Acerca de este libro

Esta es una copia digital de un libro que, durante generaciones, se ha conservado en las estanterías de una biblioteca, hasta que Google ha decidido
escanearlo como parte de un proyecto que pretende que sea posible descubrir en línea libros de todo el mundo.
Ha sobrevivido tantos años como para que los derechos de autor hayan expirado y el libro pase a ser de dominio público. El que un libro sea de
dominio público significa que nunca ha estado protegido por derechos de autor, o bien que el período legal de estos derechos ya ha expirado. Es
posible que una misma obra sea de dominio público en unos países y, sin embargo, no lo sea en otros. Los libros de dominio público son nuestras
puertas hacia el pasado, suponen un patrimonio histórico, cultural y de conocimientos que, a menudo, resulta difícil de descubrir.
Todas las anotaciones, marcas y otras señales en los márgenes que estén presentes en el volumen original aparecerán también en este archivo como
testimonio del largo viaje que el libro ha recorrido desde el editor hasta la biblioteca y, finalmente, hasta usted.

Normas de uso

Google se enorgullece de poder colaborar con distintas bibliotecas para digitalizar los materiales de dominio público a fin de hacerlos accesibles
a todo el mundo. Los libros de dominio público son patrimonio de todos, nosotros somos sus humildes guardianes. No obstante, se trata de un
trabajo caro. Por este motivo, y para poder ofrecer este recurso, hemos tomado medidas para evitar que se produzca un abuso por parte de terceros
con fines comerciales, y hemos incluido restricciones técnicas sobre las solicitudes automatizadas.
Asimismo, le pedimos que:

+ Haga un uso exclusivamente no comercial de estos archivos Hemos diseñado la Búsqueda de libros de Google para el uso de particulares;
como tal, le pedimos que utilice estos archivos con fines personales, y no comerciales.
+ No envíe solicitudes automatizadas Por favor, no envíe solicitudes automatizadas de ningún tipo al sistema de Google. Si está llevando a
cabo una investigación sobre traducción automática, reconocimiento óptico de caracteres u otros campos para los que resulte útil disfrutar
de acceso a una gran cantidad de texto, por favor, envíenos un mensaje. Fomentamos el uso de materiales de dominio público con estos
propósitos y seguro que podremos ayudarle.
+ Conserve la atribución La filigrana de Google que verá en todos los archivos es fundamental para informar a los usuarios sobre este proyecto
y ayudarles a encontrar materiales adicionales en la Búsqueda de libros de Google. Por favor, no la elimine.
+ Manténgase siempre dentro de la legalidad Sea cual sea el uso que haga de estos materiales, recuerde que es responsable de asegurarse de
que todo lo que hace es legal. No dé por sentado que, por el hecho de que una obra se considere de dominio público para los usuarios de
los Estados Unidos, lo será también para los usuarios de otros países. La legislación sobre derechos de autor varía de un país a otro, y no
podemos facilitar información sobre si está permitido un uso específico de algún libro. Por favor, no suponga que la aparición de un libro en
nuestro programa significa que se puede utilizar de igual manera en todo el mundo. La responsabilidad ante la infracción de los derechos de
autor puede ser muy grave.

Acerca de la Búsqueda de libros de Google

El objetivo de Google consiste en organizar información procedente de todo el mundo y hacerla accesible y útil de forma universal. El programa de
Búsqueda de libros de Google ayuda a los lectores a descubrir los libros de todo el mundo a la vez que ayuda a autores y editores a llegar a nuevas
audiencias. Podrá realizar búsquedas en el texto completo de este libro en la web, en la página http://books.google.com
 _
-

-----

-
 — V — 26

$
ae.
-
·
-
---- ••• • • ► ►►
，
 * * * + — -• - Hę
--_*-_; —;
i *-*-*- - A
*** ±±-
-|
–
 CORNELI I I ANSENII %j%
*
E PI S C O P I I p R E NS I S
A v G v S T I N v S*
- S EV D O C T R I N A

S AVGV STIN I D E

Humanæ naturæ fànitate, ægritudine, medicinâ

- adverfus Pelagianos & Mafsilienfes. ^;>
,— — –
T O M V S I I I. I ,
I N Q_v o \ , ./
Genuina fententia profumdiffimi Dofforú de Auxiliogratis
medicima/ά CHRISTI Sa/vatoris , &- de præ
*ffimatione homimum &- Amgelorumpropomi
tur, ac dilucide offemditur.
* TJ;^^< N*/> *\*<;s t <! -

^. »;
-_

!§i%\ —TAXJTZE2
27 *^
». -
£g. v
Ar- rs* •<» -
t.
i- 1
- - •

m-.

i.
q.

£g\ <*>t/$<\x*r**y*/<?^
$¥J/£;\-\%$$,£f£3°:\ έζ
TT3J,£-£{:\'®-,
&r£&$&$*&$*£&$ $$.
' L O V A N I I,
Typis I AcoB I z E G E R I, Anno ». , c. x,
Cum grata & Privisio S. cfr. Mjfiai g
(Regis Catholici,
.
 • ••• •

- *
|

' CoR NE LI1 IA N sE N11 *

e P 1 s c o P 1 1 P RE N s I s -

D E G R A T I A C HR ISTI
a S A L V A T O R I S.
| L I B E R P R i M v s.
—!

\ • • • •^ - . - • • • ' . . —-

P R £ F A T I o.
sæi E generis humaniaegritudinehaétenus: nunc de me
Κ ΕΧέχ§\\ l diêina dicendum cft.IFruftra enfm demedendo morbo
£ ά 33 W fatagimus , nifi ante caufas ejus & magnitudinem&
{§ § $Æ; pertinaciam aliaque fymptomata quae inde proficifci
T. 3. 2® folent, ipfoquc non minüs morbofubindepericulofa
- - funt, perfpeëta habeamus. Quorum quidem profun
dißimâ ignoratione faétum eft , ut neque Philófophi, neque
Hæretici,qui fubfidiaquzdam libertatishumanae ad benè vivendüm
procudere conati fijat, nihilomnibus ingenii fuiconatibus cxcogita
repotuerint, quod vel morbum ipfum tangeret, nedum radiccs cius
fugcideret ; nihil etjam nonnulli Catholici protulerint quovis ejus
utcunque frangeretur Sed quemadmodum Apoftolotcftecxcaanimi
concupifcentia prxceptis benè vivendi magis augeriquam comprimi
folet, hoc ipfoquo tantùm præcipiendo cohibetur; ita morbìs ifte
remediis inefficacibus, quae multiadhibere voluerunt, magis cxafpe
ratusquam fanatus eft. Quicquid enim non eftin internecioné ejus,
in nutrimentum rapit,&inde crefcitundeminuendus putabatur.Tam
dirum&occultum eftiftiufce morbi malum. In cujusquidcm profun
dioribus fibris iuxta do&trinam fanéti Auguftini detegendis & ruderi
bus humanarum opinionum difijciendis, quibus tegebantur, fi non
mediocris nobis labor impendcndus fuit, haud paulò nobis laborio
fiorprofeétô fupereft provincia, vt iiludunicum genuinum & præfen
tifsimum illius peftisremedium, quod cælitus nobis Cfiriftusattulit,
&Apoftolicisprincipiis nixus Augüftinus explicuit, ab omniopinatio
num humanarum adulteratione, qua vis eius in hominum animis ob
{curata & enervata eft, libcremus. Non hic de tribus capellis agitur,
vel de aliqua Scholaflici pulveris controverfia, in qua quicquid arri
ueris falvares eft. Agitur de ipfifsimo Chriftianæ religionjs cardine,
É eft de Incarnationis ChriftiDomini noftri, undè Chriftiani dici
pmur,fruétu &fcopo: quinoneft alius, quam ut quaereret &fihumfacerct,
uodperierat: hoc eftut nobis peccato perditis afferret juftificatiQnis &
bonæ operationisgratiam , feu gratiam illam qua diffunditur charitas in
cordibus noßris prout cam fexccntis locisApoftoli Pauli verbis circúm
 DE GRATIA CHRISTI SALVATORIS 4
c.c., fcribit Auguftinus. Quae propterea fæpißimè vocatur gratia qua Chri
:;! ftiani fumus; gratia ,quamfides in IE svM Chriftum impetrat; gatia, que per
£££* incarnationemungeniti revelata atque domata efl: Dcnique uno verbo,gratia Chri
IE? fiana. Illa quippè cft ipfifsima & fola gratia, qua ipfùm noflreyoluntatigar
ff".?itrium berefi liberum. Hanc ergò gratiam tota Chrifti Ecclefia omnibus
;:;;* vifceribus pietatis credit,& in omnibus precibus fuis inuocat, utpotè
.„..„ finc cuius fide nec effe Chrifti Ecclefia, nec vocari poteft. Hanc qui in
ÉÉÉÉ" telligit, ille intelligit quare fit Chriftianus; qui verò non intelligit
°* quafitumvis fidereétus & Catholicus fit, velit nolit, opinione Pela
gianus eft. Tam enim delicatum eft hoc divinæ gratiæ myfterium, ut
,„,;,. quemadmodum Apoftolus Jacobus depraeceptis dixit, quicumque totam
legem/ervaverit, offendat autem in uno fìctus eft omniumreus : ita& hic, quicun
que totam Chriftigratiam & fidei puritate & fententiae finceritateprg
dicaverit, fi vel in minimo ab indiuifibili veritate aberraverit, natu
raequeviribus fuffragetur, non in qualifcunquehallucinationis erro
rem, fedin ipfam Pelagianifmi voraginem incidiffe, omniumq; adeo
! Pelagii errorum, quibus & naturam & gratiam adulterando fuffoca
uit, reus effe conuincipoteft. Nam in hoc argumento tanta veritatis
errorifque concatenatio eft, ut maximus minimos comple&tatur , &
f;'"' minimiismaximos poftfe trahat.Quod vt alibi diximus, vigilantifsi
£go mè fan&us Profperobfervavit, quand9 Auguftino, cæterifque peftis
* Pclagignae damnatoribus perfpeëtum fuiffe canit,
- - - - - -

Σ% m<r4f. c. /. i. . - . . " . - - ' Qgodtotamfande

' . . . * - ~

-» . .
, - - • • . • -• * • Herefèos fùmma exigua /ub parte tegatur:
- '*. -

* I. ' ' ' . T)e quaplenamali labes removetur &omne ` .

Commenti corpus perfiigula membrarefùrgat.

Nófquam enim verius locum habet, quod dicifolet , aut totum,
aut nihil: ut alio fortafsis loco uberius demonftrabitur. Quod quia
paucis perfpeétum eft ac perdifficile hominibus perfuaderipoteft,hinc
fit, vt plerique viri boni, dum naturae bonitatem ab opprobrio fe
vindicare putant, magnis difputandi viribus gratiam deftruant, illis
præter opinionem fuffragantes, qui aemulationem Dei habent , fed
***** non fecundùm fcientiam. Ignorantes enim iuftitiam Dei, hoc eftquam
Deus dat, &/iam, five natüralem five moralem,five qualemcunque
<quærentesftatuerejuffitiæ©einonfuntfibje£li. Ex quo vlterius neceffè eft
fèqui ut ab imprudentibus, totaque fide &cordé redemptorem vene
rafitibus, crux Chrifti evacuetur. Quapropter faluberrimum eft in
hoc arguméto tremere,&humanæ Philofophiae qua natura defenditur
fùpra quam credi poteft fallaci nonnihil diffidere. Agitur enim dé
££% myfterio veherheníer abftrufo,& ut Auguftinus loquitùr de reprgfin
*7- da&yiimis abdita, quam Philofophi, diuifiorum confiliorum imperiti,
necfifpicione quidem affecutifunt.Quid enim illide adjutorioliber
tatisftatuere pötuerunt, quibus infirmitas eius per peccatum adduéta.
nec per fòmnitimi quidem in mentem venit? Quibus illa erant ratae
fixæqtie veritatis dévirtute axiomata , Diuitias Deo, virtutem homo
fibi.
 *5 -* . * • * • ' L I B E R. P R I M V S. * * 6
fibi dcbet. Nemo unquam Diis, quòd virtuofus eft gratias egit. Hxc
enim & hujufmc di pronunciata in iila indifferenti potentijue arbitrii
… - * 4ibertate fuas radices habent, quam Ethnica Philofophia tänta verbo
? , rum fententiarumque pompa prædicavit, ut fi quis càm uelut claudam
fra&amęque & opis ad volendum indigam elevaret, hominem cis ex
homine tollerevideretur. Ex quo effc&um eft ut longè difficillima fa
&ta fit provincia defendendæ veritatis, dum non tam argumcntorum
pondere, quam adverfantium numero oppugnata premitur. Do&o-
res enim quos Scholafticos vocant, à tcneris unguicúlis in gentilis
Philofophiæ paleftris eruditi, ejufque dogmatibus tanquam naturali
. rationi quam maximè confentaneis innutriti, difficillimè fibiperfua
deri finunt, falfum effe quod lumen rationis in iftiufmodi viris quafi
defecatias, verißimum efíe pronunciavit. Hinc indefeffo labore, à
quibufäam fudatum eft, ut Apoftolus Ariftoteli, ftultitia crucis fa
pientiae verbi, fides Phiioiophiæ conciliata confentiret. Quod quia Pe
iagiai;is infeliciter cefíerat, quorum ille præcipuus fcopus fuit, hinc ea
cuique gratiæ divinae facies formata , & adjiitorij liberæ voluntatis
formuia excogitata eft, quæ cum gentilium Philofophorum fenfis atq;
/ pronúciatis quam bellißimè concineret. Cum verò rei tantæ conatus,
- imequetemeritate cariturus, fine grauiauthoritate, neque periculo fi
\ ne&uce, neque fidem intcr Chriftianos inventurus fine patrono vidc
retur, certatim foetus quifque fuos magno Auguftino fubiecêre, cujus
unius patrocinio facilè feciæ cujufvis adverfantis murmura & argu
menta contemncret. Quod quidem à nonnullis magnâ fedu
iitate diligentique lectione excuffis ante Auguftini libris, quantum
peraliorum ftuciorum principalium otium licuit, faétitatum eft , ab
âliis verò tam rara fcilicet felicitatetentatum,ut cùm poft fabricatam ;
fententiam fuam arguerentur novitatis, perpenfis Atiguftini locis ac
fèntentiis, ipfam fancti Doétoris Auguftini mentem fe attigiffe de
prehenderent. Alii non paulò audaciùs, aut certè candidius, apertè
faffi fùnt, fententiam fuâm non quidem effe Auguftini, fed fi ei cum
femipclagianis dimicanti propofita fuiffet , propter eximiam conci
liandae libertatis ciim divina gratia dexteritatem , fine dubitatione
fuiffe placituram. Neque verò dubito,inquit, quin ab Auguftino & cæteris Patri- £i:i- .
Basaniinia fé fì comprobatafijffèt, haec njtrade prædefiiiiatione fententia,ratioque É;.
awaiiaiibiejtatemarbitrii cum ìina gratia, præféientia & praediftimatione f ei;j;';°*°
fìffaprvpyia.Etpaulò
Labrixa, & Hæc injìra ratioinferius adjicit: Quiâ
conciliandilibertatem res effìmagnimomenti,
arbitrii ac valde**it.
cum divinapraedjiinatione à •

meæ pæis arus, Huc ufque tradita, ideòfàtius hæc dixi paulòfijiusexplicare. Et .
[ - hzceftiila capitalium opinionum hujus temporis unafentcntia,quam
qui Molinam primum ejus ut. profitetur, authorem , Auguftino, ll C
ipfe putat,ignotam,fecúti funt, ipfiffima: Auguftininunc cflePro
fitcntur. Ita - -

- Cf sybique valet. • w• •

- Scd omnibás cafibusprofunda

ufusfiioscontorquens fuperiortorrentis,
potentiorάue Dei providentia,
fluxumque fsculo; ad OÍ

A 2. 11na1lS '

-
-

7. DE GRATIA CHRISTI SALVATORIS 8

dinansturbulentum, de ingenua illa anima verba ifta excidere voluit,
ut quae Le&ores imprudentes in eruditionis quafi rec9nditæ admira
tionem erigerent, prudentes in re tanti momenti ab hujufmodi tam
lubricâ novitate ámplectenda revocarent. Nam quibus ille nihil
cfficacius fe dicere poffearbitratus eft, ad fententiam fuam commen
dandam imperitis, nihil gravius ad deterrendos peritos comminifci
potuit. Quis enim tantillum Ecclefiaftici ordinis in doétrina traden
da,&confuetudinis gnarus, fentcntiam amplectetur novam,& Au- ,
guftino ignotam,hocipfo quia dc novitate commendatur:Praefertim
quia in illa materia doctrinae verfamur, vbi poft tot Apoftolicae Sedis
Conciliorumq;pronunciata ex Auguftinilibris, verbofenfuque tenus
haufta,mcritò adverfushujufmodiretorquere poffumus:Siqüis vobis
annunciaveritpraeter id quod ex Auguftino accepiftis, anathema fit.
Quapropter cùm hâc tempeftate omnes etiam illius magiftrife&ta
tores, qui novam doctrinam & Auguftino incognitam fé protuliffe
loriatiis eft, novitatis invidiae fuccumbentes, fe Auguftiniânae togae
aciniis tegant, fpeciofumjue gratiae congruæ & praedeftinationisad
arbitrium refpicientis, apparatum, jam etiam Auguftini effe,perfua
dere conentur, nihil publicovtilius fieri poffe puto, quam fi genuina
profundiffimi Doctoris mens, hoc eft Ecclefiae Catholicae fententia,
*quam ille explicuit, &contra haerefes propugnavit, de gratia& prae
dgftinatione proferatur. Quodquidem eò magis neceffärium cffe vi
deo, quod penè inanis effet, illetotuspræcedentis operis labor, quo
vulneranaturæ propofuimus, nifi ifte fequeretur. Quid enim juvat
profundas naturæ lapfae corruptelas intelligere, fi nos quae fit ei medi
sina cælitus præparata fugiat? Vel eam ita hominibus explicando
commendemus, ut morbus ipfa medicinae adulterationc acerbius re
crudefcat? Quem quidem laborem non profectè mediocrem iterum
profiteor, me nulliüs fententiae odio vel amore fufcepiffe, fed pura,
guantùm mihi videtur, dileétione veritatis. Sententiam quam hic
trado, non egoad Auguftini leétionem praeoccupatus attuli tanquàm
patrocinium, ut fieri à plerifque folet, ex ejus verbis fententiifque
£orrafurus, íá per multos annos eadem faepiffimè legendo&réle
gendo, ponderafido iterum iterumque , poftrcma primiis mediaque
somnibiis collidendo, ex ejus librishaufi , atque ipfà rei & connexio
nis evidentia compulfus, reclamante licet prioré, qua imbutus fue
ramopinione, Aiiguftinicffe judicavi. Siquid duriufculum fortaffe
cuipiam dictum yideatur, non in perfonasquas veneror, fed in (èn
teritias earum,veltuendi modos àmeprolafum eft.Quam enim quae
4uccenfiiram opinio mercatur, quo loco haberi debeat, quantùm
&rroriaccedat autetiam ab eo recedat, difficulter intelligi aüt expli
caripoteft, nifi rebus verba ferviant. Quodneminiquifpiám vitio ver
£rit, nifi quialioserrare malit, quam erroremfuumi patefieri. Adver
fi$$uam ânimiaegritudinemávánitateprofectam,jàm olim dixitfa.
pi$titer&falubritér Auguftinus: Nimis perverfè feipfim amat, qui & alws
*arare, uterorfus latejí. - CA
 L I B E R P R I M V S. . ss
C A P V T P R I M v M. ¥i

Partitio dicendorum & ordo fequentium difputationum.

Eliberatione arbitrii voluntatis,fèu A fà eft. Id verò quid fit fuo uberius loco difß
reparatione libertatis cjus aëturis rendum eft. Finalis denique caufà eft integri
potifsima fefe offert difficultas de tas humanæ naturæ ac falüs , quæ tunc omni
caufisliberationis ejus. Cüm verò bus numeris erit abfoluta, cùmi charitas & li
caufà multiplex fit, materia, forma, efficiens, bertas fuerit ipfius divinæ efféntiæ contem
stque finis: dc materiali , formali, & finali latione perfeéta. Quamobrem de efficiente
caùfà, non magnopcrè nobis laborandum e£t. Ë caufâ totâ controverfia eft. Quae
Materialis enim caufa liberationis eft ipfum cùm iterum duplex fit, interna ipfi arbitrio,
arbitrium feu volnntas quae liberaturâ £? cujus immediatâ virtute efficitur liberum &c
tute peccati. Formalis ipfa charitas, qua fit a&us ejus liber, & externa qualis propofitum
formaliter voluntas liberâ, five libertate ha ac praedeftinatio Dei Š; , ut multiplex
bitnali per ipfum charitatis habitum , five oriatur difputati9. De fingulis ordine iara
aäuali, peraâum ejus, vel certè per id quod propofito diéturi fumus. - ---- , .,
immcdiaia& proximaipfius aâuslibcri cau

c A P v T s E c V N D v M.
Notioliberationis arbitrii. Caufa ejus efficiens non eft
naturalispoffibilitas liberae voluntatis, fed gratia.
Ntequàm ifta quaeftiode caufà libe- A fimè aliquo merito eft, fi fides hanc impetrat erando,
rationisrefolvatur, fcire neceffe eft, Seque enim mullum eff meritum fidei quâ fide ille di·
} } quid fit arbitrii liberatio. Nam hac cebat: Deuspropitius effo mihi peccatori : & defcen
dere pœnè nulla eft apud Scholafti dit iuftificatus meritofidelis humilitatis, quomiam qui
cosDo&ores mentio.EtenimPhilofophig Ari fe exaltat humiliabitur.Quapropter arbitrii libe
fiotelicæ principiis imbuti femperfentiunt ratio faltem inchoata præcedere debet, noa
arbitrium e£ liberum ad volendum facien fòlùm peccatorum remiffionem,fedetiam di*
dumάue tàmbonum quàm malum. Ex quo fit le&ionem Dei, pœnitentiam, gemitum, ora
ut méationem fervitutis atq;captivitatis ref. tionem, fpem in Deum, fidem ipfamque de
p«&uarbitrii voluntatis vix auribus ferant. ' nique volúntatem & cogitationem quamcun
itaque quandoinScriptoribusantiquis capti qué bonam. Eâdem quippè certitudine quâ
vitatem aut fervitutem fub peccatoaudiunt, gratiâ præcedere debet dmnem a&um bgnum,
plerique ncn aliud animo concipiunt, quam arbitrii liberatio eundem antecedere debct.
çjuod aliquis in mortali peccato cóftitutüs fit, Nam ficut velle 'non poteft voluptas bonum
atque ita dæmonum poteftati obnoxius, poe nifi gratia adjuvetur,ita nec liberèyelle, nifi
varumque reus. Proinde liberationcm arbitrii ratialiberetur. Qüamobrem fiquisfcire ve
confeqüenter non aliud effe putant, quàmip it, quid fitifta arbitrii feu voluntatis libera
fam pcccati remiffionem , quatenus ejusbene tio, eum fcire neceffe eft, quid fit fervitus
fició peccatoris animus à macula peccati & ejus & captivitas. Quae cüm nullo paâo fic
à pœnis ejusipfiufjue dæmonis principispcc- B macula peccati aut reatus culpae autpœnæ, *.
catorú, jure ac pote(late liberatur. Sed quem fèd depreffio quædam voluntatis fub cQncu
admodum in intelligenda arbitrii fervitutc, pifcentia rerumí creatarum, fub qua confenfio
ita & in ejus liberatione gratiáqueliberante ejus ita captivadetinetur, ut ab ea fe extrica
toto caelo falluntur. Quod vel ex eo folo li re fuis viribus nequeat,& erigere adjuftitiam
quere poteft,quod Auguftinus,ut mox vidcbi diligendam; hinc confequenter liberatio vo
mus,paffim doceat arbitrium non folùm age 1untatis non eft peccati remiffio, fed relaxatiæ
renon poffe , fed aec eligere , nec velle bo quædam deleétàbilis iftius vinculi concupif
num , nifi ante liberetur. Et tamen certo cer centialis, feu peftiferae cujufdam dulcedinis
tius eft, juxta Catholicam fidem ante peccati creaturarum, cui innexus indefinenter fervit
retrifficnem poffe arbitrium & cogitare, & animus, quoad per gratiam infufà cœlefti dul
eiigere, & veile, & agere bonum: utpotè cedinc ruptoqué iftius cupiditatis nexu, ad fù
quod poteft crcdcre Deo, & orare ex fidé,& perna diligendâ transferátur. Sed quia de fer
gewere, & pœnitere, & diligere Deum tan vitute voluntatis & ejus liberatione quaedam
quàm fontetn juftitiae;qui citra dubitationem infuperioribus di&a fünt,mukaq; infra opor
funt a&usvaldèfùblimes acboni, quibusip tuniùs, ubi de natura liberi arbitrii difputabi
Σp;?. ncg. fa peccati remiffio impetratur. Propter quód mus, dicenda funt, ne fuperflua rerum earum
• d £ias. dicit Augußinus: $edsecipfares i£•fcccatórum, dem repetitionc lc&Qri tædium, afferamus.
' T T T A3 videas
 ,, pE GRATIA CHRISTI $t
SALVATORIS i.
liberationis à malo, nifi fortaffis ut fì
A
videat ea quae differuimus lib. 3. de ftatu na
turæ lapfae, %;; tertio & quarto , maximè
que quinto ac fexto , ubi fatiatiffimè oftendi
iliùs malum fuperetur. Sed quicquid fit de
Catholicorum illorum opinione , quod ipfi
tur »$ fìt férvitus, & captivitas fub pccca viderint, l'elagianus ille error, quatcnùs gra
to, Videat itcm quae dixiiìus ìbi confequcn tiam liberationis arbitrii negat, ut vellc &
tereapite feprirao, ubi natura gratiae libcran facere poffit bonum, ac declinare à malo,
tis à vinculò fervitutis illius juxta notionem non opüs habet operosâ argumentatiQne. Eft
jumjam fùperius taétam fufius declaratur. enim àm pérfpicüae impictatis, ut infinitis,&
His igitur præmiffis in mentcm alicui ve Scripturarum, & Patrum au&oritatibus , ac
nire pofïèt, nullam aliam cffe gratiam libera totiús Ecclefiæ confonantibus vocibus obrui
tiqnis, quam ipfum liberum arbitrium, Nam poffct. Doétrina cnim Ecclefiae conftantiífi
hoc ipfo quo eß liberum , videtur effe indiffe ima cft , divinam gratiam Præter voluntatis
rens ad bonum & malum. Si enim ad alte arbitrium eííè neceííáriam, qua arbitrium li
rem tantùm partem determinatum cft, jam beretur, ut non folùmfacere, fed etiam velle
qum indiffcrefitia videtur & ipfa libertas inte pofTit bónum. Vndè illud Auguflini : Hæc £*** 1. *
rire.Quamdiu ergô arbitrium manct liberum, Voluntas que lib.ra efi in malis, hoç eft ad male-**"J *3-
ipsâ vi nativae libertatis poteft vclle, uti ma faciendum, quia deleäaturwmalis , ideò libcra is
lùm, ita & bgnum. Secundùm hanc igitur Vcni, non eft : Hoc eft ad benefìciendum, quia
opinionem nulla eflct opus peculiari gratiâ li liberata non eft. Nec poteft homo boni alijuid velle,
bérationis ad benè voléndum, ac benè facien- B mifi adiuvetur ab eo qui malum nonp.teft vflle, hc£ ,
dum, nifi ipsâ poßibilitate feu libcrtate ar ef gratia Dei per Iesvm Chriftum Dominum no
bitrii naturáli, iaó veriùs in hac fententia fάim. Quæ fententia, quod Pelagianam hæ: £ib. 3. •p.
ipfum liberum arbitrium vocari quidem £fim fufiditus fubverteret tot clämoribus à "P*f.
poffet gra$ia, tanquàm quod à Dco viprimæ Iuliano cxcepta fuit. Et libro £cundo de ,,,.,..,,
8: grafuitæ inftitutionis datum cft, non ta nuptiis: Liberum quemjuam effe adagandum bo- „,É, Ep.3.
mcn gratia liberationis. Si enim femper velle nuiii fine adiutorio Dei hoc vos dictis , hinc effis Ce
9tcít bonum ac malum, quia fuapte naturâ lefiami & Pelagiani. Et Epiftola ad Vitalcm: Fpift. £o7.
É Profc£tò nunquam per gratiam li cùm potiùs illi oppugnent arbitriam liberum, qui*4*i*l.
berandum eft ; nec enim ipfo nätivæ libcrtatis o;pitgnant Deigratiam, qua verè ad bona digen
jure, fub folias mali fervitute, aut captivita da & agenda fit liberäm: Et rurfum ibidem:
te, aut neccffitate mancipari poteft. Talis Quia & liberum arbitrium ad diligendum Deusa
enim fi in arbitrio voluntatis naturalis liber primi p:ccati granditate perdidimus, Ergò neceffe
£as eft, illa firvituti jam di&ae , & captivitati, ' eft , üt per gratiam libertas ad diligendum
£ neccffitati deterioris partis, quemadmq reftituatür. Et libro {ecundo ad Bonifacium: z;i., ,.„,
dùm & coa&ioni repugnaret. Pelagiani dicunt etiam hoininem malam fiifficienter Bonif. . .
, Haec igitur fentcntiä fic cxplicata, eftunde hab.re libertim arbitrium ad faciendum præceptum
I squaqu£ ipfiffimus purus ac putus error Pela bonum.I. Et rurfum ibidem : Peccato Ad« arbi-
T. - a
_. *. ad
j3_ Libro
•

gianu#, iàm quantùm ad fiaturam liberi ar priumliberam de hominum maturâ perüffe mom dici- I>onif. c. 5.
bitrii , quàm gratiam liberationis ejus. Nam mus, fed ad peccandum valerein bominibus fubditi
Pelagianorum folemnis cft do&trinâ, liberum c diaból6: ad benè autem pieff, vivendum non valere,
arbitrium naturaliter effe ita indifferens ad mifi ipfa voluuta, homini Dei grátiáfuerit lib.rata,
bonum & malum, ut hoc ipfo quo altcrutrius & ad omne bonum attionis, fermonis, aogitationis
P9teftas aufertur,ácfinat eííè liberum ; quemi adiuta.
ÀrbitriumEt
fuilibro tertioliberum
in malum adeundem
dicimus: Item quod ,,,
ad agen- " 3. c. 9.
Âdmodùm nos fusè ex eorum principiis atque
pru.i&. ,, verbis dcmon(lravimus. Vndè £$ dum bonum Dei gratiâ liberandam, contra Pelagia
|ae berff- ut ibi diximus, gradebant, homincm füfficere mos eft. Et ad éundem libro quarto: Quid mihi L;;.,..«.
lg. prima ingenitis fibi motibus darc lcges; ufque adeò ῦ}tendi liberum arbitrium quodadfaciendumiuffi- • ' * * *
*?**• ut nullis tcntationibus in peccatum abftrahi tiam lib.rum mon erit, mifi ovis fueris ? Qujfacit
poffèt voluntate captivà. Ex qua fcntcntia fé igitur oves homines, ipfe ad obedientiam pietatis hu
quebatur neceffariò altcra par§, nullâ fcilicct mamas liberat voluntates. Et alibi : Non poteftad
opus effe in arbitriogratiâ liberationis à ma άonum opus agendum effelibera, nifi Dtigratiâ libe
. l6, utpotè in quo ncέcffèt , nec elfe pofíet ad rata. Et in libris Retra&ationum ad quaeflio
malum, fèu ad peccandum ulla captivitas, aut nem illam: Vtrùm & peccatum, & re£tè fa:tum
zi, ;.«-4. neccflitas. Contra Primam hujus erroris par in libero voluntatu fit arbitrio ? Subijcit expo- Librs r. r*-
de fatw na- tegn fàtis diximus toto traétatu fuperiori, de nendo: Qvedita effeomninò verißimum eff. Sávt traff.*. **•
*** l*?/*• ftatu ac viribus libcri arbitrii poft peccatum, ad reftè faciendum liberam fit, Dei gratiâ libera
in quo fervitutcm ac captivitatefi cjus ad thr. Et in Enchiridio ad Laurentium : Ipfa r, £.%.
malum fusè cx Auguftinifcriptis afferuimus. eft vera libert ó , proptcr reíti faäi latitiam, hoc cap. 3o. '
. Vnum dun.taxat addo, me non fàtis videre, eft , cum animus ipfa boni operis rc&itgdine,
qucmcd5 non in hanc fententiam ex Parte in-p juftitiaque dele&itur , fimul & pia fervitus
cidant illi Do&orcs , qui ex natura liberta-' propter precepti obedientiam. Sed ifta libertas ad
fis arbitrii concludunt, hominem fèmpcr poífe <benefaciendum undè erit bomini addiäo & vendito,
„quamcumquc tertatiónem fupcrare. Tácitè mfi redimat ille cuttis illa vox eß : Si vct Filius iibe
„êaim indicant . perire filertitem nifi poffit. raverit , tunc verè liberi eritü ? Qgod anttquàm
Σx, quo ctiam fequi viderctur, iiou opis eiic jicti in hoJiime iucipiat , qtiomvwdo qttifquam delibe
7^0 4r
 I3 L I B E R. P R f M V S. i4
ro arbitrio in bono gloriatur opere, qui nondùm liber alibi ad Primos gmninò tenuiffimofjue a&us,
eft ad operandum benè , mifi fé vama fwperbia $. qui funt confenfus fidefj;praedicatae veritatis,
- *. •, * ., • ... - -

,.;..„..„ tus extollat ? guam cohibet Apoftolus dicens grafia, non tantùm adjutorium gratiæ, fed & libera
,-p,.«...falvi fuit effis per fidem. Et libro de correptione tignem arbitrii antecedere debere profitetur. £pif. ro7.
c*A. i. ÉÉ Liberum itaque arbitrium, & al ma Nam de infidelibus loquens: Refponde, quomodô ad ¥ital.
um, & ad bonam faciendum, confitendum eft mos ad declinandum à malo & faciendumibonum, liberuin
habere,fed in malo faciendo, lib:r eff qufjue iufti habeamus arbitrium , quando erat fub poteftate tene
rie,fervusj, peccati : im bono autemliber effe m llus brarum ? Vndè mos,fi quemádmodùm dicit Apoftolus,
poteft , nifi fuerit liberatus ab eo, qui dixit: si vo: Deus eruit, ipfe utique illud liberum fecit. Et paulò tùia.
- - - - - - - - - -- _• *
Filius liberaverit, tunc verè liberi eritis, &c. Han; Póft: Si autem fateris prò eis (infidélibus)oraiidum, *
fidem que fine dubiovera, & Prophetica,& Apoftoli id utitue orandum fateris, üt £idem doârima arbitrio
ca, & Catholica fides eft, etiam in fratre noftro Floro liberato à tenebrárum poteftaie confentiant. Ita fi?
inveniffe me gaudeo. Denique omnes libri Au tit neque fideles fiant nifi libero arbitrio, & tamen
uftini hujafmodi fcntcntiis fparfi funt, qui illius gratia fideles fiant, qui eorum à poteftate tene
£' cumulandis fupcrfedeo. Nam exfolis iftis brartm liberavit arbitrium. Vbi manifeftiffimum
perfpicuú eft,Catholicae& Apoftolicæ fidei cffe cft hanc liberationem arbitrii à tenebrarum
dogma, non folùm, quòd liberum arbitriü di Poteftate natura præcedere fidem, quâ fideles
vinâ gratiâ juvandú fit, ut aliquid boni velle,fiunt. Qgod adhuc apertius difertiufjue ex- ibi4S -*- -

& operari po{Iit, fed etiam, quòd per gratiam planat inferius: Priìs alligat enim (diabolum)
liberandufi fit ad benefaciendumçùmîfe libe- ° ideft , eius coercet & cohibet poteftatem, poteftatis
rare non pofIit,hoc eft, quod ei libertas ad be fuefortioribus vinculis , & fic eripit vafa eius qu«-
nefacicndü pergratiam conferenda fit, utpotè cumque predeftimavit eripere, arbitrium eorum ab eius
quâ libertate prórfus careat ante gratiam, Eft £gteftate liberams, ut illo non impediemte credant in
enim fervum & captivum fub dominánté pec iftumliberâ voluntate. Itaque mox generaliffimè
cato , hoc eft, füb concupifcentiæ terrenè ju libcrationem arbitrii neceffàriam inculcat,quá
ga, à quo nifi Filius per gratiam fuam voluh ad bona eligenda & agenda fiat liberum. Vndéfi
tatisarbitriumliberavcrit, nüllo pa&o affùr £ut nullum omninò bonum opus fieri vel co
gere, au;fle&ere£fe poteft,ut aut operetur, gitari poffet, nifi à voluntate eligatur, vel aga
aut velit bonum. Vndè de voluntate adhuc tur , ita etiam , nifi voluntatis arbitrium ad
captiva loquens , quæ jam incipit in primos illud eligendum agendumά; libcrétur. Quam
a&uslibertatis, hoc cft, in pios gemitus pro ob caufàm do&rina ifta {anétiAuguftini etiam
z#. ,. ,. impetrando auxilio infirmitatis erumpere : à Celeftino Papa definita eft: Qg} utique auxi
grati. & 1 3. Qgantìm eft qtiod valet yoluptas fubdomhinante cu [io, & múnere Dei mon auferturlib*um arbitrium,
' pilitatemififortèßpia eft, ut oret auxilium? In tam Jedliberatur, ut de tenebrofolutidum , depravo re
tumesímlibcra£/*,quia in tantumliberata eft. Et άum, de languidofanum, de imprudenteftprovidum/
C A* P V T T E R T I v M.
Nomina diverfa gratiæ ex hoc effeétu tra&a.
B hoc igitur praeclariffimo effe&u A REPARARE PERDITAM LIBER rATEM. Vo
ratiae, quo voluntatem à confen catur gratia, qua arbitrium verè fit liberum,non …
ü concupifcentiae fibi dominantis ccati remiffione, non pænæ, miferiæve de
libcrat, vocaturgratia Chrifti, gra ctione, fed quia à dominatione peccati, hoc eft,
z;;. 4. ar- tia Libcrationis , ut libro dccorreptione & gra concupifcentiæ, confenfus ejus liberatur; ut iá
reps.&gra- piâ: sandi ad quos pertinet libcratiouis beggrátia. cpift. Äntiftitum Conc.Carthag. ad Innocen- Epif. 96:
fi* •*- *r. Vocatur gratia Liberatrix. Vt epiftola cen- tium: Qgg gratia, & ipfum noftra voluntatü arbi-í epif.
- tefima quinta : Nec vult intelligi hominem pr«- trium verè fit liberum, dùm à carnalium concupif- •aer;.' ]
**#. io3. ceptricis 'legi, ignarum , fed lis E R ATR I- centiarum D o M 1 N AT 1 o N E L 1 B E ÉÀ
******** c 1 s ' indigum gratia, ubi dicit, Condeleâtor le- r v R, dicente Domino, si vos Filius liberayerit, .
gi Dei fecundùm interiorem hominem. Et cum tumc verè liberi eritis. Et libro primo Retraéta- £ibro £
Hac non
tipme folùm fcientiâ
legispoftea , verùm
dicit: Mifer etiamquis
ego homo & fi:e
delefta-
libe- - tionum
D o M 1 N: AQuantùm
N T e ceftv quod valet
P 1 D'1 T Avoluntas
r E , fub £gt;.
£*?. •

rabu 2 corpore mortù buius ? Gratia Dei p.r Icfiim fortè fipia eft ut oret auxilium ? In tantùm enim
£*. r. re famDominum ngftrum. Vocatur gratia, qua libera eft , qttia im tantùm liberata eft. Voca
tra&.c. 9. voluntas liberatwr à feryitutepeccati, ut in libris tur faepiffimè gratia , qua 1 1 B È R A M v R.
retraâationum : Voluntas ergò ipfa nifi Dcigratiâ D E c ο R P o R £ M o R r 1 s H v I vs ; ut
lueex Ervx a seavivvre, qua fääa eft ferva libro de geftis Pelagii ; quam gratiam nobis £i** &*£.
peccat, & at vitiafùperet adiuvetur, réfèpij, vivi à _ plurimum Äpoftolica dírima commendat. Hac ef******
cap. 1. mortalba, pompoteft.Et lib.de corrcpt.&gratiâ: P enim qua nos libcrari poffefperamus de corpore mor
Horum verò càri fuiffet volúntas ferva peccati, libe- tis huius per I £ s v M Chriftum Dominum mo
rataeft, per i£um,qui dixit: $i vo$ Filius liberarerit, fruit. Et paulò poft: Nomergò natura &c. nec Ibid, cap.8.
1®c verè ibaricritù. Vocaturgratia, qua repara- tegis fcientia per quam fit concupifcentiæ cognitio,
agu... 1 1. tur perdita libertas ; ut in eodem libro : Hæc au- mùm évitio liberat à corpore mortü huius,fedgratia
tcui tantâ maior eft ut parum fit
• • • • - • *. ' homini
' .• , per illaw
- . Dciiiini
' z/
pcr I Ε s vAM 4
ChriftumDominum noßrum.
- ILibc
 35 DE GRATIA CHRISTI SALVATORIS 16
Iiberari autem à corpore mortishujus, non A ficnecupiditatis. Et iterum : Lex ffiritus vite in Itid. in
Chry/o Iefu liberavit te á lege peccáti & muriis, me? .jinj
eft aliud, quam liberafi à vitiis'corporis, hoc
eft,à concupifcentia, non tàm utìlla non fit fcilicet £onfenfionem tuam comtupifcentia fibi vendi
in hac vita, quod fieri non poteft nifi magno cet caimi. Quod alio inloco vocat, liberari ab
miraculo omnipotentiffimi Öreatoris , qùàm eo affeítu quem lex punit. Quod quia per natu- £ib 3. si
ut voluntati non dominetur, Éîî ut ram fieri impoffibile eft, hinc eft quód contra******
fibi confentiat, & faciat quod lege prohibetur. hujufinodi tyrannidem ac dominationé coa-***
2;i. a. ma- *%** malo , inquit idem, fe liberari orant mifi cupifcentiæ nos liberationem feu libertatem
rura & gra- m4xime de torpore mcrtis huius ? Vnde nom liberat implorare profitetur, quando dicimus cum
tia ap.Τ33. mifi gratia Dei per I E s v M Chriftum Domi Pfàlmifta : Itinera mea dirige fecundùm verbum,
mum no$lrum. Nom utique de fub$tantia corporis quae tuum, & me dominetur mihi pmmis iniquitas. Quo- Fpif*,.s
voma eft, fed de vitiis camalibus umde mom liberatur modo enim libera eft cui dominatur iviquitas ? Vt au- Hilar..
homo fime gratia salvatori, , nec quando per mortem tem ei non dominetur, vide ab illa quüinvocetur &c.
a... s, £?rpotu d[edit à corpore. Vnde alibi juxta phra Precatur , non pollicetur : comftetur nonpollicetur:
fim Apoftolicam , vgcat hoc, liberari à lege pecoptat plemißimiam LI B E R T A T E M nom iaétat
cati & mortis , hoc eft , à concupifcentia, quæ propriam poteftatem. _
inftar legis jubet peccatum. Liberari,inquam, ' Ex quibus confequenter evidens cft , do
ut illa nön dominetur , ut ei non confentiatur, &rinam iftam deferüitute voluntatis fub do
ut concupifcentia licet titillante , maneat ani minante concupifcentia, & ejus liberatione
mus aliefius ab affeétu & confenfione peccati. 8 per gratiam, nón effe commentum Auguftini,
Nam hoc eft illud,quod fupra Patres Africa vel öpinionem ejus, fed do&rinam, & Euan
:nos rationem liberationis iftius feu liberatri gelicam, & Apoftolicam , & Catholicam,
cis gratiæ explicantes audivimus, dùm dicunt quam ex facris Scripturis haufit. Nara
£pif. con;. arbitrium verè pergratiam Chijìi fieri libe ind: omnes illæ Auguftini phrafes tra&ae funt,
carrb. ad ruwa : Dum à carnalium concupifçentiarum do ut ex citatis locis fatis füperáue intelligitur.
Innocen*. minatione liberamnr. Hoc eft quod Augu Quo fit, ut fatis mirari nequeàm tantuí fer
- finus dicit: A cuius concupifcentiadominatu mom vitutis iftius. ac liberatricis gratiæ in lu
*** ** lb.rat mifi gratia Deiper I esvm Chriftim. Hoc cubrationibus Scholafticorum filentium, ut
tra&. r. 23. j, quod idem preffius adhuc & darius dicit: quafi noya dæmonia annunciari Putcnt,quaa
1;,,,,. „Grati4 libaayif deleftationem yoluntatâ à confen do haec doótrina propalatur.
Z>omif. v. 1o.
cA Pv T Q_y A R T v M.
Arbitrium pergratiam liberari debet,ut operetur aétus,non
folùm fiipernaturales , fed etiam moraliter boaos.

r. *\ E p hic
modi ftatimbonis,
a&ibus oriturintelligat
quaeftio hanc
$e cujuf-
do
AL, &rinam fuam Auguftinus,fcu quofham
a&us bonos doceat fieri non pofle per
] . y©luntatis arbitrium , nifi per gratiam ante
, 1iberetur, utrùm fùpernaturáles Ttantùm feu
aliquo modo meritorios, & conducentes ad
a. falutem aeternam ; an verò ctiam moraliter
- tantùm bonos? Nam inter ifta duo a&ionum
genera celebris eft inter Scholaßicos diftin
'£tio : iuxta quam non dubitant plerique hu
jufmodi gratiam liberationis ad primum iftud
genus a&uum tantùm efíe ÉÉ Sed
' & ifta quae(tio à nobisinfuperioribus expedita
| - eft. Oîlendimus enim ex perquam folidis &
nulris Auguftini principiis, & luculentiffimis
teftimoniis, ita proflratas & captivas effe fub
peccato liberi arbitrii vires , ut nullum vo
luntatis virtutifque moralis a&um aut mo
tum ex omnibus circumftantiis boaum elice
re poffit, nifi pcr Chrifti gratiam adjuvetur,
& confequentèr liberetur ; hoc enim adjuto
A arbitrii poft peccatum, quibus nihil eßogi$
addere, nifi ut tria tantùm, quæ inter âlia
plura etiam ibi notata funt, obferventur.
Primum eft. Ex ipfa fola natura captivi
tatis arbitrii, fub quia poft peccatum détinc
tur, & oppofitae libérationis per gratiam, fà
tis perfpicuè intelligi poffe, quod per fe nul
hum bonum voluntatis motum arbitrium po£
fit operari. Captivitas enim illain eo fita cf.
quoä voluntas concupifcentiæ terrenae vifco
intimè penetrata femper, & in 9mni aétu mo
tibus ejüs feratur ac referatur , imperio ejus &
pondcfi indcfincntcr fcrviens, codem planè
modo, quo voluntas bcatorum in ornáibus
omninò mìotibus fervit divinæ charitati. IHa
quippè duo dircétam oppofitionem habcnt, co ,
quód non poffit voluntas difccderc ab amore
<reatoris , quin in concupifcentiain creatutæ
hocipfo delabatur. Et hæc eft terrena cupidi
vas fèu dilc&io Babylonica, quicquid tafidem
pulchrum præclarumque praeter Deumdilige
re videatur, ut alibi diximus. • -

rium & liberatio pari paííu gradiuntur. Ipfa
.£nim libertas voluntatis, quam dat gratia,
7^;!. lib. 3. ficut eft faaitas ejus,ita & poteflas ejus. Ita
«o- a. de fa- que videnda quæ dei[ta eâùem quæftione di
iu pura nat. ximus , tractatu Pœnè toto, de vitibus liberi
Secundum cft. Opus feu motum volunta
tis effe non poffe, ctiam moraliter bonum, niß
ipfa operis juftitia feu re&itudo diligatur.
Alioquin enim diftortus amor eß, alio refè_
rens id quod per feipfum appetendum erat.
Vnde
 17 L I BE R
R R I M V S. – – 18
Vnd: & Philofophi quibus in multo fumo ^ ques eum ab amore jußitiæ & re&itudinis,
fcintillæ quædam veritatis apparebant, hone quæ in opere, ut bonum fit, neceffariò fpe&a-
flatcm Pcrfc cenfebant appeténdam,& pcten ri debet,'& äffigit alicui creaturae, cujus vel
, dam eflc ut pofiet opus eifébonum. Iam verò
impoflibile c£ , ut ipfà iuftitia diligatur fine
confèquendæ cupiditate flagrat,velamitten
dae timore cruciatur: quæcumque tandem illa
p/ide lib. 1 grátia Dei, latiffimè declaravimus & proba
- - - - - - - - -
fit, five ab opere quod meditatur diftin&a,
de pura ma- vimus ex principns Auguftini , traétatu de five ipfum opus, aut fplendor, pulchritudo -

sura assp 4. puta natura per multa capita.' - ac temporalis hone(las ejus.'° Nec enim illa
•ß* •di-p. ' Tertium eß: Hinc intelligi veram radi
i i.
cem, cur nec ópus moraliter 5onum fieri pof
£t fine gratia libcratrite voluntatis. Id enim
quod per concupifccntiae fervitutem aufertur
bonis óperibus, quæ homo facere fine gratia
conatur, non eft aliqua operis fupernaturali
tas, vel ratio meriti, vel fimile quid, fed eft
ipfiffima ratio formalis, qua conftituituroPgs
bonum,ita ut eâ deficiente fit malum, hoc cft,
verè proprièque peccatum. Pondus enim con
cupifccntiae , quo animus poficitus cit, detor
.. .
minùs creaturae funt, quam animus, & ratio,
& voluntas, quæ illis aPPetendis immorantur.
Quod autem illa ratio juftitiæ quam diligen
dam in omni opcre bono dicimus, ipfe Deus
fit, nec amari ullopa&o poííit amore aliquo
naturali in codemjàm citato locofusè detnon
[travimus. Vbi etiam illud effugium rejeci- }^ide ikidere
imus, quoScbolaftici dicunt, Auguftini d9-.,,…
&rinam, qua gratiam ad opera bona neceffà
riam egeftatuit, de opcribus pietatis, vel quae
fiunt ficut oportet intclligcndam cffe.

c A P v T Q_V I N T v M.
Vtrùm aliquid poffit arbitrium fuis naturalibus viribus , ad
hoc, ut gratiam filam adipifcatur. Facientiquod in fe eft
pernaturae vires, non datur ex aliqua ftabili
- lege , gratia. -

V m igitur per Auguftini do&rinam A effe definitum. Quid autem fibi fperet gratias
( Iocis citatis abundè traditam & expli uifquam peccatis mendacijfq; fìciendis con
É 3 Quapropter ut perniciofam hu
catam , captivo arbitrio voluntátis
omne opus bonum ablatum fit, non
jufmodi fiduciam ex animis fiominum fundi
folùm fùpernaturale, & meritorium, & pie tus Auguftinus exftirparet, frequenter inculcat
tatis, & juftificationis , & ficut oportet, fed eis , quid illud fit, quod homo ex fe conferre
etiam moraliter bonum, quaeri ultcrius pof poffit, quod non dico meritum gratiae , fed
fet, utrùm fàltem aliquid fuis viribus arbi vel ordinem aliquem ad gratiam habeat. Do
trium proferre poffit , quo ad gratiam benè cet enim non efíe opera vel pietatis, vel vir
operandi præparetur? A qua quæftione non tutis, vel moraliter bona , vel aliquid hujuf
diffimilis eft illa celebris inter Scholaflicos, modi, quo poflet humana vanitas extolli, fed
Vtrùm facienti quod in fe eft per naturæ vi effe meiita'damnationis, hoc eft , magnum
res, detur gratia. Cujufmodi quaeftiones hic mifèriarum cumulum, circa quas mifericor
propono, non quod juxta do&rinam fàn&i dia ejuspoffet magis enitefcere. Nihil, inquit, Prefat.is
Auguftini traditam, difficultaté habeant, fed boni ÉÉ & datur tibi remißio peccatorum. Atten PÁl, 3i.
fe quis eas à me vitatas putet , quibus fe tan duniur ópera tua & inveniuntur omnia mala ; fi quod
toperèScholaftici fatigant: aut ne imperitior debetur illi, operibus Deus redderet, utique damna
quifpiam principiorum aut librorum ejus, re ret. stipendiu n enim peccati mors. Malù operibus
condita in controverfijsittis myflcria, nodof. B quid debetur,nifi damnatuo ? Bonis quid debetur, nifi
άue indiffolubiles latere arbitretur. Planiffima regnum calorum 3 Et alio in loco: Totum in illi; Im PJal. 15.
eft enim refponfio negativa. Quod ex divcrfis afperum,totum tetrum, totum deteftandum; & cùm
principijs Auguftini neceffàriò dicendum eft. illimuhil adfcrant ad te , nndè falventur, pro nihilo
falvos facies eos , id eft, gratü data gratiâ tua. Et
»μμ.μ. Nam in Primis in eodem illo tra&atu, de fta accuratifIima
, minię, tu liberi arbitrij poft peccatum , ut jamjam adhibita diftinétione naturæ &
diximus, demonftratum eft , nullum opus vel a&tuum, quæ in hominibus ante gratiam re
moraliter bonum {uis viribus libcrumiì arbi periuntur, fic omnem fuperbiae foîitem tollit:
$tium poffe facere. Igitur nec ad Dei gratiam Deme omninò nìbil prafumam. Quid enim attuli boni r^ Pfal. 38.
fé ÉÉÉ vel difponere. Opus cnim quo fe ut mei m ferereris, & ne itifficaris? Quid in me in
difpofieret,velquod facienti, gratia conferre veniffinifi fola peccata ? Tuum nihil aliiid nifi natura
tur, ut minimùm effe deberet moraliter bo quam areafi , caetera mala meae qu« delerifti. 'Et in
num. -

IPfalmum feptuagcfimum: Commendat nobis gra

- -

Secundò ibidem declaratum eft, non folùm

tiaii Dei; commendat nobis, quia nos per nofmctipfos !n Pfal. 7•.
vbivium non po(fe facere fuis viribus opus nihil fumus : commendat nobis, quia quicquid fumu,'* Come. de
moraliter bonuin, fed etiam quicquid fácit illius mifericordia fumus: Quicquid autem ex nobisfu- 1. Parts.
ante gratiam effe veri nomifiis peccatum 9 mus, ma'i fmiis. Et in Pfalmum centefitnùm
-

*mendacium,& hoc à Concilio Arauficano quadragefimum fecundum : r.vt in tua iuftuia t»pp.1,,,..
- ex4#&
 *9 DE GRATIA CHRISTI SALVATORIS 2.&
tx* dawt , n*n quae exfege ef!, fed ea quæ ex fide; * q*a* imnocentißimis & p:ri£ui af fa;ti $uâ e terra.
£&**-
ibid. ad iit****» ciim rej/aaiululaiiiii mrum quam pec ii. Et confequenter, fic fit, * egc cº*:;i; i<*
cafi in iissemy. Lt aliquantòinferius : Noli ergò l>eus omnes minoribus peccatis a& ra ibes , a
XTr. § Y i.
p*tare te ali;uâ operari, n;fi in quantäm malus es. vatos velit, quorum iuítino!ant, hoc eft , qui
£t intraótatibusin ìoanncm : Frafre* niei qtio habent avcrfioncni à fide vcritatis , quod as
in is.sum.
1 tif. aprra bona hyenit pomjna? Ntiiio*iiiii. Gmnia gnum obftacultam eft : tion vnines fe';t, quasæ
7'r.3*. » • , cper- nua invenit. Et paulô poft:oportet ut cd.rü £ menio qui malit, iá cú parvulos, quodsºlera.*
"* . •-•r;. in te cpus tuum, & anas in te rpus Dei. Cura autem à vero, Ex quo pcr{picuum eft, wiriora pccca - .

vaperit tibi difplicere quo4jecijfi,indeiicipiunt Dema
opera ta«, qnia accajia xiua •pera tua inirihtf ®e
wum bjuorum cpnfjú eí operti* nalurum. Et in
in alio tra&atu: Vita uoiira tanquàm noflra , id
et de voiuntate propria wojra, non erit h£ irtlt,
peccatrix, iniqua : vitayero bgiia de Dco in nobis ejî,
••*•*£ -. . riom à vobis.Cujufmodi
tefìimonia apud Augu
ta non cfie regúlanì difìributioris gratiarum,
n£c ejus haberi in ea imparticnda rationca ,
cùm adultorum infidcliuin nen.o levioribus
pcccatis, quam parvuli, £t obnoxius, eam $u-
ob caufarú rcétiffimè dixerit idem Augufti
nis : Qj* di.b.taverit parvulos non bapii<a:us, ga. £rk. *. •*.
filiim habent originale p:ccatum, nt, u'à proprijs a£- *** **** -

•**•. • `ftinum innumera pcrfpicuè ofìendunt nihil grayantur, in diii;;tioiie omnium leyj£mi fuii***.
3. omninò inveniri pòffe inhominc facicnte pcr Qgis tamen non videt, no:; cxiguam gravioris ;
vires naturales arbitrij, quodia fe cft, cur ad damnationis corum partem futúri eiic,fi iniiiis
grátiam ci dandaa, Deus movcrctur; nifi for fo!is nwlius ad pauciora,ainorave peccata re£- ,
tê malitiam, iniquitatcm , opera mala , pcc pc&us haberetúr ad gratiam adipifccndam: ia
cata. Quibushoc privilcgiuû à neminc ianæ çæteris vcrò qui & illo parvulgram pcccato.
mentis adfcriptum iri putö. -
& atjs longè pluribus átque fceleratiorib s
Tertiò in eodem tra&atu , deflatu naturae onerati fùnt, iiia benignitatis rcgula fcrvare
lapfè poft peccatum , prolixè demonßratum tur ? Scd, ut dixi, qucmadmodùm in parvulis
eft,effè folemnem certiffimamά; doéîrinâ fàn quandò cum ada'tis comparaatur;nuila huji£
άi Auguftini, quòd omnia infide!ium opcra, rhodi gratiæ diftribuendæ lex iocum habet,
quantuincunque fpeciofà, & ex Philofophica ita in ímajoribus prorfus congentitia eft , ab
virtute profc&a videantur,fiat vcra & propriè iiiis excogitata , qui infcrutabilem il!am im
priis tit. , di&ta pcccata. Cujus do&rinae fundamcnta partiend& mi£ricordiae profunditatcm & ià
3. Aatu pure ibidciw latè declarata funt,& eorum immobi bcrtatem non f.rentes, catenas fabricare qua
natura ; c.1 fitas afferta. Quae {i fecur.dùm doéìrinam fan lefcanque volueruat , quibus gratiae natura
Per****** &ifßmi Præfùfis certa (ùnt, ficut certiffima vi
-••.
ne&terétur, vt quafi pcr quafdam fcalas ex vna
&entur, profúòjquidiffimgm cft,null99pc in alteram damnata hominú natura confçen
rc fè liberum ά arbitrium pcffe ad dcrct : atque ita ioco dctraâi fibi mcriti &
1
1 ratiam præparare. Nec enim quifjuam , ar præparationis ac difpofitionis, qualemcunq*, .|
Ę; tàm infipienseft, ut malis operitus ac gloriolum in opericus moraliter bonis, illâ
peccatis punitióne dignis, homincm ad gra quâ lapfi fimus füperbiâ retineret Scd hujuf
tiam pr*parari arbitretur, inodi fcalas frangit, catenafjuc contcrit Au-,
, in fèExeftquò naturæ vires ,fluit,
pcr confequenter facientilegequod
nullâ ftabili da- *C wftinus, quandò adversùs onininò fruilcscc
gitationes difp.itans , de cleétione ad gratiaan
ri gratiâm. Neque enim ulla lex eft aut ordi falutarem pr£clariffimè dicit: Certè ità occulta &*• r- •!
natio Dei, 3gâ peccantibus, & nihil omninò ej} hac electio , ut in cádem comffeyfiohe nobis pra;sès*** ***
boni operis faciéntibus gratia certâ lege con a parere nºn pºßit : aut fi apparet quibujlaiii, ege $» **-
feratur. Sed hoc fit non folùm omninô gratis, vi hac re infirmitatem meam fateor. Non enim haáee
fcd ctiam juxta profundi{fimas, & ab humano quodintuear im eligendi, hominibus ad gratiam falu
intelleétu rernotiffimas divinæ gubernationis tar.m fi adexamin hgitis eleitionis aliquâ cogitatione
lcgcs : ex quibus nonnunquam graviffimis permittor, mifi vcl maius ingentum vel minora pecca
peccatoribusgratia datur, mitiffimifquc dcnc ta velutrumque ;addamus, fi platet , etiam honefla:
gatur. Itaque quaeßione illâ poflreniâ revcra utilefj, doârinas. Qgjfjtiis ergò fierit quam miti
nihil aliud quæritur, nifi, utrùm minùs pcc mi, peccatis irrctitus, atque maculatii: (nam midli;
contibus infallibiliter detur gratia ? Qyod qui potefi?) & acer ingenio,& liberalibus artibus ex
utrùra quifquam affirmare aúdeat, equidem
ncf.io. Ad rie quod attinet, nec in S.ripturis,
nec in Avguftino quicquam rcperi, quo quis
jolitus eligendus videtiir adgritiam. Sedcùm hocfa
£aera, ita meridebit ille qui infirma mitirdi elegit *
confundatfoytia, & fit lta iiiundi ut confimdat fe
.
in iliam fufpicioncfi déduci pöffet, ut qn.ni piehtts , ut eam tituens, & p;d:re ccrrritiis, ege
bus icvjùs pcccantibus gratiam deri arbitre ìrrideam mnltos, & pr« quibuflam peccatoribus ca
tur : cùm Videamus parvulis, leviffitnis fine fieres &pra quibufàamp;ftatoribu49ratorcs.Quae
dubitatione peccatoribus, tàm rgultis graçigna fan&iflimi i)o£toris verba fi benè pondcra
fubtrahi, ut eos quibus datur, longiflim£f â rent, quotquot hujufmodi pontes É
fumcrofitate præęcdant.Vt de pecçatis aétua- P pcr quös homines qualibgfcuhjue naturalibus.
{ibus loquendo, non immeritò & hi$ agvcr çonditionibus praediti ad gratiam ftatutâ lcgs
fus hujufmodi ópificnis auétorem iil; d Ag confèquendam tranfeant, forfàn & ip{i pudore
1 ib.s. copi. g ftini vìrparejoffimus: ita intolerabiitcr fî corrc&iridcrcnt imaginationum fuarum ludi
1 al.cap. 8. qu. tu aú,íaditas. i;; enim raodo benevolentiorei fa ficationcs. Quidquid enim ipfi ut adipifccndae -

• , , -
cii Lebii u.,;;$ilis & Jiei. rajjì:a homiiib;is gratiæ viam flarncrcnt , magao labcrc fé ex -

cogi è
 2I L. I B E R P R I M V S. 2*
cogitaffe gratulantur , jam tot fæculis ante ^ !!! publicamum iº te'.nio ęrere*fati!<'m,&non elj
profundiffimus Dcétor vidit, abjccit, irrifit. geret Nathamael , c u te, monium perhibºit ipfe Do
Nam ad cxamcn rei occultiflìmae permittens minus, dicens : Ecce verus Iß aflir.t tm quo dolus non
cogitationibus fuis libertatem, urîvërfâ quæ eft ? Intelligitur ergò Nathamarl iffe doâus fuiffe in
quis in hominum natura intueri pcfit, ad tria lege. Non jul., doäos mon erat ele&us: fed fi ipfos ,
capita revocavit, naturalem conftitutionem primò elegiffet, doélrin« fuae meritofe eleäos puta
atiimi quæ ex intelleétu & voluntate coalef rent, & ita illorum f.çientia laudaretur, & laus chri
cit, ftudia voluntatis, & cultum intcllc£tus. figrati« minueretur. Et iterùm ibidem: Elegit
Nam corporis qualitates, ad iftius rei confi ergo Dominus poffea & oratores : fedi'li fùperbirent,
derationem admittere, ipfà abfùrditas vetat. fi non priùs eligeret pifcatores. Elegit divites: fèd di
Ad naturalcm animi conditionem fpe&at im cerent, merito diyitiarum fuarum fe eleëtos effe, mfi
genii «:*imonia ; ad gultum intellc&ùs honefte primò elegiffet pauperes Quod latiùs ibidem exé- -

iutilefj, doärina; ad ftudia voluntatisf la mino quitur. Et in fragmcnto novo ex fermonibus: rn fragmeæ.
n. ra y£tata. Nam juxta ipfius principia jam fæ Venerat docere humilitatem,&expugnarefuperbiam. *• 9.tom.io.
piùs cxplicata & inculcata , nihil omninò in Venerat humilis Deus, ut nullo modo hicprius altos
volütate reperitur aut reperiri poteft ante gra quæreret, qui tàm humilis venerat &c. Elegit ergà
tiam fàlutarem, nifi mihora peccata. Quic itfrmos,pauperes, indutos ; mow quia reliquit fir
quid enim de opcribus moraliter bonis phiio mos , divites , fapientes, mobiles ; fedfi ipfìs primos
fophia gentium fabulata eft , fub minoribus eligeret, merito divitiarum fuarum, merito mata
pέcatiô, velut vera propricóue diâa peccata * liiimfuorum fibi eligi viderentur, atqtie inflati de his
&fuppliciis ideò dignâ comprehendit Etcnim febus falutem humilitatis non reciperent, fine qua
fiufpiam,hic profìtò erat eorum confideran nemo redire poteft ad illam vitam unde nom laberemur .
dortitn praecipuè locus, utpotè in quibus ali nifiper fuperbiám. Quam fàluberrimam do&ri- ** fr*
.de rerb.
nam , & aliis multis locis latè tradit, incul- £.
-- - - - - -

quid ingenug iftius libcrtatis & bonitatis elu

\ cefceret. Quam ob caufam iftis operibus Po catάueftudiosè: & Pœnè in omnibus jam ci-j.,',';';.
tifîîmùm , prae ingenii acrimonia, honcftifjue tatis locis cam ex Apoftoli fcriptis fe haufiffe%erb.. ;j.
do&rinis, Scholaftici locum aliquem in ifta teftatur, qui magna cura fidelibus commen- &c.
' eleétione tribuerunt. Scd finceriffimus divinae dat : Videte vocationem veftram Fratres , quia non
gratiae patronus perfpicacifIimè vidit, non fo multifapientes fecundùm carnem non multipotentes,*°*"• *•
Iùm nifijl hujufmodi bonorú operú ante gra mom mìuiti mobiles: fed que fulta funt mimdi elegii
tiam effe poffe, ßd etiam fi quis eâ cogitándi Deus &c.Et quo tandé fcopo?Cui bono: Vt non
libcrtate fingeret, nihil aliud fiifi cineré colli glorietur ommis caro in confpeftu eius. Hoc eft vt fu
gi in quibus fuperbia ad extremas fuffocatio rbia ex hominum cordibus deleretur : qui
his anguftias reda&a, iterùm foveretur, & in É nihil eft difficilius, quàm in laudabilis
firmitatis humanæ cogitationibus fufflata re vitæ fuæ morumque confideratione à feipfis
vivifccret. Quis enim non fibi nonnihil blan oculos cordis avertcre , & in illum fontem
diatur, qui fibi citra mcritum quidem omne, omnia refundere undè fluunt. Quapropter
, propriamque difpofitioncm , gratiam colla ficut infùlfum cffet juxta Auguftinum, divi
tam vidct; verùntamcn Deo moraiem fuam naeque gratiae per atnbages inimicum, fi quis
intuentc bonitatcm , quâ carens alter perijt? C vocatio;em gratiae,feclùfo licet omni merito,
• Morbus enim ifte tàm lubricus eft, ut ex iíta prærogativis epum , dignitátum, eloquentiæ,
fola confidcratiope frcquenterjnculcet Augu potentiae, aut fiobjîit;:s affçriberet, ita for
ftimus, Deum cùm gratiamfuam primùmjin taffìs tanto infulfius effét virium naturalium
homines profunderet, noluiffè fortes ac fàpicn 9pcribus earn aftringere , quanto pronius ex
tcs, ac nobilcs eligere, ne fupcrbia iî bonis arbitrijfui moribus, quàm èx cateris
imprefia humani generis vifceribus, fibi ali dotibus faftus humanus iii, folet. Illos
quid ex illis dotibus tributum gloriarctur, cnim tanquàm cx fua voluntate profc&tos ma
dùm infirma & ftalta mundi in illis initiis ne. gis propriè gloriari potcft cffe fùos, cætera fa
glc&a cerneret. Audi faftus humani accrri cilius videt una cum natur; fùae fundo effè do- -

Iáre 5.4. mum perfecutorem atque domitorcm : Ibi n3ta. Nam cxift9 capite immanis illa fupcrbia
Bept. cout. etiam (in luceveritatis) ineffabili deleétatione coii Philofophica & Pelagiana fluxit, de möribus
%***** turtur, quàm providâ & mifericordißimâ diffenß fuæ v9lgntatis gloriantium, tanquàm qui foli
***?* tioneDei, infirma mundi elegit,ut tumores mojiios tu
•*• ••<$**» ex fe folis fua$ virtute proficißércntuf Hinc
taret,ftulta mundielegit ut comfunderetfapicntes;atq; iiis Thrafonis Ethnici $ox, quam Pelagianus
in ordinibu membrorum Ealefe fw« tàm faluiritûr faftus poenęfuperavit: Est .tliquid qno fapiens am- senec. Epiß.
omnia collcaret me de ingenio vel litteris fùis , quas . te£egat Deum, ille raigra beneficio, m m fùo fàpiens 53.
adhuc ignorarentcuius munerehaberent, eliétos fe ad eft. Intelligit enim fàpicntiam illam praéticam
<diutoriun Eyangelicum homines dicerent, atqve inde qua quis omnes actus vitamque fiigia fapien
*•*%l. 43. p-ffi, injlarenturfupirbia. Et in »fàl. fexagefi
ter facit & regit: undè hortatur alibi, ut ho-*
' mùm quintum : Defcendit Demimus Deu njier D mo contemtus f: femetipfo & ex fe nafccntibus boni*. FA £, ve.
j£fiu Chriflus in fpiritü reparare genua humanum, & Quae nulla inteiligebat alia, nifi quibus Scho
4*gratiam omnibus intelligentibus , quia gratia laftici naturalitcr nores ornari Poffè profi
illiwef, non merita eorum. Et me quxlibet perfima tcntur. Qui ergò ficri poflct, ut fi quis talem
gkriaretur in carme infirmos elegit. Nam imdemvm eft audiret gratiam Chrifti quam fibi datam vi
*ków ille Nathanael etiam. Quid enim, titu vidêtur, dct, cx moribus laudabilibus hujufiuodi fic
cflè
 a; DE GRATIA CHRISTI SALVATORIS 24 .
e£ religatam, ut facienti quod in fe eft nemi-^ qni univerfam creat'ram & fpiritalem &corporalem
ni fubtrahatur, non fibi n yr.nihil gratulare fecit & vondidit omnia in numero & pom lcre &
tur, non peftiferæ vanitatis vento intumefce memfuru diffonit. Sed infcrutabiliafùnt judicia eiiis
ret ? Quafitofàlubrius Do&ores ifti, infpe&o & im*eftigabiles via eius. Dicamus ha!eluja, & c:H
ipfius gratiae nomine, quae gratis datur, at laudemus canticum & non dicamus quid hîc, vel quid -

tenderent ad ipfùm omnibus modis commcn hoc? Gmnia enim in temporefuo creatafunt. Cujus riir. i.&
dandam, cùm de calo Dei fapicntia defcen occultiffimae mifèricordiæ & gubernationis perc merit.
deret, omnia fupcrbiæ fomcnta removiffe: infcrutabilis alibi exemplum pónens : Vnde*. **.
nec tantùm in omnibus vitæ fuae myfteriis hu *nim, inquit, fit ut homo ab ineuitipneritia mode
militatis extrema fcétatum , fed & in vocan ftior, ingeniofior, temperantior,& magnâ parte li- - I

dishominibus abjc&iffima quoque feligendo bidinum vi£tor, qui oderit aparitiam, luxuriam de
omnes inflationis occafiones ftuidiosè öecli teiietur, atqtie ad virtutes catera proveäior aptiorj,
• • • \ - _ a. -

,„.,,.., nafTe. Vt enim ©ptimè fàgacitcrjuc Augufti comfùrgat ; c* tamen eo locofit ubi ei prædizari gra
Ζ, '£ nus : Tam largofonti vas tnane adimovend m eff, tia Chriftianamom poßit ? quomodo enim invocabunt
wiap.io. Nullum autem eft plenius, hoc cft minus ina m quemnom crediderunt ? Qujinodù autem vredemtei
ne, quam quodfaciendo quod in fe eft, eru quem non audierunt 3 Qupmodo autcim audient fine
&at moresfüos moraliter bonos. Scd multum fredicante ? Alius autem tardus ingenio, libidinibus
vererer, ne fi in humanæ vocationis initiis daditus, flagitijs & facinoribws coopertus, ita guber- • .

* aliquis manifeftusPccgtor, cum alio faciente , fifturatâudiat, credat, baptizetur, rapiatur, aut fi -

quod in fe cft, accurriffèt ad Chriftum ,verba " detentus hic fuerit, audabiliter vivat? Quod aptius ,

ip$us ab Auguftinoconfignata, a'tcro negle exemplum operum moralium vel facientium - |

1Vid. &o audiiffet:Veni tu pauper,fequere me. Nihil ha
bes, ni'ilno/i, fequere me. Idiotapauperfequere me,
Non eff quod in te expavefcatur,fed multum eft quod
in te impleatur. Nimirum ut evidentius gratia
cömendetur, ne glorietur omnis caro çoram
zom. 17.4.3°. Nam ut alibi ChriftusAuguftini Pro gratia
*rbis ap/r, fatag£;is verbis loquens dicit: Hunc fi implevero,
£*M. 5. m4nifeftüerit quod ego facio. Quâ ob caufám etiä
Ecclefiaftiga mgnuméta revolvêdo deprehen
quod in ÉÉÉ , ab his authoribus, adversùs
qu9s fàtagimus, excogitari poffit, fane non
video. Vt enim aliqüis naturae viribus ante …
gratiam , omnium libidinum vi&or fiat, quis
Cai\olicus audeat fperare vel dicere 3 Et ta
m, nhic videmus cóntra regulam quam defì
cientibus quod in fe cft fàbricant, hgmini be
ne-moratiífimo gratiam fùbtrahi, fiagitiofo, .
facinorofojue dari, V£ in his judicijs Dei de -

dimus, Philofophos illos qui prae caetèris hti giftributione gratiarü, exclamare difceremus, •^

manami naturâ moralihoneftate atq;bonitate ficut cum Apo(lolo ibidem Auguft. exclamat: .
excolere conatifunt alienos à Chrifti gratia 9 altitudo divitiarumfapimri: & Gientia Dei ! Nec iija. ,. ,.
- vera4ue fide fuiffe: peccatores manifeftos vice in eorum numerum cenfèamur , quos dicit, ' ' '
verfì'vocatos.Vt nihil fane inhacre fàlubrius cùm buma;i conieäuris iuffitiam Dei defendere
fit quam ignorantiam rcgularum impartiendæ vellent, & ignoraremt altitvDiNem crariae,
gratiae cum Š : qui plerum fabula, im-r bab.les texuiffe, Fateamur potiùs
çjue docet rem iftam effé occultiffimiani, judi humiliter infirmitatem nóftram, quemádmo
dia infcrutabilia, vias inveftigabiles, fümma-' dum profundiffimus gratiae defenfor fuam fu
que libertate Deum exigere donareque debi - periùs faffus eft , ac tacitè quamvis modeftè
rum, quando & cui placet. Vndè cùm dixiffet infinuat, omnibus nifi errare velint, fatendam
id,quòd f pra produximus, fe nihil nifi in con eífe: Certè ita occulta eft hae eleäio, ut in eadem £ib.3.44
genii acrimoniám, vel do&rinas, vel mino apparet períone nobü prorsùs apparere non poßit, atfi fimplic.
fa pcccata in hominum cle&ione confideran quibußam , ego in hac re infirmitatem meam qu«f, z.
da reperire, contra hujufmodi regularú archi fate r. Nihil enim conando, fudandoque in |
An,, ,. „ tg&os adijcit: 2uare tamen & huicita & hut non hoc examine invenire fe poffè profitetur præ- |
aijiji.p.ita ? Homo tu qui es 3. Debitum fi non reddi hab; ter maturam, doftrin w utiles, ac minora pes 4:a.
' 2. i*jiis, quod gratuleris: fi reddü , mom habes quod queraru. Quibus
deterreri,ne iflam glc&ioncm alliget, fe pudore
- s.
credamw t4mem » etfi caperenon valemus : quoniam

C A P V T s E x T v M.
; * Tranfitus à natura ad gratiam generaliter di&am. Di-
.i
.-
•
• ••• vifioejusgeneralis: multiplex genus legis ac ;
.* *' .' - doétrinæ. Explicatur ftatuscaufae. *. • • .

VM ergò fàtis declaratô fit arbitrium A duplex fit, intelle&us & voluntatis, priùs de.
' ' voluntatis cöcupifçentig terreng fub É. intelle&us, poflerius de altera tra&an- '* :
jugatum,nonpoffe fuisviribus natura dum erit. Porrò gratia intelle&ûs rurfum bi- -

libus jugum illud diabolicae fervitutis
cxcutere, caùfùque cxpofita fit cur non pofTit,
nihil fupereft Ä ut tantum beneficium in di
vinam gratiam referatur. Cùm verò gratia
fariam dividitur , alia extrinfècus humanos
fenfus intelligentiae fcientiaeque fubfervientes,
ferit , ut praedicatio, exhortátio, fuafio,pro
miflio pœnarum , Praemiorumque propo
_*
í: 1Â
•
 , 15 IL I B E R P R I M V S. - 15
alia intritfgus ipfàm mentcm fàpientiae re- A dndum eí ei revelarißler, niß quodadfpientiam
velatione (éu cognitione veritatis imbuit. pertumetet ? Quam fàpientiae revelationem plu- Epift. 11;.
Vtraque generaliter nomine do6trinæ aut Ie ribus locis alibi docët , fuiffè divinæ c£ritis. ';;;;£ '; -

gis appellàrifòlet, juxta illud Auguftini hoc hoc cft, claram ipfius fupreme veritatis vifio- iî -

- - i (ufu probare fàtagentis :lege namj & do

In nem, quia Deus ipfè dixit: Egofum veritas.Nam
zh, d,gra- fùâ fa!fariim Saripturarum fuiiregl ; - -
& iftaipfiffimae veritatis clara revelatio genus
45. &;hí}}} “””” --- - m future glorie atque
*^/, 16, praniorum Primittitur magnitudo. Ad doârimam quoddäm Pcrfe&iffimae doétrinae eft, & qua
partihtefiam Š reyelatur ; ad do£lrinam tenus tale folum intelleétum afficit, quafivis
pertihif tiih fùadetur omne quod b mtim e$t. Etfi magnos mirofjue affc&us voluntatis poft fe
inter ditri &ßudtre, vtl potiùs exhortari diffare trahere foleat.
aliquid rilttu*, etiam hot taiiiendoârinegeneralita His itaquc de legis do&rinaeάue amplitudi
fetontluditur, quae quibufcumqtie fermonibus vellitte ne praelibatis, quæri poteft , utrum hujufle
fi tantihtti*. Nam & fùiife Script;ire docent & modi gratiæ auxilio fublevata & adjuta na
uxhortahlur, & poteft effe in docendo & exhortando tura voluntatis liberari poffit à fèrvitute, qua
etiam hmihi, petatio. Eòdem pertinet & ex detinetur,& expedita fieri, ut velit & opere
smplum Chrifti ac San&orum , vel quorum tur bonum. Affirmativam partem tenuérunt
eufique qui benèat male vixiffe memorantur, unanimiter Pelagiani , fimulatque à gratia
“id t4t, juxtá illüd eiufdem Auguftini : Quod exem naturæ prædicanda deterriti , & Auguftini
}lum Chriffinihilominus addiítrinam pertinere per difputationibus fideliuméjue clamoribus ad
j}itiii/ , quanobis Evangelica de nonfratur. Eò imbecillitatem ejus agnofcendam , fatendam
$emetiam quæcunquc fignificativaSacramen que compulfi funt. T Tunc alium illa fe&a
tu quatenuìtalia, fiveveteris legis,five novæ. vultum induit, & naturam peccandi confue
Nain iftâ cofifideratione totam vim fuam in tudine infirmam, divine legis inftitutione,
fignificande exferunt, ut intclle&us inftrua praemiorum caeleftium pollicitatione, fàpien
tür,& fub genere fignorum collocantur,in tiae revelatione, fuafiöne , Chrifti exemplo
vg,, „„,. t€rpretante vim nominis Au uftino, cüm di juvandam , teporemάue ejus fuccendendim
ÅÅ£ cifìTaliterti $uramenta, idef, facra figna.Sig cffe docuerüt.Quem tertium Pelagianifmi fta
iigue»Pri- ni autem cujufcumque fcopus & fruétus cft, ut tum fuiffe,poft pur gnaturae,&naturalis gratiae
Ë. fiientia generetur , quamvis aliud propin praedicationem, nos ante in Pelagianorum rid* tatis
4uius Ajud femotius ílam fùfitet.^ Nam áogmatum explicatione
Porrò ftatis gemonftravimus.
ille Pelagianae haerefis, pro- %,%.%
heref. Pelag.
remotìffifaa do£trina eft, quæ fénfibus exterius - - - - - cap. 3. 4. çc
infiuit, five Auribus pcr quofcumque fonos ; prius, ut ibidem diximus, Iudaeorum error
five 6culis per charaéteres, fçripturas, aliaque fuit de lege fibi data gloriantium. Hac enim
figns yifibilis, fub quibus cæli terræque fje inftru&i, univerfa benè vivendi praeccpta fe
εῖs, aliórufijiie mirabilium comprehénditur, implere poffe putaverunt, nec aliofe indigere
3* Äî Deu$ fivè condcndo,fivc gubernando vi-* voluntatis adjutorio. Nam quemadmodum
ßbiliter
j egérâtur. Nam illis omnibus Au ante legem datam , ftatus hominum propriè
guftiftis, fiutùs , locutiones, clamcres , ref fub gratia naturae fuit, ita poft illam dividitus
4iir, *. 4* ifft veces tribuit,hoc cft, figna qui in monte Sinai latam , ftatus populi Iudaici
jÃÄÈ, bijsindicant authorem fuum : ' Nutus tui funt fubgratia intelleétus fuit , ficut pöß mediato
•y, 14, &#nucrififafuh diu, Calem & terra fùrdi lo ris adventum, fub gratia affi&is feu volunta
4###f i4tde* tll4,Exclamaverunt voce magna:ipfe tis. Primus dicitur ftatus naturae, alter Tc
Ajî,fe,®bh. 'iiif m*. Interiógati0mea, intentio mea,&
refponfo
j/.£-/.6. ufui,ffitii* *ilh, Ncc vocem fuam rutant,idef, ftamcnti veteris , po{lremus novi. Itaque
quemadmodum fuperius generaliter declara
//tim [tah &c. Sive denique ta&ui , gü vimus, naturam nön potuifTefeipfam finc gra- -

iii,8d6tafij , fer qtios ctiam fcnfus aliqüid tiæ adjutorio à peccati fervitute liberare, ita -

}η{£fle&ui iiifi:ati poteft. Propinquior do nunc genera!iter de viribus legis quae Iudaeis
éiifi* *ii qt* Fharitafiae admovétur, five vi data fùit, ad afferendam libertatem difputan
ííífis , five άυτὴicntis. Nam fihe illius dum e(t. £x cujus difputationis luce pa'àm
ifhigtiifiè & figiificativo motu, fola fen fiet, quid de quacumque doârina, fivé vete
f&ùj €$ter;8i:i:j púlfàtione non crudimur. ris, five novae legis , five internâ, five exter
yf&fjiigifìfiè èeiàque eft , qwa veritas ipfà nâ, prout amplitudinis ejus limitcs paulò ante
*] äs é}£fstior;e pcrcig'tur, idque non defîipfimus , arbitrandum fit.
fòlìhì h»tgfäjfer , fed ctiárn quacuráque & In cujus quidcm quæftionc encdatione ne
#fpe£fjje fjiiini reve!atione aliquis mo fupcrfiuam 9perarn poni putet. Nsm
%f&ftigiii &*£$f tfjue rapcrctur. Vndè & quàmvis Cathglici Doctorcs uno ore legis
Aiigfiiht******âtiônem juam in raptu Pau do&rinaeóuc infirmitatcm ad faciendam jú
fgsfishiij*, fës ësëtrinâ & lege rcvclationem D tiam conclamaare vidcantur, vera tamcn £ario
fì iè,ô£3£éivimus , contincnte , com plerofque latct. Ex quo fit, ut in h:jus ipfius
£#.lg4: äjä# s gi;autem di£;iiit de rer'atione ft urftiönis anfraétibüs noníulti nori mę
Jìitcr offendant , & in capitibus non paucis ac
fie£liffi-jiihiu* nejus ?iiim fit.ile quifpiiiii fperaver t im
*** ** fae*ita fiff. ftfyen te ad niagnitudiam revelatio parvis vctcris kgis halluëimentur.
*in *f*##£*4. Et tt. pie in eis qttid ilitid cre
ß CAPV T
 22 DE GRATIA cHRISTI SALVATORIS 28
-

cAPv T s E P T I M v M.
' Gratia divinæ legis ac doétrinae arbitrium liberare non
'poteft, ut velit & opereturjuftitiam. Caufa rei v.

iftius datur : & profertur primus effeétus

legis, dare cognitionem pcccati.
V £ s τ I oN 1 s iftius refolutio A verbis inter caetera : Quis me liberabit,&c.'
inter Catholicos Scriptores plana adhuc fub lege , nondùm fub gratia conftitutum, .
& certa eft , nullo paéto legem at Venefacere volentem,fed viäum concupifçentia carnis
que doétrinam ad arbitrijliberatio malefacientem. A cuius concupifcentiâ âominatunon
nem fuffeciffe , ut illa fola adjutum juftitiam libcrat mifi gratia Dei per Iefiim Chriftum domo Spi
legis velle poffit & facere. Hoc cnim di ritus fanëti &c. Sed quid multi$ ? nihiltanto
verfis locis Apoftolus adverfus Iudaeorum er conatu adverfus Pelágianos egit Auguftinus,
rorem de legis adjutorio tumefcentium in quam ut iftam capitalem Catholicae fidei vc
ftantiflimè docet: Non abijcio gratiam Dei. Si ritatem affereret.
emimper legem iuftitia, ergò gratis Chriftus mortuus Hujus Porrò do&rinae rationem qui indè
;tra calat. eft. Et rurfum : Quoniam im legenemo iuftifica petunt , ut Scholaftici plerique folent, quod
3. tur apud Deum, manifejîum eft ; quia iufius ex fide a&us liberi arbitrij vi fegis àdjuti e(Ienttan
ibid. cap. 4. vivit. Et inferius : Si data effet lex quae poffet yi tummodò naturales, feu ordinis naturalis,
vificare , verè ex lege effet iuftitia. ' Et alibi : proindè gratia omninò neceffària fit, ut ad
Romw, 4•., Non enim per legem promißio, &c. Quibus om ordinem fupernaturalem eleventur, nullopa
nibus alijfque multis locis poftea proferendis &to naturam gratiae Chrifti, & caufàm necéffi
fignificatur, legis auxilium non füffecifIe,ut tatis ejus intelligere videntur.
per eam liberum arbitrium vivificari poffit, Quapropter quamvis in fuperioribus eâ
& juftitiam legis implcre. Hoc idem fexcen de re ngnnihil diximus, & infra copiofius
tis locis ex profeffo inculcat Auguftinus. Vn- B giéturi fimus, ad planiorem tamen rei quam
z£.de geffi* de illud in libro de geftis Pelagij: Non ergò hic tra&amus, intelligentiam, fcicnduin eft,
£•l•& * * natwra &c. non legú fíentia, perjiiam fit comá duas Auguftino Do&ore caufas effe , quibus
pifcentiæ cognitio, non eviétio liberat à corpore mor libertas, ad bonum operandum labefàétata
tü huius id eft à vitijs ejus, fed gratia Dei per Ie eft , arbitriumque inTfervitutem praecipita
fum Chriftum. Et rurfum: ftagratia non eff ma tum , Ignorantiam , & concupifçentiam : quam
$*** $a morim, , nec littera occidens, fed Spiritus vivifi poftremam nonnunquam neceßitatem, ac diffi
cam*. Iam enim habebat ifte naturam cum voluntatis cultatem nuncupare folet; quia refiftendo bo
arbitrio, iam habebat cognitionemlegú famífe , fed næ voluntati , difficilem imò impoffibilera
non habebat yires agendæ perficiendaj,iuftitia. Et juftitiae opcrationem facit , nifi divinæ gra
tib. 3. ad libro tertio ad Bonifacium : Lex fan£ta& jufla tiæ vi majore fuperetur. ' Ignorantia qüip
ÄÄ, 3. & bona;nec ipfa ef gratia,&nihil ex ea rettèfit fine pè tollit boni cógnitionem , ut illud velle
gratia, quia mom eft data quæ poßit vivificare. Et non poffit ; ignoti enim nulla cupido: diffi
Jkid. c. 2. alibi:Non fumtigitür libera filij,quilegem acceperunt cultas , libertatem voluntatis ligat , ut
Jittera, &c. fed qui fpiritum gratie , quo lex ipfo quamvis illud quandoque concuffò nonnihil
fanëtæ, & iafta,& bona poßit impleri. Hoc €ft, vinculo fervitutis , pef gratiam inchoatam
pon fiunt liberi, feu non liberantur, quifolâ velit, non poffit illud operari. Vtrumque
lege juvantur, fed qui fpiritu gratiae.- Et li iftud pcenale impcdimentum tangit , expli
£**£**- bro degratia & libcro arbitriö : sublege enim catáue difertè Auguftinus. . Qùm enim ira
**<**. erant, jám fub gratia ; & ideù eü dominabatur ve didiffet peccata quædam exjufta pcena præce
arb. cap. 12. 1 - \ -

ut adhuc fervis peccatum, à quo mom fit homoliber c dentiumi, ignorantiâ vel neceflitate comimitti,
cap. 13. lege fed gratia. Et mox : Si autem lex nom eft fic fubjungit:Nunc autem quia ita eft,hoceft, ita Libr. ;.&
gratiu, quia ut ipfa lex fiat, mompoteft lex adiuvare, diftortus poft peccatum, non eft bonus, nec habet libro •*.
fed gratia, mumquid matura erit gratia? Et librö in poteftaté ut bónus fit , five mom videndo qualù effe*?: **•
Zib.6. con- fexto contra Iulianum : His omnibus tempus fig debeat,five videndo & non valendo effe , qualem de
f*******3 nificare intelligitur, quo fub lege viuebat, & ηυη bere effefe videt. Paemamiffam effe quis dubitet?Non
dùm adiutus gratia, concupifcemtjs carmalibus vin habere hominem in potcftate ut bonus fit, ex
ciebatur. Quo fignificat animum per legem ignorantia & infirmitate , nihil cft aliud,
nullo modo à concupifcentiæ domiiiatioriéli quam non effe homini libcrum, ut bonus fit :
berari. Quod apertius docet in libro Re quia juxta folemnem ejus definitioncm latiffi
r#. i. Re- traétationum Primo : Dixi bominem defçribi illis mè à nobis explicandâ,hoc c(tlominiliberum
. ra &i. c. >*•
quod
 -

29. *. -
L-I B E R
, ' - .- - - - P R I M v S.
•

quod habet in fus pcteftate. Et infra ut ho- a Teftamenti nuncupatur.

- - 3o, -

iiiiriibus tolleret áëmirationem de êétrina Hanc igitur rădiccm tangit Ai:guftinus,

tàm arcana, caufàm rcddit amiffae 3:5értatis quoties neceffitaten veræ grátiæ & infirmi
2r}iJ. pcrandi boni : Nec miir.;:dtim rf qtiod vcligno fatcm legis inculcans, legem peccati, hoc cft
rì;lo non habeat arbitriinn littrgm fcf:*4j ad juxta phrafitm Apoftolicãm ,'concüpifcentiae
eligendit, qui! Έξ; ycl refifeht*&#£li èoghitionem , nön mcdicinam attóliffè pro
° ciftstudini, hpc cft cóncupifccntia , qu« ri$- fitétùr: Per quam legem feu famatio, fèd cùgni- ri& de *•,
* luit; niti,fi fiiite£prii quo8ammodo fiat,fáitçy rio effúa petáti. ' Et
1 fibro primo äå Boni-*ri****** . -
-^ *

- ir«ierit, £;it quid refl}'fitiendumfit;& velit, 'facium : Sine lege pecca:iimjiorti;;m eft , non -

3 ijj;iin;ftrt.'if*££inftccitiífíjíiß. • irfiljamiiis, nifi tanquàrh iicmfit litet, non àppa .*,, - *:

*ra; at rirtat nitifjifjiit qug'bere ttihilait, *et , pœnitas ignoratur , tanquàm in nefcio jii
- ' #; p fit £ciiltatefirtMt. Ide#attri, tu ignorantis tenebrù fiifputum. Id quod áf
• vt gìftitnr, re{t} moiifafit, amittat fcire qtiid rê iuhxit , adveniente aiitcì mandatoperèaftijhrepi
!
!

' diifit:&qui reííèciìh}3ft noluit, amiffat poffe, xit, quid èft aliudquais eininiiit , afpiriiit? &c.
.* * ciìmiìit. Nam fmt revera cmfipeccanti ahhi&dio quia nijirum in parvulis taiiqiium gIortuumi
íap*£it; ignorantia & pifficiiltas. Exigh>rip fit latet, £ilicet Fécatum concupifçentia, .• *

* ria 3>fitmtffarirror, ex di£ìitate cruciaf;is ajfi gnec regigrans iíi i;;alum ; eius prohibitione , ,,* •

* git,&c. Quâ de rcalibilatius. ' * ' * * * . fentiaiìì , cùm aliud iubergr atque äpprobatur, ię, «€v.
* T Han£ ergò Attguftini, veram perpetuam aliud deletfat , atque dominatur.' Et fî ri Sin)lic. Σ, -•

-
: &t& meftenj, velüt tótius ' &o6trinæ bafim P mo adSimpliciahum : Intclligendum£ , légem que*. 1. -

quam ipfefcripfit ; '&£cclefiâ tenet de gra adhoc datameffe, non utpectatim ( id eft cön
* * -

tia Dei, quifquis prae oculis habuerit, quem cupifcentia ) infereretür, neque iit extirparetur,
\ • •• * - - - - - -- -

' adrhcdum ad multas difficultatés penetran fed tantùm ut demonßraretwr, Et iterùm ibi
das, aßiduè præ oculis habcri deb£t, facilè dem : Vndèafparét , goncupifçentiam perlegen
jpfàm radicem cernet, cur gratia legis non non inftam ,feddemonftatam I7 Et in Pfàlmüm
É, veteris,hoc eft, decalógi, qui univer ' oétogefimüm tertium ; 'Data eflex boniinbus,
•
fám rerum agendarùm fùmmám comprehcn non jie falvaret eos iaiii , fcdpcr quam cognofçe
dit,{ed qualifcumque tandem, non füfficiat rent, in qua «gritudine iacebant. Et iterum
mt arbitrium liberetrur. Cùm enim duobus eodem loco : Data eff ergò lex , tit agrum de
ex capitibusei ja&ura bonae libertatisinfii&a morbo comrinceret , qui fibi fanus ridebatur: ut
fit, ex ignorantia & concupifcentia, cognitio peccatâ demonßrarentur, iiom iit agf;rrentur. Et
1egis tollit quidem agendórum vitandorum • rurfùm : Ergò li: prodebat egrotg ngmfamabat. £• afpesd.ie
άue ignorantiam, £d difficillimam fùperatu Et ifi fèrmóne dejquinque porticibus : Ergöß*j**:
£oncipifcentiam relinquit yegetam, iiìò ro attendat charitas yeftrâ, âåho? data eflex , qiie que portis.• , •* •:

buftiorcm quàm ante fcientiam habuit : quae prodcfifmjrbes , non qua tolleret. * Qiiod alijs
*antoperè füae fervitutìfùbjugatum arbitrium fèxcentis ldcisinculcát.
."Eandem omninô radicem tangit, quan
volendi tenet, ut ne quidem agnitum iam
bonum velle peffit, multò minùs fàcere, nifi
do tàm inflafiter docet , legem nihil áliud
hoc ipfum fra&o ejus impetu novi amorisin
praeftare, quam quodvetctmalum ac jubcat
j;; tribuatur. V££ìnè ab intelligen- c bonum , nüllas verò arbitrio voluntatis yi
a gratia Chrifti remotiffimi fint, quotquot res adillud cavendum , agcndumve confcr
nihil aliud , nifi opcris boni fuperfiâturaiita re : sic legem omnis Catfiolicus à Deo leno /i&. 4. ad
tcm cogitant & inculcant, cùm de gratiae ne datam effedifendit, ut eam dicat, & peccatum offem: Bomif.cap. 3.
ceffitate difputant. Opus enim bónum om dere, isn famem tollere; & iuffitiam , ho£ eft
ni creaturae etiam integerrimae fupernaturale cpusjuftum intere, non tamendart. £t libro Lib. de Spir.
eß ; cùm tamen ad illud operafidum nulla ' de Spiritu & littera : Legis littera fèfìfacit o- lutt. c. 5. • •
Chrifti gratia vel Angeli, vel Adamus im peccatam potiùs , quàm cariri. Et inferius: Ibid. cap 13.
digucrint, & fine illius ope operabona exer Mandatui, korum habet im littera demonfrante,
cuerint. Quod «dilucidius in gratia Chrifti wom in adiuvante Spiritu. Et libro primo de Lib. 1.de pre..
/

explicanda enodabitur. peccatorum meritis : Iubere tantum non adiu merit.cap. t k.

Vera itaquécaufâ, cur Chrifti gratia prae vare poterat. Et libro primoad Bonifacium: 1Lib. r. a4
tergratiam lcgis ac fcientiae ÄÈÉ fit, ut Lex iubere novit , cui fuccumbit infirmitas, gratia Æomifr. 8. "-

arbitrium ad benè volendum operandumάue iuyare quainfunditxrcharitas. Cujufmodi io

libcretur, non cft operis fupernaturalitas, fèd cisfcripta Auguftini plenafunt.
eft , infirmitas voluntati§ quam concüpif Eandem radicem `tangit cum homini per
ccntiae vulnüs peperit. Ex qüa fit, ut quàm legem infinuatum tradit, ut fœditatem fuam,
vis alter fons aibiffae libertátis per fciehtiam inqua jacebat,velut oppofito fibifpcculo ag
legis obftru&us fit, arbitrium àdhuc ad vo nofceret, non tamen éàm detergefido auferri
lcndum bonum imbecille fit, & non libe nifiper gratiam Liberatoris : Nam data eft lex fm Pf. I »;
rum , fed concupifcentiae fuae fervum , à D qua poffetvivificare, fed qua offenderet peccata pee
$. ßrvitute , adhuc nova , & a!tiore , & tatori. Peccator enim obiitus erat fe, nec ridebat fe.
ignioré , & potentiore gratiâ libcrandum Data eft illi lex, ut rideretfe, fecit reum lex,libera
eft , quae propriè Chrifti gratia , noviquc vit litor legis. Et libro de pcccato originali:Non Σ15. depre*.
- - - - 2. - enim prig. cap.x4•
-

\ -
 -*•

- 3i DE GRATIA CHRISTI SALVATORIS

- . .• * ' # ' •. • . ; . .' • •* ^,: . . !• . ?.… ; : ; *,
3.
7 .
'
enii data efl:x, qtiapoft vivificare , fed quâ mar- A tandum fit , hominem, docet : alteram.verò
nuos, quibus vivifando gratia effet neceffaria, mcm . caufam » quae potifIima cfì, hoc eft , malorum
- folùm peccati propagati me& dominatione proftratos, concupifcefitiam , fionfolùm relinqucrc invi- g;;
• $erimi etiäm pjiui lega additâ fr«varicätïm: con άam, fed ctiam, hcminem docéie, in quo
i - viíios deberet o/lend re, non ut periret quifjuis boc mcrbojaceät, adeojus imbecillifati$ profìiae
F. . . im Dei mifericordia etiam tuiic intelligeret, fed ut per convincere, quatgnus Praecepto aëínénitus
... regnam mortü ad fupplicium dejtipatus, & iam fibi ' videt, manuqtiejuafitjgit fé aííéìum fuùm
ipfi per prævaricationemlegü mamfejlatus, Dei jua 'ā concupifccntiarum fuârim dominatu libe- ,
2.34...,.'reret adiutorium. Et fermone quinto de verbis rare non poííe, hec fagsge quod.jubetur : ut
- • ,
»*f.c. 1. geih
Apcftoli: Quidutergò
effe datam, 3 Quid dubitamus
inyenireife ad hocenim
homo 3 Quando le íúí
άύ;
verfusatque conyiäus, $adem
çoncupifcentiã aliquar{i} ad
{iæ dominátúfíat i.
J)eus non prohibebat à malo, latebat fe homio, vires
fuas languida non invenit, nifi quando legem prolj implorare gratiæ, libcitatem, cum ApgftoJo
tioni accepit. Impenit ergòje, in mali, inyehiift. exclamando : Imfalix ego homo, quis me liberabit A{om.7.
jííí Quùcumqui enim fugerit fe,fequitur de corpore mortis huius ? Gratia Dei fgrijim Chri
'bi/e, Et quod ei prodeft de fe infento fcientia, quam fim íemimim noftrum. Qgam libertatcü nifi
r,„ „,..,.Jauciat confitiiiia ?] Et in fermgnibu$de;tem contra concupifccritiam laborantjbus gratia \
7ÄÄÄpore: Prefumebant bomiitit; de yiribusfù &faitn diyina, largiatur, juxta Gatholicag dgäfi
- lo quicquid fibi licere arbitrala tur, p&alatim; . nam certüm cft. ÊË 1um ;
1 - * * legeiii Dei occultam. Vnde falax manifefa pfimul ita dcfiniente ad £pi{copos Africanos Inno
- • . gata ef eis, qui omninò filii rei effe mgn yidiantir. centioit.r;
eodem ; Neceffe efl ut quoyincamur.
m non argiliante auxilianteNam
vincimus, *p,C.£;
ifta : 7*.
- T)ata filü lex, non qiie fanaret, fed jiia agro
tamtes probáret. Irx pracvcurrit antemedictim, ut
Ζῆ. s. Qú'11 lib.ralit de corpoygmor- 4rt -*
-i , , , fe «grotus, qui fe fanum putabat, inyeniret «gro , ti huius 3. Proimpctranda contra concujifcen
ttm. Et praeclarè in alio fcrmone $igcdam ad tiæ, dgmihationëm libertate, aduerfùs vitia
! £!;.fepul$iºrigi, figjieit: έξjiíí ex AugTiagdi
{ £ àcàptunilegii qiiam infig* nempestaiit. Hidi- nius, fgnditgj. j fi iniri omninô fimilisilli,
' ; , " runt in quo morbo effint , & imploraverüijfjiayw quànì Davjd fpdit, quando precabatur : Iii- Pßliis,
1 XMedici. Voluerunt fámari, quia cognoveruntfélato- meta mica dirigefe&umdàm verbam tuum , & nedo
i zare : quodmom cognofçerent ff dat, m le£qijmple- mineiur vibi , mnu iniquitas. Ad quae verbafan- _.
: , . ,. re nonjoffent. Iniioctns enim fibi lomo j£f,, &tus Augu ftirus: Quº modò ei-* libera ef, tui £pif.89.4
I. „ I. ex ipfà fuperbia imngctgtiefal'e infaniorfút. it , d m matt7 iuguita, & Tyt autem ei mam domine- **"*"
• ! #*il. *• ex hęríiiiis omnia fiiu! juréta còmplexus: ' tus, ride ab iia qui inviceiur, Frecatur, hvnpolli
• i £ap. u. optimè auttm ßquitur, & äicit : Ftgin. £isdiäio- £eite ; c fftttur, non profitetur, optat plenißimam
him gratiae dabit, qui & legcm dcdit. Ad hetem m ,li. cit.; m., non iaâaî propriam poteftatem, Quae
. - • lex ita gf, ut fperbo infrmitatem f am hgtamfa- tct q, r,v crbis de illâ Apoftoli oratione: guit
1 , ' aret, infirmo paiiitentiam fi aderct. Ad hat lex fata , m ι iii. ralit 3 pari omnifiòveritate atque foli- !

