Analiza I sinjaleve te të folurit duke përdorur Praat dhe
WaveSurfer
Amina Bajmak1,
1 Fakulteti i shkencave kompjuterike, Ukshin Hoti, Prizren,
20000/Kosova
aminabajmak7@gmail.com
Abstract
Ky punimi përbëhet nga analiza e një filmit dokumentar të shkurtër
lidhur me jeten e Adolf Hitlerit.
Për analizen janë përdorur dy paketa softverike Praat dhe
WaveSurfer. Është përdorur filmi dokumentar i njejtë për arsyje
se është bërë krehasimi midis këto dy paketa softuerike.
Analiza është bër nga fusha fonetike dhe me spectrogram është
bërë vizualizimi i rezultateve.
Keywords: Fonetika, Praat, WaveSurfer.
1.Hyrje
Në këtë punim është bërë analiza për nje film dokumentar
të shkurtër ku flitet për politikan të njohur gjermane Adolf
Hitler. Analiza është bër duke përdorur pakon softuerike të
famshme Praat dhe waveSurfer.
Praat është aplikacioni mi i përdorur për analizen shenkcore
të fjalës në fonetikën. Platforma është dizajnuar mjaft mirë
dhe kemi mundesi të ndryshme për ti zgjedhur dhe fituar
rezultaet të deshiruara.
WaveSurfer është aplikacioni qe ofron konfiguracione të
ndryshme për vizualizimin e rezultateve. Edhe te ky
aplikacioni platforma është dizajnuar mjaft mirë veq
posedon gabimin ku hapet dritarja për punë.
Gajtë analizes është shohur se kemi dy pika ku frekuenca
rritet dhe një është në fillim gjatë mbajtës së fjalimit nga
politikani dhe pika tjetër është gjatë fjallimit për luftën e
Dytë Botëror.
2. Filmi dokumentar “Adolf Hitler Documentary:
Childhood, Rise to Power, and Persuasion”
Në këtë film dokumentar të shkurtër flitet për ish politikan
Gjermane dhe kryetar I Parties Kombëtare Socialiste
Gjermane – Adolf Hitler.Në film është folur së pari për
fëmijërin eAdolfit ku caktohet se Adolfi është I lindur me
20 Prill 1889 në Braunau. (Wikipedia, 2018) Ai ishte fëmija
e katërt të zyrtarit doganor Alois Hitler dhe gruas së tij
Klara. Në këtë film është folur gjithashtu edhe për
shkollimin e Adolfit, ku ne gjejmë se babai I Adolfit ka
vendosur qe ai duhet të kryn studimet në “ Realschule” dhe
të jetë zyrëtari dogonar. Por kjonuk ishte mire për Adolfin
sepse ai dëshironte të jetë piktor. Në studimet nuk ka qen I
suksesëshm dhe masandej nuk ish I interesuar për asgjë.
Ashtu nga filmi shohemi dhe ngritjen e Adolfit dhe
sukseset e tij gjat luftës së Parë Botërore. Ahtut flitet edhe
për fuksionimin e tija në Partijen naziste.
Në fund filmit flitet për dështimet dhe bindjen e Adolfit dhe
luftës së Dytë Botërore.
3. Fonetika dhe Teoria e Prodhimit të Fjalave
Përpunimi i fjalëve dhe teknologjia gjuhësore përmbajnë
shumë koncepte dhe terminologji të veçanta. Për të kuptuar
se si funksionojnë metoda të ndryshme të sintezës dhe
metodave të analizës, duhet të kemi disa njohuri për
prodhimin e gjuhës, fonetikën artikuluese dhe disa
terminologji të tjera të ngjashme. (Harrington, 2013)
Fjala e vazhdueshme është një grup sinjale audio të
komplikuara që bëjnë
duke i prodhuar ato artificialisht të vështira. Sinjalet e
fjalimit zakonisht konsiderohen si të shprehura ose të
pafalura, por në disa raste ato janë diçka mes këtyre dyve.
Sinjalet e të folurit të tre zanoreve (/ a / / i / / u /) janë
paraqitur në domenin e kohës dhe të frekuencës në Figurën
1. Frekuenca themelore është rreth 100 Hz në të gjitha
rastet dhe frekuencat formante F1, F2 dhe F3 me zanor / a /
janë përafërsisht 600 Hz, 1000 Hz dhe 2500 Hz
respektivisht. Me zanor / i / tre formantët e parë janë 200
