, BAN THEM VE VAN bE
CHONG SUNG BAI CA NHAN
celia TRAN TIUY-LIBU
DAT VAN DE
pe anh sang cha nghi quyét Dai hoi lin thi hai
muoi dang Cong san Lién-xé, vin dé chdng sing
bai cA nhan di duge dé ra. Tai nude ta, sau Hoi nghi Trung
wong mé réng lin thtr 2 cia dang Lao dong Viét-nam, van
dé nay ciing di dugc dé ra dé thdo luan, kiém dim tai cae
cudc hdi nghi can b6, mit tran, cac c&p bo dang va doan
thé quia ching. Nhigu ¥ kiga di duge gom gop lai. Thre ra,
vad dé chéng sting bai cd nhan khong phai la mét vin dé
don gian. NO lién quan voi ohiéu vn dé khac, vi du: vén d&
vai tro cd nhan trong lich sit, trang thai sin xudt trong xi hdi,
y thirc hé phong kién, thuyét siéu nban, quan niém duy nga
doc ton v.v... Noi tom lai, bénh sting bai cA nhan khong
phai la mot hign tu¢ng nhat thoi. N6 cé gée ré trong x8 hoi.
DA vay, chdng séng bai cé nhdo cing khong thé coi nhu
mot chi thi, mot nghi quyét ddi voi mot cong tac cu the,
gon ghé, ma clin phai duoc phan tich sau sfc, giao duc lau
dai, im ra duge cin bénh cha né thi modi tidu tet duge nd.
Bai nay cha téi chi mong ggi duge ra mot vai nét xung
quanh vin dé trong dai va phién phite nay.
HAI QUAN NIEM LICH SU’ VE VAI TRO CA NHAN
Truéc hét ching ta phai cag nhau ditt khoat lich sir 1a
do nhan dan sang tao ra va xf hOi loai ngwdi trude hét la
lich sit nhiing ngwoi sin xudt; ding thi cling phéi cong
nh@o ditt khoat vai tro cia nhitng vi nhan trong lich sit, cha
5nhiing liinh tu trong phong trao 1a r&t cin thiét, r&t quan trong
a khong phai tré lai thdo ludn nia. Sau bét, ching ta phan
biét viéc kinh m@n vi nban, lanh ty véi viée sting bai cé nhaén
la hai y nghia, hai quan niém khdc nhau dé khéng con lin
lon nia. Van dé dit ra 1a tu twong sting bai ca nhan throng
xu&t hién hay phat trién trong nhitog diéu kién x& hdi nao.
Sau khi Trung wong dang Cong san Lién-xo xuwéng lén
viéc chéng sing bai cd nhan ma cy thé la chéng siting bai cé
nhan Sta-lin, ké tha cha ching ta la bon tu ban a@ quéc thira
dip phan tuyén truyén, ndi do 1a do ché do cha ching ta 1a
ché dé doc tai, nén méi xdy ra nhu thé, Ching lam nhw tir
truéc dén nay, nhat la trong ché d6 tu ban cia ching, khong
cé nhiing hign trong dy. That 18 mot chuyén khdi hai!
6 day, ching ta chua lam cai viée d&u ly toan dién voi
ching, trong pham vi nghién ctru lich st, ching ta chi cin
a6i chigu bai quan niém khdéc nhau vé lich si, vi day
la quan niém cau ban dinh liga véi vai tro ca nhan va viéc
sting bai ca nhan. Ching noi, nhigu ngwoi di rd, tir trude
téi nay, nhirng sit gia phong kién va tu ban déu nhan lich
st la do trai, phat, thanh thin hay do vi nhan, anh hing
lam ra, M@t khi d& mang mt quan niém lich st nbu vay
thi vai tro cA nhan 1a quyét dinh va saog bai c& nhan la 1é
duong nhién. Trigt ly cia Nit-so (Nietzsche) ma bon phat
xit,coi nhw thanh kinh cho lich sit 1a thudc vao cdc siéu
phan va quan ching 1a nhitng bay vat. DSi voi sigu ohan, cd
nhién phai sing bai. DSi voi bay vat, cd nhién duge quyén
khinh ré. Theo thuyét nay, ca nhan 1a déc tén, la tuyét di,
la b&t kha x4m pham. Chéng sing bai cd nhan 1a trai voi dao
thwong. Trai lai, nhitng si gia theo day vat nhan lich sit 1a
do nhan dan lao dong sang tao ra, vai trd quyét dinh lich st
thuéc vé nhan dan lao dng, cén nhitog vi nhan hay anh
hing 1a nhitng ngwdi nim duge quy luat lich si, thuda theo
thdi thé, lam theo nguyén vong cia nhan dan nén thanh duge
sr ngbiép Ion. Mét khi d% nhan ré vai trd cA nhan trong lich
sit nhw thé tat nhién khong thé dung duwéng nhitng tu tung
cé nbdn déc ton hay sing bai ca nolan.
