplizari in remhsionempeccalorum,secundum tenliama Proculo excepisse diceret, idque Zosirao
regulam universalis Ecclesim et sccundum Evungetii persuaderel. Sane veri non videiur simile Procu-
sentenliamconfitemur.Et hanc quidem baplismi lor- lum.sisentcntiara hiijusinodidixissct.eiiin aliquando
inain, ulinremissionempeccatorum conferretur , in maximoeurbis episcopum fuisse ordinalurum. De
Africa ul et Romaeusu receptam fuisse tum ex ca- hac re nihil in Taurinensi concilio nunc Iegimus.
nonc vulgati Milevilani u concilii, tura ex cpislola d Apud Baron., afflicto. Apud Garner., cumque
5 Gelasii papa: n. 6, tum ex aliis locis est cxplora- D ] conlrairet afflicla civilas. Quod infra legimus, totius
timi. Qui autem baptismuin infaniihus in reinissio- civilaiis addictio, etiam hic legendum esse persuasit
nein peccaiorum conferendum conccdebant, infanles addicta , scilicet civitas Aquensium sub jugo Con-
iion sine peccato nasci, adeoque peccaiuin originis sianiini, qui anno 407 a Britannicis mililibus impe-
falcii videbantur. Quocirca Augustinus, ibid., c. 1, raior conclamalus, exindcque Galliis, Britanniis et
islud ohserval : Quis posl illa verba putarci eh de: Hispaniis potitus, anno 411 apud Arelatense oppi-
hac re ullam movendamesse quwslionem'!aul cumfa- dtini, quo se receperat, ab Honorii ducibusConsian-
ccrel, cui non ctitumnioshsimusviderelur, si non tio et Ulphila capius victusque, haud multo post
(aliunde) eonrm tnanifestaverba legerenlur? Et quae inlercmplus fuii. Minus aulem tiiirnm esl Lazarum,
jlla sinl manifesta eoium verba , cap. 6 retegil ini (um Coiisianiino favenie , ac repugnanle populo
liunc moduin : Allendile itaque quid Cmlestinseper- Aquensiumconstituius fuisset episcopus, eodem ly-
lissimedixerit. El ibi videbilisquid Pelagius lobis oc- ranno devieio atque inteifccto a plebe sua fuisse
itiliaverit. Cwlesiiusquippe adjungii ei iticit, In rc- piilsum, eumque illi, cui resistere nou valeret, vel-
inissionemautem peccalurum bapihandosinfantes noni uli sponte (Cssisse.
idcircodiximus, ut peccatum ex iruduce firmare vi- e. '1illenioinius lom. xm, pag. 677, hic notari
deamur, etc . Unde, inquit vulgatum Milevitanunini conjeciai caidemYereniiiniei Didymiipiopinquorum
6157 EPlSTOLiE ET DECRETA. 658
respersura irrupit. Stetitque iu eo hactenus umbra A } tamquamte ipsum(Mallh. xix, 19). Qui magis alter
sacerdotii, donecin tyranno (Constaniino) imago alteri proximi sunrus, quam omnes qtti in Chrislo
staret Imperii: quo loco post iniernecionempairoiii unum esse debemus?Non omnis qui aures veslras
sponle se exuit, et propria cessione damnavit. De venius ingreditur, nunlius esl veri: ideoque animo
Herole vero omnia siniilia, idem tyraiinuspalronus, praesuleet in excubiis constituto semper opus esi,
caedes,turbae,presbyterorum contradicentium vin- ne totum famae,tottim teslibus liceai. Recenseie sa-
cula et custodiae,et lotius civitatis a addiciio, simi- cras litteras et divina tabularia : maximam parlem
lis poenitenliade abdicaiionc sacerdotii. Miruni est falsi testes occupavere, ubi sanctorum aut accusa-
si isti laicum virum h ad bonara frugem longa erga tionem aut pericula reperimus : maximam dico,
Deum servitute nitentem, falsis liueris percellere immo totam, cum in ipsum Dominum noslrum Sal-
noluerunt, qui in fratres et coepiscopos tanla ma- valorem totius raundi hosliam et ponlificem saluta-
chinati sunt, qui tot teinpeslates ecclesiae reddide- rem falsi testcs insurrexerunl [Garn. insurrexerinl],
runt. Non decet episcopaiem auctoi-ilatera, et prae- qui se ejus blaspliemiain audissc confingerent.
cipue prudentiam vestram , :td levinm susurronum ^Estimate quid jam possit praclerire fallacia, quaein
scripla pendere. Ecce PelagiusCcelestiusqueaposio- Deura fidei, immo in ipsam fidem ac veritatem, pcr-
licae sedi in lineris suis ct confessionibus suis .D juriis impelum fecit.
pracstosunl: ubi Heros, ubi Lazarus , erubescenda 5. Ilaec ideo scripsimus, ut de caetero, si qui ab-
faclisetc lot damnationibusnomina? ubi illi ado- senies minusque noli de quolibet lalia ex libidine
leseentes, id est Timasius et Jacobus, qui scripta meniieiiiur, fixi sint pedes veslri adversus arielem
quaedam,ut asserebatur d? Vos conjicite, si qui ta- fraudulentiae.Unde et lucernam pedibus suis ac lu-
lia in sede apostolica confiieiilur, illa quae de iisdem men semilis snis vir sanctus exorat (Psal. cxvm,
a pravis ac levibus c auctoribus ac dubio rumore 10S) : scilicet ne inler fallaces tenebras sint cacca
jaciata stint, oporteat credi. nohis et errabunda vestigia. Et in Evangelio: IVum-
4. Amate pacem,diligite cliarilatem, studeie con- quid lex nostra judicat hominem,nisi ab ipso audierit
cordiae.Nam scriptum est: Diliges proximumtuttm prius, etf cognoveril(Joan. vu, 31)? Eliain in vetcri

llonorii imperatoris, quos Conslantinus tyrannus non fatsis titterh ipsum infamare voluisse convin-
circainitium anni 409 jogulari jusserat, antequam cnniur. Qui igitur Zosimo sugesserunt aliud , eos
eunuchos ad Hoiiorininmitierei, veniamposceiuquod ipsi imposuisse perspicuum est.
Imperiumdelatumaccepisset,ut Zosimuslib. v, pag. c Vocab-.ilumtol supplemus ex ms. Vatic.
818, loquittir. Quod si t iia est, hic tnnocenti penc d Non displicet verbnm prolulerunt, quod Garne-
respersusresliluendum est: el antea tyraimicijudicii rius bic de suo adjecit : sed allerum desidcratur,
defensorideo Lazirus estdicltis, quia hoc Constan- (G quodsupplere licetex epistolaquinque
uhi
episcoporum
tini adversusinsonies judicium approbassecenseba- apiui Iuiiocenlium28, n. !i, Iegimus de iisdem
lur. Inde atilem quanla Lazaro conflareinr invidia, adolescentibnsdiclum , protulerunl eumdem librum,
hinc conjicere licet, quod Jovius Couslantini lega- Pelagii esse dicenies.Inieger igitur eril locus, si post
lus, ut hoc faciuin purgaret, ipsius Constantini verbura asserebatur, adjeeerimus , Pelagii prolule-
voluniatecommissum negare corapulsussit, uti rui- runt. Ex epistola aulBiii proxime laudata liquet,
sura Zosiinus iniiio libri vt narrat. Praeicrea quo 1° l.brum prolajura fuisse aiionymuin; 2° tradiiutn
tempore Lazarus Aquensiiiinepiscopaiutii suscepe- fuisse Angustino, non Pahesliiue synodo; 5° Pela-
rit, ex eadem conjeclura colligere est. Ex ea cnim gium noluisseetimsunm fnteri. Unde quinque epi-
conseqnens est, ut proximeposl Vereniani cl Didy- scopi in eadem epistola n. 7 : Si autem hnnc esse
miictedem, adeoque circa initia anni 409 , snlium siiumlibrumnegat. Quod vero sub Iiinoceutio suum
episcoiiale conscenderit. negavit, hoc eum el sub Znsiniosuum negasse mi-
a Garn. affliclio,Baron. et archclypo Vatic. reni- nus mirumest.
tenlibus. Cuin huiic Heroiem insontem ac millisin- e Auctores pravosHerotemac Lazarum, levesvero
simulationibusobnoxium, a popuio suo pulsum esse auteosdem, aut Jacobmn et Timasiiun propter ado-
Prosper in Cbronico tradal, facile intelligiiur hoc lescentiiimvocal. Iloruni lainen adolescenlia levita-
iiiiuinillius ciimeii exslitisse , quod illiiui Cmisian tis nihil habebat, sed plurimtini candoris et ingenui-
tinus benevolentia sua prosecutus essel. Hinc el laiis. Nil eiiam in hac causa dubio riiniori datiini.
Constaniio, qui Honorii imperaioris exercitibus Qtiaincircumspecte cuin Pclagio egerit Auguslinus,
prarerat, post debellainin Constantinuni , suspeclus j\ epist. alias 10i, nunc 186, n. 1, ipse explical. Nam
evasit, et Patroclo Consianl-i hujus araico paiuit cumhoc de illo (scil. euminimicael adversa Dei gra-
adilus, quo in Heroiis locum invadcret, eumque, ne liw senlire)aliqiiamdiufumajactarel; non ulique, in-
forle revocareiur, quanlum in se erat, infaniaret. quil, facile credendmnfuil, solelquippefama menii-
b Pelagiumvidelicet, quem cliam Orosius taicum'. ri : sed propiusut crederemus accessit, quod librum
cognominat : quia nulhirn clericatus gradum susce- quemdam ejus ea nobisa prorsus persuadere molienlem....
perat. Monachinoniine donari solet in aclis Palae- legimusIraditttm famulisChristi, qui evm ta-
siini concilii apud Augustinuin lih. de gestis Pelagiii lia docentew. studiosissimeaudierant, fuerantquesectati.
c. 25et24. Falsi suspicionem,ipiaeZosimo papa; des Qua auleiu occasione Pelagii libtuui ab iis acceperit,
Herote ct Lazaro iniquc injecta cst, Orosiusin Com- epist. alias 252, nunc 179, ad Joannem llieros. n. 2,
monitorio aperte ah illis araovel, ubi ait : In Palm- sic enarrat. : Quidamex discipulis ejus adolescentes
slina degebaiPelagins. Inventi sunt a quibusdamre- honeslissimenati, el lnslitittisliberalibuseruditi, spem
licjiosisepiscoph (Herotc el Lazaro) libri ejus , ini quam habebaniincum smculoejus exhortalionedimiserunl,
quibus mulla etvaria adversusfidemcatliolicamcon- in quibus lamen apparuissent qumdamsanm doc-
scripta \ esse videntur. Hi cum lilteris in Africam i lrinmadversantia...etadmoiiitionibiisnoslris inciperent
palribus et episcopismissi sunl , ubi tribus conciliis s emendnri,dederuntmihi librum, quemejusdemPelagii
memoralileciisunt libri. Quieniui ipsos Pelagii librosi Cssedixerunl, rogantes ul ei poiius responderem.
niitiere curarnnl, e\ aequoet bono cuni eo egisse} i f In vulgatis, cogitaverit.Cum sacrd lestti praufe^
659 S. ZDSIMIPAPA 6S0
Testamento : Non a cwdes audilui vaho, ci nohcon- A mare et d Iransmaiina documeiiia, ut fides quaein
seiitics cum iniquo fieri lestis injuslus (Exod. xxin, prtcsenli plermnque areiioribus strangulatur angu*
sec. LXX). Et iie forie niflltiludiiii delrahertliuiii stiis, saltein eniiiuis vcniat. Hacc omnia memior,
ante exawiiiialionemjiidiciicrederetrtr, addil dicen-, nisi in patrocinium lucndx innocentiac reperia sirtt.
Non eris cum plwibiis in maliiia, el non accipicsper Tolerahilius est cnim innocentem quemlibel i.irdius
cos peccatum(Ibid.).El itermn alihi: Prius qtiam in- iiiveniri, quam cilo pro nocente danmari.
terroges, ne vilvperesquemqmm : ci cum inlcrrogtive- 7. Grave fnit Lazaro -el Heroii Uitcrarum suariim
rh, corripe juste (Eccli. xi, 7). El iteruin : Quw vi- pedissequos esse. An nesciebant, dileciiniiem ve-
dcrint oculi tui loquere(Prov. xxv, 8 ; sec. LXX). Et stram ad sedem aposlolicam rclaluram? Huc cerlo
in Actibiis Apostolortim adversus prineipes saccrdo- caluninisccompcndio havigassent. Ubi dc episcopalu
tum ct seniores JudaxVruhi postulantcs abscniis 0 ambiendo agttur, maria tcrrasqite lustrant, nec
Pauli apostoli damuationein, jiisiissiraam sentenliarn ulla suffragia praetermiltiini. Ubi vero inniicentium
gentilis Festus iribunus j.rolulit, qiiatn convenil faina percellitur, oiiosi cl delicali sive accn-atores
eliam nos in facic credeuiium objicere ad verecnn- sive testes (in ulroque eniiii faHentibus f nonien in-
ditii), dicens, iVonesi consucludoRomanis, dctmnare fanie esl), in ctibilibus et leclulis snis litieiis ahti-
aliqnem hominemprins, qiiain is qui atcnsalur, prw- B J tunlur; el totam Africam, universumque tranquil-
seules habcal ciccusntorcs,locumquedefendendiacci- lum caiholicae sercniiatis innubilaui ad libidira-s
fiai ad abhtenda crimina (Acl. xxv, 16). Si hanc igi- sttas duae pestes. Ante tribunal Christi omnes stabi-
tur niodciationem exlra septum fidei noslraepositus inus : nenio illic ahesse polerii, nec D nniiii, cujtis
tenuil contta sacerdotalcin pudoreni, b iudigna om- iniiiiciisilas omuihus locis ac rebos inlervenit, decli-
IIino credulilas absentibus in absentes. Quotus nare judicium.
enim quisqtto iiniininis invenietur a valnere, si ad 8. Si Deo nostro cordi fuit; propter oves perdiias
omncni fericniis ictuni , credulum peclus aperi- Verbum carnem fieri, et ex Domino formam ser-
tur. vientis indtiere, ul diu interceptam redderct liberla-
6. Doceat nos lcrrena moderatio, quae saeculari- lem : sii Vobisgaudium, eos quos faUi e judiccs cri-
hiis arhiiriis ei cau.-is prinuini dc ipsis judicibus niiuabaiiliir, agnoscere a nostro corpore et catholica
cligendis repiidiandisque sit, et qiiania cutictaiio; verilale niimquara fuisse ilivolsus. Certc hoc, quod
quot inlcrpnsita! dilaiiones ; quolies inhibiia cora- h vestra exspectatio desiiloiabat, eluxil, ut dani-
perendii.atio (V. Cod. Tli. lib. ii, lit. 6 et 7): eiiain nanda damiiarent, el scquemla scquerentur. Si pa-
suh ip»o fmi! cenaminis amplinre judicia c cum iu- lerfamilias reditu filii gratulnbalur, qui morluusfue-
nneehti reo (Ibid. lib. ix, til. 56). Conrugilur ad C rat, el revixit; perierat, el inventusesl (Lucmxv, 52);

riinus, cocjnoverit,praiserfim coiiscnliente libello lil. 7, leg. 4, cnnfirmaia est.

lidei ad npostnlicam sedem ab iis mis-io^rpii 1'elagii e In vulgiiis, abdicando. Reciius excmplar Valic.
damnalioni siih-erihere dclrectahaiit. In eu illi quod ambiendo.
suhscriplioiiein Miun negent, priinuiii >iccx•us;iiil : f Cod. Th.lib. xvi, lit. 2, leg. 41, exsiat Ilotiorii
lllud autein sanclilalem veslram spccialiter admone- constiiutio anno 412 consignain. in qua pricuiiliitur,
tiius, uc tid vesttam reprehensionemfnctum pw.eiis, clericos nnnnisi apud episcopos accnsari debere :
qliod sic abscntumdtimnationemob IJei limoremsub- ae deinde addilur : Si quis , sivcille svblimishonoris,
scribcrc non audemns, docti per Scriplnras liumancim sive ullius allcrhts dignitalis, circa hujnsmodi perso-
voluntatemprwcplis Dei non debere prmferri. Tum nas (hoc est episcopum, preshytcrum allosve cieri-
ea oiiinia sobjiciuiit sacrarum litierariim le.slimnnia, cos) iion probanda detuleril,anctoritalehujussanciionis
quibus hicZosiintisabiibscnlihusjudicauilisab.iiucii- intellignl se jaclurw famwpropriwsubjacere. Quain le-
dmn esse demonslrat, alque in iis pohiint illnd, nisi gcm Jnc. Gnthofredus laiamputal occasionciiiurdina-
ab ipso audieril el cocjnonerit.liabetur bic libclliis in tieaccusalionis et injurinsacabdicaiionisIIeroti-,quod
appendice tuill. x Aiigustini pag. 110 ad 115, ex ciini insons esset, sublimis viriCoustantii .iiicloiilnle
eoque nnnntilla, si tamen nnterior esi, in hanc epi- ct po: ulaii cominoiioneah ccclesiasna pulsus sit. Sed
siolani a Zosimo trjnslala opinamur. huic erudiii viri conjeclurae locum non perniiilil sive
i Ediii credas... consentias.Valic. ins,, credis. . h ec, sive superinr episiola. Aliler eniin in illis de
conscnlies.Restinieiiduin diiximus cutn piajdiclo li- llerote anno 417 locutus esset Zosimus, si iunocen-
be.llo credes... consenties. £
D tiani illius ah anno 412 Honorius imperator puhlico
b Ila cmeiidavil Garner. qund apiul Uaron. offen- lcslinionio coraprobiissct. Vide Cod. 'iii. Iib. ix,
dcrates archeiypi fuie sic ediiutn, inclinaiio, credu- lit. 59. Ideo vero Heros et Lazarus imnc a Zosimo
tilas de absenlibus in absenles. Correctioncin ejus repraesenianlur ut oiiosi el delicali, alque in cubili-
leiinere licet, quoail certius quid eluceat. bus el lecinlis (|tiia absenliam suam, ut
c 1'ro particuln cum, subsliiuit Garn. verbum con- Aiiguslinus lih. jacenies,
de gcstis Pelagii cap. 35, n. 62, lo-
cessil, refriigaiile archelypo. llic appcllatur reus, quiiiir, dc wgrititdine Mtius eorum excusabant. El
quid accusains vocalur in caiisam. banc qiidera exciisalionein in eodem lihro cap. 1,
Edili, ct exiramnrina : corrigunlur ex ras. Vaiic. n. 2, idem Docior veram ac legitimam probat his
llic rcspicere videuir Zosiuius ad id Cod. Jusiiu. verbis : Propler cjrcwem.sicutposteaprobabitiuscom-
lib. ni, lii. 11, leg. i: Si ex ea provincia, ubi lis aqi- perimus, unitis eorum wgriiudinem, prmsenles esse
tur persona, vel instrumenta poscaulur, non amplius tninimepoluerunl. Eanidem vero commentiiiain nnh-
qnant Irei mensesindulcjeanlur.Si Veroex conlinenli- nulliZnsimo per-stia-.crnnl.
bus provinciis, sex mensa custodirijuslilim esl : in 6 Si Heros et Lazartis bic nolenlur, non judices,
TRANSMAUINA aulem dilalione novemmeiisescuslodiri sed testeshic legenduin est.
oportfbit. QtiJfilex a Dioeleiiano et Maxiraianolaia, h Edili, nostra. Concinnius ms. vestra.
posiea ah Arcadio ibid. Icg 7, et Cod. Th. lih. n,
661 EPISTOLJ: ET DECRETA. 662
et jubebat in usum ejus stolara mundam, hoc esl A A penitus non exorbitare ab itinere majorum, quoruhi
insigne candidoe menlis afferri, et viiulum sagina- canonica slatuta veluti quredam fundamenta surtt
tum; quantum haecuberiur exstiliaiio est lidei, non ferendis fideic jacln ponderibus? Sed nihil mintts ab
morluos esse, nec periisse, de quihus falsa vulgala Urso eLTuentio, quorura unus assidua sedis hujus
sunt? Misintusigitur ad dilectionem vestrara exem- medicina curalus, ad emendnli erroris pcrvenire
plaria scriplurarum, quas Pelagius misit : quarum non potuit sanitatem ; alier vero ante aliquot annos
lectionem non arabigimus parituram esse vnbis in objecta criminaiione suhmotus, sicut civium scripla
Domino de absoluta cjus lide lattiliam. Data xi teslantur vel ingesia [Forte, ut gesta] docuerunt,
kal. Octohris " (Septemb.21). etiam ab eo ipso gradura sumini sacerdotis accepit,
EPISTOLAb IV. aquo fuerat ante damnatus.Caecus errorin uiroque,
' f ut quod est potissimum in omnihus, nec velit
De Urso el Tueniio episcopis illicile ordinalh, ut aliorum de Tuentio, nec suam de Urso tenere sen-
nnsquamin Ecclesimcommunionesuscipiantur. lentiam.
ZOSIMUS AURELIO et universis episcopis per Afiicam 2. Scd fac ut honesti mores hominibus essenl et
c
constittitis, iiuiversis episcopis per Gallias et probata sufTragia: quid iilud , quod praetermisso
scplem provincias consiilttlis, universis episcopis ,Ji fralre nostro Patroclo melropolitano episcopo Are-
per Hispaniara consiittilis, d a pari. latensium civilatis, sine cujus auctorilate, juxta ma-
1. Cum adversus slatttla pairum venilur, non jorum canones, nulla penitus potuit ordinatio cele-
tanlum illorum prudenliaealque sentcnliae, (jui in braii, lumulluose et lurbide indebitis sacerdolia
oevuin viciura sanxeruni, sed ipsi quodara raodo impiiiguntur? Ncc sallem comprovincialesepiscopi
fideiet catholicaedisciplinreirrogalur injuria. Quid corroganiiir, ut error velamenlo aliquo tegeretur :
enirn tam sanclum alque venerabile est, quam sed 2 Lazartts, dudum in Tautinensi concilio gravis-
a Consules, qui hic desiderantur, facile supplen- Hac loculione
inielliguntur plura paria ac siniilia
litr ex epistola superiori. Ncque enim ohscurum ejusdem. epislolae exempla;, quae seorsum singuLs,
est hanc proximc post scriptam esse. Fnrle etiani seu provinciis aui ecclesiis'seu viiis in inscripiione
ntraque simul eidem Basiliscosuhdiacono defereuda pracnominaiis tradebanl.
tradila est. '' Colh. ms. fidei apta ponderibus.Sed niltil mirum
b Ex iis esl, quas in Arelatensi codicc, tinde a Ba- ab. Post vcrba, nihil mimis, supple prwstitum aut
ronio priinuin in Iiiceni emissre suui, ct in altero C I alind hiijusmodi. Tuentium Priscillianaesuperstitio-
Colbenino nsservari inonuimus. De iis quan in illa nis lahc conlaminattimfuisse infra n. 5 nairalur.
dissentnttir, ut se.quiusquisque dijudicare valent; f Baron. cum ms. Arel. Et quod : ac mox, nec
recolenduin quod Prosper in Chronico, lleroiem vellem, uhi in ms. Colb., uec vilem, pro nec velit.
insontein ab Arelatensi populo pulsum, inque lncum Legere liceret, el quad... nec velle. Is a quo Ursus
ejus Pniroclum Conslaniii ainicuin et lamiliarem prius damnalus, post ordinatus fueril, ex subjectis
subrogatum esse praefalus,adjungit: Qnw res inter iniclligilur; scilicet Proculus Massiliensisepisco|>us,
episcoposregionisillius mugnarumtliscoidiarum causa qui, ut ex Tatiriuensis concilii canone l discimus,
fuil. ll.ec quippe discordiaium causa fnit, dum fiiuc sacerdotum seeundaeprovinciaeNarbonensis ordina-
Palroclus Conslaiilii gralia et Zosimi fide abiisus tiones sibi vindicabal. Verttni Ursio, quem idem
Ilerolcm variis iuudis inlainnrct, illinc vero episcopi Taurincnse conciliumcan. 5, in usurpaiionequadam
regionis iliius, qui Sieroiem penitius noveraul, eum- de ordinaiione in invidiam vocaium raemorat, cum
deni ut nullius criniiuis reuni defendcrenl. de quo hic agitur, nuii esl conftindendus. Ille
c In ms. Colb. dcsidcraiur conjunclio et, quae ha- Urso, enim Ursio jam episcopus eral, nec fuit a suogradu
betur cliam in iuscripiioue superioris epistolsel. submoius : at de Uvso hic sermo est, qui Procnli
d lsiud a pari, in siibsequcutibus summoruni pon- sententia submotus fueral, aniequam episcopalem
lificuin epistolis frequens, nunc primum occurril. dignitatem consequerctur.
1 Ordin.ir.it Proculns Massiliensiiim episcoptts, tur, sancium et insontem, lara acerhc iraducil Zosi-
allecio sibi c.dlega LazaroAqueusi, Ursum ac Tuen- inus; vereor ne Coelesliidolo el fraude illi pcrsua-
liiiin cpiscopos, apud (jiharisiam, npiuor, el Gar- suin sii. Qui cuin aegre ferret suam ac Pelagii hiere-
gariuni, qu.ieparocliiiceriinlcpiscopi Arelatcnsis.Ilas sim ah his maximc duohus Gallicanis episcopis
ordiiialinues Zosimus eneyciica eui>tolamultis no- .„ deprehensam, eoruinquejudicio et litteris, qu;c jias-
niinibus redarguil. Piimura, quod ordinati sint ho- " sim proferebaulur, divulgalam, omni ope adniten-
liiines jam ante damnaii, quus oidinari nelas erat. dum putarit, ut illorum fidcm nt(|ue famam apud
Dciude quod pra-iermisso melropoliiano Arelaten-i Zosiniumin suspicioncnivocaret. Nccmirum de aliis
ordinali sint, qtiod provinciaies ejiiscopi adsciti non fallere potuisse. qui de seipsocallide imposuerat, ut
fnerint, quod Lazarus ex alia provincia evocatus, cathulicus a Zosimo credercttir. Quod eiiim viro
quod aliena loca usurpata, (|tiod denique legitimits docto nuper in inentcm venit, duas illas Znsimi epi-
ordinalionum dies non obscrvaius. Tuenliiiin it,i(]ue stolas, ne fucum illi factum concederet, falsi dain-
et Ursum, ut ejectos ab Eeclesia, nusquam ad cora- nare, raihicerte probari non potest: nec S. Augu-
niuiiionenisuscipiendossignific.it. ni fallor, aut Facundo Hermianen^i prohare-
2 Eadem de Lazaro legunitir in altera Zosimi epi- stino, tur. Enimvero qiiiciiam alia est epistola Zosimi, in
slola,quam,per hosce dies ad Africanosepiscnpos de qua libelliimCoelestiicatholicutn dixerit, ut iiirrat
Pclngio nc proPelagio scripsil: quain cuui aliera pro Auguslinus lib. n contra epistolas Pelngianoruiii c.
Ccelestioitcmscri|ilaprimus inlucem pro(ulii,annali- 5, si haecnon est, quam piiore loco edidit Baronius?
busque suis inseruit Card. Barouius.Et (|iininquamin aut qti.-r-nainalia, in qua de damnatn Coelestio, ut
aciissynodiTaurinensisnulliim hodie Bricciaracisliusi scribit Fncinidiis, damnet Africanos, si cam ne::a-
accusatinnis sit vestigiitm, iiiillam lainen ibi luisse mus, quae posterior est apud Baronium ? Sed prae-
iion dixerim. Sed quod Lazartiui lnc loco, el iu al- stat integrum Facuudi locum audire, libro vu de
icra illa epi;iola cum Lnzaro Heroteni, cpiscopuni Trihus capiiulis ad Jiistinianum : Invenient, inquit,
Arelaiensem, virum, utProsper in Ghrniiicolesia- postrcmo, bealum quoqueZosinmm aposlolicm sedis
063 S. ZOSIMIPAP/E 064
simorum episcoporum sentenliis pro calumniatore A 5. Alque uiiiiam in Tuentio pra\ i lantum mores,
damnatus, cuin Britii innocentis cpiscopi vitam non eiinm Priscilliana supersiitio patuisset ! quae
falsis ohjectionihus appetisset, post vero indcbilura sedis hujtis dudum humntiitas el raisericordiain hoc
ab eodem Proculo, qui inlcr caeterosa in synodo illi consulerc voluit, ut eniendalior dc caeleropcr-
damnationisejusassederat, sacerdotiumconsecuius1', inanerct. Qtiod beneficiuni sihi pcne pncter excin-
a quo se ipse vilae suac conscientia , dalis littcris plum pn.cslilum si diligentius ohservnre voluissel,
in abdicalionem sui, sponte submovit. Re vera in- errorisillum anteacli oportuil poenitere, non ita proe-
congruum fuil, ul c iHicilum sacerdolio, omisso cipili iinpclu nd sacerdoiiuin feslinare, ut ncc diei
melropolilano, sua confessione spoliatus, sacerdo- veierem solemnitalein, quac praecipuecuslodicnda
lem pariter ordinaret. Et ne nihil non iniempestive fueral, observarel, nec indehiio lococrederet absii-
lieret, ne dies quidcm legilimus d ordinationis ad- neniluin.
sciscitur: scilicet tit quibus cuncta deerant, eliam 4. Qua de re ad sanctitalcni vestram et per loium
legiiiraumtempus deesset.Quid his lol lantisqueira- orhein, ubicunique et in quacuinque lerrarum sonus
proba usurpatione poslhahitis addi potesi, nisi illud catholicaereligionisexiit, scripia direximus, fraires
exlremum, quod lolum iranscendil errorem, ute ler- cbarissimi, ne rTueniium et Ursura in commiinione
ritoriis iiidebiiis , ad Arelatensiuin civitaicm ami- B R Ecclesiae,inquocumque ecclesiasticogradu a qua in
quilus pertinentibus, locarcniur? Uiium viiium si toium analheiuati sunl, suscipiendos esse ducaiis.
in causis lalibus evenissel, apostolica)sedis auclori- Dicunlur enim circulatores essc, quod nos ex sen-
tasetiam caeleradestruxissel. Hicmulta concurruiit, teniiis agnovimus in eorum damnationc sacerdol.tli
improborumetdamnatoruin ordinatio, praeiermissio aucloritale prolatis, quas in diversis regionihusexce-
melropolitani, necnon et provincialiumsacerdoium, perunt. Removendaesunt a sanclo corpore putrithc
locorumque alienorum impudeniissima usurpatio, carnes, et a massa sanclilicalionis acidum exsecran-
nec saltem diei custodita solcinuilas, el Lazarus in duraque fermentum. De quiliusplura scribere pudo-
consorlio illicita?.ordinationis adscitus. Haccomnia ris fuil, cum illis pudori non sit lanla fccisse. e
apud nos gestis testimoniisque discussa stuit. 5. Jussimus autein praecipuam, sicuii scmper ha-
aBaron.cum ms. Arcl.,sy)todo,sineprxpositionein. ac Patrum tradiiioneni consecrattimfuisse Lco episi.
Qni Floriacensem adornavit biblioihecara, hiclegit, 5 c. 6, episl. 9 n. 11, et epist. II asserii. Abbac ta-
damnationi cjus consenseral. Propius a nostra lcc- men lcge lionniimquaindiscessumesse prohat Tille-
lione abesset assenserat.Quamquamin superiori epi- monliiis vel cxemplissanclorumMarlini alque Clny-
stola 3, n. 5, Proculus non lantum ut Lazari dani- ~ sostomi, quorum primum feria terlia vel quaria, al-
naiioni consenliens, sed etiam ut jttdex, a quo ille terum feria sexia ordinalum noiat. Cyrillumquoi|iie
senteniiam exceperit, exhiheiur. anno 412 Octohris 18 die. feria sexta,episcopumA-
i>Baron. hic addidit verbum esl, qnod melius ab- lexandrinum creatum ferunt. PraelereaNestoriusfe-
est ah aliis libris. Sic quippe imelligendus hic lo- ria teriia consecratus est, si Sorraiis lih. vn, c. 12,
cus, quasi superius legeretur, Ncc sallem compro- eum anno 4i2, AprilislO die, inauguraiuinasseren-
vinciales episcopi corroganlur .... sed corrogalur tis vera sit narratio. Sed Liheratus, cap. 4, eumdem
Lazarus, eic. llinc duo colligere cst: primum Ursi Aprilis 1 die, quoein dominicam incidebal, ordina-
ordinationem posiquam ab Aquensiumecclesia La- IIIIIItradit. Ohservat erudiiiis Renaudotiiis bisior.
zarus submotus est, adeoqueposlquamConsianlinus patriarch. Alexandr. Jacohit. jiag. 177, (um Gcor-
deletus ac necalus luii, hoc cst post aninim411 ron- gitini qnemdanicxeimle s.Tculnvn die non dominico
tigisse; alterura, etiani pnst id temporis Lazarum a ordinandum in ecclesiam iniioducere pararent, Mav-
Proculo velutepiscopuinfuissehahilum. lpsum eiiam cum archidiaconuraeis intercessisse, ;c negasse, /;/
lorige post MariusMercator, Augusiinus, etCanha- tnoris esse aut eccletiaslicwdisciplinm,ul episcopalis
ginensis concilii patres, ul vidimus, cpiscopum no- ordinulioalio die quam dominicoficrel; arguitiiue ir-
minare non cessant. ruris Elmacinum, qui liiincniorcm apud Jarohlias
c Codex Colb., itlicitus, niox vero Baron. cum recepliim, scil. ul Patriarclta nonnisi die doiitinico
Arel., spoliaium: raendose.Niiida erit leciioin htinc ordinarelur, ad I-aaci post pr.-cdictamMarci iniei-
niodum consirucla : ut sua confcssionespolialus sa- cessionem ordinati decrcium referl.
cerdotio,illicilum sacerdotempariler ordinaret. 0 Baron. ex lide ms. Arel., territoiia indebita. , .
d Legiiimuni ordinaiionis diern neglecium dixisse D I locentur. Isla autem aliena ct indebiia lcrriloiia, in
contenlus Zosimus, quis ille sit lacel, quia eum tisit qnibus Urstim nc Tuentiuni a Procnlo episcoposcon-
omnibusnotura ponit. Kademratinne ct Symmarhus stiluios fuisse Zosinius hic queriiur, iinnnuHie| i-
Urbis praefeclusin relaiione ad llonorium de Kula- siola 1, c. 3, fulii paicecias Cilharisiam elGaiga-
lio post innrlem Zosimiin locuin ejus suffeclo a|iud riuin inlcrprelaniur.
Baroniumad ann. 418 Inquitur: Ctwtvir sanclusEu- f Ihiic comuiunionem cmn cpiscopali dignitale
latius nd ccctesiamLaleranenscmdc cxscifuiisprioris posimodumreddilamfui^senecesse est, si, qtioderu-
episcopia populo el clericis fuitsel addttctus, tbi pcr dili inulii putanl, is ipse est Tueniius, ad ctijus
biduum. . . remoratus est, ut exspectareturDIESCON- scripta Coelesiinusepisi. 20, n. 2, responsa dedisse
SUETUS, quo possei solemniierordinari. Untiinauiem se commeraoiat.
Doniinicumdiem sacris ordinaiiouibiis per carioues KIn rass. tota hic subncciuntur superioris iqii lo-
antisiitem,contrasanctiInnocenlii deccssorissni sen- nianijesiiusdetegentibus,mcmoralosPelayiumel Ccc-
lentiam,quiprimusPelagianamhwresimcondemnavit, leslium pularel orllwdoxos.Et tamcnnec Aihanasium
fidemiptitis Pclagii, ejusque complicisCmleslii,quem el Damasum,nec illos Ptilwslinosephcopos(de his
iti EcctesiaCarthagiiieiisiconviciumatque app:llanlem omnihus jam dixeral), et Zosimum, hmreiicoscrcdit
aposloiicamsedem, el ipse geslisdhcusseral, tamquam F.cclesia,quia de hmrelicisbeuesensentnt; sed potius
veram et ca holicam laudantem, insuper et Africonos pro meritosumfidci caiholicosjudical el lionorat;quo-
culpanlemepiscopos,quod ab iltis limreticicredereulvr, niam nou debeicriminideputari simpliciitmnon inich
cnm,necdumipsiAfricanisepiscopisdoloseorummiiltn lecta versuliamalignoru .
665 EPISTOLE ET DECRETA. 666
buil metropolitanus episcopus Arelatensium (et cm- A stulando, huic sedi videretur inlulisse conviciura,
tera ut in epistola 1, capile 2). socium sibi " Simplicinm Viennensis civitatis' nsci-
6. Omnes sane admonemus, ut quique finibussuis; vit, qtti non dissimili impudcmia po,stuIare(, ul sibi
contenli sinl: nam baibara et irapia ista confusioi quoque in Yiennensium provincia creandorum sa-
cst, aliena prxsumere. De qua re ne ad nos, et reli- cerdolum permitteretur arbilriiim. Indccens atisus,
quum capitis 3 mox diclm epistotm. Data sub die x et in ipso vestibulo resecandus, hoc ab episcopis ob
kalendas Octobris (Anno417, Seplemb. 22) Honorioi certas causas concilium agilantibusexturquere, quod
augusto xi et a Constantio n consulibus. contra siaiula patrum ct sancti Trophiini reveren-
EPISTOLA Y i». liam, qui primus metropolilanus Arelatensis civita-
Ut melropolitantisArelalensis in provincia Viennensi : lis ex hac sede directus esi, concedere,vel muiare
et in utraque Narboncnsiordinaiiilorninephcoporumi ne hujus quidem sedis possit auctoriias. Apud nos
habeat polesialem cnim (25, qumst.l, c. 1; Ivo p. IV, c. 226) inconvnl-
ZOSIMUS cpiscopis provinciae Yiennensis et Narbo- sis radicibus vivit anliquitas, cui decrela Palruiu
nensis secundae, a pari. sanxererevereniiam. Elquiaredireinordinerasuuiii
'Multa contra veterem formam Proculus usurpasse ii.itermissa praecipimus, c fraires cbarissimi, nie-
delectus est in ordinalionibus nonnulloriim indebite JJ '. iropolitanus Arelalensis civitaiis episcopus jam inde
celebrandis, qnas prosime numerosa c cognitione a Trophimo ordiuaiionis seriem leinporibus roho-
discussimus : licet ipse diu exspectaius, fastidiose fe- ratam inviolabili in ulraqiieNarbonensi ct Viennen-
rens sibi inducias atlribuias, convenire dissimttlet. si auctoritate possideat. Data in kalendas Octobris,
Attamen illa praesumptionos admodum movit, quod llonorio augusto xi et Conslanlio n consulibus.
in synndo Taurinensi, cum longe aliud ngeretur, in EPISTOLAVI f.
3
aposlolicae sedis injuriara snbripiendum ]iuiavit, ut Hilarium nulloniti juread ordinandosin prima Nar-
sibi concilii illius emendicata praeslarel ohrepiio or- bonensiepiscopos,ac ne quid inde sibi usurpet.
dinandorumsacerdotum veluli meiropoliiano in Nar- ZOSIMUS HILARIO episcopo Narbonensis primaepro-
bonensi secttndaprovinciad poiesiatera (Taurin.con- vincisc.
cil. c. 1 et _). Et ne solus, impudenler indebiia po- 1. Mirati admodum sumus, dum nobis sludiosius
laei, capiia 2 et 5, scilicel a verbis Jussimus auiemi ecclesiis, quns vel suas parochias, vet (quilius) s?<os
prmcipue, ad consularem usqiic lioiain. Neque abi discipnlosfnisse ordinalos consliteril.
alio, nisi ab ip somei Zosimo, addila cxistiraamus : e Verba, fratrescharissimi, a Sirm. ei Lnb. otnissa,
adeoutencycliciuhiijus episiolseoccasione ansara nr- ex Baiou. et inss. revocaniur. Hic Zosiinum inier
ripuerit, undeprivilegium, quod ante nienses aliquot /-i < et Taurinense concilium quaedamdcprebendilur scn-
Arclaiensi aniistiti concesserat, omnihus noiuin fa- teniiarum pugna : sed in hoc lamcn eornin esl con-
ceret. sensio, quod ilbesa et inconcussa patrum slaluia pa-
a Mss., Consianlio(non addito n) rons. riter velinl. Tauriueuse quippc conciiium, Arela-
b Et hauc epislolam laudatis niss. Arel. el Colb. tensi et Vienneusi aniisiiiibus de priniaiti inler se
debemus. conlendeniibus can. 2 hoc decrevit, ti! qui ex eis
c Hoc est, in frequenti coetii et cuni numerosis approbaveritsuam civilalemcsse metropolim, is lolius
cogniloribus.
d Proculus quidein in Taurinensi conciliosese ut CANONLM provincimhonorem priinntus hubetit, el ipse JUXTA
PR.ECEPTIJM ortlinalionutii Ittibeat poteslct-
Narbonensi n provinei,ie melropolilnnum jaciitavil, tem. Nec minorem niajoium statulis reveienliam Z>-
eoque nomine duo pciiil: ul nimirum et piimatus simus profitetitr. Utri vero , Zosimone an coucilio
honore, et episcopos in illa provincia ordinandi po- Taurinensi, in judicio <|in:dde hac c.utsa lulei-uni,
icsiategauderei. Uiriiinque rursus hoc duplici tilulo obreplum sit? Ut cannnica essel Zosiini sentenlia,
sibi vindicavil ; quia videlicet hiijus provinciaeaut ciim episcopo Arelalensi non iuodo Massiliensis, scd
pnrochiaesua? essent, aut episcnpi a se fuissenl or- et Vientteiisisvocandi erant. Ciim Arelatensi tanion
dinali. At can. i, id judicaium est a sancta synodo scilusMnssilieiisisvocaius ei oxspeciaiits hic meino-
conlemplalionepacis atque concordim.ui non lam ci- rnliir. Conlra iu Tauiineiisi concilio Massiliensis,
vilali ejtts, quw in altera provinciasila esl . . . qiiain Vienucnsis at(|iie Arclatensis auditi siini. Quamqunii)
ipsi polissimumdeferrelnr, ut lamquampaler fdiis lio- Zosiuiusin epistola sequeuii uihil a se novi episcopo
nore primaiis adsisleret. Quo in loco coucilii htijus Arelaieusi, nihil quod nnn prisca jam tonsuetudine
patres eum provincim srcundauNarboncnsis metro- D I. ohiineat, concedi tion semel affirmai.
polilanuni aperte inficiantur, ac negala ei episcnpos f H.inc epismlam ex iisdeiu excinplarihus, exqni-
ordinandi puiestale, ipsi, non ipsins civiiati, prima- biissnperiorem, hahemus. Priciereain |iervelusioRe-
lus honorem deferre satis habent, ct in iis quidem gio asservatur.
1 Rescindil privilegiuin,
quod Proculus Massilien- Albigm, vel DynumiumEngolismw, vcl veiierandum
sis episcopus perperam a synodo Taurinensi esprcs- Arvernh, vel Alethium,Cadurcis, >-el nunc Pegaxinm
serat, ul episcopos in Narbonensi n, velut raeiropo- Pctrocoriis, utcumque le habe.nl smculi mala, vide-
litinns ordinaret. Simplicittm etiam Viennensein bis profeclodignissimos tnlius fidci religinnisque cu-
persiringit, quod Viennensis provinciin ordinationes siodes. 3 Exceptioni quani Hilariiis ohjecer.il, in aliena
ambiat : statuitque, ut raeiropolilanus Arelaiensis,
prisc.im, ut ait, jara inde a S. Trophimo in utraque provincia ah nlio non debere (ieri episcopos, oppo-
Narhunensi et Viennensi ordinandoruin episcopu- nit aiiliquam consuetiidinein episcoporum Arelaleu-
rum auetnritatem possideat. siiim, qui non solum i;i Vieiuiensi provincia, sed
2 Paulinus
preshyter apud Gregoiiiini Turon. lib. per duas etiam [Narbonenses, episcopos ordinare
II Hist. c. 12. Si enim hos videasdignos Dominosa- soleanl. Quocircainhibel, ne en potestate in Narbo-
cerdotes, vel Exniperium Tolosm, vcl Simplicium nensi I utatur, qiiam siihrcptitie a sede apostolica
Viehnw, vel AmandumBurdegalW)vel Dinyciwuium oblinuerat. Si sectis faxit, non soluui cpiscopalus
067 S. ZOSIMl PAP;£ 663
rcquiientibus relatio tua de ordinartdis in provincia ALnitione
i deferri. Si quid conlra baec, frater charissi-
Narbonensl prima sacerdotibuslegcreiur, quod dura ime, qnaea nobis suntsub Dei judicio statuia, tenta-
assertioni et desideriis ttiis cupis esse consuHum, veiis: non solum quos faciendos credideris, episco-
praetermissa veri ftde, relationem tuam sub bone- patuin ] oblinere d non possinl, sed etiam ipse
statis specie colorasti, asserens in aliena provincia icatholica communinne discrelus, sero de illicitis
ab alio non debere (ieri sacerdolcs : cum uiique de- prarsumplionibus ingeraiscas. Daia e vt kalendas
bueris, non quid libi reeltim videretur, scd quid ha- Octobris (AnnoiiT, Seplem. 26) llonorio augusto
bticrii nntiqua consuetudo, suggcrere. ideoque va- xi elConstaniio ir consulibus.
cualo co qtiod oblinuisse a sede apostolica subrep- EPISTOLA f VII.
liiie cnmprnbaris, quia satis constitit Arelatensis Metropolitcmidignilas a l Proculo usurpatu, Pnlroclo
ccclesiic sacerdoii prisca id institutione concessum, asserilur. lpsius esl cuivisde Galliw clcro formatas
ut non solum in provincia Viennensi, sed elinm per dare. Ordinalioncsprwcipitesuc per saltumvetanlur.
dnas Narbonenses, episcopos facinl. Nam snnclae ZOSIMUS PATROCLO episcopo Arelalensi.
memoriaeTrophimiis sacerdos, qiiondam ad Arela- 1. Quid de Proculi damnatione censuerim, lenel
tenscm urbem ah aposlolica seile Iransinissus, ad conscienlia tua, curh meo inieresses exaniiui : nec
illas rcgiones el tanli noininis reverentiam primus B B le gestorum nosirorum auclorilas lalel vel scripto-
exhihiiit, et in a alias non immerito ea quam acce- ruin quai de ipsins damnaiione per terrarum diversa
perat auciorilale transfudit; adque hanc ordinandi s direximus. Unde metropolitani in tedignitaiem at-
consuetudinem, et pontilicaium loci illius queni que personain etiara aposiolicae sedis auctoritaie
obtinuerat priraus et justus, custoditum usque in considera:in qucm furtive locumhper indebitnasyn-
proximum tempus, gesiis apud nos habitis, raulio- odo Proculus usurpaium irrepserat. Quicumque igi-
rnra consacerdoium testinioniisb approbatur. lur exGallicanis unde unde regionibus veniunl sub
2. Ergo licet sola, qtiaein sede aposlolica hahiia quovis ecclesinstico noraiue vel gradu, formaias per
sunt, potuissent gesta sulficere; taraen eiiara bac le commoniii > ad nos millendas esse cognoscant:
le aucioritate coiisliingiinus, ul praesumptioniluar, alioquin sihi iniptitabiint, si ineflicaciter, hac solem-
quam exlulisse contra vetcrem consuetudiiiemvide- nitnie posiposila, te inconsulto ad nos venire tenta-
baris,modumiioverisjus(oec praescriptionisindiclum, verint: quod ab episcopis usi|iie ad itllimum 1 ec-
neque aestimestibi ulterius poniificaiura de ordinan- clcsiasticorum gradum observari conveniet, fraler
dis sacerdotibtisvindicandum: ctim hoc videas Are- charissime.
latensis episcopo civitatiset per apostolicani sedem, 2. Et quia nonnulli ex quacumque mililia se ad
ct pcr sancii Trophirai reverenliam, et per velerem C G Ecclesi.im conferenles (V. epist. 9, n. 1), sialim
coiisiictudinein, ct nostra recenti evideniissiinadcfi- 2saltu qtiodamsummatein locuni religionis affectanl,
a Sirin. et Lab. cum ms. Reg., in alios. Magispla- versa direciorum hic nienioratui'. Moxin Reg. ms.,
cei ciim Baron. et ms. Arel., in alias, snpjile regio- ciposl.sedisauclorilalem.
nes : quia niiiiiruni |io-iqrtam Troiihimiis Arelaliitll h Edili. pro indebitasynodo: cnrrigunlur ope mss.
directus est, ex cjus \onie loim Gallim fidei rivutos Colh. in (|iiibus exstal quidem tantum, per indebita
acccperunt, ttt in ejiislola i, c. 3, ipse Zosirausloqui- synodo: sed prrepusiliouem a, proplcr anlecedenlem
lur; el episcopos ordinando, in alias etiam regiones vocem iti a (lcsineiilciii, lihrariis excidis*e nihil no-
nominis luijus honorem transludit. vum. lloc sibi vult, Prociilum synodi nnetorilaie lo-
b In Regio ins., approbalum.Qua; leciio si placel, cum metropolitani per indehita leirilnria sibi usur-
inulatida superior inlcrpunclio, ac retinendiim in passe. Superius episi. 4, n. 2, Zo:imum aiidivimus
nlios, scilicet suecessores. cum codein Pruculo exposlulantein, quod Tuenliiim
c Reg. ms., perscripliouis. el Ursum lerritoriis indebith, boc est ad se non per-
d Ita Codex Reg.; alii vero, non posse. Nicaeni lineniihus, locnsscl. Non displicel quodin ins. Reg.,
concilii canone 6 sanciiur : Si quis prwivrvoluntatcin per indebilamsyiioduin: qunienusprcediclauipolesia-
el conscientiammelropolilaniephcopifueril ordinaius, lem Proculus in synodo Taurincnsi, cnm longe alind
hunc concitiummiignumel sanclnmcensuitnon debere ageretur (adeoque furtive) subripiendamputuvit, ut
esseepiscopum. 5, n. 1, legimus.
e Sirra.et Lab., sub rf/eiii;Baroii. sub clievcorri- cpisi.1 Yerha aclnos, in vulgilis omissa, cx niss. resli-
gunlur cx rass. Reg. el Arel. tuunlur.
f Ex tribus rass. iu superiori epistola tneinoraiis " i Sic mss. At ediii, ecclesiasticum.Yide annolala
di-scriplaest. ' in cpistolam 2. Mox Reg. ms., fralrcs charhsimi,
s Baron. et Sirni. iiic addttnl loca: qnoa vox ai quod ad eos referri potest, in qtiorum noiitiain vult
m<s. abesi, saiisquc inielligiiur eliain lacitn. Supe- Zo.iitiiushancepislolam peivenire.
rior cpistola v noinine scriptorum per terrarura di-
honorem non habiluros quos ordinarit, sed ipsura rtini nc per saltum fianl edicit in postcrum.
eliara catholicn couiimiiiionccariluruin. Conlra hoe - In sacris ordinationihits duo inierc;cter.-i sempcr
Zosimi inierdicluin, lacit epislola secunda Bonifaciii spectavil Ecclesia. Uniim, ut grndaiim fiorcnt per
ad Hilariiim euradem. gradus ordinum : ila ut non iinte quisquain
1 Daranatum exaiictoralumf]uc Romae a Zosinioi singulos ad sUjierioremascenderct, quain in.criores susce-
Proculura fuisse, liiieras ciiam encyclicas de ejus> pisset. Qnod qui non servabat, verbi giatia qni ex
damualione scriplas, IITCepistula tcstaiur. Confir- subdiacono repenie, practcrmisso diacoiialu, pres-
mat auleni Patroelo privilegiura forniaiarum, ct mc- byier fiebat, per saltnm promoveri dicebatnr. Alte-
tropolilaniin NarhoncnsiII dignitatem, in quam Pro- rum, ul jusia quisque ac legiiiraa in singulis gradi-
culus irrepserai, tuin dcindc ordinaiioncs episcopo- bus stipeudia expleret, prtcfixaque singulis tetnpora
(569 EPlSTOLfe ET DECRETA. 670
qui gradaiini per ecclcsiastica stipendia venienlibus A H. Quod st quis ihterdicta espexerit, gradus sup»
explorata a solel diseu-sione differri: idcirco qno- rioris periculo subjacebit. — III. Quw in singulis
niani in noniiullis faciuni infirniare non possumus, cleri grudibus lempora sinl prmfixa.
si qtii jara ordinaii surii, in eo gradu, ad qnem salttt ZOSIMUS " HESYCHIO episcopo Salonitano.
subito perveneriinl, pcrdurare debebunt. Si enim <'AP.I. — 1. Exigit dileclio lua praecepium apo-
Apostolusneophytum sacerdoiio non staiim cumulari stolicaesedis, in quo Patrum decreta consentiunl, el
f
jubet (ITtm. III, 6), et hoc ideni canonum siatuta significasnonnnllos ex monachorura populariccelu,
sanxerunl (Nicwn. can. 2) ; hoc addimus iiostra quorura soliiudo quavis frequentia major esl, sed et
senteniia, ut quisquis decaetcro >'vel suiumo sacer- laicos ad sncerdoiium fesiinare. Hoc autem (Ivo p.
dutio, vel presbyierii gradu vel dinconalus crediderit 5, c 102) specialiter et sub pracdecessoribusnoslris,
eumulandum, sciatet segradus suisubirc jncturam, et nuper a nohis inlerdicium conslal, litteris ad
nec in illum valitura essequacc.onlulit: ut saltem ab Gallias llispnniasqtie 6 iransmissis, in quihus regio-
ordinatione praecipiii metus i le suminoveai, quoS nihus familiaris est ista praesumpiio, qnamvis nec
examinaia discussio coercere debuisset. Scriptn nos- Africa super hac admonitione noslra habeatur aliena,
tra in omnium facies nolitiam pervenire ; ut ne hoc ne qtiis (Disl. 56, c. 2, et dhl. 59, r. 1) penitus
quidem ipsuin libi, quod omnibus inlerdiclum esl, g conira pairuni praecepla,qui ccclesiasiicis disciplinis
licere cognoscas. Dula c vi kalendas Octobris (Die per ordinem hon fuisset imbuttis.et temporis appro-
29 Scpl. ann. 417) Honorio xi et Conslanlio n con- hatione divinis slipendiis eruditus, nequaquam ad
sulibus. suuiiiiura licclcsiaosacerdoliuin aspirare praesume-
EPISTOLA VIII. rel: et non solum in eo ambitio incfficax haberelur,
SEULIBELLUS PAULINI D1AC0NI ADVERSUS COELESTIUM verura etiam in h ordinatores ejus, ut carerent eo or-
ZOSIMO EPISCOPO DATUS. dine, quem sine ordine contra proecepta Pattum
Quod ZosimnsCwlesliihmiesimcondcmnaril,ejusdem- ciediderani prsesumendum. Unde hiiramnr ad di-
que adversumse calttmniamrespueril, ac demum lectioiicm luam statuta apostolicae sedis non fuisse
suam ipsitts approbaril 'fidem, gralulatur; et cur pcrlala. Laudamus igitur constanliam propositi tui,
Romamnon adeal, exponii. frater chaiissime, nec aliud de ponlificii tui vetere
(Hancepislolamlegere est inler opera Paulini, ubi ccnsura aucloritatis gcnus exspectandum fuit, quam
(am videsisinfra.) ut lalibtis amhitionibus, pro proccepiis Pauuni, in
EPISTOLAIX d. proeinctu fidei conslilutus occurreres.
I. Quod monachivel laici nisi per grctchisecctesiaslicos 2. Igilur si quid auclotilaii luae, quod nos non
non debeantad summumsaccrdotiumpervenire. — opiuamur, «stiinas defuisse, supplemus. ' Obsiste
a Baron. cum ras. Arel., solcnl. iG mus cphcopusurbis Rommllesychio episcopoSalonita-
b Supple, neophyinm, seu ex qiiacunique lniliiia no, quihus in coll. Ilispnn., et Isid. addimr satulem
se nd Eeclesinmconfereiilem. f Apud Dion. ei Isid. iiecnon in edit. Mcrl. Crab.
c Arel. ins., Datcckut. Octob. Honorio i, e:c., et Roni. deesi popnlari : (|U;c vo\ e qualuor mss.
iiiciido-e. Etlili, Dat. ln kal. Reg. ms. scquiuiur. Colb. iiecnon Regio, Piih. et Corb. revocaiur. Quid
d Aiiliqua-.collectioues, Isidoti Metcaioiis, llispn- siht vdil, intelligilur ex his num. 3, Popnlaritas
na, Il.idriani i, Dionysii Esigui, Codicis a Qucsuello eliam liis locis, ubi soliludo est, latium reperitur.
edili, rtecnou alia iu excniplari Colh. majuscuiis lil- 'i In Corb. ms. ac duohusColh. desideraltir irans-
tcris Langobai-dicisexarnio, ct plures Galliean;i! in twisis, pro quo in alio Colh. exstai daiis. Auten prae-
velerrimo Corbeiensi codice, in Eossaiensi, elc, as- dictus codex Corh. antecessoribns, alii duo prodeces-
servaloe,epislolamhaiicexhibent. Ejtis in (ioutepra- sorihtts, ilenl duo alii, decessoribus. Nullas habemus
liiiuiiiius titulos, quos DionysiusExigims adornavii, Zosiuii ad Gallos Hispuiosque litieras, in qnibus de
atque ex eo Hispanaccollectionis aucior ct Isidorus re quresita quidquam spociale decernalur : nisi forle
pro more rmiiuaii SUnt.Illoruin loco hos pr.c se fert snperioreiii episiolam 7 indicet, quam etsi Pairoclo
landaliis codex Corbeiensis : 1. Ul ne qnis penitus uui inscriptara, ipsius tamcn opera iii omnittmnoti-
conlra Patrum prwcepia saccnlos Ecclesiw ordinelnr. tiam pervenirevoluit. Porro iu hac epislola n. 2 ve-
II. Talibusordinalionibusobsisti debcre.III. Deordi- Ini, ne quis praccipili saltu ad ulluin clericntus gra-
naiionibnsclericonnn, qitaliter ad pontificalusliohorem dniii proraoveaiur, eadem, qua et hic, adver^us or-
tltbeantpervenire. IV. Singulis gradibus(supple quw) dinaium et ordinanlem indicta iioena.
debeant observare. V. I)e diyamis el pwnilcnlibus.'rj h Taurinense conciliuin canonc3ciijus lilulus est,
Brevior est cpistnlae htijus in Colbertino Codicis a De ordinationibusillicilis contra statula Palrum, uti
Qtiesn. edili exemplari summa, in generali quidem jam observavimus, mitiori poeuaordinatores multa-
lndice, De monachis et laicis ad gradus ecclesiasticos ral. Zositnoattteni concinitCo3'estiimscpist. 4, n, 5.
accederecupientibus; in ipsius autem epistohc frunie, Ab uiriusque severiiale erga eosdem ordinatores
Quomodoordtnanlur episcopi,presbyltri, diaconi, sttb- notinibil retnittitiir, et ad concilii Taurinensis lein-
diaconi, cxorchti, lectores, quantos annos nunc per peranienliim rediiur, ttim in addilamcntis ad epi-
vnumqnemquegradum asccndunl. Postreinam banc siolam 1 Leonis, tmn in Ret,'cnsissynodi anno 439
suinmam etinm Regius alias S. Pelri Piciavensis co- habitai canoue 1. Yide llilati cpistolara 10, n. 3.
dex praefert. Aliis autem in mss. tinlla c-t. 1 Edit. Rom. et concil., Vos obsistite... obsistiie:
° Iia sinceriores mss. Al cditi post Dionys., Zosi- corriguntur ex mss. Moxunus codex Colb. cum Re-
observarei. De quibus Zosimus idem scribit in epi- qui catecliunieims ad episcopatum luerat adscilus
siola ad Hcsychium Saloiiitanum. Qnod si quando iniinit in ejus Vita Pauliniis : Buptizatasitaqtte fertur
coniralii haec leinporuin spalia necessiias cogeret: omniaecclesiasiicuofficia implesse, atque oclavadie
prius iamen illud, ul ordines gradaliin iuireiil, re- episcopnsordincilusest cum summa grttlia et Imliliti
Jigiose seniper tenuerunl. Ul de sanclo Ambrosio, cunclorum.
671 S. ZOSIMIPAPiE 672
talibus ordinationibus, obsiste superbire et arrogan- A tendi cupiunt, aud quibus aliud praestare non pos-
tiaevenienti. Tecum faciunt prteceplaPairnm, tecum sunt, divinos ordines largiunlur. Quod opoiiel di-
aposlolicacsedis auctorilas. Si enira a officiasoecu- siricti semper esse judicii. Rarum estc cnim omne
laria principem locuin, non vestibulum actionis in- quod inagnum est.
gressis, sed per plurimos gradns fccxaminato tem- CAP.II. —4. Proinde nos, ne quid raeritis dilec-
poribus deferunt : qnis ille tam arrognns, tam im- tionis luae derogaremus, ad te potissimum scripla
pudens invenitur, ut in ccelesti militia, quaec pcn- direxiraus, quae in omnium fratrum et coepiscopo-
sius ponderanda est, el sicul aurum repelitis ignibus rum noslrorum facies ire noiitiam, non tanlum eo-
exploranda, statim dux esse desideret, cnm tyro rum qui in ea provincia sunl, sed etiam qui vicinis
ante non fuerit, el prins velitdocere, quam discere? dilectioniluae proviuciis adjuuguniur. Sciet quisquis
Assuescatin Domini castris, in lectorum primitus boc postposita Patrtim cl nposiolicaesedis auctoriia-
gradu divini rudimenta [Merl. rudimenlis] servilii: te neglexerit, a nobis disirictius vindicandum; ut
necillivile silexorcislam.acolythum, subdiaconuni, loci sui ininime duhiietsihi non constare ralionem,
diaconum pcr ordinem heri : nec hoc saltu, sed si hoc putat, post tol prohibitiones, impune f ten-
d slatulis majorum ordinatione lemporibus. Jam ve- lari. ConiiimeliiCenim studio fit,
quidquid s inter-
road presbylcriifastigiura talisaccedat,iiietnonicn £J diclum toties usurpatur (NicolctusI,epht. al. 40,
aelas impleat, et meritum probitatis stipendia ante- n. 4).
acia testemur. Jure inde sumini pontificis locura CAP.111.— 5. h Hacc autem (Dist. 77, c 2 ; I!a-
sperare debebit. banusde inslit. cleric.lib. i, c 13) singulis gradibus
3. Facit hoc nimia reniissio consacerdotum nos- ohservanda sunt lempora. Si ah infantia ecclesias-
trorum, qui pompam multiludinis quoerunt, et pu- ticisminisleriis ' nomen dederit, inter lectores usque
lant ex hac (urba aliquid sibi dignitatis acquiri. ad vicesimuinaelatisannum coniinuaia observaiione
Hinc passim numerosa popnlaritas etiam his locis, perdurei. Si major jam et grandaevus accesserit,
nbi soliludo cst, lalium reperiiur, dum parcecias ex- i ila tamen, ut post baptismum staiim, si divira»

gio, Tecvm facianl prmcepta Patrum , lecum sii: non esse ordinum omnium accuraium caialognra.
minus concinne. Adsiint reipsa decreia Pnlrura Notalu dignum est, quod in anliquo Constituio Sil-
Nicaenoruracan. 2 et Snrdicensinm can. 13 verhis ve.-tri papaenomine vulgalo, et a nobisin Appendice
fultn Aposloli, qui ncopliyium ordiuaii prohihet. tom. II edendo legitur. Qnamvis enim c. 11, n. 16,
Eadem lirinnnt et Siricius epist. 1, n. 13; cpist. 6, tibi praescribiturquanio quisque tempore in siiigulis
n. 5, et cpist. 10, n. 15, necnon lnnocenliiis episl. gradibus niinislrare dcbeat, nt ad episcopatiun per-
57,a n. 6. ( vcnire possit, praeterniiitatiir ostiarii gradus, in co-
C
Regius codex, uno Colb. favenle, officiales virii deiu lamen Consiiiulo cap. 5, u. 6, de Silvesno di-
per officiasmculariaprincipalem locum, non per vcs- citur : Poslea aulem fecitgradusingremio nynodi,ut
tibulumactionis ingrcssi: corrupte. Of/icia swculuriat ncmpresbyteradversusepiscopum,noudiucontisadvcr-
hic iiiielligunlur udininistri et judices sacculnres. stis , nonsnbdiuconusadversnsdiuconum,
b Edil. Roin. el concil. post lsid., examinutislem- nonpresbylerum
acolylhusadversus subdiaconum,non exorcisln
poribus. Duo mss., examinato tempore.Nitidior cstL adversus acotylhum, non leclor adversus exorcistctm,
lectio quam exhibemus ex caeieris mss, non osliariusadversuslectorcmdet accusationem.
c In vulgatis ut in nrs. Pith. et apud Isid., pro- e ApudQiiesn. ut in nis. Corb. omiliiiur enim.
pensitts. Praeferimns cuin Dion. aliisque mss., pen- f Vocabuluniimpune suppressilQnesn. qui exinde
sius. cura editis necnnn Dinn. et lsid. praeferi posse
d Reg. ms., staih. Tum Qucsn. majorum ordine. lenlari, licctaiiis, in veieribus excmplis Codicis, qucin
Ut in epistola 1 Siricii n. 13 el 14, et in Inrioceniiii vnlgavit, aliisque pulioiihus mss. absit possc.
epistola 57 n. 6, ubi varii rccensentur gradus, quibuss s In Regio codice hic adjiciiur particula post.
ad sacerdotii apicera ascendalitr, ita et hic, niillai h Quod ab hincad finem usijue epistolaehujns se-
ostiarii fit menlio. Et is quidera nrdo, ut ex lihro» quiiur, apud noslruin Edmundum Mariene tom. II
VIIIConstil. Apostol. c. 15, ex concilio Laodiceno n de Antiquis Eccl. riiihui, lum pag. 550, ex Egbcrli
can. 22, el ex octava synodo act. 8 cap. 5, colligitur,, Eboracensis archiepiscopi ponlificali lihro, quera
Graecis incognilus fuil, sed ejus munerc apud coss ille ante annos 900 exaraiuin putnt, tuni pa<;.580,
cuni diaconi luin subdinconi lungebantur. ApudLa-- j) ex Caiiirccnsi iieni poniificali, ciun non paucis va-
tinos laineii receptnin fuisse fiderafaciuni coiiciliumi rietatibtis exhibetur sub hoc tiiulo, Incivit Sermo
Carihaginense IV,can. 9, et Augustiniis edit. nov. Innocenliipupcvde seplemgradibus Ecclesimordinan-
Serin. 46, n. 31. Ejusdem rei locupletior testis esti dis : scd quid sunt dtio illi libri, ut de aucloriiaie
Corneliu«, quiepist. 9, n. 5, Romnno in-clero exor- deiogare valeant caeterorum, qui Zosimo loiam fi|ii-
cistas el tectorescum osiiarih qnaclraginta duos rc- stolnin siimmo consensu ascribunt?
ccnset. An ideo memoralis in locis omissus litii,, f Prirdicli ponlificalcslibri Ehor. el Caiurc, nos-
quia non nb uuoqiioque, til eo fungerclnr, necessa- ira didicerit exempla,et iuier lecwres... perduruverii.
rio exigebatur? Siricins, episl. i n. 14, Zosimo nos- Exhidc.si majori wiatiaccesseril.ln his corruptioneni
tro ipsi infra n. 5 suffraganle, praecipil,ut qui gran-i- esse faeile deprehendei, qui htinc loctiincuni aliero
daevusbaplizatur, slatiin lectorum aut exorcisiarum n contuleiii epist. 1 Siricii n. 15 et 14, ex quo, ulin-
numerosocieiur, quasi alleriitrnm e dtiohus illisgra-i- fnnies ecclesiaemiuisleriis consecraii ah ipsn infan-
dibtis suscepisse saiis essct, quo ad aliiorem quiss lia lectorum nuinere initiarenlur, u»u recepluin
promoverelur. Qunciici neque exorcist» lunocen- fuisse constat.
tius epist. 37, n. 6, meminii.Eadeinrniione cunr ipse,:, 1 Merl. et Quesn., qui lamenpost baplismumslalim
lum alii, ostiarii gradutn silenlio poluerunt prater- (Quesn. se) divinmmilitiwdesiderat.Ediii cnteri, ila
ire. lmiiio ideni Innoceniius, ibid., subdinconuin,et:t lamen (Crah. quod, alii ul) post baplismum siutim
conciliiim Sardicense, can. 13, plures alios graduss se divinm militimdesiderei. In omnibus auteni mss.
laceni. Quodnrguniento est iu his locis qiirrciidiimi exstai, ita lamen ul, ac subinde detiderat. Undeut
673 EPISTOL^E ET DECRETA. 674
niiliti:fidesiderat mancipari, sive inter lectores, si- A pressu occurrcrcs, rcnitens rigore ecnsuraque,quam
ve inter exorcislas quinquennio tenealur : exinde pro regularum conlirmatione susceperas, qui|ipe
acolyihui vel subdiaconusquatuoi annis; et sic ad cutn et tibi nostrum delegalum nosses officium, et
bcnediclionera diaconatus, si meretur, accedat; in illum scires esse damnaium : ntiror quid post ista
quo ordine quinque annis, a si inculpale se gesse- Proculo liceat, aut vacet illa, quaeconsueveral, anl
rit, liaereredebebit. Exinde siiffragantibusstipen- pejora comraiitere. s Cur non putat unde istam ba-
diis, per tot gradus datis propriae fidei documentis, beas potestatem tuam, frater charissimc, ut censtte-
presbylerii sacerdotium poterit promereri. De quo rimus, censearausque , quicumque ex illis ad nos-
loco, si eo illum b exaclior ad bonos inores vita pro- tras regionesveniunt,sine ttianon suscipiendosesse
duxcrit, summum pontilicatum sperare debebit. Hac formata, nec probandum quem non in provincia po-
tainen lege servala, ul neque digamus, c neque situs ipse probaveris? Post isiam esse delegationem
pceniiens, ad bos gradus possit adniitti. Sane, ut ad nos ruraor advenil, Proculum quasi consiielis lu-
etiani defensores ecclesiae,qui ex laicis fiunt, supra dere et uti nioiibiis suis, junxisse sihi quosdam
dicla observatione teneaniur, si meriierint esse iu idoneos lurbationibus homines, el post illa quaeilli
ordinc clericatus. Data d ix kalendas Martias (Aimoi inlerdiximus ordinasse. Sed sciant quibus hanc epi-
418, Februar. 21) DD. NN. Honorio xn elTheodo- 15 B slolam volumus in noliiiam pervenire, suscipi se
sio viii auguslis consnlibus. nullatenus posse, h qui aut contra regulas repcnle,
EPISTOLAX c. aut posiquam illi interdiximus, sunt ordinati. Dala
AdversusProculi aususct illicitas ordinaliones. fJii nonas Martias (Ann. 418, Martii 5), Honorio
ZOSIMUS PATROCLO episcopo Arelalensi. xu et Theodosio VIIIaugustis consulibus.
Cumet in praesenli cognoveris, et frequentibus a EPISTOLAXIi.
nohislitteris ipse sis monitus, ul auclorilale meiropo- Palroclo commissumcsse, ut Proculi loco alium epi-
litani, quam tibi aposlolicaesedis pronuntiationefir- scopumaccipiant.
' clero, ordini, et plebi consistenti Massilise.
mavimus, Proculi ausibus conatibusque illis, quibus ZOSIMUS
adhucse pulat aliqua posse lurbare, hujus reif op- Nonmiror Proculum in consuetaadhuc fronte du-
et ex cpislola 1 Siricii n. 4 hic cum perveluslo co- luisse operae pretiuin duxi, quo advertal quisque
dice Corheicnsiet LangobardicoColhertino si mili- qui sanctnrum scripta depravari, sicque foedata ni-
tiw pra-.fereiidum,nec se militiw retinendum esse liilo ininus cum atictoritale aliqua legi interdura
liquet. Eo pacto Zosimus una cum Siricio eis ad C contiugat. d Edili cura ms. Pilh. vin kal. Marlias Honorio.
cleruin videtnr aditura negare, qui nonstatim a bap-
tismo scse Ecclesiaeservilio manciparint. Vereban- Ex aliis mss. restituimus ix et rcvocamus DD. NN.
tur nimirura, ne illi contra munditiem, qine clericos hoc esl dominh nostris, non ut in ms. Fossat. ex-
decei, in negotiissaeculiquidquamadmisissent.Quo- pressum est, domino nostro. Longe pejus in Cor-
circa laudanda modeslia eorum, qui gravis alicujus heiensi quniuor illis litteris subslituta csl vox No-
criniinis aliquando a se coniinissi conscii, a lam nas. Apud Baronium ad annum 418 exstat Honorii
sancio statu ipsi se subducunt, eoque se indignos imp. adversus Pelagianos Conslilulio iisdem notis
arhitramur. insignita in hunc modum : DD. NN. Honorioxn el
a In ms. Corb., ista se gesserit. In duobus Colb., Theodosiivm AAcons.
si inculpate gesserit, sine se. In Eborac. et Catiirc, e Ad Colbertinum codicem, in quo collecla asser-
si inculpubiliiervixerit. Tum apud Quesn. utin codi- vantur Arelatensis Ecclesiae privilegia, et ex quo in
cibus coll. Hadr., adhwrere, ubi reciius in aliis li- Annalibus Baronii primuin prodiil, necnon nd alia
bris, hwrere. duo cxemplaria, unum ejusdem bibliothecsc, alte-
b Apud Rabanum,auctior: alque ita forle in niss. rura Regiaea nobis recognita est.
Ebor. et Caturc. legendum, non ut vulgalum est, f Ila Sirm. At mss. Arel. el Colb. cum Baron.
acutior. Sed cum aliis libris retinendum exactior. oppressus,Reg. oppressos.Antea solus Colb.huic rei,
c Merl. etQuesn. cum Isid., ncque vidum marilus, et post cura Reg. relinens rigoremcensuramque.
nequepwnitens.Editionesaliae post Rom. ordine in- s ln vulgaiis, Quidnamputaret unde islam. Colb.
verso, nequepmniiens,neque vidum marilus. Verba, «„" ms., Cuinampulant dnislam. Rcg., Cuinam pulandi
neque vidum maritus, absunt a Crab. et collectioni- istam. Quod corrupie posilum, resarcienduni puta-
bus Dion., Hadr., Hispana, Langob. necnon a mss. vinius.
Regio, Corh., Fossat., tribus Colb., etc. At in mss. h Apud Baron. ut in ms. Arel., quia aut. Moxre-
Ehor. et Caturc. quod superest ex hac epislola, ita peiite, id est quod in superiori epislola u. 2, satlu,
inlerpolatum ac mutalura effertur : Neque bigamus, et in epistola 7 n. 2, saltu subito. Istic quidein Znsi-
nequerevertens,neqnepmnilensa maximh criminibus ; mus pcenamsilet, quam in ordinaiorem non secus
ad hos graduspossilaclmilti.Alioquin defensoresec- atque in ordinalos in duabus pncdiclis epislolis dc-
clesiw,qui ex luicis fiunl unius uxoris viri, si in su- cernit. Veruni hanc Proculo minime ab eo remis-
pradicta observationeteneantur, el si vita et moribus i sam fuisse exepisiola sequenti palam fiel.
1 Reg. nis., IVnonas.
et scientiaScriplurarwn meruerint, in ordine clerica-
tus admilleredebent. Qu&dam alia cudicum illorumi i Epislolam hanc ex iis ipsis fonlibus, ex quibus
mcnda annotare piguit : sed haec prorsus uon si- superiorera, accepiraus.
1Invehitur in Proculuni,
qui Iicet exauctoralus,, fensior videalur, quem sanciura poniificeraHierony-
taraen pro episcopo,ut antea,segerebat, et inqtiie- nius appellat epist. 4, faveat contra Pairoclo, cujus
lorurri quorumdam ausilio frelus Ecclesiam lurba- ad episcopaiunt Arelaiensein fcedus aditus, fcedior
hat. Significat se^ipsorum curam Palroclo Arela- adniinislraiio memoraiur. Pulso siquidem a civibus
tensi deriinndasse,ut ejus, velut episcopisui, consilio
o Herote, ut Prosper in Chronico scribii, viro sancto
et nuiibus obiemperarenl. Cesseritne Patroclo lan- et insonte, in ejus locuniordinatus est anno Chrisii
dein Proculus, exploratum non est. Sed de Zosimo o 312, quod amicus et familiarisesset Consianlii ma-
gubit iterum mirnri, qui facittm sit, ul Proculo in-i- gistriniililum, cujus pcr ipsum gratia quserebaiur,
675 S. ZOSIMl PAPJE 676
rare, et a obliium penitus pudoris quotidie digna A ZOSIMUS AURELIO ac caetcris, qtti in concilioCarilm-
daranaiionc committcre, nec aliqnando desistere, ul gincnsi adfuerunl, dilectissimis fratrihus in Do-
tolies commonittis prohibilusque non cesset. Ccce niino saluleni.
ccctumvestrie dilectionis sua , qua sola notus csl , l.QnamvisPatrum traditio nposlolicaesedi aucto-
lurhalione confundit : nec Ecclesiam palitur e-se ritatem latilam tribuerit, ttt de ejus judicio discep-
concordem, cum suis id agat semper officiis, qna- tare nullus auderet, idque per cannnes semper rcgu-
lenus aggerens poslreina priorihus, malum aliqund, lasque [Supple, eadeni sedes] servnverii, et currens
quod anle cominiserat, in pejtis eniendet. Cum ipse adlntc suis legibus ecclesiastica disciplina Pclri no-
jam non sit b episcopus, episcopos facil, et humaiius mini,a quo ipsa quoque de.cendit, revereiiliam quain
largiior aliis se dicit posse praestare , quod daiuin debcl exsolvat: lanlam eniin huic Apostolocanonica
sibi aliquaudo iinmeriio tenere non potuit. Addens anliquilas ° per scnlenlias omniura volnit rs^e po-
sibi jungiique inquictac menlis homines, et qui soli lentiain , ex ipsa quoque Cbrisli Dei nosiri promis-
possunt favere damnaio, per quos quiccum(|iie tur- sione, ulet ligaia solvcret, et soluta vinciret (Maltli.
barura studiosus cogiiat, hac sua fidens socielnie xvi, 19); par polesiatis dala condiiio in eus, qui se-
conficiiil.Sed habeo.fratres charissirai, vestri curam, dis hacredilalem,ipso annucnte, mertiisseiil : hnhel
moleste ferens quidqrrid ille quoiidianis ausibus fa- B '. enim f ipse, cum omnitim Ecclcsiarum , tum litijus
cit, id vos, Christianuni populum, ct qui in nostra maxime ttbi scdcral, curnni ; nec palilur aliquid
chariiate persistai, posse perferre, nec ejus obviare privilcgii aut aliqua tituharc aura sententiae, cui
faclis, aut rcpugnare ronatibus. Idcirco curam vestri s ipsa sui nominis firma et nullis hebelala moiibus
licel ct prioribus commiserim liileris c veslrat mc- consiituit fundamciita, el quae sine suo periculo le-
tropoliiano provincioefrairi et coepiscoponosiro Pa- mere nullns incessal : cura ergo l.nitae auctoritaiis
troclo, tamen iierum committo :ut ipsius luti consi- Pelrtis capnt sit, et sequenlia omniran majorum
lio et pro disciplinarum ratione lormaii, cjus obtem- h sludia firinaverit, ut lam humanis quam divinis le-
perantes nulibus , dignum possitis accipere sacer- gihus et disciplinis omnibus finnclur Romana Ec-
dolem. Dala 111nonas Martias (Atm. 418, Febr. 5 ), clesia,cnjiis locum nos regere, 'ipsius quoque potes-
Honorio XIIet Theodosio vm auguslis consulibus. lalem nominis obiinere non lalet vos , sed nostis,
EPISTOLAXII d. fralrcscharissimi,el,quemadinodumsaccrdotcs,scire
debeiis: tamen cum lantiim nobis csset atictoriiatis,
Zosimusanctoritate sedis suw phtribusexplicaia, cer- ui niillus de nostra
liores Afrosfacil, se non omnem, ut ipsis vismnest, possit retraciare scnlciuia ; nihil
Cmlesliiverbisfidemcommodasse, aul eu immutusse egimns, quod non ad veslram noliliam nostris ultro
quw de illo a decessoresuo slalula siinl. iC liitcris referremus ; dantes haec fralernitaii, ul in
a Mss., oblito penitus pttdore. Quanlam sihi com per sententias omnium, pro summo consensu omnium
pnrassel Proculus sanciiiaiis faraam , llieronymus corainode intellgitur dictum. Is certe Zosimi scopus
sub finera epistoloc4 ad Rusticum prodit his vciiiis .- csl, ui qu;c scdi suac canonica antiquilas Irihuerit,
Habesislic sanctumdoclissimumqueponlificemProcu- vindicel.
lum,qui vivaet prwsentivocenoslrnsschedulassiiperet, f Garn. omisso ipse, suhdit infra seclilpro sederat,
quotidianisquetructatibus iter ttium dirigal , nec pa- et mox ante voceni privilegii nddit amiitere. Ibidem
liatur te, in pnrtemalteram declinando,viamrelinqucrc in allero ms. Vatic. adjiciiur suslinerc. Perspecla
rcgiam. Sed quod sihi, eliatn prohihiius , nrrogarc erit senteniioe hujus inicgritas , si coiistruamr in
noii destiiit , quis excusct ? Qu.unvis eniinTatiri- hnnc mniluin : nec palilur aliquaaura titubare aliquid
iiense coucilinra can. 1, uti supcrius est ohservaium, privilecjiiaul seutcnlim.
ci concesseril, ul cpiscopis, quos n se ordiuatns di n ldcin Gnru., riti vi ipsa sui nominisfirma el nultis
xeml, tamqnam paler filiis honorcprima'us assislcret, hactenusacta molibus. Roniaii;t:sedifundnnieniasunt
illi tnmen ul ordinationes novas faceret non pcr- Peiri noiiiine insignim , qnalenus ah hoc nposlolo
niisit. Adeo diflicile est inlraicquos legiiimae poies- aposiolica sedes iiiinciipalur : coque firmior vi-
latis limites se coniinere, aut co nbsisiere quod se- deri dobet scdis Inij'us sentcniin, qtiod Petri
mel usurpatum longa consuetudo rohorasse vi- seniciiiia ccusealur. Hoc ilaque sibi vult Znsi-
dealur. mus : Pelrus est firrna illa peira , cui velul 1'un-
b Quippe qui damnalus erat, nt iti epistola 7 ha- daineulo Roinana sedes innititur, quamque nec di-
betur. r. ris inferni motibus superandain esse Christus pro-
u
c Litterae illaenon cxstant, qtiibus illud munus misit.
Patroclo inecclesia Massiliensi dclegatum erat, quod h Alter ms. Valic, slaluta. Deinde legendura vide-
Gregorius Visitatoribus post amotum aut defiiiiciu;ii tur , et id... firmaverint. Pro firmaveril, subsliluit
episcopum frequens commiltii.
d A Baronio
Garn. servaverint.
e Vaticano codice emta , alque An- 1 Ediii, cl poteslatem. Majorem babct emphasim
nalium lom. III, ad anniim 418, priniuinvulgata est, lectio, quara ex ms. Vatic. revocamus. Zosimus ha-
el a nobisad nlterum Vatic. exacta. bere se dicit poteslatem norainis Pelri, qnia, ut su-
e Garner. de suo suhstituit super sentenlias ; ac pra ohservaviuius , ipsius sedes apostolica , hoe est
mox, Et ipsa qttoqueCltrisliDei nostri promissio.Hic Petri sedes appellatur.
Eaque res, inquit, inter cpiscoposregionis illius ma- hus Ecclesi;c Arelalcnsis, plurimum momenii apud
gnarnm discordinrum materia fuii. De vendilis au- Zosiiimm habuisse, ut de Palrocli arlibus nihil di-
lera ab eo sacerdoiiis, in allero Prosperi Chronico cam, Constantii raagistri mililum , mox Ctesaris,
Pithceaiio : Pnlroclus Arelatensis ephcopus infanii qui Pairoclo et Arelaiensibus fnvehal, aucloritateni
merculu sacerdolia venditare ausus. Verisimile est et graliam. De funesta voro Patrocli ejusdem cacde,
prorsns, in hac tola Patrocli cum Proculo Massi- Prosper idem agit in Chronico vulgnri ad antiuni
liensi, Hilario Narboncnsi, Simplicio Viennensi, el Christi ccccxxvi.
cum aliis, coniroversia, et in amplificandis honori-
Qtf EPlSTOLiE ET DECRETA.
coinmtine consulenles , non quia quid deberet fieri A l dum est, qtiod summo debet discepfan judicio. ld-
nesciremus, aul faceremus aliqttid.qiiod conira uli- circo noverit vestra fraternitas, nihil nns posl illas
liiaiem Ecclesiaeveniens displiceret ; sed pariier quas f superius vellirteras vesiras accepinitisiminit-
vobiscum voluimus habere iraclaiuin do illo (Sci(. tasse, sed in eodem cnnctn reliquisse staiu , in quo
Cwlestio)qui apud vos, sicnt ipsi per liltoras dicitis, dndum (Scil. sub Innocentio)fuerant.Jcumhoc nos-
fuerat accusalus ; et ad nostram , qui se assereret tris litleris veslrac indicavin.us sanctiiati , ut illa
innocentem, non refugiens judiciuui ex appellaiione quse a vobis ad nns missa erat, obteslaiio « scrva-
pristina '*, venerit sedera ; accusaiores suos ullro retur. Subscripsi. Bene valcte. Daia xn kalend.
deposcens, et quaein se crimina per runinrem falso April. (Ann. 418 , Martii 21), Honorio augusto xti
dicebat illala condemnans. Omnem ejus petiiionem consule. Acccpta tertio knlendasMaias (April. 29).
prioribus b lilteris , quas vobis misimus , pulavimus EPISTOLA XIII.
ac novitnus explicatam ; satisque illis scriplis, quae
ad c illa rescripseratis, d credidimus esse re- SEUH0N0RII CONSTITUTIO ADAGIUCOLAM PILEFECTUM.
sponsum. Ul septemprovinciarumconciiiumsingulisannis Are-
2. Sed post raissae per Marcellinum stibdiaconum late habealur.
veslrum epistolaeomrievolumenvolvimus : quo nli B j ( Cumad doclriiiamPelagiDnam speetethaeeepistola,eam
quando perlecto, ita loium litterarnm comprehen- meliusestcollocariinter moiiumenlaad haeresimperti-
distis texlnm, quasi nos Ccelestiocommodaveriinus nentia,quaesummein uno ex inlerioribushujussaeculr
lomiscolligemtis.)
in omnibus fidem, verbisque ejus non discussis, ad
EPISTOLAXIV.
omnera, ut ita dicam , syllabampracbuerimusassen-
sum. Nuraq-jam teniere quac sunt diu tracianda SEUh COMMONITOftlUM ZOSIMI PAPJEPRESBVTERIS ET
e sinunlur ; nec sine magna deliberaiione statuen- DIACONIBUS SUISRAVENN.E CONSTITUTIS.
a Quam tamen quinqucnnio et amplius pr&ter spondil.
fegesneglexerat. e Garnerius el hic , loco verbi sinuniur, de suo
b Scilicet superiore epistola 2, cui et Iibellum sihi ponens finiunlur,senleniiam indnxit n veriia.e aique
a Ccelestiooblaium Zosimusannecti curaverai. a Zosimi menle alienam. Perinde inlelligendus est
c Legendum videiur quw de illo : alqne hic notari hic locus , ac si verhtim tractanda repetereiur iu
existimamusqu;e Afri anno 416 ad liiiiocentiurade hunc modum : Quw sunt diu traclanda , numqitam
Coelesiiorescripsernnt. Sub^tiluil autem Garnerius temere traclanda sinuniur. Ita probat Zosimtisnihil
quw ad ill.as.h nempe, ex quo Afri superiorem Zo- a se lemere faclum , cinn (lilnlioneni huic negotio
simi epistolam2 acceperunt, et antequamplenarium G t permisit, nec linem ei imponere feslinavii.
isto anno 418 kal. Maiisconcilium inchoarent, du- f Rursum Garnerius ex praejudicala opinione de
plex nb iis concilium Carthagine celebralum esse duplici Carthagineiisiconeilio, a (|UOiterata: ad Zo-
pro certo ponil, unum ex quo obteslaiioueiu cum sinitiinlitterae missaesint, quod hic deest ila sup-
iiisirumentis de causn Ccelesiiimiserint, etalteruni, plevit : quas vel superius vel. HHIIC.Secl Zosiraum
ad ctijus synodicamnunc Zosimus respondent. Sed alins ab iis, ad quas ntine rescribit, Afrorum litleras
cum hisiorica verilate opinio illius a'geirime com- accepisse nullo mDiiiinentohahemns. Ntilluiii certe
ponalur. Nara slaiim , ul |iriores Zosimi cpistohe 2 aul apud Aiiguslinumaut npud MariumMcrcaiorcin
ct 3 per Basiliscttmdiaeonum anno 417 mensc Oc- depreheodiiur liujus rei vesiigimn. Superiores vero
lobri exeunte Afris rcdditaesuni, hi litieris illis e Zosimi litterae id uniini nos docenl , ab ipso , anle-
Carlh-.igiiiensi synodo rescribenles,scripta sua eidem quam ullasahAfris liiterasaecepisseiyCoelesiiiaiqtie
Marcellino subdiacono iradiderunt, fqui siinul et Pelagii causam fuisse cognilnin, cognitionis liujus
Paulini lihellumNovembris8 die coiisignaiiiniRn- gesta per Basiliscum in Afrieara fuisse transmissa,
man) perferendumsuscepit. Alqui synodicisscri|itis huiic subdiaconiimiiNovcrabris die, staiim, uti pro-
sibi per Mnrcellinumreddiiis Zosiraus niinc respon- babile omnino est, ab adveiitu stio , Pauliimm Cce-
del. Frustra igiiur nliae Afrorum ad Zosimuni epi- leslii accusatorem convenisse, ac sexlo post die a
slohe excogitantur anie plenarium Africaeconsiliura Paulino per MareellinumRoinam inissum esse libel-
miss.c. lum seu epislolam 8, lum vero prinium
d In vnlgalis, credimus, ubi credidimusrestiluen- Afros adsuperiorem
Znsimumscripsisse , atque eidein Marcel-
dum esse, jam persuasum nobis eral , cnin reipsa j) ] liiio subdiacono eas tradidisse liileras , qnihtis Zo-
in Vntic nis. credidimus haheri comperimus. Eo siirais modo respondei. Huic gesioruni (irdini con-
pacto, si aniea legerimus qum de illo rescripseralis, senianeum magis loret, post illus quas scripsimus,
subaudieriinusqitetleinde ad Innocenlium; integra vel liiterasveslras qutts uccepimus.Docet auteni Zo-
liei ac persp'cua Zosiini sententia. Afri enim ad In- sin-us res in co slaiu , in quo erant anlcquam Cce-
nocentiumcpisl. 27 originale peccalurn et graiiae lesiii el Pelngii causn n se cngnosceretur, lemanere;
atixiliuma Pelagioaique Crelestionegari scripserant, adeoque illis conimiinioneniccclesiasiicara,qua pri-
addideranlquese eosin Ecclesia sanari malle, quara vali fuerani, necduinredditam esse.
ab Ecclesiaresecari. Hiseortini scripiis, in eo iiomi- s Iia ms. Yatic Al alii lihii, remanerel. Porro
natim qnod ad Cce'esiiiiiiintiinci,saiis esse respon- oblestalionisnomine id.quod Innocenlium rogarnnt,
sum hactenus crcdidis^c se Zosimus significat, intelligere licel. Nam isiud ad nos periude atque nrf
qiiippc qui ccrtions cos feceril, illtun Inni cenlii nostramsedem interprelnri niliil reptigttat.
litleris, in qu.bus et giatiae adjutoritim et peccaluin h In edit. Rom. notatur haecepisiola ul ex Cres-
originis asserunlur, consensisse. Iluc spectal quod coniodescripia. lllam tamen in liujus scriploris Bre-
Augustintislih.il nd Boiiifaciiinicap.5, nllalis Apo- viario canonicone cilaiam qttidera inveuimus. Ne-
stoli verhis, Si quid aliicr stipiiis,id quoqueDcusvo que eani eiiam genuinum I)ionys;anaecolleciionis
bis revelabit,subdil : Hocinillo (Coeleslio)faclumpu- cxeniphiin Regium aut in geneiali titiiloruni lndice
tabatur (a Zosimo ) qttandose titleris bealwmemorim metnoial, ai.itin ipso operis corpore exbibet. Ii»ea
papw Innocentii, quibus.de hac re ( scil. de peccalo autem coll.eclione exsiat, quani Carolo Magno Ha-
originis ) dubitatio lota \sublaia est, consentire re- drianus I dedit, necnon in veteribus exemplis tum
679 S. ZOSIMI\>\V/E 680
De prcsbyterh quibusdam rebellibus, et iis qui se co- j<^choi-ilalis est aistimare qualiter liabeantur. Quibits
rum societali adjnnxerant. lioc objicere vos debeiis, » quod juxla canonum
Ex ' relations fratris noslri h Archidami presby- praecepta fortiler incurrere, et qualiier presbyleros
teri, qualiler suscepti silis vel quid egeritis, cogno- non decebat, rebelles f exstilere. Vos autem raone-
viraiis, vcl qualiler illi suscepti sunl, qui contra ca- nitis in speculis esse debere, e ne quo eorum pro-
nones adversum nos ad Coinitalum, nescio qua au- rumpat audacia , quos anatheinaiizatos II scit sancla
dentes lemeritale, ire voluerunt. Ad quos hacc,quae ct aposlolica Ecclcsia. De hisvero, qui eorum se so-
nunc misiratis, oliin scripta feceramus, eorum quas1 cietali junxerunt, quid agere debcamus, cura reversi
injuriose iniseranl respondentes epistolis (Sardicen. fueritis, consiliomelioriiractahimus. (Et alia manu:)
conc. c. 8, 9, 10). Sed quoniam non potuerunl c rei Data quinlo nonas Oclobris (Oclob. 5, ann. 418),
in sua, hoc est, in nostra ecclesia Romana, cuni llonorio xnet Theodosio vin
augustis consulihus.
nosiris compresbyleris commorari, has ad vos illis
iradendas lilteras destinaviinus, in quibus decreio EPISTOLA XV.
nostro sanximus, memoratos perlurbatores omniura SEU' COMMONITOniUM ZOSIMIPAP.JE ADLEGATOS
ab apostolicaenostraesedis commuuione alienos fuis- suos.
I. De ad Romanw Eccle-
se, atque nostra subscriptione prolatam senlentiam B simappellationibusephcoporum
—
saoerdotem. II. Ve traclandis presbylerorum
suscepisse. d Illos etiam, qui effrenato buic facto cl diaconorumcaush apud finiiimosepiscopos,si a
consilioque assensum commodare voluerunt, vestrae suis excommunicatifuerinl.

Codicis a Quesnello vulgati, lum collectionis Hispa- telligitur quo pacto Pelagii asseclis ad eumdem Im-
na; cl lsidori, et quibusdaraaliis mss. Malein exem- pciMtoreiripatuerit aditus, ut Zosimum accusarent.
epislola ctdpresbyte- Rursutn alia raiione, quam in nolis sequenti ac sub-
plaribus coll. Hadr. inscribilnr Indice
ros Ravennm, et in titulorum de presbyleris scquenii subjiciemus, eruditi viri conjectura refel-
Ravennatiumseu Ruvennantiiim.Nec raelius in coll. letur.
d Solus Quesn., Itli etiam, haud dubie ut oratio-
Hispau. et Isid. exindeque apud Merl. adedit.clerum Ra-
vennensem,aut apud Crab. et in seqq. concil. nein ad graininalicaelegesaccomniodarct.Idem dein-
ad cterum etad presbyteros Ravennalium praenoia- de, qui effrenalo horumfacto concilioque.In nis-..coll.
lur. Yerior est haecinscriptio, presbyterisei diaconi- Hadr., qui effrenato hujus consilio quw, nisi quod in
bus suis Ravennmconstiliith, quam codicis a Quesn. Coislin. secundis curis exstat, c.onsiliocui. Unus
vulgali exempla suppeditant. lndetituli omiserat mox Colb., effrenalohujus facto concitioque. Satis plac.et
inemoratus Qitesn. vocem suts, qua ambiguitas quod in altero Colh., effrenato hujus facii coitsilio,
solvitur. Neque vero comraonitorium illud ad Ra- sine cnnjuiiciione que. Ilanc retinet Regius, qui
venneuses, sed ad Romanos presbyteros ac diaco- ciiani effrenaio hujus facti consilio exhibei. Vulgata
nos, quos ZOMUUIS ad imperatoris Comitatum mise- leciio, quam iu bac varietaie servandam duximus,
rai, neque Ravennensium, sedRomanorum quorum- est mss. coll. Hispan. et Isid. Si auteni de Pelngii
dam rebellitnn clericorum causa missum est. Ad fautoribus hic serrao essei, non quod effrenato faci-
imitationem Zosirai saltcm nonnullie successuribus nori, sed quod perversae fidei asseusum comraodare
ejns operam dcderuni, ut Ravenna) linberenl ali- p"l. voluerint,
° nrgueudi forent.
quos, qui Ecclesiaenegotia curareni. Qttocirca Gre- In uiio e mss. Harlaeis,debetiseos juxta; nique
gorius lib. ni, epist. olitn 54, scribit, de mota qua- huic praeposiiioiiisuperscripliim est velconira. Uude
daiii controversia inquisiisse se el cottsutiiisse filios ei Crab. e regione particulae juxta, ad marg. anno-
noslros Petrum diacouumatque Gaudiosum primice- tavit conlra.
riitm, necnon Michaelium defensorem sedis nostrm, f Iii vulgalis, exsistere tentaverunl. Abest tentave-
qui pro divirsis responsis Ravcnnam a nosiris decesso riint a mss. coll. Hadr. Unde pattiit el hic exslilere
ribus sunt transmissi. legeinlum , et supra incurrcreidem csse quod incwr-
a Apud Merl. ut in in-s. coll. Hisp. et Isid. his rerunt, quomodo npud Merlinum habetiir. Deinde
piicmitlilui' ista salulatio : Zosimus ephcopus urbis cdil. Rom. et concil. Vos tamen monemus.Noia et
Romm commoniloriumpresbylerh el diaconibus qui hic rebellionem, non lemeralani fidem reis objec-
Ravennmsunl, nisi quod a pncdiclis mss. ahest taii.
commonitorium.Caeleraeedit. concil. et Rom. cum. s Mcrl., neque. Ali.e ediliones concil. cura Rom.
mss. coll. Hadr., Zosimus (in |ilerisque edit., epi- et plnribtis mss., nequa. Pracferimus cura uno co-
scopus) commoniloriumpresbyleris,etc. Si qua pneli- dice Colh, ne quo, quasi ne aliquo, favenlibus aliis
genda esset salutatio, hauc anieponeremus quam niss. Natn et istud quo retinent eorruptso illae lec-
lnss. Reg. et Colb. prae se feruni, Zosimuscompres- tiones, qu;c habenitir in aliero Colb. , de quortint
byteris et diaconibusqui Ravennwsunt. Exempla cod. prorupia cmdacia, clc.; in Rcgio, de quo eorum
Qiiesn. in quibus nulla est, sequiniur. Ci,qtiidem ah prorupla audacia; et in Piihceino ne tiuoruutprwru-
hiijusmodi commonitoriis seu docuinenlis, quibus D pla audacia quos analheinatizalos scisciletaposlolicm
quae facienda sint legatis praescribuntur, ul in Hor- ] Ecclesim.Ex hac autein poslrema lectione Quesnei-
misdaescriplis visuri sumus, abesse solei. lus isiam com|iosuit, quae videtur a Zosimi mente
h Apud Quesn., ul in uno m-;. Colb., Archiami: alieua : ne aliquorum prmrupla audacia, quos ana'.he-
refraganlihus aliis libris. Arcbidaraus iste non alius malizalos esse constat, suscilet scandalumapostoticm
videtur ab eo, quem Innocenfius epist. 14, Aurelio Ecclesiw. De his vero. Sane Zosimi non vaga de ali-
commendat. quihus, sed certa el fi\a de iis, quos anatheinate
c ln mss. coll. Iladr., non potuerunl compres- daninarai, haecest admonitio.
h In duobus mss. Colb. et Regio, scit aposto-
byteris commorari, et in eorum uno commemorari,
oraissis iutermediis. Baronius hos ideo reos tica. In Pith. ut mox notatum, sc.iseitelaposiolicm
dici putal, quia Pelagio faverent. At post edic- Ecclesiw.Restiluenduni videtur, scitis ab aposiolica
tuin llouorii hoc ipso anno Aprilis ultiino die ecclesia.
Raveniuc datum , quo Coelesiius et Pelagius ab 1 E gestis concilii, Carlhagine anno 419, sub Maii
Urbe jubenliir expelli, eoruuique fautores ad ju- exituin hahiti, descripium est hoc Commonilorium,
dicem deferendi quibusvis potestas dattir, non iu- seu potius Commoiiitoriifragraenlum, cujusmodiex-
611 EPISTOL^! ET DECRETA. 68*
Fratri FAUSTINO a el filiisPuaippo el ASELLOpresby- A 2. De appellationibiisautem clericorum d, id est
teris ZOSIMUS cpiscopus. rainnris loci, quid actttri siiis, cst ipsius synodi
1. Vobiscommissanegolia non latent. Vos ila ut ceria responsio. De qua re quid acturi siiis, credl-
nostra, immo quia nostra ibi in vobis praesenliaest, dimus inserendum : quod Inliter dicluni est. Hosius
cuncla peragite; maxime cum et lrac nostrum pos- episcopus dixit : < Quid me adhuc movet, reticere
silis habere mandatum, et verba canonum, quaein non debeo. Si episcopusquis forle iracundus, quod
plenioremfirmilalemhuicCommonitorioinseruimus. esse non debet, cito aut aspere commoveatur ad-
Ita enim dixeruut, dilectissimi fratres, in concilio versus presbyterum sive diaconum suum, et exter-
b Nicreno,cum de episcoporumappellalione decer- minare eum dn ecclesia
volueril, providendum est
nerent: < Placuit autem, ut si episcopus accusatus ne innoccns damnetur aut perdat communionem.
fuerit, et judicaverint congregati epkcopi regionis Habeal potestalem ejectus, ul finitimos interpellel,
ipsius, et de gradu suo dejecerint eum, et appellasse cansa cjusaudialur ei diligentiustraclelur; quia non
videatur, et confugerit ad beaiissimumecclcsiacRo- oportct negare ei audienliara petenti: et illc episco-
manac episcopum, et voluerit audiri, et jusluin pu- pus, qui juste aut injusle eum rejecil, palienter ac-
laverit ut renovetur exanien ; scribere bis cpiscopis cipiat, ul negoiiumdiscuiiatur, ut ant probetur ejus
dignetur, quiin finitimaet propinquaprovinciasunt, B aut emendetur senlentia, elc. » (Sardic. concil.
ut ipsi diligeuter omnia requirant, et juxta fidem c. VI).
veritaiisdefiniant. Quodsi is qui rogat causam siiam 3. (His adjectumerat quarium caput), de Urbano
iterum audiri, deprecalione sua moverit episcopum cpiscopoexcommunicando,veleliamRomaevocando,
Romaniiui, ut e lalere suo presbyterum millat, crit nisi ea, quaevidebantur corrigenda, corrigeret (Bo-
in potestate episcopiRomani quid velit et quid exis- nifac. I, epist. i, n. 2).
timet. Etsi decreveril miltendos esse qui praesentes
cum episcopis judiceni, habentes aucloritatem ejus EPISTOLA • XVI.
a quo deslinali sunl, eril in suo arbilrio. Si vero De tpretisjudiciorumregulis, adeo ut sacerdolespra-
crcdiderit sufficereepiscopos, ut negolio terminum tentibuslaicis judicentur, el accusaloimponaturnc-
imponant, faciet quod sapientissimo consiliosuo ju- cestilasadversariumsuum qumrendiet ad judieium
dicaverit. » c (Sardic. concil.c 7). deducendi.

sial Cod. can. Eccl. Afr., c. 1. Ejusdem prrccipuai volunlali obseculuros fuisse quisdubitet? Ex liuius
capiia Afri iu epistola 1, ad Bnnifaeium, n. 3, siiin- C controversiaeoccasioneillos operara dedisse obser-
maiim pcrstringiiut. lllud anno priore, hoc est 4t8, vanl eruditi, ul canoues in ecclesia sua recepti in
scripimn esse, atque in gesiis cmicilii Africani, in unum codicem, quein eiiamnum habeinus, colligc-
quo rcciiatuni est, alligaium fuissedocent. Deboc rentur, quo nirairum nihil ah ipsis deincepsexi«e-
aulcm concilio sic mense Maioaiini 419 loquuntur, retur, quod ecclesiaesu;e regulis ac disciplinte con-
ut nupercelebrato. Uude colligere est, Commonito- scinaneuninon foret.
rium in eo recilatum ad annum 418 jam lahentcm c Hic, ulex episiola 1 ad Bonifaciumn.2
allerum Nead discimus,
capui, Comitalum
" Poteniinsein Piceno ecclesiae,quae modo diruta sequebatur
pertinere. episcopi
tiavigeni;idque pariter Sardicensissynodi caiiune8
est, episco[>o. fulcire Zosiraus potuit, sicut et Inuocentii litleris
h lloc est Sardicensi, cujus c.inoncsetiamnum in ea dere scriptis, quas conciliuraCarthagincnseCod.
veieribiis coditibus Morbacensi, Fossaiensi et Col- can. Eccl. Af.,c 94, coufirmassedicitur.
bcniiio, Nicaeniconcilii litulo insignitos,seu Nicaenis d Nomineclericorum minoris loci
diaconos a Zosirao presbyteros ac
suh contiuuaia numeroruniserie proxime subjectos intelligi liquct lum ex subnexo
legimiis.Porro banc confusioneraantiquam esse isici Sardicensi canone, lura ex Afrorum epistola 1 ad
Zosimi locus argumento est. Innocenlius lameni Bonilacium, n. 3, ubi hoc leriiuin Commoniiorii
Zosinii decessor Sardicensia gesta rniniine proNi- linjtiscapulsic smnmalimexbibent: Tertiumde trac-
crenis habuii, ul in ejusdem epistolam 7 observa- tandis presbyterorumel diaconorumcausis apud fini-
viiiius. Verum inter lot ac lanlos pracsules,qui iui timos episcopos,si a suis excommunicaliperperam
Africa tuin florebanl, uullum exsiitisse qui Sardi- _•** fuerint. His cniisenianciimest quod Alri auno 416
censes canones nossei, eo raagis est miruni, quod[ inMilevilanon concilio, can. 22,decreverunt,quod-
Gratus Carlhaginensis episcopus Sardicensi inler- que Codici can. Eccl. Afr., c. 28, insertum est his
fncrit synodo, ejusque auctoritaiem in concilioCar- verbis : Placuil ul presbyleri, diaconivel cmteriinfe-
thaginensi l, can. S, commendaril.Jam ab anno 398I riores clerici in causis,quas habuerint, si de judiciis
Augustinuscpist. <dim163, nunc 44, n. 6, de Sar- episcoporumsuorumquestifuerint, viciniepiscopieos
diceusi cnucilioiiihitduiu audissc se prndiderat. Att cumconsensusui cpiscopiaudiani, elinter eotdefiniunt
in tolo lioc negoliononmious Zosiniuin,quara Afros,, ab eis adhibiliepiscopi.Sed in eodem canone subie-
bona lide egUse palara est. Satis illi erat Afris, quii cerunl: Ad iransmarinaaulemqui pulaveriiappellan-
in Carlhaginensi n concilio,can. 10, prolitenlur,, dum, a nuilointra Africamad communionem admiita-
alque Cod. cnn. Eccl. c
Alr., 13, repetunt, A nobis
s lur. Quod Romanasedes non probavit.
veterum staiula debere servari, Sardicensis synodii c Binius epistolam lianc ex antiquo Weingarten-
proponereauctoritatem. Nequeipsi iiieluenduinerat,, sis nionasieriicodite ertiit. Eain ipse ac post illum
ne decrela respuercnt, (|uaeprimatem suura praesen- Labheus a caeterisvalde discrcpaniem, adeoque sus-
lia siia comprohassedidicissent.Tanlum ea de causa a pectsclidei, judicarunt. Vereor tamen, ul hanc dis-
detret s illis, quaeZosimus Nicaeuaappellarat, con- crepanliacspeciem non aucloris, sed libraiii iniperili
cedere se nnn posse epist. 2, ad Coelesiiiium,n. 4,, stylus iuduxerit. In Zosirai alatem couvenit consu-
scribunl, quia id, inquiunl, in nulla invenimuspa- i- laris ejus noia. Nec inficiandumest vim illam, qua
trum synodo scriplum. Si igitur hoc lam gravi inn Zosimusid qcod non probal acriter repreheiidere
synodo constilutum reperissenl, eos siatiin Zosimi li 60)ct, ab ejus capite ad calcem apparere.
'
PATJIOL.XX. aa ''
683 S. ZOSIMIPAP^E EPISTOL^ ET DECRETA. 684
*
ZOSIMUS episcopis per Byzacium consiitutis dilec- A grcgatione collcgilur. Sedent pnblicani homines, cl
tissimis fralribus in Dominosalutcm. audilur episcnpus, et ° lalibus quid fas 11011 esl f:i-
1. Miror vos nullam reverenliam noslri nominis cienlibus vohis auditur. lllud quoi|ue quis non rideal,
praeslare fastigio, nec honorein episcopatui talera imino noi) doleal; cura laliter ecclesiasticam videat
deferre, qualisdcbet abiis[For/e, dcbet iis] servari, regulani f tituharo, et vigorein canonum ad hoc
quorum bic honor esi. Judicaturi laici de episeopis esse dejectnni ? Quando Imc et ubi faclum docctur?
b sedent, et hoc vestrum dicilisesse concilium, ubi exemplum quaeaetasmeniiiiii, quis sacerdos audivit?
non sacerdos laicum, sed laicus permissioue veslra cum fuerintiiinumeri, qui, amplissimis ahdieatis ho-
judicaturus interest sacerdotem. Non enim sihi po- norihus, ita pntenliara refutaverint stcculareni, ut
teril, qnamvis bonoralus fuerit, laicus tmiiuin de vel mininiinominis clcrici f?irialueriut suslinerc, nec
quovis honore blandiri, ut raerito inlcrfuisse vide- aliquid prioris dignitaiis amhitu judicari, clcede ju-
retur c, quod erat consiiiutum ecclesiasticum. Adde dicibus vera et certn prauscripiio. Quid vultis de con-
quod lelonariorum sive d lemonariorura eliam no- sensu judicem laicorum? vel clerici, qui hoc solum
men inserilur, etjudicium in episcopum ab hac con- nomen sine pristinas ne siccularitates gloria eruhes-

a In archetypo Bysanlinm, corruple. Neque ciiiui B I: ea qum cunonica sunl ventiiantur, vel qutindo regu-
bic urhs, sed jirovincii designaliir : et ut Bysaiuium: lari'i ventilantur, neque aliquos laicos nisi religiosos
muialo noiiiine Coiislaniinopolis appellareiiir, usu1 inieresse oporiet, el nisi hos lantummodo, qui in pro-
jam pridem recepiuni erat. In Afrioaauicm celehris: pria appellaniur persona. Uhi laici, ne ecclesiaslicis
erat Byz-acenaprovincia, in (]ua multa coucilia eiica1 jtidiciis iutersint, non sine cxceplione prohibeii-
hoc leinpus habita Fcrraudusiliac. in Breviariocitat, tur. d In vulgntis, demonariorum: resiituenduni fuisse
puia Sulfiiiulense c 2; Septimunicense c. 11, etc.;
Marazanense c 44, eic; Theuiitanuin c. 61, etc; temonariorum non nnibiget, qui vocis litijus poics-
Zellense seu Telepiense boc ipso anno 418 cele- latem perspeclam habueril. Teinoiiariorum nienlio
bratiim. fitCod. Th. lih. vi, tit. 4, leg. 21, el lib. vn, lii,
t>ln cnncilio Aquileiensi a]>udAmhrosinm, n. 51, 18, leg. 3. Eoruin tiiunus inlcr sordida censehatur,
ipsius Ainbrosii hoc feiiur cffalum : Sacercloiesdei 111lupiet tuni cx his Arcadii imp. Cnd. Th. lib. \i,
laicis juilicare debeni, nonluicide sacerdotibus: nec- lii. 20, le^. 11 : Qintmvis innumeris legibusscrinio-
non istnd num. 52 : Per hoc quoque el tn hoc ipso1 rum gloria decorelur, jubemus lamen ul priino sil
damnandus esl (Palladiu-;)17111 taicorumexsveclaisen- eorum secura possessio ab omnibus sordiiis mtineri-
teutiam ; cum mcigisde laicis sacerdolesdebeantjudi- bus... nec ullam lcmonis palialur injuriam; tiini ex
care. Idem praesul episi. 21, n. 2, Valeiiiiui.iniun 1 illis Consliintini itnp. ibid. lit. 55 , leg. 3 : Qiiibus
senioreni laudat, quod non solum scrnvme,sed etiaini omnibuscondonamusne exticlorumvellurmuriorum ,
legibus sitis sanxil, in causa fidei velecclesiasticiali- quos cnpilularios (quin ccnsum cxiguut capiiuin)
cujus ordinis cuin judicare debere, qui nec mitnere, ; p vocnnl, curunt subeant; vel obsequiumtemonariorum:
^*-
impar sit, nec jure dissimilis. Quibns el illud addit : sed nmxirae ex diclis Arcadii ibid. lih. xi , tii. lfi,
Qttin etiam si alias quoque argueretur ephcopus , leg. 14 : Eos qui ibidem peragendis signandisque
et morum esset examinanda causa, eliam Ittec voluitl responsh nostrw minsueiudiui obsecnndani, omniuin
ad cphcopalejudicium pertinere. Jara antea Cousiau- vilium munentm ac lolius cnpilulariw, sive ul rem,
lius imperator Cod. Th. lih. xvi, lit. 2, lege 12,, CjUam volumus intelligi, commuiiidennnliaiionesicjne-
anno 355, dala coustitueral, nequis episcopos apud1 mtts, lemonarim(unclionisfierijubemiisexsortes.Quo-
judices pubVicosnccusarei, sed eorum causaealiorum1 circa temonariiCrjniiiiuae.est vectigalia exercenlibiis
episcoporurn jttdicio defiuircnlur. Quani coiisiilu- atque exigentihiis vocahulum. llinc Tillemontius
lionem Hilatii Piciavensis episcopi rogatu d.iliira1 cpiscopum illum, de quo Zosimi sermo est, 11011
Baronius putai. Ccrtc is Confessor lihello 1 , adI sectis atque Paulum Cataquenseiti, cujtts Angusliinis
Const.intium, n. 1, cnixe enra deprecaltir, provideal ( epist. olini 124, nuiic 96, 11.2, ineuiinil, vecliga-
ct decemal, ut omnes nbiquejudices , quibus proviit- liura fuisse censet redeinpiorera, ideoquehujusinodi
ciarmn adininislraliones credilm sunt, ad qnos sola( hominuin siihdiluui esse exainiui, quo aei|iiiorcni
cura et soiliciludoprovinciarum perlinel, religiosa see pnssent episcojd de illo fcrresenleiitintn, aut Ir.uides
observanliaabslineanl, itequeposlhacprmsnmantalque e lisco faclas Ecclesite 11011probari palani lacereni.
usnrpent el puienl se causas cognoscere clericorum. Quiinquam Carthaginensi 111coucilio can. 15 cnu-
Subinde et S. Miriinns npud Treviros cousiiluius,, liim jam fuerat, ul episcopi el presbyteri et diaconi
Sulpitio bb. 11 leste, Maxirao iiiiperatori dixit,, vcl cierici non sinl conductores, neque procuralores;
iVotiu.nesseel inauditum nefus, ul causas EalesiwII neqtteulto turpi velinltoneslonegoiioviclumquctrctnt:
judex swculijudicarel. Legcnda Leonis Bitniiceiisiss D ] quia respicere debeant scriptum esse: Nemo mililans
episcopi et sociormn epistola a Sirniondo lo. 1, con- Deo, implicut se negoiiis smcularibus. Sed aliqucm ,
cil. Gall. ad aniiiim 454 relala, qua clericos adi qui antequara in clerura pronioveretur, haec miinia
exnmen saeculare trauseuntes, ul sacrae legi et sa- exercuisset, hic notnri nihil repugnai.
cerdotali ordini ooniumeliosos, a saeris liminihus s c Legendum ni fallor, el a tatibus, quod fas non
cxpulsos a ccelcsti allari arceni. Specinlis quidem 11 csi, patientibusvobisaudiiur.
f Verhititubare idem usus cernitur in his Zosinii
hic notiilur causa, non qua cpiscojii ad judiciuin11
saeculare provncenlur, sed qua 111 li episi. 13, n. 1, ubi de sede sua dicit : Nec patitur
judicio eoiscopali
ciinin laici iuter episcopos judices serieani. Sed et:l aliquid privilegii aut aliqua TITUBARE auru sen-
hoc reprnbat concilium ilispalense 11,c. 9, ubi posl- ientim.
quara indecoruui essc asseruil swcularesin ccclesia a KIhinc lociuii, qui mancus in multis atii niendo-
judicare, subdil : /" uno eodemqueofficio non decel >i! sus est resarciii sic liceret : ul vel minimi nominis
dispar professio. Quod eiiant divina lege prohibetur r clerici honoris jaclurum maluerini sustinere, nec a
cticenteMoyse: Non arabh in bove el asino simul, idd laicispriorh dignUulisambiiujudicari. Ecccjudicibus
esi, homines diver&W professionisin o[ficio uno non u vera el certa prmscripiio. Quid vuttis de consensu
sociabis. judicem laicum vos clerici, qui hoc solum nomensine
c Snpplejudkio. Ivo p. 16, cap. 12, velut ex Cq- 1- pristina smcularitatis gloria erubescitisaudire? Quid
bilonensi concilio, c 0, laudat hoc decrelum: Quando 0 vultis, cerle indulgele, etc.
BJJ5 APPENDIXAD OPER.I S. ZGSIMI.NOTITIASCR1PTOB.CM NON EXSTANTIUM 683
cit audile. Quidvobis, certe indulgete si dicam, cum j± ferre qui argurt. Unde hoc ilivicem scriptum ad
judicaiuri cum lalibus considetis? veslrani traiismisimus charitaiem per fralrem et
2. Illud aulem non nohis prasterniilieiidi<mvide- coepiscopura oosirum Numunianuiu. Bene valeie,
tur, ]iraeserlimcum hoc nulla aeerbitas fecerit judi- fralres, et ad lalus: xvi kalendas Deceinbris (Anno
ciorum, nullus ordo meminerit, ut quaerendiadver- 418, Novemb.16), Honorioxn et Theodosio vm con-
sariura sniini alicui necessilas iraponatur, el ad sulibus augvtstis.
judicium dediicendi; cum ille ultro se debet " \u-
a Imrao ipse accusator, si imra tempus
legibus episcopi accusatorem, qni causoe dicendae prac-
praescripium adesse neglexerit, mulctalur Cod- Th. scriptis diebus defuerii, a coinraunioneremovei.
lib. ix, lit. 36, el conciliuinCarihaginense m, can. 7

JiPPENDIX

AD OPERA S. ZOSIMI PAPM.

NOTITIA
SCRIPTORUM
NONEXSTANTIUM,
GIUSAD ZOSIMUM
PAPAMATTINENT.
(1).Coustant.Epist.Roui.Pont. tom.I.)

I I conferri. Quod, quia vires naluraeiionhabent, con-

B
Hic recoleresatisest Pelagii lilleras nna cumlibello ferri necesse est per gratiselihcriatera. In remissio-
fidei ipsius, iiecnon epislolaPraylii Hierosolymilaiii nem autem peccalorum baptizandos infanles non
ephcopiad Innocentiuin mhsas, sed eo defunclo suc- idcirco diximus, ut peccalum ex traduce firmare
cessori illius Zosimoredditas , nec opus est repetere, videaraur; i|tiod longe a catholico sensu alienum
quw de illis ad calcemepislolarum Innocenlii disse- est: quia peccalum non cum homine nasciiur, quod
ruimus. poslmodum exercclurab homine : quia non naturae
II. delictum, sed voluniatis esse monsiratur. Et illud
2. Innocentiopontifice,utijamobservavimus,Cmles- ergo confiieri congruum, ne diversa hapiismatis
liusCarthagineaccusatus,ibiquecommunioneecclesias- genera facere videamur; et boc prscmunire neces-
tka privalus, ab hac sententia credidit appellandttm. sarium esl, nc per myslerii oceasionem, ad Crea-
Sed appellationesua neglecta (Mar. Merc. Common., toris injuriam liialiim antequara fiat ab honiine,
c. i), Epltesum primum, ubi presbylerii locum per tradi dicalur per naiuram.
obreplionempetiil, lum Constaniinopqlimconlendit. 3. Reliqua libelli hujus verba excidisseerudkorum,
Tandemqne[ere post sexenniumRomam se conferens, qui Joannem Garnerium prmcesserunl, etmnmnh esl
Zosimopoutificatumineunlilibelluinoblulit, ab eoqueC f senlentia.IslamenDhsen. SinMar. Mercatorem,pag.
petiit audiri. Hoc in libelloctimfidemsuam a Trinitaie 313 , primam uc maximamejtis partem haberi pulat
unius deilalisad morluorumresurreclionem,qualis[u- SermoniAugustinialias 190 (leg. 191) de Tetnporein.
lura est, explicuissel, ubi ad id , de quo agebatur,ejus sertam; adeo ut si huic parti subjunganiur verba ex
pervenilsermo, prmmisit: Si quae vero prarter fidem Auguslinoproximedescripta, nihil jam ipsi ad integri-
quaesiionesnalae sinl, de quihus essot inler pleros- tatentlotius libelli desiderandumvideatur.Alii quidem
que conlenlio, non ego quasi auctor alicujus dogma- prwdiciamcitali Sermonispartem ad Pelagii tibellum
lis definila hoc auctoritalc slalui, sed ea qine de Pro- pertinere censent : sed ille inter hane ponionem ac
pheiarnm et Apostolorum fonle suscepi, vestri Pelagii tibellum eas deprehestditdiversitales, quibus,
apostolatus offerimus probandaesso judicio ; ut, si nce unum epus, nec unius etsejudieai. Et ul.id ipsum
forte ul hominibusquispiam ignorantiaeerror obrep- aliis persuadcal, tibellum Pelagii in una columna, et
sit, vestra semenlia corrigatur. Eodem in libello, quodAugusliniSermont191 deTempore insertumesl
teste Augustiuolib. de Graiia Chrhti c. 33, Cwlestius in altera e regione potita reprmsentat, ac varietates
parvulos el baptizari in reraissioiiem peccaiorura ulrobique occurrentes Itatico characiere distinguil.
canfessusest, et negavitullum habere originale pee- Verumhw adco levesrarmque smit, ul in uno speci-
calura. Ipsa verba, qaibus id professusesi, idemDoc-D ] iirine purum Pelagii libellum, in allero vero eumdem
tor lib. de Pecc. Orig. c. 5 et 6 re[ert in huncmodum: libellummims purum, et ab eo qui Sermonis memo-
InfatUesaulembaptisariinremissionempeccaiorum, rali exordiumcomposuit, inlerpolalumexhiberimerito
secundum regulaiu universalisEcclesiaeet secundum quisquesentiat.
Evangelii sentenliam cQnfilemur ; quia Dominus 111.
siatuit regnuni ccelorum nonnisi baptizatis posse 4. Cum hunc Cmlesiiitibellum ac prmdictaPeiagii
68? APPENDIX AD OPERA S. ZOSIMIPAP^E. 688
uripla Zosimusaccephset, convocatoclcro, accitoque f_ vinciis, ineunle mente Novembrianni 417convenerint.
Cmleslio,ipiius ac Pelagii causam examiitari alque ea Verum varios Augustini aliorumquc Palrum locos,
de re acla conficiprwcepil. Gesla itla exindeBusilisco quibus sentenliamsuam fultam putanl, si quis diligen-
tradita , nl ca deferret in Africam, quo huncsubdiaco- ter excusseril,nullum, qui ei reipsa faveat, deprehen-
num anno 417, anle 2 Novembrisdiem pervenisseex det. Et ex iis quidcm, quos ad concilium anno 417
epislola 8, n. 4, certum est. Dc his geslisMariusMer- habilum accommodanl,nullus est, qui non ad conci-
calor (Common.c. 1), qui eorum exetnplariapenes se lium anno sequentikalendis Maiis celebratumcommo-
fnisse leslalur, islud tradil: Ccelestius interrogatus, dius referalur (Episl. al. 47, nunc 215, n. 2). Nomi-
citin ab illo cognitore (Zosimo) aliqiialeniis lerre- nalim vero iilud memorant Augusiini : Quod papae
relur, crebris responsionibus et prosecutionibus Zosimo de Alricano concilio scriplum est, ejusque
suis spem pracseuiinavii condemnare se capitula , rescripium ad universos totius orbis episcopos, et
dequibns apnd Carihaginem (a Paulino) fuerat ac- quod posteriori concilio plenario tolius Africrc con-
cusatus, proraiitens. Id enim et insiantiusjuhebatur, tra ipsum errorem breviter constituiinus, lcginras.
ab eoque vehemeniiiis exspeciabaiur. Eumdemrem Ubi negandum non est duo ab Auguslino dislingui
pluribus prosequiturAuguslinuslib.de Pecc. orig.,c. 7. concilia, quorum unum Africanuni, alterum plena-
Sed ipsa gestorum verba , ad qumuterque rcspicil, a B rium vocet. Scd ex his ne unum quidem, nedum
Paulino diaconoin superiori epistolaS, n. 2, referun- ambo, ad annum 417 referri queat. Id certe , quod
lur, ubi cum unicuique illa consulere(acile sit, ecthic plenarium nuncupat, celebriillo Zosimi ad totius or-
repeleresupersedcmus. bis episcopos rescripto posterius fuisse aperte docet.
IV. Nequeambiguum esl, quin Africani concilii nomine
5. Hilarius Narbonensis cpiscopus iniquo animo synodum atmo418 kalendis Maihliabitain, quw prm-
ferens quod Zosimus Patroclo Arelatensiantisiiti non dictum Zosimi rescriplum anlecessil, idem Doclor
in Viennensitantum provincia, sed et in duabut Nar- intelligat. Quod confirmarelicct ciim ex his lib. de
bonensibusepiscoposordinandi potestatematiribuhset, Pecc Origin. cap. 7 : Posiea quam ex AFRICAHO
relalionem ad eum misii (Epist. 6, n. 1), qtia suum episcoporum concilio rescripia direcla sunt, quid
esse obtendcbal, in Narbonensi I provincia sacerdoies fueiit consecutum ut jusiissirae in eura sentenlia
ordinare. Neque tamen hoc jus veleri, ut exigebalur, proferretur, cuncla legite, tum ex islis ejusdcm
consuetudine sibi vindicabat, scd quadam decorit et tibri cap. 21 : Post rcscripla quippe AFRICANI con-
houestatis specie, asserens in aliena provincia ab cilii cura lideliura paiuerunt quac litleris suis ,
alio non debere fieri sacerdotes. Hanc relationcm quas conscripsit per orbcra perferendas, papa Znsi-
Zosimutepislola 6, anno 417, Septembris 29 die data, (C mus exsecranda adtexuit. Augustino concinit Pro-
refutat. sper lib. contra Collaiorem,c. 10, seu 5, n. 15. Quippe
V. quod ibi velul in Africano concilio constiiutumlaudal
6. Aureliusatiique Africmephcopi, anno 417, circa in httnc modum: Erraverunt Africana episcoporum
tnensis Novembris initia Carlhagine congregati, de concilia, quae decretis suis constituerunt utrumque
Cmleslioad Zosimumpapam rescripserunt, cum eo sic Dei donum esse, et scire quid facere debeanius, et
expostulantes, quasi hmrelicohuic in omnibusaccom- diiigere ut faciamus, totidem verbisdefinitum legere
modasset fidem, atque illius verbis non discussisad est in synodo Carlhaginensi anno 418 kalendis Maiis
omnem syllabam assensum prmbuissel. His in lilleris habita, can. 4, seu 5. Ncc movere quemquam debet
sibi, ulpole apud quos accusatus sit Cwlestius, no.as quod ibidem sttbjicil Prosper : Erraverunt ccxiv sa-
esse memorabanl illius arles. Tum prmmonentessin- cerdotes, qtii in epistola, quam suis coiisliluiioiiibus
ceram non ess^illius fidem, Zosimum obteslabantur , praetulerunt, etc, quasijam aliud concilium, memo-
tie illum prmpropereabsolveret,sed res in eo relinque- rare incipial. Non enim his verbis aliud concilium,
rel stalu, in quo ante novissimamcognilionem erani, sed ejusdem concilii aliud scriplum, pula epislolam
hoc est, a communione, qua privatus ab Innocentio prmdiciiconciliidecrelis prwfixam commemorat.
fucrat Cmietliut, alienum remanerc intcrim sincret. D 8. Sed et intra iliud lempus,quo Zosimi de Cmlestio
Quod cum edisseruerinl tam copiose ul eorum litieras lilterm Afris traditm sunl, et quo illi conscripserunl
votuminisnomine donare Zosimus non dubitaril, hoc eas, quibus idem papa epist. 12 respondet, vix octo
tamenmodesteadeo prmstiterunl, ut hujus papm ani- dierum excogitare licet intervallum. Nempe Basiliscus
mum in Cmlestii gratiam quantumvh propensum a subdiaconuseas Zosimi lilteras, quibus Cwlesliiaccu-
prmconceplade illo opinione avocarent, ut ex epislola satores Romm, ul eum ibi prmsenlemarguereni, intra
13, qna ipsis rescripsil, liquet. secundum mensem sisiere se jubcbantur, in Africam
7. Nonnuiti, quorum erudilioni deferimus pluri- perferendassuscepit. Nec duhiumquin iste subdiaconus
tiiiitn,imi Zostmicpislolmsecundmduas ab A[ris red- slaiim ab advenlu suo specialem Cwlettiiaccusatorem
ditas este opinantur, unam videlicel e Carthagincnsi Paulinum convenire non dislulerit. Atqui Puultnus
concilio,quod Auretius, ne duorummensiuma Zosimo sese2 Novembrisdie a Basilisco conventumac verbo
prwscriptum.inlervalluni sine epistola elubi sineret, tenus Romaincitalum leslalus, sexlo post die, hocett
festinalo congregaril; alteram vero ex altero concilio, Noveinbris8, libellum ad Zosimumper Marcellinum
in quo item Carthagine plures episcopie diversis pro- Carlhaginensit ecclesimstibdiaconummitit.Cumigitur
689 NOTITIA SCRIPTORUMNON EXSTANTIUMQUiE AD ZOSIMUMATTINENT. 690
Zosimus epislola 13, n. 2, respondere se significetA cognoscendara, verum eliam ad faciendamjusliliam,
Afrorum liiteris sibi per eumdem Marceltinumdatis, nos per aclus singulosadjuvari : ita ut sine illa nihil
consequens nobis videtur, ut hw Afrorum litterm una verae sanclacque pietalis habere, cogitare, dicere,
cum libelloPaulini eodem8 Novembrisdie Marcetlino agere valeamus. »
traditm fuerint. Jam veroinlra paucosillos dies, quibus 11. De eadem ephlola loqui videtur Augustinus
et Basiliscus in Africam advenil, el Marcellinusinde lib. II ad Bonifac, c. 3, ubi ait: Ex Africa Romam
Romam profectusesl, in eademcivitate duas celebres litterm poslea venerunt id conlinenles: Non sufficere
synodos, a quibus seorsimlilierw ad Zosimummhsm bominibus tardioribus et sollicitioribiis, quod se
sint, habitasessequis sibi persuadeat? El islud qitidem generaliter Iunocentii episcopi litteris consenlire
observassejuverit, non modo ut hisiorica illuslrarelur (Cmlestius)fatebalur : sed aperte eum debere anathe-
verilas, sed maxime ne crederelur Zosimus de rebus inalizare quse in suo libello prava posuerat; ne si id
summi momenti, de quibus duo concilia copioseipsi non fecisset, multi parum intelligentes, niagis in
scripsissenl,jejune omninoac non sine quadam negli- libello ejus illa Qdeivenena a sede apostolica crcdc-
genlim aut etiam superbiwac fastus nola rescripsisse. rent approbaia , propterea quod ab illa dictuin ernt
Ea enim suspicio prorsus evanescil, ubi uua lantum eum libellum esse catholicum, quam emendata pro-
admiitilur Afrorum epislola, cui accurate pro tempore B pter illtid , quod se papaeInnoceiilii lilleris consen-
respondet. Fieri demumpoluil, ul Afri, qui concilia tire ipse responderal: Eodem spectarecredimusquod
frequentercelebrabant, Carthaginejam congregati, aut idem Doctoribid. cap. 4, ad catcemnumeri 6, docel,
propemodumcongregandiessenl, cum secitndamZo- Afros videlicelad Zoshnum rescribenlesflagilasse, ut
simi epistolam acceperunl. Undc faclum esl ul ipsi Cmlestiusipsa oninino de hac qtidbSiione(originalis
cilius rescribtrcnl, quemadmodumanno sequentecon- peccaii) verha commemorareet anathematizare, quae
ligit. in libello suo posuit (qumquesupra§ 1, n. 2, reluli-
VI. mus), cogereiur.
9. Tunc opporluneaccidit, ut Zosimi epistola 12 ab 12. Nolal deniqticAugustinus lib. de Pecc. Orig.
Afris in kalendas Maias anni 418 accipzreiur. Ipsi c 8, isiwdin his litteris, quibus venerabili papne
enim triduo post, hoc esl ipsis kalendh Maiis, Carilta- Zosinio syuodus Africana respondit, commemora-
gine itt basilica Fausti celeberrimumeadem de causa tum , quid nimirum de Palarslinaesynodi gestis, qui-
concilium habuerunt. In eo consederuntAurelius epi- bus se Pelagius absolulum csse gloriatur, snncliis
scopusCarthaginensh, Donatianus Teleplensisprovin- papa luiioceniius judicaril. Unde et Africanmsynodi
cim Byzacenwprimas et alii ccn, lani ex provincia patres operam dedisse colligilur, ut latebrasac dolos,
Byzacena , qiiam Maurilania Sitifensi, Tripolitana , C quibus hmreticusille impielutes suas operire solcbat,
Numidia, Mauritania Caesariensiel Hispania congre- retegerent. Marius Mercalor de lilteris illit hoc tan-
gali, ut in exemplaribiisCodicisa Quesneltovulgati tum indicare satis liabel, episcopos ex Afiica rescri-
c. 13 legimus. Conciliohuic Prosper tib. conl. Coilat. bentes omnem causain, quae apud eos (de Cmlesiio)
c. 5, n. 15, et resp. ad object. 8 Gallorum, Prosperi facia fuerat, missis eiiam gesiis quae fuerant tunc
item Chronico consentienle, episcopos quaiuordecim cum illo vel de illo confecla, exposuisse.
supra ducenlos, Pholius verocodice53 quatuor supra VII.
ducentosviginli interfuhse iradunt. Quamvh aulem in 13. OmnibusZosimi episioliscelebrior est ea, quam
codice Quesn. plenaritim inscribatur, non aliud lamen idem Marius Mercaloredil. Buluz. pag. 138 Tracto-
ab eo esse jam probavimus, quod Auguslinus lib. de riam nuncupari, ac per totum orbem niissam esseob-
Pecc. orig., c. 8 el 21, necnonlib. n ad Bonifacium serval. De eadem ephtola Augustinus ad Optalum
c 3 Africanum nuncupat. epht. 190, n. 22, sic scribit: Exempla recentium
10. Episcopi illic congregati octo canoncs, quales litterarum , sive quaespecialiter ad Afros , sive quae
Codex Qnesn. c. 15 exhibel, Mileviiano n conctlio universaliter ad omnes episcopos de raemorala sedc
perperamtribui solilos, condiderunt, eosquead Zosi- manarunt, ne lorte ad vestrarn sanctitntera nondum
mum prmfixa illis ephtola miserunt. Canones illos D pervenerint, vobis curavimus mitli. Qum Augustini
ipse adoptavitZosimus.Cerlein Tracloria, dequa mox verba duplici ratione inlelligere est : una nimirum,
diduri sumus, lerlium, qiiartum el quintum velitl pro- qua litieris a Zosimouniversaliterad omnes episcopos
pria sedis apostolicm decrela haberi voluit. Epistolm missis, qtimdamspecialesad Afros udjvnclmsint; id-
autem eis adjunctm (ragmenlum Prosper lib. cont. que per se sonant allata hujus Doctoris verba, alque
Collat. c. 5, II. 15, nobis asservavitei commendctvil hhtorica verilas confirmal: utlera vero, qua qumAfris
his verbis: < Erraverunt ccxiv sacerdoles, qui in epi- specialiier inscripim fuerani (quia ipsit tcribendis e
stola quam suis conslitulionibusprwlulerunl, ita ad Carthaginensi synodo ktdendis Maiis habita rescri-
aposlolicw sedis antislilem B. Zosimum sunt locuti : bentes occasionemdederant), poslmodumuniversaliter
Constiiuimus in Pelagium aique Ccelestiumper vene- ad omnes episcopos missm sini. Rei ardinem Mar.
rabilem episcopum Innocentium de bcatissimi apo- Mercator, pag. 13i, narrat his vcrbh • Episcopis vero
stoli Pelri sede prolatam manere senlentiam, donec ex Africa (ubi katendisMaiis convenerant)rescriben-
apertissima confessione faleantur, gratia Dei per tibus, omnemque causam quaeapud eos facta fuerat
iesum Chrislum Dominum nostrum non solum nd expbnentibus, missis eliam gestis exinde quoe fue-
091 APPENDIXAD OPERA S. ZOSIMIPAP^E. 632
rant tunc ctim ilto vel de illo (Cmleslio)confccla, A dis Maiis ann. 418 liabili scriplis rescribanlur, primo
vo^ntitsad audienliam pTeniorem, ut quaepromise- computandum est teaipus, quo hujus conciiiiscripta
rat (Zosi)ito«)IMO 417) festinarel impiere , id est, ut Carlliagine Rontam potuerinl perferri, et inde Zosimi
damnaiis prardiciis capittilis (quw Paulinus ci objc- titterw Carihagincmrcjerri. Islud porro cerlius, quod
cerat) scnteniia Afrornra qua ftterai (antto412) coni- AtigustiitusCarthagine,meinorntiCarthagincnsiscon-
inuiiionc prrvnttis, absolvereitir, non solum non nd- ciliimandato delegaius(Cod. cim.Eccl. A(r., c 127),
fnit, sed etiaiii ex memoratn tnbe profugit. Tunc tuni verscibatur,cum eo Zasimi litterw ptrv nerunl;
ergo, «l his nnnectaimisverbaAugustinilib. n ad Boni- iisqueacccpth tibros de Gratia Chrisli et de Peccalo
facium, c 5, cnin ejus pracseniinposccretui' ut ceriis originali ante adornavit, cjuam inde iu Maurilaitiam
ac dilucidis respoasionilms vel astutia hominis vel Cwsariensemproviiiciam proficiscerclur. Quapropter
corrcctio diluccscerei, et niilli ambigua remaneret, se et hos libros iu Retraclcitionibusproximeante Gesla,
suhtraxit examini. Atque ob hoc, proseciuilurM. Mer- quceipso prwsenteapud CmsureamMaiirilanimcivila-
ccitor,abeaiae meniorircZositnoepiscoposcripiisam- tem hoc anno 418 Septembris 20 clieconfectaconsi-
plissimisvel longissimispcrdamnalitsest, in qnibns et gncilaquesunt, recensel.Si igilur lempus,quod liuic
ipsa capilula, de (|tiihus (a Paulino diacono)fuerat ac- ilineri conficieudoac prwdiclh tilirisconcinnttndissuf-
cusaltis, coiitinentiir, et omnis cau-a lam deCcelestioB B fecerit, subtraliainus; litteras illas non serius Auguslo
supiMScripto,quam de Pelagio raagisiro ejus p;a- mense in Africa acceptas esse, cicmeclio illo iuler-
viore videtur cssc narrata. Quorum scriptoruni et vr.llo, quod a kulendh Maiis ad exilumAugusliexcur-
nos hic habemus exemplaria, et ad Orieutales ecelc- ril, hoc esl vel exeunle Junio, velJulio iiieunlecon-
sias, ^Egyptidicecesim,etConsianlinopolini, ctThcs- scriplas csse f-cile dubimiis.Idipsum el quod § S se-
salonicam.ei lliei'osolymnm,similiacndeii>quesci'ipia qucnti in epislolamalteram, qucecumhac Tracloriaad
(hoc est quod vocanta pari) ad episcopos trnnsmissa Afrosmissa est, dicluri sumus, confirmabit.
csse suggeriniirs. Ilis auiem tiUcris Pclagins ct Cmlc 16. Celebrh illa Zosimi cphlola, per totum orbcm
stius neccliimabsoluteac cilra omnemvcniwspem, sed Chrislianummissa, non ab Auguslinotantiimaut Mar.
nisi corrccli eiiam eg<riiil pcsuiientiam, toio chri- Mercalore,sed cl a Prospero tib. conlra Collttl. c. 5,
sliiiiioorhe damuali ab Augustinocpisi. 190, n. 22, n. 15, in Ccelestinipapas cphti.la 21, c. S cl. 9 , in
dicunlur. Unde el de iir, idcm Doctor lib. de Pecc. Prosperi Clironicot:d ann. 418, ct a Gcnuadiolib.
Orig.,cap. 22, loquitur, ul prius aul iu locumpoeni- de Scripl. eccl. memoraiur.Cumautem scripluin lam
lenlia) redaciis, ntit, si id recusaveriut, omnino1 ctuthenticumtainque necessiiriv.m,lanlo studio pcr or-
dniniiaiis. bem transtnissum, lantaque omniumCalholicorumtm-
14. Seiiicntiianillum Zosimusnon solus, sed cttmi lG lliia ubiijiice.xceptumintercidissenescioquo [ato au-
clero Romuno, cum quo eiiam anno sttpcricre Cm- dimus : tol alia monimenlavcteraeamdemforiunam
leslium audieral, tutit. Quocirca Pelaginni y.rmvuri- subihse a.inus miramur. At si lotum exliibereminiine
cationisnotam mocloclerich Romanh, ut apud Augu- ticel, vel sallem quasvis ejus parliculas legere, el in
stinumlib. n ad Bonifac.c 3 videreest, tnodoZosimo > unum cotleclas hic reprmseniare ciui indicarc. operm
n* idem Anguslinus Ub. vi contra Julianuin tradit,i pretiumfuerit.
inurebanl, quasi dc Pelagioel Cmlestioaliud hoc unno,i 17. Murius Mercator, edit. Bahiz. pug. 134, capi-
quam quod superiore, judiciuin per prwvaricaiionem 1 tula sex, de quibus Cmlestiusa Paulino accusaius(ue-
protulhsent. rat, in Zosimi Tractoria conlineri docel. Sed ea cum
15. E clericisaulem Romanisprimtim Xyslum seuI aptid eumdemMcrcatorempag. 3 el 155, necnoncipud
Sixtum tum prcsbyterum,ac Zosimi posi Bonifacium ' Attgustinumlib. dcGeslh Pelagii, c 11, n. 25, cni-
et Cwlesiinumsuccessoremjudicio huic subscripshse e que obvia sinl, hic reticemus. Alia quoque, lesle Au-
Auguslinusepisl. 194, olim 105, n. 1, innuil. Idqnee guslino tib. de Pecc. Orig., c. 21, n. 24, cura fide-
cum fecissenolctt,cum , inquit ipsum alloquens,famaJ liutn frairum, qui Romw versabantur, ubi Pelagius
jaclaret inimicis christianae gratiae le favere. Sed^ ditttissime vixerat, ex ipsius Pelagii sctiplis prolala
ut Iioac trislitia de nostris cordibus teigeielur, i D sunl, quac lilteris suis, quas conscripsil per orhem
primo te priorem anathenia eis in populo frequeniis- catholicum perferendas, papa Zosimus exsecranda
Siino pronuniiasse cadem fama non tacuit. Deinde 6 altexuil. Ptura vero ex illis Mar. Mercalor a pagina
cum litteris apostolicaesedis (irf est Zosimi) de illo- 135 ad 158 profert, tum ex Petagii commentariisin
rum damnaiioiie ad Africam missis , IUOB quoquee Paulum apostolum,tum ex alio quodamejusdemSer-
lilter.e ad venerahilem sencm Aurelium consecuiae B mone excerplct, qum Traclorim Zosimi inserla fuisse
sunt. Has auicm Xysti liileras per Leonemacolyihum II pag. 158 prodit his verbis : Quacomnin suprascripla
transmhsas fuisse idem Auguslinus epht. 191, oliin1 capitula, ut jam superitis dicturn esl, continet illa
104, n. 1, auctoresi. Exquo cl litleras Zosimi,siqni- beatac memoriceepiscopi epislola, qu;e Tracloria di-
dcm simul misswsunt, ejusdemLeonh opera perlatas s citur, qua CcelesliusPelaginsque daninati sunl, /«-
fuisse conficilur. ter ea autem quw Mercator ibi ex commentariisPe-
15. Noue non desitnt, quibus dignoscatur tempus,, lagii in Paulum describit, exslat ista hujus hwretici
quo illw Zosimiliitercevel Roinu missm, vet in Africa a argumentaiio,quw et ab Augusiinoepisl. 190, ad Op-
rtccpicv sinl. Cum cnim Carlhaginensisconciliikalen- lattim, n. 22, inter alia ejus damnabilia etiam lilteris
693 NOTITIASCRIPTORUMNON EXSTANTIUMQU^E AD ZOSIMUMATTINENT. 694
aposlolicac sedis adjuncta prmdicatur. Si nninia, tit- A j{ naiura praesumat, clamante Aposlolo : Non est no-
qtiit, ex traduce non esi, sed sola caio lanttim ha- bis colfuctaiio adversus carnem ct sanguinera, sed
bel traducem peccati, sola ergo p(Bnam mereiur. In- conlra principes cl potestales aeris hujus, contra
jusluni est enim, uthodie nata anima, non ex ranssa spiritalia nequiiiae in coalestihus(Eplies. vi, 12). Et
Adae, tara aniiquum peceaiura portet alienum : quia sicut ipse iterum dicit: lnfelix ego honio, quis me
nulla raiione conceditur, ut Deus, qtti propria pec- liherabil de corpore mortis hujus (Rom. vn, 24)?
cata diiuiilil. impuiet alienum. Graiia Dei per Jesnm Christum Doininum nnstrum
18. Hanc Pelacjii argumenialionemideo referimus, (l Cor. xv, 10). Et iiettira : Gratia Dei sum id quod
quia prmcipuum e iribus episiclw Zosimi frcigmenlh, suin, et graiia Dei iu me vacua non fuit, sed pluu
qumsupersunt, in eam maximccadil. Nempe Augus- illis omnihiis laboravi; nnn ego aulcin, scd gralia
timis in eadem cpislola 190, n. 25, hwc prmfatus : Dei mccum. Illud etiam, quod inlra Carthaginensis
Non cst enim f.ilsa eliam in parvulurum baplMiiale syuodi decreia consti tuitini est, quasi proprium
remissio peccatorum, nee verbo tenus dicitttr, sed apostolicse sedis ampleclimur, quod scilicet terlio
vcraciter A~\tur,sttbdit. Nam ul jam verbisuiar, quae capitulo defiiiiluin. His adjiciuntur ejusdem synodi
in epistola beattssimi aniistiiis Zosimi leguntur; capiiula 4 et 5 velul ejusdem aposlolicw sedis pro-
eaque verba proferl in hunc modum. ] pria.
B
FRAGMENTCM I 20. Generalim vero omnia concilii Carlhaginensis
Traclorim Zosimi. kalcndh Maiis anni 418 habili decreta ad Zosimum
Fidelis Dominusin verbis suis, ejusque baptisraus perlata, et ab eo in Tracioria fuhse approbala Pro-
re aca verbis, id est opere, confessione et remissione sper in Chronicomemoriwmandavil his verbis: Con-
vera peccatornm, in onini sexu, aiate, conditione cilio apud Carthaginein hahiio ccxiv episcoporum
generis huinnni eamdcm pleuiludiiiem tenct. Nullus ad papani Zosimuni synodalia decreta perlala; QUI-
enirn , nisi qtii peccnti servus est, liber efficilur, BUSPROBATIS, pcr loium munduni hacresis Pelagiana
nec redempius dici potest, nisi qui vere jicr pecca- damuaia e»l. Quaprcpler ad eamdcm Tractoriam ut
liim ftieril ante caplivus; sicul scriptinn cst : Si vos Carlhaginensiadecreta approbantemAugustinus lib. ii
Filius liberaverii, vere liberi eriiis ( Joctn. vni, 56). de Animael ejus Origine, c. 12, «. 17, respicere non
Per ipsum enini renascimur spirilaliler, per ipsum iinmerito videalur, ubi scribit : Novellos haerelicos
cruciflgimur mundo. Ipsius raorte morlis ab Adam Pelagianos justissime conciliorum caiholicorum et
omnibus nobis introducta), atque transinissat!univer- sedis apnsiolicac damnavit nuclorilas, eo quod ausi
sre animae,illud propagine conlractum cliirographum fiierinl non baptizatis parvulis dare quielis et salulis
rumpitur, in quo nulliis omnino nalorum, antcqiiam C ( locum eiiam praeter regnum coeloruii). His enim ver-
per bapiismum liherelur, non tenelur obnoxius. bis, qum Augustittus sub anni 419 exilum scribebat,
Quibus diclis Augusiimis istitd acl sentcnlimhujus notnri pene non ambigimushcc decretum, quod Biniut
ttiudemet aposlolicmsedis commendalionemsubjun- inler cwtera Milevitani concilii edidil; licel paucis tn
cjit : In his verbis nposlolicaesedis lam aniiqua at- codicibus inveniatur : Placuit, ut si quis dixerit,
que fundata ceria et clnra e>t catholica fides, ut ne- ideo dixisse Domiuura: In domo Pairis mei mansio-
fas sit de illa dubitare Christiano. nes muliae sunt, etc, ul inlelligatur quia in regno
FRAGMENTUM 11. ccelnrum erit aliquis locus medius, vel ullus alicubi
19. Alterum fritgmeniumin epistola 21 Cwleslini, locus, ubi heale vivant parvnli, qui sine baptismo
cap. 9, nobisasservalum esl, ubi idem Doctor (Zosi- ex hac vila migrarunt, sine quo in regnum coelo-
tnus) ctim ad totius orbis episcoposde clivinmgralim rum, qnod esl vila a;terna, inirare non possunt,
opilitlalioneloquerelur, memoruturscripsisse : anathema sit. Naracum Douiiitusdicat: Nisi quis re-
Quod ergo teinpus inlervenii, quo ejus non cgea- naius fuerit ex aqua el Spiritu sancto, non imrabit
raus auxilio? In oninihus igilur actihus, causis, co- in regnum ccelorum (Joan. m, 5) , quis catholicus
gitaiionibus, molibus adjutor et proieeior orandus dubilet participem diaboli fore eum, qui cohaeres
est. Superbum esl enim , tit quidquarn sibi humana D ] non meruerit esse Christi? Qui enim dextera cnret,

a Hinc colligilur cum in Romnna lum in Africana
ecclesia eani tunc lemporis usiialam fuisse baptisnii
formam , qunlis in aniiquo Missali Goihico-Galii-
eano, quod Thomasius vulgavit, praescribiiur his
verhis : Baptizo te ill. in nomine Palris el Filii et
Spirilus sancli in rcinissiouempcccalorum, ul habeas
vitam mternum. Iliiic, nt Augiisiinus lib. de Pccc.
Orig., c 5, scribit, coaclns cst Ccelesiius conflleri,
infantes debere baptizari in remissionem pecculorum
s cundum regulam universtdisEcclesiw. Idera et pro-
fiieri eoiiipulsus est Pelasius : queni eiiidem Pinia-
nus, Albina, et Melania ciim audisseiil responden-
lem, quod eisdem, quibus el majircs, sacranienti ver-
bis (ndcoque in remissioncmpeccatorum), bciptizanlur
infnntes, non mediocriter se lu-taios esse, lesie Au-
gusiino lih. de Pecc Orig., c. l,scripserunt. Verum
subinde idem Doclor c. 21 observat hoc eum falla-
ciler respondisse, lamquaminfantibus remissiopecca-
loru n verborum soniln dicerelur, non rcrutn agerclur
e/Jectu.Cui fallacise Carihnginense concilium, Mile-
viiani n nomine vulgalum, ciijus deereia, uiijain
ohservavinius, Zosiraus npprobavit, in Cod. Qiiesn.
cap. 15 sic occurrit : Placuit ul quicumqveparvtdos
recentesab uieris malrum baptizandosnegal, anl dicit
INREMISSIONEM quidem PECC.ITORUM cos bapiizari, sed
nilnl cos ex Adam trahere originalis peccati, qued la-
vacro regeneralionis expielur; v.ntlcfil comequensut
in eis forma baplhmatis, INRESII^SIONEM PECCATORUM,
non verescd (nlsc intellignlur, anathema sil. Eidera
fnllaciacnunc quoque Zosiinusoraneinadiluni claudit.
693 APPENDIXAD OPERA S. ZOSIMJPAP-E. 096
sinislram procul dubio incurret. Quodst tia esi, mu- A \ illa necessitas, nihilotnagis idem Doctor in ephtola
tandus cst ordo, quem idem canon apud Quesnellum 195, in qua eamrursus commemorat,aperit. Meminil
Cod. cap. 13 inter Carthaginensesobiinet.Apud illum el Possidiuslegulionhhujus, alque collationisAugus-
enim tertius esl; quamvh uliiis sit ab eo, quemipse tinuininlcret EmeriiumDonulhtain Cmsaremin Mau-
Zosimus Carlhaginensh concilii tertium capiiulum rilania anno418 Septembris20 die ex legulionishnjus
vocat. occasionehubitm: sedqumillum necessitashuc traxe-
FIUGMENTUM III. rit, pariler tacel. Sic porro rem cap. 14 narrai; Orani-
21. Terlium ejusdem Tractorim (ragmenlumPro- potentis Dei praestiiit auxilium, ut postea in Cscsa-
sper lib. conira Collat. c. 10, sew5, n. 15, ac Cmle- riensi Mauritaniaecivilate consiiluius (sii) venera-
tlini epislola 21, c. 5, suppcditanl. lsiud relatnrus bilis memoriaeAugiisiinns,quoeiim venire cum aliis
Prosper ila prmfalur : Erravit saaosancla beati Petri coepiscopis seuis apostolicat litterae compulerant,
sedes, qumad universumorbem pnpw Zosimi oie sic ob lerminandas videlicet alias Ecclesiaenecessiia-
toquiiur. Eidemin epistola Cmtestiniprwmitiitnrhwc les. Ilac ergo occasioncprovenil, tit Emeritnm ejus-
atia prmfalio : In quam uos sententiamdirigit bcatm dem loci Donaiistarum episcopum... videret. Aiqtii
recordationis papm Zosimi regularis auctoritas, cum antchmccumEmerilo gesla Aiiguslinusin Retracla-
tcribem ad totitts orbis ephcoposail. Tum subjiciun- B I tionibuslib.n, c. 50, librosproximecollocatde Gratia
tur Zosimi verba : Nos auiera insiinctu Dei (oninia Christi ei de Peccato originali, de quibushmchabet :
enira bona ad auclorem suura rcferenda sunt unde Poslea quam Pelagiana hacresiscurn suis nuctoribus
nascuntur) ad fralrum et coepiscoporumnostroruni ah episcopis ecclesiae Roinana;, prius Innocentio,
conscientiasuniversa reluliraus. Qumsenientiaquan- deinde Zosimo, cooperantibus conciliorura Africa-
tum Afris placueril, cadem ephtola ibid. teslificatur. iiornin lilieris, convicia atque damnata est, scripsi
22. Nec siluit Mar.. Mercaior qua ralione totum duos libros adversus eos, iiniiin de Gratia Cbrisii,
illud Zotimi tcriptum in universa Ecclesiaexceptum alieruin de Peccalo originali. Ex quo sequitur, ul lit*
fuil. Realre, inquit edil. Baluz. pag. 138, inemoriic terwill<vspeciates,quibusAuguslinoacsocihin Maurila-
episcopi Zosimi epistola, quae Tracioria dicitur, niam legatiodemandalaesl,litterisquibusPelagiusalque
qua" Coelestius Pelagiusque dainnaii sunt, et Con- Cmlestiusa Zosimodamnali sunl, non sinl anteriores.
stanlinopolim, et per toiumorbera subscripiiouibtis Nec qnomodo postcriorescenscri queant, ulla ratione
sanclorum patrum est roborata. Quod eleganter apparct.
Prosper in libro contra Collal., n. 57, expressithis X.
verbis : Africanoriiin conciliorum decreiis beaioes 21. Episcopi Africm,qui post concHiumCarihagi-
recordalionis papa Zosiinus senteiiiiacsuae robur C ( nense kalendisMaih luibilum,ipsius concilii decreto,
annexuit, cl ad impiorum deiruncationem gladioi terni ex singulh provinciisCarlhagine permanserant,
Petri dexteras omnium armavit. Verum, ut verbis ; cumibi accepissentproximas Zosimiepistolas,ctdjunc-
utamur Marii Mercatorheamdemraiionetnprosequen- tis sibiul videtur episcopisquos feslinato vocare po-
iit, ei Julianus caeterique complices ejus sub- tueruni, gralulatorias ad eumdem papam litleras re-
scribere delreciantes, consentaneosquese nolenless tcripserunt,quarumfragmentumunum superesiin epi
iisdem Patribus facere, non soluiti imperialibiislc- ttola 21 Cmleslinisiclaudatum : Hunc autem (Zosimi
gibus, ced et sacerdolalibus siatutis depositi atqueb m Tracloria ) sermonemsincerissimmveritalis lucera-
exauclorali, ex omni Iialia expulsi sunl. Quod licclt dianlemtanto Afri episcopi honore veneratisunt, ut
maxime sub Zosimi successoreBonifacio conligerit, , ila ad eumdemvirum scriberenl: lllud vero quod in
uti tuadet iltttd Prosperi citato loco, Papa Bonifacius
s lilieris tuis, quas ad universas provincias curasti
piissimorum Imperatorura calholica religione gau- esse mittendas, posuisti dicens: Nos tamen instinclu
debat, et contra inimicos gratise Dei nou solum[l Dci (orania enim bona ad auclorem suum referenda
apostolicis, sed eiiam rcgiis utebatur edictis: hoc c sunt tinde nascuntur) ad fralrum et coepiscopornm
lamen factum esseconslat, ut Zosimi Traclorim lolaa nosirorum conscientiamuniversa retulimus, sic ac-
in Eccletia receptmauctoritasvindicaretur.Sed et hncc " cepimus dicltim, ul illos qui conlra Dei adjuiorium
de re, infra num. 30, paulo enucleatius tractandi crili exlollunt humani arbitrii libertatem, districio gla-
locus. dioveritatis, velutcursim transiens, amputares.Quid
IX. enim lam libero fecistiarbilrio, quam quod universa
23. Cum prwdiclaZosimiepistolasimulmisswsunt( in nostr.e hurailiiatis conscientiam retulisti? Et ta-
et alim speciulesad Afroslitterm, quibus Augustino ) meu instinctu Dei factttin esse fideliler snpienterque
aliisquein MaurilaniamCwsaricnsemlegatioproplerr vidisti, veraciter fidenterque dixisii. Ideo utique,
aliasquatdam Ecctesiwnecessitatesinjungebatur. Quai quia pticparalnr volnnias a Domino( Prov. VIII, sec.
dere Augustinusepist. alias 157, nune 190, ad Opta- LXX),etul boni aliquidaganl,paternisinspiiaiionibus
l suorutn ipse tangil corda filiorum. Quotquot enim
iumn. i liwc scribit : Lilterae, quas ad Mauritaniara
Csesariensemmisisli, rae apud Cacsareampraesente s Spiritu Dei agunlur, hi filii sunt Dei(Rom. vm, 11),
venerunt, quo nosinjuncta rmbis a venerabili papai ut nec nostruin deesse seutiamus aibilriiiin, et in
Zosimo apostolicae sedis episcopo ecclesiasticane- bonis quibusque voluniaiis huninnae singulis mo(i->
Cessilastraxerat. Quwnamaniem fnerii ecctetiditica i htis magis illius valeie non dubitemus niisiliunu
 697 NOTITIASCRIPTORUMHON EXSTANTIUMQV£ AD ZOSIMUMATTINENT. 693
Idem fragmenlumtotidemverbisrefert ac laudat Pro- A rel, sive non peccarel, fuisset moriiurus, nec hoc
sper lib. conlra Collatorem,n. 15. lpsaautemephlola, esse ratione subnixum. Credendura est enim ira-
ex qua excerpiumesl, anle videtur scripta, qiiam Au- morlalem quidem factum, sed qui si non peccatset,
guslinus ac sociiin Maurilaniamse conferrentadeoque pergustum ligni vitae, virtuiem posset immortaliia-
ante exilum Augusti. lis adipisci. Male igilur dictum est, sive peccaret,
XI. sive non peccaret, fuisse raorilurum.
25. Sub idem lempus Julianus Eclanensh episcopus 27. Ex his nonnulla rursum repetent ac perslrin-
duas ad Zosimumpapam ephtotas scripsil, qum ab gent idem Mercator ibid. cap. 9, pag. 30 ct 51
ipsomet Juliano apud Augustinum lib. Op. imperf. ait : ln epislola lua , quae, ul mcmoraviiiius , ad
c. 18 memoranturhis verbit ;AdZosiraum quondam sanctae meraorire pnpam Zosimuni mis:-a cst, dis-
illius urbis episcopum super his quacsiionibusduas plicet libi, eumque conderanas, qni scniitAdnm
epislobis destinavi; sed eo tcmpore quo adhuc li- inorlalem faclitm', qui sive peccaret, sive non
bros exorsus non eram. Una vero ex ilth a Mario peccaret , fuisset moriturus : et ais , ncc hoc
Mercalorenon semel notalur. El h quidem lib. sub- esse ratiune subnixum. Credo enim esse, inquis,
notat.cap. 6, edit. Bctluz.pag. \5,Julianumsic allo- ininiortalem facium quidcm, sed qui si non peccas-
quitur : Audi nunc quaeulim ipse pronunliaveris in B sct, per gustuiii ligni vitac, posset viriulein immor-
epislola videlicei itta, quam ad sedem apostolicam talitatis adipisci. Adjungis eiiam jure improbandum,
illo tempore ausus es raillere, quando conveulus qui pracdicantiApostolo contradicit diccnii: Sicut in
delreciasti cum universa Ecclesia Pelagium Coeles- Adam omnes raoriuniur, ita onines in Cbiislo vi-
tiumque damnare. Undeevidentcrdocemur, epislolam vificabuntur. Sed quctm fallaciter ista depromcret,
illam luncfuisse scriplatii, cum Julianus concentus ut idem scriptor his ad eum verbis siatim indicat: Quae
ZosimiTractoriw per orbemmissw subscribens, Pela- cum simplex Chrisiianusnudit, nihil doli, uihil cre-
gittm Cmtesliumquedamnarel, id prwstaredelrectavit. dcns afferri fallaciae,raore quo ab Aposlolis doccri
Neque igitur mullo posiquam Zosimus moxdictam soliia esl Ecclesia, opiimuin ct iuiiin arbilratus nin-
Tracloriam edidil, scripta est : se.l pauto tardius huic gistrum, iiiieniusque ad reliqua ejusdem Apnsloli,
papm[uilreddila. Nam anlequam in manus sanclac quaein hac causa prosequeris, audienda decernit.
illius Romanaeecclesiaeveniret antistitis, te agcnte, Quis enim, subdil paulo inferius , te in superioie
inquit loco citato ad ipsummel Jttlianum Mercalor, a sentemia tua vel suspicariposset aliud seutire, quam
nonnullis a te deceplis per lotam pene lialiam cir- illioranes, qui, sanctue memoriae papaZosirao prac-
cumlata, el tamquam magnuiii aliquid inuliorum sidente, Dei sacerdotes Pelagium , Ccelestiumque,
auribus insiniiala cognoscilur. Qitocircaei AugustinusC leque damnarunl, super his omnihus de Adaraca-
aii (Lib. i Op, imp., c 18) : Haecepistola non est ad pilulis, quaea te antea iraprohata sunt ct condeni-
Zosimum, sed ad eos seducendos qui Romacpossent niila? Al eum aliud clausum pectore, aliud prom-
tali suasione seduci. ptum in lingua lunc habuisse,ex alio opere,quod longe
26. Et in ea quidem epislola nondum hmreticum posl Julianus elaboravit, Mercaloribidem demonstrai,
palam prodebat sensum, sed sub calholich verbis, uii ulpote in quo ilte doceat mortem in eoslantum perrtt-
tolent r/Mtperversam doclrinam prmdicare vel fovere deie (Mar. Me.rc. pug. 51), quos pr.cvai icalionem
incipiunl, ila velabal,ui famosa sex capilula Cwlestio Adaeviderit aeraulaios : qu;e pra-varicatio licet non
objecta respuere ac damnare videreiur. Ibi namque, sil facta iinluralis, fuit larnen forma pcccail ; iiique
Mario Mercatoreteste,inter cmleraaiebal (Ibid. paulo ob hoc licel non aggravel nascentes, lainen accusat
post). imilanles; denique (Subnol. c. 6, pag. 12) in
Qui est igilur assertor, quod neque per morlem omnes homines non peccatum transisse, sed mor-
Adae omne genus hominum moriaiur, neque per lem, illatam utique severitale judicii, prrjcva-
resurrectionem Christi oinne genus hominum re- ricationis ullricein. Nec tacet ejus fallaciam, qua
surgat, contra Aposlolum sentit dicentein : Sicul in cum infantes, qui nascunlnrhodie, non in eo perotnnia
Adam omnes moriunlur, ita in Christo omnes vivi- ^' stalu in quo fuit Adamanle peccaium,esse fatebalur
ficabuntur (I Cor. xv, 22). Jure igitur improbaiur, (Ibid., pag. 17), id recondito sensu prmdicabal, nec
-
qui huic sentenlire contradicit, quae ait: Per homi- slalum Adacanle peccaluin, sed exiguilalis et parvi
nem mors, et per hominem resurrectio mortuoruin latis in qua uasciintur infantes, intetligebat.
(lbid., 21). ltem qund peccntum Adaeipsura solum 28. De altera Juliuni ephtola nihil novimus, uisi
laesit, et non genus bumanum. Et haec sentenlia a forte hmc ipta sit fidei exposiiio, quam a Jacobo Sir-
nobis merito refellitur : non enim soli ipsi, sed ge- tnondoe velericodice Veronensierulam Joan. Garne-
neri liumanoobluisse credendum esl. Item, quod in- rius in editioneMar. Mercatorispart. i, pag. 519 , in
fanlesin eo siatusint in quo Adani fuit anle prccva- tucememisil, qumquein uppendice iom. X, nov.edit.
ricalionem, inter indisciplinaias reputo qusestiones. Augustinipag. 110 recusa est. Deiiiulo nihil in arche-
Non enim per omnia in eo siatu sunt qui nascuntur lypo superesl prmter quasdam evanescentiumtittera-
hodie in quo Adam fuil ante peccatum, quamvis et rum figuras, quas ex eo explicare licel, quod ad cal-
istos opus Dei esse, sicut et ille, negari non possit. cemsubjicitur in hunc modum: Explicil libellus lidei
Iteixi,Adaiiieiiam tnbrtaletii fticium; qiii sive pecca- S. J. h., ti est,ut in AtigMsfininot'« editione exponi*
699 APPENDIXAD OPERA S. ZOSIMIPAPiE. 700
tur, sacerdotumJesn Chrisli. llwc enim inierpretatio A urbeRomadalus fuissel sesedcfcndendicitqttepurgandt
magis probalur, qnam Gttrnerii, qni Iribut illis lillcris locus; posl tntiltas tergiversaiiones, quibus in tinum
S. .J. C. vocem Siculoriira designari exhlimavil. Ti- conlendisseconvictistint, ul imponerentac jtidiciuni
tuli auiem obtiiterati loco Gurnerius laudatus hunc eluderent, tandetneosa fide catholica alienoset dam-
substituil : Lihellus fidei a Jnliano Eclanensi missiis nalione dicjnosesseconslilit. Tam solcmniautenijndi-
ad sedcm aposlolicam nnniine xvm episcoporum cio subscriberedum Julianus ac socii eo obtentu nole-
deirectantium subscrihere damnaiioni Pelagii alque bant, qnod sihi in nbsenles, qnos non audierant ipsi,
Cailestii. Nec apparel alia cuusa , cur hunc tibelltim sententiamdicerenon ticerct; quis eos oplima wquita-
iiomine xvin episcoporuui oblalum vir erudiltts af- lis lege perperamabuti non judicel ? In ItocquoqueJtt-
firmaril , nisi quia Augustintiin legerit lib. i ad Boni- tiani ac sociorumdeprehendilur ingenium, quocl ex-
faeium n. 5 responderc se leslantemduabus Pelagia- posilionifidei suwin prwdictolibello subjiciunt: Hacc,
norum epislolis, uni scilicet, qnam dicilur Rntnain ut nobis secnndumcatholicam fidenivisum est, ve-
raisissc Julianus . . . alteri auiem , quain decem ct strae satictitati conscripta Iransmisimus; quae si ali-
octo velul episcopi parlicipes ejns erroris non ad ler pulalis tenenda.rescribile : sin auiera ,. . ceria
qunslihel, sed nd loci ipsius cpiscopum (Rufum) sua sit sanelitas veslra nos ad audientiara plenariaesy-
calliditale tentandiim, et ad suas paries , si posset B R nodi provocare. Ibi enim loqueladignosciluripsorum,
lieri, Iraducendum, ausi sunt Tbessalonicam scrihe- qui et apostolicwsedisjitdiciumel orbis subscriptionem
rc. Ex eo tnmcn, quod epistolamad Rufum Thessa- contemnenles,paulo posl ad Rufum Thessalonicensem
loniceiuemepiscopumsrripserinl oclodecim ephcopii scripsertint: Simplit-ibusepiscopis, sine congrega-
Pelagio addicli, non sequitur ul qui ad apostolicam i lione synndi, in locis suis sedenlihus, exiorla suh-
sedem missusesl libellus, a lotidem episcopis fuerilI scriptio cst. Quosrefutans Angustinus inler alia dicit
conscriptus. Verumcum plurium nominemissum esse', (Lib. iv, conf.Duas epht. Pelagian. c. 12, n. 34): Islo-
conslei,hinc ociodecimne,an plures vel paucioresfue- rum superhia, qttte lanlum se exiollit adversus Deum
rinl, contperlumliaberectuttiihil aut prtruminleresl. .... hanc eiiam gloriam cnpiare inielligilur, ut
29. Certiorasuni argumenta, quibus hunc ttbellum i propter illos Oricnlis ct Occidenlissynodtis congre-
epislolw(ormamprw se ferre idem vir erudilus pro- geiur. Nililaquerepugnat, quominus prmdicluslibel-
bat : nequeobscurumest libellum seu ephlolam istami lus e duabus episiotis,quas Julianus a se ad Zosimum
episcoporumessead aposlolicwsedisprwsulemscriben- missas esse memoral, una censcalur posl Pelagii qui-
iium, a quibus idem prwsul et paler propterprimw se- dem atqite Cwlestiidamnalionein,sed anlequamJulict-
dis dignitalem, ct fraler propler episcopaius consor- nns cum sociis e sedibusstns pellerelur, adeoqneanno
lium compellalur. Si etiam vcl cum pciucisephtolwt C 418 conscripta.
Juliani ad Zosimumfragmentis,quw ex Mario Merca- XII.
tore proxime descripsimus, conferaiur; ea sese offeret t 30. An Julianus a Zosimonominatimdamnatns sit
Slyli consensio,qna ulrvmqvescriptumex eodemfonte i quwrilvr. Joan. Garneriusqiiominusiltnmab lioc pa-
prodiissenon immeritocenseatur. Certe ut in his frag- pa nominalimdamnalum seniiat, lihello fidei, episto-
menlis Aposioloh adversari scribitur, qui est assertorr laque ad Rufum Thessalonicensemaliisque pene in-
quod neque per mortem Adaeomne genus hominum i finitis sive Juliani, sive Angusvinioperirai locis pro-
moriatur, neque per rcsurrectioiiem onine genuss hiberi se scribit. Inficiari lamennequil Juiianum cum
homiuum resurgat; ila in libello illo damnatttr, qui- sociis Tractoriw Zosimi subscribere nolentem ab cpi-
cumque asserit quod neque per Adnm omne genus s scopalu ftthsc dejeclum; cum perspicuasint ea de re
hominum morialur, neque per Chrislumomne genuss Mar. Mercalorisverba (Pag. 158 ed. Baluz. ) : Cui
resurgat. Tum quod liis staiim subjicitur : Vel si quaa (Tractoriw) Julianus et reliqui eomplicessubscribere
sunl alia, quae vel conlra caiholicam lidem veniant,, deirectantes . . . non solum imperialihns legibus,
vel ad INDISCIPLINATAS perlineant quaesliones, similili scd el sacerdotalibus staiuiis deposili alque exau-
exsecratione damnamus, eumdem sapit stytumalquc c ctornli, ct omni Ilalia delurbati sunt. Ista autem,
hla Juliani superias n. 26 relala : Quod infantes inn D ' sacerdoialia staiula, quibusJulianns ac sociideposiii
eo statu sint, in quo fuit Adamnnte prapvaricationem, , sMnf,iii conciliocui Romanusponli[exprmerat,sancita
inler INDISCIPLINATAS puto quaesliones. Neqne minus !S essc aperte docel idemMar. Mercator prwfal. in tra-
apertumest Itoceosscripsisse,cumab eis exigereluruttt clatvs Nesiorii (Eclii. Batuz. png. 33 ), ubi Julinnum
Pclagii ac Cwlesliidamnaiionisubscriberent,idque de- >. esepiscopo Eclanensiciiin pariicipihus suis olim AB
trectarent. Quocircanon sine industria in tibellosuo o APOSTOLICA SENTENTiAexaucioratiim aique deposiium
omniaexscribunlScripturarum tesiimonia,quibusZosi- i- memorat. Ibi qnidemteqilGarnerius (PCIIJ.58) ab ec-
mus epist. 5, ad Afros, n. 5, sententiamin absenlcsel H clesiaslica senlenfu : secl Baluzius, nb apostolica
inuudiiosminime dicendam esse probavercil.Tanlnm n senteniia ex archelypi ftde reslititil. Quocirca cum
illud mirum, quol ea in re seseab ipsomelZosimoedo- >- irfciiiscriplor Julianum sic alioquciiur(Edil. Baluz. p.
clos fuhse non jacliictverinl.Yerum id quod obtencte- ',- 119, Grti-nei-. p. 73): Quis enim le in superiore sen-
banl, ne subscriberenl,mermneffugium(uit. Cumenim m tenlia vel suspicari possel aliud senlire , quain illi
Petagius atque Cwlestiusswpe fuisscnl audiii, eisque le omnes,qui sanclaeinenioii;cpnpaZosimopiaesidente,
siv coratnsive libellisin Palwstina,in Africa, in ipsa
ia Deisacerdoies Pelagium, Coelesiium,TEQCE damna^
701 DECRETA EX EPISTOLISS. ZOSIMI EXCERPTA. 702
runt, eum aposlolicwsedis prmsulem, cujiis senleniia %A. ne noit abshienles , ad Comitalum prwler canones
Julianum depositumtiixit, non alium aZosimo inlelli- perrexeranl; idem papa, decrelo edilo, eos a commu-
gere se salis sicjnificat.Quod tainen non eo seinu dic- nione sua submovil,atqne hanc sententiama se sub-
tum, ul iisdemsynodalibusstalutisPelagius, Cwleslias s scriplam una cum scriplis, quibus contumeliosasillo-
uc Julianus fuerini damnati ; sed ut idem Zosiir.us, , rttm ephiolas olim refaiaml, Ravennamad prwdictos
qui Pelagium Cmlestiunique damnaral, ac missa Tra legnlosmisil. Hw autem clericorumrebelliumepisto-
cloria damnari a cwterisprwceperal, poslmodumJu- tw, Zosimi apnlogelicascripta, ejusdemqueadversus
lianumTractorimhuic ue subscriberelrecusantem, ab> illos prolata senientia interierunl.
ephcopatu dejecii. XIV.
51. Quapropieret Augusiinus(Lib.i, con'..Jiilian.,, 55. Nequeambigendum,qumaliquamZosimusscrip-
c. 12, n. 13), MarioMercaloriconcinens,ZoumttmJu- serii epistolam de Maximi Valentiniepiscopi causa,
tiani damnalorem nuncupat. Ipsi quippe Zosimum t cujus cognilionemprovinciatisynodo a successorihus
prwvaricalionisaccusanti respondel : lnnocenlii suc- snis deiegalamesseBonifaciusipsiussuccessormeminit
cessorem crimine prnevaricationisaccusas: quia doc- (Bonifac.i, ep. 5, n. 1).
trinae nposlolicaeet sui decessoris senienlia) noluitt XV.
relragari. Sed de hoc interim toceo; ne nnimumi gj 54. Ab Afris, uti vidimus,duovehttiNicwnisdecre-
tuum, quem sannre potins cupio, Inudilus Ttn DAM- iis prtesiitutaZosimusqumsieral: nimirum\\l Romam
N.VTOr.is exulccrem. Sane pia illa Augustini affec- liccret epfccopis provucare, et ut cleiicorum causae
tio, qtta Jnliani animumdemulcereac sanare cupiens,, a|utd suarum provinciarum episcopos finirentur.
eum exulceraremeiuebat, ut ab invidiosodnmnntoris> Ttinc illi, eliamsinovael inauditasibi viderenlur, quw
lui vocabulose abslinerct, exigebal, nisi judicii alicu- Nicwnwsynodinomineproferebanlurdecrela(Bonifac.
jits reipsa protcitiveritas iilud ab co extorshset. Ex• i, ep. 1, n. 4), litieris lamen ad cuindeni Zosimum
iis atilem, qui cumJuliano lunc condemnatisunt, non- ialis rescripserunt, scse en servare sine ulla ejus
niillos, Perfidiumscilicet, Floriim, Marcellinumatque) injitria paulisper sinere usqtte ad inquisitionem sta-
Orontium Cmleslini papm epislola 20 indicul. Hii lulorura Nioaeniconcilii, hocest, decreih nitssis, donec
porro primum Romana in synodo, Zosimoprwsidente, Nicwnorum explorata sit veritas, sese morlem gerere.
s.alulis synodalibusde epheopaltidimoli, postmotttim An lilterm illmZosimo adhuc superstiti reddiiw sint,
BonifacioZosimisuccessoreagente, legibusiiiiperiali- necne, comp:rtumnonhubemus. Al illttd ccrtum, lem-
bus ex omni Italia deturbalisunt. dQuw tliw Marius: pns ipsi defuissequo causam islam finiret.
Mercalor non salis dislinguit. XVI.
XIII. (
Q 55. Demum hwc Zosimo decrela Ponlificalh liber
52. Zosimus anno 418 Ociobris 5 clie ud teguio», , aitribuit : Ut dinconcs laevastectas de pallis linosli-
qnosRaveitnwliabcbat,scribens,qiiorumdinnrebellium i niis hahereiil, ul per parochias licentia cssel bene-
clericoruinsuorum injuriosas adversusse memoratlit- dicendi cereiim paschalem, ut nullis clcricis pucu-
leras, nccuon t.ua ipsius scripia quibus olint litteriss litin in publico propinareiur, nisi taniuin iu cellis
illis rcsponderat(Zos, epist. 14), Sed quiailli, rebellio- fidelium, maxinie clericoruni.

DECRETA EX EPISTOUS S. ZOSIMI EXCERPTA.

(Ex Coll.Coocil,Mausitom. IV.)

Apostolicwsedis auctorilascontra sanctorum slatuta D II.

aliquid concederenonvalet.
(Ex Gratiano.)
Conlra statula Patrum concedere aliquid , vet
muiare, nec hujus quidem sedis polest auctoritas.
Apud nos enim in convulsis radicibus vivit anliqui-
tas , cui decreta Palrum sanxere revcrcniia.n.
FA EPISTOLA ADHESVCUIliM F.PISCOPCM.
(Mansitom.IV.)
I.
Si non fuerit doclus Scripturasnonfiat episcopns.
Quiordinaverit nortdoctum episcopumdeponalur.
III.
Si de infantia tonsus fuerit xx annorum , pro-
moveatur.
IV.
Lector exorcisia intra v annos, ncolylus et sub-
diaconus in sint, diaconus v annos.
V.
Ordo clerici : lector , exorcisia , acolylus , sub-
dinconus, presbyier, episcopus.
VI.
Rigamus vel poenitensin clero non recipialur.
703 PAUL1NU5MEDIOLANENSIS. 704

EPISTOLA S. ZOSIMO PAP^ ATTRIBUTA.

(D. Coust.Append.ad tom.I Epist.Rom.Pontif.)

CENSURAEPISTOL^:. A AD SIMPLICIUMVIENNENSEMEPISCOPUM
Hanc primus Joaunes a Rosco ad calcem Bibiio-
thecn! Floriacensis vulgavil. Placet qnidem aique Ut vieinioresinlra provinciamcivilales, doncc res ple-
antiquitalem rednlere videtur ejus siraplicitas. Sed nius excutiatur, sibi vindicel. Luzarum damncitum
eidem antiquitati primnm adversaiur usurpatum in
ipsius inscriplione archiephcopi vocabulura. Tura esse.
eoruni, quae in eademasseruniur, falsiinieniconvin-
cunt. ipsius Zosirai epistohe 5 et 6, t dntaeiu kal.
<Oclobris Honorio aug. xi et Constanto n conss., » ZOSIMUS episcopus SiMPLicio.Viennensiarclii-
in qtiarum prima Zosimus veliemenier indignatur episcopo saliitem.
adversus Proculiun Massiliensem, quod el ipse in
synodo Taurincnsi subripienduni id putavit, ut baec Revelnlum nobis esl, qualilcr in Taurinensi syn-
synodus sibi praesiaret ordinandoruinin Narhonensi
secunda provincia sacerdoiuin poiesiatem, et < so- odo causas tuae dioeceseos proseculus fueris. Et
ciuui sibi Sitnplicium Vieniteiisis civiiaiis ascivit, licet Arelalensi episcopo, antequam legalus luus
qui non dissimili iinpudentia posiularet, ut sihi venisset, proptcr revereniiam sancii Trophimi, jus
qnoqtie creandorum sacerdotum permitteremr arbi- ct
trium. > Deinde ut id jus t inviolabili in utraquc pontificium super tres provincias Irabere scrip-
Narbonensi et Viennensiauctoritate possideat me- scrimus -. tamcn si ita esl, ul scripia lua nobis
tropoliianiis Arelatensis civilalis episcopus, t con- -B missa coniinent, interim usque dum lucidius venti-
stituit; quod ef epist. 6 coniirmal. An senteutiani, '
quaiu a se t numerosa cognitione > praemissapro- lelur, poieslaieni anliquam tibi manere permilii-
uuntiaiam testatur, quarto post die muiassc diccn- mus : utsicut in Taurinensi gravissimorum episco-
dus est? Suspicioneuihnjusinodi tam a vero ahhni-- poruiii synodo, pacis consilio decreium esi, vici-
reuiem adinilti prorsus non smuni ejusdein poniificis niores
lilii intra provinciant civitaies vindices, do-
ejiistohii 10 et 11, Martii 5 die anni 418 consigna-
tae, ex quibus eum in pra:dicta sentcntia conslnn- nec plenius rei ordinem charitas apostolica prose-
tem fuisse exploraluin est. Eo aulera firniiora suut quatur. Lazaruin indcbile episcopum criminalorem
isla falsilalis epistol.c liujus arguinenla, quod cjns fratris ordinatum seias nostio
artifex litteraruin Zosimi in Arelaiensis episco]ii , judicio esse da-
graliaui scriplarum veritalem agnoscai ipse, nc ]io innatura. Daia sub die kalend. Octobris (Octob.i
certo habeat. ann. 417), Honorio xi et Coiistanlioconsulibus.

ANNODOMINICCCCXVIH.

PAULINUS MEDIOLANENSIS.
•(Biblioth.Vel.Palr. tom. IX.)

PROLEGOMENA.

1. Paulinumqui sancti Ambrosiires praeclaregesias C(
litteris consignavit, Ionge alium a Paulino episco-
po Nolanofuisse , manifeslissime docuii magnus
Baronius(a), secusaique nonnulli posiea exisiima-
runi. Eum vero fuisse Mediolanensisecclesiaecle-
ricum, et quidem iufcrioris ordinis, ex ipsomet
scripiore inteHigimtis(b); quippequi sub Castidia-
coni cura degeral : qiiemadinoduiii Mnjorinus, r/uii
leclorin diaconioCmcitiani(tterat, ut scribit Oplatusi
(c). Quoquidem in raunere, ad obitum usque beniii
antislitis cui eral a manu, ipsum permansisse , ex;
eodein compeitum habemus. Ait enim (d): < Ante:
paucos vero dies quam lectulo decumberel (Amhro-
sius), cum quadragesimum lertium psnlmura dic-
larei , me ct excipienie et vidente, subilo in modum
sculi brevis, igniscaputejnscooperiiit, alque pau-
lalim per os ipsius lamquara in domum hahilator
ingressus est: post quod facta esl facies ejus sieut
nix , et postea rcversus est vultus ejus ad speciem
stinm. Qnod ciim fieret, stupore perculsus obrigui,
nec pofMtscribere qiue ab illo dicebaniur, nisi post-
ea quara visio ipsa transivit: dicebat euini in eo
tempoie leslimoniuin Scriplurae divinae, quod ego
optime relinebam. Nam scribendi vel diclandi ipso

(a) Baron. ad ann. 397, § 46. (c) Optat. de Schism. Donat. lib. I, cap. 19.
(b) Paulin. Vit. S. Ambros. , § 42. (d) Pnulin. L c.
"705 PROLEGOMENA. 70«
die finemfecii. . . . Ego vero id quod a rae visum A quibus crgo eoiificifur, non uno fenore , sed alier-
fucrat, honorabiliviro Caslo diaconosub cujus cura natini rem peregisse Paulinuni. Nimirum opusculum
degebum, staiim reluli. » Haecille. Deinceps vero istud hortaiiie Auguslinolitteris tradere cceperilMc-
diaconatus crdinem suscepisse Paulinum , ex Au- diolani; quod aliiscuris supervenientibus intermis-
gustino (a) et Mnrio Mercatore(O)erudimur; quem sum , in Africa postea degens absolverit. Qusequi-
videlicet eo in gradu adversus Coeleslinm Pelagii dcm ipsemet palam professus esse perhibelur. Haec
h.-eresiarchrecollegam strenue insurrexisse produnl: enim habel (k): Nos lamenea (gesta) MEMOLANI PO-
ut proplerea minus recte nonnulli existimarint (c), SITI, ipso Mascezele referenle, cognovimus: nam el
diaconum fuisse Ambrosii Mediolanensis episcopi INHACPROVINC1A INQUANDNC POSITI
HiECSCRIBIMUS,
eumdem Paulinum : cum constet, eum morienle plurimh hoc ipsum retulit sacerdoiibus; quibusetiatn
Ambrosiominorisadhuc ordinis clericura exsiiiisse, re[erenlibus,securius hmc nobis cognila, HCICLIBRO
ut modo ipsummet auclorem enarraniem audivi- ADJUNGERE arbilrali sumus. llerumque mnnifesiius
mus. Decepli nimirum fuereviri doclissimi aucUni- adhuc sub fincm (/): w URBE ETIAMCARTHAGINIENSI,
tate Marii Mercatoris, qui parum caute illud tra- inquit , cum apud Fortunalum diaconum fratrem
didit (d); sed eo prudenlior Augustinus, qui Pauli- venerabilhviri Aureliiepiscopi, ADCONVIVIDM CONVE-
num Mediolani probe noverat, quique propterea B NISSEM «na cum Vincenlio Colossitanoepiscopo, Mu-
di.iconiiniqitidem , sed nusquam Ambrosii diaeo- rano etiam episcopoBolilano, sed et aliis episcoph
num enni appelluvit. Neque aliter sane Annaliuiii et diaconibus;tunc Murano ephcopodelrahenlisancto
ecclesiasticorum Parens, qui PaulinumanciumvosT- viro (Ambrosio) reiuli exilum presbyterisuperius me-
EA diaconatuscribit (e). Porro scriptorem noslrum morati.
preshyierii honore fuisse praetereadignatum memo- 3. Porro ad hujusce Pauliniani opusculipretium
riae prodidit Lidorus llispalensis (f): quod tamen quodspeclat, illud plane cum Baronio (m) aliisque
apttdnniiquiores nuspiam memoraium invenias. post ipsum viris eruditis staluendum , nempe scri-
2. Jam yeroPaulini lilterarum mnniinenta recen- ptoris fidem nemini licere in dubium revocare :
seaiini-. Is itaque hortatu sancti Augustini, quem < qua?enim vel ipse vidit, vel a sancta Marcellinade
noveril tum Mediolani cum istic ageret idem Au- Ambrosio ejus fratre didicit, vel ex variorum epi-
gusiinus, lum in Africa quo demum se coniulit stolis post illius obilum datis de iis qui diversis in
Paulinus, Vitam sancti Ambrosii conscripsit, ut provinciis ipsum vidisse narrarunt, se scripsisse
ipsemet semel iterumque lestatur (g). Neque vero lestatur. » Verumtamen illud in eo desideralur, ait
staiim ab obilu beatissimi praesulis qui anno 597 e vir doctus (n), quod in rebus enarrandis vix ullam
vivis excessit, Paulinura ejusmodi scriptioni ma-. C ( chronologiac rationem habuit; neqtie (o) rebus ab
nura admovisse, vel eam saltem confecisse liquet. Ambrosio geslis quae posterornm meraoriseconsi-
Scrihehat enim posl annum 400, quo ex hac vita, gnaia reliqtiit, ulliim scriptorum ejus indicem accu-
sublato SimplicianoAmhrosii successore, in Medio- raium attexere siuduit, quod quidem in Augustino
lanensi calhedra sedebat Venerius, ul ex his ejusi praestilit Possidius. Hanc auiem Ambrosii Vitam a
verb.is colligimus (h) : Defunctoeo (Ambrosio)nont Paulino contexiara lypis excudendam curavimus ex
alius illi successitin sacerdoiium, nisi is quetn ille. praeclara editione Beiiedictinorum Parisiensi, qui
bonum senem trina vocesignaverat. Cui Simpticiano ( cam ad codices sive mss. sive irapressos summa di-
Venerius.. . SMCcessor fuit. Quin et post Veneriii ligentia exaclum evulgarunt (p). Caelerum illud hic
ihortein, quaoanno 408 aut 409 conligit, Vitfe Ara- observare haud otiosum fuerit, Eugippiumpresby-
brosianaeconscrihendaeoperam adhuc dedisse Pau- lerum et abbalem Liicullanensem,qui floruit ineunle
liniim novimus: siquidern meniinit Joannis prsefecli i saeculovi, in Viia sancti Severini Noricorum apo-
praelorio, qtti sub Honorio liancdignitatem obtinuill sioli narrationis meminisse, quam refert noster
annis 412,413 el 422 , ut ex ttpoaa-oypufL-Codicis s Paulinus (q). Quodproplerca libuit annoiasse, ut ob-
Theodosiani constat (?). Auctoris verba sunl hujus- viaiii iremus Tillemonlio, qui hujusmodi Ambrosia-
modi (j); Posteavero quamdireclusesl Joannes, iunc cD] nam Yiiani minus attente decurrens, narralionem
tribunuset nolarius, qui nunc prmfeclusesl, adlui- illam ab Eugippiorelatam in Paulini opusculo desi-
tionem eorum qui ad ecclesiamconfugerunt, etc. Exx dernri asseruit (r).

(a) Aug. dePeccat. Orig., num. 3, 8, lom. X, p. i.
254, 256; et contraduas Epist. Pelag. lib. n , niim.i.
6,ibid.p. 435.
(b) Mar.Mercat.Common.sup. nom. Ccelest. § 1. !.
(c) Noris. Hisl. Pelag. lib. i, cap. 4 , opp. lom.
i.
I, p. 47; Benedictiniad opp. August., lora. X, p.).
253, not. a; Cousiaut. Episit. Rom. Pont. p. 963;;
Ballerin. ad Opp. Moris. tom. IV , p. 861.
(d) Mar.Merc.1. c.
(e) Baron. ad ann. 397, §47.
({) 1-id. Hisp. deScript. eccl., cap. 4.
(g) Paulm. 1. c. § 1 et 56.
(«) Idem ibid., § 46.
(i) Cod. Theod. tom. VI, part. n , pag. 61.
(;') Paulin. 1. c. § 31.
(k) Idera ibid., §51.
(/) Baroii. adann. 397, §48.
(m) Nourr. Vii. S. Ambros. § 1 in append. ad
lom. II, p. 31.
(«) Baron. I. c.
(o) Benedictini in append. ad tom. II Opp. Ambr.
p. i—xiv. [Init. tom. XIV Patrol. nost.]
(p) Apud Bolland. tora. I Januar., pag. 494 ,
niini. 44.
(q) Paiilin. Vit. Ambros. § 43.
(r) Tillem. Mem.eccles. tom. X, p. 81.
707 PAULINU-JMEDIOLANENSIS. 70S
4. Allerum Paulini jam diaconi opusculum in- A rendain. < Qui cuni Carthaginein pervenissel, ait vir
scrihitur : Libellus udversus CwlestiumZosimopapw erudiius (j), Paulinum quttrio Noitas Novembris die
oblatus. Ilujus libelli auctorein csse Pauliiuiin nos- (k), haud dubie ejusdem anui 417, convenit, eum
tritm opinalur laiitummodo Tillemontius (a) : scd moniturus ut aposlolieae sedis judicio se sisteret.
eruditorum picriquc rectius aHirinanl, MnriiMer- Paulinus vero vice sui libellum de ijno hie sermo,
catoris auctoriiate (b) potissimum ducti, nt ex inox vi idus Noveinbris,hoc cst sexto poslqunmeum con-
dicendis manifestius paiebil. Scripti autcm occai-io venit Basiliscus die, adeoque anno 417 ad Zosimnm
ejusmodi fuisse inielligitur. Mcdiolanoin Africara raisit. Porro in eo libello Paulinus Zosinio grnlias
profectum Pntilinuin, Cai thagine sedem posuisse , agii, non quod Ccelestitimdamnasset, ul exisliinavil
superius probe perspeximus. Illic vero degens , uhi Baronius (/), scd quod in gesiis Itomac anno 417
detexit Coelestiura Pelagti comiletn nova dogm.ua nicnse Sepiemhri confeclis insiitissei, ut Cceleslius
lale per urbem spargere ac dissidiisciiucla complc- quaeipsi a Puulino nhjecta fucrant capitul t damna-
re, bacreticum liomincin ad Patres Africanos syno- lel. Prajterea eumdemlihellum Romani pertulil Mnr-
dura ibidem celehranles ohlaio lihello deiulii. Prava cellinus subdiaconus (m), a quo niniiritm litleras
doginala quae Ccelestio Paulinus ohjecil, rccitanl Afrorum se accepissc Zosimus episiola 11 Marlii 22
Augustinus(c) et Marius Mcrcator (d). Tum Ccelcs- B [ die anni 417 reddita rescribil : til proplerea hunc
tius ab synodi Carlhaginiensis Palribus dograala illa Pauliui libellum qui 8 Novembris die consignalur,
damnare jussus, ctiin id rccusassct, ah eadem syn- anno anlccedenie 417 fuisse conscripium consiei,
odo anaihemale percussus, ex Africa fugiens in secus alque censel Annnlium Pareus, (|ui ad aiinuin
Asiamse conlulil. Quomodovero peracta res fucrit, 418 eumdem libellumrefert. »Iloecvirdoctus. Quam
ideni Augiisiinus enarrai (e). Haec|iorro accidisse laincii in sententiain de temporis noiationequo suum
anno 412 vcrno lempore, arguil vir dociissimus (() Paulinus libellum perscripsii, prseiverant Norisius
ex lilteris coneilii Carthaginicnsis ad Innoceniiuin (H), P.igius (o) ac Tillemontius (p).
dalis circa autumnum anni 416, uhi ante [ermequin- 6. Vernin iis adbuc superest occuncndum, quoc
quennium laiam in Ccelesliumibidemfuisse senten- occasione hujusce lihelli Pauliniani escogitarunt
tiam Patres persciilmnt. Aliter tamen censuere viri QiiCiiielliiu atijue Norisius. Et ille quidera Paulini
erudili, qui haud ila pridem opera Norisiana illus- verhis rclatis, quihus ait (q) se fuisse adnioiiilum a
trata junctim cvulgarunt: anuo videlicel 411 non Basilisco subdiacono, tn!adessctud apotlelicam sedem
vero 412 syiioduin Caitbaginiensem in qua Coelesiiiis et ZoJmi judicio se sisteret, slaiim suhdit (r), Pau-
fuit damnalus illiganles (g). linttni vadinionio constitulo obternperare renuisse.
5. Interea, lesie Mercatore (/»),ut conlra se pro- C( Qu;e sane Quesnelliana senteniia neraini probanda
latura ab Africanis Patribus judicium declinaret videtur: <Neque eniin reimiiobiemperare Paulinus,
hacreticus ille, ad Roiiianar.i sedem credidit appel- ul jure arguiiiil viii eruditi (s), sed oblato excusatio-
landum : moxque apjicllaiione neglectn Epliesum nis Iihello, cnusas cur Romam non accederet, salis
contendit, ubi et presbyter per obreptionem fuit or- efficaceshumiliter exposuit, quas a pontifice admit-
dinatus. Inde auiem digressus posl nliquot annos tcndas putavit, Inler has ilhm, quod nimirum hoec
Cnnstaniinopolim pciiil : unde ab Allico episcnpo non amplius sua, sed lotius ecclesiaecausa esset, ab
ejecius, Romam tibiZosimus Innoceniio successcrnt Africanis Patribus approbalam tradit: nec ullum
festinanter perrexil, ui cx appellalinne prislinnjudi- uspiani iiidiciura est, ab iisdem Africanis Patribus
cium suhiret, Adit itaque poiililicein,ejusque sen- prohibilura ftiisse Piiulinum, ne ad diem dictum Ro-
lenliae acquiescere se velle simulans, Paulinum dia- mamiret: quod censuit Quesnellius.lllud iinumcon-
conum, jam ante quinquetiniumaccusatorem suum, jicere in proinptu est, ipsis consentientibus etiinnon
ad liibunal aposioliciim provocal ; ac siiniilaiione transniisisse , libelliiinque excusationis tradidisse ,
istiusmodi epislolam ad Afros a Zosirao impetrat (i) non Basilisco jamjam discessuro, sed Marcellinoqui
qua in Urbemvocantur Ccelesliiaccusaioresqtii cjus ad Africani concilii gesta Romain perferenda eral
Ddemcorain rcdargiiant. llancaiilem epistolnm cum D ] desiiiintus ; eo quod illi hoecomnia siraulcumlibello
altera, Septembris 21 die anni 417 consignata, Ba- Zosirao exhibere crederenl expedire. »
siliscosubdiaconoinAfricani tradidit Zosimtis|ierfe- 7. AdNorisium quod attinet, exisliniavit ille qui-
(a) Idem ibid. (j) Cousiant. Epistt. Rora. Poutiff., p. 963.
(b) Mar. Merc. Common. super nom. Coelesl.§1. (k) Pauliu. libell. § i.
(c) Aug. de Gcst. Pclag., cap. 11, num. 23, toin. (/) Baron. ad ann. 418, § 11.
X, p. 20i; et de Peccat. Origin., cap. 11, nuni. 12; (m) Paulin. libell. § 4.
ibid. p. 257. (n) Noris. Hist. Pelag. lib. i,cap. 12, p. 121,123.
(d) Mar. Merc.1. c. (o) Pagius ad ann. 418, § 5.
(e) August. de Pecc. Orig., cap. 5, ntim. 3, ibid. (p) Ti.lem. Mem.eccl. lom.XHI, p. 1015, not. 70,
pag. 254. sur S. Augustiii.
([) Noris. Hist. Pe|. lib. i, cap. 4, Opp. tom. I, (q) Paulin. 1.c. §4.
pag. 47. Qiiesii. ad Opp. S. Leon., dissert. 15, § 10.
(i)
(a) Baller. Opp. Noris. lom. IV, pag. 577, in (s) Baller. Opp. S. Leon., lom. III, p. 786,
Hist. Donal. pai t. u , cap. 13 , § 4. not. 16.
1.
(h) Mar.Merc. 2.c. § 1 seqq.
(t) Zoslm.episl.
709 PROLEGOMENA. 710
dem (a), Paulinum, slaiim atque inlellexii Coelc- jiA lum, salissuccincla brevitatecomposiliim.ldem etictm,
sliuin in synodo Carthaginiensi daranaluni ad sedem petenteAugusiino,conscripsil AmbroJi Vitam, signis
apostolicam appellasse, Romam ex Africa secontu- florentematque doclrinis, ei mtrilis Apostolorutn non
lisse, ut conlra cumdeni liserclicum coram lunoccn- imparem. Isidorum hic Paulinum Mediulanen^em
lio Romano pontifice latum ab eadein synodo scn- CIIIIINolano iniprovidc niiscuisse, nonuulli crudito-
tentiam defenderet : quainiu senteutiaui cardinalem rum censuere, quos inter Tillemoniiiis (/') el Fonta-
ainplissiniuni pertraxeriinl ejtismndi Paulini verha ninus(g). Sed prorsus immerito : quod videliccl Isi-
(b): Ubi (Romasscilicet) tunc ideo nihil agere polui, doiiantnn locum niiiius attenle peiiegerinl. Recle
quia is qui ad sedem apostolicamprovocaveral,defuit. siqiridcm ct apposiie iitrumque raulinura distinguit
t Verum, inquiunt viri ducii modo lttudaii (c), I'au- sanclus pra'sul Hispalensis, ut probe perspexit so-
lini verha nnn illum sensuni Norisianuiii necessario lers Fahricius (h). Meraorat enini, Paulintimncsiruni
effunduni: nihil enitn sc npud sedera apostolicam Ambrosii Viiani scripsisse, queinadmoduni obilum
potuisse agere Ccelesiio absenle, affirmare vere po- PAULINI Uranius cdiilit (i). Incusatur praelerea Isido-
tuit, licet in Africa semper fuerii, proplerea quod tiisab iisdem viris crilicis, quod perperam Paulino
paratus erat eo pergere, si qtiideni Ccelestius appel- MedinlanensiRufini optis tribiicril de Benediclionibiis
laiione neglectaEphesuin haud nufugisset. fitenim, }}patriarcharum, Paulino posten Nolano e|iiscopo nun-
subdunt, in judiciis sive civilibus, sive ecclesiastici-i, cupatum : pcrinde ac si huic vel illi scriptori haud
hic ordo servatur, utis qui appellavit judici se si- liceatde codein argiinieulo disscrere, quod alleiiim
stal, eoqiu instante, ille qui vicit ciietur; non vero perlraciasse noverit. Prinius oniiiium enim vero de
victor altero fugienle judicem vocalus conveniat. Bencdiciionibuspatriarcharumiscripsit sancius Ambro-
Hinc idein Paulinus in laudalo libello se protinus gius (j), mque tanien ab ejusraodi scriplione reira-
adfnttirum aii, si ctdveisnmme, el non pro me tata ciaiida Rufiuum deterruit sancti antistiiis Mediola-
[tiissel senlcntiu.His adde, quod si Pauljnus ad Inno- iiensLselticubralio. Quidni ergo post utruraque, Am-
centium ex Afiira aecessisset, hcecCcelesiii appella- brosium el Ruriuura, Pajliuo licueril Bcnediclioiics
tio non fuisset ignoia eidem poi.iiilici: aique proiude patriarcharumiteium ex|>oiieiidasst'.scipere,q!itmad-
in trihus ejus litteris quas post eam appeliationem nioduin hujusniodi opiir illum perscripsisse tcsiaiur
dedit ad Africanos Patres, aliquam ejus appellalionis Isidorus, exemplo videlicet docioris sui Auibrcsii
mentionein fecisset.Quihus porro adducii rationibus poiissiinuni excitato ? Quin nihil veritum aniiquioies
ii fuisse videnttir, qui poslea Pelagianam historiam scriplores, in idera nrgumentum cxculicnuuni dein-
diligentissime conscripsere, ut hanc Paulini irans- ceps incuhuisse Alcuinum intclligiraus (k), Ncijue
missionem praelerierint. » i minus a vero aherrasse novimus viros cruditos, qui
C
8. Exsialdenique lertiura Paulini dequo loquimur opus Pnuliuo ab Isidoro itibuium, idem esse nc Ru-
opusculuni de Benedictionibuspatriarcharum inscri- fiiiiniiumduxcrunt : quam sane conjecturam oninino
ptiira, quod cura etstudio Joannis Alnysii Mingare- ahjecissent, ulcquidctn existiinavcrim, si vel raaxi-
lii V. C. e memhranco codice bibllolbeca: S. Snlva- me collaiione instiiuta uirunique opus diligentcr
loris Bononiaedescriplum dudum prodiil (d). IIujus- evolvere i|isis licuisset. Ctclera vero, nequo plane
niodi porro lihellus haud latuit sancluni Isidorum levia, in eaindeni senienliain videas apud cl. Minga-
Hispaleusem. Deeo euim deque illius auclore sic lo- rellium, qui pluribus in medium adductis, opusculi
quitur (e) : Paulinus presbyterexplicuit in bcnediclio- auctorein esse nostruinPauliuttm luculenicrcompro-
nibus patriarcharum triplici intelligentimgenere Ube>- bavit.

(a) Nnris. llisl.Pelag. lib. i, cap. 4, p. 49. (g) Fontan. llist. liil. Aquil. lib. v, cap. 2, § 5, p.
(b) Paiilin. I. c. § 4. 2l9 seqq.
(c) Baller. lib. I cap. 4, Ubserv. nd Ojip. Noris. (n) Fabric. Schol.ad lsidor. in Bibl. ccc|. p, 51,
toin. IV, p. 86-2. suh inil.
Vet. Patr, Lalin. loin. II, parl. i.
(d) Isidnr. (i) lsidor. l.c.
(e) dc Scrip. eccles. cap. 4. (/') Amhros. Opp. lom. 1, p. 513.
(() Tillem. Meiu. eccl. tom. XII, p. 310. (k) Apud Baron. ad aun. 418, § 79.
7H PAULINIDIACONlMEDIOLANENSIS 718

PAUUNI DIACOMI OPUSCULA.

i.

VITA

SANCTI AMBROSII
MEDIOLANENSIS EPISCOPI

A PAULINO EJUS NOTARIO

AD B. AUGCSTJNUM CONSCRIPTA.
(Hocopusculumvidesisinter opera S. Ambrosii,tom.XIVnostrsePatrol.,init.)

II.

LIBELLUS ADVERSUS COELESTIUM,

ZOSIMO PAP^E OBLATUSi

i. Bcalitudinis ture justiiiam obsecro, domine Zo- A libelloPaulini continentur? hoc est de Qnrestionibus''.
sime papa venerabilis. Numquam lides vera turba- Et in alio loco : Cognovisiiquates lilteras dedcril
ttir, et maxime in Ecclesia apostolica, in qua pravae sedesd apostolicaad (ratres el coepiscoposAfricanm
lideidoclores ut deprehenduntur facilc, ita veraciter provincim?El adjectura esl: Damnasilla omniaqum
puniunlur : ut « moriatnr in illis, si corrigant, quod damnavimus,el lenes qttmlenemus? Et ilcruiu : Itla
male conceperant et deterius peperer.ini; et in illis omnia damnat qum jactata sunl de nominetuo ? Et
vcra sit (ides, quam Apostoli docuerunt et Romana iterum : Vel ea qum in libellosuo exposuilPaulinut?
cum omnibus calholicse lidei doctoribus lenet Eccle- Et cum me diceret posse, ex iis qurc illi objecta
sia. Quod si, ul cseleri auctores haereseo.%qui jam snnt, bserelicumapprobari: sancto repletus Spiritu,
dudum ab apostolica sede vcla palribns judicaii, et apostnlica auctoritale respnisti e ei rcpressisti in-
extra sinum malris catbolicre Ecclesiaeeffecti, per- sanientis ct calumuiantU verba, Uujusmodi profe-
petua morte b perierunt, etiam hi qui niinc depre- reudo sententiain, qua ipse catholicus approbarer;
hensi sunt, vel deprehendunlur, in perlidia sua per- illum, si sanari vellet, curares; qnaehujusmndi est:
manent, spiritali gladio quo inlerimanliir, tradaniur: Nolo nos circuilu ducas ; damnasea omnia quwtibi
ut nunc Pelagius Ccelestiiisque,qui a beaia; memo- objectaa Paulino, sive per famam jactata sunl ? Cui
riae praecessore turebeatiludinis papa Iunocentio, sii JJ ] non sufficilista sententia? Quis banc tam salubrem,
rectam respuant lidera el in sua perversa doctrina tam ampleclibilem, lam piam respueret alius, nisi
perdurent, damnati sunt. qui a fidedevius est? Et ille, qui supeiius professus
2. Cujussententiam secuta Bealitudo lua, Cceles- fuerat, se qurecumque illi objecla fucrant, si contra
tio, cum a sede apostolica audiretur, inter csclcra lidem f judicares , esse daranaturum , s audil,
praecepit his verhis : Damnas ergo illa omnia,qumin! Damna; etnonsolura non damnat, sed ad injuriam
* Baron. cum ms. Valic, ut morianlur. Prreferen- rantur Innocentii ad duo conciliaet ad quinque
dum cum Lab., ul morialur. Deinde idem Lab. postt episcopos liiterce.
Baron. : in illis, nisi correxerinl quod deterius perpe- c Verba et represshti in vulgatis proctermissa
truranl, ut in illis verasit fides. Arcbetypi leciionem,, fuerant.
' Baron. et Lab., vindicares. Verbum judicares
qu.e inlegrior est, revocaraus, verbura sif quod in eo)
desideraiur, anie vocerafides supplentes. recte a nobis resiitutum non negabit, qui apud Au-
b In vulgalis, pereunt. Concinnius in ms. Vatic,, gustinum, lib. de Pecc. orig., c. 7, hrec ipsa lcgerit
perterunt: hoc etuiiiad praeteritosb.T.reseosauctoress Coelesliiad Znsimum verba : Si forte ut hominibut
refermr. Ex ejusdem ins. fide mox restituimus de- quispiamignoranlimerror obrepserit,nostra senlenlia
prehenduntur ubi ediium erat deprehendentur. corrigatur.
i Seucapilulis objeclis. s in vulgatis, audi; et mox, tanlam sedis. At
• ln ms. Vatic. desideralur aposlolica.Hic memo- texlus series audit postulal; et ut rum unoins. Va-
715 LIBELLUSADVERSUSCOELESTIUM. 711
lanloe sedis conlendit. Unde jam non ignorat Ecele- A sanari desidernt, possuni docerc. flabet beatum Cy-
sia Romana reum stium, qui lam audaci spirilu prianum niartyreni, healum Amlirosium confesso-
ausus est conirndicere, et non dainnare qua) Benli- reni, Gregorium Nazianzenum,beatiim papam Inno-
tudo tua damnari decrevit. ceniium. Haheleiiam qui in corpore sibi collucten-
5. Ego tamen Deo et Chrislo Doraino graiias ago, tur, si tnmen d se lanto certamini bahilem judicat;
quod Ecclesioosuae causam ita agi voluit, utsedes aut certe quos sequi debeat, si vult magis retia dis-
apostolica, a qua oportuit ore duorum a suoriim cere, quam prava docere. Habet, quod primum est,
pontificumhreresimcondemnari, ea damnandaprse- beatitudinemtuain, cujus illum oportuerat obedire
ceperit, qucea me Coelesliofucrant objecta : ciijus senlenlioe, cutn audiret, Damna. Habet postrcmo
ego non damnalionem, sed correctionera semper op- ipsos lactenies, quihu-i raisereii debeat, si sibi non
tavietopto; cui ittinc jam non mecuin, sed cum vult; quibus, ut verbis Martyiis e utar, non propria,
XiniversaDei Ecelesia, causa est, sicut data ad Bea- sedaiicna dimittuntur peccata.
tiludinem tuam b Afrorum episcoporum scripta tes- .. Undeoro beatum apostolalum liium, ul liuuc
tantur; cum contra apostolicam senlenliam venire metimlibellumsuscipijuheas , quo gratiam referam
nitiiur negaudo originale peccatum, quod in omnes tantoesedi , et senientiis jiisiissimis pro parte niea
liomines pertransiit, et usque ad linem munditenet g lalis : quem idcirco direxi, quia me , licet sermone,
lioereditatemAdseillins, qui primus peccavit: quod Basiliscussubdiaconus a tua bealiludine cum Gesiis
in infantihusnisi per sacranieniunr Bapiismi dimit- sedis apostnlicoef directisCanhagine convenit qtiarlo
latur, vitain aiternam etregnum oeternum habere nonas Noverabris die , ut adessem ad apostolicam
non possunt. Contra quoeetiam magister suus liligat sedem et lnse judicio sanctitaiis , ad quam s rae fu-
Pelagius, qui illa ipsa damnavit c in judicio orien- gisse suggesium est, nec defuturum fore promitlere,
tali, quae iste in sedis apostolicae ccelu conalur si adversumme, et non pro me , fuissel lata sen-
astruere. Habetadversum se etiam veteres Ecclesia- tentia. Ubi tunc b ideo nihil agere potui, quia is qui
rum doctores catholicos plurimos, orientales et ad sedem apostolicam provocaverat dcfuit : ' qtiem
occidentales, meridianoepartis atque septentriona- oportuerat uiiquemeriia suoeappellaiionis astruere,
lis, qui in libris suis illum de originali peccato, si maxime cum nihil agente appellalore , secundum

tic. prseferamiistanlm, suadei id quod habelurinfra, idem doclor, lib. de Gesiis Pelagii cap. H, n. _i,
quo gratiam referamTAISTJE sedi. Quseaniem a Pau- refert : sed illius hac in re professionem sincerarn
lino hic narrantur, contirmal et Augusiinus lib. de non fuisse lib. de Pecc. orig. cap. 6, inonet.
Pecc. orig. c. 7. lbi nominatimdocet, Zosimumcum d Edili , si tamen hos tanio certamini
hctbilrs;et
Cadestio egisse, ul ea qumilli a Paulino fuerant ob- inox aut certe quivos sequi : emendanttir ex rns
jecla damnaret, atque ut sedis apostolicmlilteris, qum Vatic.
a sanctmmemorimsuo prmcessoremunaveranl,prmbe-1 C « Cypriani epist. edit. Parael. 59 , ad Fidum.
ret assenittm.At ille, inquit, noluii quidem diaconi f Leg., directus.
objecta damnare: sed beaii papm Innocentii lilieris s Verius ipsum Ccelestiuraad eara sedem
nonestausus obsislere,immo se omnia qum sedesilla suggesiumesset. Deindelegendumnec me defvlurum fugisse
damnaret, damnalurumesse promhil. II.TCproraissio fore promilterem, tametsi sermone lantiim , uon
qua ratione ab illo extorta sit, MariusMercator sic scripto conventuraac ciiatum, ad id nulla lexcoge-
explicat: Crefcrtsresponsionibus el prose.cutionibus rel. Ad inielligentinm liiijus loci nonnulla hic ai-
suis spem prmseminavit,condemnarese illa capitula texerejuverit MariiMercatorisverba. Primo qnidem
de quibusapud Carihaginemfuerat accusatus, promit- narrat, qun pacio in Alrica anno 411, capiiulis sex n
lens ; id enimet instantiiisjubebaiur, ab eoquevehe- Paulino ohjectis commoti patres et episcopiregionis
menliusul id faceret exspectabaiur. Eatenus igitur illiusrestiterunt Cmleslio, eljusserunt ut eademdum-
tantoesedi reverentiam habebal, quatenus genera- naret, quiaessenthwreticisensus.Deinde suhdit : Sed
tim orania quoeilla judicarct damnanda, dainnatu- Cmlestiusnullo modoacquiescens,quin immoresislens
rura se pollicebaiur. At ubi ihstabat illa sedes, ut actis ihdem quibusfrequenteraudilus cst, ecclesiaslica
quoe a Paulino fueranl objecta damnaret, luin ad communione privatusest: a qua sententia ad Romani
ejusdem sedis injuriam contendebat, tergiversaba- episcopiexamencredidit appellandum.Qua mox idem
tur, el promissuni quod anirao nolebat implere, elu- appeliationeneglecta, EphesumAsimurbemcontendit,
debal. ibique ausus est per obreptionempresbyteriiloctmipe-
a Ex ras. Vatic. huc revocatur suorum, quod in lere , elc. Unde liquet 1° pro Paulino adversus Cce-
prius vulgatis pratermissum fuerat. D lestium a Carthaginiensi conciliolaiam esse senien-
b Et| hic iu edilisomissoeerant voces Afrorumepi- tiara ; 2", Ccelesliumab hac sentenlia ad Romanum
scoporum;quseexeodent ins. resliluuntur.Illa autera quidemprovocassepontificem, sed appellationi snre
Afrorumscripia, (|iia)per e dem Marcellinum,per inira lempiis legihus prxliniium defuisse. Caveitir
queiii et hic Pauliui libellus perlaius est, imnsmissa quippe Cod. Th. lib. xi, lit. 50, leg. ii>, ut appetta-
fuerani, exciderunt: sed horum nicniinit Zosirnus tionestransmarinw inlra unni spaiiumagantur ; Coe-
epist. 11. lestius aulem tantnin sexennioposi,Roinanumponti-
« Islud Augustinus, lib. l cont. Julian. cap. 5, liceni adiit. Posiremo jnsta Paulino exposiiilandi
n. 19, meraoriaemandavii his verbis : Nisi enim in causa exstitil, quod Ccelestius, spreiis canonihus ,
eorum(qui Diospolijudices sederunl) conspectuaudi- presbylerii gradura Ephesi prius appeiierit, quara
tuque damnasset eos, qui dicunt quod peccatum Adm Romre se purgasset, aut communioni qua privatus
ipsumsolum Iwseril,et non genushumanum,el quod erat, reddiiusfuisset.
b In vulgatis , tunc igitur. Concinnius in ras. Va-
infanlesnuper nati in eo statu sint, in quo Adam fuil
ante peccatum,et infantes eliamsinon baptizentur,ha- tic, tunc idco. Proxime antea lbi mallemns, quam
bere vilammiernam; nullo modoinde niti damnalus Ubi.
exisset. Verba ipsa, quibus Pelagius hoecdamnavit, i Vid. Cod. Tb. lib. xi, til. 31,
leg. 1.
PATBOL. XX. 23
713 PAULINIDIACONIMEDIOLANENSIS
etiam liumanas leges, superior est semper ille qui A deprehendi : quoniam confidentiam semper in fo-
vicit. Quid enini jara mea inicrerat, ut eiiam apud veis habiiit, in quibus demersum ca|ml conscientire
veslraui reverentiara pravoe ejus doclrinoe aslipu- suae nitilur occullare. Quod jam diulius latere non
lalor a exsisteretn : de quo congaudere possern, si potuil , sed manifestius publicaiura, spirilali per
damnatis iis quoeilli a me objecla fuerant, b sic et luarabealiiudinem gladio resecatur : itearaplius fe-
aposiolicresedis judicium roboraret , ut meruisset rinis dentibus grex Dominisecetur in partes, quem
absolvi; nec priusse ordinari, quam purgari, pate- paslor bouus sollicita et pcrvigili cauiela custodis.
retur. Hunc autem libelluradirexi beatiludini lua! perMar-
5. Sed vulpecula fraudibus fuit semper studens : ceHiuum subdiaconura eeclesioe Carthaginiensis.
ingeniura suum mutarenescit. Non se credidit posse Dat. vi idus Novenibris.
a Vatic. ms.. exshlere. Edidit Baron., exsistercl. b Iu archetypo Vatic, sicut sedis jucii-
apostolicm
Sed oralionis series cxsisterem posiulat, eamquc ciumroborarimeruhseiunt absolvi, quod Baronius et
leclioneni prasdictus ms. eo mngispcrniillit, qtiod ex eo Labheus ila exhibuerunt : sic ea per aposlolicm
mox in eodem rursuin posse, pro possem,occurril. sedh judicium roborari ii eruhset absolvi.Quod nobis
Porro illic aslipulator non consentientem , sed les- niinime leiiiicndiim dtiximus.
tem sonat.

III.

DE BENEDICTIONIBUS PATRIARCHARUM

LIBELLUS.

PR^EFATIO. B voluerit; sed ut eum per bnecdicta ad pcenitentiam

Sacrosanctaatqueproesaga sancloriim Patriarcha- cohorlarelur, cum recoleret, a quanta dignilale pec-
rum henedictio , qureper Spiritum sanctiim atqueos cando decidissel.
beati Jacobi singulis est compelenii qualitate dislri- 2. Unde dicil: et primipimn dotorh mei.Princi-
bula.nec per omnia sensulitterario potcst intelligi, pium naraquedoloris ejusfuii, qui, ruptis castimonise
maxime cum idem beatus Patriarclia dical : Ut balienis.infienis irruil ad consluprandaiiiconjugem
annuntiemvobis guteventura sunl in uovhsimisdiebas pntris (Gen. xxxv, 22) : qure res non mediocri do-
alle- lore eumstiniulnsse credenda est. Bene auiem dici-
(Gen.xux, l) : nec iia extenuanda per sensuin
goricum , ul oninino evacuarideheal sensns histori- tur principium doloris iste, quia el rcliqtii fralres
cus : quia et qusednm, uli ]iost videbimus, sic eis accusati sunt a heato Joseph apud patrem crimine
prredicta sunt, ut qmedam in proximo, quoedam pessimo (Gen. xxxvit, 2).
multo post venerint : tanicn plura ex illis iu finera 3. Quod autera ait: prior t» donis, ad primoge-
futura servata sunl. Qu;e ergo -' htstorialiter in ipsis nita pertinet, qu.i! illi tamquam prituogenito debe-
verbis intelligere possumus, pfimum , quasi funda- bantur. Quodvero subjungit: tnryor tmperio, aperle
menta jaciendo , donanie Dnniino, sirictim panda- declaratur, ad cuin pertiiiuisse , ut de ejus seraine
mus : qure aulem omnimodis litierain refugiunt, ea C reges reliqiinruraIVatruincrearenlur.
per spiriiatem intelligentiam, sicut et spiritali sunl i. Qtiodvero ail: effususes sicut aqwa, hunc ba-
intelleclu carpenda, discutiamus. betsensnni : Sicul aqua quaevase non cohibetur,
CAPUT PRIMUM. ,|uaquaversumfluii, el ubi decliviorlocus bumilio-
BenedictioRuben. rem se praebuerit, toto irapeiudecidit; iia tti nulla
1. Ruben primogenitus meus; tu foriitu:'o mea, inensura conjugaliiibidiuem cohibuisii, sed qiio le
et principiumdoioris mci :prior t» donh , major im- impelus volupiatis allexii b, eo sentinam lu;c con-
: non
perio (Ibid., 5). Patei lilterre sensus, quia beattts ctipiscenliae diffudisti. Cum vero subjungit
Jacob priraumliliumHulieu ex Lia uxore suasusce- crescas, proliibet eura ulierius a tnli et simili tttrpi-
peril (Gcn. xxxix , 51, 32) : qui si se digne tanlo tudine. Undeel Doniinusad Cain: peccasti? quiesce,
patre tractasset, ad eum primogenita tegniiuiqiie S. Quo autein ista tendant, subjuncta verba te-
pertineret. Unde dictt euiu primogeititum, quasi cui slnnlur : Quia ascendhti cubilepatris lui, etmaculasti
debereiitur dnua priinogeniii. Sed el foriiiudincm tlratum ejns (Gen. XL*X , i). Manifesleeuira iis ver-
suam enm nominat, eo quod robur imperii nd eura bis incesticrimen , quod ille in Balaam c concithi-
dehueril declinare. Haecautem non ideo indicativo nam patris sui Cunnuiserat(Gen. xxxv, 22), exagge-
protulit, quod ita fulura esse vel prsoviderit, vel raiur. Quod ne cui forsan violentum videaiur, eo
a Martianaeicodex raendosehabebat ego. * Martiati., Balam.
b Marlianaeuslegil atlexcrunt.
71» DE BENSDICTIONIBDS PATMARCIlARUMLIBELLUS. 7i8
quod pncmissum est: annuntiabo vobisrqum venlura A eodem idem popnlus creaius est: nam scriptum
suni in novhsiinisdiebus;audiat, quid liber Paralipo- est de eo : Omnia per ipsumfacta stint (Joan. i, 3).
inenon de liac re dicat : Filii quoqueRubenprimoge- Per ttratum vero idem corpus inlelligiiur, quod
niti Isrtiel : ipsequippe a fait primogenilmejus : sed quasi a Judoeisinaculatum est, qunndo eorum ac-
cumviotassettorum patris sui, data sunt primogenila clamatione Dominuset in crucc suspensus, et lan-
ejus filiit Joseph fitii lsrael, et non est b reputatusin cea tratisverberntus est, aique cruote proprio per-
primogenilum(I Parat. v, 1). fusus est.
6. Typice autein Ruben isie primogeniiuspopulum CAPUT II.
designat Judaicum, qui primogenilus fuit Dei, juxta BenedictioSimeon et Levi.
illud quod de il|o Dominusnd Moysem ait : Filius 1. Simeonet Levi fratres, vasa iniquitalis bellantia
primogenitusmeus Israel (Exod. iv,22); et beatus (Gen.XLIX,5). Paiet litieroesensus : quia hi duo
Hiereinias : Sanctus Israel Domino, primitimfrugum fratres ob ulciscendum stuprum sororis sub ornata
ejus(Jerem, n, 3). Qui forlitudo illius fuit, quando pace et Hctis ainiciliis deceperunt Sicbem et Heraor
in Patriarchis el Prophetis, et coelerisquibuscumque patrera illius (Gen. xxxiv). Quos vasa iniquitalit
fonissirois viris conlra c idolatriara, el viiiorum beltantia riominat, quia iniquum valde fuit amici-
ownium impuram catervam fortiter dimicavit. B tiam proetendisse,et eam postea prodidisse.
7. Qui lainen principium doloris ejus poslea ex- 2. In consilio eorum ne veniat anitna mea (Gen.
slititd, quandoadvenienloSalvatore in increduliiate xux, 6); videlicet exsecrans omnem simulaiam pa-
pcrnianens docirinam illins suscipere * menie lu- cem. Unde ei beaius David k lalilius quibusque fi-
niidn reeusavii. Unde Dorainus videns chilalera ctis imprecalur : Qui toquuniurpacetncutn proximo
Hierusalem, flevissedicitur (Luc. xix, M), eiinLa- mo, mata atttemsunt in cordibuseoruin. Da illh se-
zariresuscilatione pru ejus populi caccitalelacryma- cundiimopera ipsorum(Psal. xxvn, 3, i). Qund ve-
lus esso perbiheiur (Joan, xi, 38). ro suhjungit: Et in cwiuitlorum non sit gloria mea ;
$. Cum autem diciiur prior tu donh, oslenditur nolebat ulique tali vicioria, et potlusca^de gloriari,
quidem praecessisse eumdeiu populum in f iniinc- in qua non virtus bellaloris poteral lattdari, sed po-
ribus a Deo collalis : suhsecuiuraiii vero geniiuin tius falsilas deceptoris coargui.
Ecclesi.ini, quoe eisdem et raullo potioribus esset 3. Quia in furore suo occiderunlvirum, et in volun-
donanda charismatibus. Cumvero subjungitur s ma- tate sua suffoderuntmurum. Per virumSichem intel-
jor imperio, non mirumh si bonoretur eadem gens, ligi debet, et per eum omnes qui ejus cansa perem-
quoe prinia credidil prasrogaliva patrum, quando pli sunt. Suffotsio auiem inwrinon quidera in libro
IiealusPaulus apostolus multum per omnem modumC Geneseos legilur ibidem fuisse patraia : sed traetum
ampliusesseJudtso dicat (Rom. m, 1, 2). est hoc a consueludine bellantiuin, qui a lougc lerra
8. Addidil inlerea : Effutus es ticut aqua, effre. suffossa pcr cuniculos fuudamenia murorum de-
'
nationem illius populi iiicnte considerans, qui ne- struere atque ignem immitiere soleni, quo excocti
quaquam vase legis ao prrcceptorum divinorum lapides murorum flrmitas ac stabilitas dejiciatur.
coercitus est mensiira ; sed abjectis omnium proe. i. Quanta auiein animadversione hoc factum fe-
ceptorum Dei vinculis, in Salvaloris necem toto riat, videamus. Maledictus, inquit, furor eorum,
conatu locutionis sutn rivos effudit. Nam quod per quia pertinax; et indignatio eorum, quia dura. Per-
aquam locuiio boua vel mala significetur, Scriptura tinax namque furor illorum exstiiit, qnin nec blan-
teslis est divina , qure in bono dicit: Aquaprofun- dillis delinlri, nec donis potuit miligari. Et dura
fta verbaex ore vhi (Prow. xxni, i); iiemque in ma- indignatio comprobata est, quoe nec per iltorum
lo : Qui dimittit aquum, caput esljurgiorum (Prov. Inteifectidiiem qui piaculum perpelraruni, potuit
xvn, 14). Quod vero gubjungit: non cretcas, osten- cinolliri, sed super oranem civitaicra potius non
dit eumdem populum, sicut et oculis ceminius, dubilavit grassarix.
inter cunclas gentes paucissirao numero diminu- 5. Quod aulem ait: Dividam eos in Jacob, ei
tum. D ditpergum illos in Israel, proprie ad Levi pertinet,
10. Quare autem ista perpessus sit, subjuncta qui per toium Israelem dispersus est, non ncrepta
verbn teslaiilur : Quia atcendisli cubite patris tui, el propria hooreditate; sed in civitaiibus ntque subur-
maeulatti iiratum ejut, Per cubile patris ' camem banis eariiin babilaiido, sicut hic dicitur, dispersus
Salvatoris insiniiaiiius i. Nec miruin. Cuhile patris est et divisus. Moris est namque sacra: Scriplura;,
ejus gentes, elcorpustlominicum intelligit, quia ab duiii de adhaeretiiihus sibi loquitur, ea quoenon
« Codexnosler mendosehabel quoquepro quippe. x Marlian., subjungit.
h Vulgaiusinterpres hic additil/e; quain voculain h Manianreicodex pro non mirum niendose ha-
cum hic scripsissct librarius, eam pnstmoduni dele- bebal nimiritm.
vit. 1 Mariiuiiamshicaddit tui.
° Ita coiisiflnlerlihrarius, pro idoloiatriam.Vide i Martian;cus legil insinuans.
Troinbelliuni in Hilarii epistolara not. 17S. k Librarius inendosequidem, sed constanter »cri-
d Vocesposiea exslitit omitluniur a Martiantco. bit Davil.
e Vox suscipereomitiitur a Maninneeo. 1 Codex habet crassari.
f Panicula in omittitur aMarlianseo.
719 PAULINI DIACONIMEDIOLANENSIS 720
omnibus, sed quibusdam soleant evenire, generali- A meos : ne occidaseos, ne quando obliviscanturlegis
ter tamen praedieere. Unde et Dominus Jacobo et lum: ditperge eos in virlule iua (Psal. LVHI,12).
Joanni: Poleslh bibere calicem quem ego bibiturtts Bene autem dividi dicunlur in Jacob , et dispergi in
sum? Calicemquidem meum, ait, bibetis (Matlh. xx, Israel; quia sancta Ecclesia quae viliorum supplan-
21, 24). Nec lamen Joannes calicem passionis san- tatrix est, Jacob jure vocatur; et quoemenlis pu-
guinem fundendo bibit. ritate Deumvidere nitilur, Israelis vocabulo nuncu-
6. Quanlum aulem ad futurorum perlinet pro- patur; per quam Judoeidivisi et dispersi pererrant;
pbetiam, per Simeon et Levi, Scribse et Pbarisaei quoe in quaiuor coeli parlibus diffusa eos vagabun-
designantur: ex Levi namque principes Sacerdo- dos quolidie sustinet.
tum fuisse patet. Qui vasa iniquitatis bellantiafuere, C APU T III.
cor habentes, secundum Domini exprobralionem, BenedictioJudm.
plenum iniquitate, el rapina (Luc xi, 39). Bellabant 1. Juda, te laudabunl fralres tui : manustum in
auiem adversus Dominum non armorum pugna, cervicibusinimicorum tuorum. Adorabuntte filii pa-
sed versulia callida, quoerentes quomodo veridica tris tui (Gen.XLIX,8). His verbis modestia hujus
Domini verba et facta falsis expugnarent argumen- viri secundum litteram pariler, et virium copia de-
lis. B monstraiur: quia Videlicet et civiliter traclando
7. Quaevir sanctus detestans ait: tn consilioeo- cum fratribus, ea modestia visus Best, ut a cunctis
rum non veniatanima mea; videlicet exsecrans illud laude dignus haberetur : quod difficile est; inter tot
consilium, quod Judoei colligentes dicebant: Quicl scilicet fratres omnium animos habere conciliatos.
facimus, quia hic homo multa signa facit (Joan. xi, Sed et fortitudine adeo abundavil, ut cervices suo-
47) ? et reliqua. Et in cmlu illorum gloriam suam rura fiectere valeret inimicorum. Quod auiem elo-
esse nolebat; nolens videlicet in multiludine corum quentia plurimuni valuerit, lestatur oralio , qua
gloriari, qui quo pluriores, eo erant deteriores: suam suorumque coram Joseph allegavit necessita-
Scripturoe sensum jam lunc opere complens, quae tem (Gen. XLII,XLIIIel XLIV).Narrat preeterea Jo-
dicit: Ne glorierisin filiis pessimis, si multiplicentur sephus historiographus, verbis eum potuisse quam
(Eccles. xvi, 1). plurimura. Porro aulcm quod robore inter fratres
8. Reddit aulem causatu, quare consilitim el coe- suos eximius haberetur, testantur Verba dierum,
tum lalium abominetur, dicendo : Quia in furore quoe hoc modo referunt: Porro Judas qui erat for-
suo occiderunt virum, et in volunlatesua suffoderunt thsimus inler fratres suos , de stirpe ejus principei
tnurum. In furore namque suo occideruul Virum, germinati tunt (1 Paral. \, 2 ). Quod autem subjicil:
videlicet Dominum Salvatorem, de quo Zachariasi *" « Adora/iiin/te filii patris lui, aperte rcgnnm quod Ru-
ait: Ecce vir: Oriens nomen ejus( Zach. vi, 12), ben abstuleral, Judae concredidit dicens.eum a reli-
clamando ad Pilatura : lolle, tolle, crucifige eumi quis fratribus suis adorandum : quod regioe utique
(Joan. xix, 15). Et in voluntale sua suffoderunt I congruil dignilati.
murum, quia voluntatem suam complenles , Domi- 2. Mystice aulem per Judam illc jam lunc proe-
nuiii et crucifixerunt, et latus ejns terebraverunt. figurabatur, qui de ejus slirpe secundum carnem
Qui munis noster jure vocatur, quia muiiimiiie ejus> natus est, Dominus el Salvator nosler; quem lau-
ab adversilatibus hostium spirilalium custodimur. dant fraires sui omnes, videlicet in eum credentes:
De quo sanctoe Ecclesioe repromittitur his verbis:' unde ipse primus in illis qui in eum crediderunt,
Urbs fortitudinis nostrmSion Salvalor : ponelur in ea1 a monumenlo per mulieres mandatum direxit, di-
murus, et anlemurale (Isa. xxvi, 1). cendo : Ite , el dicile fralribus meis (Mallh. xxvm,
9. Quod factum vir sanctus validissimo cuspide e 10). Ne autem putemtts, hanc dignilatem solis
malediciionis confodit, dicens : Malediclusfuror eo- aposlolis attributam, ut fralres ejus vocentur; ipse
rum, quia pertinax; el indignatio illorum, quia dura. hac dignitate donandos omnes qui in eum credunt,
Furorem namque pertinacem habuerunt, et indigna- teslatur dicendo : Quicumquefeceril voluntalemPa-
tionein duram, quia nec per miracula divina ad' 1 Irismei qui in cwtis est, ipse meus frater, soror el ma-
credendum eum Deum perduci poluerunt, ncc tam- ter est (Matth. xn, 50). Ipsum ergo laudant fratres ;
qttam innocenti homini el nihil eos loedenli, usquee videlicetomnis Ecclesia, quee adhuc accelesti hoere-
ad mortem persequendo pepercerunt. ditate exsulat in terris , sive qure jam proecessitb
10. Quod vero subjungit: Dividameos in Jacob,> ad coelos.Unde psalmus : Laudent iltum cwliet terra
et dispergamitlos in Israet; hoc esl, quod nunc vi- (Psal. LXVIU,55). Et in Apocalypsi Joannes : Lau-
demus. lisdem populus paterno solo exhrercdatus inn demdiciteDeo nostro, omnesservi ejus, el qui timetis
cnncias genies, ob lesiimoniuin credulitatis nostroe,
!> eum, pusilli et magni (Apoc xix, 5). Cujus c manus
perfidirc sure poenas luit. Quod el beatus David ina in cervicibusinimicorumejus sunt; quia , secundum
psalmo ex persona Domini nostri propheiavit di- Evangelii testimoniura : Omniadedit ei Pater in ma-
cendo: Deus meus demonslravitmihi tuper inimicos s nus (Joan. xm, 3). Ipse etiam his verbis consenlit,

" Forlasse legcndum est utut. c Nerape Chritli.

h V«l procettit.
721 DE BENEDICTIONIBUS PATRIARCHARUM LIBELLUS. 728
dicendo : Data est mihi omnis potestasin cwloet in A que ad Arisiobulum venlura est, qui primus post
terra (Matth, xxxm, 18). Et Pater ad eum loquitur : reditum de Babylone, cttm esset poniifex, sibi dia-
Sede a dexlris meis, donecponaminimicostuosscabel- deraa imposuit et regem se declaravit. Itidemque
lum pedum tuorum (Psal. ctx, 1 ; Malth. xxu, 44; successores ejus, usquequo rebus Judaicis lapsan-
Luc. xx, 43). Quemadorant filii pairis ejus; omnes tibus, et Hircano ultimo rege Judaaorum exlremis
videlicet per eum adoptati in liliorum dignitatem , malis ° addito, regnum a CsesareAuguslo Herodes
juxta quod Apostolus loquitur : Ut in nomineJesu alienigena suscepit Judaicum. Cujus tempore, se-
omnegenufleclalur, cmlestium,terrestriumet inferno- cundum hanc propheliam et Evangelii testimo-
rum. nium, is qui miltenduserat (Matlh. n, 1), Dominus
3. Sequilur : Catulus teonisJuda: ad prwdam, et Salvator nosler advenit.
fili mi, ascendisti: requiescensaccubuisliul leo, ct 6. Ligans ad vineampullum suum, et ad vitem, o
quasi lemna : quis suscitabil eum? Quantum attinet fili mi, asinam suam (Gen. XLIX,11). Hac composi-
ad superficiem litteroe, fortitudo regum a stirpe tione verborum demonslraiur , non ad Judam, bea-
Juda desceudentium per hoec verba proefiguralur: tum Jacob loqui, sed de eo ulique, qui mittendus
qualem beatum David fuisse legimus, el beatum eral; qui enim ad filium loquens, o fili mi dicit, et
Ezechiara, et caeterosquosque qui diviuitali humil- B addidil pullum luum vel asinamluam, manifestissirae
limc famulanies, vires hostium, eodonanle, instar de eo loquitur, quem superius mittenduin proedixe-
leonis et leaensesubegeruul, et adeo lerrori hosti- rat : Qnem legimus (Matlh. xxi, 5-7) venientem in
bus exstilerunt, ut nullus eos lacessire ad pugnam Hierusalem in usus habuisse asinam et pullura, nec
quasi quiescentes proesumeret: cujtis rei tesles tamen eos ad vineam vel viiem fuisse colligatos.
sunt libri Regum. Restat ergo, ul in his verbis nihil hisloricum requi-
4. Typice autem catulumleonisDominum Salva- ratur, sed totum typice dictum inlelligatur. Ligavit
torera appellal, lamquam leonina ortum prosapin; enim Dorainuset Salvator ad vineam pullum suum,
videlicet regia stirpe progenilum. Bene autera ca- quando populum nationum indomilum proeceplis
tulus leonis vocatur, cujus natura esse dicitur, ut subdidit Apostolorumex vinea Judaica procreato-
nascens tribus diebus dormiat, deinde rugitu pa- rum, de qua Isaias : Vinea enimDomini sabaolh ,
lerno excitatus assurgat. Quoefigura pulcberriraear- domusest Israel (Isa. v, 7). Alligavit etiam ad vi-
ridet Dominicoedormitioni; qua a tribus diebus dor- tera, id est Ecclesiara, asinam suam, videlicet Syn-
miens ad Patremclamat: Tu autem, Domine,miserere agogam, quam in fine sisculi a perlidia revocans
mei, el resuscitame (Psal. XL,11). Sed resuscitaius jugo legis oppressamdiscipulatui eam subdel Eccle-
ad proedamascendit; quia exspolians infernum, ju- J sioe,atque ita fiel unus grex, et unuspastor (Joan. x,
stos quosque ad superna secura tamquam prsedam 16); et secundum beati Zachariaelestimonium, duce
egregiam iriumphando evexit. Qui ut leo, et quasi virgmdillwcopulabuntur,et eruntin unionemin manu
ul tewna accubuil; quia qui dormirc per carnem in Domini.
sepulcro voluit, quasi Ieo victor de hostihus irium- 7. Lavabitvinostolam suam, el sanguine uvmpal-
phavil. Quod auiera subjungil: Quissuscitabit eutn, lium suum (Gen. XLIX,11). Idioma Hebraici constat
suhaudilur, nisi Paler? Nullusenim non dicam ho- esse sermonis, ut unam eamdemque rem diversis
minum caducorum, sed nec quilibet Angelorunib, serraouibus repelat, ut hic. Quid est enim vinum,
nisi is de quo Petrus apostolus dixit Judaeis: Quem nisi sanguis uvoe? Sed quantutn litterae superficies
Deussuscilavita mortuis, cujus nos lesiessumus (Act. inconsequensest (nullus enim vel stolam, vel pal-
m, 15). lium vino lavat), lantum graliori inlelligentia inte-
5. Non auferelursceplrum de Juda, nec dux de rius conimendalur. Salvator namque vino stolam
femoribus ejus, donec veniat qui mittendus est: et suam, et sanguine uvae pallium suum lavit, quia
ipse erit exspeclaiiogenlittm (Gen. XLIX,10). Hocc pendens in cruce proprio sanguine sacram carnem
senlenlia clarius luce a fidelibus intelligitur, quia quoestola illius fuit, perfundi voluit.
tamdiu suoe gentis principihus ac ducibus iisdem ' 8. Sequitur : Pulchrioressunt ocuti ejus vino, et
populus regebatur, quousque Dominus et Salvator dentesejus lactecandidiores(lbid., 12). Oculi Sal-
noster veniret, qui mittendus erat a Patre. Qui est vatoris pulchriores viuo preedicantur, quia dona
exspectaiiogentium; quia videlicet tarudiu Deus Pa- Spirilus sancti quaeper Christum conferuntur, spe-
ter genles ad pceniteiiiiam exspectavit, quousque ciosiora vino legali comprobantur. Nam quod oculi
Zacharias
per Filii sui adventuin ad cognilionemsuam ab ido- Salvatoris dona Spiritus sancti significent,
lohilriiecullura eos revocaret. Nam sive in Babylo- leslalur propheta dicendo: Super lapidemunumseptem
nem transducii fuerint Judoei, semper sibi praepo- ocutisunt (Zach. HI, 9); quos Isaias enumerat di-
sili ex sua gente fuerunt: seu reversi ex Babylone, cendo : Spiriius sapientimet intellectus, spiritus con-
et
quousque Herodesalienigena rex eisconsiilueretur: silii el forliludinis, spirilus scientiwet pielatis, spi-
et per pontifices summa eorum regebatur, quous- ritus timorisDomini(lsa. xi, 2,3). Qui pulchriores

» Vel qtii, vel quia. c Forte addiclo.

b Videlur verbura aliquod hic desiderari. « Vel illi.
725 PAULINl DlACOffl MEDIOLANENSIS 724
sunt vino legali qnodin nuptiis defecit (Joan. n, 5), ^j^crescendo usque ad populos devenit gentiliuni.
quia per lcgtm «ognilio peccati (Rom. m, 10), per Sidon enira ven«ii&inler|ireialur, significnns , ut
graliam autem Spirilns s.incti nnbis ejns remissio dictnni est, gentiliiaiein moribus ferinis idololatrias
condmiaiur. El secundiitn Evsngelium, tex qnidem culliim quasi lustra deserti secl.mteni. Quse postea
per Moytemdata esi, graiia auiem et veritat per Jetuin rete Doininic.%pra-dicationis, et latratn sanciorum
Chrhtum (Joan. i, 17). Apo3lolorum intra consepta sanctoe Ecclesire k ad-
9. Quod aniem dicilur : Et dentet ejus lacie cm- mitli meruil.
didiorcs : per denles praedicatorcs novi Tcslainenli CAPUT V.
debent intelligi, qni cihos spirilales comminueudo, BenediciioIssachnr.
id e-t exponeudo, iniilla nohis peruiilia in ventrem 1, Itsnchar, asinus fortis accubansin terminos. Vi-
memoriae trnusmitiuiit. Lac nutem doclrina veieris dit rcqukm quod esset bona, et terram quod optima,
Testamenii non incongrue accipitur, qnrc incipienti ei snppomit humerum suum adporimdum, faclusque
populo adhuc ad perfecium cibum invalido condita ett tributis serviens (Gen. XLIX,14, 15). Per htfic
est. Cundidioresergo lacte dentet Jesus habet, quia verha hoec tribus significainr doctrinai legis operam
Ecclesi.csurrepraedicatores puriiaiis mundiiia conspi- dattira, et promptins se nd mandata Dei scrutanda
cnos perfecit. Nam quanlutn inter sectalores Evan- B j Iranslalura. Dicitnr nnmque vidisse requiem qnod
gelii et legales disiet ohservantias, beatus Pelrus esset bona, el terram quod oplima ; id est, mente de-
testis est, qui ait : Non potitistis ts tegejusiificari: gnstnsse, quam esset dulee in Dei mandalis sensum
in hoc omnit qui credit, jutlificatur (Act. xiu, 38, 39). occupare. Atque ideo «Mpposi/tsse ad ponandum /itt-
Isti ergo dentes candidi sunt, quia fonte bapiismalis merum dicilur, id est, toto conamine ad scruianda
abltili, a peccatorum noevisreddunturpurissimi. De divini verbi eloquia menlem translulisse : nc per
legisautem observatoribus nitiil lale relertur : scd hoc ihferiores quosque ei raunera el honorem tnin-
tsnluiiimodo dicitur, quia Qtit feceritea, vivetinillit quam magistro el proeceptori detulisse. Concinit
(Gatai. iii, 12). Insupcr omues qui legi carualiter de- liuic intelligentioe liber Paralipomenon , qui de
scrviunt, sub maledicio suni, dicendo terribitiler ea- liac trihu ita dicit : De filiis qitoque Issachar viri
dem Lege : Mulediclitt omnis qui non permanterit in eruditi, qui noverant singnla lempora , ad prmcipien-
mandatis legis huju*, ut faciat ea qmv in ea scripta dum quidfacere debent principcs duccnti c (1 Parat.
sttnl (Deut. xxvn, 26). XII, 32).
OAPUT IV. 2. Typum autem gestal hic asinus (ortis populi
BenediclioZabulon. gentilis, qui aniequam Dominutn sessorem habuis-
1. Zabnton in liilore maris habitabit, r.l in tlationt C
( set, bruius emt, et frcnorurn impatiens iiroprio 11-
iiflviuinperiingensmque ad Sidonem (Gen. XLIX,13). biiu ferehaiur. Pnsiquam auicm Dotniiiiirasessorem
Juxla hisiorinui situs sorlis illius quain in lerra re- habere ineruit, fortis asini noinen ab eo mutuavit.
promissiouis Deo donante accepturus erai, proedi- Qui vidii requiemquod essel bona, audiens a sessore
ciiur : qinid scllicel terra possessionis cjm ab uno suo : Venitead me, omnet qui iaboralit ei onerati
latere a marl iuciperel, et lorrente fiuiieiur ah alio, etlis, etego vos requiescere(aciam d (Matlh. xi, 28).
sicul in libro Jesu Nave (Josue xix, 11), uhi distri- Teiram autem quod optima esset, prospexit; quia
hutiones possessionum earum lerminatoefunt, mani- rclictis pbilosophoruin inanihus docirinis, ad Scrip-
fesle declaralur : unde et Sidnnis hic fit mentio, turse sacrae lectionem se sludiostssime vertit. Unde
qurc couligua raari est. quia didicii inler alia, non audilores legitjuslificari,
2. Juxta niysticos autem intellecitts, Zabulon subdilur : supposuii humerum suum atl portandum
primitias Ecclesiaesanctaa dcsignat; ex cujus Iribu (Rom. II, 15); id est, totuni suum posse maudatis
aliqui sanctorum Apostoloruin fuisse creduntur, subjecit divinis , et maxime in dilectione Dei ei
quod in litlore maris assidue morareiitur, uipote ex proximi. Neque enim proxiuuis diligiiur, si non por-
eo vicium manti el arie captautes a Domino ad tetur. Et additur : faelusque esl tribulis serviens;
apostrilatus ciilnien vocali sunt, seciindum prophe- D ] qnasi enim quoddara tributuin quolidie persolvit,
tiam beati David diceniis : Principes Jnda duces eo- audiens ab Apostolo : Reddile omnibusomnia : cui
rum, principes labulon, principet » Neplilhali (Psal. limorem, iimorem: cui honorem, honorem: cui vecti-
LXVII,28). Qui etiam in etationc navium habitanl, gal,veciigai (Rom. xm, 7), elreliqua.
quia in DoniiuoJesu Christo flducialiter secura pace CAPUT VI.
requicscuni. Naves namque Ecclesiao iuieliignniur, Benediciio Dan.
qure fldissima statione portum salutis suoeDominum 1. Danjudicabil populum suum, sicut tl alia tribut
requirunt, el invenluni. El bene additttr : Pertingens Itrael e. Fiat Dan coluberin via, cerastet in temita,
usque ad Sidonem; quia videlicet eadem sancta mordent ungulas equi, ut cadat ascentor ejus relro.
Ecclesia non unn mundi coarctata est angulo, sed Salutare limmexspectabo,Domine(Gen. XLIX,16-18).