Hz, 2300 Hz dhe 3000 Hz, dhe / u / 300 Hz, 600 Hz dhe
2300 Hz. Struktura harmonike e ngacmimit është gjithashtu
e lehtë të perceptohet nga paraqitja e domain-it të
frekuencës.
Figure 1 - Prezantimi i domenit kohor dhe frekuencor të
zanoreve / a /, / i /, dhe / u /.
4. Praat (paketa kompjuterike)
Është një paketë kompjuterike falas për analizën shkencore
të fjalës në fonetikë. Është projektuar dhe vazhdon të
zhvillohet nga Paul Boersma dhe David Weenink i
Universitetit të Amsterdamit. Mund të funksionojë në një
gamë të gjerë sistemesh operative, duke përfshirë versione
të ndryshme të Unix, Linux, Mac dhe Microsoft Windows
(2000, XP, Vista, 7, 8, 10). Programi mbështet sintezën e të
folurit, duke përfshirë sintezën artikulatore. (Wikipedia,
2018)
PRAAT është një mjet shumë fleksibël për të bërë analiza
të fjalës. Ofron një gamë të gjerë të procedurave standarde
dhe jo standarde, duke përfshirë analizën spektrografike,
sintezën artikulatore dhe rrjetet nervore.
Praat posedon shumë kategorit të ndryshme qe na
mundëson të zbatojmë analizen në një menyr të leht.
Themeluesit: Paul Boersma dhe
David Weenink
Viti: October 7, 2003
Platformatku Windows, Linux, Mac
funksion
Programi për: sinteza e të folurit,
dukepërfshirë
sintezën artikulatore.
Table 1 - Karakteristika të Praat
Për disa njerëz, Praat është më shumë një mënyrë jetese sesa
një paketë software. Përdoret gjerësisht nga hulumtuesit e
nivelit të lartë, ka shumicën e tipareve të mira të SFS (shih
më lart) dhe përveç kësaj do t'ju mësojë të gjitha rreth
Teorisë së Optimitetit! Entuziastët Praat kontribuojnë
programe shtesë ose funksione, kështu që ajo vazhdon të
rritet. Mbështetja me e-mail për përdoruesit në vështirësi
është e mirë. Ashtu si me SFS, megjithatë, të mësuarit është
një sfidë e vështirë për ata me ekspertizë të vogël në
kompjuter.
5. WaveSurfer (paketa kompjuterike)
WaveSurfer është një editor audio përdorur gjerësisht për
studimet e fonetikës akustike. Ky është një program i
thjeshtë, por mjaft i fuqishëm për shfaqjen interaktive të
formave të valëve të presionit të zërit, seksioneve të spektrit,
spektrogrameve, gjurmës së gjoksit dhe transkriptimeve.
Ajo mund të lexojë dhe të shkruajë një numër të formateve
të skedarëve të transkriptimit të përdorur në hulumtimin
industrial të fjalës përfshirë TIMIT. (KTH, 2018)
WaveSurfer është softuer i lirë, i shpërndarë sipas një
licence të lejuar falas të softuerit.
Licenca: BSD-like
Viti: December 30, 2011
Platformaku Cross- platform
funksion
Programi për: studimet e fonetikës
akustike
Table 2 - Karakteristikat të WaveSurfer
WaveSurfer është një mjet me burim të hapur për vizualizim
dhe manipulim të shëndoshë. Ajo është projektuar për t'iu
përshtatur të dy rishtarve dhe përdoruesve të përparuar.
WaveSurfer ka një ndërfaqe të thjeshtë dhe logjike të
përdoruesit që ofron funksionalitet në mënyrë intuitive dhe
që mund të përshtatet me detyra të ndryshme.
Ajo mund të përdoret si një mjet i pavarur për një gamë të
gjerë të detyrave në kërkimin dhe edukimin e gjuhës.
Aplikacionet tipike janë analiza e fjalës / zërit dhe shënimi
i shëndoshë / transkriptimi. (Wikipedia, 2018)
WaveSurfer mund të shërbejë gjithashtu si platformë për
aplikacione më të avancuara / të specializuara. Kjo arrihet
ose nëpërmjet shtrirjes së aplikacionit WaveSurfer me
shtojca të reja me porosi ose duke përfshirë komponentët e
vizualizimit të WaveSurfer në aplikacione të tjera.

