Atalet Momenti

BÖLÜM4 AĞILIK MERKEZİ-ATALET MOMENTİ
BÖLÜM 5: AĞIRLIK MERKEZI-ATALET MOMENTİ
5.1. AĞIRLIK MERKEZİ HESABI [ALANIN BİRİNCİ MOMENTİ]
Ağırlık, bir cisme uygulanan kütle çekim kuvvetidir. Dinamometre ile ölçülür. Dünya'da bir cismi ele alırsak yükseğe
çıkıldıkça ağırlık azalır, kutuplara gidildikçe ağırlık fazlalaşır, ekvatora gittikçe ağırlık azalır, dünyanın merkezine inildikçe
ağırlık azalır. Ağırlık birimi newton'dur ve kısaca N ile gösterilir. Yatay bir taban üzerine konan bir cismin, o taban üzerine
yaptığı basınca ya da bir noktaya asılı bir cismin, o noktaya uyguladığı yer çekimi kuvvetine verilen ad. Bu bakımdan,
ağırlığın yönü, yer çekimi kuvvetinin yönündedir. Bu da, cismin kütlesine ve o yerin ivmesine bağlıdır. İvme, yeryüzünde
cismin bulunduğu yere göre değişebildiğine göre, kütlesi sabit olan bir cismin mutlak ağırlığı, küre üzerinde bulunduğu
yere göre değişebilir.
Ağırlık Merkezi; Bir cismin parçacıkları üzerine etki eden yerçekimleri bileşkesinin uygulama noktasına verilen ad.
Boşluğa bırakılan her cisim, yerçekiminin etkisi altında kalarak düşer. Yerçekimi, cismin yere düşmesini, dolayısıyla bir
ağırlığı olmasını sağlar. Yerçekimi kuvveti, kütlesi (m) olan bir nokta gibi tasarlanan cismin parçacıklarına ayrı ayrı etki
yapar. Bir cismin ağırlık merkezi, o cismin meydana gelmesini sağlayan noktalar sisteminin, o noktada toplanmış ve
yerçekimi kuvveti o noktaya etki ediyormuş gibi olan halidir.
A: Alanın ağırlık merkezi: Statik; hareketsiz haldeki cisimlerin dengesini inceleyen mekaniğin bir
bölümüdür. Buna göre cisimlerin denge denklemlerini elde etmek için ağırlık merkezlerini bilmek
gerekir. Çünkü bazı cisim ve sistemlerin dengesi ancak sistemin ağırlık merkezinin bilinmesiyle
mümkün olabilir. Örneğin düzgün olmayan bir yayılı yüklü kirişin denge denklemlerini yazabilmek
için yayılı yükün bileşkesini dolaysıyla ağırlık merkezinin bilmekle mümkün olur. Ağırlık merkezi
cisimlerin durumlarına göre,
1. Alanın [kalınlığı ihmal edilebilir]

2. Telin
3. Hacmin
4. Kütlenin
5. Yukarıdakilerin karışımı
olarak hesaplanır. Yukarıdakilerin her birinin kendine göre özellikleri mevcuttur. Düzgün olmayan
eşit kalınlıklı ve homojen bir levha şekildeki gibi alınarak üzerinde bir elementer parça alınır.
y
A
t
x
dx
x dy
y
y
dA=dx.dy
A A-A kesiti
x
144
Küçük parçacığın kütlesi=dV γ =dA t γ = dx dy t γ = ∆Gi [γγ=birim hacim ağırlığı]
Cismin tamamının bu şekilde [dA=dx dy] n adet küçük parçaya ayrıldığı düşünülürse,
n t γ ∑ dx dy x i ∑ dx dy x i ∑ x i dA
∑ [dx dy t γ ] x i = ∆Gi x i = x ∑ Gi x = xg = = =
i=1 t γ ∑ dx dy ∑ dx dy ∑ dA
t γ ∑ dx dy yi ∑ dx dy yi ∑ yi dA
y = yg = = =
t γ ∑ dx dy ∑ dx dy ∑ dA
Cisim geometrisi bilinmeyen bir şekilde olması halinde yani fonksiyonel ise;
x = xg =
∫ x dA y = yg =
∫ y dA
∫ dA ∫ dA
Bağıntıları ile hesaplanır.
F1 y F4
B: Kuvvetlerin ağırlık merkezi x1 F3
F2
y1
∑F = F1 + F2 + F3 + F4 +........FN x
∑ xF
∑ xF =x1F1 + x 2 F2 + x 3 F3 + x 4 F4 + ........ x n FN x = xg =
∑F
∑ yF
∑ yF =y1F1 + y 2 F2 + y 3 F3 + y 4 F4 + ........ y n FN y = yg =
∑F
C: Eğrinin [ TEL: boyu>>>genişlik ] ağırlık merkezi; eğrilerin eşit kalınlıklarında

olmalarından dolayı boyları etkilidir. Eğer eğriler eşit kalınlıkt olmayı değişik kalınlıkta olmaları
durumunda aşağıdaki bağıntılar geçerli değildir.
∑L = L1 + L 2 + L 3 + L 4 +........LN
∑ xL
∑ xL =x1L1 + x 2 L 2 + x 3 L 3 + x 4 L 4 + ........ xn LN x = xg =
∑L
∑ yL
∑ yL =y1L1 + y 2 L 2 + y 3 L 3 + y 4 L 4 + ........ yn LN y = yg =
∑L
➃
a ➀ a
2a ➂
➁ x
3a a
145
D: Hacmin ağırlık merkezi
∑ xV ∑ yV ∑ zV
x = xg = y = yg = z = zg = V1 V2
∑V ∑V ∑V V3
Birimlerin FONSİYONEL olması durumunda ağırlık merkezi.
Alan x = xg =
∫ xdA y = yg =
∫ ydA z = zg =
∫ zdA
∫ dA ∫ dA ∫ dA
∫ xdF ∫ ydF ∫ zdF

Kuvvet x = xg = y = yg = z = zg =
∫ dF ∫ dF ∫ dF
Eğri x = xg =
∫ xdL y = yg =
∫ ydL z = zg =
∫ zdL
∫ dL ∫ dL ∫ dL
Hacim x = x g =
∫ xdv y = yg =
∫ ydv z = zg =
∫ zdv
∫ dv ∫ dv ∫ dv
Kütle x = x g =
∫ xdm y = yg =
∫ ydm z = zg =
∫ zdm
∫ dm ∫ dm ∫ dm
ÖRNEK 5.1. Üçgenin ağırlık merkezinin koordinatlarının [ x = ? y = ?] bulunması.
y y y
dA=[h/b]xdx
h h
h
1
x ⊗ 3
b
y=[1/2][h/b]x 1
h
3
x x x
b dx b
146
b y
h  b h 2 
b h  x3 
x
∫  x dx x
 0∫  b  dx  
∫ x dA 0  b =   b  3 0 2 dA=b[h-y]/h]dx
x = xg = = b = b
= b
∫ dA h bh
h  x2  3
∫ x dx ∫ x dx
0b 0b  
b  2 0
2 h
 1 h   x  b
3
 1 h  hb
x
∫ x   x dx     
y = yg =
∫ y dA 0  2 b   b
=  = 2 b   3  = 1 h dy
bh b
∫ dA h  x2  3 y
∫ x dx
0b   x
b  2 0 b
 b[h − y ] 
h
∫ y   dy
veya
x [h − y ]
= x=
b[h − y ]
y = yg =
∫ y dA = 0
h 
=
1
h
∫ dA  b[h − y ] 
h 3
b h h
∫  h  dy

0
ÖRNEK 5.7. Şekilde verilen taralı alanın ağırlık merkezinin hesaplanması.

y
b 2
y=kx
2
y= x
x =a k = b a2
y =k x2 dA = y dx
y =b a2 a
x= y 0.5
b 0.5
x
a
a a a a
x 
b 2
x  dx  b x 
4
∫ x dA ∫ ∫ x y dx a2 b
∫ x dA  a 2  
 a 2 4 

y
0 0 0 0 4 3
x = xg = = = = = = = a y=kx
2
∫ dA a a a
 b 2  b x 3 
a a b 4
∫ y dx ∫ y dx ∫ a2 x  dx  2 3  3 dA=ydx
0 0 0 a 0
y b
a a 2 a x
y
1  b 2
x  dx  b x5 
2
a b2
∫ y 2 dx
∫    y/2
y = yg =
∫ y dA
=
0
=
20a 2 
=
2 a 5  0 10 3
4
= = b dx
x
a
∫ dA a a
 b x 3 a a b 10
∫ y dx ∫ y dx  a 2 3  3
0 0 0
y
b
1 2 a y 
b b b 2 2
a+ x 1  2a2 − x2  − a2 2
− −
x dA 0∫ 2 ∫ 2 ∫
[ a x ] dy dy a y dy a y  y=kx
∫ 0 2 0  b  2 2b  0 3
x = xg = = = = = = a
∫ dA b b b
[ay −] 4
∫ [ a − x ]dy ∫ [ a − x ]dy ∫ [ a − x ]dy dA=[a-x]dy b
0 0 0
x dy
[a+x]/2 y
b b b x
  a   a  2
∫ y [ a − x ] dy ∫ y a − b1/2 y1/2  dy
a
∫ ay b1/2 y 3/2  dy a b
y = yg =
∫ y dA = 0 =
0
=
0
=
10 3
= b
∫ dA a a
 bx  3 a a b 10
∫ y dy ∫ ydx  a 2 3  3
0 0 0
147
ÖRNEK 5.8. x=y -9 fonksiyonun [ x = ? y = ?] ağırlık merkezinin koordinatlarının hesabı.

2
Yatay bir dilim alınarak sınırlar şekildeki gibi x=0 ise y=3 y=0 ise x=9 yazılır
y y
3
x=y2-9 x=y2-9
x
x/2 dy
y
x x
9
Alınan parçanın (dilimin) alanı dA = x dy
3
13 2 13 4 1  y5 18y3  1  243 81
∫ [y − 9] dy
2
∫ [y − 18y + 81]dy
2
 − + 81y  + 243 − 
∫ x dA ∫ x xdy 20 20 2 5 3  
= 
2 5 2
x= = = = = 0
= 3.6
∫ dA ∫ x dy 3
2
− 9] dy
3
2
− 9] dy y3 
3
[9 − 27]
∫ [y ∫ [y  − 9y 
0 0
3  0
3
3 y 4 9 y 2 
3
[ y 3 − 9 y ] dy  −
∫ y [ y 2 − 9 ] dy
∫  81 81
∫ y dA ∫ y [ xdy ] 0 0 4 2  0  4 + 2 
y= = = = = = =1.125
∫ dA ∫ x dy 3 [ y 2 − 9 ]dy 3 [ y 2 − 9 ]dy y 3 
3
[9 − 27] y
∫ ∫  − 9 y 3
0 0 3 0 x=y2-9
x
y
Alınan parçanın (dilimin) alanı dA= y dx y/2
9 x
dx
9
9 9 y 5 18 y 3 81y
[ x( x − 9 )] dx ∫ −18 y 2 + 81] dy  − + 243 243 
x dA ∫ x y dx 0∫
[ y4 
∫ 0 10 6 2  0  10 + 2 − 81
x= = = = = = = 3.6
∫ dA ∫ x dy 9 3
 y 3 
9
[9 − 27]
∫ [ y 2 − 9 ]dy ∫ [ y − 9 ]dy
2
 − 9 y
0 0 3 0
ÖRNEK 5.9. Şekildeki alanın ağırlık merkezinin koordinatlarının [ x = ? y = ?] hesabı.

y y
4
2 2
y=4-x y=4-x
y
x
y/2
x x
dx 2
148
Alınan parçanın (dilimin) alanı dA = y dx

2
 2 x4 
2x − 
2 2
∫ x [4 − x ]dx ∫ [4x − x ]dx
2 3
∫ x dA ∫ x y dx  4 0 12
x= = = 0
2
= 0
2
= 2
=
∫ dA ∫ x dx ∫ [4 − x ]dx
2
∫ [4 − x ]dx
2  x 
3 16
0 0  4x − 3 
 0
2
1 x5 
3
12 12 8x  128 
y [4 − x 2 ]2 dx [16 − 8x 2 + x 4 ] dx 16x − + 
∫ y dA ∫ y 2 dx 2 0∫ 2 0∫ 2  3 5   15 
y= = = = = 0
= = 8
∫ dA ∫ y dx 2
 x3 
2 2
16  5
∫ [4 − x ]dx ∫ [4 − x ]dx
2 2
 4x −  3
3  
0 0
 0
ÖRNEK 5.10. İki fonksiyon arasındaki alanın ağırlık merkezinin [xg yg] hesaplanması.
y y
[1,1]
y1=x y1=x
P1[x,y]
2 2
y2=x y2=x
y2-y1
P2[x,y]
x
y=[x+x2]/2
x x
dx
1
1 1  x2 x3  1
dA = ∫ [y1 − y 2 ]dx = ∫ [x − x 2 ]dx =  −  =
0 0 2 3 0 6
  x 3 x 4 1 
 −  
1 x dA 1 x [x − x 2 ] 1 [x 2 − x 3 ]  3 4 0  1
x=∫ i i
=∫ dx = ∫ dx =  =
0 dA i 0 [y1 − y 2 ] 0 [x − x ]
2 3 1  2
x − x  
2
  2 
3 0  

  x 3 x 5 1 
x2 − x4  −  
1 y dA 1 [[x + x 2 ] / 2][x − x 2 ] 1   6 10  0  2
y=∫ =∫ dx = ∫ 2 dx =  =
0 dA [x − x ] 2
0 [x − x ]
2 3 1  5
0
  2

