Você está na página 1de 44

NUNNA TUIKHUR : JULY : 2015 01

A CHHUNGA THU AWMTE

Editorial ................................................... - 2

Keimahni .................................................. - 3

Khawvel Tukverh .......................................... - 5

Kawng Dik
- Pro Pastor Lalhmangaihzuala.................. - 23
.
Titanic Lawng Lian Kha
- Pastor Seikunga ................................. - 25

Cristiano Ronaldo Chanchin


- Jon Avraham ..................................... - 26

Chhura Nun Leh Kan Kristian Nun


- Alex Z.L. Chhunga Hualngo .................... - 27
.
July Thlaa Kan Unau Piangte .......................... - 31

Varanasi Mission Field News June 2015


- Rev S. Lalkhuma ................................. - 32

Inneih Awmzia
- Alex Z.L. Chhunga Hualngo .................... - 36

NUNNA TUIKHUR CHHIAR


NUAM VEK ULE
02 NUNNA TUIKHUR : JULY : 2015
“Ţhenna ram khawvel hrehawmah hian,
Ţapin lungduh lenrual kan ţhen leh ţhin…”

A ni, inngeih leh lungrualin kumtluang chena len za duh ngawih ngawih
ţhin mah ila, leilung danin mihringte hi kan inţhen a lo ţul leh ţhin a.
Amah Rokunga hlain, “Rual duh ţhenna biahthu ‘dam takin’ tih reng a bang thei lo.” a
lo tih angin, ngâi tak chunga inthlahna thu kan inhlan a lo ţul leh ţhin.
Inţhenna chu chi 3-in han ţhen dawn ta ila- thihna avanga inţhenna te, he
khawvelah hmun danga inawmsan tur ţhenna te, hmun khata awm reng chung sia thin-
lung lama inţhenna te pawh a ni ang chu. Engpawhnise, a tlangpuiin inţhenna chu kan
tuar thiamlovin na kan ti ţhin hle a, kan ţahpui vawng vawng ber chu anih hi!
Thinlunga khatliam chu kain a puangchhuak angin, kan lungngaihna
vawrtawp pawh hlain kan puangchhuak ţhin a. English hla puahtu ropui PB
Shelley-a paw’n, “kan lungngaihna ber min hrilhtu kan hlate hi kan hla ţha leh
from the EDITOR’S desk

duhawm berte an ni” (Our sweetest songs are those that tell of saddest thought)
a lo ti ve chiah bawk. Mizote mai nilo khawvela kan hla chhuanvawr leh hlu
ber berte hi ‘inţhenna’ lam hla emaw, ‘ţhenna’ in a hrinchhuah a ni deuh vek
hial awm e. Kristian hlaah pawh hian kan ţhen tak kan hmangaih kaltate lenna,
vanram ngaihna lam hlain hmun a chang hnem hle mai. Chu ‘inţhenna’ chu
Mizo literature lamah pawh nise khawhar hla leh lunglen hla tam tak lo pianch-
huahna kan ti thei ang. Chuvang chuan, inţhenna hi runthlakin kha hle mah se,
a lo thlum ru hle bawk si a ni.
Hla siamtuin, “Pathian thil rel dan chu a va mak em! Hriat phak rual
loh a ni, a tum zau zia...” a lo ti a, kan tawrh thiam loh ţhin viau rualin, a chang
chuan inţhenna hi keimahni tana ţha zawk tur a lo nih piah lamah, midang tana
ţha tur te a lo ni daih ţhin bawk. Zirna lamah te, eizawnna lamah te leh rawng-
bawlna kawngah te pawh etc., eng emaw hunlaia kan inţhenna khan rah ţha
chhuahin hlawhtlinna ropui taka min hruai thlengtu a lo ni fo ţhin.
Mihringten kan pumpelh theih loh inţhenna chu kan tawk vek dawn a, he lei
damchhung ni hian kan intawng leh tawhlo pawh a ni maithei. Thufingte 22:1 ah, “sum
tam tak aiin hming ţha hi thlan zawk tur a ni..” a tih angin, kan ţhen takte khan engtinge
min hriat zui ang? tih hi kan ngaihtuah tel fo a pawimawh khawp ang. Engpawhnise, he
leiah lungngaiin inţhen ţhin mah ila, inţhen awm tawhlohna hmun kan tana buatsaih a
awm a, chu hmunah chuan lungngaia inţhen tawh hnu-te intawh leh kan beisei.
“Inţhen a awm lo’ng, kan inţhen tawh lo’ng,
Vanram nuamah khian inţhen a awm tawh lo’ng.”
Australia rama min pemsan tur, kan Fellowship nu leh pa ber chan chang, Upa
LR. Vunga te chhung thlahnan he Nunna Tuikhur July-2015 issue hi kan hlan e.
NUNNA TUIKHUR : JULY : 2015 03

KEIMAHNI
***KAN FELLOWSHIP 7042276589
din tirh aṭanga kan hruaitu, kan Fel- 10. F. Lalrinzuala - 9643547330
lowship Upa, tuna kan Vice Chairman 11. Timothy T. Kuki - 9643547296
ni mek, Upa LR. Vunga te chhung ch- 12. Joseph Rothanmawia –
uan July 29, 2015 hian Australia lamah 9560014358
min thlawhliamsan dawn ta. Fellow- 13. R. Lalruatfela – 9599359864
ship mipuiten kan ui tak meuh meuh 14. Lalthafamkima - 9560762605
a, chutih rual chuan, ram tha lehzual
zawka kal tur an nih angin kan lawm-
pui hle a ni. An tum ram tluang taka an *** MUSIC & SOUND lama
thlen theihnan duhsakna kan hlan e. inthuam thatna lam pawh kalpui zel a
ni a, Half Yearly Meetinga rel tawh
Upa LR. Vunga te chhung angin a hlui zawk tihral a nih hnuah, ni
thlahna hi July 26, 2015 (Sunday) 11 July, 2015 khan mixer thar tha leh
inkhawmah hian neih tur a ni dawn a, changkang zet mai chu lei a ni ta. Kan
tlaiah thlahna ruai theh tur a ni bawk mixer thar hi ‘Yamaha MG16XU’, 16
ang. He hun min hmanpui tur hian kan channel a ni a, Rs. 35,500/- a lei a ni.
Synod Pastor-te pathum pawh sawm Hemi hma hian Hollow Guitar thar tha
an ni bawk a ni. tak lei alo ni tawh bawk. Malsawmna
chhiarsenloh min vurtu Lalpa chu fa-
Hemi ni a Fatu hna tlawmn- kin awm rawh se.
gaia min thawhsak turin heng mite hi
ruat an ni:-
1. Pu Lalnunmawia (Leader) - ***HLA THLAN: Chawlhni
9650128192 chhun inkhawma mipui hla sak tur hi
2. Pu Lalhriatchhunga (Asst. Leader) music-puten lo train lawk thin tur anih
- 9971247585 avangin, hla thlan duh kan neih chuan
3. Joseph Vanlalthlamuana - Music Committee Chairman leh Secy.
959943977 te hnenah hrilh thin tur a ni.
4. H. Lalhleisum (Sumte) - 8800940422
5. Michael Lalrinzuala - 9774910322
6. Lalnunsangzela - 8447782387 *** WOMEN DEPT. chuan
7. Deryck Ropeka - 9643539869 July 15 khan sumtuak nan “Ungsan-
8. Rohlupuia - 7042523267 piau” zuarin hnatlang an nei a, mi-
9. Aaron Vanlalchhanhima - ten an hlutsakin an inhralh tha hle a,
04 NUNNA TUIKHUR : JULY: 2015
an inchanlo zawk hial niin thu kan PRAISE AND WORSHIP SERVICE :
dawng. Tlawmngaia an thilzawrh lei- Solo :
saktute zawng zawng chungah Wom- 1. Nl. Laltlankimi
en Dept. chuan lawmthu an sawi tak 2. Nl. Lalbiaknungi
meuh meuh a ni. 3. Nl. Lalhruaitluangi
4. Nl. Jenny Zonunsangi
5. Tv. JL Liana
*** PANGPAR KHAWI 6. Tv. Lalremruata
TRAINING : Dt. 18/7/2015 khan 7. Pu. C. Lalchhanchhuaha
Women Dept. huaihawtin Biak Inah Keyboardist : Pu Lalropara
pangpar khawi zirna training neih a ni Sound Control : Tv. Lalremruata
a, zirtirtu atan hian Pi Ngurthanmawii Guiterist : Tv. JL Liana
chu rawih a ni, training-a kalten an
hlawkpui hlawm hle.
*** ṬHALAI HRUAITU IN-
THLAK : Kum 2015 Ṭhalai Hruaitute
*** FAREWELL TO zingah Sap Ram lama min liam san tur
MR&MRS UPA LR VUNGA cum an awm tak avangin hruaitute hetiang
PRAISE AND WORSHIP SER- hian kan inthlak kual a, tin, an aiawh
VICE : Ni 25-07-15 Ṭhalai Inkhawm tur kan lak rual hian kohhranpui lama
zan hian kan Upa te chhungkua for- kan lo dil tawh angin EC tur kan ruat
eign kal tur thlahna hun hman pahin belh nghal bawk a ni.
thalai ten Praise and Worship Service
neih tur a ni ang. Hetiang hian hunruat KUM 2015 ṬHALAI HRUAITU NI-
a ni. HNA CHELH THARTE:
O.B. :
FAREWELL : Asst. Secy. : Tv. Freddie Zohmangaiha
Treasurer : Tv. Malsawmdawnga
Chairman : Pu Jerome Lalhruaitluan-
ga Ralte E.C. Members tharte :
Thilpek Khawn : Nl. Jasmine Lalrem- 1. Nl. Helen Hmangaihthangi
ruati Chinzah 2. Tv. Lalhunmawia
Thilpek Hlantu : Pu Lalhminghlua 3. Tv. TC Rodingliana
Chhungkaw Zaipawl : Upa LR Vunga 4. Pu C. Lalchhanchhuaha
te chhung
Thutawi : Upa LR Vunga Ni 18/7/15 Ṭhalai Inkhawm
Thlahna thusawi : Tv. Alex ZL Ch- Zan khan charge inhlanna leh hruaitu
hunga Hualngo thar te Pathian hnena hlanna neih a ni.
NUNNA TUIKHUR : JULY : 2015 05