» Codexhabet Neplalim. principes ducenti.

b Codex mendose hahet amilti. d Vulgata editio habet : el egoreficiamvtt.
' Vulgata cditio habet: quid facere debtrel Itrqel, • Vnlgata editio habei in Itratt.
 725 DE BENEDICTIONIBUSPATRIARCHARUMLIBELLUS. 7*6
Hisiorialiter quidem praeiiiinliatur * non solum de:A. CAPUT VII.
aliis nnbiliorihus tribubus, sed et de Dan, principemi Benedictio Gad.
futurum Israeli, et per modura descriptionalem,, 1. Gad accinctus prmliabituranie eum, et ipse ae-
qualis fuliirtis sit, designatur. Samson uamqtie hiss cingeturretrorsum (Gen. xux, 19). Patel litieree sen-
verhis prasfigiiralur,qui more colubri serpentisqiiee sus legentibus lihrum Jesu Nnve; quin Gad qui trans
lerribilis fuil: el quo terribilior insinuarelur, cor- Jordanem petivit et accepit .-l Moyse hareditatem,
nutus describilur propter eximiara potesialem aiqucc ea condiiione ejus c pntiri meruit, ut nccinctus ar-
forlitudinem. llic ergo vias el semilas Israclilicii mis ante Israel, junclo sibi Ruben et dimidia tribu
regiiiienipnresui prxsulaiusobsedit, nequis hostiuma Manasse, contra adversarios pu^nando incedcret
vi lerram diiionis illius invadere prresumeret. Sed etl (Deut. lit, 18); quod postea sub Josue et fecit. Atta-
i'\ quis inimanior, et de propria lamqiiamequi b ve- men suhjugatis hoslibus, cum relro ad possessionem
lccitale conlisus et fortiiudine , eum aggredi vo- proprinm rediret, necesse hahuil gentium linitima-
luisset; mox corrosis planlis atque coiisuniplis vi- rum incursionibus insistere (1Paral. v, 18). Hocest
rihus slabililatis, insectitorcm suiim ad lerrainii ergo quod ait, primum eum anle fratres suos ac-
periurbaret. Quem ne quis errore deceplus plusg cinctum praeliatumfuisse, et posiea iterum ad proelia
qtiam horainem acsiimnrei, mox qui vere princepss B reaccingi.
exspectandus csset, adjecit dicens: Salutare tuum i; 2. Significat autem spiritaliter electos quosque ex
exspectabo,Domine; in cujus videlicet iste ex parlee Judaeis, qui populo novo quasi quidara praeduces
aliqna typo pneeessit. exsiiierunl, et in lerrara olim promissam introduxe-
2. Proefiguratautem Dau iste Antichristum , qni,i runt. Quales exstiierunt prophetoe et sancti palriar-
futurtts est velut coluberin via, et cerastesin semiia: choe, qui idololairiam cunctorum viiiorum niatrem,
quia in via el semita mandatorum Dei ainhulanlibus,i et cjus iniiumeram prolein verboruin suorum spicu-
qiiantum in se est, ohicem se pra'feri duplici ar- lis confoderunt. Qui lanien iieruin sursura accingen-
malus contra eos ingenio : in serpente naraque cal- tur, quia in novissimis lemporibus inlranle plcni-
liditas illius pr.eliguratur, quia decipere astute qiue- tudiue gentium ad redidiva suscitabunlur cerlamina,
ritviam Dominigressu opcrura lenentes. In cornihuss qnae eis cum Antichiislo et ejus satellitihus fulura
auiem demonsiratur furor illius, quo usurits cst con- erunt. Nunc enim non trans fluenla Jordanis habent
tra eos quos calliilamacliinatione decipere nequive- haerediiatem, quia per Baptismigratiam non inlrant
ril. Cerasta nam,]ue Graece,Lalinecornua dicuntur; Ecclesiam, sed sequestratira extra fralres commo-
atque ideo scrpens iste comutus descrihitur. CumD ranlur remanentes in cseremoniisIegalibus.
'
ergo Anticlirisius venicns amte oculos spectaniiura* CAPCT VIII.
signa niagna fecerit, ignem de subliiui deposueril,' BenediclioAser.
serpens in via est (Apoc xm, 13). Cuin autem se adi
pcenas et loriiicnta sihi nou crcdeutihtis infligenda a 1. Aser, pinguispanis ejus, etprmbebitdeliciasregi-
verierii, cerastesin semita fit; qnia per angustami bus (Gen. XLIX,20).Videtur qtiidem juxta litteram
Dominiseniiiam gradienics, cornihus potesmtis sihii huic trihui ubertns lerroe reproraitii; habuit enim
subigere nititur. Qui dum extotlilur super omnequodi in sorte possessionis suae Carinelum monleni uber-
dicilur Deus, aut quod coliiur (II Thess. n, 4), tinau- tate insignem; simulqne mari conlimitavit, ac
las equi mordet, ut cadat ascensor ejus reiro : quiai per hoc delicias quibus ipse d abundabat, maris
mttndialem gloriam ad hoc sibi non acquiesceniibus; terroeque, eliam rcgihus suis nmi est dubium eiim
aufert, ut amore bonorum proesenliumillecti ihi ca- obtulisse.
dant, ubi nun vident. Retrorsura enim cadere, est ctt 2. Proedicunturauiem per haecverba sancti viri ex
bic despcraliter et invereciiude, nbi uon videas, Syuagoga fuluri, quorura panis pinguis est; doclri-
rtiere, et post in exleriorcs tenebi.is deveniie. Quii nain videlicet propheticam saucli Spiriiussagina rc-
enim in f.iciem cadit, de retro aciis erubescit; qui.i dundans. Quorum unus inexplehili aviditate succen-
auiein relro decidit, utjain proefatisuiiius, iinpceni- sus clainahat : Sicul adipe et pinguedine repleatur
tenti corde sihi iram in die irocliutrii (Rom. n , 5). anima mea (Ps. LXII,6). Qui delidas suas regibus mi-
Ne quis porro pro rairnculoruui lania sublimiiatei nistrant e; quia illis qui in semetipsis et sibi snb-
AniiclirislumproDeo pittaiet colendum, nddidit: Sa- jectis regmim jusiue moderationis tenere ctipiunt,
lutare luum exspeetabo,Domine; quasi diceret : licet; regiam normam proemonstrant.
Atitichrisliis niullis miraculorum fulgenl insignibns,
mihi taraen Salutare luum, quod hehraice dicitur Je- CAPUTIX.
sus, exspeciandus est, ut veniens hujus potentiam BenediclioNephthati.
seierna prolerat animadver.-rione,et me inter fideles 1. Nephthalim,cervus emissus,ei dans eloquiapul-
suns reperiens beata donet mansione. cltritudinis (Gen. XLIX,21). Beato Hieronymo doccn-

a Vel pronuntiatur. c Codex raendose habet ei.

b Codexita sciipius est, ut iegere etiam liceal : d Foriasse legcnduni est ipsa, et paulo post eam.
et de polenlia tamquamequus. 5 Codcx mendose babet: minhtravit.
727 PAULINI DIACONlMEDIOLANENSIS 728
te », discimus, non haberi in Hebroeocervusemitsus, ^ i//t habentesjacula : Numquid rex noster erit ? aut
scd ager irriguus, et significari per agruin irriguum subjiciemurdilioni d lum (Gen. xxxvu, 8)? Unde su-
ubertatem calidarum aquarum, quoe in suburbio Ti- perius dictum est : Invidebant igilur ei fratres tui
beriadis abundanlissirae exuberanl. Attanien iradi- (Gen. xxxvni, 11). Habebant aulem jacula; id est,
tio Hebr;corum esi, hanc civitntern mandalorura di- corda ad nocendum parata.Undede JudoeisDominum
vinorum fuisse sludiosissimam; ac per hoc agrum iuierficere cupientibus diciiur : Sagittm parvulorum
irriguum significare doceuliiim magistroruni uberri- facimsunt plagmeorum (Ps. LXIII,9).
mnm doctrinnm, quaeignoraniium corda qunsi qui- 4. Juxla mysticos autein sensus, fiiim, Judrci in-
dam rivus ad proferendos inlelligeniiac fructus ine- telliguntur, qui feminea ccnsentur appellaiione, quia
briare soleret b ; et hnc expuni in inferiotihus, cuni lelinqiieniese Domiuum et Salvntoris nostri snlidam
dicitur : dans eloquiapukhriludinh. doclrinaiu, et adhaereiites Phnrisacaesupersiilioni,
2. Nos auieni per Nepluhaliin sancios intcll gimus inente turbati suni. Nara illi quihus solidus sensus
proedicatorcs Ecclesi;e , qui missi ad- sanciani Ec- deest, et niens eorum varia fluctuaiionevacillat, mu-
clesiain, inore cervoriim dare sallus intelligenlioc lierum nomine ab Apostolo censentur, dicenle de
noverunt, atque conicmplationis monles « inirc- raalis doclorihus : Qui penetrant domos, el captivas
pide conscendere, el sic populis eloquiupulchriiu- i>ducunt mulierculasoneraias peccatis r, semperdiscen-
dinis dare : ut quod illi in altitudine contemplatio- tes, et numquant ad scienlium verilath pervenienles
nis suhlevati didicerint, hoc inferius positis sirenue (IITtni. III, 6). Discurrerunt aulein super murum,
ministrent. quando muniiissimum se invenisse puiaverunt con-
CAPUT X. silium, dicenle Caipha : Expedit vobis, ut unus mo-
BenedictioJoseph. rialur pro populohomo,et non tota genspereat (Joan.
1. Filius uccrcscensJoseph, filiusaccrescens,el de- xi, 60). Exasperatierttn/auleni euni, quaudo quodara-
corus aspectu(Gen. XLIX,22; xxxix, 6 ). Juxtn liite- raodo trcdio incrcdulitaiis eorum comnioins dixit :
ram quidem beatus Jacob praevidcbal,trihura Joseph 0 generaiioprava, quutndiuapud vosero? quamdittvos
innumera prole abundaturam ; unde et duarurn tri- paiiar (Marc. IX, 19) ? Jurgati sunt, dicentes : 0«o-
buum fuiipaier, sicut eis superius bejiedicendo pran- usqueanimamnostram lollis (Joan. x,24)? Inviderunt-
dixerat. Unde quasi duabus trihubus benedicens re- que ilti, dura dicunt in concilio suo : Quid faciemus,
petivit: filius uccrescens. quia hic homomulta signafacil ? si aimittimuseum sic,
2. Joseph auteui in lypo praecessisse Salvatoris omnescredenl in cum (Joan. xi, 47, 48). Itenique :
constat, quia ./Egypiumfaine delicientem frumenlo Videtis,quia nihil proficimus? eccemundus lolus post
verbi Dei pascil: el vendilus a liatribns suis JudoeisC eumabtit (Joan. xn, 19). Habebanljacula , de quibus
usque hodie gentiuin nulrit Ecclesiara. Cui dicitur, scriplum est : Sagillmparvulorum [actm sunt plagm
filius accrescens, el decorusaspeclu : ipse enini fiiius eorum(Ps. LXIII,9).
Dei, idemtpie filius hominis quodammodo accrcvit, 5. Sedit in forti arcus ejus, et dissolula sunt vincula
cum populumlsrael perpraevaricaiionera legis Deum brachiorumejus, et manuum illius per nianus potetttis
inhonoranlein, in Apostolis el reliquis illius tempo- Jacob : inde paslor egrestus cst, lapis lsrael (Gen.
ris fidelibus sibimet adscivit. ldem filius accrescens XLIX,24).lHistoricus quideni sensus, quanlum intel-
est, cum etiam inler genles noininis stii dilaiavit co- ligi datur, iste est. Per arcum inielligitur mens fu-
gnitiouem, el in eis usque raundi terminum crescit lurorum proescia.In arcu namque sagitta ponilur,
per fidei operumque illuminationem. Idem autem Jo- ulcrainus feiiat: et mens fnlurorum proesaga lon-
seph decorusaspectu esl, quia speciosusprm filiis ho- giussagitias senieutiaruin eraittere solet.Taleergo,
minum forma (Ps. XLIV,3). quod diciiur : sedilin forli arcus ejus, quasi diceret:
5. Filim discurrerunlsuper murum. Sed exasperave- requievit inens illius uudique trihulationibus afili-
runl eum, el jurgali sunt, invideruntque illi habentes cta : in forti, id est, in Deo solidata , atque sagillis
jacula (Gen. XLIX,22, 23). Quanium quidem ad rem senteniiariim, quihus quod futurum esset, proenun-
gesiam peninet, fitias, fraires illius appellat propter j) tiaus, teutpora futura sterilitate ferirei.
dedecus inhumaniiatis. Neque enim virilis et stabilis 6. Quod aulem ait: Et dhsolula sunl vincula bra-
fuit consiiii innocenlem vel exslinguere voluisse.vel chiorumel manuum illias, ad lempus referiur quo,
vendidisse fralrem; scd potius femineoemobililatis. jiibeniePharaone, solulus de carcere , et, sicut hic
Super murum autcm discurrerunt, quia invictum se dicitur, vincula brachioruinetmanuum illius, quibtis
consiliumsupereo, neeisfuturusrexforei, invenisse vinciri in carcere jussus u luerat, solulasunt per ma-
putaverunt. Exasperaverunt nulem eum, nudantes nus, idest, per virtulem potemis Jacob, videlicet
tunica polymita (Gen. xxviu, 25), et indignis coniu- Dei omnipotentis, cujus adjutorio Jacob potentia
meliis afficientes. Jurgali sunt aulem , invideruntqite claruit.
» In quoeslionibushebraicis in Genesim, c Forte Domini.
pag. 377, 1 Iu Vulgata editione hic addiiur : qum ducuntur
378, tom. iv Oper. Hier. editor. a Vallars.
b Codex mendose habet solerent. variis desiderih.
*.Codex mendose, ut puto, bahet mentcs. » Codex mendose habet missus.
* Codex niendose liabet : dictioni.
 729 DE BENEDICTIONIBUSPATRIARCIIARUMLIBELLUS. 730
7. Illud porro, quod subjungit : inde paslor egres- s- A me, DomineDeusmeus: salvumme fac secundummi-
sus est, lapis Israel, ad Chrislura refertur, qui de Ja-
i- sericordiamtuam (Ps. cvm, 26). Qui enira individua
cob egressus est, videlicet de eo origiuera trahens. s. deiiaie omnibus qui aniiunlianlur, auxilium praesiat,
J- ipse humanaius a el paulo minus ab Angelis mino-
Qui bene lapis Israel dicilur, quia fortitudo in se crc-
denli sit. ratus (Hebr. n, 7), non modo paterno, sed etiam ad-
8. Salvatori autem haec sententia tali raodo con-i- jutorioindiguit angelico, propter videlicetjmanifes-
gruit. Sediiinforii arcus ejus; id esi, senlenliaanim-i- landain geminam iu se substantiam. Inde est enim,
adversiouis, qua feriri Judoei debebanl qui eum li quod clatnat: Deus, Deus tneus, ut quid dereliquisli
recipere noluerunt, sed usquead niorlem persecuti li tne (Murc. xv, 34)? Et in Evangelio: Apparuil ei An-
sunt; in (orii sedit, id esi, stabili cum Patre iminu- gelus de cwlo,confortans ettm ( Luc xxn , 43). lpse
tabilitate proefixa est, dicenlis : Auiendico vobis: autera Omnipolens henedixit illi dicendo : Hic cst
non relinquetur hic lapis super lapidem ( Matth. xxiv,, milii filius dilectus, itt quocomplacui(II Pet. t, 17).
2). Et: Eccereliiiquelurvobisdomusvestradeserta,etc. 14. Benediciionibuscwli desuper, el benediciioni-
(Matth. xxin, 38). bus abyssijticenlis deorsumilli benedixit, quaudo se-
9. Dhsolula autein sunl vincula brachiorumel ma- cunduin Apostolum: Dcditilti nomen, quod esl sttper
nuum illius per manus poienlh Jacob, cum vinculai B 1 omne nomen, ul iit nomineejus oinnegenufleclatur,
sepulcralia enodala suut, ntque illi per manus po- lerrestrium , cmlestiumet infernorum(Philip. n, 10).
teniis Jacob, id est, per virluiem Pairis resurrectio) Benediclionibusuberum ct vulvm eum suhlimavil,
non est denegala. quando in (iliis Ecclcsiae, aliis caleehumenis, quasi
10. Inde autem pasior egressusesl, et lapis Israel; : adhuc intra inalris ubern b jacentibus, aliis aulem
id est, a Deo Patre Dominusct Salvator cgressus ,, more jam genitorum ubera inalcrna larabeiitibus ,
visihusse pra-seniavilhumanis, sicut ipse dixit; sihi praestatper orbera lerrarum benedici. Nara qui
Exivi a Patre, et veniin mundum (Joan. xvi, 26). necdum in lidei robur evaseruni, sed per doclores
11. Deus palristui erii adjutor luus, ei Omnipoteits ad eam trahiintiir, audiunt ah A]iOstolo: Filioli mei,
benedicetlibi benedictionibuscmli desuper, benediclio- quosilerum parlurio, donecChrislus formeiur in vobis
nibus abyssijacenlis deorsum, benediclionibusuberum (Gal. iv, 19). Qui autem jain quidem fidei rudimenta
et vulvm(Gen. XLIX,25). Imprecaiur lilio suo adjuto- perceperunl, sed necdum plene in doctiiuie lirini-
rium Dei patris sui, illius videlicel, cnjus adjutorio late coaluerunl, audiunt ab eodcin : Lucvobis potum
lantis se exutuin inerainerat periculis , et quern oin- dedi, non escam : necdum enim poteraiis : sed ncc
nipoientem per beneficia sibi prasiila cognoverai. adhuc quidem potesth (I Cor. m, 2).
Quod aulem ait: benediciionibus cwlidesuper, ad plu- G 15. Sequitur : Donec venirel dcsiderium collium
viam aerisque pertinet tcmpcriem , qua frugibus fe- mternorum (Gen. XLIX,26). Hic nihil historicuin,
cundatur terra , ati|ue arborura nutriunlur proven- sed totura resonat divinuin. Tumdiu naiuque his
tus. Quod vero suhjungit : benedictionibusabyssija- proenuntinl popiilum Isrneliticura siislcnlanduin
cenlis deorsum, ad ferliliialem perlinet terrae, quae benedictionibus, donec desideriuin collium sclernu-
abyssi vaporibus velut spongireconcaviias irrigalur, rum venirel. Colles namquc, sancti inlelliguutur iu
ulnon facile solis ignibus arefacta inutilis siccilate Ecclesia constituli, qui iiuaniqiiam merito viriuium
reddatur. Benedictionibusuberttmel vulvmeura he- pr.xcellant, tamen ex devotissinia huinilitate colles
nedicit, ut prole nuraerosa concrescat, ne videlicet seesse meniineruut. Unde psalmus : Sttscipiant mon-
sieriliiate aut virorum anl mulieruindamtielur. les pacempopulo, et collesjustitiam (Ps. LXXI,5).
12. Dicit autem : Benediclionespalris lui confor- Desiderium namque illorum , Doinini Jesu consint
tatw suul benediciionibuspairum ejus (Ibid., 26); ul fuisse semper adveniuin. Uudc priraus Moyses; Ob-
videlicet non dubilaret Josepb illud eveniuruni , secro, Domine, mittequem missuruses(Exod. IV, 13).
quod ei sanctus Jacob non inra ex sun quasi novitia Et heaius Simeon accepitresponsuma Spiritu sancto,
benediclione proventurum reproinittebat : sed quia non visurum se morlem, nhi prius videret Chrhlnm
ad patres ejus, id est, Abrahain et Isaac, jamduduin D Domini (Luc n, 26). Qui mlerni colles dicunlur;
promissa sunt. Hocest enira quod ait: benedicliones qttia videlicet ad ;eterniiaieiii a Deo creati noscuu-
patris lui confortatwsuni , quasi diceret : non has tur. Non enira , sicul stultorura , eorura iiiutalur in
benedictiones patris quasi proprias illius accipias , diversa intenlio; sed semper ad aeteriiitaiein ten-
nec quasi seraeldatas: sed qnia a Deo patribusmeis dentes et aeternoinliaerentes, ipsi etiam ab eo aeter-
prirao datresunt, et non semel, sed crebro. Atque nitalis c mutaveru)it noraen. De stultis euim dici-
indeest, quod ego super te easdem benedictiones, tur: Stultusenim ul luna mutulur (Eccli. xxvn, 12):
quee mihi etpairibus ineis proraissaesunt, ex aucto- de vere auiem sapienlibus: Srrptenspermanel ui sot
ritate Dominicacapili tuo superlundo. (Ibid.).
13. Domino auieni et Salvatori Deus omnipotcns 16. Sequilur : Fiant t» capile Joseph, el in verlice
et Pater adjulor exstilit clamanii in psalmo: Adjuva Nuzarwi inter fratres suos (Gen. XLIX,26). Hx be-

a Codex habel huinahitus. c Leg. mntuaverunt. Sic supra cap. 8, § 2, legi-

h Legeilduin pulo tiferttmaultiscera, raus , forlis asini nomen ab eo HWTUAVIT.
:%\ SEVERI EPISCOPl MAJORICENSIS 732
ncdiciiones fuerunt in capile Josepn; qnla per Chri. J. ccrdotes et levltas ea qurjeresidua erant igni, et pcr
slum onriiis lans et benedictio Pairi redditur. Unde legis mandatnm victul debcbantur sacerdolum, inter
ipse Palri dicit : Priter, clarifica Filhim luum, «t el eos dividere solebat.
Filius lutts clarificet te (Joan. xvn, 1). Bene auiera 2. Sigmficatur aulem per hanc scienliam heatus
incapite i//t«s/ieri dicuninr; quia capwlChrhti, Dens Paulus de eadem trihu fuiurus, qui more lupi rapa-
(I Cor. xi, 3). Diciiur autem ipse lilius Nazarreus " cis, inane, id esi, in adolescentia sua coraedit; quo-
inier fratres suos;quia ipse speciali diguii-ile san- tii.iindiiin in nece bcati Stephani conseutiens, et a
ctus est, quod interpreiatnr Nazarwus. De quove- principibus sacerdotum alque raajoribus natu po-
racissinie Scriplura dicit, quod peccatumtion fecit, puli Judaici epistolas in Daraascum et nd caiierag
nec invenlus est dolus in ore ejus (I Petr. n, 22-); civitales accipiens, quot sanclos diversa csedclace-
et quera unxit DeusPater speciali unclione prmpar- ravil, tot quasi lupnsrapax procdas comedit. Atta-
lidpibus suis (Hebr. i, 9). men vesperespolia divisit, quando prostratus voce
dominicaet visione, fidclihus intra sanctam Eccle-
CAPUT XI. siam constitutis congrua divinaealimonia doctrinoe«
BenediciioBenjamin. distribuit : aliis, tit parvulis in Chriato, lnc dans
1. Benjaminb, lupus rapux, mane comedet prm- g sapienliac; et quibusdam adhuc compatiens more
dam , et vespcrcdividet spolia (Gen. XLIX, 27). Tradi- parturientis condolet; perfeclioribus autem solidum
lio Hebraeoriimeiiara , et heati Hieronymi consen- doctrina: cihuni contradens. Spolia nainque divina
sus hahet, bis verbis signilieari altare llierosolymi- siguificare raandata, tesiis est David, dicendo :
tanum, quod in trihu Benjaraincoiislruciura cousiat. Lmtaborego super eloquiatua , sicut qui invenit spolia
Quod morelupi rapacis matutinum sacrificium ignis tnulla (Ps. CXVIII , 162). Et beatns Isaias de Aposio-
excoclione devorabat: vespere antera dici, consum- lis : Lmiabuntur coram te, sicul Imtanlur in tnesse•
matis sacriftciis el hostiarum crereinoniis, inter sa- sicut exsulttmlqui dividuntspolia (ha. ix, 3).
• Codex mendose habet Naxarenut. c Vox doctrinwdeest in Codice : addenda est ta-
b Codex inendose hnbet ubique Bgnjamim. nicn.

ANNODOMINlCCCCXVIII.

SEYERUS MAJORICENSIS.

Nullam in variis Palrum Bibliothecisde hoc Searo mentionemexpiicari ticuii; ncqne aliudde Vita ejusmemorim
proditumett, prmteiquamqttod coniinelcphtola sequens,ab Annatiumauctore edita,. Tom. IV, ad annum 418.

SEVERI EPISCOPI EPISTOLA DE JUD^IS.

Datum ett autem nobit ejutdem Protomariyris gra- C est: in quihus lamen annumerandis ma jor est gra-
lia, ut ihter scribendas Vaticantebibliothecwanliqui- ti», si commtini et simplici sermone reierantur.
lates, eaindemrepererimus Severi cphtotam inlegram Celatiir eiiim quodnmmodo speciosissima pulchri-
in nuito delrimentum pastam : quam (qttod nescia- tndo viriutis, si abuudantiori eloquio circijmdata
mui ab alio edilam ) hic integram detcribere, ut egre- fueritaique fucata. Quapropter ego quoque mngnn-
giumantiquitatismonutnenlum,dignnm exislimavimus; lia, qunenpud nos Cliiistiis operaius est, non cora-
sic enim te habet: pnsito, sed veridico sermone referre aggredior. In-
Sanclissimis nchcalissimis dominis, episcopis, pre- sula Minorica, una ex Balearibus insulis esl, quarura
sbyieris, dinconibus, et universv fraleruitati, lolius nomen cunctis popnlis, soeculariumquoque aucto-
orbis terrarum, Sevcrus episcopus mieericordia Dei rum liiteris, pervulgutum esl. Ilaec inler Maurila-
indigens et omnium ullimus, in Cluislo Redempiore niam C;esarienseni et Hispaniara medio propemo-
nostro nelernam snluiem. Inteltigit contuetumhujus dum jcquoris spaiio sitn. angustis admodum lerminis
temporh tymbolum catlioticorum, qui ut te longeab- claiidiiur, longiiudinem trigintn, latitudinem vero
esse a Pelagiana ingruenle hmresi demonttrarent, te tria raillia passunm habens. Quae nunc idcirco com-
in ipto titulo graiia et miterieordia Dei indigere pro- memoravi, ut agnosci possil, coniemplibilia niundi
fiteniur. Sed ipsnm reddamut epittolam : D a Domino non solum iu horainibus, sed eiiam ii) lo-
f- Cum Dei npera rcvelnri et confiteri honorificum cis eligi (I Cor. i). In hac iiaque insula, quae om-
esse, Raphnel nrcbangelus monent (Tob. xn): pro- nium terrarum, parviiale, aridilaie, asperitate, po-
fecto silerc vel celare opera Christi periculosum strema est, duo parva oppida, quibus a Pcwis indita
753 EPISTOLA DE JUD^EIS. 734
noniina e regione fundata sunt: Jammona ad Occa- Ai exstiterat, el jam nunc patronus munieipium ha-
snm, Magona ad Orienlem spectat. lu his mihi om- bchat. Chrislinni autem ut corde, ita eiiam et viri-
nium morialium uliiino nuper sacerdotalis oflicii bus humiles, sed veritatis rohore superiores, pa-
pondus iinpositura est. Sed Jammona antiquiim a troni Siephani palrocinium deprecabnniur : donec
Deo iiiuiius etiam uunc retinet, tit Jndiei habitare ulrique esercitus, cum jam dieni ceriamiuis condi-
in ea ncquaquam possint. Multos siquidem id temere xissenl, datis tunc induciis discesserunl, Juda is id
audentes, aut oegritudine proeventos, aul repulsos, magnopere exspeclantibus, ut scilicet Theodorus,
aut morte stibitanea exsiinclos, aut etiara fulraine in cujus se omnis synagoga virihus accliuabai, ex
trucidatos tradit vetustas : adeo ut cetebris hujus Majoricense insula revertereiur, ad quam, forie vi-
rei f«m.i ipsis quoque Judaeis, no id ultra temere nu- seiida; possessionis graiia, perrexerat. Qui quidem,
deant, inetura fecerii. Nec hoe fide indignum duci- siaiim ut ad eum missa legalio est, remeans, aucto-
mus, cum etiain lupos vulpesqiie et omnia noxia rilaie sua niultos terruit, sed non exstinxit, sed con-
aniraalia deesse videamus : cum earura quae ad sopivit contentionis incendium : majore siquidem
vescendum boine. stinl, ferarum copia magna sit. illico exardescens violenlia, etiam vicinum oppidum
lllud eliam magis iniruni esl, quod coliibri et scor- (idei flanima corripuit. Et ut illud Salomouis im-
piones sunt quamplurimi, sed amiserunt omninono- B3 plerelur : Frater [ratrem adjuvans exsullabilursicut
cendi violeuiiam. Cum igitur Jaminonnm nullus Ju- civitas firma el alta ( Prov. xvm); siatuerunt mulli
dxoruni, qni iupis ac vulpibus ferilate aique nequitia faiuuli Christi, laborera itineris miniine recusantes,
merito comparantur, ne hospitii quidem jure acce- cunctas aiiirai vires huic bello tradere.
dere audeal: Magnna lanium veliui colubris etscor- Pendeule Igitur praeiio, nos quidem qualia prae-
pionibus (ut iradebatur) fervebat, utquotidie ab his paraveriraus arma, subdittim huic epistolre conimo-
Chrisli Ecclcsia morderetur. Sed antiquum illud nilorium probal; qund quidem non pro quorumdatn
tieneficium cnrnale, nuper nobis spirituale renova- inslructione edi voluiinus (quippe quia ea penitus
luin est; ut illa (sicut scriptuni est Luc. ni) gene- egeinus, et quam a beatitudine vestra magis spera-
ratio viperarum, quoevenenalis ictihus socviehat;su- mtis), sed ut animadverli possit, non minimam nos
bito divina viriute ccmpulsa, mortiferuni illud virus sollicitudinem secundum modulum pnssibilitalis no-
incieduliiaiis abjeceril. sira; stiscepti liabuisse certaminis; Christum vero,
N.nnque diebus peue istis, quibus ego lanti sncer- cujus regnum non in sermone, sed in virtuie est,
dotiinomen, licet indignus, adeptus sum :preshyier nnbis ne verbum quidem proferentibus, suis omnia
quidam sanclitate praecipttus,a Hierosolymaveniens, viribus consummasse, et absque ullo sudore certa-
Magonaenon longo tempore mornlus est, qui posl- Q [; rainis exerciiui suo hanc, quam nemo aut opiare
quain transvehi ad Hispnnias, sicut desidcrabat, ne- audebai, nut sperare poterai, victoriam concessisse.
quivit, remearead Afiicnn denuo slatnit. ICralenini Jud;ei igilur e.vemplis se Machabai lemporis exhor-
Hispania obsessnhoc iemporea Gothis, qnod stto loco lantes, niortem quoque pro defendendis legitiinis
esl demonsirainm: et hic presbyter Hhpanus erat snis desiderahant. Itnquenon solum libros revolvere,
Orosius. Sed pergi! : Tunc heati Stepbaui reliquias, sed etiam saxa, sudes, jactila oinuiaque telorum ge-
quaenuper revelat* sunl, cuni ad liispanias por- nera ad synagogain conferre ccepere, ut Clnisliano-
lare coustituisset : ipsas, sine dnhio inartyre inspi- rum aciera viriute sancti Spirilus munilam (si ita
rante, in memorali oppidi rcclesia collocavit. Quo resposceret) etiatn corporis viribus propulsarent.
facto, prolinus ille ignis, quem Domirais venil mit- Inierea dum hi apparalus gererentur, magnoque
tere iu lerram, et quem valde ardere cupit, chari- altrinsecus sludio fulurum inslitiiiliir belluin : utrin-
taie ejus accensus est (Luc. xu). Statini siquidem queexercitus inenarrabilibus et absnlutissimis som-
tepor noster incaluit, et factum est cor nosirum niis comraoventur : quorum si nullam penitus fa-
(sicul scriptum est [Luc. xxiv]) ardens in via. Tunc cerem menlionein, non raininiam videbor partem
enim ille in fide jam ardebat zelus, imic spe sal- divina? gloriae operuisse. Sic eriim S. Apostoli Pauli
vandaemuliitudinis erigebat. Denique statim inler- j) 0 somnium LucasfAe/. xvi) sacrae historise inseruit,
cisa sunt ciiam salvationis officia, et non solum fa- dicens, virum Macedonemastiiisse in visione nociis,
miliaritatis consuetudo divulsa, sed etiara noxia oranteinut juvaretur ab eo; et hac. Apostolura visio-
inveteratae species charitatis ad odium temporale, ne prsemoniium,itineris alio destinati cursum ad Ma-
sed pro oeternaesalutis amore translata est. In ora- cedoniam convertisse. Quanto iiaquc Domini nostri
nibus plateis adversus Judaeospugnsclegis, in omni- Je-itiChrisii majur est gloria, quod id minimis at-
bus domibus fidei proeliagerebautur. que indiguis famulis revelare dignatus est, quod
Judteortim populus maximc cujusdam Theodnri eiiam heato Apostolo demonstraiura Scriplura ce-
auctoritate ei poleniia iiiiehaiur, qui non solutn in- lare noltiiilj Igitur brevitatis causa, ue beaiitudini
ter Jiidaeos, verum etiam inter Chrislianos ejusdem vestroe fastidium forlasse gignatur, duo lantum
oppidi et sensu et honore sseculi proecipuuserat: somnia inseram.
siquidem apud illos legis doctor, et (ut ipsorum Apud nos devota qusedam religiosissima, nomine
uiar verbo) pater palrura fuit; in civiiate auiem Theodora, quae et virgiuiiate corporis, et religione
cunctis Curire muniis exsolulus, et Defensor jam propositi, et nominis inlerpreiaiione lypum poriaro.
755 SEVERI EPISCOPl MAJORICENSIS 736"
Ecclesioemereretur, vidit in visione noclis viduam A J polluereniur) ingredi die eadem non oporlere:
quam nobilissimam ad me, qui non pro merito, sed esse enim diem sabbali, ctijus festivitalem suis illi
pro divini muneris largitale sacerdotio fungor, in- actibus corrupissent. Rursum ego expetivi, ut me
sertas lilteras per se misisse [ Forte praemisisse], ad synagogam, si mallent, opperirenlur, quando-
quibus mihi cunctos agros suos ad seminandum quidem ingressus ecclesiaa polluiio videretur : non
suppliciter offerret. Simili etiam somnio me quo- uliqueeos a nobis in die festi sabbali ad opus ser-
que ultimum peccalorum ad seminandum proccin- vilecorapelli; luturum autem bonestissimum de lege
gere et commonere dignalus est. Vidua enim quse- conflictum, nec excitandas lites et fabulas esse mis-
dam altera nobilisssima, quam synagogoespeciem cendas : aut, si non astule certamen fugerent, et
habuisse nondubiumest, me, ut agros suos incultos simplicem afferrentexcusatioiiem, ostenderent prae-
susciperem, eosque quando terapus sementis urge- ceptura, quod in eo die sermonem conferre prohi-
ret, diiigenler excolerem, deprecabatur. Quaeest bitum sit. Ad haeccum illi in omnibus contradictio-
aiitem allera nobilissima vidua, nisi illa, quacChri- nemobsiinalissimam relulissent, tandem illius leonis
stum impie perimendo, semelipsam crudelissime lerrore compulsi, ad domura, in quam hospilio ac-
viduavil? Hoc somnium ulriusque unum est. Anle cesseram, confluxerunl. Ihi ego : Qtioeso(inquam),
Iriginta ferme quam impleretur dics, et vidisse nos, B ] fratres, quare quasi adversus Ialrones, prsesertim
et licet absolutionem ejus ignoraremus, tamen fra- in civilate Roihanis legibus subdita, acervos saxo-
tribus indicasse, raanifestum est. rum, omniaque armorum genera congregastis? Nos
Apud Judacosquoque miro divinse dispensationis acquircre cupimus, vos perdere desideralis? Non est
ordine, ut et nominis Theodori, et officiimei in uno (quantum arbitror) sequum, ut lam varia lite aller-
homine societas, conveniret, Theodorus qui summusi ulrum laboremus : vos vero ( ut video) sititis no-
sacerdos perfidipopuli crat, somnium, quod viderat, strum sanguinem, nos vero vestrara salutem.
non solum Judaeis, sed eiiam propiuquae cuidam Ad hsecilli paululum territi, negavere faclum :
matrifamilias primarise ipsius civitatis, muliisqtiei nostris affirniantihus ila se habere, etiam cum ju-
etiam aliis Christianis, ante non parum quam ad- rejurando reniiebantiir. Tunc ego, ut nodum cceptse
implcretur tempus, his sermonibus propalavit : contentionis abscinderem : Uhi res (inquam) oculis
Ennti mihi (inquil)in synagogam, duodecim virii probari potest, juratione quid opus esl? eamus igiiur
manus obvias obtulcrunt, dicentes : Quo vadis?1 ad synagogam, et ulrum pro vitio an veritate vestra
leo illic est. Cum ergo, audilo leonis nomine, tre- nitalur assertio, vobismelipsis lestaniibus, compro-
pidare cojpissem; locuni lamen, dum fugam paro, babitur. Pergere igiltir ad synagogam ccepimus, et
unde introspicerem, reperi, et vidi monachos illic; C hyranum Chrislo per plateam ex multitudine loetitiae
mira suavilate.psallentes : major mihi pavor illico> canebamus : psalmus auleui, qui mira jucunditate
adjeclusest; et nisi in cujusdam nomine Ruheu in- etiam a Judseorum populis decantabatur, hic fuit:
gressus fuissem domura, et inde ad matreni projiin- Periit memoria eorum cum sirepitu, et Dominus
quam cursu prsecipiti convolassem, nequaquam cu- in oeternum perraanet (Ps. ix). Sed antequam ad
ram mortiferi terroris evasissem. Illa me exaniraemi synagngara perveniremus, qusedam Judaeoemulieres
sinu suo confovens, a discriinine pariter et a melui (ordinatione credo Dei) audaciam praesumenles, ut
eripuit. Iloc ejus somnium valde clarum est, et in- scilicet iiostrorura lenitas incitaretur, lapidcs in nos
lerpretatione non indiget. Quis enim leo, nisi ille: ex superiori loco immanissimosjactare cocperunt :
de tribu Juda radix David(Apoc v)? Quae propin- qui (iiiiruni diciu) cum super confertissimara multi-
qua illa, nisi de qua scriplum est : Una esl propin- tudinem, grandinis instar, descenderent, neminem
qua mea (Cant. vi)? Ulud ergo solum videbalur nostroruin non solum ictu, sed netactu quidem vexa-
obscurum, quod in domum Ruben Judaei, a leonei vere. Hic agnissuis leoille terribilis mansuetudinem
cuni terreretur, ingressus est: quod quidem nobis; paululum abstulit: omnes siquidem, reclamantibus
postmudum ab ipso leone, qui terruit, ut salvaret, " nobis, saxa corripiunt, et pasioris commonitione
evidentissime exposilum est : quod dehinc suo ex-- postbabita, cum unum potius consiliura cunctis ze-
plicabimus loco. Nunc autem coeptaerei ordinemi lus poiius Christi quam ira suggereret, lupos corni-
prosequar. bus impetendos censuerunt; quamvis hoc illius,
Ex Jammonensi civilate ad profectionem faraulo- qui solus bonus pastor est, nulu faclum esse, nulli
rum Chrisii mullitudo convenii, quse in ipsooppidoi dubium sit. Denique ne cruentam gregi suo vide-
putabaiur consistere : tantnque difficillimi itineris> relur prsestitisse victoriam, nemo Judoeorum se
laborem alacritate confecit, ut triginta inillia pas- contacium sallem fuisse, ne pro invidia quidem (ut
suum jucundius transvolarel, quam si ad suburbn- mos esl) siraulavit. Sane quoniam omnimodis de-
num aliquod amcenissimumad convivia epulaturii bemus vitare mendacium, untis ex omni Chrislia-
vocarentur. lgitur Magonampervenimus. Slatim ego, norum numero inventus est, qui cum Acham (Josite
missis clericis, advenlum meum Judaeis nuntiavi, vn) illi similis esse vellet, qui sub Jesu Nave de
et"ut Ecclesiam sanctam accedere dignarentur, po- anatheraate spolia concupivit : nam servus cujus-
posci. Hli autem inopinatum nobis nunlium re- dam Christiani, solus, dum aliquid a synagoga diri-
mittentes, mandavertint, ecclesiara sibi (nc, credo, pere concupiscit, in lapidem offensidnis inctirrii;
737 EPISTOLADE JUD^EIS. 738
Qtiidam vero nostrorum, qtiasi adversus Judaeum,A Afecisii? Viri autem, nlii ad devios sallus et fixuras
lapidem injecit : qui capiti ejus illisus, ul capitis montium confugereralii per ipsius oppidiangiportus
sui, id est, Christi, meminisset, admonuit: quod discurrebant, locum in quo delitescerent, invenire
vulnus, licet periculosum non fuerit, tamen etillum cupientes.
rapinse suoe confiteri concupiscentiamcompulit: et Ipse Theodorus stupore perculsus, divinam sen-
cunctos, ne simililer laberenlur, praesenii terruit tentiam in plebe suacernebat irapleri. Fugit impius,
ultione. nemiiie persequente (Prov. xxvm); sed tamen non
Igitur postquam Judnciscedenlibus, synagoga po- nemine: persequebatur enim eos ille leo terribilis,
tilisumus, nullus exeaquicquam, non dico, abstulit, qui de synagogseloco (sicul Theodoro fuerat reve-
sed nec cogitavit diripere ; omnia ejus ornamenta, latum) per monachos rugitum eniiserat, quo rcsis-
cxceptis libris atque argento, cum ipso pariete ignis tenles tremefecit inimicos. Stabat igitur Theodorus
absumpsit: libros sanclos ne apud Judseos injuriam in loro prorsus eodem, quo ei pridem per somnium
paterenlur, sustulimus : argenlum vero, ne vel de terror fuerat leonis injectus: et cum causam tanlse
pracdanostra, vel de suo dispendioquererentur, ipsis trepidationis inquireret, el nomensolummodonostri
reddidimus. Eversa ilaque, cunctis Judseis slupen- leonis audiret, nnllani illic (sicut ferebatur) ferita-
tibus, synagoga, ad ecclesiam cum hymnis perre- B tem videns, tantum psallentes monachos intuebatur;
ximus: et auctori victoriaenostraegratias referenies, et ab orani suorum multitudine deslitutus, atque
effusis precibus poscebamusut vera perfidiaeantra elabi parans, eiiam ipse pedum viam prospiciebat :
Dominus expugnarel, et tenebrosorum pectorum quem cum horribili formidine apprehensum, non
infidelitas coargueretur a Iumine. solum colore vultus, verum etiam vocis officiode-
Ruhen quidam Judaeusa Domino,ut primogenitus stitutum Ruben illesanctissimus aspexisset, propere
omnium conslitueretur, est eleclus : nara clamore accedit, et trementem blando sermone compellans,
sanctissimo laetificanscorda multorum, absolvise a ad Chrisli fidemcohortabalur; atque ingerens ei pro
vinculisJudaicoesuperstilionisdeprecabalur: statim- suffragio melus susecredulilatis exemplum, domus
que primiiivus Jacob factus, signum salutare susce- figuroe, ad quara pavore leonis coiifugeret, quo-
pit; et inde nostris lateribus atque consiliis inhae- dammodosatisfacere videbatur.
rens, obstinatissimamcunciorum duritiemnobiscum Verum, ut et nos fideliter universa narremus,
increpat. Triduum (ni fallor) emensum est, ex quo et vos, qui non eloquii ornatum, sed veriiatem
nostri in oralione, et Judaei in perfidia persiitere. quaerilis, libenlitts audiatis : ipsius Ruben verba in-
Posl hoecvenit Theodorus, mullitudinis suae agmine ferens, nihil ex simplicitate dictorum ejus subtra-
circumseptus, ad locuni, in quo soli synagogsepa- G * ham. Aiebal enim : Quid times, doraine Tbeodore?
rietes (qui post hsec credentibus Judaeis sunt sub- si vis certe securuSet honoralus et dives esse, in
versi) superesse videbantur: ad quera locuniChris- Christum crede, sicut et ego credidi. Modotu stas,
tianorura pariier rauliitudo convenit. lhi Theodorus et ego cum episcopis sedeo; si tu credideris, et tu
cum audacter de lege disserens, omnia quaeobjicie- sedebis, et ego ante te stabo. Hos sermones Theo-
baniur, irrideret alque perverteret: populus Chris- dorits alia mente suscipiens, ad nos ait : Faciam
tianus videns quod verbis superari non posset lm- quod vuliis : tenete (inquit) promissionem hanc.
manis, auxiiiumde ccelo imploravit. Omnes ilaque Sed permittite mihi, ut prius alloquar plebem
pariter clamantes, cura summo unitsevocis fragore meam, ut majorem conversionis meseetiam ex re-
dixerunt: Theodore, crede in Christum. Miraindul- liquis possim habere mercedem. Hsecejus sponsio
genlissimiDomini migericordia, adhuc parva peie- cum inexislimabili cunciorum exsultatione suscepta
jbantur, et majora concesserat. Immo non mirura est : alii in eum amabiliter irruentcs, os ipsius et
est de omnipotente miraculum. Ipse elenira vir- colla mulcebant; alii eura ulnis mollibus amplecte-
tulem clamoris hujus in auribus Judaeorumcommu- bantur; alii autem dexteram dexterse adjungere, et
tavit, qui olim effecit, ut quatuor leprosi regis Syrioe sermonem conserere gesiiebant.
"* Perrexit igitur Theodorus ad atrium suum quo-
(IV Reg. vn), qni Samariam obsederat, castrispoti-
reuiur, et qui per Gedeon Madianitarura agmina libel officionostrorum laetus, tamen anxielate non
conlurbavit, deditque trecentis ejus viris ingentem penilus carens. Nam licet in domum Ruben per
sine labore victoriam (Jud. vu), efficiens per terro- promissionemsuam jam venirelur, ingressus tamen
rem, ut muluis hostium multiludo vultieribus pro- el tunc trepidus erat, quia nondum ad propinquam
Slerneretur. Ita et nunc ista vox longe aliter a cir- venerat, quse eum post triduum materno suscepil
cumstantibus Judteis suscepta est, quam a nostris sinu, et ab omni perturbatione trepidationis absolvit.
immiltebalur : oranes enim putaverunt dictum : Nos autem ad ecclesiamcum hymnis ex more per-
Theodorus credidit. Itaque existiraanles principemi reximus. Benedictus est paler misericordiarum, et
perfidioe suae ad Christi fidem fuisse conversum; Deus totius consolationis, qui dedit capiti nostro
ctincii pariier trepidi, ubi limor non erat, lerre- aquam, et oculis nostris fontem lacrymarum, ut
bantur : raulieres eorum, sparsis crinibus, occur- ploraremus vulneratos populinostri (Jerem. Thren. l).
rentes cum ferali ululatu nomen Theodori, repetilis> Peraciis siquidem mysteriis , ecclesia egressi,
vocibus, accusabant, dicente» : 0 Theodore, quidI non rainimam in occursum nostrum Judseorum mul-
759 SEVERl EPISCOPI MAJOrtlCENSIS. 7i0
tiliidinem convenisse inspexiraus. Omnes unani-. Adoctrina, bonore et oelale majorem, ad Christl
miter deprecabantur, ut Christi characterem a me, lidem conversum, his auribus audieutihus, plebs
licet indigno pasiore, susciperent. Reversi itaque ad Chrisiiana lestala cst : poleriinc fieri, ul eiiaui tu
ecclesiam, el toto corde Doininogratias referentes, gerraani consiriclus exemplo religionem Judaicam
illico in frontibus eoruin siguum salulisiinpinxiraus. dcseras? Quid ergo in hac terrihili soliludine diutius
Quae autera cura his qui ad silvas sive ad anlra tempus terimus? quamdiu etiam Inopia victus la-
coufugerant, Chrisii virtute gesia sint, quoc lingua borare poteriraus? Quid causrc esl, ul fame tabes-
effabitur? prseserlim cum unusquisque eorum pro- camus, arescamus siti, obrigescamus algore? ad
priam conversionis suae haheat hislorinin. Sicut poslremum (quod jam paiimur) nostrte hujus soli-
itaque impossibile nobis est, omnia dicere; sic in- tudinis horribili teneamur silentlo? Nuraquid latro-
gratum, cuncta prseterire. Quapropter uniim Cbristi iium vincula, nuraiiuid barbarorum gladlos fugiraus?
miraculum, quod tiini a Fidelibus prohaiissiniisnue nuinquid sunguinem noslrurn plebs lanta miseri-
viris comperiraus, precibus vestris adjuius evolvam. cors, quani pro nobis flere conspeximus, concu-
Duo quidam primarii Judacorum, Meleiius Theo- piscit? recorderaur, obsecro, quem.umquam hcserit
dori fraier, ct Iniiocenlius, qui Hispaniarura cladem vi noslrorum, vel saltein irrogaverlt injuriain, re-
nuper effugiens, eum famulis suis ad hanc insulam B verianiur ad innoxios, quos in nullo loesimus ini-
veneral (sicut nunc ipsi etiam cura sacramentorum micos; et quod Deo placueril, flat.
lerribili inierpositione confirmant), ad unam spe- Ad haecMeletius: Ego tc(inqtiit), Innocenlifraler,
luncani vel potius rupem convenerunt, associando quein non soliiui Latinis, sed etiara Graecis litieris
se duohus quibusdam Judseis bumili loco ortis, qui erudiium scio, el legem jugiter inedittri, ohlittim
istos coininunis fugae principes legeranl. Igiiur cuni reor, quod per Ezecliielem propheiani Doiniiiiis
in loco eorum trepidi anhelanlesqiie paululuin re- ail : Anini.i quae peccaverit, ipsa morictur (Ezech.
sedissent, duos illos, qui setale alacres et audaces xn). Si eniin legisli hoc, cur inc fratris raei Theo-
erani, explorandi graiia ad oppidum remiiientes, dori exemplo attrahi posse ad UdeniChribti existi-
soli derelicti sunl ibi. Tunc prior Melelius: Quid mas? Habel ille animaiii suam, ita et peccatum
est(iiiquii), fraler, quod verbum (sicut docet religio suum : quod quidcm peccatum mihi, si Doroiuuin
nostra) blasphcmiuin avellere a corde meo nequeo? Deum non reliuquo, non nocebit. Teslor aulem
Ex quoenim fratrem ineum conversum fuisso Chris- illum, qui eduxit patres nostros dc terra yEgypti,
lianorum populus inclaraavit, nihil aliud mihi in me, si hierais violentia non obessel, abrepto quo-
corde suggerilur, nisi hoc verbum, milii usque ad cumque navigio, ad quaslibel terras snlum velle
htiuc diem pcniius ignoratuni, CHRISTE,IN NOUI-C inigrare : nec rae possessionum amor, ncc affectuura
NGTUO.Quanto raagis pulsare' boc ab aniuio meo rhariias detineret, quoruin facilis inihi jaetura est;
nitor, tanto violentius tenaciusque inhajrescil. Ad taniuni ne Deum patrum meortim negare compellar.
harc Innocentius : Non (inquit) frttstra hic sermo, Quod autem consilio inutili ad civilateni reineandum
quem cor luum (ut apud cunctos probatissiinum esl) decernis : niiror te prudeiitissimiiiii viruni 1,011
anlea nec cogitavit, nec umquain protulit, hic prse- auimo praevidere, quid de nobis futurum censeas,
sertitn iiieuli tuoe (ut asseris) tain violenler insertus si Theodorus columna synagogae nostra), in quo
est, hoc ex Deo esse arbitror. Verumlamen elabora, oranem fiduciam reponebamns, apostatare cora-
obsecro, el fabulis his declinatis, interpellationem pulsus est. Hoc ergo sanius cst, ut eamus ad agruni
nioleslaccogilationis expelle. Tunc Melelius ita ob- meum, nec nos ullra Chrislianorum oculis iugcra-
strepere, et confusis clamoribus pcrsonare ccepit, nius : possuraus enim illic imerim delitescere, donec
til eura cum sua mente luctari, non soliim nniibiis opportuno tempore ad peregrina cmigremus: quan-
vullus, sed eliam lotius corporis indicio Innoceiitius doquidem in hac insula apud cunctos odiura nostroe
cernerel, quod posteaquam ne parum quidem profi- religiouis increvit, ut qui patriam non reliquerit,
cere intellexit, et adjecit eliain lliud, ut verba quae- '.. fidem patrum tenere non possit. Cur itaque non
dam profana el turpia loquereiur, et nunc narihus voltiiitariuui suscipiaraus exsilium, ad quod (sicut
corrugatis, aerem : orbens iuhonestos strepitus res indicat) odiis civium, etiarasi uolumns, desti-
promeret, nunc foeiidis risihus cacliinnaretur : sed naudi suinus? Hoc igitur consilio iitriusquc sen-
hrec abanirnoejus nomen Cluisti exslinguere ne- tentia conflrinata, laborem destinali itineris arri-
quivit in<ania, quia jnm cnnctas ejus medullns sa- piunt.
nitatis ignis pervaserat. Quid ergo (inquii), Inno- Sed dum per angustissiinum ingiediuniur callem,
cenii fraler? in contrarium verba ista vertnnlur : cogiiatiunum tencbris lucera obcoecantibus oculo-
aholiiionem mihi nominis Clirisii, nec scurriliiaie rum : ipsiim quem inscii sequcbantur ttamitctn,
verborum, nec ipsis pnssuin obscceni sotiilus exior- perdiderunt, et in locis deserlis atque inviis reman-
quere blaspheiuiii: aliud si(]uidein, niihi reddi [Forle sere. Cum autem scinderentur seniibus, aut rupibuj
milii crede], sentio, quod cordis niei aurihus, quas arcerentur [Forie vepribus lacerarenlur], postquam
frustra obstruerc nilor, Chrisii nomen ingerere, corpus suum longis fcedavere vulneribus, ad tantam
incessabili clamore uon desinit. His Meletii verbis prlmo quidem anxietatem, deinde etiani ad despe-
lalia Inuocentms ralullt: Fralrem luumThwdorum, rationem atque formidinem venere, ut compell»'
741 EPISTOLA DE JUD.€IS. 744
rentur fateri, se ea judicio Dei justo ob incredulil.i- AK donio nostra religionis hujus, quam astrucre non
tem perpeti. Igitur nnmen Ciirisli, quod ante se valemus, ludibria deserentes, Cliristiauorum nu-
ullro ingerens repellebant, laceratis jam cruribus, mero fideiquc socinbimur; qui nuraquamuiique in-
invocanles, seinitam, qnne eos contra voluntatein numerabilihus Scriplurartim teslimoniis non solnm
ac propositumsuum ad oppidnm retraxii, corripue- ic, fraier Theodore, qui periiior reliquis videris,
runt: sed cuin ad civitatem inviti ac trepidi perve- sed etiam cunctos convincerenl, nisi veriialem,
nisseut, curiosius omnia percuiietantes, audierunt qusevinci non potest, sectarentur. Tali Caecilianum
Theodoruin etiam nunc Judaiuin esse, ncc ullam, sensu plebem suam affaiuracomperimus, muliosque
sicut existimaveranl, populi Christiani periulisse Judoeorum eadem die ad fidera Christi cum ipso
violentiam.Slupentes autem, ei quod ipsis accide- concurrentes cum ineffabili exsuliatione susce-
rat, non credemes, ad domum Theodori iier diri- pimus.
gunt : ubi cum cos, jam pene exacio prandin, ille Prodigia snne, quoede ccelolutrc facln sunl, sicut
excepisset, illico iuquirii causam, cur a se et a eloqui digue non adeam [Forie addara], silere non
civitale abscessissenl; universumque^ordinemgestae audco. Hora circiier septiina inissamdoniinicamso-
rei, magis cum risu, quara cuin admiratione co- lemniter ccepinuiscelebrare : nain dura nos adve-
gnoscit. B nientes ad Christi fidem Judseosvel exhonamur,
Post triduum Theodorus cum concionari ad ple- velaunoiaraus (siquidemnoinina eorura scripsimus),
bem suam, eosque ad fidem Chrisli provocare dis- populus aulera tanli gaudii epulis saginatus carua-
poneret : ultro se offerentiumad confessionemJu- lium non meminisset escarum, pars diei major ex-
doeorura etiatn sediiiouem pertulit. Nemo enira currerat. Cum igilur in ecclesia, qtioepaululum a
eorum fernie erat, qui non se palam sensisse Christi civiiate seqiieslri in locosita est, in qua sancti mar-
poleniiain contestareiur. Nam prirao in concilio lyris Siephani nuper reconditae reliquiae conquies-
eorum adolescens quidain ipsius Theodori conso- cunt, nobiscum pariter plehs universa Missam oppe-
brinus, nomine Galilaeus,ui congruum (sicul dictum riebatur; duoquideminonachi, qtios Dominustestes
est) noininibus raysteriura gestse rei usque ad finem suorum niiraculonim proeelegii, in campo qui ame
deducereiur, cum ingemi invidia proclaraare hoc fores ecclesise proteridiiur, in Iierbis accuhaham.
coejiit: Conlestor (inquit) vosoranes, me Judaorum Vir auiem honoraius, Julius nomine, cum alio quo-
esse non possein possessione;siquidera in eaChris- dam de civitate ecclesiara peiens, cuni per ipsos
lianosconsortes habeo, quorura odiis, si in Judaisino pr.elerire coepisset, respondeuie [Al. respicientc]
perseverare voluero, forsitan periuiendus suin. Ego iino ex monnchis (viso mirabili signu) coiiturbalus,
igitur vilse meae |>erkulo consulens, ad ecclesinmC confiisum emisit clamorera; cnnversusque ad se,
jam pergam, ut necera, qu;c mihi paratur, effugiam. proiensa raanu, qu;e verbo explicare non poterat,
H*c Galiloeus, cura ad tempus fugae se pararet, quid videret ostendit. Erat glohus quidam candi-
quasi ut causas conversiouis su;c reddidisse vide- dissimi luminis, proceritaie sui staturara qunsi ho-
retur, de futuri saeculimorte lunc nihil cogilans, minis ndeequans,inslar vasculnrum qua»vulgo Orcse
veritatem inscius loquebatur. Huic sermoni, pene appellanlur, tanlae vero claritalis el fulgoris, ut
prscteriensvir honestus, el non solum inter Judoeos, visuiu fuit, quod frairi qui id prior uolavit (sicut
verum eliara in civiiale usque adeo prsecipuus, ut ipso referente cngnovimus) snl dccidere videretur.
etiara ntinc Defensorcivitatis electus sil, Cocciliantis, Hoc sicut istis visum est, quasi trans basilicam, in
vera Galilseuradicere, seque similein habere cau- qua universus nobiscum populus consederal, lento
sain, similia formidare attestabatttr : quibus verhisi lapsu denutlebalur; verumiia propinquumputavere,
tantam supra raemoralo juveni adjecilconfidentiam, utse idcm frater sttipore percilus cursu prceriperet,
ut in conspectu omniuracursu rapidissirao ad per- exislimans id post basilicam dccidisse : sed nb illo
cipiendum fidei braviura ad Calihci nostri convola- relractus fratre, gressura inliihuii: ille eniiu ita
ret auxilium, et ab huiniiitaie nosira, ut ejusdemi quidem etiam sibi visum, lamen lungius fuisse non
'
**
inde noniine censeretur, ex|ieicret. quasi certus, sed ul scstirnans, asirucbat. Mulieres
Caecilianusautein cura esset Jiidseorurapaler, ha- .lulem quadam tunc Judseae,intcr qtias raairona
bito ctim Florino fratre suo seque Judaeoruin patre! Meletiiillius, cujiis supra menlio habila est, de cce-
seniore consilio, hnjusmodi(sicul agnovimus) verbis) nactilo perspicientes, ila sibi id ipsum visura affir-
synagogam adorsus est : Ego (inqnit) cum sim ini raabant, quasi supra basilicara decidisset. Verum
honore synagogse post Theodorum priraus, noni hoc, utrum Angelus, an ipseStepbanus, quod visum
sicut juvenis Galilseus,cunctos quasi trepidus con- est, fueril, inceiliim est.
sulo, contestorque; scd poiius adhorlor atquecom- Eadera diei hora circiter quarta, id est, paulo
nioneo, denuntians, ut errore pravi itineris dcre- auteijuam boc signum denionstrarelur, grando
lieto (si fieri poiesi), omnes pariierad fidemEccle- minulissima, qiiara incolae insuloeillius geulili ser-
siasticnm concurraraus. Quod si vos ad Cbristumi mone Abgistiniim voc.uit, non usquequaquecopiosa
lanta virlus non atlrahit; ego certe el Florinuss defluxii.- hac, cura odor ex ea mellis fragrare
fratermeus, sicut recusaniibus vobislantam saluleml ccepisset, a muliis quos per viam verberaverat,
vim inferre nou possumus, ila nos cuui universai dcguslala, dulcior melle coraperta est. Multi iinqiM
 743 SEVERI EPISCOPI MAJORICENSIS 741
sapienles, cum eadem die filios Israel ab ^Egypto A sed nobilissimas Judscorum, ad virtutis suse gloriam
perfidiie suse alque a servitnte egressos viderent, dilatandam, in duriiie perfidisc suaeChrisius pcrma-
ha?cqu;e facla sunt, signis illis quae in Exodo legi- ncre aliqunnlulum passus cst. Artheraisia siquidem
nms (Exod. xvi), comparabant huic populo, qui Leciorii [Ms. Lellorii], qui nupcr hanc provinciam
Deum credulo corde intuens, verum eiiam Ismelis texit, et nunc Comes esse dicilur, filia, conjugis
nomen meruit, manna crederent innovari: colum- Meletii conversione commoia, cum una ferme amica
nam quoque ignis, quaepatres in eremo prnecedebat, et nulrice et paucis ancillis domum viri sui dese-
ut etiam filiis a vera jEgypto atque fornace (sicut rens, ad quamdam speluncam, licel in vinea, lamen
scriptum cst [Exod. xnt], ferrea egressis, ducaium remotiore paululum loco sita, oblita femineaeinfir-
praeberet ad vitam, ostensam fuisse exislimarunl. mitatis evasit. Erat in ea parvum'jnovumquetorcular,
Et revera (sicut leciione Exodi altestatur) similitudo lacusqtie nnvus factus figuram quodamraodo gerere
signorum minime discrepat. Naui et illud quod ni- credentis populi videbatur : non enim istos sicut
vcin fuisse credidimus, semen coriandri rainuli uires veleres, sed sicut novos lacus mustura novi
ad;cquabat, mellis saporem ferebat : et hoc quod Testamenti recepisse, et credimus, et videmus. In
apparuil, columnoeigneae speciem habuisse, mani- eo igitur loco cum per biduum raatrona a viro suo
feslum esl.Ulrumque autemsignum eliam Jammonae B offensa inexorahilis perinaitsissel; nt primum tertia
consistenlibus fratribus revelatum fuisse cognosci- dies illuxit, famulaeaquam haurire imperavit: quam
raus : nam et pluviam mcllis multi, quibus iniellec- cum odore et sapore mellis dulcedinem referre sen-
fus requirendi el per guslus agnoscendi datus est, sisscl, primo quidem ministraesuccensere coepit; el
probavere : et columna candidissimi illius luminis cur in eodem urceomel injecissel, indignans, inqui-
multorum, quosdignosDominus judicavit, seingessit rehai: postquam autem, ut quasi negantem con-
aspectibus. Unde intelligi datur, Judseos per univer- vinceret, ad lacum pergit, de quo paululum conca-
sum orbem fidei lumine visilaudos : quoniam qui- vis manibus hauriens, reperil aquam, qua per biduum
dem nobis, qui in hac insula atque in hoc parvulo usa fuerat, in mellis suavissimi versam dulcedinem.
(ut ita dixerim) orbe consistimus, tantus ccelestis Advocans itaque cunctas quoeaderanl, ut gustarent
gratiae splendor illuxit, ut usque nd exlremos terrse rogat, ne forie fallax sapor in faucibus tantum ipsius
veslrae terminos signorum visio perveniret. suavitalem inentirelur. Omnes gustanles, mira
Scquenti igitur diesummaomnium exspect.itio, ut oblectatione affectaesuni, ut non aquam mellis sa-
Theodorus sponsioni suse satisfaceret, admonebat: poredelibutam,sed mel sincerissimum, solum aquse
qui cuin juslis (quantum videbatur) allegationibus similitudinem censerent. Stupore igiiur perciloe,
cunclorum vota crederel differenda, dicens matro- C dum ad civiiatem reverti parantur, cnriosius agen-
nam prius suam, quara in Majoricensi reliquisset les , etiam rorem qui in herbis plurimis erat, degu-
insula.huc se vellejdeducere; ne forle, si absque statum similem repercrunt. Pergens ilaque ad civi-
consensu suo virnm suum conversum fuisse agno- tatem raairona raemorala, hscc marilo retulit, el per
visset (sicut solet), pertinax perfidia esset, persua- eum omnibus indicavit; statimque ad Christi fidem
sione malris prsecipue suse, quse adhuc supererat, sine reluctaiione consensit.
et consiliis dementala, et a conjugio viri religione Verum eadem die, qua Meletii uxor amariludinem
discederet. Cum hsec Theodorus Christianis jam incredulitalis abjicereex melle conipulsaest,eadem,
acquiescenlibus propalasset : Judaeis, qui conversi inquam, die, qua memorata filia Israel, quasi in
fuerant, acerrima commotione resistentihus, ampu- descrto posila, illum anliquum Mara lacum (Exod.
lata dilalionis mora, ad matris propinquse siiium xv), injeclo Crucis ligno, obdulcescere persensit:
festivus ipse, ut in somnis viderat, convolavit. Post ita mirilico vereque ceelesii omnis Ecclesia odore
quein omnis, tamquam rernoto obice, ad Ecclesiam fragravit, ut prnesenliamSpirilus sancli, quam ct
synagoga confluxit. Mirum dictu, inveterali illius ante jam aliquoties, sed paucissirai senseramus, fra-
legis doclores sine ulla altercatione verborura, siue temitas pene universa sentiret: et mirura cunctis
ullo Scripturarum certamine crediderunt; tantum D illud fuit.quod pereosdem dies, serena propemodum
percunctati, an vcllent fidem Christi suscipere: cre- jugiler permanenle, creberrimi imbres demilleban-
dere se in Chrisio, et Christianos fieri cupere profi- tur, ei paulatim venienies ad fidem Christi Judseos
tebantur. Centum quidam el duos (ut asserunt) seta- pluvia prsecedebat: ita ut hoc animadvertentes,
tis atque perfidi.c suse habens annos, sine trium vulgo inter nos et quasi joculariter diceremus : Ecce
commutat.ione verborum, spe futurae vilic alacer, jam pluil, scitote quoscumque Judseos ad Christi
decrepilus, oplare se ut in fine temporum suorum fidem accessuros. Mirum dictu, freqnenler, dum
per fidem Christi ad spiritualern reverleretur infan- adhiic lalia loqueremur, a quibusdam Judseis fidei
tiam; nobisque piurelacta jam senio memhra, ut janua pulsabaiur; nec immerito, sicut scriplum est:
quantocius per baptismura regcneraretur, ingessit. Pluviam voluntariam segregabit hserediiati suoe
Fuerunt quidam Judsei, qui praetereuntes, illuc Dominus (Psal. LXVII).Desuper erant feminse, quae
appulsi, opportunitaiem lemporis atquc veniorum in odorem unguentorum Christi currere recusabant.
aucupabanlur; qui, navigandi concessa opporluni- Innoceutii illius, cujus supra fecimus mentionem,
tate, credere roaluerunt. Tres igitur tantum feminas, matrona cum prole sua, venerabilis (sicut famaest)
715 • S. BONIFACIUSI PAPA. EPIST. DE JUDJEIS.
vidua, illico ul liinocentium sororis conjugem con- A et Christo eas nntri. Et hoc miserabiliter acclamans,
versum esse conspexit, naviin conscendit, non solum duas lilias suas parvulas inihi cum fleiihus ingerebat.
permitienlibus, sed etiara suadentibus nnbis; quia Quis non prae gaudio flevit? Cui non cxtorsit lacry-
ad fidem Chiisti nec verbis, nec miraculis llecteren- mas loeiitiaemagniiudo? Suscepi plane ovem, qunm
tur. Uxor aulein Iunocentii per quatuor fere dies ex omni numero solain errasse pulahamus; eaiuque
verbtim salutis, quod ingcrebamus, obduraiisauribus ciiin gemino ieiu ad Chrisii ovilia revocavi.
recipiehai. H;cc cum omnem respuens medicinam, Sane pcr hos, quihus hrcc gesia sunt, dies, anie
insanabili iiicredulilalis valetudine opprimeretur, iniliuin Quadragesimae, Paschse a nobis celcbrala
ntillisquelniiocentii conjugis vel minis, vel precibus, esl fcslivitas: quingentas siquidem et quadragiuia
vel lacrymis moveri possel; uuivcrsa. Innocentioi aninias nd Ecclcsiaraconslal adjeclns. Inanc aulctn
rogante, ad domum in qua habitahat, fraiernitaiis ei supervacaiieum non rcor, ut cuni iiiulta propter
multitudo conveuit, habens niagnum dolorem animi, inliniiani copi.u» pr;elernii>ero, iu linc comnicino-
quod laniae loeiiiioepleniludiui una mulier obsisterei, rcin, neiiiiucm cx tntiia Jamraonensis populi raiilii-
quia jnm soror ejus manifeste puiahatur. Cum igitur tudine, qui per triginia millia passuum anle lotdies
diu cass.i verba surdis auribtis ingerenles, nihi! pro- veneral, aut curam domiis suoe, aui provisionem
fecissemus; ad cognilum oraiionis prasidiuui con- B subsianiiac, aut desiderii affectuin huic operi prselu-
volavimus; precesque quas humaiia re|icllehat im- lisse. Illud magis tiiirum, magisque gaudenduni est,
pietas, ad ccelestem misericordiam vertimus. Iiaqtie quod ipsani Judaiea: plehis teirain diu iuertera, nunc
usque in boraui terliam fcrme hyninortim et ora- aiiiem recisis incredulitaiis vcprihus, et recepto
tiomini prndiis adversus Amalcch ( Ea,-orr.xvn) i verbi scinine, niultiplicein fructuin justitioe gcrrai-
liostem Jesu ducis nostri sudavil cxercilus. Inde! narc conspicimus : ila ul nobi:; in spe lantoi utii no-
cum jam pene (quod fatendum esi) despemntes, valiuin gaiidcamus, unde insigiictii pcrlidisc eruinius
abscessiouem moliremur; resumpiis rursum viribus,, silvam, illic feriilissima (idei opera pulliilare. Pri-
orntionem cunctis indiximus; snlnquc strati, diut ratini eniin ipsa synagogan ftind.uueula cvertere,
flevimtts: et ciim in coiisiiinraaiinneorationis, Ainen,, deinde nd uovam hasilicam consirucndani non snluni
poptilusacclamasset; el illa credere se, etChristia- impcndia conferunt, sed etiam humcris saxa coni-
nain fieri velle, subjunxit. Nos ilaque, hac eliam ai porlnnt. Haec beatiiudo vesira die quarto nnnarum
diabnli la |ueis ertita , laHi ad liabitacula nostrai Febrtialiuii! virtule Doraini nostri Jesu Chrisii nr
perreximus. repia, ocio diehus ah eodcin consumniaia esse co-
Sequenii, id esl, octava demum die, qua venera- gnoscal, posiCdnsulalumdoniiiiiHonoriiundeciraum,
mus Jaminona, remeare statuinius, oplima praeclarse !C
*• et Constnitio itfirum victore. Quamohrcni si indigui
viclorioegaudia reporlanles: sed cum jam i-n pro- ct peccaioris vi-rbttm dignanler admiiliiis, zelum
cinctti iiiiierisconsiituti, civitate digrederemur, Do- Christi adversum Judocos, scd pro|iter Deuni,eorum-
niinus popnlo suo, quasi pro vialico, gaudiuiu, quodl demque perpeluam saliiteni, suscipile. Forsiinn enim
soltiin deesse videhntur, adjecii. Allinis siquidemi jaui illud procdicttimab A|iostolo venit tcnipus, ut
Innocentii illa vidua de pelago reducta est : quae! pleniliidinc Genliuin ingrcssa, oiiinis Isrnti snlvus
suhiio se meis genihus ndvolvens, fidei noslrac auxi- liat. Ei fortasse hanc ab extrenio lerroe sciniillnra
lium cum lacrymis dc|irccahalur. Cui ego : Cur voluit Domiiiuscxcitari, ut universus orbis lerrarum
(inquam) rntilier lania aniini levitale fralres luos; charitatis flngret inceudio. Ilticlenus Sevcri episcopi
desercre voluisli? Ad lucc illa : Et Jona (inquit) ephlola: missa eniin (ul diximus) hwc ad ciinctos
prophela a facic Doniini fugere voluit, et lanicni Chritli fideles, inter alia loca, etiant Uzali in A[rica ,
voluntatem Dei, licet invitus, implevit (Joan. t). ubi Evodius ephcopus erat, lecla est, ut anle memi-
Suscipeergo tu non solum tne, sed el istas orplianas, nintus.

ANNODOHINICCCCXIX.

S. BONIFACIUS I, PAPA.

( Coustant.Epist. Rom.Pont. lom. I.)

PROLEGOMENA.

1. Exscquiis Zosimo persolutis, altero die, hoc vclus preshyter eleclus est, ac die sequenti 29, qui
cst Decembris 2S anni 418, in ecclesiam Theodorse in Doininic.ini incidehal, in ecclcsia S. Marcelli
coiivenienlihiis cum plehe presbyieris Rnnifacius. cura acclnmalionc toiiits populi ac meliormn civila*
PATIVOL.XX. 2i
747 SANC1US BONIFACIUSI, PAPA. PROLEGOMENA. ^48
tisconsensu, subscribentibus plus minus septua- A ^ Hteresse damnalum, qukumque ad concitandumpopu-
ginla presbyteris, et novem diversarum regionum lum Vrbem (uissetingressus.
episcopis astantibus, Romance urbis episcopusinvi- 6. Niliilolamen minus Eulalius, cito professionis
tus consecratus est. suae oblilus, Martii 18 die Urbem ingressus est, ibi-
2. Ipso autem exsequiarum Zosimi die, Eulalius que ingentes tumultus exciiavit. fmmo ipsis Hono-
arcliidinconus cum diaconis aliis et paucissimis pre- rii lilteris ad Symmachum Mariii 25 die consignatis
sbyleris et multiludine turbatae plebis basilicam La- abUrbe abscedere jussus, pra;fracte in ea perstare
leranensem adiens, faclo ibi biduo, die Dominico non timuit. Sed ipse se condemnavil impaiientia
ab episcopo Ostiensi, quem reluctantem accersive- sua, et, ul recte judicavit Htinorius, probavit ex
rat, est ordinatus. praisenlifacto quale videalur habuisseprincipium.Eam
3. Eodem 29 Decembris die Symmachus Urbis ob causam idem princeps ha:c ad Symmachum 3
proefectus de ulraque ordinatimie Honorium augus- Aprilis die rescripsit: Quoniam ergo recle hunc, post
tuni iia cerliorem fecii.ut Eulalio palam laveret. tol admissa, Urbe constal expulsum: Bonifaciumvene-
Rescripsil lmperalor, Januarii 3 die anni 419, con- rabilem virum episcopum,ad cujus moderationemauc-
veniie volum ac sludium suum circa Eulalium, ul- toritatem noslramrecie censuimusjungendam,sublimi-
pole cui competens nwnerus ordinantium legitimus, B L las tua Urbem ingredi debere nos slatuisse cognoscal.
solemnilas lemporis, locique qualilas recte veneran- Siatimque operam dedit, utepiscopi, quos e Gal-
dum nominis apicem contulerint; cum autem Bonifa- licanis et Africanis regionibus ad concilium Spoleti
cio constel omnia defuisse, superflue cxtpeclatam esse inira diem iduum Juniarum habendum convocarat,
sentcnt.am suam; hunc iiaque inlerdicta Urbe con- de consumpto et absoluto negolio admonerentur,
fesiim probibendum, aut si reluctetnr,expellendum adeoque ab itineris hujus lahore sibi parcerent. Qua
esse. Quod Honorii prseceplum quomodo acceptum de re Afros diligenlia singulari cerliores factos esse
sit, Symmaclms 8 Januarii die ipsi Imperalori re- ipsorum ad Bonifacium cpistola lt,Maii31 die
nunliavit. conscripta, probal. Monimenta aulem omnia, ex
4. Verum codein lempore Romani presbyleri, quibus ha3Cprxlibanda duximus, integra apud Ba-
sinccriorem ordinalionis Bonilacii relationem ad ronium, ad annos 418 et 419, consulere licet.
eumdem imperatorem miserunt, roganles ut duos 7. Bonifacius, postquam ipsi adjudicalus alque
elecios cum auctoribus suis ad coniitatum suum ve- confirmaius esi Romana? urbis episcopatus, pluri-
nire prscciperet, quo rei verilaiem explorare perse mum ad id operaecontulit, ul in lllyrici provincias
facilius possel. Et eorum quidem preces ipsi aequis- jus,quod nonnulli ad urbis Constanlinop. antistitem
simse visae sunt. Quocirca Januarii 15 die rescrip- C ( transferre moliebantur, ecclesisesu% vindicaret.
tum alterum ad Symmachuin dedit, quo suspensis 8. Anno 422, et quidem , ul ferunt antiqua Hie-
iis, qua: prius decrela fuerant, Bonifaciumet Eula- ronymi martyrologia, in quibus nullus deinceps suc-
lium cum suis Ravennam inlra vi iduum Februarii cessorum Bunifacii notatur, 4 Septembris die obiit.
ex Cuin hoc die apprime consentiunt plures veleres
jubebat maturare, atque interim compelentem
Romanorum episcoporum caialogi, qui poniiQcatnin
diversis provinciis episcoporum numerum, ut ea
illius tribus annis, mensibus octo ac diebus sex aut
causa in synodo exculeretur, accivisse se signilica-
septem definiunt. Nam a 29 Decembrisdie anni418,
bat. quo Bonifacium ordinatum diximus, ad 4 Seplem-
5. Tunc causa illa frequenli episcoporum exa- brisanni422 diem, lotidem anni, menses ac dies
mine cognita. Sed cum pertinaci parlium alterca- numeranlur. Prxdiclis quoque calalogis concinunt
tione fmiri non poluisset, atque ipsi episcopi, quii Latini Grsccique scriptores, si Nicephorumexcipias,
conveiieranl, sese pauciores ad senleniiam de re! ac noiinullas Prosperi ediliones, in quibus Bouifa-
tanti momeiiti ferendam existimarent, instaniibus; cio quaiuor anni tribuuntur. Quamquam et hoc,si
proelerea Paschae diebus, qui prxsulum in ecclesiis; quartum annum non completum intelligamus, com-
suis prcesentiam desiderabant, totum hoc negoiium, D ' mode cum aliis concilietur. Stare igilur nequil sen-
lentia Baronii, qui Bonifacii obitum non mndo in
poslsolemnilatem illam differendum esse pius prin- annum 425, Chronicorum Marcelliniet Prosperi ut
ceps censuit. Inlerea decretum est, ut Achilleus Ro-
sibi videtur auctoritale, sed el in diem vin knlendas
mam, Pascbalia ibi solemnia celebraturus, se con-
Novembris cum pontificalibus libris differt. Quippe
ferret; nec eo Bonifacius aul Eulalius accederent; ' licet praedictis in Chronicis Ccelestini, qni Bonifacio
nominalimque, ut loquitur Honorius, ordinatione 8 snccessit, in
pontilicatum ingressus cum anno423
nostra, el tenlentia episcoporum, quorum in synodo 9 componi videalur, is tamen ante recenselur, quam
tnajor se multiludo collegerat, consensu eliam partium> Honorii mors, quaa in mensem Augusium anni 423
et profeuione, id fieri definilumest, ut sciretse specia- incidit, referatur.
749 S. BONIFACHI, PAPJE, EPISTOL^ ET DECRETA. 780

S. BONIFACII I, PAP.E,

EPISTOL^: ET DEGRETA.

MONITUM A EPISTOLA I*
IN TRES SUBSEQUENTES EPISTOLAS.]
ROMA OBUM PRESBYTERORUM AD HONORIUM IMPERATO-
Monimentavaria, quaead Bonifacii eleetionem ei
REM,SEU EXEMPLUM PRECUM PRESBYTERORUM PRO
ordinationem, et scliismatis tunc nati originem at-
BONIFACIO.
tinent, primus Baronius e codice Yaticano descrip-
sit, et ad calcem anni 418, aut ad initium 419, eo Bonifacii legitimam, Eulalii vero illegilimam fuitse
ordine, quo in archetypo scripta sunt, edidit. Pri- ordinationem.
mum antecedit Symmachi relatioanno 418, Deceni-
bris 29 die consignata, qua is praefecttis Honorio 1. Petimus Clemenliam vesiram, piissimi et cle-
persuadere conatur, Eulalium urbis Romanse ponti- meniissimi imperatores Ilonori etTheodosi semper
flcem riie electum, «ac Boiiifacium contra sacra; le- augusli.PostabscessumsancliZosimi
papaj Ecclesise
gis oidinem , et consuetudinis rationemi ordinatum calholicae
esse. Deinde sequiiur Honorii rescriptmn ad eum- urbisRomae, ut fieri mosvolebat, alque
dem Symmachum anno419, Januarii 3 die daium , ipsa religionis disciplina dictabat, plures in unum
in quo ordinationem Eulalii ratam , ac Bonifacii ir- convenimus sacerdotes; ut de constilticndo succes-
ritam habere se declarat; ideoque huic Urbe inler- sore communi judicio tractaremus. Sed qttoniam
dicil, ant si non sponte obsequiiur, cpertinacius re- Laleranenscm ecclesiam , obstructis pene omnibus
sisleniem inviitim expelli» jubet. Rescriptum hoc n ingressibus, arcliidiaconus
Eulalius, contempiis
excipit altera Symmaclii relatio Januarii 8 die no- impie summi sacerdotis b exsequiis , diaconibus et
tata, qua Imperatori significal, se ipsius proecep-
tum eo die accepisse, < quo sancti diei (Epiphanhe) paucissimis presbyieris ac muliiludine turbata; ple-
erat celebranda solemnitas, > acsinemora, ut im- bis obsederat; allero die (Decemb. 28) ad eamdem
perata perfieerentur, operam dedisse ; sed Bonifa- ecclesiam,c ubiprius ab omnibus fuerat conventum,
cium, utah indicta processione abstineret jussum, habita omnium collatione properavimus: ibique
parere uoluisse. Verum hinc niliil profecit Syinma- parlicipato cum chrisliana plebe consilio, quem
chus. Eum enim Imperatori diutins imponere non Deus jussit elegimus. Nam venerabilem virum Boni-
ferentes Romani presbyteri, mcndaci illius narra- facium veterem d
tioni sinceriorem opponendam duxerunt. Quaprop- , presbyterum , in lege doctissi-
ter supplicem conscripserunl libellum, quem llono- mum, ac bonis moribus comprobatum, et quod eum
rius Januarii 15 diead ipsummet Symmachum re- magis ornabat, invitum , acclamalione totius populi
scribens , a se accepium lestatur. Unde illum vel eo ac consensu meliorum civilalis e adscivimus divinae
ipso die quo secunda Symmachi relatio , vel non institutionis ordine consecralum. Nam subscribenti-
multo serius , missimi esse colligiiur. Porro inler bus plus minus septuaginia presbyleris, adsiamibiis
monimenta illa, quae bac de causa scriptasunt, novem diversarum provinciarum episcopis, bene-
nullum hic referre pluris inlerest, quam mox diclnm f tempore conslat fuisse ce-
Bonifacii ordinaiio ac aoies diciionem competenti
libellum, utpote in quo
a proprio ipsius clero planius ac siucerius explican- G lebratam. Ac prius omnia.quae solemnitas exigebat,
tur. s impleta sunt.
a Scripla anno 419, anie medium Januarium. legalis Honorii imperatorisepistolam , quse apud In-
b Zosimi scilicet. Qua de re prima Syminacliire- nocenlium nona est, ad Arcadiuin augustum anno
lalio hccchabet: Eulalius ad ecclesiamLaieranensem 406 periulit; et ad quem , dum Constaniinopoli le-
de exsequiisprioris episcopia populo et clericisadduc- galione fungerelur, Innoceniii epistola 23 exslat.
tus, ibi per biduum ctim maxima multiludine el cum Bonifacium in ecclesia Marcelli ordinatum esse,
pluribus sacerdotibusrcmoralus est, ut exspectaretur prior Symmachi relaiio tradit.
dies consuetus, quo possel solemniterordinari. Unde e Edili, asseruimus: corrigunlur ex archetypo Va-
colligiiur, Eiilaliuni de spretis Zosiuii exsequiis ideo lic.f Honorius
hic aigui, vel quia ab iis non sine tuiniiliu abierit, imp. primuni Eulalii brdinationem et
vel poiius quiu eas prius, quam absolulae essent, inde legilimam asseruit, quod servala sit solemnitas
diiniserii. llinc, et Eulalius biduo exspeclare compul- lemporis. AnteaSyininaclius, ulisiiperius audivimus,
sus est legiiiiiium onlinaiionis dieni , cum Bonifa- diem consuelum,quoposselordinari, exspectaluui esse
cius altero die ab cxseqniis persolutis in locum con- scripscrai. Nunc presbyieii Roinani teslilicaniur,
dictum secedens, nullum alium diem exspeclare Bouifacii benediciionein tempore compeienticelebra-
coartus sit. tam. Bonifacii eliam dccessor Zosimus , epist. 4,
c Theodoraj nimirum nomine nuncupalam, ut n.2, Lazari ordinationem hinc reprobandam censet,
prior Symmachi relatio docet- Verum Roinani pon- quod ne dies quidem legiiimusordinaiionisadscisciiur.
lificis in Lateranensi hasilica , si luni licuisset, or- Ex qnibus teslimoniis perspicuum est, ad lcsiti-
dinalioiiem faciendam funsc vel liinc discimus : id- p. mam ordinationem cerlum diem lunc lemiiorisfuisse
Ilunc auteui diem , quein illi sileni,
que conlirmal Honorius , dinn Eulalii ordinationem praescriptum.
eliam hinc , quia cam loci qualilas commendel, pro- Leo in fine episloloeS indicai, nempe Dominicum.
bat. 8 Ita exemplar Vatic. At editi, celebrata sunt.
d Is putatur Bonificius presbyier, qui cum aliis
761 SANCTl BONIFACH1, PAPA, 75*
2. Sedcum supradictus Eulalius, quiantea pertres A h' quod iiOiisolum divinis Iegibus abhorreal, verum
consacerdoies nostros fuerat ex Itinlloruni auctori- teiiam displicefe possil humanis: quo hoc conseculi
tale convenius, ne qiiid sibi temere proeierconscien- iagamus aitcrno Imperio veslro maximas atque ube-
tiam cleri majoris assutlieret, circiimventis puticis'- l-es
I graiias.
siniis presbyierlsj male acceptls hls ac divefs* cus- EPISTOLA H i.
todisc mancipatis qui ad prohibendum cum litieris ABOMNI CONCIUO AFRICANO ADBONIFACICM URBISROM^l
venerant, exhibilo etiam cum aliis Ostiensi » epi- EPISCOPUM, ! PERFAUSTINUM EPISCOPUM ETPHILIP-
scopo, quem prope iiiortdum coiiStat accitum; nam PUMET ASELLUM PRESBYTEftOS, LEGATOS ECCLESI^
tractiun esse noleniem, senis a>griiudotesiatttr; in ROMAN^E, DIRECTA,
locum sibi non debilum , incuslodiio religionis or- Deciericorumcausisetde appcllationibusepiscoporum,
dine, per ambiium proruisset: ccepii facium suum id, quod Zosihti commonilorio coniineiur, scrva-
per homines disciplinaeinscios ac religionis ignaros tiiros se profitentur, donecauihcniiea recognoverint
b indeceiiter tueri; aistimans luirnanis periufbatio- Nkmni concilii excmplaria.
nibus se confundere seiitentiam posse diviuam. Domino heatissimo et honorabili fratri BONIFACIO
3. Et quoniam Clemenliam veslram consiat falsi- AURELIUS VALENTINUS priina; sedis provincia; Nu-
dica c relatione deceplam, ut nescio qniil in injti- |j|5 midiie, ctca:teri qni prccscntes adfiiinnis nuniero
riam d divini judicii sanciretis (nam diviuuiu cst 217 ex omni concilio Africie.
quidquid lanlorum (irmal eleclio), peliiiiuspielalem 1. QiloniamDomino placuil, til de his qtue nobis-
°
vestram, ut removeri piiora constiiuta jubeatis, ciim egCrunt sancli fraires nostri, coepiscopus Faus-
alque Eulalium, qui in locum subrepsit aliorum, ad tinus, et compresbyieri Pliilippus et Asellus, non
comitatum f Percnniialisveslroe cumauctoribnssuis beatae memoria; episcopo Zosimo, a quo ad nos
debere adduci. Nosenim profiiemur sanctum papam mandala et lilteras ailulerunl, sed luse Veneraiioni,
Bonifacium nostris cum sacerdoiibus adfuturum. qui in ejus locum es divinillis consiiiulus, huuiilitas
BRelictis enim singulis per lilttlos presbyteris om- nosira rescriberei; ca hreviier insiiiuaredeheniuS)
nes aderunl, qui volunlatem stiam, hoccsiDeijudi- quse ulrorutnqne k concordia lerminata sunt, non
cium proloquanlur. Jubeat eiiam vestra Clemcnlia ea qiia! prolixis gesloiuni voltiminibUsronlinentur:
omues adesse , quos causa constringit; ejici ctiani in qnibus salva quidem charilale, non lamen sine
civilate nolentes, qui se non palientur adduci. In- parvo altercationis labore demorati sumns, Yex
venietis, cum cceperit agitari intcrna discnssio, gestis delibantcs; qitae nunc ad cnusam pcrtincnl.
* Videlicet ut hinc ordinaiioni suaeauctOritasaCce-C lorio consiitiitum est, non cousedcrent, qui altcru-
dereit quia, ut observat AtiguBtinus, Brevic. cOll. trius ordinaiioni inleiftiissent ac posiea suhscripsis-
cum Donat, d. 3, c. 16, n. 29, nec RotnanaiEcclesice sent.
6 Edili, reliclis sinqulis litulis presbyteri omites.
(pncsnlem) ordinal aliquis episcopus metropolilanus,
sed de proximoOsiicnsis episcopus. Arciieiypi
h
leciionem revocannis.
b Taciio iioiiiinc Symmacliuiii perstrirtgiini, Ciijtis lu vulgatis, qnod ohinibusdivihis. In exemplari
pater a Christi cultu alienus contra Amhrosinnipro Vatie. quod ns divinis. Oraiionis scri''s po^tillal legi
ara victorias resiitiienda ac gentilihus supersiitioni- qnod non solum divihis, iln ni uon solum priinis lan-
hus revocandis decertaral, cujusque prolanam reli- lum liueris expre-sa fueriiii. 1'osiea in eoilem ms.
gionem seqiii se aipse fHtitsprodit, citni in relaiione exstal horreat, non abhorreat, quoil verbum particu-
ad Con*tantium Baronio, ad ann. 419 ediia, sese lam' a ante divinis pneponi cxigil.
ad Lateranensem hasilii am, ulEulalium inde expel- Scripia ann. 419 maiioi. ln vetnslo cxemplari
lerei, ideo non conlendisse teslatur: ne quis, inquil, Colberliuo Lanssobardicis Hlleris exarato, ut et in
mt/iiwmulus (acerelinvidiamreligionis. prima parto collectionis Dionysiannnlocuni oblinct.
is
' Scilicei Symmachi. Quocirca pra'fecius in re- Cotlici canonum Ecclcsiai Afc, c 154, inia in-eria
latione vtn kal. Febf. daia ltaec Impeiaioieni rogat: est. ATri posi coivsiilatiim Ihhorii Xuel Thcodosii
Supercsl Ut apiid Clenientianl vesttatn httllis parliuhl t viii, lertio kalenda<Junias cOiigregaii,m in ejusdem
sttidiis (aniuUvesiri appetanlUrabsehild, semper Ma- Codicis Capite 133 legiiur, Aurelio pra-Ioqucute ,
jeslali vesirce pnris scrmtiis apprbvaii: ubi se nonl haiic sihi postridie cohsciibeiKlam decreverimt.
obscure innuil insimnlatiim, quod in liac Causaslu-- nu Unde seqiiiiiir, tit annO 419, Maii lnensis ultimo
dio partiuin falsa retullsset. die, srfipia sii.
d ln vulgalis, diviiii muneris, procier archetypi li- i ln ins. Colb. Langob. hic adjungilur, scripta et
deni. cum gesla(leg. gestit) queeibidemapud Cartlwgineni
B Preci huic cedcns lmperaior, commonitorio o coiifcctaper Fanstimim : quod consentaneumcst iis,
misso, declaravil,nulli parli prasjudiciumcomparatum ii qua; Afrin. 3 scribunt, tibi Zosimi comm uiiiorium
a nobis ahtca clarueral constiiutum: cum et ce- incmoraiii, gcstis quai secum legati ad Bonifacium
?uoderiter diUinatti jussa propler quieiempdptili, pielatiss deferunt, alligalum.
ilohlra!secuta aucioritaie summotasiht. k iloc esl, partium liiiganliitm, Apiarii nimirum
f lla ms. VatiC. Al excusi, serenHiilhveSira.'.POs- >- presbyteri, ctUrbani SiccenSisepiscopi, quoruni no-
tremis libelli htijils verbis, qttihtis oHlerhoImperio,, mina, qnia Bonifacio aliunile salis nola eranl, et
linli sereiio gfatias agunl, leeiio noslra lifmatur. Et.1 inox appellanila sunt,hic silentiir.
liauc pvecum pariem ralam habens Ironoiius, Boni- i- l EdHi, excepto Crab., ac plerique omncs
mss.,ea
facium Eulnliuini|iiOcum oiunihiis , qui iilriusqUe e geslisdeliberantes,Conjeciurai,qua restiliiendunicen-
ordinalionis auctores eraiu, intra dieni vi iduinn n sebainus, ex gestisdeliberanles, posimodiun acccssit
Februaiii RaVennamcoiiVcriirejussil,ea lamen eon- i- aucloritas unius llarlaji codicis et alierius Coisliii.,
ditioiie, utsimiil acciiOe diversis provinciis compe- :- jii quibils, ut apud Crab. ea(pro eX)gestisdelibanm
(enti nuiiierOsacerdotum, qiii de utriusqtie Ordina- i- legilur.
tione judicarent, inter judices illos, ut in commoni- i-
 753 EPISTOL/B ET DECRETA. 7>3i
Quamqtiam et ille, si adhtic cssot in corpore, hoc: A cando, vel etiam. b Romam evocando, nifcje« quav
aeciperet gratius, quod viderel pacaiius termiua- videbanlur corrigenda corrigeret.
tum, domine fraier. 4. Quorum omnium de primo et tertip, id est, ut
2, Apiarius presbyter, de cujus et ordinalione ett Romam liceat episcopis provocare, et ul clericorum
excomniuiiicaiioiie et provocaiione fuerat exortumi causa; apud suarum provinciarnni episcopos ftnian-
non soliim Siccensi, verum eiiam totius a Africa: j tur, jam priore anno eliam litteris * nostris ad eum-
Ecclesirc nou leve scandalum, de omnibus erralis> dem venerahilismemoriapZosimum episcopum datis
suis veniam peteus, coimnunioni esl resiituttis. insinuare curavimus, ut ea servare sine ulla ejus iu-
Prior aulem coepiscopus noster Siccensis Urbanus,, juria paulisper sinerenius usque ad inquisilionem
quod in eo '' corrigendum visiim esi, sinenllq duhi- statutorum Nicaeniconcilii. Et nunc de tua posci-
talione correxit. Quia vero paci et quieti Ecclesioe mus Sauctiiate, ulquemadmodum ea apud Nicacam
non tanlum ad pra?sens, sedetiam in poslerum pro- a patrihus acla vel consiitula sunt, sic ea a i nobis
spiciendum luil, quoniaiu lalia multa proecesserani,, facias custodiri, et ibiapud vos isla, qu;c in coni-
ut vel similia, vel eiiam graviora deinceps pracca- monitorio attulerunt, facias exerceri, id est; < Si
veri oporteiet: placuii nohis, ut de Siccensi eccle- episcopus accusalus fuerit, et judicaverint congre-
sia, retento c scilicet honore gradus sui, presbyier B gali episcopi regionis ipsius, el de gradu SUQdeje-
removeretur Apiarins, et accepto d epislolio, ubi- cerint euin, et appejlasse videalur, et confugerit ad
cumque alibi vellel et posset, presbylerii mnnerei bealissimum Ecclesice Rumanse episcopum, et vo-
fungereiur. Quod eidcm ipsi per lilieras piopriasi luerit audiri, ei jusluin putaverit ut renovetnr exa-
postulanti siue difficullale concessimus. men ; scribere his episcopis dignetur, qui in fini-
3. Sane priusquam Ineccausa islo termino claude- tima et propinqua provincia. siiut, ut ipsi diligenter
retur, inter alia qu,e diuturnis dlsceptationihus ornnia reqiiirant, ei juxta fidem verjlatis delinianl.
e versabamus, quia ratio ipsa poscebai, ut apud acta Quod si is qui rogat causam suam ileruni audiri,
ccclesiasiicaa fralribus nostrisFaustinocoepiscopo, deprecatione sua nioveril episcopun) Romanum, ut
et Pliilippo el Asello compresbytcris quajreremue, e laiere suo presbyierum mittat; erit in potestale
ut promerent quidquid eis agenduni nobiscum fuis- gpiscopi quid velit et quid oeslimet. E' si decreyerit
set injiinctum , nonnulla quidem sine ullo scriplo mittendos esse quipra:sentes cum episcopisjud,icen|,
prnseculi sunlverbis; sed cum id potius flagitare- habentcs auciorilatem ejus a quo destinaii sqnt, erit
remus quod in litteris ferrent, coinmonitorium pro- insuo arbiirio. Si vero crediderit snflicere episcq-
tulerunt, quod recilatum nobis, etiam gestis qiue se- pos, ut negotio terminum imponant; facietquod sa-
Ctimad f vos defeiunt est alligaium. In quo eis qua- C pieutissimo suo consilio jmlicaverit. > Ilem de pres-
et
itior qusedam nobiscum gerenda mandata sunl: byieris diaconis (Sardic. conc.can. 7): « §i episcq-
pus quis iracundus, quod esse non debet, cito aut as-
unum de appellationihus episcopornm ad Romance
pere coinmoveatur adversus presbylerum sive dia-
Ecclesise sacerdolem ; alierum ne ad Comilaitim couiim
suum, et exterminare eum de Ecclesia volue-
episcopi importune navigeni, terlium de iiaeiandis ril; providendum est ne innocens damnetur aut per-
Kpreshyterorum et diaconorum causis anud finiti- dal ceminunibnem: habeat poiesiatem ejectus, ut fi-
mos episcopos, si a suis excommunieati perperam nitimosinterpellet, k et causa ejus audiatur, et di!i-
fuerint; qtiattum de Urbauo episcopo excommtini- genlius tracleiur, quia non oporiet l ei negari au-
" Solus Crab., toii, non male, si deinde cum edii. fra altigaverunl, qiiam cum aliis libris, esl altegatum
ac pluribus mss. praderalur Africanm.Sed vox to- et allegaverunt. De gesiis priore anno, cum Zosimi
tius postiilal Africw.Grac: s Codiciscan. Eccl. Afr. lilteraj primuin recilatae sunl, hic videnlur loqui.
interpres ha?cita reditidit : ov ftovovsv TQSKOJ,a)la e Voxepiscoporumperperam inms. Colh. hicprae-
y.aih nairi T»j,At?piv:ij 'EXYXYHTM. mitiimr, nec eam patiiur quod mox sequilur, si a
b lsntil in eo non ile Apiario, sed de Urhano dici- T j) suis,
ii supple episcopis.
lur; aique ideo de
hujusmodi episcopo illo lesiimo- lia sincerun) Dionysii exemplar Regium cum
nium dicunl Afri, quia eum Zosinius, ut infra n. 5, Merl.el Crab. Alii vero lihri, Rommvocando.Ex hoc
docelur, nisieaquw tidebantur corrigendacorrigeret, loco conjectai vir eruditus, Urhanum in judicando
excommunicandumpraicepcrai. Apiario noiiuihiicontra judiciorum forniam peccasse.
c Augusiintis hiijusniodi icmperamenlo erga An- Forte eiiam lotum illitts peccaium iu eo fuil, quod
loniiim, quem Fussahe ppiscopumconslituerat, usns nullain et irritam hahueril Apiarii appellaiioneni,
est, eumque morem aliis exemplis in epistola aiias hujiisque rei causa paulo asperius cum hoc presliy-
261, nunc209, tuetur. Siniilein usuiii cuiti a concilio tero 1 egerit.
Ancyrano, can. 1 et 2, lum a Nieieno, can. 8, nec- Non exstant.
nonin epUtola synodica apud Theodoreiuiii, lib. i, i Colb. ms., a nobis omnibus.
c.9,quaMeletio nudumhonoris suinomenconcedilur, k Uno velaltero postSardicenseni synodum anno,
approbaium esse Justellus in hunc lociun observai. coiicilinmCarihagiiiense subGrato, can. 11, slatuit,
d Eodem epislolii noinine uluiiliir Sardicensis syn- ul a tribus vicinisepiscopis, si diaconusest, argualur,
odus, supra, pag. 593, et Liberius, epist. 10, n. 1. presbyter a sex tiudialur. Quod decretum AugUMinus,
Et ea qiiidem vox uirobiquc, qucmadinoduin hic, epist. alias 256, nujic t<5,n. 2, memorans, quid ex
littcras comiininicatoijas sonat. eo incoinmodifoimidet iion di^siniulat.
e Codex Colli., versabanlur. 1 Regius codex, oporlelueguri, el infra cnm Colb.
c Graicus inlerprcslegit adnos. Siibindecuin Reg. injmle rejecit, onii.^soeum, quod etiam Gra'cus inter-
ms. et uno Harlseo magis placet est atligalum, et in- pres non expressit.
 758 SANCTI BONIFACHI, PAPJE, 75«
dientiam roganli:' el ille episcopus, qui aut jusle aut A adjutorio conferente. Quis enim dubitet, exempla-
injnste eum rejecit, palienter accipial ut negotium ria esse verissima concilii Nicaeniin Grascia congre-
discutiatur, ut aut probelur ejus, aut emendelur sen- gati, quaede tam diversis et nobilibusGrsccisEccle-
tentia i (Cnn. 17). siis allata et comparaia concordant ? Qund donec
' 5. Hoec uiique usque ad adventum, donec au- fiat, IISBCquoe in commonitorio supradiclo nobis
thentica Nicoeniconcilii afferaniur exempla, verissi- allegala sunt de appellationibus episcoporum ad Ro-
morum exemplariorum Nicoeniconcilii inserta ges- manse Ecclesiaesacerdolem, et de clericorum causis
tis sunt, qure a si ibi, quemadmodum constituta apud suarum provinciarum episcopos terminandis,
sunt, et quemadmodum ipso quod apud nos fratres nos usque ad probaiionem servaturos esse profite-
cx aposiolica sede diiecti allegavcrunl commonilo- mur, et Beatitudinem tuam ad lioc nos adjuluram
rio, conlinenlur, eoque ordine vel apud vos in Italia in Dei volunlale confidimus.
b cuslodirentur, nullo modo nos lalia, qualia com- 6. 6. Caotera vero, quoe in noslra synodo gesta vel
memorare jam nolunius, vel tolerare c cogeremur, firmaia snol, quoniam supradicti fratres nostri .Fau-
vel intolerabilia paleremur. Sed credimus adjuvanle stinus coepiscopus, Philippus et Asellus compresby-
misericordia Domini Dei nosiri, quod tua sanctitate teri secum ferunt, si dignatus fueris, tuse nota fa-
RomanoeEcclesiocpraesidente, non sumus jamistum B cient Sanctitali. Et alia manu, Dominus nosler te
typhum passuri; el servabunlur erga nos, quae no- nobis annos plurimos custodiat, beatissimc frater.
biseliam non dissereniibus custodiri d debeant cum Stibscripserunt quoque Alypius , Auguslinus, Possi-
iraterna charilate, quse secundum sapienliam atque dius, b Marianus et cseteri episcopi.
justitiam, quam tibi donavit Altissimus, etiam ipse EPISTOLAIII '.
perspicis esse servanda,e nisi forte aliter se habeant
De Maximo Valenlincecivitatis episcopo diversiscri-
canones conciliiNicceni.Quamvisenim plurimos co-
minibus accusalo, ut in synodo provincim illius
dices legerimus; sed nusquam in Nicaenoconcilio
causa discutiatur.
in Latinis codicibus legimus, quemadmodttm in su-
f directa sunl. Tamen BONIFACIUS episcopus PATROCLO, REMIGIO, MAXIMO ,
pradicto commonilorio inde
HILARIO,SEVERO,VALERIO, JULIANO, CASTORIO,
quia hic in nullo codiceGrsecoea potuimus invenire, i CONSTANTINO,
ex Orientalibus Ecclesiis, ubi perhibentur eadem LEONTIO, JOANNI, MONTANO, MARI-
decreta posse etiam authenlica reperiri, magis no- NO, MAURICIO , et cseteris episcopis per Gallias et
bis desideramus afferri. Pro qua re tuam quoque septem provincias constitutis.
Veneralionem obsecramus, utscribere etiam ipse di- 1. Valentinoe1 (Ivo, p. 5, c. 271) nos clerici civi-
gneris ad illarum partium sacerdotes, hoc est Eccle- C talis adierunt, proponentes per libellum crimina,
siae*Anliochen#,Alexandrinae et Consiantinopolita- qnse Maximitmteslc tota provincia asserunt commi-
nx, el aliis eliam si tu:e plncueril Sanctilali, ut inde sisse ; delegata loties cogniiione, illtim k constituta
ad nos iidem canones apud Nicseamcivilalcm a pa- scmper subterfugisse judicia , nec confisum con-
tribus consliliili veniant, te poiissimum hoc henefi- scieniia lesiinasse , ut si esset innocens, cxaminatis
cium cunctis Occidenialibus Ecclesiis cum Domini omnibus purgarelur; quoetoties decreta, ex l noslra-
* Apud Merlinum ei Jusielhtm, ut in duobus mss. quod abest a noslris mss.
Regiis, uno Harloeo, necnon Colb. Corb., etc, qum f ln mss. Colb., qws.inde : non ita male.
tibi. Magisplacet cum Coislin. duobus Haiiseis, Crab. s In eodem ms., Constantinopolilanm el Antiochenw
et Lab., quozsitM,Graecoconsentiente,«Ttvasavixu, el Alexandrinmet aliis.
Tum verba, quemadmodumconstiluta sunt et, in vul- b Edili, Marinus; Regium exemplar, Martinus :
gatis ac plerisque mss. oinisia , restiluunlur unius cui lavet Afrorum ad Cceleslinum de eadem causa
Harlaei et alterius Colbenini aucioritale. epi-tola; quoe quidem omnium codicum conscnsu
b Ediii, cuslodiuntur : refraganiibus magno con- Martini prae se fert nomen. Ex uno tamen Harla:oet
iia
sensu mss. e quibus Colherlinus haec effert: Eo aliero Colh. revocare placuit, Marianus. Nec enim
ordine vel apudvos in Ilalia custodirentur, nos nullo is alius videtnr a Mariano (seu ut in niss. pingilur,
modotalia commemorarenolumus. Usipurensi,qui in fronte concilii, ex quo
c Ita Merl., Crab. el unus Harlaeusms. Editi alii, Mauriano),
haecepisiola missa est, proxime post legatos nomi-
cogemur : sed. Regius ms. cogimur : sed. Plerique " natur. Deiude subjicilur apud Merl., caleri episcopi
alii, cogeremur: sed. Colb., cogemur,vel intolerabilia 214 subscripserunl; el apud Crab., et caileri episcopi
patiemur: scd. 217.
d Colb. ms., aislodirim omnibusdebeanl. 1 Beneficio colleclionum Dionysii Exigui, Ha-
• ApudMerl., Crab. et Just. ut in mss. pluribus, driani 1, Hispanaeet Isidori ad nnspervenit.
conseniieute Gracco, si forle : quae leclio primiim i Regium coll. Dion. exemplar, Consfanfto,et in-
arriserat hoc scnsu : Sed si forte aliter habeant cano- fra Maurenlio, pro Mauricio.
nes Nicmni (in verissimis exemplaribus), credimus k In eodem codice, lota semper.
adjuvante misericordiaDei, etc. Postmodiim latnen 1 Crab. ac deinceps editi libri, veslrarum. Reclius
CUIIIms. Colb. ac duohus tlarloeis praefercndumdu- Mcrl. cum mss. nostrarum. Nou enim chartis mise-
ximus, nisi forle. Apud Lab., nisi si forte, addito si, rant episcopi, qui de hac causa nihildum noverant :
1 MaximumYalentiiiae civiiaiis
episcopum, Mani- voluisse , omniaque semper jttdicia siibierfugisse.
chaeorum olim secla involutum, hoinicidiique in Poniifex, quia is Romain non venerai, inira pro-
sseculari judicio damnatum, etiniiliis insuper flagi- vinciam judicanilum decernens, synodum episcopo-
tiis coopertum, accusarant apud Bonifacium clerici rum die prcelixo congregari jubet, in eaque Maximi
ejusdem Ecclesioe, asserentcs ilium delegatis con- causam discuti, et sententiam sive in praesenletn»
siituiisque in provincia cognitionihus adesse minime sive iu absenlem, proferri.
757 EPISTOL;E ET DECRETA. 738
rum quoque charlarttin inslructione cognovimus. A accusaniibus se clericis, possct digna tandem ali-
Qui econlrario prohavit de se illa quae dicta sunt, quando , prsesentaius episcopali judicio, pronuntia-
" qui ad ea cnnfuianda, cum essenl innumera, a de- lionis congruae feriri sententia; (quamquam illi cum
cessoribus meis b provinciali delegata cognilione, hauc ' edicta fuerit, quaepntesl hujus nominis esse
conventus, etiam dicitur evitasse, el adesse minime jactura, qui (III, qumst. 9, c. 10 : Ivo, p. 5, c. 271,
voluisse (Nicolausi, epist. 59). Etnullus dubitat,quod elp. 6, c. 558) pudorem numquam habtiisse sacer-
ita judicium nocens suhlerfugii, quemadmodum ut dotti perhibetur, el locum Mium ne modico quidem
absolvalur qui est innoeens quaerit. Sed astuta cavil- tempore custodisse? ) dilationem tamen dedimus,
latio eorum, qui versutis agendiimcrcdunt esse con- et decrevimus vestrum dchere intraprovinciam esse
siliis, numquam innocentise nomen accipiel. Confile- judieium , el congregari synodnm ante diem kalen-
tur enim de omnibus, quisquis se subterfugere judi- darum Novembrium : ut si adesse voluerit, pra^sens
cium dilationibus pmat. c Venial lamen aliquando si confidii ad ohjecla respomleat ; si vero adesse ne-
ille, qui lalis perliibelur, iu medium : nec prodest glexerit, dilationem sentenlia; de absenlia non lu-
illi, toties latuisse, tolies suhlerfugisse, quem sui ac- cretur. N.im manifestum est confiteri cum de cri-
tus et commissa, quocumque fugerit, ea quse obji- mine, qui indulto el toties delegalo judicio purgandi
ciuntur illi, si vera sunt, crimina persequuntur. B se occasione non utiiur. Nihil enim interest, utrum
Debueram qnidem jam nunc d dignam, pro ejus in ptvesenti examine omnia quae) dicta sunt com-
accusatis in nostro judicio actibus, qui cognitionem probentnr, cum ipsa quoque pro confessione procu-
et decretum judicium saepe cleclinandocredidit illu- rata toties constet abseniia. Nos aulem per omnes
dendum, ferresenteniiam : atnealiqnis e praecocem provincias litteras k dirigimus, ne excusationeni
forsiianjudicaret, et sibi qui absens est, licet sit quae- sibi ignorationis oblendat, ul ad provinciam venire
situs a nobis, reservatum esse nihil dicerel; malui- cogatur, et illic se constituto prsesentare judicio.
mus intercapedine lemporis data differri, cum hoc Quidquid autem vestra Cbaritas de hac causa duxe-
etiam ejus accusatores assererenl, de f suis inten- rit decernendum, cum ad nos relatum luerit, nostra,
tionibus et moribus sic securum Maximum, lanto ut condecel, necesse est aucloritate firmelur. Data
magisdamnanda commitiere, quanto lardius se con- sub die idus Junias (Jun. 13, ann. 419), Monaxio
sliluto judicio 6 praesentaret. Quom Manichscorum viro clarissimo consule.
involutum caligiite, arguunt lurpi secla olim iia, ne
eum possit abluere, animum sordidasse, in proba- MONITUM
lionem objectaerei gesta synodalia proferentes ; et IN DUASEPISTOLAS SUBSEQUENTES.
commissis involulum undiqiic flagitiis, nullum eum c
saniialis habuisse respecium. Quem furore suo et 1. Amboe in Romano concilio sub Bonifacio II
insaua lemerilate ad ssecularium quoque judicum reciiatoe, ejusqne ac.tis inserlae, postmodum a Luca
llolstenio in collectione Roinana bipariita vulgatoe
tribunalia subdilum qnsestioni, quod in vili quoque sunt. Eas conscripsit Bonifacius ex occasioue Pe-
persona turpissimum est, objicerent perveuisse , et rigenis, qui Corintlii naius, in eadem ecclesia re-
homicidii damnatum h asserunt, gestis prolaiis in naliis, ejusque clero adscitus, cnm per omnes
clericornm gradus meruisset, Patreiisibus quidem
medium : et htinc lalem posi lanla taliaque commis- a Corintliioruin praesule, toiius provincioe appro-
saepiscopatusadhucsibi nomen in suis latibulis vin- bante synodo , ordinalus fuerat episcopus; sed a
dicare in propriae civitalis iufamiam, nimiis dolori- plebe repulsus, postmnduin ab ipsis Corinlhiis in
cooptatus est. Postulationi eorum inter-
bus conqneruntur, et sanctum nomen vindicando episcopum cedebant noiuinlli, apud quos ea obtinebat religio,
sibi velle polluere. ut canones, qui episcoporum translationes vetabant,
violari si qui uni ecclesi* semel ordinati,
2. Ideoque, fratres charissimi, quia audiendus licet ablimerent,ea numquam suscepti, alteri prseficerenlur.
hic prsescntare se noluit, ne convictus forsitan ab Quam ob causam Corinthii sedem apostolicam

sed Bonifacioprscslo erant chartne decessorum suo- ]D Merl., hanc ne aliquis prmcoel quem judicarel.
rum, qui ejus cognitionem delegarant. Has igitur re- f In vulgatis , de quorum intentionibus ac moribus
citari sibi jussit, ei inde vcra esse, quoe Valeniini sit securum. Exslat quiilem magno consensu in niss.,
elerici asserebant, recognovit. de cujus intentionibusei nwribus: sed cumin plerisque
8 Kdit. Rom. post Crab., cui : refraganlibus aliis ac poliorihus sequalur sic securum; nos orationis
libris. Plenior esset lectio in hunc modum, utpote series induxit, ul suis loco cujus restitueremiis.
qui, scilicetconventus. s Ediii, pra>se»(an'(;emendanlurexscripiis. Deinde
b In iisdem edit., provincialisest delegala cognilio. Manichmorumnoniine Priscillianistas designari eru-
Verhum eslnon ex^lat in mss. Quocirca magis placet diii meriio censent.
cuin Sirm., provincialidelegala cognilione. Jam su- h Reg. mss. assercn(;Colb., assererent.
perius legimus, delegata loties cognilione. Hujusmodi * Plures mss. cum excusis, edocla fuerint. Unus e
auiem delcgatio consentanea erai Sardicensis concilii Coislin., prima ntanti , edocta fuerit. Reg., edicta
canoni 7. E gemina illa leciione componilur sincera,
c Eiliii, veniettamen; et inox, Merhno exceplo, nec fuerinl.
edicla fuerit, scil. senienlia.
proderil : corrigiintitr cx mss. i Rcgium exemplar, posita sunt. Non displiceret
d In Reg. ins., nunc umquam, forte pro nunc proposiia sunt, maxime cum - epistohi- liujns initio
mquam. pra-iuiltatiir, PROPONENTES per libellumcrimina.
e Plerique mss., pratcoquem.Alii duo cum Crab. k Sic mss. At edili, dirigemust
Sirm. et Lah., prmcoquam. Corrupte autem apud
"759 SANCTI BON?FACHI, PAPJS, 760
precibus datis adierunt, ut ejus auctoritate voii A dosius Echiniensis in Thessalia episcopus; quo
compotes fiercnt. Miratus cst BonifaciusCorinlliio- quidein illorum fidem e sedis apostolicse scrinio
riini precihus nullas RuD adjtincias esse litteras, explnraii postulanle, idque annuente ac praecipienle
licet illitts curic Acliaia nna cum caneris Illyrici Bonifacio II papa, recilata siint et actis inseila.
provineiis commissa jam fuissct. Quocirca etiamsi Verumiiigensnobissuspiciocst,duarnm epistolarum
leqiiaiu judicaret illormn pciitioncin, prius latneii, sequentitim confusnmaique perturhalum esse finem.
quam Ruli accepisset liileras, rescribere ipsis noltiil, Certe si ah utraque distrahaniur qnre cujusqite
J ui et apostnlicic sedis aucmritas, el ejus vicario numero quarlo continentur, et qnod uui inale
debita honorificeiitia servarcluri (Epist. 2, ti. 4); adsutuin est, alieri vicissim restiiuainr; nihil jam
nec non « nt niltil immamnim al>hac scde fieri erit, quod non aple sibi cohsercat. Ncqne inirum
videretur i (Episl. 15, n. 2). Ubi vero Ruii de videri cicbet, in iis scriptis, qu;e decurlaia nonniim-
Perigene accepit scripia, quse desideriis oinnino qnain exhibciiiur, quiedam eiiam loco suo fuisse
convenireni, tunc ad eumdem Itufum missa epistola mota.
t secunda, qu;e universo presbyterio, J hoc est loti EPISTOLA IV.
Romano clero, i complacuit» ( ibid. n. 3 ), Peri- 17/ Corinlhii
genem ecclesiseCorinthiorum constituit pontificem. Perigenem quem expetunt episcopum
2. Ex hac narraiione cum conslel, duas a Bnni- accipiunt.
facio de prsediclo negotio scripias esse epistolas, Dilectissimo fratri RUFOBONIFACIUS.
unam qua suspensam tenebat Corinlhiornm ex- 1. Bealtis apostolus Pelius, cui arx sacerdolii
spectaiionem, alieram qua cortim posiulatis Peri- "j
genem coucedehal, e subsequentihiis epistolis ulra dominica voce concessa est, in immensum gralula-
prior censeuda sii, dijudicari facilius poiest. Eain tionis extollitur, quoties pervidel concessi sibi
enim, quse Romano in coneilio prima recitaia csl, honoris a Doinino intemeratoo se pacis filioshabere
eo quoque ordine scriptam esse inde liquel, qnod
iu ea periude loquatur Bnnifacius, ut qui Rufo custodes. Quid enim gaudio debeat majore pensare,
ecclesiarum perAcliaiam alqueMacedoniamnondum quam quod agnoscit acceptoe polestaiis illaasa jura
commisisset ipse curam, sed lianc ei a decessoribus servari? Vere namqiie immobile requirii a diversis
coinmissainfuisse lanium e scrinii sui moniinenlis deslinata
coinpeiisset; ac deinde adjungat, boc decessorum supcr negotiis quibusque consultaiio fun-
exeniplo seaddui-i, uiCorintliiorum, qui 1'erigenem damenium, quaeejus consulit sedis arcanum, quam
episcopum postulabaut, preces Rufo noias faciat. constat dignatione pelroespiriialis elalam.
Qnibtis verbis, ad liunc Thessaloiiiccnsem episco- 2. Frcqucntia igitur, ul scrinii noslri monimenla
puni de Perigenis negotio tunc priuium scriheie sc
satis aperte iudicai. Alteram vero lunc sciipiam declarant, ad charitaiem luam ex ejus fonte scripla
esse planitm est, ctim muluas a Se iiivicem Bonifa- a manarunl, quihus sollicittidineni ecclesiarum per
cius ac Rufus acccpissenl litteras; ac non solum Macedoniamet Acliaiam sitarum Fraternitati
Rtifus ad Bonifaciuiiide ecclesiaruin sihi coiiunis- lux',
sarum staiu scripsisset, sed et ab co suscepisset quam scimus ecclesiasiicam disciplinam canonum
re-pm~a, « qnai in siiiguturum noiiliam pcriulerat i < noiione servare, cerium e l esse commissam. Nec
( Enist. 2, n. 2 ). ' immerito id ducimus faciuni. llanc enim
3. Tilleinontii tamen judlclo (Till. lom. xii, pag. Dilectioni gratiam
tuoe aposiolica sedes olficio diligentis
667), Bonifacius in priori epi lola eonfirniare vi-
dctur Perigenis elcctionem , cujtis primam notitiam impertit. Unde (it, ut Saiictilatem tuam gnaram fa-
ii) posirema epistolae allerius parlesic Rnfo dil, ut ciamus hujusce negotii, quod ex ea provincia auri-
de illa nihil defiuirc se voluisse significel, quoad hus noslris
ipsius super ea liiteras accepisset. Unde moius vir ingerilur destinatum, cujusb prudeuiiae
illedoctus priorem illam epistolam falsi siispuclam luoeduduni cura mandala esi.
es-sc, nec ull.i ralione defendi posse censet, nisi 3. Corinihii enim olim beati Pauli proedicaiione
dicaiur setipia quidem a Bonifacio, cuin prinio laudaii,
CorintliMirumpetitionem assensu suo comprohare quoriiin preces subdendas magis credidimus
atque coalirmare decrevisset; sed tninime missa, esse, qiiam narrandas, Perigenein, sicut jam dudum
quia deinde liujusmodi coufirmaliunem, qttoad sihi a sancla synodoc super ejus nomine pagina direcla
de hac ie scripsisset Rufu-;, differewdamduxcrit.
At qu vminus hoc dicatui-aui senliatur, prohihent' leslaiur, sanctum ct iusiiluli oplimi qualilale pol-
cum ipsa Bonifacii epistola 15, ubi dupiicis epislohe lentem, civitatis snae non lam accipere quam reti-
ad Rufuin de h.ic cansa direcimtneniio fit, tum llo- nere desiderant sacerdoiem. Cujus ordinatiouis
iiiaui concilii sub Bonifacio II gesta, in quihus1 seriem si integro ordine exponendam putavero,
ainhae Cjiisiola.'niemoraniiir, non ut e Romanaj Ec-
clesisc scrinio prolaiae; t,ed ui ex Thessalonicen-.is fiat necesse csl ejus laudis augmenium; et huic
ecclesiiu archivo Uomam allata-. Neque etiam sti-'. niinirum proficiet, si faciamus vel ordinantisd, vel
specia potest liaheii prior epislola, quin siiniil ett ordinati recto trainiie mentionem. Quis enim du-
aliera, immo alia omuia scripia, quoe iu codeni1 bitet
concilio rceitata suni, pari suspicionc aspergaritur. ejus meriiis depulari; quis renuit judicii
Non enim alia est unius aut alierius, sed sequalis'. fuisse divini, ideo hune a Patrensihus in tcmpore
oinuiuin auctoritas. Singula quippe proiulit Tlieo- non essee susceptuni, et diu super prainiissa eccle-

» Eliaminim Innoeentii habemus d Perigenem Palrensihus proprius metropolitanus,

epistolas 15, 16i
et 18, eidem Rufn inscriptas.
b Siipple provlncise, scilicet Achalse, cujus unai
cum ceteris Hlyrlci cnrain Rufo ab anno 412 dc-
inandatam esse liquet ex Innocentii epistola 13.
c Seu i«l)Acliaiseepiscopis, qui convenienies in
uniim , Perigenem Patren-ilitts proeficiendum atque
ordiuaiidtiui decreverunt, eiimqne lunc in episiola
synoilica ad apostolicam sedem missa sanclum et
instituti opiimi qualiiqte pollentem pradicarunt.
hoc estCorinthiorum antistes, episcopum ordinavil.
Idcirco tit locnm crealoris sui posiea subrogaius mox
dicitur.
e Id quod Ccelesiinus papa, epist. 4, n. 7, prse-
cepit, Nullus invilis detur episcopus,sed cleri, antea
pfetis
et ordiuis consensusac desideriumrequiratur, y
usu recepliim fui>se cum hoc exemplo, iwm«tlis
constat; adeo nt populus etiam sibi ordiiHiiuin,
quamvis inculpatje vitic, episcopum suscipere IW»
 1C,\ KPISTOLJ; ET DECRETA. 762
sia, magnadeliberationesuspensum, ut hujus ovilis A miis industriam , qui ne videaiis tihi cnmmissa ue-
pastor fierel, in cujus caulis suam a cunabulis gligere, id non praeleriiiitlis litieiis indicare , quod
liansegisset setateiri? Judicia Dei abyssus multa sedis apostolicac debeal censura corrigere : hunc le
( Psat. xxxv, 7): quod congrue aptamus exeinplum, Dei nostri liabere professus timorem, quem pruden-
ct nenio crederet quod iu ordinatoris aliquando lissitiio ioesse convenit sacerdoti; qui lunc libi esse
locum subrogari posset," quia fuerat ah aliis oidi- polerit gloriosus , si ea quse curae tua: commissa
nalus. Non ambigo ccelestis tunc isiud fuisse sen- sunt, prodesse ecclesiis fiierimus experii. Intueiur
lenlioe. eiiini le, ut epistolis luis ipse fideliier es loculus,
4. Quab vel consensu qui illic aucioritaiem sedis beatissimus Pelrus apostolus oculis suis , qualiter
apostolicse praisentabant, eum in nostrorum nu- sumnii rectoris ularis officio. Nec poiest lilii esse
nierum recipimus : ct in eos nccesse cst vigorem non proximus, qui pasior dominicarum ovium esl
censuroe, qui contra no.struinfactum post h;ec ne- perpetuus eonslitulus; aul aliquam ubivis posilam
scienlibus nostris incitare dicuntur populos, si ecclesiam non curare , in quo universalis ecclesiae
perstiterint, exseramus. Quod quidem el Dilectio- posiltim legimus fundamenlum.
ncin luam in eos ex nostra proeceplione facere 2. Te ergo, frater charissime, omnis cura respec-
volumus : ut eoruni licenliam, quibus niliil lale B ial eaium ecclesiarum , quas lihi vice sedis aposlo-
coinmisinitis, refreuemus. licaea nobis creditas recognosces : ul el prava cor-
EPISTOLA V c. rigas, etdissipata componas; et si qux- inter epi-
scopos eveniant causse, sub divini judicii limore
Iittfi in implendovicarii aposlolicmsedis officiovigi- : ut creditis tihi a sede apostolica guber-
lanlia laudatiir. ldem explicalur officium.Memorat ddistinguas
naculis conira omnes fluctus nascentium procellarum
Bonifaciusplures episcopus, suas ipsius titteras Bufi
jusie el prudenter uiaris.
opera ad eos perlalas comprobasse; caque occasione
3. In notitiam singulorum, ad quos anle jam
in Pcrigenis laudem excurrit.
scripsimus quein deberent tramiiem custodire, nos-
Dilectissimo fralri RUFOBONIFACIUS. tras te epistoias pertulisse dixisii : quibus debilum
I. Credebamus, post epistolas nostras pro eccle- se commodare consensum plurimi sacerdoium sa-
siastiCiCdisciplinaeobservulionc iransmissas, omni- crartim Iradiiionum memores sunt professi; quos
hus adituii: praisiiiuptionibus pisecliidendum, cum fraierna charilate (Suppte, smnus) complexi, Tales
ad consullaiionem Dilectionis lua; prasbuissemus esse cognoscimus coepiscopum nostrum Adelpliium,
dehitum pro causarum aestimatione responsum; vei fratrcm Perigcnem, cui beati sermo concilii"
consiiiueittes ea deliere servari, quai ecclesiastica \2 jani dudunv adstipulator accessit. Ad episcopatus
exigii disciplina. Sed quaiilum nunc luaeSanctiiatis spcculam jam vocabat [ Dei , inquam, senlenlia ,
nobis rclatio patcfecil , apud plcrosque valuisse cujus beneficia saepe credimus esse contraria; et in
quod scripsiiiius ; apud quosdam atiiem ailiiionitio- adversum verlimus, quoe jiost recognoscimus pro-
nem nostram ineflicacem cognoviinus fuisse. Nec fuisse. Quani rem conlirmal negolii proescniisexem-
hoc Fralernilali luse possumus imputare, ciim le pluni. Tristis ahsque duhio coepisciipus noster Pe-
nnxiuin pro commissa tibi ecclcsiarum sollicitudinn rigencs fuit , ctim euni neino susciperet ordinalum.
et rehuset Iilterisseniiamus. Vigilanliaj luse lauda- Nonne huic hoc expcdiens erat, ut hunc civilate

nime cogeretur. Quo autem loco habendi essent
episcopi illi ab ecclesiis, quibtis ordinaii crant, re-
jecti, conciliiini Aiicyraiiuit),can. 18; Anliocheniim,
can. iiem 18, et Neocaesariense, can. 36, pr«-
scripscrunt.
" Legendum videtur, qui aliis fuerat ordinatus.
Socrates, lib. vn, c. 36, nliquot prolaiurus exempla,
quibtis episcopos aliquando transferri licere appro-
bet, hoc priinum ponit : Periqenes Palris ordinaius
fueral episcopus: sed quoniam ejus civiiatis incolm
illum udmiliere recusabanl, Romnnmurbis episcopus
eum in metropolitana sede Corinlhi conslilui jussit,
mortuo illius episcopo. Sed ex Occidente uulltiin
aliud in medium affert. Anno 541, concilium Antio-
clienum, can. 16, vetuerat, ne vacans episcopus in
vacantemecclesiam prosiliretefcsqueinlegroperfecto-
que concilio,simulque perfeelum essedefinierat iilud
conciliutn, cui inlerfuerat melropolilanus antistes.
St autem metropolitanus aniistes cum sua synndo
vacanlem ecclesiam vacanli episcopo tribuere jure
poluit, idipsum sane licuil et Roinano ponlifiei in
ea provincia, quoead specialem illius curam perti-
nehal. Eodem jure postea usus est Felix II papa,
cum Joanni TalaiaeAlexandriua civiiaie per Petritra
Mongum pulso, Nolanam ecclcslam vacantcm, uii
testis est Liberatus diac, c. 18 regendam dedil.
b Integra fiet sententia, si legaiur in hunc modum:
Quare cum consensueorum, qui illic auctnritatemsedis
aposiolicmreprmsentabuntseu reprmseniani. Sed h*c
cuin subnexis ad fiuem subseiiuentis epistolse perii-
nere, ei qnoe in eadcm epistola tolo nuinero 4 con-
linentur, huc referenda esse jam superius pramio-
niiimus.
0 Si chronica epistoloe hujiis nota, tili valde ve-
risintile est, cum anteoedenlibus ad stiperiorem ai-
tinet, nihil erit unde lempus (|ito scripta est, cerlo
definiamus, nisi quod ea, qitseah exordio ad princi-
pium, num. 4, disseruniur , niillum permiiium du-
bilandi locum, quin prosima epistola 4pos(erior sit.
Ettm etiam illi servamus ordinem, quo in concilio
Romano reciiaia est.
d Labheus dislringas mallel. Sed ejus conjecturoe
ne subscrihamiis, vetat similis locus Xysti III, epist.
10, ti. 2, uhi is papa hanc Anaslasio episcopo Thes-
salonicensi poteslatem dedisse se scrihii, ut SIOH»
inler fratres nascantur actiones distinguat atque deft-
niat.
e A quo scilicet primttm Patrensibus episcopns
fuerat ordinatus , uli epist. 4, n. 3, disertius expo-
niiur.
f Si suppleamus hic, eum Dei senlentia , recle se-
quelur, Dei, inquam.
763 SANCTI BONIFACIII, PAPJE, 764
sua Patrenses populi unitoe voce contradictionis ar- A examinarel, vet etiam emendaret, direxiste te si-
cerent? Sed quanto a inclinatus fuit, cum eum or- gnificat.
dinatum nemo suscepit, tanlo sublimior nunc est,
cum a suis poscitur, qui ab cxlcrnis fuerat refutatus. 1. Noveram te quidem fama celeberrima praedi-
Evidens enim Dei manifestumque judicium, qui cum cante , et frequentissimisatque veracissimis nuntiis
id lemporis voluit praeslolari, quo merereiur huic quanta esses Dei graiia plenus acceperam , beatis-
ecclesise praesidere, in qua et nalus asseritur et re- sime atque venerande papa Bonifaci. Sed pnstea-
natus. quam te eiiam praesentia corporalifratermeus vidit
4. Frater b charissime, quoniam prudenliae luoe Alypius, accepttisqtie a te benignissime ac since-
injunctorum vel delegatorum pondus incumbit , , rissime mulua miscuitdiclante dilectione colloquia,
c peliiio supplicum vcl diligentiseluaeelectse jamdu- tecnmque convivens, et parvo licel
lempore, magno
dum vel viciniiatis ratione le fespeclat. Quam qui- tibi junctus affectu , se simul et me refudit animo
dein petitionem non absqueadmirationeperlcgimus, tuo, leque mihi reportavit in suo, tanto major me
propterea quod tuis epistolis privaretur. Oranibus tuoeSanciitaiis est facla nolitia, quanto certior ami-
eo, quem res exigunt, ordine celebralis, aliqua ad cilia. Nequeenim dediguaris , qui non alta sapis,
nos scripla transmiltas : nolumus enim coepiscopo B I quamvis altius proesideas, esse amicus humilium, et
Perigeni nostram paginam destinare prius, quam amorem rependere impensum. Quid est enim aliud
tuas accipiamus epistulas, cujus ordinationi viden- amicilia, quse non aliunde quam ex amore nomen
tur omnia delegaia. Accelerabisid agere propterde- accepit, et nusquam nisi in Christo fidelis est , in
siderium postulantium. Meliusenim nnsse dignaris, quo solo esse etiamsempiterna ac felixpotesl? Unde
eos in hanc precem sola, ut arbilror, erga religionem et accepta per enm fratrem, per quem te familiarius
devolione fervere : maxime cum irreprehensibililer didici, majore fiducia , ausus sum aliquid ad luam
eum asserant per annos innumeros in presbyierii Bcatitudinem scribere de bis rebus, qusehoc tem-
honore durasse, et non indehito saltu , sed ad sum- pore episcopalem curam, si qua in nobis est, ad vi-
mum gradalim venisse fastigium. Cui ad plenitudi- gilamiam pro grege dominico stimulo recentiore
nem confirmationis episcopatus sui hoc soltim resi- sollicitanl.
det, quod nostros in honore suo necdum suscepit 2. Noviquippe hseretici, inimici gratise Dei, quse
affatus. Inlelligere autem ttiam non ambigo chari- datur ptisillis et magnis per Jesum Christum Domi-
tatem hoc non absqne admiratione, quod et huic num nostrum, eisi jam cavendi evidentius apertiore
videmur nostram paginam non misisse, et (Forte improbatione monsiranlur, non tamen quiescunt
nec) supplicibus proebuisseresponsum. Actum a no- C ( scriptis suis minus cautorum vel minus erudiloriim
bis est, ut el aposiolicse sedis auctoritas, et Dilec- corda leutare. Quibus uiique esset respondendum,
tionis tuae honorificentia servarelur. Data xm kal. ne se vel suos in illo neiando errore firmarent,
Octobr. (Seplemb. 19, ann. 419) Monaxiov. c. con- etiamsi non metuercmusne quemquam Cailiolicorum
sule. verisimili sermone deciperent. Cum vero non desi-
EPISTOLAVI d nant fremere ad dominici gregis caulas, atque ad di-
ripiendas lanio pretio redemptasoves, aditusunde-
AUGUSTINI HIPPONENSIS EPISCOPI ADBONIFACIUM
PAPAM. ctimqiie rimari, communisque sit omnibus nohis,
qui fungiinur episcopaius officio(quamvis ipse in ea
Auguslinus, prmmissoBonifacii elogio, necessitatem i prseemineas celsiore fasligio), specula pastoralis :
exponilhmreticorumepistolisrespondendi. Tum Itoc: facio quod possum pro mei parlicula muneiis, quan-
opus ad illum polissimum, non ul discerel, sed nl: tum mihi Dominus adjuvantibus orationibus tuis

a Siibaudi magis. Hic autem humilis, id est quodI
humilisel abjecius.
b Cum aniecedenlibus nulla ratione cohscrcntt
subnexa : sed si eorum loco subsiiiuantur h;ec sn-
perioris episioloe niim. 4 : Quare consensu corumi j)
qui illic auctoriiatem sedis apostolicmreprmsentant, ,
eumin nosirorumnumcrum recipimus,etc, nihil eritl
quod non apiissime coh.-ereat.
c In vnlgalis, pc(i(iom'ssupplicum... vicinitatisra-
tione perspeclat. Manifestiim est, petitionis loeo,,
petilio reslitueodiiin esse. liem perspectat , pro le?
respectat, irrepsisse suadet illud num. 2 : Te omnis s Unde leinpus colligere e»l, quo hsec epistola cum
cura respeclal eurum ecclesiarum. Duplici igiturr
ratione Ci>riiithioriimpeiiiionem ad Rufum attinere3
Bunilaciusdocet, prima speciali, qua dtidum ab In-
nocentio ad cognoscendas hujusmudi causas jaml
eleclus fuerat; altera communi, qualenusCorinthiiss
vicinus eral metropolitauus.
d Scripta anno 420. Est quidem exordium libro-
rum quaiuor, quds Augustiniis conlra duas epislolas8
Pelagianorum conscripsit, el Bonifacio nuncupavit:
sed nihil vetat quominus appelletur epislola ,_ma-
xime cum et epistolari ratione concinnatum sit, et
episiolae nomine donari soleant hujusmodi dedica-
] tiones. Ideo autem Augustinus opus, in quo duas
Pelagianorum epistolas confulat, Bonifacio dican-
diini duxit, quia illas epistolas sibi ab eodem papa
transmissas acceperat. Eas nimirum BonifaciusAly-
pio iradens Roma in Africam revertenli , ipsi Au-
gustino, cujus nomen , ut lib. n lietr. c. 61 ineini-
nil, calumnioseinterpositumoffendebat,noluil laiere.
reliquo opere adornata sit. Alypius enim suh linem
anni 419 Homa reversus dicitur. El ordo qiiidein,
quem in libris Relractationtiin Augtistini obiinet
hoec lucubraiio, suadet eam ad annum 420 perti-
nere. Kam qiioque per Alypium ad Bonifacium inis-
sam esse Julianus apud Augustintim, lib. l Op. iin-
perf. c. 85, pro certo ponit.
 765 EPISTOL.E ET DECRETA. »766
dare dignalur, ul pestilenlibus et insidiantibus eo-- A , BONIFACIUS episcopus HONORIO augusto
rum scriplis medentia et munientia scripta praclen- Ecclesisemeoe d, cui Deus noster meum sacerdo-
dam, quibus rabies qua furiunt, aut etiam ipsa sa- tium vobis res humanas regentibus deputavit, cura
nelur, aut a locdendisaliis repellatur. consiringit, ne causis ejus, quamvis adhuc corporis
3. Haccautem , quse duahus epistolis eorum re-i- incommoditate dettnear, ° conventus a sacerdnli-
spondeo, uni scilicet quam a dicilurRomaiu misisse e bus universis et clericis, et chrislianae plehis per-
Julianus, credo ut per illam quos posset suos aut in- turbaiionibus agitatus, apud aures Christianissimi
veniret, aul faceret, alleri autem, quam decem ett principis desim. f Si quid enim secusquam oporlet
octovelut episcopi parlicipes cjus erroris, non add eveniat, non vos id facere, qui cuncia aequa mode-
quoslihei, sed ad loci ipsius episcopum sua callidi- ratione componitis; sed nos, per nostram tacentes
late lenlandurn , et ad suas paries, si possel fieri,, desidiam, videbimnr quod civitaiis quietcni et Ec-
traduccndum , ausi snni Thessalonicam scribere : clesioepacem perveriere valeat admisisse. Cum enim
hoecergo quseislis, ut dixi, duabus episiolis illorumn humanis rebus divinaacullor religionis Domino fa-
isla disputatinne respondeo , ad tuam potissimum n venie praesideas; noslra culpa erit, si non id sub
dirigere sanctitatem, non tam discenda, quam exa- vesira gloria, quam cerlum est divinis semper re-
minauda, et ubi forsilan aliquid displicuerit, emen-- p bus animo promptiore favisse, (irmo et slabili jure
danda constitui. Indicavit enim milii frater meus , custodiatur, quod per tot annorum seriem et sub
quod eas illi dare ipse dignatus es, quoe in luass illis etiam principibus obiinuil, quos nulla nostrae
manus, nisi vigilanlissima diligenlia fratrutn noslro-i- religionis cura constrinxil, s id est ethnicis, et sub
rura filiorum luorum , venire non possent. Ago au- vestrse Imperio Clenieiilia:minime quoesunt illicilu
tem gratias sincerissimsein nos benevolentiaeluoe, formidenlur. Ipsa enim b Ecclesia devotionem luani,
quod eas me lalere noluisti litteras inimicorumgra-;- christianissime Imperator, mco quidem sermone,
lise Dei , in quibus reperisti nomen meum calum- sed suo » venerahilis appellat affectu, quam Chri-
niose atque evidenter expressum. slus Deus noster, vesiri fidns rector et gubemalor
EPISTOLA VII b, Impcrii, uui desponsalam sibi ct intactam virginem
Seu c supplicatiout conslilualura principe, quatenus s servat (II Cor. xi, 2), ne in eam aliquos paiiamini
in urbe Roma per ambiiumnumquampontifexordi- insidiantium procellarum flucius illidi, et quietam
netur. faciem lempesiatis insolilce ttimore turbari, glorio-

» HancJuliano suam esse inficianti, Augustinus,, C( perialibus edictis quibus hunc ponlificem in urhem
lib. l Op. imperf. c. 18, istud responderc salis ha- revocare juhebatur, ad Honorium rescripserit : Tam
buit : Sed si eam non agnoscis, eccenon sil iua. universis qum jussa sunt exstitere, ul hoc et
b In Gratiani decreto, dist. 97, c. 1, mia dc- grataordo amplissimus,et llomanus populuscomprobaret...
scripia est. Exstal quoque in collectione Dionysiii Tanlus fervor et Imlitiatotius exslitit civitalis, ut sci-
Exigui, Hadr. Hispana, Isidori, et alia Langobardi- licet religionemreddilam, et prmstitamquietissecurita-
cis litleris exarata. His iu colleciiouibus superiorii lem omnesgratulalione congrua teslarenlur... Nec jam
episioloe3 anni 419, inense Junio, consignatoeante- atiqua dissensioreinanet populorum, et onmesdivino
fertur. Sed nihil inde juvatur opinio B.ironii, qui judicio el majeslaiis vestrm atquieveninl volunlali.
hanc ad eumdem annuiii referl. Si enim anno 4i9 Cessonlibusergostttdiis, omues quod prmceptoDeiad-
essei scripta, cum eam mense Julio datam esse con- monili staluislis, sentire cceperunt. Ila rescribebat
stet, ut epistoloemense Junio consignala1 poslpone- Syinmachus sacrse cpistolse, qtiam anno 419, die 8
retur, leniporis raiio postulabai. Si etiani occasio- Aprilis, acceperat. Ubi igilur cessarant partium siu-
nein qtia scripta est, expeudamus, cam ad annum dia, schismatieos illos convenlus agilare potuisse
419 pertinere nnn posse facile conficietur. Illam quis intelligalur ? Sed et de unis perturbationibus
quippe scripsit Bonifaciusrogalu omniuin sacerdo- pnr.vertendis, qu;c accidere in posterum possent,
luin ac clericorum sitornm, qui longa incommoditale Boiiifacium, cum a clero convenius ac rogatus es-
atque aegriludine ipsius territi, dum rjus viUi ine- sei, sollicilum fuisse tola stipplicatioiiisipsius series
luereul, ne Eulalii recrudesceret schisma, prospi- atque linperatoris rescriptiiin persuadent.
cienduiu duxerunl. Quaiuvis enim convalescere mox „r, f ln vulgatis, ut in scriptis Hadr. ct Isid. exem-
coeperit, niliil tamen censuil differendum, qiiominns plis, siquidem: verius iu ins. Colb. Langob. ut in
Ecclesiaeuiiiiali ac paci in posterum consuleret. Al siuceio Dion. exemplari Regio, Si quid enim.
vero in superiori episiola 3 nihil deprehendittir, B lu cxemplaribus Dion. el lladr., id esl licitis,
quod poniilicem longa incommodiiaie lahorauiem nisi quod in uno Harlseosupersciiptum est, vel ideo
spirel. llsec igilur, de qua agimus, citius 1 die men- licitis. Isid. pust Hispan. coli. subslituit, id est, ut
sis Julii auni 420 consignari neqiiit. Cum solemni fidens ulatur licitis: qnod et Merl. arripuil. Edil.
prohalissimorum sacerdotum legalione missa est. alii de suo posuerunt, idesi, ut fidcns ular licilis.
c Argumenti hujus, quod DionysiusExiguus con- Solus Giatianus exhibel, id cst, ul licita serveniur.
cinnavit, verilatem Houorii rescriptum probat. In Langob. codice Colb. exstat, id esi de licitis,
d ln ms. Navar. hic additur Romanm: quod e Unde conlicienduin nobis visum est, id esl eihnicis.
marginali nota in textum videtur iranslatum. Hinc Ad hunc Bonifaciilocum Honorius exigit verha sua,
factum apud Merlin., EcctesimrneRomanm. cum epist. 10 scribit : Ne sub principibuschristianis
e Editi cum coll. Dion. Hadr. Hispan. et Isid., Romana perdal Ecclesia, quod aliis iniperaloribusnon
propler convenlusqui a sacerdolibus... agitantur : op- amisit.
h In ms. Colb. Langob. desideralur Ecclcsia.
timi codicis Colh. Langnb. auctoritaic castiganliir.
Neque vero qui essent illi conventus a sacerdotibus ' Iia sincerum Dion. exemplar Regitiiiicum Colb.
universis et clericis el Christianmplebisperturbntioni- At aliis in lihris, vcneralili. Tum duo mss. coll.
bus agitati, facile quis explicet : maxime cum Sym- Isid., appellat affatu.%
iiiachus Bonifacio quaiiliiiiivisinfeslus, acceptis im-
707 SANCTI B0NIFA6U I, PAP^, 768
sissime et tranquillissime Imperator angusle. Ipsa A In qno statuit Imperator, ul si denuo Romm duo
ergo, quie uni desponsata, vestra lamen mater esl, episcopiordinati fuerint, ambode civilatepellantur.
Ecclesia hac pietalem vestram legatione, quam suis Victor HONORICS, inclylus iriumphaior, semper au-
gacerdoilbus commisit, appellat, praeterita oproesen- gustus, sancto ac venerabili BO.MFACID papoe Ur-
liaquo repelit. Vohis, inquit, religiose imperanli- bis ' aeiernae.
bus, b modo tulus cst populus, tam fidus Deo, quam
tibi, ° principi christiano. Ecce enim inter ipsa bita Scripta (dist. xcvn, c. 2) Beaiiludinis tuse de-
reveremise gralulatione suscepinius i , quibus
mysteria, inter preces suas, quas pro vestri felici--
tatc dependit Imperii , teste apud quem etde cujus recensiiis, egimus omnipoienii Deo maximas gra-
sede agitur sancto Petro, sollicitis pro religionis lias, quod sanctimoniam luam post Iongum incom-
oh-crvaniia vocibus clamat : cum sollicita peiitione modiim optatae reddiiam didicimus sanitaii. Et
k
miscetur oratio, ned hus iu varias res semel evulsa ideo reverteniibus venerabilibus viris, gaudium
distrahat a culiu solito, lcniatore sollicilante, dis- uoslrum sacrorum apicum attestalione signamus,
1 ac petimus ul quotidianis oraiionibus apostolatus
cordia. e Ageret pluribus, princeps chrisiianissime,
nisi apud te sttarum cssei secura causarum, et in luus sttidiiim ac volum suum circa salutem atque
noslrum dignetur impendere. Illud auiem
oppressionibus idolorum, in hscreticorum correctio- _ lmperium sanc-
nibus, fide lua, divino cullu pariter cum Imperio B pietati noslrse satis placuisse cognosce, quod
florente limouia tua de ecclesiarum atit populi perturbatione
semper vicisset. Habet refugium, tusc man- sollicila est.
suetudiuis animum cum suoe rcligionis veneratione Quse ne aliqua ratione possit evenire,
saiis clementia nostra credidit esse provisum. De-
conjuncium : cum quidquid huic proficiai, vos aga-
Beatittidine tua id ad ctinctnrum
tis, f conferatis fratribus et consacerdolibus meis,' nique proedicante
clericorum notitiam volumus pervenire , ut si quid
probalissimis viris, a me ct ab omnihus qui Eccle- non optamus, humana
siam faciunt e istam, ad te legatis : quibus, preca- forte religioui lux, quod
sorte contigerit, sciant omnes ab ambiiionibus esse
mur, sacrse causam religionis prosequentibus, in cessandum. Ac si duo
urbe vesiroe mansueludinis hoc animo, quo postu- (Dist. LXXIX,C. 8) forte con-
latis annuitis, in perpetuum slalui universalis Ec- tra fas lemeriiatem certantum fnerinl ordinati, nul-
illum
clesise consulatls. Dala kalendis Julii (1 lulii ann. liim c\ liis luiuniin peniius sacerdotem; sed
solum in sede aposlolica peimansurum, quem ex
420).
EPISTOLA VIII b. numero clericorum nova ordinatioue divinum judi-
BEURESCRIPTIIH HONORU AUGUSTI AD BOMFACIUNciuin el universitatis consensus elegeril. Unde id
PAPAU. "observandum est, utomnes tranquillam menlem et
a Prmlerita inlerpretari licet ) C faciehant, nomine legationem miitil, quia liberam
quoe sub Damaso
Ursini factione, et prmseutiaquae novissimo Eulaliii successoris sui eleetionem posiulans, rem petebat
schisinate inala passa est Ecclesia. qu.-etotius ccclesise su;e oninino iniererai.
b In vulgalis post Isid. : Crevit meus moclo> b In iisdem veterihus cnlleciionibus, in quibus
qui
tuns est populus : glossema a Bonifacii mente alie- snperior, ac prselerea in Vatieano exemplaii asser-
num, quod ex Dion. aliisque poliorihus mss. casti- vatur luec epistola. Ex iis qnae Honorius in Bonifa-
gatur, lie securilaie popuio prseslita , non de ipsiuss cii et Eulalii cansa seu precihus, sett litteris ac re-
popnli incremento Iiic sermonem esse firmalur exs laiioiiihus ad se Roma tuissis rescripsit, tempits quo
iis, qiise Symmachus statim post pacatum schismaa hoccscripia est, conjicere licel. Cum enim is impe-
scripsii, qtii religionemredditam et prmsiiiam quietis s rator omnibns illis scriptis intra septem dies aul
securitatem omnes gralulareniur, luculenler expo- non mullo seriusrescripsissereperiatur; eumciiam,
nens. qiiin. Iioe rescriptuin daret, mensem Julium anni
c Sic sinceriores mss. At tinus Itarlscus, qui estis s 420 elahi non sivisse meriio censeamus.
principeschristiani. Navar., qui es princepsChristia- i Merlin. ul in niss. Isid., «rfci*Romw.
norum. Duoalii, princeps Christi. Merl., qui es prin- J In ms. Vatic, suscepimus,omnipotentiDeo ma-
cepsChristi. Coeterilihri, qui esprinceps chrislianus.i. xintas gralias re(ereniesqttod.
d Posteriores edit. Concil., ne uos, et infra postl k Cndex Remig. coll. Hadr. abantiqua manu se-
Merl., discordias pro discordia. Gratianus vero iiaa cuuda, reverentibus: quam correctionem secultis cst
decurtavit ac persirinxit liunc locum : ne humanas is qni Lauilnnensem ex eo descripsit. Eadein lectio et
res solilo tentatore occulto(seu occulle) sollicilanlese-
i-JJ
j in mss. Isid. et apud Merl. obtinet, qtiaiisvis vox
mel evulsa discordia distrahat. Pronoinen hos ad po- i- sequens eam cxcluvissedehuissel.
puluni referre licet. 1 In ms. Vatic. deesl acpetimus.
e Editi, excepio Merl. : m Ila cum Graiiano el Merlino mss. noslri, nisi
Augereturpluribus, prin-'.-
cepschristianissime,mater Ecclesia, nisi: castiganturr quod in ono Colb. ceriatim. At ediii alii, certantes,
auctorilate mss. omisso forte, quod antiquioris ms. Colh. auctoritate
' 1n vulgalis post Crab. agalis et o revocaiur. Ad Honorii lcgem qtiod atlinei, erat
couferaiis: iTullo
suffraganle ms. nisi quod in uno Harlaeo sccundiss qtiidem illa ad ambitiosos detcrrcndos idonea ; sed
ciiris siiperaildiluin csl et. eadein ad excludendos bonos abuti poterant pacis
B Merl., isla muuda legatione. Edili c.Tteii. islius-s- inimici. Sane si antea valuisset, Bniiifaeium ipsum
modi tegatis. Vetuslior ms. Colh., ista mandat lega ac Daniasuminler poutiliccs suos Roina non recen-
tio. Reliqui veieres codiccs, isia tnunda legaiio. A A serei. Sed qusedaminterdum cxigil tempornm ini-
mss. lectione propius abest quain restituimus, lllaui i) quitas, qu;e, hac snblata, prudenter removenlur.
etiain poslulat orationis series. Nam , nt in cxordio o " Corb. ins. coll. Hadr. Unde sedulo scrvandum
Bonifaeius declarai, ipse conventus ac rogatus a est. UnttsHarl. secnndis curis, Unde id voloservan-
sacerdotihus universis etclericis ecclesiat suae hanc ic dum esse. Navar., Unde id- observandumessevolo.
legationem ad Horioiium desiinavit. Prudens autem n Siucerior est vulgaia leciio, eique plerique mss.
uon sulum suo, sed el omnium qui ecclesiam stiam n asiipulaniur.
679 EPISTOL/E Ef DECRETA. 770
et
pacificosanimos ex serenitalis nostrse admoniiione A est, ex qua et Romanum principatum accepimus,
custodiant, nec aliquid seditiosis conspirationibus principium sacerdotium (supple accepit). Si quidem
lentare conentur, cum cerlum sit, nulli partium niliil aliud a pietate nostra poslulaverit missa lega-
a sua studia profntura. lio, nisi quod catholicie fidci disciplinae ei seqtiitaii
EPISTOLAIX b. concordct. Petit enim ul hoecprivilegia, qttae dudum
Qua eccleske Conslantinop.jura in ltlyricum a patribiis f constiluta usque ad lempora noslra ser-
propaganlur. vala sunt, inconcussa perdurent. In qua parte respi-
THEODOSIUS c PHILIPPO P f. P. cit Serenilas tua, nihil veiusiis %decretis, si quoe
attg. Illyrici.
Onini (Ex Cod. Theod. lib. xvi, lit. 2, leg. 45, et canonum conscripla sunlregulis, penilus derogan>
Cod.Justin. lib. i, (i(. 2, leg. 6) innovaiione ces- dutn ; nec tol jam soeculoiumrcverenliam nuvellis
domiue. Unde Majestaslua,
sanle, vetustalem elcanonespristinos ecclesiasticos, proejudiciissanciandam,
qui nttnc usque tenuerunl, per omnes Illyrici pro- recensitis noslrse piclalis aflatibus, Chrislbniiatis
vincias servari proecipimus; ul si quid dubietalis memor, quam pecmribus nosiris misericordia cce-
emerserit, id oportc.it non absqtic scientia viri re- lcslis iufundit, k
universis remoiis quoediversorum
verenlissimi sacrosanctaa lcgis antistitis urbis Con- episcoporum suhreplionibiis per Illyricum impc-
Rnme veieris d 13 Irari dictiniur; aniiquum ordiuem prsccipiat » cus-
stantiiiopolilanse, quie proerogaliva
lsetatur, conventui sacerdotali sanclnque judicio re- todiri: ne suh princqiihus christianis Romana per-
servari. Dat. prid. id. Jul. (14 Jul. ann. 421) Eusta- dat Eccle.-iaquod aliis imperatoribus non amisit.
thio et Agricolacoss. EPISTOLA XI.
EPISTOLAX e. SEURESCRIPTUM THEODOSII AUGUSTI ADHONOUIUM
SEUEXEMPLAR EPISTOL/£ PIISSIMI
IMPERATORIS HONORII AUGUSTUM.
ADTHEODOSIUM AUGUSTUM. Se prmcepisseul remotis qum sibi subrepta fuerant ,
Ul superiorem constilutionemabroget. illmsa servnrentur Romanianiisliiis per lllyrkum
Omnihus (Ex Holsieiiiicollecl. Rom, pag. 81)qui- priviiegia.
dem causis, in quihus noslrum poslutaiur auxilium, Dignum(Ex ebdemlibro, pag. 83) meretur judi-
intercessionem apud aures ttiaeClemenliae negare cium, quisquis percnnis principis alfatus ad nosir.un
non possumus : sed his majorem necessario curam videtur defevre ctenientiam, domine sancte, paler
studiumque dehemus, quibus sanctoesedis aposto- auguste venerahilis, lum prsecipue christianao reli-
licasdesideria conlinenlur. Nam cum favore divino gionis inuiitii, quae venerandis sensibus Majeslulis
noslntmsemper gnbernelur Imperium, procul duhio tnaeita infusa est, ul per nosira conla latius por-
iltius urbis ecclesia speciali nobis cultu veneranda C ( recta servetur. Deus enim auctor ideo i prsesules

a In ms. Vatic. desiileratitr sua. est Bonifacium minime quievisse, donec Honorii
b Haiicepistolam, ut que duahus siib-e|ueniibus 0|)e tain iniqua constitutio resciitderelur. Quocirca
occasionempraebnerii , liic repiseseniaie visum est hsec tria scripU haud magno inlervallo dUlra-
operoeprelimn. Eam AUici petsuasione daiam esse henda stinl. Certe separanda uon videmur, quae re
Baronius, ad anniim 421, pulai. Eialia qnidem lex, ac fuiaUria adeo sitni conjuncla.
ne videlicet in llellespoiito aliisve regionibus proe- Ktiam sub geiililibus imperatoribus, ut in epi-
ler semenliam episcopi Consianiinop. ulla lieret stoloehujits clausula innuiinc. Uude arguere liceat
sacerdoiis oidinatio, tesie Socrate, lib. vn, c, 28, Rnniani episcopi jus in Illyricum nnn a Oaiuaso
solius Allici personseconcessa, hunc episcopum ab ccepisse.
ambilioue inimunem non fuisse argument» est. « ll.Rcopponit lloiiorius Tlieodosiidictis, qniitiis
Tlieodiiaiuslamen, epist. 10, coiistiiiitioiem hanc vetmialemet pristinos canones viudicare se jacli-
non taniuin Attici, sed el supplicanliumepiscoporum tabat.
b Tliessalise videlicet, qui vel Rufo invidebant
parc lllyricum precibus sibi sitbrepiam faietur.
Ad etimdeoi Philippum alia iegiliirconslilulio concessaui dignilatein , vel Auico occuite fave*
Cod. Tli. lib. xvi, tit vii, leg. 21. bant.
d Ea veieris Romse prserogaiivaesi, ut sit apo- 1 Bonifacius,epist. 7, ad Honoriutn scripserat:
slolica sedes. Ai civitas CP., tit Gelasius epist. 9, Firnw et slabitijure custodiatur, qnodper tot anno-
n. 6, luquitur, niillmn inter sedes nomcn accepii. rum seriem et sub iilis etiam principibus oblinuit,
Immo neque ex Rcgis prsesenliaullamecclesiis jiroe-T\quos ntdla noslrmreiigioniscura conslrinxit; ac forte
rogaiivam accedere idempapa, epist. 23, u. 10, similia in libello, quo ejusdem Iiupcraloris ioter-
asserit. Eun autem, qua Romanutn poniificemgau- cessionem imploravit, repelierat, Ccrie Iiujusuiodi
dere Niesenasynodus, cau. 6, nbserval, antistili Con- verba ipse llunorins hic Videlurimitari.
slantinop. hie nlirihiii ohscnriim non esl. Qu.nn i Vopiscus, in Prnbo, Aureliani aug. ad Probntn
novitaienia Thcodnsio admiiti eo niagis cst mirum, nondum imperaioreni scribentis hoecverba recilat
quod in lioc ipsoedictoomuem innisvaiionenicessares de decimanis : llli eniht sunt qui quadmnfelicitaiis
se velle prseloquitur. prmrogaiva PR^LES, nki futuros principes hubere
e lu komauo coucilio, quod Lucas Uolstenius ini non norunl. Jul. Capilolimis, in M. Antonio philo-
lucem emisit, h;ec epistola subuexiiiiiqiieTheodosiii sopho : Fuit in eosacerdotioet prasulet vates. Lam-
reseiiptuui posi tres ultimas Biiiifacii nostriepisto- pridius quoqtie, iti Juli.uio, meminit prwsutumre-
las reciiata sunl. liis duobus inoormenlissuus hic: ijendm neipublicwah illo imneralore f.iclortmi. Ila
locus nierilo daiur, ulpote quse Bonif;iciopelente; HOLSTENIUS, qui etchrisiianis pri«cipibus abcecle-
ad aposlo!ic;esedisjus vindicandumcooscriptasinl. siasticis scripuu-ihus eamdem prtesulis appellatio-
Etsi lempus, quo scripta sunl non uoietur, illudI nem tributam «bservat. Hc ipsa Gelasius p«pa ,
taracn ex superiore constitulione conjectare licel. epist. 14, Iinperatorum conslituiionem indicans, <ie
Ubi enim hoecpromulgari coepit; valde probabilei ea sic loqnitur ; Prawlum nortrorttm mtiorim
 771 SANCTI BONIFAClt 1, PAPJE, 772
fecit cliristianorum principum posteros, ut omnii A EPISTOLA XIIb.
subreplione froslrata, id quod a majoribus noslris BONIFACII 1, PAPiE,AD HILARIUH NARBONENSEM
conslitulumesl reservelur. Etquamquam nonsolum EPISCOPUM.
iniis,quse divina suffragia incorruplaservarunt, affa- Ut in unaquaqueprovincia nemo, contemplometropo-
tusPerennilatistuaea nobisohserventuraffeetu celeri litano, episcopusordinetur.
omnique vencratione suscepta, tum prxcipue hsec BONIFACIUS, episcopus urbis Romoe, J HiLARioepi-
res ; quia saeculi toliusque regni nostri sospitalem scopo Narbonensic.
illius inclylse urbis nomen hactenus scrvat. Unde 1. DifQcile d quidem fidem querimoniis commo-
omni supplicanlium episcoporum per Illyricum damus, quarum sacerdotes Domini ptilsal inlenlio,
subreplioue remota, sialuimus observari quod pris- inaxime cum eos loquunlur quidpiam conlra patrum
ca aposiolica disciplina el canonesveteres eloquun- stattila lentasse : sed frequenler has asserit, sicul
lur. Super qua re, secundum formam oraculi Peren- nunc, mulliludo causanlium. Ecce enim, ut chariias
nitatis tuie, ad viros illustres prsefecios prsetorii lua recognoscitex subdiiis, c Lulubensis ecclesiae
Illyrici nostri scripta a porreximus, ut cessantibus cleri ordo, vel plebis, preces suas et lacrymas ad
episcoporum subreplionibus , antiquum ordinem nos, quanlum dalur inlelligi, magno cum dolore
specialiter facianl custodiri : ne venerabilis ecclcsia -H miserunt, dicentes, coepiscopum (Hmccilat Cmlesti-
sanctissima Urbis privilegia a veieribus constiluta nus episl. 4, n.7) nostrum Patroclum,f sua peliliune
amittat, quse perenne nobis sui nominis consecravit cessanle, in locura decedcntis episcopi, nescio quem
imperium. in s aliena provincia prsetermisso mclropolilano

emanavit. Et hi quidem prcesulesnon immerilo di- iroclo.qttod in aliena provincia sacerdotes ordinas-
cuntur, quia prsesunt reipublicse, sicut episcopi vo- set, ut in epislola 6 Zosimi, n. 1, habetur, expostu-
cantur praesules, quia prsesunt ecclesioe. larat Hilarius Narbonensis, asserensin aliena provin-
a Exciderunt scripta illa, tantumque in Theodosii cia ab alio non debere fieri sacerdotes. Cumque
ac Justiniani Codicibtis exsiat proeceptum superius subiude unus e Patrocli successoribus Uilarius idem
allaium, quod his rescissuin fuit.Sed illorum verila- sibi privilegium arrogassei, hunc Leo, epist. 11,
tem vel id maxime firmat, qnod Bonifacii successo- n. 7, corripuit his verbis : Quid sibi Hilarius qumrit
res priMinum jus in Illyrici provinciis sine ulla in aliena provincia, et id quod nullus decessorumipsius
controversia reiinuerunl. anle Palroclum habuit, quid usurpal ? In loto boc ue-
b Non laiiiuin in colleclionibus Dion., Iladr., Ilis- gotio quoedam 1'uit apostolicae sedis judiciorum spe-
pana Isidori Mercatoris, sed et in Codice canonum, cics seu forma diversa. Primo enim Naihoiiensis
quem Pasch. Quesnellus edidit, habeiur. Colberti- t< l
anlisles episcoporuni in provineia Narbonensi I
num hujtis Codicis exemplar hanc iu Indice generali ordinandoriim potestatem consecutus eral, ui e Zo-
pr;c se ferl 1'alsam inscriptionem : Bonifacii papm simi epistola 6, n. 1, discimus. Tum is papa mox
ad Hilarium episcopum Narbonensem de Patroclo dicla epistola 6, hoc illi jus sustulit, ac transtulii in
ephcopo Luthebensi. Verior ista foret : de Patroclo episcopum Arelalensem. Exinde Bonifacius abro-
Arelaiensi, qui Luiubensemepiscopumprmler canones gato Pairocli privilegio, HilarioNarhonensi episcopo
ordinavil. Suminam retinenuts, qiiam Dionysius Exi- ablatum jus restituit; quod et sequentes poniifices,
guus ei pradUit. Privilegia Patroclo a Zosimo con- ac nominatim Leo, epist. 11, n. 7, cnnfirmaruut. In
cessa Bonifacins hac epistola ita rescindit, ut nec hac tamen diversitate omnes in unam conspirasse
illorum, nec decessoris sui, a qno concessa eranl, deprehenduntur sententiam : quatenus sedulse cano-
mentionem faciat. In eo, quod melropoliianis jtis a num observationi inhoerendum esse una voce con-
canonibus altribtitum restituat, a Cocleslino, epist. clamarnni. Apud nos, inquit Zosimus , epist. 5,
A, n. 6, laudalur. incontiulsisradicibus vivitantiquiias,cui decreta patrum
c In vnlgatis secundum Isid. hic additur salulem, sanxerereverentiam. In eo qunqueetnunc B:vnifacius,
quse vox abest ab antiquiorum collectionum exem- et postea Coeleslinus ac Leocum ilto concordartmt.
plis. Nnin et ipsi sese canonum vindicessummo cousensu
d Editi, Difficilem, etc. Colb. ms., Difficile quo- prolitentur. Et veroZosimus privilegium controver-
rumdam fidem querimonimcommodamus.Reg., Difti- sum Palroclo non adjudicavit, uisi postquam is <le-
cile
• <'quidem querimoniis credidimus. cessores suos illo semper gavisos esse iis probavii
Merl,, Lucubensis. Crab., Luctenensis. argumentis, queHilariusNarbonensis confularetum
f Vesltisiior codex Colb. suas petilionescassanle. rj\ non valuerat. At si praisul idem postea, resuinplis
Yerior est aliorum librorum lectio, ex qua conlir- spirilibus, neminem ante Patroclum illtid sibi arro-
maiur usus, ne popttlis, sua petilione cessanie, id esl gassc (idem fecit, minime mirum est eum impe-
prmter petitionem suam, epUcopus ordinaretur, aut trasse, ttt id privilegii, sublala causa propier quam
llli sic sihi ordinatum accipere inviii cogerentiir. indulium fuerat, revocaretur atqne abrogareiur. Zn-
s Sirm. et Lab. cum anliquiore ms. Colh., in alia. simi ea de re jodicium eiiamnum defendit Pasch.
Alter Colb., ex aliena, iiiinus apte. Quamvis enim Qiiesnellns Dissert.S, in Leonem. Ab adver»a auiem
istud quoqiie velent Canones, ne ex aliena provin- parte stani Barnnius, ad ann. 418 et 422, Petrus
cia, nisi in propria desit dignus, episcopus (|ii;era- Marca, lih. dePrimatu, § 71; ejusque contintiator
tur. de sacerdolibus lamen in aliena provincia non Steph. Baluzius, lib. v deConcord. sacerd. et imp.,
ordinandis tota nunc conlroversia est. Jam cmii Pa- c.30; necnon Tillemonlius, tom. x, pag.681 et seqq.
* Cum Lulevenses in prima Narbonensi provincia lur; et peractis omnibus, scdi aposlolicse renun-
clerici conquesti apud Bonifacium cssent, Patroclum tiet quid statuerit. Itaque rescindit quod Zosi-
Arelatensem, mortuo episcopo suo, alierum sibi, iiius nuper decreverat , prinucque Narbonensis
eumin alia sintprovincia, prsetermissometropoliiano ordinationem non ad Arelatensem , sed ad Narbo-
suo, id esl, Hilario Narbonensi, ordinasse : de ea nensem episcopum.velut melropolilanum, pertinere
re scribil ad Hilarium ponlifex, mandalque ut Luie- declarat.
vam profeclus, metropolilani jure arbilrioque uta-
773 EPISTOL;£ ET DECRETA. 774
contra palrum regulas ordinasse. Quod nequaquam ALtionem li liquet esse mandatam. Nemo ergo eorum ter-
possumus ferre patienier : quia convenit nos pater- minos r audax temerator excedat, nec aliquis in illo-
narum sanctionnm diligentes esse custodes. Nulli rum r conlumeliam partibus suis, quse sibi f non vi- -
etenim videtur incognita synodi constilutioNicsenoe, denlur 6 concessa, defendat. Cesset hujusmodi pressa
a
quse ita praecipit, ut eadem proprie verha pona- nostra r auctoritate proesumptioeorum, qui ulira lici-
mus. Per unamquamque provinciam jus melropoli- lum l suse limilem dignilatis extendunt. Quod idcirco
tanos singulos habere debere, nec cuiquam dttas dicimus, c ut advertat charitas lua, adeo nos cano-
besse subjectas. Quodilli, quia aliler, credendumnon num i s proeceplaservare, ut ila constitulio quoque
est, servandum sanclo Spiritu suggerente sibimet nostra i definiat, quatenus melropolitani sui unaquse-
censuerunt. (que provincia in omnibus rebus ordinationem sem-
2. Unde, frater charissime, si ita res sunt, et ec- per j exspeciet. Data b v idus Febr. (Feb. 9 ann. 422)
clesiam supradiciamprovincisetuse limesc includit, dominis i noslris Honorioxm el Theodosiox augg.
nostra auctoritale commonitus,quod quidem facere conss. <
sponie d deberes, desideriis supplicantium, et vo- EPISTOLAXIII s.
lunlate respecta, ad eumdem locum in quo ordina- Rufum de concessa sibi vicarii B. Petri dignitate ac
lio lalis celebrata dicitur, melropolitanijure muni- B munere Bonifacius admonel, communicatquecum
tus, et prseceplionibusnoslris fretus, accede : intel- eo, et quid circa varia, qumillis in partibusagitan-
ligens arbitrio tuo secundum regulas patrum quae- lur negotia, ad Thessalos scripserit, et quid ipsi
cuniquc faciendasunt a nobis esse concessa; ita ut agendumrestet.
peraclis omnibus, apostolicsesedi quidquid statueris Dileclissimofratri RUFOBOMFACIUS.
te referenle clarescat, cui lotius provincisee ordina- 1. Relro majoribus luis super provinciis apostoli-
a ApudBaron. utinuno ms. Harl., propria. Ques- que loco subaudiiur debere.Nam Alexandrino, An-
nellus, disseii. 12, c. 7, pro proprie resiiiuendum liocheno, Thessalonicenscaliisve nonnullisamistiti-
putat prope. Sed neque ipse iu Nicienis canonibus bus plures provinciactnnc erant subjecioe,et ex seu-
aut verba qusc a Bonifacio laudantur, aut prope tentia Innocentii(qtii epist. 24, n. 2, rescribit, divisis
eademinvenil. Immo neque unde excerpla sint, in- imperiali judicio provinciis metropoles in ecclesia
ter ermlitos convenil. Alii quippe e canonibus, qui nequaqnam dividendas, nec numerum augendum
exciderint, descripta esse arbitrantur. Alii mullo esse metropolitanorum) liqtiet fieri potuisse, ut uni
plures Nicsenumcanonem 6 hic indicari existimant. metropolitano ecclesiasticodu;e provincioeciviles
Adversus qUos mox memoratus vir clarissimus, subjicerentur. Longe minus placet illud veiusli ms.
jbid., cap. b': Nec ego, inqnil, huncnolari puto : de Colb., esse possesedes subjectas. Non enim de sedi-
mdjoribusenimdioeceseon primutibusmagisagit, quam bus, sed de provinciis hicsermo est.
de metropolitanisprovinciarumepiscopis. At de his, r_ c Unus e mss. Colb., inclusit. Mox Merlin. utin
inlil, ordmariis metropolitanisprovinciarumepiscopis^* « mss. Isid.: communias;editi vero alii cum exemplis
sermoest in canone4, qui est de ordinationeepiscopo- coll. Hadr. communiiUsvel communius: ubi cum
rum.Verum neque istecanon 4etiam ex colleciione Dion. aliisque potioribus mss. restiluimus commo-
quam canonum ecclesimRom. Codicem inscripsit, nitus. d Unus codex Harlseus, secundis curis, debueras,
verbapropeeadem, atque ea quoeBonifaciushic lau-
dal, exhihet. Ita nempe illicenunliatiir : Episcopum favente Regio merain Dionysii collectionemconti-
oporletmaxime quidemab omnibus qui sunt in pro- nente,e
in quo exstat deberes.
Crab. hic addidit sum, ac deinceps retentum est
vincia ordinari.... Potestas sanevel confirmatioper-
tinebitper singulas provinciasad metrapoliianum.Ad hoc vocabulum,quod a iiion. Hadr. atque aliis po-
nos quod attitiet, licet hunc canonem 4 a Bonilacio lioribus niss. abest. Cerle tum, non sum, addendum
laudaium non negemus,nihil tamen vetare arbiira- fuisset. f ln edii. Rom. ut in ms. Pilh. hic adjicitur
mur qtiominusidem papa respexeril sitniilet ad eam
canonis 6 partein, qtise in pervetusto codice Fossat. ab his : quorum loco subaudienduinsecundumregu-
nunc Colb.sub hoe litulo, Deinftrmandaordinatione, las patrum. Eadem vox patrum, supra, cuni in liis
qumsineconsensumetropotitani fit, itaexpriinitur: Per eorumterminos,tum in isiis in illorum contumeliam,
omniaaulem manifestumest hoc, quod si quis prmter pariter subaiiditur.
voluniatemmelropolitaniepiscopifuerit ordinatus,hunc; s Vetus codex Colb. ac Pith., canonum caulius
slatuii hmc sanclasynodusnon debereesse episcopum. prmceplaservure.Tum nonnulli, sed non potiores, ul
ln illoetiam Codice,qtiem Quesnellusedidit.eademi- ista. Deinde Fiih., censio,loco vocis constiluiio.Ni-
est canonis 6 iu duos distinctio, atque iisdem ver-ID coenoesynodicanonemi,quoeorum,quminunaquaque
bis postrema ejus pars efferliir. Certe viro docto) provinciafiunl, conftrmationema metropolitanofieri
aegreconccsseriinus, hac postrema parte unam se- prsecipitur, Bonifaciushic non obscure commendat
diitm, qttas suhinde patriarchales vocarunt, noni ac bhrmat.
cseterariini melropoleon prsescribi potestalem._Des In velere ms. Colb., vi idus Febr. Deinde
iiiielligemia autein verbi proprie liaecnostra conjec- haec verba dominis nostris, quse in ms. Pith. de-
tura est, Zosiinumuon propria Nicseniconcilii verbat siderantur, in cseteris exprimuntur his notis DD.
bic relerie voluis^e, sed verba, quaeforle in Liiiu- NN. 1 Elhsec epistola, quoeet commonitoriummerito
bensium lihello e Nicoeniscanonibus sunimaiim ex-
pressa erant, repetiisse, ac velut sibi propria de-- vocetur, cum duabus subsequentibusin concilioRo-
clarasse. Qtiaratione Zosimus,ut iu epislola 21 Coe- maTio,quod LticaeHolsteniiopera in lucem prodiit,
lestini, n. H, visuri sumus, Carthaginensissynodi li recitata est. Tria illa scripta ideroSeverusapostolicse
decreta adopiavit lns verbis : Illud eliam quod inlraa sedis nolarius simul in lllyricum detulit. Unde ciim
Carthaginensissynodi decreta consliiutumest, quasi ti NicolausI epistolam, qusemedia est, ssepiuslaudat,
PROPRIUM aposlolicmsedis ampleclimur. eiiam aliis duabusadjicitauctoritalem. Prseterea iis,
b ln edit. Rom. aliisque anliquioribus, ut in mss. i. qusede Perigene in illis litteris habentur, consen-
coll. Hisp. etlsid. hicadditur posse. Quod verbum n tanenm est Socratis lib. vu, c. 36, de hoc pracsule
-jrectius abcst ab exemplaribus Dion. et Hadr. ejus- s- tesiimonittin.
 775 SANCTI BO.MFACIII, PAP^E, 778
csesedis injunctum diligenter a lua charitate debet A correptionis plenas litteras misimus. Ad synodum,
impleri.Causoe etenim ecclesiarum per eas |irovin- qu;e dicilur illicite (Corinlhi)congregandade causa
cias posilarumpcrvigili sunl circumspeciionecuran- frairis nostri et coepiscopiPerigenis, cujus scripsi-
da;. Ita quippe vice sua beatns a|ioslolus Petrus cc- mus (Vide Zosimi epistolam15, n. l)statum nulla
clesie Thessalonicensicuucla commisil, ut intelligat posse peniius raiione lurhari, lalia scripla direxi-
sesollicitudinem niauere niiiltorum: quam minoicm mus, quihus universi fralres inielligant, primo con-
facere nova «, quoevires habere non possunt, tenia- venirese citra tuara conscientiamiiiiniuic debuisse ;
menla non debent. Non est enim corum cedendum deinde, de nostro non esse judieio relraetanduin.
studiis, qnos novitas rerum, et indebitoedesiderium Numquameniiu licuit de eo rursus, quod semelsta-
dignitatis accendit: scdelaborauduin est, et Deono- luitimest ahapostoliea sede, traolari. In qtia pagi-
stro favorem prsestanlcceriandiim, ul quisquis con- iin nostra, ut condecuit, honorem debiluin ttiseser-
tra licitum nililur,sibi peromnia recognoscal occur- vavimus Sanclitaii, sicut ejus charitas tua lectione
sum. Quapropler, frater charissime, frelus jam du- cognoscet.
dum a le aticiorilaie suscepla, conlra iniinicas tur- 5. Perrevii autem coepiscnpi noslri negotium,
mas idonctisDeinoslri milesarmaie. Nihii hic lime- cujus nobis lihellus nb eodem destinatus fecit indi-
bis dubii, nibil incerti formidabis eventus. Habes ii ciiim, cui cousacerdotes sui molesti nimis esse di-
beatiimapostoliunPetrum, qui anle te pro sua possit cunlur, ila utcinn ecclesia sua credcrent esse pel-
vi repugnare. Nolo pcrttirbaiione maris conciti tcr- lendum, diligenler audire luam volumus b charita •
rearis. Fidem qttippe , quam in arcano ttii pcctoris tem, conveniis supradiciiscoepiscopis uoslris, quo-
portas, omnibus rebus cerlum est esse niajurein. In rum se viin suslinere deplorat. Tunc deuium, ut in-
nullo le turbo, in nullo penitus procellavexabit.Non telliganl, siqttid a se faclumest conlra consucludi-
patitnr illc sedis suoeperire privilegium le lahorante neti), prius csse cassandiim, omnibus vesiigaiis ad
piscator. Oinnisttimor fliictuum, omnis procella ces- nos lua chariias referre nialuret; quatenus c prola-
sahit, eo favente nisibus luis, cui soii mare pervium tum a tua fraicrnitate judicium sentenlia nostra va-
ftiit. Aderit nimirum, et violaiores canonum aique leal roborari.
ecclcsiaslici juris inimicos Deo auctore com- i. Sane in epistola Thessalis fratribus desiinata
pescet, qui lalium mentium semper vota frusira- ida nobis scriptumvolumnsrecognoscas,Pausiantim,
tur. Cyriacumatque Calliopumd a nostra communione
2. In coeterosetiam conlumacesjus conccssoepo- penitus suhuiovendos: iia ul remediuin solum in-
lestaiisexerce. Nullum eienim locum vides a nobis terventionistuoegratiam se liabere cognoscant.Ma-
otiosumrcliclum. Ad Thessalos comminalionis et C ximum autem, quem male tua charitas reiulitordi-

a Novorumillorum tenlamcnlorumnomineinlelli- Quem in locumRusticus Vigiliipapsediaconusohser-

git llolstenius rescriplum Theodosii in favoremse- vavit, in AcuinelensicodiceSalluum,loco Sardorum,
dis Constanlinop. contra jus Rom. sedis in ecclesias pra-ferri.In hac porro lectionum varietate, qiia:anie-
Illyrici anno aniecedeiileexioriiim : oique faverevi- ponenda sit, ex hacet sequeuli episloladijudicalur.
dentnr suhnexa : Non est enimeorumcedendumstu- Cum enim in illis de Thessalis et ad Thessalos scr-
diis, quosnovilasrerumel indebilwdesideriumdigni- mo sit: consequensestutis Perrevius scu Perrehius
talis accendit. Nam illud indebilmdesideriumdigni- Thessalicorum , non Thessalonicensiuni salluum
taiis adniitim Ailicum aUiucl. Sed eorum nomine, episeopusexstiteril, atque una eademque Thessaliae
quos novitasrerum accendit, inteliigere licet Thessa- tirhsduplici, Pharsalii ecil. ae Thessalicorum sal-
los, qui Allico assenlari sttidenti-s nova qmedam tuum, tiomine dicta fueril. Illud pra;ierea ex citatis
teniarint, obquoesedis apostolicaeuffensamet a Bo- locis conficitur, Pcrrevium ccclesia sua minime
nifacio comminalioniset correptionisplenas litteras fuisse pulsum, siqnideni et cum Ephesinis et cum
merueruni. Neque vero, si inlegriimac iiondmnre- Chalcetloncnsibus palribus ul episcopus consedk,
scissum lum mansissel Theodosii praecepliini,quo coque noinineconcilioulriqiiesubscripsil.
apostolicsesedisjus in Ulyricutn ad regiie urhis au- c Apudllolslen., probatum. Quod prolalumresli-
lisiiiem transferebattir, Bonifacius,n. 2, tatn (iden- tiierimns; nemini nnn probandumputamus.
ter Rufofuisset dicturus: In cmlerosetiantcontumaces d De his tribusepiscopis Ilolstenius dictuminleili-
jnsbconcessmpoteslalisexerce. git illud epistoloe sequentis, n. 2 : Audio episcopo-
Iu Ephesino concilio,iniiio aci. 1, inter caeteros-j.
' rum quotdam,apostolicojure contempto,etc. Prscter-
episcopnsnotatur Perrehius cpiscopusFarmuii seu ea ab iisdem episcopis Maximumsine vicarii apo-
Farmaci, in uno codice Firmaci,in aliis Farmalii, uhi siolici consensu ordinatum opinatur. Cui opinioni
legendtim Pharsaiii, qttoeurbs esiThessalioe.Inpro- favelternus ntimerus ad episcopi cujusque ordina-
cessu ejusdem uctionissententiamdicit apuilLabh., tionem reqiiisitus. Siautem Maximum ordinassent,
tom. 111,pag. 489, B. Perrebius Thessalicorumsai- non lantuin hic, sed el illi a sacerdotali honore
tuum,GraiceTwv0Eo-o-«).ixwv epis- submovendierant. Cerie de hujusmodi ordiuatiuni-
o-a>d>v[proa),o-<iiv],
copus : el apud einndem, pag. 557, A. subscrihit bus illud a Zusimo, epist. 7, n. 2, legimus constilu-
Perrehius Thessaloniccusium salluum episcopus.Quse tum : Sciat qui ordinaverit, et se gradus sui subire
leciio et apud MaritimMercatorem,edit. Baluz. pag. jacluram,necin tliuin, quem ordinarit, volitwa esse
212, et in novacollectioneConcil. quam idem Balu- qumcomulit. Videnolama in ejusdem papseepisto-
zius conciunavii, pag. 631, ohiiuct. Iu ejiisdem col- lam 9, n. 1. lionilacius autem, in epistola seq., n.2,
leciinnispagina 610, Parebius Gra-ce T<SV 0eo-o-«)i3v eos a sua communioneseparari significat, quia ipsi
«TKATWV, ei Latinc Tiiessaloniceasiumsalluumepisco- se ab aposlolicmtcdis communionesepemrenitmlur.
pus subscrihit. Deuiqueineadem collectione, pag. Apud Baluzittm,nov, coll. Coucil. pag. 699 cl8f>6:
U48, iiiterChalcedonensiscoiiciliisiibscriptiones ex- PausianusepiscopusHipalm TJussalim,qui Nestprii
slat: PerrcbiusepiscopusthestalonicensiumSardorum. parlibns addictuserat, imer suhscripttoncsiegilur*
777 EPISTOL.E ET DECRETA. 778
natum, in totum sacerdotii censemus honore pri- A 4Lsticarum sanctio regularum majoris esse non dedit
vandum. potestatis. Leguntur etenim prsecepta majorum ; et
5. Tuae charitatis est Severum apostolicse sedis quibus in Ecclesias juris aliquid dederint invenimus.
notarium, animis accepiissimum nosiris, de noslro Jam temeralor est ecclesiaslica?.disciplinoc,quisquis
proprio latere a destinatum, peractis omnibus, tola in ejus leges, cum sibi nihil debealur, irrepit, ea si-
celeritate dimiitere; ut gestarum ordinem rerum, bimet vindicando,quse sibi a patribus negata vi-
eodem fesiinius revertente, noscamus. Data v idus deautur.
Martias (Martii 5 ann. 422), Honorio xm etTheo- 3. Accipite ergo admonitionem et correptionem
dosio x Augustisconsulibus. nostram, ex quibus unam f pontificibus,alteram dissi-
EPISTOLAXIV b- dentibus exhibemus. Nam ideo ait Aposlolus : Quid
ConcessaRufo potestas,quam nonnnlli contemnetanl, vullis, in virga veniamad vos,an in charilateet in spi-
asserta primumaposlolicmsedis aucloritate, confir- ritu mansuetudinis(I Cor. iv, 21) ? Scitis enim beato
matur. Petro ulrumque possibile, id est in mansueludine
Dilectissimis fratribus universis episcopis per Thes- mites, in virga superbos arguere.
saliam conslitutis BONIFACIUS. 4. Ergo servale honoremdebilum capiti: quia no-
1. Instilulio universalis nascenlis Ecclesise de j»j, lumus ut intra se membra decertent, ita ut tendatur
beati Petri sumpsit honore principium, in quo regi- eorum ad nos usque ceriamen; dum fralrem et co-
men ejus.et summa consistit. Ex ejus enim eccle- episcopum nostrum Rufum dignum ducitis contem-
siastica disciplina per omnes Ecclesias, religionis ptu : cui nihil novum auctoritas nostra concedit, se-
jam crescente cultura , fonte manavil. Nicoensesyn- quens priorum 8 gratiam, qua huic cura ecclesiarum
odi non aliud proeceptalestantur: adeo ut (Ci'(a(Ni- ssepevidetur injuncta. Quod faclum iia intemeratum
colaus 1 epist. al. 42) non aliquid super eum ausa servari volumus in futurum, sicut a patribus hujus
sit c constituere, cum videret nihil supra meritum dispositionis forma servata est. Non decet fralres al-
suum posse couferri : omnia denique huic noverat lerius dignitate morderi. Certe si in quoquam ejus
Dominisermone concessa. Ilanc ergo Ecclesiis toto supra debitum fuit visa correptio, quoniam ideo te-
orbe diffusis velut caput suorum cerlum est esse net sedes apostolica principalum, ut querelas om-
membrorura: a qua se quisquis abscidit, fit christia- nium b licentes acceptet; interpellari nos super hoc
noereligionis extorris, cum in eadem non cceperit missa legatione convenerai, quos curain omniumre-
esse compage. rum manere videatis. Cesset novella proesumpiio.
2. Audio episcoporumquosdam, apostolico jure Nemoatideat sperare quod non licet. Nullus ea qusc
contempio, novum d quidpiam contra Christi pro- p^ suntapatribus gesta, et per tantum temporum custo-
prie prsecepta tentare, cuni se ab aposiolicac sedis dita, temerare contendat. Ordinationi nostroepareat
communione,et, ut dicam verius, polestate separare quisquis se episcopum recognoscit. Episcopos per
nilunlur, eorum e petentes auxilium, quos ecclesia- Illyricum citra conscientiam coepiscopi nostri Rufi

" Hoc est, unum ex iis qui lateri noslro adhserere sed et in violatione juris apostolicoesedis, quod Chri-
solent, adeoqne nobis noti, familiares, probati at- stieprseceptis sit fultum, sitam esse.
quechari sunt. De vocis hujus anliqnitate et usu Attici scilicet, de cujus sede Gelasiuspapa, epist.
plura in Leonisenistolara 51 dicturi suraus. 18, n. 10, haecedisserit: Si certe de
b Totum epistob»hujus exordium, ut ab Ilolsienio civitalum, secundmsediset terlimmajordignitate agiiur
est dignitassa-
esl ohservatum,Hadrianusl, epist.97, CodicisCarol. cerdolvm,quam ejus civitatis, qum nonsolum inter se-
edit.TJrets., pag. 322, transcripsit. Prima ejus verba des minime numeralw, sed nec, ut habet Leo epist.
NicolausI, epist. al. 70, n. 8, et alibi, laudat. Ipse 195, n. 5, quisquam aposlolicamfacere polest sedem;
Bonifacins nounulla in eo ad imitationem exordii immo ut prosequitur Gelasius, necinter metropolita-
epistolse 25Innocenlii ad Decenliumexpressit. norumjuracensetur. Non iromerilo igitur Bonifacius
c Scil. can. 6, ubi in veieribus codicihus legilur, nunc ei datum esse negat, ut majoris esset polestatis.
EcclesiaRomanasemperhabuit ( non, ut Quesn. prae-j) ] f Forle participibus,hocest in nostra communione
tiil.it,habeat) primatum. Quorespiciens Nicolau»I, perraanentilius, quibus opponuntur dissidentes, hoc
epist. 8, ail: Si instituta Nicmnmtynodi diiigenter est ab ipsius Bonifaciicommunioneseu polesiate se-
inspiciantur,invenieturprofecto, quia RomanmEccle- parare se nilentes.
sim nullumeademsynodus conlulitincrementum:sed: s Saltem Damasi, Sirieii et Innocentii, ut etiam
potius ex ejus forma, quod AlexandrinmEcclesimtri- NicolausI, epist. 2, ad Michaelein,memiuit. Ex quo
bueretparticulariter,sumpsitexemplum.Eodem pe.rli- perspicunmest, nonnullos Thessalonicensi cpiscopo
nel et qund Gelasiusepist. 55, n. 1, scripsit: Roma- concessam potestalein velut quid novum objecisse,
na EccletianutlissynodicisconstitutiscmlerisEcclesiisi indeque Theodosiodatam esse occasionem, ul illam
prmlutaest: sed evangelipavoce Domini et Salvatoris i adregiae urhis episcopumtransferrel.
b Loco verbi licentesquod Holsten. ex
nostri primatumobtinuit.Ista igitur privilegia, inquitt archeiypi
Nicolaus I, aliqnanlo ante mox cilata verba, huic; fide relinueral, substiluit Lab. licenler. Non displice-
EcclesimChristia Chrislodonala,asynodisnondonata,, ret gliscentes.Sic tamen licentesaccipere est, quasi
sed jam solummodocelebraiael venerata. qum liceanlceu qumlicitmsint. ObservavilHolslenius,
d Ii nunc dicuntur novumquidpiam conira Christi i subindeAuicumNicopolitanumepiscopum,cumAna-
prmceplatentare,i\vorma novatentamenlaia superioreB stasius Thessalonicensis potestate sua erga ipsum
epistola, n. 1, arguuntur. Ex quo colligitur, tenta- abusus esset, querelas suas ad Leonem papam, ut in
menia illa nova non solius Ailici, sed maxime non- ejus epislola 14 visuri sumus, delulisse, euroquc
nullorum Thessaliaeepiscoporumfuisse ; atque hancc sequumillarura judicem expertum esse.
ulpam non tantum in illegitima Maximiordinatione,»
PATROL.XX. 25
779 S. BONIFACHI, PAP#, 780
nullus prdinare a praesumat, etc. Data v idus Mar- ,A thum, quod esagitali dicimus, synodum congregan-
tias, llonorjo xm et Theodosio x Apgustis consu- dam super ejus discutiendo slatu, quem Corintliiis
libns. apostolica sedes, examinatis omnibus alque discussis,
EPISTOLA XV. constiluit sacerdoiem ; sccula Dei volunlatem, quse
SignificatBonifaciusnegoliumPerigenis, quem Corin- hunc ipsum d, quanlum docetur dilalionibus tempo-
thiis non inconsulto episcopumda:!eral, lllyriei epi- rum, ejusovilis, in quo creverat et cui creverat, vo-
scopis discuiere ac recognoscerenon liccre; ac si qui luit esse pastorem. Cujus ordinationis si vestra essct
id aggiydiantur,in sua eoscommunionenon perman- charitasignara, libenlcr ab origine si:a quoe sunt in
suros. Rufi in easdem provincias potestulemidenli- prseierito de eo gesta ° retexcrem; ut his, quorum
dein, diserliusautem in fine, cxpiicut. aspeclus negoiii ejus non per ignorantiam, sed per
Dileclissiniis fralribus RUFOet ca-teris episcopis per sludium involvit obsciirum, manifestatione clareret,
Macedoniam, Achaiam, Thessaliam, Epirum vete- sententiam de eo spccialiier fuisse divinam, qua, ut
ren.i, Epirum noyam, Proevalinet Daciamconsti- diximus, Ecclesiae Corinlhinrum velut alumniim
lulis, BONIFACIUS. suum judicium ccelesle servavil. Quain rein omnium
1. Manet beatum apnstolum Petrum per senlcn- civiiimet clericorum a nohis oppido poslulavil assen-
lian/| doniiniftiin!univcrsalis Ecclesise ab hocsoliiii- R sus. Ncc tainen id alirnple pr;vceptio noslra consli-
fudq suseepta ; quippc quam, Evangelio lcsie (Mailh. tuit: sed, ul ecclesiasiica disciplina poscehat, diligen-
xvi, 18), jn SPnoverit esse fundaiam :, nec umqu.iin lius fratrem etcoepiscopum noslrum Rufum negoiii
ejus honor vacuiis polest esse curarum; cuni certum jussimus interiora rimari, ei pciilionis summam sua
sil sn,mmam r.erum ex ejns deliberalione pendere. de proximo moderalionc pensarc; ul nihil immalu.
Quic rps aninium meum usque ad Orientis b loca rum ab hac sede fieri viderelur, quce alinrum prav-
quseper ipsam solliciiudinem quodam modo videnius, sumpliones sa>peeompressil. Ad nos post aliquanti
extendunt. Indesinenter enim ab unoquoqne illinc temporis spalitini stqier hoc praedicii episcopi noslri
venicnte perconlor de pace fralrum, id est, de quiete (Rnii), qnae pr.emissis desideriis convenireni, scri-
poniificuni, quoe solci, quoties diabolus huic invidel, pta veneruol: quoriiin ovidentissimam rationem se-
alicnjus praesumptioue tttrbari. Cum igilur ad nos cuti, dedimus hunc Kcclesiie illius esse pontificem,
ordine suo cuncla servari famanunc iisquedettileiil, in qtta per siugnlos lionorum gradus prseterilam quo-
vchemenler niirati stimus ejus rei stupenlcs, ut pos- que transegissel ocialem.
cebat ralio relatorum, quam c in injuriam patium 5. Quam ad rem faciendam memorato episcopo
inlentio novella tentavit. mea directa sectinda prolinus, quse preshylerio oni-
2. Cerlo enim cognovimus inriice, apud Corin- G verso eomplacuii, £ auciorilate mandavi, retro ma-

a Hinc Bonifacius transisse videtur ad imprQban- bant. non quia prius Sasimis fuerat ordinatus, sed
dam ac damnandam Maxiuii prdinalionem, pf ad ea qiiiji.subindp Nazianzl revera ppiscopum iiistiluium
qiioein siiperiori iepistola it. 4 tonsiiiuunlur, aliitve fuisse arbilrabantur. Ail Bonifacium qtiod aitinet,
decernenda. Unde non pauca liic pr;etermissa con- nihil conlra regulas, qu;e translaiiones episcoporum
jicias. vetanl, facluiuit,i.se arbilratus est, si Perigenem a
i» Noininaiimque in lllyrici provin.cias,quaj cum. Pair.eusib.us miuime, adniissuiu, Coriulhiis eum epi-
quopdamadOccidentis Impe.riuinperiinuisse.nl,inde, scQ])iimcoo.piaiiiibusconcederet. Hoc Bonifacii judi-
anno 579, a Gralia.noiu theodosii graiiam disiraclse, cium approbans Ccelestinus,postea Porigeui ut Corin-
atque Orieniis Iroperio adjunctse su.nl. tliioriim episcopp litteras misit. Uude et ii, qui Pro-
c Prscposilionem in, quam, ut spepe fil, prppler clinn regiae urbis. postulabaiit episcopum, adversus
sjmileni ejusdero soui syllabam siibsequctncm exci- eos qui canonibus isiud conirariijm esse coniende-
disse persuasiim nobis cst, supplendam duximps. banl, Ccelestinum postnlationi suoe suffr.igari coni-
d Piiia,Perigeuein. Unde vero lania iti illo repu- probanint, uti colligilur ex Socrale, lih. vn, cap.
diando pertin!|'cia? Bonifacius quidem qqid ipsi pbji- 40, quainvis ille hoc factum ex praejudicata mente
cere(ur silet. Minime tamen ohscurum est, regioeur- vaide e
adulteraiuin referai.
bis episco.poac caeteris ei addiclis Pprjgenis rejiciendi Ejus scjlicet synodi, qusePerigenem Palrcnsium
non aliam fuisse causam, hisi qiiod olini Patrensium ep'v»cppumoitlinarat, in ctijus episiola pracclariimex-
nominalus fuerat episcopus. Ea pi^im(Jirientaiiiim sia|)al,de ipsp (.csliiuonin.m,iterato jam rcl iluin. Mox
nonuulloriim aiiimis insila eratopiniq, qua.mel Anlio- JJ quoruin ads,p?clusperinde est alque quorum weniis,
cheni concilii canonihus 16 e.t 17 fuiiam puiabani, in accusandj cas,upluralis muneri, ac subinde obscu-
cuin scilicel, qui Ecclcsiie alictijus episcopus desi- rum.id qu,u(iobscurilas.
f In vuigalis, ut in archelypo, auctoriiatem: lapsu
gnatus, eli.amsiah ea nequaquam susceptns, fuisset,
alieri proelicideinceps non possc. llac de ca.usaPro- libraijiis familiari, quod litier.iin, qua inclioalur vox
clus, ne regioe urbi proeficereliir, teste Socrale lib. scqitens, geminareet antecedenti adjicere solent. Su-
vn, c. 55, aiiquandiu prohibilus fuil. Eo quoqueoh- peiiora \mc, nieu direcla secunda, necessario auciori-
ipntu Bassianus, quod Evazorunidenomitiaius liiisset tate posiulant. llie quippe aiteioritas, ul ssepius in
episcopqs, quamyis hiijtis Eccles\oc regimen nun- Roi|ianorum poniificum scriptis, epislolaiu sonat.
quam siiscepis^ei, ah Eplie.si.nodejectus est episco- lliuc cum Zoziipus de 1'erigene inlra, n. 8, dicit,
liam, u|i legere est in co.ncilio Chalcedonensi act. Postquamepiscopusnosiris est auctoriiaiibus constitu-
11, priespriim pag. 692. Disnlicuit paritern.ouniiliis, lus, ihi nosiris auciqxil.atibii.s,
non aliud silii vellein-
ijiiod Grcgorius., qtii ordinaius a Basiliq, Sqsimortim leUigiiur, qitain liic ir.eadirecla secunda auctorilate,
epscopus, haiic Ecc.lesi.aiiaQbtinere nequ,iverat, in Piopmiitii, qum universo presbyterio complacuil.Unde
Cqiislanlinopolilaiia sede collocalus fuisset. Nec de- magis ac uiagis apparet, Komanosponliiices niliil illis
Itieiunt inter Occidentales, qui e.umin hanc sedcm le.niporLbusprsetercpnscienliaiiiclerisuiiiihiijusniodi
conlra regulas elatum quererentur. Id vero cense- negotiis egisse. Rursum vero iiiiiionum. 9, ubilegi-
781 EPIBIQLM ET DEGRETA. 782
jojessecutus, qui Ecclesiam Thessalonicensemsibi A^ dictoenostra senlentia colloeavit. Quis ergo hunc
semperfamiliarem etin collegjicharitate famulanlem, rudis et peregre fortasse nuncdemum rediens ac-
dignam, sicut fid.es assenl SGriniorum, hoc honore cusator incessii ? Quis certeantistilum, ut fralrum
duxerun,t, Quem fralri Rufo apostolicaveliam in pos-r convenirel turba, prsecepit, lectis epistolis nostris?
terum gratia sedis indulgel; sequax Domini, qui ex- Quoniam locus exigit, si placet recenserecanonuinb
altal liumiliatos, el huniiliat semper elatos ; dum illis sauctiones , reperietis quseslt post EcclesiamRpma-
gfaliam tribuit, his resislit (I Pet. v, 6). pam seciinda sedes, queve sitterlia. A quibus ideo
4. Quantum esi ergo humilitatis rapnus, quod ita rerum videtur ordo c distinctus, ut se Ecclesia-
gratige divinoel.a,ncepensatur? Et quanla est poena rutn ponlifices caeterariim,sub uno tamen eodemque
superbia;, cqi proprie fetius mnndi Dominus et re- sacerdotio, habere eognoscant quibns chaiitate ser-
ctor obsistii?Melius.autem Fralerniiali veslraeinteb- vata propter ecclesiasticamdisciplinam debeantesse
ligendum relinquq, quis lmmiliiatis, et quis super- subjecti. Etquidem haecsententia canonuma vetu-
bise sit magister, Sed absn hoc a Domini sacerdo^ slate duravit (Nicotaus I, epist. 8, Mich. imp.), ut
lihus, ut iu hniic aliquis eorum cadat reatum, ut, nunc usque, Christonostro favente, perdurat. Nemo
nova quidpiam usurpatione leiitanilo, inimica sibi umqnam apostolico culmini, de cujus judicio non
faeiat scita.roajorum ••scmulumse illum specialiter B J licet retraciari, manus ohvias audacter intulit: ne-
habere cognoscens, apud quera Christtis noster sa^ mo in hocrebellis exstitit, nisi qui dese voluit ju-
cerdolii summam locavil. ln cujus conlumeliam dieari. Servant Ecclesiaemagnoeproedicloeper cano-
quisquis insurgit, habitator coalesiium non poterit nes dignitates, Alexandrina et Anliochena, habentes
esse regnoruui. Tibi, inquit, dabo claves regni cmlo- ecclesiasticijuris notitiani. Servant, inquam, statula
ru\n (Matth. xvi, 19), in quse nullus sine gratia ja- majornm, in omnibns deferentes, et ejus vicissilu-
nitoris inlrabit. T« es, inquit, Petrus, et super hanc dinem recipienles gratise, t|uam se in Domino, qui
pelrammdificaboEcclesiam meam(lbid., 18). Quicum-- pax nostra est, nohis deberecognoscunt.
que igitur cupit etiam. ante Deum nostrum sacer- 6. Sed quia res postulat,apprnbani.lumdocumen-
dolii dignitate censeri; quoniam ad Deum Petro lis est, maxiinas Orientalinm Ecclcsias in magnis
suscipiente pervenitur, in quo Ecclesiam, sicut su- negotiis, in quibus opus esset disceptatione majore,
pra menioravjmus, uniyersalem cerium esl esse fun- sedem semper consnluisse Romanam, et quolies
daiam, debet esse mjlis et humilis corde : ne inci- nsus exegit, ejtis auxilium postulasse.Sancloememo-
pial discipulus coiitumax illius, cujus superbiam rioc Athanasius et Petrus, Alexandrinoe sacerdotcs
imilatus est, pcenam subire docloris. Ecclesise, hujus sedis auxilium poslularnnt. Ctim
5. Congregatur ergo, ut redeamus ad causam hu- C AntiochenaEcclesia per mullnm temporis laboraret,
jus injurise, synodus acujtts dilectp consiillum sem- ita ut fierentillinc propter hoc ipsum ssepe discur-
per superhabens concilii recognoscat arcanum : et sus, prinio sub Meletio, pqstea stib Flaviano, apo-
fiei, quod quidem (ieri per regulas omnino non po- stolicam sedeni manifestum est esse.consultam. Ad
lerit, fratris et coepiscopi nostri Perigenis honor ctijus auctoritalem post multa, quoeab Ecclesia no-
duhius et incerius, quem in sede Ecclesise supra- stra gesta sunl,nemini dubium eslFlavianum com-

rous, A«e(ort(asnoslra commonitionesolita vacare non matur, exhisejusdem'Leonisepisl.97, n. 5, adAna-

debet, nomine qucmitatis epislolam intelligendam lolium, verbis : til Doteoetiamin hoc dileclioiiemluam
esse iiemininon obviumest. esseprolapsam, sacrqiissintasNicmnorumcanonum
a Locus mendosiis resarciri sic posset : qum de constitulionesconarerisinfringere,tamquamopporlune
electoconsultumsuperni insuper habms consilii re- se tibi hoc tempusobtuleril,qiw secundi honorisprivi-
legium sedes Alexandrina perdidmt, el Anliochena
cognoscalarcanuin. Expostulat quippe de episcopis, Ecclesia
quod de Perigenis causa recognoscere vellent judi- n. proprietalem lerlim dignitatis amiserit. Et
ci.umapostnlicajsedis, quae coiisulto ea de recce- 4, approhat Leo legatos suos, qtii in Clia)cedo-
leslis consilii aicauo secuta ftei volunlalemerat, ut nensi concilio vehementer obsliterant, ne lale pri-
supra, n. 2, diciiux. vilegiumConsiantinop..sedi concederetur, aperte re-
b Nicoeu.orum videlicet, quorura sexlo di.stinguitur clamantesne contra instiivta Nicmnaprmsumpliore-
ordo sedium, maxirae secunduin lectionem quaj in _." probm c
novitalisassurgeret.
vetere codice olim Fossaleusi, uunc Calbertino, et-, In prius vulgatis, destructvs, menduiu mapife-
aliis nonnullis oblinet in hunc moduin : Ecde&iaRo- stum, quod non amplius siislinendum pi!ia,vimus.Id
mana semperhabuit primatnm.Teneai aulemJEgyptus ; quod de sacerdotii uniliiie pancis Bbnifaciusiiic do-
Libymet Pentapoli(apud Quesn. Penlapolis) prima- cel, Cyprianusenim siibinilium lib.deUnii. Eccl.pluribus
tum, ita ut episcopusAlexandrimharum ovinium hqr ex;plicat Ubi omnibus observavitDominum parem qui-
beal potestatem; quoniamet Romanoepiscopokmces{ ( dcnvApo&iolls potestatem trihuisse.verura
consuetudo.Similiterautemet qui inAhtiochiacottsti- U.tunitalemmanifesiqrei,unamcatliedrtimconsliluisse,
tutus esi, Itaque.etincmieiisprMinpiis.pri)>\legiq, i et unilatis cjjiiqoriginem afr uifO incipenkni sua
sa(ya
siul Ecclesitaivm.Ad eumdem.canowemrespicit Leo> auctoritatedisposuisse; posl pauca suhjicii: Episco-
episl. 95,n.5, ubiAnatolii,qui secuudiitninEcclesi^) pa(HS.tintis est, cujus a singulisin solidutn pars una
locum affeciabal, amhitioni inlcrcedil hac raiibne : tenelur. Ejid,em,PJCU?Aj|gix-|.),nivs. in.suinmelBonifa-
Ad meumtendit reaiwm,si palernamm regulmsdnctio- ciiun, supra, epist, ft, sicalloqiiitur : Commumsest
num, quw in synodoNicmnaad totius Ecclesimragi- omnibusnobis, qui fungitnurepiscopalusofficio,quam-
men spirilu Deiinslruemesunt conditcz^me, quoa]q!/r r «is i)iea ipse prmemineascejisiorefasligio,speculapa-
s»(,cdnnivenleviolentur.Quod aulem Bonifacius pqpq storalis.
alios hiGindicel canowesa NJesenis,rivrsum ednftr-
783 APPENDIXAD EPISTOLAS S. BONIFACHI, VhPJE. 784
munionis gratiam a recepisse; qua in perpetuum A trus serael jam Spiritus sancti suggestione firmavit,
caruerat, nisi hinc super hoc scripta manassent. nihil huic relinquens in posterum qusestionis, cui,
Clementissimoerecordationis princeps Theodosius dum constiiueretur a nobis per ejus temporis spa-
Nectarii ordinationem propler ea, quia in'nostra no- tium quo vacavit, nihil omnino constet objectum.
tione non esset, habere non existimans firmitalem , Cesset accusatio, cujus invidiam probamus aucto-
missis e latere suo aulicis cum episcopis, formatam rem. Solvatur machina falsitatis in eura compositse;
b huic a sedeRomana dirigi regulariter depoposcit, quia ad sacerdotium, Dei nostri et omnium bono-
quse ejus sacerdotium roborarel. Ante breve tem- rum favore, pervenit.
pus, id est, sub prsedecessore meo beatse recorda- 8. Sane quoniam servandus accusatori locus est,
lionis Innocentio, Orientalium Ecclesiarum pnntifi- ne c audentiam penitus incilare videamur, si quid
ces, dolentes se a beati Petri communione sejunctos, ab eodem postquam episcopus nostris est auctori-
per Ijgatos (Vide Innocentiiepistolas 19 et seqq.) tatibus constitutus, conlra disciplinam et propnsi-
pacem, sicul charitas vestra retiuet, poposcerunt. tum sacerdotii fertur admissum, coepiscopusnoster
Quo temporeaposlolica sedes omnia non difliculier Rufus, cui ad vicera nostram cuncta committimus,
indulsit, illi parens magistro qui ait (UCor.n,10,11): cum caeteris fralribus quos ipse d delegerit, nego-
Si cui aulem aliquid donaslis, el ego; nam et ego si B tium curabit audire; ad nostram relaturus omnia
quid donavi propler vos in persona Chrisli: ut non notionem, qusecumque cognitioni ejus rerum cur-
possideamura Satana ; non enim ignoramusversutias sus et ordo monstrarit.
ejus (Nicolaus I hmc laudat in fineepist. 42) : id est, 9. Illud etiam, quoniam auctorilas noslra com-
quia semper dissensione Isetatur. monitione solita vacare non debet, hortamur et re-
7. Quoniam igitnr ad probandam veritatem arbi- pelito saepiussermone praecipimus, ut in omnibus
tror quse diximus, fratres charissimi, exempla suf- huic viro obedienliam dispositionibuscommodetis.
flcere, quamvis plura veslri notione teneantur; abs- Nullus, ut frequenter diximus, alicujus ordinatio-
qne fratemitatis injuria convenlui vestro volumus his nem cilra ejus conscientiam celebrare prscsumat,
litteris obviatum.quas a nobisper Severum, aposto- cui, utsupra dictum est, vice nostra cuncta com-
licsesedis notarium,anirais acceplissimum nostris, e mittimus. Sibi cerle hujus praesumptionis auctores
nostro latere desiinatumvideatis esse direclas, con- imputabunt in posterum, cum se viderint apostolicse
venientes, utcondecet, fratres, nequis, volensin no- charitatis extorres. Data v idus Martias (Mart. 11
stra cominunione durare, fratris et coepiscopi no- ann. 422), Honorio xm cl Theodosio x Augustis
stri Perigenis ilerum ad discutiendum in medium consulibus.
nomen adducat: cujus sacerdotium apostolus Pe- C
* Isltid contigit proxime post ordiiialionem Joan- papa illam admilleret.
nis Constanlinop. episcopi. Tunc enim Acacius, Be- b De hac legationenihil apud ecclesiasticos scri-
roeseepiscoptts, una cum Isidoro ct aliquot aliis pre- ptores leginms memoriecraandalum. Tantum habe-
shyteris ac diaconis Antiochetisis Ecelesise. Romam mus supra, pag. 567, synodi Conslantinopolitanae
vcniens, non solum ordinationis Joannis decreium, epistolam Theodosio imp. pracsenle conscriptam,
sed el Flavianicum Theophilo communionem,ul lo- qua Damasuset socii de Nectarii ordinalione certio-
quilur Palladius in dial. pag. 51, atlulit. llac occa- res (iiiut, ac de illa gratttlari roganiur. Forte cuin
sione Romanus pontifex pacem a Thcophilo compo- id dilferret Damasus, exislimavit Imperator forma-
silam scriplis ad Flavianum daiis confirtnavil. Haec tam, quara expetebat, solemni legalione poslulan-
atitem scripla vel Siricio vel ejus successori Anasta- dam. Ilic formalm noinine inlelliguntur litleroecom-
sio altribuenda esse, supra, pag. 707, §14, observa- munionis iudices, quibus recenlis episcopi ordina-
vimus. Recole et quse ibid., § 15, ea de re disserui- lio approbalur; quaravis hoc vocabulo inlelligi so-
mus. Huic Flaviani exemplo adjicere potuisset Bo- leant lillerae laicis vel clericis peregre abeuniibus
nilacius alterum Porphyrii, qui cum pauloposl ejus- datse, ul eorum fidei vel ordinis seu gradus essent
dem Flaviaui vita functi locum usurpasset, testei testes.
Palladio dial. pag. 141, ad RomanamEcclesiamscri- c Legendum forte, ne audientiampenilus incidcre,
psit, et responsodignus liabilusnon fuil; quia nimi- hoc d
verbo posilo pro abscidere ac negare.
rum, ut idein Palladius pag.28 narrat, ordinationem i
-
Suhinde Leo, epist. 12, ad Anastasium , num.
ejus conlra jus el fas factam Romanoponlifici Imio- ip 14, hunc judicum delectum non uni Anastasio, sed
cenlio AiiliochensisEeclesiaepresbyteri nunti.iranl. meiropoliianis permisit. Verum hoc decreium
Unde liquet simul et Porphyriuin operam dedisse,, edidii Leo poslquatn Anastasius concessa sibi pote-
ut Innocentiussiiam ipsius ordinalionem raiam ha- state abusus esset.
beret, et Antiochenospresbyteros cavisse, ne idemi

APPENDIZ

AD EPISTOLASS.BONIFACII I PAP^.
NOTITIA
SCRIPTORUM
NONEXSTANTIUM
QUiEADBONIFACIUMI
PAPAMATTINENT.

I. tis clerici Bonifaciumconvenerunt, eique porrexerunl

i. AntementemJunium anni 419, Valentinmcivila- libellumadversusMaximum,ipsorumepiscopum,in qu
 785 NOTITIA SCRIPTORUMNON EXSTANTIUMQU^l AD S. BONIFACIUMATTINENT. 786
diversa ejus crimina exponebant.Nominatimveroeumi A . (Epist. 5 , n. 4) luam non ambigo charitatem hoc
Manichseorum caligine involuium esse arguentesi non absque admiratione , quod et huic (Perigeni) vi-
(Episl. 5), in probationem objectoe rei gesta syno- demur nostram paginam non misisse, el (seu nec)
dalia proferebant. Eumdem quoque furore suo et in- supplicibus (Corinthiis)prsebitisseresponsum. Porro
sana lemeritale ad ssecularium judicum tribunalia; hac dilatione suspensaerat eleclioseu potestas Perige-
subditum qtioeslionielhomicidii damnatiim essegestis nis : cui, inquit Bonifacius(lbid.), ad plenittidinem
prolalis in medium asserebant. His addebant eum , ab confirmationis episcopatus ejus hoc solum residet,
ipsius Bonifacii decessoribus delegala provincialico- quod nostros in honore suo nondum suscepit affatus.
gnitione,semper decretumdeclinassejudicium,ac nihilo Cum igitur Bonifacius quominus epistolam suam ad
tiiinusepiscopatussibi nomen in proprim civilatis infa- Perigenem mitteret, eo unodelentum se testetur, quod
miam suis in latibulisvindicare. Huic libello Bonifa- nullas a Rufo litleras recepisset; ambigendumnon est,
cius, Ybjunii die anni 419, rescripsk. quin ubiredditmsunt ipsi Rufi lilterm, confestimel ad
II. Perigenemdilalam paginam, etad Corinlhiosresponsa,
2. Circa mensem Auguslumejusdem anni 419 , ac- adeoque una cum secundaad Rufum epislola, miserit.
cepit Bonifacius Corinthiorumpreces , quibus Perige- Utrumque vero prmstitumindicathis verbis : Dedimus
nem episcopumnon tam accipere, quam relinere, se cu- B 1 hunc Ecclesise illius esse poniificem , in qua per
pere significabant. Hisprecibus subjeceranttotius syn- singulos gradus proeteritam quoque transegisset
odi Achaim, qum pridem Perigenem Palrensibus setatem (Epist. 15, n. 2). Ubinolandumverbumdedi-
episcopumordinarat, super ejus nomine scriptam epi- mus, quod prmcipuamquamdam potestatemsonat. Et
stolamjn qua ordinationisiltius tola enarrabalur series, id quidem adeo necessarium videbalur, ut quam diu
ac nominatim sanctus et instituli optimi qualitale deeranl lilterm quibus Bonifacius Perigenem episco-
poliens (Episl. 4, n. 5) prmdicabatur. pum constilui juberel, ad pleniludinem confirmatio-
III. nis episcopatus ejus aliquid residere judicaretur.
3. Bonifacius,acceptisCorinthiorumlitleris, Septem- VI.
bris 19 die prmdicti anni 419, earum exemplumadRu- 6. Una Bonifacii epistola 5 plura indicat scripta ,
fum Thessalonicensemepiscopummisil, Corinthios sic qum ad nos minime pervenerunt. ln ea quippe men.o-
voti sui quamprimum compolesfieri cupiens,ut id sine rat Bonifacius Rufi Thessalonicensisantistilis episto-
Rufi litleris, qumprmconceptamde Perigene opinionem lam, qua ipsum de nonnullis ad Ecclesiarumsibi com-
confirmarent, perficere noluerit. Sed qui Rufo tunc missarum regimen pertinentibusconsulebat. Turn huic
scripsit: Noiuraus (Epist. 5, n. 4) coepiscopo nostro Rufi consuttationidebitum (Episl. 5, n. 1) pro causa-
Perigeni noslram pagiuam destinare prius , quam C * rum sestimatione responsum dedissesenotal, consti-
tuas (de eo) accipiamus epistolas, idem staiim adjicit: tuens ea debere servari, quae ecclesiastica exigit
Accelerabis ergo id agere propler desiderium po- disciplina , hocest a canonicaseu aposlolica tradilione
stulantium. Rufus autem Bonifacii desideriis eo ce- non recedendumesse. Simul eidem responsioniplures
lerius paruit atque libentius, quod non alia esselipsius adjecisse se docel lilleras , ad diversosAchaimac Ma-
atque Corinthiorum de Perigene sententia. Quod et cedonimepiscoposRufi opera mittendas, quibus quem
Bonifaciusteslatur his verbis: Post aliquanti temporis deberent traniitem custodire (Num. 3) prmscribebat.
spatium (Epist. 15, n.2) super hoc prscdicti episcopi Nec tacel quid rescripserit Rufns, nempe prmdictas
noslri (Rufi) quoeprsemissis desideriis convenirent epistolas adsingulos fuisse perlalas, et admonitionem
(hoc est, qum Perigenemhonore ipsi delalo dignissi- illius apud plerosque quidem, ac nominatim apud
mumtesiificarenlur),scripta venerunt. Sedhmcad nos Adelphiumet Perigenem, valuisse,sedapudnonnutlos
non pervenernnt. exstiiisse inefficacem.In hac relatione ad injunctum
IV. officium sedulo implendum animari se dicebat Rufus
4. Slatim ut Bonifaciusde Perigenis merilo etiam inluitu beatissimi apostoli Petri, qitem, qualiter ipse
Rufi testimoniocerlior (actus est, secundam ad eum- munus suum obiret, oculis cernentemconsiderabat.
dem liufum scripsit epislolam, qua suam ei vicemet' D 7. Mutum illm Bonifacii Rufique epistolm, cum
aucloritatem ad Perigenem Corinthiorum episcopum in una epistola 5 commemorentur,ejusdemepistolmfi-
consiiluendumdemandabat. Hanc epistolam,quam ad nemiis, qum anlecedunt, inconcinneadsutum esse, et
exitumanni 419, aul ad initiumanni 420, referri rerum ad anteriorem epislolam pertinere ntagis ac magis
gestarum series postulat, uoluit Bonifacius miltere , evincunl. Neque aliter sentiendumde nola chronica ,
quin convocatoUrbis clero prmlecta, universo pre- qua eadem epistola clauditur. Cum enim quatuorepi-
sbyterio (Epist. 15, n. 3) complacuisset. slolas prmdictas diverso inter se temporescriptas esse
V. tnanifestum sif, quo pacto em omnes non dicam anlt
5. Bonifacius, posl susceplasCorinlhiorum preces, Septembremanni 419, sed et ante arwi ejusdemexitum
quid summojure possel, quidve ab ipso exigeret disci- scribi potuerint, si historicamconsulamusveritatem ,
plinm ralio perpendens, cum et ad Corinthios et ad haud facile percipiemus. Sane veri est simile Rtifum ,
Perigenem rescribere, eumque episcopumconstiluere: ubi Bonifaciiprmventus est lilteris , quibus vicarii se-
illico poluisset, hoc sibi differendvmduxit. Quocircai dis aposlolicmdignilas ipsi confirmabatur, tune priA
tie pi\ de n Rtifum alloquitur l Intellisefe nntemi m"imewcitatumeste ut eumdemmttath contulerets
787 APPENBIXAl) EPISTOL&SS; B0NIFACIII, P\PM. 788
VII. 4 ad Bohifacikm irtthsmissasuni, ctiamnuin in Codice
A
8. Vidimutsupra , epitt. 2, Afros ad Eccleiiarum Afrietthd,ccip. 153el 156, asservantur.
orienlalinmt AleXahdrinmscilicet, Antiochenmet Con- VIII.
stantinopolilanm, prmsules tcripshse, quo ab eis att- 10. Ctrcu e.xitumanni 421, Luiubensk Ecclesim
thchiica Nicmnmsynodi exempiariapelerent. Soli re- clerils ac populus preces ad Bonifacium papam mise-
scripsisseleguntur dhlistilesAtexandrinut el Conslan- runl, quibus de Patroclo Arelatenii episcopoexposlula-
tinopolilamiSi Scripla iila cum Dionysius Exigtius bttnt,quod, pelilione sua cessaiite, seUse non peten-
colleclionisumi,lum Afri Codicican. eccl. A[r., cap. tibtts, in locum decedentis episcopi nescio quem
135,156 ct \%l;inseruer*nt. Et hujus quidem Codicis iri aliciia pfovinci.l prscterhiissb iticlrOpoiitanocon-
capiti 135 iis prmfigitur hie titulu» : Incipiuiil re- tra Patruiii regtilas ordiriasset. Hinc dala occasio
scripta ad-concilium Africanum Cyrilli Alexandrini epistolm12 Bohifacii Februarii 9 die anni 422 consi-
episcopi, ubi authenticaconcilii Nicsenitranslata de gnatm.
Grseco, perlnnoceiilium preshyteruni transmiserunl: IX.
quae etiani epislolaecum eodem concilio Nicoenoper 11. Non multo post, Bonifacius Perrevii, Pharsalii
mcinoraium praesbylerumInnocentiumeiMarcellum, scu Thessalicorumsaliuum episcopi, libellum ticcepit,
siibdiaconum EcclesiseCarlliaginensisj sanclo Boni- B in quo de episcopis provtnciai sum querebalur, tmod
faciOjepiscopo EcclesiseRomanoe,sub die vi kal. De- ipsi molesliessent,adeo«(eumecclesia sua pellendum
cembris snnt directoe. Cdpitiautem 157 hmc prmmit- esse crediderinl (Epij(.15, n. 5). Tum ispapa causm
tuninr ; Incipiunt exemplaria concilii Nicoenidirecla hujus coghitioneinRufo committit, ab eoqiteprmdicios
subdievi kal. Decembris pust cotisulaium gloriosis- epistopos sic conVehirijubet, ut ihtelligant si quid
simorum imperatoriim llonorii xn et Theodosil vin a se factumest contra consueludinem, prius esse
Augg.j Bonifacio urhis Ronv.eepiscopo.Tum sequitur cassandum. Cuin autem cansm hujus coghiiio ilJfarlii
Nicmni conciiii fides -, cui hmc subjicitut annotatio: 11 die anni 422 demandatasit, Perrevii libellumcirca
Huic symholo fidei etiam exemplaria statulorum ejusdeni anni initium seriptuht esse haud lemerecon-
ejusdem concilii Nicicnia rtiemoraiis pontificibiisan- jetiemus.
nexa sunt, sicut snperius per omnia couiinenttir , X.
qtisenos hic iierum coiiscribi lieccssarium noil esse 12. A«aus(t«MS quemdum e clericis suis Anlonium
credidlmus. Veritthstaiula itla seu canones, quorUtn nomine Fussalensibus cpiscopum pfmposucral. Sed
causa Oi'ienmlesEuiesias tibi consulendas Afri cen- cnmilleindiyne omhinose tjereret, coactus est AugUs-
suerunl, noh modohic sunt prmtermista, sed eiiam ei lintts una ctitn aliis episcopissentcniidmadversusiUuni
lociscitatis exciderutit.Porro exhac iitscriplione per- G C dicere (Augusl., ep. i, ad Cmlesiin.,n. 6, 9). Ti(/i(
spicnum esl, Ctjrilluin el Atticnmneqtiaquamad Bo- oinnithoderalioheplenam. Neque tdhien juciicala re,
nifaciUm, sed atl Afros unos scripsisse, et Afros qum'. cui primumasseiitiririsus esi, stei.itAhloniUs: sed ver-
ab ipsisacceperantscripta, iQNovetttbrisdieann. 419,, suta snasione sancliim seiifein pritnatem Numidia;
tid BonifdciHntpapam per Innocentiumpresbyterumett gravissimuriiviriiiu (VtilentiliumvideliceiBuianehsem
Marceliuihsubdiaconumtranstnisitse. episcopum,qtti superiori cpislolm2 sufrsen'fct()'niduxit,
9J Hinc imlld ftdei habendacodici ColbertinoLan- ut ipsum velut onuii inodo infuipatum venerarido
gobardicis litteris exartiio, in quo prmmissasuperiore', papse BoiiifaciOcommendarel. Hnjus rei gralia pri-
epistola2 Afrorumad Bonifacium,subjiciiur : IuCipit t maiissui episudamconsccutus, eam una ckm libello,
epistola Atlici cpiscopi EcclesiooCorislaniinop. ad1 trt quo qum adversus se gesta erant, co quo libebtit
Bdnifacium urbis Romse episcopum data cmn exein- inodoenarrabat, ad Bonifaciummisil.
plariis Nieoeniconcilii, deGreecoin Laiino translatisJ XI.
a beaiisslmisCyrillo et AtticoepisoopisAlexandrinse j 13. Exinde rescribens Bonifacius saltem primati,
et Coiisiantinop. Ecclesite, et dlrectis per Iniiocen- Antoniumsic absslvit, ut paslorali vigiliqiie-canielain
tium presbyiermn suuui ct Asellum subdiaconumi cpiitola sua tle ipso loqtiensponcret ac diccret. Si or-
Ecclesise Carihaginensis, ut superius reciiatum est.'. " dinem rerum nobis lideliter iiidicavii (Augusl., ibid.,
Fides Nicseni concilii cum lilulis xx. Epistola veroJ H. 9). Sed ne hiiiic rerUmordinemcenius edisceret,
ita conliiieiur : mox inUrveniensvitm fihis prohibuit. Neque mirum
s tideridebet, prudentissimum papaih commehdatiliis
Atticus, erylscofJusEcclesise Cohstaiiliiiopolitaniej
sancto ffalfi Boriilaeiu, ufbis Romseeplscopo, salu- priihatis litteris tantum detulisse,cum in judiciis epi-
tetli. Edidi caiiones sanctbfUm Patriiiil hotograjilinis sCbpotUm(Vide sUpra,piig. 527, C, et 553, A) nihil
locum lenebtit
irianu, el siibscfiptos a me, Amen. Craeca elementa prmterconscienlimhhieiropolitani,cujus
ac nominalim anno
litierarum numeros expi imere , nulius qui teiiuitcr in Africa primas, agi soltrel;
in concilioCarthaginensiIII^can, 7, Aurelioprm-
vei Groeci sermonis notitiam habet, ignorat, etc. ', 597,
kxfuenlesamitum esset: Quisquis episcoporum accu-
hoc est, omiliuntur reliqua verba ejus scripti, quod
Satur, ad primatem provinciaeipsiuscausam deferai»
Forinauc tilulo insignitumin pluribus aliis libris cir- Sed ne quis
Augustinumculpet, qUodAnloniijudicium
cumfertur. Unde in illo exemplari apparel nonnulla<t non prmmohitoprimate aggressttssit, memiheritistud
confusio.Atlici untem et Cyriili ad Afrosscripta, quw e etiam a Carthagineniin concilio, can. 10, pemilli,
789 DECRETA EX EpMbLiS S. BdiSiFACH. 760
lit si quiSepiscopus in reaturivaliqueiri inctirrerit, et A dam tnodo Anlohius, iitpoie in ejiis lerritorio ipiome'
fueril ei nimia necessitas noh poSse plurimos coii- petenteepiscopusnovissiihecreatus. Undeei tlltus 110-
gregare, ne in crimine remaneat, a duodecim epi- mennbn ad primatehi, sedad AugtistinumFussalenses
scopis audialur. AdhmcAugustinosubjectuserat quo- detulerunl.

DECRETA EX EPISTOLIS S. BONIFACII I PAP^E.

Sunt autem desumpta ex decrelis CSfatiani, ei ex vetuslis codicibus aliis.

I. ( I Joan. III ). Et post paululum : Otnnis qui odil
Anle annos triginta presbylernon ordinetur. fratrem, homicida est. Et: Scilis quoniam omnis ho-
Si quis triginta oeiatissuse non impleveril annos, tnicida non habet vitam mternam in se manentem
nullo modo presbyler ordinelur, etiamsi valdesitdi- (ibid.). Ecce homicida esse probabiliier declaratur,
gnus. EtipseDomiiiustricesimoannohaplizatusest,et qtii a fralerna socielale dividilur. Nam etsi manus
sic ccepit docere. Oportet ergo etim qui consecran- "B noti moveat ad occidendum , pro eo lamen quia ni-
dus est, usque ad hanc legiiimam selatem non con- tiiur ad nocendum, jam a Deo homicida teneiur.
secrari. Ex Can. n Conc. Neocms. Vivit i|le, et iste jam interfector convincilur. Cum
II. igitur his prseceptis B. Aposlolus Pauius consona
Primali deferuntuf negolia qiiminetropoUtanusexpli- proedicationeconcordet, dicens : Non occidat solsu-
care hon valet. per iracundiumvestram ; Et, Nolite locum dare dia-
Si inter episcoposejusdem conciliidubitatio emer- bolo ( Ephes. iv ); relataesunt nobis quorumdam sa-
serit de ecclesiastico jure, et de aliis negotiis, pri- cerdotum peisonsein tantam obstinationis efferbuisse
inum melropolitanus eorum cum aliis quibusdam in discordiam , ut non sohim illos ab ira occasus so'is
concilio considerans rem dijudicet; et si non ac- non revocet, sed ne annosa quidcm transaclio tem-
quiescat utraque pars judicalis, tunc primas illius poris ad bonum charitatis reclinet, quippe in quo-
regionis inter ipsos audiat: et quod canonibus et rum cordibus idem sol juslilise Christus occubuil,
legihus consenlanetim sit, hoc difiiniat. Et nulla ui ad luiiieu chariiatis redire vix possinl. Horum
pars valeat calculo ejus conlradicere. Est excerptum igitur et siinilium discordantiiira frairum oblationes,
ex Novell.Jusliniani 125, cap. 22. juxla aniiqui canonisdiffinilionem, nullo modo reci-
L
^ pijndas esse censemiis. Personis lanien discordan-
III.
Quidquid Domino consecratur, ad jus perlinel libus, id speciali diffinilione proecipimus, ut eos
sacerdolis. ante reconcilialio vera innectat, quam ullus eorum
Nitlli liceat ignorare quod omne quod Domino accedere ad altare Domini audeal, vel gratiam com-
consecratur, sive fuerit homo, sive animal, sive muuionis sancla; percipiat: sed geminato lempore
ager, vel quidqnid fuerit seme! consecratum , san- per poenitentiamcompensahunt, quo discordiaeser-
clum erit Domino, et ad jus pertinet sacerdolum vieruut. Quod si unus eorum , alio contemnenle, ad
( Levil. 27). Propter quod inexcusabilis erit omnis salisfaclionem charilalis cucurrerit, ex eo tempore
qui qusea Dominoci ecclesia cui cOriipeiunt,aufert, jam pacificus inira Ecclesiam recipietur, ex quo ad
vastat et invidat, vel eripit: et usque ad emenda- concordiam festinasse convincitur; senlentia tamen
tionem, ecclesiseque sath-factionem, ut sacrilegus superiori servata, ul tempus quod in ira expendit,
judiceiur : et si ertiendare rioluerit, exeomniuhice- geminaluinpcenitenliai satisfactiorie persOlvat.
lur. Esl fere totuhl ex lib. vi Capilular. cap. 405. VI.
IV. Si episcopusexpulsus ausus fuerit ingredi civitalem.
Nullus episcopus , neque pro civili, heqiie prd ^, Si episcbptis expulsus ausus fuerit ingredi civila-
crirainali causa apud queravisjudicem, sive civilem, tera qua espulsus esi, vel exire de loco in quo degere
sive mililarem, producalur, vel exhibeatur. Magis- jussus est, jubemus eum in monasterio, in aiia pro-
Iralus enim qui hoc jubere ausus fuerit , afliissione vincia constituto, tradi, ul qui in sacerdotio pecca-
cinguli condcmnatione plecletur. vit, degens monasteria corrigatur.
V. VII.
De episcopisqui fratribus noceredesiderant. Ad Eleutherium comitem.
Sicut omntsqui diligit ffatfehl iuhm, ex Deo naius Requisivit tua pia iritenlio qualiter oblationes et
est (I Joan. iv), ita et omnis qui OditprOxinium, decihisc fideliuih debeanl dispcftifi. Decessofiim
ex diabolo est. Dilectiorieeriim sula diseeihihiiis , itaquenoslrdruiii staluta sequentes, jubertiusuedeci-
qui ex quo genitus approbetuf, ditehle Joanne : 1)1 ihis eloblatioiiibusqUauiOrfieriporiiones, videlicet
hoc manifesti snnl filii Dei, el filii diaboli : omhis ill sibi primam episcbptls liabeat, secundam Eccle-
qui non facit jusliliam, el qui hoil ditigit fralrem sioe iribuat, lertiahi vero pauperibus conccdat,
suum, non est ex Deo: quohiumhmc esl annuntiatio, quarlara auiem clericis noverit erogandam; ita sci-
qnam ab inilio audislis, Ut diligamus alterutrnm licet ut pro persona, et loco, et merito fiat illis dis-
791 S. GAUDENTIUSEPISCOPUSBRIXIANUS. 792
tributio partium, inde in majoribusecclesiismilitent, A et majorum conslilutionibus diversas sii dignitates
sivein civitatibus etvillis ministrent. Si enira unius sortita, ut alise dicantur matrices Ecclesioe, alioe
Ecclesiaefilii sunt, ct unam matrem habent Eccle- matricibus quasi matribus filiavsubditse. Quse cum
siam, cur non omnes unius malris stipendia sortian- ila sint, cur non omnes clerici unius matris bonis
tur? Una mater Ecclesia sicutunus Dominuset una communicent,quos constat unius malris filiabusuli-
fides et unum baptisma, licet ubique sit per orbem liter ministrare ?
lerrarum diffusa, licet pro locorum diversilatibus ,

EPISTOLJE S. BONIFACIOATTRIBUTJE, I
ET NUMQUAM ANTE MANSI EDITiE.

EPISTOLAI. stus arrisit, qui dignatus est el in unam revocare di-

ADJUSTUM D0R0BERNENSEM EPISCOPUM, visas, et scissa sarcire, quod fratribus et com-
Cui palliutn transmitlit. presbyteris venientihus cito Dulcitio, et Felice ne-
Dilectissimofratri JUSTO,BONIFACHJS. g cesseest vohis nielius intiraetur. Dala vi kal. Maii,
Pallitim per latorem prsesentium fraternilali luse MonasioV.C. Cons.
benignitatis studiis invitati direximus, concedentes JOANNIS DOMINICI MANSI
etiam tibi ordinationes episcoporum , exigente op-
In superiorem Epistolam Adnotatio.
portunitate, Domini praeveniente misericordia, ce-
lebrare : ita ut Christi Evangelium plurimorura an- Hsecepistola.qusenunc primum comparet, debelui-
nunlialione in omnibus genlibus, qusenecdum con- eruditioni et humanilali P. Forbenii Forsler, qui
verssesunt, dilaletur, etc. in vetustissimo Frisingensi codice illam nactus ad
EPISTOLAII. nostras misit manus in hac colleclione edendam.
A»EPISCOPUM ETPRESBVTEROS VICARIOS APAPA ZOSIMOSummo in pretio habendam fore ab erudilis censeo;
ADAFRICANAM SYNODUM DIRECTOS. ex ea enim constat dissidium illud , quod ante hos
BONIFACIUS episcopus F.VUSTINO episcopo et PHILIPPO annos Eeclesias Romanam et Africanam inter se
et ASELLO presbyteris. commiserat sub BonifacioPapa sublatum fuisse; at-
Dilectionis vestrse pagiua leste presbyterio recen- que inter duas illas insignes ecclesias optime tan-
setur etiam porlitorum relatione noscelis , quanlum dem convenisse. Id vero qua tandcm ratione accide-
gavisus est omnis chorus fralernilatis, el cxsullavit P ril, incompertummihiessefateorjquamquamsuspicor
in Dominolurba sanctorum, postquam auribus suis Africanos potius cessisse Romanis in causa ap-
suspensum diu nuntium super incolumitale veslroc pellationum, quam Romanos Africanis; nam Roma-
charilatis accepit. Consonante eliamvoce laudataest nia Ecclesiajuri primatus suiadeo tenaciter insiste-
intellecla per lilleris (sic) sui capilis sollicitudo bal, ul nemini persuaderi possii quicquamde illo
membrornm. Vobis igitur, etdesideriis vestrisChri- decedere voluisse in gratiam Africanoruro.

ANNODOMINICCCCXX.

SANCTUS GAUDENTIUS,
BRIXIvE EPISCOPUS.

PROLEGOMENA.
(Biblioth.Schcenn.tora.I.)

§ I. Vila S. Gaudentii. D fragio alioruro episcoporum, cui magnum ex Ambro-

Patria Gaudenlii incerla est. Nisi Brixianus fuit, sii Mediolanensis auctorilate pondus accedebat,
cerle diu Brixisc Philasirii jam lemporibus vixii, Brixiseepiscopuselectus est. Ac Gaudentiusquidem,
alumnus ejus atque ecclesiastica disciplina ab eo nuntio hoc acceplo, nihil intentatum reliquit, quo
irabutus. Quo tempore magnum sibi apud populum onus istud declinaret. Sed Ambrosius cseterique
et clericos favorem conciliavit. Quippe qui dum in antisliles sacramento, quo forlasse Brixianicivessc
Orientem religionis causa peregre profectus esset, obligaveranl, nullum alium episcoputnse accepttiro'd
Philastrib iiilerim morltio, populo ilagitariie el suf- aslricti tale» M ipsum epistolas curn legatlone c'j»
793 PROLEGOMENA.' 794
vium miserunt, ut diutius resistere religioni sibi \ Hist. Brix. excerpta nempe Sermonis de Philaslrio
duceret, praesertimcuni ab ipsis episcopis Orienta- circa annum 1500, aut paulo serius. Deinde circa
libus, nisi reditum ad Brixianospolliceretur, com- annum 1554, AloysiusLipomanus, Veronensis epi-
mtinio negala esset. Initium episcopatus ejus pariter scopus, prolulit Sermonem iniegrum de Philastrio,
ac dies emortualis proedecessoris ejus lalet. Nulla Sermonemde Dedicationebasilicm,itemque excerpta
in episcopature gesta magis inclaruit, quam susce- ex Prmfaiione ad Benivolum,in VitisSS. lom. IV,
pta pro Joanne Chrysostomolegalione ad Arcadium a p. 52, 4 ediiionis Venetm,ubi p. 1 et p. 15 opera
imperalorem, anno 405, iEmilio et Cythegio comi- Gaudeniiinondumexcusadicuntur. Collecta primum
libus. Quse quamvis eventu fuerit desliluta, con- edita suntin OrthodoxographisGrynmianno1569,eo-
staniise tamen et magnanimiiatis laude eum nobili- demqueordineac numerossepiusdeindein Bibliolhecis
tavit, alque disertissimum hac de re prseconium PP. repelila, mendis tamen aspersa quamplurimis
ipsius Chrysostomi testimonia prsebent. Quando et duobus carentia sermonibus, qui in novissima
obierit Gaudenlius sequeincertum est, aliis ad an- demum eaque prima, quse seorslm prodiit et accu-
nura 427, aliis, in quibusTillemohlius, majori pro- rata dici possit, Galeardieditione anni 1720, addili
babiliiate ad annum -410obitum ejus relerentibus. inve.niunl.ur.Eamdem postea ab editore retractalam
§ II. Scripla S. Docloris. 8 QuirinianaOperum Brixianorum episcoporum Col-
Ad genuinaGaudenlii scripla, prseter Paschales lectio accepit. De singulis singulalim.
decemsermonescum prmfalionead Benivolum,qua- SdSCULO XVI.
tuor de diversis capilulis Evangelii et quintus de 1569. Basilem,ap. Henric. Petri. in fol. Gauden-
Machabaeismartyribus ex ipsius Gaudentii verbis in lii episcopi Brixiensis iraclatus in JI/onumen(isS.
eadem Praef. ad Benivolumpro veris agnoscuniur. Patrum Orthodoxographis,tom. vi, p. 1793-1860.
Quatubralii, nempe de Ordinalionesui, de Dedica- Exhibentur xvu traclalus cum responsionibusduabus
lione basilicm, itemque ad Serminium et Paulum ad Serminium et Paulum Diaconum, nec non prm-
Diaconum,qui posteriores epislolsepolius quam ser- fatio ejusdem ad Benivolum.
mones sunt, cum argumenti tum orationis similitu- 1575. Parisiis, apud Mich. Sonniutn,in fol. Gau-
dine Gaudentii esse probantur. His insuper in Ga- dentii Brixiensissermones et Iracialsis; in Bibl. PP.
leardi editione addi vides duo, de Petro et Paulo Bigneana, lom. VII.
alterum, alterum de Vita et Obilu Philaslrii, prmde- 1579. Colonim,in fol. Gaudenlii episcopi Brix.
cessorissui. sermo de Philaslrio ep. Biix.; in Vitis Sanctorum
IntercidissenonnullosGaudenliiiraclaius, ex ipsis Surii, tom. IV, a pag. 225.
qui supersunt discimus, ut Galeardus ad tract. 14 ' ^ 1589. Parisiis...., in fol. Gaudentii episcopi Bri-
annotavil, ubi etiam locum ex serm. 8 affert, qui xiani in varia Scripturoeloca sermones, sive iraeta-
si quis alius ingenio hoininis declarando inservit tus varii; in Bibl. PP. Bign. ed. secunda, lom.II,
Dupiniumqiiea lemerilatis criminevindicare potest. col. 201)sqq.
Disseruimus,ut meminislis, inquit Gaudentius, om- S.ECULOxvn.
ncmlexlumlectionisejus, qum cmnanlemdescribilin 1610. Parisiis, in fol. Gandentii Brix. tfact. ct
Bithania Dominum, explananles discubilumLazari, sermones aliquot; in Bibl. PP., tom. II.
rationemlociet temporis,Murlhmministerium,sororis 1618. Colonim,in fol. GaudenliiBrix. ep. tracta-
ejus obsequium,unguenli virlulem, raiionemquecri- tus aliqui in varia Scriplurseloca ; in lomo IV Bibl.
nium, quibus Maria preliosomyro unctos Christi ter- PP.
sit pedes! 1624. Parisiis, in fol.Gaudenliitract. et serraones
Nec supposititiadesuul, Rhythmus de Philastrio, aliquot in Bibl. PP. tom. II, col. 1 sqq.
liberde Singularitate Clericorumalioquin modo Ori- 1644(1654). Parisiis, apud tres Bibliopolas,in fol.
geni, modo Cypriano aul Auguslino Iributus, ab Gaudentiiepisc. Brix. in varia Scripturoc loca ser-
Oxonicnsi autem Cypriani edilore Gaudentioascri- mones sivelractatus, eic; inlomolIBiif. PP.Bign.
ptus, quamquamin notis ad Bedsetempora revocat. ' ' ed. quinlm.
Praeterea Commentariiin Symbolum, quod vulgo 1662. Partstts, ap. Ant. Bertier. in fol. S. Gau-
Athanasii appellalur, auclorem Gaudentium facit dentii ep. Brix. sermones aliquot in Franc. Com-
Elias Capreolus I. m Hist. Brix., et ex Capreolo befisiiBibl. PP. Concionatoria.
Ughellus. Quod cum errore manifesto faclum sil, 1677. Lugduni,apud Anissonios,in fol. Gauden-
tum nihil etiam ejusmodi Commenlarii exsistil, nisi tii Brix. ep. tractatus in varia Scripluroeloca; in
forte, quod commodeGaleardo succurrit, pro Com- tomo V Max. Bibl. PP. col. 942 sqq.
mentarioin SymbolumAthanasiiintelligenda sit Ex- SJECULO xvin.
positio Rufini in Symbolum, quse a multis Hiero- 1720. Patavii excudebat Jos. Cominus, in 4° S.
nymo et Cypriano temere ascripta, aliquando eliam Gaudentii Brixise episcopi seimones qui exstant
Gaudenlio tributa fueril. nunc primura ad fidem mss. codd. recogniti el
§ III. EditionesscriplorumS. Gaudenlii. eraendali, Accesserunl Raniperli et Adelmanni Ve-
Gaudeutianorumscriptorum specimen, ut pridcm nerabil. Brixiae episcoporura opuscula. Recensuit
bbservavit Gateirdus, pritnus edidii Gapreotmlib. ni ac Nolis illuslravK Paulai Hatearduscanon. BrixiRni
793 S. GAUDENTIUSEft88#U§ BRIXIANUS. 708
Stiscepit Galeardus Gaudeiitii ederidi consilium A ex priofibiis in melius refoimatas diceris. Sed primo
suasu ric inipulsu proesulis Jo. Ffanc. Barbadici, statirii ribiutii unusquisque facile aniriiadvertet,
reCCnsttlric a Veronensi episcopatu ad Brixiantim quam soepeillud et quam pfoeclare faclum sit. Im-
traiislaii, qul et opibus et milla rion opera cum primis autem de codice non magnoequidem antiqui-
juvit meritoque noniini suo inscriptuin vidit. Nactus talis, sed egregiselectioniset erilendationihus Octa-
verb edilor praeclara ex codd. mss. Valicanis, Flo- Vii Pantagathi Brix. manii ascriptis repente sibi
rentino, Ufbiiiate, et Brixianis subsidia assiduo Ohlato loetatur, ex qUOinnuniera sibi reslituta esse
studio emendalionl auctofis depraVatissihii vacavit; affirmat.
ita lariieh Ul, iibicttitique aliqiiid inribvatum esset, 1757. AuguslmVihdeiicorumsumpl. lgnalii Ada-
de eb lectdrem adinoneret. In Variaritibus lectioni- mi el Franc. Ani. Veiih. in 4° S. Gauderilii Br. ep.
bus appotieridis et recensentlis religiosior pene fuit: sermdnes, etc. Edilio Pataviiia ad ungueriiexpressa.
maltiisse enim inquil sedulitaiem suam delicatis Codices, qui GaleardoaUxilio fuerunt, partim uni-
Iiomiuibus liimiam aut morosam videri, quam fidehi versa Operausque ttim edita, partim urtum vel alte-
apdd studiosos et doctos leclores periclitari. Ani- rum recehs adilitoi-umsermonum singulalini com-
madversioiies rariores adjecit, in qUilmsea, quav piectebantur. lllorum quinqueeranl, horiim quatuor.
lociitioiiibils illustrandis inserviunt, comparatione B JJ 1° Codicesmss. Bibl. Vaticanmri. 1245 et 4580,
fere locorum similium apud alios scriplofes oc- uterque papyraceus.
curreutium constant , nonnulloe res ecclesiasticas 2° Codexms. Ur6Ma(e»stsmetubfanaceus n. 75,
altingunt, Utrumque gerius haud magnoe lectionis; elegantissimus, littcris inilialibus pictis et deauratis.
erudiliohefn prodit. Taiitb vero insigniofa sunt qusei Cocierumnon velustale quidem probstare iiosce
in praefationede Vila, virtuiibuset laude, qirilapudl codices, prseclara tameii plurimis in locis ad Gau-
aequalesel posteros claruerit Gaudchlius, de scfi- dentii emendationem cohtulisse, Galeardus scribit.
ptis ejiis geriiiinis etsupposititiis, eoriithque iiidole: Excerpendi curam, posiquam poiesias a P. S. Cle-
disseruit. Qua occasione (§11) graviler etiam ini riiente XI facia essei, Franciscus Blancliinus et Ca-
Dupihium, iniquiUs, ut ipsi visuin esl, de Gauden- rolus Majelius, Bibl. Vat. praafectus, uierque P. M.
tio statuentem, invehitur. Postrelno de COnsilioetI ab horiore sacii cubiculi sustinuerant.
ordine hujus editionis, superiores breviter perstrin- 3°Corfea;mss.F/orm(tJ!MsbihliothecoeS.Marcichar-
gens, lectbres aduionet. His omiiibus insuper lesti- tac.eus, cujus Joan. Mabilloiiiiis in Itin. nieniinii.
monia dc Gaudentio, necnon iridex locorUm SS. Collationem curaverat aique variantes iectiones di-
addita sunt. Rerum vero index Ramperlum simul ett ligenter excerptas edilori transmiserat P. Albcrtus
Adelmariiium compleciitur. C Salvi, ejusdem MonasteriiS. Marci Flurentise Prior.
1721. Hamburgi, in 8°. Vita S. Philastrii episcop;i 4° Codexms. Oclavii Panlagaihi Brixiani, niagni
Brix. per S. Gaudentiumejus suceessorerh cohsrriptai oevosuti iiiterLitieratos noraihis viri (a). Qui quam-
quoehabeiur in libro velustoSacrarii ecclesiseBrixieii- quaiii liec ipse ltiagnoevetuslalis erat, altamen, qnod
sis.estquesermo habitns iii ahniversaiiodiesolemni- coiitfa opinanti Galeardo accidit, lectioues optimas
tatis ejus : cuin Philusirio, ed. a Jo. Alb. Fabricio. a SupcriOribusdiscrepantes frequenles suppedilavil.
1738. Brixim, ex lypogr. Jo. Marim Rizzardi, ini Pioeteiea Pantagatlii illiiis manu passim einendatio-
fol. S. Gauderilii Brixiai ep. sermones qui exsiant,, nes margini erant ascriptoe, qiiibus hatid raodicum
ad fidehl hiss. codd. reccgniti et emendati; in Col- stalriit pietiuni edilor.
lectione Vet. PP. Brix. Ecclesim Quiriniaiia, a p. 5° Codexhis. Urbinas n. 150, membranaceus.
185 usqlie ad 379. Recensuit denuo et Notas secun- 6° Codex tns. Vaticanus n. 1235, membranaceus
dis curis auctas adjecit Paulus Galeardus, can. Brix. pariler. Uterque ex his duobus Serthoheni Gaudeitiii
Quid novoe htijus editionis occa3ionea Galeardo o de Pelro et Paulo exhibentibus Zenonis etiam Ser-
proestitumest, ipse qttidcm modestia in Iialis scri- mones contihehat.
ptofiim ecclesiasticorum editorihtis sequeritiUnitem- 7° Codiceimss. duo Brixiahi mcmbrariacei, quo-
porum raro ohvia indical, inspersas e^se novas liucc D rum anliquiof pfoefert nOlairistteculi xij Sermoiieih
illuc lextui GaudenlianOnotaiiones, nonutlllas eliamn de Vila et Obitu B. Philastrii exhibehies.
a Coaworumde co testimonia haud praviermisit Galeardus, nempe Lil. Greg. Giraldi Dial. 2 de Poet. suoe
jct.; August. Thuani Cotntri.de Viia sua lib. I; Ohuphni Panvinii ad lib. Pastbruhi, p. 390.

PRiEFATIO P. GALEARDI
IN EDITIONE OPERUM S. GAUDENTII.