; gf;tjviiiiigra oftenderet ítatútum qtie gratia li- . & tat, qiii queunt. Foriè in ifto primo cffe
ìediítumefamaret. Ad hoc etiam lex data eff, ut di- £tu legis tradcndo far£tus Augußinus Apo- i.
I. certiiius in tomyall plorationü , vidco uliam lgimin C ficli 1'auh vcftigia fecufus eft, qui exßrte di- Ad Rom, 3 ;
; menibri mei; £### mea, & ap- . cit ad Romanos : Per legem cognitiopeccati. Et , 3,
: . *- • • tivia tem im lege peccati, qha eft in membris mei,& . apcrtius: Peccatum non cognovi- nifi per legem ; iiia, eam,
|; •
* * * • • 'ine
cumliberabit
p'o plorati diceremus.
à corpore Infalix
mortis huiusego homo, fánè
3 Quæ quis . nam concupifçentiamnefciebam
concupifces. Quibushoc docet mifi ,lex d ceret:
quod Non
tradidi
; i omnia apertiffimè & fatiatiffimè docent con- mus, Legem datam datam effe, ut non pec
vincgntque, id quod fùpra diximus, legem cati eviéìo , fed cognitio fieret , & ita agnof
· ` tantùm ùnàm aríiíæ libertatis caufam ÉÉ geret homo, quo mòrbo laboraret, quodante
- ignorantiam, quatcnus quid agendum & vi- legem ignorabat. •*• • , , , , - .
, _ • . • • i - - · · ·
.
-

p.

$. I. - • -

- v, … ”

,
CAPVT
- - - <
/

t
A -

-
|
|

,
 33 L I B E R P R I M V S. ,,
c A P V T o C T A v v M.
Sccundus effe&us legis, reddere praecepti obfervationem ,
difficiliorem fine gratia , propter incrementüm v.

- concupifcentiae, ' ';

- * - * , ... - ' , : - . • • :• * . -
- •• \ ' ' . . r• , ' - • ••• • ' ' * . - *

T vcrò natura legis leétoribus ex- A ptiffimâ fàtis imbecilfium conatus, novis alla
ploratior fit, quæ nonnullis reven iis fub fpecie beneficij difficultatibus deterrere'.
tioribus, valdè incognita efl, gra & ipfa íuafi juflitiae impoffibilitate ac defpe
viumάue offenfionum, in caufâ gra ratione frangere? Ita homines humano féífu
viae & libertati$ occafio, operæ pretium eft cogitant. Sed vanæ funt cogitationes homi
' alios nonnullos effeétus legis verumque fco
num , advcrfus at fimum & bcncficenütli- .
pum, quem in ea fcrenda Deus habüit, pate 1mum confilium Dei. *~ • • «

facere. Nec enim res ifta tàm in prcpatulo Qu9d antequàm illo ipfo juvante, detega
pofita eft , ut Scholaflivi nonnulli putant. mus , interim id quod jam diximus legem at- *
Non enim aliud fcrè in legis latione c»nfide tuliffe Iudæis majórem iuftitiæ férvandæ diffi
rare folcnt , quàm quod velut lumen quod c;iltatem , peccandique pronitatem ac promp
dam divinitas accenfum fuerit, in cujus radijs titudincm,declaraiidum eft. Nihil enim ifi
ambulantes reétè viverent. Gratinm cnim af Auguftini & vetcrum gratiæ dcfcnforum fcri
fuiffe fufficientem, quæ' [udæos à pcccati feu Ptis decantrtius cft: utpotè qui nihil inculcant
concupifccntiæ dominatione libcraret , hoc ftudiofius quam legem , quâ id qugd malum
eft, liberos faceret, ut legis praecepta cufto cft vctat, äccendéte potiùs quafi fedare pcc
diendo vita æterna potirentur. Ita ferè re candi fitim. Augetur enim reprsfla cupiditas
centiores Philofophiâ potiùs humanae quàm & bono concupito quafi in Perpetuum caritu
Theologiae divinæ (cita perfequendo,ftatuunt. ra ,'fortius in ejus fjuitioném exardefcit. Ex . '.
Haecenim imaginatio ab Auguftjni fèxcentis b quoefficitur ncccffifiò, ut Praecepti fcrvandi
locis tradita do&rina per quiam longè rece ifficultas longè operofigr imolcftiorque fiat, ·· · · ·
dit. Ignofcendum eft in re obfcura laboran düm id augetúr, quod folùm ejus cuftodica
tibus. Sacramentum enim longè arcanius in di difficultátem afférebat. Quantò enim libcr
legis illius procurationc latct , quàm vulgò tas fcientiae legis bcneficio cxpcditior cfle vi
p;tant. Agnovit hoc Auguftinus, quandò debatur, tantò ar&ioribus crefcentis cupidita
fm pf. icv. dixit: Habet ali [uid ob?trum traditio ip(a legis ; tis & fervitutis vinculis alligatur, nifi alio
propter quam obßuritatcm , magnum ibi my novo gratiae fubfidioimpctus cjus refringatur,
Profp. in jiiriim latuiffè confirmat. i t profper multò Saluberrimam iftam fanéti Do&oris inftitu
Pf. 1 18 maximè quando dicit, utilitatem & juftitiam tionem audiant homines qui fibi de accepta
*i» P.
legis altißime lutuiffe. Hæc igitur altiffimè ia rerum agendarum cognitióne plus quam fâtis
tcns legis utilitas Iudæislapis offenfionis fuit; eft blandiuntur : Vcnimdatiu ífiblege
iiblege àâ pp:cca- simplic.
rib. 1. ad' -

& ne etiam Catholicis nonnullis fiat, quan
tum Deus vires dedcrit, erucnda eft. [ta enim
ncccffitas divinæ gratiae ad infringendam
concupifcentiæ tyránnidem , excutiendum
to, quoniani pretium mortifer« folºptati amplcti* quef. ss
tur dulcedine;j:iiam qt;i fali tur, & deleäatur etiam
cyatra legem facere, ciim tanto magis libet , quanto
minâ, lät. Audi hinc majorem arbitrii fervi
- - a - -

que juguni fervitutis , quo voluntas premi tutcm,quam qua ante prcmebatur: ggìfàgyj; rtu. :
tur, & magnitudo gratitudinis, quam lar tate frijjion potejí, quafipretio comdition: fu£ , piß
gitori gratiæ Teftarnentinovi , & liberatori cogatur tamjüìmi tmptum mancipium fervire liiiiiiii, 8.
fu9 redempta crcatura debet , magis clu fentit enim j& feryum domittantis cupiditatis , qtii
cefcent. - -

< prohibetur, & fé reífèprohib:ti cognpfit, & tamei

Quapropterquifquis legcm Iudaeis eo im fa.it.Nam dctali inftruâo iam per lcgem Pau Ibid.
mcdiatófcopo datam cffè putat, ut præcepto 1ò inferius dicit, quod trahiiti? admilè operam
rum cius luce eruditi , faciliùs cavcrent pecca diim, concupifccntià à;;;inante, a:que fall:mte dul
ta, quæ antea legis naturæ tranfgrefficre per cedi*e peccati , quamvis ex p.trte notitu« legi, hoe
Pctrabant , non mediocriter hallucinari vidc improbet. Et in eadem quaeftione fipcrius: Pec- I&g. 4.

tur. Tantùm enim abc(t , ut lex inftitutionis cafum, id eft concupifcentis, f origitimè utens
iliius allataeque fcientiæ de rebus agendis ca lege, ex prolib.t.one a:íto defiderio, dulcius faëtum
vendifque bèneficio , majorcm afferret jufti ej?, & idé fefellit. Fallax en.m dulcefo eft, quamis
siae facilitatem, ut potiùs eam difficilicrem plures atquè maiores pæn:r. m amaritudines confè
fecerit, & quafi müro quodam interpofito quintur. Qu;a ergò ab homimibus nondìiiìffir talem
impoffiilcm. Paradoxum hoc videbitür cui gratiamp;rcipientibus fuavius admittitur, quod ve:4- - - • . •

tur, fallit peccatum falsa dulcedi:e. Et livro de ,;, „.,.,.

piàm Stoicis mirabilius, divinar óue benefi
çentiam & bencvolentiam nonítís decens. vera Rcfigione addit & pœnam : Vehementior ;.ig.c.»•.
Ad quid enim hominum fuaptc. naturâ corru prohibitiopeaatoriim, & pæna pectantittm,fervilirer. - .• · · ·· »
B ç0&rvini,
 · · 33 DE GRATIA CHRISTI SALVATORIS 36
'c£ércens, carnalibus animi atrtciores impetus libidi A aharitatem diffundens in cordibus noftris, profeftò illa
*p*. aoo. vi; gignit , & omnia commiffatumgeminat. Et in . lex auget prohibendo defiderium malum. Quod & Lit. deprf.
*.
7©rfli- Epiftola ducentcfima : Lex offendit hominem fibi aliis in locis faepè tradidit : Virtus peccati lex, /*/*.*.*.
cwmo,
ipfi, ut fciat infirmitatemfùam , & videat quemad quoniam lex probibendo auget peccat cupiditatem
modum per probibitionem a* geainr pctiiis carnali; jiifi diffundat spiritus charitatem. Et eodém libro , ;t. a. s,;.
P. concupifcentia quàm fanetur. Appetuntur enim ar 'dé Spiritu & littera: Littera prohibems peccatum & ut. c.14.
: dentius, quæ vetantur, dùm id quodfpiritaliter iu moniuffificat beminem, fed potius occidit, augendo
,;, „c,„. bctiir, carnali obfervare compull tur. Et libro de. concipfientiam & iniquitatem prævaricatione cu
5»iia. 3. Cortinentia : Auxit prohibitio cônciipifçentiam mtilando, mifiliberet gratia per Iefum Chriftum domo -

| , - eamj,fedit invitam. Ecce inviétam legis inftru-, spiritu, fanäi, Et in libris Retraétationum: 4 , ;,.,..,.
- - '&ione concupifcentiam. Quod quomodo fiat, cuius concupifçentiæ dominatumom liberat nifi gratia,.j. ;.;.
zib.3. ad ne multitudine locorum , quorum immenfa in pei per lefum Chrijlum domo spiritus fánffi, per
| - - 3°p°f;**• Auguftinofylva occurrit, leétori taedium af quem diffufà charitas m cordibus moftri vincit comcu
. Š. *;** férâimus, üna ab ipfo produ&ta fimilitudine pifcentia, ärmis, ne confentiamus eu, ad malefacien
ia&lib.arb.?
illuftrari fàtis fuerit.
' - * .
Sic gnim loquitur in li
| - - - - - -

cap. 4. . aim,fedpotiùs bona fáciamus.

& aliisIdem habes locis;
libro £ibr*
aspif.*c.8.*d
-

Ζcontra bro de Spiritu & litera, ubi dóótrinam illam primo ad Bonifaciüm, nonnullis
aul imperf. de Incremento concupifcentiæ, quod parit lex, Éandem que charitatem qua fola peccandi defi- £; contr.
£; de $pir aliquoties reperit : Sed tibi fanâus hón adiuvat Charitas
derium éxtinguitur dileitionem
cnim tanquàm dilc&i9iuftitiæ vocat. £ff,
Creatoris, ig
, ,. 'pb.
- â %£ spiritus infpirans pro concupifcentia nmala ¢oncu
•

<*#*. pifcentiam bonam,hoceft, charitatem diffimdens in * ex diametro repugfiat concupifçentiae, tan

cordibunoftris,profèâù illa lex, quämvis boma,anget
prohibendo defiderium malum : ficut aquæ impcius, fi
- - in tam partem non ceffet infuere, vehementio fit oli
! ze oppofit0 , cuius molem cum eviterit, maiore cumu
deprædipitatus violentius pcrprona proyo yitir.Quod
| fèrmone quarto de verbis Afcftcljevidentius
atque popularius ob oculos pênit, locum A
| poitoli explicans : cc &ficfie* ft p c atttmper nus femper fignificat,quando toties dicit: aLex aBonif.
quàm dileétioni creaturæ : ex quo fit ut cha
ritate crefcente neceffario cupiditas minuatrr,
& è contratio, juxta illud Auguftini : Nttri- cif. 83. qq.
mentum charitatù eft immimtitio cupiditatis , perfe- quej*. 36.
átio nulla c: pid tas.Hoc e(t ergò illud folum vni
cuique remedium adverfum cupiditatis aug
mentum infpiratio charitatis quam Augufti- . ,,
- Lib. 3. ad
-

e. s
- -

. mandatum operattm gf in%i?.j riiii, nciipfän auget prohibendo peccati defideria , nifi fabreniendo , j,T,
; $erit.4.4: tiam. Sic enim ait : Minofffarconrupifçentiá,íi am virificetgratia. Et b Gratia mifi adiuverit, nihillex ;.„ÎÂÀ.
***^'P'*. do ante legemfcturus peccab}s, num. Âárem, oppeftis erit nifi virtus peccati. Et c Hoc vitium (ideft con-%rb. c.}.j.
“** tibi obiciíulígi fluvius concupifeiti«quafifììti, cupifcentia) quo prohibita plus deleétunt, & fit vir- « zii.,.„.
eft paululum , nom ficcatus : fèd intrefcenfe impetu tus peccati lex , mon famat mtfi vivificams spiritus. tra rui. im
1 qnite ducebat cbicibus mi llis, obruit te obicibus rupiu. Et d In eis regnat conc:pifcentia, qui ab ea viäi per- perf. f. 436.
, ©oncupifcentiatia minor erat, quando tuam move trahuntur maiore impetu, cum lege prohibentur,fi d uiia. ft.
Ibat libidinem, omnis eft, quànâo tranferdit & te gratia mom iuuantur. Et e Italax gratia non ad- 449.
- 3em. Quibus duobüs locis $ modum explicat iuvante,
ti.Et prohibens
fScicmtia pectatum
legisfine v.rtus
gratia eft infuperpecca-
Spiritus, operatur in sContinen.
£ibro de
quo concupifcentia fit prohibiticne robúior;
?« gratiam, qua cjus jfi petus refrenatur. Si c homine omnem concipifcentiam. His & fimilibus ?;?, de
'enim fluvius non definât in dccliviora loca locis, quibus Augüftini fcripta plena funt fem- fi, £:
„ . . . fempcr fuere , quanto aggeres ct je&i, qui pcr fignificatur gratia, non cujufquam coele- cap. 7.
` … bus aquarum libertas coeïètur fuer at fortio ftis illuminationis, aut cogitationis congruae,
..… res, tanto neceffe eft impetum cari m ac pon aut terroris,aut fimiliú, quae rccentiores non
άus ad perrumpendos obices efle vcncmcritius, nulli pro gratia Chrifti obtrudere voluerunt, Lib. r. osm
ÉÉÉÉ nitendo fuperaverint, impetuo fed ill3gnica & regiaDei charitas;que,ut alibi j.1. rmp.
ius per dcclivia in præcéps rutrit. Q;iámob gicit folayult bonum,pertius donii deliííat effe legi í|;,
rem qui impetum earum ad perrumpendos faäorem.Haec ergò una charitas tanquàm cócu- i.3.21 r.
aggeres coërcitum velit , alterutrum faciat pifcentia bona oppofita concupifcentiæ malæ mif. cap. 5. '
neceffe eft, vt vel obicem tollat, quo liberè hifi per Spiritum fàn&um cordibus noftris in
tranquillcque poffit fluere ; vel fontes ob fpiretur, lex nihil aliud efficiet, quam quod
ftruat, vndè perpetim fiuunt. Eodem planè atrociores concupifcendiftimulos admovebit,
: * modo de concupifcentiae fluxu arbitrafidom ut majore impetu ruptis prohibitionis can
£ft : qugm qui diminutum fraάunque elle ve cellis, in flagitia praecipitetur.' Nam ut Au- _ . _
!it, velleges auferat tanquàm obices, quibus guftinus: Lex iubendo bonum, & mom largiendo £•;• contre
inpetus ejus ad perrumpendum crcfcit, vel çharitatem , quefola vult bomum, reosprævarica- ********
* ipfüm congupifceiitiae fluxum fiftat : quórum iionü facit. Porrò do&rinam iltam non ex in
prius quidem facillimum cft , fed flagitiis li genio humano commentus eft fànótus Do&or,
centiam tribuit: pofterius difficillimum, fed íá tanquàm ab Apoftolo fibitraditam ubique
ræcipuâ certaqüe utilitate commendatum. commendat. Sicenim jam aliquotiesexponen x, cor. rs.
pfùm enim cxhäurit concupifccntiae fcaturi- D tem audivimus locum virtus peccati lex, quo
Ę , inyetgratamque naturae aegritudinem
{anat. Cujus fìnatioiiis modum ac rcmedii:m
fignificatur, concupifcentiam, quam pecéaé
-
-

* •• - nomine Apoftolus, indicare folet, ve! vi, vel

Ij ijfdcm vcrbis Auguftinus tctigit , quandè di occafione Iegis accendi. Quod alibi apertiùs
zib.'de8pir.xit : Vbifamátus noii adiuvat spiritus, infpirans pro dicit : Pectatum occafione acceptaper mania.am, Rom. r.
«3- lit. c. 4• anapifçentia mala coiit£fjc,ni.am b.ram , hoc eft operatum eft in me omnem concupifccntiam. - -

- C A
 LIBER P R 1 M V S.

c AP V T N o N v M.
Tertius effeétus legis,graviorem ruinam afferre, ar&iufque
concludere hominem fub peccato.
1 mirus homini carnali vifus eft prae- A. tenti erimus. Sic ergò fibro tertio de peccato- zitro 3.de
c:dcns legis effectus, ille qu.m janì di rum meritis : Adcepimus legem, non ut emiendatione perat åíèrit.
cturi fumus, multoprof, éïò vigebitur fniremus peccatnm , fed ut tranfgreßione augere-* ir.
mirabilior, blafphcmia que proximus, `mus. Lex enim fubintravit titabundar.t pcccatum. Lib. de spir.
nifi docentium authoritate judicantiug te Et, condufit Script ra omnia füb peccato.' Et libro or lutt.c.z&.
meritas refrenetur. Tertius enim effe&tus le de §piritu & litt.ra: Nec ijfam tmfcriptionem le
gis, & in Sciipturis fáúris veterumque doétri gi in corde, qu« iuftificatio eft, poterat effareis
ha maxiniècclebatus e(t, quod non folùm non Iudeulex in tabulu Jcripta , fedfolam pravaricatio
at f.rt aut minuitpcccata delinquentium, do nem.Totoque libro inftantiffimè docet, fölius
cendo impcritos, quo paéto eis vit. initituen sife gratiæ, ut etiam lex decalogi abhomine Ibid. •p. 5.
ds eft, feà etiam graviores peccatores facit. fiat: Littera verò legi, firi, inquit, facit prsca
Cujus reiduplicem ca. fàm in Augultin, firi tum potiis quam caveri , & ideò magù augeri quàm
tis invenio. Vt verò m gis intclligantur , ob minut , quia mala concupifcenti4 ctiam pravaricatio
fervandum eft, necellarüm clle ut alterutro fé leg« accedit. Et libro Primo ad Bonifacium: £ibr. 1. ad
modohabeat carnalis homo qui legem acci Vbi quidemiam debentconcedere, quod in legememo*onif.cap.8.
pit (de fpiritualidus enim fùnétifque viris hic iustificatur, fed ad cognitiouem peccati & ádipfius
nonloquimur, quibus lex juxta Apoftolum pravaricationem valere legem. Et in expofitiöne ner•expoßtio
t , quarw
non cft pofita) videlicet ut quod lcx jubet, fa £$£ £9p9j; aut figliolæ ad Ro- ZÉ;.'f.
-

cor- aut nolit, aut velit. \ trumvis feverit : Tunc fe mortuum quifque cognofeit, c :m A£.
-

Plerumque peccauit gravius quaua fine lege B illid quod reitepraceptum effe conjitetur, iplèrenam T""*
peccaviííet; graviter quidem fitacere nolue poteft , & przvaricat onu crimine amplius peccat,
iit,periculofius fi volúcrit. quamji.on prohiberetur. Et in libris contra Fau- ,,,. r9 con
Pfima igitur caufâ majoris gravitatis , fi itum: Lex fuperbos ctiamprevaricaiionü ratu de- É Faw/*.'
noluerit implere quòd jubct lcx, ex præc, déti
effectu legis proficifcitur. Diximu$ enim le
gis vetito ardorem cupiaitatis magis accendi,
quatenus efficitur dulcius quod vctatur. Ex
quo re:effariò fit ut faciliùs, & fepiùs, & ar
dentiùs in peccatum ftimu- nie ìnagis pec
gandi cup'ditate pra ciyitetur. Sigdificavit
Aug ftinus aliquoties in praecdcntibus
r#/. i. aa quando dixit : fecta üm aiito ie,àerwdulciusfa
simplis.4.1. άum effe; & fuavis admitti quod v.tatur. Et in
Lib.2.ceptra9perc contra Iulianum impcriecto, dicit per
fwl. oper. illud ritium omuiü quopro, bta 'ius d;eian:, &
imperffal. fit virtus peccatilex, lege ubint, aite abundaffe pec
436. 4tum. Et libro d: gratia & libero arbitrio di
1ib. aegra cit ex Apoftolo : Peccatum vires adverfus hominem
via & libero4 teptffeperlegem, & studere, ¢ operari mortem.
****** it. Et libro tertio ad Bonifacium: Viri u peccati
£*** 3. *4lex. Augetenimprohib.ndopec.at, defidelia, & imde
?**f. c. 2. accidit.
Secunda caufà eft,eaάue praecipua, quæ ex
ipfâ natura tranfgrefiae légis fuit, quia fex ju
bendotantùm & non juvándo ut homo im
Pleat quod Iubctur, hoc ipfo prævaricatoré fù
r„.,. cit. Nam fine lege Pcccator fuiffèt , pra viri
,g ,„g;grncutiquàm. Nam ut Apoftolus : Vujnon
bus E:clef, {lex, necp à;ar catio. Praevaricatio verò fim
ty. ;o.” Pici peccáto longè gravi, reft: Quagra, iufè
£' j, derit & intermitto tempt, prxccptico faentia. Nam
cap. É hit.ut alibi dicit Erueiit or tranjgreffigejt, cumpre
' 4eftum memoria retinetur, & tawj àm in ullo Deus
£ffems, prafenfq, contemnitur. Eft&um iftum
egis inculcat Aagiltinus freq ienti{i.mè: nos
Paucis locis ex immcnù fegcté defumptis con
ua
vunxit augenio peccatum , c::m iubet quod imp'ere cap 7. '
non poffunt. Èn prævaricatio ex eo quod iùbct
lex id quod homines concupifcentiâ fæviente
imbccilles implere non poflunt. Quod expo- serp. 4.de
fuit latius& lúculentiu$ in fermonibus de Wer.** ***.
bis Apoftoli : Procidtlex Dei& dicit, Non cin-** **
cupifees. . llle homo quiputabat magnum bonum effe,
magnumj, faligitatem exiftimabat, ea que pofít,
agno pifcentie fue non negare ,fejuiqua trafit au…
dit: Non concupifces , & cognofctt effe p:ccatum.
Deus dixit, homo audiv.t , Deo credidit , pec atum
fuum vult, quodbonum putabat, ma'um effe ag
`novit, voluit frenare co cupifcentiam , mom mrepófé
eam,ftrinxit fe, co;;atus eft, vitus eft. Qu;futaí
te4 mefiius malorum fuorum, factus eft dočtus, &
paeus ejt viítus Capit eje mom folum peccaver, fed
etiam prævaricator. Peccator emm & antea erat, eg
antequam legem audiret , pec 4.oremfe effe nefciebat.
Legem audivit conatus eff viicere , fùperatus atque
proftratus eft. Faëtus eji & legis prævaricator, qui
fuit anteanejìus peccator £cce utilitas in eis qui
'vel nolunt facere quod lcx iubet, vel etiäm
facere conando fuperantur, ut non folùm pec
catores, fed etiam ipsà prævaricatione peio
res efficiantur. Quas duas caufasjam expìica
tas fimul expreffit breviter Auguftinusiri Epi
ftolam ad Romanos : sic abundavit peccatüm, In expof.
•tum & concupifcentia ex prohibitioneardentiorfa- £:;i-
άa eft, & peccantibus contra legempreyaricationü ! £j. ad
wimem acceßit. Atöm. n. 3o.
Sed quia perfpicuum eft, quoflam audita
lege pœnarümq; comminatione in plere quod
jubct, & vitaré quod vetat, Putari poffet, in
B 4 æ
iftis
 ----
-^ ^
.
' ì

i| ;., * - -
DE GRATIA CHRISTI SALVATORIS
-
-

-
4o
iftis faifum efíe quod Auguftinus , e pcccato A bia, ad gratiam mom con*.rtt mttr jtiraii:em. Sic *
rum cumulatione pcr lcgcm , ejufjuc prævari eos littera occidit , a:.t ape, te etiam fili reis, non
eatione gcneraliter tradit , ccclarat idcm faciendo quodpraecipit , aut putanda fe facere qttcd
alium adhuc cffe fub lcgc occultiórém præva fpiritali , qi'e ex Deo eft , nonfaciunt:haritate. Ita -

ricandi , aliumque pcriculofiorem jeccandi remanent aut apertè iniqui, aut fallaciter iufi; in
mcdunt, quàm fi manifefta legis violatione ape;ta iniquitate eyidenter elfi, tw fw!a:iiufiitia um
Peccaretur.Nam quotquot legem vi lcgis im fipienter eliti. Fallax enim hujufmcdi juflitia
* jplere vôlunt , in alterutrum tranfgreflionis çft, non folùm quia non cft fupcrnaturalis, ut
modum incidunt , ut vel cam animo coram 'vulgò putant , fcd quia tota nonnifi cx veris
De9 prævaricentur, vel gravius elidantur fu peccatis coalefcit. Temporalibus cnim rebus
- perbia, quamvis confpicüa legis cpcra cyrafn 'àppctcndis tales ifihiantiquórum ve! aflequen
; . . hominibùsimplere viâcantur. Priör ille præ dörum fpe , vcl amittendörum timore fáciunr,
! varicandæ legis modus tunc committitur, quicquid faciunt : prout hoc fufiffirnè fùpra *
quando præcépta legis pcenarum timore non dcclaravimus ; & Auguflinus tangit breviter
juftitiæ $il«&ione çomplentur. Tunc cnim ad Bonifacinm : Quiriimque iüi erant , fòla qua t;a... 4.
` . intus in corde reus eft, vbi Deus vidct, quid Deus ibi p llcetur , promiffi t:rrema feâantes, &
facere mallct, fificeret impunè. Quam do quid pro novo tefl;imento ea ipfa fîgnificent ignoran
{trinam velut fàluberriniafn adverfus eos qui trs,eorum adipijcemderum amore, & amittendºrum
1 i . adjutorio lcgis inflati tumcnt, frequentcr tra tim ore Dci præcépta feryaùant : imò mom fervabant,
, ' ' dit. Nam ipfi Apcftolo inter caeteros hoc con 'B fèd fibi ferrare vid. bantur.Nequeenim fides im eis per
IL;L,.,,.„ tigiffe profitetur ad Bcnifacium : Nec moveat, dilectionem operabatur , fed terrena cupiditas , me
sonif.c 9. inquit, qtiod ad Phili;pcfjesfcripfit, fecandi m iu tufj, carnaliu. Sic autem prærepta qui facit, prccut
-' fitiam qtiae inlege efl, qtiod fúerit fiiie qtiere'a. Po diib o invitus, ac per hoc in animo non facit. Mavnlt
tuit enim effe intus in affcchcniltts pravà prævarita enim omninò non facere, fi fécundum ea qti« cupit &
tor legis, & tamen ccnjpicua cperdiegu ijnplere , vel metuit , permittatur impunè. Ac per hoc in ipfì vo
timore huminim , vel ipfius Dei; fed pamae furmidine luntate intu eft rei*, ìbi ipfe qiii præcipit, infpicit
πεm dileífione ac dele&ariore itjíitis. Alitid eft. Deus, Ta*es trant filij terrenæ Ierufalem. Quam
+ enim voluntate benefa indi beneficere, alitd autem Auguftini do&rinam in fe ccrti(Iimam pluri
! ad maleficiendum fic volufitatc intimai t tt etiam fa mis ejus tcftimonijs hic illuftrare poffemus
ceret, fi hoc poffèt impunè committi. Nam (icprafeótò (qucd & alibi fecimus & fáciemus) fi res hic
in ipfa imittis voluntate pcccat, qtit non vuluntarejed. ularct. Sed haec fufficere cxiftimo ut intel- , ,
r;;.;.;,;,.*ingrcw;n pectat. Et gcneraliter &c Iudæis libro Š ctiam illos qui fic praeceptum lcgis per
� litt. i, 8, dc Spiritu & littcra: Illis Ittdei lex iram operaba ipíam legem implere fibi videntur, reátu ve!
* ' ' ttir abundamte peccato , qtiod abftentibus perpetra Praevaricationis ipfius legis, vel alio deteriori
batur. Qgia & quicunque faciebant quodlex iule
fùperbiæ implicátos augere pcccata : atque
bät , mom'aditivante Spirtttgratiae, timore pænæ fá itá quocumque fefe carnalis vérterit,nifi Deus
ciebant, non amore iuflitie : ac per bec coram Deo ipfùm gratiâ charitatis liberaverit, legem ei
rem erat im ve!ufita:e qucd coram hominibus app.re rion tollere, fed cumulare deliéta ; adeo(jue
tatim opere: potiufj cx illo rciterebantur, quod eos ar&ius eum fub peccato quam antea, cum ca
|
moveratDeus m.ille, fi fieripoffet impunè, committere.c reret lege , concludere. -

! cap. vs. Et infcrius in eóôcin libro : Ex hacpromißone, Quæ quidem omnia ex Apofto!o Paulo
hoc eft , ex Dei beneficio ipfa lex impletur, fine qua fan&us Auguflinus haufit.Evidentiffimè cnim
I promi£iemcpr&varicatores facit, vel vfqtte ad effe difertiffimcóue dicit ad Romanos: Lex iram **. rap.4.
tfum mali operii, fi e:;am rep.tgt;li timoris concupif operatur. Lex fubintravit, ut abundaret deli£lum. cap. x.
ccntie farma traiifçenderit, vel certe in fola polum Occafione acceptâ peccatum per mandatum operatum cap. 7.
ta:e,fi tiinor pæna fuavitatem libidinis picerit. Qua e/? in me omnem comcupifcemttam. Inventum efl mihi
, dc re alibi dabitiir uberior dicédi locus.Quod mandatum, quod erat advitam, hoc effe ad hortem.
fi cui videatur fortafle alio adhuc mcdo le Peccatum occafione trceptâ per mandatum,{èduxit
gem à Iudæis implcri potuiffc , ipfo videlicet *me,&per illud occidit. Pcccatum per bmttm opcratum
intuitu moralis fioncftatis , quemadmodum eft mihi mcrtcm. Et in Epift.i.ad Corint'\ Virtus i.cor. •. r$.
cam Philofophi nonnulii videntur implefíe, peccati lex. Et inEpiftola fecunda:Littera occidit, z. Cor. c. 3.
atque ita in talibus legem non auxiffe pccca quam ibidem eâ de caufâ vocat miniflrationem
tum , fciat ille, tales legis impletores alio mortis, & iiiintftrationcm damnationis. Et in -

pcjori multcóue periculofiori genere prævari Epiftola ad Galatas apertiffimè : Conclufitfcri- g«lar. 3°
cationis imp!icatos fuiße fuperbia, qua fibi de ptura omnia fub peccato. Lex propter tranfgrefio;er
imp'cta legis juftitia gratuíábar.tur. Dc cujuf pofita eft. Quibus Apoftolicorum fçriptorum
modi fà&tóribus idcm Auguftinus: Qucd autem lócis, unura idcinéîuè, atquc hoc ipfum, qucd
¥¥. 83. qq ait, fefellit me peccatum cccafivme accepta per man hic tradimus, figiiificatum effe, diverfis & ex
*** *** datim ; five qiiia faafio deleéiario is id pêccandam rofe£{o fçriptis hac de re traétatibus Augufli
vel ementioref, ciim adef prohibitio.five quia etiam D iius docct, & compendio in libris contrà ad- ***.***
~{dverf. le
fi quid homo fecerit fe tmd* fttffa legis, 6 adhac ver(àrium legis &Prophetarum: Qgod eft autett, &is & Propk.
non fit fides, quæ eft fi gratia , vul* fíbi hoc tribue
minißratio mortis &: m;iniftratio dantiatirtiis, hoc rap. 7.
re non neo , & fperùici;do plus peccat. Et libro eff, occafione arrepta pectatumper mandatum cpera
£ib. 3. ad tertio ad }3onifàcium : Puta*t fé ai btrg fui viri tum eft im me ommc-i concupifcentiam ; hocejî, adire.
Benif. c 7.
ktis impleretegem iaicntcm, & ifta implicati fper miente ima datopeccatam revixit, hoc eft, infentan*
-
-
- -

- e#
*\
 41 ' L IB E R iP R I M V S. * * I; *.
4*
*friintftur quod erat ii vitam, hoceßina cui reponit Augußinus pro Apoßolic; fèn*
mortim ; hic£? , oxafione accepta pettatufv per fùs intcgritate decertans : $i pratitum lex infre*
mifidati* fjfit me, & ptrill;i ccădit ; hoc eft, git, & mìliäpartc reftrinxit, hi wtitus eß, qui aits
Lex fabrirayit. £t abufdare defiàiii ; hoc eft, fèx Lex fubintrávit ut ab indir ftditHttm. ' Sed jti4 ille
iram operatur ; hoc eft, virtus peccat, lex. rohibitio verùmdixitjfa nihildicis ; &* *amnem nihitdicanda,
enim pectati, quod eji Lex auget profeäo defiderium hæretica pertinacia contradicis. Ecce hæreticam
prtcandi: quod non extinguitur nifi coiitrar.o defidè ' vocat Pertiaaciam , qua vel Peccatum pcr le- '
rio rtffefaciendi, ubi fides per dileâ onem operatur. gem áliqüä ex parte reftriétum effè fuftinebat,
Et ideò, ut paulò fuperius dixit , fùb legepecca cùm fècundùm Apoftolum pcr legem abundáìâ
tor, mßperitiam præyantat r. wmyù extii;atione dicendum, fit. Peccatum entm ncque reftringi,
3gnorantia conviäus iacet.. ., . ..,.., ., neque infringi , neque caveri fiifiper gratiā
Ex quibus hoc colfigidius; fi&t re&èfèó ' poteft, ideôííe necefíé eft illud acceifu lcgis .
pum datæ legis eos intelligcre , qui pûtant... per incrementum cupiditatis , & prævarica
idcircò ludaeis datam , ut quia morum ho tiònem legis augeri. Vndè cùm idem Iulia
ncflas in vcrgcunda peccandi licentiâ ac tu£Pi nus dixiííét : caufam maximaii fui£e promulga- rii£f.*3t.
tùdine óbfoleverat, lege âåíåäïíquantulám da legü, ut percitum proderetur& Ζῆ, -
-
-

réfringeretur; ÉÉ. vígis peccata ca* {antefei refpondet Auguftinus: Vt ffroderêv

{èrcnúr. Haec enim lìiiììì (ìtetitia magnó verum di&, hoc & mes dicim*-, vt autem faveteiìt,
&önatu Aguftitii impügaiitis' explofà eft. mion lex fed grátia, non littera ßdspiritur fecit. Lex
£*.,*;?iiaiii £$£figit £ji4£gj,jgt; enim fubintrayit, uon ut cuperetur , fad vt abuhdae
èy. f. j$.Jüliäùs;&*jingeuâ ex fulta parte r£;finxit. retpectatam. * -

. . . y* , * •• • --- --- - - - - - -• '-

. - s. r, *
;^- 2^ '• A. ': rev - T. ----
-.

• Ii • ,--- --;
' -
- -

** i:....
c A PV T
-
- „ , '' t
*
-
- E cI Mv M ,
;
*
„-.

- Explicaturmodus quolex facit abundarepcccatum,

5 :,: *., -: " 1 . T. •* . …
. .
*: • .

… & iram opcratur.'--, • • * : - - - - - -

-
-

. • . -
- - -
. • •
- -
-

.• -
- -

£c do&rina quiahominibusvim A rale,utea que eupiditatibus confirmes fimi; -

.… | legis non fàtis pcfietrafitivus, car -

gûlata concüpiftät ; idάue tafito impotentium,
-
*.. ..'.. *. . . . -
-
-

I l nãq; fènfù pecçatorgm fugam mei , quanto förtiüs pröhibétitur : Nef, • quo enim Lit. d. sp*
T T tientibus dorffima femper vifà eft, -

-i
hodo hoc ipfum qüod öaupifcitur, ftuaiidi* diru o- liti. •*
idverfários inultos habuit: Non enim capit vetatur. Legis ergò acceffa*perfi quidem pen
carnálium fenfùs , qui fe fiteto arbitrio'& dit ad re£fimgendum cupiditatis impctum,
ágendorum cavendorum que cognitione cerht quatenus frenáridum e{f. docet : fcd propter
jôftruétum, non fé pofle peccatüm jam cogni infitam vifceribqs hominis libidinem , fit ut
tum, à quo confiliis, hortatióribus, fuafióni indè ardtitiusinflámmetur; utfiindè gravior
bus, legibus, fùppliciifque revocatur, fuâ li reatus confequatur, nºn Deo, qui terminos
barâ Š. dílinare füd reatüm fuum po ponit malo, fed homini terminöstranfiiienti
£ius acj &à legis praevarivatione cumulări. inpótandtihi fit. Lex enim per fe non fomes
taque & Pe'agianí, & Mani hæi, & Iudaei fed limes ardoris eß : quàmvis propter vitium
ÉÉ ex do£trina ifta fcandalizatifunt. ex limite exarde£at mâgis & niagis. Ita fit ut
T)e Pelagianis jam audivimus. De Manichæis littera legis occidat,& iram opcrctur, & fub
s.…. .,.a.teftatur, eos in b í ritate legis tanquàm in dau intraret út abundaret dclictum. Hunc occi
nem). C). 1.}; offis caligimmp ffos : Exiftiiïîäffe îgem da dendi augendique peccati modum tradidit
£ip. ji.£*tam ab aliónon à ! tj, quia pcr illam homofiíftis *Auguftiniis, quândo dixit: Multum iterejtnim rra&.«•. •
***** effetprafaritator.Deiüâa i$alibi; eos 4]uo ami qu d accipiat, fed qui aeeipiat,*iec quale fit quodia- in roani
3. : „ Tfgtui; potuiffe, quod lexpr«varitationi, gra- B tur, fed qualè fit ipfe cu; datur. Nam & bona ob-**i**
ajfigti*}ofita effet. Quapropter & ftodus explican fumt , & malu profunt, ficut fuerinr qui a dantur.
e* fífí.áuseft, quo praevajicitiqnisgr tiafeu propter 'Peccatum, inquit Apoftls, ut appareat prucat. m,
•/.%. Praevaricationem |expofita fuit, & qùo tafi 'p r bumum mihi rperatnn eft mortem.Ecce per bonum
acmconfilio lex talis homiriibtis infirmis da fiitum ef malum , diim malè arripitur bonum. Et
ta, qua pcccatis affli&i, gravius adhuc affi alibi declarat hoc ita per accidens ex parte le
gerentur. Hoc enim, à divina mifericordia gis ac legiflatoris fieri, ficut per accidens qui
$atque benignitate primâ frontè vidctur ab bufJam bonus odor in mortem eft, proprio
horrcre. -
videlicet vitio morientium, qui aliis éfl Gdor
,, Et modus quidem quo acceffu legis abun vitae in vitam. Cùm enim interrogando fibi
§ayit peccatum reatufqüe hominis cúmulatior ropofuiflet : Cùr ergò mimftratio mortis dicitur, tit. , •!
£άu$eft, Deum extra omnem cu'pam col ji bona £f lex ? Cor.tinuo refpondet: Quia pccca $in»'i.
19cat. Hoc enim per accid.nscontigii ex pirte tum(id e(t concupif entia) ut apparat pe catum?**■*• ■•
Dei; per(e ex infiato & confuetudine roûra per bonam mihi spiratum eft mortem. Hoc efl, non
$9hominis vitio. Eft cnim anino diverfs li Propriè lex, fed concupiflcntia pcr legem bo
bidinibus temporalium Lonorávitiato n.tu nam hoc figit.Nec mircrw ciimdeipfa pradi atione
Eyan
 --.-

í •

* 44. D E GRATIA CHRISTI SALVATORIS 44

'&argóάur fit , cirifii bonus qdorfiimius Deo, Qgis autem feßit fign legi, fed hominum vitio,tge Lib.x.cm
*j* qui falvifiait, & in üs quipereait. Aljs qui- fübingraiit* *uideffe peccatum 3 §}uod viíú £££££;.
£em oder vitae iii yitati, alijs autcm cd.riiiorti im. in eo mox conftituit, Qggd prohibita flu* A.-**f*l*i*.
ά&:eim. £t manifeftius adyerfus Iulianum, άant, & fit virius peccati l3. ' ,
' ' .• • - -

Yum hac de re pcrtinacifîimè contcndcrct :,

-

! '. . . Aperitur myfterium divini confilij, quo fcgcm tulit, ' ;

. • •.' qux non nifi prævaricationem & iram . . '
* - … , . • . . operatur;. · · · s -3 -;
n' - - - t : ** ;

VR quanquam fitispcrfpicuè cflcn-^ viverent,quod eos nondum pofíe praeftiebat,

dant, ncqüc datoriejus Dcoêulpam fed ut multitudinc pcccatoruih,. & magnitu
prævaricátæ legis au&iquc peccati dine praevaricationum , quae pcr legemquam
., •• effe tribucndam; non tamen ita ex implcrc non poterant , fecutura fciebantur
-peditum eft, qu9 confilio Deus legem dedi eofum fuperbia frangeretur, qua fibi de jufti*
áerit; maximcque talem ac tunc, ac tali tia fua, ÉÉÉ
de viribus ad implen £
bushominibuscàrnalibus, in quibus Praevide dam legem fibifufficientibus gloriabantur : ut
bat non obfervationcm , fed folas prævarica convi&o fuperborum faftu , & humilitate
tiónes & cumulatioris damnationis msrita fe-r; conceptâ, tandem Š
agnofcerent, fe *.

- cutura; Hos cnim quo rcmotius vidcturęffe** zgrofos cffe , legemq; datsm injlere nonpof
è benigùiffimi Creátoris mi£ricordia, eo fé ; atque ita Deimifèricordiam &Chriftime
credibilius eß id&quod Augufunus& Profper dicigratiamfibi neceffâriam ££ iatelligerent;
in praecedentibus dixerunt, quod illud cbnfi qua & prztcritorum remifiionem accipcrent
liüm Dei myfleriis plenumeß, atque altißimâ . peccatofum & fufficientes vires Per gratiam
latet. Vndè & Iudaeos iftud latùiffe exipfis. procavendisfuturis fide Mcdiatoris, oratio
T» £*£ , Apoftoli verbis Auguftipus colligit: Qgod au \, he, & g£pmitibus impetrarent. Qui fcopgs
qua - tem ait, Lex fubintravit ut abundaretpccca IDei, tanîùm abeft ut füfficientem gratiam ob
prepof.epift.
44,8om.
tum,ipfo verbo (fubintrandi) fati fignificávitmef fervandae legis Iudaeis affuiffc fupponat,ut po
viffe Itideo, quâ difpenfatione lex data fit, tiùs è contrario cövincat , nullô modo eis af
sum. 3o.
5 Confilij'i£iu$ altitudinem facillimè pene- B fuiffe, fed iftam viâ conterendae fuperbiæ Deú
trant, referantqueScholaftici recentiQres »ut clegiffe,ut adgratiâ pbfervandae legi fufficien
-putant. scd ipfâ fuâ facilitate prifkis defenfo tem ËÉ impetrandâ,propriæ infir
*ibus gratiae ihauditâ, fatis oftendunt,fe non spitatis atq;infufficientiæ cognitiofie& cófef 1

-intelle&à iftius myfterij profunditate, clau fione perdúceret.Infirmitas illa verò indè naf.
fùm fibi oftium inveniffe,difcipulifque fuis re citur,quòd occultarerum malarü concupifcen
liquìfìc. Nullum ipfi quippè fàcramentum tia per peccatum medullitus laboret É -

hic inveniunt, cujus altitudo quemquam rc animus, quafit,utinbona carnalia praecepsf*-

moretur. Dicunt enim , Deum hominibus ratur,indeque excoecatus, quid agendum fit '•
£gem dedifie bonam, eo fine, ut per gratiam videre n6n poffit : & poftquam agnoverit,
£ufficientem, quae femper praefto viià éümlege rixa quadam à fe divulfus viribus careat
aderat, eam obfervarent, caverentque pecca-, jmplendum id, quod fibi didicerit effe fa
£a , feâ cos pro ingenitafibilibertaté nóluiffe, ciehdum. Adverfus igitur hoc palum lex :
• ideòque propter negleâum datæ poteftatis data eft, ut illud primium agnofceret,juxta
' abundaffe peccata.Qjiam eorumrefponfionem illud Apoftoli: Per legem cognitio peccati. Nams
antequàm operofius refutemus, ipfum confi comcupifçentiam neftiebam, mifile* diceret, Nemcon
iium Dei indanda lege, ficut ab Apo(tolo in supijaei. Quem effeâum lcgis fupra latiusex
v
finuatum,&
eft , ex eorumabfcriptis
AugüftinoPlaniusíatefa&um
proferemus. Ex quo Auguftino declaravimus. Ex quo fequitur,
ut confequenter agnofkat, fe tempore praete
: doârina ifta receätiofum tanquàm Apofìòlo rito in multis malè fecifTe per ignorafitiam,
, & Auguftinoexdiametro contraria, & quafi c ita ut multis modis antea pecçator fuerit,
expropofito ad delendos eorum fenfus exco quem fe effe nefciebat. Hinc defuturo folli
* gitata, pcr fé ipfâ corruet. $itus , ut pcenam fibi kge intentatam fugiat,
Guamobrerìjuxta do&rinam Auguftiaiim fentit agnitam iam concupifcentiam £bi 1e
Scripturis fundatiffimam plurimis locis tradi gem implere fatagenti repúgnare, snolcftiffi
tami,& propter rei magnitudinçm fummoperè mequefufcitare prælium, qúo propter magis
Chriftiàni&inculcataí, confilium Dei réfor accenfùm ex legis vetito cuíìditátis ardorem,
mando Iudaeorum populo falubcrrimum in £ fuperari {cntit , & præváficationis accefii,
danda legefuit, ngìut pcrg*atiam füfficien multò deteriorem , fœdiorem majorifìue fup
tem quæ idc(fct ipfis, cam obfcrvando rc&è plicijream fieri , quam ante fuit. Itaque ex
VIR&
 35 - L I B E R P R I M v S. 36
una parte lege comminante do&us, territus & a qo^ Teftamento revelatur. Quid nifi fuperbiam |

conάufus. fic libertate folita per flagitia diva- lcge fta&am docet , ut gratiæ, adjutgrium
íugere, altcra
getur,ex nec Éœnâ
fe reum viden$,inolitæ
neq;çoncupifcentiæ fu- quaereretur
virespoffe , quando contra Felicem Mani- .
chaeum dicit ? Lex fubintruyit ut abundaret de- #. 1. de
' perìre, reusfum,reliquum
{lamet, nihililli fupcreft,
fateor aegrotus füm, utex- litum.
nifivincere Data
viribus fuis eft enim
totum lex fuperbis
tribuentibus, hominibus,
ut eum & £i. ?,
implere non • - -

volens pcius viâus atq; proftratus fum , viri- „ poffentlegem datam, prævaricatores inveniremtur,&
bus carëoad pugnandum atq; fuperandum:Im- facti rei fub lege, petereut mifericordiam alegis com
felix homo, qiii meliberabit de çorpore mortis huius. ditore. Et paucis pofl Praediéta interpofitis: -

Sedipfüiíjam Auguftinum hâc de re divi- Erat peccatum,fednon apparebat peccatum: data eft **id.
mifTìmèâifïèrentem aùdiamus. Quid enim nifi lex fuperbo, fecit contra legem , & apparuit pecca
fupcrbiam lege fra&am tradit, ut gratiae ad- tum , quod erat, fednon apparebat, ' Apparens au
zib.8. syir.jutorium quæreretur, quando dicit ? Demon- tem peccatum humiliavitfùperbum, humiliatus fu
<**•**. s. 6. frandafueiat hominifrditas languorú eius (concu- perbus faftus effpaenitens, de ?enitentiâ impetrataeß
pifcentiae) cui contra iniquitatem fuam nec prece- mifericordia. Quid aliud nifi fupcrbiam lege
jtumfanâum & b mum profuit, quò magü auifa eft fra&am docet, ut grati* adjutorium quære
inquita, quàm minuta : quândoquidemlixfubintrá- retur, quando in Epiftola ad Optatum dicit? EB;
vujut abjndaretdeli£tum: quofcopo, quo fruétu? Quare lex bona data fit, confequenter adiumxitApo- piff. 157,
vt eodem modo commiífus atjue confù/u, videret mom ftolus , dicens ; fed conclufit fcriptura omnia fùb
tantùm Doâorem fibi effe neceffàrùm , verùm etiam B peccato , utpromißio ex fide Iefu Chrifti daretur cre
adiutorem Deum, à quo eius itinera dirigamtur, me dentibus, Danda itaquefuerat lex, quæ mamfeftiu
dominetur ei omnis intjuitas , & confugiendo adopem fibi feipfum offenderet hominem, me fuperbus animiu - .
divinamifèricordiafanetur. Quid nififuperbiam humanus à feipfofepoffè effeiuffumptitaret , & igne- -

lege fra&am tradit , ut gratiæ adjutorium rans Deiiuftitiam, id eff qua homini ex Deo eft, & -

£?f. ad qüaereretur,
populo lex pofitaquando dicit ? gratiam
eff, ut quoniam Superbienti ergò tam,
charitati; iuftitiaconftitueru,
fuam volens id eftmomquafi
Dei fubie£tus fùis viribus
fieret. par-
Oportebat 1

mifihumiliatus accipere non poffet,& fine hâc gratiâ
mullo modopr«ceptâlegis impleret, tranfgreßione hu-
.., miliaretur ut quereret gratiam. Et rurfum : Per
illam legem morbos offendentem, non auferentem,
etiam prævaritationiscriminecótrita eftfuperbia &c.
ut ipfemediatorliberaret, iam coa£tos comfiteri, opus
itaque ut addito mandato cuius vox eff, Non concu
pifèes,fuperbopeccatori etiam pravaricatiomi crimem
accederet, atque ita gratiæ medicimam monfanáta
perlegem,fedconviéta infirmita, quareret, Quid
aliud nifi fuperbiam lege fra&am docet, ut •
gratiae adiutorium quaereretur, quando in li- -

fibieffe gratiam & mifericordiam Domini: • fibi
peccatadimitterentur, & in nova vita per eum qui
- proeitfanguinem fudit, reconciliarenter Deo. Et
*** inferius : Non ergòlex data eft, ut peccatum au-
ferret, fed ut fub peccato omniaconcluderet. Lex enim
Qffendebatpeccatum effe, quod illiper confuetudinem
É 83. quaeftionum dicit ? . Per legem cognitio z;i. s, qq.
peccatorum,&, peccatum per bonum operatum eft quafi.*<
mihi mortgm. ybi ergò non eft gratialiberatoris,
augetpeccándidefideriâprohibitiopeccatorum. Quod
quidem ad hoc utile eft, urfentiatanima feipfammon
fibi fufficere ad extrahendum fè defervitutepeccati; -

¢œcati,poffent putare iuftitiam: ut hoc modo humi- atqüe hoc modo detumefcente atque extimâa omni fu- -

liaticogjioflicit non infuamamu effe falutemfuam, c perbia fubdatur liberatorifuo. Et inferius; statui- Ibid,
fed im maiiu mediatori. Maximè qüippè humilitas tur ergòlex per fidem, quæ fides finonfit, iubet tan
{eyocat, undenos deiecitfuperbia. Quid nifi fupcr- tùmlex, &non implente, iuffa, reos temet;uteos ge
biam lege faâam docet, ut gratiæ adjúto- mentes, & mom válentes implere que iuffafumfjad
£*.****n-rium quaereretur, quando contra Fauftum di- gratiamliberatoris aliquamdo conyertat.Quid aliud
******
<•*• 7.
cit : Neque
trante emmlexjubebat
abundaret deliétum, utillafubin-
deliëtum: fedfuperbos multum fibi fiififuperbiam
rium legefra&am
gratiae quaereretur docet,inutPfalmum
, quando adjuto A·[. 8z,
tribuentes mandati fànéti, & iuffi, & boni adieétu o&ogefimum tertium , dicit : Putabamus mos r, /. 83.
teoretium prevaricationis effecerat:at eo modo humi- facilè iufos effe poffe (hoc eft facere mandata)
latidißereni adgratiampertinereperfidem, ut iam quafivifibus îsffri acáperemus mandatum. Adve
negeffentlegifubditi per reatum, fed legi fociat per fiieiite autem múndato peccatum revixit : Ego autem ';
iufitiam ,ideft, per dileétioiiem iuftitiae le- mortuus fum, hoc ait Apoftolus : Data eft enim *,*
gis &c. . Nam antequàmfpiritualem gratiam bu- lex hominibui, non qua falvaret eos iam , fed per -

miliafiredperemus, nihilnifi mortificabatmos littera, quam cognofçeremtim qua?gritudine iacebunt. Aüdi

iubem; quod non poffemu implere. Quid nifi fu- verba Äpóftoli: si enim ìata effetlex quepoffet vi
Perbiam lege fa&am doçet, ut gratiæ adju- vificare, omninò ex lege effet iuffitia, $ed cònclufi*
z;; ......torium quæreretur, quando contra adverfa- fcriptura omniafubpeccato, ut promißio ex fide Iefu
ira Jî; rium legis & Prophetárum, dicit : Littera occi- 'chriffi daretur çredentibu : veniret gratia poft le
ig* & Pr*-dit, (piritu autem vivificat. rex enim quämvis iu- gem, inveniret hominem nonfolùm iaientem, fèdiam
#**** 7fa &fanâa & bona, pravaricatoribus intulit mor- tiam confitentem & dicentem: Mifrege homo, quis
tem, quos Dei gratia mon adiuvit ad iuftitiamlegis D me liberabit de corpore morti, huius? Vt oportunè ve
implendam. oportebat enim ut in Teftamento veteri miret medicus &c. Data eff ergò lex, ut agrum de
lex imponeretur fuperbù, & defua voluntatu virtute , morbo convinceret, quifibifanus videbatur. Vt pec
fidentibtis, qua non daretiuflitiam fed iuberet: ac (ic cata demonftrarentur, nomnt auferrentur. Demou
morte pravaricationü impliciti adgratiam confuge frato peccato auítum eft peccatum , quia peccatum
rent non iabemtem tantummodò, fed iuyantem, qu4 eft contra legem, Occafione, in fuit , acceptâ pecca
- ftun;
 -
.-

;
47 DE G RATIA C H RISTI SALVATORHS 48
tum per mandatum operatum eff in me tmnem con-^ férmone 1 3. propter rei magnitudinem in
cupi centiam. Qgd efl occafione acciptâ per man culcatiffimè dicit: Diâa eft cauja , qttare fi; lex $erm.t, vr,
datum ? Atceptum mandatiim quafi viribus fgà co data, quia cripfa in adititorigm data e#, fa non ws »ni, *
nati funtfavere bomines : victi coucupifcemtia, man ficut gratia : data e$t enim, ficut iam expofuimur, *•**. • ;
dati etiam ipfis tram[greßione rei faâi funt. scd & tenere debetis, & vobis vehementius & diligentius
quid ait Ap ftolus ? Vbi autcm abundavitpeccatum mrs commemdare debemus : data eft, ut invenirctf,
fuperabundávit gratia : id eft , auétus efi morius, homo, ut non morlus famaretur , fedut prævaricat;o-
çommenduta ef medicina. Quid aliud nifi fuper nc morbo crefcente medicus qusreretur. Quod ma Cap. 4.
biam lege fra&am docet , ut gratiæ adjúto is explicatin fequentibus: Ergò cùm de hu tra
rium quæreretur , quando intraétatibus in É, Apoftolus oppofuit fibi: Quid ergòlex ? quafi,
Tta{}. 3. in Ioannem dicit ? Lex ergo iubet, dator legis mi quæ utilitas legis ? Refpondet , Frævaricationü gra
Jo4mm.
- -

feretur in eo quodlex iubet. Conantes homines im tia pofita eif. Hoc eff juod dicit aliù : Lex fìiin
plere yiribus fuis quod à legepraceptum eft, ipsâ fuâ travit ut aliundaret deliäum. Et ibi, quid add].
temeritate & præcipitiprafumptione ceciderunt, & dit ? Vbi autem abundayit deliífum,fuperabtmdayi,
non funt cum lege, fèd fùblege fa£tifunt rei. Et gratia. Quia leviore «gritudtine contemnebatur ad
quoniam viribus fùù implere mom poterant legem, fa iutorium, meditine crevit morbus , & qu«fituf,
άi rei fublege, imploraverunt liberatoris auxilium: medicus. Quid ergù lex ? prævaricationis gratia pò
& reatus legisfecit agritudinemfuperbu. AEgri ftaeft , unde humiliaretur cervix fuperborum mul
+ tudo fuperborùm faéfa eft confeßio humilium: iam tum fibi tribuentium,& voluntati faa tantum arro
confiientur ægroti quia «grotant ; veniat medicus ut B gantium, ut fibi liberum arbitriumpoffeputarmt ad
• ' r#id, fanet «grotos. Et multis in eodem tra&atu iuftitiamfùfficere, hoc cft, ad opus juftum gpg
interie&is addit : Lex fubintravit ut abundaret randum quod lex praefcribit. " Quid aliud mi
delitium. Hoc proderatfuperbis ut abundaret deli fifuperbiam lege fraétam docet, ut gratiae
átum..Multum enim fibi dabant, & quafi viribus fui, quæreretur auxilium , quando de quinque
mitiltum4£gnabant, & non poterant implere iuffi ferim,44
forticibus differensplcniffimè dicit ? íicit ihj 4wlngu*
tiam , nifi adiuvaret ille qui tufferat. Superbam hi aliquit , quare ergò data eft lex ? Ipfe expofhit rfk, II,
illorum volens domare Deus dedit legem, tamquàm Apoftoliu Paulus: conclufitfcriptura omnia fub pi;- A/pind,
dicens : Ecce implete, ne putetis deeffe iubentem. cato, ut promißio ex fide Iefu Christi daretur cru
Ibid. . Non deeff qui iubeat, fed deeft, qui impleat. Et dentibus, Qui enim «grotabant, fanos fe effaput4•
rurfum : Lexpræparabatmedico venturo cum gra bant: acceperunt legem, quàm implere non potir4fit,
tia & veritate, tanquàm ad aliquem quem ciirare didicerumtim quo morbo effent,& implorayerumtm4
vultmedicus , mittat primum feryum fuum, ut liga mus medici. Voluerumt famari, quia cognoverunt fé
tum illuminveniat. samus non erat, famarinolebat, laborare, quod mom cognofçeremt nifi datamlegem
& nefanareturfamumfe effeiaâabat. Miffa eft lex, impleremom poffent. Immocems enim homo fibi videba
ligavit tum, inyenit fe reum, iam clamat deligatura. tur, & ex ipf4fùperbia in iocentiæ falß infúnior fiw
Pro gratia fcilicet impetranda.Quidialiud nifi b4t, Ad domumdam ergò fuperbiam, & ad defudan
fuperbiam lege fra&am docet, ut gratiæ adju dam, data eflex, non adliberandos «grotos, fedad
tóriú quaereretur,quando in fèrm. 6. de verbis cymvincendos fuperbor. Vtilis ergò erat lex adpr*-
serm. 6. d, Apoftöli dicit praeëlariffimè ? Data eft ergò lex dend4 peccata, qui4 reus homo abundantius fa£f#
verb. Appjf, illa, ut invenireiur infirmitas. Parum eft hoc, nom C eft ex prævaricatione legis , poffet edomita füperbi4
cap. 4. fòlùm ut inveniretur,fed ctiam ut augeretur, & vel implcrare auxilium miferantü. Et mox inferius: ftff,
Jic mcdirus quæreretur. Si enim levis morbus effet, Cùm ergò prævaricatio adiuníta fit peccato, ideô
comtemneretur : fi morbus contemneretur, medicus 4bundavit deli£tum : 4bundante autem delitto, difci;
non quareretur: fi medicus non quareretur, morbus humana fuperbia tandein fubijci & confiteri Deo,&
mom finiretur. Iileò ubi abundayit p:ccutum , fu dicere : Infirmus fum : dicere etiam illa verb4 Pfalmi,
perabundayitgratia, qu« dclevit cunéta peccata quæ qu« mom dicit mifi amima humiliata : Ego dixi, Domi
invenit : & admom peccandum volum:ati noflra cona me miferere mei, fana amimam meam quiapeccavitj
tiadi:torium fubminiflravit, ut ipfa voluntas mom, bi. Dies me profe&ò , citra omnem auxcfim
in fe ipfà, fedim Deo l&udaretur. Quid aliud nifi loquendo, deficeret , fi omnibus locis Augu
fùperbiam lege fa&am dccet, ut gratiae adju ftihi congerendis operam impenderem, qú
servi. * i.de torium quæreretur, quando in fermgnc unde bus hanc maximi momenti do&rinam, pa
ver0. Apo3 *. cimo diöit : Quare ęgò data eftlex, fi non po rumάue intelleétam tradit. Nam nonhifi
cap. 8.
tuit vivificare ? Lex, inquit, Àpoftolus, praväri unum ha&enus locum ex libris quos cx pro
cationis gratiu data eft , prævaritationi, gratiapofit4 feffo de Dei gratia confcripfit addüxi ; qüi cx
£f, ut tefaccret præváriátcrcm. Qggre ut me face omni parte undique eandem do&rinam %.
retPrævaricatorem ? quia noverat Deus fuperbam rant ; ut tamen nullâ ratione à quoquarn du
tuam: noverat, quia dicebas , 6fi fit qui doceat ! ôfifit bitetur, quin- hoc ipfum quod jam teftimq
qui fihi offendat! Ecce lcx dicittibi: Non comcupifces, niorum accumulatioiie dccfaraviinus, ipfiffi
Cognoyif* £gem dicentem : Ncn concupißes : Surre mum illud myftcriofum & alti(Iìmè abfcondi
^rit coiicºpfientia , qttai;t;13; 110 vera : inerat enim, D tum confilium fuerit, quod in danda Iudaeis
fcd re£ii$ttar. Capifti coiiart vincere quod inerat, legc Dcus præ oculis baßuit, ex una aut alters
& apparuit quod latebat. Superbe, per legem faëtus Augufiini & Profperi atteftatione, opcræ pre
esjr cruricator : agnofce gratiam , & efto laudator. tium eft intelligere : Ergò , inquit Augufîiâus, £» pߣ•*
Quid alivd nifi fupcrbiam lege faétam äocet, ut iam dicere cæpiram, quia hot e$t in leg? magnuw
ut gratiæ adjutorium quæreretur , quando in n)feri* m » idco eum datám, ut crefeente pcccatę, hu.
 ~

'49 LIB E R A
htt:i!.trenfarfuperbi, humiliati confiter:ntur, com
f:ffatarentur. !£« funt vi* occult«, quts notas
fecit Moyfi, per qter* legem dedit , qua p::a£tum
a'iu1diret , & fùperabiindaret gratia, Noit crude
liter hoc fecit Detis, fèd confilio m:dicim :. Aliquando
emihvidct:ir fili homo fatus , & ægrotat : & in eo
qtiod «grotat, & non féhtit, medicum non qu«rit.
Augeti morbus, crefcit moleíia , quxritur medicit;
,,g. & totum fìnatur carpit. Quod paulò ante non
minus præclarè dixerat : Habet aliquid obfcurum
traditio ipfà legü. Ad hoc enim data eft lex, ut cou
yintcr:tur linguidus & medictim imploraret. Ipfa
eff yia occulta Dei. Quam conviétionem lan
guidi, occultamque viam Dei, clarius mox
rbia. Explanat : Ergò quia hoc ibi my?eritimef, ideò di
cefíatam legem, t;t conyincerentar peccatores, & ad
gratiam accipiendum m:dictim invorarent. Vnde t!e
zonyi£usejf, quem in fe transfigurat Paulus Apofo
lus,dicens: Infelix ego homo, quis meliberabit de
corpore mortis huius. Per mandatum enim deh*nf**- B
P R I M V S. ' ;a
di
hoceff. Hecafii;na
buit:* fant ergò mirabi!i4
fcrutata tefimoniaDei,
efl. Scrutando prºpter
verò ifta • }
mirabilia, tandem ei hoc myfterium Augufti- '
no proferente manifeftatum cft : Noli fuperbire,
noli de tua qi;« nulla eft virtutepraefumere, & intelli- .
ges quare fit à byio Deo, bona lex data , qtt« tamen ^,
vivificare mom paffèt. Adhoc •iiim data eff , ut te de .
m4;no parvulum ficeret, ut te adficiendum legiin
vires de tuo non habere monffraret: ác fic opis indigiis
& egenus ad gratiam cónfugeres3 clamares: Mifèrere
mihi Domine quoniam infirmus fuir. Hoc ergò fcru
tando intellexit hic parvulus , qtiod minimus Apofte
l.rtim Paulus, id eft,parvulis offendit , ideà d;tjílè
gem qtt& yivificare mom poffet, qttia conclufit scriptiira
omnia fub peccato , ut promißio ex fide Iefu êhrifti . ..
daretur credentibus. Ita Domine, ita ftc mifericjrc ,
Domine, impera quod nem poßitit pleri, imò impera
quod mon nifi per tuam grati.tm poßit impleri; ut càm
homim*s perfu** vires id adimplere nequiverint, omne
os ob!ruatur , & m:mio fibi magnus videatur. fdem p. - -

ta tfft erat quaedam rixa in feipfo : unde dicit : Video myfterium fecutus præceptorem fuum S. Prof. £?7. g
aliam legem in membris meis &c. Cognovit fe in mi per exponit : Omnia quidem opera Dei teßimonia pf, §. -

feria, iii gemitti , in rixa, in contentione. Ipfe fecum
fi$i non concordans , à fé diffomams , à fé refiliens. Et
qiiid ait,optanspacrim,paccm veram,pacemfupernam,
Infelix egobono, quis mcliberabit de corpore mortis
hiijiis? Gratia Dci &c. Idcm iftud occultum Dei
confilium, multum miratus eft Auguftinus,
uando exponere nitebatur, cur dixiffet Pfàl
jgit maieffatis & bgnitatis eius : nihilj, eorum eff, lií. PL.
qaod non fuperdum fit atque mirandum.T sed multa
mirabilia funt tefimonia legis ipfius ; quorum utilitas
& igftitia altißime latet, ciim quæritur quare data fit
lex, quae virificare non pºffèt, & ex qua mom itffifica
rettir omnis caro coram Deo. Meritò ergò hanc alti
tudinem fert:tatus eft, qui intellexit, per legis diffi- 1

tes, Mirabilia tefliinonia tua. Cùm cnim feipfùm cultates id egiffe mifericordiam Dei, ut qui lcgem im
intcrrogaffet : Cttr ergò lex dat4 eff, qti& vivificare plere non poterant, conyertcrcntur ad gratiam ; &
non poffet , & ex qua mulla effet iuffitia ? Ref dirimâ oprapprehenderent, quod proprijs viribus affé
•^ragafiim.
g. pondet fibi ; Nempe mirandum eff,» nempè ftupen
P. .» qui nom yalebant.
im Pf. 1 18.
eomr. 27.
C A P V T x II.
Lex pædagogus ad gratiam per terrorem : eft & gratia
teftimonium, & quomodo. -

X hoc Auguftini & Profperi vel potiùs A Deum invcnti fint, ut tot homihum millia, r, Ppiß. ad
Scripturarum facrará dc&rina fic pro yendita rcrum fuarum pretia ad pedesApofto- &alias.
pofita jam intelligitur , quam reétè lorum rcpcntc pcrcrent, quod nullae gentium
Apoftolus legem vocavcrit pædago Ecclefiae feciffe memorantür. Scd ifta confide
cala*. 3. gum quando dixit : itaque lex padagogus mjicr ratio paedagogi rarius ab Aug. pgnderatur.
fuit in Chriíto, feu ut Græcus lcgit, in Christum. Altera câqûe veriffima, & ififànéti Do6to
Hoc enim duabus ex caufis di&tùm effe, codem ris iucubratiónibus frequentifßma , qucd eos
Auguftino apcricntc intelligiinus, ficuti dua qui fub fe vivebant Iudæos tanquam parvulos
bus de caufi$ aetati tencrae átque Pueri.i paeda ad agnitionem gratiae Chrifti, & confequcn
gogus adhibetur. ter ad fidem Authoris ejus manu duceret, &
Prima ut lex effet cuftos eorum,ne nimis pro quodammodo cogeret, quatenus defeétu vi
culà Dco ad idola fugerent, quemadmoâûm rium fè id quod jubebatur implere non poß
parvulo cuftodiendo cuftos apponitur. Hoc cernebant, ideoque peccata legis cognitione
agtem lexfecit quatenus eos legiflatoris, hoc non caveri , fèd magis ÉÉ cümulari.
cft, unius Dei terrore vindicantis tranfgreffio Hoc enim ipfo potentiffimè fuädebatur, ut
ncs legis fuae, in ejus agnitione& cultúquam quia Dcum fciebant injuftitiæ & crudelitatis
£#£*. ad.vis carnali contineret
Auguftinus, : Spiritus
qui hoc per fanétus,utrumque
Moyfen dicit, inquit expertem, fùfficientes vires rogantibus datu
rum cffc non diffiderent, quibu$ praecepta tam
- ' previdit, at & timore vifiblu fama cu$todirentur qui difficilis legis implerent." Hané paedigogicae
nondùmpoterumt ex invifibilium fideyiyere: & ipfe ti B manti-du&ionis fationem explicät librö de
1iir• contra merem iffum folveret &c. Et infra : Conclufio eo natura & gratia : script;ras utique non advertens £ib.***.
4disiant, rim erat timor umiu Dei. Et contra Adiman mori arguentis,
legis Tcfiafitenti,utubi dicimus
propter illaham:
qua effe fiant, £,A.3:
intentionem
perperam i2
“*** tum : Veteri homini fugientia;pofuit quod timeret.
Cuftodia ifta profuit Judæis quantum dici non confugiatttr ad gratiam Domini miferantis , velut
Poteft. Nam inde faétum éffè tradit Augu pedagogo concludentein eadem fide qua po$teà revela
ftinus, quod Chrifto vcnicnte tàm propc ad ta tit, t.bi & dimittantur qua malâ fiunt, & eadem
C gra:i4
 5« DE GRATIA CHRISTI SALVATORIS s.
z$. a. syi, £rafia iuvante non fiant. Et lib. de Spir.& litt. Am A quàm p«dagogus perducit, ut fic aonferatur homini
&lt;.c.io. & iniuílus ut itffcttur,id eft,tit iustiis fiat,lcgitimè quodconferreipfa mom petuit. Et inferius in eo Ibid.
[lege uti debet, qua tamquamp«dagogo perducatur ad dcm libro : Nom ergò legem evacuamus , fed le
gratiam, per quam Jo'am, quodlex iubet poßit im gem fatuimtu , quæ terrendo duit ad fidem. Ideò
££££££* plere. Et accuratiffimè libro de gratia Chrifli: [quippe lex iram operatur, ut territo atque converfè
;;;* Cùm ad hoc potiùs valeat legis agnitio , fi gratiæ adiuflitiam legis implendam, Deimifèricordiam gra
**** defit opitulatio, ut fiat mandati prayaritatio. Ac tia largiatur. Et libro de perfeétione juftitiæ: Lib. deytrf.
per hoc ufque adeò aliud e$t lex , aliud e$t gratia, ut Ad hocenim lex 1{fa præcipit , ut cùm im his implendis**. tap. $.
jex non folùm mihil profit, verùm etiam plurimum homo defecerit, mom fe extollat fuperbia tumidus, fèd
vbfit, mifi adiuvet gratia : & hac ofiemdatur legis ad gratiam confugiatfatigatus : ac fic eum lexter
- wtilitas, quomiam quosfacit pravaricaticmis reos, ca remdo ad Chriífum diligendum pædagogi perducat
git confugere ad gratiam lilerandos, & tit concupif officio. Et uberiùs mültò pòft explicafis illud,
centias mala, fupcrent adiuvandos. lubet enim magis quod lcx fubintravit, ut abundaret deli&um,
quam iuvat, docet morbum effe, nomfarrat, imo ab ea & fuperabundarct gratia , id eft , inquit, ut Ibid. e, 19.
acciperet homo præcepta, fuperbe defuis viribus com
£ib.de spir. potiùs quod mom famatur augetur, ut attentius & fidems : im quibus deficiems & facitu etiam prævari
*litt.r.iy, follicitius gratiæ mediciua quaratur. Quod ctiam
-
expreffit libro de Spiritu & littcra : Quod ait: cator, liberatorem falvatoremque requireret : atque *
cónclufit Scriptura omnia fub peccato, ut promißio ita eum timor legishumilem faitum, tamquämpada
ex fideiefw Chri$ti daretur credentibus ; ipfius com gogus ad fidem gratiamque perduceret. Ita mul
clafionis utilita, diífa eft. Nam conclufit ad quos tiplicatis infirmitatibus pofleà acceleraverunt.
ufùs, mifi quemadmodum alibi dicitur, Priufquàm B Quod breviter nervofeque complexus cft,
veniret fides, fub lege cu$todiebamur, conclufi in eamiquamvis nulla faéta pædagogi tcrrorifque
fidem que po$iea rerelata eft. Lex crgò data est ut mentione , quando advcrfus Iulianum di- Lib.?, tu
Igratia quæreretur : gratia data eft ut lex impleretur. xit : Lex irami operatur, hoc cft fupplicium , ut '''**'*
Vndè illud brevifIimum quo cun&a comple ad iram evadendam Dei gratia requiratur. Nem- ;££;
'tib. de gra- &itur: Lex ut multum adiuvet, ad hoc adiuvat pe quia hàc irae feu fupplicij comminatione, 369.
*** ***** gem
£•p, 9;
ut gratia
gratiarequiratur. Etutiftud
dettoniiratur, : Proinde
lex per perle
gratiam im peccatorcm jam de legis prævaricatione, &
propria infirimitate conviétum atque confu- .
pleatur. Sed hanc Pædagogi rationem, quam íuní , adiutorium gratia Dei compulit pofcere.***f**f.
præcipuè in danda lege Dcus attendit , non Ex quibus omnibus, alijfque quae profcrri
Ë lex , fi tantummodò juberet quid poßerit locis apcrtiflìmè conftat, legem præci
homini faciendum fit , cumque de praevarica iendo & non adjuvando, & Prævaricatori
tione convinceret , pcccata cumularet_, & Ê fupplicium intentando, paedagogi officio,
! imbecillitatem ejus patefaceret , nifi fimul gratiam non dcdifle, fed oftendifle à quo , &
fupplicium legis trahfgreííoribus intcntaret. ünde pcr fidem pctcretur ; ut rc&tiffimè juxta ,
Carnalis enim animus non magis Prævarica iftam Auguftini
xerit: expofitionem
Lexpedagogus Apoftolus di-.4l4f.;
mo/ler fuit in Cbrifto. * w*** • y •

tiones agnitae lcgis, quàm Pcgcata contra lé

gem incognita? dctcftatur, fi bona carnalia , Hâc eâdcm confidcratione ca quae plerum
quibus folis inhiat, etiam legis tranfgreffione que dicitur, Lex fubinde etiam Teftimonium ap
fé adipifci poffe arbitretur. $££? ut „ pellatur, non tàm quod teftetur quid Dcus
fèrio legis prævaricationem Pertimefceret, ad ° jubcndo vetandoque fieri, vel non fieri velit;
eamqué cavendam gratiæ adjutorium à me fed juxta S. Auguftinum quo hominibus de
diatóre quaereret, neceffe erat, aliud apponi prævaricatione conviétis demonftratur effe
legis trarifgreffioni malum, quod cùm pecca puniendos, & ut legem impleant pœnamóue
t6r vehementer exhorrefceret, & tamen viri evadant, auxilium gratiae poftulandum, Non
busfe fentiret fuis vitare non pofie, ad implo enim eft adjutor operantium, fed teftis Pec
randam gratiam cogeretur. ' Hoc crgò ma cantium, fimul hoc ipfo tcftimonium reddens
lum pœna mortis fuit temporalis, æternaeque implorandæ gratiae Dci, qua poffentjufti effè
damnationis, fi legern prævaricatione Š juftitia non fua, quam viribus fuis operantur,
ret. Sic enim lex omnis torquet, retorquet {cdjuftitia Dei, quam fcilicet per adjutorium In Pf. 77.
que miferorum animos , dùm id auferendum gratiae tribuit Deus. Teftimoniiim eft, inquit, in
tranfgrefforibus comminatur , quod vehe quantum aliquid probat, Lex autë in quamtum iubet.
mcntius diligunt. Hac ergò de caufâ, ple cum fit una eademj, res &c. Tejiimomium legis eis
rumque docet. Auguftinus legem tanquàm qui lege non legitimè utuntur, tesiimonium e$t quo
Pædagogum {everum atque terribilem , in comvincantur puniendi peccatores,his verò qui ea legi
firmos ánimos ad Chrifti gratiam agnofcen timè utuntur, teslimonium e$t, quo demonslratur ad
dam invocandamque tcrrore fupplicijPerdu quem liberandi comfugere äebcmt pcccatores. In eius
xifle, quod convi&ia pcr prævaricationcm in enim gratia e$t iusiuia Dei te$timonium habens à le
firmitáte , fine Dei auxilio fe cffugcrc non ge &Prophetis. Et ad Bonif. lib. 3. Lex eo ipfo quo fibr* 3.
££ de nat. poffè fèntiebant : Hanc itaque iiisiitiam Dei non D in ea nemio iu$iificatur, fcilicet cjiis praecepta fa-***'"'*
*3***. c.i. im praecipto legis , quo timorimctititur , fed in adiuto ciendo, teíimonium perhibet iuslitje Dci , quia" * *
quogratiæ Christi , ad quamfolam titiliter legù relut ipfâ non juftificat, cùm juftus ex fide vivat.
pcdìgogi r 1 M o R ducit, consiitutam effe qui im Sic ergo cum lex mom iustificat, impium de prævari
tibro 4. ad tellij, &c. Et ad Bonifacium : Ad quam Dei catione comytatum , mittit ad iußificautem Deum,
*•• f. c. 3. gratiam lex de prævaritatione t Lvr, spo, tan atque ita iustitiæ Dei perhibet testitnonium.
C A P V T.
 53 L IBE R P_R 1 M V S,
•,
/

• ,. 34
¥
C A P V T X 1 I I.

Quo paéto lex ad hominis juftificationem & legis imple

tionem à Dco ordinata eft,

X his quae diximus, non eft jam diffi- A bis e$ utile fub pectato arâius manifefia/j, conc!;di,
cile col!igcre, quo paéto lex ad fùfu ne ad faciendum iu$titiam, hoc cft , opus j:ftutn,
j tcm hominis procurandam data fit. de lib.ri arbitj quafi proprijs viribus pr«fuftiatur.
Nam dici quidem lex debct, ad affe Qua de caufa cum Iudæorum qui Chrifti Do
rendam legis juftitiam, hoc cft , ad juftifiian mini a tate vivcbant obduratifiima fùperbia,
gun data, uon tamcn immediatè per lcgera, neq;legis difficultate, ncquc peccatorum fuo
fed Per gratiam. Immediatus verò fructìs & rum gravitate fànarctur , ipfàm excorcatio
fcopus legis, fuit rcάiffimam rcgulam ag- ndo nem fecutumque ex ccecitate deicidium oin
rum , cavcndorumque tradcre , c j s rcctitu nium facinorum horrendiffimum adhibuit , ut
dinis ac pul.hritudinis atque honeftatis infpe fraéta illa indomita cervice tandem aliquando
&ionc fiimul cernerent pcrvcrfitat. m, diftor refipifcercnt , fcelerifjue magnitudine com
tamque fœditatcm fuam ; déjuc so fine, ut puréi, cxlefìis mcdici gratiarì fibi ncceffàriaam
cum animofitatc nondùm cdómita, ad im cííe faterétur: Quidfa&um e$t in i£ü? Iudæis in
plendam legsm fuis viribus fifi profilii erit, terrogat Auguftinüs : In pcccato fuo comprehenfi rm pf. 5*.
multiplicationc przvaricaticnt m de feipfis fùnt, quia Chriífíim oscid runt . c* de ipfa ha3nitu rem*. A.

crubefcercnt , Éœnarumque inpendentium diepeccati,p!us humiliati fìmt, & maiore tu fili

tcrrore ad invocandam cam qua carebant, li tate erig, hitrucrunt.' Et quowvdohoc, ' Saper
berationis gratiam ducerentür. Itaquc prae lis quippe eos rem pernittcbat perfici. Fatiuu ab I%i4.
varicaticnum cumulus, quo f perbia conterc $tulit fìipc; bam , per eorum cenfjìònem, ihdai;ef:-
rctur non fuit ex intentione vel ordinationc B tia deleyit facimtu per Dei miferationrm. Fiiiiifi qtiid
Hcgiflatoris Dei, fcd cx praevificnc dumtaxat: fis , fenf.&fi quid fr, eri«iti, excæcatus es, £ra£i
;'. faétum cft, ut cùm ì(ìud cp rtuniifimuim & lapfus es , agnovisii infirmitatcm ttain , fùpplicâ
n:edito , noli til. fatus 1':{:ri. Qucm fànandæ fu
uperbiæ curandæ remcdium elle ccrncret, ut
Potè quæ nulla re aptius ac facilius quam pec perbiae Iudaicae modum accuratius cxPlicans
catorum ncm:cro, & gravitate & forditatc fì in quaeftionibus evangelicis , quofiam Iudxorum
nctvr; iHud nox oblatum arripucrit , eo pro tradit, tanto fuperbia tumore periclitates , ut ci
Pcmcdum paéto, quo ad fuperbiam, et an- clc expedierit primò fion credere ; & ad hec fuiffeceraig;, £*^£«/?. r4.
.Matth.
&orum fuorum cliquandam & cdonandam ut mom intelligeremt Dominam loquentem per parato
graviffimis pcccatis ütitur, non ea pro- uran la, quibus non intelleífi non in eum crederent , non
do , fed praevidcndo , & in ufiin fuùm oblata c;edentes attam cum ceteris defperatis crucifigerent:
vcrtcndo. Haec tantumn:odo differentia cft , atque ita po$ eius refùrreífionem convertcreiitur.
quod fin.ui hic aliquid pcfitiuum Dcus opc Audi caufam tàm exoticr mcdicinae : Q&9riam
ratus cft, quatcnus legem tot prævaricatio tanta erat eorum fuperbia , tit tali humiliatione
mum ά tulit. Scd ita Dcus multa efft degcienda, Ecce quam tcrribili, quam fe
jam olim circa Fharaonem cpcratus eft bona, vcra, quam à carnalium bominum cogitatio
quotidicque opcratur,cx quibus bomines ob nibus abftrufa mcthodo Deus utitur, ad curan
durantur, nu!Ia cnnir.o cülpa Dci : cui nihil das ægritudines iflas occuJtiffimas , qgiiu$,n5
tribucridum cft in hujufmodi, nifi bcncficium, quidéin fe ægrotos cfiè arbitrantur. Vt nihil
homini verò qu:cd ejusbcnitate corrumpatur. rhircmur, fi ád contercndum illum ingcnitum
Jtaq; propter juftifIìmas prgvidcntiae fua, in ó invctcratüm,que Iudaicae gentis fa£ii , lege
bonitatis excrccndae cáufas lcgis tàm diffi in lapidibus íantum fcriptâ ufus cft Deus, qu*
cilis laticnem intermittere noluit,quantumvisncn hifi majores cupiditäti ftimulos admové
præviderct, & fupcrbos implendi gratia pcr dos fœdioraq; pcccata fecutura praevidebat:ut
culpá füam deftitutos eam implcrc non peffe, vc! fic defua fęditate crubcfccrënt, imbcciiii
& ipfâ difficultate detcriora fecutura pcc tatcm agnofcerét,humiliarcntur, ad mcdicum
cata quibus morbus augerctur. Hcc cnim curr«rcrit, gratiâ qua rercnt,impctratis viribus
ipfùm ad invocandam mcdici gratiam, affé r,&è vivciînr. Ifi; funt viæ ócculta caicftis
qucndam que j;;flitiae implerdæ facultatem mcdici, quas ncc à methodo mcdicorú corFe
& facilitatem fuperbis utilifIimum cft, juxta ra}iú ab!:orrerc dcclarat. E$t ergò etiam, inquit, Qg**.
r4.
illud Aug Audeô dicrrefaprili effe utile cadcr: in i£}a ratia mird;rint corporalis.Nam&pleraf;mtd c4 cuistâ.
't*. y4. de aliquod apertum mar:fc£;rf, peccatam , unde fki, n3:a pliis afìigìt ut fít,&ip{a culjra qu« ad gcut
civit. c. 15.
difpliceant,qui iam f b. placendo ceciderunt.Salubri* lcs pcrtinèt,fica opus e? in:rinfccu* imfundi,nifi fefsií
enim Pctrus fibi difpli, ait, ;;ai:de fcyit,quam fibi pl»- vidimdiyls claudánt &pc;tus üèt,prodejjenem} fftt.
cuit, quando praj^m pfit. V ndè & facer i{3}tatis Ex quia declaratiónc perfpicuum eft , guan
A/al. 82. άicit:Imple furís cíit m ignominis&querent noinem vis lex prxvaricationis gratia pofita gicatt£•
tuam poìirie. Et in hoc ipfo argumento dc quo & virtús cflc pcccati, iram operari , cffe ::*-
1*. de tra- ftagimus profunditiae: ficcjjtm e*&%*- ftratio mortis atque damnationis , ultimo ta
- - v * ^ ' - - ... /•. \, ^, s,

tua Chrjf; C 2. -
pncm
*ap. 3.
 35 DE G RATIA CHRISTI SALVATORIS 56
men eam in fàlutemhominum collimaffè ; ncn ^ tia. Non enim inutile aut ncxium dici debe*
ut per gratiam fufficicntcm impleretgr, quem afíequendæ fanitati, quod agro tus n £dicina
adinodum recentiores aeftimant , fed ut ean li quodam dolore cruciatur : \'edici quippe ,
dem gratiam agnofcendam, implorandamque fcopus cft , ctiam per ipfas vexationcs, apcr
docerentur. Hoc eft enim quod Apofloltim, tióúe vulncris molefiaS, ncm aegravam inter
Auguftino interpretante , clamantem audivi imiere , fed aliquid in inferiori iicet grsdu
rnuS: Conclufit Scriptura omnia fub peccato, hoc confcrre recupcrandæ fanitati. Vrdè appofitè 7.
eft, Lex in tabulis confcripta omnes fub fe Auguftinus , cùm juxta Apoftolura praemi
peccati & prævaricationis reos conclufit ; quo fifkt : Lex ipn eji data quæ poßit vivificare. ££* , a.,.,.
fru&u, quio{copo? Vt promißio ex fde Iefu Chri mortuos quibus virificandis effit gratia vel effaria, •ríí
ff, daretur credentibus ,hoc cft, ut gratia huma non fòlùm pcccati prcp.t {atione & domitatìmepro
no generi promiffà, precibus cx fidc fufis im $tratos , verùm ctiam ipfius ligu additæ prævaricatie
lorata, credentibus donaretur. Nam hoc fibi me conviétos deberct o;'endere, fàlutis couferendae
vult illud folemane præclarumq; Auguftini pro intuitu hoc Deum fccifîè demonftrans, adijcit:
£?if. $9. nuntiatúτ]uod toties inculcat: Quod lex imperat Non vt periret, quifjuis hoc um Dei miferiterduetiam
£e natura fides impetrat. Itemque illud: Ideo iubet lex, ut ad tunc intelligerat, fed ut per regnum merii, adjappli
<:rati• mone.f qutd faciat jdes. Et illud: Lex data e$t, ut £ium de;timatus , & iam fibi per prævar tatiose* le
*? ** . gratia quæreretur : quæ data eft, ut lex impleretur, gü manife$tatus Dei qtt*reret a liutor uia. Non er
******** T Quæ cùm ita (ìnt, nemo exiftimct parvam gò ut hominibus defperatio inijceretur Pecca
$******
άμ. fuifíe legis utilitatemi, vel Deoinvidiäm
X. i%. %*$'? » n cum B ta prævaricatione ctimulata funt, & peccator
m Cum

- Manichæis creet, quafi à Deo malo data fit,
quod virtus peccati nuncupctur.\lultum enim
profuit pcr omncm modum ; fed non ut gra
Q. A P V
ar&iffimè fub iniquitate cóclufus; fed * cótra
rio, ut fpes adipifcendae fànitatis coaciperetur:
Nemo enim •jf infanabilior eo qui fibfana* vatesar- -*-*-*..
Pfalm. 58.
T X I V. ••*. .-

lex virtus pcccati, & iram operatur, & in fingulis hominibus

etiam Chriftianis, & in tofo populo Dei, qüi inftar vnius
hominis eruditur in quatuor ftatibus, ante legcm,
fub lege, fub gratia, in pace.
E c verò aliquis putet effeâus iftos A centiam: peccati enim m:m regnori mififwr £i.^ccs
legis, in folis Iudaeis habuiflè locum, fione autem accepta peccatii p. r m t mdatuiw pirati*
Chriftianis verò qui jam fub gratia efl in me omnem concupif entiam.1)cChii'iens ad -

er Iefu Chrifti pat[ionem rcvclata Chriftianos loquebatur quando dicebat: £ga FP, $.
vivumt, legem praecipientë efficacius aliquod autem fic audiunt qued aitlex, Nom côc'£ßts, sr£ec
adj tcrium ad bcnè vivcndú poffe ccnfcrre. quia didicerint fuffi ereJ bi arú irentur, nec.£*titia
Docet enim diverfis in locis Äuguftinus ngn gratiæDei ad faciend m quod itffuin est, da;a££rae
*minùs in C hriflianis, quamdiu multum in fua tutem crcd.mt & petamt , ad hoc ris lex fùb aetarit. -

virtute confidunt, & de impctrandis bcfè vi ut abundaret deliétum , qt ed de Itaiax &-

vcndi viribus non multâ folliciti funt, legem άtum e$t. Parum cnim eft quia non implcmt qtadgræ
{ubintrafle ut abundaret peccatum » Praevari cepit lex,Non concupifces, fed imfi pcr jip rtxant &
cationem, atq; iram ©pcrari yi£tu$mó; effe Et inferiusin eademEpift.Lex fine grata(ctiam ntgl
peccati. Nam 3eChriftianis adChriftianos lo fub nova lege)facit abundare del ęti m , & iratae
£ib. de nae. quebatur quand9 dicebat:, scripturę utique nem fine Spiritu occidit. It bet ideù ut fuere it(aavzati,
& grat«. 1. Aylm.,, „vi Teftamenti , ubi dicimus hanc effe in & mosfrà infirmitate fùb lege fatigati viuteris*
tentiorem leg v.arguentis , at propter illa quæ perpe gratia pofcere noyer mus. De Chriftianis ad Chri
,.m funt, confugiatur adgratiam Domini miferam ftianos loquebatur quando dc drinar iilam
tis, yeltt pædagogo com cludente im eadcm fde, ju* tradebat accuratius : Cùm ergo ibi furt»iv r.p£ re*
effeà revelata eff, ubi & rehiittantur qu« male fiunt, fciens quid obfervare debeat, moni.tm juain*****
% câdemgratiâ iuvante nem fiunt. Audis in Scrip- B {bi tribuendo, & quafi de virilus fuis pr*fiaecidis,
turis non vcteris tantùm, fed etiam novi Té incipit confligcre yalle bello α mtra vitia , & pr£ar
ftamcnti hanc cíle legis arguentis intcnticncm? fuperbiam fùperari. Ecce flatum hoiniiris jara
Et idem uberius de cadcm noviTcftamcnti le Chriftiani, qui audit legcm irftsr ttdrii, ££
«a#.** ge confirmans:H£c effds ad quam pracepta com ccncupifccntia fimulatùs, & pi gnare fr=
jellttnt , fuâ videlicet difficultate, ut lex imperet gratia conatus vincitt r ac prcflcri itur. Cujus
c«p.*2. & fides impetret. Et itcrum de {ùperbienteChri flatum graphicè depingcns in ccnfèquónibus:
fliano quales Iudæi fuerant, piis ne effe eft offen Invenit ergo fe ligatum difctltatibus ctp.darim, nil
dat, & cadendo vexetur, vexatufj, nem fùrgai: & & non p ffe vi.mpropter com pcd. * am # lare. iwlw
ideò tantiim 4udiat vecem legù , quo admoneaiur im Jt m fe jintit diJaltate yji;or m : & tamqttaeimrrra,
plorare gratiam Salvatoris. De Chriflianis ad imp fibilitatis recto , portfj, datfs , quæ sua ut,
3Cbrißianos loquebatur , quando dicebat, ut utîle rrat mon iny.i.it. ' Nonnc eft ipfifinunu
probaret gratiäm Chrifti advcntu jam datam illud qucd Apoûolus dixit : Conda/it s.rPtirae
&;>. d. rfw "°° <!}c fcientiam legis: $cientia quippe le is fne or, ne fub pecc.ito ? Itacuc talis , ut pcrgit Au
£u-:.i.7. gratia spiritus, opvratur i homine vmnem contupj guttiijus, iamJcit quomodo viuere deleat, & foj- *
- timis;
 ~~ > *

\§
57 L I B ER _P R I M V S. 58
tus in vit audit; vive benè, fecundùm quod nofti. A tiae neceffitate nondùm agnita , pugnando fù
Antea rmiiii mom mover* , quemadmodu* viverer, peratur additajue peccatis ignorantiæ præva
modoaccepiffi & mofi. Conatur & non poteft, li ricatigna, multo arétius vinculis cupidita
-

£«:um fe fentit. ' Quid ergò in tali lex ifta tum fuarum ftringitur, & peccatorumì Pon
Irêùl. operatur? Audi fequentia inferius: Et nunc dcre opprimitur: donec coiitrita viriiimjfua
p;igna contra concupifcentiam Deo defiftente ab adiu rum confidentia, faftus ille detumcfcat, qui
torio, laborare potes, vincere nom pot*. Et càm in oppugnandis , vincendifjue libidinibus
z. fucris preffus confuetudine tu.t praya, humiliabitur feipfo nitebatur; ut ita fit il!i difficultas im
eor tuum in laboribus, tit iam corde humiliato difcas plcndæ legis velut 'ÉÉÉ ad agnofcen
clamare, Infelix ego homo , quis me liberabit de cor dam divninæ gratiae neceffitátem, & ad cam
pore martis brius ? Ecce finis folius fegis fupplicitcr implorandam manudu&io. Tunc
etiam in Cbriftianis hurnilitas , ut mcdicus ergò transfcríur ad ftatum tertium , in quo
imp'oretur. Et modum cxponens quo, & fub adjutorio gratiæ firmiliter vivit , viriliter
caùfam quare humilitas ifta & in Chriftianis $um concupifccntijs pugnans & fuperans. Qui
generetur ex abundantia videlicet deliétorum, bus debellatis fequitur quartus ftätus, vi&o-
quae ex lcgis prævaricatione proficifcuntur, & riarum omnium finis, pax exuperans omnem
Jùid. ut gratia requiratur , addit ulterius : Quid fenfum in æterna vita Sanétofum. Duo ifti
ergo re£tat mifi quarefatum eft ? Conclufit fcrip Primi ftatus fiint ante gratiam, duopoftremi -

tiira omnia fub peccato , ut prcmißio ex fide Iefu
Cbriíti daretur crcdcntibus. Lex autem fubintra
fit ut abwndaret deliétum. Audi probationem
etiam in Cbrittiano: Accepi:fi verbum, a cepi:fi
praceptum , nec defini faccre qued male facieb.t,
& accrpto præcepto, a ges pcccata per prævaricatio
nem fuperbie. Si te ignorabat, vel difce te, humilia
tus damabis, à neceßtate lileraberü.
Quapropter qui rctr iftam à fundamentis,&
ordinatiffimam divinae providentiae legem in
bcrnandishominibus , nem folùin univerfis,
É etiam fingulis, planius intelligere velit,
1. £•f. 1$.
illi attcntè confiderandum eft quod Apofto
lus dicit : Non priùs id quod fpiritale, fed quod
animale. Nam ex quo humana natura pcr pec
ingratia. Primus omnium dicitur ante legem,
5 fecundus fub lege , tcrtius fub gratia, quärtus
in Pace: quamvis vecari ctiam poflent, primus
ignorantiae , fccundus fcientiæ, tertius gratiae,
quartus pacis. In Prim9 ncc pugna libidinum
£{t , ncc viétoria ; in fccundo pugna fine vi
&toria, in tertio Pugna cum viéîoria; in quar
to finis pugnæ vi&óriæque plena requics. Pri
mus, tcrtius,& quartus non funt hujus loci, fèd
£lus fecundus, in quo hominem fine gratia
folâ legis inflruétione fultum, cum coiicupif
centijs pugnam inire diximus , ideoque hon
modofüperari, fed affigi vehementiüs & ar
&ioribus concupifcentiarum vinculis alligari,
ut difcat fraétà fuperbiâ de viribus fuis conce
- w -

catum à cognitione vcritatis , & bcnè viven ptâ, fibi non tantùm Doótorem , fèd etiam
di facilitate in cœcitatis tenebras & concu adjutorem , hoc cft, gratiam Chrifti cffè ne
*. pifcentiae difficultates lapfà eft, quemadmo * ceffariam. Statuum iftorum diftin&io apud
áum per aetates corporis ftaturafquc diverfas, Auguftinum valdè celebrata eft , dc quibus Lib. 4. fama
non uino impetu nequc fàltu, fèd pedetentim fupérius multa diximus. Vbi varijs ejus tcfti- getere lepß
à pueritia ad fcnc&gtem tranfit, ita quoque mònijs ftatuum iftorum omnium differentiam,*3**?.*•
anima per ordinatiffimos gradus à veritatis C praecipuèque fecundi Proprietates declaravi
ignoraritia re&cque operandi difficultate , ad imus; quod videlicet in illo ftatu fublege homi Lib. 83. 44.
virtutis amiffae plenitudinem revocatur. Hinc nem non adiuvet fides, vel fpiritus Dei, fed fuis
fit ut quatuor diftin&os ftatus, juxta confue viribus cum concupifcentijs quae per prohibi-;
I.
tam providentiae medicinalis methodum, ple .tionem magis acccnduntur, pugnans vincitur, •ap. 118.
rumque percurrat , quam non nifi infòlita graviusq; proftcrnitur, doncc hominer, Deus
quadam benevolentia redemptoris nonnullae prævaricationum cumuio co pcrducat, ut ipfe
magnae animæ prætergrcflae funt , quae non adjuvare crcdatur, hoc cft, ut gratiam agacf
gradatim , fed fubitò ad perfe&tam virtutcm cat neceffàriam cffe fibi, poftuletquc pcr fidem
in qualibct aetate tranflátæ funt. Primus ab co qui fpirat ubi & quando voluerit. Vndè
igitür ftatus hominum fingulorum , qui ad &flatusifte abAuguftino vocatur 4:tegrati,&in
É fortem pertinent , eft ante legem, Iam igitur quifquis miratur, cur Dcus umi
qúando in magna legis ignorantia , adccjuc verfo populo Iudaico legem dcdcrit, quae gra
benè vivendi çœcitate verlantur : in quo fta tiæ adjutorio deficicnte (paucis cxceptis, qui
•tu anima fub carnalibus cupiditatibus jacct, fub fidc gratiae ctiam tùm vivebát) nihil in eo
fine vi&oria, fine pugna : neque enim hoc operarctur, nifi ut crcfccntibus pcr prohibi
agit, ut cum eis véiut inimicis dimicct , fed tioncm fcicntiamquc legis cupiditatibus, Pe$-
ut eis velut beata perfruatur. His ftatus cstis praecedcntibus prævaricationis acceffü,
É; plenus excipitur à fecundo, in quo îî addcretur, iili confidcrandum cft di
vinam Providcntiam omnia pulchrè modc
mo legem cognitionemque veritatis acci
pit, qua`quid agendum càvendumque fit vi- D rantem , ita diucrfàm generatiònum feriem ab
áer, fuppíicioqúé pcr fidem Dei Propofito ab Adam condito, ufque ad finem faeculi admi
iniquitäte revócatur. Hic ingentis ægritu niftrare, quemadmcdum unius hominis aetas
dinis fuae nefcius , quia inexpcrtus idcoque à pueritia ad fenc&tutem ufque divcrfis tem
propriarum virium fiducia plcnus, vincere pórum, profe&uumque gradibus terminatu;-
'coriìtùr hoftiles illas , quas iam agnofcere Nam quia omnc pülchrum cft à fumma pul
cœpit,rcrum tcrrenarumcupiditates: ßdg**- chritudine quæ cft Dcus, tcmporalis autem
C3 pul
 59 D E G RATI A CHRISTI SALVATORIS 6o
polchritudo, rebus dccedentibus fuccedenti-^ opus effe fentiret , cuipia fide atque humilita
bufque peragitur , hinc fit ut habcat deco té fubderetur. In hoc ftatu à Moyfe ad adven
rem fuum in fingulis quibufquc hominibus, tum ufque Chrifti eruditi funt, per quem ter
fingula quæque ætas ab infantia ufque ad fe tius ftatus, gratiae videlicethaéìenus typorum
neétutemi, habeat ctiam exercitia quibus ad omnisgeneris obfcuritate velatus, palàm prae
fapientiam eruditur, ipfique minofis majo dicatus eft, & etiamnùm prædicatur, & ad
rifque perfe&ionis gradatione ornatum fuum. finem ufque fæculi praedicabitur. Quo fini
Sicut ergò abfurdus eft, qui juvenilem tan to, fequetur ftatus quartus æterna generis hu
tùm aetatem , tanquàm cæteris pulchriorem mani requies in perfeétione virtútum fæli
vellet effe in homine temporibus fùbdito, ut ciffima. ' Quas diverfas temporum ac pro
^ - -

pote qui invideret caeteris pulchritudinibus, feétuum ætates , Præclarè £xplicat Auguftinus r,„,;,:
quæ cæteris ætatibus fuas vices atque ordi in Enchiridio, primò in fingulis hominibus. cap.3.
riem gerunt; fic abfurdus eft, qui inipfo uni Harum, inquit, quatuor differentiarum, prima e$t
verfo gcnere humano, vel certè in ipfo uni ante legem,fecunda fub lege, poftquàm illa (ubin
verfo populo Dei unam tantùm aetatem fub travit ut abundaret peccatum, tertia fub gratia,
gratia, tanquàm omnium vegctiffimam defi quarta in pace plena at[ue perfeëta. Deindè in
derat. Nam & ipfum humanum genus, univerfo populo Dci , qui velut unus homo
tanquàm unus homo fuas aetates agit. Quod toto fæculi decurfu inftituitur: Sic eít, in
igitür de aetatibus manifeftum, hoc fimiliter quit , & Dei populus ordinatus per temporum inter
de virtutum exercitatione cogitandum eft.* valla,ficut Deo placuit, qui im menfura, mumera,
Non enim minoris abfurditatis cft, eadem vir & ponderecumita difponit. Nam fuit primitus ante
tutis & eruditionis exercitia pucris ac tyroni legem, fecundò fub lege quæ per Moyfem data e$t;
bus, quæ viris eruditione virtuteque perfe deinde fubgratia, quæ revelata e$t per primum Me
&tis imponere, atque vnam aetatem ac viresin diatoris adventum, quartò in pace Plena atque
z¥. 53. qq. omnibus poftulare. Vndè Auguftinus: Quod in perfeéta, prout ex ea quæ pro fingulis horiìi
3*vf.49.7 uno homine reâè educato, ordine natúræ, difciplinaj, inibus data fuerat, explänatione fùpponit.
contingit hoc proportione in univerfùgenere humano Hæc igitur quatuor quafi aetatum humani
fieri per dirimam providentiâ, peragij, pulcherrimâ generis differentia, ad intelligendam inftitu
£f. Quapropter totum gentis hüiííaíü in qua tionis humanæ ac divinæ gratiæ œconomiam
tuor fimiles ftatus ordinatiffimè Dei prövi perquam ncceffària eft: cujus jggratione vel
dentia diflributú eft, in quorum fingulis illud ininùs attentâ confideratione forfan contigit,
aPpofitè ad virtutem erudivit. Primò enim quod non pauci omnia confundendo in into
ante legem in profunda veritatis , adeoque lerabiles abfurditates lapfi funt, dùm gratiam
Propriarum cupiditatum ignorantia verfatúm Dei non folùm fecundo ftatui, quo fub lege
et , ut cum pófleà temporis progrcffu ad cogfive quifque fingularis homo, five Dei popú
lus vivit ; fed etiam primo ftatui ante legem,
nitionem veritatis virtuterìque pertigiffet ,
$um gratitudine agnofçeret, ex quoprofúnd9 adeoque Turcis , Iudæis , Ethnicis, Paga
Deus liberaffèt. `in hoc ftatu âb Adæ lapfu nifqué largiuntur, etiamfi gratiám ac dato
ufque ad Moyfenfuit. Deindè Deus oculos C rem eius Chriftum , nec nomine tcnus, vel per
humani genéris dirupta ignorantiæ cæcitate, fomniuminaudiverint. Qua inordinata cön
per promulgationemi legis aperuit , ut £gri fufaque gratiarum profufione prærogativas
tudinem fuäm, exferenté fe , adcoque crefcen
- a.
tempori novae legis auferunt, Chriftianifque
te per pugnam cupiditate, difccret, Pœna$us tollunt gratitudincm, qua adventui & prædi
territum pugnando gratiæ
fuccúberct : ut Præte£%°. cationi Saluatoris obflriéti funt. Sed aliàs de
άrinam ádjutorio & Mediatoris fibi his dabitur commodior differendi locus.