KHAWVEL
PHEIKHAWK KE-ARTUI Andrew Craig, ortho-
SÂNG BUN ṬHINTE TAN paedic research fellow at Brad- T
MORTON’S NEUROMA A ford Teaching Hospitals NHS
HLAU HAWM Foundation Trust chuan damlo U
Scientist te chuan hmeich- zinga zaa 55 te chu zai an ngai
hia, pheikhawk ke-artui sang lutuk tih a sawi a, an ke zung ṭang K
bun ṭhin te hian Morton’s neuroma bawr vela hriatna thazam te chu
an vei duh an ti a, he natna awmdan
chu chemte hriam tak rap ang hian an
paih a ngai ṭhin niin a sawi a, an
hriatna thazam an paih hnu hi
V
inhre ṭhin a, an kal ṭha ngam lo ṭhin
niin an sawi.
chuan an ke hmawr vel chuan
engmah hriatna a nei tawhlo
E
UK-ah chuan Morton’s Neu-
tih a sawi a, a la nasa lo deuh te
chu Insoles leh Steroid injection R
roma vei hi kum 10 kal ta ai khan a le- hmang te pawhin an enkawl ṭhin
tin an tam tawh zawk a, hei hi a chhan tih a sawi bawk. H
tam zawkah chuan pheikhawk ke-ar-
tui sâng lutuk bun vangah zirchianna
neitute chuan an puh a ni. “MIZO” MOBILE HAND-
SET
He natna vei tam ber hi kum China ram chhunga mobile
40 leh 69 inkar an ni a, kum 2004-05 company pakhat chuan MIZO tih
khan hetiang natna vei damdawi ina hming pu in Mobile handset a siam-
an enkawl zat chu 1,179 an ni a, ni- chhuak! Hei hi Mizo te hming chawia
kum, 2014-15 chhung khan 2,532 an an siam nge ni ang? Mizo te hi China
tling a, an punna hi 115% lai a tling a unau te hian min lo la theih nghilh lo
ni. nge ni ang?
Zirchianna neitute chuan he
natna hian ke zungṭang kara nerve a An company hming pawh
khawih a, heng nerve-ah hian timur a ShangHai MIZO Electronic Corpora-
siam a, chu chuan an ke zungṭangah tion Limited tih a la ni zui. India leh
chuan chemte hriam tak rap anga hri- Myanmar Sorkar hian an helh viau
atna a siam niin an sawi a, pheikhawk ang em? Eng nge i ngaih ve dan le?
ke-artui sang 5cm aia sang bun zingah
hetiang natna nei hi an tam zual tih an ShangHai MIZO Elec-
sawi. tronic Co., Ltd was established in
06 NUNNA TUIKHUR : JULY: 2015
April 2012,is one of the high-tech a, ball changtu in ball a pass in ball
enterprises,committed to the mobile lo changtu leh goal line inkarah player
communication product, research and pathum tal an awm chuan offside a
development, manufacturing,sales nilo. Offside dan thar a awm tak avan-
and service.The company has more gin formation thar chi hrang hrang
than 200 employees,including re- pawh a rawn piang ta a ni.
search and development personnel
20 people,engineering and technical 1-2-7 Formation :
personnel 30 peoples. At present, the Kum 1860-70 inkar khan 1-2-
company has five complete product 7 formation hi an hmang lar hle a,
line, two laboratory room, various ad- centre-back pakhat, halfback pahnih
vanced testing equipment. leh forward pasarih awmin attack-
CONTACT ADDRESS : ing game an khel nasa thei rem rem
Sales email:Sales@mizo.net.cn khawp mai.
Technical support email:Technical@
mizo.net.cn The Pyramid (2-3-5 formation) :
ShangHai MIZO Electronic CO., He formation hi Pyramid formation an
LTD. ti a, 1880-1925 inkar khan an hmang
Website : www.mizo.net.cn nasa a, English club Preston North
End lamin an rawn hmang lar chho a
ni.
FORMATION RAWN He formation hi teamwork a
PIAN CHHOH DAN innghat formation hmasaber a ngaih
Football hi an khelh tan tirh theih a ni a, he formation ah hian right
chuan formation mumal tak hi a awm half leh left half te hian lehlam winger
ngai lova, ball an pet pawp a an um leh te an mark a, key player chu centre half
dul dul mai thin a ni. niin lehlam striker te a mark a, defense
Kum 1963 khan offside rule leh attack thlunzawmtu pawimawh tak
hi an siam ta a, FA in offside rule an a ni.
siamah hian ball chang tu in hma a mi Kum 1930 khan 2-3-5 tlem a
ball a pass hrim hrim chuan offside a tihdanglam deuh Austria, Hungary
ni tawp. leh Czechoslovakia ah te a lar hle a,
He dan thar avang hian pass- ground ball tawi te te in an in pass
ing game an khel ngai meuh lova, kh- nasa a, 1934 World Cup ah khan Aus-
alh tlang tumin ball an khalh pup pup tria in he formation hmang hian palina
mai thin a, goal lut pawh a tlem sawt an ni thei a ni.
hle.
FA lamin dan thar an siam leh 1925 – 1945: W-M formation (3-2-2-
NUNNA TUIKHUR : JULY : 2015 07
3) : He formation hi Arsenal manager M-U formation hi WM formation
Herbert Chapman-a’n kum 1925 khan atanga an hmuhchhuah a ni a, field
a rawn hmang lar hle a, offside dan lehlam lehlamah outfield player panga
thar an siam leh tak avanga he dan hi ve ve an awm a ni.
rawn hmang a ni. Kum 1950 chho khan Hungary
He formation ah hian Chap- lamin an rawn hmang lar chho a, he
man hian lehlam pawl attacking na formation ah hian defender pathum
lutuk tur a tir atanga dan nan defender awmin halfback pahnih an awm
leh attacker te inzah chiah in a rawn bawk a, winger pahnih awmin player
chhawpchhuak a ni. pawimawh ber chu striker a ni.
Arsenal in he formation hi an Striker hi centre back te an position
hmang tangkai hle a, England a first atanga pawt chhuaktu berah an hmang
division a awm tirh khan a zawn in a, forward ten he hmun ruak hi goal
tum 5 lai an champion thun nan an lo hmang
a, kum 1931-39 khan tangkai ta thin a ni.
FA Cup tum hnih an M-U forma-
la bawk a, England tion hian W-M for-
ah he formation hi a mation a rawn ti thi
rawn lar leh em em der a, kum 1953 khan
bawk a ni. Hungary in he foram-
tion hmang hian W-M
1934 & 1938: II formation hmang
Metodo (2-3-2-3) : England chu 6-3 laiin
2-3-2-3 formation hi an sawp a, Enland
kum 1930 chho khan stadium hmingthang
Italian manager Vittorio Pozzo-a’n Wembley ah a vawikhatnan England
a rawn hmang lar chho a, he forma- hemi tum hian an tlawm.
tion ah hian centre back pahnih awm
in goal lut tur goalkeeper an ven pui 4-2-4 formation :
a, centre half ten lehlam pawl striker He formation hi Hungary leh Brazil
te an lo chang bawk a, center half ten kum 1950 chho khan an hmang a,
hi defense leh attack thlunzawmtu he formation hi defense lama player
pawimawh em em a ni bawk. pali an dah hmasak berna a ni bawk.
He formation hmang hian kum Half back te hna ber pakhat
1934 ah leh 1938 ah te khan Italy chu lehlam pawl counter attack lo
Word Cup ah an champion a ni. danchah a ni a, a laiah player an awm
tlem avangin defender te an khawng
M-U formation (3-2-3-2) : that a ngai hle bawk a, defender ten
08 NUNNA TUIKHUR : JULY: 2015
ball an chan veleh forward pass nghal Hetiang bawk hian ram dang –
tur an zawn zung zung a ngai a ni. Australia leh Singapore te pawhin In-
An attack dawn chuan defend- dia aṭanga Maggi an lakluh chu a him
er zinga pakhat tlanchhuak in an for- tawk tih an lo sawi ve tawh bawk a ni.
mation hi 3-3-4 angin an khel thin a, Nesetle chuan khap a nih tak avanga
he formation hmang hian Brazil khan Maggi an tihchhiat zawng zawng hlut
1958 World Cup an lo la tawh a, hun zawng chu India pawisaa cheng vai-
kal zelah he formation atang hian tun- belchhe 320 (US dollar maktaduai 45)
lai formation lar tak 4-3-3 leh 4-4-2 te hû vel a ni tih an sawi a ni.
an rawn piang chho ve ta bawk a ni. Hetihlai hian Bombay High Court-in
(Source : Football Bible.com) mihring tana pawi thei thil a tel nia
sawi a nih avanga khap, Maggi chu
ram pawna hralh chhuah leh phalna,
UK FOOD REGULATOR- Nestle Company a pe.
IN INDIA AṬANGA MAGGI Food Safety & Standards Au-
LAKLUH TE A HIM TAWK A TI thority of India chuan Maggi-ah hian
India-a Maggi instant Noodles mihring tana pawi thei, thil hang lam,
khap a nih hnu lawkah UK Food regu- danin a phal chin aia tam hmuh a nih
lator chuan India aṭanga Maggi an lak- avangin June ni 5 khan hralh chhuah
luh chu a him thu sawiin, lead a tam a lo khap tawh a, Nestle Company
lutuk lo tih an sawi. chuan phalna nei thlapa zuar an nih
thu sawiin, FSSAI chu an thuneihna
piah lama khapna dan siamah a puh
a, Bombay High Court hian Maggi hi
ram pawna hralh chhuah phalsak mah
se, ram chhunga hralh chungchang
chu July ni 14-ah a ngaihtuah dawn a
ni.

Thuchhuah an siamah, “Food


Safety Agency chuan UK-a Maggi MYANMAR-IN CON-
sample an test-ah lead awm zat chu STITUENCY A SIAM
EU-in a phal zat hnuai lam a awm a, Myanmar-a Union Election
mipui te tan a him lohna a awm lo,” Commission (UEC) chuan kumina in-
tiin a tarlang a, hetianga Maggi an test thlanpui an neih tur atan constituency
chhan hi India-a Maggi te dawr aṭanga a siam.
la let tura thupek a awm vang a ni tih Inthlanpui neih hun tur hi sawi
an sawi. chian la ni lo mah se, October thla
NUNNA TUIKHUR : JULY : 2015 09
tawp lam emaw, November thla tir na lam thlawptu pakhatin silai kenga
lam a ni ang. beiin, biak-ina awmte a pawng kah a,
UEC chuan House of Repre- mi pakua an thi.
sentative (Lower House) inthlan nei- He thil thlen hnu hian mi-
hna atan constituency 330 a siam a, hang biak-in paruk vel chu beih an ni
House of Nationalities (Upper House) leh tawh a, Georgia, North Carolina,
atan constituency 168, Region/State South Carolina leh Tennessee thunei-
Parliament atan constituency 644 leh tute chuan mi hang biak-in bitum bik a
State Parliament for National Races nih dan hi an chhui mek.
atan constituency 29 a siam. Thawhlehni zan khan Gree-
Inthlanpui neihpuitu tur, inter- leyville, South Carolina-a Mount Zion
national observer-te tan UEC chuan Church chu hal a ni a, he biak-in hi
kaihhruaina dan a siam nghal bawk. kum 20 kalta khan Ku Klux Klan-te’n
International observer-te chu Election an lo halsak tawh bawk. Mount Zion
Commission-in inthlan neih hun tur Church hal hma hian biak-in dang
a puanchhuah aṭanga ni 15 chhunga panga-ah kangmei a chhuak a, heng
ngeia an dilnate thehlut tura hriattir an zinga pathum chu hal luih ngei a ni tih
ni. finfiah a ni tawh bawk.
UEC-in kaihhruaina dan a sia-
mah chuan, inthlan neih pui turte ch-
uan Election Commission hnena dilna ENGLISH BIBLE HMASA
an thehluha an kalna bial tura an tarlan BER COPY LILAM DAWN
bak, bial dang inthlannaah an inrawlh Kum 1537-a tihchhuah, Eng-
lo ang tih a ni. Observer-te hi venhim- lish Bible hmasa ber-a Thuthlung thar
na pek an ni ang a, dan kalha thiltih a copy chu thla thar hian London-ah li-
awm a nih chuan UEC hnenah an hri- lam a ni dawn a, pound 35,000-a hralh
attir ang. beisei a ni.

US-AH MIHANG BIAK-


IN PARUK HAL TAWH
Kar hnih liamta khan US South
Carolina state-a mihang biak-in beih a
nih hnuah, US chhim lama mi hang Wiiliam Tyndale-a lehlin,
biak-in beih chhunzawm zel a ni. Thuthlung thar hi tuna a neitu hian
Charleston, South Carolina- kum 1960 vel khan Cambridge-a leh-
a mihang biak-in, Emanuel African khabu hlui zawrhna dawrah shilling
Methodist Episcopal chu chi inthliar- 25-in a lei a ni. Hei hi Tyndale-an
10 NUNNA TUIKHUR : JULY: 2015
English-a Bible pum a lehlin ami lak- 50 la enkawl tling lo heng Van Gaal
chhuah a ni. leh Guss Hiddink te pawh an hming a
Tyndale hi sakhaw rin dan kalh lang phak lo a ni.
zawnga chea puhin Antwerp, Bel- Tehna hrang hrang atanga an
gium-ah man a ni a, kum 1536 khan tehin Manchester United manager Sir
tihhlum a ni. Tihhlum a nih hnu hian Alex Ferguson chu pakhatna a ni a,
a Bible lehlin copy, Britain-a hmuhte Chelsea manager Jose Mourinho ch-
chu halral an ni. uan Arsene Wenger a phak lo tlat mai.
England lal, Henry VIII khan a Manager that dan indawt hetiang hian
hnuah Bible-a a lehlin zinga bu pali-te :
chu England-a tichhuak turin thu a pe
leh a ni.