1. Gaiidenlius, Brixioeepiscopus,siib linem quarti religionis causa peregre profectum, Philasirio epi-
soecttlifloruit, eo scilicet tempore quo aurea Ec- scopo vita functo, Brixianus pOpuliissuccessorem
clesiaeaetasHieronytnum, Ambrositim, Augusttnum, expetivit, accedente suffragio episcopbruih, diqiie in
aliosque procstantissimosviros tulit. Eum in Orientem primis Amhrosii Mediolaneusis aniisiitis, cujus ea
797 PR^FATW P. GALEARDI. 79&
lenipesiate auctdritas sumiiia eraj. Gatidenlius, s;i- A pterea utitiir apposlte Baroiiius jad A. C. 316, h;
cerdotii potidefe deterfiuis, imperitiam corilra ob- 44, Obide sanctis 40 martyribus agens, Gaudenlia-
lendere, sctateinqueimmatufam ccepit, ut Seab im- nuin sermohehi Iahdat. Memiiiit ejnsdem ad A. C.
posiii mtirieris sarcina subduceret. Verum Ambro- 387, II. 7, atpraeter Bafdiiium PapebrbchiuS iri Ac-
sius, cseterique antisliies, sacrairiento Brixianorum lis SS. Martii, lorri. ii, pag. 14, (h. 7, itemqiie Riii-
adsiricli (quo foftasse sese obligaverant, nullum nartus in Actis Marlyrum.
alium episcopuio prseter Gaudentium accepturos 4. Quo anno Gaudentius episcopatum susceperil
lore) hujusmodi ad euni litteras una cum Brixiano- non saiis liquet. Videlur id factum fuisse circa ari-
rum civitim legatioiie tniseruni, ut earum gravitaie num 587, quam sententiam recentiores fere omnes
et vi permOtiOrientalesepiscopicommuiiionemGau- probant. Vossius sane, acLabbeiis, Caveus item, ej
dentio denegarent, nisi redilUrum se, atque impe- Natalis Alexander, in hunc annum initium episcb-
ratafacturumpolliceretur. IiaqiieGaudentius, redire paius Gaudentii conferunt. Vossii verba haecsuiit,
compulsus, Brixianoe Ecclesioe regimen suscepit, lib. III de Hisl. Lat. (c) : Gaudentius Btixiensis epi-
non sine magna virttitis ac modestioe laude; cum scopusmemorimprodidit VitamS. Philaslrii, cui suc-
noii solum absenii ac repugnanli episcopalis digni- cesseratin episcopatn. Obiit auiem Philustrius anno
tas delaia fuerit, verum eliarii, quod farurii est, es- B 387, unde Gaudentii mias saiis patet. Profecto si de
pugnari se non aliter passus slt, quam ecclesiasticis annn obilus Philastrii constaret, nnlia de initio epi-
minis pefculsus, et, ut ipse aii, auctoritate sancto- scopnius Gaudentii esset qusestio; quod aulem con-
rum prmsenliumsubjuyatus. jeclura saltem assequi possumus, hoc est, Phiia-
2. llsec oiniiia ab ipso Gaudentio discimus in ser- slriiim post annum 384 diem suum obiisse. NamAu-
mone de Ordinalionesui, qui habittis est coram Am- gustinus, qui Roma Mediolanumvenit anno 584, ibi-
brosio Mediolanensiantislile; atque ab eodem ser- quc commoralusestusque ad anniiin 387, scribit(d)
mone testimohiuiri desumpsit Baronius ciini Gau- se Mediolani Philaslrium Brixiensem episcopuni
dentii electioneiti enarrat ad A. C. 386, n. 7, ubi apud Ambrosiumvidisse. Itaquefieri potest.aliquem,
tamen sensum rerboruth Gaudentii, sucramentoquo ac fortasse postremum ex his iribus annis fuisse
lemere vos ipsos oblitjaslis, astricti, non videlur as- Philastrio emortualem, cum certe ahte Ambrosii
scculus, dttm episcopisjusjurandum aitribiiil, quod obitum (quianno397 assignaiur) Gatitienlius factus
fuerat civium. Gaudetilius enini Cives alloquitur, fuerit Brixiaj episcopus. Hocautem videiiir accidisse
non episcopns, ut "patet: (a) Sed bealus pater Am- piures ante annos quara Ainbrosius ipse decederet;
brosius, cmierique venerandi antisliles , sdcramenlO nam ssepius de eo verba facit, ac prseseritem quan-
quo tetnerevos ipsos obligastis, astricti, lales ad me GI duque compellal sermohe de Ordihalionesui, et ser-
epislolascum vestra legaiione miserum, ut sinedamno tnoitede Peiio et Paulo, quorum prior Brixise, alter
animmmemulira jam resistere non vnlerem.Quare li- vero Mediolania Gauderilio est habitus.
cel jtisjurandum episcopos eompuiissel ad revocan- 5. Jam vero quania ddciriiix atqtie eloquentisii
dum Gautlentium,lainen verlia illa Gaudentii, sacra- latide floreret Cauderiiius nosler, ex eo iuciilcnler
menlo quo tenierevos ipsos obligastis, ntiilo modo ad coliigitur, quod ejtis serriibnes passirii a notariis ex-
episcopos, sed ad cives lanlumraodo referunlur. cipi solerenl, dtim ipse ad populum verlia faceret.
3. Dum in Oriente versarettir Gaudenliiis, ac per Solemnis enim ea tempestale mos fuit, ut si quis
Gappadociseurbes Jerusalem pergerel, in ipsa proe- ecclesiasiicorum iraciatorum dicendo excelleret,
cipua Cappadociseurbe C;esarea, a quibusdani sacris ejus cohcioiies apposiiis notariis, scriplo celeriter
virginiblis Basilii neptibus iu monasterio degeiili- exc'r|)erehtur; de quo pluia dixiuiiis in noiisGaiiden-
bus (b) feliquias satictorum 40 marlyrum, qui in tianoePrsefatiohis ad Behivoiuhi.Hinc tituli illi se-
Armenia Stib Licinio passi fuerant, accepii, quas ihel atqtie ilertirii Caudenlianissermoriibus prsefixi:
olim sibi traditas ab avuhculo suo Basilio, ejusdern Incipiuht excepli iractdlus de diversis capilulis; et,
civitatis episcopo, lestabanlur. Ilas una ctiiri aliis Tvaciatusejtisdeiiiexcepius die Dedicdtionisbasilicm;
sanciofum reliquiis, Joannis Baptistse, Aiidrese,! D et, Incipit tractatus queitiprima die bfdihdiionisipsius,
Thom*, acLuc;e, Brixiam devectas, in ecclesia a quorumdamciviuninotariiexceperuiii.Moleste quidera
se dedicala colloeavit Gaudentitis, additis prseterea hos sefmoniim shorum exceptores eo usque fcrebat
sacris lipsanis Gervasii, Protasii, atque Nazarii, Gaudeniius, ut quse ab hujusmodi operis descripta
ilefnque Ahaunensium marlyrum, Sisiiiuii, Martyrii, fuerant, sua esse diffilereiur. Sic eniin ipsemet in
et Alexandri; laudalisquepfoconcione inarlyribus, Prmfatione ad Benivolum: De illis vero tractalibus,
ecclesiam ipsam cohciliumsanctornm nuucupandani inquit, quos notdriis (ul coniperi) lalenter apposilis,
esse decrevil; ut habemus in sennonede Dcdicatione procul dubio interruptos, et semiplenos, otiosa qud-
basilicm. Ex hoc prseclaro Gaudentii faclo valde ruhtdam iludia colligefe prmsumpseriiiii,nihil ad me
confirmaturantiquusreliquarum culius, eoque pro- attinet. Meajam nonsunt qum constat prmcipitiexci-

(a) Gaud., tract. de Ordih. sui. (c) Pag. 744, edilt Lugd. Bat., 1651.
(b) Gaud., tract. de Ded. basil., eas monasterii (d) Lib. de llser., inil.
sanctarum virginumdignissimas matres appellat.
799 S. GAUDENTIUSEPISCOPCSBRIXIANUS. 800
pientiumfeslinalioneesse conscripta.Verum quando- A A_aalumnum, atque ab eodem ecclesiasticis disciplinis
queetiam hujusmodi traciatus aliorum rogatu emen- ii imbutum, et enulritum, affirmare oportet; quod
davit, idque prseserlim quoad quatuor breviores quidem q posiremum Tillemonlio (a) placuisse video.
tractalus de diversis capitulis Evangelii, ac subse- 7. Plures fuere Gaudenlii a noslro setale non
quentem de Machabmismartyribuspraestitissese Be- x\ mullum dissiti , episcopatus munere pares , ac
nivolo petente, inibi testatur : quare pro sinceris proinde p cum eo non lemere confundendi. Fuii nem-
et Gaudenlianis habendos, nihil est quod dubite- pe, j Coustantio imperante, Gaudenlius Ariminensis
mus. At quo magis perspicuum fiat quam prseclare r. praesul, qui Aela Ariminensis conciliisoluta synodo
de Gaudentii eloquentia ac doctrina, eo adliuc su- rrescidit, proplerea a Proconsulis militibus gladio
perstite et incolumi, homines sentirent, quanlaque confossus.
c Fuit et Gaudentius Donatislarum Tamu-
essetjam lumGaudeniiaui nominis ceiebritas, ope- gadensis g in Africa episcopus, cujus duas epistolas
roe preiium erit, integrum bic Rufini loctim descri- ad s Dulciiium tribunum, iteinque ad se responsio-
bere in Prmfationead Gaudenlium episcopum, quoe inem, lolidem Iibris luculenter confutavit Augusti-
libris RecognilionumClementis, ab ipso Laiine con- nus. \ Fuit eodem ferme lempore quo noster , Gau-
versis, proefixaest. Locus est hujusmodi: Tibi qui- dentius ( Novariensis episcopus, Eporedioe orlus ,
dem, Gaudenti, noslrorum decus insigne doclorum, B Eusebii : Yercellensisidiscipulus, atque exsilii co-
tanlus ingeniivigor,imtnotanta spirilnsgralia est, ut si mes.\ Duo tanlum Gaudeniii, scilicet Ariminensis
quid a le eliamquolidiani eloquiimore.dicitur, si quid et , Novariensis, inemorantur apud Volaterranum
in ecclesiadeclamatur,id in libris haberi, el ad instru- i(lib. xvi Comment.pag. 476, edil. Gryph.), ubi Bri-
ctionem tradi posleris debeal. Vides hic non obscure xianum scriptis, ac nominisfama clarum, incuriose
adumbratam , ut puto, Gaudcnlianorum sermonum nimis : prasiermiltit. Nomen item Gaudenlii frequens
collectionem,jam lum per nolarios, eo concionanle, occurril i in lapidibus Brixianis. Nam apud Octa-
fieri cceptam. Nec ullo modoambigendumest, Rufi- vium Rubeum, Brixianarum Inscriplionum collecto-
num de Gaudentio noslro hic loqui, quamvis eccle- rem , pag. 246, habetur Cornelius Gaudeulius ,
siae tilulum proetermiserit; certa enim prorsus et iCorrector Veneiiae, et Hislriae, sic :
induhitata sunt indicia qusc id oslendant, eaque infra
C 0 R CAVDEN
mox proferemus, cum de lempore obiius Gaudeutii TIVS VPCOMET
nobis agendum erit. CORR VE N E T
6. Dc patria Gaudentii quid certi affirmem non HIST CVRAVIT
habeo. Mansisseeum Brixise, anlequam in Orientem el , pag. 296, Gaudentius Nusise marilus:
proficisceretur, cornpertumest; ait enim in sermoneC G
de Ordinationesui : Ul sine damno animmmemul- NVSIAECONIVGI
SANCTISSIMAE
tra jam resislere non valerem, cui ab Orienlalibus INCOMPARABILI QVAE
quoqueepiscopis,nisi meumad vos redilum pollice- VIXITANN.XXIII.
rer, salularis communio negarelur. Redilus porro M. VII GAVDENTIVS
MARITVSBENEMERENTI (b)
aut patriam, aut saltem domicilium designat. Nec fa-
cile fuissetGaudentius a Brixianis civibus tam vehe- Sed redeamus ad nostrum.
nienler ad episcopatura expelitus, ubi iisdem exi- 8. Prseeunt coeteris Gaudentii sermonibtts pas-
mia ejus virtus, vel propier communem palriam, chales decem; quos non ante annum 387 conscri-
vel propterdiiitnrnam in eadem urbe staiionem, noni ptos fuisse , recte annotavil Labbeus, (c) cum in
fuisset plane perspecta. In Prmfationequoque Beni- Prsefationecorumdem mentio fiat turbarum quas
volum alloquens : Sicut honoralorumnoslrm urbis, Ariani in urbe Mediolanensi adversus Ambrosium
inqtiit, iia etiam Dominicmplebis, Dominoannuenle, concilaverunt anno 386, Justinsc Atigustseauctori-
dignissimumcapul cs : quare Brixiam urbemnoslrami tate freli. Ego quidem aliquanto serius conscriptos
vocans, ejusdemque honoratos (quipraecipuusdigni- puio ; fortasse post annum 590 , eo quod in eadem
tatis ordo erat) appellans, patriam quodammodovi-- D Prsefalione, loquens Gaudentius de persecutione
delur profiteri. Hsectamen levia omnino, et incerlav illa Arianorum adversus Ambrosium iriola , videa-
sunl. Nam et urbem in qua episcopus erat, nostrami tur tempus paulo remotius designare : ATos(rinam-
appellare potuit, et ibi domicilium babuisse, licetl que lemporis Regina Jezabel, cum bcalissimumper-
alieno solo nattis. In sermonede Philastrio, postea- sequeretur Ambrosium, te quoque EA TEMPESTATE
quam enumeravit Philastrii labores, quibus Brixia- Magislrum memorim (Benivolum scilicet) oblilum
nam ecclesiam excoluerat, se quoque partem ejuss salutaris fidei arbilrata, contra catholicas dictare
operis essedicit : Egoantem minhna ejus pars. Nisii Ecclesiascompellebat.Deindecuni iisdem paschali-
igitur fuerit Gaudenlius palria Brixianus, Philaslriii bus, quos nuper in ecclesia habilos ad Benivolum

(a) Memoirespour 1'Hist. Eccl., tom. X, p. 581,, aliter, hoc modo: LORENIAEVENVSTAECONIV-
edit. Paris. GI SANCTISSIMAE QVAE VIXITANNOSXXIII M
(b) Postquam haecPatavinis typis vnlgata fueranl,, Vllll GAVDENTIVSMARITYSBKNEMER
Gayni in Kiperin Salodii apud Tnsciilnnuminventtiss (r) De Scr, Eccl. , lom. I, pag, 338.
rj»t lafils qtii inscripiionem eamdbm exhibet pauloo
801 PR^FATIO P. GALEARDI. 802
miitit, quatuor breviores tractatus adjiciai, ac in-. A notisad Sozomenum, quaraiione faclum sit, ut su-
super quinltim de Machaboeismartyribus ; hosque pradicla Iex in codicem Theodosianum irrepseril,
apud etundem Benivolum olim se locutum fuisse quae manifesle Arianis favet ; Gothofredus auiem
perbibeat, (a) satis prodit, se, priusquam hos pas- notat, abesse hanc legem a CodiceJustiniani, velut
chalcs recitaret, niullo anlea in episcopatus ac improbatam. Porro munus illud Magistri tnemorim,
prsedicationismunere esse versatum. Porro pascha- quo Benivolus fungebatur , proecipuumfuisse , os-
les hosceserraones , Benivolo petente, ac pene co- tendimus in notis Gaudentianas Prsefationis, ubt
genie, ad eum misit, Prsefationead ipsum Benivo- etiam plura de Benivolo. Memorialcs, et Agenlesin
lum inscripta; ejusque rogalu eliam quinque subse- rebus, palatina fuisse officia, memini me legere
quenles paschalibus adjectos, quos a notariis ex- apud Ambrosium in epist. ad Marcellinam: Memo-
ceptos, idem BenivolusGaudentio emendandos tra- rim vero, et Memorialiascripta appellantur veterurai
diderat, emendavit; (b) quo fil ut potiorem , ac historisc apud Arnobium advers. Gent. lib. vi, et
majorem, quse ad nos pervenit, Gaudentianorura MinuciumFelicem in Octavio.
sermonum partem Benivolodebeamus. 10. Caeterum Gaudenliani sermones, pietatem
9. Benivolum hunc, qui Brixianee urbis civis non minus , quam eruditionem spirant; quantoque
erat, Gaudentiussummis laudibus ornal. Nam Me- B . usui sint ad muniendam et illustrandam Ecclesise
diolani apud ValenlinianumAugustura Magislrime- doctrinam, ex eorum leclione facile patet. Nam et
mornemunus cum exerceret, a Juslina Valentiniani serm. 2 expresse designatur disciplina Arcani; et
malre compnlsus, legem dictare qua Ariminensis Eucharistioemysterium tamapte, lam copiose, tam
concilii fides confirmabalur, non solum constanler • perspictie exponitur, ut plane videam paucos ex
restilit, sed etiam sponte se aulicis honoribus ab- antiquis qui apposite magis ad dirimendas nostro-
dicavit, tnagiseligens, ut noster inquit, (c) privatus rum temporum controversias, in hujusinodi argu-
vivere, quam mortuusmilitare. Rem narrat Sozoine- mento versati fuerinl. Usisunt testimoniis ex hoc
nus lib. vn Hist. Eccl., c. 13, H, Valesiointerprete: sermone depromptis , ad as.serendascatholicse Ec-
Juslina, accito Benivolo,qui tunc scriniis memorim clesiaeveritates, Joannes Stephanus Durantus, in
prmsidebal,prmcepilul confeslitnlegem diclarelqua libris de Ritibus Ecclesisecaiholicse, Roma?excusis
fidesin Ariminensiconcilioolim recilata confirmare- in TypographiaVaticana,1591; LudovicusBail Aba-
lur. Quod cumille facererecusaret (erat enim catho- villseus, in Bibliotheca Concionatorum edita Pari-
licmcommunionis),eum regina altioris gradus pollici- siis, apud Joannem de la Caille, 1666; Ferrarius ,
lalione demulcens, cmpithorlari. Nec tamenei per- de Ritu Sacrarum Ecclesise Concionum; Joannes
suadere poiuit. Nam Benivolusdelraclum sibi cingu- G ' cardinalisBona, aliique non pauci ex noslris,
qui
lumante pedesreginmabjecit; nec prwsentemdignila- bus Gaudentiana scripta evolvere, operoepretium
tem, necullam aliam majorem, pro mercedeimpie- fuit. Prseclarum est prseierea Gaudenlii leslimo-
latis , se velle suscipereafflrmans.Eximiam Benivoli niumde Reliquiis, et Invocaiione Sanctorum ; quam
constantiam , atque animi magniludinem, laudanl luculenter astruil in sermonede Dedicationebasilicm,
prceter Sozomenum', Ecclesiaslicse Histoiise scri- in sermonede Peiro et Paulo , et in sermonede Vila -
ptores Rufinus,ac Nicephorus.Atlegem illam quam et ObituPhilaslrii prmdecessorissui. Htincsermonem
Benivolus dictare renuit, inventi sunt qui scribe- afferens AlanusAnglusadversus HistoriseKcclesias-
renl. Exstat autem in Codice Theodosiano, lib. xvi, ticseoppngnaiores, dial. 3, cap. 4 , pag. 319, edil.
lit. de Fide Calholica, his verbis : Damus copiam Planiiiiianoc1566 , Gatidenlium nostrum recenset
colligendihis qui secundumea sentiunt qum tempori- inter illos Patres quos Magdeburgensesprsetermi-
bus divmmemorimConstanti, sacerdotibusconvocatis sere, quique intra primos quingenlos a Chrislonato
ex omni orbeRomano, expositaquefide ab his ipsis annos, scripsere de fide primoeEcclesise, in causa
qui dissentirenoscunlur, Ariminensi concilio, Con- de Reliquiis et Invocalione Sanctorum. Tractatu
ttantinopolitanoetiam confirmata, in wlernum man- " nono incorruptam Malris Dei virginilatem elo-
sura, decretasunt. Conveniendietiam quibusjussimus quenler ac sludiose propugnat; et tractatu octa-
patescal arbilrium: sciluris his qui sibi lanlum exis- vo , quamvis parentes imperare filiis perpeluam
timant colligendicopiamcontribulam, quod si turbu- conlinenliam vetet, atlamen virginitalem nupliis
lentumquippiam contranostrm Iranqulltitalisprmcep- docet esse meliorem. Tractalu quinto circa Dnera,
tum faciendum esse lemptaverint, ul seditionis au- nolabilis valde est locus de baculo, ubi baculum
ctores, pacisqueturbatmEcclesim(d) etiammajeslalis, apostolicis sacerdotibus, id est episcopis , ad sub-
capileac sanguinesint supplicia luiluri. Manenteni- ditorum correptionem tribulum esse significat.
hilominus eos supplicio qui conlra hanc dispositio- Hinc videtur parari posse subsidium antiquo usui
nem nostram obreptive, aut clancuto, supplicare baculi, de quo Isidorus lib. n de off. Eccl., c. 5.
temptaverint. Dat. x kalen. febr., Med. Honorio Sane antiqui ^Egypti Monachibaculum ferebant, ul
NB. P. et Evodio Coss.(386.). Miratur Valesius in exCassiano patet lib. l de Instit.Ccenobiorum, c. 9:
(a) Quos apud te olimfuissemelocutttmprodidisti. dent. in Prsef. ad Ben.
Gaud. in Prsef. ad Beniv. (c) Ibidem.
(b) Emendatoslibi, quoniamcogis, remittam.Gau- (d) Al., et Imsmetiam. Valesius.
80$ S. GAUDENTIUSEPISqOPUS BJUifANUS. 801
cujus geslatio, inquit, spiritaliter monel, nunquam A A,qua quaniuin ad Gaudenlii laudem accedat, nenio
debere eos, inter tol oblatranfes vitiorum canes, et non videl.
invisibiles nequitiqrum spiritalium beslias , inermes 12. Prseclari sunl laudum lituli quibus Chryso-
incedere. At lopgum esset ire per singula : quare slpmus ipse hos episcopos exornal, ut patelex ejus
suffpcerit, s.up(|nia. quaedam rerinn capiia dclibasse, epistolis ad episcoposqui ex Occidenteveneranl156 ,
quibus perspeclis lecior de niilitate ae monicnto 157, 158, 15!J, editionis Frontonis Duciei 1656, iq
Gaudentianorum serniGiium facile judicare potsil. quibus prmclarissimumeorum zelum, animiquepro
11. Cum au|eui Gaudentiano aevo, ncmpe circai verilalis dcfensione alacrilalem, alibi studium , el
A. C? 405, magnae esscnt in Orienle lites , eo quod pro,niptiludinemquam ad Ecclesiarumdetrimeutasar-
Joannes Clirysostonins, e Constanlinopolilana sedei ciehda.prmsliterant; firmani etiam ac sinceram bene-
exlurbatus, pulsus fuisset in exsiliu.m; congregati\ vo_\enXifihi, foriiiudinem, animi constantiam, ac lole-
Italia? episcopi $ub Intiocentio I, ab Honorio Impe- rantia.ni, alibj vero diligentimn\agniludinem,vigilan-
ratore, impeiraruni tit scriberet Arcadip fratri suo,, fiapi, curam, ac soUiciludhiemprsedicat. Sed coeteris
postulans Thessalonic;e concilium Deri, quo faciliusi laiidibus prceclarinsomnino esl lestimoniuiu ejusdem
posscnt pro sarciepda Ecclesioe pace, nna nlroequci Clirysostpnii (i.e.Caudentio noslro, quem fortassc
partes,, Orientis Occidehtisque convenire. Legatii B J dignitalp pravcipuuin iriter episco.pos qui legatione
porrp , qui ad Arca.diuni proficiscerentur, delecli , ilia iungclianttir, indicare videlur , dum ejus solius
tesle Pailadio(a), sancti viri ^Emilius, Cylhegius, elL noiniiii uliam ciiistolam inscribit. Est li;vc 184, quse
Gaqdentitis. Hi, acceplisuna cum Yalentiniano, Bo- sic habet, eodein Fronlone Dticseoinlerprete :
nifaciqmie presbyieris, Imperatoris llpnprii , ett GAUDENTIO episcopo BRIXIAMO.
Papae Iiinpcentii, Italiacque episcoporum, Chromaliii Nihil noslatet rerum iuaru,m,scd laniquam prmsen-
Aquiieiensis, et Venerii Mediolanensis, ac rcliquq- tes probenovimusstudium luum, yiyilantiam , curas ,
rum episcoporuni epistolis, neciton coninioniiorioJ tabores quos pro veritate suscepisti; tibique ingenles
concilii tolius Occidentis , conc|ilipnibus puhli- gratias qgimus, neque mediacrem, i.n lania degenles
cis , Cqnstantinopolim cpncesscre. Veruni tot curis,, solitudine, consolationemhauritnus ex lute charilalis
tanioque lahqre suscepla lega.tio, infelicem planee ardore, ac sincerilale; cujus dum 1'ic periculum feci-
exiluqi babuit ; pam cum episcopi ah Iialiai mus, istic quoqueinlegram illani vigere cognovimu,s;
profepti, iueunle yere A. 406, ad Grapciavorass nec ttllo inodo aul tcmporis,diuturnitale, aul itiiieris
appulissent, Alhenis a tribuno militpm compre- longiludine, dcbililaiam fuisse. Quo nomih.etnullam
hensi, nayibusque impositi sunl, ae Conslanlinopo- tibi graliam habemus, leque horlamur u.iin instiiulo
liindelali. Eo cuni pervenissenl, urbeexclusi, at- C pergas, el idem sentpersludiurn prm le feras. Non enim
que ad oppidum Thracioe cui Athyra itonien, in cus- ignoras quol Ecclesiamm sqlys nunc agulur, el quam
todiam cqnjecli, incredibile est qttqt quan|isque3 exhnium(ulurum sit hoc rccte (aclum,.llmc igilur co-
malis vexaii fuerint, quaiitaque eos perferre opor- gilans, domine mi reverendiss.imeac religiosissime,in
tueril, ut tradituin sibi munus ea qua par eratcon- eodemsiudioperseyeraredignare; sic enimfietut, exi-
slantia , tuerentur. Nam et per caluniniam illis ob- guis luboribuscxanllalis, immortaliavobispro his prm-
jectiim est, quod ditionem alicnam uitra lerminoss claris certaminibus, in cwlo prmmiarecoudatis.
suos turbarent, et cuni Qricnl;»lisimperii contume- Conslat ex bac epistola , quantum diligentioe ac
lia ibi adessent. Deinde seorsim quisque in cuslo- sludii Gaudentius ad subleyandas Chrysostoini
dias inclusi, ac lorti, et pluriniis oerumnis affecti,, oerumnas conlulerit; quantamquc laudem ex hujus
utmandala ac epistolas proferrent. Cum vero nullaa legationis laboribus, pro s.arcienda Ecclesise pace
vis epruni animuni fraiigeret, litterseiis qqas abOcci- forliler susceploe, meriio conseculus sit. Quanivis
denle deiuterant, quasque prseter Imperaiorem , autem apud yeteres ecclesiasiicaruro rerum sctipto-
nemini ulli se rcddiluros affirmabanl, per vim ere- > res, exceplo JEmilio qiiem Benevenlanum,vfleani,
ptse. Blanditais demum, atque aurq tenlati, ut cum n cseleris episcopis qui legationi hu.ic prsefuerpnt, mi-
Altico qui Joannis Chryspstpmi ?e$em.occupaverat,t, D 1 uime sedis tituliis apponaliir; nemo tamenGauden-
communicareni. Sed eniiq cum nrqmissionem illi li lium hunc Brixianum esse jure ip duhium revocet,
nullam, aut condiiionem sipi oblalam reciperent, , ub| tam luculenlura exslat Chrysoslomi leslimo-
contra vero reditum ad Rqnianani. urbem precibus is nium, Alibi eliam GaudetUiilabores idenj. Chryso-
petercnt, Valerianus quidam ad niale agendum stre-:- stomus prsedicare videlur in epistola 160, ai episco-
nuus, immundo eos, el vetus.ia.!^ squaiido navigio o puniquiab Occidentevenerat; valde eniiu niibi pro-
cpmmissos, exilium nempp eis struens, Roraain re-s- babile fit., hanc quoqtte epislolam ad Gaudeniinm
yerli jussil. Illi, s^inimqcum pericqlo nayiganles , nostrum pertinere, in qua sudores eas quos el domi
ffigre Lampsacum appuleruiu. l^cje, navi mulata,i, et in tam longa pcrcgrinqlionepro Ecclesiw commadis
quaiuor mensibus elapsjs Rpniara, peryenere, ubi ji subie!'a,t,copimemorare pergii. Fortasse nec promp-
singillaiim Innocen^iipPapse qqae. ipsis acciderant,,, lior Gaudeniio nostro, nec aptior legationi liuic SBS^
renuniiarunt. liac summa illius legationis fuit, ex :x cipiendse destinari poterat; quippe qui ajias in

(d) Pallad., de y\{, §. Joan, CfelPf, cap. 4. Eadem tradH Niceplior. 1. xm, c. 33,
 n4nm ?• GAM&RBI-. SHS
m
a affirmal Rnfir
Orienle yersatus, magnum sibipic?t,alisreljgionisqne A hmredilqr\a,jute Ga,qdputioexppsci, oihn vene*
:
noroen qusesisse putandus est apud ilijus regionjs pus in eadem prsefaiiqne Qpus quod
eidetn npn nisi lerrore excp:in,mun,ir randse tneinorise virgo Silvia injuuxerai, ul Clemen-
episcopos, qui et tu deinceps^asre-
catiqqis.injectp, s.ua.derepoteranm! a,depiscppalum t_emnoslm lingvm redderemus, Silvia
veniret. Ilaque recentiqres fere omnes, quj ppst Ba- ditarip jure poseebas. Qusenam haec virgo
qu'\que rem, tolam roagisperspe- fperit, inrplexa adt^odum est qusestio. Rrixia? in
roriiumscripsere, BrAxiam
ctam habuerutU,GaudeiUioBrixiano legaiionis||ujus Ecciesia S. Joannjs Evangelistse,olim deforis
latidem deferutit, inter qnps i|umeranlur Morerius, nunctipata, esslat corpus beatse Silvise virgini»,
die 15 Decembris. Hanc
Caveqs, p.tipiiuiis,ac proecseteris,soleriissin^usXil— cujus memqr.ia recolitur
lempntius. nonnulli ex Brixianis seriptoribus matreni, nonnulli
13. Quandonam Gaudeniius diem obierit, incer- sororem Gregorii Magui appellantos, vehenienter
lum. Rejiciunl id nonnulli in anniiin 410 ; alii vero, decepti sunt; ivrniquomo.doad Gregorii Magoi fa-
interquos Cl. Labbeus, (a) in annum 427. Vixisse niiliam periiuere possit, non video. Profecto ex il-
Gaudetuium usque ad annum 410, prohabiliter opi- lius gene.veelaras feminas. prscter Silviam ejus mar
naiur Tillemoniius, (b) eoquod RiifinusAquileiensis trem quam Rnnvoejacereciimperlum est, (d) alque
presbyter, circa id lempus, Libros RecognitiiuiumB ipsius aroitas, Taisillam et JEmiiianam, ab iisque
Clementis, a se Latine conversos, ad eum miserit. degenerem valde Gorgoniam,(e)nullas alias invenio.
Huic versioni ab ipso Rulino Prsefatio hujusmodi Qu.arenominis simiUiudine factum puto ul vulgari
prseponitur: Ad GAUDENTUIM episcopuni.Tib?quidem, errore, pujus nec patria saiisnec genus cpmpertura
Gaudenti, nos(ror«mtlecusinsigne doclorum, tqntus fqret, in nrfeem.Romam, ajtque in ipsam Gregorii
ingeniivigor, immotanta spiritusgratia est, ul si quid Magni faniilia,m,tradstcta fuerit. Eamdem esse Silr
a te etiam quolidiani eloquii more dicitur, si quid in viaiit hanc quae Brijiseja,cet cum ea quaea Rufuto
Ecclesia declamatur, id in libris haberi, et ad in- n^enioratur.in Prwfatiot.e ad Ga.udentium,viileiur
structionemiradi posierisdebeat. Et post non mulla : iu,dicaretum id qpoclRufnius a.i(, nempe versioneni
JEquum esl sane libi, qui hsecetiam Graccelegeris , sibi a Silyia imperatani, kwrediiarig.jure a Gauden-
ne forle in aliquibusminus a nobis servalumtransla- lio expeti; lum locus sejmlmrce,in eadem Ecclesia
tionisordinem puies , inlerprelationisnostrmindicare atqtie afa., el S.ilviaeetGaudenlio cnmmunis; qup-
consiliutn.Hoecquam bene omnia Gaudenlio nostro runi ptrnpique p.stenditfuisse hanc Silviara Gauden-
conveniant, cujus tractatus, tamquam eximii et elo- liq pesiri) charitate, foriasse eti.am sanguine, con-
queulis viri, passim ab exceptbribus coliigi sole- junpiain. Colelevius (f) Silviam a Riilinonieiiioraiani
bant, quique Grsecoelinguoeperitia instructus erat, Q eanidain esse existimal cura Salvia, de qua Palladius
uti ex cjus sermonibus paiet, facile intelligitur. HistaviceLausiacpe,cap. 143. Tiilcmontius (g) autu-
Ratio quoque lempornm optime consenlit, nani Ru- riiat fortasse esse posse Silviara Rufini firientis
finus non ante annum 450 Aquileia ab Alarieo va- prsefecli soi'P.reni,qnae, ex Oriente in Qccidentem
slata, in Siciliam profugit, ubi eodem vel sequenti regressa.Rrixiavohierit. Ego, in lanta.rerum obscu-
anno interiisse videlur. Itaque licet Rulinus sedis ti- rilate, n.ihjl certf affirmare ausim : quin pblius ujj,
tulum prseiermiserit, iisecde nostro dicta esse niillus aliquis ex ecclesiasticae historiae penu meliora ac
dubito. Alibietiam versionem hanc Librorum Reco- certiora prpiujerii, miiHmerepugnabo, imnio magno
gnitionumClemenlis,utGaudentio episcopodebiiam, me bpneficiosibj devinetura habehii.
memorat Rufinus in peroratione post translalionem 15. Ex bucusqu.ediclis colligiiur, satis recte cuin
CommentariorumOrigenisin Epistolam ad Romanos, Tillepioniiq aifirnia.ripoase, Gaudeniium inler vivos
his verbis : Posl hoc sane vocat nos opus quod olim egisse usqpe ad annum 410. An vero cum Labbeo
quidem injunclum esl, sed nunc a bealo Gaudenlio et TJglielljO dicendtim sjt, vixisse eum usque ad an-
episcopovehementerperurgelur; ClemenlisscilicelRo- num 417, igriQro. Quod cerlum est, qnattiordecim
mani episcopi, apostolorumcomitis, quorum ut suc- annos jam se in episcopatp exegisse, iradit idem
cessoribusdaretncognitionem,libri a nobisin Lalinum Gaiidcgtius.)'?(^ruionede Vitaet ObiluPhilastm prmr
verlunlur. (c) Offenderal Cotelerius in not. ad Cle- cleces^oxis, sui. Ac potiiisse quidem illum viiam lon-
raenlis Recqgniliones in Pairibus Apostolicis , gipsducere pos,ta,nnun,).406,qtiaQrjeniali legatione
pag. 485, edit. Aniuerp. 1698, Gattdentium hunc fiiqcKjses,t, pntandumvidelur, ex eo qnod vakie ju-
intelligens esse Novarien.sem ; sed prolinus ip viam yeqis, et immalura seMte,ad episcopalumprovectus
rcdiit, reponens seu polius Brixiensen.. fufirit. Sed Tjlleinoniius qbservat (h), Optatianum,
14. Porro versioncm hanc Recognitioiium Cle- quaiuor iriierpQsiiisep.is.cqpis,Paulo nempe, Theo-
mentis, a Silvia viryine janiprideni sibi imperalani, philo, Silvino, et Gaudioso,Gaudcntii successorem,
(a) De Script. Eccl. tom. I, pag. 338. p. 485.
Eccles., tom, X, pag. 588.
pour l'Hi.:S.t-
(b) Mcjrojoir. (g) Memoir. pour l'Hist. Eccl., lom. X, p. 589 el
li-
(c) Al. comilis,qc.snccessoris,,de Recg.gffjlign.e lorn. XI, S. Olympiade,art. 1, p. 4lS'. De*Siivia 1
bri, ut in Latihum veriantur. Coteierius. Ruflni prselecii O^ientis sorore Btvr. ad A. C. S9K'
(d) Bar. adA. C. 604, n. 30. n. 28..
(e)Bar, adA. C 581, n. 4. (h) Memoir. pour 1'Hist. Ecclds., tom. ^, D.,§9.1,
(f) Ifl ??• APWl. noj. ad Cjem. Recogn.,
 '
807 S. GAUDENTIUSEPlSCOPUS BMXIANUS. 808
inveniri subscriptum epistoloesynodicaeconcilii Me- A alter vero ad Paulum Diaconuminscribitur, facile
diolanensis ad Leonem pontificem anno 451. Qtiare cum ex argumetui raiione, tum ex orationis colore,
non valde credibile esse inquit, tam roodico tempo- et similitudine, Gaudentii esse deprehenduntur,
ris spatio, qualuor nempe et viginli annis , qui ab ideoque pro Gaudentianis semper in Bibliothecis
anno 427 ad annum 451 intercedunt, quatuor epi- Patrum una cum aliis excusi.
scopos sedere poluisse; ideoque Gaudeniii obitum 17. Quoniam autem huic nostrse editioni duorum
rectius statui circa annum 410, quam circa annura praeterea sermouum accessio facla est, sequumerit
427. Jacet autem Gaudentii corpus Brixise in eccle- de iis consilium nostrum lectori indicare, rationes-
sia S. Joannis Evangelistse, olim deforis Brixiam que aperire quibus permolus eos lamquam genui-
nuncupala, in eodem sacello una cum Theophilo, nos, cseierisGaudcntianis adjecerim. Cura editionem
ejus post Paulum episcopum in sede Brixiana suc- hanc Gaudentii animo versarem, forle fortuna in-
cessore, et Silvia virgine, de qua paulo ante dixi- cidi in editionem sermonumS. Zenonis episcopi Vc
nius. Horum corpora in eum locum translata ac ronensis, qttaeVeronae prodiit, jussu Augnstini Va-
deposita fuere anno 1595, cujus translationis seriem lerii cardinalis Veronse episcopi, apud Hieronymum
narrant Acta SS. ad diem 27 Aprilis, pag. 494. Discipulumanno 1586. Eam curiosius pervoluianli
Porro Gaudenlii nomen in MarlyrologiumRomanum gj mihi occurrit in Prsefalionelocus quo curatores, ac
relaltim est die 25 Oclobris, hoc addito elogio : recognilores illius editionis lectorem monebant,
Sancti Gaudentii episcopi, eruditione el sanclitale prmtermissutnesse S. Gaudenlii episcopi Brixiensis
conspicui; quod sane Gaudenlio convenire, tum sermonem,qui excusissermonibus (prioris edilionis)
ejus scripta christianaepietatis imaginera ubiqtie rc- S. Zenonis fuerat additus, quod in veluslotns. Codice
ferenlia, tuin insignis aniroi inoderatio qua invitus (s. Zenonis) non reperirelur. Avide arripui oblatam
ac reluctans ad episcopatum accedere coactus est, occasioncm allerius, si quis forte esset, Gaudenliani
tum ab eo pro Ecclesise pace restituenda foriiter serraonis nanciscendi; ac diligenler conquisiiam
gesta, mauifeste indicant. Atque hsecde Gaudentio; priorem sermonum Zenonis editionem adeptus,
niodo de scriptis ejus, tam genuinis quam supposi- quse Venetiis pervulgata esl anno 1508, in ea libro
titiis, nobis agendum est. tertio opiatum sermonem iuveni hoc lilulo inscri-
• § I. De scriptis Gaudentiigenuinis, et supposititiis. ptum : Sancli Gaudenlii Brixiani de Petro et Paulo
16. Ad recensenda genuina Gaudenlii scripta, sermo 48. Stylus quoque Gaudentio conveniebat;
non multum curse, aut laboris, impendere nobis quare jam non invilus, ant nutans, eum parenti suo
opus erit, quippe quod de iis aut parva admodum, asserere cogiiabam : hoc lantum in votis erat, ut
atit nulla sit inier doclos controversia. Quare pa- C Q aljcujus ms. Codicisaucloritas suffragio nostro acce-
schalesdccemsermonescum Prmfationead Benivolum, deret. Cumulate desiderio meo satisfaclum est; nam
genuinum esse Gaudeniii fceium, nemo umquam consultus a nobis, per litteras illustrissimi ac prae-
dubilavit, iiemque subsequentes quatuor de diversis clarissimi viri Joannis Francisci Barbadici Brixioe
capitulisEvangelii,et quintum de Machabmismarlyri- cpiscopi, doctissimus atque humanissimus vir Caro-
bus, de quibus exslat ipsius Gaudentii lestimonium lus Majellus, BibiiothecaeVaticanoe proefeclus, cou-
in eadem Prmfatione ad Benivolum, liis verbis: festim ad nos ejusdem sermonis apographum misit,
Quaiuor prmterea breviores tractatus, quos de diversis exscriptum e Codice Urbinate 150, pag. 146, et col-
capitulis Evangelii apud te olim fuisse me locutum latttm cum Vaticano 1235, pag. 197, in quorum
prodidisti,et quiutumdeMachabmismarlyribus,emen- utroque Gaudenlii nomen prsese fert. Igitur bini Co-
dalos libi, quoniam cogis, remittam. Yidelur ex hoc> dicis proesidio,ubi non modo huic sermoni auctori-
Gaudentii loco conjici posse, paschales quidem ser- las, sed etiam variantes lectiones accesserunt, liben-
mones habitos fuisse a Gaudentio in ecclesia, subse- ter eum in familiam aliorum Gaudcnlianorum
quenles vero privatim apud ipsum Benivolumreci- sermonum induxirous, ac post vulgatos in csetcris
tatos; ait enim: Quos apud te olim fuisse tne locutum1 edilionibus, locum lenere jussimus.
prodidisti. Idem indicare videntur Rufini verba in' D ] 18. Alter Gaudentii sermo , qui postremo loco
Prmfatione ad Gaudentium, paulo supra allata : si1 positus est', saepiusprodierat apud Lipomanum , et
quid a te eliam quolidianieloquii more dicitur, si quidi Surium in Vitis SS., die 18 Julii, prsefixoGaudentii
in ecclesiadeclamatur; quibus et privatas disputatio- nomine , sub hoc lilulo : Vita beali Philastrii epi-
nes, et publicas conciones a Gaudentio habitas, nonl scopiBrixiensis, per divumGaudenliumejus successo-
obscure designat. Fortasse ccetus Christianoruini rem descripla.Equidem tiiulus iste non omninovide-
apud Benivolumfieri solebant, in quibus non aleae 5 batur antiquam simplicitatem prseferre; sed cum
el compolalionibus, sicuti hodie roos est, scd divi- Lipomanus et Surius leslarentur, se hunc sermo-
narum qusestionum, el pietatis studio jugiter vaca- nem accepisse a vetusto libro Sacrarii EcclesiaeBri-
rent; iisque se facilemad docendum prsebebatGau- xianoe, non diffidebamcollatione ms. Codicis, non
dentius, ul uberiorem doclrinse suse ac laboriss modo titulum, sed ipsum quoque sermonem, qui
fructum referret. Cseteri vero Gaudenlii sermones,, nonnihil depravatus erat, fieriposse emendatiorem.
nempe de Ordinatione sui, de Dedicalionebasilicm, , Ulrumqueprsestilum est auxilio duorum Brixiano-
itemqueduo sequentes, quorumprior ad Serminium,, rum Codicum mss., in quibus hic sermo habetur,
 809 PRiEFATIO P. 'GALEARDI. r
810
hac praemissainsci-iptione: Sertuo beati GaudentiiA j 20. Ad Gaudentii supposiiilia referri item potest
episcopideVitael ObitubeatiPhilastrii episcopi,prm- celebris liber de SingularitaieClericorum, niodo Ori-
decessorissui. Exstat autem de lioc sermoi.e praecla- geni, modo Cypriano, aut Augusliuo tributus; qui
rum lestimoniumRamperti, Brixisenono soeculoepi- cum hucusque certum auctorem non agnoscat, inter
scopi', qui ejus locumprofert in sermone de Tranda- adespola scripla a Deherra numerandus eral. Hunc
tionebeati Philastrii , cap. 5, his verbis : Veluti in Gaudentio Brixiano adscribi posse censuit Joannes
ediio sermonea prmsuleGaudentio,vitmscilicetbeatis- Fellusm Prmfationend nuperamCyprianieditionem :
simi Philastrii pontificis legitur, fuisse eum omni DeSingularitateClericorum,inquit, opusculumlocum
mlati, el condilioni,el sexui, stupendabenignilatecom- aliquemhabeal, ea lege , si anl Origenes,aut Gauden-
munem.Pmiiide iniratus omnino sum , Ludovicum tius Briuanus, aut alius aliquiscirca smculummillesi-
Ellies DupinitimGallum, BibliotliecoeEcclesiasticoe mumscripior,quotemporelis islain Occidentemaximc
scriplorem , qiioesiionemde lioc sermone movefe fervebal, pro suo agnosceresuslineanl. Al quisnam
Gaudentio pntuisse. Alibi etiam Rainpertiisejusdem iste circa smculummiUesimumscriptor? Piane igno-
serinonis auctoriiale utilur , nempe cap. 9, ac post tum. Idem Fellus deinde in nolis ad cum traclalum,
Ranipertum uluntur Baronius, Aiauus Anglus, Lab- auctorem ad Bedse tempora , id esl ad sseculumoc-
beus, Vossius, Caveus, aliique recenliores; quod B ] tavum , revocat, his verhis : VideturcircaBedmpo-
cum animadverterem a BiblioibecsePalrum colleclo- pularis nostri tewpora, quandode cwlibttiuclericorum
ribus non fuisse satis observaiuin (litinc enim ser- maximefervebai,prmserlimin Occidenle,conlroversia,
raonem pr.-etermiserani) eum idcirco veluti siuce- conscriptusliber, cui smculorespondel a revelatione
rum , ac legitimum Gaudenlii opus, cseteris Gau- desumplumargumenlum.Desideravi profecto, cum
denlianis setmonibus accensere , meum cssc duxi. in haec incidissem , docti viri judicium ; nam quae
19. Atque hsec quidem suiu Gaudentii genuina , uinquamnotaest, quaiso , >|u;eopusculum illudmi'/-
quaeexstant; nam et intercidisse non pauca nota- lesimosmculo(decimum dicere vnluit)axz Bedmlem-
vimtisad tract. 14. Nunc de supposilitiis dicam. Ac portoustribueiiduinindicet? Ahepiscopoconscriplum,
primo occurril Commenlariusin Symbolutn quod ubi forte videret nemo, notavil Erasmus (6) ex iis
vulgo Aihanasii appellatur ; hujusmodi enim Com- verbis quse aucior operis apponit: (c) Vosautem, filii
mentarii licet oninino , quod sciam , niliil exstet, charissimi,non tantum persuasione,sed poteslale con-
Gaudentiumauclorem faciuntEliasCapreolus, lih.ui venio. Verum quae in hoc opere de martyrio dispu-
Hisi. Brix., et ex Capreolo Ughellus, aliique. At tantur (d) nullo modo Bedoetemporibus, iinmo nec
falsa persuasione deceptos maiufeste liquet; cum Gaudentii, nec Auguslini sevo convenire possunt;
Symbolum illud , quod circa finem quinli sseculia iC quaudonempe, pace Ecclesiaedata, jam non amplius
VigilioEapsen i , aut alio quopiain Scriplore condi- frequens suberat maiiyrii occasio. Itaque tnea qui-
tum csse , consiat inter eruditos , miuiine Gauden- dem sententia, libellus bte vel ad Origeuis, vel ad
tio iniiotuisse potuerit, qui quarto ssecuio vixit, Cypriani lempora referendus. Vidit procul dubio
aut vix demum inilia quinii soeculi vidit. Hunc Feili lapsum Guillelmus Caveus, dcira Cypriani
eorumdem Scriptoruni errorem cxpunximus in Opera recensens , illius senlentiam de hnjus opu-
annolationibusaii Ughellum, (a) nec quomodofalsus sculi aucinre enarrat: (e) Doctissimi (Cavei verba
rumor oblinuerit video, nisi forte pro Commentario sunt)edilionisOxoniensiscuratores,circaBidm mtatem
iu Symbolum Alhanasii, inlelligenda sit expositio scriplumesse arbilrantur. Sed , ul homines sunnis ,
Rufini in Symbolum , quae a muliis Hieronymoel puduit reprehendere, quamvispaulo anlea , scilicet
Cyprianolemere adscripta, alii|uandoetiam Gauden- in Origene, (f) libelli hujus auclorem, non conten:-
tio Brixiano tribula fuerit. Inter Gaudentii supposi- nendm vetustatis,Hieronymisallemmvo non inferio-
titia numeralur 6c\nde Rhythmusde Philastrio, quem rem, pronuntiet. Ca-terum 'ibellus ille nihil oinnino
aliquando Gatidentium auclorein prse se tnlisse, continet quod coniroversioede ccelibaiu clericorum
lestatur nohis Ritmpertiis in sermonede Translatione aplari possit, quamvis eorumdem cum feminis
Philastrii. Verum stylus aperte , ac Latinoe linguse.j) conlubernium, ac familiaritatem redargual; cui pro-
colof, ad sequiora lemporapertineni; nec aliquid fecto arguraento congruura auctorem quaereresae-
in eo rhythnio Gaudeniianum videtur, praeter sen- culodecimominime oporlebat. Sane Cyprianus ipse,
lentias quas rhyihmi auctor a Gaudenlioin sermone (g) aliique ea oetale Paires, samius in eodem argu-
de Philaslrio mutuatus est ; quare, accedente etiam niento versati sunl, canonesque Cnnciliorum mullis
-
ipi-ius Ramperli cafculo, libenlcr rhylhmum illum egeruut, ut, ablata hujusmodicorruptione quse Ec-
Gaudenlio adjudicavimus. Vide porro ea q;oe fu- clesiiemores fcedabat, integra servarelur ecclesias-
sius pnefali sumus ad eumdein rhythmuni in calee lica disciplina.
sermonumGaudenlii. 21. Hsecde Gaudenliiscriptis tam genuiois , quam

(«) Tom. IV,edit. Ven. col. 528. (</)Ibid., p. 150, col. 2.

(b) Edit. Veneta Cypriani ctim scholiis Erasmi. (e) Hist. litter. sec. 3, pag. 80.
1547, n. 8. (Olhid., pag. 76.
(c) Edit. Amsteiod. Cvpriani 1700, pag. 151, (g) Epist. 4, edit. Anistel. 1700.
col. 2.
PlTROL. XX.
 m S. GAUOMflUfe EPISCWU* BRlXlANUS. «II
feupp6silHris.Nib.il eriiirimorari nos debet ahrepsBar- Adurum se, atque infensum pfaebuit, «t isiquis, mi-
tliii lesiiinoiiiUih, qiio Gauil'6iitiumuna cum Euche- nline leclo Gandenlio , DU))inihiriadeat, ejusijue
rio -, Maxihro,Csesafio, aliisque liujushiodiscripto- dictis fidem adjiihgat, Gaudeiuium ipsum nullius
ribus, urtilhliitqtte etinidem sub diversis riorriinibus momenti scriptnrerii censeat oporlei, fcrijiisproinde
alicforem esse, ex argumenli, aut styli simililudine, lecliorii si quis forte tfadefe se velil, oleum sane
susprcari videlur. Sic ille li». XLIIAdvers. c. 18 : et opBramperdal. Porfo ut iectori pehitus comper-
Iiiud de ffistalibus scfipidribus monefenbn superse- tutn sit qUaih hon seqiiahiDiipiiiihs tle Gahdentio
deb, tdmWohriiro inter se slmilesesse sefmohet quos sehtentiam tulerit, liveat liic hvihi ifiSinsDupinii
ViilerianX -,Eucherii, Maximi, Cmsdrii,Caudentii, "GiiHica verba afferie, 'quibtis perspecMs',lecior ipse
Eiigii, el aliorum taliuin nominibusperscriptos habe- hac de re, quod jufetumfuerit, stalhtet. De pfihio
inus, ut magna suspiciosit, velsiylummdjofum mino- Gaiidenlii sermone haec habet (b) : II commencele
res mmulalosesse, vel paucbrmn scrvploftihioperibus, premier de ces sermoiispar une penseequi a plus de
diversosa libmriispro favorelocorumtiiuibs es'seimpo- subliiiti que de soiidiii, pouf rendre raiscn de ce
titos. Qiiid sibi velit Barthius non itiieHigO.Aut qtConcelebrela p&queau prihleihps,Apresle mauvais
«niiri ^GaiidenWo aliorum sermones ifibtfere vult, aut tenips de rautomme, la riijneuf 'de fhiver, ei avaht
ariis KJaiideiiiiaivos. Si primiim, non Videoquain i'a- B VardeurdeVile. Cest, dii-il, pouf monirer que Jesus-
cile caeveiissuasu.ri.issit: mihi cerle hoh piersuacVot. Clirtst, qui esl ie Soleil de justice, dissipepar ses lit-
Nam ut atiquaiido similis forle locvisin eodeihafgu- mieresles Unebres de Cerrcurdes Juifs, ei amollilta
meato a duobas scfiploribiis usurpattfs occurrat , dureti'des cmurs des pdiens, en privenaiit par ses
hon ideo Statirn Unus aique ideiri livi-iusqueoperis rayons fdrdeur du feu du jOUrdu jugement. 11 ajoule
auclof fuisse censendus est. Nihileiiim frcquenlius que le monde ayanl ele"crii du prihtenips,il'4laitjuste
quairiut scriptor quispiam alterum ejusdeiii argu- qiCil fut repare dans la mentesaisihi. Ulrurii repre-
menti scriptorem iniiiari, ejusqUe sentehtias toli- hendendirs sil lioc ioco Gaudentius, nec ego satis
dein quahdoque verbis referre soleat. At vero si dispicio, nec qnispiain fortas'seialius alter viderit.
Caiidenlii Sermones alterius scripiorTs esse , signi- Seilicet hon oVrinibiisdaiuhi est iynceis Dupinii ecii-
iicare voluit Barlhius , omniito'dociumvirum desl- lis uiii At chith si aplas lehiprtium ffilioiies qu;e-
puiss'e oportuit, cum luce clafiora siVrtbidicia iii rcre, "qMibnsDomihica mysteria gesla surit, si l-e-
singulis fei-eGaudehtianis sermonibiis, tpfaeCaudch- ftiffl eonVteniehliassubtiliter iiivestigare, alicui ab-
iiiini sermoniim isiorum genuimim vefuinque au- surdniii videatuf, is aiiiiqiiitalem omiiew sibi post-
cltfrem ostehdant.Hsec siiigillatim'enumei-areMiper- halieat necesse -est, atqire Ainbrosium, Hierony-
vaeuum duco, cum e t sludiosus lcclor rion inagho C intnft, Atigiisiiiviihi-,leVitatis, 6't inficcliarum accu-
negotio possit animadveftere; necBarthium deGau- set. Nec!si quid itrgehvopefhilsU Gaudentius, Chri-
dehtio tioslro loquentem tiim gravitcr aberrasse , sivtn jttstitimSolem apvellans, aiqite ad hujtrsinodi
alicai mirum sit, cum fucritvir xlocttis nimium in imaginem varias teMiporitmVicCsconfefens, ideo
judicahdo prscceps, quapropier 'Criiicus miiioriiih pafum solide loculns esi; naftV,m ipse Dupiniiis no-
gentitimtmiiiia Cotelerio(o).OcCiirrit'Ciiainqua-daVn tavil, stalim subdil apiiOreriir<i rafioncm paulo in-
Octaviiftubei narraiio , in Vita SS. Fauslini el Jo- fra, ubi ait (c) : Filius ergo Dei; per qttemjactu suitt
vitm,pag. 40, qna is, Gaudentid tcsie, voipTiyreli- omhiaeodemdie, codenvfttetempote,prtislraluhtmun-
tam 'qftamdam uohis urham memorat, in qua ali- dum propria resmrectionerehuschat, qicoeiim creave-
qtiando sanctorum eoruhiiiem maflyi-iim corpora ral ex nihilo, ut omniare(ormafenlurih Christo, qutc
jacuisse relert: at Caudentius riusquimihujvismodi in cwlis swil, el qumih letra 'suht.Hsecautem Gau-
aliquld , quodfsciam , scripiis prodidii ; suiiique hoe denlii sententia, qua munduhi VerhOtempofe con-
gerra; mefie , ac iiugie,quas Rubeus e vulgi quisqui- ditiim aflirmat, Graecis, el Latinis, ea tcriipeslale
liis collegit, atqheulaliquahi iisfidehi facerei , Gau- communis erat, ut observaviihus in holis ad liunc
dentio supposuit. llaqiie iisdcm aut recensendis, Gaudentiilocum.
aut refelleiidis, diutius immorari pigel; quare, Ru- J) 23. Pergit deimle Dtipinitvsde seeuudo Gaudentii
beo dimisso, a 1alia iranseamus. sermouc loqni in huiic niodum : Apres avoir ainsi
II. Judicium de Gaudentio expliqui tres-clairementle mysiere de FEvcharistie,
§ nuperi scriptoris expcn- il parle des dispositionsdans lesquelleson doil etre
ditur.
pour s'en approcher.II les trouvetoutes (igitreespar les
2-2. Inter quampliirimos hnjus ailatis scriptores cerimonies
avecjesquelleslesJttifs mangeaienl1'agncau
qui ecclesii.sticoehisioria: studiis egrcgiain navantnt pascal. MaisHtirc cesconvenancesde si loin, que Con
operam, prsecipuum sibi locum vindical Ludovicus aurail de ta peine a tes remarquer. Car qid croirait
Ellies Dupihius, Bihlioihecse Eeclesiasticoeauclor, qne la ceinlure de
peau aveclaquelle tes Israeliles se
quam jugi srudio, a- diiilunio labore coufecil. Is ceignnient, ait ii la figure de la
diiin Gaudenlii sciipta rcceuserel, adeo huic iiosiio vices? Qui tnortiftcatioiidcs
pourrait deviiier qlie quahtl il esl difeiidii
(«) In not. ad Hermam in PP. Apost., pag. 75, dence,ivique de Bresse.
edii. Antuerp. 1098. (cOTraet. 1, pag. 26.
(b) Dupin. Biblioth.Eccl,, siecl. v, part. i; Gau-
833 PR.€FAT10 P. GALEAROI. 814
de rompre ies os de 1'agneau,ceia veut dire que l'on A iulis caro sunt, el verilatisiniegumenta)visibililerse-
doit observerles priceplesqtii sont daus 1'Ecriture? cundumsuam speeiempereipimus,et sumimus: ipsam
Qui s'iinagineraitque quand il esl dil quil (aut Mler vero substantiamnec frangimus, nec minuimus, sed
iesrettes de fagneau, c'eslpour signifierque l'on doit flammis injicimus, id est spiriluaiibus mtelligentiit
cotmoner par une foi vite les doutes que l'on peul vommendamut, quod spiriius et tita sint in divinis
«toir mr ie mystere de l'Eucharislie? Cesaliegories, wysteriis. Imo ijjveuitur eliam apud Gozechinum
et 4'mtres semblaMesqui soiiten cel endroit, sant tm Scholaslicutii in epistafa ad yalclierum ,(d) : Jsit"
pm liotetites. el je doule forl qifelles stienl du goAl ^netnpe Berengarii Tnronensis assecise) eumdem
de bien desgms, Suinma hvjus Dupinianaereprehen- ngnwu pascakm,qm e&dcmsacutmenlain seipsuminef*
«wnis in eo vecsatur quod fiaudentius iwUattperan- fabiliter iransfomans mbis condidii , n consecravii,
ter ali«g<*riansns sit; videmr enim lioc iuterpreta- crudum vel coctum aqua, non asiuin igni emnedunt;
ttonis -gerais vehemenier pupinw displicuis&e; et tjued ejus residuum.<est,et sempererit {quianullus
iiain et 4t duobus atiis traclatibHs paulo posl ait: •mnquammorlalis, quauiumtibeticiens, ad incarnati
Ces deux insiructions{octava newpe ac ncma) sont V-ei+t«rfattntn plena btieiliigeulwin huc viia pene-
pfeines de plutieurs atliyories. Vierum cansa hsee trar» potuit, atu poiertt),igni twn combitrunl.Quod igi-
Gandeiitio«omtimhis est eum omnibus &w. antkjuis 8 tor a nemine «ogitad posse affimav-it©upinius (e),
PatrHras.-quibus,in expoiieiidisSeriplwis,ctiamiubi klein ilkid dixeruni 4res i«ti auctof^ss, ^uos do-
*es per se a^ierta esset •& perspecla, niiiilonihiHS clos, graves,-et ionestos vii»6 foisse, &e,praescrtira
aWegoriamnegiigere re!%io toit. Notuwie*t iitad mentis bene sanae, Dopiriiusipse, «t arbitror, noti
Auguslitri(a) : Domiumnoster Jesus Christus ea *qn« RegaverJt{/).
•faciebalicorporaUter,ctism spiritaliter volebat iMeir 24. At imc f<ortasse«Miiiia igoo.-«iDui)ifliua nobis
iigi. Nequeenimtanlum tnir®cuiupropler miracuiafv- pejieranljfliodo ul»itraetatujjj «Jiuwde Cau4e«i,i.anis
ciebat: sed ttt illa qumfacietal,4itira essentvidenliinm, •scriptis ««cludit, §civ»vi«ressinuJiio &c sai»ioKJS!JI
vera essentintelligentibus.Gregoiius quoque, bom. 2 -Gaudcjiwniiiras iwinwneex.er«assei-Aadianiuspoifo
lii Evang. : Miracula Doniini el Saloatorisnostri sit criifenim*wjstTui.n de tola Gjaudeuiiainafflatiofliesen-
accipienda sunt, ul et in verilatecredanlur fucla, et tenitiamlerentem : ii %'esipm jsfcessair*(lUiqailDu-
lamenper ngni;ficutiomemmMs^liqMidinmuianli(b).^ie- .pi-nius)4e iliptindule icaraciirede sui%U Gmdmce,
que -ego valde $>ugiie«i,leviora aliquando fuissc vn ie connail4tssez<apris <ceque MOMS en ,«H«ISdit. Sott
<[iiseiu hujustftodigenere dieebantur, «ura ea sit ii- stfle «st sJHiipfo et miglige,il ,es<tplemd\alligo,rie.sfor-
gnrate loquendilratio, ol sai-pitisitlioeniemin angu- •cees,rfe|peHs^es.ea)(«ior.rfi*j«ii;es, 4'aMmions dloigniet.
sliavac salebeasiceinipellat, selalienissinvissentewtiis<6 ^ies sermonssomt.secs,sbirUes,t/s itisimkent tlres-peu,
HemproposifctmlexplKaMicogal.: sed forlasse >bu- letineioucdient poinl du toui. JHefiiiUstfont miu foxce,,
jusnvodi -oralio populo v;vldep'Iacebai,qui pleruni- m il'Moquetice, ni la beauti, m rescojctititide
des piidica-
-cmeIIOBtara -gnawemac ciisertom, .qtaaniadiniraihit- tiomdes attlmrs >&reas donittmcsmiwns de.patier. Ila
iein «t «cutnm oratowra -quter-il.Ideo amtiqiiiPatros, Dupinius deiGaudentiio,.et qtwdei»,m ifaillor,paruni
qni ideibisliOTes se esse sapientibns, et Misipiewlibus, -benigne. Ut *eiio apeiKle/cnfnoscat LeetorqnaMiiin-
,pro iCharitatis itege sewent, -eosdieendigenere tfte- juste ac iierperam.ounitiepreheiidat, ^uairiaque fue-
tbiwviiurqiiod fSaweagnoscer.eiitad ailioiendum, con- Tit'Gaudciitiolubortas,idoctrina,«c idiceudi>\sis, -milii
tineiidnmque ipopulum, -itptras-esse atque utilius. -CHOistitiiliini -est, inottiiullaihicGaudentianonumser-
•Rec alioqni GandentiiirfHegoriasniusitalas onutino, jnonwm*peciiKina;afferre,ies.quihustfaette imtelligat
iautwiaoii*as®ttpi»iiiS'dkwil;'iiain, -ut aliasprseter- iqufeipie,qtiodnain fuerjl ;ge»us istud orailicmistam
eam, 'SeBtentia«illaqoa docet, quie «-x.agno super- aeriler a Dopinioreprehtjnsum.aGaudenliiis, T.ract.
«fnoranliidoocombu-renilaifuisse,mlinl;elligeremu-s!(t;), *1,Ohfistianosludseis tic iCeiistillbiiSieampairans, hscc
mi-quamysteriommtuperaveiwit, <qumcapeve modo habel : El modoquide;; ad comparalimiemJmdmorum
^ton tposmmm, hmc igni cremtnda -esse, id •esl&- atque-Gentilium,qui-in pmfunda noete ktcnedulitatis
rmnotradendaS>pii<ttui,wieaquorumrationem mtedoB-demersinoscu/ntur,iettid eorum comparationemqui in
moncapimus,mdentisqiUeivpiritu vonsumatitur; haee 'hmreseonctiHgineac mcte .luxurim demavtmtur,nos
eadem Gregorii Magnifuit, hom. 22in Evangelia : vide ure$-;e,ei,plane&umits inluce': seddpshdiesnostri
.Qitodex agno rjemaimi,igne conibufimus,qtmndo'hoc qiiibusdummebulisprmtexuitlur,et non habantsereni-
iquoli&emystevwejus penelmr-enon possumus,pote- -kttk-lwiithim,dkenle.iPropheta,:Siesmei siml umbra
-siatisancti SpiritusftumHiterreservamus.Hseceadem •deciinaverunl.Tracl. 4, neophytos alloquens, ail:
-iiaheturapud ApnolduraAbbatem«BoiraevrtHis 'T-ract. V-osigitttr, neophgti,,qaiesiis-ad'bealmhuins ac spi-
^leittllimis veitbisiDomini; <Ossa(&<zn\)-igne comburi- mtutilisipaschmepttlas nnviktii,.videlequomoio.abiomni
mus., guia tmommentaquidmn>(qu,mfquasidiviiim vir- pOtluiioneesearum quas superslitiogentiliisinfecerit,

,(a) Serin. &A,tle.verb. Doiii.,,tpost.init.
(b) Confer. August., xv de Civ., c. 27.
(c) Gand. tract 2, pag. 40.
(d) Apud Mabillon., lom. iv Analect.,»pag.584.
(e) Qui sHmaginerait..?
i(() -Habetur im-c eadum ssententia .upud Eligiuni
Noviomensem, hom. 1S, quainvis ibi non loiiuaiur
•de residuis ogni ipasclialis., «ed ^de -qiso.conpore
Christi.
 813 S. CAUDENTIUSEPISCOPUSBRIXIANUS. 816
vesiras animas cottscrvetis.Deinde, nonnullis interje- A bus ac modestisterram sanctam possiderejam cmpc-
ctis : Servale,neoplvyti,ornamenluingratimsalularis: rint. El tract. 5 , aiiiniadvertenda maxime est pars
sobrii esloteper omnia,ne illud inebriali pertlatis: sol- iila qtise incipit: Nec illud otiosumputes; ubi lam
liciticonvenileadecclesiam: orationibus,hymnis,psal- luculenter disputat de libertate arbitrii , utelegan-
tnis et canlicisspirilualibusnobiscumvigilanlerincum- tius nihil aut doctius lieri possil. In Prsefaiionc
bite. llmc sint otii vesiri opera; quibus debitum red- auiein tolus ille locns (c) : Pietatisverocuttoresquod
dentesChristoDominofamulalum,mercedemvitmmler- interdumvelcorporis doloribus,velvariis tribulationi-
nm consequiab ipsopossilis. Sinl igitur conviviavestra bus afflictattlur, triplex esse ratio inveuitur : prima
sobria, casta cubilia: sit tnodestusanimus,sermopla- correctionis,secunda purgationis, lertia probalionis:
cidus, mitis incessus. Hoccine illud est aridum, cl adeo eloquenier ac docie explauatus esl, ut planc
inane dicendi genns, doctrina; prorsus atque orna- in eo reguare Gaudenlius , aique omni laude supe-
ineuti lotius expers (a)1 Tract. 7, utlegem de non rior essevideatnr. Sic patilo infra (d): Probationisigi-
comedendo fennentaio a sseviiisennta, ob mortis titr gratia mirificus Job, Jobi historiam pluribus re-
pcenam inobedientibus propusiiain, excuset: Sifer- ruin , ac verborum ornainentis describii; quare nul-
menlatnm/tert;'ttsstsse(,inu,uil,diligentia illic necessa- lus omnino es*e polest lam crassa Minerva, tamque
ria fueral, ne deesset: quodjussit, desidim est, non B hebeti sensu, si tinum excipias Dupiniutn , qui Gau-
laboris. Negligentiamjubet, ut obedientiamprobel; ct deniiause oraiionis eloqtieniiam, et vim non seutiat.
non vis ul damnel illam animamqumdiligentiamcoin- Sed fruslra sim profeclo, si omnia recensere velim;
tnodaverit ut conlemnal?Tracl. 11, explicans illud nec sane Gaudentius longiore indigei defensione ,
Joann. vu, Nolite secundum fuciemjudicare, sic dis- apnd eos maxime quibtis Gaudentianisermones in
serit : Generalis ista sentenliaest, retinendmmquitatis raauibussunl. Ilaquead hos leclorem remilto, ui, iis
magislra, omnibusposita, tnuliis nota, paucis dilecla. pervolutis, de Dupiniaua reprehensione, quod
Prmcipitur enim ne httjus smculidivilumpersonisadu- sequumvidehitur, judicet.
lantes, iniquissimojudicio (aveamusincredulis; el im-
inhoneslos,n on so- § III. De consilio et ordine edilionit Patavinm anni
pios, crudcles,rapaces, liixuriosos,
lumtimido silentionutriamtis,verumeliamomnirepre- 1720.
hensione dignos, injustis laudibus prmdicemus: vel, 26. Plnres fuere posl lypographiam inventam us-
quod etl omni fmditate deformius,turpia lucra cap- que in liauc diem Gaudentii ediiiones , quarum la-
tantes, alienmpecunimnolabiliierserviamus,cltrislia- men nulla accurata , aut integra , hactenus dici po-
nm libertalis obliti. Num sane Gaudeniii oralio om- luit. Gaudentianorum sermoniim specimeii prinuis
nibus ornamentis ac luminibiis caret? an vero e G edidii Elias Capreolus, lib. m Hisi. Brix., excerpla
conlra splendore, succo, ubertate redundal? Atque nempe sermonisde Philastrio , circa annum 1SC0,
haec omnia etiam Dupinio ohvia eraul, ex quihus aut paulo amplius. Deindecirca annum 1S54 , Aloy-
cum Gaudentii doclrinam, lum eloquentiam, el in- siusLipomanus, Veronensis episcopus , protulit ser-
geniuni perspicerc poierat, nisi pravum animum , monemintegrum rfe Philastrio , sermonemde Dedi-
cl infen^um, ad eum legendumauulisset. Tillemon- calionebasiltcm, iiemque excerpta ex Prmfatione ad
lius qtiidem, qui tali morbo iniuime laborabal, ali- Benivolum, in Vilis SS., lom. IV cditionis VeneUc,
ler deGaudentio censuii, cujns verba , ut Gallum uhi, pag. 1 et pag. 15 , Opera Gaudeniii nondum
Gallo oppnnain, hic libenler descriho (b): Quoique excusa dicunlur. Prodiil postea annol555, Basilsesc,
son style (Gaudenlii nenipe) paraisse assez simple, apud llenricum Peirum duohus tomis opus iuscri-
neanmoins il a de l'iligance , el Cony voit un giuie pium Ortlwdoxographa,sed in eo qnidem Gaudentii
(ort doux, et en mimetempsfort agriable. Muispour exslat nihil; in altera vero ejusdemoperis impres-
te fond des choses,la doctrine el les ir.slructionsen sione , denuo in eadem urbe pluribus tomis aucta
sontexcellentet. anno 1569, lotn.Vl, fol. 1799, habentur Gaudeniiani
25. At pergamus adhtic par.umper Gaudenlium sermones , eodem ordine , ac nuniero , quo ssepius
audirc. Nemoenim ipso strenue magis ejus causam " repetiti postea suntin Bibliothecis PP.; quare hanc
luelur. Tract. 5,'ad (in., de correptione subditorum primanifuisseGaudenlianorurasermonum edilionem
loquitur in liunc raodum : Quod si lnpus desinat esse saiis probabiliter pulo.
lupus, et cum agno pascalur, ul ait Prophela ; et st 27. Prodierunt postmodum variseBibliothecsePP.
leo , desinenscsseleo, cumbovemanducelpuleas;ba- editiones , post primam Parisiensem anno!576a
culo opusnoii esl. Si enimferalium morumneqailia in MargarinoBignseoproeuratam. In iis oinnibusexcu-
tanlam verialur mansuetudinem,ttl cum ovicultsinno- sus sempereslGaudentius; sed ut fatum est magna-
cemibus, ac mundis Christi operariis, vitm pubulum rum bujiismodicollectionum, scaiebat passimmen-
tnitesqumrant, et capiant; dicitur a Cliristo aposto- dis non mitiiinis , quse medicam tnauuni exspecla-
licis quibusquesacerdolibus, ul neqne bacutoscorrep- hant: ac prseterea duobus sermonibiis carcbat, qui,
lionumportenl in via, qaando in tliscipulisobedienii- extorres facti, longius a parenie suo vagabaniur;
(a) Son slyleest simpleelniglige. Ses sermonssout (c) Pra;f. ad Beniv.
secs, ttiriles; ils instruisenltres peu. (rf) Ibidem.
(b) Miinoire pour 1'Hist.Eccl. tom. X, pag. S86.
 817 PRiEFATIO P. GALEARDI. 818
sermo nempe de Pelro el Pauto, et sernw de Vitai«el.A S. Marci Florentiae prior. Cum istis quatuor Codd.
Obitu beati Philasirii. Itaque omnino operse pretiura
iim collati sunt priores decemnovem Gaudentii Iracla-
erat novamGaudentiieditionem aggredi; cum prac- a> tus, itemqtie Praefalio ad Benivolum; ad quorum
terea , qund sciam , numquam seursim edilttsfuisselsel pariter tractalnum eraendationem contulimus tres
•tque ad ingentes illasBihliothecsePP. collectionesles ediiiones BibliothecsePP., nempe Parisiensem anni
tractandas pauci admodum accedcrent, magna ope- >e- 15^9, Cdoiiiensem 1618, et Lugdunensent 1677.
ris mole deterrili. I>uineo in loco res esset, ac male
ile Sermo de Petro et Paulo , qui in prsedictis quatuor
a lypographis acceptusjaceret pene in lenebris Gatt-
iti- Codd. mss. niinime babetur, collalus est cum alio
dentius noster, accidit peropporlune, atque, ut ilaila Urbinate membranaceo 150 , ac Valicano pariter
dicam , ciim bonis ominibus, ut anno 1714 prse- 3e- meinbranaceo 1255. Uierque ex his duobns Codd.
slanlissimus aique iinnioitalitate dignissinius praesul
ul continet sermones eiiam Zenonis episcopi Veronen-
Joanues Franciseus Barbadicus , a Veronensi epi- i- sis; eorumque aitas videlur periingere ad quingen-
scopalu ad Brixiaiiumesset translalus, qui siatim abab tos annos. Prseler duos islos Codices, usi sumus ad
inito BrixianaeEcclesiaeregimine , consilium edendi di collatinnem Sermonis de Petro et Paulo anliqua
Gaudentii sponte sua cepit. Hujus snmmi viri erga ;a item Veneta editionesermontim sancti Zenonis epi-
editionem hanc, a nobis ipsius jussu lubenti animo io BI scopi Vcronensis anni 1508, in qua sermo hic pri-
susceptara,, beneficiaconnumerare si velim, nullum m iniini prodiit, minime dissiuitilato Gaudentii nomine,
profeclo dicendi linem faciam ; nain ei opera , et ut iu notis ad eumdem sermonem monuimus. Pro
opibusjuvare iiumquam destilit, prseserlim ut va- a- sermone autem de Vita et Obitu beatiPhilasirii, va-
rianies mss. Codd. lectiones nobis suppeterent; t; riantes nobis lectiones suppediiaruni duo Brixiani
summoqueanimi studio , uhicumqueopus esset, pa- a- Codd. membranacei, quorum anliquior praferl no-
ratus semper fuit aucloriiatem suam , aique oliicia, t, tam sseculixi; acbinam insuper editionem adhihui-
benigne impendere. Quin et indusiriam nosiram non n mus, netnpe Venetam Lipomani 1554, et Colonien-
semel humaniter excitare, ut propositum urgere- >- sem Surii 157t>, a quibus in Vitis SS. vulgalus fue-
mus, et operis ipsius specimina rudia ailhuc, ei ira- i- rat. Cum prselerea scirem exstare in Ainbrnsiana
poliia,, suismet oculis perc*irrere : demum editio- i- Mediulanensi Bibliotheca priinam (ut ego qnidem
nem ipsamlueri constanier, ac fovereuullomodoum-l- puto) Gaiidenlii ediiionem, quae prodiitanno 1509,
quam intermisit, quoadusque in lucem prodiret; col- !- in Onhodoxographis PP., ejus quoque variantes
latisetiam liberaliter pecuuiisad lyporum impensas. i. lectiones prioruin decemnovem Gatidentianorum
28: Ut auteiii leclor sciat quibus subsidiis add traclatuum, qui in ea cusi stini una cum Praefaiione
hanc edilionem parandam usi simtis , prsesio uobis3C C ad Benivolum, desctiptas habui a cl. Josepho An-
fuerunt ex Valicana Bibliolheca collaliones triuriii tonioSaxio ejusdem Bihliolhec;e pra-fecto, eruditio-
mss. Codd.: nempe Vaticanorura dtioium 1243 ett nis eximise, ac summaehumanitatis viro ; sed euin
4580, quorum ulerque papyraceus; itemque ele- hoec editio consentire fere oninino videaiur cum
gantissimi Urbiuaiis membrauacei 75 , cujus iuiiia- mendis aliarum editionum , ideo iuillus nohis ejus
les litterse pictura et auro convesliue sunt. Quamvis s usus fuit.
Codd. isii non magnsesinl autiqtiitalis, exiiniam ta- 29. Ordo Gaudeniianorum sermonum, sive tra-
raen nobis opem plurirais in locis ad Gaudenliii ctatuuni, idem apud nosservaius est, qui in aliis
emendaiionem contuleruul, ul passim legcniibus3 quoque ediiinnihus occurril. Nam sermo de Ordina-
mauifesliim erit. Eorum m variantes lectiones mi- tione sui, qui prior cscterisa Gaudenlio est h ibilits,
nore negntio, ac prompiius exccrpeientur, potesla- primus quoque ordine esse debuerat; sed Prmfatio
tem fecil, venia eliani data ut e Vaticanaliibiiothecat pasclialibus prseposita hos priores fecit, in qua quia
Codices ipsi ad Palaiium Quirinale transferri pos- mentio est de qualuor sequentibus, et quinlo de Ma-
sent, pro sua effusa in oranes clemenlia ac beni- chabmismartyribus: ideo in liac editione eum ordi-
gniiate SS. D. N. Clemens XI, pontilex Maximns, nem lenuimusquem Gaudentius ipse in Prscfalione
quo sedenle, acsospite, nuinquam bonaelilterse sine: D nobis staiuit, atque in aliis ediiionibns rereptus est.
prelio erunt. Excerpcndi autem sibi curam huma- Gaudenlianos scrmones subsequiiur rhythmus de
niter susceperunt clarissimi, alque doclissimi viri Philastrio, de quo consule ea quse diximus in ad-
Franciscus Blanehiniis, et Carolus Majellus Biblio- noniiione eidem rhythmo pracposita in calce sermo-
lliecaeVaticanaeprsefeclus, uterque ejusdem SS. itim Gaudentii.
D. N. Clementis papaeXI, ab honore sacri cubiculi; 50. VisttinestdeindeRampertura, alque Adelman-
quorum proinde officiisimmortales gratias me sem- inum, Gaudentio adjnngere ejusdem Ecclesi;e epi-
per hahiltirtim, hoc loco libenter profileor. Accessit scopos-,d"Ctrina
s non minusquampietale conspicuos.
tribtis liisce Codd. mss. aller Florentinns charia- Alque J Adelmanni profectointegram epistolam dandi
ceus BildioiiiecseS. Marci, cujus nieinineral sum- non i modica me incendebat cupido, nedicam spes;
mus vir Joannes Mabillonius in Iiinere Ilalico, iquam tamen omnino frustra animo conceplam vix
pa<?. 178; hujusque varianies. lectiones accurale demum i segre sensi, cum omnes conatus nostros ce-
describendas, aique ad nos mitiendas curavit adra. dere < incassum vidi. Rainpeitus vero non uno in loco
rev. Pater Albertus Salvi , ejusdem Monasterii ai magnis plagis.convaluit qu»s acceperai, alque jri
819 S. GAUDENTHJSEPISCOPUS BRIXIANIJS. 82<>
sectiones aCctirale disiinctus est, auxilio duorunt A A causariinostram validioribus miinimentis, veierum
Brixianoriim codd. qui paulo ante laudati sunt, qui- scilicelstibsidio desiitutam, facilius tabefactareiit.
que inaximo nobis usui fuerunt ad hauc nostram Sane quanium iis hisioriae ecclesiasticae studinm,
editionem parandam. Ihiisenim praeterRampcrlutii, quod veteriiin scriptis |ioiissiniiiiiinititur,vigere apud
cujiis fruslra alibi exemplitr ms. requiras, cxstat nos displiceai, vel uua illa vox prodit quam invitis
scrmo Gaitdeniiide Phiiastfio, itemque rliythmnsin ciiaui ab hosiihusexpressaro libentissime accipimus:
honorera ejusdcm Philaslrii cx Gaudentiani sermo- Plus Annales Baronii quam CoHtroversimBellarmini
"is sententiis coinpactiis. S.irie Brixiana Ecclesia nocuerunl(a).Hoc fortasse aliquis futilem aique ina-
orenleinaliquando habuit msS. codd.Bibliotliecam, nein operam putcl quse ponitur in emendandis veie-
ejusqtie etiam nunc rcliquiae nonutillse supersunl, rum libfis; nam audiendus oinnino cst hac de re
inter quas ms. codex Augustini rfeCiv. Dei meinbra- summus vir Joannes Mabillonius in Pracfalione ad
nacetis in lol. majoris formse, uti et ejusdem mo- edilionem S. Bernardi: Ex variis lectionibuseas se-
lis , ac notse , Collectiosermonumet sententiantm in ligere, el in textum reslituer&,qum accommodatiores
omnes D. Puuii Epistolas bx Operibus Augustini , (videautur) res csl qnmusum veterumlibrorum pene
quse Bedsc olim adscripta , nuiic Floro Lugdlniensi assiduum, gustum usu acquisitum, tnaturiusquejudi-
tribuitnr. DeBrixiana porto Bibliotheca prseclarurti B I cium exigit quam litteralorum vulgus opinalur, qui
est S. Carnii Borroma-i testimonium ih aclis Visita- aranearum tetas captare no» exislimanl, duiu has quas
lionis Aposlolicm civitatis Brixise, ab ipso habitai putant minulias consectamur.Verumsentianl id gntus
anuo 1581, quas inss. exstant in episcopali tabula- homihesde nobis quidqtiid volent, modo operam no-
rio Brixiae, liis vcrbis : Ecclesia Brixiensis,Dei bene- slrath approbet non hoininumplausw;,ted publica Ec-
ficto tnuliis exculta oritamenlis , hoc etiam ad pietalit clesim teique hlterarim uliliias.
insigne habere dcbet, ut aiitiquorum Patrum thonii- 52. Anleqiiam flnio, sequum est utquorumofficiis,
tnenta, pmsertim recle exaraia, qum olim impense autopera potissimum usns sum ad banc Gaudentii
conquisita diu asservavil de gremio suo, si quando editiohem apparandam, erga eos atiquod graiianimi
ustivenerit, profcrat ad Codicesaliqttosecclaiasticos , teslimoiiiuniexstet. Ac primoquidem, pratcrillos de
temporum injurta , aut hmrelicorum corruptelis dV- qiiibus stio loco jain diximus, recensendus liic, mihi
pravatos, quam reclissimeeinendandos. occunit cl. vir Alevander Burgos, eximius non ina-
51. Itaque liacc nobis fueruni subsidia ad hanc gis lilterarum, quam vcnt: pi-titaiiscultor, qui in-
Gaudeniii cdilinnoin iiistrueiidain ; in qua quid a no- siruciissimara lihroruin Biltliolhecnmundiqtie colle-
bis praesliluin sii, scire si cupial leclor, malim hoc ctain puhlicse titilitati destinai, eamque, dum Patavii
ex opere ipso intclligai, quam a vcrhis nieis cogno- ( agereih, usll.utsmeis patere semper voluit. Mullunl
scat. Porroin eo polissiiuiitn ver.sal.tiscstnoster la- quoque debere mcprGllieor nobill, et egregi;e indo-
hor, nt Gatidentii lcxtum quam eincndalWsiimim lis viro Francisco Josepho a Cttrte, Brixianseecclosise
ilaremns, iilqueprtcsertim auxilio et npe m-s. codd., canonico, ac Julio fratri n.eo, sttidiorum meortim
ac lecioie, ubi qnid iriiiovatnniesl, singulis locis1 socio,qui in excmplarium et variantiiira lectioiuim
admonito; ne, quod admodum docii impfohahl, collatione, opcr.iiu suam humaiiilermihi iinpendere
censorian! virgnlam stunere, ac pro arhilriw ctincta1 miriime gravati sunl. Scrlpl-irarum syllabum con-
iminuiarc velle vidcremur. In variantihus leclioni- texuit, el in ordinem n-degil. adm. rev. Anlonius
hus apponendis et recensendis, fere me diligentiO- Pioneoliarcliipresbyter ecclesiie S. MariseTerentiani
vem prsestili; (quis auiem omnia recenscre, vel an- Brixianse dicecesis. Si quid pnclerea nitidum, si
notare possit?) sed malui lamen sedulilaiem no- quid emendatum in hac editione offendet lector, lo-
slram delicatis hominibiis nimiam, aut inorosatn vi- lum id acceptum feral Joanni Anlonio, e! Cajclano
deri, quam lideni apud studiosos et doctos lectoresi Vulpiis fralribus, quorum industria ac labnre id
periclitari. Nec sum nescins, quain dlfficilem prnvin-- assequimur, ul elegantia aut diligenlia peregrina-
ciam ceperim, veterem scriplorem emendare, alqne5 rum editionum rion valde nobis iu poslerura deside-
n
edere aggressus eo praecipue in loco, ubi, praeter aliat randa sit.
impedimenta , maxitna laboramus meliorum lihro-
rum inopia; at constitiitum fuil, aliqnid potius lenta- | IV. Deconsilioet addilionibus hujnsnovm edilionis.
re, rude licet, el imperfectum, quara Gaudetitium no- 53. Atqne liaecquidem sunl qnae pracfatus fueram
siriim diutius in tenebris neglectum relihqiiere. At- in ediiione Gaudenlii Patavina anni 1720; modo
que uiinam aliquando inhisceregionibus aliquis ho- quidanobis piastituin sit occasione nnv.e hujus
rum siudioriim gnsliis exoriaiur, nec seraper, ntt Brixianaeedilionis, paucis accipiet lector. Plura si-
coiuingit, heterodoxi homines edendorttin veterumi quidem Gaudcnlium relegenli mihi jantdudum oc-
landem, qu;ie jam dutlum Italis ingeniis propria\ currebanl, qu;e secundas curas postuiare videren-
fuit, nobis prrcripiant, quod salis callide hucusqtie3 tur, iisque non invitus inantim admovere paratus
feceruni in Cypriano, Snlpicio, Eginharlo, ac plttri- eram, utsiquando nnvaeeditionis daretur occasio,
bus aliis ; tit, eorum auctorilale in pravum dclorla,, ea non veteri soliim apparalu, sed recentiorib^s

(a) Georgiiis Nornius, in Praif. adSulp. Saver. edit. Amstel. 166S.

 881 PB^EFATIQP.. GALEARSU, $||
quoqueadditamenlis insiiucta iulucera pro,d.ire,t, Ac-
o- ,^ bus etsi p,%um, ayf. obiler dicexe ne/ja»esfieegis^timo,,
cessit opporiune auctoritas eminentissimi vjri An- i- vix en\m.iutegri.s yoluminibwfexpficqripqssj!nt%ta,--
geli MariaeQuirini S. R. E. cardinalis bibliolheca- x- men ob singularem meam ergaillum o.b.setvanllam.,
rii, ac Brixiaiepiscopi; quero statim aq novae bujus. is_ liocloco m[hi lemjierare non polui, in quo ea expli-
ediiionis consilium agitare sensi, inlelligebam pro- )- canda sunt qum de illius prmcipueingenii acumine,
fecio quacnamessent officiimei partes, quidve mihi ni judicii acrimonia, recondiliorisqueeruditionisvarie-
prsestandum foret summi praesulis voluntati, cu- i- late, alque prmstantia, mwauntitpyirissim.0fo_xt{e ma-
jus non jussis modn, sed etiam nutlbus obtempe- :- narunt, quin breviterde tanlo viro et vere qum sen-
rare maguo mibi honori duceham. ltaque dura iuU, tiam dicam; ul et qui eum novemnt, quod eum tiove-
eo essem, ui Gaudenlia.nolexlui novas htic illuc no- )- rint in magna felicitalis parle ponant; qui aulem
lationes inspergerem, nonnuUasetiara ex pri.Qrihus is ignorant,iihominis cum oplimi, Itint doctissimi, noti-
in melius, ul mihi quidem videbatur, refprmarem;i; liama me accipiant. Sic cnim senlio, neminemuostra
ecce mihi ex insperato objicitur ms. Gaudeniii seiv fr mlale, vel ingenio, vet diligenlia, vel doctrina pxm-
monum codex, non magnseille quidem an,liqu,i|a\js, ', stantioremhaberi. Atque hsec hactenus de Pantaga-
ut scripturse specimen et parva. lilterarum forma ia tho.
ostendebat; sed cui pretuim conciliaret, quod fuis- ;- ]B 54. Ut aulem ad codicemtanti possessoris nonii-
set oliin in libraria supelleclile doctissimi viri O.-ta-
i- ne coramendatum veniam, mox ut ccepi eumdem
vii Panlagathi, ul emendalioiies in margine libri i'i cum edilis conlendere, cognovi slatim quanla esr
ejus manu passim apposilse, nolo inihi lii.terarum, ii sel ejus ulililas, el prsestantia. Dubilaveram nem-
ductu indicabanl. Quis porro fuerit OctaviusPanla- \r pe prima facie descriptum fortasse »b aliquo ms.
gathus Brixianus, niagni aevostio inter lilieralQSno- i- exemplari, illortim scilicet quibus fueram in priori
minis, neminem qui vel mediocri polleat eriidiiione- g editione usus; ideoque nullum ex eo fructum per-
lalere puto. Quamvis enim niillnra prorsqs ingenij ij ceplum iri, quin pnlius in hujusmodi scripto excu-
sui raonumenlum quoad vixii in yulgus dare, nul- ticndo horas collocare, idem omnino esse ac oleum
lum lucubrationum suarum fructum poslerjtali cnn- et operam perdere. Verum nihii minus; paluit
stare voluerit, eximia nihjloniinus doetrinse fama a cnim parvo negoiio illum neque a Florentino ne-
viguil, eoque nomine celebratur scriplis fore, om- que ab Urbinate, aul Vatt. duobus desumptum esse
niuin qui ejus selate yherutil, cujus rei tesiiroonia V a quibus s;epissimediscrepat, quod a me nolatum
apud illius temporis scriplores freqtienlia occur- Iract. 5, ad illud ; Quasiin occuttoascendei; et tr.
runt. Nam pr.eler alios bene mullos Lilius Gregoritis. s. 10, ad fin., iu illis verbis : Pasloremsimvl et pascua;
Giraldus,dialogo2 de Poet. nnslr. temp., sicdePan-- C immo polius iisdem meliorem et emendaliorem de-
tagalho : Brixia multoshabel erudilos, sed non el poe- prebendi ex iis quseejusdem codicis ope aut resti-
las, ul ejus filia Verona, Inlev etuditos quhlem ma- luta, aut asserla, aut in miiius conformaia annota-
gnus nbiquePaler Ociavius, nisi c/jiodstylo abstiqef ( vi lr. 4, ad finem, in illa yerba : Spiritum sitire
nec suas opes publica laberna veiulitat, Paria facill balbuliunl; tr. 9, circa medium, ad verba : Ergp
Jacobus Augiistus Tlmanus, lib. I Corainp.nl3.1'' de3 cum consideremus; tr. eod., in fin., not. ultima, ut
Viia sua his verbis: Jam OclaviamisPanlagaihus adl etiam tr. 15, non nno in loco. Jam porro non
melioremvilam migraverat,cujus magnum in litteris s pauca etiam loca librarioriim culpa desperala, et
nomen, el dignus tanto magistro discipulus Onu- afOicia, quibtis in priori edilione mss. codd. nihil
phrius Banvinius. Nemoaulem prolixior et uberiorr subsidii atiulerant, libri hnjtis aiixilipconvaluerunt,
in laudibys Paiitagathi, quotiescumque de eo inci- cujus rei pulchruin specimen apparet tr. 5, post
dil sernio, quain ide.roipse Panvinius, cttjus nt loeai med., de dupliei Ninivei eversione ; ul eliam ir. 6,
plura transmitlam ju qniiius siimmo euni loco ha- ante m.ed., in illisverbis : Quoniamfilii JEgyptio-
bere testaius est, unicam aijsci i|io 2 Commeni. adI rum nalura. lllud quoque non pauci momenti"est Ir.
iibriim Fastorum p- 590, ubi t|e origine inijictio- 4, ubi reponit, ass«meti( secam vicinumproximum
mun verba faciens hsec Jiahet : Quodquo tempore, fj J) suum, pro eo qund corrupte haheba.t in caeteris lj-
qua ratione, el q qujbusfaptumfuerjt, atque unfa fgq,i brjs , assumet secum vicinusproximumsuum; et tr.
illud acceperim densonstraturus, cggor. anle paucai 8, postmed., ubi cum {ibertatedivini qmpri$ male
proponerede laudibus ejus, cujus poiissitnum indu- kgehauir prp cum liberqlilqtetfivin}qnioris, quam
siria rem obscurissimam,ac tenebris anliquitatis pp- leciioneii!suppedifayil c.od. P.aplagaihi; iiJtalia non
pressam, aique a nemine haclenus cognitam illustra- pauca piaeteream, quse (|ilipns Jector sjjapjtecprg.j
vi, el in lucem produxi. Elenim iugenui ac grali ani- el sUiujp facil.e eo|iipe.i'iel. Itaque ,o,peraJnJij fr.ay
rni esse existimo, unde aliquid acceperis, per quem tris adhihila, qui librui.n ipstini aurp co.njra .a?s|u;
profeceris indicare, neminemquejusto hrudis prmco- maiidjim inyenerat, el coippafaveraj., a. capile ad
nio spoliare, ef prmsetiim eum homiuem,a quo onir calcem codicem Iiunc Gaiulentianis sermonibus
niv.m qum in loto hoc opereelaborate, accuraie, per- eonlijli, variantesqiieleclipnes, et emendaiiones in
fecteque concinnapi, initiq hauserim. Hic est autem sua lopa diligenter conjcci;ex quibus si nonnihil
P: OctaviusPanlagaihus, qui nisi hoc nomenhaberet, spiendqris ac Iticis Gatidenlio addilum prudens le-
prmnomem meritohabere potuisset; cujus de landi- clor judicabit, oranino operat pretium fecisse me, et
8'« S. GAUDENTIUSKPISCOPUSBRIXIANUS. S-24
itoii modicum laboris mei fruclum percepisse sta- A.strum sedulitatis et observanlisc meav testimonio
tuam : sin minus, novo hoc erga Gaudenlium no- contentus ero.

TESTIMOMA DE GAUDENTIO.

S. Joannes Chrysost.epist. 184, edit. Frontonis ria, lam multiplex doctrinse rerumque omninm co-
Ducmi, Parisiis lb56. gnitio est, ut universam prope anliquila:em, legesque
GAUDENTIO EPISCOPO BRIXIANO. Niliil nos lalel. re-
omnes, el philosophiaeplacila cniilineant.
runi tuarum, sed timqtiam prsesenlesprobe novimus Elias Capreolus lib. n Hist. Brix.
studium tuum, vigilanliam, curas, labores quos pro GAUDENTIUS continuo posl Philastrium prsesul
veritatc suscepisli; tibique ingentes gratias agimus, iiosler, qua dociriua, quibus consiliis, et gravitate
rteque mediocrem in lanla degeutes solitudine con- polluerit, ex ejus de Philaslrio oratione vel maxime
solatinnem haurimus ex lusucharitalis ardore, ac inlelligi potest.
siuceritate; cujtis dum hic peric.nlumfecimus, islic AloysiusLipomanustu Prmf. lom. IV.
qtioqtie iutegram illam vigere coguovimus, nec ullo Si vis scire quis ftterit GAUDENTIUS episcopus Bri-
modo aut lemporis diuturnitatc, aul itineris longi- xiensis, el quanttc in Ecclesia auctorilalis, et reve-
tudine, debiiilatam fuisse. renliae, ex ejus sctiplis facile recognosces. Tempo-
Palladius dial. de Vita S. Joan. Ckrys., cap. 4, ribus enim D. Ambrosii floruit, el ipsomet teste,
edit. Emerici Bigoiii, Parisiis 1080.
successor fuil Philaslrii episcopi msgnae sanctiialis
Cum igilur sanctus j-EniiliusBenevenli cpiscopus,
viri, qui D. Auguslini tempora praecessit, el librum
et Cythegius, et GAUDENTIUS, una cum Valenliiiiano J$
de lLeresibus scripsit. Synchronns etiam fuit GAU-
et Bonilacio presbyteris, accepissent litteras impe- DENTIUS Benivoli sanclissimi viri, lam iu Ecclesia-
ratoris llonorii, Innocenlii, el Italorum episcoporum s
ica, quam in Tripartita llisoria celebratissinii, ad
Chroroalii Aquileiensis, el Venerii Medioianensis,
nec non Conimonitorium quem eliain quaedamsuascripta dirigit.
atque aliorum, Synodi Possevinusin Appar. Sacr.
totius Occidentis, publica eveclione Constantinopo-
GAUDENTH Brixiensis episcopi, qui Philaslrio suc-
lim profecti stint.
in ad versionem librorum Reco- cessit, opera D. Ambrosii, cujus celate vixit, quique
Bufinus Prmf. in Cappadociamiier suscepii, ut reliquias martyrum
gnitionum Clementis.
Tibi quidem, GAUDENTI, tioslroruin decus insigne inde adveheret, et suum [Forle suain Ecclesiam]
doctorum, tantns ingenii vigor, immo tanta spiritus eisdem retiqtiiis nobilitaret, exslat oratio habila in
dedicationc basilicse, ubi de iisdem martyribus plura.
gratia est, ul si quid a te eliam quolidiani eloquii
more dicitur, si quid iu ecclesia declamatur, id in Exstanl ilem Iractatus, seu sermones, quibus uti-
libris haberi, et ad instruclionem tradi posteris Iem, et lectu dignam pra-falioiiemascripsit.
debeat. Baroniusad A. C. 586, n. 7.
'
C GAUDENTIUS, baud pridem defuncto Philastrio ,
Marlyrolog. Rom. 25 Octob.
vidimus interfuisse cuin Ambrosio Aquileiensi
Brixisc natalis sancti GAUDENTII episcopi, erudi- quem
tione, et sanctitate conspicui. concilio, in locum ejus subrogalus est, licet imma-
lura aeiate, sed prsesians doclrina, aique virtulihus :
Rampertusin Serm. de Translat. Phiiaslrii, cap. 5.
Veluli in edito Sermone a prscsule GAUDENTIO,verura quali, quantave adhihiia vi, ipse declaral in
vitx scilicel beatissimi Pliiiaslrii pontificis, legilur. Sermonis exordio quem de sua Ordinalione liiuc
Ibidem cap. 9. habuit.
IdemadA. C. 451, n. 16.
Cujus vitse , sauciitalisque eura sapuit episcopus
GAGDENTIUS, successor suus, qui per quatordecim Fuerunl sane iidemfloreulissimarum Ecclesiarum
annos, forsan el plus, diem transitus ejus ferialtiro amistites : qtiarum Brixiana nobiliiala sanguiiie
ducebat, populo siquidem de eo sermoneinfaciens? marlyrum, sancis quoque episcopis , Pliilaslrio,
el aliis pluribus illustratur.
NicephorutCallistus lib. xm Hislor. Eccles., cap. 55, GAUDENTIO,
edit. Paris. 1650, ex recens.Frontonis Ducmi. Bellarminusde Script. Eccles.
lnsupcr synndi decreto, quae Joannis cansa in GAUDENTIUS, successor Pliilaslrii in episcopatu
Ilalia coacta fuit, in manus recepto, Dei amans'
Brixise,scripsit ulilissimos traclatus de variis argu-
jEmilius Benevenli episcopus , Cathegius (sic) el
mentis, qui exslant.
GAUDENTIUS, ciim Valentio, et Bonifaciopresbyieris,
Roma Byzantiumprofecii sunt. Labbeusde Script. Eccl. tom. I, pag. 557.
Petrus Crinituslib. vm Commenlar.de hon. discipl., GAUDENTIUS, Philastrii in Brixiano episcopalu ab
cap. 1. anno 587 successor usque ad inilia saiculi quinti, et
Ex noslns Tertnllianus, Hilarius, Cyprianus, Au- annum vel 410, ul qnidam, vel 427, quantum qui-
guslinus, Hieronymus, Rufinus, Ambrosius, GAU- dem exejus successoris Pauli iniiiis datur intelligi,
BENTIUS ; nam horum quidem Comnientarii perinde quem Ferdinandus Ugbellus lom. IV Iialise sacrsc
mihi atque thevturi videri solent, iu quibus lam va- docet episcopalera dignitatem adeptum anno 427;
 885 TESTIMONIADE S. GAUDENTIO. 826
GAUDENTIUS vero obiit die 25 Octobris, condituss A Obiil autem Philaslrius anno 387 : unde GAUDENTH
Brixise in Basilica sancli Joannis Evangelisise. aetassatis patet.
Gaspard. Barlhius lib. xvni Advers. cap. I. Natalis AlexanderSelect. Hist. Eccl. Sec. iv, cap. 6,
GAUDENTII Tractatus in Exodum perspicue boni1 art. 54.
sunt.
GAUDENTIUS , Philastrii in Brixiensi episcopalu
FerdinandusVghellus lom. IV lial. Sac, Edit. Ven.,'
col. 538. succe-sor, ab auno 587 usque ad initia saeculiquinti
floruit. Plures tractattis, seu sermones, habuit va-
Salagente deinde Ambrosio Mediolanensiumsan-
ctissimo praesule(Brixiani) ad hanc sedem (Brixia- riis de argumenlis, qui exslanl iu Biblioihecis Pa-
nam scilicet)piovexere sanclum GAUDENTIUH, adhuc, trum.
floreinis aetatis, anno 585 in Oriente ad sacra locai GuilielmusCaveusHistor. Litler. Eccles. Scripl.
peregriuanlem ; docirina, ac sanctitaie virum insi- Sec. iv.
gnem. GAUDENTIUS, cujus aut nulla, attl rara admodum
Philippus Ferrarius in Catal. SS. ltal. 25 Octobr. apud Veteres memoria a, dum provincias Orienialcs
GAUDENTIUS, S. Pbilasirii discipulus et successor, religionis ergo peragraret, ct circa annum 587 Cse-
juvenis ad episcopatiiin Brixieiisem, et inviiusas-,• r>sarea; Cappadocise hsereret, mortuo interea lempo-
sumpiiis esi; aS. Ambrosioepiscopo Mediolanensi, ris Philaslrio Brixite episcopo, ei ab Ambrosio,
cui lamiliarissimus erat, consecralus. Is in Palaesii- aliisqne provincise Cisalpinse episcopis , successor
nam peregrinatus, mtiliiset prseclarisreliquiissuami absens desiguatur; neve eleclio alicujus fiamle in-
ditavit Ecclesiam, quarum partemex Palsestina, par- cassura cederei, singulorum juramento conlirmalnr.
lem vero ex CaesareaCappaducisea S. Basilii ncpli- Cumque hx-c audissel CAUDENTIUS, et in Oc.cidentem
bus monialihus, alias Ronia , alias Mediolano acce- " redilum detreetaret, missa est ab episcopis ad ipsum
pit. Plura scripsit, doctrina enim excelluit, ex Iegalio, et ad Orientis eiiam Anlistites , qua roga-
quibus aliqua in Biblioiheca Palruni lcgunlur, insi- runt ut renitentem reverii GAUDENTIUH ecclesiasti-
gnem illius erudiiionem testaniia. cis censuris compellerenl. Factum id; coaclusque
AuberlusMirwusin Auclar. de Scripl. Eccl. redire GAUDENTIUS, sanctorum XLmartyrum reli-
GAUDENTIUS, Brixiensis iu lialia episcopus, Phila- quias, a sacris virginilius S. Basilii neptibus Csesa-
strio illa in cathedra suffectus esl, procurante Am- reae agentibus acceptas, secuni detulit, ct Ecclesise
brosio episcopo Mediolanensi, ut ipse GAUDENTIUS Brixianae regimcn suscepit. Anno405, synodi Ro-
teslatur in sermone qucm de ordinatione sua ha- manse,elHonorii imperalorisnomiuelegaiioneniuna
buit. De peregiinatione in Orientein a se suscepia tP cum aliis quibusdam episcopis obiisse videtur, ul
idem ipseagii in sermone de dedicalione ecclesise. Arcadium imperatorem Chrysosionio subiufcnsum,
Scripsit tractalus varios quos Bellarininus in Cata- pacaiiurem redderel. Quo aimo e vivis ereptus sit,
logo recenset; exstantque in Biblioiheca veterum parttin liquet.
Palrum. NOTA.Quanli autem faciendumsit viri clariss. Se-
Joannes CardinulisBona in Prmf. lib. de divina bastiani Tillemonlii tesiimonium superius allalum in
Psulmod. Prmfalione nunt. 24, quod hujusntodi est : Quoiqiie
GAUDENTIUS, episcopus Brixiensis, pietate, et sa- son slyle (Gaudenliinempe)paraisse assez simple ,
pienlia illuslris. neanmoius il a de 1'elegance, et l'on y voit un ge-
Acla SS. 10 Marlii, pag. 14, § I, it. 7. nie fort doux, et en meine temps forl agreable.
Inter antiquiores Patres Lalinos floruii S. GAU- Mais pour le fond des chuscs, la docirine et les iu-
DENTIUS, satagente S. Ambrosio episcopus Brixien- siruclions en sont excellenies, asseral ipsemet Du-
sis circa anniim 585 creatus : inter cujus Opera pinius, cujus attdax de Gaudenlianis scriptisjudicium
exstat homilia de sanciis XLmanyrihus, habiia die eo testimoniorelunditur. Hmc habet de Tilletnonlioin
dedicationis basilicaead honorem illoium a se ere- Bibliolh. sua Ecclesiastica Dtipinius: Les jMemoires
ctae.Retexitur ab eo historia mariyrii, indicaturque .. sont d'une recherche presque infinie', et composes
occasio reliquiarum ab se ex Orienle ad suain Ec- avec toute 1'exaciitude possible.... Les noles qui
clesiam delaiarum, quam saltem partem mox pro- sont aia fln de chaque volume sont excellenles, et
feremus. In aliis saiictura Basilium ferme secutus d'une criiiqne tres-exacle.
est. Hoc monitum pro Testimoniorum de Gaudenlio
GerardusJoan. Vostiuslib. 5 rfe Hisl. Lat., cap. 2. coronideadjiciendum jussit Eminentissitnus editionis
GAUDENTIUS, Brixiensis episcopus, memorise pro- hujus Mecmnas,ul Gaudeniianis scriptis tnugis ma-
didit viiam S. Philasirii, cui successerat iu episco- gisque sua slarel auctorilas, ouam temere conatttsesl
paiu. Ilabes eara apud Surium tom.IV,die lSJuIii. ImdereDupinius.
*
_ An a Caven recte hocdici potuerit, salis colli- Palladii, Rufini, et aliorum, quse supra aliiilimus.
gitur ex Veterum lestimoniis, Joannis Chrysostomi,
827 S. GAUDENTIIEP4SC0P1 RJUXIANI 828

SANGTI GAUDENTII
BRIXI.E EPISCOPI

TRACTATUS VEL SERMONES

QUI EXSTANT

* .'
SERVOCHRISTIBENIVOLOGAUDENTIUS

217 Communis voti fuerat, ut ea quae de divinis per, tum prsecimic diebus fcstis praeseniia tua no-
elnqniis b perpaschales dies proxime prseteritos ex- bis tnerilo grala est in^ecclesiaeBrixianaeconventu.
planavi, coram valuisses audire. Cttm enim sem- Nam sicul c Itnnoralorum nostrse urbis, ita etiam
» (Galeardus hunc tilulum sic edideral: Ad Ser- A fra, ad verha illa Gatidentii : Magistrum tnemo-
vum Christi BenivolumGaudentii e.piscopiPrmfalio. rim. — Goudenlii episcopi Ptmfatio. Codex Flnr.
Servo Chritti BenivoloGauttentius; addens nolas se- tiuilum hunc, pracferi: Gaudemii episcopi Hrixien-
quentes.) Ad Servum Christi. Tilulum hiinc ex li- sium conciones. lu Cod. Urb. : Tractatus Gaudencii
brarii iugenio apiiosiltim verha haec manifesle ad Benivotumiucipit (eliciter. Vide annot. 1, serm.
arguuiil, ab usitilo epi-tolarum inscribendarum sequenlis.
more prorsus aliena : deest etiam in mss. duobus, h Paschalcs octo dies neophytis olim soleinnes;
Florentino et Urbinate; verum cum in exemplari- immo et Cliristianis omuihus, ulpote in qiiihus Ile-
bus editis, qusc nobis videre conligit, constanter surrectioiiis laudibus, el sacrosanctae pr;ec|ica,tioni
habealur, retinendum censuimus. Cmlex Flnreiititius jugiter inslarent, antiqua velcrum monunienla pro-
sic.hahet: Servo Christi BenivoloGaudentius, item- iltint, aptid quos passim leguntur sermones per eam
que Urbinas ; quam inscriplionein genuiiiam esse hebdomaileni ad Neophylos habiti. Joan. Chiysost.,
riullus dubilo, eamque propierea Pnefalioni huic hom. 55 in cap. xm Gen., Frontone Duceo inter-
prafigendam curavi. Eamdem profeii ms. cod. qui prete : lllucescente flesurrectionis die necessarium
liiil dociissiini viri Ociavii Pantagalhi conterranei eral, ut de BesurrectioneDomini Charitatem vesirum
mei, iisdem oinnino verbis : Seiro Christi Benivolo doceremus, es seqnenlibus diebus propter miracnta
Gttnd'.ntius; nani Urbinas paiilulum immulai: Ser- qua'.lunc facla sunt, Remrreclionis demonstraiioi(e-
vus Christi Benivolo Gatitienliiis. Porro quaravis «ira afferenda eral. In quibus eliam in manus accepi-
sciam styliini hujus Opcris ah epistolaii peuitus nius Aposiolorum Acta, inde vobis contiittta compo-
ahhoirere, allainen pa«chalesqu<iqiicCyriljiAJexan- y,ncntes
p cowivia, el crebris, quolidianisqite admoni-
drini sermones, haljitos i|uidein ex sujigeslo ad lionibus eos qui nuper Baplismi gratiam acceperant,
popultira, sed postea in epistnlamm figuram coti- exhorianles. Ilinc Aug., in procem. lib. de Octo
formalps, quemadmoduin et Gaudentii nostri, et Qusest. ad Dnlciiiutn, eos dies sanclos appcllal, et
aliortun, s;vpius fnisse, jam docuit Ferrarius lib, 2 Valetitiniatiusinter feslos dies a jure dicundo feria-
de Rit. sacr. Eccl. concionum, cap. 5. Saivianus tos recenset I. n de Feriis, Cod. Theodos. ; quod
Praefationetn librorutn de Gubernatinne Dei ita in- Valciiliiiiani Decreiiiin conlirmatur etiam in edicto
scrihil: Sancto episcopo Salonio Sulvianus salulem Theodorici rejiis, cap. 154 ; apud Ca^sind. synodus
in Domino, et Gauilentius ip»e, traci. 18, ad Sermi- Trullana can. 66 : A sancla Besurrectionis die usqtte
nium, de Villico iniquitalis : Servo Christi Serminio ad novam Dominicamlota septimana ecclesiis vacare
Gaudentiut episcopus.—Benevolum.Ulerqiie Vatica- fidetes jugiter oportel, psalmis, ei hymnis, et spiri-
nus codex sic legil: Ad terimm Christi Benivoium; lualibns canticis , t/i Christo gaudentes, festumtaw ce-
Flor. vero : Servo Christi Bepivolq; in Urbin. bn iu lcbrariles,el divinarum scrtplurqyum leclioni menleni
ipso limine Benivoli appellalionem deprehendiiiiiis. adliibentes,et sanctis mysteriisjucundc el laule (rtien-
llaque ad exetnplariiim mss. et Parisiensis ediiionis; les.Sic etiaro Gaud. intra : Quid unaqnaque die illius
coiisensuiii editionem nustram ciiuformaviinus. Ini sacraiissimmhebdomadissanclm (ralernilali a me ex-
alias ediiioues irrepserat Ad Servum Christi Bene- posiium meminissem.
volum; sed hanc nuaea nohis edita est fuisse vete- c Honorali snnt, qui civiles dignitates gessere,
ribus scrihendi raliouem , probat antiqua inscriptioi vel in urbe, vel in provinciis, ant eliam qui hono-
apud Uubeum, pag. 265, M. Aurelio Dubilalo et C. res in militia adepti sunl, vel militari digniiate per-
Cenlullo Fortunalo posita : ( fitncli, ut docci Vales. in not. ad Marcellin. pag.
C
15. Honorati etiam vocati sunt apud Alciat. 1. i Prae-
INDVSTRIO ACBENIVOLO lerrniss., qui palalinam , aul curialem dignitatem
PLVRIHISHILITIAE HONORIBVS hahuisseiit, scd tamen administralioue alisiinerenl,
FVNCTO de quibus furtasse inielligit Ainbrngius in Oratjone
PRO SVAE PIETATIS MERITO de Ohitu Yalenliniani : Jam promiseram me profe-
V. AVR.DVBITATO V. I. PATRI ciurum respondensvel honoratis petentibus, vel prm-
ET C. CENTVLLO FORTVNATO feclo, ut tranqniUiluiiItaiim consufereiur. Vide 1'elr.
ADVLESCENTI ( sic ) CLARISSIMO Nann., in Schol. ad Ambros. 1. v, ep. 55, n. 4, ed^
Froben. Honorati appellalio salis conveniehal Be-
Confer praeterea Yalesium in noi. ad Sozonicinnfl,, nivolo, qui Magisier memorimin palalio fueral apud
lib.uillisl. Ecclesiast., c. 15. De Bcnivoloplura in. Valeniiiiiamim, inf. pag. seq.
g^ AD BENIVOLUMPR4SFATIO, 850
Doii>iiiie:eplebis,« Dominoauiiuente, dignissimtim .\ A giua Jezabel, Arianseperfidiaepalroua s-imul''ac spcia,
' cuui beatissimum persequeretur Ainbrosium,Eccle-
caput es, quia non rainore diligentia servare stu-
des Dei prsecepta, quam discere : robiistam catho- siae 219 Mediolanensis antistitem, te quoque ea
licse fidei prolessioncm praeclarsevitaemerilis sequi- tempestate i Magistrum memnrise, oblitum saluiaris
parare *>contendens, 111habeat sincera ftdes 218 hdei arbitrata, conlra caiholicas dictare Ecclesias
k
Opera sua: piiritalis nitore condigna. Qua in re ma- compellebat, qnod ne fuceres, ultro el promotio-
ximus docenlis frucius est, et imraorialis utilitas nis polliciiacdigniialem, et ambitionein saeculi,glo-
attdienlis, dicente Apostolo : Non auditores tantum, riamqite mundanam,proDeigIoriaconleropsisii,ma>
sed factoreslegis juslificabunlur c apud Deum (Rom. gis eligens l privatus |vivere, quam morluus niili-
n). Nec niiruiii si hodie taliter in liinore Doraini lare. Vere enim moritur apud Deum, qui ab apo-
converseris, qui, dnecduraperccpta Bapiismi gralia, siolicaefidei verilate discedit,!cui
m
Christus Dens, qtii
ita pro Gdei ccelestis veritate pugnasti, ut imbutum vita esi, ampuiatur, dum apternae Triniiatis ho-
le admirabilibnsdoclrinis Apostolici per omnia viri moousion deneganti suhtrahitur. Sed utad propo-
e patris nostri Philastrii, laotae consiantiae f testi- siiam catisationem redeam, ex ingenli aegritudine
monium approbarii. Nostri namque lemporis 6 Re- B I luiim " lutic adliuc corpus invalidum, ne supradiclse

a Cod. Florent. Urb. ac Vatt. duo, Deo annuente. dos. quibtts qui praeerant, el primum locum tene-
h In mss. sic legilur : contendens. Habeal sincera banl, inagistri vocabantiir, ut optime notat Vales.
fldes, qund lamen non probo. nolis ad Marcell., pag. 255. Erant autem scrinia
c Ei ila legii Vulgala etiam apud anliqiios Patres. capsse, seti plutei, in qtiibus commenlarii, et libelli,
Cotl. Flor. ae Valt. duo, apud Dominum; at ms. hoc e>t moiiunienla litteraria custodiehaiiiur, ac
Cod., qui fuit olim praeclarissiuii viri Ociavii Pan- qnatiior praecipue fueruni, libellorum,tnemoriw,dis-
lagalhi Biixiani, apud Deum.; ubi eliam paulo snpra posilionum.et epistolarum,ul tradit Salmas. ad Hisl.
pro maximut docenlisfruclus, occurril maximusdi- Augusl. in Alexand. Severo. Ilinc siugnlis scriniis
ceiitis fructus, quae melior ac fortasse verior esl qui pr;electi eranl, vocahantur a suo quisque scri--
lectio. nio Magister a libellis, a memoria, aliquando etiam
d Ex hoc lnco diseimtts Benivolum, quando Ju- ahsnlute a libellis, a memoria, ui apud Lainprid. in
stinae Auguslse mandalis reslilit, luisse adhuc ca- Alex. Severo : Posl merldiaiias horas subscriptioni,
lecliunieiiuiii, quod ex Rufino , Soznmeno, ac Ni- et lectioniepislolarumsemper dedit operam, ita ut ai
cephoro itoii liquet. epislolis. et libellis, el a memoria sentperassisterent.
e Philasiriinii patrein vocal, cujus ip-e in Bri- Nonnuinijiiani Magister libellorum, Magislcr memo-
xianasede successor luerai. Sic eiiam iu Serm. tie rim iuincupati suiii, ut hoc loco apud Gaudcntium.
Viia Philaslrii: Ego autetn minima ejus pars omni- ltem apud Marcell., I. xxix, Feslus qiiiilam ex ad-
bus volis exoplo, ul agrum bene a paire cumilum, el vicato cnnsui.tris Syria%ex consiilart Magister me-
limisatis idoneasuccessionesusccplum, quoquo mcdo „ tnoWflf,deinde proconsul Asiapfnisse dicitnr.
lueri prmvaleam.IMurailii de liiilastrio. *- k Locns eincndatiis cx consensu mss. Edili lia-
*J
f Fior. cl Urb., leslimonio approbares; ilemque hent potiticm, quo uihil inficetius. Favet emenda-
cod. ms. Oclavii 1'anlagallii, quod quidcni videlur lioni Kufinn-i, ilicto I. xi, c. 16 : Ne inceptum reqi-
ntelius, licei nmlaie nolueriiii, cuiii ei vnlgala leelio nm frustrari (Benivolus) videretur, celsior ei lionor
aeque bona sit. promitlitur. llle qui nobilioresse in /frfe, quain in ho-
fc'Jiistinam innnit Valeiiliniani inajnris uxorem, noribus cttperel: Quid mihi, ail, pro impietatis mer-
ac Valenliniani II matreui. Vide Noias sci|uenies. cede altiorem promiltttis gradum? Huncipsum, quem
h Sulp. Sever., dial. 2, de Valentiniano loquens, htibeo,lollite : tanlum mihi conscienliafidei durei il-
sic ait : Ad animum illius immitem, ac superbum Imsu.Hmcdicensanlepedes impiaprmcipientiumcin-
nxor uccesseratAriana. Nempe Juslina. lla-caiiiein gulum jecil.
vivo inarito Orthodoxis paruiu nocuil, qtto vita fun- 1 PranclarumBenivoli laciniis narrant scriptores
clo maximas turbas exciiavit. Rufin. lih. n Ilist. ecclesiastici locis supranotalis. Sozomenus vero,
Ecel., cap. 15, edil. Frohen. 1525 : Jusiina, Arianm lib. ix llisl.Trip., c. 20, et lib. vn Hist. Ecel., c. 15,
hmreseosalnmna , impietalissum venena,qum vivenle qui, Rnhiio et Nicephoro consenliens, ait, eum ne
viro suppresserat, filio faciledeceplofidenler aperuil. lidei caiisara desereret, deiracittm sibi cingulumante.
Socrat. lib. ix Hist. Trip., c. 20 : Juslina, Valenti- pedes reginae abjecisse. Purro miliiare cingulumab-
niani mater, cnm essel Ariana, vivoqttidemmarilo jicere pro Christi fide ad constantiam osteiidendam,
Imderenon valuit Orthodoxos. Eo moriuo, et filio in gentilium Itnperatorum, aliorumque prsesiilum
valdejuvene, MediolanumveniensAmbrosioepiscopo conlemplum, christianis mililibus snlemne fuisse,
eral infesla. J
J) colligitur ex aclis SS. quse proiulil Gallo-
' De Justinae persecutione in Anibrosiiim raota, pluribus nius in libro de Martyruni Criiciatibiis, cap.4, pag.
vidcndus PaulinusinVila Ambros., immoArabrosius 191, edit. Anluerp. 1668. Confer quoe de Viclricio
ipse 1. v, ep. 55, ad Marcellinam sororera, ubi Ju- Rutliomagensi habet Martyrologium Romannni,
stinam, siculi el Gaudeuiius noster, Jezabel nomine 7 Aug.; de Armenis miliiihus 5 Sept., elde Menna
indicaldicens: Quid dicam,qnod etittmEliamJezabei /Egyptio 11 Nov.
cruenta persecutaest ? QuodJoannem Baptislam He- m In mss. Flor. etUrb. legilur comternm.Editio
rodias fecit occidi? singulmlanten singulos: mihi quo Paris. eo mternm,male. Vocabulnm illud oftoouo-iov,
tniuora longe merila, eo tenlamenlagraviora. Plura ilemque voces ouo-iaf,opoouo-ia?,sseculo Gaiideutii
de Justina quaereniibus occurrel Zosimus lib. IV, et valde impngnabanl Anani; de quo vide Snlp. Sev.
Valesius in not. ad Marcellinum, pag. 611, ub! lil). n sac. Ilisi.; Ilieron. in cpisl. ad Damas., ed.
etiam Socratis fabulam de Jtistina refellii. Mortita Bened. lora. IV, ep. 14.
estin exsilio, tit colligitur ex Ruliiio, lib. n, cap. 17. "' Ila in mss. quatuor codd., in editis legitpr nune;
J Benivoluiiihitnc Rufinns, Eccl. Ilist. 1. n, c. 16, at 'Cod. Pantagathi (untn («»c, proul etiam in se-
memorise scriniis praesideniem appellal; Niceph. quenli dolebas omnino; mox infra propterea veluti,
vero, 1. xiillisl., c. 19, in Seribanun decuria, in quae poslrema vox valde huic loco accommodadeest
sacrarum Constitutionumlabulario militasse ait. De tam in editis quam in iriss.
scriniis principum multa csl mentio in Cod. Theo-
831 S. GAUDENTII BRIXL-KEPISCOPI 832
festivilati inieresses, inhihuit, unde vehementer Ariis(ut comperi) latenter appositis, procul dubio
adolebas,omnino fraudemtibispirilualium bonorum interruplos, et semiplenosoliosa quorumdam studia
reputans per.catis urgenlibus irrogatam: acpropter- colligere praesumpserunl, nihil ad rae allinet. Mea
ea singulare quoddain dispendii memorali reme- jam non sunl, 8 quse conslat prsecipili excipienlium
dium raagnopere exegisti, ul scriherem quid una- feslinatione h esse conscripta : vereor tamen, ne
quaque die illius sacratissimse hehdomadis, sanclae aliqua sub ' sermonis mei titnlo sanae fidei ini-
fraternilati a me exposilum memiiiissem. Qund mica alieni errores involvant, el efficiaulitr sem-
plane ego mediocritatis meae couscius, litleris cre- pilerni criininis rci, qtii fuerinl incaulse 221 ptx-
dere non audercm, nisi lu b religinsa inslantia 220 suniptionis auclores. Ergo quoniam desiderio tuo
compulisses, s.itis est enim mihi, si inslruere cotti- negare operam non potui pusitilaiam, breviter
missam plehem viva sallem voce sufliciam. Sciens libi prius ostendam, non semper aegritiidinum
itaque c veruin divinae sapientise amalorem non su- plagas pro peccatorum ctimulo nostris corporibus
per asserlione inuliliuin rerum inanis cloquenlise irrogari. Humaiii corporis natura, ex qtio sen-
pompam qnserere, sed salutaretn de Scripluris san- teniiatn raortalitatis excepil:TM terra es,el in lerram
Ctis explanationum congruentiura deslderare do- ibis (Gen. m), infirmilatihus variis subjacet, sine
ctrinara, scrib'-re libi aggrediar omnino iisdem sen- B discretione cujusquam; et quamvis peccatores nos
sihus, et forlasse eliain verbis, qtiibus me in Eccle- esse salubriter faleamur, non lamen vel ex vigore,
sia locuttim esse reminiscor, ul loquelain meam, vel ex debililate carnis, meritorum pondcrandse
qualisciiinque esl, facile, cum legeris, recugnoscas. sunt qualitates, cum freqiienler idolorum cultores
d Qualiior prseterea brcviores
traclatus, quos de sanitale corporis, ac bonis hujussseculi perfruanlur,
diversis capitulis Evangelii apud te olim fuisse me el e conlra diviuo cultui inhacrentes segritudiiium,ac
lociilum prodidisli, cl quintum de Machabseis mar- Iribulatioiitiin vexatione quassenlur. Nam lcgimus
lyribus, emendalos tibi, qtioniam cogis, remitlam, Abimelech genlilem regnasse (Uin. xx),et Abrahara
ut cos, si ulla utili memoria dignos arbitraris, in sanctum percgrinatinnis molestias pertulisse (Uen.
postrema parlee schednlae hnjus simul Iranscriben- xu) : et illius Laban Syri i idololatrse mercciiarium
dos adjungas. De illis vero traclalibus, quos f nola- fuisse sanclum Jacob (Gen. xxix, 30) : et Moysen
" Receptam lectionem exturbarenolui. licet tnss. sacr. Eccl. Conc. c. 28. Hic oliiter annotaverim lo-
codd. magno consensu legaul dolebasanimo. Nescio cuin Nazianzeni malc a Birkeiniero fni-sseaccepium;
an foriasse scribendum dolebasex animo; ai verbitm nain llbi iu Gra^cishabetur, v.v.iypyfiSs; yuvepui,r.ai
vehementer,quod prsecedil, prohihet quidquam im- G luvOuvovaai,et calami lam perspicui, quam occulti,
mulari. ipse interprelalus est, nec non calumniatores mani-
b Conseiilitint in hanc leclionem mss. Codd. . et festi, et occulti, qua inepta versione totain Gregorii
ila omnino legcndum videtur.ut conveniat illtid senleniiain labefaclavit. De exceptorilms videsis
quod sii|ira dixit magnopere exegisti. Inlra etiam : qu;e diximns supra in Praef. ad Gaudentium, n. 5.
Quatuor prmterea breviores iractatus, emendatos tibi, Plures sunl Gauilenlii tracialiis a nolariis excepli,
quoniamcogis, remitiam. l\\ ediiis religiosa constan- ui ex eorum liiulis infra patebit; hujusmodi aiitem
lia, qiiodnnllo modo pulavimus relinendnm, quam- sermones postea quam excepli essent, solebant con-
vis vulgalam leciionem tueatur liber Octavii Paula- cionanles ipsi a uotariis accipere, et majori cura,
gathi paulo ante laudalus. ac snlertia emendare, ut liquet ex eodeni Gauden-
c ln mss., rti-um. Qnod scqiiitur, inanis eloquenliw tin, et Gregorio Magno, qui suas in Ezecliielem ho-
pompam qumrere, observavii Barlhius, in Aniinad- inilias ad Marianum episcnpuni mitlens sic scribil:
vers. ad lib. 1 Philippidos Gulielroi Brilnnis, iu se- Homilias, qnm in beatum Ezechielem provhelam, ul
quiorem scn-uni aceipi, ut pompa smculi, ponipa coram popitlo loquebar, excep'm sunl, mullis curis
dmmonum.Vide annolata ibi a Barihio, p. H. Sic irruenlibits in abolilione reliqucram. Sed posl annos
etiam Cic, u Fam. ep. 16 : Accedit etiam molesta oclo, peienlibus fratribus, notariorum schedutas re-
hmcpompa lictorum meorum; etiv Tusc: lllaquidem qutrere sludui, easque, fuventeDomino,trunscurrens ,
ex rhelorum vompa, ardores animorum,cotesque vir- in quanlum ab angustiis tribulationum licuit, etnen-
lulum. Hinc pompatice ingredi, Auios vi. davi. Gaudenlius ipse panlo snpra : Quatuor prmler-
d Horum prirous est de Paralytico, qui in ordine n ea breviores tractalus, quos de diversis capiiulis
censelur uiidecimtis, cum trihtis sequentibus. Itaque Evangelii apud le olim (uisse tne loculum prodidisli,
serinoiies paschales priores decem. el quinlumde Maihabmis tnariyribus, emendatoslibi,
eCod.Flor. legiiscAirfa;,Vai.,uierqueschcdm.Hier. quoniam cogis,reniitlam. 1'orro islos Gaudeulii lia-
Epitaph. Nepot. : Nepotianus nosler aurum calcat, ciatus, qui |iosl pascliales habentiir, a noiariis ex-
schedulasconsectatur. El Praef. iu Job. : Mihi, nteis- ceplos fuisse, liiiilusindicai : lncipiunl excepii tra-
qtie nermiltant pauperes habere schedulas, el non itim cialus de diversis capitulis. Veriim non omnium pas-
pulchros codices, quam emendatos. Scheda, el Sche- sim, aul discrimine nullo, conciones excipi i-olcliaul,
rftKtn,apud Barlliium, lib. xn Advers , c. 18, ubi sed coiuni tanlum qui in dicendo excellerent, ut ex
etiam liunc Gatidentii loctim affert. Ferrario liabelur. De noturiis, ei eormii noiis vule
f Notariis latcnter apposilis. Scripio excipiehantur Lips. in episi. ad Leonard Less., cent. 1, ad Belgos
olim ah andilorihus, et clam, et palam dieeniium ep. 27.
conciones, de quo insignis valde esi locus Gregorii KCod. Flor., qum constel.
Nazianzeni, Orat. ad 150 episcopos, J. Billio inter- h Mss. codd., concisa. Respondet illud quod supra
prete: Valele,sermonummeorumamatores, et cursus, dixil interruptos, el semiplenos. Cod. Oclavii Panla-
et concursiones,et calamitam perspicui. quam occulli; galhi legit esse concisa, sicut eliam in superiori qum
quo in loco perspicuos, et occultos calamos nihil constet.
aiiud significare, quam notarios, qui, sive clam sive ' Ita cod.Flor.,Vatt.diio.itemqueediiioParisien.
palam positi, quse diceret Nazianzeuus scripto ve- el Culoiiien. In editione Lugdunensi deesl mei.
Ibciierexciperenl^fdcteopihatiir Ferrar. I. (i deRil. I In ms. Floren. legitur ydblatiaJ.Jarapridem oB-1
833 AD BENIVOLUMPR^FATIO. 831
juslum,regnante impioPharaone, latuissemeluer.lein \^ olisecrarel islius pauperis tinclo I in aqua digito re-
in lerra Mailian (Exod. n, m) : et Eliara rairilicum frigerari linguam suam, quod tamcn promcreri non
a facie persequentis HeginaeJezahel fugisse ad soli- potuil, iu tormenlis flammse inexstinguibilis consli-
ludinem (III Reg. xvm, xix). In novo autem Tesla- tulus.^ Ad hanc servatur poenam prosperitas im-
mettto Joannes,Prophelarum maxiraus, posl longum piorum; et econtra ad illam beatiludinem perduci-
squalorem feralis custodise (Matih. xiv), post ini- tur justoruro tribulatio, ut curo sancto Abraham
quas conlumelias vinculorum (Marc. vi), adecolla- Patriarcha , in selerna vila requiescere roereanlur,
tur in carcere : el Herodes sacrilegus, qui eum jussit qui angitstias vitae hujus fideli palientia toie-
occidi, epulatur CUIIIprincipibus suis, et tribunis, rantes, de sseculo isto migraverint. Unde dicebat
et b primoribus Galilaesediscumbens : ebrius non so- Domiiius : Intrate per angustam portam, quia lata,
lum vino, sed ipsius etiam crunre B.ipiisiae.c Et sic- et spatiosa via esl qum ducit ad perditionem, el multi
ut in Apocalypsi de Babylone scribiiur, vel urbe, sunlqui intrant per illam (Matlh. vn). Quam angusta
vel gente, velunai|uaqueanima,errorumcaligine, vi- est porta, et arcla est via, quai ducit ad vilam, el
tiorumqiie carnaliura permixlione coufusa (d inter- pauci sunl qui inveniunt eam (Ltic. XIII). Propter
prelaliirenim confusioBabyion): Etvidi, inquit, mti- hoc et sanctus Aposlolus gloriari se in infirniita-
lieretn cbriam de sanguine sanctorum (Apoc.xvn). Ve- j. tihus suis prsedical : Cum enim infirmor, ait, ttwc
U
runi h;cc Dei palieniia quorsum evadat, ipse Sal- potens sum (II Cor. xu). Sanctum quoque Timo-
vator docetc in Evangelio, dicens : f Homo quidam iheura assiduis
apgritudinibus laborasse, idem bea-
eral dives, qui induebatur purpura, 222 el bysso, et
lissimus prodidit aposlolus Paulus scribens ad
:
epulabaiur quoiidie splendide pauper autem quidam, eum :l Noli
nomineLazarus, jacebat adjanuas ejus tilceribus ple- amplius aquam bibere; sed vino modico
ntis.s el cupiebal saturari de his qttm cadebautde utere , propter stomachum, et (requentes luas infirmi-
mensa divitish: sed et canes veniebant,el lingebanl ul- lates (I Tim. v). m Quaerat foriasse quispiam di-
cera ejus. Factum est autem ut moreretur pauper, et vitum, dicens: Ergo malitiose Deus dedit divilias,
porlaretur ab Angelis in sinum Abralim: dives vero 11si propter eas divitem torquet. Vult enim videri hu-
mortuussisleretur ' arf inferna supplicia (Litc. xvi); et manuserror, nonraodocumvenia,°sedetianicuni ra-
servavii Baluzius, in not. ad Salvian. pag. 257, Brixiae, aureis et argenleis grandioribus lilteris in
Laiinos codices fere seraper habere idolairia, raro memliranis violaceis exaraius, qui tamqiiam pre-
idololatria. Porro eiiam cod. Panlagatlii hic habet tiosum anliqiiitatis xetpfttov apnd bujus cceiiobii
idoltttrm, quod Baluzii obsenaiionem conlirmat. iiioniales asservaiur. tndera incdo vertil Isidorus
Vide, iuf., serm. 4, in illud idolotatrim tramiles; et p^1
, Clarius Bnxianus episcopus Fulginas. Porro anti-
serm. 9, ad verba repudiataob idololalrim adultcrium quissimos codices, puris prasineo et cyaneo colori-
pltbeJuduica. bus tiitctns , auro ei argento conscriptos, in nicnas-
a Sic h.ibet cod. Urb. et Vaiicanus uterque. In tcrio S Juli;e Brixicc asservari roenioral Capreolus
edilis decollatus. lib. v Hist. Brix., pag. 27.
b Vo.\ illa primoribus in mss. desideratur. For- ' llanc lcctionein exhihet Flor. cod. itemque edit.
tasse absiuleruni bbrarii, puiantes supervacuam, Parisien. Colonien. et Ltigdunen. In mss. Vail. el
dixerat enint piincipibus. Verura lextus Evangiiicus Urh. in sinu injerni. Gra-ca exiinplaria : uneBuveSi
Marc. vt, vers. 21, et princi|ies, et priraos iiiemo- r.uio TZIOVO-IOS, v.uierufn. K«j EV™ u§y enupus TOUJ
ral: Herodes nalulis sui cmnamfecil principibus, el ofSuXfioiig «OTOO. Mortuusesl auteni el tltves, el sepul-
tribunis, et primis Galilmm. Graeca editio : 'HpwoS?? lus est. Et in in(erno elevans oculos suos. Concinit
TOifyeveo-ioi;«uroOSEOTVOV uv- ms. cod. Brix. Evangeliorum monasierii S. Jjlise,
enoiei Toff [leyio-zuo-iv
TOU,v.uiTOI?/jlt.upx.oii , v.ui Tofj Tzpirzot;Trjjr«),t- quem mox laudavimus, itenti|ue versio lsidori Cla-
X«i«f. rii. Hanc porro iiiierpungendi raiioiiem, quse Graco
c ln cod. Urb. deest particula conjuntlionis, quse texlui inest tamquam Apostolico dogroati de Clnisti
forlasse in ediiis superlluit. descensu ad inleros magis consonaiu observal, et
d Ita in mss. omnibus. In edilis decsl Babylon. probat doclissimus auctor opens de Moderatinnc
VideHieron. in libr. deNomin. Ilebr. adversus Joannein Pliereponuni, lib. m,
6 Verha qii&>seqtiuniur, t;t Evangelio dicens, de- iiigenionim
c. 9, p. 412, edit. Venet.
sunl in codd. Vatl. et Flor. Urbiuas, Salvator in i M?s. cotld. in aquam. In his quae subjicil Gau-
Evangeliodocet. Cod. Octavii Paiitagalhi, ipse Sal- D ] dentius nun textum XUTK TriSasecuius est, sed po-
valot doce.l. tius sensum expressit.
f Narraiio haec uirum historia sit, an parabola, k In mss. Ad hanc enim, et paulo post desunt
piurima est qusestio apud expositores. Irena-us, verba illa el econtra.
Tertullianus , Ambrosius, historiam esse volunt : 1 Vatt. duo, atque Urb., noli adhuc; cui lectiotii
Joannes Chrysostoinus, Cynllus, Theopbilactus , favet eliain Vulgata.
Beda, parabuiam. Quid senserii Gaudenlius, ex hoc m Frigida leclio videlur si spectemus ca quaese-
loco non liquet. quuiiiur, inducit enini diviiem secum loqueuiem.
s In m~s. cupiens saturari, cui lectioni cousentit Vali. duo , atque Urb., Qumratur fortasse, quod
edilio. omiiino couvenit, qnanivis inuiare iiolueiim.
b Ila ediii omnes. In mss. subditur et nemo illi raagis
Vulg.tta u lta reposuimus ex quaiuor mss. Codd. Editi, *i
dabat, quod forlasse librarii adjecermit ex Vulgata. propterea.° Flor. et Urb. ted jam cutn ratione. Elegans Iisec
Graeca exeniplaria : xat ETriSujiwv xopT«o-9jjvai unbi
TWV ^iyjtav TWV 7rt7rT0VT&>v
«7roTijjTfuneQnsTOU 7T^OU- Gaudentii senteutia apposite profertur a celeberrimo
: el cupiebatsuturarii nosiroruin temporum oratore, iuitio secundi eoruin
o-fou-«XXaxui ot v.vve;ip-/pp.evoi.
de micis, qum cadebaal de mensadivitis. Sed et canes; sermonuin , qui editi sunt in calce tiactatus doclis-
venientes. Consentit huic lectioni antiquissimus co- siroi Polyhisloris Ludovici Autonii Muratorii della
dex ms. Evangeliorum monasterii S. Juliaecivitalisi Carila Cristiana, Mulinse 1725.
 833 S. GAUDENTHBtUXI^ EPISCOPI '85u
tione peecare. Non maliliose, sed providenter " le fe- A rere honoribus mundi, hcaducis opibusredundare;
cit 283 Deus 'livitein , ut per opera misericordia*. e contrarionos tribiilationibus variis confici, dolori-
invenirespeccaiorum luorum vulneribus medicinam. bus carnis affligi, paupertaiis necessilatibus subja-
Eleemosynaquippe a mOrteliberal, el ipsa mundul ab cere. Novit universorum arbiter DCus qua provi-
omni peccalo (Tob. xn). Non enim.ob boc cruciatur denlia suos verberet; ei qua ratione parcat impiis
ille quia dives fuit, sed qiioniam ipso epulaiie in boc mnndo. Nec plane ignoramiis ab Apostolo
'
pauper Lazarus esuriil. Cseterum ei ipse sanctus tieatissimo nos Crudili, quod longa erga iniquos
Abraham dives fuerai, sed peregrinorum, bindigen- fconiiasDei aut ad conversinneni provocai senlieu-
tiurniue inancipiuni. Sancius quoque c Job regnum ibS, 'autad justiorem pcenaruni seiilentiam reservat
tenebit Arabise, sed (nt sciipium est) nulla vidua, ifi^faitos : An, inqliit, divhiasbonilatisejiis, el patien-
nullus pauper, donium ejus sinn vactto exibai. De- iiw, ei longanimiitttisconteinnis, ighoraiis cjuodboni-
niqtie in doloribus constilttio exprobrsniur per mu- <ths©ei i ad pwnitentiamte inVitat? Tu vero secundum
liereni opera misericordiae,quse frustra exercuerit : duritiam tunm , et cor rmpvenvens,xhesaurizaslibi
d E( ecce, inquit, qumpateris
(Job.n). Ileu venenata ir-atttt?i rfifeirm, ei revdtttionis justi 'jutlicii Dei, qni
diri serpenlis aslutia ; quoniaiii a bonis operibus fa- reddei •unicurqvestcUuiinmvpera ejtts (Hom. n). Rc-
itfulnm t)ei revocarc non varuit, incunibebat ut he- • 'seivaliir cinmin dieni judicii illa reiriliiilio gene-
hefacti pceniiiidine fructum perderet pietaiis ! Ca- ralis: iii itoc atiiera soeculoidcirco interdum quidain
veani w^o inftitctuosi locupleieslerribileexemplum vel Masphemi, vel aposiatie, tormeutis insanabilibus
illius sine misericordia Divitis collegae sui, ne ad consumunnaj-Tnt caelcri eornm suppliciis terrean-
sirailia tormenia ducauiur : magis autem faciant tut. Pietatis vero cultores, <|uodiulerdum velk cor-
eleemosynas largiter, freqiienler,- gratulanter. Hi- pofis doioribns, vel variis Iribniationibtis afflietan-
larem enim datorem diligit Deus (II Cor. ix). Dislri- lur, triplex esseraiio invenitur :l |iriinacorrectionis,
hiiant opes suas egenis , acquirant sibi ihesauros in secunda ipnrgalionis, teftia probationis. 'Homineni
ccelo, ubi neque mrugo, ncque tinea corrumpit, neque fitlei aposiniicaeinlisereiiiem, si frequenier in qui-
fiires ejfodiurit ei fttranlur (Matth. vi) : ut de hoc bnsdampeccave vtdeat'Deus, msic peccttorem siinm
isarcuioexeiintes pos.-inlrnvenire refrigeritim in sinn verbci-at ut etnefidet, ot * "salutari. admonitione
illins vere diviiis Abrahae. Ilsec ad qusistioneni , fleclat ad pceniteuliain : negligenlera, ne lolerabili
eqiiiseoccnrrerai, breviter respwndisse sufftciai. Illa ullione-dilala, gelieiinoeinextinguibili llal obnoxius.
aiiiefn qose superius CofnprehensaSutit idcirco nie- Eum quoqUequem pudtce conversantein , acjuste,
moravi, iH 'f nemo nostrum scandalizeitir :n cugita- quxdam laraeu improbarum cqgitationum maculse
tione sua, neino nostrum murmiirare audeal contra resperserunt, idcirco iionutws imnc ei iribulatie-
©eHim,'si videafnus injustos, idololairas, blasphe- C ( num et agritudinuin flagello casligal, ne in iflo
mos , conlinua e salubriiate corporis 224 frui, flo- aliquid t sordium fulurus ignis lnvenlat , sed ut
a Flfif. cpd aique edilio Parisien. sic habent, et LXX. Feftasse fragmentuni est ex anliqua Jtala eu-
ita piiinino'legendtim videtnr, respondet eiiini ob- jus hodie paucse nobis laciniae supersunt.
leCrioni divitis. Vai. duo, (e Doniinvs diviiem {ccit. c Ita in niss. editi, qum occufreratil.
Tti eaiTt.'Coloniiii. et Lugiliin. deestie; at cod. Oc- f Sic mss. quatuor codd. summo cousensu sup-
lavii Paiitagaihi, .provirfenterte Deus divitemfecil. pleni.Sditi antea legebaiit ncmonostrummurmurare;
b liocus isie inihi suspectus esc. Cod. Flor. sic cietera exciderant osciiauiiselibrariorum.
legit: Indigenliuinquemulta largitnr niancipium.Urb. sEt hic qnoqtre mss. consenfiunt in'hanc 1eta'io-
etv.atl.dtio, indigentivmquammulta largiturmunci- nem. Editi lege"baii'tsatubrilatecorporis sui.
pium. Has antem icctioues nolo excutere, quia nihil b Sic legit editio Paris. aliae duaeeditiones caducis
siihesse video. In cod. PaiVlagaihiad orain paginoe operibus. Male.
ipsius Paniagaihi inanti scHplum ta-liiidigentiumciim ' In mss. deest nos.
mutta latgitaic. i Lugdiiu. ediiio ac Va"tl.codd., ad pmnltentiamti
c TIUiic'Gatideniiilocum prolufil Pineda ad con- arfrf((ct/,qiiibusconsenl'it'Vul.gaia. Gnrca exeniplaiia
firmandain illorum sentcriiiam qui ccnscnt Job rc- TV T £tVfi£Tavoi«v 0-e'uyei,te adducit, 'te atlicit, te invilat.
gOni fuis^e, iiiter quos iiunieranmr "LXX, et Gracci lii Floreii. cod. etColon. ac Paris. edit. irrepsit ad
iere onmes, quorum aucioiiiatem 1'prtasse secuius palienliam metidoiibrariorum, quod o-fu>,p.u occuifit
est Gaitdenliiis. Ad regioiiem qnoil aiiinei, Euse- etiam in mss. Panlagatlii; verum ejusdemPaiilagathi
hitis, Ifb. rx Praep. E"vai'ig.,c.4,.pfo'fei'tArislsetnn in manu in margine scri.ptum esl pmiiitentiam.
Judaica Historia sciibeotem , JohUni laibitasse in '* Mss., corporeis.
IdummieattfueArdbimfiiiibus.Coitsehtit anliqiiissima 1 De iripliciiioc tehlationum geirere in eumdem
appeudixaddila ad librumJob inlifieversionisLXX, sensum siudiose disserit Joan. 'Cassiantis , Cdllai.
(|ii;e iradil eumndbilusseAusiiidein fiiiibusMummmet vi, c. li, ubi aivisioivemiianc AidCtiiT-Cxitoc'Gau-
Arubim.Yide'Gfot. in not. ad-Stilpic. "Se'v.,pag. 65. deniii loco clesumpsisse. Vatt. CotlU.;in "margine
Mir.ilus suin , "clafissrfnuui Job Coinmeniaiorem, adsCiipium'hahent: Hic nnitta ilesunif; nec foriasse
terrani'Hus a Pliriio ab'Plo!eih";eo in Arabia sitaiu nmnino improbabile cst, quamvis sisfrrin siiigulas
aflirmasse; nam'Plolemseus qiiidera Ausrtas hiemo- divisionis partes subsumat. lieclor 'perpendat ;
ral Arabia? Deserta; incolas, quod jarapriilnmifnno- quamvispostquatn h;ec jamvulgata^fueram, omnein
'tattim diiCtissimo'Bociiarto, T^baTeg.'l.i.b.n., caij. 8, irillii•scrupuiumattemerii cofi. Octaiiii '1'antngaihi,
et lih. lv,'c. 9, iteiiiqueSpairheniio, 'Histtiriav 'Jobi inquo ccfniimiatoordine haecita conscrrptawnt, ut
cap.5"; eoSque a'b'Urz Naciioris fllio, de qtio Gen., nulla 'm
dciectus susprcioTairnqnatur.
fcxli,3Fl, ofijiheiii atixisse voiuni. m Pliiiib allum Cod.^Flor. et Ufb., sipecedtorem.
"pWrsns Deliac Jfientlitm. "Elor. etUfb.., salutariuthinmltu.
d Verba haecregidiis
non exsfani in "Vulgai», nec apud
«st AB $m*wfM n$$hm. m
per cxigoas pVagasbrevissimi tempofis, ab oin- A i^ igiiur gfatia roifificus Job'(Sob. i), eX opulento re-
hilms pnrgalus maculis seCurior ad attcrnarri riii- perite inops efftcitur, e'x paire "deeeinhaiurum sinc
grare Teqniem mereatur. Hsec est amantis Dei filiis iiivenitur, ex vegeto f aCsano vulneratus, ex
cbnsulta erga ^ieccaiores sVos, ac pla seveH- florenlissiirio* VCniiibiisexafatus aSpiCitUf,ex gV6-
tas. Scriptritri est enitn : Qubfitarit • quetn dtligit fiOso opprobriis expositris feperiihf : •opprobriis au-
Deus, ververdt : flagellat aiitim biimcih filium , toVI$t ariiicotrimexprobraniiufri, el (qiiod csset gra-
quem recipii (Hebr. 'xti). Unde riveritom1s6vi'cGf"d'efnViris) pf-opfiaeconjugis, quoe hon ad Solatium vlolb-
Deum qnisque nostruiri praedicat PropVielseb do- ru'rti ejus, sed ad ullimaiii teritaVirinehiitrofeVuresse
clus 225 eloquio : Castigaiis&isligavrtmc DohHnus, servata. Naili cogebat euriiloqui Verba blaspheiviiae
et morti rion tradidii me ( Ps. cxVri). Jrvstos Vefo, et breplicans ei S^iSJvsiiViic ejiis opera l quse iivcas
ihculpabiles qiiosque, sicut sanctuin job (de qiio sum gessiss^el,qoi ad iOl miseriariim gcnefa pci ve-
scVibUur (Jo6. i)quo'd frierit horiib sihe 4'uereVa, Yiisset. Qnapro'ptcf inqriit : Dic aliquem sermonem
Vefus Dei ciiltor), hacdecausaDeusdhiriipolehs Vel conira Doriiihiiin,etmorere'(iob. n). Moriemblasphc-
daiiihis fatultaitnn , vel orbitatibus charbf um, Vel nianvi deDlTaraprri feinedio aefriiiinaruiii sn^gerU
aivgustiis perse.Cutionuiil, Vel dolOrUhi carnalium aequifeiidani caVlidusitefuni per riniliefem serpens;
slimulis iehlafi permiltit, ut probet. Pfobat aiVteni^ijj iil 'pahnariipiiieiiiliB aufefat fufiissiino beilaiori,
"riOnsibi, qui ahte novil iiniversa quatti Viaiii, sed et ititeriinm cori*'erat victo, i|vila biaS'|Vhehi!aiitis iu-
Angelis, ei hominibus, ut eos 6'x factis pvobos nO- rof non medelam dolofrbus piaestai, sed cfuciatum
verini , qtiouiam conscientias iritueri rion possuhi, iirorlis accrimulal : ilVtcisqoippe riiOMisqiisfcnec fi-
qUas solus riovil scrulans corda et renes Deics.Ipse tiem misefiis tiihtiat, et exofdium siipceriarurn, quas
eiiim novit occulta cordis, ut Pfophetae serniotesta- iiViorDetisMasphe^riVantibtispraeparavit. A'l ifte hea-
tur (Ps. vn). Etideo fursitan beatus Apostolus, in- 'tissirririsifitelligens callido anliqoaeafiis afgiimenlo,
ler muliiplicium iribulaiionum , perseeniionumque diabolum rtifstis per mrilierein VeiieriuinmOiiis iu-
leniacula constiiUtiis, aiebat : Quoniam spectaculum gefefe, sic fespvindii': Vehtt una, 'mqijit, cx rttsipien-
faclisumushuic mundo,et Anyelis,el homiuibus(I Cdr. tibus tnulieiibii.s tociila es '(Tbid.), ivrilsatts Videlrcet
iv). Angelis qttidcm jusios suos Deus probari ideo uiiari), i de qtfa olnnis. E't adjccit: St bona 'siiscepi-
vull, ul cotisunvroatamsattctorum jiislitiam Isetantes tnus de manu Domini, mala cur nonlolerabimus? Et
agnrisearit. Lmianlur eriirii beati Angeliin cmlo•, ut in aiio loco : k Nndus exivi de ntero iKatris mema,mtt-
ait Domirius Jesus, eiiam super "unopeccatore pmni- dus iierum fevertar ih terram : Dohiiitus itedil, Domi-
temiam agente (Lnc. xv). Hominibus auiem proba- nus abstuth; siCut 'Dohiiribpttibuit, fla factmn esl,
tam esse vtilt peffeciioriem justorum, ut ad iperse- pf sil nomen Domini 'bencdiclum(J'o'b.\). Iiitcr 'dis-
veraliiiara dileciionis T>eneorum provocentuf exem- pendia braniiitn taculiatuiii , iiiief tuiietli Wt nato-
plo. Dialiolo efiain probatam vult ingerere Deus runi, inter alrocissimos sui coi poris cruciatus, el in-
sanctornm jostiiiam, c ut <eosbohoram operom me- lcstiuos dolores opprobrii conjugalis, laudal et «ta-
ritis debite ad atiiieitiarii 'Dei, ei sd tegniim cceli griWicaioirinipotentem Domiuuin ve*'tis Dei cuitor.
unde ipse cecidit, doleat esse provectos d; doleai, Et nos itnque si culiofes l Dei siiniiis, iinitefriur pa-
indigneiur,'invideat, ingemiscal, ncc tamen aodeat tienliam liiimipbalcni, quam solain 'spoliaius uni-
quidquain 'de judicib divino caiisari. e Probatioiiisi Vefsis non solufn fatnltatibws, atque m ^iigtTwiims,
" Flof. et Vatl. duo queni diliifit Dominus, et sic AmbfOsitfs,lih 1 Wic. c. 12 : Vltofem*fttdmmexdi-
fere seiiiper legurit ubicumqueoccurrat Deus. vite, ofbarum Itberis t'x fecundopttretite, perfimm icl-
b Valde arridel lectio ulriusque Val. 'coil., diictus: ceribus, exaialum vulneribusa cttyite utqicett&*pt'ikes
eloqiiio, quam lection 'tii habei etiam cod. Panlaga- viddbant. Victoi-Viteiisis , Persec. Vanda'1. lib. l :
llii, sed 1 argine ipsius Paritagathl riianu adscrip- Froniem in qua vexiliumvhristus sttte fixtral 'ctucHs,
tum est doctus.. rugatam rhagti quam ixttrdiaih., discihdehieS;htque
c lia lcgiuit ^FIor.cod. e't Vatt. cllio, quorum le- mugientesostenderenl nervi. Auctor vilse R. FulgTeSi-
ctio magis coiivenife Visa est, qoiini ea (|ii;e liabeitir lii, cap. 11 : Becrudesciiitirum mtihvs vesana tortotis,
in editis sic : «( e bohorum operu-n merilis, qiiainvis ]) ] flagellisqiieiliiiumetis beatiis Fulgeritiits exiffaliir.
elha-c hoh omniito inarlasit. Pbfrocod. Pantagaibii * lls-s. qhaluor , repilicaiisifli.
ui hic haliei, ul 'COsbOiiontmaperum meritis , sic ini ilftvnss., qttrn ihcassuiii gessefit; ViaeiifirVairten
scqitenli, doleat esse-provectos. li'b'ratii erratiim.
a liaCtid.Ufb. ei Vati. duo, exqnofomcoii^ensulO- J Scilicet mulier; quamvis etiWfiiet* pltiriiifhiiSe-
cilm Ifuticgcfiuinavleeiioni restituiiinis.Flnf., pervec- - pius usi 'fr/efrnt vetetes. Vide 'emiifeirtrssiftriimNo-
los. Edili, -perfecttis,(imninohiale Legittiretiaui ih tri-- 'risiiim, Diss. 4, afl Cetiot. Pis., c. 5, %t Stepliaffifrii
bu>iiiiS cpdd. iinde ipse excitlit, 'pvoUnilelpsececidii. Baiiisitfm, iiiiibi. ad liupuni Perrariensem, ep fi.
e lu eodd, Urb. et Vait. dtvobus: Probationis ergo. \h riiss., de qua 'othites.
f Vefbiimiiiud acs«i(oiioii habeitir in mss. * Cod. Urb. el Vati. duo.twf/ws etsilii, ait, ile
e Exafqre^si leriam suicis profscindefc, qtiod ali- Utero.
quaiidb'eliain ad corpiis Iiumaiium rraiisfcrtui'. Ilb- i Siciiaberit ifhss.codd. Ediii^roiniB-tfpte/cirffofes
rai. Eptfd. "8: Domini.
m Pigitora pto /i6e7;fsiiifjsii<esseapircl Salviarnjm ,
...... .... Et rugis vetus
oirservavrtlialiizius ad'pag. 7«, (irioara^ieTi^fiecriietis
Trontem seneotusexarct. eiiam antiquis. Quiniifiaiiits , lfb. Vi, tcfp.1': wcare
CoiivenitTllnd Vii%-.lEa. Vii:-. it obsectatio itla jUdicTtmfif c^tarttsHWalpfffttWa, uti-
. . . Et froQlemobscoenamrugis arat. tfut si el reoitim ifbefi, cbhfux, pOtirtlit, 'Hfitti 'erft;
 839 S. GAUDENTHBRIXIJE'EPISCOPl [840
sed ipsis etiam corporis sui carnibus, inconcussa a A. nere cupientes, oderunt verberantem juslum ; de
fide, possidet verus Dei cultor. « Verus cninii emendabilibus aulera, Mutla, inqnil, flagella pecca-
Dei cultor ille est, cujus fides inter adversa noni lorttm (Ps. xxxi): de sanctis vero, Mullm, ait, tribula-
deficit, cujus lingua benedicere nomen Dominisuii (touesjustorum (Ps. xxxm). Nec dilficile omnino est
in omni angustiarum tempore, b in omni iribulatio- unicuique d spiriluali, ut hancdiversitatem ex fru-
nura plaga nondesinii, dicens : Benedicam Domino D clibus cujusque dijudicet, dicente Doinino : Ex fru-
in omni lempore, semper laus ejus in ore meo o clibus eorum cogiioscetiseos (Mallh. vm, 20). Nain
(Ps. xxxm).Si peccator es,agnosce pro cnrrcclionee e confusa esse apud nos onini.i, philosophi Genlilium
227lua essequod caederis, velcerte pro purgatioue,, judicaiil; cum spiritualis honw discernal, et dijudi-
sicul supra disserui. Si aulem justus es, nomen qui- cet omnia, ut ait Apostolus, ipse autem a nemineju-
dem justi prsesuraere non audebis, inlelliges tamenv dicelur (I Cor. n). f Nonnulli enitn puuleiitium sae-
ad gloriae luse probationem evenire quod pateris. culi, sapientiaeccelestis ignari, dum volunisforluila
Scriptum est enim : Vasa (igtili probat fornax , et( astruere universa qusc crcalor omnium Deus justo
homines justos tentalio tribulationis (Eccl. xxvn). motleramine providenter exercet, ita loquunlur:
Ideo sanctns quoque Apostolus dicit: Tribulatio pa- L Si Dei providentia gubernaretur hic inundus, num-
tienliam opetalut, putientia ptobationem, probaiio) g] quam promiscue bonos, el malos tribulationum, do-
spem,spes autem non confundit (Rom. v). Ergo quo- lorum, aTiiiiiiiarum, alque segritudinum plaga>con-
niam vel ad probaiionem justis, vel ad emendatio- fleereut, quia divime aquilalis non esset, disparihus
nem peccaioribus, vel ad pcenam sacrilegis, variii merilis plagas irrogare consimiles: sed L prublema-
cruciatus in hoc sseculo irrogantur; et quibusdami tis 228 liujus invidia i facile evacuatur usilato
mortiferae sunl islse plagsc, quibusdam salutares: : verilalis exemplo. Notum namque est omnibus, quod
propterea cuin distiiictione summa scribilur in libroi et ferri acies, et ignis ustio, vcl ad intciilum irro-
Psalnioruin, de perlinacibus t|uidem malis ita : Mors; ganlur, quando pcenam exigil puiiiendi crimiuis
peccatorum pessima, el qui oderunt justum delinquenl! qualitas, vcl ad curaui proficiunt, cuin sanandi gra-
(Ps. xxxiu); utique eorura c peccatnrum pessimami tia raedicinaliter adhihenlur. Ila igitur Detts omni-
lestatur mortera, qui in scelere delictorum perma- potens easdem plagarum species, pro qualilatibus
et paulo supra : Affert in his momenlumel mtas, et 1: Supervacuumest ostenderenon sine aliquo custode
sexus, el pignora (agii de peroraiione), libeti dico, et'. lanlum opus stare, nec hunc siderum ctrlum discur-
patentes, et ptopinqui. Ovid. tti iiisl. 11. sum (ortuiti impeius esse. Miniic. inOctavio: Mihi
Quodpstriacareo, pignoribusquemeis; *- videntur qui hunc mundi lolius ornatuin tiou divina
C
ralione perfeclumvolunl, serffrusiis quibusdamtemere
itemque Claudian. i in Eutrop. 222 : cohwre.ntibuscoiiglobalum, menlem, sensum, oculos
Quostruishos auricutnulos?quaepiguoratantis deniqueipnosnon habere. Quid enim polest esse lam
Succedenlopibus? apertnm, lam confesmm, tamque perspicuum, cum
Aug. serm. 1 de Innocentibus : Pignota sunt non oculosin cmlumsustuleris, et qumsunt infra, circaquc
credita, sed cteata; non deposila, sed exposita. Am- lustraveris, quam esse aliquod numen praislanlissimm
brositis, n de Fide, ad Gralianum, cap. 2 : Deside- menlh, quo omnis natura inspiretur, moveatur,alalur,
riis licet fetsa maiernis charissimorumpignorum lole- guberneiur?
rabal absenliam. Gaudeniius ipse, tract. de Macha- s Vera lectio, quam cxhibet Flor. cod., ctijus
baeis tnarlyribus : Toi martyria pertulit, quoi pignora auetoriiate locum hunc emcnilavimiis. Urb. et Vait.
consecravil; el paulo post : Octuva el ivsa accessil duo: (ortuita adstruere, ailjecia post primara quarta
numero, ad octavum Christi Ilesurreaionis diemcum littera. Cnd. Oelavii Paiitagaihi, fortuila astruere, ul
charit piguoribut occurtura. Adi sis AlbericiimGenli- ex cnnsensu etiam aliorum Codd. .pneler Floreuti-
lem, deNupliis lib. n, cap. 3; et Rerneggerum, ad niim vera lectio constet. Editi, corruple, fortunm ad-
Suelon. Aug., cap. 21. slruere universa.
» In inss., potsidet. Verus enim Dei cultor. Caetera b Hoc idem Epicureoruin objcctum diluit Seneca
desiinl etiam in libro Pantagaihi; pronl ea quoiiue toto lib. de Providcntia, quem lilnuni laudans Lacl.
qusepaulo post sequunlur i» omnt aitausltarutu lem- v Instit. cap. 25, apposite ad liunc lociim ail: Si
pore. r, auts voletscire plenius, cur maloset injustos Deus po-
j.
b Ei hsecqtioque verba abstulerunt librarii de mss. tenles, beatos et diviles fieri sinat, pios contia humi-
c In edii. Lugdun. deest vox peccatorum. tes, tniseros, inopes esse paiiatur, sumat eum Senecm
d Sic editi, et mss. otnnes, excepto Fior. in quo librum, cui tiiulus est: Qttare bonis viris uiulta inala
legiturspirtiafi, sed hoc loco tanium ; alihi spirituati, accidaul, cum sit providenlia; iri quo ille mulianon
eitpirilualis; at Cod. Pantagalhi tum hic, tum alibi, plane imperitia smculari, sed sapienter, ac pene divitti-
tpiritati et spirilulis. lus, eloculusesl. VideLips. Pliysiol. lib. i, dissert.
e Vana ac demens superstitio a Gentilibus passim 16. Iliinc Gatiilentii lociim adversus Atheos indicat
voeabatur chiistiatia religin, Chrisiianique stnlti, Elmenhorsliiis in uol. ad Miniic.Fcl., pag. 12.
alhei, ac nullius numinis cultores; ideoque Ganden- 1 Apud philosoplios proprie problemata appellan-
tius aii : Confusa esse apud nos omnia philosophi lur rerum abdiiarum perquisiiiones et conjeclurae,
Geiililintnjudicant. Res noia esi, ac frequenti Scii- quihus magis animi qnoilam acumine , quani certa
plorum calamo irita , qui demeutissimse calumniac indagiue remnliora nalurse arcana exploranltir, cu-
invidia christianum nnnien lahorare noluerunt. Vide jusniodi suni apud Aristotelem, et Pluiarchiira. Ju-
Terlull. in Apologet., Minuliiimin Octavio, Justinum dic. xiv, vocatur probtema, quod Samson proposuit
in uiraque Apologia; Laciantium, 1. v, cap. 14, 15 in cnnvivio Philistinorum.
el 18. Philosophi vero potissiraum Chrislianis in- ijhi inss. qualuorcodd., facillimeevacualurFlor. et
fensi apud Jtisiinuni, Apol. i. Urb., visitato, quemadmodum etiaro liber Octavii
' Epicureorum senientiam convellit, qui casu Pantagaihi: veruro ejusmanu ad oram paginaescri-
omnia regi volebant. Prseclare Sen. deProvid.,rap. ptum cst usitato.
811 AD BENIVOLtM.PR.1EFATIO. 842
temperat meritorum: quosdam quidem puniens, A sicut Jobo sancto ac beatissimo praestiterunt, qui
quosdam vero vel emendans a vitiis, vel emundans, ait: SagilimenimDominiin corporemeo sunt, quarum
vel cerle ad ampliorem gloriam promovens. Quod ira bibit sanguinemmeum.Cumenimincipioloqui sti-
ul adhuc planius intelligi queat, pauca adjiciam mulanlme (Job vi). Et post pauca : Quod si ttibual
sanctarum testimoniaScripturaruin. Legimus enim: Dominus,etvenial pelitio mea, et spem meam det
Sagittcepotentis aculm cum carbonibus desolaloriis mihi Dominus; qui cmpitDominus vutneret me, sed
(Ps. cxxx).Etalio in loco: Sicut sagittmin manu po- non in perpeluum interficiat me. Sunt et plurima
tentis: ila filii excussorum (Ps. cxxvi). a Filios ex- istiusraodi sparsa per totum corpus sanctarum Scrip-
cussorum beatos Apostolos praedicat, quos electos lurarum, quae studio brevitatis b securus praetereo,
ad fldem (patribus eorum a gratia Dei, ob incredu- quoniam scienti Legem loquor, qui ex paucis in-
litatem suam, procul excussis) manus omnipotenlis struclus lesliraoniis facile possis similia exempla
DominiJesu, sicut sagittas velociter pervoiantes, in colligere, L quibus documeniis et bonilalem Dei
universum b direxit orbem, ut praedicalio eorum provida castigatione suos famulos vei corrigenlis a
(juxta heatissimi Pauli doctrinara) aliis quidemfleret delicto, vei promovenlisadgloriam, plenius inlelli-
odor morlisin mortem,aliis aulem odor vitmin vitam gas approbari; i eiejusdem debitis cruciatibus per-
(II Cor. 11).Doctrinaenim veritatis obedientes vivi- -g tiuaces impios punienlis, veram justiiiam reco-
iicat, rebelles interflcit; vitia prosternit, virlules gnoscas, docente eiiam beato Aposlolo : Numquid
erigil; incredtilos dejicil, fidelesextollil: quoniam injusius Deus, qui infert iram (Rom. 111)?in eos vi-
Christus Jesus, qui ab Aposlolis prsedicatur, ul Si- delicetqni veritatem in injustitiadetineni. De nosira
meon sanctus in Evaugelioait: Positus est tn ruinam autem castigatione, qu;i verliir ciiur a Deo, ila testa
c el resurrectionemmultorum(Luc. 11).Utautemno- lur : Cum judicamur, inquit,fa Domino corripimur,
veris Apostolos (qui ex officio sorliii vocabulum, k ne cumhocmundo damnemur(I Cor. xi). Dejuslis
Latino sermone destinati d nuncupantur) fllios esse vero sic loquilur : In omnibustribulationempalimur,
Judseorum a Dei gratia excussorum; auscnlta quid sed non angusliamur:aporiamur,sednon destiluimur:
ipsis blasphemantibus Judseisresponderil Chrislus .- persecutionempatimur, seclnon derelinquimur: deji-
Siego, inquit, in Beelzebubejicio dmmonia, filii cimur, sed non perimus : semper mortem Domini
vettri (Luc.xi), id est Aposloli• ex vestra electi pro- noslriJesu in corporenoslro citcumfetenles,ut et vila
genie, 229!n 1U0 ejiciunt? Et ul apertius oslende- Jesu Chtisli in cotpote nostto manifeslelur(II Cor.
rel, de quibusloqueretur, adjecit: propterea,inquit, IV). Et alibi idembeatus aposlolusPaulus, poslquam
ipsi judices erunt vestri. Nam dicit alio in loco Apo- raptum se dixerat ! usque in lerlium ccelum, et in
stoiis: Amendico vobis, quod vosqui seculiestisme, C Q paradisum, 230 UD1ineffabilia m verba audierat,
in resurrectionecum venerit Filius hominis in sede; ila conlinuo addit : Ne eminentia, inquit, revelatio-
majestatis sum, sedebitisel ipsi super duodecimthro- num me exlollat, dalus esl mihi stimuluscarnis ange-
nos, judicantes duodecim tribus Israel (Matlh. xix). lus Satanm, qui me colaphizel,ut non exloltar. Prop-
Sicut sagittmergo, inquit, in manu potentis: ita filiii ter hoc ler Dominum rogavi ut discederela me, et
excustorum ( Ps. cxxvi). f Slatimque adjicilur ; dixit mihi: Sufficit libi gratia mea, nam virlus tii
Beatus qui implebil s desideriumsuum ex ipsis, utt infirmitaleperficilur(II Cor. xn). Et alia Scriplura
evidenter inlelligas, quod sagiltse Dei interdumi huic sensui concordans" evidentius loquitur: ° Quo-
morlem inferunt, inlerdum beatitudinem prsestant,, modo in igne probalur, ait, aurum, cl argenlum, ho-
a Verba haecadjecimus ex fide optimnrum codd. f Inmss. Flor., statimquedicilur, 'ut et in cod.
Urbin. el Floren., quav in edilis desiderabantur,, Oclavii Pantagathi, qui mox in sequenli, Bealusqui
non parvo loci hnjus detrimento. Eadem exhibet li- implebil.
berquoque Octavii Pantagathi; al in Valt. duobuss s Editi duo sic legtint; Urbinas, qui implevit.
ordine paululum immutalo: beatosApostolosprmdi- b Valt. duo, secure prmtereo.
cal fiiios excussorum.Filios excussoruin Aposlolos s -, ' Flor. cod., a quibusdocumentisbonitatem.
jx
u* i Laborabat non mediocri viiio hic locus. Editi
intelligit etiam Augustinus in psal. cxxvi.
b Hamss. cod. stimmo consensu. Ediii, direxerit. namque sic legebant : el eisdemdebitiscruciatibus,
c Flor. et Valt. duo, et in resurreetionem. ex quo videbatur absurde inferre Gaudeuiius Deuni
d Hoc eslmissi; destinare enim nuntios est mil- pttnire impios crticialibus debilis jusiis. Itaque fldem
tere, ut apud Suet. Galb. cap. 16; Staiimque lega- qualuor mss. seculi veram lectiouem reslituimus,
tionemad prmtoriauoscuin mandalis destinaverunt. qusefulcitur etiam auctoriiale cud. Oclavii Panta-
Apostoligrsecavoxab ''A.TCOO-TDIU, quod estcum raan- gathi hoc modo, el ejusdem Domini debilis crucia-
datis aliquem niitio, ideoque Gaudetttiusdicit Apo- libus.
slolos ab offlcio itoraen sortilos. Idein Gaudenlitis,, k Mss. cod., ul non cum hoc mutido, qnam lectio-
tract. de Dedic. liasil.: ApoUolusesl qui missusa Deo0 nem exhibet etiam Vulgata. Depreliendimns non
est: desiinalusenim nuncupaiurapostolus.Utrumque e seinel librarios ad consensum Vulgatsclextus suos
Gaudentii locum prolert Barthius, I. XLIIIAdvers. ;. refurmasse.
c. 8 ; verum de aposioli appellatione et officiocon- 1- ! Mss. cod., usque ad lertiumcmlum.
fer Casatiboitum,exercil. 15, ad Baronium, § i, ubi )i m Sic editi. Flor. et Urb., audieril. Vati. duo
etiam hic Gaudentii locus poterat non iiicommode le audivit.
recenseri. Vide porro, si vacat, Isidorum quoque, 1. I. n Ita reposuimus ex quatuor mss. Editi, evidentia.
1Oflic.c. 17. 0 Yidetur vera lectio cod. Flor., Quoniam in
e Ilsec verba non habenlur in ross., quse tamen n igne.
nccessario duximus retinenda.
PATROL.XX. 27
813 S. GAUDENTIIBRIXLE EPISCOPI 841
mines aulemjusti in camino humiliationii (Eccli. n); A cum bealo Aposlolo fideliter prscsumenles, non csse
a tiliquc ul apsluniperpessi lenlationum, et lilbula- condignas pastiones hujus temporis ad supervenluram
tionum onere inclinati, minime in superbiamjusiitiae gloriam, qum revelabitur(Rom. vm) in sanctis, uni-
suaemeritis erigantur, aliquid se contra actuura stio- versa supplicia c pro Domini Chrisli nomine, om-
rum dignitalem pati raussilantes injustum; quosnoli nesque irrogatos corpori cruciaius sequissimoanimo
multo post immortalis prsemii retributio subsequa- susceperunt, ipsum Dei Filium remnneralorem vic-
tur: sed potius ut in humilitale spontanea perma- tricis palienlise habiluri,qui regnum ccelorum servis
nenles, b sanclis scilicct virlutibus prsedili, et suis usque in flnem fitlelibus largletur, Cujus sem-
humiles corde, probabiliores efflciantur in Christo. pilerna virtus atque divinitas, cum Patre et cura
Sicut eliam venerandi martyres exsliterunt, qui Spiriiu sancio permanet in omnia saecula.
» Aucloritate qualuor mss. freli, qui mifo con- XXXVI,pag. 58. Ms. codex qui fuit OctaviLPaniaga-
sensu sic legunt, vulnus ab imperitia librariorum thi, hoc loco pro mstum legit acttun inulala e ih c
huic ioco infliclum abstiilimus. Eiliii enim sic ha- alque s omissa; quod facile luil partim properanti-
beht: Vt utique guslum, omnino male. Deceplifuc- bus librariis, partim ex simililndine litterariimcpro
ratit librarii similitudine liilerarum, accipienles m e scfihenlibus. Porro ne quid dissimulcm, iu eodem
pro g, u autem de suo addiderunt. Porro frusira cst ms. superinri lihene spaiio conscripla est litiera r,
Barthius, qui, 1. xxu Advers. c. 15, depravatam JJ ut legatur utiqueul arctum perpessilentationum; qtiat
iectionem ut uiique guslumcongeslis velerum exem- licet emendalio a vera leciione plurimtim distel,
plis coriiilur asserere. Sane conjectufam noslrain de seriploris nihilomintis solertiam comniendal.
ratione qna ortns est librafiorum erfor, flftnai per- b Edidimus leclionem ms«. cod. Alioeeilltiones :
belle antiquaBasileensis ediiioanni 1569, cuitiiulus : Sancii (scilicel virlutibus prmdili, et humiles cordc)
Monumenta Patrum Orthodographa, inter o,ua2Gau- probabiliores.
dentiris etiara nosier primum Ittcem aspexil; in ea cMss. quattior sic habcnl: pro Dei Christi nomine,
enim 9ic legitur : utique ul gustum, qriod jairipridem qtiae lectio occurrit etiam in cod. Pantagathi.
monitum in Italis Ephemeridibus lilteralofum, toin.
n
INCIPIUNT TRACTATUS VEL SERMONES.

SERMO I. mara fesliviiaietn Paschse voluil celebrari, postau-

tumni nebiilani, post horrorem hiemis, ante seslaiis
DE EXODILECTtONEPRlMUS.
ardurem. Oportebat enim Solem Jusiiiiae Christum,
c
b Nocte vigiliarum de Paschm observalione. el.Judxorum caiigitiem, et rigorem Genlilium, anle
231 Opportuno tempore DominusJesus beaiissi- G C ardorera luturi judicii, placido Resurrectionis stt;e
« (In edilione Galeardi inscribitur : Incipittracla- Sacr&mehtopercepto vei-atn, sempilernamqnedemon-
tus primus in Exodum; cui liiulo lioce appendilur strare salnlem. Si eniih, dilectissimi, opera lenebra-
nota.) Flor. cod. liunc liuilum praeferl : Incipit ruin transactm noctis consideremus.el quid egerimus,
primus ttt Exodmri nocie vigiliarum de pasce ob- Dominodonanle, explicare voluerimus,invenieinusnos
servatione tracialus, cui consonat libcr nis. Ociavii in noclenon opera noctis, sed diei peregisse. Solenme
Pantagatlii, sed pro pascm habct Paschm. Urbinas itaque eral Clirisiianorum pervigilitiin in nocie Pa-
vero : Primus in Exodum nocte vigiliarum de Paschm schse, quam Gaudentius antonomastice noctem vigi-
observauonetraciatus incipit. Tres editiones : S. Gau- liarum appellat; tinde Tcrtull. 1.n, c. A, ad Uxor.
deiuii Briaaeiistsepiscopiprtmus irnctaius in Exodum, ail : Quis noclnmis convocalionibus,si ila oportueril,
nocle vigiliarum, rfePaschmobservalione.Mirum esl, a latere suo (uxoreni) ca;iinilibenterfercl? Quis deni-
in liujusmodi tiiulis pervenendis cl quesolemnibusPaschmabnoctaiuemsecurttssuslineliil?
quanfa fuerit librariorum
conlnrhandis licentia. Solebant autem Raiionem porro htijusce lara soleninis pernnciaiiouis
veleres conceplis verbis Incipil, el,Explicit, iniliura, proferl Hieron. lib. iv in Matib. e. xxv, edit. Bened.
finemipie cujuslibet Operis designare; ut pr.cier l. IV, p. 120 : Traditio Judmorum csl , Christum me-
aliosobservavit erudiiissiinus Baluzius not. ad Salv. dianocte venlurumin similitudinemMgyptii lemporis
p. 50. qni etiam Vincenlii LirinensisediditCounnonilo- quando Pascha celebratum esl, et exlermiiitttor-renil,
rium, ex iide veterum exemplarium, in hiinc et Dominus supcr tabernacula transiil, el sanguine
inodnm: incipit iraclatus Peregrini pro cuthoiicmftdci agni posies noslrarum fronlium consecrati sunt. Unde
anliquilale et universilate. Ila in sequentihus coilil. n"E reor ei tradilionem aposlolicam permansisse, ut in
nostri Flor. et Valt. dtto sic habent : Ftntt primits, die vigiliarum Pa-clise, anie noclis diinidium, populgs
Incipit secundus; qtiod cum in mss. ad seplem prin- dimiliere non liceal, exspeclantesadventum Chrisii.
res tracialus de Exodo eodem modo annotatum sii, El poslquamillud tempus transierit, securilute prm-
hoc loco senvel tnoiiituro volni. At si qnis hneefor- sumpla feslumcunclosagere diem. Ilem Lacl. lih. vn,
tasse, tamquam levit, a nobis malueril praelermi-sa, c. 19 : Hiec esi nox qum a nobis propter adceniumre-
sciat nosex anliquilate, ut aii idem Baluzius, amate gis ac Dei nosiri , pervigilio celebratur. Citjtis noctis
eliam qiiisqiiilias et seinesos lapides ; ac pi:elerea dttplex ralio est, quod in ea et vitam lum recepil cur.t
meitiinerit, id a nobis susceptuin esse, tit integras passus est, el poslea orbis lerrm regnumrecepiurusesi.
varianles lectiones mss. codd. quam diligentissime Ilanc eamdein qnam Gaudentius, noctemvigiliarum
cxhibeamtis. appellat Ado Viennen. in Chron.: Desperationerfe-
Tractatus, et traclare, ail iculiones ad popultim, posita reditur ad Ecclcsium,ineaque, vigiliurum nocte
sacrasque conciones appellabant prisci Patres. Vide sancti Peischa;,concepil animo Rogationes. El Alci-
Ferrar. lib. i de Ril. sacr. Eccl. Conc, c. 2, ubi mus Avitusde ptima festi Uogationiiininstiiutione:
noti semeKiaudeniinin laudal. Tracta sunl hmcinler timores publicos, el rumores
b De nocle vigiliarum aucior concionis ad Cate- privalos usque ad imminenlem vigiliarum solenuiium
chiim. conlra Jadseos (inter Opera Augustino nocteni, qua celebrari festum DominicmResurreciio-
- ascripia, edii. Bened. t. VIII, in append.): Exigit a nis annua consueludopotcebal. Vide Lindenbrogiuui,
nobis ratio hujus tantm congregationis,et noctisIrans- Ohservat. ad Marcell. pag. 515.
acix vobis reddere rationem, el istius diei de tanto c Ita passim nomen Paschminflectebant veleres,
84S SERMO I, DE EXODl LECTIONE PRIMUS. 816
himine dimovere, cunctaque in slalum tranquilli A marentur in Christo qum in cmlissunt, c et qumin
232 primordii revocare, quie fucrant a velamine terra tunt ( Ephes. i, 10) ; quoniam ex ipso, el per
letro confusa ab illo principe tenebrarum. Narab ve- ipsum, et in ipso sitnl omnia, ul ail Aposlolus; ipsi
ris lempore Deus condidit mttndiim. Marlio eniro gloria in smcula(Rom.xi, 56). Nec turbari quisquam
mcnse dixil per MoysenDeus : Mensis hic vobisini- nostrumdebet, siinteidumsectindo mense, idestA-
tium mensium, priinus est in mensibus anni (Exod. prili, Paschanos celebrare lunaris ratio,etdies cogit
xn). Queni mensem verax c utique Deus primuin Dorainicus.Secundumlunaeenira cursum numerantur
non diceret, d nisi primtis esset; sicut sepliraum in Scripluris divinis dies.CaeterumCalendas,etIdus,
diern non diceret sabbatum, nisi Dominictisprimus elNonas, etf mensiiininomiiiaacdierumGeiitilespo-
esset. Filius ergo Dei, per quem facla sunt omnia suerunt,sut puta, quem velustas humaiise memorise
(Joan.x), eodem die, eodemque lempore, prostra- priroum mensem lenebat, Paganus bhunca MarleMar-
tura mundiim propria Resurrectione restiscitat, qtio tium 233nuncuparet: el diemsabbati,' quemsepti-
eum prius ipse creaveratex nihilo, ul omniarefor- mum rationabilium corda servabant, i ille Saturni

cujus cxempla cuilibet obvia sunt. Paschatis pro eo quos principem locum oblinet Josephus Scaliger
IIUDCmagis oblinet, sicuti observavit Voss. I. i de 1. v de emend. lemp., nescio velustatis polius, an
novit.ilis amore. Certe in hoc non solum
Analog. c. 20, estque tertiae inflexionis , eodem n" sed ctiam a palris sui sententia descivit. abaliorum,
Cod. Flor.,
modo quo mnigma, dogma, aliaque verbalia a Grse-
cis accepia, quainvis TOTZUO-%U non a Grsccis, sed Urb. et Vatl. duo pro veris temporeleguni veristem-
ab Hebraeis derivatum, nisi alia probareut, certe perie; etiam iisque consentit cnd. Paniagalhi, qui in se-
docercl locus insignis Greg. Naz. Orat. 2, in san- quenli habet verax utique.
c Flor. codex, Urb. et Yatt, duo sic habent. Tres
ctum Pascha, qui Jacobo Billio interprete sic habei:
Hoc Pascha, hoc, inqttam, magnum, et venerandum editiones, d Laienter ubique.
pliaska ab Hebrmis juxta eorum linguam, nominatur, carpit sententiam Rabbitiorum, qui
' iniiiiiin Anni civilis conferebantin
qum vox transilum sonat, hislorica quidem ralione, sis Tlnsri.aqiiinoctio autumnali neomeniam et men-
sic
propter Israelitarum ex Mgyplo in Chananmam re- aiinuin ordiebanttir non a mense Ni>au, proximam;
gionemfugam, et migrationem; sin antem spiritualem nostro respondet, sed a mense septimo post qui Martio
sensum svectcmus, propter nostratn ex his inferioribus tas condi-
ad superiora, alque ad promissionisterram progressio- fruges. Pluribns eos refellit Rieciol. 1.1 Chronol.
nem el ascensum. Quod vero in perinultis Scripturm Ref. c. 1, contendens hoc esse recenliutn Rahbiuo-
locis accidissecomperimus,ut nomina qumdamab ob- rum inventum, odio mensis Paschalis, quo Chrisius
fueral : vereor lamen quin satis tueri sen-
scuriori sensu ad apertiorem, alque a duriori sono ad passus
tentiara suam possit; quandoquidem opinio de du-
eleganliorem, honestioremque immutata sint, idem hic auno veterum Hebraeoruni, naturali scilicet, et
quoqueconligisseanimadverlimns. Qtiidam enim salu- C plici sacro, quos diversis lemporibus iiiclioabant, jam-
tiferm passtonis notnenhoc essearbiltali, ac deinde pet pridem certis argtimentis ferc aptid omnes obiiiiuii.
littetm <fin TT,et x in x mutationem, Itanc vocem ad Vide lib. in de Rep. Ilebr. c. 1 et 9, Buxtorf.
Grmcam accommodantes, hunc diem Pascha Sig.
linguam Jud. cap. 17.
nominarunt. Atque hmc vox postea consuetudineatque Synag. c Cod. Ftor., et qum in lerra. Vatt. duo, qumin
usu confirmalaest, mullitudinevidelicel hoc verbum, cmlis
ut tnagis pium, calculosuo comprobanle.Codex Flor. exstant, et qum in terra. lii mss. Panlagathi
legit rfepasce obsetvaiione. panlo antea illud quo eum pritis raale habebat quo
" Jmitatur Atnbrosium in lib. de Myslerio Paschae enim prius; at ipsius Pantagathi manu reforrhalum
est qtto eiiam prius.
cap. 2 : Est enim Pascha vete anni principium, primi ' Macrob. I. i, c. 12 el 15; Joan. Rosin. 1. iv
mensisexordium,novellagerminum reparaiio, actetrw Rum. c.,7; Hadrian. Jun., de Annis et Men-
hiemisnocte discussa, primi veris restiiuta jucunditas. Antiq.
In codd. Flor., Urh. et Vati. duobus legiutr, vela- sibus. s Ita in mss. Flor. et Urb. ediii, utpote.
mine retro confusa. Locus hic displicuit ntipero cui- b Noturn est illud Ovidii in Fast. :
dam critico, quem saiis imperite locultim ostendi-
mus in Prselatione ad Gaudeniium. Videndus porro
Gaspar Barlhius,-lib. xvni Advers. c. 1, ubi totuin A te principiumRomanoducimusanno,
liunc locum, aliaque non pauca Gaudenliani hujus Primus de patrionominemensiseat.
Iractatus, docte et accurate discutil.
b Seculus est Gaudentius consenstim Palrum lum Aug. I. xvmcontra Fausl. Manich. c. 5 : Diebus is-
Graecorum,lum Lalinorum, qui veris lempus mundo "n tis, quoruin septenarius numetus in orbem redit, deo-
condito assignant. Insiar omninm eril Ambrosius, rum suorum nomina Genies iinposuerunl, sed et men-
qtiera Caudentii palfcm v.ui StS«o-x«>ov jure optimo sibus; propler honorem quippe Romuti, quia eum
vocare possumus. Hic 1. I Ilexam. c. 4, ait: Inhoc Murtis filium crediderunt, primum menscm Marti di-
Martium vocavernnt.
ergo principio mensiumcmtumel terram fecit, quod canles 1 Barihtus , 1. xvm Advers. c. 1, ad liunc Gau
inde mundi capi oportebatexordium, ubi erat oppor-
tuna omnibusverna temperies. Et in lib. de Mysier. denlii locum : Ralionabiles, inquit, uoca( Jndmos ,
Pascli:ec. 2 : Hoc tempore(veris iieinpe) visibilium f/»ia Geniilesorbi vera luce, velul animaliu brula pala-
el invhibilium conditor Deus defixa humo cmli ma- bantur.
chinam suspendens, diem solis ardore radiavit. splen i Hinc Saturniacas calenas Christianis inditas ca-
dorem lunm solalio noctis atlribuit, pendmtem cmli Itimniabatur Fauslus,c. qtieni sic explodii Aug. lib.
conlra Faust. 5 : Nec nos terret insulialio
cameramsplendeniiumsiderum decoravitcrnatu. Hanc xvni sabbaiorumotium calenas Saturniacas ap-
eamdera sententiam Elhuicis qunqne placnisse tua, quod
ostendil praier alia celebre illud carmen a Pilhceo pelltts. Vana est enim, et inepta, nec tibi hoc dicere
venissetin mentem, nisi quia vos in die quetn dicunt
vulgalum :
Yer novum,ver jam canofum,vere natus orbisest; Solis, solemcolilis. Sicul autemnos eumdemdiem Do-
minicum dicimus, in eo quod non islum solein, sed lie-
si tamen vera sii ejtis carminis cinendatio quam ex- surrectionem Dominiveneramur: sic olium subbato-
liibet Lips. I. i Elecl. cap. 5. Qui magis aiiiiimnoi rum sine Salurni veneralionea patribus observalum
favent, rationein peluni a maiuritatc frugum, inter eU, cum sic illud obsenari oporlebul.
 847 S. GAUDENTHBRIXLE EPISCOPI 848
diemsiatueretappellandum.Scripturseaulemsancise A ingralo transcendere. Nam tf sexta feria qua hoini-
cum de lemporibus aliquid velreferunt, veljubent, nem fecerat, pro eodem passus est; et die Dominica
ita loquuntur : a Decimadie mensissecundi, et luna qunedicitur in Scripturisprima sabbali(itfai((i. vm;
decima, aut quinta die mensis seplimi; aut vicesima Gen. i), in qua sumpseral mundus exordium , re-
die mentis noni, aut quartadecitna die mensisprimi, surrexil; ut qui prima die 234creav" ccelum, et
ul in Exodi libro pariter nunc audivimus (Exod. terram(unde pojtea hominem faciens figuravil),pri-
xn; Levit. xxiu); ubi observatio Paschaedescribi- ma eliam die omnem repararet hominem, propter
tur, et septem diebus ejusdem solemnitatis azyma quem fecerat mundum. Hsec breviter dixerim de
comedenda b mandantur. Prseeipit tamen Deus et ralione Paschali. Sed jam lempus esl, ut virtulem
b
hoc, ut si quis primo mense, vel iramundus in ani- eorum qute in libro Exodi audivimus, edissera-
ma hominis, id est mortui attactu polluius, vel ex- mus. Ac priinum, quid sit Exodus, adverlamus.
tra electum c sacrificii Hierosolymaelocum, in lon- Exodtts egressio appellatur. Egressio autem luil de
ginquo itinere constitutus Pascha d non potuit cele- captivitate Pharaonis, l et iEgypiiorum, populi
brare, c secundo mense celebret. Prsevidensquippe lune lsrael, i non nostri. Tibi ergo ul quid legitur,
Deus Genlium populos tunc adhuc hominum mor- si aliistantum profuit? Quid ad te, quod non pro te?
tuorum simulacris immundos, et extra sanclum lo- B Sed jam disce ab Apostolomagis universa pro le ,
cum Ecclesiaein longinquo posilos, ulique nos qui quam proillisesse quae scripta sunt. Les, inqnit,
eramus longe , el facti sumus prope in sanguine umbra erat futurorum bonorum (Hebr. x); eorum
Christi (Ephes. n, 15); dat licenliam , ut si primo quippe bonorura quae in nobis completa sunl. Veri-
mense nobis non occurritf et dies Dominictis, et tas enim Christus adveniens, bona quse ante Judseis
congruus lunse numerus, secundo mense celebre- fecit umbratiliter, nobis nunc in veritale largitus
mus. Et ideo nec intia quartamdecimam lunam , kest,cum dicil ad discipulos : Amendico vobis,niitlli
nec ullra vicesimam primam celebrare possumus, Prophetm, et jusli desideraveruntvidere qumvidelis,
quia sepiem tanttira dies sunt azymorura pasclia- et non viderunt; el audire qumaudiiis, el non audie-
lium , in quibus Dominicum quaerimusdiem. Vult runt. Vestriautem beati oculi, qui vident; el aures,
enim nos Christus promulgator Legis et Graliae, qum atidiunl (Matth. xm). Exodus ergo l beate al-
neque Iegitimos juxla lunae cursum compuiatos que perfecie consummatur in nobis quando m verus
prselerire dies, neque diem suae Resurrectionis otio Moysesde Jordanis aqua sumptus, etn nalura, non
" Vatt. duo atque Urb. : Decimadie men&issepli- iG riemini. Huncitaque diem recapitulansin semetipsum
mt, id esi luna decima.Flor, , mensissecundi, id est Dotninus,venit ad Passionempridie ante sabbalum,
luna decima,Cuicoticinit ms. liber OclaviiPantaga- qumest sexla conditionisdies, in qua homo plasmalus
thi; quare in lextu abjecta parlicula conjunctioiiis est; secundain plasmalionem,eam qum esl a morte ,
ita omnino legendumvidetur : Decimadie mensisse- per suamPassionemdonans. Ex hoc Irenaeiloco col-
cundi, irfest luna decima. ligilur, Adatn mauducasse, et inoriunm luisse sexla
b Cod. Urbin., mundantur. Prmcepit. feria , quod lamen non dicii Gaudenlius ; sed lan-
c Flor. Cod., sacrificiisyerosolyme.Urb., sacrifi- tum qund Deussexla feria qua hominem fecii , pro
ciis Hierozolymm.Vall. duo, Hierosolymmsacrificiis eodem passus sit. Sexla feria, hoc esl die Veneris ,
locum. Hunc locum Hierosolymaesacrilieiis desiina- hora nona, Adamet Evam rebellasse, expulsosque
lum fuisse templinn, recentinres non pauci coitleu- fuissee paradiso, aflirmal etiam Euiychius Patriar-
diini, ita ut exlra illud Pascha celebrari non possei; cha Alexaudrinus tom. i Annal. p. 15.
a qtiibus aperie dissenlil Gaudeni., tracl. seq., ubi bFlor.,cod. rftsseratniis,ilemqtieliher Pantagathi.
de agno paschali haec liabet: Singuli enimoccide- Nou est aulem cur vulgatam lectiunem mulemus.
banturper rfomos.Videohservatanostraineuinlocuiii. Edissero eiiim esi explano, declaro. Cic. de clar.
A Flor., non poiuetit. Oralor. : Quis docendo,edisscrendoquesublilior?Sed
e KaiendariumJudaicumdie decima qttaria men- et dissero quoque eadeni significaiione accipiiur.
sis Ijar, sive Aprilis: Pascha secundumcelebr-andum Hier. epist. ad Asellam: Divinos libros, ut polui,
ab iis quibus non licitum fuerai, vel non pottterant nonnutlis smpedisserui.
Pascha celtbraremenseprimo. Vide Num. ix. » Deesi particula in mss. Saepenumero voculas
f Ailjecimusparliculam conjunelionis, quam lia- _ isias negligereproperantesoperseniltilpensihabeiit,
bent niss. codd.; in ediiis auiem deesi. Porro haecv quod jani ter unica paginadeprehendiinus.
eadem de lempore celebraudi Pascliatis di-ciplina , i Vaticaniduo, nunc nostri; 0-fulp.uesi, ut slatim
agnoscilur aPhilastrio, cap. 58,ubi Quanadecima- a Gaudentiosubjecta indicant. Liber Pantagathi ha-
nis suceensens, qui mense Martiosemper celebran- bet, tionnosiri.
dum Pascha asserebam , et hoc lacienies dietn Do- k Voculaesl desideratur in qualuor mss. ut et in
miiticam Paschae non custodiebant, sed secunda, libro Pantagattii, sed voci largilus mann ipsius su-
aul lerlia , aui qtiarta . aul quinta , attl sexia die ce- perscribitur r qun fiat largitur. In eodemlibro paulo
lebraliant, subdil: Ex hoc errote non cognoscunl ante 1 pro umbratiliterhabelur umbraliler.
diemPaschmDomininoslriveramet salttbrem, unain Flor. cod. et Urb., beata, atque perfecla, ut
orbi lerrarum slatutam el coiifirimlama Domino, etiam cod. Panlagatlii. Vall. duo, benedicta atque
cursu numeralilunm,mensibus,el embolismis;el cum perfecla.
hmcnon computant,ignorani quid celebrent.Adi, si m Barthius, 1. xvni Advers. c. 1, ad hunc Gau-
lubet, nolas Fahricii ad liuuc Pliilastrii locum. dentii locuni: Sumpius de Jordane dicitur Christus
B HuneGaudetilii locuni profertFcu-ardentius in per Bupttsmum;qutt sitniplionecomplelurquod lypo
noiis ad Irenseinn, lib. v adverstis hseres.c. 23, ad Moysisfiguratumerat, queminfantemfiliaregisfluvio
hseeverha: In illa diemortemsustinuilDominusobe- exemil.Ilmcaddenda existimavi,ne quem insolentius
diens Patri, in qua morluus e<(AdaminobedieusDeo. dictum suiuplus de Jordane offenderel,cmlera hujus
Inqua autemmorluusest, in ipsa et manducavit.Dixit Scriptorissine offensionelegentem.
aim Deus: In qua die manducabiiisex eo, mortemo- n Sic eliam serin. sequenli: Quomodonaturaunus
8*9 SERMOI, DE EXODI LECTIONE PRIMUS. 850
positione , Deus , Dominus nosier Jesus Chri- \rum.qui eos servire Domino non sinebant, tunc
stus, virga crucis suse nos per aquam Baptismi de audierunl: Mensis hic vobis inilium mensium,primus
capiivitate Pharaonis diaboli educit, ac de omni est vobisin mensibus anni (Exod. xn). Sunl enim
tenebrarum ejus ^Egyplo eripit , evocans nos quidam superstiiinnum dies, et menses, et anni,
in lucis opera de tenebris acluum 235 mun- quosabrogatcum reprehendilf Aposiolus (Galat. iv).
danorum , ubi aliquos adhuc posiios increpat Sunl alii, quos praecepii Deus, et imputal. Eramus
beaiissimus Paulus : Debueratis , a inquiens, rfe et nos aliquando in iEgyplo nescientes Deum, ac
hoc mundo exisse ; nunc autem scripsi vobis non luminis et veritatis ignari, qtios urgebant inimuiidi
commisceri(1 Cor. v). Consideremus nunc quid au- spiritus, veti jEgyptii, laierem facere, terrenis vi-
diant a Deo qui educuntur ex ^Egypto : Mensis hic delicet inservire flgmenlis: atubi conversi ad Deum
vobis inilium mensium,primus est, ait, tiofcisin men- stimus reclamaniesab operibus duris, verberalisunt
sibus anni (Exod. xn). Legimus in Nuinerorum 'iEgyptii multiplicibus plagis, et priraitiva eorum
libro (tSum. xxx) quod quicumque voverit votum, percussa sunl. Salus enim nosira daemnnumpcena
ut absiineat seb autab usu conjugali, aul a deliciis cst. Nos atitem respiravimus, et vivificati sumus;
quibuslibet vel cibi, vel polus, usqtte ad praefiniium s neque enim vivebamus prius inillis diebus quibus
tempus , c ei violaverit quocumquelapsu, dies prae- B mortui mortiios colebamus.236TunclSilur oppor-
leriios ei nou imputandos ; sed ul abinitiumredeat. tune audivimus : Mensishic vobis initium mensium,
Sic non suni imputati Israelitis illi dies quos con- primus estin mensibusanni (Exod. xn). Quando no-
sumpserunl in jEgypto : sed quando ingemuerunt vus nobis illuxit dies ille qttem fecit Dominus (Ps.
dad Dominura conversi ab operibus duris, et Domi- cxvn), qitando cognovimus b raensem novorum
nus (Exod. II,XII)percussit e primogenita jEgyptio- saiicturo, et annum Domini acceplum, et diem re-

Deus est, positioneplures. Philastrius quoque cap. Nefastos dies antiqiiivulgo appellabant (simililudine
134 : Quid sit imagoDei natura proprielatis, et quid ab jure ducta, quod cerlis diebus dici fas, vel nefas
positionissit graiia; el paulo pnst: palernmsubstan- erat), ut hahet Suet. Tiber. c. 53, quamvis eum lo-
tim, ac sempiternmimago genitaproprie, non posilione quendi inorem improbei Gellius 1. v, c. 17. Hora-
servituliscreata cxnihilo- Ga^par B.irihins, lib. xviu lins n , Carm. 15 : Ille et nefasto te posuit die ; et
Advers. c. 1 : Ponere contrarium esl veritati, et ima- Liv. 1. I, c. 20, de Numa : Nefastos dies, faslosque
ginariam solum sanctionemnolat. Estqtte dttclus hic fecit: quia aliquando nihil cum populo agi utile futu-
usus a calculo, qtd summa imaginaria posita veram rum erat. Ominosi atitem i-ii atque airi dies qni-
componil.Petronius Arbiter: Si recle calculum ponas, nam essent, nolat liiin Gellius eodem loco, lnm
ubique nanfragium est. Juvenalis Sat. 9 : ... ponatur Virgilius Georg. i, 276 :
calculus,adsint cum tabuta pueri. llsec a Barthio. Est
etiam Latina; linguaeformuia dicendi non insolens : Ipsa dies aliosaliodedit ordineluna
Pone eutnesse viclum, pro Finge eum esse tiictuttt; ut t J Felicesoperum.Quintamluge
aoud Terent. Pliorm. act. iv, sc. m, 25 et paucis interjectis:
Verumpoae essevictumeum: at tandemlamen Septimapost decimamfelix, et ponerevitem,
Noncapitisejus res agitur, sed pecuniae. Et prensosdomiiareboves,et licialelse
a Mss.codd. inquit. Addere; nonafugaamelior,contrariafurtis.
b Tolum hoc deest in mss. Locus libri Numero- Vopiscus in Tacito : Nec unquam noctemintetmisit,
rum sic habet : Si voverit, et juramcnto se con- qua non aliquid vel scriberet, vel legeret, prater posle-
strinxerit, ut per jejunium vel cmierarumrerum ab- rum Culendarumdiem. Qtiera in locnm Salmasius :
stiuentiam affligalauimam suam. Prnfeclo Ang., qu. Posleri dies Calendarum, Nonarum, Iduum, veleri-
59 super Num. t. IV, contendit hunc locum nutlo bus infausli, atqne atri habebanlur. Iii mss. legitur
modo intelligendura esse de abstineutia a coucubitii. quos abradil cum reprehendil Aposlolus.
Forlasse legendum ul abslincalse a deliciis quibusli- 6 In mss., noTtenimvidebamus.
betvel cibi, vel potus. In ms. Pantagalhi habetur: b Ita Flor. cod. et Parisien. editio, quae mihi ve-
abstineai se aut a deliciis,aul cnjuslibet vel cibi, vel rior lcctio videtnr. Exod xxni: seplemdiebuscome-
potus, sed videlnraliquiddeesse.Legesis Barihium , des azyma tempore mensisnovorum ; et cap. xxxiv :
1. xvni Advers. c. 1, ulii locuin huuc diligenler ex- Solemititatemazymorum cuslodies in tempore mensis
pendit. novorum, scilicet fructiium. Ratiunem appellationis
c In niss., violaveritillua hujiis tradii Ainbros. 1. x, ep. 83, de celebritate
d Mss., ad Deuin Paschali ^Emiliamconstiltilos: Nec
e Primiiiva suinmo consensn habent ross. quatuor 1J absurdumadepiscoposper
arbiiror, ul inde observandimensistraha-
codd. Sic eiiam infra : primitiva eorutn percussasunl, mus exemplitm, ttbi primum Paschm celebralum est
et hanc lectionem utrobique retinet etiamliber Pan- Vnde el majores nostri in ttactatu concilii Nicmni
tagatlii. niensein novorum tecte cusiodietunl, quia in
f Locns Apostoli hie esl: Dies observatis, el men- ipsum
Aigypto hoc priino mensesecaniur (rumenta. Plinius,
ses, et tempora, et annos. Timeo vos, ne forle sine 1. xvin, c. 18 : Inarari cerlum est abjecta prius te-
causa taboraverimin vobis. De bis supersiilionum minain limo digressi anni (de Nilo loquitur), hoc ett
diebus aucior Comment. in Episi. ad Galat., inter Novetnbri mense incipienle : poslea pauci runcant,
Opera Ambros., t. V, edii. Froben: Dies observant quod botanismon vocanl : teliqua pats nonnisi cum
qiti dicunt, ul puia, craslino proficiscendumnon est : falce arva visil paulo ante CttlcndasAprilis. Peragilur
post cruslinumenimnon debel aliquid inchoari; et sic autem messisMuio., Vide Sigon. I. in de Rep. Hebr.
solent magis decipi. Hi auteni colunl menses,qui cur- c. 9, edit. Colon.: Mensemnovarum, id est frugum:
sus lunm perscrulanlur, dicentes,ut putu,seplima luna iil Exod. xin : Egredimini mense novarum frvgum;
slrumeitta conficinon debent. Nona ilerum luna ser- et Deut. xvi : Observamensemnovarutnfrugiim. bii\t.
vum emptum, ul pula, domumduci non oporlet; et Lugiltin., ineplc, mensemnovatum ; at Cod. Octavii
j/ierhwc facitlne totent adversa provenire. Fattos et Pantagaihi, mensemnovQtum,
itU S. GAUDENTHBRlXIiE EPISCOPI 852
tributionis. Opportunius atilem congrnit exposilio A mus adliserentesAgni immaculati vestigiis, ac di-
ista (idelibus : nam catechumcnis adhuc tanium ccnies : Adhmsitanima mea post te, me vero suscepit
primitiva dsemonum sunt interfecta ; his vero qui dexteratua (Ps. LXII).Et ideosanctusqtiisqiie adbtic
ad gratiam merenlur Baptismi cceleslis accedere, insseculo constiiutuse suspirat ad illam quam nmn-
toltis exercitus diaboli submergitur, ac necalur, ut dus raodo capere non polest, futuram Iucem237
vere ac merito audiant in Chrislo renati: Mcnsis dicens : Si(it>t'( anitna meaad Dominumvivum: quando
hic vobisinitiuinmensiitm,primuseslinmensibus anni veritam,el appatebo ante faciem Domini (Ps. XLI)?
(Exod. xn). Congruit et pcenilentibus haec explana- Nunc enim videmuspet speculum in mnigmate, ait
f
tio, quos iterum tenebrse criminum, e,t j^Egyptihti- sanctus Apostolus, lunc autem facie ad faciem (I
jus caligo possederat. Nanr si ingemiscanl ad Do- Cot. xm). Et modo qnidem ad comparationem Ju-
minnm " resipiscentes el fugienies ab operibus ne- daeorum, alque Genlilitim qui in profunda nocte in-
quissimis tenebrarum, lumen ccelestis indiilgentice credulitatisdemersi noscuiitur, et ad eorum compa-
consequentur, et ad aeiernamlucem redibunt, et sa- ralionem qui in luereseon caligine, ac nncle luxuricc
lulera. Scriplum est enim : b Cutn conversus inge- demoranlur, nos videmur esse, et plane sumus in
tnueris, tunc salvus eris, el scies ubi eras (1s. xxx, luce: sed ipsi dies nostri quibusdam nebulis prav
15, scc. LXX), cumconfidebas in illis. Scies,inquit, B tcxuntur, et non habemserenitatis lactitiam, dicenle
ubi eras. Tunc enini se homo in erroribus /Egypii Propheta : Diesmei sicnl ttmbta dectinavettittt (Ps.
tenebrartim fuisse intelligit, cum ad lucem veriiatis ci). Ibi vero erit nobis ipse Dominus lumen aeter-
num ; ut jara non tanlum in umbra ejus salvemur,
regreditur, atque justitiae. Potest etiam pio sensu
c haeceadem oratio accipi de illa luce perpetua, quse scd vivamus semper in splendore claritatis ejus :
B
post constimniaiionem sseculi, juslis, ac fideMbus cui omnis honor, virttis, et gloria, cum Patre, et
tribuelur ; quando peniius fuerit devicla mortis nox Spiritu sancto, anle omnia, et nunc, el semper, et
a Sole juslUiae, ul lunc audiant: Mensis hic vobis in ctincta saeculasseculorum. Amen.
initium mensium,primusesl in mensibusanni(Exod, SERMO II.
xn): tunc utique d quando interibit tota potesias DEEXODItECTIONESECUNDCS.
^gypiiorum, et liberati de hac jEgypto, verum b Egressis a fnnle
neophlyis.
manna comedemus, el de petra ipso Christo bibe- 4 Detatione Sactamentottmqumcatechumenosaudite

a llanc leetionem, quam exhibent Vatt. duo, et igitut ut ingtessiesiis, vestemexuistis, Lectin qnoque
Urbinas, pnetulimus vulgaiav, quse legil respicien- C tlrh. non displicet : Hegressis a fonte neophyds,
(s, el fuijienles. Porro redpiscenles el fugientes ha- camque Gaudentitis ipse lirmare videdir ad iiueiii
bel etiam liber Panlagillii. hitjus tract., ubi de Baptismo <;hristi sie ait : Aquas
b Locum hunc, queni Gaiideutius profcrt ex ver- Baptismi, ut consectatet ingreditur, et exinde plenus
sione LXX, frtisira requiras in Vnljtata, qnse sio Spirilti sancto, qui supcr eum in figura colttmbm
legit: si reverlamini, e( quiescatis, salvi eritjs. Porro descenderat, a Jordaue regreditur, Ipslante Evange-
codem moilo qiio Gauileiilius, hoc Isaiccle-liuionio lista : Jesus auieinplenus Spiritu sanclo regres»us"es(
iitiinturCypiianus jn,iract- de Lapsis, etep.54,edit. ab Jordane.
' Hsec,verba desunt in Valt. duobtis. In Flor. ad
Amslelod. 1700, itemque Hieron. in ep. adSabinia-
nuiii Diac. et in ep. ad Rusticum de pceniiemia. oram paginae ascripta stint. Habentur auiem in
,: Mss. : flmc eademtalio. tribtis editioiiibus Paris , Colon. et Lngduii. Urbin.
<*Mss. qiiatuor codil. legnut quando inletietit. Cod. sic legit: Rcgressisa (onle neophyiis,qum cate-
6 Mss. codd., nullo discriroine, suspitat illam, chumenosaudire non congrttit, licet eaden\
scripla \n
quod quide.nrvidetur magis Latiue dicium, licct re- Evangetiispatere omnibusvideantur. lie ratione Sa-
ceptam leclionem exlnibare iioluerim. Hieron., adl cramentoruin, ac ferme eodem motlo Itahet liber
llelindoiui» : Ecce donativumquod militatutus acce- Panlagallii, nisi quia pro regressis legit egressis,
petas, hostHiacattra suspirant. Passio S. Vincentiii quod nos quoque edidimus. Sacramenla qtiae cale-
apudRuinart. in Actis Marlyrum:«( vel sic possispro- chumenos ac nondnm haplizalos audire, religio
batam suspirate vetitatem.Ennodius Ticiiunisis, I. iv,, erat, duo potissimum : Baptismus et Eucliaristia.
ep. 54: Ego catum iiieumvetsamstimationesuspito.. rJJ De Baplismo Cyrillus Alexainlr., I. vn advers.
f Sic Iegit Flor. cod ; editi, (um autem. Jttlian. : Diccrem sane de his ( nempe de Bapti.smi
* Flor. cod., otnnis honos. Solcmnis hseeest Gau- mysteriis) etiam multa alia, el vera, demonslrans
dentio finiendi formula in cunctis fefe Iraclaiibus. per Moysenet Propheias prmfiguratumesse hoc Sa-
Conciones purro velerum Patrum sub divinse ac5 ctamenlum,el non uovum,vel nupet orlutn, nisi, sicul
sanctis imae irinitalis iuvocatione et glqrificaiione 5 jam prmdtxi, tevetetet non initiatorum aures. De Eu-
pas-ini conclusas, pluribus osleudit Ferrar. 1. i dce charislia Joan. Chrysnsl. hom. 72, in Matth., Fron-
Ril. sacr. Eccl. Conc. c. 52. lone Ducseo inlerprete : Eucharislim mysterium
b In editis codicibus male omnino sic legebatur;; qnanta misericordia plenum sil, initiati solummodo
A regrtssis e fonte neophytis. Nos idetrco ieclionem a noverunl. De utroqtte vero Sacramento actuius
Floreuiini ac duorum Vatl. bona fide expressimus. Ambrositislib. de iis qui mysteriis iniiianiur, cap.
Carmen de Resurrectione quod vulgo sub Lactantiiii 1, sic prsefatur : iVuncde mysteriis dicere tempus
norainc circumferlur: admonei, atqueipsam Sacramentorumrationemedere:
Candidusegredilur nitidisexercitusundis. quam ante Baptismum si putassemus insinuandam
nondum iniliatis, prodidisse polius, qunn edidisse
Egredi neinpe de lavacro dicebanlur recens bapti-- mstimaremur. Et Cyrill. Hierosul. in Pruefat. Ca-
zaij, sicnt ingrcdi qtti ad Baptisinum accedebant. l. tecbes, : Catechesesislas accedenlibus quidem ad
Cyrillus Hierosol. Caiech. Mystag. 1, Joan. Grq- Baplwnum, el his qui hoc lavacrumhabenijam fide-
decio interprete s Primum ingressi estis in porlicum n iibus, fegendas exhibeas. Catechumenisvero et aliis
domus baplisterii; et Catecii. Myslag. 2 : Statim n qui non sunt Chrisliani, ne dederis : atioquinreddi-
853 SERMO II, DE EXOM LECTIONESECUNDUS. 854
non congruit, licet eadem scripta in Evangetlis A cumque invocal nomen Domini, salvus erit (Ibid).
patere omnibusvideantur. Quotquol igittir invocanles Dominum salulem reci-
pimus exstinciis jEgyptiis, discamus manducare
Resurgente Christo a mortuis, ultio in jEgyptios pascha, non sicttt insipientes Judsei, qui post
per Sacramentum Baptismi facta est; pavescenlibus adventum verilalis adliuc umbram sequuntur,
inferis, ipso ad suscitationem stti corporis rever- e ovem qnisque per unamquamque domum quarla-
lente; inimici Dei, hostes quippe populi ejus, ex- decima die mensis priniif occidens, et comedens.
siincti 238suni- Clamat cnim spiritus Propbelalis : 239 Ex quo enim venit, cujus umbra fuerat isla
Exsurgul Deus, el dissipenturinimiciejus; et (ugiant ovis (Joan. v), verus ille Agnus Dei Dorainus Jesus,
qui oderunt eum a facie ejus; sicut deficil fumus , quitollit peccata raundi , etdixit : Nisi manducave-
deficiant; sicul liquescilcera a facie ignis, sic pereanl rilis carnem meam , et biberilis meum sdnguinem,
peccatoresa facie Dei, etjusti epulentitr (Ps. LXVII). non habebitisvitam in vobis(Joan. vi) ipsis ; frustra
Bedemptionemmisil pius Pater populo suo, memor jam Judsei cariialiler exercent, quod nisi nobjscum
teslamentisancti sui (Ps. cx), quod disposuit palri- g spiriiualiter fecerint, habere in se vitam non po-
btis noslris Abrahmel semini ejus in smcula(Luc. i). terunt. Lex enim spiritualis est (Rom.yn), ut ait
" Potens enim Deussuscilavit de lapidibus islis quon- R Apostolus, et Pascha noslrumimmolatusesl Christus
dam durissimis (Genlibus) filios Abrahm(Matth. III ; (I Cor. v). Quae vero virtules prsefiguraisesunt spi-
Luc. m). Nunc dicant omnes qui redimunlur a Do- ritales in ipsa historia Exodi (Exod. xn), ubi b ce-
mino, quosredemiide manu inimicorum, et de regio- lebratio paschsenarratur, qui sit decimus dies , qui
nibus b congregaviteos a solis ortu, el occasu, ab quartus decimus, quse immolatio perfccii, mascttli,
aquiloneet mari, quoniambonus,quoniamin smculum anniculi agni ad vesperam, qtii sanguis liniendus in
misericordiaejus (Ps. cvi). Nam itj exitu illius Israel postibus, quse convocatio vicinorum , quae l cal-
de /Egypto, domus Jacob de populo barbaro, Judma ciamenta, qui baculi, quod fermenlum, 1 quae
tanlum facta est sancliftcalioejus ( Ps. cxm); nunc azyma, neccsse est ul adjuvante Domino a die cras-
autem Beati omnesqui timenl Dominum,qui ambulant tina incipiamusexponere. Modo autem ea solura de
in viis ejus (Ps. cxxvn). Beaii quorum remissmsunl ipsa leciione carpenda sunt, quse prsesentibus cate-
iniquilales, et qitorum tecla sunt peccata (Ps. xxxi). chuinenis explanari non possuni, et taraen neces-
Non enim est distinctio Judmi, et Grmci: idem nam- sario sunt aperienda neophylis. In umbra illius le-
que Dominus, dives in omnesc qui invocant illum galis paschae non unus agrius occidebaiur, sed plu-
k
(Rom. x.); quia, sicut scriptum est : OmnisAqui- res ; singuli enim occidebanlur per domos, nam

turut es Dominoratioitem, Haecerat autem disciplina C cere exhibuiirius. In editis pessjme legebatur auetn
Arcani,quaarcebant Palres nondum initiatosa mys- quisque, al cod. Pantagalbi ovem quitque, siculi
leriorum conspectii, ut sacrorum nostroruin inajore etiain in sequenti accidens, et comedens; quapropter
desiderio acceuderentur. Vide Ferrar. lib. 11de recta leciio tain ssepe asseria, de bouitate hiijus
Rit. sacr. Eccl. Conc. c. 18; Bona li.b. i Rer. Li- Codicis nos dubitare non sinit.
f Ut loius hic locus viiiosns esset, in editis ex-
lurg. cap. 16. In hoc tractaiu Gaudentius Iatenler
agit de Eucharistia, unde paulo inferius ait; Modo slabat occidebqni,et comedebant,Reposuiraus occi-
ea solum de ipsa lectionecarpenda sunt, qumprmsen- dens, et comedensex Flor,, Urb- el Vatt. duobus.
tibus calechumenisexplanari non possunt, ei neces- Itaque inlegrtim locum emendalum Urbinati et
sario tamensunt aperiendaneophylis.llnnc Gaudenlii Vatl. codicibus debemus.
locuni laudat Rona djcto |ib, i, cap. 16. s Vatt. duo, spiritaliter, sicuti infra spiritatis et
a Irenaeus, lib, |v advers. hser. cap. 16, edit. spiritales, quce leclio esl eiiam alibi in libro Pan-
Feu-ardenlii Parisien. 1576: Hoc anietn fecil Jesus tagalhi, Vide, siipra, Prapf.ad Benivpltim pag. 227,
a lapidumreligioneextrahens nos, et a nqsirisduris et et serm. lf extremo, ad verba uf spirituqlibus in-
infructuosiscogilalionibustransferens nos , et simjlem hmrere,
Abrahm fidem in nobis conslilueits.Qnem in locuin b In utroque Vpl. cod., immotatidpascm.
sic Feu-ardentius : Locumhunc eodemsensue( iisdem 1 Tres editiqnes, calceainenta,Flor.. calciamenta,
fere verbisinterpretalur CletnensAlexandrims, Deum quam meliorem lectionem opinor, Est item Sal-
ex lapitlibusfilios Abrahmsuscilasse,cumjustiliam et vianica dictio 1. i de Gnbeiiiai. Dei, cakiamenta non
cordis duriliemeorumqai lapidibus durioresevaserant r, rupta : ei Baluzfus in not. ad Salv., pag. 4(5, pro
adversus veritatem, excilavitscmenpielalis in Deum, excalceatos reposuit excalcios. Calciari et calciare
virtutem senliens ex lapidibus illis, nempe Genlibus, apud jiinioreni Pliniuiti et Sueionium observavit
qum crediderunl lapidibus(Oral. ad Grmcos.Eodem Voss. lib. VIIde Viliis sermonis. Sic etiam Gauden-
pacto et Gaud.enliusRrixiaiius iract. 2 in Epang.). lius, infra, calciati, et calciamenta, non uno in
Male citat, nam est tract. 2 de Pasch. sive in Joco.
Exodpm. i Ila Flor. et Vatt. dtio. Ediii atque Urb,, ma)e ,
b In duobus Vati. sic legitur: Filios Abrafim,quos qumazymm.Infra, tract. 7, axyma cum amariludine
redemit de mqnu inimicoruin, de regionibuscongre- manducanda. Vjde qu;e ibi annolavimus.
gavii eos a solis orlu- Ciptera omissa sunf a Jihrario; k Non ergo in templo, iit iiuidariicx recentioribus
qui quidem defectus occurrit eiiam \n piss. Oclavji voluni. Sic etiam supra : Ouem quisqueper unam-
Pantagathi, non parvo hujus )oci detrimcntp. qtiltmque domum oceidens et comedens. Et, inf.,
c Duo Vatt., gtn"vocant. Iracl. 4 : Non omnis Synagoga occidebutunum,sed
d Duo Vatt., quicwniqpie invocqverit,ut etiam cod. pqucisingulosper utiamquqmquedomum.PJiilo, Iil). m
Pantagathi. quicumqueinvocaverit. de Viia Mosis, Celeiiio inierpreie : Quo tempote
e Hoc locoFlor,,
alta eraf nox, nisi faceirf praelulissent (loqniiur de lesto Pasclicc)non ul alias plebeii homi-
duo Vati. codd. atque Urb. quorum lectionem sin- nes victimasadducttnt ad altate tnaclandasa sacer-
855 S. GAUDENTHBRIXLE EPISCOPI 85C
i
sufficere unus non poterat universis, quoniam figura A rituales inlelligenliae in his dictis, quarum si unam
erat, non proprietas DominicaePassionis. Figura isequaris, ambas noveris. Omne corpus divinae
etenim non esi veritas, scd imilatio veritatis; nam :Scripturse lam veteris quam novi Tastamenti,
et homo ad imaginem Dei faclus est, nec tamen Filium Dei continet; vel venturum promiilens
idcirco Deus est : tametsi ea ratione qua imago in hominen , vel jam venisse declarans. f Unde
Dei a dicitur, dicaturetDeus; quomodo naluraunus beaius Pltilippus inventus a Chrislo invenil Natha-
Deus est, positione plures. Ergo in hac verilate qua nael, et dicit ei : Quemtctiptit MoysesB in Lege, et
sumus, iiniis 240 Pro oronibus mortuus est; et Ptophetm, invenimusJestim filium Joseph a Naza-
b idem per singulas ecclesiarum domos, in mystcrio reth (Joan. i). Et quid plttra, chaiissiini? b In ipso
panis ac vini, reficit immolaius, vivificat credilus, continetur omnis Lex ei velus, et nova : ei ut sic
consecrantessanctifical consecratus. HsecAgnicaro, dixerim, ipse eslaniraa Legis. lpse enimperMnysen
hic sanguis est. Panis enim qui de coelodescendit, loculus est, f cum dixit illi : Ego^aperiam os tuutn,
ait : Panis quem ego dabo, caro mea esl pro smcuti etinspiraboqumdebeasloqui (Exod. IV).Ipse et per Pro-
vita (Joan. vi). Recte etiam vini specie c sanguis plietas, cumdicit, QuiloquebarinProphelis,ecce ad-
ejus exprimiiur, quia cum ipse in Evangelio dicit : sum (Is. LII).Ipseetiam per Apostolos,cumdicit Pau-
Ego sum vitis vera (Joan. xv), satis declarat sangui- B lus apostolus : Anexperimentumqumrilisejus i qui in
nem suum esseomne vinum quodin figura Passionis> 241 me toquitur, Christus (11Cor. xin)? Has igitur
ejus offertur : unde beatissimus patriacha Jacob de> immacttlati Agni carnes, id est doctrinae ejus vis-
Christo prophetaveral dicens : Lavabitin vinoslolami cera, neque cruda sine interpretalione sumi opor-
suam, et in sanguine uvmamictumsuum (Gen. XLIX). tel, neque cocta in aqua, id est eorum disseriione
Stolam quippe nosiri corporisd indumenlum suiim,, dissoluta, atque decocta, qui velut aqua deorsuni
proprio erat sanguine abluturus. Ipse igitur natu- flitunt, nihil supernum senlienles; sed assata, in-
rarum creator el Dominus, qui producit de terrai quit, igni, id est spiritu divino solidala alque losta.
panera, de pane rursus (quia et potest, et promisit)) Ignis enim sursum versum tendit. Unde dicebal Do-
efficit proprium corpus : el qui de aqua vinum\ minus Judscis : Vos rfe inferioribus estis, ego de su-
ecit, e facit et de vino sanguinem suum. Qualiterr pemis sum (Joan. vin). Ergo quoniam memhra Agni
itaque manducari debeat Agnus isie , ex ipsa lec- Dei Scripturas ejus diximus, videamus quid est ca-
tione debemus adveriere. Non edetis quid ab eo cru- ptil cum pedibns, et interaneis, videlicet ul l in ca-
dum, nequecoctumin aqua, sed assatum igni : caput( pile divinitatem accipias in quatuor Evangelistarura
cum pedibus,et interaneis (Exod. xn). Dusesunt spi- testimonio: ' pedes ad incorporalionem sumimus,

dotifrus, sed jubente Leqe tota genssacrificai, dumi C Q sanavimusfreti subsidio mss. Editi nempe legebant:
pro se quitque mactat hostiamsuis manibut. Et ini Slolam quippe nostri cotpotis indumenlum, suo pto-
tract. de Decal: Pascha dicitur, quando poputariter i- prio erat sanguineabluiurus, qua leciione nihil inep-
singuli tacrificant, non exspectatissucerdoiibus,ipsit lius. Flor., indumeniumsunm, proprio erat sanguine
permissu Legis fungentes sacerdotio quolannis perr abluturus; Vait. duo, indumentum suum, proprio
unumdiem.Ut Philonis aiictoritalem elevet, Nataliss erat sanguinediluturus; eodemque raodo eiiam cod.
Alexander, 1.1. Hist. Eccles. Vet. Tesiam. p. 280 , Ociavii Pantagathi.
ail, ipsum oratotio more fuisse loculum. At Lamy,, e Exciderat verbum facit in ediiis, quod supple-
in tract. de Veteri JudseorumPaschate Galliceedito,, vimus ex Flor. et Vait. duobus. Habet illud etiam
pag. 134, Philonemexplodit, eo qund Alexandrino- liber f Panlagalhi.
rum schismati faveret. Profecto istorum auclorum
n Flor., Urb. et Valt. duo legunt : Vnde bealtts
rationes et argumenta valde roborantur leslimonio o Andreas dicebatad fratrem suum SimonemPetrum ,
Zenonis Voronensis episcopi, qui serm. 7 deExodoo Qiiem; atqtie his codd. coiisemit liber Pantagaliii.
hsec habel : Pharismus quemadmodumlegilimum n Utraque leclio Evangelico texiu fulciri polesl.
Pascha possil celebtate non video, cujtts eminens is s Edili, corruple, in LegeetProphetis.Flor. et cod.
famosumqueillud teinplum, miserabitivaslationecam- i- Pantagatbi, Prophelm. Exigua quidem emendalio,
pis mqualum,suo pulverejacet sepuftiitn.El serm. 13 5 sed valde necessaria ; nihil enim scripsit iu Pro-
de Exodo : JudmoslegitimumPascha celebtatenon it phetis Mnyses.
posse paucts accipe, Christiane. Salomonis templum iit b Unusex Vatt. duobus, tn Christo; aller, in ipso
hoslilivattalione subversumcumrruina sua jaceat se- j- Christo. Aptior autein omnino videtur leclio hujus
pultum, ubi sacrificant? ltem Hier. in epist. add V J |oci quam suppeditat iiber Octavii Paniagathi : Et
Nepolian. : Nec immolemus agnum, nec myslicttm m qttid plnra?-clarissimeinipso continelur.
' Vat. ulerque, ac Flor., etintdtctt.
Patcha celebremus,quia hmc absquetemplofieri Lege \e
prohibentur. i Mss., ejus qui in me loquilur, Chrisli.
a In edilis dicunl. Quamvis hoc loco vitiura per;r k Parisien. etColon. ediliom capita. Male.
Lugd.
se pateat, lamen ofticii nostri est roonere dicitut ir et Flor. cod., ttt capite. Recte.
legi in codd. mss. 1 Scilicet ad incarnationem, quam
b Toium hunc Gaudenlii locum , uhi tam per- corporationem
r- Hilarius quoque appellavit in Prol. super Psalra.
spicue disserit de veiitate Sacramenli Eucharistise,
e, Philastrius vero incorporationemvocat cap. 69: Alii
protulit illuslrissimus de Marca, dissert. de Sacram.
n. sunt qui circa incorporalioncin aberranl. ltem Cas-
Eucharisliae, Gaudeniittm referens inter antiquos :>s siodor. I. n Divin. lect. c. 52: qui liumano generi
Paires, qui veritalem liujusmysterii aperte ac lucu-
a- lam magna largilus est, ui per incorporationis bene-
lenter professi sunt. ficium rumperet vincula peccatorum; et Gaudentius
c Editi , tum sanguis ejus. Abjecimus otiosam m ipse tract. 14 : St omnia opera in fide, quanlomagis
illam particulam, cum non exstet in mss. isludopus sacratissimmincorpnrationis ejut! Et irafct.
*'Et hic quoqiierion modicumlatebai vitium.quod >d 19 : Aliter futurm incorporalioni» mm humilitatcm
857 SERMO II, DE EXODI LECTIONE SECUNDUS. S58
circa finemsaeculicelebralam. Pedes enim extremse ^istud / tantopere jubealur, in Joanne Baptista cogno-
partes sunt corporis : in interaneis autem percipias scitur, qui zona pellicea praecinclus eral circa lum-
occulla mysleria. Et nonrelinqueiis, inquit, ex eo bos suos (Matth. m). Lumboruin ratio qusesit, si-
usquein mane, el os " non confringelisex eo. Qumau- gnificat Apostolus ad Hebrseos: Adhuc, inquit, t»
tem superfuerunt ex eo ttsque in mane, igne cremabi- lumbis paitis etat Levi, id est ; sacerdolale genus,
tis (Exod. xn): hoc est, si qua mysteriorum supe- quando occuttil illi Melchisedech (Hebt. vn). Illi:
raverinl, in mane illius futurae resurrectionis mani- cui? sancto utique Abrahse. Zona ergo pellicea circa
fesiauda, quse capere modo non possumus. Modo lumbos, moriifrcationem siguificat vitiorum. Pellis
enim scio exparte, iuqiiit Apostolus, tunc autem co- enim quaeaptatur in usum, nonnisi morlui animan-
gnoscam,sicut et cognilus sum (I Cor. xm). Haecigni tis est. Oportet ergo nos ex prsecepto Dei mortifi-
cremanda suui, id est divino tradenda spirilui: ut care prius concupiscentias carnis; et sic accipcre
ea qtiorum rationem modo non capiraus, ardentis corpus Cliristi, qui pro nobis servientibus i in sse-
fidei spirilu consumanlur. b Quod aulem dixii, os culi iEgypio, est immolatus. Ptoptet quod ptobet
non conleritisex eo (Exod. xn): hoc praecipit, ut om- se homo, ut ait Apostolus, et sic de islo pane man-
ne quod est in Scripturis robuslius, atque validius, dttcel, et rfecalice bibat (I Cor. xt). Quod autem di-
non coraminualur, neqtiequassetur, sed solidum ma- B l cit cum festinatione illud manducandum, prsecipit,
neat; quod prccceptumnon custodientes, merito vae ne lento corde, et ore languido, Sacramentum Do-
excipiunt ab eo cujus ossa comminuunt. Vm vobis, minici corporis sumamus, et sanguinis; sed cum
inquit, Scribm, et Pharismi hypocrilm, qui decimatis omniaviditateanimi.quasi vere esurientes, ctsiiien-
mentham, el anethum, et c cyminum, el reliquistis tes jtistitiam. Beatienim, dicit Dominus Jesus, qui
qum forliora sunt Legis, juditium, el misericordiam, esuriunl el siliunl justitiam, quia ipsi salurabuntur
el fidem (Malth. xxni). Hsecsuntossa agni. Et alibi (Matth. v). Concludens auleirr proposita lectio, prae-
ad ipsos : Irritum facitis, inquil, verbumDei, ul tradi- clara quoe dixerat, fine dignissimo, ait: Pascha est
tiones vestras sialuatis (Malth. xv). Adjicil vero Deus enim Domini (Exod. xn). k 0 alliiudo divitiarutn
in Exodo superioribus dictis haec: Sic autem come- sapientim et scienlim Dei (Bom. xi)! l Pascha est',
detis illum (ngwumvidelicet): a lumbi vesttiptmcincii, inquit , Domini : hoc est transitus Domini; ne
242 et calciamenta veslta in pedibus vesttis, et ba- 243 terrenum putes quod cceleste efreclum est per
culi in manibusvesltis, et edelis e illud festinaiilet. Pa- eum qui transit in illud,""el fecit illud suum corpus
scha enimestDomini (Exod.xv). De calciamentis, et et sanguinem. Nam quod supra generaliter exposui-
baculis f longaratio est, quaealio tempore dissere- mus de edenda carne agni, specialiter in degusian-
tur.De praecinclione lumbortiin, quod freqtienter s a C dis servandum est iisdem mysteriis Dominicse Pas-
me latius dictum esl, breviler nunc dicetur. Scri- sionis : ut neque crudam carnem, crudumque san-
bitur in Jereroia : Et tu ptmcingelumbos tuos, el dices guinem , sicut Judseus, esse putes, et respuas di-
ad populum(Jetem. 1). Etad sanctum Job: Ptmcinge cens : m Quomodo potest iste " dare carnem suam
lamquamvitlumbostuos: intettogabo autemte, tuhveto manducare (Joan. vi) ? neque in olla cordis carnei,
respondeas mihi. Vbi etas cum ego fundatem terram humoribus per naturam semper obnoxii, ipsum de-
(Job. xxxvni, XL)?eireliqua. Apnsloli quoque au- coquas Sacramenlum ," commune illud ;et terrenura
diunt: Sint lumbi vesiri prmcincti(Luc. xn) ; el cur esse existimans; sed ut per ignem divini spirilus id

designat. Ex hac Gaudentii senientia videttir de- nedum in editis, verum etiam in mss. mendose le-
sumplum illud quud habetur in libro de Essenlia Di- gebat sacerdolali genere; at in cod. Ociavii Panta-
vinitatis (inler Opera Augustinoadscripta, edil. Ben. gaihi, sacerdolalegenus.
t. VIII, quisquis landem illius lihri auctor sii) in i Vox smculi deeratin edilis, eamque addidimus
hunc moiluni: Aliler pedes Filii Dei, incarnatio ejus ex Urb. el Valt. dtiobus; occurril etiam in libro
intelligiltir, qumdivinitati subjectaest, lamquamcapiti Panlagathi, sed raodico lihrarii vilio pro smculi /E-
pedes. Sive pro eo quod circa finemmnndi ipsa incar- D j gyplo legitur smculo AZgypli.
natio facta est. Sicut enim per caput (ut dictum est) k Totum hoc tisqtte ad tllud , Nescilmendaciumve-
divinilas, ita per pedesfiguratiter humanitas ejus ex- ritas, prolulitMarcaDisseri.deSacram. Eucharislise;
primilur. Vat. duo, Urh. et cod. Pantagathi legunt qui locus cuni adeo prseclarus sit, merilo hunc Ser-
pedes ad incorporalionemsumas. monem Scriptoribus noslris ad asserendum et pro-
a Mss. codd., nott comminueiis;etpaulo post,au« pugnandum Eucharislise mysierium, maximo usui
aulem sttperfuerint. fuisse indicavimus in Prsef. ad Gaiidentiitm n. 10.
1 Itcrum dicil pro rfia;t'(in Mss. 1 Ex Vatt. unus: Pascha est enim, Dominus inquit,
c Uterque Vat., cutninum, iniitata y in u, ul saepe id est. Alter: Pascha est enim, inquit, Domini. Flor.:
fieri sulehat. Vide Cassiod. Orlhogr. cap. 1 el 4. Pascha est, inquit Dominus:Cod. Pantagathi caeteris
Vatt. conseniit liber Pantagathi. melins: Pascha est, inquit, Domini.
d Ita in editis el mss. Lugdun,-edilio, Sinl lumbi m Unus ex Vatt. Quomodoposset.
veslri. n Lugdunen. editio, dare carnem suam ad mandu-
c Sic habent mss. et editi. Unus ex Valicanis, candum. Reliquae editiones, ac mss. codd., dare car-
illum. nem suam manducare.
f In editis sic legitur. Mss. vero longa ralio est, 0 Unus ex Valt. elFlor., communeillud mternum.
alio tempore. Infra, tract. 5. Vat. alter, t'H«d,e( lerrenum; quicquidem verissima
s Flor. el Vatt. duo, /a(t'usvobisdictum est. est lectio, elconsentil quod supra dixil, ne lerreuum
b Mss. codd., tu vero respon.de. quod coelesleeffectum ett. Uibin., communeil-
putes
' Flor» cod. el Hrb. resiiiuerunl huiic lociiro*qiii lud temnum, Editi, commnnn Hlud ac temtinnii
8i9 S. GAUDENTIIBRIXLE EPISCOPl 860
offecliini qtiod annnnliatura est, credas : quia quod /V neficia stia permanere apud nos, voluil animas "
accipjs, corpus est illius panis ccelesiis , et sanguis pretioso sanguine suo sanclificari per imaginem pro-
est illius sacrai vitis. Nam cuin panem consecratum priae Passionis; et ideo diseipulis fidelibus mandat,
el vinum discipulis suis porrigeret, sic ait : Hoc est quos d primos Ecclesiae snaeconstiluit sacerdotes ,
corpus meurn : hic est Sanguis meus (Matth. xxvi; ui indesinenler ista vitae aclernac mysleria exerce-
Luc. xxii).Creilamus,quseso, cui credidimus. Nescit rent, quae necesse est a cunctis sacerdotibusper sin-
mendacium veriias. Ideo cum de corpore stio mau- gulas lolius orbis Ecclosias celebrari, usquequo ile-
ducando et sanguine suo bibendo turhis loqueretur rum Cliristus de ccelis adveniat, quo et ipsi sacer-
stupentibus ac mussitantibus; Durus esl hic sermo, dotes , et orones pariter fidelium populi, exemplar
et quis eum polesl audire (Joan. vi, 61)? ul absler- Passionis Christi anle oculos habentes quolidie , et
geret per igneiu ccelestem eas cogitationes qnas vi- gereutes in manibus, ore etiam sumentes acpeclore,
landas esse pncdixi, sic adjecii : Spiritus est qui vi- redemptionis nosirae » indelebilem memoriam teuca-
vificat, nam caro nihil prodesl.Verba qum cgo locutus mus, et contra venena diaboli dulcem medicinam
snm vobis, spirilus et vila sunt (loan. vi, 64). Et id- sempilerni tutaminis conseqnamur; sicut Spiritus
circo caput divinilatis ejus cuin pedibus incorpora- sanctus hortattir : Guslate et videle quoniam suavis
lionjs et inlerimibus simul jubemur nianducare ]B est Dominus (Ps. xxxui). Quod autem Sacramenta
mysleriis, ut pariter universa, quemadmoduni tra- corporis sui, el sanguinis, in specie panis et vini
dila sunt, credainus, non infringentesosipsiusillud offerenda conslituil, duplex ratio esl, Primum ut
solidissiininii: Hoc esl coipus meum : hic esl sunguis immaculatus Dei Agnus hostiam mundam mundato
meus (Matlh. xxvi; Luc. xxn). Si quid aiiteni " super- populo tradercl celebrandam, sine uslione , sinc
ftiei it etiam nunc in uniusctijusque sensu, quod ex- sangnine , f sine brodio, R id est jure carnium ,
posiiione isla non ceperii, ardore fidei concreine- et quae oronibus ad offercndum prompla essel ac
tur ; quoniam Deus noster b ignis consumens est facilis. Deinde quomodo panem de muliis tritici gra-
(Heb. XII, 29), purgans, erudiens, et illuininans nis in pollinem redactis per aquam confici, et per
corda uostra ad inlelligeiitiam divinnrum, ut el ip- ignem necesse cst consummari; rationabiliter in eo
sius a Christo inslittiti sacrificii ccelesiis causam figura accinilur corporis Chrisli, b quem novimus ex
rationemque noscamus, inenarrabili dono ejus sine iiniiiiiudine totius humani generis iinum esse cor-
linegratiasrelaluri.Nani vereistud est |i;eredit;'irium pus effectum, per ignem sancti Spiritus con-
munus Testainenli ejus novi, quod noliis ea pocle siininialuni. ' Natus est enim de Spiritu sancto ;
qua tradebaiur crucifigendus, taniqnam pignus su;e et quouiam sic eum decebal implere omnem
prsesenlise dereliquit. Hoc illud est vialicum nos- (2 245 justitiam, aquas Baptismi ul consecraret in-
tri itineris, quo in hac via vilae alimtir ac nuirimur, greditur, et exinde plentis Spiritu sanclo, qui super
donec ad ipstitn pergamus de hoc saeculoreceden- etim in fignra columbaedescenderat, a Jordane re-
tes; unde dicebal idem Dominus: Nisimantlucgveritis grediiur, tesianle Evaugelista : Jesus autem plenus
meam carnem, et biberilismettm 244 sanguinem, non Spiritu sancto regressus esl ab Jordane (Luc. iv). Si-
habetis vilamin vobis(Joan. vi) ipsis. Vojuit enim be- miliier etsangninis ejus i vinura expluribusacinis,

Cod. PatitPgalhi, eoimmmeillud, el terrenum.
a In mss. tribus codd., superavil. Sic etiam Gau-
denlius, : si qua mysteriorumsupsraverint.
h Val. supra
c Flor. uierque, ignis comburens. Urb. quoque.
cod. et Urb. adduut redemplas.
d Sic legitur in Vait. duobus, et Urb. Edili,
male, primos e( Ecctesim sum. Liber Paniagillii,
primos Ecclesimsum.
" Resiitucrunt leclionem Flor. cnd. et Urb. Ir-
repserat namque tam in editinnes qtiam in mss., .'n"
indelebilimemoria. Sed liber Pantagalhi relinet tn-
delebilemmemoriam.
' Novum vocabuli genus, quod fortasse non intel-
ligentes librariistipposueruni. Sine bromoiri Flor.,
Ui-b. et Vatt. duobus. Et qnidem sine bromo legit
eiiam liber Octavii Pantagathj, a quo item abest
glosseioa sequciis, jrf est jure carnium. Bromos,
Graece Ppup.o;, Plinio lib. xxn, cap. 25, semen est
spicam ferentis herbm, nascitnr inler segeles avenm
genere; et lib. xviu, c. II, Bromossiligo exceplitia;
iia ut hoslia sine bromo idera sit Gaudetitio ac sine
ulla aliena mixtura, qtiod optime conyenit Euclia-
risiico pani; proinde non immerito quis putet, sine
bromoveram esse leciioueni ex eonsensu niss.
V.ieem brodium ev Gaudenlio desumpiam, inier
Ilalicse linguse Origines retulit Oclavius Ferrarius,
ac praeler cum de Jtalica lingna inlerGallos oplime
merilus ^Egidius Meitagius. Lingua vero Italica, titi
observavil Lipsius de recia pronuuliat. Lat. linguae
c. 3, mille annos aule ipsius «vuni nata. Equidero
pergatideo, Italicae linguaejam tum exordientis se-
mina apud Gaudenuuni iiostrum inveniri; i|uamvis
iion ideo Latiua lingua, ejusque usus Gaudenlii setate
omninu jam desiisse putandussit; nam titi animad-
verlit Jantis Rutgersius lib. i var. Lecl. c. 15 : si
quod verbulumjam inclinante Lalini sermonis puri-
tate, cx alterius lingttmfmce Romanmadhmserit, non
ex eo staiim sequitur universam interiisse. Vtilgarem
porro linguam ex Latina male pronuntiaia, et prave
coustrucla ortam , aique exinde , secunduni diver-
sam regionum et populnrtiin indoiem, in varias dia-
lecto^divisam, insinuat Fontanintis de HortaColon.,
in appcnd., pag. 552, 533. Utruui recte, an secus,
aliorum esto jitdicium ; nec ego magnopere inter-
cedo, quin cuique prout lubet, hac de re sentire
liberum sit.
B Videtur glossema hoc a librariis additum. Deest
quoque in mss.
b Sic emendandtts videbatur omnino hic locns,
eliiinsi iia in Flor. el Urb. non exstaret. Editiones
clVatt. duo prajferunlaui novimus.
1 Reddidimus intcgra lide leclionera Flor. eod. et
duoruiii Vatt. Iu editis ab his verbis usquead illudSi-
militet itaomnia inversa ac perturuata sunl, ut nemo
queat veram sentciitiani elicere; at liher Octavii
Paniagalhi reelaiu lectionem prseferens, Florenlino
cl Valt. duohus petfecte consenlit.
i Prseclarus D. Atigustini locus, tracl. 26 in
861 SERMO 111,DE EXODI LECTIONE TERTIUS 862
" id esl uvis vinese ab ipso planlatse, colleclnm, in ,A Deus (PS.LXXV),nunc in omnes genles fulgor clari-
lorculari crucis exprimitur, el per capacia vasa fi- tatisDominicaeperiransit. A tummo enim cmliegres-
deli corde sumentiiim propria virtuie fervescit. Hoc sio ejus, et occursus ejut usque ad summum ejus, nee
sacrificitim b Paschse salularis omnes de poiestate est qui se abscondat a calore ejus (Ps. xvm). Ergo,
jEgypli et Pharaonis diaboli exeuntes, tota nobis- quoniam reparalus est hodie mundus, agamus ex-
cum religiosi cordis aviditaie percipiie, ut ab ipso siilianles natalem reformationis mundi. Hic est dies
Domjno nostro Jesu Chrisio, quem Sacramenlis suis quem fecit Dominus ; exstdtemus, el imtemur iit
inesse credimus, viscerum noslrorum sanciiliceutur eo (Ps. cxvn). Mundi vero natalem cum dico, nos-
interna : cujus virtus inaestiinabilis permanel in trum dico, qui renati sumus in Christo, qui eramus
omnia saecula. aute viventes quidem peccato, mortui auiem justi-
SERMO III. liae, et nunc iniquitalibtis criminum morlui prislino-
rum, f vivere Deo jam ccepimus, conformes effecti
DE EXODILECTIONETERTI
primura mortis, deinde resurrectionis Chrisli. Con-
[Prima dominica Paschm. sepulti enim sumus cum ipso per Baptismnm in
Deus loquitur per prophetam : Ecce ego facio mortem; ut quemadmodum Christus resurrexit a
cmlumnovum, el tettam novam : et luna lucebit sicttt mortuis, ita et uos in noviiate vitce ambulemus diem
sol, ettolsepties tanlum (Isa. LXVI,XXX).Qnamvis JB feslum celebranies, et gloriantes in cruce Domini
elemenlorum futurani reiiovalionem praedicet c post noslri JesuChristi, s qui acceptus decima die men-
hujus sseculifinein , ipsa utique ctealuta, ut ait Apo- sis primi, quartadecima die ad vesperum mundi a
stolus, liberabitut a servilute corruptionis, inliberta- Judaeis iramolutus est. Sed quid significet ille
tem giorim filiorum Dei (Rom. vm). Neque enim, decimus dies , quid quarlus decimus , ut pro-
charissimi, vel elemenia sic deficient, ut non sint, missioni hesternse satisfaciam , proul Dominus
d vel nos sicmoriemur, ul non melioraii surgamus: largiri dignabiiur, explanabo. Ait Deus sanclo
lamen el hoc die promissionem Domini cernimus Moysi : Loquere ad omnem synagogam filiorum It-
esse complelam ; renovatas ad inslar coeliet terrae rael, dicens : decima mensis hujus tumat unusquisque
neophylorura aniinas iniuenies, et corpora. Lunam ovemper domosfamiliarum, ovemper singuias domos.
quoque, id est Ecclesiam, quoe in pace crescil, iu Quodsi pauci erunt in domo, ita ul non sufficiani ad
persecuiioue miiiuitnr (minuiiur autem globo pleni- ovem, assumelsecum vicinum proximum sttum,secun-
ludiuis, non lumineciarilaiis), nunceam sicui solem dum numerum animarum : unusquisque quod sufficiat
ceinimus per lolum splendere orbein. Cseleriim sibi computabilin agno. Agnus autem perfeclus, mas-
quod Sol justitise Christus 246 seplies lantum ter- cutus, anniculus erit vobis: ab agnis , et hmdis
ris hodie luceat, quam iucebat, radii ejus testes C sumetis : el erit vobis servatus utque in quar-
suiit, qui iUuminanl omnem hominem renientem in tam decimam mcnsis hujus : et occident illum omnis
hunc mundum (Joun. i). Ntiuc enim coruscul ex ipso 247 mulliludo synagogcefiliorum Israel ad vespe-
e igneus ille Spiritus sepliformis, qui velut
ignis rum. El sument rfe sanguine, et imponenlsuper duos
scdit super.Aposiolos(Act. n),et ardet hodie in uno- postes, et super limen in domibus, in quibus mandu-
quoque credentium. Nam priusquam paiereiur ac caturisunt eum (Exod. xn). Mulliformis sapienlia Dei
resurgeret Christus, nolus erat taiiluin tit Judma ita per Legem loquiiur, ul iisdem dictis futura prse-

Joan., sub finem : Dominus nosier Jesus Christus ex Valt.; alter, vivereDeo cmpimus.Urb., tttiere Deo
corpus et sanguinemsuum in eis rebus commeiidavit jam ffccepimus: Cnd. Octavii Pautagaihi, vivere Deo
qucead unum aliquid fediguntur ex tnuliis. Namque accepimus; sed ipsius jnanu ad oram paginae scrip-
aliud in unum ex multis granis conficitur, aliiid in lum est eojptinus.
utiuitiex multis acinis confluit. e Quamvis hajc infra Gaudeniius de Christo alle-
a Hoc item glossema deest iu mss. iaroen abs re non putamiis hic an-
gorice
b Ita Vatt. duo, Flor. et Urb. Edjli, Paschm Sal- notare, recieiniellfga!,
quidem observatum a doctis viris, a
vatoris: o-fulp.uhbrariorum, quod abest a nis. Pan- Lap. in Joan. c. xn, et Reizio in notis ad Goduvi-
lagaihi. Ti num, pag. 244, edij. Ultrajecti 1698, Chrislum illa
* Videtur hic loeus rionnihil
xtWrouff favere; ipsa die Hierosolyaram 'ad festum, etPascha siium se-
sedvidesis Hier. in Jerem. c. xix, et Aug. 1. xx de a?u\}p£>tnp.oy venisse, qua Deus agnum in iEgyptoEte-
Civ. Deic. 7, ne simul eum Gaudentio Irenaeum, Jus- poni jusserat, jiempe decima die ineosis Nisan.
tinum, Lactantium, aliosque summi nominis viros, nim sex ante pascha diejius venit Bethaniam (Joan.
immerito erroris accuses. Duplex enim fuit Chilias- xii,1), id est die nonornehsisNisanjposiero verodie
taruin genus, unum spirituale, carnale alterum. Fa- profectusest Ilierosolymam (v. 12), ut offerendnmse
cit ad liunc Gaudeniii locum Lacu 1. 7 Div. Insl. sisieret Deo. Prior iiiroqne idem observaveial Eli-
c. 24 : Tunc auferentut a mundo lenebrmillm quibus giusNovjomensisepiscopus, honi. 14, ubi disserens
offundebaiutatque obcmcabatutcmlum; et luna clan- de pascbsepraeceptoJudseis tradiio in Lege veteri,
tudinem solis uccipiet, nec minnelur ullerius. Sol haec habet : Qum cpncta in vero Dei Agno Jesu
autem scplies tanto, quam nunc es(, clarior fiet.
d Nonmillae editioues Christo adimplela , et suo nostroque Paschm sunt
paulo ante haheul vel ele- coaptanda, ut qupd tunc agebatur ftgurule, nuttc fial
menla sic deficiunl, hic vero in mss. sic morimur. in veritate. Agnus denique ille, ut diximus, Cfiristus
Liber Pamagathi utprius sic deficiunt,ita hic quoque esl, quidecima die primi mensisHebrmorum,qui apud
sic morimur. illos Nitan, apudnqs Martitts vocqtur^Hierosolymam
e Ita lego in Flor. ei Urb.
1 Cod. Flor., vivere Deo Edi(i, igneus ipse.unus passurus venit.
accepimus, itemque
863 S. GAUDENTIIBRIXIJE EPISCOPI 864
nuniiet, quibus heri salubnter jubet instantia. Ju- A est vel cogitare , quod Detis, qui non solum bonus
dseostunc in his observationibus secuturae verita- el juslus, sed ipsa bonitas est, f et ipsa jusiilia ;
tis umbra salvavit: significans pariter quod eorum veljubeat248 aliquid, vel cogat fieri, 6 quod
posteri, beneficiorum immemores divinorum , ip- factum damnet. An fortasse putamus, b quia si
sum advenientem trucidaturi essent, cujus sub um- pcenituissent Israelitse, aliier omnipotens Filius Dei
bra salvaii sunt. Ab ipsis enim Cbristus in hunc salvare non potueril mitnduni? Quis enim cognovit
mundum veniens, st'cu( ovisad vktimam ductus esl sensum Domini ? aut quis consiliarius ejus fuit (Rom.
(lsa. LIII); cujus Agni nos sanguiuem (signum videli- xi, 34) ? Considera in Evangelio , quomodo exspec-
cet Passionis) vel in duobus postibus , seu fide , et taverit Christus pcenitcntiam Judseorum ; ubi expro-
opere, seu corde , et ore; » vel in liminaribus brat civiiatibus in quibns faclae sunt plurimse vir-
habentes nosirarum froniium ab omni incursu sae- lutes ejus , quod non egerint poanitentiam: Vm tibi,
vientis plagae proiegimur. Qund autem decima die inqiill, Clwrozaim! vm libi , Beihsaida! quia si in
agnus accipitur, et quarladecima iinmolalur , Tyro el Sidone factm essent virlutes qum facim sunt
b hoc significari perspicio, quia Judsenrum populus in vobis, olim utique in cilicio et cinere sedentespm-
Filium Dei in Decalogo Legis accepiura , el post nitentiam egissent. Vetumlamendico vobis: Tyto et
transmigraiionem Babylonis, I sicut scriplura est JJ j Sidoni temissius etit in die judicii, qitam vobis. Et
(Matlh. 1), quariadecima generalione nascentem , lu, Capharnaum,qum usquein cmlumexiolleris,usque
crucifixnrns essei ad vesperum. Ad vesperum au- in infernum demcrgeris, inqnil; quia si in Sodomis
tem , sive liujus muiidi, quia novissimis lemporibus faclmfuissent virtutes qum factm sunt in le , tnansis-
ssectili passtis est; sive eliam ad ipsius solis occa- sent utiqueusque in hodiernum diem; sed tamen dico
sum , quoniara crucifixo Domino occidit sol. Meri- vobis, quia lerrmSodomorumremissiuseril in dieju-
die namqtie ab hora sexla lenebrmfactmsunl super dicii , quam vobis (Matlh. xi; Luc. x). l Prae-
universamlerram usque ad horam nonam (Maith. scienlia quidem Dei non fallitur; sed nec homini
xxvn). Quid potuit esse lam vesperum ? Nec illud concessa semel voiuntaiis libertas aufertur, ne ni-
otiosum puies, quod cunr superius imperativo mo- hil I de eo judicare possit :qui liber non fuerit in
do diclum sit, sumant ovemper domos, infra indi- agendo. Pertinaciam mali damnat Deus conver-
cativo modo pronunlielur, occidenteumomnis mul- sionem pcenitentis arapleclitur. Sed dicas : Num-
titudo synagogmfiliorum Israel c ad vesperam.Occi- quidmentiri kpoiuil lieus, quifacturoscos praedixe-
dent, ait; non , occidant. Synagoga quippe Judaeo- rit quod fecerunl ? Quanta sit virtus omniputentise
ruin quod erat crudeiiter factura, prsedictum esl; ejus i non assequimur , qui tiocat ea qum non suni
non, ut fieret, jussum est : d nec ideo faclum est, p^ lamquam qum sunl (Rom. iv, 17). Mentiri eura pu-
quia prsediclum erai; sed ideo prsedictum est, quia taremus potuisse, si ea qtisepraedixit, impleta non
eral futurum ; ut praoscicniiam suam Deus in his fuissent. Ergo et Ninivilis mentilus est? Dixit enim,
quse per libertatem arbilrii hoininum fulura erant, adhuc triduum, el Ninive m everlelur (Jonm III , sec.
ostenderel. Liberlatem diximus arbitrii, quia vo- LXX) : et eversa non est, quia pcenitentiam egit
lueruut Judaeifacere quod fecerunt: el utique s si in praedicatione Jonse. u Sed intellige. Sermo
noluissent, non fecissent. Certe ingentis sacrilegii Dei gladius est ex utraque parte acutus (Hebr.

a Jtt liminibus legunl Vaiic. uterque, Flor. et illud admisil in lexlum; eodemquevitio laborat etiam
Urb.;qui profecto codd. consensus monuisse de- liher b Paitiagathi.
buerat eiiam in priori edilione pro liminaribus , Pantagathus in margine reseripserat quin si;
qund barbare diclutn , suppnnendum esse Uminibus. et in eodem libro ubi inferius ediii habent usquein
Infraqtioque, serm. 6 init. habet, quod illud limen, hodiernum diem, legilur ibi lantum usque in ho-
et ad lin. in limine fronlis ; quare a mss. lectione diernum.
non esl recedendum. Cod. Octavii Pantagathi pro » llunc loctim designavit, ubi de praescienlia Dei
liminibus lapsu lihrarii scribil lutninibus; sed eiiam DI veiba faciens, nonnulios ex Patribus laudat, intcr
hoc miido genuinam lcctionem asserit. quos ei Gaudentium Rrixiauum, doctissimus auctor
b In mss. hmc siqnificari. Operis de Moderaiione adversus Joan-
" Uterque Val., Drb. el Lugdiin. editio ad ves- nem Phereponum , lib.ingeniorum HI, cap. 7, p. 385 , edit.
perum, sicuti etiaro Gaudentius ipse pattlo anica Venet.
non una vice. Vati. iiem snpra et Urhiuas quoque i Flor. cod. judicari, quae fortasse est vera lec-
itlius solis, pro tpstiis; quse eslo levia sint, tamen tio , miliique magis arridei, licet niiilare noluerim.
duximiis noii praeteriniiienda. Judicari legii eiiam cod. ms. qui fuii oliro Ociavii
d H;ECverba desiint in mss. vitio certe librario- Pantagathi.
rum, aliter enim senlenlia non consiat; qua culpa k Lectio ulriusque Vat. et Urb., polerat Deus ,
non carei etiam liber Octavii Pantagathi. aut facluros eos prmdixerat, quibus accedit etiara
0 Sic Florcnlinus. Vail. duo alque ediii volttis- cod. Pamagalhi.
senl. Male. In ms. Panlagathii st noluissentnon fece- 1 Ita in mss. Editi, mendose , non consequimur.
rant, at ipsius manu in margine rescriptum est m Sitbverlettir liabent mss. codd., cui lectioni fa-
facetent. vet Vulgaia. Al triduuni porro , ut ait Gaudentius?
1 Vatt. duo , et in opete justitia. Sic profeclo leguul LXX, uemt|ue Augustinus lib.
s Nescio quomodo huc irrepserit verbum arfini- xvuideCiv. Dei c. 44. Vulgata vero adhucquadra-
rabiliter, quod legitur in mss. Scriplum erat fonasse gihta dies. Videndus MelchiorCanus de loc. Theol.
ad oram paginseab nliquo , cui lolus hic Gaudenlii 1. xi, c. 6.
lofcits vfllde placueratj dein Hbrnrlorum inscitl^ MIn mr*, imtlUgertuk sefinbDtu
865 SERMO 111, DE EXODI LECTIONfi TERTIUS. 866
iv). Ninive aliter evertenda fuerat, et a eversa A \. quia Jesus esl Christus Filius Dei, et ut credenles, vi-
est aliter. Everlenda fuerat excidio , si perroan- tam mlernamhabealis in nomine ejus (Joan. xx ). De
sisset in sua nequitia : b eversa est iniqui- his autem qtise ante illum gessit annum , sic idem
tas 249 eJus>1ma pceitituit. St'cu( di's(a( cmluma Joannes in postremis sermonibus libri lesialur: Sunt
terra, dicit Deus liominibus, ita distant sensusmei a ttutcmet mulla alia qumfecit Jesus ; qumsi scribanlur
sensibus veslris, et cogitationesmem a cogilalionibus per singula , nec ipsum arbilror mundum capere eos
vestris (Is. LV).Scripium est : Aliiora le ne qumsie- libros qui scfiberentur (Joan. xxi). Solus plane Lucas
ris, et sublimiora te ne scrutaius fuetis ; multos enim evangelista memoravit prseteriens, quod b duodecim
supplantavit suspicio eotum (Eccli. m, 22). Justum annorum praedictus Dominus Jesus in leinplo reper-
itaque c crede Domimim, charissime, et verum, et tus sit a parentibus, sedens in medio doctorum, au-
piuin in omnibus dictis, atque operibus suis, ut per- diens eos, el inlerrogans, etqnod dixerilparenlibus:
fectani sapienliamconsequaris. Aanusenim perfectus, Quid qumrebalisme ? nesciebatisquia in his qum Pa-
masculus, inquit, anniculus eril vobis ( Exod. xn): tris meisunt oportel me esse (Luc. n) ? Hic est annus
ut niliil mediocrede perfectosenlias, nibil infrrmum Domini acceptus, quem » ex Isaise libro de persona
de masculo, nibil de anniculo semiplenum. Perfe- sua scriptum in synagoga legens DominusJesus ail:
ctus est, quia in eo habilavit omnispleniludo diviniia- _ Hodie implcta esl hmc Scriptura in auribus vestris
tis corporaliter ( Coloss.n ). Masculus est, d quippe (Luc. iv, 21). Hic est annus, cujiis coronam (vicio-
quia vir nasci dignalus est ex Virgine, ut sexui utri- rialem quippe circulum operibus bonitatis Chrisli
que consuleret. Anniculus est, qtiia posl illud Ba- benedicendum) Propheta laelus nuniiavit in psaimo:
plismum ° quod pro nobis in Jordane susceperat, Benedices,inquit, coronam anni benignilalis tum, et
f usque ad Passionis suse diem unius anni teinpus catnpi lui replebunlufubetlate (Ps. LXIV): corda nera-
implelttr; et ea tanlum scripta suul in Evangeliis pe credentium populorum, perceplo semine veibi
quae in illo anno vel docuit, vel fecil, nec ipsa ta- vitse, fructu etiam centesimo redundabunt. Quod si
men omnia. Sic enim dicit Evangelisla Joannes : in cruce simul cum Ghristo pendentium latronum
Mulla quidem et alia signa fecil Jesus in conspectu fractis cruribus , ideo Salvaioris crura fracta non
discipulory,msuorum, s eorum qtiippe qnos post Ba- sunt, sicuti sanctus evangelista lestaiur;"' Sctiptuta
ptismum scribilur elegisse , qum non sunl scripta in impleretur,qurnail: Os i non confringeturex eo (Joan.
hoc libro : hmc autem scripta sunt, ut 250 credulis, xix ) : debuit juxta prsediclam ralionem Agnus isle

a Amiserat leporera omnem locus isle vitio ma- C clericorum.

lae inlerpunclionis, eumque resliluimus subsidio f Fuerunt in hac sententia complures ex
anliquis
unius cod. Oelavii Panlagalhi, qui solus lioc modo Palribus, praesertim qui mortem Chrisli annoquinlo-
recie distinguit. Edili liucusqiieinepte babuerunl et decimo imperii Tiberii Csesarisduobus Geminis coss.
eversa est. Aliter evertendafuerat; at punclo inter- consignarunt, eoque iu numero censentur Clemens
posito, vox aliter in alienam sedem Iransducta, ele- Alexandrinus, Teriullianus, Lactaniius, Anguslinus,
gantiae non roodo, sed et perspjcuitati officiebat, Hieronymus. Qtiid contra alii sensermt video. Feu-
quse loco stio reddila lncuin «ipsum genuinse pnri- ardeniius prcccaeteris in not. ad Irenseum 1. i, c. 1,
tati aique inlegriiali reddidit. HseCautem emenda- satis fervide protulit, clarissimos Palres, Clementem
tio.qttamvis apia adeo ac facilis, fugerat in priori Alexandrinuin,Terlullianum, et Gaudeniiuni uostriim
editinne indaginem tiosiram, connivenlibiis pariter (de reliquis lacet) fervore dispulalionis alterius abs-
el vitium ttienlibus editionibus simui ac mss. tractos , non satis animadvertisse locum Ireniei,
b Egregie in hunc sensum Aug. in ps. L : Stetit quo Valenlinum , ejusque secialores, similein fere
Ninive, an eversa est Ninive? Aliter quidem videiur senientiam secutos reprehendit. Poterant haec par-
hominibus, et aliter visum est Deo. Ego aulem pulo cius ( pace boni viri dictum sit) a Feu-ardentio hu-
implaum fuisse quod Prophela prmdixerat. Respice jusmodi viris objici. Nobis liic tanlum nionuisie li-
qumfuit Ninive, el vide quia eversaesl. Eversa in ma- ceat, Gaudentium nostrum videri baec a Philastrio
lo,cmdificata in bono. miitiialum, qui cap. 106, deannis et tempore Christi
Deerat in editis vox crede , licet ad fiilciendum sic habet : Dominus qumtn unoanno gessit, et docuil,
loium hiinc locuin omniuo necessaria. Reposuirous rj hmcsola prmcepit consciibi. Natn qumanle facta sunt
eara ex duobus Vait. et Urb. eamdemque exbibet ab eo, ac dicta primis triginta annis ( subaudi scripla
eliam liber Ociavii Paniagathi hoc modo : Justum non sunl) secundnmbealum Joannem, qui dicit-mun—
crede Deum, charissime; qui deiude in sequenli anno- dum non capere posse, si universa scriberentur qum
talione habet : quippequi vir fueral nasci dignatus ex fecerat.
Virgine. s In libro Pantagathi, eorum quippe quos post Ba-
d in ulroque Vat. Urb. et Flor. sic legilur : qttippe plitmttm in Scriptura legis, subaudi, elegisse, aut ro-
quie virfuerat nasci dignatus ex Virgine. casse.
Baplismumrecto casu pro Bapiismus semel ob- b Maleomnino legnnt exemplaria edita duodecim
servat Vo»s.lib. ni, de Vitiis serm. c. 2, quud ta- annorutn prmdilus. Einendavimtis autem ex Flor. et
roeu dubiiat esse librarii erralum. Sed prseier hunc Urb., in quibus duodecimannorum prmdictus; iisque
Gaudeniii locuin, qui usus est neulro genere , inve- concinit etiain cod. Oclavii Pantagathi.
nitur etiam in Decreio Anastasii papseapnd Agobar- 1 Edii' omnes ac mss., de Isaim libro' ex persona
duin, de privileg. et jure sacerdoiii cap. 17 : Baptis- sua. Prorsus repugnat illuil ex persona sua, itaque
miimsive «6 aduliero, vel a fure fueril dalum, adper- reposuimus ex Isaim tibro de persona sua, quam
cipientemmunus pervenit illibatum. Et apud Petruro eroendatioiiem cuilibet cordato lectori probatam iri
Damiani in libroqui appellaiur Graiisstmus, cap. 9 : conudimus.
Tria profecloprmcipuaSacramentain sancta frequen- i In utroque Vat. acFlor., non confringetis,quam
tantur Ecclesia ; Baptisinum videlicet, corporisquoque lectionem habet etiam cod. Pantagaihi, ut et in se-
et sanguinis Dominicisalulare mysterium, el ordinatio queuti cujus esl omnis honor.
867 S. GAUDENTHBRIXI_E EPISCOPI 868
Dei annictilus iinmolari, ul omnia quaedeillo scripla A enim non solttm de patriarchis et prophelis, sed
sunt, complerentur in ipso, a cui esl oinnis honor, ex totius humanigeneris massa susccpit. Justos au-
virtusfet gloria, cum Patre, et ciim Spirilu sauclo, lem comparari agnis, et peccatorcs hocdis, ipse in
ante omnia, el nunc, et semper, et in cuncta sse- Evangelio deelaravit, dicens agnos a dextris vo-
cula. Amen. candos : * Venile, benedicti (Malth. xxv) , inquit ,•
SERMO IV. hsedos 252 vero a sinistris pellendos : ditcedile,
DB BXODILECTIOHEQUARTUS. maledicti. Hunc ergo ab agnis, el hsedis sumplum,
251 Carnalem b Judaici paschse observanliam, omnis multiludo Synagogsefiliorum Israel interfe-
c spiritualibus lypis referlam, trino jam traciatu eit, i citm clamarunt omnes Pilato :
Crttcifigeeutn
docuimus ; semel hesterno die, et d bis in vigiliis (Malth. xxvn ; Joan. xix). Cseterumjuxla liistoriam
allocuti cliaritateni vesiram ; evidenler probantes, legalis paschse , non othnis Synagoga occidebat
qtiOd immolalio carnis et sanguinise umbraliler unmn.sed paucisiiigulos pertinaniquamque doinuin.
jussa,rectecessaverii adveuiente Agno Dei Chrislo ; Ibi vero principes sacerdotum et seniores persua-
qui juxia apostolum, finis Legit ett, ad justitiam serunt populo, ul pelerenlk concedi sibi latronem
omni credenli (Rom. x). Nam et ipse beatissimus Barabbam.Jesum vero pefderent.Perdiderunt enim
Paulus f cum essel adhuc in ^Egypto, ciim Judseis B Sahatorem Christum, et ex ore suo judicaii sunt,
pascha ritu Judaico celebrabat : Scd postquam pla- ut morerelur in eis verbum Dei, id est eloquium
cuil ei qui tegregavil me de nlero matris mem, inquit, Prophetarum, per quos ipse loculus est : et sicut
et vocavilper gratiam suam, ul tevelaret Filiumsuutn scriptum est l in Prophelis, deficerent in eis sa-
in me, continuo non e adquievi, ait, carni et sanguini pientes, viveret vero in illisBarabbas ilie latrodiabo-
(Galat. i). Ergo quoniam noh oportet rebtis carna- lus, qucmlantoperepoposcerunl. "'Quodauiemvivat
libus immorari eum cui FiliusDei fuerit revelatus, in illis seditiosus ille, el homieida, sediliones ipsae
quseraraus reliquas mysleriorum spiritualium par- lesianlur quas conlra Aposlolos commoverunl, et
les, in visceribus propositse leclionis. Ab agnis, in- quas nuncusquecontra omnes sanclos exercere non
quit, tt hmdis sumetis (Exod. xn). Ilinc advertere desinunt, lihi leinpus invenerint. Nobis autem vivit
Judai debuerant, Legem Dei spirilualiter b inielli- Chrislus. Resurrexit enim nobis, quia non ei-t ultra
gendam , qunniam ab agnis el liaedis sunieiidtim visus Judseis; neque intiavit posl resurrectionem
legerunt agnum qui immolandus erat; cum sit islud synagogam Judaeorum, sed ad congregatosdiscipu-
naturae contrarium, ut si agnus csl, ab agnis sit pa- los inlroivit (Joan. xx ; Luc. xxiv). " Ingredilur et
riter et ab hsedis. Sed haec est omnis ralio in am- ad nos, qui sumus in domo Ecclesise congregati, et
biguitatc scrmonis, quod iste immaculatus Agnus C osiendit nobis venerandi sui corporis veritatem, si
Duminus Jesus, et juslorum, et peccatorum car- tamen vel meruimus, vel riieremur ejus esse disci-
nem suscipere sit dignalus ex Virgine : corpus puli. Etenira beati Aposloli, quibus verc commis-

