Escolar Documentos
Profissional Documentos
Cultura Documentos
Editorial ................................................... - 2
Keimahni .................................................. - 3
Kawng Dik
- Pro Pastor Lalhmangaihzuala.................. - 23
.
Titanic Lawng Lian Kha
- Pastor Seikunga ................................. - 25
Inneih Awmzia
- Alex Z.L. Chhunga Hualngo .................... - 36
A ni, inngeih leh lungrualin kumtluang chena len za duh ngawih ngawih
ţhin mah ila, leilung danin mihringte hi kan inţhen a lo ţul leh ţhin a.
Amah Rokunga hlain, “Rual duh ţhenna biahthu ‘dam takin’ tih reng a bang thei lo.” a
lo tih angin, ngâi tak chunga inthlahna thu kan inhlan a lo ţul leh ţhin.
Inţhenna chu chi 3-in han ţhen dawn ta ila- thihna avanga inţhenna te, he
khawvelah hmun danga inawmsan tur ţhenna te, hmun khata awm reng chung sia thin-
lung lama inţhenna te pawh a ni ang chu. Engpawhnise, a tlangpuiin inţhenna chu kan
tuar thiamlovin na kan ti ţhin hle a, kan ţahpui vawng vawng ber chu anih hi!
Thinlunga khatliam chu kain a puangchhuak angin, kan lungngaihna
vawrtawp pawh hlain kan puangchhuak ţhin a. English hla puahtu ropui PB
Shelley-a paw’n, “kan lungngaihna ber min hrilhtu kan hlate hi kan hla ţha leh
from the EDITOR’S desk
duhawm berte an ni” (Our sweetest songs are those that tell of saddest thought)
a lo ti ve chiah bawk. Mizote mai nilo khawvela kan hla chhuanvawr leh hlu
ber berte hi ‘inţhenna’ lam hla emaw, ‘ţhenna’ in a hrinchhuah a ni deuh vek
hial awm e. Kristian hlaah pawh hian kan ţhen tak kan hmangaih kaltate lenna,
vanram ngaihna lam hlain hmun a chang hnem hle mai. Chu ‘inţhenna’ chu
Mizo literature lamah pawh nise khawhar hla leh lunglen hla tam tak lo pianch-
huahna kan ti thei ang. Chuvang chuan, inţhenna hi runthlakin kha hle mah se,
a lo thlum ru hle bawk si a ni.
Hla siamtuin, “Pathian thil rel dan chu a va mak em! Hriat phak rual
loh a ni, a tum zau zia...” a lo ti a, kan tawrh thiam loh ţhin viau rualin, a chang
chuan inţhenna hi keimahni tana ţha zawk tur a lo nih piah lamah, midang tana
ţha tur te a lo ni daih ţhin bawk. Zirna lamah te, eizawnna lamah te leh rawng-
bawlna kawngah te pawh etc., eng emaw hunlaia kan inţhenna khan rah ţha
chhuahin hlawhtlinna ropui taka min hruai thlengtu a lo ni fo ţhin.
Mihringten kan pumpelh theih loh inţhenna chu kan tawk vek dawn a, he lei
damchhung ni hian kan intawng leh tawhlo pawh a ni maithei. Thufingte 22:1 ah, “sum
tam tak aiin hming ţha hi thlan zawk tur a ni..” a tih angin, kan ţhen takte khan engtinge
min hriat zui ang? tih hi kan ngaihtuah tel fo a pawimawh khawp ang. Engpawhnise, he
leiah lungngaiin inţhen ţhin mah ila, inţhen awm tawhlohna hmun kan tana buatsaih a
awm a, chu hmunah chuan lungngaia inţhen tawh hnu-te intawh leh kan beisei.
“Inţhen a awm lo’ng, kan inţhen tawh lo’ng,
Vanram nuamah khian inţhen a awm tawh lo’ng.”
Australia rama min pemsan tur, kan Fellowship nu leh pa ber chan chang, Upa
LR. Vunga te chhung thlahnan he Nunna Tuikhur July-2015 issue hi kan hlan e.
NUNNA TUIKHUR : JULY : 2015 03
KEIMAHNI
***KAN FELLOWSHIP 7042276589
din tirh aṭanga kan hruaitu, kan Fel- 10. F. Lalrinzuala - 9643547330
lowship Upa, tuna kan Vice Chairman 11. Timothy T. Kuki - 9643547296
ni mek, Upa LR. Vunga te chhung ch- 12. Joseph Rothanmawia –
uan July 29, 2015 hian Australia lamah 9560014358
min thlawhliamsan dawn ta. Fellow- 13. R. Lalruatfela – 9599359864
ship mipuiten kan ui tak meuh meuh 14. Lalthafamkima - 9560762605
a, chutih rual chuan, ram tha lehzual
zawka kal tur an nih angin kan lawm-
pui hle a ni. An tum ram tluang taka an *** MUSIC & SOUND lama
thlen theihnan duhsakna kan hlan e. inthuam thatna lam pawh kalpui zel a
ni a, Half Yearly Meetinga rel tawh
Upa LR. Vunga te chhung angin a hlui zawk tihral a nih hnuah, ni
thlahna hi July 26, 2015 (Sunday) 11 July, 2015 khan mixer thar tha leh
inkhawmah hian neih tur a ni dawn a, changkang zet mai chu lei a ni ta. Kan
tlaiah thlahna ruai theh tur a ni bawk mixer thar hi ‘Yamaha MG16XU’, 16
ang. He hun min hmanpui tur hian kan channel a ni a, Rs. 35,500/- a lei a ni.
Synod Pastor-te pathum pawh sawm Hemi hma hian Hollow Guitar thar tha
an ni bawk a ni. tak lei alo ni tawh bawk. Malsawmna
chhiarsenloh min vurtu Lalpa chu fa-
Hemi ni a Fatu hna tlawmn- kin awm rawh se.
gaia min thawhsak turin heng mite hi
ruat an ni:-
1. Pu Lalnunmawia (Leader) - ***HLA THLAN: Chawlhni
9650128192 chhun inkhawma mipui hla sak tur hi
2. Pu Lalhriatchhunga (Asst. Leader) music-puten lo train lawk thin tur anih
- 9971247585 avangin, hla thlan duh kan neih chuan
3. Joseph Vanlalthlamuana - Music Committee Chairman leh Secy.
959943977 te hnenah hrilh thin tur a ni.
4. H. Lalhleisum (Sumte) - 8800940422
5. Michael Lalrinzuala - 9774910322
6. Lalnunsangzela - 8447782387 *** WOMEN DEPT. chuan
7. Deryck Ropeka - 9643539869 July 15 khan sumtuak nan “Ungsan-
8. Rohlupuia - 7042523267 piau” zuarin hnatlang an nei a, mi-
9. Aaron Vanlalchhanhima - ten an hlutsakin an inhralh tha hle a,
04 NUNNA TUIKHUR : JULY: 2015
an inchanlo zawk hial niin thu kan PRAISE AND WORSHIP SERVICE :
dawng. Tlawmngaia an thilzawrh lei- Solo :
saktute zawng zawng chungah Wom- 1. Nl. Laltlankimi
en Dept. chuan lawmthu an sawi tak 2. Nl. Lalbiaknungi
meuh meuh a ni. 3. Nl. Lalhruaitluangi
4. Nl. Jenny Zonunsangi
5. Tv. JL Liana
*** PANGPAR KHAWI 6. Tv. Lalremruata
TRAINING : Dt. 18/7/2015 khan 7. Pu. C. Lalchhanchhuaha
Women Dept. huaihawtin Biak Inah Keyboardist : Pu Lalropara
pangpar khawi zirna training neih a ni Sound Control : Tv. Lalremruata
a, zirtirtu atan hian Pi Ngurthanmawii Guiterist : Tv. JL Liana
chu rawih a ni, training-a kalten an
hlawkpui hlawm hle.
*** ṬHALAI HRUAITU IN-
THLAK : Kum 2015 Ṭhalai Hruaitute
*** FAREWELL TO zingah Sap Ram lama min liam san tur
MR&MRS UPA LR VUNGA cum an awm tak avangin hruaitute hetiang
PRAISE AND WORSHIP SER- hian kan inthlak kual a, tin, an aiawh
VICE : Ni 25-07-15 Ṭhalai Inkhawm tur kan lak rual hian kohhranpui lama
zan hian kan Upa te chhungkua for- kan lo dil tawh angin EC tur kan ruat
eign kal tur thlahna hun hman pahin belh nghal bawk a ni.
thalai ten Praise and Worship Service
neih tur a ni ang. Hetiang hian hunruat KUM 2015 ṬHALAI HRUAITU NI-
a ni. HNA CHELH THARTE:
O.B. :
FAREWELL : Asst. Secy. : Tv. Freddie Zohmangaiha
Treasurer : Tv. Malsawmdawnga
Chairman : Pu Jerome Lalhruaitluan-
ga Ralte E.C. Members tharte :
Thilpek Khawn : Nl. Jasmine Lalrem- 1. Nl. Helen Hmangaihthangi
ruati Chinzah 2. Tv. Lalhunmawia
Thilpek Hlantu : Pu Lalhminghlua 3. Tv. TC Rodingliana
Chhungkaw Zaipawl : Upa LR Vunga 4. Pu C. Lalchhanchhuaha
te chhung
Thutawi : Upa LR Vunga Ni 18/7/15 Ṭhalai Inkhawm
Thlahna thusawi : Tv. Alex ZL Ch- Zan khan charge inhlanna leh hruaitu
hunga Hualngo thar te Pathian hnena hlanna neih a ni.