−  
x x

 2 3  0 

149
ÖRNEK 5.11. Şekildeki iki fonksiyon [y2=x, 8y=-x2] arasında kalan alanın ağırlık merkezinin
koordinatlarının hesaplanması.
x x
1 x2 
y=  x− 
2 8 
 
2
y =x
[4-2]
dx
-8y=x2 2
y =x
y y -8y=x2
 x2  1 x2 − 12
x x−  24 x −
4 1 x dA 4  4 y dA 4
2  8 
 5 
dA = ∫  x −  dx = 8
x2  8 5 9 9
 x=∫ =∫ dx = = y=∫ =∫ dx =   =−
0 8 3 0 dA 0  x2  dA 0  x2   8  10
8 5
 x − 8   x − 8 
0
3  3 
ÖRNEK 5.12. İki fonksiyon arasındaki alanın ağırlık merkezinin hesaplanması.
y y
b2 
 , b
x  2a 
2 dy
y =2ax
b b
2
y =2ax y
x x
b b  y2  b3
dA = ∫ xdy = ∫   dy =
0 0  2a  6a
2
 x2  1  y2  b5
   
b x dA b [ x / 2 ] [ xdy ] b  2 
  b 2  4a 
  2 3b 2
x=∫ =∫ =∫ dy = ∫ dy = 40a =
0 y  0 y  b3
2 2
0 dA 0 dA 20a
   
 2a   2a  6a
  y2     b 4  
 y   
by dA b y[ xdy ] b   2a     6a  
y= ∫ = ∫  
=∫   3 =b
=
0 y  0 y    b  
2 2
0 dA
    2a     6a  
 
 2a       
150
ÖRNEK 5.2. Taralı alanın ağırlık merkezinin koordinatlarının [ x = ? y = ?] bulunması.
Çözüm: verilen şekil geometrisi bilinen 2 şekle aşağıdak şekilde ayrılır.

y y Cisim geometrisi y
6 bilinen parçalara
ayrılır.
1 1
4 4 4 xg 2
2
yg
x x x
9 6 3 6 3
∑ x i dA ∑ [ x 1A 1 + x 2 A 2 ] ∑ [3 x 6 x 4 + [6 + (1 / 3) x3] 3 x 0.5 x 4 ]
x = xg = = = = 3.80
∑ dA ∑ [ A1 + A 2 ] ∑ [ 6 x 4 + 3 x 0.5 x 4 ]
∑ y i dA ∑ [ y 1A 1 + y 2 A 2 ] ∑ [2 x 6 x 4 + (4 x 1/ 3) x3 x 0.5 x 4 ]
y = yg = = = = 1.86
∑ dA ∑ [A1 + A2 ] ∑ [ 6 x 4 + 3 x 0.5 x 4 ]
ÖRNEK 5.3. Taralı alanın ağırlık merkezinin koordinatlarının [ x = ? y = ?] bulunması.
y
14m 8m 6m
① ②
12m 12m
x 8m
8m
Çözüm: Şekil geometrisi bilinen bir dikdörtgen ve bir üçgene ayrılarak aşağıdaki
bağıntılarla ağırlık merkezinin koordinatları hesaplanır.
∑ x i dA ∑ [ x 1A 1 + x 2 A 2 ] ∑ [ 4 x 8 x 12 + [(1 / 3) x 6 + 8] x 0.5 x 6 x 12]

x = xg = = = = 5.64
∑ dA ∑ [ A1 + A 2 ] ∑ [ 8 x 12 + 6 x 12 x 0.5 ]
∑ yi dA ∑ [ y 1A 1 + y 2 A 2 ] ∑ [6 x 8 x 12 + [(2 / 3) x 12] x 0.5 x 6 x 12]

y = yg = = = = 6.55
∑ dA ∑ [A1 + A2 ] ∑ [ 8 x 12 + 6 x 12 x 0.5 ]
151
ÖRNEK 5.3.1. Şekilde verilen alanın ağırlık merkezi koordinatlarının hesaplanması.

y y y
15 ① 15 15
②
50 [b] 50 [c] 50
[a]
➄ xg
30 30 30
➂ yg
x
➃ x
x
15 ➅ 15 15
25 15 30 20 25 15 30 20 25 15 30 20
Çözüm: Şekil geometrisi bilinen şekillere [b] ayrılarak tablo halinde aşağıdaki şekilde hesaplanır.
Parça No Ai xi yi Ai xi Ai yi
➀ 600 -5 87.5 -3000 52500
➁ 1200 7.5 40 9000 48000
➂ 375 -8.33 10 -3124 3750
➃ 900 [30x30 kare] 30 15 27000 13500
➄ -706 [1/4 daire] 32.26 17.26 -22776 -12186
➅ 1350 20 -7.5 27000 -10125
Toplam 3719 34100 95439
Ağırlık merkezinin koordinatları [xg yg]
xg yg
Parça No ∑ A i x iAi 34100 xi ∑ A i yAi i xi 95439

xg = x = = = 9.17 yygi = y = = = 25A i yi
.66
➀ ∑ A i600 3719 -5 87.5 ∑ A i-30003719 52500
➁ 1200 7.5 40 9000 48000
➂ 375 -8.33 10 -3124 3750
➃ 900 [30x30 kare] 30 15 27000 13500
➄ -706 [1/4 daire] 32.26 17.26 -22776 -12186
➅ 1350 20 -7.5 27000 -10125
Toplam 3719 34100 95439
xg yg
∑ Ai xi 34100 ∑ Ai yi 95439
xg = x = = = 9.17 yg = y = = = 25.66
∑ Ai 3719 ∑ Ai 3719
ÖRNEK 5.3.2. Şekilde verilen alanın ağırlık merkezinin koordinatlarının hesaplanması.
y y y
5 5
1.5 1.5 1.5
1 152 1
2.5 2.5 2.5
3
2 2 xg=0.36 4 2
4 3
Parça Ai xi Ai xi yi Ai yi
1 8x6=48 0 0 (6/2)+4=7 48x7=336
2 16 0 0 2 32
3 -3.14 -3.15 9.89 4.85 -15.23
4 -3.14 3.15 -9.89 4.85 -15.23
5 -3 0 0 9.5 -28.5
6 4 -2.67 -10.68 1.33 5.32
7 6.28 -2 -12.56 -0.85 -5.33
Σ 65 -23.24 309.03
Ağırlık merkezinin
∑ A i x i −23.24 ∑ A i yi 309.03
koordinatları xg = = = −0.36 yg = = = 4.75
∑ Ai 65 ∑ Ai 65
ÖRNEK 5.3.3. Şekilde verilen alanın, [dairenin yarıçapı r=2]
1. Verilen x ve y eksenlerine göre atalet momentleri [Ix Iy]

2. Ağırlık merkezinin koordinatları [xg yg]
3. Ağırlık merkezinden geçen eksenlerine göre atalet momentlerinin [Ix Iy] hesabı.
y y
8 8
3
x x
4
4 4 1 2
5 5
5
4 8 4 8
Ağırlık merkezinin koordinatları [xg yg] y
1 24 1.33 -31.92 0 0
8
3
x
yg 4
xg
153 4 1 G
2
5 5
2 32 4 128 -2 -64
3 50.24 3.4 170.82 3.4 170.82
4 -6.28 6 -37.68 -0.85 5.34
5 30 4 120 -5.67 -170.1
Σ 129.96 349.22 -57.94
∑ A i x i 349.22 ∑ Aiyi −57.94

xg = = = 2.69 yg = = = −0.45
∑ Ai 129 .96 ∑ Ai 129 .96
Cisim Tel Gibi Sabit Bir Kalınlıkta Çubuk Şeklinde olması durumunda
y
A A
n
A-A kesiti
∑ [dL] x i = x ∑ dL
i =1
x
∑ x i dL ∫ x dL
x = xg = =
x
dL y ∑ dL ∫ dL
∑ y i dL ∫ y dL
y = yg = =
y ∑ dL ∫ dL
x
ÖRNEK 5.4. Yarım dairenin x ekseni ile olan ağırlık merkezinin hesaplanması.
π/2
∫ dL = ∫ r dθ = [rθ ] π
−π / 2 = π r
/2
y y
−π / 2
θ
dL=rdθ π/ 2 π/2
dθ ∑ xidL = ∫ x dL ∫ [r cos θ]rdθ

r x = xg = −π / 2
= −π / 2
π/2 π/2
θ ∑ dL
x x
∫ dL ∫ rdθ
−π / 2 −π / 2
x=rcosθ
[r 2 sin]π−π/ 2/ 2 2r
x = xg = π/2
=
[rθ]−π / 2 π
ÖRNEK 5.5. Şekildeki daire parçasının x ekseni ile ağırlık merkezinin hesaplanması.
y y
α θ
dL=rdθ
∫ dL = ∫ r dθ = [rθ ]α− α = 2α r
r
dθ
−α
α α α θ
x
∑ xidL = −α ∫ x dL ∫ [r cos θ]rdθ [r 2 sin]α−α r sin α
x
x = xg = = −α
= = α x=rcosθ
∑ dL 2αr 2αr 2αr α
2
ÖRNEK 5.6. y=x fonksiyonunun [1,1] noktasına kadar olan kısmın ağırlık merkezinin hesabı.
154
2
 dy  dy
dL = dx + dy = 1 +   dx
2 2
= 2x dL = 1 + 4 x dx
 dx  dx
y y x=0 ise y=0
x=0.5 ise y=0.25

2 Toplam boy L 2
y=x y=x x=1 ise y=1
1 1
∫ x dL ∫ x
dL dy 1 + 4 x dx
0 0
x = xg = = = 0.574
1 1
dx
x x
∫ dL ∫ 1 + 4 x dx
0 0
ÖRNEK 5.13. Şekildeki gibi 5 parçadan oluşan telin ağırlık merkezinin hesaplanması.
y
L3
r=10
2r/π
r r
L2 6 L4
2r/π
L1 2r/π
L5 r r
x 12
y 30o
45o x
ELEMANLARIN
Eleman L
x y
1 L1=17 [17/2]cos45=6.01 [17/2]sin45=6.01
2 L2=6 17cos45=12.02 17sin45+3=15.02
3 L3=31.42 17cos45+10=22.02 17sin45+6+2r/ππ=24.39
4 L4=6 17cos45+20=32.02 17sin45+3=15.02
5 L5=24 24/2cos30+20+17cos45=42.41 24/2sin30=6
L i x i 17 x 6.01 + 6 x 12.02 + 31.42 x 22.02 + 6 x 32.02 + 24 x 42.41
x= = = 24.59
∑ Li 17 + 6 + 31.42 + 6 + 24
SİSTEMİN
L i yi 17 x 6.01 + 6 x15.02 + 31.42 x 24.39 + 6 x 15.02 + 24 x 6
y= = = 14.13
∑ Li 17 + 6 + 31.42 + 6 + 24
5.2. PAPPUS-GULDINUS TEOREMLERİ
155
Paul Guldin, 1577-1643, İsviçreli Matematik, Astronomi
Guldin kuraları (dönel simetrik cisimlerin manto alanı ve hacminin basit

hesabı).
Not: Guldin kuralı MS 300 yıllarında İskenderiyeli Pappus(Pappos)
tarafından verilmiştir. Bu nedenle Pappus veya Pappus-Guldin kuralları
olarak da anılır.
Guldin kuraları:
1.Kural: Bir düzlem eğrinin bir eksen etrafında dönmesi sonucu oluşan cismin manto(yüzey)
alanı aşağıdaki basit yolla hesaplanır. Amanto=2 π L d1
L: eğrinin uzunluğu
d1 :Eğrinin ağırlık merkezinin eksene mesafesi
2.Kural: Bir düzlem alanın bir eksen etrafında dönmesi sonucu oluşan cismin hacmi
aşağıdaki basit yolla hesaplanır.
V=2 π A d2
A: düzlem cismin alanı

d2 : alanın ağırlık merkezinin eksene mesafesi
Örnek: Yarım çemberin eksen etrafında dönmesi ile küre oluşur:
Bir çember veya dairenin eksen etrafında

dönmesi ile torus oluşur:
d
L=π r (yarım çember uzunluğu)

d=d1=2r/π (çemberin ağırlık merkezinin eksene
R
mesafesi)
2
Ayüzey =2π (π r) (2 r/π) =4π r (kürenin yüzeyi)
Yarım dairenin eksen etrafında dönmesi ile küre

oluşur:
2
Ayüzey = 2π Ld1=2π (2πr) (R)= 4 π r R
2
A=πr /2 (yarım dairenin alanı)
d=d2=4r/3/π (yarım dairenin ağırlık merkezinin eksene (Torus yüzey alanı)
mesafesi) 2 2 2
2 3
V=2π (πr /2) (4r/3/π) =4π r /3 (kürenin hacmi) V=2π (πrr ) (R) =2π r R (Torus
hacmi)
1. Bir eğrinin kendi düzlemi içinde ve kendini kesmeyen bir eksen etrafında
döndürülmesiyle oluşan dönel yüzeyin alanı, eğrinin uzunluğu ile dönme esnasında
eğrinin ağırlık merkezinin kat ettiği uzunluğun çarpımına eşittir. [A= L . açı (radyan) .
yg]
156
L G L G
yg yg yg
x x x
yg
L boylu bir eğrinin şekildeki yg