C A B V T X V.

Quae fuerit radix talis œconomix populi Dei,

-— quantùm ad legem & gratiam.
V o D fi fortaffe quæras undè oria- A lcvanda. Verumtamen confilij fui profundi>
tur ifte hujufmodi, five in fingulis tateum non tàm altè demerfam effè Deus vo
hominibus, five in toto Dei populo luit , quin fanéto Auguftino aliqua ejus propa
temporum diftributio atque inftitu landi generalia argumcnta fubluxerint. Po
tionis ordo ? Rcfpondcre poffcm cum Augu pulus enim ille vetus totus carnalis erat, to
ftino, qui dicit: Hæc temporis di$tributio refer tufque vifibilibus rebus diligendis immerfus,
* £pi£}. 95. tur im altitudinem divitiarum fapientiæ & fcientiae ut nihil fupra hofce fenfus externos , five ia
Dei, de qua ditum e$t, Qgam infcrutabilia funt iii hac, five in altcra vita quærendum intellige
dicia ei;;s, & invcsiigabiles via eius. Solus enim ret. Propter quam puerilium animorum im
ille novit occultas difpofitiones animorum,& becillitatem, ficut rerum fpiritualium incapa
arcana nomenta temporum, quibus unicui ceserant, ita ad quofcumque colendos Dcos
qucidonea cft afferenda mcdicina . Ipfe no proni, quorum quafi fatellitiofe terrenorum
vit quà populi ætate, faftus cjus legis terrorebonorum cupiditates implere pofle fperarent.
frangenùu$fit, quâ Pcr gratiam iufiiiuitas fub Itaque talibüs hominibus quid crat conve
n1entiuSy
 6τ L IB E R P R I M V S. 62
nientius, quam ut fi nondum effent idonei A proptereà grandefcenti non excutiuntur è manitus, ut
qui legem fpiritalem , propter carnalitatem altquid iam ttilius tradet qtiod grandcm de et ? Ve
ac fùperbiam , ipfius juftitiæ dileétione ferva rumtamen ti; ipfe dediái fuo tuo, & nutes parvulo
ret , faltem bonorum temporalium , quae dili «* codicem grandi. Nem ergò quia illa quaß iudicrâ
gebat promifiicne , poenarumάue quäs horre puerorum Deus per movum Tefi:;;;entum excußit dc
bat formidine ab idolis arcerentur : ut ita dif manibus filiorum , tt aliquid titútis durct grändef
ccrct, in vifibilibus rebus unum amare Deum, centib;;s , proptereà priora illa ipfe non dediffeputan
donec advcniret difpofita temporum plenitu dus e:t , ipje utrumque dedit. Έtenim hòc po
do, quâ jam gratia tcmporalibus contem ftulat ordo difciplinæ naturalis,ut paulatim à
ncndis neccflaria donaretur. Qua de re mul garvis exordijs ad pcrfc£tiora ducámur : quæ
AL;b. costr4
tis in locis Auguftinus profundè d:fkrit : No fi quis tyronibus iã ipfo infìitutionis limine
44inmant. tam effe iam debet, inquit contra Adimantinum, propofuerit, praetcrquiam quod oleum & ope
eap. 18. armaltadbucpopulo congruenter carnalia &tempora ram pcrditurus cft, infupcr hoc obtinebit, ut
lia præmiafuiffe promiffa,fèd tamen ab uno Deo cuius animus difcipulorum ipfà rerum difficültate
ejf creatura omnü & fuperior & inferior. Itaque, reperculfùs, àvcrfionem ac dcfperationem in
Zbid. ut addit : Dicimus ita effe i$ta munera Dei, ut ta duat infanabilem. Qgantò `reétius igitur
men fint infima , & in comparatione falutari coii temporalibus terrenifq, præmijs Iudæas Deus
fjìonù non fòlùm amittenda, fed ultrò ctiam proij tanquàm parvulos ad fe áttraxit,non ut in illis
cicnda : carnalibus tamcm h«c amantibus, & mondiim maneretur, fèd partim ut illis quaß blanditijs
capiemtibtts promiffa cælefia , ne ab idolis & dæmo B Patris deliniti ipfùm qualiterëumque colere
fuüus i$ia peterent , utiliter à Domino Deo effe polli confucfccrcnt , & paulatim difcerefit meliora
£i***-**- cita. Et in libris contra Fauftum : Éam re fperare, partim nêilla minora bona quae dile
ā ;;* rum diffenfutionem ac dflributionem temp.rum ordo £tioni fuae fubtrahi viderent, ab alijs Ä? Dijs,
.-*: fofactat , ut priùs apparerct etiam ipfa bona terrena, fivc dæmonibus quærerent. Réétè igitur £ib. 1o. d.
qtiibus & humana regna , & ex hoftibus vi£tor« de Auguftinus : Sicut vulnus hominis; ita humaiii ge- crvit. c. 14,
putantur propter quæ maximè civitas impiorum dif fieri* , quod ad Dei p p'lum pertinet, reάa eruditio
fufa per mundum fupplicare id, lis & damomibus folet, Per quofdam articulos temporum tanqu. m «tatum
non nifi ad finius veri Dei pote$tatem atque arbitrium Pr fecit acceß bus, ut à temporalibus ad aterna ca
pertiiicre. Vndè Ô* vetus Tesiamentum fecretum pienda , & à vifibilibus ad invifibilia fùrgeretur ; ita
regni c«lcrum tcmpore oportuno aperiendum pro fanè ut etiam illo temp.re quo vifibilia promittebam
fniffionibus terrenis operuit , & quodammodo umbro tur divinitus præmta , unus tamen colendus comm.em
fiu opacavit. Vbi autem venitpleuitudo temporis, daretur I eus, ne mens humana yelpro ipfis terrenis
1ut novum TeHamcntum revelaretur, quodfigaris ve vitæ tranftori« beneficijs, cuiquam nifi vero anima;
tcris relabatur, eyidenti testificatiomeiam demon$tram Creatori ac Domino f. baeretur. Optimè igitur
dum erat, effe aliam vitam pro qua debet hac vita populus Dei adhuc tcrrenis defiderijs infir
£}id.c. 79. contemimi : & aliud regntm pro quo oportet ommum mus, ea ipfà quæ temporalitcr cxoptat bona
£*££ adverfitatem patientißimèfù infima atque térrena vitæ tranfitoriæ neceffa
finere. Nimirum hoc duabus iftis humáni ria, & præ fempiternæ vitæ beneficijs contem
generis ætatibus, duobufjue teftamentis Deus nenda , non támen nifi ab uno & vero Deo
docere voluit, bona temporalia, & à fe petenda, c cxpeétare confucfcit : ut ab illius cultu etiam
¢ propterfe contemnemda, ut tandem Dcus ipfe , in iftorum dcfiderio non rcccdat ; ad quein
bonum bonorum omnium quæreretur. Cu tandem maturior faétus contcmptu eorum, &
-. jus altiíïìmae & humanifIimae providentiæ, ab cis avcrfione perveniat. Qüod fi ille cul
nonnulla veftigia in rebus infimiis cernimus. tus Dei ex temporalium bonorum defiderio
Nam ex illius radijs humanam providentiam profe&us , totustcrrcnuseftatque carnalis, £x
$erm. 1 1 1. illuftrantibus proficifcitur, ut quemadmodum quo impoffibile fit legem Dei & praecepta nifi
de diverf. : alibi Auguftinus dicit : Benigmâ & paterna im
carnaliter obfèrvare, & confequenter neceffe
£ap. I. dulgentia haudonet tcmporalia purvulis, quæ non efì, non fcrvare ; tolerat hoc incommodum
vult remanere in filijs fuis tam gramdiufìulis iam paterna benignitas,ut à talibus hoc faltem ob
proficientibus. Donat ergò ptteris nuces, quibus íineatur inchoationis exordium , quod ob
fervat hareditatem. Ludcntibus & dc quibuflarn lu tineri potcft, fi id quodjuftitia legis poftulat,
diaris fe oblcftantibus ccdit patema pietas, ne defciat obtineri non poteft : atque ita adveram præ
«tatis infirmitas. Hoc ergò qucdin uno fi ceptorum obfervationem quoquo modo via
§iolo homo pater facit , hoc in toto populo fternatur. -

l)ei Deus Pater fecit. Ludicra conceffit pue- ; Hâc igitur carnalium animorum fola terre
£is , ut pofteà temporibus oportunis pilâm na bona diligcntium in capacitate perpenfa,
haeredita$ aetcrna eis appetéda panderetùr. Sic quid reétius oportuniufjue ficri potcrat,quám
enim hanc ipfàm comparationem applicat ut populo talium rerum dileétione cœcato,
rn Pf. 73. huic propofito Auguftinís : Quare ipfà (ter ideòquc infirmitatem fuam ignoranti, faci
rena)prima promitt`oportebat? quia non primo quod D leque quidlibet fe faëturum fuperbè praefu
fpiritale eft , fed quod amimale. Primus hcmo de ménti, ut illis bonis potiretur, lex daretur
terra terremus , feaum.d. s bono de cælo calefis &c. fpiritalis, ut fi nondùm poffent eam ex illa
Sed tamdìt primis homo terrenus es, quamdiu terrena témporalium dile&tione fèrvare, quæ fineju
feph. Ntimquid quoniam puero damtur quadam ftitiàe dile&ione fervari non poteft, faltem hoc
Puerilia ludiira , quibus puerulu animw auovetur, fe non poffe, ipfa lcgis Prævaricationc c9g
.' ' C4 nofce
 «; DE GRATIA CHRI STI SALVATORI S 64
nofcerent ? Nam praeterquam quod ita füb A quafi defomno experrc&i fciunt ; & ex inftru
virga in unius Dci cultu continebatur , ctiam &tione legis vehemcnter fe improbare fentiunt,
£fùs cjus nonnihil premebatur, ut advenien frænandas atque fupcrandas. Vndè de æru
vetandem fàlvatore fibi de infirmitate convi gine occultè fru£tibus nocente loquens Au
&o, gratiâ ejus neceffàriam effe fateretur. Iux guftinus : Qgod malum æruginis , cui, viti*- ,, pp.A,.
t}&.*. r»nt fum aptitis comparatur, mifi qtiod dificillimè appa
.ta illúd Augüftini
adverf. legu veteri
: oportebat ut in Teftamento
lex impónereturfuperbis, & de fuae yoluntatis ret, ficuti e$t multum de fe fidere. Atira e$t enim
«* Prophe moxia, qua hcc imfru£fibus latenter opcratur, fiitit
•«p. 7.
* yirtute fidentibus, quæ mom daret iuftitiam fed ittke
fet ac fic mortepravaricationis impliciti, ad gratiam in moribus occulta füperiia. Hinc itaque dc fjis •
confugerent, non iubemtemtantummodo fed iuvantem, viribus lætalitcr confidentes, confligendo fù
quáfíro Te$tinento revelata eft. perantur & cadunt, iterum iterum jus conati
Nec hic aliquis imperitè dixcrit: Cur ergò rclabuntur, donec ipfà pugnandi Prævarican
dex ifta tàm paucis Iudæis profuit ? ProfÜit dique experientia cruditi, Deo miferantc cum
enim plurimis in ipfoSalvatoris adventu, quo Apoftolo clament : Infelix homo, quis me libera Arams. 7.
vepente omnia bona ad pedes Apoftolorum bit de corpore mortis huius ? Gratia Dei per fe
abjeciffe, nullafque gentiüm Eccléfias invita fum Chriftum Dominum no{lrum. . Potuiííet boc
tas ex Auguflino demonftravimus: qui re eis Deus beneficium, fateor, fine tanta diffi
&iffimè monet, non efTe confiderandam Iu cultate , fine lapfibus, fine prævaricationc to
daeorum infidelium multitudinem', quia fem ties itcrata, gratiam loco legis dando,con
¢£yf. adpcr boni malorum numero fuperántur : Nec B ferre : Sed quis aognovitfenfùm Domini? Aut quù Rom. ii.
Qalat. furbae, inquit, infidelium confideránd« fhnt. Omnis confiliariti, eius fuit 3 Novit ipfe quae tuiquc
enim area multis partibus amplerem, habet paleam tcmpori , homini & ætati fit apta medicina. Lib. de •*-
quàmfrumentum. Nam quantumvis pauci Chri Agit, ut mcdicus , iudiciofuo , nec ordinemfanan tura &- gre
ftogrederent, propter iftos tamen, ut ibidem di accipit ab ægroto. Ipfi vifum eft, tumores ani tis cap. 27.
A(om. II. obfervat , dixit Apoftolus : Numquid repulit morum dolore comprimendos effè ; venenum effe
Deus plebem fuam ? Abfit. Nam & ego Ifraèlita quod mem curatur mifi yememo: ut fic principalis sere. 3. de
. fum ex femine Abrabam, de triba Beniamin: Non re illa virtus humilitas , accipiendae gratiae ad verbw a/^f.
pulit Deus plebem fuam, quam praßiyit. In iilis er benè vivendum capitaliter fieceffària, pugnis,“*
gò quos credituros præfcivit , illa conclufio ruinis , praeuaricationibus , expertaque per
fub peccatum, fuperbiam fregit, eofque cùm vires fuas fùperandarum libidinum imjoffibi
gentes cffcnt longè, de proxifiio inveniri fecit. litate, profundiffimè cordibus infigatur, &
Hanc igitur diverfae providentiæ rationem illa propriæ infirmitatis expericntia memo
qua quondam lex, boriaque terrena , poflea riæ commendetur, ne unquain quantumcum
gratia populo Dei bonaéîue fpiritalia difpcn que proficientes amplius dicant: Ecce mamus
no$tra excelfa & mom Domimus fecit hac omnia. Dewer, 3».
fáta funt, quifquis intelléxerit , illefacilè in
tclliget, cufidem in fingulis hominibus etiam Quod effe altiffimum& beneficentjffimú pro
9hriftianis, quadam Proportione plerumque videntiæ medicinalis confilium íí foli non
fervetur. Nam & illi'poftquàni ad agi intelligunt , qui divinae feveritatis impcriti
tionem veritatis ab ignorántia & errore con- c nihil nifi gratias, blanditias, fuavitates in Deo
verfi funt , temporalium adhuc rerum cg cogitant.' Quafi verò non optimi medici fit
cupifcentijs plcrii ægerrimè fibi perfuaderi fi vulnerum putredincm,quae- medendi fuavitate
in interitum ferpcret, ctiam urcndi fecandiquc
nunt, tantafh efTe virium fuarúm imbccilli aufteritate fanare.
tatem, ad illicitas illas cupiditates, quas jam
C A P V T X V I. -

Eadem vis cujufcumque doârinae , revelationis, fcientiae,

fàpientiæ, quæ legis, ad liberandam voluntatem. „. . *

Opus indè proficifcens eft opus naturae, -

1) Om gratiae.

X his qüae de natura legis veterisge- A corabant. Nam per hujufmodi gratias nihil
neralitcr ac de ejus effcétibus diffcrüi
aliud quam fcicntia praebctur intclle&ui qua
mus , facilè pcrfpicuum effe poteft, cognofcat quid agendttm cavendumquc fit,
uid de quacumque gratia intcllc&us hoc eft, faciendum cffe bonurn & dec!inan
exiftimandum fit , five illâ promiffio five illu dum à malo; vel ut quamplurimum ifta prae
rninatio, five gloriae Praemiorumάue pollici ftcnt, tantummodo oftcndant, quam fit mag- :
tatio, five fapientiæ revelatio, fivè exhorta num, quam utile, quam neceffàriuaι, quantæ
tio, fivc fuafiò, fivc Chrifti aut alterius exem gloriæ pœnæque mcritorium, quod decline
plum nominetur, quibus nominibus Pclagia mus à malo bgnumquc faciamùs. His cnim
nigtatiam , quam poft naturam attulêre, de ftimulis fupra fimpliccma veritatis dcmonftra
signem
 65 L I B E R P R I M v S. 66
tionem, vidcntur fuafio & exhortatio fuccen- ^ ignorando peccabat, ve! ccrtè ncficndo quam
dcre voluntatem , utpotè quæ magis confilij magnum quanque noxium pcccatum &flct;
uam nudæ do&rinæ rationem habent. Sed quantarumque poenarum feminarium pof*
quidquid illud tandem fit , tantummodo in confilium, fuafióncm , hortationem, fàpi;a-
teiie&tum inftruunt, nec aliam gratiam com tiæ revelationcm , ficns prudcnlque £;£cat
pleétuntur, quàm illam Pclagianam legis at omni ignorantiæ excufationc fublata. 'Quo
çue doótrinae , juxta illam pra claram Augu rum omnium pcrfpicua ratio cft , quia huju(- . '
[îini £ntentiam, qua cum Pclagii s Deum di modi gratia , quocumque nominc appcllctur
xífiet opcrari in nobis velle quod bonum cft , folum intellcótum nofi affeétum afii.it ; dat
tib. de g ret
uatcnus nos futúræ gloriæ magnitudine & præ fcire, non velle , multò minus facere', quià
eja Chru3fi miiiorum pollicitationefuccendit, revela.ione fapientiæ fignificat faciendum, non facit. Itaquc nc
cap. io. in defiderium Dei ftupent.mfufciiat voluntatem, fua quidem tangit ipfam radicem ægritudinis,
dctj, omne quod bonum eft , omnes hujufmcdi ve hoc cft, concupifcentiam quæ voluntati doini
abidem. rae gratiae intcrpolationes jugulavit : Qu;d ma natur, tantùm abeft ut clàm vel fanando tol
mifestius nihil aliud eum dicere gratiam qua l>eus im lat, vel mitigando ftimulos ejus frangat; ut
mjlis operatur velle quod bonum eji, quàm legem fåne talis gratiae fruétus non fit alius, quam ut
atque doârinam ? Et rationem addit valdè hominem fibi ipfi velut fpcculum cftgnuat,
perfpicuam : In lege mamj, & doéirima famëtarum quo clarius, quam folâ lege vidcat, in quibus
Scripta; aram, futtir« gloriæ atque præmierum pro morbis jaceat, quibus vinculis compcditus fit,
m.ittitur magnutud , : ad doätrumam pertinet etiam B atque ita Éus adninadvertat, non tantum ,,,.„, JAir
quod fapientia revelat. r , ad doëirinam pertinet cum Doótorem fibi effe neceffarium , fed ct am adiutorein &- iitt. £«.
fuadetur quod bonum eft. Et fi inter doccre & fua Deum, a quo eius itinera dirigantur, me d minetur ei
dere , vel potiùs exhortari di$tare aliquid videtur, omnis iniquitas , & confugiendo ad opem divin« gra
etiam hoc tamen doéìri, & genvraiitate comcluditi r, tiæ fametur. Iuvat ergò & ifta gratia, ut agro
quae quibufumque fermcmibus vel litteris comtinetur. tus mcdicum , hoc eft, veram volendi ope
Nam & fànétæ Scriptura docimt & exhomtantur, & randique gratiam quaerat , qua fiat ut velit, &
poteft effe in docendo & exvvrtamdo etiam homimis faciat quòd volendùm facicfidumque confilio,
vperatio. hortatü , fuafione , fàpientiae revèlation, pcr
Et fane fi quæ prærogativa fuafioni vel ex cepit. Qgod nifi alià vcraque gratia jävan
hortationi præ {implici doëtrina tribuenda tc fecerit, Tcientiâ fuâ convincctur efTe præ
cfiet, ut efficacius putarentur hominis ad bo varicationis reus ; nec ad aliud ci prouerit ifta
num pcrmovcre voluntatcm , ideoque magis cognitio , nifi ut fuperbia deprimatur , qua
' gratiâ exiflimanda, quàm doctrina littcris vel fuás fibiputat.
fufficere vires ad óperandum juflitiam fibi
• • - , • • • -

μ firmonibws Prompta , Profectò illa maximè

Praeceptis, ac legibus dcbcrct adfcribi. Lex Nam fi quis benè advertat, tota illa gratia
cnim præfertim prgmiorum Pollicitatione,poe legis atque áo&rinae, prout omnes jam fùpra
narumque comminatione armata longè effi commcmoratas do&rifiae differontias cgn ple
cacius ad opcrandum incitat, quàm hörtatio, $titur , non eft ipfà quæ juftitiam praegePtam
fuafio vcl confilium. . Haec enim fimpliciter facit, fed vires hominis peccato vitiati natu
aëtionem ab hominis libertate petunt, illa ju- C ralcs. Vt proindè qui gratiam talem legis
bent. Iuftio verò multò vehemcntior eft ad aut doétrinæ afferunt, reipfà nihil aliud Præ
Propellendum quam Pctitio. Et tamen cer dicent quàm per naturam effe juftitiam, quam
tiffimum cft,legcm, confilium, ac præceptum jam didicit efíe faciendam. Cognitio quippè
fub gratia doétrinæ à Pelagianis praedicatae qua quis novit quid faciendum cavendumgue
£ffe comprehenfa. Nam hâc de caufâ tantoperè fit, fion minùs'effe poteft in eo qui refiftit,
legis inutilitatem & inefficaciam ad voluhta uam qui obtemperát fuae fcientiæ & con
tis libcrationcm Auguftinus in omnibus fuis fçientiæ. Vndè enim alioquin dicerentur
fcriptis inculcat. Proindè five fuafio, five cx aliqui effe rebelles lumini? Vndè diceret Apo: 1*. a£
hortatio, five promiffio, five excmplum , five ftolus : scienti bonum & non facienti peccatum eft
fapicntiæ revelatio nominetur , hihil aliud illi ? Vndè ex audientibus idem confilium,
continet nifi gratiam Pelagianam, hoc eft, le fuafionem, hortationem, ex percipientibus
gem atque doétrinam , cofdcmque effc&us pa eandem fàpientiam, unus eam fequeretur alter
rit : quos jam de lege declaravimus. Si enim fperneret ? Indè finc dubio, quòd altcr viri
defit alia gratia voluntatis ac fpiritus Dei ad bus naturalibus eam arriperet, alter Praeter
juvans fpiritum hominis , pcr talcm gratiam mitteret. ' Natura eft ergò quæ feipfàm re
perinde omninò , quemadmodum de icge di rum agendarum cognitione imbuta libera et;
xit Auguftinus, non fanatio féd cognitio fit perindè atque fieret, fi nulla doétrinae aüt lc
Peccati, revivifcit, eminet, apparet peccatum, gis additione , fola natura voluntatis in bo
non inferitur ncc exftirpatur , fèd demonftra num opus erumperet. Nam ctiam tùm non
tur concupifccntia. 1 rocit ifta gratia, non D faceret hoc fine agendi boni malique cavendi
tollit m.orbos,fciri facit pcccatum potiüs quam $i; quam cx naturali ac vifceribus
caveri; jubet, non dat juftitiam; oftendit non infcripta lege didiciffct. Hinc eft ergò qiiod
aufert aegritudines. Ex quo ncceffe cft confc Auguít nu$ opera ex legis inflru&tigne fùfcc
qucnter fieri , ut non adjuvante aliter Deo, fa pta frcqucnter in folam naturam referat : ut
ciat ábundare pcccatum. Qui cnim ante vcl pote qüae Pro fuo arbitriofola faciat Ę
- ... - 2C1CIA•
 67. D E GRATIA CHRISTI SALVATORIS 68
faciendum lex prxfcripfcrit , perinde a£ foli ^ proficifcitur. Qgam gb caufam eam fexccnt*
fervo a£riti debet, qui opus fa£it , qucd ejus locis Apoftolica phrafi vocat Iuíiitiaih 1,9f'ra'*
Don.inus confùlit, hcrtatur , fuadct , aut ju mom Dci: quia cam nobis non dcdit Deus, quan
bcr. Hoc enim fignificat Auguftinus cùm to tumvis agendi fcientiam rcvclavcrit , fçd nos
1;). s. ad ties8icit , homiìes acccptajam lcge faiii iu naturalis arbitrijncfiri viribus cxpreflimus.
Σv*f. c. *. £htiam com3ituere dùm putant, qtied per eorum Quae fi vera funt, ficut funt vériffima nullo
m. n aditifwm diyinitus arbitrium lex foßit impúri. pa&to dubitare finimur, quin illa lcgis opcra
Hoc fignificat cùm in Epißola ad Afjlicum tio, quam non dico confilijs, fuafionibus,hor
z,;i. .«•. d.git cos Per litteram occidi, qui cimi fint czr taticnibus, fed ctiam fapicntiae revclationibus
Ἀλλὰ males , putât; fiii viribus leger f?;rtalem fe peffe quantumcumque fullimibus fivc extcrnis, five
1

- complere. Hoc fignificat cùm in fermonc quo intcrnis didicerimus, fi ncn alia profundior
£er in ill* daii, de Iudaeis in lege gloriantibus dicit : Non. gratia Dei qua voluntas moHiatur, accedat,
#;„*;'* tenentes Deam nifi in precipiis & fùis viribit fe im fit operatio noftra non Dei, fit impcrata feu
plerep £ prscepta adiutorium dcritatuit. Hoc fig manifefta , non data, fit fru&us virium natu
mimo gforis-
ÄÄ- nificat quando illum poft acccptay ctiam ig ralium ncn gratiæ Dei. Cùm ergò vires na
peud. gis cognitioncm firmärc carncm brachij fùi • turalcs ita peccati labc proftratae fint, ut non
,;,. g. &... digit , qui ?gentia*,fragilem atque invalidam, id poffint ctiam cognitam jam lcgem fua potefta
j, 3- iì.ro eft humana* fbi fufficere ad benè operandum putat, tc divinitus non adjuta facere , manifeftum
arb. •f.4. me: adititorium fpcrat ¥ Domimo , præter legem eft, legem non cffe gratiam qua liberum ar
quam acccpit. Hoc deniquc ipfi Pelagiani B bitrium ad faciendum legis juftitiam libcrc
• - . . legis doétrinaequc praeconcs, quando cx Apo tur ; fed acccpta cognitione manere volunta
ftolo lcgis juftitiam deprimente prcmcbantur, tem non minùs peccati fervam, hoc cft, fiib
s apertè fafifunt. Diccbant enim, ut Augu concupifccntiae terrenifq; dcfiderijs captivam,
- - .{ùnus refert, hominem pcr legem inftrui, quid quàm fi nullus eam lcgis aut fcicntiae radius
££?X' evitare & quid appetere debeat, qtio perliberum ar
Vit. yum naturaliter imfituin yi.ftm dem:cm;iratam im
illuftraffct. Nec enim ulla potcftas cft in cælo
aut in tcrra, quæ quantacumque fcicntis reve
.dicms, continenter & iiiííe & piè vivet. Et pau latione, aut fàpientiae illuftratione volunta
Jbid. *p. 2. Io inf&rius ar&ati replicant : Meritò dixiffe Apo tcm dcorfùm fùis cupiditatibus pronam, in
folum, quia ex leg* nciiio iuftificatur : offendit eiiim caelum retorquerc queat, nifi folüs Deus fer
tantujiu;odo les: quid faciend#i qtiidae cayendum reum iftudjugum, quo per proprias libidines
fit, ut quodilla o:iendcrit, volumtas impleat, 4* fic terrcnas prcmitur,alterius amoris infpiratio
bomo ri£fificetur, non per legis imperium, fed per nc confringat. Hoc autcm non fit ipfà lege,
liberum arbitrium. Quo fit ut re&iffimè talem feu qualicumque cognitione, fed gratia, hoc
ALib. de gra- lcgis operationcm ,feu ut ipfe loquitur, talem cft, non imperio fed beneficio, nom iubenv vclfua rAig. 1ο•.
i. ?, juftitiam vocare folcat Imperatam num datam; dcntc littera, fadiliyante Spiritu. ad Aege!*.vn
,'j.'" ncmpè quia accepto iti Perio , cx nobis ipfis
C A P V T X V I I.

'Aperitur hallucinatio cujufdam recentioris, qui c gitationes

- congruas ctiam naturales, illam veram gratiam Ch* £i
-
- ..… -

ad opcrandum ftatuit. Quid ab errore "

Pelagiano difcrcpet. , -

V o c 1 r c a fátis mirari non A in omnibus fùis capitibus enormiter ab Au

££;; Ę; quid fibi illi ex reccntiori- guftini mcntc dcclinat; ut potiùs purum fom
íí ;!». us volucrint, cui docuerunt cogi- nium Authoris, quam Auguflini fcntcntia vi
JEt im prima tationcs quafJana ordinisctiam na- dcatur. Nunquàm enim Auguflinus in om
p«rt,dijp.s , turalis dcbcnè agcnJo,cffc veram illam gratiâ nibus fuis operibus cogitationem congruam
«ap. 1 1. & qua bonum opus lcgis fieri poteft, tentatio pro Chrifti gratia propriè diéta, ad bcnè opc
ij & **. ncfquc fuperari ; & dc qua fànétus Auguftinus, randum neceffaria obtrufit : ni;aquàm ccgita
g; p> Patrcs & Concilia lgcuti funt, quando nihil tionem congruam ad bonurn optis dixit cffe
°" opcris boni fieri pofTc fine Chrifti gratia tra fatis, dc quibus aliàs dicendum erit. Nunc
didcrunt. Hanc gratiam vocant cogitationem tantùm dico gravitcr Authores iftos ha!luci
congruam , quia prævidct Deus cum ea homi nari, quando ad iftam gratiam ftabificndam
nem cpus tonum opcraturum, vel tcntationi illa loca fànéti Doétoris àrripiunt, quibus do
non confenfurum, cui cum aliâ cogitatione cet, idcò nihil cx nobis eflè pofis, quia mom
confcntirct. Hcc gcnus gratiae primum ab fùmus fùfficientcs cogitare aliquid à nobis g#3f ex
Atigutiitio cxcogitatüm voiunt, &'ab eo indi nobis : itemque quia ut Ambrofius dicit: non
catgm , quando tctics nihil boni à nobis fieri cffe impote$tate cor no$rtim & hofr.ts cogitatnm:r,
Prafque? i. poß dicit fine gratia, quia iiom pgffiiiiui cogit ire & hujufmodi. Nam in illis non affertur co
> dip i8*.«*£ijl £x hvli; quafi ex ii%ii. Scd iíta fcntcntia gitatio bona aut fànéìa tanquàm gratia, qua
$. 16,**. i33, nè a**
-
 69
-
• -
1. I B E R P R I M V S. - - ,a
benè opcremur, fèd tanquàm effe&us gratiae: A loco ex profeßo ex ipfis fontibus traditu; fij
hoc cft, docet Scriptura & Patres illis locis, mgs. Quocirga cögitatio ifta baga nóì:;
re quidem habcre nos poffè bonam cogitatio ipfè gratia , fcd opus habct gratiâ , .
Deijüä
nemfifine gratia, ficut n5n pofTumus habere bo infpiratione, qua fiat :' ' ' ' ' ** *
pam opcrationem aut dileétioncm Dei finc Deinde quamvis difputationis cäufà con
gratia , quæcumquc tandcm illa fit. ' Quod $ederetur Pâtres atquc Concilia cogitatioiieir
èx eo manifcftum cft, quia per hoc oftendere fändam agnofcere£to yera gratiâî)ei, figat
voiunt, quoufque in a&ionibus noflris gratia: illuminationes intellc&us, í luminis c&le
latitudo protendat, fcilicet ad ipfas ufjue co ftis infufionem gratiam Dei effè profitcijr:
gitationes, non quod ipfae cogitatiofies fint nufquàm tamen ycl Auguftinus'vel''ullügi
Apud Vafq. illa-.£,
gratia q
quam commendare volucrunt. -
Concilium Ecclefiæ docet, folas hujufìodi
. - - - - - -- -

Qgod
Ioc. citat. �~ ` ipfum probant omnia loca quibus
-
opi bonas cogitationes , quantumcumqúe cón
- - -

£ÂÃÄniöhegy fuam fulciunt : ut quod, Conciliüm ruas, velfolas illuminationes divihitus in

1. 1. de grat. Arauficanum cx Auguftino dicit : Divini effe
v \ - - -
ufàs effe , gratiam quae fufficiat ut opé
eap. 16. mtmeris, cùm & rečte cogitanus, & pedes no$tros remur bonum, vel teritationibus refiííarijs,
«con-.aramf a falfitate & iniuiiitia tenemus: ut quod ibidem nufquàm hoc dicunt, nufquàm fcribüht:T3
•ram. 9. dicit : Per matur« rigor m nos mihil boni cogitare Potiùs tanquàm apertum Pelagianae pravi
can. 7. ut expedit poffe abfque illumimatione & infpiratione tatis errorem ex profeffo damfiant. Nam
conc. cart. Spiritus fanäi : ut quod Conc.Carthag. dicit, cùm Pelagius multólibcraliùs, quàm rccch
cap.4. , utrumque Dei domum effe,& fcire quidfacere debea B tior ifte Scriptor, apertiffimè çoncederet :
Prof. ad 8. c. nus, & diligere ut faciamus: ut quod Profper ali petim nosfuturæ glori« miagnitudme &p.iicitatione Lib. de grae
caller. & quoties dicit, juxta id quod etiam faepiffimè fuccendere , revelatione fàpientiæ in defiderium csi «ap. ria 'IQ.
cbr;£j a :

°*'';''''"- S.Auguftinus præformaverat , definitum

ura Collat. Africanis Prafulibus fuiflè : Gratiam Dei per ab ftupentem fufcitare voluntatem, fuaderé omne quod • p •

bónum est , & ita in nobis operari velle quod bo

Iefum Chriftum, non fòlùm ad cogno(cendam, fed mum eft , reclamat ei Auguftinus , tanquàm
etiam adfuciendam iuftitiam per actus fingulos adiu 4dhuc damnatam à Carthaginenfi Coficilio
pare , ita ut fine illa nihil ver« fanétaj, pietatis fententiam proPugnarct : Qjâ manfffius, nuil
rulg. lib. de agitare, dicere,agere valeamus: Vt quod Fulgcn aliud eum dicere gratiam, qua Deus in nobis opera
incarn. & tius dicit: Pergratiam Christi cogitationisfamit« tur velle quod bonum eft, quàm legem atque doétri
&***** *** amißam recipi f.caltatcm. Nam his & fimilibus tum ? Quid quòd difertè Pelagius agnofle
locis, quae pro aflerenda ifta fua opinione af bat gratiam & revelationem Dei, qua cordis
ferunt, ipfà fuorum verborum expreffione & oculosaperit,futura demonftrat , diabolipandit infi iij. ¢p. 7S
fùperficie apertifIìmè clamant, fe cogitatio dias, multffirmi & ineffabilinos dono gratia calejîis
ncm fàn&iafo haud fecus atque operátionem illuminat ? Quid quòd orandum ftatuebat, ut /ii'.<■.•r.
fànétam , ac dilectionem Dei, reférre ad gra mobis intelligentiaveritatis; ut doëtrina etiam divina ¢ A/*. 143.
tiam Dei, ad donum Dei, ad illuminationem revelatione aperiretur ? Quid quòd fatebatur do
& infpirati9nem Dei, quo juvante bona cogi êtrinam nobis etiam faméto Spiritu quem accepiffemus Pelag. im
tamus & facimus. Sicut igitur nemo fiifi cap. 1. i.ad
etiam revelari; quid quòd fénfum Domini, qui ef! Corintl,
imperitè & infulsè ,ipfa opcrabona quæ fáci in fpiritualibus viris, meminem fine Spiritu Dei cog
mus, profcrre poffct cx mente fic loqüentium, C moviffe ? Quid quòd tamtam fapientiam domari, ut rdem in r. r.
tanquàm gratia , Dei , cùm fignificent efTe voluntatis Deioccultamy'eria nofceremus? Et ta ad A.phef.
eiïeétusgratiae ' . ; ita ncc fànótam cogita men his & hujufmodi divinæ gratiae confefIio
tionen , utpotc .jam pariter tanquàm effe nibus non contentus concludit Auguftinus eis
&tum afIcribunt alteri gratiæ Dei. Vndè fatendum effe, quod Deus interna atque oacalta /. ib. de gra
quod Auguflinus omnia bona refert ad {an mirabili ac ineffábilipoteftate operetur mom fòlum veras tia ChrifHs .
' &tam cogitationem , non idcò facit quia illa revelationes , fed etiam bom.ts voluntates. Quis cap. 24. '
eft vei gratia Dei, vel prima gratia Dei, in autem non vidct hujufmodi Pclagianasgra
quam a&tus noflri referendi funt, fed quia eft tiae confeffiones incóparabiliter luculentiores
primus effc&us gratiæ Dci. Nam ideò ex cffe, quam quicquid recentior ifte Scriptor
prefsè dicunt , opus effe gratia Dci, illumina cxcogitavit, dùm pro veragratia Chrifli ad
tione Dei , infpirationc Dei , muncre Dei ad ! bonum opus nccefíária , profert cogitationem Vafq. r. z.'
re&è cogitandum , ficut ad reétè opcrandum. aliquam per extrinfècas occafiones & caufa matura difp. 189.
Accedit quod ifta rc&ta cogitatio , ad quam les excitâtam, quæ fitcongrua voluntati. Nam cap. 16,
non fufficimus nobis, quam pcr Chriftum Ful hujufmodi revelationes veritatis ineffábili Dei
gentio authore recuperamus,non cft cogitatio poteftate fubminiftratas tales eflè ftatuebant,
aliqua indcliberata quæ præccdat primam bo quibus homo ad fidcm , fpem , charitatem,
natù voluntatem, fcd ipfam fimul compleéti omniumque virtutum perfe&ionem adducere
tur voluntatcm. Quàm ob caufàm Frofper tur. Qüod juxta doétrinam Scriptoris iftius
eam ut diftinctam à fermonibus & operibus fieri nullo paéto potcft, nififuerint congruae. I. » diff.
rit....a recenfèt, quemadmodùm & Auguftinüs: Nifi D Nam ipfe ftatuit voluntatem fefe fleétere non 189. c. 24•
£omif. c. 5. volumta fuerit liberata, & ad omne bonum aäionis, poffe ad ullum opus bonum, nifi illi congruat �~ 2. ■•
fermcmis, cogitationis adiuta : ita ut cogitare, dice ea qua prævenitur cogitatio, idque ex natura
P^ide ijh. 5.
re & agere, vel ut Auguftinus, actio , f|rmo, creaturae rationalis proficifci.
de gratia %itatio, omnia bona quæ Dei gratiam po Quod fi Scriptoriifti, tanta divinarum re
ChriJfi Sal ftulant complectauuur. Quod fortè alioin velationum ubcrtas, quam Pclagiani cclcbra
~toris c. 19 • - bant,
 .^

*,
- DE GRATIA CHRISTI SALVATORIS 72.
'S.iir, rninòr gratia fortaffe videatur quam A Sed quid ego de congrua cogitations pa
`¢ãitatiö aliqùa henéfta cx natura!ibus cxter turali, quæ ex çreaturarùm infprctione nafci
**jjae csufis' excitata, etiam illam ne quid tur, defèruenda fàtago cum Auguftino, nec.
rov; fc procudifle Ε , loco gratiae Pelagia revelatio fàn&i Pauli, qua raptus in tertium
*%ifiijfa, & Ma Ę protulerunt. caelum ineffabilia divinâ fapiéntiæ myftcria
%ijgiaiios Pr3fper in epiflola âd Rufinum contemplatus cft ad confeffionem Chriftianae.
•

°8:c£hoc tantùmi dc grátia confefios : Qupd gratiae fufficiat ? Nam ut Pelagium refeiieret,
Pro/;er ;i, ju- damlibero arbitrio fit magiílra, fej, percohor qui ineffabilis gratiæ cæleftis itluminationes,H. ib. de gra
z*J:. ad
, . A<*y*wum. ftationes per legem, per doârimam , per jeaturain, & revelationcs prædicat : Quid dicam , inquit, Chr. 3i5
- *•.... * _ •7) •,• - - t rat

'peránteii platiónem, per miracula , p;rj, terrores de rei elatiomefipiènti« ? Nequc enim facile quifqtám,A. • I.
;extrinfecus itidictoriis óííe;dat, quo gmiifjuifquefe fperayerit in hac vita poffe pirvenire ad magnitudi
'cundüm yoltitit.itis fuá moti, fi quxfierit inveniat &c. nem reve!ationum Apostoli Pzali. Et utique in eit
-
quid aliud credendati e$t ei revelariflore, nifi quod
Ίtaque gratia:n cfïè Legem, Prophetam , Doitgrtm,
-cui árcà omnes bifhiie} comimiti;ie &generale fit fu ad fapientiam pcrtineat ? Et tamen tantùm
,.
zi,
* ,
Apolog.
::diam, at qui yofttcri;t crcdant. Qua de re & in abcftut iila gratia fit fàtis Auguftino, ut po
orofìs . irca 3,Apólogetico ©rofjde arbitrijlibertate, Pe
•! .*._. tius Paulo âliam adhuc gratiám ei adhiben
¤ÉÉÉÉ.lagius É introducitur: Ordinem futim dam fuiffè doceat, ne hâc ipfà magnitudine
Ibid.
'cgipofit; benè naturac;£fodit, ac per hoc Deus ele revelationis intumcfceret & pcriret: Et tamem,
'fieiitàrijs
firit. Quid femclenim
cttrfibus
eftcon$titutis, facit inde qu4 B
creaturae contemplatio, inquit, ditit Paulus in magnitudine revelativium ,
mearum me extcllar d.stus est in;bi $imulus carnis
nifi quaedam bcna cogitatio quam Deus per meae Angelas fatam ; qui mc colāp'iifet. Ex quo
creatüram ita conftitùtam operatur ? Quid quifque fàtis intelligat, nullam cogitavionem
'&ft gratiam fc per cohortationes,per n;iracula, per É Š , five naturalcm
teríret, itifficio hominis o$tendere, nifi per ordi 1Ve fupernaturalem, ìve à creaturis excita
narias, imò extraordinarias caufàs cogita tam exterius, five ab Angelis , five ab ipfo
tiones bomas fùfcitare ? Has vcrò fepiífimè Deo mcntem etiam clariffima infpc&tione ip
effc congruas & arbitrio contcmperatas, indè fius veritatis illuftrante, eo pa&o veram effe
manifeftum eft , quod dicercnt talibus gratijs gratiam illam , quam Etclefia Chr:ftiana
præv<ftura , vfiuihquemque fccundùm voluntatù commendat. Namjquamcumque tandem co
ju« motum,inyenirepoffè fi quefierit. Quod & fe gitationé commendaveris, etiàmfi cffet con
mi-Pelagiani apud Profperum apcrtius di templatio clara veritatis , quemadmodum
ccbant , quando gratiam in eo ftatuebant, Auguftinus putat Paulum in ifta raptüs reve
froffcr in qucd homincm liberi arbitrij & rationalis gratia datiónc, cofitemplatum effe effèntiàm Dei , fi
.â, Ejj.a Crcatorisijîituat, ut perdifcretionem boni & mali, non accedat aliâ caloris & amcris in volún
- v£ngaJiin. & ad cognitionem Dci,& ad obfervationem mundatate infpiratio, nihil omninò habituri fumus
aliud, nifi cognitionem veritatis, qua quid
torum eitis fuam poßit dirigere volumtatem. Itaque
Authore Profpcro, difcretio naturalis feu co agcndum fit, cavendumάue difcamius , hoc
gitatio naturalis difcerncndi bonum ac ma cft, nullam omninò gratiam, nifi Pelagianam
fum qua dirigcretur voluntas in agnofcendo C fèu legem atque doétrinam : juxta illud Au
Dco,& obfervandis mandatis ejus, Pelagia guftifii quo omnes tergiverfationes amputat:
nis crat gratia bcnè cpcrandi. Hanc autcm IJei adiutori:;m Pelagius , mtiltipliciter injinuan- 1i;£. c. 7:
ficceffe eft eos Ë congruam , quia fatc dum putavit commemorando doétrimam & reyelatio
bantur reipfa miültos tali gratia adjútos bcnè mem, & oculorum cordis aptrtiomem & denomfira
vixiffe, feü illi gratiae fua voluntate confèn tionem futurorum, & apertionem diabolicarumiifi
fi£e ; quod nihil aliud cft, nifi cogitationes diariim , & multiformi & imeffabili domo c«le£his
hujufiîcdifuiffe congruas. Imò femi-Pela gratiailluminationem : ad hoc titijue fit divinapr£
gigni curfum prædicationis Evangelij per Σpta & promiffâ difcamus, ' Quibus deinde ful
irafcicntiam cgnditionatam ita volgntatibus men iftud intorquet : H o c E s T E R G ο
attcrnpcratam fuiffe ccnfebant, ut illis praedi C R A T I A M D E 1 P o N E R E I N L EG E.
rriia,iu,i. carctur , qui crcdituri fcicbanturi. Dicunt id a T Q_y E D o c T R I N A. Lex enim & do
- Fpif. 44 pr«fcientiæ effe divitiae , inquit Hilarius, ut eo &trina quocumque nomine appelletur, five
• 2 tiguff. tempsre & ibi in illis veritas annuntiaretur, vel am illuminátio , five revelatio fàpientiae, fivc
n intietur quando & ubi pr«nofcebatur effe credenda. (quod omnium cft minimum, & in omni le
Quid cft hcc alitid quam Deum aptè diftri ge, do&trinâ, hortationc, fuafione, i!lumi
buendo prædicaticncm juxta quod eam cre iiatione, fàpientiæ revelatione involvitur)
dendam vidct , fufcitarc cogitationcs con c o G 1 T AT 1 o, non aliâ ratione prode(t,
gruas quibus confcntiendo credat ? Nam
nifi docendo , hoc eft, opcrationem juftitiae
'indè eft quod alio tcmpore praedicationem. demonftrando, non largicndo, oftendendo,
fùbflrahit, quia vidct jjxta féni-Pelagsnos vel (quod cft cxtremum eft) imperando quid
cffe rcpclcndam , hoc eft, videt pcr præfcien- P fieri dcccat, congruat, debeat, non autcm
tiam conditionatam tales e[fe affeétus volun
operando. Hoc eft cnim diflin&ae officium
tatis ut cogitationes , quas prædicatio fufcita gratiæ, quæ voluntatem captivam iiberct, fri
bit , non fint futurae congruae, quibus affen gidam accendat , cx non volente volcntem
*. z. dú ticndo
_, r •
credat. Qui cft ipfiffimt:s mcdus quo efficiat & facientem. Eft quippè gratia, qua
J 89 c. 16. 5criptor ille fuam gratiám congruae çogita Dcus incrcmcntum fubminifträtoccultus; qua
� 14. 3* ' tionis cxponit. docct
3o,
 73 , - v
L I B E R - -
P R I M v S. . . . « -
,,
docct cos qui fècundùm propofitá vocati fuá:, A tum cft, & fao!oco uberius dec!arabit:ir.
1$. d. £r**. fi;;i;ii denahs, quid agat fì:re , & £i6i fiant ag:- Q iaprópter qui naturam gratiæ à D. Ar
cir* ?. 13:?e. Datur enim ut ipfà cordis du;:t::::::£r.iiiir. g{iino prædicatæ pau'à altius qüatn fo!o no
P. Pr<£fi. Nam quod Scriptor ifle nemine cogitat o imine perfpe£tani hábeat , fciunt nuliara cogi
J«*-*. s. 3. nis tan;uiìm congrie f. tegit, non potéft iftius tatioiiera, fivc cx naturalibus quibnf.umjus
fèntegtiæ novitatcm à cenfura gräviori tucri. caufis, five cælitus ab Agg:is,* five ab ipfo.
Nam ncc Pelagius vnquàm negavit illa3 quas Deo intus incorde per altiífimas rcvelationes
aff&rebat illuminationes Dei, quæ fine cogi excitatas, ita attcmperari pofle valuntati, ut
tationibus cííe non potcrant, fiiffe congruas; ei ad bonum opcrandum, imò volcndum con
quin potiùs hQc ipfo, quo Pcr illas volunta gruant, nificor ipfum alia interiori & poteri
tem credere, fperare , diligere , & opus bo tiori gratia operarte mutetar. Cujus ratio cft
num fácere po£e, crebroçj;e facercftätuebat, quod congruitas fit relativa : impoffibile eft
{èntiebat eßè congruas. Quis epiin eo at fur autem ut cggitatiò qua intus Beus vcrbi gra
ditatis delabatur, ut cogitationes, Deo illu tia diligendus cogitátur, congruat voluntati,
rainante & fàpientiana revelante fufcitatas, quamdiu eam concupifcentiae pondus à Dco
quibus fit ut ejüs mandata cuftodiat , in oh averfarn & creaturis incubantera affixamque
gruas voluntati effe arbitretur ? Fuerunt ergò tenet. Talis enim cogitatio,quamdiu cor tále
èx Pclagianorum fcntentia congruentiffime, permanet, erit fpecu!ativa quædam rei agen
& ad eam in opus rapiendum nön minùs effi dæ contemplatio,
jam & confeftim
jam fùfcipiendæ importunavelut aétioni *
refpuetur. * •

caccs, quam juxta Scriptoris iftius opinio- B

nem, vlla cegitatio naturalis cx creaturarum Quaproptcr ut fiat congrua , ccr ipfum novi -

occurfu excitâta effe potcft, Scd non adver atnoris infpiratione antè à creaturis avelli de
tit vir bonus, hoc ipfùm quo fe à Pelagianis bct, quo faáo mox ei ifla cogitatio prior coti
differre putat, effe ipfiffimam petram fcánda gruet. Sed hoc omne:n omninò cogitationem
li , in quam offendendo ceciderunt. Non ngn folùm naturalcra, fed quantumcumgue.
enim pröptereà reprehenfi funt Pelagiani , divinam ac fuUlinctn fuperat , nc iíius foiitis
quod fegcm atque do&rinam, fuafiones, hor virtute peragitur, foroq; Spiritu S. concupif
tationes, illuminationcs, revelationes , cogi centiae vincula dirumpente , & cor ipfum feu •
tationes, five maturali providentiâ , five Dco voluntatem tali beneficia libcrante,péragi po
infpirante {ufcitatas,tanquàm Dei gratia præ teft. Hoc quifquis in iilo cxcmplo dé Dei dile
&icarunt: Nam & hoc ip(um Augufìinu$ fre &ione intellcxcrit, in cæteris operibus bonis
c.n.cari!. quentcr fecit, cùm utrumque fit d.num Dei, &fiire nullam difficultatem in intelligendo patietur.
sam. 3. quid facere debeamus, & diligere ut faciatius : Sed Nullum, enim omninò cft opus bonum , nec
hoc eft quod Catholicas aures malè habuit, effè potcft, nifi ipfà legis juftitia diligatur,
qucd hujufinodi dona fcientiæ, quam fides yera quam quidiligit , ille eíl qui Deum $iligit, pr;¥. 13. r;
r;;. «rrat. & doéirina fama effe dicit ex Deo, tàm congrua effe prout haec fufiffimè in alio tra&atu plurimis à.p.ij…
c*lib. arbit. poffint voluntati , ut illam ad opus bonum Auguftini teftimonijs, diverfifj; Principijs ejus natur* c. s.
***. 19. íublevandam rapiendamάue fufficiant, abfque adverfus eundcmiftum Scriptorem declarata 6. 7. 8. 9*
eo quod longè altcrius rationis gratiâ velùn- c funt, qui non fèmclin D. Auguftini doótrinâ -.

tati conferatur. Hoc tanquàm certiffimum tàm Ê vcrfàri folet, ut non tàm Aug.
errorem profcripfcrunt, hoc Profcribendum explicare, quam: imaginationes fuas narrare,&
effe neminem Catholicum dubitare fàna do opinionumi novarum fulcra quxrcrs vidcatur,
&rina pcrmittit , ut jam utcumque dcclara
C A P V T X y- I I I.
Vera & fundamentalis ratio, cur nulla doârina, vel revelatio,
vel cogitatio congrua liberare pofìt arbitrium
- - v - - - -
: cx
termino dquo, & adquemliberationis pctita.
X jis quae haâenus de legis doétrinae- A putabimus.Dire&è nam%; fèrvituti voluntatis
que cujuflibet natura difquifita funt, fub dominátu impcriofæ cupiditatis opponi
rion cft difficile veram radicem pcrci tur. Itaq; liberatio voluntatis fit, pcr infpira
* pcre , cur captivæ voluntatis libératio tionem novi amoris,videlicet amoris juftitiæ,
ad bcnè operandum ; majoris mglis opus fit hoc cft amoris Dei ; quo anianus ab amardi
quam ut de étrinae vcl cogitationibus ifitelle creatura avellitur, &' quodammodo furfùm
&us quibufcunq; affcribi qucat. Hujus ergò fufpenditur, ne deorfùrì in antiquam fervitu
vera fatio duplex ex Pra:di£tis colligi potèft, tem, concupifçentia creaturarum titillante re
- ' una ex parte tcrmini quafi a quo libcrâtionis labatur.Tenct enim cæ'eßis amoris deleétatio
iftius, altera ex parte ternini adqtiem. Tcrmi mentem ne libidinibus confentiat.Quod fimul
nus à quo libcrationis arbitrij cft concupifçen atquc fit, jam à concupifcentiæ dominatione
tiae fervitus, cui peccati ii crito nianc pata eß. libcratur.' Hanc liberationis naturam fæpè
Tcrminus ad cuem cft charitas juftitiæ , hoc. indicat Aug. ut quando contra Fortunatum pjus .•n:
efì Dei, quae fimul cft quafi caufa formalis qua dicit : Propter gratiam Dei, qtta liberat nos à lege tra : ortuma
voluntas cft formalitcr libera, ut alibi fufìus peccati & mortu, (boc eft à concupifcentia) ad tum.
diäurifumus, quando dc iilcro arbitrio dif iuffitium conyerfi l.bcramur • Ecce libcratio
■» - Pcr. `
 »; DE GRATIA CHRISTI SALVATORIS 76
per converfioncm ad iuftitiam, fupple divino A Domatcharitatem, cuius deleétatione vincaturdele- £$. 1. •per.
armore diligendam. _ Nam hoc paulò fupe άatiopea:ati. Hoc cft quod dixit : Diffufa gla-7; Are
rius perfpicuè exprefferat. Cùm autem grátia ritas in cordibus, m0$fris, vimcit carmü concupifcen-j â i; ;
Dei atnorem nobu divinum imfpiraverit, & mos fuae tias, ne confèntiat eü admalefaciendum, fedpotiùsT" " "*
volamtati fubditos fecerit, quibus diétum e$t vos im li adbemefaciendum. Hoc eft quod dicit in En- rn Enchiri
bertatem vocati eslis, Et gratia Dei liberavit me à chiridio ad Laurentium, cum de cupiditatisdie rep: i 17.
lege peccati & mortis, (lex autem peccati e$t ut qui dominatu praemififfet: regnat carnali aupiditas <****
ctimque peccaverit moriatur) ab 1:ia lege liberamur ubi non e$t Dei charitas, mox de charitate tan
cùm iu$ti effe caperimus. Hoc cft cum ad jufti quàm quae contra concupifcentiam fit vera
tiam diligendam divino iflo amore conver voluntatis fortitudo , fubjungit: Si autem
£ib.4. ad timur. Et libro quarto ad Bonifacium: Quid refpexerit Deus &c. Et agi homo caperit Dei Spiri
fepf.*.*. mihi obtemdùliberum arbitrium, quod adfaciemdam tu , concupifcitur adverfus carnem fortiore robore
iuflitiam liberi mi mom erit , mfi oris fuerit ? Qui charitatis. ' Qg9modo autem haec fortitudo
.facit igitur oves homines ipfe ad obedientiam pietati, charitatis exerátur,adijcit, Vt quamvis fitadbus .
humana, liberat voluntatę, Quem autcm facc quod homini repugnet ex homine mondùm totâ infir
re, nihil eft aliud quam infpirare voluntatem mitate famata , ex fide tamen iuftus viyatiufej, vi
bonam, nec voluntas bona aliud Auguftino , vat : im quantum non cedit malæ concupifcemtiæ vin
- quam charitas , qua juftitia diligatur. Et in cewte dileétione iuffitia. Hoc cft quod multipli
£ib. I. Re- libris Rctra&atiónum: A cuius concupiflemtiæ ter dicit,dùm hanc luótam cupiditatis & cha
*****3. dominatu non liberat mifigratia Deiper lefùm Chri B ritatis luculentiffimè tradit , in primi libri
ftum Domimum mesirum domo Spiritus fanéti, per prima ad Simplicianum quæftione: vbi fimul
quem diffufa charitas (hoc cft amor juftitiae feu oftendit nullas voluntatis adverfus cupidita
Dei) in cordibus mo£iris vincit carmis concupifcemtias tem feu concupifcentiam effe vires nifi chari
me confentiat eis ad malefaciemdum , fedpotiiis bona tate roboretur: Comfèquens, inquit,erat ut quo- Lib. 1. ad
faciamus. Et praeclarè libro primo cperis miam nondum accepta gratia, concupifcemtia refifti Si"?'*.
£it. 1:2}•. imperfc£ti contra Iulianum : Ab hac ergo me mon poterat, augeretur etiam. Item : sentitfejer- ?"*"** -
*P. f. 16*. ceßitate feryitutis (concupifcentiæ dominan pum dominantis cupiditatis. Et [latim : Vinuitur
tis) ille liberat qui mom folùm dat pr«ccpta perlegem, mondum per gratiam liberatus, quàmvis iam perle
verùm etiam damat per Spifiwm charitatem, cuius gem & moyerit fe malefacere, & nolit : Rurfum:
delectatione vinatur deleítatiopeccati (hoc cft con Nondum fub gratia profeâô trahitur ad malè ope
g fcentiae) alioquim perfeyerat inyita (invito) &
randum £oncupifçentia dcmimante atq; fallente dul
- férvum fuum tentat. Afquo emim quis devičtus eít,
cedinepeccati, quàmvù rxparte notitia legi, hoc im
íú. f. *** huic & fervus addiäusesi. Et alio in loco: Aliâ probet. Nam ut addit, Natura & confuetudo con
zemißio pe//atoruw im eù qua malefa&a funt, ali4 iunéta robuftißimam f4ciunt, &imviäißimam cupi
zharita, qua faitlibcrum (videlicet à dominatu ditatem, quam vocat peccatum, & dicit habitare in
ę
concupifcentiae)
JVtroque modo liberatadChriftus
ea qua; quia
bona &
facienda funt.
iniquitatem carne fua, id e$t, dominatum quendam , & quafi
regnum obtinere. Et paucis interjeétis: Qui non
… ignofcendo aufert, & imfpirando tribuit charitatem. dum e$t fub gratia, quod mon vult malum hoc agit
:Quod & alijs infinitis locis tradit. Quocirca fuperamte concupifçemtia, mom folùm vinculo mortali
qui pleniùs rem totam iftam velit intelligerc. C fatis, fed mala comfuetudinù roborata. Et rurfum:
Vide!. 7. * Vidéat quae latißimè ex Auguftino dißeruntur Invenitlegem bomam fibi effe, volemsfacere quodilla
£$'%;in alio tra&atu de naturalibcrtatis, ubilibe iubet, & aoncupifcentiafuperante mom valens.Quod
***** rationcm iftam tàm quantùm ad terminum ex profeffo illa totâ quæftione tradit, & tan
& §.
* quo jam di&um, quâm terminum ad quem, quám do&rinam Apoftoli faluberrimam, fre
charitatem, plurimiis Auguftini teflimoniis quenter inculcat. Öontra iftam ergò fervitu
comprobavinìus , quibus hic repetendis im tem voluntatis, contra hunc dominatum, ty
morári fupervacaneum cifct. ` rannidemque concupifcentiae, contra hanc ro
Ex his etiam perfpicuus manet modus,quo buftiffimam, invi&iffimamque cupiditatem,
per iftiufmodi liberationera Rotchs fit volun nullam in homine effe fortitudinem, nullam
tas ad opus bonum, nempe quia per iftam pugnam, nullam vi&oriam nifi ex fola chari
aharitejuflitiae Popitur QPus in yoluntatis tate, ibidem iterum atq; iterum docet : Im quo
poteftate, (quæ eft definitiolibertatis) nempè fatis o$tendit, mompoffe legem impleri, nifi à fpiritua
infpirato illo amore divino, quo juftitia legis lilus, quodmon fiuninifi per gratiam. Spiritualis
ac praecepti diligitur, animus vires accipit, autem ab ipfö vocatür , qui habet affe£tum
út;um &oncupifccntia deorfum ad creata bo amoris fpiritalem, & gratia fub qua quis cffe
Aa retrahente luótari queat. Nam volunta vel non eflc dicitur in omnibusiftis locutioni
£is fortitudo nulla eft hifi amoris , idquc five bus, charitas eft. Nam ftatim femetipfumcx
«upiditatis fuerit, qui cft aegritudo, & quæ plicans : spiritali enim legi quanto fit quifque fimi- I¥i4,
.dam quafi phrencfis ejus potcntiffima , five lior, id eft, quanto magis & ipfe imfpiritalem furgit
„charitátis, qui cft fànitas, idccque vera forti affeétum, tamio magis eam implet. Quia tanto magis
tudo ejus: quibus inter fe colluétantibus ille ea deleäatur, tam non fub eius onere afflictus , fed in
fupcrat, qui ardcntior potcntiorquc fucrit. eius lumine vegetatns &c. gratia donante peccat43" -

Ex quo efficitur ut fi amior juftitiæ fupcrave infundemte fpiritum charitatis, quo &mom fit moleff4,
rit , animum inviétum adverfus cupiditatis & fit ctiam iucanda iufiitia. Et multis interPoli
motus teneat, nc illis ccnf nticndo fupcre tis: Porro qui accepertmt legem, praevaricantur eam,
Ibid.
tur. Nam hoc cft quod pauiò ants dixit: nifi pcr gratium confequantarpvje quod iubet. Ita fit
fut 110%
 *.

77 L I B E R P R I M V S. 75 ••
ut nsn d:iiiiireftrrit, qtiiam fibgritiae fin*,imp!*- ^ que prefèrri ex Aug f\ino pr.T:ft, ßrrp 1'.
- t;ius curi;ergratij, qvi er.tnt fab eius timore daig. hoc n*t , ut inte!!igara;;s i:{.crt xtern , q'ià
rat: Scd quae ii!a tandem gratja , fùb qua £t;t, quis à domjnaate coacuyifceotia iiberatur,us
quagi;c práíint in piere, & imp'cnt 1. ge », êi non conftntiat, eiάψc jìro fervienti doruirc
& fíe qua impkre non poífunt? Avdííub tur: itcmque aniyi fortitt diriein , qna quis
jun£ta : Ad Iad«os diéfa efi !ex mifii;'ratio mortis, adverfus concupifçcntiam import:iifiriétu
ad qi:os & in lap$e ßri;t. e;: id goriim d;r;;am fi ncftuaatem robuftus fiat , ut £2;n & ©ppug
g££andam ; nou ad eos qiiil:r}ei charitatem im na;c poflit, & vinccre , nuilàm effè aíaí,
ple£t. Pieniiuio ctiim legij eji charitus. Et infe nifi charitatem q:iae pcr Spirituam fan£tuin di£
rius : Ycrt;i ftift:s leg* dvrmaiiti , liberati ab eo funditur in cordibus nofiris . . iiia quippè fò
aff:fujter !ex ptin;; & dari;at. Scd pcr quid ' la eft, qu;e affiétam tribuit fpiritalemi; quae
libcrati? fragtte idem praeceptt:m timentibus lex eíl liberat, quæ innovat , quae robuftum faéiat
amant bus, id cft , charitatem habentibus , gra animgm , concupifccntia άue dc minantem ;
tia. Et pau!) pδέ: Lex littera efi cü , qiii mox qua;fi caret , n n affeétu fpiritalis fed carnalis
eam iiipfe*:t perfpir;ttim, c%aritatis, quo pertinet te cft , non innovatus fèd vctt.flus, non robuftus
£amentum m vuin. Et rurfùm : Ab eitis ergò advcrfus cupiditatis imp«tum fed infirmus,
dayia:ibus i b.r«nttir qui per ?iritum ihmvva/itur, nga iiber ab ejus dominátionc, fcd fcrvtis, cui
tit i.ini mom £nt vb'gari litteræ ad pænam, fcd mteHe tanquàm impcriofae dominæ férviat necef
άui per iuítitiam copiiluti.Sed quae eft illa fpiritus fe eft : trahitur ab ea , capitur , poffide
innovatio ? Audi fequcntia: Littera occidit , fpi tur tanquàm venumdatum conc:p:fccntiæ
rius autem vivificat. Lex enim tantammodo le mancipium : cui non tantùm refiftere non va
{*t, & non inte!'eäa , ve! non imp'eta uttque orci lct, fed qtio furgerc fibi vidctur altius, eo
dit. Tu;c enim appellatur littera. Spiritus a::tem B gravius aifiditur, & ex una in aliam femper ei
virificat quia plenitúdo legis ê charitas , qu« fufi t;/ • ferviendo praecipitatur, hoc cft ut, Profpër vi
cordibus 135irisper Spiritam fan£tº fm, qui datis e; gilantiflimè dicit,
nobis. In iftis omnibus lcgis ali;£,uc Plurimis,
r ibro de im
In jiiliiera )ulierefirgit.
.gr.iti* c. 37.
Mpoffibile cft cnim ut extraDeum pcdem, * tatione,fèd ex Deo eff. Quamvis itaque h1- 1 Isas. *.
hoc eft , affcét im figat, oi(i in creaturam: jufmodi fùpradiôtà vulncrum humánort m
quo atf.éta cxtra creaturam exire nullo paâo Epithcmata vim aliquam habere poßint, ut
p. tcft. {ie quippè afïè&us in creaturam fi ' divertant animum ab i!lo fingulari malo per
$us quo fiirgcrc conatur, & concupifcentiæ petramdo, qucd proponitur, quod & timor
compcdcs diffolvere, ut cjus domiriatum fu pœnæ non fòlùm futúræ, fed & prafèntis fre
giat, eit alius fùbtilior ejufdem concupifcen quentcr facit, nihil tamen eorum idoncum eft
- ' íiae dominantis motus. Affc&um autem in tit concupifccntiae univerfae vires frangat, &
juftitiam præccpti figerc, feu afc&u benefa ad verum bonum transferat diligendum : id
ciendi benefaccre , ficut neceffe cft , juxta cft, nihil eorum fufficit ut animüm ab omnis
fànétum Auguftinum, ut fit voluntas libera omninò creature dilcâione divellat,&ad prg- , ,
& aótus ejus bonus , c£ ipfiífima dileétio tìm cepti juftitiam diligendam fiibvehat, cujus fö
celebrata charitatis , qucmadmodùm jam di litis dileétione fi:!ibcr. Hoc enim&nihil aliud
» idelibro 1. verfis lecis diximus , & ex grofcffo alibi pro cft juxta do&rinâ Auguftini celeberrimam &
de Pura na- lixeάue dcrnonftravimus. - - fundatiffimam, quam infpirare verarn iHam
£***7. *?.
6. 3. Haec ergò fundamcntalis ratio eft, extre
8. 9. evangciicam
vo
charitatem Dei.» cua fo!a arbi -

maάue radix , cur ncquc lex, nequc do&rina, trium voluntatis à concupifcentír dominatio
ncqùe ulla il!uftratio, vcl rcvelatio veritatis ne liberatur, hoc eft , fit libcrum , & ad bcnè
quantumcumque clara , ncque ulla inteileétus faciendum expcditum : charit.t, enim ftcit li- £ib. ; oper
cogitatio , qgantumcumque fupcrnaturalis, B lert;m omninò
ad ea quæcognitio,
bona fatienda Ißuá vcrô '"??/;*g*
ncäum naturalis , quartumcumque etiam fin-* nulla vclfùmt.
revelatio,yel co- '. fol:
A- - -

gatur c9ngrua , fùffi, ere poflit ad liberatio
îem vo!untatis. Nam & terminum à quoli
bcrationis tollere , & terminum ad quem po
nere cujuflibct cognitionis atquc cogitatiónis
longiffimè fùpcrat potcftatcm. Vndè Augu
*#.aegeftu ftinus dicit : Ineft fané & legù fèieiitia, nec tajem
?•l^g. s. 7. faftatur vitiefa concipi'eeit a. Et, Charitas non
cx homipibus, vcl cx lege humanaque cogi
-
gitatio qualifcuríque efficere poteft, fcd fola Υ"
illa intefna & occúlta gratia voluntatis, quæ
idcò humanis cordibti§ tribuitt:r, ut cr&i du- P* Ar**ff.
τ;tia primitus auferat;ir. Nam ifta gratia „.„, famâ cap. 8
folùm inftruit intelle& m , ut facit quælibct
revelatio atque cogitatio , £gfa;;at falufitatem zib de spir. '
qua ihjiitia libcrè diligitur. c* litt. c. 5•

CORN E

i
-* *--…

;-…^
p>

8o
" coRNELII IANS ENII
E P I S C O P I I R R E N S I S.

G R A T I A C H R ISTI
SA LV A T O R IS
L IB E R S E C V N D V S.

Qui eft deveravoluntatis gratia, quantum

ad operandi modum. v

C A P V T B R I M V M.

Gratia voluntatis aliafanae, alia ægrotae. Cardo difputa

tionis inter Ecclefiam & Pelagianos. De gratia
medicinali contra vulnera naturae infli&ta.

§öäi VM ergòfàtis fuperque A unum eorum adjuvat tanquàm adjutorium

§. declaratum fit, neque fia roboris naturalis, alterum ut remedium aegri
i turam, neque ullam gra tudinis: quae tantùm inter fe difcrepant, ut ß
§ tiam folius intellc&us, alterum älterius loco adhibeatur , vel nihil
$ quocumque nomine ap omninò conferat, vel pro adjumento perni
ζS§§§ pelleturfufficere poffè,üt ciem ferat.Nam quemadmodùm fi quis aegro
$s€r$§ árbitrium voluntatis à tanti fìomacho atq; alimenta faftidienti foli
- * concupifcentiae domina dos robuftorum cibos offerat , non aegritudi
tione liberum fiat, quo reâè vivat & juftitiâ nem pellet,(ed forfan accelerabit interitum:fi
operetur,foli gratiæ voluntatis hgctantae mo
lis opus refervatum videtur. Nihil enim fu
quis pupillis laefis vel oculis lippientibus , gla
riffimìum lumen accendat, quo fanis nihil eft
eâ, cui præterquam illi, cum aliquo colore amabilius, & ad utendum accommodatius,
probabilitátis pgffet affcribi. Nam in corpus non modo non reftaurabit id quod in oculis
vel in fola fenfuum externorum adjumenta labefa&atum eft, fed acerbiffimos dolores in
rem tantam referre, fatis ipfà fe rei abfurdita feret , vel etiam excoecabit magis: Ita fi quis
te & impietate confutat. Quanquam cum ifta voluntati bonum bonorum faftidienti,adjuto
libcrati33on fit corporis fed ânimi bonum, rium adhibeat, cujus ufus integras illaefafque
nihil ad illud£xterni fenfus conferre pofTevi? vires ejus po[tulet, aut fupponat; non tantùm
deantur , nifi figna fuppeditando,quibus ani nihil proderit, fed morbi deterioris erit femi
mus difcendo movcatür : & fic itcrum ad do- B narium.Nam hujufmodi fanarum virium ad
6trinam jam rcfutatam rediremus. jumenta, quifquis naturam rerum attentè cir
Sed gratia voluntatis multiplex eft : alia cumfpexerit, übiq; laefis effe vel prorfus inuti
Habituali , fub qua & remiffio peccatorum lia, vel etiam noxia deprehendet. Quid enim
continctur; A£tualis alia. Quae iî à Scho adjuvat adcernendum coecâ aciem, vel valdè
lafticis Do&oribus dividi folet in sufficientem debilitatam lux? Quid fra&tas tibias manufq;
& Efficacem. De quarum fingulis multæ mag fcipio ad ambulandum ? Quid adjacentes ré
naeque vigent controverfiae.T. Porrò iftis om rum diverfarú fpecies phreneticum ad intelli
nibüs divifionibus prior & ad rem praefentem gendum, nifi uídeliret furiofius ? Quod per
accommodatior $ , alia quædam gratiæ par fpicaciter advertit Aug.quandoCrefconio di
titio, qua dividi poteft ingratiamfanihomi xit : Cum eidemlute& fani oculi perfunduntur & ,, -

nis,& âgroti. Gratia namque de qua difpu fauci, valetudines eft,

fi, adiumentwm
£ibus aiia alit illis tormentum.
, alias Idem, &;gr
ledit. Itaqueap. 23.
•

tamus, eft genus quoddam adjutorii volun

tatis ad operándum : quæ cùm e[[e poffit vel haec vegetarum potentiarum adjutoria, quan
fana integraque, vel ex laefione quâpiám aegra, tumcumque multiplicentur aegrotantibus,vel
hinc £it ut útriufque adjutoria aeceffàriò in exftin&is augeantür, non módo perditas vi
opcrandi modo valdè divcrfà fint. Nam res non rcftaurabunt, fed nec ad üfüm affumi
- poterunt,
 $t L I B ER SECVNDVS, 8â
Potcrunt,vel certè cum praefèntiore pernicie ^ conetur offendere, & contra apertißimâ scripturas
affumentur. Supponunt enim intégras eßè Dei litătetur fapientis verbi , qua evacuetur crux
vires, quarum vigofi ad utendumferviant; Chriíti. Et viciflim Pelagius : Primo, inquit, de
. qui ubi perijt, frultrà de talibus adminiculis eo difputandum e$i, quòdperpeccatum debilitata di
fitagjtur. - Pharmacis enim opus eft, ut po «itur &immutata matura. Ncmpè uterque videt,
tentiarum finitas ante reparetür, quam ullis ab iftius exordiendum effe difcuffione quæ
utatus fànitatis adjutorijs. Quae fi in rebus ftionis, qua gratiae operatricis nece{Iitas q*m
naturalibus per quam certa atque manifefta Chriftu$ velut naturæ medicus attuliffe dici
fùnt , ad cubile veritatis quam in voluntate tur, vel radicitus tota exfcinditur, vcl tota
quaerimus, nos quafi manu ducent. Nam vindicatur. Stultum eft enim accerfere vel ad
& ibi duplex iftud adjutQrijgcnus quam ma venire medicum, naturamάue velut caecutien
ximè locum habct. Aliud enim fubfervit tem collyriis, vel velutinfirmam pharmacis
fìnae voluntatis operationibus bonis , aliud velle roborare, ubi nulla cft imbecillitas ope- ,
aegrotantis. Nam & ipfà fubindè in eodem randi,quemadmodùm Chriftus ipfe dixit:Non Atarsk. $•
Homine fìaa, fortis, vegeta eft; nonnunquam eit opus valentibus medicus,fed male habitibus.ftaq;
agra, languida,faftidiofâ, mortua quantùm Pelagius cùm admififíet , divinitus cffe cx
ad opus cffe£tufque bonos. Tali voluntati pianda peccata commiffà, & proeis Dominú
fìnitatis adhibcre velle adjutorium ,.ut illoexorandum efle, hoc eft, naturam peccatricem
juvante operetur , non minoris fatuitatis remiffione peccatorum indigere, ut quam fibi
eft, quafficibum offerre mortuo, vel cibum ; ipfi dare non poffèt, quemadmodùm hoc ab
folidum fàftidienti , lucem coeco , fcipionem initio ufq; ad finem fêmper h9c eum docuiffe ,-„,,„„,
fra&o tibijs, fpecies varias deliranti. Re monftravimus, vclut iminobilem totius con- %? $ :;
medijs agrotorum, potionibus, collyrijs, epi certationis bafim collocat, impoffioile cffè ut c-- h..…
thematiùus&fimilibus opus eft , ut ægrofàni natura praeter reatum culpæ quem admiferat Pelag.
tas reftituatur; non tanquàm fàno offérendum peccando, vitium contraheret, quo fieret ad
illud adjutorijgenus, quo ncmo uti poteft, opus bonum imbecillior, ut mcdico indige
nifi cui ante reddita fucrit fanitatis integritas. rét : Ante omnia quaredum puto, inquit, juid au*
-
'*'**1,b****
- de
Hoc igitur duplex voluntatis adjutorium fit peccatum, fubjiantia aliqua, an omnino filjfan- 2: ...
integræ & lapfæ, [anæ & ægrotantis, frequen tiacarens nomen, quo non res , non existentia, mom ,.,. j,.
ter âb Auguftino indicatum e(t,tantâque fol corpus aliquod, fed perperam ftiti attus exprimitur.
licitudine inculcatum, ut ab itto difcrimine Et adjungit : credo ita eii ; Etfi ita est, quomo
totam difficillimam caufam gratiæ cum Pela do potuit humanam debilitare vel mutare maturam,
gianis, viétoriamque fufpcnd. r t. Pro quo aod fub$tantia carut ? Vndè cùm evidenter
intelligendo fciendum cft Ai guftinum & Pc É, fruftra peccatorem praeter peccati
lagium, cùm cffcnt accrrina, celcrrimaque remiffionem, aliam fanitatem virefque benè
ingenia, cardinemque vidercnt in quo tóta operandi implorare, contra hujufmiodi pre- ..:.
caùfà vertcretur, ftätim in ipfo exordio con ces fubijcit ? Quid ergo clamas , fama animanw '**
tentionis, totaque vita poftcà graviffimum meam, quoniampeccavi tibi ? Quomodo potuit vi
confiiétú de naturae humanae integritate atq; tiare amimam tuam, quod fubfantua caret 3 Et
laefionehabuilie.Contendebat vnicè Pelagiu§, C hanc doctrinam ad univerfum humanum ge
naturam humanam, quantumvis peccati effet nus extendens, quod nullo modo primi ho
rea, & remitionis indigeret, non efle peccan minis iniquitate vitiari, hoc eft, imbecillius
do vitiatam,{ed poffibilitatem, hoc éft pote ad benè operandum fieri potucrit: Nom debuit, Ibid«. 1 I.
{tatem voluntftis,qua benè vivere& malè po inquit,bac «gritudo contrahi peccatis,ne ad hoc effet
terat, integram perftiti£, qualis ante pecca ista pæna peccati, ut committeremtur plura peccatu.
tum fuerat: eaq; de f; nullum jam volun Et mox apertius: Quºd qucritis? fani funt propter
tati tanquàm læfæ adjutorium effe neceffì quos mediâum qu«ritis. Nec ipfe primu homo ideò
rium, Auguftinus radicem gratiæ Chriftianæ morte damnatu e;t; nam po$trâ non peccavit. Quafi
jugulumq; pcti videns, accrrimè tuetur, na diceret non contraxit ullam peccandi infirmi
turam peccãdocfie violatam,hoc eft, libcrum tatem, quia pofteà re&è vixit, undè adijcit,
arbitrium contraxiffe quandam benè volendi Eius quoqiiè poííeros non folùm illo mom infirni;rei,
egritudinem, propter quam ei medicus fit ne fed etiam plura impleviffe Præcepta, cùm ille unum
cefíárius,cujus medicihaligratia & adjutorio implere neglexerit Quod toto dccurfu libri fum
nifivires priftin£ reftaurétur,tàm effe ifipoffi ma virium obftinatione contendit, tanquàm
bile voluntati ut benè velit,& operetur, quam undè totius deg'matis Pelagiani péderet falus.
hominicæco ut videat, vel furdo ut atidiat, Hujus ergò doctrinæ occultiffimam pefli
vel tibijs fraéto ut reétè gradiatur, quantum lentiam cùm Aug.ttinus adverteret ,' eam
viscis & lux, & fpecies,& fcipiones,& omnia tùm ifto libro de naturâ & gratia , tùm cæ
caetera fìnitatis adjumentafujpctant. Audia- teris ad mortem ufque perfëcutu$ e(\ » tan
musigitur, quanto conatu ifti Antagoniftae D quàm qua vcritas Scripturarum de opératri p
Froilta capitali & radicali veritatc dccertent. . cis gratiæ neceßitate , fan&orum, Ecclefiaeque
Capitali & radicali dico, eo quod Auguftinus præces univerfae , Chrifti pafìo & mors, ip
sii, denat, in præludio iftius confii&us dicat: Iam nt nc faque ejus incarnatio & adventus in hunc
& grat. vidite, quod ad rem maxime pertinet, quomodo hu mündum a$coόue nomen Iefus, id cft, Sal
*ap. %i.
manamnaturam, u/quàm omnino fine ullo mtioJit, . vator, funditus dclcrctur, co vidclicct inodo,
^

D 3 , quo
m.
M.
3; D E G RATIA CHRISTI SALVATORIS 84
quo funditus tollitur medici & adjutorijme- A nonpoffumus vivere , mefcio quare ifle omminú mihi!
pyu... 19. dicinalis neceffitas, fi morbus aufcratur.. Vi dicit, imò etiam velut fibi ad iustitiam, id e(t ad
dete quafo, inquit Auguftinus, quomodo mefiens juftè vivendum; fufficientem, 6 voluntufiis adfit.
mitatur evertere medizimalium eloquiorum vocesfulu defendendo maturam, grati« Christi qua iuífiffica
berrimas , Fgo dixi mifèrere mei, fama animam mur,hoc eft juftè feu juftitiamfi operamur, aper
meam quia peccavi tibi. Quid famatur, fi nihil e$t tißimè contradicit. Et rurfùm nonnullis interje
vu®eratum, mihilfauciatum, mibildcbilitatum atq; &is hoc ipfum apertius advcrfus illam Pela
vitiatum ? Porrò fi eít quod fanetur, undè vitiatum gianam naturæ defenfionem, cum Pelagijre
eft 3 Audi, confitentem , quid defideras difputan dargutione manifeftans : Videtifme quemadmo
tem ? fùna, inquit, animam meam. Ecce fubla dum mom dicat (Pelagius) meceffariam mifèricor
tas Ecclefiæ preces pro viribus ad benè vi diam Dei ut non peccemus, dando fcilicet adju
vendum contra peccati ægritudinem impe torium gratiæ qua futura peccata caveamus,
μ$.a. „at, trandis. Sed pergit adhuc inferius : Cermi fed quia peccavimus ? Et rurfum inftantius: Sicut
úrgrat...vo. tifhe quotemdat, & quo manus porrigat hecfupe ergò vulnere verbi gratia claudicams ideò curatur ut
rius commemorata Pelagij difputatio 3 Vt om fanato malo praterito, futurus dirigatur inceffu: fie
* minò fruíira diftum putetur , vocabis momum eius mala mo$tra mom ad hocfolùmfupermus medicus famat,
Iefum. Ipfe enim falvum faciet populum fuum à ut illa iam mom fimt (interveniente peccatorum
peccatis eorum. Qgmodò enim falvum faciet ,abi remiffione) fed ut de cæteroreitè ambiilarepoßimus.
mullae$t agritudo ? Peccata quippè, à quibus dicit Quamobrem ut jam dicere coeperam , Pe
Evangeliumfalvum faciendumpopulum Chrifti fub- B lagianam illam fententiam, qua præter cul
famtie mom funt, & fecundùm i$tum vitiare mom pæ reatum, nulla infirmitas natürae infliéta
poffunt ? Ecce nomen Iefusexftin&um, ex effè dicitur, hoc eft,qua benè in pofterum vi
ftinétâ naturae vitiatione, qua vires ejus debi vendi , & non peccandi poffibilitás integra il
£i4.** •i•litatæ funt. Audi adhuc fequentia: Attem laefaóue permanfiffe cönftituitur , tanquàm
dite autem, quomodò adhuc fe urgeat verifimilibus cardinem totius controverfiae de gratiæ adju
*ationibus contra Scriptura famíta veritatem. Do torio , quaάue totus medici adventus eva
minus Iefus dicit qui proptereà Iefus vocatur, quia cuatur, ÉÉffimis convcllit tcftimonijs. Nam ,,,.
, ma
ípfefalyum facit populum fuum à peccatis eorum, di hoc agit quando capite trigefimo quarto di- ûç
cit ergò Dominus Iefur, Non e$t opus fanis medicus, cit: Porrò quod Dei caufamfibi agere videtur de- tia cap. 34.
fed agrotamtibus. Non vem vocare iuftos fedpec fendendo naturam ; nem attendit quod eandem natu
catores &c. Et i$te contra fidelem fermonem & ram famam effe dicendo, medicirepellit mifericordiam.
omni acceptatione dignum dicit, mom debuiffe bame Ipfe eft autem creator eius qui Salvator eius. Non
«gritudinem contrahi peccatù , me ad hoc effet iff4 ergò debemus fic laudare Creatorem , ut cogamur
pœna peccati (id eft ifta ægritudo feu infirmi dicere, imo vero convincamur dicere fuperfluum
tas) ut committerentur plura peccata. Et mox Salvatorem. Hoc agit , quando in eodem
adjungit illa reliqua Pelagij verba, quibus capite confequenter dicit : Vitia fanè mo
ut jam paulò ante diximüs & fànitatem & $tra, qua famat, non divino operi (hoc eft crea
praecepti implendi poteftatem pofleris Adæ tioni) fed humana voluntati iuftaej, illitu vindiéta
manfiffe profitetur. Ecce §.fî etiam tribuamus . Sed ut immo$tra pote$tatefuiffe me acci
Iefu , hoc eft, Salvatoris nomen, totumάue derent confitemur; ita ut famentur im ìllius magis effè
medicinalis adventus ejus apparatum,fublàta mifericordia , quam in moftra pote$tate fateamur.
videlicet pœnali imbecillitáte naturæ , cui Hanc 1:te mifericordiam & medicinale Salvatoris
foli medendæ medicus neceffarius eft. Non auxilium tantùm in hoc pomit, ut igmofcat commiff*
enim hic agi de auxilio Chrifti ad remittenda preterita, non ut adiuvet ad futu* vitamda. Hic
Præterita peccata, cujus neceffitatem Pela perniciofißimè fallitur, hic etfi mefciems prohibet mo*
gius in eodem loco difertiffimè docet, & Au vigilare, & orare ne im* ynus imtentationem, cùm
guftinus agnofcit, fed de auxilio gratiæ con hoc me nobis accidat, in noftra tamtùm poteftate effe
tra futura quod fànandae aegritudini & infir contemdit. , Afferendo videlicet naturam effò
1mitati voluntatis ex peccato nafcenti Chri fine vitijs quæ ex commiffâ iniquitate confe
ftus attulit, ut præceptâ legis feujuftitia man cutafunt, quibufjue fuperandis adjutorium
datorum impleantur (quod Auguftini phrafi, imploramus , ne intremus in tentationem.
iuftificari, vocarifolet) tùm exjam citatis locis Näm ut deiflis poenalibus vitijs concupifcen
manifeftum eft, tüm alijs plurimis Augufti tia &ignorantiâ, undè po(t lapfum hominis,
£%id. r. 23, nus expreffit : Nemo ei dicit, inquit, fic homi omnia omninò peccata pullulant, fermonem:
mem faítum, ut de iuftitia quidem poffet impeccatum effc contra Pelagium difceremus, paulò ante
ire, & depeccato ad iu$titiam redire nonpoffet : fed præmiferat: Vitium quo committitur (nunc pec rùid. e. 3*
at im peccatum iret, fufficit ei liberum arbitrium, catum) mondùm omni ex parte famatum eft : quod
quo feipfe yitiayit , hoc eft, quo præter pcccati quidem ut inolefceret, de non rectè ufa famitate def
culpam fibi vitium inflixit. `Vt autem redeat ad zendit. Ex quo vitio tam malè valems,vel infirmitate
iustitiam opus habet medico contra iftud vitium, D velcæcitate plura committit. Pro quo fupplican
qua famiu mon e$t , opus habet vivificatore, quia dum eft ut fanetur, & deinceps im perpetua fanitate
mortuus e$t. Et paulò poft, cùm tradidiffet vivatur ; momfuperbiendum, quafi homo eâdem pe
aerumaas hujus vitæ nön poffè nifi impetrata teftate fanetur , qua poteftate vitiatus eft. Hoc
Igùid. divinitus fortitudine fùperari, adijcit: De qua agit quando cápite trigefimo nonodicit:O uti ibid.w. 3s.
gratia & adiutoris & mifericordia, fine qua benè nam non infirmaret tanti medicigratiam, dùm faeri
10/3
 85 IL I B. E R SECVND VS. 86
non vult nataram humanam effe vitiatam. Vitijs A litatem : confraífis verò fi velit mon habet. Habes
videlicet illis jam diétis quibus aétualia pec exemplum corporis vitiati, propter cujus fà
cata perpetrantur. Hoc agit quando conti nationem medicina neceffaria cft ; jam accipe
nuò præcedentibus attexendo gemebundus re antapodofin : Vitiata eft matura de qualoquimùr, 1bid. £. 492
petií: O utinam ficut Chriftiamus legeret, præter hoc eft, natura liberae voluntatis, per quam,
jefum Chriftum mullum effe momem fub calo, in que ut audivinus, aderat benè vivendi poffibili
oporteat falvos fieri uos: & non poßibilitatem matura tas, quid fùperbit terra & cimis ? yitiata eff, medi
humama ita defendere:, ut homio per liberum arbi cum implorat: falvum me fac Domine, clamat: fam4
trium etiam finejtomomine falvus effepoffe credatur. animam meam, clamat. Qujd intercludit has vo
Hoc ipfo fcilicet quo fine vitijs illis illaefus, & ces , ut defendendo quafi prafentem poßibilitatem,
confèquenter gratiæ Chrifti ad benè viven futuram impediatfanitatem ? Hoc agit, quando
dum non indigere perhibetur. Hoc agit, Pelagio adhuc mordicus tuente pöffibifitatem
quando aliquo Pelagij quafi nomine refpon illam benè vivendi non potuiffe interimi pec
dente , quòd gratia adverfus unum vitium cando , hoc eft, ut ante dixerat, naturam
ignorantiàm féilicet, effet ncceffaria , quafi non potuiffe pcccando yitiari atque debilitari,
Vi&oriâ aonnihil in fe inclinante refpondet: ut proptereà op©s effet Chriíü Salvatoris
£5}d. c. 40• Vel bincfaltem confiteatureffemiferabilestenebras in auxilió , rei ab(urditatem exinfli&a concu
animo humano, quifcit, quemadmodùm debeat leo pifcentiæ infirmitate convincit : Vndè ergò illa cap. 3o.
mem domare, & nefcit quemadmodùm vivere. Hoc vox: ut mom quæ vultis illa faciatis ? Vnde etiam illa:
agit,quando Pelagio velut conceffionem iftam B mam enim quod volo facio bonum,fèd quod odi ma
rétra&ante , & naturam à vitijs illæfam de lum hoc ago ? ubi eft poßibilitas, quæ infeparabiliter
v aùid. fendente fubjungit: An & hoc utfciat, fufficit ei infita probatur effenatura ? Eccehomines non ea qua
liberum arbitrium lexj, maturalis 3 Hæc effapienti4 voluntfaciunt , & de non peccando utique agebat,
verbi qua evacuatur crux Chri$ii &c. Si enim mom devolando , quia homimes mom alites erant. Ecce
poßibilitas naturalis per liberum arbitrium, & ad homo quod vult bonum, non agit , fed quod mom vult
Agnofcendum quomodo viveredebeat , & ad benè vi malum hoc agit : velle illi adiacet , perficere autem bo
yándum fufficitfibi (hoc eft careat iftis duobus mum, non adiacet. Vbi ef poßibilitas que infepa
jam di&is vitijs, coecitate & infirmitate) irgò rabiliter infita probatur effe naturæ ? Et abfürdi
Chriflus gratü mortuus eft, ergò evacuatum eft fan tatis enormitatem aperiens malorumque fe Lib. de ma>
dalum cru.i, &c. Sicut enim finis legis , ita etiam quelam, quæ pòft fe trahit : Sed his verbu id
tura&gra
*matura humana vitiofa Salvator Chrijius, ad iuffi agitur , etiam à mefciente qui loquitur, mom autem tia ia?. 5ö,
tiam omni credenti. Hoc agit, quando capite nefciente illo , qui hac loquenda incautis etiam Detim
quadragefimo fecundo præclariffimè clarifli timentibus fuggerit, ut evacuetur Chrifti gratia, hu
Cap. 4*. mcque dicit : Melius itaque Dei caufa agitur , mamafibi ad iuftitiam fuam quafifufficiente natara.
quam fe uíe agendo dicit defenfare naturam , dùm Hoc agit, quando adverfusillam benè viven
afférit eam iftius jam diétæ vitiationis exper di poffibilitatem, hoc eft, naturam vulnerum
tem , cùm & Creator & Salvator agnofçitur ; expertem dicit : Exponat quemadmodùm cùm cap. $2>
quam cum defenfa velut fama viribufj, integrü crea fit etiam in ipfis (non baptizatis quibus caro
tura, opitulatio Salvatoris inanitur. , Hoc agit, contraria eft) illa ab eo multum defemfamatura,
quandó de virium iftarum quibus olim benè C certè velim eü concedit effe vitiatam, fi ium im bapti
vivi poterat , integritate & confecutà vulne zatis ille faucius, [anus de fabulo egreffus eft, quo
ratióne per vitia ifta commemorata fubtexit: eum curandum mifericors Samaritamus adduxit. Et
z18. de ma Quis mefcit eum hominem fanum & imculpabi rurfum inftantius: Porro fi velim iffi, (non bap Ibid.
fura&rgra lem faëtum, & libero arbitrio atque ad benè viven tizatis) comcedit carnem effe contrariam dicat , quid
via cap. 43 . dum poteftate libera conftitutum ? (nullis vide
contigerit, cùm fitutrumque, hoc eff, & caro &
1icet vitijs libcram iftam poteftatem depri fpiritus creatura unius eiuflemj, Creatoris , quod
mentibus) fed mumc de illo 4gitur quem femiviyum propriâ infliítum eft voluntate 3 Et hoc, ut in ma cap. 33.
latrones reliquerunt, qui grayibus faucius confoffufj, turafanetur, eo ipfo opus eft Salvatore qao inftituta
vulneribus, non ita poteft adiujiiti* ctilmen afcendí eft matura creatore. Hoc agit, quando paucis
re, ficat potuit inde defcendere. Qgi etiamfi iam interje&is ad oftendendam gratiae Salvatoris
•f im ftabulo adhuc curatur. Nempè quia per necefIitatem , ex carnis contrarietate urget
Éaptifmum quo ftabulum ingreditür, illa vi inflantius: Ecce & baptiz.atis caro invenitur effe
tiâ non auferuntur. Hoc agit, quando de contraria, & nomadeffe poßibilitas illa quaminfepa
zęsa. illo vitio remedio(jue ibidemfubijcit : sedme rabiliter infitam dicit effe matura. Et operofius
dicina poterit quod vitio non poteft. Hoc agit, iterum iterumque gratiæ indigentiam ex vi
quando capite quadragefimo o&avo dicit: tio, id cft , cx oborta pòft peccatum carnis
vbid. *, 48. Ἀiror quo corde etiam fme adiutorio medicima Salva contrarietate commendans : Ecce etiam bapti
toris mofiri moftrum putat effe mom peccare; poffe verò zatis caro contraria eft : & quomodo contraria? Vt
mom peccare, maturæ effe contcmdat, quamfic appa mom quod volunt faciant. Ecce adeft voluntas in ho
7et effe vitiatam , ut hoc maioris vitij fit non videre. Pmime, ubi eff poßibilita illa natura ? Fateamur gra
Hoc agit , quando iterum adverfarium fuum tiam neceffariam. Mifer ego homo quis me liberabit
ad adjútorij divini neceffitatem ex naturae vi decorpore mortis huius ? Et refpondeatur mobü; Grae
tiatione confitendam , cxemplo corporali per tia Deiper IefumChriftum Dominum noftrum. Hoc
fpicuo premit: De homine fajiis pedibus tolerabi agit, quando idipfum irrefragabili argumen
liter dici potej?, velit molit habet ambulamdi poßibi tò fidciium oratione convincit : Fideles orantes
D 4 dicumt,

-
 *» DE GRATIA CHRISTI SALVATORIS 88
viuunt, contra tentationes vitijconcupifcen- ^ fuccinétè ponit : Ita & exhoriatus fim quantum abia,
riæ, Ne nos inferas in tentationem, fedlibera nos à potui ad benè vivendum , & gratiam Dei non eva
malo. Si adeft poßibilitas , ut quid orant ? aut à cuayi: fime qua matura humana iam comtenebrata
quo malo feliberari orant, nifi maximè de corpore atque vitiata illumimari non pote$t & fumari. De
mortis htiius 3 Vnde nom liberat mifi gratia Deiper qua rs cum iflis tota vertitur quæ$tio , me gratiam
1efum Chriftum Dominum no$trum . Et à quo Dei quæ ef im Chri$to lefu Domino noflro perverf*
tandem corpore mortis, an à fùbftantia per naturæ defenfione fru/iremus.
fVid. animæ & córporis diffolutionem 3 Nom utique Quod fi fimili diligentiâ caeteris Auguftini
•de jub$tantia corporis , qua bona e£i , fed de vitijs aperibus luftrandis operam impendere lube
carnalibus , wndemom liberatur homo, nifigratia Sal rét, teftimoniorum copia ac tœdio leétores
vatoris, nec quando per mortem corporis difccdit à cbruerero, ut eft illud quod in libro de perfe
*orpore. Et hoc ut diteret Apostolus, quidfupra di 6tione juftitiæ contra Celeflium Pelagii dif
«wrat ? Video aliam legem im membris meis repug cipulum acutiffimum dixit : Refondemus vi- £ik de pr.
mamtem legi memtis meæ. - Hoc agit , quando tari pQffepeccatum, fi natura vitiata /aietur gratia f? **/*.
m. nervosè , quafi cunéta ha&enus adverfus Pe Dei per Iefum Chriftum Dominum noílrum. Et cap. x.