NUNNA TUIKHUR : JULY : 2015 05
KHAWVEL
PHEIKHAWK KE-ARTUI Andrew Craig, ortho-
SÂNG BUN ṬHINTE TAN paedic research fellow at Brad- T
MORTON’S NEUROMA A ford Teaching Hospitals NHS
HLAU HAWM Foundation Trust chuan damlo U
Scientist te chuan hmeich- zinga zaa 55 te chu zai an ngai
hia, pheikhawk ke-artui sang lutuk tih a sawi a, an ke zung ṭang K
bun ṭhin te hian Morton’s neuroma bawr vela hriatna thazam te chu
an vei duh an ti a, he natna awmdan
chu chemte hriam tak rap ang hian an
paih a ngai ṭhin niin a sawi a, an
hriatna thazam an paih hnu hi
V
inhre ṭhin a, an kal ṭha ngam lo ṭhin
niin an sawi.
chuan an ke hmawr vel chuan
engmah hriatna a nei tawhlo
E
UK-ah chuan Morton’s Neu-
tih a sawi a, a la nasa lo deuh te
chu Insoles leh Steroid injection R
roma vei hi kum 10 kal ta ai khan a le- hmang te pawhin an enkawl ṭhin
tin an tam tawh zawk a, hei hi a chhan tih a sawi bawk. H
tam zawkah chuan pheikhawk ke-ar-
tui sâng lutuk bun vangah zirchianna
neitute chuan an puh a ni. “MIZO” MOBILE HAND-
SET
He natna vei tam ber hi kum China ram chhunga mobile
40 leh 69 inkar an ni a, kum 2004-05 company pakhat chuan MIZO tih
khan hetiang natna vei damdawi ina hming pu in Mobile handset a siam-
an enkawl zat chu 1,179 an ni a, ni- chhuak! Hei hi Mizo te hming chawia
kum, 2014-15 chhung khan 2,532 an an siam nge ni ang? Mizo te hi China
tling a, an punna hi 115% lai a tling a unau te hian min lo la theih nghilh lo
ni. nge ni ang?
Zirchianna neitute chuan he
natna hian ke zungṭang kara nerve a An company hming pawh
khawih a, heng nerve-ah hian timur a ShangHai MIZO Electronic Corpora-
siam a, chu chuan an ke zungṭangah tion Limited tih a la ni zui. India leh
chuan chemte hriam tak rap anga hri- Myanmar Sorkar hian an helh viau
atna a siam niin an sawi a, pheikhawk ang em? Eng nge i ngaih ve dan le?
ke-artui sang 5cm aia sang bun zingah
hetiang natna nei hi an tam zual tih an ShangHai MIZO Elec-
sawi. tronic Co., Ltd was established in
06 NUNNA TUIKHUR : JULY: 2015
April 2012,is one of the high-tech a, ball changtu in ball a pass in ball
enterprises,committed to the mobile lo changtu leh goal line inkarah player
communication product, research and pathum tal an awm chuan offside a
development, manufacturing,sales nilo. Offside dan thar a awm tak avan-
and service.The company has more gin formation thar chi hrang hrang
than 200 employees,including re- pawh a rawn piang ta a ni.
search and development personnel
20 people,engineering and technical 1-2-7 Formation :
personnel 30 peoples. At present, the Kum 1860-70 inkar khan 1-2-
company has five complete product 7 formation hi an hmang lar hle a,
line, two laboratory room, various ad- centre-back pakhat, halfback pahnih
vanced testing equipment. leh forward pasarih awmin attack-
CONTACT ADDRESS : ing game an khel nasa thei rem rem
Sales email:Sales@mizo.net.cn khawp mai.
Technical support email:Technical@
mizo.net.cn The Pyramid (2-3-5 formation) :
ShangHai MIZO Electronic CO., He formation hi Pyramid formation an
LTD. ti a, 1880-1925 inkar khan an hmang
Website : www.mizo.net.cn nasa a, English club Preston North
End lamin an rawn hmang lar chho a
ni.
FORMATION RAWN He formation hi teamwork a
PIAN CHHOH DAN innghat formation hmasaber a ngaih
Football hi an khelh tan tirh theih a ni a, he formation ah hian right
chuan formation mumal tak hi a awm half leh left half te hian lehlam winger
ngai lova, ball an pet pawp a an um leh te an mark a, key player chu centre half
dul dul mai thin a ni. niin lehlam striker te a mark a, defense
Kum 1963 khan offside rule leh attack thlunzawmtu pawimawh tak
hi an siam ta a, FA in offside rule an a ni.
siamah hian ball chang tu in hma a mi Kum 1930 khan 2-3-5 tlem a
ball a pass hrim hrim chuan offside a tihdanglam deuh Austria, Hungary
ni tawp. leh Czechoslovakia ah te a lar hle a,
He dan thar avang hian pass- ground ball tawi te te in an in pass
ing game an khel ngai meuh lova, kh- nasa a, 1934 World Cup ah khan Aus-
alh tlang tumin ball an khalh pup pup tria in he formation hmang hian palina
mai thin a, goal lut pawh a tlem sawt an ni thei a ni.
hle.
FA lamin dan thar an siam leh 1925 – 1945: W-M formation (3-2-2-
NUNNA TUIKHUR : JULY : 2015 07
3) : He formation hi Arsenal manager M-U formation hi WM formation
Herbert Chapman-a’n kum 1925 khan atanga an hmuhchhuah a ni a, field
a rawn hmang lar hle a, offside dan lehlam lehlamah outfield player panga
thar an siam leh tak avanga he dan hi ve ve an awm a ni.
rawn hmang a ni. Kum 1950 chho khan Hungary
He formation ah hian Chap- lamin an rawn hmang lar chho a, he
man hian lehlam pawl attacking na formation ah hian defender pathum
lutuk tur a tir atanga dan nan defender awmin halfback pahnih an awm
leh attacker te inzah chiah in a rawn bawk a, winger pahnih awmin player
chhawpchhuak a ni. pawimawh ber chu striker a ni.
Arsenal in he formation hi an Striker hi centre back te an position
hmang tangkai hle a, England a first atanga pawt chhuaktu berah an hmang
division a awm tirh khan a zawn in a, forward ten he hmun ruak hi goal
tum 5 lai an champion thun nan an lo hmang
a, kum 1931-39 khan tangkai ta thin a ni.
FA Cup tum hnih an M-U forma-
la bawk a, England tion hian W-M for-
ah he formation hi a mation a rawn ti thi
rawn lar leh em em der a, kum 1953 khan
bawk a ni. Hungary in he foram-
tion hmang hian W-M
1934 & 1938: II formation hmang
Metodo (2-3-2-3) : England chu 6-3 laiin
2-3-2-3 formation hi an sawp a, Enland
kum 1930 chho khan stadium hmingthang
Italian manager Vittorio Pozzo-a’n Wembley ah a vawikhatnan England
a rawn hmang lar chho a, he forma- hemi tum hian an tlawm.
tion ah hian centre back pahnih awm
in goal lut tur goalkeeper an ven pui 4-2-4 formation :
a, centre half ten lehlam pawl striker He formation hi Hungary leh Brazil
te an lo chang bawk a, center half ten kum 1950 chho khan an hmang a,
hi defense leh attack thlunzawmtu he formation hi defense lama player
pawimawh em em a ni bawk. pali an dah hmasak berna a ni bawk.
He formation hmang hian kum Half back te hna ber pakhat
1934 ah leh 1938 ah te khan Italy chu lehlam pawl counter attack lo
Word Cup ah an champion a ni. danchah a ni a, a laiah player an awm
tlem avangin defender te an khawng
M-U formation (3-2-3-2) : that a ngai hle bawk a, defender ten
08 NUNNA TUIKHUR : JULY: 2015
ball an chan veleh forward pass nghal Hetiang bawk hian ram dang –
tur an zawn zung zung a ngai a ni. Australia leh Singapore te pawhin In-
An attack dawn chuan defend- dia aṭanga Maggi an lakluh chu a him
er zinga pakhat tlanchhuak in an for- tawk tih an lo sawi ve tawh bawk a ni.
mation hi 3-3-4 angin an khel thin a, Nesetle chuan khap a nih tak avanga
he formation hmang hian Brazil khan Maggi an tihchhiat zawng zawng hlut
1958 World Cup an lo la tawh a, hun zawng chu India pawisaa cheng vai-
kal zelah he formation atang hian tun- belchhe 320 (US dollar maktaduai 45)
lai formation lar tak 4-3-3 leh 4-4-2 te hû vel a ni tih an sawi a ni.
an rawn piang chho ve ta bawk a ni. Hetihlai hian Bombay High Court-in
(Source : Football Bible.com) mihring tana pawi thei thil a tel nia
sawi a nih avanga khap, Maggi chu
ram pawna hralh chhuah leh phalna,
UK FOOD REGULATOR- Nestle Company a pe.