Profilden
dönmesi halinde oluşan alan görünüş
90 dönüş A=L x 0.5π x yg
o
180 dönüş A=L x π x yg

o
270 dönüş A=L x 1.5π x yg

o
360 dönüş A=L x 2π x yg

o
2. Bir yüzeyin [alanın] kendi düzlemi içinde ve kendini kesmeyen bir eksen etrafında
döndürülmesiyle oluşan dönel yüzeyin hacmi, yüzeyin alanı ile dönme esnasında
π] çarpımına eşittir. [V= A . açı
alanın ağırlık merkezinin katettiği uzunluğun [0-2π
(radyan) . yg]
3. Verilen bir alanın bir eksene göre hacminin hesaplanması,
a. Verilen alanın ağırlık merkezi koordinatı bilinen bir yöntem ile hesaplanır.
b. Ağırlık merkezi ile eksen arasındaki mesafe bulunur. [y=yg+x”]
c. Bu durumda bakış yönü çok önemlidir.
Önden bakış Üstten bakış
A A G A A G
x xx x
yg
x’ x’
x”
x x x x
Verilen alana üstten ve profilden bakış görüntüleri verilerek hacmin nasıl hesaplandığı
aşağıdaki şekil üzerinde anlatılmıştır [yg aralık olarak alınmalı]
A alanlı bir düzlemin şekildeki gibi

A G o
[270 -1.5π] dönmesi ile oluşan hacim
G
yg yg
π x yg
o
90 dönüş V=A x 0.5π
x x Dönüş
180 dönüş V=A x π x yg
ekseni o
yg yg
yg
π x yg
o
270 dönüş V=A x 1.5π
G
π x yg
o
360 dönüş V=A x 2π
yg x
Profilden 180o dönüş
bakış
NOT: Pappus-Guldinus teoremleri bazı geometrik şekillerin ağırlık merkezlerinin bulunmasında

da uygun bir yöntemdir.
157
ÖRNEK 5.14. Şekildeki dörtte bir daire çemberinin ağırlık merkezinin koordinatlarının bulunması.
y y y
r r G G
yg y
x x x
x-x ekseni boyunca Pappus-Guldinus teoremi gereği alan,
π . L . yg=2π
A=2π π . (2π
πr/4) . yg=π
π2 r yg
πr2 dir.
Şeklin x-x ekseni etrafında dönmesi sonucu yarım küre oluşur ve bunun alanı A=2π
y
2 π r 2 = 2π [0.5 π r ] y g
2r
2 π r 2 = 2 π . L. y g ise yg =
π xg
G
y-y ekseni boyunca Pappus-Guldinus teoremi gereği alan, π . L . yg=π

A=2π π2 r yg
2r
2 πr 2 = 2π [ 0.5 πr ] x g ise xg =
π
ÖRNEK 5.15. Şekildeki yarım daire çemberinin ağırlık merkezinin koordinatlarının bulunması.
y y
G
r
r yg
x x
Pappus-Guldinus teoremi gereği alan, π . L . yg

A=2π
πr2 dir.
Şeklin x-x ekseni etrafında dönmesi sonucu küre oluşur ve bu kürenin alanı A=4π
4 π r 2 = 2π [ π r ] y g
2r
ise y g =
π
y-y ekseni boyunca dönmesi sonucu dörtte bir dairenin aynısı olur.
Pappus-Guldinus teoremi gereği alan, π . L . yg

A=2π πr2 =2π
2π πL . yg
y
= 2 π [0.5 π r ] x g
2 2r
2πr ise xg =
π
r
158
ÖRNEK 5.16. Şekilde verilen yarım daire alanın x-x ekseni etrafından dönmesinden
yararlanarak yarım dairenin ağırlık merkezi koordinatının [yg] hesabı.
y y
G
r r
yg
x x
r
π x yg
V=A x 2π πr /2
A=π
2
π [πr2/2] . yg =2π
V=A yg= 2π π[0.5 π r2] yg
Yarım dairenin x-x ekseni etrafında dönmesi sonucunda küre oluşur. Kürenin hacmi
4 πr3 4 πr3 4r
V= = 2 π x 0 .5 π r 2 y g yg =
3 3 3π
π[0.5 π r2] xg
xg yi bulmak için V=A yg= 2π
πr ]
2
Yarım dairenin y-y ekseni etrafında dönmesi simetrik olması sonucu dörtte bir dairenin [A=0.25π
dönmesine eşit olur ve bunun sonucunda yarım küre oluşur. Yarım kürenin hacmi
2 πr3 2 πr3 4r
V= = 2 π x 0.25 π r 2 x g xg = y
3 3 3π
xg
πr2
Veya yarım dairenin alanı A=0.5π G
Yarım daire π kadar dönerse yarım küre tamamlanır. Buna göre xg, x
2 πr3 2πr3 4r
V= = π x 0 .5 π r 2 x g xg =
3 3 3π
ÖRNEK 5.17. Şekilde verilen eğrinin,

a. Verilen eksenlere göre ağırlık merkezini [a=12 cm]
o
b. c-c ve y-y ekseni etrafında [360 ] dönmesi ile oluşan yüzeyin alanının hesaplanması
c c
a ➀
2.83a
➁
x
3a ➄
➂
a
4a
a
2a
➃
159
Parça Li xi Li xi yi Li yi
2
➀ a 0 0 a/2 a /2
2
➁ 3a 1.5a 4.5a 0 0
2
➂ πa/2 3a+2a/ππ 5.7a π]
-[a-2a/π π/2][-a-4a/π
[aπ π]
2
➃ 2ππa 6a 37.6a π]
-[a+4a/π [2aππ][-a-4a/π
π]
2
➄ 2a 2 7a 19.8a 0 0
2 2
a πa π 2a 2
∑ 14.98a 67.6a2 − + − π2a 2 − 8a 2
2 2 2π
a=12 cm için
a2 πa2 π2a2
67.7 a 2 67.6 [12 ]2 − + − π2a2 − 8a2
xg = = = 54.15 cm yg = 2 2 2 π = −12.12 cm
14.67 a 14.98 [12 ] 14.98 a
2
c-c ekseni A=2π x 14.98a x (a+1.01a)=2π x 14.98 [12] x 2.01[12]=27242.71 cm
2
y-y ekseni A=2π x 14.98a x 4.51a=2π x 14.98 [12] x 4.51[12]=61095.68 cm
y
c c
a ➀
2.83a
➁ x
3a ➄
1.01a+a=2.01a ➂
yg=1.01a a
a 4a
54.15/12=4.512a
ÖRNEK 5.18. Şekilde verilen madenlerin kütle merkezinin
2ahesaplanması.
y
2
m ➃
m
2
Çelik [800 kN/m3]
m
4 4
m
m
2
m Kurşun [980 kN/m3] 1
m
2
Altın [600 kN/m3]

m m
1 4
160
ELEMANLARIN
Eleman m kütlesi [kN]
x xm y ym z zm
Çelik 2x2x4x800=12800 1 12800 2 25600 1 12800
Kurşun 2x1x4x980=7840 [2+2]=4 31360 1 7840 0.5 3920
Altın 1x2x4x600=4800 [2+4+1]=7 33600 0.5 2400 2 9600
Σ 25080 77760 35840 26320
mi x i 77760 35840 26320
SİSTEMİN x= x= = 3.10 m y= = 1.43 m z= = 1.05 m
∑ mi 25080 25080 25080
161
Alan x y I [ağırlık merkezine göre] Polar

y
π πr 4
πr 2 4r 4r 4 4  Jo =
Ix = Iy = r  −  8
4 3π 3π  16 9 π 
x
r
O y π 8 
O Ix = r 4  −  πr 4
x
πr 2 4r  8 9π  Jo =
0 4
2 3π πr 4
Iy =
8
y
πab 4a 4b πr 4 πr 4
x Ix = I y = Jo =
G 4 3π 3π 4 2
y
πab
b
πab 3 πb 3 Jo = [
a x Ix = Iy = 4
G 4 4
5.3. STATİK MOMENT [ALANIN BİRİNCİ MOMENTİ]
Yapı elemanlarının şekil değiştirmelerinin hesabında özellikle kesme kuvvetinden dolayı

oluşan kayma gerilmelerinin hesaplanmasında kullanılan,
S x = ∫ y dA S y = ∫ x dA
y
x
dA
ρ
y
bağıntısıyla hesaplanan değere alanın birinci statik momenti denir. Verilen bağıntıda
V:kesitteki kesme kuvveti, I:atalet momenti ve b:kesit genişliği olmak üzere bir kesitin
kayma gerilmesi [ττ] aşağıdaki bağıntı ile hesaplanır.
V Sx V [ y A]
τ= = h
Ib Ib
162
Verilen şekilde m noktasındaki kayma gerilmesi için gerekli olan Sx alanın statik momenti,
A Gm
m Gm: m noktası üzerinde
m
y kalan alanın ağırlık
merkezi
Sx = y A h
G
h
G:Şeklin tamamının
ağırlık merkezi
b b
olarak hesaplanır. Sistemin ağırlık merkezindeki statik momenti SIFIRDIR [çünkü y=0].
ÖRNEK 5.19. Verilen şeklin,

a. x-x ve y-y eksenlerine göre statik momentlerinin [Sx Sy]
b. m noktasındaki kayma gerilmesine esas olan statik momentin hesabı.
y y 8m 6m
14m
m
②
8
①
12m m
12m
x x
8m 8m
Çözüm a: Önce eksenlere göre statik momentler hesaplanır.
S x = ∑ x i dA = ∑ [ x 1A 1 + x 2 A 2 ] = ∑ [ 4 x 8 x 12 + [(1 / 3) x 6 + 8 ] x 0.5 x 6 x 12] = 744.48 m 3
S y = ∑ y i dA = ∑ [ y 1A 1 + y 2 A 2 ] = ∑ [6 x 8 x 12 + [(2 / 3) x 12] x 0.5 x 6 x 12] = 864.60 m 3
Çözüm b: Sistemin ağırlık merkezi koordinatları hesaplanır. Bu şeklin ağırlık merkezi koordinatları
yukarıda x = x g = 5.64 y = y g = 6.55 olarak hesaplanmıştı.
6m
① ②
G2
G1 3.67 8m
G
12m 2.275
6.55
m
8m
S x = ∑ x i dA = ∑ [ x 1A 1 + x 2 A 2 ] = ∑ [5.45 x 8 x 2.275 + [(2x8 + 4x8x0.5) x3.67] = 216.63 m 3
163
5.4. ATALET MOMENTİ [ALANIN İKİNCİ MOMENTİ (I)]
Eylemsizlik kuvveti, cisimlere etkiyen kuvvet. Eylemsizlik kuvveti sistemin ivmesiyle zıt yönde oluşur. Eylemsizlik
kuvveti yoktan var edilemez. Var olan enerjiyi cisim yine kendi halini yani hareketsiz haline dönmek için kendi hareket
yönüne zıt bir kuvvet oluşturup kullanır... evrende madde her zaman ilk hareketlerini korumak ister, yani duruyorsa
durmak hareket halindeyse o hızda hareke devam etmek ister. Cisme bir kuvvet uygulandığında cisim harekete ters
yönde cevap vererek ilk halini korumak isteyecektir. işte bu kuvvet eylemsizlik kuvvetidir. Bir cisme uygulanan hiçbir
kuvvet yoksa ya da cisme uygulana kuvvetlerin bileşkesi 0 ise cisim ya hareketsiz kalır ya da düzgün doğrusal hareket
yapar. Örneğin sıra üzerinde duran bir kitaba dışarıdan bir kuvvet uygulanmadıkça sonsuza kadar bırakıldığı yerde kalır.
Başka bir cisme eşit büyüklükte zıt yönde iki kuvvet uygulanırsa kuvvetler birbirini yok edeceğinden cisim hareket etmez.
Sürtünmesiz bir ortamda bir misketi harekete geçirdiğimizde misket düzgün doğrusal hareket yapar. Duran bir otobüste
ayaktaki yolcuların haberi olmadan otobüs aniden hareket ederse yolcular arkaya doğru itilir. Hareket halindeki bir
otobüsün aniden fren yapması sonunda ayaktaki ve oturan yolcuların öne fırlamaları yolcuların bulundukların durumları
korumak istemelerinden kaynaklanır. Trafik kazalarında arabaların ön koltuklarında oturanların ani fren sonunda
kafalarını cama çarpmamaları için emniyet kemeri takmaları zorunludur. Duran bir cismi herhangi bir kuvvet
etkilemedikçe sürekli durur. Hareket halindeki bir cismi hareketini engelleyecek bir kuvvet etki etmedikçe hareketine
devam eder. Bu özelliğe eylemsizlik denir. Eylemsizlik Momenti; veya atalet momenti (SI birimi kilogram
metrekare - kg m²), dönme hareketi yapan bir cismin dönme eylemsizliğidir.
Yapı elemanlarının,
1. Eğilme
2. Burulma hesabında
3. Kesitlerde
 My
3.1. Gerilme σ = 
 I 
 5 qL4 
3.2. Deplasman  y =
 384 EI 
 1 qL3 
3.3. Dönüş φ =
 48 EI 
 I 
3.4. Diğer R =
 A 
Hesaplarında kullanılan ve Ii ile gösterilen matematik bağıntıya alanın ikinci momenti veya atalet
momenti denir. Mühendislikte olmazsa olmaz özelliklerden biridir.
y
Ix = ∫y
2
dA
x
dA = dx dy dA
y x xy 3 ρ
Ix = ∫y=0 ∫x =0 ∫ y 2 dxdy =
3 y
164
Bundan dolayı atalet momentine alanın 2. momenti denir.