ílib. de m4
Hagium jaéta conclude$ : I>e quod vitium ma quis defeétusille fìnitatis ? an rcatus culpæ,
twra &gra twr4 , humanæ imobedientia voluntatis imflixit. Ora qui remiffione & habitualis gratiæ infufignc
ti* £a}. 53 reJimatur nt fanetur. Quidtantùm de maturæpoßi deletur 3 Audi fequentia : In tantum emimfìma
bilitate prafumitur? vulnerata, fauciata, vexata, mon e$t, im quantum id quod faciendum eft, aut cae
perdita eft , yerâ confeßione non falsâ defenfione opus
citate non videt, aut infirmitate mom implet ; dam
habet, Gratia ergo Dei non qua in$tituatur, fed caro concupìfcit adverfus fpiritum & fpiritus adver
qua re$tituatur, quaeratur: quae ab i$io fola clama Jus carnem, ut non ea que vult homo faciat. Vt
tur non effe neceffaria , diim tacetur. Hoc agit , eft illud quod poftqüàm fimilitúdinis adhi
fvid. c. 34, quando brevius paulò infcrius dicit : Sed quod bendæ caufà dixerat , hominem inter ambu
contrarta e$t caro fpiritui, mom ut ea quæ v. lum us landum vitare nonpoffe claudicationem, mifi habeat c*p. s.
-faciamus, vitium e;t non matura: gratia mediamalis famatumpedem; explicando fubjungit: Refpon
quaratur & controverfa fiftiatur. Hoc agit, detur eâdem fimilitudine, qua fuperius iam refpondi Ca». 3•
quando in eodem loco fubjungit: Si vel milü miis. Cùm enim videmus daudum qui famaripoteft,
(non baptizatis) matura vitiata effe congdtur reétè utique dicimus, debet homo ifie effe fine claudi
(pcr contrarietatem carnis & fpiritus) ut mom catione; & fi debet poteft; nec tamen cùm vult, com
fime caufa clament : Imfelix homo, quis me libera timuò poteft,fed cüfwerit adhibita curatione famatus,
bit de corpore mortis huius, eifj, fubveniatur im eo c* medicima adiuverit voluntatem. Hoc fit imimte
quodfequitur, Gratia Dciper Iefum Chrisium Do riori homine, quod ad peccatum.attinet, tamjuam
minum no$irum ; conaedatur iam tamdem aliquando eius claudicationem, per eius gratiam qui venit nom
humanam medico indigere naturam. . Hqc agit , vocare iustos , fed peccatores , quia mon e$t opus famis
quandole&toris occurrens cogitationibus, de medicus,fed male habentibus. Vt quod in eo
clarat fé hanc medicinalis grätig neceffitatem dem libro iterum atque iterum dicit : Conful- ibi**. 3.
non de peccatorum remiffione, fed de adju tißimè homini praecipi, iit reftipaßibus ambulet; ut
*orijs äd vitium naturae concupiflentiamfu cùmfe mom poffe perfpexerit, medicimam requirat,
iùid.c. 33. perandam requifitis,intelligere: $i propter $om quæ interioris homimus ad famamdam peccati claudi
imiffa praterita' clamas, quis mc liberabit &c.) cationem gratia Dei eff per Iefum Chriftum Domi
ut eu tantùm ignofcantur , quae fieri infeäa mom mum noíirum. Et quod paulò poft , iftud vi
poffunt 3 Dimiite homineiw, clamet, quod £lama tium naturae, quo efficitürifta neceflitas clau
bât. Non enim tantùm defiderat, ut per indulgen dicandi explicándofubiungit : Per arbitrgliber- rùid. c. *:
tiam fit deprateritù impunitus , fed etiam ut fit de tatem faëtum eft, ut effet bomo cumpeccato: fed iam
catero ad impeccandum fortis & validus. Comde paemalis vitiofita, fubfecuta ex libertate fecit meceßi
leâatur enim iegi Dei fecundùminteriorem hominem, tatê711. Vnde ad Deum fides clamat, Demeceßita- .
5idetautem aliam legem in membris fuis repugnam- . tibus meis educ me. Sub quibus pofiti vel mom poffu
tem legi mentù fu*. Videt effe , mom recolit fuiffe; mus quod volumus intelligere, vel quod intellexerimus
pr«feiiulus urgetur, moti Praterita reminifcitur. Nec volumus,mec valemus implere. Nam & ipfa liber
taiitùm repugnantem videt , verùm am etiam captivi tas credentibus à liberatore promittitur , fi vos , in
temf inlegepeccati, qu« eft in membri, eius , non quit, Filius liberaverit, tumc verè liberi eritis. Vt
qua fuit.. Ilig; eji^ quod dlimat , Imfelix homo, quod in libro de peccatorum meritis ipfam
qt.is me liberabit de Corpvre mortis hujus ? Sinatur
radicem necefIitatis divini adiutorii & quæ
δrare, figatur ?di*tgrium meditipotentißimi flagi ftionis adverfus Pelagianos cardinem clariffi
tare. Hoc ad poftrcmum agit, quandö füb misverbis aperiendo dicit : Nolumt homines fa Lib. 2. ds
fincm iftius accrrimæ concèrtätiönis dicit : perc. merir,
cere quod iu$tum e$t, five quia latet ah iu$tum fit,
fùid. c. 64. Agitur degrati4 Dei qua fànatur natura per m E five quia non deleélat. Tanto enim quidj, vehemen caA. I 7.
P • cv M Clrfiit, quo noii indigeret, fifama effet, quæ tius volumus, quanto certius, quam bomtm fit, m0
4b fotunJiiam famia,vel tanjùàmjib; fufficiente vo- P vimus, eoj, deleâamur ardentius. Ignorantia igi
luntatis arbitrio poffe non péccare defénditur. Et tur & infirmitas vitia funt, quæ impediunt volumta
Ilid. c. 67. paucis ad;cétis: De gratia Dei agittir qtiae molis tem , memoveatur ad faciendum opus bonum , vel ab
Per mediatorcm mcdiciis opitalatur,jion ἀ impoßi opere malo absiinemd;im. I't attem immotefìat quod
£litate iustiti«. Et incx itúrum univér latebat , & fuare fiat, quod nvm deleëtabat , gratia
fum caufae ftatum cum 1'clagianis ob oculos Dei e$t, qu« hominum adiuyat ywluntates. Et effi
\ CaC1 alll
 89 - L IB E R SECVNDVS, 9o
caciam explicans , quantopcrè vitia ifta duo ^ fucceßioni, quodammodò maturaliter inolerit, yid.a.
voluntatem à benè faciendo remorantur: se quid re£tefaciendum fit , & velit, nec poßit implere.
*id. e, 19. cutum eft, inquit, ex debita tuffa pæma tale vitium, Illa eft enim peccati pama iuftißima, ut amittafjuif.
vt iam (poftlapfum) moleftum effet obedire iuflitiæ. que, quo benè utinóluit, cùm fine ulla poffet difficit.
gugd vitium nifi adiuvante gratiâ fuperetur, ad iti tate fi vellet,id eft autem,ut qui fciens reäe non fuit,
Aitiam operandam nemo convertitur : nifi operante amittatfcire, quod reiium fit : & qui reiiè faceré
?gratiâ fînetur, iußitie pace, nemoperfruitur. Vt giimpoffet , noluit, amittat poffe cüm velit. Nam
Ijuod in libris delibero arbitriofciipfit, cùm funt revera omni peccanti ánimæ duo iffa p. rnalia,
pœnalium iftarum difficultatum vim exagge Ignorantia & Dificultu. Ex Ignorantu dehonel
raret, fontemquc digito oftendcrct , propter fiat error; exDifficultate cruciatus affigit &c. Quæ
qucm folùm jam Chrifti adjutorium ad bona verba in alio libro recolens, apertiffimè con
dpera fàcicnda peccataqucfupcranda poftula fitetur • totaii, ut fupra gitavimus, cum Pela- ,.„„,
----: - - - wlò anfa -

mius: Nec miramdum eff, quod vel ignorando non gianâ verti qu«ftionem de flagratia, qua natura ex l,b. d. nat
£#.3.4:!* habeat liberum arbitrium volumtatis ad eligendum jam contenebrat4 at jus vitiata illumihatur atque &grat t.67
arb. c. 18. quod reétè faciat: vel refiffcmte carnali confuetudine, famatur. — . --

hoc eft concupifcentia, quæ violentia marialis

c A P V T s E C V N D V M.

Idem oftenditur ex alijs varijs capitibus.Nomina gratiae

inde derivata.

Vm igitur haec atque hujufmodi te- A cjufdemConcilii CarthaginenfisAntiftites vi

ftimonia, in univerfis Auguftini lu rus Pclagianum de adjutorio benè vivendi
cubrationibus pœnè Κ eruentes: Confideret ergò, inquiunt, fanáita %'*. %*.
obvia fint, & ündequaque fibi femper tua , & p4'foralibus nobis compatiatur vifieribus,"*&*
concinant, indè confcquentcr nafcitur quod quam fit pesfiferum & exitiale ovibus Chrifti, quod
faepiffimè contra Pelagiănos docct , gratiam iitorum facrilegæ difputationes neceffario fequitur,
de qua cum illis controverfia eft, illam effe, ut nec orare debeamus , me jmtremus im tentati mem,
adcoáue nec aliam intelligi poííe , quam quâ quod Dominus & difcipulus momuit, & pofuit in
1ib. de geffu libcrámur dc corpore mortis hujus : Im his oratione quam docuit. Nempè quia naturam
**l*£. *• 6. verbu , quam dicat Pelagius Deigrattam, prorfus nullo pcr pcccatum vitio labefaétatam effè
latet. Et iudicer quidem catholica mullam aliam im flatuebant, pro quo fuperando gratia Pctere
te//igere potuerant, nifi qu4in nobis plurimum Apo tur. Quod enim non induci in tentationem
folica doärina commendat, Hac eíi enim qua mo* nem fit idem, quod nulla concupifcentiaeten
Iiberaripoffefperamus, de corpore mortis huius per tatione(unufquifque enim tentatur à concu
IefumChriíium Dominum no$trum. Quod au pifcentia fua àbftra&us & ille&us) £;
tem liberari de corporc mortis fit libcrari pcr nullis libidinibusnos proritantibus cófnctire,,, - -

perquam faepè Auguftinus tradit : Vt nom ei £;;££*

gratiam de vitijs illis concupifcentialibus,
aride lib.de quibufcum tota vita dimicamus, jam a fupe ?oncipifcentiæ confeniiamus deprecamur adiutorium ""****
nat. & £ra. riùs intelleximus. Indè cft, quod in ccdem dicenter, Et memor inferas in tentationem: Ncmpè,
':.'3. %,*, ifto b loco , cùm gratiam iftius libcrationis B ut fi fortè tentari cæperimus à concupifcentia no$tra,
£:ilia; cffc docuiffet , quam in certamine cum adiutorio eiusnon deferamur , ut ineo poßimus vince
È Lib. de gij, libidinibus invocamus,utcrum repctit : c IIanc re, me ab;trahamur ille ti. Sub hac ergò peti
pelag. eT5. gratiam quum im Catholica Ecclefia motißimam mo tione omne adjutorium gratiae ad benè vivcn
$£i4.£. io. verant Epifçopi, crediderunt Pelagium ccmfiteri. Et dum neceffàriae poftulatür, juxta illud Augu
modalis Com- Patres óoficilii Carthaginéfifis : illam verò
£?. - -
ftini: Potens eft Deus ,& à malo im bonumfleäere £ib
-
de dons
ÄÈÉgratiam qua, ut ditum eit, Chriftiani fimus, cuius voluntates,&
re in lapfum proma,
in fibi placitumgreffum: cui comyertere dirige- £; :;P.£;;
mom fruftraacdicitur,** 6,
- Apofioluspr«dicat.reft , dicems, Condelettor enim le
gi Dei fecundäm interiorem hominem , video autem Ne mos inferas intentationem. Nam quifquis in
aliam legcm iu mcmbru meis , &c. Mijer ego tentionem mom infertur, profeífò nec in tentationem
homo,qui me liberabit de corpore mortis huius? Gra fu« m ila yoluntatü imfertur. Et qui in tentationem
tia Dei pcr Iefum Cbrijìum Dominum mo/lrum , mo fu« male voluntatis non infertur , in nullam prorfus
lumt omninò cognofcere. ìnfertur. Ex quo fitüt hujufmodi ncceffàriò
Indè eft, quod gratiam de qua cum Pcla reótè vivat.
gio controvertia fuit, illam cffe crebro docct, Indè eft, quod pluribus in locis gratiam
pro quaEcclefia univerfà prccesà Chrifto tra de qua cum Pclagio controverfia cft, iliam
- ditas fundit , Et ne nos inducas in tcntatio effe tradit, qua homo ex peccati vulneribus
w;y.a.,4. nem: $ed pr? qua gratia impetra da oramus , me fit fàlvus pcr Iefum Chriftum : Qgando isti*, ,,, „,,„.
Pelag. c. 7. intremus in tentationem, h«c gratia non eft matura, inquit, retfißimè dicitur, Qgare fine adiutoriogra- ,„,, & gra
fed qua fubvenitur fragili violataj, mature ; h«c c tta Deidicitis hominem effe poffe fine peccato ? Non tia cap. 33.
gratia non eft legis fcientia, &c. . Quam fragili* tunc de illa gratia qu«stio e$t, qua eft homo conditu,
tatcm ac vitiùm iliam vitiofam concupifcen fèd de ifta qua fit falvus per Iefum Chriftum. Ftdeies
atid. tiam efîè ftatim cx Apoftolo probat. Et cmim orantes dicunt: Ne nos inferas in temtationem,
[ed

&, t -,
DE GRATI A CHi sTI SALVATORIS
* ■*....* - • '* ^. ' - ' • ^,
;:;;;;;;am , à m.iio. Qgod cnim fa!vat, fi.ri ^ tationem : iiludeft denique qu® juxtà de&tri
fá idcm quod modicinali gratia ignorantiæ &
$$$$$$$$$ o8duxi ; jatn fgra c:
filra de natura & grátia defronßravi:Ἀus.
, Hxc igitur fiiiiina tsfiimoniorum ag prin
ci;iörüm Auguflirianae doétrinæ coafcnan
tiá cúmulatiffimè oflefíéít ac probat , pratcr
gratiam remiffionis pcccatoruia, dc qtia cum
£ciagianis nulla quaeft:o fuit, funimam totius
§.fpôtitionis, quàm de gratiae adjutorio ad
. bcfiè vivcndum ncceffàrio Eccl£fia Chrifti
çùm Pelagianis habuit, dc illo folo adjutcrio
fuiffè fufceptam, qucd Q\:riftus velut huma
næ natúræ trcdicu$ attüi;t advcrf.s igncran
tiam & concupifcentiam, quibus pecgati nc
rito natura vitiata cft. Nam pcfllapfùm pri
mi hominis, cùm jam natura vitiata & ad
pcccatum prora cft, multùm cnnjrò ampliùs
p«ccatum, illa ir.diffkrenti & verfàtililiberta
te conmittiti:r, fcut antea fìierat nullo vitio 8
proritante pcrpctratum : fcd quidquid jam ab
Adami poßeritate pcccatur , totum hoc cx
fontibus illis duobus ignorantia concupifçen
tizáve fuit, quorum fit hc fcrvituti, qucmad
mcdum lati{fim.è cx Auguftini Principijs de
claravimus, arbitrium pcccatri, is voluntatis
obftri&um eft. Vt nemini mirum videri de
bcat, omnem Chr fti gratiam qua rc&è ope
iramur adccquc b; fiè vivimus, circa ifta quo
vitia voluntátis fùperanda, curandaquc vcr
fari, Nam indè prcfluit , quòd, ut aliquo
tics jam audivimu$, fi naturâ non eflct iflis vi
tijs fauciata fpttlatio Salyatcrü inaniret, r, &
crax Cir;;ii eyactt,:ret;:r.
Illa quoque genuina vcraάuc ratio, eft , cur
• iftud benè viucndi adjutoriuin, pro qu9 lar
giendo Dominus crúcifixus tft, Augüftintis
, ,;,.„,„.;binde vocct, a medicinale Salvafori* 4ixilium:
„…. fiibjnce b medui gratiaiii : fubinde,* adiutoritm fola ifla med.cinali gratia qua variarum libidi
*** capT,4. fied cjiie fül;at.ris: fubindc d gratiam inciiji4; C num impctus inceííanter mos infcftantiú fran
b **ia. t.33. iem. fuUindc eadiutoriam medici potentißimi: fub
$#*? ii.de f gratiam qua fanatur matura per medicum;
3: fùbinde ut fùprà latius diximus, gratiam libe
f 1lid c.64. *4f;0m;* , gr4fi4iii liber.ttr:tem à cgrpore
g ridef p.a tis : g gr.it;aim qua arbitrium yerè ftlibcrum, ab
**/• 3. j}Ii«jìtì di&is vitiis arbitrio domingntibus,
Deriiq; fæpiùs uno vcrbo genuini fcnfus prae
I.it. /. ... gâtifiim9 medic;;iam. Ncmpè ut omnesChri
Errâ &:gra fiiani intelligcrcnt dc nullo gratiae adjutorio
tia <y'. ; cum rclagiìis ab Ecclcfia difccptatum fuiffè
«*!*; **. nifi de illó mcdicinali, quo vitia ignorantiae
Pftegiis
E.xinièque cqncngùis
£'j''' jiiJ fupcraiitur. Nam
***.*" eft,'quod Chriftiis tanquàm me
d.cus tuit; illud cft quo natura falvátur, illud
c{t quo infirmitas roboratur 5. illud cft quod
Togándo poftulamus, Ne nos inducas intcn
n ;
\1
o.
^ * . - - - - - -
nam Apoftolicam, à l'a»!o tragitam, ab Au
guftino affèrtafn , li!:<r:mtir de corpore mor
tis, hcc cft , de vitiis corporis mortis hujus.
Quæ fi pau!ò áttcntius confidcrafîènt , ncn
ita cxorbitaffent nonntifíi recentiores, t:t cùm
adj.torium gratiae Chrifti quo nos ad tenè
vivendum adjuvat, negare ve! intcrimere ve
rentur, gratias nunquàm vel per fomnium
ù ! c!agio At geftincóue di£*ytántibus cogi
tatas, afîrat.t , quibus fenfa & pronuntiata
fua tueantur. Alii n:mijue ccncurfùm Dci
gencralcm naturalem;q;:e cum voluntatis arbi
trio , alii fùpcrnatura!cwn , a'ii gratiati, habi
tua!cm, alii gratiis concomitaiitcs, alii phy
ficani prædetcrminationem, integris ixfifque,
Angclis & hominitus paritcr nccclfariám,
alii aliam prof.rtitit , de quarum nulia inter
cos unquam qua flio fuit. Scd dc illa fòla
gratia controverfia cft, qui natura quæ psc
cardo vitiata eft, ita centra terrenas concu
pifcentias adjuvatur, vt affc£tas ab ejus fervi
tute cruatur, ut in fingulis obcr.cntibus ad
momcnta fingula tcntationibus ro.orvtt:r, ut
cum libidinibus pugnct, ut fupcrct, ut non
in teritaticncm cönfeftiendo infcratur. Quæ
fane non eft gratia habitualis, ut quam ncmo
juftus in tcntatione pofitus cum gcmitu poftu
lat ; non ccncurfus gcncralis, non fùpcracta
ralis, non gratia cóncomitans, quibus pcrao
contra fluάus irruentivm libidinum robt ra
tur, non praedeterminatio pbyfica , quae fi
illis crcdimus, & finis & a-gris paritcr , ncc
minüs ad voluntatcm robuftiffimam , quàm
infirmiffimam inclinandam ncccffaria ef}. S. d
dc his infrà pluribus ex propriis fundamentis:
hic fatis efì ipfis crebro iteratis cxpreiTifjue
tcftificationibus Auguftini commonftraffe, de
gitur & fìnaturcum Pclagianis fuiffe quaeftic
Iicm. Dif&rtis enim vcrbis dicit : a Dei"o mtnc a r;; „,,„.
agi honine , qui grayibus c$ fai:titis confoffj, tur, & gra
mOr
vtilneribus: b de i!!a agigratia qtia no!is per m:d a- ti« ap. 4;.
torem medi, ima opitulattir : c de illa gratia qu<£fio- b rt id. ,. s7,
memeffe, qua fit homo fàlvas per feftim: d de gratia , %£££$.
fine qua natura humana t.;m co;;tenebrata atque vi- d Cap. 67. .
tiata illumiiiari mom pote$f & famari, totam cttm jfis
verti qua;lionem: ideoque dicit, Pclagiofa!laci c. tib. de gr.
ter gratiam confitente, c Catholicos iudices mul is f'sl. g.
lumin rerbis eius intelligere potuiffe, nifi qualilerar*.ap. 6.&-;•-
poffefperamus de corpore mortis huius, utpote quam
i* Ca:holica Ecclefia motißimum royerant: atque
ita Pelagium qui earn negabat , f infirmare me- £ , &.....
dici gratiam : g •pitula;iom:im Salvatoris inanire• ιura & gra
tua e.tp. 3s.
E r*4, c.4},
C A P V T
9; L I BER SECVNDVS. , . , 94
-

… * • •.,

cA P vT T E R T I v M. ' .
Difcrimen gratiæ fánitatis , & melicinalis à Recentiorum …
notitia valdè abftrufum, & quare, laciuntur fun-'' .
damenta difcriminis. Libertas arbitrijante ' ' . '
... peccatum, & captivitas poft pcccatum.
' '' . . * ; * * ** * ; ' . ' . , . -,, • - * ' .• • -,

V» ergò ifie totius caufe flatus fit, A Haec igitur,ut quantum Deus vires dcdeiis.
utrum fine medicinali gratia , fine medi Praeflemus, memoria repetendum cft id quod,
cimali Salvatoris auxilio , fine medici opi de primi hominis libcrtate differentes fùfius: '
, tulatione, natura contenebrata atque diximus: cum illa vidclicet voluntatis libcr
vitiata bcnè poffit operari, fàtis unicuique tate conditum fuiffe primum hominem, ficu;
perfpicuum eft, fimilem iftam cffe quaflionem , & Angelos bonos, ut in neutram partem inę,
ac fi difputaretur, utrum coecus oculis , fra clinatus folo fuae libertatis nutu álterutrum.
&ifque tibijs , fine medicinis poffit cernere aut velle Ę
& nollct, juxta illam fententiam.
ambulare. Vbi cùm nemo fanâ mente dubi-- Auguftini : Quod arbitrium tunc ita liberum..
tet , quid refpondendum fit, ipsâ veritate in * erat, ut benè nij,
& male. vt in Enchi- £g; ¢
omniüm cordibus clamante, medicinam ad ridio ad Laurentium : Sic oportebat priùs homi-}%. ;3; :
illas a&iones effe neceffariam ; fimulatque ad mem fieri, tt & lenè velle poffet & male. Quam,, Enchiria
animæ vulncratae quaeftionem venitur , velut voluntatis innocentis maximam libcrtatem & cap. ■•;.'
occurrentibus tenebris, acies mentis haeret. indiffcrcntiam,ia qua vidclicct flexus in alter
Nam quàmvis naturis rerum perquam con utram partem , hoc cft, ut benè vellct 3üt
fentaneum effe videat, ut etiam in fpiritualiü malè, à folo voluntatis nutu (non finc gratia)
rcrum ordine, vulnera potcntiarum, vitiaque Petcretur, fusè libro deftatu naturæ innocen
medicinæ opitulatione reparentur, antequàm tis dcclaravimus.
reéta facultatis operatio poffit fequi : quia Ab hac felicifIima libertate in alteram elc
tamen morbi iftius natura, quo vires benè B &tionis partem , hoc cft, in pcccatum, feu in
vivendi labefa&tatæ funt , à vulgari cognitio- ' palum propriâ fponte ita delapfus eft, ut non
ne vchcmcnter abftrufa eft, hinç fit, ut igno folùm malè völuerit, (cu Peccaverit , fèd
rata ctiam incdicinalis adjutorij conditione etiam malè volcndi feu peccandi fervituti at
atque ncccffitate , cum reipfa adjutorium que neceffitati mancipatus fit, nifi per gra
offercndum eft , nihil amplius medicinalis tiam fublevetur. Nam præter pcccati cul
auxilij laethali infirmitatià plcrifque ingera pam malâ volitione commiffam , arbitrium
tur , quam fi integerrima perftitiffet peccantis voluntatis profundis tenebris involutum c
arbitrijfalus : & ab alijs vice verfâ, fànitati vifcofoque quodam pondere irretitum atque
robuftiffimæ nihil minùs tribuatur, quam fi depreffùm cù (hoc eft tenaciffimo quodám
fuiffet pænalibus vitiis temerata.llli vólunta amiore creaturæ quam dilexit) quod ita vo
tis liberae crcatorem de creaturæ laudibus luntati dominatür, ut quocumque fe vertat
Praedicant , fi gratiæ largitorem, utrique flu quicquid arripiat , quicquid declinct, ÉÉ
dic pietatis duéti Dei partes agere fibi viden cumque vultüs & formas induat, quantum
tur, fed illi imprudentes mcdicinam Salvato cumjue fe viribusfurfum tollere, quibufcum
ris evacuant, fi decolorant gratiam Crcato que benè vivcndi ftimulis incitari vidcatur,
ris. Intcr utrofquefánétus Augu(tinusita in non poffit ab illa fe vifcofà catena cxpcdire,
ccdit medius , ut agnita flantis arbitrijdigni nifi priùscaliginem ejus lux cœlcftiscfitgavc
tate , vires integræ libcrtatis longè altius rit, & illas tèrrenae cupiditatis compcdes fre
quam reccntiorum chorus extollat ; & pene gerit. Quod quamdiu non fit in tenebris,
trata ruinae ipfius profunditate, vires lapfæc hoc eft , peccatisjacet, tencbras diligit , tcne
voluntatis longè acerbius concuffas , quàm bras in agendo, & ccffando fe&atur. Quic
yulgus putct , fa&afque fáteatur. Ex quo quid enim dilexerit, creaturæ limites non
fit, ut juxta doétrinam ipfius, ficut in arbi cgreditur, & ita perpetuam terrcnae concu
trio Primævg fànitatis, & confecutæ ægritu pifcentiae catenam trahit , cujus vinculis &
dinis diftantia fuprà recentiorum fufpiciones fervitute detinetur. Quem effe arbitrij lapfi
eft longè maxima? ita quoque adjutorij fìmi ftatum juxta doétrinam fèxcentis locis ab Au- Vide lib. g.
tatu , & medicimali fit extrema difcrepantia. guftino traditam, latiffimè toto libro tcrtio Pr<ip*? t. 3.
i. 5. 6. €*c.
Quae quibus in rebus conftituta fit, accüratius de ftatu naturæ lapfae demonftravimus.
gonftabit, fi modum operandi utriufque, & Ex quo perfpicuum eft, vitium voluntatis, ""*****
à feinvicem différentiain exploratam habea quod præter peccati culpam , pcccando con
mus. Nam indè velut à nota pcrfpicua,& traxit, in có fitum effe, quod poft dcfertum
9bvia , in occultam utriufque naturam Dco Creatoris amorem rei creatae dilectione coe
Juvante pertingemus. - cata , & undiquc pcrvcrfa ac Pcnctrata cft, ita
ut
 g; DE GRATIA CHRISTI SALVATORIS 96
*\jt armifíá illa utriufque pnrtis ird;£t rcntia igm ^ antc gratiam à concupifçentia creaturae omni
amigiiu- terè v«ííc nón pcffit , nec co fci btis aëtionibus dominante nutus ille impcria
*pfùm fic&ter« aut cijgere , έσεάtatc & çoncti lis inyafììs cft: in beatis ab ardentiffima cha
pifcentia quibus cbftr£a jacct, eam afEduè ritate, quæ tantoperè in utrifque voluntatis
άcorfum in crcaturas d: primcntibus : Illt e$t arbitrio libertatique dominatur, ut omni fub
en;m peccati fzmá 1#*££;r:, tt 4ittat unufjhifqtte lata boni ma!iáue indifferentia , iftorum nu
. quo bcnè fiti ».'tiit, &gh fiiie ulla paff.t di$cultate fi tum ad ampleétendum bonum tantum, illo
yill.t. id cft antem, ut qtii fciens reiie nam facit, rum ad malum tantum indeclinabiliter & in
amittat fcire quiá reítiim ft: & qui reäe ficere ciìm fuperabilitcr femper inclinet. Solus reli&us
poffet , noluit , amittat poffe cam velit. Itaque cft & his & iifis quidam in fuo quibufque
<quod jam homo fine gratia Salvatoris, amiffâ vinculo indifferens fèfe volvendi motus, vt
Vnius partis libcrtate, benè velic non pofßt, Pro fuo arbitrio hic & nunc fingularia quæ
fùpplicium e(t dclinqucntis ; ficut bcncfacicn çjue bons vel mala appetendo fe&entur : quae
ti§ præmium, q òd amiffà alterius partis fi •in fcl;olis I;bcrtas exercitj , & contradiétionis
beitatc , malè vcile non pcffit. Nam per appc!lari folet.
• ifta præmia & fupplicia,voluntatis iibcrae fta Quae cùm ita fint, jam differentia fams &
ttis dumtaxat, neri natura mutatur, quemad agruta voluntatis, quantùm ad benè viven
modum imprudentes putant, qui quando cer dum incipit fubluccfccre ; nempè voluntas
tiffimamiliám Auguftini do&rinam audiunt, fana ita robufta erat pcr inftitutionem pri
neftio ad quae tafiquàm exotica Manichaei B mzvæ fuæ libertatis, qua primushomo crea
fpcétra formidant. | Sicut igitur nemini mi tus eft re&us, ut fc ipfi nùtu fuo perindè ad
rum videtur, qucd benè volendo Beati in bonum volendum quam ad malum fponte
aetcrna beatitudine , malè volendi libertate fic&teret, non à gratia vel cupiditate impe
fpoliati fünt, ita ncmo vidctur, fi in pcccati rãte fc&eretur.Erat enim pleniffimè fui ipfius
Έ prccator pofitus,bonae volunta in utramque partem domina , cujus nutui
tis libcrtate privatus, ante adventum gratiae quidquid habituum vel gratiarum, vel adju
de peccato in pcccatum captivo arbitrio volu torij intrinfècus vel extrin{ecus adderetur,
tctür. Vndé liquet, quamdiu Angeli & pri deberet fafces fubmittere , & ab illius velut
mus homo in illâ félici arbitrijlibertate ftete Angeli impulfu exfpe&are aquæ motum , ut
runt, pencs ipfcrum arbitrium fuiffe nutum vel quicfcérent, vél ad influxum operi confe
illum fùpremum , quod yoluntas in hanc rendum ipsâ annuente rapcrentur. Nam
vel illam partcm five öenè fivè malè volcndo quamvis arbitrium innocentis creaturae ita li
flcéteretur. Nutus enim ille liberrimus erat berum fuiffe ab Auguflino dicatur, ut benè velle
voluntati, qucm pro arbitrio fuo, vel dando, poffet & malè; non tamcn hoc fine gratiæ adju
vel retinendo, omnibus externis internifjue törio fieri potuiflè cenfèndum eft. _ Quod / ib. r. de
a&ionis adminiculis, habitibus concurfibus, alibi certiffiimis documentis demonftratum, flatu pri
mi homi
gratiæ adjutorijs dominabatur. Hic nutus, hic fupponimus . Nunc verò pofteaquam nis fèu im
fiicflexus, feu ifta fuprema nuendi fle&endi eft illa'fhagns, robufta$ peccati merito amiffâ reor est te

que poteftas, qua fefe utrimque in bonum aut libertas, & péccandi férvitus conftituta, pe
malúm humafia libertate ac dominatione li- C
brabat,fupplicio non minùs cadentium,quam
ftantium rémuneratione prorfus amiffa eft ;
dum utrobique indifferentis iftius loco liber
tatis, fervifus ifüusfupremæ dominationis
indu&a eft. Nam quemadmodum voluntas
Beatorum ferva faêta eftjuftitiae , & pecca
torum ferva iniquitatis, juxtà illud Apoftoli
£. Pet. 2. Pctri ab Auguftino fæpè repetitum : A quo qui
Juperatus e$, huius & feryù e$t : ita quoque
utrorumque arbitrium illa fuprema & indiffe
renti ac dominativa fui in utramque Partem
flc&cndi libertate vel felicitcr vcl pœnali
pcr , fpoliatum cft. In Pcccatoribus cnim
c.ro-&*£ ■
rijt ab ægróta voluntatc , ille impcrativus
bénè voléndi nutus, ut non magis ijfJcm iilis
gratiae adjutorijs, quibus ante in fua fanitate
juvabatur, uti poffit, quam fi cgco ad cer
iicndum lúmen offerres. Nam ille fefe fic
&endi erigendique nutus, poteftati fraéte &
aegrotae liôertatis extortus éft, & à concupif
céntia femper feipfàm creaturafque diligente
poffidetur. Vndè per aliud novæ & mcdici
nalis gratiae genus, qua vitijiflius intimisvif
ceribüs voluntatis infixi reprimaantur vires &
motus, frangendoque ÉÉ; ille nutus
ac flexus erüendus , voluntatique dandus eft,
quem fibiipfà fuâ potcftatc dare non potcft.

C A P v *r*
 97 L I B ER SEcvNDvs, 58

c AP v T Q_V A R T v M. , ^
-

Affertur ex Auguftino ac declaratür difcrimen ádjutorij

fanæ voluntatis & ægrotae,hoceft, adjuto
rij fànitatis & medicinalis, feu adjutorij
fine quo'iion, & quo.
- •.• , ,
'• , ** - ' *, , f- '. · · · · ·

X ifto libcræfervaeque voluntatis dif. A çuod ipfâ concupi fenti*dominnt fùbjuga

crimine, quod ex Auguftini princi ta, de feipfâ fuâque libertatis impulfu etiäm
pijs jam identidem traditis, prôpofui cum gratia quantumcumque magna fibi affi
- mus, jam utriufque gratiæ, fanitatis ftente, habere non poffct quemadmodum olim
& medicimalis diffèrcntia ,fèu adjutorii quo vo Potuit. Quod clarius fortaffis ita dici pof
luntas fùna in ftatu innocentiae , & quo nunc $et, quod gratia {ànae voluntatis, in ejus li
poft cafum fuum concupifcentialibus morbis bero arbitrio, relinqueretur, ut eam fi velfet
ægra ad benè vivendum adjuvanda eft , inci geßreret, aut fi vellet uteretur, gratia verò
pit fefe oftendere. In eo quippè fita cft, quòd lapfae aegrotaeque voluntatis nullô modo in
illius primæ integritatis adjutorium fic adju ejus relinquatur arbitrio, ut eam deferat aut
vabat voluntatem, ut cum eo operaretur ipfa arripiat fi voluerit, fed ipfà fit potiùs illa po
fi vellet ; nunc autem ipfiim adjútorium facit flrema gratia, quae invi&iffimè facit ut velit,
ut velit. Hoc cft, acjutorium ante ruinam & à voluntate non defèratur.., Quod difcri
erat tale, ut influxus adjutorii pcrinde atque men tàm luculentè tradit Auguftinus in lucu
voluntatis in opus, ab ipfo liberae voluntatis brationibus quas adverfus hoftes gratiæ exa
nutu penderet , adecóue falva maneret illa ravit,ut imp6ffibile fit legenti non advcrtere,
libertátis in utramque partem flexibilis in nifi opinionis alicujiis præ9ccupatae caligo &c
difierentia : nunc verò poft ruinam tale eft,ut praejüdicium cernendi perfpicaciam, judican
faciat annuere,& infiuére & vellc voluntatcm. diquc libertatem.impediverit. Hgc enim in
Έft enim obfervandum duplicis generis efte B primis probat illé diverfus operandi modus ,
adjutoriayoluntatis ; nam aliud cjufmodi eft; quem ädjutoriis cujufjue ftatus tribuit ; in
fine quo voluntas velle non poffit, fic tamen ut quq velut immobili bafi, tota doétrina de
veilè & nolle, uti vcl non uti adjutorio, in gratia & praedeftinatione nititur. Quam;fi
»rj
ejus libero relinquatur arbitrio : aliud quo fit, tollas , funditus univerfa ruere neccffe eft ;
determinatè ut voluntas velit. Eft enim illius quemadmodum à Scmipelagianis , ut infrà
naturæ, ut hoc ipfo quo voluntati datur, con pluribus , perfpicaciter animadverfüm eft.
• feflim velit. Piimigencris cft, verbi gratia, Βujus ergó diííerentiæ radicem detegens ita ,
: Jux refpe&u oculorum , fpecies refpe&u intel- loquitur : Itemque ipfa adiutoria diffinguendae zx. 4, „;.
leétus, & hujufmodi.. Sic enim adjuvant,ut funt. Aliud eji adiutóriám s 1 N E Qy o A L I- £É & grat.
fine illis quidem nOn poffit opus fieri, non ta- Q_v 1 d N o N E 1 T, , & aliud cft adiutorium, cap. 1».
men illis præfentibus efficiatur ut fiat, fed hoc q_v o A l 1 qv 1 D F 1 T. Declarat cxcin
à liberae volütatis nutu pendct,quæ hujufmodi plis admodum perfpicuis :. Nam fine alimeiitis.
adjuturiü & in ufùm affumcre & negligere po ìion poßumus vivêre, nec tamti cum affuerint ali
tcft. Secüdi generis adjutoriú, non eft tale,fèd. menta, eis fit ut riyat, qui niori voluerit : Ergo
hoc ipfoquo datur fimul ufùs çjus & influxus adiutorum alimentorum eft fine quo non fit, non
poteftatis datur. Eft enim hoc ipfum quod quo fit ut vivamus. At vero beatitttdo , qiiam non,
fuaptè efficaciâ facit influere facultatem , nec habét homo, cum data fuerit , continuo fit beaias.
facultatis ipfius libero arbitratui fubjacet, fed Adiutorium eft enim mon folum fit:e quo mtii fit, ve
invi&è facit ut hoc veliftud arbitrium arbi rum etiam quo fit , propter quod datt.r . Qgapro
trctur & vclit.. Taliseft influxus omnis cau c pter hoc adiútorium & quo fit eft , & fine quo non
fæ formalis, hoc ipfo $$$ quo adefl jufti fit. Qgia&fi data fuerit homini beatitudo, coiitintte
tia , fit juftus animus, & fifie illa juftus cffe. fit beatus, & fi data nunquam fuerit, nuiiquam erit.
nunquàm poteft.Quam duplicis adjutorii na Almcnta verô non confequenter faciunt, ut bomio vi~
turam ac differétiam libro primo fufius cxpli vat, fed tamen fine illi noupottff yiyere, Ecce diffe
cuimus, undè plenior intelligentia peti dcbct, rcritiam dupîicis adjutóriiiucidiffimâ, noneft
Hoc ergò verum & genuinum difèrimcn ubi hæreat Ýí, aut caliget auditor, quQties
cft inter utriufque ftatus adjutórium , quod cxtra præfentem controverfiam difputätiget.
adjutorium fànitatis feu integræ libcrtatis ip -vnumj cft cnim tale, utncn inferat vel inferat,
fueret aut non influeret cùm voluntate, prout. cficάum proptgr quem datur, fèd tantummg
voluntas vcilet aut nollet, pleniffia £què ip-, do fine qtù gcji potçft fieri Eff &us cnim ab alia
fius arbitrio in agendo & quiefccndo fubdc-s deíet caufâ dêminante,ipfumq; adjutoriâ fe- ,
retur: medicinale verò ipfùm: benè velic fa- . cum rapicnte feu applicáte prodùci, Ex quo fit,
fìdicntiaegrotaeque voluntati tribuat, utpct? ut quantôcunq; magna Præfto fint
,
Ë -
•j*j;
ni
 ss DE GRATIA CHRISTI SALVATORis , oo
niíiila caufà dominativa, cujus artitrio tcta ^ etiam dixit, Non vos me elegiífis, fed ego elegiyos,
machina caufàrum concürreítitim & ad u & pofui vos ut eatis &fruitum afferatis, & fru
vantium ad motum impellitur aut retinetur âus ve$ier maneat. Quibus, inquit, verbis, ei*
velit : impulfumάue agéndi imprimat, nulla non folùm iustitiam, verumetiam m illâ perfeveram
ex adjutorijs operatio íecuturâ fit. Cujuf tiam fe dediffe mon$travit. Chrifto enim fic eos
modi adjitorij$ refpeétu voluntatis humanæ ponente, ut eant & fructum afferant, d* fruítus
plenus eft Orbis univerfus. Ipfà enim volun ' eorum maneat, quis audeat dicere , forfitam mom
- tás eft, quae quibufcumque corporalibus crea manebit ? Hoc cft, quod cùm in præcedenti
turis utitur adfcopum fùum, quam licet adju bus iterum iterumάué inculcaffet,àdjutorium
'vent, non tamen aliter, ad fumimum,quam ita primi hominis fuiffe tale, ut in eo maneret fi ibid.r. n.
ut fine illis non pofIit opus voluntatis cffigi , vellet ; ut illud per liberum arbitrium deferere poffet;
non tamen ut pefipfàs fiat, fi voluntas nolit. ut in eius libero relinqueretur arbitrio : quod defere
Jpfà eft quæ ómnibus corporis fenfibus quae ret càm vellet : in quo permaneret fi vellet, non quo
fcicntia & virtutibus intélle&us, Š pro fieret, ut vellet,& hujufmodi, tandem utrum
prijs habitibus {iiis & bonis & malis utitur que fibi conferendo fubne&it : Hæc prima e$t 1*ia.
squando vult : nec ad peragendas aétiones cjus gratia quæ data eii primo Adam : fed hzc potentior
ifta concurrunt adjutória, ut perilla fiant re e$t in fecundo Adam. Prima e$t enim, qua fit
nitente voluntate. fed tantufimodò ut fine tit habeat homo iuflitiam, fi velit : Secunda ergò
illis non fiant, cum ea ad influendum fecum plus pote$t, qua etiam fit ut velit , & tantum velit,
voluntas rapit ut fiant. Alterum adjutorij tanto4, ardore diligat, ut carnis voluntatem (id e(t
Y genus éft, qiio , {imul ac datum fuerit , fit effe concîpifcentiam) contraria concupifcentem, v0
&us, & fi non detur nunquàm fiet. Nempè luntate fpiritus vincat. Hoc eft, quod ut tar
quia tantae ncceffitatis eft, ut {ine illo nón diffimis quoque fàtisfaceret, iterum repetit
poffit effe&us fieri, tantæque cfficaciae, ut hoc & repetendo commendat : Nec Hla qüidem rbid.
ipfo quo datur, continuo fiat. Dat enim fi (gratia fàni hominis) parva erat, qaa demonftra
Ë? poffe & operari. Exemplum in Au ta eft etiam potentia liberi arbitri}, qaomiam fic ad
guftino manifeftum eft , quod jam dedimus. iuvabatur ut fine hoc adjutorio im bono non mane
Haec igitur cum fint veritate certiffima & cla ret , fed hoc adiutorium fi vellet defereret. Hac
ritate liquidiffima, videamus quid ad famae autem tanto maior eft ut parum fit homini per illam
£grotaeque voluntatis adjutorium ex Augu reparare perditam libertatem, parum fit dimique non
ftini mefite fáciánt. Nimirpm hoc ifto adju poffe fine illâ, vel apprehendere bonum , yel perma
toriorum difcrimine fpe&at Auguftinus, ut mere im bono, fi velit, mifi etiam efficiatur ut velit.
fciamus adjutorium fafiae voluntátis honfuiffè Hoc eft quod cüm iterum adjutorium fani
talis conditionis, quo bonum opus fieret : hoc hominis tale effe dixiffèt, ut fine illo quidem
enim non conveniebat tàm robu[læ liberri bomiim temere non poffet, fèd tamen ut vellet,
anæάue voluntati ; cùm ipfa fufficeret, ut ad in ejus libero rclinqueretur arbitrio, opponens
jutorio quod fibi praeftó aderat, fi tantùm ei aegroti hominis longè poteritius & álterius
vellet, uteretur. Vt quid enim, dare ipfum rätiönis adjutorium : Nunc 4tem , inquit,
yelle voluntati, quand6 illud ex feipsâ, non tanto ampliùs datur per Iefum Cbrifum Dominuh
fine concurrente adjutorio obtinert poterat? C noii folàm
m0$'r. m » quibus ud dari Deo placuit » ut

£rat ergò adjutorium ejus, non quò fieret, adfit fine quo permanere monpoffumus , etiamfi ve
,;i.a...,. fcd fine quo non poffetojus bonum fieri. Tale limus, verum etiam tamtum ac tale e$t ut velimus.
rept.& grat. quippè erat, inquit, adiútorium , quod defereret Hoc eft qucd rationcm afferens ex illius adju
sep. ii. £m vellet, & in quo permaneret fi vellet , ngn quo torij natúrá petitam, profundiffimè fubijcit:
feiet ut vellet. Adjútorium vcrò jnfirmæ Ef? quippè immóbis per hanc Dei gratiam im bomo 1e
vult eße tale,
captivæque voluntátishujufmodi guofa*, cipiendò, & perfeyeranter temendo , non fòlìiiì
út velit." Hoc eft,effe ut fimul ac poffe quod volumus , verum etiam velle quod poßü
datur, ipfum vellc voluntáti detur , & fi non mus ; quod nom fuit in homine primo : unum emim ho
detur, hunquàm velit, quia fine illo Enc rum in illofuit, alterum mom fuit. Et quare non
propter infirmitatem velle non poteft. Hoc fuit datum homini primio haud féêùs atque
cft enim quod continuo adjutoita explicando fecundo datum fuit ? Nempè quiaipfeai:e-
riiu.e, xx. fubjungit : Primo itaqiie bomini datum eft adiu perat poffe perfeverare fi vellet, quod ut nollet, de
torium perfeveramfi«, mám quo fieret, ut perfeveraret, libero defcendit arbitrio: quod tunc italibertimerat,
fedfimí qiio per liberum ârbitriiim perfeverare non ut bene velle poffet & malè. Quo fignificatum
piffet. ' Nunc verô sanái in regiium Dei per gra cupit, nunc homini non fufficere pofíeperfe
tiam Deipr«de$inatis, non tartám tale adiutórium yeráre fi vellet, fed ipfum benè vèheipfi effè
perfeveranti« datur, fèd tale, tit eú perfeverantia tribuendum, eo quod nunc arbitrium noh ita
ipfit , hoc eß perfévérâriter benè velle, donetur: liberum fit,ut cùm hujufmodi etiam adjutorio
non fliim ut fine i£fo domo perfeverantes effe mom. benè velle poffit&malè.Hoc cft qucd radicetm'
peßimt, verum etiam iit per hoc domuin non mifi per diverfitati§ illius duplicis adjutoiii ex ipsà fà
fejerantes fint. Hoc eft , quod ftatim tan nitate & ægritudine concupifceptiali volgn
quàm ex Evangelicà do&rinâ derivatum , ex tátum eruendo , praeclariffimè do&iffimeque
Scripturis probat : Non folùm enim dixit, Simeº dicit : vt ergò non acciperet hoc domuni Dci, ideff, z#.4...,:
Itid. ne nihil pote$lis facëre, quibus verbis adjutorium \ im b»ro perfeverantiam primus homo , fcd perf.averare -rp & grat.
fine quo non poííumus, exprimitur : verum vel mom perfeverare in eiiu relinqueretur arbitrio (vi- *p. 1
delicct

.
 .

'I O I L IB E R sEcvNDvS. . . ssa

-^
delicet ciim adjutorio, firc quo perfever:r: ^ ne* repri;:::;;;';;;;, perfis; virtutes, o; 3; tcbat, ipfis re i
•
ncn poterat) tales vires habebat e$t: valuit ;s , q^g lingt;r::gr re!:,*t* fita, ti: $i- tdiatorì» f)ei,ßne qu® •

fine a'o fuerat in :i:u:a pccc.ieo, &• /;hi! ; li :* feipfit p.rfèver.: e mes po';';r, itari rent fi ve!'ent , iiec Deiis -

I.
c o s c v p 1 s c & N T t A l 1 T E R re;i;::b t, ij ci* p*r.3* ett;r , ut ve'lciit , inter tot 4, f.tgt.t; &*-
.

1tf igiè ta:;t« öonitati, & benè vi;e :d. fieltat, pe;- tationes infi;iiiitate fia , olaat 8 ipfa fuccu;nleret,& i
i
fe;?;/;;;;; co:nmiitteretur arbitri;m. Nahc vcrù po ide, perfèverare noh poffmt, quia deficiem:* imfr,ni
! fica ja.um ejî illu fpagna peccati merito amiffultber * tate me: ve'l*:: , 4i;. 119: ita vellent infirmitate volum
t;;s , etiam miioribtts djni* 4d.tya:;da rcmamfit imfr- ' tatis, tit poffent, . Hoc cft quod continuo ex iftâ
i

mitas. Nimirum quia nulla interiori rixa li adjutori diverfitate rasionem pctit, cur homo
bertas il!a fana difçerpcbatur , nulla luéta fùge robufl vji£ vgluntatis divino munitas
laffabatur, nullo deorfum pondere premeba adjutorio tantâ facilitatc corruerit; infirmiííi
tur, ut non nifi velle cum adjutorio concur Igt;s verò in fævientibus tentationum teihpe
rente à tantâ fìnitat: peteretur. Nunc verò ftatibus pcrfcverct. Ncmpè quia quemadmìo
difficu!tates graviffimæ fuperande funt, non dtim oportebat fanus & fòrtis perfiittitur ad
uibus corporis membra, fèd quibus voluntas jutorio confèntire fi vcfit ; aegro & inbecilli,
ipfì à voicìùo revocatur, dui, concupifccn hoc ipfum datur ut velit, & invi&iííimè velit:
tiali vifco implcxa, ctiam tali adjutorio adju Subyentttm ejf ig:::r iifirmitati voluntatis huma';«, I$ià,
ta , aut velle aut fàtis potcntcr velle non po vt divina gratia indechn,;b l;ter&:m?perabiliter g;e-
tcít. Tam cnim dirum eft iftud concupifcen retur ; & ideò quamvis infirma , m Jn tainem defa
tialis ægritúdinis malum, ut non folum vo B ret , neque adyerjitate alija i vinceretur. Itafaítum
lcnti homini diificultatem afferat ut languidè £i ut voittmta, hominis inyalida, & imbec.ll1 im $ono,
velit, quæ non nifi magnis (quibus caret) vi 43}hx parvo pr;everaret per virtutem De,, cùm &
ribus arbitrii fùperanda eft ; fed etiam pcftife voluntas priini homini fortis & fùr.t, in boiio am
ra dulcedine creaturae animum dcinulccndo Flore mat perfèveraverit. Nempè caufà in prom
voluntatem ipfàm velle ngn finat. . Hoc cft Ptu eft , quia voluntas invalida & imbecilla
quod uberius naturam cxp!icans utilitatemq; Pcrfeverat p:r virtutem Dei, hoc eft per adjuto
tánti adjutorii, quo fuperbia qua cecidianus, ^ rium quo fit ut velit ; fortis & fìiia habet yir
radicitus tollitur , dùm humanæ voluntati tutem liberi arbitrij, qtiàmyis mcm d;futúro adiato
nihil omninò relinquit fui, magno verborum rio Dei , s 1 N E Q v o N o N poffèt perfeyera
pondere & perfpicuitate fubtexit: Ac pcr boc re. fi vellet , non t4fhefi tali Q_y o in illo Deus ope
1bid.
?nec de ipsâ perfeverantiâ boni , hoc eft , perfcvc raretur ut vellct. Hoc ad poftremum eft illud,
rante boni volitione, vºluit Deus fwitos fuos quod profundiffimam finiens difputationem.
in vigibus fui , fed in ipfo gloriari : qui ck non fo tantae diverfitatis utriufque adjútorii ratio
lum dat adiutoritm; qualeprimo homini dedit s 1N E nem affignat præclariffimám, nempè magnam
Qyo NoN pºßint perfèverare fi vc!:mt,fed im eis etiam cum naturâ talium voluntatum, ac divinâ mi
operatur & vele, ut quoniam nonperfeyerabunt, mifi fericordiâ, fapientiaj; adjutoriorá congruen
& poßint & ycli;it perféy:ram ii ets poßibilitas & vo tiam : Fortißifi;o quippe dimifit atque permifitfice Ibid. c. 12S
lunta diviiiae grat:* larg::are donetur. Tantàm re quod yell:t ; infirihii feryayit , ut ipfo donante in
quippèSpirit: £::::o : c:ii;iitur valanta eorum, ut viäißimè quod bomini e$ vcllcnt, & hoc deferere in
ideò poßint quia fic volttnt, ideò fic volunt, quia Deus C yitißimè fio':mt. Quid enim congruentius fà
opcratur at velit. Hoc denique cft iliud, quod pientiæ & mifericordiæ Dci , quid ipfis natu
rationem ncccfiitatis tanti ac talis adjutorii ris rerum magis confèntaneum, quàm ut ro
• iuculcans fariae v9luntati non congruentis, bufta voluntas, fùfficientiffimo Dëi adjutorio
segrotæάue capitaliter neceffirii perfpicuè do fulta, fijc qtto velle & perfèverare mori potcft,
cet, ægram hujufmodi voluntatem ncq; veile optioni fl:ae re!inquatur, adjutorio Dei utcn
cum adjutorio Dei , neque permanenter velle do & perfèveranûo, fi vclit : infirma verò,
poffe , fi ufùs adjutorii in ipfius libero relin potcntiffiino Dei adjutorio ipfum ve!!e & per
άuatur arbitrio, ita ut ipfim vellc non in câ feverare, & fui ipfius ufuiu donante ,mufiirc
Iib. de ter- Deus operaretur. Nam fi in tantâ mfirmitate tur 3 - *« -

:;1*»
•
°3"* rit&h;;i;;s, in quâ tamen infirmitate, propt.relatio -

E x. c AP V T
 1o; DE GRATIA CHRISTI SALVATORIS rc4
C A P V T O
*-_ V I N T v M.
Inferuntur duo corollaria quibus accuratiùs declaratur difcrimen
duplicis iftius adjutorij. Reijciuntur lex,fcientia, revclatio,
remiffio peccatorum, gratiafufficiens,habitualis,con
grua, efficax Recentiorum extrâ limites adjuto
- rij medicinalis Chrifti.
X tot tamóue manifeftis Auguftini A malum fufficiat, ad bonum rerò nihilfit, mifi adiu- rib..©~atrat.
- - -
?* ***-
-

tcftimonijs & inculcata toties do&rj vetur ab ómnipotenti bono. Hoc efl fuiffe gratiam ***%***
na , duo perfpicuè colliguntur, quæ talis naturæ, talis efficaciæ, talis influxus,qttam *ap. ■ i •
ad intclligendam plcnè medicinalem Deus reliquerit in eitis libero arbitrio: quam per li
Chrifti gratiam , & ab aliâ qualibct fánæ vo berum arbitrium deferere poffet.Fuiffè adjutorium,
luntatis difcernendam plurimum faciunt , & quod defereretcùm vellet,&im quo permameret fi vellet:
quàmvis nihil prætcrcà addcrctur fola fùffi quofebat ut hab.ret iuíìitiam, hoc eft opus jufti
C1unt.
tiæ, fi yellet,fcd fi vellit etiam defereret : per quod
Primum eft , nullum adjutorium gratiae, poffèt permanerefi vellet: ut cum eo perfèverare &•
cujus ufus ita ponitur in arbitrio volúntatis, mom perfeverare im eius relinquerctur arbitrio: ut di
ut illo utatur aut non utatur, ut illud am gnè tantæ bonitati & bene yiyendi facilitati perfeve
pleétatur aut deferat, ut illi confentiat aut randi cómitteretur arbitrium: ut ei relinqueretur v0
mgn confentiat fi voluerit, quantumvis fine luntas, hoc cft cleétio, fua: ut fortißimodimitte
illo non velit ,aut vclle non poffit, effe adju ret ac permitteret facere quod vellet. Nullus
torium quo fit ut velit ; fèd tantum fme quo mom: Scholafticus quantæcurnq; fubtilitatis in intel
Et proindè ad medicinale adjutorium Chri ligendo, & praecifionis in loquendo, & facun
fti nullo modo poffè pertinere, fed ad adjuto diæ in exprimendo, genuiniùs& accuratiùs,&
, rium primi hominis & fanæ voluntatiseffe rc clariùs nobis deliniare polfet naturam adjuto
ferendum. Nam in co confiftit effèntialiter rij, quod vires præbeat quidem voluntati , ut
differentia utriufque adjutorii, fine quo non fit cum illo poffet bonum arripere, aut tenere fi
aétio , & quo fit, & confequenter fánæ volun vellet ; non tamen ipfum velle operetur, fed
$atis & infirmae,Adami &Chrifti;quod auxi velle & nolle,arripere adjutorium ac deferere,
Iium fine quo mom voluntatis, ut intfüat involi B confentire ac difefitire, in cjus libero relinqua
tionem & aótionem pendet effentialiter à nu tur arbitrio.Si enim hoc in vcluntatis arbitrio
tu voluntatis, illud ad influendum applican non relinquatur, fed ipfum adjutorium invi
te: quod nifi confentiendo vel volcndo fcce &tiffimè dönet ut velit, jam hoc ipfo non eft
fit, nullus indè influxus in aáionem,effe&ufq; adjutorium fine quo nom, fed quo fit áétio: non
fecuturus cft. Nam iftam ejus conditioneih adjutorium fanae voluntatis , quæ fuâpte
tam follicitè , tam pcrfpicuè, tanta verborum, fponte vcgeta libcrtate fuá cum Dëi adjutorio
fententiarumque repétitione commendat, ad velle confurgit, fed ægrotæ & imbeciilis,
quafi fummo ftudio hoc unicum fàtageret, ne quæ ad bonum volendum ex concupifcentiali
in pcrverfum fénfum coeleftis illa doârina ra rixa erigi dcbet : non eft denique adjutorium
peretur. Quid enim velcoecis cvidentius dici primi hominis, fed fecundi, non creatoris,fed
potuit, quam quod toties dicit primi homi Salvatoris. Quod nc quis nimia fortaffis tar
iis, fánæque & fortis voluntatis adjutorium ditate adhuc non fàtis pcnctraret, ctiain exem
hujufmodi fuiffe, mom quo fieret ut vellet : mom quo plis fenfibilibus veritatem iftam, de modo quo
fieret ut perfeveraret;nom quoDeus operaretur ut vel adjutorium fánæ voluntatis ejus arbitriofüb
let, & hujufmodi ; fed tale, per quodpoffèt per deretur, planiffimü facere voluit. Docet cnim
manerefi vellet, per quod aderat ei poffe, quod vellet, ita fe babere ficut alimentum ut vita teneatur,
mom velle quod poffet;per quod acceperat poffefi vellet; ficut lux ut oculorum objeéta cernantur.Sunt
tale rurfum , fine quo etiamcumlibero arbitrio bo enim adjutoria vitæ & oculorum, fine quibus
mus effe mom poffet : fine quo in bononom maneret: fime teneri vita, & color cerni ncqueat, non tamen
quo nompoßit in bono permanere fi velit: fine quo non C quibus vivatur aut cernatur, fi voluntas velit.
joffetpcrfeveranter bonum tenere quod véllet: fine quo Exemplum de alimentis jam Š
dedimus.
amninò permanere non poffet, fine quo per liberum âr De luce accipe: Nam & ibi (in fana primi ho- r;;. r,.,,.
bitrium perfererare non Peffet. Et ut apertius fine
minis natura) effet adiutorium Dei &tamquàm lu- & grat. ,
ullo obfcuritagis ambiguo nofccrémus, quo menfamis oculis, quo adiuti videantfe præbere volen- 4*.
igitu£ modo fe, haberët iftudadjutoriigeius tibus. Hoc efl fi voluntas oculos ad intuendum
-ad arbitrium voluntatis, utrùm illam fécum praebere velit. Significat enim fanae voluntatis
ad opus raperet , an à volúntate pro libitu ra adjutorium effe quantum ad operandi modum
£££&tur sidentidem repetit, & inculcat fludio ficut lucem, cujus ufus,ut cum ea vidcat ocu
fiflimè, fuiffe talis cofiditiónis, quale videli lus corporis aut non videat, pendet à volátatis
cet libcrrimæ faniffimaeque voluntati con arbitrio.Non enim ipfà eft quæ facit ut videas,
£*; quæ nulla vidclicèt laborat imbecil quàmvis fine ea fimul influéte non videas, fed
- ita;, niii quæ Grcaturæ naturaliscft, ut ad voluntas.Quod dcclarat alibi,ubi gratiamSal
-
VatOI1S
 vos L IB E R SECVNDVS. - -
*
Io6
…
* «

vatoris medicinalem hicis cjufJcm compa- ^ fertis verbis authores cjus, hanc effe rnent:im
ratione commendabat : fed in hoc ftatim án fuam, eaque de caufà præcipuè amplc&cn
notat cffe difèrentiam , quod Chrifti gratia dam effe gloriantur. ``Nam ita $olina :
facit velle voluntatem, cùm lux videre non Quo fit ut dirifio fufficienti auxiljim efficacem & r, •rora:
faciat : Etiam , inquit , ut convertamtir ipfe ineifica:em, no$tra fententia ab effeífu juifiimul ab djff. 4o. in -;

(Deus) adiuvat, quod certè oculis corporis lux i:fa
jioh pr<£fat ; nempè quia voluntatis, non lu
cis hoc officium eft, ut oculus adjuvetur a&u
aut non adjuvetur , utatur aut non utatur lu
ce, fi voluntas velit.
Cùm igitur ifta conditio adjutorii fine quo
mom , fanaeque voluntatis , fit ipsâ luce de quâ
tra&amus clarior; nempè ut ufus & non ufus
ejus in voluntatis relinquatur arbitrio ; profe
&ò eàdcm claritate perfpicuum eft id quod .
arbitrü libertate pender, fumatur: illudqiie auxi- 1. 14. **. 13
lium fufficiens five maiiij fiye minüs in fè fit , effi- ' ' "
cax dicatur,cum quo arbitrium pro fua libertate con
vertitur, cùm tamen nihil eo auxilio impcdiente po
tuerit non conyerti. Et paulò poft : In libera Jbid.
* . .
no$tra pote$tate effe, velilla efficacia rcddere com'eh
tiendo & cooperando cum illis ,' yel mifficaciâ illa
reddere continendo affenfum '& coopcrationem mo
flram , aut etiam eliciendo gratiarumh diffenfum. $:
Qu9d totâ illa difputatiorie ex profeffo in- -

diximus, nullum adjutorium gratiae, cujus culcat, & ita verum effe explicat, ficut com Ilid.
ufus in voluntatis arbitrio relinquitur effè curfus & influxus habituuin virtutum ad no$trãs
adiutorium quo, quàmvis fine illo fimül concur opcrationes pendet à cooperatione mofirarum poteii
rente vclle non poffit , nec effe adjutorium tiarum. Ita prorfus & Leffius : Fatcmtir libe- zepiu tika,
mcdicinale, feu gratiam Chrifti , de qua cen- B rum arbitrium direétèeffe caufim cur hic &• munc grat. c. 1 1-^
tra Pelagianos Àuguftinus & Ecclefia difpu- Peus influat in opus tuni per fua dona , tum per *. *. « *!•.
tavit, fcd ad fummum effè tantum adjuto feipfum, non autem Deum, aut gratiam, cur liberum
rium fine que non, feu adjutorium primi ho arbitrium hic & numc imfluat. Et mox repetit.
minis fanaeque voluntatis, quocumque tan qucd liberum arbitrium caufa fit, cur hic & muiic
dcm nomine appelletur. Ex quo fit ut ne Deus influat in opus. Et paulò fùperius : Di
que lex, neque rcvelatio , ncque fàpientia aut cimus hominem divinæ gratia profua imitats liber
fientia quæcumque aut ά, ne tate poffe comfentire, fed mon mifi cum auxüio eiuf
que remiffio peccátorum, neque gratia habi demgrati« ; ficat qui habitualicuius virtutis fùper
tualis, neque virtutes, infufae , ut quidam maturalü e$t praditu, poteít pro fua innatalite tate
ride Fran- nimis aberrantes ab %$ mente putave- utiilla virtute, fednon mifi cum auxilio eiufdem y/r- -

#£ ;*;. runt , neque gratia fufficiens , neque gratia tutis. Et capite decimo ; Reâè dicit Mo- rbid. • ro: i.
Ε. 3; ; É congruam vocant , quia ficãdaptatur lina , quod gratia fit effiax vel inefficax pende eà num. 9. i
**"*""* difpofitioni voluntatis ut ei confenfura videa- libero arbitrio ( videlicet quod tale fit in a&u i
tuf, fit illud adjutorium que quod quærimus; fecundo,feu qucd influat) addo ut in po:etate
fed ut fummum tantummodo fine quo mom : ne- liberi arbitrijfit, gratiam qt;«/?cundum fe eífuffi
que fit adjutorium ægræ infirmæóue volunta- ciens, reddere efficacem vel iiieffica:eminatu fecun
tis, fcd fortis & fànæ, nec adjutórium Chri- do. Qucd non vidto qiiâ ratione negari poßit, nfi
fti Salvatoris fèd Adami. Eft cnim non mi- qui modum in fcmpo quarat. Eadem'cft omni
nùs manifeftum atque certum , omnia hujuf- nò fèntentia Suarez, & efTe debet, quicquid
modi adjutoria quantum ad ufum & non c de Dci voluntate, converfionem Š aétum `
ufùm plcniffîmè fùbjacere voluntatis arbitrio, voluntatis dccernente , conjungat. Hcc
ufque adeò ut authores qui illas nobis prò enim cfficit quidem ut aliter fe ad hominem
grátia Chrifti venditant, qüa voluntas in fuis Deus habeat, non tamen ut aliter gratia cum
opcribus adj3yetur , dc nüllo fibi contra pre- voluntate opcrctur. Nam câ de causâ effica
micntes advcrfàrios gratulcntur tnagis, qùam ciam gratiæ in co ccllocant intercætcra,quod
quod illum liberum nutum voluntatis, quo ita pcr praefcicntiam conditionatam adapte- *.
uítitur vel non utitur gratiae adjutorio pröut tur volúntati, ficut ct:m ca confcnfura prævi- -

voluerit , relinquant intcgcrrimum. Quod
*tfi non faterentur ipfi, 5er feipfâ tamen tàm
altè clamat, lcx, fcientiâ, quâcumque reve
latio, remiffio peccatorum, gratia tàm{uffi
ciens quam habitualis, iftam fibi adeffe condi
tioncfì,ut f Peryacaneuscflct in co probando
vel dcclarando labcr. Nam iftis omnibus
adjutoriis maximèque gratia fufficienti &
habituaJi vtitur voluntas cùm voluerit, defe
rit ea cùm voluerit. Tribuunt enim ad
extremum ( fi tamcn tantum tribuunt) poffe
fi velis, nou vclle qucd potes. Nam idcò gratia D tram libeat partem fie&at , velut pupillam
fùfficicns diciuur quia dat non voluntatcm ,
fed fufficientcm volendi pctcftatem.
Dc gratia illa congrua , quam magnâ vcr
borum pompâ in gratiam Salvatoris Chrifti
efficacem reccntiorTheologia fubvexit, ca
• - - - •
dcm omninò ratio cft. Fatcntur cnim di
-
detur. Itaque Suarcz ut caeteri apertè prefitc
tur : Ac malè exercitttim gra;i« if 4ando vel diter- sa«r«<i;i 3.
minatio eius ad agendum in tali :cimpcre , vel inter- ae auxilijs
dumetiam in tali fpecie a:fus,fcndet àii$:ro arbitrio,*. r* n**.
quatenus ulla determinatio eff aítis ritis:&licet ettain
hoc modo à gratiâ dependeat, tamcn fub hâc voce fèu
demomiiiatióne determinationis peculiari titulo poteß
attribat libcro arbitrioproptcr propritim & i;itrinfè
cum dominium quodhabct ;fi aë;oreiii f*aiii. Hoc
enim dominium voluntatis, ut pro fuo arbi
tratu, quàmvis non fine gratiâ, fé in alteru
oculi, ccrtatim ifti tucntur Authores. Vndè
alibi docet Author proximè citatus: Arx.lium {* opnf. 3: «
efficax et aäu operetur confenfùm liberim in hom i-''*.%l.
iii, ultra fùfficijs,excitaris,&adiurans &aiiuulam"***
eius cooperatiorcm cum velumtate, nihil mcceffario re
quirere quoad rem ipfam , feu nihil alii;d addere ex . ••
- E 3 p41te
 - Ic7 D E G RA TI A CHRISTI SALVATORIS 1 o8
p.;rteDeipraeter illiid auxilium gratiae,quod in aâuali A huitu caufa dire£ia&principalis eft liberum arkitritim
conctffu propertional; comfisfit. De quo addit quamvis N o N s I N E Avxi Lig GRAT1£.
paulô pôfl : Huic coeperanti gratie adiungendam Ouibus locutionibus cx intimo fundo gratiae
ä¤s cooperationcm liberam noíira voluntatis , im congruae depromptis, & naturam cjus genui
cuius j$:;iate e$ imperdite effcctum gratiæ & illum nam exprimentibus , nihil omninò amplius
effccre. Qucd non aliter fanè intelligunt, tribuitur adjutorio gratiæ Chrifti , quam .
quam quemadmodùm voluntatcm docent quod fit auxilium fine quo fimul concurrente
&um aüxilio fùfficienti pofie cooperari, arbitrium fe dcterminarc, velle, confentire
quàmvis reipfa non cooperetur. Vndè om non poteft : cujufnodi adjutorium Adami.
riium iftorum cft ifta notifïïma fententia, cum reipfà Deum fuá voluntate diligebat , &
idcm adjutorium in uno efficax cffe poffe & ftantium Angelorum fuit. Vndè etiam lo
habere eííétum, in alio non habcre , cx di cutiones omnes, quibus Auguftinus adjuto
vcrfo flexu libertatis : nihil in re includere ex rium fariae voluntatis ornavit, de fua gratia
ttiare^ optf parte hominis vocationem cfficacem quod
* png.[c. - - -

de anxii. lil. fufficiente & congrua veriffimas cJe arbitran

3.14., 14. non includat aut includcrc poffit vocatio fuf
ficicns, fi homo illa uti velit. Ex parte au
tcm Dci, antecedcre pr^ fcicntiam effeétus in
uno & non in alio: tamcn hanc ipfam diffe
rcntiam non cfTe ex folo Deo , fed etiam ex
libero arbitrio. Nam in hominis effè pote
- - ftate (de quo Deus praefcivit nou confenfurum
vocationi) facere ut Deus prafciverit. Prout
ipfi iftis vcrbis, & alijs fubindè libcri arbitrij
dominium fupcr vfum gratiæ cxaggerantibus
dicunt. Dcnique tàm cft illa nota & pcr
vuigata fèntentiâ, de flcxibili iftâ voluntatis
*aar:< in fit értate fub gratia, ut Suarez ipfe dicat : Nom
tio lren-is
d circa libertatem .-•immeremtir
*}', *** c£1:qu..…. • • ^ . 11,
-
, quia potiüs
» -
ijli obijcitur, quodplu- minio illi tribuatus. yer
refe futicni,
„,„. ,..' libcrtatcm autem jntclligunt non id quod in
fcriptis fuis omnibus de gratia Auguftinus
intclligit , fèd femper illud jus dominatiuum
voluntatis , quo penes ipfùm illa ultima ma
nct , ac decretoria fententia , ut pro fua in
utramquc partem indiiïercntia, fe determinet,
aut noii dcterminet: quàmvis determinatio
hic & nunc, non fiat finc gratia concurrente.
Ex quibus profc&tò manifeftiflimum effe
puto, äuthores qui congruam illam gratiam
jrovcra medicináli Chrifti gratia obtrudere 9 quis dubitct ctiam nunc robúftam & fanam
imoliuntur , nihl omninò proferre nifi adjuto
rium fanæ voluntatis primìi hominis & Ange
lorum, hoc cft, adjutorium non quo fiat ut
voluntas vclit , fcd fine quo nom potcft fe deter
niinare vel velle, quemadmodùm idcm Sua
z;. 3. a. £cZ illud £x£igat : Nom objîat, inquit , quod
Z.j.;;. hcmo faá liberâ determinatione hoc bontm accipiat:
quia hanc ipfàin liberam determinationem fime Deo
tur. Negare enim non poffunt effe talem
juxtà fententiam fuam, quam Deus relinquat m
libero voluntatis arbitrio : quam per liberum arbi
trium deferere peßit:effc adjutorium,quod ille cui
datur, deferat cùm velit, &in eo permaneat fi velit:
quo fit ut habeat homo iu$titiam fi velit, fed fi velit,
etium deferat:per quodpoßit permanerefi velit:ut cum
eo vellc & nolle, perfeverare & mom perfeverare im eius
libero rciinquatur arbitrio : tt ei perfeveramdi com
mittatur arbitrium : ut ei relinquatur volunta: fua:
ut ineo adiutorio maneat fi velit: tale deniq; tit ei di
mittat ac permittat fatere quod velit.Qui efl unicus
&proprijflimus chara&er,quofanæ voluntatis
adjutorium à medicinali quod Chriftus attu
lit, difcernitur. Et quid mirum, quòd ad
jutorium fuum elogijs ádjutorijpleniffimæ fá
nitatis infigniunt , quandoquidcm & ipfam
lapfam volúntatem non aliter prgdicant quam
fi plenâ fanitate frueretur ? Näm in eofanitas
ejus erat conftituta , quod, ut Auguftinus,
arbitrium tunc ita liberum effet , ut bem? yelle poffet L;'. d. corr
& male : quàmvis fèxccnties inculcet, nec tunc & gram.c.1 r.
fine Dei adjutorio concurrcntc bcnè velle po
tuiffe. Si igitur etiam nunc concurrentéf
mul adjutorio, & bcnè ve!!e poffit & malè,
effe voluntatem ? Nec enim ulla ullius vo
luntas crcaturae fuit unquam, aut grit, aut cflè
poteft tantæ fanitatis, roboris, aut libcrtatis,
ut fine adjutorio Dei concurrente bonum ap
prehendcrc poffit , aut in eo perfèverare fi
velit ; quemadmodùm jam diverfis in locis ex .
Auguftino declaravimus ; ficut nec oculus
tantæ fìnitatis effe potcft, ut finc adjutorio I||

. - imjirante & adjurante babere mem potest. Suffice lucis operetur.

• . … ré enim putat hujufmodi cfle adjutorium fime Opponet fortaffis aliquis in Auguft.do&rinâ
- quo non pöteft voluntas velle. Vndè & cæte minùs exercitatus, non effè adjutorium iftud
\ si omncs quotiefcumquc invidiam depraedica congruum adjutorium Adam,&fine quo mom,fèd
*< nimiuii {ibcrtatis à fe dcpcllere conantur, potiùs quo: quia pcr iftud reipfâ voluntas vult.
fçm pcr hoc unicum inculcant, quod volitio , & operatur & perfèverat,Adami autem adju- -

detérminatio , confènfus , a&io fiat mom fine torium talc dumtaxat erat, quo poffet opcrari
*.ixiio , fiat cum auxilio gratiae influente, fiat & pcrfcucrarc fi vellct, non quo ficret ut vel
concurrente & adjuvantc fimul gratiâ, & hu let. Ideoque ipfe nec voluit, nec perfèvera
jufmo&i. Vndè & Leffius locum foluturus : vit , cum adjutorio autem congruo quotquot
gnis evini tetiferit, quem fibi vehcmentcr vi accipiunt, illi & volunt & operantur & pcr
acvat ad vel i„,.., c..:-. rcfpondet non homi {cvcrant. Scd hoc omninò fríftra & impérité
,;,,,„„, temfe fois viribus difcerncre, quia qui£•nver dici, cx fccundo patebit Corollario.
Ζῆ μ. io. tiitir & credit , fferat , diligit , pamitet ! N o N Secundum ita<jue Corollarium, cx prædi-.
*** * *, D ¥ a c ■ r s 1 N E A L I Q_v o AvXrLI o êt , fìnéti Antiftitis do&trina fuit, quod auxi
qi;a., 3. P w x s.rco trahente. Et alibi: Qubd hic & lium fine quonom, non tranfeat in auxilium quo,
es, 3. mahcpwiiiis fa* cvnvci/io qüam alias aut alio medo, Pcr hoc ipfum quod aliquis illo adjutus velit
· · ·, & & opc
 *-*^ …

1oo L I B E R sEcvNDv$.
& opcretur: fedfive cum cooperari velit, five ^ refert, aut nouit : vellens infirmitate vc!untati, ne
nolit, cjufdcm omninò naturae & conditionis
manet. Q;iod cx co priro perfpicitur , quia
!
-
illa diverfâ adiutoriorú gcncra, non ab effectu
petita funt, {cd ex divcrfa operandi efficacia.
i\am ideò fèmper extollit Auguftinus maxi
mam operandi vim adjutorij quo , quod Chri
ftus attulit, in ipfàm voluntatem : Sed h«c ,
.IB;a! ..p.rr.inquit, gratia potentior efi in feai.lo Adam : fé
J> - -
<&- I •. cunda piis pote$t, qua etiam fit ut velit. 1Hæc au
tem tanto maior est, ut par.m jit iioiiiin:per illam re
parare perditam libertat.m &c Nunc tanto am
plius datur per iefim Cirisium , ut non fol m &c.
- Tanttrm ac tale est , ut velimus : T.imttm quippè Spi
ritu fan£io accenditur volttnt t« eo, utn, ut ideopoßmt
quia fic volunt &c. Et hujufinodi plura quæ
perfpicuè fignificant ad,utorium quo quod
Chriflus per incarnationem dedit, eflè lòngè
majoris cfficaciæ quam adjutorium fine juo
730/}. - utriufque adjutorij diverfitatem non ex eo :
Secundò iftud manifeftum eft ex caufis di
-
I 16
poffènt. Et rurfus ilia : Ita faitimi e:; ut voluntas
hominis invalida & imbecilla in vono a!httcparvo
pcrfeveraret p:r virtutem pri. Et iila : Infirmis
fervavit, ttt ipfo donante triviäißimè quod janum e$t
vellent, & hoc defèrere tnvi£tj$imè mo'ent. Quæ
manifeftiffimè probant ita fuiffe ncccffarium
tantæ efficaciae adjutoritim, ut nullo rnodo
voluntas viribus intcrnis fra&a , tot objeétas
difficultates fuperare potuiffet, nifi tanto ar
dorc fànóti Spiritus acccnderetur : Maior qu£pè
libertas, inquit, efl neceffaria adverfus tot & tam Lib. de Corr.
tas tentationes, qtt< im paradifo nam fucrumt. Qjiam & gra f.r. i*.
ob caufam fúbventum e$t infiriiiitati humam« ut di
vtiia gratia indeclinabiliter , & imfuperabiliter ago.
retur , & ideò quamvis infirin.t , non tamen dejice
ret, neque adverfitate aliquâ vinceretur. Quibus
tot itcratis teftimoniis quid evidentius dici
Potcft , quid prægnantius , ut intelligamus
pcti , quòd cum uno voluntas pro fua libcr- *

-
verfitatis, utriufque adj torij. Nam caufà
- cur Adamo & Angelis adjutorium dumtaxat
- fine quo non Dcus erogavcrit, fuit illa naturis
I. rerum congrucntiffima ; quia nulla concupif
centiali duarum voluntatum contentione ve
xati , fuà fècum intus pace fruebantur: ex quo
fiebat ut libertas eorum cffet robuflifììma , ita
ut utrumlibet veiiet & nollet, folo nutu vo
luntatis arbitrium gratia adjutum impellente.
V{anc enim libertatis fortitudinem fùiffe cau
fam dilutioris adjutorij frequenter Augufti
nus docet: ut quando dicit : Qg* primi ho
minis gratia demio//£irata e$t etiam potemti.tliberi
C*
arbitrij: ut quando dicit; Tales vires habebat eius
-1 I. volunta, cüiiiihil ex fèipfa comcupifçentialiter refi
tatc confentit, altcri non confentit , cum uno
Pr9 nutu fuo cooperatur, cum altero non ;
vel quod hoc Deu$ ita futurum vel non futu
rum præcognovcrit : Scd quòd talis ac tanta
sfiet infirmitas lapfæ voluntatis, ut cum nul
lo adjutorio Adami vel velle poffet, vel invi
&è vellc : propter internae cnim cupiditatis
pondus cum tali auxilio imjirmitate fua volata
iffa fùccumberet , & ideùperfeverare non poffet.Hoc
enim adjutorium füpponit nihil cffè in volun
tate fupcrandum: & fi quid in ea fupcrandum,
hoc alioncccffe eft , fiat adjutorio. Ex quo
fit impoffibile ut proptcr folam cooperatio- .
nem adjutorium fiiie quo non in adjutorium quo
InlltCtur. - - - - -

flebat ut dignè tantae bonitati & üene vivendifíi
litati perfeverandi coinmitteretur arbitrium. ^ Vt
quando dicit : Cùm voluntaspriini hominis frtis
<* fana in bono ampliore mon perfèveraverit. ' V t C fit medicinale. Hlud cft autcm difcrimcn ad
quando dicit : Fort ßmo quippe dimifit, atque
Permifit facerc qtiod ve;et. E contrario vérò
caufam tàm potentis adjutorij , quod omncs
oppofitos internos externofj; obiècs pcrrum
Perct , nullam aliam affignat, nifiinffi&tae in
firmitatis concupifcentialis magnitudincm,
quae poftulabat ut volútas imbecilla adverfùç
cunéia minantia, cunéta invitantia, cunéta
cruciantia, potcntiffimo adjutorio munirctur,
qu9 cum omnibus amoribus, terroribus, er2
roribus, vinccretur hic mundus. Nam hoc
Hoc tertiò inde nanifeftum eft, quod adju
torium fine quo mon Adami & Angelorum, fit
adjutorium fanitatis , adjutorium autcm quo
jutoriorú quibus adjuvantur fánæ facultates,
& medicinalium quibus infirmae, ut quem
admodum fùperius multis cxcmplis declara
vimus, nunquàm fanitatis adjutorio laefì fà
nitas reparetur, ctiamfi in immenfum crcfce
ret. Quis enim non inteiligat oculo coeco
nihil omninò prod.fic lucis adjutorium, nihil
tibijs fra&is baculum ? alterius enim rationis
& naturæ tanquàm medicinali adjutorio priùs
ipfæ vires fanandæ reftitucndæque funt, quam
iltis adjutorijs fanitatis uti qucat, -

fibi volunt illa verba praeclariffima : secunia
£rgò gratia Chrifti plusjoteff, qua etiam fit nt ve
lit, & tantum velit , ttitoj, ardore diligat tit cariis
rolnntatem cohtraria concipifccntem, voluntatefpi
*ii* vificat. Hoc fibi volunt illa : Numo íerò
Poiic4|«am et illa magnape.cati merito amiff., liber
fa* , etiaia initioribtis donis adiuvanda remia: fit in
Quartò id manifcftum cft ex exemplis qui•
bus Auguftinus utitur, adjutorij fiiie quo non, ' Iib. de^o^
alimentorum,& lucis, & navis,& pedum.Non rep.&grat.
cap i :.
cnim aiimcntú, aut lux, aut navis, aut pcdcs, / ìb de ma
in aliud gcnus adjutorij tranfeunt, quando in tur* &gra
ufum impcrante voluntate fumuntur, & in *i* c«p 48.
aliud, quando in cädem rcnucnte rcliaquun / ib. de £«-

jniit*. Hoc fibi volunt illa : Nam fijnt,in tur. Vfus cnim aut non ufus non mutat na Jhw Pelag.
ta infirmitate vitae huius ip;s relinqtteretur voluntas D turam adjutorij, fèd fùpponit. £mò vcrò - c*P; t.
-

Ja4 , ut in aiii torto pei fine pòprrfererare non tunc proprie eft adjutoriüá five qtio non, quan
ppjent , manerertji r lleut ; ncc inilù Deus opera do iiiufùm fumitur, tunc eniri acjuvát, &
fert. r , £t relicit inter tot atc tant.1 ; tentationes infir fècundùm naturæ fuæ conditionem adjuvat,
1 .• *itate fue wlgut. ip(a fic umberet , & ideo perfè ut finc illo non poflìt ficri. Quod tunc s vi
-• -
*** nou ?<jent, quia d.j.lentes injimitate nec dcntius manifcftatur ,: quan-o in catn em
•*
1. 4 aclio>

i
■---

t^ l.

,, , DE GRATIA CHRISTI SALVATORIS , 1.

a&ionem utrumque concurrit. Nam verbi A perfèverare ncn poterant, ita nec quicquam
gratia, lux cft adjútorium fine quo non ut vi bmninò boni velle vel operari, quemadmo- tib. 1. ιι. -

άeamus, vifio verò eft adjutoriüm quo vieda dum hic in libro 1. fusè declaravimus. Iam -

mus. Ita non ideò fiet lux adjutoriü quo quia
lucem ad videndum admittimus. Nünqüàm
enim qualifcumque & quantacumque lux ocu
lis affündatur, hoc ipfo videbunt oculi quo
praefto eft lux. Haec cft autem definitio adju
torii quo, ut illo dato continuo fiat propter quºd
datur. Nunquàm igitur lux crit adjutorium
quo, five quis videát, five non videat. Quod
& Auguftinus ipfe animadvcrtit , quando
£ib. x. de differentiam adjutorii mcdicinalis Chrifti &
perc. mucrit, lucis notans, ut fuprà diximus : Etiam ut con
faA. 5• vertamur,ipfe adiuvat, quod certè oculis c.rporis lux
ipfa mom præ$tat. Idem de alimentis , de nave,
autcm & Adamus aliquamdiu ftetit in bonâ
voluntate in quâ crcatus eft rc£tus; Angeli ve
rò boni in pcrpctuum. Neutrum fieri pote
rat fine adjutorio Dei, ergò uterque ufüs cft
ifto adjutorio. Hoc autem non erat adjuto
rium quo, utpotè quod Adamo & Angelis
tanquàm fàniifimis3: fortiffimis nunquàmida
tum fuit, nec dari oportebat. Ncccffe eft igi
tur ut fuerit adjutórium finc quo five ex
parte, five ex toto permanere non potcrant, £x £.,.,, *
quod apcrtius ex fequéti capite patefict. Nam d. ci»is. D;
quod quidam ex libris de Civitate Dei obii- ••P. 9.
ciunt Angelos bonos amplitis adiutos e(Iè, ut -.

depcdibus intelligcre cuique in promptu cft. inde conficiant eos adjutorio quo & cfficaci,&
Semper enim funt adjutórium fine quo ne confequenter medicinali adjutos eflè, non fo- -

r;,. ■..•- mo vivat, naviget, gradiatur, Auguftino iti lum ÉÉÉ' fanitati & plcnae libertati & fta
rapt.& gra- dem dicente, & ipsâ re clamante, Alimenta nem B tui Angelorum & naturæ medicinalis adju
£3 cap. xx. confequcnter faciuni ut homo yiyat , fed tamen fine torii, fed etiam quid fibi velit, amplius éffè Lib. de Mat•
illii nom poffunt yiyere. Id autem quo pofito 4diutes Angelos bonos, nullo pa&o intelligunt, primi bomi*
flatim vivimus, navigamus, inccdimus , id imô ncc fufpicione quidem affequuntur.Quod ni* &Ange*
verò cft vcrifIimum adjutorium quo. quia latè & perfpicuè alibi deinonftravimus, lorwm a. 18.
Quinto hoc indè manifeftum cft,quia reipfâ non eft optis hic aêtum agcre. Qui plura de Ibid.cap. 1®
Adamus adjutorio fui ftatus ufus eft, & An adjutorii iftius duplicis di$tin&ione defide &* 15. -

geli, quibus adjutorium ejufdem generisjuxtà rat , cundcm librum adeat ubi multa diéta
do&rinam Auguftini datum eft, multo ma funt, quæ ad pleniorem hujus do&rinæ intel
ximè, Nam utriquc ficut fine illo adjutorio lcótum non micdiocritcr faciunt. -

c A P V T S E X T V M.

Hdcm difcrimen probatur fecundo ex effe&ibus qui ex illo duplici

adjutorio in Adamo ante& poftlapfum ; in Angelorum " .
& hominum falvatiorie confecuti funt. Pro
•
feruntur tres effe&us iftius diverfitatis.
*
• - - - - - - - - À - - -

E o hoc ipfüm difcrimen adjutorii pri- A eorurí operationes bonas conftitutâ, facilè ex
S mi &fccundi hominis capitequartoira folis efíèêtibus utriufque adjutorii, difçrimea
gitum , quod videlicèt aëjutcrium quod tradidimus eruetur. -

fine quo non, in Adami arbitrio felinque Primus itaque effe&us illius diverfitatis
retur , ut illo pro fuá naturali libertate utere adjutorii cft, quod Angelis & Adamo adju
tur , vcl non uteretur; adjutorium verò Chri torium illud fme quo non , non donarct mcri
fbi quo, inviótè donet ipfum fui & voluntatis tum voluntati , qucd illo licet coopcrante
ufùm, quem nunc à fe häbere non poteft, mul nafcebatur , fèd hoc ipfà fibi voluntas pare
toluculentius ex eff.&ibus emineöit, quos in ret. Nunc verò gratia quanturnvisarbitrium,
Angelis & hominibus operatum cft. Nihil ei fimul influendo coo£eretur , donat etiam
cnim dcclarat evidentiu$ mcdum opcrandi ipfum opus & mcritum, qucd fimul ex utro
- ςaufae , quam modus quo cffeétus à caufà que proficifcitur. Nam hoc cft quod in li
fuit. Quæ do&rina ut plcnius ex principiis bro de correptionc & gratiâ perfpicüè profite
fuis pcrcipiatur, memoria repctcndum eft id tur : Vndè attgmngm glorietur nunc poft lapfjm ,;,.„...-
quod libro de ftatu primi hominis declaravi ¢aro coràm ipfo mjfi de meritis fais ? Qte q rept. cr gra*
mus , adiutorium quo primus homo & Angeli potuit habere, fcd perdidit, & per quod habere po- tia cap. I.
in ftatu primæ fclicitatis adjuti funt,ncn füiffe tait , ptr hoc perd dit , loref, P r R L 1 B e
vel habitualem gratiam, vel concurfum co R v M A R e i T R 1 v M : proptcr quodnam re
cpcrantis Dei, É fuifle vcrum & propriè di $tat liberamdus mji gratiâ liberantis. . Ecce per
&tum adjutorium aétualis jú B ipfi:m libcrum arbitrium potuit hab«re mcri
lis corum operibus bonis, vnà cum libero vo ta ftatus integer, nunc auiio paâo poteft, nifi
Juntatis arbitrio influcbat. Quod non fo pcr gratiam iibcrantis. Et quamobrem ob
y;i. .iu.lura diverfis Auguftini teftificationibus cla fccrö ? An tunc mcritum fine gratiâ habere
3. i . & 13. riifirnis,fcd ctiafi Conc.Araufic. definitionc poterat ? Abfit. Apcrtiífimè namόue dicit:
lib. vitati. &qmprobavimus. Hoc igitur:&tt:a!is gratig gtiaimru fme gratiâ ne? tumcullum meritimeffepo-** r.t;.;.
adiutorio, & influcudi ncccflîtatc in fiíg:lâ; tgiffet, Nimirura i!la & vcra & genuina ra-*i**ap. is*.
tio eß,
 'i 13 ' L I B E R. SEcvNDvs, \ 14
tio efì, de quâ tradenda in eodem loco fùm- ^ & illiús quo nunc facict;;s meritum homini à - ,
nis viribus fatagebat, quod gratia ftatus in J)eo dari dcbet. ' -

nccentiae non donarct mcritum, fed iilud li Tertius effe&us cx fècundo fluens, quod
bero voluntatis arbitrio relinqucret , ut i!!ud tunc æterna beatitudo nen cfïèt confeqtienter
{ibi ipfâ vel daret, unà cum gratia pro fuá li grati e fpcciaiis dont;it,fed mircei meriti firu- - +

bertáte cooperando , vel abijceret , nutum ra;nunc ipfa quoq;beatitudo gratis detur. Sci- _ \

fuum concurfumque reprimendo. Nunc vc endum cft enim mercedcm haberc quandam -

rò gratia potentiffima & vclle voluntati & cum gratuita donatione repugnantiarì. Nemo
contentire gratiae , & cooperationem & me quippè dixerit id tanquàm mercedem dari,
ritum donat. Quâ de rc plura vide libro quod omnibus modis gratis datur , ficut hoc |

primo noftro quem citaviigus. Apoftolus ad Romanos docet : Si autem gratia Rom. rr.
Secundus cffc&usilliusdiverfitatis cft,qucd iam non ex operibus &c. Merces enim intrin- -

* opus ac meritum quod fibi voluntas cum ad fècè mcritum rcfpicit. Hinc fit, ut ubi meri- . • i
jútorio fine quo non , parere poterat, futurum tum eft gratuitum gratiæ donum, merces - -

effct humanam ;nunc verò divinum, tanquàm quoque fit gratia ; & è contrario, ubi meri- .

z:5. de pre- donum gratiæ Dei. Humana hic merita coiiti tum non cft fpeciale gratiæ donum , fcd cx 1
de/?. $$. cefcant, quæ perierunt per Adam ; & regnet, quæ ; humanâ voluntate proficifcitur, nec merccs - .
c•a. 15. regnat Dcigratia per Iefum Christum Dominum 110 quoq; fpeciale donum eílè poffit. Iam autem
frum. Curquaefo merita nunc humana con docuit Auguftinus Adami meritum (ideináue - -
ticefcant ? Cur merita in Adam pericre, cùm B de Angelis judicium cft) quàmvis non É
ncc ibi fine Dei gratia meritum habcretur ? gratiâ adjuyante fieret, non tamen gratiâ do
Nempè , quia ab homine, non à gratiâ profi nante comparátum ; undè ex confequenti
ciftebatur, quòd ejus adjutorio vo!untas ute conftanter tradit, gloriam eis mercedem fu
retur. Vt enim fàtiatiflimè docet Augufti turam fuiffe, quæ nobis eft gratia : Qg (cón- z,; ;,..,.
nus, Deus illud udjutoritim in humana vol;imtatis firmatio gloriæ) futura erat homini, ficut ft.t.t rept & grat.
arbitrio relinquebat. Vndè fiebat neceffàriò, e$t Angelis fam:tis merces m:riti. Nunc autem per *p. i •. .
ut quàmvis £; non fieret fine gratiâ, non peccatum perdito bono merito , im his qui liberantur
tamen gratiae fed voluntati tribui deberet,li fatum est domuih grátiæ , quae merces meriti futura
cet operatio & meritum ex utroque fequcre erat. Quod non aliâ ex causâ verum eft, vel
tur. Quemadmodùm hoc Scholaftici reccn effe poteft , nifi quod gratia primi hominis &
tiores [atis difcrtè explicare norunt, quando Angelorum non erat adjutorium quo meritum
in voluntatem referunt negle&tú gratiæ (uffi fieret ac donaretur; fedtantùm fine quo non fie
cientis, & determinationem gratiae congruae,^ ret, ipsâ voluntate hoc fibi meritum operan
quae fimili modo ut adjutorium primi homi te ac donante , in cujus libero arbitrio & ufus
nis præfto eft voluntati, quemadmodùmfuprà adjutorii & meritum relinquebatur. Nunc
ex propriâ eorum conféffionc declaratum*ft. autem gratiamedicinaliseft adjutorium quo fit -

Nemini enim dubium effe poteft, tam homi
nis cffe, & homini tribuendum cffe, & huma
ni operis effe , quod quis aureo calamo
fcribãt, quam flanneo vel plumaceo ; quod
quis habitum virtutis ad opus applicet, quam
` vitii. *Vt nihil re&iùs àb Aüguftifio' dici
potuerit, quam humana fuiffe futura Adami
inerita, taliaque merita, hoc eft,talium mcri
meritum, hoc cft, quo Deus infirmam vo
luntatem & vclle & operari facit & meritum
donat. Ex quo ncceffe eft, ut confequenter . (
tali voluntati vita «terna fit gratia. Vt enim
re$tiffimè Auguftinus : Et ipfâ (vita æterna
nunc) gratis datur quia gratisdata e$t illa cui datur,
hoe eft, ut explicat, vita bona feu meritum
gloriæ, quod inprimi ftatüs integritate non t -

torum poteftatem in Adamo periiflè. Vt (ic gratis donabatur, fcd pro voluntatis arbitrio, , * -

intelligercmus illam divcrfitatem duplicis non fine gratiæ adjutorio,parabatur.Quâ de re - -

adjutorii ; illius vidclicct quo tunc concur vide plura exAuguftino in eodem libro noftro - -

rente homo fibi meritum comparare poterat, dcftatu primi hominis & Angelorü difputata. -

C A P V T. S E P T I M V M. -

Profertur quartus effeétus illius diverfitatis.