IN INDIA AṬANGA MAGGI Food Safety & Standards Au-
LAKLUH TE A HIM TAWK A TI thority of India chuan Maggi-ah hian
India-a Maggi instant Noodles mihring tana pawi thei, thil hang lam,
khap a nih hnu lawkah UK Food regu- danin a phal chin aia tam hmuh a nih
lator chuan India aṭanga Maggi an lak- avangin June ni 5 khan hralh chhuah
luh chu a him thu sawiin, lead a tam a lo khap tawh a, Nestle Company
lutuk lo tih an sawi. chuan phalna nei thlapa zuar an nih
thu sawiin, FSSAI chu an thuneihna
piah lama khapna dan siamah a puh
a, Bombay High Court hian Maggi hi
ram pawna hralh chhuah phalsak mah
se, ram chhunga hralh chungchang
chu July ni 14-ah a ngaihtuah dawn a
ni.
PREMIER LEAGUE
MANAGER THA BER TU NGE?
Premier League TV-a pech-
huaktu pakhat Sky Sports chuan Pre-
mier League din a nih atanga vawiin
thlenga manager tha ber an zir chi-
ang a, game an khelh atanga point an
hmuh dan te, title an lak leh top 4-a
an lan dante leh Premier League-a an
cham rei dan thlengin tehfung rintlak
tak an siam a.
Hetih lai hian player lei leh
player naupang chher chhuah lam
erawh tehfungah an telh lo. Match
tina an point hlawh chhuah chu 10 in
an puntir a, title an lak chu 50 points
an pe a. Top 4 chu 15 in an puntir leh BOXER MAYWEATHER
bawk a, manager-in game 100 a khelh JR, CHUAN WBO WELTER-
chuan point 5 an pe bawk a. WIGHT TITLE A CHAN DAWN ?
Relegate erawhin point 30 an July 6: May 2, 2015 -a “Fight
hloh a, Harry Redknapp chuan Totten- of the Centeury” tia boxing khawvela
ham chu top 4 ah vawi hnih hlangkai ha hipa sawi luai luai, eng ni leh vak
mahse he tehnaah hian a hming a lang si lo American mihang Floyd May-
ve phak lo. Tin, Premier League game weather Jr leh Filipino pa tereuh te
NUNNA TUIKHUR : JULY : 2015 11
sek phiar ping peng Manny Pacquiao WBA leh WBC belts la kawl mek kum
nena an inhnek tum khan World Box- 38 mi Mayweather hian WBO thutluk-
ing Organization (WBO) lam atangin na hi July ni 20 thleng a appeal thei
Mayweather Jr hian thutiam ruk a lo dawn a ni. WBO dan pakhatah WBO
nei nge ni? Chu a thutiam anga sanc- title kawl chungin weight division
tioning fee an tih US$ 200,000 (Rs danga title kawl khap a ni bawk a ni.
12,800,000 vel) chu July 3 hmaa a pek (Lunglei chanchinthar)
theih loh vangin WBC Welterweight
title a neih chu hlih sakin, Interim ti-
tlist TIMOTHY BRADLEY hnenah HNAM LEH SAKHUA
pek tura tih a ni. July 6 hian hlih sak CHHIARPUI TLANGZARH
tura rin a ni. -USA Today Sorkar laipui chuan India ram
chhunga hnam, sakhua leh an dinh-
mun hrang hrangte zirchianna tura
MAYWEATHER TITLE chhiarpui a neih, Socio-Economic
HLIHSAK and Caste Census 2011 chu kar hmasa
Floyd Mayweather chuan khan a tlangzarh.
World Boxing Organization dan bawh- Census hi Union Finance Min-
chhia-a sanctioning fee $200,000 a ister Arun Jaitley-a’n a tlangzarh a,
pek hun tura an bituk chhung July ni 3 hetiang chhiarpui hi kum 1934 hnua
thlenga a pek loh avangin WBO chuan buatsaih lehna hmasa ber a ni. Minis-
Manny Pacquiao kut atanga May thlaa ter chuan chhiarpui an neih hian India
a lak welterweight world title chu a ram dinhmun dik tak a tarlang dawn a
hlihsak ta. ni, a ti.
WBO thuchhuahin a tarlan Ministry of Rural Develop-
dan chuan, “ Mayweather leh a ukil ment in a buatsaih chhiarpuiah hian,
te hnen atanga chhanna engmah kan thingtlang biala chhungkaw 30% te
hmuh si loh avangin Mayweather hi chu ram nei lo an nih bakah, nitina
WBO Welterweight Champion of the inhlawhfak chu an sum lakluhna pui
World anga kan pawmna chu tihtawp ber a ni tih hriatchhuah a ni. Hei bakah
a lo ni ta a ni, an ti. hian thingtlang biala chhungkaw
WBO danah world title chuh 23.5% zingah, kum 25 chunglam ziak
pha boxerte hian an hnekchhuah leh chhiar thiam an awm lo bawk.
sum atanga 3% emaw a tam berah Census tlangzarhtu, Minister
$200,000 emaw thehluh a ngai a lo ni Jaitley chuan chhiarpui neiha an thil
a, May thlaa Pacquiao nen an inhnek hmuhchhuah chu sorkar laipui leh
khan Mayweather khan $220 million state sorkarin scheme leh program sia-
a hlawh pha niin an hria a ni. mna atan behchhanah an hmang thei
12 NUNNA TUIKHUR : JULY : 2015
dawn a ni, a ti. Hei hi ṭangpui ngaite tlem zel chhan hi, khawvela mihring
ṭanpuina tur leh, policy mumal tak sia- tamna ber, India leh China ramte
mnaa atan behchhan tur ṭangkai tak a hnathawh that vang niin UN chuan a
ni tih a sawi. sawi a, China ramin chak taka hma
Rampuma sum lakluh zingah a sawn avangin kum 1990 leh 2015
10% chu thingtlang mite lak luh a ni. inkarah khan Asia khaw chhak lama
Thingtlang biala cheng zingah 4.6% mi rethei awm zat chu za-a 61 atangin
te’n chhiah an chawi a ni. za-a 4-ah a tlahniam nia chhut a ni.
Thingtlanga cheng zingah ch- (Zonet)
hungkaw 28% te’n landline phone
emaw mobile emaw an la nei lo a, ch-
hungkaw 11% chauhin refrigerator an FACEBOOK AIAH FACE
nei. GLORIA
Brazillian Evangelical Chris-
tian te chuan site thar siam chhua-
INDIA LEH CHINA kin chu an site siam chhuah in a tum
India leh China ram chu chu sualna laka zalenna(Sin-Free) tih
khawvela mi rethei titlem tura thawk- a ni a. He site thar hi “Facegloria”
tu pawimawh ber niin United Nations- tiin a hming an phuah. Hman anih
in a sawi a, Norway khawpui, Oslo-a atanga thlakhat hnuah he site hi mi
UN Secretary General, Ban Ki-moon- 100,000(Nuaikhat) in an hmang nghal
a report tlangzarhah hei hi tarlan a ni a ni.
a, Ban Ki-moon chuan, khawvela mi The Christian Post in a tarlan
rethei maktaduai tam takin dinhmun dan in Facegloria-ah hian word 600
tha zawk an neih thu, he report hian aia tam a chhutluh theih loh a, tharum
a tarlang niin a sawi. UN report tarlan thawhna lam te, sex lam kaihhnawih
dan chuan, kum tinin mi rethei punna leh neih in ang inkawp emaw thu thup
a tlahniam zel a, ram thang laiah kum awmlo lutuk anga post/comment siam
1990 khan mi rethei za-a 47an awm a, a theih loh bawk.
kuminah chuan za-a 14 chauh an awm Web Designer Atilla Barros
tawh a ni. UN-in Millennium Devel- chuan, “ Facebook-ah chuan tharum
opment atana a tum ber chu, khawvela thawhna lam leh hurna lam thil kai-
mi rethei tld. khat chuang ei leh in tur hhnawih hmuh tur a tam em em a,
pek a, hmeichhe naupangten lehkha an chutiang anih avang chuan engtin nge
zir theih nana puih a ni a, HIV/AIDS Pathian leh keimahni inkar thil sawina
vei naupangte pawh tanpui zel an nih tur site kan siam chhuah theih ang tih
avangin mi rethei tamtak chhanchhuah ngaihdan kan nei ta a ni. He site hian
an ni tawh a ni. Hetianga mirethei an facebook aiin zirtir a neih tha in, a
NUNNA TUIKHUR : JULY : 2015 13
changkang zawk dawn bawk a ni ”, a chhiah tling khawm chu khawpuia
ti. inkalpawhna felfai leh boruak thiang-
Kum hnih hnu ah chuan Bar- hlim zawk siamna atan hman a nih tur
ros hian 10 million chuangin he site hi thu sawiin, Delhi khawpuia bungraw
an hman a beisei hle. phur motor-te hi a len dan leh bungrua
a phurh tam theih dan a zirin an chhi-
ah chawi tur a danglam dawn a, motor
lian lo leh sumdawnna atana hmanten
khawpui luh manah Rs.100 an chawi
ang a, ke pali nei Truck-in Rs. 500,
ke 6 neiin Rs. 750 an chawi ang a,
ke 10 neiin Rs.1,000, a aia tam neiin
Rs.1,500 an chawi tawh dawn niin a
Facegloria hi Facebook ang sawi. (Zonet)
tho a social media a ni a, mahse an in
an lohna chu Like button aiah Amen
button dah a ni. ARSI 3 HMU CHUAK
(Source-BCN) THAR
Vansang chanchin leh arsi
chanchin zirbing mi, astronomers te
DELHI BORUAK CHHIA chuan arsi phir leh arsi 3 inhnaih tak
Delhi-a boruak chhia titlem taka awm an hmuchhuak thar. He an
turin sawrkarin bungraw phur lirthei thil hmuhchhuah thar chung chang hi
atanga chhiah lak a tipung dawn. He Llandudno-a UK National Astronomy
thu hi Deputy CM, Manish Sisodia-a’n Meeting-ah an pharh a ni.
