Acta Hebdomadalia

∆ελτίο 7

Α. Συµπληρώστε τις προτάσεις µε τις λέξεις-έννοιες που λείπουν

1. Η οικονοµία ________________ από τους εµφύλιους πολέµους της Ύστερης

∆ηµοκρατίας

2. Οι µεγαλογαιοκτήµονες της Ιταλίας ασχολούνταν µε

(α)__________________________, (β) _________________________, (γ)

_____________________και (δ) __________________________________.

3. Οι περιοχές που τροφοδοτούσαν κατά παράδοση τη Ρώµη µε σιτάρι ήταν (α)

______________ και (β) ________________.

4. Κατά τον 1ο αιώνα π.Χ. η γεωργία στις ανατολικές επαρχίες ______________,

εξαιτίας (α) ____________________, (β) ____________________και (γ)

__________________ που ήταν τα επακόλουθα των Μιθριδατικών και εµφύλιων

πολέµων.

5. Το νησί του Αιγαίου που επλήγη ιδιαίτερα λόγω των Μιθριδατικών Πολέµων
ήταν

______________________.

6. Ο Σύλλας, ο Ποµπήιος και ο Καίσαρ χρησιµοποίησαν τα λάφυρα από τους

πολέµους προκειµένου να ________________________________________στη
Ρώµη.
 7. Οι εταιρείες δηµοσιώνων είχαν ως αντικείµενο
__________________________.

8. Η κοινωνία της Ύστερης ∆ηµοκρατίας χαρακτηρίζεται από (α)

______________________________ και (β) _____________________________.
9. Τα collegia ήταν ________________ που στόχευαν στο

____________________________________________________. Εξέλεγαν τους

επικεφαλής τους και συγκέντρωναν τα µικρά τους κεφάλαια για να

_____________________________________________________________________

_________.

10. Την περίοδο της ∆ηµοκρατίας οι ________________ ήταν υπεύθυνοι για την
διοργάνωση των δηµόσιων θεαµάτων στη Ρώµη.

11. Υπήρχαν δύο είδη δηµόσιων θεαµάτων: (α)

____________________, δηλ.

________________________________________και (β) _____________________,

δηλ. αρµατοδροµίες σε ιππόδροµο.

12. Οι γυναίκες της ανώτερης τάξης __________________________ εξαιρετική

µόρφωση.

13. Η ανάγκη για ισχυρές γαµήλιες συµµαχίες στα πλαίσια του αυξανόµενου
ανταγωνισµού για εξουσία µεταξύ των αριστοκρατών της ραγδαία επεκτεινόµενης
Ρωµαϊκής ∆ηµοκρατίας είχε ως συνέπεια οι γυναίκες της ανώτερης τάξης

________________________________________________________________.

14. Οι Μιθριδατικοί πόλεµοι προκάλεσαν ____________________ στα

ρωµαϊκά
γράµµατα και τις τέχνες. Σηµαντικοί άνθρωποι του πνεύµατος, όπως ο
_____________________________________________________________________
____ καταφθάνουν στη Ρώµη.
15. Όταν ο Σύλλας λαφυραγώγησε την Αθήνα το 86, έστειλε στη
Ρώµη

_____________________________________________________________________

_____________________________________________________________________

____________________.
16. Κατά την ύστερη ∆ηµοκρατία το ρωµαϊκό δίκαιο συνέχισε να διαµορφώνεται
από
____________________________________________________________________.
17. Σύµφωνα µε την pax deorum (ειρήνη µε τους θεούς),

_____________________________________________________________________

___________________________________________________________________.

18. Τους Ρωµαίους είλκυσαν ιδιαίτερα (α) ________________ και (β)

________________________ φιλοσοφία.

Β. Μπορείτε να απαντήσετε στα παρακάτω ερωτήµατα;

1) Τι γνωρίζετε για το εκπαιδευτικό σύστηµα της Ρώµης κατά την εποχή της Ύστερης
∆ηµοκρατίας;

2) Να δικαιολογήσετε τη φράση: «η έννοια του primus inter pares προϋποθέτει τη

διατήρηση µιας αριστοτεχνικής ισορροπίας»
 3) Τι γνωρίζετε για τις αυτοκρατορικές και για τις συγκλητικές επαρχίες;

4) Γιατί ο Αύγουστος έθεσε ως θεµέλιο της εξουσίας του το δηµαρχικό αξίωµα;