« Vat. duo, cujus es(. Doxologiahaec porro fuil P;t-
tribus penitiam lamiliaris, nt nolaviniiis etiam supra
in calce sermonis 1, inter cDeterospraeseriim Antio-
cho Monacho, quem tiullain non siiarum 130 hoini-
liariim absolvisse , nisi desineret eij TOOesoOSo?o),o-
yiuv, observat Tilmannus Bihl. PP. iietn edil. Ltigdun.
t. XII, p. 215; quod de Gandentio nostro, de
CyrilloHierosolyniilanoaliisque non paucis affirmari
potesi.
b Ita Flor. cod. el Lugd. editio. Sic etiara Eligius
Noviomensis, hom. 14 : Neminem nostruni ab hac
mysttci paschmfestivitate vult exceplum haberi. Cae-
tera; ediliones, Jndaicm paschm. At Vossius, lib. i
de Analog. c. 20, T6Ttutrx* HebrSfis, et Chaldseis
masculinum esse aflirrriat; Graecis Lalinisque neu- .."
trunr.
e Valt. cod., spitilalibus, et infra spirilahum, spi-
ritaliter, ac spirflalts, qund etiam alibi annolavimus.
Urb. (inoque retinet earadem lectionem.prouteliam
cod. Octavii Pantagathi.
d Utitnr hoc Gandentii loco Ferrarius lib. ni de
Rit. saer. Eccl.Conc. c.18, ut ostendat veleres non-
numqnam eaderodie populura bis allncntos.
e Sup., tr. 1, p. 254, fcona qum fecit Judmis um-
btatilitet; sed eo qunqite loco notavimus in cod.
Paniagathi pro umbtatilitet legi ut hic liabetur, uui-
btaliter.
'Flor. et Valt. duo, dum ettel; quibus acocdil
cod. Panlagatlii.
s Sic teg*intUrb. el duae editiones, iuxta priscam
scribendi lormam qua ad ante q relineDant, ul nota-
vitCellarius Onliogr. Lat. p. 29, edit. Paiav. 1724.
Edit. Lugd. ac tres mss., acquievi.Apnd Varr. 1. v,
de Lin. Lai., adquirete, ab ad, et qtimtete, et aptid
Ald. in Orlhogr., adscisco, non ascisco; quamvis in
Cenoiaphio Lucii Csesarislegatur atpiciendi, non ad-
spiciendi, quod certe a Graminalicoriim consensu
reredit, licetejusdem tuendi causa Dausqtiiiim im-
probet Norisius Cen. Pis. diss. 4, c. 6, p. 485, cui
Adspicio, Adtpito, Adtcendo, a Dausquio allaia dis-
pliciierani.Frequens estapud Salvianuni in librisde
Gubernaiione Dei Adfligo, Adgravo,Adquiesco,msi-
milia; nisi tanren hoc sit librariorum manum, non
auctoris fidemimplorare, ut Scaliger ait 1.1de Cau-
sis L. L. c. 19.
b In ross. quatuor codd. ilt et in libro Panlagathi,
sentiendam.
' In Vatt. duobus etUrb., Venile, benedicii; hmdos
a tinislris, quibus consentit liber Paiilagaihi. Flor.
autem, denediclt,hmdosa sinisiris.
i Mss. codd., cu»nclamarenl, et paulo post, Cruci-
fige,crucifige.
k Ita in mss. Editi, eottcerfilatronem,
1 Mss. codd., tn propheta, qnae leclio est etiam in
cod. Panlagalhi. Locus esi lsaise IH : Ecce-dominatot
Dominusaufetel ab Jetusalem, el ab Juda vulidum,el
fotletn, el judicem, et prophetam, et sapientem de ar-
chitectis, et prudentemeloquiimystici.
m Sic legunt rass. quatuorcodd.; atliberPanlaga-
thi : Quod autem vivetel; nolui porro ejicere vulga-
lam lectionem propter consensum aliorum mss., li-
cet hnc modo respondeat melins ad id qtiod priu»
dixerat, «tverelvero in illis.
- "Sic mss. codd. Editi. '•>arediturad nos.
800 [SERMOIV, DE EXOD}LECTIONEQUARTUS. 870
sum est praepararein superioribtis» pasciia Doroini,AA dicens : Nisi Dominus Sabaoth reliquissel nobis se
qunniam paucos viderunt ex Judaeis in domo Eccle- men, sicut Sodomafacti essemus(Is. i), el sicut Go-
sioequi non stifftcereni ad consummandtim paschae morrha similesfuissemus. Vos igiiur, neophyti, qui
sacrificium, convocaveruntvicinos ex Gentibus, se- cstis ad beatse hujus ac spirilualis paschae epulas
cundum quod praeceptum fuerat in Lege : Quodsi iuvilaii, videte quomodo ab onmi pollutione esca-
paucierunt, inquit, tn domo,ita ul non sufficianlad rum quas superstitio gentilis infecerit, vestrasani-
ovemb atsumelsecumvicihus proximumsuum, elc. mas conservetis. Nee sufficituta mortilero daemo-
(Exod. xn), nam vere non sufiictebant ad eum qui num cibo vitam suam cuslodiat Cbrisiianus; sed ut
c pro totius raundi peccatis mori sustinuil. Pauci omnia abominaiiienta Genlilium, et oranes d idolo-
enim crediderunt ex Judais in Jesum Dominum; latrise iramites, sicut quaedaroserpentis diaboli vc-
unde Apostolus: lla, inquil, in hoc lempore(uon du- nena, diffugiat.Partes enim idololalrisesunt venefi-
bium quod sicut tempore Elise, cui ait Deus (111 cia , e praecantaiiones, J suhalligalurse, vanitaies,
Beg. xix): Reliquimihiseplemmillia virorum,qui non auguria, sortes, » observaiio omuium , b parenta-
curvaverunt253ae,ma anle Baal); iia crgo, inquit, lia, inquain, unde idololatrisernalum extnlit capnt
in hoc tempore(sub adventu quippe Ciiristi) reliquim erroris. Nam gulse suse cansisprimuin cceperunt ho-
secundumelectionemgratim satvmfacimsunt (Rom. B I mines prandia mortuis prseparare, quse ipsi conie-
»
xi),expopulo utique Judseorum: de tanta eiiim derent; post hoc etiam sacrilicia ausi suni eis sa-
niultitudine vix pauci ad Clirisii fidem inveniuntur crilega celebrare, 254 ' quamvis nec ipsi morluis
fuisse conversi. Propter quod et de istis reliquiis suis munus sacrificeiuqui exercenl parcntalia,k dum
Dominiet roisericordiseDei Isaias prophela testatur super. sepulcrorum mensas tremulis ebrielale ma-
a In tribus mss., pascam Domino, quam lectio- Elzevirios, 1C34, ubi in Praef. ad lib. i, pag. S,
nem habet etiam cod. Panlagathi; Ufb. vero, pascha cum bonispoiius ovmibutpro cum bonispulius omini-
Domino; et paulo infra Vaii. duo, pascmsacrificium, bus. Sic in editione Eginharli Amstelodamensi, cu-
at cod. Paniagalhi, pasc/tiesacn/tcium. rante Joan. Hermanno Scluniukio, 1711, pro supe-
b Cod. Pantagathi, assumentsecumvicinumproxi- tiora omina lypograjiii errore iegitur superiora om-
mumsuum; et itaomnino legeudirm videtur, dissen- tita; addiiqueSchminkiusin conigendis : /eaeomiiia,
lientibus licet cseteris lihris mss. etediiis; nam dum enimhmvoces smpissimeinter se confunduntur.
pauci de domoassuiiieredehuerunivjcinuin,non vici- Victoriuset Lambinus Incum Ciceronisiv Famil. 4;
nus proximum. Vulgata sic habet: Assumetvicinum Cmsarlaudala honori/icehiissiiiieet mquitateiua, et
suumqui conjuhctusesl domui ejus. Gaudentius pari- prudentia . repenle prmterspem dixit se Senatui ro-
ler, supra, p. 246 : AdsMtiie(secum vicinum proxi- if. ganti de Marcello, ne hominisquidemcausa negatu-
7)111»!suum. rum , legendumcensiterunt neominisquidetncausa;
« Mss. quatuor itemque cod.Panlagathi, pro toiius al ingeniosemagisquamvere, ut putavit Gebhardus;
mundi viia, quod profeclo Gaudenlianae elegantise quare Grscviauaediiio , ilemque Lipsiensis Cellarii
magis congruit. 1708, adliuc priorem lectionemrelinent, nehominis
d Cod. Flor. bishic babet idolatrim, eique conso- quidemcausa.
nat hoc ilem loco liber Paniagatfii, quod etiam sitpra h Dics , et festivilates inferiarum. Hier. In Jerem.
monuimus; quapropter gaudeo lialuzii ohservalio- lib. iti, c. 16 : Moris aulem est lugenlibusferre cibos,
neni a noslris codicibus confirraaiam.Yide not. ad et prmparareconvivium: QumGrmcinepiSuitvavocant,
Prscf. p. 221. ei a nostris vutgoappeUctnturparemalia ; eo quodpa-
e Praecatiiationesveneficiisadhiberi solitic. Qtiin1 reniibus justa celebrenlur. Charislia vocautur
apud
til. Decl. 14 : Vtrusdtctscarminibusct (eraliumprm- Ovid. Fast. n, Pareniatia apud Ausnnitim in lib.
cantationum lerrore petmixlum; el Soliu. cap. 50, Pareiitaliuro. Vide Rosin. iv Aniiq. Rum, c. 9.
deAfiica: Herbaprmtantalionibuslegitimis consecrata. 1 August. I. xxn contra Faust.
cap. 17 : Pmvari-
ilinc Prmcantatfix apud Plautum Mil. Glor. Act. 111, catoresAngeli, quorumduo maximavitia sunt, super-
Sc. 1, 98. bia alquefallacia ; qnoduni veroDeo deberi
1 Virg. Pharmaceulr. hoc sibi a suis cultoribusexcgerunl, a quibus novertint,
dii pu-
Necle iribusnodislernos,Amarylli,colores; tari voluerunt, danlesibi locum vanitale eordis hu-
Necte,Amarjlli,modo,et Venerisdicvinculanecto. mani : tnaxime cum ex desiderio monuorum consti-
tuerenlur imagines, el majore adulatione dtvini
Quas tuballigaiutas vocal hic Gaudentius, alligatu- jx honores deferrenturtamquamin cmlumreceptis , pro
ras. Philaslfttisdix.itcap. 21 : Ailigaiurasct tutaminai quibus se in terris damonia colendasuppoiterent, el
suo portabani et porlanl in peclore. Ligaiurce sunt sibi sacrificari a deceptis et perditis flugiiitrenl.Mi-
Augustiiion de Docir.Christ. 20 : Ad hoc genus per- nuc. Fel. in Oct. : Majores noslri improvidi, creduli,
tinentomnesetitimligaiurm,atqueremediaqummedico- rudi simplicitate,dum reges suos colunt
rum quoquedisciplina coiidemnal,sive in prcecanlatio- defunclvs eos desideranlin imaginibusreligiose,dum
nibus,sivein quibusdamnotisqaas characlefesvocanl;et; gestiunteorummemoriasin staluisdetinere, vittere, rfutn
sacra facla
tracl. 7 in Joauneni : Cumcapul tibidolel, laudamusi sunt, qumfueranl assumpla solalia. Conier
si Evangeliumad capul libi posueris, el non ad liga- c. MV, 15. Sapiejj/iae
turam cucurreris- i Corruptus erat onitiino hiclocus,
8 Flor., observaiiohominum, ubi procol dubio legii dationem Vatt. codd. exhibuerunt. Ediii cujus eroen-
debei omiitum;aspiratio uaroqueaddita fuit perpe- qttamvisnec ipsi mortuis suis minus sacrificenl Jegebant
ram ab imperito librario, qtiseeodemtno-dooccurriti ttilia, quodcenignianecOEdipo paren-
etiam in cod, Octavii PantagaUii. Editi hucusque; Flor. et Urb., tntntissacrificent conjecloreinieljigAs,
gui exercentparnt*
legerunl salis ineple observatioomniuin,qusedicendii talia, quemadniodiim e.tiani cod. Panlag;iibi. Non
forma Gaudeutiano ingeni) prorsus indigna est. saiis recte. Quarc lecliouenr uiriusque Vai. bona
Hsecerat vulgaia letuo, quae hucusqHeiiobis ob- fide expressimus.
trudebalur; at pmro siuiililer onmibui pro•oininibus ; k Huncgeniilitaiis raorem
iiivaluisse poii*ww(nn
corrujiie liabet etiaiii pr.estaniissiina Livii edilio ex in die festo CatliedrseS. Pelri, disciinu» ex Ang.
recenbiuneDanielis lVeinsiicusa AmstelodainiapudI serra. 15 , de Sanctis, ubi de ea die loquens hscc
871 S. GAUDENTIIBRIXUE EPISCOPI 872
nibus vina fundentes, a spiritum sitire balbuliunt. A dinem teneremus; quia oporiebat f in illa splendi-
bCavete, quseso,ab his omnihus, ne indignatus Deus dissima nocie vigiliarum , secundo tractatu, non
contemptores et iniroicossuos, qui nolueriint eum dictorura sequentia, sed congrua neopliylis expla-
regnare super se, tradat illis inferni tortoribus : nari; ut edendi paschalis sacrificii disciplinam rudes
illiceritfletusetstridordenlium(Matih. vm;Luc. xin). neophyti discerenl, insiructi fideles agnoscerenl.
Servate, neophyli, ornamentum graliae salutaris : Quibus pariter et de habitu edentium, unam spe-
sobrii estote per omnia, ne illud inebriati perdalis: ciem leinporiaptamdisserui, duas lam ipsis, quara
solliciti convenite ad ecclesiam : orationibus, hyin- catechumenis reservavi. Ait enim : Sic autem co-
nis , psalmis , et canlicis spiritualibus nobiscum vi- medetis illum, id est agnum : s Lumbi veslri prm-
gilanler incumbite. Hsecsint olii vestri opera ; qui- cincti, et catciamentavestra in pedibusvesiris, et ba-
bus debiluro reddcnlesCliristo Domino famulaiuro , culi in manibusveslris (Exod. xn). Tunc de praecinc-
inercedem vitce scternse consequi ab ipso possiiis. tione lumborum diximus, iiunc de calciamentis et
0 Sint igiltir convivia veslra sobria, casia cubilia : sit baculis exponamus. Quse ideo hodie proponuntur,
modesius aitimus, sermo placidus, mitis incessus. quia lunc sequenti die, et tertio, ilia prius quse dc
Orale ut beneficia gratise suaeDeusconservet in vo- principiis lectionis constillo praeterierara, necesse
bis , et fides veslra magis magisque proficiat, lar-• B fuerit explicari. Agnus Dei verus, quera Joannes
gienle Christo Domino Salvatore, cui una viriusi Baptisia demonslrat, Christus est. Ecce, inquit,
eademque divinitas cura Patreet cum Spirilusancto,, Agnus Dei, ecce qui lollit peccata mundi (Joan. i).
anteomnia, et nunc , et semper, et in cuncta sae- Hiijns carnem lam fideles in mysterio h, quam simul
cula. Amen. universi credentes in fide, ita debemus edere, nos-
SERMO V. trique cordis ' inlerioribus commendare, ut non
solum praecinctos i habeamus castitate lumbns, ve-
DE EXODILECTIONEQUINTDS.
rttin ctiam calciati simtts, ul ait Apostolus in prmpa-
255- Ordinem leciionis Exodi, ubi lex d cele- ralione Evangelii pacis (Ephes. vi). Sicut enim cal-
hrandi pascha describitur, idcirco prseposteravimus, , ciaraenta lerrestria carnalium pedum munimina
e ut in mysteriis reserandis, debilse reverentiae or- sunl, et vel asperitati frigoris, vel serpenium mor-
habet: Ctimsolemnitatemhanc Ecclesiis tueriloreli- vatis veterum Christianorum conviviis plura Elmen-
giosa observatio introduxeril, miror cur apud quos- horstius, not. ad Minuc.Fel. pag. 508.
d In mss. Flor., Urb. el Vatl. duobus, celebrandm
dam infideleshodie luin pernictosuserror increverit,,
ttt stiper lumulos defunctorumcibosel vinaconferant,, paschm, cui leclioni accedit cod. Pantagalhi.
tjuasi egressmde corporibusanimmcarnalescibos re-- e Editi ineple legebant, ut niysleriis reservandis.
qitiranl. Silicernia vocabantur prandia h;ec niormo- pr^ Valt. duo, ntysteriis rcserandis. Pariicula in addila
rum; unde Teiiullianus, A|;olog. 13 : Quodilfeii abb est ex Flor. et Urb.; eamqtie suppediiai eiiam cod.
epulo Jovis silicerniuml Vide porro, si lubel, Ser- Panlagalhi, sed mnx cuni Florentino et Urh. in edi-
vitim ad illud yEn. v.: Libavilquedapes; Josephuro a tionura errorem conseniit, lcgens tn mysleriis reser-
Scaligerum , castigat. ad Festum ; et quse viri dnetii vandis. f Splendidissimam vocat, quia accensis facibns
notaverunt ad Terenliuni in Adelphis IV, sc. n;;
prout eliam quse clarissimus Joannes Anlonius Vul- alque iguibus eam celebrare veteres Chrisiiani sole-
pius deduxil ad Catiillum , carm. LIX, 3. bant. Greg. Naz. Orat. 2 de Pasch., J. Billio inter-
a Et hic locus pessime acceptus eral non solutn inn prele : Prmclara quidentnobis fuil hesterna splendoris
editis , sed eliam in mss. Ediii enim sic habebant',', luminumquesolemnilas, quam privatim juxla publi-
titna fundentesspiritum balbtaiunl. Balbulire scaurnm 7t ceqneperegimus, omne genus hominum ferme, alque
dixerat apposile Horai. I, Serin. 3; balbutire spiri- i- onuies magislralu el dignilale insignes, copioso igne
lum quidsil, non assequor. Vall. duo,. spiritum siti ti noctem collusirantes. Quem in lociim sic Nicetas :
balbutiunt. Flor. et Urb. , Spiritum siti rebalbntiunl, (, Prmclara, in(|Uit, eliain fuit hesterna luminumcele-
ubi manifesiumest scriptoris menduin qui syllaham n britas, hocest cmtusiile qui ad vesperainmagni Sab-
t-efiiiein prioris diciionis , inilium sequeniis fecit. L. bati celcbrabatur.Pervigilemenim noclemtraducebanl
Itaque bini codicis praesidio, et modica coujecturaa usr/wead horam seplimam, cantanles ac lampades ac-
usi resliliiimiis, spiritum sitire balbutiunt.Florcittinoo cendentes,alque imj)iinenteinServatoris noslri resur-
elUrbinati coitcinit ros. cod. qui fuit Octavii Pan- i- rectionem exspectanles.Sic etiaro Zeno Veionensis,
tagathi, quo iu loco Valt. duobus prsestare deprc- :- serm. 1 ad neopliytos : Post devolissima compleia
henditur. ] expiationissacrmcasta jejunia, post clarissimmnoctis
D
b Habebat hoc Gaudentins ex disciplina Arobrosii ;ii suo sole dulces vigilias. De nocle vigiliarum vide
qui ad memnrias Sanclorum pw/(es, c( panes, et me- e- quaesupra observavimusad tract. 1, p. 231.
rum afferri prnlnbuerat, lesle. Augustinovi, Conl. 2-;; 6 Editio Lugd. subdit erunt; al liber Panlagalhi,
quare paulo post suhjicit: Sobrii esiote per omnia : Litmbisinl h
vestri.
sollicili convenilead ecclesiam.Augiisiintis ijise eod. I. Ilnc est in Sacramentn; Sacrameniumenim ei
serra. 15 : Parare aliquis suis charis dicit quod ipse se Myslerium apud veteres Patres idem significat, de
devotat; quodprmstalventri, impuiut pieiati. Cessate le qtio plura exenipla proferre possumus. Zeno Vero-
ergo , fralres, ab hoc gentili infidelitalis errore; et nensis, serm. 1 de Abraham : Festinet deniqtte iin-
paulo post : Animx fratrum parenlumque noslrorum m plere sacrificium: ne tnora fuciat peccalum,necessa-
minimecibiscarnalibusdelectantur. Offendihis magis is riis sacramenlis prmparalur. Quse Sacramenta hic
possunlquam deleclari. dixit, post paulo vocat Mysteria; itaque hsec duo
c Deconyivali veterum Chrislianorum lemperan- l- synonytna facii. Vide Cangii Glossarium.
lia et frugaiilate Miimc. Fel. in Ociavio: Convivia ia {-Unus ex Vatl., interioribus condere; at liber
non lantum pudicacolimus, sed et sobria; nec enim m Panlagathi, inte.rioribuscommendare.
indulgemusepulis, aut conviviummero ducimus, sed •d i Sic Paris. edit. et mss. codd. Duse editioncs,
gravitatehilaritcttemtemperamus.De publicis et pri- i- cinctos.
 873 SERMO V, DE EXODI LECTIONEQUINTUS. 871
sui, vel spinarum resistunt aculeis : ita Legis 256 {AI 'erra decernuntur esse solvenda : quas (amen ob
divinsc praecepla, quibus gressus noslrarum men-- causas.evidenter eslexponendum.Quamdiu in hujus
tium munire prsecipimur, repugnant ct serpenli dia-- sttculi /Egypto conversamur, oporlel nos pascha Do-
bolo, ct asperrimo Aquiloni Gentilium, ethseretico-- niini celebranles, calciamenlis uti sanctarum Scrip-
rum undique compungenlium spinis ac tribuiis.;. lurartira ; quia tulus non potest esse gressus noster,
Hujusmodi ergo calciamentis uli debemus quolquotit nisi mandatis Dominicis conlegatur, usquequo in-
pascha Doroinicum celebramus. Quoniam Lex, utt tremus in illara sanctam promissionis lerrara
Apostolus ait, spirilualis est (Rom. vn); El pascha a quaejustis est prscparala. Beati enim tnt'(es,257
nostrum immolatus est Chrislus (I Cor. v). Ilaque ett ait Dominus Jesus, quoniam ipsi possidebuntlerram
lumbi noslri praecincti esse debent, et calciali pe-- (Matth. v); non uiiqueisiam lerram quam possident
des. Quid enira prodesl homini, si solamcorporis ha-- peccalores, sed illam in qua non sunt spinae, et iri-
beal caslitalem; cl incaulus, et a sine inslriictionee buli: in qua non sunt serpentes, ei scorpii : quippe
calciamenlorum Lcgalium , malis fueril supradictiss ubi diabolus cura cseteris imraundis spiritibus non
obnoxius : vel quod quolidie in usu est cordis suii accedit. Erit enime lunc una cum suis salellilibus in
calcanetim patens praebeat comestioni serpenlum?? igne seierno, quem paravil f Deus utique diabolo,
Si cogilet mala, si concupiscat aliena, b si doltimi B I etangelis ejus (Mallh. xxv). Habemuset s Joannein
meditelur, si nulriat iram, si insidietur proxinio, sii Baptistam, qui dixeril de Saivalore humani generis
mendacio sludeat, si comedalur livore, si tabescatt DominoJesu: Cujus ego non sum digntts, inquit,
invidia, si venenato ore detrahat bonis; et dum men- corrigiam calciamenlorumsotvere (Joan. i). Sed alia
dacis c linguse spiculo lacerare niiitur innocentes,, in Christo ratio est. Ille non propter se calciatus
morsibus daemonum,qui per ipsum loquuntur, ipsee est, sed propiernos; quoniam lerra sustinere non
poiius lanietur? Quid profuit praecinctos habuissee polerat majestatis ejus nnda vestigia. Calciamenta
lumbos, si divinorum mandatorum calciamenta nonn cum dicit.gressus ostendil sanclarum Scripturarum,
servans, gressus cordis tui (id est animse tuac bases)) quibus graditur, et circuit 1"nntilia ejus in omnes
crudelissimcc concisioni tradideris? Conlrarium for-- qui habitant super terram. Et ideo Joannes Baptisla
sitan videalur aliquibus, quod cum hic lantoperee in Evangelio negat vel idoneum se esse.vel dignum,
calcialos esse debere a Deo jussum sit, alibi ab\y qui solval corrigiam calciamentorum ejus, id est,
eodem Domino Deo jubeatur sanclo Moysi, et dJ sermonem ejus ; sive ut edisseral unum de mandalis
sanclo Josue : Solve calciamenta de pedibus tuiss ejus ; sive ut nudare valeat, ei evidenleroslendere >
(Exod. III ; Jos. v). Ingens quidem ratio est, et mul- calciati adhuc in isto saeculoVerbi Dei veneranda
tiplieium proposilionum ambagibus praestruenda : C vesiigia. Modoenim per.speculumvidemusinmnigmate,
sed quia brevitas congruit et prsedicantis labori, etl inquit, tunc vero facic ad faciem (1 Cor. xm): ubi
memoriae auditoris, nolo vos longius trahere. Ibii non erit aliquid occultum quod non revelubilur, nec
solvilur qusestio, ubi calciamenta solvunlur, dumi abscondilumquod non scietur (Matlh.x): quando ad
slalimcausaadjicitur: Solve,inquil, calciamentadepe- illuin futurum diera feslum DominusJesus (Joan. vu),
dibustuis; tocuseniminquostas, terra sanctaesl(Exod. non sicul sub incredulis, i quasi in occulto ascen-
ni; Jos. v). Ostenditur ergo terra jEgypti, ubi dalur: det; sed sicut scriptum est: Deus palatn veniet, et
praecepiio illa superior, sancta non esse, et ideo ihii Deus noster, et non silebil (Ps. XLIX).Proplerea et
habenda mandantur calciamenta; in sancta autemi Apostoli in Evangeliis alibi prohibenlur portare cal-
a Edilio Lngd., male, stne construclione. editiones non habent TOejus, quam voculam rclinet
blta cod. Flor. et Urb. In editis deest si; quse; etiam liber Pantagathi.
lamen particula habelur etiam in libro Panlagathi. >Frequens haecloculio est apud Patres,
c ln tribus. mss., lingumspiculis; et hanc leclio- bum Dei carne indulum calciaium appeliabani.Am- qua Yer-
nero habet eiiam liber Pantagathi. bros. serm. 17 in ps. cxvm, edii. Frob. l. IV,pag.
d Tres mss., sancto Jesu Nave, iisque consonat li-- -p.725: Per femur insignegeneralionisagnoscimus,juxla
j,
ber Paniagathi; ei forlasse hoc modo Gaudentius; " illud : Accingeregladium ttium circum femur, poten-
scripserat, at librariorum inscitia, quibus porroi tissime; quo significalur,quod Filius Dei, cum scmet-
iguoiuin erathoc ilem noraine vocari sanctnm Josue, ipsum exinanissel, Verbiaccinclus divinilalem, el oe-
notiori appeliaiione uti maluit. Eccli. XLVI: Forlis; neralionem calcialus humanam, prodierit ex Virgine
in beltoJesus NavesuccessorMoysi. Hieron. in cap. ni omnibus daturus salulem. Greg. hora. 7 iu Evang. :
Matlli.: Lege librumJesu filii Nave. Aug. de Civ. lib. Incarnatus Dominusveniensquusi calcialus apparuit,
XVIII,cap. 11 : Moysisuccessit Jesus Nave. Philas- quia in divinilatesua morlicinanoslrmcorruptionis as-
Irius, cap. 17 : El Josiam, et Jesum filium Nave; et sutnpsit. Et paulo infra : ln Idummamergo Dominus
cap. 27 : Post Moysi defunctionem,successionemque : calciamenlumsuum se cxtendereasseril, quia dum per
Jesu fitii Nave. Gaudentius ipse, tr. 11 : Septem die- camem Genlibusinnotuit, quasi calciala ad nos divi-
bus filius Nave. nilas venil.
e Sic reposuirous ex Florent. et Urb. cum in edi- i Sic emendavimus freti auctorilaie Urb. el ulrius-
tis legerelur tum; sed tunc est etiam in cod. Panta- que Vat. codicis. Flor., quiain occulloascendet. Iu
gathi. editis corrupte legebatur, quia in occulto ascendit.
f Flor. Urb. cl cod. Panlagathi, ufigueipsi diabolo. Cod. Panlagathi, auflstin occulloascendet; quare hic
Valt. duo, Dominus uliqne ipsi diabolo. discrepat aFlor., supra vero a Valt., alibi ab Urbi-
s Tres niss. codd. ita legunt : Habemus el san- nate; idcirco ab horum codd.nullo desuniptum esse
ctum Joannem Baptistam dixisse. oportet, qui ab iis lara saepedissentit. .
b Sic tres mss. codd. et Paris. editio. Alise duae
PATROL. XX. 28
875 S. GAUDENTIIBRIXIJE EPISCOPI 876
ciamenla in via, dum dicilur eis in Evangelio Mat- A aquas Geniilium poptiloruin. Aquae vero quod po-
thcci a Domino : Nolite possidereaurum, nequeargen- pulis compareniureiGentibus, in Apocalypsid reve-
lum, neque pecuniamin zonis veslris, non peram in latur Joannis : Aqum, inquit, quas ridisti, super qttas
via a, neque duas tunicas , neque calciamenta, neque sedet meretrix Babyton, populi el Genlessunt (Apoc.
virgam; dignusenim esl operarius mercedesua (Mallh. xvn).
x). Alibi autem jubeutur babere, 258utMar^us Opus mihi esl et baculo °, pascha adhuc in Egy-
evangelisla describil: Et circuibat, inquit, castella pto celebranti ; ul 259 s' imilator suin sancli
Jesns docens. Et convocatisiltis duodecim, misil eos Moysif, Hebnrum ineum (id esiiiitellectuni Israeli-
binos, dans illis potestatemfttgare spiritus immnndos; lem, qui Deunvvidere promeruit) ab inierilu libe-
et prmcipiensillis, ne quid secutn tollerenlin via, nisi rem, percusso ytigyptio. Hoc propter seipsum quis-
tiiroam(anlutn; non peram,non panem,nequenummos que e, quamdiu servit Legi. Si quis vero esl Apo-
in zonis, sedh calciatos caligulis, el ne induerent, ait, stolicus, et per Jesum prostrato ^Egyptio, niagiius
duas lunicas (Marc. vi). Propler incredulos, et par- faclus, ac potens ; non jam projUer se h bactiluin
vse fidei honiines, jubenlur in via prrcdicationis, portat, sed propter eos quibus dici necesse esl :
calciamenia habere Aposloli, ui Verbiim Deicalcia- Qttirfvullis?in virga veniam ad vos, an in churilate,
luiii, el conleclum in mysterio, prnpter spinas el jg el spiritu tnansueludinis(I Cor. IV)? P(vrlatet propter
Iribtilos blasphemanliiini prsedicent. Ad eos autein eos qui veniunl ad nos in vestimentisovitim, ab inlus
qni fideli mente audiunl, quasi jara in sancta lerra , aitlemsunl lupi rapaces (Mutlh. vu). Quod si Itipus
perfccli quippe cordis in lide, ubi nuda de Deo se- dcsinal esse luptis, et cum agno pascatur, ut ait
criri possent proferre teslimonia; jubentur non por- Prophela (/s. xi);etsi leo desinens esse lco, cuni
tare calcianienla, videlicet ut aperla figanl illic ve- bove manducel paleas; baculo opus noii est.Si cnim
siigia divinitaiis ejus.El idco bealusPetrus calciavil feralium morttm ncquilia in tanlam verialur n-an-
se in carcere c calciamentis suis (Act. xn) : el sic sueludinem, ut cum oviculis innocentibus, ac muii-
exiit ilerum ad hostes Judseos et adversarias pote- dis Clnisii operariis, vitce pabuliini miles quoerant,
slates, ut calciaius peiles in praiparaiione Evange- et capianl, cl ' lales iilique sinl qni in charitaie, et
lii, calcaret mper serpentes, ct scotpiones, et super*• spiriiu mansueiudinis ad perfectuin dcbeani erudiri;
omnemvirtutem inimici (Luc. x). Et Moyses dicit ini dicilur a Clirislo (Matlh. x) apnslolicis quibnsqtte
benediciionibus, vel ad unumqueroque fidelem, velI sacerdotihus, ut nequei haculos correptioniim por-
ad personara potiusCbristi : Ferrum, inquit, el tcss leni in via, qtiaudo in discipulis obedieniibus, ac
calciamentumtuum (Deut. xxxiu); ttlique ul confrin- mndestis tciram sanctam possidere jam coeperini.
gat capiia draconum super aquas, id est ulconteralt < Q Qnud anniial de vohis k pusillitaii roeseSalvaior hu-
principalus dccmonum draconum, qui sunt superr inani generis, Deus Doniinus Jesus. Cui una Deitis,
a In tribus mss. addilur neouerfuas tunicus hubea- stor Burchardus cum sua pastorali virga, modernis
lis, qiramVotem exliibei etiam libei' Paniagaihi; scdi pastoribus qiti pascenlessemetipsos.vixin ipsis bacn-
abest a Vulgata, nec^ in*,Grseco Mntihcei occurritt lis suis aiiqua carcni pompa. Formam describit Isido-
fXoire. rus, c. 219; usus vero ad suhdiinrum correpiinnem
b Va.tt. duo, calciatos&caligulas,ul el liber Panla- significandam, iiisinuaiur liic a Gatidentio : Quodsi
galhi. Flor., gailiquias, ubi posilum vidctur g pro c lupus desinensesselupus, ei cntn aqno pascalur ; et si
initio diclionis. (ittilicam niiiiloraihus ftiisse quotl- teo desinensessc leo, cum bove mcmducelpitlcas; ba-
dam calceamenti genus,|pedibus muniendis institu- cnlo opus non esl. Et paulo post: dicilur a Christo
lum, viaturium po(ius'qu:imurbanuui, diserte docuitt Apostolicisquibusquesacerdotibus, ut neqtte baculos
Julius Nigronus de Caliga Veter. cap. 2, § 17, uhii correptionuinporieiilin via, quando in discipulisobe-
cliam, § 18, liunc Gaudenlii locuin laudai. Apud i dientibusac modeslis, terram sanclam possidere jam
Rosweydum in Onoraasl. ad vilt. Pairum invenilurr cmperinl.Isidorus item de eccl. Off. 1. n, c. 5," de
gallica, et gallicula, pro caliga, et cafigufa. CaUgula, , episcopi ordinatione : tluic dum consecraiur, datttr
parvacaliga, vetus sandalii gemis, quqd ad inediami) baculus, ttt ejus indicio subdilam plebemvcl regat, vcl
libiainascendisse voltinl, ex cujus usu numen acce- corrigal.vel infirmilates iufirmorum sustineal. Plnra
pitC. CaesarGermanici lilins. Vide Voss. 1.1de Vi- dahunl Thniuassiiiiis par.i, lib. n, c. 58, el Macrius
liis serm. e. 20. Hierolcxico, ver. Buculus; at neutri tam pntciarus
c Flor.etVatt.duo, caiciameiitusua. Urb. quoque e iste Gatidentii locus agnitus est.
etliber Panlagathi. „ rIrrepserat in priorem editionem Mogsisperperam
d Valt. duo , rcvelatur Joanni. Flor. revelalur r" pro ilJoi/s7,quodvetera exentplaria habeul,atqueom-
Johaniiis. Liber Pantagaihi, revelalurJoanitis. Ulrmn n nino reiineiidiim est juxta priscum secundi castis
huic VOcianie teriiam lilleram ascribenda sitaspi-i- efferendi nioreui; ut Vlyssi,Achilli,pro Vtyssis,Achil-
ratio, doccbit clarissimtis Cellarius Orlhogr. Lat.I. lis, de quo Vossius 1. iv de Art. Gramm. c. S, alii-
pag. 45, euit. Palav. 1724. ijue allati apud clarissimum Fabricium,not. ad 1'liila-
e Pr;cter ea qucede baculo attiiliinus iu Prcuf. add slritim, paj?. 19, edit. Hamburg., hujns ver.op. 7.
Gauilenlium n. 10, nonnnlla hic de ejus aiiiiqiiilale e e Suhaudi opus habct, ntex sequeniibus liquet.
et iisu nolanda sunt; ac priino antiquilaicm com- h Vi inss. bantlum porlal si poriat,
qu:e lamen
mendat nou solum praeclariis hic Gaudentii iocus,, poslreina verba absunt a cod. Panlagaihi.
sed etiain alter in vita Csesarii Arelaieri^is aptid d ' Sic mss. tn edilis, iiiale, lales utique sunt.
^abilionium, sec. i Benediciin., ad dieitt 27 Augii- i Editio Lugd. etColnn. depravale legunl cor-
sii, I. II, h. 17 : Clericuscui cura eral bdculumillitts
s rupiionum. Paris. et Valt. dtto, correplionum,quam
porlare, et in VitaConstat
S. Burcliardi apud Siirium, ii& Icclionem habet eliam cod. Panjagailii.
t Sic lego in Urb. et Vail. dtiobus. tres ediiio-
Octobris, cap. i : qnanio preliosiorsit coram
n
illo qui humilia respicit et alta a longe coghoscit,Pa-i- nes, inale, pusillanimitali mew; scd pusiililali prac-
 87* SERMO Vi, fefe feXODl LECtlONlt! SEXTUS. 878
caderiiqtieomnijiotehlia, cum Pair6,et Spiritu san- jAiEgypliorum, sicdt per Moysen Comminalus fuerat
clo, ahte omiiia, et ntinc, et sempcf, et in cuncta Pliaraoni, i ctirti noluil dimitiere populiini Israel,
saecula.Ameii. qiiem poptfliim iderri Doriiilnis prlniitivum nuncu-
SERMO VI, | pare filium dignabattir; quaudo pcrculsi tantorum
JDEEXODIT.ECTIONE SEXTUS. repente funertim stfage .lEgyptii, Israfelitas qtios
QiiantumDeus Paier per virtuierii suam, ei spiri- lahiquam captivos diidum felfixare nnluerant, noc-
tum suum prn captu viiinm noslrarum revelare tis medio expulefUHt. Sed quoniam multo liiajora
dignalus esl; quaiiium Patris, et Filii, ei Spirilus fecit idem DeUspro ndstro pdpulo contra Veros M-
sanCli coaiqualis omnipoteniia tribuii; a qiianium gyptios, et in nrtbis coinpleta suht qu* lunc tempo-
sempiiernae, acsine principio Triiiitatis una eadem- fis iiriibraliler cOiHirigehaiit; rederiiptioni§ nostnc
que divinitas inspiravii, aperuiraus diiectioni veslrce nieihofes, noh debemus dbna pietaiis ejhs ingrato
a primis vigiliis Pasclice ttsque in hanc ciiem, 260 occtlliare silentio. Dle qUa ImmolatuSest Agnus Dei
quce esset raiin nothinis libri Exodi; quavvirtuspas- DoiilirttisJdstis, ail Vesperuiri(imminentibiis quippe
chse,bctijusil)iobservatioprimumcusiodiendadecer- jiihl tenebris, qusc statiirt cfUCifixoeo''cooperuerant
niltir; el quamobrem iriensis istein quoDcus hoc ob- 6tt1hemterfaroiA/'a((n.xxVit]),il)illitlS(lieiiiocleper-
servandiihi pr.ccipit, piinius dicaiur iri mensibus B 1 cusslt primiliva jEgyptiofiim dsemoinihi,id estsiniti-
arini; e quse essei ^gypius; quid Sighiflcaret itle Iatfa liomilnim inortiioiiirti, qurd ipsi piima in hoc
decimUs, vel quarlus decimus dies; quis esset <• 261 niuiido CreaVerant, Ut pnr ea ctilefcritur. Scd
agnus inimolaiioiiis, ct cur assumendus esset ab rluri ibi adjicitur, in omnibns ritfs JEgyptiorum fa-
dvibus, et ab haedis; quoeVesperlina d.iei, quod il- cianl vindictnm(Exod. xn), forlasse.dicas : qui sunt
lud limeri, ° qui illi posles, quis ille sanguis: et isti jEgyptioftim dii, l si dcomonesquos pagani deos
quam ob cau<am neque crtidas carnes, neque in ptitaut, ipsi surit ^lgyplii? Audi cigo, iiiin soluh)
nqua coclas, sed assalas igni, et caput cum pedi- dccmoiiesiEgyplids esse; sed eiiani tilltores COrum,
bus et inlcraneis festinaniei' comcdere jnbeanltir; qtiicnmqiie pertiriacitei' in liiCfCdulilale versaniur,
quod ex eo os non coufringciidum, qucereliquiarum filii leiiebniriim ctiin sihl, iigyplii suut : m quoniain
crematio, et qnid mysterii figuratum sit vel in cal- lilii yEgypliorhnl nalura, filii stinl. davmoinim.Unde
ciamehlis peduin, f el bacitiis manuuin, vcl in prcc- dicitttf nniversis incredulis : Vos de diabolo patre
cinctu tiiniborum. Reslat ut disseramus percussio- esiis (Jonh. vm). Sicui eriiiri quotquot spiritn Dei du-
nem priinitivorum jEgypti, et azyma cuui amaritu- ciininr, hi filii Dei suht, secithdum doctriliam Pauli
dine, et septem dies azymortnri. Tiansibo, inquit, apostoll [Rom. viii), ila quoque quntquol spiriin dia-
iu tefra Mgypti hac nocie, el percutiam Komne pri- 'G bitli abducunlur, fllii dsemoniofumsriiit. Ideo atilem
mOgenihiihin ierra .'Egypli ab hoihine ttsquead pe- ScribturadivlhaUiaboluinetexercilumejiis.yEgyiilios
ctis : et in omnibusdiis .Egyptiorum faciam tindic- niihcupal, qliiaa Deo.qui lux c*i, rilieni sanciisuni,
tam, ego Dominus. Et erii sangtHs vobis in signo in contfa Creatorcin propriuni i-ebelltirido.Nam sancius
dcmibus b in quibits vos erilis ibi : el videbo sangui- ApOsloIuSdicit : Quid mirutn si Scitaiias transfigural
nem, ei prolegam vos: et non erit invobis plaga con- se n in Angeitim htcis (11 Cor. XI)?Prohans iitique
tritionis cuin perculio sEgyplum. El erit hic dies vo- eutn esse angelurii tenebrartim, qtii sc quaa i\nge-
bis i?t memoria (Exod. xil). Percussit quidem Deus ltiiii lucis bsteiilare corielur, ul fallat. Sintili ratione
in illa nocle tunc temporis ' primcigenila omnia el oriiiies increduli advcrsanles Deo, et a luce divi-

fert libef quoqtie Oclavii Paritagathi. > Duo Vntt. legunt, percussitqtiidem in illa nocte
" Ita legnnt Flor. el Vatt. dtio, qtiOrum lectimii iunc temporis pritnonnws. Sic ciiam Urh.; sed pro
accedit cod. Panlagallii; idehiqtie, iiiilio semionis, priniorialoshahet prftninnfo»,uti et cod. OciaviiPan-
pro QiintifUNt Deus Pater, ex ipsius Pantagathi emen- tagathi.
datinrie habet, Quantuni Deiis polens. Edill porro le- i lii iribiis mss., cntn nollet.
gebanl hoc loco, quanluih seinpiterna, tic sine prin- t Vail. duo et Urh., cooperuerttnt. Flor., coho-
cipio Trihilas inspiravil. J peruerant.
D
b Sic mss. tres codd. Ediliones aUteiri, ct qum ob- i Tolum hoc desiderahalnr in edilis; vertim cre-
servalio ibi; pauld post vero pro mensis iste cod. dibile est verha hscc prsctermissa fuisse a librario,
Pantagatbi legit tnensisipse. cum exsteril in qttatunr inss. eaqtic agnoscal etiam
c Ita in Iribus mss. Editi, inale, qum esset Aigyp- liberOciavii Pantagatlii; quare lum consensiis rass.,
tiis , sed facilis fuit eiior permulalioiiis u in ii. In iiim eiiam totus Gaudeniianse senlenliae conlextus,
librn Pantagathi qutv esset .Egijptus. nlOhtieruntiri locura suttm reponenda.
A Unus ex Valt., agnus immolandus.Liber P.inla- ™lia reponenduni juliet cod. Paniagallii, qui solus
gStlii, agriiMSiminoldlionis; el paulo posl, qui illi hoc loco veram lectionem habet. Edili quippe nullo
postes. serisu legebanl qttonium filii Mgypliorwh stinl, filii
< Tres IIISS.sic leguiit. Editi, qttid illi postes. siin! dmmoitum; scd ablala voce nalura, qiiis Gau-
f Flof. cod., vet in baculis.Iterir Urbinas, el cod. detilii seiisum percipial? Videtur eiiaui paiilo anie
Paniagatbi. pro quiCttritquelegeiidnm qui cum, ut ilileger scnsuS
e Tres inss. et iiber Pantagalhi, bmnein priirioge- constet. Flor. et Urb. pro filii Mgypliotum natuta,
niittm. legtiut filii .Egypiiorum nam ; sed hoc quoqiic mndo
'' Adjcciniiis parliculam ex iriss. qUam editl non Vibrarii ineptia confirmat emendalioriem hosiram.
habenl. n Mss., velut angeltimIttcis.
 879 S. GAUDENTIIBRIXI.(EEPISCOPl 880
nitalis ejus extorres, Agyptii appellantur; quos ta- .A.Satanas insurrexit adversui seipsum, b divistit est;
men hortaiur ipse Dominus ad salutem, dicens : hoc, inquit, facere non potest, aul finem habel (Marc.
Dttm habetislucem, creditein lucem, ut fitii lucis si- m). Sed ulique, charissimi, percutere vult exterrai-
tis (Joan. xn). Itaque a si volunlaria fides polest nator Hebraeos,Deo percutienle ./Egyplios.Namre-
eos filios lucis efflcere, hoc quod tenebrarum filii tribulionem molitur in servos Dei, satellites suos ab
sunt, vitium voluntatis est, non naturse. Nocle ergo eo percussos indignans; quoniam diaholus lunc ma-
qua corpus exanime relinquens in cruce Dei Filius, xime accenditur, cum exstinguittir.Tunc enim saevit
transiit cum anima ad jEgyptum inferiorem, ut ani- in Dei famulos, quando prima virtus ejus » in pri-
mas in inferno positas visitaret; tunc fecit vindictam mogenitisoccidilur, dum vel idololatriam,vel super-
in omnes immundos spiritus yEgypiiontmdeos, in- slitionem, vel caeteros principales errores daemo-
terticiens in primogenitis vires principalus eorum. num I Deus disperdit ex nobis. Dicitenim ille ne-
Nam Passioni proxiinus dicit DominusJesus : Nunc quissimus murmurans conlra Deum : Tu propter
judicium esl hujus mundi, nunc hujus mundiprinceps Hebrseosluos percuiis meos /Egyptios, et ego k pro-
ejicilur foras. Et egob cumexallatusfuero, omniatra- pter jEgyptios meos persequar, et inlerficiam He-
ham ad me ipsum (Joan. xn). Revocavit itaque om- brseos tuos. Namdixit inimicus, persequenscompre-
nem crealuram suam ad se Dominus Jesus, quam 'g hendam* pariter spolia, repleboanimammeam,inler-
sibi ' iniquissimiusurpatores diviniiatis rebelli spi- ficiam 263 giadio meo, dominabitur manus mea
rilu manciparant; ut ipsius dilioni subjecta essent (Exod. xv, 9): sed fruslralur ejus minacitas, si prse-
omnia, per quem facta sunl universa; et qui protexit ceplo Domini, quo nos tutos esse posse m praemo-
d 262 ac proteget credentes in se a plaga contri- nuit, gnaviterpareamus. Adjicitur enim, et custodies
lionis, per signum crucis suse, cum dieiuir : Ei erit sermonemhunc legitimumtibi ipsi el filiis luis usque
vobissanguisin signo e tn domibus: voseritis ibi : et in mlernum(Exod. xn, 24) : scilicet ul semper solli-
videbo sanguinem,et protegamvos (Exod. xn). Qttae- citi simus pascha Domini legitimo studio celebrare,
rendum tamen, priusquam transeamus ad csetera el vigilanter facere ea qusenobis prsecepta sunl, ne
quaesequuntur, quomodo dicat, Protegamvos quasi per conlemplum iiostruin, aut negligentiam nos-
ab alio 'exterminalore : et iterum Moyses,Transibit tram, exlerminator aditum grassandi reperiat, Dei
Dominus percutere, ait, JEgyplios, el videbitsangui- protectoris tuitione cessante. Sit ergo unusquique
nem in limine, et in utrisque poslibns,el perlransibit nostrum in parte Domini, qui percussit ^Egyplios;
ostium(Exod. xn). Quid ergo est? Dominustransiit sit Israeliia, Deum semper mente aspiciens, ut pro-
percutere jEgyptios in manu exterminatoris? Absit. legalur a plaga exterminatoris. Habeal, quinimo
Nam post pusillum dicit : Et non dimittetextermina-C habeamus in utrisque postibus, scilicet in corde,
toremintrare in domosvestras.Si ipse perculit, quo- et in ore, salutarem Domini Passionem. Quomodo?
modo dicitur, non dimiltel inlrare exterminatorem? sicut docet Apostolus : Cordecreditur ad juslitiam ,
IIoc ilaque in lextu ipsius lectionis sollicitus,lector, ore autem confessiofit in salutem(Rom. x). Habea
considera, quod ubi dicit f percuti jEgyptios, non mus " et in Iiminefrontis signumsanguinis Agni, ut
dicit, ab exterminatore : ubi autem dicit, Hebrseos non sinat exterminatorem Deus inlroire ad nos :
protegendosqui percussil ./Egyplios, &sed ab exter- neque enim solumroodotunc istud faclura est vel
minatoris. Exterminator autem non percutit ^Egyp- in historia Legis, vel in tempore crucis DomiuiJesu,
lios, quorum amicus et princeps est; quoniam, sic- sed et nunc semper Deus ultor populi sui perculit
uli ail Dominus in Evangelio Marci beatissimi, st yEgyptios : semper exterminator diabolus intrare
• tt Sic k Sic mss. codd. Editi vero
legendumesse docuit consensusmss. pro eo propter jEgyplios.
quodin editisoccurrebat, voluntatisfides; quam lec- Huic Gaudentianae interpretationi obstare videtur
lionem abrogat etiam cod.Pantagalhi, prseferensvo- locus Sap. xvni, 15,16, ubi innuit exterminatorem
luntaria fides. fuisse a Deo roissum ad perculiendos ^Egyptins:
b In tribus mss. el libro Pantagathi, cum exaltatus Omnipolenssermotuus de cmloa regalibus sedibus,
a terra. JJ durus
fuero debellalor, in mediam exterminii lerrampro-
c Tres mss. codd., nequissimiusurpatores. silivit. Exterminator vocatur qui perdidit in
d Mss. quatuor, proteyit,quibns suffragatur cod. deserto murmurantespariter contra Dominum.Judilh. vm,
pantagathi. 25 : Qutimproperiummurmutalionissumconlra Do-
e Flor., Urb. etValt. duo, in domibusin quibusvos minumprotulerunt, exlerminatisunt ab exterminaio-
critis; eodemqtieraodo cod. Pantagatlii, cui leeiioni re. Et 1Cor. x: Sicul quidameorummurmuravetunt,
favet Vulgata. et perieruntab exierminatore.
f Sic tres mss. Editioneslegebant percutiamJEgyp- 1 Sicediti.Flor.,Urb. et Vati.duo,
patiiborspolia,
tios; at percuti JEgyplios habel etiam liber Panta- qtiibus accedit liber Panlagalhi. Gaudenlius quo-
gatlii. que, tract. 12, parlibor spolia. Vulgata ediiio ac
s Urb. cod. et Lugd. editio, ab exierminatore,quo- LXX, dividamspolia.
modo habet etianr cod. Panlagathi. m Emendavimuslocumhunc ex fide Urb. et Vatt.
h Sic editi. In quatuor mss. et libro Panlagalhi, codd. Parisiens. editio legit prmmonui,male. Colon.,
divisut est, inquit, stare non potest, finemhabet. prmmonuigraviter, deierius. Ltigdun., prmmonui,
iItei'umprtmo7ia/tshal)entmss.;etpauIopost.,Flor. graviter pereamus, pessime. Mss. codd. concinit
cl Urb. provel idololatriam,velsuperstilionem,legunt liber Octavii Pantagathi.
velydolalrimsuperstitionem.Liber Pantagalhi, idota- n Addidimus particulam conjunctionis ex mss.,
trim supertlitionem. quse in editis deest.
) Tres editiones, male, disperdet.
881 SERMO VII, DE EXODILECTIONESEPTIMUS. 882
in domosIsraelilarum nitilur cupiens eos occidere : A enira Judceus, Filio Dei (Deo el homini) velut homini
semper Dei Filius tuettir suos, et protegit eos, ubi lanlum cuidam, sane bono doctori, dixerat : Magis-
signum susePassionis cognoverit.lpsi gloria curo Pa- ler bone, quid faciam, ut vitam mlernampossideam
tre, et cum Spiritu sancto per omnia ssecula.Amen. (Ibid.)l Et idcirco Dominusad illum, qnid me dicis,
SERMO VII, ait, bonum? nemo bonus, nisi unus Deus. Unus est
enim Detis ubi Deitatis nulla divisio est. Per omnes
DEEXODILECTIONESEPTIMCS. libros sanctarum Scripturariim, et Palrem Deum, et
Discussis validioribus mandalorum paschalium Filium Deum, et Spirilum sanctum Deum legimus,
membris, tres adhuc superfuisse de proposita lec- non deos, quia deos non sinit dici Unitas majestatis;
tione Exodi species, die heslerno prsediximus : est enim sola in Trinitate personarum dislinctio,
quarum primam de interfectione primilivorum non naturaediversitas. Quod si Marcionet Manichseus
jEgypti, statim, proul potuimus, inlerpretati sumus; meruissent adverlere, numquam profecto dixissent,
duas nunc residuas de prohibitione fermenti, et de unum quidem Deum novi Testamenti bonum,alinm
septem diebus azymorum, Domini gratia largiente, veromalum, qui per Legemveterera sitlocutus.f Ausi
proponimus explanandas. Septem diebus, inquit, sunt et in supradicla Lege azymorumadscribere ei
azyma edetis : a primo aulem die a exlerminabilisB Jj ssevitiam,dicentes, liominisanimamdisperdi propter
fermenlumde domibusvestris : omnis qui 264 man- 265 fermentum panis, quo nihil possit esse cru-
ducaveritfermenluma primo die usque in seplimum delius. Vecordesenim non inlellexerunt, vel quanla
diem, b disperiet anima illius ex Israel (Exod. xn). esset in raandato uiilitas, vel quod Deus maj'orem
Hsereticorumveterum quidam, ex quibus stint in- causam tunc ulciscendi habeat, si in exiguis rebus
sanus Marcion, et exsecrabilis Manichseus,quoniarai (ubi nulla difficultasest observandi) pervicaci lan-
spiritu erroris inducti Scripluras omnes veteris Tes- tum spiritu contemnatur. Facilius necessitati a igno-
lamenti respuendas csse conlendunt; per multai scit Deus quain prsesumptioni.Denique sancto Da-
Scripturarum capitula, Deum Legis anliquaj malumi vid non imputatur ad peccalum, quod in necessitate
conantur asserere, quasi aut alius sit Deus novii famis constitutus manducaverit sanctos panes, quos
Testamenti quam qui ex Lege utique preeniintialus ; non licebat roanducare nisi solis sacerdolibus (1Beg.
advenit, aut in comparatione bonitatis Dei, aliquis! xxi). Ilic vero videamus, quid poluit necessitaiis
legitirae bonus esse possit: cum vel Angeli, vel ho- incumbere. Jussit Deus Israelitis ut septem diebtts
mines hinc habere judicenlur aliquod participiumi paschae, fermentatum sibi panem non facerent
bonitatis, si bonum Deum sciant, adorent, veneren- (Exod. xu). Si fermentalum fieri jussisset, diligen-
tur, ac diligant; perhibente Domino Jesu, quodi C ( t'a illic necessaria fuerat, ne deesset: quod jussit,
c bonus homo de bono thesauto cordis sui proferatl desidiae est, non laboris. Negligentiam
jubet, ut
bona (Matlh. xn). d Sed Deus Dei Filius, perfectami obedieniiam probet; et non vis ut damnet illam ani-
bonilatemcum Palre, elSpirilu sancio possidens, ett niam qucediligenliam commodaverit ut contemnat ?
unam sciens esse bonitatero Trinitatis, sicul unami Sed jam videamus, b quae fuerit in ipsa prsecep-
divinitatem ; indigne tulit, bonum se juxla conditio- lione utilitatis ralio vel Judseis historialiter usque
nem creabilium bonorum nuncupari, etait: Qnirfwe'. ad Chrisii prsesentiam, vel nobis hodie quae cedifi-
dicisbonum(Malth. xix)? Hoc est : Nolo dicas bo- catio sii juxta intelligenliam spirllualem. Filii Israel
num, quem nescis; scilo prius, e qui sim, ei cumi cum premerentur in /Egypto gravibus captivitatis
Deumverum cognoveris,amplector ul dicas bonum,, injuriis, geraentes proclamaverunt ad Dominum
quia nemo bonus, nisi unus Deus (Malth. xix). Ille! Deum ut eos eripere dignaretur (Exod. m). Elegit
a Valt. dtto, exierminabiturfermentum. In Kalen- eliam cod. Pantagathi. Edili, quod homo de bono
dario Judaico die dcciniaquarla mensis Abib, sives thesauro. Lectionem a nobis editam luetur Vul-
Nisan : Pascha, exterminaiio ferinenti.Hujus au-• gata.
lem exlerminationis quaiuor erant gradus, nempe : d Sic Flor., Urb. et cod. Pantagathi. Duo Valt.
Expurgaiio fermenti,inquisilio fermenti, exterminalio ) vero, Sed Dominus. Lectio edilionum erat : Sed
fermenti, et exsecratio (ermenti. Videsis Buxlorf.' '. D dicas : Dei Filius.
tsynag. Jud. cap. 17. e Edili legebantqui sum.
b Unus ex Vatt. ilemque Florenl., dispetiat; cod. f In mss., Ausi sunt enim et, qitam lectionem
vero Ociavii Pantagaihi, dispereat anima illa. Hcec e habet eliam cod. Pantagalhi. Poterat aulem lotus
autem pama eadem est quam comminatus est Do- hic Gaudentii iocus proferri ad illustrandum Philas-
minuscircumcisionemnegligeniibtis, Gen. xvn, vo- trium, ubi agit de Marcioneet Manichseis,cap. 45
calurque animmexcisioex Israele; de quaquam variee et 61; plenius enim el distiuctius eorum errores
seniiant inlerpretes vide apud Constantin. 1'Empe- explicat, prout monuimus cliam in Spicilegio ad
renr, in not. ad Berlram., de Rep. Hebr. lib. i, c. 2;; notas Fabricii, supra, pag. 175.
Goduvin., I. in, c. 4, vers. 19. Prioris verba hacc c B Vati. duo, ignoscilDominus.Liber Pantagalhi,
sunl : Theologinostri ut plurimum ejectioneme cmlu it ignoscitDeus. Editi, ignoscat; el panlo supra ubi le-
Ecclesimac fidelium ista phrasi designari autttmant. l. gitnr pervicacitantum spiritu, cod. Pantagaihi repo-
Pauciores suppltciutn capilale hnc revocanl.Ego inii nit pervicacitamenspiritu, quod procul dubio melius.
hac varielate, eorum senientiam minime absurdam n h Sic Vatt. duo, ct liber Panlagathi; in editis, quce.
senlio qui tnortemprwmaturamindicari arbilrantur. r. fuerat, et paulo posi reposuimus qum mdificutio«I
. c Adjecimus to bonusex mss., inquibus habetur ir ex rosSi, licet verbumsit non exstet in edilis.
quDilbonut de bono tlmauro, quem in traodum lcgS.i i.i
 883 S. GAUDENTllBBIXLE EPISCOPI 881
ex ipsis continuo Deus Moysen et Aaron; per quosS A quercla commemorat: In propria venil, et sui eum
coiiveiiirel Pharaonem regumjEgypli, ut dimitterett i7onreceperunt(Joan. i); id cst, ad eos veriit quos de
illos. * Gum iion dimiitercl, mul(iplioibus plagiss servituie ^Egypli liberarat; quos per mare Rubrtim
cum suo populo verberaius , lianc exccpit pcenseul- vestigio sicco transduxerat; in quorum conspcclti
liniam plagam, nt omnium b priraogeniii ./Egyptio- Pharaonem ct ^EgypiipsresQlulis aquarum cireum-
rum illa nocte pepcussidivinitus interirent, qua Ju- stantium muris ohruerat; quos manna ccelesti saiia-
drcos necesse fuit ex mandato Dei pasclne sacrifi- verat in deserto; quibus de rupe arida c fontes pro-
cium celebrare. Media igiiur nocte olanior factusg duxerat; quibus eloquia Legis crediderat; quibus
est, et ululatus in loia jEgyplo; nnlla enim dointts s advcnturo suuin secunduro carnem vaticinio prce-
crat in qua non esset mortuus. Tunc jEgypli rexc nuivliaverat Propliciariim; ad qnos pnrcipue vene-
meiuens ne et ipse, et omnis populusejus simililcri- ral, dicens : Non sum missus nisi ad oves perditas
disperiret, compulit Moysen, et Aaronem,nt illai rfomuslsrael (Matth. xv). Isti non roodo eum susoi-
hora nociis ediicerent emnem plebeni de iEgypto. pere noluerunl, sed el crucis snpplicio trucidarunt;
Qui cutn perurgerenlur exiro, quid fecerin' adverta- qui tamen idcireo susceptuni corpus mori sustinuit,
mus. Et. sumpsit, inqttit, populus conspersam fari- ut et siKCmajestatis omnipntentiam propria virliile
nam priusquam fermentarelur massa illorum, et liga-. g resurgendo monslraret, et ut f in sublata, ac
verunl in vestimenlis suis, et imposuerunt snpgtI' devicta nierte viiam credenlibus redderet, et plenam
humeros suos. Egressi aulem, cum venissenl int crucifigentiiim nequitiam condemnarei. Quapropter
Socoth, coxerunt, inquit, eonspersumquod exlule- resurgens tcrtio die , transtulil se ad Gpnles, sicut
rant de Myypto, e subcinericiaazyma (Exod. xn). Utt dudum fuerat comminatus : 8 Auferelur a vobis
ergo memores essent hujus uecessitatis, 266 ott regnum , e( dabilur genti facienii fruclus ejus
heneficiorum Dei,jussil eos septera diebus primii ( Maith. xxi, 43). Ergo quoniam nobis, qui
inensis ita cejebrare pascha , utferineplaliim pa- fideliter Clirislum sequimur, datuin est cognoscere
nem non ederent (Exod. XIII), et ut seinperindica- 267 mysleria regni Dei, videamus quid jdem
rent filiis sui-i causam pro qna islttd faceie j'ussi es- nosier Dominuset Magister de fiocfermento intel-
senl; seilicet ut iitgratits ipse populus, vel imagine> iigendum docuerit. Allendile, inquit, tiofitsel cavete
rerum gestarum adinonitiis , liberalori suo gratias5 o fermentoPharismornm, et Saddttcmorum(Matth.
agere eogerelur. li ideo lanlopere eis praecipitiir: xvi; Afarc. vm ; Luc. xn); quod enm clarius ileras-
Sepiem diebustmjma edetis: a primoauleindie exler- set, intellexerunt Aposluli non ;\ ferinento panisesse
minabilis fermentum de domibu-iveslris.' oinnis quii cavendura, sed a corrumpentis doetrinse nequitia.
manducaveril ferinenialuma primo die usque in sep-- C Unde idoneus Evangeliipraedicaiorapostolus Paulus
limum diein , disperibil unima illa ex Israel (Exod. nobis elamat: Expurgate velus fermentum, ut silis
xu). Fecitet alia pluritna pro illis Deus, et in mari1 nova conspersio, sicttt esiis azymi. Nam et pascha
Ruliro. et in deserio; sed immemoresraisericordia- noslrumimmolatusesl Chrislus. diem festum
Ilaque
ram Dc.i(itt de caelerismalis eorum laceam ) prsoter noji in ferrpeifloveleri, tiequein
illud quorl fce.erantcaput viluli aureum , r.t qttod celebremus,jnquil,
adoranles illud dixerunt: Isli sunl rfit (tti, Israel, fetmeulomalitim el nequilim: sed \n azymis sinceri-
lalis et verilalis(l Cor. v). Cave;)inus,grgo a fermeniq
qui eduxerunt le rfe terra JEgypli (Exod. xxxn):
djesnm quoque Filium Dei qni eonim liberatorex- malitise; ,l ubi enini apparuit lerinentiiin nequitise
siiterat, venientem ad se sacrilegis iiieniibiis respue- confectuma diabolode conspersione peccatorum, el
runt. Unde sanctus evangelista Joannes non sine iniquilatum, J ibi animceilli appropinquat interi-
a Flor. qui cumremilleret.Valt. duo, qui cum re- videtur ita legendum ; nam Filius Dei noiidum fuit
niteretnr; proui etiam cod. Pantagalhi. Jesus appellatus, nisi postquam carnem sumpsil ex
b Hic qtioque in mss. primonati, ut etiani alibj. Virgine. Etiara in libro Pantagathi occtirrit ipsum
e Sic etiarii versio LX.Xeyv.pvfi«saijouov?vocat quoque.
subcinericiaazyma, quamvis conira Hebraeieonten- e Sic Vatt. duo, et liber Pantagathi. Ediii, fontes
duit, vocem illam iyv.pvfiu;, subcinericiq, in He- duxerat.
braico textu non haberi, ne morem snum hodier-1D f Flor. ac Crb., in illata, quibtis cousentit cod.
num azyma furnacea coquendi aiictoritati sacraepa- Pantagaihi. Ex Vatt. unus, in allata; alter, tn »mn'-
gincc rppugnare faleaniur. Profecio id nonntimquam lata, ac devicta,Ltisus operarum.
inquadam Italipesynagnga servatum, ut azyma snb- s Tres mss. codd. habent tolletur vobis, iisqne
cinericia nianducarenlur, diserte lestatur Julius cnnsonat liber Pantapaihi. Urb., tolleiur a vobis.
frater iqeus , vir non latn inihi sanguinis vinciilo , h Vatl. duo ubi enim paruerit. Sic etiam Urb. et
qtiam studiofura siiniliiudine conjunclissiinus; sed cod.' Paniagathi.
foi|asse recentipres flebrsoi. queinadmodum in cae- Ila legunl duoeeditiones, Coloniensis nempe et
teris phiribtts, ita eliam in lioc a veteri eonsuelu- Lugd., quihus concinunt quatuor mss. codd. Editioi
dine defeceriirit. De azymo Athen. 1. iu, c. 2i, nbi Paris., appropinquatinterius, scilicet diaholus; quae
uprova?ufipvvocal infermentaium, fermento caren- leclio non prorsus iraorobabilisest propler ca qnaj
lem , qui forte Plinio lib. XVIII,c. 11 , speusticusa seqituntur: Scilo quod intravit ibi ille qui fermeniiim
feslinalione dicius est; ex quibus locis nierilo con - motlis facere consuevit.Sed uniiis ediliouis atictori^
jccerunt viri dncti, nori soium Judseos, sed eliam tas lanii visa non est, ut ab editorum et mss. eon-
alias Lenies azymo ptne usas. sensu recederemus; ciiui liabeal eliam cod.Panta-
d JUss.quaiuor legunt ipsum quoque; el prorsus gathi apptopinquat interitus.
883 SERMO VIII, DE EVANGELIILECTIONE PRIMUS. 886
tus. Cum ergo videris in animam tuam ° inlrasse j^ j, lotius vitcenostrae, quia iidem revolvuntur in scecula,
cogiiaiiones pravas, macliinantes ut. le a Dei cnliu sinceritalis puritalisque azyma comedamus, ut
delurqueanl, aut ut facias aliquod peccatum, scilo ccelestium promissinnum iiiuiiera consequi merea-
quod intravi: ihi ille qui fcrmentuin mortis facere mur, quse nobis largiri digne ur DeusPaler omnipo-
consuevil : proplerea cave, ne inveniatur tale fer- lens, per coaeiernuni Filium suiim viventem secum
mentum in te, et disperdatur anima tua a Deo. Ne- regnantemque cum Spirilu sanclo, anie omnia, et
scitis, inquit Aposlolus, ania modicum fermentum nunc, Ct semper, et in cuncia saecnla. Il Amen.
totam massum corruinpit (I Cor. v ; Galat. v) ? Videlc
iiaque, b ne vel in modico suadeamini acquiescere SERMO VIII,
aut errori Centilium, aui iniquilaii Jttdccorum, atil > DE EVANGELHLECTIONEPRIMOS.
hoereticoruni nequilice, qui fermenlo diaboli totam
fulei inassam c perfidice raucnre corrumpunt. Quod Post illitis finem tractatus quent dileciioni vestrae
auteiii dixit d azyma cum amaritudine inanducanda, iniulimiis usque ad liesternum diem de Exodi libro,
docuit, neininem posse sine tristiiia carnis sinceram ubi Lex celebrandsu paschse describitur ; nunc ali-
vilam 268 dueere. Aniariiudo videtur jejunium, et quid de F.vangelii leclione, qttoepaulo anle decursa
oinnis abslinenlia deliciarum carnalium ; sed pascha T g est, adjuvante Domino, disseramus : ut eumdem
Domini non aliier celebralur; sed sinceritalis Deutn tam veleris esse Instrumenti auclorem,
azyma e aliler non edunttir. Cum vero exieris de quam novi, rebus ipsis teslantibus comprobemus.
^Egyplo Itujiis mundi actu, vel corpore; inannse pa- Audivimus enim quod Saivalor humani generis
bulum manducabis; panem cceli accipies, et r in Jesus I ieral invitatus ad nuplias , ibique aquam
illam sanclorum terram repromissionis induclus, in vini saporem, naturamque convertit. Habet
aiiicenitalesimiil paradisi, et aeierna suavitate ipsius piane el ipsa historia ordinem verilalis. Nam et
Domini perfrueris. Dulcis ainariludo est , qnam nuptias idem qui ab initio instituerai, benedixit
seqnilur lanl;e relribulio suavitalis. A prima igiiur (Gen. n ) ; et creaturara quam fecerat, in id
die vel regeneraiionis noslrce, s vcl conversinnis, 269'!"nd voluii, sua polestate converlit. Acde vir-
ejiciamus fermentuin nequitiai de propriis domiciliis tuie qiiidem Dei omnipotenlisnulla in faclo dubietas
lerrence bujus habitalionis; et per seplem dies poterit animce fideli subrepere: k isse tamen illum

a Manifestumest ha,neesse veram leetionem, quam c. 18 ; Godouv. Mos. et Aaron 1. m, c. 4, v. 6 et

exhibent tnss. codd., naro paulo post siibdil sciloquod C ( 16. Sicetiam in antiquo Hebrseorum libro Riluali,
intravit. Edili legunl : in aitima lua inlra ie cogitatio- qui laudatur apnd Baron. ad A. C. 34, n. 45, jn pas-
nes pravas. Yideiur quoqiie dicentlum in attimam cliali secunda mensa cttni dislribtieretnr torla azy-
tuam, licet niss. haheant in ttniinatua. Liber Octavii ma, baec verba paterfamilias dicebat: lsie esi panis
Pantagaihi: Cum ergo videris in anima intrasse cogi- mritmnm, quem comederunipalres nostti in lerra M-
lationes pravas. Quisquis esuril, accedat, et perayat pascha;
b Sic mss. quatuor qunrum leciionem hoc loco gypli. quamvis hsec a Baronio nec rite, nec recle prolata
reponere libuit. Ediii, ne vcl modica mala suadenti esseconiendalidem Buxtorlius, diss. de ccena Dom.,
tmimo acquiescere velilis; al liber Pauiagathi niss. lliesi 1, § 14 , n. 7. Deuler. xvi, 5, panis azymus
qualuor consentit. vocalur panisulflictionis: Septemdiebus comedesabs-
c Deesl in Iribus ross. vox rancorc, relicto lamen qne fermentoaffliclionispanem.
intervallo in hunc modum pcrfidim... corrumpunt. 0 Vatt. duo. In cditis, ttliler non edilur.
Uiiuain seinper lacun.cdusiguarenlur iu mss. Codex ! Flor., in ilia sanclorum lerra, uli et cod. Panta-
Url). legil (olam ftdei massam perfidia eorum cor- gatlii. S;vpe numero in mss. detriia superne lineola
rumpunt, sed vnlgaiam lectionera prsetulimus. Cnd. quse addi solet, de quarlo casu til sexlus ; quod etiam
Pantagathi, (o(am fidei massam perfidia corrumpunt. supra couspicali stunus. Vide Lips. lih. n ; Var.
AMss. Codd. Flor. et Vall. duo sie habeni: in cap. 12.
umaritudine tnandiicanda. Editi legebant ttzyma cttm s Editi ineple legehant vel conversationis; resli-
amaritudine manducandum. Snpra quoque dixit tuimns aulem conversionisex Vatt. duobus, aiquein
subcineticia azyma, el Ecclesia in anliquo hymnoi ^. eumdem modum legit eliam cod. qui fuit Octavii
D
paschali : Pantagathi.
b Iu Flor. et Urb. subdilur : Ftnti seplttnus de lec-
Et pura puris mentibus tione Exodi.
Sinceritatisazyma. i Legitur in editione Galeardi: Incipilde lectione
Sic Lev. II : Lagana azyma oleo lita; el Lev. vn:; Evangelii tractalus priinus, aique hsec subjunguntur :
Offetenl lagana azyma unc.a oleo. Quod autem cumi Ita duae editinnes Paris. et Colon. Flor. codex: /»-
amariiudine mandiicarenlur, praceptiim erat Exod. cipil de Evangelii lectione primus, qui est in ordine
MI,8, in azymi panes manducarentur ciini lactttcisi octavus. Liber Pantagaihi: .Explicil traclaius sepli-
agreblibus, seu sattira olcriiin amaroruro ; qnemi 77IMS rfe lectione Exodi. Incipit tle Evangelii lectiom
Legis rilum quomodo Hebrsciiu ccena pasciiali ob- primus , qui eslin ordine ociavus. Duo Yatt. liaectan-
servarent, late explical Scaligerde Eoiendat. lem- tuin : Primus qui esiin ordine octavus. Urbin.: De
porum lib. vi, pag. 572. llas poiro amaras lierbas> Evangelii tectione primns, qui est rfe ordine ocluvus,
iutingebanl in pulinenlum crassiusculum sinapii incipit. Editio Lugdun. : l>eleclione Evangelii trac-
instar; dicunlque hoc puluienluni e-se signum lutii tatus oclavus.
in quo laliorarunt palres eoruin in ^Euyplo. R. Mai- j Mss. ierit; sicnt eliam paulo posl tii vini sapo-
iiion. de Fermeut. el Azym. cap. 8 , sect. 7 : Sole- rem, nalnratnque converlcrit.
banl panem azymuniinlingere in pulmenlo cliaroselh,, k Dceratvox isse in tribuseiliiionibus, quani sup-
et ttim vesci; deindeimmillebantherbasamaras in cha- plevimus ex Flor. et Vatt. duobus. Earo exhihct
roselh, vescebanturqueiis.Vide Buxtnrf. Synag. Jud. etiam ms. liher Octavii Paniagathi, deest vcro in
887 S. GAUDENTHBRIXLE EPISCOPl 888
ad feslivitatem nupliarum, id est in domo epulatio- A i facli historialiter exponamus. Ideo nuptiarum cele-
nis, quispiam nostrum non sine raiione roirabitur. britatem non aspernalur Christus, ut eumdero se
Enimvero , charissiroi, peue omnisEvangeliorum esse testetur Deum, qui de limo lerrce liguraverit
textus , Doroinum Chrislum inler homines conver- ab initio virum et feminam , iisdemque liceuliaro
sanleni desperaiis rebus opero conlulisse insinuat, Iribuerit conj'ugalem,dicens : Cresciie et mnltiplica-
et quarn maxime moeroribusadftiisse : diiin blasphe- mini, et implete lerram (Gen. i). Quod Maiiichscis
mantes Judacos increpat, dum Scrihas elPharisseos perdilis adeo displicet consiilulum ; qtiibus ego ob
fallaciae, doli, avaritise reos, vanilatisque coarguit immunditiam suam puto noti uliqtie rem iiuplialcm
(Luc. xi); dum civilatibus cxprobrat incredulis, ac displicere, f sed legem, quae non mullas feminas
minalur (Matlh. xi); dum spiritus lorquel inimun- uni viro, iieque unam fcminam multis viris, s sed
dos (Luc. vni), tita imagini succcaptivataesnbvenial, utiaro feminam uni viro conjtmgil. Nolunt cnini
ct expulsis dsemoniis salubrilali restitiiat rnentes vivere ipsi exsecrabiles Maniclisei juxta apostoli
obsessas; dum leprosos supplicanles einiindat (Luc. Pauli doclrinam, ut ttnusquisquesuam uxorem Ita-
xvn); dum paralyticos, linguae solius qua preca- beal, et ttnaqumquesuum virum (I Cor. vn). Benedixil
rcntiir viventes officio, relormai potius, quam cu- ergo quod consiitueral a primordio legilimum Chri-
ral (Matth. ix); dum lempesiate maris periclilanti-1B stus conjugium, dum pergere ad nuptias non reiiuit
htis, ipse super aquas ambulans, securus tranquil- invitatus : et tamcn virgiuilatem docuit esse melio-
lator advenlat (Matth. xiv); dum vel ccecatis oculis rem, dnm magis per eam nasci dignatur. Probavit
donum lucis amissce redintegrat, vel a nativilate sanctam Virginem suum essedomiciiium Deus,b ubi
csccis novum lumen infundil (Luc. xvni; Joan. ix; columen pudoris perpeluum servet ingressus, dnm
Matth. ix); dum inter mcestas segrolautium turbas sine detrimento integritatis maternce nascitur, siue
medendi peritus adsistil; dum luclus varios obse- corruptela conceptus. Ideoque vas electionisAposio-
cranlium parenlum dimovel, vel morienies eorum lus, ad istud bonum quod consectitus fuerat, cseteros
charos sanilaii restiiuens, vel mortuos vitae (Luc. invitabal, dicetts innuptis : Bonumest illis si sic per-
vn ; Joan, xi). Ad hoc enim Filius Dei, sine initio manseritil, sicut ego (I 6'or. vn). Exemplo felicitatis
Deus, in fine sseculi initium carnis sumpsit ex Vir- horlatur, non legis potestale coinpellit, rfe virgini-
gine, el inter homines conversari dignatus est, ut bus, inquiens, prmceptumDomininon habeo: consi-
huic mundo succurreret pereuiiii; quoniam, ut ipsc liitm autem do, quasi misericordiamconsecutusaDo-
ait, tion erat opus sanis medico, sed male habentibus 77777(0, ui sim fidelis; quia expedit homini sic esse
(Malth. ix). Medicus eniinmcesiiludinisdomum po- (Ibid.). Et pnstlongam inoniiionem, qua caslimonisc
lius.quamlsetitiae ingrediconsuevit.Autcnim vulne- C ( beatitudinem condilioni prselulit nupiiaruro, * sen-
rum dolore affliciis necessarius est, autb agriludi- tenlia postrema conclusit: Igilur et i qui dal virgi-
nis morbo laboranlibus, e aut lenta visccrum tabe nemsuam nuptui, bene facil; et qui non dat, melius
defectis ; quia medici ofGciumprosperitas non re- facit (I Cor. vn, 38). Quod ego arbitror non parenli-
quirit. Quidest crgo, quud ista Evangeliilectio qure bus virginum fuisse a bealo Aposlolo dictum, quos
hodie recilata est, festivilati nuptiali interfuisse constat alienae voluntatis arbilrio dominari non
Dominum perhibet invitatura, nisi quod ibivi- posse; sed unicuique homini tam viro, quam femi-
num, id est.virtus Isetitiae spirilualis, defecerat, nae, optionem fuisse ab eodem sancto propositam ,
et languebanl d sitienlium convivarum ora vini ul virginem suam (hoc est carnem suam, virginem
lcclificanlis inopia; quoniam vinum Imtificat cor ho- natain) aul integritali conservet, raeliorem partem ,
minis, ul ail Propheta (Ps. cm). 270 Sed prius- liberamque eligens , aul agnila condilione, nuptui
quam c spirilalem scienliam revelemus, ralionem eam, si se noncontinel, lradat.;Parentes aulcm, vel
Urbinate. Fesfiuilaletn nuptiarum bic a Gaudentio f In ms. Panlagathi sic legitur : sed
legem. Legem
dici notavit Savaro ad Sidonium, lib. i, ep. 5, simi- D ] qum non muilas feminas uni viro, serfunam feminam,
lemque locura et
protulit Optati Sidonii; qua in si- verum excidil librario v.a\ov neqtie unam feminam
gniiicatione /eslivttatis verbura festivum ail esse et multis viris; quare prselulimus aliam lectionem
lepidum. quae plenior esl, fulciturque consensu cdilionum et
Sic editi pariler acmss.; at cod. Pantagathi, inss.
imagini sum caplivilatem; fortasse legenduin imagi- * Expunximus TOetiam, cum non habeatur in iri-
nit tum captivitali. bus mss. In editis, ineple, sed etiam unam feminam.
h Vatt. duo, mgriludinutn. Consule D. moribus Manich. cap. 18 et
c Sic Vatl. duo, Flor. et Urb., quibus concinit 19, ubi non Augusl.[de pauca ad illuslrandum hunc Gaudenlii
liber Pantagathi. Dicilur autem satis Latine lenta locum.
viscerumtabe defeciis,pro deficientibus,ut apud Co- b Lumen pudoris legunt tres editiones. Flor.
cod.,
lum. de Re rust. lib. v, c. 6 : Arboremseniodefeclam columen pudoris; cui lectioni vulgatani posthabui-
tollere; et Quintil. lib.nl, cap. S : Obsessi, et impa- mus; dein columenpudoris inveniraus eliam in libro
res, et aqua, ciboquedefecti. Salvianus quoque, lib. Panthagati.
v de Gubem. Dei : Si quando defectis urbibus mi- ' In Vall. duobus, sentenliam postretnoconclutit;
tmendat in aliquo tributarias funcliones, poteslates at cod. Panlagathi, sententia postremo conclnsit.
tummm existimaverint. Editiones absurde legebant, i Unus ex Valt., qui dat virginitatem suam; quod
tonga viscerumtabedeserlit. videtur^suppositum a librario, propter ea quse se-
aIq mss., turba;vocatorum.
• Sic Vali. siliet\lium
duoetUrb. Ed., spirilualiumtcienlianu
quuntur.
889 SERMO VIII, DE EVANGELII LECTIONE PRIMUS. 890
consanguinei 271 quique virginum, lam puerornm, A servare virgines suas magis quam nuptui dare desi-
quam etiam puellarum, nolo sibi de supradicta li- derant, sichabeant conjuges,quasi non habentes; et
bertate arbitrii blandiantur, qtiodalienis menlibus erit illis relributio magna 272 aImd DeumDominura
eos dominari non posse tractavirous. a Iroperare nostrum, quod talem suam carnero servaverint,
quidem perpctuam contineuiiam non possunt, quia qualis Baptismi sacramento renala esl. Hmcad uli-
res esse noscitur voluntatis: sedbvoluntalem lamen lilatem veslram dico, non ut laqueum vobis injiciam
in melius nulrire possunt, eidebilores sunt ul mo- (ICor. vu); nam elsi conjugio servieris legilimo
neant, ut hortenlur, ul foveanl, ut pignora sua Deo post lavacrum, non peccasti. Cave solum d ut aliter
magis gesiiant obligare, quam sseculo, ulde propin- non derelinquas fidem, ut a fornicationibus fngias,
quis seminis sui vel incleri ordine dignos altari divino jani fidelis effeclus. IIoc autem cusiodire ita demum
niinisirosexhibeant, vel in sanctarum numero femi- poteriiis, si ebrietatera devitetis, et convivia inlio-
narum puellas castimonise dicatas enulriani; ut Ec- nesta, ubi turpium feminarura e colubrini gestns
clesiam Dei talibtis nutrimentis ornanies, beaiitudi- conciipiscenliam movenl illicilam; ubi lyra sonal, et
iiem debitam conseqiiantur.c Scriptum est cnim : libia; ubi omnia postremo genera musicorum inier
Beaius qui habet semenin Sion, et domesticosin Je- cymbala saltantium cnncrepant. Infelices illae do-
rusalem. Inest autem prseclaro huiceloquio propiie- JJ mus sunt quae nihil discrepant a theatris. Auferan-
tali etsublimior intellectus, suo in loco plena dispu- tur, quseso, universa isla de medio. Sit dnmus Cliri-
latione pandendus. Sed quia in hunc Iractalum salu- stiani ac baplizati hominis irnmunis a choro diabo-
britersumus perlracti studiocaslitatis,dumrationem li, sit planc htimana, sit hospiialis; oralionibus
pandimuscujusinluituperrexeriiSalvatorad nuplias, sanctificeturassiduis ; psalmis, liymnis, canticisque
breviter inlerimneophytisnosirissalntare consiliura spiritualibus freqtientetur : sit sermo Dei, et signum
stiggeramus,spiritalemscicntiainlectionishujusligu- Christi in corde, in ore, in fronte, f inler cibos, in-
raliterexplanandam dictis subsequentibtis ostensuri. ter pocula, iniercolloquia, in lavacris, in cubilibus,
Regeneratos vos csse per Baptismum, et renaios, in ingressu, in egressu, in Isetilia, in mcerore; ut jtixla
nunctipatione ipsa qua infautes vocamini, polestis bealissimi Pauli doctrinam, siwemanducatis, sive bi-
adverlere. Si qui igitur vestrura conjugio alligati, bitis, sive aliquid facilis, omnia in noinine Domini
a Objurgat aperie Gaudentius sevi sui discipli- quod minime annotaveram in priori editione, doctiit
nam, qtia pueri, ac puelhc, non solum abincunabu- me prscclarissimus Yossius in scholiis ad Ephreni
lis, iu ail Salvianus lib. n adversus avaritiam, sed Syrtim; hic enim cum paraenesi 16, pag. 287, edil.
etiam antequain exirentab ulero, Ecclesiae, ac vir- 1C Aniuerp. 1619, lioc lestimonio usus esset his verbis :
ginitali perpetuo destinari solebant. iliuc Uier. ad Scriptum quippe est : Hmcrero dicil Dominus: Bcttlus
Laetam : Propositum mihi erat docere, quomodoinsti- qui habet semenin Sion. el [amiliares in Hierusalem;
luere Paulam noslram dcbeas, qute prius Christo con- Vossiusli.v:csubjecit:Loc«s t's(cest Isaim xxxi, secun-
secrala est quam genita; qitam anle votis qtutm ulero dum LXX, quibuscumhic Auctorin leclioneconcordal.
concepisti.Ei p.iulo posl : Offerre, necne, filiam po- At in Vulgala sic : Cujus ignis est in Sion, et caminits
teslatistum fuit; quamquam alia sit tua conditio, qum ejus in Hierusalem; nbi eliam Symmachits : Qiti
prius eam vovistiquam conciperes: ul aulem oblalam habel ignein in Sion, el clibaniim in Hierusalem; et
«071negligas, ud periculttm luum pertinei. Prseciara Aquila ac Theodotion: fdg COITM iv Si.wv,itl est lu-
qtiscdamin hanc rem sequioris ;evi monumcuta pu- tnen ei in Sion, et clibanus in Hientsalem. De qtta va-
blici juiis fecit eruditissimus Baluzius , not. ad Sal- rietateagil S.IIieronymusin episl. 101, qumeslad Pam-
vianuin pag. 243, quihtts osiendil, hunc morem in inachiuntde optiinogenereinterprelandi. llccca Vnssin.
Ecclesia viguisseposlerioribus eiiam s;eculis,donec d Tres mss., ut aliter noit deiinqnus, id esl ut; eo-
toluin hoc palrise potesiatis jus in filios stiblatum demque modo liabel etiain cod. Panlagathi, et for-
est a Ccelestino III, cujus decrelum referlur cap. tasse lectio hcecverior ac melior, quainvis vulgatain
Cum simus de Regular. Exstatea de re can. 48con- exturbare noluerim.
cilii Toletairi iv, rel. 20vqu. 1, c. Monachum; ilem- e Plautiniim vocabuluin Trucul. acl. IV, sc. ni, 6 :
que can. 5 concilii Vormaciensis. Sed videsis emi- Qutimquamvos colubrinoingenio ambm estis. Quod se-
nentissimtim cardinalem Bona, non magis purpura quitur, ubi lyru sonat, et tibia; ubi omnia poslremo
quam docirina insignera, I. n Rer. liiurg. c. 7, .U genera musicorum; ostendit Christianoriun conviviis
n. 6, qtiem propterea libentius lioc loco honoris adhibitos fuisse cantores, ttt paiel etiam ex Hiero-
causa nomino, quod a recentiore quodam scriplore, nyran, de stispecto viiando coiilnbernio : Personabit
ejusnominequidem suppresso, atpostea in indicem interiin aliquis cantor ttd meiisam, el inter psahnos
relato, prsenot. Myslagog. pag. 178, paruui candide dttlci tnoditlaininecurrentes, quoniam alienas non au-
appellatus fuerit homo pervulgaris, quamcuinqtieille debil uxores, le, qum cuslodem non habes, satpius re-
postmodum dignilalem adeptus sit, minimi plane no- spectabil. Prudeniiiis, llamartigenia , 316, morem
miiiis dttm vixit, nullius posl obitnm. Porro Gauden- liuiic vehemenier reprehendil :
lii placitum hodie totius Ecclesise doclrina est. Numpropterlyricsemodnlaminavanapuellae,
Quod autem dixi paulo supra , morem destinandi Nervorumquesonos,et convivutecalentis
puerosacpuellasperpetuse virginilaliviguisse inEc- CarmenneqiiitiacpatulasDeusaddiditaures ?
clesia non soltim antiquis, sed etiam pnsterioribus camdeinque coiisuetudinein Gaitdenlio valde displi-
sseculis, illuslrari puiest mon;uraeniis quoque ac for- cuisse, sequentia verba indicani : sii domus Chiis-
mutis oblationis puerorum in tnonasteriis, quas pro- liani ac bapiizati liominisimmunis a choro diaboli.
fert Mabillonius t. III Analect. pag. 469. Videndse f Verba hsec tn(er pocula, inter colloquia, t\\y.v.ad-
item observaiiones ejusdero Mabillonii ad formulas didimus ex Flor. et Vali. duobus, desunt in editis;
prsedictas eodem t. III, pag. 473. eadem vero suppediiat eliam cod. Paniagathi. Abs-
b Placuit substiiuere lectionem rass. Editi legunt tuliraus quoque particulam et, quam mss. uon ha-
Voluntalemtunc. benl.ad illa verba iningressu,et inegressu^ liceieam
* eithibeaht fres ediiionesi
Quonam w !oeo tegtimonium tstlid habeaiur.
8 l 5. GAUDENTIIBTHXI^EEPISCOPI 892
Jesu Cltritti, gui vqs vocavit atl gralium , faciatis ^^ ,dies esl sub Gratia Salvatoris. d In quo die Sponsus
(ICo)'.x),Ipseenimet prseterilispeccalisiudiilgeniiam jipse cceleslis, amator animarum credentium Domi-
iritiuil, et emendataevitac pramiiapollicetur. Sed his ,nusJesus.sponsam sibi ex Geniibusconjtinxit Eccle-
prncoqimuni cedificationeninralitcrexposiiis.jamve- :siam, cui aniiulum signactili sui, et inaures ftdei
nio ad promissas allegorias ipsius Evangelicae lec- tribueret
i preliosas (naw fides exauditu, audilus au-
tionis. Et licet ad explanationem mysteriorum Cliri- tem ( per verbumDei (Rom. x), videlicel Filium ; qtiia
sti idqneum me esse uon arbitrer, qui necdpm me- ,inprincipio erat Verbutn,el Veibumerat apud Deum,
rear beatissimi Pauli auctoritatero prccsuhiere di- et DeuteralVerbum[Joan. i]), » cui sponsae idem Dei
centis : quoniaro loquimurnon in tloclis humanmsa- Filius Deus Verbum, aurea quoqiie dnnaret dexlra-
pientimverbis, sed in ('octrina spirilus, a spiritualibus lia, probabilium quippe operuui, dexiroruroque fac-
spirilualia comparanles(1Cor. n); desiderolamen exb torum, nec non etiam ccetera singillatim pretiosa
ea divini Evangelii lectione ccelestem vobis atque ar- inonilia largiretur, quaespiritualium stinlornamenla
canatn, pront Doniinus largiri dignabitur, inlelligen- virtutum. Et ut agnosceres teriia hac die spiritua-
ijanirevelare. Paulo anteenini, duiu pmpositi sermo- les istas a Cbristo nuptias in plebe gentium cele-
uis principinm disserui, causam pandens propter brari, non in Judsea faiint, sed in Cana Galilceae:
qiiain273Salvalor ieril invilatus ad nuptias , iran- B P quod prccter teslimonium sancli Isaice (/s. IX), qui
scendi ad prccdicqbilem virginitatis conservandae GalilseamGeniiummeraoravit, ex inierpretaiione ip-
traclalum, iliique aliquanlulum videor immoralus. sorumnorainumclarius ostendeiur.274fCahaenim
Nquc auiem replicalio ipsam narrationein beati posscssiodicitur; et Galilseavel volubilis, vel roia
evangelistse, ut intelleclum spirilualcmopportiinius iiuncupatur, ex Hebrseointerpretata sermone. s Con-
reqniramus in verbis. Et die lertia, inqtiii, nuptim stat atitem pnpulum Gentium ex errore iilolula-
fiebant in Cana Galilmm: et ibi erat mater Jesu. Vo- trise, in qnem ftierat olim devolutns, nunc ad chris-
cqlus esl autem et Jesus, el discipuli cjus ad nuplias. lianae veriiatis culitim b celerilate rotse cujusdam
Et vinum non habebanl, c quoniain consummatumerat properare cuireinis. Unde etianr figuraliter cecinit
vinitm nupliarum (Joan. n). Veraro rei gestce histo- propheta David locutus ad Deum: Voa; lonitrui lui
riani, ut oportuit, coganscentcs, jam quis iste sit in tota (Ps. LXXVI).Intonuil enim e ccelo Detis, et
dies lerlius, in quo factae nuptiae memorantur, Aliissimus dedil vocem stiam, dicens: Hic eslFilius
spiritualiter expouamus. Dies lucis esl, fratres meus dilectus, in quo mihi bene placui : hunc audite
charissimi; el ideo prseceptis Domini, qui verum (MoH/ixvn). Cujus tonitrui vox hceret in cordibus
lumen est, sequissime comparaiur, tcstanle Pro- plebis hujus, qu;c exgentili superstitione ad fidem
pheia : Ptmceptum Doinini tucidum , illuminans *-•DominiJesu, tamquam rola currens, velociter pro-
oculos (Ps. xvni). Et alibi iiprum : Quomodolux, perovit. Quaro ob causam eliam beatos Apostqlos
inqnit, mandata ttiq supet tettam ( Ptqv, vj ). digue ai"biii'amura Chvisto lilios toniirui » ntincu-
Unde bene Salvator Dominus admonebal, in luce palos (Marc. m), Boanerges. Nam legimus alio in
esse ainbiilandum, dicens : Qund si quis ambulat in loco Evangelii, quosdam ex Genlibus desideranles
offendtl,quia Ittcemmundi hnjttt videl(Joan. appropini|uareCliristo, adilum qqsesisseperaposlo-
die, 710)1
xi). Vere eniin si quis ambulaverit in luce praecep. lum Philippum, qui erat a Bcthsaida Galilaesc civi-
lorum Dei, offendere nequaquam potest. Dies ila- tate; utopinor, familiaritate confisos : Dontine, in-
que fuit in mandalo primus, ab Adam iisqne adI qninut, volutnus Jesum videre. Venit Philippus, el
Moysen: secundus dies fuil sub Lege Moysi: teriiust dicit Andrew: Andreasel Philippus vadttnl, et di-

a Vatt. codd. constanler retincnt spinin/ibnsspirt- "Placuit hccc leclio ex trihns mss. desumpta.
talia, sicul infra intelleclum spititalem; iisque cnn- Ediii, depravate, cujusspontus idem seu Dei Filius Dcus
sonat lii>er Pautagathi, quod monuiinus etiam su- Verbuin; al clausula distinciionis, pareiitiicsis
prab ad tract. 2, pag. 259. linitip trapsposita vitium ct obscurilatem auxerat.
exeadem. Cni sponsceidem Dei Filius Deiis Verfciijiiabsque ulia
c Mss.,
Heddidimus hoc loco lectionem Flor. et duo- distinctionis claiisnla legil cod. ms. Pantagaihi.
rum Vait. Irrepserat enim perperaro interrpgalio in1 D I f Conside Hier. in lib. de Nnm. Hebraic. il;ec in-
exemplaiia ediia, quae sic (egebapt: QwpinorfoIOII- terpretandi rafio, ab etyinologiis petita, nominum nonnu.llis
tumptum erat vinum nupliatum ? Verunt rei geslm B valde displicuit; quaalanieii se niagnorum
historiam. Itaque totus ordo perlnrhalus ei corrup-i- exeni|ilo ei anptoritate luelur,
lus erat; nam dc proposita quceslioue videbnlursta- s Exprcssimus leciioneni Y;1tt, eodd. et Urh-
lim ad aliam transire. Ilanc auteni esse yerani lec- qiioruiii subsidio totus liic |ocus non parum indi-
tionem ipse quoqiie Gaudentius indicat ad finem i> g«!iat.
tractatus, ubi totum locuqi deiino exponens, sic le- b Sic Vatt. codd. el Urli. Edjti a.tilem, celcritate,
gii qqemadqiodum cdidimtis. In mss. qua|uor habe- rolm cujusdam curreri.is se prmparare. Male; nani
tur etiain verqpigesti historiam; sed nos vulsatamn paulo post subdil lamquam rota. currensvelociterprq-
7i pexqvit;ex quo satis cons(ai qqaennmsit yera leclio
lectionein praiulimus ; porro uerani gesti historiain
prsefert liber quoqtie Oetavii Panlagathi; iitto Gau-i- pvsesentisloci, eantque luetur etiam ppiiiiius libcf
dentitis ipse, initio scrmonis sequentts, primum m Octavii Pantagalhi. :.<•
IT ' In quaiuor rass. nuncnpatos,atjqrf dicHur Ber
juxta hislqriam ges,li; el pirca mediuni, minisirosaui
te.n non.iUoisepindum rci gettuin. brmo sermone,Boanerges, prout ei iu Uhrft:P>Mlitt
d Ita reposuimus ex Flor. Editi, in quo hoiie. galbj-
 893 SEHMO VIII, DE EVANGELHLECTIONEPRIMUS. 894
ctinl*adJesum (Joan. xu).I)is cohcerenl ea,qucesi]0 o A au(e77ieaitilinde el abiil in Galilmam. lpse enim Jesus
in loco, ut meininil dileclio vestra, mintilaiim dis- i- testimoniumperhibuit, inqiiit, auia prophela in palria
serui, ubi confeslim Dominus legatns Gentium gra- i- sua honorem iwn habel. Cttmautem venissetin Gali-
tulanter amplectens, et in paucis credcniibus fidem n tmain, inquit, susceperunl eum Galilmi, visis omnibus
praevidens innumerabilium populorum , dixit Apo- i- signisqumfecil Bierosolymisin die festo: et ipsi enim
slolis:Veni'fhora ul glorificetur Filius liominis(Joan.t. veneranl in diem festttm. Venit ergo, inquit, iterum
xn). Et posl pauca, voceni conveiiens ad Patrem,i, (it CaiiffGalilmm,ubi fecil rfeaqua vinum. Eral autem
inquit: Pater, glorifica nomen limm. Slutimque vox x quidam regulus, cujus filius infirmabaiur in Caphar-
de cmlo veniens ait: et gloriftcavi, el iterum glori- i- naum. Hic cum audisset quia Jesus advenit a Judma
ficabo. Quam vocem Dei Palris b circumslnuliumn in Galilmam,abiit ad etim, et rogabal ut descenderet
Judaeorura turba audiens, de excelsis ccelorum n et sanaret filiumejus incipientem mori (Ibid., 43).
sedihus resuliaiitein, tonilrum puiat, qtiia ver- (Juem stalim virtute sermonis sui, lamqiiam medi-
ha non assequilur: populus enim, secunduni pro- i- cus ccelesiis, cum sanasset absentem, laliter sanctug
phetiam sancti Isai;e (Is. vi), aure audiens et uon n evangelista conclusil: Hoc ilerum secundumsignum
atidiens, sonum lantummodo divince vocis audierat,t, fecit Jesus, cum venisseta Judma in Galilmam(Ibid.,
sine intellectu sermonum. IdeoqueDominus c et inn " 54). Ergo ut ad interprelalionem nominum, raiio-
Evangelio ad omnes, el in Apocalypsi post doctri- nemque figuralem redeam ; in Cana Galilccae,id est
nam 275 cceleslem , clainat: Qui habet aures au-- in possessione Genlium, spirituales sub Chrisli prse-
diendi, audiat(Luc. vm; Apoc.xm). Noveral quippe e sentia nuptise celebranlur. e Propheta ex ejus per-
uiiiversis inesse aures, sed non omnibus audiendi:: sona loquente ad Ecclesiam in Caniicis 276 ^an-
neque enim computabitur audifse qui cordis hehe- licorum : Venia Libano,sponsa: veni a Libano (Cant.
tudine obtusus, quid audivit ignorat. Apostoli au- iv) ; id est a ihurificatione illa gentili. NamLihanum
tem, el per Apnstulus ad (idem Chrisli currcnles,, tlms interprelamur ex graeco, quod magi illi ex Gen-
qui audiendi liabehant anres, meruernnl inlelligeree tiliiaie venienies (Matih.u), Chiisto potius offeren-
divina oloquia , pro inagniiudine sui, sicut in Apo- (iuinesse crediderunt. Libanus denique el mons esse
calypsi legimus (Apoc.IV,vi, viu, x), louitruis com- arduus apud Plicenices cernitur, snperbo imperio
parata; quaiidnqtiidein digni haliiti sunt, ad saluta- Gentinm comparalus: unde vel maxime f sponsa
rem iKititiamveritatis, palerno lestimonio coeliius s evocalur Ecclesia, audiens vncem Chri^ti dicenlis :
erudiri. Cana autem parva civiias est in GalilaeaGen- Yeni <tLibano, sponsa> veni a Libano (Cant. iv); id
lium, in cujus Galilsese paiiibus sita est et civitass est venies, et transibis ab initio hdei, capi'(eSanir,
Capharnaum, ulii lieatus cvangelista MatlhceiisClni-- *-'e( Herinon: s el a cubili leonum, a montibusleopar-
slum testatur hahitasse dicens: Cum aitdissetJesuss clorum; scilicet ul liorrentis idololatriae silvas dese-
quia Joaitnes Iradilits tsl, secessitin Gttliltcam; el re- rens, etstabula iminaniuui ferarum, da^monnmquip-
licta civitate Nazareih (Matth. tv), alterius scilicett pe cubilia, derelinquens, ad oninipoientisDei cultum
Galilaea', venit, inquit, et liabilavit ACapharnaum,, properel, ejusque roniplectaiur fidem qui eam divini
muritimitmoppiduminfinibusZabulon, el Nephthaliin;; amoris gratia sponsam vncare digiialtir. Sed dicat
ut adimpleretur quod per Isaiam proplietam dicluini aliquis : Si Deus , juxla Apostoli doctrinam , oinnes
erat: Terra Zabulon, et terra Nephlhulim, via maris; hominesvutt salvos fieri, el ad noiitiam verilatis venire
trans Jordanetn GalilmceGenlium. Populvs qui sede- (I Tim. n); cur aptid Genies potissimum in consum-
bat in lenebrit, lucemvidiltnagnam: et qui sedebanlin( matione sseculi istce saluiares nuptise celebranlur,
regioneel umbramoiiis, luxortaestillis(ls.n). Jnan- et superioris sevi plebes divino non sunt copulatse
nes quoque evangelista beatissimus menioral, quod, conjugio? Ostendam tibi, dilectissime, et ipsum pro-
Adam divinse familiarilati fuisse conjun-
DominusJesns reliquerit terraui Judseam, et abierit loplastum
clum, perceptis ab ipso sponso imaginis divincein-
iterum in Galilseam. Oporlebalautem transire, inquil,
signihtis, sapieniiai, et intellectus, vilsequeperpeltise
illum perSatnariam (Joan.iv, 4), ubi eum causa rou- "I ornamentis. Sed
postquam lepocinanle diabolo fides,
lierisSamarilancc,aliquaiuisper in ipso iransitu remo- est adulterata mandati , immorlalitas pariler cum
ratum describens, consequenler adjecit: Poslbiduum Mibertatedivini amoris ablala esi: fuit lamen usque
a In cod. Panlagatlii legilur : dicunt adJesttm, et Unus quoque ex Vatt. et cod.
Paniagalhi. Sic eliam
cmterahis cohmrentia; deinde, qum suo in toco, ut Vulgala : habilavilin Capharnaum matitima.
meminitdilectiovestra, miiiutalim disserui, quomodo c Ita ex Vatt. unns: alter, Prophetia ex ejus per-
habeiur etiam in editis. Ex his Gatidenlii verbis sona. Edili autenr, corrupte,Propheiiaelejuspersona.
aperle liqnel nnnnullos ejus Iractatus intercidisse, 1 Ita Flor. cod. Editiones dtice, sponsu hmc voca-
qtiod noiaium eliam alibi, tract. 14, inil., el Praef. lur Ecclesia; sed leclio nostra niiiltonielior, ctaplior.
ad Gaudeniium, n. 19. Edit. Paris., sponsahmcevocaiurEcclesia. Cod. P.m-
b Sie Flor. cod. el Parisiens. edilio. Aliuceditio-
lagatlii, hmc sponsa evocatur Ecclesia.
nes, Coloniens. quippe, el Lugd., circumdantium s Mss., a cubilibusleonutn. Versio Aquilir, Z«TOI-
Judmoruin. xnzripLou, habitacutoleonum. LXX, a latibiitisleonum.
<"Deest in editis parlicula cenjunciionis, h lta hucusqiie legerunt lam cditi qtiani mss., uli-
quain
adjecimus ex mss. male; sed in libro Pantagathipro libertate, quod
d Flor., CtipliarnaummaritimaminfiitibusZabuion. que verbum ibi prius occurrebat, ipsius Pantagatlii manu
895 S. GAUDENTHBRIXIJE EPISCOPl 896
ad diluvium, et usque ad ipsam Legem, justorum A• diata c' Judceorumplebe, noslra ex Gentibus sumitur
quorumdam redivivus amor erga Deum, et Dei erga in j conjugium plebs : f Vocabo enira tion plebem
paucos sancios reformaia conjunctio. Verum quia ,meam, plebem meam; et non dileclam, dilectam
prseter raros quosque, ut prcedixi, sanctos, fornica- (Oseen).
/ Praedixerat Dominus per Prophelam sane,
balur omnis terra a Domino, et vesana libidine in- fquoniam primo die sub mandato, et secundo sub
numeros sibi idolorura deos generatio huraana con- ]Lege, celebraise, ut exposui, nuptise ftierani. Ideo
junxerat, elegit continuo Deus a slirpem justi semi- ssanclus evangelista non absolule ait, rfteterlia nup-
nis Abrahse; el legitimasconjunciionis labulas digilo tim , fiebanl; sed conj'unctioneprsepositaloquitur, et
stiopnescriptas, inler se etillam plebem, Moysimini- die , lertia nttpiim fiebant in Cana Galilmm: et erat
stro firmavit(Eacod.xx). Exinde illa plebsdivinaprse- materJesu
, ibi (Joan. n). Ubi? utique apud Gentes;
ceplaconcipiens,eibfcecunda prolesanciorum.ccepil ,nam beatam Mariamconstat de genle Moabitarum
Deo, ccujuscopulamraeruerat, esse charissima. Sed ex , matre traxisse originem. Booz enim genuit Obed
277 processu temporis, nimium sibi de Dei amore ex Rtiih, tttique illa muliere Moabitide. Obedauteni
praesumens, perdelicias ad luxuriam decliuavit, et 2780em"f Jesse: JessegenuitDavidregem(Matlh. i);
perluxnriam ad contemplum, rebellionemque proru- de cujus semine nascilur Joseph, cui desponsata
pit; itaque verberataest et frequenter, et varie.quod B B virgo Maria (ejusdem quippe trihus, quia aliter non
adulteriis succubuerit idolorum. Nam ssepegiadio, licebat') qusegenuit Jesum, qui dicilur Christus. Ibi
saepecaplivitaii est tradita, sed, sicut scriptum est, ergo erat mater Jesu : wocaiuses(autem el Jestis, et
noluit recipere disciplinam ; propier quod ad eam discipuliejus ad nuptias (Joan. n). Magnummysle-
Deus loquitur per Prophetam : Non vocaberisul- rium pietatis ! lpse qui sponsus est, invitatur:
tra mollis et delicata : sed sede, inquit, in terra, et invitalur autem vocibus Prophelarum ita precan-
accipemolam, et mole(Is. XLVII ). Et quid post hsec tium : Domine, inclina cmlosluot, el descende(Ps.
omnia ? Apparebunt, ait, opprofcrta lua. Et iterum CXLIII). Et iterum : Excita potentiam tuam, et veni,
conqueritur de ea Dominus apud Prophetam : Vi- ut salvos facias nos ( Ps. LXXIX ). Et his multsesunt
rftsli, inquii, qum fecil mihi habitalio domus lsrael ? orationes consimiles suppliciler invitantinm Pro-
abiit super omnemmonlein excelsum,ei subtusomne phetarum. Invitantur etiam sancti una cum Christo
lignum nemorosum, et fornicata est illic in idoiis: discipuli, velut amicifideles ejusdemsponsi cceleslis,
d e( tncechabatur, inquit, lignum et lapidem. Et cum dicitur
per Prophelam : Non sunt loquelm,ne-
dixi, poslquam hcec omnia fornicala esl: Reverlere que sermones, quorum non audiantur voces eorntn
ad me : et non est conversa. El dimisi eam, el dedi (Ps. xvui). Nam Spirilu sancio repleti (Acl.i),
ei libellumrepudii ( Jer. ni). Fugianius, obsecro, ab C linguis erant variarum Geniium locuturi. Unde spi-
idolis, e ne repudiali siroililer mereamur audire. ritus prophetalis ea quse indubilanler futtira erant,
Quem lamen acceperit Judica plehs libellum re- quasi jara facta pronunlians, addidit : In omnem
pudii, audiamus : Jerusalem, Jerusalem, qum occidis terrumexivilsonus eorum, el in fines orbis terrm verba
Prophetas, et lapidas eos qui ad te mittuntur, quolies eotum ( Ps. xvin ). Et ut ostenderet clarius, qui es-
volui congregare filios tuos, sicut gallina congregal sent isli, et cujus essent praecones, adjecit : In sole
pullos suos sub alas, el nolitisti? Ecce reiinquelur posuil tabernacnlumsuntn : el ipse lamquamsponsus
vobisdomusveslra deserla (Mauh. xxin). Post pas- procedensde thalamosuo. Deinde sequilur evange-
sionem quoque Domini plenior libellus repudii ab listae narratio : E( tiimmi non habebanl (Joan. n).
Aposlolis dalur SynagogceJudseorum, cum dicilui : Quod consummatum erat vinum nupliarum, quia
Yobisoporlebatprimum annuntiari verbum Dei: sed vinum sancti Spiritus non haberent Gentes evi-
quoniam repulislis illud, et indignos vos judicastis denler expressit. Quod autem dicit, quia consum-
mterna vita, ecceconveiiinmr ad Gentes, sicut nmn- matum erat vinum nuptiatum, id est defecerat;
datum est nobis ( Aci. xm ). Deserla igitur ac repti- 6 non absolute dixit, ut lu credas his forsitan de-

repositum est liberalitate. Certa autem omniuo est D I) d Sic mss.,pro eo quod in editis habetnr, pror-
emendalio; non eniin libertas periit nobis lapsupri- sus male, machinabalut lignum, et lapidem. Vulgala
mi parentis, sed divinseliberalitatis insignia a Gau- editio, mmchataest cum lapide, et cum ligno. LXX,
dentio paulo anie entimerata , sapienlimquippe , et mmchaia est lignum, et lapitlem.
intellectus , viimqueperpetumornamenta, miseranda e Tres editiones constanter sic legunt ; ideoqne
illa jaeltira perierunt. mutare noliiimus. Mss. melius, tie repwdtarisimilitct
BUnus ex Vall., slirpemjustissimamseminisAbra- mercamur. Quemtamen.
hm: alter, stirpem jutti sciiicelAbrahm. t Locus Osee hic designains, sic habet: El dicam
b Sic Vali. duo et Urbin., nec aliter omnino le- non populo meo, populus meuses tu ; e( ipse dicet:
gendum esl, cuin totus locus loqualur de sponsa, Dcus meusestu. Verum inhoc ep. ad Uotn. ix,25, idem
conjugio et nupliis. Ediii absurde habent secuta testimonium proferlur modo : Sicnl in Osee
prole tanctorum. Hanc porro ct sequentem emenda- dicil: Vocabonon plebem meam, ptebemmeam; et
tioneni exhibet eliam liber Octavii Pantagalhi. iion dilectam, dilectam. Yideiur Gaudentius de-
« Et hic qtioque magnuin insederat viliuin, quodI sumpsisse ex novo Teslamento.
emendavimus ex Flor. Urb. el Vatt. duobus. ln edi- « Mendis scaiebat hic locus in editis, quem rc?
tis, pessime.iCuju»poculumDeo meruerat. Eat nunc; formavimus ex Flor. etVatt. duobus; ut et pro*i"»*
aliquis, ei dicat, otiosum esse tdlum hunc laboremi sequentem.
emendandi ex mssl
897 SEKMO IX, DE EVANGELHLECTIONE SECUNDUS. 898
fecisse quibus adhuc dalum non fuerat. Nec enim A ruinpel enim vinum novum utres veteres, el vintim
dixit, defccerat eis vinum nupliarum, sed, defecisse effundetur, el ulres peribunt (Marc. n; Luc.v).
tanlummodo ait, vinum nuptiarum ; lamquam si di- ACusiodite igilur regenerati hominis integram no-
ceret ntipliale. iQuapropter defecisse intelligilur viialem, el e ccelesle vinum in vcslris utribus con-
vinnm, noti a istarum, sed praecedenlium nupiiaruro; servate, ut vos ipsa fides custodita conservet per
defecerat enim nuptiale vinum Spiritus sancii, 1'ces- Salvatorem generis humani Christum Jesum Do-
saniibus Proplielis qui minisiraverant in populo minum Deum nostrum, regnantem cum Palre, et
Judaeorum. Omnes enim Proplietae, et Lex, usque cum Spiritu sancto, ante omnia, el nunc, et sem-
ad Joannem prophelaverunt; nec erai quisquam per, et in cuncia ssecula. f Amen.
quispirituali vino Gentes polare sufficerel silientes:
sed exspeclabatur Dominus Jesus, qui novo vino SERMO IX,
ulres per Baptisrouro novos impleret. Nam vetera, DE EVANGELHLECTIONESECUNDUS.
inquit, Iransierunt : ecce facla sunt omnia nova
(Matlh.n; II Cor. v). Sic tamen facta sunt om- Explanavimus hesterno die charitali vcslrae ex
nia nova, ut origo maneret ex veteri, cum non ex lectione evangelica quce Salvatorem nostrum per-
nihilo vinum, sed ex antiquo aquce gignitur ele- J3 B hihet de aqua vinum fecisse in nuptiis, primum
mento. Nec 279 Legem lilterse exislimes esse tem- juxla historiara gesli, quam ob causam ire dignalus
nendam, unde Spirilus sanctus, Jesu operante, per sil: deinde secundum spirilalem cctiestis myslerii
fldeles ministros hauritur; et idcirco in diiuvio an- iinellecium, s quid essetdies, et quis 280 esset
tiquo homines perierunt, et nunc in Baplismo re- primus dies, qui secundus, qui lertius, quae nup-
nascuntur; quia lillera occidit, spirilus autem vici- liarum ralio, qui sponsus ille esset, quseve illa
fical (II Cor. m). Sola quippe interficit litlera, et sponsa, qui locus ubi fiebantb illsenuptise, etquod
Spirilu sanclo temperala regenerat. Perisse autem non priroae illse nuptise factse sint, et quamobrem
constat in illo diluvio omnesipsius temporis homi- ibi fuissc dicla sit Maler Domini Jesu : deinde cur
nes, prseter eos qui intra Arcara (Gen. vn ), quse ipse sponsus invitelur ad nuplias, vel a quibus ;
lypuin gerebat Ecciesise, reperiri meruerunt. Nam quomodo eliam discipuli pariler invilentur : deinde
similiter eliam nunc omnino salvi esse non poterunt quid esset illtid vinum quod non habebanl, el quac
qui ab apostolica fide et ab Ecclesia calholica ftte- ftterit vini nuptialis defectio; ct quemadmodum
rinl alieni. Elaboret ergo omni sludio ° unusquisque 'repudiala ob idololatriceadulterium plebe Judaica,
vestrum permanere indomo Domini, exercens opera Ecclesia Gentium divino fuerit amori conjuncla.
percepise grati;e congrua. Oportet enim, in novum C ( Unde cavendum nobis est, i omnigenerecltarissimi,
renaios horoinem a peccalis pristinis jam cavere. ne aliquo rursus idolulalrise contagio violemur, et
Servate, quseso, utres novos, neophyti; ne vitami non solum repudiari, sed el damnari in perpeiuum
veterem repetentes, vinum novumdisrupti perdatis;; mereamur ; quoniam si quis templum Dei violaverit,

a Totum hoc deest in editis, qui sic legunt, in- supra, hoc eodem serm. p. 278 : Exspectabatur Do-
telligitur vinnm, non enim nupliale vinum; quantoi minus Jesus, qui novovino ulres per Baptismum no-
loci hujus detrimento, lectnr facile judicabit. Porro> vos impleret.
in hoc supplementum Flor. el Vait. duobus con- f Itt duobtis Valt. subditur: Finit de
Evangelii
sentit etiam liber Octavii Panlagalhi. lectione primus.
b Flor. et Vatt. duo, cessanlibusjam Prophelis,, B Iu edilis verba illa quid esset dies non habenlur,
cod. Panlagathi. sed lantum quid essel dies; qucc lamen op-
c Sic mss. codd.; ediii vero, unusquisquenostrum;; lime conveniunt, cumprimus
prouleliam
supraio prsecedenli traclaiu,
el paulo post mss., in novum renalos homines, quodI primo loco explicaveril u)^nyopiv.u;quid sil dies. Sic
tamen adoplare noluimus. Liber Pantagaihi, utro- aulem legunl Valt. duo, Flor. et Urb., quomodo nos
bique recte, unusquisquevestrum; ct, tn novum rena- edidimtis ; iisque accedit cod. etiam Octavii Pan-
tos hominem. D tagathi.
d Lectionem Vatt. duorum et Flor. integra fide' ; i Sicmss. tres codd. Editi, istmituplim.
cxpressimus, quoruro ope tolus hic locus sanaius3 ' Editt. Colon. etLugd., male, repudialob itlolo-
est; nam prinio in editis habebalur regenerati liomi- latrim adulterium plebemJudaicam. Paris., repudiat
ties, deinde pro in veslrisutribus duae ediiiones inep- ob idololulrimadulterium plebe Judaica : quse genui-
lissime legnnt tii veslrisvitibus; postremo, el vosip-- nse lectioni propius accedit. Seculi autem sumus
sos fidelescustodite, et conservate,cujuslocoin mss.,, auctoritatem mss.5, quainvisexpungendo lain mani-
ttt vosipsa fidescuslodita consenel; et mss. consen- feslo errori non essei necessaria. Et hic Flor. cod.
sui favei etiam liberOctavii Paniagathi. constanter retinei idolatrim, ut etiam liber Pania-
e Videtur oblique carpere ineptara prorsus acc gathi. Vide quce notavimus supra in Pracf. Gau-
stolidam Ascodrogitarum hseresin, de qua Philas-;- dentii ad Benivolum, p. 2*21.
lrius,cap.75, et Augustinus, deHceres., ad Quodvult- :- i ln ms. Pantagathi, ejus manu, pro onin»genere,
deum, cap. 62, cui lamen non Ascodrogilm, sed As- i- quod prorsus ineptum est, reponitur omnigenm; id-
citm vocanlur: Ascitm ab ulre sic appe.llali sunl;; que omnino placeret, si Laiine omnigena diceretur,
uo-v.o;enimGrmce,Latineuler dicitur: quem perhi- i- nori vero omnigenus, ut exempla ex Lucrelio, Gellio
bentur inflatum, et opertum circumire bacchantes, s, aliisque petita apud lexicographos ostendunl; quam-
lantquam ipsi sint evangeliciutres novi, vino novore-;- vis et indigena, et alienigena etiam Latina verba
pleli. Non abludit Gaudentius patilo ante, ubi ait:t: sint. Verbigena dixit Prudenlius, Catbemer., hymn.
Servate, qumso, ulres novos,neophyli; ne vilam vete-?- 3, 2; et Chrittigena, Hamartig. 789. Nubigena et
rem repetentes, tinum novum disrupli perdalis ; et et Phmbigenaoccurrunt apud Virgilium, ^En. vn.
 '
899 8. GAUDENTIIBMXldS EPISCOPI 908
disperdet illum Deus. Templumenim Dei sanclumest, A neque pars reliqna terrce aliud esset quam fuerat;
ail Apostolus, quod eslis vos : cavctc allentius, ne neque Adam mirius haberet quod Deus ubsluierai;
sicul tetpeni decepit Evam aslutia sua, cortuinpan- neque fcmina liocesset lanttim quod ex viro siitiip-
' tur sentus vestria castitaie, qumest in Christo Jesu (I lum fuerai. Integer Adam ossa sua, et carnetn
Cor. III), sicut admonet idcm heatisBimus Paulus recognoscil in femina, dicehs : Hoc nunc os rfeosSt-
(II Cor. xi); et repellamur ab eo qui nos dilexit, et bus meis, et caro de catne mea (Gen. n) ; et tu non
dedit pignus sancti Spiiiius in cordibus nosiris. vis, ul euiri f qui lirec operatur, iniegra Virgo
Teneamus ergo gratiam Spiritus sancii, largo mti- lilium recognoscal? Qui sine corrupleltt matris cOn-
nere Sponsi ccelestis infusam, ne ad inopiani pristi- ceptus creditur, cur non eliam sine corruplela edi-
nam reveiiamur. De qua inopia lunc in senigmale tus prsesumalur? ineorritpta Yirgo peperit, e qnod
ait Maler Dorainiad eiini, vinutnnon habenl (Joan. iiiiacia Virgoconeepit. lnlcgriiatem nasccndo vio-
a
n). Sed jam quid Dominus ci responderit, atto- lare nnn pOtuit, qui vencrat redintegrare naiurant.
nilis mcniibus audiamus. Ait illi Jesus : Quid mihi Ciijtis lacti fidemsi quis adhuc icrrena cogiiaiioue
et tibi esti, muliet ? iiondumvenit hora mea. Juxia in- depressus, sensuqtie cafneo prsepedlius, ttirdiofe
tellectus simplicis raliottem probare suffeCerit,bea- gradu sequitur, acde Delomnipoiehlia ilifidelicorde
tam Mariamvjrginem sexus causa mulierem nuu- B etiiiclaiuri discat ex Evangelio Joannis (Joan. xx),
cupatam, sicut in Geneside Eva scribilur : Et in- eumdein Deum posi resurreciioiiem stiam, bis ad
jeeil Dominussoporemin Adam ; et obdormivit: et Apostolos, ubi erant in domo cotigregati propler
tumpsil Unam rfe costis ejns, el suppievil carnem melum Judneorum,clausis ittique januis inlroisse ;
in loco ejus. Et mdificavil Dominus Deus costam, etcerto iiiirogressus, Ne autem iinn in carne vcra
qitam sumpsit ab Adam, in mulierem: et ulique esse, sed in phaiiiasnlale piitarelu)', maiius suas,
in virginem figuravit illam, et addttxit eam ad cseieraque membra ThomsBapostulo atireclauda itt-
Adam. Et dixil Adam: Hoc nitnc os rfe osstttus geril dtibiiaiui. Similiter 282 el *n r>angelio beati
roeis,et caro de carne mca: hmcvocabiiurb tiiraao, Lticce simul discipulis omriibuscoiitestaiur ingre-
281 a"'° ^e v'ro suo sumpia est (Gen. n). Sed dicat sus : Palpale me , et videte, qttoniamspiritus catnem
fortasse aliquisparvielidei, acparuraprudens, virgi- et ossanon habet, sicut me videtishabere(Lttc. xxiv).
nem quidetn Mariam non ex viro concepisse Chris- 0 inirainla fides ! reseralae nuh sunl januae, ei ipse
tum, sed c de Spiritu sancto, ut in Evangelio (Ltic. inlrinsecus cum vero corpore aposlolicis non soitinr
d
i) ad ealn loquiiur archangelus Gabriel ; nato ta- videtur oculis, sed et manibus pertractalur ! Yerilas
inenCliristovirginemdici ultra nonpossequam con- mirabilis lacti , cujus raiioheni non nisi snla lides
stel edidisse paritim ;et ideo non dixisseChristum, C assequimr, omnipoteniiara clamal, auctoris : nec
Quid mihi el tibi est, virgo? sed quid milii et libi est, ideo negabitur faetum, quia magniludinem divini
mulier? Audi ergo divinain ralionem spei commu- operis pusillitas mentis humanse b tion teniierit.
nis, ac vilsei Nascitur Clirisius non sibi, sed nobis. Eadem ergo diviniiatis viriuie per inviolabilem fe-
Nascitur enim qui semper erat: nascitur qui in prin- minam, miindi hujus intravit hospitiiiro, clauslrum
cipio erat el Filius Dei, et Verbum Dei, et Deus. virginei pudoris etiam nascendo ConServans, l qua
Hic ideo prope fineni sceculi ex Virgine natiis est, et post resiirreclibiiem jahhis obseralis , domurii
u( Verbumcaro facium habitatet in nobit (Joun. i), potuil corporeus inlroire. lllud etiam quscslioni
perinanens lamen Deus esse, quod semper. Nasci- huic solvendseqnam maxime congrtiitj quod ApO'
uir auiem Filius Dei in homine , nt vel ila condilo- slolils CiirislUinmehiOfai edituhide tnuliere , [lictttm
rem souro ilituerl ° capefet niUndiis:_et riascilur subLege, uteos qui subLege erant, redimeret(Gal. iv).
de Spiriltt sancto ex Virgiire, ut hominem , quem Utiqueutsic illa, cum Virgosit, mulicr appellelur,
de limo lerrae plasmaveral, sanclo Spiritu ex massa verilate sexus, non detrimenlo Integritatis ; quo-
eadem reforraaret. Si eredirtlus conceptuhiVirginis, modo Deus Dei Filius ob dispensaiioiiem salutis
credere debenius et parturo : ulrumque irapossibile nostrse sub Lege factus esse prsedicetnr, cum dator
videtur homini, sed est omnipotenlia?divinaeparvum. D ipse sit Lcgis. Hoc toium pro beaiiiudine Marice
Quid enim Deo magnum (ut omittara sublimiora dixerim , i chrn iilam Chrislus mulierem nuricu-
ejus opera) qui ex nihilo iecit ierram, et de tertae paverit, qucedivino partu sic ccepit csse maler, ut
limo carnera, et de came viri feminain? ila ut virgo sacratior perinaneret. Quod vero 9U : Cwtrf

[ » ln Ms. Paniagalhi ipsius nianu ascriptum est dod.,

ad orain paginaeaMentis,ijuod cerie hieiius; curo et
ibi sicut et iu cseterislibris legeretitr a((ontits.
b Mss; quatuor eotrd., mcabUur ntttfier, quibus
consonat liher Pantagaihi,
c Reddrdimnsvoculam rfeex Mssi ; isuaeiioh ha-
bebattir iu editis.
d Sic legunl niss. codd.i qtiorum cbnselisuin se-
cuti sumtis. Editi tton lamen a Chrislo vitginem dici
toltra rioste.
• SiGParfciteditio. Goloti.et Lugd^ cupifet. Flbr.
f Iiicaperet.
mss., qui hwc operdiUs ist, inh>gfaVtfgo
filium. Editi, ihtegtd Virgo ut filinm.
s Iii ms. Pantagatlii, ipsius roahu rfestHiSttihicst
r/uel)t t'7tir«;/a:
b Vall. duo ct flor., riOriihvenit.tirl). qilbqtiee't
cod. Pantagathi.
» Sic mss. quaiuor Codct.et liber Paiitagalhi. Ifi
etlitis, gut post fesUrrectionem,
i Tres hiess. neriipe dufl et tior.^cuf iilain.
901 SERMO IX. DE EVANGELIILECiiONE SECUNDUS. 902'
mihiel tibi est ? nondum venithora mea (Joan. n); A rum r , intercessitpro nobis genlibus apud atcinuni
non mihi videtur a isla reSponsio ad illaiu sugges- Filitim F Dei, r- el suum secuntltim carneni natiim ,
tionem Marisnsensibililer convenire, nisi in mys- ut u donaret nobis indigentibtis ccelesiis vini lceti-
terio loculusesse spirilualiter Doniinusdicatur ; ut liam. t d Suni autem sirailia illis dietis qucoAposioli
quouiam vinuiii Spiritus sancii ante passionem ssuggerentes pro Clianansea.gentili quippe muliere,
Chrisii, ac resurrectioncm, gentibus dari nun po- atidierunt a : .Voitesl bonum tollere panem filiorum ,
lcrat (evangelisla teslanle , nondum erat Spirilus et e dare canibus(Matllt. xv), e id esl Gentilibus qui
datus, quia Jesus necdum fueral glurificattts[Joitn. prius I in superstiiione positi, canum mnre consue-
vli, 39]), meriio tunc inler initia siguorum, inatri verant ' iinniunduin sanguinem f idolothytarum
rcsponderit : Quid mihi et tibiesi, mulier? nondum lambere 1 victimarum , contra Dominiiui Deuni non
rent'( hora mea; laroqttam si diceret : Quid tam •agniiuin ore rabido obiatranles. Namcanes eraiuus
praqiropera est lua, o mulici^ suggestio, cum hora nos i quoiidaro Gcnlcs, cl filii erani aliquando Ju-
passionis Inese nnndum adveneril, qua perfeciis < dsei; et idcirco nolebal Dominuslollere panein filio-
omuibus vel doclrinai, vel operationum divina- iruiii,e!darecanil)iis:sedpostquain panisipseccelestis
rum virttilihus, pro vita crcdentium mori dispo- tii ' sua renil , el suieiimnon recep;runt(Joan. i); post-
sui ? Post passionem resiirreciionemque meam , Jj tqtiaincngnuscitur idein Dominusnosler ah Geiililius
cum ad Patrem redicro, liinc eis donabitur viiinin tquondamcauibus, 284elo'n$ll'luin"orcC(>l,'raeiI,n
Spiritus sancti. Quapropler et ipSa beaiissima, I]atralurafilils;post(|!iainPilaloresislenlineChristuni,
agnito responsionis hujus profundo raysierio, in- iqui rex eorum Crederelur, crucifigendumprouiinlia-
tellexit, non stiggesiionein suam prcesenieinasper- rcl, paritertiaiiiavertinl, iwsnon litibcmusrcgeni,nisi
nanter acceptam, sed secumium iliam spiiitua- iCmsarem(Joan. xix) ; eausalur de illis ileritm sic
lem rationem in mystetio liinc dilatam. Caite- pef Propheiam Deus: Filios genui, et exaltavi, ipsi
rtim numquam mandaret miuistris, QuodcumqUe aulem me spreverunl (Is.t). Sed convertetllurad ves-
283 dixeril vobis, facile(Joan. n) , nisi Spiritu petum , quoriiodoPropheta ail , cl famempatientur
sanclo pnst pariuin divinun) plena , non solum re- ul canes (Ps. i.viii). Convcrtenlur quippeet ijisi Jti-
sponsionisChristi virtuiem cognovisset,verumeiiam d;ci, sefo tandem , ad vespeium sciiicet niundi.
faciendiab eo tunc cx aqua vini universiimordinem Nani scriptiim est: Si fuerit numerus filiorum Isrtiel
procvidisset.Quid enim lateret Sapientice matrem , sicut aretia maris, residui salvabuntur(Is. x ; Rom.
*
capacem Dei, b ccdcmdignissimam tant* virlutis? n, 27; Osee i, 10) : et apostolus Pauius caiciiale
Veriiale facii historialiler approbata, (iguras nunc' percussuin fatelur populitm Judceorum , donec in-
siiiritualiter proposilas peisequeniur; sictit eninii C Q Iroeat Gentiiiin plenitudo (Rom. xi, 25). Conver-
intellexisii sponsutn et sponsam , dtem et dies, nup- lenlur aulem in consumnialione stvculi , et fameui
lias el locum , indigentiam vini ei cujns vini; ita1 vcrbi Dci palieniur tit illi canes qui cupiebant satu-
etiam niatrcm Domini (igtiraliier accipe, sanctoium1 rari de niicis cadeniibus de mensa doininorum suo-
Patriarcliarum , et Prophetarnui, juslorurnque om- rum (Matih. xv). Adopiamur igilur Genles , prius
nium plebem, unde originem carnis noslra: idem1 canes , in filios, et lilii canibus comparanlur : bel-
Dominusiraxisse inEvangelio perhibeiui (Malth.i). luaequippe sunl oinnes increduli, non nalura , sed
Liber eilim generaiionisJesu Chrisli scribitur filiii moribus; s quoniam homoin honoreconstiiuius non
Abraham, et sequeiiiiutnreliquorum. Hircergnma- intellexit: comparatns esl jumeiilis insipientibus, et
terDomini, generatio Patriarcharum el Propheia- siinilis factus est illis (Ps. XLVIH). Licet ergo jndaei,
a Sic mss. tres iidem. cod. Editi vero, illa te-•- tione escarumquas superstitiogcnlilis infeceril, ves-
sponsioad istam. ras animas conservelis; et Augiisiinus, Gaudentio
h Laborabai manifeslo interpunctioiiis vitio liic c co;vvus, in iib. de Bono conjugal. c. 16 : Saiiuscsl
locus , quem sic disiiiiximus; hain in editis interro-i- fame moii , quam idololhytisvesci. Abliorrebaritau-
galin prolraliiiur ttsque posl verba sequenlia , hoc c rv
r, lem Chriitiaiii eo usque ab idoloihytis , ut non so-
modo , vetitafe facli hittorialiler approbala? quod d lum eofuiii esum , sed etiam liguram quatnlibet et
iibrarii erraltim in iiiierpungendo, senienliam non n iiuaginemdelestafeiiltir; quare Tertullianiis repre-
rondo obscuram, sed ct inepiam reddebat. Nostram n Iiendens Christianuro p;edagoguiri, iii lih. de Idolo-
porrn interjiunclionem exhibel liber quoqne Ocla- i- latr. cap. 10: lpsum, inquil, primumnovi discipuli
vii Pantagathi. slipem, Minervmel honoti et noriiihiconsecrat, ut
0 Tosuum apposuimus ex duobus Valt. eisi non profanalus alicui idoio, verboteiiiis de ido-
d Flor., Urb. el Vatt. duo, Audit similia, pfoutit lolhyloessc dicatur;querii locuiriinale in edilis acce-
eliam cod. Pantagathi; quod quidem satis apposiie e pluin purgavit Rigaltius. Hincest quod lmperaiores,
respondet v.&tla Aposlolisuggerentesaudierunt. (. chrisliani nouiinis hosles , til facilius Iidelcs deie-
e In Fioreni.etqnm
Vait. -duobus iegitur irf est Genti-
i- gereut, immolatitia mandiicanda edicto propune-
bus qumpritis. banl. Laclant. de Mort. persecut. cap. 37 , dc Maxi-
1 Sic Flor. Vatt. dun , et Parisiens. editio. Colo-
)- iniiio loquens : Hoc primus inveherat, nt animalia
niens. vero et Liigdun.vabsiirde,idolairarnm. Sinri- i- omniaquibus vescebatur, non a coquis, sed a sacer-
liter in serm. de, Macliahaeismariyriliiis, mss. le- t- dotibtisinimolareiitur, nihiltpuepforsus mensmuppb-
giint carnes idolollitjtasinier snppliciarespuerunt,ubi
)i nerelur , ntsi aitt delibaium, atti Sacrificalum, aul
ediii habenl idololiiylu.Vigebatlum maxiuiein Ec- i- perfusummero; tit quisqiih ad cwitaihfocatut essel,
clesia dnctriuade non coniedendisiinmolaiitiis , ab ib inauiitainsinde, atqueimpuriisexirei. VideBaluiii et
aposiolica instiiutinne manans ; nnde idemGatid. , Cuperi notasadhunc Laciantii locuiii.
supra, ir. i, p. 253 : Videttquomodoab omnifoilu- (- K Editi legunt, et hotno.
903 S. GAUDENTIIBRIXIJE EPISCOPI 904
majore cuin scelere, sacrilegis olira Geniibus simi- }\ evangelista interloquatur, ausculta : Eranl, inqtiit,
lia perpelrassent ; Chrislus lamen eus quos non ibi lapidem hydrim sex positm secundum purificalio-
jam suo , sed Patrum jiistorum merito, diligebat, nem Judmorum, capientessingulm melrelas binat, vel
« licet jam indignos, adhuc tamen ut converleret, fi- lernas (Joan. n). Nupliae istae quamvis in Galilsea
lios appellabat (Malth. xv) , el paterna pietale mi- Genlium gererentur, et haberenl figuram quam
sericors nolebat relinquere. Nolebat se panem cce- diximus, lamen Judaeis tunc agebanlur ; el erant ibi
lestem , vitce prineipem , ab ipsis cito subtrahere , vere f hydrise sex positse secundum purificalionem
et Gentibns commodare ; doiiec pertinax fides Gen- Judaeorum, capienles singulae metretas binas, aul
tilium illorum perfidiam confutaret, et donec ternas. Nam Judcei id moris habebant, s ut prius-
ipse in carne adveniens docereteos et instruerci: quam synagogam ingrederentur, velde publico re-
verberaret ctirationum beneficiis : quia ingrati exsi- gressi domum priusquam pranderent, ctttem corpo-
sierent, b judicaret divinis virtutibus : quia flecti ris sui aqua abluerent. Eratautem mensura aquaead
ad fldern negligereut, condemnaret: et iia deinum abluendtim corpus sufficiens b vel dua?. metrelse,
consuramata in Passione sua eoruin nequitia , post vel Ires, pro quanlitale scilicet magnitudinis corpo-
resurreclionera propriam migraretadGentes, quibus rnm. Non possum parcere transiens piirificationi
se ipsum panem vitse tribueret, et peraquarn Baplis- B [ Judceorum iminundae.Lavant polluta corpora, ablula
matis poculum sancti Spiritus propinaret. Jam vero stalim polluunt : semper lavant, semper impuri
quibus ministris dical mater isiaDomini Jesti, ouorf- sunt; et, ut dici solet, latcrem lavaiil.Illum laterem
cumque dixeril vobis, facite (Joan.n); et quid impe- quem paraverant in jEgypto Pharaoni diabolo
ratum, quidvefactumsit,videamus.cIlluminanteocu- (Exod. i), exhibenles seipsos arma iniqiiilatis pec-
los cordis nostri ipso DominoSalvalore, quilumen est cato, ad consiruclionem hostilium civitatuin. Terrei
ceterni luminis coaelernum , prseter bealam d Ma- enim sunl, et igneo Spiritussancli calore nequaquani
riam 285 pfoprie matrem, cognovimus, sanclorum solidati. 286 Quapropier usquequo deliquescant in
Palriarchartira et Prophelarum plebem, originis mortern, laterem suum non desinunt lavare polluen-
Christi causa, esse inatrem, quce legatione apud dum. Quinimo porcorum raore, de aqua in ccenum
eum ftincla sit pro nostra inopia: nunc advertamus, redeunt. Isii sunt porci quos iratus Dominuslegioni
quibus ministris loqualur, quodcumquedixerit vobis, dcemonumtradidil (Malth. vin), ut prsecipiiaren-
facite. Minislros autera non illos secundum rei ge- lur in lacum morte necandi perpetua. Fugite im-
slum solos accipio qui lunc in ilio nupliarum convi- inunditise exemplum, neophyli, ne pcenaeparlicipes
vio minislrabant;sedcj'uxla spiritalis convivii ratio- exsislatis. Unum Bapiisraa nobis Apostoli ' juxta
nem, primo ministros noviTestamenii intelligo esse C divinam sentenliam decreverunl; ait enim : Qui bi-
Apostolos; deinde apostolicos sacerdotes, quibus beril ex islaaqua, non siliet inmternum (Joan.iv).
et Lex, et omnis sanclorum Prophetarum doclrina Abluli semel estis Baplismo salutari : nolite de
insinuat, ut quidquid prceceperit eis Dominus Jesus, fonte in ccenum regredi; servate donatam mun-
obsequio prompto perficiant. Jam quid abillojubea- ditiem.Non polest iterari i quod semelest amissum.
lur minislris, sequens loquitur sermo. Interim qtiid Sed jam videamus, quce sint apud Genles per al-
n Vulgata exemplaria habent quo scilicct jam itirfi- Montfaucon. invenies Diar. Ital. p. 101. Ejus men-
gnos; mss. vero, gttos /tcet jam indignos. Hanc porro stiram el capacitatem per Gabrielem Naudaeumsibi
lectionem elegimus,verbo guos abjecto quod furiim impetrandam curaverat summus vir NicolausFabri-
irrepserat. cius Peireskius, ut suuni de ponderibus et mensuris
b Sic tres mss. pleno consensu, pro eo quod in quem parabat tractatum eruditissimum rarioribus
editis esl, juvarel. Opinor auiem banc esse veram monumentis instrueret, narrante Peiro Gassendo iu
leciionem , quia judicium sequitur damnatio ; unde ejusdem Peireskii Vila, lib. v, sub annol633.
slalim subditur quia fiecti ad fidemnegligerenl, con- s Ita iectio unius ex Vatl. Urbinatis ac Flor.,
demnaret. Cseiera loci liujus ad fidem mss. sunt re- quam prselulimus caeteris, tamquam aptiorem el
formaia. meliorem, eamque habet eliam cod. Panlagalhi.
c Male prorsus editi, illuminante oculos carnis. Vat. alter, priusquam synagogam ingrederentur, vel
Itaque expressimus leclionem Valt. codd. Floreuti- _" rfe publico regressi domum pranderent. Editi vero,
nus legil oculos cordis lui. Cod. Paniagalhi, oculos priusquam synagogam ingrederenlur, de publico re-
cordts noslri. gressi domum priusquampranderent. De hac Judseo-
d ln ms. Pantagathi addilur matrein Domini, quod rum purificatione, seu lotione, Goduvin. 1. m, c. 2 ;
certe melius; deinde paulo postpro originis Christi Siuckius, inlib. Antiquit.convival.
causa esse mairem, pauca, sed apta trausposilio, ori- b Ejecimus hinc inepttim glossema, quod nulltis
ginis'causa, Christi esse matrem. exrass. codd. praefert, sed editi solummodo in hunc
e SicVait. duo. Flor. vero, spiritalis conuttii.Tres roodum : Vel dum metretm, vel tres, id est amphorm
ediliones, inepie, juxta spirilalis rei commutalio- d'tm, veltres. Melreta autem, /«TpYjTn,eratmensura
nem. Aitica coiigiorum decem, hoc est duodeciro sexta-
f Paulo ante cod. Pantagaihi habet a Judmis, ad- riis amphora major, ut tradit Bud. 1.v de Asse, p.
dita prsepositione ; hic vero Flor. et Vatt. duo, hy- 580, edit. Gryph. Lugdun. 1542. Errat lamen di-
drim sex lapidem positm, quibus concinit idem cens arophoram meireiam a Cralino appellatam, ul
codex. Oveti in llispania, Ravennaein Italia, atque recte oslendit Jungermannus ad Jul. Poll. lib. x,
alibi, nonnullas ex his hydriis porphyreticas summa cap.20.
' Tres codd. mss., juxta divinamsentenliamtradi-
cum veneralione asservari, perhibenl testcs laudaii
a DominicoMacrio in Hierolexico. Porro de Ravcn- derunt, iisque accedit eiiam liber Panlagathi.
nale quid habeat testes autoptes Bernardus de i Liber Pantagathi non habet TOamissum, quod
908 SERMO IX, DE EVANGELIILECTIONE SECUNDUS. 906
legoriam sex illce hydrire lapidecc, capientes singuli? A 1 ces ad ccelum lendimus, pedibus ad ecclesiam cur-
"metretnsbinas, vel ternas. In unoqiioquelioniiinim rimns, elunam Trinitatis Deitalem flexis ad lerram
sex quccdam inesse numerantur : visus oculorum, genihus adoramus. Vocalis ergo Jesus ministris,
audius aurium, odoraius. nariuin, loquela oris, at- Apnstnlis videlicet, et eorum successoribns qui sunt
Irectatio inanuuro, incessus pedum. Iliec omnia, per singiilas Ecclesias sacerdotes, dicitcis: Implete
cum essemus Gentes, lapidea erant in nobis, et hydrias istas aqua (Joan. n); hoc est: Baptizate om-
mortua, sicut sanctus propliela David exsecrando nes gentes in nomine Patris, M Filii, et Spiritus
testatur : Simulacra Gentium argenlum et aurum sancti, docentes eos servare omnia qum ego mandavi
(Ps. cxm). Studio lacuit cceleras viliores maierias vobis(Malth. xxviu). Et plane quia audierant iidem
melallorum.ut in preliosis mullo rnagis damnaret et minislri dicentem venerabilemMariam: Qnodcumque
vilia. Siinulacra ergo Genlium ut tjuo sensu vitupe- dixeril vobis, facite ; impleverunl eas usque ad sum-
rata suni, ediramus, quando salis opulenlos fabri- muin : pleniludine quippe doclriuse infusum Baptis-
catnres habueruni : Erunt, inqttit, inscnsibilia me- ma cnmiiiantes. Bene autem dixil, vocatis minisiris;
talla, argentum et aurum, opera manuum hominum. nam Paulus vocatusapostolus, segregatus in Evange-
Os habenl, et tton loquenlur ; oculos habent, et non lium Dei (Rom. l) esi: similileret omnes Aposioli
videbunt; aures habent, et nonaudient ; nares habent, B f vocati sunt: Yenite posl me, et faciamvos piscalores
el non odorabunl ; manus habent, et non palpabunl; hominum(Maith. iv). Quos enira prtvdestinavit.hos et
pedcshabenl, el non ambulubunt (Ibid.). Et quid ? vocavit: el quos vocavil,hos el jnstificavil: qtios aulem
b simites illis fient qtti faciunl ea ; et omnesqui confi- juslificavit, e hosglorificavit(Rom vin). Vocatis ij^ilur
dunl in eis. c Ergo cuin confuleremus in idolis, Jesus minislris injuiixilopiis ceicbrandi Baptisraatis.
erant in nobis isli senstts sex, juxia senientiam pro- Nec illud iu poslrema parte hujus sermonis practe-
phetse, eniorttii aique lapidei, d sine officio compe- reo, quod ista; hydrise nosirae capientes esse dicun-
tenii, sine motu congruo ; at uhi in Deura vivum a tur singtilse melretas binas , vel ternas. Super hoc
siniulacris mortuis conversi credidimus, viviticati aliqui nostrorum dixerunt,f metretas duas, veNres,
sumus, audientes ab ipso , quia ego vivo, et vos . Pairem, et filittm, et Spiritum sanctum : ei s quos-
vivetis ( Joan. xiv , 19). Et iterum : Ego sum dani quidem ex Genlihiis baplizandis Patris, el Filii
resurreclio , el vila ; qui credit in me, etsi 287 lantuin scienliam posse capere, qnosdam vero capa-
moriuus fuerit, vivel: et omnisqui vivit, id est qui jam cioresetiam Spirilus sancli : sed ego arbitror, quod
credil, si usque in finem crediderit, non morietur in qui Spirilum sanctum non 288 capit, nequc Filium
mternum(Joan. xi). Conversi igilurad fidem, et vivi- capiat, neque Palrem. Neque enim baptizari quis
ficati per Baptisniuin, oculos levamus ad Dominum, C potest, nisi in inlegram atque iuseparabilem Trini-
odorem noiiliae ejus insatiahili spirilu Irahimus, ta- tatem , quoniam nemo confiteiur propiictate naturae
ciloque tesianiurafVeclii,quoniain odor ungueniorum esse, ut oportel, Dominum Jesuin Christum, nisi iu
tuorum super omnia aromata (Cant. iv). Lectiones Spirilu sancto (I Cor. xn). Et, nemovadit ad Patrem,
divinas aure percipimus, oreDoroinum confiteniur, nisi per Filium (Joan. xiv), ut ipse teslatur: Nemo
laudamus, beuedicimus.obsecraraus; manus suppli- venit ad Filium, nisi Pater eum perlraxerit (Joan. vi).

profecto amittere nihil detrimenli affert, cnm hoc f In cod. Panlagathi non habentur priora illa ver-
modo semel est referatur ad Bapiisroum, de quo ba, sed tantum lurc postrcma metrelas duas, vel
dixit paiilo amea : Vnum Baptisma nobis Aposloli tres; tleinde Pairem scilicet, el Filium,quod equidera
juxla divinamsententiamdecreverunt. e*se lihrarii erratntn.
* Sic haliel lectio Florcniini Cid., uti el liber ptilo s Iloc porro errore labnrabant Macedoniani, seu
Panlagalhi.Vait. duo, meiretasbinas, vel tres. Editio- Piieuinatoiiiaclii, qui Philaslrio Seiniariani, cap. 07:
nes, meiretas binas, et lernas. Senttariani sunt quoque qni rfe Palre, el Filio bene
h Vali. duo, Flor. ef Urb., similes itlis fiant om- sentiunt, unam qualitatis substantiam unam divimta-
nes,ail, qui faciunt ea, el omnes qui confidunl ineis. tetn tsse credenles: Spirilum aulcm non de dirina sttb-
Ita qnoip.e liber P.inVigallii. slanlta, nec Deum verum, sed faclum atque creatutn
c Ptiiclira eineiidatio(|iiainobtuIeruniVati.cndd., prmdicttntes. Error hic haud ita pridem daninatus
ciiin locus iste maium in mndiim fuissei corrupttis. fm-rat iu concilio Cpoliiano, A. 381, ubi apudBaro-
Cu-i nenipe sic legebaut : Ergo unum consideremus.IJ) nium, n. 30, extrema exseciatione ac deiesiatione
Deceptus fuerat imperilus lihrarius siiniliiudine du- damn.iiur impia opinio Semiariauorum, seu Piuui-
ctus litterarum ; vel quia deirita linenlaqtiac ("me- nialnniaclionim. Jmin. Albenus Fabricius, in lesii-
diam secat, s apparcbal. Flor. et Urh. legimt: moniisad Philastriiiin, exauctore Prcedestinaii, cap.
Ergo cttmconsideremus,al cod. Oclavii Panlagathi, 52, h;ec proferi: PhilaUer scribil, MacedoniumSpi-
recie, confiderenius; quo in loco cnin Florentiuo et tititm saiictnm Deittttem 1'cttris,el Filii dtcere, quo
Urbinaii praesiaredeprehendaiur, scripioris diligen- dicto videtur proprieltttemsnam sancto Svirilui dene-
tiam coiiiniendai. gare. Iieiude addit: Bmc nusquamapud Philastrium
d Tres mss. codd. ita iegunt. Ediii vero, sine of-
teguntttr, serfea;Augttsltntcap. 52, pettta sunt, ul Co-
ficio,sine mom congtuo, siue officiocompetenli; qund telerius, t. I Momumeni., p. 773, recle annoiavit.
iiiii librani vel lyp^giaptii erraiuin.Cod. Paniagattii Vide eliain, Mluhet, eiimdeui Pnilasirium, cap. 86,
qtioqiie, stne olficiocompetenti,sine motu congtuo. ubi de qiiibusdani aliis hcereticis loquens (Toftasse
e ln duobus Vail. et Flor. legilur hos ct clurificavit, Adelophagis) eadem fere hahet qtice snpra dixerat
quibus conseniit liherPaniagaihi. Sed Vnlgala reti- de Seroiarianis, seu Pneumaiocliis: Hi de Paire et
net glorificwii; itemque Gr.cca editio, qu;e habel Filio benesen(itiu(,;rfe Spiritu anlemnonrectcaccipiunt,
TOUTOvf xuie§o%uo-i. crealum credenlesesse, et (actum sanctum Spiritum.
PATROL. XX. 29
90? 8. GAUDENTll BAlXIJE EPISCOPl 908
Igiltir h qul driam Triuilatis adorahdcc persnnam mi- A } lorum aqiia verterandi Baptismatis, et DohiintisJestis
nuefii, dehegavil inlcgtam Trinilatem. Ergo cuni invisiliili viitute hancai|iiam COiiverlit,in viiium, ita
noii sit plus et niiniis in confessione fidei, quaetra- ul haptizati ab illis , confestim divini Spiritus in sc
diltif pef Cliristi ministros ih sacramento Baplismv- 289°Pe,'!inl' 5 saporem repentiha liiiguarmn gvalia
lis, videamus, l!ydri;v.iiosllse qttas nielrelas singulao testafentur ; ex quibtts pfiof Slepbahus raartyr
capiaht, b vel liinas, Veltefntis. Sanctus aposKilus e plehus gratia et veritale fabiehat slgna , el prodi-
Patllus scribeii* ad Coritillurft, intercoetera spirlltta- gi.i tnagna in popnio, in liiiniine Dohiini noslri Je^u
liurii geliera vitluttim, c quae abolefi prufectu melio- Cbrisli. Tunc ait ipse Dohiinus JcSus iisdem minis-
rum heeesse sil, niausnra iu aeiernuni iria h;ec per- tris : Iliturile nuhc, et ferte archiiriclino. El iitle-
hibel, spenl, fidcm, el charitiitem. ManCnt,ihqUit, runi. f VI aittem gnstavit archilriclinus, iuquit, ex
tpes, fides, et charitas: Iria hmc: mdjot auteiii horuni aqua viniim facluin, ct nesciebaluncle esset, nunisiri
esl chatitas (I Cot. xni). Fitles est, qua Triniialem autem sciebaht, qtti Itauseranl aqiuim; vocat spohsnm
unius substaniiae confilemtir: spes est, qua resur- architrhiinns, et diril ci : Oinnis homo prius vinttm
rectiOnUnicnriiis, et pra-ihia pro meritis futur.i spe- bonumpohil, et cum inebtiati fiteritni, id quod dete-
ramus; cltarilas est, qua ita Christttm diligiintls, ill riits es(: tnscrvasti bOnumvinuinusqttetnodo(Joan. n).
pro ejUs nbriiine iltleifici ccquo animo {intinninr. B ] Explanemus primum facti ipsitis liislttiiam , et ita
Sed quia ohihes in fide apostolica baptizati, crcdunl ad propositam rationem spirilualis imelligentise
quidera in Trinilatelh, ctsperant futufa, hon tamen redeanius. Nuplise apild Judseos cnm lierent, untis
omnes ciitn sanclo Apostolo cfcaffeeiu dicere ausi (quanlum tfaditionecomperiiiiut) dabaiurde sacer-
sunt -. Quis hos separabil a charitaie Chrisli ? tribula- dotali ordine, qui moreiii discipliiire legitinie guber-
lio? ah (titguslia? un perteculio? ah fames? an hudi- nnrel, pudorisque cuiam gCrerel coiijugalis; simu!
tas? an periculum ? an gladius (Ro)h. vin )? idcirco eliam convivioruni apparatui mihistnis, atqlie ordi-
qucedam hydrice nostr.c hiiias metretas capiunt, hem dispensaret, et s pro hoc oflicio architricliniis,
quaidam vero eiiani lernas. Lafgiatiir aiitein Domi- id est tricliriii pf;Vpositus, dicebaluf. Ilnic ergo
nus Jesus dives iu omnes, etsuper oniites qui invn- gustuni vini ex aqiia racli jubentui' couviviorurh mi—
cani eum, ut lernas metictas, pcrfecli itl chafitate histti poriarC. Gusiat arcbitficlihlis nescicns unde
ejus, eliam sine aperto persecntibiiis pfselio capia- eisei( el, vocato spohso, laudai ei sapofent vini
mus; til indileclione Dei paratis ineniiuus adOmnem usque in illtid lempofis resefvati. llis oniiiihus gcs-
prxseiiiitihipcenal'uiiilolerantiain,dconstantespossi- lis pfohalur virtris Salvatnris iri hoc etiani signo
mus ex occulti cerlaniiuis iriumpho illtislrem coro- ndh iihantaslila fuisse, sed veritis; qtiando pra'|io-
namviclriCiscoriscienli;i!promereri. Ergo poslquam (C situS cfthvivii rioti raodo viiium, sed et bonum vi-
beatisMiniAposloli(Aci.n,vi), fldeliummihistroium num lestaluf esse qniid ei gtistandiiro minisifi,
fuucti officio,rdpleveruut hydrias credenlittm po|ui- Donlilio jnbeiite, porlctveruni. Jam nrinc b .id spiri-

» Vaticana leclio, quse caHeris ptcestarc oiuniho qui excipieliant in conviviis : 1° paterfarailias;
yisa eSt;cod. vero Octavii Pahiftgatlii, gnt tinant 2° doininus coiivivii, qni et «pyj.rpivlaos, seii \\fx-
Trinilalis adorandmpersonamden.gavit, denegitviliu- feclns tricliuii; 5" prtefi-ctus uiorum, qui Gicecis
teqramTrinilaiem. Urh. et dti e edilnmfs letiunl qui oivomn;, OMnpla,quasi ftiit inspector, diclusest ;>JIIK-
unamTriniUais adorandm personam irrenuerit, male. que erat mtiims animadveriere ne cuivivce bihcndo
LUK(IIII)., f/i«'uham Triniiatis attorandmpersoilamre- plus nimio excederent. De oeriopiis Athcn. iili. x ,
nueiil. Codex Flof., Qni unam Trinitatis adorandm cip. 7, qtti etiant aliud OiiinpiavuinoHiciuhi ex 1'hi-
personam minueril, denegabit integram Trinitatem. lino assignai, dum iradit cenop/as (res fuisse, qni
Porro denegabilhabenl eliam trc.s ediliones. cmnantibus lucernas , clltjchniaqitt stippedilarent ;
b Sic mss. Editi atitein, vel binas, vel trintts. Cod. qtiod cum apud Pelron. in Satyr. etiam liiclitii.ir-
P.miagalhi paulo anie pro guas metretas legil qitol chse, seu arcliitricliuo trihiiluin fuerit, jam et iricli-
metrelas. . niarches experreclus lucernis oceidenlibusoleum infit-
< Ediii legebant qtw.aboleri pfofecta meritorumne- Dderat; non video cur aliquando cenoptre olficiiiin
cessesit at quodnam iiini|iiaingcnus virttiium est quod uniim atnte idetn cuin architriclino essc iiun polue-
proreciu iiieriionim abolealur? Itaqtie reposuiinits rit. Tricliuiarch.se officium omisit Popma reeensere
lectionein Floienlini cod. Urb. el duoriim Vail. qui in libello de Opc.rissei vorum edilo ex oflicina Plan-
hahcnt profeciu meliorum. E-l etiam couVeuieniior tiniana 1GUS,(iiiod jam aimoiattim in pluteis Ci.iel-
sentetlti;»-.Apnsloli.qui pauln anlc dixeral: Aimula- lianis xix , pag. HIS, de quo exiat eiiam inscripiio
tnini uutem charhniata meliora. Petronii i onuncntartis adscripla : M. VLPIO. AUG.
ASic editi. m^s. legtiui, stantes. LIB. DIM. Ta\UNI AUG. A. POTIONE. ITEM.
'
c Urhina-, ptoitts graiia, et vhiule, ut etiam liher A. LAGliNA TKICLINURCH. 0_uod vcro snlidit
Paiilagalhi. Casaubonus , nusqiiam se legere incminisse liiinc
f Sic liabcnt dtisecdilioncs. Flor. vero, VI aulemi fuisse Judaeurum morern, ui cenoplam uiiiim euin-
qitstavit utchitriclinus, iiiquil , aquam linttm fnclum. deniqtie ctini archiiricl.no siatueient, abrepiils est
Eilitio Ln^diin., Arc'ni(ricf»mts aquam vitium (acitim. vir suinmus nimio Baronitiin redargiiendi slndio ,
Valt duO, dqvtim viuttm (aclnm, el nesciebal nnde• qui Gaudeni i auctoritale usus fuerat: nec ntl i pror-
eit, pro unrfe'esset, et ita lnbel ctiam cod. Pantaga- sus causa est cnr non potius liac de re Gaurieniio
tlii' . . «, nlliriiianii, qnam Casauliono neganti assenliamur.
i; tocum hiine iinmerilo nntavit Casanbnniis; b Uiii. et Vaticanus uterque sic liabent,
iisque
Etcfcit. 13, lii Baron., § 19, ubi Gandeniiitm cul- c 'iiseuiil liber Paittagaihi. Editi, ad spirituales litie-
i rui; quae manifesla est anlilogia.
p.t quod arehitriclinuin conftideril etim prccfeelo
iiiofuVn.Tria enim fuisse dicuniur nfficia illorum
tt)9 SERMOIX, M EVAM^Wft LlfCTW»6 S&CUNDUS. «1*6
lales fflrfeasi^ctiffentes', "qnfsIste sft arcWftficiWius A ittmifneWoVi 'diikie'fftFfdplttittih•"flhmi,disperiet He
advertairrus. Archiifieliniim pnto tesseneaiissWiuiii flWe '( Detit. iCvrii). At ifbi vicTit; TVTos contfa
Moysen,Virumtfe VrrbuLevi, Melem DeVdispeiisa- CmiisrWfri,'qtfeifipf(cdicaveraV,iretiWgriare, contulit
toreth tn tota doiiio ej'us5 qni woiiseihtii iii rrris"aii- sc ad tteffte^, et riifa "cijiii salctis AposfoiTs
tfqnis nupiiVSiHiiis plebis israel quce repiidiafi expfobV^t pWpitlo JtVdceoroiii: Yobts irptiftebtit;
postea290 ineriiit', pVaeposiVtrs fiiit -, Sed eVTaih iii 5SS>i,fffius nrinuMafi vetViihi'faei, fdU quoritaih
istis qW&'c^fiMiraWVur iri GciitiWs. ijitiis eiiirii nos- r^itisWs ftlud, 'et %Mgn^sVosfucRias't& 'mteVriavftd,
iriAtrisiiie aVMitTtcliWo Mojse'discefe pWtijii;qiro- t'ict vbrivefiiiiiurM 'i&kiittis; ¥ie %'riirii'mdMdvit'ridbts
niam P/eminrts Detrs nosiev, Deus hritis est, et ffon WmXrius(Kdt. xifi)':% 'Pd^ailc in%ut*eWG'iiitiuhi, «(
uii? Et« tre absomturii pnies -esSfeqtitsd Wcifof s7s'a'dsalutem uftjneM iiUiriiurhtetfm \Ts. xtix).
unvns Deitali5•, ab iipso ibi TrlniVasprceilicatuf si- Efgo posieaquani clea 1W6 Vlftiirfifeeit FririribisDo-
quidem Durriinuthdieit rjeiiin ei DOiriiniiTri: Nori niirYusJesijs, iifbsieridefet,'sictitait Apfrsiblus, rft'»i-
etiim simpliciterdixit-. Aurft, hfUel, DetistitWsuhus Kiasglofim sUteiitvd'sahviierfdOfdim \ iRdiri.rx ); * et
esi: sed *jirid? h AuM, Istael, Doihirius©iflistuils Wa'ptizaWs qtiosqiie'silticii Spiiftiis sapWe to'ndiVii,
DominUsHltusesi \Deiil. vi); fidc esl dixisse, uiius flquamiegalis litlefceper cofda 'cfetJenlrriiiiconvef-
Cstih Tiritlhate OetiS,Vriiaest Diviriicivs,ac doriiria- g VeiiSin sapieriliain sprfhuaiem ; ld'n'cait 'mitiistfls:
tio Tririiwtis, ttiaiientdVera;diisimclio'nesubsistcii- faatrifii.'fttiiic, e( (erTearMtrMiriO (fodk. II)'. liatr-
liutn pefsonarum. Sieut eiiafri e diiscalceSefapllirii, riufll Apostoii 'de llyuiiis u'apli!i'albrnmGeiiiliiiiiii
s
imaginevii gerehies lam Legls eV Pvopheiaiuni; Evahgelici Vigrifis spiHiaibiii svVjJofemsiiiiul e!t
quarti Veteiis et novi TesVameriilia lvyhiriiiitrfefe- gfatiani: sa'pbfein iii 'flde;grcVtiaiir 'cbloris5'ricYperc:
rnnt adorandce TriiiiiaVis, et jtfgUer claiiiaiit : uiiiiriiseiHiVuf;alfefiirticef nitur; e'tpbrtaiit ad Moy-
Sanctus, sanctus, sanctus, Domirim Deus Sttbhoth. Scii. i iQttisehltnsacefdoiiiiriiiiliilstftiiillWriiCjiristP,
Dominus, non Domini (Is. vr) : neque enim recipit IVoiioiritieiniiiivi Testaiireiitl s.ipieriiiarii cuih L*cge"
pluralem numerum , Patris et Filii, et Spirilus bohfefai Mtiysi: qiiod ipsuriiDdiiiihuroel riiaiidasse
sancii una eadeiiique Divinilas. lieinde quis nos- andiat, et TecisS?jiefsip"iciftl?Nciiii'cuiii iepf&siiin
tfrim , ut fliii, sinc architvvclirioMoysecogiibscere vihutis siijc atiactti iritliVdasiet,iliico eriiri iraiisriii-
valWl, qnod ih principio fecerit Detis cceVurri,et sit aULfegerri,'diceiVs: tride\ bsieriie ie siicerdoii,et
terratn , et rriafe, et oriihia quav surit iii eis; et oifferpH eriiuridaiioiie fad "hiiinris,quo'dfrmcepil Motj-
unde httmo figoratus sii vir, uiideetiath fenviiia,ex ste in /esiftiioiitM rlWs(Matth'. viit). Gttstavii ar-
qflibus UhiVefsagehefiS hhitiaiii tpfopago multipli- cniWclinus ioccalttiin Cliflsti a tccciilis lafcrariieii-
cata tirtsCattif?Deiiide qiiceniefit j^fiinainuiilti beai (i tuili-,^gaorf aliis ghiefUioWiiiisiidii'est ttgiiWtmfiiiis
titiido paradisi; e qiliitl elbMiunl ciiljirc hominis homMim-,sftiti MAc fe7,''e/aVu'M 'eS/saiicits ejui Apo-
Oeiihi pVovcCaiiti^offensa ; tVeiiiqueqiiceriariigeriij- sMis el Pfbpfteiisiii Sflirftu. E&e Gehtelseohmreties,
ralloiies fuefiiit jtistofum, qiiSeveiniquorum; el cuf, ef tioTi&ofpoia/es, ei parlicipes pr'bmMi'oiiis'ejiis "in
vel qtiando diluviurh, 'eVcvjeleraqiia?in Lege scr-ipta Chriilb Jisii pet Evangeliuiii: cuju&facitis stihi cgb,
sniii Moysi, acciderint; et, utbreviVer diciim, * cU- iiiqriit Patilus; rntHIsfer( Epfies.ili)'. Pariicip"esigi-
josiiosirum anitna divino imofi, et SpbliSiicteleStl luf factceSriht Gehtes jief tiriuiri'qiVehi(iue Xhosib-
Cluisto conjuttgi promefiiit, siiie liiijtis afclitificliiii iiitti Evarigelicutii iiiihistiurir, pfdinissToriisDei iri
Gnrfslo: illiiis hrorhilslotiis 1
apparatti! Ipse eniin Moyses, qtii pfaeiiuhtiavefat tteriipri cjuaiii piiofes
adveiitumChristi poptilo Isfael, aicehs : Pro^ftetntit CoiiSecutisiiriVip'siApbsioli;qiii poMericcctefis fni-
©oiititiMsDeus riostet de fratribus Wesifis; tiisirafeHt. Nam curiVcbflversafeiilr ciiiii iilis Chri-
S7fflri(afrti
ttrtti the : Utnmalidite fet OhiriiaqumcUtrique lb'c'u- ijtiis pfjst fijsiifrefctliilleiiisUaiiiper dies quadragima,
im fUerit ad Dos. Efil tCafembiimts aiitTtia; 'qu&- Siciil iti •pHiiciplisAcidUiiiApbStolbfiirhLdfcasgfeari-
" Lectio Florentini Codicis, Urbinatis, et nnius D lis sit, noii accipientis; quod pluribns exemplis pro-
ex Vatt. locum restiluit; eatndemt|iieemendaiionero bare possumus.
supjiedital eiiam cod. Pantiigatiii. Editt meriabse f VaVt.diio : CujusKdslfuihattim%AiviitOAgho,et
legebant quod dicitur minusDeilalis. Sj70)isdCdelesli.
b Ita Paris-. editio, ei rtiss. criilti.In eilitt. Cbl. ei B Vatt. dno, ci liber Pantagathi : Posui te \h {«'-
Isngti.deesi fi-omtnss;sit eiiim legtliit: Audii,lsfa<>l; cein "Gfen/ibus;ut sis iii salu:'ein:
fieiis tiifis, DominUskritisest; 'cjiii veflii uiiiirsde- h Sic tfeS m'v'S.Editi, baptizdtbsgitbgtle.
•feCfitS lotatii 'seiiteiitiatiieveftit. 1 Sic Flor. et Vall. duo, qtii lbc'ohuic Hiiramlii-
e Sic Vait. dun. Flof. dueWeserapIign; cod. Paii- Ceiirafliidefuiit, hatii ediii Ifegetiariispiijiqiemsapo-
tifgathi, dnmhlm SefiipMh; editi, ditmdimlerdphmi. teriiiiifide, giatimh cttlfffisiii 6'perl'; etifa icci hiijtis
* EkpressiiiitisVtilgStarnlectiorietri,qiiiiriivisiliss. gfSila; coior, Vetiuslas, lejJof, cltlpa' liiirafiofuiii
tfnatiiOt'eodetli inodo lefhiii, htjmhuinieferuiit adi>- omninoperierai. Vali. ei Froreiiilhd cdnsbnat cod
tmttft Tfiriitalt; iiti Habeletiiiiii liber Paritiigaihi, Octivii Pania^athi.
qtfi WH>* p)"oe'tjiigiW tlciinanisulfditjuftterque Coti- l.Siclffis iiiss. Editl veio, ccifHiple: ft&emin sd-
riairitirii: ceirf8(uihhilnfsifaliient'Chiisiddninim.
*eCtfd; PJitliagaihilegit Dei ptovbean;i'sdffeitsiim'; k Ih iribiis iliss. iegifiif gitorfdiiis Miionibus; hoc
hoc est indignaiioneni, quoiiiWo eliSm Ambrositis'; lamen nullo mqdo conveiiit, ct!i|{ji';it.i|opn'|t uicai
S)eNoettt Af( a IV; Vt eHpfiihaUfpeccalirum nos\rv- sicw(nStlc ieieTdiiiiiieS(,'TOpilcraiib Siai loco lem-
riWtiumbims quai diiimm HferMil 'dffeiiiam;qu;ifH- pofis.
Vissecunduin Lalinceiingitccgenium offensafacieii-
911 S. GAUDENTll BRIXLE EPISCOPI 912
gelista teslatur : Prmcepit eis ne ab Hierosolgnis dis- ^A minns Jestis, dando Spiritum Sanctum in cordibus
cederenl, sed exspectarenl promissum Palris, quod a noslris, cselera quoque in nobis perlicial signa vir-
me attdislis, inquit; quia Joanncs quidem bapiizavit tutuni; alii dalitr enim senno sapienlim, alii verbuni
aqua, vos aulem Spirilu sanclo R baplizabimininon scieniimsecundumeumdeinSpiriium : alii fides in eo-
poslmulloshos dies (Act i). In Evacgelii quoque sui dem Spirilu : f afit sanitas in uno Spiriiu : alii opera-
line ita eumdeui Domiiiiim loqui ad ipsos Aposiolos tio virtutis, alii discrelio spirituum, 263 fl''* prophe-
raeraorat: Eccc ego, iuquil, mitlo prommionem 292 lia, alii genita linguarum, alii interpretalioscrmonum.
Patris tneiin vos : vosautem sedele in civitale, quoad- Hmc aulem omnia operatur units el idem Spiritus,
usque induamini virtule ab allo (Luc. x\iv). Qtiam- dividens ttnicuiqueproul vult (1 Cor. xn). Has igilur
quatn ergo nesciat arcliilricliniis Moyses, ex Bapti- habenles promissiones, charissimi, mundemusnos ttb
smatis douo lanlam gratiam ftiisse coilatam, quam omni inquinamenlo cantis, perficienlessanctificalio-
non ignorabant Apostoli, qui fuerunt ministri ser- nem spirilus <sin timorc Dei (II Cor. vn). Sanctum
monis; b admiralus tamen saporem Spivilus sancli vero Spiriliim idcirco ex propria; auctoritalis arbi-
hydriis inesse Geutiliuin, laudat sponsi inunilicen- trio dislribtiere munera ccelesliumgratiaruni prcedi-
tiani, qui tale vinum servaveril Gentibus. Qnod vi- cavit Apnstolns dicens : llmc omnia operatur unus
nuin aitierioribus nttptiis c Judaei hahentes, non ad p] atqne idem Spiritus, dividens unicuiqueprout vult, et
salubiiiatem suam biberunt, sed inebriati sunt, ct non prou( jubetur (I Cor. xn); ne quis inimica per-
pemiciosa gravedine sauciaii; d imbecilliures quippe suasionestispicari audeat in illa Trinitalis adorandce
meniibns, et virlntem divini Spiritus uon ferentes : substantia aliquid esse subjectutn, vel minus poiens,
qui atiiem robusius in fide cst, replelus Spirilu vel sibimetipsi contrarium; cnni sit Patris, et Filii,
sanclo, non ineltrialur. Ideo eniin prfeclarum est et Spiritus sancii, una in omnibus et voluutas pari-
poculuin Dei inehrians ( Ps. xxn ), quoniam sobrias ter, et poteslas per omnia ssecula. Anieii.
effieit bibcnlium nieniesdivini potns ebrieias; tinde SERMO X.
Apostolus ait : Nolile inebriari vino, sed teplemini
Nam et IN EXODILECTIONEOCTAVUS.
Spiritu sanclo ( Ephes. v). Siephanus Spirilti
sattclo plenus, non ehrius, «idt( cmlosaperlos, c ci Je- Explicitis liic quse propnsueram disserenda, lam
sum ad dexieram Dei (Art. vn). Propierca et beaiissi- de Exodi quam de Evangelii leclione, congruens
mu; Peirnsebrieiaierodeiestatiis esi, dicens(Act.n): aliquid diei Doininico reservavi, quod Dens in pos-
iVoueutiit, sicut vospulatis, inip.it, hi cbriisunl, cumsit trema parle illius leclinnis ubi prirouro legem pas-
hora diei tertia, serf hoc est quod dicium esl per Joel cbse annuniiat, scribitur prsecepisse. Nam posl h in-
Prophetain : Et eril in novissimts diebus, dicit Domi- C ( terminationem quam dixeral : Omnis qui inanduca-
nu , effundam de spiritu meosuper omnemearnem, et verit fermeniatitm a primo die usque in septimum
prophelabunt filii veslri, el filim veslrm: juvenes veslri diein, disperiel anima illa ex Israel (Exod. xn, 15) :
visionesvidebunt, et senioresveslrisoinniasomitiabunt et adjecit dicens : Et primus dies vocabilur sanctus,
(Joel II ) Hoc fecil inilium signorum Jesus inCana et septimus dies vocaiussanctus erit vobis : otnne opus
Galiliem, id est in possessione Gentiuin ; et nianifes- servilenon facielis, prmierquatnquod faciendum erit
lavit gloriam suam, et crediderunl in eum discipuli omni animm(Ibid., 16). Primtim diem sseculi esse
ejns(Joan. n). Nec hoc oiiosum esl, quod discpuli Dominicum diem, dies sahbati sepiimus probat, in
ail, non Apostoli. Nam nt inulliludinem credeutium quo requievisse perhibelur Deus, dicenie Scriptura :
dcclarei, discipulorum nomen posuii, non Aposlolo- 294 E' benedixilDensdiem septimiim,etsanaificnvit
rtnn. Stint enim omnes qui credtuit, ejus discipuli; eum, quia in eo requievit ab omnibus operibus suis,
sed, ttl ail beatus Patilus, numquid omnes Aposloli qum cmperat Deus facere (Gcn. n). Caute loquittir
(ICor. xn)?Sludeamus nunc, el precemur, charis- Scriptura divina, non absoluie dicehs, reqnievisse
simi, ut post hoc initium signorum quod fecit Do- Deuni ab operibus suis, sed ab operibus quse cce-

a Ita mss. codd., recte quidem ; qtiibus roncinil D
Vulgata. ln ediiis, baptizamini, fortasse inendo ly-
pnrum.
b Edili legeliani admirali auiem; qnod delevimns,
reiioneitiesleciionem quaiuor ms>. ctini quibusfac.it;
eliam libcr Pautagalhi.
c Reiinuimns leclionem vnlgatam, nam mss. Iia-
benl Jutlwi bibentes; se I quae sequiinlur iiiiiiaviniusi
ex Flor. el Vau. diiohtts, ruin ediii ligeteiii sedine-
br.ali sitnt etiam perniciosa.
d Valt. dito inibecillesqnippe menlibvs, Flor. itn-
becillis quippe menlibus, el lioc inndo habel. Cod.
Panlagatlii, qui eliain po4 pauca pro repleltts Spiritui
sanclo non inebria.ur, subslituil reptelur Spirilu,i
sanclo, et non inebrialur.
" Mss. codd. ei Jesum stantem a dexlris Dei.
f Valt. duo el Flor., alii gratia sunitalum in unoi
Spiritu, alii operalio virlutis, alii prophelia, alii di-
j scretio spirituum, quam leclionem exhibet eliam
cod. Pamagallii.
s Sic leguni duo Vatt. At Vulgata lectio, corrtip-
li-isiine, in timore Dei secundumipirilum. Idcirco ex
proprim auctorilatis arbiirio; quo nilnl ah>uiilius
cogiiari potest, duni apo-t,.lo Paulo viiiulem ei po-
tesiatem Spiriius sancli atiriluieie videlnr Flcr.
Colex, in timore Dei Secuiidiimvero Spiritum idcir-
co ex proprtm aucloriiaiis arbitrio. Ilaud mullo Teli-
ciu<. liccie porro lilicr Octavii P.iuiugallii, inlimore
Dei, Sanctum vero Spititum; uolavimus anieni eliam
pauln supra hoe codein sctinoue, codicein hunc vi-
dcii Flnreutino tnelioreiii. Habei quoque infra, ne
quis iri.micapersuasionedeceptussuspicari; ubi cditi,
inimir.apersuusionesuspicari.
h Cod. Pantagatlii nielius intettninationem qua
dixeral; el paulo post, ahjecta copula, cx Itrael, ad-
jecit.
 915 SERMOIX, DE EVANGELHLECTIONE SECUNDUS. 914
perat Deus facere, ne omnipotentero, et imperio.,A armatas acies equitum, ipsumqne Pharaonem parl-
sermonis cuncia facientem, laborasse existimes, ler curo quadrigis curruum, totoque exercitu, undis
* cnm reqitievisseaudis; sed ut intelligas quod
per- obriieniibus,enecavit. Aquarum muri,quicredentem
fectis omnibus hujus mundi rebus, a quihus requie- popiilum tuiii fuerani, hostilem manum propria rui-
visse, id est cessasse, descrihilur, alia voluniati na prosiernunt. e Ipse pluit maiina cibiim (Exorf. xvi)
su:e placita operari non desinat: sicut lesialur in 295 s,|is culloribtis in eremo, qni ignein pltteral
Evangelin DominusJesus diceus : Paler meus usque nelando sacrilegio criminosis : ipse plttit maitna
modo operalitr, et ego operor (Joan. v, 17). Requies plaridus, qui flaminam pluerat indignalus. Sed quo-
igitur Dei, non laburis remediiim, h sed cceptorum niam singula per ordincm replicare f prnp"silus
finis esl operum; siquidera poslquain perfecit nitin- primi, acsepiimi dierum Iraciatus non capii, neces-
dum, opus suum regere non desisiit. Ipsius eniin saria brevilate prccieriens , pauca persiriugam
nuiu oinnium rerum natura cursum suum vel jiissa Inse disrupil petram, el fluxerttnl aqum (Ps. LXXVII)
peragit, vel proliibila stibtrahit. Nam in diebus tol millibus homiiium siiienlibus in descrto (Exod.
sancti Noe (Cen. vm el ix), ipsius provideutia pol- xvit), prosiravit iuiiniio.s adversariorum populos,
lutum variis iniqtiiiaiibus mtiiulum vel calaclysmo plnrima iniiiiicarmn genliutn regna delevit. Jorda-
delevit, vel post diluvium reparavit. Ipse super qua- B nem quoqne siccavit fluvinm, ut credentem popu-
tuor urbes Sodomorum, ubi masculi iu masculos lum in lerram repromis-ionis induceret. IpseJorda-
tiirpitudioes exercebant, snlpliur et ignem de ccelo nem siccavil fluvium (Jos. m, iv), qui arentem pe-
(Gen. xix) contra morem pluil, ut qtios ardor illici- tram, fluminis verleral in liquoreni : A facie enim
tns, c ad expiign.tndum ipsius naturce inorem suc- Domini mota est terra. a facie Dei Jacob. Qui con-
cenderat, igueus imber exstingueret. d Ipse geuus veriil solidam petam in stagnum aqum, et rupem in
patriarchicura delegitex Genlibus, populum scilicet fontes aquarum (Ps. cxiu). Deinde Legem quaui de-
Hebrsenrum; pro ctijus libertate, ^Egypti rcgnum derat in Sina, consliluil in Sion, auxit in Jerusa-
novem plagis afflicium,decima interemil (Exod. xn, dem ; el post offensam dilecli populi, eamdem por-
xiu, xiv, xv). Ipse divisit Rubrum mare;quando in rexil ad Gentes. Nam posiquam veniens in hominem
muroruin firroilalem liquenlis elemenii unda diriguit, Dei Filius, per quem hmc omnia facla sunl, et sine
gelaverunl enim,tamquam murus, aqu;e:gelaverunt quo[actum est nihil (Joan. l), ab ipsis stiis qunndam
fluclus in medio maris, sicut tesiaiur in E.vodo filiis quos protexerat, et exallaverat, nnn solum
(Exod. xv) fldes illius Cantici triumplialis. Ipse ergo, repnL-ns est, verum etiam crucifixus, rlaniat uliqiie
inquam, divisil mare Rttbrum, quod a Grivcis nttn- per Prophetam : Filios genui, et exaliavi, ipsi au-
cupaiur Eryiltrieiim; ul ct plebi suse transilum, et (] (emme sprereri(n(. Agnoviibos possessorem suum, et
persequeniibus foveam prcepararet. Egressis nam- asinus prmsepe domini sui, Israel vero nie non cogno-
que Israeliiisper fundamentum maris sicco vestigio, vil, el populus me non intellexil (ls. l); t=lamquam
et/Egyptiis omnibus eodem meatu post illosprope- sidiceret, quoniam cognuverunt olim bruta anima-
ranter ingressis, conlestiin proprium liquorero stu- lia Genlilium pnpnlormn regnaiorem coeli, suum-
pentibus aquis, Deus qui abslulcrat, reddidit, et que possessorem, ac Dominum, humanorum h pec-
a Verbum istnd audis.el caetera.qure seqiiuntur bis : Cognovil bos possessoremsunm, el asinus prm-
iisquead illud, cessassedescribitur,interciderant cul- sepe domini siti, ptiiavertini confici posse, nullo
pa amanuensium, quae resiiiuiiiius ex fide Vati. modo vetiia hcec Prophelae, hislorice de bove el a-
codtl. Kdiii saiis ineple habebani : cttm requievisse sino ad pra>sepe Dnmini adslaniibus, esse accipien-
et cessassedescribitut, cttm et atia voluiuali sum pla- da; ac perinde loiam illam narraiionem rujus au-
cila operari noii.desinat. In ms. Pantagalhi cum re- loriiale hrula hsecanimauiia citnis Doniini proxima
quievisse, trfesl cessasse,crelera eliaiu ibi desuut. appingiiniur, fibellam esse male constnam. Niliil
h ln mss. sic : sed cmptorum finis est summmope- tamen, uld cselera paria esseut, obsiare opinabatur,
rum. qnin Proplieise verha historice eliam imelligi pos-
c Urbinas et Vait. duo, ad expugnandumjus na- .p. seni, quautvis a Paiiibus fueiiul satis iinanini con-
'' sensu
turm succenileml, qtiihus accedit cod. Pantagathi. mysiice explicaia : quid eniin freqneniius
d Viiicana leclio. Cusi vero, male, ipse genuspa- apud antiquos, et pra'cipue apud Gaudentiiim nos-
triarcharumcum delegil. Liber Paiilagaihi, ipse genus irtim, qnain ut liisioiica Cliristi gesta, ipsasigue
palriarchicum. Evangelicas narraliones, ad allegoriiu senstiro tra-
e Sic editi; at Vatt. duo et liber Pantagathi, ipse hanl? Subdebat eliam salis ingcniose, ni fallor, non
pluit mannmcibum. proplerea pictoribus succcnseiiduni, etiamsi facti
f Sic ires rnss. Editi vero, tractalns non cmpit; fides, lot s;»'culorinn credulitaie ftilia, nullo modo
veriim cnpit haliel eliain cod. Paniagathi, et ita om- constarcl: poiuerunt eniin htiju^inodi hruta ani-
nino legendiim est. maiuia. ianii|iiaro flguriv, ac ^yiub.d.iJudaici, Gen-
* Consenlit nnn pattcis ex aniiquis Palrilms, qni lillisve populi, ex unanimi Ecclesi;c placito, cnnis
ad interpretanilum islud Isaiae tesiimoniuni, allego- Domiiii nascentis apnoni, ul inon-ir.irciiir, Isai;c
ria nsi smit. Cum autem animadvenerel liimc Gau- vaticiniitm, nalo Chiislo, suh hoc signo fuis-e im-
denlii lociini Joannes Anloniiis Vulpius Bergoinas, pletiiiii. Placuiiviri docti opinio, eamque ideo huic
vir nuilti|ili<-ilitieiarum imii Gr.Tcarnni, tiim Laii- loco censui siibscribendant.
iianiin genere insirucitts, dum amice Paiavii collo- 11Peccamen pro peccaio notavit Voss. 1. in de
qnererour, apposile dubilavit, niun ex eo aliqttid Vit. serm. c. 3i; ex Gilda; sediiivenituretiam apud
sibi prirsidiiun petere pnssent recentiotes ii qui, Prtident., in Apoth. 915 :
prseeuiiiibiisCasaubnuo, et Tillemontio, ex r-onsen- Exin iincta malopeccaimne.principisAd»
su antiqtiorumiii explicandis mystice illis Isaisever- Infecitgenus omnehomiuum...
915 S. G\rJftE\TlL MfclXLE EPISCOPI 91(1
cainjnttra pannis induturo, ct in anguslo Judaeaiprse- A etexeunles, iuquil, de montinientispost resurr.cctioitem
sepio (Luc. a) collocaluui, rsraeliticus vero 296 ipsiut, intraverunl 'uisanclam civiiatem, el mulUsap-
populus liberatoretn suuui 'l nun volttit agnoscere : paruerunl (Mmlih.xxvn). Descendisse auitemSaiva-
AufetaDt;sicut prcodictum&il^ao JtuUva,el ab- Jeru- loiis animaiii ad iuferos visitandos, itou solum beali
salem, vaUdtimet raUdiim. Vetbnm uliqiie inearna- Petri; E|)is,lola (I Pelr. m), verum eliam beati Davi-
tum; virlutem pnnis,et vvluiem aqtiai, virtutein, ci.bi dis prophciia tcslatiir, cum dicil : Quoniam non dere-
coeleslis, etvirltitem aqAice- rcgcnerajBtis;elprudenlem Ihlf/uesanimam meam in inf-crno,ncc dabis sanctum
quinqiiagenariwn, jtibjlseuni. scilicct remissioDisan- luumviderecorrtiplionem(Ps. xv). Fili.tisenimDcinon
niiro; etsapientemarchtlcctim(h. m), Spjrir.urovideli- idcirco cum suscepli, hniriinis anima ad inferos d.e-
ceisanctuin, perquein mihiseditkiemEcclesiainnovain Scrndil, 29)7 ut c:inl '" inf.erno relioqtieret, sed
exGentibus. Ab lulitenim Bominuscujieiasaluta.riiim ut pltnLmasresurrcciuris saiicioviirocorp.oiibus aui-
muneradoiia, vel quce tribucrat, vel qucc promiserat mas rcvocarct. Ob lioc itamque Lsqui in forina.Dei
Judccis ingratis ; el eonUilil ad fidem,suain prompto semper erat, formain servi suscipiens,, suscepit et
serviiio,exor«nina.tioneconversis.Quandoergorequie- crucera ; ut die lertia resurgendo exceplam tiiuro-
vit Dotninus,qui seroper est opcratus, qtieni expaucis pliaret mortem, quam perpeti oinnino,vitse Domi-
operihusejusqu.T leansiens memoravj, h ceriissime, J$ num non liceret. Ergo quoniani post Passioncm suam
cerii sum,usscinp«Toperatum, ciquotidie operariper- Dominus Jesus, illncescenic. Domiivica, a mortuis
spicimus? Namquod elcinenlatarocoelcslia.qiiam ter- eiiat resurreciurus, ct priniam sanctilalem primo
rena, liHmanagenerrserviunt, ipsius opns est. Quo- resurrectionis suse diei collalurus; idco Lex aniiqua
modo euim tmv conleninerent exiguum lerrenumque prseuuntLat, et primusdies, inquil, vocabiiitrsanaus,
hominem, iiisi Grealoris sui imperio obedirenl? Nos ei diessep(imusvocalussanctuserilvobis(Exod.xu,16.)
ipsi eliam «q,uod,nascimur,quocHin'cipsaopera Domini Piinvum diem resurrectionis vocanduro perhlbet
ex parie iiovimus, qnod vivendo vitaw quserimus, saBCluni,sepiiniumjam vocalura futii.rumdicit sanc-
qtiod futiiroruro s-pemgerentes pie conversamur et ttuiv; septiroum lnillesimum.scilicet anniim , tleq.uo
loquimnr; Dei, iwquam, Dei suntopera. Cujuspieta- ait Prophcta ad Dominiim : Qiioni.ammille anni
tis cl hoc ingeivso,pu*est, q*iodeiiam inalos al-que ante oculos luos sicut dies tinus (Ps. LXXXVX). Ita
incredulos palienlcr stistineat, clementcr exspeclet, Igiturr in,prinvum.diero,resurreciionis Cliri^ti oronis
ci, si pceniiuerini, sicut iniserieorspaierampteclatur. erat transfereuda festivitas, ut septiroi diei exspee-
Uequtcvit plme tuue eiiam Dei Filius ab omnibns landa nobisesscl et requies simul:, ei sanctitas; cum
operibns suis qun»coapcral.Deusfacere, quando coi^- dicilur, primus dies vocabilur,stmctm , slaUmquc ad-
smnmatis mirahilihus universi,s, J. et iniplcto sexlo Q jieitur, el dies sepiimus vocalus sancltts erit. vobis.
die omni opere Passisonis, die. sepiima,, rtVesl die Omne opus servilenon facietts, prmlerquain-quod eritt
sibbaii, requievil sepuVius. Sed qtvoitiaroftei- ope- fnciendktmoiunianitnm (Exod. xu),. «>Quotquot euinj
rnsa quies est, ipsa reqnies otioxa es.-e iwn potuit. primuiHdiem , id est Doininicum dicm , iiuncupa-
Nam cofpore e-in sepulcro seposiio, divinitas cum mus sanctttm, credentes euin. sanQtiHcatum resur-
anima bouiinis ad ihfeniadescendens, vocavitde lo- rectioneDomini Jesu ; exspecta,ro.usetiam illum vere
cis snis animas sinctnrum, qiiorum corpoia surre- sanclum diem, ll septimi millesinii anni dicm , qui
xisse Mat.tliicu^ evangel.isi.a testatiir dicens : Et ivdv.eniet,po.st isios sex dies, sex niilliiini videlicel
tnudta cor.porctsancior.um doiinienliiun surrexetmit,; aiinoru,msxculi,, quibjiseompletis Kvequies,eril vere

Eadem voce nsus esl iteruni Gaiictentius sert». 13 : h Videntur hsnc desumpia ex Irenaeo, lib. v ad-
Ul inimici necandum traderet, quem sine ullo pecca- ver. hser., c. 28 ; ei Lact. lib. vndiv. Inst., cap. 14 :
tnine habuissel infensum. Et serm. 19: Avdorevide- scd hancopinioiiem refcllil. Aug. in ps. vxxxtx,et lib.
licet exslincto peccaminum. xvin deCiv. Dci, c. 55, dicens : Fruslraigilur annos
* Vatt. dun, Flor. el ood. Panlagathi, Liberato- qui Ituic smculoreinanent,computctreac definire cona-
remsnum contempsitagnoscwe. T\ 7n«r, citm hoc scire non esse nostrum ex ore veritatis
b Mss., semper cernimusoperaluin. audiamus. Vide eumdein Aug., episl. 78, 79, 80.
c Siclegitin inss. Editi vero inepte, quod renasci- Obtinebat ea tem|>estale apttd Clirtstlanos quoque
mur; el qti;e seqrittntur in mss., sic : quodhmc ipsa Jmlaica (raditio de miindo duiaturo per sex uiiliia
opera Dei ex parte noverimus. annorutn , quibtts linitis, in scplimo tuilknajiio pe-
J Valt. dno, ei implelq omni opere sexlm diei Pas- riiurus, ac vasiandus esset; de qua tradiiione Hue-
sionis. Flor., impleto omni opere sexta rfie,Pms.o- lius demonsirat. Evang- prop. 9, cap. 8; et Joan,.
nis; qneiiiaAiiodum.el libi>rPanlagaHri. Al-berltisFabricius in CodtcePseudepigraplio V. T.
e CotL PantagaiAi, deposilo quoid cerie meltns; ediio tfaraburgi 1715, p. 10.79.Con!ernotas Cotelerii
ut paulo post pro voc.avil-de bocissuis stibsliiuit evo- ad S. Barnabic episl., p. 45, 4G, in Patrilius Apos-
cavit rfe locis.sms. tol., edit. Antuerp. 16S8; et Feu-ardeiiiiuro , uot.
*CotlicrsPIOP.pr;csidioemeBdavlmHShKiimhnne, ad liciKieum, pag. 368 , ttbi U.uncGaudeniii locum
qui vitiose etitUis ftteial hoc mock)vin primnmttiem laudat.
resutteciionis Christo nmeral transferenda feslivilas,; 1 Leclio vnlgata requies erit vermsanclitaiis, quani
el Florenliiii leclionem eshibet eiiam liber Panta- nianifeste corruptam ejecirous , restituentes leclio-
gathi. nem Flor. codicis. Firniatiir hcec eroeiidiaiiio, a,«cio-
s Sic Ftor. Vait. dtio et Cvk Etlili legebant, gtiod ritale duornm Vall. et Urhinatis , in quihus haMW
enim prmum diemDominicumdiem; verura glossema requieserii sanctis el fideliiet;ciwdeHlibus.In ii)S.qnw-
illud, id &u Dominkutndiem, furtaase additiiin fuii a que Oclavii Paitlagathi, omissa dielione vere,, Wgi-
librai io, qiiantvis occurrat eiraiaiit lilwpo.Pamagaihi. lur tequies etit sancliset fideliter credenlihut..
 817 SERMO IX, DE EV4NGf;WI LKCTJONESECUNDUS. 915
sanqis., et (ideliter eredetuibus iq rcs.urrec,ijai),e. A gworfes,t[$ pfliorftsoad mam, erfes; alrisioaut.e.mnon
Clirisli. Nara nulla eril ibi pugna eonlva diaboluiu., edas (Qen. \\); e.( qtia-ctiipqiieapte Mnyseii verbo
qui lunc utique detloebiiuv suppliciis rcligatus; nul- lantunn.Dnmiiiusprsecepissecngnoseitur. Lex litierse
lum certamen contra vitia cp.i'poi:is,a qutul jaro cqn? est: IVOHoccirfes,nottnicec/Kifteris, tip» (al.suuttettimo-
Ctipisreniiisoliuoxium non crit. Nani 298 spiriia.le niutn dices ( Exod,.,x,x),, el coetera quse d transacto
resurget corpus, ul Apnslolus ait : Qnod sem\natur jara diniidio numero au.noriuiisccculi, ideo per Le-:
i.n corruplione, surgel in incorruptione : quod setni- gem litlerse prohibentur, ut pegiigenii homini vel
ntttur in contumelia, surgel in gloria; quod set7iiit(((,ur 299 naturalcm legem.,velmandati legem, scriptum
in infitmitale, sutget in virtute; <j«arfaemiwlur cqr- Lcgis coromouitorium it;c>deretiir, el haberet obli-
pus auitnnle, tutgei cotpus spiritale (I Cor. xv). Et vio pcedagogum,dissjniulatiocompulsorem; dicente
iteruin pc,&lpaueaidcmIjeaiissi.musPaujus :.Opotiet, Aposlolo : Quotdam Lex pmdagogus rtQster(uit. in.
inquii, coftuptibile hac induete ineorruplionem, et Chrislo (Galat. m). Lex aulem sive naturae, sive
tnortale hoc induere immartaliidtem. h Cum g.u,(ei»i,niaiidaii, sive lrtterse, tuiic dotuinatur hontini,
mortale hoeindueril immortalitatetn.,lunc fiet, inquit, quando. aias ejus capax esse cceperi.tLegis. Ethinc
sci'i«ogtit scriptus est : Absorpta es( mors tn vicioria. est illud quod apostolus Patllus ex Jqdseis parenti-
Vbi est, mors, vicloria lua ? ubi esi, mors, aculeus Q bus natus, Uebrseus quippe ex HebraMS,aii: Eaq
tuus(Ibid., 5)? Et quis isle sit morlis aculens, autem vivebamsine Lege atiquando, ut osieDderei
ipsius beati Apostoli cohserens aperil sermo : Acu- e solam iufautice cetHterosine. Lege vivere, quse
teus autem moriis peccalum: virtus atilem peuali lex nonduro capiat Legeo>; *td tnfix ubi venit Lex, i.n-i
esi (I Cor. xv, S6). Acitieu,s quiilem niorlis pecca- quit, pecca(umtevixjit.'egp quiemmorlttus s,utii(Rcm.
lum , charissimi, quia p.er peccaimu, (u,o.r§:virlus yu); hoc estdixisse,percal,um, quqd erat ignorant\
vero peceati Lex, quoniam sine Lege peccatura mnr- moriuura, viyere inieiligenticcepit; elegoqui vive-
tiium est. Peccatura enim non im.pulatur ctim,L,ex bani prius sin.e Loge, facius, sura morti obnoxius,
non est. Nam neque Adam fuisset mortuus, qtiod de nisi declinavero peccalum, quod jam mihi inlelli-
fructu illiusarbnris manducavit, nisi conira vetitum genti moriem generat : et ineipii maiidaliinr quod
mauducassel, legem mandati conteninens : iteque mihi ad yitam datum esl, hoc esse ad mart.ero., llle
hodie aliquls realum peccati incunit, si euro noiv ergo seplimus nrillesiratis auivHS(iH ad pvoposihiBjt
adslringat aul naluralis lex, aut mandati iex, aut caput redearo) ipse erlt vere beatissimus dtes,
liiterse Lex. Naturalis lex est illa qua Gentes Legem quando agonis linjus queni n.uncpalimur, desiiiente
litlerce non hahentes, tiaturaliter ea quce L.egisstint conflictu, optatain viclores requiem capient, ac f«H
(Rom.il), faciunl; quia rationabilisaniram humanse C lici otio perfruentur, f niillnm servile opns ibi, W
naiura , ut Creatorera suum sentiat, ut proximum est niillum peccali opus facientes; guia quifacit pec-
non l.sedatt ut non faciat quod pati non vull, natu- calum, tervus esi. ptccali, ut ait Salvator (Jaaa.
rali quadain lege iivteltigii : unde inexcusstbilisest VIII); sed hoc plane solum faciein quod faciendtrt»
omnis homo qui vel aiictorero suum negat; vel facit erit omni animse sanctse, scilicet nt coputaii agmi-
raaliim quod per legem naiurccnon ignoiat esse ma- nibus Angelorum, perpetuos hympos et graliaiunj
lu.in,,c lletuni lex mandaii es.l : Ab onmi ftwlu ligni actiones Dumino nostro referani in ;c»erinim. Ss»iw
a Et hic quoque visiiin esl reponere leciioueniqua- dali, el confiro}iiiifiesl primi illius; et paulo po^t :
lunr mss. qui nullo discrimine sic legiiut; ii.sqnee.on- cujus oblivioneexislentein Judmit, utknn&iitio iursHm
cinit eliani cod. Paniagathi , sed pro coueupisceniiis. liiierm subsecuiae&i; et denuo, cap. 150, Lex admo-
habet concupisceniim.EJiii aulcm tniiuis recte guorf niiio mandali esl.
jamh concupisceniiisobnoxiumcst, erit. d lloc est ler mille anrvis, i,u.xia senteitiam; cte
Exciderant vetiia haecin edftis,, qucvlaroen ne- consurnroatiune inundi linito sexio milVeuarinliilu-
cessario re.-titueuda duximus e.\ niss. llabet ca cod. r m , dc qua paulo ante aciumesL Se+uius autou*
fuii Octavii P.iutagalhi. viddur suppuiationero Gracorum , qni
c Matidatum vocat etiam Piiilaslrius statum hu- T\ dilnviumGaudeniius
quoque qui
sialuehaiu ab,orhe eoudito po.sl annos, his
roancenalurse anie Legem Moysi, cap, 153, tria mil e , lis ceniuiu,, dtws et quadragintia,; quain mp-
liap.Cdis.linguens,,p. 111, ul in prima mlalesubmMi- pmalionetu Latiuis quuqvica-vo GautlenVtiprobiiVan»
dalo stl , secunda sub Lege terlia sitb gralia Salva- fuisse, colligo,ex Su,lpi|(iioSevero, lib. v Sac. Hist.,
toris. Vide observata ibi a cl;M'issiuioFabricio, uli cap, 5. Sed quia, bac suppinaiiione admissa, multo
et cap. 109, p. 85. Sic idem Philaslri.us, c. 150 : plures quaro ter uiille anni inlerceduntah oriie con-
Lex lilterm in, medio posita est inter mandatuin^ el dito ad Legent , ideo foriasse Gaudentius posuit
graliam; el cap. 14j : In maiidal.oquippe, Lege, el transuclojam diwidio numeroiunnormu sceculi.Modie
Christi gratia, Qinnia qum eL priina,. e( secundo et, ab hoc calculo imiBaiw;quaiii,disseuLiaiil qui ratic*-
poslremotempor.e,popu.lis.perdiversa meritonm col-, nem tcmpoium iiivestigatam scripiis edide^twsr.
taia siiit muuera dignitalis. Pbilastrio coucinil Gau,- e Sic lcguni Van. dno, Flojf. etcod- Pa-ntagajthi.
dentius.noii hic solum, sed eiiam supra serra. 8, Edili, solam infanlis aHatem.
pag. 273 : Dies ilaque fuit in umudalo prinms ab f Idem,ntss. cpdd. exhllienlhanc lectinncrn, qwan»
Adam usque ad Moysen: secundns dies fuk s«4 Lege. coinmodiorem.esse nemn ncgabit, qui atitendai ea
Moysi : tertius dies esi sub grulia Snlvatoris. Quod quse seqiiuului.;,gtita,qui fatil p.ccatiun, servas. esk
autem hic suJidii Gaudcniins, idco datam Legem peccali. Ediii porro sic liabeul: nuttum serrile opui
scriplam , ui negfigeulihomini vel nalurulem legem, ibi, el nullutn peccaii opus facientes; sed perU lota
vel mandati legem,, scriplum Legis contmoniloriuin, v.is htijus senteniix., In edii. LIU;4UII.,sic: nulliun
iradereint, el haberel obiiviopmdatjogum; idera cst servile opus facmttes; cjulera excidermrt.
quod ait Philaslrius cap. 135 : Lex admoniiioman-
919 S. CAUDENTUBRIXIifi EPISCOPl 920
juxta historin ralionem, prrecepium Jndseis fuerat, A j\ ves sanctorum,et domesliciDei(Ibid.). Una ergo no-
a ul diebus sabbati ab omni opcre peccaii quiesce- bis cum Judseis est Lex; sed illi earo carnali sensu
rent, et ea solum qu;e animse congruebani, exerce- cxcipiunt, nihil ibi spirilalis inleHigenticerequiren-
rent: sed quoniam , hac saluiari observatione ne- les; nos vero in ea CbrisMimreperimus, in quo sunt
glecla, omnem sabbaii legem ad otiuin, luxtiriaroque omnesthesauri sapienlimet scientim cmleslis absron-
coniulerant,b palam est, unde odisseseDeus (fs.t) diii (Coloss.n). Denique in hac etiam lectinne Exo-
jain non sua, sed illorum sabbata conleslatur. In di quseordinem celebrandse paschsedisponit, d ve-
leclionibus fraternilali vestrse c fre- ruro Dei Agnum cuin oninibns myseriis vilcennstrse
evangelicis
quenter exposui, ubi 300 Salvatorem sabbatum inveniraus,e ipsum cognoscenies Denra verura, et
violasse, Judai vecordes iucusanl, qtieni nns im- lioniinem, Dominumgregis, et ovem,f paslnrem si-
plevisse magis legem sabbati, ipsornm operum qucc mul, et pascua. Misericorsenim, etmiserator Donti-
sabhatis celebravit, evidenli probatione docuimus, nus semetipsumdedil escam timeniibus(Ps. c\). Nam
non aliunde insiructi, nisi ex ipsa Lege, quam pari- lotius oliservantiseveieris Legem, per graiiam Filii
ler legimus ctim Judacis. Scripluni esl enim: Vna Dci, in verilate novi Tesiamenli cognovimus esse
Lex erit indigenm,ct advente (Exod. xn, 49). Indi- completam, probantes, quomodo pascbcc lex, quse
gense procul dubio Judcci erant, pairiarcharum ci- B I per Moysen fuerat data, e gratia, el veritas per Jesum
ves, el Prophetarum : advenceautera, qni grseco ser- Chtislumfacla est (Joan. i); ctii omni honor, virtus,
mone appellantur t:poo"ohitoi; nos ulique eramus et gluria cum Patre, et cum Spiritu sancto, per om-
h
Centes, utait Aposlolus, peregrini, alque hospiles nia secula. Amen.
Testamentorum,et proinissioniseorum, spem non ha- SERMO XI.
bentes, el sine Deo in hoc mundo (Ephes. n). Sed1 » DE DlVERSISCAPITULIS PRIMUS.
postquam credidimus, dicil nobis idem beaius Pau- De Patalytico.
lus : /(i7tition cttis hospites, el advenm, sed estis ci- 301 Memini, me supcriorc tractalu sanctsc^di-

» Vatt. duo et Flor. ttl vel sabbatis ab opere peccati

i Var. 1672. Re.tinuimtisporro vulgatam leciionem,
quiescerent: deinde, el ea solum qum anintm con- nu;e fuleitur auctnriiate cod. Urhinatis; liber vero
gruunt, exercerent; et in hanc lectionem consenfitl Octavii Pantagathi consentit leclioni cod. Floren-
eliani Ufbin. el cod. Paniagatlii. tini, a quo in supeiioribns non semel dissentire de-
h Vocesilla: palam est desunt in trilms mss. cod.,, preheniiimus. Qnare fieri non polest, ut aui a Flo-
retineinVe tainen, ne sensus inancus sit ac miitilus. rentino, aula Valt. vel Urbinate tlestimpius fuerit,
In ms. Paniagailti eaedemvoees desideraniiir, sed1 Q ( CIIIIIab iino eorum inox, mox ab allero tara fre-
ipsius iiiaiiu pro unde quod ibi prius erai, reposititra quenter discrepet.
esl ttirfe; legiutr eliain conlulerinl pro conlideranl,, BVncniamesl, quamediti omiseraiil, restituimnsex
et odire pto orfisse,quaretotus locus sic habet: om- quaiiiormss.eamqueagnoscit etiamcod.Paiiiliagathi.
tiemsabbaiilegem ad olium luxutiamque conluletint,, h Vali. duo siibiliini: Finil Decimusde Paschali-
inde cdire se Detts. bus Flor. vero et Urb., Finilis decem pasrhalibus
e Vide sequenlcm tractaliim. Paiet manifesle exi incipitinlexcerplitractaius, elc, quse esl inscriptio
lioc lnco, qtialtior sequenles tracialtis tle diversis5 sermnnuiii sequeniium.
capitulis Evangelii, ante deccm paschales luissc; » (Galcardus habet hic
titulnmhujiisccroodi: Inci-
conseriptos. Ho« ideni Gaiulcntius insiiitiaveiai in
l piiml excepli iractatus rfe diversh capiinlis quorum
Praef. diceiis: Quntuor ptmtetea breviores iractntus,, prtmus es( de Parulyiico , et in ordine undecimus;
quos rfediversiscapititlis Evangeliiapud le olim fuisset subiieciitqiie noiam sequeiitcm): Nullo modo dnbi-
me kcutuin prodidisti. taiidiiin est, qitin h;ccsii vetus, et sincera lectio bu-
dSic eineudavinius exquaiuor niss. codd. quibuss jus limli; patnqiie eduiones emendalinres exhihenl,
suffragaiur ciiam liher Paiuagallii, citm in edilis5 nempe Parisiensis. et Coloniensis, quarnm exem-
exslaret unnm Dei Agnum. secuti sumtis. Vatl. diionullo disciiinine sic le-
* Videiur nnMiint)lnec esse germana leciio, quami plar gunl : Incipiiint excepti tractattts, qiiorum primus rfe
accepintiis ex Vatt. duobns, et cottlirmaiur eiiatn aj paralytico; desunl autein verha illaeitn orditie tiu-
cod. Oetavii P.tniag.tilii. In editis quippe cnrrupte; tlecimus,ideo, quamvis ea delere noluerim , siispi-
habelur Dominum verum, et hominem, staiinque> cur nddtta a lihrario ; nam Gnudentius, sane finiiis
subilittir inepta repelitio Dominum gregis et ovem., l» ' decem paschalihus, quasi aliud opus aggreditur. In
Annolaviiiius etiain alilii nou semel, ubi legitur lihto Paniaiiathi haheiur : Finitis decem paschaltbus
Deus in mss. siippositnra fuisse Dominus; nec re- incipittntexceptiiraclalusrfediversiscapilutis, quorum
cens haecesl qnerela, ssepe ntimero in vettisiis co- primnt esl rfe paralylico; eadeinque leciio est eliam
dieibus TODeus stiblatiini fuisse ah iis qui vel deila- in Floreinino ei Urbinaie. Hos aiitem iractatus a no-
tem Clirisli, vel uiriiisqiic naturccuiiioiiem jam indes latiis exceplos, ul tiiulus prseferi, a se recognitos,
ab ipso coricepiinnis momenio, negabant. Vide an- el emendatos testaiur Gaudeniius ipse in Pra-fatioue
notata ad serm. seqiienlem in illa verba: Putremi his verbis : Qitaluor prmlerea breviores tractaius,
tttuni dicebat Ueum. qitos de diversis capilnlis Evangeliiapudteolim fuisse
f Discrepant mss. codices : et Vatt.
quidem nihil1 nte locutumprodidisli, et quintum rfe Machabmismar-
sani praeierunl, legentes pastoremsimul, et pascham; tyribus, emendaloslibi, quoniam cogis, remitlam , ul
sed Flor. satis recie pasiorem simul, et pascuam. eossi ulla utili memoria dignos arbilraris, in poslrema
Pascua leminino genere itivotiitur eiiam aptid Ter- parte schedulmhujns shnul transcribendos ttdjnngas.
tull. Apolog., c.ip. 22: QumtUiaceuralinrpascua esl, Ediiores Liicdunenses hac laiiium inscripiione con-
quam ut homineme cogilalu verm divinilalis uverlat! lenti De diversiscapilntis, et primuin est de parahj-
prmstigiis falsis? Siiniliierqiie apud Voss. lib. v dei (ion, cielcra insitper haliiieruui ; sed in ea ediiione,
Vitio serin. Aruobitis Junior, in ps. CK,dixit: Sta- ut j'am monuiuius, frustra ur.pLSetuv, autdiligenliam,
tuens eis pastores, cl piscuas. Vide Meiirsium, not. requiras.
ad MiniiciumFcl., p. 356, edit. Lugd. fi.il. ctimnot.
 921 SERMO XI, BE DIVERSIS CAPITULIS PRIMUS. 922
leetioni vestrcc pollicilum, quod, adjuvante Domino, A geret. Sed in calalogo isto virtutum , adliuc unum
plenius explaiiatnrus essen», quain ob caiisam umimi feceratopus,f quofreiiieniicontraseimperitopopulo
se opus fecisse Doininus lestaretur : unde plebs> Judseorum, quasi verisimilera sscviendi adittim de-
igtiavissimaJinkrorum a scruptilum passa (Joan. vu),, disse videbaltir, quod scilicet paralyticuin curasset
et iniqiiissimo furore succensa, benediclionis dalo- in sabhato (Joan. v, 10), cum Lex oliuni sabbati
rem maledictis bla-pbemis pulsavisset, dicens :; imperasset. ItaqueCliristus, qui Legem velerem non
Dmmoniumhabes : quis te qumril interficere(Ibid)?1 solvere venerat, sed iniplere (Malth. \), tamquam
et insuper vitse Dominum , necis (radere supplicioi violati sabbaii rens, insectationem perpeiitur Ju-
cogiiarei. Probavimus quideni b isiius Evangelisise dseortim. Cogor hnc loco, fralres charissimi, omissa
testimonio, non unum, sed mulla, et innumerabiiia prsesenti lectionis serie, rationero sabbaii explanare,
a Christo fuisse opera celebrata. Sic enira in (ine ne jusla credatur fuisse contra justum persecutio
libri conscrihit : Sun( au(em e( alia multa qumfecit iniqtiorum. Nam paralylicus ille qui die sabbati a
Jesus, qumsi scribantur pir singula , arbiiror nec ip- Christo curaius esse memoratur, ideo calumniam
sum mundum capere eos libros c gui sctiberentiir, patitur a Judseis, quod ipsa die qna sanatus fuerat,
posse(Joan. xxi). Sed fortasse dicat sludiosus audi- lectum suum portare videretur. Sabbalum ett, in-
tor : In prirais panibns Evangelii Ioqtiiittr Dominus, B quiunt, et non licet tibi porlare grabaium tuum
Vnum opus feci, el omnes miramini (Joan. vn) : in (Joan. v, 15).Respnndit curatus: Qui fecil me tanum,
subsei|ueniibus ille virtutum cumulus celebtatur, ille mihi dixil : Tolle gtabaium tuum, et ambula. Et
et idcirco d nibil qusestioiiissuper boc videtur esse in subsequentibus: Jesusest, inquit, quifecitmesanum.
relictum. Verum egoab isto sermone superiora libri Rudis adhticexinfirmilaie Jndaica, sed jamgralus de
hujus 302 llic,a recensens, invenio pluriraa usqiie salubi itate recepia, quoniam non praevaletcalumnian-
in liunc locuin Evangelii '-'Chrislum Dcum noslrum tibus facti prsesiare rationem, prcecepliatque operis
miranda opera confecisse. Jaro Natlianaeleiuviderat, demonstratauctorem. Qn» fecit me sanum, ille mihi
priusquain sub ficulnea coustiiulus a Pitilippo voca- dixit: Tolle grabatum tuum , et ambttla; et adjecit :
retur:jamliquoremsiraplicissin)iiinperliicentisaqtice Jesusest, inquit, quifecilmesanum(Ibid) : vel, filius
in colorem saporenique vini, sua poteslate conver- David est, qui fecit me sanum : vel, filius Joseph,
teral: jam rcguli titiuin morientem ccelestis roedi- qui fecit mesannm. Ilseceniin nomina usitaia erant
cus, prius |iiain visiiarel, diim rogaretur, verbo sa- 303 m populo« Judseorum ti.iuclemporis deChristo
naveral. Jam Samaritanse illius miilieris vitia oc- Domino Salvatore. Sed quid ? Jesus esl ail, gut fecit
culta prodiderat , et confessam spiriinali fonte me sanum; sciebat enim , utpote Hebrasns, nomen
mundaveral (Joan. l, n, iv): jam paralytici membra C l Jesu ex virlute descendere sanilaiis. Salvaior siqui-
per triginta et oeloannos emortua, unius vocis prse- dem dieiiur Jesus, sicut declarat Angelus, cum per
cepto curavetat (Joan. v), vel potius reformaverat. somniuni de Chrislo loquitur ad Joseph : Vocabis,
Jam qiiini|iie milliuin hominum famera quinque pa- inquit, nomen ejus Jesutn : ipse enim salvitm faciel
nihus hordeaceis, et duobus piscibus , satiaverat populum suuma peccatiseorum (Matlh. l). Ille ergo,
(Joan. vi), majore iriiraculo convivium solvens. inquit, tne fecit sanutn cujus et nomen salus est. Et
Amplior enim/cibi appnsiii quaniitate reliquiarum h quomodo poterit salus prsescripta lege prohiberi
ciiinulus invenilnr, loi popiiloruro famelicis colior- ne salvet, aut sabbalnrum conditione immutari ne
tibus satiaiis. Jam roare pedibus ainbulaverat (Ibid. salus sit? Videamns lainen, fralres cliarissimi, si vel
19), ita ut plantas gradieniis turoens uuda non lan- ipsa Lex, olio sabbali salutis opus exclusit. Sex,
a Yidebatur omniito reponeniltim hoc loco scan- qumslionissuper hoc videlicet esse reliclum. In libro
dalum passa ; sed a mss. et editnrum consensn facile Pautagathi nihil qumstionissuper videlur esse dere-
non recedo. Cerle Judseornm plebs non solum scni- liclum.
puluui, id est solliciiudinein, ac inolestiain, propter e Iii mss. quatnor codd. Dominum noslrum ; sed
miriiculutn Christi pissa est, sed eliam scandalum, > r\ lectio vulgaia iu editis, qnam rciiiiuimus , verior ;
qutereb.it iierapeeuin interficere ; aieiiiincumeiiaiR nam Gaiiilentius hocagit semper, ui in Chrisio di-
cod Oetavii p.niiagaihi relineai scrupiitum, muiare viniiatem asiruai. Vide observaia in calce sermonis
nolui. Idem cod. eodem loco pro plebs ignavissima, prsecedeniis.
repouit ingraiissima; qtiain leclioneiii vulgata certe f Valt. duo alque Urbinas sic legunt, iisque con-
roeliorero, alinrum rass. nullus suppedital; lia-e ta- sonat cod. Panlagailti. Editi, guorffremenii.Tola lincc
men curo scripta sit ad oraro cndicis , ui videlur, Evansceliccehislorisu eoniracta narratio, quaro hucus-
manu Pautagaihi, ideo in lextum inducere earn non que Gaudentius prosecutus est, nobile est Gauden-
libuit. lianse eloquenlise specimett.
h Dno Valt. ipsius cvangelistm. e Iii iriluis eriitionihus tiahetur : Hmc enim omnia
c Vatt. duo et Flnr., gut scriberenlur. Serf fortasse usitata erant in populo tunc; sed prseiulimus lcelio
dical. quihus consentil liber Pantagallii. Edili lege- nem mss.
baul forlasse dicit. Vulgala edilio nec ipsttm arbitror h Verba qua- sequuntur oul tabbatorum condilione
mundnm capere posse eos qui scrtbendi sunt libros. De immutari ne salus sit, deerant in ediiis-, eaqiie reddi-
liac Evaiigelui textus hyperbole vide, si lubel, Fa- dimus ex Urb., Flor. et Vall. duobuj, quoium con-
brlcii iiotas ait Pliilastnum, supra, p. 79, iieinqnc sensui sitffragatur ltber Pantagathi. Legehani etiant
eiimdein Fahncium, iu cod. Apncryplio N. T. par. edili per pmscripiam legem; at Valt. duo prmscripia
I, past. 521, et par. m, p. 517, uti et Groliuiii, in lege, uti et liber Panlagathi. Urbinas vcro prapo-
Crilicis Pearsonii, ad hunc Joannis lncuin. sila iege.
d Leciio ex dtiobus Vatt. desumpta. Ediii nihii
W> S. GAUDENTJIBJAlXLflEPISQQPI 9.34
inniit, d,ieb.usfacies opera, lua, sep^imo wh'm rfie A. ^ Legera: sciiptum est enim. Non faciet uUum opus
HsQpbutumetHDoniini Dei (ui (Exod. x.\). flon fqcies iuu.01in sqbbato: luum, inquit, opus, id est huma-
iq eo h uUumopus luum uisi quod fil pro,omnianim,a. num (Exod. xx). Et adjiciltir, nisi quod fii » pro
P,rpclivuiii esl ex volunlate htiirianum gen.ns, el omni anima, id est ad salvandam aniinaui. Ideoque
iiW.xinieJtidceoruiu, ad carnalia opera, c pntius legimus priores jtislos in Lege, pro saluie anima-
qtjanj divina; ei idciico constilijtus esl unus in rura sabbalis operatos. Septem diebus Jesus filius
heUdomudesabbati dies, in quo a carnalibus cessare Nave.juhcnte Domino, cireuivit civitatem Jericlion,
cogercntur, el vacare solum diyiijis, Na.Wd neque cum Levitis, el saceidoiibus Arcam portaniibus
cilmm epquere, neque iter facere in sabbaio conce- Tcstauienli; et i caduiu hosiiles rouri nutu divino,
deb.aliir, tte qiiis, sub pr.etexlu necessiiatishuiuanse, ui aitimaeJudscorum de belli discriminc liberentur
prsepcjn,eret terrena divinis. Veriim post.eaq.uam (Jas. vi). In seplem vero diehus eiiara sabbalum
J,ud;oi, negleciis spirilualibus negoliis, quce pvo nuineraii, a quolibet die computare incipiens, de-
anitnte saltite Doniinus agenda prseceperat,c omnia prehendes. liaque CUtndicilur, Jesus esi qui fecit me
legiiima sabki.liad qiiuiii, luxuriamque contiilerant, sanum (Joan. v), admonenlur Judsei ex iiominis
ckjtmaiad, ccta,conlinuo Doininus per Prophetam: communione, opera non condemnare siiiiilia, Idco-
i\'eoi)i«jiasveslras, tt sabbata vestra, el diem tnagnumjj B que Chrisius Dominus, cum aul aridam manum, aut
susdireo: jejunium, el ferias vesiras, el dies (esios Itydropem, aul paralysim cu.raret in sabbatis, lara-
77,0.11,
veUtos,od&t aniiHq meq (Isai. i). Sabbata, in.quit, quam verc Dumiiitis sabhali, rem suam Legis suce
vestra, iion iit.ca; nnn enim siiijt jnea qu;e geiitis. lestimoniis itiebatur, dicens ad Judseos : k Licet
Menra.jejtiniiim, el mea sabbaia, qu;v,ego servanda sabbatis benefacere aiiiroali; animanj salvaro Viccre,
prcecepi,jejunaie jubent a viiiis, cessare ab ope- an p.erdere (Matlh. xn)? In luinc sensum, Legis, ut
ribus nialis, f et bonis aciionihus inhserere. At arbilror, qiiero supra exposuimus, eos iiiiroducere
304 e cojjtrario vestra sabbala, vestraque jejunia, volens; siinulqtie exprobrans quod nou inlelligeieut
cl litibus iuquieta sunl, « et illecebris, et luxuiiis 1 quid essel opus suum, et, ttisi quod fit pto onmi
pleua. Ipse ergo Legis dalor iu, hoinine veniens, anima (Exod. xx). Operalur ergo pro salute animcc
>'cuiu opera.reiur pro omni aniina opera salutis (in Christus in sabbato; et operatur iu sabbato, ei implet
sabbaio cnim doceliat quod provida ratione prsece- Legeiu, dum condiiionem inierpretaiur Legis, dum
perat), nec dcslruebat Legenr, sed poiius adimplebat operumSOSdifferenLiasillumiiiat, dum facit, mquse
a S.icmss. quatuor Codd. quilnis consentit Vul- C bat tegem, sed potius adimplebal. Scriptum est; quce
gal.a, ei liber Panlagathi.LXX vero sabbataDomino qiiideni leclin inveniliir etiam in Vait. duobus.
Deo tuo. Editi hibenl sabbaluihesl Dominiitti. ' Sic lcgunl duo Vatt. Flor. et cod. Panla^athi;
b Exciderat tnuiit in ediiis, quud repusuiimis ex idciieo delevimiis incpium aliud glossema, quod in
Flor. et Vati. duobus; nec aliier oiuoino legenduro editos.iirepserat boc raodo pro omni aniina, sive
es.l, nt sequciis l"ci hujiis exposilio,docel. Suppedi- 01)1)17. animm, et ad salvan.ddmanimam. Hic autem
laidium etiam tiber Panlagaltii. casns in lege sabhati exceptus, vocalur coinnjuniter
<•Vatt. duo, et. Flor., potitis qtiam ad divina, apnd Rabbinos pericutum animm, leste Casauboiio
deiude el idcirco slalulin;es! ; ntrauique vero leclio- Exeicit. i in Bar. §9, unde trilum illud apud Judieos
nem ha.bet quoque cod. Pantagathi. : Pcriculum vihv pellit sabbatum.
<' Videiur recia esse lectio quac liabetur in dttobus provcrbutu
i Ediii lcgebani motu divino ; Flor. et Valt. duo
codd. Vati. scilicel nec cibum coquere, uec iter atjere tiudi Dei, quilius consentit liber Octavii Panlagaihi;
»« sabbuiMsinebanlur; ne quis sub obtcntunecessita- quare mutavimus unicani vocem tnolu, reponentes
lit humante; et ita legitetiam Floreniinus, sed cuin 77.li(.» : reliqua iulacla reliqutinus. Sequentia verha
seque recta videatnr lectio vulgata, ab ea recedere Valt. duo sic legunl, et animm Judmorum de belli
noliiiinus. Pr.ecepliun non cuquendi iu sabliato, discrimine liberanlur; eodemque modo habet cod.
quod habeiur Exotl. xvi proprie pertinuit ad tempus Pantagathi, sed lectio h:ec noii inuliiiro discrepat a
mannse, teste Goduvii.o, veruni Judsei extcn.derunt vulijai.i. Nonnulli ex Judceorunr magislris urbem
ad omne sevuuj. Proclivis quippe ig. superstilionem Jerlcliunteni ipso die sabbali captaro prodnnt; adco
natio uiulia de suo ad Legis ed.icuiiii adjecii, de-. : -p.verum cst quod in eo casu de sabhaticse legis exccp-
J
quibus Moyses uiliil delinivit. Vide Btutorf. Syuag. lione k
ai.t Gaitdeivtius.
Jud. cap. 16; Peir. Cun. I. n de Rep. lkbr., c. 34; Parva imrouiaiio, sed valde apposita, quam
Goduv. Mos. et Aar. lib. m, c. 5. nnbis exliibel)antduo Vatt. codd., ficeisabbaiisbene-
e Sic stipra Serra. prcecedenti, p. 2.99, omnem; fucere, an male? (luamque coi.uujcndal etiam ms.
sabbati legemad otium, luxuriamqnecoHtulerani. Octavii Pantagaihi liber inox laudalus. Eam tamen
f Van. duo deroptaparticula coiijiinclion,islcgiintt ii.i lextum inducere nolniivius,cum receptam leclio-
'
bonis actibus inhmrere; quomodo habel eliam liber nein tueainur tres editioues, a.cduo mss. codd. Flor.
Paniagathi, prout in sequenti qnoque et Ulecebtosa ( nenipe, el Urh. in qmbus legiiur licel sabbatisbene-
luxutiis. facere animali; ila ut sen-us sit, si licel sabbalis
s Quatuor rass. cotld., ei iltecebtosaluxuims. beuefacere aijimali, ui ipso lioraiiio auctore disci-
h Melior oiiinino videtur leclio qtta: occurril ini ntus Maiih. xu et Luc. xtv, cur in sabbatis animain
qualuor codd. el libro Pantagaihi, hoc modo : Ctiin i salvaiu facere non licebit?
operareluv pro omni anima opera satulis in sabbalo, l Mss. quatuor codd. nullo discrimine opns,(«tim,
exemplis docebat quod provida ratione prmceperat. prout eiiam liber Paniagaihi
Vox illa exemplisper cmtpenrtium forlasse scripla,, m Male prorsus cditi qum Lex de sabbati ferut
fuciim fecii iinperiio libraiio, qni dtun satis incii- exhibet; naiii opera qua; Cliiistus faciebal, i>«vn exhi-
riose legir, de exeinplU fecii enmi, loniinqw loci;i biia erani iu lege sabhatt, setliexcepta. Hanc auleni
hujus sensum incpiis>imeconturbavit. Ilabet quou,ue e einendaiionem liaiisinms ex uiroqne Vat. codiea
idem liber Panlagaib.i mox in sequenti nec destnie- qiiorum lectioni sull'ragatu.retiani liber Pantagathi.
 925 SERMO,Xt, ©>EDiyER£l£ CAPITULiS,PftlMUS. Jl.26
Lcx',de sabbali fc?iiS/exc^pijl,,diim ipsnm sabbati,i A cradi.cabitur ao.iroa. illa de, 00^,11.1,0 s.iip^.E/go pro
diem beneiujl,ioae sua saftet,ilvcal\iro,,beiie.Dciissuiss antra,:) est qupd, sabb,;iti?c,ircurpci(I,itisliomi^enj,:
Nai,ud^ivinai.u.eo, pr,a;sid,iaomnii prq,aniina, est Ui.tlero,quod et ego homiu^m ^liijUi
efflcit s,3iu,C;i!ioreuv..
auiinse credenti largitus, opera debita sabbato rcd- sa.iiayiin sahbato : s, (jfet e,r,go,pro, anjiniapptis fieri
dMit. "-, Ut aiuera osienderct Judseis, eunj.d.emse2 in^OGisabbato bo.oum Qjrod sv ijj.e.|n, {i\o, qp.eje
semper operaium tujsse cura Patre, qui tunc etiam1 vin.lassesa.bhaluujjudicatjs vosraetips,o,s.in,desii\e.htcr
9 yioiavis.abUiLirco,s,esse decernitis. J\ro/ilejudicqre
opera.retur in carne, aju illis : Paler meususque 77101/0
opetaJlM,ei ego.opet.or(Jioan. y, 17). El b prop.terea 1 sficuiiditmfti,cien\spdjnstum jurftcttit)!jfudicg/f(Joqn.
inique magis persequebantur euni Jud;ei, quiti non1 vii, 24). Tm» ;a,iiohabi,li patientia vincit iniiiijc.^s
solum tokebat sabbatum,, sed quia et Patrem suumt Do.miiiusn.oster Je.sus, qui utique in,hun.c pjHAp.d.vjni,
dicebatDeumc, mqualem se faciensDeo (lbid., 18). 111patiendo viucerel, a Patre descenderat. Se4 cop-
Evidenter.docuit bealus Evangelisla , cequalemIVeo ) sidererous brevUer poslreroi bujus clicti y.iriutem.
Palriesse eu.1,11qni vetus Filius ejus sit proprielaie5 NolHe-iaii, secunrf»i»A faciem judicqxe, s.ed(j,uslu,in
naltircc.Licet etgo veterum docuinenia prsepesserinl,, jujicium judicqje. Genera^is,,ul, ppii,ipir,ista.s.enieii-
r>.uihiVlamen hujiismod.iasseriionis Doroinusgesliyitt tio, est, retinenda? cequ.i,l,ali^ma.gistra, o.eapibus
opponere : ne, quuiuaui rara siuii ei aniiqua; velI g p.osita, roullis uo.ta,,paucis d.ilecla..Prcecip.ituren.im
iucerla apud quusdajn, veV[ortuiia creileieniur: scdI n.e,huj,«s sseciilidiyituni personis adulanles, in.i,q.vi,is-
h
qiMitidi.anis,et usitatis exemplis eos. reperculeres siino judicio favearaus incre^ulis; et irojBios,cvu-
niagis.voIu.it,uijdesejustis.s.ime vel refu,tatos negare1 dcles, rapa,ces,,,luxuriosos, inhpnestos, no,n S,olu,m
omiiiuo non posseut. Vtmin,opus feci, in.quit, ell timido si.lc.ijtionutriamus: verum eiiam ovnni,repre-
omneswxami.ui(Joan. vii, 21),. Qtiod illudFopus? hens.ionedigpo.s,inju^tis latrdil),qsprsediceinus., vel,
quia paralyticnro cura,vi. iu salcbalo. Et adjecil: quQ.des.toiirui fo3dji,a,l1e defoi;rn,i.u,S,
turpia lnci;a,fap-
Propierep Moysestfed&lvobis chxumcision&n,s npni iant.es,alience.p,ecu.nise n.ota.hi.li.ler,.
s.ervijtpius^Chri,s.-
quia ex Moyse, iuquit, circuijuisi.o,serfex Pa!?ibu,s: liaucc. lijberlatis oliliti, : neve ca.rnalis cu|usquam
id est ex AbraUani, qui primus circ.unjci.sus,est formse piilchriludine illecti, » a regione, \eri;atis,
(Gen. xvu), el cx carteris Pairiarcbis,. Etin sabbato, rectaeque senteiilise, sinistro judiciq, iviqveauw.r,
Iwmiuem. Si ckcumcisionem, cum de conieraneudis opibns s.cripturij s.it: DitiiiUB
iiiquit, ct)(;«»rctrfi(i,s
inquii, accipit homodie subbati, ut non solvalttrlex siaffluanl, uolile cor apponere (Psq,l. r.\i); et <Je
Moysi, inihi indignamini qiiia lolum hominemsanuni uegligendo carnis def.ore, Deus.ad Saraue.leras,acer-
feci in sttbbaso?•Nolile judicar.esecundum(xtciem,sed doiem, loquatur, cl,ecturum, regem de ftlij.s Jesse.;
jusium judicium judkate (Joan. vij, 2-2); lainquaiui£| Ne admiratus fueris, inqtiil, procerilatcn^ staturai,
si dicerel: Prsccepi.lLex hoc solijnvquod pvo aiiima vel piilchritudinem vtillus eorum, ) quoniam honio
est, opus lacienduu)insabbaio. E.td« circuiiicisione vidct in faciem, Deus autem videl in cor (1 fieg.
eadem Lege iracipitur, quod qui<u,mquc ni.ui cir- xvi). k El idcirco beatus. David ininimus, atque
cumciderit octava die. natlvilaiis f oiutre niasculuin, conternptus.oleo sancuftcato sublimalur in regnuin,
" Paris. edilio, ocelerisemendatiorelaccuratinr, sic: h Sic Vatt. duo, et Flor. Editi legebant et impios,
kgit, et ei,diCn> eoncin,u,ntrass. codd. Dua;alice edi- incrediilos,rapnces; at cod. Paittagathi, favetmus.;
tiones absitrdo bj.aiu,baJaetj-i:Vt autem cum Patre, iiicrcduloset intpios, crudeles, rapaces.
qiti tttnc etiam operaretur. 1 Vatt. du,o, Fkir. ei Urb. le^iinl a rigore veritaMit,
h.Flor. et VaU.,diro propterea,intjuil, m.agis,quod reclmque.sententias,sinistro jttdicio ntolliurikw,;Usqne
acquecojiveu.it,cu.ra haec quoque verha si.nl textus consonat eliam liiifti:Pauiagaihi, sed lectioncuj,edi-
Evangeli.ci; ingui^nprrp. pxoinique relinet ilem cbd. lorum tuti rciinu.Uitus.Cicei'., m deNai. De-yr.: Nec
Panlag.ttlii.. tne ex ea opinione quum a majntibns accepi, uLlius
c El bic quoque editi legebanl Dominu.111, sed nos uniqmin oralio,aui dqcli, uut iudocti, moveMt,.
reposuirous;Deuruex Urb. ct Vati,. (iiiioljus;q.uam i In ins. Flor., homo videt.in.facie, Deu&aulem i»
ernenuVitionem conti.rmataucloiiias ^yaageJici te^- ."' corde, et iia etiam,i,nd,uq,busya,H. et lj.brp fa,ijtaga-
ius, unde htc verba desunjpia siijit, earodeinque ihi; sed pro Deus i'n illis es,t Dqwnus, in IJOCvero
tuelur eliam liber Pantagallii. Vide quae noiaviuius Deus.
stipra, p. 130,133. HTer unctus,fnitDa,vi,d:pri,njoa Sairmelc, IReg.
d Nempe quc;m petere poicrat cx allalo supra xvii; secuvidoin yebron, inteifecioSaule, HReg. 11;
veierum Palrum exemplo in obsidione Jericliuiitis. tertio iiein in Hebron, pust ccedeni Isbos.e,ihi, II
Inepie edili lcgtmt.niliiltamen hujusti).pdiaffeclionis; Regura v. Peculiare carm.cn de quo iiic Gaudeniius,
al Vatt. dtics quorunvope locuiu sa,iiavimus, huj^s- in recenier excusis libris non esse ('xspect;i.rol,inv,
modi assertionis; quam postea i.eclionemdepreljen- mpniieral Joan. Gregofius Pr.t f. Obscrvat. Sacr.,
dinius eliara in libro Pauiagathi. lom. IX- Crit. Angl., vermn habes iMudin iiupera
e Urb. et Vait. duo, uti et liber Paiitagaihi, 110« editione Psalierii, ah co.iineptissiraoTUoroasiodi.li-
quia ex Moyseest citcumcisio. genter pioct,ii'ala, p. 650, cxslatque itisuper (qub
f Tam Vatl. duo, quain Flor. legn.nlonme mascu- iftagls fit ut uimianj liomiijis co,i,ifii.l,eiitiam
denurer)
linnm, dhper.kl-animaiUa;et hanc lectioucm e.\l,iibet in edi.iione ^XX Roniana 1588, ulitroo, IOCQ, extja
etiam Paniagathi Codex. Vulgaia editio Gen,. xyijtsi.c ord,inem sub hoc ijliilo : Hic Psaimus,idiographus.in
haliet: Maswlus cttjus ptmpuiii cato circumcisanon David, et extra numerum, qnundo monQwacifi/i.ni. iniit
fuerii, delebiluranima illq de populo.sita. LXX, itile- cum Goliaij,. Memiy.it anteiri Psatiui huius, p,r*l<|r
ribit anima illa de genere stto. Gaudeiiiitun, etiani Athanasius,. iu ^](nop;SJ(seh
8 Coticltisiohccc in hbro Pantagathi deesi, quaua quisquis ejus, Synopseos auctor est), et i,n ^ernione
vis occurrat eodem modo in Fl.or. etVali. duobus. ad MarceUiniimde in.terpretatioiiePsalroorvna. Euuj,-
927 S. GAUDENTIIBRIXIJE EPISCOPI 928
et se ex humilitale per Dei gratiam ad sumnium .A SERMO XII.
crevisse lasligiiim dignilatis , peculiari carmine DE DIVERSISCAPITOLISSECUNDUS.
307 glorialur , dicens : Pusillus eram^inter fratres Deeoquod ail DominusJesus: Nunc judicium est
meos, et ocetera. Uiiliter ergo per omnia Christus [hujus inunili.
ail: Nolilejudicare secundumfaciem, sed justum ju- 308 Posl '»'anl Dci Patris vocem qua glorifica-
dicium judicute (Joan. vn, 24). Et qtiis nnsirum , lum Filium rursus glorificaqdnm dixerai, nbi Sal-
charissimi, ad singulaqmc pra'dixi servaudaidoneus valor locutus est ad circiiinstantes turbas, quod
invenilur? Beali qui custodiitnt judicium , el faciunl proxime disseriiirous, bujus lesiimoniuin vocis non
justiiiam in otnni temporc(Psal. cv, 3). lgilur cum sni cansa honoiis, scd nosirce Ddei instriiendce gra-
generalis, ut supra dixi b, sit ista sententia , jspe- lia fuisse delattim; quid siaiim subseqtiens idem
cialiler lamen dirigitur ad Jttdseos, qui Chiisinm Dominns adjeceril, textus hujus quce modo decursa
mirahilia facienteni, liominem solummodo ex facic est, indicat Evangelicceleciionis. Nunc, inquii, ju-
judicabant, Deum vero in viriutibus non videntes. diciutn esl hnjusmtindi (Joan. xn, 51). Consideran-
llsereticos etiant Dei Filiuin blasphemantcs, non dum pulo, fratres charissimi, cnjusmndi dixerit uinc
mediocritcr sententia ista conlundit ,'quod huniili- imminere judicium. Si de fuiuro judicio , quo per
tatein susccptcc camis intuiii, immenssedivinitalis B ignem judicabilur hic inuiidus , senliri voluisset,
conenlur meliri stibstantiam. Nns autem , fratres , non dixissel nunc esl, sed dixisset ' lunc erit: ve-
gtatia ejus salvati per fidem (Ephes. n, 8) , jiistum rum quia de prscsenti loquebaiur jndicio , iniueri
judicium jndiceuitis, cequitatcm servanles « in oirini convenil, quod fuerit illud pnesens mundi judcium.
aclione conversationis nostrae. Est enira ratio- Numquid in primo advenlu suo Christus uiiindum
nabilis animce jtistum judicium, ut eligat Dco mapis jiidieasse exislimabitur, quem potius salvasseco-
servire, quam sseculo; ut statuat mandatis Chrisii gnoscilitr, sicut ipse teslatus esl dicens : Non enitn
obsequi, non diaboli consiliis depravari; ut spiri- misil Deus Filium suum ut judicel mundum, e sed ut
ttialihus inhccrere d decernat studiis, non carna- salvclur mundus per ipsum (Joan. m, 17). El iil
libus vitiis implicari;et ul selernaro beatitudinera Evangelio beati Lucoe legilur, cum quidam vicus
fuluromm , brevissirais mundi volupiatibus judicet Samarice noiiiisset suscipere Salvalorem , indigne
prccponendam. Rccli iiaque cordis a>quojudicio fcrentes Apostoli Jacobus ei Joannes, dixernni ad
gradiamur in omiiibiis prseccptis, el justificalionibits eum : Domine, visdicamusut ignis descendatde cmlo
Dnmini, ul possinius viirc seternse consoriium pro- super eos , el consumal eos, sicut Elias [ecit? h At ille
mereri ah ipso Dei Filio sinipilerno, cujus omnipo- indignatus proltibuit (Luc. ix, 54). 0 ira misericnrs !
teniia cum Paire , et Spirilu sanclo , permanct in C Quid ergo est qund ait: A7uncjudicium est hiijus
ouinia secula. <-'Ainen. mundi (Joan. xn, 51)? Judicium, fraires, duplici ra-
tione potest intelligi. Natn et decernentis senleniia
jtidicium dicitur, el supplicium patieniis dicilur
pcena : judicium alterum agentis est, alierum pa-
tientis. » Judex facil judicium , reus subil; et cst
dem Grrecis versibus reddidit Apnllinaris Alexan- latincc lingmn usu faclam vocem italicam , e cmtera
driuiis, Laudicensis Ecclesi.e presbyter, circa an- notabai Menagius in Originibus linguae italicce ver.
nuro 360; atque, inter recentinres, eleganiein rjus E cmtera.
Metaplirasin grsece et laline dcdit Olyinpia Fulvia b Vt supra dixi, Flor. Vall. duo , et liber Pan-
Morata, qnam cxliihet Joan. Albertus F.ihricius in lagathi ul prxlocritnssum. LIISIIS anianiiensium.
codiee Psendepigi'. V. T. p;ig. 90S. Videtur etiam c ln omni actione coiiversalionis noslrm. Mss.
linnc psalinijin expressisse Marcus Anlonius Flami- qualuor Codil.et liber Patil.igaihi tii o»mi aclti.
nius niiidissimo illn carmine quod Paraphrasi lii- d Vl siiiritualibtts inlimrere. Urb. et Vatt. dtto
ginta Psalinnruiii prcelixit: ut spirittdibus inhmrere, t|iiam vocem spirilalibus re-
Eram paternaabjectus in domopuer, n linetetiain Cod. Pantagaihi. Vide snn. Serm. 2, p.
fratiibusmeis
Ciinctisipie •" 259. Serm. 8, p. 272. Serm. 9, p. 289.
Minor,pusilluniin montepascebamgregem. 6 Aiiien. In Flor. et Vatt. duobus subdilur:
o Hac compendii forinnla utilur non uno in loco Ftiti( rfe Pai'«/y(ico;inms. vero Pantagalhi, Explicit
Gaiidentius , ut Scrro. 4 : Assumei sectun vicinus de Paralylico.
proximumsuum, et cmtera; Serro. 14-.Si sumpsero, f Sic Flur. ct Vatt. duo pro eo quod in editis est
iuquit, pennas meas, el cmtera; Serm. 19 : Qnid me mtncerit; at in cod. Pantagaihi lunc erit; uhi eiiain
vullis occidere? hominem, et aetera ; et alibi. Eadein ejus manu pro rfiatisselreposiluro est diceret, in
forunila iisum quoqne Philasirinm nbservavit Fa- lextu vero occurrebal dixerat. -
bricius, cap. 150 : Spiritus bomini super me, el cm- s Vait. duo sic habeiii, et liber Pantagaihi; edili
tera; el cap. 144 : Opus Leqis scriptnm in cordibtts vero ttt satvarelnr. Concinil auteni leciioui nosirse
suis,etcmtera. Sic EnnodiusTicinensislib. iv.:ep.,4. eliam Vtilgata etlitio.
Juri tuo perpetua liberalitale iransfundo mancipium u Codex Crhinas pro/iifcui(eos.Ynlgata ediiio lam
juris mei illud, et cmtera; Fulgenlitis Ruspensis ep. grspce. qiiain laline, aliler legit: o-upafii; Ss srcexi-
5: Fruclus autem spirilus est charitas, gaudium. pax, laitrsvKUTOIS, e( conversusincrcpavitillos.
et cmlera. Usus quin eiiam Cie. 2. de Orat. Si nti/ii » Leciio Flor. codicis sic habet: Judex facil jutli-
filius genitus, isqueprius moritur, et cmieri; et infra cium,judiciuin patitur reus; et est ulriusquejiidiciuni.
eod. Iih. AgesAsellum, el cmtera; ei in Top. In par- Itaquc verba haec et est ulfiusquejudicium lamqiiam
litione quasi membrasunt, ut corporis, capui, humeri, genuina Gatideniiano texiui aildidimus, ejicienlcs
trianns,laleta^rrnra, jterfesjet caitera. Ex hoc autcm iueptura glossema quod in cditos irrepserat, hoo
929 SERMO XII, DE DIVERSIS CAPITULIS SECUNDUS. 950
uiriusqtie jtidicium.Mundum vero cumdicit Seriplu- A veritalis; et quia Deus hominibus agendi quodcum-
ra 309 aut facere, aut paii jiidicium, non elemen- quevelint 3101iberum perroisil atbiiriuni, ctxer-
toruni irraiiotiabilium naiuras indicat, sed accolas cent in Cliristuin sacrilegam potesialem. Unde
mundi signilicat : siculi curo donius lsrael dicitur, Pilalo dicenti: Potestalemhabeo crucifigendite, el po-
non parietes, ve) tecta, sed homines Israelilre nton- lestatemhabeodimittendi le; Dominns iia respondit:
Slranliir. Ergo dominator omnium Cbrisius, post iVon huberes polestaiem,nisi dala tibi essel deiurper
intisitaltini sacr;e Virginis partunr , post adorata (Joan. xix.) Denique ul ostenderet Dominus istud
nrunificoniagormn cttllii cunabula, posl multiplicem quod dixerat mundi judicium, Passionein suara esse;
docirinam ccelesiis elnquii, post variarum curaiio- iia copulavit dicens : Nunc judicium esl hujus mundi,
num medelas imperio verbi polentis effecias, post uunc htijus mundi princeps mittetur deorsum, sive
islud praesens lestiirioniiim Palris ,a cum esset jam expelletur foras (Joan. xn), d ut in Grcecisexem-
proximus Passioni, sic ait: Nunc jitdicium csl hujus plaribus legimus. Eratenim Passio Christi ex|.ugna-
mundi (Joan. xn); tatnqtianr si diceret : Nunc, lio futura diaboli. Unde sancius propheta David ad
nunc est htijus niiindi judicium, utrum credere cli- ejtis personam loqnilur : Vt justificeris in sermombus
gal pnst Passionem voluntariam virtute propria tuis, et vincascum judicaris (Ps. L). Licel aulera bic
resurgemi, ut ex fide salvetnr, an cum Judseis B J versusel alio sensu possit intelligi, luiic laraen satis
negaiidiini judicel eum Judieem qui negaturus eril congruit; nam Dominus Jesus in Passione sua judi-
proiirios negatores , dicens ad illos : Nescio vos: calur et vincii, morilur et Iriumphat. Diabolus
discediie a me in ignem mternum, operarii iniquitatis atilem cur princeps hujus mundi dicatur, advertite.
( Litc. XIII). Sive nvigis ( el ila senliendum attcto- Diabolus hujtis mundi princeps usurpatione dicitur,
rilatecohaerentiseloqiiii ulilius approbamus), Nunc non natura. Elenim seduceps hunianum genus, ut
judicittm cst hujus mundi (Joan. xn); id esl appro- derelicto Deo ipsum Salanam per simulacra coleret
pini|tiavil hnra ut muudi Crealorero, ac Judicem roanufacta, principatuni violenter tentiit, el exercuit
mundus judicet judicandus. Simililer naraque in lyrannidem, in tantum ut advenieniem verum Prin-
Evangelio Lucx loquitur ad pontifices, el presby- cipem suuin non recognosceret mundus, ipsius
leros, bet strategos raagistratus teinpli, qui ad eum quippe diahoii presligiis obccecalus. Nam itt hoc
coiiiprehendenduin venerant : Quasi ad lalronein mundo erat Christtis, ut Evangelisia lesialur, et
existis cum yladiis et fusiibus; cum quotidie vobiscum tnundus per ipsum factus est, et mundus eum iion
fuerim in lemplo, et non exiendislismaniis super me; cognovit.In propria venit, et sui non receperunt eum
sed hmc esl, inquii, tieslra hora, et poteslas tenebra- (Joan. i). Passus esl ergo Dominusse hujus mundi
rui/t (Luc. xxu). Potestas lenebrarum quippe liujus( , C judicio judicari, ad Iiiinc hoslem generis luimani
mundi csl, vel homiuum mundauorum, qui in le- prueeipilandum, sive expellendum, quia utrumque
nebris perfidise conslituti, lumen nolunt aspicere unum esse dignoscilur; e et qua ratione unum,

modo : Judexfacit judicium,reits subit, idest, palitut meam lectoris jiidicio permitto. Postquam hcccPa-
judicium. Vatt. duo leguni judicium palitut tetts ; et( laviuis typis vulgassem anno 1720, Acta Lipsieusia
est uniusquejudicium; quse licel lionnihil depravata mensis Octobris 1722, pag. 488, docuerunl roe,
sint, lectioiiem tameiiFlor. codicis conuimant. Eara- qnamvis non sine feile, haberi slratrgos templi,
deut exhibet eiiam cod. Octavii Pantagatlii, quo fit o-rpuznyousTOOIEJOOO, act. iv, 1, et v, 24; addi po-
ul vix dubitein, quin lisectamquain vera el genuina lerat etiani Ltiecexxu, 4, quse profecto luca forlasse
Gaudeiitiano lcxuii resliliieuda sit, I gendumque, tunc aliiul agentis diligentiaro fugerunl. Dubitat
judex facil judicium , judicium patitur reus , et est niiiilominus cl. Lighlfooius, Ilor. Ilebraic. in Evang,
ulriusqne jiidicium ; sic eiiini habet prsedictus liber , Lucse c. xxn, niinr iribunus, vel cenlitrio istius
Floivntino conciueiis. praesidii, o-rpatnyo; TOOIS^OO, dicendus polius fuerit
n Fior. cotl., cuiu essel jam jam proxitnus, at;
a-zpu?nyb;-cni Avrwvta?,quein vide , si lubei; uii el
liber 1'aulagilbi reliuet leciionem vulgatam. Grotiuin in Maiih. xxvi, 45, cui apenuiii est, prx-
b ln in>. Urh. non babetur vox magisiratus (quse sidiuiu isltid noii fuissc in Templo ordinaritiin , sed
deest eliam in libro Pantagaihi), unde fit utsuspicer _. , fesiis diebus illuc ex Anlonia translalum. Verum
"
lam istam, quani sequentein vocem templi; esse: doctis illis viris valtle displtcuii, quod Barlliiuni,
addiiaineiila lihrariorum, qui iueptum glosseroa nrse cui uoii ideo quidquam desummse crudiiionis laude
pagm;e adscripluni, in lexltim ailmiserint. Nihili dttracium velim, roode.-te licet ac leviler vellicave-
prolecto, qtiod sciatn, strategi ad lemplum pertine- rim. Sed pacc eorum , deUarthio, ejusque erratis
banl, sed rein milil.iremciirabani, ul ex Jul. Poll.,, ( hoiiio euim erat; sicut et nos, et catt-ri ouiues),
1. i c. ld, sntis liqiiei. ilinc stralegia apud Pliniumi prseter alios, immo et Fabric um (|uoqiiehujus edi-
dicitiir prsefectura , seu rei nuliiaris iinpeiium, utt lionis p. 17, videmlus omnino Remesius in epi>lolis
lib. iv, c. 11 : Thracia inler validissitnas Europm; ad Clirisiiaiiiim Daumium; ul noii propteiea ob
gjntes, in slralegias quinquaginta dwisa; et lib. vi,, tinicuia Cntelerii verbum , a roe siniplii iter reposi-
c. 9, de Arnienia, sie ait : Dividitur in prmfecturas}, , iiim, tatitam miiii liiem movere debueriiit Actorum
qutis ii *lralegias vocanl. Plaiitus item, Curcul. acl. Lipsiensium conditores.
n, sc. in, 6, strategum non sacris, sed profanis3 c Vatt. duo et Flor., exercent in Christum Dei.
magistralibus accensel: Cod. Paiilagntlii, exercendiin Christum Dei.
ll Patel vel hinc, quanta luuc temporis esset
Necstralegus,nec tyrannusquisquam,nec agoranomas. auctoriias Grcecorum
NecdeuiarcUus,nec cotnaiclius... excmplarium, etiam ubi a
Vulgaia recederent. Legil autem Graca ediiio EX-
Igitur quaravis legendum censeam arf pontifices et:t (>\i)Brio-iTui &&>,ejicietut; sive expelletur foras , ut
prmsbyieros, el stralegos, qui ad eum comprehenden- idem Gaudeniius paulo inferius vcrtit.
dum venerant, tamen raularenolui; sedconjecturamu e Unus ex Vatt. codd., mqua ratione unum, perci-
oSI s. «AuMcVtii mxi& EPtscOPJ *vri
pcfcipite. Nori rii planis, atque hiimilibtis habitabat! A { simi, ne viclMarn Chrisli, qua diaboltim Irinmplia-
diaboius, * unde pulsus, ad alimn lociira credatnr vit, de captiviiate ejtis iios rcdinieiis suo sanguine
absqtie cash Siiotransire potnisse; sed cnm de subli- pretioso, ei aiiferensei lniiriani generis principaltlm,
iriilale 'cceiesli'exp'eUiirir,iitvque iJebfsurripVrccipm- nostro viiio irrilam faciaraus : e illiiis tyrannidi per
ttif. Significantef itfriheir. Grcccoposituhi est iy.SW- illecebras carnis, ejtis cVudeli itcrtim regno hos
Ho-iiai e%o>, id esi eficTeiur, siveexpeihiur fofas; 1H > subjicientes, i'n conVumeliamRedemploris; uhrfe
eiiamdeahimiscredentium jrthi cceleslibusjamquahi i hieriio conquerattir increpaiis, et exprobrahs :'Qum
de ccelis, nOScefetiiresse pelVeiidlVs; iit scilicei.ex- utilitas ih santjttine trieo (Ps. xxix)? f Sine cansa
pulso ei>, Chrisius Doiriinusregnalret "ninobis. Qira- meus pro vobis sangttis effusus est, s si ita vos ge-
proptef ailjccil t fii egdsi extiltatus (uetod tetra, omiiiai riiis, itaquc converseiiiiiii, nt awctior CnfiilitaitVm
ifdham ad irieipsum(Joari. xn). El quod cxaliandmrii rnalaruin diaholus itertim pilrieipetiri- iVi vobis,
sfe a ierra ihdubiianlcr crticis patibiilo itidieabal, hspolia se laiito detriixisse Victori, prce'd6Wpcrbns
si'c inVefloi|ii'eiitisevangelistae servriodeclaral : Hoc: instiltaiis.' Nam dixif.Petsequeris'coiiiprehefntain,pdi-
'auteth3ll dkebtil significansqua tnoiie essel moti- tibor spolia, 312 teplebd ariiniatnHtearit•.iiiiefficitiih
iuriis. »>Kgocuiiiexa/iaitisfuefd a lerra,ihquil, onitttai gtadio meo, doriiinabitur hiaiiusmeii^Xo'^. xV). Hae
'tianarhad me ipsitm (Jtitih. xii, 53); Ividelrcct quodl ^| d'6caiisa nos rtdhorlaiur beaiissimus Paulus apos-
eievaliis in crricem oirine ssectiluhi ad suani lidemi toliis diceris : ATo?i ergo Yegndipiaccdiumin carne ves-
vocatufiis essCl. Sed qtiod ait, 'oiiiniriirahafh adme'. ira ritdrtaii, neq'ueexliibcaiisriiembiavesirti arma iiii-
Tpsitiii,et riori btitries; illud sighilicaii existiiho, quodI gtlirMs feccaiO; 'sed cfhibetc.vos D^eotainquam ex
biiiiiia creaiUraruiii genera quae idolis fcvel imino- mii-lins v'ivenie's(fiotn. vi). Ei alihi iterum : Hcircb
liibaiiliif, vel dedicabaritni1, Christus ad suaiji bcne- eiltVJiChrisiris'di vixit, el nioftuus est, et resurrexit;
dictibriehi revocanda prothiserit, suoqtie nominii Ui el vrbirtitm, ei mortubrum dohilliettir (Rom. \i\),
corisecrahda. Necesse est enim, jiixiti seritenliami Uliqiie »i('giit DtiiHnl! jarit iibii tibi vivaiil, sed illi qid
Paiiii Spbstoli, iil ipsi conpeattit omnis Urigiia, c'tt pro eit 'mdrlWasest, i sed el resurre.ril \II Cor. V).
iuodfhis fidl omnis muTirfusDeo {Philipp. n). Deoi Talibus ei-go,Vratres, instrurheriiis euiicli, omnem
neiripe liiiic gui ascenrfftsupet cmlutri cmlornm arf iiostrahi vitam Christi servitioihariciptniiis, chjus
bWeitVem, til Psalmisia Ait(JPs. Livii); a buic Deoqiii rcgiirini cum PalVe, et ctiiii Spiritu sahfcV'6 pcrrria-
ciirn asceridiiin tiltuni, eaplJtidTTt 'duxit ctiplivilutem het in oihhia scecula.Ameii;
\¥s. Lxvii). Cavendtihi plaue nobis, fratres charis-

tatione uttumque percipite. Neutra C d Flor. et Vatt. duo legunl: Huic Deo
pt(e : alier, tcgua ei
(
dens in qiti asceit-
leclio cequoeralionis quidquani habel; porro alluin, quibus asseriliiur liber Pantagaiiii.
mqudfafibhe itnum habehat ciiarti liber fMntagathi, LXX ((Unque,ascehdens trt altum; sed Vrilgata, ni-
sed in superiori linecc spatio, ipsius Pantagatlii cendisli in altum. Justinus, in Dial. cnni Tryphonc
mnhii reformatum est ei gua ratione unum. ita cilat bunc locum : Ascendit in alium, capiivgm
8 Edili;'absurde, ubi pulsus; el quidera maniresia duxit caplivttatetn. Et August. ih psal. LXVII,affe-
crat einendatio eiiaro absque sulfragio ulriusque rens locuni Apiisioii Epties. iv : Ascendilin altiwi;
Vfiii codieisi in quihns legiiur uurfe pulsus; quaiu captivnvilcaplivitaiem.
ieclioiiein exhihet etitin cod. Paniagatlii. e Uihinas, Vatl. iluo et Flor. sumnio eon
<fVati.duO, Er<gocum exallalus fuero, otnhia tra- legunt: i//ii<suos iyranni per Ulecebrascatnis crudeji ensp
ftam. Flor. veroi Ergocum cxaltaius [uero a terra, iterum regno subjicientes, iisque consonat eiiam codi
om.tiairaham; elprolecto eodem tnodo habet etiam Octavli Pariiagaihi.
liiier Paiitagatbi; sed ejus roanu hic quoque repo- f Flor. etunns ek Vait., sine causa eos
pro vobif
siturh etl ego. effususest, ubi "proeos legendum videiur ergo , sed
e De iirtulolaiitiisdiximus supra, in notis ad tract. reclius Urbinas et alter ex Vall., quoruin lectionein
9, pag;285. De dedicatiOne.antein Iticulenier Bris- edilis quot|iie prceitileritn, sine cqusa pro vobis effu-
sonius, Formul. 1.1, pag. 125, edit. Paris., 1385; ct sus est. licec porro jam vuigata iiierant; cura lioer
Laurehtius Pignorius» Symbol. ep. 32. lnsignis iiis. Octavii. Pantagatlii meliprein co:ieris leclio-
porri) de dcdicatione idolorunt locys est Arnobii iiem suppe^litavit : stne causa enimpro vobisejfusus
lib. vi, ubi fix persona Geniium sic loquilur : /Vant
ul e Ita tegilur in qtiaiuor cod. mss. quoruniope lo-
negue nos mra, ueqaenuri, argeiitiquematerias, neqite
atiat qmbtti tigna cohfiuAt)eas e.sseper se,deos, et re- ctim liiinc einepdaviinus in editis nonniliil dep,rava-
ligivsa dece.rnimusnumina; serf eo.s in his colimus, lum; sib enim distinguebant: •
stila vosgeritis. Itaque
eosqtieveneramur.quosdedicntio infert sucra, et fa- convcrsemhii ne auctor quainvis et lcctio prolHiri
brilibus efHcii inkabilare siinulacris: et paulo posl : possit. Iu libro Pantagallii, si ila vos gwitis, itaque
llittd a vobisprimitm desideramus, et posluiamns au- vcrsamini.
dire, inniii rie hoc faciunt, id eti jure dedicaiionis L Flor. et Vatt. dup, spolia se tanli detraxissevic-
atiraeti. Mimnittsin Octavio: Quando igilur fiic nas- toris. Libcr P.intigatiii habei : spolia se lahti delra7
cilur ? Ecce (undilui; fabricaitti; scalpitur. Nondutn xisse vicioris prmdonibusinsultani; sed.ejus inanii ad
dett» tst. Ecce plumbalur, consiruilur, erigitur. Nec oraqi pagime reposiium eslprcerfo noits.
adhuc deus es(; Ecce orhalitt; consec-ratHi;oralur. 1 III Vait. dtiobus, uani rfia;t(
inimicus, sicut et in
litm posimno deus esl, cutn homo itle voluil el de- cod. Panlagalhi.
dieavit. Hiitc ap nl hos dedicalio eccitsim, dedicatio 1 Vochla serf videtur, supenilerc: Deg^tetiaiii in
aiiaris, aique liis siiniliiij quce nempe a prof.ini) Flnr. et Vali. duobuS. Vulgrita legit : ieuei qiii pro
Gentilitiin rilh-, christiana religio ad.saiiciitaiem ipsis ntortuus esl, el resurrexil. Cod. Octavii Pan-
traduxit. Consttle Daronitim, not. ad Manyrol,, !) tagalln, setl illi qui pro eis motiuus esl, et re-
«ov. : sittrexit.
m SERMOXlll, BE D1VER8»CAPIT«LI8 TBRTlDS. 934
SERMO XIIL A stratnr, Sic ergo ccepit esse quod priiis non erat, ut
11011 desisteret esse quod erat. Hanc omuipoicitiiani
DE DIVERSISCAPlimiS f ERTlBS.
Filii Dei) et hominis, etiam mater Virgo testalur ;
o Die nalali Doraini. qttaede Spirttu sanclo concipiens, ita Deum ei ho-
Cbhltaavatitiam JAdm el pro paupefibnt. minera., quenr pudico utero gesraverai , edidit, 111
apud incorrhpiara tanli noiuinis inaiieni, post divi-
Per omnes divini eloqtiii iibros Filitis Dei non nunr parium gioriosior integrilas permanerel. Divi-
solum Deus, sed et homo, ac filius hominis praedi- num recte diximus panum, quia Deus esl isle qui
caiur. b Et iu veieri quidein Teslanieuio prcenini- per Virgineiii naius in carnee.--t;dicenle Gabriele ar-
liattir, alque promittitur, in novo aulem demons- changelo ad eamdetn : Quod nascetur exle sanctitm ,
tratur, et cvedilur ; quoniam veius Lex, ui ait Apos- vocabiturFilius Dei (Luc. 1). Ex quo cnim carnchi
lolus (Hebr. x), c urabra erat futurorum bnnorura: nosirsefragililalisassuhipsit, idem Filiusest liominis
ilionim quippe bonoruro quse compleri nosctintur qui et Dei; qnia non alius ex Maria nalus esi, qunrii
in Christo, d quihus honio hnmani generis, hndie qui pfcr maierilas illapsus iuires, ultrum Virginis
per healissimam Virgiuem naius , redinlegravit opplevil. » Sahcto vidtiicel Spirilu ipse fornians h -
iraaginem, venenato e serpehtis morsn cnrrup- 11minera suuni, siqttidem sapienlia mdificmit sibi do-
tam : f ut cujtts opifex a raundi ptineipio fuerat, mum ( Prov. \x) : haliitaculuni quippe corporis nosiri
esset iii consummalione sseeuli reparator. Quis jamsuiim, qtto habiincttlo indtiltis eM; sine ullo
lianc pietatem digne mirari suffieiai? Quis lanlse damno integritatis maternce, egredilur. Nain beatis-
313 bonitaiis idonetis prsedicator exislai ? s Quis sima Maria incorruplibilera pariens, el malcr, el
proiestari sufficiat, imraensuin , et inesiimabilein virgo est. Hsec ad demonsirandum iticarnationis Fi-
Denm ob nosiram vilam (ieri voluisse quod bomo lil Dei tnysleiiuni breviter dixeriro : nuncad paitcni
est, el universartim virtuium ccelestium condito- vcnio illitis kctionis Evangelicsecxplammdam, qu;e
rem ad hujus terrense carnis humilia descendisse ? jainduduin fuetal aliis iiicumbentibiis prsetermissa.
Sic lamen homo pro nObis factuS est, ut non de^i Nam dis8eruinms(tii nicminislis) omnem textnrrtlec-
nerel esse quod DeUs esl. Naiwlicct Verbttmcaro tionis ejus quseccenantem describii in Bethania Dd-
faciumsit, ul evangelisia testatur (Joan. i ) > tamen minurn , explananles discubitum L''zari, rationem
quia pernranet esse quod ante hominem fueral, ad- loci et lemporis, Maiihie miuisterium >snroris ejus
ditur stalim , et habitavitin nobis ; quo dicto et ha- ohsequium, ungueuti viilulein, ralionemque crinium
bitator ostendilnr, h et habitaeulum pariler demon- qtiibus Maria i prelioso myro iincios Chrisli lersil