6. Analiza me paketin Praat

Figure 4 - Spektogrami për pjesen ku frekuenca është më e madhe

Në figuren të 4. Shohim spektongramin për pjesën ku

frekuenca është më e madhe dmth. Pjesa ku Adolfi mban
fjalimin e vet dhe ku frequenca kaloi 3423 Hz.

Figure 2 - frequenca dhe koha e anlizes të filmit doklumentar 7. Analiza me WaveSurfer

Në këtë foto shohim frequencen e zërit gjatë filmit
dokumentar të shkutrër. Në fillim shohim se frequenca është
afer 0 sepse në fillim është zëri i qet. Masandej shohim se
filmi shkon me një tonalitet të njejt me disa variacone.
Variaconi më i madh është në pjesën ku Adolfi mban
fjalimin.

Figure 5 - Analiza e valëve me waveSufer

Në WaveSurfer kemi disa konfiguracione që mundemi ti

zgjedhim për ti paraqitur të dhënat në formen e deshiruar.
Kemi Kohen e caktuar me frekuencat.
Gjatë filmit frequenca më e madhe është në kohën
00:00:172 gjatë fjalimin e Adolfit.
Figure 3 - Spectogram për një fjali në filmin dokumentar

Këtu kemi bërë analizen me spectrogram për një fjali në

filmin dhe shohim ku frekuenca rritet dhe zvoglohet.
 Figure 6 Analiza e zërit me spektogram
Ne këtë figure është zgjedhur konfiguracioni Speech
analyzer dhe kemi fitura analizen e valëve dhe
spektogramin në një figure. Dhe në këtë figure më mire
është shfaqur ku zëri ritet dhe zvoglohet në disa menyra.
Figure 7 - TIMIT Transcription
TIMIT është një korpus me fjalimin fonemik dhe leksik të
folësve të gjinive dhe dialekteve të ndryshme. Secili
element i transkriptuar është përcaktuar në kohë.
TIMIT u krijua për të zgjeruar njohuritë akustike-fonetike
dhe sistemet automatike të njohjes së gjuhës.
Dhe në këtë figur kemi analizen TIMIT krehasuar me
analizen e valëve. Timit është shfaqur me kohën dhe me
Khz. Në filim 16Khz është frequenca më e madhe dhe këtë
frequence e kemi në kohën 00:00:172 dhe 00:01:132 –
00:02:170.
Figure 8 Demonstrimi i analizes me waveSurfer
Në fund të analizes është zgjedhur konfiguracioni
“Demonstration” ku shohim në një figure analizen
komplete.
Në figuren janë vizualizuar mengjyra reyultatet ku është
caktuar edhe koha edhe frekuenca.
Përfundimi
Punimi është përbër nga analiza e filmit dokumentar për
politikan Gjermane Adolf Hitler duke përdorur dy
aplikacione apopaketa softuerikePraatdhe waveSurfer.
Të dy aplikacione kanë dhënë rezultatet të njejta mepak
dallim për filim e njejt. Gjatë fillmit është një pjesë ku
frekuenca rritet dhe ajo është pjesa ku politikani e mban nje
fjalim të vetëm. Dhe kemi rritjen e frekuencat ku flitet për
luftën e Dytë Botëror. Filmi është zgjatur 10 min dhe shkon
me një tonalitet të njejt me përjashtim të këto dy raste.
Në përgjithsi të dy pako softuerike janë dizajnuar dhe
zhvilluar mjaft mire për analizat fonetike por statikat
tregojnë se Praat ështënjë nga më të përdorurit nga të gjitha
pako softuerike.
1. Bibliography
[1]Harrington, J. (2013). The phonetic Analysis of Speech.
Mynich - Germnany.
[2]KTH. (2018, April 28). Retrieved from
http://www.speech.kth.se/wavesurfer/index2.html
[3]Wikipedia. (2018, April 27). Retrieved from
https://hr.wikipedia.org/wiki/Adolf_Hitler
[4]Wikipedia. (2018, April 28). Retrieved from
https://en.wikipedia.org/wiki/Praat
[5]Wikipedia. (2018, April 29). Retrieved from
https://en.wikipedia.org/wiki/WaveSurfer
Appendix
1.Linku I filmit dokumentar që është përdoru për
Anlizen:
https://www.youtube.com/watch?v=gkdbO_QDUqQ
&t=50s
2. Filmi dokumentar për Adolf Hitler
https://www.youtube.com/watch?v=1btWFHjjqrs&t=
1s
Vendi dhe data e lindjes:
06.07.1995, Prizren
Edukim:
2010/2011 –2014 - Shkolla e mesme “Gjon Buzuku”
2014/2015 – 2017 Fakulteti I shkencave kompjuterik “Ukshin Hoti”- Prizren
(GJ.Boshnjake)
2017 – Universiteti “Ukshin Hoti” Fakulteti I shencave kompjuterik (Niveli-Master)
Aftësitë:
Njohuri të mira nëgjuhën: Boshnjake, Angleze dhe Maqedonase
Interesat (Hobbies):
leximi i librave nga autoret të huaj, punimi në Photoshop, punimi në gjuhën
programore “R” dhe “Weka”.