5) Η Ηγεµονία του Αυγούστου ήταν µοναρχία;

6) Τί ήταν η Πραιτωριανή Φρουρά;

Γ. Να ορίσετε τις παρακάτω λέξεις-κλειδιά

1) Ηγεµονία

2) Princeps

3) Res Gestae

4) Αύγουστος

5) Familia Caesaris
Και οι απαντήσεις…

Α. Συµπληρώστε τις προτάσεις µε τις λέξεις-έννοιες που λείπουν

1. Η οικονοµία αποσταθεροποιήθηκε από τους εµφύλιους πολέµους της Ύστερης

∆ηµοκρατίας

2. Οι µεγαλογαιοκτήµονες της Ιταλίας ασχολούνταν µε (α)την εκτροφή ζώων για

µαλλί και κρέας, (β) εξωτικές καλλιέργειες (γ)ιχθυοκαλλιέργιες και (δ) τη δηµιουργία
ελεγχόµενων κυνηγότοπων.

3. Οι περιοχές που τροφοδοτούσαν κατά παράδοση τη Ρώµη µε σιτάρι ήταν (α)

η

Σικελία και (β) η Β. Αφρική.

4. Κατά τον 1ο αιώνα π.Χ. η γεωργία στις ανατολικές επαρχίες είχε παρακµάσει,
εξαιτίας (α) της ερήµωσης, (β) της στρατολογίας και (γ) των αποζηµιώσεων που ήταν
τα επακόλουθα των Μιθριδατικών και εµφύλιων πολέµων.

5. Το νησί του Αιγαίου που επλήγη ιδιαίτερα λόγω των Μιθριδατικών Πολέµων
ήταν

η ∆ήλος.

6. Ο Σύλλας, ο Ποµπήιος και ο Καίσαρ χρησιµοποίησαν τα λάφυρα από τους

πολέµους προκειµένου να χρηµατοδοτήσουν πολλά δηµόσια έργα στη Ρώµη.
7. Οι εταιρείες δηµοσιώνων είχαν ως αντικείµενο την εκµίσθωση φόρων.

8. Η κοινωνία της Ύστερης ∆ηµοκρατίας χαρακτηρίζεται από (α) τη συγκέντρωση

πλούτου στα χέρια λίγων µελών της ανώτερης τάξης και (β) από το διευρυνόµενο
χάσµα µεταξύ πλουσίων και φτωχών.
9. Τα collegia ήταν εθελοντικοί σύλλογοι που στόχευαν στο να έχουν κάποια
προστασία, οι χαµηλότερες τάξεις της Ρώµης και άλλων πόλεων. Εξέλεγαν τους
επικεφαλής τους και συγκέντρωναν τα µικρά τους κεφάλαια για να εξασφαλίζουν
συµπόσια και ψυχαγωγία για τους ίδιους, µια αξιοπρεπή κηδεία όταν πέθαιναν και για
να προστατεύουν τα συµφέροντά τους απέναντι στους ισχυρότερους, εάν υπήρχε
ανάγκη.

10. Την περίοδο της ∆ηµοκρατίας οι αγορανόµοι ήταν υπεύθυνοι για την διοργάνωση
των δηµόσιων θεαµάτων στη Ρώµη.

11. Υπήρχαν δύο είδη δηµόσιων θεαµάτων: (α) οι σκηνικοί αγώνες, δηλ.
παραστάσεις θεατρικών έργων και παντοµίµας και (β) οι ιπποδροµιακοί αγώνες, δηλ.
αρµατοδροµίες σε ιππόδροµο.

12. Οι γυναίκες της ανώτερης τάξης µπορούσαν να λάβουν εξαιρετική µόρφωση.

13. Η ανάγκη για ισχυρές γαµήλιες συµµαχίες στα πλαίσια του αυξανόµενου
ανταγωνισµού για εξουσία µεταξύ των αριστοκρατών της ραγδαία επεκτεινόµενης
Ρωµαϊκής ∆ηµοκρατίας είχε ως συνέπεια οι γυναίκες της ανώτερης τάξης να
αποκτήσουν κύρος και εξουσία.