»Sic legunl Flor. el Ufb. Editi vero, Uiia ciihi C pataiot; in quo qtiidem paria facitcuin Florenttrio.
Vatt.j De Natiili Domini; priorem lamen ieclionetu Editi inale» ul sicut opifex tnundi rt ptincipio fuerat,
veram pulo, cum pauca adroodumde Natali Domini sic essel usque in coiisuinmalione smcitli fcparalot.
perstiingit, ac loius tfactaius sit conira Jud i>avari- Non ehirii ilij riiundi npilicio, se'dde liiiniaiii geiieiis
tiani et pro pauperibiis. Chd. Pantagalbi, Item die imagine pet Glirisli riaiivilatehi reparata; Iritjuillir
Nalalis Domini; el quidem vdx ilem, licct a noliis Gaudcnlius.
omissa, habeiuVeiiarii in aliis quatuor inss. Serriio e VerliahitcdeRtiiitiri msS;qilatribi1ex6irij)'aViljiis;
iste ninniiio probaiur Dnpinio Gatnleiitii lepreiien- ubi sifc legiiiir : Qnis irriil* vonitiiit*MoheusfiMi-
sori; eitni enira cceteris prcefert, iisque meliorent, calor ixislal, itnmensnm, e/ ihmhlihliitiiem Deitm;
aique niiliorem judicat. li;e'cauielh leclio esietiam iu coil. Paiitagatlii;
b Paiticula conjtlnclioiiis deficif ili quatiior hiss. hNesci6 qiio fatri riisS. codd. lidc loco iliale inirl-
et lihro Paniagallii. ctali stitii, dcsiinl quippe lriginia ferme et octb 1£t-
c Mss.ctidd. legunt.urnoia eftit fulurorumboitorum sus :ib liis vftrbis et ft(tDiiar7(/Ht>i,
usqtie Sd tct seriiel
qum completi. illud: viliii nnn caret etialn libvii'0'ctavii Paii-
d Iti qttatttor mss. liabelUr-riiillo disctiiiiine gut tagathi,qiiri tjdflhio serhinhis hiijtis deliimelitn , pfu-
bono huthriiiigeheris, qliod pririia facib placiieiat, deiis lector seSliniabit : sed pidiierahl!.;s Opef*
verum sequeriiia illa, redintegraiii fimiainem, rilonhe- mOiistra liujtlstnbdi edere sirpiiis soleilt.
rimt retinendaih esse priorein lectioritin qu;ti habe- 1 Diirior lectio quairi Gaudentiaiio sty)ticoiiveiiial;
lurin ediiis, liceteiiam in libro Pantagalhl occurrat et hisi hnc niodo distingiias, iineilecih dilflbllls-.
guteooitohrimunigeheiiri; "
Ediii codd. liichjali iiitci'|irinciidiie labortlhi.
Sicediti; mss. vero, serpenth inorsu cWiviitiih. i Corrtipie editi leguiit myrtlto, ijhdd etiitndiiVl-
Simileiti httic lectioneiii offendiinus snpr.i, in Pra:- inus reporieiites myro, quainvis1ilU ISciilhihitiup6-
lat. ad Behivolnm, ubi mss. habenl prmcipiti exci- rius ilcsignatam rittiia atlesscrit stilisldia rilss: Slc
pientium festinatione esse concisti, cliti atiVemesse1 etiam lfehedictirii ediloVesIlierbitymi, in Pfrefttl. ad
conscripta. UtVoqtieitl JncOrulgatain lectibriett)re- Jibros Vet. Test., t. I,col. 52i , tiirir lh iliss: tdriih
tinuitiiiiSj Bt porrb relii.erinis, lieet etiarii Cnd. Oc- inVeriisseiit mgrrko, rcstiluiiuiit tiitlib, legeiites :
lavii Pahiagatlii habeai hic qtioque serpehtis morsu Sed 'civos farhulas Ciititti togo, tquaimmiiii diVcutii-
concisam. bentis prmliosissihwfidei liiyi-otlhgi/fS idpnt: Esi iui-
f Edidirtinslectionerti Flof. crid;,
qticeeseierisdhi- tehi fiupovGrcece, Latiiie iitipuenihtii;rjtiit voce |>rce-
nino phreijllftre visa esl. Coiiciiiiihl eiiaih Vritl. tcr liiernnyinuin, et Gattdcniiuni, bStisetiitriiHihiiitis
codd.,sed hiodiciim eonim lefctioiil Inci.l .Vitium, irivehiiur ifi psal. Cxxxn. iaiftil- li(;c riijVon blniies
in cohsrihiirititiohempro »ii conshriitiiQiione.Urli. ha- fetenicsOdotes, guociii^igitcfnfilsuii)fueiti ,"txstiiigtiii:
bel; ut cUjUsopifex militdia principio fuerdl, eSse(777 Et Cassian. Coil. xiv, c. 14: Facilius enim odiita-
cohsumtiratibtie saculi teparator. Cod., Pafitagalhii tissiriitiii iriyrulii settie//iorrfeiifits impWufcibrituS iesta
Urbinate ae Vaii. reclids, ut rUjtti vpifex 'a tirtttf- eoriiathihtit.Habei hariCvocehi elSillh Vitlgaia erllilii
di printipio ftterat, etset»'« cbnsUrinnatione smctitire- Judiih. x : et iavit corpus suum, el unxit se iByfd
93S S. GAUDENTII BRlXljE EPlSCOPi S36
pedes; et quemadmodum Judas pio, debitoque 314 A Salvatoris , sub prcetcxtu pietatis lamen, iila ipsa
adversarius obseptio, dum patronus pauperum vult fallacix1 verba deprompserat : Quare hoc tinguen-
videri, furti reus arguitur : sed illud omisimus, vel titm venumdalum non esl, inquil, denariis tre-
polius reservavimus , quid inter hoc locutus ftterit cenlis , el daiitm esl pauperibus (Joan. xn ) ? lrreli-
Dominus Jesus. Sme, inquit, eam , sive sinitc : giosus315nri»iuro, etsaiis imporiunusdispositor,
<•utrumqtie enim etinGrcecis, et Lalinis exempla- e avari fraudatoris affectum, crimen videlicei pro-
ribus invenitur; sed magis congruere videtur sensui prium, sub specie religionis dum tegere cunaiur,
cutrrlegitur sintle, etc, propter illa quce pluraliter expressit. Irreligiosns plane, aique impnrtunus;
subsequuutur : pauperes enim semper habelis vobis- quia quod ad honorem Christi factum ftterat, non
cum. Qticcrendum ergo , dilectissimi, quamobrem modo snpeifluinn computavit, verum etiam sermone
ad ludcesolius verba pluraliler responderii Dorninus, improbis>imo repreheudit. Fraudator etiam; quia,
Sinite eam , ut in diem sepulturm memservel illud : lociiluin tenens, exportabal ea quce mitlebanlur ad
Pauperes enim semper habelis vobiscum, me autem usus indigeiuium, sicut evangelista conqueritnr
non semper (Joan xn ; Math. xxvi; Jlfarc. xiv). Ad- (Joan. xn, 6i. Avarns quoqne; quoniatn non.satia-
mirabilis vere, ac nimium providens Chrisii palien- balur, stipendia panperum qnotidie subtrahendo,
tia ! In comniune oranibtis discipulis loquilur , '' ut B scd et sepulttirseChrisli preiium in propria ardehal
ab adversantis Judce conturaelia teraperet; neque lucra converlere : converlil aulem non iu mnnien-
acriter ul in fraudalorem invehilur, sed dissimulalo lanca suse cupidiialis Incra, sed salutis detiimenla
ej'us crimiuc, quem et Evangelista fnrem noverat, perpetua. Siquidem non miilto post, universa quoe
leni monilu universos pariier instruit; docens inte- vel inipius fur collegerat ex frandibus perpelraiis,
rira , illud quod Maria fecerat, necessario erga se vel qttse sacrilegus Cbrisii traditor pro mercede
celebraium fuisse sepuliurce mysierio. Cceieruinpau- iniquiiaiis acceperat, cunr vita pariter amisit. Nam
peribus largiendi omni tempore, c iis qui vellent prsediciorum facinornm conscientia Mrangulaius,
esse posse copiam, quia sempcr nobiscum sinl : moriem debitam laqueo sibimet intulil prseparalo,
d sibi vero in carne jam non diu a quoquaro tni- confestim f rapiendus ad inferni siipplicia. s Quod
nislranduni, quia post imminentem Passionem autem unguentum illud ad obsequium profecerit
restirgens, continuo susceplum corpus ducturus Doroinicse sepiillurco, idem Salvaior in Evangelio
esset ad ccelum. Idcirco aulem supradicta leni- Maltlicei apertius declaravit : Mtdens, iiii|tiil, /ia'c
tate, ac promiscuo monitu , Judse sermones unguenium hoc in corpus meitm, ad sepeliendum me
Christus evacuat, ne aut ipsi Judce occa>io- fecil (Matih. xxvi). Quaimis ergo Dominus Jesus
nem excusandi furoris tribueret, aut alicui Apos- •2 conscieniise judex esset, noluit lanien Judani de oc-
lolorum quidquam scrupuli daret , piam for- cullis ejus acrius increpare, ne, quoniain verisiroili
lasse suspicanti Judce suggestionem; vel cene ne raiione videbalur loculus, put.irelur forsilan injusie
cuiquara postea lecturo , aliquod oifendicnlurn rc- correplus; Laique hinc iracundicc juslaiii eoncc-
servarel. Judas enim licet studio fraudis, et odio pisse causam, ut inimicis necandum traderei, quem
e Apiior visa est lectio utriusque Val. cod. quain
opftmo. Hinc mytothecium, unguenti repositorium ,
apud Cic. II ad Allic, ep. 1 : MytotheciumIsocratis substiiuimus vulgalse, qu;e liabebat avari fraudaloris
totum consumpsi. Frustra igilur, ut ex his liquet, affectu. Illttd cnini quod stalim sequiiur crimen vide-
Auctor lliernnyiniaiiariiin qucesiinnum, iiimio repu- licet propriuin, magis cohieret. Eiiara cotl. Pania-
gnandi studio a cerla Benedictinorum emendaiione gathi habet acart frandaloris affeclum; et paulo post
disscniit. ubi vulgala exciiiplaria legunt sepuiturm Chrisli pre-
allinc colligas licet, Gaudentium nostrum fuissc tium in propria ardebal lucra convertere, idein libcr
crilicse arlts non imperilum , diim ila diligeuter in tn propria trahebat lucra; quod scriptmn esi ad oiam
conferendis Biblinrum exemplaribus versamr ; ait pagiiiu-nrann ipsius Pantagaihi, ctiin in tcxtu,omis-
qnippe : Sine, inquil, eatn, sive sinite : uirumque sis qiiie seqiiuiitur, hsec ianluin occutTerent sepul-
enim et in grmcis et latinis exemplaribus invenintr; r. lurm Chrisli pr>tium in propria ardebal lucra.
sed magiscongruerevidetur sensui cum leg.iut sinile, f Cusi legeliaut rapwndus est; scd Vatt. dun, et
propter illa qum pluraliter tubsequuntur : pauperes Urb. rapiendtis ad inferni supplicia; liber Panla-
enim semper habetis vobiscum.Varianies iiem lec- galhi rctpiendusad inferna snpplicia. De eo quoil bic
tiones alibi observat sernr. 12, p. 510 : Nttnc hujus ait Gatidentius de Juda, neropei|iiod morlemdebilam
tnundi princept mittetur deorsiiui, sive expelletur taqueo tibimel intulit puiparalo; videnda Jacotii Pe-
foras, ut in Grmcisexemplaribuslegimus. rizonii ertnlita dis^erlaiio de inorte Judse edita
h llesiiiiiiinus leciioneni sitlisidio cod. Urb. cui Luiid. Bal. aiinn 1704.
suffragaiur cliani liber Pautagaihi. Uterque Vai. ha- B Et hic quo(|ue pro «nguenlUHiillttd a Gaudenlio
bei : ut ab adversante Judm contumelia temperelur; conscripiuni ftitsse myrum, seu tuyron illud, ex cou-
qu;e qtiidem, licel mendo iron vaceni, lamen etiien- sensu mss. codd. valde cniijiciinus. Nain Flur. et
datioiiem noslram nonnihil confinnant. Deterior esl Urb. leguni i/uorfautem myron illud. Walt. verngnorf
casteris vulgala lectio in editis, ut adversanlis Judm aii(ein»i»/ro»i»/furf;cod.PaiitagaihimirutH»'//«(/,quod
contumeliamlemperet. ad oranililMi, ipsius Pantagalhinianuila refurniatiroi
o Ita unus ex Vatt. ; alter, siquivellenl, cui con- esl: pupov, unguentum. Ilaqne uiiguenlum,ut suspi-
senlit Urb. el cod. Pantagathi. Editi, si quid vel- cor, glusseina estabiudociis iibrarils in lextuui ejecia
lent. vera leclioue iuducluin. Ex hoc repeiito vocis
d Deest vox jatn in editis, eamqtiesnpplevimus ex apud Gatidentiuiiiusu, alterius loci einentlandihujns indi-
quatuor mss. quibus consentit etiam liber Pania- ciitm h
avide airipuimiis in sermnne dePeiro elVaulo.
gaihi. lta mss. qualuor codd. quoiuro leclioiiem se-
93? SERMO XIII, t>E DIVERSISCAPITULIS TERTIUS, GS8
sine ullo peccamine habuisset infensum. Nihil ergo A mine promereri; diccnte Apostolo : Numquid in-
acerbum Christus voluit pro merito sceleralse men- juslus Detts, qui inferl iram (Rom. iu) ? el iterum:
tis illius loqui, ne Judas eum traderc vidcrelur Quoniam non coronatur quis in agone contendens,
iratus. Vult enim Dominus vere justtis judex, ut nisi legitime certaverit (II Tim. n). Cerlamen nos-
meriti proprii sibi sit causa unusquisque : vull et. trura conlra vitia carnis est, contra cupidilatem
justum pro sola justitia paii : vnll el iniquum, si pecunise, conlra animi iracundiam : quse sunt arnia
in 316 maiitia perduraverit, reum mortis proprio diaboli, quibus resistcndum est ulique galca lidei,
arbitrio judicari. Figuravit enim Deus hominem, ut lorica contineniise, misericordise clypeo, in quo pos-
Scriptura teslaiur (Gen. i, 26), et ad imaginem si- simus, ut ait Aposiolus, omniajacula nequissimican-
miliiudinis susefecit illum, et dimisit eum in manu denlia exslinguere (Ephes. vi). Elenim b sicut aqua
consilii sui. Posuit ante eum ignem, et aquara, di- exstinguit ignem,ita eleemosynaresistil peccalo(Eccli.
cens : Arf guorf volueris, extende mannm tuam III, 33), id est, sicut aqua baptisrai salutaris exstin-
(Eccli. xv). Posuit, inquii, ante hominem Deus guit flaromam gebennse per graliam, ita eleemosy-
aquam, et ignem, id est refrigerium, etpcenam; narum fluvio omnis ille coacervalus post acceplam
remissionem, et supplicium; vilam, et mortem. fldem, peccatorura ignis exstinguitur; sitamen post
Quis, oro, non refugiat supplicium, pcenam, et B conversionem, non iteruro renovalis crirninibus
mortem; el eligat refrigerium, remissionem, ac inardescat. Is enim qui eleemosynis remedium
vilam? Sed ille fugit mortem qui per ilinera gra- peccatorum pcenilens quserit, c debet jam non
ditur vitalium mandatorum; ille donum percipit agere pcenitenda, ne quod uno latere exslin-
vilse a qui perlaborem spiritualium studiorum mor- guitur, alio succendatur. Fluvium diximus elee-
tales acius evilai. Ideoque diclnm est : Ecce aqtta, mosynarum, ut largitatem donandi sentires :
et ignis : ad quod volueris, extende manum luam A sed rarus quisque est qui vel rorem spar-
(Eccli. xv); hoc est opus luum. In manu quippe gat 317 eleeraosynce suo refrigerio profuturum.
opera demonstrantur, quia nec tormentis subjici e Egredilur de ecclesia Chrisiianys, ct surdis auri-
sine crimine possuraus, nec prsemium sine certa- bus precantem pauperem prceteril. f Ila nos Deus

cuti sumus; respondet enim apprime quod pra-ce- appellalur et dicilur Christianus ? Pharismi tibi magis
dit, pularetur forsitaninjusle correptus Editi hahent: congruit nomen.
algue hinc iracundia ejus lanlam concepissecausam, Habes hinc quo aniiquum Ecclesise morem con-
nrale. Invenerunt fortasse librarii, ubi linea desinil, firmes , cum pauperes stipem accepluri, pro tem-
a(gue hinc iracundimjus, ex qno fecerunt iracundia plorum foribus adsiabant. Joan. Chrysost., hom. 28,
ejus ; iam vero, quod in principio sequentis posi- ^ ad populum Anliochenum, Bernardo Brixiano inier-
tuni erat, congcminantes, fecerunt lantam. Cod. C prete : Propierea anie ecclesias, el martyrum monu-
Pantagathi legitalgue Aiitciracundim justam conce- menla, pro foribuspauperes sedent, ul nos ex hujus-
pisse causam. modi speclaculomulium capiamus utilitatis; el in I ad
8 Sic Flor., Urb. el liber Pantagathi. In Valt. Cor. xn, hom. 30, Germano Brixio inlerprete : Quid
vero, gut pro labore. Editi legebant qui per laborem est enim vilius el abjeclius mendicnntibus?sed tamen ii
spiritus mottalium studiorum. quoque usum maximum implent in ecclesiis , affixi
h Locus iste a Dupinio non satis recie acceplus portis templi. Vulgaium esiillud Act. m, 2,declaudo,
est, quippe qui eum sic Gallice interpreiatur : II quem ponebant quotidie npb; TJJVBvpavTOOIE^OU,
exhotte a Vaumbne,quHlnefeintpoint rfe compatet au ad portam lempli, ut peieret eleemosynamab iniroeun-
Bapleme, en disanl que comme Veau du Bapteme libus : liic autem mos cnstoditus est reccniioribus
iteint le feu d^enfei;de memefabondance des aumbnes eliam sseculis, ut habet concilium Biiuricense anni
iteinl le feu de la cnpiditi, qui reste apres le llaptime; 1585, tit. 9 : Curabunt cuslodesecclesiarum, ne men-
Oudu moins empeche qriil ne s^enflamme.Prorsus dici per ecclesiamvagenluf, aut choruminlroeanl prm-
male. Gandeniius ait : peccatorumignis exstinguitur, textu eleemosynmpetendm, divini officii, vel concionis
si tamen post conversionem,non iterum renovatiscri- lempore ; serfiti foribus ecclesiarum eleemosynasex-
minibus inardescat; at Dupinius non est asse- specient. Exstat Pii V, ponlificis maximi, constit. v,
cuius. Cum primum, edita anno 1566, qua pauperes siipem
c Editio Lugdun. fcedissime corrupla, debet jam peientes ab ecclesiarum septis arcet.
non agere pmnitentiam; al cod. Pantagathi una cum 1 Tempora hsec bellorum calamitaiibus plena
aliis mss.et edilionibus, debetjam non agere pmni- -r TJerant, quibus orbis Romanus premebalur. Ilieron.
ienda. Epitaph. Nepoi. : Horret animus temporum nostro-
d Sic Vait. duo, quoruni lectio hoc loco cseterisi rutn tuinas petsequi. Vigtnli et eo amplius anni sunt,
visa est emendatior. Cod. Panlagathi legebat, sed', quod intet Conslanlinopolim,el Alpes Julias, quotidie
catnis quisque est, pessime qtiidem; at in marginei Romanus sanguis effunditut. Scythiam , Thraciam,
reposilum fuerai quottis pro catnis, ut haberet sed'. Macedoniam, Dardaniam , Daciam , Thessalonicam ,
quotus quisque cst, apposita interrogaiione in fine; Achaiam, Epiros, Daimatiam, cunctasquePannonias,
commalis, quse sane lectio loti liuic loco optimei Gothus, Sarmata, Quadus, Alanus , Hunni, Vandali,
congruit. Editio Col. et Lugd., serf rarus qui es;; Marcomanni, vastant, trahunt, rapiunt. Gonfer Zosim.
Paris., sedrarus quis esl. Consentiunt vero tres edi- lib. iv Hist. novse.Gaudentius Merula, lib. II de Au-
tiones in aliud mendum, legenles suo refrigerio pro- tiquit. Gall. Cisalp. c. 14 , postquam recitavit mox
futuro,
e Mss.quod eniendavimus ex duobus Vatt. allatum Hieronymi locum, hscc subdil : jtfiror noit
qualnor codd. legutit : Egredilur de eccle- adjecisse illum Cisalpinam Galtiam , quam a Marco-
sia Chrislianus, si tamen Chrislianus ; quce fortasse! mannis vastalam fuisse , prmsettim lnsubtum agtum
germana est leciio, eamque osiendit etiam liberr citca Mediolanum,tefetl Flavius \opiscus, qui post-
Pantagathi. Simile habet Cyprianns in eodem argu- modumAureliano impetante, tanta clade Romanos ad
raento de opere et elecmos.: Quid facit in domoDeii Placenliam affecete, ut pene Romanum solvetetut im-
perfidum pecius? Quid ? gui Christo omninonon creditt perium. Locus Vopisci est in Aureliano, cap. 18 ;
PATBOL. XX. 30
839 S. GAUDENTIIBRIXLE EPISCOPI 940
exaudiet obsecrantes , ita intcr pericula imminen- A Iritoribus inopnm : at e contrario inhumanns, atque
tium barbarorum, atixilioprotegi divino merebimur; impios aelernis deceruet ignibus concreroari , seip-
scripluni est enim ( Tob. xn), bonum esse jejuniuin sura dicens in pauperibus vel pietate fotum, vel cru-
cum eleemosyna. Ulrumque fieri oportebal ad indi- delilate neglectum. Tantus erga pauperes suos
gnationem Domini mitigandani. Sed jejunare forsi- nostri Salvaloris affectus est. Studearnus ergo dili-
tan non potes, et non potes quia non vis : vel certe gere et in pauperibus Christum, qui nos dilexit per
esurientibus alimenla largire. Qui tribus horis prsc- omnia ; et qui tamquam bonus paslor, animai)) suam
ter solitum a jejuntis esse non potes ;poteris pro- posuit pro ovibus suis ( Joan. %), Sed si explanare
fecto intelligere, quid patiatur ille qui per inopiam ccepero , quibus officiisdilectioncm tuaro circa Do-
jejunat invitus , quera jejunare tua crudelitas facit, minum probes, nescio ulrum me ipsum loquenlem
qui largis dapidus saginatus, nec cxiguo cibo famem diligas , nescio titrum me libenter audias : nisi si
solari cogilas indigcntis. Slcrililatem causaris, ne- forte ita religinsus es, ut sicut lsetabaris paulo anie
cessitates prsetendis, temporis anguslias quercris : in divinis beneficiis, sic e eiiam prreeeptis ejus pa-
turpius illo indigenle mendicas ; quin potius Deo rere desideres , et ampleclaris discere , qncn sint
ingratus existis, duin falso quereris. Sed csto : si exercenda crga Deum dilectionis officia. Ipse Do-
Sterilitas fuerit, lianc lu solus sentis, qureso, pau Bf miniis loquitur, qualis amor esse in cum debeat
per ille non sentit ? »' Quid, qtiod argenlum nnvum tininscujusque crcdentis. Qui habet prmceptamca, in-
quotidielucrari inoliris'?dnmosmarmoribus exstruis? quit, el servat ea, ille est qui diligil me ( Joan. xiv ).
vestes sericas comparas ? monilia auro geinmisque Perfecte enim ille diligit Dcum f qui prceceplaejus
c
pretiosa mercaris ? Ptidet dicere , pcenitet recor- vei babet in corde , vel cuslodil in opere. Nam qui
dari , quantns numerus ruslicoriim , de possessio- peiTiinctoria confessione , ore lanlum rcfert divina
nibus proedicta pompa viveniiiim , 318 vcl filme mandata, et ea nec menle retinel, ncc faciis servat,
sit moriuus , vel eleemosyna Ecclesise susieniatus. lieijuaquampolest liic dicere : Confiieborlibi, Do-
Prob dirum nefas 1 moriiii sunt homines in quibus tnine , in loto corde meo , in consilio juslorum ,
Omnis censtis estpossidentis : ita nec prarsentislein- 319 el conqregatione (Ps. cx) ; sed necesse est
poris utilitatibiis coiisulunt, diiin nimia cupiditate ul curn synagoga populi contcmptoris, increpan-
csecati suni. A nostris ergo incipientes, charissinii, tem Dettin audiat per propbelam : Populits hic tne
benefaciamusegentibus ac miseris ; viclum, polum, labiis diligil, cor veroeorumlonge eU a me (Is. xxix ;
vesiiitnn indigeniibus ministremus, quia operum ta- Ma'.th. xv). Noliie errare ; Deusuon irridelur (Galal.
lium jtislus retributor esl Dominus ; qui cum venerit vi).An cxisiimatis qu<>dDeiim diligat lepidus, ac
in majestate sua (Mailh. xxv), regnum ccelnruin lar- C
( negligens chrislianus,qiiiido!a in possessionibus suis
gieiur d in parte dextera pro raerito conslitulis nu- coli permiliit ; s qtii faniun daemonis,et aram dia-
at lurpiter labitur Merula , diiin cladem Romano nuri pono ftierit Eeclesiin disciplina in hac patri-
imperio a Marcomariiiisillalam sub Aureliano, leiiio riinnii Ecclcsiastici dispeusatioiie , ab ejus usque
Clnisli saeculo,a llieronymo vult recenseri, qui re.s exordio ad imperium Constantini Magni, delineat
tanltim viginti annoiMin,attt paulo amplius enarrat. Thnroassinus part. in , lih. n, c. 12, nlii n. 10, ex
Qiiatn vero barb.trurum irriiplionein potissimuni Juslino Marlyre, Apolog. 2, indical Ecctesiivprmpo-
Gauileniius designet, an illam Eugenii.etArbogastis, tilum J
fuUse indigenliumomniiimcuratorem.
qtia exstincto592 Valeuliiiiaiio in Ilaliain invaserunt, Ediiiones legebaui rfe parte dexlra , mss. vero
circa annuni , an vero aliam Radagaisi, et A!a- 7)1j»ariedexlera; quaefonasse monitiotanti non eral,
rici, post annum 400, roihi incerltiro esi. nisi sedulilas nostra lectoribus fuisset probanda.
e Ita Vatt. duo, Urb. et dtiseeditiones. Paiis. au-
» Tres mss. codd. Iiabent jejunusetse non potetis,
inlellitjis profecto, quid patiatui; Fior. vero et coii. tem, sic etiam inprmceptis, non saiis reete ; at liber
Panlagalhi aliquamo inelius jejttnus esseHO»pateris,, Paniagaihi sic etiam prmceptis. Observauda porro
inlelligit profecto quid pniiatur. toia hsee Gaudentii prseoccupalio, (|ua aiiditorem
h ln ins. Pantng nhi deesl voxlucrari, alqtie ideo le- sunm mirum in raodum benevolum, atqtie allcntuni
gitur guid gitodargentum novum, quolidie moliris ; reddii.
f Seculi sumus leciioncm Flor. cod. cum reliqua
etin haclectionecouseuiimilunaeiiaii) alii mss.cndd.
nt ineplura illud lucrari deiieattir laiittimeditionibiis. exeniplaria tain inss. quara edila , riihil sani prcc-
Respondet quoque optiitieqitod sequitur domosmar- lerrent, legcrentqtie lioc modo : gut prmceptaejus
moribusexsiruis. rj velhabei in ore, vel cusloditin opere. Qucemox sttb-
c Insigtiis Gaudentii locus, a neniine quod sciami scqiiiiiilur : A'ant gui per(uncloria confensione,ore
hncusqtie pbservattis; ex qtto satis liqtiel, pecnlia- ianium referl divina mandata,aperte osiendtint veri-
rem fmssc eo sreciiloEcclesicecurain de pauperibuss laiem leciionis uostne ; eamque probat cnd. quoijue
et egenis, CJIJUS arguiueiili exstat dissertaiin Joan. Oelavii Panlagallii, hoc loco Urbinaleet Vati. prcc-
Launoii de ctira Ecclcsiu) pro miserisel patiperibus. staniior ; quin etiam pro perfectepaulo ante habet
licclin ea posterioruin p ilius teinpuruni aiy.ovop.im, , profeeto.
quam illius sevi di&cipliuamrespiciat. Cypiianus,, KReliquiaeigitur Geniililaiis, atque idolnruin de-
ep. 7, edil. iiovi>sira;e,alias lib. n , ep. 24 : Inftr- lubra, Gaudenlii icvo, neinpe circa A. C. 400, nnn-
morum , et omniuinpauperumcuram peto diligentet i' dutn penitus subl ita, quod colligilur ex aljis item
habeaXis; serf«I pe.retjrinis, s» qui indigmiesfnerini,, Gatidcniii loc.iis,tr. 8, p. 277 : Fugiamus, obsecro.
sumpius suggeratisde quamitate mea propria , quatn tf ab idolis ; ne repudiati similitermereatnuraudire ; ct
apud RogaiiUnumcomprcsbulermnnostrum dimisi;; tr. 4, p. 255 : Vos igilur, iieophyti, videie quomodo
qum quaatilas ne [orlejam umversa erogaia sil, twi;;i ;i ab omni poliulioneescarum, quas superslitio Gentitis
eidem per Nuricum Acolulhumatiam pottwnem, uti( iitfecerit,vestmsanimasconservetis.Exstant celcbres
iarfjiut-etptomptiuscircalaborantesfiatoperatio.i}»x- Ambrosiiae Symmachi disputaiiones de ara Victo
951 SERMO XIII, DE DIVERSIS CAPITULIS TERTICS. 94S
holistarc in contumeliam Dei palitur; qui adnlle- /A subsequens dies. Deus nostcr potens est et illis
ria, etstupra exercere non desinit ; qui aliena qun- dare, sicul et tibi; quinimmo quidquid largitus pau-
lidie rapit, quoiidie concupiscil; necare proximum peribus fueris, et libi, el luis libcris contulisii.
quibuscumqtie modis gesliens, quo vel volupiatem, Decsse niliil poterii eis d quibus Christum compar-
vcl cupiditalem sitam licentius irapleat, Iicet ex- licipem feceris. Novil retribuere qul se in pauperi-
plere non possit? Nam a slupri assiduitas luxuriam bus testatur accipere. Securus dona ; est enim
camis non cobibet, sed acccndit; dicente Pro- repensor idoneus qui ccelorutii regna promiitit.
pliela : Ontnesfornkanles, velul ardens clibanus corda Loquiltir Scriplura divina : Conclude eleemosynam
eorutn (Osee vn). Prcedaioris quoque rapaciias non in corde pauperis, et ipsa pro te exorabit ad Deutn
compriiuil avariliaro.sed irriiat; scriplum esl enim: (Eccli. xxix); hoc est dixisse : vende palrimonium,
Qtti amat pecuniam, non saliabitur pecitniis (Ecci. v). et eme patrocinitim; cujus intervenlu certus de
Nec ille Deum diligit qui non miseretnr pauperum, impetraia venia, venturum Judicem liber merearis
in quibus Christiis se vel fuveri contestatur, vel nc- aspieere. 1n Evangello auiem : Si vis perfectusesse,
gligi. Qitod enimnon fecislis, inquil, uni ex minimis aii, vende omnia tua, et da pauperibus; et habebis
his,nec mihi [ecistis (Matth. xxv). El Joaunes apo- thesautiiin in cmlo; et veni, sequeteme (Matth. xix).
slolus in epistola sua loquitur : Qui videril [ratrem B] Si omnia erogare prsecipimur, advertamus, quis
suHin in necessilaie consliiutum, el clauserit viscera rcatus exspeclet eos, atque eas, quibus sericse, et
sua ad eum, non est charilas Dei in illo (I Joan. m). purpurece, et auralse vesies in tisu sunl, si nudos
Mentitur ergo se amare Christum qtii etiin in egeno qiialicumque Indumenlo non texerlnt. Qusedam fe-
non diligit, qui dilectionem quain promillit verbis, minse oneranl auro, et margaritis, vel sua.velfi-
negat opeiibtts. Smdeal igitur unusquisqtie faclis liarum membra ; elaridis niflhibiu prsetereunt ino-
misericordiaa approbare quod Denm diligat, ut di- pinn preccjjjtium lurpas,, e Rrplis poq.ue. pnimali-
leclio Dei mundet eum ab onini peccato. Vis aulem bus, eqriis, ac inqlis, ex argento, el aurn f sublilia
nosse, quanluin ehemosynne sublevenl onera jiec- omamenta compoiiunt; et homini ad iinaginem Dei
calorum ? Audi consiliiiiii quod pcccalori diviii in- facto vilissima vel veslimenia, vel alimenta non
gerjt propbel.a Daoiel : Nvnc, jnqiiit, rex, consilium tiibHriiif. El existjnjaju se aliguam requiero in die
meum placeat tibi; iniqailales luas eleemosynisre- judicii invenire, nisi vel de ecctero « opcra pieiatis
dimt, el peccala lua iniseralionibuspattperuni (Da>t- arripiaiit? Obsecro yos, miseiicorcjes simus in pau-
iv). Sed forte yel tjbi, vel ftliis tnis h servaliuri peres, ut et ipsi j|jxta Dfljijjiijejpqpii.im(MqitJi. y)
ceslimas qttod pauperibus negas. Nolo sis tam peri- misericordiara cnusequamur, Et diviles, et medio*
culose sollicitus; c nescis eniin 32Q au^ patint C ( cres, certalim debent 3J8J, eleeiposynas dare pro

rise, quoe idem nitnifesle ostendunt; idcirco fit ut a Serena ad Honorium, el Area^iura Augg. roissis, .
oinniiio se ridendos prsebeant Brixiani scriptnres, aperlum esi. Porro notabilis videiur ftiisse ctiltus
qui jam inde a secundo Cbristi sseculo totan) Brixiae Brixiaiiarum tnuiierum, nlpole qni lux.u et djvjtiis,
urbem, sub Apollonio episcopo, ut Ughellus refert, cum ipsts reginis cenarei, Qupd paulo aniu dixit
fuisse voluiii ad fidem Clirisii conversam. Gauden- Gaudentfus : Qufedqm fetninm onetdnt auto el mar
litis profecio, Brixianam Ecclesiam a Philastrio garilis, vel sua , vel filiarum n{embra; ab eodetn
prcedecessore suo in fide fundaiam non obscure di- Claudiauo non abludii:
cit in serni.de Ordinat. sni: Post illam venercmdm
memorimpalris tnei Vhitastrii erudilissimam vocem, Fren.aqtje,qusevohjereniX,ani|juHi, Suhuniquedecerienl,
^Equijre quaesitjso iieram sedula genjpiis.
qumper graliam Spiritns sancti large effiueiis, hanc Similiter Pnbliiis
Ecclesiam in fide Trinitulis adorandm fundavit. Pbi- Syrps apud Pelrnnium :
laslrjns Brixiaeepiscopus fuil eirea A. €. 380. Quo niarga.ri.ta.
phm Vfti,bacea Iijdica?
a Ediii liabenl slupti assiduitate; at Flor. et Valt. An utijjstronao^r/jKapljalerjspeJagiis.,,
duo, slupti assiduilas , protij, etiaoi liber Octavii £t Horatius Epod.8t
Nec sil njaritj)quserotrjndiQraJltt
Panlagalhi. Onusiabaecis«jjjbvfet.
b Flor., Valt. dnoetcod.Pantagathi eodem modo, <
O Zeno Vcronensis
servare ea msiitnasqumpuupefibusiiegas. , serm. 2 de avariiia ; 4)7ci7/«
» Ciun hoc loco edili constamer aijjjotareiii c. vm Christi falsum idolumrespuis ; milii crede iil ie
cot:s
Ecciesiasitci, depreliendimus mendosam csse cita- cujus ornalum, cujus imagittemnon deionis. M Ec-
lionera,nam ibi hsec lanlum hahenljjr : Coramex- ciesiam Dei, opere vario tofum inaurala '" corpus' exse-
traneo ne facias consiliutn; nescis cnim quid pariet. ctabili metallo proredis onusta.
At Prov. xxvn,Vulgata legit : Ne glorieris incrasii- 1 Parya quidem ininiulatio, sed
vald^ apnosita
num, ignorans quid supetventuta parial dies. LXX quam snggerebat hoc loco cod, Paniagatlu nro
vero : Ne giorieris in iis qum in crasliiuim ; nonenim fubtttia otnamenia legens inutitia ornameiif/i sed
eognoscisquid pariel superveniensdies. Joan. Ghrys. cum in aliis ross. et",ediiinpibjis ' o.ccurrat
" " suo(//ia
' '
lioni. 22, in n Cor. x, interpreie firasnjo Rotero- inuiare nolui.
daino, sic. legil :JVesctsenim quid paritura sil super- B Et huic quoque loco ojiem tulii Flpr'
ventura dies. editi pariter ac mss. iueple haberent gpejci c.od cum
dF(or. et Ur!»., qttibus Chrislum participem fec.e- accipiatpl.Mier. ad Enstoth., de custodia mgiuiu nje'atis
tis. Vall. duo, quibus se Cltristum pariicipem fecit; tis : Arrtpe sculiuii^rfet, in quq igiiit®'diabofiexsim-
ged netitra lectio lanli cst, ut propterea ab editis guuniur sagttlm. Attg. lib. ix Conl. c. 12 • Psalie
recedamiis. Cod. Panlagaihi consouat Florentino ,et rium urripuil Evodius ; el IjJ). MI, C. i\ : Avidissime
Urbinali". venerabtlem sluium spiritus tui. Eiiam cod
'- Mns,liie crat iiobilium fcminarum, utex uotrs arriputPamagatiii satis recte hab.et oper# pietatu* ^am'-
<31andianicarminibus de zona, etphajerii equi regii, pianl.
 045 8. GACDENTHBBIXWEEPISCOPI 844
virihus: Nihil enim inlulimus in hunc mundum, sed A A veritatem fidei salutaris, quam pariler excipere bu-
nec aufette aliquid potsumus(I Ttin. vi). Nudus exivi, mana corda non capiunt, paulalim dignalur suis
ait sanctus Job, rfe utero matris mem, nudus iterum aperire discipulis. f Jam de unitate divinitatis succ
revertar in lerram (Job. i). Hoc sectira quisque por- cum patre pltirima in stiperioribus dictis docuerat,
tat ex facultatibus quas accepit, quod in optts reli- fsicut proximo Tractatu cxposui: ostendens intan-
gionis impenderit, quod pro dilectione Dei fecerit, tum nibil divisionis esse inter Patrem, et Filium,
prseceptis ejus obtemperans ; dicetur enim in die ut etiam sermonem suum, quem loquereiur, suum
judicii : * Ecce homo, et opera ejus ; non dicelur : diceretnon csse, nisi Pairis esset. Dixerat enim :
Ecce liomo.tet poienliaejus,eidivitise ejus, ethsere- El sermo meus, quem audislis, tr.eus non esl, sed ejut
des ejus. Opera requirit qui prsecepta commisit; mi- qui misil me, Patris (Joan. xiv, 24). Quo diclo salis
sericordi.c repensor est qui docuit pielalem, qui di- claruit, Palris conteinptores esse universos doctri-
lectionem sui in prseceplorum probari custodia prse- nam Filii unigeniii coniemnentes; quoniam quem
finivit. Nam sibi prsesliium repulal c quidquid suum sermonem dicit Filius, hunc sutim negat esse
egeno prsestiium erit. Unde alibi legimus :d Qut nisi sit Patris. Tunc enim Filii sermo est, si Pairis
miseretur pauperis, Deo fenerat (Prov. xix). Et plane sermo est; quia omnia qumcumqueliabet Palet, tnea
feneral; recipiei enim magna pro modicis, et cce- B suni, inquil (Joan. xvi, 15). Et alio in loco ad
leslia pro terrenis ab ipso Dei Filio sempiterno, Pairem dicit : Quoniam tua omnia mea sunl ,
cujus regnum cum Palre, et cum Spirilu sancto, per- cl mea lua sunt(Joan. xvn, 10); per unilatem
manet in omnia scecula. videlicet divinse substaniisc, qucc nescit aliquid ha-
bere suum quod nalurce sucenon sit. Nunc aulem
SERMO XIV.
subsequens adjttngit statim, eamdcm quoque sancli
DE DIVERSISCAPITDLISQOARTUS. Spiritus unitatem credi oportere, dum pienitu-
e De promittione adventus Paracleti. dinem doctrinse snse u per ipsum Paracleium
322 Ineffabilis providentia unigeniti filii Dei, prsedicit consuramandam , dicens : Hmc loculus
» Similis omnino est locus Ignatii in epist. ad sis, hom. H : Deo enim eleemosynispaupetum fene-
Smyrnenses : Contenlaneum est ad Deumconversos ratut; at Cyprianus, lract. de Oper. et Eleemosyn.
pmnitere; in inferno enim nullus est qui illius.confiletur. ct tract. de Orat. Dom., boc testimonium sic legit :
Ecce enimHomo,el opera ejus ante faciem For- Qui misetetur paupetis, Deumfenerat. Similiter tract.
tasse-tunc temporis obiinebat opinio, verba hceca Q C de Habitu virg. : Palrimonio tuo Deum feneta. De
Christo Domino luisse prolata, ut habet Nierember- quibus locis vide Gronov., Observalis ad Eccles.
giusdeorigine sacrce scripiurae lib. xn, c. 15. Eadem Script. cap. 1. pag. 10.
e Titulus hic ita legilur in duobus Valt. et in li-
"porro seuteniia, Ecce homo et opera ejus, in Medita-
tionibus invenilur qucc tum Auguslini, tum Bernar- bro Paniagaihi. Flor. vero sic habet : /nci'pt'( rfe
di noraine circumferuniur; illitts quidem cap. 59, prom»ss»'o»te udventusParacliti. Urb.: De promissione
Iiujus cap. 2 : sed in eo lalsus est Nierenrbergius, adventusParacliti. Ediliones : De promissione Para-
quod ea putaverit verba esse Christi Domini; pro- cleti.
f Sic Vatt. duo, et liber Pantagalbi. Edili autem
cul dnbio enim dcsumpta sunt ex Isaise LXII,11, at-
que a LXX ita reddiia : iSou 6 Swnjp o-otttupayiyo- nam rfe unitale.
VEV, s'x»vTOV eauToOjiiaBoii,xatTOcpyovauToO izpbtzpoo-- B Nonnullos Gaudentii tractalus inlercidisse,
wtrouauroO,Ecce Salvator tuus venit, habensmerce- apertum fit ex hoc loco non solum, sed etiam ini-
dem suam secum, et opus luum ante faciemsuam; tio tract. 11 et 12; nam in quibus ibi innuit, se
de quo videsis Usserium, Prolegom. adlgn.ilii epi- explanare aliquid promisisse, aut proxirae disse-
slolas cap. 11, exlremo. Epistola autem illa lgnatii, ruisse, non exslanl; quemadraodum eiiam illud
quani laudat Nierembergius, est ex interpolatis quod ait Serm. 2 , p. 242 : rfe prceetncltone lumbo-
apndCotelerium, pag. 91; nam in epistola genuiua rum frequemcr a se latius dicium fuisse, nusquam
ad Smyrnseos teslimonium illud prophelicum non occttrrii. Itera serm. 13, hsec commemorat : Disse-
liabeiur, quaravis iisdem omnino verbis occurrat ruimus (ul meministis)omnemlextumlectionisejus qum
ciiam apud Clementera Poiteri pag. 642. cmnantemdescribitin Belhania Dominum, explanantes
b Exhibuimusbona fide imegram lectionem iriiim _ discubilumLazari, ralionem loci, et temporis, Mar-
inss. codd., nempc dtiornm Vatt. el Urb. In editis " thm ministerium,sororis ejus obsequium,unguenli vir-
legebatur et potenlia ejus, ethmtedesejus. Operumqui tuiem, rationemque crinium quibus Maria pretioso
prmceptacommisit; sed manifestus est hiatus cnlpa myro unctos Christi tersit pedes. Cuncta haec pariter
librariorum inductus. Flor. cod. sic liabei: ei poten- iu prsesens a nobis desideranlur; prout etiam qtise
lia ejut, et hmredesejus. Opera tequitit qui ptmcepla tract. 8, p. 274 , explicasse indicat his verbis : Hit
commisit. Liber Pantagaibi: el divilimejus, el hmre- cohmrentea qum suo in loco , ut meminitditectio ve-
des ejus. Opera requirit qui prmceplacommisil; ut ex slra, ininulalim disserui, ubi confeslimDominuslega-
ulriusque cod. collationeintegram lectionem elicias. los Gentiumgralulanler timpleclens, et in paucis cre-
c Lectio uniitsex Vait. Caeteri mss. habeni guid- dentibus fidem prmvidensinnumerabilium populorum,
guid egenoptmstitetit.Verumfacilis fuitlapsus librarii; dixit Apostolis : Venil hora ul glorificelur Filius ho-
dum enim incuriose iegii quod percompendium for- minis. Vide sis annotata ad hunc locitin.
tasse hoc modo scriptum fuerai, ptmslit. etit, ex h Sic editiones; mss. vero per ipsum Paraclelum
duobus verbis unura conflavit. Duseediiiones legunl prmdical consummundam.Urb. per ipsum Paraclitttm,
quidquid egeno ptmsiiteris , quibus concinit liher Oc- idcmque codex alibi etiam pro Paracletus legit Pa-
tavii Pantagalhi; Colon. veroeditio, mendose, guirf- raclilus; sed ulrum Paracletus legendum sit, an Pa-
gutrfegeno prmsletis. raclitus, non salis constat inter eruditns. Exslat de
d Sic Vail. duo, et Urbinas, itemquecod. Panta- hac re locus Haymonis , Halbersiatensis episcopi,
gatlti. Flor. quoque, sedimmiitaiverbumjjauperisin i super Evangelia Dominicaliadigntis plane qui a no-
pauperibus. Edili: Qut miseretur pauperibus, Deo fe- bis hic descrihatur : QuidamGrmcusvenientin pala-
neratur; recipiet enim. Sic etiam Eligius Noviomen- tio regis, cum legerctur itlud Evangelium,et dicerelur,
945 SERMOXIV, DE DIVERSiS CAPITULIS QUARTUS-1 94«
sttm 323 v°i"s f'P"(' vos manens. Paracletus A ubi uon habet nisi sola mens fidelis accessum, quce
autem ille Spiritus sanctusquem mitlel Pater mettsin adorandce Trinitatis unitalem sentit, credit, confi-
nominemeo, ille vosdocebit otnnia , et admonebilvos letur, ac prsedicat; et quoiiiam digne exprimere
omniaqumego dixi vobis (Joan. xiv , 25). Prsenun- non potest, iu eo vel maxime gloriatur. Quo ergo
tiare quidem bealis Apostolis eloquio isto digna- ibo, inqnil,, a Spirilu luo ? el a facie tua quo vadam?
tus est et suum post incurobenlem Passionem ad Si ascendero in cmlum, tu illic es: si descenderoin
ccelos regressum, et sancli Spiriius super eos de infernum , ades : si sumpsero pennas meas in direc-
ccelis adventum , cura dicit : Hmc locutus sum vo- tum e el habitabo in poslretnomaris : etenimillic ma-
bis apud vos manens. Paraclelus autem ille Spiritus nus 324 lua tenebil me, el deducetme dextera lua
tanclus quem mitiet Pater meus. Sed neque Spiritus (Ps. cxxxvm). f Iiidivisam Trinitatis naiuram con-
sanctus in ccelo erat solum, ei in terra non eral; fessio ista signavii. Quo ibo, inquit, a spirilu tuo?
neque Filius iia coelosascensurus erat, ut lerras ipso nerape Paracleio, cujus plenitudinem sumen-
relinquerel; neque Pater tantum ccelestem lliro- les Apostoli, promissionem Dei fatentur impletam
num possidel, ubi remeare Filius, et a unde'sanc- Petrioreiestantis: Hocestquoddictumest per Joel pro-
tus venire Spiriius perhibetur. Nam propheta bea- phetam : In novissimisdiebus(dicilDominus)effundam
tissimus huj'usroodiconfessionem refertad Patrem : B de Spiritu meosuper omnemcarnem (Acl. n, Joel n).
Quo ibo, inquit, a Spiriiu luo ? h et a facie tua quo Et a facie tua quo vadam (Ps. cxxxvm) ? A Filio sci-
vadam? Si ascendero in cmlum, iu illic es : si de- licet, qui facies Patris est; quoniam Paier videtur
scenderoin infernum, ades : si sumpseropennas meas in Filio , jiixta ipsius DominiSalvatoris senlentiam,
in directum, et habitavero in postremo maris (Ps. qui ohsecranii Philippo , Domine, ostendenobisPa-
cxxxvm). Si sumpsero, inquit, pennas meas, etc. ttetn, et sufficil nobis, ila respondit: Tanto tempote
Bene quod pennas suas habet, quibus assumptis , sum vobiscum: et non agnovistisme ? Philippe, qui
quocumque desiderat, penetrat. Cscierum qualiler vidit me, videt et Patrem meum. Quomodotu dicis :
propheta in corpore constitutus , vel in coelum oslendenobisPatrem ? Non credis quia ego in Patre,
ascensurus erat, vel in infernum descensurus, vel el Paler in me est (Joan. xiv) ? Ne vero divisus pu-
trans ultima raaria perreclurus? Quas iandem,quas taretur vei Spirilus sanctus a Palre, cujus Spiritus
habet pennas ? Alas fidei mens credenlis assuraii, est, vel Filius ab eo crederetur sejunctus, cujus et
c ut sublimior a terrenis, et totus in spiritu con- facies , et dextera , et sapieutia, et virtus est; non
stitutus, possil comprehenderecum omnibus sanctis , ait: Si ascendero in cmlum, Spirilus luus illic est ;
qumsit longiludo, el latitudo, et allitudo , el profun- vel, facies tua, et Spiritus tuus illic sunl: sed , lu,
dum scienlim Dei (Ephes. m). Isias lidei alas hcere- C inqtiit, illic es: ctim Filio utique , et cuirr Spiritu
tici non habentes, de Deo dispuiant , et per ter- sancto; quoniam Trinitatis adorandse una eadem-
rena volvuntur ; et a sublimitate diviniiniellecius qne divinitas seroper ubique est. Sed ut Patris, et
ad caduca, atque carnalia deducunlur, cogitatio- Filii, et Spiritus sancti, una iraderetur credenti-
num lerrestrium d pondere prsegravati. Nec ad no- bus fides, et distincta confessio , proplerea Pater
liliara possunt illius iromenscedivinitaiis accedere , et Filium mitlere, et Spiritum sanctum scribitur*

Paraclilus; dixit : Paraclelus deberet dici. Tamen e Uterque Vat.. el habitavero tn extrema maris;
nos non audemusillud mutare, ex consuetudine.Pa- Flor., el habitabo in postrema maris. Liber Panta-
raclitus barbare dici vult Scaliger 1. i de causis gatlii , et habiiavero in postrema maris.
L. L. c. 26, quamvis lianc vocem tueri conetur 1 Restituendse lectioni nulium subsidium fere-
Jnannes Baplisla Thiersius, dissert. de reiinenda bant codd. cum tamen in ediiis manifesium e-set
vnce Paraclilus; at Paracletum penultima longaom- mendum , ubi pro indivisam habeiur indivulsam;
nino dici debere, contendit Quintianus Stoa, niuiii- itaque vocem banc luto ejecimus. Cod. Urb. legit
eeps nosier, Epograpbia 4, cap. 4, p. 276, edit. invulsam Trinitalis naluram , niillo sensu : al cnd.
Venetse 1568, apud Hieronymum Scotura, Cod. Oc- Pantagathi, qui nnus hoc loco santis esi, indivisam
tavii Pantagaihi coiislanter habet Paracletus, Para- Trinilaiis naluram ; quare et aliorum librorum vilio
cletum, Paraclelo. medeiur, et conjecluram nosiram in priori Gau-
a Sic Parisiensis editio, et liber Panlagathi. Vatt. " denlii edilionc vulgaiam egregie confirmat. Porro
n
codd. atitero : uitrfe Spirilus venire sanctus perhibe- quamvis scirem inveniri apud Macrob. lib. i Sat. c.
tur. DU;Baliae ediiiones vitiose : unde sanclus ve- 11, indivulsus comes,non proplerea credideram, hac
nire Spititus prohibelur. vocis novilale Gaudentium de Triniiate loquenlem
h Florentinus , Vatt. duo et liber Pantagalhi, a uti voluisse.Emendationem prseterea nostram adhuc
facie lua quo fugiam ? Constat ex hoc loco , aiiisque magis indubitatam reddebai quod paulo post sequi-
non paucis, Gattdentium peculiari aliqua Versione lur : Ne tiero divisus putaretur vel Spiriius sanclus a
usuro fuisse, nisi forte ea fuit autiqua Iiala , cum Palre, vel Filius ab eo ctedetetut sejuncius, Vigilius
eorum qtise profert, scepe numero aut nulla , aut Tapsensis, lib. v de Trin., Inenarrabilis pleniiudo
exigtta admoduro vestigia in Vulgata , vel in LXX substanlim indivisceTtinilatis. Terlullianus pariter ,
interpretatione depreliemfamus. advers. Praxeam cap. 8 : Radix, et frutex dum ret
c Depravatissime editi legebant u( sublimioraler- sunt, sed conjunctm. E( fons, et jftumendum species
emendavimus sunt, serf indivisse. Et paulo posl : Ecce enim dico
renis, ul totus in spiritu, quod o-<?a\p.a
ex duobus Valt. quibus suffragalur eliam scriptura alium esse Pairem, et alium Filium , el alium Spiri-
cod. Oclavii Pantagathi. tum : non tamen diversilate alium Filium a Patre ,
,f Sic Flor. et Vati. duo. In editis, pondere gr.i- sed dislributione; nec divisione alium , sed dislinc*
vati. tione.
947 1 GAUDENTIIBRIXIJE EPISCOPl 948
cum neque qui mittit, neque qui uiiuiiur, Deus X j cile poiest es una specie divincc operationis inlti-
credi possit, si in quodam loco est, A et in qno- ligi : Dixit Deus : Fial lux, et facla est lux (GV«.i).
dam IOGO non esi. Ipsi Filio credamus loquenti , Cuni noii a-se(|uar, qualilcr eam Crealnr ejus ex ni-
qui vcritag est; Non tum solui, inqiiit, guta Pater hilo lecerit, nisi credidero tanieii, elconfessus fttero
tnecumest (Joan. \m). El ilerunvdc Spiritu sanctu : cani factain, mendacem Deumsacrilega ctiuctaiione
Si ego, inquit, tii Spiritu Dei ejicio deemonia(Mutlh. proiiunliu. Universa itaque opera ejus, a el prseci-
XII, 28). Et Evangelisia Lucas : Jettts mttem ptium, divinumque npus Incarnationis Filii Dei (sic-
plenus Spiriiu sanclo regrettusest ab Jordaite (Luc. ut Scriptur;c sanci.t; prscdicant) fideli affeclu mens
iv). Cum igitur nusquam desil divinilas Trinita- debel iiniuscujusque ercdcnlis escipere, elquodsla-
lis , dispensatio salutis nostrac est, quod roitteiis bili corde credideril, fido oris ob^.equioconlileri;
prcedicaiur, et missus. Aliicr enim credere mens Cordeenim creditur ad jusliliam, ore autem fit confes-
humnna non caperet, Palrem Patrem esse, et sio ad salv.icm (Rom. x). Quod vero pieniliidinem
325 Filiuin Filium, et Spiriluro saiiclum Spirilum docirinse suse per saiictuin pollicelur Spiriliim rc-
sanciitra, nisi disliitciionem di-ccret ex nuncupa- tribuendam, e a-qualemsiiacorani|iolcntice326 eum
liorie mitleutis ac raissi. Et rursus unain divinitaiem credi voluit. Non est enim in Trinitale Doininus, et
lion aglioiceret Patris, et Filii, et Spiritus sancti, g servus ; Deus, et Angelus ; Crealor, et crealura :
nisi liiisBitiiilegeiei a mittcnte uullateiius separari. scd est aiiud idem; f aliud pcrsona, idein nattira;
Nam neo Piter (ut prccdictum est) missum deseruit ac proinde non dii, sed Deus, quia divisioirem non
Filium; nec Spiritus sanctus, qui dirigendus erat rapil unilas Deilalis. Ail deniqite ibi Cltrisius de
Aposinlis, mnqtiam Palriac Filio defuisse monstra- Spiritu sanclo : Quem tritfel Paler in nomine meo
lur : iia latiieti ut Filius Dci tantura fueril incarna- Uoan. xiv); id est in Dei nomine, Deiini scilicet,
lits. Nam Veibunicato faclum eil (Joahi 1), ut legi- sicut Filium, profitendum. Et ideo Filius Dci de se
inus, iion Paler, non Spiriliis. Qnoftiodoauteni is- quidem dicil: Ego «eni in nomiiiePalris mei (Joan.
lud Incariiatinnis riiysterium Filius Dei salva unitale v, 45); quod et Propiieia de illo prsedixerat, et
Trihilati» implevcril, illa omnipoleiiiia tesiis est pueri in Evangelio Iaudantes probaverant, dum
qua ideui Dei Filius sic ctiui corpore suscepti humi- clamareni : Renediclus qid venii in nomine Domini
nis ascendil ad ccelos, ttt uitqiiead finetn stccnli cum (Matth. xxi), Reeie in nomine Domini; non in no-
suis tliscipulis permaneret. Ecce enim, inquil, ego mine servi, qnii Dcus : non in stio, quia Filius :
vobiscumsum omliibusdiebus nsqttcad consummatio- nomen enim Pairis in Filio. De se ergo, inquum,
ncmeteculi.Vsqut ad comilriiinationemsmciili, Inquit, dicii Filius : Ego veni in nomine Pairis (Joau. v),
voVitcumsum(Matth, xxvln) : tibn solmn cum Apn- Q De sancto aitiein Spiiilu dicit : Qiiem mittet Pater
stolis, bsed et cunl discipulis uliqiiecredeutibusuni- tneusin noiiine meo (Joan. xtv). Et etim Baptisnii
versls. Credore itaqite nos oportet non aliier esse opus in Trinitate dccernerel cclebrandum, non ait
Delitii)* qoam se ipse proptio sernioiie revehivit 177nomiitibus,sed in nomine (Mallh. xxvm). Pater
csse crodendum. Facta quoqiie ejus non debeinusi enim Deus est, el Filius lieus est, ei Spiritns sait-
rebelli spiritu discuiere, sed fitleli studio admirari, ctus Deus est, sicul sauciariiiii Scripliiraruni lesli-
quoniam recttts est sermo Domini, el omnia opera moniisdilectioni vesine sapius approhavi ; ac prop-
ejus in fide (Ps. ixxii). Si omnia opfcra in lide, t terea unutn Trinitatis est noineii, ctijus uua virius,
quanlo raagis isiud opus sacratissimcc incorporaiio- alque divinitas, permanet in oiiinia sacula. Anten.
nisejus! Desinamus ergo fide neglecta, coiliume- SERMO XV.
liosis quSestiotltbus divinttih pulsare iitysieriuiii. DE DIVERSISCAPITULISQCINTUS.
Nam scrupuiositas haesitaniis, intelligentiam facto-
rutn Dei superflua curiosiiate non inVenit, sed fidein Die nalali MacliabseorumB.
De his beaiis Muttyribus.
pefoit, quam cohstat esse ducem salutls ad vltsts.
Quod aulem nimia scrupulositas fidem perdat, fa- Si quis vestrum, fratres diieclissimi, forlasse rai-
" Male prorsus editi, el in quodam lor.onon : trf D e Leclio duornm Vatt. In editis autem, iniiiiis
etl, ipsi Filio credamut, quare prseiulimus leciio- recle, mqualemsua omnipotentia, quod nullo modo
nem quaiuor codtli mss, oum qiiibtis facit ctiam convenire poiest. Liber Panlagatbi, mqualem cum
liber OciaviiPanlagallii. sum quin etiain pro relribitendam
»>Ita Flor, et liber" Paiilagatlii. Editi, ted cumi quodomnipotenlim;
inox praecedil, aliqtianio roelius tribuendam.
discipulis. f Non modica labe in ediiis locus iste crat infec-
c Vait. dHo, guam se ipse
ptimo serntoiiei sed ca- tus, quem expurgaviinus prcesidio qiiatuor mss.
lami lapsus est> Paiitagalhiis In roargiue libi i sui codd., in quibus riullo discrimine liabetur aliud
pro rerelavit, quod staiim sequitur, rescripseral r«- petsona, idem natura. Edilioues viliose legebant,
velatiti Porro locus iste Gaudentii, quo nos adroo- aliud persontt. Idenim, natura. Cod. Pantagathi lo-
net, Deo esse credendnm, fuciaque ejus rcbelli spi- liiIII locum sic efferl : sed est aliud, el idcm. Atittd
ritu nnn esse discuiienda, laudatur a Dupinio : quse persona, idem natura; ad oram vero pagin;c ipsitts
quideni Dupinii laus lnuto pluris facienda est, Paulagathi roanu iia scriptuni est : alius el idcnt;
(|uanto eum Gaudentius repreheusorero nacius est alius persona, idem natura ; quod cseteris quoque
magis infensuro. Vide qucediximus in Pra'fationei prseluleriro.
d Sic Vait. duo, Urb. ei liber Pantagathi. fcdilij s (Titulus Tractatus ejusdem de Machabmis mar-
ct prmcipttumdivinnmopus. lyribut die natali eorum est hic in edilione Galeardi,
949 SERMO XV, DE DIVERSIS CAPITULIS QUINTUS. 950
ratur, Judaeos viros supplicia pro Legis prcecepto \ cianiibus temerare. Praceperat Judscis Deus (Levit.
perpessos, nunc a christiana plebe inter sanclns xi, Deut. xiv), e ne porcum, ca leraque similia man-
Martyres honorari; is profecto, si omnem sanclce ducareni; f el erat lioc duplici de causa, fratres
religionis catisam, rationeni(|ue cognoverit, intelli- cliarissimi ; sive ul itixttriosus populus flarainam
gct, probabili, ac summo judicio id fuisse a nos- carnaiium vitiorum calidis carnibtts nun nulriret,
tris majoribus constitutum. Judsei erant isti ante perhiheniur enim calorem niroium praestare corpo-
adveiilumDoroini Salvatoris, sub Lege tantum ve- ribus ; sive ut porcorum more non viverent. Nam
leri conversantes; quique cogiioroenturoJlachabao- sues semper immuudi sunt, et de fonte, vel de
rum a trahebant ex genere, sicut hodie h Anicio- fluvio exeuntes, iicrum volvuntur in cceuum ; nec
rum 327 progenies, vel si qua sunt hiijusmodi umquain intuenlur cceltiin, sed prono semper ad
niinetipatinnum vocabula, quse s-lirpcni nobilitaiis terram capite venlri deserviuni. El idcirco Dnminus
usurpent, ex divitiarum lerresirium cumulo desccn- (Matth. vm) legionem dsemonumin gregem permisit
dentem ; cum vera nobilitas non subsistat ex divi- ire porcorum ; id est in eorura gregem qui lantum
liis, sed cognoscatur in moribus. Quaulo enim no- veulris sunt animalia, qu' numquam ccelesiia intuen-
biliores isti sepiem pueri rege Antiocbo ! quinimino lur, sed imniundiliis seroper dedili, et B cceno sunt
c quam clara in islis nobiliias fidei, el quam iguo- B obliti vitiorum. Salubriter ergo 328 Deus vel abs-
bilis in illo, ac pcenalis nnta perfidise ! Isli Deiiin tinciiliani gube, vel coniinenliain iminuudarum ac-
Pairem colunt, ille diabolum : isli venerantur legem lionum imperavit; Lex enim sancta, el mandatum
patriam, ille contra Detintrebellans, filitirose fale- . sancluin, el juslum, et bonum(Rom. vn). h Salutaria
lur esse diaboli. Cogebat enim conlra prirceplum quippe lnandaia divinasunt; naro quifeceritea homo,
divinseLegis, ul suiilas carnes coroederent (II Mach. viveliniUis (Deut. IV, 1). Sed finge, nihil noxietaiis
vn) ; non dubiuro quod sacrificio prnfauo polltilas, inesse suillis carnibits, nec ullum ioroentum illece-
coinquinalisenim, et inftdelibusnihilmundum (Tit. i). bris angcre corporeis; ' quin etiam esse hodie om-
Sed esto (ut quidam voluiil) saciilicaiae diabolo nia munda mundis , sanctificala pcr verbum Dei, et
carnes illse non fuerint, d quia hoc ipsa scribens oralioiiem(Tit. i, 15 ; I Tim. iv, 5) : prsecipienlis
historia manifestius non deproinpsil; attamen gia- lanien Dei erat poiesias, et auctoriias cogitanda,
vissimi erat, extreniique delicli, prseceptum divi- qui istud jusserat 1 tunc temporis observari. Nenio
num vei blandientibus prseraiis, vel suppliciis cru- eitim iniperanlem Dominum; aut sine pcenasui sacri-

qui subjicit nolam sequenlem). Expressimus tiiulum iC sed vox illi deest in mss. Interdictum Legis feriebat
liutic ex fide mss. codd. Florentini., Urb. ac dno- non soluni porcos, et porcis similia, verum etiam
rum Vatt. quibus accedit liber Paniagatlii. Kdiiio- plur.t alia aniroainia quibus cum porco nihil simile
nes vero Colun. etParis. sic habent : Trttcialus ejus- erat. Vide Levit. xi ei Denl. xiv. Infra eliam Gau-
dem rfe MachabmisMartyribits, et eorum die nalali. dentius : Jitduico populoabstineiiliamvelporcittmcar-
Lugduti. hceclantuih : De Machabais Martyribiis, cl nis, velsimiliumquadrupedun, ttecnon et quotumdam
eofum die natali. volatilium, atque pisciutnfuisse indictam.
a Sic mss. In editis mendosetrahani ex geitere. s Aliler liicinss. legunl; iiamFlor. etlJrb. babont:
h Aniciorum omnino scribenduin est, quainvis in el hoc eralduplicis cansm,fralres; at Valt. duo ei li-
mss. legatnr Anitiomin. Plura autem Aniciorum ber Panltgatlii : i( etat hic dttplicis causmfructus;
marniora habes in liiscriplionibus Gruterianis pag. sed neutraro lectionem vulgalse prselulerira.
cccui, cccLin, et alibi, in quibus semper constanler e Sic Philastrius, cap. 73, de Borhorianis loquens :
legitur Anicius, el Anicia. Mendose edili Ariciorum lli itaque in cmnuineuntes, et inde obliti, rfe ccenofa-
progeuies ; que si ineptus aliquis ex nostris supe- cies, el tnetnbrasutt deformanies.Clatidianus Maroer-
riore aeiate legisset, non dnbiiassct hanc ilem lami- tus, lib. II de Slalu oniriisec. 10 : Cut sponsamUhri-
liam in censum Roroanuminlerre. Aldns, in Oriho- sii cmno falsiiatis oblinis? Cicero quoque , lib. ni in
grapli. pag. 54, Autcius, uoti Anitius. Lapides Capi- Yerr. : Omniacutn suniinodedecore, ac turpitudine,
loiini, el cdii,quos subinde profert. Ilieronymus, ad lum singulari sluliiiia, atque inhutnaniiate obliia. Et
Demelriad. ep. 98, edil. Bcned.: lllustris Aniciisan- v iu Verr.: Nolo eos, judices, sic in hac urbe nolulos,
guinis genus; in quo aut nuUus aui rartts est qtti non -p.ut hnon cera, sed cmnoobliliessevideunlur.
)7ie7'iien(cousulatum. DuseHieronymi ediiiones Be- Male editi legunt salutaria videntur mandata dir
nedictina, el Erasmi, legunt Anilii sanguinis; sed vina sunt; sed conserisus mss., salutaria quippe mati-
fuit inendum typorura. dala divina sunt.
c Hsecest leciio codicis Fior. qnae sanior, ac ve- 1 Sic editi. Vatt. duo, qttoniam sint hodie. Cod.
rior visa esl. Niiniquani eiiim in aniniuro inducere Flor. , quin sint hodie; at in libro Paniagailij guo-
potni ut probarent lectionem Urbinatis , et Vnt. niam sunt hodie.
utritisque, in quibus occurrit quam clara in islis no- i Tttuc temporis babel Gaudehtius eiiam supra,
bililas Dei, liceleam reiineant ires ediliones. Libcr Iract. 11, p. 503 : Hmc nominausiiata erant inpopu
quoque (Jctavii Pantagaihi , Florcnlini leclionein lo Jtidmontm tunc tempoiis de Clmsto; et Iract. 6,
prceferttjuam clara in ististwbililas fidei. p. 2ii0 : In nobis complela sunt qum itme lemporis
d Sic legunl Valt. duo, Urb. et cod. Panlagaihi. umbruiner contingebanl; fortasse etiam alibi. Phila-
Editio Paris. et Lugd,, quiaJioc ipsa scribentishisto- sirius eanidem lormulaiiifrequenler usurpai, p. 417:
nfl.Colon., ininus recie, giii hoc ipsa scribenlishisto- necessiiateurgenie tttnc temporit; p. 121 : in Salem
ria. Intelligit Gaudentius bistnriani Maelmbtrorura,- civitaletunc temporisilu nominala ; p. 77 : Apostolos,
quse in Bibliis legitur ; natn Josephus, in tractatii de alque Geiitescredenlesittnc lemporisin ChrislttmDo-
Machabseis, cap. 5, suilias carnes idolis imroolalas tninnmSalvatorem.Quarovisporro hic loquendi mo-
fuisse asserit : x«i xpiaivueiuv, i.vXeiS&Ao6vT<wv , e( dus alictii barbaiiera sapere visus sit, invonilur ni-
Sttillttmcarnem, et idolis immolalum. hiloininus eliam apud Jnsiiniim , 1.1, c, 4, Ex gentt
e Ediii habenl, ne porcttm, cateraqtte ilii similia; obscttralunc lemporisPersaruni.
951 S. GAUDENTHBRIXLK EPISCOPI 952
legii discutit, aul iinpune coutemnit. Nam neque in jA mandalura sei'vare potuil et non studuit. Arbor qui-
illa arbore inesse malum potuit quam inter cseteras dem bona, et fructus quidem bonus; sed prsevarica-
arbores Paradisi bonus Creaior plantaverat ; cujus tio maudali mala, et contemplus Dei malus: atque
frucius ita erat speciosus, ac dulcis, ut conctipiscen- iia nialum non in fetu arboris est, » sed in volun-
tiam prseslaret oculis, gulce conciliaret illecebram. talc horoinis transgressoris. Igiiur si unius arbuscu-
Scriptum est euim : Et vidil mttliet ftuctum ligni, Ise fructus, contra Dei mandalum lemere a proio-
quia gratus est ad aspeclvm, el dttlcis ad escam : et plasiis degustatus, morlem generi acquisivit hu-
accepit, el manducavit,etdedit viro suo (Gen. m). Sed mano, polttit et Machabscisiunc sub Lege positis
si forte dixeris, non omne quod grattim videtur, et inieritum parare, mandaii divini transgressio ; qui-
dulce, lHiniiniquoque esse, quia sint aliqua etiam bus nunc honoreni, et gloriam, prrccepii ejus cuslo-
mala , qn;e grata videantur, et dulcia ; a cedo, dia comparavit, (idem Deiin ipso viriliter, constan-
acquiesco, consenlio. Mel enim distillal, ulaitScri- lerque servantibus. Nani fidem Dei servat qui inan-
ptura , a labiis mulieris meretricis, qumad tempus dali ejns jura non violal; quoniam non idcirco illi
himpinguat fauces suas; novissimumautem ainarins manducare illicila noluerunt, quod borrorem pate-
felle invenies, et acutius gladio ulraque parte aculo renturin specie, sed contumeliam facere prohihenti
(Prov. v). Et cerle malum niliil est vel in specie, g Deo, jtislissime forraidarunl. Qui in modicofidelis
vel in sexu raulieris ; sed est utique malum c in vo- est, ait Dominus, el in matjno fidelis esl (Luc. xvi).
luntate peccantis, et per intemperantiam concupi- In maguo fuerunt isti fideles, i cum idolothyla in-
sceulice transgredientis a legitimo jure conjugii. ler supplicia respuerunt: in parvo fuerunt fideles,
Nam et viui natura cum bona sit, recle tamen dam- cum solum ul carnes prohibilas non coroederent,
nattir ebrietas. Audi modogcneralem de crealisom- suas potius devorandas suppliciis tradideruni. Insi-
nibus , divinse Scriplurae scrilenLiam : Et vidit gnior fides estquoe nec in modieisviolatur. Formam
Deus omnia qum fecit, d e( eccebona valde (Gen. i). toleranlise prcebueruntisli beatissimi fralres fuluris
Tamen quia verilaiis ratio poslulabat, e ut ser- posl passionem Cliristi martyribus, ut intelligant,
vilis humana condilio legem Dei dominantis acci- k quanta animi magnitudine, et conslanlia pro Re-
peret ; proprii arbilrii liberlali permissa , 329 demptoris notiiinedimicare debeant, pro cujus roan-
unam Deus elegit arborem de omnibus lignis pa- dato lam pertinaciter l ipsi certassent.Nemini330
radisi , non utique malam, sed f in qua essescien- absurdum videatur quod eos paulo ante Aniciiscom-
lia boni et mali vidcretnr; in qua servorum stiorum paravi. m Anicii quippe ex Graecosermone a nobis
obedientiam perlenlaret, ut libertas arbilrii 8 vel niincupanlur invicti. Exercuit enim varia supplicio-
immortalitatis prsemiiim possiderel obediens, vel C ruin genera in eoruro corporibus crudelissimi ly-
contemnens exciperet mortis interminaise senten- ranni feritas: elcum non valuisset constantiam fidei
tiaro. Manducavithomo, quia voluit: mandaturanon iu sex frairibus n atrocitate supplicii superare calli-
custodivit, quia noluit: morle mulctatur, >'quia dus persecutor, in scptimo, quia esset junior, ad
a Sic. Paris. edilio, et mss. qtiatuor , quibus con- h InTquatuor mss. et in libro Pantagathi, quia
sentit liber Pantagalhi. Alisedu;« editiones, crerfo, prmceptumservare; et paulo posl, et (ruclusejut bo-
acgutesco. nus, ubi editi legunt, e( fruclut quidem bonus. Prse-
b Sic ediii. Mss. vero, impinguatfances tuas, novis- ceptuin non comedendi de liguo scientise boni ct
simeautem. mali vocatur a Gaudentio mandatumnon soltim hic,
c Cod. Urb., involuptatepeccanlis, sed minus re- sed etiara tract. 10, p. 298, ubi expressedicitur lex
cte ; et ita legilur etiam in cod. Octavii Panlagathi ; mandati. Vitle annotaia noslra in eum locum.
at Gaudentius, eodem modo paulo infra : Malum » Flor., Urb. et liber Panlagathi, serf in voluntate
nonin felu arboris est, serfin voluntatehoministrans- est hominis; el panlo post in eodem libro, inleritum
gressoris. parerc, ubi hiteritutn parare legitur in ediiis el Vatt.
d Ltigd. editio, e( erant bona valde. duobus.
e Ita locttm isttim reformaudum putavimus, cum D i Mss.quatuor codd.eodem modo legunt s» carnes
legerent duae editiones, ei servilis humana condilio idololhytas inter suppliciarespuetunl; quaeprofecio
legemDei dominantis acceperat. Lugd. anlem , legem aptior lectio videtur , ut respondeat quod mox sub-
Dei damnantis acceperat; al Flor. , legemDei dam- dit, carnes ptohibitas; comparat epim prohibitum
nanlis acciperel. Alii tres mss., e( servilishumana idolothyto,atqtieidol()thytovescigravius e^se infert.
conditio legem Dei dominaniis acciperel; deinde, Vide sup. in notis ad ir. 9, p. 285. Cod. Panlagaihi
male, proprii arbilrii ttbertale permissa. Nos aiitero, habet: si catnes idolothytas; deinde in patvo fuetunt
proprii arbitrii liberlati permissa,quod ab editis acce- fideles,si catnes solum ptohibilas ne comederent,quse
ptum libenter retiutiimus. Liber Patilagathi sic ha- lectin est eliam in aliis quatuor mss.
bet : ut servilishumana conditio legemDei dominan- k In qtiatuor mss. quanio nisu pro Redemptoris,
tis acciperetproprii arbitrii liberlaie permissa. Facilis proutetiam in libroPantagatlii.
librariorum iapsus scribentiuin libertate pro libertaii. 1 Sic rass.quatuor el liber Paniagathi. Editi vero,
f Vatt. duo, sed in qua esset scienlia boni, et mali, lam pertinacilercertassenl.
videlicetin qua ; et eadem leclio apparet in libro mGrseceeniiu 'Avixr,Toj,invictus, ab « et vraaw,id
Pantagathi; Urb. vero, serfin qua essescientiaboni, est vinco, sttpero. llesiodus, Theog. 489, miy.nxo;,
etmali, videlicetin qua. Leclionem editorum reti- xai axrjoifc,invictuset securus. Vetus inscripiio apud
nu mus. Reines., class. i, n. s9 : HAIQANIKHTQ ETXHN. Soli
Lectio Urbin. Cseteri tara rass. quam editi, vel Invicto votum.
immorlalit prmmium; at cod. Pantagalhi, velim- n Vatt. duo elFlor., atrocitate cruciatuum, quam
mortalilatit prmmium. leciionem habet etiam cod. Panlagathi; ei pau)0
 9o3 SERMOXV, DE DIVERSIS CAPlTULIS QUINTUS. 95i
blandimenlorum sese tormenta convertil; divilia- A ab immolalis, d e( a (ornicalione, et a sanguine(Acl.
rura prseroiis, et honorum promissiouibus puerum xv), e id est a suflbcalis. f Prselermiserunl homici-
torquens, quem tamen detorquere non potuit. Erat dium, 331 aduiterium, veneficia; quoniam nec
enim fratrum suorum fraler; et filius mairis illius norainari ea in Ecclesiis oporleret quse legibus
qtise dum singulos (ilios pro Dci nomine puniri etiam Genlilium punirentur: prsetermiseruni quoque
lseta et aspicit, et horlalur , lot marlyria pertulit, illas omnes minutias observationum legalium, et
qiiolpignora consecravit:asepties in propriispassa sola haecquce prccdiximus, cuslodienda sanxeruni,
visceribus, octava et ipsa accessit numero, ad ocia- ne vel sacrificatis diabolo cibis profanemur immnn-
vum Christi resurrectionis diem cum charis pignori- dis, vel ne emoriuo per viscera suffocatorumani-
bus occursura. Unde non imroerito praesumilurisla malium sanguine polluamur , vel ne imrounditiis
mater beatissima, Ecclesisesanctseimaginemb prse- fornicationum corpora noslra, quse templa Dei sunt,
monsirasse,qtiaespirituales Deo filiosparereconsue- violemus. Sic ergo permiserunt nmnia manducari,
vit, niliil de carne et sanguine cogilantes. Jam vero ut fornicationem prseciperent fugiendam. Noslri
si quis a me superioris dispulationis reliquias exi- jam debet esse moderaminis s tantum laxare habe-
gat, inquirenscurillicibi qui fuerantcausa conlinen- nas licentise, ne prsecipites feramur in luxum, sed
tiscinLege proliibiii, tionetiamnuncejusdemreigra- B ul pudicilia luta csse possit, quam bealus Paulus
lia arceanlur, breviter, ulsenlio, respondebo. Sic sine circumcisione gulse sciens custodiri non posse,
ablalas fuisse de medio, legalium prccceptorummul- sic ait: Omnia quidem munda sunt: et nihil abjicien-
liplices observaliones reor, ut generalia prceceplain dum quod cum gratiarum aciione percipitur : sed ma-
statu pristino perdurarent. Diximus, pudiciticcser- lum est homini qui per offensionemmanducat (Rom.
vaodcccausa, Judaico populo abslineniiam vel por- xiv, 20); •»id est qui offensionem patitur cum man-
cinse carnis, vel similium quadrupedtim, nec non ducat. Et subjecitstatimsalulare consilium :Bonttm
et quorumdam volalilium, alqtie piscium c fuisse est, \na,\i\t,nonmanducurecarnem,neqiiebiberevinum,
indictam : adliserentibus licet typis rationabilium nequein quo frater tuus offenditur, aut scandalizatur,
figurarum, quas doclor spirilualis propriis quibus- aul infirmalur (Rom. xiv, 21). Quis ille conjunclior
que locis singillalira debet exponere : sed quoniam frater, quam liomo nosier exterior? cui ne nostra
terrenorum inentes, perplexitaie multiplicium man- liceniia vel offendiculum, vel infn initaiem, vel
datorum onerari potius, quaro inslrui videbanlur, scaiidalum pariat, ulendum est ciborum licenlia,
indefessa et in hac parle erga humanum genus di- non abutendum; ut sciamus, > nos non edendi
vina providentia, per Prophetam proraiuitur Isaiam: causa esse natos, sed bene vivendi. Quapropter
Quoniamverbumabbrevialumfaciet, inquii, DominuslC imperio animce carnis conditio obsecundet, ne ef-
super terram (ls. x, 25). Et idcirco bealus Jacobus frenata licentia, nt ait Salomon (Proverb. xxx), ser-
cunrcseteris Aposiolis decreium lale conslituit in vus regnet, et stultus saturetur, et ancilla ejiciat
Ecclesiis observandura : Ut abstineatis vos, inquit, dominam suara, cum Lex prcecipiat: Ejice ancillam,

supra in eodem libro, pro tyranni feritas, tyranni lum expunximus, freti eiiam subsidiomss. Dissen-
feralitas;sed neulro in loco immutare placuit, quam- tit autein aperte Gaudentius ab eorum senlentia qui
vis lyranni feralilas occurrat in Flor. quoque et Apostoliciim ediclum absiinendi a sanguinc, de ho-
Vatt. duobtis. roicidio, ac csede intelligendunr esse coniendebani,
a Notum est illud Gregorii Magni de beata Felici- tesie Aug., lib. xxxn contra Faust. cap. 13; nam
laie : Arfpcenamprima venit, sed pervenil octava. dicit, ab Aposlolis prseiermissuinfuisse homicidium.
Male editio Lugdun. et Colon., sepiiesin propriis Quid vero per illa verba a sanguine, id esta suffoca-
pascha visceribus; sed Paris. et inss., pasaa. lis, inlelligendum senseril, staiiin aperii, subdens :
h Sic Paris. editio, et mss. quatuor cud. Dusealise ne emorluo per viscera suffocaiorumanimalium san-
ediliones demonslrasse; al prmmonslrasseprsefert guinepolluamur. Quo fit ut mirer, Macriumin Hie-
eiiam liber Pantagathi. rnlexico vocem hanc suffocaio,hoc loco a Gaudentio
c Tres editiones, mendose, interdiclnm. Sed Vatt. pro sanguiniseffusioneacceptam,affirmarepotuisse.
duo, et Urb. indictam ; quud verbum est eliam in ]D « Vaii. duo, ei Flor., inlantum laxare, el paulo
libro Pantagathi. post ubi edili habent, sed ut pudicitia, sic serf quoad
d Verbailla, el a (ornicatione,reddimusex qualuor pudicitia; cui lectioni consenlit etiam Urb. Codex
mss., quse ante in editisdesiderabanlur; eaquesug- Pantagaihi lotnm locum sic effert : Noslrum jam
gerileliam liberPaniagallii.,atqueomnino hic neces- debetesse, moderatiusinlantumlaxare habenas licen-
saria esse ium Vulgatcecoiisensus.tiiin sequens Gau- tim, ne prmcipitesferamur in luxum, serfquoad pudi-
dentiani sermonis contextus manifeste persuadei. citia tuta essepossit.
e Hanc Gaudentii lectionem, qua vocem a san- h Verba hsec in quatuor mss. desunt; ideo facile
guine inlerpretatur idem esse ac a suffocalis, valde suspicor, glossenra esse a librariis addilum, quod
illuslral locus Ainbrosiiin Ep. ad Galat. cap. n : Tria abestetiam a libro Panlagathi.
hmc mandala sophislw Grmcorumnon inleUigentes, 1 Flor. cod. , nos non edendi causaesse natos, sed
scienlestamena sanguine abstinendum, adulterarttnt esse vivendi, cui lectioni favet etiara liber Oclavii
Scripturam, quarlum mandaiumaddentes, et a suffo- Pantagaihi; editioues autcm, nos non edendicausa
cato observandum;quod puto nunc Dei nulu inlellec- esse natos, serfvivendi. At unus ex Vait., quem cse-
luri sunt, quiajam supra dictumerat quodaddiderunt. teris hnc loco prseiulimus, nos non edendi causa esse
Confer Irenseum, lib. m.advers. hser. c. 12, editio- natos, sed benevivendi.Vox beneincuriose a Iibrariis
nis Feu-ardentii pag. 188. omissa Gaudemium nosiriim pene fecerat cuni Epi-
f Velus lectio fcede corrupta sic habet: Prmter curi scola sentientem; quare omnino erat in textum
mittrum homicidium ; sed mendum per se manifes- reducenda.
6SS S. GAUDENTIIBRIXI^i EPISCOPl 95G
c( filium ejus; non enim hmreserii filius ancillm cum A tiens, onus istud totis viribus conatus sum decli-
filio mcolsaac (Gen. xxi). Ejiciamus ergo ancillam nare. Sed beaius Paler Ambrosius , caHeriquo
coucupisceniiaro, el liiiura ejus peccatum, ul effi- 333 venerandi antistites, sacramento, quo lemeie
ciamtir hcercdes Dei, cohccredesauiem Cliristi, (|iii vos ipsos obligastis, astricii, lales ad me episiolas
lignuro 332 crucis succ propriis portando humeris cum vestra legatione miseruiii, ut sine damno
(Joan. xix, 17) imaginem Passinnis, quam sub umbra animcenieaeultra jam resistere non valerera, ctii ab
Legis in sancto Isaac prcenionstraverat (Gen. n, 6), Orientalibus quoque episcopis, uisi meum ad vos
in veritale hominis suscepti complevit, pretioso reditiim pollicerer, salutaris commuuio uegarelur.
sangtiine suo vilam noslram redimens ab apternse Tali igitur conclusus articulo, et auctoritaie Sanc-
rooriis exitio. Ipse est enim nosira redcmptio, cui torum prsesentiuro subjugatus , suscepi lioc : utniiii
omnis honor, virtus, et gloria, cum Paire, etcum sacerdutii mtinus, nec uierilo dignus, s nec seiale
Spiritu sanclo, per omuia ssecula. Amen. aptahilis, nec doctriua maiurus. Intuemiui ergo,
" SERMO XVI. quid patiar, qui cum ioqui nesciam, lacere non pos-
siim. Cogir enim seniorunr prsecepio obsequi uilra
DE blVERSISCAPITULISSEXTCS.
vires meas, nec poteslalem silendi haliens, h nec
h In eo quod S. Episcopum prima die ordinalionis ip-' n facundiam
sius quofumdam civium c notarii exceperunt. B saiutaria esse proloquendi. Sed spiritualium Patrum
prsecepla, diviroe Legis aucioritatc
Iniperitiaemeseconscius, et d iclatis ipsius irama- perspiciens,aiideo in verba prorumpere, ac tenuem
tiira; ad sacerdolii dignitaiem pudore delerriltis,, vestris auribtis inferre sermonem; quem idcirco
merito silendi licenliain a e summis sacerdoiibusi forsitan paiienter accipilis, quoniam populo Chrisli
postulabam. Metun enitti priinuni, ' ne virtus ver- utiie videatur, obedientiam, quse et sacrificio divino
boruni ccelestiuro exiguiiatis roese serinone tenne- prseponiiiir, et mandatis Dei omnibus antefertur,
tur : deinde erubesco, qttod tanlse exspectatioiiii exeraplo disccre prscdicaniis (l Reg. xv). Nara cum
optattim docirinx' fructum prsestare non valeo. populus tlebrseorum post jEgyptia illa porlenta, ad
Unde imparein rae vestro desiderio per omnia sen- unius Dei notitiam vocarelur, primam didicit obe-

" Sermo isle a Gaudentio coram Ambrosio Me- summorum sacerdolum prmsentiam male reponit
diqlanensi antistite haltitus est, ut iitfra palet. summoruinsacerdoltimsententiam. Ilic autcm obiler
•>liecte observavit Ferrar., lib. tn de Rit. sacr. monitiiro leclorem velitn, t-i qtiid forte liijjUsoiodiin
Eccl. Conc. cap. 12, nou solum iu ipso prilno) islo sennone occurral, qtio Gaudenlius videalur
episcopaius naiali die, verum etiam recnrreme an- magiiifice nimis, ac. praxlare de Ambrosio loqui;
niversaiio, habilas inierdmn fuisse a priscis Patri- liabendam esse raiioneni corum teinporum, quihus
bUscmicinnes, qtiod exeropiis pelilis fexAugnsiinO, , C en Meciiolaniepiscopo constitnio, alque lialia, ut ait
ei Leoiie Magno, liiciilenler prubat. Hieronymus, ad rectam fidem conversa, egregiis
c De Exceptoribus vide quai tradidimus supra,, Ambrosii erga Ecclesiain meritis toiinn id Iribueba-
in Prcefal. ad ca verba : Nolariis lalenler appositis,, ttir; ul docte notavit cl. vir abbas Benedictus Bac-
pag. 220. cliinius, dissert. de Eecles. Ilier. originibus, par.
d Disciplina eoruiri teiiiporltiit ferebat nl episeopii n, pSg. 347.
nOii nisi matura et |irovecta jam setate lierent;; ' Maleediti legebanl, ne viaverborum cmleslinm;
qtiaiti annoriim quiraine et quadragiuta esse voluill sed inss. qnatuor codd., ne virtus vetbofnm cmles-
Siriciiis in epistola Decrelali ad llimeriuni episco- titim, quse lectio apparel eiiam in cod. Oelavii
puin Tarracotieusetn c. 9. Plura niliilominUssUntt Pantagatlii.
exempla snmnioruni virorutn, t|iii veniti annoiumi 8 Pari modo Remigitis ad Remensem Ecclesiam
acfcepia, imihatiira cctaie ad episcopatum provectii electiiSaiinos hatus non ainplius quain viginii duos,
surit; idque eorum virtuti datuin est, Ut legihUs sol- seialem oppnnebat, ut iradit Flndoard. lib. l Hist.
vei-eiiiUi'.Euseb., lib. vi ttisl. Eccl. C. 30, de Gre- Bein. c. 11 : Sanciissiinns igitur adolescens his de-
gorio Thatiinaturgo, et Athenodoro, it. Valesio i prestus angusliis, quohiam nec fugmlocus ei uspiam
inierurele : Igilur lanlopere in divinh eloquiis profe- ptilebat, uec poptdoul ab inlenlioHecmpia desisteret,
certiiif, ur ainooadhuc admodumjnteiies, EccUsidrum i itllo molo salisjacerepoterat; super wlaiis infirnim
in Ponto episcopifiterint constiiuii. Miilo Joaniiemi rcepiteonqueri tempoie, et qtiod Ecclesiasticaregula
Clit-ysosloiiium,EpiplianiiimTiciriehsem,Reihigiiim. haiic mtalem ad tanlam non admiitetel dignitatem,
Priusens Iractutus insigne nubis exhibtt G;tudeti-- jr\ vocepublicaptmdicate. Ei Ennotliusin vita Epipliauii,
lianneinOdestiie specimen. euin anno anatis nclavo et vigesimo episcnpum ordi-
" EpiscopOs olim noiiiitimqtiam vdcalos fuisse3 natum, presbyteros ac ministros sic alloquentem
puties pdttwn, snmihossacetdotes, et cpiscopOS Epi- inducit: Quamvisme, fralres charissimi, inter primor-
scoporum, pluribus docetrFer. rar. liii, ni de auti- tlia immaiura titubuntem, judicii vesiri et stnceptm
quo Eccl.-epist. genere cap. 1, quo in iocO a BSro- dignitalit potidusoppresserii. Vcrum SUrdaaure hu-
niodisseniit, qui adA. G. 216, ex Terltilliario afllr- jusinodi queriiuonias populi prseieribani; ttude idein
mavii, uliimum hunc litnliim , nempe Episcopum it Ennodius patilosiipra Rusiici pfseclarissimi viri sen-
Episcoporum, iiniiis Romani pontilicU peCUliarem i tenti.arode Epiphanii cetaie tefett in litmc mndnm :
fuisse. Quod ad sunmti sacerdoiis, Vel ettam summi i Scimus, el profundti consideralione petspeximus,
poniificis appellaiionera episfcopis olirti ailribulam<i juvenem istttm non oportcre pro mtalis itnmaturitate
speclat. coiiler Bar. ad A. C. 597, uuin. bl, et inii censeti; uec debete gravis coiisiliihominibnstenetos
not. ad Mitrt., 9 Aprilis, quo titroque in loco Gau- pto qUodamobiceannos afferti. Ih inss. qualunr cudd.
deiilitim iaudat. Idem Gaudefiiius episr.ojios sum- leginir nec mlate aplus ; ul et in liliro Paniagatlii.
mos sacerdolCsvocat traci. seq. : Hodieadepli sum- i- h Ita reponendtiui censiiimiis ex quatuur mss.
motum sacetdotum prmseiitium. Uihimque huncc codd., ui niagis couveitiat iliud cum toqui nesciam.
Gaudeutii locuiu proferi Joaunes Savaro, hbl. add Editi habebanl, nec fiduciaihproloquendl; at cod.
Concioiiem Sidonii Apollioarislib. vu,ep. 9, sed pro o Pantagalhi, nec facunaiam prolaquendi.
957 SERMO XVI, DE DIYERSIS CAPITULIS SEXTUS. 958
dienliam, tamqtiam ducera sei vandorum ccelesiium A pace reliquil. Ilsec ad excusatitiiiem illius, qucein me
mandatorum. Sic cnim Scriptura testalur : Audi, repreliendi poluisset, audacise, breviter dixissestif-
Israel, DominusDetts iitus, Doininusunus est (Deut. ficiat.f Nunc vero sanciarum leciionum puteus allus
vi). Et iterum: Aiirf»,Israel, prmccplavilm(Deut. IV). esl (Joan. iv, 11), et ego banrilorium verbi noh
Hoc quod dicittir, Audi, non audientiani, ut upinor, habens, aquam vivani silieniibus vobis interim ml-
simpliceni sonat.sed observauda' Legis obedientiam nistrare non possum. Obsecro s coromnnem pairem
prcedical, teslanle riirsuiii Douiino, ac dicenle : Si Ambmsiutn, ut posl esigtium rorem sermonis mei,
votueritis,el audieritis nu; qum bona suut terrw titan- ipse irriget corda veslra divinarum mysteriis liltera-
ducabiiis (Is. i). Quod si scciiiiduiii beaii Pauli apo- rum.l! Loqueiur enimSpiritti sanclo, quo plenus est,
sioli senteniiani, nou auditores, scd faclores Legis el (luniinade ventreejus lluent aquse viv;e, et lam-
jttslificabunlur apud Dettm (Rom. n); non jam vide- quam Petri aoostoli successor, ipseerit os universo-
bitur perfuucloria isia audilio, quce bnnorum terrse riim circiitiisiaiitiumsaeerdotum. Namcum Dominus
prceniiishonorattir, et non ctijuslsbei terrse, sed illius Jestis » iuterrogaret apostolos : Vos aulein quem me
olim promiss.r, illitis flucntis lac et inel. Promis- 335 eSiedicilis (Matth. xvi)? soltis Petrus omnium
sionis enim terra Chrisli caro esl, ex massa liumani credenlium ore respondit : tu es Christus Eilius
generis de lerra lormati suscepla, ac dulcibus divinse B .Deivivi. Qnid staliin muneris acccpil isia cohfessio?
gratia; sttccis exuheran^; cujns purissitno doclriuse bealiludinem scilicet, regnique ccelestis gloriosis-
lacte alimur et nuirimtir; cujus 334 a ccelestitim simam polestatem. Solus ergo cum loqnitur Pelrus,
charismattim suavitaie reficimur; cujus ubertate nequaquain reliquorum credenlium fides esclnditui'.
credcntiutii corda pinguesciini; cujtis bnnis obe- Sed congruus ordo sefvaior, duin principi Aposlo-
dientium menles, aniinaique fidelium, et in hoc, et lorum priintis loqiiendi locus jufe defeftiir; i ne
in fuluro ssrculo b saginanlur. e Quonani ergo hccc tumiillus quidam magis quam responsio videretur,
spectat iraciaiio? Nempe tit vestra dileciio eviden- si lun • universi cerlatim ac pariter respondissent.
ter inlelligat, qtianta vis ineam cnmpulerit parvita- Dicat forle aliquis, sicut illos tres in camini) fideles
tem arduis obsecundare prceccptis, aique aperire os pueriss (Dan. ln), ita in IiOCexahiinCotnnes Apo-
iiieum sub taiitorum prsesentia sacerdotum; et siolos consona voce debuisse eadeirt profiteri. SM
inaxime post illam venerandse memoriaed palris considerandum quia Judas ille Iscarioles quod corde
1111*1Philastrii ertiditissimani voceni, e qwe pergra- nnii crediderat, ore confiteri non pniernt: el neque
liam Spirittis sancfi large effluens, hanc Ecclesiam beatitudinem merebatur ilicredulus, neqiienrite tliri
in (ide Trinilatis adorandrc fiindavit, in vera spe, et facinoris perpetraiinnem, jusii Judicis pnterat
cliaritate perfecta cotislilliit, ad virtutes erexit, in C k senteliiia pnedainnari. Postea vero pro coihmisso

" Sic ediliniie«.Vatt. dtio, Flor. et cod. Panlaga- audire vocem: quotiiam ipsi quidem pasloralis pueri
thi, cmlesticharismaiumsnavitate. ctilamosibilamus; hic aulem velutimusicus opiimus
h Dua: edilioues, Col. iieinpe et Lugd. mendose auream cilharani. modululus, sonorum consonaniia
Iciinl signanlur; at Flor. cod., tiua ciiin libro Pan- universumexcilal thetttrum.
lagalhi aliisi|iie in s. satjinanlur. h Ne cui niiruni forlasse videalur, praesentem in
c Mss. qiialuoi' cod. eodem modo : Quonamspe.ctat cnncione Ainbrosiiim a Gaitdentio Iaudiri, operces
isle traciutus? iisque cnncinii liber Paniasjailii. preiittm est audire locuin Gregorii Nazinnzeni Orat.
d Philasirius Bnxiantc Ecclesice dectts, et Gau- 28, de funere Patris, in qua prcesentein Basiliiim
dcniii antecessor, de quo stipra in Prref. ad Beni- !iisverbis alloquitnr, J. Billio interprele : HomoDei,
vnlum: Imbulnm le admirubilibusdoctrinis aposlolici cl fidcliKserve, et mystenorum Dei dhpensalor, et vir
per 07717770viri puiris nostri Philastrii. Pittra de eo, spiritualiitm desideriorum; hocenim nomine sublimes,
infra. iu serin. de Viia Piiilastrii. ct cxcclsos viros, el supra ca qum oculis cernunlut,
e Sic Vati. duo et liiier Paulagathi. Paris. edilio, positos, Sctipiuta vocat. ;Et Orat. 16, in electione
gua per gratiam Spiritus sancti larqe effluens. Colon. liulalii Doarensiiim antisiitis, ad eum oonversus slc
vero el Lugdun., quia per graliam Soiritus sancti ail : Al nunc, o paslotum oplime, ac perfectissime,
large affluens. ades dum, ac populutn luum nobiscum, el ante nos
f In niss. legitur : Nttnc quoniam sanclarutn lectio- accipe, quem Spirilus sanctus tibi tradidil, quem offe-
tium puteus alttis esl; deinde obsecrabo comniunem runt Angeli, quem vita moresquelui tibi commiserunt.
patrem Ambrosiitm;i|ua; quidem lectio occurrit eliara T\Pruniara e.-.letiam prima Enuodii dictio inL uirenlii
in cod. Octavii Paniagalhi. Medinlanensis episcopi natali catliedrse die habita,
s Mos fuii priscis, ut norinumquam concionantis qua enm prsesenlem suinmis laudibiis cumuial. SI-
episcopi, vel presbyicri sernioiiem, altera adstantis milia congeril Ferrar. lib. n de Rit. sacr. Ecol.
episcopi concio excipcrel, quod quidem lioc ioco Couc. cap. 6.
honoris causa Ambrosio, taiiiquain seniori ei di- i Valt. duo el Flor., omnesinterroguret Apostolos;
gniori, a Gaudentioiribuium est. Apud Joan.Clirysost. deindc ubi editi habeni, solus Petrus omnium cre-
scu quisqitis ejus sermonis auctor sil, liom. de Na- deiitium ore; iidem tres mss. legunl, solus Petrus
liv. Dom., ad n Luc. capul, edit. Basil. 1559, tnm. credenliumpre; utraroque vero hanc lecliohein fcxlii-
II, p. 848, liicc hahes : Obliti sumus proposiium hei eiiam libcr Pantagathi.
nostrum : plus tiixiinus qnani cogilaveramus:aliud i Sic editi; in inbus mss. vero, neinpe Flor. et
mem dispulacil, ad aliud lingua protapsa tst. Prmpa- Valt. duobits, vel ne lumullusquidam magis.
remus igilur aures nostras pontifici, et qmdqnid a k Sie iidein ires codd. tLdiii legebant, senteiitiis
nobis miiius dictum est, iittenlisauribus audiamus. Et pra>damnari; veriiin tribus lautlaiis codd. lam iu
hnmil. t de Pceniieniia, ad fin., Restanl, inquit, liac, quam in prtccedenti leciiohe, consehtii eiiarii
ptura; scd hmc sobriis ad corteclionem sufficiant. liber Octavii Panlagathi.
Quate necesseoralionemsupptimete,nam cupioPalris
959 S. GAUDENTIIBRIXMS EPISCOPI 960
scelere jam damnato Juda, omnes Apostoli" Chrislo A' k.coudignas referre gratias ptisillitas nostra non
surgente, in Pelro claves accipiunt; quinimmo cum praevalei,
] fratres rharissimi. Nam ut venerandas
Petro cceleslis regni claves ab ipso Domino acci- !Sanctorum reliquias haberemus , Deus noster tri-
piunt, quando ait illis :( AccipiteSpiritum sanclum : buit : deinde ut hanc bonori eorum fundare basili-
quorum peccata dimiseritis , dimissaerunt (Joan. xx, cam valeremus, ipse largitus est: et liodie ut adepti
22). Et ilerum : Euntes, inquit, doceieomnesgentes, summoruro sacerdolum prsesentiam, dedicaiionem
et baptixate eas in nominePatris, el Filii, et Spiritus celebrare mereamur, ipse concessit. Convenernnt
sancti (Matth. xxvm). Janua quippe regni ccelorum enim sancti anlistites, et aposiolici viri, ad persol-
nonnisi hac Sacramentorum spiritualium clave re- vendum beatissimis patribus, et prseceploribus suis
seralur. Precenlnr modo hi omnes apostolici sacer- debitcedevotionis obsequium, ut ubertate plenissima
dotes misericordiam Dei Patris, gui suscitavit de benedictionumspiritualium ditaremur; 1"licet impor-
terra inopem, et de stercore erexit pauperem, ut face- lunitas barbarorum raaximam partem celebrilalis
ret eumsederehcumprincipibuspopulisui (Ps. cxn); ut diei hodierno sublraxerit,s ne cieteri sancti antistites,
eiiam sancti Spiriius virtutem ad Ectlesicc suce quos inteifuliiros credidimus, advenirent. Jain qui
cgubernaculum tenendum mihi niinimo omnitim lar- sunt isti quorum beatis reliqtiiis illustramur, hincin-
giri dignetur, per unigenitum Filiuro suum Re- g cipiam numerare. Primo in loco Joannes Baptisia est,
denrptorem nostrum, cum quo vivit el regnat semper ultimus quidem, sed maximus Propheiarum : novis-
Deus, in unilate Spirilus sancti, ante oinnia, etnunc, simus 337 lempnre , quia omnis Lex, el Prophetm
el semper, et in cuncla scccula sceculorum. Amen. usque ad Joannem(Mallh.\i, 13); h sed meriloprior,
SERMO XVII. cl digniiale prsesianlior, quia ita de illo Christus lo-
BE DIVERSISCAPITUUSSEPTIMCS. quilur ad Judseos : Quid existis in deserto videre?
d Die dedicationis basilicse6 Concilii Sanclorum. Prophetam? dico vobiset plusquam prophetam. Hic
esl enim rfe guo scriptum est : Ecce mitlo Angelum
336 Divinis muneribus, ei ccelestibus beneficiis meum » ante faciemtuam, qui prmparabit viam tuam
a Ita in edilis habelur; sed mss. quatunr, scilicet Basilica hcec Concilii Sanctorum, de qua Gaudentius
Flor., Urb. et Vatl. dtto , nullo disciiinine legunt iu prsesenti tractatu, Brixise amplius non exstat;
Christoresurgente, Pelri clavesaccipiunt. quod plane aut si aliqua alia Ecclesia ejus loco succrevit,
non recte diclum; non enim loquitur Gaudentius de nomen iion retinet. In eatalogo ms. episcoporum
primatu Petri, scd de sacerdntali poiestate omnibus Brixice, non lamen admodum antiquo, bsec legi:
Apostolis tradita, ut ex consequenlihus liquei. At Gaudenlius, qui jacel in ecclesiaS. Joatmis deforis
cum porro statiro quod dixerat, hoc modo veluti r£ Brixiam. Hmc Ecclesia videtur eudemesse, qum dicla
coi rigat, quinimmocttm Petro cmlestisregni clavesab est etiam basilica , vel ecclesiaConcilii Sanciorum,
ipso Domino accipiunt, potest el lectio mss. non fundala et mdificala a Gaudentio, quetnadtuodum
imprnhari, quibus accedit etiam cod. Paniagathi. lestatur traclatus habilus ab eo in die dedicationis
b Mss. quatuor codd., cum prittcipibus, cum his ejus. Deinde paulo post in Theophilo sic haheiur:
uiique principibus poputi sui; quod fortasse a Gau- Theophilus, qut jacel ad Concilia Sanctortim, id esl
denlio dictum esl, ut circumslantes episcopos tie- in ecclesia S. Joannis deforis Brixiam, in capella
notaret. Capreolorum. Ai Florenlinius in indice chronologico
0 Vatt. duoet Urbin., gubernaculumcontinendum. aniisiitttm Brixianorum, Brixise impresso anno
Flor., tenendum, uli ctiam tres editiones. 1614, in Theophilo, ail : Jtfeniinerunlantiquissimi
d (Non sic, ut in creleris liiulis, inscribitur in SS. ponlificumfasti, ejus otsa qumnunc in S. Joannis
codicc Gaieardi : liic enim habet Tractatus ejusdem evangelistmservantur, jacuisse in ecclesia, qumCou-
exceplus die dedicalionis basilicm concilii sanctorum cilia Sanciorum dicebatui; cujus memoriamexstinclam
incipit, subdiique notam sequentem). Praeclarissi- dolemus. Hac aiiiem latius a me deducuntur in
inus vir Carnltis Majelius, BiblioihecseVaticanai annoiationibus ad MartyroJogiuni Brixianum, quce
prsefectus, cui editio haec noslra plurintum dehet; aliqtiando Deo dante in luce.inprodibunt.
amice monuit, hanc esse genuinam liluli htijits f Eain lortasse barbarorum irruptioneui vel ad-
lectionem, quae in Vaticanis codd. et Urb. habeiur; huc impendentem, vel jam factam, designat Gau-
ideoque ediise prseferendam, quse habei Die dedica- dentius, de qua stipra iraci- 13, p. 517 : lla nos
tionis basilicm Sanciorum quadraginta marlyrum. Deus exaudielobsecrantes;ita inter pericula immiiien-
Parui lubens ac volens placito eruditissimi viri; D I (»u7nbarbatorum, auxiiio ptotegi divino metebimut.
eoipte lubeniitis, quod banc eamdem lectionem Vide quse ibi annolavimus.
banlicm concilii Sanctorum confirmaiam inveni a s Anliqui moris fuisse lum in Oriente, lum in
Flor. cod., eamque omnino esse veram ac le- Occidenle, jampridem setate Constanlini Magni, ut
giiimam scrmonibus hujtis inscripiionem, docet dedic.aiiones ecclesiarum et allarium plerumque
ideinmet Gaudeniius hoc iractatu, ad fin. : Hanc fierent in convenlu episcoporum , qui ea de causa
ipsam basilicam eorum meritis dedicalam, concilium invitari constieverant, observavit Edmundus Mar-
Sanctoruro nuncupari oporlere decernimus. lcne T. III de aniii|iiis EcclebiceRilibus, lib. n, c.
« Concilia Sanctorutn, seu Concilia Martyrum, 12, laudalus a cl. v. Francisco Blanchino, qui eiiam
dicia fuere locajilla in quibus multorum martyrura ad illustrandura hunc morem non pauca de suo
corpora requiescebant; uti ex Molano IraditBarnn., prseclare addidil Prsef. ad Anasiasium n. 55.
in not. ad Martyr., 25 Junii, quo in loco hunc Gau- h Mss. tres legunt sed meriio ptiot , sed dignilale;
denlii traciatum laudat. Turpiter auiem se dedit et paulo posl exislis in deserlum; ulramque porro
Ociavius Rubens popularis noster, qui in vila SS. hanc lectionem cotnmendat eliara cod. OctaviiPan-
Fausiini elJovitse, pag. 65, Ecclesiam ConciliiSanc- tagathi.
torum, hoc nomine appellatam fuisse existimavil, » Verba hsec, an(e faciem tuam, supplevimus ex
in ea lidelium conventus agerentur; cujus pro- nrss. cum deessenl iu editis; eaderaque habenturiu x
ecto appellationis originem, si hunc Gaudentii libro quoqtie Pantagathi.
Jiuia
tractalura Jegisset, ignorare neiuliquampotuisset.
801 SERMO XVII, DE DIVERSIS CAPITULIS SEPTIMUS. 063
(Ibid., 8). Uno testimonio Salvatoris healissimus tk nus aliquid habet, quia posterior Christum videt.
Joannes Baptista el angelus, el apostolus , et pro- Nara detrimenta prioris aspeclus visu pariter, et at-
phela prcccipuus declaratur. Vere enim Dei est an- taclu compensat; qui utique, si juxta opinionem
gelus , qui prcecursor, et nuntius Cbristi esl : vere quorumdara infidelis fuisset, Chrisius illi post 338
apostolus est, qui missus a Deo esl, destinalus resurrectionem suam apparere c non fuerai digna-
enim nuncupaturaposiolus. Fuit, inquit, homomis- lus. Scriplum est enim : Quoniam invenitut ab his
sus a Deo, cui nomen etat Joannes (Joan. i, 6). Id- qui non tentant eum : apparet vero his qni fidem ha-
circo autem sanctus ipse propheta diciiur, et plus- bent in ipsum (Sap. i, 2).Quod autem dixit illi Sal-
quam propheta , quia Christum et sua , et omnium vator: Noli esse incredulus, serfd credens (Joan. xx,
prophelarum voce prcedictum, digilo meruit de- 27); et : gtita vidisti, credidisti : beati qui non vide-
monstrare ; dicens : Ecce Agnus Dei, ecce qui lollit runt, et crediderunt (Ibid., 29); informare in eo vo-
peccata mundi (Ibid., 29). Post hunc habemus An- luit omnes postea crediluros , ut populus noster, si-
dream beaiissimum , piimum Joannis ipsius disci- milis Thomcequi absens eratquandoapparuit Chris-
pulum ,deinde Salvaloris ; quem priorem Christus tus aposiolis , relationi eorum e indubitalam fidem
apostolum scribilur elegisse. Etat, inquii, Andteas commodet ; nec exigat in carne conspicere quem
ftaler SimonisPetri unus ex duobus qui audieranl ab lestimonio aposlolorum, posl passionem crucis re-
Joanne, Ecce Agnus Dei, et secutierant eum. Inve- '" surrexisse , et visura fuisse didicerit. Neque enim
nil hic primum fratrem suum Simonem, et dixitei: postquam regressus est ad ccelos , solis in hoc
Invenimus Messiam(quodest interpretatumChrislus). mundo viriutibtis prccsens , debet quotidie pro cujus-
Et addttxiteum ad Jesum (Ibid., 40). Tertius beatus cunique volnniale , singulis ,universisque credenli-
Thomas, qui post resurrectionein Christi solus desi- bus, in corpore apparere. Sufficiat nobis, quoniam
deravit, solusque obtinuit, ul membra Christi cu- f sancti Thomsecuriosilas, ambiguiiatis futurce scru-
riosis quidem, sed ulique dignis manibus conlrecla- pulo satisfecit. Quod enim absens fuii,quod avidius
ret. Ardentis siquidem desiderii fuit illud, non in- etvidere, et attrectare Doniiuum perquisivit, to-,
creduiitatis, quod condiscipulis suis, qui ipso ab- tum nostrce procurabatur saluti; ut evidentius nos-
senle Dominunivideranl, ait: Nisi videro , et con- cereraus resurrectionis Doniinicceveriialem , quam
treclavero, non credam (Joan. xx, 23). Erat enim beatus Thoraas ob necessariam curiositaiem provi-
valde anxius, ne non ei oculis frueretur co quod deuier reprehensus affirmat, dlcens ei : Dominus
corde credebat; ne privaretur aspectu illius lucis meus,et Deusmeus (Joan. xx, 28). Quartus Lucas est
qua sccseteri apostoli illuminatosgloriabantur.a Satia- evangelista, quibealos Apostolospari merito subsecu-
vit esurientem Doininus, cujusmatieiillapronjissio: tus, et Evangeliilibriim, et Actus Aposlolorum,s mi-
JBealtqui esuriunt, et siliunl jttslitiam, quoniam ipsi *- randa examinatione conscripsil. Morumqualuor bea-
salurabuntur (Matth. v, 6). Apparuit secundo Apo- las habemusin prsesenlireliquias, quiregnura Dei,et
stolis (Joan. xx, 26), utThomse desiderium adimple- jusiiliam prsedicanles, ab incredulis, et iniquis occi-
ret:profuit cupidiias ejus et cseleris ; necMpse rai- si, Deo semper vivere operationum suarum vir-
"" "
Lectio Flor. cod. et Vat. utriusque, quam me- sem ; pro cruta fuisseni, et non poluissem; dixerat
liorem,etaptioremoslendunlea qusemox sequunlur: enim supra didicissem,agnovi,dixi,ui textum legenti
Bea(i qui esuriunt. Tres editiones habent saliavit liquet. Siraililcr x Conf. xvin: cujus nisi memor es-
ergo eumDominus.Cod. Pantagathi, satiavit esurien- sem, 77071 invenirem, quia non agnosceretn; pro non
tem Dominus. invenissein,et non agnovissem; dixerat enim antea
b In ms. Paniagathi ad marginem, ejus manu ad- tnemininte qumsisse,atqueinvenisse.Item n Conf. u,
ditum est aliis ; iiaque legit : nec ipse minus aliis ali- ai(( cetle sonilitmnubitim tuatum vigilantius adverle-
habet, poslerior Christumvidit. rem , pro advcrlissem; et paulo inlerius : has ergo
quidc Barihiusquia
I. xxn Advers. c. 6, huncGaudentiilo- vocesexaudirem vigilanlius , pro exaudissem; subdit
cum recenset internecgrammaiice, necLatine dicia, enim mox : sed efferbuimiser, et excessi. Conlra
subdens : Dicendum erat, non fuisset. Deinde pro- D Fulgeniiiis meruisset pro merereturSerro. de S. Stc-
fert siinilem Eginharli locum in VHaCaroli M.: Po- pliano : Stephanus smvitiam Judmorum poluil supe-
terat ciliusfiniri, si Saxonum perfidia pateretur , pro rare, ut ita meruissetfeliciter ttiumphate ; et mox :
passa fuisset ; el Fulgeniii ep. 1, c. 1 : Febtium vio- ut coronammeruisset accipere, charitatem pro armit
lenla nimielas commeatumtnihi vitm auferret, nisi habebal,
verus animurumet corpotis medicus dignaretut lar- d Mss. qualuor, noli esse incredutus , sed fidelit.
e Flor. et Vatt. duo, indubitantem
giri remedium, pro dignatus fuitset. Hrec Barlhius. ( fidem.
Laudo profecto sumini Viri eruditionem , sed cura Sic legitur in qnatuor mss.; editi vero , tancti
tres editiones qusemihi ad manum sunt, diserte le- Thommcuriositas , et ambiguitas, fulurm scrupulosi-
gani non fuistet, oportel Barthiura aliqua atia vetus- latis finemfecit. Male; nain Gandentius supra nullam
tiori ediiioneesse usum. In mss. quidem legiiur non agnoscit in Thoma ambiguiiatem , aut increduliia-
fuerat, sic enim habet ex Vatt. unus, alter vero noit tem; itaque ineplum forel hoc loco adiniitere quod
fuistet; at Flor. cl Urb. eodem modo i7onfuerat, antea rejecit.
quibus conseniit liber Ociavii Paniagalhi; quare s Et hunc quoque locum in editis depravatum re-
inaluimus genuinaro mss. simpliciiatem, quam inep- stituimus subsidio quatuor rass. qnibus tam hic ,
las typographorum emendaliones reiinere , prseser- quam in superiori etiam lectione consentit cod.
lim cuui prccierlocaa Barihio prolata , apud eccle- Panlagathi. Tres editiones habeitt imiianda examina-
siasiicos scriplores sit hujusmodi locutio non infre- tione; at Lucam Apostolicas ul puto, el Evangelii
quens; ut apud Augustinum x Conf. 10, exuemo : librum consciibentem, nemo , npcfcet:, sanse menti»
nisiadmonentealiquo eruetenlui; ea cogitare non pos- iroiiari prscsunipseiit.
 663 S, GAUDENTII i.RIXI^E EPISCOPI 904
tuiibns 339 demonstrantur. a Joannes inSebastena, A . sanclos cineres ,! Sisinnii, Marlyrii, et Alexandri,
urbe provincise. Paheslinne, Thoraas apud Indos , e quos nnper in Anaunia veiiftrand* religionis.cullui
b Andreas et Lucas apud Pairas Achaia; civitalera , aileniius inhicrenics gens 340 inlerfecil sacrilega,
. coiisummati referunttir. Posl istos liabemus Gcrva- flaniniisque. adhibilis concieuiavil, ut holocauslum
sium, Prolasium, atque Nazarium, beatissinins roar- Deo ipsi fierent, qui Cliristianos suos victiiuas dse-
lyres, qui seante paucos annos apud tirbeiu Medio- mnniis niinistrare, iucrepatione jusiissinia vetuis-
laiiensem sanciosacerdoii Ainbrosio revelarediguati seut. Jam IIIIIII pO(.tistos deccm, de Quadraginta
snnt, c quorum sanguinem lenemus gyiiso collcc- Martyribus digniim loquar , qui se itineii ineo ,
tum, niliil ampiius requirentes; lenemus enim sau- f cum per urbes CappadociseJerusalein pergeiem,
guinem, qui leslis est passionis. Rcccpimus ctiain fideles coniiles prcebcre dignati sunt? In ipsa eiiiru
*»Qnod hic ail, Jnannem in nrbe Sebastena orci- eiiimliabelur niilloiiisciimijie in iribus mss,, nempe
snm, non satis convenii cum Joseplioqtii lih. xvm, Flor. ei Vatl. duoijits, quibtis consonai eliam liber
c. 7, eutn Machertintein carcerem actntti, ac ncca- Paniagatlii; quare palet, Gaudentium lnqui de miico
tum fuisse tradit; quant Josephi senlentiam iiieiitr tanittm sangiiine, <ifuso lempore passimiis sanclo-
Cellarius disserialione de Joanne Baptisia, et dis- rum, ac gypso a tidelibus, jiixla. prrjjcuui nioreni,
»ert. de Joannis Bapiislcccarcere, ci snpplicio, con- collccio. Nilul igiiiiipondeiisex aiicioritate Gattden-
ira cl. Lightlooium in Matlh. xiv, 10. Se|iuilus . lii, nairationi Turonensis accedit. De vitreis, et
qtiidem fnit Sehasie, vel Samaria, tirbe Judcece, ut B J liglinis vascnli-, quibus iiiaityrum sanguiiietn colli-
iiinuil Hieron. in epist. ad Marcell., qum civnas, et geiefideles solcbant, prseclare Aringbittsl. ni Roinse
provincia ininime Hetodi obediebat, ».edArclielao. Suljierr, d
c. 22.
Vide Rar. ad A. C 55, n. i ei 58 Cod. Urb. legit in Sic Vatt. dttii; tres vcro ediliones corruple Si-
Sebasiina urbe. Porro de loco sepullur* Jnannis sinnli Marlyris, et Atexttudri; sed vilimii liiijii-modi
videndtts itlem Cellarius disseri. de Joannis Bapti- oiiuiii absque ope JOSS.erat per se iiianilestuni. Vide
stas r.arcere, et supplicio, n. 15. qu;e ile |lis Jjaiiynbus diximtts in Aiinolulioiiilius
bQua3ad illusirauiiuin hunc Gaudcnlii Incnm fa- ad Ugli.elJuinttim. iv, col. 525, Veneiseedil. Eorum
ciaju, hsechabes ex Mabillonioin Notisad Kilenda- nieniiiiiiMariyrologium Roiuaiiuui, iicinque Usuardi
rittm Eectesl.e Carthaginensis tom. m, Analect. 29 Maii.
, p. 41S, CUIIJeuim in eo Kalendaiio haecoccurratit : e ln cdiiis legebaliK guos nuper in ara
Agatini;
el
m Id.Oct. Sancli Lucm livunqelisim, marlyris; qun sane verbo uuperiti lihrarii Gaiidentii lectoribus
hanc Mabillonius obseivaiionem subdii: Duo Ivc erucein lixerant; nain quis umquatn divinet, tjiiic-
cumcwteris non conveniuiit, nempe dies, et inaritjris nam sil, sjaut ubi icrruruin exstel ura illa Agatini?
notnen: cum Lucas xv kal. No». notari soHtus «»'/, Iiaqtie reposiiirotis in Anaumn ; cujn enijn Flor.,
nec mariyris nomenpassiin oblineat. Quamquam id in- Urb. et Vait. duo, sumino .consensu legant in Aitania
sinual Gregorii Naziunzeni Oraiio 1»'» Juliunum, el »()ii«eueraiKiaj,laciliserat emendaiio; pussi quippe
aperte dicunl Paulinus, et Gaudentius. Marlyrii nto- suni hi mariyres in valle Auaunia, vulgo Vul tCA-
dum describil Nicephorus »nlib. n, cap. 45, ubi ha- natjiiu, odi Nonn, Trideniiii:« diojcesis; uiideAnau-
bet, Lucam ex olea arbore fuisse suspensum, quod Q ^ ttenses raariyres a muinullis appcHanluf, cosi|ue sic
aridi iigni, ex quo crjix fieret, copia non adesset. vocal Attguslinus ep. I5S, ad MarceilLuiinComitem.
Locmn apud Patras Achaim civitalem designat Gau- LiiClioiieinalioruni inss. luctur etiani cod. Panlaga-
denlius in Serm. 17, seu TracUttude Dedicutionetta- thi legens in Anuiiia, quinta vocali oiuissa , (|tiam
siiicmsaneioruin XLMarlyrum. Un-cMabilloniiis. facilis su|)j)lebal conjectura; consiat atitejn cx Jioc
c Aiiquando mcciim ipse rcpntavj, nuni ex lioc IHCO , Tractalum hunc a Gau lentio conscripluin
Gaudentit loco, ipio lant prsuclaram sanguinis Mar- fuisse paulo posl aitiiuni 51)7,qui liiit annu- pa-sio-
tyriinj Gervasii, et Pmtasii inentionem injicil, ali- nis borniii martyruin, ul ex eruditoruui calculis lir-
quid monjenti accedere posset narraiioni iniractili mal Riiinarlus ni Aclis Mart. p. 6s3 edit. Paris. :
illiusquo Gregorius Tnron. de gloria Mart. 1.1, c. 47, ail iiamque Gaudeuluts, guos nuperin Anai.nia; ideo
referl, in eoriitn translaiione, eum lorte tabula ex facile f
eii ex his verhis temporis notaiti colligeie.
Ecclesise camera decidisset, ac in coruin capita iide- l)e Orientali peiegrinalione, qu:e maxinia olim
litiin veneraiioni exposiia impegisset , cupiusuui pieiatis, ac religioiiis pars fuit, halies insignem Hie-
inde sanguinero profluxisse. Detjiio, ait Turunensis, roiiymi loctim in epistola ad Marcellam, 1'aui.e et
infecla linteamcnia, vel pallulm. sivevela ecclesiaslica, Euslochii noiniiie daia; ex qua castigandtis.est Hor-
beatus cruorcollectus esl : qui usquc adeo conjluxisse nius, ttlii in Notis ad Sulp. Sevcr.' pag. 571 edii.
feftut, quoadusque linteamenlaqum suscipereiit,sunl Amsiel 1605, ait, anle Consianiinuro, tamqiiaiii
repertfl. Ex hoc enim eorum reiiquimaffaiim collectm, rarum deAlexandro nnlari (apud Eusob. I. vi Hist.
per universam,Iialiam, vel Gallias, sunt deiulm. Vide- Eccl. c. 11, edit. Vaies.) qu'odHierosolytnain, ado-
baiurlocus Gqudeutii intelligi posse de hoc sun- raudi, ei loca saiictn videndi causa, iverit. Hieto-
guine, a saiictornm capiiihus recenter effuso; cuui D 1 iiyinus iiamque contra aperle sic lo(|tiiiur : Longum
eiiiro eoruin translatio, Ambrosio curanie, incideril esl nunc ab ascensu Domini usque adprwsenlenidiem,
in aiinum 586, Sermoauieui iste Gaudentii de dedi- per singutas mtates cuttere, qui episcoporum, qui
catione hasdicse habilus liierit paul.o posl annuni marlijrum, qui lioqtientium iu doctrina Ecciesiastica
597, ul infra diclmus, pnterat utique hujus sauguinis virorum, venerint Hierosolymaiit. Origenes quoque,
pars ad Gaudentiuro esse delata, qtii lam insigni qui inlegro leruie stcculo fiuruil aiiteCoii^tanlintiin,
iniraciilo de Sanciorura eapitibus ijianaverai. Acce- I. i couiia Celsum testatur, Bcihlehem speluucain
debal huic cunjecturcc, quod in editis legerciur: adhuc suo lempore aj.ud infidties celebteui fuisse,
quorum sanguinein tenemus gypsocolleclum; deinde guorfibi ttatits esset Jesus, qui a Christiauis adorntur.
paulo posl : lenemus etiam santjuinim, qui tesiis est Maxime atiteut cevoGaudentii, ae Uiejunymi, itjva-
passionis; idcitco apparebat, de duplici (|itodam- lue.ral llieriisulymitaiia pere»riiiatio; unde idem
roodo sanguiiic Gaudenliuiii loqui, iieinpe de san- llieronytuus in ep. ad Desuleriiim inq;.it: Pur»fidei
^guinegypso collecio, lcmporemartyrii : inox itcnim est adorusseubi stelerunt pedes Doimiti.Adi sisBaro-.
de sangiiine in iranslatjone saucioriiii), {t°n(eani(i<i>iiiutii nol. ad Mar.yiol. 4 Maii iiu. e, quo mngis
fius, etpqliuiis mirabiliter insperso. Sed facta colla- conspicias .iiorniuin in jneridie cacutire; veruin
tione inss. invenimus pro tenemitscliam sanguinem, plura Hornii crrata in observaiionibus ad Sulpicium
legendum esse ounino teuemusetiim sanguinem;ita Seveiutn rccenset Bochanus dissert. ad lsaachm
96S SERMO XVII, DE DIVERSJSGAPJTULiSSEPTIMlJS. 968
maxiraa Cappadocisecivilale, quseappellalur C;esa-A conem, beaise recordationis virum, confessorein
rea, ubi habent iidem beaiissimi insigne a Marly- Basilium, Ecclesise Coesaricnsis anlisliiein, cujus
rium, reperimus quasdam Dei famuias, monasterii eloquenlia singularis, etsermo Apostolico salecon-
sanctarum virginum dignissiroas nialres, prorsus diltis, pauperiaiem mei relundii ingenii. Qujd enim
Marice,et Marthse consimiles, quas merito diligat a me iuferri novura potesl quod i;on ille in eorum
Jesus;natura,fide,etsiudio, et castitaiis inlegritate laudibus uberiate eloquii sui opulenter effuderit,
germauas. Quibus b aii avunculo suo sumino sacer- copiose ornaverit, signanier expresserit? Iiigeniis
dole, ac beato confessore Basilio, olim tradilse fue- quippe difficultatis esl, casdera virlutes diversis ser-
rant horum martyrum venerandae reliquiae, qiras mouibus prsedicarc. Aggrediar laiiien instiluendse
desiderio nostro incunctanter, ac fideliter tribue- dileclionisvestrce causa, vel historiam replicare ges-
runt;idoneos veneratores lanti nos esse muneris lorura. Militeserant isii in partibus minoris Arme-
approhantes , simulque suh lestificaiione Domini , niceconstituti, florenles seialibus, curporum proce-
coufitentes, se semper orasse Deum nostrum, ut ritale sublimes, e.vpericnliabelligerandi laudabijes,
haec tam prctiosa possessioin tales transfunderelur stipendiis militaribus virtuitim suariim raeriiohono-
hceredes° qni eam consimili fide, diligenliaqueper- raii, s et, (juodhcecomnia supergreditur, Christiani;
colerent; qtii studii, ac venerationis ipsarum et suc- JJ atque ad omneiu prohilalein mornm, bono vene-
cessores, et augmentalores existerent; A quoniam randce religionis oruati, et spiriiualibus armis doc-
essent ipscein annis seiiilibtis consiitulse, et transtni - trinae cceiestis insirueti. Statim denique ubi tuba
grationem 341 <»ehoc mundo suam quotidie ex- persecutionis increpuit, foriissimos Cliristi rqi-
speetarent. Exaudiia eslecce fidelis oraiio. Venera- lites anior fidei prcecinxitad bellum. Nam h cum fe-
biles ipsas Martyrum quadraginta reliquias populis ralia edicta sacrilegi regis proponi a judicaule
credenlibus lmdie proponimtis e percolendas, licet ccepissent, quibus praecjpiebaiurne qtiisquam vel
eisex illo jam tempore celebritas debiia liumquani piivajus, vel miles, Chrisiianum proferre ro>me,n
defuisse nosiri cognoscatur offic.ii,prseclaris eorum auderet, sed uiomuis populus sacrjficare dcejijoniis
beneficiis salniariter mancipata. Sed jam quo or- cogerelur; sponte proruinpunlin niediiiin, Clirjstja-
dine ad martyrii gloriam pnrvenerinl ipsi beatissi- nos se esse clarissima voce tesiantur, seque ab Jro.c
mi, breviter enarrabo; quaravis ad prosequendas< saiulari cnltii nullis lerroribus divelli posse pro-
eorura laudes imparein ine esse confitear. Plane; niintianl. Inttiitus constantjain jnvenuiii terribiJJS
f habent idoneumsuis meritis, dignissimumqueprcc-
persecutor, seposila auctorjtate, Jjlajidis eos horja-
Vossiumquanhahetur i.I Opp. pag. 105S. ( existerent, et inde addiscereiit (nempe ab his mor-
a ld esi Ecclesiam, quceGrseco nioie Martyrion C ttiis roatlyitim cinerihiis) Iransmiqrationein de hoc
appellabalur. Cousule.Baron. in Not. ad Martyr. 6i Mundo suam quotidieexspeciare. Sjc ton). X, pag.
Julii. CouciliumChalcedonensec. 8 : Clericiinpto- 581, edit. Paris. : Qui imitassent, et niime qui oug-
ckiis, et inmouasteriis, aut martyriis consliluli, sub< inenlassenlle respeciet la riniration qtCetlesavaieni
potestatesint ejus quiin ea estcivilate episeopus.Cy- pour ces marlyrs, ETQUIAPPRISSENT DE CESCEWDRES
rillus item Catecli. 14, ecclesiara Hierosolymis Re- MORTES ETVIVANTKS, il VivteIOUS les JOUIStttlllSfat-
surrectiouis appellaiatn, p.apxipt.0-» vocit. Confer tentedei,amori. Prorsus male; sed lilirarjortjfliincu-
Euseb. in VilaConstantini lib. IV, cap. 46, 47, ibi- ria dociissiroo"Viroininime est impiilauda.
que Heuricum Valesitim in Notis, et in epistola de: eMaleedili periiendendas,nlsnpra inniiimus; qnin
Anastasi, etMarlyrio Hierosolymiiano. eliam ptulo inferius uhi in edjlis Iegiluf insliiuendm
b Flor. et Vatt. duo supplevertintlociim liunc, quii dilectionisvestrmcausa,cod, Pautagatbi, ct Vatt. duo
in editis siclegit : ab avunculosuo sacerdote,ac Con- repoironi insituendm.
fessoreBasilio; at Gatideiiiitisetiam supra Episeo- f Prceclara est Basilii Magni Jioijiilia, de gS, XL
pos sionmos sacerdotesvocat. Iu ms. Paiitagathii Mariyiibus, cujus anctoritaie Patrcs sepjinjsesynodi
eadetniectio oecurrit, quaein aliis quoque : ab avun- geueralis sscpius usi sunt ad refuiandos Jrsereticos
culosuo summosacerdote,ac beatoConfessoreBasilio,, sanctarum sImaginuni oppugnalores, Ex i>n JSS.Pa-
De liis Basilii neptibtts cl. Mnraiorius in Anecdoiis> tres Gregoiium Nyssenum, EplireuiSyroro, ei GSiU-
Grsecisad carmenlSO GregoriiNazianzeni,ubi hunc3 deniinm nostrum, qttamplura motuasse, recte nola-
Gaudentii locum profert. . vil Riinartus iu Actis Marlyr. pag. 581.
~
c Sic mss.qtiatuor nullo discrimine.qiiibusconsen-- v s Sic eliam Gre^otius Turon. lib. ji iljst. Fjanc.
tit liber Paniagaihi; tres vero editiones inale gnti c, SJ: Puella qumdamprwdivesopibus, ac secmdum
eas consimilifide, diligenliaqueimitarenlur; ut eliami swculi digitiictleinnobiliiaiesenatoria(lorens: el quod
paulo infia proponimus perpendendaspro eo qund 1 his omnibus nobiiius est, ftdepathplicajnollevs.$alr
in inss. legitur percolendas; quare titruroque locuroi vjanus quoque ep. 1 : Inter cmleras mslimonim $$-
emendavitnus. virlutes, est eliamFide nobilis,qum <wini-
d Decrai hoe tottimstinimo lnci hujus detrimenlo,., pieniiaique
bus semperornatibusoruameuto£st. Videiid-.!S,J,c>aijjij}s
quem male a librariismulctamui sanavinmsex Flor.,, Savaru in Not. ad Sidmi. Apollin. 1. HJ,ep. i%, »i)i
Urb. et Vatt. dtiuhns.Cu-i sie legunt : et successores,
:, hujjc Gaudentii nosui JOCHJII JaijdaJ.
et augmentatores existerent, et Iransmigrationemdee h Iitepte omnino ires editioms cum pcr ttliacdutu;
hocMuiidosuam quotidieexspectarent.Male; at vul- sed Vatt. duo cu/mferatia edkta ; niox sijiiiro ex iis
galae Iceiiotiis defecium snpplel eliaiii cnd. Panta- uuus corrupte proponi adjudicarsmpissem.; ut*od.
galbi. ffic autem libiariorirm error tratisversuw n Pantagathi, cum (eralia edicia sacrilcgiregis propotti
egit solertissimuiti Tilleuiontitim, qni loci hujus is ajudictmie cmphsfiii; ui eiiajii ju seqrnrotjrt&l£<Ufir
Gaiideulianisensuiu ciun minime assequeielur, sicc \ati., sinjerespeciutiliius raiionis, llafjel jeiiarojdejn
intevnretatus est, quasi hae Basilii neptes tajes ba-t- cod. it.biedjii legunt noj] satis beu*;£hrislianMW,3>W-
rum i'clii|tiiaruin hseredesexpeterent, quistudii,ac\c ferre tiomen, aliquanto roelius prmfemj ^iye 44 in
veneralionisipsarumet^ successores,et augmenialoret ?« jnargine apponjmr prmte ferre.
967 S. GAUDENTii BRIXJ/E EPISCOPl 06«
lur alloquiis, ne vellent hac pertinacia uli, ne erga A ram niraiis rigentem frigoribus, tempus eliam, qun
imperatorem snum contuineliosi 342 existerent, maxima hierais asperilas Aquilone flante violen-
ne ejus prceceptacontemnerent, ne alias dcvotissi- lius incumbebat; c montes nivibus , prninis arva
mi, in hocfaclo offensam regis maximam provoca- tcgebantur; Iiquores agnoscere suam naturam
rent, a quo magis beneQcia, et honores pro hac solis ignibus cogebantur; stupebant ingenti gla-
specialiter obedieniia sperare deberent. Indecorum cie torreniiura fluminum cursus ; d stagnum quo-
cerle bellatoribus viris esse, ut inter ignavos, et que urbi in qua ista gerebantur, subjacens,
noxios, morle lurpissima deperirenl. Cogitandum 343 lotige laieque difTusum,validissimo gelu du-
illis esse juventuiis suse florem, el jucunditatem lu- rante, iter solidum plausiris gementibus cnmino-
cis hujus ac vitae, quam a sine respectu ullius ra- dabat. e Ilac ergo vi loci, vel temporis immanilate
tionis imprudenles amiltere suaderentur. Talibus perspecia, sacrilegii Gentiiis exaclor, islud suppli-
auditis Christiani viri, meritoqtte mirabiles, vene- cii genus sanctis adhiberi imperat, ut nudalis cor-
naias pemiciosi hortatoris blandilias non solum poribus religati in aperii aeris pruinosa duritie per-
constantibus animis respuerunt, verura etiam re- nociarent, balneis longe sub conspeclu eorum fu-
sponsione acerrima refutarunt. Quid lu, aiunt, om- mantibus; ubi velox remedium viclis callidus per-
niiim nequissime, conlra Deum rebcllare ausus, fa- g* seculor, animas eorum magis interficere gesiiens,
mulos ejus verbis fallacibus supplanlare conaris? promittebat. Sed beatissimi marlyres, Spiritu sanclo
Quid nos a cultu Dei veri, et vivi, ad mortua dsemo- ferventes, vestibus suis procul abjeclis, festini ad
nuin sirotilacra inclinare contendis ? Quid honorum siadium properanl, coronam lanto certamini pro-
terrestriura caducis promissionibus, et inanium re- positam ccelilus inluentes. Deinde horlalibus mu-
rum prcestigiis, animos noslros e vigore fldei cceles- luis palienticc, vires accendunt, gloriam regni cce-
lis depravare pertentas? Exsecramur munera, quse lestis pcenis prseseniibus prseferunt, et lioc inter
detrimentura salulis importani; repudiamus hono- ccetera replicanles:quod qui pro salnle regis terre-
res, qui auferunt illam gloriam sempiternam; re- ni hosiiles gladios formidare contempsimus, cur non
probamus amicitias regis, qusc nos a charitate Dei pro flde Dei, ac Domini nostri Jesu Chrisii regis
separare desiderant; respuiraus et hanc lempora- seterni, omnes irrogalos nostro corpori cruciatus,
lem nostri corporis vilaui, quse cum periculo fidei sequo animo patiaraur, ocius ad seternselucis bea-
servala animse acquirit interitum; poslremo nec tittidinem, viiamque perpetyam, gloriosce monis
suppliciis prsesentibtis deterremur. Tradirous car- compendio transituri ?'' Inter pruinas ardebat Fides,
nem poenis,quascumque irrogare volueris, ne abne- el ccelestes animi desiderio Chrisli fervebant. Ure-
gantes Chrislum Deunr, ad tormenta perpetua de- (] ( bat acritudo nimii frigoris lucentes rigenlium cor-
mergamur, quce diabolo, el vobis ministris ejus sunt' porum cutes : at occupatce erga Dei amorem reli-
ab initio prceparata. Tunc ille judex iniqiiilatis, liu- giosse mentes amceniiatein paradisi cogilabant. Te-
jusmodi dictis accensus, furorem snum, quem paulo rebrabantur penetralia viscerum gelu, ita ul inedul-
antesubiilius explere voluerat, excogitaia supplicii las ossium gravissimis cruciatibus internus quidara
novitateb geminavit. Perspiciens enim regionis natu- s glacialis tortor urgeret: el animorum virtus im-

o El hie qunque opem tulerunt Vatt. duo, ciim nus, stagnum islud cxlra urbem collocavit, sic illius
male edili legerent sine respectu illius rationis. locum in serm. de XL Martyribus vertens : Igitur
h Sic mss. quatuor; in editis geminabal; at gemi- sancli Dei sub dio pernoctare in quodam stagno jussi
navit prsefert etiam cod. Pantagatlii. Qtiseseqiiuntur sunl, quod pro mmnibuscivilalis erat; in quo quideni
ex Basilio desumpla, manifesie osiendnnt, hos sanc- non leviler lapsus esi, dum pro nspi nv n troXifv.atu.-
tos mirtyres non iu aquain mersos fuisse, ut pleri- xeiTKt,nempe circum qitod civilas adjacet, reposuit
que putarunl, sed supra stagnum ipsura gelu rigens, guorf pro mmnibuscivitatit erat; uli pridem nolavit
hrtiiiiali aeri fuisse exposiio.s, ut frigore necarentur. Baronius ad Marlyrol. die 9 Martii. Reclius porro
Vid. Bar. Noi. ad Martyr. 9 Martii, cl Ruinarl. in ijj Gaudentius stagnum urbi subjacens dixil; quamvis
Aci. Mart. pag. 586. Quanta autem fuerit immanitas" > nec ipse aple satis ad menieur fiasilii, qui diserie
frigoris, quantusque algor regionum illarum, satis> scribit media in urbe, atque in stagno circum quod
coiligitur ex iis quce passi sunt Roraani milites ini urbs habitabatur, Martyres fuisse cruciatos, h y.zan
Armeuia agentes sub Cnrbulone; nani ut referl Ta- T^ 7roXei, tn mediacivitaie; quin eiiam locus a Baro-
citus lib. xni, cap. 35 : Ambusti mullorum artus vit nio allatus in melioribus Basilii editionibtts pro
ftigotis, el quidatn inlet excubias exanimati sunl\: an- zaT«xstTai Iegit xaTwziuTat, hoc modo : X£:uviv p.h
nolalusque mites qui -fascem lignorum gestabal, ita
J mpi nvn ttoki: xaTrixto-T«i,
stagnum circutn quod con-
ptmriguisse manus, ut oneri adhmrentes truncis bra- dita eral civitas.
chiis deciderent. De acerbissimis Armenisefrignrihuss «•Melius omiiino liber Pantagathi: Hac ergo vel
conqueritur etiam Joan. Chrys. ep. 4 ct 6, ad Olym- loci, vel temporis; qui etiam paulo pnsl sub conspec-
piadem. tum eorum, ubi in editis sub conspectueorum.
c HocGaudentii loco usus est Fronto Ducseusadi ! Hieronymus ad Lseiam : Scylhim (rigora (ervent
asserendam veram lectionem Basilii Serm. de XLL calore fidei. Et Ambrosius in episiola ad Ecclesiam
Martyribus, ubi pro rijv epuo-tv i- Vercellensem : Non (ranqebat glacialis plagm (rigi-
Tifa x&pais OTIx/suftw-
$n:, regionisnaturam quod frigida esset; Volaterranus is d»(«s,quibus (ervenlispirilu vernabal devotio.Locum
verterai regionis naturam salebrosam, et collibus prm- :- hunc Gaudeniii profert Savaro in Notis ad carmen
ruptam, quod fortasse in aliquo cod. pro /.pvu.wSri; ij- 16 Sidonii Apollinaris.
legisset *p*ip.vA>5ric. slla estVal. nmis; aIter glacialis terroi; cui lee-
* Inlerpres Serinonum Basilii Raphael Voiaterra- (- tioni favet cod. Panlagalhi.
969 SERMO XVII, DE DIVERSISCAPITULISSEPTIMUS. 970
mobilis, cursus sui mctas aspiciens, de proxima xt^regna perducil. Commoritur denique e quadragesi-
consuiumationegaudebat, fldeli tolerantia promis- mus iste sanclus cuni sanclis, ut "sacer numerus,
sum Dei munus exspectans- Sed nntis ex eorum qttem Salvator jejuniis honoraverat, compleretur;
numero, brevissimi adhuc, et jam stipremi doloris sicut ipsi beati martyres orasse memorantur. Post
impaliens, rogare miser ccepit ut a ad balneas du- hsec d jussit carnifices,defunctorum corpora longius
ceretur. Milesinterea, cui sollicitudoinjuncla fuerat transporlata ignibus concremare. Relinquebant
ut illud mortis lavacrum victis quibusque reseraret, unum, qui adhuc vivere pulabatur, si forle mularet
dum curiosis oculis de locosubliini agoneni virorum in pejus ipsa solitudine voluntatem. Ibi ejus venera-
spectat insignium, rei exitum captans, videt ducem bilis maler, quce talem filium bnno sapienlicc cce-
cceleslismililisedescendenlera cum roultitudinean- lcstis lacle nulriverat, cucurrit ad cadaver spiran-
gelorum,etfortissiniis bellaioribiis claras vestes.at- tis filii,etpropriiseum manihus vehiculo quo corpo-
que opimasingillatira344Pr;,(°m'a erogantem,qucc raalionim congeslaad pyramlrahebaniur, imposuit.
solus ille miserahilis cujus fldem diabolus fregeral, Vade, inquit, nate, istam bonam viaro, salvus cum
nonaccepit. Ducilurinfelixad balneas; ibiqueconfe- cosetaneisluis, et gloriosus ad Dominum. 0 admira-
Stim caloris afflatu, quo se animandum crediderat, bilis, et vere digna mater roarlyris! quinimo etipsa
exanimalus, et vitam perdidii, elcoronam. Luctuo- g jam martyr; equce propriisvisccribus non pepercii,
sum facinus gratulatio inopinata subsequitur. Re- dum sua membra pro Christi nomine puniri I.clalur
penle ejus locum supradiclse visionis admirator in- in filio. Jam vero nec illud in postrema parte re-
vadit; nudal membra optato supplicio; se esse ticemus, quod cum cineres exustorum corporum,
Clirislianum clamore ingenti congeminat, quem mandaio persecutoris, in fluvium jacerentur,
speelaculi illius admirabilis virtus, subito ex Gentili ' non defuerunl religiosse roaniis, quce s parlem
verum feceral Christianum. Teneiur cominuo pro- ciheris 345 vel ^url° eriperenl, vel prelio cora-
fessionis suse reus; ligatnr volens, et secantibus pararent. Hinc et Ecclesia Csesariensis exsultat, et
vincnliscrudeliler innodalur; perseverat adsirictus, nosira fraierniias non immerito gloriaiur, reserva-
gloriatur in pcena,spe divinceremunerationis etfer- tnm sibi providentia Deisalutare munus intelligens.
tur. Crescit intcr supplicia fides Christi : augetur h Portionem reliquiarum sumpsimus, et nihil nos
inter tormenta dilectio. Nam sensu apostolico lesta- minus possidere conlidimus, dum tolos qiiadraginla
balur : Menulla suppliciorum vis, nulla immanitas 1 in suis favillis honorantes amplectimtir: sicutilia
tormentorum polerilseparate achatitate Dei,qumest in Evangelio (Matik. ix, Luc. vm) fidelis roulier
in ChrisloJem Dominonoslro (Rom. vm, 9). In me- quce per fimbriamChristi salvata est, oram tenuit
diis crucialibus novus martyr, instruenle Spiritu r vesiimenti, el virlutem divinitatis exegit: allaclii
sancto, erudilur el proficit; moritur et triumpliat. fimbrise medelam credenli fides traxil, et salutem
Trinitas adoranda teslem suum inter pcenas fideli- quam prcesumpserai, acquisivit. Itaquc pars ipsa
ter permanentem, martyrio ipso ad vicem baptismi, quam meruimus, plenitudo est; dividi enim qua-
gloriosius h et abluit, et emundat, et ad ccelorum dragiuta isti martyres ab invicem nullo modo pos-

a Tres ediiiones, arf balnea, quod verbum male 1 Hoc ait Gaudentius, occurrens taciice,
quce fieri
accepinm eraendavimus aucioritaie Vat. ulriusque poterat de sanctis reliquiis objeclinni, ui recte noia-
etFlor. cod., in qnibus legitur, ad balneas; eara- viiBaron. ad Manyr. 9 Martii. Sed labiiur idemBa-
demque leciionem liabet etiam liber Pantagathi. ronius subdens, Gaudentiumaffiruiare, hoc raartyres
Balnea multiiitdinis numero dici negabat Varro, passos esse Sebaste, civitate meiropoli minoris Ar-
cujus verha lib. vn de L. L. hiec sunt : Neque ab nieni*; narnquamvisde locoinariyrii omnesconsen-
eo quod dicunl balneum,habet multitudinemconsue- tiant in eam urbera, hoc tamen Gaudentiusnondicit.
tndo. Sic etiam inlra ubi editi legum ducitnr infelix « Flor., Urb. el Vatt. duo, partem reliquiarum, ut
ad balneum,iisdem mss. prseeuniibus, reposuimus eliam infra portionemreliquiarum, quaiii leclionem
ad balneas; balneum enim privaluin eral, balneceyj tnelur etiam liber Paiitagathi. Locusiste Gaudeniii
publio;c, eodem Varrone teste lib. vm de L. L. : vahle illustrat aniiquum morem Chrisiianoruin re-
dicumur mullitudinisnominePUBMCJE EALI^E.E, non dimendi preiio sanctorum mariyruni corpora, de
BALINEA, contra quod privaii dicunt unum BALINETJH, quo ssepiusin Actis Marlyrum.
quod plura BALINEAS dicanl. b Prseclarum liunc Gaudentii locum laudat Joan-
h Sic Vait. duo el cod. Pantagathi, qui etiam in
nes Ferrandus distiuisit. reliquiar. lib. i, cap. 4,
sequenti habet quadragesimusistesanclus; edili vero art. 2, ex quo, aliisque tuni ipsius Gaudemii, tuin
corrnpte, el abluit, et emendat.
c Flor. et Vait. duo addideruni vocem »s(e,qucc aliorum P.itrum lestimoniis, factum esse conteudii,
ut hoc pacto Ecclesisenonnullsetotum alii iijns niar-
in cdilis abest; legnnt quippe commoritur denique
sanctus cumsanctis. lyris corpus possidere se asserant, cujus exiguam
quadragesintus
d Quisjussit? Nempejurfea;tnigutfalts, cujus im- forie portionemdumtaxat, aliaribus, memoriis, aut
Gaudeniius etiam csetera retulit, loculis cnudiiain habeant.
perio qucc supra » Hier. epist. ad Marcell.: Martyrum ubique se-
facta fuisse comineinoral. Fortasse scriptum fuerat
Jusst catnifices, sed librariorum oscitantia iramtila- pulcra veneramur, et sanclamfavillam oculis uppo-
vit; idque in cod. Paniagathi apparet, ubi ad oram nentes, side liceat, etiainote conlingimus.Plin. lib. xix,
pagin;e legitur eadem manu jtisst, pro eo quod in c. i, ubi lino asbesiino: Reguminde funebres tu-
textu habeiur u»°si. nicm corporis favillam ab reliquo separant cinere.
e Edili non habeni TOqum; sed exstat in tribus Flor. et Vatt. duo legunt in sanctis favillisvenerari-
inss. et in libro Octavii Pantagalbi. tes.Cod. Panlagathi, in siiis (avillis venerautesr
PATROL. XX. 31
971 S. GAUDENTIIBRIXLE EPISCOPI 973
sunt, quorum sunt iuseparabiles et indiscretae reli- \A cisti, operam navare uon desinis ad perquirendos
quice. Nainsicul animas eoruin igneus ille Spiritns interiores sensus veibnruin Cliristi, quem Dei esse
Dei, salularis fidei uuilate conjunxit (Etat enim virtnlem, Deique sapicnliam, docente Apnstolo
(Act. iv, 52) omnium ctedenlium cor unum, el anima (ICor. i, 24), non ignoras. Nam inter cseteradivinse
d
una), ita eliam membra eornm concremans ignis in Legis eloquia, quortira disserlionem frequenler
unura favillce corpus redegit. Habemus ergo el hos exigis, hoc etiam specialiter posiulasli; ut parabo-
quadraginta, el prsedictos decera sanclos, ex diver- larode Villico iniquitatig valde (Hlficilero,ecujusnemo
sis lerrarum parlibus congregaios ; nnde banc ip- noslrttm libi idoneusvidereiurinterpres, f egoscrip-
sam basilicam eorum rocriiis dedicaiani, coptciLiUM tis propriis cxplanarera. Explanationem vero ipsara
SANCTORUM. nuncupari oporlere decernimus. Dignura litieris tradi ideo forsilan vis, ul chirographuin te-
esleniin, ut ad lantnrum Mariyruro venerandas re- neas responsionis nieae decapitulo, ut ipse faleris,
liquias prucessuri, ad CO.NCILIUM SANCTORDM nos pro- oliscurissirao. Sed non formidabo vel eloquiinleno-
cedere faieamur. Tot igilur juslorum palrocinio ad- galus, vel etiam scribere pro pu-illiiaie sensus inci,
jtivaudi, lola fide, oiitnique desideiio, supplices ssalva lideiialione, qtiidseiiiiain.Aeprimuni,cliai'is-
a secunduin eoriiro vesligia currarous; ul ipsis in- siuie, ipsius leclionisverba ponenda sitnt.etila de-
lercedeiilibus, universa quai po.scin.us,adipisci inc- g|j iiiiiio raiio est aperienda dict'<rum. Refertin Kvan-
reainur, magnilicantes Chrisiuni Doiniuiiiu lanti gclii sui libro beatus Lucas: Dicebat, inqtiit Dominus
muneris largitorcin; cui oninis hunnr, virtus, et J(.'sii;;arf347 discipulossuosparabolam: Homoquidain
gloria, ciim Patre, et cttin Spirilu sancto, ante oui- <>)',!( dives,qui ht.btbutvillicttm:'<e;hicdelatus esl quasi
nia, et nunc, et seniper, et in cuncta ssecul.tssccu- dissiparet facultales ejus. Elvoealo eo ait illi: Quid
loruni. Araen. hoc audio de le? Redde rutionem viilicationistum :
SERMO XVIII. jam euim non pole.risvUUcate.Ail autem villicus in-
irase : Quid (aciam, qitia Dominusmeus auferl a me
DE DIVERSISCAVITULISOCTAVUS. viUicaiionem? [odere non vtdeo, mendicare erubesco.
Seit responsto S. Episcopiadh Setniinium c de vil- Scio quid (aciam, ut, cutn amotus [uero rfeviUiccttio-
lico iniaintalis. tie, recipiani me in domostuas. Et convocms uttum-
Servo Chrisii SERMIMO GAUDENTIUS episcopus. quemquedebilorem Doministti, dicebat primo : Quon*
lum debes Domino meo? Ai ilie dixit : » Cenlumba-
g^gSapienteui virum soinpei' convenil diela sa- los olei. Et ail illi : Aecipe liUetas titas : et sedens
pienttse cogiiaie, bisquo inlelligendis onjue ncumeni ci(o scribe quiiiqutigmia. D.'ind#ulii dixil : Tu veto
ingenii, omnem vigorein nieiitisiniendero. Etidcirco| r, qutmlwn debes? At ille uil : CeiUuiucotos trilici. Et
lu, qui et roundance sapienticc litteris eruditiis es, aii illi : Accipe lilietas luas, ei scribe octoginta. Et
et veram Dei sapieniiam per sacras liilcras didi- laudavii Damiuus viliicum tniguilatis, quia prudenter
aRecle quidem editi, licet mss. qualuor habeanlL ' Sic mss. ediii corrupte,
concurramus nnllo ° quorum dispersionem.
ad eornm vestigia ; qnod modo i Sic Yati. duo, et Urh. Editi vero, cujus ueiiio
adopiaiiduni censuiiinis, tameisi eadetn leciio appa- restrum tibi idoneus videtur. Flor. eli un ctijus iiemo
reat in cod. Ociavii Panlagaihi. noslrum, Ecclesiasticornro scilicel traciaioiiini.
i>Cum lituli fei e nnmes linruin iracUluum in etli- Tilleinontius ex leciione vulgaia, cujus nemoves-
tis depravali siut, propierea etiam in hoc expri- trum , conjecit , Sertniniutii htinc iniuime luisse
mentlo sequi maluimus consensnm mss. in quibus» Brixianic dilionis, nulliiroqueeo in loco nbi degehat
liahetur ad Serminium, quam vulgaiain lcctioneroi invenisse saiisidoneuni proposiise quaislionis expla-
reiinere nd Gtrminium. Cod. Panlagatlii legit adi nai<uem, qund foria.sse probainin eiiatn Paiita<.a-
Herminium, quod quidem uou displicel; ac fnriassee tbo, qui in niargine librisui reposuil vestrum, cum
vera lcctio est, qtianivis alioruin mss. consensiinii in texlti occurrerei nosirum.
cteteris dcierioi, periur-
prceliilerim. Edilo Lugd. Villico '-'In ms. Panlagatlii, ejus mann ad oram papinaa
bato ordine sic hahet: De iniquilalis.Tracla- adsciiptuni csl: eqo verbis propriis explanarem ; cx-
tus XVIII. Respousio ad Gerininittm. Quis fueiil istee planaiionem vero ipam liiteris traderem: ideo ; quod
Sbriiiiniiis.siveHeiiiiinius.qiiemGaiideniiiis mcrisei i forlasse omiiino mngis congruit, si pro id eo legas
profanis litieris in>irucium vocat, oronino roe laiel. irfgne,aut eliam 7°c/g»e idzo; respondeteiiim apprime
c l)e bac Villici paraliola videndus llieronyiniis inn D quoil seqtiitur non (ormidabo vel eloqui inlerrogalns,
epist. ad Alga-iaro qtuest. C, itemqiic ex ilierony- rel etium scribere.
mo Zacliarias Clnysnpoliianus lib. nt de Concord. RMs.paii'er,etcd.;sedLiigd.male,sa/t)a/7rf<;/iratione.
Eyang. c. 108. Noiat antem Valla in hunc loctim ii , h Flor. Cod. legi(, e! hic diffamatus est ei; Vall.
Ltic. xvi coniinodiiis vocabulum esse dispen.salor t aiitem cltio, et Urb., el liic diffaniaiusest quasi dis-
quam villicus. Villicusenini ex Vanoneagri coleitdii sipans facultates ejus. Cod. Paniagatlii, e! hic diffa-
causa eonsliiutiis, atque a villa appellatus cst; exx 77t«(usest ei qitasi dissipans [acultales ejits.
quo idcni Valla inferl, non ulique fuissc Ilicrony- » Sic Paris. et Col. editio ; at et rass. qua-
Lugd.
mtim Vttlgalm versionis N. T. anctorero, quia inu lnor centum cados, quibus consonat liber Pantaga-
epist. ad Algasiam aliter liuiic lociim tranferi, in- llii. Battts, fia-zog,genns tnerisiirccliqnidorum apnd
qttieits: Redde rationcm dispcnsationis tvm, neque e Hehrcens, eontiuens decitnam partero cori. Ezcch.
enim tittra mea potetis dkpensare. Vulgaia vero : XLV: J?alus olei decima pats coti est, decem bati
lledde tationeih villictitioriistuw: jam eniin non po- cotum [acitint. Latini interpretes plerumqtie rertunt
teris vitlicetc. Videndus hac de re Maiiianceus inii carfus; ideoqiieprnmptum fuit librariis proremoiiqre
suisad Hieronymi HhriimOua'Si. Hehraic. in Genes, el emdiliore vocaliulo, usiiatum subsiituere. For-
annniaiionibiis tom. 11, edil. Bened. p. 529, uli ett tasse glOfsema erat margiiii appositum, quod pos-
in Nolis prolixioribus ad eumdem libiuin p, ,'JU>. lea in texlum irrepsii.
 073 SERMO XVIII. 1)E DIVERSIS CAPITULISOCTAVUS. 974
fecit: quoniatn filii hujus smculi prudentiotes quami \{ Syro pecuuise, sive divitise, nuncupantur. Facite
filii iucis in generalionesua sunt. El ego vobisdico: ergovobis, inquit, amicos paupcres rfe mammona
facite vobis atnicosde mammonainiquitalis : ut, cumi iniquitalis, d ut.cum defeceritis, eadem substantia
defeceritis, recipiant vos in aterita tubernacula. Qui» in pauperum neces^ilales erogaia, aique consumpta,
fidelis eii in minitno, el in mulio ftdeiis etl : ei qui int recipiant vos in mlernatabetnacultr, iidem videlicet
minimoiniquusest, et in mullo iniquus est. Si ergo ini panperes amici conciliaudcesalutis, in quibus Chris-
iniquomammonafideles non [uistis, a guorfverttmest[ tus remuncralor aeternns sc bujus liumanitalis fale-
quis credet vobis? Et si in alieno fideles non fuislis,, liitur officia percepisse. Recipienl ergo nos non ipsi
quod vestrumest quis dabit vobis? Nemo polesl scr- omnino pauperes per seniciip-os, sed per eura qui
vus duobus dominisservire: '»aul enim unum oilerit, in iilis nbedienlice, ac fidei nosirce fruciu reficitur,
el allerum diliget; aut unum patietnr, et alterum con- suscepturus niinisii-os pietatis hujus in ceierna la-
temnel. Non potcstis Deo servire, et mammonm ; bernacula regni cceleslis. Dicit cniin : VemVe,bene-
(Luc. xvi). tlicii Patris mei, possidete regnntnquod vobis para-
Perfecii docloris est, ad erudiendos discipulos,, ium est ab origine mundi: esuiivi enim, et dedislis
similitudines earum reruni proponere quse in con- mihi manducare : siiivi, et dedislis mihi bibere :
versaiione buraani geueris freqtientanlur, ui au- B l peregrinus eram , el collegistis me : nudus, e( coo-
ditor idoneus, ad operandi sludium comparationisi peruislis me : infirmus, et visitaslis me : in car-
roagisterio inlormelur; nec dubitel boe opus aggre- cere eram, et venistis ad me (Mallh. xxv, 34). Qui-
di quod possibile ac necessarium esse, parabolsei bus verecunde, ac reverenter excusaniibus : Do-
imago monstraveril. Et idcirco Dominus Jesus, sa- rnine, quando te vidimusin kis necessilatibus,et mi-
iiitarium niandalorum verus magUler, discipulosi tiistravimttstibi(Ibid. ,57) ? respomlehit dicens: Ameti
suos, vel tuncaposiolos, vei 348 ll,lnc universos tlicovobis, cum fecislis uni ex minimis istis, mihi fe-
credenles, c incilarevolens ad eleemosynas fideliter cisiis (Ibid., 40). Nulli ilaque ahsurdum videalnr
exercendas, similitiidiiiem proposuit Villici, ut quod illi nos dicanlur susciperc quorum causa sus-
exemplo hujus personceniliil essc noslrum in sce- cipimur; cumetipsesusceptornoster DnminusJesus,
culo islo signaret, sed nobis creditam esse dispen- qui necessitatibus humaiiis non stibjacet, se in illis
saiionem faciiltalum Domiui nosiri, vel ad uten- esurisse, elsitisse, etperegrinum, eiimdiini, et infir-
dum ex eis sufficienter cuni graliaiura actione, vel nium,<!etcarceralumfuisse, perhibeat. Faciteergovo-
ad dislribuendura conservis, prout cuique opusest; bis, ait, ainicosde mammonuiniquitatis,rn(, cumdefe-
neclicere nobis passim facullatibus abuli coinmis- ceritis, 349 recipiantvosinaterna labernacitta.El post
sis, aut in expensas usurparc superfluas, curo stt C pauca : Si in iniquo nianiinona fideles non fuislis,
erogationis ratio Domino venienti reddenda. Deni- s quod verum esl, quis ctedet vobis? Enimvero, di-
que post finem parabolce sic adjecil : Et ego dico leclissime, quis ei qui lerrenas facullates, "»iniqui-
vobis: facite vobisamicosde mammonainiquitatis, ut, lalis plerumque maieriani suggerenles, dispensare
cttm defeceriiis, recipitmi vos in mlerna tabernacula fideliier nesciat, committendas pntet esse vcras cce-
(Luc. xvi, 9); idest amieos vobis pauperes facite lestium rerum divilias, quibus fidelis dislribtiior,
deterrenis facultatibus quas iniquitas liiimana: ava- ac justus, riie, rneritoque perfruitur? Nam gloria et
ritice sibi vindicat, nc hominihus Dei ex ejns re- divitimin domoejus, el justitia ejtts mtmetin smcu-
bus quidquam impertict. Maramona enim sermone lum smculi (Psal. cxi, 5). Statim denique sermo
a Maletres ediliones guorf veslrum esl; al Vat. defecerit, recipiant, quod quideni satis recte diclum
uierque, guorf verum est .•eodenique modo habel videlur, et consenlit eiiamcod. Panlagaihi; ia-
etiam cnd. Pantagattii; nec aliter oinnino legi de- tnen receplam lectionem mulare noliii, cui Vul-
hel nt senlenlia cunslet, qtiatnvis Flor. el Urb. cura gata suffYagaiur.
ediris consenlianl. Isidorus Clarins Brixianus, e Editiones legunt incarceratum; sed qtiattior
episcopus Fulginas, in Sclioliis ad liunc locum : Ex ». p mss. rnelius carceralum, idque babet eiiani liber
minoribus(actis majorum conjccturafit. Si ergo in Paniagalhi. Salvianus Iib. u de Gubern. Dei, lo-
administtandis divitiis, qvtwtes qumdam falsa esl, quens de Davide poanilenie : Cultn et corde mula-
fidelet non (ueritis, quis cretlet vobis ea qum vera lur, totum regemcum otnaiibus suis abjieit, jejunio
sunt, adminisirationem scilicetdonorum spititus? et exigitui; ariditale siccatnr, fletu effundilnt, solitudine,
si in his diviiiis, qum res aliena qutedamesl, reperti carceratur.
f El hic quoque (res mss., nempe Vait. duo et
ftteritisinfideles,quomodoapti erilis qnibns credanttir
ea qum vestra proprie sunt, dona spiritus admini- Urb., KlCMIB dcfecerit.
stranda ? R lterum in editis mendose guorf vestrum est, at
''SicVall.duo, Flor. elUrh.; sed proorfe»i( Iegttnt mss. quaiiior, et liber Pantagalhi, quotl verum est;
odiet, qnemadiiiodumeliain liber Pantngallii. Ludg. qnainvis iidem codd. paulo itiferins m n satis recte
editio, aul enim IIMB.II» odiel, e.lalletum diligel; aut si in alieno fideles non fuislis, quod verum est : ulii
nni adhmrebit; el hoc modo habet etiam Vnlgara. editio nostra guorfvestrum est; El ila lioc Inco le-
Ineditione Paiis. el Col., aut enim unum oderil et genduin essc ostendit quod siatim scquimr : Profe-
alterttm paiietur, aut tdierum conlcmnet. Exciderunt cto quidqttid in koc smcutoest, alienum riobis esl.
tres voces ttiliget, aut unum. Vide qiia' noiaviinus supra p. 547.
c Edili, invitare; sed melius tres rnss., incitare, h Tres IIJSS.,iniquitati
plerumque maietiam; et ini-
qimd I abctin eliaro in cod. Paniagalhi. quitali tertio casn, non iitiquitatis prccfcrl eliara cod.
•°Mss. quatuor summo consensu, ut cum defece- Pantagaihi.
rit eadem quippe substanlia ; sic etiam supra, til ciim
975 S. GAUDENTIIBRIXLE EPISCOPI 976
jlle Dominicusita conjuiigilur: Et si in alieno fide- .A Chritlo, quw sursum sunt quarite, ubi Christus est in
Ivs non fuislis, quod vestrum esl quis dabit vobis (Luc. dexlera Dei sedens: qum sursum sunt sapite, non qute
xvi, 111? Profecto enim quidquid in huc sseculo esi, super terram. Morlui enim estis, et vita veslra abscon-
alienum nohis est; qui retribuiionem fuiuram dita eslcum Christo in Deo. Cum Chrislus apparueril
sperantes, velul bospiles et peregrini in hoc niundo vita vestra, tttnc et vos apparebitis cum ipso in gloria
conversari jubemur, uluntisqui-qne nostrum secu- (Coloss. iii, 1 seqq.). Quoniam vero arcta et angusla
rus Domino audeat confileri: Advena ego sum, et via estqum ducilad vilam (Matlh. vn, 14), oneratos
peregrinus, sicut omnes patresmei (Ptal. xxxvm, 15). divitiarum terrestritim fascibus ingredi per illam
Propria vero credentibtis, et ajterna possessio est non capil. Expedilos quccrit ac tenues, omnique
illa ccelestis, ubi csse cor, et Ihesanrum nostrum continentia castigatos; et (ut ita dixerim) filo gra-
novimus (Matth. vi) : ubi jani loto affectu mentis, cili similes, qui etiani per foramen illius ntysiicse
per fidem nos habitare prccsumimus; quoniam acus facile Iranseani, spiritales cffecti. Hsecest ra-
juxlabeati Pauli doclrinam, conversatio noslra in lio, ei utilitas parabolse bujus, cui primitm , juxta
cmlisest (Philip. 1-1,20). Nosirum est igilur ccelo- quod jubetur, parettdum est: et ila iiitelleclus se-
rum regnum, si pollicenli Domino, in humilitate crelior, si reperiri valeat, inquirendus esl; quia non
cordis, et spiritus mansueludinc serviamus. Beati B »'nsermone cst regnum Dei, sed in virlule (I Cor. IV,
eniro pauperet spirilu, quoniam ipsorum est regnum 20). Ei non auditores lattlum, sed factores Legis ju-
cmtorum(Malth. v, 5). Quod ulique regnum non po- slificabunturapud Deuin (Rom. n,I5); nec potest
lesl adipisci omnis qui in alieno hujus scecnli palri- aliquis liquido comprehendere iuteriorem scientiam
monio temporarie sihi credilo , idoneus , ac fidtiis divini eloquii, Aposiolo protestante : 0 alttludo di-
dispensaior non fuerit; unde alio in loco dicebat viliarum sapienlim et scientiwDei! quam imperscru-
Dominus : a Quamdifftcile qui pecunias habent, in- labitia sunt judicia ejus , et investigabilesviasejus !
trabunt in regnum Dei (Matth. xix, 25)! Et in froe Quis enim cognovitsensum Domini?aut quis consilia-
lectionis hujtis ait : rVonpotestis Deo, et matnmonw rius ejus fuil (Rom. xi, 55,54)? Et alio in loco,
seruire (Liic. xvt, 15). Dei eniin Christi servos, at- cum de Adam et Eva, sacramenium divini sermonis
que discipulos, imperare oportet pecunise, non ser- nimium grande sentiret, et loqui illud digne non pos-
vire; ne, dum cupidilali ejus obedimus , a charitale set, ait: Mysleriumhoc grande esl: ego autem dico
serviiutis ejus, b dnminante pecunia , separemur. iu Chrislo et in Ecclesia (Ephes. v, 52). Vis aulem
Dispergendse sunl ergo pecunise indigentibus, se- nosse, quod ad seternam vitara non per notiiiara se-
cundum prccceptum Crealoris omiiium Dei; quo- cretorum.sedperoperum bonorum efficientiam, per-
niani neque nosirse sunt, tieque illas sine 350 'hi- C veniiur?Dominus in Evangeliointerroganticuidaradi-
quilale, ac sui pernicie, avarus quisquam detinet. viti sic respondil: Si visad vitamvenire,serva mandata
Nam juxta senientiaro Salvaioris adiium regni cce- (Mallh. xix, 17). Qusecum ille se omnia custndisse
lorum suis retenionbus intercludunl, et facilius est 351 jactaret, exiorqueri tamen d ab eo ad prx-
camelum per foramenacus Iransire, quam divilemin- sens iinum matidatura non poluil, ut misericors es-
trare in regnum Dei (Matth. xix, 24) : iilum nempe set in pauperes, et thesaurum suum transferret ad
diviiem, quisitob liorrorem turpis avariticec ca- ccelum; nam slatim audito hoc sermone abscessit
melo infirmior. Gravis pecuniarum sarcina est, quce trislis. Nec irameriio trisiis; qtiia gaudium ccelesiis
tenacium sui mentes avaritise pondere ad lerrain Ihesauri, malo avarilise possessus possidere non po-
depriroil, nec emergere ad supema, cceliiniqiie su- lerat. Profecto radix omniummatorum est amor pecu-
spicere, uhi vita nostra est, omnino permitiit; cum nim, ul ingeraiscit Apostolus : guam quidain appe-
doceat beatus Aposiolus : Si consurrexistis cum lentes erraverunl a fide, et inseruerunt se doloribus
a Isidorus Clarius ad hnnc Matihaii iocum : Vi- c Ex consequentibiis verbis gravis pecuniarum sar-
denlur mihi omnesqui peccant, naufragium facere : D c»'naesl, videtur Gaudeinins, Evangelieum i^lud faci-
at in naufragio alii adhmrentalictti rei, cui innixi non lius esl cumelum per foramen acus transire , intel-
omnino sine spe sunl : ulii sine spe relicti unrfts ferun- lexisse de caroelo animanle; ciii senientiae favel
tnr, qni ti serveniur, solius Dei beneficioacceptamre- etiam Hiernnytniis in Malll). xix. Cod. Pantagalhi
ferunt salutem ; quamcis e iam alii qui tabula aliqua pro cametoinfirmiot hahel camelo infoimior; ei con-
ferebanlur, gralias agttnl servatori Deo. Divites erqo scniiunl Vatl diio, til respondeat <|ti<>d prsecedilno
iis similes sunl qui amissa alioqui omni spe, solius horrorem lurpis avaritiw , qini) noniiisi de canielo
Deiqnodam miraculo servantur. Elcumlam periculosa animante dici apte queuni. Aii vern accipinni pro
res sint dieiliw, is ttimen felicior a slulto liominumer- fune nauiico, cui auchoram alligabant, quo sensu
rore creditur qui ditior esl; lioc est qui savioribus reperitur apud Suidam. Et ideo l'or.->anGaudentius
circumvotvilurfluclibus.
h lneptissiine Lngd. editio donante. Videtur au- hiiic etiam inielligenlice se accommodare volens,
paulo post dicil qttod t)ia quwad viiam dncil, expe-
lem Gaudeiitius respexisse illud Horatii 1, ep. 10 : diios qttwril, ac tenues, et jilo gractli similes. Fuil au-
tem hoc Hchra'orum adagium, de quo luculenter
Imperat, aut servit collectapecuniacuique; Samuel Bncharius llieroz. part. i, lih. n, cap. S,
ubi plura ex Hebrseisproferl, quse adagio huic il-
dum aii, Christi servos, atque discipulos, imperare lusirando faciunl.
non setvite. Sic eiiatn Seneca lib. d apprune
oporletpecunim, Sic ai Flor. et Vatt. dtio, ab eo prmsens
deVila beala Divitim apud sapienlemvitum, inser- et unum,ediii;
:
vilio sunt; apud slultum, in imperio. eodemque modo legit etiam cod. Pantaga-
thi.
 977 SERMO XVIII, DE DIVERSIS CAPITULIS OCTAYUS. 978
multis (ITim. vi,10). Nam a perniciosum fidei erro- )- A domos suas falsa benignitale seducli recipiant, cum
rem patitur, et inserit se doloribus mullis, qui a- i- ipso in perpeluum judicandi. Magnum siquidera sup-
more terrestrium, sicut adolescens isle, discedii a pliciis suis diabolus putat hoc esse remedium, si
Christo ; dum mandalum ejus suhterfugit; dum a pcenarum socins inulins acquiral. Nam callitlus hos-
conspeciu Domini, tristis, ac lugens, ad pcenas ava- tis, adveniente et comininante Chrislo litrbalus, ex-
ris et conteraptoribus prseparatas, spontanea cseci- ;. cogilavit venenato consilio, qualiter hi etiaro qui il-
late dedticitur. In sinislra enim parte, infruciuosila- luin persequeniein fugiebanl, cedenteui sequantur.
tis merito constiltilis dicetur: Discedite a me inn Feslinat enitn novis artibus, variisque tentaiionum
ignemmtetnum, quempatavit Pater meus diabolo el >I generibus sttpplantare homines, a quorum doniinalu
angelisejus : quia cum non fecislis misericordiamin- > iu line sicculi subinovendumse penitus esse cognos-
digeniibus,nec mihi fecislis (Malth. xxv, 41). Venio o cit. Nam post adventiim Chrisii, duplicato conira
nunc ad illud quod taninpere a me exegisii, et quid d hominum genus Inrore succenditur, sciens quia
super eo sentiam, qua poiero brevilate narrabo;; modicum tempushabet, sicut scriplum de illo cst
nulli praejudicaturus, qualiter iuterpreiari voluerit,;, (Apoc.xn). Debitaconservorum suoruro, qua>in po-
modo ut explanatioejus tradiiinnem fidei apnstnli- tesiate Dontini suni, relaxarese falso promitiii, duni
ccenon infringai. Iniquiutis viilicum diabolum puto0 B vanam, vel in (ide, vel in opere peccaniibus, indul-
esse, qui idcirco b ob correptionem generis liiiinani i genliam polliceiur : dttrn persuadel non iniputari ad
sseculoisio dimissus esl, ut immanilaiem crudelis- peccatiim ea scelera quaeipsi eliam qui commitiunt,
sinii hujus villici fugientes, ad pietatem Dei suppli- gravia esse crimina non ignorant. Nam confitenlur
citer concurramus, cujus misericordia atque virlute3 sui debiti qiianiitatcm, cum ex inlegro obnoxios se
contra oinncs infesiationes ejns defensi esse possi- esse Deo, et pro fide coniempia, et pro opere ne-
mus : quandoquidem el ipse villicus sub polestatej glecio, negarc non possuni. Qui auiem rcdduntquse
constiliitus estDominiDei; illius veredivitis qui, sic- Deisuni, Deo jam debitores non sunt. Nec mireris,
ut docet Apostolus, dives est in omnes, et superr si debiiorum remissionem laliter menliatur homini-
omnes qui iuvocanl etim. Omnis enim qni invoca- bus e quos hac arle subliiius conalur occidere, qui
verit nomen Domini, salvus erit (Rom. x, 12, 15). Christo rerum omnium condilori ausus esi regna
Dissipat autem diabolus facultatem Domini sui,, mundi promiltere, sua illa esse impudenter assc-
quando in perniciem generis humani grassalur; id1 rendo. Hmc omnia mea sunt, inquit, et cui volo, do
cst in nostram necem, qui possessio Dei sumus, illa. Tu itaque si procidens adoraveris me, erunt lua
sicut ipse Dei Filius, Patris stti dieta per Prophe- omnia (Matth. IV).0 inenarrahilis Chrisii paiieniia,
lam referendo, testatur : Postula a me, et dabo tibii C i qnse idcirco tentatorem loqtti perniittit, ut susceplo
genies hwrediialem tuam, et possessionemtuam ter- horaini ariem prseliandi, atque vincendi, in seniet-
minoslerrm (Ps. n , 8). Et iterum : Quoniamelegit ipso demonslraret! 0 effrenis diaboli mendacis au-
sibi Dominus Jacob, et Israet in possessionemsibi dacia ! Deum senlit, et leniai: Doroinum novit uui-
(Ps. cxxxtv, 4). Videns ergo Deus in tanium dse- versse creaturse, cui sua esse iiiundi regna roemitur;
mnnis audaciam prorupisse, ut quos correctionis et ei se largiiurum possessionem s creabilium polli-
causa lentare solum permissus fuerai, usurpaverit, celur per qiiemcreala esseomnia non ignorat. Abinitio
et necaverit, < comininatur illi cxpiilsionem, 352 enitn. 353 s'cul scriplum esl, homicidafuil diubo-
ul immanitas ejns, metu ultionis inlerminaise fran- lus, et in veritate non stetit, quia veritas non est in eo
gaiur. At ille nequissimus, hominuro morlem quce- (Joan. VIII,44). Sed janr ad ipsas de qtiibus quceri-
slum stium computans, cesiuatanxius, d quod Domi- tur, species veniamus, Trilicum, sicutsupra teligi-
nus ei poiestatero dominandi abiaturus esset; et mus , fides Christi est, vitce hiimana? principium.
quoniam nec operari bonum vult, et petere miseri- Hic eiiim est panis vivus, qui rfe cmlodescendit, et
cordiam pcenitens erubescii, argumentattir, quomo- vitamdat huic munrfo(Joan. n, 55). Et iterum dicit
do prcevaleatdebitores Domini sui (id est peccato- ipse : Qui credit in me , eliamsi mortuus fuerit, vivet
rum debitis involutos) non tanluni aperlo prcelio D I (Joan. xi, 25). Oleumvero hona suut opera , quse
persequi, sed etiam sub prsetexlu fallacis benevo- non habenles illae virgines fatucc (Malth. xxv) , ex-
lentise, blanda liaude decipere, quo magis eum in sliuciis animarum suaiura laropadibus , in tcncbris
a Vall. duo et Urb. Edili, pretiosm fidei erro- debatur otiosa; legunl enim guorf Dominuseiel po-
retn ; sed perniciosumfideierroremhabet eliam liber lestaUm. Vait. dtt<>,guorf Deus ei potestalem.Liher
Paniagaihi.
b Vati. duo, arf correplionem. Suspicor scriptum Panlai:atlii, guorf Dotninusei potes atem.
c Mss. sic; editi vero mend<>seguos hac parte.
fui>e arf correptionemgenerishumani smculoisti im- Liber Paniagathi, guos hac atte subiiltus fallete co-
tnissus e>t; at meliorem c;eieris lectionein exhibet nalttr.
cod. Pautagaihi : ad correciionem generishumuniin f In libro Pantagathi, crealium, quod editnrum
smculoislo dimissusest. lectioni accedil, ideraque exbilient eiiain Vatl. duo;
<•Sic Vati. dno, ei Urh. Ediii comminatus,et pau- sed in ras. Pantagaihi ad orara pagiuccrepnsiium est
lo post interminata, pro quo ex Vatt. reposuimus creaturarum, quod miiius displicel, nani qn;e dia-
interminaim; uiraroqtie porro eroendalionem fulcit bolus Christo prnmiitebat, non profecto creabilia
etiam cod. Panlagaihi. sed jamdiu creala.
d In edilis additur particnla conjunctionis, sed vi» erant,
973 S. GAUDENTHBR1XL« EPISCOPI 980
remansemnt, a tiialamo regni coeleslisexclustr. A ut justiiiani, el eieemosynas, et jcjunia , ct preca-
Aniroasenim noslras non solum virgines esse in fi- liones suas non siuJerent coram hominibiis cele-
de oportet, alque integras, verum etiam toiius boni brare , nc per vilium jactantice, quod sinistrnepani
operis oleuin poriare scctim scmper in vasis suis ; depuiatur, mercedero dexterse partis aniitlerenl;
ne ipscein nohis (idei lampades defecttt opertim ex- ait: Nescial sinistra tita, quid faciat dexlera lua
stinguanlur. Nain licnl caro sineanima, iia ftdes sine (Matth. vi). Clare palel ergo , quam venenata pru-
operibut mortua est, sectindum Jacobisancii senten- denlia ille iiiiqtiiiatis villicus, debita religionis offi-
liam (Jac. II, 26). Lumenquippe fidei tintc erit juge cia de dextcra parie in siuistraro commiitci. Nee il-
atque perpetuutn.si affalim bonorutn opertim « piu- lud oiiosum esl quod major numerus deperit Domi-
guedine aniroelur. Circiimvenit ergo diabolus lio- no, cuidebitnres sumus, es operibns oleo figuralis ,
iniuura genus pollicilationibus falsis, ul dehiltiin fi- quam e\ tritico atl viialis fidei specimencomparalo.
dei et operuin nnn cognoscant; donec scnieniia dMinorcnini tiuiia esi qttcca fide recta, quamquseab
Domiiii judicis iu iuferni carcerem relrudanlur, us- operibns congruis, diaboli fraude sublrahiiur, Salva-
que ad novissimum t|uadrantem per snpplicia exi- lore lcsianle : Quirftnihi dicitis, Dotnitte, Domine, et
gendi (Luc. xn , 59). Quod autem b cenium vasa non facitis quwdico vobis (Luc. vi, 46)? Landai vero
olei, id esi operis, persuadel in quinquagitila tran- B £ Dominusnon bnnitatem, non piclatem, non ccquila-
scribi, el ceiiiuin coros tritici, id esl fidei, cogit in tein , sed asluiiam , ct callidam prudcntiam villici
octoginla iiansleiri; occultior ista fraus cst, iuul- iniquilaiis, quod dolunt suum sublili uequitia con-
tuinque subliiis cit eumventio inimici: duin rctraelos cinnasset. Laudat autem minaciier simtil, et pru-
ab idololatria homines, variis perniciosoruradogma- denter. eMinaciter qnidem,duni ipso iniquitalis vo-
turo involvit crroribus, suniniam salularis fidei mi- cabulo pessimam diaboli prudentiani damnai: pru-
nuciido; et ab iniqttis actihus reinotos, bonisque denler auteiu, dum cotilra argumentorum cjus
opcribus insisiere ctipientes, peslifero jactaulice consilia discipulos audientes inforroat, ut omni can-
aroore supplanlat. Nain couaiur lideni noslraiu , el lela , atque prtideniia , tam callido , lam neqtiiter
opeianostra a cenlenario numero, perfectoscilicet, prudeuti inimico repugnent. Ipse cnim serpens erat
cl in dexlcra constitulo , ad sinisircc partis doiosa in paradiso prudenlior omnibus besliis (Gen m) ,
compendia depravare; apostoltcam fidom sinisiro1 qui proloplastos homines venenaln moisu sedtictio-
hceretic* pcrsuasimiis sensti perverlens , et nierita nis occidil. Cujus serpeniis tonunsa ingenia lieattis
bonorum operttm , dexierorumque faclortim , ad si- Apostolus deprehendens , ait: i\o» enim astutias
nisiros inoics plernmqtie deducens. Quantos enimi cjiis ignoramus (II Cor. n , 11). Unde et Salvalor:
< Estole, inqtiit, prudenles sicut scrpentes, et sinipliccs
diabolus a dexlerae pariis vigore, sinistris mouitis ,i C
in vitia voluplatuin carnaliititi relaxavii! Qiiantusi ut columbm(Matth. \): qund aliis verbis apustolns
debita Spiritualia religionis operihus persolvere ge- Paulus edisserii , ctiiit dicit: Malitia purvuiieslote,
stientes, c meicede ccelesii, injceta glorije liuraanse u( sensiousperfecii sitis (I Cor. xiv, 20). Prodenles nos
cupidilate, privavii; ut dexterre 354 P»"'1^prseinia e.sse Cliristns pratcepit, non venenatos : sapicntes ,
prumissa non capiant , dum in ipsis bonis operibus> non noxios : sed qui veterem peccaii tunicam , ut
non Deo, sed lmminibus placere fesllnnnt! Unde ti- coluher, depouenles.in novunihnniinerorefnimemur;
lius Dei Christus Dominus discipulos suos moiiens , fcapul nosirtim quod est Ciiiislus, omni tliligentia
« Editi legebanl, pinguedine illuminelut; apiior? fide recta, quamqtti ab operibus; quasi inlidelitas ini-
autem visa esl lectio iritiro mss., netnpe uiriusque3 nor esset aliis deliciis; sed inss. quatuor, quorum
Vat. et Flnrenl., quce habei pingueditieanimelw; ett lectionem expressimus, loco buic pcssime affccio
ita occurrit eliam in libro Paniagathi. Prudetiiius , opem tulerunt repoiienies minor enim lurba esl qttm
2, contra Symmachum, vers. 405 : a fide; et iia habet etiam cod. Paniagailii.
e Piovidentet ct hic , et paulo post, le^iiur in li-
Hauserit,et calldisanimeturtotamedullis. ' ,,r0 Panlagathi; ila ut providenliain magistro, pru-
Hinc animator apud cumdem , hymno de Romano j TJ denliam
, vers. 788 : f discipulis trihuat.
Martyre Physiologus , qtti sub uomine Epiplianii epi-
Novitanimatorsolus, et factorlui; scopi primum prodiit Anluerpise, ex oflicina Planli-
jivxoioTnpnempe, qui dal animain,adspiritumqtie vi- niana anno 1588 , cdiiore atque interprete Cousalo
lalem; notante Georgio Fabricio Prudenlium , Ponceleoiiio, cap. 15, haachaliet: Debemusigitut et
Weiizii pag. 4(Jl. nos in temporepericuli totum corpus morti concedere,
b Totiiiii hoc deest in Lugd. edltione , ubi sic:: sotum caput custodire: hoc esl, Christttmnon desere-
Quod nuiemcentumcotos ttitici. re, quemadmodumsancti martyres fecerunl. Eadem
< Male editi, a mercedecaelettiiltectos, gloria hu- oroniiiosunt apud Epiphanium, lib. i, lom. III, cnn-
manmcnpiditatis prttintitl,quam lectionem nianifeste e tra Ophilas. Isidorus auleni Pelusiotes, ep. 1*26,ad
corriiptain expunxirous. Irrepsit perperam vox il- Herminom Comiieni, J. Billio iuierprcie : Dominus,
lectos pro injecta , permitlalione facili osciiantise li- inquil, nos prudentesul serpentes essejubei, vir inge»
brariortim, nam in quatuor mss. el in libro Panta- niosissime: sic nempeut caput nosirum, hoc est fidem
gathi pari conseusu Iialietur: a mtrcede cmlesii,in- in Chrislum, inomni ieniaiione conservetnus.Elenhn
jecta glorim humaitce cupiditate; quamvis et in hisS quibuscumqueadversis casibus ac plagisscrpenspre-
coiW.inodicum insit vitiuut; pra>positioscilicet illaa tnatur , incolumealque illtvsumcaput servat. Haecet
pwperam injecta , qua deleia locum integritati suse e siinilia affert prsedictus Ponceleonius, in uotis ad
resiituimus. ubi etiam lnincGaudeniii noslri looun
A Turpissime in editis, minuseniinturpis est qui aft Physiologum,
laudat.
 981 SERMOXIX, DE DIVERSIS CAPITULIS NONUS. 982
conservanles, et pro eo membra omnia perse-, J- A responderet : Qtii me videt, videt et Patrem (Joan.
cutoribns 355 htceranda tradentes, ul fitlesDei, i, xiv, 9); cum beaiis Apostolis comrouniter loquere
qusecaputsalutis ac vitse nostrse est, sana et invul- lur : Creditemilti, quia ego in Paite, et Pater in me
neraia periitaiicat.'»Qtiapropter, dileclissime, imiie-:- est (Joan. xiv, 11). Post lisec ergo, et istiusmodi
mur prudeniiam villici hujus-,non perfidiam : ccmu- multa, quibus bp.ovcrt.ov se esse ctim Patre probavit,
lemur aslutiara ejus , non sectemur nequitiam. et ejusdem essemise , nuiic aliquid illaturus quod
Quanltim ille iu opere iniquilaiissusenocendi peri- robtistis in fide mentibus pleniiiidiuem scienlicecu-
lus est, tanlum nos slttdiis salutaribiis eruditi, el:[ inularct, scrupulum tluhiis, pcrlidis fomeiilumblas-
omni prudentia inslrucli, atque armaii esse debe- pheraise ministrarel (quoniam sernio Dei (Luc. xi,
mus : Induentesnos ipsos loricam fidei; el galeamsa- 54) posittts est in ruinam, et resutrectionem multo-
lutis(lThess. v), et gladiumspiritus (Sap. v), et scu- runt), praemonuitlindecitn beatos Aposiolos, simul-
tum inexpugnabilemquitatis, inquo possimtts,ut hor- que fidei eorum vestigia sectilurus, ne ad auditio-
talur Aposlolus, omnia jacula nequissimi ardentia [, nem proferendi sermonis f turbeliam mens alicujus
exHtinguere(Ephes. vi) ; ne nos incautos suggestio- paterelur. Ne turbelui; iitquit, cor vestrum, neque
num suarum spiculis ubicumque configat, ne iner- formidet.Audislis quia ego dixi vobis: vado, ct venio
mes opprimat, ne interficiat tiormientes ; ne et vi-. B I orft'os. Si diligerelisme, gauderetisuiique, quia vado
gilantes, etannaios, si usuro belligerandinesciamus, ad Patrem : quia Paler major me est (Joan. xiv,
iuterimat. b Prudenliores enim repcriuntur inter-.' 27,28).
dum spiritus immundi, quos filios snrculi, id esi le- Hanc habent hceretici Ariani e famosissimam
nebrarum filios, Doiuinusnuncupat, qtiam filii lucis, qusesiionem, quaFilium Dei ore sacrilego, minorem
quos Detis, qut itix esl, in adoplionem filiorurovo- Patre suo esse conlendant, ipsius testimonium
care dignaturc per lavacri ccelestis sacranienla re- 357 profercntes, quoniam ait: Qnia Pater major
naios. d Vale, in Chrislo charissime fili. nie est. Exrmcavil eos nequitia cotdis eorum (Sap.
SERMO XIX. n, 21), ne ex antelaiis scrmonibtis raiionem dicii
hujus agnoscereni; vel poiius ne veritaiera cogni-
DE DIVERSISCAPITULIS NONUS. tam seqiterentur. Duplex esi in Christo substanlia ;
Seu responsio ejusdem S. Episcopi ad Paulum h iiua propria, alia noslra jam sua : id esi uua Dei,
diaeonura, alia liotuinis. Filius enim Dei, ex quo etim illibaia
De eo quoi DnminusJestts Apostolis : Quia Palet
Viigo peperil, de Spiriiti sancto conceptum, atque
major me esl. boc genere nascendi Verbumcaro fnctum est, et ha-
356 Ariiiiisttini sacri Evangelii lociim, cujus ai C bitavil in nobis (Joan. i) ; idein coepil esse eliam
me inielligenliam fideli suidio per litleras exigis, Filius hominis qui iu principio erat apud Palrem
6 Paule fraler, carnis ac spiritus geriuaniiate charis- Filius Dei,
ulique Deus Verbum. Exinde per incre-
sinie, pltiriroa Cluistus Filius Dei vivi de divinilaiis; menta cctaiis, Creator tetnpoiiim profitit in virum
suceuna et pcrfecta cuin Patre sulislaniia loculus perrecium, testante evangelisia : Puer autem cr+-
esse cognoscilur, cuni diceret Jttdais: Ego et Paier scebat, el conforlabatur, et iinplebatur sapientia ; et
unum sumus (Joan. x, 50); cum sancto Pliilippo gratia Dei erat in illo (Luc. iv, 40). Quem profe-
a Sic Flor. et Urb., quibus adjungitur cod. Pan- 1 Fior., Urb. et Vati. duo monuerunt, hoc loco
tagalhi. Cttsi : Qitapropler, dilecthsimi; at Gauden- reponendum esse turbellam, quod omuino magis
lius alloquilur Serminium, anl Herminium, ad quem convenit iis qttce mnx subseqtiunliir, ne lurbetttrcor
iraclaius isle, sett epistnla cnnseripla est; nnde veslrnm. Tnrbella enim parva turba esl, parva com-
eiiam paulo post conclndit : Valc, in Chritlo cha- iiioiio; ut apud Plaul, l'seud. act. I, sc. i :
rissimefili.
h Ediiio Paris. el C<i. liabel, prudenies enim ; Scislu quidemhercle....
enim sed Quopactoet qttantassoleamlurbellasdare.f
Lugd. quoque, prudentcs ; paulo post guos
magis filios smculi.Fnriasse scripturo crat, pruilen- el Bacchid. aet. IV, sc. ix : Tantas turhelias /acio.
les" cnim tnagis; nos vero praetiilimus leclioiieni Ad quem lociim Meursius sciibeiiduro putavit lur-
Hor. cod. et duorutn Vult.,quam deinde iiivenimus belas, ui suada, suadeta; fuga, fugeta ; el profecto
eiiam in libro Pautagalhi. lrocGaudcnliiIncolurbelam, non lurbellain cod.
c Versusest liexanieter, sicuti eiiam ille ir. 1 : D Oclavii Panta<;ailii,quod maxiineMettrsiilegit conjeclu-
Nonpotuitcelebrare,secundomensecelebret. rain confirniat. Librarii insolens vc.ibiiinconspicali,
Jta apud Euclierium iu Parcnnelicoad Valeriaiium : inepte deleverant, substilucntes scandalum; quare
in cdilis legilur scandaiumtnens alicujus paterelur.
Et cumprosperasint, le non meruissefateris. TurbulentaredixitZeno Veronensis in senh. de Pa-
Haecmeinorat Bartliius inler versiciilos qui uolenli- tientia.
bus exciderunt, 1.iv Advers. c. 15. B Qnia lunc maxime agilabalur. Edili viiiose le-
d Hsecconclusiodeest in ms. Florenlino, deside- geb-nt, [ornwsissimam; at Flor. et unus ex Vall.,
raturqiieeliam in cod. Octavii cod. Pantagalbi, faviosissimam.
e Discimusex hoc ioco fnissePantngaibi.
Gnudeniio frairem,
iteniq.
h In mss. Panlagatlii ctim legeretur nfia noslra
iioinine Pauluni, cujus in scriptis suis timiien exsiare jam sv.a, iia nl) ip^OPantagatho loeus hic reforma-
voluit ; quemadmodnm exstaie voluit Gregorius tus cst: una propria, alia noslra. Vna sua, trf esi tma
Cscsarii fralris sui, Hiefonymtis Pauliniani, Anibro- Dei, <|tiodoniiiino reciius b.tbere neiuo duhiiabit.
sius Saiyri. Non desuitl inier sseculares Scripiores Foiiasse poiins dclenda esi attdiiio illa jam sua,
i|ui,;;frairibtis suis idcm ainoris otficium prscsiilc- quiv.otioscingerilnr, legendiiinqtieuna propria, alia
rint. nostra; id esluna Dei.
985 S. GAUDENTIIBRIXI^ EPISCOPI 984
cium nostro profectui profccisse,'intelligens aposto-, \ in ccternamvitain salicntis emutidat. Einundai au-
lus Paulus aiebal: Donec perveniamus,inquit, om- tem fideliter supplicaulem : Ab occullis meismunda
nesin virum perfeclumin mensuram mtalis pleniludi- me (Ps. xviu) ; nam dicil ad eum mulier : Domine,
nis Christi (Ephes. iv, 13) : quaraquam perfecta di- da mihi hanc aquam,tii non sitiam amplius (Joan. iv);
vinitas, quse quod erat semper erit : el sine fine, ardore videlicet exslincio pecc.tminum. Esurire,
ntillo eguerit incremenio. Omnia ergo qusecumque sitire, fatigari, dortnire, liominis est : scd qninque
in hac duplici subslaniia^con tiluliis, vel locntus panibus quinque millia hominum satiare, Dei est
est, vel fecit, vel perlulil Christus; nunc omnipo- (Joan. vi). El largiri aquam vivam (Joan. iv), cujtis
tenlem Dei naturam, nunc infirmam suscepti homi- untis hauslus bibenti prsestet ne ulira jam sitial,
nis dcroonslrabanl. Naiiviias carnis honiincni mnn- sed sit in eo funsaquse salientis in vitam ccternam,
slrai; Denro probat inusilaius Virginis parius. An- nonnisi Dei est. Et qui labore lerreni itineris cnnfi-
gusium prccsepiscunabuluin, el obvolulioconsucta citur veltil homo, rursus idem super aquas amhuiat
pannoruin, liuinanain signal infautiaro : scd An.^e- quasi Deus. Nam cum Doininus (Matth. xiv) disci-
loriim voces Deum pasloribus anuuntiant esse qui pulos suos jussissei navigare trans Ifelum. douec
nalus est.Naro cum dicerel Angelus : JVo/i'(e limere: ipse dimitleret lurbas ; abscedentibus lurbis, ascen-
ecct enim evangelizovobis gaudium tnagnum, quod j$ dil el oravit in monle. Vespere autem cum jam
eril omni plebi; quia natus est vobishodie Salvatoi; naviculaiu medio mari (luctibus jaciarelur conlra-
qui esl Christus Dotninus, in civitateDavid. El hoc rio venlo coinmotis (Marc. vi; Joan. vi), ipse ma-
vobis signum : invenietisinfanlem pannis obvolnlum jeslalis susevirtutesubvecius, ambulabat supcr lerga
et posilum in prmsepi. Subilo facta esl cum Angelo sci|Uoris,nec planlas gradiemis tumens unda tange-
multiludo exercilus cmlestislaudantiumDeumet rft- bat. Periclitantes Apnsioli quarla vigilia nnctis vc-
cenlium: Gloriainj excelsisDeo, el in terra pax ho- nienlem Cliristum procul aspiciunt. Petrus rogat :
minibusbonm volunlatis (Luc. n, 10 seg.). Deinde Domine, st (ti es, jttbe me veniread te super aquas
llerodes perscquitur parvultim : sed stellrc obsc- (Mallh. xiv, 28). At ipse, ne quid fideli nega-
quentis fulgor magntim declarat Deum; a quem le- ret desidcrio, ait : Veni. El descendens,inquil,
gali universarum Gentium magi suppliciler ado- Petrus rfe navicula, ambulabalsuper aquas ul per-
rantes (Matth. n), coelestiRegi 358 honorificen- veniret ad Jesitm. Videns vero ventum validum,ti-
tiara debitam , oblatione inysticorura muneruin, muil : 359 el cum cmpissetmergi,clamavildicens:
deferebant. Annorum duodecim puer Jesus in leni- Domine,sulvumme fac. El continuo Jesus extendil
plo a.parenlibus anxiis reperitur (Luc. u); sed in manum, el apprehendit eum, dicensilli : Modicmfi-
verbis euin Sapientiain Dei, doctoruro circumse- C rfe»,guare dubilasli (Malih. xiv, 29, 50) ? Duiu per
dentium ttirbsemirantur. El qui peccalum non fecit, terram gradiens fatigaiionerosentit, homo est : sed
nec dolusinventusesltu ore ejus (Is. i.m), ad Baptis- idem duni secura potestate per lluctus antbulans,
mum Joannis quasi bomo peccaior accedil, nostra Petrum mergcntem subleval, Deus est. Simulque
in suo corpore crimina ablulurtis ; sed et ibistaiiin hoc in loco el illud Ariani considerent, quod dubiis
nalurce divinceproprietatera vox Patris ejus e ccelo in fide Christi, exitialis qucedamsil parala submer-
inlonal dicens : Hic est Filius meus dilecius,in quo sio, nisi per cotifessionemverain supplices ad ejus
bene complacui.Hunc audite (Matth. m, 17). b Ut oinnipoleiitiain convertantur. Alibi quoque dormisse
ad lioraineindiabolus lenlalor accedil (Mallh. iv) : navigans Chrislus Dominus, a sancto evaugelisla
sed triuraphato diabolo statim sticcedunt Christo describitur (Matth. vm, 24), cum discipuli in ex-
lamquam Deo servientiuin minisleria angelorum. tremo lempestalis discrimine constiiulisusciiavertint
Seditiones furenliiim Judceortim declinat frequeu- euni, dicenles : Domine,libcra nos, perimus (Ibid.
ler ut homo (Joan. vm) : sed legiones daemonum 23); quando surgens imperavil venlo, el mari, el
quasi servorum,^Deus verbi sui fugai imperio (Luc. facta est tranqnillitas magna. Dormitul bomo, ci ex-
vm). Supra puteura sedet fatigatus ex itinere quasi surgens eleraeniis imperat quasi Deus. Naro turoen-
liomo (Joan. iv) ; sed Samaritanse roulieris occulia D les lluctus verbo compescuil, siaiimque siluit incre-
reserat quasi Deus, huroanarum mentiura perscru- pata tempestas , et ad Creaioris sui vocem, c plana
tator ; et non solum reserat, sed etiam lavacro aqua: coufestim jacuii inflali gurgilis rooles. Sed ne hu-
* Banliius, 1. xxnAdvers. c. 20 :JVolaresrfe 7ita- universarnmGenliummagi suppliciter odorantes,cm-
gis, gui adoraturi Chrislumab ultimis, ut scribitPrn- lesti Regi debitamhonorificentiam,oblationemyslico-
dentius, Bactrisvencrunt Hierosolymas.Ai illud non rum munerum, deferebant.Qaamquam mystice eliam
vulyatum, veterescensuisse,non suo itlos nomine,serf- loquaturGautlentius. HcecBarthius,
b EleganlissimaEvangelicsehisloricc syopsis, cni
tamquam legaios leclos a loto Sapientum Orienta
lium choro ,]iUndjier.confecisse.\Vndelscribil Ju- similem contexuit, supra, lr. 8, et ir. 11. Qnam
vencus,/. i : "' fuerit Gaudentius ingenii felix, ac dicendi uber-
Nomentenueremagorum.] late prcestans, frequeniia hcecspeciroina osiendunt.
HinclaetiproceresSolymasper longaviarum c Obvia erateroendaiio, quaelaraen ex tribus mss.
Devenium,regemque adeunt.... Flor. et Vatt. duobus desumpta est. Maleediti,
GaudentiusepiscopusBrixianus ad Paulum fratrem : plena confestim;at in cod. Pantagatbi, plana confes-
DeiudeHerodespersequiturparvulum; serfsleltmob- titn jacuil infinita gurgitis moles, ubi pro inflali liri>
sequeniisfulgor magnumdeclarat Deiim,quemlcgaii bemr infinita.
 985 SERMO XIX, DE DIVERSIS CAPITULIS NONUS. 980
jusinodi singiria recenscndo longius a proposito ser-• A , dubitationem, dolorem, esuriem, siiim, lassiiudi-
mone videar evagaii, pauca adhuc ex verbis Domiui li nem, cseterasque hominis passiones; quas Filius
nostri Jesu Clnisii adjiciam , ex quibus in ipso et:t Dei ahsque delrimenlo divinilalis suse ita cum ho-
humaiisenatune conditionem, et divinam perspicias s mine suscepit, atque porlavit, ut proprias quidem
polestatem.a Judieis dicit : Quirfme vultis occidere?? d compularet coniumelias quaspaiiebaiur in carne,
hominem,eic. (Joan. vin, iQ). Etalibi confitentemii sed tamen divinitas ejus, viro naturse suce retinens,
Peiruin, Tu es Christus Filius Dei vivi (Matth. xvi,, itnpassibilis permanerel. Unde sancius Aposiulns
10), healum pronuniiat, quod dignus fueril cui hancc (II Cot; xm), salvo slalu incorruplibilitatis divinse,
fidem Deus Paler infuuderet; verum quippe Filiumi Dominum niajestatis menioralcrucifixum. Enimvero
Dei se esse hac elocutione confirmans. Et quij ipsius Passio non in divinitalcro, quse esi iropassi-
dixerat : Polestalemhabeoponendi animatn meam, el( bilis, sed in ejus bomineni celebrata , pereunti
potestatemhabeo iterum sumendi eam (Joun. x, 18),( mtindo subvenit; liujus nanique vulnere nos salvi
rurstis ail: Trislis esl anitna mea usque acl inortem i facti sumus. Non qnod divinitas ejus vulnerari po-
(Matth. xxvi). Et idem qui ait : Solvite hoc tem- tuerit, sed quia ipse infirmitates nostrassusceperil,
ptum, et ego in triduum suscilaboillud (Joan. n, 19),, et peceaia nostra portaverit, ac pro nobis doluerit,
iterum dicil • Paler, si possibileest, transfer calicem
i j» secundum Prophetse doctrinara (Is. LIII) : neque
hunc a me (Luc. XMI).Ea igilur ratione ipse qui exc enim ipse infirmatus esl, e vel peccavit, vel ipse do-
persona Dei dixerai : Ego et Pater unum sumus s lores ciudeliiira vulnerum sensit. Nam quomodo
(Joan. x); ex persona suscepli liominis dicit : Quiai lieri pnieral,ut qui multiplices segriludintinimorbos
Paler major meest (Joan. xiv). Jam vero intelligenlii prsecepii sui potestate curaverat, et moriuis iteratam
quccdicta sunl, sequens explanatio apertius decla- vilam iraperio suo tribuerat; ipse f secundum na-
rabit, qua ex causa dicaiur istud quud scribiiur, etl turara divinarn fuerit Passioni subjecius ? Susiinebat
quiduatn sit quod ait: Quia Pater major me esl;; ergo ui hoino coniumelias Passionis in came , et
quamvis evidenler liqueat tesiimoniis 360 supra- operabalur ut Deus propria auctoritate virlnles.
diclis, Filium Dei sine ullo initio a Patre genitum,, Unde Apostolus ait : Ctucifixus cst ex infirtnitate,
posiquam nasci ex Maria beaia dignaius esl, et Deumi sed vivitex virlute Dei (II Cor. xm). Et liinc eslillud
esse et hominem ; et nnnc humilia quceque secun- 361 cluoc'cum ;u' Passionem deduciiur, taclu dex-
duro carnem b vel egisse, vel locutnm fuisse, vel lerae suse novam formal aureni Malcho (Luc. xxn ,
passum : nunc immensaro sublimitatem nalurse Dei Sl), conira patientise suse proposilum, Petri ul-
lam verbis docuisse, quam laciis mirabilibtts appro- ciscenlis gladio ampuialara : el quod pendens in
basse. Tanien distinctionis hujus regulam non se- C ciuee laironi confiieuli paradisum donat (Luc. xxm):
qutimur nequissimi Ariani, sed cauponum dulo Jn- et quod s in sepulcro positus corpora sanciorum
daicorura c miscenl aquam vino, id est iiuroana di- resuscitat (Matth. xxvn) : et quod resurgens in ea
vinis; et ita iliara roerain alque apostolicam fidem videturqua passus ftteral compositione meuibrorum
adultera permixlione confuudunt, Deo ascribentes (Luc. xxiv), ei ad Apostolos iulra uiuini doniicilium
igi)oranliam,iiifiriniiatem,meluin, impossibilitatero, congregalos, januis clausis ingredilur (Joan. xx) :

a Itnmane quam ab hoc versu usque ad finem hu- denlius crucialium, corruptae latinitatis vocero, quo-
jus iraclatus in qualuor niss. turbaia et confusa modo cruciariumDominidixitCommodianus inslruc-
sint oinnia; desnnt enim liic illic linece fere ceutum; lione 52 :
reliqua vero quse supersnnl , perpeluo luxata , vix CruciariumDominisi non adorasli,peristi;
Ariadnseofilo, recto ordine deduci et componi pos-
sunt; eodemque oinnino vitio laborat etiam cod. quo in loco crucern, vel cruciatum Christi, interpre-
Paniagalhi. Merito monuit vir doctus, in not. ad tatur Rigallius.
jy f Resiitiiimus locuro hunc ad normam mss., qni
Lontiinum,edit. Salinuriipag. 585, (ieri solerein fine T)
oinniiinipenemss. codd. ut pluribusuiendisscaieant, in editis aliquo lahorabat .vilio; sic enim habent :
cum tirdiiim, aui negligenli», aui niiiiiuin feslinandi secundumnaluram divinamfuerit passionibusin carne
sludium reliqna cnrrumpit. ? Atqui Gaiideiuius hoc pacio non succ, sed
b Sie mss. qtiatnor ; tres vero ediiiones, inepte, subjectus
Ariaiiorinii causse patrocinari videretur , Christnni
deleghse. Cod. Panlagaihi, vel egisse. secunduiu nalurani divinam, Passioni iu came stib-
c Ita legenduro e>se persuadet consensus mss. jectnm fuisse, quodamroodo pronuniians. Error inde
Congruit eiiam quod scqnilur, idest humana divinis. orlus, quod ve.rba illa in carne, quse niox suo loco
Al iiiiuiis recte editi, miscenl aqute vinum. Infra reposuirous, tuslinebat ergo ul homo coniumelias
eliani lioc eodeiuIraci. hiinianilaiein aquse, Deitaiem Passionis in came, in liunc locuin incuria librario-
vino comparat : Ut sane Incatnationis ttqua vinum rum Iraducta fueranl,
fietet Deitulis, quod hmretici adulterantes verbum « A.\Tixpovta-p.bs;non enim staiim post morlem
Dei, adhuc velul aquam vino pettniscenl. s<d post ejus resurrectionem, siirrexerunl
d Verhum hoc deesi in editis, sed habetur in mss. Cliristi,
sanctorum corpora, lamt|uam appendicesDotninicm
qualuor, et in cod. Paniagathi; qui deinde mox vo- resurreciionis, ui loqniitir Teiiull. in iib. tle Aniraa
cero serfexpungh, legens divinitastamen ejus. c. 55. Sane llieronymus, Epitaph. Nepotiani hsec
E M*s. qualuor legunt celipse pottavil, vel ipse do- liahel: ln resurreclione ejus, multa dormienliumcor-
lotes ctucitiliumvulnerum,id est eorum quasCbrislus pora surrexerunt, et visa sunt in cmlestiJeiusaleni,
perttilit in cruce positus ; el eanrdero leciionem ha- ad quem locum vidcsis annoiala a Manianseo , l. K,
bet eiiam cod. Panlagaihi. Fortasse scripserai Gau- edit. Bencd., pag. 267.
587 S. GAUDENTIlBRIXI/E EPISCOPl 98S
cl quod ceelosascendcns, discipulos fideles non de- A flu'e7»!crucis(P/«7»'pp.ii) ;sponianeaquippehumilitate
serit, ciiin ipsis se pcrmansurtim usque ad consum- ctnn palris voltinlate , volens crucera pertulit, ut
matinnem sseculi pollicendo (Matth. xxvm). mnrs ejus fierei vita credeniium. Propi.et quod, in-
Hanc distinctionem si sequerenturhareiiciAriani, quit. exuilavilillum Deus. Qiiem illuin? eum seilicet
numquain inysterium vilse nostrsc in contumcliam qui supplicium crucis ac morlis excepit; non singu-
Filii Dei converierent, minorem illum Deo Patre lariier Detiro, qui semper excelsusest per naluram.
blasphemis vocibus asserenies, quem vas electionis Etdonavit illinomenquodcst superomnenomen(lbid.).
ccqiialemPatri esse testalur ; apetiens omnein illam Noiriensuper omne noinen Deus est; el c non uti-|iie
rationem, pro qua Dei Filitis qui ei horan, dixerit: Deo donatur, ut Deus sit. Namin principioapud Pa-
qnia Pater major me est. Hoc, inquit, cenlifeiit vobis trem Filius Deuseral Verbum: sed hnmo a Filio as-
qttod in Chritlo Jcsu: qui in forma Dei consiilutus, sumpttis promovetur in Deum, d ut Filius Dei qui
rapinam non arbilralus esl quod essel mqualisDeo semper fuerat, Deus esset pariter et cnm ea sub
(Phitipp. n). iGqualem ler-iaiur Aposiolits: minorcm stanlia quam sumpsit ex Virgine, totus iterum Deus.
conatur asserere Arius. Arbitrio coiiimittiiur au- Ul in nomineJesu, Dei quippe et honiinis, omnegenu
dieniitim, cuiiianicredentlumceuscaiit: ulrtitn Patilo fleclaiur cmlesihun, lerresiriuniel infernorum; el om-
apostolo, qui electus a Christo magister Gentitim, B ] nis liiigua confileatur quoniam DominnsJesus est in
velut sapiens archiicclus fundainentumFidei posnii gloriu Dei Patris (Ibid.). Id est, ul posi Passionis my-
(ICor.in); quiqtie «»g«e ad ieriium ccelumraptus slcriuiii, el Ascensionis trittmpliiim, jam lolus Dei
andhit arcana cmlestia(II Cor. xn): an exsecrabili Filitts cum en qund pro nobis dignatus est assumere,
Ario , a qui principis Constanlini lemporibtis, ctim in gloria Dei Patris (in divinilate scilicet natiirsc
venenato cordc confessionerocatlioliccefidei simula- siion manens) ab universis ccelestiuni, terrestriuin,
re*t; amhiens in amicitiam regis, ei in gradum pres- el inferuoruin viittilibus adurelur. Prius ergo
bylerii, unde merito piilsus fuerat revocari; ad si- quam pateretur ; priusqiiam triumphata mnrte
militiidincmJudae traditoris, crepuit medius, et ef- ccelos viclnr asccnderel, priusquain divinitalis pa-
[usa sunt omnia viscera ejus (Act. i) , ne sub indu- ternce in sinmi) ciim lota, qtta ex Virgine natus
menlo ovis , lupus ad devorandum gregero Dnmini fuerat , subslantia remearet; priusquani ab omni
inlrnirel. Hiijusiniprobi as>ertionemsequentes Aria- crealura raiionabili ccelestiiim, terrestrium , el in-
ni, excmpluni pariter sequenltir ei mortis. Nns au- fernorum agnoscerelur, atque atlorarelur liominus
tem b qui apostolicam fidem , et doclrinam scqui- Jesus in gloria Dei Patris, merito discipulis dice-
mur, ad explanaiioneinsupradictatn 362 beatissimi hat: St diligerelis me, gattdrretis uiique, quod va-
Pauli, aures nostrarum meiitium fideli commoderaus>C ( do 363 a<iPattem : quia Paler major me esl (Joan.
affectu. Sequilur enint: sed sesc exinanivit(vnlun- xiv, 28). Erat euim ininor adhtic in came nalus Fi-
laria sciiicel bonitnte) iiitiniliandoseineffpsum.Elad- lius Dei, donec in anliquam gloriam suam e sus-
jicilur : formum servi suscipiens, nnit utique servusi cepii lioiniuis naiuram collncarel. Et ideo alibi ex
effecltis: »n simililudine,inquil, hominisfaclns (Phi- persoua ejus dicil ad Palrem : Pater, glorifica me
lipp. n). Quodcniin (actumest, in illo vitaes( (Joan. i): ea gloria quam habui apud te priusquam hic mundtts
nempe illud quod in eo secnnduin carnem factumi esscl (Joan. xvn). Uiique ut gloriam divinitatis,
esl, vita nosira cst, ipso tesiante: Ego veniul vitamt qiiain Deus aptid Deum Palrem Filius ante mundi
habeant, et abundantinshabetmi(Jonn. x). Dcindead- constitnlioiiem scmper hahucrat, curn (oia ' nali-
jecit: el specieinvenlusuihomo (Phtlipp. n); nain Deii viiatis corporea stibstantia possiderei. Propier hoc
spcciem , quanta sil, id esl ipsum proprie Deum,, ita et posl resurrectionctn siiain loquitur quibusdam
nemovidil uinquam(I Joan.n). Deinde/wnti/taiitlseip- de hac dispensatione hcesitantiliiis. 0 insensati, in-
sum, (actut, inquil, obedicnsnsqueadmortem,mortem t quil, ei tardi cordead credendum, in omnibusqumlo-

BAcla'sunl haec post concilium Nicsenum, cnra ,p. disciplinamconsequimur. Cod. Pantagathi : JVosau-
nenrpe Aritis a synodo llierosolymilana recepius, tem qui Apostolicamsequeniesdotlrinam. Fortasse TO
apud Cnnsiaiiiiiitiin pceiiitentiamsiinttlaret. Confer guic stiperfluit.
Socrai. I. i, c. 26, edit. Vaies.; Sozom.,1. n, c. 27; S.c Flor. et Urb. quibus consentit liber Pania-
Aihanas.iiiApolog.il; Epiph. liTr. 69. illustrat non gatlti. Vatt. duo, niinus recte, non uiiqtte Deo do-
pa.rumlorus isie Gaiidentianii'1AriamehaRreseoshi- natttr ul Dominus sit. Edili, »ionuiigtie donalut til
sloriam; ideoque etiam a Barouio profertur ad A. Deus sit.
C. 556, n. 56, inter elogia Palruni, quibus tiirp<!in d Sic Parii, editio et tnss. qtiatuor, iiiia cum libro
Arii obilttmsuggillat. Videturautetii G iiidenlinsAm- Panla<*.ithi.D i;e editiones , ei Filiui Dei qui sempet
brosium iinilatus, qui lib. i de Fide ad Gratianiiin, fuctai; ut etiain supra, Filius Dei eral Verbum; at
c. 9, sic art: Ctti enjo cce.limus? Joanni in Chrisiii nos, Filius De.useral Verbum, ex Paris. el quatuor
pectorerecumbenti, an Ario inier efftisi se sua viscera! mss. ac cod. Pantagatlti.
e Ediiiones leguhaiu rfonectn aiitiqnam gloriam
volittanti? ut agnosccrcmussimiiem Judm proditbris>
Arii quoqus [uisseperfidiam, quem similis pmna dam- suam suscepit hominis naturam; quare hie rjiioqne
navil, effusa sunt enim et Arii viscera, pudet dicerei reddidinttis :eciiiine;ii m>s. sibi invicem couseii-
ubi, atque itn crepnit medius. tieiitiiiin, nisi quod Urb. habet siisrepSthominisma-
h Lectio Urbinatis , q.ice c.eteris melior visa est. teriam; prout, eliatn cod. Pantagatlii.
Flor., gui Apostolicamdocitina.n sequimur: at Vatl. f In libro Paniagaihi legitttr aliquanto melius,
duo, qni Apostolicamfidem. Uiraque lisecleciio Ur- tialivitatis corporemsubstantia.
tina*.i cousciilil; aiiler vero editi, gui aposlolicam i
9S9 SERMO XIX, DE DIVERSISCAPITULISNONUS. 990
ciiii tuiit Propheim! .Xoiutehac oportuil Chrislum A c'us, ac sanguinis, pro salubrilate vilcc communis
pali, et ila introite in gtoriam stmm(Luc. xxiv)?Non afferimus, el agnilam dulcedinem mysteriorum
immeriio niinorein se esse lestatus est, sed in eo e conscio ore lestarour : Gustate, el videte, quoniam
loco ubi ralionem Passionis, el resurrectionis, et sua>.isesl Dominus (Ps. xxxnt). Scd vse hsereticis,
ascensionis suse propriis insinuabat Apostolis. " Ne qni id quod dulce esi, aniarum conantur asserere,
tu, Ariane, senlentias ejus quas de perfecla divini- ibi ccqualilatem subiraliere de Filio geslientes, ubi
tatis substantia ante Passionem locutus est, evacuari toius in gloria Dei Pairis manere cognosciittr, con-
posse existimes iticredulitaiis vernaculse argnmcnio, snmmato my.->terio Passionis. Nam sic ait ad beatos
quo animse tuae saluicm perniciosa calliditaie inte- Apostoios, Ascensionis ejus majestatis gioriam de-
riniis. Sermo Clnisti vel cuni de divinilate sua do- siderio mentis audienles : Si diligerelis tne, gaude-
cet, vel cum de incarnatione loquitur, lola clarilale relis ulique, quia vadoad Patrem : quia Pater major
disiinctus est. Nam et per Prophelas aliter sublimi- me est (Joan. xiv). Declarans quippe, ideo se
laiem Deilaiis suseaniiiintiat, cum dicii : Audi, po- in ulraque subslaniia, Dei et honiinis, pnsi Passio-
pulemeus, etloquttr: Istael, el testificabot libi, quod nem, restirrectionemque suam, ccelos ascensurum,
DominusDeus luusego sutn (Ps. XLIX): aliter futurse ui is qui oh incarnationis humiiiiaiem, minor se
'
incorporalionis suce huinilitateni de^ignai, cum di- B ipsn, el idcirco Paire suo roinor videretur in lerris,
cit: Ego aulem sumvermis, el non honto: opprobritim calcato morlis aculeo ccelosviclor ascendens, sequa-
hominum,et abjeclioplebis (Ps. xxi). Et posi mulia, lis Palri, sicui semper fueral, pernianeret; et idem
ut ipsius esse omnemlexlum prophelise non dubites: qui semper Deus, nunc et hoino, jam Deus in ce-
Divkerunt, inquit, sifc»tes/t»ien(a mea, el super ves- lerna Patris gloria constitutus sine fine regnaret.
tem meammiseruntsortem (Ibid.); quod a crucifigen- Nain qui prins in imagine, de aqua vintim fecit,
libns factum de vesiimeniis Cliristi evangeiistce les- cum diceret beatissimceMaricc: Quid tnihi el libi
tanlur (Matth. xxvn; Joan. xix). Nemo ilaque fide- esl, inulier? nondum venit hora mea (Joan. H); ipse
litim conlurbetur, quod minorero, se in hoc mundo post lioram Passionis succ, veritatem prcemissi se-
secundum carnetn posittis, Patre suo dixerit Filitis, nigmatis eaienus consummavil, ut sane incarna-
qui eliam vermi seipsum jam lum per Prophetam lionis aquavintun fieret Deilalis; quodhareiici adul-
comparare dignaius csl : et hoc quidem non sine leiautes verbum, Dei, adbuc velnt aquarn vino per-
iugetitis ratione mysierii Constal eiiiin, h sine cnitu miscent, cuin lotus Doniinus Jestis, et quod ex Deo
gi neranlis, futurae apis vermeni nasci, cujus lubores Patreest, etquod ex Virgiiiematre esl, Deussitnni-
teges364 et mediocresc adsanilalem afferunl; sicul genilus 365 '" gloria Dei Pairis : qtioniant qttidein
scriplum est. Labores cnimPatSionis Chiisti, qnem 'C Deus diminuius non esl in homine, sed hoino prc-
velut apem virginein perniansuruni d Virgo edidit ficitin Deuni; ut sicut Verbumcato factum esl, el
maicr, lam reges a regendo (summi videlicet sacer- habitavil in nobis (Joan. l) , ila caro Deus fierei, et
doies) quam mediocres qtiique seqiientitim, vel or- liabitaret in ccelis. Unde consequenler addidit : Et
dinis Levilici, vel fidelium plebis, in figura corporis nunc , inquil, dixi vobis aniequamfiat, ul cum faclum
a Sic nrss. qnaluor; editi vero, ne (itm, Ariane. quem adire oinnino operce pretium erit. De apum
Cod. Pantagaihi : Ne tu, Ariane. Videlnr anlcin coitu hodie res adeo compeiia est, ut nullo modo
scribendum Aposiolis; ne tu Ariane, idcoquede-- ainplius iu qticcstioneinrevocetur.
lenda noia finili sensus, o-tiyp-n,ut ne tu Ariane refe- c Uhi scriptum est? Untis est ex iis locis qui in
ralur ad illud quod dixerai sed eo in loco. Hebraico texlu et Vnlgata edilione non exstant,
b Loquitur Gatidentius ex Plinii senlenlia, cujus cum lamen apud LXX el pltires ex Patribus inve-
verba, lib. xi, c. 16, lirecsunt : Apnm cof(»(svisns niatur. Nam, ut nolavit Samiiel Buchaiius in Prcef.
est numquam. Plures exislimavereoportereconficiflo- ad Hierozoicon, Prov. vi, 8, posl locura de lorinica,
ribuscompositisapie, atque ulililer. Aliquicoituutiius, apud Grsccos de ape qusedam addiintur, quce ciiant
qui rex in quoque appellalur examine. Deinde hac multi Paires, iranstiilit Arabs, el Gastalio quoque
sentenlia rcjecta subdil: Quod cerium esi, gallina- -. his verbis: Aui apem adi, et disce, quam operota tit,
rum morfoincubanl. Id quod exclusumesl, primum " quatnqueauguslum opus exerceat; cujus laboribuset
vermiculusvidelur,candidus,jacens transversus,adlim- reges, et privaii vescunlurIsalubriler. LXX atilear:
rensque ita ut pascere videatur. Arisiolcles vero api- Aul warfeadapem, el disce,quomodooperariaest: ope-
htis coiluiii tribuit 1. ui, de Gener. animal., c. 10, rationemquoquequam venerabilem[acit; cujus labores
Tbeodoro Gaza inierpreie: Si sine regibusgigni fm- reges el idiotmad saniiaiein afferunt. In ross. qua-
tusapum viderelur,apes etiam sine coituex se generari tuor, el in cod. Pantagalhi, habctur adsattiiatem of-
necesseessel : sed cumhoc negentqui in corum ani- fernnl; et paulo infra pro salttbrilateviim communis
maliumcura versaniur, relinquilur ttt reges et se gene- offerimus: sed neulro in loto pntavimus, vulgatam
rent, el apes. Nola est Virgilii narralio de Arislaro leclioneiu esse imniulandain; Judseis enim roii of-
pastore Georg. iv, in qua sane videtur poelicn ^enio lerre ((|tii aptim labor esi)Legeinlerdicluro erai.Lev.
obseculus; nam eadem ratione non solum ex bove, ii:0»itii« oblatio qitwofferlurDomino,absquefermento
sed ex leoneetiam apes oriri posse, ui tradiiur Jud. fiel; nec quidquamfermentali ac mellisadolebiltirin
xiv, nullo negolio docuit Boehartus in Pr;vf:«. ad sacrificio Domino. Vide Sauberlum, de Sacniiciis
Hieroz. pag. 48, apes neiupe ibi repenas luisse, Veler. cap. 25.
uon naias. Consule Auguslinuro, xv de Civ. c. 27, d Sic mss. qualuor, et liber Panlagatlii; in edilis
ibique Ludnvici Vives annot. ad verba : Alia vero legitur Vtrgomalerdedit.
sunl in quibus nihil sil maris cl feminw, sicut apes. <-•Grandis hic esl iu mss. lacuna; desunt cnim
Cardanus, lib. ix de Sublii., apes e roelle gigni af- inlegri versus quinque et sexaginla, ab his verbis
firmai; at Cardanum irridet Scaliger Exerc. 191, usque ad illa : Nam queminclinatum.
991 S. GAUDENTHBRIXIJE EPISCOPI 992
'
fuerit, credatis id
(Joan. xiv, 29): est, ideo dixi, si di- A quil, et peccatores lerrm ( Ps. LXXIV ). Recle juxla
ligeretis me, lceiari vos oporteret qtiod ad Patrem hunc intellectum ail : 6t'6e»( et peccaloreslerrm;
pergerem, quia pater major me est,n ulcum faciiim qnia peccaiores cceli ex Angelis dcemonesfacli, sa-
fuerit, credalis cequalein.Cum [aclumfuerit: quid? lutis poculum bibere non mereniur: lerrae autem
illud uliquejcum postpassionemnieamccelosascen- pcccalores contra venena dicnionum , morbosque
dero, in illa gloria quatn citni Patre, et apud Patrem vitiorum , calicem salulis accipient, ei nomen Do-
semperliabui peiiiiaiisnrtis. Ideopnstquamresurrexit iuini invocabunl (Ps. cxv ). Omnis enim quicumque
a mortuis, quidam dttbitanies increpantur ab ipso; invocaverilnomen Dotnini, salcus erit ( Rom. x ).
et audiunt, oportuisse h;ec oninia pati Chrislurri, Ideo vero calix istc peccaloribus bihendus Iribuititr,
ei ita intnire in gloriam suam , quam se ante con- quia non est opus sanis medico, sedmale habentibus.
stilutionem mundi semper possedisse testatus est. Non veni, inqttil, vocarejustos , serf peccalotesad
Quapropter Apostolus : Etsi cognovimus, inquit, pmnilenliam( Matlh. ix ) : tales enim sapientia Dei
tecundumcarncmChristum : sed jam nuncnon novi- ad istum cratera salutiferce inixlioiiis inviiat, cum
mus (II Cor. v, 16). Esl enim Deus el hoino,utrum- sublinti voce horlatur , ac dicil: Quisquisesl insi-
que jam Deusin Dei Patris dexiera consliiuttis.gtio- ptens, divettatad me. El egentibus sensuail: Venile,
niam calix in manu Dominivinimeri plenus eslmixli. B erfiierfemetspant'6u.s,e(6i6»'(e vinumqtiod miscuivobis
E( inclinavilex hoc in illud : verumtamen(mx ejus non (Ptov.ix). Obiiocatiteminvitalurinsipiensa sapieniia
est exinanita ( Ps. LXXIV ). El quamquam sciam, Dei,utfiatsapiens;etpeccator, ulconverialiiracvivat.
charissime , psalmi hujtis textuin alio sensu, et Ad islud poculum divince miscricoidise univcrsi
quidem raiionabili, fuisse a prioribus explauatum ; generaliter convocamur : Omnes enim peccavetuul,
h ego lamen pro liberiate fidei, opportunitatein ut ait Apoitolus, el egentgloria Dii. Quod si omnes
diclorum secuius, traxi ad incarnalionis Dominiccc peccttverunt,c et egcnt gloria Dei ( Rom. in, 23 )
sacramentum. Narasic vel inclinalus, vel humiliatus ( majeslalis quippe ejus medela ), quos tandent di-
est Deus in hoinine, ut permanens Deus esset quod cemussanos, quibusmediciolficiiimnecessariumnon
fuerat, hominemque.propterquem se humiliaverai, sit, nisi forte illos qui ab ipsojam curati, medicina
exaltaret; quia ila Verbumcaro (aclum e»(, ut lia- ultra non indigent? Caeterumneroosanclorummedi-
bitaret in nobis( Joan. i ); et ita rursus homo iui cina Cbrisii non indiguit, curo sanclos eos nonnisi
Deum conversus est, ut in Deuin quidem promo- fides ejus effecerit , sicut scripltira testalur in epi-
tam, uaiurse lamen suaesubsianliam reiinerel. At- siola Pauli bealissinii ad Hebrteos (He6r. xi). Et id-
que ideo Propheta ait : Quoniamcalix in manu Do- circo gratias referens idem pr;*'dicabalAposlnlus :
mini vini meri plenus esl mixti : el iuclinavilex hoc•(iFidelis,
C inqnit, senno , ei omni accepiioneilignus,
iit illud : verumtamen(mxejus non estexinanita. Vini,, gnod ChrislusJesus venitin hutic tnundumpeccaiores
inqnit, mcri ptenus est mixli ( Ps. LXXIV ). El mix- salvos facere; quorumego sum primus (ITim. i).
luni perhibet vinum, et illud ipsum merum lestatur• Nec sibi aljquis de saluie propria sine Dei Christi
esse, ut eumdem credamus Deuro, quem pro nobis> munerehlandiatur, qtiando Vas eleciionis d prioreni
et hominem confitemnr. Nam quera inclinaium nun- se faletur esse omniuin peccatnrum.Quotqiioii<*itur
liai, pariter dicil el plenum; ul is qui sese exiua- ex peccatoribus 367 congregali, bibere lidem
uivii 366f"rmai" serv' accipiens, plenus Deusesse'- Cliristi nieruimus , parlicipes altaris effecli, et do-
non desinat. Habitavitenim in Cliristo omnis pk- iitim charisnialis consecuti, ctim voce exsullationis
nitudo divinitatis corporaliler ( Coloss. n ), et rfe s et confessionis, Dei munera prcedicemus dicenles :
plenitudineejus nos omnes accepimus, graliam proJ Parasti in conspeciumeo mensamadversuseos qni tri-
gralia (Joan. i, 16). Hunc vero calicem bibenl, in- bulant me. Impingtiastiin oleo capul tneum: el pocu-
a IsidorusClariusin Schnliisad hunc loctim: Quodt c A Lapidc in hunc Aposloli locum recie ohservat,
ait debereeos gaudere, quod eat ad Palrem. videtur ob b [)
\ quod cum ait, Omnesegenl gloria Dei, juxia Cyril-
hoc dictum, quod proficitcenlein cmlumDomino, in- luin in lib. de Recta Fide ad Reginas, per gloriam
tellecturi aperlius esseni mysieriailla divinitatis, et :( intelligil Chrisluni, qui est gloria Patris, hoc ipso
nativitatisFilii a Patre, el unilatemFilii ctttn Palre , quo est Redemptor , et jusiificalor nnsier ; qttasi
et cmlerahujus generis. dicat Paulus : omnes ege7i(Christo Redeniplore.Alii
h Nola e>t regula qnam pro exponendis Scriptttriss magis genuine ad mentem Apo.^loli,per gloriam hic
tradit Aug. I. i de Doctr. Christ. c. 56 : Quisquis is aecipitim gratiam, qua glorilicalur Deus. Lnde Hier.
Scriptnras divinat , vel quamlibet earum partein, in- i- lib. vi in Isaiain c. xvi, ei Aug. 1. l de | eccal. Me-
lellexissesibi videlur , ita ul eo inielleclu non mdificel
;( rit. c. 27, citauies non tam verba, quani sensum
geuiinamcharilulem, Dei, et proximi; nondumintel- f- Apostoli, legunt : Omne.segent graiia Dei. Quam-
lexil. Qtiisqnisverotaleminde senienliamduxerit , ul (( quam omnes lii sensus emlem fere teiidunt. Lugd.
huic mdificandmchurilah sil ulilis, nec lamenhoc di- i- cdiliu legit el egentqralia Dei, el paulo posl denuo et
xerit qtiodiile qnemtegil, eo loco sensisseprobalur; '; egettlgratia Det; miijestatisqnippeejusmedela;s\\F\t\r.
non pttniciose fallilur , nec omnino menliiur. Paulo o cod. eliiber Pantagaihi iitrohique habeni gloria Dei.
aliteridem Gaudenlius, supra in Ir. de Viliicop. 551: d Hnc est deleriorem, pejorem, nnn digiiiorem,ut
Venionunc ad iliud gti.irflantoperea nie exeqisti, et t'( puiavit Bartliius in Aniniadvers. atl Paulini Peirn-
qtiid super co senliam, qua potero breviiate narrabo ; corii lib. I de vita B. Marlini; hoc loco Gaiidcntii
nutli prmjudicatutus, qualilet inierpreluri volueril,, usus ad illuslranduin Paulini illud :
modo ut exptanatioejus traditionim fidei aposloiicm m
non infringat. Ipsossubdideratdilectlovera priores.
995 SERMOXX, DE DlVERSlS CAPITULISDECIMUS. 994
lum luum inebriansquam prmctarum esl (Ps. xxn)! A carnalis esl oinniura : ducespirilales sunl pro me-
ul possimus, misericordia a Domini subscquente, rito fidei singtilorura. Prima, qua creamur ex niliilo
iiabitationemh doinus ejus perpettiam proroereri abi in substaiiliamvitse mundause: secunda, qua rege-
ipso DeiFilio seinpiterno, cujus regni non eril linis, neraraur in Baptismoex iniquitate, et erroribus ad
quia vicil roortem , et perpeluo regnat in scccuia i juslitice verilatem : tertia, qua beaiissimi roartyres,
sseculorum.Amen. ob confessionemnominis Christi, per tormenia nas-
cuntur ad regnum. Talis forma prceccssit in Chris-
SERMO XX. lo, qui » ex Virgine natus, J in Jordane renascitur,
DE DIVERSISCAPITULIS DECIMUS. in crucis patibulo pretiosi k cruoris sauguine bap-
De Petro et Paulo. c tizatnr. Nam posl illud baptisma quod pro nobis in
Jordaue susceperat, l de Passione sua dicit Apo-
d Vcnerabilis anlisies Chrisli, communis autem• stolis : Baplisma habeobaptizari (Lvc. xn, 50). Re-
pater, e affectu quo me proficiscentem detinuil,, surrexit cnim m ex ipsobaptismo Passionis ad vilam
nunc eiiam compuliiexcusantem, ut iterum dilectio- termino jaro nullo claudendam : remeavit ad re-
nem vestram tractatu f mei sermonis alloquerer. gnuro, cujut regni non erit finis (Luc. i, 55). Per
Et idcirco aliquid de laudibus bealissinioruni Apo- - hujus magistri vesligia gradinnlur fideles discipuli
stolorum, pro pusillitate sensus mei perstringam , Petrtis, et Paulus, quorum passionis nalalem hodie
ipsorum tamen quorum natalis est, prsesidio s ani- per universum mundum omnes Ecclesicedebito ho-
maius. Tres inielligimus "» nativiiales htimano ) nore " eoncelebrant. In hoc enim ° die apud urbem
generi ab sclerna 368 Trinitaie concessas. Unai Roinaroambos pro Christi noraine P Neronis cru-
Ait quippe : digniores,abusumvi. Deinde profert lo- alque iutermiiti cernens sanclus Cartlinalis Caro-
cuni AlcuniAviiietGaudeniii. Poterat Barlhiusalioo lus Burromseus, eam in Ecclesiam Mediolanensem
Gattdeiiliiloco uti, ubi diguiorein prioremvocat tr. et ffactoet decreto revocavit, ut in ejns aciis legitur.
17. Scd mcrilo prinr, et dignilate prmslaiitioi; lia cod. Urh. ei Vat. In veteri editione deest
a Inepte omiiinotres edilinnes, materia Domini i vox mei, qucedesideratur eiiam in ras. Pantagaihi.
tubsequeuie; sed mss. quainor, misericordiaDomini;; s Coiiseiiiiiintmss. codd. Urb. etVat. Edilimen-
cod. vero Pantagaihi pro possimus,misericordiaDo- dose h legehanlprecibus.
ntini subsequenie,habiialionemdoinusejus, habet pos- lta eiiam Vat. cod., nam Urb. habet humanita-
sideamiis,misericordiaDominisubscquenle,habilalio- tcs;1 in quo manifesiuse>l lilirarii lapsus.
nem domus eju<; quod videlur sensui magis cnn- Sicediti. Cod. Uib., ex Virgine in hominena-
grueie, sed syntaxisseqnentiumverbnrum repugnat. tiis. Vat. qiinqne.
h Reliqua desiderantur in mss. quatuor, et inii „_, i Eroendavimusex Urb. el Vat.; nam anlea cusi
cnd. Pantagatlii, <|uiinox verba hsee appnnit : Ex-y '-' 'J sic : in Jordane nascitur.
k Suuiitnr sanguis nonnumquampro sticco et ii-
plicittnt sermones D. Gaudentii ad finemBcnivolum; at it
is quore; tinde illnd ManiliiI. v :
clansula ista aptanda potius erat ad sermonis
deMachabaeismartyiihus; ibi enim fiuiunlsermones is Kl viridisnemorisanguisdecedil,et herbis.
aGaudentio ad Benivolurnmissi, juxta ea quseGau- i- SirailiterGen. XLIX,11: Lavabiiin vinoslolamsuam,
deniiu* ipse in Prccf.scripserat ad eumdeni, p. 220. *• et in sanguine wtifepallium suum. El Deut. xxxn,
c (llabct Galeardus: S. GaudentiiBrixianide Pe-'- 14 : Et saugiiinem ttvmbiberetmeracissimum.Eodem
tro el Paulo Sermo, cum nota sequenli.) Hune tilu- modo quo Gaudenlius, lnquitur eliam Cyprianus ad
lum praiert antiqua editio VeuetasermonuroS. Ze- i- Martyres et Confessoresep. 10, edii. Ainstei. 1700 :
nonis Veronensisepiscnpi, in qua sermo hic prinium n Fluebal sanguis qui incendiumpersecutionisexslin-
prndiit anno 1508, habeturque I.Vat.m, serm. 48. Ex- .- gueret, qui flammasel ignesgehennm gloriosocruore
stai etiam in codd. Urb. 150 cl 1255, cum qni-i- sopiret.
bus collatus est, sicqtie inscrihilur : S. Gaudeulii ii l lia cod. Urb. et Vat., nam antiqua edilio habet
Brixiani de Petro et Paulo. Nulla ergo dubiiaiio o per Passionemsuam.
quin genuinmn sii Gaudentii opus. De boc eodem n m Ex islo legnnt mss. cndd. Urb. et Vat.
sermone testimoniumproferunt reeognitores atque ie » Conciniiuterque codex; et ita omuino
legendum
editores sermonum S. Zenonis episcopi Veronen-i- videlur, ul referaiur ad illud per universum mun-
sis, qui recusi fuerunt Vcronse apud Hieronynium m dum, et omnesEcclesim.Edili, celebrant.
° Sic mss. Ediiio autem vetus non habet die, nec
D scipuliim 1586, jussu Auguslini Valerii cardina- i-
lis, Veronseepiscnpi. Eorum verba hsec sunt : Mo- )- D] liberPantagathi. SuppedilaihicGaudentinsqno sen-
ttemusprmtermissumesse S. Gaudentii episcopiBri- i°- lenliam eorum fulcias quiasserunt, una dle, eodem-
xiensissermonem,qui excusissermonibusS. Zenonis is quc anno, Aposiolnspassnsesse, de qua Bar. ad A.
fuerat additus, quod in vetusto m».codice non repe- 2- C. 69, n. 4. Aliler sensit Valesiusin not. ad Euseb.
a- 1. II, c. 15.
ritur. lnveiiitur eiiaminter sehedasOclaviiPantaga-
llii boc liiulo:S.GaudentiiBrixiaiiide Petroet Paulo.o. p Nerone scilicet Rnmreagente ; an eo in Grcc-
d Videtur Ambrositim deswnare; sic enim in ciam profecto? Si hoc postreroum;(>audentiidictum,
sernr. de Ordinat. sui : Beatus pater Ambrosius,cm- e- quod AposlolosNeroniscrudelitat interfecerit,iia de-
El infra, eodem serm. : muiu accipienduinerit, qtiia pronosito capilali edic-
terique venerandianlislites.Ambrositim.
Obsecrocommunempatrem to, eos per saiellites suos jusserit occidi. At piior
e liabitum fuisse Mediolanisermonem hnne, ver- r- opinio mullo plures habet assertores. Barnnius qui-
ba ista satis indicant; qua in urbe non semel ser- r- dem Apostolospassos tradil L. Fonteio Capitune,el
inocinaiumGaudeutiumex seqiienlibusliquet. Porro ro Caio Jnlio Rufncoss. A. C. 69 (at verius 67), cum
pere^rinos episcopos antiquitus ad conciunandiim m jam Nero ex AcliaiaRomam rediisset; al Pagius,
invilari solitos fuisse ab ejus civitalis ad quain ve-
e- eo Romaeagente antequaro iu Grsecianiproficisce-
nissent episcopo, pluribus observavii Ferrar. 1. n, relur, occisos esse coniendit, Nerva et Vesiino
de Rit. sacr. Eccl. Conc. c&p.5, quam laudabilem n,, Coss., nempe A. C. 65. Confer Tillemontium, in no~
l ac piam priscse rcligionis consuetudinem negligi, ;i, tis ad vilam S. Petri, not. 40.
H9S S. GAUDENTIlBRIXI/E EPISCOPI 996
delilas interfecit, Domini justitia coronavit. n Pe- j»4piscator : Paulus persecutor; sed ambo poslea lacti
trus crnciligilur verso ad lerram capite , et in stt- sunt linminum piscalores. Elcnim per lolum mare
blimc pedibus elevatis, asserens indignuin sc qui sacculi lnijus f saluiaris docirinai retia telenderunt.
ila crucifigerelur ut Dominus suus. Paulus gladio Pelrtis anibulare jubetur in fluciibus (Matth. xiv, 29):
capite truncatur.Ambo nobiles, ambo insignes : duo Patilus in iiubibiis, B dum nsque ad tertium ducilur
vero mundi lumin.i, columuse fidei, Ecclesiic fnn- cceluiu: ambo in invii itineris gradiuntur elemcnto,
datores, innoceniiui magislri, lotius sanctitatis et fidei virlute sublimes. Quem cui prseponere au-
veritaiisauclores. Qnos lnncdigne laudarepossnmus, deam, nescio ; cum Dominus eos sub una confes-
si cos divinis lestimoniis prsedicemus, quibus cos sione h scqnales in passione roonstraverit, in vcra
369 Veritas ipsa landavit. Pelro confilcnli Do- fialernitate conjunxerit, iinaiiimitatis vinculo co-
minus dicit : Beatus es, Simon Bar-jona : quoniam pularil; ut ctiani <le ipsis rcclissime prccsiiinarous
caro etsanguis non revelavil b lt'6», serf Paier meus, propiielico spiriln 370 prrcdicaiuni : Ecce quain
qui in cmlises( (Malth. xvi). Et , tibi dico, Peire, tu bouuin, et quainjucundum, hubitare [tittres in unum
es Petrus, el super hanc pelram mdificaboEcclcsiatn (Ps. cxxxn). Sunl qitidem Moyseset Aaron, de qui-
meam, et portminferinon prmvalebuntadversus eam. bus tlicilur fralres. Snni Prophel;e et Apostoli una
Et tibi dabo claves regni cwlorum; et caetcra. I)e .B dnciiina, spiritu Iraires. » Sunt in nobis intcrior
Paulo c qnid dicam ? Quoniam Vas electionis esi, el extcrior homo , si iiiiura sapiant, fratres. Sunt
inquit, hic milii, ul portel nomen mcnm in universo eiiam Pelrus el Paultis vere consaiiguinei fralres,
tnundo (Act. lx). Super uiiuin fundalur Ecelesia ; q;tos ttna pariier fides proprii sanguiuis fecit com»
alter d pretiosuni fulei niyrum doctrina sua portat miiiiinne gerinaiios. Ego cos et geiuiuos dicei-e fra-
in populo, ipse Vas eleciionis effectus. Pelrus tres audebo , quos maler una confessionc, felici
signis, et mirabilibus enilcscil: Pauliis in doclrina, utero , sitnul fudit in regnum. Beati enim gu» perse-
et perseculionibus gloriatiir. Peirus ° erat antca ciiliouempatiuntur propter justitiam, quoniam ipso-

* Putabat vir quidam doctus, desnmplura boc esse
ex Ac.tisapocryphis quai snb Lini nomine circum-
feriiiilur; scd rera confirmaiit frequeiilia Pairum
testimonia, Origenis, Augustini, Prudeiitii, Chiysos-
totni, et aliortiiii, <|iiosrecen^et Bar. ad A. C. 69,
n. 49. Ne quis insoleniiam rei obtendal, conleren-
dus Lipsius de cruce I. m, c. 8, quo magis ftt ul nii- (2
rer, luijusmodi senteniiain erudiii houiinis animo
insedisse, cum prceseriira Acta illa supposititia vi-
deanttir a-vo Gaudenlii admodum reccntiora. Vide
Voss. de llist. Grsec. I. II, c. 9. CseteriiniGaudeniii
verha eadem omnino sunt ac Hieionynii in libro de
Scripi. Eccl., ubi de Peiro hsce habei: Affixus cruci
tmttytio coronatvs est, capile ad lerram verso, el in
sttblimepedibus elevalis, asserensse indignumqui sic
crueifigere.tur ut Dominussutts.
h lla in editis et Vaiicano ; nam in cotl. Urb.,
deest li6i; at priorem lectionem luetur textus Evan-
gclicus.
c Mss. hahent gui°rfrficti? hoc auiein inagis con-
venire videtur, cuin loquaiur ex persona Chrisli.
a Fugissel roe profectn locns isie, nisi conniventi,
transilieniique roihi, viiiuro indicasset vir nobilitate
jitxta, ac rara liilerarum laude praepollens, Scipio
Maffeius, minime mthi in iransctirsti dicendtis ,
qiiein jure opiiino Italiaennstrcc decus, ac bunarum ._"
arlium columen appellare |iossuin. Qiiamquam enim
non plane asseniiar iis qua*conlra senienliaro ineam
erudite admoduro atqtie ingeninse conscripsit, in
disserlatione ilalica de Veroneusinm origine et lini-
bus Cenomanoruin; non ideo miims eximiam viri
doetriuain , aul ingenii acumen suspicio : non mi-
nus ingemios , ac suavissimos morcs amo ; cuni,
ut inquil Manutius nosier, opinionnm dis-iniilitiidi)
tanium absit a simnliale, ut saipissimeqni seulentia
discrcpant, iu amore consenlianl. Sed cscleris rois-
sis, qtuid nunc instat agamus. L<'gebatveitis editio :
alier preliosuin fickeimurum docirina sua porlat in
popuh, ipse Vas etectioniseffectus; sed duri«r om-
nino liaeeeral lectio et Gaudentiano genio iudigna.
Nam qui fieri polest nt vas portet murum? dcinde
etiarosi vas illud »on esset, quomncto apposite dici
queat ut quis murunt portet? Apud Hier. in epist.
»d Ueliodorum habetttr <Ariet iste pietutis, quo fides
quatilur, Evangelii relmtdendus <«( muro; at tiiliil
inde prorstn ad iectionem noslram ; nam aries qui-
dem muro retundiiur; quod anlem vas mnritin poriet,
neinini utnqtiarn audiiiim'. Ilic nibil subsidii lucisve
afferebant mss. codd. cuin vir doctissimus conspi-
caius est tnendum snbesse, orlum ex pcrmutatione
lilierariim y scilicet in u ; ac proinde pro filei mu-
rum legi debere fidei rhyrum ; cttjtis rei frequenli.i
apttd veteres exeinpla oecurrunl; scribebani euiin
/Egupium pro /Egyptum, Snriam el Suracusam ,
pro Syriam et Syracusain, Sultam pro Sylltti;), ac
siniilia, ut annoiavimus eliam supra, ad tract. 2 ex
Cassiodnro, in Orthogr. c. 1 et 4. Niliii hac einen-
datione ccriius; eamque propterea avidius arripui,
quod ctiam alibi Gaudeutius bac voce niyrum tisus
iiiveuittir, de qua supra, iract. 15, p. 513, 515. Id
aijiem pluribus hic testatmn volui ttim ut sciat lec-
tor, cui lam prseciaram Gaudentiani Imjiis loci re-
sliiutioncin acceplam ferre debeat, luin eliain ut sua
eruditissimo viro integra laus maneai.
e lu airnque cod. Urb. et Vnt., erat ante.
f Sic habent mss.; antea vero in editis, salvatoris
doctrina ; quod ntillo modo videhalur reliuenduni.
B Emendaltim cx uiroque cod. Urb. et Vat. Editi
hahent divinisque ad tertium, Facit locns iste ad
qtwstionem satis celebrem utium Paulus spiritu
lanliim, an eliam corpore r.iptus fiierit ad lertittra
cceluni', ttt perhibet, II Cor. xn ; cum enim Gauden-
tins dicat quod Paulus jussus est ambulare in nu-
bibus, videlur sensisse, eum vere et proprie una
cuui cnrpure ad cceium rapium fuisse; insinuat
eniro eodera niodo Paulum ambttlasse in nttbibus,
quo Petrtis ambulavcrat tit (tuclibus; deinde con-
cJudil : ambo in invii itineris gradiunlur elemento,
fidei virtutesubiimes. Consule, si luhet, Clandianuni
Mainertiiin, lib. n de stain animsc cap. 15, 14.
Mia cdiii et Vat.; in Cod. Urb. verlra ha*cdesunt.
» Sic etiain, supra, in tract. de Machaboeismar-
tyr. : Qnis ille conjunctior frater, quam homo nosier
exterior?.loannes Cassiantts, Coll. XH, c. 11 : Hoc
uute.it fiet, quando jam desinens caro edversus spi-
ritum concupiscere, desideriis (castitatis) virtulique
consenserint; cmprinlque sibi inviccmpacefirmissima
fmderari, cl secundum psalmigraphi sentenliam, ha-
bitarint fratresin unum.
 m SERMO XXI, DE DIVERSIS CAPITULIS UNDECIMUS. m
rum esl reguiuncoelorum(Matth. v). Communicemus $A^cupatur Deus Abrahse , ct Isaac el Jacob, non esse
igitur, fratres, sanctorum Apostolorum memoriis : Deummortuorum.sed vivornni (Maith.xxn; Luc. xx).
comiiiunicemusa sanclorum memoriis iide.opere, Omnesenim, inquil, ilti vivunt (Luc. xx, 3S). Et
conversaiione, sermone ; ut niereanuii' eorum pre- cerie Scriptura divina h mortuos eos fuisse juxia
cibns ad oninia quxcumque poscimus, ddjuvari, conditionem carnis , quamvi* in senecta boua, pr;e-
largiente gratia b Dnmini Jesu Christi, Cui omuis dixerat, ac sepultos; ' sicut exsiantia demonstrant
honor in ssecula sseculorum. c sepnlcra. Quod igitur beato Pe"lro licuil audenter
dicere de patriarcba David (Act. u , 29), quia mor-
SERMO XXI. tuus fuerii, ei sepultus, cum sciieteum proplietica
DE DIVEHSISCAPITCLISCNDECIMCS. lide vitam pr.wsumpsissepost niortcm , quippo dixe»
rat: Yivetauima inea, et laudabil le (Ps. cxvm); et
Seu d Oratio B. Gaudenlii episcopi e de vila cl obitu
caetera bujusmodi : liceat el nobis audenter dicere
B. Philastrii episcopi prwdecessorissui.
ad vos de filto patriarchoe legiiimo, summoque sa-
f Charissimi , nos hodie memores promis- cerdo:e Pliilastrio, quoniam morluus quidem esi,
siomim Chrisli , boiiorem dcbitum beato puiri et sepulliis, et sepulcnuu ojus est apud nos, seti
nosiro Pliilastrio , tantijuani vere vivenii, 3711 g vita ejus ip Cbiisti esi apud Deum. Ilaqu.' c: tn
delerimus. Esl eniin Patriarcharum filius , ei socius Christus apparueril viia nosira , tuuc et iste cuin
in (ide, et 8emu!aiorconversalionis : quoruni sin- ipsn apparebit in glorii (Cotoss.. m). Legitimuni
ceritati simillimuse, et qnalem Christus vivere Deo vero eun»esse filium beatissimi Abrabaj, i fiilei ai-
pronumial, incredulilatem Sadducseorum valida que operum lesiantur exempla ( Gen, xu). Crcde.ns
prsescriptione refellens, dum dicit, illuiu qui nun- enim Dea fide plenissima, exiit et ipse de k terra sua,
a Retinuimtis lcctionem qnae est in edilis, qtiarn- B Supple fuit. Reliqua qua? sequuniur, mirnni in
vis verha II.TCdesint in inss. Forlasse , sanctorum modum depravila erant in exeniplanbus cditis, qnae
memoriissuperfluit. sie habent, cequulemChristum%irereDeo,pronuuliai;
b Uierque Cod. Urb. el Vat., Domini noslri Jesu at quorsiim hoe loco ceqiialitasChiisli ac Dei? Non
Christi. enim de Arianornm , sed de Saikhiceorum h*resi,
c 111mss. addilur Amen; quoevox desideraiur in qni resurreeiinnein negabant, senno est. Prajtciea
ediiis. videbatur Gaudentiiis totum locum Piiilasirio tri—
d Vagabatur hic sermo oxlra ordinem, uli eliam bueie, qnasi is essel qui Sadducteo,rumincicduli^
in Pr.eiatione nosira monuinius ; ideoque bic jure tati-m val.idis rationiims refelleret; cuin hxc tamen
suo locnm obtinel , cum alias immerito a Biblio- omnia a ClirisU»dicla sint, ul patet ex Evangi^ico
tbecaJ PP. collectoribns fuerit prauermissus. Sum- texiu. Cuncia igitur liujus initio sermonis , anibi-
pserunt ex eo fnquentia testimonia Barnnius , guitaiis aiqne obscuritatis plena erant, uisi subsi-
Labbeus, Caveus, el alii; collalusque est- a noliis C * diutn attulissei prior ac velusiior Uiix. ctid. , qui
cum duobus codd. mss. Archivi Brixiamc Ecclesiie, legii : el qualem Climtus vicere Deo pronunliat; qua
quorum prior a<;veluslior pra:fert notam saeculi xi, leciione recepta genuinum sensum loco huic resti-
ac pneterea cum ediiione Veneta Lipomani iSbi, tuiiuus.
et ColoniensiSurii 1579, qui enin vulgarunt in Vitis h Deuuo editiones vitio uon levi
laborahAnt, le-
SS. aique a vettislo libro Sacrarii Eceleshe Bri- gentes : moriuos asscril eos fuisse in Christa juxta
xiaii» se accepisse testantur. Descripsimus titiilum condilionemcaruis ; tieinde : quamvisin senecta bona
ex uuoque ms. Bnx.; quia anliqurc simplicitalijna- pratdixerat esse sepultos. Ahsurde admodum addi-
gis consenianeus videlur, quam qni a Lipomano el tuiu erat illud iu Chrisio; ao praeierea duo, verba
Surio ediius fueral in hunc inoduin : Vita beali asserit atque etse superfiuebam. Uterque Brix. cod.
PhiListrii episcopi Brixiensis per divum Gaudetilium exhibet lectiouem nostram ; liber vero 1'antagaihi
ejus successoremdescripla. Iu libro Pantagathi ap- habet hoc ntodo : moriuos eos fuisse juxta wuditio-
paret bic liiulus : Sermo beati Gaudentii Brixiensis nem carnis , quamvis in scneclabona , pradixerat, el
cpiscopi devitabenti Filastrii prwdecessorissui. esse sepultos.
e PhiUsirii elogium quod habelur iu Appendice • De sepultura Pani.archarum Gen.
xxv, uU de
Aiionis, majori ev parte ab islo Gaudenlii seriuone Ahraliam et
; xxxv, nbi de Isaac; el L, ubi de Ja-
desiimplnm est, ideuique otnnino sernio, prout euni cnb. Mausoleuni in quo eoiuin reliijuiie sepultaefue-
exliibei edilio Gaudeniii Patavina, p>g. 259, dili- rani, exstahal adhuc temporibus Jose|ihi et tliero-
geuler emendatus ct illnsiratus, a v. cl. Guilielmo nynii, iu urbe Cbebron, ex optiino marniorefabri-
Cnpero denuo vnlgalus e^t in Aciis SS. Julii, l. iv, j) j catum. Yid. Jos- v Bell. Jud., 7; Hier. iu. ioc. Hebr.
pag. 587, quem aitite operse pretium erit. ver. Arboc. H.TCfortasse inonunienla i» Orieutali
f In ulroque Brix. cod. scribilur Karissimi prisco peregrinatione Gaudemius suismet oculis
perlustta-
more, quo k pro c usurpari solebat. Rei itotoenon verat.
iinmorur, cujus frequeniia suppeiunt nuinmornm et i lo ms. Pantagatlii : Fides, atque operum.
k Cnjas esset Pliilastrius, onmino nobis
lapiclumexempia. Velus inscripii» apud Rubeiim , ignolun».
p. 268 : MONIMAECRESCEiMI KARISSIMKM. Hoc ii.utemet veteres laiuisse , prodii rh>tkuMis de
:
AELIVS F. ; et pag. 252 AVKELIO VIBIOQVI Philasirii), quem iiuper edidiiuus in additionihus
\JX. ANN. XLV. COLLEGIATLEIVS AMICOKA- ad Ughellum. In co sic habes :
RiSSLVU).Vid. Lips., de recta pron. Lat. Ling. Turribus qnorum genilus liicfuil,
cap. 15. Nullusex nobisnifiminit,sapit nee :
Supra eliam in serm. dc Ordin. sni, palreni eum Scimushoc sed nos, Abrahatubeatum
appelUt : Posl illam veneranda memoriwpalris mei Essesecutum.
Plulastrii eniditissimunvoccm; et iu Prief. od Beni- Porro quia Riiylhnius iste de Philastrio oftuttaet
voliiiu : hnbutum le admirabiiibusdocliinis aposlolici cgcegia continet, ac sub nomine GaudentU ali-
per omnia viri, pmri* uostri Philasirii. In Btss. bealo Cjiiaudocircumlatus est, euyv tauMiuwup**cla*am
palri noslro Fitatirio, et sie ubique pro- Phllaslrius maulissam sermoai huic adjeciiiuis. PhiJastviuui
legilur Filastrius. Hispunum.vocat UjjhelltU, genle forian Italum ta-
999 S. GAUDENTIl BRIXI^ EPISCOPI 1000
et de cognalione sua, et de domo patris sui; et A latione Iucratus in fide est. Sed neque' per vicos ct
seqnebalur vcrbum Dei,ab372 omnibussseculiim- castella diversarum prreteriens rcgionum, prredicarc
pedimeniisexutus. Ac propterea citoassequi meruit verbum Dei umquam destitit fidelis Christi disci-
quod sequi studuit expeditus. Exerccns nainque con- pulus. Post illos ilaque circuitusanimarum plurium
tincntiam siugularem, pervigil in Scripturis sanctis, salutares, Brixiaeum rudisquondam,sed cupidadoc-
Dei siipicnliain concupivit, porlionem suam Chris- Irinae, promeruit : scientisequidem spirilalis ignara,
lum reputans Dominum : in quo snnl otnnesIhesauri 373 siudio lamen discendi laudabilis. Excidit con-
sapientia; cmlestis abscondili (Coloss. n). Quibus linuo imis ab stirpibus p horrentem silvam diversi
cum replevissel desiderium suurn, desideriorum erroris bontis agricola, et aratro doclrinre pronus
ccelestium vir, et a per impositionem manus pres- incumbens, inverlit crudam totis viribus lerram ,
byterii, dispensator fuisset divini sermonis elec- squalentemque humum sulcis assiduis in nnvalia
lus , negligere gratiam Dei omnino passus non fcecunda convertit, affatim semina vitalium niaiida-
est. Sed circumiens universum pene ambitum Ro- torum gremioejus insinuans. Plantavit quoque vi-
mani orbis, Dominicum prsedicavit verbuni, Pauli neam,cnjus lretaretur ex fruclu : ntioniam vinum
apostoli idoneus imitator exsistens. Sanclo enim Imlificat cor hominis (Ps. cni). Oleas etiain pacis
Spiritu plciius, non solum contra Genliles atquc Ju- [j agrestibus indidit oleastris, et asperilati pomorum
daeos, b verum etiam contra ha:reses omnes, el silvesirium germina pinguedinis, ac suavitatis iuse-
maxime contra furentem eo lempore Arianam per- ruit; ut haberet f apostolicus vir aliquem et in vobis
fidiam c tanto fidei vigore pugnavit, ut etiam ver- fruclum, sicut et in creteris gentibus. El iste qui-
beribus subderetur, el in corpore suo stigmata Do- dem consummali operisnunc apud Detim fructibus,
mini noslri Jesu Chrisli portaret. Nam et in medio- gralulatur ; narn dignus esl operarius mercede sua
lanensi urbe idoneus olim custos Dominici gregis (Luc. x): el laboranlem agricolam oportel primo de
fuit; Ariano repugnans Auxentio, priusquam beatus fructibus sumere(II Tim. n). Ego autcm minima ejus
eligeretur Ambrosius. Bomae-etiamnon exiguo tem- pars, omnibus votis exopto uts agrum bene a patre
pore moratns, d multos et publica el privata dispu- consilum,etnon satis idonea successione susceptum,

veus , sed nulla probabili conjeciura freti. Vide qure insigni nobis snbsidio fuit, quemadmndum unicui-
diximus in annotationibus ad Ughellum in episcopis que Spicilegium nostrnm legenti nrrmifeste palebit.
Brixiensibus , lom. iv, col. 525, Venelreediiionis , c Hunc Gaudentii locum de Philastrio recenset
itemque ea quse apposuimus in Praefat. ad Philas- Baron. ad A. C. 569, n. 27, eoque usi sunl Rani-
trium editionis htijus niim. 5- iC pertus in serm. de Translatione Philastrii, ei Fer-
a VidiMurGaudeniiusrespexissead illud 1Tim. iv, rarius in Catal. SS. Ital., 18 Julii. Putat vero Baro-
14 : Soli negliqeregraliam qum in te est, qum data nius hoc loco a Gaudentio signilicari remansisse
cst tibi per prophetiam,cumimposilionemanuumpres- post discessionem Hilarii Pbilastrium Mediolani, ut
bylerii; ut scilicet hac loquendi formula desiguaret quoipio modo posset, Caiholicum popiilum in officio
Philasirium tunc ordinatum fuisse episcopum pera contineret; quam ob causam verbera passus sii.
emQioitosTUV ytipun TOUTrpeo-fSuTs/Hou, quemad- Vide qure diximus in Praif. ad Philaslrium, n. 3.
modnmordiiiatuin luisse Timotheumibi indicat Apo- A Hic forlasse Gaudentii Iocus ansam prrebuitali-
stolus. Mosenim erat nt qui adessent presbyleri una quibus, inter eos quos Philaslrius in lide lucratus
cum ccetns sui principe manus imponerent, noiante est «Augustinum quoque liberaliter connumerandi.
Groiio ad hunc Pauli locum. Sed fortasse potius con- At li33Csunl oliosornm ingeniorum vaticinia magis
gruit siguificari a Gamlentio deputatum luisse Phi- quam coujecturae; quas profecto non tanti pendi-
laslriiimad munus prsedicationis,juxlaillud Act. xin, mus , ut iis refellendis miiltum curae , aul temporis
5 : Jejunantes, et oranles, imponenlcsqueeis manus impendamus. Vide aniiolaiiones noslras ad Ughel-
dimiserunt illos; id nempe magis feruni Gaudentii liun , et Pncf. ad Philaslrium n. 7.
verba : cum per impositionemmanus presbyleriidis- e Sic reposuimus ex priori et vetustiori Brix.
pensalor [uisset divini sermoniselectus. cod. Alter porro codex, itemqne editi, horrentem
b Exstat liher Philastrii de haeresibus , cum stu- silvisdiversierroris ; quaeitem lectio probari potesl,
diose, tum pie conscriptus : huic tamen minus ac- habeturque
f
etiam in libro Pantagaihi.
curali judicii notam nonnulli inurunl, eo qund Phi- p. Snpra in prapf. ad Benivolum : Admirabilibus
lastrius in eo plura hivresum catalogo adscripserit doctrinis apostoliciper omnia viri, patris nosiri Phila-
qure minime erant eo nomine censendn. Tres autem strii. Commtinis brec erat episcopis appellalio, ut
classcs hocresum seu ordines constiluit : primam nolat Baluzius ad Salvian. pag. 322. Sic idein Gau-
earum quae fuerunt aute arlvenium Christi : alteram deniius, iract. 5 : Si quis vero esl Apostolicus,et per
earum quac post Cbristi Passionem; tertiam earum Jesum prostralo jEgyplio magnus faclus, ac poiens;
qme sub Apnstolis exstilernnt. Hujus libelli novam et in trant. deOrdin. sui : Precenlur modo hi omnes
editionem parabat Jo&n. Albert. Fabricius, ut ipse- Apostolicisacerdotes.Iiein tract. ile Dfdic. basil. :
met profitelur Bibl. Lat. pag. 752 , sed fortasse huc Conveneruntsancli antistiles, et aposloliciviri.
usque manum abslinuit propter raritatem exempla- f Ita Brix. cod. uterque, et quidem recie, cnm in
riuni mss. Haccporro vulgata fuerant in edifmne Pa- ediiis corrnpie legeretnr agrum bene a patre censi-
tavina anni 17:20,cum emisso mox in publicum lypis tum, sed consitumrelinet etiam liber Pantagaihi.
Hambiirgensibiis, anno 4721, Philastrio Fabricii, Quod subdit Gaudemius, elnon salis idonea succes-
nobisque magismagisque aliquod Philasirii exemplar sione susceplum,eleganter exprimii, qtiam dolerct
ms. nanciscendi desiderio incensis, eximio amplis- eiiam posi exaclos anmos quamordecim, quando
simi cardinalis Quirini Brixiani episcopi beneficio, nempe sermo iste a Gaudenlio habitus est (ut ipse-
invenire contigit ms. Philastrii codicem monnsterii met paulo inferius dicit), quod episcopatus sarci-
corbeiensis de quo plura diximus in Prrefatione ad nam invitus ac retuctans subire coactus fuerit. Vide
Philaslrium bujus Brixianae editionis; quique ad qurjcannntavimus ad serin. 16, pag. 332, 333, et in
emendandum, et restituendum Philastrii librum, Prsef. ad Gaudcntium, n. 1 et2.
1001 ADMONITIO IN SEQUENTEMBHYTHMUM. 1002
quoquo modo tueri praevaleam.Zelum fidei ejus, et & A.humilibus quibuscumque conjunclior. Ipse quoque
magnitudinemlaborum paulo ante perstrinximus. in illo habitu veslium, tota erai vilitate mundissi-
Jam reminiscamur,acharissinti,vehemensille ardor mus: gratus sine induslria, f contemplibilis sine
animiquantampossederit in sanctis moribus lenita- fuco; et plane qui , ipso nil curante, mentis ejus
tem : illa celsitudo scientiaequanta fuerit liumililate panderet puritatem.
sublimis : illa ccelestiumrerum peritia quam fuerit Pauca haecde virtutibus s hominis Dei, brevis-
ignara terreslrium. Erat enim humanrc gloriae ne- simo sermone memoravi; h ne dies iste quo ad su-
scius, et acer divini honoris exactor : non quaerens perna migravit beatus Pbilastrius patronus nosler,
quaesua essent, sed quaeJesu Chrisli (Philipp. n). cujus hodie festa celebramus, tristi sileniio inglo-
Amicitias sseculi, et officia mundana contemnens, rius praeteriret. Nam cum multa meritorum ejus
b servitio Dei jugiter adhserens, inter htimanacollo-
prrcconia, * qualuordecimjam per annos solemnita-
quiajugiter occupatus : nimirum ibi cor ej'us erat, tis huj'us cultum renovans, audilui vestrointulerini,
ubi thesaurus (Matth.vi). Illudetiam quale esl, quod plura i qure prsedicari adhuc possunt, intacta
cum operosa quseque hujus sreculi, ac preliosa de- perspicio. k Quinlodecimo autem Calendarum Au-
spiceret,vilium rerum pauperrimos venditores, mi- gustarum exuit hominem, etmigravit ad eum quem
sericordi ambiticne profusus emptor augebat? pa- B I dilexit. Tam digni igitur memoriam sacerdoiis de-
rum scilicet computans c quod professis egentibus bito affectu veneremur, ut ipsius quoque suffragio
largireiur.lErat idemsanclus ira brevis, indnlgentia bona quse poscimus, faciliusimpetremus , largiente
374 faciiis, paiienlia superans^humanitate devin- Dei Filio sempiterno, cui est omnis honor, virtus,
cens : in corripiendo districtus, in relaxando abso- et gloria, cum Patre, et Spirilu sancto, in omnia
lutus, liber in agendo : omni aetati, et conditioni, sseculasseculoruni.Amen.
et sexui, stupenda benignitatecommunis, ac e tum
* Iterum Brix. uterque Karissimi. Ab hoc loco hic Philastrio tribuilur a recentiori
codice, supra
usque ad illa verba : Pauca a
hmcde virtutibushominis vero priori et vetustiori, minime a Gaudentioma-
Dei, retulit ex Gaudentii ms. cod. satis accurate Ca- nare; sed in utroque cod. opus esse posteriorum
preolus, lib. m Hist. Brix., ubi de Philastrio verba temporum, in quibus Apollonius et Philastrius Bri-
iacit, ideoque videtur primusfuisse qui specimen xiansecivitatis patronifueruntappeHati ; quiquidem
Gaudentianorumsermonum in lucem ediderit. honoris titulusjam pridem iisdenitribui desivit. De
b Prior ex Brixianis codd.: servitioDei sed
jugi- ( hoc autem, Deo dante, plura proferemus in annota-
Q
ter adhmrens: alter, servitioDei sejugiter adhmrens. tionibus ad MartyrologiumBrixianuin.
Capreoluslegit: servitioDei adhmrebat. iHincfacileliquet sermonem hunchabitum fuisse
c Sic legunt Brixiani duo,jugiter
quibus cousonat Ca- ' a Gaudentio paulo post annum 400, cum episcopa-
preolus. Ediii vero, quod professus. tum accepisse videatur circa annum 387, j'uxta ea
d Brixiani duo et Capreolus. In editis, palientia qttsediximus in Praefatione.
supremus. i Prior et vetustior cod., qum prmdicari adhuc
0 Ulerque Brix. legit tam humilibus
quibusque. oporteat.
k Quo nempe die Philasirii memoriam recolunt
Capreolus autem pariterque humillimisquibuscumque
conjunctus;forlasse vera lectio est in mss. Pantaga- MartyrologiumRomanum, Maurolycusitem, ac Ga-
lhi,ac tamenhumilibusquibusque conjunctior. lesinius, aliique recentiores Mariyrologi, Gaudentii
f ApudCapreolumsic :
contemplumsine fucoqum- testimoniofreti. ln utroque ms. cod. Brixiano Iiiec
rens, ut mentissumpanderetpurilatem; quse quidem habentur de Philastrio anle sermonem Raraperti de
leciio melior.et commodior videtur. Caetera apud Philastrii Translatione: quae denuo proferimus,
Capreolum non exstant. infra, in not. ad Rampertum : ln Marlyrologio no-
« Prior et vetustior Brix. cod. sic babet: hominis strmBrixiensisEcclesimita scriplum invenimus: xv
Dei, beatissimividelicetFitastrii, egregii •patroni no- KL. Aug. BriximassumptiobeatissimiPP. Filaslrii.
slri, cujus hodie festa celebrantur, brevissimoser- Jacct ad sanclumAndream; ubi titulus vetustae Ca-
mone. thedralis anliquis temporibus exsistebat. In Marty-
h Idem cod. : Ne dies iste celebrabilis,
quo ad su- rologio ms. BibliothecaeSnibautis Veronae,qui co-
pernamigravit,tristi silenlio.Quamvis autem vulgata D ] dex videlur esse xm saeGuIi,inscribiturque n. 244,
lectio habeatur in altero ex codd. Brixianis, quod sic legi: xv Kal. Aug In Brixia civilatedepositio
monere praelermiserarain priori editione, tamen Filastrii ipsius civitatis episcopi.
suspicionenon vacat, appellationem patroni, quss

ADMONITIO IN SEQUENTEM RHYTHMUM.