Noi oho thé khong phai bdo rang trong nhitng nuée xf
hOi chi nghia, & thoi dai ching ta hién nay, di hét nhitng
tan tich cha tu tudang sing bai ca nban. Cé ngwdi cat nghia
theo quan digm duy vat la vi x& hi con cé phitng di tich tidu
gn xudt nén tu trdng cA nhan déo ton va tr tudng sing bai
6ca nhan con cé ché nuong diva. Ching ta phai ké tu twéng
sang bai cA nhan cdn tén tai va thinh hanh duge 1a vi quan
niém duy val lich st chua hoan toan chién thing dugce quan
niém duy tam cdn sét lai tt nhitng thoi ky no 1g, phong
kién va tu ban. Vi mot khi néa sin sudt di thay ddi, nhung
vhitng tr tudng cil khong phai mot thdi gian ngiin da thanh
toan song. Co di® 1a nhiing tu tuéng Jy d& khdng con gdc
ré nita thi khong thim duge siu, khong séng duge lAu.
TU TUONG SUNG BAI CA NHAN TRONG XA HO! VIET-NAM
Toi khéng noi xi hoi Viét-nam duoi thsi phong kign va
Phap thudc, ma noi ngay x4 hi Viét-nam trong ché do dan
chi nhan dan, Nude Viét-nam Dan chi Cong hoa thanh Jap
di 11 nim. Hién nay miéa Bic di hodn toan gidi phong khéi
ach d€ qudc, di tha tiéu ché do chiém hitu rudng d&t cha
phong kiéa, 4% danh dd toan bé giai cp phong kign dia cht
vé cin ban. Nhong nhw thé ching ta cd thé ndi la di hoan
toan thoat ly nhitng tu twéng phong kién va dé quéc tr lau
ngu tri trong dau 6c nhién ngwoi khong? Thue ra, vira
thoat khdi tt mdt nude thugc dia va phong ki€n, x3 hdi
Viét-nam tuy dai co ohitng tién bo vuot buc vé chinh tri
trén con duwéng cach mang dan téc dan chi, nhung chia phai
d§ cé thé dét chay giai doan trén con duong cai tao xA hdi.
Nhitng tw tudng dé quéc va phong kién van cdn ché lén lit
trén nhitng co sé san xudt lac hau, nhitng ting lop xa hdi
cham tién va nhitng tap tuc nghin xua. Noi riéng obitng
quan viém phi lich st vé sdng bai ca nhan cdn duge dn sdu
vao nép tw tuéng ca dén nhitng ngudi vao hang tiéo tign
nb&t. RSi, do nhirng quan niém phi lich st nay di dé ra
kha nhiéu ludn diéu sai Lim va léch lac xung quavh vi Minh
tu kinh mén cia dan téc ta.
Vi du, cudc Cach mang thang Tam 1a két qua cha cudc
dau tranh gian khd chdng dé quéc cha nhan dan la ti non
m6t trim nim, dic biét 14 ti khi quy&n linh dao cach mang
Viét-nam thudéc vé giai c&ip vé sin. Cugéc Cach mang thang Tam
thanh cong do 6 nhitng digu ki¢n chit quan va khach quan
thuan Igi: sy Minh dao tai tinh cha ding Cong san Déng-
duong, sw dong vién dugc quan ching déng dao lén duong
dau tranh, thoi co duy ab&t trong cudc bigén dong quéc té...
Ching ta co thé ndi ring do & sw ldnh dao sang sudt va sic
bén ctia ding Cong sin Boéng-duong ma ding du 1A Hd Chi-
tich nén da dng vién dugce déng dao quin ching nhan dan,
7nim kip thai co cé mét khéng hai trong lich sit dé doat Idy
chinh quyén ti trong tay ké dich duong nga. Nhung co thé
do d6 a8 di dén két Indo la: néu khong co HS Chi-tich thi
cach mang Viét-nam vin khong thanh céng, dan tdc Viét-nam
chia dug gidi phong, hay ndi theo cdu nhigu ngwoi yin noi
«nhd co Bac, nude ta méi co ngay nay » khong? Chung ta
khong duge phi nhan vai trd quan trong: cla Hd Chi-tich
46i voi cach mang Vigt-nam. Nhung néu ching ta nim vitng
quy Iuat phat triéa cia cach mang Viét-nam va nguyén nhan
thanh céng t& yéu cha né thi sé nhan thay H6 Chi-tich cing
mot 36 linh tu khdc 1a nhitng sén phim quy bau cia cach
mang Viét-nam, ché khong phai 1a nhitng nguéi sin ra cach
mang Viét-nam. Do dé, danh gid vai tro cia lanh tu méi
dung va méi khong suy ton Minh ty nh mét « chia etru thé».