14. Οι Μιθριδατικοί πόλεµοι προκάλεσαν δύο νέα κύµατα εξελληνισµού στα

ρωµαϊκά γράµµατα και τις τέχνες. Σηµαντικοί άνθρωποι του πνεύµατος, όπως ο
Φίλων ο Λαρισαίος, διευθυντής της Πλατωνικής Ακαδηµίας της Αθήνας
καταφθάνουν στη Ρώµη.
15. Όταν ο Σύλλας λαφυραγώγησε την Αθήνα το 86, έστειλε στη
Ρώµη

αριστουργήµατα Ελλήνων καλλιτεχνών, συγγραφέων και διανοητών. Σε αυτά

συµπεριλαµβάνονταν τα έργα του Αριστοτέλη και των διαδόχων του στη διεύθυνση
του Λυκείου.
16. Κατά την ύστερη ∆ηµοκρατία το ρωµαϊκό δίκαιο συνέχισε να διαµορφώνεται
από
ιδιωτικούς άµισθους, µορφωµένους αριστοκράτες νοµοµαθείς.
17. Σύµφωνα µε την pax deorum (ειρήνη µε τους θεούς), οι ηγέτες και οι
αξιωµατούχοι του κράτους έπρεπε να εκπληρώνουν τα θρησκευτικά τους καθήκοντα,
ώστε να µην διαταράσσεται η ‘ειρήνη µε τους θεούς’.

18. Τους Ρωµαίους είλκυσαν ιδιαίτερα (α) στωική και (β) η επικούρεια
φιλοσοφία.

Β. Μπορείτε να απαντήσετε στα παρακάτω ερωτήµατα

1) Τι γνωρίζετε για το εκπαιδευτικό σύστηµα της Ρώµης κατά την εποχή της
Ύστερης ∆ηµοκρατίας;

Τον 1ο αιώνα π.Χ. η Ρώµη είχε αναπτύξει ένα οργανωµένο εκπαιδευτικό σύστηµα, η
πρόσβαση στο οποίο επιτρεπόταν µόνο επί πληρωµή.
(α) ∆ηµοτικά Σχολεία: ∆έχονταν αγόρια και κορίτσια και εκεί µάθαιναν τα βασικά
στοιχεία ανάγνωσης, γραφής και αριθµητικής. Για τα κορίτσια που δεν ανήκαν στην
ανώτερη αριστοκρατία σ’ αυτό το σηµείο συχνά σταµατούσε η εκπαίδευση, καθώς
γύρω στα 14 θα παντρεύονταν
(β) ‘Γυµνάσιο’: Τα αγόρια προχωρούσαν στο δεύτερο επίπεδο υπό την κηδεµονία
ενός γραµµατικού. ∆ιδάσκονταν ελληνική και λατινική γλώσσα και λογοτεχνία. Η
παρουσία ιδιωτικών δασκάλων στους κόλπους της αριστοκρατίας σήµαινε ότι τα
κορίτσια αυτής της τάξης λάµβαναν συχνά εκπαίδευση δεύτερου επιπέδου, αφού
παρακολουθούσαν µαθήµατα παράλληλα µε τους αδελφούς τους. Από την εποχή που
οι Ρωµαίοι κυριάρχησαν στην Ιταλία και τη ∆. Μεσόγειο ήταν πολύ σηµαντικό για
τους άλλους λαούς να γνωρίζουν λατινικά. Έτσι δηµιουργήθηκαν παντού σχολεία
λατινικών, αλλά και ελληνικών, για εκείνους που ήταν πραγµατικά φιλόδοξοι.
∆ιέδωσαν τη λατινική γλώσσα και τον ελληνορωµαϊκό πολιτισµό παντού και
δηµιούργησαν µια αξιόλογη ενιαία ελληνορωµαϊκή κουλτούρα µεταξύ των ανώτερων
τάξεων της Ιταλίας και των δυτικών επαρχιών.
(γ) Εκπαίδευση ανώτερου επιπέδου – Ρητορική: Πολλοί γιοι αριστοκρατών αλλά και
µη αριστοκρατών στέλνονταν σε επαγγελµατίες ρήτορες για εκπαίδευση ανώτερου
επιπέδου.
(δ) Εκπαίδευση ανώτατου επιπέδου – Φιλοσοφία: Η επίσηµη εκπαίδευσή του µε µια
περιοδεία στα σηµαντικά κέντρα της φιλοσοφίας (π.χ. Αθήνα)

2) Να δικαιολογήσετε τη φράση: «η έννοια του primus inter pares προϋποθέτει

τη διατήρηση µιας αριστοτεχνικής ισορροπίας»