Quoniamrhylhinus isle fere eadem melroconlinetqumsuperiori sermonea Gaudenlioin laudem Philastrii

solutaoralionedicta sunl;ac prmtereaaliquandoGaudentiumauctoremprmsetulit, ideone Gaudentiisludiosus
lector aliquida nobis desiderareposset, eum hoc loco subjecimus.Quis fuerit auctor, latel. Non dubiumtumen
quin sit nonosmculoaniiquior; rhylhmi enim hujus Hamperlusmeminit in sermonede Philastrio, quemhabes
{nfra; cujus Ramperli auctoritaleeum Gaudentiolibenterabjudicavimus.Cerle nequeslylus, neque saliva (ut
Hieronymiverbisutar) Gaudenliumauctoremsapiunt. De rhythmo hoc testimoniumRamperti est hujusmodi:
Sed et rhythmicum hymnum, quem ergo auctoritatis Gaudentium episcopum fecisse ferunt, canlare de
ipso sedule consueverat. Gaudentiumautem ipsum composuissenuto, cum longe, aliterque sensus primae
PATROL. XX. 32
 iOQ3 S. GAUDENTUBfUXI^ EPJ8C0P! 1004
lineae sit, et ipse rliythmus elementa nqminis cqmpositoris sui, per capjta, ut ita dixerim, versuum, si quis
intendat, habeat, Videbalurprofecto ex hoc Ramperti lesiimonp aliquaa/fulgereconjectura denomine aucloris,
cum dicat: et ipse rhythmus elementa nominjs compositoris sui PERCAPITA, ut ita dixerin», VERSUUM, si quis
intendat, habeat; verumex ini,l\alibuslilteris cujuslibet quatemarii nihil aliud eff\cit[ur,nisi FILASTRIUS BRIC-
SiKNSisPRAESUL. Proinde si quis hunc nadum solvaf, erit mihi magnus Apqllq. NQJI enim crediderim, Phi-
lastrium ipsum rhuthmuni hunc ij\ snime-llaudeni conderepotuisse. Fortasse R^amperlus. inlellexit, auclaris no,-
tnen continerialio cqrmine, quod ud caicepxillius rhylhmi ab ipso auctore adjectum est, liqbelurquein priori uc
vetustioriex duobus codd, \nss, BrixiqnmEcclesiw,de quibuspqutqsupra, in nolis, initio nernipnispmcedeulis;
hoc modo:
PERFECTUS qtiondamfueras,pater alme Filasiri, •
Ingenio,vita, sensibus,atque fide.
PERFECTInervi studuitibi ponere carmen
Devotus,humilis,servulusatque tuus.
Intercedetitis merltispro me rogilando
PERFECTE semper,perDominumqueDeum.
Si auis fortasse probare posset, rhythmi illius auctorem fuisse aliqu,emnomine, aut qppellatione PERFECTUM,
ideoque vocemillam alternis versuum capitibus hoc carmine re.pelilam, non valde repugnarem; verum aperle
profiteqr, omnia mihihoc loci obscura, et incerla esse: nihilquealiud p\oi\iptum videri, nisi pium aliquem virum
Gaudentiojuniorem, rhylhmum hunc in laudem Philastrii, ex Gaudentiani sermonis sententiis consarcinasse.
Qui primi Ramperti sermonemin lucemediderunt, mala fideusi, Gaudeniiumrhythnii auctarem facere cupienles,
verba illa, quibus id a Ramperto in dubium revocalur, tuti resecuerunl: a! nos inlegrum Ramperti leslimonium
reposuimus, uli fusius infra suo locoindicamusin nolis ad Ramperlum. Habetur autem rliythmusisle in iisdem
duobus codd. mss. BrixianwEcclesim in quibus exstat etiam prmcedenssermo Gaudentii de Pliilaslrio; qique
ex iis, velex horum allerulro, tunc deprompsimus,cum eum edidimus in addilionibus ad VgheUum(a). Quo-
niqm veroin ilta edilione qjiqua mulqiiq fesliqanlibusobrepsit, hic denuo cum exemplaribvsmss. diligeniercolla-
lum et emendalumdamus. Ne quid porro candidum lecloremel verilatis amanlem laleat, monemvs,alieri ex his
Brixianis codicibus, posteriori scilicet ac recenliori, vilium esse illalum, ubi in hoc rhythmo legitur SEPTIMUS
fuisse Philastrius Brixiw episcopus; nam pro
SEPTIWJS sedis solioresedif,
iuppositum fuit:
DECIMUS sedis solioresedit.
At nota hmc aperle falsitaiem suam prodit; in priori elcnimac prwstantioriCodicesincere legitur:
SEPTIMDSsedissolioresedit;
deinde tex carminis repugnat, et FILASTRII nomen, quod iniliatibus tilteris cujuslibel quatcrnarii exprhnitur
(si tamen conjeclura hmc noslra ullius est ponderis) amplius nonhaberetur : poslrenwin sermone Ramperti,
qui in illo eodem posteriori codicecui vitium illatum est, rhylhmo prmponilur,diserte scribitur Philastrius sep-
timus episeopusBrixiensis his verbis: Etenim liic SEPTIMUS EPISCOPUS Brixiensem Ecclesiam Cluisio lunc
praedicandocongregans, sanctum dogma custodivit. Quorsumautem fraus hwc, aut quo tenderet, brevibus
dicam. Cwpcralncmpejam ium apud nonnulios ex noslris male ferialos huminesinvalere recentior opinio, deci-
mum (uisse Philastrium Brixianw urbis episcopum,qui anlea septimus habitus fuerat; cum sciotus forlasse
atiquit conspicatusnolam carminis hujus senientimsumvatdeincommodamdelevit, qc recenliorialramento mi-
nioqueoblinhil, intactis reiictis sermoneRamperti ac vetusliori codice, qui violatricemmanum effugerimt. Sed
jam ad rhylhmumipsum accedamus-
(o) Tom. iv, cpl. 526, edil. Venet.

AD LAUDEM
BEATI FILASTRTI EPISCOPI
CARMEN SAPHICUM PENTAMETRUM.

377 Fert lem cantum habitator omnis, 5.
Quo Uujt o Cleosa, fluit alque Mella,
ClrcuU curieos Qllium recurvum,
Concine meeum.
a Fortasse Cljysis,aut C.lesis,ut in mss.
Islius, canlus modulator adsit
b Nostra Benaci habitans et ora :
Liber, ct servus; recinantque cunctis
Vocibus odas.
b Al. noMer.
IO0K cmmU AO LAUPBMB. PHIUSTM.
Lreta plebs cuncta popuji resultct;
10. Brixiaequisquis genitus, et hospes,
Clerus, et laici populi phalanges,
Sexus,et aetas,
Ad melostanii palris excitemur,
Ossibus cujus fruimur pereune;
15. Praesul el quisquis fuit in hac urbe
Teinpore prisco.
SEPTIMUS sedis solio resedit
Brixiensisbic bonus, et beatus,
Nobilis, prudensque, FILASTRIUS qui
20. Nomine dictus.
Turribus quorum genitus hic fuit,
Nullusex nobis meminit, a sapil nec :
Scimus hoc sed nos, Abraham beatuni
Essesecutum.
35. Rebus, et notis patria relictis,
Acfidesese comilante semper,
Dogmaqusesivitjugiter supernum
Sensibus imis.
Is vigil sacros relegendo libros,
50. Coniinens, solus veluti fuisset,
Insiruit sese sapiens amore
Valde superno.
378 Vir honus, simple*, bonitate fartus,
Portionem qui propriam suamque
55. Kssecredebat DominumDeumque,
Sorle perenni-
Sorte divina sacer est sacerdos
Consecratus; lum sluduit deinceps
Orbis ad meias populos docere
40. Dogmatesancto.
Barbaras genles idolis recurvas,
Atque Judaeoshomines iniquos,
Perfidoscontra monilis supernis
Restitit ipse
45, Regis selerni amabilis minisler;
Peifidaeseetae monita b magis sed
Arianorum fore falsa dixit,
Semper ubique
Intimo sensu veluti repugnans.
50. Sedulis flagrissua membra fundunt
Cresacurrentem rosei coloris
* Vocibus altis.
Ssepecruorem.
Curiosus dum jugiter moneret,
Impiis tantum licuit in ipsum,
55. Ut suis membris nimium referret
Sligmata Christi.
Sed tibi, Auxenii, miser, imperite,
Restitit fortis fidei vigore,
Morsibusvestris populum refellens
60. Usquecruentis.
<*Al. sapilve.
b Al. magisque.
1006
& In fide rnulias populi cobortes
Urbis orbem per stabilivit ipse;
Brixiam donec adiil, volente
Rege ° polorum;
65. Et rudem, sed tunc cupidammoneri,
Insciam qiiatnquam, lamen ad docendum
Firmiter promplam, studio sagaci,
Ingenioque.
Nam rudem plebem, maculashabehtem
70. Exuit multas veteres, novisque
Induens, ipsam recreando Christo,
Morjbus almis.
379.Sanctus bic vates fuit hujus aevi ,
Nescius pompae,Domini honoris
15. Arduus cultor, sua non requirens;
B Euge, fidelis!
Istius sreclivacuos honores
Credidit vilis pretii fuisse,
Lege sub Christi meditatus est qui
80. Nocte dieque.
Sreculi magna et preliosa quaeque
Sprevit ul parvum, nihilumque duxit;
Venditores sed pretii minoris
Auxerat emptor.
85. Patris affectu patiens, ad iram
Et brevis, nec non facile remittens;
Duicis, humanus, sobrius, benignus,
Omnia cunctis.
Rectus et judex, medicusque prudens,
90. Spiritalenrqui sapuit medelam :
C Miscuit Baccbo latices olivi,
Vulnera curans.
Ac pater quamvis minimis fuisset
Nexior semper, tamen ipse nexus
95. Sexus, setatis, famulatus, atque
Nobilitatis.
Euge mirandus, imitandus atque !
Vilis, et grali habitus fuitque :
Vilitas spurco caruitque gestu,
100. Gratia fastu.
Sexies terna rapuit dies quem
Julii mensis, lacrymante clero;
Flente sed multum populi caterva
105. Undenos semper meritis beatis,
•" Credimusnostri relevarierque
Fasce peccati, veniae locumque
Posse tenere,
Luminis Patris, Genitique si sit,
110. Spiritus sancti, miserendo uostrum,
Gratia perpes jugibus medelis
Omnibus annis. Amen.
c AL populorum.
1007 S. AURELII CARTIIAGINENSISBPISCOPI 1008

ANNODOMINICCCCXX.

SANCTUS AURELIUS

EPISCOPUS CARTHAGINENSIS.

PROLEGOMENA.
(Biblioth.Vet. Patr. Galland.tom. VIII.)

1. Aurelius, totius Africae primas, inter illustres j^

j relius episcopatum adeptus : quae est Tillemontii
Ecclesiae Patres et Doctores a sanclo Fulgenlio re- sententia (d). Verum quo anno demum decesserit
censetur his verbis (a) : t Quis neget beatos epi- idem Aurelius, non est adeo exploratum, ut cer-
scopos Innocentium Bomanum, Athanasium Alexan- tum quidquam statui possit. In vivis agebat anno
drinum , Eustaihium Antiochenum , Gregorium 427, quo sanctus Augustinus librum xxxn de Civi-
Naziauzenum, Basilium Caesariensem , Ambrosium tale Dei litleris consignabat. Ibi enim verba faciens
Mediolanensem, Hilarium Pictaviensem, Constan- de diaconis Carlbaginiensis Ecclesiae (e) : Jn quibus
tinopolilanum Joannem, AURELIUM CARTHAGINIENSEM, erat, inquit, el ex quibus solus esl nunc in rebus hu-
Augustinum Hipponensem, caeterosque ponlifices manis, jam episcopuscum honore a nobis debilo no-
qui EcclesiasDei vigilantissime gubernantes, aut na- minandus, Aurelius. Idem evincilur ex ejusdem li-
scenlibus aut jam nalis haereticis habitante in se bro II Retractationum, eo ipso anno exarato, ubi
sancto Spiritu resliterunt, nec veteres lupos eccle- haec habet (f) : Propter hmcvenerabilis senex Aure-
siastico gregi permittenles irrepere, nec novos per- lius, Ecclesimipsius civitatis episcopus, ul hinc ali-
nicioseintraoviledominicum latitare; quis, inquam, quid scriberem jussit, et feci. Prseterea vivebat
istos negel vasa misericordiac, quae Deus praepara- adhuc anno 429, quo scripta fuisse perhibelur ejus-
vit in gloriam ? » Haecsanctus ille Ruspensis epi- JJ ; dem Augustini epislola 231, ubi Darium monens dc
scopus. Et jure quidem Aurelius Carlhaginiensis missis libris quos non petierat (g) : Hos omnes, in-
tanto praeconio dignatur. <Primus enim omnium, quit, si dum es inira Africam legeris, judicium tuum
inquil vir dociissimus (b), adhuc silente Augustino, mitle de illis, aut milie nobis, aut quo nobisa domino
Ccelestium renuentem peccatum originis admittere fratre Aureliomittatur, dimitle. Ad haec , ut adverlit
condemnavit, ejusque sectatores pluribus deinceps Norisius (h) et post ipsum Pagius (i) ac Tillemon-
synodis coactis sacro anathemale percussil. Hinc lius (j), ex Marii Mercatoris Commoniiorio Theo-
sanclus Prosper in Carmine contra Ingratos cecinit dosio anno 429 oblaio erudimur, Aurelium eo ipso
de Pelagianis in synodo ab eodem damnatis (c): anno vitam adhuc egisse. lbi enim dum meminit
An aliumin finempotuit procedere sanctum hic scriptor Ambrosii, Innocentii, [Zosimi, Tbeodo-
Concilium,cui dux Aurelius,ingeniumque ri, Prayli, eos bealw recordalionis appell.it : ubi
Augustinus erat?
vero Aurelium nominat, non ila. Siquidem de Cee-
Donalistas praeterea universa fere Africa exclusit; lestio Carlhagine accusato : De infra scriptis capitu*
paganorum etiam templa in christianat religionis lis, inquit, apud Aureliumepiscopum memoratw ur-
usum redegit; ac in decem et septem plenariis ex bis, per libellum a quodam Paulino diacono sanctm
tota Africa conciliis orthodoxam doctrinam ac di- ,Q memorimAmbrosii Mcdiolanensisepiscopi est accusa-
sciplinam egregiis legibus conflrmavit. > tus. Quamobrem eo anno eliamnum superstes erat
2. Porro de tempore quo sedit Aurelius, illud Aurelius : qai lamen paulo post e vivis excesserit;
priinum constat eum anno 590 nondum fuisse ad et quidem, utvidetur, insequente anno 450. Nam
calhedram episcopalem evectum : eo enim anno, ante pascha anni 431 sedebat CarthagineCapreoIus,
concilio n Carthaginiensi xiv kal. Junii coacto ut ex ejus litteris in concilio Ephesino recilatis col-
praefuit Genelhlius ejus decessor, qui tamen post- ligimus (k). Quibus lemporum rationibus subdu-
modum vitam clausisse comperitur : ut propterea ctis, postquam annos ferme XL primatum Africae
insequente anno 591 vel ut maxime 592 fuerit Au- tenuissel venerabilis senex, supremum diem obierit
(o) Fulgent. de Veritat. praedest. et grat. lib. n, (f) Idem lib. n Betract. cap. 16.
num. 42. (g) idem epist. 251, n. 7.
(b) Noris. Hist. Pelag. lib. n, c. S, sub fin. (h) Noris. loc. cil.
(c) Prosp. carm. de Ingrat. vers. 90. (i) Pagi ad ann. 450, § 26.
(d) Tillem. Mem.Eccl. lom. VI, p. 159, et tom. (j) Tillem. Mem. Eccl. tom. XII, p. S59.
XII, p. 555. (A)Concil. Ephes. part. n, act. 1, p. 107* tom. III
(e) Augusl. lib. xxn de Civ. Dei cap. 8, n. 5. cdit. Vers. Labb.
 1009 EPISTOLA AD OMNESEPISCOPOS PER BTZACENAM,ETC, CONSTITUTOS. 1010
anno430, quo item sanctus Augustinus spiritum .A observat laudatus Garnerius (d), < hanc nimirum
Deo reddidit: sed paulo ante, scilicet die 20 men- fuisse ad episcopos scriptam ab eo qui scientissimus
sis Julii, qua colitur ejus memoria in velustissimo foret canonum, sanctilate eximius, retinentissimus
Carthaginiensis Ecclesise Kalendario a Mabillonio episcopalis dignitatis , Augustino in rebus agendis
edito, atque his verbis notatur (a) : XIIIkal. Ag. conjunctissimus, et fere unus : ut scientia, sancti-
d c) Depositiosancli Aurili episcopi. tas, dignitatis studium, Augustini societas, tantam
5. Praeter allocutiones ad patres Africanos in Co- Aurelii auctoritatem tribuant hac in parte , quanla
dice ecclesiaeAfricanserelatas, varias scripsit epi- potest esse maxima, etiam ad praesulumexemplum.i
stolas noster Carthaginiensis anlistes, quas diligen- Hiic usque vir doctus.
ter recenset Tilleinontius (b). Ex bis una exstat 4. Neque hic demum praetereundum , complures
encyclica ad omnes episcopos per Byzacenam et Ar- item epistolas ad eumdem Aurelium scripsisse viros
zugitanam provinciam constilutos, de damnatione sanctitate ac doclrina praestantes , Innocentium I,
Pelagii atque Cwlestii hmrelicorum; quam ex colle- ejusque successorem Zosimum, Paulinum Nolanum,
ctione Cresconiana annalibus ecclesiasticis inlexuit Augustinum , Alypium, Joannem Chrysostomum ,
magnus Baronius (c). Nos vero exemplar secuti su- alios (e). Nostro quoque Aurelio idem S. Augusti-
mus ab eruditissimo viro Joanne Garnerio variis le- nus magnum illud opus de Trinitate, nec non librum
cticnibusetnolisillustratum,ex ejus Dissertatione5, de Gestis Pelagii, aliumque de Opere monachorum,
ad Marium Mercatorem de Constitulionibus Imp. g honoris gralia inscripsit. Quid plura ? ut verbis tan-
edilis in causa Pelagianorum descriptum. Est autem dem scriploris eminenlissimi orationem concludam
epistolae subscriptio hujtismodi : Dal. kal. Augusti (f) : i Tantuin ab universis illarum provinciarum
Carlhagine,Monaxioet Plinta coss. id est, anno 419. episcopis uni Aurelio tributum est, ut in concilio
Hinc ergo in nostro edito ex eo anno retrahenda Carlhaginiensi, Honorio vnel Theodosio H celebra-
epistola cui est illigata, et serius collocanda; iis vel lo, Patres haec eidem dixerint : Placuil etiam pe-
maxime si animum adjicias, quae modo de sede Au- tilu omnium, ut epistolis omnibus de concitio dandis
relii episcopali edisseruimus. Caeterum ad ejusdem SANCTITAS TUASOLAsubscribat. >
epistolae commendationem plurimum facit, quod
(a) Mabill.Analect. p. 164 edit. nov. (d) Garner. in nol. infra, p. 130, sub fln.
(b) Tillem. Mem.Eccl. tom. XII, p. 556 seq. (e) Tillem. loc. cit.
(c) Baron. ad ann. 419, § 58. (f) Noris loc. cit.

SANGTI AURELII
EPISCOPIa
CARTHAGINENSIS
EPISTOLA AD OMNES EPISCOPOS PER BYZACENAM
ET ARZUGYTANAM PROVINCIAM CONSTITUTOS.
(Indidempag.129).

De damnationePelaqli alque Cmlestii hmreticorum.

Dilectissimisac desiderabilibus fratribus ac consa- IUANO, FELICI, PALATINO, ' PRIMIANO, et
CAJANO,
cerdotibus, » DONATIANO primae sedis, b JANUA- alii CAJANO , JANUARIO , VICTORINO, et caeteris per
1 Mss. Magd., Primino, Gajano, etc. Uss., Gatano. Bal., Galano, elc.
» PraefuitDonatianus Ecclesiie Teleptensi, totique C synodus habita dicalur die 27 Jan., sic omnia belle
Byzacenaeprovincise, in qua duas videtur hoc anno congruent : nam servatus fuerit canon Nicaenus,de
habuisse synodos, alteram anle Pasclia, alteram cogenda suae provinciae synodo a primatibus ante
circiter auiumni tempus. ln illa excepit legationem QuadragesimamPaschae;et feria secunda.datum fue-
provinciae proconsularis, qua functi sunt Vincen- synodo initium, quod solemne; et Patres suis
titis Culusitanus, et Fortunatianus Neapolitanus : in Ecclesiis inlerfuerint principio Quadragesimae.
ista accepitlitteras Aureliicum Honorii constitulione. Donalianus porro celebre in Africana Ecclesia
Prioris acta hahentur in secundo tomo maximaeCol- gessit nomen : namque interfuit concilio Carlhag.
lectionis conciliorum; posterioris nibil superest. ante Collationemann.411,concilioAfricano cum Au-
Verum in prioris consignatione opinor irrepsisse relio praefuit'ann. 418, Teleptense concilium coegit
mendum : neque enim haberi potuit vi kalendas ann. 419, ebdem anno prsesedit cumAurelio concilio
Martias; incidissei enim in Quadragesimaediem no- Africano, canonesque prxcedeiilium synodorum re-
nam, Pascha incidenle in diem 30 Martii. Atque cognovit, el secundus post Aurelium subscripsit.
ita,quod abnorme fuisset his lemporibus , abfuis- Occasione Donatiani Teleptensis emendandum
seni Patrum media pars a suis Ecclesiis, magnam est, quod Binio ei Christophoro Justello subrepsit,
partem Quadragesimae. Neque vero mendum satis D quasi Donatianus, non aetalis jure, sed civitalis,
cmendaveris, si, quod pronum videtur, restitueris primatum suaeprovinciae obtinuerit: id" enim om-
decadis notam x, habiiamque dixeris synodum xvi, nino veritati. pugnat, quandoquidem in synodica
kalend. Martias. Nam et haec dies fuerit prima Qua- concilii Byzaceni, primas Muzonius appellatur tan-
dragesimae, qua nelas esset episcopis abesse a suis lum senex, ut solent alii, qui reliquis provinciis
Ecclesiis. Quod si servaia numerali nota vi, pro prater proconsularem, prauerant privilegio aelatis.
Marliis kalendis reponantur Februariae, alque ita >>Ex novem episcopis, quorum nomina inscri-
101! SANCTI AURELIl CARTtiAGINENSlSEPISCOPl 1012
ifactum provinciaeByzacenaeet Afzugitanaccon-- A a ih aliqua pafte pmvinciae, ex supradictorum scr-
stitutis, AURELICS episcopus. pentina persuasione, e ab univcrsali Ecclesid Iotitis
tt Super Coelestiiet Pelagii damnatione, eoruiri- orbis extlusa , foftasse subrepat.
que ' dogniatis, participem se sancta dilectio vestrai Ob hoc ergo f tam necessaria constilulio Chri-
!>in plenario concilio fuiSse commeminit, dilectis-. -. siianorum principunl^charitatem vestram latere non
siml ac desiderabiles Ffatres. Sed quoniam , pro> debet, et ad me ab eis datae £ lilterce : qtiarum si-
honore Dei, in cujus manu cor regit est constitutum i mul exemplaribus lectis, quemadmodum Subscri-
(Prov. xtiy 4), gloriosissimofum principum Chri- befe unusquisque veslrum debeat, dilectio vestfa
stianorum fidem reclam et catholicam * custodien- cognoscet, sive quorum synodalibus gestis sub-
liurn * aOcessit atlCloriiaS, quftm per hurtiilitatemi scriptio jam tenetur, sive qui rton potuistis eidem
irieam uniVersis coejiiscopisd volderuftt inlimari ti hplenario totlus AfricaeintCfesse concilio; c(uo,cum
idcirco honorabilem fraternitatem vestram, mississ iti supradicloriun haereticorumdamnatione, omnium
exemplafibus, ilistruere festinavi, ne quid mali,, vestfum fuefit 4 integra • subscfipiio, 1 niliil orn-
1 Magd., Bal., Uss., dogmaiibus, minus apposile9 B ] '
! Magd., provinciarum supradictarum. Bal., pro-
ad hisloriam. vincimsupradictorum, omnes non male.
a Magd., conslituentium. De industria forte pecca- 4 Bal., integrata, minits apposile ad historiam, et
verunt heterodoxi, praeadulatione erga principes. , menlem scribentis. Vide notas.

buntur epislolae, quinque nominanlUr in cobcilio o bitabal SubsCribendas fore ab omnibus calholicoe
Teleplensi, Donaliauus, Januarianus, Felix, Ja- parlls epiScopis. Eodem sensu. qiii communis ohi-
nuarius, et Victor; reliquorum quatuor, Palatini,, nium hujus ;cvi, scripsit Possidius , Honorium im-
Primiani, et utriusque Cajani nulla fit mentio. Cre- >- peratorem secutum fuisse catholicae Ecclesioejudi-
diderim ego, utrumque Cajanum atque eiiam Pfi- Cium, tuhc ctim secutuS est latam a summis duobus
mianum peftintlisse ad Arzngitanam seu Trlpolita- pontificibUs sentenliam : perinde quasi ea aetate ,
nam provincinm. Palatinus Byzacenus fuit. Erat au- unum idemque haberetur Ecclesiae caiholicae, et se-
lem Januarianus Tubulbacensis, Felix Segermi- dis apostolicaejudicium in rebus fidei.
lenensis , Januarius Cenculianensis, Palatinus Bo- i- ' Necessilatem exigendae in cansa Pelagianorum
setensis, Victor Culletensis, vel Bahaiiensis Ecclc- subscriptionis, de qua est tota constilulio, expli-
siae praesul. cuimus prolixe in disserlatinne singulari super ea re
a Digna suntduo, quae hic observentur. Atteruiu, i, (Cap. 2), omnesque necessitalis causas revooavimus
appellari priore loco Ccelestium, lum Pelagium, li- i- ad unam praecipue Pelagianorum peninaciam. Et
cet ille loret discipulus, hie magisler. An quod Cce-1i- C vero, ut nulla fuit hieresis versuta magis, artibusque
lestius presbyter, Pelagius efiit lanliim monaclius?? instructa malignioribus, quam Pelagiana , ilaneque
An quod tolum pondus negotii, lalentf) HleroSOly- ulla pertltiacior advefsus omnes Ecclesiaesscculique
niis Pelagio , jamduduin in Ccelesllum InCUbUefat, l, vifes.
postquam ex discipulo totius agminis duclor factus ts x Quae litterae inlelliganlur, non satis apeituni
essel, ut loquitur llieronymus (Epist. ad Ctesiph.)! 1? est. An aliquae a constilutione diverste ? favet ora-
An quod Afris ciim Pelagio ipso rei nlhitftier.it,I, tionis series. An quae forent eaKdeW cum ipsa consti-
plurimum cum Coelestio?An quod de gralia tunc ic ttiiioiie?forina liiternrum iladocet. An prima consti-
minus , quam de peccato originali quaestiofervebat, t, luiio, quam pertinax malum geminari coegit, quae-
quae pars erroris Ccelestiodefendenda , qtiasl sortl- i- que cum epistola, id esi, cum secunda constitu-
tione obvenerat? tione ad Aurelium inissa sit? probabile admoduin
Alterum , nullam fieri tota Aurelii epistola men- i- est. An denique cum epistola ad Aurelium venit si-
lionem octo canonum adversus hseresim constitulo- o- mul ad vicarium Africae mandatum principis aut
fum iu pdstCfiofe concilio pleiiario, idcirco Cefte),, ediclum praefeciipraetorii cujus UlfiusqUeexempla-
quia nonj ipsis sulisciibendum erat, sed tractoriae iae riadirecta sint ad coepiscopos? id diciu verius.
h Quod concilium plenarium, aut quis polius con-
Zosimi poniificis , qua continebatur utriusque haere-e-
tici tota caussa, sentenliaque siinul Ecclesioe ca- a- cilii plenarii consessus significeliir, explicuimns ,
tholicae, ambos cum suis dogmaiibus damnantis. non sine laboriosa inquisitione, in dissertatione de
b lllo nempe , (jiio accepta est catholica Zosimitii Synodis : ostendimus enim in terlio consessu conci-
tfactOfia, cum privatis ad Affos litleris, et unde de -p.lii ann. 418 habiii subscripium fuisse acceptaeZosimi
post receptam, Commutii oninium subscfiplione),, tfdctoriae, aciasque prodamnatis luereticis pontifici
sedis apostolicaesente.niiam, actie suntlaudibus cu-u-- gratias, easque, Ut par erat, amplissimas.
mulatas gratiae fidei vindici. Huic autem concilio, ), ' In appendice Salviani a Baluzio editi legitur
•quoddecimOquintoloco posuimus (Distert. de syn- n- integrata, apud feliquos editores integra : ulrobique
odis), inteffuit Donalianus Teleptensls primaese- e- nOn iinprobabili sensu , qtiamquam secundo me-
dis iu provincia Byzacenaepiscopus. liore, quandoquidem universos alloquitur Aurelius,
o Nomettauctoriiatls posilum est ad significandam m et ab oinnibus poterat iiitegram , a paucis integra-
constitutibnem , Usunon ilifrequente codicis Thed- rt- tani siibScriptiortem exigcfe. Quae vero subscri-
dosiani : idem ehim adhibetur ad signilicahdam le- e- ptio censeri debeat integra , delinit Leo Magnus
ge.n , leg- unlc. de centut. et pro rescripto, leg. 51
51 (Epist. 86) de Pelagiaiiis scribens ad Nicetam Aqui-
de petit. thp. 5. Hinc apud Collectorem appendlcis :is leiensem.
addit'* ad episiolnmCoelestini ad Galliafum episco-o- i Cnusas affert exigend* ab omnibus episcopis
pos, dicta est regularis aucioritas, pfo decretali ili subscriptionis in hoc negotio, nempe quod non im-
eententia. merito qiiidam haberentur suspecti nomine, vel
d ln omnibus edilis COdicibuslegitur, voluit inti-
(i- dissimulationis,cum sinerent secretis tractailbils ho-
mafi; sed Latinitatis leges coegerum pluralem nu- u- mines, nova et inusiiata nieditatites, oeeultaresa^
merum pfo singiilafi reponere. crilegiUtnpublica auctoritate datifnatiim; vel Hegli*
* Haefesim(licit exclusam ab ufiiversali Ecclesia,
a, geniiw, tit qui pravas haefeticorum disputationes
quam damnatdm sciebat a sede apostolica; missas as publicaj oppugnatione non desiruerent, vel occuU
enim ad UitiVersosorbis episcopOslitleras non du- u- tm pravitatis, propler tacitum consensum, quo
1013 EPISTOLA AD OMNESEPlSGOPOSPfiR BYZACENAM,ETC, CONSTITUTOS. ioU
nino sit, ' unde ullius» vel dissimulalionis, vel ne- A (Et alitt iriahU:) OfJto, Fratfes, btjfietivalis mei
giigenlise, vel occultaoforsitan pravitatis, aliqua vi- memores. Dat. Kalend. Augusti, Carthagine, Mo-
deatur merito remansisse suspicio. naxio et Plinla coss.
1 Magd., imbecilliussive dissimulalionis, omnino corrupte.

astruefent damnatos errores. Unicus autem pcenae,
quam maximam Imperator minaretur, vitandae mo-
dus fuit integra subscriptio, id est, qua pateret
meiis pufa : iina eiiim eademque ciilpa est eorum ,
qui aut dissimulando conniventiam, aut non dam-
nando favorem noxium praestiterunt.
Sub finem observa, quod facit ad commenda-
lionem epistolae, hanc ad episoopos scripiam ab eo,
qui scientissimus foretcanonum, sanclitale eximius,
relihentissimus episcopalis aignilatis , Augustino ih
rebus agendis conjuriclissimUS, et fere tlnus : ut
scientia, sanctiias, dignitatis studium, AugUstini
societas, tantam Aurelio auctoritatem tribuant hac
in parte, quania potest esse maxima , eliam ad
praesulum exemplum.

SYNODICA AURELII CARTHAGINENSIS EPISCOPI.

Ex libefldiynddico,-apudLabb.COilcil.
tdtti. lt, Col.1184*

0£o5oiTtou youv ysu Ney-Tapiou 7rpoj]g Theodosio igitur et Nectario ad coeleslia transla-
f*e6apfjtoo-6evT&>v
TKoOpavia,TOU p.h riv (3ao-t).siav 6 ut6? 'ApxaStojSta- tis, in illius quidem imperium filius Arcadius suc-
Se/eTat, TpaTtavouSe, 6 uSeXy6?'ApiiaStbu'OvAptdf. cessit, ut iAGratiani Honorius, Arcadii frater. Quo
Ev ot? xpovoif ev Kapfiayevtj o-uvoSojroirtxh xat tepa tempore Carlhagine Synodus provincialis et sacra
tvaripmieV.aTov
o-uvaflpoi?eTat, stkoo-ixat ITTTOo-uveteu- congregata fuit, patrum centum viginti et septem
xaTa etS6)&>v
o-tv^e/jouo-K* [Legisse videlur interpres conventum prae se ferens, quae contra idololatras
etSw)o).aTp<uv]AovaTto-Twv , r.ui a)).rifi-M.o-zmatpiaeu;, Donatistas, et aliam quamcumque haeresin , et aiia
xat TWV evT07rot? ezeivotfaT07rotfo-yKXp-aTfov. taf frpa- illorditi locofum errata, actiones instituit: cui prae-
ijet? TtoirKTKtja.
'H? «yetro AupvjXior 6 Kap9ayev»]fe7ri- fuit Aurelius Carthaginensis episcopus. Canones sa-
Kai xavova?tepoujeV.9eptev>i
(77.07ro?. xat Seiouf,fw?xat- cfi et divini, quos illa edidit, ad Theodosii usque
pwvTOO jxtxpou0eoSoo"iou Stnpxeo-e. minoris tempora obtinuerunt.

Ad nos pervenerunt quoque multa dicta S. Episbopi iri COlltiiiOneCatthaginerlsi ibntta DbttaiUtds: qUairi
adisis inler monumentaad horumhmreticoriimhistoriamspectdnlia Patrol. lom Xl, tdt. i22§ s"edq.

APPENDIX.

MONITfJM
IN EPISTOLAMSEQtJENTEM. C transmarinis parlibus Carthaginem, recensetque mi-
raculuni illud de InnoCenfioex incurabili morbo sa-
Quam evidentibns signis hatc epislola Spufitalis nato, atque denium HftCait : Visitdtiantetltiiqtiotidie
arguatur expouit Baroniusad annum 374<num. 40, sancti viri, episcopus tunc Uzalensisbeatm memotim
Iwc edisserens : Saturninus, et presbyterGelosus, ac diaconi Cartha-
* Ejusdem anni consulibtts datae halieniur lilterae giherthisEcclesim, iii quibus erat, et ex quibus solus
nomine Daulasi ad Aureliuln eplscopum Carthagi- esi nunc in rebiis hiimUnisjdm epifcopustnih hon6r'e
nensem, positae ab Isidoro Mercatore in suaecollec- a nobis debitonominandmAiiretius'; eum quo recor-
tionis exordio; quas prsecedunt iitterae ejusdem dantes mirabilia opera Dei, de hac re swpe collocuti
Aufelil rtofriinead DamaSUmprimo scriptae, quibus sumus, eumque vaide meminisse,quod commemora-
petierat ab apostolica sede"ad se mitti decfeta Ro- mus, iiivenimus. Ita ipse. jVideSigituf ad qtiaiflo
manorum pontificum. At quid opus fuit (pace illius posteriora tempora sit referendus Aurelii Carthagi-
dixerim) raendaciis exornare vestibulum amplaedo- nensis episcopatus; et qiiam longe absit, ut ipse jam
mus, ut in non leverfi suspicionem adducat caetera episcopus lioc anno ad Damasum scripseril, vel ac-
qtiaeliabeiitiir? Qun iiiodo, quaeSO, pOtuit AufeiiUS ceperit a Damaso IittefaS: crtm cefttfm sit, ^dituhl
episcopusCarthaginensisscripsissead OainastimRo- Augusiini in Africam, posiquam Chrisiianus jam
manum pontificem, et hunc ad illum liiteras red- effectus Mediolano recesserai, et a portu Roniano
defe hOc potissimum anno, sub his praisertim Con- solverai, contigisse anno Dominitrecentesimo octo-
ChtiSTia'- gesiiircvfifjfi6;iit appafeat nec pos"taiihos'quindecim
sulibus, si adhuc cum S. Augustinits1'atClUS
nus est, reversus in Alricam, reperit dictum Aure- Aureliumcreatum esse episcopumCarthaginensem,
lium diaconum agere EcclesiaeCarthaginensis, post " sed perseverasse diaconumt Vides ighuf qno Inodo
aliquod vero temporis spatium factum esse ejusdem recta temporuih norma lOrtuosd aliofuiii figfnenta
civitatis episcopum? Testatur id quidem ipse Au- improbenlur : ut non mireris, si Ht digftoscehda
gustinus, ac disertis plane verbis, cUmincoinmen- certa temporum ratione crebfius atque solertitts oc-
tario de Civitaie Dei meminit de rediiu suo ex cupemur. i
1015 BACHIARIUSMONACHUS. 1016
EPISTOLAAURELIIDAMASOPAPJE. A nari, nobis scripta raittere dignemini: quatenus per
Beatissimo papaeDAMASO AURELIUS vestrae sanctitatis*nobilitatem atque prudentiam
Carlhaginensis
nosse valeamus, quaein praefecta sancta sede supra
episcopus.
dictis lemporibus sunt decreta, et qui adversus ca-
Gloriam aposlolicaesedis, et vestrae sublimitatis
nonum apostolorum instkula gesserunt, cognoscan-
gratiam nostra Iiumilitasexoret [F. exoratj, ut sta- tur. Bene vale, sanctissime papa, et ora pro nobis
tuta, quaereperire poteritis, post finembeati principis amanlissime pater. Dala octavo kalendas Martii.
apostolorum Petri, usque ad veslrsesanctitatis princi- ldem lecta Roroae,
sedis co- quinto nonas Maii.
pium juxta apostolicae auctoritatem, quam (Responsiosupposita Damasi Aurelio legi potest
gnovimus per vestrae sapienliae sanctitatem guber- tom. XIIIinter apocryphascriptaS. Papae.)

ANNODOMINlCCCCXX.

BACHIARIUS MONACHUS.

(Biblioth.Vet. Patr. Gall. tom.IX.)

PROLEGOMENA.

1. Bacliiarius vir Christianwphitotophim, nuduset B

] tibus salutaris doctrinae medicinam ex Hipponensi
expedilus vacare Deo disponens, eliam peregrinalio- episcopo Augustino procuret (d). Bachiarius vero in
nem propter conservandam vitm inlegrilalem elegit. erroris suspicionemadductus, peregrinationem sus-
HaecGennadius (a): qui et illnd addit, eum adversus cipere statuit, simulque de fide libellumscribit ad-
querutos et infamalores de fide libellum scripsisse. versusquerulos etinfamatores, nonquidem peregrina-
Cujas porro fuerit auctor, nulla velerum produnt tionis sum, ut arbitrabatur Gennadius, sed potius
monumenta. Verumi ex allalis Gennadii verbis, adversus eos qui eum de palrio crrore incusabant (e).
alque in primis ex ipsius Bachiarii teslimonio , Suspectos nos , inquit(|), quanlumvideo, facit, non
existimarim equidem, illum eo potissimum nomine sermo,sedregio;el qui de fide non erubescimus,de pro-
peregre profectum esse, quo Paulus Orosius: adeo- vincia confundimur. Hanc autem opinionem eo li-
quescriptoremnostrum, quemadmodum etille.Hi- bentius amplectimur, quod Bachiarius ipsemet eam
spanum fuisse.Alquein hanc sentenliam ivissequo- confirmare videatur, dum ait (g): Prwsidentumquo-
que, licetaliavia.Florium v. c. intelligimus(fc).Ni- rumdamsenlentiajudicamur, quasi liberi[esseab erroris
mirum eadem ferme tempestate claruit Bachiarius, deceptionenequeamus.Quibus sane verbis praesules
qua Orosius, id est saeculo v ineunle. Et bic qui- aliquos innuere videlur auctor, qui de sua ipsius
dem Hispanias Priscillianistarum atque Origeni- G fide suspecta quererentur, vel sihi etiam haereseos
starum erroribus imbulas animadvertens, illinc dis- crimen exprobrarent. Ii vero prwsidentesmeo qui-
cessum parat atque in Africam pergit. Eadem item dem judicio, Eutropius et Paulus episcopi fuerint,
de causa Bachiarius permotus, patriam cognatio- Orosiomemorati(h); qui eademquaetipse salutis om-
nemque reliquit(c) : eo quod, inquit, cujusdamhm- niumutilitate permoti, ex Hispaniis in Africam iter
resis rnacula solum nostrum originale perstrinxerit. arripientes, commonitoriumjam dederunt de aliquan-
Non idem tamen utriusque viriconsilium.Orosiussi- tis hwresibus magno illi doctori Augustino. Verum
quidem alio commigrans, ad oras Africanas appel- has qualescumquedemumconjectationeseruditorum
lit, quo conterraneis suis haereseosmorbo laboran- arbilrio dimittiraus.

(a) Gennad. deVir. illustr. cap. 24. (e) Bachiar. § 2, 1. c.

(b) Flor. ad Bachiar. Dissert. 1, § 1. (0 Id. ibid. § 1.
(c) Bachiar. Fid. § 1. \g)\a. ibid. §1.
(4) Oros. Common. § 4. (h) Oros. Common. § 1.
1017 PROLEGOMENA. 1018
2. Jam vero Bachiarii sive natione sive patria ut->\ sed criticus sagacissimus sibi plane cavisset, si li-
cumque itaconstiluta, eum monachum egisse illa belli perlegendi opportunitas ipsi praesto fuisset. Ut-
satis ostendunt qua? modo ex Gennadio retulimus. cumque se res habeat, errorem Gennadianum de-
Nimirum, vir christianmphilosophim,nudus el expe- texit primus rejecitque accurate vir doclissimus
dilus vacareDeo disponens,pro conservandavitm(seu subinde laudatus (g), ad quem proinde lectores remit-
propositi, dlpraefert codex Corbeiensis) integritate... limus. Posterius autem opusculum memorat anony-
peregrinalionemsuscepit; ut exiens de lerra sua, co- mus Mellicensis (h), cui Bachiarius vir optimiingenii
hwresfieretAbrahmpatriurchw.Et haee quidem Mas- dicilur. Utriusque porro libelli editionem haud ila
siliensis presbyter litteris tradidit ab ipso Bacliia- pridem adornare aggressus est v. c. cujus rnodome-
rio edoctus, quiait(a): Nos patriam, etsi secundum minimus (i), eamque ad mss. codices bibliotheeae
carnem novimus, sed nunc j'am non novimus (II Ambrosianae, nec non ad anlea vulgata exemplaria
Cor. v, 16), el desideraniesAbrahw filii fieri, terram exactam, duabus eruditis dissertationibus auxit no-
nostram cognationemquereliquimus.Neque vero um- tisque illustravil. Atque hanc praeclaramIV.Soo-tv prae
quam episcopali lionore scriptorem nosirum fuisse caeteris seligendam duximus, cui praelerea Muralo-
auctum, ut plerisque visum, ralionibus acriter con- rianas observationes in Bachiarii Fidem subdidimus.
clusis evincit eruditissimus Florius (b) : quod utique p 4. Sed antequam manum de tabula in medium
nuspiam ex utroque ipsius libello colligere est. Quin adducere haud oliosum fortasse fuerit, unam alte-
potius in instituto monastico relinendo eum persti- ramve animadversionem, quam Pelrus Wesselingius
tiase , liaud leviter suggerunt peregrinationes a viro in priorem auctoris nostri libellum inlexuit epistolae
christianw philosophimsusceptae,quaepastorali solli- ad H. Venemam de Aquilmin scriplis Philonis Judmi
citudini minus enimvero congruere noscuntur. De- fragmentis, editae Traj'ecii ad Rhenum eo ipso anno
nique adextremum.fictitium Bachiarii episcopatum 1748, quo Romae prodiit Floriana Bachiarii editio.
extra omnem ingenii aleam positum fuerit, si hu- Primum itaque vir eruditus locum excutit (j), quem
j'usmodiipsius verba in medium adducantur(c): Pa- ex II Thessal. n, 3, refert Bachiarius hisverbis(fc):
storest, inquit: quo vocaverit, sequar: quod dixerit Nisi veneritrefuga et discessio: eoque recitalo t Ba-
ruminabo; quia ipse]scil, sibi pro cuslodia mea red- chiarius, inquit, quod orationis series liquido ipsa-
dendam esse ralionem. Eccc tibi pastorem in ovium que ejus aetas manifestat, in refuga acquievit: dis-
censu repositum. Quin immo tantum abfuit ille ab cessioalienae et nimis officiosaedebetur diligentiae.i
aliorum regimine suscipiendo, ut etiamsacerdotibus Haecille. Nolim equidem velut iniquamrejicereom-
sivedoctoribuscaputpro sanctificationesummittereat- nino hujusmodi cl. Wesselingii censuram : nonnulla
que cor suum humiliare consueveril (d). C tamen in eam annotare liceat. Textus Paulinus sie
5. Sacris litleris excolendis operam in primis de- effertur : eav pj e"),9>j Nisi venerit dis-
YJ</.7roo-T«o-ia:
disse Bachiarium , manifeslo Iliquet ex duobus opu- cessio. Ita cum Vulgata semel iterumque Hierony-
sculisquse temporum vicissitudo nobis non invidit. nius(/),Rufinus(m),aIii.Sedvelustioreversioneusus
Et borura quidem alterum, Fides inscriptum, desi- fueritBachiarius, in qua refuga legerit, quemadmo-
nentesuperioresiectilo e lenebriseruitvireruditione dum legit sane Augusiinus (n).Quae quidem vox, ut
ac doctrina praestans Ludovicus Antonius Murato- advertitMillius (o),ex imerpreiamentomanassevide-
rius (e) : allerum vero de reparalione lapsi j'am diu tur vocis aizoG-rao-i«;, sumptaepro ipso Antichristo ,
cuin inler Ortbodoxographa, tum in variis Pa- quomodo explicant Graeci; qui eo ulique sensu, re-
trum Bibliothecis in vulgus prodierat. Prioris me- fuga, desertor aTroo-TornK , dicatur. Quam in senten-
niinit Gennadius, ut superius dixlmus, qui et illud a tiamSeduliusScotus (p): Quodauiem, inquit, DISCES-
se leclum testalur ; sed nimis profecto incuriose : SIONEM hic dicil, alibi eum REFUGAM appellavit in
ait enimfuissehujusmodi opus ab auctore conscri- Latinis exemplaribus. Utrutnque aulem ita intelligen-
plumatque Urbis pontifici exhibitum, quo acmulorum dum est, quod nisi veneril refuga verilatis , sive sui
calumnias revinceret, simulque se non timore ho- principatus desertor, sive discessio genlilium , etc.
minum , sed Dei, peregrinationem suscepisse indi- [)Haec porro ex Pelagio «uTo),e?et exscripsit Sedulius ;
caret. Presbyleri Massiliensis auctoritas viris do- quae tamen minus emendata el male interpuncla
ctis imposuit, quosinlervel ipsemetTillemontius (/): occurrunt in editionibus Hieronymianis lum Martia-

(«) Bach. Fid. §1. (k) Bachiar. Fid.

(b) Flor. Dissert. 1, ad Bachiar., § 7, pagg. nn
seqq.
Bachiar. 1.c. § 7.
d) Id. ibid.
Jc)e) Murat.Anecdot. lom. II, pagg. 9seqq. Mediol.
1698.
(f) Tillem. Mem. eccl. tom. xvi, pag. 473, not. 9.
(g) Flor. ad Bachiar. Dissert. 1,§ 0, pagg. XLVII
seqq.
Ih) Anon. Mellic.de Scriptor. eccl. cap. 53.
(i) Flor. Bachiar. opusc. edit. Bom. 1748.
0') Wessel epist. cit. § 7, pag. 29.
(<)Hieron. Biblioth. divin. opp. tom. I, pag. 1647,
edit. BB. Paris. — ld. epist. 121, ad Algas., quaest.
11, opp. lom. I, pag. 879, edit. Vallars. Veron.
(m) Rufin. Comment. in Symb. nuiii. 34, p. 97
nov. edit. Veron.
(n) Aug. de Civit. Dei lib. xx, cap. 19, opp. tom.
VII, pag. 596, edit. BB. Paris.
(o) Mill. N. T. Gr. ad. II Thess. n, 5, et in Pro-
legom. niim. 846.
(p) Sedul. Collect. in II Thess. n, 5, in Bibliolh.
Paris. 1644. tom. I, pag. 1011.
1019 BACIHARMMOMCIIl lOiO
n.t:i(i() (umVallarsii (b), necnon npud Clericum qui A Se \o&a\>o~v.
r) a\i.«pri«Sta.rrj; svTol-h;,xaretpyao-aroev
ejusdem Pelagii coinmentariosex Frobenianis Efasmi eptotKv.o-av Quaesic reddit vulgalus inter-
e7rt6up.iav.
edilionibtis in siia Appendice Augiistiiiiana iierum pres : Occasioneaulem accepta, peccalumper manda-
evulgavil (c). Ex dictis itaque in vetustum Latintiiii ium operatum esl in me omnem concupiscentiam.Ve-
codicem inciderit Bachiarius, ubi ulraque lectione , rum haud nimis laborandum, quo inuslaecensurae
refugaet discessiojiinctim invenla , utrumque simul subducatur Bachiarius. Noverat ille, paulo posl
et ipseatligerit. dixisse A|ioslolum vers. 12 vjevTo),vj ayaQr),
5. Alierum praeterea locum in anctore nostro Mandalum.... bonum. Ad hoc ilaque comhia 12
perstrinxit Wesselingius, aitque (d) se nescire unde oculos intenderit scriptor nosler, dum superioris
is acceperit ejuSmodiverba(e): Per bonumoperatuni commatis 8, St«r-h; ivrol-h;, per mandaium, reddidit
esl mihi omnem concupiscentiam.t Redolent il/a qui- per bonum, subaudiendo mandalum; Apostoli scili-
dem, subdit, Paulinum aliquid ex Epist. ad Ro- cet mentem polius, quam litteram asscctalus. Haec
man. vil, S, sed minus sincerum. Gfaeca, ut ea in habuimus, quibus utcumque adstruatur, prout ex-
Epislola nunc leguntur, hiliil admodum juvant, ne- stal, Bacbiarii contextus. Meliora dabunt viri docti,
que SuspiCionibuset conjecturis abuti libilum est.j quorum acriori judicio istiusmodi conjectationes
Ila v. c. Nihil sane dubites , quin ad illud Roman. B subjicimus.
vn, 8, fespexerit Bacbiarius. Graecasunt: 'Afop^tijv
(a) Martian. Hieron. opp. lom. V, pag. 1083, post. (c) Cler. Append. Aug. pag. 440.
med. (d) Wessel. I. c.
(b) Vallars. Ilieron. op. tom. XI, pag. 1040. (c) Bachiar. Fid. § 5.

aBACHIARlI FIDES.

1. Omne quod fuit, ipsum qnod eril; et non est C cujusdam baeresis macula solum nostrum originale
omnerecens sub solc (Eccle. I, 9, juxta LXX). El ite- perstrinxerit: sic prxsidentum quorumdam senleu-
rnm Apostolus : Omniahmc in figuram nostri conli- tia jr.dicamtir , quasi liberi esse ab erroris dece-
gerunt (I Cor. x , 6) : quod praesentis rei probatur ptione nequcamus. Diclumesisimililer quondam ab
effectu; cum gestaolim evangelici sacramenta mys- incredulis : A Nazareih polest aliqidd boniesse (Joan.
terii, iteruin actaiis noslrie tempofibus renovalabce- i, 46)? et lameninde Chrisius processit. 'Numquid,
lebrentur. Ecce iiunc, quantum intelligimus. Chri- rogo, Aposiolorum merila unius perfidiaavaritiaque
stus a Samaritana aquam poslulat, cum beatiludo mutavii, qui, non dicam de eadem regione, sed eo-
lua fidem a nobis requirii. Suspectos nos , quantum rum processil e latere? Numquid palriarcharum vi-
video , facit, non sermo, sed regio; ei qui de fide tam fratrum culpa d lurpavit? Numquid propheta-
non erubescimus, de provincia c confundimur. Sed rum oracula , pseudoprophetarum commenta falsa-
absit, beatissinie , ut apuu viros sanctos macula nos runt? Core illo Levitico e in ha:resim declinanle ,
terrenae nativilatis iuliciai. Nos patriam etsi secun- numquid reliqua cognatio ex hac stirpe descendens,
dum camcm novimus, sed nunc jam non novimus(11 maculam ex propinquitate contraxit? Ponlificis fi-
Cor. v , 16), et *' dcsiderantes Abrahae filii fieri, liis ignem offerenlibus alienum, germani eorum sa-
lcrram nostram cognationemque reliquimus (Gen. D cerdotali lunguntur officio , et inculpatos se a cri-
xn , 1). Hoc auteni ideo dicimus, quia sicut Sama- mine fralrum ministerii sui honore teslantur. 3Ni-
riianis , sic nobis non crediiur a Judseis , eo qnod colao diaeono in haeresim declinante, gloriosa
I Gennadius de Script. Eccles. haecde Bachiarii defecit, Sanclus Hieronymus quoque epist. 22 , ad
Apologia refert: Satisfacit pontifici Urbis adversum Eustocli. : Ncque ait, undecimAposloli Judm prodi-
querulos el infamatoresperegrinationis sum, indicans lionesunt fracli. Et contra Vigilanlium : Aposloiorum
se uon timore hominum, sed Dei causa peregrina- seriemJutlm prodilio non deslruxil.
tionein suscepisse, ul exiens de lerra sua el cogna- 3 llic ille est Nicolaus, qui Aposlolorum tempo-
lione sua cohmresfieret Abralim patriarchm. Qitibus ribus in Diaconorum censuni cooptaius Nicolaita-
postreinis verbis ad boc lnci respexit Gennadius. rum hicresi originem dedit, cujusqtie ineniio est iu
Quamquanifateor difficiie hinc posse cognoscipore- Act. Apo.U.cap. vi, mim. 5. S.lren;eus lib. i, (:>[).27,
grinationem ullam a Bachiario susceptam luisse. advers. Haereses. baecdeillo habet: Nicolailwautem
3 Apposite in hanc rem S. Cypriauus scribit lib. magistrumquidemhabent Nicolaumunum ex septem,
de Unitate Ecclesiie : Ul Judant inter AposiolosDo- qui primi ad diiiconiumab Apostolisordinati sunt, qui
minus elegit, el tamen DominumJudas posimo.lum indiscrele vivunt. Clemens Alexaiidrinus lib. m.
prodidit. Non lamenidcirco Aposlolorumfides, el fir- Sirom., Theodoritus lib. m Hairei. labul., Eusebius
mitas cecidit, quia prodilor Judas ab eorum societuie Ccesariensis,Augtisliuus, aliique meminere.
II Codex Ambrosianus iia insciibilur : Bachiarii scriptum sit, confundamur.
d Codex Ambr. etMed. edilio mendose, utputo,
incipit Fides. Gennadius vero idem opusculum le-
gisse videtur hoc tilulo insignitum : Liber de Fidc. turbavil.
b ha Ambr. Al Muratorii editio habet, celebran- cOrigenes Ilomil. 9 in Numeros,|num.1: Corefigu-
lur. ram tenet eorum , qui conlra ecclesiasiicamfi.demet
c Editionem Mediol. sequimur, licet in codice doctrinamverilalis insurgunt.
' His numerulis indicantur Notw Ludovici Antonii Muraloriiv. c. ad calcemappositw.
 1021 PROFESSIO FIDEI. *032
collectorum fratrum in virlutibus Dei opefa refulse- A fiths gratia cotidOhatur.Jam in Cbrisio rcnatis ter-
runt. Cfifnennobis regionis intenditur. Quisquis hoci renae provinciaeerror ascribitur?
dicit, legat' Christum Samarilanum (Joan. vm, 48):: 2. Si e agnoscimuspatriam, erubescamus et cul*
in qua provincia,non soIumMueresis, sed idololalriae : pam ; mibi enim civitas cui renoVatus sum , regio
criminibus servierunt. ln domo a profani et scele-- effecta vel patria est. Nihilmihi de terfenis affini-
ratissimi Achab Abdias servus Domini inventus est,, tatibus ascfibatur, quibus eenuntiasse memini. Quis-
qul corporibus prophetaruin meruit copulari. InI qnis esl, qui me provinciaecognatione aestimat infi-
3Sarcpiab Sidoniae, inler 4 Chananaeorumscelesiis-- delem, ipse infidelemse esse noverit; quia aut obli-
simum genus , vidua fidelis reperitur , et propheta- tus est, aut lubricnm putal, quod in baplismo
rum hospila eligitur. Magister idnlolatriac et caputt confessum esse cognoscit: sine dubio enini non re^
h,eresis Balaam , ut Chrisliim procdicaret, admissuss linquit lerrenaifl cognationem, qui me de patrio er-
est. Job c ex Esau profani et infidelis slirpe descen-- rore confutat. Certe secundum iiistitutionem actus
dit. Ruih cognata generis Christi, Moabitisesse de- humani, pater patriam facit. Qualiter mihi patria
scribitur, cujus origo d in aciernum ab Ecclesioofo- in terra esSe dicituf, r.ui ex praeceplo ccelestil Pa-
ribus ahdicalur. Abraham caput fidei de Clialdaeo- trem in terfa vocarej aut habere non siiiiiur(JI/o//A.
rum stirpe descendit, quibus vernacula et naturalis5 B XXIII,9)? Vis enim, ut evideniibus libi per me hoc
magicaeartis impietas est. Magis Christum adoran- probetur exemplis, qui patriae culpas efrorem ?
libus, vetera errorum non imputatitur opprobria., Nonne s Novatiani s hoc genere a calholicis dissi-
Moysi^Egyptiorum artibus erudito prophetalis spi- dentes, probrosaehaeresislepram judicio contraxere
1 Duplici ratione bic
explicari Bachiarius polest. Nonne decemmundati sunt 1 et novem ubi sunt 1
Aut enlm Chrisiuin Samafitanum appellal, quippei Non erat alius, qui darel gloriam Deo, nisi alie-
qui noit raro in Samariie Urbibus versatus fueril, nigena iste.
aut quod illum Judiei convicii ergo Samaritanumi s EmendandUsest locus, et pro Ferepla seriben-»
vocarcnt. S. Joan. in Evang. cap. vm, nuiii. 48 : dum est Sarepla. Urbs haecin Phosnicia apud Sido-
Nonne, aiebant, benedicimus nos, quia Samariianus nem sita olim fuit nostrisque etiam temporibus
es, et dmmoniumhabes? Animadveftit autetn Aiigu- duiat, ni niis fecenles geographi fallnnt. Plinius
stinus cumin Enarr. inpsalmum xxx, lum in Expos.i lib. v, cap. 19 : Indt Erhydra, Sarepta, et Orni*
in Evang. Joan. tracli 45, Chrissum niinime se ne- thon oppida, et Sidon, etc.Viduae memorataehistoria
gasse Samariiaiium. Stihl ejus vcrba : Horum duo- desumpta estex Evangelio|Luc;ecap.iv, ubi ita legi-
rumsibiobjeclorumunum neguvit,alierum non negaiit; tur : Mullm viduw etani in diebilsEliW \n Jsrael,
rcspondil enim et ail : Ego dmmoniumnonhabeo.Non quando clausum est cwlum annis tribus et mensibus
dixit: Samaritanusnon sum, etc. Tum silentii ratio- sex, cum facla esset fames magna in omni terra; et
nem a Samaritani vocabiilo petil. nuitam itlarum missUsesl Etias , nisi in Sarepta
s Ulique ab Hebraeorutn doctrinis ac institutiS ad Sidonim ad mulierem viduam. Ubefius autem fes
cum oliin Samarilani desciverint, idcirco h.T.relid describilur lib. ni Keg. cap. xvii. Mvo quoque
snnt appellati. Philaslrius episcopus Brixiensis iib. Hierbnymi tum hoc oppidum, tum Eliifi domicilium
de Haeres.cap. 7, pefversa eofiim dogmata refert. exstabal ; inquit eniin S. Doclof epist. 27 , ad
Niceias Choniates in Thesauio lib. I, cap. 54, ,p Eustoch., in Epitapb. Paulae: BerytoRomdnacolonia,
banc gentem ila haefeticis acceriset, ut lamen ido- et antiqua urbc Sidone derelicta , in Sareptw litlore
lolattia non carere affifmet. Quamvis, ail, idolo- Elice esl ingrcssciturriculam.
lalrm revera sint; sutnmatamen illis, ne lales videan- k Sarepta, uti dicium superitis , inter Pliceniciae
lur, caulioesl. Dilucide supra oiiines S. Epipbaniiis urbes numerabaiur. Pbcenices aulem Cliananxi
rem proilit lib. i adv. hceres. ad Samaritanorum quoque promiScue appellabantur. Sic Saul modo
Iia?.resim; enarrala ehiiri eoruni a Judaeis disces- liliustijj *otvio-o-/jf, hoc esl mulieris Phomiciw,tiio&O
SlOne addit : iLal auTvjaiptcrt; oSerovaa [/.kvvexpwv T/jfXavaviTtSos- neinpe Chananilidis in sacris Bibliis
avaorao-tv,a7fo6oupivv) Se eiScSKolarpeiav,
ev aUTvjSe dicilur. Mulierquoque illa Chanaiima,quam memo-
et'S6)Xo).aTpouo-a zaT' a^vetav Sta f6 aiior.er.pvfBaira rat S. Malih.eus cap. xv, 22, a S. Marcti cap. vii, 20,
etS&Aa TWVfecro-apwv I9v5vevTWopet, eic. Itu verlit Syrophwnissa nuncupaiur. llanc rem illusiravit
Petavius vif magtius : Sed illud huic hwresi conligil, erudit. Bochartiis lib. v, cap. 34, Geogr. Sacrae
ul dum moHuorumresurrectioneniitfiprobat, idolola- n. 2.
trmmquerespuit, in eam imprudens inciderit , quod 5 A Novatiano poiissimum haeretici isii originem
nationumquatuorsimulacrainmontequodam occullaia duxefe , Cui Novatus Afer in efiofe pfomulgando
sunt, etc. A lege aulem Judaporum ita dissentiebant suppetias lulit. Eorum autem pefversum dogma
Samaritani, ut in aliehigenarum numero ab illis fuit, nultos qui in idololalriaeCriinen lapsi forenl,
notarehtur. Propterea, cap; xvil num. 17 Luc, ipse licet poenitentes in Ecclesiam adniiitendos. S. Cy-
Jesus de Samaritano illo , qui ex decem leprosis prianus cujus temporibus haec peslis erupit, quique
mundatisunus, utgratiasageret.rediit, sic loquitur: D I supra omneS in illam dimicavit, htijusce rei tqstis
a Edit. Mediol., indomo Achab. d To in mternumdeest in edit. Mediol.
b Eadem habet, Ferepia, cujus loco reponeudum e Murat. legit: si agn. pal. erubcscimusat culpam.
esse , Sarepia monuii cl. Mural. In Ambr. libro le- Sed legendum videtnr: si non agnoscimus.etc. Qnam
gitur. Serepla.
c Consule conjeciuram conlinnant quie statim subdit. Sed et
addilamentum quod legilur ad calcem superius dixerat, se patriam non agnoscere.
libri Job juxta versibnem TWV LXX, et iuterpietes. f Cod. Ambr., Patriam. Sed veriius non sum tam
Male, inquit sanctus llieronymus in Quaest.Hebr. iu apertum splialma emendare.
Genesim, quidam wstimantJob de gencfe esse Esau : s An Donaiiani? Ita non raro appellanlur a vetc^
siquidemquod in fine libri ipsius habetur , eo quod de ribus schismatici Afri, ac praesertim a sancto Ail-
sermoneSyro translaius est, et quaftus sit ab EsaU, gustino de Hmresibuscap. 69, ubi haec babet: Do±
el reliqua quwibi continentur, i)i Hebrwisvoluminibus naiiani in hmtesimschismnverlerunl, lamqUamEccle-
non habentur. sia propler crimina Cmcilianiseu vera seu falsa peri4-
1023 BACHIARIIMONACHI iOU
perverso.eo quod anle actam culparum seriem cre- Agnoscant?
j Si ante cognitionem promenda est sen-
diderunt eliam posteris ascribendam , et non tara tentia, cur legislator praecepit(Levit. xiv, 36 seqq.),
haeresimodere quam plehem? Si pro culpa unius , ne antequam introeat sacerdos , et videat domum
toiius provinciae' anathemanda generatio est, da- quaecariosaevel tinnienlis lepra haeresisscindalur,
mnetur el illa beatissima a discipula, hoc est, Ro- immunda judicetur?Ne, qureso, beatissime frater,
ma, de qua nunc non una, sed duaevel tres, aut eo male de provincia sentiatur. Non latetenim perspi-
amplius haereses pullularunt; el tamen nulla earum caciam luam, quia cum in adventu arcae Dominicae
cathedram Petri, hoc est, 2 sedem Fidei, aut tenere Dagoniscapul in centum parles cum utrisque pedi-
potuit aut movere. Damnenlur postremo jet omnes bus comminutum sit, spina ejus integra superfuisse
provinciae, de quibus diversi erroris rivuli mana- describitur (I Reg. v , 4, sec. LXX), Nos enim Da-
vere. Ille vas eleclionis et gentium Doctor (Aci. xx, gonis caput sive pedes, merabra mundi, id est,
9), - lapso Eutycho de terlio tecto , credo , aliquid orientem et occiduum esse sentimus^in quibus
de Trinilale erranti, restiluit calorem fidei.et vitam partibus sub praesenlialegis b omnis errorum con-
reddidit, hoc est, veniam relaxavil. Nos fortasse trita perversitas est. Tuum sit enim judicare, quae
adhuc in feneslra, id est, in lucis via et fidei splen- sit medietas spinac,in qua adhuc nodorum compago
dore residentes, severi nimium judices, non ex dis- B ] dissoluta perdurat. Ut quid, rogo, quaeritur provin-
cussione, sed ex suspeclione condemnant:nescien- cia mea? Peregrinus ego sum, sicnt omnespalres mei
tes, quia quojudiciojudicaverint, judicabilur de eis (Psal. xxxvm, 17). Verumlamen si magnoperequae-
(Malth. vu , 2), et qui fratri suo dixeril racha, reus rilur , ubi natussim, "accipialur confessio mea ,
erit gehennwignis (Matlh. v , 22). Racha enim, va- quam in baplismi nativitate respondi: non enim
cuut interpretatur. Et quis est vacuus , nisi cujus mihi patria confessionem, sed confessiopatriam de-
inieriora carent fidei veritate, et est velutmramen- dit; quia credidi , et accepi (Matlh. xxi,22). Nec
tum sonant , aut cymbalumtinniens (1 Cor , xm, 1)? me offuscetSamaritana condilio; quia Christum in-
Ule , qui una tantum nocte Chrislum videral, ait terrogatus ad puteum credidi, et purgatus a lepra
contribulis suis : Numquid lex nostra judicat homi- infidelitatis agnovi. Verumtamen c quia apostolica)
nem , nisi prius audial quw agit (Joan. vn , 51)? Et erudilionis instituta nos commovent [An. commo-
hi qui tot annorum Domini sectatores sunt, prius nent] (I Pet. ni, 15), ut omnibus poscentibus nobis
judicant, quam id unde judicant, audiant atque co- rationem de fide et spe quae in nobis est, profera-

habetur in epist. 52, ad Antonianum.S. Epiphanius G ( Hma verba , ni plurium scriptorum catamos hic
in Haeresi59, n. l.quaeestCalbaroruni, Novatianos labor occupasset, et flumina quam rivulos petere
affirmat poenilentiae virtutem omnino infiimasse , praestet. Eminentissimi Bellarminus, Baronius, et
cunidicerent f*eTaTO)OUTPOV eXeeto-9at Sfondratus bic potissimum consulendi.
pjxeTt5uvao-9at
TrapaTreiTTtaxoTa,ei qui post baplismum delinquerel, 3Rem narral S. Lucas in Actis Apost. cap. xx ,
nullam adhiberiposse misericordiam.Idem tradunt n. 9 'Sedensquidam adolescensnomineEutychussupcr
Philastrius cap. 34 de Haeres. aliique non pauci. feneslram, cum mergeretur somno gravi, dispulante
Huc igiiur respexisse Bachiarium crediderim his diu Paulo, duclus somno cecidit de lcrtio cwnaculo
verbis, inqueis tamen aliquem librariorum erroiem deorsum, et sublatus est mortuus. Tum addit eum a
latere mihi facile suadeo. sancto Paulo vivis restitutum.
1 Hoc esl excommunicationepercellere. Ita scri- 4 Hic quidcm concilia omnia sunt intelligenda,
plum in codice nostro.Vox melioribusquidemignota. quac tum in Oriente, ttim iu Occidenie adversus
sed Bachiarii tempore usurpaia. Siquidcm observa- haereticoscelehrata fuerant. Potissimutn lamen his
vit SalmasiusadTertullianumde Pallioin ms. Com- innui verbis arbilrarer concilium Constanlinopolila-
monitorii S. Augustini ad Faustum Analhemarebis num primum, et Aqnileiense,quaeanno Christi 381,
legi. Pro eoanaihematizareposuerantveteres lypogra- hoc est ante paucos qu.im Bacbiarius scriberet an-
phi, sed Clarissiini PP. Benedictini in postrema nos, habita fuere. Illud in Orienle, hoc in Occi-
Aug. editione Anathemarescribunt. Fauslus quoque dente; illud cecumenicum, hoc vero ex oinnibus
Regiensis pag. 18 et 19 editionis 1586, et conci- ferme Occidentis provinciis coactum fuil.
s
lium Toletanumprimum conlra Priscillianistashauc TV Ab ipsis EcclesiaeincunabulisCbristianis omni-
vocem nequaquaiu fugerunt. Vide clarissimum bus id moris fuit (quod etiam nuiic perseverat) ut
virum du Fresnium in Gloss. mediae,et infunaeLa- antebaptismum solemniier fidei professio emiltere-
tinitatis. lur. De qua re videndi Terlullianus lib. de Pudic.
s Et boc Romanaesedis praeconiumanimadver- cap. 9, et lib. de Baptismocap. 6; Cyprianusepisi.
lisse praelereundo juval. Scilicet Petri caihedra 70, ad Januarium, el 76, ad Magnum; Gregorius
Fidei sedes, et inviolalum religionis tribunal ac NazianzenusOral. 40, in Sanci. Lavacr.; Cyrillus
sanctuarium nunciipaiur. Hacreses quidem vel ex HierosolymilanusCatecb. 1et2 Mystag.;Epiphanius
ipsa Urbe eruperunt; nulla vero Ecclesiaecaiholicae in Anchorato, et reliqui Paires. Luculeniissime au-
capnt ac firmamenlum appetere valuit, hoc enim tem omniuin rem periractavit Joseph Vicecomes
Petro luculente Christus spoponderat. Adderem ali- Ambrosiani collegii doctor in erudito volumine de
qua, immo omnium antiquorum in lianc rem simil- antiquis baptismi ritibus lib. u, cnp. 23 et seq.

rit. Horum itaque proprium fuit ascribere posteris re, vel quid simite.
culpas a majoribus admissas. Sed et plebismentio 11Aliquid deest. UrbemRomam sanclusLeo ma-
qua nihil frequentius in causa Donatistarum.pondus'< gnus appellai discipulamverilalis. Forte Pelri disci-
addit non leve suspicioni huic nostrae. Caeteruin i putam dixit Bachiarius.
grave mendumlatet in his verbis: non tam hmresim t b lla cod. Ambr. Al Murat. , omnium.
idere quamplebem; ac pfo oderc scribendum, dilexe- c Deest, quia in cod. etedit. Murat.
1025 PROFESSIO FIDEI. 1026
mus; non moremur fidei nostrae regulam beatitudini Ablimium
j rerum alta cogniiio est. Divisum enim per
tuae, * qui artifex es ipsius a aedificiidemonstrare. syllabas nomen allaris , inchoatumque de fine, res
3. Sed ne forle hoc ipsum suspicionem infidelita- alta significatur et sonat. Ad hanc Fidera per gradus
tis incutiat, quod tardius ad interrogata respondeo; ascendere non debemus, ne inaequaliter sentiendo,
credimus Deum esse: quod fuit, b erat; quod erat, de inferiore ad superiorem transitum faciamus; sed
erit, numquam aliud, semper idem : Pater Deus, Fi- aequaligradu nostri cordis intrare, ut unius substan-
lius Deus, Spiriius sanctus Deus: unus ° Deus , et tiae , unius potestatis , unius virtutis, et Patrem et
unus filius de Palre, „s Spiritus sanctus Patris Filium et Spiritum sanctum sentiamus. Paler enim
et Filii. Unius Trinitatis ista substanlia, et tria principale nomen divinitatis per se, quod creditur ,
ista unam babenlia voluntatem. Nec communi- et quod dicilur Pater Deus, Filius Deus ex Patre,
cans major, nec accipiens minor : nec est se- non ex se,e sed Patris. Paler Deus, et Filius Deus:
cundus a primo, nec tertius de secundo; quia sed non idem Pater, f qui Filius; sed idem esse
sic nos prophetica instituta docuerunt 3 dicendo : d creditur Pater , quod Filius. Et Spirilus sanctus,
Non ascendesper gradus ad allare meum (Exod. xx , non Paler ingenitus, sed Spiritus ingeniti Patris. Fi-
26). Altare enim velut quamdam basem Fidei suspi- lius genitus, non Spirilus Filius , B sed ipse Filius ,
camur, unde vitalis cibi participantur alimenla; B ] super quem a Patre missus est Spiritus. Itaque, cum
quia allare ex proprietate nominis sui, nonnisi su- ingenilus Paler sit, cujus est Spiritus, *incaute Spi-
1 Posceret illustre hoc Bachiarii testimonium, ut utpote quod ethnicorum
rudiumque in fide hominum
Romani pontificis in rebus Fidei statuendis auctori- inielligentiam superet. Possem hoc sexcentis pro-
tatem ex antiquorum penu firmarem ; is enim Petri bare exemplis, nisi eruditis praeslo forent c. v. Em-
successor neque falli, neque fallere Christi ipsius manuelis a Schelstrate Vaticanae olim bibliolhecae
testimonio polest. Sed ad aliorum in hanc rem tra- praefecti edita in hanc remvolumina, ubi disciplina
ctatus uberrimos dimittere consultius duco, ne incon- arcani egregie proponitur validiusque confirmatur.
grue libelluin parergis onerem. Ilaque consulantur Illius quidem laborem Wilhelmus Tentzelius vir
Bellarminus de Romano Pontifice, Bzovius eodem eruditus deprimere editis libris conatus est, at quali
iractatu cap. 17, Card. Sfondratus in Gallia Vindi- successu jam doctis est animadversum. Satis igitur
cala, aliique inuumeri.
' Spiritum
Bachiario fuit tantum sacramentum dumtaxat desi-
sanclum a Patre Filioque procedere, gnare, illudque rerum sublimium altam cognitionem
et hinc discere possumus. Si enim Spiritus est Pa- appellare, ne publicus libellus in ethnicorum manus
tris ac Filii, ideoque a Patre procedii, quia Patris fortasse delapsus mysterio venerabili periculum
est Spiritus; utique cum sit et Filii Spiritus, ab isto pareret. Propterea inferius de animae origine lo-
quoque procedere est dicendus. Tantum autem ro- quens, altaris injecla mcntione haec ait : Basis alta-
borisbaecratio babet, ut S. Augustinus tract. 99 in ris velut qumdamradix profunditatis est, cujus secreto
Joan. iia locutus fuerit: Cur non credamusquod eiiam etiam rationem animw jungamus. Yides ex nostro
de Filio procedat Spiritus sanctus , cum Filii quoque auctore tum animae originem, tum sacramenti ve-
ipse sit Spiritus? Idem repetit lib. xv cap. 17 de ^p, nerandi institutionem ad arcani disciptinam spectare.
Trinit. Spiritum itidem Filii esse nos docuit Cyril- Sed liaecsatis superque et ex mera conjectura
lus Alexandrinus in Epist. ad Reg. relata lom. I, * Tertiam Trinilatis personam incaute dici in-
cap. 6, Concilii Ephesini : cui adde Epiphanium iu genitam Bachiarius affirmat, ejusque ratio validis-
Anchorato, et quae ego animadverti ad Nat. xi sima profecto mibi videlur; evitandum enim est,
S. Paulini tom. i Anecd. inquil ille, ne duo ingeniti, aul duo Patres ab infide-
3 Divinare mihi non videar, si proposita Bachiarii tibus wsiimentur. In symbolo lamen quod S. Atha-
verba ad celebrem disciplinamarcani referenda esse nasio ascribitur, atque abEcclesia catholica adopta-
pronuntiem. Etenim hic secundum antiquorum mo- tum fuit, haec ita leguntur : Spiritus sanctus a Patre
rem mirandum Eucharistiae sacramentum propo- el Filio, non faclus, nec crealus, nec genilus, sed pro-
nitur, sed sub verborum involucro et nube. Ecquid cedens.Si nou genitus est Spiritus, ergo ingenitus, ac
sane est Altare, undevilaliscibiparlicipanlur alimenta, idcirco stat contra Bacbiarium Ecclesia. Kt re vera
nisi sacrosanclum dominici corporis sanguinisque unum Verbum vocari posse genitum lum a Joanne
sacramenlum? Nempe consuevere Veteres dogmata in Evangelio cap. primo, ubi unigenitum bis appel-
quaedamritusque ecclesiasiicos occultare, ne infide- lat, tum a symbolo Apostolorum et a plerisque Pa-
liumludibrio sacra exponerentur, Christi mandatum tribus docemur. Igitur Spiritus dici nequit genitus
secuti: Non essedandum sanctum canibus, nec mar- et contra ingenitus dici polerit. Verum recie sen-
garitas projiciendascsseante porcos. Quin ipsis cate- sisse Bachiarium,ni mea me fallit opinio, evidenter
chumenis ecclesiastica quaedam mysteria occulta- ostendam. Itaque primum animadvcrtamus oportet,
bantur, ejusque rei fidem facit S. Aug. traci. 96 in ingenilis vocem ita Patris esse, ut tamquam ejus
Joannem : Catechumenis,inquit, sacramenla fideliumD . proprietas personalis apud scriptores antiquos
non produntur. Praecipuunivero ex iis capitibus quae haberetur. Eusebius Caesariensis cap. 19 Jjb. n
relicebantur, fuit incruenlum sacrificium allaris, Actor. concilii Nicaeni a Gelasio Cyziceno col-
a Edit. Med., arlificii. ritus sanctus esset inferior Filio , hic Patre, quem
b Vixmihi temperare polui, quin scriberem,OMod solum idcirco vocabant TOV 7r«VT«
U7re'p Beiv.' ;E
e Verba
fuil, est; quod est, erit. Amicusdoctiss. nihil mutat, f
haec, sedPatris, abundani.
sed locum ita distinguit. CredimusDeum csse; quod ln libello Orationum Gothico-Hispano , quem
fuit: eral, quod erat: erit numquam aliud, semper edidit Joseph Blanchinus v. cl. lacile notanlur anti-
idem. qui illarum regionum Unitarii Lis verbis: Filius
c Legendum suspicor, unus PATERDeus: vel, non ipse quiPaterest, creditur; dum tamen ipsutesse'
'
unus Patet, el unus Filius de Patre. quod Paler esl, fatealur, pag. 18.
d Prioris editionis inlerpunctionem corrigimus. s Vix dubito, quin Bachiarius scripserit, sed spi-
Refellit auctor veieres quosdam.acpraesertim Aria- ritus Filii.
nos, qui gradus in Trinitate commenti sunt, ceu Spi-
1037 BACMARII MQNACHI 1028
ritus sanctus dicilur ingenitus, ne duo ingeniti, aut. A persona quaeritur, c Deus est. Haec per boc tripar-
duo Patres * ab infidelibus sestimentur. Filius Pa- tita conjunciio et conjuncla divisio, ei in personis
tris ai)te saecula genilus a Patre, non potest alium excludit uniopem, el in personarum distinctione ob-
genitum habere consoriem ; ut credatur unigenilus, tinet unitatem. Sicquea crediinus beatissimam Tri-
et duo geniti non dicanlur. Pater enim unus ingeni- nitalem; quod unius nalurae c est, unius deitalis,
lus, Filius unus est genilus, Spiritus sanctus a Pa- nnius ejusdemque virtmis atque substanliae; nec in-
tre procedens, Patri et Filio coaeternus; quoniam lcr Patrem et Filium et Spirihini sancmm sil ulla
unum opus,et una inPatrc et Fitio etSpiritu sancto diversitas, njsi quod ille Patcr si(, et hic Filius, et
voluntatis operaiiQ esl. Pateringenitus, Filiusgeni- jlleSpiritus sanctus; Trinitag in sybsUtentibns per-
tus, Spiritus sanctusl a Paire procedcns, Patri et sonis, Unitas in natura atque siibstantia. Filium quo-
Filio coaeternus;sed ille nascitur, hic procedit, sjcut que credimus in novissimis djebus natum esse de Vii-
jn Evangelio beati Joannis lcgilur: Spirilus qui a giqeetSpirilusancto, carnem naturaehumanaeetani-
Patre procedif,ipse vobisannuntiabitomnia (Joan. xv, mam suscepisse. In qua carne ei passum et sepultum,
26, et xvi, 13). Ilaque Spirilus sanclus , nec Pater resnrrexisse a mortuis credimns et fatemur; et in ea-
esse ingenitus, nec Filius genitus, aeslimetur; sed dem ipsa carne in qua jacuit in sepulcro, post resur-
Spiritus sanctus, qui a Patre procedit. Sed non c?t g rectionemascendisseincc3luro,undeventurumexspc-
aliud quod procedit, quam quod L unde procedit. Si clamus ad judicium vivorum et mortuorum : - Vir-
leclorum haec habet : EIJ ayiwnro; 6 ®eb; Y.«i pouv n«fpt ptevayevvvjo-iaf, Spiritum ex Deo substan-
IlaTvip.Etf xal 6 yeyevwpivo;e%auTOutiovoyivr);uto? liam habenteni, hoc solo noniine Patri cedenlem,quod
Qeb;Ibyo;. Unus inqeniius Dens et Paler. Unus ex eo non ingenitus sit. Idem repetit aliis in locis laudatus
geniiusunigcnitus Filius Deus Verbum. Addil : &io-7rep Doctor, et post hos omnes confilium Toleiantim un-
ouvqvy.eari o-uvayevvvjTojTW0e6[>xKt naTptOeo?erepo;, decimum in Profess. fideiila Patrem ingeniium pro-
OUTWJ ouSeo-uyveyevvjfievoj.Stcttt igilur non esli alter fitetur, ut dicai : Spirilus sanclus nec ingenilus, nec
Deus cum Deo et Paire ingenitus, iia nequecongenilus, yenilus creditur; ne aut si ingenitum dixerimus, duos
elc. Idem eiiam animadverlit S. Thomas contra Palres dicamus, etc. Hinc est quod Ruiz eruditissi-
error. Graec.Opusc. 1,cap. 8. Idcircovetustusauclor mus vir e S. J. in Comment. ad S. Thomam de Tri-
Quaeslionumquae S. Alhanasio tribuuntur, quaest. nitatc disp. 52, sect. 3 et 8, senliat: Simpliciter lo •
5, ingeniti agnomen proprium unius Patris vocat: quendo Spirilum sanctum non esse ingcnitum. llunc
!lSiovTOUf*svn«Tp6fTOayivvnrov,TOU8e utouTOyiv- ibidem consule, et praterea Vasquez tom. u, in pri-
vvjfov,TOUSe«yiou7rveu(xaT0j TOeV.7ropeuT6v.Propnum maiii parlem S. Thom. disp. 140 : patebit quam
Palris esl ingenitum esse, Filii vero genitum, al Spi- prudenter in hanc sentenliam Bachiarius iverit.
riius sancti proccdere. Neque aliter loquuntur S. A- 1 Spiritum sanctum a Patre procedere, Bachiarius
thanasius in Epis. ad Sefapionem, Nazianzenus in aflirmat, el nihil de Filio babet. Scilicet eo lempore
Orat. 23 in laudcm Hieron. prope linem, lsidorus nondum hocreses exortae fuerant, quae Ecclesiam atl
lib. 7. Elymol. cap. 4 §1, Anselmus in Monolog. hanc definiendam quaestionemcompellerent, uti se-
cap. 54, a med., aliique Patres; inter quos Augu- .p quenlibus saeculisfactum. Synodus Constantinopoli-
stinus lih. xv deTrin. cap. 26, ait: Pater solus non tana prima, seu cecumenica secunda, in symbolo vul-
esl de alio, ideo solus appellalur inqenitus : quod ati- gato Spiritum a Patre procedentem vocarat, nil au-
bi repetit. Reclissime igitur animadvertii Bacliia- tem de Filio cogitavit. Hoc symbolum toia diu Ec-
rius Spirilum sanctum incaute ingenilum vocari; clesia custodivii, quale a concilio acceperat; scri-
illud enim vocabulum proprinm amplius non foret ptoresquecatholiCi idcirco absque nota processionem
Patris. ^.liudautem estSpirilum dicere non genitum, Spiritus sancii a Filio reticebant tanium, non infi-
aliud ingenitum appellare. Primum Ecclesia ipsa liabantur. Secuta suut deinde lempora, quibus
usurpat, alterum vix palitur, ne duo ingenili, duoque occidenlalis Ecclesia particulam Filioque symbolo
idcirco Patres esse videantur. Haecesi Bachiariira- addeudam prudentissime censuit. At de bac reinfra
lio, eademqueest quam S. Augustinus sequitur Serm. mihi sermo recurret, ubi de Symbolo Quicumque
58 de Temp., qui cst 5 infra Oct. Epiph. Spiritus agam. Vide etiam, quaeannotavi ad versum 159 Nat.
sanclus, ait ille, nec ingenitus, necgenilus alicubi di- xi 'S. Paulini tom. I Anecdot.
cilur ; ne si ingenilus diceretur, sicut paler, duo Pa- Helvidii haeresisejusque impia in MariaeVirgini-
Ires in sqncta Trinitale intelliyerentur; aut si genitus latem dogmata cui nota non sunt? Sub saeculiquarli
diceretur, sicul Filius, duo itidem Filii in eademmsli- finem famosus hic nebulo vixit, quo eodem tempore
marentur esse sancla Trinitate. Aucior quoque ano- Bachiarium nostrum scripsisse, in Prolegomenis
nymus libri de.Trinit. et Unitate Det cap. 1, lom. iv non sine ralione affirmavi. lllud etiam binc probari
operum S. Augustini, ait : Spirilum sanctum neque aliquaniulum potest: nullum enim alium haerelicum
ingenitum, nequegenilum Fides recla declarat; quia practer istum noster commemorat, cujus rei causam
si dixerimusingenitum,duos Deos affirmarevidebimur,]D hanc unam suspicor, nempe quod haereses propio-
etc. S. Gregorius Nazianzcnus Orat. 50, de FideNi- res magisque praesentes apertiori refuiatione mdige-
caena: Spiritum, inquit, sanclum Deum, non ingeni- re, quam longe ante damnatas is arbitraretur. Cacte-
tum, neque genitum, veneramur. El Orat. 26, col. 3, rum llelvidianas blasphemias praeclarissimolibello
fatelur : IJvsuuaeveit©eouTVJV U7rap^tve'^ov,7r«pa^u- Ilieronymus excepit, ubi perpeluam Virginilatem
a Ita Ambr. Minus recte $rior ed\l,,ininlidelibus. nymus lib. xi Comment. in Isaiam cap. XLel XLII,
b Ambros. inde; sed retinere placuit scripturam lib. vi in Jerem, cap. xxx, etalibi.
editionis Mediolanepsis.seu rectam Muratorii emen- d Haec et plura deinceps totidem fere verbis
dationem. sumpta sunt ex Apotogia Rufini ad Anastasium.Vide
c Desunt iionnulta. Dixerat fortasse Bachiarius: sis Diss. 1, cap. 11. — HaecDissert. doctissimiedi-
si persona qumritur, Spiritus; si natura qumritur, toris alibi proferenda.
Deus est. Ex iteralo ejusdem vocis iotra paucas )i- c Rufinus, sti. Mox , nec inter , cum Rufini, tum
neas occursu saepe contingere , ut quse media sunt Ambrosiani libri auctoritate scribere non dubitavi*
seu ihterposita ab amanuensibus omiltantur, jam mus. Editio cl. Muratorii, ne.'
diu observavit Criiicorum veterum princeps Hiero-
JQ89 PRPFE8SIQ FIDEL 1030
ginem quoque de qua natum scjmus, et virginem A Aquia nobis nunc, ppp repefcutiendi, sed vitandi
ante partum, et virginem post partum, ne con- tantum liosiis cura suseepta est.
sortes Elvidiani erroris habeamur. ' Carnem a quo- 4. Jam vero, si etiam illud a nobis quaerilur, qna-
que nostfae resurrectionis fatemnr integrym atque liter de aniina sentjamus, faclam credimus esse ,
perfectam, huj'us, in qua vivimus in praesenli sae- sicut legiuius in Hieremia proplieta per regem Sede-
culo, aut bonis artibus gubernamur, aiH malis cjam djcentem : Vivil Dominus, qui fecit nobis ani-
operibus subjacemus, ut possimus in ipsa, aut mam islam (Jerem. xxxviu, 16). * Si autem quacri-
pro malis pcenarum tormenta suslinere, aut pro bo- tur, unde sit facta, nescire me fateor, quia nec us-
nis bonprum praemia acquirere: neqqe, ut quidam qnani tegisse cpgnosco : et ideo nec de imperitia
absurdissime, a|iam pro hac resurrecturam djcimus, erubesco, quia lectipne non doceor, neque pericu-
sed hanc ipsam, nullo omnino ei vel membro am- lum formido, quia quse non Jego, non praesumo, ne
putato , vel aliqua corporis parte b desecta- Hic est transgressor proplieticorum inveniar praeceplorum,
nosuae Fidei thesaurus, quem signalum ecclesia- qui mandat sanguinein non manducarj, adjiciens,
siico Symbp|o quod in bapiismo accepimus, custo- (Levit- xvm, 14), quia d omnis cqrnis sanguis anima
dinms. Sic coram Deo corde credimqs: sic coram est. Quid euim est sanguinem nianducare, nisi de
liominibus labiis cqnfitemur; ut et liominibus co-RB anima dispntare? Et ideo carneni quaanobis ii) Adam
gnitio sua fidem faciat, et DROimago sua testimo- fundata est, possnmus djcere ex inundi qualitatibus
nium reddat. Ilic est c baculus defensionis nosirae, e substantia) Deo ariifice et auctore compactain ;
quo murmurantium adversus nos ora feriamus, qui sanguinem enim ad basem f fundamus aharis; id
nos per viam hujus sacculi iranseuntes, jugo con- est, ut ipsi qui creavit, scire unde creaverit, re-
suetudinis , non sludio raiionis oblatrant. Hoc scu- linquamus. Basis enim aliaris velut quicdam radix
tum fidei nostrac, quo obtrectanliuni verboruui et profuudi(;itis esl, cujus secreto eliam raiionem ani-
venenata suspicionum spicula rcpellimqs ac vita- mae jungamus, de qua disputare non posstiiuus. Et
mus, ne aliquod in nobis paiens membrum et de idco nec partem dicimus Dei animam, sicut quidam
prolectione fide. nudum, sermo inimici qui ad fe- asserunt, quia Deus ipiparlibilis et indivistis et ini-
riendum desiinatur, inveniat. Sed sileamus de his, passibilis est; anima vero diversis passjonibus man-

B. Marimilluslribus argumentis luelur.In hanc eam- quaestione agitata, nibil cerii staiuere potuerunt.
dem arenam descendil Epiplianius liatresim Anlidico Cousulantur hujus Epistola ad Marcellinum, et Apo-
Marianilarum recensens ; quin prolixam in eosdem logia contra Rufinum; illius vero epistolae ad Hiero-
haereticos epistolam scripsit, quam ibidem legere nymum eladOptaium, libriquequatuor de origine ani-
est. r in quibus tamen reni dubiam ulrique faien-
1 Haecquidem verba in Qrigenem prolata esse vi- P marum, tur. S. Eucberius in cap. m Genesis, Pomerius in
deniur; hicenim pluribus in focis, et praccipue lil). iv lib. de aniraa, Africani Patres saec. vi, in epist.syn-
de Resurr. et in Exposilione primi psalmi, et in od. ex Sardinia Byzantium missa, S. Fulgentius
Stromatibus propriam carnem qua homines in vita lib. III de Verit. pracdest. et gratiae, ad eumdem
sunt usi, exlremo judicii die non resurrecturam scopuluni liaesere; et posiremus isle cap. 18, Augu-
affirmavit. Mihi taiiien propiora Bacbiario tem- stinum, quod ea de re dubitarit, maximis efferi lau-
pora hic signilicari creduntur ; siquidem sub saeculi dibus, eicaput vigesimum hisclaudit verbis : Quan-
quarii finem Joaunes Hierosolyiniianus episcopus lo ergo melius ab hujus quwslionis certamine tempe-
eosdem Origeniserroresrecoquens,causam SS. Epi- ramus, in qua nos inaniUr laborare cognoscimus!
phanio ac Hieronymo praebuit pro caiholica veritatei prmsertim quia quod a sanctis viris niajoribus nostris
scribendi. Egregia admodum banc in rem videndai videmusminime definilum, oportet nos tanto caulius
est ejusdem ilieronymi epistola 61, ad Pammachium, atque lemperantiusquwrere, quanlo ad ejus finemitlos
adversuserroresJoannis Hierosolym. llunc vero epi- prmclaros viros cernimus minime pervenisse.Cassio-
scopum infra tacilo nomine designari arbitror, cumi dorus quoque lib. de Anima cap. 14, Gregorius
Bachiarius ait: Neque, ui quidam absurdissime,aliamt Magnus lib. vn, epist. 53, in eadem fuere dubitaiio-
carnem pro hac resurrecturamdicimus. ne : S. Isidorus Hisp. episc. lib. n de Oflic.
2 Eiiiinentissiinus, et clarissimus card. Norisius ini Eccl.quincap. 23, inler alias senieniias, quas de fide
Vind. August. cap. 4, § 3, quaestionem hanc ila oc- tenendas proponit, hanc iuseruit : Quod incerla sil
cupavit, ut alia addi omnino nequeaiil. Pauca exi animw origo. Alios auctores eiiam aevisequioris con-
eodem libabimus. Certum est per plura saecula vel1D I gerit laiidams carduialis Norisius in pracclarissimo
Patrum praestantissimosin origine animae assignan- Opere superius memorato. Nemo igiiur mirahimr
da ancipites hssisse. Et sane divini scriptores Au- adeo dubium in hac seutenlia sletisse Bacbiarium.
gustinus ac Hieronymus, hac per epistolas varias
a Rufinus habet carnis nostrmresurreclionem ; al- eap. xu, numquam scriptum esse, quod anima hu-
que ita corrigendam puto lectionem cod. Ambr. mana sanguis sil: idern repetil lib. xi contra Advers.
quam sequitur Muraior. Legis et Prophet. cap. 6. Legendus praelereaBasilius
b Male in Ambr. atque edilis, deserta. Ex Rufino) Magnus, Hom. 8 in Hexaemeron num. 2.
emendamns. e Optime amicus meus locum ita restituit, sub-
c Presbyier Aquileiensis num. 1, professionemi stantiaque, Deo artifice, etc.
Fidei quain ad Anastasium misit, baculmn perindee f Fundimus reponendum esse facile crediderim.
appellat : Ut mmutis, inquit, adrersmn me forte obla- Rufinus Apologim num. 6 : Usque ad prmsens, aii,
trantibus baculum qnemdam tibi confessionis mem, i, certi el definili aliquid de hac quwslione non teneo;
quo abigerentur, offenem. Vide sanclum ilierony- sed Deo relinquo scire, quid sit in vero.... prwter hoc,
mum, lin. xi in Buf. n. 2. quod manifestetradit Ecclesia, Deum esse anirnarum
d Monet sanctus Augustinus contra Adimantmn n el corporum Creatorem.
1051 BACHIARIIMONACHl [1032
cipata, sicut quotidianus rerum exitus probat. Nec A non est; nec factum esse diabolum, quia Deus ma-
de crealura aliqua factam dicimus, ne eam faciamus lum non d fecit, sed angelum bonum facium, sicut
viliorem reliquis creaturis, quibus domiha, si bene Scriptura demonstrat : Per bonum operatum est
egcrit, constitula est; sed ex Dei tantum voluntate mihi omnemconcupiscenliam( Rom. vir, 8). Maltim
formari, cujus potentiae non necessaria est materia, cnim angelum fuisse sic credo, ut Apostolus dicit:
cx qua quod voluerit operetur, sed ipsa voluntas Datus est mihi stimuluscarnis mem, angelus Salanw
cjus materia a eorum, quaelieri aut esse mandave- qui me colaphizet (II Cor. xn, 7). Et alibi : Nisi
rit. ' Sed nec illi assertioni tradimus manus, qua veneril refuga et discessio(II Thess. u, 3). Ergo qui
quidam superfluo deleclanlur, ut credant animas ex nunc refuga est, fuit aliquando intuitu Creatoris,
transfusione generari; quia contradicit huic suspi- et in illa gradus sublimitate e quaescripta a prophc-
cioni beatus David dicendo : Scitote quoniam Do- tis, cum dicitur : Et lu eras consignatio similitu-
minus ipse est Deus : ipse fecil nos, el non ipsi nos dinis,et corona decoris (Ezech. xxvm, 12), et re-
(Psal. xcix, 3). Et alibi : Qui finxit singillatim liqua ; et alibi: Quomodode cwloceciditLucifer, qui
corda eorum (Psal. xxxii, 15). Ubi hic transfusio mane oriebatur(Isai. xiv, 12). f Hunc boni et mali
inveniet locum, ubi aut singillalim corda finguntur, capacem dicimus accepisse ex factore naturam, im-
aut dicitur : ipse fecit nos, el non ipsi nos ? Qui ergo jg mortalilatis gloria et bonore circumdalum ; acce-
ex tranfusione dicunt animas generari, id asserere pisse etiam scientiaedignilatem ; s qui elatus in su-
dictintur, quia ipsi nos faciamus. Sed hoc b prae- perbiam, suum credidit esse quod non erat; quo-
scienlia prophetalis objurgat dicendo : Ipse fecil niam qui eum fecerat, h Dominum non videbat.
nos, et non ipsi nos. Absque sola igitur Trinilate, Ego sum, inquit, et non est alius prmler me (lsai.
omne quod in ccelis sive in terris et mari poten- XLVH, 12). Inde terrce deputatus esl et cineri, ut
latur, agitur, movetur, creaturam esse credimus et scriptum est: Quid superbis?lerraet cinis(Eccli. x,9),
fatemur. et, Initium peccalionissuperbia (Ibid., 15). Qui lar-
5. * Diabolumnon ita faclum sentimus, ut diabo- laro et igni perpetuo deputatus, perennis est pcenae,
lus c est, nec proprium habuisse naturaesuas genus, non immortalis vitae. Credimus omnem creaturam
ul diabolus nascerelur, et hoc cognomen meritura Dei quaead usus ciborum a conditore concessa est,
dedisse, non Deum : nec ingenitum esse, quia Deus bonum esse, sicut et f factum est: Et vidil Deus,

1 Animas a Deo in singulorum hominum concep- Haeres.66, quae est de Manich. num. 16, ubi hanc
tione creari veteres Patres sensere; eademque sen- eorum opinionem refulans, ait: "k\xa Se xal mpi
tentia, ut docel eminentissimus cardinalis Norisius Sta66).ouOUTM? Sta^vj7TTeov,ouxa7ro xriceu; yucrt-/.w?
in Vindiciis August. cap. 4, § 3,'usque ad Pelagianae x.«zouzezTto-fievou, odla IKUTW pteTa%pbvovTO7rotefv
haeresis tempora potiorem auctoritatem oblinuit. p zazoveyeupaptevou. De diabolo quoque sic habendum
Cum vero exinde illud argnmentum haerelici pro- est, eumminimeab origineipsanequecondilionematum
moverent, nempe animas, si a Deo creentur, non exstitisse, sed aliquanlo postea tempore malum quod
posse cum peccato produci; tum S. Augustino, tum faceret excogitasse. Hoc idem infra, num. 62, pluri-
praesiaiitissimisPatribus alia sententia placuit, qua bus probat. Neque solis Manichaeisinsana hascopi-
animaeex anima paremis traduci ac propagari cen- nio placuit, verum etiam Priscillianislis, qui om-
sebantur. Tantum aulem roboris Augustini verba nium haeresum contagia in unum coegere. Leo
sibi conciliarunt, ut pluribus post illum saecnlis magnus cpist. 95, ad Turibium Asturicensem epi-
scriptores sanciissimi de origine animaedubitarint, scopum, cap. 6, horum errorem itadesignal: Sexia
donec Scholasticoruin opinione praevalente, et aui- unnolalioindicat eos dicere, quod diabolus numquam
marum traduce antiquato, earumdem creatio in Ec- fuerit bonus, nec nalura ejus opificiumDei sit, sedeum
clesia communisevasit. Id ex pluribus Augustini lo- ex Chao el lenebris emersisse;quia scilicelnullumsui
cis patet, et praesertim lib. x de Gen, cap. 23, epist. habeal auctorem, sed omnis mali ipse sil principium
28, ad Hieron., ac epist. 147, etc. Igilur hinc etiam atque substantia : cum fides vera quw esl catholica,
tempus, quo BachiariuS scripsit, eruere nobis ali- omniumcreaturarum sive spiritualium,sive corpora-
quanlulum licet : si enim iis temporibus quibus ille lium bonam confiteatur subslantiam, et mali nutlam
hanc Apologiam conscripsit, Pelagii deliramenta esse naluram; quia Deus qui universi est condilor,
christianam rempublicam occupassenl; utique sen- nihil non bonum fecit, etc. Videndus hac etiain de
lentiain illam qna animas ex iraduce in nos devenire re S. Cyrillus Hierosolymitanus Calhec.2, et Coc-
censuerunl viri doclissimi, quamque catholicis dog- cius lib. iv, artic. 5, tom. H. Damnatus autem hic
matibus, Augustino praeeunie, altius favere credide- D error antiquitus fuit in velustissimis Capiluliscon-
runt, sibi minus probari non dixisset. tra Manichaeos,quae post Bachiarii opera subjeci;
• llic insanum Manichaeorumdogma refelli palet. ibi enim sic legitur : Si quishujus mundipHticipem,
Siquidem hi inter caetera deliramenta, quibus per- hoc est diabolum, et tenebrarumglobumauerU pro-
niciosissimain haeresim in orientem invexere, hoc creatum, et non a Deobonumangelumfaclum,,tt pro-
quoque pronuntiarunt, nempe diabolum ab origine pria postremumperversitate mutatum,anatmfm, Ut.
malum nequaquam fuisse. Audiatur S. Epiphanius
>' ,'*
a Subaudilur esl. : e Forte, descripla,vel, quwtcripta ' •
b Med. edit., scientia, reclamante autographo, f Errore, utvidetur, lypograpbi,
cujusscripturam in textum inferre placuit, licel forte e Lege sodes, et rneopericulo, ; iv
legi debeat : ted nos (nimirum traducis patronos ) u Vox Dominumdeest in prim. *i.
1 ' '
SCIENTIA prophetalisobjurgat. Scribendum videtur, d' .
c Magis placet, esset. ila. El vidit Deus, quia bona V
d Murator., facit.
 1055 PROFESSIO FlftEI. 103*
quia bona sunt valde (Gen. i, 30, 31). » Sed ab his A Et alibi beatus Petrus : Omnis sermo interprctatione
ad teinpns abslinere, non pro superstitione religio- indiget ( 11Pel. i, 20 ). Omnem scripturam quae ec-
nis neqiie abominatione crealurae Dei, scd pro con- clesiastico canoni non congruit neque consentit,
tinentia carnis, ulile cssesentimus secundum Apo- non solum non suscipimus, verum eiiam velut alie-
sloli consilium,qui dicit: Bonumest non manducare nani a Fidei veritale damnamus. Peregrinis atque
carnem, neque biberevinum ( Rom. xiv, 21); atque ignolis fabulis de scripturarum conlinentia, non fa-
cum libuerit, uli; et cum delectaverit, absiinere, in cile accommodamus assensum; neque cilo nova
liominis potestate consislere. * Conjugia probamus, doctrina aurium nosiraium iniral cavernas, quia
quae Deo auclore concessa sunt : cominentiam in Jegimus Virginemb novam aliam in secreio, quam
ipsis praedicamus; virginitatem, uipoie egregium rudem vel secretam suspicamur essc doctrinam ;
germen, et ex effela trunci radice procedens, exlol- quac ob hoc prohibetur inspici, ne hominuni corda,
limus et miramur. Justorum pcccatorumque distan- commentitia , sub specie veritatis, sermonum pul-
liam, non ex conditione crealoris, sed arbiiriocre- chriludiiie suavitateque decipiat. Virgo est illa
dimus accedere volunlalis.Poeniieniiam peccatorum doctrina, quae nulli viro ecclesiastico vel caiholico
plenissima fide suscipimus, ac veluli secundam gra- cognita est; sed inter mulieres semper adolevit, id
tiam suspicamur, sicut Apostolus ad Corinthios B \ est, animas, quae semper discentes, omni spirilui
dicil: Volui per vos venire, ul secundam graliam ha- deceptionis credula se facilitate cominiscenl, non
beaiis (II Cor. i, 15). curae habentes unde concipiant; cum Dominus in
6. Vetus et novum Testamenlum acquali lidei lance Lege mandaverit, ne non nisi de tribu sua in con-
suscipimus ; ac veluli currentis per signa ponderis jugio copuletur, id est, illi fidei c intellectus, qui ex
libra, sic lestimoniorum gesta mobili mediiatione patrum semine, hoc est, doctrina descend.t, et
pensamus. Nec a evacuantes historiae fidem, credi- Abrahae qui primus in praeputio credidit, prosapia
mus universa gesta esse quae Iegimus; scd juxta nobililalur el genere. Virgo esi illa doctrina, quae
doclrinam Apostolicam sensum in hie spiritualem, d lanlum in secreto sibi placet, el in publicum erjr«=
prout Doininus dcderit, perscruiamur : qui lamen bescit exire. Hanc talem, non solum fugimus, viejS^-
sensus ad typum Christi Ecclesisequeperlineat; aut eliam publica voce damnamus, slultum e dtKe^te^
in morum emcndationeiu correctionemque proficiat. hoc credere, quod aut ipsi defendere non pos|u«(usv
Et hoc ipsum juxla illud, quod Apostolus ait: Om- aut ad aures publicas non debeal pervenire. Vg.^ C"
nia hmcin figuram nostri contigerunt (I Cor. x, 6). 7. 8 Jejunia allentiora secundum ecclesiasHC^ni.7

1 Sanctum
jejunii usum Jovinianus, cnjus lempo- IQ eoaudito nupsisse dicanlur. S. Hieronymus quoque
re Bacbiarium vixisse crediderim, iinprnbare est lib. i coulra Jovinianum hanc ej'usdem proponit
ausus, eique se caiholica siaiim oppnsuit Ecclesia. ha'resim : Dicii virgines, vidttas et maritatas.quwse-
Hiernnymiis vir sanctissinius, cui omnium primo mel in Christo lotw sunt, si non discrepant cwieris
hanc haresim jugtilare contigit, liaereiici errores operibus, cjusdemesse meriti. Gennadius Massil. in
duobus libris excepit, in quornin altero pluribus de Profess. Fidei, quaein Append. ad tom. 111S. Au-
jejunii uiilitale agit, ubi eliam erudiie probat om- giislini edita est, nuin. 68, similia hahet : Sacratm
tiem crenluram Dei quw ad usus ciborum a conditore Deo virginitali nuptias comquare,aut pro amore casti-
concessaest, bonam esse, uli Bachiarius ait; quod gandi corporis abstineniibus a vino vel carnibus nil
tamen insciie Jovinianus negabat. S. Auguslinus ad credere meriti accrescere, non hoc Christiani, sed' Jo-
Quoilvultileiimlib. de Hares. num. 82, de Jovinia- viniani *
est.
no loquens, ail : Hk omnia peccala, sicui Stoici phi- Egregiam Disquisitionem de veleium Chrisiia-
iosophi, paria ette dicebat, nec posse peccare homi- norum Jejuniis vide apud c. v. Cab.issntium in No-
nem lavacro regenerationis accepto,nec aliquid pro- lit. saec. n. Jejunii autem vera ralio nou in eo solum
desse jejunia vel a cibis aliquibus abstinenliam. Vide sita eral, ut a cibis et comessationibus Christiana
S. Ambrosium iu epist.82, ad Vercell.; Gcnnadium gensabslinerel; verum etiani, ut se rcliquis volup-
in Fidei profess., eic. tatibus subducerei. Qui pius mos apud veieiesPa-
9 Ahera haec fuit Joviniani haeresis, nempe con- tres non raio descriptus reperiiur, et praecipue
jtigia sacro Virginitaiis voto a-quare. S. Augustinus apud sanctiini Maximum, S. Ltoiiein, aliosque vele-
loco supra citaio addit : Virginitutem sanctimonia- res patres. De Jejuniis elegainissimiim tractatum
lium, et conitnentiamsexus vitilis in sanctis eligemi-1D edidil clarissimus P. Thomassinus. Vide vero Dis-
bus cwlibemvilam, conjugiotum cuslorum atque fide- qiiisilioiiciu meam de Jejuniis trium et quatuor Tem-
lium mcritis admquabal; ila ut qumdumvirginessacrw porum, quam ut hunc locum illustrareni in hoc libro
proveclwjam wlatis in urbe Roma ubi hwc docebat, invenies.
a Noiissimus cst hac de re Origenis error, quem In Hebraicis nominibus sacpe ludit Bachiarius, ut
DoclorMaximus s»'pe notai, pra'seriiin vero in libro obsrrvavimus Diss. 2, el cuique observare licet in
contra Joannem Hierosolymii. num. 7. Constile, si aliero libello de Reparationelapsi.
c Lige, intellectui. Nouv vocanl Philo Judaeus et
lubet, Diss. 2, cap. 4.— llaec quoque Dinsert. alibi
exhibenda. Pbilonis sectator Origenes, quorum uterque innu-
b Locus, si quis aIius,-corruplissimus. Libenter meris in locis allegorica illius conjugia explicat.
ila restitueiem : Quia tegimus Virginemnominari Sed interpretes satpius decorum non servant, etvouv
Alma, hoc est in secrelo, vel secretam. Adeundus reddunt, menlem, femininam vocem.
sanctus Hieronyuius in cap. vn Isaiac, 14, ubi inter d Corrupte cdiiio Med. cui tamen favet
autogra-
caelera haecbabet : Ergo ALMA non solum puella, vel phum, tanto.
VIRGD, sed cum imrif.net,virgo ABSCONDITA dicilur vel c Mallem, ducentes.
SEGRETA, qum numquamvirorum paiuerit atpectibut.
PATROL. XX. 33
1055 BACHIARIIMONACHI 1036
regulam disciplinamqne servamus, ut tribus tempo- 1A velinl male sentiendo peccare. Si qnis his auditis in
tibus anni masculinum nositum ( Exod. xxxiv, 23), incredutitate perstiterit, ut non nobis lidei assensuni
hoc est, opus virlutis quod caetero operi praccellat, tradal, non dubiio, e quin in die judicii parlem aul
appateat: ac si quando jejunia indicta Ecclesiae,tunc inter iiicredulum populum, aul inter falsos tesles
nos cupimns, non solum deusu consuetudinarii, ve- babilurus sit, cl seeundum judicium legis Moysi ini-
rum ctiam a conversaiione, fabulis, saluialionibus quilalem quam in fratre suo medilatur, sit rece-
"
quae fabulas interserunt, jejunare. Et cum haec, plurus ( Deul. xix, 19).
tesle Deo, ita, ut scribimus, sentiamus; tamen nnn 8. Nos enim , eisi peccatores sumus, tamen f pro-
sic nobis de veritate blandimur, ut si forte sacer- pter illa trecenta aureascuta quaeSalomon fabrica-
dotes sive doctores, qui sunt capita populi et co- vit (111Reg. xiv, 27), acrea facere non debemu?.
lomnaeecclesiarum, qundlibct ex bis quae professi Scuium enim Fidei forma est secundum Aposiolum ,
sumus, b probantes (aliquid) rectius quid dixerint, qui dicit : el Accipicnlesscutum fidei(Eplics. vi, 10).
pigri simus in eorum senteniiam transire ; praecep- Et ille pro aureis aerea faeit, qui i subiracta fidei
tumque meminimus scriplum : lnterrogale palres vcritate, solum degenere rcddii cl confessione tin-
vestros, et dicent vobis (Deut. XXXII,7 ). Neque enim nilum; et cnm devotus videatur in numero, tamen
tam stiilti sumus, m quibus capiia pro sanclilica- B \ reus invcnilur ex volo, id quod non crcdit confi-
tlone submiltimus, bis corda nostra humiliue no- icndo. De quibus quidem dixissebeatus Aposlolus
limus. Paslor est : quo vocaveril, sequar : quod suspicandtis est: Ilabcntes speciempielalis, et virtu-
dixertl, ruminabo; quia ipse scit sibi pro custodia tein ejus abnegantes(HTi»t. in,5). Nonne videlur libi
mea reddendam esse raiionem (Heb. XIII,17 ). Hacc virius in auro, et specins in xre posse senliri? Sed
« sint, de quibus iulerim vobis ad praesens occur- optamus asserlionem propheticam custodire, ut ante
refe potui : si quoeaul studio praeleriisse, aul. te ad- pedes equorijm regis, qui nisi episcopi aut doctores
huc lilillare videauiur, sine verecundia interrogare sunt, quoruni pedes veloces sunl super montcs
dignare, ut sine cunctalione respondeam, ct aul (I Isai. LII, 7), evangelizantcs pacem, fidei nostrae
emender de errore, aut conlirmer in Fide. Tesior scnia ponamus. Trecenla enim aurea scuta, sive
omni legenli verba professionis huj'us, quoniam si bcata: Trinilatis fides, sive omniiim crealurarum
quis dempserit de d liis, demel Deusdelibro vilaepar- satio, cceli, terrae el maris : cursores b enim qui
lem ejusdem (Apoc. xxu, 19). Eienim ille qui nos ante pedes equorum ponunt ca, illi credendi suin
crediderit aliud labiis loqui, aliud cordc lenere; qui poiucruut dicere : Cursumconsummavi(II Tim.
sicul superius dixi, cor nostrum Deus polesl inspi- iv, 7) : quia insiiiuiilcge » bucusquead finem ser-
cerc. lpsi obtulimus labia ad confessioncm : de qui- C vare pnssimus, ne illa i Siiracim rex jEgypti (III
bus possunt liomiues judicare, salisfecimus; ac sic Reg. MV, 25), hoc esl, diabnlus, a lemplo nostri
duobus lestibus stabit omne verbmn noslruni (Deut. cordisabripiat. liscubeni suffiagia oraiionum lua-
xvn, 6), id esi, Deo, cujus judicium in nos, si fal- rum ad Jostim Chrislum Doniiniim noslruin, cuiglo-
limtts, invocamus; cthominibns, quorum suspiciones ria in saecula saeculorumk amen.
nostfa confessione corrigimus, ne amplius in nribis

•«lts edidit Muraiorius. Sed codex Ambr. haec
habel : El quoniam hmc teste Deo etiam scribimus.
Reciissimam puto conjecturam viri docti, qui ila lo-
cnm emendat: Et quamquamhwc, tesle Deo, eiium,
uli tctibimut, sentiamus.
b Lege, improbanles,tectius quid dixerint; TOali-
i/nidvaria leclio est abaniiquario in margine prioris
exemplaris annotaia pro quodtibet.Exscriptor ulra-
qtm lecliipneinirusa, sensum ntrbavit. Simile fere
mendum adhuc superesl in velnslissimo libro Pas*
toris lib. i, vis. 4, n. 2, Soliludinem, et sollicitu-
dinem tuam. Prior vox audacter exputigenda est..
Statim repelilHernias absque glQSSemale: Immitiitc;D
solliciludiiies vcstras super Dotnrnum. Et vis. m,,
num. H, Nonprojecistis avobis sollicitudinesvestrass
in Dominum.
c Ita Ambros. Prioraulem editio, hwcsunt qum.
d Male ill edil. de hisdem, et Deus. Videsis Diss.
2, 6cap. 1.
Sacpius laudatam Rufini apologiani iniitatur,,
qui ait uura. 8 : Reddentautem in die judicii ralio
nem hi, qui offendiculael disseneioneset scandalai
fratribus propter invidiamsolunt generanl ei livorem.
f Legenduin propterea.
« Edil. , subslaniia. Textum ad Codicis lidem
emendamus. Similem ferme allegoriam exhibet llo-
milia 11 Origenis in Numeros : Ubi, ail, vera fides
est, elintegra verbi prwdicalio, aul arqenlea dicuntur,
aut anrea : ul fulgor auri declarei fidei puritalem, el
argentum igne probalum, eloquiaexamimitasignificet.
Ista ergo quw dicuniur wrea, m sono tantum vocis
consistunt,non in virtute Spiritus; et sunt, sicutApo-
stolus dicit, ut wramenlumsonans, aut cymbalumlin-
niens.
Il An, autem?
' Scribendttm, hmc usque ad finem.
j Med.edit., Jttractum. In versioneTwvLXX dici-
lur Souo-ontift.ln Vulgata 111Reg. x! et xiv, nec non
II ParaHpomenon xn, rex bic ^Egyptiusappellatur
Sesac.Observavit sancius Hieronymus, ante suam
versionem libri Paralipomenon uomina iu Graecis
et Laiinis codicibus iia vitiata fuisse, ut non lam
Hebraea, quant barbara quaedamet Sarmatica no-
mina congestu videri posseut. H^ec ferme sanctus
Doctor Dumnioniel Rogaiiano iu Proceiiiio lom. X,
pag. 451.
k In Anibr. cod., Finit. Amen.
1037 LIBER AD JANUABJUM,DE REPARATIONE LAPSI. 1038

BACHIARII AD JANUARIUM

LIBER
a
DE REPARATIONE LAPSI

Benediclo in Ckristo fralri, omni mihi fide el dilectione venerabili, Januario Bachiarius
peccator salutem.

1 Nisi vererer , bcaiissime fralcr , ne inter A j membrum cnrporis mei diabolica sagitia percussit,
cimulalos amicos Job ntihi porlio poneretur, qui cum Apostolus dicat : Si patitur unum membrum,
Vldenles piagam ejtis, veluti qui non b habefet eon- compativntur omnia membra (I G'or.xit, 26),
solaiionem, jugi silentio quieverimt; prope fiterat, 2. Sed non admiuiiur in tolum aninius meus la-
u( et ego superposita manu ori, et c obturata fis- mcnialioni vacare vel fletui, quia adversusvo? nijhi
tula linguae, januas labiorum meorum taciiurnitaie locus est irascendi. Ecce h in communes inimicos
concluderem. Sed ab-it hoc a fide mea, ut aliquam processit fraier nobiscum in pradio, et subito pro-
dicam plagam esse, quae non habeatconsolalioiiem; stratus est casu : huncvos necsej ultiiraedignumho-
cum mihi Propheta proclamet : Numquid medicus nore judicastis, sed reliquistis ctim feiis et alitibus
tion est in Galaad, aut resina non esi iltic (Jerem. devorandum. Ubi est misericonlia chrisiianae reli-
«iii, 22)?Galaad enim inicipretaiurd acervus testis : gionis, qnam Magister noslcr (Maiih. ix, 13) sacri-
et hunc acervutn testem, totuin canoncm diviuorum ficio docuit esse iiieliorem ? Ecce jacet frater ab
librorum esse scntimus; ubi indissolubilium cumu- hoste percussus : adhuc forsitan palpital; el vos,
lus testimoniorum, ui quidam congeslus esilapidum: quia sine vulncre > revertimini, nc consolaiionem
In quo cumulo medicus verus, c nosier Doniiniis quidem plagae ipsius deferri lentastis. Nolite esse
] sine formidine, beaiissimi i fratres : forliorem per-
Jesus Chrislus, si quaesiius fuerit, inveniiur. Resina B
aulem quid est, nisi conlinentiae viitus, quaj disso- cussit inimicus, ut celerior postmoduin ei fieret adi-
lula conjungil et scissa congjulinal? Quod nos scien- lusad reliquos. Uiquid, rogo, sperniiis vulneratum,
tes, non duhiiamuS ad consolationem ipsius plagae autsic k pulatis esse morluum? Melior fuit concu-
l
qtuc contigit, oris nosiri lamenta miscere. Audivi- birta Saulis filia Resptia (II Reg. xxi, 10), quae
mus enim horrendae cladis excidium ; audivimus corpora defun.clorum quos David pro Gabaoniiarum
*exsultantem de ruina militis Christi Satanam; et j'u- ultione percusseral, eo usque accincla sacco, hoc
hitatio vocis quam in triumpho suo diabolicus dedjt esl, cilicio cuslodivit, donec eis roraret aqua de
exercitus, ad aures nostras usque pervenit: et tes- cceio, id est, tlonec pro venia eprum miscricordiae
tem Deuminvocosuper animam meam(II Cor. i, 23), ccetestissiilla deflueret. Meliorille Judas Macbabaeiis
quia « suni mota viscera mea; et ita commoverunt (II Machab. xxi, 40), qui etiam promorluis frairibus
seossa mea, nt omnem partem corporis mei senii- oraiionem credidii esse fa.cienda.ni,quos furata de
rem eadem ptaga torqueri. Neque enim absque niJamnia civitate idolorum dona pr^stravcrant.
damno mco hoc accidisse dixerim inalum, ubi t 5. Ut quid, rogo, Medicus noster inler Hbrorum
a In editis inscribjlur, De recipiendis lapsis. Vide C
( cum eudiunl ruinam militit Chritli.
Sis Diss. 2, cap. 1. £ Erasmtts, ita commota sunt v. m. el contremue-
b Amlwpsiani codicis ope, jcujns apagraphui» oc- tunt o. m.
curaie descriptum transmisit cl. Saxius, genuinain h Ita Ambr. in editis, Ecce enim
contta, eic
1 Opiima Jectio, qnam prssfert Erasmus.
leciionem raslitujmus. Erasmns legii, haberent. Edi- Reverli
tiones aliae, haberets.olatium, e
dicuniur, ptmlio nimirum, ad quod una cum lapso
c Ila Ambr. et Eras.; sed Gryn. et Magar., obtu- processeranl. Amb. Sine vulnere convertimim.Big-
ralo linguw sibilo. mcus, sine vulnere estis, converlimini.
d luiefpretaiioues liominutn locornmque Hebrai- i Ambr., patres. Mox pro clarior, quod exstatin
C.or.umplerumque cpusentiuni cum saucti Hier.ouynii edit. Bign., ex Gryn. ei Ambr. intiilimuscelerior.
libris de hocargumenU). Alia tpmen LexicaetCom- k Magisplacet, qnatnvis tnuJila sit etliiio Erasnii,
meniaria cpnsuliHi, tjuihus vis illarum vocum tropo- aut sicutputatiselmortuwn.
1 Erasmus, illa Respha concubina Saiilis. Retine-
logice explitalur.
* EraSRMis, medicusvems, fieus mcusJesus Chri- mus vulgatam leclionem, cui non meiiViur codex
stus. Ambrosianus. Lcgeiidum piilarcm, ftlia Aiw, ex-
f Peues Amjjr,, Gryn., Bign.,italegitur. In editio- puucto nomine Rtspha, quod e margine forie in
nibus vero Pseudo-llieronyraiaiiaeObjuygationis: ex- texUim irfepsil.
(ullqnt.es dcrvina Chtisti milites Satan. Durius id, sii ^ Ambr. corrupte, Trimiia, Gryn,Lamyria, Bign.
noii i.uipie, dicluju. Gerraansnj iectiouem confiwnatl Lamyrni.
Bachiarius num. 10, itbi ait, homintsswculiexkitarmi,
4059 BACHIARIIMONACHI 1040
suorum loculos lot constituit genera pigmentorum, A. A soror tua est; quam si passus fneris"inter alienige-
si nihil est ex omnibus emplastris ejus, quo sanari nas servire, peccabis. Sed dicis fortasse, Levila est
possit vulnus quod inflixit inimicus? llane fuit iste qui cecidit : non ei remedii potesl medicina
quod laierela Archiatrum, cui nequaquam arlis suae conferri. Erras, frater : recurre ad scholam Medici.
peritia provideret? b Et si placet, aperiamus scho- Ecce in secundo loco, id esi, Exodi libro, ubi lo-
lam Medici nostri; et ea principio canonis vtilnerum tius plaga populi vulnusque describitur, etiam Le-
et medicaminum species perquiramus. Ecce in ip- vitae peccasse referunlur; qui priores ad corre-
siusintroitu scholae occurrunt illi duo auctores se- ptionera legislatoris emendati esse perhibentur ; et
minis carnalis c, qni venenato serpentis dente per- non lam in cis peccati crimen arguitur, quam ve-
cussi, non slatim d perpetiiae pcenat mortis addicti lox conversio in pceuiteiilifc celeritaie laudatur
sunt; sed dejecti de paradisi deliciis, id est, de Ec- (Exod. xxxu, 1 seqq.). Cujus rei etiam in Ezecniele
clesiaclibertate et de sacri comniunione myslerii, ineminit Domintts noster, cum dicit de Levitis:
ideo temporarie sub typo mceroris tribulaiionisque Qui primi txierunl d tne, cumerrassel Israel (Ezech.
damnaii sunt, ul malagmalepceiiilentiaesanarentur; XLIV,10). Ipse quoque ponlifex ad suggestionem
et eo usque de ligno viiae, id est, Christi participio populi idolum fabricavit : pro qtto orationem fecit
cxsules (ierent, donec ad eum per roinpliaeamflam- U I Moyses, boc est, fraterno liberalus est auxilio. Scd
meam (Gen. m. 24), id estignitam manyrii passio- dicis fortasse, beatissime : Adbuc nec Levitaesan-
nem, aut per Cherubim Dnmini qui interpretatur ciificati eranl, nec pontifex consecratus, cum istius
multitudo scientiw, remearenl : de quibus nuuc per mali crimeu adraissum est. Non conlradico perspi-
singula nun est temporis loqui. Quid vero ille fratri- cacise luae,quam ex Scripturarum voluminibus con-
cida, cui ob hoc signum Dominus mandat imponi cepisti. Tamensichpossemrespondere libisecundum
(Gen. IV,\S), ne ab aliquo possit occidi ? Non vull apostolicam senlcnliam, qua loquitur ad llcbracos
enim motlem peccaloris, ted ut convertaturet vivat (Hebr. vn, 9, 10); quia in Abrahae lumbis latens
(Etech. XVIII,52). Nec longe ab his distat ille prin- Levidecimas' Melchisedechdedil.etaccepil. Aut ipsi
ceps pairum, qui primus credidit, et reputatum esl ei Aaron quid libi mintis videiur fuisse de pontificali
c
adjuslitiam (Gen. xv, 6); qui captum ab hostili le- honore vel gradu, cum ^Sgyptum signis percussit
gione filium fratris, assumpla vernaculorum turba, horrendis, et egrediens nocle cum populo, i san-
surripuit: quem postniodum de Sodomaeplaga, id ctum celebravit pascha? Scimus auiem quiasine sa-
esi, de judicio gehennae,habito cum divina majestate cerdote pascha non poterat cplebrari.
colloquio, hoc est, oralionis suaemerilis liheravit. 5. Sed intermissis his, inlerrogare te volo : Quid
Et tuergo assume vernaculorum turbainf, id est,, C ( eral Aaron, cum adverstts Moysen invidiae livore
opere tuo non alieno, fratri auxilium pracsta ca- percussus, juncta sibi Maria, murmuravil (Num.
ptivo.LoquerecuniDomino, liocest, ora adChrislum,, xit, 1, 2)? At dicas fortasse.minus estinvidia quam
ne eutn fuluri judicii ignis exurat. forniciiio. Lege ergo beaium Apostolum, qui dicit:
4. Imilare patriaicharum opus ( Gen. xxxiv, 25i Neque fornicarii, neque invidi, nequetnaledici, neque
seqq.), qui stuprum sororis suae in alienigenarumi avari, neque detractores regnum Dei consequentur
nianus incidenlis, non solum s horruerunt, sed1 (I Cor. vi, 9). Vides ubi velut aqualia sibi similia-
etiam vindicaverunt. Require lamen, qui ultores3 que jtingunlur, quae ad coelorum regna non snb-
fuere peccati. Nonne Simeon atque Levi ? Et tu ex1 eunt? Adverte cujus pcenae senientiam mereatur
iribu Levi es, qui ecclesiastico servis officio. Si- invidia, per quam prophetissa Maria lepra perculi-
meon autem obauditio inlerpreiatur. El tu ergo, quii tur (Num. XII, 10): cujus etiam avaritia, pro qua
obediens fuisti Deo, iiiobedieutem animam liberarei Giezi Elisaei ministcr simili sorte damnaiiir (IV
aut vindicare cur cessas? Anima autem fratris lui,, Reg. v, 27). Tu vero, k qui avarum non delestaris,
« Pcssime in edilis, Architecttim.Locum emendat; t D slnliaucioriiascogit ntscntiamiis Abraham deJisse:
cod. Ambr. Uberius Erasinus, itane fieret aliqua o Per Abraham,et Levi, qui decimasaccepildecimasesi.
plaga, qum scienliumnoslri lateret Archiatri. Adhucenim in lumbis palris erat, quando obviavilei
b Legenduiiiceuseo, Ai. MelchisedeckLocum ignur Ba<biarii in liiiucmodum
« Giyn. el Bign »ddni>l, Adam el Eva; sed glos- i- re-tiluerein : In Abrahw lumbislatent Levi decimat
sematbesl in Ambr. etErasmi editioue. Melchisedech,quas accepil et dedit.
d To perpetuos, qund Gryn. et Bign. non agno- i- i Bign., tancto. Hunc Bachiarii locumafferl An-
scuiit,exsiat in Auibr. codice, ei Hieronymianis edi-
i- lonius Augustiuiis Touitee Benedictinus clariss. in
lionibus. noiis ad sancliCyrilli Hierosul. Caiech. 2, num. 10,
c Meiulosein Ambr. scripinm est, regione. ubi | er anii<'ipationcm, saccrdmis nomine Aaron
f Ambr. addil propriam. Male in editis, pro islo,), exornatur. Moysi-s,inquii Cyrillus , pro summo sa-
id est, opcreluo. MeliusEras., lurbam,idesl, proprioio cerdotepeuante supplicunsDeum flexit. Hoc sensu
opere tuo. explicare facile esl etiam Ainbrusium epist. b6,
s Anibr., erttetMnl. num. 3, eXApolog.David cap. 4, num. 17. Bachia-
b Krasinum sequi placnit. Amb. atque edili, ta- t- rius autem vix excusari pole~t.
men respondissemtibi, si possemretpondere. k Pessime Bignaus : ntr avarum, etc. Gryn., Er.,
»Iia Ambr.; edili vero, decimasa Melchisedechac-;- Ambr., qui. Apud antiquos, ut notant Petavius, Mo-
cepil, et dedit. Ex libro Geneseos xiv, 20, non saiis
is rinus aliique, peccala in tres classes distinguebantur:
aperte colligimus,quinam decimas accepcrit, Abra- i- quarum priinam constituebant idololatria , nicethia,
hamne ex Melchisedech, vel econlrario. Sed Apo- i. homicidium, eorumque iiianifesiae species, quibus
1041 LIBER AD JANUARIUM,DE REPARATIONE LAPSI. [1042
qui invidum non refugis, qui detractorem raptorem- A j mersum, assumptis iriginta hominum auxiliis, et
que non devitas , fornicatorem ad tempus fratrem demissis ad eum pannis ac funibus f liberavit. Ecce
revertentem aeternaemorlis pcena condemnas ? Nec fialer in lacu est : assumamus triginla homines, id
ideo hoc dicimus, ut pcccandi frena laxemus. Ad- est, sive beatae auxilium Trinitatis, sive cum labore
vcrlat quisquis hoc legerit, quia non viventibus lo- s animi, carnisque et spiritus, demersum in pro-
quimur, scd morliium coiisobniiur. Denique resur- fimdo putei liheremus. Mittaiutts ei pannos vete-
gat; et * videbis, quod statim ei trademusPsalmistae res : reduramus in memoriam ejus exempla anti-
versuni dicenlis : Virga tua et baculus tuus, ipsa me quorum, qui per peccatum collapsi, postinodum de
consolatusunl (Psal. xxn, 4). Accipiet virgam cor- profuudis malorum per pcenitcniiam ad superna
replionis, et baculum qui susientare possit infir- relati sttnt; qtiaecum ei ante oculos posiia fuerint,
mum. Ita autem intelligamus Apnstnli dictum, quod desperare non poterit. Solet percussus miles in
neque invidi, nequc fornicaiores, neque aliena ap- primo ceriamine, in secundo fortius dimicare, et
peientes regnum Dei possidebunt; id est si qiiem in contra h percussorem suum magis iratus insurgerc.
hoc vitio lempusb accersionis inveneril; quia alibi Ecce in * saeculifine consisiiniiis : instant pro Chri-
Dominus dicit : Unumquemquein viis suis ju.licabo sti nornine praelia passionum. Quid mirum, si ille
(Ezech. xxxni, 20). El ipse Apostolus ait : Quales )3 ] quem fornicationis hasta percussit, in passionis
aliquandofuerinl, nihil mea interest (Gal. n , 6). In congrcssione superaverii? Quid si victor fuerii in
episiola sua beaius Joannes c orare mandat pro martyrio, quem vicerat inconlinentia et libido ?
fratre, qui non habet peccatum tisque ad morletn Nonne sic fecit ille Nazaraeus (Jud. 16) ex repro-
(I Joan. v, 16), id esl, non ttsque ad extremum missione natus, quem cum iu perniciem sui itiulie-
vitaesuaefincm peccalorum suoruni mala fuerit se- ris blandimeuta vicisscnt; postmodum in fine obitus
cuttis. Natn de Levitis quod sttperius dixeras, non sui, sub i marlyrii passione , majorem inimicorum
eos fuisse sanctificalos, cum peccaiis fuere polluti: exercitum prostravisse, quam ante quando Naza-
quid libi videtur illud quod scriplum est in beati ra us, hoc est, immaculatus fuerat, reperitur ? Sicut
Esdraelibris (I Esdr. x, 18), ubi d reversi de capti- enim illa sacerdotalis familia de Heli cognatione
vitate Babyloniae, et restruclis nuper lempli Domi- desceudens (I Reg. m, 14), cui jtiraverat Dominus,
nici fundamentis, non solum plebs vulgi, verum ut nullus de ipsis ante faciem ejus assistcret, eo
etiam familia sacerdotalis, et illius Jesu magni, in- quod gravibus peccatis Dominuin provocassel :
venilur in mulieribus alienigenis, hoc esi, Syris et nonne oranis illa cognalio pro Davide a Saule re-
Idumaeiset Moabiliset Ammonitisesse permixta ? Qui fertur occisa (I Reg. xxm, 18)? Et quid est hoc,
tameu omnes peccaio eodem, accipientes consilium iC nisi forma mariyrii, ut quos grave peccaii crimen
Esdrae,el recedeiitesamulierumalienigenariimcon- invoherat, mors pro Clnisio illala liberaret? Haec
soriio.carueriint.Uiide videsquodsicut peccaticon- sunt beatorum voluminum sacra mysieria. Sic vasa
tagione maculamiir, iia expulsioneejus abluimur e. 1 sua nequaquam figulus patitur interire (Jerem.
6. Ne, quaeso, beatissime, frairem uostrttm in XVIII,6), qui eliam ea confracta et in tapidihus il-
profnndo putei sub iniqui principis potcstate de- lisa redintegrare posse se dicit.
mersum, lapidibus desperaiionis obruamus. Imite- 7. Ne spemas, quacso, fratrem defunctum : filius
mur illuin jEthiopem (Jerem. xxxvm, 7, 11), qui est Sunamitis sterilis (IV Reg. iv, 20), id est , Ec-
sanctum Jeremiam in lacum ab iniquo rege de- clesiae : ex repromissione natus est isie qui mortuus

eluendis durior pceniteniia indicla fuit. Hac distin-
ctione (quam Hispanic.e ecclesise notam fuisse, do-
cet Paciani libellus de Pwnit. et Confess. pag. 184,
edit. Manut.) ii abitlebaiitnr, quos liic refellit Ba-
chiariits, nt fratri lapso negarent pnenitentiae reme- _.
, e Hactenus Pseudo-Hieronymiana Objurgatio in
dium. Sed longe aliud est desperatio veniae , aliud u
rigor disciplimo. Noster recipiendum quidem ad
poeiiitentiam lapsum putat, licet gravissimi crimi-
nisreuin; unn tamen, priusquam laboriosum ac
diuiurnum illiiis cursiim emenstis fuerit, commtiiiio-
nis participem fieri po-se cen*et. ld cum ex integro
libelto colligiiur, tum maxime ex iis qttaeleguntur
iium.4 et 15.
a Ita Er. el Ambr. Minus rccte in edilis, videbit...
tradimus.
b Gryn., arcessionis; Er., recessionis. Bignaeanae
ediiioni favet Ambrosianus liber, quem meritoprae-
ferendum duxi.
c Atnbr., horlari.
d Expunctis glussematis, loctim sanitati rcddit
cod. Ambr. Hisioria baec legilur cum in canonico
Esdrac libro, lum III cap.jx, qucm in apocryphorum
classem rejecil Ecclesia. Hunc laudari a Bachiario
censent Bignaeus et Tillemonlius : qnod minime
miraremur, cnm solemne fuerit PP. Graecis Latinis-
que ex endem teslimonia afferre, uti peculiari de
boc libro Dissert. docuit Calmelus tom. III, Ven.
edit. pag. 162.
Evagrium, e qua plura Diss. 2, cap. 3.
f Bigu. addit, veleribus. Legere mallem, veteribus
pannis, ac funibus veleribus. LXX n«\aia paxv, xal
naktua o-^otvta.
s Passini veteres distinguunt animam a spiritn.
Sanctus Pacianus, Hispaniaelumen. ait Corinihium
a Paulo aposiolo iradilum fuisse Satanae in inieri-
Iuiii carnis, nontamen animw, non etiam spirilus, sed
ad solius carnis interitum. Epist. 3, ad Syinpronian.,
pag. -i07 edii. Rom. 15o4.
h Ambr. persecutorem.
1 Vide sis mstram Diss. 2, cap. 4.
i Id fecisse Samsonem, non humaniterdeceptum,
sed divimtus jiissnm, senlentia est magni Augu-
stini aliorumque. Mariyrii laudem illi tribuit Ba-
chiarius, innixus fortasse Paulinae cpislola ad He-
braeos, ubi intereos laudatur, qui testimonio Fidei
probati sunt. Cap. xi, 32, 39.
k Ex Ambr. addimus, sua.
1045 BACHlABHMONACOl 1044
est. Quoitdameniin natlvit.tiem ejus * secundo Abra- » 8. Ne, qiiajso, bcaiissime, c percussum fratretn,
hae Dominusin Isaac semine spopondit altjuc pol- etaliquando iiobis placiium reiinquamus, inerineni
licitus est( Gen. xxii, 15; Hebr. xi, 18); cujus ca- quem invenit Inimicus. Dcfuit ei lorica justitiae
put in ntesse calore percttssuiii est, idest, princi- (Eplies. VI, 14 ; II Thess. v, 8), galea speiac salulis,
j-ale mentis ejus inter ipsamb spei libiliinis flanniiaui et gladtus splritus, quibus armanlur milites Christi.
concaluil. Gurral ad Elisicum mater ejtis ; id csl, Curetur, rogo, quia adhuc palpitat;el rcvertatuf
sollicite plangat Ecclesia : resurgeteniiii, si fidcliter ad pugnain. Nonne ille cgregius et foflis David, qui
hoc speraveiiinus a Clirtsto. Et tu , bealissime, in in adolescentiasua gigaiuem mir.e magniiudinis su-
dcfuncto fratre opns imilare Elisaei: manus mani- peravit, postea mulieiis Inepta nuditate superaiur ?
bus, pedes pedibtis, os ori cumpoiie. Primum, ul (I Reg. vii). f Qui mox tit proplietaevocibus (UReg.
compaliaris ei qtti moriuus jacel; neque elalus in- xii ), quod peccasset, agnovit, statim ad |iceniientiae
tegritaiis tuac iriumpho superexcrescas eum , aul malagma confugiens, cicairices cfimlnuni confessio-
supercxtendas le ei, quem repentina niors rapuit; nis satisfaclione sanavil. Sed nec sic quoque cum
sed imitare Apostolum, qui dicil: Timeo ne humi- impttgnare deslilit ininiicus. Nanicl poslca eum, |.o-
liet me DominusDeus meus apud vos, etlugeam tnul- pulum iiumeraiido (II Req. xxiv, 1), peccaie persua-
tos ex eis qtli ante peccaverunt(II Cor. xu, 21). Ap- gB sit; et pene telo gigamis occidit (II Reg. xxi, 16,
pone praHcrea oculos luos oculis ipsius, ne in 17 ), nisi eiini s Abisaifratcr Joa!) pi incipis mililiae
periHiionem sUi ultcfitis evagenlur : os c illius, ne intcrposita auxilii sui tuilione liberasset. Uudeeliain,
confabulelur iliiqna : manus itlius, ne operenlur ad- credo, ipse in psalmo LXXdicit: Mei autcm pene
versa : pedes lllins, ne vagetiiur in lurpibtis. El sic, ttloii sunt pedes(Psal. LXXXH,2). El alibi : Sape
cum pro ciiSlOdiasui incmbris illius membra lua expugnaveruutme ajuveniule mea(Psal. cxxvin, 1).
fuerinl copulata, non solum peceandi ullerius spa- Sed h qui dicis, Non tialejus tnemoria, quia tutpi
tiuin non liabebit, verum eiiitii spem capiet resur- peccato se ipsuni jugulavil; tequire primum, frater,
gendi; ul quipeccaii fiigoie niOriuus esi, consola- uirum islequi cecidil, in pugna invenlus, an in do-
tionis tepore revocetur ad vitani. Meniento atitem, mo fuerit vulneralus : tjuia plus qtiidem tniscricor-
nl. omnesa Conspeclu ejus ejicias : nutlus videai, diam merclur quem in certiuiiinc liostis pcicussil,
niillus in medio sil, ncc qiiisquam sibi visionem ejus quam ille ijuein dormieniem latro confoderit. Ego
de propinquilaic praesiiniiil.Quid dico pro|iinquuni? illiim certe in praclio vidi coiisiillitum : pugnabat
si d maier illa c.u nalis sit, nec ei aditus dcinr in- cuni sculo jejunii adversus illicebras gul* : pugna-
trandi. Sic enim Elisaeuniin Siinainitis filio (IV Reg. bat cuni taciturnitaiis lorica contra delractionis ja-
tv, 31), sic Doiniiiuin noslrum in principis lilia C cula et reliqua lela nwledicla; sed in illo loco in
(Matih. ix, 25), sic beatum Peiriim in Horca viduai quo securiorem se arbilrabaiur esse, percussus est.
fecisse cognoscis (Act. IX, 40). Valde eniin debel Sicul enim Asncl, lialer ille joab principis miliiiae
s crelns el solilarius locus iuortuo in peccatis lio- David,qui ' veloxsicut ceivtts a Scriplura csse per-
iiiiai pr.oparari, ubi niliil capiatur ampliiis, quami bibelur (II Reg. n, 1&,25), ob hoc, credo, quod iu-
niedicus et cadaver. coiiiquinati corporis puritas donum ei vclocitatis
» Ambr. sancto. Sed mnlare nolui, qtind certum bos el prudentes viros, male oleat, t/(i cui certe con-
sit abauciore innui verba Geneseos : Vocavitau- gruit regulm limitaito, separalioneminjungal, ea la-
tcm Aiigelus Domini Abraham SECUNDO de cmlodi- menadhibita circumspectioneet caulela, quam rerum
cens , elc. Siniilem varietatem in couicibtis mss. circumslanliwexposcunl, ne delictum quod latet, pa-
MailhaeiVillanii objecit Muratorius Jusio Fonianinoi tefiat. Chromatius Aquileiensis ecelesiae preshyier,
archiepisciipo Ancyrano, qni iu comnieut. De Co- ei Ensebius illius Traier diaconi miinerc iusiguitus,
rona Ferrea, cap. 7, pag. 57, liislorici iilius tesii- domi versabantur una cum mairc vidua, et sorori-
inoiiium proluleral. Coiisule tomuin XIV Rer. tta- bus quae virginitatem profcsstc fueiani. Utcrque
tic. pag. 264, not. 86, sed pncserttni praelat. llieionynii ac Bufini libris consecratns , nc piclatis
ColleciOrispag. 2 et seqq. J] et doctrinaemerilo episcopalem dignitateni adeptus
D
'
b ln voce spei menduiii cubare puio. An, turpis ? e.4 : prior nimirum Valeriauo nosiro snccessit; al-
Infra num. 18, per fiammamturpis concupistenllw. ler vero inceili notniiiis ccclesiam (uisi Bononiensis
c Sc, os luitmori illius, eic. sanctissime rexit. Sed quod inculpaiis con-
d Yulg. edit., sit muter itla carnalisnec ; elc. Aii- fuerii)
cesscfunt canones spiritu Dei conditi, usurparn noii
reis apicibus describenda forent quaede hoc argu- licebat tapsis aut poenilentibus, quoruni flagilia pu-
incnlo nupcriiiiie protulit sanctissinins poniifexc blica fueranl. Porro llispanus asceta, non civiiaiem
BENEDICTUS XIV, lib. vu de Synodo dimctsana cap. modo in quadegerai, sed universum pene orbem
57. Invili plma omiitimus; sed pra'ctaram regulaml sacrilegii sui fama complever.it, utait noslcr n. 10.
quani ibidem praescribit episcopis, piajtcrire uefass . c Gryn. impercussmn,eodein tanien sensu. Rcti-
esset : Quamobrem (ita rectc ille sapienlerque3 net lia c ediiio nonnulla antiquilatis insignia. Nam
num. 4) licel in dimcesicontingat turpe incestusflagi- ex. g. habet, laqueas, stimutat, non laqueos,slimulos,
lium, semelaul itcrum, ab uno aul ultero clericorum t tiit editioMarg. cl Ambr.
f Addunt qui Ambr. ct Gryn.
perpetrarl; non idcirco fas cril episcopo a communi i
reguta recedere, el non tine populi admhatione acc s Male in editis, nisi eumJoab in ptiuceps. Haec
scandato, quasi omneshaberentur ejusdem enormis s verae leclionis vcstigia serval Ambr., ab Itai fratre
criminisnul rei aul suspecti, slatim eaicere, ne ultusinn Joab principis, eic.
posterum clericorumcum nepte,amita, sorore aut ma- h lta Ainbr. melius quam editi libri,
qui habent,
tre coltabiiet: sed si quemquamreperiat dubiw fumm, , sed' quid dicis?
cujut cumconsanguineaconlubernium,etiamnpndpro- ln Vulgata nostra dicitur, flttasi unut de capteis,
1045 LIBER AD JANUARIUM,DE BEPARATIONELAPSI. 1046
indulserat (Corpuseiiim (Sup. IX, 15)oitod cotrum- A illorum praemia, sua seutit esse tormenta. Si quis
pitur, aggravat animam) « ab eo qucm perscquituf, laudatur, erubescit: si quis vituperaiur, agnoscit.
Abner, decuspide lanceae in renibus referiur esse Iuter haec verboriiniflagellaconsiitutus, salisfactioni
percussus. In quo loco niembri, vitiuin fornicationis eineiidationique semper approximat.
poni, nullum pnto esse qui dubitel. Sictiieiiani ipse 10. Jam vero illud quale esl, quod a quibusdam
Abner a Joabfraire ejus postmodum in inguineper- audivimus dici : ut illa vel ille, qui criminis pecca-
cussus esse perhibemr (II Reg. iit, 27); quia forni- tique consortes sunl, veluti in niaiiimonio eonjugio-
caiionis fornia non alibi quam in inguiue mcrebaiur que junganlur. Absit hoc a s chrisliaiii oris eloquio.
interlici. Numquid autein Asael consolaiionetii fra- Scrpentis est ista suggestio, ul illius quem occidil,
iruni iion meminit, queni ila loitis Davidis planxit eliam cadaver assumat. Nonne simile esi, si quis
exercilus? aut de libro viiaodeletus est, id esi, de percussus graviter, extremo anhelet in fine; et hunc
memoria Dominicaeleciionis? Sic scriptura nonobli- leirenus medicus, si forte visilaverit, qnianonposse
viscitur, ut eiiam velocitaliscjus quam aute moricni vivere siispicetur, hortetur occidi? Simile est sine
babtbat, b faciat nientionem, cuin dicit : Veloxerat dubio quod dicitur : Invenlus est fraler, aut soror,
sicut cenus ; id esi, qui non soluni perspicacia incn- concupiscentiae lelo graviler vulneratus : huic cunt
lis, iniinici laqueos evilabat, vcriim etiam serpen- B h sceleris sui nupliae suadenlur; quid aliuddicitui
tium, hoc est, adveisariaruni virtulum interfecior nisi occidalur, quia vivere aut evadere nonpolerit de
exslitit. hac plaga? Nescis fortasse, quae pcenamaiiealdespe-
9. Memeuto, frater, quod caro sumus : mareillud rantem? lllenunlius Saulis mortis (II Reg. i, 2 seqq.)
(ltocest, lbrma baptismi) quod beatus Juaiines in cum ad David venisset, et referret ei iuimicum
Apocalypsi vidissese dicit, vitreum fuisse descripsii stium esse prostratuin; David causam motiis inqui-
(Apoc. IV,6; xv, 2); el ideo in nobis cito pcriclita- rcns, audivii ab eo, quod ipse nuntius illum suo
luraut frangilur. Lubrica est via saeculi hiijus, gla- gladio peremit, addens et dicens: Quia videbam quod
cialiiniquitaleconstricia : quatn cum c modice con- iclu illati in se vulnerisnon erat viclurus (lbid., 10);
cupiseentiaecalor solverit, f.ieilis esi ad lapsutn rui- quem David stalim morte damnavii; cum percussum
natnque miserorum : Porrige manum tuam jacenii ab hostibus desperasset csse victurum, et eum su-
fratri (Ecct. xv, 18), qui conlusus pudore peccaii, blaia spei fiducia jugulasset. Quin imino more Davi-
nec erigere se nec ocnlos audet allollcre. Coinple dico scindantur vestimenla cordis et pectoris : llebi-
legem Moysi: Si cecideritasinus ^fralris tui sub pon- lis vox lollalur in planctum : doceatur lamenium
dere(Exod. xxni, 5), hoc est, caro victa peccato, Israeliticus poputus, id esl plehs ecclesiaslica, et di-
acclina le, et humilia te, et snbleva de ruina. Quid C cat: » Subleva lapides tuos super alliludines tuas, et
crubeseis conjungi lioniini peccaiori? Uespice illi,m cogila de interfeclis luis, quomodoceciderunt poientes
qui dicit : Noli nimium esse justus (Eccte. vn, 17 ). in prwlio. Non nuntieturhoc in Geth, nequeprwdicetur
Magister noster a laironibus vulneratum ( Luc. x, in viis Ascalonis,ne forle tmtenlurfilim alienigenaruni
30), uon sotttm cura dignum judicai, veruin eliatn el exhitarentur filii incircumcisorutn(lbid., 19,20);
ad stabulum suuni et ovilc rcstituil; acdatis stabu- cl reliqua, quaecantinenlur i lameuti ipsius edicto;
lario duobus denariis, hoc cst, utrisque divini ca- ei dical, aul loquatur : ccce prohibetur ne in termi-
nonis Testamentis, majus ei pramium pollicclur, si nisGeth, neque in finibus Ascalonis, boc est, in no-
diligentia sua percussutn liomiiieni ad statum prisli- liliam sacciilariumsive bominuin mundanorum, ca-
num reduxerit. Et lu ergo coliige frairem, quem stis fralris vel ruina seminetur : el nos passi siiinus,
diabolus lalro cum salellilum suorum turba percus- non solum ipsam quani iucolit civitatem, sed. ctiam
sit : assigua siabulario, lioc csl, e B. epitcopo, qui lotum urbem famae ipsius desperatione compleri ?
si quid in eo impenderit, aniplius a Doinino conse- Nonne liuic pracceplocoliaereteliani ille evangelicus
quelur. Sed dicis forte : lllc vulneratus erat; liic sermo, <]uidicit : Si peccaveritin te frater luus, cor-
morliius esi. El tu ergo si inortuuin dicis, vel juxla tipe eum solus; quod si te audieril, lucralus et eum :
Elisaeiilluroosstfconslitue (IV Reg. xui, 21). Nolo, si aulem nonle audierit, adhibe tccum duos vel ires
ut eum longe segreges a Cbrisii membris, quia ipse tesies (Matth. xvui, 15, 16), et reliqua qusc continet
consorlio meliorum erubescct, et resurgetad vitam. sermo praecepli. Videsergo quid dicit: Ne exhilaren-
Non emendationis parvum putes esse f lormentum, lur filiiincircumcisorum.Me miserum, qui ista cogno-
si peccator adscisciiiirinconsortiuni beaiotum; quia sco. Filii cnim iucircumcisorum qui sunl nisi lioini-

quw moranturin silvis. Apud LXX, similiteroSs-r)p.ia^bros. Bursum nuni. 17laudal bealissimumponlificem:
Sopr.«; svaypu. de hoc honoris lilulo egimus Diss. 1, cap. 6.
a Gryn., islum persequitur Abner. Ambr., Iste f Ila recle Ambr.; sensus lamen poslulat ut pro
dttm persequiturAbner. tormenlumlegamus, momentum.
b Negantem particulam quam inicrscrit ISigmriis, BEdit., Chrisii. Melius Ambr. quem scquimnr.
expungimusope ms. ct pritmr ediiionis. b Iia Ambr. At Bign., CMIIIipsius nuptiw. Gryn.,
c lideni libri emendant Margarini ediiiones, qux cuni sceleris ipsius.
legiinl immodicw. . ' LXX, arrilaaov, qucd sigiiificai :titnlnm inscribe,
d LXX, Tou
ex9pouo-ou;Vulg., odientis te.
* Liiteram hanc cippum erige.
initialem non agnoscit cod. Am- i Anibr. conlinel lamenti ipsius editio.
1047 BACIIIMill MONACHI 10JS
nes htijiisstcculi, in peccati sui errore " etgenlilitale j\ rugiens circuit, quwrensquem devoret(1 Pet. v, 8 ).
viventes? Hi ergo cxhilarantur, cum audianl ruinam Qui tamen juxia cadaver ejtts assislil, ut nisi fucrit
militis Christi, vel ex illius se consolanlur opere di- ad Ecclesiaesinum ct sepulcrum portalum, in cibum
centes : Eece qui nobisb exprobralur a caeieris : ad ei escainqueproficcret. Sed nos vel pseitdoprophelae
cujusexemplumeogebamur vivere; qui cum nosiro imitemur olficium; ct eum quem percussit diabolus,
emersisset e corpore, lamen ad confusionemnostram u debito omnibushonore lumulemus. Solct Cbristus
viia ejus dicehatnr csse dissimilis. Nomquid non de tali sepulcro moriuos suscilarc : lanlum ne ca-
melius cral nec inchoare quod boniim est, quam daver ejus devoramlnm feris aul alitibus, id esl,
tam lurpiter cadcre, aut non posse se complere quod viiiis sivehomiiiibus sicculi relinquamus. Qualiier,
coeperis?Nescienles, quod judicio Dei majorcm for- rogo, de misericordia Domini possumus despcrare,
silan exciisaiionemhabitura sit anima, qu:e boiittm qui eliam Pbaraonem arguit, quare nequaquam pce-
voluissc et ab insidiatore .siipplaniataesse noscitur, iiiieredignaliis sit, diccns in prophetia Pharaonis:
quam ea quae rebellis Deo, ex servilis desperalione Brachia regis JEgypii contrivi; et nonest deprecatus
formidinis niagis eleg»'rit jugo capiiviiatis addic', ut daretur in eo sanitas, el teddetetur ei virtus ad
quam periculum ceriauiinis expeiiri. Nomie apud comprehendendumgladium (Esech. xxx, 25).
regem suum c miles excusalur propriis vnlneribus, B ] 12. Salomon b ille mirabilis, qui meruil adsislrici
et pleruinqiiestreuiium bctlalorem cicairicum sua- Dei (Sap. ix, 4), bocesi, Sapieniiaecopulari, in alie-
rum plaga commendat. nigenaium mulierum incurrit amplexus; el vinculo
II. Sed praHerniis&isbis, plangaiur defunctus, libidinis illaqueaiiis, etiam sacrilegii errore se pol-
scpeliatur mortiius; id esl, paitim nostro labore, luil, quando simulacriim Chamos Moabiiico idolo
partim vereeundiae suae conftisione peccatum ejus fabricavit (III Reg.m , 17). Sed qni per ' prnphelam
celeiur, et anferatnr e medio. Nos aulem consola- culpam erroris agnovit, numquid i misericorduc
lionis linteamina ei ccelestis spei pigmenia tribua- ccelesiis exlorris esl? At forsitan dicas : Nusquam
mus : ipse aulem inlra sepiilcrum secreii sui, con- eum in canone lege posnituisse, rieque misericor-
fusus peccatipudoreconlineaise; ibiconsc'entiaesuae diamconsecutum. k Audiergo, Iraier. Pceniteniiam
verme lacerelur, qui d totas in co putredines pecca- ejus quaenon scribitur puldicis legibus, fortasse ideo
torum consuntal, donec nullum ex se fetoreni famae acceplabilemaliquidicant, quianonad faciem populi,
lurpis emittat. Nonne sic beatus Tobias veniam mi- sed in secreto conscieniiac,Deo leste, poeniluit. Ve-
sericordiae coelestis emeruit, mortuis in captivitate niam aulem ex hoc conseculumesse cognoscimus ;
fratiibus iribuens sepulturani? credo, lapsis sub quia cum solulus fuisset a corpore, sepullum illum
mundialis prim ipis dominatione suadens insinuans- 'C inierregum Israeliiarum corpora Scriptura comnie-
que poeniientiam(Tob. i, 18; n, 9). Et nos ergo, se- morat: quod tainen idibi peccatoribus regibus abne-
cundum quod merelur, corpus illius e coaiegamus. galum esse cognoscimus, qni usqtie in (inem vitae
Ecce exiil propheta de llierusalem (111Iieg. xut, 1 suae in propositi perversitale manserunt; el ideo
seqq.), hoc cst, de donio Dominiadversus Bcthel quia inter reges justosmeruit sepeliri, non fuitalie-
quae fornicabatur a Domino, id est, niundi islius civi- nus a venia : vcniam autcm ipsam sinc pcenitentia
talem; cui praeceperat Domiuus, ne de cibo ejus non potuil promereri. Synagoga illa Core, cum pro
gustaret aul potu. Sed qui per pseudopropbetani, ausus sui temeritate terrce hiatu viva fuisset absor-
id est, per spiritum fornicationis, deceptus est ab pla ; l arulaetamen eorum in quibus ignem succen-
f
iniqno, cecidit in poiestatem lconis ac sortem, qui debanl alienum, a Domino circumdari jubcntur al-
«Pro et in Ambr. ex. Synchronus auctor Epistolae Bachiariumtribnere librum hunc Salomoni, cujus
ad Monachumtapsum, 45 inter Basilianas nutn. 21: noinine iuscribititr. Itlem placuit Bufinonostrn, qui
Caplivorum,aii, facii sumus tragwdia; a Judwis el inlcrprelem agens hom. 12 in Pmv. sancti Basilii
qentilibus res nostrmin scenamdeducuntur. num. 1, verba hivc, rptt; rv.; n«o-«; eyvap.evnpay-
b Forte, exprobrabaiur. r. TOU ita redtlit : Tres
c Giyn- et Anibr. cousentiuni. Minus recie in [ittreia; o-otpwTaTou
2a>.of*6vTO?,
istos librosnovimusPRINCIPAUTER sapientissimiSalo-
Bign. edii., suum excus. propr. vuln. et miles. monis,Proverbiorum,ei Ecclesiasten,et quwdicuntur
d Edit., totus. CunlicaCawicorum,lom. II, p. 730.
• Bign., contigamus. Elegantem ac veram leclio- 1 Apud Fulbertiini rectius, ut videtur, per pro-
nem restituimus ex vetustiore Grynaei edilione ex pheliam.
codice Ambrosiano. i Ainbr., medicinmcwlettis.
f Quid? si Bachiarius scripsert forlem : qno nn- k Fulberius locum refert in hunc mndum : Non
mine leo innnilur in Samsonis aenigmiiteJwrfic.xiv, ambigas,frater, de pwnitemiaejns, quw non inscribi-
14. Vulgata tamcn leclio (erri poiest, eique astipu- tur publicis legibus. El forlasse ideo acceplabiliorju-
latur codex Ambros. dicatur, qunsnon cidfaciem,etc. Mirtimvidetur, qui
8 Ambr., omntdebitotumulemus. Bacbiarius ultro concedai adversariis pceuitentiam
h Ad oram libri Ambr. rubeisliiterisscripium est Saloiiioiiisin libiis cauooicis nou referri; cum ve-
Salomonis nomen, ttt leclores forle inonerentur ex- leres qui Salotnonis saluii favent, inaximeiuniiantur
stare hoc loco praeclaram sententiain, ev observa- verbis illis Proverb. xxiv, 21, nbiex versione LXX
tione dignatn. Illitin excerpsii Fulbertus. quem lau- Inicrpreium Sapiens de sc lestatur : Novistime ego
davimus Dissert. 2, cap. 3. MaleibioVmlegiiur, egipwniteniiam. Caeterum publica pcenitentia Salo-
asfrtti Deo, sapienlicecopnlati. Aperte Bachiarins al- nioui subeunda erat, ul populi offensionimedere-
ludilad illam orationem Sap. ix, 4: Da mihi sedium tur.
tuarum attittricem tapientiam. Ex quo discimtts, ' Ambr. areolw. Vulgatus Scripturae interpres,
 1043 LIBER AD JANUARIUM,DE REPARATIONELAPSI. 1050
tario (Num. xvi, 37), ob hoc quia sanctificataefuisse A Htes suos, qttibns in debonesiatione sua fecit isla
dicuntur : quas nos animas enrum esse senlimus, in inimicus. Abfuit paulisper a conspectu nostro rex nn-
quibus adulterinaeflammsecatorem praesumptalibcr- ster David ; el icleovicti ab inimicis, d pariem agri
tate snsceperani; et ideo vivi degluliuutur; arulae plenam lcnticula rubicunda qttae est verecundiaeno-
veroeorum perire prohihcntur; sicni eliam Aposto- strae et delicatae casiitatis forma , confregimus. Sed
lusdicit : Dedi hujusmodi hominemSatanmininteri- jam ubi recotdaiionem peccati rex nosier oculis no--
tum carnis, ttt spiritussalvus sit a in dieDomininostri stri cordis aperuit, slemus, ut vcl illud quod resi-
Jetu Christi (1 Cor. v, 5). Con^idera ergo, frater, duum esi, id est, reliquum vitae noslrae lempus de-
quantpaucis iribiiitur, ul de aniphitheairo mundi fendalur, ut satviim sit. Ne, qn.rso , le persuadeat
islius, ubi cum feris, hoc esi, cuiii viiiisdepugnaiur, quisquis ille dicat libi, ul scelus huc in conjugium
immaculatia peccati morsu rnembra liberent sua. vertas, ac de crimine mairimoniuiiivoccs. e Noloof-
Quod expertusille diceliat: Ne.tradas bestiis animas fensam Dei provoces, atque mulliplices. Si enim ut
confitentestibi (Psal. LXXUI, 19). Sed quia jam du- vocalur in culpam, quod furiive ac cum timore per-
duin esi, qttod tecnm sermocinanlur, cavendum est suasit libi inimicus, quomodo nierebitur veniam,
nobn, ne offendat te nostra verbositas. Unde etiam quod veluii insuliansDeoet ejus judicio, publice libi
ad te cujus causa haecdiximtts, siylum vertimus. B cceperis vindicare? Imitare illum Amnon Davidis fi-
13. Quid me refugis, fraier? Quid te magis con- lium (II lleg. xm, 15 seqq.), qui cuui in sororis suse
sortio mundialiumliominumcredis?Illi foriasse1'ri- stupriim illiciia flamma caliiissei, postmodum eam
deant culpam tnam ; ego plango, et si commori ne- magis exosus esl, qttam amea amaverat; et pro hoc
cesse erit, oplaho. Quid erubescis pracseniiam no- facto occisus est a fratre, quia f agnita culpa erroris
stram ? Similis nobis causa est, quia el ego iu tuo non mansit in crimine , sed materiam ipsius peccati
negolio pudore confundor. cRasil,ul video, Ammo- vehementer exosus est. Unde etiam suspicamur Da-
nitius rex (II Ret/.x,4 seqq.) ir.iliiibus David,hocest, videm ei non fuisse coinmotum, quia cito vidil eum
ministris Christi, dimidium barbac.et lunicas enrum pceniteiitiainrecepisse; el id, Bper quod unius horae
iisquead inguina praecidit : id cst, suslulit ab eis in spaiio decepius cst, statim eum impatientia odisse,
dimidielatebarbacvirilem spcciem, et effeminarieos et virluie pcenitenliac disrupisse ejus laquens. Qui
per delectabilem vitinrtim novaculam fecisse mon- vero captus est in rete vitiorum, et patienier ininoi-
straiur. Dimidiaautem barba libi rasa cst, quia uno cis suis, hoc est, venatoribus ucquiescit, donecetiam
vilio, si qttid boni in Dei virluiibus gesseras, perdi- reclttdatur in cavea, et ibi longo tcmporis spaiio sa-
deris : dimidia et tu rasus es baiba, qnia si volueris ginelur ad pompam; tummaximehprincipalibus sae-
reliqno viiaeluae lempore quod libi superest labo- 'J culi, cura occisus fueril, placiturusest. Donec " mus-
rare, concrescet. Praccidilvero lunicas usquead in- cipulam fornicationisevaseris , non te ebrielalis la-
guina , cum tnrpia facta quae ipse persuaserat, in queis credas, per quos i aninios irati Absalonis in-
oculis hominum revelavii. Sed ei snper lioc spes. curras (/iid.,28); quia luxuria atque ebrietas, quae-
Sedeamusin Hiericho, donec crescanl barbaenoslrae: dain sibi in vitiorum nativiiate germanitas est.
id est, simus opprobrium et ignominia meliorum et 14. Aitolle ergo animos, frater, erigc oculos qnos
efficiamuranailtema omninm , sicut in HiericltoIs- conscienliacpudor inclinavit; nec te inimica despe-
raelitico populo fuil, donec barbarum species nnbis, ratio confringat. Ecce Absalon qui fralrem occide-
hoc esl, viriutum incrementa nascantor. Crede mihi, rat, per amicorum suffragia rcgis veniam promereiur
quia regi nosiro dolebil injuria, ulciscetur nos mi- (II Reg. xiv, 23): ila ut eliam osculum paciset prse-

thuribula. Rufinus, bacillitom. II Oper. Origen. edit. d II Reg. XXIH,H : Mepi;TOUaypoxirikr)pntyctxoO'

Ben. Sed qui parlem agti ait confraciam esse ? Au boc
a Ita Ambr.; sed Bign., fiat in diem. nomine inielligit vas, sen lestcam laguiiculam?
b Gtyn., eideant. Bign. vident. Et ad libri oram j 5 e Intcgra haccpericope deest in Ambr. errore ama-
rejecit, rident. nuensis.
c Legendum, Annon.Sanclus Eticherius in libros f Haesunl merae nugae,quas sacer textns refellit.
Regum, lib. II, pag. 197, eadem alleguria utiiur: Sic- Quemadinodumincerium est, an fcedissimicriminis
ul Annon, inqnit, rex Amnion servos David acl se Amniinempceiiilucril; ila nemini dnbiuni esse po-
missosdeturpavil, atque ludibriter fmdalosadeumdtm test, qnin 1'aviili, nt illi parcerel, patriits animus ;
Darid remisii; ila et diabolus, princeps hujtis niundi, Absaloni aulem, ui Faeviretin frairem, impotensirae
plerosqtte retigiosos per subripienlia vititi deturpare cupiditas suaserit. Sed allegnrisiis douandae sunt
consuevit. Qui dum eorumlalenlia mata in uperlttet hiijiismodiargutiae ; nec paucis offendimur macttlis.
"
flagiiiosaperpelrataqueluxuria delegil, quasi eorutn Corruptissima est Ambrosiani codicis scripiura:
indumenlisusquead nates abscissis, nudos a dignilaie El id pro causa ejus qui tinius horw deceptus est la-
casliltitisrelinquil; el dum pristinam eorum fortiludi- quco et statim in paiientia, hoc est rirtule pwnitentim
ncm eripil, velut barbamradit : quos lumenverus Da- dirupit. El ejus qui cuptusest, eic. Grynaiiediliohoc
vid, Dominnsscilicetet Satvator nosier , clementire- loco mulctaia, nihil praesidiiaffeit.
spectu a pwnitentiwindulgentia non exclusil; quos et h Forte, principatibus.
in Hierieho, hoc est, sub anuthematepwniteniiwresi- 1 lta Ambr.; in edit. Bign., donec etiamsi. Videtur
dere jnbet, donecsacramenlaspiritalia, el fortitudinem legendum : Denique, etiamsi, elc.
mentis qumpeccundoperdiderunl, satisfaciendo reri- i Reponendum suspicor , in manus ; sed invitis
piant, et ttc demum in conspectuejus stare valeant. editionibus et codice nostro, nihil muio.
IJtrique, ut f idelur, idcm fons patttit.
10)1 BACHIARIIMONACIIl 1052
scntiam vullus Chrisli non desperel exposcere. Et A pervenire non poiuil, quia illttd solus Pater
tu ergo quos amicos Davidis essenosti, qui quondam agnovii.
naler tuus, quaudo non peci averas, fuit, humilis 15. Sed fnrsitau dicas : Persuasio lita quielum
esio et acclinis, ut quod a te non potes, per illorum requirii hominem vel securum ; nic auiem necesse
suffragia a inerearis. Ac si forte duri fucrint in au- est quoiidie perseculorem saeculiformidare, qui in
diendo, opporluue, imporlune non desinas suppli- me dedccus f proximae suae optat ulcisci. Si ergo
care ; quia Absalon per injuriam meruit, quod per tale aliquid periimescis, ecce sex refugii civitates
niniciliam impelrare non poluit; et quod b pro me- (Jos. xx, 2 seqq.), quas, si placei, ingredere. Acsi
riiis noii meruil, per injuiiam obiiuuit. Vis scire forie |iro conscientia peccatorum, illas quaesunt in
quod plerumque per occasionem injuriae sancii pro terra repromissionis, hoc esl, in Ecclesia, inirare
peccaioribusdeprecanlur? Beatusilleunusex c qua- noii audeas ; esl Bosor e ullra Jordancm in soliiu-
tuor, confessornm caput et martyrttm , cum ab. in- dine, quaj interprelatur angustia; id esi, cellulamo-
sano populo lapidibus urgeretur, in ipso exitu Israel nasterii parva vel modica ; el opiime tibi conveniet,
de JEgyplo ( Psal. cv, 1) , id est animaede corpore quia de sorte Ruben est, et ipse toruin patris ma-
discedcntis , genu flexo, pairi pro peccalorihus culavit illicite (Gen. XLIX,4). Est el Ramotb de
supplivavit (Acl. vu,59) : Magislri noslri sccu- B I softe Gad, quae interpretatur excelsa mors, vel visio
tus exemplum, qui persequenti semeiipsum po- mortis. Vere enim excelsa h mors, pceuitentiadicen-
pulo veniain postiilabul (Lnc. xxin, 54). Eccevides, da est, citni mortificatis membris deducalur homo
ubi occusio precum nascilur ex injuria et pcenasan- ad cxcelsa ccelorumunde fuerat ante dilapsus: sive
ciorum. Nec hoc ideo dicimus , tit tu per contume- juxia istam hiimilem morlem quae genernlitcr omni
liam beaiorum suffragia merearis; ted consilium carui imminet, illa ad comparaiionem ejus raliona-
datnus, utsi pro magnitudine scelcris tui supplicare biliier excelsa nominaiur; quia imilio nobilius est
non ausi sunt, d imponunitatis luac iiijuriain patien- per pijenitentiatninori, quam communi hac morle
les, facilius pro eo a quo laesi sunt, attdianlur. In- dissolvi. Si aiitcm visioneni moriis sentire velimus,
cende hordeum fiuitimum tibi, quod esl in agro ita potesl intell gi; quia cum sumus in pceniteniia
(II Reg. xiv, 30); quia lingua ignis est e (Jac. in, 6), consiiiuii, ct ante oculos nobis ponimus gehennae
agerauiemesi hic mundus. Sic quandocumquecce- infcrniqiietormenta, vidcmus ipsam speciem morlis,
peris vitaBbonaefruciibus derogare, el dicere : ecce de qua pceniieniiae benelicio liberamur. ' Tanium
quales sunt sancii, qni pro peccatoribus non audent niemineris te in ancilhe filii civitate agere pceniten-
rogare : ubi est quotidiana merces operis? lunc in- liam ; quia Omnisquipeccat, servusest peccati(Joan.
censa per lingttam luam sanctorum spes incitabitur C ( VIII,54); i et forinam servi accipiens, necesse esl
ad fiduciamdeprecandi ; quia cognoscent te ad lianc humilies leipsum usque ad inorteni (Philipp. n, 7,
necessitalem , utilitatis tuae causa, non viiio detra- 8). EstGaulon in finibusManasse, qii* inlerpretalur
clionis impacitim : sicut Absalon, non ob boc scge- voltitatio , ut lu niemineris libi iu cilicio et cinere
teni Joab incendii, quod noceie vellel ei tamquam csse volutandiim : et hoc in finibiisManasse , qui
inimico ; sed ul vcl sic ad deiralieuiem sibirespi- inler|iretatur oblivio,ui obliviscens ea quaeanle ges-
ceret, quem non audier.it blandieniem ; et iia ejusi sisii, in priora te exteiidas(P/Vi(i/)p.iii,17). Hic ergo
praesentiam mereretur , qui Christi erat proximus; iuliabila, ut per angustias, mortem el volulaiionem,
vel amicus. Fructus enim sanctorum qui secuudiimi iiam persecuioris evadas et spem saluiis tnvenias.
Itomines esl in bordeo , non incongruenter uccipi- Tum deinde in his si quid utiliier gesseris, etiam ad
lur : qni vero secundum Deuin , in tritico poteritl Cades in terra repromissionis , quaeest in Galilasa,
acslimari; qttia non dubium est, sanctos utrumque> poleris perveuire : quaeiuterpretaiur sancla; ut cttm
semiii.iresecunduiii Apostolum, providentesbonanoni in tribulaiioiie opus corruplionis abjeceris, eliam
solum coram Deo , sed etiam coram hominibus(Rom. ad saiictam tibi Eccle.-iamliibuaiur accessus ; ei in
xn, 17). Et idco Absalon hordeum finitimum sibi, sorlem Nephlbalim , quae dicilur vilis remissa(Gen.
id esl, coiiversaiioneiii quae iutcr homines ageba-.]) XLIX,21), ul de sacramenio dominici saiiguinis par-
ttir , incendil : ad illud vero quod coram Deo esl,, ticipare merearis. Sed nec Hebron adilus tibi clau-

a Inter officia pcenilentis Tertullianus cap. 9 des
Poenit. commeinorai, omnibusfratribus legationesde-
precalionis suw injungere. Et libro ejusdem tiiulii
Pacianus, multorum precibusadjuvari.
b Ita Gryn. et Ambr. ApudBignaeumTOpro meri-
tis desideratur.
c Ita editi; Ambrosianus, ex septem: qua de.re fu-
sius Disserl. 2, cap, 1.
d Pessime Bign., in opportunilateluam.
e Ambr. addit. : Et manus iniquilaieswpeper tin-
guaminsistiiin membris. Paulo aliterGryn., Elmun-
dus iniquitaiis esl. Per tiiiguam constat in membris,
f Bign. , proxime suum. Scriplura Ambrosiani i i Hae quaenon exstant in Anibr. libenter expun-
quam seqttimur, confirmare videlur conjecturaml
Tillemoiitii, fnisse nimirum, qui monacho nu-
ptias saaderent cum virgine corrupta, ut parcntis
iram emollirel.
6 Bing. citra. Ambr. eonlra. Cur neulrum sequa-
mur, diximus Diss. 1, cap. 7, pag. LIX.
h lloc scnsu Veteies accipiuni verba Apostoli de
Corinlbio, qucm se dedisse ail Satanae in inleritum
camis. Inter hos emiuet sanctus Zepbyrinus, in
quein frustra debacchatur Teriullianus de Pudicitia
cap. 13. .
' Bign., Donecmemineris.Meliorvisa est scriplura
codicis nosiri.
gerem.
 10 5 LIBEB AD JANUABlUM,DE REPARATIONELAPSI. ; 1054
dattir, quaeinterpretatur conjunciio, sive conjugium.A ipse tibl tortor exsiste ; ut ciini Venerit, tiilill live-
Revenatur enim anima tua ad viium suum , id est, nlat, * quod in te possit punire inimicus. Si venerlt
ad spirilum Dei, a quo pro tempore peccaiiiinum passionis occusio, menienlo qualiter tibi sub Rcgis
fuefat » viduata. Sicque etiam sexlani civitatem Si- tui praeseutiadimicaudum sit, ut Culpanieinendare
chem quamJoseph nostcr in haeredilatemconsequi- possis deserioris et rcliigi. Si vero forsitan defueril
ttir, b propler quod ibi sepultus e.;l, valebis inirare: liujtis felicitatis occasio, ipse libimeiipsi luus pole-
qiuBinterpreiatur humerus, sive labor ; ut ostendas ris csse persecutor ; Ut, sicul Aposlolusdixit (Rom.
tc per laborem pceniientiac, ab errore tuo Cbiisti xii, 1), k per omiienimoriem consiituas te Deo. In
lnimerisreportatum (Luc. xv, 4), et adjunclum no- gfedere mohasterii tui carcerem ; et tenebras solilu-
liagintanovetn ovibus,effeclumquecenlesimum,qiiia dinis quibus ad lucem perditam revocetls, exquire.
ipsa Sichem ab alienigenis cenlum agnis scribitur Sit tibi fames pro » gula, siiisque pro flamma ; ut
comparala (Gen.xxxiii, 19). manu carnificis voluntatis, per abstinentiae pcenam
16. Sed cur , fraier , adhuc jaccniem te torpof costarum compago nudala visccrlbus sit; et prosup-
deleclat? Surge, quia medicus advenil, qui dicii plicio ignis itilernas ossium medullas durae sitis de-
secandas esse putredines peccatoruni, et post haec pascaiinccndium. Sit tibi vigilia velut officiorumcu-
cnrandam plagam ipsius cicalricis. Quid expavescis? )3 slodia puLlicoruin; ac siculcalena rigenlis ferri, sic
Quid refugis curam ? Qui hasiam c t I uliiati) quje duriori consuetudine et lege consirictus, sub ima-
sexccntorumsiclorum pondere praegravatur (I Reg. gine niartyrii vcniam misericordiae ccelesiis exspe-
xxu, 7), nequaqtiam verilus es; cur subterfugis cul- cln. Eia, eia quid dubiias? Scalatn illam Jacob (Gen.
tellos cvangelki ferramenli?Qui ignem inimiciflam- xxvin, 12) uiide lapsus cs, dum velis ascendere, ad-
inasque perpessus c», cur igneni Domiiii,hunc quem huc posiia notitlumqiiesublracta est : et licctin fui-
vcnit millere in terram (Luc. xn, 49), qui consumel na lua oinniu membra colliseris, tamen iterum co-
fenum, et stipulam, et ligna (I Cor. Ui, 12), formi- nare ascendere : el donec venias ad illiim gradum
das? Abscirtdo a te d ptilreni consueludinis volun- unde cecidisli, forliier te serva atque cuslodi; quia
tateni: ure renes ttioset cor luiim; datiina iniinicam licet lubrieus sit omnis ascensus, lameit illecilo vef-
tuam cor|;ofis speciem, per qiiam aut ipse deceptus git ac tlejicit in piofuitdum.
es, aui alios decepisii. llorreantc exiuaniia membra 17. Sed forlasse dicas, t|iiia more Pharisaeorutn
jcjunit), ct clliciuiliquod sordida ratione pollueras, imponiim gravia onera super htuneros hotiiinutn,
pio teginitie habere consuescas; utcum aliactus ejtis el ipse digitomeo nolim contingereea (Matth. xxiii,
atque asperiiate compungcris, seinper pcccatoruin 4). Ecce, fiatcr, quia nobis i jurandi licentia pro-
luoruin stimulos recorderis. f Timet in te VilulunlC Itibetur (Matth. v, 37), si quid infelicitati meaecre-
luuin Moyses(Exod. xxxn, 20 ), per qucm hixuria- dis, spoudeo secundum k inisericordiam Doiuini,
lus es in ereino ; id csl, carnem luam lcgis ac jejunii hujiisnie laborisquem suaden, velleesse parlicipem :
disciplina conficiai, ut ad iiibiluni rcdacta tenuciur. coiisoriinm vero tuum, cnpidus saltttis luae non sn-
Lrgisli, cictlo : Irascimini, el ttotile peccare(Psal. Itiin ingcro, sed eliam offero: ac si tu ad nos for-
IV, 5). lia et tu irascere peccatis luis , ut ulira non tasse veniro confundctis, manda ; et ego ad dnccn-
pecces. Praeveniultrlcis gehennaesacvatormenta, ct duin te sine dilalione properabo. liorreat consortium

« Veram lectionem fcstituimus ope codicis Ambr. ticano 3834 disefte scriptum esl, LIUET,scilicet at-
Simili ulilur allegoria Philo Judacusin libro , Quod lerat, commtn«at,uti legendum esse conj'eceram.
det. pol. ins. soleal p.ig. 141. Veteres ediiiones ba- s Anibr., quod in te prwvenirevaleatinimicus.
bcnt, judicata. Obiier observo voceui peccaminum h Sentenliam banc verhis expressis apud Aposto-
jdacere llispanis scriploribus : siepius a Prudemio liini non reperi. Sed in altcra ad Corinlhios vi, 4,
lisurpatnr, eamdetnquc noster infra repetit tium. 21. ha'C legunitir : Exhibeamus nosmetipsos, sicul Dei
lti libello Oralionum Gotbico llispano p;ig. 24, Vir- r\ ministros, in mutta patientia, in tribulationibus,in ne-
gini Mariaepreces deferuntur, ut a Deonobisoblineat cessitalibus,in angustiis, in plagis, in carceribus, in
peccaminum rcniissionem. seclilionibus,in laboribus, invigiliis, in jejuniis, etc.
b Male Gryn. pater quod, elc. Eodem loco (ait En omne genus mortis, laboriosascilicet pceniientia,
sanctus HieronyiiiusQuaesl. Hebr. in Gen. ) se- qua lapsus sui criminis macuias eluere debebal.
pultitt est Joseph, el mausoleumejus ibi hodieque 1 Viiio huic ficile mederatir, si pro gula repona-
cernilur. mus gladio. Pcenitemia martyrii vices stibeal.
c Ambf. ila legit: Vulgali libii zaboliiicam.Vid. i Plures veterum iia loquuntur. Sanctus Chroma-
nol. 2 Rosweidi insancti Pauliniepist. ad Severum, tius nosierdeoclo Beatitutlinibus: Unde jurare not
alioSquepassim. prorsus non convenit. Quid enim unicuique noslrum
d Opliuiam Grynaei scripliiram scquiiiiur. Amb. jnrare necesseest, cum nobismenliri omninonon li
non male, pultidw. ceat? Vide sis qua; sequuniur tom. XI, pag. 168,
0 Saneius Ambrositis de Lapsu viiginis conse- Bibl. PP. Paris. 1624.
cratae cap. 9, nuiii. 40 : Peias ultro carcerem,obstrin- k Ambr., secundum nomen Domini. Artliquus
gas ccttenisviscera, animam luam gemitibus jeju- auclor Epistolac ad monaclium lapsnm, qnac inter
hiisquecrtlcis; sanclorumpeias auxilium; jaceas sub Basilianas est 4i, imm. 2, babel fere similia : Ne
pedibus eleclorum.HaecpoSnilenlisoliicia fusiusex- cunclerisad me venire. Ego enim receptum mortuum
plieat Bachiarins. meum lugebo, ego cnrabo.... Excipient te omues,
f Corrupiam Bign. leciioncm retineniiis. Ambros. omnesse libi laborum sociosadjungent.
liniel. Lege comminual,tenuctt,etc. —lucodice Va-
105S BACHIARIIMONACHI 1056
tuum, velut Rttih de agro Moabitico, hoc est a ani- A peccatum. Aspice prophetam, qui dicit: Et dixi,
maede ebrietate el fornicatione venientis : qui sua postquammereiricataes, aclmerevertere(Jerem.ui, 1).
tantum quacrit, el misericordiaenescius, de Israeli- Licct dominici lenipli vasi rcx captaverit Assyrius
tica sibi solum stirpe gloriatur. Ego vero licet Booz (Jerem. xxvn, 16), tamen revertantttr ad lemplum
siinilis non sim (Ruth. iv, 1 seqq.), lamen animam (I Esdr. i, 7-11), ne ea in perpctuum Babylonim-
tuam mihi cupio sociari; nec b arguat rne quispiam tnunda possideat. Licet per flammamturpis concu-
esse praesumptionis,quia licitum esl mihi setnen de piscenliae inccnderit lemplum Domini priuceps co-
fratris defuncti vidna suscitare (Deut. xx, 7, 9), ne Corum, qui doniino sno, itl esl, principi mundiali
perdam calceamenta paschalia, et exhaeres Cbristi escas nostrorum parat peccatorum; lamen vcniat
passionis efliciar; ac pro verbo spnnsi velut caecus Zorobabel, boc est, spiriius sapientiae,qui jam in-
effectus, salivam c jejuni oris quae in lerram proji- lellexilmulierum potentiam malis homiuibus h prin-
citur et conculcatur, ne accipiam, donec effuso se- cipari, ct totus in veritaie confidit : veniat Esdras,
mine ad viduam animam defuncli fralris, id est bibliotheca Legis, ei mcmoria leciionis : veniat
mortui per desperalionem, introeam ; scd quaesiia 1 Naaman Syrus, virius confidenliaecontemptorque
mttltiludine seminis, aggregata de scripturis copio- formidinis; qni pro restructione palriaeprincipis po-
sitate verborum, liuic viduae conjiingar d ac proxi- B| lenliam non vereiur; ac dispositis per singula Hie-
mem, ut auditis his, possil sine difficuUaieconci- rusalem loca (II Esdr. iv, 16, 1"), id esl, memhra
pere, et salutis spiritutn pariurire. Memini enim corporis angelicis pairiarcbarnmque virtiiiibus, ut
aposlolici verba praecepti, ubi dicit : Quosdamqui- collapsa J restriiaiitur, et rcstructa custodial, una
dem eripitede igne, dubiosveroconsolamini(1 Thess, manu serviat fabricae, alia vero custodiic; quia
v, 14); ci alibi: Qui revocaverilpeccatoremab errore Adam posittis est in paradiso operari (Gen. n, 15),
viwtum, talvabil animamtuam demorte (Jac. v, 20). et custodire. Reacdificeniurergo per tropologias no-
Nonest minimum, si e exiremam aul stimmamau- ininum clausira pnriarum. Bestruaiur in principiis
riculam de leonis faucibusexirabamtts(Amos.m, 12): porta Probatica (II Esdr. iu, 1, juxla LXX), quam
tameisi beatissimum pontificem qui in iisdcm locis nos esse suspicaiiiur auditum, per quem, niriim
cum sacerdotibus suis divino assistit altario, non bona sint aut mala quac exlrinsecus ad nos iit-
aliud reorquam Davidicumopus imitari; ut quando troeunt, comprobamus; quia fides ex audilu est
de grege leo aut ursus ovem rapueril, insurgat ad- (Rom. x, 17). Faciamus, quod Apostolus dicit : Si
versus ettm, et praeslrangulatis faucibuspraednmex eslisin fide, ipsi vos probate (II Cor. xni, 5). Be-
gittiure eripiat; aut velut pastor bonus vagantem slritatur porta Piscaloria (II Esdr. m, 3), id est, vi-
revocet, alligelquc aitritara, erranlemque con-1C suitm nosirorum vaga semper nalura, ac per semi-
veriai. tas maris, hoc est, vias niiiudi istius oculorum
18. Tu tamen, frater, nequaquam scelerato ac- velox ac fngitivnsaspectus; quia ipse visus pro sa-
quiescas impudicoque conjugio : non f insultes ei, gena poterit aesiimari: quidquid aspexerit, statim
cujus iram sustentare non poteris. Quin immo et1 capit; et capltim, ad cordis cellaria imeriora trans-
illa quam libi fecit sceleris culpa consortem, rever- mitlit. Restruaiur porla k tn Anathoth, quae inier-
aiur ad virum suum. Numquidpalriarcharum soror pretntur respottdettssignum(Ibid., (>):qm.d suspica-
(Gen. xxxiv), posiqnam peccavii, « nupsisse perhi- niur esse fronlis patibiilum, ttbi signum salulis
betttr? Legislaior praecepit (Levil xx, 10), ut quii noslraeet Dominicaesanctitalis l accepimus : quod
uxoremalterius macularet, cum ipsa lapidarelur pa-- est aurea lamina, ubi pontifex nomen Dominiscri-
riler; et ideo non permillit conjugium, sedsub no- pium mandaiur accipere tetragrammaton. Vis scire,
mine lapidum dura sententia emendat corrigitque; quia non incongrue porlam in Aiiathoth, quae inler-

" Haeccomparcs velimcum edilis : menda expttn- lediccndi pruritus transversum egil hominem alioqui
ximus ope codicis nosiri. versatum in scripiis ecclesiasticis. Aniiquns Scri-
b Lcgis verba, ad quacalludit Bachiarius, lucemi pturae interpres apud Lactanlium lib. tv Div. lnst.
affereut huic loco, qui obscurior est, ac praeierea i D caP- *3; Vulgataeaucior Marci x, 42; sancius Au-
corrupitis. Sin auiem noluerii accipereuxoremfrolriss gnslinus lib. l, de Nept. et Concup.cap. 9, iiuin. 10 ;
sui, qum ei lege debetur,.... accedei mulier ad eumi sancius Hieronymus in versione llomil. 4 et 8, iit
coramsenioribus,ei tolleicalceamentumde pede ejns,, Jercm. praelerBacliiariiim: bi, inn,nnm,omnes quos
, barbare aui opice loqui nemo dixerii, aliique plti-
spuetque in fuciemillius, et dicet : Sic fiet Iiomini,
quic non mdificatdomum(ratris sui. rimi idem verbum usurpant.
Ita edili. Ainbrosianusvero, salivamjunioris.Lc- 1 Fcedumerrorem velusiioris cditionis nonemen-
genditm videtnr simpliciler, salivamoris. dat codex Anibr. Editioncs Bign. non habenl hanc
d Edit., conjungurproxime. pericopeu : Ven. Na. Sy. vir. conf. cont. for. Ncmo
e An, extremum attt summum auriculm? LXX,, non videi legi debere, Neliemias.
>o66vwTtou.Vulgatacoitsentil. i Amhr., collapsarestittianlur.
' Recte Ambrosianiis.Gryn., insulte. Bign., con- k VulgatusScripluraeinterpres, II Esdr. m, 6, ap.
jugio, cujut iram, etc. pellat portam veterem.LXX, TMV7ru),nv t«o-«vat,al.
* Ambr., nubiste. TOU«o-«v«.Nullain poriae in Anaihoih nienlioneBi
h Mirorverbum hoc Joanni LaunoinEpistol. partei renerio. Viiiaius itaque Versionis Italicae liber Ba-
iv, episi. 1, adeodisplicere, ul cardinalem Cajetanum1 chiariura fefellit.
ideo argual, barbarmet opicmloctttionis.Nimius ma- 1 Amb., accipimus.
1057 ' UBER AD JANUARIUM,DE REPARATIONELAPSI. 1058
pretatur retpondenssignum, pro patibulo fronlis ac- tli filius turpi coittt maculavit, posiea nubere aut viros
cipinins? Jungii propheta huic porlae H unguentario- habere permiserit (11Reg. xx, 3). Nonneviduas eas,
rum loca (Ibid., 8), quaeper tropologias nominum praestans illis substantiam, usque in ftnem servavit?
abaiiis vinutibus dicuntur esse resiructa. Unguen- Non vult David, hoc esi, Dominus Chrislus, ul in
tariorttm aulem loca quae sunt, nisi illa quacchris- conspectu ejus ab alio viro habeatur uxor ejus. De-
matis sanciificatione tanguntur? Sequitur posl hacc nique illam filiam Saul quam ^II Reg. m, 13 teqq.)
b porta Frugis (Ibid., 13), quam nos siispicamur ad tempus in persecutione pcrdiderat, poslmudum
esse oris ac saporis oflicium, per quam omnium sibi poposcil reddi atque reslitui; ct licel fuisset
seininiim, hoc esi, verborum Dei fructus egreditur. etiam alleri copulata, tainen ei aufertur, et illi cujus
Resiruatur et porta Slercorea (Ibid., 14), quam nos prius erat, destinatur. Polluisti uxorem David : ne
suspicamur esse narium sive odoralus introitum, ulieiius hoc praesiimas; sed sicul ille fecit qui eam
per quem nos lurpis decepil illecebra, et aestima- acceperat, flens ac lugens redde atque restiiue.
vimus lucra esse, qu;e erant stercora (Philipp. nt, 8). 20. Ac forsitan suggesserat tibi ille sapienlior
Resiruatur et c Fortis porta (II Esdr. m, 15), quam omnibusbesliis eicoosiliaiorantiquus(Gen. m, 1),
credo nianuum nostrarum sive tactus officiumesse; quia possis istam pcenitentiam quam suademus tibi,
quia non fortiler tenuimus quod tenebamus, et alter ]B in senectute ttta agere, et nunc famem desiderii tui
tulit coronam nostram (Apoc.nt, 11). Reslruanlur ct sub conjugii nomine saiiare. Sed tu ne exsiinguas
muri Natatorim (II Esdr. tn, 15), id est, forma ba- evangelicam scintillam humore vitiorum, quae de
plismi uostri, el myslici fonlis disrupta munimenla, illo totius libri igne procedii, ubiail : Slulie, liac
quac sunt casiitatis insignia; quia soluio per luxti- nocte exposcelur anima tua a te(Luc. xn, £0). Si
riam conlinenliae pariete, velui abmptis obicibus enim apud quos honesta conjugia sunt, diuturna
sacri lalicis, fonlis undam effudimus atque perdidi- esse non possiitil; apud le, ubi cum crimine copu-
mus. Cujits muri propterea dicuntur restrui, ut co- lantur, qualiler permanebunl? Veniai ille qui dicil,
gnoscaiuus tanlam esse misericordiam Domini, ut crimenhocemendandumnuptiis, el de f sceleristan-
etiaminterruplae casiitatis tempora possint restrucla ti nomine conjugium csse vocandum. Conjugium
ad priorem similitudinem coniineiitie virtute revo- enim religiosi nominisvocnbulumest (Hebr. xm, 4),
cari. Sic et tu per vocabula nominutii ac tropologias quouiam Deo auclore concessum est. Ecce honestis
locorum, haecquaedicunlur reslrui, ofdcia inlelligas conjngiis clamat Apostolus : Habentes, lamquam
esse membrorum. non habentes(\ Cot. vn,29). Et quis dicit, B Adul-
19. Donecd ne opus Babylonisregis imiteris (Dan. ter habeat, ulatur, exerceal? Sed video ad quid se
y, 2 seqq.), ut in phialis templi dominici vinum per-1C pro sui defensione convertal; scriptum est enim,
dilionis potare debere te credas, et boc coram diis inqtiit, u Melius est nubere, quam uri (Ibid., 9).
tuis, Venere, Marlealque Mercurio, id est, fornica- lloc de virgine dictum est, vel vidua. Ista jam virgo
tione, vel avarilia, vel fttrore; quia scripium est : non est. Tuncurebatur, el nupsit : nunc jam ; re-
c Furor hominisincontinensest (Job. xxxi, 11, juxta frigeretur, et vivat. Virgo non est, qnia
corrupta
LXX), et alibi: Avarilia, quod est idolotolria (Ephes. est : vidua non esi, quia vir ejus vivit in aHernum.
v, 5). Non enim polestis solam in pecunia avaritiam Ut quid ergo ei nuplias suadelis? Vis scire quae sit
computare; quia vel niaxime avariiia in libidine esse Apostolica sentenlia de hoc errore? Ait in Episiola
sentitur, cui numqitam finis imponitur. Quia vero sua : Omninoauditur inter vos fornicatio, et talis fot-
phialaein lemplo Dominivirgines nuucupentur, Pro- nicalio, qualis nec inlet gentes quidem; ita ut uxo-
phela nos docet dicendo : Triticum juvenibus, et vi- tem patris sui quis i habeai (I Cor. v, 1). Ecce quid-
num suaveolens virginibus(Zach. xi, 17, sec. LXX); dam factum simile. Uxor patris erai haecjuvencula
ac si cui vini liquor infundttur, quid uisi pliiala nun- quae deiiquit, illius Patris qui nos genuilin verbo
cupelur? Velim siquidem a peritioribus edoceri, ex veritalis(Jac. i, 18). Tunc, credo, ei in conjugium
qua Scripturarum aucloritate nubere corrupta sua- copulata est, quando secundum exemplum Rebeccae
detur; cum beatus David nec concubinas suas quas ]D ad lsaac de Mesopotamiavenientis, pallium quo ve-
a Haud procul a porta veteri aedesexcilasse fertur gium Deo auctore coneessumesse, iisdem verbis pro-
Ananias quidam uto; TOUpav.ettj.seu poxefu..Idem fitetur inlibro de Fide num. 5.
in Vulgata dicitur filius pigmenlarii. s Ambros., adulteram.
b T>ivjrihpirr); yupayyo;.Portam vallis vocant Se- h Ambrosius de Lapsu Virginis consecr., c. 5, n.
niores imerpreies. Ex Graeco forle vocabulo effor- 21 : Dicel aliquis : Meliusesl nubere, quatn uri. Hoc
maium fuit nonien Frugis, quod iu Italica Versione diciumad non pollicitam pettinet, ad nondumveUt-
nut in aliquo Comtneiitarin Bacbiarius inveiiit. tam. Cmietumquwse spoyondit Chrislo et sauclum
c Corrupto hoc in loco Scripturae codice ulebatur velamen accepit,jam nupsit, jam immortalijuncla est
B.ichiarius. LXX vocant Tr)vjrufojvri); nnyr);; ac viro. Ei jam si voluerisnubere communileqe conju-
perinde in Vulgata nostra legimus portam fottiis. gii, adulterium perpetrat, ancilla mortis eficitur. Vt-
d lta Ambros. Gryn., Donecnec. Bign. pessime, desis Dissert. 2, cap. 5, et auctorem libri de
Donec opus. Lege, Deniquene opus. Virginitate, olim Basilio M. ascripli num. 39, ad
e Mulilus refenur hic locus Jobi, nec salisemen- calcein lom II Bcn. edit.
datus. Graeca Seuioruin versio iia habet: @uu:6;yap 1 Ambr. sequimur; edili,
refrigeralur.
ipyr); &xa.rao~xtro;, TO ixtavat
iaiSpb;yuvafxa. i Ambr., habuerit.
1 Edit. Lugdun., ae sceteretanti nominis. Conju-
 #050 LIBER BACUIARl!MQNARCllIDE RE! AKATIQNELAPSI. «060
laretur caput, accepit (Gen. xxiv, 65). De hoc fa- A dicas : Agnita stupri causa, vir ejus eam dejecit ac
cto Aposlolus dicit : Dedi hujusmodihominemSala- rcpulit. Fallis le, fralrer, quia pcr Prophetam ipse
ncein interitum carnis, ut spiritus salvus fiqt (l Cor. proclatnat : Q«is liber repudii matris veslrw, quo
v, 5).R Numquid dixii, Jnssi, ut ei qtiam conupeiat, eam dimisil (Isai- h, 1.) El alibi ; Numquid qui
nubai? Sed, dedi eum Satanw in interitutn caruis. caclif, non resurgel? aut averlens non convertalur?
Salanas eniin inierpicialur cotifrnriui; per quod, Qucire non pwnitet populus meus a inulitiis suis, et
credo, significai. ut quidquid contiarium deliciis , delenli in propositionesua maliana, noluerunl reverti
quidquid conlrarium volunlati est, tottini caro sen- ad me (Jerein. \m*, 4, 5) ? Ecce propheta ex prac-
tiat quacdeliquii, ut spiritus talvus fiat in diem Do- cepto Domini mcreiricem duxil uxorem (Ose. i, 2
mini nostri Jesu Chrisli. seqq.); et ttt dicis animam ad perditioneiu a Deo
21. Sed et tu frater, quisquis tibi hoc suaseril, esse projeciam? Sed necego conlradico huic conju-
exsecrare. Aspice enira, quia nuinqiiam in sacrifi- gio, si potes lalem fiticluin ex hoc matrimonio pro-
ciis pecora senio confccta jugtilantur, sed ubique, creare, qualis processit de Bethsabee aiqnc David ,
aul agnus, aut vitulus, b aul bircus, aut haedus im- qucni Doniiims per propheiam d Dirigiam, hoc est,
molatur (Exod. xxix et alibi), id cst, lener3 adhuc in verboDomini, nuncupavil (II Reg. xn, 25 ), qui
parva, vel modica peccala. In uno tameo loco Eliam g jmer homiues diciiis est Salomon, hoc est, Pacifi-
legiuius bovem obtulisse, sed lioc semel lanlum cus, ct universi orbis, id est, lolitis boiniiiis letiuit
(HI Reg. xvni, 33). Hoc u»i licuil Salvalori, qui in- principatum. Talis ftlius nasciiur ex pceniteiilia :
veleraia lotius populi peccata jugulavii. Sed nec lu talcm parturiiitil gcmitus et laiiicnia plangentium.
pules adhuc haedunitenerum tuum esse peccatum. Denique ipse bealus David, cum in adolescenlia sua
Milti erede, hircus est. Ecce pcr quot terrarum cum aduliera dcprehensus sit, in seneclule ciim
tracius fetoris lui, hoc est, fatnae lurpis ojiittio per- virgine invenilur (III Reg. i, l seqq.); nt intelli-
agravit. Qualiter ergo quod ita fctel, non hircus gamus, quia posl pcccalum longa casiilas imilalrix
esse dicitur? Propheta beatum dicit esse eum , qui est virginitatis. Scd ei tu imiiarc Davidem, ul quam
tenet parvulos Babylonis, alliditquc ad petram habuisli in corruplelae vitio collcgaui, habeas in
(Psal. cxxxvi, 9), Et tuexspeclas, donec gigas tuus pceniieniiae labore consorlem : non ut conjuncti
iiiimicus efliciattir ? Sed si vis scire, jam gigas est. pcenitealis, sed ul scparaii adallerutruin.uiiumopus
Mox enim ut cupierunt filii Dei filias hominum, ua- agendo jungamini; quia luiunnicm adhuc de incen-
ti sant inde c gigantes ( Gen. vi, 4) : quod enoruiis dio liiionem, cito vorax flamma comprehendit.
nimium et ujlra slaturatn peccaniinum reliquorum 22. Ante omnia igilur, fralcr , r.eqttaquain in le
gigantis forma esi, Ac si quis est foriasse, qui di- Q desperatioinimicacrescat, eo qnod asscrat ille infi-
cal, quia David eam quam adulteravit, etiam in delis, lapsum non posseteparari; cum Dtjminusdicat:
conjugiuin suaesocielatis adsciverit (II Reg. xi, 27); Quia omnia peccala, et btasphemiwremitlenlur homi-
non est causa consimilis : haecenim conjux regis, nibus; qui aiilem peccaveriiin Spirilum, non remil-
illa attlem uxormilitis fuit. Ille utpote homo lerre- telur ei (Matlh. xn, 31). Ego aulem dico, hoc ip-
nus, potuit faciione subdolacattis interfici : Rex au- sum desperare de Domino, in Spiriltnii esse pecr
lem isle coeleslisest, cujus uxor corrupta est atque care, quia Dominus Spiritus est (JOOH.IV, 24), ct
violala. Nequaquam ei passio mortis approximal, ideo noii remitiitur ei, quia non crediderit Domi^
qui non est lemporalis, $ed aetcrnus. El lamen Da- ntini rsddere sibi posse quae perdidil. Quid est
vid, non pra3sei)teUria Hetliaco,quamvismilile suo, enim, quod nobis obsistel de venia? Dominus no-
quamquam iiomine lerreno, praesumpsil sibi con- sler nmnipoiens est. Numquidomnipolcnli impossi-
cubitum Bethsabee. Nonne, non solutn ingerere ei, bile est delere peccatum ? Dominus noster bonus
sed eiiam exlorquere conatus esi (lbid. 13), ut esl; quia uemo bonus, nisi unus Deus (Lttc. xvm, 19).
post cibum potumquc quem subdola arie largius Numquid iu e illa praecipuabonitate cl perfecta por
jusseral miuistrari, domi su.aetoroque cubiiaret? test hoc vitium cadere, ulnon audiaideprecanlem?
Tu qualiter vivente viro ac praesenle, simul et Re- 0 Age ergo, amice , consurge ; et perdita itiier flu-
ge, quod his majus est, immorlali atque perpetuo, clus saeculi tnercede atque subslanlia, velut naufra-
cnncubilum libi adultcrse vindicabis? Sed fortasse gus ' ad unam tabulam (Luc. xv, 13), hoc esl, ad
n His jungii Ambr. reliqua Paulinae sententiae que nomen lmcsignificat, in vetfo Domm, sed dile-
verba, quaelegiinlur in fine Itujus sectiouis, omissa ctum Domini,Tlicodolionisversionem Bacbiariijs se-
penitus iuiermediaexplicalione Bachiarii. quitur, qmc ila habet: TOovo/iot«UTOU 'n&iSiuiv bvb-
b lnyito iBacitiariosuspicor irrepsisse, aul hircus. p.art zuptou, Et vocavitnomen ejus Jedidia ^dilectum
et gloss.atn r;e(Jolen,iqu»! staiim sequuniur : Doitiini) in verbo Domini. Vide Origenis Hcxapla
n uno lamen locoEliam teginius bovem obtutisse.
?[uin a Monlfauconio coHecta, tom. ), pag.. 335.
Quibiis expunciis ita legcreui . . . peccala. Sed e Legere ue dubites : in illam prwcipuambonita-
hoc sernd lnntuinhoc u.it.itkuit Satvalori. lem, elperfeclam, etc. llaec, ni lallor, exstantapiid
c Bign., nali suntiiiler gigantes et petrani. Reii- Laciantium, vel alium Bactiiario antjquiorem.
nent haec, ni fallor, ver;e scripturae vi68tijj'a: Naii f Edil. Bign., Naufragus imam labulam, liqc est,
sunt in l.rra giqanie$fet Rephaim. scienliqm divini, ele. Gryti., najtftogiis qii imam.
d Ita edil. ln Ambr., Dirigam- corrupte Nos, ttttaj» ad lidem Autbrosianijexempjij.fjsresljlui-
WJJi"»
Eucherius in lib. III Beg. aliique, laiaam. Sed ne- mus.
io6i ZACCHAUS enBpvmNus ET EVAGIUUS MONACHUS,PROLEGOMENA. m%
scientiam tedivini c.inonis tene, qua3 te addttcatad A. quin venio tibi cito, et amovebo candelabrum luutn
litlus, ubi ait : Si dereliquerinl filii ejut legem (Apoc.II, 5). Et in priore parte libri iiinunierum po-
meam, et in judiciis meis non ambulaverinl ; si jusli- pitlum vidisse se dicii (Apoc. vu, 15), qui in iribu-
ficaliones meas profanaverint, et mandata tneti non latiooe laverunt stolas suas, et candidas eas fc-
custodierint : visilabo invirga iniquilates eorum, et cerunl in sangnine Agni; quos dicil quia Agnus Dci
verberibuspeccataeorum; misericordiamaulem mcam deducal ad yitae lonies (Ibid., 17). Quem lamen
non dispergamab eis, neque noceboiu verilate mea nos numerum pccniteiilium esse sentimus, quia non
(Psal. LXXXVIII, 31-34). Dc cujus hnc filiis dicilur? nisi pcr tribulaiioiiem plaiictiiinqne salvali sunt.
NonneDomininostri Jesu Chrisii, qttos ccclesiastici 23. Et tu ergo lava siolam luam in fonte lacry-
fonlis uterus el secreti ac perplexi vnlva myslerii marum : b fortassc pntcris byssum castilatis imiia-
parturivil; quos natos Crucis cuna suscepit, Evan- ri. Quid si donaverit libi purpuram, et tu pro no-
gelii inamilla lactavil? Vis el scire quia baplizali, mine ejus succuni tui cruoris effqndas? Cotciim au-
non catbeciimeni, filii appellanlur? Aspice, quod lem ahundare tibi poterit, si crubueris in iis qtiae
ipse Apostolis suis dixil : Jam non dicam servos, sed anioa gessisti. Nec deerit libi byacinthus, si livore
c obcalueris corpus luunr, ct in servilutcm redege-
filios [Gr. y&ouf] (Joan. xv, 15). Et tu ergo, si fi-
lium fuisse le nosli, hoc cst, si aposiolicum in te g ris (l Cor. ix, 27). Ac sic ciim his coloribus lorlassc
aliquid habuisli, ncc sic desperare permiitcris. Si poteris in labernaculuni Dotnini tnisceri quanilo-
vero servi, hoc est, peccaloris usus cs setnpei' offi- que. Hoc, dilectistime frater, tui aniore et dolore
cio ; major libi delur ad consurgendum andacia : eompulsus, etiam supra vires meas possibilita-
quia ejus qui de humili labitur, levior esl ruina; et teuii|ue leuiavi. Tu habebis in die judicii duplicem
ininoris iracundiae pondere praegravalus is, qui seni- posnaiii, si velut aspides surdae, iiicantalionis no-
per in errore versatus, ad rectam aliquando se strae verba respueris (Psal. LVU,5); aut d spernen-
converlat vilaui [An viam], quam his, qui post san- dum credideris, aut roganlis verbum, aut inonenlis
ctos actus turpiier vixeril, et vcterem panuunt rudi consilium, ani dolentis affcciitni. Jcsus Cbrisius
asstierit veslimento (Mccrc.u, 21). Quid vero illud, Filius Dei sublaia libi per invidiam diaboli, in
qitod dicit ad Ecclesias suas in Apocalypsi, quaciu- dnpltim tua bona restituat; sicque reconcilieris
terfidelium numerum scpiiformibus candelabris sub Domiiio, ul etiam pro nobis qui amici tuisumiis,
custodia angeljca » comparaniur? Memento,undececi- iniervenire merearis in Doniino noslro Jesu Cbii-
deris, etagepwnitentiam, etpriora opera tua fac: alio- sto. Amen.

a Ambr., ornabatur. Hom.W in Exod. num. 5liaec habet: Bytto (conferri

U
b Loctim depravalum, luxalumqite in veleribus potesl) virginilas : cocco, confessionis
gioria; purpu-
editionibus sanitati reddimus auctoritate codicis rw, charitalis (ulgvr; hyacinlho, spcs regni cwlorum.
Ambrosiani. Mysiicam quod attinet colorum expli- c Ambr., obvolveris.
cationem, parum uoster recedit ab Origene, quii d Legc, et.

ANNODOUINICCCCXX.

ZACCBUEUS CHRISTUI\US
ET

EVAGRIUS MONAGHUS.

(Biblioth.Vet. Patr. Galland.tom. IX.)

PROLEGOMENA".

1. Vetustissimos esse Dialogorum lihros qul j) diligentemqne discussionem , pnst cnnsnJtos a nobis
ZACCH^Inomen pracfermit, ex antiquitaie mss. co- viios doctissimos, niliil exploratum hactenttjj occur-
dicum , immo ex ipsa librorum leclione constat. reril. Enimvero tam studiose «t quasi composiio
Cerlam porro auctoris actaljempraeugere opsrosum nnmeii suum di.-.sitnulassevidetur auclor Ute, ut
adeo ac difficilenobis visuin est, ul post accwalam fictitia tantum nomiqa JJAGCB*Iet APOLLONIII atftxe-
11Disquisilionis lidjus auctof Acheriusfex tom. I Spicilegii, ad pag. 1.
J063 ZACCrLEUS CHRISTIANUSET EVAGRIUS MONACHUS. 1061
rit Dialogissuis : et profileatur licet se ex superio- A sanctum Hieronyrnum (tji),LiicamTudenseminCliro-
rum Pairum monuinentis suam liaiisissedoctriuam, iiicoetMarcellinumcomilem (/t).Favent insiiperquau
unius tamen nec nomen appnnit, nec scripti genus dc inslilutis ccenobitarumin urbibusdegenlium.de-
indicat. Proinde ttonnullas dumtaxat conjecturas que sacra hymnodia fuse narrat(t). Quippe anle an-
liic tibi, leclor erudite, exltibere cogimur. nuin 400 pauca admodujn , immo forte uulla cceno-
2. Professio Zacclnei nostri non perinde obscura bia in Europaeisurbibus visebanlur. Quod vero ad
ac ejus aeias : nam cum teste Cassiano(a), mona- caiitum atiinet, illum in ecclesiama bealo Ambrosio
slici ritus non nisi ab expertis tradi queanl; ex his quinlo saeculo appeiente invecium non obscure
quae scribil toio fere libro tertio colligitur , eum in scribil Augusiiuus (j). Postremo stylus plerumque
monasiice meruisse : quod et ipse alicubi significa- turgens ac lacertnsus , senienliae sacculi hujui-ce
vit. Hinc aeias illins forsilan definiri possit. Ctiin scriploribits f.uniliares non semel usurpatae; matlie-
etenim sexto circiler sacculo regulam sancli patris maticorum ac haerescoiiin quas tunc palres slyliim
Benedicli omnes prope monachi in occidente sinl stringebahl, perspicua confutalio ; supplicafmnuni
amplexati, si uosler Zacchaeus ad haccusque tem- quibus pluviaeanerentur non praetermilieuda com-
pora superstes fuissel, eadetn lege qua ex sanctis niemoratio, aliaque hujuscemodi complura , conjec-
Palribus fidei dogmala , ex sancli Benedicti regula B luras nostras saiis superque confirmare videntur.
monasticuni institulionem fuisset mutuaius : quod Hactenus iiaque conjeciuias , non nosiras tanlum-
tamen euni non praestiiisse , f.icia collaiione liquido modo, sed el virorum clarissimorum indigilavimus,
coniperimus. Sed ueque eum anle sacculiquinti ini- nenipe : Sebastiani Le Nain D. deTillemont, Caroli
tium Imic operi manttm admovisse, non obscura dtt Fresue D. du Cange , Joannis Baplislaele Colte-
suadent argumenta. Ante illud aevi non prosiabant lier, RR. PP. Joannis Garnier S. J. ac Paschasii
in Europa ubi ille lum temporis versabatur, illu- Quesnel Congregationis Oratorii Domini Jenu pres-
slria numerosaque Patrum volumina ad qttie suum bytorum, et noslri praesertim Franctsci Delfau.
Apollonium missitaret velut ad fontes, e quibus lo- 4. Erit forsan et emunctioris uaris criticus, qui
tam hanc catechesim Iiausisset: neque ante illud non nihil momenli ad ltaec argiimenla accedere pu-
tempus ea de quibus agit libro secundo contra Aria- let ex his quaescribit aticior (k), actale sua scilicet
nos , Pliotinianos aliosque hujusmodi lenebriones, domiiiicaemortis indicia felicis sepulcri exuviascou-
erant ila diserte a patribus Lalinis explicata , ut tiuuisse : quibus exttviis credat signilicari sindouem
sine taediorefricari non possent: quod ipse habet(tt). illam qua sacrum Cbrisli corpus obvolutum est;
Quae sic constitiita inducunl anitnum, ul quinto sae- quam ineuute quiuto sacculo Eudocia Cunstantino-
culo Dialogi natalem ascribamus. Q polim asportaverat, quamque teste Gualterio (pe-
3. Id sundet etiam quod Zacchaeusipse haerelicos nes quem hujus rei fides sit) anno 439 Tbeodosius
solum Manichaeos,Marcionitas, Pholinianos, Sabel- II Vesuntionemsumma solemnilaie iransmisii. Erit
lianos, Patripassianos , Arianos ac Novatianos , qui praelcrea qui conjecturatn capiat lemporis quo vi-
sua tempeslate amplius fremebant vigebantque, vebat aucior iiosier, ex eo quod alicubi ( /), non
perstringat. At de Pelagii ejusque seclatorum ha> quidem cullum omnem, scd incaulum, ut ait, obse-
resi, quaeprocedenle saeculo quinto maximam orbis quium imaginibus imperatorum a populo exhibilum
partem infecit, ne vcrbum quidem ; cum pluribus rcprehendit. Quippe desinente saeculo qttarlo viye-
in locis, libri potissinium n, cap. 11, sese dabat oc- bat ritus ille, ut pictoeaul fictae auguslorum imagi-
casio. Observandum bic interim , auctorem nostrum nes solemni pompa circumferreiituf, ac publicis
hallucinatuin vel amaniicnsium inscilia subreptum vulgi acclamalionibus exciperentur. Veium uon raro
fuisse in descriptione Sabellianae haeresis , quippe , cullus ille in supersiionem cedebat ex inipoteniia
quae Macedonii est, ascribit Sabellio. Accedit, vulgi, qui affectibus suis, sicubi adulatio aut bvtituu
quod omnia signa quibus Antichrisii adventum in- publicae ostenlalio movet, moderari nequit. Hoc
stare auguralur (c), ciim hisce uoslris conjecturis etiam locus nonnumquam faciebat. Si quidem non
quadranl ex amnssi. lllud enimjpsum lempus est, D tantum in profanis, sed in sacris quoque locis ex-
quo ingenlia barboraruni examina in Africam atque ponebantur imagines illae, sicut Eudociu; statuta
Europam effnsa, Galliam, Hispaniam, Iialiam acip- Conslantinopoli prope basilicam erecla, quae Joanni
sam imperii arcem Romam devastarunl; dttm inte- Clirysosiomojusli zcli simtil el invidiaecausa fuit.
rim in oriente regia Constantinopolis ac pleracque Quo respexisse videtur Zaccbacus, cum infit, sacer-
civitaies Palaestinaehorrendo lerrac inotu qualeren- dotes ejusmodi consueiudinem incaulioris obsequii
tur; fatne denique ac peste homines afflictareulur. probibere. Ut enitn patres censuere colendas esse
Vide sis Orosium (d), Zosimuin (e), Sozomeiium(f), imperatorum imagines, ita semper immoderaluin

Cassian. praefat. ad Insiit. (o) Hieron. epist. 16.

b) Zaccb. Consult. lib. u, cap. 1.
Sa)c) Id. ibid. lib. vm, cap. 8.
(d) Oros. iib. vu, cap. 40, sub. fin., et cap. 42.
(e)Zosim. lib. vi.
{0 Sozom. lib. u, cap. 8.
(n) Marcell. Chron. pag. 27.
(i) Zicbh. 1. c. lib. ni,6.
(;') Aiig. Confess. lib. ix, cap. 7.
(k) Zacch. I. c. lib. i, cap. 21.
(/)Id. l.c. iib. i, cap. 28.
1065 PROLEGOMENA. 1066
improbaverecultura qui ad religionem, immoad su- A mis, cceleste iidelium munus pura oblatione cele-
perslitionem, accedere videbatur. Quin etiam im- brari commemorat (f). Liberum arbilrium sartum
peratores quibus pietas cordi erat, non tulere effu- atque integrum passim propugnat. Sacrarum reli-
sam libidinem in colendis iconihus suis. Praeclara quiarum virtuti illustre testimonium reddit (g),
est eam in rem lex Theodosii imperatoris, quam dum ea quaesanctos fecisse legimus vivos, etiam
ltuc ascribam ad idloci illustrandum (a): Siquando anle defunclorumcineresfieri testis oculalusaffirmat.
noslrw statuwvel imagineserigunlur, seu diebus, ut Monasticenquam Lutherus ut invenlum diaboliexa-
adsolet,festis,sive communibus,adsit judex sineado- gilat, ut Dei Opt. Max. opus singulare commen-
rationisambiliosofastigio,ut ornamentumdieivel toco dat (/;). DeniqucSpirilum sanctum a Patre acFilio
el noslrm recotdationi sui ptobet accessisse ptmsen- esse tradit(t), quod ine judice idem esl, atque a
liam. Ludis qnoque simulacra proposita ianlum in Patre Filioque procedere.
animis concurrenlummentisquesecretisnoslrum nu- 6. c Quamquam, uli nihil ab omni parle bcatuin,
menet laudes vigere demonslrent: excedens cultura non desunt in hoc auclore aliquot naevi,queis, ut ei
hominumdignitatemsuperno Numini reservetur.Eo- auctoritas undequaque conslet, benignas, ut par
dem spiritu animatus Honorius, patemce pietatis imi- est, interpretationes adhibebit Jector eruditus qui
tator, arguit Arcadium fratrem, quod non solum B 1 eum volet excusatum. Nos interim cautiones oppo-
Constaniinopoli Eudociae auguslae colenda populo nimus nonnullas, ne simpliciores alicubi temere
stalua exponeretur, sed el per provincias velut fa- offendant. In primis videtur non nihil Pelagianae
•bulosaeCybeles sitnulacrum circumferrelur. Caele- fuliginis (quae erat illius saeculi labes) contraxisse,
rum frustra quis luinc Zacchaeilocum detorqueret quo forsilan effectum est, ul a Pelagianis Nestoria-
in venerationem sanctarum imaginum : quandoqui- nisque qui ex liis originem duxere, perstringendis
dem Ecclesia, quae pium earum cullum praedicat, abstinuerit. Incarnalionis cattso est, inquit (_;'), vel
rejicii immodicumacsuperstitiosum, uti Zacchaeus, servandi humani generis vel reparandi. Et stalim
imperatorum. hanc reparationem in Iege alque exemplo consti-
5. « At enim conj'ecturisnostris obstare videtur, tuere videtur. Praematurasinfantum mortes in ele-
quod Zacchaeusnihil de Apollinaristis, Donatistis, menlorum itiaeqitalitatemaut in parentum scelera,
Priscillianislis Pelagianisve scribat. Sed hanc obje- non in originalem noxam refundit (k), quo Deum
clionem ipse praevertit, conlestatus se non omnes injustum non esse demoiistret; subditque cum eis
isiiusmodi pestes suscepisse recensendas : tametsi benigniusagi, ne ex improbisgeniti, similes quando-
dici possel saeculoineunte quinto Pelagii ac Nestoriii que efficiantur aucloribus : ubi peccaium originale
dogmata non statim sic exserte proscripta, ut jam G t in pravo parentum exemplo fere slaiuil. Nusquam
tum exstarent illuslria voluinina e quibus more suo1 vero gratiae Salvatoris merainit, quem ut meritorum
calholicam eruerel doctrinam. Quod itcrum singu- dumtaxat arbitrum habct (/). Denique totam
larem hominismodestiam arguit, etassertasdeillius Iegis necessilatem in volunlate noslra sitam esse
aetaie conjecluras confirmat. Caeterum fortissimus opinalur (m). Hanc porro labem absterget catholi-
ille religionis aihleta non modo priorum temporum, cus lector eadem spongia, qua sanclus Auguslinus
sed etiam aevinostri haereticoscompressit, eosquei eam a Patribus Gnecis amovit : quod videlicet non-
suis coloribus ad vivum expressisse visus est(fr). dum hiijusmodi dogmata ab Ecclesia exserte expli-
llli namque ipsi, ait, qui truditionemapostolicamre- cala essent: lametsi nihil esl bac excusatione opus,
linqttentes,magistrosperfidimsecuti sunl, nomenreli- cum ipse et peccatum originale el gratiae Chrisli
gionismutaverecum settsu. Idem auctor Petrum noni necessitatem, quantum salis erat ante pleniorem
solum Ecclesiaefundamentumesse dicit(c); verumi definilionem, insinuarit. Hmc fuil, inquit (n), as-
etiam in ejus personam poiestatem omnium conve- sumendi hominemprwcipuaralio vel voluntas, ut pec-
nire sacerdolum, contra quam sentiunt novatores, catumab homineconlractum, per homhiemiollerelur.
affirmal. Rursus potesiatem absolvendia peccatis>j., Et alibi (o): Nullum sine tavacro aqum spiritatis
Sacerdolibusa Christo factam, adversus Novatianos > possesalvari. Rursus (p): Generali exemptus ruina,
eleganter foriiterque vindicat (d). Apolloniusjami in spemquam amiserasrepararis. ltem gratiae Re-
Chrislianacmililin* ascriptus, Ecclesiae sacrificium
i dempioris el?ganter adstipulatur (q). Deinde (r):
et realcm Christi in Eucharistia praesentiamconfile- Itle lantum, ail, efficiendi subslanliam prmstet,qui
tur (e). Pro obsolelis pecudumatque alilum victi- magnacupere sedonanlepermisit. Denique (s); Con-

(a) Cod. Theodos. lex unica deimagjn. imperial. (k) Id. lib. i, cap. 36.
(b) Zacch. lib. n, cap. 11. (/) Id. lib. i, cap. 33.
(c) Id. ibid. cap, 18. (m) Id. lib. i, cap. 36.
(d) Id. ibid. (n) Id. lib. i, cap. 14.
(e) Id. pracfat. ad lib. n. (o) Id. lib. u, cap. 8.
(f) Id. lib. n, cap. 7. (p) ld. lib. n,cap. 16.
(g) Id. lib. i, cap. 21. Id. ibid. capp. 5et 8.
(q) Id.
(h) Id. lib. lii, capp. 3, 4, 6. (r) lib. iii, cap. 10.
(i) Id. lib. n.capp. 2et 3. (s) Id. lib. n, cap. 20.
(;') ld. lib. i, capp. 8, 15,17,21.
PATROL.XX. 34
1067 ZACCHiEUSCHRISTIANUSET EVAGRIUS MONACHUS. . 1068
ferre non abnuat, qum prwstitit velle. Ad haec ait (a) .A.ctor Sorbonicus, rerum .inliqtiarum pcritissimus,
justificari per fidem, eo nempe seiisu quo beaius se in bibliotheca sancti Arnulfi Metensis pairum
Paiilus id scripsit de fide quae per charitatem opera- congregationis sanctorum Vitoui el Ilidulphi de-
tur : alioquin elsi habucro omnem fidem, ttihil mihi prehendisse ZacchaeiDialogos mihi significavit. Ea
prodesl. Praelerea dum isla docel (b), sufficiat cano- de re acLutum scripsi ad R. P. domnum Petrum
nicis inhwrere scripturis, non exauclorat tradiliones Descroch.ets ejusdem congregaiionis pereruditum
quas inibi astruit, easque ab heterodoxis praeler- presbyterum ac subpriorem Sancti Arnulfi. Ipse, ut
missas conquerilur. Alibi (c)Angelis poenitentiae est singulari comitale praeditus, nulla interposila
tempus indultum existimat, forsan non e Scbolae niora benevole codicem cleganter ab anno circa sex-
sensu : nisi per tempus illud iutelligatur spalium, centesiino conscriptum transmisit. Al, mirum ! eo-
quod peccatum inlcr ct pcenain intercessil. dex ille easdem inversioncs sive repetitioncs ac
7. i Cujas fuerit Zaccbaeus, inquiris forsitan le- antiquior Thuaneus continet. Adjunienio nibilomi-
ctor? Nae nobis quid asseramus, ut ingenue fatea- nus, fateor, mihi fuit pcrmaximo : siquidem ex eo
mur, haud venit in mentem. Quidam rerum antiqua- pluribus in locis nodos qui remanserant, resolvi,
rum exploratores curiosi eum vel Gallum vel Italum naovosextersi. Alquc ut dicam quod seniio, par est
autumant. Si lamen conjeclurae indulgere liccat, B credeie Arnulfiuum codicem cx praefato Thuaneac
Africanum dicam Zaccbceum ob slyli aflinilaicm bibliolhecaeantiquiori Iranscriptum, jurisque olim
cum Africaescriploribus, qui illo aevovel paulo ante fuisse abbatiae sancli Arnulfi Metensis. Suppetias
scriplilabant. nonnulli ex nostris tulere, non diffitemur, ad cou-
< Superest nunc, ut a nte noveris, leclor, qua ex ferendum ingenti laborc apograplium quo in hac usi
bibliotheca suppeditaii sint codices niss. unde Zac- sumus editione, citni codicibus mss. atque ad eluci-
cltaei opus exscribeudum curavimus. Cum vv. cc. dandas tenebras quac saejiiuscule animum obvolve-
Carolus du Frcsne D. du Cange et Joannes Baptisla bant : e nostris eiiam D. Gabricl Gerberon el D.
Je Cottelier, uterque cruditissimus, lusti arent invi- Joannes Mabilloupraeslo fuere. t
serentque mss. codiccs celebris biblioihecacThua- 9. * « Uaclcuus Acberius,cujus laboii haud pariim
ncae, occurrere bini mss. ZacchaeiChrisliaiii ct Apol- essct delractum, si Allercationem Theophiti Cliri-
lonii philosophi Dialogorum libri tres : volvunt illos stianiet SimomsJudmi, quain R. P. Dn. Edmundus
et revolvunt, ac tandein discussos uicuinquc, judi- Martene toino V Anecdotorum edidii, videre po-
cant luce dignos. Expetunt pro me nescicnie binos tuissct. Cum enim illius Altercalionisauctor sii EVA
inss. a doctissimo bibliotbecario Josepho Qucsnel; GMUSqui ctrea aniium 420 scribebai, uidiscimus c
qui ciiin milii sit amiciiia coujunciissimus el com- C Gennadio (d) et c Marrcllino comite ad aniium 425,
pertae humanitatis in oinues, benignc uirumque quin idem has Consitllationesscripseril dubilai i vix
comiiiodavil. Ad me slatini detulerunt viii amicis- posse, nou immcrito aibitralus est vir quem supra
simi, obluleruntqtie thesauruni lutc usque abscon- uominavi doctissimiis.
diium atque invisum, quein volupe admodum sus- « Alia sunt quae lectorem moncri operaeprelium
cepi ac pollicilus sum in lucem proferre. ducimus. Nani quod ait Acherius, felicis sepulcri
8. « Verum enimvero dum illos codices legcre exuvias foite iulelligi Sindoncm illam qua sacruin
alqueexaniinaresum aggressus, hacsiin ipso priuci- Christi corpus involuium est, omniuo esl, uLmibi
pio : nempe deerat liiulus in posteriori, prae se ta- quidem videttir, improbnbile. Saiis enim constat,
men ociingentos armos praefereuie : prima pagina Sindoiieniillam non ab Eudocia, Arcadii uxore, in-
prope obliiterata erat; verba tolius opetis idemti- cunle saeculov, sed a Thcodosii juuioris conjuge
deni inversa, ac syllabaeinconcinnedivuJsa; ctcom- i£lia Eudoxia, non anle annum 440 Conslanlinopo-
posilae. In altero autcm codice manu paulo anii- lim esse asporlatam. Hanc scilicet Hierosolymam
quiore cxaralo titulus exslabat quidcm, sed cbara- urbem adiisse omnes sciunt : illam veio in Palacstina
cleres vistim passim fugiebant, velut et in tolo veisatam esse qui scripseril, ncniinem novi. Porro
volumine, ulpnie pluvia et carie labefactato ac pu- O hoeConsultationesprius scriptie cranl, qiiam Eudo-
trefacto : deinde non soliiin est labelaclatus iste xiam duxisset Tbeodosius junior.
codex, sed tam oscitanlcr et impcrite exaratus ab « Quod ab eodem addilum est de processione
iuscio quodam, ut subindc textus ordo pervertatur : Spirilus a Palre ct Filio, minus etiain est accuraium:
pula in libro primo; atque tit in uuo eodcmque nam in iis locis quac indicat, hoc est, capp. 2 et 3
capile promiscue ex libro n inulla invexii, iia et in libri u, ne una quidem vocula esl, quaead eam
libro ti et in m pariier conlexius seriem | ciiurba- qiiaesiionem referri ullalenus possit. Quod si de
vit, ac sensum iinmutavil. Cum autcm anxtus hoc- cap. 19 cogitavit, in qtto anlea legebatur, Esl et
rerem, ct nulla in tanto labyrintbo sese offerretvia Spiritus sanctus a Palre simul oc Filio; id primum
qua ex eo emergere valerem ; v. c. Dn. Faure do- leclotem scire volumus, expunctani a nobis vocem
8 et 18. * Quaesequuntur, addidit DisquisilioniAcherianae
(a) Zacch. capp.
(b) Id. ibid. cap. 19. v. c. LudovicusFranciscus Joseph de la Barre, qu[
(e) ld. lib. i, cap. 35 novam Spicilegii ediiionem adornavit.
(d) Gennad. de Vir. illustr. bap. 50.
1069 tPROLEGOMENA. 1070
simul,et in cjuslocum ex fide oplimi codicis resti- A nutn seu ConsultationumZacchwiChristianiet Apot-
tuiam vocem similiier,quaesententiam omnino niu- lonii philosophilibris immcdiate subjicilur tamqttam
let, ut in noiis videre est : deinde quanluinvis ser- quarlus Aliercationuni liber; adeo utejusdem auc-
velur voctila simul, uon liquere Zacchacum sive toris fetus esse videatttr: qui postquam sub nomine
Evagrium de proccssione Spirilus sancti idemsen- ZacchcciChrisliani iribus libris coufutavit pbiloso-
sisse, quod nunc omnes Latini : nain fuisse olim phos, singulari opere aggressus est Judaeos sub no-
qui Spiritum sancluin esse et Patris et Filii, iinmo mine Theophili.Eisane id persuadere possunt tres
esse el a Paire et a Filio faterentur, nec tamen prae^ertiinconjccturae. Primo enim idem in uiro-
vellent scribi ettmdem a Paire et Filio procedere, que opcre titulus: quippe Consultationum Zncchaci
consiat vcl ex AnselmiHavelb. Dialogorum lib. n, Cliristiani et Appollonii philosophi libri tres, in
cap. 17. codice Lemovicensi sancti Marlialis et in Vindo-
« Superest ul moneamus Acherio, ciim has Con- cinensi Atlercationislitulo donanlur. Et quidem in
sultaiiones ederet, nondiim faclam fuissc copiam Lciiiovicensihoc inodo: AltercatioApoltoniiphiloso-
ms. codicissancti Martialis Lemoviccnsis, ante an- plti cum Zacchwo Christiano. ln Vindocinensi vero
num 1010jussu Ademari Cabanensis exarali, e quo ila: Incipiuntcapilulatibri Atlercationumprimi.Immo
deinde varias lectir.nes excerptas edidit ad calcem B in aliis etiam codicibusqnibus usu<est nostcr Ache-
lomi xni Spiciiegii. Eas non mediocri nobis adjtt- rius, cum eos Spicilegii lom. X in locctn emisii:
mento fuissc ad emeudandum contextum libenier nam in libri primi calce haec leguntur : Finil liber
agnoscimus; sed ita, ut mulio plures e codice mo- altercalionisZacchwiChristianiet Apolloniiphiloso-
naslerii Vindocinensisexcerplte sint a Dn. Marlene, phi. El in (ine libri lertii: E.rplicil ZacchceietApol-
qui eas edi curavit ad calcem tomi V Auecdoto- lonii Altercalio.
rum. » Ilactenus Dn. de la Barre. Secundo eadem in utroque etiam opere scribendi
10. Jam vero ne prorsus ao-iptSolot huc accessisse ratio; uimirum ad modum dialogi seu disputatio-
videamur, paucula nonnulla conferre libel. Et pri- nis, in qua gcntilis vel Judaeusobjeclioncs ei diffi-
inum quidem, ad aucioris ataiem quod attinel, ex- cultates suas proponit; quas ita explicat ac solvit
culienda occurrit Fabricii opinio (a), qui aliier ac Christianus, ut landem persuadcat et vincat.
catteri ea de rescnticndum censuit. Nimirutn ejus- Teitio s:ylus pariler uhique idem, nimirum lur-
modiZacchaciverbisin niediumadductis (6), Regnis; gcns ei lacertosus, ut utrasque Altercaliones con-
insuperregnaconfligunt,et insuspicabilessceptrisjus- lerenli manifcstum esse poteril. Porro cum Con-
tarum sediumAugustosdepellunt; ipsum bacc scri- sultationum ZaccbaeiCbrisiiani libros sacculov sal-
bentem non obscure tangere putat, quaeab OdnacroC tem ineunic scriptos fuissc optiine probct Acherius
Herulorum regegesta sunt annoChristi470. Eadem in praefatioiiead Spicilegii tomum X, quodnam sit
alibi repetit (c). Signasselille saltem anno 476. Ve- de lempore AltercationisTlieophili Christianiet Si-
ruin hoc misso, non est denium cur ad illius Larta monis Judmi ferendum judicium, lacile advcrient
rorum ducis tempora confugiamus, quo aucloris erudiii Icctores. Certe auliquissimam cssc de-
verbis vcrilas constct. Quidui cnim respexerii per- monstrat vel ipsa Scripluiac versio qua auctor
sonatus Zacchams ad Radagaisi atque iu primisi usus est,. primis Ecclesiaescriploribus familiaris.
Alatici crcbras in Italiam irrupiiones, quae ineuntei Hinc conjicies, quanto ab oninibus habenda sit in
saecttlov aeciderunt? Tunc eniraOccidentaleimpe. pretio.
rium misere divexalum,ipsamque Urbem captam ac Ha.'Cubi scripseram, deprehendi apud Gettna-
direinplam fuisse novimus. Quae quidem vulgo sa- dium, aucloreni bujusce Aitercalionisesse EVAGBIUM
tis comperta, labulis non indigent quibus coiupro- qui circa annum 400 floruit. Sic enitn ille (g): « Eva-
bentur. yrius aller scripsit AllercationemSimonisJudmi et
fl. lllud praeterea ingerimus, Zacchai Consulia- TheopltiliChristiani, qumomnibusnota esl. Cui suc-
lionum Iibris tribns addidisse nosaliud opusculum, cinit Marcellinus comes his verbis (/;): Evagrius
quod eidem scriplori jure tribuium agnoscunt cum D scripsit AllercalionemJudmi Simonis et Theophili
caeteris superius relatis Wolfius (d) atque Fabri- Chrisliani, qum pene omnibusnola es!. Quem qui-
cius(c).Inscribiturautem: Altercatioinler Theophilutn dem Evagrium uiritisque Altercationis aiictoreni
Christianumet SimonemJudwum. Illud vero edideie fuisse mecum conjecerat etiam vir clarissimus Se-
Marienius et Durandusvv. cll. (f), qui de eo eru- bastianus de Tillemoni. Caeterumquam hic damus,
dite ?ic edisserunt: « Hoc opus sua antiquilaie nie- Altercaiio visebalurolim in Centulensi monasterio,
rito venerandumnobis suppeditavilvetuscodex tns. ut consiat ex recensione librorum ejusdem ccenobii
monaslerii Vindocinensis, in quo tribus Altercatio- lempore Ludovici Pii, quain refeit Ilarlulfus in

(a) Fabric. Deleci. argument., etc, cap. 5, pag. MUCLXXlll.

25?.
(b) Zaccb. Cmisult.lib. m, cap. 8.
(c) Fnbric. Bihl. ined, Latin. tom. fl, pag. 350,,
edit. Hainb.
(d) Wolf; Bibl. Hebr. vol. III, pag. 1141, nutti.
(e) Fabric. H. modo cilt.
(f) Marten. Thes. nov. Auecdot. lom. V. i>aff<*.
' e°
3-18.
(g) Gennad. lih. de Vir. illttsfr. cap. 50.
(h) Marcell. com. in Cliron. ad ann. 423.
1071 ZACCH^EICHRISTIANl 1072
clironicoCentulensi.Spicilegii tomo IV. » Hactenus,A lus, dum illa scriberet quae modo ex eo retulimus.
vir erudiius. Multa enim in illa annotatione peccasse deprehen-
12. Verum antequam hinc recedamus, illudquo- dilur. El primum quidem Evagrium nosirum con-
que animadverlere iibet, quod quidem apud Zaca- fundit cnm Evagrio notissimo illo Ponlico, cujus
gnium inter notas ad Archelai dispulalionem cum scripla omnia quae superant, alibi edidimus (d):
Manele observasse nobis succurrit. Loctim scilicet quem lamen errorem facili negoiio vilasset, si Gen-
explanans v. c. in quo episcopus ille Carcharensis nadium adiisset qui tilruntque probe distinguit (e).
tradit (a) imaginariamlegem Moysen Iradidisse, haec Deinde veterem nostri scriptoris interprelem effin-
inler alia scribit (b) : i Ulitur et hac voce Evagrii git, perinde ac si Graeceille scripsisset, qui Laiinus
monachi velus interpres in disptttatione Theophili fuisse agnoscilur. Denique, quod rei caput est, dis-
episcopi Alexandrini cum Simone Judaeo cap. 13, putationis cum Simone Judaeo auctorem statuit
ubi sabbata imaginariam requiem vocat septimae Theophilum episcopum Alexandrinum; adeo ul
illius diei, in qua Deum mundi crealione absoluta censuisse videatur cum Judaeoepiscopum illum dis-
requievisse pagina sacra teslatur. > Evagrii locum puiasse, cujus disputationem Evagrium suum dein-
quem respicit Zacagnius, proui exstat in nc-stro ceps litteris Graecis cousignarit: cum contra no-
. ster Evagrius Allercalionem illam Inler THEOPHI-
edito, sic se habel (c) : Edocta mala sabbata, inquit, ]3
scilicel IMAGINAMA requiesseplimi diei tradila fuit, LUMCHRISTIANUM et Simonem Judaeum habilam
clc. His positis, aliud enimvero agebat vir erudi- fuisseconfinxerit. At de his satis.

(a) Archel. Disput. cap. 31, in nostrae Bibl. PP. (c) Evagr. Alterc, infra.
tom. III, pag. 588. (d) Bibl. PP. tom. VII, pagg. 533 seqq.
(b) Zacagn., ibid., nol. 4. (e) Gennad. Iib. de Vir. illustr. capp. 11 et 50.

•
CONSULTATIONUM

ZACCHiEI CHRISTIANI
ET

APOLLONII PHILOSOPHI

LIBRI TRES.

LIBER PRIMUS.

