FİKİR ATÖLYESİ DERGİSİ

ANESTEZİ NASIL
ÇALIŞIR ?

Anestezikler varken kim korkar ameliyattan!

Tıpta çığır açan anestezi işlemini canlıların çeşitli ilaçlar ile geri dönüşümlü ve kontrollü bir
şekilde koma haline sokulması, bilimsel olarak doğru olmasa da uyutulması olarak tanımlayabiliriz. Bu
uyku halinde kalp atışı ve solunum gibi fonksiyonlar düzenli bir şekilde devam eder, lakin uyutulan canlı
aksi takdirde çok acı verecek işlemleri hissetmez.

Uzun süreli bir ameliyat için değil ama endoskopi – hani şu boğazdan mideye hortum indirip parça

aldıkları işlem – için bana da genel anestezi uygulanmıştı. O zamana kadar anestezi için kullanılan

ilaçlar ile çalışmış olsam da anesteziyi hiç tatmamıştım. Yüzünü göremediğim biri ondan geriye doğru

sayıyordu. Sanırım 7 dediklerinde küt diye uyuyakalmıştım. Doktorlar midemden parça alırken ben

rüyamda bilgisayar başında doktora çalışmalarıma devam ediyordum (rüyada bile bilim, bilim, bilim!).

Uyandıktan sonra, kısa bir süre ne gerçek ne rüya karıştırdım, sonra her şey netleşti, gerçeği

buldum. En azından bulduğumu sanıyorum çünkü henüz kimse bana bilgisayardan beyaz tavşanı takip

etmem için bir mesaj göndermedi.

Vladimir Bartol 1
 FİKİR ATÖLYESİ DERGİSİ

Peki, anestezide kullanılan bu ilaçlar nedirler ve nasıl

çalışırlar?

Bilinen en eski ve en tanıdık anestezik etanoldür. Alkol tüketimi ile

daha kolay uyunabilmesi de işte etanolün bu anestezik

özelliğinden kaynaklanır. Lakin günümüzde

ameliyatlarda size etanol vermiyorlar. Çünkü uzun

süreli uykuyu sağlamak için verilmesi gereken

etanol miktarı vücudumuzda zehirli etkilere

yol açıyor. Onun yerine, ondan daha etkin olan

başka anestezikler kullanılıyor; 1977 yılında

keşfedilen propofol bunlardan en yaygın olanı.

Tanıdık geldi mi bu isim? Bundan dokuz yıl

önce Michael Jackson’ın ölümü ile ilgili haberleri

okuduysanız bu ismi de oradan hatırlıyor olabilirsiniz, çünkü ölümüne

neden olduğu söylenen ilaçlardan biriydi. Her ilaç gibi yüksek dozları

öldürücü olan propofol kontrollü kullanım ile bizlere ağrısız sızısız

ameliyat imkânı tanıyor. Bunu da sinir sistemimizin elektrik üretimini

değiştirerek sağlıyor.

Anestezi sonrası görülen yan etkilerin bir kısmı, bu ilaçlar iyon kanallarına istenilenden
daha uzun süreli bağlı kaldığı için görülür. Kimi insanlar anesteziye beklenenden daha şiddetli
tepki verir ve ameliyat sonrası kusma ve bulantı gibi yan etkiler görülür. Ender de olsa
anesteziye karşı allerjik tepki gösterenler de var. Anlayacağınız pek de masum ilaçlar değiller.
Bu nedenle, anesteziklerin yan etkilerini azaltmak amacıyla biz araştırmacılar her gün yeni
arayışlar içindeyiz. Bu arayışımızda hem deneysel bulgulardan hem de iyon kanallarının üç
boyutlu yapıları ile yapılan hesaplamalardan elde edilen veriler kullanıyoruz.

Vladimir Bartol 2