V'a R T vs effe&usillius diverfita- A perfiftere, concurrente fcilicet primi generis
tis adjutorii eft, quod Angeli boni adjutorio fine quo permanere non poterant.
reipfa per liberum arbitrium in ve Nam cùm de Adamò faepiùs dixiffet Augufti
- ritate fteterunt, & in ipfo gratiae nus, quod haberet adjutorium fine quo non
adjutorio permanfèrunt : nunc ipfa permanfio poterat perfeverare,fi vellct , utriufqúe partis.
in veritate & gratiâ, per medicinale adjuto optione in ejus arbitrio collocata, tâdcm adij
rium libero arbitrio dari debet. Docet hoc cit: Sed quia noluitpermanere, profecto eius culp* r;i, ;..,,_
frequenter Auguftinus, qui quemadmodüm
- - - - • • . • •- . ^
eft
7.
, cuius meritum fuiffet , fi permanere voluiffet: rep.&>grat.
- - - - - -
-*

$perari & mereri tribuit viribus integræ li- ficut fecerunt Angeli fanéti , qui cadentibus aljs cap. 1 1. • -

bertatis Angclorum , ita etiam in vëritate P ER LIBERVM ARBITRIVM , PER 1 D EM *

-
- L lB E
 i 15 D E G RATIA CHRISTT SALVATORIS , 116
'* j *B Í *'v NA aR fctcr;;:it ipfi. Afpcrfcverare non poterant, fèd inipfòrum arbi
B } T ¥ I v M

'Et in eodem loco topcrius, cùm de reprobis trio ita colioratum, ut ctim iiio perfeverarcnt
.…' •*. 3;«;|ie, Ang'is, per iji rxii rrgttti*in * bomino in veritate , fi vellcnt. Ex quo fequcbatur dc
iii:...:•. re, re{;g«f.:iifùnt ; fimilitcr flexum libertatis ceffàriò, ut (qucmadmcdùm hoc etiam ipfè
*;, altérìmì p:;tem iadicans , C«teri atteiii per fnct Auguftintis jam fuprà tradidit) & ftare in
*.
„i„|,i,riiniri;frigin in yeritate fieterant. Cu v«ritatc , perindè ut cadere cx vcritatc pcf
1 F^;de lib. cit. fcnt pcr libcrt;in voluntatis arbitrittm. Cùjus
, sap. toto 7. *'*finca; vcftin:onia plurima vide eodem libro
- *«- 3. ôcfaro, uti fusè gc- luravimus Adamufn. Pcr exerìplum in feipfis pro utrâvis parte Angeli
indè atquc Arg. io*, viribus primævæ libcrta praebücrunt. Nunc verò, po$tquàm iila ma
Itatis, bcnè velle, operari , mcreri, cyggere, gna poteftas & fibcrtas voluntatis per concu
fperare, diligerc Dsum , adcoquc ad fincm pifcéntiam vio!ata cft, ipfuin ve!!e bonum,
ufquc in gratia perfevcrare fotuiffè ; & licc ipfùm opcrari bonuin , ipfi;in perfèverarc in
Angelos tjcnos reipfa per liberum arbitrium, tìono, per adjutorium Chrifti medicinale que
'joiîtamcn fine adiútofio , fine quo nihilifo agrotae infirmæque voluntati dari dcbct,quæ
rum poterant , praefìitiffe : quorum nihil om alioqui cum qüocumquc adjutoriô fine quo
ninò fra&ta nuni boni libcrtatc, per ipfum ar mon, fèu adjutorio fùfficicente aut congruo ta
bitrium fieri potcft , fèd omnia ifla per folum lcm libcrtatis yegetam potcftatcm poftulante,
pnedi«inale Chr:fli ad tutoritim qtio , non tamen nunquàm in aetcrnum eft vo!;tura, aut vclle
fine volentatis arbitrio donari debcnt. Nam pot«ft. Et ifta vcra ratio eft, cur indifferen
indè cft iila praeclarißima profundiflinaque B tiam taiis adjutorii caufämque dardi illud in
* . ' £i;tcntia , qua cuncta fòlidè dilucidèque noccntibus creaturis , femper in potentiam
„Lib, de domo comprchcndit : Ncn e$t boc (videlicct non arbitrii fani rcferat, utpotè, quod ita libe
perf. c. 7. d;fèdcrc à Deo feu permanere cum Dco) ruta eflèt, ut bene ycle poffet & male, hoc eft, ut
omnino in rir,&; lileri árbitrij qualcs nunc fiint. féipfum poti.t non tamen fine adjutorio, in
Fuerat m hoinine antequam caderet. Audis non utramvis partem feétere. Natn hinc cfl illud:
«ßë ncnc in viribus libcrtatis permanere cum Qii« liberta im illius prima conditionis preffantia
Jeo , fu;£e. verò antequam cadcrct. . Scd t:.imitu m valuerit apparuit in Angelis. Hinc
quia quifpiarn cgmminifi poffct , talem illud : Quâ demon$lrata e$ etiam potentia liberi
ÄÈÉÊ, illam Adami , qualem non arbitrij. Hinc alia multa , quæ fuperiùs de
nulli'pcr fufficientem gratiam, dari fingunt, iftâ potentiâ primæuæ libcrtatis diximus. Imò
quae fuerit tantùm ad P9(Ie , non ad vcile ; verò ipfiffima gcnuina, vcra ratio, cur Deus
fèu quæ fempcr ab a&tu feparata remancret , tale genus adjutorii , quod non voluntatem
- iùid. attcriâc reliqùa : Qu£ tamen libertas volun fecum raperet ut fibi cojnfucrct , fcd ad coin- ,
tatis, in i! 13 pritiæ co:ditiom;* pr«jamria, qiiam fluendtim fècum à voluntate raperetur, haec
tuin yaluerit, apparuit iii Angelis , qui diab:lo cum erat, ut per hoc daretur locus oftêdendi quan
fui, cadente in reritate fictertint,& ad fecuritatcm tus effet vigor ac poteftas integrae libertatis,
perpetuam non cadeiid:, tm qtt.t mtimc eos effe certißimi quæ fibi ipfi & opus & mcritum & perfeve
fumus, p. ryenremierueruiit. Ecce tamtum valuit rantiam dare, adjutorio fibi coopcrarite, po
fibertás voluntaxis in primâ conditionis prae tcrat. Vidc quanta i!!ud conßantia & affé
flantia , ut aliis per !ibcr.trn arbitrium caden- C verantia, tanquàm Apoftolicam fidem Apo
tibus, alii peridein liberuiii arbitrittm, ut ante di ftolicis verbis traderet , hoc Auguftinus affir
xcrat , in vcritatc pcrftiterint: quantumvis, met: Salaberrimè confitemur, quod re£ti£ìmè crcdi Lib. de rer
ntis , Dcum Dominumg, rerum omnium fic ordinaffé rept. a-græ
ut alibi demonftratúm eft, ncc ipfi quicquam tua cap. ιο•
boni fine grati æ adjutyrio aut fcccrunt aut Angelorum & homirtium vitam, ut in ea priàs offen
potucrent. An fortè fùfpicaris, etiam nunc. deret , Q v t D P o s s E T E o R v M , Lra E
pcr!itcrum arbitrium hominç pofle accedere , R v M a R B I T R I v M : Detmde quid poss ET
àd Deum aut pcrmancrc cum Dc9? Iam fùprà fua grati4beneficiti;i; itff:ti«j, iudiciwfii. Et quid
£:.f.a ejus à divimus ; fed guia rcs ardua , tandem potuit eorumliberum arbitrium? Ni
obfcura, & \ Philofophiâ Ariftotelis quam de mirum , cum adjutorio fiue quo non in veritate
libero s:bitrio tenuit, remotiflima , iterum ftare, quemadmodùm cadcre cx vcritate. Hoc
Jlid. repctendo commcrdat : Po$ cafum autem homi cnim cft iftud quod fubjungit, quod malis ca
nis 1. cm n;fi ad gratia* fiiam Deus voluitpertinere, dentibus per liberum arbitrium , cateri P E R
μ }amoaíced.tadeum ; neguc mifi ad gratiam fiam l I B E R v M a * » ■ r R rvM in vcritate fete
, „luit pertinerc, ut homo nom recedat ab eo. Et runt. Et quid poteft fuae gratiae bcneficium?
uae áiícrcntiae iftit:s cft vcl effe potcft ratio, Nimirum pcr aliud adjutoriun qtto ipfum
;;;f; quam ipfe tantâ manifeftatione declaravit, velle voluntati rcftituere, ut nonfolùm velit,
tantâ cura comn:cndavit, tot pœnè faftidiofis fed adverfùs omncs propriae concupifccntiae
repetitionibus inculcavit in illo præccdenti li tempcftatcs invi&tè velit: qt:od cicum priftino
bro , ctjtis doétrinarn in iflo propiignabat? grafiae adjutorio poft rriferabilcm füum cu
Ncœpè quia adjutorium primi hominis& An fum pcr libcruin arbitrium impoffibilc cft.
gelorum crat adjutorium fine quo oPcrari aut

c AP vT
 , \>*
-

sEcvNDvs. ;u18

cA PvT viii.
Profertur quintus efíeétus ejus. v.
.

v 1 s rvs effe&us diverfitatisiftius A pij in a&u primo, quamdiu ab a&uali influxu

adjutorii, maximi momenti cft , at præciduntur, quis unquàm ncgandum arbi
que effentialiter, connexus præce tratus cft , ex illo principio vel causâ, vel con
: dentibus; quod ubi adjutoriüm fine causâ , vel inftrumento vel adjutorio, vel
quo mom , feu fànitatis datum cft, ubi homines qualitate nafci determinationem àd àgendum
ineritis, hoceft, per liberum arbitrium difccr adcoque difcretioncm agentis à ceííárite, quod .
ncndi crant ; ubi adjutorium quo Pergratiam cft caüfa efficax primi impulfus ad agehdum,
Dei. . Audet hoc Auguftinus, & juxtà prin feu quo caufà à non agehdo extrahitur, ut :

Z*. 14. de
cipia fæpiùs tradita, mcrito audet : Non de aétu agat ? Oculus ad videndum tam mul
ciyit. c. 26.
fuit utijiie confilium, quo certum numerum civium tis indiget præparationibus, organo benè dif
im fuá fapientiâ pradeifimatum, etiam ex damnato Pofito, aëre témperato, luce congruâ ; quis
gmere humano fua civitatis imperet, N o N eos ita ligneus eft, ut difcretionem videntis à fiori
I a M M E R I T I s D i sc ERN EN s, vidente, non cx organo, non ex medio, non
quandoquidem univerfà maffa tanquàm in vitia;4 £x lucis adjutorio, non ex concurfu Dei pro
radice damnata e$t, fed G R A T 1 a difcernens, ficifcifciat, fedex voluntatis arbitrio,qüan
& liberatis mom folüm deipfis, verum etiam de mom tumvis nec abfque oculo, nec abfque medio,
liberatis, quid eis largiatur o$tendens. Vbi quod nec abfque luce, nec abfque Dei cöncurfu hoc
dicit, N o N IAM M ERIT Is DiscERNENs, fieri queat ? Quis nifi çontentiofus abnuat,
manifeftè indicat difcrerionem
catum futuram illam anteQuod
fuiffe per meritum. pec B
fihosiiqmgralisjuftitiae ,temperantiae, cafti
tatishabitibus vel aliis praeditus, nunc tem
quàmvis non traderet Auguftinus, ex toties Peranter, nunc juftè, nünc caftè opcrctur aut
inculcatae do&rinae fundamcntis , confe&a- $eflet, difrimen opérantis à ceffánte, non ex
neum effe , cuivis vel mediocriter perfpicaci habitibus, non ex corporis aut animi difpofi
liquet. Vbi enim gratiæ adjutorium tale tione , non ex intclleótus cogitatione , non ex
dúmtaxat cft , fine quomon poffit aliquis ope obje&isefficaciter nafci, fed cxfolo volunta
rari fi velit, ncn aitem (quale nunc datur) tis arbitrio, quod cum ómnibus iflis quando
quo fiat ut velit, fed velle & nolle in libero re libct qperatur, & cefíat itcrum quando libet?
linquatur arbitrio, ibi liberi arbitrii flexus Hoc de intclle&u ratiocinante, de voluntate
adjutQrium arripicntis aut refpuentis primam externa opera moliente, ad quorum a&ioncs
divcrfitatem facit. Ex quo infallibili nexu hantafhiata,fpccies,Principia,concludédi ha
fequitur difcretionem indè pullulantem , libe itus, aliave complüra néceffària funt,&in
ro arbitrio voluntatis, quàmvis non fine gra fimilibus infinitis ápertiffimum cft. Nemo
tiâ, cfie tribucndam. . quippè tàm ficulneus e(t, ut non intelligat
Hæc ergò caufa cft, quam profunda fua difçrctionem attendentis à non attendente,
perfpicacia Auguftinusexpreffit,ut quia fcho ratiocinantis à non ratiocinante, utentis à non
læ recentioris adjútorium fufficiens atque con utente,amantis à non amante, non exphan
gruum non cft aliud, ut fuprà oftehdimus, tafmatc, non ex intelligibili fpccie, non ex
nifi adjutorium fine quo arbitrium vclle non habitu, non ex ullo pr3vio vel circumftantc
Potcft, quifquis Pcr illud velit aut operetur, adjutorio, fine quo non poteft a&us ficri, fcdgx
feipfum.bonum à malo , fàlvandumì à dam- c libero flexí voluntati§effici ; cfto caetera illa
nahdo fuis meritis, hoc eft, propriâ arbitrii tantâ neceffitatc concurrant, ut nullum a&i9
fui voluntate difcernat. Nihil chim hic ju nis initium, vel nullus gradus, nulla formali
vat quod jdentidem ingeminant , non effe tas five illis concurrentibusproduci queat.Fa
nudum v0luntatis arbitrium, quod difcernit, ' temur itaque cùm in corumîfententiâ libcrum
£d intimè cum adjutcrio gratiâ conjun&um, arbitrium'ad agcndum cum adjutorio con
fine quo ncc opus, ncquè confcnfuin, ncque gruofe detcrmifiar, non hoc fieri fincgratiâ,
ficxum,neq;mötum, neq; nutum ullumi quan fcd ipsâ fuadcnte, invitante, juvante, robo
rumlibct minimum produccre voluntas aut ranté, concurrente. Nemo fieritusinvidiam
aoliri poteft. Haec enim folia funt ficulnca cis dc gratiâ prorfùs repudiâtâ creat , quafi
fub quibus gratiae primi flatus poteßas viget, totum iuda póteftas volúntatis cfficerct. Scd
fcd gratiæ iiicdiciiialis Chrifli'interitus lätet. hoc cft quod veriffimum efíé incorum opinio
Etcnim quando ad candcm a&ionem produ nc contëndimus, pofitis jarn omnibus iftis
cendam plura concurrunt, fine quibus peifici gratiæ congruæ adjutoriis momcntum & mo
nequit (quænam cft enim quaefo aétio creatu íüm, & flexum,& nutum primum efficacem
iae , quae non plcrumque ex partc facultatis, que in aáionem ab illa dominium fui habeate
mcdii, objcéti , cæterarumquè vel difpofitio árbitrii potcftate proficifci : quemadmodùm
num vel principiorum complura poltiilet?) nutus primus in vifioncm , in fcriptioncm , in
omniaque fc habcnt ad illam ex parte princi intcllcötus difcurfum, in tcmpcrantiæ moralis
aut
 V.
* 19
-

'DE GRATIA CHRISTI SALVATORIS ixo

-

Aut esßitatisa&ionem;non à lúmine, digitis,^ vcrfarium. Perit enim illa poteftas arbitrii
artepingendi, habitibus & cæteris adjutoriis dominatrix utendi gratia medicinali Chrifti,
cooperátibus,fcd ab arbitrio imperant* profi & non utendi , quam tantoperè prædicant, & …
rif&ùntur, quod omnia ifta recenfita adjutgria fequitur üfüs ádjutorii per ipfuin adjutcrium
ad agendú impellit,determinat,& rapit. Nam coijiitante nom durente, pediffequù non prayia yolum- *pi*. i*.
* hinçfunt illae phrafes eorum yulgatiflimae,qui tate. - -

bus vel tardiffimis explicant luce clarius meri Quod verò caufàntur, Deum indeliberatis
giana fènfùm fuá. Gratia cfi veluti injìrumentii, motibus excitare ac delinire voluntatcm ,
apud tsff. j*? litium arbitrium utiytlnom uti pgg. Tetus adcoéjue defiderare, velle, dcccrnere ut cum
ÄÄ.aj." influxus gratis in opus , & tota fiu; efficientia £f in iflo adjutorio operetur; benevolcntiam qui
min. 7$. pjteftate liberi arbitrij, & pendct:ab eius applicatio dcm l)ei celebrat, fèd vim argumenti inita
fol. 363. & ne & cooperatione. Habituum ufùs fubeft möff** &am præterit. Semper enim hoc eis fixum
Jéq. libertati, jfjtie utimur, ìlom utimt*, incipimtis , & coiiftans manct : qualefcumque adjuvantis
'definimus ütilongiore aut breviore tempore, prout gratiae fnotus, quibus voluntatis duritia mol
- yolumus. Idem dicendum de auxilijs gratia pr«re liatur,ab ultimò imperiali voluntatis pendere
nientis, five im habitu aliquo comffiaiit , five im dccrcto, ut rcipfa influat ådjutorium, áut non
a{fualì ifffifatione intclleâus vel affiäione volunta influat,fequáturcffe&us aet non fequatur.Hoc
iis. Hac enim cntia ncm determinamt liberum ar eft,iflorum motuum adjutoria in libero relinqui
bitrium, fedfolùm yifcs vires tributimt quibus uti voluntatis arbitrio: qui eft genuinus & ipfiffimus
vel mem üti pò**£*, perindè ac fi ei mattira!es forent. chara&cr adjútorii fine quo non, fànróue vo
Nifi influxis & efficacia grati« in cpus fubeffet po luntatis, prout illud nobis Auguftinus decla
- teftatiliberi arbitrij, opus ncm effet lilerum. Gf.iii ravit. Ex quo efficitur ut impoffibile fit dif
mù fatendum e$t quod gratia fit efficax in ačtafecun crétiónem hóminis non proficifci radicaliter
do, hoc éft quôd cfficiat, id pendet à libertate ar ex vêluntate, concurrente ficet adjutorio, fi
biirj. Ratio cur gratia hic & mt*r £iftiat in cp:s, cut hoc multis exemplis declaravimus, & in
reférenda eft in liberum arbitritimi gratiâ fic utens. 9péribus malis cuivi$ hon contentiofo ad ocu
Gratia fübje&a cft libero arbitrio, ficut fpiri lum oftendi potcft. Quis enim neget motus
tus prophetiæ Prophctis fubje&us eft, & hu blândicntes cupiditatis internae vehementiffi
jufmodi, quas ita fìnas putant, ut ca3 Catho mqs cffe, motibufjue gratiæ, quales Neoteri
licæ fidei nomine indigetare non vcreantur. vi ftatuunt, omninò fimilcs? Nec tamen ullus
TOuodfi non haberemus aliud quam iftam eo 'eorum dixerit, daemonem fuadentcm, aut
rum rcccptiffimam communemique confeffio Amundum , aut carnem, aut ipfos deniquc qua
inem,nobis abundè fufficit ad id quod agimus.
fefcumque internos titillantefque concùpifçen
Per hæc ipfa fiamque invi&è pröbant difcre $iæΈ;motus effe, qui difcernafit amplc&entcm
fed libcrum voluntatis arbitrium
tionem utcntis gfatia à non utcnte, pofitis à
omnibus adjutoriis voluntatis ad aétjggm qucd ex corum fcntcntia omnibus illis moti
concurrentibus, à libero arbitrio proficifci. bus fùâ poteftate dorminatur. . Quod ffimili
Sicut prima difcrctio utétis habitu à nonuten ver motùs gratiae feu adjutorium Chriftime
te, à libertate proficifcitur. Sicut £nim ufù ha dicinale in libero relinquattr yoluntatis arbitrio;
bitus, non ipfo habitu, ita & ufu adjutorii , C quod ipfa deferat fi velit, & in quopernamratfi
non áåjutorio difcernimur. Ex quò ncceffe velit, atque ita etiam facere & nonfagcre, pcr
eft irrcfragabili confecutionis lcge confequi, f&ueráre'& non perfèverare in ejus relinquátur
quod ifìùd adjutorii congrui genus pofi fit arbitrio : quemadmodum hoc eâdem addu&à
aliud quam adjútoriú fine qiio non [p9teft aétus malorum motuum fimilitudine Molina
eft, ut non videat dif- !^tolin.*ij).
profi-
tetur, quis ita ccecus memb. 6.
fieri, hon quo fiat : ac proinde efJe fanae , non
infirmae vo!untatis, cfïè primi hominis , n9n cretioné , fine voluntate,
adjutorioabipfâ quo velle, non tamen
facere & perfeve- £;; & ;.
abfque íí'$. •
-

fccundi. Altcrutíum efiim ncccfTe cft , ut in

utcndo vcl adjutorium voluntati , vcl volun rare non potcft, proficifci ; atque ità meritis?•i. 3.
tas adjutorio dominetur. Si voluntas domi voluntatis homines ut ante lapfum, non ad
ncttir, ut adjutorium in ipfius libero relinqua jutorio quo faciente difcerni ? -

tur arbitrio', jam ex ipfiffinis Auguflini de Multo vcrò minùs praefcientia Dei condi
\, 3 fçribentis veííis, cf. Âdami fànaejue yolun tionata vulneri, quod Chrifti Salvatoris adju
- tatis adjutorium. Nempc nom illud quo ficbat, torio infligitur, incdcri pctcft. Illa quippè
ut vellét & perfevcraret, fed fine quo vclle & adhibetur, non ut gratia fibi humanam fubjciat
perfevcrare fion poterat; ita videlicet ut adju voluntatcm, prout Profpcr poftulat, atque ita
iii. de cor torium gratiæ, & ipfùmpcrfeverare & momper dctur ei mcdicinale Chrifli adjutorium que
rrpt. & gr^-
fererare in eius relinqueretur arbitrio : quibus ver fiat ut velit ; fed ut hoc ipfum quo adjuto
tit cap. i *• bis & Auguft. indifcrcntiam adjutorii iftius rium Adami ab adjutorio Chrifli efféntialiter
& 1». & voluntátis cxprcffit, & ipfimet exprimere diftinguitur, incolume tueantur. Nam iflius
folcnt. Sin autém adjutcrium voluntati do præfcientiae beneficio hoc aßequuntur, ne a3
minatur, ita videlicet ut ufus & non ufus cjt:s jutorium invêtè rapiat voluntátem, adimatę;
non in arbitrio voluntatis rclinquatur, fed pcteftatem illarm indifferentem,qua utitt:r vel
ipfi voluntati, ficut Auguftinus loquitur, in non utitur adjutoriofi volucrit:hoc cft, ut pcr
viétiffimè dcrct ut velit;jam erit adjctcrium hoc adjutorium detur voluntatipoffe fi velit,
qt:o,fcd corum congruæ gratiæ capitaiiter ad vciic vcrò & nolle, uti & non uti adjutorio, in
ejus
 :

^ $2 I L I BER SE cvNDvs. • ' 1**

ejus fibero relinquatur arbitrio. Deus enim A dunt. Nam redarguti quod in ifia fontentia
explorat libertatem ejus, quo fefe , inquiunt, Praedeftinatio & gratia Dei non fit caufa no ,
cuâ, quolibet, fed pro libcro nutu fuo, con ßræ cooperationis {èd effeétus, negant hoc fe
zeß;* do vcrfura fit : Prayifio Dei, inquit ille, nullo mo .qui, quia inquit ille, à Deo habemus vires, & £fi£ ibid.
A'ra de$}. do officit libertati voluntatis , quia cooperatio;:em &, auxilium, fine quo ncn poffumus ad bonum optas co.
sum. 8o.
imfliixum mom efficit, fed fupponit, & ab eo quodam operari. Et mox addit, quod voluntatis deteriiii.
` niodo pendet. Quibus conformia etiam paffim natio & influxus qiiodaihmodo fit prior ratione im*
alii docent. Nam illis explicandi modis nihil fluxu gratie. Et alibi aliüs öftendere voleos
ęfficacius proferri pofRt ad probardum quod Deum eflè qui difcernat homines : Quia , in
- - - - v -

illud ipfuih adjutorium fine quo non (quod
tanquàm fánæ voluntatis ädjutorium Augu
finüs cxplicuit) tanquàm Chrifti mgdicinale
adjutoriüm , reccntiorum f.bgla defendat,
Vhde quando premuntur ab advcrfariis,quod
nimium libcrtatcm voluntatis cfferant, im
prudentes ipfiffimis ctiam Auguftini phrafi
bus, quibus in explicanda primi hominis &
Angelórum gratia üfus cft , fcntcntiam fuam.
quit, hanc liberam determinationem voluntati, fin*j*$;
de avxil. 3;
c.
Deo infpirante & adiuvante habcre non poteft. .Ni-, 15. num, 3.
mirtim ut non tantùm explicaodi modo , fèd
& ipfis vcrbis probent, fé adjutorium fine quo 1
nam, pro medicinali Chrifü adjutori9 quo, dif
putantibus obtrudere ; ut quemadmodum
olim integrâ libertate futurum erat, ita &;
nunc homines meritis, nongratia mgritum do
nantc difcernantur. - -
-

ab eorum telis & feipfos ab impictate dcfcn

c A P V T N o N v M.
Idem difcrimen eademgue natura gratiae Chrifti probatur tertio
ex differentia adjutorii poßibilitatis, quod Pelagiani condide- !
runt,& voluntatis atque aëiionis, quod horruerunt.
S E d ifta natura adjutorii mcdicinalis, AA
pro quo largicndo ( hriftus crucifixus
plet poteftatem ejus ut operetur illo adjuvante
fi velit ; fèd donat ut reipfa velit, ut veniat
&(t, ülterius ex graviffimo confli&u Pe ad Chriftum, ut diligat , ut ?j : Vbi, ibid. c. 14;
- lagii & Auguftini pcrfpicuè gcclarari inquit Augu(tinus, iam & poßibilitátis profé
& probari poteft. [Quod ut à fundamcntis ttuj & volúntatis affectas , & aétionis effeâus eft.
jntelligatuf, fciendum eft duas fuiffe diftin Et alibi : Neque enim ait, mom vos eiii, qui dedi$iis cap. 41.
&us Auguftino cum Pelagio controvcrfias, pobispoffe benèloqui ; fed ait: Nom vos e$t, & qui
“
vna fuit, quod, aut quafe effct adjutorium loquimini. Nec ait, Spiritus patris yefiri eft, qui
Chrifli ? hoc cnim Pelagius afferebat effe le vobis dat, vel dedit poffe benè loqui, fed ait, Qgj
gem atque do&rinam, fàpientiae,{cicntiæque loquitur in vobis : mom fignificans poßibilitatü pro
revelationes , peccati remiffionem , Chrifti feétum, hoc eft , quod poßibilitas fit faéta
exemplum, atque hujufmodi de quibus ante major & auétior ; fed exprimens coopcraticnis effe
diximus ; Auguftinus è contrario, effe occul £tum. Et rurfum : Quomodo dicit liberi arbitrii r ib. de grae.
tam fùbminiftraticnem Spiritus fàn&i. Altc elatus affertor, quod poffumus benè cogitare , Dei clirijis t.. $•
7. ra, quis effet adjuvandi modus adjutorii me eft, quod autem benè cogitamus noflrum e$t? Cui
dicinalis , utrum tantummodo poßibilitatem, rejpondet humilis gratia pradicator : Nom quia
hoc eft, potcntiam feu potcftatem bcnè viuen idoneifumus aliquid ex mcbis , quafi ex malifmet
; di adjuvaret, an verô etiam voluntatem, hoc ipfis,fèd fùfficic:itia nc$fra ex Deo eff.Non enim ait:
eft, volitionem & aííionem. Inter illa vcrò ad- B possE cος 1 r ARE, fed cogitare. Sed ad intel
jutoria, quantum ad adjuvandi modü, ifta eft ligendam plenius mentem Pelagii, naturamq;
differentiâ; quod adiutoriú poffibilitatis affc adjutorii poßibilitatis & vci:inta:is atq;c affiouis
rat plenam opcrandi potcftatcm,in Ä; naturâ omninò videnda funt quae fusè diximus in P^ide'lib. «.de

ejus abfolvitur : concurfus verò ipfius ad vo heref. Pelag.,

cxplicandis dogmatibus haercfis Pelagianae. toto cap. i i.
lendum aut opcrandum, aut ncglc&us cjus, Cùm igitur effet ifta utriufque adjutorii &- finem 1 o.
à voluntatis nutu pcndcat, ita vidclicct ut differcntia, Pelagius fortißimè contendebat,
apad. Aug. non obftante pofIibilitatis adjutorio, liberum qualecumque effet benè volendi, vivendique
lii. 4* grat. homini fit, ut Pelagius aiebat, nec voluntatem
$ciri#i s• 4
adjutorium , hoc non nifi poßibilitatcm, hoc
liomam habere nec aäioncm : quamvis quando eft, poteftatem faciendi adjuvare, ita vide
illo adjuvante vcllet aut faccret, latis effet ho Iicet ut in plenißimo voluntatis arbitrio
mimi, fimul ac Dci , qtti poßibilitatem gratiae fu« ufus vcl non ufus & poßibilitatis & adju
femper adiuvaret auxilio. Ipfum tamen velle torii remaneret. Decantatif$ima quippè
& nolle ut aétu haberentur, ad hominem re cantilena hærefiarchae fuit, bene vclle & nò!-
ferendum effe cenfebat, quia de arbitrii fon le, loqui & non loqui, cogitare & non co
te defccndunt. Adjutorium verò yoluntatis, gitare noflrum: effe, quia ex arbiirii fmte def
id eft , volitionis & aëtio is lcngè alterius ge cendunt , & hæc omnia vertcre etiam in fi:alum
Ibid. c. r r.
perìs eft. Non enim tantùm adjuvat pofIibi poffumus, prout ibidem libro quinto dcclara- !
litatcm voluntatis, hoc cft , non tantùin com vimus. Non quod ncgarct qualccumque
- Dei
 a»; DE GRATIA CHRISTI SALVATORIS y. 4 .
Dei adjutorium fimul isfluere cum volunta- ^ doxa mirantur : Vt quod Angeli quantum
te, quod falfum effe jam jam demonftravimus, cumque per gratiam poffibilitatis feu fine qua'
fed quia non minus adjutorium quodcumque mom adjuti, per liberum arbitrium in veritate
poffibilitatis voluntati fubditum erat, ut in fteterunt, & primus homo ftare potuit, quod
Ἀpus influeret aut non influeret , quam ipfa nunc non poffumus : quod Adamus per libe
gperis poffibilitas ; quandoquidem ex poffi rum arbitrium habere meritum potuit, nos
(bilitate' & adjutorio, una poífibilitas pcifc&a non poffumus : quod ipfe meritis difcernen
compleretur. • .
dus érat,nos fola gratia difcernamur : quod
… Cùm igitur bæc effent duo capita do&rinae perfeverare & non perfeverare in ipfius relin
Pelagianæ capitalia, adjutorium gratiæ non çueretur arbitrio, nobis perfevefantia ipfa ,
effe hifi legem atque do&trinam:& qualecum donetur. Haec in Auguftini do&rina funt.
que tandem effet adjutorium, hoc non effe nifi planiffima, fi filum appareat, quo in ifto te
poßibilitatis ; non autem voluntatis& aífiomis ad labyrintho regas. Nimirum non ab excel
jutorium ; utrumque Auguftinus tanquàm lentia facultatis, aut poteftatis, aut poffibili
'errorem Apoftolicâ profcriptum animadver tatis, aut adjutorii pênder, quod volitio &:
fione damnavit. De primo non laboramus, aëtio noftra fit , aut âlterius hóminis faculta
' hoc enim nobifcum omnes recentiores merito tem aut adjutorium poffidentis, aut Dei lar
damnatum effe profitentur. Defecundo,hoc gientis; fed ab ejus arbitrio qui poteftatem
eft, de operandi modo, tota quæftio eft. Ipfi agendi ad agendum a&u infleétit, aut rapit.
quippè cùm non aliud invenire queant gratiae B Iàm verò quodcumque poffibilitatis adjuto
genus,nifi velhabitualem , vel füfficiefitem , rium, non fubit nifiràtionem poffibilitatis,feu
vel congruam (nam de authoribus praedeter fufficientis poteftatis. Quod tunc manifeftè
minationis phyficæ nunc non loquör) velint cerneres, fi ex adjutorio gratiæ quantumvis
nolint, agnofcere coguntur ifta gratiâ Chri maximæ, & ex facultate voluntatis unam nu
fti adjutoria quantum ad adjuvandi modum, mero & effentia completam poteftatem, feu
'non effe nifi póffibilitatis, voluntatis verò & completum principium agendi nafci fingeres.
a&tionis nequaquam. Complent enim fecun Hoc enim ita perfe&è à nutu voluntatis in
gùm ipfos £lenám volendi óperandique pote agendo & non àgendo penderet, ac fi effèt
ftatem ; ipfâ verò volitio & a&io, de liberi
qüaecumque alia potentiâ naturalis, Cùm igi;
arbitrii fonte defcendit. Tam enim in ar tur cunéà recentiora adjutoria nihil omnifiö
bitrii £f adjutorium jam completi potcftate compleant, nifi plenam volendi agendique fa
eft, nolle quam velle,a&ionern ömittêre quam cultatem, cujus jam adjutorio inftru&i tan
fufcipere. Vt nihil verius de tali poffibilita quam naturalis cujuflibct facultatis ufus &
te divino adjutorio munita dici pòffit quam fion ufus,a&io & ceffàtio libertati fubditur,
13. de gra*. id quod Pelagius dixit : Quod poffumus omne
rofe&ò yel coecis manifeftum eft, impoffibi
ebrißi. *. 4• ύomiimfacere, dicere, cogitare, illius e$t qui hoe É effe, ut aliud fitiftud adjutorii genus quam
poffè donavit, qui hocpoffe adiuvat : quod verò benè poßibilitatis , quale Pelagianus error afferuit,
vel agimius , vel loquimur, vel cogitamus no$irum non voluntatis & aétionis, quod Auguftinus
e$t, quia hæc omnia vertere etiam in malum poffu ex Scriptura praedicavit. - -

mus. Quibus verbis adjutorium poffibili- C Hoc igitur folius poffibilitatis adjutorium,
- tatis explicuit • Vigilantiffimè quippe & quam luculentè ab Auguftino à limitibus ad
perfpicaciffimè vidit, (quod ego fæpiùs fupra jùtorii feu gratiæ Chrifti Salvatoris excluda
inodum demiratus fum Scholafticös erudi tur, operæpretium eft porrò videamus. Cùm
- tiffimos acutiffimofîue viros non agnofcere) ergò É, Pelagii fusè explicuiffet ,
quod ficut ufus Š, facultatis, É oculi Séripturifque refutafïèt, tandem concluden
` externorumque fénfuum, five facultatis pro do Ê : Definat itaque iam Pelagius & ■ib. de grat.
a \ greffivae, five intelleétus, five voluntatis no feipfum & alios fallere, contra Dei gratiam difpu- chri££*$.
fter eft, hcc eft, ad noftræ libertatis indiffe tando. Non propter illorum trium unum , id e$t,
rentem flcxum & nutum referri debet, non propter poßibilitatem bome voluntatis atque operis,
ad Deum, quatenus folam fàcultatem dedit; fed etiam propter voluntatem (id eft volitionem)
ita quoque cujuflibct adjutorii concurfus, five & operationem bomam, erga mos gratia Dei prædi
naturalis, five gratuiti , etiamfi effet tantæ canda eft. Et de poflibilitatis illius adjuto
praeftantiæ adjutorium , quantæ vel angelica rio: Non ideò tantum adiutorium divinæ gratiæ
cogitatio comminifcipoffet, imò etiamfi eflet commemdetur, quia poßibilitatem adiuvat matura
Ibidem X
vel ipfà cffèntia Dei pcr modum fpeciei adfui lem. Et iterum, defimat dicere, quod poffumus
vifionem, vel per modum gratiæ adfui amao omme bomum facere, dicere, cogitare ; illius e$t, qui
rem concurrentis , fimiliter prorfus nofter fit; hoc poffe donávit, qüi hoc poffe adiuvat ; quod verò !
fi videlicet fic folam poffibilitatem adjuvet, bene vel agimus, vel loquimur , vel cogitamus mo*
ut ufus ejus & non ufus in libero relinquatur frum : propter arbitrium videlicet volunta
arbitrio. Hoc fi agnofcere dignarentur , tis, cui tribuitur, quod poffibilitas divinitus
quod ipfà clamat veritatis evidcatia, nihil adjúta velit & faciat : Définat inquam i$ta di
dmninò laborarent in intelligendis multis ca cere. Non folum enim Deus poffe no$irum dona
pitalibus, certiffimifque Doétoris profun vit atque adiuvat, fed etiam velle & operari opera
ùiifimi principiis, quae nunc tanquàm Para tur im nobis. Et paulò poft : iftam Dei ζ Ibid. c. 26;
QiuIa- T '
 - -

»; L I B Eipfùm
voluntatis videlicet & a&ionis,
R. sEcvNDvs . …, ,.s
quantùmvis & ipfì applicatio nô fierombi*
qua A
agere & vclle donatur, & non tantùm völen litatis adjutorio fieri queat. ' Hanc ergò gra
di agendiquc pofIibilitas; im divinw eloqujs ma tiae confeffionem poßulans à Pelagio , quae
njefim etiam Pelagius manifeftè fateatür , fej, Inon tantùm poffè fed etiam vells & agere
tam diucoiitra ?nfiffenom operiat impudentißimopü largiatur, quàe tunc tantùm quapdo volumus
dore,feddolore faluberrimo aperiat. Et nonnul : & agimus , praefto funt , ipfofque terminos
lis interpofitis cùm iterum Pelagii fententiam poßibilitati;&yoluntatis explicans, ut idem quod
retuliffet, quod ab illo manifeftifiìmo fuo dogma poffe & velle fignificent. I Quapropter quantum, {ìia, se***. -

te non rtttdcretomninò, ubi tria illa con$tituit,poß inquit ; attimet adi$tam de divina gratia & aeditato
bilitatem, voluntutem & aótionem, & fòlam poß rio qu«ftiomem, tria iila, qu« apertißimè, diffinxit
ùilitatem diceret divino femper adiuvari auxilio ; vo attenditis ,poffe, velle, effe , ideít, poßibilitatem,
luntatem autem ó* aiiioiiem mullo Dei adiutorio ,voluntatem, aäionem. Si ergò comfenferit nobis
• exiflimaret indigere; hoc verò auxilium effe legem won fòlùm poßibilitatem in homine , etiamfi mec ve
atque doärinam , impietatem condemnando lit, mec agat benè, fed ipfam quaqae volumtatem
zi, istrat, fùbtexit : Hæc ergò pro meo captu intelligere po & aétionemii, id eft ut bene velimus , & benè aga
. c**.*** tui in Ptlagi f.riptü, quandò nominat gyatiay, mus, quæ nou funt in homine, nifi quamdo bene vult
Fidetis autem quod qui iftafemtiunt, ignoranter Dei & benè agit : fi, ut dixi, confemferit, etiam ipfam
iuffitiamfuam voluntcrmifituere, & longè ab illae poluntatem & aâionem divinitùs adiúvari, ut fine
fìnt, que nobis ex Deo eft, non ex nobis ex Deo eft,; illoadiutorio nihil bene velimus & agamus ; eam %
inuntx nobis, quam in Scripturis fanáis maximè * affe gratiam Deiper Iefum Chriftum pominum nó
, Canonitis advertere atque cognofçere debuerunt. frum, in qua nos fùa , non noitra iuftitia iustos
Re&iffimè omninò juftitiam, hoc eft, opus facit, ut ea fit.ver4 mofira iuftitia, hoc eft opus ju
juftum, quod tali poffibilitatis adjutorio com ftitiae qua nobü ab ille eft, nihil de adiutoriogra
paratur, affe dicit ex nobis non ex Deo. Cùm tiæ Dei quantum arbitror, unter nos controverfie
ènim non fitjuftitia poffè velle vel facere,quo rtmantbit. Quibus verbis nihil compendio
cumque tandem & qualicumque gratiae adju fius, libratius, vero jue fenfu pleniùs ab Au
torio poffibilitas ifta voluntatis & a£tionis guftino dici potuit. Nam & quid fit poßibili
adjuvétur, fed ipfum velle & facere fit jufti . tau & volunta perfpicuè explicat ; & duplicem
tia. Hoc auteti impofíibilee(t ut per quqd poffibilitatem pròfundiffimè infinuat, unam
cumque poffibilitatis adjutorium habéatur. íí adeft non folùm quando non volumus,
Ponat enim poffe non velle , donat faccre fedetiam quando volumus & opcramur;alte
poffe non facere: ipfüm yerò velle & fàcere in ram quae non nifi qüando volumus praeftocft,
uo & Pelagio& Auguftino confitente jufti uam infrà accuratè tradituri fumus ; & ip
tia efl ab arbitrii libertate,pofIibilitatem & É voluntatem, hoc eft, velle adjuvandum
adjutorium in opus rapiente donatur. Vnde effe, hoc eft , ut alibi íeítí dicit, effe
veriffimè ÉÉÉ juftitiahominis,ju donandum ut velit : & fine tali adjutorio nul
ftitia humana, merituin humanum, phrafibus lum omninò opu$ bonum poffe fieri ; & hos
Auguftini ntificupari dcbct. ' Non quafi non effe medicinalè illud adjutorium quod nobis
'effet excellenjoris dignitatis operátio , in c Salvator attulit; & opu$ hujus adjutorii effè
quam gratia fimul influit, quam fi voluntas decantatam illam à Scripturis Apoftolicis ju
eam fòla produceret, vcrum quia non adju ftitiam Dei, hoc eft, opus juftitiæ quod nobis
forii divini,fed voluntátis hurfianae cft,quiod largitur Deus, quibus nihil fublimius, & ple
ipfùm adjutorium ad influendum applicétur, nius,& accuratius dici potuit. -

c A P V T . D E c i M v M. . '
rtt,

Refponfio quaedam Neotericorum refellitur.

quid refponfi mcditentur Neo- A qualecumque tandem fit iftud Chri(li adju
S cio; terici.. Auguftifium adverfus Pelagia torium per illud non nifi voluntatis & a&io
nos agere, qui poßibilitatem natura * nis poßibilitas adjuvetur. Horum primus
lcm voluntatis lege doétrinaque juvari craffior pluribufque notior eft, alter öccúlta
flatuebant. Vndè, fèquebatur, nön juvari virulentia peflilcntior. Quippè femi-Pela
voluntatem & a&ionem , fèd tantummodò gianam hærefim, ut infrà di&üri fumus, ifle
poteftatem. Itaóue fibi cum illis nihil nego peperit,&per multa fæcula vix à fidelium opi
gitii effe, qui grátiam voluntatis internám, nionibus depelli potuit. Itaq; non quis primú
yoluntatis & a&ionisadjutricem affcrant. ' errorem aliquis refpuit , É flatim libcr
Sed ipfi do&rinam Auguftini non fàtis ac eft à fecundo. Quapropter re&è fortafIis di
curatâ lance ponderarunt. Quod fi feciffent, * cunt, fe aliud adjutórium gratiae quam Pela
forfàn animädvertiffent : primò , diftin&os gianos neceffàrium conflituere : at vcrò qua
$itores effe,pari cenfura damnandos, fidcique lccumque tandem afferút, hoc aliud cffe quam
fincstitate refpuendos, quod adjutorium gfa poflibilitatis auxilium, nulla vi quantumάum
fis acdicinalis fit lex atquc doéìrina, & quod, que limatæFdifputationis
2. . . .
oflcndcnt, quamdiu
aPpli
;£
 •,**.
- • •
• - - -

- •.
-
* -

3:7 DE GRATIA CHRISTI SALVATORIS ns

app'icationem ejus ad inßuendum in ifta in a pºffe capi, inquit Iulianus, fi dedi ipfa moluerit,
differétislibertatis dominativa poteftate con te$tatur fortitfido: cùm inquam hanc fèntentiam
'{tituunt.Non enim exjftimandum cft folam1e eorum effe fciret, non $. follicitus, utrùm
`gem atq; do&rinam cffe poffibilitatis adjuto gratiam legis atque do&rinæ, five revelatio-.
fium. Eft etjam exemplumChrifti,eft remißio nem fàpientiæ, five exemplum Chrifti, five
peccatorum, eft cujuflibct artis,& vitii,& vir remiflionem peccatórum, fivehabitus bonos,
tutis, habitus poffibilitatis adjutorium, non five fùccenfiones ac defideria voluntatis affer
'• - - minüs, imò verò perfe&iùs quam fcientia vel rent ; fèd generaliffimè prophanum eorurn
do&rina ; plus cnim adjuvant poffibilitatem, dogma, quo folum poffibilitatem adjuvari
hoc &ft, perfc£tius complent folàm poteftatem gratia cenfebant, ubicumque vel qualemcum
- voluntatis ad operandum, & imbecillius ad quc ponerent gratiam , velut exploratum er
aâiones efficiendas voluntatem rapiunt, & rorem Scripturifjue contrarium jugulat: Poffe, z; de grå
magis eorum influxus in voluntatis arbitrio velle, effe, id est , ihquit Auguftinus, poßibiliíl &jj;*}.
- relinquitur (quæ omnia funt adjutgrii poffi tem , voluntatem , aâionem tamtâ fubtilitate cura- `
bilitatis argumenta) quam rei diligendæ fa vit di$tingaere, ut quamdocumque legimus velaudi
ciendæóue fcicntia. Audi hac de re praeclarè mms divfnae gratia adiutorium, ut à'malo declinemus,
Zi5. z. de Auguftinum : Tanto-quidque vehementius volu ' bonumquefaciamus s 1 N E l £ c E a T q v E
- - a- -

;....„.;,. mus y quanto certius quam bonum fit nivimus, eoj, D o c t R Ι Ν A. five v B* L 1 B E r eam
£. I7• delectamur ardentiu. Vnde non folum infirmi- comfiituat, fciamus quidloquitur, nec erremus aliter
- tatem concupifcentiæ, fèd & ignorantiam veri-B eum intelligendo quam fentit, faire quippè debemus,
... tatis vitiim cffè ftatuit, quod impedit voluntatem quod nec volumtatem mo$tram, nec aétionem divino
** memoveatur ad faciendum, opus boiium, vel ab opere adiuvari creditauxilio, fed folam poßibilitatem vo
- μalo ab$tinendum. Vbi perfpicuum eft ccrtam . £untatis atque operis._ Et multo inferius quod
- fcicntiam boni vehemeiitcr ad agendum bo- libet adjutorium folius, poffibilitatis oppug
- num impgllere. Hinc eft enim quod ubi eft nans: VenirepJe , inquit, im matura pojjit Fé- ibid.,. r«.
certa fcientia veritatis, crebro, voluntas ad l4giu;, vel etiam fit mùdo dicere capit im gratia
- - . agendum vel abftiffendú etiam invita ftimu- . §.v à L E Mi L 1 B E T eam femtiät, qua ipfà, ut
* . lattir, ut in fynderef, perfpicuum eft. Defiique ' dicit poßibilitas adiuvatur. . Quod mox Evan
fcientia non minurs,autfortaffe magis in aétuni gehcis Chrifti verbis repugnare docet. Ecce.
infuit', quam illi ifidéliberativojüntatis mo- v B 1 L 1 B E t conftitiat gratiam , Q_v a
•. .tus, quos Neotcrici divinæ gratiae adjutoriuhm . £ * M L Ι Β Ε t feritiat, fi fòla pofIibilitas vo
arbitrantur. Denique Pelagiani non minus 'luntatis & a&ionis adjuvetur ; Pelagianus
, • quam Neoterici talés motus indeliberatos bo- error eft, à fàma videlicet; .ut ante dixit , do- r,;,,.; 52
. rios füb gratia còntemplationis univerfi , do- #rina alienus , ab Apqftolicâ do&rina diffèn- cap. 6.
j-;. i;,. ., §rinae , fjafiönis, exlíqrtationifque complexi . taneus. . . . - - • ..*

3.j.jjy. fünt ; quibus aurem pülfántibüs illiex corde Et verò fi ftatus difputatignis iftiusexa&è -

tag. 4 & 5 Profiliebant. •Qua de re multa diximus in trutiaetur, ncceffe prorfus efat, ut errorem
rccenfione dogmátum erroris Pclagiani.Vnde iftum tnnc temporis.generaliffimè , quam
£;££ voluntatem noflrarij fapientiæ revelafione pre cumque Pelagitis tüeretur poffibilitatis gra
'"*"*** miorumj, pollicitationefùccendi, &: in Dei dejide C tiäm , jugularct. -Quainvis enim ingratiam
- rium fufcitari, fatebantur, Naim five' mptus legis plerumque magis propefidere videretur;
- - illos à Deo cordibus infori praefente fàpicntiae * nön fàtis tamen cértum erat Augußino quam.
- revelatione & promiffione decernerent ; ßve * gratiam tàni vario magnificorum verbórum
auribus & mcfite per iftam gratiam pul£ta, * ftrepitu Pelagiùs tunc defénderet. cùm nunc
'ulterius naturaliter è corde [jroficifci,faltem legem,nunc do&rinam, nunc fapientiae reve
eatenus corum cäufàm Detri adjuvantcm effe lationerì , nunc exemplum. Chrifti., nunc
fcntiebant. Nec tamen unquàm Auguftinus ' peccati remiffionem, nunc voluntatum fuc
ab ipfis proptereà invidiam ncgatu adjutorij cenfionem,. nünc defideria à Deo fufcitata
volúntatis & a&ionis removit ,'nec ipfimct à :celebraret. Fatetur hanc fuam incertitudi
{è removcndam effe judicarunt. Nam iftos nem paffim totô libro Auguftinus, illifquc
jmotus ita plenè fub arbitrii poteftate colloca
in primis locis, ubi Q v A M L I B Et cjus
. bant, ut Iulianus, renitente licet Auguftino;. grátiam & v b 1 r 1 B E r cowftitutam op- _-

- etiam de malis, nedum de bonis , motibus ' pugnabat. . Hanc autem naturalem póíibilitatem £%££*.
- palàm diceret, fufficit homo ingemitü fibi motibus juòd adiuvari Dei gratia profitetur , non eft hinc chrißi c. *.
et;. «...„- darelege.De qua ingenti potcftate libcrtatisiri apèrtum vet quam dicat grätiäm, vel quatenus ea
traiuianum Pelagiana opinionè loco citato plura diximus. : mattiram fentiat adiuyari. : Quanquam verifi
sepii**'*-• Hanc ergò mentem Pelagianorum cùm miiius cóncludat cííe legém átque doótrinam,
perfpeétam habéret Auguflinüs, quod quic- ' Hiiic fimilitér alio ejufífém libri loc9, cùm
quid ifiotuum vel Deus vel diabofus in vo 9ftcndere vellèt gratiam ex Pelagii dogmate. • * ,

lumtate fufcitaret, ifti dominativæ voluntatis D fecundùm mcrita dari , propter eandem in
poteftati fubdcrent, ufque adeo ut contrà fèr ' certitudinem crrorem iftum Qv A §* L I B E r . -

vitutem gratiamque potentiffimam ab Au- . & Q v A 1. E M I. I p E r iftam gratiam .

guftino praedicatafi palàm affererent , homi fentiret effè , condemnat. Nempè , in- rtia. £. 3
£b. r. optr.
nem non poffè velim peccatum à quoquam impelli, quit ,. manife$ium, eji ,.rum dicere gratiam fe
imperf. fol. vel à peccato aljtrahi voluntate captiva : quam non , cuidam merit4 dari, Q_y A f* L 1 B £ r E A M, .
-
• • .. ' , yel '
- ' I2 t .
 -— -

--—
f

- 119- IL I B E R . SECVNDvs, , ,;s

| •
yd Q v A 1 E M l 1 1. E T fignificet, quam tamen A do&rinae, fè veram gcnuinaT£ue gratiarn vo
aperte non exprimit, Quod ante dixerat, videtis
luntatis ; ita ncn fìtis à fé Pelagiani erroris
$it, adhuc intctlum effe, quo Chrifti auxilio muniatur. labem removet, qui dicit , fe aliam gratiam
| Itaque ut omnis erroribus iftis latebra claude quàm lcgis doétrinaeque defendere. Nimirum
- rctur, fub qualibit & qualilibet & ubi&unujuecon quia utrobique Atiguftinus quamlibet , quakm
- ftitutâ gratia, fila in eos tela dirigit. Sicut iibet, ubilibet conflitutam grátiam quifq; tuea
igitur Équis recentiorum convinceretur gra tur, fi detur ex incritis ; vcl fi fòlaiìì póííibifi
** * tiam quam tuetur, (ecundùm merita dari vo tatem voluntatis & aétionis adjuvét, eum
. luntatis, non fàtis idoneè fè defenderet affé fánæ & reum
violatæ Apoftolicæ
facit, & Ewangelicae
, - - doétriri? • - •

- rendo Pclagium defcEdiífe gratiam lcgis atq;

;' C A P. V, T. X I. -, - , -*

Probatur quarto ex horrore , quo Pelagiani adjutorium ·

- voluntatis & aélionis a verfati funt,
--
-

VA r T o natura adjutorii voluntatâ A potcftatem illibatam cff. fncrcnt,ne quoquám y;a. 1. t. 4,

& afficiis quod Auguflinus adver illa domina tanquàm captiva trahi vidcrctur, f*r*f. Pskg.
fus Pelagianos tuebatur , & ejus Cùm igitur hæc cffet corug dc vclüf;;ctis ***• ii.
ab Adjutòrio Poffibilitatis différen fortitudine fèntentia, quibufcumquc motibus
tia clariffimè dignöfci poteft , ex illa in ageretur, do&rinam Augufiini qua non tan
genti aycrfione, qua î illud fempcr tum poßibii:atis adjutoriuni, fed ctiam vcliin
horruerunt. Quod argumentum meo quidem tatis & aáionis tuebatur, indigniffimè, tule
lt;i, j:dicio graviffimum, fi Scholaftici Do&ores, runt exploferuntque velut intglcrabiicm.Nam
ea qua fas erat attcntione, E££?' , non o&o aut novcm âbfurditatss plus qua:n dici
in eis opiniones fé compcgiffcnt, undè evadi poffct exorbitantes afferre fibi vidcbätur, qua
fine maxima Catholicæ & Pelagianae doétri rum fingulae doétrinam Evangclicam Chri
nae pcrturbatione non potcft. Sed quia tcnui ftianamq; fidem de morib;;s funditus fubvcr
ter`admcdùm ipfis Pelagianus error perfpe tcrcnt. Nam five daretur hominibus iftud ad
- &us cft, magjfjue Proprii»tuendis Principiis, jutorium voluntatis & aéîionis , quod Augu
quam veritati cx Auguftino indagandæ in ftinus praedicabat, five ncgaretur, certiffîmùm
ilt. % - tenti fùnt, Pelagianis jam fèpultis & fiienti putabant introduci libcrtatis cxcidium , ccu
» 6. : ' bus fàcilèquidlibet imponitur, & celcbcrri &tionem aff.rri, neceflitatemά; voluntati, fa
; : morum ingeniorum, veluti crafsifIìmorum tum condi, ignavâ bcnè facicndi fccgritate
. • ' intolerandâ hebctudo apud imperitos. animos obtorfeflere, bonas voluptates laude.
Vt igitur vis iftius argumënti dilucefcat, B præclaras a&fênes mcrito fruftrari praemicâ;
brevitefhîc tantùm nervös jus, undè pen criminibantur, quæ figillatim & fusè cx pro
- dcat, itidicabimus, Nam aliis locis plcra Priis £elagianorujn &: Acgfini fcriptis coL-,-;;, ...
- qucfusè declarata funt, quorum inutilírcpc incrfiravjmus. Iam verè gasm fit inqptum iÅ.
titione nolim fatigarete&orcs. Itaque fçiçn & ridiculum , &dcèq:c dcfirum ac ftultum, cap. 1 1. 3.
dum cft neminem, quodfciam , vel Catholi homines Augüft:no fc£c fùbtiiiffìmos , qui ■*. 13. c* J
corum unquàm, vel Hærcticorum, vel Phi nullis motibùs in arbitrium voluntatis irri:&n-
lofophorum potcntiores vires advcrfus om tibus terrebantur , ter trini:::tionibus adju
nes extrinfecus irrucntcs, vcl intrinfecus in torium lacerare, qucd ab initio ufquc in fin<m
furgentes animo motus arbitrio libcrtatis tri fémper exa&ifsimè libçrae voluntati fubditur,
buiffe, quam Pelagianos. Extat hac de re ejufj; nutu in influédo fccum, vcl ncn influcn
ex profìo fùfcepta Iuliani cum Auguftino dorègitur & coërccè:r , in ccdcm loco tum
difcrtatio: in qua non folùm illos bónos & verbis noflris qualibufçurnque declaravimus, Ibid. roto
indeliberatos animi motus, quos Nccterici tum pcr fe res ipfà in cujufcumquc periti vc! cap. 17.
£anquàm veram Chrifti gratiam prædicant, impefiti ccrde tàm altè clamat , ut non tàm
fedêtiam omncs vchcmciíiííimas ânimi pcr voientibus intelligere advcrtcnda fit mens qua
, ifa, - turbaticncs fola voluntatis libertate frenari , veritas videatur, quam nokntibus aures öb
¥i* imô exltingui poffe profitentur. Dogma turandae ne clamor ejus audiatur. Nam pro
- cnim £damcntinae vcritatis inter ipfos erat, ptcr nimiam facilitatem iftud adjutorii geaus
• . zib 3,** quodfubindè diximus, fuf;at iomo irgemitis fb, C â Scholafticis iiiis, tanquàm yertim adjutcriú
;-, fictibus dare leges: quam animi fortitudinem voluntatis & aétionis , arreptum eft. Vrde ne
° ' nullis doloribus dómuari , nuíiis blandiciis cc trivio aliquid invenifíe vidcrentur, Pcla
captivari pofîè (èntiqvant, nifi uit) ô tanquàm giana f.itcntia vclut monftrofae flupiditatis
l. Omnibüs Ê Ę, fciptum tuâ liber inducerda fuit: Nifi cnim nimi; a£c*fareturCacta, L, 19. §.
parum f{erct;!:*!attdaretur.'
pr;u.i;,.,. tatc dcderct. Haec latius loco fuo ex pro -
C*yif. c. ua.
2* lerfipe- £tiis corum verbis demon{lrata funt. Ex quo Sed quàmvis Pelagianos tàm inerti ßepore
,;,' l**. 3. fiebatconfcqucntcr, ut nullos immißos n o fiiifie fateremur, vt rcm oculis omnium vvf
4. ® *• .'tts, nulla ádjutoria voluntatis exhorrefe gióve júéicio cxpofitam & propriis pri;cipiis
Itnt, dummodò illam iu pcratriccm arbitrii inaximè confcntcncam non pcrvipcrcnt, quis
-
F ; vri
ìI,

»;• DE GRATIA CHRISTI SALVATORIS • ;•

primum Ecc!efiae ingenium Auguftinum,An- A & im quopermaneret, fi vellet : quo feret ut habe
gelicamque fubtilitátem ejus tàm obviam ac ret iustitiam fi vellet, fed fi vellet etiam defereret :
irivialem gratiae cum libertate concordiam per quodpoffet permanere fi vellet : cum quo perfeve- *

non penetraffè deliret, aut pietatem ejus Pe rare & non perfeverare im eius arbitrio relinqueretur
lagiánis eam declarare noluiffe 3 unica namq; libero; per quod homini relinqueretur volunta fua,
feiitentiola quod adiutorium Christi imlibero re ut in illo adiutorio maneret fi vellet, ut ei dimitteret
limqueretur voluntatis arbitrio , totius laborio acpermitteretfacere quod vellet. Dehique quo ad
fiffimae controverfiae filum praecidiffèt. An juti Angeli cadentibu aliu per liberum arbitrium,
fortè myfterium iftud fecentioribus re alii reipfâ per liberum arbifiium in veritate fete
velatum ignoravit ? Quid ergô quando de runt. Cujufmodi phrafes ita efficaces & lucu
a&uali primi hominis adjutorio fàtagebat ta lentae funt, ut ad clarè, propriè, genuinè ex
jem ejus cum libcra voluntate concordiam & primendum poffibilitatis adjutorium & liber
{ub ejus nutu fubje&ionem tanta verborum tatem voluntatis cum gratiae influxu, nihil
ubertate, fententiarumάue claritate manife addi poffè videatur. Sed fimul atque ad ven
ftavit,& Neotericis praeformavit, ut ipfi phra • tilandum adjutorium voluntatis & aáionis cum
fes ejus ad exprimendos propriiffimè & effica Pelagianis ventum eft, invidiofiffimè liberta
ciffimè conceptusfuos, arripere cogantur, ac tis interitum , fatum, coa&ionem, neceflita
dominativam arbitrii poteftatem fuper adju tem, voluntatisoppreffionem , praemii & me
torii concurfu fententiis ejus explicare? Quid riti exftin&ionem criminantibus , ncc hifcere
enim clariùs ullus Scholafticus in explicanda B quidem Auguftinus dc tali adjutQrig & liber
voluntatis fub gratiæ concurfu libertäte dixit fate aufus eft, per quæ tamen difficultas Qmnis
unquàm, vel à quoquam dici poteft, quam & querimonia radicitus tolleretur. Iudicent
quod tunc iterum iterumque dixit & incülca Le&ores quod voluerint: de me fateor facilius
vit Auguftinus ? Tale videlicet fuiffe iftud creditu videri Auguftinum Dei gratiam per
adjutorium ut hoc Deus in hominis primi peram praedicaffe, quam vel res ita Perfpicuas
libero relinqueret arbitrio : ut illud per liberum ar enormi ftupiditate non vidiíTe, velimpia cau
bitrium defererepoffet : quod deßreret cùm yellet, fe Catholicæ prævaricatione apcrire voluiflè.

C A B V T X II.

Quinto ex errore Maffilienfium, qui licet adjutorium poßibilitatis,&

fine quo non, defenderent,tanquàm gratiae Chrifti deftru
&tores damnati funt. - - - -

V 1 n r o denique planiffimè intel- ^ ret , hoc ipfo quo voluntas ageret (cujufmod!
ligi poteft, quæ fuérit natura adju novas gratias recentiores fabricant;) fed ita
törii Chrifti medicinalis quo & ve dare credendi facultatem , ut cùm homo pro
luntatis & aífionis, quod Auguftinus arbitrii fui libertate gratia juvante crederet,
&Ecclefia praedicarunt, ex çonfli£tu , quem illa eadem gratia iuvaret volentem, quæ nolen
cum femi-Pelagianis habuit. Quod ut Leéto tem non juvabat ; quemadmodùm de omni
ri, deterfis omiiibus ambiguitatis & obfcuri adjutorio, quod in libero relinquitur volun
taíis nebulis pateat, eademque fepetendi fa: tatis arbitriô fcntiri debct, nec aliter fine per
flidium caveâtur, memoria recolendum eftid fpicua abfurditate fentiri poteft. Hujufìodi
quod latißimè alio loco tradidimus, femi gratiam admififie femi-Pelagianos & Augu
Εelagianos ad illud initium fidei, orationem, ftinum cùm ante Epifcopatum eorum erföre
defiáéria, fimilefque a&us bonos, quos ho , teneretur, fufifiimè ex propriis Auguftini
mini in póteftate gemanfiffe fentiebant, verae, Hilarii, & Maffilienfium Presbyterorum §£ M.££;
internae , a£tualifjue gratiae adjutoriüm fta bis demonftravimus, fimuletiàm oftendimus £
cuilie neceffàrium : & hoc ipfum quoque fàn talem gratiam fuftuliííefunditus omnes omni- 733.crio,
€um Auguftinum quando cüm femi-Pelagia nò difficultates , propter quas vitandas ad .
nis errabat agnovifle. Admittebat enim li eam comminifcendani , vêramóue Chrifli capwt
- -
*******
*?.
bentifiimè adjutorium Dei, cum quo poffènt gratiam repudiandam compulfi fuerant.
-

- -

credere & orare fi vellent, ita ut & ádjuto Quæ quàmvis effentjuxtà perfpicuè erutam
rium , & ipfum velle & nolle, quemadmo- B declaratámque femi-Pelagianam fentcntiam
dum homini primoin eorum libero relinque certa & plana , non potuerunt tamen Augu- .
retur arbitrio : horrebant verò illud capitali ftino & Écclefiae tanta divini adjutorii Prædi- ' ' '
ter quofecundum Auguftinum fiebat üt vel catione fatisfacere. Nam difèrtißimis verbis
lcnt. . Iftam verò fùm gratiam fentiebant fan&iffimus Praeful, Eccleßa probante docct,
non folam fufficientem femperáue otiofam errorem effe, quem ipfc tradidcrat; errare quot- riy.a.j;
Praebere poteflatcrn , quafi aüt fiunquàm ad quot ifta tradunt ; cos non recedere ab ea fenten- ••[. sis'.
a&tum cum voluntate raperetur, aut cùm jam tia qttam Pelagius damnare compulfus e$t, gratiam **•*•***
agendum effet, vel etiäm agcnte jam volun Dei fecundùm merita dari. Nimirum quia fidem .
sauc, novuma genus cfììcacis gratiæ fucccdc homo fibi tribuit , quantuuicunqjcfc hujuf
- - modi
 * 33 LIB E R sEcvNDvs, •*,
modi gratia adjutum effè fàteatur. Non enim A etiam non effè fòlam opetis fùpernaturalia.
crcdere eft gratiam accipere cujus influxus in tem , quam Neoterici (cmpcr ponderant, fed
liberorelinquatur arbitrio ; fèd hoc e(t crede maximè & capitaliter adeoque folam concu
re , arbitrium fefe adcredendum quovis adju pifcentiam qua voluntas & libcrtas vitiata eft,
torio affiftente, fuo nutu reipfà fle&ere. Qüod propter quam Chrifti medicinale adjutorium
tàm eft propriè & genuinè voluntatis huma neceffârium eft. Iftud vulnus arbitrii, ifta
nae quam ipfius cffet, fi nulla aétuali gratia plaga voluntatis, ifta infirmitas libertatis non
concurrente, folius habitus adjutorio profua magisifto Adami, vel Angelico , vel fuffi
indifferenti libertate crederet. Nam üt jam cicnti, vel congruo fanatur aut juvatur adju
fæpè diximus, & neceffàriò fæpiùs dicendum torio, quam ficcaecatis oculis lumen accende
eft, aâiones voluntatis humanæ ad quas di res. Nam ifta adjutoria fànitatis tribuunt
verfâ, finc quibus fieri nequeunt, iaftrümenta quidem arbitrio fano poffe fi velit ; fed hic
concurrunt ,non magis inflrumentisnobilibus vulnus ipfis volendi cardinibus infli£tum eft.
quam ignobilibus tribui poffùnt, Pucrilis Nam propter voluntatis laefae autlibertatisin
inim imáginatioe(t, qua putatur, alteri caufae firmitatem non poteft ipfâ trahente, fe nimi
quam ipfi arbitrio volufitatis a{fcribsndum rum deorfum in creaturas propriâ cupiditate,
effe , quodhomo pingitaut non pingit, currit ad ipfum illud velle pertingere, per quod præ
autftat, clamat áuíflet, appétit autfugit , fente adiutorio ifto Ε uteretur. Vndè
Dcum diligit aut creaturas, quàmvis a&ioncs medicinalis gratia ei ncccffaria eft,quae ipfum
pingendi, currendi, clamafidi, aPpetendi » illud velle largiatur. Quod cùm Deüs per me
diligendique Deum fine pcnicillo, pedibus , dicinalem gratiam facit, dando ipfàm cre
linguâ, völuntate, aut fòrtè bonis habitibus dendi, orandi, fperandi, diligendique volun
ficrinequeant, quae fingula funt dona Dci ab tatem, tum demùm talis aétio eft gratiæ divi
£jusgratuitaliberalitatépendentia : nec fane nae , non voluntatishumanae ; tunc cft meri
fapientior cogitatio eft, tunc non effe volun tum divinitùs datum, non humanâ voluntate
tatis humanæ quando penicilius aut penna au Praefumptum, tunc eft iuftitia non noftra fed ,
rea eft; pedes çorpori$ glorificati,lingua an Dei: non quafi fine noflra voluntate ficret, fèd
gelica, voluntas ìnftru&a caritate aut nobi quia Dcus concurrentelicet yoluntate , facit
Iiffimae entitatis adjutorio , fi nihilominus ut fiat: ficut antea, concurrente fanitatis ad
omnia hujufmodi adjutoria pari omninò mo iutorio (hoc eft, Adami, vel angelico & fuffi
do ac nudae potentiae liberæ voluntatis arbi cienti & congruo) voluntas humana faciebat
trio concitentur & reprimantur. Hoc vigi ut fieret. Hoc igitur modo quia Maffìlicnfcs
lantiffimè prifci gratiæ defenfores obférva cum gratiae praefentis adiutorio putabant ho
runt : & ex illa veritlima & in communi om minem per naturales primae integritatis reli
pium hominum fènfù pofita regula dea&ioni quias pòffe credere, poffc orare àc defiderare
bus Deo donanti vel humanæ voluntati fà Deum, tanquàm gratiae medicinalis deftru
cienti tribuendisiadicarunt. Hincenim illa êtores,& liberi arbitrii praefumptores meritâ
fàn&i Do&oris exiomata capitalia, quod cenfuræfeveritate damnati funt. Ex ifto igi
Deus in Angelis & hominibus olim ofteridere C tur duplici operandi modo voluntatis, du
voluit, quidpoffet eorumliberum arbitriam: quod Plicique adiuvandi modo gratiae, quo prima
Adamus per liberum arbitrium manere poierats fanitatis gratia opitulatur arbitrio j, adjuvari
quod Angeli per liberi arbitriiyires poterant mon velit, & fecunda medicimalis opitulatur ut velit,
difcederea Deo; quod prr liberumarbitrium in ve itemque ex illa §ííííí, damnatione,
1itatefitterumt. Nimirum quia gratiæ adju quatenus primum gratiae genus faltcm ad crc
torium fine quo nonpoterant [läre, nec reipfà fìe dendum fátis ef[e fancicntes, ipfum credcre
terunt, ut fexccntics repetit, in eorum libera voluntati tribuebant, apertiffimiè pcrfpicitur,
voluntate ficreliétum irat, ut eis perfeverand; quae fit natura medicinalis adjutorii, quod
&nonprtfererandicommitteretur arbitrium. Hanc aegrotae voluntati fanguine fuo mcdicus pépe
r;ùíål. bcnè vivendipoffibilitatem inprima hominis rit , & Auguftinus , £cclefia, Scriptêrôue
H;!ur;*
conditione datam, quæ talcm gratiam non prædicavit. Liquet etiam quam ci cx diame
-quu'

f;ij.%
excludcbat, fed potiùs effentialiter & intrin tro quodlibet adjutorium fufficiens & con
fecè Poftulabat, femi-Pelagiani & Auguftinus gruum adverfetur: utpotè fub quorum fpe
V;!;* ante Epifcopatum fuum exigua ex pârte fal ciofis nominibus , Prima integritas humánæ
q*;* vam remanfiffe ftatucbant, vi cujus, ádjutorio naturæ reftituitur , fides, gemitus, & oratio
talis gratiæ concurrentc, pcr Iibcrum arbi cum Maffilienfibus» imô verò fpcs, charitas,
* trium hominem faltem crédere poffe fentie & cuiuflibct virtutisoperatio, tcntationifquc
bant. Sed divinâ revelatione abërrore revo fupcratio,omnc ncritum & praemium doiïi
catus vidit, nihil aliud agi per iftum ratioci natrici hominis libertati , íicut Angclis &
nandi modum, quam ut eâdem omninò ra D Adamo vindicantur , difcretio bominum à
tione,quemadmodùm antclapfumin inchoan volendi, fonte fùfpenditur , unoque verbo,
r. gal dafidépræcipuæ partes homini, qui volunta , reipfa Chritto Salvatori, quàmvis à ne{cien
itf, ì tis machinani quâ reipfa creditur, impellit & tibus ac dctcflaatibus ocçlamatur , reccde à \-

/, »i' -
$egjt,fccundæ verò Deo tribuantur, qui pcr nobis, non eft opus tuo medicinali adiutorio,
hujufmodi adjutorium fine quo non potéft ἀe fani fumus; libertas arbitrii volcndi &;no
&i,folum crcdendi potcftatcm tribùit : vidit lcnui inviolata Perütiit; prxfcntc gtiia e no
F 4 {\rx.

:
•1
-

IĘ
sa* DE GRATIA CHRI STI s ALVATORIS 136
his* T . *.*. -' --- - -- - 'wv
„ ftr£conditionis adjutorio fine quo velle non ^ & fperet & diligat, omnefque fuperet tenta
-

fpcffúimus, fi volumus, opcramür. Quid te tiories, fi fimiliter velit. Vtri modeftius de

(niedicum jaétas, ut nobi$ ipfum velle largia arbitrii potcftate, religiofius dc gratiæ medi
ris, quod quicquid tu fcceris noftræ cft pcte cinalis neceflitate differuerint, non cft difficile
fiatis & voluntátis 3 Huc porrigit manus ifta ab(trufumq;judicare.Sed quia res illa exMafli
, bonórûm `virortám de adjutoriis congruis, lienfium vera genuinaque opinionc pendet,
hoc eft, fufficientibus difputatio. Ncc enim qui plenius ifta intclligére defideret, ficut ad
aliud eft, aut crit unquàmi, aut eß potcft, nifi riaturam gratiae Chrifti penctrandam omniuò }^ide li£. s.
necefîàrium cft,legat ea quæ nonnullis aliis %;e h«refi Pa
-{ùfficiens adjutorium, qucd fubmittit fafces locis : — -1. -- 3 - w

$umanae voluntatis arbitrio, ut ejus opcratio diximus, & maximè o&tavo de hærefi lagiam« r. 6
:& ceffatio ab libertatis humanæ nutu tota r$- Pelagiana , & in primis capite de$imo, unde- 7*3. Gj.
ligetur. Qgid enim iflo modo tribuct , nifi cimo, ubi declaravimus, quomodo talem gra
füfficientem volendi operandique pctgftatem, tiam femi-Pelagianam nátura contineret, & ibid. tap. 1•
: cuilibcrtatis nutus inipuifum áfferat 3 Hoc fùb illius patrocinio falutis initium, totaque & ii,
libertati tribucrunt Mafìlicnfes , ut e9 adjuta difcretio falvandorum ex voluatatisarbitrio
,fàltem crederet voluntas proftrata , fi vcllet; feu cx volendi fontefcaturiret.
hoc tribuunt Neotcrici, ut pcriilud & crcdat

C A P V T XIII.
Ex prxcedentibus infertur genuina declaratio multarum phrafium,
- ac doétrinalium decifionum Auguftini, Profperi, Fulgen- .
-
tij, Conciliorum Ecclefiae ,& Pontificum,
-

|i.- X iftis omnibus quæ ha&enus hoc to- A mum hominem praeftare potuiffe, & Angelos
to libro dc diverfis iftis adjutoriis pri bonos reipfâ praflitiffe doceatur,
rgi hominis & fecundi , Adami & Hinc Ε, conßat, quid fibi velintilla,
Chrifti,fine quo non poííumus velle , & quæ fenfum præcedentium locutionum multo
quo jam yolumüs , poßibilitatis , & yoluntatis perplexioreifi durioremάuc rcddere videntur, , Aug.epif,
atquc ationis , difíèruimus , non cft diffi ho§jam a iibcrum arbitrium ad diligendum PeiTi to7;
ciie verum eorum praecifumque difcrimen, primi peccati granditate perdidiffe: Deum b 4edffe b Proff. ed
quod jam fæpè tctigimus, intélligcre. Elu quidem ab initio hanc homimi [?:; ut fcili- cepit,&ali,
$et ex cis coiifequenter fincerus planufquc fen cet ea quæ funt pietatis habcrc , c9gi;** , di- ?.3; li%
fùs plurimarumi locutionum & fànétionum, cere, agere poffèt ; fed omnes fami* ille primo ,'j;',
quibus Auguflinus , Profper, Fulgcntius & fgndi ÉÉÉ. Primum hominem c illa cog* &Tj.
qua ad Deum pertinerit , amififfe pretinus fa- â viâ.• i.
Excicfiaftica Concilia vel Cathalitam aJle
> cultatém : d gratiæ dono virtutem credendi maturam c ibid. c. r*,
fuêre veritatem,vcl Pclagianorum, ac Maffi- * recipere, qvam amifit : gratiam datam* Pcr quam ; í19pogno/
iicnfium fentcntias jugulârunt. Quæ quam cogitationis famétæ amiffa jampridem in homine prs- Ä .3. c. 1.¢
vis aliis diyerfis lócis latiùs di&a fint, non
£rit inutile quafi compcndio breviter hic Per mijreciperetùr ficultaj : f soliim protoplaJutn perfe $ilia. . .
fibi,id e$t per liberum arbitrium fufficere potuiffe:Et & . & 4.
a fi$.3. de fringere. - -

£;;';;i« Hinc cnim in primis conftat , quid fibi ye quò faepiffîmè cum g amififfe illudpoßibilitatis bongm, ftip$i%*.
“: “...lint
mat.&: grat. ndo di
qua O icunt primu imum homincm in fua
& fujfi
/..**. r*
valebat implcre júd velit. Haec & hujuf- <**/*.
*. 43. conditione a acccpiffe voluii:a:gmlive'!"' t4 B nodi quæ frequcntcr dicunt, non iliam fpi
c Lib.de cor. tientißimam bcnè vivcndi poteftatem; b talem effe rant impietatém , quod Adamus & Angeli ,
&:ra* £. i 1 fa£tun, qui peccato malo carere fufficeretf yiulti ô tantâ libertatis poteftate præcelluerint, ut fola
£,*. *:; idque, juiailero ailitip atque 44*. yig; li&proprièque
. c. 1 c 5. potejiate libera cóftitutus fuerat : arvitru cjus i'
nuda libcra fua voluntate, nullo Dei aétua
di&o adjutorio munita , potue
d Lib 3. de liberi;m fuiffe ut leti? velle peffet 3 male; fku ha
* ÎZ,ę
rifit Deo crcdere , Deum diligcre, & reâè ,
Äijj j3, BuMie jpdie$iatcm utrum yillet: ° immatºra poffe, vivere, vitam æternam mereri, & in juftitiâ ,
3¢m, ad lit» & in pcteiiate habiiiffè ville, mentis yalentia yi Perfeverare, fi vellent. Hanc enim fufpicio
f • 4. . Ā£, qua præceptim Dei facilè feffet ca$iodire , fi ncm & Concilium Arauficanum & Augufti- Lib.de £ai*
£**'***.!i% §,iìt ? fi ffacaltatem cognitionis Dei, at dilcäionis nas, ut latè dcmonftravimus, tanquàifi do- primi !;*
j*,* injeftagi : £ tiattraliter ci dátum poffe credere: &trinam à Catholica fide abborreiitem fum-* **
• - - - 1 g !£. it*- - -

Ä . .,. Eum h pcr libcrtt;; arbi:ritim flare potuiffe : i An
j, Aax. lib. gclcs reipfà per liberum arbitriuhi, & per liberta
ae *******• tem; valt;itatis in rcritate £cfiffe : 1 In libcr. arbitrij
; g';;; viribus fuiffe iion difcedere à Deo : Et hujufûcôi
íítí, ïï. plura , quitus illius libertatis valentia Præ
& de dono $tantiaúe tantoperè cxtoiiitur, ut quicquid
£**J £. 7., fidei, dilc&ionis Dei, vitæ bonæ, & in orn
i; £; nibus ifiis perfèverantiæ à ratignati crcatura
******** ** pcftuiatur, hoc pcr arbitrii libcrtatcia Fri
ma virium contentione profcribit. Scd hos £'.'**
- - ' • TT 7 tofa I 2,
p:r iftas locutiones volunt, Adamum & An
gclos habuiife arbitrium voluntatis tantoperè
ab omni peccati cupiditate fcu concupifcentiâ
concreta liberum, ut in utramvis partem fefe
É libitu poffct fic&tcre : cx qua täm feiicì li
crtate nafìebatur, ut concúrrcpte i!lo fole
` Dei adjuterio aâuali, finc quo creata qua li
bct natura bonum omnitè veiis non potcft,
' pofïènt
 /

* 37 HL I B E R SECVNDV3.
poffent & bona cogitarè, & Deo credere, & A luntati velis concurrere, quæ per carnalem
í)eum diligerc, & bonum facere, & mala vi
tare, & injußitia perfeverare fi vellent; ufque
adeò ut reipfà quoque Angeli boni per i£ud
liberum arbitrium fic adjutum injuftitia feu
veritate permanferint, per quod Adam & An
geli mali eodem ifto adjutorio negleéto, ce
<iderunt. Hanc tantam tamque tranquillam
arbitriiiibertatem bonique cujuflibet fìciendi
pofsibilitatem peccato prjmi hominis perijß
profitentur ; non quia perijt iftud priftinæ li
bertatis adjutorium, vel quia opera funt fu
pernaturalia , fed quia cöncupifcentia vifce
ribus voluntatis, & per hoc libertatis, infper
fà eft, qualiberum arbitrium in creaturas tan
'a 38
concupiflentiae voluntatcm in ipfa velie vul
nerata eft, fed illius naturae eft , út ipfum velle
ab impulfu arbitrii praeflolctur. Ad hanc ergô
debilitatem reparandam nihil omninò juvat
iftud prioris generis fanæóue voluntatis adju
torium, fed aliud medicifiale prorfus neceffa
rium eft, f; qugd vulncrato arbitrio ipfum
poffè fimul & velle rcddatur. ' ' ' " '
Hinc tertio conflat , quid (ibi velit Augu*
ftinus & Profper aliique prifci gratiæ y£:
fores , quando Pelagio natüralem feu in crea
tione ?? arbitrii libertatem praedican
£c, ut ita fine Chrifti gratia benè vivere, Deiq;
legem cuftod re poffe cenferetur, refpondcrit -

quàm gravißimo quodam pondcre dcprimi fubindc , quod fi de faiia bominis matúra loque- zii. a. „,:
*ùr,ut quamvis adeffet iftudio& priftinae poffi tetur , utcumque acceptaretur , hoc di$im, & grat , 3?
bilitati§ adjutoriü fexccntuplo ámplius quam ho- eft poflet tolcrari ; nam & ipfèmet hoc fe- T
olim fuit, propter fraétas eo quo diétum eft Pius docuit,fubinde, naturam hominis iam me- „,„,, &*•
modo, volúntatis vires, fefè furfum cum eo ad B dico indigere, quia fama non e$t: fubinde quod 43. & 3$.
diligendum Deum non pofIit erigere. Nempè cum pcr Pclagium defenditur velut fama, viri. fepiu. -

quiâ iftud adjutorium non dat vulncri infiicto £u/4, integru creatira opitulatio Creatorù manitur. ^ap zo. ;
fìnitatê fed fùpponit ; non reddit amiffam iliâ fuinus ii Priuativus illc naturae vigorilafus p.j. ..

poflibilitatem, fcd rcddi poftulat, ut cum vo *maneret, - - -

lente voluntate poffit influere: non inferit vo

• In quoinfons naturafuit,fua quemque voluntas
Conciliare 1)eo pœnaque abfohere poffet.
Woc eß,ne quidem e{{et opus ad peccati re- A mifericordia divima prævenerit. f Præclaram San- f fbia
miffionem a&uali Chrifti medici adjutorio, £torum fidem mom per bonum maturae, fed per gra
<quia p^ffet propriae voluntatis poßibilitate tiam Det effe collatam. g Latronis, Centurionis, Za g rbid.
pcenitere ficut & credere, nullâ concupifcen chaitam admirablem fidem mom fuiffe de matura fed
tiali infirmitate libertatem remorante. Subin divinæ largitatu domum. h Neminem de profundo , c.i.m,
de veram fore Pelagii fententiam, fi natura illius ruinæ per liberum arbitrium poffe comfurgere, £p f.'.a
»r;i, 52, a, fána perftitiffet ; quod & Auguftinus fæpius nifi eum gratia Dei miferentis erexcrit. Ha- Gal, t. 3.
** latiùs di- indicat, & author hypognofticon preffiùs & rum & fibilium dcfinitionum fenfus finccrus,
£a lib.4* n* expreffius docet. Non enim fignificánt, vires & cx ipfà petitus Maffilicnfium dogmatum
%*?''''' illás poffibilitatis naturalis finè ulio adjutorio genuinâ intelligcntia , prout à vctcribus ex
ΖΕ?.
-
re&è facere & pœnitere pgtuiffe , fed primum
integræ conditionis auxilium fuiffè futurum
plicata funt, noa c(t ifte, ut recentiores pu
tant, quod iftiufinodi opera fint fùpernatuira
fatis , nec opus fuiffe medici vel Salvato- lia , firit mcritoria, fint iiimis perfeétae digni
ris adjutorio, quod voluntati vel flanti velle tatis & hujufmodi quae nunquàm ab Augifli
perfeverare , yel peccanti pœnitcre largiretur: no autconciliis in caufâ definitionum fuirum
poffet enim libertas illaefa illo primo fùfficien- reddenda cogitata funt, fed quod liberum ar
ti adjutorio munita crcdcre, diligere, poeni- bitrium jam pcccando violatúm, attcngatum,
tere fi vel'et. infirmatum , adcôque, ut Concilium loqui
Hinc quarto conftat, quid Gbi velint Pon- tur, amiffum fit, vigor naturæ perditus, poffi
tifices & Concilia, quando de fide, dile&io- B bilitas naturalis, qua innocens natura pér in- .
ne , operibus bonis per libertim arbitrium, per tegras fibertatis vires, Deo crcdere, Deum
nature vigorem , periatura bonum feu poßibilita- invocare, Deumque diligere poterat, jam
tem arbitrij maturalem facicndis aut non facien- amiffà fit; ex quo éffe&um cft, ut omnes hu~
2 Concilium dis multa adverfus M;iiienfium pronuntiata jufmodi voluntates &c aâiones bonæ non ad
4r«»ficanum decernunt, ut , quando dicunt, Deum a mo- jutorio* iftius poßibilitati, quæ jam deperdita
•-.T jiram non exfpeäare voluntatem , fèd per spiritus eft,fed alio adjutorio yoluntatis & aiionis, hoc
b,c„,„,. fa£tiinfjioiiemferi ut purgari velimui: b initium elt, Spiritus fàn&i infpiratione velle & face
fidei non ineffe nobis maturaliter, fed perinfpiratio re largiente reddendæ fint. Nam & ante lap
* canon*7. nem Spiritus fanéti: c per maturæ vigorem mihil boni fum omnes iftiufinodi a&tiones crant merito
poffe cogitar, ut expedit, fed per illuminationem & riæ, naturamque fupcrantis exceilentiæ , &
d eanos* 8. infpiratiouem spiritus fànéìi : d per liberum arbi Spiritus fanéti gratiam & adjutorium , juxtà
e Cam. 2$. tritim ad gratiam baptifmi homines mon poffe ye fanam do&trinam poftulabant, fine qu9 non
£ire : e nullumpofieà, hoc eft poft lapfum primi potcrat eas homo velle vel fìccre. Scd non
Hominis : per liberum arbitriuii aut diligere Deum, opus erat illo mcdicinali crucifixi Salvatoris
fcu* *rtiiit aut credere in Deum, aut ojerariprop. auxilio, quod fummâ Dei libcralitatcΕ:
*** P*am, quod bonum e$t poffe, niß gratia eum & & injuftis ad volendi agendiquc occafioncs
jpfum
 '¥35 'DE « RATIA c HrRISTI SALVATORIS 14o
4.£;£Isaans, &facere, non afpliùs, yt ^ pofsibilitatem
I. - -
no???''''*"*£*' liberum arbitrium, per
náturalem, per naturæ vigo- • .
, 3iim, dominam
, *quãßcum illam expçãando, fcú Hdc
rapiendoy9lunta£ta:, pediffe
cx iem, ut ante folebat, fieri, concurrente viJe
1 ipfâ rationé quae fùbne&itur , & ctiam atque ' Iicct p.£bilitatis adjutorio , fine quo opcrari bo
*etiam inculcátur, fatis perfpicuè vigilantibus voluntates &aut
num'homo, velle non poterat; fed iftas
a&iones bonas effe jam magna
függeritur. Non enim vel gnius char* & fpecialia, & propriè di&a divinæ largitátis
apiée tanti adjutcrii neceßitatem indicant
ííííííere, quìs^nu$ eft füperhätürale, quia beneficia, ac dona. Nempè quia jam alio ,
*$§;;5riüm yei quid fimile, féd qgia libertas medicinali crucifixi Salvatoris auxilio tan
*-iiiim τόnduravit illsfa, quod Synodus ifta fequen- É adiutorio quo ipfius voluntatis & aííioni,
Jrrj. *jùm fàn&iorium ómnium quae de grátiæ n*- , ingula pietatis opera & voluntates Spiritus
canone 1.s.* trium
óßitate tra&ant,
in omnibus bafim collocat : quia árbi fànétusinfpirat ac donat,
qui deprævaricatione primit homi . . Hinc cohftatfextò quidfibi velitConcilium
' riidxam.
imis mari funt, conftat effe yittatum: quia qui c9n Arauficanum quando negat, Invocatiouehuma- camons 3:
-

„„. trarium dicit, is non omnium literum arbitriûm mâ gratiam Deipoffe conferri ; negat humilitati aut c,„, ,
- perpeccatumprimi hominis afferit infirmatum : quia obedientia humanà fubiungemdum gratia adiutorium; Τ
^Canóne 231. per peccatum primi bominis negat fime gratia Dei credentibus , volentibus, defi- Ikia.
rta inclimatum & atte
íuátum eff , at nullus P o s τ Ε a aut dilig***derantibus , comamtibus , laborantibus , vigilanti
jdeumficut oporttit, aut credere in Deum &c. pJ%; bus ,ftudentibus , petentibus, quęrentibus, pulfam
«.t/;». 3o nifi grátia eum divima prævenerit : quia in preva-, tibus mobis mifericordiam, hoc eft gratiam, com
*. ÃÄÈÃâ· hominus haturalempoßibilitatem ami-* ferri diyinitus : quid item Auguftinus, quando
£••• ** ferunt: quia infirmatim amiffum ef fiierum ar adverfus
cunéta
eofdem femi-Pelagianos uno verbo
complexusexfertißimè docet, gratiam £ibro *sto a.
%itrium,'videlicet advolendum agendumάue
bonum. Quid aliud clamant ifta , nifi ex Dei non darijecundùm præcedemtis merita yolunta- £?g;
violatiore ,infirmatigre» inclinatione, atte tù,hoc eft,fècundùm meritum vel fidei, vel £,% ©

nuatione, ámifsione libertatis , non ex operis oràtionis , vel cujufcumque, conatus boni. ….f<'
fupernaturalitate & meriti dignitate, iftam Nam invocatio humana , humilitas humana,
húmanæ voluntatis impotentiam quam con obedientia humana, meritum voluntatis hu
cupifcentialis languor & rixa intulit , conti manae , fides, voluntas , defiderium, conatus
ÉÉ; Quid palàm peritis & imperitis infi
nuant, quando dicunt ; ut nullus poífea hæc
&hujufmodi fint gratia ab homine profilien
tes, vocantur non a&us aut voluntates ad
offit nifí præventus gratia , nifi Adamum, feu quas omninò nullum influit adjutorium gra
Ê, , hoc antea fine gratiæ Chrifti prae tiae Dei ; fed quas non donat aut ihfpirat gra
vcntione potuiffe ? Quid item aliud volunt, tia Dei, dando videlicet ipfàm credendi,Tin
quando ï fequi dicunt, quod non om vocandi, obcdiendi, conandique voluntatem.
nium liberum5 arbitrium eflet infirmatum , nifi Nam præterquam quod conftat Maßilienfes
ratiam fine qua mom ad ipfum initium fidei
per arbitrium non infirmatum ifta ficri Po É primam credendi orandique voluntatem
tuifTe ? Nimirum quia fanae libertati non opus Seceffàriam agnoviffe , palàrìque juxta do- .
erat adjutorium, ut fæpè diximus, qugd ci &rinam Auguftini profeflos effe, ut latißimè Vide ti£. s:
•velle donaret, non opu$ infpiratione Spiritus C tradidimus, Concilium &. Auguftinus ita 4siierfi Pe
fàn&i, qua crédendi jdiligendi, opcrandi vo femperdeclarat fedoétrinam iftami intelligere, £i: lorù
luntas afpirarctur, non opus gratia j; liber
Nain gratiae iftius naturam explicantes, ex
Vatis arbitrium iíí velle fürgeret ; fedipfùm qua -

deberent opera ifta proficifci , ut divina

arbitrium, fuaefepoßibilitatis naturalis Viri non humana
ibus, non áefiflente pofsibilitatis adigtorio» tiam facere, utccnferentuf, ipfam
invocetur à nobis : bdicunt a gra- Araufcam.34
per infufiùnem * certiii•
in velle, in eredere, in diligere fufcitabat. & imfpirationem Spiritus fanëti in mobi; fieri » £tt b Cam, 6.
Hin. conftat quintò vcra fatio • £0* fem
pcr Concilium & Patres quando inculcant di credamus, ut velimus ; per illam hominem ex
vinæ gratiae neceßitatem , n9n quolibct modo molente fieri volentem credere ; donari ut credat ; mi
dicunt, quia homo finc gratiae adjutorio nihil re modo agi in cordibus ut credamus ; duritiam cor
facere pöteft ; vel fimilia 3j in quolibct 4i* , id eft voluntatis auferri, & hujufmodi in
*3n-.arauf, ftatu fìnt verißima ; fed quod ut purgari yeli- -
finita quibus indicant, fe non aliám gratiam
in diverfi ,' mus, famili $pi!!!!!! infufione & operatione fieri intelligere , quam illam Chrifti Salvatoris
canonibw. 3ebát? quod f*! infpirationem £orrigiturvolunta, medicinalem, qua Deus largitur & aétionem
„ infidilitateadfidum, id e(t velle à non creden & voluntatem. Hanc enim ipfàm gratiam
j.,„3 credendum retorquetur: quod ut creda fimiliter intelligebant non folùm Catholici
Ā, ut velimus, per infpirationem Spiritus fanài fed & ipfi Maßilienfes, quando volentibus,
jn nóbis fit: quod credulitatis affeëtus quo credi credentibus, petentibus &c. gratiam & mifcri
mus fit domum Dei : quod Deus fdem & amorem cordiam divinitus conferri pofle .ßatuebant.
irffirat : quod donum Deifit diligere Deum: quod, D Hllam quippè gratiam quæ dónaret , nQf, qui
qùoties lona agimtis Deus in nobis atque mobifcum, dem irìtiùm fidei, fed opera ex fide pullulan
ii operemur, operatur,&hujufmodi infinita, qui tia, fidei & orationishumanae meritis tribue
bu$ Auguftinus , Profper , Fulgentius, & bant. Itaque humana erat jfta fides, huma
Ecclefia:Synodi plenæ funt. Nam per iftas na invocatió, humana obedientia , quantum
efficacißimiasexpreßiones femper fignificatur, cumque non fieret excorum mcnte, fine vere
- poßibi
~
-

. -.- -
i • •• *.•* ,

poffibilitatis adjutorio, fine quo nihil om- A docear, ea nullo pa&o fine vcro a&ualis
ninò boni hominem faccrc poffe cenfebant; gratiæ ádjutorio haberi potuiffe. itáque ta- •
quia humani arbitrii erat cum ifta gratia a£tu lem gratiam, quamvis eßet vera gratia, hoc
vclle vel nolle, a&u credcre vel non crede eft , gratuitum donum Dei , tamen quia
re, a&u orare vel filere. Ita nimirum ut natúræ ctiam, integerrimæ quam maximè
verè & propriè non tali gratiæ fine quamon, confcntanea erat (quemadniodum de fuffi
poterateorudì quicquam ficri , fed humanæ; ' cienti gratia Scholaftici Philofopharifolent)
voluntati tribuideberet, quod (licet non. ferè fùb ipfà natura veteres comprehcnde
* * fine illa) a&tu quifquam vcllet, crcderet. bant. Qua deienfiu
v.
re quia multa $iximus,
- i&are- Prid.
'. t;£ s; - .

z¥. de pra- aut oraret. Sic enim & Auguftinus merita cùm de Maffilienfium opinione tra&arc- **f4t9 f. 1o.
*#. /an<*. humana primi hominis vocat, quæ nobis in mus, nolumus hic ea iterafo refricare. .
°'?- ** Adamo pcricre , quantumvis ex profeffo. • ;

V.
- - -
- -

i
….
-
-
-
-

. •
-
- **.*** ,. _* * *. * *.
* * ••,• . '. . & '*.

Adjutorium gratiae Chrifti effe revera tale quale ha&enus decla: * * * *

ratum eft, oftenditur diverfis aliis modis ; & fexto quidem ,

ex eo quod faciat ac donct velle & operari,& om
- nia merita. -

.
-
• • .
- -
-
-

-
*.-
-

T ifta quidem Auguftini diuine gra-^ minatum fùper arbitrium excogitari pöteß
tiæ patrocinantis & hæreticorum ad
ver(àntium principia, quæ ha&enus
hoc libro explicuimus vel tetigimus,
manifeftè oftendunt nihil capitalius medi
cinali Chrifti adjutorio fingi poffe adver
fum, quam iftud gratiæ genus cujus a&io
vel ceftàtio, ut utilis vel inutilis homini fit,
in libero relinquatur voluntatis arbitrio.
CJuod fi reliquam do&rinam, quam de ifto
auxilio Κ' eâdem diligentiâ luftrare
Hanc igitur veriffimam effe, nulloqüe ver
Borum mcorum fuco adulteratam Aüguftini
£ntentiam de mcdicinali Chrifti adj utorio,
diverfis aliis ex capitibus tàm perfpicuè
crumpit,ut nemincm nifi occupatæ jam opi
nionis præjudicio judicandi libertatem adhi
ferit, ärbitror hoc poffe dißitcri. Hoc enim
imprimis poftulat folemnis ille loquendi , ^
mödus quo juxta facrarura Scripturarum
-

normam^ Auguftinus & Conciliâ docent,

vellemus, & ob oculos le&oris ponere, vi per ißud Chrifti adjutorium Deum facere
deret profeétò & quodammodo manibus iit arbitrium velit, ut confentiat, ut opere
palparet, omnia ex iftis jam traditis princi
tur ; nunquam autem, ycl leviter infinuat,
iis fic intelle&tis ad amuffim fluere , to
fed potiùsexpreffis verbis negat, in hominis
famáue do&rinæ molem in illum tanquàm B lapfi ficut intégri hoc voluntate relinqui, ut
fcopüm collimare, ut Chriftiani credafit,& illud ample&atur aut deferat. Hincillud in - -

qui poffunt intelligant, non liberum arbi epiftola âd Vitalem : Gratiapr«venit homini vo- £pif. 107;
ridsfip.to- trium effe , quod reddat auxilium efficax vel ineff luntatem, id cft, volitionem, nec eam cuiuf
•••lissitat« cax, quod fit caufa cur hic & nunc Deus imfiuat' quam invenit in corde fed facit. Et illud : Voca
ÊĀ.': in opus; quodpoßtgratia efficientiamfeu infixum tione alta atque fecreta fic agit hominis fenfum , ut
73"**" in opus impedire: quod libertu illiu caufa fit, ut legi atque doârimæ accommodaret affenfum. Et Libro 4. ad
yì. Leff. d. aitus finguli hic & munc famt : quod à fola liber iliud libro quarto ad Bonifacium : Itanemom Bonif. c. 6.
3rat..19, n. tate di;crimen illud oriatur, quod hic &munc, & dum evigilati? non auditis, faciam tit ambuletis,
jîr** ab hoc potitis fiat, quam alias & ab altero, vide fuiam ut obfervetis, po$tremo faciam ut faciatis?
mum. 1 £á !i£ct gratia præuento. Quod fit denique guid adhuc vos inflatis ? Nos quidem ambulamus,
Xïï. illius rei caufa direifa & primipalù, & hujüf 'verum eff, nos obfervamus, nos facimus: fed ille fa
15. cap. 1». modi quae ftudiofiffimè inculcantur ; fed sit ut ambulemus, ut obfervemus, titfaciam**; Et ii,...„,
"*'"-* **P. gratiam effe caufàm ut arbitrium hic & iiludin libro de grátia & libero arbitrio: äÄ':
3 T. 3: .nunc velit & operetur ; effe caufàm, cur hic
.in fip. - - -
Certum e$t mos velle cum volumus, fed ille facit, ut bitrio cap.is
& nunc voluntas in opus influat ; effe cau velimus, bonum. Certum eft mos facere cùm fa
fam ut converfio nünc potiùs quam alias, cimus,fed ille facit, ut faciamus, præbendo vires
hoc potiüs quam alio, intenfo pdtiùs quam efficacißimas voluntati , qui dicit, Faciam ut im iu
remiffo modo fiat : hoc eft non liberum ar fificatiomilus meis ambuletis & iudicia mea obfer
bitrium effe, quod dominetur gratiæ, ficut c vetis & faciatis. Et iterum : Ipfe ut velimus ope- Ibid. c. 17.
habitibus bonis, & virtutibus,& aliis inftru ratur inçipiens, qui volentibus cooperatur perficiens.
mentis operandi, potentialibus döminatur, Et in libro de Correptione & gratis: Tantum &ib. de cor.
fed gratiam effe quæ dominatur arbitrio ; quippè spiritufanito accenditur voluuta, eorum, ut & £rat *. ri.
vlque adeo ut quemadmodum Auguftinus ideù poßint, quia fic volunt, ideù fic velint, quia
hoc intellexit, per bujufinodi gratiám Deus Deus operatur vt velimt. Cujufmodi locutiogi
z#. de cor.ft4gis habeat in potejiatevoluntates hominum, quam bus aé documétis quæ ex Scriptura facra dc- - *

o grat.* 14. *//* ftias ; quo fiihil difertius, fincerius & po prompfit Auguft.fçripta ipfius ubiq; fcgcnt. w
tcntius § cxprimendum gratiæ divinæ do Qüid verò juvat quod quidam dendum tefgn
v
 DE GRATIA CHRISTI SALVATORIS I 44
Ἐlendum eße putaverunt, per iftas phrafes, A bitrium quam Dei domum vis effe itiííitiam ? Et de
vt velimitis, ut óperemur, ut ambuletnus & fimi vita pudica conjugali: Domum Dei effe pttdici- tjb, r. de
1es, Seripturám & Auguftinum fignifica tiam comiugalem Beatißumus Paulus o$tendit. Et "*?*. *. 3.
tum vòluiffc finé cujus intuitu datur gratia? ibidem, Donanti Chri$to magna tibi ef? obfervan- ibid.c. *.
Hoc enim, 'inquiunt , intuetur Deus cùm tia pudicitiae comitigalis. Hoc autein eum dc
`gratiam tribuit, ut homo cura fua libertate actionibus& voluntatibus intelligere quibus
δperetur, non autem quafi ipfâ gratia libc pudicè vivtiur, ex toto difcurfu manifeftunm.
fδarbitrio vellelargiátur. Hoc enim fruftra eft , An fortè nec Dei dona putanda funt quando hec ..
... obijci, inde maniféftum eft, quod fèxcentis infideles ágit? Et mox:cùm igitur hæc jaciunt ho- '*** 3.
, focis explicat fe per phrafimiffàm nihi! aliud muiies fime fide quc videnttirad p;tdicitiam: comiuga
intclligcre quam quod Dcus arbitrio vo lempcrtinere &c. Et de continentia , hoc cft,
. Juntatis pcr gratiam ipfum velle largiatur. dc voluntatc qua \ibidines tumultuantes
- Nam in epiftòla centefima feptimca, ubi lo intra cancellos pudicitiæ contincntur, cüm
?;?. ro7. cutiones iftas ufurpaverat, Qgapropter ut iw attuliffet illud præceptum Apoftolicum, ..
** ^italem. Deum credamus, &prêrivamus, mom volentis mc Contire
piunt teipfum,
verbum hoc ,addit, Et tamen
fcd quibus datumnoneftomnes j££?
ca- %?
: quibus «rbt^,
. quecurrentis,fed miferenti: eft Dci, non quia vclle
7ion debeiius & ci;rrere, fèd quia ipfo i/. mctis velle enim mom eft datum , aut nolunt aut nom implemt
z$. d.gra. cpcratur & auircrc. Et libro de gratia & ijbc quod volumt. Qujbus autem datum, fic volunt ut im
& lib.árbit. ro arbitrio: Per hanc gratiam fit ut ft hcmo libera pleant quod volunt, Et de caftitate perfc&ta,
**?. t5. yoluntati, id eft ut benè velut, qui priùs fuit de qua tàm multa praecipiuntur, inquit, ne
Ibid. c. 17. yoluntatis male. Et infra : Sine illo vel opcramte fornicationcs & adultcria committantur , ut
ut velimus,vel cooperante cùm volumtis, ad bona pie oftendatur in his faciendis hominem habere ALib. de gra».
«9 lib. «ri//#.
tatis opera mihil valemus. Et quid cft operans f:cprtam voluntatem, qua divinispraeceptis obediret: c*p. 4.
*ut velimus ? Audi: De oper.:tite illo vt velimtu G tainem Dei d.mum cff, ifta videlicet voluntas,
diäüm efl, Deus eft enim, qtii operatur in nobis & fine quo fervari ca;fitatis prace;ta mom p.ffint.
. * velle. Et libro de prædcftinatione Sancto Et de quialibet {uperatione tcntationis, qua
3*. 3* pr*- rum : Qjmdm credunt , foris audiui:t, inius nom voluntas advcrfùs eam invi&a perfiftit , Cùm ilia;
£,*.
fap, 8.
audiunt
dant, illi,neque
non difcumt
datur. : Et
hoc libro
eft illis de
datur,
donotit per
cre vclamitas eius cemvenitur & ei dicitur : Noli vinci à
^malo , quid ei prode$ , nifi gratia fuccurremte fiat 3
fcverantiæ citans iilam Scripturam Apo Qgod ipfe Apoflolus fecutus adiunxit. Nam & cùm
ftolicam , Deus eft emin qui operatur in nobis & dixiffet , virtuspeccáti lex ; continuo fubiecit : Gra
velle & operari prò bona yoluntate , fic illam sua: attem Deo qui dat nobis viétoriam per Dominum
fuis verbis quafi interprctando confignat: mef rem Iefum Chriftum. Ergo & fiäoria, quâ
ziù. de domo É; ££ volumns , fed Deus im £, operatur peccatum vimcitur mihil aliud eff, quam Domimi Dei
im fio certamine adiuvamtis liberum arbitrium. Et
;;;,;;;. ut
gygiis: ergo operant, fj Frigi;!!!;f?-
& operarijro ìcna poiuitate. Sed quid plu iterum : Nec tamem fufficit liberum arbitrium vo- rtg.
ribus ? Vix uijus cft adverfus Pelagianos Jtimtati humama , mifi & viétoria comcedatur oran
& Maffilienfe, libcr aut epiftola, in qua n9n ti. Et de fubmiffiore animi qua quis in folo
frequenter hu;ufmodi do&rina ccmnscnde C Domino gloriatur : Qgia & hoc Deiprsceptum r;t. A. a.
tur. Ex quo fit ut fæpiffimè opus jufítiæ. gf, & hocprafeptum obcdienter audire, id eft, ut perf. c. »ie.
pudicitiae, continentiæ, (cujüftè pudicé, qui gloriatt;r im Domino glorietur,fimiliter ut cate
zontinenter vivere, meritum , pcrfcveran * ra , Dei domum eft. Et de quacumque
tiam, feu perfeverantem dilc&ionem Dei, obcdicntia, qua cuicumque juftitiæ repréfà
quæ non nifi volendo & operando pcrfi concupifccntia obcditur: obediendum ef iuffi- 1#......-
ciuntur, munera ac dona Dci vocct • quae ti« Spiritui, cui obedire ; nec obcdicmdtim efl con- tra tui.eper
Deus quibus voluerit , gratuito largiatur. cupifcentie carnis, contra quam certare debemus: ita *f. f. 45*-
Nam deipfa etiam prima volútate feu voli fane ut ipfam quoque obedientiam piam, DoNvm
tione boiia qua viâ Dci tenemus & gradi DEI effe meminerimus. Et dc quacumque ho
rpif. ro7. tnur, dicit quod nenio hcc Dei dontmpræcedente minis voluntate, qua benè vivitur , & non
ad /^italem. fuá volitate mereatur.Et in eodé loco: A Dcmino peccatur: Quod cùm oílendero, profcâ manife- rit, despir:
rpiß. 1o7. greffus homimis diriguntur , & viam eius volet : {{t fiàs apparebit benè vivere domum effe dirimum. Qua or'** * 5
•d /italem. intelligeremus ipfam voluntatem bonam qua incipimus c rc in eodem libro dicit: Cogitare debemus, ibid. cap. x.
velle credere, quoniam Dei via quid ejî nifi fdes reiia, qtiaiiivis ad hominem id agere pertineat , fcilicct
illius effedontm qtti greffu noíiros proptereà dirigit quod bcnè vivat , hoc quoque munus effe di
primitus ut velimus. Et de noftra prima ad yinum ; atqüe idcù non dubitare opus effe divi
rib. de grat. bonum converfione : Ntfi donum Dei effet etiam mtmi. Dcus eft enim qui operatur in vobis , ait Apo
&lt;^rtii. ipfa ad Deum noftra converfo, nom ei dite, eiur,Deus foitis, & velle & operari. Vndc in libriscon
r«p. 3. virtutum convcrte nos. Et de cperaticnc ju tra Iulianum, ipfum non peccare domttm Dei effe £f. 1. am
{titiae de qua tota cum Pelagiariis difputatio profitetur. Et dc diverfis bonis operibus #********
£pif}. 23. fuit in epiftola nonagefima quinta : £rgò ne D áb initio fidei ufque ad perfevcrantiæ con-"* f. 376.
que per legem iuífitia, ne jte per naturæ poßibilita fummationcm : Satis docuiffe me exifimo , vct , ;$.4.a.,
1em , fed exfde & domo Dei per Ieftim Clrif um Do potiis plus quam fatis, DoNA DEI cfc & inci- perf. c. vis.
£*%*P**: minum noflrum. Et advcrfus Iuliarum : Si pere im Dominum credere , & jque in finem m Do
imp. fol. 31. origo iu{fiti« Dcus e$, cur hrhiini ab ipfo dari iu
mino}ermanere. Catera rero bora ad vitapipiam,
fiitiam mom fatcris, & potiàs humanae vvluntatis ar qua Leus reâè aolitur pertineiitia, etiam ipf pibpter
- quot
/
 Y 47 ' L I B E R SECVND VS. \
'148
- - - - .. •.• . . ■ . * •_• •

quos haec agimus Dei dema effe comedant. Et de A magnam facicnda concurrere, tanquaih fine
65gulis vitæ bonæ incritis, quibus æterna qua non poffint humani arbitrii Hibertate fiéri.
*Pj*. io3. vita retribuitur : Vita «ttrna etiam ip(à gratia Talis enim gratia nullo modo donat ut fiant,
mancupat;ir , non ob al ad nifi qtiiagratis datur: n& fèd tanttimmodo vires praetet quibus adju
ideo quia mcritis nom datur , fed quia da:a funt & tum voluntatis arbitrium ,ea fibiipfùm dchet
zgj*. io7. ipfa merita, quibus datur. Et alibi: Quibus com fi placucrit, fin difplicuerit , gratiâ fine meri
iiiendatur vera Deigratia, hoc eft que non fecundum to, fine opere, fine efíétu De6ìnutilis& cafîà
merita mu$ira datur, fed dat freritaipfa cùm datur. maneat. Nam ubi talis poteftas ipfi gratiæ ad
Et rurfum cùm ex Apoftolo gratiam Dei vi jutorio & effeétibus eju$ dominatur;fidiculum
tam æternam cffe tradidiífet: Intelligendum eft .eft, dicere quod gratia denát ut fisnt. Num
igitur , inquit, etiam ipfa hominis bona merita effe quam cnim nuda poteftas*largitur opus, fed id
Dei munera,qttibus cum vita «tcrna redditer,quid nifi quod applicat poteftatem: cuiquemádmodum
gratia pro gra:ia redditur ? Dc quo & lib. 13. de tribui Jebet quandojam fufficientiffimis viri
Li#. 13. de Trinitatc : Et ea quæ dicuntur merita moíira, doma bus inftruétum pro fua libertate ceffàt, ita illi,
7Tzinit. c.io.
Ibid. funt eius. Quod probat ex Pfalmo: Dedit dona ipfi tribui debet, quando cum illa gratia fibi
beminibus, hæc, inqùit,dema funt meritamofra, jtii 9pus, effeétum, meritum, pro eadem libcrtate , •
bus adfinimum bonum immortalitatis &btaiitudinis largitur. Quod fi fecerit,quantumcumque mom ;
Zib. .„ pervenimus. Et adverfus Iulianum: sicutiudicij ; fiue gratu fimul influente fieri praedicétür,non
ΣΣι, fuit ut vanitati fubijceretitur, ita mifericordie eft ut 3 cft mcritum divinü, non meritum gratiæDei,
veritate liberemur,& ipfa wma merita noftra non nifi B non mcritum divinitus datú, quemadmodum : : :
I)ei dona effe fateamur.Quae doétrina apud Aug. Scriptura poftulat, fed ut illud re&è vocatAu- , '
conftantiffima eft, ufque adeò utgeneraliter £uftinus, merituum a humanum, meritumblibe- axpiß. ros
+ib. de cer. dicat, Gratia eft illis, hominibuslapfis, omine me tum vi arvitrij, c meritum voluntatis humana, meri- & io7. Pe
d moftram, meritum ab s bomine exortum, Ê; � lib.
c* &***• *7* ritum.Et hoc Conc.Arauf. definierit iftis ver
bis quæ ex Aug. libris nuper inventis config meritum f homini ex femetipfo comparatum. 7'. *;*;:f:
natâ funt,& exillis à Profpero in fétentias re Hujufnodi quippè phrafibüs nunquàm figni- ji.T3£.
come, Aeraaf. daâa:Dsjetur merces bonis operibusfifiät,{c{gra ficatur effe nüdüm arbitrium áut voluntăem c. 15 & 18.
•,. ig.feí- tia qti4 iij debetur precedit ut fiât.Nó enim intel quod adifta merita efficienda concurrat; fèd b 5 Pif- fc6
tentia Prof. ligitur, quælibet gratia, fine quamom poffint fie effe voluntatis arbitrium quod ibi praecipuas $££; %
*97. ** ! '; ri,(ed grátia qua donanteDeusoperatur ut fiant. Partes agit, ut non poteftas habendiineritum, Å.Å:
£'"*;?;
vontra 1 uel. Hoc eíìm géneraliter aliojamîcanoneafferue fed meritum ipfumi reipfà & a&u habeatur. Ep.3.&7.
fol. 189. rat: $. - *. \

eff MvNER 1 s cum ¢reâè cogitamus,&

.