PRJEFATIO. C retur,et, ut ille ait: ne, inquam ei inquil, sappiusin-

Apud quosdam contradictio gentilium, quia sit ab
omni vera sapienliab exclusa, exsul et vacua, sper-
nenda polius videtur esse quam refellenda ; cum in
contemptu ejus faslidium inutile; in informatione
autem duplex bonum sit, quod et religio nostrac sic-
ut esl sancta et simplex, omnibus intimalur : et
solent edocli credere quod spreverint nescientes.
Visum est ergo retn magnam licet tenui slylo con-
dere, et clarius quidem a muliis , sed sparsim dicla
in corpore quodaro credulitatis aperire ; atque intro-
ducta sciscilanlis respondenlisque persona paulaiim
consuliaiiones de contradiclionibus faccre. Itaque
ne sibi velut absenli praejudicalum genlilitas quere-
terponeretur, placuit genlilitatis adhibere Philoso-
phum, qui in praefatione proposilionis suaedum de
credulitate nosira arrogantius disputal, breviter
quid credere debeamus exponit: membraiim postca
perscrutans omnia, subcrescentibusinlerrogalionum
causis fatum homitii non esse cognoscet : de quo
praecipueob malhesim aliquanlisper resulians, sicut
de caeteris, ad extremum lidei manus dabit. Nosler
vero in exposilionem venerandaereligionis sensim le-
nitcrquedescendens, ex mullis atque inenarrabilibus
pauca et summa perstringel, rationem quaesola ab
Imjusmodi disputaioribus quaeritur, sicubi terrenis
intellectibus deest, fidei spirilualiter commissam de-

u In ms. codice S. Martialis Lemovic. sie legitur : b Hancvocem quaein aliis mss. deerat, restituimus
JJ
Allercatio Apollonii philosophi cum Zacchmo chris- e codice Lemov.
tiano. Scd veram esse iuscriptionem quam edidimus , c lia in cod. Vindoc.; nam in ediiis legehatur, $
vel intle liquet, quod auctor ipse in praclat. Consul- sancta, nullo sensu. Infra, edoctiex eodem cod. e
ationum voce utitur : Paulatim consullationet de c Lemov. reposuimus, ubi editum erat eo docti.
ontradictionibus facere.
 1073 CONSULTATIONUM LIB. I. 1074
monslrans, rerum indiciis non soliditatibus mora- a- A CAPUT II.
turus, quoniam admolum caecis oculis lumen si Quomodoidem Christussit Dei Filius.
splendore non cernitur, calore sentitur. APOLL. —Facilitas mevestrae credulitatis, et con-
tra lolius mundi rationem legemquenaturae suscepla
CAPUT I.
confessiovehemenlius loqui, et districtius dissercre
Si Christut Deus et homoesse possit. coegit. Verumiamen si est respondendi fiducia,
APOLLONIUS. — In tempore, a Zacchaee, te mihi et hanc primum mihi fidem pande, quomodo Christum
his qui adsunt, opportuuitas praestiiii, ut quaeolim m videri Deum vel Dei Filium vultis, quetn postea et
abusive praeloquebamur,nunc libere proferre liceat at hominem non negeiis : cum ulique aut Deus aut
et probare. Omnes enim religionum sectas, et uni- i- homo debeat praedicari, quia omnium intelleciibus
versos sacrorum ritus rationabilibus manasse pri- i- patet, allcrum fieri posse, simul utrumque esse non
mordiisfacile inlelligas, si diligenler inquiras : ves-i- posse.
trae autem credulitaiis ser.la ita superflua el irralio-
)- ZACCH. — Vesirarum argutiarum esl ista subtili-
nabilis est, ut niilii non nisi per stulliliam recipi pi las, quod credi nolitis recepta primum parte do-
posse videatur. Quid enim lam absurdum, et ab hu- i- struere, et ad hoc exiguis manus dare, ut inlegra
mana ratione tam discrepans, quam ut Chrislus is B subruatis. Unde maxime ad vos silentium praestat;
quem DeiFilium dicitis, Deusel homo pariter idem- t- quia cum sit levior culpa non deferre quam Iaedere;
que credatur? Conceptum sine semine virgo parial? ,? vos s nec credere in Dcum vultis, et loqui sine ejus
Deus nascatur ex femina; per consequenles postea :a injuria non poteslis.
setaiumgradus terreni actus humilitatem cognoscat, t, CAPUT III.
sentiat, patialur et perferal? fixus deinde cruci mor- r- Ne sine causa sit hmccolluctatio.
tem adeat, alque ad extremum mortuus a se susci- APOLL.— At ego horum tractatuum collalioncs
telur? Nec sufficit hujus persuasionis auctoribus is semper prodesse dubilantibus credo, et quibusdam
lam stultaeb traditioni aggregare consensum, nisiet>t inquisitionum rivis ad veritatisfontem b veniri ex-
immortales gentiliuni deos fastidiosa infeslatione e pertus affirmo; ac propterea universarum sectarum
condemnent. Vigenlem praeterea aeternitaie suaa esse doctrinas, ut audiendo intelligas quod anle
mundum velui lemporarium brevemque despiciant;; nescieris : facilius enim, si ralio suppetai, credi
sibi sine Fati ullius consiitulione c degentibus post it audita possunt, quam inaudita cognosci. Qua de re,
resurrectionem corporum mortuorum immortalilatis is si digiium cst, speciatim pande proposita, ne in va-
beatitudinem pollicenles. Cujus observaniiae ratio- ,- cnuii)certantibus nobis, bi qui praesenles sitnt non
nem (si tamen ratio dicenda est, bominum slulta ,a C sperato intellectu, sed faslidio compleanlur.
persuasio) reddere poles vel audes d cum praesen- i- ZACCH. — Dignum plane est coelestiumconsilio-
tium examinatione demonstra; ut aul convicius abb rum sacramenta cognosci; et tam simplex de Christi
errore discedas, aut me, eadem conditione supera- divinitaie alque elucens per se veritas est, ut eam
tum, tradilioni tuaeconcilio tesle conjungas. licet digne nemo eloqui possit, quivis tamen fa-
ZACCH^US. — e Audere quidemquivis facile potestt cile inlelfgat, si voluntalcm exhibeat crediluri :
verum et de Deo proferre, si tamen quidquam exx qua in re etiam cgo qui sttm Christianorum mini-
divinis vesirae sapientiaecongruum, f talisque jtisti- mus, non reticerem, nisi per legem talium alterca-
liae non abhorrens possit expromi : vestrac enimn lionum occasionesvitare praeciperer. Ubi enim nul-
senteutiaeest, sapientcm nihil opinari, niliil credere,, lus profectus est, conflicius inhibetur. Unde si dis-
non falli, sed pcr se omnia scire , et occulta aiquee putare laiitnni et convinci impune niteris non cre-
ignorata non perpeii, nec majorem crealori possibi- diturus, Epicureos ac Platonicos , caeteraque simi-
litatem facere, quam creaturae, aeque de Dei sensui liutn sectarum ostenla perquire. Nos talemconsuetu-
aiquehominisjudicare: ctpraecipueadversumChris- dinemnon habemus(I Cor. xi, 16).
tianos hanc disputalionis ititeulionem tenere : unde3 CAPUTIV.
haecquoque collectio lua coepil quod prius damna-- jj ] Si de Chrisloaliquid poetmdicant.
veris, postea velle cognoscere. APOLL.— Omissa ista haec facito, nequaquam a

a In cod. S. Arn. Apotloniusdixit: Zacchwe: sedl
dtto priora verba melius absunt : in editis legilur,,
ut mihi, male : in cod. Vindoc. te mihi, bene.
bSic in cod. S. Arn. etquidem haud paulo meliusi
quam quod in lextu legebaiur, rationi. Infra , ex
cod. Vindoc. scripsimus Vigentem,ubi edili hahent;
Vincentem.In Lemov. paulo superius, nisi el ui mor-
tales, meo quidem judicio, male.
c Iia in cod. Vindoc; in editis, de gentilibusfoedo
i deerat. Supra, non deferre honoremtego.
librarii errore.
d Leclionem hanc cod. S. Arn. in texln collocarei
placuii ubi eam prmsentium Jegebatur : in cod.
Vindoc.eum, hauti ita longe a vera lectione.
e Iia res:itiiimus c cod. Lemov. in quo andere, ct
e Vindoc. in quo caeterasequunlur sic, ut edita vi-
des. In editis, audire quidemquivis facile potesl, el
de Deoverum.
f Iu cod. Vindoc. el Lemov., lalique. Haud ita
multo post, ubi sed per se omnia scire, in Vindoc.
vocula sed abest.
6 ln alio cod., vosnon crederevullisin Deum: qua
de causa pra>positionemin reposuimus,quaein texlu
h llaud dubitim quin ita legendum sit: nam quod
in editis habelur, venire,ferri non poiest. Paulo in-
fra in cod. Vindoc, propterea, emendate : in pfiori
edilione, prmierea, male.
1075 ZACCHiEICllRISTIANI 1076
proposita condilione discedens, ttt eum scilicet al- A CAPUT V.
tera pars seqnalur, qui hisdem audienlibus in (ine Non solum de dictispoeticis, sed de prwsentibus
supcraverit. El qnia , ut vere dicisa , pro religione miraculis.
loqui uetno oneri juste rcputal, membralim universa APOLL.— Renc quidem ulriusque dictorum ad
dicturus de Chrisln , piimum evidentem pande ra- !lempus reminisceris : sed quia probandi liberias
lionem , ui si Dcutn vel Dei Filium probare poine- icsl, propcedenlcmsenienliam tuam pari liceat ser-
ris , caeterisquae ab eodem gcsta aut gerenda me- mone cohiberi; quod bi quorum ancloriias recipi
moratis, facilius acquiescam; nec me pigcbii libere in omnibus b (non) debel, in hoc forte humaniler
credcre qnod dii non potuerint prohibere. erraverunt. Unde si vere Christus Deus vel Dei Fi-
ZACCH.Et ego per ipsum credo, b quia excitare lius est; non velerinn lantummndo liileris, sed
sibi incolas etiam ex lapidibus potest (Matth. in, 9), praesenlibusedoceri debet cxemplis.
te a genlilitatis errore facile posse deduci, si eum ZACCH.— Quani iniqua est gentilis persuasinnis
cujus majeslatem vel conscius negligis, vel igno- inlentio! cuin pro se asseril, suis utitur; cum re-
rans requiris, deposito falsae sapientiae supercilio vincilur, nec suis credil. Non esl lam inops fidei
confesiim, ubi rehus agnoveris, corde non renuas : nostraeaul egena delensio, ui in sui probatione ex-
ecceenini munitum Chrisii fide loquenlem dii lui B ternis laiitum testimoniis innilalur, nec quod intra
andient, ncc prohibebnni. Sed te miror formam to- se est, foris quacrit. Audi immundos dacmoniorum
tius scienliaepraelerentem, an sitDeus Cliristus vel spiriius, quaevestra sunt numitia, sub hujiis voca-
Dei Filius dubiianter inquirere, qtii non nescias buli invocatione contcrriios Cbristiim Dcumet Dei
eiiam vesirorani aiiclorum volumiua teslari ejus Filium non neg.ire, acvelut reos cum lormenla sac-
diviniiatem, et crucem quatn irridetis c profcrre; viunt quaestionum, non quod placeat, dicerc; sed
ex quibus intcrim duorum exempla nunc proferam. quod extorquetur, faieri; et si credulilati iioslracet
J Plalo enim, quem doclissinuini acsapienlissimumi fidei derogalis, diis sallem vestris credile ; aut si
perhibelis, cum de revclanda Cbristi majeslate lo- alierius pudor non esl, negent honiines quod etiam
queretur, his verbis ctiatn signtim illius intimavil,, daemoiiesconfiienlur.
fuiurum aslruens Deum, cujus signum circumro- CAPUT VI.
liindatiiiiiet decusjatum esi. Sibyllaeperinde prac- Ut quid ad ralionem dandam de dwmoniis
divina, e ut asserilis, cariniua proprielalem sanclii dicritur.
nomiiiis personarunt cuin dignitate naturac : hacc 3 APOLL. — Quid mibi varia daeniotiiim pro omni
cadem Deiim poslea f uno veisu crucemque si- ratione commenta , et voliibilem inceriorum spi-
gnavil, quiim vns nmltis dispuiationibus reliilatis,, C riluum ' pro lota fide nileris ubjectare sen-
praedictumpoema ila ponens : lcntiam ? Si vobis ha?c sola probatio esl , ad
Fcli\ ille Deus,lignoqui pendrt ab allo. praedictorum aucloriiatem honestius recurretis.
ZACCH. — .XEqiiiiniessel veslrorum vos primum
Vidodistaniibus quidem verhis, exprcssam tamcnI tcstimoniis credere ; doinde inviiam daemonumcon -
tilriusqiio confcssiouem. Ille fiiturum de.>ignat,quiaa fessionem non lcvi xstimalione pensare : quia ubi
nianifeslandum in homine sentiebat : bacc felicem i invisibilibus cruciatibtis agerentur, libere utique
euin vocni, quia divinam praevidel in hominis fra- pro se facilius dicereni, quam semper eonlra se
gilitate virtutem, cl in cjusdem liomitiis morte vi- mentirenlur. Sed cum in rc omni inaestimabi-
cioriam. Quos lamen non idciico consequi conve- !- les sini divitiae Dei; maxime in honore sui uomi-
nit, quia his velutper somnium verain sapientiam n nis approbando provocandisque ad fidcm homini-
loqui aliquando permissum esi; neqiie nt gentililass bus, 1 tnajeslas vera dilfuiulilur. Unde si ha'C parva
meruisse ex Deo pracscientiam videretur, sed ut II sunt, inaudita curationum remetlia succtduni, cl
DeiimChristum ac Dei Filiutn etiam vestri loqne- i- inenarrabilia Dei eliam in mortuos porrccta benefi-
renlur auclores, quicum pcne iu omnibus falsi sint,> cia. Jubenle itaque Christo caeciilluminaniur, audi-
s in hoc probabiliter erraverunt. I tus redditur surdis, claudi ambulant, mundaiitur
D

a Sic in Lemov. qtti deinde addit ac peue, fortas-i-
sis ac bene.In editis, El quia vere, ut ipse dicis.
b lu cod. Vindoc, qui excitare, fortatse melius.
c In cod. S. Arn., prtvferre.
d Cum euin locum in Plaione quacsiissemus,hoc
lib. ;C
reperiniusinin xdeLegib. scripLuin,motum i-
sphacri-
cum sive orbcm,Mentia quaonuiiacondiia sunt acc
reguntiir, esse similliniuni. Quod quidetn absurdumn
esse ncmo non inlelligil : sed nescio an non n crraverit.
id absurdius sit, quod illic nonniilli veteres Cbris-i-
liani crucis Domini nieiiiioneina Platone fier. con- i-
jeceruul.
e Vcta baec est codd. Vindoc. et Lemov. lcc-
:-
tio; nam ea quam editi praeferunt, ut asientis, abb
errore iminunis non esse videtur, quippe ex quaa
concludiposset Zacchaeoipsi Sibyllaecarmina divina
visa esse.
f Sic in cod. S. Arn.; in texiu, uno verso, pessime.
Superius personarunlrepqsuimus, cum aniea perso-
narint, legcretur; ac bclle omnia disiinximus.
s In VintJ., eliamin hoc. Cnjus erioris hic vel Pla-
toneni, vel Sibyllam insimulei, haud saiis scio; nec
mulium dubilo, quin in verbo erraverunt, librarius
h Paniculam negaiionis quaee codd. otnnibiiscx-
sulabat, restiluimus, ut sentenlia constaret.
' Mallem
pro tua, si codices faverent.
i In editis, majeslatis, male : in codd. Vind. et
Lem., majetlas, bene.
 1077 C0NSULTATIONUM LIB. I. 1078
lcprosi, mortui stiscilanlur (Mallh. «i, 5). Quse si A que opus tantaedignalionis acliiriis, quemadmodnm
ab eodem gesla non crcditis, fieri ab hominihus iti debttit ad terrena descendere, nisi ut itlum c in euo
nomineejus aut facla cognoscite; qui utique si Dei fragilis hominuiii maleria soslineiet, quem erat vi-
Filius aul Deus non esset, vel falso induisse homi- sura praesentem,docenlem auditura, imilatura ope-
nem crederetur, nec invocaius assisteret, nec pro- rantem?
fulura indigenlibus signa praestaret; quia aperle CAPUT IX.
intelligi potest ncc Deum acquiescere mendacio, Quare Deus ex feminanascatur.
nec homines per mendacium signa posse prome- APOLL.— Esto veniendi ad lerras probabilis cum
reri. volunlale ratio videatnr, quoniam pro hominis mise-
CAPUT VII. ratione Deus venisse perhibetur : numquidnam ei
Quw nccessilasDeo fuii descendendiad terras. itnpossibile fuit ex quacumque sublimiore maieria
APOLL. — Viderenlnr haec a fide iiou abesse quae incorruptibile corpus efficere, quo assumpioila ho>-
loqueris, si credulitaleni scquentia mercrentnr: mini opem fcrret, ne corruptibili homine grava-
nam ut alia inlerim taceam, veniendi ad terras Deo retur?
quaeralio aut neccssitas fuit ? ZACCH. — Omnia Deus ex voluntate, sua faciens,
ZACCH. — Deum quidem necessilas nulla com- B nihil quod sibi grave sit velut coactusd assumit; sed
plecliiur, quia semper liber et nnlli est oLnoxius sicut fallinon polest, ita ipse tion fallit. Verum ergo
passioni: ipsi per seniei subjecta sunt omnia, nec ab eo fieri, non simulatum decebat, nec praestigio-
cuiquam ipse subjectus est. Vcrnmlamcn absolula rum ntore phantasiam pro homine monstrari, sed ul
eslejuset certa senlentia: Nisicrediderilis,nonintelli- hoc essel quod esse vellel videri. Ilaque in homine
getis (Ita. vu, 9, sec. LXX). Proinde si animumin vcro pro omninm salule ventuius, et nasci debuit,
tenehris oberranlem ad Miperni inlellecius lumen ei per ordinem viiac aetalis incremcnla suscipere,
erexeris, ut Deum quaecuinquevelit ctedas et posse; ul simul et ea doceret quaefacere liomo possit, nec
veniendi eidem ad terras, imtno qtiia ubique sem- fieri pracciperetquod non prius ipse per honiiiiem
peresl,in hotnine ul visibiliier apparerel, necessi- assumptum fecisset.
lalein quidem, quantum in ipso esl, non depre- CAPUT X
hendes, sed cura ralione fuisse intelliges volun- Quomodofragililalemhumanamevasitex Virgine
tatem. nalus.
CAPUT VIII. APOLL.— Fiat si libet certandi ex hac quo-
Quare incorruptibilem hominem Deus suscepit. que parte compendittm. Nonne hoc sallem in-
APOLL. — Sicttl ea quaevelit Deum posse, ambigi fZ dignumfuil intra uterum femineum coalescere ? aut
non potest; ila eutn nolle contraria ac se indigna, crcdibile est eum nasciturutn sine semine fuisse
perspicuum : alqtie ideo si necessitas non fuit, cum conceptum ?
ratione edoce voluniatem. ZACCH. — Dixi dudum, inlelleclus fidem sequitur,
ZACCII. — Hoc primum nicnti tuaetrade, quaecum- nec ni.-dper lidem quae se altiora sunt et Deo proxi-
que idem inler honiines Deus ostendit, suscepit ac ma, humana mens e percipit. Si enim ex non sttb-
pertulii, causa est vel servandi humani generis vel sisienti materia, vel ex quacumque, ut paulo ante
reparandi: in quo ita beneficiasua quaca principio dixisii, Deus cum vellet et facere hominerapotuil :
dederat semper dilexit, tii plus veniaelargiretur in- nempe facilius f de subsistcnti el sua, ut nihil non
dullis a quam ultionibus mali pcnsaret. Propter ho- verum, et mirum magis esset, et permixtionem se-
minemvolumitiaScripluraercferla exemplis praeleri- tiiinis non haberet, Vel quod animal aut elementum
torum , et adhoitaiione pracsentium, fulurorum Deocharius quam homo est? Quac lanlaeformatio-
jiractereaspe meluque compleia sunt; ut si ad agni- ni maleria, quam sanctaeVirginisaptior, intra quam
tionem Creatoris et ciillnm , quae est sumnia b jus- Spiritus Dei eleclo purissimorura viscerura flore
litiae, non illicerent promissa fidelia, denunliaiiexa- corpus effecit: in quo FiliusDei inter homines con-
iiiinis formido consiringeret. Cum baec igiinr con- I) versalus habitavit? Quod nc incredibile videalur per
sliiiitaparnm proficerent pef prophelas, praesentiam Spiritum Deifieri potuisse, inluere qttid mundi spi-
sui Salvator indulsii, ut saliitisnostrae opusinlegrum ritus possii, qui uliqtte non Deus, sed unus ex ope-
cum praedicatione virtns implerei, nec semper a ribus Dei est; quam facile dissolulam naturaliter
solo homine casligaiio venire putarelur : ctim in humum rigore constringat, aquas vertalin glaciem,
Chtisto el doctrina el aetibus el signis divinitas ex iisdem et nivem gignens , quae pondtts leviiale,
eluceret, nosque ad imilaiioncm jnsiitiae ac sancii- colorem candore commulet; idem crystalla flalibus'
talis non vi cogeret, sed mirabilibus invilaret. lta- durei, nalurae suaenon recepiura mollitiem: et post
a Sic codex Vind.; in editis, quampro ultionibus, d lta in Vind., in editis assumpsit.Haud ila mullo
haud ita recie. in Letnov. sed ut quod esset,velletvideri: ncscio
b Optima cod. Vind. leciio : in Lcmov. justilia, postan melins.
ac caeteraut in Vind. In editis, qui esi summajusti- e In alio codice, perspicit,minus recte; cum neque
tia,c alio, nec adeo idoneo sensu. perf fideni Deo proxima perspicianlur.
Foedaleciio, qu* omnes codiccs insedil: liben- Sic in codd. Viml. et Lem. et quidem opiime :
ler legerem, in sua fragilis hominumnatura. in editis, desubsislentisua, ul et nihil.
1079 ZACCHJEICHRISTIANI 1080
haecDeo impossibilefuisse crede, quod esse possibi- A pertulerit, et quae soli Deo possibilia, verbo, cutn
le intelligis creaturae. voluerit, effecta praestiterit.
CAPUT XI. CAPUT XIII.
Quomodoper wtales diversasDeus creverit. SiChristusalios suscilavit,quomodomortenon caruit.
APOLL. — Etiamne Virginempeperisse testamini? APOLL. — Memini dudum et curationum varie-
Creatio enim, sicut asseris, a non de incorruptibili tales, et morluorum suscitationesfuisse prolatas; in
Deo, sed ex materia corruptibili effecta, quo pacto quibus tamen specialemChristi admirationem fuisse
modtim propriae fragilitatis excessit? non video : siquidem cum et peritiores magi mor-
ZACCH. — 0 raundi sapienlia divinumin tua per- tuossuscitent,et mediciuniversisdebiliiatibusreme-
suasione nihil sentiens! Dei opere lieri intra homi- dia largiantur.
nem omniuhi audis salulem; et cum sine turbatione ZACCII. — Nec me praeterit magicis carmiuibus
corporis conceplum intelligas, absque ejus dissolu- non mortuorum, sed daemonum spirilus evocari,
lione prodissc non credis! Ubi esl ergo beneficium eosdemqueper phantasiam paulisper sitiiulare quod
aut potentia Dei, si luimanae fragililali sacra con- non sunl : conditionem praelerea addere falsiiaii,
junctio nomen tanlum communicat, non honorem? ut aut non visi respondeant, aut, si videnlur, obti-
Tu Christum ex hoc vel maxime Deum esse noii B E ceant : ut imprudentium vota debilia ttmlirarum
credis, quia contra consuetudinem humanae nativi- illudat effigies. Defunctorum auiem animaeresolutis
latis nalus praedicaturex Virgine. At ego hinc eum corporibus ad sedes debitas perducunlur, ac pro
magis transisse in Dei gloriam credo, quod condi- merilis usque ad fuluri judicii diem vel in locis bea-
lioni nostrac etiam secundum hominem in aliquo torum morantur, et subjeclac magorum invocatio-
dissimilis, et nascendi ordinem decenter implevil, nibus non sunt, aul quibusdam clausae carceribus
et materni corporis intcgritatem nascentis [Annas- venire ad superna prohibeniur : ita fit ttt iisdem
cendijnecessitatenon violavil. Dubiumergo non est, venire vel dedignaniibus, velreteniis, eorumsimi-
cumsit creatiode spiritu incorruptibilisDei,incorrup- Htudinem daemones fingant, ut et fallaciae quam
tibilem etiam edilionem fuisse; et quod eral fragile diligunt semper intersint, et credentes lalibus veri
liomiuis, divinitatis polius virtule servatum, quam imitatione Irustrentur. Medicorumvero medelaemul-
id quod erat Dei, fragilitate hominis imminutum. tis herbarum confectionibusnec statim nec omnibus
CAPUT XII. prosunt; et si quando allior aegris morbus inoleve-
DevirlulibusChristi. rit, aut igni viscera exusta lorrenlur, aut ferro per-
APOLL. — Pone, ut ita se Christi divinilas et na- nicies occulla resecalur : nibil in remedium impe-
tivitas habeat, quia propler Deum quem rationi sem- C ( rio agilur, nihil solo sermone perficilur. Et cerlc
per immisces, etiam Virginem parere poluisse ju- fateri omnes possumus derogare medicinam ex eo
dicandum est; quid momenti fuil infantem in cunisi quod sit in liomine , posse; addere non possequod
vagisse , deinde in puerili ignorantia remoratum , non sit, qtiae Christi operum contra reputatio est.
aut lubricum adolescenliaetempus annis non trans- Caecusmaterias luminum ab inilio non habens , ct
isse majoribus, b ubi possibilitate divina stalim ai vacua oculorum loca pracbens, limo illitus, quem-
firmitate virili quae erat gesturus inciperel? admodum erat primura homo factus, visum rec*e-
ZACCH. — Ex hoc tibi vitae ipsius ratio adjuncta[ pit : gressum nesciens jubetur incedere : solutus in
divinitatis volunlate respondil, ut qui convales- muliere venarum sanguis , dicto sistiiur : imperio
centis uteri moras tulerat, tempore servaret aetaiis:: atiris solidatur abscissa : nec medieamine fugit lepra,
nec dedignaretur ut homo vivere , qui dignatus fue- sed verbo. Huc tabefaclum sepulcris cadaver et pro-
ratitanasci. Quando enim verum induisse homi- dire jubetur, et vivere; nec subitam pracsentiam
nem crederelur, c si hos vitie gradus transcucur- cernentibus pracslat, sed cunctis hominumactibus
risset? Sed forte spernere aliquid de homine debuil,, interest, atque annos viclurus exsultat. Quispraeler
qui ad edocendam hiimiliiaiem et patientiam venie- Deum quinque panibus tanlum e plura hominum
bat. Quanto modestius in se Deum el hominemi D I millia pascere ila poluit ui saturaret? Quis mare
probans et mira d praetulit, et infirma non respuil!! pedibus ingredi, et immensiim ambulando libere
Inde in mcerore doluisse, dormisse in lassiludine,, calcavit elementum, nt famulanlibus viae fluclibus
in inedia esum desiderassc, flevisse in luctu , ctL figeret (irma vestigia? Quis ventis jubere, et sae-
gemuisse in morte perscribitur; ut cum Deum ve- vientes in tempestatem procellas sermone compes-
rum quaesuperius comprehensa sttnl sublimia operai cere ? Quis de aqua vinum facere, et ex eadem tn
deraonstrarent, verum horaincm flebilia loqueren- eamdemnatura sine intellectttdemutationis melioris
tur. Cum et quae nobis sutit propria suscipiendo> speciei praestare prolectum? Quae Chrislus in ho-

a Parliculam negationis quaeomnino necessaria
erat, addidimuse cod. Lemov.
b Sic codex Vind.; in priori edilione, ut potsibi'
litate, minus idoneo sensu.
c Hic quoque codicem Vind. sequimur; nam an-
l«a legebalttr, nisi hos; fcedoerrore , qui inde or-
tus est, quod librarius verbi iranscurrere intellec-
tum assecutus non erat.
d lta in codd. Vind. et S. Arn.; in textu pertulit,
male : ulroqtie haud paulo melius esset, protulit.
e Sic codex Vind., rectius quam prior editio,
plurima.
 1081 CONSULTATIONUM LIB. I. 1084
mine agens ut se et Deum probaret, multis viden- ,A nare principia , et quem mali gradum primi hominis
tibus fecit. Itaque si echo loquenti, aut fontibus transgressio fecerit, simplici narratione contexere;
spuma , vel vero lumini umbra coaequandaest; non ut qui peccati lanlum causas audire desideras, etiam
indigna comparalione juugiintur opera hominum Creatorem bumani generis propius agnoscas. Cum
virtulibus Dei : cum hic, haec tantum remediorum enim Detis omnia fecissel ex nihilo , habitatorem
mora sit, ut prodesse jubeantur; illic praeslita per mundi homincm finxit ex limo, rudique adhuc et
laborem prius pene quam sentiantur, evanescant. exanimo corpori spirilum sensumqtte largitus est;
CAPUT XIV. spiritum quo communem carpimus aerem, quo
Qui sit diabolus, vel quod peccatumhominis. merabra provehimus; sensum quo a caeteris anima-
APOLL.— Si praedicla miracula, utcredi studes, libus discrepamus : tum vivendi proprium arbilrium
manens in homine Deus praestitit, nuraquid sttsci- addidit, liberum in omnia imperium tribuens; lum
pere et pali crucem voluii? aut quam ob causam immorlalilas cum conditione permissa [An pro-
erepiurusamorlealios,morie noncaruil? vel quem- missa ?] est, el in voluntate lex posita , non quae
admodum aliis proderit, qui sibi prodesse non observaiione difficilis periculum inferret ignaro ; sed
poluit? cum in boc magis fidem de se ambigentibus quaeostensa ne usurparetur, lanlam Creaioris gra-
munire debuerit, ltberaturum et alios fore qui hoc B tiam cum immorlalitalis beneficio custodiret. Sic
primum in sua liberaiione monstrasset. Qua in re posilo itaqne homini inler delicias paradisi, amce-
aut rationem prodi necesse est, aut credulitatem nissimi scilicet loci, et nulla aurarum intemperieac
non exigi satisjustum. varietate corrupti, ex omni pretiosarum arborum
ZACCH. — Eliam in hoc aestimatio lua fallilur, ut fructu edendi copiosa datur facnltas; sed in multis
in crucis affixione divinitatem credas injuriam per- unitts tantum arboris usurpalio probibeiur, ut inter-
tulisse; quac incomprehensibilis et libera nec pali dictam eamdem arborem semper inluens homo, ejus
poluit, nec teneri : sed quemdam de diabolo per qui interdixerat meminisset, et b praelatus omnibus
assumpttim hominem cgit triumphum , cum in ligno prae se esse non obliviscerelur auctorem; ac sibi ita
vicioriam carnis imponens, eum sine sui injnria omnia subjecta cognosceret, ut eiqui sibi subjecerat,
per hominem superavit, qui hominem cum Dei in- esset ipse subjeetus : simul ne hoino ralionabilis
juria egerat in deiictum. Homo ergo, non divinitas factus sicut bruta animalia sine observatione tor-
cruci dalaest; et qui per lignum peccaverat, fixus peret; sed ut eo quem solus praecipuuin acceperat
in Iigno est. Atque haecDeo fuit assnmendi hominem sensum , inter praeceptum ac beneficium et cavere
praecipua ralio vel voluntas, ut peccaium ab ho- intelligeret et mereri.
mine contractum per hominem tollerctur, et ab illo C ( Huic beatitudini diabolus invidens perserpentem,
ftdes resurrectionis inciperet, quem primum resnr- qui erat caeteris animalibtts prudentior, mulierem
gere debuisse conslarct : pttrus enim et ab omni primum , id est inferiorissexus hominem , et ad cre-
immunisdeliclo pati pro omnibus voluil; ut non sola dendum animi lacilioris illexil interdictum gusta-
potestate, sed mcriio, omnibns praeferretur. Vides tum arboris temerare : per eamdem postea virum
ergo quae sit divinoe pompa virtttiis viiacque victo- simili lalsitate decepit, futuros asserens Deosintiles
ria, mortem non meruisse, sed merentibus abstu- si ejus ligni pomis non abstinerent, quod velut ideo
lisse, et a vexillo spiritalis triumphi culpam mate- divinitas excepisset, ne ccelestem scientiam cum
riae affixisse non propriam ; qnoniam quicumque hominibus partirelur. llis deceptos dolis in pecca-
alius, diun a peccalis nemo hominum liber est, pro (um pravissimum compulit, ui sc per transgressio-
se tanlum vitam dedisset, illitm oporluit pro omni- nem praecepti Creatori similes esse , quamvis non
bus interire, qui pro se noxae nihil debens, cum possinl, velle latnen ausi sini. Hac fraude immor-
condemnari non posset, acquicverit et occidi, ne iali(atis beneficio spoliati de paradiso ejiciuniur ; ex
nos perpelua mors leneret. illa inviolabili temperie detraclis, et sub hoc cor-
CAPUT XV. ruptibili aere victuris pelliceus stalim veslilus im-
Si Deus impassibilisest, quare irascitur et vindicat. ID ponitur, et ad quaerendum victum labor improbus
APOLL. — Remoto hoc interim, nt qttis isle dia- depulatur; ul solum veiterenl nil sponle praebilu-
boltts vel unde sit dicas, quem incentorem nescio rum , et interspinas ac tribulos dcsudantes, quam-
cujus peccati fuisse confirmas; ipsum, si non piget, vis pluracongererent, mortis tamen senlentiac sub-
hominis pande peccatum, cujus tania alrocitas sicut jacerent.
asseris fuit, ut nisi per solam Christi crucem non Haecinlerdicti prima transgressio malorum om-
potuerit expiari : inspecla enim si qua est criminis nium causa mortisque principium; nec lamen in
quaiitate, quid haec crucis praedicalio lanlopere vindictam Dei promplam patientia sententiae irro-
elala prrestiterit, promptius elucebii. gavit effectum, sed vim seveiioris edicti temporis
ZACCH. —Non piget plane offensaejeleris expla- interpositione mollivit; ut meritum veniae esset ex

a In Lemov., specialis. Infra, dedisset resiitui- et Lemov.; in priori editione, prwlatit omnibus
mus e cod. Vind. cum in edilis legeretur dedisse. prwesse non sibi; quo nihil fcedius.
b Tolum liunc Iocum reslituimus e codd. Yind.
1083 ZACCHiEICllRISTJANI 1084
labore poenilenliae, ac lapsi observationeni jusiitioe A ''untis omnibus sermo, in numerosas quae nunc per
vel posteros edocerent , a quorum gratia rcsiiiui orbem c sparsaesunt, genles, lingua dividilur singulo-
viiae quam amiseranl possenl, qui per se graviter iruni, et iu opere fcivetitissimo, hoc lantum urtus-
corruissent. Ilaec inlervalla pielatis ac salutaris viae cquisque loquiiur, quod solus intelligit. Cum eniiii
traniitem non per conversionem satisfactio tenuit, i exstructionescelerispeisevcraret audacia, repente
in
sed viiiorum potius incremenia creverunt, et sequen- nesciunt
i rogare poscentes, obedire nesciunt inini-
lium hominum consumpsit abusio; ita ut postea strantcs, ; et quae molienlibus velut ncccssaria inge-
mortis convalescente sententia, ardenlium crimi- irunlur, ailversa sunl. Sic non poena, sed laedio,
num labem diluvii infusio sola restinguerel. <
cceptalinquunlur, ul miraculis ad omnes postea cum
CAPUT XVI. istupore formido sine supplicii pervenirel exemplo ;
Quomedo post diluvium hominet sint crcali. < quam obcausam linguaeprioris nolitiam perdi-
cum
APOLL.— Suspectae audientiae esl praeterirc quae idissel, genti suaein quam sermonis novitaiem trans-
permovent : nam si Deus et impassibilis et bonus iierat, unusquisque narrarel.
csl, qucmadmodum nunc et iratus aul vindicans cst? Sed quid prodest crimina texisse diluvio? Quid
iraenim passibilem significal, ullio maluin. !hancinsaniie lnachinam indulgentia destruxisse, non
ZACcn.—-./Equusliiimanorum aciuum Deus judex B pcena?Ecce iierum,ohomo,in Dciinjuriam elemenla
est, qui reddit bpnis praemia, malis pcenam: bonus, < conlundis, honorem et cultum invisibilis majesiatis
cum retribnit; ctim vindical, jusius. Unde ira non ad visibiles transfcrcns creaturas. Si aliitudinem
passibilemsignificat, sed itiipiobanlem; ci non ma- suspicis, Deus supraest; si magniluditiem, ille im-
lum vindicta, sed justum. mensior, ubique esl; si splendorem (Sap. xin, 3-5),
CAPUT XVII. Creatorest clarior, et qui fccit speciein neccsse est
Unde origo Judwornm. bac virtiite a se facia praecedat : sit postremo haec
APOLL.— Cedendum est reverentiae divinitatis , inler Creaiorcm crcaturamque distantia, ui sic ad-
maxime cum hoc semper credi de Deo debeat, quod miralionem quac cernimus babeanl, ut ea quae ob
pro honbresit dignum. Unde ad suspensum ariicu- majestalem \idere non possumus, cum reverentia
lum narrationem reducens , quemadmodiim post di- nou amittanl.
ltivium vel facli homines vel nati sint, siauditu i CAPUT XVIII.
dignum est, consultus cxpone. Quare post egressiunemjEgypti in eremoducli sunt,
ZACCH.—Dignumplane Dei erga nos ab initioi vel cur Lex dala sit.
pandere medicinam, et post diluvium servalum ini APOLL.— Si horum quae recolis fides vera est,
Noe humani genetis semen expromere, atque hinc; C inaestiiiiabilimodo Dei erga homines, ac sine (ine
progeniem venisse per posteros, non jaciis posl ter- patieniia est. Sed quoniam opere lurris obmisso,
gum lapidihus pucrili modo Deucalionem Pyrrham-- per om-neinterram gcnles c faclaslinguarnni diver-
que confingere. liaque lerra diluvio elula, Noe lan- silate meinorasti; qiiemadmodiim cimi Moyse Ju-
tum, quia solus jusius inventiis sit, ad propagandtimi dacorum subrepseril secia; aui quam ob causam
humanum gemis cum progenie b reservatur; morlisi tot saeculorum leinporibus absumptis laiio legis
lamen adhuc sicut nunc manente senteniia, ul ex: emerserit, cum liominis sensibus naiuraliter lex in-
meriio conversationis ciim resurrectinne imrnortali- serta sit, si faculias scienliae est, arreplo ordine in-
tas redderelur. Aliquamdiu apud homiiies justiliae> gravanler eloquere.
forma duravit, et exempli memoria vigtiit disciplina, ZACCH. — A primo homine ttsque ad quod dixi
ac reverenlia terrore servala est. Sed sicut semperr tempus, per successionum gra<lus, Del notitia lenta
longa prosperitas ex abiiudaniia securilatem, ex se- esi; lex auiem eisi non scripla litieris, sicut ipse
curilale abolitionem, ex abolilione abusionem crea- professus es, sensibus eral inserta naturaliter : sed
vil; obliti metuni obliviscitntur auctorem, et a viliis3 postquam abolitione utraque cesserunt, Abraham
in sacrilegia prorupertiiit : jain nec lerris habiiare; vir fidei singularis eligitur, quem patrem totius cre-
contenti, tamquam ascensuri ccelum exstruunl lur-. D dnlitalis ob hoc incriium Deus statuii, quod prinium
rem, etlioniinum manu nubium celsa lemerantur. 0) incunclabundus domutn, pairiam propiuquosque
inexplicabilisbonilas Dei, et nnlli, ut dignum est,, per vocaiionem Dei, ad ignota et peregrina ittirus,
cloquenda miseratio! Deo non obedire mors justaj reliquil; ne serviluti idolorum degens inter proxi-
est, et Dei sedetn appetisse iinpunitas fuit. mos dederetur, et graiiam fidei quam jam mereba-
Intuerc divinae clemenliae leniiatem : temerariiI lur ct crat aucturus, nmitleret, aut ccrte lepidius
non puniuntur in scelere, sed ab scelere deducun- relineret : in sua iteium et uxoris senectule postre-
tur; et nbi saeviredebuii ccelesie judiciura, praestan- ma, jam membris pcr aetatem Irigeniibus, nasciiu-
tur signa virtutum. Insuper pceniientiaevia et iutel-- rum sibi filium, quia hoc ei Deus promisisset, non
lecttts aperitur; nam cum essel adhuc eo lemporee desperavit, credens naiurac dilficultalem divinae
a Optima Ieclio cod. S. Arn. , quam cur in mar- b Sic in codd. Vind. et Lem.; in ediiis reservato,
ginem Aclierius ablegarit, ut reponeret cujus, non male.
video. ln sequentibus lot fere occurrunt variae lec- c Hicquoque codd. Vind. et Lem. sequtmur; m
tiones, quol verba, scd quae nullius sunt niomenti. priori cdilione, facta legebalur.
1085 CONSULTATIONUM LIB. I. 1086
sponsionis possibilitate vincendam : quem postea A lisper similithdo veritaii, signisque phantasia ; sed
cum esset ei unicus, Dei jussu capdendum arae in- obniti utcumque permiliitur, non ut profanorum
cunclanler admovit; praestare amplius Crcalori, lalsitas vinceret, sed ut Dei virlus latius cluceret.
quam alfeclui studens, simulque confidens ctiam de Nam cum plagarum diversitates in causa signi sicut
nmbuslis cineribtis reddi sibi integrum posse, quem Moses faciebat, idcm quoque facere viderentur, re-
Dei causa ignis hausisset a. Verum nnmqnam cre- vocare non poterant quod fecisseut. Et sicut hacc
dentibus dura divinilas, non orbari lectissimum vi- monslruosa scientiasolel, nocere noverant, succur-
rum passa est, scd tautum probari; nam sub ictu rere nesciebant; malorum quae ipsi intuleraul ces-
gladii jam jamque ferienlis arieicm sulijecit iniento, sationem ab eo rursum quem imilari conabantur,
hostiam mitiorem ; ul et absqn > pielaiis dispendio oranles. Sic ad exiremum dimiiterea populum vi ini-
devotio compleremr, et nihilominus gratiam fidei miiabilium signorum et impossibililatis suae con-
acciperet, qui Deum affeciui praetulisset. fessioiie compulsi sunt. Admonentur Dei jtidicio
Tali igitur credulitaie promissionem afflucniis profectnri celebritalem gaudii sub brevi simulare
terrae secuturo semini meruil, et Judaici princeps disce.-stt, et ad ornatum absentium solemniorum
pnpuli circumcisionein primus acccpil. Non quod impetraie hospitum censttm, eumdemque pro diu-
pncputium jusliliae praejudicaret aul fidei, vel ali- B iiirni laboris merito relinere; non fraudis studio,
quid superfluum inhomineDcus creasset, quod post- sed honore mercedis. li delusi, ctim adhuc deopum
ca jnberet abscindi; sed nt inler alias gentes si- retentione nihil scirent, qtios ad iter oralu compu-
gnnculo corporis electi viri soboles noscerettir. lerant, recrudescenle malitia cnm ira insequunlur
Iiaque plebs eadetn ob inopiam earum quas inha- emissos, el imminente jEgyptiorum exercitu spes
bilabal regionum transit in ^Egyplum : non quod evadendi metuentibus deest, cum et a tergo hostes
his Deus quocumque loci praestare abiindaniiam non insistcrenl, el mare a fronte oppositum prohiberet.
valerei; sed ut rursum educturus ex ^Egypio, qttaii- Adest lerritis Deus, et in summo desperanlium
tns esset mirabilibus edoceret. Fil magnus ex hac metu cceleste pugnal auxilium : interjectae primum
progenie populus, el usque ad invidiam muliitudinis per diem tenebrae velut objectu impenetrabili prac-
paucitas crescit; ita ut ciim sibi praevaliluros^Egyp- cedenies dcfendunt, et a persequemium impeiu,
tii formidarenl, laiuqiiam debilae subdiios servituli mutata elemeniorum vice, luetur trepidos subdiia
indignis opcribus alficere niterentur, sa>va insuper nociis infusio. Virga deinde Moyses percutere pela-
edicti violentia virilem sexum ab utero neci dabant, gus jubetur immensum, atque ad praebendam trans-
ut oriutidos exposiiio, labor validos assumerel. Sub eunlibus viam prolundi aquas imperio removere;
liis afflictionibiis auctorem Deum sibi a majoribus C celsa altriusecus undarum acics erigitur, et tam-
tradilum peregrina plebs convenit, et in sui libera- quam ad signum bcllici moris dispositos stare dice-
lionein cullain per palres poscit divinilaiem ; qua res fluctus, ac mare muri similitudine solidatum in-
faclum esi ulconira vim crudelis edicli Moyses pri- tclligentisobsequio dividi. Panditur siccum gradien-
iniun a parcniibus educarelur occulte; inventus tibus soluni, cl ima pelagi ardua iaierum molc va-
deinde a filia Pharaonis, cum ob meiiim praecepti cttaiilur; populoqtie in littus aliud evadente, cum
cssct exposims, onini jEgypliorum inforinareliir sa- pcrsequeuies abeuntibtis imininerent, ictum simili-
pientia, alque ad liberandum Dei populum praeeepta ter per Moysenrursum in se convenit mare; et tam-
susciperet, ne vel indoclus casualiter, vel mediocris quam ob Dei injuriam vindicis elementi immensitas
b intelleclu, si instiluius oinni eorum sapientia non recursu tumidiore conflueret, innumerabili curruum
fuisset, incauius quae susceperat el credidisse vide- etequorum cum eicclis ascensoribus multitudo sub-
rctur ei gerere. Huic per ignem de rubo Deus lo- mergitur; mixtaque arenis bellatorum manus, lam-
quilur, el valilura in ^Egypiios signa demonslrat : quam non fuissel, obtecta est.
quibus ulique el hi crcdercnt quoriim servilus sol- Ilis primordiis ab Abraham Moyse duce plebs as-
vebatur, el qui renisuri erant deterrerentur, posset- sumpta Judaeorum est; el post transiium niatis us-
que iu hac prodigiorum osienlatione gens utraque f que ad erernum in qua qiiadraginla annis mansere,
servari; cum Dei manu evidenler inspecta, el con- perducti sunt. e Hos per noctem columna lucis tam-
verti ab impieiale sua contumaces admonerentur, et quam ilineris dux praeibat: eatlem eliam per diem
liberareniur afflicli. ne fessos lassitudo conficeret, in nnbe praecedens
Tum Moysi emissionem memoratae plebis ex Dei ab acstus injuria vindicabat. Ila prorsus famulanli-
aucloritate poscenti, cnm Pharaone iEgypiiorum bus elementis Dei auxilio usi sunt, ul in ejus bene-
rege magi resisiunt, fallere eumdem prodigiorum ficiis non sola coelestis poienliae dignatione, sed et
c quic fecissetimilatione nitenlcs : nec cedit aliquan-
palernac pictatis indulgentia fruerenliir, el cum in-
" Sic cod. Lem., e quo eiiam dura paulo infra limus editae, quwfecissent.
resliliiimus, nam in editis bic habebatur ussissel, d Sic in Vind. et Lem.; in edilis, popvlum inimi-
deindcque clara divinitas, nullo sensn. Caelera quae labilium signorum impass., pessime.
Ictiora sunt, omiltimus. c Tolum liiinc loctim restiluimus npe cndd. Vind.
b Iia legiiur in cod. Vind., male; in priori edi- et Lemov.; fcedein priori editione./iocpcr noctem.,,
tione inlellectus, instilutus. dux iis prwibat.
c Haecetiam est cod. Vind. leclio, qiiam praelu-
1087 ZACCHJEICHRISTIANI 1083
ter admirationem ac neccssilatem stuperent, signa A & iignem mulierum monilibus, illi se dandum profes-
et pericula non timerenl. sus cst religioni, quae culti in ^Egypto idoli formam
CAPUT XIX. referret. Reversus Moysesfideliter saevitin facinus,
Si Lex plus altulit hominibusquam natura. el redacto in pulverem tauri capite quod factumin
APOLL. — Grala est quidemcogniiio praedictorum; similitiidinem abominalionis jEgypliaefueral, dela-
sed nisi rationis pleniiudine muniatur, inlirma est. las in legcm tabulas indignatione confringit, indi-
Quid igilur fuit causae, ul etnenso mari laniis rerum gnos fore Dei litteris judicans quos talis ausi exse-
miraculis liberati ad eremiim ducerentur; aut cur cratio polluisset. Nec prius ab irae impelu destitit,
postea in desertis tam longi temporis ablegatione quam missis per caslra secioribus mullorum caede
cruciati sunt? Cum illis praelerea alimoniamcaelera- piarelur admissum, et sedala injuria Dei refecla in
que vitae necessaria horrens regioiium nuditas non labulis reporiarentur praecepla; quorum reparatione
praeberet; ttiide ergo muliitudini paslus; aut qtiam monslratum est, Deum non odisse quos permiserit
ob causain haectantopere liberatis pcena fuerit; vel corrigi, sed deleri noluisse quos sic voluerit casti-
quemadmodumpostca lex lata, deprome. gari. H&>c ergo eremi circuitio, haecerga susceptam
ZACCH. — Nec pcenaillud relegationis fuit, nec in semel plebem beneficia Dei quadraginla annis du-
deserlis ac squalentibus locis nccessaria defuerunt; B rarunt : lum lcx divinitus lata est, qtiae c sui edi-
sed pastus hominumexhibilione preliosior, et eremi lione non praccepiorumnovitatem, sed reparaiionem
ipsius circuitio congrua : atque haec praecipuamo- jusiitiae naiuralis afferrel; ut quod ante pauci ad-
rarum causa, ut illic praecedentia miraculorum au- modum et sapienles sciebant, omnes nunc intuean-
gerenlur exempla; et quia semper assueta diligi- tur et perlegant; nec excusandi habeat ignoratio lo-
mus, providendum fuit, ne slalim ad promissionis cum,cumidquod sibi ingenitiimquis fore non sentil,
terram brevi ac reclo itinere pervenirent, quibus ad non solis sensibus quaerat, sed visibus recognoscat.
/Egyptum revertendi voluntas, sicut confestim pro- CAPUT XX.
batum est, posset aliquando subrepere; cttm etiam Quare salus hominum lam larde adveneril.
in summaabundantia a incognitaeregionis assuctorum APOLL. —Hsererenaturaliter bumanissensibus le-
desideriorum et profani sacrorum ritus a quibus gem, et inesse omnibus intellectum quid noceat ac
maxime arcebanlur, uccurrerent; ne expellendarum prosit, quid aequumaul injusium sit, aperta cognitio
praelerea ex iisdem regionibus gentium, licel prae- est; quando el diligere d propria scimus el odisse
via divinilaie illis non illatura dispendium, slatim contraria, ac simul placita alii praeslare sil bonitas,
bella terrereni. Simul etiam ul posl ercmi injuriam et rttrsum improbitas alii quaedispliceant irrogare.
promissa habitaiio plus placeret, quam licet per se G C Unde quid amplius lex per Moysen lata delulerit,
inaestimabilisamcenitas commendaret, prteleritorum quam nalura tradideral, nisi edictorum qualilas
lamen recordalio faceret aptiorem. Et vide clemen- exponaiur, intelligere non possum.
tem in sua patientia divinilatem. Victuin non sup- ZACCH. — Dei agnitio et cum dileciione formido,
plici sperantibus prece, sed deesse tumultuarie que- lex prima est. Deum enim nosse quid prodesl, si dili-
rentibiis, nubem quamdampraestatannonae,et angc- gere ac limere non cordi esl? Consummalus deinde
lorum cibo corpora humana vescuntur : ila ut noc- jusliiiaeordo sttbsequilur, studere pietali, et in ob-
turnae largitatis infusio non querel.e tanlum inierclu- servantias bonorum operum mentis puritate tran-
deret locutn, sed usui congesta superesset. Illic per sccndere. Inesl praeterca pracsens pcena commissis
omne quoddixi tempus mirum in modum, non cal- et piacula junguntur offensis, summaque ediclorum
ceamentum, non vestis aiteritur, nulla perinde ca- conclusione praecipitur, ne aliis faciasquod fieri tibi
pillorum aut unguium excreiio dominala est; sed nolis; et rursum, ul aliis facias qund fieri tibi
velul immortalitate jam reddita, immulabilem ho- velis. Creatio perinde mundi hujus inserla est, et
minis formam simplex servavit inlegritas. hanc elementorum conspirationem idem qui ex ni-
Illic Moyses ad suscipiendam legem vocatur in hilo fecerat fabricator exposuit, sui indicans operis,
montem, et quadraginta diebus ac noclibus Dei ten- D B quaeilli coaetema hutnanus error invexit.
lus alloquio, scripta in lapideis tabulis refert prae- Post Moysencurrentibus temporum spatiis, cum
cepta : proh nefas! corruptos sacrilegio quos reli- per abusionem salularium praeceptorum idolorum
querat depreliendens, dum adhuc manna et ccelestii cultus incresceret, addilur frequens increpatiopro-
obleciatione essent b refecti. Cum enim ejusdemi phetarum, et adventum Cbrisli quem jam experli
Moysi moras velut non rediluri idem poptilus incu-- sumus, et nuncopperimur, mullacurationuin gencra
sarel, praedicta abnndantia saturatus cito Deum ai denunliant ac praecedunt. Deus enim ne vel raro
quo ex iEgypto eductus essel, oblitus est; poscerei vindicet saepiuscomminatur, iraecceleslis severita-
per luxuriam quos coleret deoscoepit; missisque ini lem timeri magis quam e exseri cupiens. Al contra
n Haud dubium quin locus hic male habilus sit ai cod. Deum ascripsimus.
librariis. Ita ementlari posse arbiiror , cognitmre- c Sic. cod. Vind. in priori edilione legitur sui
gtonis, h. e. JEgypti, assueta desideria. Quod deinde:> edictione.
d Vind. etLem. sic habent, et quidem haud paulo
legilur, post eremiinjuriam, ferri non potest: iiaque
lego posl eremi moram. melius quam prior editio prospera.
b lta cod. Vind.; in edilis referli: infra ex eodemi •' llaec quoque cst ulriiisque codicis Isctio, quin
1089 CONSCLTATIONUM LIB. I. 1090
Judaeoruin contumax naiio non solum corrigi de- A est tardari debuisse poslrema, finemquedifferri, ut
lrectat, sed argui dedignatur; Deique imperio plenitudinein jusiiliae plenitudo temporum custodi-
missos prophetas diversis mulctavere suppliciis, ut ret, et inter traditionem ac judicium per prolixila-
humanarum superstitionum traditio praesumptisho- tem abolilio non auferret, quod magna Dei dignatio
iioribus non careret, intenliosa pravilate designans praeslilisset? Si enim vel mediisvel quibuscumque
Dei se forsitan praesentiacorrigendos, quem lamen ante temporibus Christus venisset, jam non sola
poslea crucidantes post signaatque virlules credere abusio fidem, sed cum abusione lulisset et oblivio,
noluerunt, cum et venturum scissent, et venisse nullaque jusiiiiie cura liominumcorda morderel;
cognoscerent. quoniam difficiliusantiquis credendumesset exem-
CAPCTXXI. plis, cumvix recentibus fidesdetur. Ecce adhuc Do-
Si prwfinita consummatiosit, an ordo exhibealfinem. minicae crucis ac mortis indicia felicis sepulcri
APOLL. — Si igitur lam necessarius advenlus illius exuviaeconlinenl, et signatus a praesentiinuliitudine
fuit, ut per se formam justiiiae praebiturus pali pro locus post resurrectionis visum coeleslem testatur
omiiibusnon recusaret, in morle propria spem novae ascensum : pene adliuc solo rcsident pedum pressa
resurreclionis ostendens; curelDeibeneficiuraelsa- vestigia, ac lustratae operibus regiones virlutum
lusliominum(anlorum lemporumdilationetardataest? B exempla demonstrant: el a multis Chrislus aut quia
ZACCH. — Grandi, ul inspicere potnisli, dispen- fuitmorluus, Deuscssenon aestimalur; aut
quoniam
satione Dei humanum a princlpio genus tutatum si Deus, fuisse mortuus et post morlem resurgere
semper est atque servatum; et si breviter summa potuisse non creditur; cum praeter caeteraet mors
perslringas, videbis ad hoc divinaeprovidentiae or- hominem probet, et resurrectio Deum. Exslant
dittemconcurrisse, ne j'usto judicio Dei necesseesset praetereaAposiolicaeconversaiionisactus, et formam
homines aboleri: poluit enim morlis senlentia in j'ustitia; b sequi pene ut a praesenlibus edocemur,
prima statim transgressionecompleri, ui lemeratores cumea quae fecisse legimus vivos, etiara ante de-
punirentur edicti, et tamen pro ratione pcenitentiae functorum cineres fieri saepevideamus. Vix propin-
vivendi lempus indullum est. Subcrescentibus> quitatefinis et instantis examinis terrore compelli-
postea sceleribus terra corrumpitur; sedita pollutio• mur, reliciis idolis, veram colere diviniiatem; et
eluitur elementi,ut per Noe humani generis reliquiae s inter primum quem novimus ac secundum Christi
reservenlur. Post diluvium valida jam et mulliplex> quem exspectamus adventum, brevitate salutari
manus in aedificationemlurris insurgit; el noni atque ipsis temporum arctamur angusliis, nec obli-
exstinguitur pro immanitateausi, sed ut corrigi pos- vionem admittere praeceptorum, nec promissaebea-
sit cum admiratione dispergilur. Postmodum noni C ( liludinis. desperare proventum. Necessarium ergo
cessante perfidia, sicut Noein diluvio ob generalio- vides fuisse, ut interclusione saeculorumnec pericli-
nem, ita Abraham ad propagandam fidemin quadami tari finem sineret propinquilas advenlus alterius, et
vitiorum inundatione secernitur : multiplicatus per servari jusiiliam imminens judicii terror exigeret;
ejus progeniem populus ,/Egypliorum contagione5 praecipue cum maxima esset et perfecla delaturus,
polluitur , et ad Dei cultum non judicii severitate,t et quae perfecta sunt nisi postrema esse non pos-
sed beneficiis signisque revocalur : iterum in eremoJ sint. Videto enim, quanlos anlerior illius salvasset
deos sculptiles faciendo a vero crealore discedunl: adventtis, plures cerle quam nunc faciet, cum a ftde
tamquam tunc primum faciis horainibus, aut ini invenerit alienos, posterior perdidissel; quoniara
sensu non habeniibus legem, lex Dei sermone con-- quem talium curalionum remedia non sanarint, de-
scripta Moysedefercnte transmittitur. nuntiati examinis ordo damnabit; parque in despe-
Cum vero nihilominus impietas serperet, praedi- rationem perpetuitatis esseexspectatio potest, Deum
catio adjungitur propiietarum, et interjectis tempo- per legem scire, et nolle juslitiam, quam ea agere
ribus a divina solliciludo semper in speculis aut abL) quaejusiiliae videanlur, el Deum per legera nolle
errore prohibet, aut mediocriter vindicans viventess cognoscere.
in errore casligal. Ipse ad exlremum cceli terraeque eD ] APUT XXII.
et hominis conditor, velul magnae familiaedominus s
fidelibus famulis ante praemissis, potentiaesuaelar- , Si corpora reformenlurin resurrectionem.
gilur advenlum, assumptionem terreni corporis proo APOLL. — Non ignoramus animas depositis cor-
hominumsalute non spernens: atque in ipsumquem n poribus ad Deum, id est ad auctorem proprium re-
induit, crucis passionem mortemque convertens, etit meare; sed in his prius contractam humanis aciibus
plenitudinem legis exhibuil et saluiis. labem aetherio igne purgari, ut Deo iterum ex quo
Quaeris cur ante non venerit? Nonne in promptu u utique sunt, purae ac simplices misceantur. Unde
magis placuit quam ea quaeolim edita est, exerceri. i. a Sic saepelaudali codices : in editis, divina
Ilaud ita multo post, trucidantesJegebalur, ubi exx videntia. pro-
iisdem codd. resiituiiuus cruci dantes. Initium capi-i- b Optima eorumdem codicum leclio :
prior editio
tis sequentis, eosdem codices secuti, aliter edidi- i- sequi prout, pessime. Quod sequilur, vix propinqui-
mus, quamolim Acherius : sed quaemutavimusnon m tate, mendosum esi; sed ita ut facile cmendetur, si
ejusmodi sunt, ut de singulis lectorem moneri ne- e- lcgatur, sic propinquitate.
cessc sit.
1091 ZACCHJEICHRISTIANI 1092
si Iioc forte judicium vullis videri, non praefinilaA nisi putruerint seniina non resnrgunt, et nisi prius
universorum consummatio eflicit finem, sed ordo morlua non reviviscunt. Numquid sulcis vireniia
decedentium. sunt demersa, aut cum calamis operla latuerunt?
ZACCH. — Tola in errore est vestra definilio: Unde ergo d in uno muliiplex semen? Unde cum
a nam quemadmodum animae homiuum judicium aristis novus palearum candov emergii? Quo pacto
susciperent, si ex Deo esseni? Simplex enim sub- ex radice vis germinis scandil in spicas, vel quem-
slantia divinitalis non purgalur, quia nec potlui admoduni posiea ex viridibus herbis alba molli-
potesl: necesse esl enim ut purgatio passione non ties mutalur in farra? Quae ccrte similiter lieri
careat, quam, sicut scimus, subslantia divina non posse non credercs, uisi semper videres. Quod ergo
recipil. Animaeergo bominumnon ex Deo sunl, sed in his quaead vicium hominis pertinent, ut ab initio
a Deo factae, el opus Creatoris, non consories Di- Dcus slatuil, terra sic reddit, in ipsius hominis re-
vinitatis. Cum vero praedicti judicii tempus adve- paratione non faciet? Qui mirabilium Dei lesiis cf-
neril, defuncta quaelibct olim recepturae sunt cor- fectus (est), in se necesse est posl resurrectionem
pora, utcum iisdem aut jusie acla percipianl, aut niaxime slupeal, quod in subjectis an:e laudavit.
inique perpetrata patianlur. Christus autem mani- Unde horum omuiuin ratione perspecla, defuncto-
feste iteruni de ccelestibus veniet: illius coram tri-BB runi cineres vel favillas semen corporum esse non
bunali astabimus, illius s-ententia universorum me- nescias, ex quo in advcntum inajesiatis suaeChristus
rita pensabunttir : et qui snb judicio passus est, secunduin merita excitabit el formas. Parum est
judicabit, nulla iniquiialis vesligia relicturus, cum enim divinae clementiae species laniiim reparare
et fidelibus iminortalitatem rcddat in reguo, et in- quacfuerini, nisi et bonoruni corpora splendor exor-
credulis perpetuum in dolore cruciatitm, net, et malorum confusio defoimitaiis obscuret.
CAPUTXXIII.
De negtectis et a bestiisdevoratis. CAPUTXXIV.
APOLL. — Hoccineetiam asseri a sapientibus po- Quomodomoles cwli aul facta sit aut fine prmtereal.
test, antiquas mortunrum favillas, el in sepulcris APOLL.— Pone inlerim quod de sepulcris tam-
saectilorum aetate consumplis vix ossium cinercm qttam ex notis sedibus morluorum favilbc rcparen-
residentem, rttrsum in corpora posse componi, ac lur in corpora ; el quia condita nieinbra sua e ani-
pristiiium inenibrorum vigorem dubii pulveris col- mae noverini, ex iisdein locis confidenier reposcant:
lectione solidari? Undeanimas cuilibet jndicio subdi quid eosqui fluctibns mersi sunt bellisque prostrati,
posse faciliusacquiescam, quam moriuorum corpora el po^t latronum caedes exsequiis funebribus carue-
in vitaeordinem posse rcvocari. C runt, escis, non sepulcris membra linqucntes; num-
ZACCH. — Et admonitionis meaeet tuaesponsionis quid credibile esl in eadem quee habuerint corpora
oblilusesb, si Deo aliquid impossibilccontendis. Qui posse restitni, cum eiiam reliquiae ciiterum non
igitur quod non erat fecit ut esset, ergo ut sit quod queant inveniri?
ftierat non potest facere? aut non etiam nobis dilfici- ZACCH. •—Si Detun posse omnia crederes , hoc
lius cst facere quod non fuerit, qiiamrepararequod denique faclu 1'acilejudicares, neque humana dispn-
fuerii?Sed hancDei possibilitatcm aestimaiiobumana tatione discerneres, utriim fieri possit quod faciun-
non "capiat, si hoc praesenlesnon edocent creaiurae, dum ille dixissel : el ideo fides sunnniim praeboitis
si tempora specierum varietate non signanl. Diversae omnibiistneritum est, quia quae Deus dixerit, im-
arbores liiemis rigore nudantur, el decussis loliis plenda uoii dubitat. Rei autem liujus baecratio est :
perisse cumigralia spem gerntinum credas. At ubi eleineiitaomnia cunctaeque creaturae niillo quidem
lenius veris lempus afflavit, mirum in modum bu- nobis sensu intelleciuque respondenl, et ad obser-
morradicibus tentus celsa conscendit, candorem vantiam lanlum proprii minislerii videntur bruta
cum specie quem in ligno nou habuerai, in floribus subsistere, quoniam vel iudigni eoriim imperio su-
crcans : friiclus adjiciunlur in pomis, et quidam mus, vel mundi arcana nescimus: Deum aulein ct
vestitus in foliis, quodque in arbore non erat, vide-1O intelligunt et verentur, atque ila jussis illius obse-
tur in tempore. Quid jacta in agris semina ? non cundant, ut ad nuiunt praeceptamox iropleant. Quae-
plenam fidem resiirrectionis oslendunt ? Aperiiuitur libet ergo exesis corporibus piscium, besliarum ali-
tcrne viscera, ut nuda sulcis grana mandentur; tumque digestio aut aqtiis ntiscetur, aut lerris :
tjuod humus non lexerit, vires non habet renascendi. nec fieri ullo pacto potest, ut ex eo quod quali-
Unde eliam in parvis potenliam Creaipris considera: lercumque substilerit, nibil reslcl; sed pretiosiorem
a Voculam IMI».addidimuse codd. Vind. et Lem.; et in Vind. capiat. Totum boc capul itaeditum erat,
inlra allera pagina scripsiinus tecepturw, ubi ut intelligi vix posset: nunc servalis interpunciio-
prius legebatur reccptura; hoc enim de animabus niiin legibus, quarum nullam Acheritis raLioncmha-
dicitur. buerat, egregias senteniias perspicue in eo deprc-
b Sic in cod. Vind., iu edilis es de resurrectione, si hendes.
Deo : sed cas voces imperilus quidam librarms ob- d Hic etiam codicem Vind. sequimur ; in priore
truserat, Infra ut etsei ascripsimus ex eodem co- editione babetur ex uno, male. Hattd iia multo post
dice. ubi lestiseffectusest legitur, vcrbuni <?sfaddidimus.
c Ita restituimus, cum in editia legeretur capii, e Posterior haecvocula addila est e cod. Vindoc.
1093 CONSULTATJQWJM L»B. I. Ml
materiem qnacumque deciderit, haecduo clemeula j^ cuntur piis ad Dominuni precibus pluviae, et pro-
a conservant, el in se velut speciali colore disiin- lixa rursum serenitas supplicatione mutatur : cun-
ctam resurrectioni redditura cusiodiunt, nec resi- ctaque aut imposilie serviunl ratiuni, aul in usum
dereumquam vclui perditum poterit quod et divi- Iiominis necessariumsubreligicsa deprecatione ver-
nilus inquirendum est, et sponte pionietur : sic luntur.
famulanlibus cunctis dispersorum viscerum reliquiae II.tc vos appositis nominibus pro Deo singula
in suam formam corpusqtte redilurae sunt; ita ut atque universa vencramini. Quod si ita esl, falso
in resurrectionis miraculo inde fidei raeritum cre- dii aeslimantur, et error in promptu est; si vero
denlibus augealur, unde aliis increduliialis augmen- aliquos qui iisdem ex arbitrio Dei praesint, apertae
tuin est. stolliiiae est subjicienti aequare subjectos. Dii enim
CAPUT XXV. plures non sttnt, sed unus nascenlium vivenliuinque
Si mundus reparelur in melius. formator sicut fecit omnia, et regit, parique impe-
APOLL.—Jamdudum in hoc tractatus lui tendit rio vel mansura efficit vel casura decernil. Vides
intentio, ut cum elementa singula ex nibilo facta ergo Deo soli inilium non apponendum a quo 0111-
commemores, etiam mundum quem ex semelipso nium processit exordiuni, ncc consempiterna ma-
esse, et sua credimus cetemitate mansurum, et ini- p jestati illius aeslimanda, quae ut icterna sint, sicul
tio ininttas et fine concludas; ac licet asserlionis de honiine, ipsc faciurus est. lllo enim adveniente
tuae ordinem teneam, quo factum a Deo in prae- deslructa in meliu; mulabunlur, tit immortalia
cedenlibus meministi : quemadmodum tamen inex- cum homine perdurent, quae iiunc utique nostiis
plicabilis poli molem aut factam credi velis, aut sicut criminibus, licet invita cl gementia , atit passionc
nunc est non semper futuram, ratione ronfirma. lamen polluuntur aut visu; quoniam quaea passione
ZACCH."—Omnia igitur clementa quae vos Deovel- immunia sunt, contaminantur aspeclu (Ram. vm,
utcoaeternanuineratis, ab ipso, sicut jam dixi, et ex 20, 22). Ita fiel ut etiam elementis cnm hominc
nihilo facta sunt, et in hanc mttndi formain mirabili io melius iniiovatis, memoria auctoresque intcr-
conspirationc sociata; quaesicut iniiiumex Dei crea- eant vitiorum ; cum etiam illa purgentur quae in-
tionesumpserunt, ilaperennilalemejusbeneficiocon- genitam puritateni uon factis, sed factorum scicniia
sequentur: et ideo ei coaeierna non sunt a quo facla perdiderunt.
sunl; quia nullt dubium cst auctori qua'libel non so- CAPUT XXVI.
lum paria non esse, sed essesubjecta. lioc autemin- Cur fruslra adorentur idola, si in lemplis donani
tellectui aperlissime patel mundum expiuribus fuisse responsa.
composituni; uude adverti facile potest non illi ines- 'G APOLL.—Credi qtiidem arduum est, ut muudus
se, sed praeesse divinitaiem, quoniam alterius adju- lania virtutum admiralione consistens aut dcntrui
mento divinitas sola non indigel,sed unaiti seetsim- uniquam possit aut refici; sed quia imniuiaiiduni
plex atqucperfecta est,quiaiijcorporalis;etideoinvi- Dei possibilitate conlirmas, quid fuiurum sinc ullo
sibilisei incorruptibilisDeusest: quaeiiihiijusmundi erit? aut qualis reparatio est effectura clariorem,
actu elconteiiiplaiione non iia suiit,sedcor|ioralia es- cujus tania vel magniiudo vel gratia esl, ut nec
se, etiamea quaeex ipso mundo gignuntur osicndunt. magniludo ejus ratione aut notitia deprebendi, nec
Quaecumquepraeterea ab eodein vcl agi cernimus splendor possit augeri? Quae ergo super hoc defini-
vel creari sub dispositione divina, non suae voliin- tio vel sententia sit sequenda,.promissac insiniciioui
tatis, sed officii sunt. Aspice transilus solis lunaeque convenit non sileri.
discursus , et utrique quotidic per vtcissiludines ZACCH.—Recte quidem dicis, intelleclibus noslris
temporum vel orlum vel occasum csse repetendum. ad inicgrum in Dei providentia indeprchensibilem
Adventti noctis sol dicm perdit, quem lamen nec esse rationem; sed praesentisgraiiic formam niulliplex"
semper objectu nubiuin velut exclusus b iliuminat. splendorauclurus est: quoniam longe amplior ei a
Luua sui patitur deirimenlum , et pleuitudinem lu- Creatore lux veniei, quam c est ab eodem iuserta
minis subconsiituiione rectoris aul perdit, aul re- D creaturis. Ergo invisibilia metiri ex visibilibus nos
cipit. Varius p'raclereasiderum lapsus, et rationi si- oportel, etincorruptibilia de corruptibilium admira-
gna famulantia, et inlumescens noiis mensibus tiouepensare : justis autem ingaudia aeierna surgen-
mare, et sub certa horarum dispensalione exces- lihus, ccelum novum et rudis terra tcvelabilui :mul-
sttm modumque custodiens aut sereno quiescit , tiplicaium perinde supra sulein ex Dei conspeciu se
aut lempestale turbatur. Terra imbribus infusa mol- lumen infundei; quia mullo magis sol a Deo disiat,
Iilur , eademqite rui^uin aut gelu sliingitiir, aut quam nos ab eodem sole distamus. lii potius quos
calore siccatur : quinct aspectu Dei metuens con- ad hanc vitam diversis justitiaruin gradibus mcitla
tremiscit, et se imperio subditam motu fatclur. provexerint, splendorem solis habiiuri sunl, et iia
lpstim aerem perniciosior halilus saepe curruinpit, singuli iudeptae felicitatis honoribus perfrucnlur,
ct poslquam gruvaveril , cfficit pestilcnteni. Vin- ut nec allior cffcralur, nec spernatur inferior, sed
a Sic codex Viud. et infra idetn, ac Lemov., pro- clusum, haud ita bene.
mettir. h>editis conservent... cuslodiant.... promilur. c Voculam est addidimus e coil. Vind. Inlra in
b Ita codd. Vind. etLemov.; in priori editione ex- eodem et in Lemov., omnium
specierutn«uf/a.
109S XACCILE!CHRISTIANI 1096
gaudia sua unusquisque sic diligat, ut clarilalis di- A non carenl, ac plus quam homines sciant necesse
stantiam pari immorlalitate compenset. Nulla tum est, quorum et creatio sublimior cst, nec lerreno
interjectio noctis conlinuitatem diei lucisque viola- corporc sensus includitur. Et quae, rogo, illorum
bit: praesens enim cernentium visibus Deus, et bea- divinalio est? Nonne simililer cum hominibus quos
torum laetiliaesemper socia divinitas obscuriiatem per vitia ceperint, Christi invocatione terrenlur ?
fugabit, diemque junclura est. Non livor miseros, Volunt qtiaedamsponte praedicere, et de absentibus
non suspicio vexabit incautos, nullus animi ac visce- vel futuris , velut manifesta denuiiiiant, dum aut
rumdolor; nullaque peccati vel necessitas, vel oc- inedelam crucialibus sperant, aut praedicturos imi-
casio , vel voluntas mortem aut mereri faciet aiu tanlur ut fallant. Omnis lainen divinandi simulatio
limeri : vernabunt cuncla cum fructibus, omnium de rebus actibusque terrenisesl : nihil antefactum,
specie nulla temporum varielate mutala : odor quod sit Dei b, praevident; nihil prius quam videanl
cum amoenitate certabit : non illic imporlunae ob- cceleste noverunt; et quod magismirere, ne cogila-
scuritatibus pluviae, aut perennis aurae libertatem liones quidem in cordibus hominum deprchendunt.
rigor calorque corrumpet: sed manebil perpetuo His ergo non pudet cultum verae divinilatis ascri-
blanda lemperies, el inaestimabilia illius beatiludi- bere, his vitam hominis spemque conimiiti, qui-
nis gaudia praeteritorum recordatio nulla vexabil; B ] bus circumscribendi semperdolus est, el fallendi
ila ut praesenlis mundi usum eiiamsi aboliiio fulura pro divinatione subtilitas? Uis ctiam simulacra attt
noii tolleret, transisse tamen gauderent justi potius igni excocta componitis, aul in ligno vel sculptili-
qttam dolerent. bus adoranda praebetis, ex quibus is vobis venera-
CAPUT XXVII. bilior deus esi, qui arliftcis manu melius expolitus;
Si Deus solus debetttr honorari, quare et homines ct hoc divinitasclarior, pictura si pulcbrior : nec re-
honorantur, et imayines sculpuntur iu vasis Dei. quirendi Creatorem siudium est, aut agnoscendi
APOLL.— Magna est, sicut dicis, adhorlalio fu- Deum verum sensus apponitur. Nonne manifcslae
turorum, sed nondum patuit geniilium avanamre- dementiae est, his quasi Deo hominem subjici quos
ligionem, aut vacua honore divinitatis numina nun- tibi possis Deuin credendo subjicere, et ab his vitae
cupari; quando et certa ex adytis responsa prae- auxilia postulare quos in reatu esse non dubium
slanlur, et futura noscunlur in lemplis : quae si et est? Quos si profuluros putas, et ideo placari de-
vera sunt et quaerenlibus prosunt, frustra Chrisliani bereconfidis; profuluros cuiquam crede propitios,
destruere conamini quod eripere non poiestis. si spreli a fidelibus nocenl, si his a quibus propter
ZACCH. — Haecquidem quae in templis ostendere Deum contemnunlur officiunt. Cum ergo nos ti-
cxtorum inspeclio solet, et ex adytis velut fulura C ( meant, ° vobis praesunl. Et vide qualiter haberi de-
portendere, nec semper vera sunt, et nulli um- beant, qui nec prodesse umquam possunt, nec sem-
quam, ut arbitror, prosunt; quia si adversa sunl, per nocere, cum et sii facilius, et velle non desinant.
et ad correctionem ex Deoveniunt, nisi ab ipso non CAPUTXXVIII.
queunt iminutari. Etdenunliata scisse quid prodest, Quare Christiani fatum non credunt.
si vitari praedicla non possunt ? si autem ex Deo non APOLL.—Habet quidem specicm veritalis objur-
sunt, nec bona possunt esse nec vera, et siculhaud galio lua, sed potest recurrentibus confutari. Nos
officiunt, ila nihil prosunt: sed sive sunt falsa, seu eniin eorum simulacra vel imagincs adoramus, quos
certe ex proventu habent aliquid veritalis; omnia vel vera religione deos credimus, vel anliquorum
figmenta sunt daemonum, qui et sperari a se volunt, traditionibus d doctt deos non esse nescimus: vos
etsperantes decipere consueveruni; ut cum a Dei vero quibus istud abominalio est, cur imagines bo-
cullu homiiies absiraxerint, etiam bencficiis exuant minum vel ceris piclas, vel metallis defictas sub
atque abejusbonitate disjungant. lli gentilium ob- iegum reverentia etiam publica adoratione venera-
sident templa, bi sub mortuorum hominuin nomini- mini, et ut ipsi praedicatis Deo lantum honorem
bussedem in vestris adylis collocarunl; ei quia illis debitum etiam hominibus datis ? Quod si et illici-
nusquam praeterea consistendi in terra locus est, D 1 lum legique conlrarium est, cur hoc facitis Chri-
aerem sub nubibus praecipites incursant, volucriquei sliani, aut cur hoc vestri non prohibent sacerdo-
discursu omnia perscrutantes, aut jam visa denun- les, ne id quod ignorantibus nobis pro sacrilc-
tiani, aut a se nequiter faciunda quasi ut cavean- gio ascribitis, scientes sub officii excusatione
tur, adversa praedicunt. Nam licet nequam et incerlii subeatis ?
sint spirilus, omnique crimine reatuque polluti; in- ZACCH. — Istud quidem nec debeo probare nec
corporalis tamcn, ejusque subslanliae cujtts digni- possum, quia evidenlibus Dei dictis non elementa,
tatem amisere cum coelo, naturaebeneficio et vigore iion Angelos, nec quoslibet coeli ac terrae vel aeris
a Optima codicis Vind. lectio : in priori edilione est Dei. I
corruple nondumgentiliumpotuit vanareligione. Alia c Si<5codd. Vind. et Lemov. emendate : prior
sunt quaeope ejusdem codicis deinde emendavimus; editio, vobisprosunt, corrupte.
sed leviora sunl, quam utsingula indicareneccsse sit. d Ulerque codex, ducti, fortasse melius: haud mul-
b Tolum hoc de rerum ccelestium cognilione e to posl iidem codices, ubi legitur nobis pro sacrile-
margine in textum revocavimus. lllud, quod sit Dei, gio asctibitis, habent tantum nobisobjicitis.
vix ferri potest; ilaque libenter legero, quod soliut
 1097 CONSULTATIONUM LIB. I. 1098
principaliis adorare permittimur. Divini enim spe-} i- A lH ? Quid religiosae hominum preces faciunt, aut
ciale hoc nomen officii est, et altior omni terrenaa supplicatio enixa quid praeslat, si potesias aliqua de-
veneralione reverentia: sed sicut in bujusmodi ma- i- creti inexperlis hominibusatque in lucem nascendo
lum primum adulatio homines impulit, sic nunc abb prodeunlibus, quod vilari non queat, et quod ipsi
errore consuetudo vix revocal; in quo tamen in- i- videtur affigat? At contra, justus et nulli umquam
cauium obsequium, non aliquem divinum depre- !- inaequalisjudicio Deus, sicutcuncta ipse formavit,
henditisa cultum. Scilicet propter similiiudinem n ita el cuncta moderaiur, legem ab initio statuens,
amabilium vulluum gaudia intenta plus faciunt,,, ut boni lanium simus; immo quia sic creamur et
quam lii forte exigant quibus deferlur, aut pcrfungi t\ nascimur, ne niulenmr : neqite lantum ne mali
oportcat deferentes ; el licet hanc incautioris ob- t- simus, sed nevel mali essevclimus, ut et faciamus
sequii consuetudinem disirictiores hnrreanl Chri- i- semper bona, non ui merenles niala aliquando pa-
stiani, nec probibere desinant sacerdotes; non ta- i. tiamur.
men Deus dicitur cuj'useffigies salutatur, nec. ado- ,_ Verum banc de honiine, ut videtur, praescien-
Ientur thure imagines, aut colendaearis sttperstant, lt liam malitiarum omnium diabolus auctor invenit,
sed meinoriae pro meritis exponuntur, ut exem- ._ ul velut per innoxiam lnathesira occultius decipian-
plum factorum probabiliuni posieris praestent, aut!t B I ,ur> Q.mfraudem illius hanc c esse non norunt. In-
praesenles pro abusione castigent. Vides ergo nil U ter omnes enim scelerum suorum arles nulla dubios
vestriserroribus simile in hocesse quod arguis, necc perniciosius appetit, nec aiia a Dei cullu subtilius
juste profanis aclibus officia incauliora confcrri;; homines avocat, quam ut, cum sciamus omnes
quando etiam ipsi ad quos referri islud potest, autlt Deo nos debere quod formamur et nascimur, fato
fieri hoc nolint si consulantur, aut quamlibel vanae E nos suadeat debere quod vivimus. Fallimur nisi
gloriaecousuetudinem non recidant, nihil temere as- !_ haecquibusdam pro tota religione praecipua cura
sumentes divinum, morlales se esse, et Deiindignos s esl ut futura non nesciant. Vclint nolint, ei a quo
honore fateantur, cui et quod sunt debenl, et fide e scierintefficiuntur obnoxii, quia credunl; ac dum
ut hoc essent fortasse meriierunl. ista sectantur, a fide et religione discedunt; et,
CAPUTXXIX. quod est saevius, sub specie iiinocenliae malum non
Quate Christiani fatum non credunt. cavetur, dum viiari posse non crediiur, neque si
APPOLL. — Advcrtere in hujus propositionis piin- esl prospcrum a Deo poscitur, quod necessario even-
cipio poluisti, tenui me objeclione isla libasse, quiaa lurum speratur. lniuere praelerea ipsam maleficio-
professionis vestrae perfecta, ut vultis, observalio, rum scenam: signorum qualllas, status lunae, dies,
nil penitus quo exasperari Deus possit, debet ad-. C hora, consulentis nomen inquirilur. Ecce jam in-
mittere: nunc auiem neglectis his, hoc si videlurr certa divinatioest, ubi falli interrogans vel respon-
signanter exprome, cur fatum homini esse nolitis, dens potest. Fit postea quicumque prosperorum
aut quam ob causam nullam decreti nccessitatemi gradus, et cum evadendi condilione praedicuntur
videri; cum liaecipsa per cursum siderum lunaeque > adversa. Nempe etiam hic memorali arlificis fiaus
rationem ita inveniautur et certa sint, ut nemo fa- elucet, quod esse fatealur incerta, quae evadiposse
cile devitet quod futuruin eib statuta propriae nali- denuntiel. Deus enim innoxiis adversa non statuil,
vilatis affixerint. d inexpertis mala non tribuit. Yides ergo et divi-
ZACCH.— Credo inlelligas ex interprelalione ser- nae palienliae etbumanae curiositali fraudeni diabo-
monis fali nomenassumptum, etquod vocaripulaturr licaeartis illudere, et velut in supputatione lunae
in specie non rei alicujus esse, sed verbi; decrelii ac siderum cursti occullum perfidiae vulnus et virus
auiem necessitas si est ulla, quod credi riefas est,, latere, ul inier cognitionem ac praescienliam fuiti-
humanac viise Deus aut ignarus est, aut injnstus:: rorum et reverenlia Dei, et amor justiiiac apud
jnjustus, si bona malaque inexpertis ipse consti- bomincs minuanlur, cum Deusaul mala nascenlibus
tuit; ignarus, si decerni ab alio se cessante permit- staluisse credendus sit, aut ab alio constituta au-
lit. Nam si neccsse estbonos esse, cur ascribnnuirr D ferre non posse.
merila voliinlati; si malos, cur pcena commissis ?> CAPUT XXX.
Ergo ei lex supervacua est, et nescio qnam ob cau- Si diabolusin occultis nocel, quomodopotcst in cursi-
sam saeculi jura condantur, si quod reclc homoi bus lunm vel siderum cum sini in prwsenli nocere.
gesserit, provenlibus ascribendumest; quod prave, APOLL.— Qnantuni video magna est diaboli hu-
necessitati. Cur praeterea idera bonorum potius jus i oientia, quia conlra Dei, ut intelligitur, volun-
conditor Dens lanlis scriplurarum voluminibus vel tatcm, etiam lunae ac siderum cursui ea per quae
comminatur judicium, vel bcatitudinero repromit- hominibus nocere possit, inseruit : verum lamen

a Sic ex ingenio resliluimus. Nam in editis et in
mss. cultum, sed : corrupte.
b Posteriorem vocem adjecimus e codd. Vind. etl
Lemov.
c Sic codex Vind.; prior edilio, esse non ctedunh
jnfra ubiexeoodem restituimus nec alia a Dei, lege-
PATROL.XX.
batur corrupte nec alias a Dei.
d Sic edere maluimus, quamquam nullus codex
faveret, quam quod antea legebatur inexpertis ma-
gna. In fine etiam capitis reposuimus posse,cumedi-
tum essel possel.
35
1099 ZACCH/EICHIUSTIANI MCO
quo pacio aliunde venire credenda sunl, quae illic A lio dudum sequestrala descendit: unde igilur quive
inspccta noscunlur ? Arbitror autem in occultis fal- isti sunt daemones quos dudum in lemplisgentiliuni
sitalibus illudi hominesabeo posse; mathesim vero commorari, et nunc universis vej praeesse vel iu-
cum signis ac sideribus simpliciler convenire : ac teresse criminibus signanlius edidisii? Quis eoruin
noii ideo naxiam debere judicari, quia nihil de ca- similiter princeps, quem diabolum vocas? vel
sibus sublrahit, sed uiagis ulilem, quae aut denun- unde ad haec opera sunt dejecli, si ulla his lamcn
tiet prospera, aul cavenda praedicat. sublimioris naturre dignilas fuii ? Effici euim per
ZACCH.— Piius dixi mathesim boc esse saevius eos quae iu superioribus niemin.is.li, non nisi ipso-
maluin quod innocens acsiimalur; scd licet investi- rum genere ei qualitate monstrabilur.
gabili subtililate tecta atque conclusa sit, actus sui ZACCU. — Eadem quidem etiam nunc illis cst na-
tamen, sicut exposui, corpore acfinc reseratur. Ex lura quae ab initio fuil, quia quod semcl creavoril
Deo enim non est; et idcirco nec sideribus cohaerere Deus, aut in melius intiiat, atit ipse non abiogat:
credenda esi; quae primum incerta et infidelis, de- coelestemvero dignitaieni IIOIIsui Creatoris, sed vo-
inde inanis esl operis, et idcirco obscrvari super- luniate^propria, perdiderunt. Unde quia et offensae
vacuum cst nil profuluram. Muliae aulem stolidi- causas requiris, ex Scripiurarum ratione ulraque
tatis est ab eadem praedicta nietuere, quac ci cuin B cognosce. Duo creationum gcnera cum.omnia con-
praedicentis confcssione evadi possunl, el practipue deret, praecipua Deus fecit, quibus secundtim offi-
conversis ad Deum |irccibus superari. Prosperum cium tribuit el sensum: in ccelis Angelos, homines
vero aliquid ab eadetn sperare perstttltum esi, ctun in terris : incorporales sunt et verc spirilus Angeli;
tam facile aul falli possit aul fallere. Sed finge ve- nos vero ccelestes sensus inlra corpora terrena
rum aliquando denuntiet; quod consilium cst cum gesiamus. Et cum muncre Crealoris volunlas utris-
manifesto realu ab hujusmodi prodigiis dubios po- que sit libera, major esl lamcn in hominibusoccasio
tius exspectare proventus, quam in fide scmper se- delinquendj; quibus el animo el corpore cavendum
curum, vel medelam a Deo sperare vel nieritum ? est:nam dcsideriis anira:e,corpora aciibuspeccant.
Hoc magis noveris, qucmdam essc diabulo in scc- Ili ergo piopiores Dco, qtii magis liberi; el quia
leribus principalum, atque huic imniundoruiii spi- imperiornm ejusdem niinislri semper ac mcdii,
riluum niinisteria diversa servire; sub illius enim idco plus scienles, b Ergo (ui) quaecumque in ler-
flagitiosa divisione alii concupisceniia; faces praefe- ris agi polcsialum el dignitaium gradibus vides,
rtint, el luxuriae fomciiia succendunt: per quosdam umbra ccelesiium est: ita et illic magis secunduin
in praeceps fertur libido, alque avaiitia a offtciis Dei dalum et disciplinae et ordinum niodus iira-si- i
C
suis utiiur; alii amore habendi crueula persuadent, ,J dentis Dei scrvit impeiiis, alque ad nutum inciTabi-
et fraudcs furloium sorores. (Lactantur ad cogni- lis majestalis, innumcrabilem Angelorum multitu-
los.) Hi maeroribus praesunt, et qui leirores me- dinem, Archangeloriim obedicniia rcgit. Qui ntinc
luenlibtts ingerant cerii sunt: aliorum exeicclur autem diabolus et daemonuinpriu.ceps, primus oin-
lurba cruciaiibus, ut saevius iufelicium bominum niuni Angelus fuit; qui factura et gradu caeleris prac-
corpora vexattone qualianlur: a quibusdam sub in- eminens, dum elfertur superbia , infra omncs effe-
cremento lunae augeiur insania, el lamquam de ple- clus esi : videri se eicnim Deum, quod non cral,
niliidiiie purissimi liiniinis captorum labes veniat, voluit; et quia primus inter omnes laclus fucrat,
sub quadam inali dimensionc atil exaggeratur aul Divinitaiisecomparando boiioreiiiCretftorisassumc-
incipit: noniiulli magicam pracstolanluv arlcm, et re: ob cujus ausi praesumpiionem.cnni aliquanlis
menliri morluorum figuras in medilatione dcpuiaiit: ex inferioribus, qui asscnsum praebueraiii , ejc-
his eliam divinationibus dociiores praeciirrunt, et ctus e cceloest; quos posiquain secum traxii ad ter-
fallendi sulililissimos veiut simplcx maihe.is ain- ras, tamquam amissuiu reparans principatttm, cx
pleclilur. Alii in avibus auguria praecinunt, ct vo- Angelis saleHiles suo.s feciijei, sicut paulo ante
laiUuni lapsus cerlis lai.erum parlibus inonslranl; memoiavi, olficiis criminum majisqtie lapsorum,
alqtte ita illo falsiiaium omnium incentore vel prac- D negaium in ccelos 1edilum consolaiur. Ilic primuin
sule, diversis criminum slipeniliis daemoncs mili- hoininem ad temerandam praecepti legem in ser-
lanl, ut indefessos buuiano generi laqueos praeten- I ente praevinset suasor animavit, et in ccnscquen-
dentes, vitari ab hoininibus fcrrique non possint; libus semper bonamnustri creationem per vitaehlan-
si tamen, sicut illi vel credi semper vel fieri voltint, dimenta egil in crimina; et quamlibel per manus
lotum aui crederelur aut fieret, hominum, hoc lanien Christus insislenie crucilixus
CAPUTXXXI. est.
Qui sinl dwmones,et.a quo diabolus. llli invidia, iumor , crudelitas el mixlus con-
APOLL. — Opportune ad responsiouem inlerroga- cupiscentiaeluxtts in sordibus cordi semper et gau-
a Uoc ut inleUigat, monendus est lector, vocem cipe daemone collatnm erat.
b Voctilam ut, quae in editis el in mss. deerat,
officiumilahic accipi ul in codice, cl in noiilia di-
t;nilatum itnpei ii, pro minislris sivecaofficialibusprae- ideo ailjicitnus ijuod necessaria videatur. Infra et
sidis. Qnaeuncinis iuclusa vides, siipersuni cx disciplinmedidimus ox Viud., nain antea legebaiur
cunimate in quo Zacchaeusscribebat immoderatae ett disciplinm: male.
laetitiaepraeesse daemones, quibus id munus a priu-
1101 CONSULTATiONUM LIB. I. H0_
dioesl: et ne semper impia vel pollnta sectando .\ et multi vilam laqueo finiuni. Quis hominum lapida-
subtilis nequitiae ligmenta nudaret, informationi al- lionibus saxa , quis ligna crucibus deputavit? Num-
que effectibusscelerum honesla periniscuil; videri quid summaediguitalcs idcirco regibus daniur, ut ty-
sludens sibi virginitatem placcrc, dicari debereido- rannides facilius assumaniur? Quam bona creatio
lis casiitatem, ui quod re destruit, ambiret in no- viui est! et acceptum effusius gignit iusaniam. Ipsi
ininc; purificalis etiam plus quiddam fallaciae suae berbarum succi qtti profuturis medicaminibus ad-
ptaesians, et quamlibel bomini sectain libenter in- miscentur, aut saevius insciis nocent, aut largius
dulgens, dum Dcum nec ignoratuni aliquisa scire hauriuiiiur et perimunt. Creandorum liberorum cau-
queat, nec agnilum ex ipsius voluniate ac lcge sa siini permissa conjugia, et ex licilis coilibus adul-
vcnerelur. lli ergo dacmones, el hic eorum diabu- teiiaadmilluutur iliicita.
lus princcps: hos Christi nomen intra hominuni Quid, rogo, acquius facere Deus debtiit, quain
viscera abditos terrel el cruciat. Ili omnibus me- rationabilem Angelorum et homiuiim creaturam ,
moraias snperius insidias struunt, quos ineiu ne- atque hanc nec libertate privarei, el seieniia cautio-
qiteunt illecebris capienies, ut cum quolibet modo nis imbueret? Quod si futnri praesciusDeus creare
oflensosDeofeceiint, ab spcinimorialitaiis abduc.nl lnijusmodi, aut cieleris praefcrre non debuit, ergo
et oblectatione prtcseiitium, cl incredulitate fulu- B nec bominem facere aut cunctis prafene debuerat,
roritm. quem peccaiurum sciebat : el sicul lu dicis, ne ipsa
CAPUT XXXII. quidem fieri elementa debueruut, si nullius erant
Cur prmscius fulurotum Deus feceril diabolum, usui profutura, vel qiioniam nocere universa pos-
qui futurus essel hominibus inimicus. suni, si iisdem non ita utaris ul facla sunl. Quanlo
APOLL.— Si lam malus est diabolus quam dicis, hic divinaepiovidenliae probabilior ordo esl, idcirco
et tam pcriinax criminum, futuri praesciusDeus nec illi primum suinma commillere, qui erat ausurus
maluin crcarc debuerat, nec tauio culmiiie dignita- illicila, ut aitenlior successuris cura justitiae eL c a-
lis eflerre, nc aul sibi obvium , aut hoininibiis crea- inarecreatorcminstituerciei limeret,acsiuiul lentari
rel inimicinn ; cujus <iuaeratio facii sit, si scicntia eum nec ab Angelis impuue monstrarct, qui ob
suppetit, narratio subsequalur. pr.csumptioncin etiani Archangelum dejecisset. Yi-
ZACCH.— Nihil malunt penilus in suo opere des crgo Dei creatione bonuin faclum , atque ipsius
Deus fecit, nec insitum in his creaturis aliquid lieneficio in subiimibus constituium voluinatc pro-
noxiuin est, sed ab his potiusa|ipetitum, quia ui pla- pria, quam liberam accepciat, etboniiatem mutasse
cerent facta sunt omnia , non ut nocerent : scd pri- maliiia, et dignilalem insolentia perdidisse.
mum Angelis sicut hominibus poslea liberam Deus G CAPUT XXXHI.
praestitit voluntatem, alioquin iu nullo praeter natu- Si peccavil diabolus cum sociirt quare non staiim
rain muiis animalibus b praestitissenl, hoc esl sicut interfeclm csJ.'
jam de hominibus dixi, in quodam iguoraniiaelorpo- APOLL.— Eiiuro haeccutn ratione facere videniur
rc compositis aut licerent omnia, aut omnia non quae de diaboli creatione casuque dixisvi : sed quid
licerenl. Fons ergo tolius ralionis Deus irrationabi- causaesit quod , uostausum tanlte lemeriiatis, sicut
les sibi erat creaturus minisiros? Aut quae ipsorttm jam quasivi, deletus slalini cum salellilibus noo fue-
sensibus ratio, si nulla voluntali polestas? Quaepo- rit, signanler edissere.
siremo obedientia, aut quis Dei culius nisi jubenlh ZACCH. — Dei judicium non lanium ex poleslale ,
imperiis consequensessel similitudo faniulanluin? scd ex rationeest, d qui in condemnattone: nunju-
Quod si propler uniuscujusque voluniarium maltim dicanlis solam vull esse seiuenliam, nisi et cou-
creaior est arguendus, quod dici nefas esl; et de scieiitiaiiidcliiiqiieniisperquamdau) pceniicniiiccoiii-
omnibus boc modo argui poiest, quiaad bonum usum perendinationem , misericordiam seniper ad se
facta sunt omni.i, el malos exitus habeni, si his ali- reverli cupienlibus praestans. Ei licet in omiii aequi-
ter uti velis. tate sua juslus sil, est t.iiuen in roiseratione propen-
Numquid malum est iguis ? et certe quae impor- ^ sior, neqtie ad ulciscendnm celeri indignaiioiie
tune admoveris exurunlur: terra obruit, sed cum fe-tinat cnjus judicio nemo succedit. Salvare ergo,
siibruitur : noti nauffagiis nitria congregata sutit , non perdere quod creavii siudet, et inde inenarra-
et tamen inlempeslive ratibus adita submeigunt. bilis paiienliaenecprsecipiiisaliquando vindiclacesl:
Numquid ad decidendum celsa constructa sunt? et quod si ideu) diabolus c;eterique ejus pcrdiiionis soc;r
nisi summis cautius consistamus , cxcidimos. Ver- ante augmenta consequentiuni flagiiioriui), el secre^
tendaein sulcos lerrae atque excidendonim causa li- loniin ccelestiumquaeex parte sctebtui., piodilionem
gnorum ferrum hotninibusdatum est,et exin gladios obnoxias pcenitentiaenianus dcdissem, humililatis
bella sumpserunt. Nutuquidin resli mors posila est? exoralione crimen superbiae diluentes; profeclo iu

a In vind. scire qtuerat, nescio nuin melius. Haud
Ira iiiu1lo posl ubi, hos ergo Christi, vocem ergo de-
leviHius:ej,usdcrticodicis auctoritate freti.
b Hasce dttas voeulas: qutw iu edkis deerant, ad-
scripsiiiitis e cod. Lem.
c Sic codex Vind. in priori edilione , flnjflri... et
'limeri.
't Ha e cod. ViTJd.restituinius1,cmiij»me» legere-
tur, fftticondcmiialionem.
H03 ZACCMEI CHRISTIANI 1104
eos honor redisset angelicus , nec miseri in eorum A idem restituere in melius debuit, qui ante plasma-
iiunc sordibus volverentur, quos captos, nequitia- verat. Etenim indccens erat si a Dco corruptibilis
ruro laqueis deprimunt, et infelici sorle vitiorum homo facius ab Angelo incorruptibilis redderetur ,
tamquain in solatium suae perditionisadsciscunl. poslea quam lioc fidei probalione meruisset. Quid
Vide praeterea inler delicta et jusiiiiain hnminum vero Dei munificentiadignius , quam ut praeseniiam
daemonumquecertamen, ex compugnantibus inter suam in summam beatitudinis praeslet, etquod Iio-
se luxu alque virtutibus, praemium immortalilatis mini negaverat inexperlo, indulgcat restituto ? Ut
cxsistere. Spectat nosquotidie praeliantesmeritorum poslremo quem taniis malorum passionibus sequi-
arbiler Deus,et spirilales insidias fragili corpore su- mur, quem cum saeculi invidia et periculis conlite-
perari placidus intuetur : debuit profecio tam subli- mur et credimus, sicut cupimus, ab bis omnibusli-
inis creaiurac culpa sic plecti, el erecta in Deum berati, in sua videamus majestate regnantem.
Angeli superbia hominibus subjugari, ut qui sibi CAPUT XXXV.
auctorem suum praeessenoluerit, subditorum prius Cur iniqui florent et recli ptemunlut.
nttnc imperia patereiur, et quamlibet in pejnrem APOLL.— Firmata est intra animum exposito-
partein homines volunialis suaedominos perlrahat, rum Ddes: sed, ut nihil cunctatiouis resideat, j'am
a
plures tamen per se ad Dei sedem virtutum ac fi- B credenti pande, quaeso,quaevis florere iniquos facit,
dei probatione traiismittit. Vides ergo diabolum vel deprimit rectos ; et cum de homine sicut
, ape-
ejusdemque participes fiituro judicio per providen- ruisli, tanta sit Deo cura , tam prava nihilominus
liam Dei eliam cuin quadam hominum utilitate ser-
ulrosque diversilas agat, ut cuin in iilis maloruin ct
vatos , ut et longanimitas crealoris lapsis poeniten- volunlas et aclus sit,
copia contrario cedat bono-
liae locum daret; et si indulgentiae spatia nil.il rum ; his
prospera denegenlur, quos magis aequum
profecissent, sua polius quam Dei scnlenlia damna- est esse locupletes.
renlur; quorum reatui quotidie extrinsecus illud ZACCH. —Facilis rei istius intellectus esl, nec lo-
accrescit, quod licet ad jusiiliara hisdem impugnan- la in spiritalibus experimenta quaerenda sunl; quo-
tibus exercearaur : nihilominus tamen et eo magis niam evidenter etiam
praesens conversatio docet
obtinet lcrrena fragilitas, quod bi nullo adversante aut iniquis affluanl cuncla, aut necessaria
quo pacto
in substantia angelica perdiderunt. bonis desint. fli enim versa actuum vice non solum
CAPUT XXXIV.
pertinaciter quacsilaconcludunt, verum insuper po-
Quare Deus non angelum misil, qui aul hominem
pulanlur alieua; hi quibuslibet lucris tolius vilae
restilueretaut diabolumperderet.
p
C tempus addicunt, et in pecunia spem requirunl. Hi
APOLL.—lnielligo asserlionis tnae snmmam in autem propter occasionem delicti etiam honesta
hanc venire sententiam, ut DeiFilium Chrisium non
compendiorum sttidia deviiant, ac bene parta per-
solum ad restituendum hominem, verum eiiam ad linaciter non
luentes, quietem jurgiis pralVrnni, et
condemnandum diabolum vel
ejusque consorles, j'ara auclorem jusiiiiae vindicem sperant. Addiiur, quod
ad lerras veuisse , vel iterum venturuin esse conlir- pravos miseratio numquam aut ad dala
permovet,
mes ; quod si ita est, poluit el Angelusmitti, qui vix educit. His vero inopum sumptus operi
exigua
absque injuria Dei el discrelos a bonis malos perde- est, et prompta semper in opere bonaevoluntatis
ret, et ipsum cum sociis malorum principem divina
expensa : quia vero morum subversio ex abundan-
auctoriiatepuniret. tia maxime venil, suos tantum incentor criminum
ZACCH. — b Prima esl quidem causa qua Christus fovens largas exsultantibus sufficitopes; ut succes-
Dei Filius veniendi ad terras habuit voluntatein , ut sibus luxuria subrepat: deinde in co-
gaudiorum
vel perilurum hominem perire non sineret, vel per- messationem exuberatio vertatur, et temu-
captiva
ditum repararet: sed hoc quoque ejus providentiae lentia vitiis Hinc ad Deum minor abun-
irrigetur.
junctum esl, ul diabolum alque ipsiussocios sicut dantibus cura est, el fiducia praesentium sperare
in bomine in primo superavit advenlu, iia in homi- non sinil divitias
TJ
' futurorum; prolixae autem pa-
ne judicet in secundo; nec difficile Deo fuit per tientiae Deus et tumentes in dissolutionem projici
quamlibet cceleslis mililiae potestaiem finem prae- sinit, et angustatos in passione confirmat, promis-
senti saeculomittere, et punire praedictos: sed quia1 sum cunctis
judiciura redditurus, ut lioc illic perci-
memoraius nequitiarum auclor Deum , sicut jam1se
piat unusquisquequod hic egerit, hoc in perpetuum
exposui. voluisset videri, utcoram qui ulerque esset
manilestarii paiiatur, quo inferiores ac subditos lemporarie
ab Angelis et hominibus noscerelur, vexavent.
Dei Filium visibiliter oportuit, et praesumptorem i despiciendo
cominus confutari, ut nulla deiuceps de intellectui CAPUT XXXVI.
uniiis majestaiis apud utramque creaturam dubita- Si juslus est Deus, quate infanles, mdlorum nescii,
liolinqueretur. Ilispraetereaadditurcausis, quod ho- diversismalis afficiuntur.
niinem sub conditione immorlalem antea factum,, APOLL.— Aperte eiiam hujus inlerrogationis
11Hic etiam cndicem Vind. sequimur : nam ini paulo melius esl, quam id quod edidit quam nullo.
priori editione legebatur, prw se, nullo sensu. Ini b Sic codex Lem.; in editis , primaelquidem, ma-
line, quod hi nullo, repererat in uno codiceAche- le. Ibidem Acherius inonet in uno codice legi,: Deus
rius, et nos in Vind. reperimus : quod quidcm haud filius venil ad terras, «(...
U05 CONSULTATIONUM LIB. I. HOG
membra paluerunt; el nisi molesfurn vererer ali- \A Quod vero nondum boni vel mali conscios in-
quid lamquam in cumulum praeslitaehactenus expo- fanda daemonum vexat insania, patrum quidem,
sitionis adjicere, non supervacue inquirerem quid sed distantibus modis causa est: si iniqui sunt, nec
hoc sil, quod vitiorum ac peccatoium penilus praedictisvel similibus casligalionibusemendantur,
inscii diversis nialis afficiuntur infanles, ac non- etiam innocenlum suorum arguuntur exitiis. Hi
numquamex uteroprodeunies aut debilitas occnpat, autem quibus conversatio recta esi, el per se ma-
autadmortem immalura vis pratripit; quod saevain- liiiam diabolicam superant, etiam tamen lalibus
noxios vexat insania,necmajestatis indubiepielas et fatigantur insidiis; neque a taediorumexercitio va-
justitia omnibus prumpia succurrit. Uudesi, ut dixi, cani, quibus nocere aliler vis dolosa non praeva-
taediutnnonest, breviter cunctaostensurus eloquere. let, ad hoc malorum versutiam semper involvens,
ZACCH. — Ampliusquidem postulas quam suffi- ul siveob vitia, seu propter fidem, isia proveniant,
cerepossitcrcdenii, etnecessariaescicntiaeterminos aut iniqtium aut negligentem Deum, c si quibus
inquisitione a praetergrederis : sed ne in fidei sus- forte suadere possit, affirmet. Sed qnalibet arie vel
cepttone ex aliquo incerlus nutcs aut haereas, at- parvulos cruciet, vel parentes , Dei justitia in uiro-
que ut in nullode Dci jusiitia infideliuni disputatio que non deest : nam et infantibus translatio malis
locum teneat; quid sentiri debeat adveite. (Ex qua- B vitaeistius melior etiam hoc pracstat, ne ex impro-
luor clemenlis bominemDeus fecit, siccis, humidis, bis geniti similes quandoque efficianturauctoribus;
calidis, frigidisque. In splene frigida, calida ponun- el hisdem qui genuerunl pro beneficio reputandum
tur in felle, in sanguine humida, sicca reputantttr esl, quod lemporario vexaiorum dolore aut pecca-
in ossibus, miraque, ut iutelligis,conspiratio haecex tis eruunlur, et boui sunt, aut roeriiis augenlur, et
conlrariis lactoris opus in homine conservat, et in fide crescunt.
divinaeartis ingenio, praestanlioremspeciem socia- llabes ergo interrogationttm tuarum causas , et
ta denionstrant quam in semel prius singula retine- omniura ambiguiialum inlellectum patentem. Iia-
bant. Sic ire semper in melius quidquid a creatore que jam subditus Deo promissam concilio fidem
renovatur, apparet. Haec ergo in conceplionem redde, abjectaquehac mundisapientia,veraesapientiae
aequisparlibus confluunt, atque ita exomni visce- affatibus crede; et quaerere a te altiora desistens,
rum regione conveniunt, ut in nullo aequalitatem ralionem ccelesliumsecretorum Auctoris sui scien-
germina Creatoris excedant; sed hanc nascendi in- tiae consilioquepermilte. Nam licet nunc plura co-
tegritalem aut parcimonia aut nihiietas lemperat gnoveris, et de interioribus fidei aliqua supersint;
parentis alterius, et fquod raale praevalueritcoale- non tamen pules omnia hominemscire posse quae
scenti intra uterum, vel mox ex uiero prodeunti aut G Dei sunt, nisi quae aut scire hominem ipse perdo-
valetudines gignit aut morles : geminaeenim in lio- cuit, aut intelligere divina aspiratione permisit.
mine venaesunt, quaeprtecipuuminter omnes spi- Age ergo, et fidem cordis simplicitate susceplam,
raminis ac sanguinis obtinent principatum, et ab d devoti oris confessione lestare, nec gravi praece-
ipsa sede vitalium exiguis mcatibus sparsae tolum ptorum onere lerrearis : levis est servilus Dei, et
corpus illuslrant, notisque discursibus exploralum inlra volunlatem hominis tota necessitas legis,
vitae iter ac pervium servant; quarum si alteram quam cum peniius revelaiam compereris, ita ejus
de praediclisvis aliqua praecluserit,perniciem baud agnitione gaudebis, ut licet stimulet de anle acto
dubiaedebilitatisac mortis operatur : unde infantes errore pcenitentia, major lamen veniat de confes-
saepissimeaut totius lucis efficiuntur expertes , aut sione gratulatio.
confeslim parvttlos iraniatura mors praeripit.) Non- CAPUTXXXVII.
numqmimet ob eorumdem parenlum vel peccata vel Quwsil pleniludolegis,confessiocredulitalisad Deum.
merila, infantum cilus finis est; quia dilectorum APOLL. — Jam dudum voluntas quam expetis,
ahlalioue probantur boni, puniunttir injusti; et prompta est: sed velut oppleta ruderibus funda-
qui se argui doloribus aliis, damnisque non scn- mentorum loca, ila mentem dubietatibus einundari,
tiunt, eliatn orbitatibus affligunlur : justos autem D e ignoramiamscieniia oportuit imbui; ut paientem
major (idci ignis examinat, cum in levioribusstabi- fidei adiium veterum purgatio firma prospiceret.
les etiam amissioneb probantur affectuum. Unde, quia occupatiori dudum plena legis non po-
0 Sic Acherius ipse in margine monuit legi opor- davimus id quodpriuslegebalur, si quisforte. Infra,
tere , cum in omnibus codicibus reperisset progre- ex eodem et e Lem. edidimus malis vitw, nam Ache-
deris.Infra , ut in nullo, restituimus ex codd. Vind. rius scripserat ex malisvitw.
eL Lem.; nam antea legebatur ui nullum. Quaedein- d Optima cod. Lem. leclio quod prius legebatur
de parenthesi inclusa suni, baecin omnibuscndd. devotionisconfessione,minus placebal. In (ineidemco-
praeterquamin unoS. Arnulfi, desunt. ldem S.Arn. dex el Vind., de confessione: prior ediiio , de con-
cudex, ubi legis quid sentiri debeat, plenius habet versione.
quid ususaltentiorisvitw docuerit. e Sic in cod. Lemov.; in editis, ignoranticmscien-
b Siccod. Vind., emendale : prior editio, proban- tiam. lnfra Christianisfidei, qttod reperimus iu cod.
lur affectum, corrupte. Haud iia inulio post, ubi ex Vind., magis placuil quam quod prior editio habet
eodem codice scripsiinusarguunlur exitiis, legebalur chrislianwfidei. Haud ila multo post ubi si comolari,
arguunlnr exitu, minusrecle.
'•' Hic etiam lego et consotari.
cod*Vind, aunioritatemseniti, emen-
1107 ZACCH.-ElellHISTlANI 1108
tuit haerere revelatio, digestamln panca nunc re-j !vplenamque jtislitiae et merilo divinae possibililaii
pete; ui, quarn propemodum non receplurus au- subesse, resurreciionis cffeciu ivlcrno tareai, qui
dieram, examinalam mullipliciter cum veneratione non crcdit; quiqtic le, Cbrisle, Dei Filinm et Deum
susclplam. manenleni in hoinine dilfileiur, nec rcdeniptorem
ZACCH. — Repetam plane; et animae visceribus humani generis, evcclo in coelos crucis tritimpho,
intimandam brevioribns eloqiiar verbis. Cbristianis cl confiletur el praedicat; qui relributorem sancli
fidei inlegriias, pleniltido jusiitiac est, id est Deum laboris, aul scelerum vinilicem non sperat futuruni;
nosse, colere, timere, diligern ; manu facta nec ado- ille consorlio diaboli gemens perpeiuas eat exsul ad
rare nec colere, nec profanis immolainriim cibis ve- tenebras, et prolunda; nociis mersus borroribus fla-
sci. Ecce j'am non copiosaecruor hostiae aut odor granlis cocnivolvatur incendiis.
polluti ignis exposcilur : enixe Deum colueris, si Absit aiilem nuiic mihi amplius quam de Deo
lemet pro omnibus Deo dedas, duo ex omnibus rebusque illins saperc, el nisi ab illo edocta scire
praecipua lenturus pra-ccpla , ut Detim plus quam velle vel qua^reie; lantiim, ne ignoranliae vel tar-
le, sicut te aittem hominem diiigns: quia ncc pro- dae credulitalis culpani pccna comitctur. b Maculaiae
desse sibi ullus ex se lanium potest, quantum ille idolornm concidanl scdes, et exsecranda> abomi-
vel omnibus in coinmune vel singulis : qnid autem B nationis lempla vacticnlnr, ipsaqne divinaiio qiuv,
acquius quam ul sicut le homincm diligas, a quo ul video, a mullifariis divmnnum fraudibus vel do-
le simililer diligi, si consolari cxoptas? Sic pra>- losa vel falsa esl, snb reverenlia sanclae religionis
stare qiiemadmoduni et cupere bonn : cerie nori inlereat. Ego Deum Cbrisium ei salutis viam se-
propter caducam brevissimi lemporis voluptaicm, quar, illum prae anima et cunctis visceribus dili-
spem beaiissiina» acternitalis excludere , nec tueri gens, in me lioc tantutn amalnrus quod ille dile-
praesentiiim vaiiilatem , ac fldem deslruere fuluro- xerit. Tu autem, qui divini in nie muneris mini-
riim; cum ex duobus conducibilius fore alterum ster fuisli, ab auctnre gratiam recepmrtis, trade,
clareai, imn dicam sub Dei, sed cujnslibet hone- quaeso, pleniludincm (idei; Irade interioris sacra-
sii hominis arbilrio spem ponere, ct propler elc- menta myslerii, et caducam maleriem celsioris spci
clionem venieiitiiim prnescniia spernere, quam ob innovatione perfunde; si quid enim crcditis qui no-
praesentium transeuntem usum mansiira praterire. siris tractaiibus affui-lis, iia auimuni verae lucis
CAPUT XXXVIII. gaudia perfudetuni , ul Dcum Chiisluni ejusqtie
APOLL.— Dei itnani esse el simpliccm majesta- pielaiem, licet diu ignorasse pcenile.it, a*lcrn:i>.ta-
icm atijiie ab co visibilia et invisihilia condita om- nien beatitudinis spcrem esse, vel sero agnilum,
nes qnidein sciiiiuni, a <itinielligere oinnes possunt; C credidisse.
plenam perindp legis ac promissorum illins fidem,
« Sic ulerque cod. Vind. eiLomov., et qiiidem ita nitilto post lcciioncm codicis S. Arn., gaudiaper-
eniendaie. In prjori ediljone, sed inlelligerequoque fuderunt: prxiulimus illi quam in lexiu collncavcrat
non possnnt. lnfra, ubi evecloin cwlos, Lgiuov. ha- A'berius, gnudia replererunt. In (itie codd. Lemov.
bet tuo, Vind. elato. el Vind., sero agnitttm : prior editio, sero agnitam.
b Codcx S. Arn. et Vind. habent pollutw. Haud

LIBER SECUNDUS.

•PRyEFATIO. ]|) sanctac Trinilalis aggredimur; posl in Judaeos, ac

Cum ad exercitium jusiiiiae optima atque exo- deinceps in haereticos plauaexposilione pergenies,
plabilis via sit pie vivere, et vitae ipsius ratio- eiiam schismalicum Novalianorum detegemus erro-
nem faciorum et cogniiioiiiim a observanlia custo- rem. Ila inslruciio ex multis collecta voliimiuibus
dire; praecipni inler bpna omnia sludii esl, anl breviarii vicem dabii, non omnia in singulis ela-
Deo semper aut de Deo (ideliter loqni, quodque borans. Experti ilaqtie rem inter personas mclius
in hpinine maximum est, linguae ac meiitis olfi- agi, Ziiccbacum noslrum Apolloniumque jam no-
cium Auctoris sui laudibus depuiare, nep tamen Strupi ad praedictoscausarumgradus robustiore scien-
ita fervore piae volunlalis aitolli, Ht in aliquo lia deducemps, ut libelli superioris more, religio-
sentiendi ac profitendi moduin subnixa fidei vota nis nostrae aemuli pracdamiieniur; et is qui discendi
trpnscurrant, »\\\ sft.crosdWinacpracdicajionis lermi- accgndilur siudiis, Deo vivere cupiat ac vitiis in-
nos b audenlior licitis calcet ingressus. Non ergo terire. Nunc ergo jnier praediclqs leni collatione et
llducia, sed flde prompti, insinuaiionem pritniim proferenlur otnnia el probabuntur, ut congrua bre-
« Sic codd. Vind. et Lemov., emendate : prior non cnmparent.
b Oplima ejtisdem Vind. cod. lectio; in cditis au-
edilio, observantiam, corruple. Haud iia mnlto posl,
auctoris sui laudibus, scripsimus aucloritalem codi- dentiori liceat calcare ingressu, minus bene, ul eqiii-
cis. Viud. secuti; in quo vcces intermediae rebus aut dem sentio.
1109 CONSULTATIONCM LIB. II. IHO
viiate moiislrelur quid recipi debeat, quid caveri; A gnilate disseftum est, ut minc non roodo rudes in
cniii et fidelium crcdulitas ccelesiibus confirmettir interpreiationibus sensus, sed verba deniqiie nisi
exemplis, et profanorum perfidia suis vel maxime inculcata non suppetant. Notissimum praeterea in
intellectibus destruatur. qualibet ediiione fastidium est aut refricare jam
APOLLONIUS. — Si quisquam, Zacchaee, referre, ut cognila, aut clarioribus inserla mcntimentis sup-
dignum esl, graiiam Deo pro collalis in se ejus mi- presso auctore proferre; unde magisulrique nostrum
seratione beneficiis, aut sermonibns sufficit, aut fortasse conveniat exemplaria adlre priscorum, ac
animo coinpreheudit: ego praecipue perfnngi hoc de illustrium voluminibus hujusmodi haurire do-
niunere debeo confessionis et menlis, qui lllius Ctrinam : quia et libi absque dubio conducibilius est
aspiralione iuave doctrina tantis errorum laqueis perfecta ab eruditioribus discere, et mihi de maxi-
evolutus, mortis vincla deposui, et lerrenum exutus mis tiilius reticere.
homiuem , in spem cceleslinm gaudiorum Dei ado- CAPUT II.
piione Iransivi; aeterni instiper sncrificii parlieeps Si Spirilus sancttis Deussit.
factus, a immo Deum sumendo pars ipsius, tolo APOLL. — Et ego credo aliquos super his, cre-
animi vigore et salutaria expeiere dcbeo, et obliqua scenie fide noslra, laiius disputasse, ac lantls anno-
destruere. Sed quoniam in reiribuenda gratiarum B rum lemporumqne curriculis spiritalium virorum
vice, nec in hoc quidem sufficientes surnus quod ingenia, non silentio possessa, sed merilis. Vernni-
intelligendo sentimus; haec soluro relributionis tamen rudibus animis diffusa lardius innotescunt,
penes impares via est, si largitor lotius indulgentiae ei sensum prius oneratit prolixa, quam doceam.
Deus, dignatione qua nosiris cogilationibus inter- Atque ideo excusatione cessanle invidiae metum
est, debentibus inspiciat votum, etpro effeclu reci- utilium fervor ° excludat, et indeptae quieiis quam
piat volttntatein. Quamlibet ergo ineffnbilis laeiitiae aniplecteris gratiam inexstiperabilis fidei amor vin-
coinpos magna sim consecutus, major iuilii tamen cat; verecundiam proverbii veieris sentemia suble-
ignorantiae metus est cx qtto aliquid e>se coepil vante. Qnid enim dici a quoquam potest quod ante
scientiee; grandisque aniniuni cura sollicilat, si spi- non dictum sit? Aul quaetam abstrusa in noslris
ritualium conscius secrelorum pleniiudinis sacrae rebus scientia est, quam u->usnoh lllusiraveiit prae-
quaiiium audire farique liceat, aul ignarus aul tre- cedentum ? Unde hoc primum de sancto Spiritu
pidus depreliendar. Nam prima fidei in me piaecepta certtti revela : Deus ne, an res aliqua Dei sit?ei
concludens, Patris lantum ex quo sunt oninia, et munus divinitatis, an pleniludo credendus ? Pi-obari
Filii per qucm facta sunt omnia, credulilaiein sim- autem testimoniis oportebit quidqtiid simpliciter
plicem poposcisti; post atitero ineuiitis tradilionein C credituro fidei d sacramenta dictaveris,
mysterii etiam sancti Spirilus mihi a le exacla con- ZACCH. — Oneri licet expostulatio lua sit, el quod-
fessioest, el tota in Trinitatem tnissa crcdulitas. dam negotium tantae interrogalionis nectat inlentio,
CAPUT I. quia ardui operis res loquenda, et (ide magisest iii-
Si sit tenia in religionis honore persona. lucnda quam verbis : tanien quoniam exigere ab
APOLL. — b Promissionis igitur inemor, pandean humilibus magna non desinis, el recitandi oppoftu-
sil lerlia in religionis honore persona, vel si ex usu nitatem dominicus fervorexsuscitiii, quod fidei sub-
multiplicis reveremiaeet non ex speciali appellaiione staniiam non depressam lmmo regere, id est, non
nomen assumptuin : quod si haecsapieutiae ccelestis inclusam cordis retinere secretis, sed notitiaecu-
occulta reseraveris, quidqnid in susceptione adve- pieniiuin prompla annumcraiione mutuare, ac vice
nienlis fidei bene cessil consummaium notilia per- fenoris muliiplicaie praecipimur: ad expositionem
fcciiore roborabitur: consequens erit ul doclriuas ineffabilismajestatis trepidi, ad confessionem sccUri
qtioque hacreiicorum el universas scliismatum pia- commissa auctori suo ora solvamus. Deus unus est,
vitates, quo vitari ocins possinl, consultiisexpedias, et quamlibel personis ac nominibus distincla sit
si prius qualiter eredi debeanl jam concessa iiiun- Trinilas, a se lamen alque a sua aelertutalo non
slraveris. " dislal, sed manens ante saecula divinitas in Palre ac
ZACCH.BEUS. — Semper quidem stipendiis militiae Filio et sancto Spiritu, vere ac proprie creditur uua
spiritaljs accinctos velul sub immiiieniiiim exspe- alque eadem, nec dividi nostris interpretationibus
ctatione bellorum instruciioiiis usu oporiei insliiiii, poiest, nee rursumversa in unius personamTriniiale
ei otium delestari; sed a multis quaeexpelis ei pro- confiindi. Sic ergo Spiritus sanclus, ut Pater ac FI+
lixe et sublimiter condiia, velnl novae eruditionis lius, Deus est. Neque in Trinitate unus, sed Trini»
opns recusant, ae tam plane de omni dudum ambi- tas unum est. Haecfidcs plena, haecnostra creduH»
" Vix quidquam in tolo hoc opere praeclarius, possesta, sedmeritis; nemlni qnidem dubium erit
quam hocce Apolloniijam cjirisliani de reali Chnsl.i quiii aliquod vitii insit, sed niliil in mss. reperiiuus,
dnm sumitur prssentia tesiimonium. quo baecmenda reparari possei.
b Sic codcx Vind., mco judicio, melius quam d Praeclara emeiidatio, quani codex Vind. sUp-
prior edilio, professionis. Infra idcin et Lemoy., pedilavit: antea coirupie edittim erat, diciavcrint.
qno'- vitari tutius. Haud iia mullo post ejusdeui codicis esl qUodscri-
Iia edidimus ex rodice Lem.; in editis, utiltum psimus recitandi'opportnnitatem,in ejus quod Ache-
fervor, male. Paulo superius, ubi legilur BOJIsilentki rius ediderat lociiiu, reticendi opportunilatem.
\\\l ZACCHJMCHBISTIANI H12
tas. Idcirco Deos nec aestimari patimur nec vocari, A edocet factos: ne flalus in Spirilu, virlutis in eo
sed Deura in praedictispersonis ac nominibus confi- pleniiudinem demonslravit. Nam ubi virtus, ibi ne-
temur. Inenarrabilis enim divinilas, non ut concludi cesse est et persona subsistens, ubi omnis, non
aut apprehendi, vel vocabulis possit inlra nomina ablata a duabus sed cousiimmala signatnr in tcrlia ;
personasque se prxslilit: sed ut quod erat, esse et non.ut sola babeat quod in toto est, sed ne minus
nosceretur, intelligentiam sui ex parte, quam capere habeat quaein sola appellalione postrema est.
humani sermonis angustiaepraevalebanl, credenli- Iterum idem propheta Trinitatem, duin precatur,
bus dedil. Ycrum haec tibi non subtracla aeslimes exponit: Cor mundumcrea in me, Deus, el Spiritum
prius, sed non credila prius; quia ab idolorum mnl- rectum innova in visceribusmeis. Ne projicias me a
tiludine veniens, etiam hic libi praedicarideos pulas- facie tua, et Spiritum sanclitm tttumne auferas a me.
ses, nisi id quod plenitudo fidei continel tradilionis Reddemihi twlitiamsalutaris tui, et Spiritu principali_
exordia siluissent. confirmame (Ps. L, 12-14). Principalis Spiritus Pa-
CAPUT III. tris est, reclus est Filii, Sanctus vero cognominis
Si Scripturh tanctis possilfirmari hmceloculio. sui adjeclionc dislinguitur. Nec de vocabulorum
APOLL.— Quantum inlelligi datur, adest sperata adjectione movearis, quod principalis et reclus Spi-
in interprelationibus fides, ac verilali ralio exposi- B rltus sanctus propbelica appellatione signatus est.
tionis cohaeret; verumtamen sacrisinferlocutionibus Licet proprielas una sit in singulis, lamen quia
eadem dicta firmari stabililas purae credulitatis ex- Deus Spiritus esl, ne personarum confusio tiostris
poscit, ctquoddam veriiatis culmen cessantibus ar- intellectibus fieret, nominibusesl adjecta diversilas:
gumentis leclione constitui; quia videri incongruum qui enim sanctus, necessario reclus est; nec potest
potest, ita de Deo loqui, ut non magis illa quibus se iterum rectus esse, nisi sanctus sit: principalis
idem insinuari voluit, proferantur. Qua de re ex autem, quia ex eo unigenitus Filius, atque ab ipso
multis quae enumerari ad praesens non posse arbi- Spirilus sanctus procedens; de quo Esaias stib per-
tror, neque ut nunc enumerentur expostulo, qui sona Dei de Chrislo loquentis ha>c posuit: Ego /o-
interim doctrinae ordinem, non historiae corpus in- cutus sum; el ego vocaviel adduxi eum, el prosperttm
quiro; perspicua quoque et pauca diciurus auctori- iter ejus feci: accedile.ad me et audile hwc. Non in
tatem redde memoratis. Nam, sicut dixi, velui occulloab initio tocutussum ; cum fierent, illic eram:
lenuiter.jacta nutabunt, nisi humanis astructa ser- el nunc Dominus misit me, el Spirilus ejas (Isa.
monibus, divinis insuper fulciantur exemplis. XLVin,13, 16). Angelus perinde ad Mariam sacrae
ZACCH. — Competenter exposcis, ut his poiius nativitalis mysleria nunlians, paria de eodem sic
fides detur quaein testimonium sui Divinitas jpsa C depromit: Spiritus Dei supervenietin le, et virtus
prolucuta esl; et recte ex innumerabilibus pauca Altissimiobumbrabittibi (Luc.i,35).Dominus postea,
proferri; quoniam verae probatio majestatis, tametsi cum de vocatione geiuiuni loqueretur, intra uniiin
habei pluraliiaiem, pluralilale non indigct; creden- divinitalis nomen sanctum Spiritum praedicans,ail:
tique et pauca sufliciunt, quae increduli, etiam si in Eunles nunc, doceteomnesgenles, baptizanleseos in
multis scrutentur, ignorant. Unde primum de veie- nominePatris et Filiiet Spiritus tancti (Matlh. xxvut,
ris Testamenti libris, post etiam novi, sanctum Spi- 19). Paulns similiter aposiolus : Qui autem confirmat
ritum in substanlia unius divinitatis aguosce, libro nos vobiscumChrisiusDominus, et qui nnxit nos Deus,
Genesis sic inchoanle : In principiofecitDeuscwlum ct qui signavitnos el dedil pignusSpiritus in cordibus
et terram ; terra aulemeral invisibiliset incomposita; noslris (II 6'or. i, 21, 22). Et iieruro, dnm coeleslia
et Spiritut Dei ferebatursuper aquas (Gen. i, 1, sec. Corinlhiis precarelur, haecsubdidit: Gralia Domini
LXX). llle principium est, qui Judaeis, quis esset, nostri Jesu Chrisli, et charitas Dei el communicatio
a interroganlibus dixit: Principium quod et loquor Spitilut sancli cum omnibusvobis Cor. xtn, 15).
(II
vobis (Joan. vni, 25); unde ab eo et alio lnco dictum Unde proposilaeveritatis memor, sententiarum mul-
est: /n capite libri scriptum esl de me (Ps. xxxix, titudincm quae Iargissima suppetit, non requiras ;
8; Hebr. x, 7.) Ferebalur autem Dei Spiritus super " quoniam, sicut dixi, in paucis Deocredere consne-
aquas, ulex his viva omnia producturus ipse rudi- tudo fidelium esl; meminisse autem plurittm, dili-
bus ignisproprii Irmeota praestaret, qui nunc puri- gentiac magis per se proficientis, quam docenlis, of-
ficatis dona sanctificationis infundit. David perinde, ficium est.
Deo aspiranle, lesiatur: VerboDomini cwli firmati CAPUT IV.
sunt et Spiritu oris ejus omnis virtus eorum (Ps. Quid Judwis respondendumsit.
XXXII,6). Vide quam plena sit brevitas, et quam APOLL.— Jam quidem simplex assertio fidem
clare in sacramentum unitalis recurrat; Patrem in fecerat sanctum Spirilum vere ac proprie Deum
Domino, inYerbi significatione Filium ponens san- credi; sed quia facilius est sermonibus praebere
cturn Spiritum ex ore Altissimi mincupavit. Et ne consensum , quam intellectum sensibus mutuari,
vocis editio reputaretur in Verbo, ccelos per eum firmiter oportuit examinare suscepta, ac volunla-
* In Vind. tolum hoc comma sic
descriptum est : Itle principii nomine designalurqui de semel ipso:
Ego principium, etc. Infra ubi legitur, ignis propr;ii, ex cod, Lem., in edilis corrupte legebatur lignil
propriis.
 1113 CONSULTATIONUMLIB. II. 1114
riam confessionemcceleslibtisconfirmare doctrinis.. A monuit ut in cognomine terreni ducis, futuri et cce-
Nunc autem sectarum quaeadversae nobis sttnt pra- lestis vocabulum nosceretur : ail enim Deus ad
vitales relexens, a Judaeis, si videlur, ordire prin- Moysen: EccehicJesus qui assistil tibi: vide nespernas
cipia, cur indomabilis populus Deum ac Dei Filium ilhim , quia et ipse obtemperans tibi erit ; ei nomen
abnuat Cliristum, crealuramque omnium Dominum meum esl in illo (Exod. xxui, 20,21). Planissime
in neulra velint nativitate subsistere, qui utique denique per Jacob palriarcham verilas propbeticce
ante omnes quae nunc salvantur salvaiaeque sttnt benedictionis impleia esi, cum et dux et princeps,
naliones, futurorum scientiam per legem prophe- id est rex el sacerdos, usqtie ad ejus tempus Ju-
tasque noscenles, quae erant pro muudi salute fa- daeis fulnrus verbis talibus intimatur : Non deficiet
ciunda nescire nullatenus potuerunt, cuni et Deum dttx de femoribusJuda , et princcps ex Isracl, donec
nossenl el Dei eloquiisnon carerent. venial b cui repositum est: ct ipse esl exspeciaiiogen-
ZACCU. — Non fallitur aeslimatio lua, Redemplo- tium (Gen. XLIX,10). Balaam perinde in Numeris
ris nosiri nativilalem, et quae secunduui Deumet eadem annunliai, dicens: Orietur stella ex Jacob, et
qnae secundum liominem in uno eodemque nunc homo ex lsrael exsurget (Num. xxiv, 17). Quod
permanel, toiis Scripturarum voluminibus contineri; magi in Orientis panibus semper relineiiles, primi
aperteque Jndaeis sacri adventus mysleria revelaia, _ orlum Salvaioris, inspeclo sidere, ntintiarunt; et
quae inlimare summatim ab animo non abcssct, si quod olim per auclorem suae artis fuerat prophela-
incunclis alieutos sensussequereiurordosermoiium. iinn, per ipsos coguiia aetcrni luminis inspeciione
Scd quouiam volunlas nobis intelligentiacsimplicis, compleium esl. Per Isaiam denique Deus loquilur :
non pugnae contraria difficullas est, audiiioni luac Ecce mittoin Sion lapidem eleclttmangularem, pretio-
salis sit libatis fasligiis tolam lucein iu parie lumi- sum; et qui crediderilin illum, non confundelur (Isa.
nis inlueri, et ntrumque brevi cxpositione percur- xxviu, 16).
rere. In libro itaque Genesis dum refcrlur confla- Hunc eumdem ex Virgine nascilurtim idem pro-
gratio Sodomorum, tinius quidem, utsempcr, volun- pbela sic memorat: Ecce Virgo concipiet et pariet
latis, sed non unius personac acms ostenditur, Scri- filium, et vocabuninoinen ejns Emmanuel; quod est
ptura dicente: El pluil Dominus a Dominode cwlis interpretatum : NobiscumDeus (Isa. vn, 14 ; Mattlt.
(Gen. xxtx, 21). Moyses iterum Dei jussu in lapide i, 23). Sub verbis ilerum eorumdem Judaeorum in
constilulus cum posteriora illius cernerel, Trinita- luturo judicio gementium, cum Christum in Patris
tis distinctionem in numero designavit diccns: Do- majestate conspicient,; haec deprompsit: ATo»CSJ;
mine, Domine, Domine,misericorset miseraior(Exocl. Deus prmler te : lit enim es Deus; el nesciebamus(Isa.
xxxiv, 6). Per Davidautem loqucnlis ad Filium Dei r XLV,14). Hieremiasautem (idelis populi vocibus haec
Palris haecverba sunl: Exutero ante lucifcrumgenui exponit: Hic esl Deus noster el non depulabitur alius
te (Ps. cix, 3). Per Salomonein vero de se Filius absque illo : qui invenitomnemviam prudentim,et do-
ipse teslaiur: Cwm pararet Dominus cwlum, a ade- dil eam Jacob puero suo el Israel dilecto suo: post
ram illi. Cum secernerel suam sedem, et super ven- hmc in terris visus est, et cuin hominibusconversattts
tos validos faccret nnbes; cum confirmalos poneret esl (Baruch. m, 36-38). Micheasvero eliam lociim
fontes sub cwlo: quando forlia (aciebat fundamenta in quoeral oriundus ita prodidil: Ei lu, Belhleem,
terrm , ego eram apucl etun disponens, cgo eram cui domusillius Epltrata, numquid exiguaes, ut conslilua-
adgaudcbut: quolidiejucundabarante facietnejtts, cum ris in mtllibusJuda? Ex le enim mihic prodiel qui sit
tmtarelurorbe perfecto(Prov. vm, 27,31, sec. LXX). Princeps in Israel; el processiones ejus a principio
Idem iterum dum de ejus ac Patris ambigit nomine, smculi(Mich. v, 2). Innumera praelerea legiiniiir et
proprielatem veraenativitaiis exponit dicens: Quod suppetunt, quae mysterium nativitalis ulriusque in
nomenejus, vel quod nomen Filii ejus (Pror. xxx, 4) ? Deo Chrislo apenissime docent; sed confuiari per-
Haecde Christo sccunduin divinitaiem ad praesens ditos ac rebelles suorum lanttim auclnritaiibus raiio
dicta sufficiant. est: et sicut jam admonui, inierrogationi potius lutc
Assnniendi vero corporis fidem, Moyses primtim ,j. quam renilentium inlentioni respondereproposiliim:
jussns hoc populo praedicare sic loquilur : itt noris- habere enim prolixitatum necessiialem ratio cerla-
simis diebus Prophelam vobis excitabil Deus de fra- uiiniim polest; expleri brevibus aequum est studia
tribus vestris, sicul me : hunc audielis (Deut. xviu, consulenlium.
15) ;et qui non audierit Prophetam illitm, ego vindi- CAPUT V.
cabo, dicit Dominus(Ibid., 19). Quod testimonium a Si cl in aliis seducanlur Judwi, prwler id quod^Dei
Salvalore firmatum esl, cum in Evangelio eosdem Filium non credunt.
Judaeos increpans dicit: Si credereiis Moysi, el mihi APOLL.—Dubium non est his testimoniis nequa-
crederetis: de tne enimille scripsit (Joan. v, 46). In- quam subtrahi fidem posse, atque cjusmodi proba-
numeris vero snb ejusdem Moysi persona trucem tiones ne ab ipsis qtiidem Judacis, nisi insanire plus
populum dum Jesum Nave Deus commendaret, ad- malunt, aequanimiter improbandas; praecipue cum
a In cod. Vind., aderam illic. Idem, infra, validas post idem, in Sion lapidem angularem.
faceret. c Codex S. Arn., prodiet ul sit: idem, processiones
h Codex Vind., qui mittendusest; Iiaiid ita mtilio ei ab initioa diebus smculi.
1115 Z *CCI1JEICHRISTIANI 11lf>
ex cornmdem volnminibiisintinialaeadeo clnra inte- A A pacem(Nnm.
p vi, 23). Unde intclligis non interesse
gritate perluceanl, ul eliamsi sine asseriore perccn- indissociabilis
ii alque indemntabilis Dei, si non ad
seas, ipsa se comprobent. Veruminmeiiquiluis iidem oomnes senieiiiiarum proprieiates humanaeefficien-
Judaei in diversum aganlur exemplis, fieri cerlior tiae ti verba cnnspirenl; cum evidenti fidelium iniel-
cuperem , nec solum rectis sed contrariis parilcr lcctui 1 sit rclictum, ut quod creari a Deo vel eflici
edoceri; quoniam illa demum consummata dici do- ddicitur, agi et effici sempcr a Tiiiiiiaie credaiur.
cirinae veriias poiesl, quaeerrantibus non solum in CAPUT VI.
quo corrigi possunt, verum etiam in quo per semet Si J Dominicwpassionis sacramentaprophelarumora-
dcpravantur ostendil. culis sunt prwdicta.
ZACCH.— Inculcatum tibi saepissime retines, APOLL. — Specialihus doctimeniisChrisli naliviias
unum Deumesse, hoc esl iinam Trinitatis divinita- in i Deo et hominenionstrala est, atque indubitanter
tem, ct in hojus vocabuli appellaiione significatio- :apparuit Spiriium satictumineadem substantia per-
nem unius substantiac, non iinius esse persnnae; sed inanenlem
i sacramentum perfectae Triniiatis imple-
illis liitic error occasioque perfidiaeest, quod sibi in ire. Unde nunc eadem, si suppetit, Scriplurarum
tlorchmonte Dei vocibnsha-cdicanlur: Audj, Isracl, < edilione contirma, ulrum et Dominicaecrucis prae-
DominnsDeus tuus, Deus unus est (Deul. vi, 4). Et B dicia i stt passio, vel si in aliquo legis veteris corpore
iierunt: EgoDeus,el prwler meDeusnon esl(Ibid.,Z^, vcnerandaemortis indicia praMiotantur; til sollicitu-
39). Et tcftio : Ego Deus, et non demttlor (Malach. dine i parumper indnlta , hanc denique sacri operis
iii.C); gloriammeamatteii non dafto(/sa.xL)i,8).N<)ii ipartem ordo ccepiaeerudiiionis illustrel, quam du-
uiique nulli, sed non alteri; id esl, buic lantumdabo idiim simplicis iraditionis informalio revelavit.
per quem vobis ab initio amissam immorlalitalem ZACCH. — F.st plane omnium Scriptnrarum non
iu melius reparari in pricdesiinatione consliiui: de- soluin de passione, verum etiam de resurrectione
muiari aulem vere non polest, qui dispendium aug- cceliqneconscensu aperta praedicatio,aiquein nobis
mentumqtie non recipit. Cumvere alia Divinitasnon Dei rcgnum a Chrisli passione coeptiirum praescia
sit, neccsse est ut Deus alius non dicalur. Hoc ta-' propbeiarum ora cecinerunt. D.ivid prae caeieris sic
men Judaeisdeunitate Divinilaiis non tamquam ne- loquente : Dicite in gentibus, Deus regnavil a ligno
scieniibus dicium est, sed ad idola transgressuris> (Ps. xcv, 10). Non quod non semper a couditione
praediclurn,ne deos sciiicei aut interprctarentur atitt nosira sub Dei imperio fiierimus ; sed quamdiu ab
colerent, qui untim in a substanlia et majeslaieco- cjus ciiltuac volunlate dissensimus, aestimatisumus
gnosceient.HltiJ praelerea clarum est, cum Deus de> alieni.Undc et Moysespra'dictum pnpulum prophe-
niundi ct hominis creatione disponcret, sacramen-- 'J C tice increpat dkens: Erit pendensvila tua ante ocu-
tum Trinitatis osteiisum, Scriptura dicenle: Et dixitt los luos, el limebisdie ac nocte, et non credes vitwtuw
Deus: Faciamus hominemad imagiuemet simititudi- (Deul. xxvm, 66). De qtio ei in Numeris ita scrip-
nemnoslram (Gen. i, 26). Cum dicil nostram, proditt luni esl: Non quasi liomoDeussuspendilur, nec quasi
uiiqtie non iinins; cuin vero ad imaginemel simititu- filius hominis minas palitur (Num. xxm, 19). Vere
dinem profcrl, aequaliiaiein disiiuctit nis insinuai,, enirn in ea exprobratione quod se Dei Filinm dicc-
iil in eodem opere sit Triuitaiis aperla cognitio, iuii ret, ciincla perpessus est, el non ul homo b datns
quanec pluritascassa est, nec similinidodissenliens,., est morii, quein non a crimine crux recepit. Per
diim et consequentia sic traduntur : Et dixit Deus:•' ' Ainos vero prophelam Spiritus loquitur die media.
Fiat: et, Fecit Deus: et, BenedixitDeus. Deus ergo o sicnt factinn est in passione illius, noctem futuram;
Pater facienda denuniiat, Filius perficit dicla, Spi- ail eniin : El eril in die illa, dicilDominus,occidetsot
rilus sancius benedictione confirmal: et necesse e nteridie, c et dies lucis obtenebrabitur super terram
est.ut creationis totius auctorDeiisunus sit, tametsisi (Amosvni, 9). Et Hieremias : Exlerrita est qum pa-
est enuntiantis sermo Faciamus: <|iiamfidei ratio- )- ril, et timuitanima ejtts. Subiil sol, cumadhuc medius
nein antiqua denique perMoysenbenediciio pandil el H dies esset, el confusa esl (Jerem. xv, 9). Sub verbis
comprobai, qua benediccre |)opuIum sacramento o "' autem ipsius Domini, eiiam lormeiitorum atque illu-
irinai invocationis jubetur; ait enim Deus ad Moy- (- sionis injuriain Esaias apertissime declatavit dicens:
sen : Sic benedicespopulummeum, ut et egobenedi- i- Dorsummeum posui ad flngella, ct maxillas meas ad
cam illos: Benedicatte Dominuset cuslodialle:. el il-
l- pqlmas, el faciem mcam non averti a (mdilate sputo-
luminetDominusfaciem suam super te, el misereatur \ir rum [Isa. L, 6). liinc el per Davidante pradixerat:
bi Foderunt tnanus meas el pedesmeos, el dinumerave-
tui: altollat Dominusfaciemsuam super te, el det libi

a Siccodex Vind. et Lem.; piior editio substantiw

iw
majestate, minus rccie. Infra ex cod. Vind. voculamm
sic, quaedeerat,adseripsimus ubi legitur, sicbenedi-
't-
ces populum. Ejusdem est quod edidimus in fine' ,
agi et effici,cnmediia illic muiila essent.
* ld in bunc locum annolayil Acherius : Id est cst
non quod hominemse dicerct, morli datut est: sed, til
erum falear, niihi <|uidcni luvc interprelaiio non
on
placct hoc enim dicere videlnr Zaochaeiis.Christum
im
a Jtidieis idcirco csse morii datum, quod se Dci (i-
lium dicerei, nec dainnalum esse ul caeteios homi-
nes, cum eum nuiiius admissi piaculi iiisimnlaliim
crux receperit: itaque in liunc convenirc qua; ex
Nunieroruni libro supra exscripsit.Quod eo loco le-
gitur niijwspaiitur, non probat codex Lemov. \n quo
vox minas omissa esl.
c In aliocodice et in die lux.
 1117 CONSULTATIONUM LIB. II. 1118
rn.-ituiiiemti ossamea. Ipsi rero consideraverunlel! A j DontinusDominomeq: Sede a dextris treis, donec
conspexerunlme. Diviserunlsibivestimenlamea,et su- ponam inimicos luos scabellum pedum luorum (Ps.
per vestemtneammiscrunl sorlem(Ps. xxi, 17). Notai cix, 1). Cum igitur, teslante propheta, Dominusad
omnibuscausa est, a militibus qui eum cruci dcde- Dominum sit locutus; cui dubittm est, quod Filio
rant, vestem illius foisse divisam, etunura ex omni- Pater in gloriam diviniiaiis ex boinine transeunii,
bus veslimenlis a esse ante judicium sorte Iran- ccelestis judicii poientiam ac vim exercendaema-
cripium. Acetisimililer el fellis admixtio qtiainiideini jeslaiis insinuet, sicut ipse in Evangelio de hoc eo-
Judaeipendcnti in cruce Doininodederunt, per Da- dem loco dicit, iiulli umquamAngelorum aut bomi-
vid longe anie praediclaesi, sic loqueutem: Dederunl t num dictmii fuisse, ut ad DeiPairis dexteramsedens
mihi in escamfel, et in siti mea poiaveruntme acelo > subjectos pedibus uominis sui calcarel inimicos?
(Ps. LXVIII,2_). Iia et per Zacbariam dc vulnerunii Hunc sibi Zacharias astruens demonstrattim, sic
acerbilale conqitestusest dicens : Intuebunturin me,, loculus est : Et ostendil miliiDominusJesum sacer-
quemtransfixeruni(Zac.lt.xn, 10). Ljncea enim la- dolem illiim magnum slanlem anle faciem Ange(i
tus illiuspenelrauies; quia liangereos jam defuncto> Domini; el diabolusstabatad dexleratnejus adversari
saivieiilibns non licebat, quod olim Moysi diclumi ei. Ei dixil Dominusad diabolum: Increpel Dominus
fuerat impleverunt; ait enim Dnminusad Moyscm: ]j ] iu le,ditibole,increpelDominusin te, qui elegit Bieru-
Accipientagntttnmalurum anniculumab agnis et hw- salem.Nonnehic lilio extraclusex igni est (Zach. iu,
dis, et occideleumomnis multitudo synagogwad ves- 1,2)? Id est, numquid non peracia jam passio est,
pertim, et manducabuntea nocte ; el os tion frangetis s ei, hominis fragililale deposila, poieslas Cbristo
exeo (Exod. m,3elseq.). Lalrones denique sus- scmpiterna succe.-sit?Danielquoque paria de eodein
pensioni ejus esse jungendos Spiritus propheiavii,, proferens ait: Viclebam: eccein nubibus cwli quasi
dicens: Et deputabiturcuminiquis (Isa. LIII,12). De> filius hominis venil usque ad Veterem dierum : qui
pactione vero infelicis Juda-, qui uniis ex apostolis5 aisislebantobtnlerunteum, et dala esl ei polestasregia,
fnil, etSalvatorem acceptis triginta argenteis tradi- et omnis terra, et genns, el omnis clarilas servient:
dil, adeo Scriptura non lacuii, ut modum quoquei et polestasejtts potestas wterna, qumnon auferelur;
prciiuiaedesignarei, ait enim :' Et feecrunl pretiumi et regnum illius non corrumpetur(Dan. vn, 13, 14).
appreciati triginta argenteos(Zacch. xi, 13). Ilis le- Ilicc itaqtie Juda>i audiunt el recensent: noverunt
siimoniis passioncm probasse sufficiat. isia, nec tamcn credunt Clirisinm, qucm a patribus
tNuiicvero resiirreciionem sub ipsius Salvaloris; alijiiratum non nesciunt: sed nescire se simulant,
verbis ad Patrem loquenlis agnosce, David pbmis- duni iia semper eiiam in eadem quam praeferunt
sime perdocenle : Non derelinques animatnmeamini C I lege vixerunt, ut id quod labiis faterenlur, corde
inferno, nec dabis sanctum tuum videre corrupliouem simul et opere denegarent.
(Ps.xv, 10). Diccreboc de se praedietus prophela CAPUT VII.
nnn potuii, <jiiiusi|iie atl communis resurrerlimiis Cur aittiquwlegis portio sil recisa, vel qum volumina
diem, in ea i|iia est patribus addilus corruptione, observantiumjustiliw tradiderint b.
durabii. Per Esaiam similiter : Nunc resurgam, nunc APOLL.— Satis abnndeque monstratum esl, re-
glorificabor, nunc exaltabor, nttnc vidcbilis, nnnc siirrectionem dominicain ascensumque ccelesiem
erubescelis(Isa. xxxtu, 10). Vere aulem de Salva- divinis testimouiis elucere, ct isla omnia spirituali-
tore praemonitum praestita inferis bidui mora, et bus fulgere documentis; utetiam si adroissifacinoris
post ascensus consequensprodit, quo corpus sponte aliqua possint ignornnliacexciisationedefendi, dam-
depositum, sponle iterum propria resumens evexit. nuri pracsenliumincrednlilatemveritas latins diffusa
Huncenim dierum posl resurrectionem illius nume- compelleret : quia auctorilatem ccelestiumsiatuto-
rum Osee propheta apertius indicavil dicens : Vivifi- rum aclus denuniiatacbumilitatis implevit, el sub-
cavit nos Deus die tertio, post biduum resurgemus crescenliumdocel credulitas populorum.Pande nunc
(Oseevi, 3). Esaias vero loiam passionis ascensusque ilaque cur legis veleris portio sit recisa, vel quae
indicans fidem, haec in prtcdicatione sua posuit: D I antiquandorum priorttm volumiuum causa formam
Tamquamovis ad occisionemductus est, et sicut agnus observantiaejuslioris invexerit; cum et idem ulrrj-
coram tondentese sine vocesic non aperuit os suum. ruinque sit condilor, el eidem divina; majestatis
Jn liumililatejudiciumejus sublalnm est. Generatio- subslantiam possidenli nec voliinias in raiioue dis-
nemautem illius quis enarrabit? Quoniam tolletur a sentiat, et in praescientiaaeternitas obsecundel.
terra vila ejus (Isa. LIII, 7, 8). David perinde sub ZACCH. — Fidelis ac vera professio est, utraque
verbis Dei Patris ad Filium proloquenlis, non solnm unius Dei censere praecepta,et per Moysentraditam
ascensum, sed et judicium praedicavit,dicens: Dixit legem non abrogataro per Chrislum, sed impletam
a Optimamleclioneru hanCsuppedilavitcodexLe- dex paulo ajiter exbibei: n.im in eo \eg\\ur accipe
mov., namin priori editipne legebaiui cessanlejudi- agnum, et mqnducqbtmieum no.cte: iqLeinoy. eliain,
cio,quod vix ferri poterat. Infra penetranies, malui- accipe.
niiis, quam quod in edilis eral penelranle; et fa- b In cod. Vind. (egilur inlulerunt.Infra lijuloeapi-
vct codex Vind. cx quo eliarn inlri| scrip.sjninssus- lali lSS,ex eodeni codice pt p Lepipv, resiitnlmiis
~
pensionitjtts, cum prior ediijo praeferre! sttspensioni qui duos dicunl, tibi male crnt qui nos dicunt; et
ei. EnnilncumExodiqiiemZaccliaeusIandai,idernco- capitulo sequenti verbum credii ascripsimus.
»19 ZACCILEICHBISTIANI 1120
fateri, ipso in Evangeliissic protesiante : IVonveniA, »magnumnon suslineo. Jejunium et dies festos odit
tegemsolvere, sed adimplere (Maith. v, 17). Olim anima a mea. Facti estis mihi in abundanliam. Non
enim cvangelicaeprrcdicationispromissa lex fuerat, dimittam
d peccatavestra(Isa. i, H, 15). Id est, non
Deo per Esaiam sic loquente : Lex,ex Sion prodiet, his h piaculis crimina vestra purganda stint; sed quid
el verbumDominiex Hierusalem(Isa. n, 3). Id est, esset e in nosiro baptismaie purificationis futurum
consummaiajustitiaefideiquedocirina perChristum, propheticep demonslravit diccns: Lavamini, mundi
in Ecclesia dignoscetur. Et iterum Michaeas:Lex ex cslolc c (Ibid., 16). Id est, cum illius visilalionis lem-
Sion prodiel, el sermo Domini ab Hierusalem: et pus j advenerii, spiritalis lavacri sacramenta secla-
judicabit inter plurimospopulos,et revincelet deteget rmini: Et si fuerint delicla veslra ut pltmnicium,ut
validasnationes(Mich.iv, 2, 3). Alioquinveteri lege nivemdealbabo
t ea; si autem ut coccum, ut lanatn
jam Iradila, quaealia nisi Evangeliorumnuntiabatur candidamc efftciam(Ibid., 18). In phcenicioobscuritas
addenda? De qua per Hicremiam similiier est locu- peccalorum,
j in cocco mens cruenta designalur.
lus : Eccedies veniunl,el consummabosupra domum Talibus '. ergo per Clirisltini denuntiaia mulaiio in
Israet et domumJudatestamentumnovum.Nonsecun- melius i versa est, ac pro obsoleiis pecudum atque
rfiJintestamentumquod disposui patribus eorum, cum alitum : viclimis coeleslelidelium mnnus pnra obla-
apprchenditnanus eorum, ut educeremeos de terra B lione I cclebratur, et conlra omnesinsidiasinfesianlis
jEgypti (Jcrem. xxxi, 32). Id est miliorem in Evan- inimicii spiritalis sacrilicii admixtione munimur; et
geliis ordinaho, illaque cessabunt, de quihus scri- illud i in assumplnm bominemDei Patris completur
ptum est: Dediitlis prmceptanon bona, in quibusnon edictum < : Tti es Sacerdosin mlernumsecundumordi*
juslificabunlurineis(Ezech. xx, 25); sed qui fecerit nein Melchisedech(Ps.cix, 4). Ubi ergo Evangelio-
ea, vivelin illis (Gal. m, 12). Quaedamergo in legc rum tempus illuxil, solvit continuo gralia quos legis
idcirco severius sunt statula, tit rebellem popnlum serviius retincbai,sacrnque Dominiore praedicatum
atque assuelagentilitatelascivumpnliushumiliarent, cst: Venilead meomnesqui laboratisel oneratiestis,
quam n attolli justificalura periniiierenl; et velut el invenietisrequiemanimabusvettris. Tollile jugttm
quadam custodia disciplinacpraeseiitispcenaeterrore meum super vos, et discite a me qttia mitis sum et
coliiberent.quos adhuc longea sasculifine degentes, humiliscorde: jugum enimtneumsuave est, et onus
servare judicii inlerminatio larda non posset. Ilinc meum ieve(Mutth.xi, 28,30).Ne autem praedictarum
illtid est: Oculumpro oculo, denieinpro dente (Lev. vindictarum rigor maneret, et medelam salutaiis
xxiv, 20): Ne manducaveritis, ne conligeritis (Lcv. pcenitentiaeineumbens realui exilus raperet, se-
xi, 8). Hinc mensiumobservaiio definiia, neome- questrari judicio plectenda constiluit, in Evangelio
niarumque festivitas : hinc siatulum sabbati ilcr, ac C Dominus ita praedicans: Mihi vindiclam,el ego re-
pene totis liumaiiorumaciuum rebus olio inlcrclusa tribuam (Rom. xn, 19) : quoniam nisi emendalio
liberlas. Sacrari vero pecudum atque alitum victi- justa successerii, nemo rectius vindicat, quam [qui
mas prima ralio consuctae abominationis exegit; iu adroissi probatione non fallilur.
quia arceri ab iisdem repenle non poterant, con- Sic itaqtie et sabbati abolitus torpor esl, alque a
sultiiis luil paulalim abolenda rcspuere.quam slalim bono opere nullum fidelibus tempus exclusum; ipso
inbibenda punire. in Evangeliis sic loquenie : Qura licet sabbatisbene
Haecautem alia el evidens ralio est, quod licet facere (ilallh. xu, 12). Et, quia Filius hominis
gentilium rilu hoslias immolabant, Deotamen docc- Dominussabbatiest (Ibid., 8). Edendi praelerea qnae
bantiir offerre, quod praestare idolis ante consueve- conveniant, laculi.is est atlributa ; quoniam, ut ipse
rant, et multiplicis sacrificii actibus occupalis nc. teslatus est : Non coinquinanl hominemqttw in os
cogitare quidein de transgrcssione spatium autl ingrediunlur;sedea qumde oreexeunl(Ibid., 15,11).
b occasio pra>bebatur;cum et quod desiderarc pos- Ita hacc omnia quae crucialui rebellibus erant, in-
sent, non auferebatur, semperqtte supererat quodI dulta per Cbristura liberiate solvtintur; paucisque
explere devntionis intcniio nonvaleret. Deuiquemox ( c a superstitione cessaniibus, quae vere jusliiiam
andiunt prophetam: Quo rnihimultitudinemsacrifi-1 - D merentur adjecla sunl: atque ideo inler exordia el
ciorumveslrorum, dicil Dominus?plenussum.Holo- pleniitidincm lidei lex media subrepsit, quae feras
cautomataarietuin, el adipemagnorum, el sanguinem ii Judaeorum menles talium sanctionum difficultale
hircorum et laurorum nolo : nec tic venialis anle e confringerei,et venluraj indulgenliacgratiam suscipi
conspectummeum. Quis enim cxquisivil isla de ma- facilius persuaderet, quam diuturnaeabsolulioservi-
nibusvestris?Calcare regiammeamnon apponelis.Si\i lutis et exoptata olim libertas amabiliorem eliam
altulerilis similaginem,vanumesl: incentum, abomi-i- incredulis reddidisset.
natio est mihi. Neomeniasvestraset sabbata et diemn
n Sic cod. Vind. el alitis quem viderat Acberius, c Vixadducor ita scriptum esse a Zacchaeo;cum
sl enim dicere voluerit pauca quiedamesse abrogala,
a quo tameu"]editumest justificaturi. Supra, id csl
miliorem in, nonnihil deest, quod nisi mss. ope ie in quibus noiinibilesset snperstitionis,eam senien-
. resarcire non possumiis. liam non male exprimiarbiirorsiscrihaso6 supersti-
b Ita repei imus in cod. Vind. ex quo eliam infra
•a liouem:sedeamdemin vulgatalectionean qiii^qiiam
scripsimusintentiononvalerel,In editis prwbeatur,.. agnoscere possit, baud satis scio. In Lemov.deindo
intentionetttvaleret,male; Icgitur. qurr veramjuttiiimnt fortasse ineliuii
1121 CONSULTATIONUM LIB. II. 1122
CAPUT VIII. A Dominus autem in Evangelio principi Judaeorum
A
Quwsit Judmisin circumcisionejustitia. i
evidenlissime prolestatur, ntillum penitus sine la-
APOLL.— Non immerito in hujus causae interro- vacrospiritalis aquaeposse salvari, aut possessionem
galionc prospexeram aliquod divinae providentiae regni illius adepturum; aitenim : Amen, amen dico
fuisse consilium, ut haec rudis populi permissa pri- tibi: Nisi quis renalus fuetit ex aqua et Spirilu sanclo,
mordiis velut profutura ac placita juberentur, quae nonvidebitregnum Dei (Joan. m, 5). De quo lamen
aboleri poslmodum conveniret. Quid, rogo, in cir- per Esaiam anle praedixerat : Nolite priora memi-
cumcisione hisdem Judaeis sauclilicationis aul meriti nisse, et anliqua nolilerecordari. Ecce nova facio, quw
est, quod ea sibi etiam nunc in vicem bapiismatis nunc orientur: el cognoscetisea; et faciam in deserto
blandiuntur, quam in signaculum tanlum eleclae viam, el flumina in loco inaquoso, adaquare genus
sobolis constitutam praecedenlislibelli lenore signa- meum eleclum, et plebem mcam quam acquisivi, ut
veras? Et procul dubio ctarum est eos jusiiliae prae- virtutesmeas exponeret(Isa. XLIII,18-21). Etiterum:
miis cariluros, si in hac tantum corporis immiuu- Sisilierinl per deserium, adducetillis aquam de petra;
tione fidentes, totius spei documenia componant, findelur pelra et fluel aqua, et bibet plebs mea (Num.
quos, rejeclacarnisinjuria,gauderepotiusincrtienlis xx, 8). El tertio : Flumina de ventre ejus fluent aqum
sancti Spirilus muneribus oporiebal. vivw(Joan. vn, 38). Itaqtie secundum Apostolum,
ZACCH. — Recte recolis prioris libelli liujusmodi CiYcuujcisionihil est, el prwputium nihil est, sed
exposiiionem fuisse, in circumcisione carnali signa- observatiomandatorumDei (I Cor. vn, 29). Quae in
culiim fidei, non slatum fuisse justitiae, Scriplura fide evangelicae credulitatis impleta; graliaque ba-
memorante : Et dixit Deusad Abraham: Hoc testa- ptismafis, < non nunc etiam sicut anle aut populum
mentum meum servabis inter me el vos; tu et semen signat autsexum: sed injuriam carnis in signaculum
luum tecutn.Circumcideluromnevestrummasculinum, spirilale convertens, nec sexum excipit', nec gentem
et circumcidetis carnem prwputii vestri. Et erit in secernit; atque in se omnes aequaliter salvans prae-
signum lestamenliinter me el vos (Gen. xvn, 10,11). puiiuui in vitiis reputat, et circumcisionem tradil in
Hanc usque ad Christum " carnaliter cusioditam moribus; quia id quod verac sanctificationis est, in
Jesu Naveaclus subsequensprobal, qui post exces- fide dignoscilur; quod manifeslae fidei, operibus
sum eremi in qua iidem Judaei quadraginta vixerant jnsliliec non injuriae corporis depulatur.
annis, nec quisquam huic fuerat subjecius injuriae, CAPUT IX.
quia in soliludine permixlio exlrancorum non erat
populorum, plebem signare praccipitur,atque indicioi c Cur pattiatchis licuil habete in conjugioplures.
^ APOLL. — Hujus quoque dispensationis sicutacce-
palribus more, Jordanem transituris cognitionemi
avitaecreduliiatis imponere,Scripturadicente: Etait ! peram certa probatio est, et Judaeorum vana prae-
Dominusad Jesum Nave: Fac tibi cultelles petrinos,, sumptio, qui reputandum sibi pro muuere baptis-
et sedenscircumcidcssecundofiliosIsrael (Jos. v, 2). matis credunt, quod pro lemporis ralione prse-
Istud quidem et secundum litteram contigil: sed ini ceplum, d non staium fidei, sed notiliam generis
nos magis prophetica inlerpretalione porreclum est. cuslodivit. Quid palriarchis justitiae merita retinen-
Jesus enim ille, sed vocabulo tantum, noster ett tibus, quam ob causam habere in conjugio conven-
facio, Angelo ad Pastores in Evangeliis nuntianle : luque plures licuil ? Nec in peccaium, « Deo
Nalus esl, inquit, vobishodie Salvalor (Luc. u, 11),, uiiqiie scienle, repulatum est, quod nunc ita inhi-
quemvocabitisJesum : ipse enim salvum faciet popu- betur el plectitur, ut non solum Dei dignum aestinie
lum suum a peccalis eorum (Malth. i, 21). In secun- tur offensa, sed ultione hominum aequissimum "" judi-
""*""
dis autem filiis genlium intelligilur populus, et inl celur.
abscisionibus petrinis evangelicae conveniunt disci- ZACCII. — Multiplex quidem apud plures licentiae
plinae.Unde Moysesprimum lalia propbetavit dicens:: istius causa est, sed haecpraecipuafuisse credenda;
In novissimisdiebus circumcidel Deus cor vestrum, , ,^ ut perfectionis ordine sequestralo, Dei primum cre-
et cor b similis populi lui ad amandum Deum vestrnm n duliias fundaretur ; et fidem potius siabilire con-
(Deut. xxx, 6). Hieremias perinde non carnem cir- tendens lex illala non tollerel, quod fieri velut in-
cumcidendam, sed corda denuutiat dicens : Circum- - noxium reperisset eaque tanlum signarentur illiciia,
cidite vosDeo vestro; sed et circumciditeprwpulium )i quae vere morlalia credebanlur. Inde Abrabaefides
cordts veslri (Jerem. iv, 4). pro justitia reputata est, et devotio cessit ad merita,
a In cod. Vind. et Lemov.rationabiliter custodilam.
t. optima leclio codicis Vind.; contra, prioris edilio-
Haud ila inullo post in Vind. et in alio codice quemn nis, quia manifestwfidei, pessima.
Acherius viderat : Jesus enim ille verbo noster et zt d Sic codex Vind. ei alius quem Aclierius vide-
facto. rat, emeudate : in texlu prioris edilionis non slatu-
b In alio codice seminispopuli tui. Infra ex codice
e tum fidei... custodiunl, corrupte. Superiori capite,
',- signaculumfidei, non statum fuitte justitiw.
Vind. scripsimus, amen dico libi, cum in edilis lege-
relur vobis. e Hic sciendi verbum aliter accipitur ac vulgo
c Sic codex Vind.; sed vox citcumcisio deinde le solet, nimirum ut scitumin illa voce plebiscitum. In-
te fra , ultione hominum wquissimum,ullima vox ad-
addenda est sic, ut legalur non nunc etiam sicut ante
circumcisio: in edilis, nonnumquam,male. Acherius is scripla e codice Vind. et Lemov.
conjecit, non umquam. In fine, quod manifestmfidei,
 1153 _UCCH/El C11B1STL.N1 il_4
Scriplura dicente : Credidit Abraham Deo, el repu- A . CAPUT X.
talttm est illi ad justitiam (Rom. iv, 3). Deinde quod Qum geniium offensw; c.ut Judwis, quibus prius Lex
plebem exiguam Divinitasfovens, gaudere voluit suc- dala est, abjectis, genles qitotidicainpleclitur Deus,
ccssionibus nuinerosis, ut prae caeteris" augeretur edocel.
quam prae caeleris diligebat, ct liialedictiuu legis APOLL.— Qiiantuin reor, et palerc oiiinium inlel-
lectibus credo, a cunctis saevioris concupiscentiae
effugeret, qui semen in sobule subsliiisset, Sed c>.-
cusatio cunctis ista conimiinis est, ct non paucoruin suspicionibiis sanclorum simplicitas absolula csi ;
causa, sed populi; patriarchis veroexlfiusecusaesti- praeciptiecnm cx|dorator ineniium Deus piacrcgali-
niaiur; nam proinissum ex semiiie suo Clirisium vam j'ustiiia>,talibus non dcdissei, siid qnod probihi-
(luni sibi quisque crederet proveniurum, et oriun- tuin pro dispensaiione nou fuerat, praesumpium in-
duni adliuc absque semine non legisseut, lantae so- jmia cnmproba.sset. Sed exactis, ut jaro vidclur,
bolis amore ferventes conjugia adiere inuUaiuni, iu- causis, imerrogaiio inopina subrcpit, quaefuerit gen-
firmissimum judicanles unj laintim inairimouio tiiiin specialis offcnsa, quae lot saiculisac temporibus
spem sublimissinii gern.iuis depuiare. llis euim Dei abjcctas a Dei inlbrmalicne rcpulerit, ci nuncspe
verbis Abrahac priimun ejus facta prontissio est : aternoriim muneruin provocalasamplcctatur ac do-
In semineluo benedicentur omnes genles(Gen. xxu, jj ceai, Jiitlads peniius a gratia Dei pulsis, quibus et
18). Pari propemodum pairiarcha Jacob honoratur in lcgis susccptione us,usanterior,etiu electione sors
eloquio, Domino ad eum loquente : Ego sum Deus prima est.
ZACCH. — Nullum a
luus : cresceel reple genles, et Ecclesimgentium erunt principio credeniium Dcus rc-
de le : reges de lumbo luo cxhibunt ; el lerrum quam pulii, nec prius crealori suo displicuere genles,
dedi Abrahmet Isaac, tibi dabo eam et seminittto post quam beneficioriiin illius el suac condiiionis oblitac
ie (Gen.xxxv, 11,12). David autem inspirilu planius pro cjus revcrculia vel lionore insensibiles colcrent
sibi haec promissa commemorat dicens : Juravit Do- creaiuras , ac simulacra bominnm et pectidum vc-
tninus David, et non pwnitebit eum ; de fruclu ventris neraules, his nierilo similes reddcrentur, quacsibi,
lui ponamsuper sedem tuam (Ps. cxxxi, 11). Similis cuin poiiores a Deo facli essent, praciulernnt; Scri-
per Esaiam proinissionis isiius ofdo servaius c.-t; piura nieiiioranle : Simulacra gentium, argenlum
ail cnim : Exiet virga de radice Jcs.se, et flos de ra- et aurum, opera mamtuin homintim (Ps. cxni, 4).
dice ejus asccndel (h. xi, 1), J'IJipso gentes spera- Similes eis fiant qui faciunl ea, el omnes qui con-
bunt (lbid. 10). Iu virga Mariaevenerabilis monsira- fiduntineis (Ibid., !<).Simililer et Salomon : 7/OIJJO
tur inlegritas; in odore floris el gratia signatus cst fecit cos, el qui spiritum mulualus est, finxit illos.
Chrisfus, ipso in Canticorum Canticis boc docenle : Q ' Nemo aulem hominum similem sibi poterii Deum fin-
Ego sum flos campi, el lilium convallium (Canl. n, gere ; cum sit morlalis, mortuum fingil manibus ini-
1). Ergo hacc avidorum vota simplicia, Domino per quis : meliorest ipse his quos colit ; quoniam ipse vi-
Esaiam loquenle, mollita sunt, dum in salutem hu- xit, illi vero numquam(Sap. xv, 16, 17). Et ileruin :
mani generis pcr occasionem signi virgiualis partus Ailendenlesopera, non noverunl quis esset artifex ;
ostcndilur, |>ropbela ud Achaz prom.issi.onemmuneris sed aul ignem, aut spiritum, aut aerem, aut gyrttm
istius sic loqueulc : Ecce dabit Dominus signum. stellarum, aut nimiam uquam, anl sotem, aut lunam
Virgo concipielb el pariel fitium (Is. vn, 14). Ecce reclores orbis terrarum deos pulaveruni(Sap. xiu, 1,
lcrlia. 2),Cumergo tolius spei fiduciam, negleclo Crea-
Prima ergo esl causa, quod non vetiiis simplicilcr lorc, in lalibus collocassenl, mercedem proprii ope-
sunt abusi, missisque in numerosam sobolem siu- ris pciceperunt, ut sua sponte in omne immundiiia-
diis c augeri iusipieiilcin populum Divinitas voluit. rum genus rtientes aliena; ab informatione Dei fie-
Hoecdciiique iiisuper juueta, quod ex geneie suo rent, quae solis vitiis serviebanl, demersaque crimi-
Christuin promissunt tamdiu sibi eveniuriim acces- nibus non piius viam adipiscendae inimortaliiatis
sione multiplicis matrimonii incauta sanctorum de- agnoscerent, quam mediatori Dei et hoininum cre-
sideria putaveruiu, donec ex virgine nascilurum j) didissent: unde in Deuierononiio scriplum esl, Sy-
praedicatioconlineniiai jam vicina revclaret, et idem nagogaeEcclesiam ex gentibus proeferendani : Eri-
sensim salutis nostrae reparator el conditor cre- tis, inquit, gentesin capul : incredulus autem populus
scente juslilia implelurus aflerret quotl olim per di- in caudatn (Deui. xxvut, 44).
Judaeis autem quamdiu fides el justiiia viguit, Dei
spensalionem immaluri lemporU distulisset.
quoque ab his dilectio non recessii, ipso per Esaiain
in Canticis proLestanle : Cantabo nunc dileclo canti-
cum dileclmvinewmem(Is. v, 2). Querela in Canlico,
dilectus in Christo est: vinea. synagoga : boc enim

8 Haevoces quatuor addilae e codice Vind. In Le-
mov. cuilera quidem, ui LnVind., sed ineo Iiabetur,
qum pm aeleris diligebalur.
b Posueinani voculam addidimus, scculi auctori-
I ilem codicis Vind. Iufra, iu codcm ptaiel filium et
cwteta:se& quanlu tuelius codex l.emov., Ecce
tertia, niniirum causa cur patriarchis plures uxores
ducere licuerit. Haeduaevoces in editis oiiiiiino dee-
ranl.
0 llunc locum ab errore immunemcsse vix credo.
lnlra, accessione mulliplicis habenl codd. Viud. et
Lcmuv.; ubi prior editio, accersione.
\m c0NSQUTATKWvn-i4im.il. .128
et in consequentibusail: El nunc homo Juda, et qui A tati, sed meritis fidei salqs m.agna promissa est,
inliabitatisHierusalem,judicale inter me el vineam Dominosic docenie cum se iidem Judai jiro po-
meatn: quid faciam vinemmew quocladliuc non fe- lius lidei probatione Abrabaelilios esse jactareul :
cerim ei (Ibid. 3, 4) ? Viuea enim Domini sabaoth, Vos, inquit, de diabolopatrenuli eslis, el opera illius
domusIsraetesl (Ibid., 7). II01110 Jntla, Salvator ut facitis (Joan. vni, 44). Si enimAbrahmfilii essetis,
supra : hi auiem qui babitanl Hierusaleiii, n quorum operaillius faceretis(Ibid. 39); id est, (ides iii vohi.s
pes in Ecclesiaefide curril. Iiaque imer sc ac popu- siinilis apparerel: et sicut illc in 0111 ni humana>b;c-
lum Judaeorum velut pari coudiiione Dominuslior- sitalionis difficultatemihi credidit, pariei vosman-
lalur agnosci. Quid ei adhuc mirabiliumae b.encfi- sucludine crcderetis. llanc tamen eorum cordis du-
ciorum praeslarepossit, quod anie non facluni sit: ritiarn manere quidem pro sui miserationeDivinilas
cui ex JEgjpio gravissimaeliberatio servitiilis, et non vuli,sed exislere pro eorum incredulilaie per-
absolutae a cophino manus ; cui innumera in Pha- niisit, ac secundum Apostolum : Ex parle in hrael
raonem alque ouines jEgyplios signa, sicul in co- cwcilas contigit, ul fides genlium subinlroiret(Rom.
lumna nubis et luminis die ac nocie visibile praeviae xi, 25). Ilaque ad obtinenda aeternilatis bona ncc
diviniiaiisauxilium, et a pers.equentiumimpeneira- JudaeispraTOgativagenerissufficii,nisi et fidesorigini
bilisdiscrelio tenebrarum ? Inaudiia pracleieapelagi J3suflragetur
JJ ; nosquerursiim sula eorum 11011 saiyat
fuga , et conlra insisleiilium violeniiani defensio offensa, nisi pralati bumiliatorum p.aritervcreaiiiur
praeliantis elemenli ; manna in eremo, et sine de- exemplum ; et unam iu Chrisio aiquu indub.tabi-
coris ac veslium deirimento diuturnacusus aetaiis: lem viarii utrique populo patere credenles, inicme-
cxpulsiopcrinde gcniium vi ac numero b imparibus raia fidei dona tcneamus ; sicut in Evangclio ipse
praestita, atque iu possessionem affluenlis terrae nos docuil dicens : Ego sum via, el veriias, et vita.
haereditasconstiluta. Quid objurgatiosaepeiucruenta Nemovaditud Palrem nisi pertne (Joan. xvi,6). Et :
peccantibns, cl aboliia paucorum animadversione . Qui crediderit in me, Iticsalvuserit (Joan. vi, 47). Id
transgressio, remissae peccanliuin neces, ac pene esl, ut sicut unus Dcus, iia unus credentium po-
in abusionem donantis redacta assiduitas lenifaiis? pulus Creatoris in perpeluum servial volunlati: cul-
Tantis igitur debacchaniis perlidiaemalis quid ad- tumque non respuit , dum neutram partcm Dei
jici c polius poluit in medelam,quam ul in rcmedia justilia deprimens, absolvi laetalur in confessioue
pereuntium ex utriusque et sancti Spiritus volun- credentes, quos incredulilas in auctoribus pr;cdain-
late Dei Filius miderelur, qui fragililatis nostrae navit.
materiam dignaius assumere totum in Deo su- CAPUT XI.
sciperel honiinem, ul et lotum si crederel, in sua C ( Quw hwrelicorumgenera vel errore».
adoptione salvarel ? Sed restabal incredulis , ut in1 APOLL.— Multa est Judaeorumvecordia , si lam
illos eorumqueliunc posteros senienlia complereiur : perspicua nesciuut; damnabilior cmitumacia, si in-
Oculis videant et non videant : corde inielligantet! lellecia conlemiTunt:sed sive ignorenl seu intelli-
non intelligunl; auribus audiant el non audiant; ne; gant el recusent, alieni a crimine esse non possunt,
quandoconverlanlur, et sanem illos, dicii Dominus i quibus aui negligeniiaepra>judiciumin abusione ,
(Isa. vi, 10). Et iterum : Vwgenti peccatrici,populo ) aut reatus in iucredulitatesubeiindus esi. IIos igilur
pleno peccalis,filiis sceleslis(/sa,i,4). Et tertio : De- perditioni suae, si hoc lamen cligunt, derelinquins,
relinquelarfilia Sion ut labernaculumin vinea, el si- haerelicorumd genera proprietatesiiue mihi pande,
cut casa cuslodiariain cucumerario,et sicut civilas i ul in fide lamquam iu immobilirupe sisicntem, cum
quw expugnaiur(Ibid. 8). Qu;c a seolim per propbe- infeslare flucius perfidiaecceperint, praacognilianle
tam djcta confirmans, in EvangelioDominus appro- non moveanl. Nam licet siniplicis animi fore cre-
bavit dicens : Hierusulem, Hierusalem,quw occidis s dam horuin pravitates erroresqtie nescire , muni-
propheias,et lapidctsmissosad le ; quolies volui con- tioris tamen fidei est pro catitione cognoseere.
gregarefilios luos sicul gallina congregatpullos suoss ZACCH. — Tantitahaereticorumac tam innumerae
sub alas suas, et noluisli? Ecce relinquelurvobisdo-- 1P pesles sunt, ut eos nOnsolum enumerare dillicile ,
musiiestra deserta (Matth. xxm, 37, 58). Id est quae i vertimetiam iiominarcdeforme sii; iia miseros evi-
Dei erat babitatio ante, nunc dacmouuraest : quiai dentiuin pravitatum dctestanda tradiiio a fide aver-
quidquid religio vera deseruerit,superstitio profana a tendo caecavit, sic denique in senstis perenntium
sibi vindicat. subtililas se diabolicse fraudis immersit, 111etiam
Ubi ergo Judaeoruin perdilio in Cliristi interne- haereticihaereticoshabere se credani. lli itaque, Ira-
ciuiie completa csl, crcdulilati geniium fides patnitt dilionem aposiolicam relinquentes, inagislros perli
piomissorum : el sicul ab initio non generis digni- diacstint secuti, et nomen religionis mutavere cum
a Siccodex Vind., emendale ; prior editio, quo- 1- c Sic eodd. Vind. et Lemov.; pvior editio pretio-
rum spes, corrupte. lnlra idem codex ct Lemov.,, sius poluil.
qnod ante non ; anici lcgebanlur quod cerle non. d Sic codex Vind.; edili, generaerrotes/iue,Haud
b Edita iii pairibus, pessime ; codd.Vind-el Lem.,, ita nttilto post ubi lcgilur ut etiam hwretki, etc.; in
in paribus,et ipsi male ; hautldtibium quin veram n eodem cudice, ut jam nechaherihwreticoss« credant,
leciitinemcxliiiiucrimushie, perinde atque infra ubi
ii minus recie. Vide iniiiuuicap. setj.
ediiiim erai, ac penein abu&ionem.
 1127 ZACCHM CHRISTIANI H2J
sensu. Prout enim cuique libuit plebero insciam fal- A turiis ad ima, et Trinilatem in
lcndo seducere, ac sibi honorem parare de crimine; bus personis ac nomini-
conQtetur, sed unitatem divinitalis excludit;
Deum atit ex parte credendum ducuit, aut penitus Dci Filium
per quem omnia sunl creala , creaturam
abnegandum : habentes praelerea Chrisli nomen , slatuens non creatorem : appellalioni praeterea no-
a proprio
nuncuparunt, ut quoquo pacto a sacrile- minum d gradus adjicit dignitalum , humiliorem fa-
gio non abessent, qui, Christi nomine dereliclo, re- cicns in honore, quem posterius loquatur in no-
ligionis vocabulum ex homine sumpsissent. Quid mine.
enim inlerest ab idolo an ab homine vocabulum ac- Istaesunt principales haereticorumsectae, et lam
cipiat, qui vocari Ciiristianus desislil? Exillo igilur funestaehominum persuasiones in dogmata diversa
hacresisunaquaequenunc dicitur, quo auclore trans- rapiunlur, ut substantiam indissociabilisDei sim-
gressa est, et in tantum proprietale criminis de- plicem et divinilatiS ineffabilis maj'estatem aut in-
leclantur , ut nec sic quidem iniclligant se ab uni- terpretationibus dividant, autgradibus
exhonorent,
laie religionis abscissos, quod fidem etiam in no- cum et quae indigna sunt de Deo
lingunt, et quaeei
miiie perdiderunt. sempiierna vel propria, dilfitentur.
Ex Manete itnque Manichaei, ex Marcione simi- CAPUTXII.
liter alumna plebs nominis : Photinus suos etiam B Contra Manicliwos, qui duos dicunt esse Dei
filios.
vocabulo dividit: Sabellius perinde appellari ex se APOLL.—^Esiimari ab liis haud dubie potest,
conventussui exigit parteni : Patripassianis error quas haberi principe loco dicis , quales illse hereli-
nomen imposuit; el in diaboli hereditate arcem corum sectae sint, qucecondemnari etiam a lalibus
Arius lenens ex se gregem nuncupat perditorum. possunl. Verum quoniam in sponsione
propositi est
Innumera praetereatalium prodigiorum portenta di- exemplis cuncta lirmari, quibus landem Scripturis
cuntur, quaestttliiiiae vililas etiam reprehensione basperfidiaedivisionesgradusquecondiderint, quove
indignos facit: praediclorum tamen impieiati velut intellectu ad haecpraccipitiasint deducti, interpre-
in appendicemconnexi, impugnare Ecclesiam Chri- tationum qualilatibus pande. Ego enim licel nondum
slumque non desinunt. Sed quia semper nihil est quid ab his obtendatur audierim, errare tamen mi-
validius veriiate, elisis undique Jfluctibus, magnae seros incunctanter adverlo, et solam catholicaefidei
molis pondus immobileest, et ictibus propriis in- imegritatem manere; dtim pleniiudinem Trinitalis
festa frangunlur, dum ad hoc tantum perfidorum aique ejus spiritalia constiluta , et probata tion re-
consurgit intentio, ut a se invicem discrepanles , nuii, et suscepta custodit.
fidem nostram dmn destruere singuli cupiunt, ZACCH. — Si recle de malis meliora dici
possint,
asiruant universi. C profeclo veniabiliusvideretur nescire Deum, quam
Manichaeusenim duos esse astruit deos, duoque impie confileri : sed quoniam hi quoque statutorum
principia, quorum alterum bonum, malum credi al- ccelestium damnantur ediclis, qui Deum per legem
terum velit; bonum scilicel, qui veritatem vete- scire neglexerint; eadem perfidos credere deire-
rum praeceptorumEvangelii editione niolliverit: clantes malorum perennium amplexura condilio est,
malum, qui hunc fecerit mundum , et per Moysen Scriplura memorante: Quiignorat, ignorabitur(I Cor.
acper prophelas caeterossit locutus. Humani gene- xiv , 38 ). Qui sine legepeccaverunl, sine legeperi-
ris insuper Redemptorem non veritaicm asserunt bunt (Rom. u , 12). Merito hos eosdem Antichrislos
carnis habuisse, sed speciem. e vocans , qui veram religionem lalenti
perfidia de-
Marcion vero secundum divinilatem Dei Filium strucntes, ulfidem facilius impetanl, Deumcredere
confitetur, secundum hominem negat. Porro Pho- ac praedicaresesimulant. JamqueprimusManichaeiis
linus ex letnpore assumpti de Mariahominis filium nefas propriaetraditionis ingressus, ul duos astruat
Deidicit, ante lempora non csse coiifirmat. Sa- deos duoque priucipia , ex Scripturis fidelibusau-
bellius cum perfidia qua in Dei Filium blasphemat cloritates effeciiinfideles, Davidicum maxime illud
ut caeteri, eliam sanctum Spiritum diffiietnr, et in assumens, quo ait: Tecumprincipiumin die virlulis
Palre b tantum veritatem deitatis assumit. Patri- D " tum ( Ps. cix, 3 ) Non intelligens in Verbo esse
passianus esse quidem astruil Palrem , sed ipsum principiumquod vere manens praedicalurinChristo:
mox esse sibi Filium , atque eumdem c ab innata diem passionis et judicii mox futuri, omnemque
substantia in nativilatem passionemquedescendere; diviuitatem non in duobus, sed in Trinitale com-
sanctum perinde Spiritum eiiam in persona eum- pleri. Aiunt praelerea malum esse qui hunc feceril
dem esse, non terlium. Scandit Arius sublimia rui- mundum, quia scriptum sit : Mundus in maligno
0 CodexVind., propiio, ut est Ario,nuncup.Lem., c Sic codex Vind., emendate : in edilis, ab inita,
id ett Ario : sed hoc mihi glossema videtur quod e corrupte; nec melius in codice Lemov. ab unita.
margine in textum irrepsit. Slatim a sacrileqio non Acherius in margine scripserat ab ingenita, ex co-
abessent, bene quidem , sed ne id quidem male quod dice quodam : an quod sic legendum esse conjece-
est in codice Vind., a sacra religioneabessent. rat? Idem monet in codice S. Arn. scriptum subsi-
•>Sic codex Vind. et qtiidem haud paulo melius stentia, quod non plar.et.
quam prior editio, tantum ac Filio sacramentumverw d Ita scriptuin in utroque cod. Lem. et Vind.,
Trimiait-; cum ibi Trinilalem agnoscere non polue- male; in edilis grarfusadjicit dignitatent.
rit Sabcllius, ubi duas dumtaxat esse personas con- e Forte leg. vocat,Scriptura scilicel: ul Woan. n,
lendebat. 18, 22; iv, 3 : II Joan., 7.
1129 CONSULTATIONUM LIB. II. H30
positusett (I Joan. v, 10). Nonhaec quaecernimusele- A vectio , Evangeliis sic prolestanlihus : Proficiebat
nientasuntnoxia, autmalialiquid velgignere vel ba- Jesusmtale el sapienlia et gratia apud Deumel liomi-
berecredenda sunl, quaeDeioperalionedisposila, val- nes (Luc n, 52). Meruit ergo esse quod natus est,
de,cumfactasunt,placuerunt,Scripturadicenle:J3cc. qui justitia et vilae puriiate Deo placuit, mansuetu-
omniabonavalde(Gen. i, 31; Eccl. xxxtx, 21). Sed dinc el humililate consoriibus. Adde usum corporis
in malignitateiniquiias noslra , in mundo geuus de- manifesli; et licet et vita c inimiiabilis sanciilatis ,
signaiur humaiium, Joannedum de advehlu Salva- humanaetamen infirmitatis natura praesidio indiget
toris praedicat, hoc docente : ait enim : In hunc vestium ; esurit, sitit, mceret, quiescit, dolet per-
mundumvenil, el mundus eum non cognovil(Joan. i, inde atqtte in flelum movctur, neque ullum ulterius
10 ). a Si diversum Evangeliorumac Legis asserunt actum aut spernit aul praeterit; quin etiam spirita-
condiiorcm, quouiam in Lege ullio pracsens, in libus dolis tentaiur et vincit, et hostis sni profes-
Evangeliis veniae locus dalur : Lex quidem vicem siune , an sit idem Dei Filius exploratur. Huic in
poscit injuriae, et parem conditionem sancit amissi; exhortationem victricis constanliaeAngeli ministra-
Deus lamen non vindicatbis in id ipsum (Nahum. i, verunt; hic traditus osculo , lcnlus ac passus est :
9) : et expensa in corpore pro admissi qiialitatesup- et si probari verum hominem infelix perfidia sibi
plicii miiioris, ut crcdimus, judicii sorte pensanda B I velit, clamantemde cruce priusquam moreretur au-
sunt. Islhic autem salisfaciendi quidem tempus ad- diat : Deus , Deus meus , quare me dereliquisti( Pt.
mittilur : sed nisi dignuspcenitentiaefrucius et opera xxi, 1) ? Ubi enim humilitas et injuria est, boroi-
subsequanliir, atcintis ignis est vermisque perpe- nem intelligas : ubi virtus et divinilas, Deum cre-
tuns; Domino hisdcm in Evangeliis protestanie : das, Aposlolo sic docento : Deus eratin Christo
Quorumvermis non morietur , nec ignis exlinguelur mundumreconcilianssibi (II Cor. v , 19).
(Marc. IX, 43, 45, 47; Isa. LXVI,24). Ibi erit flelus Ecce enim infirmtisac subditus siatuto Aposiolis
et stridor deniium( Matih. vm, 12 ). Non ergo alius loco sicut pra-dixerat, tertia dic resurgcns vix cre-
in Christo Deus, aliudque principium; sed idem dendus stupeniibus redit, fractisque iaferi faucibus,
latae olim et nunc impletaeauctor esl legis : nec ma- ccelosedem localurus apparuit. Cratias tibi, Thoma,
lus in Trinitale quisquara , quia unus dicitur bonus : qui unus ex oninibus lardius credidisti, qtii clavo-
sed cum in uno Deodivinilatis unitas exprimatur , rum loca palpans et tolius passionis indicia flagitans,
eadem necesse esl boniiatis unitaiisque acqnalitas probari libi confiienter cxpostulas, quod erat quan-
intimetiir : cum et in lege cuslos jusiiliae severilas , doque a perfidis denegandnm. Profecto facilius in-
non malitia sit pulanda ; ct in Evangeliisabsque jus- corporeum rediisse contenderent quem sine corpore
tilia bonitas non credenda. *V vixisse confingunt, ex hoc fallaciaesuperioris suf-
His praeterca illud adjiciunt, non veram in Christo fragia colligentes, quod mare pedibus supergressus
carnem fuisse, sed b ex nescio qua re vel fluento sit.quod manentia iinprovidusclanstra penelrarit, at-
frivolam speciem pr.o honiine demonstratam. Quid que exceptus nubc fulgenti paterimrtisoliuin iieruin
• eigo universa praedicatio proplietarum de corporali veniurus insccnderit. QuiPeirum, jubenle eodem, in
ejus nativitate praemonuit?Quiddiversis vicibusAn- fluctibusambulassenonnesciant, et cadehlibus sponte
geli sunt locuti ? Joannes deindefortasse non missus vinculis emissum custodiacarceris per Angeltimnon
est, aut illa ad eumdem Dei Patris falsa senteiitia ignorent: Paulum vero ut iuvidiam vanitatis eifuge-
est: Ecce tnilto Angelum tneutn anle faciemtuam , rel, in corpore an exira corpus , sub Dei lamen
qui prmparabitviamtuam (Malach. ni, 1). Quid de- scienlia usque ad ccelum lerlium isse fateantur:
nique intra beatissimam Virgineminfusio saucti Spi- Heliam denique curru igneo fuissc sublatuin , el as-
ritusfecil? Cur non in abolitionem secundum prae- picientes relinquentem prophelas itiaudilum homini
diclos lumentis uteri tenipusexceptum est? Ubi in- iler subiisse commenioreni. Qui nunc in Dei Filio
tegra felicis puerperii signa, et parlus matrum om- virlules bujusmodi non credeines, dum sacramen-
nium conditione sublimior ? Infans in praesepibus tum verae incarnaiionis abjuraut, actumquc dissi-
vagiens, uctaleet sapienlia puer crescens, atque in-*" mulant, et hominein nolunt babere quod meruit,
ler electos scniorum ccelus divinoruro intellectuum et Deum non credunt poluisse quod fecit.
dispulaior? Quid rogo impietas flagitiosa non dice- CAPUT XIII.
ret, si bacc fundator salutis omuium non egisset: CoJilraMarcionitasel Pltolinianos, quorum unus Dei
sidespiciens pr.tdieantem, ct opinionem tuntumori- Filium fuissecorporalemrefutat, alius pro lempore
ginis, non mysteriuin vertenalivitatis intelligens in- fuisse corporeum, perpetuumesse non posse credit.
credula Judaeorumlurbasiluisset dicens : Nonnehic APOLL. — Patuit sectae hujus impietas, et niani-
esl filiusJoseph fabri, el mater et fralres ejus nobis- feste exsecrabilis damnauda pcrsuasio , quamvis in
cum sunt ( Matth. xm, 55 )? Veri ergo bominis gra- exordiis narrationis inspecta sit, de propriis lamen
dus isti sunt, et annorum communium ceria pro- est facta signatior : consequens nuncest, ut quaesit
e Ita edidimus e cndice Vind. ; in edilis sic diver- ex nescioquo aere.
tum. Haud iia mullo post ubi ex eodem scripsimus c Hicin codice Vind. legitur, inmstimabilissancti*
qualitatesupplicii, antea legebatur supplicia, sic ut talis. Infra , ubi audiat: Deus, aniea legebatttr au-
ea vox referretur ad expensa, forlasse non male. diret.
b Sic ulerque codex Lem. et Vind.; prior editio,
PATBOL.XX. 30
 1131 ZACCHJEICHRISTIANI 1132
aliarum in sua traditione perversitas , vel quamde- \. ramine genitoris usum vitae communis accipiat:
fensionem objiciat singularum modum servaturus unde b haec in Salvalorem suscitalio comparata,
edisseras; quia specialim ordinata dislinclio confu- merito subjecil: Quis suscitabii eum? Nemo utique
sionem intelleciibns derogabit, dum expositionum nisi Paler. Adoratus vero Judas a fratribus suis non
luce sit claritis, quod errorum lenebris involuttim est: sed quia ex eadem tribtt corpus assumpsit,
lumen semper rcfugit veritatis. proplieticae benedictionis eloquiis Salvator in Juda,
ZACCH. — Inlimaltini est superius Marcioniias se- crcdentes auiem computantur iu fralribus; ipso in
cundum divinitatem Dei Filium credere, secundum Evangeliis sic proiestaule : Hi sunt (ralres mei, qui
hominem refutare : Photinianos econtrario, ex tem- jaciunt voluntaiem Patris mei qui esl in cwlis (Mallh.
pore terrenae nalivitalis Dei Filiuin dicere, anle xn, 50). Esaias perinde ail: Confortatemanus reso-
tempora diffileri. Vide concertantium perfidiarum in tutas, et genua debilia roborate : Dominus noster
una collatione veritatem : simul quod in lolo est judicium retribuit : ipse veniel et salvos faciel nos.
neuter confitelur, el quod simul in toto est ulerque Tunc aperientur oculi cmcorum, et aures surdorum
non renuit. Dei enim Filius in Verbo anle oninium audienl : lunc saliel claudus sicut cervus: et plana
saecnloriim crcationent natus ex Patre, de sempi- erit lingua mulorum (lsa. xxxv, 4-6).
lerno sempiternus, verus ex vcro est. Neque in eo B Jam quidem boc in Evangelio novimus factum :
aliud potest esse quam id quod semper in Palre sed faciundum plenius in resurreclione coiifidimus,
est, ipso in Evangeliis lioc docenle : Omniu qum- cum innovata siccis ossibus membra jungentur, et
cumqne habel Pater, tnea sunl (Joan. xvi, 15 ). El post assuniptorum corporum pnlverem spiritalis
tamen non ita ab eo velut soli propria vindicanttir, formaeiuuneribus induemur; Apostolo sicdoccnte:
sed ila communia , ul in singulis plena. Et iterum : Oportet mortale lioc induere immortatitalem, el cor-
Abraham vidit diem meum, cl tmlalus esl (Joan. vin, ruplibile hoc induere iiicorruptionem(I Cor. xv, 53).
16). Et, Anle Abraham ego sum (Ibid., 58). Dicitur Ut simns conforrnes formaecorporis Cbristi, quem
perinde ad patriarcham Jacob : Fac illi Deo allare, Ilieremias venturnm in corpore praedicans ait : Et
qui tibi apparuit cum fugeres a facie fralris tui Esau homocst, et quis coguosceteum (Jerem. xvn, 9, s c.
(Gen. xxxv, 1). [Ipse iierum in Evangelio sic locu- LXX)? Non eniin fuerai necessarium cum adjeciione
lus ad Patrern esl: Clarifica me, Pater, clarilale quatn hominis de Deo loqui, nisi ul in Deo bomo pariter
habui apud te, prius quam mundus fieret (Joan. xvn, monstraretur. David autem sub verbis Domini ipsius
5). Iste csl qui populum de .jEgypto venienlem prae- ait: Dominusdixit ad me: Filius meusestu; egohodie
cessil in nube. Illum Esaias manifesto a se visum genui te (Ps. n, 7). Quod testimonium in Evangelio
testalur aspectu. Ille a deniqtte se principem cce- G gemina Patris voce firmatum esl : primum cum a
lestis militiae fore in acie a Jesu Nave interrogaius Joanne baptizalum c Jordanis emitteret : secundo
edixit: Nemo enim umqitam novit Patrem nisi Filiits cum in inonle fuiurae claritaiis splendorc perfusus
( sicut scriptum est), el cui voluerit Fitius ostendere . meditis inler Moysentlclianique consedit. Haecita-
(Mutth. xi, 27). Ille se semper bumanis aspectibus que de eodem Dci Pairis utroque in lempore verba
dedit, qnia, ccelesiem societalem fragiliiati nostrae tonuerunt: Jjficest filius meus ditectus, in qtio benc
admiralurus (sic), in homine quoderat fuiiiriis, j'am complacui : ipsum audile (Matth. xvn, 5). Id esi,
meditabatur inieiligi.IIaec itaque Marcioniiis sectin- jam no» Moysen qui tnnc speciem legis exhibuit,
dum divinitalem dicta sufficianl. aut lleliam qui figuram inlulit Prophetarum; sed
Corpoream nalivitaiem Pbotiniana vicissim hae- hunc audile, cui et sermo in polestate est, et in
resis agnoscat. Ait Dominus ad Naihan prophetam : virlule lex gratiae. Sic enim de eo Scriptura prac-
Vade, dic servo meo Duvid : Non lu mdificabismihi dixeral : Orietur vobissol jusliiiw, el in pennisejus
temptum (II Req. vn, 5), sed suscitabo semen tuum saititas ( Malach. iv, 2 ). Paulus quoque pracdicans
post le, et parabo recjnumejus : hic wdificabitdomum ait: Al ubi venit adimpleiio tetnporis, misitDeus Fi-
nomini weo, el erigam lltronum cjus in swcula, ct ego lium suum ( Galat. iv, 4 ) <y«ifaclus est ei secundum
cro ei in patrem, et ipse erit tnihi in filium (Ibid., 12, D carnem (Rom. i, 3). Joannes sitniliter : Omnis, in-
13). Similiter in Genesi palriarcba Jacob de eodem quit, spiritus qui confiteturChrislum in carne venisse,
ante prophetavcrat : Juda, te laudabunl fralres lui: dc Deo est : qui aulem negal, de Deo non est, sed
manus ittw super dorsum inimicorumtuorum : adora- antichristus est (Uoan. iv, 2).
bunt te filii patris ttti. Catutus lcoitisJuda : de ger- Vides ergo perfacile Photinianorum, Marcioni-
mine filius milti ascendisli : recttbans dormisti sicul taruitiqiie doctrinas posse convinci; scd imbiitas
leo ei sictit calulns leonis : quis suscilabii eum (Gen. funestis fratidibus mentes anliquus serpens diiis
XLIX,8, 9)? Forle non lateal nobilissimaeferic hatic nexibus illigavil, ut sectac inexplicabilis labem qua-
esse naturam, tit leo sine spirilu intcgra tantum damconstiiiitiaepraesumptionelueantur. Nihilominus
corporis fornia nascatur, jacensque sic biduum spi- tamen per uiritisque confessionem veritas manifestae
a Iia legitur in codice Vind.; in edilis denique plena eril
lingua.
principcm ... se dixil. Haud ila multo post quia 0 Antea legebalur Jordani se mitteret, foedo li-
cwleslem ex eodem cod. scripsimus, cum editum biaiji errore. Infra ubi qui nunc speciem,vilii non-
esset qui ccelettem. niliil esse suspicor.
b Codex Vind. hwc Satvatori. lnfra in Lemov.
Ii53 CONSULTATIONUM LIB. II. 1134
divinitaiis elucet, duin altercanlium malignitas A i Spiritus cid Philippum : Accede ad curvum eunuchi
discors hebesque perfidia parlem negantis affirmat, (Acl. vin, 2). Et ilerum ; Separale mihi Paulum ct
cum partem negaveril confilemis. Barnabam in opus in quo assumpsi eos (Act. xiu, 2).
CAPUT XIV. Dominus autem in Evangelio saneti Spiritus reve-
Contra Sabellianos, qui Spirilum sanctum negant rentiam cum inlerminalione commendat dicens:
Deum, credendumdonum polius quam donatorem. Qui blasphemaverit in Spiritum sanclum, non remit-
APOLL.—Planaest etiam in his spetaiae exposi- lelur ei neque hic, necjuein fulurum (Maith. xu, 32).
tionis inspeciaiio, et utriusque seclac indubitata Ilic fidelium corda sanclificat, aique ad oninem
perversitas infelicium praviiatum commenia nuda- ccelesiis graiiae perfeciionem informat et dirigit,
vit. Ordo nunc haereseS pergat in caeteias, ct Domino praedicantc : Citniautem veuerit Paraclitus
cunciarum vulgationem series ccepia percurrat, ut ille quem ego miilam vobisa Palre tneo (Joan. xv,
tamquam venenatorum anguium intra a volumina 20), ipse vos dirigel, el ipse arguet mundum a pec-
pectoruni conditos sinus illaia UdeiIux revolvat; non calis eorum (Joan. xvi, 8, 13). Non est ergo munus,
quia tales mereantur agnosci, sed ne dubiorum sen- sed muneralor; ncc donum aliquod, sed largilor
sihus nociturae facilius, dum ignoranlur, obrepaut. donorum : non sanciilicatur, sed ipse sanctilicat;
ZACCH.—Credo leneas in praecedente titulo pra>-B1 numquam inler crcaturas, sed semper in substanlia
notalum, a Sabellianis praecipue sanctum Spiritnin Trinitaiis apparens, Aposiolo sic docente : Divisio-
dcnegari, et donum potius quam donatorem im- nes gratiarum sunt, idem anlem Spirilus : el divisiones
piorum tradilionibus dici; malique hujus auclori- minisleriorum, idem autem Dominus : et divisiones
lalem sacris vel maxime lesiimoniis usurpari, quia operationum, idem auiem Deus. IIwc aulem omnia
cl dari legalur et accipi; Salvatore ad Apostolos sic operatur unus atque idem Spirilus (I Cor. xii, 4-6,11).
loquente : Et insufflans eis dixit: AccipiteSpirilum Jam vero illud affirmare perstultum esi, eumdem
sanctum(Joan. xx, 22). Quitlametiam discipuloruin Angelura aut aliquera de supemis d polesiatibus
a Paulo interrogali, An accepislis Spirilum sanclum aestimari, ciuti infundi in plures Angeli non qtieani,
(Acl. xix, 2)? neque accepisse, nec si esset scire quod huic de propria divinittile possibilc est. llltini
se dixerunt. Quortini intellectuum ratio lalis est. perinde Angeli lantum obtinent locum , ad quem a
Datur quidem, non quia sc ipse non praesiet, sed Deo aul miituntur aut redeunt: hic ila alicubi esl,
ut in eo qui tribuit, inesse monstretur : sicul enim ut et ubique sit semper, Psalmista dicenle : Quo
Pater in Filio, et Filius in Palre, ila sancius Spi- abibo a Spiritu tuo ( Ps. cxxxviu, 7 ), eic. Angelos
riius b in utroque, ac rursus in ipso cst uterque idem propheta ita indicat factos : Qui facis, inquit,
conspicuus. Hac igilur ratione post ascensum Sal- G ' Angelos tuos tpiritus, et minislros luos ignem urentem
vatoris venturus dicilur qui ab eodem prius datur; (Ps. ciu, 4). Sanclum vero Spiriluro Deuni esse
et quem a se poslea millendum promiltii, in se jam Scriplura evidenter osiendit, dicens: Quoniam Spi-
esse dcmonstrat; seque similiterposl cjus advemum ritus Deus est ( Joan. iv, 24). In largiiatibus liber,
suumque conscensutn nobiscum usque ad mundi in inajeslale simplex , el consenliens in Patris.ac
consummalioncin fulurum promitteus itlem Domi- Filii volnntale, non subdilus, Apostolo sic proles-
niis, ait: El ero, inquit, vobiscumusque ad consum- tanle : Tribuit Spirilus unicuiqueprout vult (I Cot.
mationem mundi (Matth. xxvm, 20). El iteruin : xu, 11). Implei omnia nec ininiiiliir; a cunctis
Nisi ego iero, Paraclitus ille non veniel (Joan. xvi, recipitur, et ipse nil recipit; temperat sancto mo-
7). Adeo connexa et indissociabilis datio in infu- dcramiue pias rnentes, el nullius indigens inveni-
sione indubitabilero Dei actu aliam probat in ex- tur : in judicio justus cst, promptus in munere.
speclatione personam, dum el ascendens ad Palrem Namque ct justum Ananiaeexilus monuit; et non
nihilominus est nobiscum, cl bene ab ascensuroi iiianiter Deiim credi ante invocaiionem docenlis
credilur datus qui promittitur adfuturus. Quamvisi Pelri Cornelins approbavit : sed lamen non hacc
enira Apusloli ante asccnsum Saivaioris, sanctii tantum subsistentem ejus in deitale personam tes-
Spirilus donum fueriut consecuti, in ipso lamen lantur aut comprobant. Viventis Dei viva species
postea pleiiitudiuem perceperant, libro Acluum sic: in columba e supernis ccelomni sedibus venit, et
docenie : Et faclus est subito de cwlo sonus tamquami ab ipso ut Redemptor mundi esset atque ado-
spiritus validi advenienlis; el implevit domum lotami rarelur ab Angelis, unctiis et Cbristus, ipso de
in qua eranl sedentes : el apparuerunl illis iinguw? Isaia in Evangeliis sic recensente : Spiritus Dei
c dividuw : seditqite sicut ignis super singulos eorumi super me, proplerea quod unxit me (Luc. iv, 18;
(Act. u, 2, 3). Spiritus quin etiam et sermone5 Isa. LXI,1), elc.
manifestus esl, eadein Scriptura memoranle : Ei aill Ergo his teslimoniis innumerisque practerea per-
a Siccodex Vind. etalius quem viderat Acherius,, Acherius in uno e suis codicibus legeral etiam dis-
quib lainen edere maluit tio/wiiijia peccalorum. pertitm: in alio, divisw. Siatim vocem Spiritus ad-
Hic e cod<l.Vind. et Lem. resarcivimus lacu- scripsimus e cod. Vind.
iiani prioris ediiionis, iu qua hoc tanium legebatur,, d Sic codex Vind.; in editis wstimare. Infra, ex
ita sancius Spiritus in ulroque conspicilur, ct ini eodem codice, in deitale personam, scripsimus, ubi
margine con.spicuus. erat JJJdeitatem personam.
c In codice Vind., disperlilw : seditque ignis.
H55 ZACCII^I CHRISTIANI 1156
ditus Sabellianorum error oslenditur, qui sanctum jA demptio proveniret, nisi illud sanguis veri iterum
Spiritum specialiter refutanles, plenitudincm solidae lioiniuis expiassel? Cujus inorlem licet jam testi-
majestatis sacrilega tradiiione contaminant; non monia plura docuerunt, ne laiiien adversus se prac-
inluentes illum ut cansae nostrae utilitas exegetit, dicla haeresis adslruat nihil prolatum, de copiosa
aul in Patre aut in Filio, aut rursum iisdem in exemplornm multiiudine pauca sumemus.
semanenlibus demonstrari: quia licet plena nostrae David ilaque sub verbis Domini ipsins dicil :
credulitatis salus sit, unum per omnia sicut est c Obediens°(actussum iisqtte ad morlem ( Psal. xxi,
Deum credere et confiteri, abesse tamen fidei non Philipp, n, 8). El iierum : Posuerunt mein sepul-
potest, Trinitatem non esse sine lertio. cris sictttmortuossmculi (Ps. CXL,5). Et tertio : Fac-
CAPUT XV. lus suin sicut homosine adjttlorio, inler moriuos li-
Conlra Patripassianos, qui Patrem passum esse ber (Ps. LXXXVH, 5). 0 inaesiimabilisDei virlus, el
existimanl. inscrutabilis Dei sapientia! Undehic paulo anie st-
APOLL.—Diversus quidem a memoraiis Sabellia- cut morluos swculi, nnnc sine adjutorio inter mor-
norum error et causa esi; sed, ut credo, perfidiae tuos liber est? nisi quia, ut ipse prscdixerat : Opor-
exitus similis ac retributio praecedenlibus compa- lebal Filium hominis pati et crucifigia scribisel prin-
randa; cum sanctum Spiritum in Dei virtnte ac B cipibus sacerdotum, el debellttta mortedie terlia ctb
substantia permaneniem a ab unitatis excipiunt inferis remeare (Matih. xvi, 21); ut in effeclura
Trinitaie, et Scripturis omnibns renitentes, fidem nostrae salvationis, vivorum simul ac morluorum
Trinitalis impugnant. Verum his quoquc in numero accipcret dominatum; etillud sublimissimaecharila-
profanorum relictis, residuorum perversiias confu- tis statueretur exeinplum, ui.nnsmet pro eopassionis
telur, ne id quod rcieclum expositione 11011 fuerit, calicem biheremus, qucm non respuerat ille pro
suppressum pntius aeslinient quam relictuni, et in cunctis. Manifesta ergo iu personis ac nominibus
quemdam ignem lavilla deficiens convalescat, si Triniias, sed diviniias unaesl; nec Patripassiani
quando quaesituris meniio facta praetereat, quod recipimus unionem, sed caiholicamin Deo amplec-
Scriplurarura auctoritas fortasse non relicet. limur unitatem. Ab bac iiaque memorati interpre-
ZACCH. — Praemonueram primac interrvgationis latione dissetitiunt, et falsa imponere moliuntur oc-
exordiis plenitudinera inetTabilismajestatis utcum- culiis; dum quixl ex Paire est, non nisi in eo lan-
quc inlelligi fide posse, verbis ut diguuin est patere tum esse coiifirmant, quod specialiter ex homine,
non posse; siquidem cutn ipsa nominum ac perso- injuriae divinilalis ascribunl.
naium distinctionem cfficicniia verilatis, non sta- CAPUT XVI.
lus faciat subsianiiae differentis : quoniam ad in- C Conlra Arianos, qui Fitium et Sanctum Spirilum
tuendam divinitatein cum eiiam sensus impar sil; esse minores Palre dicunt.
1ii11i dubium est imbecilliorem multo scrroonis stib- APOLL.— Quam metui ne quod validius aut ab-
slaniiaro esse quam mentis. Ilanc itaque humanae strusius malum inlra occulta perfidiaeistius vi»cera
inlirniitatis difficultatem auctores universorum resideret! Namque ad primam relationis luae fron-
amplectuntur errorum. E qitibus Palripassiauus lem non tam perspicua fidei noslrae menibra cer-
eam sibi partem impietatis elegit, ut quia ex Patre nebam, et obscuriiatem noxiorum fraudibus invo-
priinogenitus Filius, et ab ipsoSpirittis sanctus pro- lutam ignoraniiau potius quam malitiae deputabam.
cedens; idem Pater et Verbum sit, alquc ab ipso Itaque probabilis doctrinae tuae ordo auctoris lace-
et caro suscepta"videatur et passio : idem perinde ram rabiem perditioni miscuit el clienielae. Quid
ci Spirilus sanctus. Nec auctor in Trinitate, sed so- nunc sibi Ariani conira veriiaiem noslrte credulita-
lns in divisionem divinitaiis ad b dispendium prae- lis 'assumant, simili modo pande; ut si vel 'ejus-
dicalur, nisi in coinmuiiioiiem Trinitasredacta cre- dem d vel tectioris nequitiae docebuntur, gregi bae-
datur : dequa, ut creberrime metnini, quod senstt rcant praediciorum, BOIIimmerito exsecrabiles j'u-
percipi non potest, inenarrabile potius quam nul- dicandi, si traditionibiis subdolis derogant, quod
lum est acsiiinandiim. Non solum autem a Patrei D professionis litulo non recusani.
abesse injuriam passionis, verum etiam a Verbo< ZACCH. — Dixidudnm Arianos arcem lenere per-
multipliciter agnoscitur. Nec euim incorporabilisi fidiae, et hoc ruinae majoris piitandos, quo celsiora
divinitas, sed corpus affixuro esl; ct quidquid in- profilentes velul integrain fidem praeferunt, qui fi-
fra hoiiorein ccclestis poteutiae Dei Filius penulit, dei inlcgrilaletn rccusaiii: non enim creatorcm, sed
non Verbo, scd liomini reputatur assumpio. Curn- creaturam Dei Filinm dicunt, el caeleris hoc tan-
que peccatum in primo hoinine fuerit, qnemadmo- tummodo esse potiorem, quod factus priusex Deo
dum denuntiata a tol saeculis humano generi rc- Patre, non genilus sit : tempori perinde obnoxium
a Sic uterque codex Lem. et Vind., nisi quod hic in textn
legatur agnosci.
c Ad litinc
pwnilentes habel, male. Prior ed'iio, ab unilale lociini monuit Acherius, auclorem vel
propriw divinitatis excipiunt, et Trinitalem Scripluris memoriier praefaiumesse, vel alludere ad P.-almum
omnibusrecensenles. in quo lamen nihil liujusmodi repeii.
b In codd. Vind. et Lem. , prwdicantis. Stalim xxi, d 1II cudice S. Arn., vel tetrioris : statim hareant
codex. S. Arn., in unionem.Iufra agnoscitur scrip- codex Vind.; prior edilio,'adhwreant..
sitnus sic, m Acherius legendum esse monuit, cum
 1137 CONSULTATIONUM LIB. II. H38
esse quia nalus est. Quam impietatem talis senten- A do Dei es; terrae insuper praces de qua assumptus
liae calliditale confirtnant : Eral, inquit, quan- es; validioribus infirmior dominaris, profunda mo-
do nonerat.O saeva iinpiorum malignilas! Deusne dicis trabibus vecius ingrederis, et subjecio serviunt
potuit aliquando non e.-se^ aut quemadmodum elemenia , non praesuul: tibi anni aut gratac aut
a genilus.sict secundum divinitatem facius astrui- utiles vices mutaniur, rerumque varietas dispositos
tur? Namcum Deo speciale soli sii scniper fuisse, universorum gcrminum educit fructus : tibi aereae
ex ipso atque inlra ipsum nascens quid alind po- aves deciduut, et aquis nascentia aluntur ac vi-
lest esse quara Paler est? Aut ille qiiemadniodura vunl. Taceo quod generali exemptus ruina in spcm
Pater, si in Verbo assuropiio aliqua, non -nativilas qiiain amiseras repararis; quod per te munere im-
veraest? Quod si verus Pater, verus et Filius; et mortaliiaiis exutus, per illiiui tamquain a princi-
si iu nullo dissimilis, tutii demum certa imagoge- pio dignus Jndueris; et velut exigua sit ista libera-
nitoris. Atque illud consentiens in propheta : Eru- lilas, ccelum insupcr si niereare conscendes: siiuque
clavit cor meum verbum bouum (Ps. XLIV,1 ). Et matcriaeluae ullcrjus non gr;ivandus , cboris misce-
ilerum : Anle luciferum genui te (Ps. cix, 3). Sed beris Angelorum, ac lot saeculis invisibilem |Deu:n
liis confestim illa substituunl quae sub Domini ip- pereunis laetiliaepossessor aspicies. Quid plura ? Si
sius verbis in persona assumpti bominis proferun- B adoptionis catholicaefidem serves, haeres Dei, co-
. lur : Pater, inquit, tnajor me est (Joan. xiv,28). El, haeres auteni Christi perpettto permanebis.
Non veni voluntatem meam facere, sed volunlalem Sed bis ac lalibus pnlsi haerere nihilominus nia-
ejus qui misit tne Patris (Joan. vi, 38). Altioris de- lignis intellectibus student, illud ex Evangeliis as-
nique sensus ex verbis; Salomonis scripia corri- sumenles, quod horam adventus sui diemque ne-
piuut : Prior, inquil, omnium creata est Sapientia scierit. Ul illis hoc dimittaiur, assumptum ho~
(Eccli. i, 4). El, Dominusin inilio viarum suarum minem ante nescisse quam terrestriuin et ccelestium
creuvitn,e ( Prov. vm, 22). Quaesi in praescientia, poleslalem in Dei gloria receptus acciperet; num-
sicut dixi, de auclore redenipiionis nostrae praedicla quid etiam Verbi divinilas ignorabai, aut cum sit
non ce:isenl, b et Salomonero in codem Spiritu Filius seniper in Palre, atque in Filio Pater, sciet
aliud puiant sensisse quam caeteros; audiant aequa- aliquid unus alio nesciente? Et quamlibet ex vo-
litatem substantiaeet divinitatis unius, Patremque ac luntaie Patris a se tamen faciunda penitus ignora-
Filium licet, in personis ac noininibus non eum- bit? cum in ipsa palcrnac voluntalis ralione non
dem, unum lamen in majestate cognoscant: Ego, in- subjeclio, sed consensus est; David in Spiritu sub
quii, et Pater meus unum sumus (Joan. x, 50). Et verbis ipsius sic docente : Ut facerem voluntalein
ilernm : Philippe, tanlo lempore vobhcum sum, el C tuam, Deus meus, volui (Ps. xxxix, 9). Non est
nondum me nostis (Joan. xiv, 9)? Qui me videl, crgo ita obtemperans, quasi subditus, sed volunia-
viaet el Patretn. Et lcrtio : Omnia quwcumquehabet tem Patris in sua faciens voluntate : mitti autem
Pater, mea tunl (Joan. xvi, 15); el qum vull Filius dicitur, sed ut alterinielligatur. Novitque etiam se-
eadem vult et Paler; et : Sicttl operalur Pater, ops- ciindum hominem omnia ; quaefuiura sic praenotat,
ratur et Filius (Joanv, 19). Simililer clarificari ut in aperto sit consummationisdiem nobis potius
perinde a Palre se postulat; sed rursiim Patrem a se congruum fuisse nescire, quam illum penilus igno-
clarificalum coram liominibus protestainr. Quo au- rasse. Denique hinc el viiae propriae fine celamur ,
tem pacio includi qualibel protensione tempnrum ut aiiemiores ad justitiam incerii exitus sollicitudo
pnlest, a quo tempora sunt creala ? Vel quod ei ini- pcrficiat, el sub oinni peccatorum occasione com-
tiiim est adscribeiidum , per quem omnitim iniiia posiii mortem facilius evitemus, si morlis adven-
prodierunt. tum quotidie timeamus; hoc enim generaliier pro-
Iniuere Ariani caecam persuasionem, et senstim videns Scriptnra praemonuildicens : Stulte, hac noc-
lolius impietalis terminos excedeutem. Finge quod te expostulabitur anima tua : ea qum prmparasti, cu-
Iransgredi rerum inilia opinione sua possit, et so- jus erunt (Luc. xu, 10)? Similiter Apostoli prtemo-
lidaemajeslaii praejudiciumcomparare. Nonne aper- ^ nentur, Salvatore dicente : Orate sine intermissione
laeinsaniae est, Deo cui omnia debeas, nomen sub- (1 Thess. v, 17 ); quia nescilis quando Filius homi-
staniiae delerioris a.<cribere, ac de immenso quasi nls venturus sit (Matlli. xxiv, 42). Id est: Metus vo-
possis exigua definire? Quid in le, o nequam ho- bis el exspectatio incerta consultior est, ne securos
ino, lantum ille promeruit: immo quid non prae fiducia subruat, el fuiurorum scientia decipiat nil
caeteris, cum te posl omnia formaret indulsit, ut timentcs; cum magis spe diulurnitatis abjecta aude-
bonis mala referas, ut zizania esse quam trilicura re salubriter timeas, quod corrigi in spalio posse
malis ? Cunctis poslerior factus creaturis per eum non credas.
potior facms es, quem a se faciis profane perrai- Universaetamen haereticorumperfidiaede utraque
scere siudcs. Tu de calcabili, ut ipse non renuis, Chrisli nalivilate duobus vel maxime teslimoniis
limo, seusu, spccie ac potestate imago ac simililu- subruuniur, Joannis Evangelio sic intonante : In
« Optima lectio codicis Lem. Quod antea lcgeba- resduae e Lcmov. descriptae sunt. In editis, quasi...
tur qetiilus sit, et secundum, intelbgi non poterat. non essent, pessime.
jg_b Priores duacvoces e codice Vind., posierio-
II."9 ZACCIL«I CHRISTIANI HlO
principio erat Verbum,et Verbtimerat apttd Deum; A etiamjnsiiliao privi'egium tribui Deiss ipse sic lcqui-
«3«Deus erat Verbum. Iloc eral in principio apud tur, per Esaiam cmiversis isia denunlians : Dic lu
Deum. Omnia per ipsum (acta sunl, ef sine ipso injustilias tuas prius, ut juslificeris (Isai XLUI,26).
faclum est nihil (Joan. 1, 1-3). Et ilerum : Et Ver- lniuere cttm veuia praemium, et cujusdam bonoris
bum caro factum est, el habitavit in nobis: et vidi- in simplici confessione mercedem : Deus illi justi-
mus gloriamejut, gloriam quasi unigenilia Patre , tiae friiclum promittit, in quem Novatianus dufa
pienum gratim el veritatis (Ibid., 14). Vides ergo pronuniiat; et absolvi posse cum gmia pollicetur,
niillum Arianis loctim relictum, quo merito a fidei quem ille ne salvetur, expellit.
noslrae integritale dissentiant: cum idem Dei Filius Ilis tamen non legitimus sacerdotii principatus,
ante saecula unigcnitus, el niinc primogeniius prae- surnmaqne in pontificio non fuil sedes, sed perob-
dicetur ; terreni corporis obiinens veritalem, et cos- replionem velul in quadam tyrannidediscordia con-
lestcm pnteiitiam non oniiltcns [Forle amiitens], valescens praedictumschismatis seclalur auctorem,
utraqne nativitate complcxus est quod per solam et a consortio piaeu communionis exclusi tradi Sa-
divinitatem antea possidebat. lanac perpeluo inalunt, quam Deo spirilalis gratiae
CAPUT XVII. exhorlalione revocari; recipere innumera Scriptu-
Conlra Novatianot, qui unitalem dissenliunt,el se- B I rarum exempla nolentes, quibus haud dubia inler-
mel lapsum restaurari potse uoii credunt. pretaiione cognoscitur et provocari lapsos debere,
APOLL.— Omnium quidem seciarum error et pra- elsuscipi revertentes, Psalniorum libro sic inchoan-
vilas in priroa stalim expositione claruerat; sed ut le : Beatusvir qui non abiit in consilio impiorum, et
promptius [eluceret, necessario firmitas doetrinasse- i» via peccatorumnon stetil (Psal. i, 1). Beatus ergo
quentis accessit, ct currens per singula modustom- est qui non iia abiit ut redire contemneret, et pro-
petenler delexit quidquid traditio sceleratae inter- fectuin consilii melioris accipiens misceri impiis
pretalionis obduxerat. Unde nunc ut nulla animo destiiit, postqtiam corrigi potius inlellexit. Bealus
desit instructio , pande, quajso, quae Novalianos a perinde est qui in vi:i\non sietit peccatorum, ille
nobis causa delermiiiet, ut a credulilate catboli- utique qui ingressus viiia non permansit in vitiis,
ca discedentes, non solum convcntus exiraEccle- ipso in conseqiienlibus hoc docenle, cum obrcpen-
siam contrahanl, sed, ut credo , etiam fideni il- tium dclictorum excusationem praemitlens, consciiis
lius impetanl, a cnjus pace uuitalis odio reces- noslrae Iragilitaiis h;ec posuit: Deticta quis intelti-
serunt. git (Psat. xvin, 15)? Id est, admitli facilius posse,
ZACCH, — Recte inleHigis (idei unitatem penesi quam nosci. Addit in precibus, ut et abalienis et ab
eos esse non posse, a quibus Ecclesiaeunitas sii re-• C ( occultis propriis emundelur, immaculattun se fore
licta; quia non intercst qucmadmodum quis rece- confidenier affirmans, si ea s bi non dominenlur in
dat, si ab ejus corpore sponle se dividil, Domino) quibus ante peccaverat. Ecce eliam a maximo dc-
in Evangeliis hoc loquenle: Qui mecum non cst, ad- licto purus efficitur, qui in se crimina non redilura
versus me est: el qui mecum non cotligit, spargil! condemnal; ct imuiaciilali honore gloriatur, qui
(Luc. xi, 23). Fueruni bi enini aliqiiando nobis- elegil hoc esse quod uoluit, dum perlrui respuit
cum, sed quodam Novatoauctoredisrupti sunt; noni quod dilexit. Similis per Ezcchielem seiilcrtlia Dei
inmen haereticis coaequandi, quia non a confcssione5 est, haecdicentis : Ul quid moriemini,filii hominumf
catholica, sed a charilate dissentiunt, alque in so- convtrtimini ad tne , el converlar ad [vos (Ezech.
lam pielaiem rebelles Dei niisericordiac subtrabunlI xxxiu, 11). Id est : Inferni est via ista quam pergi-
quos semel inimici laqueis irrelitos restitui non ad- tis, et in veniae desperatione mors vera : non sum
miltunt. Mundossc alque, ut ipsorura verbo utar,, ego crimina avarus abolerc, qui lani leniter ne jam
Catbaros voCant, divinae admoniiionis semper im- admitlantur adinoneo, qui judicii mci inviolabilem
memores, qua primum in Job Spiritus dicit : Quiss formam his sermonibus pando : Nolo morlem mo-
enim mundut d sordibus, ncc sj unius diei sil ejus vi- rienlis; lantum revcrtalur el vivat (Ibid.). Et, Si ini-
ta in terra (Job. xiv, 4, 5, sec. LXX)? Unde et Psal- D 1 autisconvertat se ab iniquitatibus suis quas (ecit, et
misla simililer scntiens, ait : In peccatis peperil mei cuslodiat omnia mandala mea, et faciat justitiam el
mater mea (Ps. L, 7). Et Joannes in Epislola sua : judicium; vila vivetet non morietur. Omnia delicla
Si dixerimut quia peccalumnon habemus, nos ipsoss ejusqumcumque(ecit,noncommemorabuntur(Ibid.,14).
decipimui; et veritas in nobis non est(i Jonn. I, 8). Scd tamen Dei muuus el dignissimum piac remis-
Severioribus ilaque judlciis plectenda non credunt,, sionis ediclum non solum b in aboliiione Nnvalia-
quaenumquam in confessionem deducta, velut la- nus reddi prohibet, sed perlinaciter ad veniam non
lere perpetuo possint, callidissime supprimunttir. sinit pertinere. Ne sane ab his^horunique similibus
Profitentibus vero cuin praeseniiura emendationc; penitus excedat, levissima quaequeel pauca dimit-
praeterita non solum veniam non negari, verumt tens, in iqualibet correctione exsertae indulgeniiae

" Sic e codd. Vind. et Lem. cdere libuit, cuml piget.

antea legereutf exclusos.Infra eosdem codices se- b Codex Lemov. in abolitionem... redigi : quod
cuii, scripsimus potius intelleait, ubi male erat po- ultimum verbum agnoscit codexVind. uterque deiu-
suisseintttlexit. Caetera quae leviora suut, ascribere3 dc excretmindnlgentim.
 11*1 CONSULTATIONUM LIB. II. 1148
vim repellit : cum Salvator [in Evangeliis mundnri ,A diem Jesu Chrisii Domini nostri (I Thes. v, 23). Sed
per eleemosynam cuncla cominemoret, ac, sjcuf alios incauiae ignorantia juventiilis, alios terrenae
aqua exstinguitignem, sic eleemosyna[exslinguitpec- fervor illecebrae, ad proclivem deliclorum viam du-
caium (Eccli. tti, 33). Relicto deiiique loio admo- cit; sub verbis propri;e excusatiunis David in Spi-
dum grege, unam ovem fidei pastor inquirii, et in- rilu isiud luquenle : Delictajuventutis mem et igno-
ventam humeris superponens plus gaudii in amissae ranlias meas ne memineris, Domine(Psal, xxiv, 7).
recuperatione conslituil, quam habebat in salvis. Justarum quippe allegatio precum est, annis infir-
Apostolusaiiicm formari in se rursum more parius mioribus perpetrala forma rcmissionis reeenseri, et
Galaias ait, quos revalescentibus vitiis fruslrn pri- cum aetatis privilegio perperam gesta diiniui; quia
mum in regeneratione mentis ediderat. Unde et in hoc eodem testimonio non otiosa pcr prophetam
opere charitaiis effecto peccalorum multitudinem refertur historiu ; sed aetatis ad casum facililas in-
regi, Petrus et Jacobus Domini frater affirmani, cautior intimalur. In quo annoruni gradu c ne velut
verbis similibus prolesiantes : Charitat, inquii, tegit specialemNovatianilocum teneant, audiant Salomo-
multitudinem peccatorum(I Pet. iv, 8; Jac. v, 20). nera sine exceptione lemporum similia praedican-
Itn, hisevidenteri;ispectis, intelligisNovatianosatro- tem : Quis gloriabitur casiumse habere cor, el mun-
ci obslinatioiie caecatos, maliliae polius suae quam 1B dum se esse a peccalo (Prov. xx, 9)? Exclusa est
Dei salisfacere voluntati; dum in proximos el post ergo vanitas tacitaefalsitalis : quamlibet purus ocu-
compunctionera praeteritorum, ipsis qui j'udicant for- lis videalur bumanis, non tamcn ideo reus non est,
tasse meliores, et confessa condemnanl, et expiata quod suaeille conscicntiaeDeoquepollutus esi.
non solvunt; quae et donari possunl, et occttli non Ilanc igiiur noslrae fragiiitatis infirmitatem trino
oportet. indulgenliae gradu purgari pietas divina permisit,
CAPUT XVIII. donans principio cuiicta per baptisraum ; obrepenlia
Qum Novatianisrespondenda sint. posiea pceniteniia tegens, repulari penilus milla
APOLL. — Manifesta et evidens ratio est, non di- constituit, si ab omni corporis labe mariyrii quem-
cam Dei, penes quem misericordiae summa est, ve- piam fervor absolvat, Psalmisla dicenle : Beati quo-
rum ciiam justorum liominuin judicio * irremedia- rum remissm-sunl iniquitales; et quorum tecta sunt
biles (non) duci, qui vitiorum pravitate calcata ad peccala. Bealus vir cui non imputabit Dominus pec-
meliora seconietuni, et antea vel aetatis ignoranlia catum (Psal. xxxi, 1). Reniitluntur ergo in baplis*
negligentes, vel casuum diversorum erroribus occu- mate ornnia, quoniam illa tantum quae contracta
pati, iter fidei repetuni, alque abjccla, quam prius post fuerint, ascribuiilur : leguntur in ptenilen-
praelulerant, carnis illecebra, snpetnae conversatio- IC lia, quae si fuerint repetila reviviscunt. Imputari
nis aciibus diluunt quidquid ante lerrenorum amore auiem in martyrio nulla possunt, quia et primum
polliieranl. Sed forie ante infusionem baptismatis prctiosa sanguinis effusione delenlur, el in jiraeju-
ista concessa siut, et aliqua Novatianis adsit aucto- diciuin exstincti feliciter corporis non recurrunt.
ritas, qua post lavacruro spiritale pollutos purgari Sed quamlibel astipulante pceiiileiiliadimitlere gra-
non posse contendant, et inviolabilis saiicii Spiri- .via suaepoteslalis negabunt, cum pariter officiiac
lus tnunus tradi per homines semel posse, amissum professionis suae esse cognoscant, aut ligare quae
restitui non posse confirment : assertioni ipsorum dttra sunt, aut expiata dissolvere ; illa ad Pelrum,
illo forsilan exlrinsecus suffragante, quod a se locus in cujus pcrsonam polestas omnium convenit sa-
pcenitentiae non negoiur, sed a Deo venia sit spe- cerdotum, Salvatoris sententia perdocenle: Quw-
randa; et satisfactio explenda pro faciis, non rcpu- cuinque ligaverilis in terris, ligata erunl et in cwlis:
landa pro meritis. Quid ergo in hujusmodi intentione el quwcumquesolverilis super terram, sotuta erunt el
duraniibns referri debeat vel probari, more consue- in cwlis (Maith. xvi, 19). Donari itaque delicta sine
lae exposilionis insinua : ut sermonisjnosiri occasio- exceptione permissum est, si tanlum in abolitionem
ne et pravis correctio, et venia suadeatur affliclis; missa non redeanl; nec sicut scriptum est horio-
dum irreligiosorum pertinacia panditur quidquid I) rem proprii vomitus canis repetat (II Pet. n, 22),
spei desperantium comprobalur. atque ablulas piis laboribus sordes sus in volutabris
ZACCH. — Felicius quidem est intemerata spirita- d mergenda desiderei, plus post remedia passura
lis graliaedona servare, et incorruptum cccle-siisin- discriminis, quam inchoaniibus malis Iapsura perlu-
dulgentiaeiniinus b futuro deferre judicio, David hoc lerat, Domino in Evangeliis sic monenle : Ecce sa-
perdocente : Beati immaculatiin via (Psal. cxvm, 1). nus factus es, jam noli peccare; ne quid tibi delerius
Aposlolussimil ler : Ut possimus,inquil, fralres, in- conlingat (Joan. v, 34). Nolo dubites : pracsenlia
egram et animam et corpus el spiritum servare in semper, non praeteriia Deus censel; hoc enim ait :
a In edilis irremeabilesduci, sic tamen ut Acherius quod erat in priori editione gesta commiiti.
ad marginem nionuerii particulam negalionis esse c Sic codd. Vind. et Lemov. in editis he vel spi-
adjiciendam : vocem irremediabilese codice Vind. cialem : iidem infra taciiw falsitalis, bene, ubi prior '
stimpsimus. editio ifltiJo?falsitalis, male : postremo e codice Le-
b Sic codcxS. Arn. quem cutn Acherius vidisset, mov. edidimus quod sum ille, cum antea legeretur
edete tamen maluit puro deferrejudicio. Infra gesta quod soli.
dimitii, quod est in codice Vind. maluimus quam d Totus hic locus fcede corruptus. Ita legerem si
1145 ZACCH/EICHRISTIANI 1144
JJI qua via te invenero,in ea te judicabo, dicit Domi- A• Cujus tamen gradus omnibusreliclurns exemplum,
nus (Ezech.33, 20). agens in corpore ipse lustravit. In Jordane baptiza-
Quod si post baptisma, id est, pnst sancli Spi- tus est; pceniientiacspeciem pertulit in deserlo :
ritus susceptionem, redinlegrandae nobis gratiaeJo- quod autem summae purificationis cral, in passione
cus non est; quemadinndumAaron, ulique jam sa- complevit.
cerdos, gravi exemplus offensaeamissum poniificii Unde advertis, Novalianos sub omni 'peccalorum
gradum recepit, et post leprae infusionem roundari occasione dcgentes adversum se stultissime recusa-
Maria ccelitus meruit, quic ne qucmquam polluerel, re, quod Deum pro se intelligant praeslilisse; so-
fuerat segregata? nam in castris congregatio spiri- laneque Ecclesiam, ut lide, iia et pieiale, Deo proxi-
lalis signalur Ecclesiae; lepra vero delicti mortalis mam, supra vilem concubinarum gregem, rcginam
effigies demonstratur.Cur patriarcha David geminis nierito nuncupari, quae dexirae parlis obtinens lo-
sanguinibus expiandus, iunovari in se prioris gratiae cum, sinistraefilios celsa condemnat; ad se venicn-
Spiriium petit, evidenii Uducia Deo pollicens, ul tibus integram fidem tradens, reverlendi ad se cu-
iniquorum conversio vcniae suae provocetur cxem- pientibus adiliiin non praecludens; dum et manifes-
plo : patere insuper sibi in Dei laudibus loquendi lam divinitatem fidelibus praedicat, et spe veniae
copiam deprecalus, auctoritatem praedicationisob- B promptioiis mavult revocare pereuntes, quam cor-
tinuit, dicens : Labia mea aperies, et eos meuman- rigendos forsitan desperatione confundere.
nttntiabittaudem tuam (Psal. L, 17). Peccatori aulem CAPUT XIX.
dixit Deus : Quare tu enarras justitias meas, el sumis Quw sil mysteriorumdivinorum integra plenitudo.
testamentumntettmper os tuum(Psal. XLIX,16)? Nisi APOLL.— ln aperlo eslNovatianos stulie ignosci
fortc in prophetis alium spiritum, quam nunc accipi- nolle peccatis, et suaefragilitatis immemores lapso-
inus, fuisse contendunt, au».penitus non fuisse, aique! ruiii magis damnatione, quam conversorum emcn-
immiiiorem sub gratia EvangeliorumDeumquam ini datione Iaeiari : sed nisi cxpostulatio muliiplex
lege constituunt; qni Petrum, id est, ipsum Ecelesiae ; taedium gignit, unam hanc consummandi operis
fundainentiim,tametsiin crimine non mansisse, fuisse> adjice firmitaiem, ut toiius credulitatis corpus am-
tamen in crimine falebunlur; eladmonitionis Domi- pleclens, sacrameutorum enumeres fastigia divino-
nicaerecordantem, non perfidiae,sedinfirmitatis;rea- rum, et memoriaemandanda constituas, qtiaeperen-
tum amaritudine diluisse intelligant a lacryniarum. nis spei inlellectibus prodidisti, ut concluso paucis
Talis perinde luxuriosi illius in Evangelio redilus ab- seusibus verbo recolere possit crebra coufessio,qucd
sumptis opibus substantiae spirilalis, atque a se ini in formam catholicaebrevitatis insinualio fidclis ap-
coelum pcccalum fatentis, non renuilur utpollutus, , C u taverit.
nec refulatur ut prodigus, sed incurabentis in cervi- ZACCH.— Sufficere quidem poterat decursa in
cem suam patris osculis, id est, catholica pace, sus- causis singulis ratio, et omniuin interpretationum
cipitur; quiutique nisi per adoptionem baptismaiis; textus elucens : sed ne aliquis ex varielate sensuum
prius filius esse non potuit. Magni etiam couviviii scrupulus, nequa ex responsionum pluralilate anibi-
laetatus est apparalu, idest, communionis divinae> guilas excitetur ; lolius fidei sacrtim ordinem tenens,
hoiiore donalus esl; in annulo lidem recipiens, ini semper haecrecoles. Unus est Deus Paier, qui sem-
stola graiiae vestimentum : cartie insuper pascitur per hoc habuit speciale quod Patcr est, non reci-
vituli, id esl, aeternae haerediiatis, sacri corporis> picns ulla, sed a se proferens omnia ; inconverii-
assuinptione, lit particeps; plena Apostolicccdigui- bilis, invisibilis, inaisiimabilis, aeternus. Est igitur
tatis ornamenla sortilus. et Filius nomine atque persona, non substantia, a
Poslremo eiiam blaspbemiam quaecuncta super- Patrc dislinclus, plenae majcsialis ut genilor, pcr-
greditur crimina, rcmitii posse Salvator insiuuai, , fectus-perinde et sempilernus ; nec secundum perli-
abolerique in se comniissa non renuit, si veraecon- doruin opiniones a tempore credendus est quia natus
versionis labore iiiereamur ut sub ej"us praeceptoi . esi; sed cum Patre ante tempora manens, nobis ex
ccelum consentiat cum judicio sacerdotum; quai lempore assumpti Salvatoris osiensus : unus nunc
fiducia Salvatoris edicii eos, qui per fidem viiiis> idemque mansurus et credendus est el confitendus ;
emundanlur, non tantum ad veniam sed honoicm quoniam manifesla ejus divinitas non adraittit ut ali-
gentium Doctor invitat dicens : Qui antemse emun— quando"non fuerit; nec rursum|verae carnisassump-
daverit ab istis, erit vas sanctificatumb in honore, lio patitur, ut sancli Spiriius cretione cessanie natus
utile Domino,ad omneopus bonum paratum(II TJIU. ex Virgine non credatur. Est et Spiritus sanctus c a
n, 21). liaque ut in unitale divinilatis est Trinitas, Patre similiter ac Filio, jiersona lantuni el nomine,
ita in uiio baptismatis nomine trina purgatio ; Domi- non majestate autsubsiantia alitisacsiimandus ; non
no ad Apnstolos sic loquenle : Adhuc, inquit, habeoi genitus ut Filius, sed a Patre procedens, virtutis,
baptixari baplismatequod vos nescitis (Luc xu, 50). divinitatis, honoris perinde ac voluntalis ejusdcm,

res mei arbitrii esset, mergendose desiderel... passu- b Codex Vind., i« honorem, utilc Deo. Supra al-
rui... lapttts. lera pagina ubi legilur sacri corporis assumptione,
» Sic uterqufi codex Lem. et Vind. emendate : in uiroque codice vox taeri deest.
prior edilio, dilui intelligant, corrupte. 0 Sic codex Viud. haud paulo melius quani prior
 1145 CONSULTATIONUM LIB. III. »H6
idem semper quod Paterac Filius faciens atque idem A que in judicium resurgentium corporum, et cum
praestans : informator sapientiae, fidei dator, Iargi- electis perpetuo regnaiurum. Heecfiducialiier cretles,
tor muneruin, sanciificalionis indullor, remissor cri- haecfulura profueberis, ut sanclorum ccclibus aggie-
mimim, gratiarum divisor, Palrique semper ac Filio galns aeternae vitac honore blandissimo et donari
omni operum bonitate permixlus; nec creatus ali- possis et perfrui. b Sic inler obvias peccaiomm pro-
quando, sed creans semper. Hunc perpeluo credi et cellas alque aesins saeculi collabentis jttstitiae rcgu-
confileri, adorari, colique ac metui convenil; sum- lam servans, fidei specialiier integrilate merearis
maque cordis puritale sic diligi, ut sicut idem in quae sunl perpetuo mansura post satculuni.
Paire semper ac Filio est, ita in eo Patris ac Filii CAPUT XX.
pleniludo credatur. Confessioad Deum.
Habesqnaesitorumintellecluumveramacsimplicem APOLL.— Magna esl quidem libelli prioris ediiio,
rationem, brevitalisqueresponsi scieiiliaccongriientis ac c perspicuis intellectibus sensus rerum notiiiam
aflectum : superest, ut sicut praedictum in principio fidemque docuerunt; scd non niinus praeseniis uli-
meministi, rcfertioribus niajoruni volummibus slre- lilati, quam gratiae ascribendum esl praecedentis :
nuus lecior invigiles, et in hoc vel sola brevilate con - quia licet a niultis, ut ipse professus es, decursa
teutus, celsioris doctrinae notilia glorieris : voluntati B lustraveris, iniulit Lamcnbrevitas commodum qnod
polius privatim tuaequameditionipublicaerespondisse raro niereantnr eloquia prolixorum ; fructusque non
nos credens. Et sane ullerius pergere coelestiiimse-, parvus esl. Triuae primum unitaiis divinitaiem clara
creiorum arcet immensilas, ac retusos propria imbe- expositionc cognoscere, tum Judacorumin perfidia
cillitate sensus inenarrabilis maj'estatisprohibet ma- sua casum, et in haerelieis universarum impielaium
gnitudo : jamque horis in occasum vergentihus vicina ruinam; lura denique in stullitia tua, Novatiane, con-
tenebris umbra diffundilur, atque aiientos crebra victus, qiiantum libi ex Dci indulgentia dcrogaris,
interprelatione sensus et refoveri convenit, et re- evideiitibiis Scripttiraruni testimoniis didicisti.Brevis
solvi. Tu aulem liaectolo menlis et corporis labore insuper fidei adjecta conclm-ioesi, coidique adeo
custodiens, numquam fidem, numquam deseras con- cuncta sederunt, ut in his quae secunda sunt degere
fessionein : ne licitis excedas dum seciaris illicita ; voium sil, in his consummare desiderium : modo ut
et impossibilia cupiens, exuare salmaribus, Dco haecrerum omniumcreator ingenitus per eum quera
laliter praemonenie : Altiora &ate ne quwsieriset for- ex se alque inira se genuit Deum, et nunc florcm
tiora a le ne scrutatus fueris (Eccti. m, S2). Id est, sumpti corporis babiiantem in ulraque raansnrum
qua? tibi prodita de ccelestibusvel infernis lege ip- nativiiale complectitur, per sanctum perinde Spiri-
sius non Ssunt,noli penilus audire vel credere ; quo- C lum impleturus exaudiai; el aliimnae precaiionis ef-
niam quos decipere carnis vitiis diabolus non potesi, feclu conferre non abnuat, quac pr.xstitit velle ;
lali sttidio et vanilate supplantat; occultir-quescien- reptantemque inler praecepia sua parvis gressibus
tiae arbitros statuens, lapidem sub lapide cogit in- famulum placidus tuealur el dirigtt, Triniiatem iu
quircre, ut inveniant serpentem. Ergo sufficiat cano- personis ac noniinibus, Deum in niajestate ac subs-
nicis inhaercre doctrinis el divinarum historiarum tantia confitentem ; ulrumque lamen sua: miseratio-
notiliam perquirenli, ea lanium non ignorare quae nis beneficiis telalurus, si et vivendo voliintaicni
scripta sunt, summaque diligenlia condilum assidue ipsius impleam, et servalam | airum traditionibus
recordariChristum Dominunicrucifixum, venturuni- fidem, futurae resurreclionis gaudiisrepracsenlem.
editio a Palre simulac : nani in vulgaia lcclione hae lcgereiur fide... confcssione.
vocesa Palre ac Filio, ad verbum esl, referri necessa- b Iia edcre maluimus, quam qucd eral in piiori
rio debent: in Vindocinensi, ad vocem alius, quae cditione si inier obvias.
sequitur, referuntur. c Sic ulerque codex Leniov. ei Vind.; in edilis
a Ita liunc locum exbibel codex Vind. Alliora te intelleclibns.Sub finem ubi alumnw preca-
perspicni
tie quwsieriset inferiora le ne, etc. Supra ex eodcm lionis effeclu,legebatur effectus.
codice scripsimus fidem...)\confessioncmcum anlea

LIBER TERTIUS.