Μετά το Άκτιο ο Οκταβιανός από τη µια µεριά επιθυµούσε να διατηρήσει την

κυρίαρχη θέση που είχε κερδίσει. Από την άλλη, δεχόταν πολλές επικρίσεις σε σχέση
µε το ιδιόµορφο καθεστώς που τον περιέβαλλε. Επιπλέον, για να καταπολεµήσει τις
επικρίσεις, είχε υποσχεθεί ότι θα εγκατέλειπε την ασυνήθιστη θέση του και θα
αποκαθιστούσε τη φυσιολογική λειτουργία της res publica. Συνειδητοποιούσε ότι αν
δεν το έκανε είτε θα είχε την ίδια τύχη µε τον Καίσαρα είτε θα προέκυπταν
συγκρούσεις για την εξουσία. Ο Οκταβιανός αποφάσισε να αποκαταστήσει το παλιό
δηµοκρατικό πολίτευµα έως ένα βαθµό, ώστε να ικανοποιήσει αυτούς που ήταν
βαθιά αφοσιωµένοι σ’ αυτό. Ταυτόχρονα, έπρεπε να αποφύγει να εκχωρήσει µεγάλη
εξουσία, πράγµα που θα υπονόµευε την υπεροχή που µε τόσο κόπο είχε αποκτήσει
και θα υπήρχε κίνδυνος να επικρατήσει και πάλι η αστάθεια που χαρακτήριζε τους
προηγούµενους αιώνες.

3. Τι γνωρίζετε για τις αυτοκρατορικές και για τις συγκλητικές

επαρχίες; Ο Αύγουστος διαχώρισε τις επαρχίες σε αυτοκρατορικές
και συγκλητικές:

(α) Αυτοκρατορικές Επαρχίες: Ο Οκταβιανός ανέλαβε την ανθυπατική εξουσία δέκα

ετών της επαρχίας των δύο Ισπανιών, της Γαλατίας, της Συρίας και Αιγύπτου (δηλ.
των επαρχιών που στάθµευαν οι περισσότερες λεγεώνες). Ο Οκταβιανός θα διοικούσε
τις αυτοκρατορικές επαρχίες µέσω δικών του λεγάτων (απεσταλµένων) ή
εκπροσώπων (επάρχων).

(β) Συγκλητικές Επαρχίες: Η σύγκλητος απέκτησε τον έλεγχο στις επαρχίες της
Σικελίας, της Σαρδηνίας και Κορσικής, του Ιλλυρικού, της Μακεδονίας, της Ελλάδας,
της Ασίας, της Βιθυνίας, της Κρήτης-Κυρήνης και της Αφρικής. Η σύγκλητος θα
ήλεγχε τις συγκλητικές επαρχίες µέσω ανθυπάτων που θα τους στρατολογούσε από
τις τάξεις πρώην υπάτων και πρώην πραιτώρων.

3. Γιατί ο Αύγουστος έθεσε ως θεµέλιο της εξουσίας του το δηµαρχικό

αξίωµα;

Το 23 π.Χ. ο Αύγουστος προέβη σε νέες µεταρρυθµίσεις. Ο λόγος ήταν η

δυσαρέσκεια που είχε προκληθεί στους αριστοκράτες. Αυτό που ερέθιζε περισσότερο
τους αριστοκράτες ήταν η συνεχιζόµενη κατοχή της υπατείας από τον Αύγουστο.
Θύµιζε έντονα τον Μάριο και τον Καίσαρα. Επιπλέον, η υπατεία αποτελούσε τον
στόχο κάθε φιλόδοξου συγκλητικού. Κρατώντας το αξίωµα ενός από τους δύο
υπάτους για τόσα χρόνα, ο Αύγουστος µείωνε στο µισό τις ευκαιρίες των άλλων.
Έτσι ο Αύγουστος παραιτήθηκε από την υπατεία. Μπορεί µεν ο Αύγουστος να
παραιτήθηκε από την υπατεία, αλλά προκειµένου να αντισταθµίσει τις απώλειές του
από την υπατεία συγκέντρωσε άλλες εξουσίες. Του ανανεώθηκε η πλήρης δηµαρχική
εξουσία (tribunicia potestas, του είχε παραχωρηθεί το 30, αλλά είτε την είχε αρνηθεί,
είτε δεν την είχε χρησιµοποιήσει πλήρως. Επισηµαίνεται ότι δεν µπορούσε να γίνει
δήµαρχος και είχε µόνο ‘δηµαρχιακή εξουσία’ καθώς ήταν πατρίκιος, έχοντας
υιοθετηθεί από τον Καίσαρα). Απολάµβανε το δηµαρχιακό απαραβίαστο από το 36.
Τώρα έκανε την πλήρη δηµαρχιακή εξουσία την επίσηµη βάση της θέσης του και από
το 23 π.Χ. και µετά µετρούσε τα χρόνια της ηγεµονίας του µε τον αριθµό των ετών
που κατείχε την δηµαρχική εξουσία. Με τη δηµαρχική εξουσία µπορούσε: να
συγκαλεί συνεδριάσεις της συγκλήτου, να προτείνει νοµοθεσία για έγκριση στη
φυλετική εκκλησία και να υποβάλει γραπτές προτάσεις στη σύγκλητο, κάτι που
προηγείτο όλων των άλλων εργασιών.
 4. Η Ηγεµονία του Αυγούστου ήταν µοναρχία;