tun hnai Assembly-ah a puang a, bun- He arsi 5 awmkhawm hi Ursa
graw phur motor liante chu khawpuia Major constellation atanga engkum,
boruak tibawlhhlawhtu ber zinga mi a light year 250-a hlaa awm a ni a, Ca-
ni tih finfiah a nih thu sawiin, khaw- nary Island leh South Africa ram atan-
pui enkawltute chu chhiah tipung tura ga camera an bun Super WASP (Wide
thuneihna pek an ni ang a, chak taka Angle Search for Planets) project-in
an bawhzui theih nan sawrkarin an vansang data a lakkhawmna atanga an
mamawhte a tihsak dawn niin a sawi. hmuhchhuah a ni a. Arsi phir tak khi
Minister chuan lamliana lirthei kalte an inhnaih em avangin a pawn lama
atanga chhiah lak mekah thil fel lo a atmosphere kha an intawm ta a ni ber
awm avangin hmanraw changkang za- niin Dr Markus Lohr, Open University
wkin chhiah lakna hmunte hi thuam a chuan a sawi.
ni dawn niin a sawi a, chung atanga Tun thla ni 14 khian US space
14 NUNNA TUIKHUR : JULY: 2015
agency (Nasa)kahchhuah New Hori- thla khan Fukushima-ah a piang a, ni-
zon probe chuan Pluto khi 13,000km kumah khan kum 2 tal la dam a duh
aia hnai-ah a thlawh khum dawn a, thu sawi mah se, a taksa a chak tawh
100m per pixel resolution aia fiah loh avangin nimin tuk khan a thi ta
zawk thlalak tharlam tak tak mihring a ni. Sakari Momoi a thih tak avang
mitin a la hmuh ngai loh a rawn thawn hian kum 1903 March thlaa piang nia
mek reng tawh a ni. sawi, Japan mi bawk, Yasutaro Koide
chu mipa dam lai zinga upa berah
puan thuai a nih rin a ni a, khawvela
mihring dam lai zinga upa bera ngaih,
kum 116 mi, America rama Susannah
Mushatt Jones-i chu a la hrisel tha hle
ni-a sawi a ni. (Zonet)
MANIPUR-AH ZIRNA IN
Pluto hi 1930 kuma an hmuh- ZAWNG ZAWNG KHAR A NI
chhuah kha a niin a tet deuh a vangin Nimin atang khan Manipur
planet zingah an telh ta lova,minor sorkar chuan ramchhung zirna In zawng
planet emaw dwarf planet emaw an ti zawng, greater Imphal area chhunga
ta zawk a, thla ai khian a let 3 velin a Higher
te zawk a, a muk zawng leh a sakhat second-
lamah phei chuan thla aiin a let 6-in a aries,high
thawp zawk a ni. school,
Pluto hian ni khi a paivat deuh- junior
vin a hel a, Ni leh Pluto inkar hlat za- h i g h
wng hi 30 AU atanga 49 AU (4.4-7.4 school
billion km)a ni thin a ni,(Astronomical leh primary school te tel lovin, Higher
Unit=149 597 871 kilometer) and Technical educational institute,
colleges zawng zawng, polytechnic,
etc. te chu thuleh awm hma chuan
KHAWVELA MIPA UPA khar vek turin thupek a tichhuak.
BER Deputy Secretary (Education-
Japan mi, Sakari Momoi chu S) L Nandakumar Singh leh Deputy
kum 112 mi niin a thi. Guinness World Secretary (Higher and Technical Edn)
Record-in nikum August thlaa mipa Y Dimbajit Singh te chuan he sorkar
dam lai zinga upa bera a pawm, Sa- thupek hi nimin chawhnu lam khan a
kari Momoi hi kum 1903 February hran ve ve in an tichhuak a ni.
NUNNA TUIKHUR : JULY : 2015 15
MYANMAR INTHLANPUI chhuak thei lova Suu Kyi-i hren beh a
Myanmar ram inthlanpui chu nih lai khan inthlanpuiah NLD hi an
November ni 8-ah neih a nih tur thu chak hle a, mahse sipai thuneituten
puan a ni. Sorkar hotuten he thu hi thuneihna an hlan duh chuang lo a ni.
vawiin khan he inthlanpui chhinchhi- (Zonet)
ahtlak tak buatsaih hun tur hi an puang
a, he inthlan lo awm tur hi eptu hruai-
tu, Aung San Suu Kyi-i pawl, Na- PANAMA MIPUITE
tional League for Democracy-in kum KHAWVELAH HLIM BER! IN-
25 vel chhunga thuneihna chang thei DIA AIIN MYANMAR AN HLIM
tura inthlan an chuh ve hmasak ber ZAWK!
tur a ni. Myanmar rama sipai rorelna, 2014 Gallup-Healthways
kum 2011-a tihtawp a nih atang khan Well-Being tihchhuah a ni a, Panama
inthlan hun tur hi khawvelin a thlir a, ram mipuite chu khawvela mipui hlim
tun thleng hian sipaiten thu la nei hle ber an ni. Keini aia ram nuam lo za-
mah se, tun hma ai chuan an ziaawm wka kan ngaih, Myanmar chu a nuam
tawh avangin ngaihven a hlawh hle a zawk a ni mai thei, India aiin tehnaah
ni. Myanmar Election Commission hian an sang zawk!
Deputy Director, Thant Zin Aung- 2014 Gallup-Healthways
a sawi danin, he inthlanpui neih hun Well-Being ranking a tihchhuah hi
bak, thil pawimawh dangte chu Union tehna hrang hrang aṭanga an teh hnu-
Election Commission-in a la puan zui ah leh, khawvela mi hrang hrang mi
tur thu a sawi a, he inthlanpuiah hian 146,000 zet zawhna an zawh aṭanga
Parliament in hnih member turte thlan siam a ni. Tehna lian tak tak panga
an ni ang a, a hnuah heng MP-te hian hman a ni a, pakhat chu Purpose a ni.
President thar an la thlang leh dawn a, Purpose-ah chuan an thil tih nuam an
mahse President thlanna hi Suu Kyi-i ti em, an thlen chin leh tihhlawhtlin
hian a chuh ve thei dawn lo a ni. No- chinah an lung a awiin an hlim em
bel Peace Prize dawng tawh, Aung tih a ni. Social a awm leh a, hetah hi
San Suu Kyi-i pawl, National League chuan inngaihzawnna leh nupa inkar
for Democracy chuan he inthlanpui hi bakah midang leh an chhungte nena
chuh an tum leh tum loh an la puang an inkar a nuamin a hlimawm em tih a
lo a, an hotunu hi sap pasal nei a nih ni. Financial lamah chuan sum leh pai
avangin, President thlanna chuh thei tlakchham avanga rilru buaina awm
lo tur a ni a, an thupuangtu, Nyan leh awm loh te, sum leh pai, ei leh bar
Win-a chuan, he inthlan lo awm tur dinhmunah him tawka an inhriat leh
chungchang hi an la ngaihtuah ho tur hriat loh chu tehkhawng pawimawh
thu a sawi. Kum 1990-ah khan, pawn a ni. Community-ah an chenna hmun
16 NUNNA TUIKHUR : JULY: 2015
leh khawsakna hmun nuam an ti em
tih leh, Physical-ah chuan an hriselna
a ṭha em tih te, hriselna kawnga inen-
kawlna te a ni.
Tehna hrang hrang aṭanga teh-
na ram nuam leh mipui hlimna ber chu
Central America-a mi Panama ram a
ni. America khawmual pahniha mite
hi an hlimin ber a, Africa an hlim lo a; hemi tuma car khalhtu hian a thil tih
tlangpui a, a bikin Sub-Saharan ramte hi a hriat loh thu a sawi. Tichuan, sia-
an hlim lo. mthat a ni leh a, tunah erawh ram Dan
Panama dawtah hian Costa Violation Article 2 section 5(tuma-
Rica, Puerto Rico, Switzerland, Be- hin public thil reng reng sakhuana
lize, Chile, Denmark, Guatemala, emaw,hlawkna telna tan emaw, tlan-
Austria leh Mexico te top 10-ah an gauna tan emaw hman theih a ni lo)
lang. Hlim lohna ram thungah chuan hmanga tih chhiat a ni ta a ni.