pedes nojfros àfalfitate c* imiuifitiâ tememus.Qgpties

Tam verò certum e[t juxta iftam recentiorum eìbid. c. 6.
fententiam effè libcræ voluntatis ut meritum f*i*.43"*-
camome 9.
aim boua agimt*, Deus in nobü atq, mobifììmyt defa&o & reipfà habeatur, quam liberae vo- **£'!
operemur, operatur. Et Aug. generáliffimèjam luntatis eft,utnonhabeatiir.Vnde reéîè ““
rpif, xox. ante præformaverat; Deus hac onimia quibus ani & propriiffimè vocatur& vocari dcbet, me
- nsus humanus divinefocietati adinbabitandam ater ritum noflrum, meritum hominis, meritum
mam caleftemj, civitateminjtruitar & aptatur, non ab homine exortum , meritum voluntatis hu
folum iubet aggredienda, verumetiamdomat implêda. C manae, mcritum libcri arbitrii, meritum de
Hanc celeberrimam Scripturarü&Aug.do nique,& ut omnium faepiffimè nuncupat Au
^&rinam tgtt:ttimoniis, quibus decuplo plura guftinus, humanum. Cujufmodi fieritum
facile proferri poterant, munitam effévolui,ut ubiq; fànéìus Do&or tanquam iuftitiamfuam,
intelligeremus , quando dclapforum operibus & liberi arbitrij, & ex matura humana prolatam
l)eo fácienti tribuendis agitur, non ad quam non datam, & juftitiam cx lege, & ex fe fibi pa
cumquc gratiam cffe referenda.Non eniín Ec ratam, deniq; tanquam juftitiam operum non
clefiafticæ do&rinae fatisfeceris, fi dicas Deum
gratiae , Apoftolica damnatam authoritate
ad illa per gratiam intcrnam quantumcumque profcribit. -

- C A P V T X V.
Oftenditur tribus argumentis non effe fàtis quod gratia habitualis
aut quælibet aétualis influat in mcritum, adhocutiftud meritum
fit donum Dei,& non meritum liberiarbitrij& humanum ab
Auguftino damnatum: fed quod debeat effe gratiaaétualis
dans operationem & meritum. . '
F A l s a quippe & fallax reccntiorum A nifeftis indiciis ex Auguftino convincenda,
imaginatio ett; ad hujufmodi iuftitiam,argumentifque convellcnda eft.
quam tanquam ßtam homines volunt Primò igitur hoc inde falfum effe demon
conftituere. hoc eft,ad opera & meri ftratur ,quiajuxta do&rinam Auguftini ccr
taliberi arbitrij, & bumana, & mofra, non à Deo tum eft, merita quæ ex gratia habituali Pr9
data,efficienda,veram & fupernaturalem gra ficifcuntur , libéro arbitrio voluntatem fi
tiag non poflè concurrcre feu infiuere. Quæ mul & gratiam pro fua libcrtatc ad operan
exiftigatiò, quia non minima plurium & gra dum rapiente, éffe merita, quae Auguftinus
| vium hallucidationumcaufà cfi,nonnullis faa contra Pclagiános difputans tanquam meri
ta ff0•
 149 DE GRATIA CHRISTI SALVATORIS
famofra & humana condemnat. Etenim Pe- A fateri; in fyla gratia quam tuendam non fàtis
lagiani,maximè poftquam fuerant Ecclcfia
ftica damnationé pcrcuffi , mcrita hominis
vcfut gratuitò data prædicabant, co quod
finc ullis meritis per peccatorum remiffio
nem juftificatus effet. Hoc autem eos intcl
lexiffe fieri per veram habitualis juftitiæ do
- - i - - -
nationem latiffimé ex propriisPelagianorum ,
- verbis, & plurimis habitualis gratiæ effe&i-
ride lateii- bus, per fcx capita demonftravimus. Scd
brg 5 deh*- ifta gratiæ divinæ prædicatio ad opus con
ff.***&*
ma « cap. zz. currëntis nullo pa&o fan&oDo&ofi fùfficit,
- w a*
ajque âu 28. ''' meritum gratis, a D£9que donatum & nQn
-
- humanum eflc céfeatur. Hoc difertiffimis ver
- bis ipfemet de meritis à Deo donatis & hu
„£ib. degra*. manis difputans, profitetur : sed cùm dicunt,
&lib. arbit, inquit, Pelagiani hanc. effe folam mom fecundùm
*£. *: merita moffragratiam, quâ homini peccata dimit
tuntur : illam verò, que datur in fine, ideft, vitam , & nunc operari , hic & nunc ad operan
aternam meritis noflris pr«cedentibus reddi: Refpon
dendum eff eis. Iam igitur attendc quid ref
pondeat : Si merita mo{frafic£ntelligerent, ut etiam
ipfè DoNA DEI effe cognofcerent, non effet re
probanda ftafententia. Quóniam verò merita hu
mana ficpr«dicant, ut ea ex femetipfo habere bomi
nem dicant, prorfus reítißimè rcffondet Apoflolus;
Quis enim te difcernit ? Quid äutem habes quod non
v accepisti? Si autem accepifli, quidglori.ris quafi non
acceperis ? Prorfus talia cogitanti verißmè dicitur:
Dona fùa coronat Deus, non nerita tua, fi tibi à
teipfo , non ab alio funt merita tua. Hac enim fi talia
funt, malafunt ; qua mala fumt mom coronat Deus:
fi autem bona fumi , Dei dona funt. Ecce Pelagia
ni prædicánt homini peccata divinitus di
|mitti,& per hoc, ut fuè declaravimus, eum
habituali gratiâ féu juftitiâ gratuitò denari;
eoque non obftanté, meritâ quæ jam à jufto
gratis fine meritis juftificato proficifcebag Dei ; adeoque Angelos rcipfa ftctiffe, non
tur, Auguftinus humana mcrita , & ex ipfo c difceßiffe à Deo, perfeveraffe per liberü ar
homine promanantia, non Dei dona effe tc bitrium,nempergratiam, quamvis non fine &{*- pr;¥. 1.,ííí
ftatur. Nempe quia quamvis ca nqn opera
retur juftus fine gratia qua jatn habitualiter
erfufus crat, nön tamën ea donabat gratia,
Ë arbitrium voluntatis humanae : quod fi
cut ea fibi frequentiffimè non dgnat, quan
do lubct, ita etiam donat quando lubct,hoc
ipfo quo gratiam qua præditus cft, pro fuá
natura & indifferenti libertate, aut ceffare
aut operari facit. Non enim hoc eft habere
meritum, habere gratiam , qua meritum ha
-tcri potett, fed ipfàm gratiam ad opus im
pellerc.Quod tam certum eft à fola libertate
proficifci,concurrente licet gratiâ fine qua mom;
quam certum cft,ab habituali gratia non pr9
ficifci, utpote quæ ficut cæteri habitus modo
mortuo fefe habcat, motum4; fuum, fatenti
bus ac docentibus ex profe(fò Neotericis, ab
arbitrio voluntatis exfpe&ct. Quod latius
etiam nos in præcedentibus profecuti fumus,
& fexcentis éxemplis tum hábituum,tum lu
minis,tum quorumcumq; aliorum auxiliorú
ad opus coficurrentium , quibus tamen opus
non poteft tribui, {ed {oli huinanae libertati,
declaravimus. Hoc in cæteris omnibus ve
&iffimusn cffc rccentiores vident, cogüturq;
I 5o
confideratè fufceperunt , tergiverfàntur ac £;
hærent, quia lætaliter eam vulnerari cernür. Hr;
Hæc eft ergo ratio, cur confequcnter, ut j'j
re&iffimè notavit Auguftinus, tale meritum }ra
proferenti vcriffimè Apoftolus dicat ; Quis ;j
cnim te difcernit? Iuftus enim à jufto, non tu;
habituali gratiâ, fed gratiæ iftius operationc
difeernitur.Quod É, certiffimum eft
cffe non gratiæ,fed humang,quamvis mom fine
gratia, libertatis.Quod ita manifeftum cft, ut
ipfimet qui tue;tur hujufmodi gratiæ gcnus,
non poffint ulla ratione diffiteri. Agnofcunt
cnim cumulatiffimè , ut {upra vidimus , dif
crimen iftud , quod hic & nunc gratia in
fluat aut non influat , à voluntate profi
cifci. Quod quid cft aliud quam hominem
humano merito (e difcernere ? nam hic
, dum {e applicare , hic & nunc facerc ut gra
tiainfluat, hoc eß, meritum fibi parcrc, &
femetipfum ab alio cum quo ha&cnus par,
æqualis & indifcretus fuerat, hic & nunc
non operante,gratiam non applicante , gra
tiæ influxum çohibcnte , difcernere. Per
hoc enim quod alteri cum altero commune Lib. de bra
& indifcretum eft, nemo difccrnitur : juxta Å.££
id quod dixitAuguftinus:Numquidper hæc dona rúm ap. ;.
qu£omnibus communia funt hominibus, difernum- T ||
tur homines ab hominibùs 3 minimè gentium. '
Sccundò falfum hoc effe , demonßratur
ex meritis Adami &Angelorum.NamJa illa
concurriffe gratiam habitualem extra con
troverfiam eft ; imò & a&tualem influxum
apertiffimè ccrtiffimèque Auguftinus docet.
& tamen illa fuiffe merita humana, non da
ta, fuiße merita liberi arbitrii, non dona
tia, càdem tradit affcvcrandi conftantià do- „;Tî'%
&rinæque certitudinc. Quod quia aliis jam gratia primi
locis fufius oftendimus, importunum effct bominis cap.
hic repetere. Perfpicuum eft igitur nullo Å fun;
modo fieri fàtis Auguftino, Scripturifque & #£;
Conciliis, fi opera & mcrita lapfi hominis, §.3;
quoquo modo ad gratiam habitualem vel 9. -
a&ualem referantur, {ed ad illam referenda
funt, quæ juftitiam,& opus,& meritum, do
nat. Quam nifi dederis, licet aliam quam
cumque dederis, tantoperè aberrabis à veri
tate confitendae gratiæ, ac fi Chriftum non
veniffe, gratiam non attuliffc, infirmitatem
non adjúviffe , hominem intcgris viribus
perftitifíe , unoque verbo Chriftum gratis
mortuum effe decerneres, quorum aullum
fine damnato errore afferi poteft.
Tertiò hoc falfum effe demonftratur, cx
duplici errore Maffilienfiú, quorum uterque
reth iftam planiffimam facit.Prior erat quod
initium fidei, orationem, gemitus, ac dcfidc
ria, & hujufmodi ex nobis , hoc eft, ex libero
arbitrio profilire cenferent. Et tamen gratiam
etiam aétualem in corum opinione fuiffe ad
iftos a&us acceffàriam , cujus influxus in eorú
libc
 ;</
^ • •

151 L IB E R 15*,
libero re!inquerctur arbitrio, & hoc eos aper- A mutare non poflènt, voluntat^s praeveniret,
supra hos li- tiffimè docuiffe, jam fùpra latè patefecimus. atque operatione , quæ noa ab corum arbitrio
5r° cap. t*. Pofterior crat perfcvcrantiam in fide , non fufpenderetur, cfficeret ; fed hoc vel illud de- -* •

3^ide latè li- cffe donum gratiæ Dei, fed humanæ volun fcrminatè veile & arbitrari faccrct. Hinc
*'?*•**'** tatis officiuin. Eft autem certum eos nun niinquam auditum eft , eos veram propriequo
* *:
„,. Qûm rejecifle
.,3, quam reieciííé abiiia perfeverandi voluntat
ab illa Perííycraßgt volgntate άiétám juftitiam habitualem rejeciffe,imò cer
Q*c. gratiae pcrmanenter & habitualitcr voluntá tum elt eos juftitiam , caftitatcm , fàpientiam,
ti inhaerentis influxum. Nam præterquam continentiam, charitatem , ipfaméjue fidem
quod nullum extct in omnibus Auguftini & ' auétiorcm tanquam vera divinæ gratiæ dona .
Profpcri fcriptis indicium tam infulfe abfur confeffos effé ; ntinquam auditum cos opcra
ditatis, repúgnat ctiam fcopo MafIilienfium, quæ ex talibus donis pullulabant ab ipfis do
qui quaflibet gratias ctiam potcntiffimas poft pis, adeoόuc ab ipfà fidc qua credebant iam
initiùm fidei libentiffimè concedebant, dum gratis íá, & perfeverante feparaffè ; quafi
modo fub gratiae adiutorio fua fibi voluntas re fides divinitus auóta in aétum fidei non in
linqueretür. Nam & crcdefe & adepta ju flucrct. Quale monftrum nulius Catholi … -

—i ftitia in credendo perfeverare fic in mojlra con
.: £.££; jìituebant potestate \laiiiiienfès, ut Dei doiia effe
*"* *' non putarent, neque ad hec habenda atque reti
'cus aut hæreticus aut philofophus unquam
finxit : fed hoc tantummodo fpeétabant, ut
cum quocumque & fub quocumque adju
*.

menda Deum operari noßras cogitationes & vo torio gratiæ , quicquid libet domatum effet Hiiar. ;.:
~ ' luntates. Cuín quo tamen benè confiftere ju- B praedefliiiatis , poffent & amittere & retinere pro- epift.
dicabant, ut quamvis Dcus per gratiam non pria voluntate. Vnde difertifTimis vcrbis fate
operaretur in hómine iftas voluntates & aéti9 bantur hominem ad credendum & perfeve
,„..,;, „ nes, fub ipfo tamen gratie adiutori9, in qua fu randum in fide iuyari gratiâ volentem, ficut &
•~ ugvji. f/f///; effet voluntate & aftione prxfciret , qucm Adam adjutus fuit. Quod qui fufius ex ra
- admodum corutn fèntentiâ Profpcr exprimit. dice , & proprijs eorum verbis perfpeótum
Hoc eft, voluntatem pcrfcvcrandi in fide nole habere cupit, legat ea quæ de perfeverantia,
bant ex gratia voluntaté ipfam donante&ope in opiniofie Maffilienfijm , item(jue de gra. -

rante, féd ex ipfo hominis arbitrio, fub gratiae tia ad credendum , differuimus. Nam ex illis pr;£, t;t. s
tamen adiutorio fefe quaquavcrfum fleétente certiffimum apparebit, non fufficere influxum de harefi Pe
proficifci. Non cnim erant inimici gratiæ cujuflibet graííæfupernaturalis fivc habitualis, £**. 14
ad pcrfeverandum, nifi illius tantùm qüae non fiveopus
ut etiamĀ&ualis,utjuftitia fit Dei non
fit gratiæ non liberi arbitrii, moftra, £.temque
ut meritum 1 $. d
de
relinqueret ipfis optionem fuam , fèd ada -*• r- • ''" grat. ad cre
mantina quadam Dci conftitutione , quam fit dömäDci non cxhumana voluntate Profeétü, ï3.
'7. 8. 9. 49. `
C A P V T. X V. I. - +

Idem oftenditur quarto ex natura gratiæ ad fingulos aétus neceffa

- - - -
- - -
-

riæ,quæ ex diverfis capitibus offenditur non effe habitualis,fed ^ .

actualis infpirans etiam juftis habitualiter velle & operari.
VA R τ ο convincitur hcc effe fal- A ita ut fine ifto nihil omninò boni operis velle
fum cx natura gratiae , cujus con aut agere valeamus. Nam oppofitae fèntcn
feffionem à Pclagianis tanquam ad tiæ tanquam certæ exploratæά5 hærefis dam
fingulos a&us fiieritaq;fingula effi nationem fæpenumcro commêdat Auguftinus.
cienda donandaque ncceffìriam Auguftinus Hinc iam obijciuntur, inquit, Pelagio alia Cele$ti tibi {e gefi;,'
poftulat , fine cùjus adjutorij agnitiönc nec capitula capitalia,&fine diibitationedamnanda, qu4 f*l*g. £. 14.
ipfos Chriflianos effè pofle, nec opera Dei do mifi amathematiz.affet cum hisfine dubio damnaretur.
na, fedjuftitiam tantum noflram & humanam In tertio capitulo fcripfiffe Cale$tium gratiam Dei &
ex libero arbitrio proficifcentem, profitetur. adiutoriumi non alfingulos a:fus diri, fed in libero
Hoc eft autem, non cujufcumquc gratiæ ad arbitrio effe vel in lege atquedoâtrina. De quo pau
jutorium five rcmiffionis peccatorum , five lò inferiüs adijcit : Nunc certè poft hoc iudicium
- - - Ibid.
habitualis, fivc legis, fivc doétrinæ, five al quamdo contra huiufmodi fententias difputamus ad- *'
terius cujufcumque , fed adjutorium gratiæ Verfus damnatam h«refin difputamus. Et in fine -

a&ualis, quod tunc datur quando actu volu libri dicit Palaeftinos Epifgopos eam herefim fine c.;.;;.
mus & opcramur. Quod inhumcris probatio dubitatione damnaffe : adeoque iftum articulum
nibus tanquam certæ & Catholicæ fidei dog inter cos collocat, in quibus potitis tota hærefis
ma,ex Auguftini Conciliorumάue monumen iffa confi$teret, exponitq; effe gratiam illam quæ Ibid.
• tis ÄÈÉ poteft. Nos quià res tantillum fabminiftratiove spiritus famá latiir, ut ad noíiros
verfàtis evidentiffima eft , & à nonnullis rc aitus fingulos adiuvemur. Et libro de gratia
tentioribus agnita, paucis contenti erimus. B Chrifti , à Pclagio poftulat ut confiteatur
Quod ut præftemus quam breviffimè fieri po gratiam qua yolujitas & aífio divinitus adu* zii. 2. ....
£ù, fupponimus tanquam Catholicæ fidci tur, & fiè adiuvatur, ut fme illo adiutorio nihil tia chrji, '
funùat åítum illud ajjutorium gratiæ , de benè velimus & agamus , eamque effe gratiam cap. 47«
quo cum Pclagianis agebatur , ad fingulos Dei per Iefum Chrifium Dominum no$trum , in
- a&tus noftros bonos cffi.icndos «ffe ncceflariú, qua mos füa mon mojra iuii;tia iuiivs fecit. Hoc
Q 2. eft
',
-

;
/

153 DE GRATIA CHRISTI SALVATORIS 154

-:ftilfam effe gratiam quae non finit opera vel A haberi poteft : Qgi animo ampleátur aliquid quod Lit. ,..!
merita noftraèffe voluntatis humam«, effe liberi eum mom deleéiat? Aut quis habet :m pote$iate, tit $implis, q..
„ arbitrij, effe humana , cffe noftra, effe ab bomine vel occurrat , quod eum deleäare poßit, vel deleétet
- ' •xorta. Qualem juftitiam , hoc eft qualc opus cùm occurrerit. Càm ergò mos ea deleûaff gtiltis
juftisiæ qui volunt conftituere, juftitiae Dei proficiamus ad Deum im'piratur hoc & pr«bitur
inon funt fubje5ti. Talibus enim gratia non gratia Dei, mom mutunofiro att mdufiria , at ope
donat opus aut meritum , fçd ipfi fibi fua vo rum meriti, comparatur. Quia ut fit nutus vo
`luntate çonftituunt. . -. luntatis, ut fit induflria flttdii , ut fint opera ahari
Hoc ergò gratiæ divinæ adjutorium, quo tate ferventia, ille tribuit, ille largitur. Proptere4
in fingulis aétibus nos adjuvandos Augufli petere iubemur ut accipiamus &c. Nihil evidcn
nus cónfitctur, & à Pelagio, fi vult effe Chri tius dici à quoquam potcft, ut gratiam a£tua
ftianus, confitendum tradit, tanquam gra lem etiam ad fingulos voluntatis juftificatæ
tiam de qua tota erat Ecclefiæ cum iftohære nutus neceffàriam, & infpirationc Dei confe
tico difccptatio,tam eft perfpicuum cffe a&tua rendam probet. Quod longè apparebit ex
le & jugiter fùppeditandum à Deo, ut mirum alijs locis jam traditæ do&rinae ccncinentibus
fit à quoquam in dubium potuiffe revocari. maniféftius: Ideò quifjue noftrtim bomiim optis fìf. Lib. *. 2*
Nam hoc probat in primis quod fupra latiffi cipere, agere , implere , mtrc fìit , muic mefíit, f* "*"*
mè confirmavimus , de illa gratia fuiffè con munc dele&tatur, h;mc non d le{iatur, u: moyerit *"*'**
troverfiam, qua ccrtantcs adverfus concti mom fu« facultatis fed divini amoris effe , vel qttod
ifçentiæ tcntationes ab cjus dominatione li- B fcit , vel quod deleäatur , ac fic'ab e'ationis vaui
Ε; , ne vincamur in prælio, hoc eft, de tate fanetur. Et fiat qiiam verè non de terra
gratia libcrationis & falvationis ab infirmita iffa, fcd fpiritualiter diíiim eft , Doiiittts dtbit
te , qua fub tentationibus fatifcimus labo fuavitatem, id eft gratiam agcndi , & terra
rantcs, Hanc autem cffe a&ualis gratiæ ad mofra dabit fruâum jium. Et multò inferius
jutorium, ex eo manifcftum cft, quod fub ini ejufdem do&rinae orbitam terens dicit: Do- 1bid. c. 19.
Itium pœnè tota difputatio cum Pelagio de minum Deum bonum ideò etiam S4itiis fùis alicuius
juftorum , hoc eft, habitualem gratiamj jam operis iuffi alijuando non triltiere vel certam
habcntium, adjutorio ferverct, ufque ad dam fcientiam , vcl vitricem deleíiationem , ut cognof
nationem ejus. Quod omnes libri indicant cant mon à fèipfis , fed ab illo fibi effe lumem , qao
Š ipfum ufque ad Concilium Car illuminemtur tenebræ corum, & fuavitatem , qua det
thagirenfe fcripti funt : de natura & gratia, fuêùm terra eorum. Etitcrum : Idcirco etiam tbid.
fecundus dc péccatorum meritis, de perfe Sančtos & fideles fùos im aliquibus vitijs tardius
&tione juftitiæ, de Spiritu & littcra, cpiftola famat, ut im his eos mimtts quam implendæ cmi;i ex
o&cgefima nona, degeftis Pelagij , & hujuf parte iuftitia fuffcit deleëtet bonum, five cùm Irret,
modi. In quibus cmnibus hgc toto vijitm fve etiam cùm manife$um eft , ut quantum perti
conatu agituf, Chriftianos baptizatos , fide met ad integerrimam regulam veritatis eius, mom iti
Ies & jufìos qui laborant contrarietate garnis fifcetur m confpeétu eius omnis caro. Quo fig
.. & fpiritus, divinæ gratiæ adjutorio ad fingu nificat inde contingere quod etiam Sanóti&
Jos aétus indigere.Non enim ita d£|iravit Fe fidcles in pcccata vcnialia prolabantur. Ecce
!agius unquaî, ut exiflimarct igftitiam ha- ° perfpicuè , folidè, à fundamentis, inculca
bituakm , qualifcumque effet illa, sd opéra tèque traditum , gratiam de' qua difccptat
jufta fuo moäo non adjuvare. Dcindc de illo cum Pclagio Auguftinus, ctiam juftis quam
agitur adverfus concupifccntias, ctiam juflo maximè effc ncceffàriam (nam ut infra di&u-
rüm adjtorio, qucd iiifi Dcus legis jufiuin ri fumus, illa nullis omninò infidelibus da
tonante largiatur, concupifcentia magis ex tur, nifi qua fideles fiunt) ctiam juflis fæpè
« ardefccrct, certißimaque legis Prævaricatio fubtrahi, illam nunc dari nunc ncgari, prout
fèqueretur, ut etiam jluribus fuPra demon Deo vifum fucrit, utfanetur cavcaturque fu
ftràtum eft. Ergò pcr{picuum cft , cfle gra É . Deniquc talcm effe, fine qüa nul
tiam illam, quaî Deus etiam jufìificatis lar um omninò opùs bonum quifquam arrplc
giri debct. Dcnique illa cft gratia quam Dcus &i , aut fufcipere aut agere pote(t. De
• & juftis fæpè negat , five ut fuperbia jam nata qua gratia, qua divinitus it,fpiratur ut dclc
£ib. de mat. comprimatur , five nafcitura caveatur: Defe &tet bonum, çonformitcr alibi dicit: Nam me- z;i. i. s,;.
& grat. c. a8 rit aliquantum Deus, inquit, unde fuperbis, ut qtie libcrum arbitrium, quicquam nifi adpeccandiim & lis. c. 3.
fcia; non tut m effe, & difcas fupcrbis mom effe: quam valeat , fi lateat veritatis via : Et cùm id quod agen
defértioncm ccrtum cft non elíe gratiæ habi dum eft caperit non latere, nifi etiam delectet &
tualis. -

anetur nonagitur, non fùfcipit;r, non bcnè viri

Sccundò hoc probat, quia de illa gratia thr. Itaque in eodcm libro confequcntcr ... .
ccrtabatur, qua Deo largiente fuavitas ob dicit, spiritu (an&o fe;i in ncbi, ut mowpeccare fbid.***
oritur animo non foiùm ifipiorum, fcd ma delettet, tibi liberta, efi : ficut præter hunc spiri- -

ximè juftorum, ut bonum ópus vclle & opc- P tum peccare deleäat. Hanc autem dele&atio
rari lit cat. Nam fine tali gratia , ta dio ni nis gratiam , qua præfentc juftum non pcc
• mirum animum certifîîmo alioquin occupan care dele&tet , vcl abfente deleótet , a&ua
£c ,ncc opus bonum fufcipi, nec ipfa voluntas Iem e[fc non habitualcm , quae iuflis ad pecca
humana juficium quorumcumque Potcftate tum ufque mortalc , & cum vctiialibus fempe,
adçí*.
 -

155 I. I B E R SECVNDvs,
X : * \…, . .*; *. *3, -
ys 3
-
-
- »
.
Y
adsit, tam eft mgpifeftum , ut nimium iif-^ mem nec petitatim, $e: qjituru», •« prºr$i&
dus fit, quihoc fibi probatura velit, Vndè qttam:um fá; ejt , nifi & hunc äfft:!wn 'mtiat;e dia
alibi dicit Auguftinus, iftam dilc&ionis gra 3 in4 infpirat:auij airspero. * Hafi£ poßulat prö
tiam eßè folum & verum iflud adjuto [tudio virtutis: Stúdiúra hominîs quid áci. /*. 3. a4
rium, quod præter fcientiam agendorum à tur bonum, non incipit fine gratia ; fed äå ìllo in- ***f* *°*
juftis etiam in omnibus precibus imploratur: fpiratur, de quo dicit Apojlolus : Gratiä aiitei* *** ' "
Lib.*.?eptt, càm autem ab illo illius adiutorium deprecamur ad Deo qui dedit idera fliidium pro yobis in cöå*£iti,
***** 19. fatiendum ptftiandam% iuftitiam, quid aliud de Quod alibi apertius dicit : *. Relaétanti prui* ti$, 4. e. s
prttamur, quam ut aperiat, quod latebat, & fua Ęditus divinæ voçationi, ipfè Dei gratia procuíatar ; * ., &
ye faciat quod non dele(i«lat. Quod fuavitatis ac deinde in illo iam non relíítanti fpiritùs virtutis
adjutorium ne quis vel ad ipfas preces, qui accenditur. Hanc poftùlat ad defiderium re
busipfùm à Deó fuppliciter petitur, neceffì generationis ; orajus prò Catechuhenis, ut ei* £y*. r«/;
rium non effe fufpicetur , continuò adjungit: defiderium regenerationis infpiret. Hanc pro vi- -$i -..
15i4. Quia & hoc ab illo effe deprecandum eius gratia di &oria tentationis: Per fidem confugiat åämiferi- r;i.a, spir:
dicimus ; dum antea lateret , eius gratia dileximwr, cordiam Dei , ut det quod iubet'atque imffirata gra- &• l,t. •'; g.
:i
dum antea mvm deletfaret ; ut qtii gloriatur, non in tiae fuavitate per Spiritum fúmitum fáciat plus de- ' . :,
**,
fe,fedin Dominoglorietur. Quo fit ut ctiam leâare quod precipit , qiiain defeífat' quod impe
tanquam de peculiari beneficio gratias Deo dit. Quam infpirationem ita, cùm lex ju
agás effe cömmendat,quotiesnös quiefcen bet, putat effe necefïàriam vt ni(i à Spiritu
t€$£u non agentes ad agédum a&u ifta fua- ° fànéìo fiat , graviori lapfu firie dubitàtione
vitatepcrtraxerit, eumque quoties non per- ' prolabatur : ' Sed ubi fanäus non adiuvat Spi- r&id. c«p. 4>
, p. 4, c... traxerit , deprecandum : Ad hoc eis o$tendi fitus infpirans pro concupifçentia mala cohaupifçen- ' ' * …
«*graf, r, * quid agere debeant, ut quando id agunt.ficut agen tiam bomam , hoc eff, charitatem, (feu a3tun, di
dum eft , ideft , cum dileífione & aelefaiuone ligendi , prout ipfè femper intelligit iftum
iuflitie fuavitatem quam dedit Dominus, ut terra locum ) diffundens in tordibus noßris , projeäa
i,** torum daret fruítum fuum, accepiffe fe gaudeant: lex illa quamvis üoma auget prohibendo dejiderium
quando autem non agút, five omiiinù non faciendo, malum. Hanc poftulat, ut habeatur quod- .
five non ex charitate faciendo, orent,ut quod nondum libet defiderium bonum : In Domnino la;- rn apijt.
habent, a:cipiant. Qgid enim habebunt, quod dabitur anima eius, qui fatiavit in bonis defiderium 143. ;
mom accepturi {unt , aut quid h45ent quod num tius : quia & hoc de{iderium ipfe inffirayit , ne
acceperunt. - yirgo eius fic im aliquo bomo glorietur quafimom accé
iertiò hoc probat, quod illud gratiae ad perit. Hanc poflulat ad quamlibet dile&tio
jutcrium de qüo difceptatio erat, utrùm & nem faciendi id quod nóvimus cffi facicn
juftis effèt ad benè vivehdum neceffârium, vo dum , quando reprehcndit Pelagium quod
cet gratiam qua charitas, hoc cft, dile&io 'negaret Deum adjuvare cooperando & dile£iio
boni opcris infpiratur, quod etiam certifli mem infpirando , ut id quod faciemdum effe cogno*-
mum éft , effe gratiæ aëtualis adjutorium. rit faciat. Quae dilc&ionis infpiratio apud
Nam five nolentibus velle, five volentibus Aüguftinum quodlibet opus bonum rcfpi
plenius velle, five non agcntibus boni operis cit, fine qua fion modo non fieri, fed ut latè
dile&io infpirctur, fèmper motiofan&i Spi- C demonflravimus, nec bonum quidem opus '
ritus a&ualis exprimitur. Ex quo fit ut effe poteft. Vnde ad omnia juftorum opera
nulium omninò operis vel effeótus boni ge bona talcm infpirationem requirit: Hane in- r;;. A. c.
nusexcogitari pofiit, ad quod non talem in fpirationem bonæ voluntatis atque operis poft* Vat & grat.. §.
£, Auguftinus exigat. _ Hanc po Apoftolus ei, quibus dicebat : Oramus ad Deum me
quid faciatis mali &c._ Quae dileétionis cu
-

ulat pro prima bona voluntate feu boni cu

,;,.,.., piditate, cùm dicit quod invito & reluffanti juflibct boni operis infpiratio , quia gcncra
ÉÉ3. Deusinffiret boni cupiditátem, ut iam non fit relu liffima e(t, hinc fit ut eam propriè gratiâ con
ífans, nonfit invitus, fed confentiens bono & vo tra Pelagianos vocet: Legem in einn,&#s difptt- £i5. 4. aut
ln* bcnum. Et in libro de correptione & tationibus fui, volunt intelhgi gratiam &:, utfcilicet ÃÄ7i.
zi. &cor. gratia: Vtfrtpitu correptioni formfecus infomante À Domino Deo adiutonium: cogfiitionis ' habcamus , cap. ;.
ovat.**. atque flagellante, Deus in illo occulta infpiratione quo ea qua facienda fùnt noyerimus , non in?.ra
intrinfecus operetur & velle. Hæc enim opera iionem àileítionis ut cognita fan£to amore faciamus,
tio non eft aliud nifi voluntatis infpiratio. qu« propriè gratia eft. Et alibi fe te(tatur à Pe
Ibid. u). ». Nam in eodem libro infpirationem volúntatis à 'iagianis pctere infpirationem
difcendo cognovinitis charitatis, utHanc
etiam diligendofaciamus. quod 2A£/?.
M;
14;.
-

Deo per Apoftolum peti docet. Hanc poftu

1%. i. ad lat pro fide qua Deó credimus: Noverit eum itaque ad omncm omninò prófe&tum poftu
si•Mw 3*. fhiprefiiffe ut crederet, qui miferetur im/pirando lat quo in benè agendo delectamur : Cujii ergô, ,;, M. 41. s.
fidem, cuius mifertus eft ut adhuc infideli vocationem inquit, nos ea deleëtant , quibus proficiamus ad „a Š.
l:,! impcrfirtt. Hanc poftulat ad quanlibet Gra ' Deum , infpiratur hoc & præbetur gratia Dei,
zyif, io3. tionem fundendam Deo : Deus interpellandi & D mom mutu mofiro atit indu£ria, aut operam merit.*
gemtmdi infpirat effcätum. Et in ultimo poenè comparatur , quia ut fit nutus volumtatis &c. ille
*£** libro quem
;** P"* dum ho? 4go utjam moriturus exaravit : Virum largitur. Hanc ad quamlibet etiam cogita
effitiam, dum peto , d:tm qttaero • dum tionem bonam poftùlat : Quam cogitaiionem £pif}. ro«;
- fulfo, fim fortaßis acceptúrus ignoro : Scio me ta bonâ **; Fabtuffet,nifi &ipfwmili in vcculto pa
tar
 -
-
— - ~- -_- ---
--- ---

[ / /

,;; DE GRATIA CHRISTI SALVATORIS 38

ter mifèricordißimus inffraffet ? Quae omnia tàm A , I N s P 1 R A T I o N I B v s fuorum ipfe tangit
pcrfpicuè gratiam a&ualem eamάue poten corda fidelium. Quotquot enim Spiritu Dei agum
' tiflimam fpirant, ut non videam quomodo tur, fijilij Dei funt ; ut nec no$trum deeffe femttamus
' poffint ad rcmifTioncm peccatorú , vel gratias arbitrium , & im bonis quibufque volumtatis humam&
habituales vel fufficierites , nifi pervicaciâ fingulis motibus magis illius valere non dubitemus
-quidlibet pervertcnte, detorqueri. Quam auxilium. Ecce loco adjutricis gratiæ quam
ob caufám Zozymus Papa cum hærefim Pe tantoperè celebravit Auguftinus, audis hic
| lagianam Apoftolicâ authoritate damnarct,
gratiæque neceffitatem & opcrationis effica
ciam totius orbis Epifcopis explicando, fin
in$tinâum Dei, audis infpirationem Dei, audis
tatum quo corda filiorum Dei tanguntur &
aguntur, in fingulis voluntatis humanæ mo
gulos bonos animi motus ad eam referendos tibusbonis, ut nemini dubium effè poßit, quin
effè fànciret, luculentißimis vcrbis & fum aétualis gratiæ neceßitas in omnibus bonis
moperè Afrorum Antiftitum Concilio com motibus pontificali & fynodali authoritate
mcndatis dcclaravit, a&tualis effè gratiæ in afferatur.] Et quia per talem taétum, inftin
fpirationem, quæ de proftrato Pclagianorum &tum , jnfpirationem, fuavitatcm Dei, volun
errore triumphabat. `Nos, inquit Pontifex, tas infirma libcratur , vegetatur , repara
£o<im.Pap£ imftinétu Dei (omnia enim bona ad authorem fuum tur , fànatur , à creaturis ad Deum re
i; ep:/? â ; referenda funt undè mafcuntur) ad fratrum & Coepif torquetur, re£tificatur, juftificatur, hinc e{t,
Ë',''"", coporum nosfrorum fententiam retulimus. Qgiem
+pijîopos. quod eadem illa aétualis gratia fèxcentis Au
£rmonem, ut Celeftinus Papa loquitur, fin- ° guftini locis vocatur fàfans & juftificans,
%'f'""' j*
epiftola ad
cerißimæ veritatis luce radiaiitem Afri fpif non quod formalitcr & habitualiter talcm vo
.

+p;fgallos copi tanto honore venerati funt, ut ad eundcm
* fcribercnt, quod Pelagianos diftri&to gladio
vcritatis velüt curfim tranficns amputaffet:
ßuid enim, inquiunt, tàm libero fecisii arbitrio,
qaam quod univerfâ in no$træ humilitatis comfcien
tiaj: rettil;$ii ? Et tamen INSTINcTv DEI fa
άum effe fideliter, fipicnterj, vidi$ti, veraciter fi
\. denterj, dixiii. Ideo utique quia præparatur volún
tæ à Domino , & ut lvii aliquid agant, paternis
luntatem hominis facit, fed quia illam ad ta
lem juftitiæ & fànitatis re&titúdinem cfficien
do perducit ; non enim de habitualiter fanan
te & juftificante gratia contra Pelagium vires
humanae voluntátis prædicantem agebatur,
fed de illo principio quo dæfi arbitrii infirmi
tas juvabátur. ` Qúod facillimum effet in- }^.tfq. r. zi
numeris teftimoniis demonftrare , nifi hoc 7ji. ê.
ipfum etiam non pauci recentiores agnofcerët. c.3. & diff.
2 18. n*. 14.
&- i 5. &•

C A P V T X V I I. Le£ius l. de
grat. effic.
cap. 1 z. mw.
Io.
Idem oftenditur inviétè juxta doétrinam fanéti Auguftini ex pre ô \

cibus Ecclefiæ quæ actualem motionem datricem volunta

- - tis & operationis implorant.
E I N D E hoc invi&è probat oratio A pre vera Chrifti gratia opus & meritum lar
gicntefupponebât. Cujufmodi teftimoniorum
: totius Ecclefiae , quam Lydium la
Auguftini, quia infinita multitudo eft , ne
pidcm effe ad dignofcendam gratiam
adjuvantcm, dc qua tota controver toedium leétores obruat, nos ea in pauca co
rg A. 5;. fia cft, fæpenumero teftatur Auguftinus : Ipfa arótabimus: quibus oftendemus,gratiam illam
igitttr oratio, clarißima eft , inquit, gratiae te$tifi quæ fingulis fentationibusfuperándis, fingulis
catio. Et alibi nullo modo facilius & apertius præceptis faciendis, fingulis motibus bonis
Pclagianis refponderi poffè putat, quam fi id contrà Pelagianos ex fidëi Catholicae doétri
Σρj?. Io7. qttod de orando Deo egerat,fic ampleátamur, ut hoc na, & Augüftini explicantis fuffragio neceffà
menti no$irae mtilla fubtrahat oblivionis irreptio, ria eft, non aliam cffe nifi aétualem , qua in
*ntilla callidita, argumentationis extorqueat. Qüam fingulis aétibus noftra infirmitas adjuyctur.
- ob caufàm fccurißimè quodam in loco dicit: Hòc autem vel cx illo folo irrefragabiliter
rií. de dono Si ergo alia documenta mom effent, hæc Dominica convincitur, quòd adjutorium habitualis grá- -

£*J*rant. oratio nobis ad caufam gratia, quam defendimus,
“P. 7* fola fufficeret._ Hoc igitur argumentùm, quia
fúnctißimus Doctor adverfus omnes omnium
cavillationes percmptorium effe judicavit ac
docuit, frcqucntif$imè adverfus hoftes gra
• tiæ adhibuit , omniaque argutißima corum s
fubtcrfugia interclufif, quibus nunc legem,
nunc rcraifsioncm pcccati , fub qua habi
tualis gratia comprehenditur, nunc exemplum
Chrifii , nunc gratiam Angelis & Adamò da
tam fiiie qua opcrari aut vellc non potcraut,
tiæ jam cft in omnium juftorum poteftatc(hoc
cnim juxta recentiorum etiam doétrinam ha
bitualiter nobis adeft) & utimur quando vo
lumus. Eft autem fupervacaneum & ftultum,
& irriforium, à Deo vel homine petere quod
ipfe non donat, fed jam ipfe ut fácias habcs in
tua poteftate : non eft igitur habitualis gratia:
adjutorium fed aétualis, quod in omnibus
orationibus jufti poftulant, & rationc cujus
fingulas bonas voluntates & operationes fibi à
Dco donandas cffc protcftantur. Vim iftam
OI4
 - * • *r '. •-• » - ;** .* * * * •,•

159 IL I B E R SECVNDVS. , 'a6o

orationis audi creberrimè iaculcantem Au- A titudine & evidentiâ oftendit , non effè inho-'
s, A. ,.,. guftinum : impetrando quidem vigtio , quia igit minis quantumvis Chriftiani & baptizati&
- ìmpetrat, evidenter donum Dei effe oftendit, ne ho juftiffiihi poteftate quod petitur, fed gratuita
^ mò exftimet à feipfo fibi effe , quod fi in pgteiateba Dei gratia donandüm effe , eâdem profeâô
Heret? , nom utique pofceretur. Et alibi de fàn probat id quod contra Pelagianos agcbatur,
£ib. •. de ai Timo Propheta Davide : Non defepraefumfit fingula opéra & merita, five tentatio peccati
£j**,
£p. 6. fed
Ime , optavit
&c. Qui,, utautem
faceret,
optat,Vtinam dirigerentur eft,
quod impoieiiatefc via quæcumque fuperetur , five quodlibet praece
ptum impleatur , non eflè in hominis potefta
ut ad facienäum mullo indigeat adiutorio ? Et in li te, fed ab eadem iila gratuita Dei grátia etiam
' bro de natura & gratia, de fuperandis Pecca juftiffimis effè largiendam. Nam quo quis
torum tentationibus : Quod licet mon fiat , mifi juftior fàpétiorque fuerit, eo magis profúndè
voluntas adfit , jam juftis ne in tentationem in novit infirmitatem fuam, & infta£tius pro
ris a, „at ducantur orantibus, tamen ut fiat, voluntas fola fingulis operibus faciendis poftula; adjuto
& gras.c.18. uon fuffcit , ideo pro bac re mec fuperflua nec impru rií: non illud quod in habitüali vel fùfficien
den$ Domino immolatur oratio. Qgid enim ftul ti gratia jam accepit, quod inanitcr ftultcjue
tius, quam orare ut facias , quod impote$tate habet;? pofcitur, fi habétür; féd illud quod fibi dceife,
Ex quo confèquenter fit, ut quemadmodgm & à Dei mifericordia adhuc donandum effe,
- id qúod à Deo pofcimus , nofi effe in noftra & fine quo nihil fe poffe orando profitetur.
potçftate probat oratio : ficè diverfo d gnum /Docet & hocAuguftinus tantâ teftimoniorum
Ðei effeqüicquid
mifèricordi orando petimus
expeétandum ab ejus B claritate & multitudine , ut integri libri im
, &apertifIi-
largitate
plercntur, fi cunéta accumularem. Quan
xLii, degrat. mè profitemur. Quid vero evidentius , inquit quam quid vel rudiffimis Chriftianis qui fuae
£#***** Auguftinus , quamTpei offenditur gratia , ubi falutis curam gerunt, notius, & commenda
******* quoi eraturaicipitur ? cui paulò poft fubjungit; tius, &: profundius infculptum eft, quam ut
**P. 3* • Nifi domum Dei, effet etiam ipfi ad Deum mo nihil omninò boni fine Dei gratia fe faccrc
flra converfio,non ei diceretur, Deus virtutum con poffe, & Proptereà fibi finguli divinitus mi
verte mos. Et libro de correptione & gra fèricorditcr donanda efle precibus fateantur?
z#. de cor- tia: Rogavipro te m: deficiat fides tua. Qujdei roga Vcrumtamen ad majorem iftius Chrifjani
&gra*. c. 6. yit, nifi perfeverantiam ufque in finem ? qu« profe fenfus evidentiam ex multis Auguftini tcfti
çfò fi áb homine homini effet à Leo pofcenda non effet. moniis pauca accipe: quibus omnia omninò
Siquidcm, ut adjungit : Nullo dubitante, quif in oratiónibus à Deo peti à fidelibus docet, ut
qui à Domino, vt in bomo perfereret precatur , do contra Pelagianos omnia à Dei gratia donan
mum eius e,? talem per/everantiam comftetur. Et da efïè convincat. Nam de fingulis omninò
£i5. de pre- licro de praedeftinatione San6torum : Fre;uen operibus noftris bonis Præceptifjue loqueba
***. /**«*. tatim b;£orationum fimpliciter apparebat, Dei gra bátur, quando diccbat : Càm ejgù nubis iubet Lib. de pecc. -

“* ** tia quid valere: Non enim pofterentt.r à Deo quæ dicems, Comyertimimi ad me, & ego convcrtar ad vos, ftierit, c. 5.
praecipit fieri, nifi ab illo domaretur ut fieret. Et in nofj, illi dicimus , Converte nos Deusfanitatum: uo v.

cap. zo. codem, libro: Non enim cramdo puteretur â Deo, ftrarum ; & , Deus yirtutum converte nos : quid
nifi ab ipfo tribui crederetur. Et in libro de do aliud dicimus, quam, Da quoditibcs ? Cùni iubct di
£ib. de domo no perfeverantiæ: Curperfèveramtigiífa pofcitur c cendo , Intelligite ergo , qtit infipicntcs eflis in popu
perf. £p. *. à Deo, fi non datur à Deo ? An & ifta irriforia pe lo ; & nos illi dicimtis , Da miht intelleéltiih, utdif.
titio » cùm id ab eo petitur quodfcitur ipfum nom da cam mandata tua, quid aliud dicimus , qtiam , Da
re ; fedipfo mom donante effe in hominispoteftate? si quod iules ? Cùm iubet dicendo, Poft concupifcentias
cut irrifèria eft etiam illa aifio gratiarum, fi ob hoc tuas non eu, mofj, dicimus , Scimus quia nemo po
gratiaagumtt;r Deo, qttod nom donavit ipfemec fecit. teft effe continens mifi Deus det : qtiid aliud dicimus,
Sed quod ibi dixi huc & hic dico : Nolite errare, im quam, Da quod iubes ? Cuiii iubet dicendo , Facite
quit Apofloltis , Deus non irridetur. O homo mom iustitiam,nofj, dicimus, Doce meiuifificationes tuas,
verbcriimtuorum , verùm etiam cogitationum teftis quid aliud diüimus , quam , Da quod iubes 3 Item
eft Deus. Si aliquid à tanto divite veraciter ac fi cùm dicit , Beati qui efuriunt & fitiumt iu$titiam,
delitcr poßis , ab illo à quopofcis, te accipcre crede quoniamipfi fatürabuntur : à quo debemus petere at
quodpofci. Noli eumlabijs bonorare , & fuper eum bum , potumq, iustitiæ, mifi ab illo qui efurientibus
corde te extollere, credens à teipfo tibi effe quod ab eam & fitientibus promittit eius faturitatem ? De
illo te fingis orare. Et in epiftola centefima fingulis omninò operibus bonis, præceptifque V.

*f* 193. quintâ : Tmpctrando quidem orátio, quicquid im loquebatur, quando dicebat: In eis certè libru Lib. de dous
s4*ist. , parat evidenter Dei donum effè o$tendit, ne homo confeßiomum mearum dixi Deo mo$tro, & fæpè dixi: perf. *?.
exiííimet à feipfo ftbi effe, quod fi impoteftate habe Da quod iubes , & iube quodvis. Quae mea verba -

t' - _- fetur mom utique pofceretur. Et in epiflola ad Pelagius Roma,cum a quodam fratr. Coepifcopo meo
*f!:;. vitalem : Nemâ eji tam imperitus, tim carnali, fuiffent eo præfente commemorata, ferre nom potttut,
**** „Ä, ingemio, qui non videat Deum facere, & contradicens aliquamto commotius, pænè cum eo
quod rogari fe præcepit ut faciat. Quam doétri- D qui illa commemoraverat, litigavit. Nempè quia
nam tanquàm quæ ex Chrifti inftitutione to tam perfpicue adfingula Dei præcepta gratium pof
tiufque Ëcclefiâ unanimi fenfu proficifcatur, cunt. Quid verò nobis primitus & maxime Deus tu
in(\antißimè in oinnibus pœnè contra Pela bet, mifi ut credamus in eum ? Et hoc ergò ipfe dat,
gianos libris, urget Auguilinus, ftudiofiffi f bene illi diäum e$t, Da quod iubes. Et in eflem
nicjue commcndat. Nimirùm quia qua cer etiam libris , quod de miea comycrfione narrayi , Deo
C 4 • 11;£

v
 - -
-

íóx DE GRATIA CHRISTI SALVATORIS 161

- - - •--•-* ' . -,- - - - - -

* mifcj;ertenis ad eam fidem quam miferrimâ & fu- ^ praecepta Dei omnis gcneris plurima coa
riofißima loquacitate vaflalam : momne ita narra ccrvavcrat , quæ hominis volúntatem po
tui effé*neminiftis, ut o£fenderem me fidelibus & ftulant , ut ea velit aut nolit , ac tandem
quòtidianis matris mee lacrymis me perirem fuiffe adijcit: Proinde charißmificut te£fi*oníjs Scriptura tik. d. grat;
' conccffum ? Vbi utique præùicavi mom folùm aver rum probavimus fanítarum ad benè vivendum & re- &lib. āruit,
fa- 27cita fide , fed adverfa, etiam reëtæ fidci, Detim £tè agendum effe im homine liberum voluntatis arbi-*****
fùa gratia 4d eum convertere homimum vcluntates: tritim: fic etiam de gratia Dci, fine qua nihil boni
De proficiente verò perfeverantia quemadmodum agere poffumus , qn« fimt dirina teftimonia videa
„Deum rogaverim,& fcitù & pote$ti, recenfere ciim mus. _ Et ftatim ad fingula implenda gratiam
vultis. Omnia itaque Dei dona quæ in eodem opere neceffàriam effe & Scripturafum & precum
fire optavi five laudavi quis nom dicat negare fed du atteftatione convincit. 7 Vndè inter caetera
άitarefaltem awdeat Deum daturum fe effe prafciffe, illud gencraliffimum ponit : Noli vinciâ malo Ibid.
& quibus daturus fuerit mumquam potuiffe nefcire?
fed vince im bomo malum? quod tamem tit fiat adiu
Optaverat autem in illo opere id quod præ vat gratia, qu« nifi adiuverit nihil lex erit, nifi
cipit Deus dicendo, Da qüodjubcs? Lauda virtus peccati. Augetur enim concupifcentia & ma
verat quicquid hominem Deo Propinquio tores vires accipit legeprohibemte mifi adiuvet fpiri
rem finíilioremάue facit, fub quibus omnia tusgratiæ. Et iterum : cum voluntas eius conve 1bid.
bona opera comprehendi , extra controver mitur & ei dicitur; Noli vinciâ malo : quidciprodeft
fiam eft. De fihgulis omninò operibus no mifi gratia fuccurrente fiat ? Et de vi&oria cu
ftris bonis praeceptifjue loqucbatur, quando B jufcumque tentationis : Ergo & vičtoria quâ
- - '£$, degrat, diccbat; Ipfè qui dixit, si volúris confervabis man peccatum vincitur, mihil aliud eft quam domum Dei
&lib.arbit, data, in eodem libro Ecclefiaítico aliquamto po$t di tm iflo certamine adiuvantis liberum arbitrium. An
rap. 16,
vit : Qujs dabit in ore meo cu$todiam , & fùper labia fortè per gratiam habitualem ? Audi: Nec ta
'mea fignaculum certum ? &c. I4w certe mandata mem fiifficit arbitrium voluntatis htiftane , nifi à
acccperat : Cohibelinguam tüám à malo, ó labia Domino vi£toria concedatur oranti, ne imtret in tem
tua fic loquantur dolum. Cùm ergò verum fit , quod tationem. Quid verò evidentius, quam Dei offen
dixit , fi volueiis confervabis mandata : quare qu«- diturgratia, ì quod oratur accipitur ? Defin
rit in ore fuo däri cu;tcdiam , fimilu ei qui dicit uli$ omninò operibus noftris praeceptifjuc
in Pfalmo : Pone Domine custodiam ori meo : Quare É loquebatur, quando dicebat : Ora r» fragm*
to 1. Jerms
non eifufficit mandatum Dei & voluntas fua$ quan mus , inquit Âpoííolus, ad Deum, me quid faciati; mis ad p.}*•
doquidem £ voluerit comfervabit mandata 3 Qggm mali. Poterat dicere : Monemus ne quid factati; lum i» 4»
multa Dei mandata funt contra fuperbiam ? Iam mali;docemus vos ne quidfaciatis mali, iubemus vcbi, pend.
movit ea ; fi vcluerit confervabit ea. Quare ergò præcipimus vobu. Quod quidem fi diceret certum
paulo poft dicit, Domine pater & Deus vitæ mee »* diceret , quia & volumtas mo$tra agit aliquid:
elationem oculorum meorum me dederis mihi ? Iam non enim yoluntas mofra mihil agit , fed fola mos
dixerat ei lex, Non concupifces : velit ergo &faciaf, fufficit. Maluit tamem dicere O R A M v s, ut
quod iubetur ; quoniam fi voluerit confervabit man ipfam gratiam commendaret : ut intelligerent illi, ti,

data. ' Quare fequitur & dicit, concupi/centi? quando nom faciunt aliquid mali, mcm folá fuá vo
averte à me ? contra luxuriam Deus qnam multa luntate fe vitare malum , fed adiutorio Dei fe imple
*mandavit ? Faciat ea qtti4 fi voluerit, comferyabit C re quodtuffum eft. Ergò fratres quamdo præcipitur,
mandata. Qujd eff quod alamat ad Deum, ven agnofcite gratiæ bemeficium: Vtrumque enim im Scri
ii, appetitio & concubitus ne apprehendat *me ? Si pturis habes. Et præcipitur , & oratur, quodpra
hac $i prafenti diceremus reäißimè nobis refpcnderet cipitur,hoc oratiir. An fortè non fingula quæ
& diciret: Ex ifta oratione mea, quâ hac à Deo praecipiuntur orantur 3 Videte quod dico. Praci
peto, intelligite quomodo dixerim, fi volueris com pitur ut intelligamus : Nolite effe ficut equus & mu
fèrvabis mandata. Certùm eft enim nos mandata lus mom habemtes intelleëtiim. Audi$tis quia iuffum
fervare fi volumus; fed quia preparatur (id eft da e$ : Pcte utpoßis implere quod ittffum eft. Quomo
itur) volumtas à Dcmino, ab illo petendum eft ut do , inquis, peto ? &c. Audi quia oratur ut agrof
' ramtùm velimus quantum fufficit, ut volendo facia cas gratiam, Da mihi intelleëtam ut difcam mandata
n*. Certum eft nos velle cùm volumus ; feâ ille tua . Iuffum eft ut habeamus (apientiam: Qujin
facit ut velimus bomum, de quo diítum eft, quodpaulò fipientes ejiis impopulo. Qgja iuffum eft, lego. Vbile
ante pofui, Præparatur voluntas à Domino : De quo gis ? inquit. Audite : Qujinfipientese$tis impepulo &
diétum eft ; A Domino greffus hominis dirigentur & flulti aliquando fàpite. Iam ille (hoftis gratiae)
viam eius volet : de quo diítum e{f; Deus eff' qui quiddicit ? Vides quomodo nobis præcepit Deus ut fa
operatur in vobis & velle. Certum eß nos facere cum piamus ? Ergo fapientia in noflra e$t pote$tate. Iam
facimus , fed ille facit ut faciamus, præbendo vires dixi præceptum, audivi, voluntatem cognovi : audi
efficacißima voluntati, qui dixit, Faciam ut in ia orationem, tit gratiampaßis agnofcere : Si qui ve
* flificationibus meis ambuletis ; & iudicit mea obfer ftrum imdiget fapicntia po$tulet à Deo , qui dat om
yetis & faciatis. Cùm dicit; Faciam ut faciatis, mibus affluenter. Iubetur nobis continentia : Con
quid aliüd dicit, nifi auferam à vobis cor lapideum. P time teipfum, Iußio e{}, preceptio eft, audiendunt
unde mon facicbatis ; & dabo cor carneum, unde fa e$t, faciendum ej} , fed nifi Deus adiuvet , remane
ciatis? Et hoc quid cff nifi auferam cor durum, mus. conamur quidem facere velimtate , & mititur
undè nam facicbatis , & dabo cor obediens undè aliquid voluntas : nonprefwjiiat pote$tat, nifi adit;ve
faciatis ? -De fingulis omninò operibus tur infirmitas.cerrè enim itiffum e$t:Contineteipfam.
noftris bonis præceptifjue loquebatur, quan Audi a'iuiii locum Scripturæ : Et càm fcirem, inqttit;
do -fufifììmè duóbus integris capitibus quia nemo poteíí effe continens , mifi Deus det, &
hoc
-
 163 IL Ι Β Ε R
hoc ipfùm e*«t fapientia fcire ciiius effet hoc donum. A Vitale fimpliciter ei ran£ adijcit : Si ergo is, a? áviá,
Et quid inquit feci? Adj Dominum, & deprecatis
fum. Qjd opus e$t multa percurrere fratres mei?
•QvrcQv ID Nobis ivBETv *. oRANDv M EsT,
vt impleatur. De Κ omninò operibus
Præceptifque implendis foquebatur, quando
£pi£f.93.«d άicebät : Diffinguenda ef lex & gratia. Lexiu
z mnos. Fa- bere movit, gra::a iuyare. Nec lex iuberet mifi effet
Aam. yoluntas ; nec gratia iuvaret, fi fit effet voluntas.
SE CVN t)v 5. , ,^ ,
duodecim fententias, qvâ fios dixi fcire ad fdem rc
% £tam C- Catholicani perfisre. ctia;m $u frater no
bifcum tenes , ago Deograti v s qtia profeifù non ve
raciter agercmm fi Dei gratia fieret, ut temcres. Et
defuperanda iracundia, ne Auguftino Pela
gius fucccnferet : Si autem mihi iratus fuerit, E. g. s.;;,
quam iniquc mihi ira?atur attendat , & ut vincat Pelag, c.3;.
iram, tandem alijuando poflulet gratiam , quam in - .-

-***-' Iubetur ut habeamus intelleûum, ubi dicitur; No boc iudicio confiffis eft fingulis fuis aâibus ncceffi
lite effèficut equus&mulus,quibus mom eft intellečlus. 7iam, tit ver4m confequatur illo ad;uv.;nte viítoriam.
Et tamen oramus ut habeamus intellc£tum, ubi di Et de quacumque obcdientia qua obtempera
citur ;Da mihi intellectum, tit difcam mandata ttta. tur præcipienti ac docenti Deo : Surdè audi Lib. 1. •per.
Iubetur ut habeamus fapientiam , ubi dicitur (vi 'Ap0$folum gratias agentem Deo, qt;od eitis do&rin« imp. contra
detur hic lacuna eííé, & addendum, Et ftulti ex corde obedierint, quandoquidem mom dixit, Gratias 1 ul fol. 453
aliquando fàpite. Et tamen oramus vt ha ago quia prædicata eft yobis doéìrima eius, fed quia,
beamus fàpicntiam , ubi dicitur) fi quis autem oiviiisiis. Noii enim omnes clai.diiint Evajjc'.o,
v:?r;i;. * £gei fipientit, postulet à reo &c. Iube fcd qttibtis datum efi, ait Dominus , illis autem mem
tur tit habe;i;;ius contineiitam , £bi dici:ur : (& hic eß datum. Non ergo ex corde,hoc e? ex voluntate obe
videtur fùpplendum : Contine teipfum. Et B differt, fi mom præpararetür voluntas a Domino.
tamen orhifius ut habeamus continentiam ubi Alioqain hendaciter ei de h;tc re Apoflolus grati.ts
diciter) c%im fcirem quia nemo potefl effe contirens agit , f hoc ip/e item fecit. Hæc ergò ratio eft,
1. % ^eus d:t , & hoc ip uin erat fùpicntis , c:iiiis cur poftquam toties vim orationis ad gratiam
ejjet hoc doiit;im , adj Dominum & deprec.ittis fuin. voluntatis atque opcris impetrandam ac ma
Po remo fe nimium longâfit cui, £.t percurrere,iube nifeftandam éxplicuit , generalifliinè nulla
ter fit nom faciamus malam, ubi dicitiir: feclina  voluntatis ullius aut operis aut tentationis ex
. 1), lo: Et ta;i;em oratur ut mvm ft:iamtt* nialem, ubi ceptione, concludit, nullum opus ficri , nul
dicitar,Crainus ad Dominum, ne quid facilitis mali. lum præceptum impleri, nullam peccati ten
Ittbetur tit faciamtis bonum, tibi dicitur,Et fac bonü: tationem vinci poffe fine illa gratia quæ preci
' Et tam.emoramitis tit f.tci.tmt: bonam,ubidicitur;Nom bus invocatur., Omnem quippè bonam aétio
ceffimuspro vobis crantes & poftulant: atque inter - nem quantumcumque minimam compleéti
cætera pro il is orans dicit ; Ft amü;iletis dignè Deo Lih. 'de Cor•
tur id quod ad Valentinum dicit : Intelligenda
in om;iieplacitum, & m cmmiopere & fermone bomo. eß enimi gratiâ Dei per Iefu Chriífum Domimtm C*3rat. c. x.
Si at ergo agmofimtts volúntatem càm hæc praeci- . mo'iruin , qua fòla homiiiies liberantur à malo , &
£i*. * Per- piuitur, fic &ipfè agnofcat gratiam cùm peiuntur. fme qua nullum prorfus five cºgitando, five volendo
f;:!. !***ti* j)e fingùlis oijniíïò præceptis implendis, ope `& amando, five agendo ftciunt boiittm : non folàm
€ap. io.
ribufque loquebatuf, quando dicebat : Öret ut mon$tante ipfi quidfaciendum fit fciant, verum
geiiiituvoluntatis ut impctrct domitiim facultatis. Qui 'etiam ut preff.ij. jf. faciant)ciim dileâione quod
. enim, dicit, Fiat cor jieuti, iinmacula: ttm ; & , Itinera fiunt. * An fortè per gratiam fufficientem
*mea dirige fecundiim verbum ttium ; & , Ne domi C aut habitualcm ? Atidi qtialcm : IIaiic quippè im Ibid, .•
?ietur imiii oiiim:s in jttttas ; & , Fiat voluntas tua fpir.;:ionem bonae voluntatis atque operis pofíe!.:t
fictt iii cælo & in terra : & , Ne mos inferas in ten Apo{fc!;is eis quibus diceb.it : Oraiii;is attem ad
tationem ; & cætera huiufinodi quae commemorare D.t;, ne quidfaciatis mili, mom £t iios probati -
loi.gine;;, hoc eft , in quibus prccibus & vo app;;c.:mtts,fèd at vos quvâ borum efftciatis. Qgis |
tis, quæ pro univerfis & fingulis præceptis fa hâc audiat & non evigilet, atjuefitetur à Doinino
ciendis funduntur Dco , hoc utiqtie orat, ut prae Deo noftro effe, ut declinemus à fialv ' & faciamus
cepta Dei faciat : quæ titficrcnt , nec iibcrcntur, fi boniini? Oinfiem bonam aótionem quantum
nihil ibi nojira voluntas ageret ; me: ora;ettir fi fola cumque minimam comple&titur id quod ibi Ilid.
ßificeret. Sed quid opcram plurimis Augu dem fùbijcit : Fa:;elat Apoftoius, illa omiiitu -

ftini teftimoniis coacervandis inpendo* opéra qu.c commeinorayi : monebat, docebat, hortabatur,
ipfius univerfa quæ contra Pelagianos exara increpab.it,fidfciebat, hæc omnia mom yalere que
vit, uihil aliud hifi gratiam fingulis præceptis. plantando & rigando faciebat in aperto , nifi eum pro
operibufjue faciendis ncceffàriam fpirant. Ex illis exaudiret oramtem , qui dat imcrementum im
quo fit ut frcqucnter fimulatq;præceptum aut occulto. Quoniam ficut idem Doótorgehtium dicit:
opus aliquod fingularc implendum occurrerit, meque qtiiplantat, eft aliquid, meqt:e qui rigat , fed
nox ad gratiam inplorandam recurrat, ut qui incrementum dut Deiis. Omnem aétioncm
ßiat, & ad agendas gratias poftquam faétum bonam quantumcumque minimam com
cft. ItaqueCatholicę fidei regulam proferens: plc&itur, id quod adhuc fubjungit : Q£m ibid.
JEpiß. 107. Scimus pro eis qui nolaiit credere , flos qui iam cre äo mom agunt , five omninò mom faciendo , fiye mom ex
dimtts reëtâ fide agere cùm Deum oramiis ut velint. D charitate faciendo , oremt ut quod nondum habent
Scimus pro eis qui ex illis credidertiut,tanqtiam de be accipiant, hoc eft gratiam faciemdi. Qgid eiiim
neficijs recte at jue ver.t.ircr & debere mos Deo gra habebunt , quòd non accepturi funt ; aut quid habent
ti4, 4;ere & fùlere. Quod de omnibus omni quod non acceperunt ? Omnem actionem bonam
nò præceptis imp'endis vcrum effe,eâdem cer quantumcunque; minimam comple&titur id
titudine Chrifììánus agnofcit. Vndc ftatim de quod in Epiftolis ad Adruuetinos β
dijt;
-
- - -
- -a - ',6; -
DE GRATIA CHR ISTI -
SALVATORIS 66
» £}i*.*. •d Legimus eis etiam librum Beatißimi Cypriami de ora A et daturus ? Que cùm ita fint; NIHIL im Scriptu
£*!*** ** tione Domimica, & o£fendimus quemadmodum do ris fanáis homini à Domino Deo video iuberi propter
fratris “ £uerit omnia quæ ad mores moftrospertinent, quibus probandum libcrum arbitrium ; quod mom inveniatur
fcétè vivimus, à patre moftro qui in talis eft , effe vel dari ab eius bonitate , velpofci propter adiatoritim
pofcenda , me delibero praefumentes arbitrio à divina gratiæ demon$trandum? Et flatim itcrum : Sic
– gratia decidamus. Ad quos dixerat in epiftola itaque Dei gratia cogitetur , ut ab initio bon« fiiuta
Æ. • .
p.
-.
, prima, eadem omnium bonorum operum & tionis , ufque im finem comfummationis quigloriatur,
`xpj*. r. jmotuum amplitudine : Prgbavi per teílimoma im Dominoglorietur. Quia ficut nemo pote$t inchoa
scripturaram quæ ibi poteflis infpicere, & bona opera re fine Domino, fic memoperficere fine Domino.Om
moííra , & pi4 orationes, & reâam fidem , mtillo nem omninò bonam aétionem noflram quan
?iodo in mobis effe potuiffe, nifi h«c acceperimus ab tumcumque minimam cóple&itur quod cùm
illo de quo dicit Apoílolus Iacobus , Omne datum op cx Cypriano Dominicam orationem expo
timum, & omne donumperfeétum defurfum eft,def .nente , ac totum quod reótè vivimus , quodj, lex iu
cendens à Patre luminum. Omncm a&tioncm bet à Domino Deo pretibus impetrandumj decla- £ib. 4, 44,
,noftram bonam, quantumcumquè minimam rante, docuifTet nti propofitufi bonum , nec flu- **"***
jrii.&dens comple£titur
rantiae dicit :
quod in libro de dono perfeve dium virtutis, nec mentes bum isfime gratia Dei iiici
Dicat mihi quifquis audet, utrtim pere & effe in hominibus, ufque adcò nec ad iftud
psrf. cap. 6. '
Deus dare nom poßit, quod à fepofíiimperavit ? hoc , quod lcx dicit, mom adorandum idólum, nom me
certè quifipit , mon dico defipitfedimfanit. Impera , chamdum, mom homicidium perpetrandum atqtie hu
vit autem Detis, ut ei fanéti eius dicamt orantes , Ne B: iufmodi, Chriftianorum atque juftorum fuffi
imferas mos im temtationcm. Qgjfquis igitur exaudi ciant voluntates, qui fuam infirmitatem quo
3tur hoc pofcens , ncm infertur in comtumacia tenta Š oratione humilitcr confitentur, tan
tiomem , qu4poßit, vel d gnus fit perfeverantiam fan dem etiam de illis qui nondum Chrifto credi
ätitatis amittere. Et infra : Nam quifquis in ten derunt, adijcit, ut per orationcm nihil à Dei
tationem num ipfertur, profeê mcc in temtatiomem gratia exceptum effe monftraret : Oramus ergo
Jae male voluntati imfertur. Et qui in temtationem mom folum pro molentibus, verum etiam pro repugnaii- »
- fua male volumtatis mcminfertur , in mullam prorfus t;bus & oppugnantibus. Qgid ergo petimus , nifi ut
Iib.4. Jan. infertur. Et rurfum ibidem gencraliffimè: tu fiant ex molentibus volentes , ex repugnantibus con
perf. cap. 6. tiores igitur viyimus , fitotum Deo dumtis, non au 'fentientes , ex oppugnantibus amantes ? A quo nifi
fem ncs illi ex parte , & mobis ex partc committimur. ab illo, de quo fcriptum efl ; Præparatur voluntas à
-^ Qugd vidit i:fe venerabilis martyr Cyprianus, qui Deo ? Et do&rinae iftius certitudinem & am
rsa..;,„„ à Domino di&um effe tradit: Vigilate & orate plitudinem omnibus commendans qui Chri
ab a.gufi, ne veniatis in tentationem, Vt dumpr«cedit humilis ftiani & Catholici effe cupiunt univeifaliffima
& fabmiffa comfeßio , & datur ToTvM Deo, generalitatc fubjungit: DiscANT Erco EssE
quicquid fuppliciter cum timore Dei petitur ipfius CATHOLICI, QVI D Ε D Ι G NANTVR s I Q_V I D
PI ETaT E pr«fetur. Et mox perinde gcnera M ALI NoN FACIVNT, ET SI QVID BONI
liter ex Ecclefiæ totius oratione & Catholica f ac ivNT, NoN IN SEIPs1 s s ED IN DOMI
rìid. confequenter fidc concludit : Si ergo alia docu |No cloRIARI. *
^menta mom effent, haec Domimica oratio nobis ad cau Quæ quamvis aliis innumeris tcftimoniis ,
fam gratia quam defendimus, fola fufficeret: quia c comprobări potuiffent , haec tamen cuivis
NiHiL mebis rcliquit, in quo tanquam im no$tro glo Chriftiano , pioquc lc&ori arbitror , fuffi
riemur.Siquidem ut nom D 1 sc EDAMvs a DEo, cient, ut intelligát in Catholica doótrina to
non offendit D ANDvM mifi à Deo, cùm pofcendum tiufque Ecclefiae profeffione nihil cffè ccrtius
offendit à Deo. Qui enim non infertur in tentationem quam id quod tanta, fecuritate & firmitate,
nom difccdit à Deo. Et vim orationis ad vcræ & afieverandi conftantia, in omnibus advcr
1ùid. * gratiæ demonflrationem exponens: Qggdpote fus.hoftes gratiæ fcriptis Auguftinus docet,
rat, inquit, nobis etiam mom orantibus , fed oratio nullum propofitum bonum, nullum ftudium -

me no$irâ mos voluit admoneri, à quo accipiamus hac virtutis , nüllum opus bonum, nullum volun
bcrefcia. A quo enim nifi abillo accipimus , à quo tatis motum bonum in hominibus, fivc non
iuffumeß, utpctamus ? Frorfus tn hac re non ope credentibus five credentibus, five Paganis five
7ofas Chriftianis, five catcchumenis fivc baptiza
difputationes exfpeëtet Ecclefu , Jed attendat
quotidianas crationes fuas. Orat ut increduli cre` tis, five injuftis five juftis effe poffe,qucfi non
dant: Deus ergo conyertit ad fidem. Crat tit cre per fuam gratiam Deus mifèricorditér largia
dentes perfèvejîit ; ergo Deus donat perfeverantiam. tur. Nec per quamlibet gratiam, fed illam,
Quarfi Cypristii & Auguftini dQ&trinam fa quae quotidianis precibusà Chriftianis, bapti
lubcrrimäïí, de omnibùs omninò bonis ope zatis, juftifjue pofcitur & occulta fanéti Spi
ribus pro quibus Ecclefia piè & humilit$r & ritus infpiratione tribuitur. Quod tanto
utilitér prëces fundit, fimilitcr locum habere verborum pondere, fententiarumçjue claritate
confitcri dcbct, quifquis pro eis regandum ac denfitate, tanta fidei Catholicae tuendæ
Dcum antequam dederit , & gratias ei agen D follicitudine per univerfà fua monumëta fpar
das, poftquam dcderit, confitetur. Denique fit , ac docuit, ut qui nccdum hanc doétrinae
omnem a&ionem noftram bonam quantum finceritatem agnofèere pofïùnt aut volunt, fuo
zi5. .. ad $umquc minimam comple£titur id quod ad documento fatis oflcndant, quantum in mori
Ponifacium dicit : Si flúit m qtiifque tit pro alijs bus humanis valeat , cò qucmquam pro
?**f£. 9. habeat, Deus dat , at pro feip/è habcat, quis alius
-
greííum cffe,undc redire non libcat, quamvis
- {manC£C
 167, . . L I BER sEcvNDvs. . ,63
manere non liceat. Docet enim ut fingula A vel habituales gratias Pe!agiani ac Maff.-
præceptaimpleantur dicendum effe Da quod licnfcs abjecerifit, vc! ita deiiravcrint ut ne
iut.s ; docct ad vi&oriam tentationum obti garent habitus volúntatis' in opus voluntatis.
nendam non fùfficere liberum arbitrium, influere ; vel dcniquc quaf jufii, ¶
mifyifftria concedatur oranti: docet quidquid iube {àn&ificari (dc quorúrn orationitùs pro £.
tur, orandum effe utiiiiplcatur: docet, nihil im Scri fufis tum orátio Ijoninica, tum Aiiguftini
pturis fápáis iuberi, quod nom inreniatur à Dei bo & Cypriani producta teftimonia pœ : uni
witate dari vel pofi ad adiutoriumgratia demon verfâ procedunt), gratiam habitualem qua
' frandum: decet mullum prorfus five cogitando, five donati funt , tot prccibus & gcmitibus po£
volendo & tiiiando , five agendo nos facere bonum, cant. Commcnta fùnt ifta fiominum fuas
nifi iuffjiatione bone voluntatis ac opcris , quæ opiniones quoquo möåo defcndentium;
orando pctitur, concedatur : Docet nihil itt qui divinæ gratiæ finccritatcm potiùs hu
vare quod inonemtis, docemus, hortamar, incrcpa mani ingenii fubtilitate, quam Ecclcfiafticâ,
mus,nifi Deus orantes exaudiat : Docct, orán ut oportebat, traditionc difcere ac docerc
dum ut quando non agimus, accipiamus agere; voluêrunt. Eft enim'apertiffimum, gratiam
eo quodnihil habituri fumtis quod non at;ipiamus; iftam tum fiiavitatis, tum infpirationis quae
docet omnia qu« ad bonos mores pertincit effepof orando petitur, effe actualcm, quam Deus
tenda; totum effe dandum Deo, ut humiliter pe juftus tunc quando ¤ÉÉÉÉÉ
tiitilus ipfius pietate præftetur : docet & ipfùm implendum eft, juxtà profundiffimi fui cog
non difclcre à Deo, dandiim effe à Deo. Et pcr filii arcanum donat oíantibus aut ncgat, fi
hos difccndum effe cis qui Catholici cffe vo- B cut placet, cui nihil injufte placct. Nam ut
lunt, ut fi quid mali non faciunt, &f quidboni Auguftinus adverfus omnino fimilcm Pcla
faciunt, mm in feipfis fed m Domino glorientur. gianorum tergiver{ationcm , naturam, pcc
Hanc denique gratiam,quæ contra tentatio cati remiffionem, &c lcgis {cicntiam, tan
nes concupifcentiae , ificontinentiæ , infi quam Dei gratiam profercntium notat, ju
pientiæ, inobedientiæ, iracundiæ , omnia ftus orans Da quod jabes; Fiat voluntas tua;
íjue quæ vel vetantur, veljubcntur implen Ne nos inducas in tcntationem ; non utjTue id £p;f.s«.at
da, joftulatur, effe illam, quam Catholici orat, inquit, ut homo fit quod e$t matura ; neque Innocent.
confitentur & Pelagius fallaciter im iudicio id orat ut babeat liberum arbitrium ; quod iam arce- yide omnin•
Pala$ino confeffus eff finguli affibus neceffariam. pit, cùm crearetur ipfa natura : neque orat remißio- fatig te;
Quæ fi paulò diligentius a;tcndcrcnt rcccn ineipeccatorum aut habitualem gratiam, quia '""' "' **
tiòres aliqui, noiiita cxorbitarent â trami hoc fuperius dicitur, Dimitte nobis debita no$tra: £; £*£
te veritatis, ut fòlis philofòphiæ principiis neque órat ut accipiat mandatum , fi enim in tenta- fì , 37. a
in re tanta nixi, gratias habitualcs fingcrent tione defecerit hoc facit, quod eft cvntra mandatum. witalem,
ad opcra multa bona poffc fufficerc. Et orat ergù ut non pcccet, boc eft ne quidfatigt mali, '
egregiè fe munitos adverfus Pelagianam quod vetatur,vcl bonum faciat quod jube
hèrèfim putant , quod non fine influxu ha tur. Vt proinde re&iffimè firmiffiméque
bitus gratiæ tales opcrationes voluntati tri pro a&uali & nondum data gratia cum Au
buant. Quafi verò vel ullum indicium fit in guftino concludatur: Ipfa igitur oratio clariß
omnibus Auguftini vcl Pelagii fcriptis, c 7na eâ grati&teftificatio.
quod de habituumadjutoriisdifputatum fit,

C A P V T X V I I I.

Eandcm doétrinam Romani Pontifices tradunt , & Ecclefia

- tota profitetur. -

E c Auguftini duntaxat , fed & a fpirat a!iud quod iterum' iterum<jue in

Pontificum Romanorum & Con
ciliorum Ecclefiæ veritatem fuo
calculo comprobantium ,mcns ca
&em omninò cademqüe do&rinacft. Vnus
Pontificum erit inftar omnium , fànétus
Innocentius qui tempore confliétus iftius
cum inimicis gratiæ & vixit & {cripfit, &
Ecclefiaßicis Conciliis Carthagincnfi atque
Μilevitano refpondens fcripfit. Tota enim
epiftola utraque Synodalis adjutorium Dci
aëüale ad nößros fingulos a&us neceffa
fium efle tantâ inculcat acrimoniâ & evi
dentiâ, ut vel tardiffimos de fomno excitare,
glaufifque oculis lumen iftius veritatis in
ferre pöftc vidcatur. Nam in primis, quid
culcat, illam gratiam, adiutorium, remedium effe FpA.r„„,..
qttotidiamum , quod Pelagius & Celeftius op- 44 v..,i.
pugnabant? Nec illum confideramt cuius quotidie carth. :. .0
grätiam confèquuntur. Et, Quid tam iniquumpo- *f*4.;q.
tefl effe , tam barbarum, tam totius religionis igna- 9 I •
vìmi, tam Chriftianis mentibus inimicum , quam
huic te negare debere, quicquid in quotidiana gratia
confequeri ? Et, Cui putes debere quod vivi, quo
modo te nom ptttas illi debere quod taliter vivis ? Et,
Adiutorio quotidiano nos egere negare mom poffumus.
Et: Quettdtama præ$tat ille remedia. Et: Quis rogo
tantus illorum peccatorum error obcaecat , ut fi mul
lam gratiam fentiimt, quia necdigni fumt, nec me
rentur, nec de alijs confiderant, quid quotidiefinguis
gratia diyina largitur. Quid aliud fpirat quod
Plus
 $69 DE GRATIA CHRISTI SALVATORIS 17o
flus qiiam decies commcndat, non quamlibet A xilium.Et adhuc inftantius: cmnes fànâi nihil
sife gratiam iftam quotidianam , fed eam fe, fre hoe adiutorio, quod Pfalmorum preci
.£n*fíj ßï pariter & injufti quotidianis prcci bus quæritur agere£? ttffantur.Et ne quis do
| .'bus à divina mifericordia pofcimus ? Hoc aJ &rinam iftam, quæ ad finceram infirmitatis
.jutorium, fcu bcnè virimus (hoc eft jufti fumus) humanæ & gratiæ divinæ conféffionem , & ad
precamur, ut melius fan£tiufí, vivamus, feu prava gloriam 'crucifixi praedicandam maximè ne
] , fèntiemtes &c. Et iterum : Nefcientes quod nifi cefîària cft,propter inveteratas humanæ philo
magnis precibus gratia in nos implorata defcen fophiae fufjiciónes, aut obiter di&am quafi
dat &c. Et, Cùm enim hoc totum (gratiæ iftius furdis auribus praeteriret, iterum commendat : «
poftulatio) in noftr« profeßione com{£at , quotidia inftantiffimè : Qua gratiâ divina privatus, neceffe Epif ad Pa
„ fifj, precitas nihil aganus, nifi quemadmodum Dci eft diaboli laqueis irretitus occumbat. Et praemiffis tris Concil.
mifericordiam confèquantur, qucm ad mcdum ferre an&i Davidis precibus pro impetrando Dei Afile:*pud
poffumus i$ta ia£tantcs 3 Quid aliud fpirat, quòd adjutorio fubijcit: In ómnibu$ divinis pagi- *&**3,
iftam adjutorii quotidiani neceßitatcm ex in nis legi, voluntati liberae mom mfi adiutorium Dei
'ftãti{fimis& affiduis Davidis viri f*&iffimi & effe me:fcmdum ,eamj, NiHiL poffe cæle$tibus auxi
3Prophetæ maximi, & habituali gratia robu ljs deítitutam. Et rürfum: Qugtidiana prajfat ille
[ftiffimi precibus probat? Càm vir beatus etiam remedia ; quibus mififreti confifij, mitamur, nullate
„eleétus à Domino, hihil egeret, tamen ita Deum de mus viiicere humanos poteriimiis errores. Caufa qua
'precatur poftulans : Adiutor meus e$to, me derelin omnis exceptio de náturæ viribus, de liber
quat me. £t ; Nos molis liberim arbitritiin,ille B tate voluntátis, de habitu gratiae, de nonnul
ADeumpoífulat adiutorem. Et ; Adiutorem fibi Deum lis cxiguis a&ibus, radicitus exciditur ifta eft: *
& aßiduiim adiutorem inyocat, nec illi fùfficit aßi NEcEssE EsY ENIM vt Qyo avxILIANT E Epif.9r.al
duwm ,fed ne hliquando eum defpiciat, oraticmibtis vincuMvs, Eo it ER v M NoN avxiLIANTE concil. cat
promus exoptat, & per omne corpus pfalterij hoc & viNcAMvR. Quid apertius & fànétius & præ- th*&-_ `
r«dicat & clamât. £t, Si hoc illi tam magnum &ifius à fanâo Præfüle, ad omnes philofòphiæ
[eft ut aßiduè dicerct,ita neceffarium eft confeffus ut Ariftotelicae de habitibus & voluhtatis liber
doceret. Quid áliud fpirat, quòd ut explica tate, fübtilitates fùffocandas dici poffit igno
wet naturam adjutorii , quod tam affiduis ora ro: in illis praefèrtim circumftantiis, ubi Con
tionibus deprecamur, excmplum hominis pri ciliis rcfpondet Africanis, corumάue do£tri
mi profert, quem libertas ipfa decepit, quique nam comprobat , qua inter cæterâ Pelagiani.
liberum arbitriim pcrpeffuseft ; hoc eft, virés ejus erroris capita,etiam iftud amputaverant, quòd
expertus eft , dum fuis inconfultius utitur bonis. ad re&e vivéndum illam ipfaedicabat fiaturae ; -

r. 'Nempè, quia ut ConciliumArauficanum Au íwvs, poffibilitatem, qvAw nvSc

quando adjutorium DeiNoN accipi-
precibus im- £*
£ fequa;
APatret ,
'cap.ara-£ gufìifii verbisexponit : nullo modo potuit feipfam v.* «Concil. C4f
-

eanone 19. çreatore fuo nom ádiuvantefervare ; nec fiiis gratia ploramus. Nam quaihvis habeamus quandam É É
vei falutem cuíiodire quam accepit. Quis enim poßibilitatem in voluntatis arbitrio, illa ta- J? |.£.
ro üfque deliret , ut ' putet PQntificem aut hacn ncc ad benè vivendum fufficit, nec eft T**
Concilium definire volüiffe, quòd Adam fine illa , quæ tvnc AcciPiTvR cùm oratur.
gratia habituali, gratiam habitualem fervare Hanc ergò fàn&i prædecefforis fui radiantiffi
iion potuerit? Aüt ut hoc pgffit folâ libertate C mam veritatis Ę fententiam Celeftinus
contenderit 3 Somnia funt ifta hominum pro Pontifex tanti fecit, ut eam litteris ad Anti
fuis fufpicionibus quomodolibet depugnan ftitesGallos deftinatis, tanquam immobilem ***. •!
tium, qui do&rinam Auguftini non fatis per Catholicæ fidei regulam É Etnecui °*****
fpe&ari habent, in qua muitipliciter docetur; fortè verbum veritatisinore vnius tcftis flu
Adamum aâualis gratiae adjutorio, quamvis &uare videretur, addit & Zozymi Papæ tefti
alterius rationis quam pofteritatem ejus, ád monium , ac denique fuum, ut tribus irrefra
opera fingulaeguiffe. Qüid fpirat aliud,quòd gabilibus teftibus res tanta niteretur. Dicit
etiam illis quibus gratiahabitualis & priftina cnim ac teftatur ipfe Cclcftinus : Qupdita Deus rbig. g.*,
Adami libertas reftituta cft, adjutorium iflud in cordibus hominum, atque in ipfo libero operetur
#yi*. »s. quaerendum effè difèrtis verbisprofitetur ? Er arbitrio , ut famíta cogitatio,pium confilium, oh
4jú, inquit, Dei gratiam comamtur auferre; quam rifj, motus bone voluntatis ex Deo fit, quia per
neceffe eff etiam reftituta nobis ftatus priftini libertate illum aliquid poffumus, fine quo nihilpoffumus. Dc
gueramus. Qgid aliud dcnique fpirat, quòd quo verò tandem Dei adjutorio hoc intelli
finc ifto quotidiano adjutorio, quod fàfiài, git, an de peccati remifsione; an de gratia
hoc e{t, habitualiter jufli & grati Deo pre pcrpetuò & fufficicnterjuftis afsiflente, an de
cand9 poftulant, nihil omninò boni nos âge adjútorio habituali ? Ipfe dicat Zozymi Pon
re poffe, multiplici atteftatione confirmât ? tificisverbis univcrfam Ecclefiam inflruentis;
Hoc enim feu benè vivimus precamur, ut melius fan Ad hanc emtmmos profeßionem idem Doätor (Zozy
èfiuß, vivamus ,feuprava fentientes à bonis averti mus) m$tituit: qui cùm ad totius orbi, Epifcopos de
mir , wt4retati: redeamus viam, eius auxilio plus D divimæ gratiae opitulatione loqueretur, gggd ergo,
egemus. Et rurfum : Nifi magni pretiim, gratia 4it, tempus intervenit, quo eius nom egeamus aiixi
in nos inplerata defcendat, nequaquàm terrenâ lab.,
lis 3 IN oMNiBvs igitur acrifivs , caufif
€r muiidani aorporis vincere conamur errores. RA. que • cogitationibus , motibus adiutor & proteâor
go tantae neccffitatis cft: Cum pares mos adì
fcndum nam liberum, fed DciJwigii facere poßitáu gr4tidus efi: £t quid orandus, nifi ut `qucd à
juftis injuftifquépetitur, ac nöndum äää ad
W juto
 /

1- 1 L IB ER S r C v N D V S. ,-,
j tori$ largiatur. £eteri ex eß enini : ;:;:;.: A rif ; * * * * *. £t››;o tc:;;;; ';;ivi o£:ri*
f£; £;:r;ia ,4::£a f;2;. /;.. :. Ncmpc qiia p<'i ef; , ****** e;fcit* f. £?o g;atia; ::i fe;■;:;;
- 18;£w fuum quartur cumqu« jufta & £*, -

- - ... » ^'
' £. gr.· 3.;';;ii;at;ii:: :.i!,'in ;:!
jc.it.:.· ·, ·;de r,^^. f. 3... ..-;.. .. • •
- -

ni..: omninò in egcribus bôris, fac illo 1'ei €% * ?'?… 3. f, £

cc^£!;.d. ; :;iv r
adjutorio , quod fì:;iicitcr oratur , poteû: : : fy de adjútoris divinae gratiae do£i:a: ,, • -

ne, e £riò fupcrbum fit, fi quicquam fy* iiio i;i!:! enari;^ bonæ vo!;'r::tjs aut c;.:i, ab
fe po£ prxfumct. -
1£3 {,:a::a £$trahit,quam Ecclefiafticis prcci
çgsproptcr cum vcritatem iflam cajita btis tanta diiigentia commendaverat : iii; ergà
Ecc!efia;i;ci, regi:li ,& ex útyina fìmpii, agf;;itáte
1etn Cathólicæ fidei bsfim efie f.irct Cclcfti
nûs, non ccrtcntus ist;;frncdi Sedis Apoßo documeiiti, ita adit,y.£te p<;ninico;j;;;;;ati fumus,
ficae fànétionibus, eam cx t:nania:i univerfà £? $ bo;:o::m affeífit in siq; cjerum , & cry
lis Ecckfiae profcffi, ne confirrvat. Nara hcc fit * fíáti:iiii offint, i;j, virtutum, qtúlas ab i;;i;io ,
- -
./

- ipfo ctio nihi! « Institió bcni ; cp. ribus rcftris fúi ad f)c;m teiiiiituf, i)etim, profiteána; .::!? e:e::; ,
iáveriri pctctt, quod ncn à I)co fùpplicibus & ficti diibitrii: ab ipfis gra:, omnia bo;ini;
}
votis adipifccndum pof!:at , & ad* ptuni pcr ***t* p*4yef.iri, fcr gitei'. jit ;:t .:ijqtt3 bani & ;.!e
finceram gratiarum a&ic: ra : ad gr&ttritam inciji£;itis , & favere. Quibus fan&orum Pcr
cj:, libcra!itatem rt f rt, apcrtifìì,& protcfta tificum doctißcatis conformiter dcfinivit ,
tur, omnia omninò ab cjus mifèricordia pcr Ccnciiigfii Arauficatum d< fàn&orum & ju
a&guic adjutorium, qucd ncgat aut dcnat; ftorum fing!is cpcribus, quæ Scholaßicorúm
q;ibus, quando & quct:es vifùm fùgrit , ab, B qugruiJaiii fiibtilitas ab aâualis gratiæ adju
initio inchoaticnis ufq; ad fincm ccnf ; ma tcrio fcparavit : Adiiitàrit in Dei eiiam remati ac corr.ara-f.
ticnis per opcra fingula , quibus in j flitia in fimiiù ßngertjf imflviand;iii, tt ad finem benum canone 1o.
cipiinüs effe vel crefjnus, debere proficifci: - P*** ciire , vg iii logo pgffiiit opere perdurare. Per
celefjnas in Pr«ter, inquit, beati£i;;: & Apoßolicæ Scdis inri2 fpicuuin crim cft , opera figula fçquentia
*a*n *}Jf. l,;i;les fan£tiones, quibus fies pißimi Patres pjijer
*ap. i ©•
Praecc£cntibus attcxcndo, in lono opère per
m.2) itatis el.ticile :'£;c?z, & bonæ Poltimitat:s ExoR durari. Qiod fi à renatis & fànóti$ fùiêre
DIA , & 1 sc R £ M ENT A proâabilitam ftidieram, gcncratignis jam accepta bcncficio ac robore
& in e;s uf;ie in f»ciii pr:£terartiam ad Ch*i;ii aliquo ufque ficri pote{t, pcrfun&oriè hoc po- -

gratiam referre docueraiit ; gtjccrafiontm qtioq; fù tiùs quam vcrè prccibus po{cunt : P.rferê o- -
-
-

cerdotalit in sacramenta refpiciaii:tis, quæ ab Apofo riè potiùs quam verè gratias agunt : ut fit irri- * * *.

iis tradita to10 mùndo, atg, iii ohnt Catholica Eccle foria gratiarum Afho atquc p:titio. O bono, in- ti* '***•
fa iiijoiniiter celebrantiir,t t L 1 GEM cr Epis quit Atguftinus , nó yèrùortiiii t;or in tan- *'f*'**•
1) i L Ex sTAT v AT SVPPL 1 C AN D I. C{;;;; eij;?}} tam , vergi,
aliquidä tantoetiaiit
divitecogitationi
re££iter 4:mfideiiter
tefìis ejîpofcis,
Deus,a?
jì a.
far£tarum plebitm praef.es mandita fibimet legatio
M. fu/gunthrapiid diyi/.aih demiei.tiam , htimafiigc illo à g£pofìis ft 4*ipere credc, quòd pojj;. . Noi;
meris aguntcatfìm, & totafevtiiii Ecclefia congciiiif tui;:!a!ijs hoffgrare,& fiifir etim corde te exto':re,
rentepoffulant & precantur, £t infidclibus donettir fi cred:iis à teipfò tibi effe, qiiod ab illo te fingi; ora
dr*, tit idololatrae ab impietátis j:ia liberenttir ct rgri re. Quare idem Concilium Arguficanùm
btis, t.t Iudkis ablato cô dis yc!a:niiic lux yerit.ttis C hujufmodi cavillaticncs jugulans quibus vna
affareat, ttt h<rc:tci Catholicæ ídei percepticne rc pars boagrurn operum Dco, altera jam accc
fipifcant , ttt fcbijiiiaticij?ir::t:m rediviy« cha£i:ati, jtis in f$n&ifiçatione viribus tribuitur, Di- cen- 4rauf.
accipiant, iit lagjis pa/itcn::: rcmitdia confraftttr, vini eff, inquit, iiigiirris, ciiii (hoc e$t qusn- ****** 9.
ut deniq;Catetigiiiemis ad regererationis facramenta doci;;;;;;:) & reâè cogitamtts , & pr;ics iio;ircs à
. perdu:!is cæljiis fi:iferitoriii« aala refèratur. Hac fùi itare & imj:::}itiæ tenerig*. Quo;ics cnim bona -

autem not perjuiiiivrje meq; inaniter à Domino peti
* erum ipfàruiii iiijnfra: effc&is ; quandoquidei ex
ejfi errortim gc;erc piitr;ihos Gr;: &gt;atfir at;-
here, quos eiiifas dc pvieffare tef!e£* artim transferat
agi;s , Detts in hebis atqiie ;ab;fcum tit operemtir
cperatur. Qgibus vcrbis continuò canonem
i£lum fùpradiât;m de $ig;grio j:imper Safiifcr;i;i ctione ro:
grscibu§ ii;;!or;:iiiio fubtexit.
4. - . -

in r3nt;π Fili, charit.1t** ft« , & ex vafîs iræ fáciat

C A P V T X Í . X.
Eadem a&itiálisgrátiæ feu motionis neceffitas ad fingulos
& aétus, cflenditur ex diverfis a!ijs locis Auguftini.
T quamvis a&uaiis gratiæ adjuto- A {ixit::s fui£ videatur. Quod ut p!enius pcrci
ritim ad fingulos aú3 ncccííaritim piatú£ fciendum aiit mcmoria re<cknótá eft,
tanta cvidciitia ex quotidianis Eccle id quod aliis in locis aliquoties diximt;s, gra
fiae precibtis afîèrztúr , non de{ùnt ta tia* , hoc eft , charitatem habitualem çfè bo
ren & aiia ex Auguft:no argumenta quibtis hgi, yvlgmtatc:m , effe iilam f3;;;tatem per qeain
idipfum tarn pcrfpicuè d<^cnftrari pctcft, ut animi:s à cupiditate fanatur : eff: liicrt:;eiii
Auguftin\is. 3« diftinétione adjútojii , quod gua à conctpifcentia con{ènfiii dominante
aâîalis gratia & quod habitualis triluit , fol libcratur , cííe poteftatcm fcu v.rtutem , qua
dic:tur
 ---: 'DE GRATIA CHRISTI SALVATORIS
χ -4
iicitur juftè fàn&èque vivere poffè fi velit. A ita nec animus reôtè vivere. Hanc fìnitatis &
Vnde & virtus, tanquam animi fortitudo & adjutorii diftinétionem & a!ibi in eodem íi *
[;?
poteftasdicitur, de quia habituali poteftate fine bro indicat: Beati omties qui confidunt in eo, utique *'i4.cap.3.
.. : , præjudicio gratiæ a&ualis, innumcra fùnt At ut ipfe det falutem (id e(t fanitatem) ut ambulare
*** **• guftini tcfììmonia : ' Nec eorum virtus fuerat poßimus: cui dicitur & falutare tuum da nobis : ipfe
- revelanda , quâ virtutehoc eos facillime poffe, Deus in eadem via deducat: Deduc me Domine im via tua.
*m eorum cordibus moyerat. Et libro de natura Et infcrius : Neque de ipfa poßibilitate contegilo, cap.4s.
i r:&. £• na,. & grátia : Ipfe det falutem , ideft, animi fani càm à fùmata & adigta hominis voluntate, poßibili
&&****3*. tatem quae eft char;tas ut ambulare poßimus. Et ta* ipfa fimtil cum effectuin Samäto proveniat. Et fic
r ib. de £pir. libro de Spiritu & littera : Vt cui iubetur,ß mcm diftin&ta vides fanitatem & adjutorium , dum
& fitt. T dum potef, fciat qtiid;etat,fi autem continuò potiff, fanata dicitur, & a&ita voluntas hominis : &
* &obediemter facit &c. Et in Pfalmuim fecundum: fanitati poßibilitas , adjutorio effeäus pofiibili- ,
An Pfai. *. Et munc Reges intelligite. Et munc, id eft iam immo tatis affribitur, hoc eft, illi pofic veile & fa
vati, iam valentes regere qnicquid im vobis fervile at cere. Quæ quemadmodum de fànitate & ad
que £iiale eft, & iam valentes pugnare. Et cx jutorio fanitatis manifefta funt, ita de arbitrii
profeffo in libro de bono conjúgáli : quofdam libcratione & adjutorio liberati apertiffima.
* docet habentes virtutem continentiæ (quæ In bomo faciendo liler effe nullus potef ifi fuerit li- 1*. '* cor,
juxta principia ipfius fine charitate prorfus beratus ab eo qui dixit, Si vos Filius liberarerit tunc **"*** *.
a L.a.i,. hufla efi)* Pöfe,alios nonpoffe continere b Hunc, verè liberi eritis. Nec ita ut cùm quifque fuerit à
no cemi«gali inquit , habitum circa continentiam , quæ fit à peccati damnatione liberatus , iam non jmdigeat fui
§. 33. & 14. concubitu , nom habent illi quibus dicitur, fi fe liberatoris auxilio: fed ita potiís tt ab illo attdiens,
******** non contineít, mutant : hunc vir, habeiit quibus di fine me nihil pote$lisfacere , dicat ei & ipfe, Adiutor
citur: Qgi poteft capere cap;at. Per iftum habitum meus e$to, me derelinquas me.Hoc cft,orat ut nun
continentiæ poterant mo;, uti temporalibtts , fi opus quam in illo a&u ifto auxilio , quo ctiam libe
mom cffet. Et inferius : Fx hoc habitu & Paulus di ratus indiget, defèratur. Sic enim ejufdem
cebat: fcio, hoc eft, poffum, & abundare, & penu iftius precationis reddit fenfum in Iibro de
riam pati. Et paulô poft inducit hominô Chri gratia & libero arbitrio,ubi accrrimè pro gra- ,,,.„.„
ftianum continentiæ virtute præditum ita lo tia juftos adjuvante deccrtat : Si fe illa fubtra- . É,
C®. **: quentem : Meliorf m illis quiper animi incontinem xerit, inquit, cadit homo, mom ereéfus fed præcipi- cap.«.'
In Pf. io4. tiam iionpoffunt quod ego. Et in Pfalmis tribuit ta:tis libero arbitrio. Qtiapropter mec quando cæpe
- charitati grandes vires quarendi faciem Dei. Et in yit homo habere merita bona, debet fibi tribuere illa
epiftola ad Paulinum tradit poffe libcrum ar fed Deo, cui dicitur im Pfalmo: Adiutor meus effo ,
*fj* 396. bitrium forte ac firmum dici,quämvis fine Dei gra me derelinquas me : dicendo, me derelinquas me, offen
** ***lin. tia aâuai, idefficere atque impleremon poßit; fictit já dit quia fi derelictus fuerit N 1 H IL boni valet ipfe
mos oculos firmos dicimus ad videndam, quod tam-em per fe. Quod ejus exemplo probat qui in Pfal
ntillo modo faccre non poßint, fi defit lucis auxilium. mis dixerat, non movebor in æternum. Nam
Hâc igitur do&rinâ fuppofitâ tanquam in Au paululum gratiâ deferemte admomittis dicit : Domine
guftini fcriptis perfpicìà. - -- - -
im voluntate tua praflitiffi decori meo virtutem. Vn
Quintò, potcft ficceffitas aétualis adjutorii de fubjungit Auguftinus : Ideo neceffariumeß bo- r*f*p.
ad fingulosââus nccefíarii ex plurirnis gften mim tit gratiâ Dei mom folum iuftificetur impiis, id ,
gi locis, quibus illud expreffis vcrbis abha cft, ex impio fiat iufius, cùm redduntur ei boma pro
bituali iftâ fànitate, & liôertate , & Poteftate malis , fcd etiam cùm fuerit iam iu$iificatus ex fide
fèu virtute diftinguit. Cujufmggi eft illud ex ambulet cum illo gratia , & incumbat fùper ipfam me
libro denátura & gratia manifcftum de fani cadat, nempe non fcmel aut bis incumbat, fed
riò de nat. tate : Atala nofira mò ad hoc foliim fùpermus medi perfèveranter &confèquenter in omnibus a&i-
*$***** cu, famat,ut illa iam non fint , per infufionem fci bus bonis. Sic enim fermetipfum Auguflinus
licę chaîitatis cum peccata delcntur, fcdtit de explicat : Quando ergò dealbata , hoc eft, juftifi- Ibidcm.
'' ' c.tero r.fr ainltltre poßimus : quod quidem etiam cata e$t Ecclefia , muhil bomimerebatur : iam verò
[.iii not. hif Deo adiuvante poterihts. Sed quomo alba fuífa , benè ambulat : fèd ft fi per eum à quo
'do adjuvante : an pcr iftud collatae fanitatis dealbata e$t, perfeveranter incumbat. Propter quod
adjutorium quod in cælo erit perfe&iffimum ? & ipfe Iefus fuper quem incumbit dealbata, dixit
Atidi quomodo: Deus aim iufiijicat impium, & Difcipulis , fine me NIHIL poteßis facere. Sed ad
c*m ad perfcftum famitatem , hùc ej?, ad perfeëtam adjutorium hominis jam liberati, hoc cft,jam
3 tar ip$ittarij,ferdtixerit, non deferit,fi mom de fànétificati redcamus. Hoc inculcat etiaih ad
fcr.tir , ut piè fé per iafcj, vivaiur. Sicut enim fingulos a&us effe Ę ad Bo- ib. z. ad

ęlºs corporis etiam pleiifjiie farius,nifi candore nifacium fcribit : Libcrtim arbitrium c?ftivatum, £j?
£i* 'diutus non pvtefl ccriiere ; fic homo etiam per non nifi ad peccatum valet: ad inflitiam verò iji -

fę!jjieitffiffcjtts , jfi «tcrnâ luce iuffitiae (hoc divinitus L 1 B ER aTvM AD Iv rvM QyE NoN
cf Dco) divinitùs aditietur, recìè non poteft vive v ALET. Hoc cft,ad nullum omninò a&tum vá
*?. Sai'at ergò Deus, non fòlum ut deleat quod pecca D let. Vnde libro ad eundem Bonifacium fœcún
£u£ , fèd ut pr. f'et et..i.: iie pecceihtis. Ecce di do,fenfum fuum exaótius explicans rcfpondet
fîùm ab'iiipcrtita aniwi fanitate adjuto Pelagianis : Liberum arbitriüm ad benè pièque zit. z. c.%.
xium,ficut lucis ab oculo fano, fine quo ficut vivendum non valere , mifi ipfa voluntas homi*is
oculus ncquaquain Potcft ullo actu cernere, Dei gratia fuerit L 1 B E R a r a, & ad omine
- - -
- bømum
 IL I B E R
175 sEcvNDvs, 176 -

bonum a£ticnis, fèrmonis , cogitationis a d 1 v- A placuerit, ita loquitür : si ad ignem mánum tsir^
,,,. g. c. r A. Et libro de correptionc & gratia : Qua mittit , & malum ac mors ei placet , id voltmta*
& grat..... fola (gratia) homin: liberanttir à malo , & Jime hominis operatur : fi autem bohum ac vitam diligit,
qua multim prorfus five cogitando, five volendo & monfìlàm voluntas id agit , fed divim tus adjuva
amaiido , five agendo faciunt bonum. Quam tttr. Sufficit enim fíbi oculus ad non videndum, hoc
gratiam ftatim explicat effè infpirationem bonae e$t ad temebras; ad videmdttffi verò lumine fit , non
vo!untatis atque operis , quam orando pro Co fibi fufficit, mifi illi extrimfecus adiutorium clari lw
rinthiis pofcebat Apoftolus. minü praebeatur. Et inferius ipfe Pelagius
Porrò quia iftud jam liberatae voluntatisdamnationis timore confitetur , quod arbi
adjitorium voluntatem in aëtus bonos diri trio eligenti bona Deus effet adiutor, peccans verò
git, regit, atquc agit, hinc aliquando ab Au effet im culpa , ad hoc fibi fufficientepropriâ voluí
guftino vocatur adjutorium quo voluntas li tate. Cui ftatim fubjungit Augu(tinus : Ac •\

beratur ac regitur, ut illud fic evidentiífimè per hoc Deus regit, quibus adiutor e!, eligentibus
| ab habitualiter inhaerente ac libcrante quali bona. Et ideo benè regumt, quicquid regunt, quo
tate fecerneret. Niniis enim perfpicuum cft,
non effe juftitiam inhaerentem , quâ voluntas
miam ipfi regttntur à $ono. Nihil profeótò ma
nifeftius dici poffet ut a&ualis gratiæ neceffi
£ib. v. re- à Deo regitur : Defendens, inquit , gratiam tatem ad fingulos aétus bonos commcndaret.
tra&#. c. 4*. qtta natura liberatur ac regitur. Quod libro Nam & ipfà re&io voluntatis quâ à Deo re
de gratia & libero arbitrio aliis verbis dicit: gitur & agitur, aétualcm Dei motionem im
£i8. de grar. Bona volutates Deus per gratiam facit ex mali, B pulfumque fönat, ac talcm fonat, ut vix age
QIÄ*.,j. & à fe factas bomas in a:tas bomos & in æternam re voluntas aliquid intelligatur : & lumini extrin
...p. zo. dirigit vitam : Et illis, gratia, qua voluntas ex fegus oculis illabenti comparatur, & ita fine
mala mutatur in bonam , & cum bºna fuerit adiu illo nihil voluntas agere poffè, ut nec oculus
yatur. Hanc autem re&ricem in fingulis aéti fine lumine videre Éoffè decernitur. Et ideo
bus eum regere & adiuvare locis aliis pcr benè homines regeré, quicquid regunt eligen
fpicuè docet. Cùm enim Pelagius dixiffet do bonum, quoiiiam reguntur à böno.
•mnes propriâ voluntate regi, vehementer adver Aliquando fic adjutorium iftud à gratia
At5}. de gefi,
fùs eum Auguftinus infurgit: Procul dubio plus liberationis feu juftificationis diftinguitür, ut
A'elag. c. 3. ef agi quam regi. Qui enim regitur aliquid agit, vocetur gratia, qtta à no$tris malis meritis libera
& a Deo regittir ut rettè agat. Qui autem agitur, mur, & per quam boma merita comparamus. Vbi
agere aliquid ipfe vix intelligitur. Et tamen tam quidcm gratia tam qua liberamur, quam qua
tum pr«ftat voluntatibus noflris gratia Sa!vatoris, merita comparamus , utraque cft aétualis,
ut mom dhbitet Apoftolus dicere. Qu9tquvt Spiritu tanquam principium quo tum libertas feu
Dei aguntur, hi filij Deifumt. Nec aliquidimnobis gratia fornialis & habitualis liberationis, tum
libcra volumta* melius agere pote/?, quam ut illi fé merita conferuntur. Sed tamen ipfà gratia
agenda commendet, qui male agere nonpoteff: & liberationis formalis, multum à gratia meri
hoc cùm fecerit ab illo fe ut faceret adiutam hom tum conferente difcrepat. Illa quippe habi
dubitet, cui dicitur in Pfalmo : Deus meus mife tualis e(t charitas, ifta à&ualis infpirätio bonæ
ticordia eitis præveniet me. Et continuò often- c volitionis atque operis mcritorii : quæ tunc
dit cx Salomone eum non aufum fuiffè fe rc datur quando aliquod meritum datur. Iuxta
gendum fibi committcre, fed optavi, id cft , illud Auguftini 5reviffimum fed praecifum:
9ravi & datus eft mibi fenfus; & invocavi,& venit Qgbus
hoç eft, Scripturis commendatur
qtt£ mom fecundum meritavera Dei gratia,
datur, £pi£.
s E o ad io7.
Vitalum.
in me Spiritus fapientia. Hoc , inquit , Spirittt,
men viribus propriae voluntatis reguntür & aguntur, D a t M £ R I r A 1 P s a c v M D A T v R,
qui funt filj Dei. Et ut intelligas in fingulis quia prævenit hominis voluntatem bonam, mec eam in
a&tibus bonis hoc regimen, pér a&ualem & cuiufpiam invemit corde, fedftcit. Ex qua radice
extrinfecus illabentem gratiam, Deum arbi nafcitur, quod fuperius tot ejus documentis
trio voluntátis impendere, de propoßta ho afferuimus, fingula hominis merita cffe dona
mini eleâione mali ac boni, ui efigat quod Dei ;quia gratiâ dat merita ipfà cùm datur.