PREMIER LEAGUE
MANAGER THA BER TU NGE?
Premier League TV-a pech-
huaktu pakhat Sky Sports chuan Pre-
mier League din a nih atanga vawiin
thlenga manager tha ber an zir chi-
ang a, game an khelh atanga point an
hmuh dan te, title an lak leh top 4-a
an lan dante leh Premier League-a an
cham rei dan thlengin tehfung rintlak
tak an siam a.
Hetih lai hian player lei leh
player naupang chher chhuah lam
erawh tehfungah an telh lo. Match
tina an point hlawh chhuah chu 10 in
an puntir a, title an lak chu 50 points
an pe a. Top 4 chu 15 in an puntir leh BOXER MAYWEATHER
bawk a, manager-in game 100 a khelh JR, CHUAN WBO WELTER-
chuan point 5 an pe bawk a. WIGHT TITLE A CHAN DAWN ?
Relegate erawhin point 30 an July 6: May 2, 2015 -a “Fight
hloh a, Harry Redknapp chuan Totten- of the Centeury” tia boxing khawvela
ham chu top 4 ah vawi hnih hlangkai ha hipa sawi luai luai, eng ni leh vak
mahse he tehnaah hian a hming a lang si lo American mihang Floyd May-
ve phak lo. Tin, Premier League game weather Jr leh Filipino pa tereuh te
NUNNA TUIKHUR : JULY : 2015 11
sek phiar ping peng Manny Pacquiao WBA leh WBC belts la kawl mek kum
nena an inhnek tum khan World Box- 38 mi Mayweather hian WBO thutluk-
ing Organization (WBO) lam atangin na hi July ni 20 thleng a appeal thei
Mayweather Jr hian thutiam ruk a lo dawn a ni. WBO dan pakhatah WBO
nei nge ni? Chu a thutiam anga sanc- title kawl chungin weight division
tioning fee an tih US$ 200,000 (Rs danga title kawl khap a ni bawk a ni.
12,800,000 vel) chu July 3 hmaa a pek (Lunglei chanchinthar)
theih loh vangin WBC Welterweight
title a neih chu hlih sakin, Interim ti-
tlist TIMOTHY BRADLEY hnenah HNAM LEH SAKHUA
pek tura tih a ni. July 6 hian hlih sak CHHIARPUI TLANGZARH
tura rin a ni. -USA Today Sorkar laipui chuan India ram
chhunga hnam, sakhua leh an dinh-
mun hrang hrangte zirchianna tura
MAYWEATHER TITLE chhiarpui a neih, Socio-Economic
HLIHSAK and Caste Census 2011 chu kar hmasa
Floyd Mayweather chuan khan a tlangzarh.
World Boxing Organization dan bawh- Census hi Union Finance Min-
chhia-a sanctioning fee $200,000 a ister Arun Jaitley-a’n a tlangzarh a,
pek hun tura an bituk chhung July ni 3 hetiang chhiarpui hi kum 1934 hnua
thlenga a pek loh avangin WBO chuan buatsaih lehna hmasa ber a ni. Minis-
Manny Pacquiao kut atanga May thlaa ter chuan chhiarpui an neih hian India
a lak welterweight world title chu a ram dinhmun dik tak a tarlang dawn a
hlihsak ta. ni, a ti.
WBO thuchhuahin a tarlan Ministry of Rural Develop-
dan chuan, “ Mayweather leh a ukil ment in a buatsaih chhiarpuiah hian,
te hnen atanga chhanna engmah kan thingtlang biala chhungkaw 30% te
hmuh si loh avangin Mayweather hi chu ram nei lo an nih bakah, nitina
WBO Welterweight Champion of the inhlawhfak chu an sum lakluhna pui
World anga kan pawmna chu tihtawp ber a ni tih hriatchhuah a ni. Hei bakah
a lo ni ta a ni, an ti. hian thingtlang biala chhungkaw
WBO danah world title chuh 23.5% zingah, kum 25 chunglam ziak
pha boxerte hian an hnekchhuah leh chhiar thiam an awm lo bawk.
sum atanga 3% emaw a tam berah Census tlangzarhtu, Minister
$200,000 emaw thehluh a ngai a lo ni Jaitley chuan chhiarpui neiha an thil
a, May thlaa Pacquiao nen an inhnek hmuhchhuah chu sorkar laipui leh
khan Mayweather khan $220 million state sorkarin scheme leh program sia-
a hlawh pha niin an hria a ni. mna atan behchhanah an hmang thei
12 NUNNA TUIKHUR : JULY : 2015
dawn a ni, a ti. Hei hi ṭangpui ngaite tlem zel chhan hi, khawvela mihring
ṭanpuina tur leh, policy mumal tak sia- tamna ber, India leh China ramte
mnaa atan behchhan tur ṭangkai tak a hnathawh that vang niin UN chuan a
ni tih a sawi. sawi a, China ramin chak taka hma
Rampuma sum lakluh zingah a sawn avangin kum 1990 leh 2015
10% chu thingtlang mite lak luh a ni. inkarah khan Asia khaw chhak lama
Thingtlang biala cheng zingah 4.6% mi rethei awm zat chu za-a 61 atangin
te’n chhiah an chawi a ni. za-a 4-ah a tlahniam nia chhut a ni.
Thingtlanga cheng zingah ch- (Zonet)
hungkaw 28% te’n landline phone
emaw mobile emaw an la nei lo a, ch-
hungkaw 11% chauhin refrigerator an FACEBOOK AIAH FACE
nei. GLORIA
Brazillian Evangelical Chris-
tian te chuan site thar siam chhua-
INDIA LEH CHINA kin chu an site siam chhuah in a tum
India leh China ram chu chu sualna laka zalenna(Sin-Free) tih
khawvela mi rethei titlem tura thawk- a ni a. He site thar hi “Facegloria”
tu pawimawh ber niin United Nations- tiin a hming an phuah. Hman anih
in a sawi a, Norway khawpui, Oslo-a atanga thlakhat hnuah he site hi mi
UN Secretary General, Ban Ki-moon- 100,000(Nuaikhat) in an hmang nghal
a report tlangzarhah hei hi tarlan a ni a ni.
a, Ban Ki-moon chuan, khawvela mi The Christian Post in a tarlan
rethei maktaduai tam takin dinhmun dan in Facegloria-ah hian word 600
tha zawk an neih thu, he report hian aia tam a chhutluh theih loh a, tharum
a tarlang niin a sawi. UN report tarlan thawhna lam te, sex lam kaihhnawih
dan chuan, kum tinin mi rethei punna leh neih in ang inkawp emaw thu thup
a tlahniam zel a, ram thang laiah kum awmlo lutuk anga post/comment siam
1990 khan mi rethei za-a 47an awm a, a theih loh bawk.
kuminah chuan za-a 14 chauh an awm Web Designer Atilla Barros
tawh a ni. UN-in Millennium Devel- chuan, “ Facebook-ah chuan tharum
opment atana a tum ber chu, khawvela thawhna lam leh hurna lam thil kai-
mi rethei tld. khat chuang ei leh in tur hhnawih hmuh tur a tam em em a,
pek a, hmeichhe naupangten lehkha an chutiang anih avang chuan engtin nge
zir theih nana puih a ni a, HIV/AIDS Pathian leh keimahni inkar thil sawina
vei naupangte pawh tanpui zel an nih tur site kan siam chhuah theih ang tih
avangin mi rethei tamtak chhanchhuah ngaihdan kan nei ta a ni. He site hian
an ni tawh a ni. Hetianga mirethei an facebook aiin zirtir a neih tha in, a
NUNNA TUIKHUR : JULY : 2015 13
changkang zawk dawn bawk a ni ”, a chhiah tling khawm chu khawpuia
ti. inkalpawhna felfai leh boruak thiang-
Kum hnih hnu ah chuan Bar- hlim zawk siamna atan hman a nih tur
ros hian 10 million chuangin he site hi thu sawiin, Delhi khawpuia bungraw
an hman a beisei hle. phur motor-te hi a len dan leh bungrua
a phurh tam theih dan a zirin an chhi-
ah chawi tur a danglam dawn a, motor
lian lo leh sumdawnna atana hmanten
khawpui luh manah Rs.100 an chawi
ang a, ke pali nei Truck-in Rs. 500,
ke 6 neiin Rs. 750 an chawi ang a,
ke 10 neiin Rs.1,000, a aia tam neiin
Rs.1,500 an chawi tawh dawn niin a
Facegloria hi Facebook ang sawi. (Zonet)
tho a social media a ni a, mahse an in
an lohna chu Like button aiah Amen
button dah a ni. ARSI 3 HMU CHUAK
(Source-BCN) THAR
Vansang chanchin leh arsi
chanchin zirbing mi, astronomers te
DELHI BORUAK CHHIA chuan arsi phir leh arsi 3 inhnaih tak
Delhi-a boruak chhia titlem taka awm an hmuchhuak thar. He an
turin sawrkarin bungraw phur lirthei thil hmuhchhuah thar chung chang hi
atanga chhiah lak a tipung dawn. He Llandudno-a UK National Astronomy
thu hi Deputy CM, Manish Sisodia-a’n Meeting-ah an pharh a ni.
tun hnai Assembly-ah a puang a, bun- He arsi 5 awmkhawm hi Ursa
graw phur motor liante chu khawpuia Major constellation atanga engkum,
boruak tibawlhhlawhtu ber zinga mi a light year 250-a hlaa awm a ni a, Ca-
ni tih finfiah a nih thu sawiin, khaw- nary Island leh South Africa ram atan-
pui enkawltute chu chhiah tipung tura ga camera an bun Super WASP (Wide
thuneihna pek an ni ang a, chak taka Angle Search for Planets) project-in
an bawhzui theih nan sawrkarin an vansang data a lakkhawmna atanga an
mamawhte a tihsak dawn niin a sawi. hmuhchhuah a ni a. Arsi phir tak khi
Minister chuan lamliana lirthei kalte an inhnaih em avangin a pawn lama
atanga chhiah lak mekah thil fel lo a atmosphere kha an intawm ta a ni ber
awm avangin hmanraw changkang za- niin Dr Markus Lohr, Open University
wkin chhiah lakna hmunte hi thuam a chuan a sawi.
ni dawn niin a sawi a, chung atanga Tun thla ni 14 khian US space
14 NUNNA TUIKHUR : JULY: 2015
agency (Nasa)kahchhuah New Hori- thla khan Fukushima-ah a piang a, ni-
zon probe chuan Pluto khi 13,000km kumah khan kum 2 tal la dam a duh
aia hnai-ah a thlawh khum dawn a, thu sawi mah se, a taksa a chak tawh
100m per pixel resolution aia fiah loh avangin nimin tuk khan a thi ta
zawk thlalak tharlam tak tak mihring a ni. Sakari Momoi a thih tak avang
mitin a la hmuh ngai loh a rawn thawn hian kum 1903 March thlaa piang nia
mek reng tawh a ni. sawi, Japan mi bawk, Yasutaro Koide
chu mipa dam lai zinga upa berah
puan thuai a nih rin a ni a, khawvela
mihring dam lai zinga upa bera ngaih,
kum 116 mi, America rama Susannah
Mushatt Jones-i chu a la hrisel tha hle
ni-a sawi a ni. (Zonet)

MANIPUR-AH ZIRNA IN
Pluto hi 1930 kuma an hmuh- ZAWNG ZAWNG KHAR A NI
chhuah kha a niin a tet deuh a vangin Nimin atang khan Manipur
planet zingah an telh ta lova,minor sorkar chuan ramchhung zirna In zawng
planet emaw dwarf planet emaw an ti zawng, greater Imphal area chhunga
ta zawk a, thla ai khian a let 3 velin a Higher
te zawk a, a muk zawng leh a sakhat second-
lamah phei chuan thla aiin a let 6-in a aries,high
thawp zawk a ni. school,
Pluto hian ni khi a paivat deuh- junior
vin a hel a, Ni leh Pluto inkar hlat za- h i g h
wng hi 30 AU atanga 49 AU (4.4-7.4 school
billion km)a ni thin a ni,(Astronomical leh primary school te tel lovin, Higher
Unit=149 597 871 kilometer) and Technical educational institute,
colleges zawng zawng, polytechnic,
etc. te chu thuleh awm hma chuan
KHAWVELA MIPA UPA khar vek turin thupek a tichhuak.
BER Deputy Secretary (Education-
Japan mi, Sakari Momoi chu S) L Nandakumar Singh leh Deputy
kum 112 mi niin a thi. Guinness World Secretary (Higher and Technical Edn)
Record-in nikum August thlaa mipa Y Dimbajit Singh te chuan he sorkar
dam lai zinga upa bera a pawm, Sa- thupek hi nimin chawhnu lam khan a
kari Momoi hi kum 1903 February hran ve ve in an tichhuak a ni.
NUNNA TUIKHUR : JULY : 2015 15
MYANMAR INTHLANPUI chhuak thei lova Suu Kyi-i hren beh a
Myanmar ram inthlanpui chu nih lai khan inthlanpuiah NLD hi an
November ni 8-ah neih a nih tur thu chak hle a, mahse sipai thuneituten
puan a ni. Sorkar hotuten he thu hi thuneihna an hlan duh chuang lo a ni.
vawiin khan he inthlanpui chhinchhi- (Zonet)
ahtlak tak buatsaih hun tur hi an puang
a, he inthlan lo awm tur hi eptu hruai-
tu, Aung San Suu Kyi-i pawl, Na- PANAMA MIPUITE
tional League for Democracy-in kum KHAWVELAH HLIM BER! IN-
25 vel chhunga thuneihna chang thei DIA AIIN MYANMAR AN HLIM
tura inthlan an chuh ve hmasak ber ZAWK!
tur a ni. Myanmar rama sipai rorelna, 2014 Gallup-Healthways
kum 2011-a tihtawp a nih atang khan Well-Being tihchhuah a ni a, Panama
inthlan hun tur hi khawvelin a thlir a, ram mipuite chu khawvela mipui hlim
tun thleng hian sipaiten thu la nei hle ber an ni. Keini aia ram nuam lo za-
mah se, tun hma ai chuan an ziaawm wka kan ngaih, Myanmar chu a nuam
tawh avangin ngaihven a hlawh hle a zawk a ni mai thei, India aiin tehnaah
ni. Myanmar Election Commission hian an sang zawk!
Deputy Director, Thant Zin Aung- 2014 Gallup-Healthways
a sawi danin, he inthlanpui neih hun Well-Being ranking a tihchhuah hi
bak, thil pawimawh dangte chu Union tehna hrang hrang aṭanga an teh hnu-
Election Commission-in a la puan zui ah leh, khawvela mi hrang hrang mi
tur thu a sawi a, he inthlanpuiah hian 146,000 zet zawhna an zawh aṭanga
Parliament in hnih member turte thlan siam a ni. Tehna lian tak tak panga
an ni ang a, a hnuah heng MP-te hian hman a ni a, pakhat chu Purpose a ni.
President thar an la thlang leh dawn a, Purpose-ah chuan an thil tih nuam an
mahse President thlanna hi Suu Kyi-i ti em, an thlen chin leh tihhlawhtlin
hian a chuh ve thei dawn lo a ni. No- chinah an lung a awiin an hlim em
bel Peace Prize dawng tawh, Aung tih a ni. Social a awm leh a, hetah hi
San Suu Kyi-i pawl, National League chuan inngaihzawnna leh nupa inkar
for Democracy chuan he inthlanpui hi bakah midang leh an chhungte nena
chuh an tum leh tum loh an la puang an inkar a nuamin a hlimawm em tih a
lo a, an hotunu hi sap pasal nei a nih ni. Financial lamah chuan sum leh pai
avangin, President thlanna chuh thei tlakchham avanga rilru buaina awm
lo tur a ni a, an thupuangtu, Nyan leh awm loh te, sum leh pai, ei leh bar
Win-a chuan, he inthlan lo awm tur dinhmunah him tawka an inhriat leh
chungchang hi an la ngaihtuah ho tur hriat loh chu tehkhawng pawimawh
thu a sawi. Kum 1990-ah khan, pawn a ni. Community-ah an chenna hmun
16 NUNNA TUIKHUR : JULY: 2015
leh khawsakna hmun nuam an ti em
tih leh, Physical-ah chuan an hriselna
a ṭha em tih te, hriselna kawnga inen-
kawlna te a ni.
Tehna hrang hrang aṭanga teh-
na ram nuam leh mipui hlimna ber chu
Central America-a mi Panama ram a
ni. America khawmual pahniha mite
hi an hlimin ber a, Africa an hlim lo a; hemi tuma car khalhtu hian a thil tih
tlangpui a, a bikin Sub-Saharan ramte hi a hriat loh thu a sawi. Tichuan, sia-
an hlim lo. mthat a ni leh a, tunah erawh ram Dan
Panama dawtah hian Costa Violation Article 2 section 5(tuma-
Rica, Puerto Rico, Switzerland, Be- hin public thil reng reng sakhuana
lize, Chile, Denmark, Guatemala, emaw,hlawkna telna tan emaw, tlan-
Austria leh Mexico te top 10-ah an gauna tan emaw hman theih a ni lo)
lang. Hlim lohna ram thungah chuan hmanga tih chhiat a ni ta a ni.
Afghanistan-in hnu an khar a, Bhutan
chu 144-na, Cameroon chu 143-na,
Togo 142-na, Tunisia, Congo Kinsha- KHAWVELIN BOXER A
sa, Ivory Coast, Benin, Haiti leh Gha- HRIAT LAR TE
na te a chhe ber lam an ni. India chu Professional boxer ropui tak
70-naah daih a awm a, chutihlaiin kan tak khawvelin in a lo hmelhriat tawha,
awh em em loh, Myanmar ram chu 20- tarlan sen vek a ni dawn lova, chung
naah an lang thung. India elpui China zinga lar zual leh mite ngaihven hlawh
chu 127-naah a awm. zual te lo tarlang dawn teh ang.