y
y’
x eksenine göre atalet momenti ∫
I x = y 2 dA dx
G
x’
∫
I y = x dA 2
y eksenine göre atalet momenti dρ
dy
Çarpım atalet momenti ∫

I xy = xy dA
x
0
Polar atalet momenti J = ρ 2 dA = [ x 2 + y 2 ]dA = I x + I y
ÖRNEK 5.20. Şekilde verilen dikdörtgenin,

a. Tabandan geçen eksene göre
b. Ağırlık merkezinden geçen eksene göre atalet momentinin bulunması.
y
b
h/2 dA=b dy
dy
y
h x x x x
dA=b dy
dy h/2
y
x x x x
y b/2 b/2 b
Tabandan geçen eksene göre [x-x] Ağırlık merkezinden geçen eksene göre
h bh3 h/2 bh3

I x = ∫ y 2 dA = ∫ y 2 b dy = I x = ∫ y 2 dA = ∫ y 2 b dy =
0 3 −h / 2 12
Tabandan geçen eksene göre[y-y] Ağırlık merkezinden geçen eksene göre

[şerit h’ya paralel alınır]
b
hb3 b/2 hb3
Iy = ∫ x 2 dA = ∫ x 2 hdx = Iy = ∫ x 2 dA = ∫ y 2 h dx =
0
3 −b / 2 12
165
ÖRNEK 5.21. Şekilde verilen üçgenin atalet momentinin,
a. Tabandan [Ix]
b. Ağırlık merkezinden geçen eksene [Ix’] göre bulunması
y y y
dA=xdy
2h
dy x
h h 3
G y
x dy x’
1
y h
3
x x x
b b
[a]
Tabandan geçen eksene göre atalet momenti [a] [b]
dIx = y 2 dA dA = x dy
x h− y h− y h− y
= ise x = b dA = b dy
b h h h
h
 h− y b  by3 y 4 
h h
b bh3
Ix = ∫ y 2 dA = ∫ y 2 b  dy = ∫ [hy 2 − y3 ]dy =  −  =
 h  h0 h  3 4  12
0 0
Ağırlık merkezinden geçen eksene göre atalet momenti [b]
dI x = y 2 dA dA = x dy
x [2 / 3 ]h − y [2 / 3 ]h − y [2 / 3 ]h − y
= ise x = b dA = b dy
b h h h
2 / 3h
 [2 / 3 ]h − y  b 2 / 3h bh 3
I x′ = ∫ y 2 dA = 2
∫ y b  dy = ∫ [[ 2 / 3 ]hy 2
− y 3
] dy =
−h / 3  h  h −h / 3 36
2
ÖRNEK 5.22. y=kx fonksiyonun x eksenine göre atalet momentinin hesaplanması.
y
2
y=kx
dA=ydx b 2
y= x
x =a k = b a2 y =k x2
1
dA = y dx A=
ab
y b y =b a 0.5
a2 x= y 3 3
x b 0.5
y/2
x
a dx
166
3
2 21
 y
3
1  bx 2 
dI x = y dA = y  ydx  = dx =   dx
3  3 3  a 2 
3 a
a 1  bx 2  1 a  b3 x 6   1 b3 x 7  ab 3
∫ dI x = ∫  2
 dx = ∫  6  dx =   6   Ix =
03  a  3 0  a   3  a 7   21
0
1
2
 x y 1  bx 2 
dI y = x 2 dA = x 2  ydx  = dx = x   dx
3  3 3  a 2 
a
a 1  bx 4   1  bx 5   ba 3
∫ dI y = ∫  2  dx =   Iy =
0 3  a   3  a 2 5   5
0
ÖRNEK 5.23. Şekilde verilen fonksiyonun y eksenine göre atalet momentinin [Iy] ve jirasyon
[atalet] yarıçapının [R] hesaplanması.
y y y
y=16-x2 16 16
y=16-x2 y=16-x2
dy
x
x 4 4 x 4 x
4
dx
4 4 4 4
dA = y dx Iy = ∫ x 2 dA = ∫ x 2 [ ydx ] = ∫ x 2 [16 − x 2 ] dx = [ 2 ] ∫ x 2 [16 − x 2 ] dx = 273.07
−4 −4 −4 0
Bir dikdörtgen alanın bir kenara göre atalet momenti, dikdörtgenin alanı ile diğer kenarının
uzunluğunun karesi çarpımın 1/3’e eşittir.
h
bh3
Tabandan geçen bir eksene göre atalet momenti I x = ∫ y 2 dA = ∫ y 2 b dy =
0 3
16 16 16 9
Iy = 2 ∫ x 2 dA = 2 ∫ x 2 [ xdy ] = ∫ x 3 dy =   = 273.07
1 2 2 x4
dA = x dy
0 0 3 30 3  4 0
Ix 273.07
A = 2x[ 4 x9 ][ 2/ 3 ] = 48 mm 2 cm 2 m 2 R= = = 2.39 mm 2 cm2 m 2
A 48
167
5.5. PARALEL EKSEN TEOREMİ
x eksenine göre atalet momenti I x = I xg + A d 2y I x = I x′ + A d 2y
y eksenine göre atalet momenti I y = I yg + A d 2x I y = I y' + A d 2x
Çarpım atalet momenti I xy = I x g I yg + A d x d y I xy = I x′ I y′ + A d x d y
Polar atalet momenti J o = J 'o + Ad ρ2
y yg y yg
A
x’
x
A [alanı] dA
dx y’
⊗ G [ağırlık merkezi] xg
⊗ xg
G
dρ y dy
x x
Ağırlık merkezinden xg ve yg geçen eksene göre ağırlık merkezi koordinatları,
∫ x' dA ∫ y' dA
x' = x g = A
y' = y g = A
∫ dA ∫ dA
A A
x’ ve y’ değerlerin sistemin tamamını dikkate alınca “sıfır” olur. Buna göre xg ve yg eksenlerine göre
ağırlık merkezi koordinatları,
∫ x' dA ∫ "0" dA ∫ y' dA ∫ "0" dA

0 0
x' = x g = A
= A
= =0 y' = y g = A
= A
= =0
∫ dA ∫ dA A ∫ dA ∫ dA A
A A A A
olur. Verilen alanın x ve y eksenlerine göre atalet momenti,
168
I x = ∫ y 2 dA I y = ∫ x 2 dA
A A
y = [ y'+ dy ] x = [ x'+ dx ]
I x = ∫ [ y'+ dy ]2 dA I y = ∫ [ x '+ dx ]2 dA
A A
I x = ∫ y' 2 dA + 2dy ∫ y' dA + dy 2 ∫ dA I y = ∫ x' 2 dA + 2dx ∫ x' dA + dx 2 ∫ dA

A A A A A A
I x = ∫ y' 2 dA + 000 + dy 2 ∫ dA I y = ∫ x' 2 dA + 000 + dx 2 ∫ dA

A A A A
I x = I x ' + Ady 2 I y = I y' + Adx 2
olarak bulunur. Aşağıdaki şekilde özet olarak verilmiştir.

y’ y y’
y
x’ x’
+ =
dy
I x′
+ d A 2
y
= I x
ÖRNEK 5.24. Şekilde ağırlık merkezi ile birlikte verilen dikdörtgenin tabandan geçen eksene göre
atalet momentinin paralel eksen teoreminden yararlanarak bulunması.
y’
h/2
x G
x G
x’
h/2
h/4
b
bh 3
Yukarıda ağırlık merkezinden geçen eksene göre atalet momenti I x′ = olduğu bulunmuştu.
12
2
bh 3 h bh3
Buna göre, I x = I x′ + A d 2y = + bh   = olarak bulunur.
12 4 3
169
ÖRNEK 5.25. Üçgenin tepesinden geçen eksene göre atalet momentinin hesabı.
y y
x dy
h h
z z
b b
bh 3
Çözüm: Üçgenin ağırlık merkezinden geçen eksene göre atalet momenti, olarak Iz =
36
bulunmuştu. Üçgenin alanı A=bh/2 ve ağırlık merkezinin z-z eksenine mesafesi d=2h/3 olduğuna
göre üçgenin z-z eksenine göre atalet momenti,
2
bh 3  2  bh bh 3
I z = I xg + A d 2 = +  h x = olarak bulunur.
36 3  2 4
ÖRNEK 5.26. Şekilde verilen birleşik kesitin ağırlık merkezine göre atalet momentinin [Ix] ve
jirasyon [atalet] yarıçapının [R] hesaplanması.
yg
8
2 ① ⊗ 2
3 3
8 6 ⊗
G xg
y y
②
2 ⊗ ③ 2
x x
11
Çözüm: Şekil üç tane dikdörtgen elemana ayrılarak işlemler tablo halinde aşağıda yapılmıştır.
Parça A xi A xi yi A yi xg yg
1 16 1 16 9 144
∑ Ax i = 149 = 2.98 ∑ Ay i = 226 = 4.52
2 12 1 12 5 60
3 22 5.5 121 1 22 ∑A 50 ∑A 50
∑50 ∑149 ∑226
170
8 x 2 3 2 x 6 3 11 x 2 3
I x = I x1 + I x 2 + I x 3 = + + + 16 x 4 . 48 2 + 12 x 0 . 48 2 + 22 x 3 . 52 2
12 12 12
I x = 645 . 144 mm 4 cm 4 m 4
2 x 8 3 6 x 2 3 2 x 11 3
I y = I y1 + I y 2 + I y 3 = + + + 16 x 1 . 98 2 + 12 x 1 . 98 2 + 22 x 2 .52 2
12 12 12
I y = 583 . 59 mm 4 cm 4 m 4
Ix 645 . 144
R = = = 3 . 59 mm 2 cm 2 m 2
A 50
Ix Iy Iz
Jirasyon yarıçapı [R] Ix = AR 2 R = Iy = AR 2 R = Iz = AR 2 R =
A A A
ÖRNEK 5.27. Şekilde verilen koninin xg ağırlık merkezinin koordinatının

hesaplanması. y
2
r x 
dx kalınlığındaki kısmın hacmi dV = π   dx
h
y
z dV
h
x
z dx
h
r
x
r
x y
rx/h
r
x
x dx
h
h
 rx 
2
x 4r 2
∫ xdV ∫ x π  h  dx 4h 2 0
  3h
xg = V = = =
0
∫ dV
2 h
h
 rx  π x 3r 2 4
V ∫ π   dx
0 h 3h 02
171
ÖRNEK 5.28. Kütlesi verilen çubuğun atalet momentinin hesaplanması aşağıdaki örnek üzerinde
yapılmıştır [M=çubuğun toplam kütlesi]
r
r
dm
2
L/2 L/2
M
M
M M
I x = ∫ r 2 dm dm = dr I x = ∫ r 2 dm dm = dr
0 L 0 L
L
L
L/2
M M r  3
ML
2 2 L/2
M M r 3  2 ML2
I = ∫ r2 dr =   = I = ∫ r 2 dr =   =
−L / 2 L L  3  −L 12 −L / 2 L L  3  −L 12
2
2
Ağırlık merkezinden geçen eksene