C A P V T X X.
/

Idem oftenditur ex illis Auguftini & Hieronymi locis, ubi ex pro

feffo de gratia ad fingùlos actus neceffaria difputatur cum
Pelagio: & cx ipfa profeffione.
X hac do&rina fibi undique confo- A iutorium adfingulos aífus dari fànxcrant, ut fupra
nante manifeftè conftare puto, & Au vidimus, quam quod vera & a&ualis Dei mo
guftinum, & Pontifices, & Concilia, tio & fuavitas cordis, quæ magno genitu
- & ipfàm totam Ecclefiam , non aliter A fan&is & juftis affiduè invocatur, à Spi
intellcxiffè fiucm fuam, qua gartiam Dei, & ad ritu fànéto infundi debeat , quâ faternâ in
\ H 2, fpiratione
 **7 DE GRATIA CHRisTi SALVATORIS *7$
fpiratione juxta Patres Africanos , fuorum A Itinera mea dirige&c.Nam quid ftultius,quam
*pfe tangat corda fidelium, ut boni aliquid agant : illud implorare quod habes in tua poteftate ?
atque ita in bonis quibufjue voluntatis huma Quapropter cum Auguftino poftea non
me fingulis mot bus, illius auxilium aétuale cre fufficerct ad veram gratiae confeffionem,
damùs. Quod quamvis in fuperioribus fàtis quod Pelagius poft iftud judicium adhuc re
egimus operæ pretium eft tamen figillatim,& * mif$ionem Peccatorum, hoc eft juftitiam ha
- Auguftini & Hieronymi, & ipfiüs denique bitualem , & legem atque doétrinam pro ve
Pclagii atteftationc firmare ex illis ipfis lo ra Chrifti Ecclefia obtruderet, non eum re
cis, ubi ifta propofitio fuis Progriis terminis futat, quia ifta non influunt in fingulos aétus
concepta traëtatur. Itaque cùm Pelagius bonos: iftud enim & falfum eft, & non fuffi
: r ;}. d. iii, in Syfiodo Palaeftina damnaflèt eos tanqüam cit : fed refutat quia hoc dicendo non confi
?elag. c. 14• hæreticos , qui dicerent gratiam Dei & adiu tetur , quòd adiuvemur aliquâ fubminiftratione z;. 4.,.,
virtutis; quam ftatim exponit im/pirationem di- tia chriji;
torium non ad fingulos aátus dari,fed in libero ar
bitrio effe, vel im lege atque doëtrina, Auguftinus
leëtionis, qua Deus nos adiuvat ut velimus atque cap. z.
, iftam hærefis damnationem explicans oftendit faciamus. Itemάue cùm oftendere vcllet cap.3.&$.
fusè,non aliam gratiä& adjutorium à Pelagio etiam Pelagium dicere poffe, quòd peccato
intelligi potuifle , quam quod per fingulos rum remißione lege atque doétrina , per aétus
aétus à Spiritu a&ualitcr hominem regente fmgulos adiuyemur , non ea fic interpretatur,
confertur. Dicit enim fatis evidenter apparere quòd remiffio peccati, adeptaάue fcientia in
'quod illam gratiam dixerit quae in Christi Ec ° fingulis concurrit a&ibus : fèd exponit per
clefia prædicatur. Et quænam iíta dcpraedicata aliquid a&tuale , quod tunc cùm finguli
gratia ? qua fubminiftratione famiii Spiritus du a&üs fiunt, fefe exfèrit: Poteft huicfenfui ifta
tur, ut ad no$tros aäus fingulos adiuvemur. £t yerba, inquit, coaptare, dictns ; ideo gratiam per ibid. •. •.
quænam adhuc ifta 3 Vnde & oramus femper fingulas horas, per fingula momenta, & per atus
adiutoritim oportunum, meinferamur in tentationem. fingulos meceffariam, ut femp r immemoria retinen
Dic adhuc clarius Auguftine : Quid ergo refiat tes & remimifcemtes , dimiffa nobis effe peccata,
nifi ut eam intelligat Pelagius gratiam, qùam nom peccemus ulterius : Et infra : Per fingulos
dicit Apostolus fulminiíirationeSpiritus fanêi dari ? aífus neceffariam nobis effe huiufmodi gratiam, id
de qua dicit Domiiius , Nolite cogitare quomodo eft ut in omni comverfationenoflra intueamur (a&u)
aut quid loquamini ; dabitur emim vobis in illa hora dominicæ converfationis exemplum. Et multò , ,
quid loquamini: mom enim vos eftis qui loquimini , pòft : Si enim quaras cur dixerit s E M P E R. cap. 3r.
fed Spiritus Patris qui loquitur im vobis. Dic àdjuvari liberum arbitrium : poterit refponde
adhuc cvidentius, ne homines pro fuis fufpi re quia diífum eft : Et in lege eius meditabitur die
cionibus decertantes , habitualem gratiain, ac moéte. Ex quibus vides Auguftinum,
quam omnes jufli habent , fomnient: Profeftè quæcumque tandem gratia obtrudatur, tan
Dei gratua vel adiutorium ad fingulos aítus datur, quam ad fingulos aétus neceffária , non effe
£xcepto libero arbitrio, vel lege Ätque doârinâ ; ac. contentum , ut femel data poftea quoquo
per hoc per fingulos aâus à Deo regimur, quando modo fimul in a&us cum voluntate influât ;
rede agimus: nec fruflra orantes dicimus : itinera _ fèd aliquod auâuale adjutorium poftulare;
mea dirige fecundum verbum tuum, ne dominetur C quod ipfe fubmiuiftrationem virtutis, hoc eft,
fmthi omnis imiquita;. Quis hic jam audeat , roboris & imfpirationem dile£tionis , ad fingu
gratias juftorüm habituales , pro Dei gratia los aétus à Spiritu fànóto fuppeditandam nün
jua juvámur obtrudere, nifi qüi fidem Ecçle cupat, & a&ualc effe & potentiffimum tan
fiae ädulteratam velit. Non énim gratia ha tåâc toties iteratâ manifeftatione declarat,
bitualis eft illa quæ in Chrifti Ecclefia tanquam ut quomodo habitualis gratiæ adjutorium,
aêtuum fingulorum adjutorium. Prediçatu* ; alicüi in mentem venirc poffit, nifi qui ni
fed ab auâoíbus quibufüam nimisA;iftotelé ' hil in antiquis legerit, prorfus ignorem. Di
diligentibus, fine ullo Atguftini vel Ponti cit enim quod Deus per hoc adjutorium a di- Lib. degra:
fici§, vel Cohcilij, vel Ecclefiæ atteftatione leâionem infpirat, ut id quod faciendum effe cog- tie chriífi
proláta eft. Nón eft illa quæ jam fan&ifi moverit, faciat : quod b domat atque adiuvat ut *°*? 3.
zatis & ju(tis fulmini$tratione, hoc eft,infpi agamus: quod c ineffabili cum fuavitate do£trinam ° c*p.8.
rationespiritus fanéti datur : non eft illa quae infundit : quod d intermâ atque occultâ mirabili s cap. 1«.
fàn&ificátis & juftis coram Iudicum tribu ac ineffabili poteftate operatur in cordibus hominum d cap. 14.
nali pofitis dabitur • & m illa hora dabitur: boma, volumtates : quod e velle & operari operatur e cap. 24.
non eít illa qua per fingulos a&us regimur: non in mobis: quod fimffiratiomem flagrantißimæ & lu- fcap 34.
eft illa denique quam Ê & jufli tan minofißime charitatis impertit. Et quod fine tali
quam adiutoriutn oportunum femper, implorant, adjutorio g nihil omninò boni quod adpietatem g cap. vs.
nc inferantur in tentationem : non eft illa pertinet fieripoffe , memini qui veraciter gratiam
quam pctunt , ut itinera fua dirigantur, ne fibi confiteri cupit, dubitandum eft. Nonnc ridiculú
dominetur omnis iniquitas, id eft, concupif- D eft tam perfpicuas gratig cfficacifiime cófeffio
centia , Prout hoc folet exponere Augufti nes, ad habitus taodo mortuo, ut ipfi tradít,
nus. . Quod fi illam fibi iani datam peterent, fefe habentes , & voluntatis nutui aá amtffim
& cujus ufus juxta Scholafticos in fua pote fubditos detorquere, ut quoquo modQArifto
ftate cft , profe&ò frustra orantes dicérent: tclica fpeculatio de habitibüs adverfùs Apo
- - [lolum,
 179 LI BER SEGVNDVS. ,§4
| ßolum , Patres , & Concilia prgvaleat? Nam à lio fùo adcft ut ita agatis quemadmodum
quod ipfi ex habitu virtutis öpüs citra a&ualis oportet. Non cnim Hieronym.s iii cor
gratiæ motum fieri pofie ftatüunt non ex Scri gcncralem ad fi i naturalia pro sat
curfum -

Pturis , non ex Patribus, non ex Conciliis, fcd 9pera, fed gratgitura ad illa tate,ua iî operâ -

èx fola Philofophia,Scripturis,Patribus,& Có bona. Nam iftam " ob caufìri, $tis.n Au- ,

ciliis rcclamáubus proficifcitur,quæ non aliud guftinus non folum ad ifta , fèd ad quælibct
agnofcunt adjutorium , quam quod juftiffimi opcra cxtcrna , gratiam poflulat, ut poßnt
* & quibu!cumquc habitibus ornati, fùpplicibus 9pcra eííe bona. Quid & iítis vcrbis cjus
votis affiduè poftulant ; ut videlicet bonum, ftatim fubjun&is opponi potcft : Iniuram tibi !
quod novcrunt faciant , & ne quid faciant fieri puta , & djlrui árbitrü libertatem,f ad Detini
mali , néve in tentationem inducantur. §? femper uu:iorem rccurras , fi cx illius pciidc* volan
ciunt enim iftud divinæ gratiæ adjutorium, tate , & dicas : C£ui mei s E M P E R ad Do
non ad fùpplcndos habitus dari , fcd five præ tminum : quomiam ipfe eveilet de la jueo pedes meos.
féntibus five abfentibus habitibus perindé cffq Vnde & aiides lingiâ proferre temerariâ, Vnum
ncccfíárium. Datur cnim ut adverfus aétua quemqiie arbitrio fuo regi. Q iis enim ita fit r ^

Hcs concupifccntiae motus , quæ per ha fatuus , ut per agjutorium habitus , quo$
bitus non compefcitur , animus caelefli fua ficut & confuetudincs admittgbant liöcn
vitate roboretur, ne voluntas tentationi ce ter , tradebantóue Pelagiani, libertatcin de
ad Galat. dat atquc confcntiat : Caro enim concupifcit ftrui fomnict % Scd hoç eft quod vchcmcntcr ^ ,
adverfus Spirituiii , & spiritus adverfus carnem, B abhorrebant , quod conccßá fcmel homini
ut mvm quæcumque volumus illa faciamus. Vnde liberâ volcadi quidlibet agendióue potcfta
& Apoftolus in illa luéta cum gemaitu mife te, hoc ipfum exequi non poflct , nifi pcr fin- -

-A'o/n. 7. rabili exclamabat : Infelix ego Lomo quis me gulos actus & moiìenta divino auxiliojuva- . -

liberabit de corpore mortis huius ? Gratia Dei per rctur. Sic cnim & Hicronymus & Pclagius .'
Iejum Chriftum Dominum mo$trum. & Auguftinus difertis vcrbis frequenter cxpo
Hanc gratiam fi quis adhuc dubitet, utrum nunt. Nam in eadem epiftola fanótus Hie- -

ad fingulos a&tus noftros , cx Ecclefiæ Catho ronymus : Ipfùm liberum ut diximus arbitrium , „.„ „;
licæ fcnfu dctur, audiat ille fàn&um Hiero Dei mitiiur auxilio, illiuJque pcr Jingula ope tndi- « t.,.,,.,,;.
nymum cum Pelagio difputantem , ut vi get: quod vos mom vultis : fed td ytliis, ut q:i fe- -

$eat ab eo omnes penitus tcrgivcrfàtionis an mel habet liberum arbitrium Deo adiutore mon egeat.
fas amputari. Quid enim cum aliquo co Et libro Primo dialogorum fic Hieronyn)us
lore contradici potcft, quo minùs Dei auxi cx hærctico quærit : Sed qu&ro hoc ipfum , quod £ib. I dia
lium ad fingulos aétus novum ab illo Sanéto Dei afferis grafiae, utrum ad conditionis refrag öe-'3:**!*
afícratur , quando ad Ctefiphontcm dicit : ueficiim ; in in fihguls rebus putes effe,'quage-***"**
r/ier.n. in %! libcrtaté arbitrijuos libenter ampleâimur, tim.us , ut filicet illius im omnibus utamur auxilio; -

ÂX c., ita dumtaxat ut agamus femper gratia, largitori, am Jemel ab eo liberi arbitrij conditi, nojlrâ volun- ` .

/?/wt. fìiamu/j, mus nihil effe,nifi quoddonavit, in noiu ipfe tate vel viribus agam.us quod volumus ? No
fervarerit, dicente Aposlole : Non eft volemtis me vi enim plerofque ve$irum , ita ad Dei cumëta re
que currentis fed mifercntis Dei. • yelle & currere ferre gratiam, ut mom in partibus , fed in geiiere,
meum eft : fed ipfùm fine Dei femper auxilio nom 9 hoc eft nequa juam in fingulù rebus , fed in condi
erit meum. Dicit enim idem Apoflolus: Deus eíí tione arbitrij intclligamt pote$tatem. Et paulò
qui cperatur um mobis & velle & perficere. Et sa!-
pòft ita inducitur Pelagius loquens : Si imfii- 1

vator in Evangelio: Pater meus ufque modo opera gulis rebus quas gerimus, Dei vtemdum eff adiuto
tur , & ego operor: femper lurgitor , femperque rio , ergo & calamum tcmperare ad fçribendum, & -

domatc re$i. Non mihi fufficit quod femel domayit, temperatum pumice terere, manumque aptare itie
* mififeinfer donaverit. Peto ut accipiam , & cum ris, tacere, loqui, federe , fare, fiere, ride*& , &
• accepero rwrfùs peto. Ayarus fum ad accipienda ve c«tera huiufmodi mifi Deus iuverit, non pvigiiiias.
nefcia Dei ; nec ille deficit in dando , nec ego falvor im Quod iteiìì, ut antc diximus, intelligitur dc -

accipiendo Qggmto plus bibero, tanto plus fiiio. Quid iftis tanquam opcribus bonis. Nam ftatim
cum aliquo colore & illis cjus vcrbis contra inferius additur?Si enim abfque Deo , & mifipcr
1bidμ•, dici poteft % Fraudulenter pr«tendis ut Dei gra fmgula ille me iuyerit , mihil poffam ageie, nec pro •
tiam ad conditionem hominis referas , & mon im ùonis me iuftè operilus cvrvmaiit, me, affigct pro
fingulis operiius Dei requiras ; ne fçilicet liberum malis ; fed im utroquefuum vel recipiet, vel dainma
arbitritim videaris amittere , & cam Dei contem bit auxilium. Ncmpe quia fi dedcrit, facio,
ma adminiculum , hominum quæras auxilia. Quid fi non dcdcrit, praetermitto. Et rurfum in
Jbidum». item illis ? Audite quaefo , audite facrilegum. si, fcrius: Si im omnibus illecooperatur , non :t 1'et;im,
inquit , volvero curvare digitum , movere manum, fed eius qui adiuvat , imù qui in me coopcrattiy , pr«- ,
federe, fure, ambulare, dijcuircre. ffuta iacere, fertim cùm aifjue eo facere nihil poßim. Et paucis
4uobus digitis mariam Pargamenta decutere , rele interjcétis itcrum : Mihi autem nullus 4f 17v po
vare alytim, vrinam digerere , s E M P E R mi- P terit, difputando, liberi arbitrü poteíia:em , iie fi
hi auxilium Dei necefaritim erit ? Audi ingratè in operibus meù Deus adiutor extiterit, mom mihi de
^ imo facrilege Apoífolym prædicantem : fiye hiandica beatur merces , fèd ei qui im miie operatus e:!. Simili
1is,five bibitis, five aliud qaid agitis , omnia in mo modo ratiocinatur Cclcftius apud Augufti
*** Dviiiiiii agi;e , tanquam vidclicct qui auxi nu/n : Cùm cnim ncgaffct gratiam De iujiigu
\ H 3 Vws
 /
- - • /

,3, D E G RATIA CHRISTI SALVATORI S 18,

A
- 1., „aus dari , fic argumcntando fubjungit; lis a&ibus novum datur: quod nos petimus ut
Ê,.;ca & ipfa gratiäm mea voluntatepojita eff, accipiamus , & cttm acceperimus rurfus petim:us:
r;}, {e geßä fiye dignu* fierem five indignus. Si enim per gratiam
- '«» - - v
propter quod impctrandum ad Deum feu per
**&**'* omnijaiiihus, quando vin;inur à peccato, non Auéìorem rectirrimus , & ex illius voluntate pemde
„o, vicinar, fèd Dei gratia , ju« voluit mos adiu mus ? Propter quod oculi noílri femper ad Domi
vare omnimodo , & mom potuit. Et iterum ait : Si mum ; quod per fingula à sancti,flagitatur, per
gratia Dei eft , quando vincimus peccata , ergo ipfe quod in finguli operibus fuis uti Deo adiutorè &
eft in cºlpa, quando à peccato vincimur , quia omni proteétore defiderant : dcnique propter quod
hò cuficáre nos attt non potuit aut moluit. Et ali impetrandum omnei Sanctorum voces nihil funt,
quot captibus interpofitis, fic Celeftius cá m fi ad Deum im cumitus operibus deprecatio ? Quid
dem de re argumentátur : Non effe liberum ar ftùltius quam ita delirare , ut propter ad
£:£*££* bitriumfi Dei indigeat auxilio : quoniam in propriâ jutoriú hábitus libertas «rbitrij deßruatur?Nonne
Pelag. c. 18. poluntate habet umufquifque attt fucere aliquid aut Philofophi omnes ,imò omncs homincs, qui
non facere. Et iterum : Victoriam no$tram nom ex bus cft mens duntaxat fìna in corpore fino,
Idei effe adiutoris, fedex libero arbitrio. Qugd inferre intelligút habitus non minùs virtutum quam
di£tus e$t his verbis : Noflra eft viétoria, quomiam vitiorüm effe pleniflimè fubjeétos libertati, ut
propria voluntate arma fufcepimus : ficut è contrario ijs utantur & non utantur quando volunt ?
mo$trum eft , quamdo vincimur, quoniam armaripro Quid furicfius aliquis phrenefi correptus fom
priâ voluntate contempfimus. Adverfus iftas & niaverit, quam fi Deus per habitum aliquem
ifliufmodi ratiocinationes Pclagianas , ita B nos adjuverit, non nos fed Dei auxilium pro ope
*, concludit fànétus Hieronymus in eo quem fu ribus coromandum aut dammamdum fit : non mobi;
z£. 1. g;. pra citavimus loco : Ergo ut dixi , mom debeo à fed Deo merces debeatur: non nos vinci fedgratiam
1°g. Ideoper fingula auxilium deprecari, quod femel meo Dei : Deum im culpa effe quando vimcimiur. Nonne
1bid. datum e$ iudicio. Et non multò pòft : Scilicet manifeftum cft, homines habitu vitiofo præ
mumc mihi Scripturarum teftimomia replicanda fumt, ditos peccare cùm volunt, non peccare fi no
quomodo per fingula, Dei à Sanétis flagitctur auxi lunt?Nonne juftus habitu virtutis inftru&us,
lium, & im fingulis operibus fuis illo adiutore & pro dormit ut libet,vigilat ut libet , ceffat & ope
teiiore uti defiderent. Lege totum Pfalterium, omnes ratur ut libet 3 Imò, nonne ipfimet Pelagiáni
Sanétorum voces , nihil erit mifi ad Deum in cun&is profitentur noftram effe viétóriam, quiä pro
operibus deprecatio. Non arbitror effe operofiore pria voluntate arma fufcipimus ; ficut moíirum cff.
differtatione, fed folum lectione atque atten quando vincimur, quoniam armari propriâ volún
tione opus ad intelligendum, quid in hujuf tate contempfimus3 Nimirum ut rudiffimus
modi verbis & Hieronymus, Auguftinus at quifque intelligeret, non eos etiam arma di
que Pelagiani velint, vel quomodo in fingulis Yinitus ad Pugnandum fuppeditanda refpuere,
operibus Dei gratiam adjutricem negent aut dummodo illórum, ficut ármorum, ufùs &
poftulent. Etenim per fe res ipfà clamiât, non non ufus in eorum Poteftate & propriâ volun
agi de aliquo Dei per habitus femel datos ma tate remaneret. Adjutorium igitur iftud
nentefque adjutorio, fcd deillo quod per fin aétuale refpuebant, quod Sanétus Auguftinus
gulos aétus novum à San&is pófcitur , no C & Ecclefia praedicat : per quod videliçèt Deus
vumque datur à Deo. non exfpeétat ut homo vélut habitu utendo
Qüid enim eft manifeflius, quam non femel velit, fed in ipfà humana voluntate operatur
datum fed novum & a&uale éffè adjutorium? at velit & 9peretur ; quod in finguli$ operi
cujus Deus femper largitor effe debeat fempe*% bus à Sanétis pofcitur ; quod fi defuerit, ncc
domator? Ad quod momfufficit quodfemel donayit, yelle bonum poteft aut fácere : denique quod
mififemper dona;erit? Rationé cujus Chriftus Peus velut gratuitum donum fuumi, dónat
dicebat, Pater meus ufque modo operatu* • & ego aut neget quibus vult & quando vult. Hoc
operor ? Ratione cujus Deus non deficit tn, dando, enim ex multis capitibus , ut alibi declaravi
iiec nos fatiam,… accipiendo? Qiiid£viden; mus , videbatur habere magnas cum libcrtate
tius, quam non effe femel datum habitus vel repugnantias.
aliud qùodvis adjutorium , ßd quodinfingu

CAP V T
 Qu83 IL I B E R SECVNDVS. - Ä84

C A P V TF X X I. ; m " v.
•; * -

Concluditur argumentum capitis decimi quinti inchoatum, atque

oftenditur non effe gratiam habitualem, vel aliam quam
- cumque in operandi modo ei fimilem, illam
Chrifti gratiam quæ infpirat ac donat .' -: :

velle, agere, opus, meritum &c, … .' • •

• ' • ■ • • ' -. ,. * .• . :

H AE c itaque quæ à capite deci-^ benèagamus, que non fumt im homine mifi quamdò
itio quinto tra&atûs hujus in hunc
locumì ufque dcduximus , perfpi
benè vult & benè agit , fi ut dixi comfemferit etiam
voluntatem & atiionem,hoc eft, non folura pofîè
cuum 1.&tori relinquunt, falfam velle, & agere , fed ipfum a&ualiter vélle &
failacerrique imaginationem effe quorundam agere, divimitus adiuvari, & fic adiuvari, ut fiwè
recentiorúm, dúm putant jufütianì , hoc cft, illo adiutorio nihil benè velimus & agamus. Ecce
opus jußitiæ fèu micritum efle gratiæ donum, gratiam illam a&ualem defcripíám, qua do
fi gratia quoquo modo in meritorium opus natur à Deo, non folum volendi agendiάue
1pfluat & opu$ fuperaaturale conftituat. Nam facultas, fed ipfum velle & agere, feü , ut ipfe
'fi non e(t illa gratia & motio fànóti Spiritus latinius loqui folet , ipfâ voluntas & a&io ;&
aétualis, quæ à juftis & injuftis, precibus pof fic donatur, ut fine tali adjutorio nihil benè
citur , & tot jam teftimoniis à nobis declarata velimus & agamus, hoc e(t,ut hoc adjutoriurh
eft, quantumcumque ad opus bonum excita fit fiagulis omninò operibus neceffàrium, illtid
re , vel ad hoc influcre & cooperari dicatur, videlicet quod in fingulis operibus, ut fufifii
juftitia feu meritum non erit gratiæ, fed arbi mè probatum eft , precibus invocatur. Iam
trii, non juftitia Dei, fed fua feu noftra, quam igitür audi quid de cæteris quibufcumque , fi
homines velint confìituere, ut juftitiæ Dei non ve habitualibus, five potentialibus adjutoriis,
fint fubjc&i. Quod apertißimè declarat Au five aétualibus voluntati aßiftentibus, quibus
guflinus in libro de gratia Chrifti circa finem. non donatur ut velit atque agat, juxta do
Cum enim gratiam iftam a&ualem qua do- B &trinam iftam fentiendum fit : Siergô, inquit,
nantur opera & mcrita tanquam fingulis ope confenferit, eam (jam ante diétam) effe gratiam
ribus neceffàriam pra dicaffet , eamque multi DEI per Iefum Chriítum Dominum no$trum IN
pliciter talem defcripfiffet , qualcm diximus, Q v A Nos svA, NON NòsTRA IvsTITIA Iv
a / ib. de ut quod per eam Deus a domet atque adiuvet ut stos FAciT , vt EA siT vERA NosTRA
e
grat. Chri
agamus; ac b fapientia mom folum revelatur fed & IvsTITIA, QyA NOBIs ab illo EsT, mihil
fi cap. 8. amatur, nec fuadetur folum omne quod bomum eff, de adiutorio gratiae Dei, quantum ârbitror,inter mbs
b cap. 1o.
verum & perfuadetur : quod cum ineffabili fuavi controverfi« remajiebit.AudisPelagio confitendú
tate credatur infundi : quod quemcumque il!a , effe, quod illa jam tot modis defcripta gratiâ,
Cap. I4• docet, non tantùm çognofcendo videat, verum fit illa gratia Dei quae per fefumChriftüm ho
etiam volendo appetat, agendoj, perficiat ; quod minibus data eft, fit illa , in qua nos fua nön
Cap. 24. per eam Deus internâ atque occultâ , mirabili noflra juftitia juftos facit, hoc eft, qua opera ,
atque ineffabili pote$tate operetur in cordibus homi jufta donantur homini à Deo, non ea homo
num, mom folum veras revelationes ,fed etiam bonas fibi ipfi fuae libertatis ope facit. Nam Apo
&ap. *$. voluntates , hoc cft volitiones; nec folum poffè ftolicâ phrafi juftitiam pro opcre jufto , hiê &
donet atqtie aduyet , fed etiam velle & operari ope fèxcentis locis Auguftinus capit : ' Omnis
retur in nobis; idque ut uberius explicat , intus igitur alia quæ fingitur gratia, five juftitia
ageuduim miente, im voluntate ; dum, ut explicat, habitualis, five alia quælibet potentialis, nön
**}, 44. mifericordiâ Dominus latenter fubvenit, cor eft illa gratia qua Deus donat homini jufti
tangit, memoriam revocat, interiore gratia fua vi tiam, hoc cft, opusjuftitiae, fed fiye adfit, five
fitat hominem, interioris hominis ufque ad exte defit , five influat, five non influat , juftitia
1'iores lacrymas movet & producit effeäum. Ecce, in C quae inde fequitur , non eft Dei fèd fuá , non
quit, quemadmodum Deus adiuvando ade$t volunta divinitus data fed humanitus prolata , eft mé
tibus & actionibus mofrü. Ecce quemadmodum & ritum non gratiæ fed liberi arbitrii, non divi
velle & operari operatur in mobu. Cùm , inquam, num fèd humanum. Nempe quia cùm omnis
elogiis declaraffet naturam gratiae Chrifti fin juftus gratiam habitualem habeat , fi illa eft
gulis 9peribus neceffariam, ie quis gratias ha gratia in qua Deus in fingulis operibus donât
bituales, vel nefcio quas a&uales non volun juftitiam fuam , hoc eft , opus juftitiæ , profe
tatem agendi homini dantes, fèd exfpe&antes &to nihil opus cft • ut juftus tot lacrymis &
fomniaret, tandem in compendiumj difputa gemitibus divinum imploret auxilium , nihil
cap. 47.
tionem totam contrahens , fic adjungit: Si opus ut ei Deus infundat volendi jÉ -

ergo comfenferit nobis non folum poßibilitatem in ho füavitatem, nihil opus ut infpiret voluntatem
mine etiamfi nec velit, nec agat bene, fed ipfam quo & a&ionem, habet homo poffe per gratiam
qu« voluntatem & actionem, id est ut bene yelimus & habitualem,habet velle per libcrum arbitrium,
H 4 quid
 185 DE GRATIA CHRISTI SALVATORIS 18
quid altcrius implorat adjutorium ? Stultum A adjutoriumDei, q;;od languentem ex vuin re
concupifccntiæ voluntatem facit ex non v9
cft enim, ut illúd implorct quod habct in fua
lente & opcrante, velle & operari, fed p tiùs
tcftate. Quod fi vero omnis doótrina fen
üfjue Chriftianus hoc impium effè nondu è contrario voluntas tanquam robufta & fàna
bitât, non eft gratia habitualis illa gratia , in talem gratiam habitualem facit influere, quia
qua Deus donat nobis velle & operari fùåéjue iiiam tanquam habitum fuum , vel fibi alii
juftitiâ nos juftos facit, Quicquid igitur ex flenten) potentialem gratiam, modo mortuo
tali gratia(quantumcumque influerc & fupcr fefe habcntem, fecum ad opus rapit , quem
natürale cfficcreftatuatur) opcris jufli fcqui admodum hoc in cæteris naturalibus ha
tur, juftitia noftra cft, non Dci, quatn qui bitibus & adjutoriis patet : ubi luce meridia
voluit conftitucrc, juftitiæ Dei non funt fub nâ manifcftius eft, non effè habitum qui facit
jccti, meritú eft non gratiæDei, fed voluntatis facere, fèd ipfiffirnum libcrae vcluntatis arbi
hominis, non divifii auxilii fed arbitrii hu trium, quafitumvis fine influxu habitùs fi
mani. Quam ob caufàm quaefo & quoßodo, multancò nec velit ncc operetur. Quod fi
cüm in ipfum meritum tális gratiâ influere, gratia habitualis non eft illa gratia quæ facit
& cum hümana voluntate coopcrari dicatur? veile vel facere, quæque donat voluntatem &
Qui iftud quærunt aut dicunt , non intelli aétioncm (nam álioquin juftus femper vellec
gunt hujufiiodi fimultaneos cum humana vo & faceret) confequenter valdè perfpicuum cft,
Iuntate influxus atq; coopcrationes gratiarum opus quod inde fequi po{fe fingitur, non eííe
habitualium , addo & aétualium quarum B jjftitiàm Dei , hoc eft, quam homini donat
cumque, nihil omninò ad agnofcendâ Chrifti Dcus, fed juftitiam noflram, feu humane vo
medicinalem gratiam facere. Tales cnim luntatis: quia liberum arbitrium ficut volun
tam habitualcs gratias quam a&uales cum vo: tatcm , ita & aétionem fibimetipfi donat,
luntate ad opus bonum concurrentes etiam (quamvis non fine gratia concurrente;) eo
Angeli fan&ti & Adamus habucrunt, quibus dém planè modo quo fibi donat velle & gpe
tamcn Chrifti mcdicinaiis gratia nullo modo rari, & opus eft füum, quando alio habitu
crat necefiària, . Ex quo fiebat ut talis gratia concurrente vult & opcratur.
mcc juflitiam, hoc cft,opus juftum, nec me Quæ fi in habituali gratia vera & clara &
ritum , nec pcrfeverantiain Adamo aut Angc certa funt, ficut juxta fanéti Auguftini & Scri
lis donaverit, fed velle & nolie, agcre & iion pturarum principia dubitari nullo pa£to Po
agere , pcrfcverarc & non pcrfeverare, in co teft , facilé intelligitur, eandem omninò in
fiiin libero relinqucretur arbitrio, per quod alia quacumque actuali gratia cffe rationem;
liberum arbitrium qucmadmodum Adámus fi eodem modo, quemadmodum de habitgali
noluit, non opcratu$ cft, non ftetit, non per declaratum eft , velle & nolle in libcro relin
feveravit ; ita Angeli boni,quanivis non finc quit voluntatis arbitrio , ut non illud à gra
Æratia , volucrunt, cgcrunt, flctcrunt , Pcr tia operante accipiat, fed fibimctipfi , gratiâ
feverarunt. Quorum quicquam fihomo Pcc licet concurrente largiatur. Tunc enim
£atis lapfus jam ctiam poteß, ncc gratia Chri quamvis volcadi & operandi potcftas Pcrfpi
fli medicinalis donct ut pofìt;* velit , libcrè duè fit à largiente Deo, ipfà taruen voluntas
dico, grati, Chriflus moriuus ej. Hoc cft cnim c & a&io fign datur à Deo, íéd illam homo
`quod Pelagianî jam juftificatis hominibu*, pro fua libertatc fibimetipfi , quamvis non
iiiaximèquè Semi-Pclágiani longè mj;i9$%£*- fine gratia , parit ac donat: Quemadmodum
buerunt,íeíTamen Rötes gratiæ ei$ defi in concurfu gcncrali, cui illa actualis gratia M.C
runt, ut latius infuperioribus dcclaja%£'"*; quantum ad operandi modum eft fimillima ,
Quapropter quöd jufto gratia habitualis fùanifcftè conftat. Non enim eit concurfus
noííííííít ópereíur juititiam Pci , hu fcd gencralis, five fit naturalis five fùpernatura
quod opus inde fiucns juftitiam hgnjinis •
lis, qui facit velle vel facere, vel qui donat
fìanumijue ineritum cfie finat, aliaque gratia voluntatem & aétionem, fèd eft ipfum liberæ
precibusjuftorum omniur; implorata peccffa voluntatis arbitrium, quamvis fine concurft;
;iafit ut operentur ac vclint, non ilia ratio non poflit velle vel facere. Qua in re , quòd
eft, quod habitualis gratia non fatis in opus tam `enormiter quidam recentiores halluci I.
influat,vcl non fatis opus in ordincm fuper nantur, non aliafatio cft, quam quòd difcri
naturalem cvchat , & hujufmodi quæ à re men illud præclariffimum quod Auguftinus.
ccntioribus cxcogitata funt ; falfa funt ifta & inter'adjutorium fime quo mom, & adiutorium quo,
Patcrga pcnitus præfénti inftituto. Scd illa & confequenter inter adiutorium Adami & Chri
, fola ratio cft , quia talis gratia, & alia quæ fli , inter adjutorium famæ & infirmae voluntatis,
cumquc illi fimilis , five a&ualis, five poten inter adjutorium poßibilitatis & voluntatis atquc
tialis Profcratur, five fimul influat fivc non aítiouis tam diligcntcr tradidit , non intelli
influat, non donat homini juftitiam feu opus gunt, aut fortè quòd illud tanquam fibi capi:
juftum dc quo quaeftio cú, hoc cft,noncft illud D íáliter contrarium nolunt intclligere.

/ C A PV T
 187 LIBER s E c V N D v s.
$$$
c A P v T
x x 1 1. • ,-
- -
• '
-
• .

Oflenditur cadcm natura gratiæ mcdicinalis Chrifti féptim) ex ora

tionibus Ecclefiae, quibus ipfa voluntatis deteriminatio
à Deo pofcitur.
-

- :
. • • •••

E p r 1 M o genuinam gratiae medici-^ voluntas determinetur. Quod duotus ex ca

nalis naturam in eo fitam effe non quod pitibus manifeftum eft. Primò ex eo, quòd
fitgratia fiiie qua non, fed qua, hoc eft, fola caufà fine qua non , nunquam eft illa qua
non fine qua non poßumus benè opera fit a&io. ' Nam illa in fua ratione abflrahit ab
ri, vel poffumus fi velimus, fed qua dctermi agendo a&ualiter , & folùm : neceffaria eft fi
natè volumus & operamur, perfpicuè conftat agatur. Ex quo fit ut quifqui3 petit ut velit,
ex orationibus qüotidianis , quas Ecclefia feu ut voluntas ejus ad volendum hic & nunc
fundit ad Deum.. Nam quemadmodum ex determinetur, amplius petat ,, quam ut fibi
eis colligimus jnviétè, gratiam iilam non effe getur gratia, fine qua ndn poteft determinari:
habituaiem , fed a&tualem Spiritus fànéti mo fed illam pofcit, qua reipfà & aétu fiat ut ad
tionem, ita ex ijfdem re&iffimè conficimus, volendum determiinctur.. Secundò ex eo,
effe non quamlibet a&ualem, fed illam tan quòd Ecclefia & quiflibet humilis fidelis ejus,
tum qua Deus ipfum velle & operari opera non ceffàt ab oratióne, quantifcumque gratiis
tur in nobis , feu, ut expreffius dicam, qua potentialibus & fine quibus non pote(t velle vel
Deus ipfùm determinationem voluntatis ad agere inftru&us fit,quamdiu fe fentit idipfum
volendum & operandum infpirat nobis & nondum velle & agere. Quamdiu enim iftrd
operatur in nobi$. Quod duobus modis per ei deeft, inftitutió Chrifti & Scripturarum,
fíicuè oftendi poteft. Primò ex eo quod Ec quibus ipfàs voluntates & a&iones à Deo pof
clefia poenè in omnibus fuis orationibus petit
cere docemur, pleniffimè locum habent, ne
jpfum velle & agere. Infpiciantur enim pre-° que quifquam nifi fùperbiae fpiritu fcdu&us eg
ces ejus, ubique audies, Fiat voluntas tua ; Da amentiæ prorumperet, ut quamdiu fion vult
,•p.i. ,,s. nihi intelleäum ut dißam mandata tua,& gi son atque agit, fe fibi ad volendum agendumάue
Luce wlt. formiter Evangelifta , Aperuit eis fenfum, fufficeré pofíefentiret, nec opus effe illa do
ut intelligerent scriptura,. Vtinam diriganturyie na precibus à Deo poftulare. Quod fignum
fJalm. 1 18. meae. Averte oculos meos me videamt wamitatem.
apertiffimum efl , gtatiam Chrifti quae fidc
Greffus meo* dirigefécundum eloqnium tuum. Non lium precibus implöratur, effe illam ípoft om
domimetur mei ommis iniquita4. Et me mos indu
nes hábituales & potentiales gratias & fine
eas in tentationem. Hinc petimus ut infide quibus non poffumius agere) poftremam gra
les credant , ut fideles piè, juftè , continenter tiam, qua ipfe poflremusnutus voluntatis, hog
vivant, ut fuperent tentationes, & hujufmo e(t , déteriminátio & inclinatio voluntatis ad
di, in quibus femper hoc petitur, ut velint & confentiendum, volendum, agendumάue do
faciant bonum, ut non faëiant malum , iuxta
illud Apoftoli quod univerfâ compleétitur: natur, quâque omnes gratiæ præcedentes qua
.. c.,..i,. Oramus ad Deum ut mihil mali faciatis , fed ut vot
lefcumque, five lcx, five döctrina , fivc re
velatio, fivehabituális, five fufficiens, five
quod bonum eft faciatis. Cujufmodi orationi alia qualifcumque fine qua non poteft agere,
bus pro omni genere bonorum opcrum epi ad opus rapiuntur & applicantur, juxta illas
ftolae Apoftolicae refertæ funt , & Ecclefia à Spiritu fànóto infpiritas poftulationes : In
Chrifti fub incruenti facrificii oblatione quo clima cor mtum in tiffim.mia tua & non in avari Pfalm. 1 18.
tidie refonat. Iam autetn perfpicuum eft, tiam. Imclinet corda nofira ad fe ut ambulemus ut
neminem poffe velle quicquam aut facere, hoc univerfis vjs eius , & cuflodiuinus mandata eitis, Et 3. Reg. 8.
£ft , neque crcdere, ficque fperare, neque di juxta illain profundiffimam Auguftini defini
ligere, neque fobriè, hiftè, piè, continenter tionem : opüs eft gratie, quam qui accipittnt do
vivere, neque tentationem impugnantem fu Epiß. ic7.
ifrima fàlutari scripturarum fanítarum, etfi fuerint atd P^italem.
perare , vel aliud quicquam bonum face inimici, fiunt amici: mom optts eiufdem doëtrinæ,
re , nifi hic & nunc voluntas ejus ad hoc de quam qui audiumt & legunt fine gratia, peiores eitis
terminetur. Quamdiu enim non determina efficiumtur inimici. Et illam ibidem : Nom ergo
tur hic & nunc , tamdiu non vult, & confe gratiam dicamus effe doótrinam,fèd agnofcamu3£r4 vbidem.
quenter tamdiu non credit, non fperat, non tiam quæ facit prodeffe doârimam : quæ gratia fi defit
diligit. Quifquis ergo petit à Deo ut aliquis pidemus etiam obeffe do£trinam. Nifhirum quia pcr
velit, ut credat, ut diligat • ut aliud quic illam fòlam fit, ut do&rina praeceptorum
quam boni operetur, hoc ipfum direétè petit, Dei, non audiendo fed obediendo, neque lectione fed
ut ad illa voluntasejus hic & nunc determine dilettione temeatur. Nam illa gratia quæ facit Ibidem.
tur.Ipfa igitur determinatio voluntatis etiam prodeffe doétrinam, eft fola ií poftrema gra
hic & núnc ad volendum & operandum , eft tia quâ voluntatis nütus feipfà & a&u ad con
propriè di&um divinae gratiæ donum, utpote fentiendum, volendum , agendum , determi
non folum, Gne quænon fiat, fed qua fiât ut natur : quæ fi defit, nunquàm doctrina audita
Pro
 ποE GRATIA CHRISTI SALVATORIS 19o
¥89
proâcrit, {ed reum prævaricationis efficiet. a dumque hic & nunc determinetur.
Nam ut alibi profundiffioné de illa poftrema Cùm igitur ifta perfpicua ccrtaquc fint ,
- • ". .…
& vera & genuina Chrifti gratia pronun jitm æquè certum eft, ho& ipfùrn totum,quod
- - v - - -

'£;£. dépra- tiat : Hac gratia quæ occultè humauis cordibus di homini à Deo præcipitur in illis, quibus im
def. sä»&. vinâ largitate tribuitur, à mullo duro corde refpui plctur,effe divinae gratiæ donum. Docet hoc
raf. 8. tiir. Ideo quippe tribuitur ut cordis duritia primitùs Auguftinus locupletiffimè umultis in locis.
auferatur. Hoc eft, idco tribuitur, ut hoc. Vnüs aut alter in re aperta fufficit.Narn hinc
ipfum auferat quod impedit ne ex nolcntc iftud de omnibus præceptis Dei generale
fiat volens , ipfàm videlicet indctermina pronunciatum : Im eis libris comfeßiomum mea £;!, de dono
tionem ejus ad volendum , quæ quamdiu rum certè dixi Deo no$iro & fepè dixi, D. quod iu perf. cap. 2o
non tollitur, tamdiu cordis duritia non au bes,& iube quodvis. Quid verò nobis primitùs &
£ertur, nec ad volendum determinabitur, maximè Deus iubet , mifi ut credam.us im Deum ? Et
nec do&rina præcepti proderit , nec volun hoc ergò ipfe dat , fi bene illi dictum eft, Da quod uu
'tas hóminis confentiet, aut volet, aut ope bes. Quid vcrô etiam in ipfo credendi actu,
rabitur. Hoc ipfum crgo quod fc voluntas & in alio quocumque qui præcipitur, jubc
hic & nunc determinat, cft præcipuum & tur maximè voluntati, quam ut hic & nunc,
propriè di&um divinæ gratiæ donum, quod cùm præceptum obligat, ad volendum aut
fi nòn dctur, nunquam in æternum volun nolendum fe determiijet ? Et hoc ergò ipfe
. tas bonum volet , quia finc illo dono quo, dat, hoc cft, ipfam igitur detcrminationem
duritia cordis aufertur, vellc non potcft. Si voluntatis Deüs tribuit voluntati, fi re&tè
enim fine illo fe ad volcndum inclinare & fe dicitur , Da quod jubes. Rc&è hoc autem.
determinare potcft, fruftra precibus pofci dici, fides Càtholica nos negare non finit:
pi$. a.„,. tur: Cur enim oratur ut accipiatur fiav homine est juxta quam in Concilic Arauficano defini
&grau... 16. ut babeatur ? Nam quid fuliius quam orare ut fa tur : Nulla facit homo lioma , quæ mon Deus preflet Conc. A/rawf.
ram*o*e >o-
1via.cap. i8. cias, quod in poteffate habe4? ut faciat homo. Et Auguftinus confidenter di
cit : Nihil in Scripturis fànâis homini à Domino tib. x. ad
Secundò, ipfàm dctcrtninationcm vo!un
tatis hic & nunc ad volcndum & operan video iuberi, propterprobandum liberum arbitrium, Bonif. c.9.
dum, fidclium prccibus pcfci , ex Dei præ quod mom imveniatur vel dari ab eius bonitate, vel
ceptis patet. Qmnia quippc præcepta quæ pofapropter adiutorium gratis demonftrandum. Si
ndbis âd agenda bona præftituta funt, non quod jubetur à Deo, pofcitur à Deo, ergò
aliud à nobis petunt , quam ut voluntatem datur à Deo. Nam ut alibi Auguftinus de
noftram ad volcndum detcrmincmus: & è perfeverantia in bono , quod in omni
contrario, omnia quæ malum vetant, hoc quod à Dco pofcitur locum habet: Cur perfe Lib. de don*
vetant ne voluntatem noftram ad malum verantia ifta pofcitur à Deo , fi mon datur à Deo 3 perf. cap. *•
dctcrnincmus. Nam quid cft aliud, Crcde An & ifta irriforia petitio eft, cùm ab eo pofcitur,
IDco,dilige Deum , fäc bonum, quam dc quodfcitur ipjùm nam dare, fed ipfo nom damante effè
tcrmina voluntatcm ad credendum , dili in hominis poteitate ? Si ergò in primis &c
gendum, & faciendum bonum? Et quid cft ante omnia in omnibus præceptis pofcitur,
aliud, Noli vinci à malo, nifi voluntas tua C ut voluntas noftra ad volendum agcndum
Ei non determinetu r ut cedas malo ? N4u4 quc determinetur, hoc ipfo quo pofcimus
/.,.a.
& lib. arb. dicitur Noli vinci, inquit Auguftinus, arbitrium ut velimus & agamus, profe&ò ipfam vo
t*P 3. fine dubio voluntatis eius comyenitur. Velle emim & luntatis noftrae determinationem, pcr gra
mollepropriè volumtatis eff. Ncc vclle aut nollc tiam nobis dari, manifeftum eft. :

potcft nifi voluntas ad volendum nolcn

X X I I I.
i
c A P V T
Oßenditur o&imo ex eo quod poft lapfum nihilomninò boni in ho
mine,vel ab homine effe poteft, nifi donctur à Deo, etiam
ipfa fuae voluntatis bonae determinatio: nec in ullo
laudari nifi in folo Deo.
vo D fànè o£tavo ex alio capite ^ largiente donetur. Ex quo neceffe eftcon
perfpicuè conftare potcft. Docet fitcri, ipfàm voluntatis dctcrminationem,
ęniih Auguftinus frequcntcr, id qua hic & nunc voluntas ad confenticndum,
quod fine aperta impietate negari volendum , conandum , agendumquc {e
„equit, pöftquam humana natura in peccati determinat, ab ipfà gratia débere conferri.
íírmitátcm præcipitata cft , jam nihil om Hoc enim eft potiffimum quod in omnibus
ninò in ho:ninc boni effe poffe , nec nutum bonis qperibus cminct, & finc quo nec opus
quidcm voluntatis, aut ftudium, aut cona ipfum ifi rcrum natura exiftcre , ncc bonum
íum, n:fi horwn detur ; non folùm illud effc aut vocari poteft. Hoc ergò totum nunc
faccrc poffe fi velit , fed nifi ei hoc ipfum à gratia Dei debere donariaî fieri plurimis
quicquid boni ab ipfo vcl in ip(o fit gratiâ in locis Auguftinus docet. Nam indc illud
gcncralc
. I§ 1 I, 1 D . H'. - $ I. O $ }. 1) VS. x o»
… -

+,,a.s;.;,, gencra'c dc Ch:ifiRcdemptcris donis, Ab ip$ A tern , vel in alt: raro partem iam nºtantc* nc
I • •* n d • qtitc i;i! $unt eº loriati*. E*go qui.t jioc tcnti;e;', propendebirn , fì deter, ing: spe re o
ab ip'o ti:!jg? donatºr, tt ftatºr ì qav %oi;;';; oi/;? catè, & in aiversºn ; .cad.tc:a.in *? 1 je
dom.ttir • t;t gin* :tio de or.nihtis trmjs, qa! gloriata? xus enim & convcifo voiuntttis in i. arc vet
im ncm,in3;!^r.ctar. Si ergò dctcrminatio vo iliam partcin , nihi! cº aliud qua n c ;… ii. '- T *

luntatis hic & nunc ad volendum bonum,
non exigugin cf donam, ab ipfò igitur hoc
donatur, à quo bonurn omne donatur. Cui
r;i. ... æquipollet iltud contra Pclagi*os alibi: Pro
Bonif.c. 9. inde cuptilitas beiii , non homini a Dvii;imo effet ß
terutrum. pgrtcin deter mina:io. >'ºnq: ¤¤
cnim Dcus hominis volentatcr. jf. U num
rei; fafc&et atque convcrtct , nifi hic & nunc
è:tcrniinet. Quod quidem olin a, te iapfi.in
in illa vcluntátis primia fortitudine homo po- ' •

\ bomt in nem effet : St atteiii boiuiii, e!,'ioii mfi ab illo
mclis e$t qui ßimi:ne atjae incoinmntitabiliter bonus
Ijb. i. 4. *. eff. Et prcffius in aliis locis: Cái; ergò nos ea
***"?**• delcâant, juslus prjc;amts ad petim , infpir.itiir
hoc & præbetur grati.* Dei , non mitu 1:9sizv & im
du$iriâ aut operám meritis comparat;r : qti;t tt fit
n;it;is volgntatis, tit fit indit:iri, jìudij, ut fint opera
charitate ferventia, ille tribuit, ille largitur. Ecce
ctiamipfè nutus voluntatis, qui non cft aliud
quam ipfâ voluntatis ad aliquid dctcrminatio
hic & nunc, à Deo dari & infpirari dcbct,
non ut habeatur nutus feu detcrminatio ad
- annuendum,fi tamen velis, qucd non e(t aliud
quàm poteftatem annuendi determinandique
. accipere , fèd ut ipfè nutus fèu determinatio
habeatur, ubi jam eft profe&us poteftatis ad
ipfuma&um & nutum atq; deteriiiinationem.
Nam ut reétè ponderat hujufmodi Scripturas
Auguftinus : Non eft confequens ut qui poteft vcni
re & annuere & fe determinare, etiam veniat,
& annuat , & fefe hic & nunc determinet, nifi
, Iib. de grat. id voluerit atquc fcccrit : Sed omnis qui didicit à
Cbrijìi c. *** Patre , non folui pote$ venire, fèd venit : ubi iam
& pvßibilitatis profútis, & yoluntatis aff.;;s &
tuit, nunc non potcft dicente difèrti*imis vcr
bis Auguftino: Nos c£ *•• o;;/.r,v ; yi.: s ';- r&;£. c. 7.
leri arbitrii, quales ;t;c fęli : fuerat in hu;ure
ahtequam csd. ret. P3. c. ,¥ attent hom.,i;s , i;o:
m: ad gratiain fìam Deus voiuit psrtinere, t;t ;ic
mo A c c e p a T ad Dei;* : neque miffi ad gr.-
tiam f&iim ve!!it perii;;eie, tii homo NoN R E c .-
P AT a Deo, Nempe quia nunc poft lapfum
ipfà gratia debct vóluitatem, ut' acccdât ad
Dcum gratuisâ bonitatc convertere, ipfà gra
tia debet cam ne reccdat rctincrc, ipIìm: vi
dclicet, ut antc dixerat , in hanc partcm iic
&tendo, dirigendo,inclinando, convertendo,
quod nihil aliud cft quam dcterminando; ante
verò proprio fuo robore poterat volútas (g -
tia licet juvante, fime qua nihil ccrum potcrat)
fefe ad ï)eum flc&tere , dirigere, iriclinare ,
convertcrc, permancrc fi vellet. Quam ob #
caufàm nunc ipfe voluntatis nutus & flexus, *
& inclinatio, & dire£iio, & converfio , quæ
finc ipfius dctcrmitatione hic& nunc, ncq; effe
ncque cogitari pofíunt , fpccialia divinæ gra
tiæ dona funt, üt fàtiatifîimè audivimus: tunc
noncrant nifi tantùm in radice, quatcnus gra- -

aëtiumis effecius eff, Si crgô & ipfè nutus, & tia quædam dabatur pgtcntialis , cum qua
confequenter determinatio volúntatis hic & poterat omnia ifta fi vellct , & five qua n.m po- `
- nunc à Deo datur ; non fòlum nuendi atque terat , quamvis vellct, qucmadmodum ctiam
' dctcrminandi fi vclis, fed ipfè pofîibilitatis latiffimè fupra deinonftravimus.
- iflius profc£tus & voluntatis efíéêtus, & ipfè Haec eß èrgò vcra ratio, cur Auguftinus,
nutus feu determinationis cffe&us datur. quando de bonis a&ionibus & voluntatibus
Hinc eft ergò confequcntcr , quod gratiæ lápfi hominis tra&at juxta Scripturas fàcras,
tribuit Auguftinus quicquid omfiinò iì vo nihil omninò boni quantumvis exiguum,quod
lgntate , five confèntiehte , five annucntc, cum Dco partiri velle poflèmus, à divina gra- }
five volente, five fefe determinantc excogitari tia donantc fùbtrahi finat. Quis autem du
poteft. Nam & viétoriam tentationis, hoc bitet, præcipuam partcm bonæ voluntatis &
cft , illud ipfum quod duabus voluntatibus in aótionis cripi Dco , fi ipfâ voluntatis dctermi- •
ter fe contendentibus, una fuperat, & in al natio hic & nunc diviì e gratiæ ita fubtraha
teram partem fe determinat , gratiæ donanti tur, ut eam cum recentioribuspr«ciptre huma
fit.£*£***. tribuit : cùm dicitur, Noli virî à malo, q:td ei ni arbitrii cffè dicamus ? Contra hujufmodi
5, i;- prodeft mfgratiâ fuccurrentefiat ? Ergo & vi&oria prsfumptioncm illæ fententiæ fánótifliini Do I }!. de {one
- quapeccatum viticitur, nihil altid eft, qua; donum çtoris törtæ fùnt : Tutiores igitur vivimus , fi to
Ideu &c. Nec füffivitlibertim arbitri:m , nifi & vi perf. cap. 6
tttm Deo dat:tts : nam autem: mos illi ex p.:te, & vo
άoria conceditur oranti. Quod autem non iis ex parte coiiiintimus. Quod & fànóti Cy
alitcr hoc fiat, nifi ipfam voluntatem in alte priani verbis probat : Vt dum præce't bumilis C*
1Lb. de deme ram Partcm dctcrininando , nanjff.ißanè ftiünfft coi:fè£;o, & datur toti,*) pe-, q-ii. 1.]
perf. ep. 6. tradit quando dicit : Ideò petimus, me inferam.ar fùppliciter cuiii timore Dei petitar , ipfius pietate
m tentationem, ut hoc non fiat , id eft, ut voiun p1«jiwur. Quod cx Paranympho C hriiu Saiva
tate noftrâ non deferamus Deum. Et ß exaudi toris didiccrant, quando diçit : Non potj' heino foamm. 3.
mur, utiqae mom ft , quia Deus ivm permittit ut accipcre quicquam, nifi fúerit ei datur; de caelo. Et
fat. Potems ergù eft , & à malo iti bonam, e&ere ex Iacobo Apoftolo : Cinn .'it'; ept,: ii , &* ra:oli I.
vel mtatem, & im lapfum prona, ccnvcrtere ac diri υπηε de$umpcr, .;;;;;; .'c cslo j*. It Paulo Coa
- gere m placitum greff, n. Cu- :ion ftjlra dicitar: poftolo cjus : Pr« festifi.iti fecimdiim; propofi: m Ephef. i.
4*i* *tt a/ircrt./is yiyi' c.t), s ;ios. Quid cft fc eias , gtu operattir omnia fecan,i;iin conflu- ro. ii
£ere vc!:r:ta:ein in tonum, quid cft in lap ta: à f « : Vf;;e ad b, omnia addit cxplicando .-

- fum ?teriam vv.vcrtcre,nificai, vcl fluctuah Auguilinus, tit ; hybk operetur c ) elle. Quis Lib. ' pr*- & utc{i) deft* $•m&#.
cap. t %.
 , o; D E GRATIA CHRISTI SALVATORIS
autem; dubitaverit,quin totum non detur Deo A unde laudemur. Ft in Pfahnum fèxageßmum^
dc cælo nobis dariti atquc opcranti fecun i;ot.t:;n : $e; per hu:nificat? f`¢f:rt;. gui ficr
dum confilium volentatis füae , fèd qucd nc
bis ex partc maxima,&iiii cx a!ia partc cxigua
committamus , fi determinatio voluntatis hic
& nunc ad tenè volendum & opcrandum fo
mini nqn à Deo dantc , fèd humìnà voluntate
fèipfam hic & tinc dctcrminantc confcrater?
Näm voluntatis detcrininatio præcipuum
illud eft , propter qtiod laudabiles aut vitupc
rabiles fuimas, iná preptcr quod, & pcr quod
vel opus bcrium in rcrum natura ponitur.
Qucd fi homini &£ ab homine, fajfifIìììum. cft,
quòd totum Deo damtis, ut Auguftinus & Cy
) prianus faciendum doccnt ; faifiifimum N o
… s t R v M E s s E N t H : 1. , ut alibi Cy
prianus clamat; falfiffingm non poffe homi
cm accipere qtiicj;;;;;;, nifi fucrit ci datum de
cælo ; falfiffìmum Dcur. rptrari ciiin;a , aut
omne datum optimum efïè de cælo, ut Apóftoli
docent, Nam dare gratia: fine qua nön po
teft fé dctcrminarc, fi velit, & cüm qua po
teft, fe detcrminarc quando lubet, íon cft
ipfam darc dcterminationem ; quemadm.o-
dum ex donatione habitualis & cùjuflibct po
194
I m. Pßl. ss.
diciint ? Q£&ig;rit falutare tagm. Écc. A; fce
tur Dcihfius, f;;;;;;::.t;n tit , htifjtt ttj; iii. Im illv
atiquid, in me mihi!. Si ai:cii in i!!» ;it;cj'id ego,
ille, non ego. Tu ergò gttid ? Ego vero egeft; & pag
per. Et in fcrn;cnibtis ad populum : Non in te
placet Deo, fi.£ gttod habes ex p.o. Qgod autcm ha- í . 94. de
b;s ex te diffiicct Beo. Ex bis liquct quantoperè empore c.;.
ab Auguftino alicnum fit, dctcrmìnatioiiem
fuae vo!untatis ad Echin, fibi foii arrogare,
ita videlicet, ut qiiod voluatas htij:is nunc
agat bonvm , quod alius negligit , hcc wom
gratiae ÌDci, fed voluntat: ££ detcrn, in$ti tri
buatur. Sic enim hic & i;::;c fèfè determinar3
bonum eft,in qúo de ifto bone, nifi in fèipfo à
quo habet gloriabitur : Hoc autein Apoftolus
& Auguftinus, & ipfì pi.t:, &: Chrifii Re
ligio vetat : non ergò ex homine fiorìifìi eft
ifta fuae voluntatis dcterminatio, fèd cx Deo
gratiâ fuâ hominem detera, inante, quam at
tcri ncgat, tit fèipfi:m fua voluntate determi
nct. Quæ fua determiaatio proptereà neque
bona eft, neque laudabilis, nequc placet Deo,
Nihil enimplacit Deo mfi quod habes ex f)eo. Qu3d Ibid.

tcntialis gratiæ , cdcoquc ipfius liberi arbitrii atte;; habes ex te, difplicet Deo. Ex quo nafci
pcrfpicuè patet. tur, ut qui gloriatur & laudatur in Domino
' , Ex quo & a!ia radix dctcgitur, ct:r dctcr glorietur & laudetur, jºxta ilfud Pfalmi : In PßI. 33.
miratio yoientatis hic & nunc ad cperandum Domino li;id;bitur aniiiia hic;. Nimirum, quia
potiùs quàm non cpcrandum, non pofìt foli nos ita voluntatcm noflrarn hic & nunc deter
,-;;,;,.„ „. vgjuntati tribui , prout recentiores quidam minamus, ut tamen Deus determinationem
,i: te£ f,- tribuènt : quia itoc manifcftè cf£t laudem bo illam operetur in nobis : non quia fine ipfo
pra citati ex ni operis bóna jue voluntatis partiri cum £>eo. nos detèrminare non poffumus, fcd quia nos,
!!!'.'5'* Hos autem imjium effe cx co patct, quod poft ipfo dctcrminationein operantc , deterinina
:;':; lapfum hominis tgta laus bonæ volutatis rìus. Hoc cnim nos profundiííimè veracifii
&-.;;,;,,, atque egeris in £lam gratiam rcfcrenda fit: mèque docuit Augjftinus, quando hiijufùo -

rcgic uiia cx rc placcre joffit homo Dco, nifi di phrafes, qtiae nobis aiiquid tribuunt, cx- .
fiat cx Deo, & homini ìpfius gratia largiente p!i:ando dicit : certiji eji, nos yeHe cºn- rolgi ius, tii, j;gm,
trib;atur. Qgicquid enii hoiio fibi ex £i££ jed;ie fa.i; tt yeftinus bonum, de qtio d;im csi, j ' *},
cffc boni putat , in eo neceffe eft in, fegfg , Ἐciis iiinoii operatur & re!ic. Cerám e$ nos fac- ** 16.
n©n in Domino glorietur. Si ergò çx féipfo re càm ftciffitis, fed:!le facit £t ftcia;;i;;s, pr<;&;:!o .
habet determinâtionem fuae volt:fitatis hic & vires efficacißim: t$ voluntati qti: dixit : Fa::.!;, at in
nunc, & non ex Deo determinationem lar itffificationibtts meis ainbtilet*, &- i:;cii; mea cb
giente, in quo nifi in feipfo , non in Domino fervctis & faciatis. Et alio in !oco ad Bonifa £ib. 4. ad
contra Apcftofum gloriabitur? Quatn rat10 cium : Non auditis faciant at a,ba!e:is, ftcia: ttt 8owif, t.%,
cinationéin format Auguftings Gyando adver obferyetis, po$reííb, £tciiiii fit faciatis? Qgjd adh;c
Fp*. so. fiis ccgitationes non diffimiles äixit: N£f? vos inflatis ? Nos qiiidem a;i;;itiltmtis, vertiíi eít ; non
*pi** •'*. ,;;,.; partim d;ligat etm , qui tign ab illo fed à fèipfò obfèrfamtis, mns ftcimus, nos nosipfos determi- !
i ;i;i;;, fe &rbitraiiir effigiy. Vide a:!tern feri po namus; fèd ille facit tt tf;;;;;;!ei;;is , ut obfèrvciiiu*,
1. §, tt talis non in fepf £dii, Domiiiio giricter? titfaciamts , ut nos dctermincmus. H;cc c;i gra
cj'., gloriatur , qiiod jit vcntis , quod nemo tia Dei bonos facieiis hos, haec fiiifericordit ejus pr£
J. poteii, nifi detcrminatione fùae voiuntatis veniens mos. Quid cft enim Detis opcr.tt;;r &reile: ,
— 3 £onum, in illo debet gloriari à qao faëìis eß bo Deus ficit ut faciai;is, tit amba!eija* & htijuf- ;
mus. Ac fer hoc qui fé ; femetipfòftifiim bonám ar inodi, nifi Dcus opcratur ipfàm hoftr£ veftin- '
h:rat;* , cvnfe piens eff tit in fèipfò non in Doinino tatis determinationem? Hoc cfl enim vc!e &
gior;et&r. Contra hujgfycdi præfúmptiorcs, faccrc , anirnurn fci!icct féu voluntatem hae
jjeo partcm una: §: fibi a!tcrìm tri5;;cntcs, rcntcm ad volcndum fìcicnduæóuę determi
- d:in3cfjurgit : Gyris autem inteutio grati« nare. Et hoc ip£i:a & nihil aíiud cft, atferre
n** fe£.*;;::i;;t, qaae frfihi: cor habe:::;;; (quia om unam vo!untatcm ac dare altcrani , feu ut
sic d:::::;i &ptii/:um , & o;;;;;e do:uiii perfe£i:ifit , de D. Scriptura loquit:r, aufcrrc cor lapideiiim , 3c
fìfèiii e::) id agit , wfjitis ingrati, atque in ipfis daré cor carrieura , quorum utruraque ia foli
;;.:::.£r;;;;: aëtione *t*';! altttd agttt:r , nifi ttt q:ii g!o- voluntatis dctcrminatione ad bonum aut ma
***** in bom.}:ogi.rietar. Hinc & in Pfalmum lum fitum cf. Vnde confèqucntcr {ùbjungit
'In Pj*{ 65. fèxagefirwum, quintam : Te:ati, iii:c:t:ouem ro Arg.ftinus : cùiii :i: fa:iaii) ; jt..:iis j:iid *'it;i £?
fr.:;;; in f;;;;;lc ii L. :iii::it , i;:;:: £st i. r. ii;j;it diciiji auferam à v.ti isr £:;::iiih, aiiie nos fi- ******
- cievatis,
 [196 IL I B E R
aiebatù, & dabo cor carneum, unde faciatis? Et hoc A a 'rerfus Deum, ominimè inflexiü.li? ffwnc ergò qui
quid eft, nifi auferam cor durum unde mom faciela aufert nobis , & qui bonam tribuit,dctermi- -

iis, & dabo cor obediems unde faciatis ? Cor au nationem ejus ad bonum opcratur: ut ita qui
' tem durum & lapideum quid eft, nifi volun 'dc {uæ voluntatis determinatione gloriatur,
I.ib.4* grat• sas inobediens, & ut alibi dicit, durißima, & non in feipfo , fed in Domino glorictur.
«* lib. 4rb.
£ap. 14,
C A P V T x x 1 v.
Nam} natura gratiæ medicinalis generaliter demonftratur ex oéto
proprietatibus ac notis, quibus ab Auguftino paffim $o
defcribi folet.
* • , - , • • • , -

V o p fi quis ad';uc fuculentius A non talem quæ inftar alicujus habitus, im

naturam gratiæ Chrifti mcdicina pulfum ad operandum ab ipfa exfpe&et vo
lis, prout ab Auguftino intclle&ta luntate : non talem quæ dominatrici famu
defcriptaó; fuit, audire expreffam, lando voluntati, vel influit, vel non influit.
& intelligere defidcrct , proprictatcs ejus prout imperanti fefe determinare vel hære- -

genuinae , quibus ab eo delincata cft,& cpi re placet; fed prorfus talem qug fimul ac pul
- iheta quibus depi&ta, & clogia quibus effica fat fores, rumpit oftia, repugnántemque do
cia cju§ celcbratâ eft , attendcnda funt. Vi mat voluntatem, tollit omnem ejus refiften
v debit enim non talem gratiam ab eo prædi tiam, rapit eam fecum , & ex invita volen
catam effe, qualem reccntiorcs nonnulli tra tem ac fe deternminantem ineffabili fuavitate
dunt, quæ videlicet curiosâ explorationc vo ac poteftate facit. Quod utcumquc tctigit
luntatis ac difpofitionum ejus indigeat , nc Profpcr dum ita canit. -

fortc pcr gratiam pulfata nolit ac diilcntiat:

carm de in At verò omnipotens hominem cum gratia fìbat,

gratis c. 1 $.' Ipfà fùum comfùmmat opus: cui tempus agendi,
Semper adeft, quæ gefta velit: non moribus illi
Fit mora, non caufis anceps fùffenditur ullis.
Hanc ergò medicinalis gratiæ naturam A matione adlenitatem ; hoc eft de voluntatelædendi ad
non tàm fervientem quàm dominantem nu yolumtatem fayendi. In quo comparationis ge
tibus ægrotæ voluntatis, nec talcm fine qua non nere potcftatem quæ per gratiam operatur,
poteft ægra voluntas velle , fed qua Dcus ctiam omnipotentiffimam vocat;ut in lib.de
*.!,
invi&è facit ut velint, nobis Corr. & grat. Sine,dubio habens humanorum cor- L;,.;,..,,;
Primò commendant illa loca quibusAug. dium quo placeret incljandorum , omnipotentißmam &gra*.c.14.
eam {ummæ efficaciæ effc docet, in eo peF pote$tatem. Et in Epiftola ad Vitalem : Quj- , if. ier.
fuadendo cfficicndoque quod Deus hoinini bus mom ei credentibus & eius do£trinam voluntate 7 £tÂ;
perfuafum, & in eo effe&tùm cupit.Aliquan impiâ perféquentibus mifèricordiam praerogayit , ... -

do enim vocat potcftaté ejus efficaciffimam. eofque ad fèipfiim o M N 1 P o T E N r I s s I

z%.a.&.a. V* 4utem 4: al» (Paulus) vocaretur, & tam ma
& iib.%r*. gnâ c* efficaciffimâ vocatiofe converteretur , gratia
r4. 3. " Dei erat fola. Et in cundcm fenfum inferius:
&*• P. 14. Ille facit ut faciamus, prebeiido yires efficacißima
- voluntati. Aliquando occultiffimam & poten
tiffimam, ut cùm dicit, Deumpoffe quem velit,ad
m A facilitáte conyertit , ac volentes ex molcnti
bus fecit.
§ecundò hanc efficaciffimâ,potentiffimamó;
hanc ineffábilem & omnipotentiffimam
poteftatcm in eo exferi fuper voluntatcm
docet, quod ita â Dei Spiritu pcr gratiam ra- -

ziv. de eorr. piatur &agatur, ut ipfàmet yolujta; vix agc- n.

*grat. c. $• dolorem falubrem pænitentiæ occultißima & poten

tißima medicimæ fue(hoceft gratiæ médicinalis) ie intelligátur. Qjcd nifi Aug.'ipfemet ex
pote$tate perducere. Aliquando ineffábilem: Le fértè declaraf{et, nunquam aufus fuiffetn vo
£?.£*£ra*- gant ergò atq; intelligant, intueantur atq; fateamtur B ce aut calamo proferrc: Procul dubio , inquit r;i. & geft;
*****-*4. jionlegatq;áérimâ infonante forinfècus, fèd intermã Auguftinus, Pius eft AG 1 quam regi. Qui enim pelag. ?. 3.
atq; occultâ, mirabili atq; ineffabili poteftate operari, regiiur. aliquid agit & à Deo regitur ut rectè „*

- Deum in cordibus hominum, mom folumi ver.ts revelaagat. Qgautem agitur , agere aliquid ipfe vix in
tiones,fed etiam bonas volantates.Aliquando hanc 'telligitur. Et taiHem tantumpreffat voluntatibus mo
gratiæ cfficaciam cum pervicaci hominis vo fris gratia Salvatorü, ut non dubitet Apoftolus di
luntate collidit , & omni humanâ avertione cere, Quotquot Spiritu Dei aguntur , hi filij fuit;
z;s: i.,... & Pertinaciâ fuperiorem facit. Averfis quippe Dei. Nec aliquid ;;; nobis libera voluntas helius age
I.fi.s.Híí â fide quam vafaüat, eij, vehementer adverfus, re repoteft , quàm ut illi fe agendi commendet qui malè
rap. prmte efi ad illam gratiâ PoTENTioRe convcrfiis. . agere nom poteß. Quiæ fánè caufà videtur cur
1.

atib. 1.ad8e
Et ad Bonifacium Papam: Cor Regis antequam ifto verbo ApoftoIico, quo voluntas, vel nos
£jf. c*p. ao:
multris fermonem pofcentis audiffet occultißimâ & agi à Spiritu Dei diciinür,pcrlibenter & fre
efficacißimâ poteiiate cvmyertit,&iramjtulit aù indig qucntcr utatur Auguftinus: Profeiio af 434* Lii.a. :,2i.
- 48od ciijij?.z 5: .
 's; bE GRATIA CHRISTI SALVATORIS 199
qaod bonum efi, ab illo aguntur qui bonus eft. Et ad ^ tionisaut prædeterminationis defenfor, di
z*,3.a íóhif.quúmbulatfèundiim spiritum, nifi quif cit : Nos ergò loquimur foris,ille edificat intus:quo-** *f ***.
&snif, *.*. quis agiturDci spiritu? Itaq;hunc impetumSpi modo audiatis nos advertimus, quid cogitetis, ille folus
íitus quo aguntur filii Dei, talem adtum in movit,qui cogitationes veflras videt;ipfe edificat,ipfe
fallibilis cfficaciæ cffe tradit,ut quotquot illo momet, ipfe terret, ipfeintelleëtam aperit, ipfe adji
... , „ aguntur, ctiam rcipfa velint & opcrentur. demapplicatfcnfum ve$trum. Et quando ad Vi
talem {cribens dicit, quod Deus vocatione illâ Epift. . or.
zę. 6. sen- Quicunq, aguntur Dei spiritu,ipfi faíta carmis mor altâ atque feci et4 fic hominis ageret fenfum, ut legi ad **talem.
* falci* tij;ant Spiritu. Nempe quià Apoftolus dicit,
£n. s. Quotquot spiritu Dei aguntur, bifilij Dei fùnt. atque doëtrima accommodaret affemfum.Quid cnim
eft, applicáre fenfum ad fidem poft monitio
T " Tertiò igitur hæc ratio eft,quod nullum fit
locutionis genus apud ipfosScholafticosDo nes, terrores, intclie&üs apcrtiones, vel fic
&torcs tam efficax prægnanfj; ad exprimen agcre fenfum ut accommodet affenfùm, nifi
dü,quod ipfâ volütatis deteriminatió,adeoq; voluntatem ad affentiendum credendumque
determinare ? Facultatem cnini a&triccm'ad
prædeterminatio fit à gratia Dei, quin Au
guftinus illud ufurper, ut Chriftianis le&o- agendum agcre vel applicarc, nihil eft aliud
tibus indicaret, non effe iftius naturæ medi quam illam ad agendum determinare.
cinalem Chrifti gratiam, ut cjus cffe&tus à Hinc eft quartó , quod omnes operatio
voluntate fufpendatur, Äã illius ut per eam nes hominis bonas, quantumcumqué fiant à
cffe&um poténtiffimè invehat inferatq; vo 8 libera voluntate, tribuerc foleatÂuguftinus
-

luntati , non operandofi voluntas velit, fed ipfi Deo, tanquam qui pcr voluntatem, ut
-

- operando atq; determinando ut velit. Nam per inffrumentum, qucd pro libcro fuo be
… ut non repetam illas locutiones, de quibus neplacito agit, impellit, fle&it, vcrtit, in
$t; ante diximus, quod Deus per gratiam a con clinat quòlibct, motus ipfius voluntatis ope
Epi£H. 1 1 o
£,- £;“ vertit hominum völuntates, hoc eft, ut alibi di retur : Ipfe, inquit, caiitat im molis , cuius gra c. 17. c* 18.
i»7j I,.„a cit, b volentes ex nolentibus efficit: quod c à ma tia cantamus, Et in Pfalmum quinquagefi
Bonif. c. 19. lo in bonum fleífit voluntates: quod d duritiam cor mum fextum : Quando loquitur ex perjùnà fua in P/ai. 36.
c tib. dede- dis , hoc eft , rcfiftentiam voluntatis primitùs Propheta, ipfe Dominus loquitur per eum, qui eidi
j;£%.%: bra auferat: quid cfficaciùs
quam quod dicit incli íiat veritatem quam loquatur. Et in fermoni
$.alib.de£; nare Deum corda & voluntátes quo voluc bus de verbis Apóftoli: Chriflus in zacb«o $erp. $. 4*
cap.8. rit ? e sine dubio habens humanorum cordium quo erat é de illo fibi dicibat, quod ex óre eius audiebat. .;'.'**
e Lib. decor, placeret inclinandorum omnipotentißimâ poteftatem. Et de verbis Domini : Qu4ndo illi Martyres j, 3s. i.
perhibent teftimonium, ipfe fibi perhibet teftimonium: Ä'ÊÊ
£*£ra*, c.14 Et lib.de prædeft.San&.dicit: fcàm Deus vult
%'% fieri quodnon nifi volentibus hominibus oportet fieri, Ipfe enim habitatim mariyribus, ut perhibeant te$fi- ni cap a.
monium veritati. Quod alibi expreffiùs ver
ę..;"* inclinarieorum corda,ut hoc yelint,eofcilicet inclf
- - NANTE qui im mobis mirabili modo & ineffabili ope bis Chrißi dicit : Ille teíimonium perhibebit
- - - -
de Γ:53
: .,:,,. im ! vamm.
vatur &velle.Quæ lgcutiones apud ipfùm pér me & vos tefiimuomiumperhibebiti: utique quia ille
frcqucntes funt.Quid cft autém cör inclina perlubebit, etiam vos perhibebitis. Ille in cordibus
re, ut ita incffabili modo operetur velle, nifi vefirw, yos in vocibus veíìris. Ille infpirando 120s
cor adipfum velle determiihare? Nihii £iiim fónamdw Et in codcm fermone jamjam cita
mirabile vel ineffabile, fi fòlummodo mota to: Vt ergo ames Deum , habitet im te Deus , & serm. 43. de
prævenientcm in cordibus excitct ( quod in amet fe, de te, id eft ad amorem fuum moveat te, verb. Domi
* rebus humanis homines quotidic fuâdcndo accendat te, illuminet te , excitet te. Cujufmo- "**P-*•
' fáciunt) cui volütas pro fùo beneplacito effe di voluntatis opera , quomodo ab hominc
<tum donet aut neget. Itaq; maodum opcran fiant, multis in locis ità explicat, ut homi
di in voluntate loìgè potéfitiorem fighificat nem inftrumcntum Dcifaciat, quod ab illo
£ib. de corr. Aug.quando dicit,quód Deus intus agitim ho infpiretur, tangatur, agatur , & quocum
& grat.«i4 miinibus, corda tenet, córda movet, eofâ, volumtatibus que fe&tatur : Per huniilitatem mofram cùm r.pp.l, 4;;
- ' egrum quas ipfe in illi operatus eft trahit. Et quan gliquid verum dicimus ipfe loquitur. Videte itaque
- do dicit dé illis in quibus Chriftus domina loquendo multipliciter, hiultù modis, per multa vafa ,
:;::;: tur; Noneris inops inreffmiendo, tangit gi* Per multa organa , ipfe tamen fonat ubique tan
Ep. 1;. 1''loquêris ; Manens in te chriftus arripiet inftru gendo, modificando, infpirando. Has locutio
- mentum tuum,linguam tuam yelut gladium fuum, ncs yim divinæ gratiæ nobis infinuantcs
£utems corde tuo & yoce tu4 tanquamp offeffor, fj?iftet &x Scripturis fàcris Auguftinus didicit ac
adverfario, fecurum tefaciet. £t quando alibi in deprompfit. In illis cnim legimus: An ex- :. cor. 13:
re pp.1.34. cundem feífum dicit:Apprehendis animam meam Perimentum quaritis, eius, qui in me loquitur Chri
coss. i. ' & debella, inimicos meos. Et quideft anima noftra, ftus ? Et álibi Chriftus ipfe : Non enim vos 31atth. 1•.
quamvis fplendula » quamvis produäa, quan £ffis quiloquim mi, fed spiritû Patris veßri qui lo
£is acuta, quamvis unita , quamvis lucefapientiæ & quitur im vobis. Ncmpc dicuntur ifta, non
corufcationis vibrata ? Quid eft ipfa anima noflra, ut homini libera voluntas, fed gloriatio
aut quidpoteft , ff Deus illam tentat & pugnei, de D de fua voluntate tollatur, né putet à fe fibi
ulla? Nam quælibet optima facta framea, fi non ba effe, quod Deus ci donat facere. Potcftatem
ùeat bellatorem, iacet. Et inferius: Ergo quicquid cnim donando atq; adjuvando fi velis, a&io
vult facit de anima noflra. Cùm in manu eius eft, non donatur nifi homo velit & faciat. Deus
titatur ea quemadmodum vult Et quando alio autem non folùm donat homini per gratiam
-- in loco , po;cntiùs quam ullus dctcrmina poffe loqui, poflc tcftimonium Dco perhi
-
- bcre
…
 2oo IL I B E R sEcvNpy$. $e$ •••

bere,poffe Deum diligere,ßd ipfùm loqui, * qperatus eftper spiritumfuum quo sinu eß, ut hoc
teftimonium perhibere,diligere. Non enim ait, rellet,diceret,faceret3Cui méxàdjurgit:Hoc it; ei,
z$. degrat. inquit Auguftinus, mom vos eífi, qui dediílü vob# £g*t qui ia £erdibus bominutn qued volgerit operatur,
•chrift. 3.25. poffe benè loqui ; fedait : Non va* esiis qui loquimini.Et iterum concludens difputatioficrj iiiara;
Nec ait, spiritus Patri; ve$tri eft , qui vobis dat yet $i ergo cùm faluerit Reges im terra Deus confütuere,
*Vid. •. 14 dedit poffe bene loqui: fed ait, Qui loquitur im vobù, magis habet in poteftate vºluntates homwum quam,
' mom fignificans poßibilitatù profe£tum, fed exprimens ipfi fuas, qui aliusfacit, ut falubris fit correptio, &
cooperationis effeäum. Nam ut alibi fimilcs fà fiat in correpti corde correptio, ut calefij cpmfiituatur
crarum Scripturarum phrafes ponderans ait; in regno? Vnde in eodcm libro cüm Angelos
%£.* costre Nom eft conféquens ut qui poteft venire ad Chri & primum homincm ita per adjutorium fta
É „?"* Sed
-imperf. ftum,
omnisetiam veniat,à Patre,
qui didicit mifi idnon
voluerit
fòlùm atque venire, tus innocentiæ adjutos effe docuiffet, ut ad
poteft fecerit.
jutorium iftud in eorum libero relinqueretur ar
fed venit: ubi iam & poßibilitatisprofeétus & volum titrio , à quo poffent declinare fi vellent, ita
fatis affečtus , & aétionis effeétus eft. È contrario de lapfi hominis fubijcit adjuto
Quintò ex ifto efficaci inopcrandi modo rio : Subventum e$t igitur infirmitati volumtatis hu Ibid. s. ■ z?
proficifcitur, quod Aug. non raro gratiam nane, ut divima gratia INDE cliNABiLI TE?
Chrifti mcdicinal& vičtricem vocat, quia om ET INsvPERABiLITER AGER ETvR.
nes oppofitos obices voluntatü & affe&uurh Ex quibusfeptimè,non cft difficile perfpi
Iib. 2. eiuf- invi&tâ poteftate perrumpit: Domat per Spiri cere quam procul ab Auguftini do&rina &c
- - - - '.
aem •peris ' tam charitatem, cujus deleétatione vincatur deleëtatio B fenfibus abérraverint, qüi nobis talem gra
f.i. ;; 1. peccati. Et libro iftius opcris fecundo: Domat fiam procuderunt quæ femper explorat ex
z.b. v. a, gratia ut deleétatiopeccati,iuftitiæ dileëtionevincatur. fpe&atque voluntatem horìinis, n# fi forte
ptcc. meris. Et lib.2.de pecc. merit.dicit, Dominum Deum, pervicacior fuerit, caffa & inanis gratia &
**? *9- rtiam Sanítis fuis alicuius operis iufti aliquando non £ffeétus diyinæ mifericordiæ irritus humanâ · ·&i
Lib;******* tribuere vi£triäem delcâationem, ut cognofcant non à poteftate reddatur. Ncmpc ut fit quaedam
Ê,£; ** feipfis,fed ab illo fibi effe fuavitatem qua detfruítum potentialis gratia , cum qua homo credat,
* *** fuüm terra eorum.Cujufmodi vi&trix gratia nifi convertatur, operetur fi velit, fin verô no
homini lu&anti cum tentatione tribuatur, lit, nullus fequatur voluntatis aut operatio
nunquam vi&oriam affequetur,ut proptereà nis effeétus. Quales de gratia medicinali co
zit. de corr. profundé dixerit Aug. Nùn fufficit arbitrium vo gitationes, quibus cffectus ab ca ponendus
dicitur, si veLIMvs, jam olim convellitAu
orgrat.c.1 1- luntatis humana nifi à Deo vi£toria concedatur oramti.
guftinus, cùm ad Simplicianum fcribcret:
Lib. de geß. Et alibi, dari fibi pugnandi, vincendij, virtutemper
?•l**. 18. Cbrìffigratiam pofcunt. Quod deteftantes qui Jllud autem mefcio quomodo dicaturfruflra Deum mj £ib. r. ad
dam Pelagiani, cum hominem arma fufcipe fereri, mifi mos velimus. Sigmim Deus miferetur , er simplic3. 1 >
Lib. d. re faterentur propriâ voluntate, vi&oriam go iam yolumus : ad eandem qtiippe mifèricordiam
£" guftinus
•
etiam hotpinis
:
voluntati
è contrario cumtribuebant. Et Au
Concilio Diofpo
pertinet ut velimus. Deus emim eft qui operatur in
pobis & velle & oper4ri pro bona voluntate. Et in
litano, non nifi gratiæ Dei ' ' ' '
libro de prædeftinationc San&torum quan
Quamobrem fextò, gratiam Dei Aug. ita go jam cum Pclagianis fimilem potentialem
vi&riccm ftatuit fupra voluntatis arbitrium, gratiam prædicantibus dccertabat : Quare im Lib. de'pre
ut non rarò dicat hominem operanti Deo quiunt mom omnes docet, ut ad Chriftum veniant ? Si def!. $an&}.
per gratiam non poffe refiftere, fed è contrariò dixerimus quiamolumt difèere quos mom do:et ;refpon cap. 8. ' ' '
Deum, non quicquid voluntatem fa&turam debitur mobis : Et ubi e$t quod ei dicitur, Domine tu
prævidet , fivc abfolutè five conditionatè, convertens vivificabis nos 3 4;it fimom facit volgtcs
fed quicquid omninò voluerit, in voluntate ex molemtibus Deus, ut quid orat Ecclefia &c. Dc
soperari,quam ipfe magis habeat in fua omni quibus ijfdem non volentibus ad Chriftum
Jr;■. de corr. potenti poteftate, quam ipfâ voluntas fe : Cui venire paulò fuperiùs dicit: Nam fi &illos, qui
eygres. t.14 volenti falvum facere, mullum hominü refiffit arbi bus ftultitia eft verbii cruci, ut ad Christum venirent,
trium.Stc emim velle &melle in volentù aut nolentù eft docere voluiffet proculdubio venir£wt<*ipfi. Non enim
poteftate, ut divinam pöluntatem mom impediat me; fallit aut fallitiir , qui ait : Omnis qui audivit à Pa
fuperetpoteftatem. De his emim qui faciumt, quæ mom tre & didicit, venit ad me. Itaq; contra illos qui
vult, facit ipfeque vult. Paulöq;inferius in eo gperationibus diving gratig atq;mifericordig
Ly.a..,,. dem libro & loco: Nom eft itaq; dubitandum yo tales códitiones apponunt, ut effe&um fuum
crrrat..14 luntati Dei qui in calo & im terra omnia quæcumque fortiátur fihomo velit,non uho loco illam Scri
voluit fecit,&qui etiam illa quæfuturafuntfecit,hu pturam intorquet Auguft. mom eft volentis atque Rom. 9,
manas voluntates mom poffe refiffere, quo minùs faciat curremtis, fed miferemtis eft Dei; tanquam quæ
ipfe quod yult, quandoquidem etiam de ipfis hominum inverti non poffit in hunc modum : non mi
voluntatibus,quodvult cùm vult facit. Ét exemplo {erentis eftDci,fed volcntis atq;currentis ho
ΤΕl. explicans quod tradiderat:Nifi fortè (ut ex mul iminis. Quæ tamen Apoftolicâ féntcntia vc
ii, aliqua commemorem) quando Deus voluit Saulire piffimè fic inverteretur propriiffimèq; fi gra
gnum dare , fic erat impoteftate Ifraëlitarum fubdere tiæ effeétus ita ab humana voluntate pende
Je memorato viro , five mon fubdere, quod utique im ret, ut dici poffet,eum fecuturum, fi tamen ho I.ib. r. ad ^
eorum erat pofitum volumtate, ut etiam Deo valerent mo velit. Sed ipfe Aug.audiatur;Nam fi propferea $implic.q.*
£ffere. Et paucis adhuc interje&is de Ama fòlum diítum eft, mom yolenti neque currentis, fed mi
IVid. fai: Namquid ille poffet adverfari vóluntati Dei,& ferentü eft Dei,quia voluntas hominis fola non fufficit,
non potiùstius facere yoluntatem, qui in eius corde ut iuftè reitej,
I 2.'
vivamus, nifi adiuvemur mifericordia
•. ' '
- ' Dei;
 '••: DE GRATIA CHRISTI SALVATORIS 2o3
Dei :pote$ & hoc modo dici ; Igitur non mifèrentis A Chrifti gratia, quam per Paffionem fuam ad
eft Dei, ßd volentú eít hominis, quia mifericordia verfusinfirmitatcm voluntatis attulit illa eft,
ideifolâ non fuffcit , mifi confenfus mo$træ voluntatis ut copiofiffimé dcmonftravimus, quæ non
addatur. At illud manife$tum e$t fruflra mos velle, operátur effe&tum fuum,fi velimus , fed que
mifi Dtus mifereatur. Illud autem mefcio quomodo
* operatur in mobis & velle & operari: quæ facit ut im
dicatur fru$tra Deum mifèreri, mifi mos velimus. Si iuflificationibus eius ambulemus ; qua creamur im ope
emini Deus mifereatur, ergò iam volumus : ad eam tibus bomis , qu& præparavit Deus, ut in illis ambu
dem: quippe mifericordiam pertinet ut velimus: Deus lemus, & hujufmodi innumera. Non enim
- enim operatur in mobis & velle & operari &c. Et gratia cffe&um proptcr quem datur, opcra
zà. degram. in libro de gratia & libero arbitrio: Qu£ fem tur fi velimus , exfpc&ando voluntates no
& lib. arb. tentia nullo modo pote$t etiam fic comverti tit dicatur, ftras, fed ut velimus, prout loquitur Conci- conr. Ararj.
•• P. 7. mom miferentis Dëi, fed volenti, & currentis eft ho lium Arauficanum. Nam in ifto folo, juxta ***•**4-
minis. Quifquis enim hoc aufus fuerit dicere apertè fe ; profundiffimam fàn&tiffimi Antiftitis do&ri
offendit Apoíiolo comtradicere. Cujus rei caufâ nam, fita eft præcifa diffcrcntia gratiæ fanæ
eft, quia ut idem dicit ad Simplicianum: voluntatis & ægrotae , ftantis & lapfae, hoc
Nom poteft effeétus mifericordiæ De: effe in hominispo cft, primi hominis & fecundi, quod cum illa
teftate, ut fruflra ille mifèreatur fi homo nolit. gratia benè operaretur homo fi vellet ; hæc
] Oétavò itaque per hujufmodi gratiæ præ verò jam operetur, ut velit, iuxta folidiffi
dicationem , quæ hos operari facit fi velimus mam illam Auguftini do&rinam ab eo cre
nihil aliud agitur, nifi ut Chrifti gratia me- B berrimè inculcatam: Prima gratia eff qua fit zib. 4, c...
dicinalis tolIatur funditus, & gratia fanæ ut habeat homo iu$titi4m , s 1 vEL 1 r : secunda &gra*. c. 1 x
voluntatis, hoc eft, Adami & Angclorum ergo plus poteft , qua etiam fit ut velit. Qua de -

fubftituatur in locum ejus, atque ita gratis rc fusè Auguftini teftimonia rcccnfuimus
Chriftus mortuus fit. Nam propriè diéta cjufquc mcntem cxplicuimus.
C A P V T X X V.
Decimo ejus efficaciffima natura declaratur, ex eo quod nulla
prorfus effectu caret,fèd eum in omnibus quibu§datur,
infallibiliter operatur.
AE c itaquc eft vera ratio & radix, a tem Spiritu Dei aguntur,pugnant,quia magnum b4
cur nulla omninò medicinalisChri bemt adiutorem. Et alio in loco, dc illa cadem
ftigratia effeétu fuo careat , fed om carnis mortificatione, quam pugnando adi
nis efficiat ut voluntas velit, & ali pifcimur, ut fcirent fe hoc iiom facere(facta carnis 4i 4.contra
quid operetur. Quod quantumvis gratiæ inortificare) mifi gratiâ Dei, continuò fubdidit, ***•*?•**- .
iftius congruae auétoribus per mirum videa Apoftolus; quotquot enim Spiritu Dei agunttir , fi
tur, veritas tamcn eft in Scripturis facris & flj Dei fumt. Ac per hoc quicumque aguntur Dei Spi
Auguftini fciiptis explorata. Quanquam ritu, ipfi faéta carmis mortificant Spiritu. Et lib. §.
hoc igitur ex ipfo effentiali difcrimine jam ad Bonif. Quis autem ambulat fecundùm Spiritum, L5. 3. ad
affignato utriufque gratiæ, iuxta quod prima mifi quifquis agitur Dei spiritu ? Quotquot eiiim Dei bonif. c. >.
gratia juftitiam dabat homini fi vellet,fecun spiritu aguntur, hi filij Dei fumt. Similitcr dc vi
da ut vcllet, cæterifque poenè omnibus quæ &toria quæ omnis pugnæ cum tcnta
toto libro diximus, apertiffimè cpnfequatur, tionibus finis cft : salva fit autem à perfequenti- 1» P£ xos.
operæ tamen pretium eft,difertis confirmare bus amima, (ì mom ei comfemtitur ad malum. Non cä
teftimoniis , ne quafi ad rem à me recenter autem comfentitur,cùm aßftitDominus à dextris pau
cxcogitatâ trepidet aut perturbctur auditor. peru: me ipsâpaupertate,id eß infirmitatefuccumbat. Zih. v. ad
Primò igitur hoc probat quod apud Au Et de præparatione cordis: Homo præparat cor, Æonif. c. 9.
guftinum gratia & 9pusbonum ita rccipro mon tamen fine adiutorio Dei: qui fi tangit cor , homo [lib.deCorr*.
centur, ut qucmadmodùm ex gratia data præparat cor. Et lib. dc corr. &grat. Numquid & grat., 14
mox effc&um $i; confecutum inferrc B alijuis diâuru est, nom iterumfuiffe cum Saul quen
folet, ita viceverfa, ex dcfeétu operis, gra quam eorum, quorum tetigit corda,Deus, ut ireiit
tiam non effe datam. Quo ràtioci … di cum illo ; aut effe aliquem pe$tilemtitm, quorum it
modo indicatur gratiam tanquam caufà , < hoc facerent corda non tetigtt ? Nempc quia ipfà
operationcm voluntatis bonam velut e..c- Scriptura facra exferte dicit : Abicrunt poten i. A*g. io.
* v &fum, effc, ut Philofophi loquuntur, con tes quorum totigit Deus corda cum Saul. Vbi no
vertibiles, & à fe mutuo infepàrabiles. Affir fter textus vulgatus legit : Abijt cum eo pars
mativus iftc arguendi modüs apud S. Do-. exercitus, quorum tetigit Deus corda. Vt fignifica
&orem frequens cft. Sic cnim loquitur de ret vilam exercitus cum eo partcm abiiffc
5erm. 43. de gna contra tcntationes: Agis fageri, & benè qnorum tetigit Dcus corda. Et dc ipfà pri
*erb.Domimi nia hominis voluntate bonâ, in primo ad
agi, fi à bomo Agarü. Quod ex Apoftolo vidc
^arp, 8. tur didiciffc,qui ad Romanosdicit: Qgicumque Simplicianum libro, ubi & rationcus tangit,
- Spiritu Dei aguntur, hifilij Dei funt, ut probarct cur hon poffit gratia effe&tu fùo finc abfur Lib. r. ad
hujufmodi rcipfâ operari & fa&a carnis rc ditate deftitui : Illud autem mefcio quomodo dica Simplic.4.z.
ipfà mortificare.Vndc& Aug. ibidem adiicit, tur , fru$tra Deum mifercri mifi mos velimus. Si enim
§o' funt f'j Dei fincm,&gt;nii.r spiritu Dei, si au Deus miferetur , iam yolumui. Ad eandcm quippe
m/«-
 zo4 ' * '^ L I B ER sEcvNDvs, . . 33*
mifericordiam pertinet ut velimus. Quod 6 jnm ^ Non enim filiit «urfklhtwr 4* ait : ἀπύi, qui au
vólumus, quando miferetur Deu$, profectò divit a Patre & d.dicit, verit 43 i.<. A BsiT ER co
gratia quæ eft effe&us mifericordiæ & vo vT QyisQyA M Non .v ; N IAT Qyi A PA- . -