Muhammad Ali
THUPEK 10 LUNGPHUN January 17, 1942 a piang
TIH CHHIAT A NI American boxer Cassius Marcellus
US in serh inang inneih a Clay Jr., Muhammad Ali tia khawv-
phalsak hnu atang boruak a rit nghal elin a hriat lar tak hi heavyweight
hle mai, Oklamhoma state khawpuia boxer ropui bera chhaltu an tam hle
Pathian Dan 10 pek (The Ten Com- a, kum 100 liamta chhunga sportsman
mandment) lungphun chuan an mit a ti hriat hlawh leh lar ber te zinga mi niin
kham leh tak a vangin tih chhiat a ni. Sports Illustrated chuan “Sports Per-
Tun hi a vawikhatna chauh a sonality of the Century” chawimawina
ni lova, nikum October thla khan mi a lo hlan tawha, BBC pawhin “Sports
pakhatin carin a chhuchhe tawh bawk Personality of the Century” atan a lo
NUNNA TUIKHUR : JULY : 2015 17
hrang panga a world champion ni thei
a ni hian boxer ropui a nihzia a tarlang
chiang hle awm e.
World title tum 11 lai a la tawha, 1998
leh 2007 ah te khan Ring magazine
chuan Fighter of the Year ah lo th-
langin Boxing Writers Association of
America (BWAA) Fighter of the Year
puang ve tawh bawk. award 2007 leh 2013 ah te hlan a lo ni
Kum 12 mi a nihin boxing ah tawh bawk.
training a tana, kum 22 leka upa a nih
kum 1964 khan world heavyweight
championship chu Sonny Liston atan-
gin a chhuhsak nghal. Kum 1975 khan
Sunni Islam ah inletin a hming pawh a
thlak nghal bawk.
Kum 1967 khan Vietnam War a
kal tur US military chu a sakhua Islam
zirtirna nen a inmil lo tiin a zawm duh 2012 leh 2013 ah te Forbes leh
lova, a chetna avang chuan harsatna Sports Illustrated chuan athlete hausa
tawk chho nghalin a title pawh hlih- berah a puanga, 2014 Forbes rich list
sak a ni a, kum li dawn boxing chawlh ah topper nihna a hauh leh bawk. July
lailawk tir a nih hnu 1971 khan US Su- ni 6, 2015 mai khan WBO a pawisa
preme Court chuan an hremna chu a a chhun luh tura bituk zat a chhun
hlihsak ve leh ta a ni. luh loh avangin Pacquiao laka a wel-
“The Greatest” tia an koh Ali terweight title lak chu hiihsak a lo ni
hi a lineal World Heavyweight Cham- tawh a ni.
pion vawi thum ni thei awmchhun a
la ni ta renga, 1964, 1974, leh 1978 te Manny Pacquiao
khan he title hi a lo la tawh a ni. December 17, 1978 khan Fili-
pino boxer ropui leh lar Emmanuel
Floyd Joy Mayweather, Jr “Manny” Dapidran Pacquiao hi a lo
Pound for pound boxer khawv- pianga, basketball, lemchan leh zai
elin a hmuh tawha hlawhtling ber May- lamah te pawh inhmang viauin kum
weather hi February 24, 1977 khan a 32 mi a nih khan Philippine House of
lo pianga, ani pawh hi American boxer Representatives ah te hial thlan tlin a
tho niin tunlai boxing khawvela boxer lo ni tawh a ni.
lar ber pakhat a ni mek. Division hrang Division hrang pariata cham-
18 NUNNA TUIKHUR : JULY: 2015
Ring pawn leh chhunga a chet
dan a mawi loh thin vangin a chanchin
in mi tam zawk beng a verh thei hle
a, “The Baddest Man on the Planet”,
“Kid Dynamite” leh “Iron Mike” ti te
in an koh phah hial reng a ni. Heavy-
weight boxer hnek na a sawi a ni thin
a, ESPN chuan “The hardest hitters in
pion thei hmasa ber leh awmchhun a ni heavyweight history” list a siamna ah
a, world title vawi sawm lai a la tawh 1-na dinhmun a luah tir nghe nghe.
bawk. Boxing Writers Association November 1996 khan Evander
of America (BWAA), World Boxing Holyfield lakah a WBO title a chan
Council (WBC) leh World Boxing Or- a, 1997 a rematch an neihna ah Ty-
ganization (WBO) te chuan 2000-10, son hian Holyfield a beng a seh sak
kum sawm liamta chhunga fighter of a, disqualified a ni nghal nghe nghe a
the decade ah an thlanga, 2006, 2008, nih kha. Tyson hi a che rawva ve thei
leh 2009 ah te The Ring leh BWAA hrim hrima, kum 1991 khan Desiree
chuan “Fighter of the Year” ah an lo Washington a pawngsual avangin kum
thlang tawh bawk. ruk chhung lung in tang tura tih lo ni
Manny Pacquiao hi Christian tawhin kum thum a tan zet hnuah an
tha tak a ni a, nun tlawm tak a neihna chhuah zalen leh thei hlauh.
hian mi te thinlung a hnehin supporter
pawh a ngah phah hle a, keini Mizo
te ah pawh a tla na hle a nih hi. Tan-
pui ngaite tanpuina kawngah a thawh-
hhlawk thin hle bawk.

Mike Tyson
American professional boxer
chawl ta Mike Tyson hi June 30, 1966
khan lo piangin khawvelin heavy-
weight boxer a hmuh ropui berte zinga 2006 a boxing a chawlhsan
chhiar tlak khawpa boxer tha a ni a, hma, pro-boxing a a hun tawp lam
WBC, WBA and IBF heavyweight ti- khan khan a talbuai chho hle a, sum
tles te kum 20, thla 4 leh ni 22 chauha lamah harsatna nasa tawkin $300 zet a
upa a nihin a la tawha, heng title la thei boxing career hun chhunga hlawh thei
naupang ber record chelhtu a la ni mek si kha 2003 khan leiba rul thei lova
a ni. puan a ni a, June 3, 2005 a Tyson-a
NUNNA TUIKHUR : JULY : 2015 19
interview USA Today in a tichhuahah Khawvela mihring damlai zin-
Tyson chuan a nun hman dan zawngte ga upa ber chu America mi, Susannah
zawngte chu a lo thlawn mai a nih thu Mushatta Jone a ni a, kum 116 a tling
te, a zah thu te a sawi ve bawk a ni. tawh a ni.

Tarlan phu dangte:


Sugar Ray Robinson MYANMAR RAM INTH-
Joe Louis LANPUI HUN TUR PUANG TA!
Evander Holyfield Myanmar ram inthlanpui chu
Oscar De La Hoya November ni 8-ah neih a nih tur thu
Lennox Lewis puan a ni. Sorkar hotuten he thu hi ni-
min khan he inthlanpui chhinchhiaht-
lak tak buatsaih hun tur hi an puang a,
KHAWVELA UPA BER A he inthlan lo awm tur hi eptu hruaitu,
THI Aung San Suu Kyi-i pawl, National
League for Democracy-in kum 25 vel
chhunga thuneihna chang thei tura in-
thlan an chuh ve hmasak ber tur a ni.
Myanmar rama sipai rorelna,
kum 2011-a tihtawp a nih atang khan
inthlan hun tur hi khawvelin a thlir a,
tun thleng hian sipaiten thu la nei hle
mah se, tun hma ai chuan an ziaawm
tawh avangin ngaihven a hlawh hle
a ni. Myanmar Election Commission
Khawvela mipa upa bera puan, Deputy Director, Thant Zin Aung-
Japan mi Sakari Momoi chu nimin a sawi danin, he inthlanpui neih hun
khan a thi. Momoi hi kum 112-a upa a bak, thil pawimawh dangte chu Union
ni. Election Commission-in a la puan zui
Kum 1903, February thla khan tur thu a sawi a, he inthlanpuiah hian
Japan khawchhak lam, Fukushima Parliament in hnih member turte thlan
bialah a piang a, a pian kum hi teddy an ni ang a, a hnuah heng MP-te hian
bear siamchhuah kum a ni. President thar an la thlang leh dawn a,
Kum 2014, August thla khan mahse President thlanna hi Suu Kyi-i
khawvela mipa dam lai zinga upa bera hian a chuh ve thei dawn lo a ni. No-
puan a ni a, a dam rei chhan chu ei tur bel Peace Prize dawng tawh, Aung
ṭha a ei vang leh a mut tam vang tiin a San Suu Kyi-i pawl, National League
sawi. for Democracy chuan he inthlanpui hi
20 NUNNA TUIKHUR : JULY: 2015
chuh an tum leh tum loh an la puang eral (ASG) Sanjay Jain chuan a sawi
lo a, an hotunu hi sap pasal nei a nih bawk a. Bezbaruah Committee hi Feb-
avangin, President thlanna chuh thei ruary 2014 khan Northeast mite har-
lo tur a ni a, an thupuangtu, Nyan satna sutkian dan tur ngaihtuah tura
Win-a chuan, he inthlan lo awm tur din a ni.
chungchang hi an la ngaihtuah ho tur IPC a section belh thar mai
thu a sawi. Kum 1990-ah khan, pawn bakah hian Northeast mite tan dan
chhuak thei lova Suu Kyi-i hren beh a lama tanpui te, police te buaipui tur
nih lai khan inthlanpuiah NLD hi an deuh bik siam te, sports hman tangkai
chak hle a, mahse sipai thuneituten leh Northeast mite chanchin tha zawka
thuneihna an hlan duh chuang lo a ni. thehdarhte tum a nih bawk thu ASG
Jain chuan a sawi bawk.
Section 153C belh turah hian
NORTH EAST MITE mihring nih anga intham loh lutukna te
HMUHSIT MAN TO VIAU DAWN chung chu tawngkam leh chezia a lan-
North East mite tawngkam tir emaw, zaizir leh ngeiawm taka chi
dengkhawng leh mawi lo taka koh leh hnam hmuhsit leh tharum thawh
chu bail theih loha hremna pek theih hial thlen thei ang chi te chu bail theih
niin kum nga Lung In tan theihna a ni loh leh kum nga thleng Lung In bang
dawn bawk. zut tura hrem theih an ni dawn a ni.
Home Ministry chuan Delhi Section 509A chuan tawngka
High Court hnenah Northeast miten leh chezia bakah inhmuhsitna lam
hmuhsit tawka mawi lo taka koh an hawia hnam leh chi sawisel emaw chu
nih fona tihtawp a nih theih nan IPC kum thum chhung lung in tang tur leh
siamthat tumin chi leh vunrawnga pawisa chawi tura tih a ni dawn a ni.
inhmuhsitna hremna chu na zawka
kalpui a tum thu a sawi.
“Ministry of Home Affairs NATIONAL LEAGUE
chuan Indian Penal Code a 153c leh FOR DEMOCRACY
509A a section thar belh tur a siam National League for Democ-
mek a, he bill hi Parliament-ah inter- racy Party President Pi Suu Kyii ch-
ministerial consultation neih hnuah uan November 08 (Sunday) a lo awm
pharh a ni ang” tiin Chief Justice G tur Election ah an luh ve dawn thu a
Rohini leh Justice Jayant Nath te chu puang ta. Nimin Party EC meeting
hrilh an ni. zawh a Press Conference ah chuan--
Home Ministry chuan M.K. “Mipui in a chhawr țangkai theih Palai
Bezbaruah Committee rawtna te an te kan thlangchhuak ang!” ati bawk.
pawm thu Additional Solicitor Gen- Ding lai sorkar in Voter Registration
NUNNA TUIKHUR : JULY : 2015 21
fel lo tak a alo buatsaih chu NLD Par- hlun leh ram hrang hrang ațanga PhD
ty leh 8888 Generation (8/8/88 Burma zir chhuak te an inphum nual a. Pi Suu
ram buaina a Zirlai hruaitute) țangrual Kyii hian a hliahkhuh hneh hle zawk
in siam țhat mek ani. In 100 khaw ani awm e. Achhung thu hre pha chin
khat ah chhungkua 30 List a tel lo te chuan an ring tawk hle awm e. USA
ani nual a. Tahan-Kalemyo Khawpui ram ngei pawh hian Public Adminis-
NLD Party Chairperson Pi Khawtin tration zir turin 1988 ațanga Politics
Siami te chhung pawh anlo ziah hmaih avanga Burma țhenawm a chhuak te a
ani awm e. 2010 Election hmasa khan ko a, Burma ram a him huna hawng
NLD Party a Candidate lova, Consti- leh tura Sign tirin Full Scholarship pe
tution dik tawk loh vang leh Pi Suu in mi 1000 chuang an Graduate tawh
Kyii ngei pawh House Arrest a an a.
hreng beh avanga Boycott anni. Mahse, Dinglai sorkar leh
2012 By-election hmun 45 Election Commission dan ah - Burma
ruat ah NLD a Candidate a, hmun 44 ramchhung a kum 10 a zawna awm lo
ah hnehna a la. Hmun khat an hneh loh chu in Candidate phal ani lo! ati bur
chhan chu- Election ni kar 2 duh vel mai. Hun an hngak mek ani awm e.
ah NLD Candidate kha hekna a tawk Tuna ding lai sorkar Cabinet Ministers
a, “Ramdang țanpuina sum hmangin 33 zingah Matriculation zirna thleng
a lung/Liver Cancer chu India ram ah pha lo leh sipai Pension hi 75% anni
a in enkawl! Candidate ten ramdang ve thung.
sum hman awih loh tih dan a kalh!” FYI: Kumin Election hian
tiin. Voter List dik lo lutuk pawn mipui Lower House/Pyitu Hluttaw Seat 330,
huhang chuan NLD an hneh tir ta tho Upper House/Amyota Hluttaw = 168,
ani ber mai. State/Region MLA/Pine Hluttaw Seat
Chutia Voters List an siam dik 660. Avai belhkhawm Seat 1158 ah
tawk fang chuan NLD hian Percent- NLD Candidate ten an chuh kim dawn
age sang tak a hneh an in beisei hle a, ani awm e.
dan hrampui Constitution thleng thei (USA Business Company lian
in Parliament Term kum 5 zawh hma taktak 70 chuang chu Burma a In-
hian Pi Suu Kyii pawh President thei vest turin an intlar sa puat maia. KFC
turin an beisei zui bawk. leh Pepsi-Cola chu an lut tawh a. GE
NLD Party chhungah hian Company chuan Hospital Tech sup-
Sipai lal hlui, Burma leh America port a pe mek bawk. Tunah hrih ch-
inbiakțhat laia USA Military Academy uan Visa Credit hman theih ani lova
zir chhuak tawh leh tuna Sipai lal te- Western Union leh Mastercard erawh
nen a in rual rem loh avanga an paih/ a chhinna angreng in 2012 NLD in
Pension tir an awm nual a, Politicians By-election a luh kum ațang an hmang
22 NUNNA TUIKHUR : JULY: 2015
țan tawh bawk. Pi Suu Kyii ngei pawh KUMIN INTHLAN LO
September-October 2012 chhung khan AWM TURAH PRESIDENT U
USA a zin thei. Kan nupa in Mizo/ THEIN SEIN IN CANDIDATE
Lusei thuam ngei in Los Angeles ah TAWH DAWN LO
chibai kan buk ve e.) BBC Burmese-in a tarlan
danin President U Thein Sein chu Ku-
min Nov 8-a inthlanpui lo awm turah
BIBLE TE BER President atan in candidate a tum tawh
Israel Scientist ten Bible te loh thu an Party Chairman Thura U
reuh te, chhun han lian pawl tiat awrh Shew Mann hnenah amah ngei hming
mai an siamchhuak. sign-in lehkha a pe lut.
U Thein Sein hian a hrisel
lohna chhuanlamin inthlan lo awm
turah President chuh a tum tawh loh
thu a tarlang. Tun lai hian Pyi Kha-
ing Phyu Party(USDP) chu sawi neuh
neuh a hlawh hle a. A bikin President
U Thein Sein leh Party Chairman Thu-
ra U Shew Mann te inkarah thuneihna
inchuh avangin an party pawh a khi
nasa hle. Hetianga U Thein Sein-an
in candidate a tum tak lohah chuan U
Shew Mann chu Pyi Khaing Phyu Par-
ty aiawha President chuh tur a nih a
rinawm ta. Tin, U Shew Man leh Daw
A te hle mai, Hawrawp nuai Aung San Suh Kyi te chu mi dang
120 bawrzet thuthlunghlui bu chhunga tel miah lovin an pahnih chauhin an
a mite pawh chu an dah leng lawi si. inkawm bawk niin BBC Burmese ch-
Chhiar mai mai chi pawh a uan a tarlang. Hetih lai vek hian Kaya
nilo, chhiar dawn chuan a let singkhat State Chief Minister U Khin Maung
vela tihlen a ngai hem mai. Technion- Oo chu Pyi Khine Phyu Party atanga
Israel Institute of Technology mite ban a nih thu tarlan a ni bawk.
chuan an siam niin atom 100 hu vela
chhah hmanga rangkachaka an luan IN AWMNA APIANGAH
a ni. A chhunga thute hi ion beam an CHANCHINTHA CHU
hmanga ziakin, a hmingah Nano Bible
HRIL ZEL ANG
tiin, Israel museum kum 50-na lawm-
na ah phochhuah a ni. CHE U
NUNNA TUIKHUR : JULY : 2015 23
KAWNG DIK
- Pro. Pastor Lalhmangaihzuala
Thufingte 3: 5-6 “I thinlung zawng zawngin Lalpa ring la, Nangma hriatnaah
innghat suh; I kawng zawng zawngah Amah hre reng la,
i kawngte chu a kawhhmuh zel ang che.”