Tabandan geçen eksene göre
göre
2
ML2  L ML2
Ib = I a + M x =2
+ M  = Paralel eksen teoremi
3 2 3
Paralel eksen teoremi ile tabandan geçen
eksene göre
b a
x=L/2
dm
2
L/2 L/2
ÖRNEK 5.29. Şekilde verilen alanın,
a. Ağırlık merkezinin koordinatlarını [xg yg]

π kadar dönmesiyle oluşan hacmi bulunuz.
b. Bu alanın x ekseni etrafında 2π
y y y
40 40 40
① ①
xg
② ➂ ② ➂
75 75 75
yg
[a] [b] [c]
x x x
40 40 40 40 40 40
Çözüm: Şekil geometrisi bilinen şekillere [b] ayrılarak tablo halinde aşağıdaki şekilde yapılır.
172
Parça No Ai xi yi Ai xi Ai yi
➀ 2513 40 91.97 100520 231121
➁ 3000 20 37.50 60000 112500
➂ 1500 53.33 50 79995 75000
Toplam 7013 240515 418621
xg yg
∑ A i x i 240515 ∑ A i y i 418621
xg = x = = = 34.29 yg = y = = = 59.69
∑ Ai 7013 ∑ Ai 7013
PAPUS-GOLDEN TEOREMİ Vx = 2π A y g = 2 π x 7013 x 59.69 = 2630179 cm 3 m 3
ÖRNEK 5.30. Şekilde verilen dairenin eksenel atalet momentinin hesaplanması.

y y
dy
dA x
y
x x
r r
Çözüm: Daire üzerinde alınan bir dA diliminin alınır.
r r πr4 πr4
Ix = ∫ y 2 dA dA = 2x dy Ix = 2 ∫ y 2 [2x dy] = 4 ∫ y 2 r 2 − y 2 dy = Tam daire için Ix = Iy =
0 0 4 4
ÖRNEK 5.31. Şekilde verilen silindirin,
a. Yoğunluğunun homojen olması durumunda silindirin,

1. Kütlesini [m=?]
2. Ağırlık merkezi koordinatını [xg=?]
y
b. Yoğunluğunun homojen olmayıp ρ = ρ x [1 + x / L ] olması durumunda silindirin,

y 1. Kütlesinin[m=?]
2. Ağırlık merkezi koordinatını [xg=?]
hesaplanması. z
dV
z
A
L
x y
x
dx
x x
L
x dx
173
Silindirin hacmi V = A L dx parçacığının hacmi dV = A dx
L
L
[a.1.] Silindirin, yoğunluğu homojen ise kütlesi m = ∫ ρ dV = ∫ ρ A dx =ρ A x 0 =ρ AL
V 0
∫ x ρ dV ∫ x ρ A dx L
[a.2.] Silindirin, yoğunluğu homojen ise xg = V
= 0
=
∫ ρ dV
L 2
V ∫ ρ A dx
0
L 3 ρ x AL
[b.1.] Silindirin, yoğunluğu homojen değil ise kütlesi m = ∫ ρ dV = ∫ [ ρ x (1+ x /L )]A dx =
V 0 2
[b.2.] Silindirin, yoğunluğu homojen değil ise ağırlık merkezi koordinatı
∫ x ρ dV ∫ x[ ρ x (1 + x / L)] A dx 9L
Silindirin kütlesi x g = V = 0
=
∫ ρ dV
L 5
V ∫ [ ρ x (1 + x / L)] A dx
0
ÖRNEK 5.32. Verilen şeklin
1. x ve y eksenlerine göre
[
2. Ağırlık merkezinden geçen eksene göre x = x g = 5.64 y = y g = 6.55 ]
atalet momentlerinin ve atalet yarıçapının bulunması.
y y
14m 8m 6m
①
12m 12m
x x
8m 8m
bh3 bh3 8 x123 6 x123 6 x12 2

Ix − x = Ix 1 + Ix 2 = + + Ad22 = + + 8 = 7200m 4
3 36 3 36 2
Çözüm 1.
bh3 bh3 12x8 3 12x 6 3 6 x12 2
Iy − y = Iy 1 + Iy 2 = + + Ad22 = + + 10 = 5720m 4
3 36 3 36 2
12920
Polar Ip = Ix − x + Iy − y = 7200 + 5720 = 12920m4 Atalet yarıçapı R = = 9.89m
[12 x 8 + 12 x 6 / 2]
174
8 x123 6 x123
Ix =Ix 1 + Ix 2 == + + [12x8]x 0.55 2 + [12x6 x0.5 ]x1.45 2 =1544.73 cm4
12 36
12x8 3 12x6 3
Çözüm 2. Iy =Iy 1 + Iy 2 = + + [12x8]x1.64 2 + [12x6 x0.5 ]x 4.36 2 =1526.55cm 4
12 36
Ix 1544.73
R= = = 3.42 mm2 cm2 m2
A 132
ÖRNEK 5.33. Verilen şeklin x eksenine göre atalet momentlerinin ve atalet yarıçapının bulunması.
r=15 r=15
x x x x
②
25cm 25cm
bh3 πr 4  50 x 25 3  π x 15 4
I x − x = I x1 − I x 2 = − = 2 − = 90447 c m 4
12 4  12  4
Ix−x 90447
Atalet yarıçapı R = = = 12.90 cm
A [50 x 25 − π x 15 2 ]
ÖRNEK 5.34. a: Verilen şeklin ağırlık merkezinin koordinatlarının bulunması [xg, yg]
b: Ağırlık merkezinden geçen eksenlere göre atalet momentlerinin bulunması [Ixg, Iyg]
c: x eksenine göre atalet momentleri ve yarıçapının bulunması.
y y
cm
5 9.00
5
cm
➂
cm ② 4.67
3 3
cm
r=2 ➃ r=2
cm cm x x
1 1 1
cm
1
cm
cm
5 ① 5
cm
cm
5 cm
5
175
Çözüm a: Kolaylık olması ve karışmaması için sistem parçalara ayrılarak tablo şeklinde hesap yapılmıştır.
Parça A xi A xi yi A yi xg
1 25 2.5 62.5 -2.5 -62.5
xg =
∑ Axi = 291.26 = 5.63 cm
2 18 8 144 1.5 27
3 15 9 135 4.67 70.05
∑A 51.72
4 -6.28 8 -50.24 0.85 -5.34 yg =

∑ Ayi =
29.21
= 0.56cm
∑A 51.72
∑51.72 ∑291.26 ∑29.21
cm
5
➂
② cm
3
5.63
➃ r=2
0.56
cm cm x
1 1
① 5
cm
cm
5
Çözüm b: Ağırlık merkezinden geçen eksenlere göre atalet momentleri aşağıdaki şekilde tablo
üzerinde hesaplanmıştır.
2
Parça Ix Ad Ixg
3 2
1 5x5 /12 + 5x5x(3.06) = 286.17
3 2
2 6x3 /12 + 6x3x(0.94) = 29.40
3 2
3 6x5 /36 + 6x5x0.5x(4.11) = 274.22
π/8)-(8/9π
π) πx2 /2)x(0.29)
4 2 2
4 2 ((π - (π = -2.25
∑587.51
y
9-5.63=3.37
(5+6x2/3)=9 5
cm
➂
(3-0.56)+(5/3)=4.11
② cm
3
5.63
➃ r=2
0.56
cm cm x
1 1
① 5
cm
cm
5
176
2
Parça Iy Ad Iyg
3 2
1 5x5 /12 + 5x5x(3.13) = 297.01
3 2
2 3x6 /12 + 6x3x(2.37) = 155.10
3 2
3 5x6 /36 + 6x5x0.5x(3.37) = 200.35
πx2 /8 πx2 /2)x(2.37)
4 2 2
4 (π - (π = -41.55
∑610.91
Çözüm c: Verilen şeklin x eksenine göre atalet momentleri ve yarıçapının bulunması.

y y
cm
5 5
cm
➂
cm ②
3 3
cm
r=2 ➃ r=2
cm cm x x
1 1 1
cm
1
cm
cm
5 ① cm
5
cm
5 5
cm
bh3 bh3  bh3  πr 4

Ix−x = Ix1 + Ix2 + Ix3 − Ix4 = + + + Ad23  −
3 3  36  8
X-X
6 x 53  6 x 5  5   π x 24
2
5 x 53 6 x 33
Ix−x = + + +  3 +   − = 603.55 cm4
3 3 36  2 
 3 
  8
bh3 bh3 bh3 πr 4

Iy−y = Iy1 + Iy2 + Iy3 − Iy4 = + + Ad22 + Ad22 + + Ad22
3 12 36 8
Y-Y 5 x 53 3 x 63 5 x 63  6 x 5 2   π x 2 4 π x 22 2 
Iy−y = + 5x5x2.52 + + [3 x 6 x 82 ] + + 9 −  + 8 
3 12 36  2   8 2
 
Iy−y = 208.33 + 1206 + 1245 − 408.2 = 2251.13 cm4
177
ÖRNEK 5.35. a: Verilen şeklin ağırlık merkezinin koordinatlarının bulunması [xg, yg]
b: Ağırlık merkezinden geçen eksenlere göre atalet momentlerinin bulunması [Ixg, Iyg]
c: x eksenine göre atalet momentleri ve yarıçapının bulunması.
y y
30cm 30cm
➁
20cm 20cm ➂ ➃
r=20cm r=20
cm
x x
4cm 16cm 4
cm
16cm
Çözüm a: Kolaylık olması ve karışmaması için sistem parçalara ayrılarak tablo şeklinde hesap
yapılmıştır.
Parça A xi A xi yi A yi xg
1 30x24/2=360 8 2880 30 10800
2 480 12 5760 10 4800 xg =
∑ Axi =
16212.78
= 19.17 cm
8.4 ∑A 845.84
3 -314.16 -2667.22 8.49 -2667.22
9
yg =
∑ Ayi
=
16132.78
= 19.07cm
4 320 32 10240 10 3200 ∑A 1474.16
∑845.84 ∑16212.78 ∑16132.78
cm
30
①
19.17
➁
cm
20 ➂ 19.07 ➃
cm
r=20
cm cm x
4 16
Çözüm b: Ağırlık merkezinden geçen eksenlere göre atalet momentleri aşağıdaki şekilde tablo
üzerinde hesaplanmıştır.
2
Parça Ix Ad Ixg
3 2
1 24x30 /36 + 24x30x0.5(10+0.93) = 61007.36
3 2
2 24x20 /12 + 20x24x(19.07-10) = 54487.15
πx20 /16) πx20 /4) x (19.07-(4x20)/3π
π)
4 2 2
3 -(π + -(π = -66593.30
3 2
4 16x20 /12 + 16x20 x(19.07-10) = 62324.77
∑111225.98
178
2
Parça Iy Ad Iyg
3 2
1 30x24 /36 + 24x30x0.5(19.17-10) = 41792.00
3 2
2 20x24 /12 + 20x24x(19.17-10) = 63402.67
πx20 /16) πx20 /4) x (19.17-(4x20)/3π
π)
4 2 2
3 (π + -(π = -67261.43
3 2
4 20x16 /12 + 16x20 x(32-19.17) = 59501.52
∑97434.76
Çözüm c: Verilen şeklin x eksenine göre atalet momentleri ve yarıçapının bulunması.
bh3 bh3 πr 4 bh3

Ix−x = Ix1 + Ix2 − Ix3 + Ix4 = + Ad22 + − +
36 3 16 3
24 x 303  24 x 30 2  24 x 203 π x 20 4 16 x 203

Ix−x = + 30  + − + = 417250.74 cm4
36 
 2 
 3 16 3
bh3 bh3 πr 4 bh3

Iy−y = Iy1 + Iy2 − Iy3 + Iy4 = + − + + Ad22
12 3 16 12
30 x 243 20 x 243 π x 20 4 20 x 163 

Iy−y = + − + + 20 x 16 x 322  = 429810.74 cm4
12 3 16 12  
ÖRNEK 5.36. Taralı alanın a: O noktasına göre kutupsal atalet momentini bulunuz
b: Ağırlık merkezinden geçen eksene göre [Ixg=? Iyg=?]
1m πr 4 π14
1. Yol: 1 m yarıçaplı daire için Jo = = = 1.5708m4
2 2
0.6m
π (0.6)4
0.6 m yarıçaplı daire için Jo = Jc + Ad = + π (0.6)2 (0.3)2 = 0.3054 m4
2
2
0.3m
Taralı alanın atalet momenti Jo = 1.5708 − 0.3054 = 1.2654m4
π r4 π r4 π (1)4 π (0.6)4 
IX = − = − = 0.6836m4 
4 4 4 4 