Ήταν περισσότερο µοναρχία παρά δυαρχία,αλλά και αυτό χρειάζεται διευκρίνιση. Ο

Αύγουστος και οι διάδοχοί του δεν διατηρούσαν τη θέση τους κληρονοµικώ δικαίω
και οι εξουσίες τους δεν στηρίζονταν στην απόλυτη κυριαρχία του κυβερνήτη. Οι
εξουσίες τους στηρίζονταν σε νόµους και διατάγµατα που εγκρίνονταν από τις
παραδοσιακές πηγές της νοµοθετικής εξουσίας στη Ρώµη, τη σύγκλητο και το λαό.
Σταδιακά, καθώς οι δηµοκρατικές παραδόσεις έσβηναν όλο και περισσότερο στο
παρελθόν, η δύναµη αυτών των περιορισµών εξασθένησε. ∆εδοµένων των
συντριπτικών ‘συνταγµατικών’ εξουσιών των αυτοκρατόρων, των οικονοµικών
πόρων και των άπειρων στρατιωτικών δυνάµεων, οι κατοπινοί αυτοκράτορες έγιναν
απόλυτοι µονάρχες από κάθε άποψη.

6. Τί ήταν η Πραιτωριανή Φρουρά; Στην ίδια την Ιταλία ο Αύγουστος είχε

εγκαταστήσει τις 9 κοόρτεις της Πραιτωριανής

Φρουράς. Ήταν ειδικά στρατολογηµένοι Ρωµαίοι πολίτες και το όνοµά τους

προερχόταν από τη σωµατοφυλακή των στρατηγών της ∆ηµοκρατίας. Κάθε κοόρτη
περιλάµβανε πιθανόν 500 (αργότερα 1.000) άνδρες. Τρεις στάθµευαν κοντά στη
Ρώµη και οι υπόλοιπες 6 σε αποµακρυσµένες ιταλικές πόλεις. Οι πραιτωριανοί
θεωρούνταν προνοµιούχα στρατεύµατα γι’ αυτό και υπηρετούσαν λιγότερα χρόνια
και πληρώνονταν καλύτερα.

Γ. Να ορίσετε τις παρακάτω λέξεις-κλειδιά

1) Ηγεµονία: Νέο είδος µοναρχίας που ξεκινά επί Αυγούστου

2) Princeps: Ο όρος αποδιδόταν παραδοσιακά σε επιφανείς Ρωµαίους πολιτικούς.

Από τον Αύγουστο και ως το 282 µ.Χ. η λέξη princeps µαρτυρούσε ότι ο
αυτοκράτορας, αν και αναγνωριζόταν ως κεφαλή του κράτους, ήταν µόνο primus
inter pares (πρώτος µεταξύ ίσων) µέσα στον κύκλο των Ρωµαίων αριστοκρατών και
κυβερνούσε σε συνεργασία µε αυτούς.
3) Res Gestae: Μνηµειώδεις επιγραφές που περιέχουν την αφήγηση του Αυγούστου
για τα κατορθώµατά του

4) Αύγουστος: Ο σεβαστός. Εξαιρετικά τιµητική προσφώνηση, µε θρησκευτικές

αναφορές· δεν είχε δοθεί ποτέ πριν σε θνητό

5) Familia Caesaris: Το σώµα δούλων διαχειριστών και υπαλλήλων του

αυτοκράτορα