T

humahruai

A hmasa berah chuan heta kan chang thlanin-a a sawi ‘ring’ tih awmzia
chu ‘innghat, rinchhan’ ti ila a sual lem awm lo ve. ‘Innghat suh’ tih chu, pianpui
hriatna/finna, rilru pianken-a innghat loh tur tihna a ni thei bawk awm e. ‘Amah
hre reng’ tih chu ‘kan dam chhunga Pathian nena inpawlna (fellowship and inti-
macy) neih hi a ni awm e. ‘Kawhhmuh’ tih chu ‘ngil/tluang/mam’ tihna te pawh
a ni thei awm e. Hringnun kan zin kawngah hian “Kawng” dang dang zawh tur
a awm a, kawng nuam deuh, tlema har deuh, har lutuk, etc…a awm a. Tuna kan
kawng zawh mek hian zawh theih tawh loh (tawp) hun min hruai thleng dawn ta
ang se kan zawhzel duh ang em? Ka zawng zawh hi a dik a ni tia kan inrin ve-na
keimahni ngaiha dik ve mai a ni ang em? Kohhran leh Bible-zirtirna nen teh ta
ila a la dik thei tho ang em? Tv. Vanlalsailova hla “Simna tel lo pianthar a tawk
lo ve? tih hian kan kawng zawh mek min enfiahtir thei ngei ang.
1. Kawng dik zawh a ngai aiah Pathian thu a ring ve tawp mai,
Thutak kan tih Pathian thu hi kawng A hriatna leh khawvel finna a ring lo.
dik leh hlun chu a ni reng mai. Nunna Josefa’n Pathian a hrereng, rethei-
leh thianghlimna, hlimna leh zalenna hna nasa tak atanga dinhmun tha
kawng a ni a, a pangai reng. Chumi a chan (luah) hnu pawh khan a la
kawnga kalte chu an hmaa Isua leh hrereng. Mosia’n harsatna tinreng a
an chhunga Thlarau leh Bible thu (be- tuar a, Pathianah innghatin Pathianin
itham tak pawh nise) nung reng chu a kawng a kawhhmuh zel. Tirhkoh
zuiin, harsatna hnuaiah pawh chau Paula’n kawng dik a zawh chinah a
lovin an thleng thin. Intihhmuh leh hun zawng zawng hmang thain eng-
chin thar hlimpui mai a ni lo va, zeld- kimah lungawina thutak a dawng a,
in harhna phurnaa thlen theih a ni lo a tirah rethei pawhin a tawpah hlim-
bawk. na leh chawimawinaah chawlhna an
chang. Kawng dik zawh chu hahthlak
Kan mi ropui kaltate Abraha- chang awm mah se a tawpah an lawm
man fa neih theih lohna thim hnu- thin hi a ni ‘kawng dik zawh rah’ chu.
24 NUNNA TUIKHUR : JULY: 2015
2. Kal dan dik a ṭul kan ti thei awm e.
Rinna kawngah Pathian thu Thutlangkawmna
leh Kohhranho kawng dik duansa Nun hi Testimony a ni a, chuan
zawh hi a him duh chawk, chumi zui “nun hi Krista” a ni bawk. Testimony
loh chu chhiatna/harsatna a thlentir dik nei tur chuan kawng dik lo atanga
thei. Harhna a lo thlen hian Kohhran kawng dika kal a tul takzet mai; chu
leh Bible-in a ti tih lam hi kan hlamch- chu nunah a lang tur a ni bawk. Nuna
hiah duh chawk thin, hei hi chin loh lang Testimony chu Chanchin Tha bu
a tha. “Kal sualna laka Panganaah an vuah lem
min veng turin Kohhran hial thin a ni. Thufingte
hi min dinsak” tih hi ziaktu hian Kawng dik
hriat nawn fo a tha awm zawh hlutzia chu a man
e. Kohhran piah lama chiang hle niin a lang.
kan kal chuan chu chu Kawng dik lo atanga
“Kal dan dik lo” kan ti kawng dikah, Kawng
thei awm e. dik atanga kawng dik
loah pawh hringnun
Thil pakhat kawng hi a khalh theih
awm thei ve chu; tun- a ni. Tuna kan kawng
lai Kohhran tam takah “Bible-in a ti” zawh mek hi a dik ber em? tih kan hri-
tih aiin, Kohhranin a ti (Bible thu aia at theih nan tehfung atan “Pathian thu
Kohhran thu dah lal tum), Sap ramah (Bible)” hi hmang fo ila a tha ber awm
pawh “tunlai tih dan a lawm” tih avan- e. Pathian thu nen Amah pawl reng
ga zui tum ta mai. Kan tih ve dan tih chunga kan kal chuan kan kawngte
hi dah lal tum Kohhran kan thahnem chu a hmuingil (ngil/tluang)-zel dawn
chho zel bawk, Kohhran lu, Isua Kris- a ni. Chu chu a hlawkna leh Pathian
ta thu kan hre chang zo thin lo. Nupui, thu rintlakna ber a ni. Lalpa’n Mal-
mahni pasal thu engahmah ngai lo kan sawm che rawh se. Amen.
ang hle a ni. Hetiang chhungkua chu
a nuam tak tak thei lo, a hmu leh hre-
tuten an zah lo bawk. A chhan chu a
A nawmna pawh khawpin
kal dan tur angin a kal loh vang a ni. Lalpa hi zui la,
“Lu” nihna hi nupui (Kohhran) chan a i hnungtawlh
ni lo va, pasal (Pa/ Isua Krista) chan a
ni. Kan hriatnaa innghat lovin Pathian
phal tawh
thu Bible-a innghat ngam ringtu, Ko- hauh
hhran, chhungkua, etc… kan nih ch- lovang.
uan chu chu “Kal dan dik, kawng dik”
NUNNA TUIKHUR : JULY : 2015 25

TITANIC LAWNG LIAN KHA


-Pastor Seikunga

T itanic lawng lianin Southampton a chhuahsan dawn khan, Pi Albert


Calwell-i chuan lawng a luh pahin khualchhawn hnenah, “in lawng
hi a pil thei lo tak tak ang maw?” tiin a zawt a. Khualchhawn chuan, “ka pi, Path-
ian meuh pawhin a tipil thei lo vang” tiin a lo chhang an ti.
England aţanga New York pan tam zawk erawh chuan an nupui fa-
tur chu tuifinriata pil thei lo tura siam naute chu an hmuh leh tawh dawn loh
a ni a, mihring thilsiam zingah chuan avangin an fawp ngawih ngawih bawk
a ropui bera ngaih a ni. Atlantic tui- a, an thi ngei dawn tih hre chungin
finriat lai, New York aţanga mel 1,600 midang himna ngaihtuahin an inthi-
velah chuan April ni 15, 1912 khan vur arfihlim thung a. An chhungkhat lain-
tlang suin a hnuai lam chu feet 300 zet ate chu thlahlel ngawih ngawih mah
a kaw ta huau mai a, a pil ţan chu a ni sela, an nunna chu hmeichhia leh nau-
ta der mai! Vawiin thlenga thil thleng pangte tana hlanin chhanhimna lawng
rapthlak taka sawi la ni zel turin chu an hnuchhawn a, thihna lo thleng tur
Titanic lawng ropui chu a chesual ta chu an hmachhawn ta a ni.
a ni. Chhanhimna lawngte chu a awm
ve nain, lawnga chuang mi 2200 zatve Titanic lawng lian kha mil-
lenna daih pawh a awm si lo. Vur a sut lionaire special an ti a. Block lian tak
aţanga darkar hnih leh a chanve velah tak pali-a ţhen a ni a, chhawng sawm
chuan mi 1500 dawn lai chu tuifinriat pakhat a sang a ni. A tikaltu atan pawh
vawt takah chuan a pilpui ta a. A dam- propeller pathum lai a hmang a, a
chhuak chu hmeichhia leh naupang himna thu-ah pawh a tunlai thei ang
deuh hlir an ni. bera thuam a ni
bawk. Nuam leh
Chu zan mawi kengkim
rapthlak takah thei awmchhun
chuan patling niin an ngai hial
eng emaw zat a, khawvel mak
chu midang tih leh ngaih-
ngaihtuah hauh san a ni. A zin
lovin mahni vawikhatna atan
himna zawngin April ni 10, 1912
an phi ruai a. A khan Southamp-
26 NUNNA TUIKHUR : JULY: 2015
ton aţangin New York a pan a, a chhuah aţanga ni nga-naah chuan vur tlang lian
zet mai suin, a hnuai lam chu a kaw ta huai mai a, vur tui vawt takah tuifinriat
mawng ber feet 12,000 zeta thukah a pil ta a ni.
A dik tak chuan, Titanic lawng kha an ngaihdanah chuan lawng lian a
ni satliah mai lo va, mihring thiltihtheihna ropuizia entirnaah an ngai deuh ber
bawk. ‘Ropui, zahawm, mak, pil thei lo’ tih a ni. Mahse, chu “Pil thei lo” chuan
a pil rual khan eng emaw a pilpui tlat. Khata ţang khan tumahin mihring thilti-
htheihna hi innghahna tlak tak takah an ngai thei tawh lo.
Mihring nunphung hrilhfiahna atan hei aia ţha hi a awm thei tawh chuang
awm lo ve. Mihring chapona te, finna leh thiamna te avang hian Isua Krista kan
ngainep a, a thiltihtheihna a taka a lo thlen chuan Titanic lawng chhiatna ang hi
kan chungah a la rawn thleng ngei dawn a ni.

Isua neih ka duh zawk,


Thil dang zawng aiin;
Khawvel zawng ai pawhin.

Note: “Nitinin a thlum tial tial” tih bua mi lakchhuah a ni.

CRISTIANO RONALDO
CHANCHIN THENKHAT LAWRKHAWM

--Jon Avraham

Ţ in khawrpum in-a khawsa ve naw naw, a pa loneimi zu ngawlvei ni bawk,


a nu mi ina tirhkah anga inhlawh ve lawp lawp thin, a chawrchhuahna
tlawm hle mahse khawvel infiammi zinga hlawhtling, hausa leh lar berte zinga rawn
inhlangkai thei, mi tam takin kan chenna planet chhunga football chhuih thiam bera
an ngaih hial, mi bik leh mi ropui Cristiano Ronaldo “CR7” chanchin ngaihnawm zual
thenkhatte i lo tarlang mai mai dawn teh ang.
1. Ronaldo hi pa invawng tak mai a ni a, meizial a zu lova, zu pawh a in lo. A zu in
loh chhan hi zu vanga boral, a pa a hriatchhuahtir ţhin vang a ni. Tin, meizial leh zu hi
khawvela footballer ţha ber a nih tumna kawnga dodaltu lian takah a ngai nghet tlat.
2. Infiammi te zingah, a bik takin footballer zingah ngat phei chuan an taksaa tatoo chhu
kai miah lo chu an tam hauh lovang. Mahse, Ronaldo hian a taksa khawilai hmunah
mah tatoo zu chhu kai hauh lo a! A tatoo duh lohna chhan hi a chhuanawm riau lehng-
hal- kum tinin thisen ţum hnih a pe ziah ţhin a, tatoo a neih chuan a pe thei dawn tawh
lo a ni.
(phek 35-ah chhunzawmna dah a ni e.)
NUNNA TUIKHUR : JULY : 2015 27