2. YOL:  Jo = Ix + Iy = 1.2654 m

4
πr 4
πr 4
π (1) 4
π (0.6) 4 
Iy = − − Ad2 = − − π (0.6)2 (0.3)2 = 0.5818m4 
4 4 4 4 
π (1)2 x 0 − π (0.6)2 x 0.3

xg = = −0.1688 yg = 0
π (1)2 − π (0.6)2
π (1)4 π (0.6)4
Ağırlık merkezine göre b: Ixg = − = 0.6836 m4
4 4
π (1)4 π (0.6)4
Iyg = + π (1)2 (0.1688)2 − − π (0.6)2 (0.3 + 0.1688)2 = 0.5246 m4
4 4
179
ÖRNEK 5.37. Şekilde verilen alanın,

a. Ağırlık merkezinin koordinatlarını
b. Ağırlık merkezinden geçen eksenlere göre [ Ix=? Iy=? ]
atalet momentlerinin hesaplanması
y y
5
1.5 1.5
1
2.5 2.5
Çözüm: Şekil geometri özelliği

bilinen basit geometrik 2
2 3 4
şekillere ayrılır.
2
4 4
6
x x
7
2 2 2 2 2 2 2 2
1 48 0 0 7 336
2 16 0 0 2 32
3 -3.14 -3.15 9.89 4.85 -15.23
4 -3.14 3.15 -9.89 4.85 -15.23
5 -3 0 0 9.5 -28.5
6 4 -2.67 -10.68 1.33 5.32
7 6.28 -2 -12.56 -0.85 -5.33
Σ 65 -23.24 309.03
∑ A i x i −23.24 ∑ A i yi 309.03
xg = = = −0.36 yg = = = 4.75
∑ Ai 65 ∑ Ai 65
2 2
Parça Ai d =[xg-xi] Ix
2 8x63
1 48 2.25 + 48x2.252 = 387.00
12
2 44
2 16 4.75-2=[2.75] + 16 x2.75 2 = 142.33
12
 π 4  
3 -3.14 [4r/3π+4-4.75=0.1 − r 4  −  + 3.14x0.12  = −0.91
  16 9π  
 π 4  
4 -3.14 [4r/3π+4-4.75=0.1 − r 4  −  + 3.14x0.12  = −0.91
  16 9π  
 4x1.53 
5 -3 [1+4.5-0.75]=4.75
2
−  + 3x4.752  = −68.06
 36 
 2x43 
 2
 36 + 4x3.42  = 50.34
2
6 4 [4x1/3-4.75]=3.42
 
π 8 
7 6.28 [4r/3π+4.75]=5.60
2 r4  −  + 6.28x5.62 = 198.70
 8 9π 
Σ 65 708.49
180
2 2
Parça Ai d =[xg-xi] Iy
2 6x8 3
1 48 0.36 + 48 x0.36 2 = 262.22
12
2 44
2 16 0.36 + 16 x0.36 2 = 23.41
12
 π 4  
3 -3.14 [r-4r/3π+[2-0.36]]2 − r 4  −  + 3.14x2.792  = −25.32
  16 9π  
 π 4  
4 -3.14 [r-4r/3π+[2-0.36]]2 − r 4  −  + 3.14x2.792  = −25.32
  16 9π  
 1.5 x 4 3 
5 -3 0.36
2
− + 3 x0.36 2  = −2.39
 48 
 4x2 3 
 2
 36 + 4x2.31  = 22.23
2
6 4 [2-0.36+[2/3]]
 
 π2 4  2
 + 6.28 x1.64 = 23.17
2
7 6.28 [r-0.36] 
 8 
Σ 65 278.00
ÖRNEK 5.37. Şekilde verilen alanın, [dairenin yarıçapı r=2]

1. Verilen x ve y eksenlerine göre atalet momentleri [Ix Iy]
2. Ağırlık merkezinin koordinatları [xg yg]
o
3. Şeklin m-m ve n-n ekseni etrafında 180 dönmesi sonucu oluşan hacmin
4. Ağırlık merkezinden geçen eksenlerine göre atalet momentlerinin [Ix Iy] hesabı.
y y
n
8 8
3
12
0 x x
Çözüm: Şekil geometri özelliği bilinen
4
4 basit geometrik şekillere ayrılır. 4 1 2
m m
5 5 5
n 4 8 4 8
Verilen x ve y eksenlerine göre atalet momentleri [Ix Iy]

No Ai d2=[xg-xi]2 Ix Iy
3
4 x12 12x 4 3
1 24 0 = 192 = 64
36 12
8x 4 3 4 x8 3
2 32 0 = 170 .67 = 682 .67
3 3
π8 4 π8 4
3 50.24 0 = 804 .25 = 804 .25
16 16
π x 24 − 6.28x62  = −232.36
4 -6.28 0 − = −6.28  
8
12x53 5x123
5 30 [4+5/3]=5.67 + 30x5.672 = 1006.13 + 30x42 = 720
36 36
Σ 129.96 2166.77 2038.56
181
Ağırlık merkezinin koordinatları [xg yg] y
1 24 1.33 -31.92 0 0
2 32 4 128 -2 -64 8
3
3 50.24 3.4 170.82 3.4 170.82
4 -6.28 6 -37.68 -0.85 5.34 x
yg 4
xg
5 30 4 120 -5.67 -170.1 4 1 G
2
Σ 129.96 349.22 -57.94
5 5
xg =
∑ Aixi = 349.22 = 2.69 yg =
∑ Ai yi = −57.94 = −0.45
∑ Ai 129.96 ∑ Ai 129.96 4 8
Vm−m = π A yg = π x129.96 x 0.45 = 183.73mm3 cm3m3
PAPUS-GOLDEN TEOREMİ
Vn−n = π A x g = π x 129.96 x [12 + 2.69] = 5993.57 cm3m3
Ağırlık merkezinden geçen eksenlerine göre atalet momentleri [Ix Iy]

No Ai d =[xg-xi]2
2
Ix Iy
2 4x123 12 x 43
1 24 0.45 + 24x0.452 = 196.86 + 24 x 4.022 = 409.18
36 36
2 8x43 4x83
2 32 1.55 + 32x1.552 = 119.55 + 32x1.312 = 225.58
12 12
r4  π 4   r4  π 4  
2  2  2
3 50.24 3.85  8  16 − 9 π  + 50.24x3.85  = 969.47  8  16 − 9π  + 50.24x0.71  = 249.78
       
r4  π 8    π x 24 
4 -6.28
2
0.4 −   −  + 6.28x0.4 2  = −2.76 −  + 6.28x3.312  = −75.09
 
 
2 8 9π    8 
2 12x5 3 5x123
5 30 5.22 + 30x5.222 = 859.12 + 30x1.312 = 291.48
36 36
Σ 129.96 2142.24 1100.93
Alan x y I [ağırlık merkezine göre] Polar

y πr 2 4r 4r π 4  πr 4
Ix = Iy = r 4  −  Jo =
4 3π 3π  16 9 π  8
x
πr 2 4r π 8  πr 4 πr 4
O y r 0 Ix = r 4  −  Iy = Jo =
O 2 3π  8 9π  8 4
x
y
πab 4a 4b πr 4 πr 4
x Ix = I y = Jo =
G
4 3π 3π 4 2
182
ÖRNEK 5.38. Değişik metallerden oluşan şeklin kütle merkezi koordinatlarının hesaplanması.
y y
Çap 40 3
∅4 ∅4
40 5
40 ∅2
6 ∅2
50
30
30
x x
20 4
z z
80
60
8
2
10 5 80 1

Parça B.ağırlık [N/cm3] mi xi mi xi yi mi yi zi mi z i
1 0.008 192 30 5760 -47,5 -9120 -10 -1920
2 0.004 204,8 -4 -819,2 -10 -2048 -10 -2048
3 0.004 20,11 -4 -80,44 -34,24 -688,57 -10 -201,1
4 0.004 -10,05 -4 40,21 -10 100,5 -10 100,5
5 0.008 4,02 20 80,42 30 120,6 -10 -40,2
6 0.008 1,01 60 60,29 30 30,30 -10 -10,1
Σ 411.89 5041.28 -11605.2 -4118.9
xg =
∑ mixi = 5041.28 = 12.24 yg ==
∑ mixi = −11605.2 = −28.18
∑ mi 411.89 ∑ mi 411.89
∑ mixi = −4118.9 = −10

zg =
∑ mi 411.89
Örnek: Verilen şeklin ağırlık merkezinden geçen eksene göre atalet momentlerinin [Ixg, Iyg] bulunuz.
y y
Üçgen 2x2 Üçgen 2x2

2 2
4
5 3
2 2
Yarıçap r=1 Yarıçap r=1

Üçgen 2x2 Üçgen 2x2
2 2
6
r=1 r=1
2 2
1 2
r=1 r=1
x x
6 6
183
πx22 4x2 πx12  4x1  2x2  2  2x2  2 

6 x 8 x 3− − 6− − 6− − − π(1)2 (1 + 1)
4 3π 2  3π  2  3 2  3  114.295
xg = = = 3.16
πx22 πx12 2x2 2x2 36.149
6x8− − − − − π(1)2
4 2 2 2
πx22 4x2 πx12 2x2 2x2  2

6 x 8 x 4− − (1) − ( 4) − 6 + 2  − π(1)2 (4)
4 3π 2 2 2  3 152.529
yg = = = 4.219
πx2 2
πx1 2x2 2x2
2
36.149
6x8− − − − − π(1)2
4 2 2 2
2
6x83  π 4  πx22  4x2  2x23 2x2
Ixg = + 6x8x(4.219 − 4)2 − (2)4  − − 4  4.219 − − − (4.219 − 4)2
12  16 9 π   3π  36 2
πx14 πx12 2x23 2x2 1 πx14

− − (4.219 − 1)2 − − (3.781 − 2 )2 − − πx12 (4.219 − 4)2 = 196.924
8 2 36 2 3 4
2
8x63  π 4  πx22  4x2  4 π 8 
Iyg = + 6x8x(3.16 − 3)2 − (2)4  − −  3.16 −  −1  − 
12  16 9 π  4  3π   8 9π 
2 2 2
πx12  4x1  2x23 2x2  1 2x23 2x2  1 πx14
−  2.84 −  − −  2.84 − 2  − −  3.16 − 2  − (3.16 − 2)2 = 100.036
2  3π  36 2  3 36 2  3 4
5.6. ÇARPIM ATALET MOMENTİ
Çarpım atalet momenti,
a. Alanı A olan bir elemanın [A] [Şekil 8a]

b. Bu A alanı çok küçük dA parçalarına ayrılsın [dA]
c. Bu küçük dA alanının eksenlere olan uzaklıkları olan x ve y çarpılsın [xy dA]
 
d. c’deki çarpım işlemi A alanın tüm dA parçaları için integre ederek Ixy = ∫ xy dA 
 A 
bağıntısıyla bulunan atalet momentine çarpım atalet momenti denir. Bu şeklin dışındaki bir
eksene göre çarpım atalet momenti [Şekil 8b] aşağıdaki bağıntılarla bulunur.
y y’
y [a]
[b]
x x x’
x
dA dA
y’
G x’
y
y
x
O A
A
184
I xy = ∫ xy dA = ∫ [ x'+ x ] [ y'+ y ] dA = ∫ x' y' dA + y ∫ x' dA +x ∫ y' dA + x y ∫ dA

A A
G ağırlık merkezine göre atalet momentinde x' = 0 y' = 0
I xy = ∫ x' y' dA + y ∫ x' dA +x ∫ y' dA + x y ∫ dA = 0I x ' y' + 0 x I x + 0 x I y + x y dA = xy dA
NOT: Buna göre bir düzlemin ağırlık merkezine [xg yg] göre çarpım atalet momenti [Ix’y’=0] sıfırdır.
ÖRNEK 5.39. Şeklin çarpım atalet momentinin [Ixy=?] hesabı.

y y
dA=[h/b]xdx
h h
x
[1/2][h/b]x
x x
b dx
Çözüm: Şekildeki gibi genişliği dx olan bir dilim alınır.
[ h/b ] x b
[ h/b ] x [ h/b ] x y 2 
= ∫ h x dx = h x  =
b b b 2 3 2 4 h2 b 2
Ixy = ∫ xydA = ∫ xydxdy = ∫ xdx ∫ ydy = ∫ xdx   bulunur.
0 0 0 0 2 0 2b 2  8b 
2 8
ÖRNEK 5.40. I x = 1544.73 cm 4 I y = 1526.55 cm 4 ve x = 5.64 y = 6.55 ise, [ ]

a. I xy = ?
b. Imax=? Imin=? hesaplanması.
y
14m y 8m 6m
①
12m 12m
x x
8m 8m
2 4 4
ΣIxy [m ]
4
arça dx [m] dy [m] A [m ] Ix’y’ [m ] dx.dy.A[m ]
1 1.64 0.55 96 0 86.59
314.18
2 4.36 1.45 36 0 227.59
2I xy  2I xy  −1  2 x 314.18 
tan 2θ = − 2θ = tan −1   = tan   = 88.34 o θ = 44.17 o
Ix − Iy  I x − I y   1544.73 − 1526.55 
Asal atalet momentleri,
185
2
Ix + IyIx −Iy  2
1544.73 +1526.55 ± 1544.73 −1526.55 + 314.18 2 = I
Imax,min = ±   +Ixy =
2
max = 1849.95m Imin = 1221.33 m
4 4
2 2 2 
 2 