Mét vi du nita, mét trong nhitng chi trong cha cudc cach
mang dan chi cia ta 1a danh d8 giai c%p dia chi phong kién,
dem rudng d&t vé cho dAn cay. Mét khi chinh quy&n cach
mang da thanh l4p rdi thi viéc lam cho ngiréi cay cé rudng
la thudc trong pham vi cai cich dan chi. Mét anh em dan
cay nao a6 hién nay duoc chia ruéng d&t co thé ghi nhé
cong on cia Dang, cia Hd Chii-tich 44 thue hién cha truong
,eha céch mang dé ra, nhung quyét nhién khéng thé ndi vi
co cu Hd moi cé rudng dat.
Sach vé cha phong kién ngay triréc luén luén réu rao:
«khip duwéi bau troi khéng ché nao khong phai-d&t cia nba
vua; sng trén tréi d&t khéng cé ai khéng phai bay tdi nha
vua » (1). Néu chung ta ngay nay ciing bat chuéc ndi: com cu
H6, do cu HB, nwéc cu HG, din cu Hé v. v... thi thi hdi quan
niém dy cé gi khac tric va quan niém cha ching ta ddi voi
linh tu ra sao? Téi cir ra mt vai cau chuyén théng throng
day thoi; cdn bigt bao nhiéu cau chuyém thin thoai héa
laoh tu day dfy trong céc tho ca va vin kién cha chung ta
hién thdi, nd néi lén quan niém phi lich sir, quan niém
sing bai c& nhan da bién vi laoh tu kinh mén thanh mot
bac phi thong, khéng phii do nhan dan ma ra, ma la tr
mot thigng tang tit trén nhaén dan roi xudéng dé « ctu
nhan d6 thé». Quan niém dy truée day da bign nhitng
vi anh bing dan téc cia ching ta nhw Trin Quéc-Tuan,
Lé Lgi v. v... thanh «sng anh hing chét.than thiéng »‘ (2)
(t) Kinh thi: «PHB thién chi ha, mac phi vuong thd; xuft thd chi
tan, mac phi virong thin ».
(2) Sinb vi anh, tir vi thin.thi ngay nay lai muén bigo vi lanh tu cha giai eXp vd san,
cia dan téc Viét-nam thanb mét vi «cao cao tai thugng > (1),
ngay luc séng d& trd nén thin thiéng roi,
Mot khi da nhin cA nhan theo quan niém duy tam thin
bi ohu vay thi nh&t dinh khéng nhin thay tap th’, khong
nhin thay hre lugng dan téc. Mt khi di stag bai cé nhan
theo 16i siéu hinfi nhw vay thi nhat dinh khdéng nhin thay
vi dai cia cich mang; buéc cach mang vao vai trd cha mét
ea nhin. Nhitng tr tuéng dy con thinh hanh danh dau mot
xi hoi con mang niing nhitng phong khi phong kién mic
dau di duoc bigén binh trén mét trang thai khae.
TAC HAI CUA SUNG BAI CA NHAN
Sing bai cA nhan di lam gidm gid tri, xuyén tac gid tri
ca chinh ca nhan duge sing bai, digu dé da danh. Sang
bai c4 nhan con vi pham téi nguyén tic tap doan, nguyén
t&c dan cha, kéo lai x& hi trd lai tap tuc cha phong kign.
Vi tac phong sing bai ca nhan mét khi da thinh hanh thi
dw ludn chi con bong vé mét chitu, y kién phé binh khéng
duge tr do phat trign. Trong x hdi ciing nhu trong thin
gigi di cd «thuong ding than» thi tat nhién sé cé « trung
ding thin» vA cha dang than». Co nhitng vi than ngy tri
trén ngai vang, 6 noi lau son gac tia. Cfing c6 uhitng vi thin
An mip & g&c da géc d&. Mac diiu cp bue va hang nguoi
sing bai cé khac nhau, nhing tinh ch&t cha no déu gidng
nhau. Tac phong sing bai ca nhan cang lan rong bao nhiéu thi
tac phong dan chi cang bi thn hep biy nhiéu, do dé, no sé
dé ra nhitng hau qua tai hai khac, nhu chuyén quyéa, d6¢ doan,
trén duéi khong thong, xa roi nhan dan dai ching v.v...
Nghi quyét cia Dai hdi lan thi 20 dang Cong san Lién-
x6 di soi sang cho nhitng ngwdi céng tac str hoc theo quan
diém chi nghia Mac nhan ré thém sir thie cia lich sit, thay
ré thém luc long cha quin ching nhan dan d& sang tao ra
lich sir, danh gia cho dung tac dung cia cd nhan trong lich
sir dé khdi bi tr tuéng sing bai ca nhao Am anh dén xuyén
tac lich sir. -
Nghi quyét Trung wong lin thir 9 cha Dang ta da soi
sang thém phwong hwong dé ngiin can bénh sing bai ca nhan
va cudi cing tiéu diét hin bénh 4y trong xf hoi nudc ta dé
diy cach mang tién lén. ‘ .
TRAN HUY-LIEYJ
(1) Cao cao & trén.