CHHURA NUN LEH KAN KRISTIAN NUN


-Alex Z.L Chhunga Hualngo

C hhura chanchin chu kan hre bel viau tawh ngei ang. Chuvangin a
kim chang chuan ziak duah lo mai i la. Tunlai kan Kristian nun hi
Chhura nun nen a inang hle. Chhura chanchinah hian zir tur tam tak kan nei a,
atlangpui chauh kan thai lang a nge.
Chengkek : Chengkek rawng hi a hrilh chi pawh an ni meuh lo, an puang
sen tai tek a, a kawr en chuan a thlum chhuak leh mai thin. Innghah nan an
hmel hle. Han ei i la thil dang ei pawh tlak lova, chhawr rim chi pawh an ni
chakawm tawh lo khawpin ha a ti tim hek lo. An duh loh zawnga thu kan
thei. La ei ngai lo tan chuan a kawr vuak thlak rualin an thur zia an rawn
sen dan atang chuan a thlum hmel hai lang nghal mai zel a, an thur em
bawk si a, mit a lain ei a chakawm thei avangin thil dang ei pawh tui awm
hle. Mahse a kawr atanga a thlum rin tawh loh khawpin ha an ti tim hial thei.
vanga ei tan chuan pum khat pawh ei Kohhranah pawh nise chutiang mi an
zawh hmaa paih daih a awl viau ang. awm a, an thur zia hriat anih tawh ch-
uan midang an rawn tlatlum thei tawh
Tunlai kan Kristian nun pawh lo. ‘Keitein a zia a thup thei tak tak lo’
pawnlam lan dan chuan sen tai tek, tih a nih kha.
thlum hmel tak, mahse thil dang ei
pawh chakawm tawh lo khawpa thur Chu tih rualin “It’s My Life”,
leh ha ti tim vek thei kan awm ta nuk “Ka nun a ni, tuman min sawisel suh
mai. Mithenkhat ruihhlo ti ngai lo, se”, “An chawm, an hrai pawh ka ni
Kohhrana inhmang em em leh tawng- lo” tih changvawna nei bur te pawh,
kam tha ui lote zingah hian ruihhlo an mi nun sawisel peih hlei hlei an ni
tih lohna te, kohhrana an inhmanna te duh phian! Kohhran hruaituten an nun
leh an tawngkam tha te hi an chhun- dan veiin zilhhau deuh se, hruaitute
gril thur tak khuh nan leh thlum hmel tlin lohna an hmu thei em em a. An
taka an lan nan an kawr (pil) chauh an hnunglamah deusawh takin an kawk
ti sen tai chawk thin. Mahse belhchi- sawk sawk a, an diriam a, engmah a
ana, rinrawla han neih meuh chuan an ni bik lo an ti zui leh nghal mai thin.
thur zia kan hre tho tho thin. Chutiang ‘It’s My Life’ an tihah khan duh tawk
mi chu tlakchham laia belh chi an ni ve mai se, a ziaawm deuh tur. Mi
lo, min hlau leh mai thin. Tin, thuruk chanchin thalam aiin a chhelam sawi
28 NUNNA TUIKHUR : JULY: 2015
nuam an ti a, an tawng thei phian thian Naa tihah kan khek leh tlat thin.
bawk. Mi nunah inrawlh tam lovin mi A chhan chu, keimahni aiin kan thian
chanchin chhelam aiin a thalam sawi Naa kha ti thang zawk, zei zawk, thiam
uar tawh zawk se. Engtikah tak mi zawk leh fing zawka kan dah tlat vang
chanchin sawi aiin Lal Isua chanchin a ni. Kohhran huangchhungah pawh
sawi hi nuam ti zawk tak ang i maw? hruaituten kan tihtheih tawk ti turin
“Mi sawichhetu chu hmelma a ni si chanvo min pe a, mahse kan ti ngam
lo; ni sela chu, ka tuar thei zawk tur: lo fo mai hi chu Chhura nau ni awm
ka chunga intiliana chu mi hawtu a ni hliah hliah kan niin ka hria. Keimahni
hek lo; ni sela chu, ka bihruksan tur: aiin kan thian Naa kha thiam zawk,
nimahsela nang, ka mi anpui, ka thian, fing zawk leh inhmang thang zawk ni
ka thian kawm ngaih i ni miau si a. mahse, i chanvo i hum tawh chu hlen
Kam thlum taka kan inbiakrawn thin chhuak rawh. Chuti lo zawng, i thian
a, mipui zinga Pathian biak ina kan len Naa ang khan mi thiam tak, mifing leh
thin kha” (Sam. 55:12-14) tiin Davida Kohhrana an rinrawl ber i ni thei ngai
chuan rilru na takin a lo au chhuakpui lovang. Tithei lo, thiam ve lo, fing lo,
tawh a nih kha. Kei ngei pawh he thu fel lo ni a inhriatna, mahni insitna leh
au chhuahpui tur khawp hian hetiang midang dahsan bik vanga kan chanvo
thil hi ka lo tawng ve tawh a, ka tawng kan hlen chhuak theih lohna te hi Se-
mek bawk. Chuvangin thian kawm i tana hmanrua, a dawibur pakhat a ni
fimkhur ang u. tih kan hriat apawimawh hle. ‘I rah
chin apiang i ram a ni ang’ tih ziak ang
Chhura Chengkek Lo : Chhura khan khan kan rah, kan dai leh kan tih ve
chengkek a lo dawna a hum reng tawh, phawt angai a ni.
pawh thlawn mai awm tak,
“Naa chu nise, a lo mai tur Chhura khan chengkek
a” a ti. A hum reng tawh lawh dan a thiam lo niin a
a pawh thlawn mai chu lang. Keini pawh Pathian
thil harsa pawh a ni lova, hmangaihna leh Lal Isuan
tharum thawh vak pawh kan tan a tuarna leh min
angai hek lo. Mahse a thian tlanna te, rinna leh thil tha
Naa tihah a khek tlat. tih dan te kan hre bel hle.
Mahse kan nuna neih dan
Tunlai kan Kristian leh hman dan kan thiam lo
nun hi Chhura chengkek deuh em aw! Pathian thu
lo tum ang kan tam lutuk. Kan hum hian min awmpuiin min chenchilh
reng tawh, tharum thawh ngai lo, reng chung hian thil tha ti thei lo angin
pawh thlawn mai theihah pawh kan kan inhre fo thin hi chu bansan a ngai.
NUNNA TUIKHUR : JULY : 2015 29
John Stanley-an, “Ringtu puitling Keini zingah pawh kan thi-
nun awm dan an ziak ka chhiar a, ka amna, kan finna leh kan theihna ten a
nun atan ka awh em avangin Pathian phak loh thilah pawh mi chunga len
hnenah thingthia tawngtaiin ka dil a, kan duh vang leh tithei, ni ve taka
Pathian chuan min chhang thuai a, awm kan duh luat vang hian kan thi-
‘Stanley, i awh em em nun kha tunah am loh pawh thiam anga lan duhna
hian ka pe che, i neih ngam chuan leh kan tihtheih loh pawh tithei anga
nei nghal rawh’ min ti a,” a ti. Path- awm duh tlat an awm ta zeuh zeuh
ian chu a ringngam leh a ring duhtute mai. Kan tlin lo a ni tih hre reng chung
hnenah a takin a inpuang thin. Isua siin hruaitu nih loh hlau em em, mahse
vana a lawn dawn khan “Khawvel kan nihnain mawhphurhna a ken tel,
tawp thleng pawhin inhnenah ka awm hlen chhuak thei leh si lo hmuh tur an
zel ang,” (Mat.28:20) a ti. Pathian thu awm ta nuk bawk. Eng emaw rauin a
hi a rinhleh awm lova, miten an fel- awmpui vanga ‘Pathianin a ti’ ti ve si,
na, finna, thianghlimna atan a nuna hmuh tur awm chuang
an hmang thin. Keini pawh lo leh a dawngsawngtu tan
chutiang tura koh kan ni a damna ni lo, natna thlentu mai
sin. Tithei tura a kohten kan ni leh si angte hi an bo bil lo a
tihtheih lohna chhan chu “I nih hi! Mipui, khawtlang huat
tithei meuh lovang” titu Se- leh um chhuak kan nih hmain
tana aw kan awih zawk vang bansan a tha hle.
a ni. Petera tui chunga kal thu
petu kha Isua a ni a, a rinhleh hma za- Sava Channa : Naa nen sava an chan
wng a kal thei a, a rinhleh ve leh apil laiin Phungpuinuin Naa chu a tih
dawn ang khan, thu min petu Pathian theih a, Naa hlau lutuk chuan a thian
aw ringhlelin Setana aw kan ring zawk Chhura nen an channa inthlak turin a
thin. Mosia, Joshua leh Gideona te ngen. Naa khan a awmna kha a him
hnena thiltihtheihna petu Pathian kha lo, a hlauhawm tih a hriat khan a thian
kan Pathian a ni. A chakna leh thilti- Chhura kha hrilhin hmun him zawkah
htheihna ringa, hmang ngamtute an kalpui zawk awm tak, amah pawhin a
mualpho ngai lo. hlauhnaah chuan a thian Chhura chu
thilawmzia hre reng chungin a awm tir
Mawngping Khuaah : Mawngping a, amah Naa zawk chu hmun him za-
khuaah a zin khan naupang, mawng wkah a awm thung.
ping vanga e thei lote chu turthir rawh
lingin a verh saka, tam tak an thih Keini, Kristiante zingah pawh
phah a, an khua atangin Chhura chu mi thenkhatten an awmna, an thiltih a
um chhuah nghal a ni. him tawk lo, a hlauhawm tih hre reng
30 NUNNA TUIKHUR : JULY: 2015
chunga midangte tih atana duh tlat Min hmangaihtu kan Pathian faka
khawpa rilru chhia an awm chawk hi chawimawi nan leh a rawngbawl nana
a mak ti rawh u maw! Hnatlang leh hman vat loh chuan Naan min chuh-
ruaithehnaah pawh a hau tak lai hre sak deih ang tih a hlauhawm khawp
rengin abul tantu leh atawp khartu ni mai. Keiini, Zofate hi Pathian thu kan
duh si lo, a nawm lai leh awlsam laiah dawng nasa in kan hre tam tawh em
chiah inrawlh peih chauh kan awm em a, mahse kan thu dawn hi mahniin
bawk. Mahse hemi kawngah chuan kan tangkaipui hmain midang zawkin
Chhura kha i entawn tlat ang u. Naa’n an lo hmang tangkai hman deih zelna
a hlau a ni tih a hre lova, Naa channaah chhan pawh keimahnia Pathian thu lo
chuan a kala, mahse Naa hlauh em em thleng kan rinhlel vang leh kan hman-
chu a lo thleng meuh pawhin tlanchhia chhuah ngam loh vang a ni. Khawvel
lovin a lo bei let a, sekibuhchhuak hial thilah chuan huaisen takin mualpho
a hlawh chhuak a nih kha. Kan thiltih pawh huamin kan theihna, kan thi-
khawmnaah a hahthlak zia hre hmasa amna kan hman ngam laiin Lalpa tan
lo mah i la, kan tih tawh hnuah chuan erawh kan dawizep a, mualpho huamin
hahthlak hle mahse Chhura angin i kan theihna kan pho chhuak ngam leh
bei let fan fan ang u. Mi thenkhatten meuh thin lo. Kohhranah chanvo kan
phakar takin thawk thin mahse keini neih kan hlen chhuak ngam lova, kan
chuan huaisen tak leh rim takin Lalpa zak anih chuan kan Lal Isua pawhin
rinchhan tlatin bei thin ila, sekibuhch- a Pa hmaah min la zahpui ve dawn
huak kan hlawh chhuak ve mai ang. a ni tih hriain keimahni sekibuhch-
Kan thawhrim rah chu kan la seng huak theuh hi Naa pe mai lovin Lalpa
dawn si a. faka chawimawiin, a rawngbawl nan i
hmang tangkai theuh zawk ang u.
Sekibuhchhuak : Mihrang huaisen,
Phungpuinu pawh hlau lova ach- Pathian thu chu duhamna,
hip samah tham ngam, Chhura khan hlemna dik lo laka min veng theitu,
Phungpuinu atangin sekibuhchhuak a felna, finna leh thianghlimna min neih
hlawh chhuak a. A that teh lul nen a tirtu a ni. “I ni e” min tihna, kan chan-
hman tangkai hmain Naa’n a neih sak vo hi nih ngam a pawimawh. Ringtu
leh daih. dawizepin hnehna achang ngai lo.
Hnehna changtute an hlima, an lawm
Pathian hmangaih, ama anpui thin. Kan Kristian nun hi Chhura
a siam mihringte hian Talent fahrah te chengkek lo leh Sekibuhchhuak nei
te kan neih theuh. Thusawi thiamna ang chauh ni lo turin, rinna nung nen i
leh zai thiamna e.t.c..., neiin kan Tal- kal ang u. Pathian thu hi hman tangkai
ent neih erawh a inang lo nuk mai. tur a ni a, Utawk tur vawn ve mai mai
NUNNA TUIKHUR : JULY : 2015 31
tur a ni lo. Van mite khian Pathian faka hlim taka kan zaite hi hmuhnawm an ti.
Chu aia hmuhnawm an tih zawk chu Lal Isua avanga thu tlukna dik tak kan siam
lai hi a ni.
Lehkhabu rawn te :
1. E.M.C Palai: Vol.10. No.19,P-20,May, 2013
2. www.misual.com: Nahaia leh Chhura Hla

JULY THLAA KAN UNAU PIANGTE

Sl. No. HMING PIAN NI


1 Tv. T.C. Rodingliana 2
2 Upa Hrangauchhunga 2
3 Pu Tlangsiamliana 3
4 Pu Lalthangkima 4
5 Pi Lalrinpuii Sailo 6
6 Justin Lalngaihawma 7
7 Sarah Lalrinhlui 14
8 Nl. Angela Lalremruati 18
9 Lallawmkima 22
10 Pi Lalramchuani 22
11 Pu Joseph Vanlalthlamuana 22
12 Pi C. Nemthimmawi Hmar 23
13 Tv. Lalnunsangzela 24
14 Pi Zosangpuii 26
15 Nl. Malsawmtluangi 29
16 Pi Lalrinengi 30
32 NUNNA TUIKHUR : JULY: 2015

VARANASI MISSION FIELD NEWS JUNE-2015



- Rev. S. Lalkhuma

P athian hruainain June thla chu kan lo hmang ral leh ta a. Mizoram
lama Varanasi Khawmpui chhim tur leh Kelkanga Thlarau Thiang-
hlim hnathawh kal mek chhim turin thawktu tam zawk, Hindi ţawng hmang
16 te leh Mizo 18 te kan kal ve a. A ţhente chu chhungkaw harsatna vanga
chawl tawh turte an ni bawk. Aizawla Chhingaveng Presbyterian Kohhranah Dt.
5-7/6/2015 chhungin Varanasi khawmpui hlim takin kan hmang a. Dt 8–11 ah
thawktu vaiho leh Mizo ţhenkhatte Kelkanga harhna chhimin an kal a. Dt. 12
ah kan Missionary te 2, Tv. Joel Ramdinthara leh Nl. Rebecca Lalrampari te In-
neihna, Republic Presbyterian Biak Inah hlim takin kan hmangho leh bawk. Dt.
13–14/6/2015 thleng hian thawktu Mizo 10 zet leh ţhian dangte Rev. S. Lalkhu-
ma hovin Kelkang harhna chhim turin an kal leh a, ni 13 leh 15 khan Vaihovin
Aizawlah chawlhni te hmangin, C.M Inah thingpui in turin an leng khawm leh
a. Dt. 15/6/2015 aţangin indawt zutin Varanasi lamah an haw leh hlawm a ni.
Hetih chhung hian Varanasi Field-a a hmun nghaktu Mizo Missionary-te leh
local Missionary-ten an theih ang angin rawngbawl hna an lo chhunzawm zel
bawk a ni. Tichuan Field-ah hlim takin kan inhmu khawm leh ta.