 
Özellik 1: Verilen sistemin [elemanın] eksenlerden herhangi biri veya her ikisi de simetrik ise yani
x=0 veya y=0 ise çarpım atalet momenti sıfır [Ixy=0] olur.
y y y
x x x
Her iki eksene x eksenine y eksenine

göre simetrik göre simetrik göre simetrik
Özellik 2: Verilen sistemin [elemanın] eksenlerine göre çarpım atalet momenti negatif veya pozitif
olabilir.
y y
+Ixy
x x
-Ixy
186
5.7. ASAL EKSEN VE ATALET MOMENTİ
Bir A alanının x-y eksenlerine göre atalet momentleri [Ix, Iy, Ixy] daha önce hesaplanmıştı. Şimdi bu
atalet momentlerini [Ix, Iy, Ixy] kullanarak x’-y’ eksenine göre atalet momentinin hesaplanması
düşünülmektedir. Bunun için aşağıdaki sistem çizilir.
y’ y
A
dA
x’
x’ y’
y sinθ
x cosθ
y
θ
O x
x
x-y eksenlerine göre x’-y’ eksenlerine göre

x eksenine göre atalet momenti I x = ∫ y dA
2
x’ eksenine göre atalet momenti ?
y eksenine göre atalet momenti I y = ∫ x 2 dA y’ eksenine göre atalet momenti ?
Çarpım atalet momenti I xy = ∫ xy dA Çarpım atalet momenti ?
Polar atalet momenti J = ∫ ρ 2 dA Polar atalet momenti ?
x-y ile x’-y’ eksenleri arasındaki açı θ kadar olduğuna göre dA parçacığını
1. x-y ile x’-y’ eksenleri arasındaki açı θ olsun

2. dA parçacığının y’ eksenine olan dik uzaklığı x’=x cosθ + y sinθ
3. dA parçacığının x’ eksenine olan dik uzaklığı y’=y cosθ - x sinθ
4. x’ ekseni için Ix′ = ∫ x′ dA bağıntısında değerler yerine yazılırsa

2
Ix ′ = ∫ [ y cos θ − x sin θ ]2 dA = cos2 θ ∫ y2dA − 2 sin θ cos θ ∫ xy dA + sin2 θ ∫ x 2dA
Ix ′ = Ix cos2 θ − 2Ixy sin θ cos θ + Iy sin2 θ
5. y’ ekseni için Iy′ = ∫ y′ 2 dA bağıntısında değerler yerine yazılırsa
Iy′ = Ix sin2 θ − 2Ixy sin θ cos θ + Iy cos2 θ
6. Çarpım atalet momenti için Ix ' y' = ∫ x' y' dA bağıntısında yerine yazılırsa
Ix ' y' = Ix cos θ sin θ + Ixy [cos2 θ − sin2 θ ] − Iy cos θ sin θ olur.
187
7. x-y ve x’-y’ eksenlerine göre atalet momentleri [I x + I y ] = [I x ' + I y' ] şartından dolayı
Ix + Iy Ix − Iy
Ix' = + cos2 θ−Ixy sin2 θ
2 2
Ix + Iy Ix − Iy
Iy' = − cos2 θ+ Ixy sin2 θ [sin2θ=2sinθcosθ cos2θ=cos θ- sin θ=1-
2 2
2 2
Ix − Iy
Ix'y' = sin2 θ+ Ixy cos2 θ
2
2sin θ=2cos2θ-1]
2
2 2
Ix + Iy Ix − Iy  Ix + Iy  Ix −Iy 
Ix' = + cos2 θ−Ixy sin2 θ Ix' −  = cos2 θ−Ixy sin2 θ
2 2  2   2 
8.
2
Ix − Iy Ix −Iy 
Ix'y' = sin2 θ+ Ixy cos2 θ
Ix'y'  2 = 
 sin2 θ+ Ixy cos2 θ
2  2 
9. 8. maddedeki değerleri taraf tarafa toplanırsa [θ açısından bağımsız değerler elde edilmiş
olur]
2 2
 Ix + Iy   Ix − Iy 
I x ' −  + I x ' y' =   + I xy
2 2
[sin θ+ cos θ=1]
2 2
 2   2 
2 2
 Ix + Iy   Ix − Iy 
I x ' −  + I x ' y' = 
2
 + I xy
2
⇒⇒ [I x ' − Iort ]2 + I2x ' y' = R 2
 2   2 
x 2 + y2 = R 2
bu bağıntı orjini “O” Iort ve çapı R olan bir dairenin denklemidir. Bu daireyi elde etmek için
verilen sistemin ağırlık merkezine göre Ix ve Iy atalet momentleri ile çarpım atalet
momentinin [Ixy] bilinmesi durumunda aşağıdaki adımlar izlenerek elde edilir.
a. Yatay ekseni Ix- Iy ve düşey ekseni Ixy olan eksen sistemi çizilir [Şekil 7a].
b. Koordinatları Ix ve Ixy olan P[ Ix , Ixy] noktası işaretlenir [Şekil 7a].
c. Koordinatları Iy ve -Ixy olan R[ Iy , -Ixy] noktası işaretlenir [Şekil 7a].
d. P ve R noktaları birleştirilerek yatay ekseni [Ix] kestiği “O” noktası bulunur. “O” noktası
merkez olmak üzere Ixy= OP=OR yarıçaplı daire çizilir [Şekil 7b]. Bu daireye bulan kişinin
adıyla MOHR [Alman-Otto Mohr 1835-1918] dairesi denir
e. Çizilen dairenin yatay ekseni [Ix] kestiği,
A noktasına maksimum asal atalet momenti [Imax],

B noktasına minimum asal atalet momenti [Imin] denir.
2
 Ix − I y 
f. Bu Mohr dairesinin yarıçapı, R =   + I xy
2
olarak da bulunur.
 2 
188
Ix + Iy
g. “O” noktasının yeri Iort =
2
Ix − Iy
h. θ açısını bulmak için I x 'y' = sin 2θ + I xy cos 2θ bağıntısı sıfıra eşitlenirse,
2
2I xy
tan 2θ = − olarak bulunur. Bu bağıntı birbirinden 180 farklı 2θ değerini tanımlar
o
Ix − Iy
ve iki θ değerleri birbirinden 90 farklı olduğunu gösterir. Birinci değer Imax ve ikinci değer
o
Imin olup “0” noktasından geçen ve asal eksen denen düşey eksene göre asal atalet
momentlerini tanımlar. Buna göre,
Imax=Iort+R Imin=Iort –R
olur. Burada çarpım atalet momenti sıfırdır.
ı. Bir alanın asal atalet momentinin maksimum ve minimum değerleri hesap yolu ile,
2
Ix + Iy  Ix − Iy 
Imax,min = ±   + I xy
2
bağıntısıyla bulunur.
2  2 
Ixy
Ix Ix
[b]
[a] A
A P[Ix,Ixy] P[Ix,Ixy]
Ix’y’ R Ixy
θ
2θ
Imin A O
Ix-y
B
-Ixy Ix − I y
-Ixy
2
Iy Iy
R[Iy,Ixy] R[Iy,Ixy]
Imax
NOT: Mohr dairesi asal atalet momentlerinin çizim yoluyla bulunmasını sağlar.
[
ÖRNEK 5.41. Şekildeki kesitin ağırlık merkezi x g = 2.98 m y g = 4.52 m olduğuna göre, ]
a. Çarpım atalet momentini [Ixy]
b. Asal atalet momentini hesap yöntemiyle
c. Çizim yöntemiyle [Mohr dairesinde] yapılması.
yg
8
2 ① ⊗ 2
3 3
8 6 ⊗
G xg
y y
②
2 ⊗ ③ 2
x x
11
189
Çözüm a: Çarpım atalet momenti, Ixy = Ixy+dxdyA

Parça dx [m] dy [m] A [m2] Ix’y’ [m4] dx.dy.A [m4] ΣIxy [m4]
1 -1.98 4.48 16 0 -141.93
2 -1.98 0.48 12 0 -11.40 -348.48
3 2.52 -3.52 22 0 -195.15
2
Ix + Iy Ix − Iy 
Çözüm b: Imax,min = ±   + Ixy
2
2  2 
2Ixy 2( −348.48 )
tan2 θ=− ; tan2 θ= − =11.323 ⇒ 2 θ= 84 o .95 ⇒ θ= 42o .48
Ix − Iy 645.14 − 583.59
645.14 + 583.59  645.14 − 583.59  2

Imax = +   + 348.482 = 964.201cm4
2  2 
645.14 + 583.59  645.14 − 583.59  2

Imin = −   + 348.482 = 264.529 cm4
2  2 
Ixy
Çözüm c: Ixy=-348.48 cm
4
Iy=583.59cm4 Iy=583.59 cm
4
Ixy=348.48cm4
4 R
Imin=264.53cm
O
Ix Iy
A B
Imax − I2θ
θ=84o.95
min
2
Ixy=-348.48 cm4
4 4
IX=645.14 cm Ixy=-348.48 cm
4
IX=645.14 cm
Imax=964.20cm4
190
Ixy
4
Ixy=-348.48 cm
4 4
Iy=583.59cm Iy=583.59 cm
Ixy=348.48cm4
4
R
Imin=264.53cm
O
Ix Iy
A B
Imax − Imin
θ=84o.95
2θ
2
Ixy=-348.48 cm4
4 4
IX=645.14 cm Ixy=-348.48 cm
4
IX=645.14 cm
Imax=964.20cm4
191
Örnek: Şekilde verilen sistemin,

a. Ağırlık merkezinin koordinatlarını bulunuz.
b. Ağırlık merkezinin geçen eksenlere göre atalet momentini bulunuz.
c. a-b eksenine göre atalet momentini bulunuz.
a y
y 1
2 1 1 2 1
3 3
3.5 3.5 2 5
9 9
10 10
3
9 9
3.5 3.5 1
4 4 4
2 1.5 3
2 3
5 1 2 b 5 1.5 1 2
2 2
x x
Ağırlık merkezinin koordinatları (x-y eksenlerine göre)

TÜM 12.5x10 12.5/2+2=8.25 1031.25 5+2=7 875
1 -14 5 -70 4.75 -66.50
2 -14 5 -70 9.25 -129.50
3 -15 7.75 -116.25 7 -105
4 -13.5 10.5 -141.75 5 -67.5
5 -13.5 12.5 -168.75 9 -121.50
Σ 55 464.50 385
∑ A i xi 464.5 ∑ A i yi 385
Ağırlık merkezinin
koordinatları
xg = = = 8.45 yg = = = 7.00
∑ Ai 55 ∑ Ai 55
Ağirlik merkezinden geçen eksene göre atalet momenti

x-x (yg=7.00 için geçerli) y-y (xg=8.45 için geçerli)
2 2
Parça bh3 /12 Axd hb3 /12 Axd
2
TÜM 12.5 ⋅10 3 /12 = 1041.67 10x12.5x0 =000 10 ⋅12.5 3 /12 = 1627.604 10x12.5x0.22=5.00
1 - 4 ⋅3.5 3 /12 = −14.29 -3.5x4x2.25 =-70.875 2
- 3.5 ⋅ 4 3 /12 = −18.67 -3.5x4x3.452=-166.635
Boşluklar “ “
-
2 - 4 ⋅3.5 3 /12 = −14.29 -3.5x4x2.252=-70.875 - 3.5 ⋅ 4 3 /12 = −18.67 -3.5x4x3.452=-166.635

3 - 1.5 ⋅10 3 /12 = −125 -1.5x10x02=0.000 - 10 ⋅1.5 3 /12 = −2.81 -1.5x10x0.72=-7.35
4 - 3 ⋅9 3 /36 = −60.75 -9x3x0.5x22=-54.00 - 9 ⋅3 3 /36 = −6.75 -9x3x0.5x2.052=-56.734
5 - 3 ⋅9 3 /36 = −60.75 -9x3x0.5x22=-54.00 - 9 ⋅3 3 /36 = −6.75 -9x3x0.5x4.052=-221.434
∑ 766.59 -249.75 1573.957 -613.788
∑ 516.84 960.169
a ve b eksenlerine göre atalet momenti

a-a b-b
2 2
Parça bh3 /12 Axd hb3 /12 Axd
12.5 ⋅10 3 /12 = 1041.67 10 ⋅12.5 3 /12 = 1627.60
2 2
TÜM 10x12.5x6 =4500 10x12.5x7.25 =6570.31
4 ⋅3.5 3 /12 = −14.29 - 3.5 ⋅ 4 3 /12 = −18.67
2
1 - -3.5x4x8.25 =-952.875 -3.5x4x10.52=-1543.50
Boşluklar “ “
- 4 ⋅3.5 3 /12 = −14.29 - 3.5 ⋅ 4 3 /12 = −18.67