Afghanistan-in hnu an khar a, Bhutan
chu 144-na, Cameroon chu 143-na,
Togo 142-na, Tunisia, Congo Kinsha- KHAWVELIN BOXER A
sa, Ivory Coast, Benin, Haiti leh Gha- HRIAT LAR TE
na te a chhe ber lam an ni. India chu Professional boxer ropui tak
70-naah daih a awm a, chutihlaiin kan tak khawvelin in a lo hmelhriat tawha,
awh em em loh, Myanmar ram chu 20- tarlan sen vek a ni dawn lova, chung
naah an lang thung. India elpui China zinga lar zual leh mite ngaihven hlawh
chu 127-naah a awm. zual te lo tarlang dawn teh ang.
Muhammad Ali
THUPEK 10 LUNGPHUN January 17, 1942 a piang
TIH CHHIAT A NI American boxer Cassius Marcellus
US in serh inang inneih a Clay Jr., Muhammad Ali tia khawv-
phalsak hnu atang boruak a rit nghal elin a hriat lar tak hi heavyweight
hle mai, Oklamhoma state khawpuia boxer ropui bera chhaltu an tam hle
Pathian Dan 10 pek (The Ten Com- a, kum 100 liamta chhunga sportsman
mandment) lungphun chuan an mit a ti hriat hlawh leh lar ber te zinga mi niin
kham leh tak a vangin tih chhiat a ni. Sports Illustrated chuan “Sports Per-
Tun hi a vawikhatna chauh a sonality of the Century” chawimawina
ni lova, nikum October thla khan mi a lo hlan tawha, BBC pawhin “Sports
pakhatin carin a chhuchhe tawh bawk Personality of the Century” atan a lo
NUNNA TUIKHUR : JULY : 2015 17
hrang panga a world champion ni thei
a ni hian boxer ropui a nihzia a tarlang
chiang hle awm e.
World title tum 11 lai a la tawha, 1998
leh 2007 ah te khan Ring magazine
chuan Fighter of the Year ah lo th-
langin Boxing Writers Association of
America (BWAA) Fighter of the Year
puang ve tawh bawk. award 2007 leh 2013 ah te hlan a lo ni
Kum 12 mi a nihin boxing ah tawh bawk.
training a tana, kum 22 leka upa a nih
kum 1964 khan world heavyweight
championship chu Sonny Liston atan-
gin a chhuhsak nghal. Kum 1975 khan
Sunni Islam ah inletin a hming pawh a
thlak nghal bawk.
Kum 1967 khan Vietnam War a
kal tur US military chu a sakhua Islam
zirtirna nen a inmil lo tiin a zawm duh 2012 leh 2013 ah te Forbes leh
lova, a chetna avang chuan harsatna Sports Illustrated chuan athlete hausa
tawk chho nghalin a title pawh hlih- berah a puanga, 2014 Forbes rich list
sak a ni a, kum li dawn boxing chawlh ah topper nihna a hauh leh bawk. July
lailawk tir a nih hnu 1971 khan US Su- ni 6, 2015 mai khan WBO a pawisa
preme Court chuan an hremna chu a a chhun luh tura bituk zat a chhun
hlihsak ve leh ta a ni. luh loh avangin Pacquiao laka a wel-
“The Greatest” tia an koh Ali terweight title lak chu hiihsak a lo ni
hi a lineal World Heavyweight Cham- tawh a ni.
pion vawi thum ni thei awmchhun a
la ni ta renga, 1964, 1974, leh 1978 te Manny Pacquiao
khan he title hi a lo la tawh a ni. December 17, 1978 khan Fili-
pino boxer ropui leh lar Emmanuel
Floyd Joy Mayweather, Jr “Manny” Dapidran Pacquiao hi a lo
Pound for pound boxer khawv- pianga, basketball, lemchan leh zai
elin a hmuh tawha hlawhtling ber May- lamah te pawh inhmang viauin kum
weather hi February 24, 1977 khan a 32 mi a nih khan Philippine House of
lo pianga, ani pawh hi American boxer Representatives ah te hial thlan tlin a
tho niin tunlai boxing khawvela boxer lo ni tawh a ni.
lar ber pakhat a ni mek. Division hrang Division hrang pariata cham-
18 NUNNA TUIKHUR : JULY: 2015
Ring pawn leh chhunga a chet
dan a mawi loh thin vangin a chanchin
in mi tam zawk beng a verh thei hle
a, “The Baddest Man on the Planet”,
“Kid Dynamite” leh “Iron Mike” ti te
in an koh phah hial reng a ni. Heavy-
weight boxer hnek na a sawi a ni thin
a, ESPN chuan “The hardest hitters in
pion thei hmasa ber leh awmchhun a ni heavyweight history” list a siamna ah
a, world title vawi sawm lai a la tawh 1-na dinhmun a luah tir nghe nghe.
bawk. Boxing Writers Association November 1996 khan Evander
of America (BWAA), World Boxing Holyfield lakah a WBO title a chan
Council (WBC) leh World Boxing Or- a, 1997 a rematch an neihna ah Ty-
ganization (WBO) te chuan 2000-10, son hian Holyfield a beng a seh sak
kum sawm liamta chhunga fighter of a, disqualified a ni nghal nghe nghe a
the decade ah an thlanga, 2006, 2008, nih kha. Tyson hi a che rawva ve thei
leh 2009 ah te The Ring leh BWAA hrim hrima, kum 1991 khan Desiree
chuan “Fighter of the Year” ah an lo Washington a pawngsual avangin kum
thlang tawh bawk. ruk chhung lung in tang tura tih lo ni
Manny Pacquiao hi Christian tawhin kum thum a tan zet hnuah an
tha tak a ni a, nun tlawm tak a neihna chhuah zalen leh thei hlauh.
hian mi te thinlung a hnehin supporter
pawh a ngah phah hle a, keini Mizo
te ah pawh a tla na hle a nih hi. Tan-
pui ngaite tanpuina kawngah a thawh-
hhlawk thin hle bawk.
Mike Tyson
American professional boxer
chawl ta Mike Tyson hi June 30, 1966
khan lo piangin khawvelin heavy-
weight boxer a hmuh ropui berte zinga 2006 a boxing a chawlhsan
chhiar tlak khawpa boxer tha a ni a, hma, pro-boxing a a hun tawp lam
WBC, WBA and IBF heavyweight ti- khan khan a talbuai chho hle a, sum
tles te kum 20, thla 4 leh ni 22 chauha lamah harsatna nasa tawkin $300 zet a
upa a nihin a la tawha, heng title la thei boxing career hun chhunga hlawh thei
naupang ber record chelhtu a la ni mek si kha 2003 khan leiba rul thei lova
a ni. puan a ni a, June 3, 2005 a Tyson-a
NUNNA TUIKHUR : JULY : 2015 19
interview USA Today in a tichhuahah Khawvela mihring damlai zin-
Tyson chuan a nun hman dan zawngte ga upa ber chu America mi, Susannah
zawngte chu a lo thlawn mai a nih thu Mushatta Jone a ni a, kum 116 a tling
te, a zah thu te a sawi ve bawk a ni. tawh a ni.
T
humahruai
A hmasa berah chuan heta kan chang thlanin-a a sawi ‘ring’ tih awmzia
chu ‘innghat, rinchhan’ ti ila a sual lem awm lo ve. ‘Innghat suh’ tih chu, pianpui
hriatna/finna, rilru pianken-a innghat loh tur tihna a ni thei bawk awm e. ‘Amah
hre reng’ tih chu ‘kan dam chhunga Pathian nena inpawlna (fellowship and inti-
macy) neih hi a ni awm e. ‘Kawhhmuh’ tih chu ‘ngil/tluang/mam’ tihna te pawh
a ni thei awm e. Hringnun kan zin kawngah hian “Kawng” dang dang zawh tur
a awm a, kawng nuam deuh, tlema har deuh, har lutuk, etc…a awm a. Tuna kan
kawng zawh mek hian zawh theih tawh loh (tawp) hun min hruai thleng dawn ta
ang se kan zawhzel duh ang em? Ka zawng zawh hi a dik a ni tia kan inrin ve-na
keimahni ngaiha dik ve mai a ni ang em? Kohhran leh Bible-zirtirna nen teh ta
ila a la dik thei tho ang em? Tv. Vanlalsailova hla “Simna tel lo pianthar a tawk
lo ve? tih hian kan kawng zawh mek min enfiahtir thei ngei ang.
1. Kawng dik zawh a ngai aiah Pathian thu a ring ve tawp mai,
Thutak kan tih Pathian thu hi kawng A hriatna leh khawvel finna a ring lo.
dik leh hlun chu a ni reng mai. Nunna Josefa’n Pathian a hrereng, rethei-
leh thianghlimna, hlimna leh zalenna hna nasa tak atanga dinhmun tha
kawng a ni a, a pangai reng. Chumi a chan (luah) hnu pawh khan a la
kawnga kalte chu an hmaa Isua leh hrereng. Mosia’n harsatna tinreng a
an chhunga Thlarau leh Bible thu (be- tuar a, Pathianah innghatin Pathianin
itham tak pawh nise) nung reng chu a kawng a kawhhmuh zel. Tirhkoh
zuiin, harsatna hnuaiah pawh chau Paula’n kawng dik a zawh chinah a
lovin an thleng thin. Intihhmuh leh hun zawng zawng hmang thain eng-
chin thar hlimpui mai a ni lo va, zeld- kimah lungawina thutak a dawng a,
in harhna phurnaa thlen theih a ni lo a tirah rethei pawhin a tawpah hlim-
bawk. na leh chawimawinaah chawlhna an
chang. Kawng dik zawh chu hahthlak
Kan mi ropui kaltate Abraha- chang awm mah se a tawpah an lawm
man fa neih theih lohna thim hnu- thin hi a ni ‘kawng dik zawh rah’ chu.