1. Mizorama Vaiho zin tur : Mizorama kal hma hian Mizoram ei leh in
chungchang te, sil leh fen chungchang te, polite dan kawng te theih ang angin
hrilh an ni a. Tin, Facebook aţang tea kan lo hmuh ţhin angin, Kelkanga Thlarau
Thianghlim harhna han chhim ngei hi an rilruah a khat tlat bawk. Kelkangah
vawi 2 kal a ngaih dawn avangin a senso tur Rs. 45,000/- a ngai dawn a, pawisa
neih lawk a awm si lo. Kan innghahna chu, “Pathian hnenah kal man tur dil zel
ila kal ţul atih loh chuan engmah kan hmu lo ang a, kal ţul atih erawh chuan min
pe mai ang”, tih hi a ni. Inkhawmpui kan ţan chhova Kelkang kal duh thu te kan
sawi nawk nawk laiin mi pakhatin Rs. 25,000/- a rawn pe a, a hnuah mi dangin
Rs. 20,000/- a rawn pe leh a. A daih loh palh phuhruk turin mi ţhenkhatten an
rawn thawhkhawm leh hlawm a. LALPAN kal a remti a ni. Tin, han kal hma
lawk hian hrilh lawktu Nula, mihlim Damtei chuan vaiţawng hmang an lo kal
dawn tiin alo sawi lawk a, amah pawh chu Vai ţawngin alo ţawng ţhin a ni.

2. Mizoram kal Vaiho sawi tlangpui : Mizoram kalkawng chu U.P


kalkawng ang hian a ngil ve lova, a changin veilamah a kawi a, a changin dingla-
NUNNA TUIKHUR : JULY : 2015 33
mah ka kawi bawk a, a changin a chhuk a, a changin a chho bawk a, kawngsir
a liam mai kan hlau khawp mai a, mahse Driver te an thiam em em mai a ni.
Chhingaveng Kohhranin min lo thleng a, a hun tak zelah chaw te kan eiin kan
inbual a, anmahni pawh an ţha em em mai a, an Biak In a mawi bawk si a, a
hmain inhmelhriat lo mah ila zalen tak leh hlim takin inthlahrunna awm miah
lovin hun kan hmang a ni. Mizo ţawng thiam lo mah ila, Thlarau Thianghlim
zarah Inkhawma lam nuam kan ti hle.

3. Kelkangah Vaiho : Kelkang thlen hmain Champhai an thleng a, chaw


ei tur te, puan thuah tur te, kelkanga ei tur buhfai leh dal te keng bawkin chaw
eikhamah an phei a, tui tam tawk loh thu te leh mutna tur pawh a nuam vak dawn
lo tih thlengin hrilh an ni. Champhai aţangin Upa Lalhranga’n a hruai phei a,
thil tihdan hmangte a hrilhfiah hmasa vek a, tichuan hall-ah an riahkhawmtir a,
ţawngţaina hmun hrang hrangah chuan hun an hmang ve ta a ni.

4. Mimal chungchang tlem : Mi mal malte Thlarau Thianghlimin a khawih


dan hetiang hian a ni:–

(1) Vijay Bahadur : Ţawngţaina hmuna bawkkhupa ka ţawngţai laiin Thlarau


Thianghlimin mi khawih a, ka awm chhunga na awm ţhin a dam nghal vek mai.
Thlarau Thanghlim hnathawh hi a lo va ropui em!
(2) Lalchand : Ţawngţaina hmun hrang hrangah te kan ţawngţai a, ka pum a
na a, mahse sawntling lei kha ka ei a, a hnu lawkah chuan ka pumna chu a dam
ta vek mai a, a lei pawh kan khua Katesar atan ka hawn nghe nghe a ni. Path-
ian Thlarau Thianghlimin min khawih ngei tih ka hria. Kan In, Katesar ka thlen
thlak hnuin ramhuai tihbuai nu pakhat chu ţawngţaina nen Sawntlung lei chu ka
eitir ve a, a dam ta hmiah mai.
(3) Ashoka : Kelkang boruak a zalenin a nuam em em mai a, ţawngţai pawh
a nuam tak meuh a ni. Ka ţawngţai laiin nasa takin Lalpa Thlarau chuan min
sawi nghing a, taksa chetna ka nei a ni. Mi sawi awih mai nilovin mahni ngeiin
Thlarau Thianghlim khawihna ka chang hi ka lawm em em a ni.
(4) Shyama : Pi Shyama-i hi Police hovin zan thim hnuaiah kawng sira a mu
reng, thi anga an chhar kha a ni a, Mithi dahnaah an dah tawh a, a tuka paih an
tum laiin a ke hmawr che an hmu a, Damdawi Inah dahin a lo dam leh ta a ni.
Ani chuan, “Lalpan min tidam” a ti. Kelkanga kraws bula a ţawngţai lai hian a
khur chiam a a tlu ta a, a zawi vek a, a ţap bawk a a au nasa hle. Chutih laiin kut
pakhat hi a chungah a han ban atan a rawn phar thla a, a rawn dek a chu chu ani’n
chibai (Jaymasih) lo tiin a lo vuan a, kut neitu a hmu lova mahse Isua kut ngei a
34 NUNNA TUIKHUR : JULY: 2015
ni tih a hria. Tichuan kaihthawhin a lo awm ta a, a ţhianten an dawm zui ta a ni.
Thlarauvin a khawih nasa hle.
(5) Sarda : Pi Sarda-i hian Aizawla stepah te a kalna a ke na tawh ţhin chu a
tina thar leh a, Kelkanga a han kal khan Pathian malsawm sawntlung lei a ei a,
ţawngţaina nen a dam leh ta a ni.
(6) Rajesh Kumar : Hmun thianghlimah bawkkhupa ka ţawngţai laiin
Thlarau Thianghlimin min khawih a, kil tin mai atang hian eng nasa takin min
rawn chhun a, nasa takin ka taksa a rawn sawi nghing bawk a ni. Min sawingh-
ingtu hi Thlarau Thianghlim a ni tih ka hria a, ka eng hmuh te hi Lalpa Isua eng
a ni tih ka hrechiang a ka lawm tak meuh a ni.
(7) Baya Lal : Kelkanga kan ţawngţai laiin hritlang na tak ka neih chu Lal-
pan min tidam a, sawntlung lei te ka ei a, dam takin ka rawn hawn hnuah pawh
kan khua mi te ka eitir a, an dam zel mai! Mizoramah leh Kelkangah hian Isua
lal zia ka hmu chiang em em a, a ropui ka ti. Hetianga Isua chet vena tur hi kan
ngaihtuah ve a ţul tak meuh a ni.
(8) Brijesh : Kelkanga ka ţawngţaina-ah chuan nidanga la tla ngai lo ka mit-
tui a tla zawih zawih mai a, Thlarau Thianghlimin min khawih a min sawinghing
nasa hle a, ka hlim tak meuh a ni.
(9) Jeet Lal : Lalpa Thlarau chuan mi dang ang bawkin nasa takin min
khawih ve a, ka ţawngţai laiin eng nasa tak mai ka hmu a, ni eng emaw tiin ka
meng a, alo ni si lo. Isua ka hnenah alo kal a ni tih ka hre ta a, ka hlim em em a ni.
Sawntlung lei pawh chu ka han ei ve a, ka natna benvawn (Ril tla natna) pawh
chu a dam ta vek mai a ni. A rawng ka bawl mek Lalpa hi a va ropui em (A ţap
ta zawih zawih a ni).
10) Arun Kumar Gautam : Pathian hmangaihna thu Biak In-a min zirtir ţhin chu
a takin Mizoramah ka han hmu a, nuam ka ti hle mai. Kelkangah ka la tih ngai
loh ţhingţhi leh bawkkhupa ţawngţaina kan han hmang chu ka huphurh em em
mai a, mahse kan ţawngţai hnu chuan ka hlim ta em em mai a ni. Varanasi-a kan
In ka thlen hnuin kan ringthar nula, a chhungten Christianna duh lo ţhin chu a lo
leng a, an In-a House Church din turin min rawn sawm a, a chhungte pawhin an
remti vek tawh a ni tih min hrilh bawk a. Tichuan House Church kan din ta a ni.
(11) Parmeshwar Murmu: Chhingavengah khawmpui hlawhtling taka kan
hman hnuin Kelkangah kan kal a, ţawngţaina hun te ţha takin kan hmang a, au
rual chu Hindi-in ka hruai a kan hlim hle. Ka ke na (vung) pawh a dam ta vek a
ni! Lalpa chu fakin awm rawh se.
(12) Murari Lal: Murari-a te hi a nupui leh a fa kum 7 mi te nen kal man in-
tumin an kal a, an chhungin an ţawngţai nasa hle. A mumanga inlarna a hmuhah
chuan mi pakhat khuara tla kut rawn phar chhuak hi a lo kai chhuak a, mahse a lo
NUNNA TUIKHUR : JULY : 2015 35
thi hman a, Isua hmuin khawih turin a au va, mithi chu a lo dam ta a ni. Murari-a
taksa hi Thlarau Thianghliminn sawi nghingin nasa takin a khawih a, chu tih lai
chuan ‘Halleluiah Amen’ tiin nasa takin a au chhuak a, a ţhianten an rawn pan
a, an ţawngţai ta chiam mai a ni. A fapa pawh hi a tih ngai loh bawkkhupin a
ţawngţai a, a nupui hian Kelkanga awm hlen a chak hle.

5. Lawmthu sawina : Rev. S. Lalkhuma leh Pi V. Lalremsangi te nupa


chuan, an Fapa Joel Ramdinthara nupui neih lawmpui tura lo kal te leh, hman-
gaihna thilpek petute, Varanasi Prayer Network zawng zawngte chungah leh mi-
malte chungah thinlung takin lawmthu an sawi a, “Lalpan ţhian ţha hmangaihtu
min va pe hnem em em ve”, tiin ţawngţaiin lawmthu an sawi bawk a ni.

ENGLAND LAL CHUAN RAM NI TLA SENGLOVAH RO A REL ŢHIN


A, KAN LALPA ERAWH CHUAN NI NGAI TAWH LO BERAM NO
ENGAH HMANGAIHNAIN RO A REL THUNG

(phek 26 chhunzawmna) 3. Sporting Lisbon-a a coach hrawn hmasak ber, Paulo Cardo-
so chuan, “A inkhel lai ka hmuh hmasak ber kha ka theihnghilh thei ngai tawh lovang.
Ka assistant hnenah a ball thiamzia hahipin ka hrilh a, football khawvelah hian a cham-
rei tur zinga mi a nih thu leh a la dinchhuah tur thu te pawh ka hrilh tel nghe nghe”, tiin
Ronaldo chungchang alo sawi tawh a ni.
4. A tleirawl laia a football practice dan hi a hautak ţiah ţiah kher mai.. a ke tawn tawnah
thil rit ţawn bet chungin ball chawh a zir ţhin a, rit nena duh tawka ball a chawh kual
theih phawt chuan, rit tellova a ball chawh a rang lehzual thei dawna a hriat vang a ni.
A thlawn lo chu a nih hi maw..!
5. Manchester United in 2003 kuma £12.2m a an lei hma lawk khan Liverpool pawhin
an lo enthla ru ve reng a, mahse an club-a khel atan la ţha tawk lovah an ngai a, lakluh
an tum ta lo a ni.
6. Manchester United in an lakluh hma lawk khan, khatih hunlaia Ronaldo club Sport-
ing Lisbon leh United ten exhibition match an nei a, he match ah hian Sir Alex Fergu-
son-a’n John O’shea chu Ronaldo châng turin a ti a, Ronaldo hian a lo chhaih hah ngang
a ni ang, half time ah John O’shea-a chu mask-a oxygen hiptir a ngai hial.
7. Manchester United hian an jersey no 7 hi an mibik player te an haktir ţhin. United mi
ropui Bryan Robson, Eric Cantona, David Beckham etc. te lo hak tawh thin a ni. Mahse
Sir Alex Ferguson-an kum18 mi Ronaldo hnena jersey no 7 a rochuntir dawn khan a
inngaihtuah nawn loh thu a sawi a ni.
8. Chawhruala NBA player te ho zuan san zawng lakin, anni aiin Ronaldo 7cm in a
zuang sang thei zawk. Awmhmun aţanga a zuan hian 44cm a sangin a zuang thei a,
(phek 40-naah chhunzawmna dah a ni e.)
36 NUNNA TUIKHUR : JULY: 2015

INNEIH AWMZIA

- Alex Z.L Chhunga Hualngo

K an ram dung leh vang han thlir hian nupa tuak tam tak chuan “Innei”
tih awmzia pawh hre lovin, hmel induh tawnna vang ringawtin, an
in mu ar lak chawt thin a nih tak ber hi. Mahse chu hmel induhtawnna chuan rei
a daih leh si lo. Hei vang hian alawm inthen te an tam em em ni. “Mi duh loh
hnu kha duh te’n kan pawma, kan duh loh hnu pawh duh te’n an pawm thin” tih
hla te sak a lo ngai ta hial mai a. A tam zawk phei chuan inneih an awlsam ang
bawkin inthen an awlsam leh nghal. Dan anga inneih pawn awmzia a nei tawh
lo. Biak ina lehkha tar, Pastor kutsuih, Pathian leh mihring hmaa mahni hming
chhal meuhva innei te pawh an inthen leh tho mai. Aw! A va’n buaithlak thin
tak em kan khawvel hi chu. Tak a, ‘Kawppui nei tawh ni awm takin hetiang thu
te hi a rawn ziak ve a’ min lo ti anih pawhin ka dem lo che u. Mahse nupa tuak
thar (ka thian) te tan liau liau ka rawn ziak a ni. A! Eng pawh ni se, Sap hovin
“Innei” tih tawngkam an lo then hran dan atang hian inneih awmzia i han zir ho
phawt mai teh ang u.
M = Meets (Intanpuitawn)
A = Agree (Inlungrual)
R = Respect (Inzahtawn)
R = Respond (Induhtawn)
Y = Yoke (Ritphurh inchhawk)