-
2
2 -3.5x4x3.75 =-196.875 -3.5x4x10.52=-1543.50
3 - 1.5 ⋅10 3 /12 = −125 -1.5x10x62=-540 - 10 ⋅1.5 3 /12 = −2.81 -1.5x10x7.752=-900.94
4 - 3 ⋅9 3 /36 = −60.75 -9x3x0.5x82=-864 - 9 ⋅3 3 /36 = −6.75 -9x3x0.5x52=-337.5
- 3 ⋅9 3 /36 = −60.75 - 9 ⋅3 3 /36 = −6.75
2
5 -9x3x0.5x4 =-216 -9x3x0.5x32=-121.5
∑ 766.59 1730.25 1573.95 2123.37
∑ 2496.84 3697.32
192
Örnek: Verilen şekillerin ağırlık merkezinden geçen eksenlere göre atalet momentlerini bulunuz.
58
16
30
30
10
2 10
30
3
30
25 40 40 25
25 40 40 25
KÜÇÜK BÜYÜK
Ai xi Aixi yi Aiyi Ai xi Aixi yi Aiyi
1 130x86=11180 65 726700 43 480740 1 130x86=11180 65 726700 43 480740
2 -25x30= -750 12.5 -9375 15 -11250 2 -25x30= -750 12.5 -9375 15 -11250
3 -10x25x0.5=- 125 8.33 -1041,67 33.33 -4166,67 3 -10x25x0.5=- 125 8.33 -1041,67 33.33 -4166,67
4 25x30=-750 117.5 -88125 15 -11250 4 25x30=-750 117.5 -88125 15 -11250
5 10x25x0.5=-125 121.67 -15208,33 33.33 -4166,67 5 10x25x0.5=-125 121.67 -15208,33 33.33 -4166,67
6 65x16=-1040 97.5 -101400 78 -81120 6 65x16=-1040 97.5 -101400 78 -81120
8390 511550 368786,7 7 42x65=2730(ek) 32.5 88725 107 292110
600275 660896.7 600275 660896.7

xg = = 53.98 y g = = 59.43 xg = = 53.98 y g = = 59.43
11120 11120 11120 11120
Ağırlık merkezinden geçen eksene göre I Ağırlık merkezinden geçen eksene göre I
KÜÇÜK BÜYÜK
3 2 3 2
bh /12 bhd I bh /12 bhd I
3 2 3 2
1 13x8.6 /12=689.06 13x8.6x0.096 =1.03 690,09 13x8.6 /12=689.06 13x8.6x1.643 =301.80 990,86
2 2x2.5x33/12=11.25 2x2.5x3x2.8962=125.80 -137,05 2x2.5x33/12=11.25 2x2.5x3x4.4432=296.10 -307,35
3 2x2.5x13/36=0.14 2x2.5x1x.5x1.062=2.809 -2,949 3 2
2x2.5x1 /36=0.14 2x2.5x1x.5x2.61 =17.03 -17,17
3 2 3 2
4 6.5x1.6 /12=2.22 6.5x1.6x3.404 =120.51 -122,73 6.5x1.6 /12=2.22 6.5x1.6x1.857 =35.86 -38,08
3 2
∑I427,361 6.5x4.2 /12=40.131 6.5x4.2x4.757 =617.77 657,90
∑I
1286,16
193
Örnek: Verilen şekillerin mukavemet ve atalet momentlerinin hesaplanması.

350
3.nolu ek
2.nolu ek
1.nolu ek
150x150x15
150x150x15
1124
1100
1124
15
1100
15
150x150x15
12 150x150x15
350 12
1.nolu ek
2.nolu ek
3.nolu ek
350
Weksiz = A i ⋅ x i =15 ⋅ 550 ⋅ ( 550 / 2 )⋅ 2adet + 12 ⋅ 350 ⋅ 556 ⋅ 2adet
+ 15 ⋅150 ⋅ ( 550 − 75 ) ⋅ 4 adet + 15 ⋅135 ⋅( 550 − 7.5 ) ⋅ 4adet =17877150mm3
W1. ek = A i ⋅ x i =15 ⋅ 550 ⋅ ( 550 / 2 ) ⋅ 2adet + 12 ⋅ 350 ⋅ 556 ⋅ 2adet
+ 15 ⋅150 ⋅ ( 550 − 75 ) ⋅ 4 adet + 15 ⋅135 ⋅( 550 − 7.5 ) ⋅ 4adet
+ 12 ⋅ 350 ⋅( 550 + 12 + 6 ) ⋅ 2adet = 22648350mm3
Mukavemet momenti (x-x)

W2. ek = A i ⋅ x i =15 ⋅ 550 ⋅( 550 / 2 ) ⋅ 2adet + 12 ⋅ 350 ⋅ 556 ⋅ 2adet
+ 15 ⋅150 ⋅ ( 550 − 75 ) ⋅ 4 adet + 15 ⋅135 ⋅( 550 − 7.5 ) ⋅ 4adet
+ 12 ⋅ 350 ⋅( 550 + 12 + 6 ) ⋅ 2adet + 12 ⋅ 350 ⋅( 550 + 12 + 12 + 6 )⋅ 2adet = 27520350mm3
W3. ek = A i ⋅ x i =15 ⋅ 550 ⋅ ( 550 / 2 )⋅ 2adet + 12 ⋅ 350 ⋅ 556 ⋅ 2adet
+ 15 ⋅150 ⋅ ( 550 − 75 ) ⋅ 4 adet + 15 ⋅135 ⋅( 550 − 7.5 ) ⋅ 4adet
+ 12 ⋅ 350 ⋅( 550 + 12 + 6 ) ⋅ 2a det + 12 ⋅ 350 ⋅( 550 + 12 + 12 + 6 )⋅ 2adet
+ 12 ⋅ 350 ⋅( 550 + 12 + 12 + 12 + 6 ) ⋅ 2adet = 32493150mm3
350 ⋅1124 3 135 ⋅10703 15 ⋅800 3

Ieksiz = − 2adet − 2adet =1.2571010 mm 4
12 12 12
350 ⋅123 
I1. ek =Ieksiz + 2adet  + 350 ⋅12 ⋅568 2  =1.5281010 mm 4
Atalet momenti (x-x)  12 
350 ⋅123 
I2. ek =I1. ek + 2adet  + 350 ⋅12 ⋅580 2  =1.81061010 mm 4
 12 
350 ⋅123 
I3. ek =I2. ek + 2adet  + 350 ⋅12 ⋅5922  = 2.1051010 mm 4
 12 
194

Atalet Momenti

Enviado por

Dados do documento

Direitos autorais

Formatos disponíveis

Compartilhar este documento

Compartilhar ou incorporar documento

Opções de compartilhamento

Você considera este documento útil?

Este conteúdo é inapropriado?

Direitos autorais:

Formatos disponíveis

Atalet Momenti

Enviado por

Direitos autorais:

Formatos disponíveis

BÖLÜM4 AĞILIK MERKEZİ-ATALET MOMENTİ

BÖLÜM 5: AĞIRLIK MERKEZI-ATALET MOMENTİ

5.1. AĞIRLIK MERKEZİ HESABI [ALANIN BİRİNCİ MOMENTİ]

1. Alanın [kalınlığı ihmal edilebilir]

Küçük parçacığın kütlesi=dV γ =dA t γ = dx dy t γ = ∆Gi [γγ=birim hacim ağırlığı]

Bağıntıları ile hesaplanır.

C: Eğrinin [ TEL: boyu>>>genişlik ] ağırlık merkezi; eğrilerin eşit kalınlıklarında

Bağıntıları ile hesaplanır.

D: Hacmin ağırlık merkezi

Birimlerin FONSİYONEL olması durumunda ağırlık merkezi.

∫ xdF ∫ ydF ∫ zdF

ÖRNEK 5.1. Üçgenin ağırlık merkezinin koordinatlarının [ x = ? y = ?] bulunması.

ÖRNEK 5.7. Şekilde verilen taralı alanın ağırlık merkezinin hesaplanması.

ÖRNEK 5.8. x=y -9 fonksiyonun [ x = ? y = ?] ağırlık merkezinin koordinatlarının hesabı.

Alınan parçanın (dilimin) alanı dA = x dy

ÖRNEK 5.9. Şekildeki alanın ağırlık merkezinin koordinatlarının [ x = ? y = ?] hesabı.

Alınan parçanın (dilimin) alanı dA = y dx

ÖRNEK 5.12. İki fonksiyon arasındaki alanın ağırlık merkezinin hesaplanması.

ÖRNEK 5.2. Taralı alanın ağırlık merkezinin koordinatlarının [ x = ? y = ?] bulunması.

Çözüm: verilen şekil geometrisi bilinen 2 şekle aşağıdak şekilde ayrılır.

ÖRNEK 5.3. Taralı alanın ağırlık merkezinin koordinatlarının [ x = ? y = ?] bulunması.

∑ x i dA ∑ [ x 1A 1 + x 2 A 2 ] ∑ [ 4 x 8 x 12 + [(1 / 3) x 6 + 8] x 0.5 x 6 x 12]

∑ yi dA ∑ [ y 1A 1 + y 2 A 2 ] ∑ [6 x 8 x 12 + [(2 / 3) x 12] x 0.5 x 6 x 12]

ÖRNEK 5.3.1. Şekilde verilen alanın ağırlık merkezi koordinatlarının hesaplanması.

Parça No ∑ A i x iAi 34100 xi ∑ A i yAi i xi 95439

ÖRNEK 5.3.2. Şekilde verilen alanın ağırlık merkezinin koordinatlarının hesaplanması.

ÖRNEK 5.3.3. Şekilde verilen alanın, [dairenin yarıçapı r=2]

1. Verilen x ve y eksenlerine göre atalet momentleri [Ix Iy]

Ağırlık merkezinin koordinatları [xg yg] y

∑ A i x i 349.22 ∑ Aiyi −57.94

dθ ∑ xidL = ∫ x dL ∫ [r cos θ]rdθ

y y x=0 ise y=0

x=0.5 ise y=0.25

5.2. PAPPUS-GULDINUS TEOREMLERİ

Paul Guldin, 1577-1643, İsviçreli Matematik, Astronomi

Guldin kuraları (dönel simetrik cisimlerin manto alanı ve hacminin basit

A: düzlem cismin alanı

Örnek: Yarım çemberin eksen etrafında dönmesi ile küre oluşur:

Bir çember veya dairenin eksen etrafında

L=π r (yarım çember uzunluğu)

Yarım dairenin eksen etrafında dönmesi ile küre

L boylu bir eğrinin şekildeki yg

180 dönüş A=L x π x yg

270 dönüş A=L x 1.5π x yg

360 dönüş A=L x 2π x yg

3. Verilen bir alanın bir eksene göre hacminin hesaplanması,

Önden bakış Üstten bakış

A alanlı bir düzlemin şekildeki gibi

NOT: Pappus-Guldinus teoremleri bazı geometrik şekillerin ağırlık merkezlerinin bulunmasında

x-x ekseni boyunca Pappus-Guldinus teoremi gereği alan,

y-y ekseni boyunca Pappus-Guldinus teoremi gereği alan, π . L . yg=π

Pappus-Guldinus teoremi gereği alan, π . L . yg

Pappus-Guldinus teoremi gereği alan, π . L . yg

ÖRNEK 5.17. Şekilde verilen eğrinin,

Çelik [800 kN/m3]

Altın [600 kN/m3]

Alan x y I [ağırlık merkezine göre] Polar

5.3. STATİK MOMENT [ALANIN BİRİNCİ MOMENTİ]

Yapı elemanlarının şekil değiştirmelerinin hesabında özellikle kesme kuvvetinden dolayı

ÖRNEK 5.19. Verilen şeklin,

Çözüm a: Önce eksenlere göre statik momentler hesaplanır.

S x = ∑ x i dA = ∑ [ x 1A 1 + x 2 A 2 ] = ∑ [ 4 x 8 x 12 + [(1 / 3) x 6 + 8 ] x 0.5 x 6 x 12] = 744.48 m 3

S y = ∑ y i dA = ∑ [ y 1A 1 + y 2 A 2 ] = ∑ [6 x 8 x 12 + [(2 / 3) x 12] x 0.5 x 6 x 12] = 864.60 m 3

S x = ∑ x i dA = ∑ [ x 1A 1 + x 2 A 2 ] = ∑ [5.45 x 8 x 2.275 + [(2x8 + 4x8x0.5) x3.67] = 216.63 m 3