24 NUNNA TUIKHUR : JULY: 2015
2. Kal dan dik a ṭul kan ti thei awm e.
Rinna kawngah Pathian thu Thutlangkawmna
leh Kohhranho kawng dik duansa Nun hi Testimony a ni a, chuan
zawh hi a him duh chawk, chumi zui “nun hi Krista” a ni bawk. Testimony
loh chu chhiatna/harsatna a thlentir dik nei tur chuan kawng dik lo atanga
thei. Harhna a lo thlen hian Kohhran kawng dika kal a tul takzet mai; chu
leh Bible-in a ti tih lam hi kan hlamch- chu nunah a lang tur a ni bawk. Nuna
hiah duh chawk thin, hei hi chin loh lang Testimony chu Chanchin Tha bu
a tha. “Kal sualna laka Panganaah an vuah lem
min veng turin Kohhran hial thin a ni. Thufingte
hi min dinsak” tih hi ziaktu hian Kawng dik
hriat nawn fo a tha awm zawh hlutzia chu a man
e. Kohhran piah lama chiang hle niin a lang.
kan kal chuan chu chu Kawng dik lo atanga
“Kal dan dik lo” kan ti kawng dikah, Kawng
thei awm e. dik atanga kawng dik
loah pawh hringnun
Thil pakhat kawng hi a khalh theih
awm thei ve chu; tun- a ni. Tuna kan kawng
lai Kohhran tam takah “Bible-in a ti” zawh mek hi a dik ber em? tih kan hri-
tih aiin, Kohhranin a ti (Bible thu aia at theih nan tehfung atan “Pathian thu
Kohhran thu dah lal tum), Sap ramah (Bible)” hi hmang fo ila a tha ber awm
pawh “tunlai tih dan a lawm” tih avan- e. Pathian thu nen Amah pawl reng
ga zui tum ta mai. Kan tih ve dan tih chunga kan kal chuan kan kawngte
hi dah lal tum Kohhran kan thahnem chu a hmuingil (ngil/tluang)-zel dawn
chho zel bawk, Kohhran lu, Isua Kris- a ni. Chu chu a hlawkna leh Pathian
ta thu kan hre chang zo thin lo. Nupui, thu rintlakna ber a ni. Lalpa’n Mal-
mahni pasal thu engahmah ngai lo kan sawm che rawh se. Amen.
ang hle a ni. Hetiang chhungkua chu
a nuam tak tak thei lo, a hmu leh hre-
tuten an zah lo bawk. A chhan chu a
A nawmna pawh khawpin
kal dan tur angin a kal loh vang a ni. Lalpa hi zui la,
“Lu” nihna hi nupui (Kohhran) chan a i hnungtawlh
ni lo va, pasal (Pa/ Isua Krista) chan a
ni. Kan hriatnaa innghat lovin Pathian
phal tawh
thu Bible-a innghat ngam ringtu, Ko- hauh
hhran, chhungkua, etc… kan nih ch- lovang.
uan chu chu “Kal dan dik, kawng dik”
NUNNA TUIKHUR : JULY : 2015 25
CRISTIANO RONALDO
CHANCHIN THENKHAT LAWRKHAWM
--Jon Avraham
C hhura chanchin chu kan hre bel viau tawh ngei ang. Chuvangin a
kim chang chuan ziak duah lo mai i la. Tunlai kan Kristian nun hi
Chhura nun nen a inang hle. Chhura chanchinah hian zir tur tam tak kan nei a,
atlangpui chauh kan thai lang a nge.
Chengkek : Chengkek rawng hi a hrilh chi pawh an ni meuh lo, an puang
sen tai tek a, a kawr en chuan a thlum chhuak leh mai thin. Innghah nan an
hmel hle. Han ei i la thil dang ei pawh tlak lova, chhawr rim chi pawh an ni
chakawm tawh lo khawpin ha a ti tim hek lo. An duh loh zawnga thu kan
thei. La ei ngai lo tan chuan a kawr vuak thlak rualin an thur zia an rawn
sen dan atang chuan a thlum hmel hai lang nghal mai zel a, an thur em
bawk si a, mit a lain ei a chakawm thei avangin thil dang ei pawh tui awm
hle. Mahse a kawr atanga a thlum rin tawh loh khawpin ha an ti tim hial thei.
vanga ei tan chuan pum khat pawh ei Kohhranah pawh nise chutiang mi an
zawh hmaa paih daih a awl viau ang. awm a, an thur zia hriat anih tawh ch-
uan midang an rawn tlatlum thei tawh
Tunlai kan Kristian nun pawh lo. ‘Keitein a zia a thup thei tak tak lo’
pawnlam lan dan chuan sen tai tek, tih a nih kha.
thlum hmel tak, mahse thil dang ei
pawh chakawm tawh lo khawpa thur Chu tih rualin “It’s My Life”,
leh ha ti tim vek thei kan awm ta nuk “Ka nun a ni, tuman min sawisel suh
mai. Mithenkhat ruihhlo ti ngai lo, se”, “An chawm, an hrai pawh ka ni
Kohhrana inhmang em em leh tawng- lo” tih changvawna nei bur te pawh,
kam tha ui lote zingah hian ruihhlo an mi nun sawisel peih hlei hlei an ni
tih lohna te, kohhrana an inhmanna te duh phian! Kohhran hruaituten an nun
leh an tawngkam tha te hi an chhun- dan veiin zilhhau deuh se, hruaitute
gril thur tak khuh nan leh thlum hmel tlin lohna an hmu thei em em a. An
taka an lan nan an kawr (pil) chauh an hnunglamah deusawh takin an kawk
ti sen tai chawk thin. Mahse belhchi- sawk sawk a, an diriam a, engmah a
ana, rinrawla han neih meuh chuan an ni bik lo an ti zui leh nghal mai thin.
thur zia kan hre tho tho thin. Chutiang ‘It’s My Life’ an tihah khan duh tawk
mi chu tlakchham laia belh chi an ni ve mai se, a ziaawm deuh tur. Mi
lo, min hlau leh mai thin. Tin, thuruk chanchin thalam aiin a chhelam sawi
28 NUNNA TUIKHUR : JULY: 2015
nuam an ti a, an tawng thei phian thian Naa tihah kan khek leh tlat thin.
bawk. Mi nunah inrawlh tam lovin mi A chhan chu, keimahni aiin kan thian
chanchin chhelam aiin a thalam sawi Naa kha ti thang zawk, zei zawk, thiam
uar tawh zawk se. Engtikah tak mi zawk leh fing zawka kan dah tlat vang
chanchin sawi aiin Lal Isua chanchin a ni. Kohhran huangchhungah pawh
sawi hi nuam ti zawk tak ang i maw? hruaituten kan tihtheih tawk ti turin
“Mi sawichhetu chu hmelma a ni si chanvo min pe a, mahse kan ti ngam
lo; ni sela chu, ka tuar thei zawk tur: lo fo mai hi chu Chhura nau ni awm
ka chunga intiliana chu mi hawtu a ni hliah hliah kan niin ka hria. Keimahni
hek lo; ni sela chu, ka bihruksan tur: aiin kan thian Naa kha thiam zawk,
nimahsela nang, ka mi anpui, ka thian, fing zawk leh inhmang thang zawk ni
ka thian kawm ngaih i ni miau si a. mahse, i chanvo i hum tawh chu hlen
Kam thlum taka kan inbiakrawn thin chhuak rawh. Chuti lo zawng, i thian
a, mipui zinga Pathian biak ina kan len Naa ang khan mi thiam tak, mifing leh
thin kha” (Sam. 55:12-14) tiin Davida Kohhrana an rinrawl ber i ni thei ngai
chuan rilru na takin a lo au chhuakpui lovang. Tithei lo, thiam ve lo, fing lo,
tawh a nih kha. Kei ngei pawh he thu fel lo ni a inhriatna, mahni insitna leh
au chhuahpui tur khawp hian hetiang midang dahsan bik vanga kan chanvo
thil hi ka lo tawng ve tawh a, ka tawng kan hlen chhuak theih lohna te hi Se-
mek bawk. Chuvangin thian kawm i tana hmanrua, a dawibur pakhat a ni
fimkhur ang u. tih kan hriat apawimawh hle. ‘I rah
chin apiang i ram a ni ang’ tih ziak ang
Chhura Chengkek Lo : Chhura khan khan kan rah, kan dai leh kan tih ve
chengkek a lo dawna a hum reng tawh, phawt angai a ni.
pawh thlawn mai awm tak,
“Naa chu nise, a lo mai tur Chhura khan chengkek
a” a ti. A hum reng tawh lawh dan a thiam lo niin a
a pawh thlawn mai chu lang. Keini pawh Pathian
thil harsa pawh a ni lova, hmangaihna leh Lal Isuan
tharum thawh vak pawh kan tan a tuarna leh min
angai hek lo. Mahse a thian tlanna te, rinna leh thil tha
Naa tihah a khek tlat. tih dan te kan hre bel hle.