PRiEFATIO. D potioribus; scd ul illud Aposloli: Qttisquesibi vindi-

Terlium bunc jam instruentes iibellum conversa- cans fidempenesse habeat, nec judicans quemquam
tionis catholicaeformaro loquemur, qua instrui alios, in Domino glorielur (Rom. xiv , 22): cautius ulique
non qtia ipsi velimus efferri : haec dispositis obser- servaturus in propriis, quod in alienis a gravius
vantiae gradibus quid eflici ab hoinine possit aut seslimarit. Iluic igilttroperi paulispcr sludium com-
soleal, divinis ut exiude sentenliis demouslrabil, modautes, solilas exereebimus suh congrua disputa-
exiguis ac mediocribus summa sic temperans, ut tione personas ; alque institutum a coguito erudilore
nequaquam bumilioribus deroget, quod sit colhuura discipuluro arduae professionis honore provocabimus
* In codd. Vind. et
Lem., wsiimaret. Infra ex provisione; et sub finem quid audere, cum antea lege-
iisdem scripsimus divina promissione,ubi erat ditijjia letur quid audire.
II17 Z VCCIIJIICHRISTIANI M8
inoiem d;striclioris aggredl disciplinac, stibjectisque A spiritalem indulgentiam saluhriter sundcs, heecdcni-
aciibits probahilium inonachorum mentionem futurae que ex Scripttiris edicta constiluas, quae cum fidem
consummalionis induecro : cui haecbreviter perscru- leneant, b virttilis operumetgratiam non omittanl.
tanti qu;e sit de Antichrisio absolvelur obscurilas; ZACCII/EUS. —Memini dudum collationem nosiram
ut his spcciatim decursis uliima restirrectionis fides diei fine suspensam, et sttbcresccntibus interrogaiio-
pateat, quae licet dudum bene credita atque susccpta niiiii causis tempus magis quam sludia defuisse ; ob
sit, verbis lamen simplicibus inlimala divina pro- quae nunc ea condiiione tibi ccdiintts, uta nobis vi-
missione firmabilur. vendi formam requirens, compeientem scienliaegra-
Primus itaque, ut in caeteris, Apollonius dilatae dum, non quod gloricmur ex nobis, sed quod ex Deo
collationis spalia relalurus, velui compercndinatam prodesse aliis velimus, accipias: in quo lamen non
repelet subnixa auctoriiate vel affabilitate doctrinam, absurda praemonitiocst tutis primordiis munire pro-
uljiradicti ordinis membra perlustrans servire justi- posita, et manentibus in obscrvatione desidcriis
tiae arctius cupiat, aevique residua Dco deputans, ascensum semper potiorum moliri. Ait enim in
mori quoque pro ejus nomine non recuset, cum li- Evangelio Dominus : Nemo, inquit, wdificalurus
braio in singulis tenore cognoscal quid velle homi- lurrem, non prius secum cogitavit et sumplum](Luc
ncm, quid audere conveniat: quia et soli fiduciae B E xiv, 28). Neinlerrupto opere incautius ccepta ridean-
omnia credere parum firmum est, et infirmilati in lur, et sinl odii quae fueranl prius voli. c Talis aggre-
omnibus subjici nibil mereniis. diendorum hosiium causa, praenoscere pugnaluros
CAPUT I. proprias doccl vires, perpensoque adversi agnvinis
Qnw opporluna vivendiforma. pondere vel fcedusinire vel praelium, ne sera lnlir-
APOLLONIOS. — Si digne comparaium est, o Zac- mitaiis querela dare insecuturo terga compellat, et
chaee, ut id quod in muiis animalibussaepecomperi- post facti praecipitispcenitentiain loco molis aut lugu-
mus, etiam in quorumdam homintim sensibus cerne- bris condilio subeatur aul lurpis.
remus ; profecto in me hoc specialiter veniens dicti Ilaque priina ac sine discrimine via esl, Detim
veleris sententiam comprobavit: nam sicul caetcra firmiter credere, et cum bene credideris, plus ti-
animalia ad ea semper loca ubi aliquando bene pasta inere ; tolo insupcr, nt ssepe j»m diximus, formida-
sunt revertuntur, nec largioribtts illecta pabulisobli- tmn cordediligcre : non quia ideni bene ac male fa-
visci possunt quod jejuna perceperint: sic nos post cere potens esl, sed quia magis praestare bona ma-
verbi, ut nunc intelligo, famem sitimque doctrinae vult, et numquain pro noxa ut meremur, ulcisci.
colloqnia tua avidi petimus, expcrlisque tractatibus Consequeris bonum est vitae simplicis puritas, et
fiducialiter inhaeremus ; a quo scilicet cceleslisscien- C exosis facinoribus in proximos sludium charitatis.
tiaecibos, ct liausius iiitellecluum suinpsimusdivino- Sic enim seriplum est: Diliges Dominum Deumtuum
rum. Ecce eiiim vix adbuc vastis gentiliiatis errori- ex toto corde tuo, et ex iota anima lua, cl ex totis vis-
bus liberi, inodo infusaeregencralionis novitalemspi- ceribusluis (Matth. xxn, 37); el pro:r,iniumluumtam-
rantcs, < inlegriiatcm fidei le iradente jamnovimus, quam le (Ibid., 39). Quo in loco non de propinqui-
atqtie univcrsa haerelicoruin membra carpenles mu- talc sola fit mcnii», sed jnre proximus dicilur, qui
nus catljolicaeconfessionis amplectimur, et Deo atic- malis obrutus prospcris adjuvatur, et adoptiva mi-
tore (identes exstructae super petram donius tegmiua seralione confotus, t|iiod cognatione generis non lia-
po-sidemus ; si idem bonorum omnium largitor in- bet, graiiarum ad Deum d reddit affectu. Unde illnd
du'geat, terrenae conversaiionis acium el caccass;c- Salornonis esl : Concludeeteemosynamin corde pau-
culi vanitates ab evangelicae tnrris specula visuri. peris, et ipsa pro le exorabtt ab omni malo ( Eccli.
Sed quamlibet crealorein proprium, ut est, nosse xxix,15 ). Et iteriim : Qui pauperis miseretur, Deo
bontim primum sil, atque in fidei suscepiione verae feneratv.r( Prov. xix, 17). David simililer : Junior
salutis cerla fundamina ; alia tamen ordinalio cre- fui et senui, el non vidi justum dereticlum ( Psul.
dulitalis, alia vitae est: et spiritalis aedificiisolidam xxxvi, 25, 26); nec semen ejus qumrenspanem. Tota
molemtameisiimpaeta nequitiaruiii lorrentibus unda 'L*die miseretur et commodat, el semenejus in benedic-
non subruit; justitine tamen melalla non pingunt, si tione erit. Job pcrinde : Conservan, inquit, egenum
nulla virtutum opera suffragenlur. Unde quia ab htt- de manu potenlis; el pupiilo cui non eral adjulor,
jusmodi studiis tempore pridem , non mente cessavi- auxitiatus sutn. Os vidttwbenedixil me semper, cum
mus, recentes posiquieleni sensus dilalis,ut rccolis essem oculus cwcorum, ei pes claudorum, el invali-
redde iractaiibus; ct quani nos potissiiuum vivendi dorum paier (Job. xxix, 12, sec. LXX). Et Dominus
formam inire convcniat, consultus exprome : ut dnm in Evangelio se in personis humilium sublevari do-

a Sic ulerque codex Lem. et Vind. in edilis inle-
gram fidei, male : infra alia vitw esl, in iisdem scrip-
uim, ubi edituin erat e/<avitaest.
b Sic codex Letn. et Vind. virtutis operael. Prior
editio virtutes opcrum ct. lnfra ubi JuJis primordiis
munire proposita : in editis lul. prim. tnuncre propo-
sito : quo niliil fcedius; nec tamen melius inss. codi-
ces, uisi quod Vind. habct proposita.
c Sicin cod. Vind. et Lem. emendale : in priori
euitione tales... causas... decet, corruple.
d Pobterior vox e cod. LeinOv. dcsuinpta cst, nain
autea legcbatur affectum. Inlra ex eodem codice
verbuin prodesse ascripsimus post illa misericordite
opus. Idem in Esaia habet cilo operientur, ubi le-
gilur ciJoorientur.
H i9 CONSULTATIONUMLIB. III. 1R0
cnit, dicens : Amen dico robis, quod fecistis uui ex A Deum prompla sit; r.rebraque jejluiia et assidtta.1 Jn
miniinisestis, mihi el fecistis(Mallh. xxv, 40). Apos- snpplicalionibus preces jiisiiiiani aut mereanlur aut
lolus quoque : Qui parce seminat, parce el melet; et faciant, ut sumpta ex Evangeliis sententia sic viven-
qui seininalin benedictione,de benedictiotieel metet. tem comitetur ac proiegat : Gloria in excelsis Deo,
Unusquisqneautemsecundumquod proposuit in corde el pax in terra hominibusbonmvolunlalis(Luc. n, 14).
suo, non quasi ex trisiitia el ex necessitale; hilarem Haecmediocribus, si subliniium fervor aberit, dicla
enim datoremdiligit Deus (II Cor. ix, 6, 7). Totura sufficieni. His vilae perennis promissa concedi, om-
autem misericordiaeopus prodesse per Esaiaro Spi- niuiii Scripturaruin pandil auctoritas : ul si inter illa
ritus pandit, dicens : Solveomnem noduminjustitiw, fitturi regni .clarissima sidera b splendor eximius
resolvesuffocaiiones impotentium commerciorum,di- non allollit exiguos, delicta non opprimanl, man-
mitte quassatosin requiem, et omnem consignaiionem sionumque, ul ipse memiuit, apud Patrem diversitas
injustam dissipa. Frange esurienti panem luum, et cousolctur, illudque in summa adhorlaniis Domini
egenum sine teclo induc tti domumluam. Si videris snccurrit edicluin : Omnes qui crediderint in me,
nudum, vesti, et domeslicosseminislui ne despexcris. non confundentiir ( Rom. ix, 33). Id cst, ut ,eos a
Tunc erumpettemporaneum lumen tuttm, el vestimenta Cbristo vis nulla disterminet, quos semcl eidem fidcs
lua cito orienlur, el prwibil ante te justitia ttta, et cla- B pura nexuerit, etsalutaris signi integritale salvcnlur,
ritas Dei circumdabil le. Tunc clamabis, et egoexau- qui ea quae ob laborem difficilia snnt ant impossi-
diam : dum adhuc loqueris dicam, Ecce adsum (Isai, bilia respuunt, aut aggredi quia sunl ardua et magna,
LVIII,6, 9). Ergo substantia absque fraudibus parta, limuerunt.
si ita possideatur, accepla est; ac non in faculiate CAPUT II.
mediocri, sed in cupidine divitiarum causa peccali Quw sit sublimiorisvitw regttla conservanda.
est, Dorainoprolestanfe ; Vmvobis, divites, qui ha- APPOL.— Aperta est doctrinae isiius veritas, sa-
betis consolalionemveslram (Luc. vi, 24). Et iterum : numque consilium, ut Deura praecunciis affectibus
Difficile, qui pecunias habent, intrabunt- in regnum diligcntes, eliam si suninia non capimus, nequaquam
cwlorum(Luc. xvni, 24). lamen vel « niediocribus excedamus : et si honor
Conjugia aulem honesta Deo non displiceni, et in sublimium splendorque non venial, senlenlia miseros.
procreatiouis liberorum solcmnis lori modesta d,- aeierna non damnet. Sed vere isiud aut inerlis aut
leciio, Scriptura jdicente : Propier hoc relinquet diffidentis esl animi, atque a Dei niunificentia prae-
homopairem suum et matrem suam, et adltmrebil\uxori cipiium nil sperantis, lorpere in exignis homiuem
suce; ct erunt duo in carne una (Gen. n, _4). Ei iie- cui summa proposita sint, ct vilae tanii facere cbm-
rnm : Quod Deus juuxit, homo a non disjtingal. C modilaiero, ut inxstimabilium saiculorum regua dis-
( Matlh. xix, 6). [Inde babitus iion lnxiii dediius, simulei, vel <|iiadamvnlgi condilione despectus sero
sed nitori.] Et secundnm Apostolum : Omniumqttm se lugeat non quasiisse, quod jam mereri exacta
in macelloveneunt, esca sine culpaest (\ Cor. x, 25); sacculiconversatione non possit. Qua>nobis ergo vi-
quoniam, sicut idem Apostolus ait: Non esl regnum vendi forma subliiniorque sit ralio proposili celsio-
Dei esca el potus, sed justitia el pax in Spiritu sancio ris, sacris non pigeal doccre senlentiis, quia non
(Rom. xiv, 17). Pemiciosa lamen nimietas usus ita labor aspernatur infiimos, ut niilla divinai pro-
utriusque est, Doinino sic monente : Videtenegra- vocalionis litlucia cohortctur, duro in liis quae, ul
renlur in vino et crapula corda veslra (Luc. xxi, 54). ipse dixisti, veltit impossibilia prordicanlur, et lem-
Quodjam taroen per Salomonem ante praedixeral: poribus d ineriium non lenetur, et aclu levius for-
Cui vw, ctii tividi oculi ? nonneeornm qui commoran- tasse quam creditur.
tttr in vino, et sectantur ubi convivia fiunl ( Prov. ZACCH. — Angusla quidem et ardua via esl, quw
xxin, 29, sec. LXX ) ? Unde Apostolus suinendi ducit ad vilam (Matth. vn, 14); sed cum sint pos-
propier infirmiialera vini dat Timotheo praeeepta sibilia cuncta credentibus, in quantum ratio nostrae
(I Tiiti. v, 3), sed modici. Haecet alio loco dicens : fragilitatis admiliit, fasligia munerum divinorum
jVenio vos seducal ( Coloss. n, 18); ebriosi regnum D sub Dei semper invocatione quaerenda sunl; prac-
Dei non possidcbunl(I Cor. vi, 10). In hac igitur vilae cipue cum in nostro corpore Dominus, agens nil pe-
fortna et conversalionis sobriae disciplina mens ad nitus quod homo efficere non possit, injunxerit,

a Codex Vind., non separet. Quaesequunlur nncis
inclusa, supersunt e commaie in quo Zacchaeusde
usu licito vestium et escarum dispulabat.
b Hic locus sic descriptus est in codice Lem.
splendor eximios non altollit, exiguos delicta, eic.
Inlra in eodem codic.evis nulla subtrahai. Quotl se-
quilur difficitiasunt aut impossibilia,displicuii Aehe-
rio, qni conjecit legi oporiere aut ul imposstbilia :
sed. ha:c vocula meiius abesl; non enim hic agitur
de praeceptis; ac ne de consiliis quitlem generalim,
sed de certis dumtaxat consiliis, tjuae plerisque ho-
ininibus impossibilia esse non inimcrito dixeris,
quod ad ea sequenda vocaii non esse videanlur. —
Magis tamen placet Acberii lectio, quaeitem confir-
maiurinfra, ubi legitur, qum, utipse dixisti, VELUT
IHPOSSIBILIA prmdicantur.
c Acherius rectc moiinil legi oporlere excit/ajiius.
Infrsi, quia non ita labor, eic, perspicue male ; sed
nihil estin mss. qno errorem emend.ire possinnis:
forte asperatur, inftrmos ut, elc, sed mallem asper
dehortatur infirmos, tit, etc.
d Hic etiatn librariornm negligentiae exemplum
vides; nullus enim idoneus sensus ex his verbis
erui potest. Non displicerer JIOIJteriiur, boc est,
minuitur; sed deinde legendum esset, et actu levius
est.j
113! ZACCHAI CHRISTIANI 1152
Apostolis diccns : Ecce retiqui vobisexemplumquod A < que si honesta sectar.tur, neque a fidei unitate dis-
sequamini(Joan. xm, 15). Idest :Excusatio impossi- isentiunt,imiiandi sunt potius quam vitandi, quia, ul
bililalis abscedat : ea facere posse vos doceo quae iarbilror, ejusdem apud Dettm criminis atque pcccati
ipse non renui : quapropter Si perfectusvis esse (ut est < odissebonos, cujus et noxios non viiare ; dum
idem consulenti juveui Dominus ait), vade, vende fieri I nullo pacto potcst, ut esse bonus roalit qui di-
omniabona lua, el da puuperibus; et veni, sequereme Iligil nialos ; vel rursuin, malitiae stimulis non aga-
( Matlh. xix, 21). Id est: Oblitus respuensque ter- ilur, qui qiiamlibet honiiatis specicinpraTcrat, bsit
rena, ccelestia concupisce; el, sicul ipsesubjieit di- vere illud quotl immerilo in aliis exsecretnr.
cens, Thesauri spiriialis opibus abundabis (Ibid.). ZACCII.—Jusla aenimaiioiie perpendis hujusmodi
Talis eiiitn apttd Dcuin voltiuiariae paupertaiis est propositum, vilamque seclantes odio esse fidelibus
causa, ut lemporarie inops facins, dives maneas iu non dcbere, ne sub incerto mentis arbiirio pro ma-
actermira, et caducam sa>culidignitalem vel volup- lis bonorum inealur offensa; el sicut scriptum est:
talem pro illius amore conteronens, ccelestes deli- Qui oderunl justos, delinquent (Psal. xxxm, 22).
cias possessurus obtineas. Inexsolubilia ilaque Vmhis qui dicnnt matumbonum( lsai. v, 20 ). Mul-
mundi istius vincttla rumpenda, et quasdamf.icul- tiplex enim observanliaeistius forma est, ac sub uno
lalum et praediorum abjicienda sunt onera; tit ad propositi nomine diversa genera monachorum : 'scd
Redemplorem nostrutn pervenire cttpienies, nullis B talis omniuin causa, qualem in cunctis ordinibtis
deliclorum necessitatibus urgeamur: quibus lamclsi fore nosti, ut propter niorum varietatem sit etiani
cum volunlate ipsa peccandi necessitas abest, li- diversitas volunialum : unde professio irreprehen-
menda nihilominus semper occasioesi, ac nonnum- sibilis ct sancta est; sed qnidam sub liujus convcr-
qttam sub honestis actibus culpa suhrepens ; a in sationis velamine odiis digna committiini, ac licet
ipso Evangelio veritate sic teslante : Qui non ven- dissimili arguantur reatu, generaliter tamen a pro-
dideril omnia qumpossidel ( Luc. xiv, 33 ), et tulerit fcssione discedunt. Ili namque quorum inter tle-
crucem suam, ct seculus (ueril me, non potest ineus viantes perditior animus esi, lemporarie absiincn-
discipulusesse (Ibid., 27). Ergo eniiendum est, ut tiam et coniiuentiam simulant, et primum studiis
illius primum discipuli, pcst amici essc possimus. lubricae familiarilaiis irreptint, capiasque inulicr-
Cessatenim condilio serviiuiis, si mcritum spiritale culas vanis opiniouibus iliudenies, in usum miserac
Sttccedat, ipso dicenie : Si [eceritis quod mando vo- cupidilatis illiciunl; dtim aut rouneribus inhiant, el
bis, ecce jam non clicam vos servos, sed amicos; faeda avaiiiiae lucra conquirunt, aut dolo subditas
(Joan. xv, 14). llic labor sic vivenlibus gralus esl, vincunt, et a j roposito devotae castilatis abdticunt.
et pro spe hujusmodi cunctis deliciis pra>slat in- Alii autem fideliter iuclioant, ardentique proposito
juria, blanda huniilitas, paliensque contemptus, vic-- C juitiiiae servire conlendunt;'deinde inconsideran-
lusexiguus, pauperque veslilus; et iniinperiaspiritiis; tius arrepla non perferunt, aique a ccepiis desisiunt,
carne depressa, obliqua vitiis studia discenda siuit,, vel certe invidenlinm aut aggredi delrcctanlium
iram vincere, invidiaenihil debere, ejus colere man- persuasionibus molliuntur, atque ab iustitiili rigorc
suetudinem, arroganiiam delestari, respuere humanac i discedunl ; litm reuiissioribns assuefacti in omnem
gloriae vanitatem.ellinguam, saevissimuminaluin, aby illcccbram coiporis redeunt, ac primam fidemirri-
obtreclalione cohihere ; utsic extiviisveterishominiss lam lacientes, communis vjtac ordiuem laudant, ut
absuinpfis, iion frusira illud Apostoli recensealur : actum propositi durioris accusent. Unde iutelligis
Siculportavimusimaginemterreni,portemuselimnginem »i noii ab bis eorumque similibus inlegritaiem pcrdu-
cwlestis (I Cor. xv, 50); imitalorcsque illius simtiss raniis industria! praedainnandaro,aut in labore sanc-
(ICor.ivl6),sicut illeChrisli, fiducialiter usurpaules:: tissimo sublimiter coiisuminantiumgloriam revcreu-
Nostra aulem conversatioin cwlisesl (Philipp. in,20). tiamque minuendnm;cum, sicul dictum est, persona
El, Pars nostra Dominus(Thren.m, 2*).Cum iu haec c magis quam ordodispliceat, nec j'ore despici jiropier
sernper inienii nec visu recipimus nec audilu, quo autt aliquos possil, quotl magnanimitcr seivaiuramuliis.
admilli deliclum aut admitlendum soleat cogiiari. Hi auiem vere modum professionis isiius exse-
CAPUT III. *
quuntur, qui, ttt jam dictum esl, abscissis penitus
QttWinstituta monachorum; vel quare a multis odio o saeculivinculis, in legis exercitatione vcrsantur, et
habeanlur. promissa ad inlegrum pracsiolantes, praecepiaad in-
APOLL. — Sufficienier inlerrogationis isiius votaa legrum implere nituutur : sed in his quoque obscr-
'- vantiaium non parva disiantia cst; ac licei cunciis
suppleia sunt, et ita verae perfeetionis nierita patue-
runt, ul quidam animoexperieiidi fervor obrepserit,t, mereri cordi sit gloriam fuliiioruin, alii tamen sum-
el vilaepracsentis usuni a totis delicioruiu occasio- i- mis, alii mcdiocribus siudenl.
nibus segregarit.Quae nuiic igitur roonacborumc.on- i- Quidam etiam velut in postremo seciaeislius gradu
gregatio vel secia sit, vel quam ob causam etiam n parva observationeconleiiii, lanlum caelibesvivuut,
noslrorum odiis digni babeanlur, exprome : qui uti- i- vel numqiiam experti lnalrimonia respuentes, vel
* Sic codex Vind. prior editio, ipso in Evangeliis is batur in imperio spirilus.
tic proteslanle. Haud ita inulto post ex eodem co- >- b Sic in codice Lem. in editis SJ'Cvereillud. Infra
dice scripsimusjam nondicam, ubi erat jam non <n nbi fore uosli, inallem fere nosti.
dico : ei infra Lemov. jit impnia sniritns, nbi leac-
1JS3 CONSULTATIONUM LIB. III. 1154
amissorum recortlatione commoniti, secunda, si A 1 immundorumspirituum victrix constantia saepecon
prima habtiere, deviiant; dtim alicrum lere non ca- greditur. Conlinualio assidua jejunandi, noctesque
ventibus provcnit, ut aul quod in primis perdide- pervigiles, et aut sine fulcris humo corpuscula de-
runl, non invenianl in secundis; aulrursumiu con- cubant, aut saxo b paulisper dejecta durantur, ut
sequentibus palianiur, quod caruerint in defunclis. somnus non agi videatur injuriosa brevitaie, sed
Hi, inquam, rebus communis conversationis inler- pelli. Haecmonachorum diversitas, et talis spiri-
suni, etsecreta non expeiunt, vitae hujus consuem- laliter degentium ccelesiis in terris agitur disciplina.
dinem relinentes; ut etiam si a deliciis vacui fnre Pro Dei aulem iiominevotiva mors omnibus, atque
possunt, occasioni tamen subjaceani delictorum; opiabilis sancti exitus pompa, dum nulla in saeculo
dum lege corporis in diversum trahente difficilius compensalurinjnria;quodetsubIimihonoreniuncran-
magna perficiunt, qui possunt mala videre nolentes. dumest,etsineullatemporum mnlatione mansurum.
Habiitis his nec inhonorabilis nec abjectus est; el CAPUTIV.
aut ident qui omnibuscibus poiusquecoinmunis, aut Si fidelesmonachi a Dei prwceptohwc gerant.
raro abstinens et in paucis recisus. Psallendi perinde APOLL.— Magna est quidem laliurn piaedicatio
vigore non fervent, iiullisqtie vigiliis noctiirnam virtuium, et in Dei voluniaieic vel iaudibus famu-
l-umpuniquietem ; non profusnm, sed tractabilem B ] lanlium servitus gloriosa; quoniani hujusmodi Stu-
censum po-centium inopiaesuggerentes: fidescalida diis et peiTiiciosavitaeistius blandimenta viiantur, et
est, non tamen fervens; et mcns religiosa, non re- perennis beaiitudinis praemia conquirunlur. Singula
ligioni penitus addicia. Hujusmodi autcm consue- tamcn quae a fidelibus monacliisagi superius niemi-
tudo potiorum est; locis primum remolioribus lia- nisti, ex Dei monentis manare pracccpto ordine
bitant, eiiamsi in urbibus degant, ipsumque con- cceptaeinformatiouis ostende : nam procul dubio
versationis ordinem non quidemjactanter ostentant, clarum est, incerii eadem esse moraenti, si non
sed ab exliorlaiionibus aliorum velle supprimere ejus auctorilate sttscepla sunt, a quo et muneranda
peccali loco ductinl. creduntur.
His conveniendi unus omnibus locus est, sed ZACCH. — Specialis primum expetendorum secre-
dispar| manendi; vestitus humilis, cibusque non lorum monachis causa est, ui peccali, sicul jam dic-
blandus; nec interest ex quo potissimum sitis, vel tum est, etiam oicasionem deviteni, et quibus vo-
quam vili liquore satietur, dum potandi arceat vo- luntas in proposito rccta est, actus alius esse non
luptaiem, et vim corpore necessitatis excludat. Psal- possit; siinul deniqtie ut bellum conlra saeculum
lendi vero intentis crebra sunt siudia, cenisque ho- suscepturi, nulla mundi frangantur illecebra; fer-
rarum vicibuslautlandi Deuradevotio distributa: ju- lC vens euiin in spiritu (ides rebus illius inimica est,
gis jejimii usque ad vesperum labor, et opus diur- sicut Joannes in Epistola sua praedicat, dicens: No-
num pr»ut est scientia exercetur; a ac singulis pro- lite diligere mundum neque ea qum in mundo sunt.
prium quod alicui suppetit, non est; et eslcommune Si quis dilexerit mundum, non est charitas Palris itt
quod deficit. Ideo cunclis exsecrabilis torpor et illo; quia omnia quw in mundo sunt, concupiscentia
victusnisi ex labore non congruens. Juncia perinde carnis, et concupiscentiaoculorum, et ambilioswculi
lectulis sirata, parvisque velaminibus permissum est (I Joan. n, 15, 16). Jacobus simililer : Nescitis,
somno coxpusobtegitur: quin eliam supplicandi in fralres, quia amicitia hujus mundi inimicaesl Deo;
nocte statuia sunl tempora, nolaeqtievigiliae.iNum- el quicumquevoluerit amicus esse hujus swculi, ini-
quam praelerea diei falluntur adventu, sed strenuos1 micusDei constituetur(Jac. IV,4)? Vesiitus autern
semper psallentes auroraelempus exsuscitat, atque humilitalem, et jugem jejuniorum laborem Deo ac-
offerendas Deo laudes devolio matutina compeliit. ceptabilem fore David specialiter indicat, dicens:
( Hi autem quibus primus observanliae gradtis est, Ego, inquit, CMIW mihi molesli essenl, induebar ci-
soli eremum ac squalentia deserti loca babiianl, licio: et in jejunio humiliabam animam meam (Ps.
verisque vocabulis nuncupati singularem transigunt xxxiv, 13). Et ilerum : Posui vesiimentummeum ci-
vitam, aut cavatis in habitaculum saxis subierra-'.D Hcinm(Ps. LXVIII,12). Et: Panem meum cum ci-
neis specubus a sole et imbribus temperantes, nere miscebam,et polum meumcum flelu temperabam
pane veteri el sine ciboruin adjectione vescuntur, (Ps. ci, 10). Dominus vero Joannis habitum prae-
sumenles purum e fontibus pntum : vcstitus lalibus1 , dicans, ait : Quid existis in desertumvidere? Homi-
aut pellii ius aut cihcinus est, et tolius vilse usus'< nem mollibusveslimentisindutum? Ecce qui mollibus
in agone mentis et cofporis. Jam vero ad Deumi vestiunturin domibusreguin sunl (Malth. xi, 8; Luc.
iiicessabiles preces, ac supplicatio in sacrificii vi- vn, 25). lbi scilicel cultum fore indicans habitum,
cem cedit; vel si quando ab oratione cessatur,, ubi et usum in voluptaiibus abundanicm : erat enim
psallendi gratia canilur laus divina, et alacritasi veslitus illius de pilis cameli, id est, eliam lanarum
mcntis exercilio religiosaejucundilatis accenditur. mollitie habitus carens. Zona perinde pelliciacinge-
lnest praeterea multilaria daemonumlurba, et dolis3 batur; et vinum ac siceram non bibens, edebat lo-
< a Sic edere maluimtts, quam ut in priori ediiionei bJia legilur in codice Vind.; in priori editione
n singulis. Infra, ubi scripsimus semperpsallenles, , pauiisper projecta.
ex codice Vind. anlea legebalur semperfallentit. c llanc vocem, quaedeerat, ascripsimus e codice
Vind.
1155 ZACCH/EICHRISTIANI 1156
custas ct mel silveslre : elegantis paratiorisque con- A ™informationis
i oraculis praefulgere: eosque in ccc-
vivii copiasnon requirens, eo tanlitm utebalur, quid leslibus [ plus mereri qui de terrenis parva praesump-
elcctae conversationi nec inferrel luxuriam, nec gi- sserint, alque ad hoc monachos duris observaiioni-
gneret sumptum. 1
bus erudiri, ut non solum viiia, sed maieriam
Unde Heliae magnum iler ex Dei jussione subi- aampntent viliorum. Unde nunc evidens contiuen-
luro aqua tautum ab Angelo, el vilis ponilur pa- tiae t et virginitatis praecepturo iisdem Scriplura-
a
nis. Daniel vero ut desideriorum obtineat effec- runi r auc.oiiiatibus pande; quare deniquc cxli-
tum, poculis ciboque non fruitur. Ipse deniijue Do- bcs ( non solum casibus facti, sed a justis conven-
minus in jejunio et humililate diabolurn vincii, libus i abstinentes, rccte quidem illicita condeinnant,
siciilAposlolus ait : Semelipsum exinanivit, formam sed £ niliiloininus licita aut aspernantur aul res-
servi accipiens (Philipp. n, 7), ul nos ei paupertale puunl; j b quae si ulique ex pra'ceplo divinilalis
»7/t'us divites ffieremus, el ab injuria salvaremur tit \ pracdicia vetierunt, salubriler exigunlur : sin
(II Cor. VIII,9). Qtii tamen cum in eodem susceptain auiem ; a ccelesti informatione sejuucta stint; quain
ex geutibus gubernarc vellet Ecclesiam, abstincn- ob causam velnt oporteat imperantur, quae et in
tiam quoquc vcrbis talibus praedicavit: Bonumesl observatione , tlifficilia, et in labore sinefructusunt?
non manducare carnes, el non bibere vinttm (Rom. B ZACCH. — Adaeqtiidem a principio dicium esl :
xiv, 21), iJi <7uocsl luxuria (Ephes. v, 18). Id esl, iVou est bonum esse solum (Gen. u, 18). Et mox
ul Deum mens huiniliata plus cogitet, carnciiique ,procrealionum sententia subsecula : Cresciteel mul-
subjeciam a luxu pariter sumptuque submoveai, tiplieamini, et rcplele lerram (Gen. i, 28; ix, 1). Sed
quo utique et quaerendo occupamur, et sollicilamur 1'acU eidem aique ex.codera mulier prius solniio
expenso: cum si in Dei regnum intcnii polius fue- quam conjugio fuit, donec a paradiso inobedientia
rimus, in exhibendis nccessariis sentcntia illa non facerel cxtorres, quos intra paradisum obediemia
desil, qua scriptum est : Nolite solltcili esse quid tenuisset, ac post beatae sedis excpssuiii, mulierem
manducetis,aul'quid bibalis, aulquid vestiamini(Luc. suam pulsus agnosccrct, libro Genesis hoc docenlc:
xii, 2-2); quoniam hwc genles requirunt (Ibid., 50): Et cognoviiAdam mulieremsuam, et concepitel pe-
illi scilicet tjuoruiji veuler tletts esl, et spes omnis in perit filium (Cen. IV, 1). Ergo addictum laborem
faucibut (Pltilipp. m, 19). Quibus edendi, bibendi- nuptiaeprarcesserunt, et iribulos spinasque passuri
que animalium more sola ac praecipua cura est. praevios adjecere conventus; scc.uta iu procrea-
Pracdlciam aulem rei fiduciam tali protiuus confir- lionibus taedia, et pariluram aliud praccessit edic-
mavit excmplo : Aspicilevolatilia cwli : non arctnt, „ lum : In dolore, inquit, et mwrore paries filios(Gen.
neque serunt, neque in horrea congerunt : el Pater m, 16). Quos utique sic crealos diversi, ul cerni-
vesterpatcit (Mallh. vi, 26): ric et vos modicwfidei mus, casus luclusque subriperent. Uude Apostolus
(Ibid., 30) : scit enim Pater vester quia his omnibus praedicansait : Tribulalionemtamen camis habebtinl
indigelis; itaque qumrileprimumregnum Dei, el hccc hujusmodi (I Cor. vn, 28). Non tamen conjugio-
omnia apponentur vobis (Ibid., 32, 33): id esl, nec rum inlionorabiles tori (Hebr. xiu, 4), aut iinnia-
opinantibus praebebunlur. Unde Apostolus, ut pos- culaium cubile sine fructu est : neinpe soboles
sideri omnia possit, nihil in solliciludine possiden- inde sanciorum; et quod laudalur in virginilale,
dum declarat, dicens : Ut nihil habenies, el omniai conjugii esl, sed sublimius continentiae praemium;
possidentes (11 Cor. vi, 10). Iiaqtte inielligis eosi celsiorque virginitas, nec potesl tiniere quod minor
jiroprietati suae cuncla subjicere qui cuncta con- sil, nec debet insuliare quia major est : c sed ca-
lonipserint, atquc insipientium judicio pauperesi tholica inlerpretatio distincta honeslis conjugiis
crcdi, qui sunt in Dei promissione locupleles, ett praeconia tribuat castitatis; continentiae meriium
temporarie parva despiciuni, ul perpetua magnai absiinentibus repulet, integris praemium vitgini-
mereanlur : hisque in saeculoegcre contenti sunt,, tatis ascribat. lloc esl non damnare quod bontim
qttae ab aliis cuin discrimine honestatis et vitaeadl oJ) esi, sed suadere quod melius; unde illud in Scrip-
hoc per omne aevum contracta pariunlttr, ut autt luris evidens conlinenliaedocumentum esi : Sciebat,
mox in saeculo hisdem vivenlibus pereant, autt inquit, Dominus quoniam minoralus esl Israel, el
quandoque de saeculo recessuris peritura cum sae- non esl jam dereliclus prwler conlinenles. Quod Sa-
culo relinquantur. Iomou inSpirilu praevidens ail: Tempusamplexandi,
CAPUT V. et lempus longe fieri ab amplexu (Eccl. m, S). Quia
Ex quibus Scripturis continentia vel virginitas prw- praceepii veteris est, ut terra procrcationibus im-
dicentur; vel si prwceplum est ut conjugia pro Deii pleatur; novi autem, ut conlinentia atque viiginitas
amoreseparentur. impleat ccelum. Uude per Zacbariam Dominus
APOLL.— Clare patuil conlempliim mundi cuma ait: Sancli lapides volvunlur super terram, in juve-
humilitate veslitus contineiitiacqueproposito, sacrae e nibus trilicum, vinumsuave olensin virginibus(Zach.
a Siaiim in priori edilione sequebatur vox desi- i- c Ila edere libuit, cum antea editum esset, sedca-
deriorum, quain exptinximus ut inulilem. Infra, inn tholica interprcatione. Infia, ubi minoraius est ls*
codice Vind., vellet Ecclesiam, in editis velit. racl, in codiceLem. habetur, voratus est hrael.
b Sic codex Vind.; prior editio, si itaque. ~-i
HS7 C0N8ULTAT10NUMLIB. III. H58
ix, 16). In Evangelio denique spadonum diversa A raritas, et divinam majestatemseriis polius laudibus
genera memorantur: sed illis specialis regni pos- quam facetis deceat honorari.
sessio depntatur, qui se ejus causa et amore castra- ZACCU. — lnlentos quidem oralioni ac per omnia
verint; id est, non quos imposvibilitatis necessilas serios offerri nos Dei conspeciibus fas est, et prospe-
cogit, sed quos voluntas efficit coniinenies. Sic ruin aelunni rcgimen siibjcclis sensibus postulare ;
euim scriptum est, Domino disputanle : SunJ spa- sed necesse est ut ocius impelret qui saepius deprc-
donesqui ab hominibusftunl; el sunl spadones qtti ab caiur, Dominoin Evangeliis depromenle : Amendico
ulero matris sumila nali sunl; el suni ipadones qui vobis, si nondabil propter atniciiiam, dabit propter im-
se caslraverunt propier regnum cmlorum(Matlh. xix, portuniialem( Luc. xi, 8 ); id est, si parum potest
12). De quibus per Isaiam dicitur : Da/ioi//is locum obtinere per meritiim, rogandi frequeniia praevale-
melioremfiliis el filiabus (isd. LVI,5). bit. Unde iterum : Orale sine intcrmissione,ul digni
Quam tamen adeo ardui ac sublimioris praemii habeamini e/fucjeremala qum supervenlura sunl vobis
esse professus est, ut dicentibus quodam loco Apos- (Luc. xxi, 36). Per Salomonem vero Spiritus dicit :
tolis : Si sic est homini causa cutn muliere, etgo non Ne impecliarisorare semper (Eccli. xvm, 22). Apos-
expedit nubere, ille responderit : Qui poiest capcre, tolus perinde : Orantes incetsctbililer gratias Deo
capial (Ma.lh. xix, 10). Non ergo pr.cceplumdecoii- \B agile : hwc enim est volunltis ejus (I Thess. v, 28). In
lineiilibiis, sed suasio est; nec injuugilur virginitas, illo aulem de canticis sancli carminis lexlu loliim
ut sit necessitatis, sed, ut voliinlaiis possil esse, scrium, totumqne vener.ibiie csl; udenque sanciis
laudatur, Apostoloprolestanie : De virginibus autem culiibusdignum, ul eo semper aullatidetur diviuitas
prwceplumDomininon habeo : seciconsiliumdo, lixtn- aut orctur. Hoc enim illic indulgentia divina pros-
quam el ipse scientiam Dei habens. Exislitno ergo hoc pexit, cuiii infirmitati nostraoabusiouique consule-
bonum esse propier insiantemnecessilatem,quoniam ret, ut tristibiis mitia, severis blanda permiscens
bonumest hominisic csse (I Cor. vn,25, i(i). Joannes abire nos quoquo modo a sui recordatioue non sine-
vcro in Apocalypsi eos tantum Agni vesligiis inhae- ret, cum ejus henelicia non solum foqui, sed el,ca-
rere praescribit, qui conlaminaii mulieruro convcnii- nere deleclaret, Moyseprimum posl Rubri maiis
bus non fuerunt, dicens : Hi tuiil qni sequwilur transiium, sic docenle : Canlemits Domino, gloriose
Agnumquocumquevadil; hi sunl qui se cum mulieri- enim honorificatusesl ( Exod. xv, 1). David perinde
busnon coinquinaverunt; virgines enim permanserunt pro bonorum retribuiione quid Deo polissimum of-
(Apoc. xiv, 4 ). Praeferunlur itaque ralionabilitcr ferrcl eligcnti, cantandi psallendii|ueaincenitassedil;
meliora, sed lamen quaehumiliora Stml, mala non ait enim : CantaboDominoqui bona tribuil mihi ( Pt.
sunt; nec aliquod iu nupliis signaturdeliclum ; scd IC xn, 6). Et : Psallam nomini luo, Allissime(Ps.n,3).
ut paulo ante cognosti, propler instanlisfluisneces- Et iierum : Exaltare Domine in virtule tua; cantabi-
sitatem, ne secundum Evangelium, Vw prwgnanti- mus et psallemusvirlutestuas (Ps. xx, 10). Per Hie-
bus etnutrientibussit (Luc. xxi, 25), continenlia per- remiam vero liujusmodi sludiis deditos muliiplicaii-
suadetur, simul ut districtae satisfactioni aliquando dos in gloria Deus dicit : Erutit, inquil, ex his can-
sintdediti, qui conjugiis vacaverunt; ac peccatorurn tantes vox laudantium; el mnllipticabo eot, et non
onera recordantes restitui Deo arctius enitantur, minorabunlur (Baruch. u, 32, 34).
dum recte eiiam a licitis abstinenl, qui illicita com- Tres autem pueri in camino ignis intacli salvatio-
miserunt. nis vicem in caniico laudis rependunt. Hymno cum
CAPUT VI. Apostolis dicto, Dominus pergit ad monteni; ut san-
Qumconsuetudopsallendiorandique sil, vel unde mo- ctae fcstivitatis b liberlas ab illo consiimmalaeauclo
nachishmc prwceptavcnerunt. ritatis haberet exetnplum, quinos in omnilms im-
APOLL.—Et ego scicbam virginilatis continen- buisset. Quod tamen cerlis diei noctisquc horis esse
tiscque propositum meriti esse subliniis, praecipue 0 celebrandum, David sub relatione proprii actus
cum Dei reverentiae dedicati humauam consecreni inslituit, dicens : Ego, inquil, clamabovespere,mane
voluntatem : dum et veneraiione conimuni digna ][) et meridie (Ps. LIV, 18 ). Etiterum : Septies in die
suscipiunt, et vilain angelicaedignilatis vel conver- taudem dixi tibi (Ps. cxvm, 164). Et lertio: Clamabo
sationis iniilantur. Sed quia imperium in bacpartc, per diem, nec exaudies : el nocte, et non ad insipien-
non consilium credidi; aucloritaiem ex Scripturis tiam mihi (Ps. xxi, 3). Exsultare ergo Dei laudibus
oporluil dari. Nunc aulem qna;*orandi psallendique nec regem pudnil, necpropheiam, adeoque in his
consueludo laro ctebra sit, aut unde ad monachos Deo nos placere perdocuit; ut cum sibi noclurnas
taliiimdocirinarum studia defluxerinl, breviter pan- spiriialiuin canlicorum vigilias fore monslraret, of-
de : quamvis enim grande sil in assidua supplica- ficii ipsius el tempus edicat : Media nocte surgebam
lione momenlum, canlandi Lamensludium vidctur ad confitendumnomini tuo, Domine ( Ps. cxviu, 62 ).
oliosuni; cum elatteniior in ipsa supplicalione sit Ilisdem se horis forlasse se vcnlurum. in Evangelio
' a Sic unus codcx b Sic profecto scripsit Zaccbaous; nec dubium
quem viderat Acherius, qui id
tamtn edere maluil quod in alio codice repereral quin lectio prioris edilionis, libertas ad illa, yitiosa
unde a monacltis.Infra, ubi prosperum aclttum, in sit.
codiceLemov- legilur protperum ac vivum. c Forte addenda vox Deum aut Dominum.
1159 ZACCHi-EI CHRISTIANI U«0
Salvalor- astruxit, tum primogenita jEgypti AngeloA temporuin iniquilalem increpans, ait:£rttn/, inquit,
affligenlcpercussa sunt; et quod a Christo de bujiis in novissimisdiebuslempora periculosa; hominesse
mundi potenlibus in finefaciendumest, plagae illins ipsos amantes, blasphemi, superbi, parenlibus non
praefiguralicne signatum esi. Paulus denique cum obedienies,insensali,incomposili, sine affeciione,sine
Silatali meditatione perfuncti, a vincliscaelerisau- tnisericordia(II Tiut. m, 2, 3) : qui cumjuslitiam Dei
dicbantur in carcere, eosqueab hac solemnitate nec (Rom. i, 32), id est, futurum judicium, scirent, non
pcanacompescuil. Unde adverlis psallendi orandi- intellexerunt; quoniam qui talia agunt, digni sunl
quefrequentiamjustis a sanctortira ofliciis celebrari motte.
finemque communem vel, si advenerit, proprium Ilorum igilur merilo fveniurumAntichristumfides
sub tali actu exspeclare securos, dum in hac nien- certa est, immo diabolum sub persona hominis sae-
liuin oblectatione et fidei honor et alacritas crescit vilurum ; sed genlilitatem deiesiabilnr, etcircumci-
animnriim; interque saeculiac professaeinquieludi- sionem suadebit.Nec enim aliier Dei c Filius credi
nis curas laetaexigitgralia, quod obtinere non prae- posset, nisi a se legis veleris reparationem exhihi-
valet tristior disciplina. tam meniireiur; ac primum Judacosidemtoliusper-
CAPUT VII. fidiaecaput ac fallaciaesibi stibdet.Chrislumenim el
Si Antichristusveniet,aut quo mundusfineclaudalur. gI veninruin sciunl, et sempiternutn judicem confilen-
APOLL. — Beneb consumniationis in narratione lur;sed ut atrocitatemillati a se faciuorisexcusent,
sanciorum actunmadducla coguitioest; atqueinter- in corpore quod inierfecerunt vcnisse non credunt.
minainm sseculi, ut perhibeiur, finem quo liberius Haereticisvero praedictussimulalorDeumse quidem
inqiiirerenius oblaium cst. Quali ergo praeseniium sed minorem asserel Patre, ut eorum deniqiie im-
exitu reruin, vel quein in modummemoraia libellis pietatem perditioni suae stisceiiturusadmisceat, et
praecedeniibtistempora eoncludentur?Unde praele- iu ulrisque illa exEvangeliis sentenlia compleaiur :
rea lam confidentes gentiuin minae,ac profanorum Credent, inquit, iniquitaii, qui vetitaticrederenolue-
superba suni jurgia? Erilne aliquis sacraeappella- rttnt(Bom. n, 8). Tutn gentiles, velul sensurationa-
tionis assumpior, aut quisquam mortalium mentiri hilicarenlia pecora, plianlasiarum admiratione cap-
se Deifiliumpolerit audere ? Mihi euim verisimile lurus est, ut iitaqueaiis uationum peni; omnium
non videtur, utdiabolioaefraudis reliquiaevix admo- populis, eliam electi, si fieri pussit, dolis talibus se-
dum in paucissiroisresidentes, in legem iierum ca- ducantur ; et hujus mali aucloritatem efficiel mulii-
tbolicamconvalcscant; et quamlibet terminis careat tudo. Inde errorem mali veleris subiniroducet; et
divina polentia, in hoc u-qne anliqui serpenlis iu- qui primum idolorum vesligia convulsurusesl, in
f_ locis sanctis poni sibi statuas imperabit; easque
juria differalur, ul exsiincia totsaeculis bella perli- fj
diae funeslus reducat, perque oronia terrarum loca adoiari atrociter cogens, quod se odisse simulaverat
Ecclesiaecultibus stratus iinpium rursus cfferat ca- subtililer reparare nitetur. Nam, sicut dixi, ad hu-
put, qui ita venerandae majestatis invocaiioue tor- jusmodi facinusignarossigrtis,praemiisinconsiantes,
quelur, ut jani adire eliam ipsorum criminosorumi sanctos suppliciiscoarctabit infaustaeabominationis
volutabra vix audeat, dum occultis igniura suorum imagines vultusque niortificos supplici adoratione
cladibus lortus toluin undiquecontremiscit, quidquid[ venerari; nusquam secura cedenlibusfuga, nullaque
ex nomine calholicae religionis audierit. ut celei in abditis latebra, cum et a proximis pro-
ZACCH. — Saevain meinoriam redigicupis.et itie- danlur lalentes, ct fugientes inedia consumantur.
luctabilem humanigeneris oblritionem supremoruini Aii cnitn in EvangelioDominusciini de malis illius
narratione proferri; quac tani flebili exaggeratione> loqueretur : Et tradet, inquit, homo proximumsutim
dicenda sunt, ut, sicut scripturo est, Nec fuerint um- (Matih. xxiv, 10). Inopiavero fidelesnecandos, Apo-
quamnec (ulura sinttalia (Dan. xn, 1). Sed liaecfierii calypsis sic declarat; Faciet omnespusillosetmagnos
humaiiaefidei defectio, el peccatorum immensitasi divitesel pauperes, liberoset servos,d ut dent ipsi sibi
maturabit: nec siuit quasi ex aliqua necessitate de- characteresin manu sua dexiera, velin froniibussttis;
creta, sed ex prcescientia sunt praedicia, Scripturai 1)] u' nemopossit emereaut vendere,nisi qui habeatcha-
de Amorrhatis prodente : Nondum, inqnit, impleta i racleremvel nomen bestiw(Apoc.xn, 16, 17). Quem
sunt peccaiaAmorrhworum(Gen. xv, 16). Daniel pe- Danielhis sermonibusfuturum praedixit : Exsurget
rinde quia deliclornm expleiio sit futura, constim- rex improbmfacie, intetligenspropositionem;et fortis
mationein aslruit secuturam. Unde el Dominus ini ririijs ejus; mirabitiacorrumpelet diriget, et extermi-
Evangeliode abusione liuinani gencris conquerens, nabil forles, et populutnsanctum: dolusin munuejus
ait: Cum «enerii:Filius hominis,pulas inveniet fidem i et in cordesuo magnificabitur,et abundantia corrum-
tuper terram (Luc. xvin, 8) ? Apostoluseliam horumi pel multosetad interitum mullorumsiaoii. Et ilerum:
* Acherinsmnnel se in codice
reperisse canlorum dem, legebalur Deumessequidem:et perditionissux
officiis: ilem substantialiaclu, ubi ex aliis codicihus\ ubi edidimus perditionisuw.
d In codice Vind., ut del unusqnitquesibi. Haud
edidii *ubtali actn.
b Qnin ita legendumsit nemini dubiuin essepo- longequem... fulurum, sic codex Lem.; prior ediiio'
test: prius legebalur in consiimmaJionisnarr. qurtm.... ftiluram. Infra in codice Vind., t?JmiratiKi
e In editis, postit, raale. Infra, ubi Deum te qui- corrumpelmttllos, et diriget.
1161 CONSI.LTATIONUMLIB. III. 1162
Exlollettir rex adversus omnem forlem, et magnifica-A xxi, 10, ll).Percurre nunc singula,atque ex bis quae
bilur super omnem deum : el loquelur superba, el di- geranlur aut gesta sunt qnid supersit intellige : pro-
riget quoadusque pcrficialur ira : in consummalione fectoid tantum b dcesse perspic.ies.quodnovissimisaut
a ojjm fiet, el omnemdeum patrum suorum non intcl- jam ascribi possil aut jungi. Quis eniro natus quie-
liget: et in cupiditalem mulierum non ibit ( Dan. xi, tem patriae possidens vivil? Quis intra genitale so-
36, 57). lum popultis labori exhibelur assuelo, aut ab infe-
Itaque intelligis exsecrandi temporis regcm prae rendo suscipiendoque discrimine, vel propriae salu-
omnibus festimandum, qui eos quos violentia ac tis intuitu, vel domestico relinelur affectu? Ardef
fraude nequiverit corrumpere, nitetur illecebra car- bellandi impius furor, atroxque insania armis de-
pere, necin deos patrum suorum, id est geniilium, lectatur et rapto : hinc fauces hiantes avariiiae cruor
intelligens, feralem in corpore enervato quasi pu- pascit, et cum pene injeclis morlibtis cuncia suc-
rus praeferenscaslitalem, sanclum populum, id est cenderil, reliquias tamen sitiens aul stemit aut
chrislianum crudeli iuternecione vastabit. Sed bunc spolial. Non dileclio proximos, non jusiiiia serval
mundi luctum tribulaiioncmque justoruro irae cce- extraneos : gemens inlerea pietas exsulat, aiqueab
lestis stigmata subsequentur, et rerum omnium fi- Immanis mentibus pulsa, vestigia quaepridem reli-
nem, priusquam Domini dies magnus adveniat, ma- £Bquerat, auferre compellitur. Regnis insuper regna
lorum ineffabilium dolor praecedet, dum ante ulli- confligunt, et insuspicabilcs sceplris jusiarum se-
mam mundi solutionem humani generis reliquiis, dium Augustos depellunt. Adde prodigiorum ineffa-
aut in sacrilegiis perpetuo pereundum sit, aut ob biles minas, et terrae creberrimos motus, pluraque
sacrilegia in saeculo non vivendum. ecelo signa fulsisse. Quid inediae funcstos exitus
CAPUT VIII. Ioquar, et infandis humanorum corporum cibis im-
Quando veniet, vel quw longinquilas regni ejus. pletas deficientium aviditatcs?Horret aninmsdicere
APOLL.— Fulurum vere Antichristum , atque in parricidiis famem pastam, et reliquias corporum di-
orbis excidium legemque catholicam saeviturum ni- lectorum, ut saeviusquam vixeranl inlerirent, visce-
mis perspicne clareque docuisli; sed quando ad- ribus suorum sepultas.
venturus , quanto lempore sil fulurus, expositioi ^Eslima, quaeso, ulrum hoc ferre diu sacculum
ccepta non contingit: sedula itaque mente percurre possit, quod eloqni huinanus sermo vix audet. Utrum-
quaeregnaiitem clausura sint tempora, quae praecur- ne haecdiabolo oliante sic saeviant; quaelicel merilo
rant indicia venienlem; quoniam si in tanta signo- nosiris sint reputanda peccalis, illius tamen c opere
rum, reguique viriute spiritalis ncquitiac exserit vo- lecto peragunliir;qui coram conlinuo cougressurus,
Juntaiem, nnllis contra aut destruendusrebus, aut', C iia supremorum urgetur angustiis, ul quod implen-
signantius divulgandus; dignoscendae, ut arbilror, dum Evangelia praedixerunt, agere orbis desertione
falsitatis nec ipsis copia fidelibus erit, nullaque du- j'amcceperit: haecenim his quaenuncnierooraia sunt,
Jjios remediorum genera salvabunt; si compulsioi Dominus adjecit : Cum viderilis abominationem de-
transgressionum atrocilale et phantasiis plena , sit solationis stare in loco sanclo : qui legil inlelligal
obscura notione. Unde hanc quoque ambiguorumi (Matth. xxiv, 15) : itj est, cum (iet omnium solitudo
partem divinae auctoritaiis cdiiione distingue ; ut, terrarum , sacrisque altaribus exsecrabilium imagi-
evulsis radicilus fraudibus, el insirtianiur dubii, ett num abominalio praeponetur, et prwdicatum fuerit
confirmentur infirmi, dum el falsoris prodeniur in- hoc evangeliumin tolo orbe, lunc erit finis (lbid., 14).
sidiae, et brevitate lemporis forte constringilur insa- Quae nunc igitur porlio habitatioque (errarnm est,
nia bacchatoris. quae nomen nosirae religionis ignoret , immo quac
ZACCH. — Manifeste qtiidem Antichristus veniel, , nobis ex se credentium membra non miscrit ? Unde
sed eonfestini secuturus esl Chrislus; et licet diemi Evangelii praedicatio propemodum j'am implela in-
vel horam adventus sui, ut ipse ait (Matlh. xxiv,, telligilur : in Heliae tamen qui d nunc venlurus est,
36), nec angelisciant; quod secreli istius notiouemI sermone complebitur; tribus enim el senis annis
in suam Palcr redegerit potestatem; evidentia ta-- 1* I primum Anlichrisium, deinde Chrisitim adesse
men eodem mox docente signa praemissa sunt, qui- e praedixit : qui quamlibet pari tempore regnalurus
bus perpensa pracsenti lemporis qualitale adesse3 per Apocalypsin designctur, breviandos lamen ejus
confestim suprema dignoscimus. Sic enim ail : Cumi dics in Evaugelio Salvalor insinuat, ne intolerabili-
videritis signa in ewlis, el prodigia in tcrris , gentemt bus malis per diuiiirnitaiem caro vicla succumbat :
supergenlem,regnumsuper regnum, prwliaetopiniones s sic cnim ait : Et nisi breviati fuissent dies illi, iton
prwliorum, famemet lerrm molus per loca; tunc cruntt essel salva omnis caro (Ibid., 22). Non quod dicrum
initia dolorum, sed nondum finis (lbid., 6, 8; Luc. ac i.octium fixa ab initio constitutio sit mutanda, aut
a Codex Vind., enim finem, et in omnem. Infra,, terra, nullo sensu.
quasi purus prmferens: in editis, prmferret, proculil c Sic codex Vind.; prior editio opere lecla, niale :
dubio male. nec melius codex S. Arn., opere cmpla.
b Itnmo adesse , vel esse. Ilaud longe ubi legilurr d Videtur legendum, iunc.
cuncta succederit, codex S. Arn. babet succideril. '.. e In editis prmdicet, qui qualibet : iu Vind. prm-
Stalim ecodd. Vin. et Lem. scripsimus getnettsitt- dixil: in eodem el in Lem. tjtti quamlibei.
lerea, cum in priore edilione legerelur gemens inn
PATROL. XX. 37
1163 . ZACCH^EICHRISTIANICO.NSULTATI0NUM LIB. III. HG4
currenliiitn leinporuin hoiis spalia recidcnd.i; sed Ai terra ' ipsorum, et faciam Itw, dicil Dominus( Ezeclt.
sicul per Naiban dcnuniiata populi c.acdespro tribus sxxxvn, 1 14).
diebus Ires tantum horas divina miserationc pro- Undc Salvalor Sadducaiisresurrectionem uon cic-
meruit; ita exsecrandi teinporis regnuni non spa- dentibusaii: t Quomodolecftslis,DeusAbrahametDcus
liocredimus mii.ineiid.umcsse, sed numero ; nec di- Isaac J el DeusJacob? bSonesl ulique Deus moriuorum,
vinae ordipaliorii uioduin , sed fureulisimperiis im- se.d .< vivorum(Luc. xx, 53). Aposiolus autein sub clc-
ponenduin; 111in resurreciipne post laiui certaminis menlorum i comparatione, mcritoruin quoque dislan-
pugnam, el dcvotio fidelium, el perGdia non laleal iliampraedicavil,dicens: Alia clarilassotis.cl alia clari-
impionuii; dinn el antiqui hosiis brevis dominaiio lus i lunw, et alia clariias sieltarum; stelia enima siella
petlilur, el Dci adveiiientis reveretitia sanctoruni idiffert i» claritale : iic erit el resttrrectio mortunrum
confessionibus lio.noralur. (I Cor. xv, 41,42). Joannrs vero eiiain cos quos mare
CAPUT IX. fltictibiis tcgil, astruil reformandos, dicens: Et mare
QuibusScript,urissit resurrecliorepromissa. reddel mortuossuos(Apoc. xx, 15). Tunc illud David
APOLL.— Qiianluin videtur, el paiere solliciloruin caiienlis iniplebitnr : Deus manifesle veniel, el non
meniibus credo, ambiguacpra>dic;itiqtiisobscnriias silebit : iynis in conspecluejus ardebit, et in circuilu
absoluta est , el tota iu p!anum supremi leiiip.orisB f» ejus lemnesiasvalida (Psul. XLIX,5). Unde iu Episiola
missa cpgnitio; praecipue cuin aslipulainibiis qit.c sua Peirus ; Quolesnos, iuqtiii, oporlel esse, fratres,
agurilur dicrum mahs cl.ira sil ratio , ncc aliud su- iit die illa, cum cmlimagno impelu transcurrenl, et
peresse merilo credatur, quam ul annunliaturi pro- elementaordore solventur(II Petr. ui, C)?Tuuc illud
phetae praesentia deinonstrclur. Niiuc ycro uuum sancti Aposltdi vocibus deprouietur : Ubi est, mors,
hoc consunimatis inlerrogaljpnibus praesta, ul resur- aeuleus tuus? absorpla esl mors.in vicloria ttta (II
reclionein ex Dei possibilitaie jani credilani duccas Cor. xv, 5o). Et qui nunc lacrymosis seminibiis
et proniissam; n.e tantae admiiationis niagniludi- jnsti(i;e tias iiuplcnti pretiosaemortis nianipulos rc-
nem sine aucioiilate cceles:i.ujiisfatuioruin assertio fercn.^s, sitb.lii.niumcoroiiaium lionore fulgebunl.
nuda contigeril; sedlibellis prioribu.Sinlimala piae- Ii,cq.uihusscripluiii est: Exsul.labuntsancliin gioria,
sentis eruditione firroenlur, gaudium. allalura c.re- l.mlqpunluriii cubiijbussuis (Psal. CXLIX , 5). El itc-
dcntibus, dispulaiioneiii dubiis ab.laiura, dum et rum : Exsuiiubnntul viluli a ex vincutis solttli ( Ma-
possibilemex Dei poteniia falebunliir, ct facien^dam lacli. tv, 2). El sicuj scinliilw inter cirundinesdhcur-
ex ejus promissione cognos.cent. rent. (Sup.m, 7). Ili siaiuln cceiesiis throui scde
ZACCH.—Tani plena est divinae miseraiionis crga lioitiini 'iiiviiabunUiraffaiib.us: Venile,henedicliPa-
boniines liberaliias, ut ca quacfragilitas terrcna vix C tri.smei; accipilereynumqufidvobi.sparalum est ante
credit, probare yoluerit aiitequain facere, ac prius coitstit.ulionemmuiidl (Malih. xxv, S4 ). Ula impius
veris confirmare credenles, qiiain probire dubiis senlenlia perscqu.cnte : Tacui, numquid semper la-
ciedituros : nani cinn hanc muneris sui partem lo- cebo(Isa. XLII,14)? I.dest, j-m non subdilus ulcrii-
lis admoduin Scripiurarum voluminibiis indiderit, ciligi a iiegauiibus possim, sed patcriia quam tcriii-
speciali per Eze.cliiclcm monslravi.tcffcctu, facilius li.smajesialesubnixus, <juiexiiilirmitaie carnii mnr-
homines susciiari a sc posse quam lacli sutit, fiu- tuus fueram, vivo ex virlu.le Dci, solioque a.ieini
slraque i|iiasi perdilos bic lugeri , qtios non sitim- judiiis prtesidens, non alia quam in Evangeliis pr;c-
possibililas ulla reslitui. Ait enim : El tulil ms spi- dixeram inimicos rneos definitione condcinnn : Ite,
rilus Domini: et eccefaciescampi, el luecerat osribus maledicii, in ignem wternum, quem praparavit Puier
plena. Et circumduxitme in gyrum coruin ; el eccei uieusdiabolo el angelis ejus ( Mallli. xxv , 41 ), ubi
arida nimis. El ait nd me: Fili hominis, si vivenlossai estfletus et stridor dentium (Matih. vin, 15).
ista? Et dixi, lu scis, Domine.El ail ad me : Prcphe- H.ecstin.l qu;c inoneii nostra yoce tc liccat: liaec
tiza super ea, el dic : Ossu arida, audile verbumDo- nieniis ei <orporis labore fugienda suni, et illa qu;e
mini. IIwc dicit Dominus: Ecce egoadduco supet vos; clecliS' paranlur adeuuda, quorinn n.iagiiitutlincm
nervosel viscera, et oblegam vos cule , el dabo spiri- D \ fnriiiainque non quacra.s.: cri.l enim : Qjuodnec octt-
lum vobis, el vivelis.El ecce os ad os coneeniebul, cl! Zust)j"diJ,nec auris audivit, nec in cor hoministiscen-
super ea nervi, el visceranascebaniur, el culis desuper dit (ICor.n, 9). Sed si iuacsiimnbiles quarumdain
ascendil; el jacuerunt sine spirilu. Et ail ad me: regionum aicce liiales , odorcsque vix cieditos attt
Propheliza,ftti hominis,spiritui, el dic : Hoc dicit Do- aiidimus, aut eeriiiinns; si quibusdain gentibus auro
minus spirilui : A qtialuorangulis cwliveni, .spirilus,, turbidi fluuni anines , ei genmia pro lapide est; si
el insufflaossibusUlis et vivent. Et factum est : et ste- passim ciiininiuin elamoinum nascitur vulgo; si de-
tcrunt pcdibusstiitcongregationim:s inulla. El ait ad/ iiique niollia rctlolciilihus th.ura,et preti.os.abals nnis
me : Fili hoitittis , ossttliwcdoinus Isracl cst. Qui di- ligna ror.mtiir; si iinbis cliam sob corruptibili aerc
cuni: Vana est spes nosira nimis; inlerivimus. El( lilia picia sic ciiadenl, uec sui imitalionem quolibet
scientquod cgosnm Dominus, cuin educam eos de se- linbiiu aut odore permitliini : quid scternarum di-
ptdcris el vivificabopopulum meuin, et ponamillos ini viiiaruin Iiabiiui;c"sint graii;e,quid splendor cce-
" Sicin codice
Vind.; iit edilis, ex vinculisdissoluti.
 i\6i EVAGRn ALTERCATIOINTER TII. CISRISTIANUMET SIM. JUDJEUM. 1166
lrstiiiin dignitatum, eloqui sermo sensusiitie non A_habcs promplum inslitutionis luae fruclum, el nisi
pracvalel: hoc tantiim indobitanler accipias, nil illic infirmitas carnis b official, paralam spiritus volun-
necessarium, nil defulurum, sed omniiim omnibus talem : ille laiiium efliciendi subsiantiam praestet,
Dens laciiiiaruro inaestimabilium novitatc gcnerabii, qui niagna cupere se d«nanle permisit. Quid enim
quod dignum pracsentiaeSULC possessione judicetur. qunndoqiie in pulverem redigendo praecipuacorpori
Nuiic, inqiiam, mea qua potui insiruclione muni- cura? Quid molles sine cxercilio meriiorum prode-
tum indesinenler ndmoneo, ne aralrum culturae Dei runt somni? Quid quaesilus raagn >labore vel pretio
ponens omis.ia respicias, aut ad proposilum con- c saeculihonor, et cihorum blandities periiura post
tendens bravium , cursum proposili ferveutis re- fauccs? Nulla esl illic aecepiio personarum, nec se-
tardes. Nisi peracliis agon sii, palma nmi sequiiur: qiieniur exstiuclos oncra facultatum : nndi inlroivi-
nec nisi ceriaminc consunimam iusignis gloriie prac- mus iu IIIIIICmundiim, nudi necesse cst exeanius;
Slatur triiimphus. Unde in S ilnntoiic : Lmisin exitu ac sicut David ait : Dormienl viri diviliaium, el nii
canitur. Et in Evaiigelio : Qui perseveraverilusquein iuvenienlin manibus suis (Psal. LXXV, G). Et secun-
fiuem, hic salvus erii (Maith. x , 22). a Fiai crgo fi- dum Salomonem a muliis lalia sunt diccnda : Quid
des ttia felix , ac scmper iufonnaloris lui ad Deum nobis profuit superbia? aut quid d divitiarumjaclantia
niemenlo, nec iiiinis saeculi aul malorum iniminen- T>conlulit nobis?Transieruntomniailla lamquam umbra
lium lerrore movearis. Adjulor iu omnihus Dcus (Sap. v, 8). Devinctam tu polius cultibus luis nien-
csl, illoque virtulem spirilus minislranle inundalio letn cicaturariim omnium format«r inslituc, et qui
tempeslalum iu levcs dcfluet spumas ; mtido ut solus renum scruiaior et cordis es, perficc quod in
prima praesiantis conscieriliacarma non dcsint; ac votis est, ul cum elevaveris ciinfringeic tcrram, cuni
si necessilas denunliaiae tribulaliouis advcneril, .sicttt libcr plicabitur ccelum, lerribilique incendio
hosicm confessio (irma suslineal : dabil credenli in cuncia solvcnitir, sii priiuum fidci inlegrilas suppli-
mcerore patieutiaro, qui se pracbiiuruni et vcrba tanii, nec conscientiani desperaiio tilla confundat :
promisii; opemque martyrii heiiignus imperlicl, itim sub conspeclu niajestaiis uia: assisientimn angc-
qui ui honoreni nnminis sni eiiam morie lucremur, lorum inniimeram iiiuliiiudinem posl magnos pa-
admonuit dicens : Qui perdiderit animnm suam Iriarcharum honores et ccelus splendenlitim pro-
propter me , in vitam wlernam salvam faciel eam pbetarum, post subliroes apostolorum tbronos et
(Luc. ix, 24). Et ilerum : Qui reliqueril uxorem, fi- lieatoium marlyruni exerciins coronaios, f.lices
iios, parentes, et omnia quw habet propter nonien perinde confcssoruiii eatervas, alque impullutorum
meum, in swctiloceniuplum accipiet, in fumro autcm agmina sacerdotuin subsequens faiiiulum lurba sus-
cenluplum insuper el viiam wlernam (Mattli. x , cO). fj cipiat, vilaeque istius, si qua' sunt macuiae, labor
Ad hoc lamen teutari paulisper cognitos sinens, ut verae perfeclionis ciuumlei : si voio indulgere pan-
codem perfuncli examiuis labore sibi placeanl, et peri perennium muiicruni largilor aniiuei is, ut pro-
illic juslitia sic muneretur alfliclos , cum judicare batio calholicaeconfessionisei inorle provenial, c vcl
cceperil persequenles. quod lubricaeconveri-atiouisactus,infirmior fnrlasse
non praevalet, devotio sanguinis pura sanctificel :
CAPUT X. erit ut in aeiernnin munere luo gaudens vcre me iu
Orafio ad Deum laudib.us tuis eanlasse reminiscar : Quid retribuum
APOLL. —Consuinnialiis in interrogaiionibus ordo Dominopro otnnibusquw retribuil mihi? Calicem sa-
est, et vola in responsionibus plena, devotioris Gdei htiaris accipium, et nomen Domini invocabo (Psal.
ignem decursis Scriplurarum leslimoniis excilarunl: cxv, 12, 15).
a Sic Codex Vind.; prior editio, ergo fi.de.lnlra exceptio.
coiiscientiw,scripsimus e codd. Lcm. et Vind. ubi dSic etiam codex Vind.; prior edilio divil.jactatio.
Jege-vaturCMislaniiw, miivus idonco sensu. Ilattd Ilaud ila longc til ctimelcvaveris,num ut cum ieleva-
longe iu Le.ro., dabit, crede, ubi d.obitcredenli. \D veris? Stnlini e codd. Vind. el Lem. scrtpsirnus pli-
b Iia edcre libuit, ctim antea legcretur efficiat: al- cabitnr, ubi cdiiuni erat prwbebitur.
que niedica manus non minus necessaria. erat, quam e Codex S. Arn.., ut quod eluere.conversatioinftr-
jiaulo infra, ubi editum erat se donante promisit. mior. Slatim vocem sanguiiiis, qu;e omniiio necessa-
c Ultimaetlua?voces addiiae suni e codice Vind. ex ria erat ascripsinms ecodice Vind.
quo etiam infra scripsimus acceptio, uM legebatur

ALTEERCAIO
INTER
THEOPHILUM CHRISTIANUM ET SIMONEM JTJVMUM,
EVAGRIO AUCTORE.
Galland.toin. IX.)
(Ex ms.codiceYindocinensi,Bibliolh.

Fiiil i^iui!' alirrcatio legis inter qiiemdatn Siroo- igitur sic ail : Crucicola signifer, Christianae Icgis te
nem Judapumet Tlienjdiilum Cliristiaiium. Judirus profiieris e sc auciorem (Leg.educioremj. Jlabes et
 1167 EVAGRIIMONACHI 1168
me paticiiteiiiaudiiorem, si modo interrogaiionibtis A j omnemprudenliam,el deditJacob puero suo, et hrael
meis, non lenociniis sernioiiuroaut argumentis, sed dilectosuo. Po.sthwcin lerris visus esl, el cum homi-
lcgis praesentiacomprohes verilalem. Quod si tu me nibus conversalusest (Baruch. tu, 56-38). llem in
hodie viceris, facitoChristiaiiiim; aul cgo cuni te su- psnlmo quadragesimo quinlo dicit : Vacaleet videle,
peravero, faciam n NazaraeumJudacum. quoniamego sum Deus : exaltaborin genltbus,et exal-
THEOPHILUS. — Non glorietur giberosus ut rectus. tctborin terra (Psal. XLV,11). Et in psalroo sexage-
SIMON. — Quem colis? simo septinio : Canlale Domino, psallite nominiejus,
TH. — Sane si dicimus, et audenter probamus. iier facile ei qui ascenditsuper occasum: Dominusno-
SIM.— Sacri veneraridique Deuieronoiniivox re- men ilti (Psal. LXVII,5). Longum est, ut excmpla
sultans dicit : Videte quod ego sum, et non est alius persequar plura : his paucis verilas comprobatur.
prwler meDeus (Deut.xxxtt, 59). Et Esaias dicit :Ego SIM.—Recte quideroad colenles teslimonia unilo
primus et ego novissimus,et prwter tne non esl Deus spiritu fatentes, ori tuo consenlienles; sed illud volo
(Isai. XLIV,6). edisseras, sicubi in loco Deus per senietipsum
TH.— Sacralissima Cbristi vox esl, quam si tu vo- Cluisium Deum constituit : lunc demum Chrisium
Jueris cognoscere, oportet te primum credere, et Deum et Dei Filium cogiiabo.
tunc demuin poteris intelligere. Esaias enitn redar- B TH.— Incredule Judaee, jam et de propbetis dis-
guit te dicens : Nisi crediderilis, non inleUicjelis (hai. puias? accipe lamen interrogationibus luis respon-
vn, 9, sec. LXX). Indubitanter igiiur Deum oroni- sum. Deus ad Moysemloquitur diccns : Eccededi le
potentem invisibilem novimus, et scimus, et coli- deum Pharaonis, et frater tuus Aaron erit propheia
nius : deinceps Chrislum Deumet Dei Filium profi- iuus (Exod. vn, 1). Praevide nunc Moysem, typum
terour. Quod atitem dicit: Ego primus et ego novissi- Chrisii, liiisse gentium iucredibilium dettm. Quaulo
mus, duos adventus Cbristi significal. magis Cbristiis credcntium est Deus! Sicut cnim
SIM.— Quid illud quod ait : Prwler me non est Moysespopulum de iEgyplo, durissima Pharaonis
Deus? servilule; sic el Chrislus credentes de diaboli poies-
Tu. —Chrislus Deus et Dei Filius de se dixii, tale liberavit.
Antichrislum SIM. — Si ergo Cbrislus Deus est et Dei Filins,
quia praevidebat veiiliirum. De quo
Zacliarias propheta dicit : Ecce suscitabopastoremin quomodoergo in Genesi scriptum est : In principio
lerra, et quod deficiet non visitabit, et dispersos non fccil Deus cmlum et terram (Gen. t, 1.)? Potuerat
requiret, el conlribulatum non salvabil, el integrum dixisse : In principio fecit Pater et Dei Filius ccelum
non consummabit,et carnes electorum comedei,b eo- ,- et lerram.
ruin everlel.Gladius super brachium ipsius est, et su- Tn.— Erras, Judare, nec umquam invenicsverila-
per ocutumdexlrum ipsius arefiens arefiel, et oculus, tem, nisi veritalis inlelligas originem. Nam si velis
ipsius obcwcabiturdexter (Zacch. xu, 16) : proinde, crederc, poieris et in principio ejus invenire quis est
Chrislus dicit : Ego primuset ego novissimus. Christus DeiFilius : sic enim ait : d Fecii Deuscw-
SIM.— Ergo tu duos facis? lum et terram, hoc est in Christi arbiirio, el ad vo-
Tu. — Deus unus est, ex quo Christus, et in quo luntatem ejus, et ad cujus imagiti^mhominem digna-
lus esl facere; dicit enim : Fnctamus hominem,ad
Deus : sicut c Abrahaead ilicem Mnmbractres vidit,
ei similitudincmDei: masculumel feminam
quibiis occurrens, unum salutavit dicens : Domine,1 imaginem
si inveni gratiam ante ie, accipe aquaui, et lavenlur fecil eos (Gen. i, 26, 27).
el te SIM. — Poluit hoc et ad angelos dixisse.
pedes vestri, refrigera sub arborem istam (Gen.
xvin, 4); quod scilicet Abraham videbat praesentiam , TH.— Erras, Judice. Cui umquamAngetorumdixil
divinitatis, quod arbor crucis Cbristi legmen cre- Deus: Filius meus es lu : ego hodie genui te (Hebr.
denlibus refrigerii praeslarel, de quo propheta inj i, 8)? Et rursus in psalmo dicit: Principem ponam
jjsalmo : Deus sleiil in synagoga deorum, in medio illum excetsumprw regibus terrw (Ps. LXXXVIII, 28).
autem deos dijudical (Psat. LXXXI,1). Uiiqtte de» ix Angelis auiem jubei, Chrislum adorcnt. Et iterum
Chrislo dicil, qui in synagogadeorum docuii, etvir- in Canlicum Deuteronomii dicii : Lwlamini, gentes,
tules fecit : proinde in psalmo quadragesimo quarto( cum eo, el adorenl eumomnesangeli DJ (Deut. xxxn,
dicit : Thronus luus, Dcus, in smc.ulaswcttlorum: 45, sec. LXX).
virga wquitatis,virgareyni tui : dilexisti justitiam et[ SIM.— Proba mihi Chrislum esse principem.
odisliiniqiiitatem,proplereabenedixilte Deusluus oteoi Tti. — Jam dixi. Accipennnc aliam probationern,
Iwtiliwprm participibusluis (Psal. XLIV, 7). Quis Deus5 si polueiis vel sic credere. Nam cum Jesns filius
prnpter quem Deum dixit, Judxe? Ulique Deus Pa- Nave staret trans Jordanem, virum vidit slantem ;
ler Chrisiuin Dei Filiuin, pro qno ct de quo recep- cl gladius uiraque parle acutus in manii ejus. Dixit
lissimus propheiarum Jeremias dicit : tlic Deus, el( ilii Jesus : Nosler es, an adversariorum?Ego prin-
non est alius, nec msliinabilurabsqueillo : qui invenitt ceps mUitimmajeslalisDomini (Jos. v, 14).

a Legendumvidetur, ex Na&atmoJudwum. r Forle, Abraham.

> Deest aliquod verbum. In vulgata editione d Lcgc jfji principiofecil, clc.
legi-
lur, et ungulas eorumdissolvet.
 1189 ALTERCATIOLNTERTIIEOPHILUMCHRISTIANUMET SIMONEMJUDyEUM. 1170
SIM.— Et boc volo rnifii edisseras, quomodo eslI A j ctelos, aderatn cuin itlo;etcum secerneretsedemsuam,
Filius Christns ; nam et omnes sancti filii Dei dictii quando forlia faciebat fundamenta terrw, eram simul
sunt : proiude sicul milii probasli principem illuml cujii illo disponens. Ego eram cui adgaudebat, quoti-
esse, proba nunc Dei Filiurn illum ex Deo natum. die autem twtabar in faciem ejus, cum Iwtaretur orbi
Longe enim remola est Divinitasa coiiibus humanis,, perfecto(Prov. vnt, 22, 30,sec. LXX).
nec miscelur amplexui. StM.— Potest boc pro sapienlia dixisse.
TH. — Loqueris quasi Judaeus. Nam , Chrislus5 Tn.— f.rras, Judaee,et veluti velainen [Forte vela-
Deus, Deus Filius, priniogenitus, verbo editus, ore> mine] ignoranliac sensus tuus contectus est. Non
prolatus. Sicut enim Deus cum hominein in princi- inimcrito sanclissimus Moyses velaminis legmine
pio e limo lerrae fecerat, fl.ituin suum in eumdemi faciero velabat, quod velainen corda vestra contexit.
spiraverai, et factus est honio in animam vivam;; Accede proinde ad Dominum et Dei Filitim, et au-
etitaVerbum suuin,hocestChrislum ex uterocordiss feietur de sensibus tuis lcgmen ignoraniiae. Sapien-
sni gennit; sicut in Basilion libro secundo dicit: Et( liaedicliim exisiimas,ignorans quoniam C/irisJitsipse
fuit verbum Duininiad Nalhan prophelam dicens: est Dei virtus et Dei supientia (I Cor. i, 24). Adeo
Vadeet dic servomeo David : non tu wdificabis mihii rcges veslri qui j)er successiouem regnabanl, non
domumad habilandum; sed cum impleti fuermi diesi B I poterant sapientiam el virtutem accipere, nisi per
tui, suscitabosemenluum posl te : hic wdificabit do- vocabulum nominis Christi. Hujus rei auclorem Da-
mumnomini meo, et erigam tlironum ejus usque in( nieleni dabo dicentcm : Signabitur visus ei prophe-
swcula : et ego ero illi in patrem, et ipse erit mihi ini iia. Orielur justilia sempiterna, et ungetur Sanclus
filium, et fidcm consequetur el domus ejus (II Reg. sanctorum: et scies, et intelligesab exitu sermonis in
vn,4,o, 12, 13,16). Et in psalmo n dicit : Quare; respondendo;et mdificaboHierusalemttsque ad Chris-
fremueruntgenles, el populi medilati sunl inania(Ps. iutn christorum el Regem regum vcstrorum: unctio
n, 1)? Item in psalmo quadi'agesimo quarto : Eruc- Samariw deficiet cornu illud (Dan. ix,24). Deinde
tavil cor meum verbumbonum: dico ego opera tneat reges vestri iingebanlur, et omnes prophetae silue-
regi (Ps. XLIV,2). Isaias dicit : Consummatasquidem i runt, quia de quo loquebantur venit, sicut Isaias
et abbreviutasres audivi; quoniam Verbttmbreviatum i ait : Ego sum qui loquebar, et veni ttt evangelizarem
facil Deus in omni lerra (ha. x, 22). Hic est Ver- vobis ( ha. LII, 6 ). Proinde, ut diximus, ipse est
buin qui verbera nostra sanavil, de quo in psalmo> Christus christorum, Domiiius dominorum. Auclo-
centesimo quinto dicil : Misit Verbum suum, etsana- rem Esaiam^dabodicenlem : Sic dicil DominusChris-
vit eos (Ps. cv, 20). Itein in alio psalmo teslimo- lo meoDomino cui lenuit dextram, ttt exaudianl eum
ninm perhibet propheta dicens quod ccelumde quo>C ( gentes : (ortiiudinem regum disrumpam, aperiatn ante
supradiximus, Christo, et in Cbristo t|ui est Verburai etini porlas, et civilatesnon claudentur. Portas wreas
Dei, fecerit : VerboDomitti cwli firmati sunl, et Spi- aperiam, et vectesferreos confringam, et dabo tibi the-
ritu oris ejus omnis virtus eorum (Ps. xxxn, 6). Ilic: sauros absconditos (Isa. XLV,1). Cui ergo lenuit
est Verbumqui velociter munduni peicurrit, et ani- dextram Paier, nisi Christo Filio, quem omnes gen-
mas errantium per Iegem novam ad Deum conver- les exaudierttnt, sieut in Psalmo dicit : Tu tnecum
lit : de quo in psalmo centesimo quadragesiroo> semper lenuisti manum dextram tneam(Ps. LXXJI,
sexio : Qui emittit Verbutnsuum terrm, velocitercurrit/ 24)?Aut quae civiias illi clausa est?Et cui omnes
sermo ejus (Ps. CXLVII, 15). El Isaia» dicit : Ecce3 poriae aereaepatent? Aut numquid et de nativitate
VerbumDotninifactum est illis in malediclum,et no- ejus audebit disputare ? cum idem propbela: Faclum
luerunt illud. " Nam propbetam nostrum Joanneml verbumDomini, inquil, ud Achaz: Pete libi signum
propbetico ore clamantem : In principioeral Verbum, , a DominoDeo ino in profunduminferni, sive in ex-
el Deuseral Verbum,et Verbum eral apud Deum. celsum supra. El dixit Achaz : Non peiam, et non
Hoc erttl in principio apud Deum. Omnia per ipsumi lentabo Dominum.Et ail : Audile nunc,domus David:
(acla suni, et sine ipso factum est nihil(Joan. i, 1, 5), Non pusiltum vobiscertamcncrit cttm hominibus; et
Et rursus Filius pari genere testinionium redditt D I ideovosprwstabitiscertamencttm hominibus,quoniam
Patri et naiivitatis suaeexordia lestalur, dicens perv DominusDeusdabitvobisngnum:Ecce Virgoconcipiet,
Saloinonein : Ego ex ore Allissimi prodivi primoge- et pariet Filium, et vocabiturnomenejus Emmanuel ;
. niius ante omnemcreattirain. Ego in cwtis feci ul ori- quotlinterprelatur, NobiscumDeus(ha. vn, 10-14).
retur lumen indeficiens.Ego in altissimis habilavi, et<t SIM.— Ego propheiis credo. Praeterea Isaiam
thronns meus iu columna nubis (Eccli. xxiv, 5-7). recepiissimum accipio ; sed aliam virginem dixisse
Vides ergo exeuntibus pairihus tuis de iEgypto,, arbitror. Cum enim Salmanassar rex Assyriorum
quia Cbristus crat qui in coluinna nubis pr*cede- ducero suiiin misisset ad Hierusalem exprobrare
bateos. Item illic in Proverbiis ejusdcm : Dominus s Deumvivum; lunc Isaias prophetavit adversusSal-
condidit me in initio viarum suarum, in principio inn manassar regem dicens : Sprevit te, subsannavit te,
opera sua : antequam terram (acerei, et anle omnes s virgo filia Sion. Caput suum movetadversum te, fitia
colles gennil me. Cutnpalraret [leg. pararet, £roifi«?£]:] Hierusutem(Isa. xxxvu, 22). Quando et angelus de
a Hic aliquid videtur decsse. Forle, Non vellespropketam
p noslrum Joannem: quia Judaeinon recipiunt
ovi T eslamenli Scripturas.
1171 EVAGHi! MONACHI 1172
castris Assyriorum cciitum ocioginia niillia percus- A / tibi dico aliud lesiiinniiiiiiii, si (amen credasCarnch,
sii, in hoc fuit uobiscuin Deus. Neri filiuin, qtti iu I.abyloiiein prophetavit.
TH.— Erras, Judaee : nundtim reraoves incredu- SIM.— Ergo me infidelem jatn existimas, ul Ba-
limtem. Siergoflliam Hierusalem dicis; quem lilium ruch discijnilum Jcremiac non recipiam, qui a Jere-
peperil? vel quis Imiyrum el rnel manducavit? aut mia loties missus populmn allocutus esi,qui et pro-
quis infans fult qui priu^quatti cogm>sceretpatrem pheiiam suani Baruch conscribcre jussil. Et quia
aut malietn, spolia Samariae delraxit? aut <]nemfi- scieb.il Jcremias illum jiopulurn effusuin in captivi-
liiim de semine Davitl aluit? Isaias cliini dixil : laLem,et propheiavit; sed dcCbristo hihil meminit.
Ecie Virgo in ulero accipiel, cl pariel filium, ei voca- Tn. — Quomodo ergo prope (iiiem libri sui de
bitur nomen ejus Emmanuei. Buiyrum et mei comedel: nativitate ejus, et de babilu veslis, el de passione
priusquam cognoscalvocarepatrem vel matrem, acci- et resurrectione ejus prophelavit dicens : c Hic un-
piel virtutem Damasci, et spotia Samariw contra re- clus mcus, electus meus, vutvw incontaminalwjacu-
gem Assyriorum(lsa. vn, 14). laius, natus ei passus dicitur. El quoniam ttinicam
SIM.— Enarra mihi igitur ista quid se habeanl, illius desupcr coiitextam, ut baecomnia ; Simon, si
ut ciedere possim ; quid mel aul butyrum intelligi- credideris, aul cum veneris in plenitudine Evange-
iur; aut q-iaesjiolia SamariaeChristus acceperit. ] lioruni nostrorum, impleta cognosces. Quod autem
B
Tn — Si removcas iiicredulitatem, audies veri- in Betbleem nalus esi, audi Michaeam prophetam
tateni, ne forle inpleatur in le illud quod scripium diceniem : Et tu, Beihleein,domusilliusEphrata, exi-
cst: Sieul aspides stirdwet obturantesauressttas, quce gua non eris, ul constilnaris in millibus Juda. Ex te
i.o» audilml vocem incantantium (Ps. LVH, 5). Au- enim niihi prodiet, ut sil priuccpsin hrael, et posses-
dentcr enim Isaias adversus incredulitalcm vettrarn sio ejus a principio, a diebussmcnli(Mich. v, 2).
clamat tlicens : Erunt vobisverba libri hujus sicut SIM.— Multa quidem legimus; sed non ila intel-
tibri signati; qdemti declerisliominiscienli litteras ad ligiinus : proinde volo per singula quae inierfogo,
'
tegendu.n, dicil: Non possum legere, signalum est cognoscerecomprobata le-limonio vcriiatis. Praeter-
enim. Aut si dederis non tcienti litteras, el dicas lege, ea quia Deus circumciionem praecepit, quam pri-
dicel, Non didici (ha. xxix, II, 12). Priinum quiai inum palriarchae tradidii; qitam circumcisioncm
Cbrisius secundiim uaiivitaicin infaiiiium omnium, Cbrisium habuisse superius piofsstis es : quomodo
biilyruui ei ntcl inandncavii. Hoc crediiuus, el sics eigo mihi crcdere suadcs, «jui circumcisioncm pro-
vitam i.ostram citsioilinms ; el quia octavo die cir-• hibes?
cunicisits e.»t. Bniyrurn auiciii uuclio Spiiilus inlel- TH. — Circiimcidcre carnem prohibemus, cir-
ligitur; mel autem dulcedo dociririaeCjus, quam nosi C cnmcisos atileni credtie libentcr habemus. Abra-
ussequimur. Spolia aiiiem Sainarin>hoe gcnere de- bam cnim qui priusqiiain circumcisus esset, ami-
iraxit; quod cuni infaus esset, niuneia a Magis ac- cus Deietfccins t-si, cl justitiam aileplus esi pcr fi-
cepil, aiiiiiin, ihus et myrrham ; et postea adntlusI dem, non per ciiciiiiicisionein (II Parai. xx, 7; ha.
cum docrei et omiiein verilalem demoiistrnrct, re- XLI,8; Jac. v, 23). Sic eniiiidicit : Palrcm mullartim
lictis idolis, Sarnaiia el Dainascusbene cretliderunl,, gentium conslitui te anle Detitn, quia credidisti (Gen.
relinqiieiitcs Assyrimn, id est, diabolum. xvn , 4). Proinde dicit : Credidit Abraham Deo, el
SIM.— bcne quidem pcr oronia paief.icis my-.ie- reputaium esl ei ad justiliam. (Gen. xv, 6; Rom.
ria. Et quiaCliristum etDei Filiuin ore Dci prolatnmi iv, 5). lloe enim priusquam circumcidtreiur autli-
a verbo genilun», et ex Virginc natuin probasti. vit, et poslca circunicisionem nccepii, ostendens
Quomodoergo ex semine David in Betblccm civi- duos populos ad fidcm Chrisii venluros, uiuiin ex
latem naturo asseveras? circumcisione, ct ununi cx pracputio. Nam si Clnis-
TH. — Auctorem Isaiam dabo : Exiet rirga de ra- tus circumcisus non fuissel, quomodo inihi hodie
dice Jesse, et flot de radice ejus ascendet, ei rcquiescei
' credcres; aut propheiis, qund ex semine David ve-
super eum Spirilus Domini(Isa. xi, 1). Virga enimi niret? Circumcisio enim signum est generis, non
Maria virgo ftiil, qnae ex semiiie David proces.sii^ex : D salulis.
qua Chrislits flos palriarcliarum secundurti tarnein> SIM.— Ergo qoo niodo filium Moysi, cum esset
nasciltir. Dens enim qui in Numeris signum fecil, ull in praeputio, angelus suffocabal, nisi Selfora maier
asina loquerettir, rnultiiin majus signum facere vo- ejns accepto calculo circumcidisset? et cum sanguis
luit, ut Clifisius ex virgine nasceretuf. Aut quid1 iuiminerei, oravit dicens : Slet sanguis circumcisio-
mihi el tibi esset certamen, nisi ul Virgo pcpe- ttis pueri (Exod. iv, 25).
1'issei? TH. — Contra le loqueris, Judace; el superius
SIM,—Credo Virginem, nt dicis, poltiisse de> libi (dixi) qttod Moyses d lypum fiiit Cliristi : oninia
Spiritu concipere. Agiuir, si virgo potuit parere. quaenimque fecit, in imaginem Cbristi praeciirrebal.
Tn. — Incretltile!Saxuin Deus potnit rumpcre, Nam Seffora mulier quaepuerum circumcidii, syna-
et aijiiam in siticntem b producere; quanto irtagisi goga intelligitur. Quod autem diciiur : Slet sanguis
Deus jubere poiuit ut virj:o partum ederei! Adhnc circumcisionispueri; adeo Deus in Moysemsic dicil:
a Forle, Patre genitnm. c Haechodie non reperiuntnr in proph. Baruch.
; b Addcndum exisliiiiamus populum. d Lege typut.
1173 ALTERCATIOINTER THEOPHILUMCHRISTIANUMET SIMONEMJUD^EUM. \\H
JEdifica mihi dllare de iapidibus non cirainicisjs; et A TH.—Omhiscoiicupiscehtia et libido cofde ctiiici-
ferrum non injicies in eis (Exod. xx, 25) : quod sci- pilur : proinde tireiimeisio novi TestamfeiiliLilis
licet adveniens Christus, Ecclesiam aedificaturus esl, quam Deus ei Chrislus Filiiis ej'iis bstehdil.
erai de populo incircuniciso. Circumcidamus libidiiicm , avaritiam , maliihirii ,
SIM.—Probamihi Christum neminero circumci- cupiditaiem , fuila , fiaudes , fofriicaiibnes ; et
disse. omne qitod libi fieri nah vis, alio hbn fecefis. Haec
TH.—Crede,et ipse tibi probabis: cum coeperis est circunicisio Cbristiahorum , quani ei primi san-
pleniiudinem Evangeliorum revolvcrc , ibi invcnies cloruni babuertihl, scilicet Enocli, Noe, Job et Mel-
Matihaeum aposlolum publicanum , ci Zacchacum cliisedech; qui non cainis , sed cbrdis circuihci-
principem publicanorum , et mtiltos invenies n in- sionem habuerum. Potuerat Deus Adam c cifcuni-
circumcisos, qui cum Jiidsiis crediderunt. Nam si cisuni forniare.
saeculi sacrificia , hosliae taurorum et arictnm et SIM.—Excestuovebementi cogiiatiorie , Clirisium
agnorum jussa imniolabantiir , et prohibila stiblala tam maledictam et ludibfiosam sustinuisse passio-
sunt, et populus minor, id cstnoster , majori prae- nein : si lanieii vera sunl quae dicitis, a palribus
lalus, et Teslamentum novuni vcleri pra>posituin; crucis tt paiibulum eum esse suflixum. Scinius Amaii
ila et circunicisionem jam non carnis , sed cordis t$ malcdicium a patribus nostris pro nierilo suo esse
celebrare praccepil. Dicil Deus ad Robeccam in Gc- suspensuin , qui genus iidstrum petiefal in perdi-
nesi: Duw genlesin utero luo suut , et duo populi de tionem, in cujus morle peracta levoliiio (anno) gra-
ventre tuo dividentur, el populus populumsuperabit, lulamur , soleninia vtitortim festa celebrariius, quod
et major serviel minori (Gen. xxv , 25). Et in Deu- a palribus Iradilum accepimus ; et Abessalon tjui ad
teronomio dicil : Eiiiis genles in caput, incredulus ca>dcm pairicida fuit peptiidbse in arbdfe legimiis.
aulem populusin cattda (Deut. xxvui, 44). Et Jacob Christus autera si palibulum inorlis lihjus Sustiiitiit,
bcnedicens Ephraim el Manassej inimiiluns maiius, et in crUce pcpendii; cur hon hoc ipshni a pairibuS
dextram ininori superponcns, inimiitatioiiein crea- noslris accepimus , nec pai-sum in Scripturis ho-
lurae demonsirabal. Pro Teslnmento autem novissi- stris inveiiiiiiiis, ul sicut ininiicum genli uosiraegau-
mo sic dicit Isaias : Ecce facio novn , quw nitiic dcremus alfeclum ? Erubescere poteris , Tbeophile,
orientur, el ponam in deserlo flutnina (ha. XLIU) si hou dictum niiiiinic comprobaveris. Nam scri-
19), lioc est in Ecclesia Evangelia. Et Jercmias plum est in Deulcronomio : Maledictus homo qui
dicit: Ecce dies veniunt, dicit Dominus ; el consum- pendetin ligno (Deul. xxt t 25).
mubo domum hrael el domum Juda, lestamcnlum TH.—Primtimhujus dicti accipe rationem. Recole
novum; non lale testameniumquod disposui pcttribusr snperius Deuieronoiuii leciioiiero , de quibus di-
veslris, in die qim eduxi eos de lerra JEgypti (Jercm. clum est : Sic euim aii Moyses: Si quis peccdveril,in
xi, 7). Audi minc dc eircuincisione legislalor Muy- jttdicimn morlis pwtialur exemplo : suspendelis eum
ses quid dicit: In novissimisdicbus circumcidetDo- in ligno ; et omnisqui pendet in tigno, maledictuserit
minus cor tuum et cor seminisaa Dotninum Deum (Ibid., 22). Sed boc de peceatorc dicit, qui mof-
tuum ad mandatum (Dettt. xxx , 6). Et Jcrcinias lale peccaiuni lecit. Chrisius aulciii peccatuln noti
ait: Viri Juda , elqui hubilalis Hierusalem, renovate fecil, sicut oinnes prophetic lesiantur ; sed pati
vobisnovale , etnolite sercre super spinas. Circumci- neccsse habuii, ut Scfipiura impleretur. Dicitenim
dimini Deo vestro, el circttmcidile prapulia cordis Isaias: Qui peccaiumnon fecit, nec inventus esi dolitS
vestri, ne exeat ira et exv.rat, ei non sit qiii exslingvat i)i ore ejus ; sed Dominttstradidit eum pro peCcutis
(Jerent. iv, 5, 4). El ad Jesum Nave dicil Dcus : nostris (ha. LIII, 9). Nam alibi prophetam dixisse
Fac tibi glacliospelrinos nimis aculos , et circumcide oslendinius : Ecce verbutnDomini faclum est iliis in
secundo filios lsrael (Jos. v, 2). Nuinquid iuucb fer- malediclum , et noluerunt illud. El iterum dicit:
rum dceral? Sed Dcusad Domiuuin noslrum Jesum Inter matedicos repulatus est (Ibid. , 12). Audi et
Clirislum loquebatur, quod per aposlolos sufls spi- Jeremiam i'n Lanienlatioiie dicenteni : Spirilus vul-
ritaliter corda circumcideril; adco [An a Deo?] j) tus nostri, Christus Dominus comprehensus est iti in-
apo>.lolus nosler Simon dictus , ct postca Peirus teritum gentis nostrw; sub cujus umbra vivimusinler
nomen accepit. gentes (Thren. iv, 20). Scimus autem sanclissimum
SIM.— Manifesia sunt quae mibi osiendisii: -et David pleiium annis in pace quievisse, nec aliquarii
circumcisio cordis quae esse polest, <:tquod prtcpu- passionem moriis aut crucis stistinuisse. Audi efgo
tium de corde circumcidendum est ? in psalmo vicesimo primo dicentem Cbristum : Fo-

" Existimat bic Evagrius Mattbaeum apostolum
fuisse incircunicisuni , hoc est gentilrm , non Ju-
dacuiti. Ipsi pfaeiveral Tertulliaiius lib. de Pudicitia
cap. 9, cujus opinioiicm miralur ac erudite refuial
S. Hieronymtis ad Daiiiasuin sciibens his verbis :
Quasi vero et Matlhcensnon ex circumcisionefuerit
publicanus, el ille qui cum Phariuvo in lemplo orans
oculos ad cwlum non audebat erigere, non cx lsrttel
fueril pitblicanus aut cuiquan credibilepossit vi-
deri ethnicum temptuniingressum, attt Dominuniclim
ethnicix habuisse convivium.
b Eadem fere babetl.aclanliuslib. iv lnstit. divin.
capi. 17, quem sequi vidciuf Evagrius noster.
c Ita Lactantius locti citalo : Si Deus vellet, sic d
prihcipio formassel hbminein, ut prwputiutn noii
haberet.
1 Lcgendum palibuto.
1175 EVAGRIIMONACIH 1176
derutii*manus meas et pedes meos, dinumeraveruntA tum i)on esse, cum d quando protoplaslus Adam in
omnia ossa tnea. Ipsi veroconsideraveruntelviderunt transgressione sua folia e ficus contexit pudenda ,
me : diviserunl tibi veslimentamea, et super vestem quod fuil pmrigo et amaritudo peccati ?
meammisetuntsortem.Tu aulem , Domine, ne elon- TH.—Supracutem istam intelligis, Judaee: nam
gavetis auxilium tuum , ad defensionemmeam con- arborem ficus etf foliarum legmen veteris hominis
spice(Ps. xxi, 17-20): et caetera quaetribus sequen- figuraminteHigiiur. Nam si velles spiriialem homi-
libus versibus dicuntur. Iiein perlsaiam: Expandi nein considerare, hoc est inierinrem, pomum de fi-
tnanus tneasad plebemnon credenlcmel conlradicen- culneis ad Moysenide lerra repromissionis allalum
tem , qui ambulat vias tton bonas, sed posl peccata invenies spiritaliter , sicul Ezechiaeregi Judae post
sua (ha. LV,2). Item apud Jeremiam : Venite,mit- augmcntum vilae suae, massa fici in sanitatem car-
tamus lignum in panemejus, et eradamus de lerra nis suae accepisse. Adjungens et dicens : Accipetibi
vitam ejus (Jercm. xi, 19). llem in Deuteronomio: massamficus terrw el cataplasmare,et sanaberis (IV
Eterit pendensvita lua anle oculostuos, et limebisdie Reg. xx , 7) : ut scilicet confractis impiciatibtis,
ac noce, et non credesvitw tuw (Deut. xxvin , 66). libidmis sanitatem recipias. Revertamur nunc ad
Iiem in psalmo ceniesimo quadragesimo: Elevatio hiimilitatem Christi et adventus ejus , de quo age-
tnanuummearum,sacrificiumvespertinum(Ps. CXL,2). B I bainiis , audies Isaiam dicentein : Domine, quis cre-
Item apud Zachariam : El inluebanlur me, quem didil auclitui noslro, et brachium Dominicui revela-
transfixerunl(Zach. xn,10). Ilem in psalmo LXXXMI : tum est? Annuiuiavimusde eo , sicut infans : non
Exclamavi ad te, Domine, tota die , expantti ad le speciesei, ueque decor; el vidimuseum , et non ha-
manus meas (Ps. LXXXVII, 10). Itero in Numeris : bebal speciemnequedecorem: homo in plaga posilus,
a QuasihomoDeussuspenditur,neque sicul filitts ho- el qui scit infirmitales sustinere; quia adversata est
minis minas palilur. Et in Canticis canticorum ex faciesejus , depretiala esl, nec computaia. Hic pec-
persona Ecclesiaedicit: Frater meuscandidus et ru- cata nostra portavil, et pro nobis in doloribus est.
bicundus, lanceacompunctusa militibus(Canl. v, 10). Sicul ovisad occisionemductus est; el sicut agnus
b Quaecandor quid aliud quam fidem populi demon- coram tondente se, sic non aperuil os suum : in hu-
strat?Rubor enim passionemsiguificat. In hoc enim militalejudicium ejus sublatumest. Nalivitatem au-
primo adventu suo ut omnem humilitatem et defor- tem ejusquis enarrabil? quia tolletur a lerra vita ejus:
mitatem usque ad mortem sustinerel, audi denique a matignisplebismewadduclus estin mortem; eldedi
in psalmo vigesimo primo quid dicat : Ego autem diviiespro morle ejus , quia peccatum non fecit, nec
sumvermisel non homo, opprobriumhominumel ab- dolus invenlus in ore ejus : sed Dominusvoluil tra-
jectioplcbis. Omnesvidentestne deriseruntme , loculii G I dereeum pro peccatis nostris, el inler iniquos rcpu-
suut labiis et moveruntcaput. Item illic : Aruil latn- lalus est (ha. LIII, 1, sec. LXX). Item illic de hu-
quam testa virtus mea, et lingua mca adhwsit faucibusi militaie primi adventus ejus testatur dicens: Posui
meis, elin pulveremmorlisdeduxisti. (Ps. xxi, 7, 8, dorsum meum ad flagella, maxillas aulem measad
16). Item illic : PlaceboDominosuper vilulumnovcl- paltnas, faciemmeam non averti a fwdilate sputo-
lum, cornua producentemel ungulas(Ps. LXVDI,52). rum : et fuil Dominusadjulor tneus (ha. L, 6, 7),
'
Quiddicis, Jndaee? numquid David cornutus eral? Et Jereroias dicit: Ego sicut ovis ad victimamdu-
Age nuiic , intellige racemum illum in Numeris> ctos, et nesciebam(Jerem. xi, 19). De quoquidem
(IVuiii.XIII, 24), queni in lerra reproinissionis dnoi agno in imaginem Cbrisli Moysesapud JEgyplum
vectanles repcrlabant : quod utique figura fuitt pnscha celebravit in liberationcm populi: necaiiter
Christi pendentis in ligno. Adveniensde lcrra re- poterat populus Dei de domo servilutis et de prcs-
promissionis, id est de Maria, quae ex genere tev-- sura Pharaonis liberari , nisi agnus occideretur , et
reno fuit. Subvectantes autein c phalanguam , duo- pascba celebraretur, et de sanguine ejus limina
rum populorum figuram osiendebant: unum prio- domus signarentur, ut cutn venerit angelus vasta-
rem, scilicet veslrum lerga vcrsuni Christo dan- tor, viso B agno sanguinis in domibus salvarentur.
tem ; alium vero posteriorem , racemum respicien-• D Qnodsaciamentum antepraedictumadventumChrisli
tem, scilicct nosier populus intelligitur. impletum est. Pro hoc enim in primo advenlu suo
SIM.—Quidde malagranala dicturus es , quaeadI occisusest, ut nos liberaret de diaboli potestate et
Moysemallata suntcum eodem racetno ? de idolorum cultura. Anuiculus atitem dicltis est ,
Tn.—Reclissime malagranata racemum secuiai quia posteaquam tinclus esl in Jordaue , h annuni
suni. Figura scilicct Ecclesiaefuit, habens intra sei praedicavii, el sic passus est: et sanguiue ejus
populum rubore sanguinis Christi censitum. fronte signnti censemur , ut in secundo adventu ,
Sw.—Qnid dc ficulneis dicturus es, vel quibus3 ciim venerit vaslatio mundi islius , salvi esse possi-
argumenlis, tractatibus tuis probabis ficum pecca- mus. Hujus rei auctorem Ezechielem prophelain
R Lege JVOJI quasi homo, ul apud Lactantium , tes,d quibus bajuli ferendis oneribus utuntur.
lib. iv Instituiionura , cap. 18, ubi htiiicloctinicitatt Vox quando est superflua.
etiain ex Numeris, lametsi hunc locumiu Numero- 0 Lege foliis.
rum libro reperire nequiverim, 1 Lege fotiorum.
b Legeaui. B Legendum agni sanguine.
c Phalanga scu Palanga aut Palang.e sunt lerc- >' Eauidcm opinioncin sectili sunt iiiter Lalinos
 1177 ALTERCATIO1NTER TllEOPHILUMCHRISTIANUMET SIMONEMJUDJEUM. H78
dabo, qui et ipse duos advenlus Chrisli significat tt A i)Jdie tertia(Exod.xix,21). Et Isaias: Nunc exsurgam,
dicens : Transi per mediamHierusalem, et da signum m dicitDominus,nuncclarificabor,nuncvidelis, nunceru-
in frontibus virorumdolentium et gemenliumab ini- r- bescilis:vanaerii formidospeiveslrm:ignisvosconsumet.
quitatequw fil inlerra (Ezech. ix, 4). Et rursum na Et de niorte ipsius: Occidelsol meridie et obtene-
secundum adventuro significal vastationem non si- i- brabitur dies lucis , et convertamdies festosveslrosin
gnatoruro dicens : Ile in civiiatem, et nolite parcere
•e luctutn (Amosvm, 9). Et Jercmiasdicit: Occidil,cum
seni, neque juveni, et mulieribus , et purvulis, no-t- adhuc dies essel (Jerem. xv, 9). Quod autem in cce-
lite parcere gtadio. Super quos autem signum invene-s- los ascendit, lestalur David in psalmo LXVI: Iter,
ritis, nec tetigeritis, el sanctis meis nolite parcere
•e inquil, facite ei qui ascendit super occasum, Domi-
(Ibid. 5, 6). Hoc signuin Raab meretrix quae in li- i- nusnomen ilti(Ps. LXVI,5). Ilem in XLVI: ,Ascendit
gura Ecclesiacfuit, coccumettt sparium in fenestra a Deusin jubilatione, Dominusin vocetubw (lbid. 6).
pependit, ttt curn Jesum Nave venirct Hierico de- !- Item in xvin : A summocwlo egressioejus, nec est
bellare, viso signo coccineo, Ranbet qni in domo o qui se abscondil a calore ejus (Ps. xvm , 7). Item
ej'us essent, salvarenlur. Ita et in adventu Cbristi,, in xxiv, ascendente Christo in ccelis: janitoribus
cum vcnire cceperit Chrislus Filius Dei sccundum n Angelis diclum est: Tolliie portas, principes,vestras,
sacculuinisiumex igne cremare , Ecclesiaeet <|uiin ii B et elevamini portw wternates, el inlroibit rex glorim
ea fronie signati fuerinl, salvabunlur. Sic et Osee e (Ps. xxiv, 7, 8 , 10). At illi qui nesciebant Chri-
(Oseei, 2) qui typum Clirisli lenuit, jubet acciperee sium Verbuin in Virginem insimialum , mirantes
uxoreni fornicariam , hoc est Ecclesiam , quam dee qund lali habitu, etb trophaeam victricem repor-
fornicatione idolorum Christtis accepit, quia ini- tans cceliim ascenderel, interrogant: Quisest isle
tium fornicationis est idolorum servitus. rex glorim? Quibus responmm datur : Dominusvir-
SIM.—ErgoEcclesia fornicaria est ? tulum ipse est rex glorim. Item in cix : Dixit Domi-
TH.—Quid enim interpreialui' fornicnria , nisii nus Dotnino tneo: sede a dextris tneis, donecponam
omnibusvenientthusad se quaestum fideinulli dene- inimicos tuos scabeltumpedum tuoritm (Ps. cix , 1).
gare? Repudiata enini Synagoga, assumpsit sibii De claritate regni secundi advenlus ejus apud Da-
Christtts Ecelesiam. Audi enim Jeremiam diccn- nielem : Videbam nocie in visu , el ecce in nubibus
tem : Dimisi tnalrem veslram, el dedi illi libetlum i cwli quasi filius hominis veniens, venit usque ad ve-
repudii, quod dedi mulri vestrm, quia dimisi eami teremdierum. Et dala esl ei polestas regia : et omnis
(Jerem. m, 8). Et alius propheli dicit: Judicaminii clurilas servietei: et fides ejus wierna, qum non mo-
ad malrem veslram, qitia non sumvir (Osee n , 2). vebitur, et regnum ejus non corrumpetur (Dun. vu ,
Hic est etiam Dei virlus Christus , de quo Salomon C * 15 , 14). Dicile in naiionibus: Dominus regnavil a
in persona Judaeorum propheiavit dicens: Circum- ligno(Ps. xcv , 10). Item apud Isaiam : Ptter natus
veniatnus juslum, quoniain conlrarius est operibus nobis, cujus imperium super humerumejtts : et voca-
nostris. Improperat enim nobispeccata nostra, eldis- bitur nomen ejusmagni consilii Angelus(ha. ix , 6).
ciplinw nostrw. Filium Dei se nominat. Videamussi Et si volueris omnem plcnitudincro Eyangeliorum
sermonesillius verisinl : mortc turpissima condemne- cognoscere, invenies apud Joannem nostrum eun-
museum. Erilenim respectus ex sermonibusnoslris , tem ad passionem Chrisium crucem sibi in bunie-
vel ejus. Si enim esl verus Filius Dei, suscipieleum ris porlasse , pro quo haec Isaias dicii.
de manu contrariorum. Hwc cogilaverunt, et errave- SIM.—Omniaquidem in Christo praefiguratama-
tunl: excwcaviteos malitia eorum, et nescierunl sa- nifesia probaiione c prae Scripluris meis niilii osten-
cramentaDei (Sap. u, 12, 15, 17, 18, 20,21 , 22). disti : et volucram quidem credere , si non me
El Moyses in Deuteronoinio dicit: Innocentem el psalmi istins deliberalio revocaret. Nam bic psal-
justum non occides (Exod. xxni , 7). Surrexisse au- mus in Salomone diclus est : Deus judicium tuum
tem illtim a mortuis Scriptura testaiur in psalmo (Ps. LXXI,2), qtiem dudurn inihi proposuisli : adeo
dicens: Quoniam non deretinques animam meamin ut tiiulus ejus te revincat, cum dicat: Psalmtts in
inferno, nec dabis sanctumtuumviderecorruptionem.D I Salomone.
Notas mihi fecistivias vitm, adimplebisme Iwlitiacuni TH.—Invisorille qui protoplastum fefellit et po-
vuttuluo (Ps. xv, 10,11). Item in psalmo xxix : Do- pulum vestrum decepit, per cujus invidiam mors in
mine,eduxisliab inferisanimammeam (Ps. xxtx, 4). orbem lerrae venii; bic videlicet sensus cordis tui
llem in psalmo dicil: Ego dormiviet somnumcepi, praeoccupavit, ut rem manifestain et in lucem posi-
el exstirrexiquia Dominus suscipiel me (Ps. in , 6). tam errollus (Sic) non intelligas. Salomon enim in Ju-
El Osee : Vivificabitnos posl duos dies , et die tertia daeaquadraginta annis regnavit a Dan usque Bersa-
suscitabilnos (Ose. vi, 5). Et ad MoysemDominus in bee; et poslea deliqnit, sicut in Basilionlibro tcrtio
Exodo: Descende, inquit, et testificare populo , el dicitnr : Et fecit Salomon malum, el non ambnlavit
purifica illos, ui tavent veslimenlasua, et sinl purati in via David palris sui; sed mdificavilexcelsumCha-

Teriullianus libro rcontra Judaeos, et Lactantius a Sparltim , genus herbae, quam quidam La<ini
lib. iv Instilut..Nullus vero , quera sciam , post sae- geni<tam interpretantur.
culum quartum , si lartieii tinuni excipias Orosium. b Forle, romphmam.
ilinc scfiptoris anliquitaietn colligas. . c Id cst, Scripturis vel per Sctipturas meus.
'11"9 EVAGRIIMONACIII HSi)
iiios.idola Moad,el rcgi eorumidoltt fitiorttmAmmotiA K Dcus delecietiir. Cibus aulem quod ambigis mandu-
et Astaron,idola abominationisSidoniorum; et excda- care delxre, non carnes suillns; Sed facia pnrcorum
vit Deus Salanamipsi Salomoni Ader ldumantm (III probibeiis admiltcre. Similiicr aqua niixlo luto vo-
Reg. xij 6,7, 14). Christi nutem regniini in onini luptas, sororem tuam libi in coucubiiu copulas,
porrectinn esi orlie terrarum. Idco de eo prophela sanguinem sanguini inciias, rapinis lerram perscru-
coramemorat dicens : Permanebit cum sole et ante taris, l'e>lalua publicas, in plateis oras. Ecce quo-
lunam in smcula,et dominabilura mari ttsqueadmare, modo peccas, <l non inielligis dc te scripium in
et a fluminettsque ad lerminos orbisterrw (Ps. LXXI, psaluio : Suturali sutil fiius, el reliquerunlquw super-
5, 8). Nonde Salomone dicit, cujus regniiinelaiinos fuerunl parvulis suis (Ps. xiv, 14). Hoc est peeca-
superius tibi ostendi. luni vesirumet posterilaiis vesira>. Dc piscibus au-
SIM.—Recedit,ut video, de sensu meo inimicus lem squamiscutcm vesiitis comeditis; caeteraautero
patrnm meoruin diabolus, qui inentem meam caeca- quaeconfingitis viiare, reiibus extracia, et in mul-
bal. Ccepiciiini lumen vcrilalis agnoscere. • tiiudine piscium permixia, penitus exsiccata in 1-
TH.—Crede ergo, illuuiiiialus de vinculis exire a quamine dulciter manducaiis. Viniini autem Chris-
lencbrarum. Sic enim Isaiasde Cbrislo dicit: Spi- tianorum ostendemihiperScripluras ubi sit prohibi-
ritus Doministtper me, proplerea unxil me.Misil tne ]j ]} lis bibcre, et azymas Inas manducare veiamur.
benenunliare pauperibus, sanare conlritoscorde, edu- Audics propbetam dicenlem ; Veloces pedes eorum
cere de vinculisalligalos el de domo carceris, aperire acl effundendumsanguinem(Ps. xm, 5). Et rursus :
oculosccecorum{ha. LXI,1). Quid aliud inlelligi po- Manus veslrw sanguineptenmsunt. El in Dentcrono-
test, nisi saeculiislius homincs ignorantiac caecilale mio : de vinea Sodomorum vinea eorum, el propago
detcnlos, etdiaboli vinculis alligatos? eorumex Gomorrha. Uva eorum, uva (ellis, el bolrtis
SIM.—Multaquidem et inaudila manifestasiiniihi: amciriiudinis.Ira draconum vinum eorum, ira ctspi-
sed adhnc aniniaemeaeinest scrupulum diflideniiie, dtim insanabilis Deul. xxxti , 52, 55). Si his tot et
eo quod omnia b relegisse coliiis : sabbatum vero lantis lesiinioiiiis, Siinon, ciedere nolucfis; saluti
quein Deus cuslodienduin servandumque niandavil, luae cuntradicis. Lcge, Siinou, Danielem, et inve-
negligitis. Cibos praeterea et vinum gentililer sunii- uirs Nabucli-doiioso'.' barbartim : Filinm Dei ipse
tis : cum Deus specialiter praeceperit qua>debeant coguovit, quem tu tardasagno^cere. Nonnetres viros
ex animalibus et ex piscibus esse sumcnda, et quae in (ornacemmisimus? V.cceeideo qualuor viros, elfa-
exerccnda vel exsecrandn, ncc niortua illorum tnn- cies quarii similis Fitii Dei (Dan. m, 9I).Qnid dicis,
genda. Nisi hoc per Scriplurasprobavcris,periclilor Judace? Vide, ne in le iinplcalur inveciio Abncuc
credcre. r. propheiaediceniis : Vidcte,contemptores,et inspicite,
r>
TH.— Jam superius dixi quod diabolus invideat el desperate; quoniam ego opus operor in diebusves-
libi, quod scilicet filitissis pairiitn lnoriim, qui lot tris, quod non creditis, si quis nttrraveritvvbis (Abac.
beneficiis fulli, cx iEgypt >libcrali ad c vicem me- i,5).
lallini aeris Rubri maris circumsleterunt : undelar- SIM.— Lalor saluiis, Theophile, aegrorum bone
gis etiam dapibus apparnti, cotle-li nianiia satur.ili, medice, neque ultra differrc possuin. Jube me cale-
oblivione lransgressi profanos dcos quos colcrent, chizari,cl signo fidciChrisiicousccrari.Arbiirorenim
ausi sunt postulare. Meritode vobis Jeremias dixit: quod pcr niamiuni luaruin iniposilionem ine pecca-
Si mutabit /Ethiops colorcm, el pardus vr.rielalem; loriim meoruiu aholiiionem e:immosicuiJacobbeiie-
sic elvos (Jerem. xm, 25). Edocia malasabbala, sci- dixii, el per imposiiionem nianus accepii, ul major
licet imaginaria requies seplimi diei traditafuil, fierel ex rninnre; sic Ephrainiel Manassepcr im-
priinum quod Jesu tNaveut Ilierico debellaiei, sep- posilionem dilaiaii sunl iiianuuin.
tem diebus vicissim muros circuiliat, arma bcllica Tunc Theophilus Simonem linxii, el adeplus est
arcam testamcnti geslanles : seplima ntitem diesep- fidem. Simon gralias agere Deo ccepit diceus : Gra-
tics circuierunl. Manilesia verilas csl: aul sabbaioi lias ago libi, Jesus, qiiem non vidi facie ad facieni,
cceperunt; aut in sabbato , cadeniibus muris, Hie-• T) -j nunc aulem crcdo in te spiritu et lola inenle. Gra-
rico debellaverunt. Accedit quod huinnnuinsabba- tiiis ago tibi, Jesu, quem non audivi, nunc attlein
lum Deus repellit diccnte Isaia : Jejunium et diemt audito invoco, Jesu, cujus scusiim anie non habni.
feslutn «estrujn et sabbata odit anima mea. Fecistisi Nunc autcin cupio in le sensuni meum esse, per
mihitwdium: non dimittampeccatavestra (ha. i, 15). qnem cognovi Thcnphilum discipulum tuiim. Domi-
lllutl autein snbbatum Deus desiderat, requiescerei ne Jesu Christc, si quiricmdignu- suin lua convoca-
le ab operibus nialis; ut millesimo anno, quod sab- tio.ie, confirnia nie. Eteniin crranlibus viam de-
batum sabbalnrum csi, mundiis invcniaris ab operi- monsiras, cl |ierditos revocas, moriuos suscilas,
bus malis. Ilaec erunt sancia lenenda d in qua) infideles in fide lua configuras, el ciccis oculos cor-

11Supple incipe. d Lcgendum in quibus.

b Legendiiinvidelur religiose. e Iia vidclur liic locus legendum : Arbitror enim
S Hic locus niuliliis et tlepravams ita forte pos-ctt per manuum ttutrum impositionem me peccalorum
reslilui : Adrocem melallini wris Rubri maris titlotaa meorumabotilione.m accepluruni.
circvntieterunl. Vid. Exod. xtv, 51; xv, 20.
 1181 SENTENTLE AD COENOBITAS. H82
tbs illiiminas. Tu cs ipse qtii fuisti cum pniribus A rantiam meam iufelicitatis mea: ne inemineiis : tn
nostris in deserio, tu es candclabrorum lumen ; tu enim absconsa beneficia praestans es, qui mihi dig-
es altariuro, ei panis propositionum ; tu esaraet natus es omnia ostendere. Tibi sit honor, potestas,
victima volumaria ; tu es ipse vita mea, margarila, laus, gloria, hic et in cuncla saecula sirculorum»
cristallum, jugum argenieum. Oro, Domine, igno- Ainen.

EVAGRII SIONACHI

SENTENTLE.
(Cod.Regular.Luc.Holslen.torii.VI.)

I.
AD EOS QUI IN COENOBIIS ET XENODOCH.IS HABlTANT FRATRES.

liaerciles Dei, audite seniiones Dei; cohaeredes B lua, et non contrahes a carne tua malitiam : sed
auiem Chfisti, percipite eloquia Chrisli, ut deiis ea erit processus tuus sicut oriiis stellac; el resurreciio
coidibus liliorum vestrorum ; verba autem sapien- tua, tamquam sol fulgebil. Vaeiniquo in die mortis,
lom doceaiis eos. Pater bonus erudit lilios suos : et iiijustus peribil in leinpore malo. Quemadmodum
paier aulcm nequafn disperdel eos. Fides iniiium eniiii evolavitCorvuse nidosno, sic inimundaaninia
charitatis : finisaulem dileclionis scienlia Dei. Ti- e corpOre suo. Animas justurum deducent Angeli :
mor Doniini cusiodiet animam : contineiitia autem animas auteiii malorum snscipient daemones. Qno-
bnna confonai illain. Sufferentia viri generat spero : cuinque ingrcssa fuerit malitia, ibi et ignoramia :
spcs auteiu bona glorilicabil euro. Qui scfviluli cotda autcm justorum implcbuntur scieutia. Imnii-
Eiibjicitcariies suas, impassibilis eril : qui aulem sericnrs monacbus inops erit : enutriens autem
iiulrii eas, dolebit super illas. Spiiiius foriiicalionis pauperes bivieditabil thesauros. Melior esl pau-
iu corporibus iiileiiiperaniium : spiritus auteni pu- pertas cum scieulia , quam divitiae cum ignoran-
diciliaein anisai- abstinentium. Secessio cuni cha- lia. Oruaihentum capitis coroua ; oriianieniuinautem
ritate purilicat cor : sepafatio auleiii cum odio con- cordis scientia Dei. Posside scienliam, ct non ar-
liiibai illud Mclior millesinniS in eliariiale, quaiii gentuni; et sapienliaiii super divitias mtiltas. Jusii
solii^ cuiii odio in abdiiis et speluucis. Qui alligat C liaTeditabiintDoiniiinm: sancti auteni iiutrieiiltir ab
incinoriam malitiaein animaro snain, similis est ei, eo. Qui niiscfetur pauperibus, cxterminai iram : et
qui abscondit ignem in paleis. Ne dcdi-ris escaS qui iiulrit eos, implebitiir bonis. In corde mansuelo
nuilias corpori tuo, et non videbis in sonrnis pban- requiescit sapientia : sedes autcm impassibililatis
lasias malas : sicuf euim exstinguit flanniiam aqua , aniina bene operans. Fabricaiores maloruiu perci-
sic phantasmaia turpia exstinguit esUries. Vir ira- pienl niercedeih raalam : fabiicaloribus autem bo-
ctiudus terrebitur; niansuetus autein inirepidus erit. noriini dabitur mcrces bona. Qui ponit laqueum
Viiitus validus fugat nubes, roenioriaauleni maiitiae comprcliendiiur in eo : et qui occultat illuro, dispe-
scnsiiin a scientia. Qui orat pro iiiimicis, hic iirt- riet ab eo. Melior est saecularis niansuetus, qnam
memorest inalitiae: qui auietn pafcil Iinguae, non Monacliusfuriosus ei iracundus. Scienliam disperdit
contrislabit proximum suum. Si exacerbaverit te iracundia; longaniinis aulem congregat eam. Sicut
frater tuus, iuduc eum in domum luam, ei ad ipSurn ventus auster vehemens esl in pelagus, sic furor in
ne pigeat te introire : sed rnanduca curti eo panerti corde viri. Qui oral frequeuler effugiet tentationes •
tuum : hoc eriim facieus, eripies ahiiiiaiu tuam, et negligentis autem cor contiirbabiiiit cogitaiiones.
non erit libi offendiculum in terapore orationis. Non le delectet vinum et le rton illiciat caro. Ne
Sicut cbarilas gaudet pauperiale, sic odiunidelecta- D enutrias cames corporis lui, et cogitationes turpes
lur diviliis. Non potielurdives scienlia, et camelus defici.nt a le. Ne dicas : liodie festus dies, el biba-
non iulroibit iu foramcn acus : sed nihil horum im- mus vinum ; et crastino Penlecosle, el mandticabo
possibileestapud Dominum. Qui diligit pecuniam, carnem : eo quod nonestfestivitas apud roonachosin
non videbit scicntiam ; et qui congregat illam, con- terra ad replendum ventrem suum. Pascba Christi
tenebrabilur. ln tabcinaculis liuroilium commorabi- (ransitus a malitia esl : Pentecoste auiem ejiis, re-
lur Doininus: in doroibus auiem supei boruin niiil- snrfectio animiB.Pentecoste Domini, suscitatio clia-
liplicabilur maledictum. Iuhonoral Deum qui trans- ritatis : qui aulem odit frairem siniiii,cadit iii iuina
gredilur legero ejus: qui auteni custodit eain , magna. Festivilas Dci oblivio maloriim : refinenteni
glorifical factorem suum. Si aeraufnris Christum, aulem nialifiaiii apprehendit luctus. FcstiVttas Det
beaius efficieris : moite autem ejus moriclur auima scientia vera : qui autem intendit falsae scienlice,
1,185 EVAGRII MONACHI 1184
morietur lurpiter. Melittsest jejunium cum muudo Ai iniam, non dispcrgas illam : et si superor/eralus fuc-
corde, quam epulatio in immunditia animoe. Qtti iris, non deiineas apud le. Malus dispensator contri-
disperdit cogitationes malas de corde suo , similis bulabit ] animas fratrum ; et mehior malitiae non
est ei, qui allidit parvtilos ad pelram. Monachus imiserebitur eorum. Qui dUperdit subsiantiam mo-
soroniculosusincidit in mnla : qui autem vigilat, inasterii, fraudnt Deiiin : ct qui negligit eam, non
sicul passer volabii. Ne dederis le in vigiliis narra- erit < impunitus. Iniquus dispensator, distribuit male;
lionibus supervacttis, et non abjicias sermones spi- juslus j aulem ut dignum est dispensabit. Qui male lo-
ritales: quoniam Dominus inspicil cor tuum, et non iquitur de fratre suo exlerminabilur : ncgligens au-
te slatuit innocentem ab omni nialo. Somnus multus item egentem non videbit lumen. Meliorest saccula-
incrassat cor : vigiliaeautem bonae acuunt mentem. ris i in infirmitate serviens fratri, quam anachoreies
Somnus miiltus superducit tentationes ; qni autem iqui non miseretur proximo suo. Insipiens monachus
vigilat effugit eas. Sicut ignis liquefacit ceram, sic ncgligit insirumenta artis suae; sapiens autem cnram
vigiliie bonaecngiiationes malas. Meliorest vir dor- habebil illoruin. Ne dixeris, hodie rnaneo , et cras
niiens, quam monachiis vigilans in sermonibus va- exibo : quia non in sapieniia cogitasti de hoc ipso.
nis. Somnium angelorum lactifical cor; soninium Circuitor monachus meditabiiur sermones falsos;
atilcm dacmonumconturbat illud. Poeniientia et hu- BB pioprium nulem liidificabitur pairem. Qui exornat
militas erexerunt animam : eleemosyna aulem el vesliinenla sua, et implct ventrem simm , bic pnscit
monsueiudo confirmaverunt eam. Memento semper cogilationes turpes, et cum sanctis concilium non
pntris lui, necobliviscaris judicium aeternuin, etnon habebit. Si introiveris vicum, non proximaveris mu-
erit deliclnm in nnima tua. Si spirilus acediacascen- lieribns; et non moratusfuerissermocinari cum eis;
derit super te, ne relinquas domum luam, et non quemadmodura enirn si qtiis glutiat barnum, sic
declines in tempore iristitiao : sicut enim quis abstrahetur nnima tua. Longanimis monachus im-
confricat argentum, sic splendiduni fiet cor luum, passibiliiate gaudebit: qui autem exacerbat fraires
si perseveraveris. Spiritus tacdii abigit lacrymas : stios, odibilis erit. Mansuetum monachum diligit
spiritus aulem trislitiae contiibulat orationem. Cu- Dominus; turbiileiitum autem repellit a se. Piger
jiiens divitins sollicitns eris mulium, et amplectetis monachus miirmurabil : et somniculosus dolorcm
illas lngebis amarissime. Non remoietur scorpiusin capilis (ingit. Si contristalus fuerit fraterluus, con-
sinu luo; sic nec cogiiatio mala iu corde luo. Occi- solare illum ; et si dolet, condole illi: hoc enim fa-
deregciiimina serpeniumne parcas.et non parluries ciens lctilicabiscor ejus, et thesaurum magnum tibi
cogilaliones eorum. Sicut enim auriim etnrgenlum cumulabis in ccelis. Monaclius,qui dissimulatcusio-
probat ignis , sic r.or monachi tentatio. Aufer a le G C dire sermones patris, maledicel canis patris sui, et
superbiam, el vanam gloriam , et jactaniiam longe derogabil vitae(iliorum ejus : Doniinus autem an-
facito a te. Qui enim expetiia privalur gloria con- nullabil cum. Qui occasionem quaerit, separabit se a
trislnbitur : qui vero adeptus est, fiet superbus. Ne fratribus ; palreni autem suum iucusabil. Ne dederis
dederis superbiam cordi luo, et ne dixeris in con- nuditum luum sermonibus qui sunt contra patrero
spectu Domini, poiens sum ; ul non Doniinusdcre- tuum, et uon suscites auimam inhonorantis illttm ;
linquat animam luam, et maligni daemones humi- ut non Dominus irascatur in operihus luis, et deleat
lienl illam. Tunc enim de aere conturbabunt te nomen luuiii de libro vivorum. Qui obedit pairi mo-
iuimici, noctes auiem terrihiles suscipient fe. Con- naslerii, diligit seinelipsum : qui auieni conlradicit
versalionem monachi custodit scientia : qui autcm ei, incidel in mala. Beaius monacbus, qui custotlit
ab ea discedit, incidit in lairones. De petra spiri- praecepta Domini : et sanclus, qui servat sermones
taliinannt flnvius ; anima aniem bene ageus bibil cx palrum suorum. Pigcr monachus inulia delrimenta
eo. Vaselectionis anima munda : immunda autem patietur : si autem persliierit in audacia, etbabilnm
rcplebitur amariludine. Absque lacie nou enuirieiur suiim adjiciet perdere. Qui custndit linguam suam
infans : ct sine impassibilitale non exaliabitur cor. dirigit vias suas : el qui servatcor stium implcbitur
Chnritatem antecedit impassibilitas : scicntiam au-IDscientia. Monachus bilinguis turbat fratres ; fidelis
tero praecedit dilectio. Scientiae adjicielur sapienlia : autem agit quiete. Qni confidit in sua conlinenlia,
impassibilitalem vero generat prudentia. Timor Do- hic cadet : qui autem humiliat seipsum, exaltahitur.
mini generat sapientiam : fides aiitem Christi donat Ne dederis te saturiiati venlris, et non implearis
timorem Dei. Sagitta candens incendit animam ; vir somno nocturno : hoc enim modo efficieris mundus,
auiem operator boni exstinguil eam. Clamorem et el spirilus Domini superveniel in te. Psallentis viri
blaspheminm aversalur scientia : sermones aulero conquiescet indignatio : et qui longanimisest, inler-
dolosos fugil sapieniia. Suave est mel, et dnlcis l'a- ritus eril. Ex inansuetudine generalur scienlia ; ex
vus : scienlia autem Deidulcior anibobus. Audi, mo- ferocia aiilem inscitia. Sicut aqua dat incremetituin
nache, sermones pairis tui, et ne irritas facias eru- planlationi, sic humiliatio iracundiae exallat cor.
ditioncs ejus.Cum miserit te, obandi ei,et quantiimi Qui invesiigal convivia, exstingueiur lumen cjus;
ad menlem comitere cum eo : hoc enim modo effu- anima autem ejus videbit lenebras. Pondera in sta-
gics cogilationes malas, et maligni daemonesnoni lera panem tuum.et bibead mensurara aquam luain ;
praevalebunt adversuni le. Si crcdideril tibi pecu- ci spiriius fornicalioiiis fugiet abs te. Da senibus vi-
1185 SENTENTIiE AD VIRGINES. 1186
num, et rcgrolaniibiis offer cscns ; eo quod contri- A tem bapiismi lui non derelinquas, el non repellas
verunl carues juvenlulis suae.Nonsupplantes fralrem signaculum spiiitnle : ut adsit Dominusanimae tuae,
tuum, et in ruina ejus ne congratuleris : Dominus et protegat te in die malo. Sermones baereticorum
enim cognoscil cortuum, et tradet le in die mortis. nunlii roortis : qui autem suscipit illos, perdet ani-
Monachus prudens impassibilis erit: imprudens au- mam stiam. Nunc ergo, fili, audi me, et non acccdas
tein exhauriet mala. Oculum nequam excaecabitDo- ad ostia virorum iniquorum, neque ambules super
minus; simpliceni autem eripiet a tenebris. Sicut laqueos eorum, ut non capiaris. Separa animam
lucifer in ccelo, sicul palma in paradiso; sic in luam a scieniia falsa : etenim ego saepe loculus sum
anima mansuela sensus purus. Vir sapiens scru- ad eos; lenebrosos autem serroones eoruin invesli-
labitur serrnones Dei, insipiens aulem irridebit eos. gavi, et venenum aspidum inveni in cis. Non csl
Qui odit scienliam Dei, et rejicit consideralionem, prudentia, etnon estsapientia in viiScorum. Omncs
similis est ei qui lancea pungit cor suuin. Melior qui suscipiuni eos peribunt, et qui diligunt eos imple-
estscienlia Triuilatissuper scientiamincorporalium, bunlur malis. Vidi ego palres dogmatum iilorum, et
et consideratio ejus super raiiones omniuin sa:cuIo- in desenis commisi cum illis. Iniroici enim Domini
rum. Cani senum mnnsuetudo ; vita autem illoruin obviaveiunt mihi, el daemones in verbis concerta-
scientia vera. Juvenis mansuetus mulla suffert : pu- B veruiit adversum me, et non vidi Iiimen verum iu
sillanimem aulem senem quis sustinebit? Vidi ira- sermonibiis eorum. Vir mendax excidet a Deo : sc-
cundum senem elaium ultra lempus suum : spem ducens autem proximum, incidet inmala. Meliorest
tartien non habuit junior, quarn ille. Qui scandalizat paradisus Dei super horlum olusculorum, et fluvius
saecularesnon eril impunitus : et quiexacerbal eos, Domini super Duvium magnum contenebrantem ter-
inhonorabit nomen suum. Conturbantem Ecclesiam ram. Fidelioraqua ccelestis, super aquam ^Egyptio-
Domini exterminabil ignis : resistenlem autem sa- rum sapientium, haurienlium de terra. Sicut eiiim
cerdoti degluliet terra. Quianiat paceni, nianducabit qui roias ascendunt, deorsum descendunt; sic qui
favum ejns : et qui colligit eam, implebitur melle. exaltant verba sua liuiniliantur. Sapientia Doniini
Honora Dominum, et cognosces incorporalia ; et exaliat cor; intellectus autem ejus purifical illud.
servi illi, et ostendet libi raiiones saeculorum.Citra Raiiones provideniiae obscurae ; et vix intelligibiles
scientiam non exaltabitur cor, et arbor non florebil cousideraliones judicii; vir autem bene agens co-
sine bumore. Carncs Chrisli acluuni virlutcs : qui gnoscit eas. Qui purilicat se , conspiciei naiuras in
autem manducal eas, efficitur impassibilis. Sanguis lelligibiles : raliones auiem incorporabilium co-
Chrisii consideratio faclorum ; et qui bibil illum, il- gnoscet monachtis mitis. Qui creaturam dicit
lurainnbittir ab eo. Peclus Duminiscieniia Dei : qni C Triuitalem , blaspbemat Deum : el qui spemit
aulein recubueril super illud, praedicator erit divi- Chrislum ejus, non cognoscit eum. Considerationcs
noruni. Plenus scientia, et aclor bonorum obviave- creaturarum dilaiant cor : verba autem prudentiae
runi sibi : medius auiem inter utrumque sletit Do- etjudicii exaltant illud. Scientia incorporalium elc-
minus. Qui acquisivit dilectiouem, acquisivit thesau- val sensum, et sanctae Trinitaii applicabit eum. Me-
rum ; accepit autero a Domino gratiam magnam. mentoie ejus, qui dedit vobis in Domino proverbia
Consilia daemonum cognoscit sapienlia : aslutiam luculenla, et non obliviscamini animam ejus humi-
aulem illorum investigavit prudentia. Non spernas lem in tempore orationis.
decreta saucta, quaeposuerunt paires tui: fidem au-

II.

AD VIRGINES.

Dilige Domiiiumet amabil te; et servi illi et illu- D dicas : Hodie comedo,et crastinonon comedam :quo-
minabitcor tuum. Honora mairem tuam sicut ma- niam non in sapientia facishoc. Eritenim noxa corpori
trem Christi; et ne exasperes caniliein ejus quae luo, et dolor stomachotuo. Edere carnemnon bonum,
peperit te. Diligesorores tuas sicul filias roatris tuae, etbiberevinum non optimum: offerrcaiitem oporiel
ct non derelinquas viam pacis. Exonens sol videat teistniufirniantibus. Virgolurbulenia non snlvabitur;
codicem in manihus tuis ; et posl secundam horam etquae in deliciis agilnon videbitsponsumsuuin. Ne
opus tuum. Ora-siue intermissione; et memenio dicas, contristavit me faniula, retribnam ei; propter-
Chrisii qui genuil le. Convenlus virorum devita ; ut ea quod non est servitus in filiabus Dei. Non des
non fiat idolura iu anima tua , el erit tibi offendicu- audilum tuum verbis vanis, et narrationes velularum
lum in tempore orationis. Cliristum habesdilectum : fuge circunieuntium. Ferias ebriosarum ne videas,
: immunda enim
projice abs te viros omnes, et non vives exprobra- et in nuptias alieni non abieris
bilem vitam. Animositalem el iram longe facito a apud Dominum omnis virgo faciens hacc. Aperi cs
le ; et niemoria maliiiaenon demoretur apud le. Ne tuiini verbo Dei; et cohibe a multiloquio linguam
 1187 INDEX ALPHAUETICUSRERUM UKS
tnam. Coram Deo humilia te ipsam ; et exaltabit le A dcbil advenientem sponsum suum. Vilrum cadens a
dexiera ejus. Ne averiaris a panpere in lemporc iri- saxo coinmitiuetur ; et virgo adjuiicla viro non erit
biilalionis; el nou dcficiet oleuin lampadac luae. innocens. Melior inulier mansuela virgine aiiiinosa
Omnia fac proptcr Diomiiiuin; el noli qutrrere ab eiiracunda. Quaeaurahit in risu sermoncs viri, si-
lioii.inibus gloriam : qiioniaro gloria hominis sicut milis e=t circunimiiienti laqueum c<dlosuo. Sicut
II :s feni; gloria auteni Doroinimanel in aeieriium. margarita in fundibuloaureo ; sic virginilas coope-
Virginem mansuetnm diligil Dominus; viigo aulcm rala revereniia. Caniica dacinoiuimct tibi;e resolvunt
iracunda odibilis est. Obaudiensvirgo misericordiani animam, et disperdunl fortitudinem eju<, quam cu-
subse<|uetur : conlradicens aulem, valde insipicns. stodi per omnia, Ht non exprobrabilis fias. Non de-
Murmurosam virginem disperdit Dominus; gralain lccteris in risu, et vitiiperantibus nnn laeteris: quo-
autem liberal a morte. Turpis risus, et exprobrahilis iiiam Dominus dereliiiquel cas. Non exprobrabis so-
impitdicilia : omnis autem insipiens lalibus iniplica- loicni luam edeniem, et in abstineutia tua non cxal-
bitur. Quaeexornat vestes suas etiain pudicitin exci- leris : non euini scis quid cogitavit Dominus, aut
dct. Non commoreris saecularibus, ut non averlant quis stnbit in couspcctu ejus. Quae miseretur liveu-
tutnii cor, et irrita faciaut cotisilia justa. Lacrymis libus ocnlis suis, et labescenlibus carnibus suis, non
in nocte rnga Dominum, et nemo senliat oranieiii le, B laelabilur sujer impassibilitale animae.Gravis nbsti-
etinveniesgratiam. Concupisccntia deainbulaiionum, nentia, et vix dirigibilis casiiias : scd nihil dulcius
et desideriiim alienarum domuuin aveilil slaiiim ccelesti sponso. Animae virgiuum illuminabunlur :
animae, et conuropit promplam voluutaiem cjus. aniinaeaulcm iinmundarum vidcbnnt lencbras. Vidi
Fidelis virgo non lorniidabil; quae. autem infidelis viros coirumpeiilis virgines in doctrinis suis, et
esi, fitgict eliam uinbram suam. Invidia cousuniil vanam facientcs virginitatem eariim. Tu aiilem audi,
animain , et livor devorat eam. Quae conternnil so- lilia, doclriiias Ecclesiae Dei, ct nenio alienus per-
rorem inlinnam, et a Cbrislo longe eril. Ne dicas sundeat tibi. Dcus fundavitccelumei tcrrani, et pro-
meum hoc, et tuum illud : in Cbrislo enim J<su vidii omnibus, et laelatur in eis ; el non cst angclus
omnia communia.. Nou inquiras viiam allerius , et non capnx maliiiae, et non csl daemonnaiura malus :
ruinae sororis tua? no,ncongaudeas. Subministra au- iiirumqiieeniin liberi arbitiii fecil Deus. S.cui lioroo
lem iiidtgentihus virgiuihus ; cl in nobilitale tua nc ex corpore corruptibili et aninia subsistit ralionnbili;
extollarJs. Non proferas verbuni de ore luo in ec- sic enim et Dominus nuster naius est siue peccnto,
clesia Do.uiini; et ue extollas oculos luos : etenint mauducans mandncavii, el crucifixus, crucifixusest:
Dominus cognoscil tuum cor, el omncs cogiiationcs non crnt visio ficta in ocnlis hominum. Erit mor-
luas iuspicil. Oinnem malani concupiscenliam re- L<tuoruni resurrcctio, et mundiis transibii isie: et nos
pelle a le ; et non conlristabunt te inimici tui. Psalle spirilalia accipiemus corpora. Jnsii hareditabunt lu-
de corde tuo, el non moveas lantuin liuguaiii luam. inen ; impii nntein inbabitabnnl tenebras. Virginis
Faltia virgo dtligei argenlum ; prudens autero appo- oculi Dcum vidi-huni . auresautem virginis andient
nei ct panetu suum. Sicut iiiipeliis ignis dillicile verba ejus. Virginis os osculabiiur sponsum suum :
compcscitur; sic anima virginis vulnerata vix sana- odoratus aulem vitginum in odore iingueiiloiuiii
bilis. Ne dederis animam. ttiuui cogiiaijouibus malis, ejus curret. Manusvirginis palpabunl Dominum; et
ut non polluant tuum cor, et iiiundani oiationeni castilas caruis accepiabilis illi erit. Virginis anima
longe faciant a te. Gravis Iristilin , et intolerabilis coronabilur, et cum sponso suo vivel semper. Vcsti-
acedia ; lacryniaeadDomiuum validiores iilroruiiique. raenlttm spiritale dabilur ei, et cuin angdis in ccelis
Fames et silis marcescere fncil concupisceniias nia- feriabilur. Inexstinguibilcin accendil lampadem, et
Ias : vigilia autem bona purificat scnsum. Irain el oleuin non deliciet iti vasis ejus. Accipiet divilias
aniiiiositaiemavertit dileclio ; memoriam atitetn ma- aetemas, et hacreditabil regnutn Dei. Meiscrmoues,
litiae confundtini rounera. Qui detrahit sorori suae filia, dicttsunt ad te; verba autein hicc servel cor
occulle, deforis slabil a ihalamo sponsi, et clamabil lutim. Mcmento Christi cuslodientis te ; nec obli-
ad j.muas ejus, et non eritqui exaudiat eam. Virgi- " viscaris adorandam et unius subsiantiae Tiinilatem.
nis immisericordis exsiingueliir laropada, et non vi-

1NDEX RERUM
QDM CONTINENTUR IN OPERIBCS S. CHROMATII,
S.1MULAG1.Nt?ftOLEQOMElSiISETCOMMENTARlIS ADH/ECOPERAPERTINEN"TfB,l!S,
acol. hujus tomi 247 usque ad 436.
arabicitextuscolutnnasjuxta edilionisUliuensisordinenireptaeseiilaut.)
(In hocindicenumeriromaniprolegomeuorum,
, 59..Q.uidsuper,UocChro-
scripseritS.Chtomglimi' XLII
A maliilocosenseriniDnpinius,Tillemontius,SixtusSenen-
AbbasAlcuinus.VideAlcuinus. sis?126, 150.
ium,.Qujd de Uxor.ibii.'''
AduU,«i Adulteris:tljmitleudis Advermriusnoster,cvuocuinr.cconciliari<fe^emus,juxta
lisa 0U$ IN GPERIBUS S. CHROMATliCOiNTiNENrUR. 1190
Evangelium,dainadkuc smnusin via, quinaminlelligi xsxvm etseq. MultuindoluiiHieronyrnum inter ct Rufl-
debeat? S0. Opinioncsvanaea S- Caromalioafferumur, num i ruptamfuisseainiciliam,132.
ibid.et Sl. Ipse vero Adversarium huneSpiritnmsanclum Bachiariusinonacliiij.Ejiis seiiiVntiade Juramento,130.
cumaliisintclligit,H_. BaptismusChrisliel Joannis; et utriusqueditTereiiiia ,
AelioiijFrauciscus,laudatus,tui, eiLvn. 13. QuareChristusa Joaunebaptizarivq!uit?|4.Baptismo
AlariciisGothorumDtix, anno400, el iteruman.407 Joaunesegebat, quia sinc peccatoesse uonpoterat, 1J5.
aut 408,in Ilaliaiqirrupit,elAquileienseinregioncmcon- Baptismigratiamysticepraeosiunsa , cum p6pulus Israel
cussil, LclLii. D e primnAlariciirruplione videFonianiiiiim pcr Jordanem inductusesti.ntcrramprqniisSionis, 10.Quid
qunque", , 1 16 et DeRubcis , 144.De altera eunidein De signiiicel,quodbaplizatoDominocceliaperli.suut? 19.
Rubeis,164. Baroniuscardinalis.Judicitinitle epistofasii.bS.Chro-
Alcujpusabbas, sfii FlaccusAlbiuus. Hiclexlum S. mdtiiet Heliodorinomiuead S. Hieronymuni,D.eNaiali-
Chrotgfliii refert de TrinilalisMyslerio; nobisqueadjutri- liisSanclonnxi,elc.jdequeSjteras\ibS!'H,(t^bnvivii nomine
cesinaiiusbbtubtadTtistintiipsiiineiiiend;<.ndum, qui foede ad ensdeiu, 1 0- el seq. Ba.ioriiiconjecturamdg Ordiiiaiioiie
cqraipttisiegitur luin in RibUoLh. PP. Liigdun. , ttim in S. Chronuttii a S. Ambro.sioAquiteiaeperacia, ii((ifiiiare
JNpvissinia Gijlandii, , x LXXIX , 17, 18,l_a. Primus ipse nilitur Fontaniims.,1|2 el seq. Hancnqni(ia.nenipii|;iLpe
ClttomaliiScriplaappellavitlibellumde ocloBealitudini- Bubeis,159el seqq.Imino.eamdenivaltjeiirobabilemasse-
bus, forlasseex ms. codicequouteb.itur, xxiu.Abipso ril, 161elseqq.
quoque,omnitimprimo,appellatumChromalium novimus BarlhiusCaspar.Quantihic fecerit§• Cltronjfttii Scri-
episcopum Romamtin,immoRomanmEcclesiwanlistitem, pla? 129.Voeeni'Maininonwin EvangcHo ' ,' rtiiliiniiC/jio-
124et seqq.,et 144. Nouita lamcn, ut ipse crediderit uifllioliieliu.sexposuissescrihit,ibjii.
Cliromalium reapsefuisseurhisliomsee.piscopum, eLpon- BarreRenaiusLaurenlius(De l;i). llic. R.u.fini O.perum
liDceinsummum,l26.Iuiiiio,utnecipse lmjtislituliauctor ediiioiiKi.n viilgavit, in qua CliromqJius'spparei a Jliifipo
fuerit, 165. die.LiisPontifexMaximus, XLVIII, XLIX.' QviidVajjarsiiisdo
ArnbrosiusS. Mediolaneusisepiscopus.De Legibus hoc titulo Chromalio, afficloexisiiiiiei.? ibid.
htimanis,qtioa.dCu.sliiiioniani cou.jiigalem, eadem docebat, Basileensisedilioprima anni 15-28[S,criptorityf, $. CJro-
tlociiit S.
qtiaeposteasanctiAquileise Chrdmatius, XLIV. Testimo- malii jilurimiimva.luitad eiiiendaiid.as edVlioiies^iblio-'
niiiinhujus docioris<ieS. Cliromutio , LXXV. Vide Ihecae PP. et
Lugdunensis, novissimae Andre» Gallititiii,
etiarti, 115.Praeelara aflerlur hujus sancti viri de Jura- x. Hujns(iriiH?e editiouis litulus, uuacum emstolanuhcu-
menlodoctriua,150.Nunia S.Ambrosioinauguralusfuerit patoiiaJoannis Sichardi, L XXXUI.
episcopus S . Cltromatius? I I- el seqq., 140, 161et saqq. Basilius S. IVlagnus , Besetehelappellatusfui,t ' a S. Gre-
AnaslasiiisS. Papa. Iu episiolaad JoaiimmiHierosoly- gorioN;iziaiize.no; el quo sensii?XLV.
mitaiiumnibilomninoliabetde traiismissaOrigenisDam- Bealitudinesevan.gclicae sunt gradti.squi.d.a.rri firrBissimi,
halionead Chromatuim Aquileiensein , 115. Origeniscau- per quos sanclae aniniae p osstinta scenderead rcgiiiim,coe-
sama causaRuliniAquileiensisdisliimt S. Anastasius, ioruin,4. BealiludinumEvangelicaruni grad,uscelsjor'quis
146et seqq. sit?9. SuntscalaJacobi, cujtisca.cu^ien<letcrra peffin-
Angariatio m Ule pctsmuni ex Evangelioquid sit? et qtiis geb.a.tad ccelutn,10. Haiiccdnipar^iionern Magdeb.Ctfgeu-
etianispiriUdisliujusiocisensus?6b, 65. ses iiotaruiit;sed eosmeritoFoiitaniuu'.redargnjt,151.
Animabumana.VariaeSS. Patrum de auimaebumanae BerloiiisJoannesDorniuicus,.primus vuj.gavjtAfiuiiciei)-
originesenlenliae,ISI. sem inscription.emViw Gemiiiw, cuni.' triy^p'li(Leai;ti.m
Anoriymum tertumifr.alremS. Chromalii,quemexco- lacuna, qua?pridemapudGriilerurhaiiosque decfat, LXI.
gitavitFontaninus,rejecit De Rubeis , xiv, 109, 110. Iu haclacunaDiockliani scalptum. fuisseiionienpula,vii',
Anonvniusaiuiquus au.CLor bene tneritum scribit S. et contra Asquipumscfipsit qtii' Hadrianq.polius locum
Chronialiuin eLiautde Ecclesiastica LiLurgia, XLVH , LXXX. tlederat, LXIU.Berloli 0|iinio nihi)oiriiiiuls deserifn,ra
AnniChrisli, ne.cquarto, nec quintosa>culo signaban- Corlinovio e t Filiasip,quiproffa/friaj.toslant ciimAsquiiio,
.......
turjiminolongeposle;',ecepilusiis,LUI,LIV. ibid.
Apostolisal lerrw , 51 et seqq.Apostolilumenmundi, Beselehel quisluerit; el quosen.su. BujHiius Acj,u,i3eiensis
36. SanctumChromalium dixerit Beseleheleinsui teinp9i:is?
Aquileieiisis Ecclesia.HaecquartosaeculobabebalGom- X-LV et seqq.CILXXVI.
menlftriosin Evangelia, opusFortunatianiAquileiensis i Blondel.liisDavid a Fontaninorefulatur, in eo quod
episcbpi,cujusmeiiiiiritS.Hieronymus.xxv. In hacEecle- scripsit, ChrYSostomutn de sua iuiqua daninationeaeque
sia quoqueS.Chromaliisetatevigebatususquotidictnm, aut appellassead RomanumPonlificem,et ad Yerieriii.m. Me-
certe frequciilissiiiiaB KideliumCommunionis, xxxvn. diolaueusem, et ad ChromqliumAquiieie.iisern,',118
_Aqiuleiensis Ecclesia diclaaliqitandaEcclemtForoju- et seqq.
et
liensis, Aquil.eicnses episcopidicLiepiscopiForojnlien- Boni Maurus, rarissimamposs.ide.tpriinqmediliomm
ses, ob sedem stabilem i
quamliabucruni,cctavo|ir«serlim operis Geiinadiide VirisiUnsiril)us,_ ubi Njcet.as; cti.cUyr
ac noii.osaeculo in
, civilate Fori-Julii , u. bi Aquileiensi i Romanm civilatisepiscopus,XLIXI Ven.etiisnyp.ej;dejjexit
Ecclesiade sacra Liturgia bene merilus perhibeturS. plumbeumnuniismaseii sigillum,Chrqmqtit< ^quileietms
Chromttlius, XLVII. episcopinomen prsefereus,ciiniliumeraji.'yot'a'cc.ccxx;
Quo elogio Aquil.eiensis EcclesiieclericosS. Hierony- ctijiishic figura'exhibelur, et rie'quo d.isseritu.r,LIIIet
mus ornayenl? Vide htijus operis nuncupalionem, 110. seqq. Ibideniquoque detexit plumbeaisrtiagno,yufljero
Aquileiensis Ecclesiaet Mcdiolanensis hocpropri.iim babe- pagiuas,seii laniinasscriptas, rnoii.iiiVie.rita veiera exhi-
ut
bant, ipsjse invicetntitriusqueepiscopibrdiiiarenlinl beutes,ex vetusiaquadamCorrarianasQCie.(a,t.q ' ' ' ''
" li|,tenai;i,a,
Ecclesiailliu.g qu.iessel ordinaiuius,140. de qua Scriplorumliaclciiusnenio,LVI. ].
AquUeiensis urbs , et Aquileiensisager, pluriestentali i C.LitleraLatinselingua?,ita efforniata,ut du.obusr,eclis
mililaribiiscopiis,tumEomanornm., lum abD angulisconsteta tergo posilis,antiquitatemquintiSffiCtili
anno388usqueadannum408,L,LI,LII. Barbarorum, nonostendit,immos.equioreni a2taten1.prpd.it, LV,
Arcadius. augusLus. HuicHonorius augustus fralerlitte- Capitulo Metropolitaiio UtinCnsi.nuhcuiiatiir h.aeceditio
ras dedit in causaS. JoaiinisChrysostomi, et rpislolam 1 Scriptorum.seu Opusculonimsancif Chromaiiiepiscopi
quoquemisitS. C/i.ro)M«!ii Aquilciensisadse scriptampro3 Ayuileiensis;et qiiare?
eodem,LXXVIII. AdArcadiumipsiimpeculiaresljtteras|iro1 Gassiodorius. Testimoniumde S. Chromqtio. epistjppy
Chrysostomo dcdisseChromalium eademoccasione, conji- Aquileiensi, Lxxvm,Hoc Testimoniutn.foitasfie'arijjalii
cil FonLaniijus, 117. dedit ctiipiamnugatori,ul Hierorijtnianae,ejiisi^la> ilji.dgm.
Arianoshaereticosel Arianamhaeresjm. menioratae,
insectatus.estS. supponeret,iftid.,154,155.a c deincepsdcp.erditae, alias 4 se confecisis,
''""
Chromalius, tn.niPresbyter,tum episcppus,LXXI,17, 93,' CeillieriusRemygins,dignaquidemS.Chrqmafii^pmias,
Ba<;iltus illiusScjipJtJlatetur; sed haecipsitisreapse esse, yalidijis,
Asquinij.s , YiaiGeininw A |uiI,ei.<iiisis.In.scriptio- probari.possecuperet, xx. Nos contcauihild.eesseasse-
nempostBerlolumpdidif cnintriumlinearutnlacuna,LXI. i. riinusad plenamprobatio.uenii, xxi. Ceilfieriusl
Iniiac lacunavero lladriani prfucipisnomenfujsseautu- adversusfalsam defendityiC
inepLamque asserlionem diarii,
' G'"allici,
"''' c.uj;
mat, iipuZ>ioctoJujiJ,Lxiii.As.quiiii opiuioijisubscripserunt it titulusJournaldes Savanls, x xii. .
Cortinoyigs.ac Filiasins,ihid. AnitnadvertilCeillieriusHistorjarnJtulith a; Chroniutip;
Augnsliniis Aquileiensisepiscopus. ' ' S. Cliromaliisucces- i- citari, absque ulla dubiliitiohedfvinae'auctorilaii.s li.btjl
sor, 120t189,. illius, undedisciplina. lunc vigenseruilur qtiotidfjinw, ajil,
AugustinusS. Hip;ion.cnsis episcopus. Hic docebat,, cfile frequenlissiiiiae, xixvi.
coirijjiwiioJJJs, 'Fexlu^.alijjmj
quodHominis vita,quau.taljbel praepolleat fecunditale jusli- qni ad.matriinoninm pertinet,mentfo^eTacj^.le^i^in^^.'
tiae,siuepeccatoruinremissionenon agitiir, xxxvet seq. (. naMjni, quae supefbac retuncvigeb.yU.iriRom3i)'oritnii;- ''
Eufchrediremitexortamsua aelatequaeslionem , de quo- 1- rio, conlra Uvaiigelicam doctfihajn,' XLI' eL se<M.
lidiana, an potius iiitermissa, Fidelium Communione, , Chromatii n oinen occurhi pluricsapudLatfi?osel Gise-
«91 INDEX ALPHABETICUSRERtiM 1192
cos, uti animadverlitFontaninus; el tres ipse memorat Aquileiaad Romutiumseu Romatinum Porlumdiverteret?
ChromatiosprselerAquileiensemnoslrutn,110,111. LIXet seqq. Vid. Bufinus,Clirysostomus,Barouius,Tille-
CHROMATIUS S. episcopusAquileiensis.Cur ejusScripla, montius,Ceillierius,etc.
seu Opuscula,quaesupersunt,hac novaeditionedonetctur? ChrysoslomusJoannesS. Teslimoniade S. Chromalio
v et seq. Quanti merilivir habilusluerit S. Chromatiusa episcopoAquileiensi,LXXVH. Cltromaliumcertioremfacit
primissuaeaetalisEcclesiae luminibus?viet seq. eodem Clirysostomus suisaerumnis;et Chromaliusipsiuscau-
De de
erudite scripserunt,inter nostrates,FotiUuinuspraesertim, sam suscipit defendendam,117 et seqq., 156 et seqq.
alque De Rubeis,vn. HorumLucubraliones integraeexhi- Gratias agit Chrysoslomus Chromatiopro susceptoipsius
bentur in uonvolumine,109,139, 161.DistribulioScri- causaepatrociuio,LXXVH, 118, 157.
plorumS. Chrotnatiijuxta novumordinemhujusedilionis, CiwJassupra montemposita,quaenamsit? 57.
1. Dicta a S. Chromutioin concilioAquileiensianni 581, ClericusJoannes,vcteresAuctorum,ScriptorumqueCa-
duin adhucesset presbyter suh S. Valerianoepiscopo, lalogosnontanti sempcr lacil, ut spuriaaut dubiahaberi
xu, 95, 110. Scripla deperdilaS. Chromalii,eorumque debeanlscriptaomnia,qua; ab iis non recenseutur,xxi.
indiculus, xu, 97. Scripta S. Chromaliofulso atlribula, CodexRufiuianusEcclesiasticreEusebiiHistoviae, qui iu
xn, 99el seqq., 155t;l seqq., 158. Editionesvarias Scri- CollegialicapiluliCivilalensisasservatur, multae auclori-
ptorum S. Chromutiipost primam Basileensem, ante ct tatis censeri debet, licel fortasse antiquior non sit saeculo
postremainGallandii, indical Fontaninus, 121 et seqq. XII, 115.
Scriptorum Chromulii quaesupersunl, necnott deperdilo- ConimunioquotidianaFidelium.VideQuotidiana.
rum, ac spuriorumelencbumdedit, nontamen accuratum Concordiensiscpiscopus,qui a lougojam temporenon
salis, idem Fontaninus,157. Concordiae sedet, sed in civitalePortus Gruarii,in com-
i S. Chromalius fratremhabuit,Eusebiumnoniine,nequa- muuiloquendiscribendiquemodo,non Concordiensis, sed
quainverolerliumalium a Fontanino.AHOiiumijjn dictum, PoiJiisGruariiepncopusnuncupatur,LI,LII.
xiv, 109, 110.AquileiensisPatria Chromaiiusfuii, xviu. Concupiscentia quoquerea (et nonAdulteriumlanlum)
Hoc probat Foiilaninus,109. Nec prorsus adversalur De toneturad crimeu,54et seqq.
Rubeis; licet Romaliumpotiusvel Romatinumpatria, a CotifessioSacrainentalis,priscis Ecclesiaesaeculis,non
Portu Plinii Romatiito,Chromaliumsuspicetur,140. Ex praemittebaturqiwlidianw,quae tunc vigebat, Fidelium
EusebiorwnAquileiensifainiliafacile fuil, uti conjicicbal communioni,nisi ab iis, qni se aliquogravipeccatoob-
AngelusMariaCortinovitis,xtx. slrictossenlifent, xxxix e.tseqq.
Quoanno episcopatuminierit; et a quo fuerit initiatus CortinoviusAngelusMaria.Hic plura MonumentaAqui-
S. Chromaliusl111 et seqq., 159 et seqq., 161et seqq. leiensiarecens inventaillustravilad familiamEusebiontm
Quanliset quammaguisamicitiisilorueril?115 et scqq. speclaniia; ad quam, juxta ipsum, fortasse pertiuebant
Rulhiuincl Hieronyinum,licet inler se dissidentes,sem- sanctiviri Chromaliuset Eusebiusfraires, xix. Inscriptio-
per coluit,iminoconciliarelentavit,115.PonlificisMaximi cuna nem ViwGeminwAquileiensisaccuralioremdedil in la-
appellalionema Bufiuo nequaquamChromuliushabuit, trium liuearum,LXII.Et Hadricmiprincipisinserto
ibid., XLVIU, XLIX. S. JoannisClirysostomi caus3mdefen- nomineingeniosesupplevit,LXIII. VideFiliasius.
dendamsuscepitS. C/noma(ius,117et seqq.,156et seqq. Corrarianasocietaslilteraria,olimVeneliisexstans,nu-
SacrarumLitterarumstudiomaximeobleclabalurS. Chro- per tantumdetecta, et de qua scriplorum,aut Venetorum,
malius,141et seq. aul exterorum,bactenusnemo,LVI,LVII.
ScriplaS. Chromatii,quaesupersunt,ipsiusreapsesuul, Crucissignumin sigillisveterumepiscoporum,LVIII.
quidquiddubiianler scripserintTillemonliusatque Ceil- CyprianusS. Exomologesin conscientiaememoral apud
lierius, xix et seqq. Hoc probaveralpridemFontaninus, sacerdolesDei, eliam pro cogitalionibusminusreclis, XL.
126et seqq.Et nosquoqueconfinuamus ex Joanne(Uerico, Dc RubeisBernardusMaria: Hiciu suis JMonumeuIis Ec-
xxi. Quampraeclarede his in
Cliromatiiscriplis veteribus clesice Aquileiensis,etc, de S. Chromaliomulta erudile
eorumdetneditionibus, 1.8. Quis iiorum scnptortMisly- disseruit; cujus etiam Lucubralioinlegra hic.exhibclur,
lus? 155.De bis, deque spuriisquid De Rubeis scribat? xiv, 159. Etiam in suis DisseriaJiotitiJHS vana; erudiiionis
157el seq. quaedam alligit de S. Cliromalio c ontraFonlaniiium : atque
S. ChromaliiScripta quid reapse sint, cur, et quo liaecipsadauturin line, xiv, 161.Citanlurnummipalriar-
01'dine,et qua occasioneelucubrala?xxn etseqq. Praeter charumAquileiensium, quosipse aereiucisoeruditisnotos
jirimumtrctclatumseu sermonem,qui projjrieesl Deoclo fecit, alque illustravit,LV.Fallitur lamenvir egregius,
Beuliludinibus,reliqua omnia sunt fragmeutaduo, insi- duin PalladiumHeleiiopolitaaumlestari asserit scripiasa
gnia tainen, Commentariiipsiusin Matthaeum,<>tquidem JoanneC.hrysoslomo litteras etiamChromatioAquileiensi
xxv.
in nsum piaeleclionis,ab eodemconscripli, Ouapro- de aerumnis suis: ipse namqueChrysostomushoc in fine
babililer occasione Commenlarium suum scripsit S. Cltro- Epibtolse testalus esl, 156eJjLXXVII. Aliterhodiefortasse
inaltus ab ipso EvangeliiS. Malihaeiexordio usque ad scriberelde Fortuiiatianoe|iiscopoAquileiensiauteS. Va-
iinem,xxvi et seq. Quiddoxologiwfrequentera S. C/tj'o- lerianum, 161.Vide Fontaniuus.
iltaliousurpatte? xxvn et seqq. HistoriasJudith atque DECS,quamvisotnniumDominus,quorutntamenpraeci-
Mslheriscommemorat,seu verashistorias,nihilquedubitat pue Doiiiinusesse dignetur?92.
de diviuilalehorumlibrorum,prout apudcathobcossunt, Diabolus,quorumdominusinteliigatur?92.
xxx et seq. Libros quoque Supientiwatque Ecclesiastici DiariumGallicum.VideJournaldesSavanls.
pro divinisbabet, xxxn. Diclaa S. Chromalio(dum presbyteresset Aquileiensis
Texlus expenditurS. Chromaliide S. JoanneBaptista, Ecclesiae) in concilioAquileiensianni 381,95.
xxxui et seqq. Textussiiniliteralius, qui agit de Quoli- DilectionemfraternamquantifaciatDominus?48,49,50.
dianuFideliumCommujuojit?, xxxviet seqq. Textus quo- Diocletianusaugustus.Hujus principisnomen putavit
que quiad matrimonium pertinet, ac leges humanasrespi- Berlolusexstilisseolim in lacunatriumlinearmninscrip-
cit, quaetunc vigebant,contraEvangeliidoctrinam,XLIet tionisAquileiensisViwGeminw,LXIII.
seqq. Divituuipericula,el Thesaurorumfallacia,87, 88. Quo-
SanctumChromatiumappellat RuflnnsBeseleltelem sui niodoetiam divites Thesaurumcoeleslemcousequipos-
temporisXLV.LXXVI. QUOsensuhoceumnomineappellave- siut? 89.
rit? XLVet seqq. Juxta velereni anonymumauclorem Doctrinaecoelestismirumprincipium!non a terrore in-
S. Chromaliusbenemeriliisxensendus est in Ecclesia cipit, sed a beatitudine,4.
Aquileiensietiamde erclesiasticaliturgia, XLVII. Doxologiwa S. Chromatiousurpatae,et qua de causa?
CurS. Chromalius,Aquileiensisepiscopus,dictusfuerit xxvn el seqq. Earum diversilas; el qua probabiliterde
episcopttsRomanits,et Referunlur
etiam sanclceRomanwanlisles causa?xxix.i)oa:o/oo;iarj<jnususin EpistolisaposloliPauli,
Ecclesiw1 XLVH et seqq. opinionessuper bac necnonet Pctri, xxvu.In EpistolaquonueI S. Cleinenlis
re FontaniniatqueDe Rubeis, necnonAbbatis Frobenii, papaeacl Corinlhios,ibid.Animadversio cl. Morcellide va-
XLVII,XLVIU, LXXIX, LXXX. Opiuionoslraasseriluret fulci- rio Doxologiurum usu apud veteres Patres, xxix et seqq.
tur. XLIX et seqq. Ecclesiaest ciuitassupra Monlemposila,37, 38.
AnnuseinnrtualisS. Chromalii,etsi nonidema Fonta- Eleemosynamfacientes, luba canere non debent; ,et
ninoet De Rubeis asseratur, ultra tamen annum Christi quare? 70, 71.
408non prolenditur,LII.Occasionehujus anui fusedisse- Episcopusest Ecclesiaeoculusex Evangelio; quem ab-
ritur de plumbeoquodamsigillo seu numismatenuper jiciendumex doctrinaDomiuicaait Chromaliusa corpore
invento, ChromaliiAquil. eptsc. nomen praelermte, et Ecclesiae,si per pravamfidemet turpemconversalionem
numeralem notam ccccxx, cum episcopalipedo, LIIIet Ecclesisescandalumfueril, 57.Ilerum episcopusest oculus
seqq. Concludilursigillumseu numisma illud opus esse corporisEcclesiae,si catholicuset Bdelisdoctorexstiterit;
anno millesimoposlerius, nihilque facere contra quod secus, si per haeresimobcaecatus, ctc, 91.
Fontaninusac De Rubeisde annoemortualiS. Chromulii EstiusasseritS. JoannemBaptistamnon fuissesineve-
scripserunl,LVII.VideFontaninuset De Rubeis. nialibuspeccatis, et ideo Christodixisse: Egoa te debeo
QuamprobabiliterS. Chromatiusteneret viam, ut ab baplizari,xxxvi.
 U95 i}VM IN 0PERIBU3 S. CHROMATIICONTINENTUR.
EusebiiCaesariensis Chronicon in vetustioribusmss.ca- supplementigralia, el absqueulladecipiendivoluntate,
ret Areolisillis, ubi unniDominiab ipsius Nativitalesi- 115,146,148.
guali nunciu editionibusapparent,LIV.EusebiiHistoriam Gentiiesa S. Chromationominantur, velut adhucsuo
EcclesiasticamLattnamfecit RufinusjussuChromatii,eam- lemporeexslanles,et perseculionifaciendaepromplos,si
que eidemnuncupavit,LXXV, 115etseq. 143. haecexcitarelur,51.IdemmemoratFonlaninus,127.
EusebiussanctiChromaliifrater, diaconuspriusAqui- GregoriusS. Nazian.enus, Beselehelemappellavitsan-
leiensisfuit, posteaepiscopatushonore cumulalus,xv. ctumBasiliumMagnum,XLV.
Facifeesse potuitBononiensissedis episcopus;idemque GrynseiJoannis cditioScripiorumS. Chromaliiinter
propterea,qui concilioAquileiensiinterfuit anno 581, et MonumenlaSS. Patrum Orlhodoxoqrapha Basileae1569
inter sanclosepiscoposBononiensisEcclesiaenumeratur, plurimuiiivaluitad euiendaiidas editionesBibliothecEePP.
xv, xvi. Explanalurdifficultas,quae oritur ex et
epochis tugdunensis, novissimae AndreaeGallandii,x.
sanctoEusebioBononiensisignalisapudclarissimum Lam- sentit Grynaeus de S. ChromaliiScriplis,128. Egregie
bertinum,xvn, xvtu. Hadrianns Augustus.Hujusprincipisnomen,potiusquam
EusebianamqnamdamfamiliamAquileiensem,et illu- Diocleticmi, exsiitisseoliminlnscriptioneAquileiensi Vim
strem quidem, nobisnotamfecerunt, nou multis abhinc Geminm,meritopulantcontra BertolumAsquinus,Corti-
annis,monumentaaliquot,eaquepraeclara,qua; ex Aqui- novius, Filasius, LXUI et seqq. Ejusdempriucipisnomeu
leiaeruderibuseruta fuerunt, xvm.Ea cl. AngelusMaria exstitisse autumamusetiamin alteraAquileiensiInscri-
Cortiuoviuslibellisedilisillustravit;neque aegreomnino ptione ViceAnnim,recensdetecta, LXH.Invicti elogium,
conjecitadhanc familiampertinuisseamboshos fratres, in utrisqueInscriptionibusapparens, Badriano primum
Eusebium atqueChromaUum, xix. in Lapidibusdari c<E|)it,uti Bertolus animadverlit, LXV.
Exomologesin conscienliwmemoratS. Cyprianus,quam JHaariatitEumAquileiae hic princepscondidit;quoddemuin
faciebantFideles apud sacerdotesDei, etiam procogita- Christianorum Sacris,posl EcclesiaB pacem,addictumftiit
tionibusminusreclis, XL. LXIV. Cur delelum Eadrianinomenin utrisquehislnscri-
FiliasiusJacobus,Cortinovioadhaeretin Badriani prin- ptionibus?LXVetseqq.
cipisnomineinscriptioniViwGeminw inserendo;quin no- HenricusQuartusimperator.Hujus principisniimnii
tam tamenhabueritemendationem abeo factamin lacuna nuper Veni-tiisinvenli, in ArcaDivi MarciEvangelistai
Iriumlinearum,LXIU. exbibent litieram C duobus angulisrectis a lergo sitis
FlaccusAlbinus.VideAlcuiaus. efformalam, LV.
FloriusFranciscuscomes,metropolilanae TJtinensis prae- HeroldusJoannes,egregie de ChromatiiScriptissentit
positus.HicLecliones propriaspro officioS. Chromatiilu- in suisOrthodoxographis, etc, 128.
cubravit, vm.Eas videas,LXXXI. Proclivilatemquamdam HieronymusS.Testimoniaplura hujussanctidoctorisin
palefecitinBachiariosuoRomae editoagnoscendiin sanclo unumcollectade S. ChromatioepiscopoAquileiensi,LXXI
EusebioBonouiensiEusebiumChromatiiAquileiensisfra- et seq.Epistolsetres, subS. Hieronyminomine,ad Chro-
trem; deinde proclivitatemillam extendit, ul rem pro- maliumet Heliodorum,100,101 , 106.Chromatiirogatu,
bare, conjeclurmtamennomine,in promptnhaberet, xvi. HieronymusvariosBibliorumlibrosin Latinumsermonpm
FloriusPhilippus comes,praecedentis F. F. laudatus.xvi. convertit,113el seqq., 141et seqq.Hieronymisilenlium
FoiilaninusJustus arcbiepisc.Ancyranus.Hic in sua de ChromatiiScriptis in libro de Viris illustribusnihil
Bistoria titleraria Aquiieiensiegregie de S. Chromatio facitpro ScriplisipsisChromalioabjudicandis,128.Dissi-
scripsit;cuj'usetiamLucubralioliic exhibetur, xm, 109. diumHieronymum inter et Bufiuumpro Origeuisdogma-
Gallandius quoqueLucubralionem hancvaldecommendat, tibus, 142et seqq. Hieronyiniverbade Rufinidamnalione
LXXXVIII. mitioresensuexponendasunt, 149. Vide Chromatius,
TertiumtamenChromaliifratrem,quemAnonymum di- Rufinus.
cit, fruslraasseruit, xiv, 109,110.Errat quoqueFontaui- Hodievoxin panequotidiano, quempetimus,quidsi»ni-°
nus, dumanno400adhucasserit in vivisfuisseEusebium ficet?79.
episcopum,Chromuliifralrem,110.Necnoudumaitanno HonoriusAugustus.Testimoniumde S. Chromatio epi-
371Chromatium fuisseadhucDiaconum,ibid. Errat simi- scopoAquileiensi,LXXVJII, 117,156et seqq.vide Arcadius.
liter, dumOrigenianae damnationis ad Chromatium trans- Hypocrisis,et Hypocrilae,maximein oralionibusfun-
niissaimenlionemBeri asserit in EpistolaS. Anastasii dendis,in Evangeliodamnanlur,72.
papajad JoannemHierosolytnii.anum, 115. Gratisasserit lnimicorumdileclioex Evangelioinculcalur,68 69.
S. Chromatiumnominatumfuisse a RnlinoAquileieusi InscriptionesduiBAquileienses.deViisadAquileiamper-
ponlificemmaximum,et hoc Iwnoriscausa, 115 et seg. tineutibus, Annia el Gemina, LXet LXII.Uni eidenique
Hujustamen erroris causafuit, quiaVallarsiauam Rufini principividenturposilae,obviasambasab eodemrestitu-
editionem,quaelongepostipsiusobitumprodiit,et in qua las, LXII.Hie autemBadrianusfuisseperhibetur,LXIII
Barrseanae prioriserror corrigitur,ille videre non potuit, Invidiabonofactosemperest conies,8.
116.VideBarre.Annol713LucubraJJoJiem suamde Cfcro- Iola et Apexde Lege, quidmyslicesigni/icareetiam
mutioscribebatFontaninus,annovero1756obiit; ideoque possint?44.
pleraqueilli nota non fuerunt, quaepostea ab eruditis Jejunium, nonpropterbumanamgloriam{ sicuthyno-
enucleatasunt, ibid. critaa)sed propterfuturamspem, 83. Opusjejuniivullus
De Chromaiiianno emortualidisseritFontaninus, de hilaritatevelemus, 85.Exemplaafferuiiturhujusj'eiunii
successoreipsius,dequecultu,queminEcclesiaohtinuit, ibid. '
119et seqq.De episcopieliamRomanitituloS. Chromatio JoannesBaptistaS. Hic,juxta Chromalium,bapiizaiusa
altributo,1_- et seqq.HallucinalurVirdoctus,dumChro- Christofuit; et baptismoegebat,quiasinepeccatoessenon
tnaliilextumde Trinitatisinysterioa se ex Alcuinims. poleral,xxxm.Haecres fusiuspertraciaiur, ibid. etseaa
relatum, legi asserit totidemverbisin BibliothecaPP. Job,se iu omnibusvirurriEvangelicum praebuit,et man-
Lugdunensi,125. datumDomini,antequamaudiret, implevit, 55.
Blondellusa Fontaninorefutatur, 118et seqq.Magde- Journaldes Savants, menseMarlioanni 1745. JVotatur
burgensesCenluriatoressimiliter, 110.Et ab eorumca- hujusdiarii indiligentiain recensendaopinioneBemveii
lumniisChromalius viudicatur,130et seqq. VideChroma- Ceillieride ScriptisS. Chromatii, xxi et seq. Videire-
lius, el DeBubeis. voltienses.
ForiunaiiaiiusepiscopusAquileiensisCommenlarium Juramentum.Jurarenos prorsusnonconvenit,aiebatS
scripsitin Evmtgelia;de quoS. Hieroriymus,xxv.Hic, Chromalius;et quade causa?60.QuareDeusnostersaepe
etssmaleaudialAriamdogmaliscausa, novissimetamen juraverit?61.Per elementajurare nos prohibetDominus•
habuit delensores, qui pro ipsius recla fidedecer- et quare?i6iti et 62. Chromaliisentenliamde Juramento
tarunt, xxvi.Aliter proplereade eodemhodie forlasse expenditSixtusSenensis, 130. Prseclarade Jurameiilo
scribereteliamDe Bubeis,161. doctrinaS. Ambrosii,ijjiil
Frobeniusabbas, uovissimuseditor operum-Alcuini, Juslitia, quomodoexpetendaa nobis,ut vere bealiesse
opinionetn suam promit, cur S. Chromalius d ictusfuerit jiossimus?23, 26. Justiliw desiderfoin tantum silire
episcopus Homojius, XLVIH,LXXIX, LXXX. debemus,xut proptereamet pcenascorporis et insam
Galenusmedicus, asserit TrajanumprincipemItaliae niorlemcontemneredebeamus,30.
viaspeneomuesinstaurasse,LXIV. Quidsi Trajanumscri- Juslitia ScribarumetPharisaeorum quaenam fuerit?4b
bens, Trajanum-Badriantim indicarevoluerit? LXV. Justitiamnostramcoramhominibusnon facere' miid
4 «it9
GallandiusAndreas. Ds S. ChromalioepiscopoAqui- 69, 70.
leiensi: ex Proleqomenisjisius ad tomum vm Biblio- LabusJoanues, publicijurisprimusfecitinscriptionem
Ihecm VeterumPalrum, etc, LXXXV. Hic Fontaninum Aquileiensem,nuperAquileiae inventam, quaenobisnunc
laudat, velotieum, qui Chromalianam spartam omnibus primum notiliam praebel cujusdamViw Aquileiensis'
meliusadornavil,LXXXVU. Anniudictae,LIX.
GarneriusJoanues. HicS. pajiaeAnastasiiepislolamad LambertinusProsper(posteaBenedictuspapaXIV)Hic
JoaunemHierosolymitanum interpolavil;licet hoc fecerit memioitS. EusebuepiscopiBouoniensis, nullatamenmen-
PATROL. XX. 38
1105 INDEX ALPHABETICUS RERUM -I«JG
tione factaAquileiensishujussanctivirioriginis,xvu.Epo- sint mundocorde, quos Domiuusbeatosdicit? 27. Ipsi
chasipsesignatepiscopatusEusebiiBononiensis;eldifli- Deumvidebunl;et quando,et quomodo?/J>id.el 28.
cultasquaeex his epocuisorilur conira,EusebiumChromalii NeumanusFranciscus;deGraecislitterisomjcronet omega
fratrem, aut valdeminuitur,aut tollitur,xvu, xviu. figuraquadrataefformatisin Nummisvetuslissimis,LVI.
Lavarefaciem,juxta Evangelium,quidsil? 86. Nicetas S. episcopusAquileieusis,dictus fuit Romanw
LectionesPropri» pro secundo Nocturno, a d OIBcium S. civilaiisepiscopusin quodamGenuadiicodicems., neciion
ChromaliiAqnilei.episcopi.Lxxxi. VideFloriusFranciscus. in primaeditionerarissimaOperisGennadiani,XLIX.Fon-
Legemsolvereel Prophetas noa venit Domiuus, sed laniiiussuper hacdiflicultateBaroniomii.iinesuffiagatur:
adimptere; et quomodo?43,46. sed morle prasventus,rem enuclearenon potuit, 122.
LegeshumanasDivinispraeferre, delinquereest, XLU. Numisroa,scu SigitlumplumbeumChroinaliunum,re-
Nemosibi blandiaturde legibushumanis,quaecontraDei cens inventum.Vide Sigillum.
legem sunt, XLIV. O. Littera LaliDa»linguae,figuraquadrataexhibetur in
Lipsius Martinus,quam praaclarede ChromatiiScriptis plumbeosigillo, seu numismateChromatiano,LIII.Ha;c
?
in suo Micropresbylico128. tigura quadrata excludit ab hac liltera antiquilatemaB\i
LirutusJoaunes Josephus, aereincisosdedit nummos, Chromaliani,et prodit potiussetatemannomillesimopos-
iu
atque illustcavit,qul Forojuliensiprovincia cursumiia- teriorem,LVIet seq.
buerunt, LV.Numiuum, i uter alios, Venetum exhibet, qui Oculoseruere, et Munusabscindere,ex Evangelioquid
habet lilteramC duobusangulisrectis, a tergo siliselfur- sil? 56. Oculinomiueliliiet proximiveniuut; qui, si scau-
matam, ibid. dalumgeueraverint, abjicianturanobis, 56. Ocultnomine
Litterarumformae,quaeapparentin Chromaliano sigillo, episcopusetiamsignificatusagnoscilura Chromalio;quem
iseunumismate,indicantilludconditumfuissepost annum episcopumabjicip.ndum docet a corporeEcclesiae,si per
Christimillesimum,LIV. pravamfidemet turpemconversalionem, Ecclesiaascanda-
Lucerna,ad quid accendilur?et qui Lucernwnominein ium fuerit, 57.Iterum OcttluscorporisEeclesiaeepiscopus
Evangeliomtelliganlur?58, 39. Quinamsint qui lucernam est, si catbolicuset fideiisdociorexistat; secus, si per hae-
caecaemenlisvelamineobscurant?39, 40. Hujttslucernw rcsim obca3catus,etc, 91.
Evangelicastypi vetcres exponuntur,40. Quid sit lucer- Oralioquomodoa nobisfacienda?72, 75. Clamorevocis
nam in manibusportare? 41. LucernmnomineetiamDo- non est opus in oratione, sed clamorefidei, et religiosae
minum intelligere possumus,qui prius bumilistamquam mentis devolione, 73. Varia devotaeorationisexempla,
Lucerna apparuil, et postea in ipso Crucis Candelabro ir>id.Multiloquentia verboruminoratioueopusnonest, 74.
tamquamSolresplenduit,41, 42. Lucernacorporisnostri OratioDominicalisa Chromalioper partes ex|)lanalur,
quidsit? 89, 90. 74 et seqq. In hac brevilate orationisuniversa contiuen-
Luclussalularis, qui inlelligendus sit? 6. Quinamlu- tur, quaeiidei ac saluli nostraesunt necessaria,82. Haec
gentes sint beatil 23. DominicaOratiovidetur esse illud Verbumbreviatum,
Lumenmundi discipulossuos Dominusnuncupat; et quod praenunliaveratIsaias,ibid.
qua de causa?37. Origenes.Hujus(caeteroquindoclissimiviri) errores a
LupiusAntoniusMaria,fragmenlumLatinilapidisexbi- S. Chromalio deuuntiatisuispopulisfuerunt, 115,143.Fal-
bet, ubi littera C apparet, constansduobusangulisrectis litur Fontaninus,dumOrigenianae damnationisad Chroma-
a tergo sitis, LV. tiumtransmissae mentioneinfieriasseritin epistola S. Ana-
MabillooiusJoaones, de episcoporumantiquissigillisci- stasii papaead JoannemHierosolymilanum, tl>id.Origenis
talur, deque Crucissigno, quod proprionominiantepone- errores nihilominusab Anastasiopapadamnali; et Orige-
Liantcumsubscriberentaclisseu charlis, LVIII. nis libri interdiclifidelibusfuerunt, 146ct seqq.Origenes
MagdehurgensesCenturiatoresa Fontaninorefut.ntur, ipse hserpticuspopulis denuntiatus,iliid. Origeniscausam
in eo, quodde Chromaliiaelateijcribunt, 110.Vindicatur distiuxit S. Anastasiuspapa a causaBufiniAquileiensis,
quoqueChromatiusab eorumcalumniis,130et seqq. ibid. et seqq. VideRufinus,Hieronymus.
in
Matus,a quo liberari fineOratiouisDominicae postu- PaciaudiusPaulus Maria.Scriptoresrecenset, tumca-
lamus, quissit?81, 82. tholicos,tum externos, qui de S. JoanneBaptista,deque
Mammonaquid sit, quaeinterdumetiamreligiosasmen- rebus ad eumdempertinentibus,e^erunt, xxxvi.
tes captivat?92, 93. VideBarthius. Pncf/ictquinamsint, etquae polior et subliminr paci-
MandataDei, quaejudicio bominumSaeculiniinimapu- ficatio?8. Pacifici sunl,qui pacemEcclesiaesubcalholicae
lantur et parva,apud Deumuonsunt parva, sed necessa- fideiunitate custodiunl,28. Omnisludiopacem Ecclesiao
ria, 41. servare nos convenit,29.
MauinusLeonardusComes.PalriciusVenelus,laudatus, PalladiusHelenopolitauus.Testimoniumde S.Chromaiio
LVI. episcopoAquileiensi,LXXVUI. NequaquamPalladius, sed
Jtfanusnomine ex Evangelio,juxta Chromatium,pre- Chrysostomus ipse est, qwi scriptas asserlt a se litleras
shylersignificatur;quem Douiinusa corpore Ecolesiajab- eliamC/jromaJioAquileiensi,deexsilio,etaerumnissuis,156.
scindljubet,si pravamlidemteneat, aut nonrecte vivat,37. Panis ttoslerquotidianus,quem petimusinOralioneDo-
Manusdextera el sinislrain Scriplurisquid sint? 71. minica,quid sit? 78.
MarcbioiusJoannes Franciscus.Quid asserat de libro Papw appellatioS. Chromalioaltributaa S. Hieronymo,
Eslheris,atque de libroEcctesiastici? xxxi et xxxn. LXXI,Lxxii,Lxxiu.Haechonoriscompellatio,passimobvia
M-trimonium.DoctrinaS. Chromaliide Malrimoniivin- tunc temporisepiscopiserat, XLVIII. Haecfortassein causa
culoex Evangelicalege, contraac luncpermitterenileges fuit, cnr facilius S. Chromatiusab ineruditis amanuen-
humanaea Paganisconditae,XLIet seqq. et 59.Documenta sibus posteriorisaeviRomanusepiscopus,ac etiam pontifex
super hac re primorumEcclesiasmagistrorumad Fidelium maximusscrlberetur, tWd.eJLXXX, 165.
iiiformalionem,XLIII.QuaeS. CltromaliusAquileiensesdo- Patrem habere nos Deum, et liceuter dicere Patrem
cebat super humanisGeuliliumlegibus Matrimoniarespi- DeumacDominumnostrum,quantaegraliaemunussit? 75.
cieiilibus,eadempaulo pridem Mediolanensibus praedica- Paulmus S. Nolanus, Adversariumillum, quocum ex
verat S. Ambrosius,XLIV. Evaiigeliorecouciliaridebemus,dumadhuc132. sumusin via,
Mendacium.Metitiri,etiamsine Juramento, licitumnon SpiritumSanctuminteliigendumesse ptilal,
est, 60. Omoemendaciuniad auctoremDiabolumrevoca- Pauperesspirifu,quinamsint ? 5. PaitperesspiriJuipsi
tur, 62. incipiuDtjam esse mites, 6. Non omnes paupcres sunt
Afercafusfrequentia dat S. Chromaliooccasionemha- beati,21. Bealaepaupertatisexempltimnobisprinii in se
bendiSermonisad populuui,5. Subme.realusfigura, mer- Aposlolipraebuerunt.Ibid. Paupertalisdoctrinain,de qua
ces proponunlurspiriluales,ibid. el 10. Ex hoc Mercatua Chromattus,egregio defenditFontauinuscontra Magde-
Chromalionominato,quid inferalFontaninus?127.Vocem burgensiumcalumnias,130et seqq.
Meicnjitsidem FonlaninusLalinamdefenditcoulra Flo- Pax Ecclesiae.VidePacifici.
rentinium,134. Peccatorumdimissioa Deononobtinetur, nisi nos ipsi
MlsericordiaDeiuonpromeretur,nisiamisericordibus,27.in nos peccantibusdimittamus,79, 80, 82.
Misericorsin ipsos etiam inimicos,majoremsibi c.umu- Pcdum episcopale,quod visitur in parte pqsticasigilli
lum misericordiae in adventuDominiprieparabit,7. seu numismatisChromalianl,indicataetatemilliusoperis
itfilis homoesse uon poterit, nisi prius pauperspirilu Chromalioposieriorem;maximeveropediilliusforma,LIX .
faciusfueril, b. Quinamvere mitesdicendisunt, ideoquc Persecutionistempore propter nomen Christi, oninia
beali? 24. debemuscum gaudioaccipere,et tolerare, 30. Ad perse-
MonlemDominusconscenditBenedictiouesDiscipulis cutionistemporaanimos parat ChristianorumChromattus,
daturus; et qoare ? 19et 20. 64, 65.
MorcellusStephanusAnlonius.Animadversiode vario PonlificisMaximititulonequaquamRufinusCftrojnaliuiJi
Doxologiarum usu apud veteres Patres, xxix et xxx. nominavit, honoriscausa, uti exislimatFontaninus,llp,
Mundiliacordis,et conscientise purilas,nullamnubemad 116.Ita appellatusconspiciturin editioneoperumRuhiu,
luluendumDomlnutnpatietur, 7.4Quinamvere censendi quaniadornavitRenatusLaurentiusDe la Barre,quaque
 1197 QUJE IN OPERIBUS S. CHUOMATHCONTINENTUR. HS8
Fontaninusfortasseutebatur; sederroreAnliquariorum,ut Scripla S. CltromatioAquileiensiepiscopofalsoattri-
Vallarsiusscribit,XLVIII, XLIX. Minimevero ita appellatur buta, 99.
Chromatius in insignicodiceBufinianoCollegialae Eeclesiae Serry JacobusHyacialhus. De S. JoannisBaplistaesancti-
Civiiatensis,qui mullaeanctorilatiscenseri debet, 115. in
ficatione utero malrismultaerudite disserit, xxxv.
PonlificisMaximilitulus anno Christi400, autcirciter, SichardusJoarmes. Epistola nuncupatoriaScriplorum
quo Rufinusad Chromatium versionemsuam nuncupabat S. ChromatiiSigismundoIlsungo, LXXXJII. Quampraeclare
in
EusebianaeHistoria^,nondum Christianumusum tra- in ea de S. Chromatii Scriptis? LXXXIV el 128.
ductusfiierat: neque ad indicandum Supremum Ecclesiae Sigillum, s eu oumisma piumbeumChromalianum recens
Hierarcharn, R omanum ponlificem,115, 116.Tertulliani inventum,cujus etiam typus exhibetur, ad S. Chromalii
lexlus unicus, qui, pro hoclitulo jam pridem Romano Aquiieiensjsaetaleinnullatenuspertinet.wu el seq. Quin-
episcopoatlributo,affertura virisclarissimis, ad rem non immo post annum Christi millesimuinconditum fuit
facit, 116. LIVet seqq. Qua probabiliterde causa tunc conditum
Presbyter, Afanusnomiiie, in Evangeliosiguifieatur. putamus? LVIII.De yeterum episcoporurasigillis, vide
VideManus. Mabillonius.
QuotidianaFidpliumcommuniopriscisEcclesiaesaeculis. Sixtus Sencnsis. Monitumde falsis epislolissub.C/iro-
De hac, xxxvn.Haecvigebatin AquileiensiquoqueEccle- maliiet Heliodorinomjnead Hieronymum,et sub Hiero-
sia S. Chromaliitempore,ibid. el 79. Quassiionemexor- nymi nomine ad Chromaliumet Heliodorum,99. Hic
tam, eo circiter tempore,et fortasseinter Afros,de quo- nonnullaquoqueChromaliilocacnm velerumPatrum sen-
tidiana,an potins intermissa Fidelimncommunione,pul- tentiis conferens,luculenter explanat,129et seqq.
chre diremitS. Augustinus,xxxvm,Quotidianaecommu- SpmiTusSANCTI mentio, quaodo, et cur in Doxoloqiisa
nioninon prtemillebalurconfessiosacramentalis,nisi ab Patribusinvecta?xxx. SpiritumS. putat Chromatius Intel-
iis, qui se aliquo gravi peccato obstrictos senlireut, ligendum esse adversarlumillum , quocumreconciliariex
xxxixet seqq. Evangeliodebemusdum adhucsumusin via, 52. Hanc
Racain Evangelioquidsit? et cur vetet Dominusdici Chromatii sententiam Magdeburgensesarguunt ; sed
fratri Raca?47." prorsus nialigne, ut Fontaninusostendit, addito etiam
RadagaisiusGollborumdux, anno404 aul 405,IUliam exemploS. PaullniNolani,.58.
ingressus,Aquileic.nsem agrumtentavit, L. StuaJoannesPntrusa. Hic postFontaninum.Forlunalia-
RegniDei advenlus,quemin OrationeDomiuicapostu. num episcopumAquileieiisempeculiari disserlationeab
lamus,quomodointelligi debeat? 77. Arianismi labe liberavit, xxvi.
Repuaii libellusapudJuda>osquare permissus?et cur Tentalio,in quamnosnoninducipostulaniusin Oratione
sublataa DominoacSalvatorenostroilla licentia?58. Doniinica,quid sit? 80. Tenlationumuliliumexempla,81.
Residentim,uli aiunt, episcopalisloca, S. Chromalii Terrmpossessiomitibuspromissa, nonin praesentivita
tempore,nondumita fixasancitaqneerant, proutsequen- sed in futuralocumhabebit;etquomodo?25.Caluniniantur
tibus saeculis,L. hanc ChromaliidoctrinamMagdeburgenses;sed ornnino
RomaniephcopiappellationemhabuitS. Chromatius;et ineple, ut Fontaninusanimadvertit,152.
qua de causa, juxia opiuionesFontanini,De Rubeis, et 1estimoniaVeterumseleclade sancio ChromatioAqui-
AbbatisFrobenii?XLVII, XLVIII. Opinionostra super haore leiensi, LXXI et seqq.
exponitur,etfulcitur, XLIX el seqq". TheodosiusMagnusAugustuslyranniimMaximumAqui-
Romalius,seu HomaljjjjisPorJus a Pliniomemoraius,ubi leiaeobsedit,captumquemorte mulctavitanuo588. Tyrau-
aliquandoS. Chromatiumdiversatumfuisse autumamus, nnmqttoqueEugeniumanno594,inAquileiensiagro pradio
XLIX, L el 140,163. In hoc Romalio,seu RomalinoPorlu superavit, ac morliaddixit, L. TheodosiusAquileiie ali-
S. Chromalius diem fortasseclausitextremum,LII. quamdiusubsistenstyranniMaximiActaabrogavil,112.
Rubeis.VideDe Rubeis. Thesaurosnoslrosvultnos Dominusin ccelorecondere•
Rufiniduo, ab Aquileiensidiversioccurruntiu >pistolis et quomodo?88. Nonpotest cor in ccelishabere, qui the-
S. Hieronymi,150.Num alter ex his libellum p.Mnodiae saurizaresibimagisin terra maluerit,89.
scripserit,qui RufinoAquileiensitributusfuit? 150. TiIlemontiuscuperetsoIidioraadessemonumenta,qua3S.
RuliiiuspresbyterAquileiensis,lemporeS. Chromatti, ChromalioAquileiensiSoiptaassererentsub illiusuomine
eumdemsui lemporisBeselehelemdixil; el quosensu? edita,xx. HuicFontaninussatisfecit, 126elseqq. Nos
XLVet seqq. el LXXVI. Testimoniaejusdem Rufinide quoquenoimibiladdimussuperhac re, xxi.
S. Chromatioafferuntur, LXXV et seq. RufinumAquileiae TiraboscbiusHieronymus.Quidde lempore, quo, apud
bapliz.ivitS. Chromatius, dum presbyteresset, anno 371 Italossaltem,coepilusussignandi chartasannisCbrisli?LIV
atit 572,110.RuflniimC/i.'omaIiiis sempe.rcoluit; immocum Tilulus primte edilionis Scriptorum S. Chromaliiepi-
Hieronyinoconciliaretentavit post exorta inter utrosque scopiAquileiensis, una cum epistolanuncupatoriaJoannis
dissidia,115, 153.Rufinuni, ex monacho jam presbyterum Sicbardi,LXXXIII,
factum, Aquileiensi clero aggregavit Chromatius,155. Tractaluslitulum, quem GallandiusposuitScriptis S.
Quantacumlaudede RufinoAquileiensiscripseritPalla- Chromalii,nos quoquerelinuimus,etsi ab ejus orduie re-
dius Helenopolitanus?ibid. Praeter Chromatium, alii cesserimus,IX.
quoquo sanclissimiviriamicitiascum RufinoAquileiensi TrajanusAuguslus.Hic pene omnesItaliseViasinstau-
colebant,154et seqq. ravit, teste Galenomedico, cujusverba afferuntur, LXIV.
Rufini codex membranaceusEcclesiasticaeEusebii Hi- lpsi tamenposiuenon fuernnt inscriptionesAquileienses
storiaeLatinaefactae,saeculicirciter xn , exstat in Tabu- du;edeleli nominis, ViasAnniamet Geminamindicanles-
lario Collegiataeinsignis EcclesiaeCivitalensis: de hoc quia hanc injuriamPrincepsOptimusnon merebatur «'Jjjd'
codiceconjectura, 115. ChromatiumnequaquamRufinus Trevolliensesdiarii lillerariiconditores,menseNovemb!
appellavitpontificem maximum,ibid.el XLVIU, XLIX. Rufiui anui 1744Ceillieri arliculumde ChromalioAqnileiensi
PrologusadChromalium in Eusebii.Hisloriam » se Latiuam genuinereferunt, contraac fecerintannosequentiauclo-
factam,LXXV, 115et seqq., 143.DissidiumRuflniiminler res diariialleriusdes Savantsnuncupalj,xxn.
etS. Hieronyniuiiipro Origenisdogmatibus,142el seq. Tribulalionemfratrnm, quasipropriam, computarede-
Rufinicansama causa Origenis distinxit S. Anastasius bemus; et ideo petentibus,vel mutuopostulantibus ' com-
papain F.pistolaad JoaunemHierosolymitanum super hac municare,66, 67.
re, et Rufinumipsc nequaquamabsolutedamnavit,146et TBIKITATIS myslerium.Celebristextus S. Chromatiide
seqq.Num Rufini Aquileiensis s il libellus palinodiae,quem hocmysterio, qnidepravalissimus exstat tum in Bibliolh
vnlgavitNorisins,etc, 149et seqq. De Chromatiimorte PP. Lugdunensi, t umin novissima Gallandii,suaeintegri-
nimiumdoluil Rufinus;et Aquileiaeampliuscommorari tati restitutusexhibelur,x, xi el 17, 18.
nolebat: incertus tamenerat quopergeret, 159et seqq. Turre (MichaelComcsa),laudatnr,115.
VideHierouymus.VideChromatius. Ungerecaput, jtixtaEvangelium,quidsil? 85.
Saecularium rerum contemptumnobisDominusinculcat Vaiuesius,e MaurinorumFamilia,animadverlitlilleram
jn Evangelio,65. Cduobusangulisrectis a lergo silis efIormatam,obtiriuisse
Sal terrm quidsit, inquiritur; et quomodoAposlolisal in inscriptionibusxi saeculi,LV.LiLteramquoque Latiuam
terrmdicti?31, 32.Virtus salisexponilur; et quidGralia O figuraquadrata,iu inscriptionlbus usur|)atam,pertinere
cuclestisper salemfigurataoperetur iu nobis? 32. Hujus ait ad mediumaevum,LVU.
salisfiguraeveteres exponuntur,33, 34.Infatuarisalem, ValerianusS. episcopusAquileieosis.Huic successitin
quid sit? 35. JudaeIscariotisexemilumpropouilur; qui episcopatuS. Chromcilius, etquo anno?111et seqq., 159
cumsal et ipse foisset, infatnatuspostea, de domestico elseqq., 161et. seqq.
iktei,inimicusfaclusesLveritatis, i/jia.Quidsitiufatuatum VallarsiusDominicus,editor et illustratorOperumS
salemconculcariab hominibus? 56. Hieronymi,animadverlitAnnosDominicitalos in Eusebii
SanctificationomiuisDei, quamin OralioneDomlnica Chronicoa DivoHieronymoLalinereddito,addilionisesse
poslulamus,quidsit? 76. valde posterioris, LIV.Explicat quoque, unde prodierit
ScripladeperdilaS.ChromaliiAquileiens.episcopi,97. PontificisMaximilitulus Chromatiodalus in Praefatione
1199 INDEX ALPHABETICUSRERUM •,1200
Rufiniad eumdem, etc. , ex editioneRufinianaRenali ViaGeminaAquileiensis.Hujusviaeinscriplionemrefe-
LaurenliiDe la Barre, XLVIII et 115et seqq. runt Berlolus,Asquinus,Filiasiuscumlacunatriuinline-
Verbisnousolumoperaudumest, sedeliamfaclis , 44 , arum,signalaper coiilinunm punctormnseriem. Al Corti-
45. Verbainuliliaet oliosaquare vclenlur?47 , 48. novius,postaccuralamlapitlisinspectionem,lacun.iniipsam
Via .ltmia Aquileiensis.Exhibetur inscriplio receus emeudavil,spatiolisvacuisinterjeclis; el Badrianiprin-
Aquileiaedetecta,quaeviamAnniamAquileiensem prodit, cipisnomeningeuioseinseiuit,LXI,LXIII.
liacteuusiguolam omnibusAquileiensiumAntiqultalum Vindictae retributioa Domino
prohibetur.etquare?63,64.
scriploribus,LIX,LX. H aec
inscripliogenuinaest, mhilque FoIituJas in
Dei, quam OrationeDominicalieri postula-
in ea viliatumirrepsit, LX.Locus inquiriturpropeAqui- mus,qua;iiarusil? 77,78.
leiam, uhi probabiliterhaec.InnianiaAquileiensisfuerit, ZaccariaFranciscusAntoiiiiis.Hic post Fonlaninum,
LXVIH. Hacforlassevia propeaquassitautebatur S. Chro- FortiinalianuinepiscoputnAquileitusem purgavildefen-
tnaliusut -b Aquileiaad PortumRonxatinum pergeret, et ditqueab Ariauidogm.lislabe , et ab impulalioiicfraclce
ul a Porlu RomalinoAquileiamrediret, ibid. conslantiae Liberiipapae,xxvi.
ViaAmia Romana.Dehac nihilin Scriptoribusanliquis, ZucculiLeopoldusel Sanctesfratres, laudati, et tesles
et parum admodum in iuscripliouibus , LXVIel seq. Kx iis citati pro recens detectoAquileiensilapide,viainAnnium
tamenviis erat, qua?porrigebamurper Italiaeregiones, Aquileiensemindicante,LX.
quseintcr Romamet Eridanumsunt, LXVII. in ZurlaPlacidus. Ejus epistolade nuperoinventoMauri
Viaippia. CujusJamAppiw viaeAquileiensis Charlis Boniplumbearumlaminarumlitteratarum, ex Corrariana
veteribusindicalaememiuitBertolus: sed h;ccpoliusvia litteratorumvetustasocielateVeneta,scriptoribusomnibus
Aimiaesl, de qua luscriptioLapidisrecens detecti, LXVU. hacteuusignota,LVIet seq.

INDEXRERUMET VERBORUM
QU.rE IN OPERIBUS S. GADDENTII CONTINENTUR ,
A col. hujus tomi 791 usque ad 1006.

Adulari divitibus, Chrisliaoaelibertati deforme, 306. tur, 326.

eiag permulata,230 JioJ. Baptismumpro Bapiismus,249elibid.nol.
jElasad etiiscopatum requisila,532no(. Baptismusper mersionemadhucretinebatur aevoAdel
jEterna viia nou acquiritur per notitiamsecretorum, manni,509not.
sed per eSQcieiitiaiii operumbonorum,330. Barbari tempore GaudenliiIlalia; imiiiiiiebant,317el
Affligo,Aqgravo,Acquiesco, 231not. ibid. nol.
Agmpascnales u trum in templo, an in doiuo mactali, Barbaroruniimportunitas,356.
255not.et 239nol. Barlbius(Gaspar), 220not.,555not, 357nol.Emenda-
AlseFidei, 325. lus, 250nol.,566not.Laudatus,358noi.
Ambrosius, 218.Coinmunis pater vocalur, 354.Venera- BasilicaConciliiSanctorumoliniBrixiae,336nol.
bilisantisles,367el ibid.not. Basilii neples Ca>sareae in monasteriodegeutes, 340.
Ambrosius,Augustinus, Hieronymus, haerelicorum QuadragintaMartyrumreliquias ab avunculo acceptas,
oppressores,417. Gaudenliotribuunt,ibid.
Anaunensesmartyres,339not. BasibusSS. QuadragintaMartyrurolaudator, 341.
Anauuiaevallisubi,ibid. Balus,genusmensuraeliquidorum,547not.
AndreasprimumJoannisdiscipulus, deindeSalvaloris, Bencdictinicditores Hieronymi,laudati, ac defensi,
337.PassusapudPalrasAchaiaeurbem, 339. 314noJ.
AngeliconscieDlias inliierinon possunl,2-5.
Auicii,Graeceinvicti,350el ibid.not. Beuivolus,217. Capulhonoratorum, i/iid.Kjuspielas,
Aniciorumprogeuirs,327el ibid.not. acreligio, ibid. Philaslriidoctrinisimbulus,218.Magister
Auiniaeexcisioex Israele quidsit, 264nol. memoriiE,t'J>irf. AJustinafrustra lentatusut conlraCatho-
Anniiniliumuudesuuiendum,252nol. licasEcdcsiasdiclarel, 219. Eligitmagisprivalusvivere,
AnsoaldusBrixiaeepiscopus,400. quammcrluusmilitare,j'tJj'rf. Gravitersegrolat,ibid.Exigit
a Gaudentio u l PaschalesSermonesscribat, ibid. Cogit
Apesatisioe coituuascaulur,363ct ibid.not. eum ul aliosSermones emendet,220.
diclumdevirgiuibusquoinodo
A|X)slo!i inl.elligendum,270. Bertramus
Apostoliex ofiiciovocabulumsorlili , 228. Undedicti , (Bonaventura),264nol.
ibid. not.Filiiexcussorum,228el ibid.not. Birkeimeri lapsus,220nol.
Blanchiiius
AposloliPetrus, et Paulus, an passi Nerone Romae Bocliaitus (Frauciscus) , 336nol.
agente, 568not. (Samuel),350nol., 564nol.
Apostolicisacerdoles,2b9,555. Bona (JoannesCard.),238nol. Laudatus,271 not.
Aposloliciviri, 336. BorromaeusfCarolus) laudatus,367not.
AppendicesDominicae Resurreclionis,561noJ. Brissonius (BarnabasCard.),311not.
'. Aprillssecuudusmensis,232. Brixianarummulierumluxusreprehenditur, 320ctib.not.
Archilriclinusex sacerdolaliordinedeleclus, 289.Ejus 2 44
Brodium, el ibid.nol.
ofllcium,ibid.elnot. Budaeusa Jungermannocorreclus,285nol.
Ariussimulatconfessiouem catholicaefidei, 361et ibid. Buxtorfius(Joannes),252jio{.,263not.,267nof.t 303»o(.
not. Turpilermoritur, ibid. Ca3sarea,maximaCappadociae civilas,340.
Armeniae frigorainiinnnia,341, 312el ibid.nol. Caesariensis Ecclesia,345.
Arripereoperapietatis, 320 etibid. not. Calami tam perspicui,qti.imocculli,quid, 220)lol.
seu
Ascoarogitse, Asciiae, 279 nol. Calciamenla, 259et ibid.nol.
AuctorCoiniuentarioruin in Job uolatus, 223not. Calendae, idus, et nouse,itaa Gentilibusvocatifi,252.
Auctor Operis de moderationeingenioruinlaudatus Catiga,el caliqula,258not.
222«OJ.,248not. Camelusperfbramenacus,Hebraeorum adagium,550not.
Auctor Praenotionum Mystagogicarum, 271nol. Cana quidsignificet,274. libi sita, 275.
AuctorQuaeslionura Hieronymianaruni casligatus,314jtot. Canus(Melchior),248noJ.
AuctoresActorutnLi| siensiumcasligali,509not. CanioresinconviviisChristianorum adliibiti, 272 not.
Azyma c um amaritudine manducanda, 2 77el nol. Reprehenduntur, 2 72el ibid.not.
Azymasubcinericia, 2 65el ibid. nol. Carceratus,348not.
BabyloD,idem ac confusio,221. Casauboniis, 295nol., 304nof.Casligntus,289not.
Bacchinius(Benediclusabbas)laudatus,332not. Cellarius(Christophorus),251not.,258not.
Baculicorreplioiium,259. Certauiennostruincontra\itia carnisest, 316.
Baculus,258el ibid. not. Chiliaslarum genusduplex,245not.
Batbutirespiriium iiwle in
legebalur editis, 25^4 not. Chrisijanareligio ab elhuicispassimtradiicla, 227nol.
r iou
Bulnew, balnea, 545not. Christianumesseomniasupergreditur,341et ibid.nol.
Balu.ius(Stephanus),221not,, 226 not., 259 not., 283 Christuseodemdie resurgit quo mundumcreaveratex
nol.Laudatus,231«ot., 253not., 271not. nihilo,252. Sexta lcria, qua hominemfecerat,proeodem
Bapti.miopusnon in nominibus,sedin nominecelebra- passus, 233.Acceptusdccimadie mensisprimi, quaiJ.i-
1201 QU/E IN OPERIBUS S. GAUDENTIICONTINENTUR. 1202
decimaimmolatur,246el j->iti.not. Ejus praedicaiiounius Episcopi,vel presbyleri concionantissermonemaltera
annitemporeimpleta, 249el ibid. uot.Postquamresur- noiiniimqiiam cpiscopi aslantisconcioexcipereolimsole-
rexil, nonintravitsynagogamJudseorum, 252.Variisno- bal, 536 el ibid. ttol.
a
miiiibus popnloJudseorumappell.tus, 302. Iu crucem E|iiscoporumexempla qui ut se ab episcopatusubtra-
elevalns, qiiomo.load sc oinnia Iraxerit, 515. Deus in he.nl,33taLein opponebant,334nol.
velcri TVslamenloprjBtuuiliatur, in novo auienidemon- Eirnr quoruindamClnistianorumcirca SiJiritumsan-
slratur , 312.QuarcJudamleniter tractaverit, 314 , 515. ctum, 288.
Yerinicomparalus,365. El cwiera,307el ibid not.
Chrysopoliianus (Zaeharias),546noJ. Evaugelicilexliis liyiierbnle,502not.
Cihorumlicentiautendumest, non abutendum,351. Exn<alusvermibus,223el ibid. not.
CinellianiPlutei laudati.289not. Exodusidem ac eg essio.234
Clanus(Isiilorus)Brixianiis,222noJ.,549 noJ., 363noJ. Exterminaiioferiiienii,263nol.
CodexE»ang. ms. monasteriiS. JnliaeBrixiae,222 not. Kxterminalornon percussil /Eayptios,scd Deus, 262.
Cwnoviliorumobliti,327el ibid. not. Eorum jimicus,et princepserai, ibid. Percutere vult He-
Cogitaiionumimprobarummaculae,224. braeos,Deo percutleutejEgyptios,262el ibid.not.
Colubrinigeslus,272el ilrid.not. fin s permutala,286nol.
ConcititiSanclorum.356eJibid.not. Fabriciiis( Georgins),353 not.
ConcilinmSanclorum,olimBrixiaeBasilica,345. Fabricius (Joan. Albertus), 297not., 306not., 501not.
Coiyiignlis opprobriiinlestiuidolorcs,225. FavillasMarlyrumhonorare,545et ibid. nol.
ConviviaChristianorum qualiaessedebeaiit,254eJj/).no(. Fenerare Deo, 521 el ibid. nol.
Colelerius(Joan. Baplista),29Tno(. Ferrarius (FranciscusBerimrdinus), 217no(. el in not.
Crucialiavutnera,360HO(. ilem220, 257,238,231,552,554, 367.
CruciarumDomini,360nol. Ferrarius (Ociavius), 244JJOJ.,394not.
Cuneus(Petrusl, 305not. Ferri acies, et ignisuslio.modoad interilum, modosa-
Cuperus(Gisbertus),283nol. nandi graliaadhibentur,228.
Davidter unctns , 306 no(. Ejus psalmtisidiographus Festtvitasnupiiarum,269el ibid. nol.
extra Ordinem,306nol. Feu-ardeuliiis( Frauciscus),297 not., 331MO(.Castiga-
Dausquius(Ciaudius),231not. tus, 234 nol., 249not.
Dedicaiio,vel immolatioidolis, 511el ibid.nol. Filii excussorum,Apostoli,228et ibtd. not.
Defectiprodeficientes,269el ibid. not. Flaminia, domusFlaminis,396nol.
Dei factarebflli spiritudiscutiendanon sunt, 325. Fi- Flauiitiius( M. Anlouius) laudalus,306not.
dem servat qui mandatiejtisjura non violat, 329. Prae- Flanioiiiiim,396 nol.
scientianon fallitur, 218.Providenliamnudusgtibernalur, g pro c p isiliiminitio diclionis,258nor.
227el ibid.ttol-Quiesoperosaest, 296. Requiesquoiuodo Giileardus(Juliiis), 266not. Laudatus,203, 204.
iutelligenda,294. Sagittaeinterdummortem inferunt, in- Gallica,et Gullicufa,258not.
terdiinibealiludiiiempraestant,229. Gaudentiuspeiente BenivoloPaschalesSermones scribit,
Dei FilinsquomodoPatre miuor,363. 219.Eodemcogentealios emendat,220. De Nolariisque-
Deum imperanlemnemosine peenasacrilegiidisculit, ritur qui Sernionessuos colligebant,220. Bis in Vigiliis
aut conteninit,328. populumallocuius,251el ibid. nol.Criticaeartis non impe-
Deus non malitiose,sed providenterfacildivites, 222. ritus, 514nol. Ej'usTraclatusuounullideperdiri, 522not.
Quarejusloscasliget,226Naturaunusest,posilioneplures, Ejns Sermocorani Ambrosiohabilus, 552 noJ. Ut se ab
259.Faciliusnecessiiati,quamprsesumplioui ignoscii,265. episcopatusublrahat, aetalem opponil, 553. Per urbes
Deus,\ox saepenumeroiu niss. sublala, ejusque loco Cappadociae Jerusalein pergit, 540. A Basilii neplibus,
repositnmDominus,500JJOJ. QuadragintaManyrumreliquiasarcipil,340. Ejiis scrnio
Dexteraepariisopera, 355. hal)ilusMediolaiii,367noI.Quandonani conscriplus,575tiO(.
DiabolusquomododicalurMundiprinceps.510.Posl ad- Gervasiuset Protasiusmartyres,339.Ambrosiose reve-
ventumChristiduplicatoconira hominesfurore succendi- lare dignantur,ibid.
tur, 352. Glebapro cadttvcr.592 el ibid. not.
Diesin Script.nuinerantursecundumLunaecursum,232. Godwiuus( Tbomas), 264not., 267 not., 505no(.
Dies siineisiilionumquinam,235elibid. nol, Graecorumsupputatiode temporediluvii, 298not.
DiseipliuaArcani,258nol. GrcgoriiTuioueusisnarratio, Gaudenliilocoan confir-
Hiviiiilasvino.liumauilas aquaecomparala,360el ib.not. metur, 539nol.
Doctrinaveritatisquaenambonaconferat.228. Gregorius( Joannes) reprehensus,306not.
Domiuicus,primusdies,232. In Scriplurisdicilur prima Giouovius( Joan. Fiiilericus), 321 not. *
sabbati,233. Grolius( Hugo), 301nol.
Domiousnaturarumcrealor, de pane eflicit proprium Hauriloriiiniverbi, 354.
corpus,et de vinosanguinemsuum, 2i0. Heiiisius(Daniel)ej'usqueediltoLiviiemendala,353no(.
DomiisChrislianiqualisesse debeal, 272. Hieronymusa GaudentioMerula ptrperaiu casligatui,
Domusquaenihila thealris discrep-int,infelices,272. 317not.
DomusproximaeFlumineis,596 et ibid.nol. Hierosolymae locussacrificiiselodus, 233elibid. not.
DoxolngiaPaliibus usitata,230no(. Hit rosolymilanaperegrinntioolinifrequens,340»JO(.
DnpiniusGaudentiireprphcusor,312 nol. Gaudenlinm Homiuibussingulissi<xquaedaiiiinsuiil,286.
laud.il,ibid. et not. Gaudenliisensuinnon assequitur, 516 Houoraliquinaiii,218et ibid. nol.
nol. Homius ( Georgius) castigatus,340not.
Duplexsubslanliain Christo,357. Hus regio ubi sita, 223not.
EcclesiuhiemalisBrixiae,389. Hydiite nonnullaelapidea;NuptiarumCanseubinam as-
EcclesiaI.unaecomparata,245.Crescit,et minuilur,ibid. servala', 285nol.
EcclesiaS. JoannisdeforisBrixiam,536not.Aneadem Hyperboletextus Evangelici,502not.
cumbasilicaConciliiSanciorttm,ibid. IilolaadhuccolebanturlemporeGaudentii,319el ib. not.
Ecclesi;ediscipliuaquaenamoliui in dispensationepatri- Idolatria, lere seniper in codd. mss.,raro Idololalria,
moniiEcclesiaslici,518not. 221nol., 253nol.
Edissero,ac dissero,234not. Idololatriaunde initiumsumpserit,253elibid. nol. Ejus
Eleemosynae largiter,Irequenter,gratulanter faciendse, parte.squaeiiam,ibid.
223. . IdoloihyiaeviciimaB, 283.
Eleemosynaignempeccalorumexslinguit, 516. IdololhytisvesciChrisiianos,nefas,283.303»io(.Gravius
raro
Eleeniosyuas largienlesreprebenduniur, 519. est quain carnes prohibitascomedere,329.
Elmenhorslius( Geverhanus), 228nol., 254not. Ignaiiilocus,521 not.
Elemenla lam ccelestia,quam lerrena, humanogeneri Iiiuiiolalio,veldedicalioidolis,311et ibid. not.
serviuul,296. Impiorumprosperitas,222.
Eleineniorumrenovatioposthujus sseculifinem. 245. Incipil, et Exvlicil, 231not.
Episcopi, sumini sacerdoies vocali, 332 et ibid. nol. Incorporatio,241ei ibid.nol.
Apostoliciviri, 375 not. Die Ordinaiiniiisstiseconcionem IudivisaTriuiialisnalura, 524el ibid.not.
liabere solili, 352 no(. Olimin alienisurbibusad concio- Inflatigurgilismoles,278.
nanduminvilali,367nol. Int rior, et exterior honio,si unumsapiant,fratres, 370
EpiscopiOrientalescoinmunionem Gaudentiodenegant, el ibid. not.
nisi redire Brixiampromiltat,535. Isaiaelocusutrum hislorice,an mysticeaccipiendus,295
in
Episcopipraesenles concionelatidati,356et ibid. not. noJ.
 1NDEXALPUABETICUSOPi-RUM S. CHllOMAfll.
llaiicaUngtiaquandonamorta, 244not- NazariusMartyr,559.Ambrosiose revelare dignaluf,ib.
Jestt Nave,256nol. NeroniscrudelitasPelrum, et Pauluminterfecil, 568.
Jejunare abnuensreprehendilur,317. Nigronus(Julius) ejusqueTractatusde caligaVeterum
Joannes Baptistaultimus, sed maximusprophetafum, laudatus,258iwl.
336.An passusin Sebastenaurbe, 339et ibid.not. Nierembergius( Joan.Eusebius), 321nol.
Job rcx Arabiae,223et ibid.not.Servaturei conjuxnon Nihilnostrumin hoc saxulo, 348.
ad solatium,sed ad ullimamtenlationem,225. Niuiveiniquitaseversaper poenitentiam, 248etibid.not.
Judaeipostadventumveritatis.adhucumbfamsequuntur, Nobilitasvera non subsistitex divitiis, sed coguoscitur
238. Quare pro sacriflcioPascliaeab agnis, et hsedissu- in moribus,327.
mere jussi, 251.Porciscompafali,288.Korumpurilicalio, Norisius( HenricusCard.), 226not., 251not.
ibid. nol. Notariilatenter appositi,220el ibid. not.
de
Jtidaicatraditio Mundidufatione, nd(. 297 Novenariusliumerus dividi aequenon polest, nisi in
Judiciumdupliciralione intelligipotest, 308. tribus ler, 398.Ejussignificatio,ibid.
Jungermahus(Gothotredus), 283nol. NoxVigil.,251et ibid.no(.Sp]endidissima,255.i«l).no(.
JuslinaValentinianiuxof, Ariana,218. Sui tempOrisJe- Nuptiaea Deo institutae,ac benedictae,268.
zabel, ibid.Ambrosiumpersequilur, ibid.el nol. Iri exsi- Obedientiaelaudes,553.
lio miritur, 219 el ibid.not. Observalioomnium,253.
Justormntribulaiio,222.Triplicemhabet rationem,Cor- OEnoplwapud Gra?cosquinam,289not.
rectiouis,Purgationls,PrObationis,224. 6HOO0TOV, 219. AbAriamsvaldeimpuguatur,ibid. not.
K pro c saepeusurpata, 370 nol- Omnigenw, 280not.
KalrndariumJudaicum,263nol. Operasabbatovetitaquaenam,504el ibid. nol.
Laborespassionis Christiomnibus salutares,564. Orbilalescharorum,225.
Lamy( Bernardus) ejusque tractalusde velefi Judaeo- Panisquomodorationabilitcrsil figuracorp.Christi,244.
rum PascbateGalliceeditus,359 nol. Panlagatus(Octavius] Brixianuslaudalus,347no(.Ejus
Lex triplex : Naturalis,Mandati'et Litterte,298. codexms.SermonumS. Gaudentiicitatur passlm.
LibanusGraecetbussignillcat,276.MonsapudPhoenices, Patacletusdicendum,an Prtracfidt:,522not.
ibid. Parentalia, 255etibidnol.
Liberalitasdiviniamoris,276not. Parentes filiissuis perpetuam continentiamimperare
Libertasarbilrii, 248. non possunt, 271. Velus hac de re Ecclesiaedisciplina
Lightfootus(Joannes), 309nol. quaenain,ibid.nol.
Lindenbrogius(Fridericus), 231itol. Pascliasfeslivitascur vernotemporecelebrata, 231.
LipsiensiaActacasligala,509HO(. PascliaeJudaiciobservanliaspiriluaHbus typisrel'erta,25l.
Lipsius(Juslus), 228 not., 232 »io(.,244not. Paschae nomenab Hcbrasa fingua, nona Graecaderiva-
Lucas Evahgelistabeatds Apostolospafl merito siibse- tum, 231not.Olimphaska,ibid.
qu.lur, 538. Pasehanonnumquamsecundomeusecelebratum,232et
Evangellllibfuni,et AclusApostolorum conscrlpsit,ibid. ibid. not.Celebranditempus,233.
PassuSapud PalfasAchaiaeurbem, 359. Paschalesdies, 217. Octoolimsolemnes, ibid.nol. In
Mahilloniiis( Joannes), 238MOJ., 271hot. iis concionesquolidiead populumhabilse,ibid.Diessancti
Macedoniani, seu Pneuniatofflaclli,287tiot. appellali,218not.
Macbabaei, generis noiuen,326. Paschalessermoneshabiti ex suggeslo, ac postea in
Macrius(Dominicus)238nol.,285iio(.Castigatus, 331»io(. epistolarumfiguramconformali,218noi.
Maffeius(Sclpio) laudalus, 369 no(. fcjusDisserlatio Pascuafemininogenere, 300not.
llalicade OrigineVeroliensiuni,ibid. Paulus Gaudenliifratef, 556elibid. «0(.
Magistefmeiiioriae,219et ibid. nol. Pauperes templorumforibus astafe debent, 317 no(.
MagiuuiversafumGeutiumlegatl, 357eiibid. not. Praetextu eleemosynaepetendaepef Ecclesiam vagari
Majellus ( Carolus)bludalus,336tidt. prohibiti,ibid. Pauperibuslargiriet Sibi,elsuisutile est,
Maimonides (Itabbi), 267uot. o20.Peccamenpro peccalum,295et ibid.not.
MammonaSyrosermonepecuuiae,3i8. PeccaminumpannisindutusChristusDominus,295.
Maudatilex quaeaam,298not., 329»io(. PeccatoresctBliquinam,299.
Mai)iclla?is
disblicetnoures nuptialis,sed lex, 270. Pecuniaeimperareoportet, noiiservife, 349.
Marcioh,et Manlchaeiis,Scriptufasomnesveteris Te- Peireskius( NicolausFabriciiiS),285iiol.
siauieiiiirespuunt, 264. Periculumanimmin lege sahbatiexceptum,304not.
Martianaeus (Joaiines), 546not., 561noi. Perizonius(Jacobus)ejtisquedissertatiode morleJudae,
MareBubruma GraecisErythraeumvocatiir,294. 315not.
MariaVirgo de gente Moabitarumex fnatfe originera Petrus aposlolusverso ad terram capitecruciflxus,368
trahil, 277. Sexus causa nmlier nuucitpatur,280. Ejus el ibid.ttot.
ante partum,et Ihpartti mcorruplainiegritas,281.Eadem Petrus Brixiseepiscopus,Rampertipra3cessor, 399.Me-
post divinumpartum,313. Incorruptibilemparicns,et nia- dicaeartis peritus, ibid.
ter, et virgoest, 313. Philastni palriaignota, 571nol.
Martiuspriiiiusmensls,232. AMartedictiis,232el ib.nol. Piiilastrius,218«BrixianaeEcclesiaefundator,534.P.i-
MatiyrinnGrsece,Laiine Ecclesia,340et ibid.not. triarcbarum filius,socius,et aemulator,371.ImitatorPauli
Martyriumad vicembaptismi,344 apostoli,572.Arianoruinoppugnator,ibid.Abiisdemver-
Martyrumsanguisolimgypsocolleclus,359 elibid.itot. beribus afficitur,ibid. et in not. Ejus liber de Haeresibus,
Cineresiiirto erepti.velpretiocomparatl,545el ibid.hOl. ibid nol. Quandoobierit, 590not.
Melofferre, Judaeislege interdictum, 564. PhilosophiGentiliumconfusaesse apudChristianosom-
Menagius(yfigldius)laudalus,244not., 507not. niajudieant,227et ib.not.IidcmCbrislianisinfeosi,ib.nol.
Meusisnovorumquare sic dictus, 236not. Pictores ulrum reprebendendi,quia bovem,et asinum,
Mensium,ac dieruranominaa Genlilibusposita, 232et cunisDominiastantespiugunt,295not.
ibid. nol. Pignorius( Laurentius), 511no(.
Meritipfopfllsibi est causaunusquisque,315. Pompaeloquentiae,220not.
Merula(Gaudentius)immeritoHicron.castigat,317not. Ponceleonius(Consalus) ejusqueedit.Pbysiologi, 554not.
Metreta,mensuraAnicacongiorumdecem,285not. Popma(Ausouius) ejusque1.de Oper.servorum,189not.
Meursius(Joanues), 500nol., 556nbt. Prwcantaliones,255el ibid.not.
Mittens,ac niissusin Trinitatecur dlcathf,526. Praeceptumnon coquendiin sabbato, propriepertinuit
Montfauconliis (Bernardus), 283»JO(. ad tcmpusmannae,503nol.
Morata(OlympiaFulvia], 506not. Prior, idemac dignior,566 no(.
Moyses,Architriclinusa Gaudeutinappellalur,289. Problema,228elibid. nol.
Moysipro Moysissecundoeasu, 239itbt. quiham,500.
iSfjorifiiuwi
Mss.Codd.plerumquein fniecorrupti,359ilo(, PsahuusidiograpbusDaviditributus, 506et ibid. not.
MuiidusquomodoCi'eatoremacJudicemsuurnjudicet,309. Qriadragiiila Marlyres,340.Eoruinrcliquiaea Basiliinc-
Mundusveristemporeconditus,252et ibid.nol.Postsex plibusGaudcntiotradilae, ibid. Populis credentibcs pro-
niilliaanuoruinduraiionemiu septimomillenarioconsum- poiiuriturcoleudaa,341. A Basiliolaudati, ibid. Eorum-
mandus,297et ibid.nol. dem passioenarratur, ibid.
Muratorius(LudovlcusAntonius)laudatus,340nol. Quintianus(Joan. FranciscusStoa), 322nol.
MifovGraece,Latine unguenlum,515not., 515not. Heinesius(Thomas) Barthiireprehensor,309not. Ejus
Myrothecium, 314nol. Epist, adDaumium,ib. InscriptioSolisab eo allaia,330not.
Myrumfidei,569el ibid.not. Hicciolius (Joari. Baptista)castigat.., 232Jio(.
i-:0) ORDO RERUM QUiE 1N HOC TOMOCONTINENTUR. 1206
Bigallius(Nicolaus)Terlullianum emendat,285ef360no(. Suillaecarnes quare Judseisprohibitae, ?27. Cur non
Bnbeus(Octavius) reprehenditur,336not. etiamChrislianisinterdictae,ibid.
Buinartus(Theoderictis), 542no(.Laudalus,541not. Tcntaculapersecutionuni,225.
Bulgersins(Janus), 244not. Tentationumaestus,250elibid. not.
Sabbatldies, Saturnidies appellatus,255et ibid. nol. Thiersius(Joan. Baptisla),522 not.
Sabbatilex malea Judteisobservata,299. Tbomai curiositas ambiguilatisfuturaescrupulo salis-
Sabbatooperabanlurjusti in Legeveteri,504e(il>id.no(. fecit,338.
Sabbatum,septimusdies, 252. Thomas, Gaudentii sententia,incredulusnon fuit, sed
SacramentaBaptismi,el Eucharistia?* Catechumenisn c- Chrislividendi valdecupidus,337.PassusapudIndos,339.
257
cultata, not. Thomasius (Josephuscard.) laudalus,306not.
Sactamentum,el Mysterium,idem, 255not. Thomassinus(Ludovicus),258not., 318nol.
SacramentumDominicicorporis,et sanguinis,quomodo Tillemonlius(Sebastianus),295 not., 346not. Laudatus,
nianducandum,242. et emendauts,540nol.
Sacrificaremunus,254. Tractatus, et Traclarequid, 251nol.
SanctorumnemomedicinaChrislinon indiguit,366. Tractattis Gaudenliide diversis capbulis Evangelii,
Sanguinis,el suflocaliprohibitio una et eadem, 550el ante Paschalesconscripti,299not.Aliia Nolariisexcepti,
ibid.not.Eorumnominequid vetitum, 551 et ibid.not. a Gaudentioemendati,301 not.
Savaro( Joannes), 269not., 341 nol., 345nol.Casliga- Tres natbitates humanogeneri concessae,367.
tus, 332not. Tricliniarcliaeofflcium,2S9not.
Saxius( JosephusAnlonius)laUdatus,387not. Trinitatis nalura indivisa,524et ibid. noi. Miltens,ac
Scaliger(Josephus), 267not.Casligatus,232not. missusineacurdicatur.325.InTrinitateeslaliudidem,326.
Scaliger(JuliusCaesar), 251nol., 522not., 364not. Ttmctemporis,328nol.
Schedula,Scheda, et Schedium,220et ibid. not. Turbella,556el ibid.not.
Schminckius( Joan. Hermanuus) ejusque editio Egin- UrbsJericbunlissabbalocapla, 304not.
liarlilaudata,253>jo(. Usserius(Jacobus),521not.
Scriniaprincipumquaenam,219nol. Praeeipuaqualuor,ip. Valesius(Henricus),218nol.,219»io(.
Scripturarumexponendarumregula, 365not. Valla(Laurentius),346nol.
SenecasliberdeProvidenlialaudaluraLaclantio, 227JJOI. VerbumDei calciaium,257et ibid. not.
Sepulcrorummensisvinaapposila,253. VersiculinolenlibUsaliquandolacli apud Gaudentium,
SermoCbristilola claritatedistiuclusest, 363. et Eucherium,555not.
Sigonius(Carolus),252nol., 256nol. VerusDeicullorquinam,226.
SolisInscriplioex Beinesio,330not. Villiciparabolavaldedifficilis,346.
Spiritualis,et Spiritalis.227el ibid.nol. Villicusiniquitatis,Diabolus,551.
Spititualiter,et Spiritaliter,539el ibid.not. Virginitasconjugiomelior, 270.
Squalorleraliscuslodiae,221. Vossius(Gerardus),271not.
Stoa. VideQuintianus. Vossius(GerardusJoannes),249not., 251not., 258not.
Strategia,praefectura,seu rei mililaris
imperium,3 09not. Vulpius(Joan. Anlonius)Bergomaslaudatus,295not.
Strategiquinain, ibid. Weilzius(M.Joan.)ejusqueed.Prudentiilaudata,353not.
Sluckitis(Gullielmus),285noi. y in n permutala,241no(.,369not.
Stupriassiduitasiioncohibetluxuriam,sedaccendit,519. ZenonisVeron. episcopiSermonumed.Venela,367nol.
Suballigaturw,253etibidnot. Zoua pellicea circaluinbosquid significet,242.

ORDO RERUItf QVM 1J\ HOC TOMO COWTINENTUR.

S. PHOEBADIUS CAPUT PRIMUM. — Nibil periculosiushaereticisquibus
P»OLEGOMENA. 9 mullanobiscumparia sunt. 33
LIBEKCONTRAARIANOS. 13 CAP.II.—DeArianorumhaereseoscoufutationemaxime
CAPDT PRIMOM.—Disputalionisoccasioetargumenlum. J6. per Scripturajtestimonia. 54
—
CAP.II. Arianorumfallaciae. 14 CAP.III.—Solvunturprseeipua Ariauorumargumenta.57
CAP.III. —Venenummellelitum. 15 —
CAP.IV. Quo argumentoArianiDeumnonesse sub-
—
CAP.IV. Deusunus aut nullus.Caecihterclici. Ibid. stantiamprobarccontendunt. 39
—
CAP.V. Arianorumblaspbemiae. EpistolaPolamii. 16 —
CAP.V. Dici non potestin sacrisScriplurisi^nmtm
—
CAP.VI. Nieaenasynodus.Veritas incorrupta. 17 non iuveniri.Baliohujus nominis. 41
CAP.VII. —Substantiaevox explicatur. Ibid. CAP.VI.— De nalura Dei et variisVerbi nominibus.42
CAP.VIII. — Haereticorumobiectionessolvuntur. 18 CAP.VII. — Praecaveturerror qui ex co nasci posset
CAP.IX. — IgnotaChristinalivilas.Christusex Deo, in quod duplexsit Patriset Filii persona. 45
Deo, cumDeo. 19 CAP. V III.— Haereseos A rianaemysteriumdelegitur. 45
CAP.X.—Verbis, non sensu, hteretici nobis conve- LIBELLUSFIDEI. 49
niunt. Ibid. S. ANASTASIUS I PAPA.
—
CAP.XI. Per SpiritumDei secrela cognoscimus. 20 Prolegomena. 51
—
CAP.XII. Mali doctores quid sentiant, quomodo YITAS. ANASTASH. lbid.
pugnent. — . 21 NOTITIA EPISTT. SONEXSTAKTUIM. 58
CAP.XIII. Cliristus,speculumDei maj'estatis,plenam i n
JlfonitMm epislolamsequenlem. 65
Patrisimaginemreddit.Sabelliihaeretici. 22 EPISTOLA PKIMA. — Joanni Hierosolymilano consulenlian
CAP.XIV.— Ex sacrislilterisdoctrinaCatholicaconfir- Rufinusob versose Graecoin LatinumOrigenis «pi Apzov
mata. .5 librosdamnandus esset, respondelAuastasius. 68
—
CAP.XV. Ambigueloquunturhaerelici.In Patre Deo EPIST.II. — Simpliciano deuuntiat a
Anastasius, se
FiliusDeus. Ibid. quoqueOrigenianaebaeresiinfiictumesse aualhema. 73
—
CAP.XVI. Filius non polest coepissepost Deum. EPISTOLJEDUiES. ANASTASIO PERPERAM ATTRt
Pater nonest sineFilio. "
24 BUT\E. 75
—
CAP.XVII. Haereliciquidquidde Patre negant, de EPISTO_A —
PRIMA. Ad omues Germaniaeac Burgundiae
Filioconfitentur.QuoinodovisibilisDeiFilius. 25 episcopos. Ibid.
CAP. XVIII.— FiliusDei unilatisvinculumservanscum EPIST. —
II. AdNerianum consolanduni. 78
Palre, in lerrishominem a
gestabat,neque coelisaberat.26 FAUSTUS MANICHJEUS.
CAP.XIX.—Ariomanitae aliudore, aliudcordeseuliunl.27 I.IBERCONTRA CATBOLICAM.
FIDEM 79
CAP.XX.—AliusaPatreFilius'distinctione, nondivisiono SULPICIUS SEVERUS.
personarum. 28 Prolegomena. Ibid.
—
CAP.XXI. LocusRom.xi, 56, expositus. Ibid. Velerumteslimoniade SulpicioSevero. 81
—
CAP.XXII. Quid Patropassiani?QuitlAriani? Fidei CHRONICORUM LIBRIDUO. 95
regula. 29 Prologus. ibid.
—
CAP.XXIII, De Hosio Cordubensiauctoris judi- LlBER PRIMUS. IbiCt.
cium. 30 LlBER SECDNDUS. 127
TRACTATUS DE FIDEORTHODOXA. 31 DE VITAB. MABTINILIBERUNUS. 159
PMioatjs.— Confessioiidei. 31 Auctorisad Desideriumepislola. 159
Prowmium. Ibid. INCIPIT LIB_R. Ibici.
1207 ORDO RERUM QU/E IN HOC TOMO CONTINENTUR. 1.08
EPISTOLiETRES. 175 Chromatius. RufinoinAquileiensiumpresbyterorumalbum
EPISTOLA PRIMA. —Ad Eusebium jiresbyterum, contra ascriptofavet.CiimeodemRufinn colitamicitiamPaulinus
semulosvirlutumB. Marlini. Ibicl. Nolanus. Chromatio,GaudentioBrixiano,aliisque nuncu-
EPIST. II. —Ad Aureliumdiaconum,de obitu et appa- pat opera sua Rufinus.JoannisClirysoslomi,sede Constan-
ritione S. Marlini. in
178 tinopolilanadeturbati.causam Oceidentestrenuolulalur
EPIST.III. —Ad Bassalam,socrumsuam: QuomodoB. CAP.XIH.—Mortem oliilChroinalius,cujusoperarecen-
Mariinusex hac vilaad immortalemtransierit. 181 sentur.Sedem AquileiensemAugustinusconscendil.Aqui-
DIALOGI. 183 leia disceditRufinus. 426
DlALOGDS PRIMUS. Ibici. FRAGMENTUM EXDISSERTATIONIBUS VARI^E ERUDITIONIS
DlALOGUS II. 201 BERNARDI DERUBEIS EXCERPTUM. 429
DlALOGUS III. 211 CAPITISXVIIInum.5 el 6. Ilrid.
AD
APPENDIX SULPICIUM SEVERUM. S. VICTRICIUS ROTHOMAGENSIS.
EPISTOLA PRIMA.— Ad Claudiam,sororemsuam, de225 ul- Prolegomena. 457
limojudicio. Ibid. Prmfatio Joannis Lebwuf. Ibid.
EPIST.II. — Ad eamdem,de virginitate. 227 LIBER DE LAUDIi SANCTORUM. 443
EPIST.III. — Ad S. Paulinum episcopum: Severus PAMMACHIUS ET OCEANUS.
cocummitlit ad praeparandosmonactiorumcibos aplum. ALIQUOT EPISTOL^ memorantur. 457
242 S. LNNOCENTIUS I PAPA.
EPIST.IV. Ibid. Prolegomena. Ibid.
EPIST. V.—AdSalvium:ConqueriturSulpicius,ruslicos EPISTOL/EET DECRETA. 463
exagitari,juraqueet possessiouesaliorumusurpari. 243 EPISTOLA —
PBIMA. AnysioInnocenliuseam in Illyrici
EPIST. VI. 244 Ecclesiaspotestatemcoiifirmat,quamAnaslasiusejnsque
EPIST.VII.—Cirtensisplebis ad S. Augustinum, sub successoresipsi concesserant. 463
falsoSulpiciiSeveri nominevulgata. Laudantursapientia EMST. II.—Varisede djsciplinapra>scripliones. 468
et mansuetndoAugustiniin exhorlationibus. Ibid. EPIST.III.—DedissenlionecorruptaquedisciplinaEccle-
EpiST.VIII(AugustiniCXLIV).— AdCirtenses,de eorum siarumHispaniae. 485
ad catbolicamfidem, abjuralisDonalianipartibus,conver- EPIST.IV.—Joannis,Constantinopolitani episcopi:Quam
sione. 246 injuste urbe et Ecclesiasua Theophili f actionepulsus sit,
SECUNDINUSMANICHJEUS. et quantamalasive lum, sive posteapatrata fuerint. 494
EPISTOLA ADAUGUSTINUM. Opp.Auq.t. VIII, col. 571. EPIST.V.—InnocentiiI papaeadTheophilumAlexandria;
S. CHROMATIUS. cpiscoptim:Se aJoanniscommunionediscederenonposse,
Prwfalioeditoris. 24S nisi legitimojudiciodamnetur. Theophilus adcanonicam
DeS. Chromatioveterumteslimonia. 509 synodumprovocalur. Ibid.
Lectionesvropriw. 517 EPIST.VI.—Yariae de disciplinaet moribuspraescriptio-
riluiwsprimwedilionisscriptorumS. Chromaliiuna cum nes. 495
epislolanuncupatoriaJoannisSichardi. 517 EPIST. Y lf. — Adclerumet populumConstanlinopoli-
DeS. ChromatioGallandiiprolegomena. 519 tanum: Eos ex ipsorummel sentenliaconsolalus Innocen-
S. CHROMATH SERMODE OCTOBEATITUDIN.325 tius, iniquamalterius episcopi ia locumJoaunisvivenlis
TBACT.XVII IN EVANGELIUM S. MATTH/EI.527 subrogationemdeploral. 501
TRACTATUSPRIMUS.—In caput iu EvangeliiS. Mattbsei.527 —
EPIST.VIII. ExemplumsacrmHonoriiAuguslimissae
—TRACT. II.—In caputm. 550.—TRACT. III.—In caputv. ad principemOrienlisArcadium. 507
531.—TRACT.IV.—In caputvi.537.—TRACT.V—Incaput EPIST. IX. — HonoriusArcadiumborlatur utsynodum
v.340.—TRACT.VI.—Incaputjv.545.—TRACT.YII—Incaput Thessalonictecogat. 511
v. 545.—TRACT. VIII.—In capulv. 347—TRACT. IX.—Iu EPIST. —
X. Innocentiiad AtireliumCarlhaginensemet
X.—
caputv. 548.—TRACT. In caput v. 550.—TRACT. XI.— AugustinumHipponensem. Ibid.
Iu caput v. 353.—TRACT. XII.—Incap.v el vi.355—TRACT. LPIST.XI.—Joannis Ciirys.ad Imiocenlium papam. 513
XIII.—In caput vi.357.—TRACT. XIV.—In caputvi. E59. EPIST.XII.—JoannemClirysostomumad patienliambor-
—TRACT. XV.—In caputvi.363.—TRACT. XVI.—In caput tatur Iiinocentius. Ibid.
vi.565.—TRACT. XVII.-In caput vi. 366. EPIST. —
XIII. Bufovariarumprovinciarumcuramcom-
DICTAS. CHROMATII. 307 niittilfnnocenlius. 515
APPENDIXAD S. CHROMATIUM. EPIST.XIV.—Innocentii Aurelio,derationepaschali.517
Scripla deperdita. . 569 EPIST.XV. — Iiinoceiiliipapaeexhorlatio ad Julianam
SCRIPTAAPOCRYPHA. Ibid. uobilem. 518
EPISTOLA —De
PRIMA. duobusapocryphislibrisDe Orlu EPIST. XVI. — Innocenlii Marciano,episcopo Nnissi-
Mariw Virginis el De Infantia Sulvaloris, inscriptis. tano : De suscipiendisclericisquos Bonosus, antequam
Ibid. daninarelur?onlinaverat. 519
EPIST. II.—Pseudo-Hieronymi ad ChromatiumetHelio- Monilum tn episiolamsequenlem. 521
dorum. 371 -
EPIST.XVII. Innocenliiad Ruftim,Eusebium,etc. :
EPIST.III.—Pseudo-Hieronymi ad eosdem. 372 Yariaede disciplina praescriptiones. 526
Monilumde sequeniibusepislolis. Ibid. EPST.XVIII. — InnoceutiiRufo,Gerontio,etc. : De
EPIST.IV.—Ad Hieronyiiium , de opere Martyrologii Rubaliott Fauiianodamnatisaprovincialibuscpiscopis.537
colligendo. 373 Monitumin epislolassequenles. 539
EPST.V.—Responsio Hieronymi. 374 —
EPIST.XIX. Innoceuliiad Alexandrum,Antiochiae
EXCERPTUM EX HISTORIA LITTERARIAAQUI- episcopum: De pace. 540
LEIENSIJUSTI FONTANINI. 575 EPIST. —
XX. Ejusdemad eumdem,de eadem re. 5io
Ex libriIII cap. m. Ibid. EPIST.XXI. — Innocenliiad Acacium,Beroeasepisco-
Ex libriIII cap. IV. 389 pum : Qua conditioueAcacioInnocentiuscommuiiionem
FRAGMENTUM EXMONCMENTIS ECCLESLE AQUILEIENSIS concedat. JWfll.
BERNARDI DERUBEIS EXCERPTUM. 407 EPIST. XXII. — Innocentii ad Maximianum episcopum,
CAP.X.—Mortem obitValerianus, eligiturChromatius: de AtticoConstantinopolitano episCopo. 544
an ordiiiatusaDivoAml)rosio?Ejus palriaiiiquiriltir.Inler- —
EPIST.XXIII. lnnoccntiiBonifaciopresbytero, de.
pretationempropheliaeBalaaiii obtinetabAmbrosio; e ique paceAntiocheuae Ecclesiaoimpertita- 546
et HeliodoroAftinensi nuncupalHieronymuspluriumS. EPIST.XXIV.—InnocenliiAlexandroepiscopo:I. Quod
ScripturaelibrorumLatinamversionemet commentarios. primasedesB. Pelri aptul Aniiocbiamesse inemorelur;
Rulinusex Orientali peregrinalioneRomamvenit, ubi II. Quodnon oporteatduosesse metropolitanose.piscopos;
librosOrigenisdePrincipiisLatinevertit.Dissidiumincipit ill.QuodArian.clericinonsintsuscipicndiinollic.suis.5i7
cumHieronymo;petilqueBufinusAquileiam.IpsumChro- EPIST.XXV.—InuocenliiDecentioepiscopoEiigubimo:
matiusad LatiuamEusebianaeHistoriaeversioneminducil. I. De pacisosculodando post confectamysteria; II. De
Prima Alarici,Golhorumregis , in Ilaliamirruplio. 407 nominibusante precem sacerdolisnon recitandis; III.
CAP.XI.—DeOrigenisdamnalioue; ipsequeRufinusin Quod non debeant baptizalinisiab episcopoconsignari;
crimenvocatus, apologiamscribit. Origenianadogmata IV. Quodrite omnisabbatojejunelur, etc. 351
damnantTheophilusAlcxandriae, AnastasiusRornse,Vene- Monilumin epistolassubsequentes. 561
riusMediolaiii,C/ii'oma(i'usAquileiae.Origeniscausamdislin- —
EPIST.XXVI. Carthaginensisconcilii Innocen- ad
guitpomifexa causaKulini,quemdivinoreservatjudicio. tium : Ut seiHentiae suaequa PelagiiCcelesliiqueimpic-
Hieronymidiclaexponunlu''.AbeodemRiifinoabjudicalur tates damnarunta— poslolicas sedis accedataucloritas. 564
libellus palinodiae sub ejus nominevulgatus. 413 EPIST.XXVII. Milevitaniconciliiad Iiinocenlium:
CAP.XII.—Buptam doletpaccminter Bulimimet Hiero- Ut inimicorumgraliseChrisli perniciosamhaeresimquam-
nymum AugustinusHieronvmumad silenliuin liorlalur priimnncoerceat. 568
1209 ORDORERUMQU^E1N HOGTOMOCONTINENTUR. 1210
EPIST. XXVIII—Episcftporum quinquead Innocenlium: EPIST.IX. — ZosimiHesichioepiscopoSalonitaeno:
Pclagiauahaeresis refellilur. 571 Variaede clericalidisciplinapraiscriptiones. Ibid.
EPIST.XXIX.— InnocenliuscpiscopisCarlhaginensis EPIST. —
X ZosimiPalroclo: AdversusProculiaususet
conciliirescribenseorurnadversuspelagianoshaeretieos illicitasordinationes. 673
doclrinamalquesententiamlaudatet confirmat. 582 —
EPIST.XI. Patroclocommissttm esse, ut Proculiloco
—
EPIST.XXX. Innocenliiad coiiciliumMilevitanum: aliuniepiscopumaccipiant. 674
Patresilliusconciliilaudat,tumquodhaereticospertinaces EPIST. —
XII. ZosimusAurelio ac caeterisqui in con-
segngaiidos, et correcloscensuerint recii iendos, tum cilio Carlhaginensiaffuerunt: Zosimus,auctoritale sedis
qiiodde rebus anxiissenlentiampetieriut. DeindePela- suae pluribus expficata, cerliores Afros facit, se non
gianambaeresim perstringit. 588 omnem,ut ipsisvisumesl, Ccelestiiverbisfidemcommo-
EPIST. XXXI.— RescribitInnoccnliusquinqueepisco- dasse,aut ea immulassequaede illo a decessoresuo sta-
pis, quid de eorum sententia,quid de Pelagii perfidi» tuta sunt. 675
srntiret, se jam satis notumlecisse: haereticihuiusfau- EPIST.XIII. — Honoriiconstitutioad Agricolamprae-
lores, si Rornaesint, latere; sed ubivisdegant, damnan- fectum. 678
dos esse, eorumquesaluti prospiciendum: Pelagii in EPIST. XIV.— Commonitorium Zosimipapsepresbyleris
Palaeslinapurgationemsibi valde esse suspectam;setl et diaconihussuisRavennaeconstilutis. Ibid.
judicesejns nec culparese nec approbare,elc, 593 EPIST.XV.—Commonit.Zosimi
— papaeadlegatossuos.680
EpibT.XXXll.—AurelInnoc.familiariterresalutal.597 EPIST.XVI. Zosimiepiscopisper Bizaciumconsli-
EPIST.XXXIIf.—LitterasAurelio uiiltit Innocentius, lulis : Despretisjudiciorumregulis. 682
Hieronynio reddendas. 600 APPKNDIX ADEPIST.S. ZOSIMIPAPJE. 685
EPIST.XXXIV.—Innoc. Hier.obea quaepassusestconso- NOTITIA ad
scriptorumnon exstantiumquae S. Zosimum
latur.etquidprotempore faciendumduxeritdeclarat. Ibid. altinent. Ibid.
—
EPIST.XXXV. Innocentiiad JoannemHierosolymi- DECRETA ex epist.S.Zosimiexcerpta. 701
tan.um: Joannemprospiceredebuissene tot ac tantis EPISTOLA S. Zosimopapaeatlributa,cumcensura. 704
malisquibusaffliclaesuntPaula et Euslochium,opprime- PAULINUSMEDIOLANENSIS.
rentur, ac nisi haec aut
deinceps corrigantur aul retun- Proleqomena. Ibid.
dantur, rationem— indereddilurum. 601 VITA'S. AMBBOSII. , 711
EPIST.XXXVI. lnnocentiiProbo : Si maritus cu.jus LIBELLUS ADVERSUS COELESTIUM. Ibid.
uxor in caplivilatemfuerat abducta, alleramacceperit, <7LIBELLUSDEBENEDICT. PATBIARCHABUM. 715
reverlenleprima,secundamulierdebet excluji. 602 Prmfalio. Ibid.
EPIST.XXXVII.—Innocentii ad Feliceiiiepisc.: De con- CAPUT PRIMUM. — BenedictioBuben.Ibid. CAP.II. —
—
ditionibusreqnisitisut quisadclericalumpromoveatur.603 BenedictioSimeonet Levi.718.—CAP.III. — Benediclio
EPIST.XXXVIII.—IunocentiiMaximoetSevero: Ut ii qui Judae.720 CAP.IV.—Benediclio Zabulon.723.—CAP. V.
iiipresbyt.liliosgenuerunt,reinoneri aboniciodebpant.605 —Benedictio — —
Issachar.724. CAP.VI. BencdiclioDan.
EPIST.XXXIX.—Innoc. Agapito,Macedonio et Mariano : Ibid.-CAP.VII.BenedictioGad.726.—CAP. VIII.-Bene-
Quodposlpoeniteritiam nullusadclurumpossitadmilti.606 diclioAser.iJjjrf.—CAP. IX.—Benediclio Nephlali. Ibid.—
EPIST.XL. — Innocentii FlorenlinoepiscopoTiburli- CAP.X. —BenedictioJoseph.727.—CAP. XI.—Benedictio
nensi; In paroeciamalienaminvadere, aul quidqnamin Benjamin.731.
ca, inconsultoepiscopo,agere nonlicere. Ibid. SEVEBUSMAJOBICENSIS.
EPIVT.XLL—InnocLaurenlioepisc.Seniensi:Ul Lau- EPISTOLA de Judaeis. Ibid.
renliushaeretic.Phoiini venetiasectantescuretexpelli.607 S. BONIFACIUS I PAPA.
EPIST. —
XLII. LitlerarumPelagiiadInnocentiumpost Prolegomena. 745
morlemejus, sedcum eum defunctumnescirtt, scripla- EPISTOLJEETDECRETA. 749
rum fragmenia. 608 Monilumin tres subsequentes epistolas. Ibid.
Monitumin fragmenlum sequens. 611 EPISTOLA —
PRIMA.Bomanorum presbyterorumad Hono-
EPIST. XLIII.—FragmenlumepistolEequamad Seve- rium imperatorem: Bonifaciilegitimam,Eulaliivero ille-
riaiiumepiscopumscripsitInnocentius. Ibid. gilimamesse ordinationem. 750
APPENDIXAD EPIST.S. INNOCENTII PAP.E.Ibid. EPIST. —
II. ConciliiAfricaniad Bonifacium:De cleri-
NOTITIA epistolarumnon exstantiumquae ad Iiniocen- corumcausiset appellationibus episcoporum. 752
tiuinatlinent. Ibid. EPIST. III. — Bonilacii ppiscopisper Galliaset seplem
DECRETA EXEPIST.S. I NNOCENTIIIEXCERPTA.625 provincias constitutis: Dc Maximo V aleutiuae c ivilatis epi-
EPISTOL/ES. INNOCENTIO ATTBIBUM. 627 scopo. diversiscriminibus accusalo, u t in synodoprovin-
Monilnmin quaiuorepislotassubsequentes. Ibid. ciee causailliusdisculialur. 756
EPISTOLA —
PRIMA. Innocentiiad Arcadiumimperato- Monitumin duasepistolassequenles. 758
rem : AdversusArcadium,Eudoxium,Arsaciumac Theo- EPIST. —
IV. BouiiaciiBufo: Ut CorinlhiiPerigenem,
pbilumsenlentiaproffUur. 629 quemexpetunt,episcopumaccipiant. 760
EPIST.II.—ArcadiiImperatorisad Imiocentium papam : EPIST. —
V. Ej'usdemad eumdem: LaudalurRufivigi-
Ut se el Eudoxiamab excommuiiicalinne hberet. 655 lantia; officiumvicariisedisapostolicae explicatur. 761
EPIST. III.—Arcadiiimperatorisad Iuuocentium: S e in- —
EPST.VI. Augustini,Hipponensisepiscopi,adBoni-
sontemesseeorumquaein legaiosipsiusetin Joan.admissa facium papam ; Laus Bonifacii, epistolis liaereticorum
sunt; corum aucloresa se puuitoa.AdeoquerelaxetIbid. sen- respondendinecessitas. 763
tenliamquaesecum conjugeasacrismysteriis a rcel. EPIST. —
YII. Bonifacii H ouorio Augusto : Ut consti-
EPIST.IV.—Iiinocentii adArcadiumimp. :Arcadium sol- tuatur a principequaienns in urbe Romaper ambitum
vit,etsacrorummysteriorumperceptionem ei permittil.655 numquamponlifexordinetur. 765
JacobiSirmondinoimposthumm. Ibid. EPIST.VIII.—BescriplumHonoriiAugusliad Bonifa-
S. ZOSIMUS PAPA. cium papam. 767
PROLEGOMENA. 657 EPIST.IX. — TheodosiiPhilippopraefectoprovinciae
NOTITliE BOGRAPHlCfE. Ibld. Illyrici : EcclesiteConstantinopolitanas jura in Illyricum
EPISTOI.JEETDECRETA. 639 propagantur. 769
EPISTOLA —
PRIMA.Zosimiad episcoposGalliaa:De Pri- —
EP:ST.X. Exemplarepist. Honoriiimp. ad Theodo-
vilegiisEcelesiseArelatensis. 642 siumAugust.:Utsuperioremconstitutionemabroget.IDjd.
Monilum in duasepislolassequenles. 645 EPIST. XI.— BescriptumTheodosiiad Honorium: Se
EPIST. II.—ZosiiniAurelioet universisepiscopisper praecepisseut, reniolisquaesibi subreplafuerant,illaesa
Africainconslitutis: DecausaCcelestii. 649 servarenturBomanianlistitisperIllyricumprivilegia.770
EPIST.III.—£jusdemiisd.:DecausaPelag.etCa>lestii.654EPIST.XII.—EonitaciiI pap;ead Hilarium,Narboneu-
F.PIST.IV.—Ejnsdemiisdem: De Ursoet Tuenlioepi- sem episcopum: Ut in unaquaqueproviucianemo, con-
scopisilliciteordiualis,ut nusquamin Ecclesiaecommu- 661
temptomeiropolitano,
— episcoius ordinelur.
EPISTXIII. Bonifaciiad Rufuni: Rufumde concessa
772
nionesuscipianiur.
EPIST.V. — Ut metropolitanus Arelatensisin provincia sibi vicariiB. Petri dignilateBonifaciusadmonet, commu-
Vieuuensiet in utraqueNarbonensiordiiiandorum episco- nicatquecumeo, et quid circavariaquaeillisiu parlibus
porumhabeatpotpslatem. 605 agitanlurnegolia ad Thessalosscripserit, et quid ipsi
EPIST.VI.—Zosimi HilarioepiscopoNarbonensisprimae: agendumresiet. 774
Hilariumnullonitijure adordiuaudosin primaNarbonensi EPIST. —
XIV. Bonifaciiepisco])is Thessaliae: Concessa
episcopos, ac ne.quidinJe.sibi usurpet. 666 Bufopotestas,quamnonnullicoutemnebant,asserta pri-
EPIST. VII.—Zosinri PatrocloepiscopoArelatensi:Metro- mumapostolicae —
sedisauctorilale,confirmatur. 777
polilanidiguitasa ProcnlousurpataPatrocloasseritur.668 EPIST.XV. BonifaciiepiscopisMacedoniae, Achaise,
EPIST.VIII.—LibellusPaulinidiaconiadversusCoele- Thessaliae,Epiri veteris et novae,Prsevaliniset Daciae:
stiuni,Zosimoepiscopodatus. *'69 Significal Bonifacius negoliumPengenis, quemCorinthiis
1211 ORDO RERUM Q.VJE IN HOC TOMOCONTINENTUR. ....
non inconsultoepiscopumdederat, Illyriciepiscopisdiscu- CAP.XX.—Silexplus allulithominibusquam natura.lOSS
tere non licere. 779 —
CAP.XXI. Quaresalushominumtanatarde adveneiit.
APPENDIXADEPISTOLASS. BONIFACII. 783 1089
NOTITIA — —
scriptorumnon exstautiumquaead Bonifacium CAP. XXII. Si praellnitaconsummatiosit, an ordo
I papamattinent. Ibicl. exhibcalGnem. 1090
DECRETA ex epistolisS. Bonifaciiexcerpta. 789 CAP.XXIII.—Sicorporareformeniuriuresurrect.1091
EPISTOL.fiS. BONIFACIO ATTRIPUM. 791 CAP.XXIV.— De neglectiset a bestiisdevoratis. 1092
EPISTOLA PRIMA. —Bouilacii, JustoDorobernensi epi- CAP.XXV.— Quomodomoles coeliaut lacla sit aut line
scopopallium traiismittentis. Ibtd. praetereat. 1093
—
Epist. II. Bonilaciiad episcopumet presbyterosvica- CAP.XXVI.— Si muudusreparetur in melius. 1094
rios a papaZosimoad AfncaiiarnSynodumdirectos. 791 —
CAP.XXVII. Curfrustra adorenturidolasi in teni| lis
Joan. DominiciMaiitiinsuperioremepisl. adnolatio.792 donantresponsa, 1098
S. GAUDEtYflUS. CAP.XXVIII.—SiDeus solusdebeturhonorari,quare ct
prolegomena. Ibid. homineshoiiorantur,elimagiiiessculpuuturiuvasisDei.l096
PrwfulioGaleardi. 793 CAP.XXIX.—Quare Christianifatumnoncredunt. 1097
S. Caudentiiad Benivolumnrmiatio. 827 —
CAP.XXX. Si Diabolusin occultis nocet, quomodo
TBACTATUS VELSEKMONES. 843 polest in cursibuslunaeelsiderum, cum siut in praesenti,
SERMD PRIMUS. —De Esodilectione nriiiius. Ibitt. nocere. 1098
—
SERMOII. De Exodilectionesecundus. 852 CAP.XXXI.—Qui sint dasmones,et a quo diabolus.1099
SERMO III. —De Exodilectioneterlius. 861 —
CAP.XXXll. Cur Deus, praesciusfuturorum, fecerit
SEHMO —
IV. De Exodilectionequartus. 867 diabolum. 1101
SERMO —
V. De ExodiIrctione.quintus. 871 —
CAP.XXXIII. Si peccavildiaboluscam sociis, quare
SEIIMO —
VI. De Exodileciionesextus. 877 nonstaliminterfectusest. 1102
SERMO VII.—Di>Exodilectione septimus. 882 —
CAP.*XXXIY.QuareDetisnon augelummisit,qui aut
SERMD VIII.—DC.Evangeliilectioneprimus. 886 homitiernreslitueret aut diabolumperderet. 1103
SERMO —
IX. De Evangeliilcctionesecundus. 898 CAP.XXXV.—Cur iniquiflorentelrecti prermmtur. 1104
SERMO. X. — De Exodileclioneoclavus. 912 CAP.XXXVI.— Sijustusest Deus, quare infantesmalis
SERMO XI.—De Paralylico, 920 afiiciuntur. Ibid.
SERMO XII. — De eo tjuod ail DominusJesus : Nunc —
CAP.XXXVII. QtiiEsit plenilndolegis. 1106
Judiciumest hujus mnndi. 928 —
CAP.XXXVIII. Contessiofidei. 1107
SERMO XIII.—Conira avaril.Judae.etpropauperibus.^oS LIBEKII. Ibid.
SERMO —
XIV. De promissioneadventusParacleti. 945 Prwfatio. Ibid.
SERMO —
XV. De Machabaeis. 948 CAPUT PRIMUM —Sisittertiainrelig.honorepersona.1109
SERMO XVI.—Anotariisexceptusprimadieordinalionis CAP.II. — Si SpiritussanctusDeussit. 1110
sancti Episcopi. 935 CAP.III. — Si Scripturis sancljs possit lirmari haec
SERMOXVII.—Diededic. basiHca3ConciliiSanctoruii.959eloculio. 1111
SERMO —
XVIII. BesponsioS. Gaudentiiad Serminium —
CAP.IV. QuidJudaeisrespondeiidumsit. 1112
de villicoiniquitatis. 971 CAP.V.—Siet in aliis sediicapturJuda:ijiraelcrid quod
SERMO —
XIX. De hjs Dominiverbis: Quiapater major Pei Filiumnon creduut. ^1114
me esl. 981 CAP.VI. — Si Dominicaepassionissacramentaprophe-
SERMO XX.—De Petro ct Paulo. 995 larumoraculissunl praedicla. 1116
SERMO —
XXI. Oratio B. Gauderilii,de vila et obitu CAP.VII.—Cur auiiquaelegis portiosit recisa, vel quae
S. Pbilastriiepiscopi. 997 voluminaobservantiamjusliliaetradiderint. 1118
Admonitioinsequenlemrhqthinum. 1001 CAP.VIII. — Qnsesit Judaeisin circumcis.juslitia. 1121
CARMEN SAPHICUM ad laudeuiS. Philastrii. 1005 CAP.IX. — Cur patriarchis licuit habere iu conjugio
S. AURELIUSCAIVMAGINENSIS. plures. — 1122
Protegomena. 1007 CAP.X. Qusegcnliumoffepsae; cur, Judaeis,quibus
EPISTOLAad omnescpiscoposper Byzacenamet Arzu- prius lex data est, abjcclis, gentes quotidieampleclatur
gitanamprovinciamconslitutos. 1009 Deus edocet.
—
1124
BACHIARIUS MONACHUS. CAP.XI. Quaahaereticorum genera vcl errores. 1126
Proleqoinena. 1015 —
CAP.XII. Contra Manicliaeos,qui duos dicunt esse
BACHIARIIFIDES. 1019 Dei filios. 1128
LIBERDE REPABAIIONELAPSJ. 1037 C.AP.XIII. —ConlraMarcionitaset Plioiinianos. 1130
ZACCH/EUS CHRISTTANUS ETEVAGRIUS MONACHUS. CAP.XIV.— ContraSabellianos. 1133
Protegomena. 1061 —
CAP.XV. ContraPatripassianos. 1135
CONSULTATIONUM ZACCH^El CHRISTIANIET CAPXVI. — ConLraArianos. 1136
APOLLONIIPHILOSOPHILIBRITRES. 1071 CAP.XVII.— ContraNovalianos. 1159
LIBERPRIMUS. Ibid. LAP.XVIII.— Qua>Novalianisrespoudeudasinl. 1141
Prmfalio. Ibid. CAP.XIX.— Jjuaesit niysteriorumdivinoruinintegra
CAPUT PRMUM.—Si Christ.Deuset homocssepossit.1073 plenitudo. 1141
—
CAP.II. QuomodoidcmCbristussit DeiQiius. 1074 —
CAP.XX. Confessioad Detim. 1146
—
CAP.III. Ne sine,causasit haeccolluclalio. Ibid. LIBERTERTTUS. Ibid.
—
CAP.IV. Si de Christoaliquidpoetaedicaut. Ibid. Prwfttlio. Ibid.
CAP.V. —Nonsolumde dictis poeticis, sed de praesen- CAPCT PRIMOM. —Quaeopportuuasit vivendiforma.1147
libus miraculis. 1076 CAP. —
II. Quaesit subliiniorisvilaeregulaconservanda.
CAP.VI. —Ut quid ad ralionem dandamde daemouiis 1150
dicatur. Ibid. CAP. I II. — Quae inslituta monachorum,vel quare a
CAP.VII. —Quaenecessitas Deo fuit descendendi ad mullisodiobabeautur. 1151
lerras. 1077 —
CAP.IV. Si (ideles monachi a Dei praeceplohsec
—
CAP.VIII. De causaIncarnalionis. Ibid. gerant. 1154
—
CAP.IX,—Quarecorruptib.hominemDeussuscepit.1078 CAP.V. Ex quibusScripturis continentia vel virgi-
CAP.X.— QuareDeus ex fenuiianascatur. roid. nitas praedicentur;vel si prseceptumest ut coujngiopro
—
CAP.XI. Quomodofragilitatemhumauamevasit ex Dei amorerenuiitielur. 1155
Virginenatus. 1079 CAP.VI — QuaecousuetudopsaP.endiorapdique sit,
CAP.XII.—Quomodo per setatesdiversasDcuscreverit. vel iiiidemonachis ha>cpraeceptavenerunt. 1157
Ibid. —
CAP.VII. Si Autichrislusveniet, aut quo mundusline
—
CAP.XIII. DevirtutibusChristi. 1080 claudatur. 1159
—
CAP.XIV. Si Christusaliossuscilavit,quomodomorte CAP.VIII.— Quandoadveniet, vel quae longinquitas
non caruit. 1081 regni ejus. 1161
—
CAP.XV. Quisit diabolus,vel quod peccatum hon.i- CAPIX. — QuibusSeripturisrepromissasit resurr. 1163
Dis. jfjjjd. CAP.X. — Oraiioad Deum. 1165
CAP.XVI.—Si Deusimpassibilisest, quare irascituret ALTEIICATIO INTERTHEOPHILUM CHRISTIANUM
vindicat. 1083 ET SIMONEM JUDJIUM, EVAGRIO AHQTORK. Ibid.
CAP.XYII. — Quomodopost diluviumbomines sint EVAGRIISENTENTTJI.^'vS",iVV 1181
creati. Ibid. —
I. Ad eos qui in toia0m-i{. xeiftfJ^chiisbabitaiil
—
CAP.XVIH. UndeorigoJudaeorum. 1084 fratres. ff^/ ...--." '--^\ Ibid.
-
CAP.XIX. Quarepost egressionemiEgyplijn eremo —
II. Advirgines. H85
Indicesanalyiici. [!—("., ,} 118''
ducti sunt, vel cur Lex datasit. 1087 [I »j '•;':'•'-.• -'•}.