Hetiang hian Sap ho chuan an Chuvangin nupa reng reng chu an


lo then hrang thliah mai a ni. Khaile, thiltih engkimah an intanpui tawn tur
ngundeuh zawka kan luhchilh dawn a ni. Nupa an intanpui tawn loh phawt
avangin i ngaihtuahna zawng zawng chuan nupa inpumkhatna a kehchhia
kha sawm khawm la, i thut hmun a, inthenna a thleng thuai thin. Nupa
te kha han rem tha vel teh le. Nak inpumkhatna tha ve thung erawh chu
ruh bo hmu tawh leh la hmulo tan a thiltih engkimah an intanpuitawna
pawimawh dan a in ang vek a nia. an hlim em em thin a ni. Pa ber lal
hlurna chhungkua a nuam ngai lova,
1. Intanpuitawn ( Meets ) : mipa hna leh hmeichhe hna then hran
Pathianin Adama hnena a nupui tur thluahna chhungkua a nuam ngai hek
Evi a pek khan ama kawppui awm lo. Intanpuitawn nupa ni tur chuan pa
tak, amah tanpuitu tur ape a nih kha. berin hmeichhe hna anga kan ngaihte
NUNNA TUIKHUR : JULY : 2015 37
pawh thawh a hreh tur a ni lova, nu lohna a thleng fo va, nu ber inchhun-
ber pawhin hnathawh hreh a nei hek gah an lal duh hle. Nu ber lalna ch-
tur a ni lo. Pa ber thuk bula a thut reng hungkuaah chhungkhat lainate leh
chung pawha nu ber hna thawk lai, thianrual, unaute an tlatlum thei ngai
“Nu-i, i chawtui a so”.... han tih chu lo va, chhungkua nuam tak a ni ngai
inhmeh lo tak a ni. Chawtui a so ch- hek lo. Chhungkaw hlim thei tak din
uan pa ber pawhin a lo thlak ve mai i duh chuan, tun atang khan in nupain
tur a ni. Nu ber hnaah a dah bik tur thiam bik, thawk rim bik in tih bikna
a ni lo. Tunlai pa ho hian thaibawih rilru nei lovin in hnathawhna apiangah
nih an hlauh luat avangin hmeichhe intanpui tawn zel tawh ang che u.
hna anga lang te hi thawh an hrehin an
thawk duh lo fo thin. Hei hi a tha lo hle 2. Inlungrual ( Agree ): A!
a ni. A thu hrimin tunlai ah thaibawih Hei pawh hi a pawimawh hle mai.
an awm tawh lo, chhungkaw tangrual Inlungrual lohna chhungkua chu hre-
an ni zawk. Chuvangin thaibawih nih hawm tak a ni. Chuvangin in ngaihza-
hlau miah lovin i nupui hnathawh wn lai atangin ka nupui/pasal tur nen
kha han pui chhin teh, a lawm tur zia hian kan inlungrual thei tak tak ang
mai chu! In chhungkhurah nu ber an em tia in chik ngun a ngai hle. Inneih
hlim chuan sawi ngai hnuah chuan thil
lovin mi dang chu apawi zo hman thin.
kan hlim nghal vek I lungrualpui theih
a ni lawm ni? Nia, loh tur chu i thlah
chuvang tak chuan ngam bawk tur a ni.
a lawm nupa intan- Dr. Kenneth Chaf-
puitawn a pawimawh fin-a pawhin, “Ch-
na chu. Chutih rualin, hungkaw din fuh loh
pa berin thawhhreh tluka thiah leh harsa
pawh nei lovin nu a awm lo,” a lo ti hial
ber hna pawh engkimah apuih thin reng a ni. An mak mai mai khawpa,
hian chhiahhlawh ang mai a chhawr nupa han nih tawh chuan, rawng duh
tum zui tlat leh a tih ve mai tur awmah zawng in an lohna atang ringawt te
pawh pa ber tih a tana khek tlat, thian- pawn innghirnghona zu chhuak thei a
rual leh inleng neih lai pawha pa ber maw le! Chuvangin kawr i lei dawn
hnehsawh nih tum ni awm taka tih tur pawhin i nupui/pasal kha hei hi mawi
kawhhmuh zut zut duh, nupui a tak an i tih zawng a ni em? han ti la. Lun-
awm ve bawk. Nu zawk sum hai lut grual taka in nupaa in lei chu a than
thei chhungkhuaah pa ber hmusitna inang theuh theuhah pawh hak a nuam
leh pa ber thu engahmah ngaih duh zaih bik mai ang. An tia lawm, pa ho
38 NUNNA TUIKHUR : JULY: 2015
phei chu mut dawn hian nu berin, pa nem tal tal chin hi a tha hle. Leo R.
ber lukham beng thak thak pahin, “I pa Kinsell chuan, “Nu fel leh tha, hlim
mutna tur hi a nuam lo palh ang e han thei leh thil kal phungte thlir thiam mi
ti sela, pa ho chu kan hnar nghal baw- chuan a pasal tlinlohna leh fellohnate
rh bawrh mai,” an ti. Hmeichhia in a pawm dan tawk a thiam a, a hlimawm
nunna a pasal hnena a in pumpeka, a zawnga thil lak a thiamin, thinrimna
hnuaia zahtaka a intukluh a, a duhza- tur tam tak a pumpelh phah thei a
wng a tih hian a pasal tan a duhawm ni,“ a lo tih hial reng kha. Hei, keini
zual a ni. Chhungkaw awh awm, ch- Mizo ho hi kan mak mai mai khawp a,
hungkaw hlim thei kan tih te hi, nupa mahni nupui/pasal te an hminga koh
inlungrualna atanga lo chhuak an ni. kan zak tlat mai pek a, “Hei = (Hey)”
Engemaw puipun nikhuaah pawh, i te kan inti kual vel mai mai thin a nih
thawmhnaw hak tur pawh kha ‘nu- i/ hi! Hei hi inzahlohzia lantirna a ni.
pa-a ka in hmeh em?’ han ti la, i nu- Hming hian in ko nalh nalh mai ila a
pui/pasal duhzawng i hak ngat chuan lawmawm dan pawh a thuah hnih bik
miin a aia tha leh mawi pawh rawn asin. Hnampui ho phei chuan hming
ha mahse, in pa/in nu mitah chuan pawhin an inko phal ngai lova, “My
midang zawng zawng aiin i mawi ber Dear/Darling/Honey “ te an lo in ti
tho vang. hial thin asin. Nupa chu sawi loh kan
hmelhriat satliah ringawt te pawn kan
3. Inzahtawn ( Respect ): hminga min han koh nalh chuan kan
Mi tam tak chuan inneih ni atangin nel nghal ringawt thin a nih hi maw.
inzahtawnna hi a tul tawh lo emaw Nupa in karah phei chuan engtin tak
an ti a, anti sual chiang hle a ni. Nupa thawk nasa ang maw.
nunah inzahtawnna a awm loh ch-
uan nupa nun a nuam ngai lo. Nupa 4. Induhtawn ( Respond ):
chuan an inngaihzawn lai ai mah Kan pi leh pu te hun lai kha chuan
khan an inzahtawn thiam zawk tur a induh vak mang lote pawh an lo in-
ni. Inzahtawn thiam tak te nun chu neih tir thin a. Mahse keini hunah ve
awhawm tak a ni. Tin, nupa pumkhat thung erawh hi chuan duh leh duh a ni
an nih tawh tlat avangin an zahawmna tlangpui ta. Innei kan tih hian mipa leh
pawh an inhumhim sak thiam bawk hmeichhia chu thlarau, rilru, taksaah
tur a ni. Nupa thenkhatte chu an in- an innei (pumkhat) tawn tih hria ila.
neih ni atang an inzahtawnna a bo va, Nulat, tlangval lai a induh deuh anga
mi kara inhauh te pawh an ching hial langte pawh hi an han inneih meuh
thin. Hei hian chhungkua a ti khaw- chuan, a zawng zawngin an innei thin
lo hma hle. Mi kara inhauh ai chuan lova, a tawpah chuan nu in, a ekna
chetsual chang pawha in fak leh inh- ngaia a ek a lo tul leh ta thin a ni. Chu-
NUNNA TUIKHUR : JULY : 2015 39
vang tak chuan alawm induhtawnna uan in hauhna a tam duh hle a ni. Rit-
hi a pawimawh ni. Tlangvalin nula a phur zawng zawngah, rilru a ritphur
hmangaih lutuk avanga a neih hian nu- hi mihringin kan chhiatpui berin kan
lain a duh ve si loh chuan engtikah mah chauh pui ber leh nghal. Chuvangin
an hlim thei ngai dawn lo a ni. Mipa in nupa hlim thei tak nih induh chuan tun
a rilru ngaihtuahna zawng zawng leh atang khan inrilru hahna te inhrilhtaw-
taksa, a nupui hnenah a hlan vek ang nin, inhnem thin ang che u. Pasaltha
a, chutiangin hmeichhia pawhin a hlan nih i duh em? Ram chhuaka sa kap
vek tur a ni. Keini, Mizo te chu kan kher lo pawhin tunah chuan pasaltha
hnam naupan zia a lanna chu kan nu- nih dan kawng a awm tawh a nia. Chu
pui/pasal te kan hmangaih hle pawhin, chu in nu thu kha awihin zawm zel la,
kan hmangaih zia kan lantir ngam tlat pasal tha i ni mai dawn a lawm. Nang-
thin lo hi a ni. I nupui/ teh, nupui tha nih i duh
pasal kha i hmangaih em? I duh chuan in pa
zia a takin han lantir thu kha awih la, zawm
la chuan a ni chauh ni la, zah bawk la, chu aia
lovin nangmah pawh nupui tha leh pasal tha
kha i hlim viau ang. nih dan kawng awlsam
A zawng zawnga in- chu a awm tawh lo.
duhtawnnaah hian
nupa nun chu a nuamin A hmawr
a hlimawm thin. bawk nan: Nupui/
pasal i zawng dawn anih chuan i mi-
5. Ritphurh in chhawk ( Yoke tin zawng lo la, i bengin zawng zawk
): Nupa chu a nuamah pawh, a hre- rawh. Tin, inneih zunbun kual chhun-
hawmah pawh an in tuarpuiin an hlim gah hian hlimna chauh ni lovin, har-
dun tur a ni. Chu chu inneihin a tum sat manganna leh lungngaih tahnate
bulpui ber pawh a ni. Pa ber khum- a leng/a lo awm tel a ni tih kan hriat
laizawlah chhungkaw thila rilru hah reng apawimawh hle. Nunnawmna leh
avanga muhil thei lova a hui piap piap hlimna chauh thlir a, umtute an innei
laia, a bulah nu ber a lo hnar thlawrh rei ngai lova, inthen lah an hman reng
thlawrh chuan chum tawk a chakawm a, an chhungkua an hlim tlang thei
mai dawn a ni. Chuvangin nupa ch- tak tak ngai lo bawk. Hlimna, nun-
uan an rilru hahna zawng zawng an in nawmna chauh thlir lova, inneihnaa
hrilh tawn ang a, an in tuarpui tur a ni. an thu tiam anga a hrehawmah pawh,
Pakhat zawk rilru a hah chuan pakhat a nuamah pawh ka tuar chhuak tur a
zawkin a hnem thiam a ngai. Phurrit in ni tih rilru pu tlattute chu an inthen
chhawk tawn thiam lo nupa nunah ch- ngai meuh lova, an chhungkua pawh
40 NUNNA TUIKHUR : JULY: 2015
an hlim tlang bawk thin. Kan Editor ka tihchhan pawh ni lovin, nupui kan neih
dawn chuan Korean ho anga nau puak dan lo zir lawk te hi atangkai thei viau
ang, nau lian chi pawh ni mahsela. Nangni, nakruh bo la hmu lo te, zawnglai leh
mi zawnlai te u, ‘Hei ha, hui ha’ tih tawng lo turin fimkhur hle ang che u.

(phek 35 chhunzawmna) run-up a lak phei chuan 78cm laia sangin boruakah a per kang
chho thei. A ball pet pawh a na ngang mai, free kick hi 130 km/ph a chakin a pet kawh
thei.
9. Sum ah pawh a buai lo fu.. US President Barack Obama in kum khata a hlawh zat hi,
Ni 6, darkar 9, minute 17 leh second 5 chhung lekin a lalut daih. Club aţang ringawta
a sum lakluh chu £274,000 a ni a, khawvela footballer hlawh tam ber a ni nghe nghe.
10. A hausa a, a lar a, a hmelţha a, a pian lah nise a nalh em em a, khawvel hmeichhe
lar leh hmelţha tak takte ngaihzawn rawn a ni pawh hi a mak lo ve. A duh duh thing thei
dinhmunah a ding a, a hmeichhe kawp tawh zingah hian Bollywood actress Bipasha
Basu pawh a bang bik lo.
11. A thui ta viau mai a, he a chanchin pakhat ngaihnawm tak mai hian ka’n tlip tawh
mai ang e..
Cristiano Ronaldo: “Ka hlawhtlinnaah hian ka ţhianpa Albert Fantrau-a hnenah law-
mthu ka sawi lo thei lo.
Youth club pakhata ka khelhpui ţhin a ni a, player zawng tura Sporting Lisbon
mi leh saho an lo kal khan, min inkhelhtir chhin anga chuta goal thun tam ber chu an
Academy a zir tura an lakluh tur thu min hrilh a.
Kha match ah khan 3-0 in kan chak a ni. Hmahruaina goal ka thun a, Albert-a’n a hnu
lawkah a tauh goal veleh a, 2-0 in hma kan hruai a.
Tichuan hun tawp dawnah Albert-a chuan ball ţha zet mai a hmu a, amah lo
thlawp turin a bulah chuan ka tlan a, keeper a bum a a tlanpel a, a tih tur awmchhun chu
goal ruaka thun chauh a ni tawh.
Mahse, thun ta lo chuan ball chu min lo pass ta daih mai, a mak ka ti lutuk.
Harsa lo takin goal ruakah chuan ka thun ta a, Academy a lut tur chuan thlan ka ni ta a
ni.
Inkhel ban veleh engvanga khatia ti nge anih tih ka zawt nghal a, tawitein tihian
min chhang ‘kei aiin i thiam zawk a i phu zawk e’ tiin”..
Kum eng emaw zah hnuah nikhat chu chanchinbumi hovin Ronaldo thusawi hi
a dik leh dik loh finfiah turin Albert Fantrau-a chenna in chu panin an va zawt a.
Thutak a nih thu leh a football career pawh khata ţanga a tawp tak hlauh thu te leh
hnathawh nei lova a awm zui tak thuin a lo chhang a.
Chanchinbumi te chuan, “Chutiang anih chuan in ropui tak i nei a, lirthei manto
tak tak i nei bawk a, i hausa em em bawk si a, engtinnge heng zozai te hi i neih theih
si?” tiin mak tih hmel takin an zawt leh a. Alberta chuan a ţhianpa chu chhuang tih hriat
takin tihian a lo chhang a, “Cristiano min pek vek a ni e” tiin.
(Aqua Sheyk: Football Fans Zone)

Você também pode gostar