Mahse kan nuna neih dan
Tunlai kan Kristian leh hman dan kan thiam lo
nun hi Chhura chengkek deuh em aw! Pathian thu
lo tum ang kan tam lutuk. Kan hum hian min awmpuiin min chenchilh
reng tawh, tharum thawh ngai lo, reng chung hian thil tha ti thei lo angin
pawh thlawn mai theihah pawh kan kan inhre fo thin hi chu bansan a ngai.
NUNNA TUIKHUR : JULY : 2015 29
John Stanley-an, “Ringtu puitling Keini zingah pawh kan thi-
nun awm dan an ziak ka chhiar a, ka amna, kan finna leh kan theihna ten a
nun atan ka awh em avangin Pathian phak loh thilah pawh mi chunga len
hnenah thingthia tawngtaiin ka dil a, kan duh vang leh tithei, ni ve taka
Pathian chuan min chhang thuai a, awm kan duh luat vang hian kan thi-
‘Stanley, i awh em em nun kha tunah am loh pawh thiam anga lan duhna
hian ka pe che, i neih ngam chuan leh kan tihtheih loh pawh tithei anga
nei nghal rawh’ min ti a,” a ti. Path- awm duh tlat an awm ta zeuh zeuh
ian chu a ringngam leh a ring duhtute mai. Kan tlin lo a ni tih hre reng chung
hnenah a takin a inpuang thin. Isua siin hruaitu nih loh hlau em em, mahse
vana a lawn dawn khan “Khawvel kan nihnain mawhphurhna a ken tel,
tawp thleng pawhin inhnenah ka awm hlen chhuak thei leh si lo hmuh tur an
zel ang,” (Mat.28:20) a ti. Pathian thu awm ta nuk bawk. Eng emaw rauin a
hi a rinhleh awm lova, miten an fel- awmpui vanga ‘Pathianin a ti’ ti ve si,
na, finna, thianghlimna atan a nuna hmuh tur awm chuang
an hmang thin. Keini pawh lo leh a dawngsawngtu tan
chutiang tura koh kan ni a damna ni lo, natna thlentu mai
sin. Tithei tura a kohten kan ni leh si angte hi an bo bil lo a
tihtheih lohna chhan chu “I nih hi! Mipui, khawtlang huat
tithei meuh lovang” titu Se- leh um chhuak kan nih hmain
tana aw kan awih zawk vang bansan a tha hle.
a ni. Petera tui chunga kal thu
petu kha Isua a ni a, a rinhleh hma za- Sava Channa : Naa nen sava an chan
wng a kal thei a, a rinhleh ve leh apil laiin Phungpuinuin Naa chu a tih
dawn ang khan, thu min petu Pathian theih a, Naa hlau lutuk chuan a thian
aw ringhlelin Setana aw kan ring zawk Chhura nen an channa inthlak turin a
thin. Mosia, Joshua leh Gideona te ngen. Naa khan a awmna kha a him
hnena thiltihtheihna petu Pathian kha lo, a hlauhawm tih a hriat khan a thian
kan Pathian a ni. A chakna leh thilti- Chhura kha hrilhin hmun him zawkah
htheihna ringa, hmang ngamtute an kalpui zawk awm tak, amah pawhin a
mualpho ngai lo. hlauhnaah chuan a thian Chhura chu
thilawmzia hre reng chungin a awm tir
Mawngping Khuaah : Mawngping a, amah Naa zawk chu hmun him za-
khuaah a zin khan naupang, mawng wkah a awm thung.
ping vanga e thei lote chu turthir rawh
lingin a verh saka, tam tak an thih Keini, Kristiante zingah pawh
phah a, an khua atangin Chhura chu mi thenkhatten an awmna, an thiltih a
um chhuah nghal a ni. him tawk lo, a hlauhawm tih hre reng
30 NUNNA TUIKHUR : JULY: 2015
chunga midangte tih atana duh tlat Min hmangaihtu kan Pathian faka
khawpa rilru chhia an awm chawk hi chawimawi nan leh a rawngbawl nana
a mak ti rawh u maw! Hnatlang leh hman vat loh chuan Naan min chuh-
ruaithehnaah pawh a hau tak lai hre sak deih ang tih a hlauhawm khawp
rengin abul tantu leh atawp khartu ni mai. Keiini, Zofate hi Pathian thu kan
duh si lo, a nawm lai leh awlsam laiah dawng nasa in kan hre tam tawh em
chiah inrawlh peih chauh kan awm em a, mahse kan thu dawn hi mahniin
bawk. Mahse hemi kawngah chuan kan tangkaipui hmain midang zawkin
Chhura kha i entawn tlat ang u. Naa’n an lo hmang tangkai hman deih zelna
a hlau a ni tih a hre lova, Naa channaah chhan pawh keimahnia Pathian thu lo
chuan a kala, mahse Naa hlauh em em thleng kan rinhlel vang leh kan hman-
chu a lo thleng meuh pawhin tlanchhia chhuah ngam loh vang a ni. Khawvel
lovin a lo bei let a, sekibuhchhuak hial thilah chuan huaisen takin mualpho
a hlawh chhuak a nih kha. Kan thiltih pawh huamin kan theihna, kan thi-
khawmnaah a hahthlak zia hre hmasa amna kan hman ngam laiin Lalpa tan
lo mah i la, kan tih tawh hnuah chuan erawh kan dawizep a, mualpho huamin
hahthlak hle mahse Chhura angin i kan theihna kan pho chhuak ngam leh
bei let fan fan ang u. Mi thenkhatten meuh thin lo. Kohhranah chanvo kan
phakar takin thawk thin mahse keini neih kan hlen chhuak ngam lova, kan
chuan huaisen tak leh rim takin Lalpa zak anih chuan kan Lal Isua pawhin
rinchhan tlatin bei thin ila, sekibuhch- a Pa hmaah min la zahpui ve dawn
huak kan hlawh chhuak ve mai ang. a ni tih hriain keimahni sekibuhch-
Kan thawhrim rah chu kan la seng huak theuh hi Naa pe mai lovin Lalpa
dawn si a. faka chawimawiin, a rawngbawl nan i
hmang tangkai theuh zawk ang u.
Sekibuhchhuak : Mihrang huaisen,
Phungpuinu pawh hlau lova ach- Pathian thu chu duhamna,
hip samah tham ngam, Chhura khan hlemna dik lo laka min veng theitu,
Phungpuinu atangin sekibuhchhuak a felna, finna leh thianghlimna min neih
hlawh chhuak a. A that teh lul nen a tirtu a ni. “I ni e” min tihna, kan chan-
hman tangkai hmain Naa’n a neih sak vo hi nih ngam a pawimawh. Ringtu
leh daih. dawizepin hnehna achang ngai lo.
Hnehna changtute an hlima, an lawm
Pathian hmangaih, ama anpui thin. Kan Kristian nun hi Chhura
a siam mihringte hian Talent fahrah te chengkek lo leh Sekibuhchhuak nei
te kan neih theuh. Thusawi thiamna ang chauh ni lo turin, rinna nung nen i
leh zai thiamna e.t.c..., neiin kan Tal- kal ang u. Pathian thu hi hman tangkai
ent neih erawh a inang lo nuk mai. tur a ni a, Utawk tur vawn ve mai mai
NUNNA TUIKHUR : JULY : 2015 31
tur a ni lo. Van mite khian Pathian faka hlim taka kan zaite hi hmuhnawm an ti.
Chu aia hmuhnawm an tih zawk chu Lal Isua avanga thu tlukna dik tak kan siam
lai hi a ni.
Lehkhabu rawn te :
1. E.M.C Palai: Vol.10. No.19,P-20,May, 2013
2. www.misual.com: Nahaia leh Chhura Hla
P athian hruainain June thla chu kan lo hmang ral leh ta a. Mizoram
lama Varanasi Khawmpui chhim tur leh Kelkanga Thlarau Thiang-
hlim hnathawh kal mek chhim turin thawktu tam zawk, Hindi ţawng hmang
16 te leh Mizo 18 te kan kal ve a. A ţhente chu chhungkaw harsatna vanga
chawl tawh turte an ni bawk. Aizawla Chhingaveng Presbyterian Kohhranah Dt.
5-7/6/2015 chhungin Varanasi khawmpui hlim takin kan hmang a. Dt 8–11 ah
thawktu vaiho leh Mizo ţhenkhatte Kelkanga harhna chhimin an kal a. Dt. 12
ah kan Missionary te 2, Tv. Joel Ramdinthara leh Nl. Rebecca Lalrampari te In-
neihna, Republic Presbyterian Biak Inah hlim takin kan hmangho leh bawk. Dt.
13–14/6/2015 thleng hian thawktu Mizo 10 zet leh ţhian dangte Rev. S. Lalkhu-
ma hovin Kelkang harhna chhim turin an kal leh a, ni 13 leh 15 khan Vaihovin
Aizawlah chawlhni te hmangin, C.M Inah thingpui in turin an leng khawm leh
a. Dt. 15/6/2015 aţangin indawt zutin Varanasi lamah an haw leh hlawm a ni.
Hetih chhung hian Varanasi Field-a a hmun nghaktu Mizo Missionary-te leh
local Missionary-ten an theih ang angin rawngbawl hna an lo chhunzawm zel
bawk a ni. Tichuan Field-ah hlim takin kan inhmu khawm leh ta.
1. Mizorama Vaiho zin tur : Mizorama kal hma hian Mizoram ei leh in
chungchang te, sil leh fen chungchang te, polite dan kawng te theih ang angin
hrilh an ni a. Tin, Facebook aţang tea kan lo hmuh ţhin angin, Kelkanga Thlarau
Thianghlim harhna han chhim ngei hi an rilruah a khat tlat bawk. Kelkangah
vawi 2 kal a ngaih dawn avangin a senso tur Rs. 45,000/- a ngai dawn a, pawisa
neih lawk a awm si lo. Kan innghahna chu, “Pathian hnenah kal man tur dil zel
ila kal ţul atih loh chuan engmah kan hmu lo ang a, kal ţul atih erawh chuan min
pe mai ang”, tih hi a ni. Inkhawmpui kan ţan chhova Kelkang kal duh thu te kan
sawi nawk nawk laiin mi pakhatin Rs. 25,000/- a rawn pe a, a hnuah mi dangin
Rs. 20,000/- a rawn pe leh a. A daih loh palh phuhruk turin mi ţhenkhatten an
rawn thawhkhawm leh hlawm a. LALPAN kal a remti a ni. Tin, han kal hma
lawk hian hrilh lawktu Nula, mihlim Damtei chuan vaiţawng hmang an lo kal
dawn tiin alo sawi lawk a, amah pawh chu Vai ţawngin alo ţawng ţhin a ni.
(phek 26 chhunzawmna) 3. Sporting Lisbon-a a coach hrawn hmasak ber, Paulo Cardo-
so chuan, “A inkhel lai ka hmuh hmasak ber kha ka theihnghilh thei ngai tawh lovang.
Ka assistant hnenah a ball thiamzia hahipin ka hrilh a, football khawvelah hian a cham-
rei tur zinga mi a nih thu leh a la dinchhuah tur thu te pawh ka hrilh tel nghe nghe”, tiin
Ronaldo chungchang alo sawi tawh a ni.
4. A tleirawl laia a football practice dan hi a hautak ţiah ţiah kher mai.. a ke tawn tawnah
thil rit ţawn bet chungin ball chawh a zir ţhin a, rit nena duh tawka ball a chawh kual
theih phawt chuan, rit tellova a ball chawh a rang lehzual thei dawna a hriat vang a ni.
A thlawn lo chu a nih hi maw..!
5. Manchester United in 2003 kuma £12.2m a an lei hma lawk khan Liverpool pawhin
an lo enthla ru ve reng a, mahse an club-a khel atan la ţha tawk lovah an ngai a, lakluh
an tum ta lo a ni.
6. Manchester United in an lakluh hma lawk khan, khatih hunlaia Ronaldo club Sport-
ing Lisbon leh United ten exhibition match an nei a, he match ah hian Sir Alex Fergu-
son-a’n John O’shea chu Ronaldo châng turin a ti a, Ronaldo hian a lo chhaih hah ngang
a ni ang, half time ah John O’shea-a chu mask-a oxygen hiptir a ngai hial.
7. Manchester United hian an jersey no 7 hi an mibik player te an haktir ţhin. United mi
ropui Bryan Robson, Eric Cantona, David Beckham etc. te lo hak tawh thin a ni. Mahse
Sir Alex Ferguson-an kum18 mi Ronaldo hnena jersey no 7 a rochuntir dawn khan a
inngaihtuah nawn loh thu a sawi a ni.
8. Chawhruala NBA player te ho zuan san zawng lakin, anni aiin Ronaldo 7cm in a
zuang sang thei zawk. Awmhmun aţanga a zuan hian 44cm a sangin a zuang thei a,
(phek 40-naah chhunzawmna dah a ni e.)
36 NUNNA TUIKHUR : JULY: 2015
INNEIH AWMZIA
K an ram dung leh vang han thlir hian nupa tuak tam tak chuan “Innei”
tih awmzia pawh hre lovin, hmel induh tawnna vang ringawtin, an
in mu ar lak chawt thin a nih tak ber hi. Mahse chu hmel induhtawnna chuan rei
a daih leh si lo. Hei vang hian alawm inthen te an tam em em ni. “Mi duh loh
hnu kha duh te’n kan pawma, kan duh loh hnu pawh duh te’n an pawm thin” tih
hla te sak a lo ngai ta hial mai a. A tam zawk phei chuan inneih an awlsam ang
bawkin inthen an awlsam leh nghal. Dan anga inneih pawn awmzia a nei tawh
lo. Biak ina lehkha tar, Pastor kutsuih, Pathian leh mihring hmaa mahni hming
chhal meuhva innei te pawh an inthen leh tho mai. Aw! A va’n buaithlak thin
tak em kan khawvel hi chu. Tak a, ‘Kawppui nei tawh ni awm takin hetiang thu
te hi a rawn ziak ve a’ min lo ti anih pawhin ka dem lo che u. Mahse nupa tuak
thar (ka thian) te tan liau liau ka rawn ziak a ni. A! Eng pawh ni se, Sap hovin
“Innei” tih tawngkam an lo then hran dan atang hian inneih awmzia i han zir ho
phawt mai teh ang u.
M = Meets (Intanpuitawn)
A = Agree (Inlungrual)
R = Respect (Inzahtawn)
R = Respond (Induhtawn)
Y = Yoke (Ritphurh inchhawk)
(phek 35 chhunzawmna) run-up a lak phei chuan 78cm laia sangin boruakah a per kang
chho thei. A ball pet pawh a na ngang mai, free kick hi 130 km/ph a chakin a pet kawh
thei.
9. Sum ah pawh a buai lo fu.. US President Barack Obama in kum khata a hlawh zat hi,
Ni 6, darkar 9, minute 17 leh second 5 chhung lekin a lalut daih. Club aţang ringawta
a sum lakluh chu £274,000 a ni a, khawvela footballer hlawh tam ber a ni nghe nghe.
10. A hausa a, a lar a, a hmelţha a, a pian lah nise a nalh em em a, khawvel hmeichhe
lar leh hmelţha tak takte ngaihzawn rawn a ni pawh hi a mak lo ve. A duh duh thing thei
dinhmunah a ding a, a hmeichhe kawp tawh zingah hian Bollywood actress Bipasha
Basu pawh a bang bik lo.
11. A thui ta viau mai a, he a chanchin pakhat ngaihnawm tak mai hian ka’n tlip tawh
mai ang e..
Cristiano Ronaldo: “Ka hlawhtlinnaah hian ka ţhianpa Albert Fantrau-a hnenah law-
mthu ka sawi lo thei lo.
Youth club pakhata ka khelhpui ţhin a ni a, player zawng tura Sporting Lisbon
mi leh saho an lo kal khan, min inkhelhtir chhin anga chuta goal thun tam ber chu an
Academy a zir tura an lakluh tur thu min hrilh a.
Kha match ah khan 3-0 in kan chak a ni. Hmahruaina goal ka thun a, Albert-a’n a hnu
lawkah a tauh goal veleh a, 2-0 in hma kan hruai a.
Tichuan hun tawp dawnah Albert-a chuan ball ţha zet mai a hmu a, amah lo
thlawp turin a bulah chuan ka tlan a, keeper a bum a a tlanpel a, a tih tur awmchhun chu
goal ruaka thun chauh a ni tawh.
Mahse, thun ta lo chuan ball chu min lo pass ta daih mai, a mak ka ti lutuk.
Harsa lo takin goal ruakah chuan ka thun ta a, Academy a lut tur chuan thlan ka ni ta a
ni.
Inkhel ban veleh engvanga khatia ti nge anih tih ka zawt nghal a, tawitein tihian
min chhang ‘kei aiin i thiam zawk a i phu zawk e’ tiin”..
Kum eng emaw zah hnuah nikhat chu chanchinbumi hovin Ronaldo thusawi hi
a dik leh dik loh finfiah turin Albert Fantrau-a chenna in chu panin an va zawt a.
Thutak a nih thu leh a football career pawh khata ţanga a tawp tak hlauh thu te leh
hnathawh nei lova a awm zui tak thuin a lo chhang a.
Chanchinbumi te chuan, “Chutiang anih chuan in ropui tak i nei a, lirthei manto
tak tak i nei bawk a, i hausa em em bawk si a, engtinnge heng zozai te hi i neih theih
si?” tiin mak tih hmel takin an zawt leh a. Alberta chuan a ţhianpa chu chhuang tih hriat
takin tihian a lo chhang a, “Cristiano min pek vek a ni e” tiin.
(Aqua Sheyk: Football Fans Zone)