Juntatis effe&rix , non poteft ab hominis, τRE audiyit & didicit. Et rar{um inftantius &; .-. .-*
cujus miferetur Deus , voluntate feu voli inculcatius: Qui credunt, prædicatore farin£cus tbidem. \
tione (eparari. Quamobrcm difertè fùbiicit imfonante, intus a Patre audiunt atgae difçus: , qui r. -

{bidem. in eodem loco: Nullius Deus fruftra miferetur.
ibidem. T Ratio eft, quia, ut adjungit, cuius miferetur
fic eam vocat, quomodo fcit ei congruere ut vocantem
- non refpuat. Et de curfu jam volentis hominis:
f*, ***** Ideo fáluit & cucurrit Iacob quia mifertus eft Deus.
1mperf. Jol. Et de fru&u externæ correptiónis:
'''.'***'; - - p iunc eíí
a- -
2o5. fàlubris correptio cùm fupernus medicus refficit, mom
,,,..,..,.,. enim aliquid proficit, nifi ciim facit, £t peccati fui
Σὰ .$. quemj,Paniteat. Et in epiftola ad Vitalem: folatii à i'elagio prædicafam cffe reccníiorcs
£, n. ,.; gratia dat merita ipfa cum datur. Et codem mo
„£;^;,.;,,. do fan&us Ambrofius apud Auguftiaum :
4ute;; now credtvit EJ Ris Av DivNT , Istvs.
NON Avn IvNT NEQyE DIscyNT. H9; jf illis,
datur ut credant; illi: non datur, -->
Secundò hoc probat iila laboriofà fàn&i :
Doétoris cum Pelagio concerta;io, in qua
ex profcffo de naturâ gratiæ Chriftianæ dif,
putatur, bom cujuflibct, ícd illius qu£ genc
ralitcr opponitur lcgi atque do&rinæ, quam,
multum urgcnt ac docent. Tradit igit;ut.Au
guftinus iterum atque iterum , ftudiqfijfi-. -

IL $. de g-as. Quot refficit Iefus plarantdeliítum. Probat cnim mèque commendat illam gratiam quae non.
chrijfu*-43. exemplo Petri : Negavit primo Petrus , & non eft gratia aut lcx neque fpjcntiae fcic;yftaeq;, „•
.* flevit quia non refpexerät Dominas, megayit & ter-* revelatio , neque futurorun demonftratig,
•* . tio, refpexit Iefus , d* amarißime flevit. ncque præmij promiffio , cuiufmodi Pcla
His igitur & hujufmodi crebris locutioni gius commcndabat, opus ipfùm afferrc vo-,
bus affirmativis, ficut fignificat Auguftinus, Iuntati. Sic enim loqüitur in illis ijfdem lo
hoc ipfo quo data cft homini gratia, mox cis jam allegátis, ubi toties repetcntem a?di
effe&um fequi, fic è contrario negativè fub vimus,nemincom didiciße fecundùm gratiara . • *

inde ratiocinando docet , hoc ÉÉ

quo effe
&tu homo de{tituitur , nullam ci gratiam
collatam effe , fcd folo Pelagianæ gratiæ ad
jutorio, hoc cft,lege do&rinàquc ad opera
tionis præceptaejuftitiam niti. Luculcntiora
funt'iftius do&rinæ teftimonia,quam ut ullo
artificii fuco obfcurari qucant. Nam in li
- bro de gratia Chrifti, ubi ex profcffo cum
Pelagianis dc adjutorio medicinalisgratiæ,
hoccft, gratiæ Chriftianæ, adeoque veræ
gratiæ quæ per crucem Chrifti humano ge
neri revelata atquc donata eft , ita defini
£t £*£***. tivè loquitur : Qui novit , quid eft quod fieri de
qui non facit : Sed n): cum gratiam vuiwwas jia Lib. de:rat.
aliquam:fofiteatur, qua fature glori& iiiag;iiada Ci**i. * 18
non flumpromittitur, vtrum ctiam creditur & ffe
ratur : ncc folam rcvelatar fapientia, verum ettam &: , • •••
amatur, nec fuadetur folum omne quod bonum c#,
verum & perfuadetur. Hahc debet Pelagius gratiam;
comfitur,fi vult nomfolwn yocgri , verxm etiam ef;
Chri{tianus. Et interjeéta nonnulla dc Apo- ,
ftolo Paulo difputati9ne fubjungit: Qgggra- vi,„,..,,,
tia agitur monfolam fit ftcieiidg 10\;rthiu; , verùm - *.
etiam ut cognita faciainus , nec folumi fit âiligéiida
credam;is, vergii etii;i; ut credita diligamus Et itc
rum e$#, eertè fî.poit
cenda continuò dicatar, 4:t:us &fiinterius
: Hæcat doärina di- 1;u... 33.
do£trinaeam • -. ,

C****** *3. beat, &nonfacit, nondum à Deo didicit fecundum

gratiam,fed fecundum legem; nom fecundum fpiri 9 Deus cum ineffáìåíïaritaie , redatur infundere,nom .
tum,fed fecundum litteram, quamvù multiquodim folum p.r ex quipla;;ant & rºga : cxtrufcas„ fed
perat lex,facere videantur timore pænæ, moti amore etiam p.rje p um, qui incrementiam, fui:* mitiifirat
iuíiitia, quam dicit Apoítolas iu$titiam fuam, qtt« occultas , ita ut non o?eiid;it t.ifi:umiiiodo veritaviii,
ex lege eft , tamquam fitimprata mom data. Et pau verum etiam impcri; tt charitatem , hoc cit fincc
cis in eodem loco interpofitis, fic fubjungit: ram faciendi vo}untatem. Nam ita nox ra
it;i, .. 14. De iiio docendi modo (nempe per gratiam) eiiam tionem dando {ubncúit ; $.: eiii;ii do:et Deus rii'*.
Dominus ait: Omnü qui audivii à Patre meo, & di rcs ;uij.£'.;r propoßtum voeati fuit, fintii do
dicit, venit ad me : Qujergò nom venerit , mom dc illo matis 3 qu:? :;.iiit fért, & quod fcittit ^3ere. Et
eäte dicitur,at divit quidem & didicit fibi eJe ve paulo infcr:us:fi vt the&v p.£iiis difi:, pcr gra
miendum, fedfacere mom vult quod aidicit.,ProR Svs tiam fcilicct , agit cm.iium, qui-quid agcnfiitu di
Non R ect E DiciTvR D E Isto DocENDI, di.erit. Yt rátfim difpu:ationesa ifiab fcu
?
Modo, qvo PER GRatiaM DocET DEvs. tentia twquc {ùam , rcfragabili dcfinitiopc
Si enim , ficut Veritas loquitur, oMNis qui didicit confignans: At p.r $oc,inquit, QvAs po DEvs
venit: quifquú nom venit, profeéto mo* didicit. Et po C ET, NcN PER L I«;i S I. I ITER a M, s 1. t»
z#. 4* **- in libro de praedeftinatione Sanctorum:Qaid » £r se in 1 rvs GR AT JA M , tt.t doc-t , ;t; qtto4
******** et omnis qui áudivit à patre & didicit, venit ad ie: quifque d;iiccrit, nou t4ntum cognofçendo videat,
cap. 8. nifi mullus e$t qui audiat & difcat a Ratre, & non fed etiam vo!endo app&at , .£gcndaf, perficiat. Et iflo
reniat ad me ? Si enim omni, qui audiuit à Patre & divino docendi modo (pcr gratiam quæ non eft
didicit., venit: profectù ommis qui mom venit, non au lex) eiigihipfa yolunt**, id efl volitio, & ipfì
divit à Patre, nec didi.it. Namfi audiffet&didiaffèt, operatio, non fòla volei;ii & cp:randi mattir.tj, p £
veniret. Neque enim ullus audivit ac didicit , & non bilitae adjuvatur. QJAm doctrinam tanquány
Ib/dem. venit: fed omni , ut ait Veritas, qui audivit à Patre in Catholica Ecclcfì indubitatarn in fcriptis
& didicit, venit. Et iterum inferius : Si & illos ce:cris paßim magnâ affcvcrandi conftantiâ
quibus ftultitia eft verbum crucis, ut ad Chrisium re tradit.Nam in libro de prædeftinatignc San
nirent , dicere yoluiffet,procul dubio yenirent & ipfi, &orum, ubi p:ritcr nón fciaci inculcavcrit,
I 3-
sos
 -

%o6
... eos qui non credunt,intus
DE GRATIA CHRisTi sALVATORis zoz
' '. *. * ' * ,.. ' ',.,-'
nec · · · ·
audire nec difcere; ^ dcftinationeSan&orum . \-
, maximèque de dono
1#.4. pr«- fic illam Chrifìigratiam depingit. : Hæc itaque perfeverantiæ manifeftè liquet. Ex illorum
4•/.%<iiii, gratià , que occul$ humani cordibus divinälargi Primo,multa jam ftatim audivimus. In altero
rep.;8. tatetribuitur, à nvllo DvRo coRDE REsPvf Semi-pelagianorum verba tanquam veritati
avr. Ideò quippe tribuitur ut cordis Pvritia Chriftianæ contraria reprehendit, quibus di
* R i M i £ v s auferatur. Quod eft perinde cebant , Nolite mobis i$tam Dei gratiam prædicare, ,;;,;.,, dsse
ac fi apertiffimè diceret ; numquam illa caret qua Deumdare fatemini, quae ut nauftciamus hor PerJ, e. *»•
1 e£&&u fuo, ideò quippè tribuitur ut duritiâ famini,hoceft, iftam gratiam qua Deus donat
cordis feu voluntatis ablatâ, quâ folâ impedi homini velle & operari, ad quæ hQrtationibus
tur operatio non careat effe&u fuo. Vndefta provocatur. Et in toto libro nullius alterius
ibiisp. tim adijcit: Qugmdo ergo pater 1 N T v s a v gratiae veftigium reperire licet quàm quaDeus
p 1 r v R E r D o c E t , ut veniatur ad Fi id reipfâ operatur ac donat , quod homini
lium , aút cor lapideum, hoc eft voluntatem præcipit, ipfeque fe fa&urum promifit atque
duram & inflexibilem , & dat corcarneum,ficut praedeftinavit, hoc eft, ipfum velle, ipfum cre- . . . .
propheta predicante promifit. Et non multò in dere , ipfum operari : denique gratiam , non --

ferius explicans quid fit trahi per gratiam, qua credimus ? nos volumus, quàm libentiffi- -

quid audiie, quid difcere, prout diftinguuntur à fíìè fatebantur laudabantque Maffilientes, fcd I.
tra&u, auditu, do&rinâque , quæ per legem ua, ut alibi de vocationé quae fit per gratiam ,
1υ}{εm, afferuntur: Ergò trahi à Patre ad Christum, & ά: , id prorfus agitur & peragitur ut credamus• zii.-a. pr.-
audire ac difcere à Patre ut veniat ad Chriftum, mi- g Cùm igitur talis fit natura gratiæ , quam de/. saiiii.
hilaliud eít,quàm domum accipere à Patre quo cre aegrotanti generi humano, Chriftus per mgr- **P. 19.
dat in Chriftum. Et in epiftola centefima fepti tein fuam áttulit, jam nemini mirum videbi
ma ad Vitalem : gratiam Chriftianam oppo tur, fed potiùs maximè rerum naturae confen
nens Pelagianæ, de qua ex profeffodifpütat; taneum, quod Auguftinus gratiam Chrifti
ryjf. 187. Nom ergo gratiam dicamus effe doârimam, fed ac nomine incrementiplèrumque vocare folet,atq;
aa Yitalem. NoscAMvs GRATiAM , QyA FAciT pRo illud ipfum quemádmodum & gratiam omni
dess E DocTR 1 N AM : quæ gratia fi defit, vide bus externis ádjutoriis opponere. Hinc illud
mus etiam obeffe doärinam. Et in eadem epiftola in epiftola ad Sixtum : Nec omnium eft fides, qui e,in.,...
iiidine. non multò fuperiùs: Opus eít hoc gratia, QvaM audiumt verbum,fed quibus Deus partitur menfùram 4i«i-.
«Qvi Accipivnt , doëtrim4 faluturi Scriptura fidei: ficut nec omnia germinam qua plantamtur &
rum famiiarum,&fifuerint inimici, fiunt amici: non rigantur , fed, quibus Deus dat imcrementum. Et
opus eiufdem doärin4, quam qui audiunt & legumt illud quod paulò ante dicentem audivimus,
fine gratia Dei, peiores eius efficiumtur inimici.T Et gratiam cum ineffabili fuavitate infundi, ngn ,u.a.,..,.
ras. ,..a in libris ad Bonifacium: Ergò benediäio dulcedi folum per eos qui plantamt & rigant extrinfecus , fed ckripi?. 13
B.mif. c. 9. nù eft gratia Dei, qua fit in nobis ut mos deleítet, & etiam perfeipfum, qui incrementum fùum mini$trat
- cupiamus , hoc e$t, amemus quodpracipit nobis : im occultus, ita ut mom o$tendat tantummodo veritatem,
qua fi nos non prævenit Deus, non folum mom perfici verum etiam impertiat charitatem. Et illud in
tur, fed nec inchoatur ex nobù. Et inlibro quarto opere imperfe&o contra Iulianum, ubi docet
explicans, ipfifjue vocabulis etiam Š Deum operari voluntates in mentibus homi
propriè di&am illam gratiam, prout contra c num ,non ut molentes credant, quod abfurdißimè di Lib . •peris
- -

grátiam cxternam legis diftinguitur atque op citur »fed ut volentes ex nolentibus fiant : non ficut „,„ÎI.
Lib. 4. ad ponitur : Legem quippè diverfis locutionum modu & facit Doitor homo, docendo & hortando, minando trà i»!. fol.
Aonif. *. $. varietate verborum im omnibus difputationibus fuü & promittendo in fermone Dei, quod fru$tra fit , 366.
volünt intelligi gratiam : ut fcilicet à Domino Deo mifi Deus intus operetur & velleper inveftigabiles vias
- adiutorium cogitationis habeamus quo ea quæ facien fuas. Cum enim verbis Doäorplantat &rigat,poffu
da funt , moverimus , mom imfpirationem dileétionis, mus ducere,fortè credit auditor : cum vero dat incre
hoc eft fàn&ae volitionis, ut cognitafaméto amore mentum Deus,fine dubio credit & proficit. Quibus
faciamus QyA rRpPRIE & RATIA Est. verbis ut oftenderet fe dedifîè differentiam le
Tcrtiò quemadmodum ex ifta cum Pela gis & gratiæ, [itteræ & Spiritus ftatim adijcit:
gianis concertatione perfpicuum cft ,illam fo Ecce quod intereft inter legem & promißionem, inter t
lam gratiam praedicafíe Auguftinum, quæ dat litteram & spiritum. Quam gratiae & incre
fimul effe&um fuum, ut homo velit aut faciat, menti indifferentiam pluribus in locis ufurpat
ita firailiter illud ipfum ex difputatione cum Auguftinus,& ex Apoftolo fumpfit, ubi effe
Semi-pelagianis apertiffimum eft. Nam prae &um divinæ gratiæ à quorumlibet miniftro I. cerintb.;
rerquam quod ipfi gratiam quandam poten rum cooperatione fecernit : Ego plantavi Apollo
, tialem intus cum libero arbitrio concurrentem rigavit : fed Deus incrementum dedit. Itaque meque
afferrcnt, quæ adjuvaret hominem ad creden qui plamtat e$t aliquid, meque qui rigat: fed qui in
dum fi vcllet , nec tamen hærefis notam effu erementum dat Deus. Quo nihil aliud ex Au
gere potuerunt (ut fupra fufiùs declaravimus) guftini mente dicit, quàm quigratiam dat Deus,
jpfe Auguftinus difértis verbis docet iliam vel qui Spiritum dat Deus. Cùm igitur Incre
gratiam effe confitcndam , qua Deus ipfam mentum etiam ipfo nomine fignificet effe
- gredendi voluntatcm effc&umque boni operis &um adjuvantis gratiae, nihil mirum fi Augu
largiatur. Nempe quia ipfâ verâ & fola Chri ftinus univerfim doceat, medicinalem Chrifli
fti gratia eft , qüani fànandae naturae peccatri gratiam femper effe&um fuum inferre volun
eis infirmitati attulit. Hoc toto libro de prae tati, cui cam Deus fuá benignitate largitur.
C A PV T
*,
 *o8 . . . . • I. I B E. R . SEcvNDv& , . •»
ι •

C A P V T x x v i.
. Dcclaratur ratio diverfitatis phrafium , quibus utitur Auguftinus,
opus bonum olimvolúntati tribuéndo, nunc gratiæ. * * *. »

INc jam igitur germana quoque ra- A tati, non gratiae e£ tribuendum, utpote cu
tiointelligitur cur Awguftinuis om jus aéio ve! ceffitio liberae voluntatisärbitrio
nes pœnè phrafès, quibus de bonis felinqueretur. Nunc vice verfâ, quamvis opus
operibus,& mcritis , & perfèveran bonumfon fine yoluntatemoftra fiat, ut notafiier, L£.4. s,;.
tia hominum & Angelorum loquitur, immu profundèque Auguftinus loquitur, quòd tà* c-iii, 7 ;.
taverit, ita ut quæcumquc aate' ipfum natu-,incm reip{a fiat, non voluntati afícríbendum 9. & 1*.T
ræ & voluntatis arbitrio t;ioccbat, poft lapcffe,fed gratiae, utpote quae nunc, non olim,
fum tribuat foli gratia D.i, ctiari exclu$â voluntáti dominatur ; non determinationem
fubindc hominis vóluptate. Sic enim non fe ad operandum, quemadmodum olim à volun
meldicit, Angelos & priaum homincm per ; tate Pr£f}olandg, fed voluntati fuaviter PQ
librum arbitrium [tetiffe, per li.d pgrfcveraííe, tgntiffimèque tribuendg. Nunc cnim iafirgiám
& hujufmodi plura,quarum pnrifum exem voluntatefi gratia ad infiuendum operafi
-

v.
pla fusè dcdimius, cùm de É? homine no dumque rapit, tunc à forti & vegeta voluí
bis effet difputatio. Oppofitae quoque phra tat£ fapiebatur: quia tunc nullo cóncupifcen
- feosexempla fùnt crebcrrima, Nam hinc iftud tiali languQrc dcorfum preffà, fie&ebat fe ys
£;j*** epißolae id Hilarium : Qgyd
A jlarumm. Chriftus, impoßibileefi,Deo fèdens quando 1ut
hominibus,inquit
fafileeff: plena fui domina quoquoverfum videre
tur : nunc verò amiffö ifto indifferenii ad
zpifH.89.ad fré.fiunt, non fieri potentiâ bomiinù , fed Dei utrumlibct flexu, & in alterius partis dileâio
Αὐlarum, gratiâ. Et in calceiftiuscpiftolae : Perfeífionem nem incuruata, propter inhaerentem vifíeri
*}n
at qua Dominus locutus eß, vehementer adamari, 8 bus fuis terrenum amorem , quem funditus
Jira ¥}i/?. 107,
& non meü viribus, fed gratiâ ipfius a li vante fic fibiipfi exftirparc non poteft , aâ fingulos di
faci. Et in epiflola ad Vitalem : Fateatur quan le3ionis caeleftis impetus erigi debet, juxta
do contra tenfationes concupifcentiafj, illatas dimi illud Apoftolicum, Deus operaiur im volú &velle ad Philip. *
tamus, quamvi & illic halsamus propriam volum-, ¢ Perficere , hoc eft , & inghoatam & per- -

tatem, non tamen ex illa, fed adiutorio Deinoffram feótam voluntatem.His ergò loquendi foribu
ii,iit provenire vi£toriam. Hinceft illudfrequentifli lis, noii voluntatis libcrae ceffationem velin
hrj,
, yj, L. mum, quojuftitiam gratiæ, ho£ eft opus ju tcritum in operando, fed gratiæ dominatum
A. gratia flum quòd éx Chrifti gratia Proficifcitür, vo voluit Augüftinus indicare , quod explicat,
chrift* 13. catjuftitiam a mom nofram fèd Dei, Hinc alibi quando dicit: Aguntur ut agant, non ut ipfi nihil ei*. «ecor.
£*/* negãt hominesad vitam æternam b operari vo 4gant. Et quanda dicit:GratiaDei fic laborat cum o*£***.*.*.
pw. luntates fuas: alibi profitetur, hominibus qui
omiue,&t qùod non peccat,non volátis neq; currentis, £j* 4****
i: e
;£t;
cap zo.
bus gratiatribuitur, c non relinqui yoluntatim
fuam , £t in Dei adiutorio maneatfi velint. Cu
fed miferentu fit Dei. Et quandg dicit: Certum efi *********.
nos velle cùm volumus, fed ille facit ut velimus ój. **;**$***.
c Lib.4*€or. jufmodi phrafes paßim obviae funt. Quem l9 num , de quo dictum eft, Deus eft qui operatur in vo- j, *; arí.
la.
ęquendi & fenticndi modum ex Apoftolo di bis velle. Certum eff ma, facere cùm facimus, fed ill: P. 1%.
dicit, qui omnia adgratiam Dei revocat, tum facit ut faciamus, prabendo vires efficacißimas vo
* Cor. 15. aliis locis paffim quibus dicit, Deo autem gra lumtati, qui dixit,faciam ut in iuftificationibus mitu
ti4, qui dtdit nobis viíioriam per Domimum mo ambuletiã &c. Hæc & huiufmodi prorfus falfa
Aym. 9.
ftum &c. Et, Non egofedgratia Dei mecum.Tum funt, de quacunque gratia Potentiali , É vi
imprimis ubi dicit: Non volentis nejue currenti, C delicet homini tribuãtur operari poffe i velit,
ßdmifèrentieff Dei. Nam propter illum poten five Deus operationem fecuturam vidcat, five
tem dominatum grátiæ fuger voluntatem , non vidcat , five Deus hoc velit,five non velit.
quofituteinonjain relinquátur voluntas fua, Semper enim cum tali gratiayngnhocfecutur1
c.,,.„.'* Augufiigus, utfupra vidimusjftam lo e(t,quod gratia volütatë facit facere,fed quod
cutionemApoftolicam ita inverti poffè, ut di volúntas gratiam facit facere. Nam iftud gra
catur, non miferentis eft Dei, fed volentis & tiae genus, cum quo Deus voluntatem opéra
r* £irreptis cft hominis. Hâc itaque loquendi turăm praevidet , pro fua naturali ad utrúmli
divcrfitate, non hoc fignificatum Augüftinus bet indifferentia iftius naturae cft, ut operatio
voluit, quod olim per folas liberi arbitrii vi & influxus gratiæ ex impulfu voluntatis oria
res Adam re£tè opcrari , & injuftitia ßare po tur, non coptra : quam naturam nunquam
tuifIet,vcl Angeli fteterint : ncc è contrario, exuet, etiamfi gratia talis ad fexcentos gradus
nunc folam gratiam fine liberae voluntatis ad augeretur , ncc unquam aliud quicquám tri
junótionejuftitiam operari, quorum utrumque buct voluntati, nifi poffe fi velit. ' Aliùd longè
Catholica fides deftruit : fèd hoc voluit in potentius & alterius naturæ adjutorium póf
primæva hominis& Angelorum integritatc fic cit Apoftolus, quando fcribit Philippcnfibus:
libcrum arbitrium benè egiffe velfterifîe, ut Deus eíí qui operatur im voli velle & perficcre.Nain Philip. i.
quamvis mom fine gratia hoc fieret,fine qua neu ut optimè notat Auguftinus , Non ait, Deus L, Z.gram.
.trum poterat, utrumque tamcnliberæ volun eft enim, qui operatur in vobis poffe, iamquam ipfi, cl, j,*, T.
I4 acceptâ -
 -

ré DE GRATIA CHRISTI SALVATORIS ,,,

acceptâ fcilicet volendi poteftate per gra- A ipfàm vobis volitionem operationemq; lar
riam , iam velle & operari per feipfos habcant, mec giatur. Nam ißa fo!a cft caufâ, curjim &
in his duobus adiutorio eiüs indigeant : fed ait, Deiis W5luntas , & opus bonum, & meritum, &
eft cnim qui operatur it vobis velle & perficere. Hoc converfio voluntatis, & vi&oria tentationis
ê£, Dcus ita in vobis per gratiaem operatur, fint,& voccntur ab Auguftino, & Scripturis
ut non folum operetur in vobis yolendi fa ' dona'Dci, ut fupra fuse declaravimus.
ciendiquc potcftatcm fi volvcritis , fcd ut

** -• c A P v T x x v 1 1. /

• , '
: * Diiobus fcrupulis occurritur, quomodo nulla Chrifti gratia effeétu
• * careat: itemque cur A
-*-'- .
uguftinus loquaturde fola gratia efficaci,
non fufficiente. -

E c verò moveat querquam quod A nia diligendum, fpe ac fide colendum & fi
conftct,multos divinitus mentc col
milia, & nondum ita diligit, fperat & crc
dit ut lex jubct, nondum ilIaipfà quidcm di
luftrari, imò verò & in ipfâ volun
- tatc meribus divinæ gratiae percelli, dicit fecundùq gratiam, {ed taritummodo`
qui tamen ab ejus interna fuáfione & incli fecundùm legéoì : quamvis intcrim aliud
natione diffcntiunt, ut prcpterea falfùm fu quippiam quöd prævium cffe folct, ut ver
tet gratiam in co cui datur, fetifer operari bi gratia , quod in Dco vel charitate ac fide
effé&um, ob qucm datur. Confiderai duin ipfius fibi quoquo mcdg placeat , il!gfjae
eft'enim, multiplices eße divinæ gratiae effe a&us quâdam vélicitate defideret, & fimilia
&tus, quemadámodum & volufitatis. Eft , É gratiam potuerit didiciffe. Sic
• enim velle pcrfc&um , quod Auguftinus enim vidcmius plurimos qui necgum ab im
ppffe vocat, £ft & jtmpcrfe£tutn, qüod vel munditiiscarnis fe continére poffùnt, vehc
* ,, i - - *•
leitatem appcllare folgnt : & hos ipfurn di mentcr tamen optare continéntiam : cujuf
verfòs grãdus habet,donec ad ipfàm primám modi vota divifiæ gratiæ funt munera , &
tenuiffimamquc boni cómplacéntiamj venia majoris gratiæ provocativa , quamvis nullo
tur. Haec crgô primus cft caeleflis iftius ro modo veræ perfe&aeque continentiæ corn
sis cfft&usquibus
, quemeum
ut inminim wrain ©mnibus paranda fint.' Itaque óptimè {σbjungit Au
*cperatur, fundit £)eus: 'Nam guftinus: íioc modo É; gratiam) quifquis difcit,
qucmadrncdum inundatio3) divinae gratiae, agit omninò QyicQyiD AGENDvM . D 1 Dic E
- - - - -

tötam hominis voluntatem fecum iriffar im- B

- - - -

'R1T. Nempe quia Š nondum agit,

petuofi cujufdam torréntis răpit, fi: ut oni id nondumj agéndum didicit,fecundùm gra
iia humafii cordis rctinacula, qùibfis terre tiam , fed tantummodo fecundùm legem.
'nis rebus irrctitur, vclut vióféntâ quâdam Refpondebit fortaffis aliquis, magis in
tempcftatc dirumpat ; ita lenis ille velut au Scholafticorum fcriptis quam Auguftini rc
it ténuis afflatus, cornplacentiam quandam volvendis exercitatus, hæc omnia quæ pro
voluntatis tenuiffimam , rei tam pulchræ, duximus, eum de gratia tantum cfficaci tra
quæ fimul obijcitur contemplaqda, contem; didifie, nihil verò impcdirc, quin aliæ non
;eratam fuayitcr iinpstrat,& celerrimę quafi -
nullae gratiae pcr hominis jï cffe
%urtim poft fé fapit.Hæcigitur gratia,quan &tu careant.
* vis nuiic modo fufficiat, ut homo Dei man- ' Rcfpondeo nihil verius dici poffc, quam
datum operetur, ut Deum fùper omnia dili quòd omnia quæ ha&enus protu!imus, de
gat, ut fjeret, ut oret, ut crcdat, ad hoc ta gratia efficaci Auguftinus dixerit atque in
íjen facit aliquid, ut iftarum vel alterius cu tellexerit. Cujus rei caufà cft, quod nullam
jufáam cæleftis rci liberas quafJarm non vo agnovit aliam a&ualem Chrifti gratiam, ncc
luntates, f:d vel!citates vel complacentias agnofcere potuerit, nifi rcgulas omncs fun
* c &citet , quas , nifi divinitus infündantur, damétales quibus innixus naturâ gratiæ mc
obtinerc humanâ potcftate nctmo potcft. dicipalis tradidit & cxplicuit , vcllet in
Non cnim quævis gratia, ad quofvis cffectus tcrimerc.Nam ex quo primi horminis volun
infercndgs fùfficit, ut quidam imaginati funt,c tas concupifcentiaî aegritudine vitiata atque
fed poteftates opcratiónü difficuîatiat: ep. debilitata eft, non ei fufficit ampiius, ncquc
Perandæ fugt. Re&iffimaè igitur profundcq; pofteritati ejus illud adjutorium, cum quo
, ,./,.,,,. dixit Auguftinus : Qgi novi£quid èft , qaod feri 'hab:at iuftitiam fi velit, fed opus cft alio pQtcn L;$. de t*ff,
ελήμj?. 13. debeat, & non facit, nondum à Deo didicit fecun tv re quo fiat tii velit & tantum velit, tantoj, ar Grgyat. c.i*
dum gratia; fed fecundùm legcm. Nirnirum non dore diligat ut carnis voluntatem contraria concu
|
dum didicit fecundùtn gratii iá ipfum qucd piflentem voluitate spiritus vincat. Nat», ut idctn
faciendum jubetur: qüamvis aliqoid áliud profundiffimus Do&or eodem in loco radi-.
infcrioris notæ íjí gratiari didicife, ccs veritaris iffius dctegendo dicit , fi in tan
£ihil vctct. Qgi crgô fcit Dcua (upcr ou ta infirmitatc vitæ hujús, hominibus
-
-
*
rclin
** qucrctur - • • • • .
i -- - - -
- • - . -

-
 2 1 2, ÍL I B E R
+

- queretur volunt a fua, ut jn adjutorio Dei, fine A Nec enim alio ille indiguit adjutorio, quaní
) quo perfeverare non poffent , quod non pauci illo, quod, ut Auguftinus loquitur, in eius li
_^ receritiores prædicant , manerent, fi vellent, bero relinqueretur arbitrio, ita ut illud defereret f.
nec Deus in eis operarctur ut vellent, inter tot vellet, & in eo permaneret fi vellet. Cujufrnodi
& tantas temtationes infirmitate fuá voluntas ipfa adjutorium nihil impedit quo minùs Pcr libe
fuccumberct , & ideo perfeverare non poffent, jüia. rum arbitrium ac naturam , ut fupra declara
vimus, fitjuftitia. Hoc ergo fi nunc etiama
deficientes infirmitate nec vellent, aut non ita vellent,
infirmitate voluntatis ut poffent. ' Ifti vitio, ifti fieri poteft , quemadmodum ölim finc dubita
länguori, ifti voluntatis infirmitati , quæ to tione potuit, fidenter juxta Augußini do&ri
tiu§ humani generis viribus confperfà cft , re ham dico,gratis Chriftus mortuus eft,'° * '
medio potentiore fuccurrendum fuit, ne to Quamobrem quicumque animadvertit om
tum carnalium rerum cupiditate proftratum, nia quæ de adjútorio gratiæ mcdicinalis ex
volcndi
quentcr infirmitate
£i%. de Corr. Auguftinus perderctur, quod con(c-
adijcit : Subventum eff igi Auguftino diximus, de gratia quadam poten- -

tifIima, quam efficacem rccentiores fuo fenfu

°******** far infirmitafivoluntatis humana, ut divma gratia,
vndeclinabiliter & infùper.ibtliier agereiur , & ideo
^ quamvis infirma per iftam concupifccntialem
ęgritudinem , non tamen defigeret, neque adverfi
täte aliquâ vinceretur. Cujufmodi doétrina fu
fius alibi explicata eft. Quapropter quifquis °
jam alia divina gratiae adjutoria infirmis ho
fminibus afferre nititur quæ deferant fi velint,
& in quibus permaneant fi velint, cum qui
bus tafiquam fufficientibus operentur fi velint,
nihil aliùd imprudens facit, nifi ut originalis
ccati virus evacuet, illaefas liberi arbitrij vi
res effe, Chriftum fruftra veniffe, & gratis
mortuum effe perfuadcat. Iam enim Per na
turam libcranique voluntatem, non minùs
vocant efle intelligenda , confequenter hoc
ctiam animadvertere debet, non aliam Chri
fti gratiam medicinalem in fcriptis ejus rcpcri
ri. Proinde fatendum fibi elle, quod aliain
nobis procudendo, novum gratiæ genus Chri
ftianis afferat , quod nec Aùguftinus, nec ullus
Latinorum Patrum, qui de gratiæ adjutorio
cum Pelagianis ex profcffo decertarunt, nec
Ecclefia in Concilii$ generalibus vel provin
cialibus ab Apoftolica Sedc probatis agnovis
vnquam , nec agnofcere potüit, nifi Principiá
quibus ipfà per antiquos Patres, medicinalem
Chrifti gratiam defendit, funditus evertan
tur. De quo genere fufficientis adjutorii non
nihilfumus.
turi adhùc infequeQtibus, Deo dante difli:-
, . • • • • . , *

quam primus homo jufutiam opérari Potcft. '

c A P V T X X V I I I.
Tranfitus ad argumentorum folutionem. Solvitur primum , quod
difcrimcn gratiæ ftantis & lapfae naturæ direéîè tollitur,
quantum ad operandi modum.
A c T E N v s gratiam Chrifti me- A Quod utriufque gratiae difcrimem breviffimè
dicinalé, quantum ad operandi mo profundiffiméque cxpreflit , hanc A$$
N. dum ex Auguftini mente explicui vocádoadjutorium quo fit tit veli?, illam fue quo
mus , ut inventionis methodo, à proprietati mom fit ut velit.Nunc quia recentiores non pauci
, bus notioribus, tanquam notis & figiiis natu primum illud adjutorii g<mus, fub nomine gra
ræ ad notitiam quidditatis ipfius paulatim tiæ fwffi.ientis vel congruæ, tanquam vcram
progrediendo veniamus. Oftendimüs autem Chrißi medicinalem gratiam fupponcrc vg
talem effe quantum ad operandi modum, ut Junt iiiordicufjue deféiidunt , duö Præftanda
direétè $ig; illi gratig quam natura for nobis reliqua funt;primum eft, ut doétrinam
tis Angclorum & hominis innocentis habuit: illam capitalem Auguftini , qua fupradi£tum
hoc eft, illi gratiae potentiali quae dat homini duplicis' adjutorii difcrimen tradidit, ab go
Poffe fi velit : feu quae , juxta defcriptionem rufi argumentis tueamur. Alterum, ut cis lo
fæpiùs iteratam fàn&i Auguftini, relinquitur ca nonnulla ejufdem fànóti Do&oris aufgra
in libero voluntatis arbitrio , utpote fine quâ bonus mus , in quibus opinionem fuam certiffimè
effe mom pote$t, fed eam tamen per liberum ar fignificatarh folidiflimèque fundatam eííe non
bitrium deferere poteft : quam dcfereret pri dubitant. - -

mus homo cùm vellet, & in quo permaneret
fi vellet, non quo fieret ut vellet. Velle enim
& nolle , ftare & cadere, perfeverare & non
perfeverare, propter vires integræ voluntatis, B
in libero rclinquebantur arbitrio. Ifli inquam
gratiæ oftendimus direétè repugnare gratiam
\ Chrifti : tanquam quæ non relinquit volunta
tem in ifto æquilibrio, fed illud atf.rat & effi
ciat ut velit. Ideo quippe tribuitur , ut du
ritia $u rcfiflentia cordis primitùs auferatur.
. -
Au&ores igitur qui difcrimen iftud utriuf
que gratiæ, prout à nobis explicatum eft, mo
leflè ferunt,do&rinam eius vel facile obijciunt,
vel in alieniffimum fenfum torquere conantur. ILeonardus
Quidam igitur, cùm i!la do6trina de gratia Z££iu cum
congrua prætcritis annis fervere cœpit , fic fiâ in Prop.
apertè argumentati
ciebat homini funt:
ad falutem Im ftatu
gratia qua innocehtiefuffi-*,
poteratperfere- ££ quamTh.fao
rare, fi vellet, ergo & mumc. Quod argumentum $t,
dircάè adverfus illam folcmnem A$ Duàcenfisg:'
oétri- cemJucruis*.
 ? 14 DE GRATIA C H RI STI SALVATOR IS
do&rinam ,qüám libro de correptione & gra-;^ illud gratiae genus amplexi funt, cum quo
tia capite decimo, undecimo, & duodccimd Ę credere fi vellent, quemadmodùm ali
i accuratiùs demonftravimus. Quanquam }^ids
tradit , „ ihtortum eft. Docet enim cx fupra
p 1 1. cy
profeffo iftis locis Auguftinus , illud gratiæ illi non itâ enormiter excorbitarunt, ut afferere ;8. de baref.
genus cum quo potuit Adam perfeverare fi auderent gerieraliter, nuncetiam, quemadmo- jelag. c. 6.
vellet , nullo modo nunc propter confècutam dum in ftatu innocentiae fùfficere gratiam ,
- infirmitatem voluntatis effe fàtis : eo quod, fi cum qua poffit homo perfeverare fi velit. Imo
t.i5. â€cbrr, nunc hominibus relinqueretur yolunta, fìa, ut in hoc tanquam contrarium Catholicæ fidei
&gra*. *•** adiutorio Dei, fine quo perfeverare mom poffent mane Maffilienfes improbabant : fed hoc dumtaxat
rent fi vellent, nec Deus inris operaretur at yellent, afferebant, quod ad fidcrh vel ejus initium ta
inter tot & tamtas tentationes infirmitate fuá volun lis gratia fufficiat : deinceps verò ad operan
^ tas ipfa fuccumberet, & ideo perfeverare nom poffent. dum , & in opcribus bonis perfeverandum
Ratio eft, quia deficientes infirmitate nec velleht, ratia homines, amißis & perditis viribus
aut mom ita vellent infrmitate voluntatis ut poffemt. É erigatproflratos, verum etiam fuffulciatnon
ambu
fo

Quae fusè fuo loco tradita funt. Quifquis igi lantes. Quanta igitur audacia poft condemna
tur fic argumentatur, prefeétô demonftratAu
guftini do&rinam fibi difplicere, & aliud grá
tiæ genus, quam quod prolapfis hominibus
agnóvit neceffarium inferre velle ; nempe hoc
ipfum quod ftatui innocentiæ proprium effe B
docuit, cum quo videlicet poffèt homo lapfus
perfeverare, fi vellet. Hoc & à Maffilienfibus
ôlim fa&itatum eft, nam & ipfi moleftè tule
runt, illam utriufque gratiae differentiam , li
bentiffimeque pro ftatu lapforum hominum
tosjama à tot fecülis Maffilienfès affërere,quod.
quia in ftatu innocentiæ fufficiebat homini ad
faluté gratia qua poterat perfeverare fi vcllet,
etiam nunc äÄ Itaque non fatis 'pene
trant aut perpendunt natürae corruptionem &
humanae voluntatis infirmitatem quam pccca
tum attulit , & ih qua difcrimen iftud funda
vit Auguftinus, qui talibus ratiunculis do&ri
nam ejüs falubcrrimam imprudentes evertunt.

C A P V T X X I X.
Solvitur fecundum quo fimiliter tollitur iftud difcrimen, fubftituen
- do pro adjutorio medicinali gratiam habitualem, excitatio
- nes, proteétiones, concurfum generalem ordinis
fupernaturalis.
VA t R ο Ρ τ ε r ijdem au&ores,A prolixa difputatione fànâi Auguftini ne femet
& cum illis etiam alij, ut illam celé quidem ulfo verbo tangitur : fed quaftio cft,
berrimam differentiam duplicis ad Cujufmodi fit utriufqüe ftatüs adjutorium
jutorii , ex qua intellc&us gratiæ £j; ad adjuvandi modum. Auguftinus
Perdet quam Auguftifius tradidit, qüoquo ocet adjutorium Angelorum & primi homi
mcdo falvare viderentur, diverfis módis illám nisfuiffè duntaxat fine quo non , fecundi homi
ra.t.pius ejus dc&rinam exPonere cchati funt. Aliqui nis , quo : quod fexccntics nobis eo rnodo
iiemj, 'sei- dixcrunt, in eo difcrimen effe fitum, quod interpretatur,ut dicat illud primum tale fuiffe,
larmin. l. *. Adamus in ftatu Innocentiae per dona habi ut cum eo poffent perfeverare fi vellent, non quo
de £í $ tgalia potuerit pcrfeverare , fi vellet, nobis feret ut vellent ; tale quod umlibero arbitrio relin
££.
v ••
ifla ngn
curâ fifficiant,
fingulari, fcd præter
prote&ione iila indigeamus
& cxcitatione cre queretur ; tale qued defererent cum rellent, & in quo
brâ Dei, cum çuibus fit ut de fa&o velimus
permanerent fi vellent. Alterum verò cffe tale,
quo efficiatur ut velint, quo donanteinvičtiffimè quod
„n„„i;,. àtque pcrfeyeremius. Alii addunt gratiam A bonum ef? yelimt , & hoc imvi£tiffimè deferere molimt.
7ïÉ damo neceffàriam fuifIe,co9perationem Dei in Cujufìodi defcriptiones, difcrimen indicant
mi* hemìni, aétu primo paratam, hoc eft , concurfum Dei apertiffimum in operandi modo, quæcumque
*ap. 4. generalem ördinis fupernaturalis, quem puto tándem fuerit ufriufque ftatüs gratia , quod
priores illos au&ores etiam nullo mcdo nega
illi difputationi prorfus eft impertinens. Hanc
revoluiffe, fcd non addidiffe , eo qucd nihil differentiâ in qüam totis viribus direâè colli
ad præfens difcrimen pertinere animadverte- B mat Auguftinus, Do&ores illi funditùs tol
rent. Eò igitur res tota redit, ut putent adju lunt, imjö fe toto conatu tollere velle profi
torium Adæ fuifle gratiam habitualem, lapfo tcntur, dum perfpicuè docent, cum utriufque
rum verò hominum effe gratias excitantes, ftatus adjutorio qualecumque tandem fuerit,
fuafiones, prote&iones Dei. homines (tantcm & lapfum ita adjuvari , ut
Refpondetur primò non hîc effe quaeftio fine illo non poffint perfeverare & cum eo
nem dé quidditate utriufque adjutorii, quae RofTint perfeverare fi velint; ut in utriufque
nam videlicet illa fuit, an gratia habituális, ibero relinquatur arbitrio , ut utrumque de
an concurfus, an prote&io, fuafio, excitatio, ferant fi velint, & in eo permaneant fi velint.
illuftratio & hujufmodi : hoc enim inillatotâ Et in co putant effe gratiæ utriufque fimilitu
dinem,
 -
- •
a 16 LIBER
dinem , ufque adeo ut fi diférimen aliquod in A leftemάue machinara in ufum iftum
ifto opcrandi modo ftatuatur , fine dubita
tione liberum deftruatur arbitrium. Hanc
utriufque adjutorii confufionem, quantum ad
adjuvandi modum, dicimus iftâ Aüguftini au
| thoritate manifeftè jugulari, nec polfè fine to
tius do&rinae ipfius everfione fuftineri. ,
do6trina , quod etiam Angeli fànéti ex con- prA. ii3. &
Iam verò quod fecundò additur, adjuto ' templatigne, conditæ creatúræ, `quafi vefper, gem ad uri.
rium primi hominis fuiffe gratias feu dona ha
bitualia, concurfumque generalem fcu coope
rationem quam fupra diximus cum operibus
fupernaturalibus, non minüs perfpicuè falfum
pr;iec.p.1*. cft & ab Auguftino refùtaturi, . ' Quod quia
& 13. toto fusè demonftravimus in libro de gratia primi
!ib. de gra*- hominis, fupervacaneum effet hic repetere. :
Quod igitur in fecunda iftius refponfionis '£rga Primos homines egiffe caelum & terram,
parte dicitur,gratiam lapforú,qua fit ut velint 'fed adjun&is etiam intèrnis excitationibus &
& operentur & perfeverent, effe gratias exci amandi fuafionibus ; quas mcntibus infpirat
tantes, fuafiones & proteétiones Dei, multi Peus , ex illo Augüftini loco patet , ubi
pliciter repugnat Auguftino. Primò quidem,
quia tales gratiæ prout eas ipfi £xplicafit, ve
lint nolint continentur fub membro primo
iftius divifionis , fub quo & Adami gratia
continetur. Sunt enim adjutoria fine qtiibus
non fit opus, non quibus fit , etiam tunc quan
do cum ijs reipfà liberum arbitrium operatur.
Nam adjutorium fine quo non , non mutat natu
ram fuam , five a&io fequatur , five non fè
quatur, quemadmodùm cx exemplis Augufti
ni, alimento,luce, & fimilibus mánifeflum eft.
Nam five alimentis ad vivendum, luce ad
cernendum utaris, five non utaris, nunquam
illa fùnt adjutoria quibus, fcd jine quibus non.
Quod ulterius in explicanda iltius divifionis
natura declaravimus. Hinc fit fecundò, quod
iftae gratiæ non aliud propriè tribuunt quàm
poffe, non velle. Docent enim ipfim et cum om
nibus iftis gratiis perfeétiffim è çonfiftere po(fe,
ut voluntas ijs excitata & fufâ atque prote
êta nolit: quodceruflimum eft illi gratiæ me- c
sicinali repugnare quàm Auguftinus lapfis
hominibus dari tradit. Illa enim duritiam
cordis, hoc eft nolitionem aufert & ex nolen
te volentem facit. Quod fi non facit, non
eft illa quam quaerimus Et certè quid abfur
dius, quam excitationes iftas, quæ in graviffi
mis peccatoribus cum obftinata fæpè volun
tate confiftunt pro gratia Chrifti mèdicinali,
quae velle tribuit, obtrudere , cùm nec ipfâ
charitas habitualis, quæ cum mala voluntáte
ftare non p9teft, fit illâ medicinalis gratia quæ
tribuat velle voluntati ? Scu illa qua fiat, ut
voluntasvelit, imò nec illa fine qua mom fiat, fed
indifferenter & valdè per accidens fe habeat
*ad a&ualiter velle & opérari? Hoc enim aliun
de voluntati quàm ab habitu dari debet ;haud
fecüs atque aliundè quàm ab ipfis excitationi
bus & fuafionibus, & prote&ionibus peti de
\ bet, quòd cum ipfis etiam concurrentibus
a&ualiter voluntas velit & operetur.
I)enique nec primis hominibus hujufmodi
excitationes & prote&iones & fuafiones dee
rant, nec tamen erant aliud quàm gratiæ po
ventiales, quibus daretur polfe fi vellent, non
vcllc quod poffent. Namtotam terrenam cae
-
-
sEcvNDvs, , , ,,;
divina
Providentia difpofuerat, ut loqueretur altiffi
Ina voce Creatorem fùum , & Angelicas hu
manafjuc mentes ad eum laudandüm excita
ret, amandumque fuccenderet. Nam hinc ifta
t9ties repetita in Auguftini lucubrationibus
* *
tinâquâdam decoloratâque cognitione laüda-?,**. •ffus
verint Dominum. » Et'illud`in confefTioni. **3°. &-
bus : Sed; & cælum & teria, & omnia quæ in eis fff.
-• .
£i£ cap
'^.°3*
6.
funt , ecce andique mihi diänt, ut te amem, ncc /'!
ceffant dicere omnilus , ut fint ā€xcufabiles Quod
quid cft aliud quàm qüaedę fúfio & cxíita
tio 3 Ncc nudâ exteriâ quâdam fuafione hoq
…
1
dicit : Si voluntas corùm in amore fùperioris in- zii. 14.
commutabilis bomi à quo illiffrabatur üt videret, & civit, & 13,
4etendebatur ut amwret , flabilis permaneret &c.
Nempe tali illuftratione & accénfione volun- ,
$atis acccndcbatur, ut in ejus amore pofïèt
ftabilis permanere fi vellet. Nam illa acçenfio
non ei dabat velle, ut ex eo patet, quia accen
debatur ut amaret, hoc eft, eo fine ut ainarer,feu
ut ftabilis in amore per creationem dato per
gmaneret. De proteétione verò primorum
hominum quid dicam ? Quia ifta grátia yaldè
externa eft,nulla pœnè magis ab ipfis rccentio
ribus commendátur crga primum hominem
quàm prote£tio Dei , qüaeum tradunt adver
fus omnes diaboli infidias, concupifccntiae feu
appetitus commotiones fuifle prote&ú à Deo.
Putant enim ex eis non pauci dona interna non
potuiffe talcm effeétum appctitui confçrre, né
præfentibus obje&is illecëbrofis adverfùs ra
tionem furgcret. . Scd & Auguftinus gratiam
regiminis & custodiæ, & fimiles fuiffehofiinibus
innocentibus impertitam à Deo , perfpicuè
docct , quando dicit : Regebat eum ipfe qiiifce- j'pof?.. de verí.
cr. r.
*at. Et rurfum de primo homine, Deus ope - -
£ ib. 8. de
ratur hominem atque cu$todit, ut bónus beatufj, fit.
De quibus plura diximus , cùm de primi ho 3^m. ad lit,
fap i o.
minis gratia traétaremus. -
SwA. lub.cit.
Quod verò, quidam iftis excitationibus, cap. 19. '
fuafionibus atqüe prote£tionibus , addunt
etiam concurfüm generalem ad opera fupcr
naturalia , quem ipfi velut magnam gratiam
concurfum fpecialem, & gratiam concomitantem, &
hujufmodi appellareTolent, ut aliquid ma
gnum protuliffe cenfeantur, multò minùs ad
difcrimen utriufque gratiæ declarandum fa
cit. Quis enim ignorat talem concurfum, ficut
eum ipfi explicant , non facere ut homo velit,
fed vicevcrfà homincm fàcere ut Dcus èon
currat ? Ponunt enim hujufmodi concurfum
omnibus agere volentibus praeparatum, ita
D ut tunc detur , cùm quis agere volucrit, cùm
noluerit, tunc negetur: nec ullas vires ad agen- .
dum tribuat, fed fupponat. Si quis cnim
viribus internis aétioni proportionatis caret,
non illum concurfus ille füpplebit aut dabit,
quemadmodùm in omnibuscaufis *;
- Ve
 ·
*-

• 318 DE GRATIA CHRISTI SALVATORIS . ro

five naturalibüs five liberis ex ipfàScholafti- A æternum, liberum arbitrium ad juftitiam di
corum confeffione manifcftum cft. Non eft 1igendam opcrandamque coavertetur aut
ergô illa Chrifti gratia , quàm inquirimus. provocabitur. Hæc autem vulnera non mo
-

Aëcedit, concurfum illud cffc inftitutioni άo non fanat concurfusille generalis ad opc
naturarum confcntancum, utpote fine quo ra fupcrnaturalia, fed nec attingit quidem,
nulla omninò creatura propter defectum na utpote qui relinquit vires operandi, intelle
turalem quicquam opcrari potcft. Ex quo fit &tum & voluntatem qualcs aliunde præpara
ut ille non ad gratiam Chrifti medicinalem, tas invenit. Non eft ergò ille, Chrifti gratia
£ed ad naturæ inftitutionem pertinere videa ad operandum homini neccffaria, qua fiat ut
tur, prout & fupra diximus. Itaque non mi velit. Denique talem gratiam Cnrifti nec
nùs Adamo & Angelis innocentibus quàm ipfe Pelagius detre&tavit. Nec enim uhquam j;, diiis
pcccatoribus datus fuit , ncc magis ad adju in Auguftino vel veftigium invenies, ünde Å£
torium lapfæ nataræ quàm ftantis refercn colligatur, quod cum ipfo de tali gratia de-`î, £;
dus eft. Dcnique Chrifti gratia quam pcr certaverit , fed merum inventum eft rccen- matibu Pé
crucem attulit humano generi, vulncribus tiorum ut quoquo modo gratias à fe cxcogi- legianorum •
peccatorum fanandis deftinata ac data eft, tatas aliquo colörc
fit,homines tucantür.
eruditos Vt fane
relictâ regiâ mirùm
viâ,quæ in '; £!':
refi Pelagia
üt fupralatiffimè demonftravimus. | Incidit - .• • -. - ma cap. 19.
enim natura pcccatrix in horrendam agendi Auguftini fcriptis,oftio tantummodo refcra- ©. 3.
cœcitatem per ignorantiam,& in infirmitatë to , valdc manifefta eft, ad talia diverticula
per concupifccntiam , quæ duo mala, nifi tam nova, tam pcriculofa divcrtcrc. i
perChrifti gratiam difpcliantur nunquamiif * .

C A P V T X x x.
Solvuntur duo loca Auguftini ex libro de Spiritu & littera, in
quorum utroque recentiores objeétionem errantium
coeperunt pro folutionc Auguftini.
E D alia nonnulla ipfius fàn&ifTimi A velit aut nolit, prout hunc locum citat et ex- 8tolin4di?
• *. IDQ&toris proferunt loca, quibus non plicat Bellarmifius.
tat hunc Et proSuarez.
locum Francifcüs eodemEt
fenfu
in pri- I. £; z3
ci- Τ; 6.

- dubitant ab ipfo illam Chrifti poten art 4. C* 5.

- tialem gratiam tradi, quæ det homini
9pcrari poffe fi velit. Hanc ipfi fiaffe&ui vel
internæ cxternæάuc hominis difpofitioni
congruat, etiam congruam vocare folent; quâ
congruitate fit ut rcipfa vclit & opcretur; fic
tamen ut liberum arbitrium , ftante câdcm
gratiâ,poffit, neque vellc ncque facere. Pro
ifta gratiaaffcrenda multa ex Auguftino lo
ca congerunt, atque in primis ex libri dc
Spiritu & littera cápite trigcfimo tertio, ubi
difputans , unde völuntas crcdendi oriatur,
£.£. de spir. dicit: Libcrum arbitrium maturaliter attributum à
«* hit. c. 33. Creatore amima rationali, illa media vis eft, quæ vel
intendi ad fidem, vel imclimari ad infidelitatem po
teft. Et ideò nec iffam voluntatem qua credit Deo,
dici pote$t homo habere, quam mom acceperit ; quam
doquidem vocante Deo , furgit de libero arbitrio, quod
maturaliter càm crearetur, accepit. Profert hunc
£*r*i*,3 locum Francifcus Suarez proilla indifferen
ΆΤ'. tia voluntatis, quam ipfi cum gratia fua fuffi
*** "*"' ciente & congruâ rcmanere volunt, quo vi
delicet dct pöffc fi velit. Alter locus ibidem
eft, ubi dicit: Vult autem Deus omnes homines
falvosficri » & in agnitionem veritatu yenire:'non
fic tam.em ut eis adimat libertim arbitrium quo vel
lene vel frale utentes iusi£iinè iudicentur. Quo lo
p.ila,,„„ ,. co fignificari volunt, Dcum omnibus dure, unde
de grat. & poßint velle, credere & fàlvari » fi videlicet velint
lib. 4? 3. 5. coopcrari gratiæ divinæ prævenienti. Ex
%*%';,*
de præ dej}. quó
p.
nccefíé
vx libcra cft talcmoriatur
voluntatc cffe gratiam
, quòdiliam,
-
cuum ut
ca v.
mis Molina, Leonardus, Leffius & alij. Zeßima liò. de
Refpondeo rem videri admirationc dig- pr«de$i, &-
nam , & tamcn vcram, quòd cùm Augufti- reprob. £f.
nus adjutorium quod primus homo häbuit, **** **• -—-——*
& quod fecundus attulit luculentiffimè di- !
ftinxerit , unum appellando adjutorium fiie
quo mom fit id quod agitur, alterum quo jit,
tantâque manifeftationc declaraverit ut ni
hil addi poffe videatur ; Scholaftici tamen
recentiores, qui columina funt illius gratiæ
fufficientis & congruæ quibus datur pofle fi
velis ,in utroque membro intelligendo tanu
cnormiter abcrraverint, ut directè oppofitú
ejus quod Auguftinus ex profcffo docuit, ipfi
ex profeffo cx ejus verbis cxfculpferint.Nam
utrumque membrum pcrvertendo , utrobi
B que Pclagianorum objcctionem pro Augu
ni (olutione coeperunt. Ex quofecutum cft,
ut & Adamo ( contra Auguftini mcntem &c
verba faepè repetita)tribuerint adiutorium quo,
quod fra&is viribus nccefiarium ac pro
prium cft , & affignaverint hominibus lapfis
adjutoriuum fime quo mom, quod libcrtatem illæ
fàtm cfle fupponit. Quis non miretur, hoc
tam oculatis viris accidere potuiffe ? Quis
verò miretur,poßquam accidir,eos in mirabi
lium hallucinationum {eriem, uno crrore cx
alio confcquente præcipitatos totam j;Cliri
ftianæ & medicinalis gratiæ faciem eiie pcr
turbatam ? ' . . - -

cap. I• - -

, •
Et quidcm cos in primo merpbro ita ab
e£. a 11°,
 22o LIB ER s E C V N D V S. 23 t
errafle, ut ^'jr^innem adverfàntium Au- A fit , quod non effet, nifi effrum qua effet : Harc re
guftino, pro intius d^it rina ceperint, in pri fpooiioncm fratio, ex eo refellit , quod tiini
• * i*. *• mo hbro declara ú ef} Nunc quantum ad fé ' li*cr mala voluntas po{Iet Dco tribui, quia
£* «*- cundum m-inbrum itius di£riminis, eos
mem*m***"' - • m- ' - -i :
& illa non cffet, fi non effet homo, in quo
- - -

• ^ ngulorum non diffimiliter objectiones contra Chrifti * effet. Hoc eft, fi non haberet à Deo libe
ap. ij. gratiam, pro fo!utione , erroremque pro rum arbitrium , ex quo furgeret. Vndc
veritate ccpiffe, atquc ita loco Chriftiani & demonftrans non fic poffc fàlvari iocum
Apoftolicum , quid hibes quod non accepiffi,
!
medicinalis adjutorii quo fit opus , adjutorium
fufficicns & congruum , quale Adanus ha rcfponfionem iHam uberiùs refutando
buit procudiffe,fine quo vidclicet non fit, non & explicando fubtexit : Quapropter nifi ob
eft difficile demonftrare. Itaque memoria timeamus mon folum voluntatis arbitrium , quod
repetendum eft , fanétum Auguftinum, an huc atque illuc liberum feífitur, atque im cis natura
tequam Epifcopatum fufccpifict, in illo Pe libus bonis eft, quibus & male uti malus poteft ; fcd
lagiano errore haefiffc, quem poffeâ Maffi etiam voluntatem bonam quae iam in eis bomi* eft ,
liénfes amplexi fùnt, Quamvis cnim dc quorum eje ufus mom poteft malus, mifi ex Deo melis
Dei gratia, quæ dat opcra , commendanda effe mom poffe , nefcio quemadmodum defendamus,
{atagerct, fidcm tamcn qua primitùs Dco guod di:fum eft, Quid enim habes quod non accepi
crcdimus, exiftimabat non à Dco pcr gra fi, 3 Vbi confequenter oftendit voluntatcm
tiam dari, fed præcedente præconio vcrita bonam divinitùs nobis à Dco excitante &
tis,ex libero arbitrio proficifci. Hoc ipfemct B adjuvante dgnari. Qgam difputationem
de fe teflatur in libro de praedeftinatione totam clariffimum eft advcrfus Pclagianum
τβ de dens San&orú, ubi fe fim liter erraffe & aliter fapwiffe crrorem cffe dire&am.
**f.«. 3. 4. profitetur, qüaí, divinæ gratiæ finceritas Simili prorfùs ratione eandem proponit
poftulat. Adverfùs hunc igitur errorem de & Pelagianor um allatâ refponfione venti
initio fidei, feu de prima credendi volunta lat, folvitquc quæftionem in libro de Spiritu
te, undc nafcatur, utrum ex libero volun & littera, ünde objc&tiones iftae fùmptg funt.
tatis arbitrio, an cx gratia Dei, fæpè difpu Quod ita manifeftum cft, ut mihi prodigij
tat Augu(tinus, illamque quæftioncm, in loco fit, quomodo in mentcm alicui crudito
quatam proclivem periculofum que lapfum venirc poffit, verba quæ ex illa difputatione
fuo maio {enferat, non femel foívit, ut ita pro fententia fua dcccrpferunt Auguftini
gratiæ Chriftianæ féu medicinalis, non tan fenfum contincre ; nifi quia cxcogitata arre
'
tum ad opera, fcd ad ipfàm quoque primam ptaque opinio, quoquo modo in fìnctiffimi
credendi voluntatem, quam largiri debet, ' Doctoris auctoiitatc fundanda vidcba- 1. i. ?. r»r.
neceffitas nofccretur. Hanc omnium pri tur. Sic cnim [latim initio citati capitis, &iitt • 33.
mò excuffit & fòlvit, ante exortum hærefis cùm fimilitcr toto libro docuiffet , juftitian -

Pelagiang,in libro primo quæftione fecunda operum , quibus hominvs Dei praecepta cu
ad Simplicianum , quando primum cœpit ftodiunt, dari pcr fìncti Spiritus donum,
ex illo errorc refipifccre ; qucmadmodùm jam fupra di&afi proponit qüaeftionem: sed
ex libro de przdeftinationc jam citato ma vonfeqiiens eß p.i*lul m quaerere, utrum vclunias i't
* *
nitc&um eft. l'clagianâ verò jam fervcn qua*redimus, etiam ipfa Dei don:im fit, an ex ilio
te contcntionc , divcrfis locis can difputan maturaliteritfito adh;beatur arlifrio. Qgid ma
do ventilavit, & refellcndo exortis Pela nifcftius ? Quºd liquidius , quam quæri,
gianis remcdium , exorituris verò Malfi utrum pro accipienda bona voluntate , fen
\ientibus antidotum propinavit. tentia Catholica quæ illam gratiae tribuit ,
Itaque primum omnium poft Pelagianam an Pelagiana quæ iibero arbitrio fit tcncn
haercfim natam , quæftionèm illam tam lu da ? Nùm bonam voluntatcm , & volunta
r#. . r- bricam tetigit libro fccundo de peccatorum tcm qua credimus, candcm cfic novit ; qui
rad. c. 33. meritis & rcumiffionc, qucm {cripfit in pri novit illud Auguftini ad quendam fimili cr Fp/?. ro*.
misilliuscrroris exordijs, ut ex libro fecun rore laborantein : Tu a tam initium f dei , tibi ad /^italwm,
do rctra&ationum liquet. Cùm enim vi eji etiam initium bonae, hoc ejl , Pi« voluntatis , mcn
,„., „ tambonam,qua mandata Dei fervando benè vis domum Dei effe, Jed ex me? * nes halerc conten
|». „.„,, vivimus, ex Dci gratia cfte latè docuiffet, dis, ut credere impiamus. Ad hujus igitur quæ
%y. 11. . tandctm quaeftioncm ctiam de bona volunta ftionis difcufiiGncm primò profert, eoáem
1bid. e. 18.
te proponit;utrum & illam accipia mus ex modo ut fupra in 19co præcedenti vidimus
“ Dco {ccundum illud Apoftoli, Quid enim ha id quod Apóftolus dicit, Qgid habes quod m fi
hus quod non accipiii? Mox igi ut ut magis accepisfi? Nam, inquit , fi dixerimus e.tii, non effe
- diûicultascx adverfari; tefponfione, & veri donim Dei, metuendum eft me exifiinemus inyenje
tas cx difficultatis difilatione clarejceret, Pe mes aliquid, qtiod Aposiolo increpanti & diceni,
lagianos refpondentes inducit : 1,1-o quicquid D Qgid enim £ales fugâ non tcc'? sii? refondere poß
ttum bona volantatis halet hono , Deo trib;e, d m mus, E, ce habemus bonam volunt item redenl, iam
fffe, quia & boc iii illo effe non prffit,ficmo ipfe mom accepimus &c. Ad hanc difficultatem, diii
non effet : hoc cit , {i non haocrct licerum pandaa , primò folutionem illam profcrt,
voluntatis arbitrium: Cániverujit aliquid, atque quae Pelagianis & Auguflino quondam pro
at iervft,non !abeat nifi ex neo , cur non sic:ori babatur , & pofteà à Maflilicitibus arrepta
Protiibuatur ctiam quicjuid in illo tj boms vvlunta dcfcnfaj; fuit, quod bona voluntas ratio
IX nc
- -
 117,
DE GRATIA cHRISTI SALVATORIS **; ,
ne accepti à Deo liberi arbitrij referretur ad A falcs & fufficientcs introduccbant, quarum
Fpj£ ;ro7. Deum : Priùs igitur, inquit, illud dicamus & effe&us à voluntatis nutu afïeriticntc vcl
ad Vit«lem. videamus , ttrtim huic fatisfaciat quafioni, quod diffentientc pcndcrct, nos a]ibi fusè decla p^ide t;*, s.
liberum arbitrium maturaliter attributum a Crea ravimus, ut nihil hic opus fit cadcm rcpc de f erf? Pc
tore animæ rationali , illa mcdia vis eft , quæ vel tCtc*. - l^giana c. 1 5.
intemdi ad fidem, vel inclinari ad infidelitatem po Cùm igitur ha&cnus Auguftinusrefpon
te$t. Et ideò nec i?aw voluntatem, qua credit Deo, fìonem Pelagianam, quae poftcà Maffilien
dici pote$t homo h.ibcrc, qii.ti;i mom acceperit; quam fium fuit, difputando vcntilaffet ac propug
doquidem vocante Deo , furgit de libero arbitrio , naffet, tandem ad veram folutionem propö
quod maturaliter cùm crearetur accepit. Quid fitæ quæftionis illius , unde voluntas cre
ctiam hic cvidcntius, quam Auguftinum in dcndi proficifcatur, accedens , ita loquitur:
ifto loco nihil afferere , {ed aliorum tan Hæc diffutatio fi quæ$ticni illi folvenda , fufficit, Lib. de spir.
& l»t c. 34.
quam dubiam proferre refponfionem & exa fùfficiat. Ecce difputationcm non folutio imitio.
mini fubijcere? Quid item eft manifeftius, nem quaeftionis. Ecce dubitationem , fi
quàm fecundùm illám, Deo tribui volunta fufficiat , non affertionem quùdfufficiat. Vn
tem bonam, quia dedit homini liberum ar dc rcfellens cam eodem prorfus modo, quo
bitrium ex cujus libcrtate confurgat ? Hoc fupra ex libro de peccatorum mcritis vidi
autem effe fenfum Pclagianum fivc Semi meus, Si autem, inquit, refpondetur, cavendum Ibid.
pclagianum jam perfpicuum eft, ut nimis effe me quifquam Deo tribuendum putet peccatum ,
rudis fit, qui hoc fibi probatú velit.Nam fta quod admittitur per liberum arbitrium , fi in eo quod
tim in ejufdem libri exordio, candem iftam dicitur , qatd habes , quod mom accepi$ti ? Proptereà
I*. d. spir. rcfponfionem Pelagianis difértè tribuit : sed etiam voluntas qua crcdimus , domo Dei tribuitur,
& Jif. c. 2. quia D E l 1 B E R o E x 1 s T 1 T A R e 1
cùm vrgeri cœperint, quomodo id prafumant affe
vere fieri jine ope divina, reprimunt Je , mechamc vo T R I o, Q v o D cvM cR EAR EMvR
cem audent emittere , qtiomiam vident quàm fit im A c c E P I M v s. Ecce rejeéìam rcfpon
pta , & non ferenda. Sed aiunt, ideò i£ia fine ope fionem ipfiffimis illis §$. à Pela
divina non fieri , quia & hominem creavit cum libero gianis concepta, & à noftris recentioribus
Iib. de nat. roluntatis arbitrio &c. Et fimiliter libro de velut Auguftini do&rina arrepta fuit, quod
&£ ra t. c. 5 1 videlicet idcò voluntas credendi fit donum
natura & gratia, libro de gratia Chrifti,
Alib. de gra alijfque plurimis locis. Erat enim {olemnis Ðei, quia vocante Deo furgit de libero ar
tia Chri$H;
cap.4.& 1 6. refponfio Pelagiani crroris, quod bona ope- ' bitrio, quod homo naturaliter cùm creare
vide orepi/f. ra , vcl certè fides , voluntafjue crederidi, tur accepit. Vnde fuam vcramque folu
,93, inter divinæ gratiæ beneficia efíet numeran tionem afferens, cum iterata praediétae ref
da,quia Deus hominem cum libcro volunta ponfionis condemnatione , ijfdem iterum
tis arbitrio condidißet, ex quo huc vel illuc verbis quibus concepta fuerat, fubijcit Attem
fe fle&ente furgeret. Naturam quippè hu dat & vuleat , mom ideò tamtùm i$tam voluntatem
manam libcrumque arbitrium , illam gra divimo mumeri tribuemdam, quia ex libero arbitrio
Yide fib. $. tiam effe fentiebant qua benè vivcretuF,&
eft, quod nobis maturaliter concreatum eff, verum
de hærefi Pe fine qua benè vivere fiemo poffet, prout fu etiam quod viforum fùafionibus agit Deus ut veli
lagiana cap. sè in libris de dogmatibus Pelagianis de- c mus &c. Quæ fanè manifeftiffimè often
ę. 2. • 3• monftravimus. dunt Auguftinum in loco qui obje&us fuit,
Cùm verò celebris effet quaeftio, fi vo non tradere do&rinam fuäm , fed adverfà
luntas bona qua crcditur, eft donum Dci, 'riam ; non docere , fed difputare ; non affe
cur non omnibus detur, cùm Deus velit om rere , fed refellere ; adeoque mirabili hallu
fies falvos fieri, & ad agnitionem veritatis vemire, cinatione, recentiores noftros, obje&ionem
quemadunodum in eodem loco de Spiritu pro folutione , Pelagianam refponfionem
& littcra proponitur , Semi-pclagianam pro Auguftini do&rina , errorem pro veri
illam refpònfionem jam datam profequen tate accepiffe. Vt nemini profe&ò mirum
zi3. de spir.
cy- li*. *. 33. do fubjungit : Vult aùtem Deus omnes hómines vidcri débeat, fi poftiftam capitalem offen
falvos fieri, & in agmitionem veritatis venire : non fionem, qua jugulum divinæ gratiæ petitur,
fic tamen ut eis adimat liberum arbitrium, quo rel tota illius intelligentia perturbata fit ; & lo
tene vel male utentes iuftißimè iudicentur, hòc eft, co gratiæ, quæ fibi humanam cui datur, fub
vult omncs homines falvos fieri ,'fi tamcn ijcit voluntatem , gratias congruas & fuffi
ipfi per fuum liberum arbitrium velint: cientcs , & omnibus hominibus communes,
quam fuiffc ufitatam Pelagianorum & Sc quæ fuis cffe&ibus ex arbitrijlibertate fru
mi-pelagianorum interprctationem , adeo ftrentur, jam olim ex adverfàrijs veræ gra
<jue omnium qui gratiás quafJam univer tiæ cxcogitatas dcfcndi audiamus.

cApvT
 214 L IB E R SEcvNDvs, • 2 X.
¥*5
C A P V T X X X I.
Solvitur alius locus cx libro primo quæftione fecunda ad
cianum, ubi fimiliter hallucinati fi;nt. '
- •
simpli
i-i--- · · · - • -r* •

I, 1 v s locus à multis proferri (g- A catur, quod alicui illa dcfit Dei mifèricor
lct ex libro I. quæfiionc fecundâ dia qua velit & credat. An ex humana -

ad Simplicianum , ubi fic loquitur
Iib. 1. q. 2. Auguftinus : Aliter Deus prajfat ut ve
***'"P'*• limus, alter praííat quod voluerimus. Vt vclimus
enim & fuum effe voluit & no$trum , fuum vocando,
moflrum fequendo. Qugd autem voluerimus, folus
pra£iat, id eft,poffe benè agere,& femper beatè vive
re. Ex quo colligunt dari quandam gratiam
fufficicnfcm cui voluntas refiftcrc poffit, ita
videlicet ut quemadmodùm loquitur Sua
rez, mentcm cxcitet , femper tamen con
fenfùs voluntatis nobis committatur, eo mo
do quo hocipfi cxplicarc folcnt. Nam c(t
voluntate , quæ nolit crcdcre , an aliundc & ,
Obijcit igitur : Reftè quidem hoc, nempc quod
tradidcrat, homini fidem à Dco mìferante
infpirari; fed cur hæc mifericordia fubtra£ta eft
ab Efau, ut mom fic vocaretur, ut & vocato imfpi
raretur fides , & credens mifericors fieret (Efàu)
tut benè operaretur ? Et quærit primò , an
hoc oriatur ex humana voluntate : An fortè*
quia noluit ? Rcfcllit hoc ex Apoftoli verbis:
Si ergo Iacob ideo credidit quia voluit, mom ei Deus
qomavit fidem, fed eam fibi ipfe volendo praeftitit , &
babuit aliquid quod mon accepit. -

quidem certum confcnfum voluntatis ho Adverfus iftam vcracem refutationem

riini committi, fed non ita ficut ipfi putant, obijcit folutioncm Semi-pelagianam, quam
ut voluntas , quodammodo fuá libertate ipfe hactcnus tcnucrat, nempè, quod qüam
^ gratiae, fed poíiùs ut gratia , fuá cfficaciâ
vis ncmo nifi volcndo crcdat, præcedere
zram, ifus voluntati dominetur. ' Hunc ergò locum tamen dcbere vocationem Dci, ratione cu
<£*<r*$!*3- afferunt Suarez, Bellarminus, Lcffius. B
jus illa voluntas cft dcnum Dei, quam vo
de conc. c. 9.
mt4m. 6. Refpondco & iftum locum ab Augufti cationem alius fuâ libertate ccntemnat : Am, r,t,.,. q. 2.
Aellar l. I. no prò fuo errorc, quo ante Epifcopatum inquit, quia nemo poteß credere mifi velit, nemo ad sim;i',
d e «rat. ., tcnébatur difputando proferri, & pofteà ia
-
velle mifi yocetur , nemo autemfibi poteft præ$tare ut
' \

iîîî. î. codcm loco refutari. Qgod ut perfpicuè Vocetur, vocamdo Deus praesiet & fidem ? Quia fine
,.p,„ a. ccrni queat, obfcrvandum sít , Augyftinum vocatione mon poteít quifquam credere, quamyis mul
gratis effi- antc Epifcopatum exiftimaffc fidcri fcu pri lus credat invitus. Nemo itaque credit mom yocatus,
?aci •p. 8. mam bonam voluntatcm , quæ ab initio fed mom omnis credit vocatus &c. yolentes autem fine
Eur. *: fidei incipit, fic tribuiffe libcrò arbitrio, ut dubio crediderunt. Hoc cft ipfiffimum, quod
tamcn vòcationcm Dci praecedcrc fatcrc {c Auguftinusantc Epifcopatum tcnuiffe tra
*ur : quâ pofitâ non exiftimabat fidcum - dit, quando dicit: Neque enim putabam fidem zit. {. pr.-
à Dco peculiari bencvolentiâ infpirari, fed Dci gratiâ præveniri, ut per illammobis daretur, quod agi. £«wi*. '
eam àlibcra voluntatc pcndére ut crcdcrct, pofceremus utiliter : mifi quia credere monpºffmtis, *?. 3.
ui(quis vcllet. ' Poft conceptam tamcn fi nomprecederet pracomium veritatis , hoc cft, vo
derì fatebatur hominem non poffc ultc catio, ut hic vocat:. Vt autem pr«dicato mobis
riùs progrcôi quantumcumquc progredi Evangelio confentiremus,noflrum effe proprium&mo
vcllct, fed id quod vellct , hoc cft, potcfta bis ex nobis effearbitrabar.Hoc cft,cffc volentis,
tem bcnè opcrandi fcu gpcra bona, divini feu proprig volútatis.Vndè in epift.ad Rom.
tùs ei cffe tribuenda. Idcoque putabat ele ubi iftüm crrorem ex profcffo docuit, illæ
&tioncm ex fide ficri , ita ut volenti creden- C phrafes cjus erant familiares: No$irum efl cre- rn ext.^.i.-
tique gratiam operandi Deus infunderet. dere & velle: Neque vcllepoffumus mifi voceinur , &* ij* quarun
Tradit hanc do&rinam clariffimis verbis in buiufmodi. Qujbus tunc fignificabat Dco tri- 4am Propºf.
bui voluntatem crcdcndi, rationc impcrtitæ Σ a4
libro expofitionis quarundam propofitio
num ex epift. ad Rgm. num.6o. 6i. & 62. mifèricorditer vocationis: fed illâ ferìcl da- **"*
quam arripuerunt libétiffimè Maffiltcnfes,ut tâ, cffe propriae voluntatis, feu effc volcntis,
1» lib. de Hilarius in litteris ad Auguftinü datis, & Au uod crcdamus, Dci verò gratiæ quod cre
f****** 3. guftinus ipfe rcfcribcns rctra&anfj;reftatur. É facultas benè operandi tribuatur.
#*#*** T Cùm érgò in iftolibro ad Simplicianum
tra&#. c. 13. Auguftinus primum cx ill9 crrorc rcfipifcc
Adverfus hanc igitur Scmi-pelagianam
imaginationé ftatim obijcit fuo nomificAug.
ret , femetipfum cx profeffo refcllcijdum Quid efi ergò quod fequitur (in Epift. ad Rom.
„,„ „,.. fufcipit. Qgod ut præftarct folidiffitpè, cujus partem fufccpcrat cxponendam) Igitur
ÄÈÉ. primio Catholicam do&rinary, quam Dco, mom volentis neq; curremtis , fèd mifèrentis e$t i)ei?
üt profitetur, revelantc háuferat perfpicuè Nam iftâ Scripturâ fignificari vidctur , poft
tradit: Noyerit enim (Deum) fibi pra;fitiffe ut vocationcm non oriri difcrimcn cx humana -

crederet qui mifereturimfpirando fidem , cuius mifèr voluntate, fed ex mifèricordia Dci. Huic
Zib. 1. 4:* tus eft ut adhuc imfideli vocationem impertiret. Iam obje&ioni refpondet iterum cx advcrfan
ad $impl/c. ,.,„„; difcernitur fufelis ab impio. Qgd enim ba tium perfona, longè àliam intcrprctationcm
illorum vcrborum fuggcrcndo quàm præfe
bes quod mom accepiífi , quid gloriari, quafi nom
acceperis? Hoc itaque jaéto fundamento , p ferant ; nempe non íígnificari quod non fit
jam incipit ultcriùs'difputarc , undé naf volcntis, feu quod noû pcndcas cx folâ hu
- K z ' ' - manâ .
 -

an6 DE GRATIA CHRISTI SALVATORI 227

manâ voluntate, ut poft vocationem Dci Apoßit operari.Et rurfus cum Dei vocantis mife
crcdat, verum non effe volentis ut adipifca ricordiâ præcedere debere docuiffet,ut homo
tur remìillam quam crcdendo adipifcicupit, velle poffit & credere, fic fubncctit: Nou ergò Ibid. n. 61.
fed hoc cffe fofius mifericordiæ Dci. Audi eligit óeu, benè operantes,fed credentes potiàs, utipfe
verba refpondentis ad iftam Scripturamex illos faciat benè operari. Noftrum emim eft credere &
adverfàrijperfona;An quia nec velle poffumus, nifi velle, illius autem dare volentibus & credentibtis fa
vocati, & iiihil valet velle noflrum , nifi ut perficia cultatem bemè operandi. Quibus locis idem oua
mus adiuvet Deus ? Hoc eft, ut pcr charitatcm ninò fignificatur, quod in illo loco qui nd
bené opercmur. Quibus paucis verbis con bis obijcitur, nempe,quòd ut velimus & crc
tincturipfiffimus error Maffilienfium qui & damus, Dcus& (üum eße voluit & noftrum:
Auguftifii olim fuit. Sentiebant cnim nos fuum vocando, neftrum fequendo, id autem
quidcm,quamvis non abfque vocationc Dci, quod voluerimus, hoc eft, ipfum poffè benè
crcderc & velle poffe juftitiam, non tamen agere, & fempcr beaté vivere , quod cre
erficere, Hoc eft, quod etiam dicerc fole dendo affequi çupimus, folus nobis præftct
ant, gratiam Dei non ad inchoandum per Deus. Hoc autenì ex erroneo fe dixiffc fcnfu
fidemô, fcd ad perficiendum effc ncceffariam. apertiffimè in retra&tationibus profitctur,
Hunc' igitur fenfum uberiùs confequentcr quando poftquam admifsâ Dei vocatione di
explicatipfiffimis illis verbis, quæ nobis in xerat: Quod ergò credimus, vocanti Deo, moflrum
initio præfentis capitis objecta É. opus eft eft : quod autem bonum operamur ; illius e$t, qui cre
ergo velle& currere. Non enim fuflra diceretur. Et B dentibus in fe dat Spiritumfanitum, pe; qucm fa
in terra pax hominibus bonæ voluntatis. Et fic curri cultas benè operandi conferatur, ftatim cor
te ut comprehendatis. Non tamen volemiâ me]ue rigendo fubjüngit : Hoc profeítò mom dicerem fi Lib. z. re

currentis, fed miferentu eft Dei, ut quod volumus,
id cft, rcm quam volumus, feu potcitatem
benè vivendi, adipifcamur , & quo volumus per
yeniamus. Noluit eigo Efau , & nom cucurrit: fed
& fi voluiffet & cucurriffet, Dei adiutorio perve
miffet , qui ei etiam yeile & currere, non volunta
tis infpiratione, fed vocando præ$taret , nifi
vocatione contempta reprobus fieret. Aliter enim Deus
praffat ut velimus , aliter præ$tat quod voluerimus,
hoc cft, rem quam volendo appetiverimus.
Vt velimus enim, & fuum effe voluit & moftrum:
fuum vocando, noftrum fequendo. Qupd autem volup
vimus, hoc eft, rem volitam feu defideratam,
foluspraffat. Quid eft autem res illa volita 3
Id eft, inquit, poffe benè agere , & femper beatè vi
vere. In quibus verbis manifcfte, non aliter
iftud (ut velimus) vult effe Dei, nifi vocando,
hoc eft, ut fupra expofuimus, nifi quia prace- c proptereà tantùm dixiffe videbitur, quùd adttitorio
deretpr«conium veritatù : quo præccdente, mo
ftrum, feu noftræ voluntatis eflc vocantem
fequi. Sed quod volumus , {eu ipfum pofle benè
agere & benè vivere,&ad beatitudinem per
vcnire, quod volcndo cupimus adipifci , à
folo Deo per gratiatn effe præftandufi.Non
quafi fine noftra voluntáte hoc effici poffe
{entirent: hoc cnim abfurdiffimum, & ab
corum mcnte remotiffimum; fed quia bonas
opcrationes , {eu poteftatcm bcnè agcndi,
non autem poteftatem volendi & credendi,
' per veram gratiam homini dandam arbitra eft Dei; quia voluntas hominis fola non fujcit, ut iu
iam firem fidem inter Dei munera reperiri, quæ dam tra£h. c. 23.
tur in eodem Spiritu.
Quapropter ctiam in ipfo eodem ad Sim
plicia jüm loco, noluit nos celarc perfpica
&iffimus Do&or, fe ex errantium fenfu ifta
refpondiffe.Nam illa ftatim aggreffus vcrba,
mom volentis neque currentis fed miferentis e$ Dei,
uorum perverfam intcrprctationé refpon
Ä prædi&a continebat, palàm oftendit non
ita explicari poffe, ut folum id quod volumus,
feu ipfum benè agerc beatèque vivere, Dei
mifericordiæ tribuatur, quia voluntas homi
nis fòla non fufficit, fed ita potiùs ut etiam
ipfum yelle tribuatur miferenti Deo, qui hoc
ii, nobis ipfis opcratur: Illa etiam verba,inquit, Lib. r. q. *«
fi diligenter attendas, Igitur non efl volenti, neque ad $implis.
?urrenti, fed miferemtù eft Dei ; non hoc Apoftolus
Dei ad id quod volumus, pervemiamus, fed etiam ex
illa i;itemtione, qua & alio loco dicit , Ctimatimore&
tremore vejram ipforum falutem operamimi. Deus
enim eft, quioperatur im vobis & velle & operari pro
bona volumtate. Vbi fatis offemduetiam ipfam bomam
yoluntatem in mobis operamte Deo fieri. Non folâ
videlicet vocatione feu præconio veritatis
præcedente,cui aßentiendo vel diffentiendo
j)omo velit aut nolit, fed per interiorem gra
tiam, quæ facit ut velit. Nam ß proptereà fòlum
di£tum eft, non volenti, meque currenti,fed miferentis
- «
-
- -
-

bantur. Namque dile&ionem Dei & opera jie reâèq, vivamu;,nifi adiuvemur mfericordia Dei,
bona tam Auguftinus cùm erraret,quani Sc praeftafite videlicct,ut benè poffimus opera
mipclagiani libentiffimè affcribebant Deo, ii, feu ut perfe&tionem ejus quod poft voca
fidem voluntatcmq; nullo mcdo, niß qua tionem volendo inchoavimus, benè agendo
tenus hominem vocando prævenirer. Nam confequamur, poteft & hoc modo dici: Igitur non.
'hinc illud in opere quod errando fe fcripfiffe miferentis e$t Dei,fed volentù eff hominis, quia mifè
profitetur : Qgod ergù credimus, moftrum ef; quod ricordia Deifola ncm fufficit, nifi confenfus mv;fr« yo
autem hontifn operamur,illius eft qui credintibus in fe D voluntatis addatur; nempe credendo præccden
d4t spiritì S. Et mox adjungit: Eft autem gratia,
ti vccationi Dei: At illud manife$tum eft, fiu£ra
Âàn». n,&o. ut voc4ti9 peccatoris provogetur, cum eius me ita ms velle, nifi Deus mifcreatur.Illud autem nefcio quo
nulla , nifi ad demnatio;iem przcefferint. Quodj. vo modo dicatur, fruftra Deum mifereri,nifi uos yelimitu.
eatur Potentem fcttts fuerit, quod eft iam in libero Si cnim Deus mifrctur : ergò iam volumus. Ad eam
*vitio, mercitur & Spiriti janäum pcr quem bona dem quippe mjericordiam pertinet ut velimus. Deus
- eft enim
 218 L I B E R SECVNDVS. 229 -

ef enim qui operatur in nobü & velle& operari &c. A ipfùm vellc Deus in ipfâ voluntatc opera- i.

Qgibus vcrbis & coofequcntibus plenifi tur, non fi homo velit, & confentis:, &
me docet ctiam ipfum velfe , quod ifta fupe opcretur (juoniam non poteft effeëtis mifericordi« ri;;.,.;....
rior refponfio crrando hoenihi , fo!à voca Dei effe in homini potejlate , ut fruftra ille £ufert, via die queiie
tionc praecedcntc arrogaverat., Deo mife fi homo nolit) fcd ita ut finc dubio homo vc!it **. '* i.
& confentiat & operctur. Et hæc fufficiunt, •. 31. sii;.
renti & operanti,non tantùm vocanti affcri
bcndum cffe: ac proinde non cffe fic par ut perfpicuè le&or intclligat, quantâ abfur
ticndum cum Deo velle & operari , ut dicamus ditate, & veritatis indagandæ tradendæque
velle cffe Dei & noftruui, Dei vocando , m0 præjudicio , & gratiæ pcrdendæ pcriculo;
frum/equundo; id verò quod volumus, hoc hujufinodi loca quibus crrores gratiæ capi
eft, ipfùm benè agere effc folius Dei: fed taliter perniciofi ab Auguftino refelluntür,
potiùs ficut hoc ex profclfo cxplicat : Vtrum ad gratiam Ncotericorum explicandam affe
que & vélle & bene agere, nofiuih efl , prop:er , reddaty quc rapiuntur. Quid cnin Le&or
arbitrium voluntatu, & utrumqiie tamen datum fobrius, & in Auguftino vcrfàtus fufpicari
£jf per spiritam fdci & charitatis. QJs enim aliud potcft , quàm à viris, licct bonis, im
dubitet & velle & operari noftrum efle , rudentibus & ncfcientibus, eorum fibi do
cùm fit impoffioilc velle aut benè operari &trinam tradi quorum principia tantoperè
nifi arbitrio voluntatis ? Scd & opcrari & vcrbaquc placucrunt 3 - - -

C A P V T X X X I I.

Solvitur difficultas de vocatione congrua, ex eadem quæftione

fecunda ad Simplicianum.
IL 1 v s cft in eadem quæftione (e- ^ rali indifferentia ad agendum & non agen- „ ^āras
cunda Auguftinilocus, ubi fæpiùs utn, poffit ei non coífentire, & aliquando Lo men- -

mcritioncm facit congruæ vocatio alia voluntas eodem nodo affe&ta non con- fum affert.i.
*j*. r. 4. v. nis : Igitur nom yolentis neque curremtis fcntiat. Nam per iftam Dei praefcicntiam „,,„.,,
ad $implit. fed miferentis eft Dti , qui eo modo yocayit, quo conditionatam dicunt fe cfni.; A»g'f*.i & pe;- ..„.,..,.
aptum erat eis , qui fecuti funt vocationem : Et plexitate liberari , in declaranda vidclicet !i- •!;.
paulò poft : Si re/et etiam ipjorum, mifereri, bertate voluntatis. Ex quo fit etiam, ut $ax!,'.t.
poffer ira vocare, quo modo illis aptnm effet, tit & alii fimpliciter efHcacem gratiam effe dicant * • • • *
moreremtur, & intelligerent & fequirentür. Et cam, cum qua voluntas opcratur, ita ut ab “*******
itcrum inferius: Illi eiiim eleâ, qui conguenter cffcctu efficax dicatur. - -

I ;! yetati: lli autem qui mom congruebant, neque con
a4* temperabantur vocatum, mon eleiii, quia nom fecu
ti quamvis vocati. Et infra : Quia etfi multos
vocet, eorum tamen miferetur, quos ita voiat, quo
modo tu vocari aptum eft, ut fequantur. Et pau
cis intcrpofitis: Cuius miferetur, fic eum vocat,
quomodo fcitti angfuêre, ut vucantcin non refpuat.
Et cum cjus rei multa cxcmpla protulifíet,
tandem concludit gcncraliter. 7 cum ergô
aliu;fic, alius autemfcmortatur adfdem, eademiâ, B quo difputatio pro rcfolutiouc capiatur ;fa-
Refponderunt nonnu!li hoc argnmcnto
tcrriti Auguftinum hoc libro difputare po
tiùs quàm rcfolvere , ventilare cuaeftioiiem
quàm dcfin:c. Sed quamvis revera £a
ctus Auguftinus in hoc libro vcritatem in
vcftigando , multum in utramquc partem
difputct, tantâ quidem contentionc vt fa
tiget intentioncm le&toris, & nifi vigilan
tcr attendat proclivis adinodùm fit lapfus
-

rrt/ape alio mrdo diäamoreat, alio niodo dicta nó tis tamca pcrfpicue vidcntur allegata loca
moveat, aliumque muveat, alium non moveat, quu mentem refolventis ac docentis cxprimere.
audat duere defuiffe Deo fipdum vocandi, quo etiam Quarc alii dicunt Auguftinum eo libro di{-
Efauadeamfidem mentem applicaret, volúntatemj, putare potiùs quàm planè , plcncque gra
£oniungaet, in qua Iacob iuftificatus eft : Et li tiæ Chrifti vim , naturarnque explicarc.
13. l. ln- bro dc dono pcrfeveraf*iæ: Ex quo apparet Scd quamvis verum fit, ubcrius cum contra
Pelagianos de natura gratiæ difputafie, ur-
perf.a). 14. habere quofdam im ipfo ingenio divinum naturaliter I

manu intelligentia, quo moveantur ad fidem , fi potè qui fc tareatur profcienter Deo m'è, ante ib. de d'•••• -

CoNGRvA svis M ENT 1 bvs vel audiant yer fçripfijfe, non tam m a perfectione cœpiffe ; nihil ia. per/. «*P. -..
ha , vilfigna conlpiciant.Quæ congruitas etiam nem omninò, quod fiam, cx vita qu eftione
illis libris dc Spiritu & ittcra indicari vide rctractavit ; ac proindè quicquid in ea dc
14.d.syir.tur: Curilita fuadcatur ut perfuadeatur, illi autem gratia Chrifti docuit, verum cfle còfetfus eft.
e li*.* 34. non ita, duo (ola occurrunt interim que re|)ondere Rcfpondeo igitur, quicquid objectum eft
;-**££i: quibus hi, Š
qui ain gratia ua:n congruam ,
swreXlib.3. -
cx illa quæftione de vocationis divinæ
congruitate, nos admittere, fed nihil eorum
Z. ..…j. quae vidclicet tali tempqre & loco datur, inde cófequi pro ftabilienda tali gratiæ con- |

z.p»tu u.%'0 £t fcientiam conditionatam praevi gruitatc , vel voluntatis iudifferentia, qua
grátiasffa. dct Dcus , voluntatcm hominis ci con icm ipfi praefcientiæ conditionare bcncficio
íte ferę fénfumpraebituram: quamvis gro fua natu- c ftatuunt , idquc proptcr duas caulas.
Q. Prima
v.

i
 » 3o DE GRATIA CHRISTI SALVATORis 231
Prima eft quia Auguftinus non loquitur de ^ poft eius refùrreëtionein, esmtar, viventia* aermtnis,
congruitate iraternæ, gratiæ qua cor mollitur quàm f Ec ENTiBvs cu« Araucasvs credidit.
& frangitur , fèd externæ v9cationis, quæ A{ulti ex eorum murmao, à gnibus crucifixus eff, qui
alicui cóngrua dicitur, quia affcétibus ejus ad videntes etam A1 i RAcvlA FAciENTEM centrm oly
aptata eft. Quod ita perfpicuum cft ex illo pferant , discrevlus Eva pax dicANTI
ipfo iRius quaeftionis loco, ubi de congruitate »vs , & in monuine eius ralia FAciENTiBvs
difputat, üt non videatur in dubium pofle re crediderunt. Quis non videt , omncs ißos tam
vocari. Nam ftatim in initio iftius objeéti lo diverfos vocationis r.odos non nifi externos
ci, congruam vocationcm cxplicans ita lo effe, prout etiam omnia figna intelleâui fer
quitur : Vt quamvi* multi ui:o modo vocati fùmt, ta vientia complc&untur ? Vndè clariffimè fùb
miem quia non omnes uno modo affeííi funt , illi foli jungit : Ctim ergo alias fic, alitis autemfc move«-
fequuntur vocationem , qui ei capiendae reperiuntur tur adfidem, eademj, res fepè alio modo diâa mo
idonei. Ecce multi uno modo vocantur, & ta veat , alio modo diéta nou moveat, aliumj, moveat,
men unius affcétibus congruit , non alterius; alium non moveat ; quis aadeat diceredefuiffe Deo
& illi féquuntur quorum affeétibus congruit. modi!m vocandi, quo etiam Efau adeam fidem mem
Extcrna c(t igitur illa vocatio & congruitas tem applicaret, voluntatemj, coniungeret? Quid eft
ejus. Nam interna vocatio ipfos affeétus qui alius fic , alius autem fic movetur ad fidem,
bus congruit vocatio, non invenit fcd inférit. nifi alius revelationc, alius unâ fententiâ, alius
C}god ut inteiligatur , animadvertendum eft , miraculo, alius loquendo, alius mortui fùfci
ipfos affeétus quibus vocatio congruit,& per B tatione , alius videndo Domini cicatrices,
quos idonci fünt homincs ut fèquantur voca alius difcipulorum prædicatione, alius alijs
tioncm , ut eam capiant , ut cam capere apti rebus dcmionftratis vel fignificatis, quos di
fint , prout Augu(tinus loquitur, per ip(àm verfos vocationis modos explicuerat? Nam
gratiam, infonafitcforis vocatione, ihtrinfecùs ideò difertiffimè adjungit, quod eadem res
infpirari. Illis autcm infpiratis, mox incipit alio modo diéta moveat, alio mododièta non mo
placere quod promittitur & jubctur, difplicére veat , eo quod uno mododi&ta congruat, alio I.

quodvctatur , & ita fit capax vocationis, ita non congruat movcndae voluntati. Iftos au
fit ad eam fequcndam idoneus, ita denique tem dicendi modos, ex quibus ifta congrui
ut Auguftinus loquitur, incipit ipfe congruere tas nafcitur, externos efle, nemofanae mentis
& comtemperari vocationi: cui nunquam per affe dubitare permittitur. Itaque ut omnis dubi
έtus rerum terrenarum , quibus ante affe&us tatio tolleretur in fubfequentibus, alios exter
gratiæ infpiratos, plenuseft,congruet aut con nos vocationis modos profert,quibus vel effe
temperabitur. Proinde quod aliquoties ibi &um congruitatis, qui cft movere voluntaté,
dem ait, ita Deum vocare, proutfcit congruere vel ipfam etiam congruitatem expreffis verbis
ut yocantem mom reffuat &c. de externa vocatio tribuit : Comqueritur autem iufè de peccatoribw £ib. 1. M 1.
nis congruitate férmo eft, cui utP9tc res divi peus, tamquam de his, quos peccare ipfenon cogit. ad £inflit.
nas proponenti, & ad divina diligenda Pro simuletiam ut hi, quorum miferetur, hanc quòque
vocánti, nunquam congruet homo ante gra habeant vocationem , wt dam conqueritur Deus de
uiam acceptam & affcâus novos, quos fe rc peccatoribus, compungantur corde,atque ad eius gra
cipientibus C tiam comyertamtur. Hoc e(t ut Dei de peccatori
Quod fi tribuit.J
cui fortè in ifta decertatione ob bus querimonia, fit alijscongrua vocatio, ad
-

fcuritas, vel in Auguftini verbis ambiguitas convérfionem. Et paulò inferiùs : Hæc demon
aliqua adhuc fuperefle uideatur, ea ftatim lu flratio potentia Dei contra Pharaonem, & anrun
culéntiffimè in confequentibus tollitur, dum tiatio momimis eius in univerfa terra , prodeft ei, ut
exponens diverfitatem vgcationum , quarum timeant,& vias fuas corrigant, qaibns vocario
alijs aliæ congruant, nullas omninò fiifi ex talis coNcrvir. Ecce gravis illa flagella
ternas meminit, quatcnus omnia figna com tio Pharaonis, & indefecuta nominis Dei glo
prehendunt, & ab internis voluntatis moti riofà prædicatio, congrua quorundam eftvo
Zih. r. 4. ?. bus diftinguuntur: Cwr ergò, ait, Efau mom fc catio, quam externam fuiffe dubitari non po
ad simplir. eft vocatus , ut vdlet obedire ? Videmus enim alios tcft. Vt proinde ex*[tis valde perfpicuum fit,
aliter IisDEM REBvs DE McNsTRAT Is vEL immerito obtortoόuc «collo loca quæ de con
sigNI FIcat Is ad credendum moveri. Sicut ex grua vocatione loquutitur, adillud genus gra
empli gratia, Simeon im Domtnum no£frum Iefum tiae internæ congrtæ rapi , quam Ncoterici
chriftum adhuc infantcm parvulum credidit, SPI tuendam fufceperunt.
R ITV E 1 REvELANT E COGNOSCENS. Na Nam fi reliquas quoque fanéti Do&oris lu
thanatl ad umamfententiâ, quam ab illo audivit &c. cubrationes percurrêre liberet, eaque expen
refpondit, Rabbi, tu es filius Dei, tu es Rex Ifrael. dere, quae de congruis vcrbis aut rebus aut
Μ ik AcvLo FacTo IN Cana GALILEAE, operationibus paflim docuit, faepiffimè repc
crediderunt im eum difcipulieitu;multos loqyENDo riremus eum tribuere congruitatem vocationi
incitavit ad fidem, multi nec svscitatus MoR- D feu fuafioni & fimilibus, pcr quae homini fit
tv Is crediderunt. De cruce atque morte eiu con quaedam tcftificatio aut fignificatio rei pcr
territi ctuam difçipuli titubarunt , & tamen latro voluntatem ampleâendae aut refpuendr,g1a
tunc credidit , cùm eum non præfantiorem videret im tiæ verò nunquam.Nam vocatio,prout nomcii
operibus, fed c o N s ο κ r I o Crvcis ae fonat fub genere fignorum cötinctur, coë:mo
QvALEM. I'rus etiam de numicro difcipulorum do ab Aüguftino áccipi folct. ggj,inquit,po-*
teft
 !

u
;
- i
» 3* L I B E R SECVNDVS. 2:33 !
teß credere , nifi aliqaavocatione, hoc eff. ali Tua re-^ nitùs excitari poffint: Vt alij adfalwren fuamare. Epiji. •». . :
rum testificatione tangatur? Et in libro de Spi- ' derent, alij ad maturam fuam, non crederent, ipfe * * !
L¥. despir. ritu & littera : Nequeanim credere poteft, quolibet utiquenon in carme ,fed in Spiritu veniebat, visis !
q.
s-us. c.34. dat.
libero Teftificatio
arbitrio, fi nulla
veròfitficut
fuafio
& vel vocatio
fuafio fùbcui cre- , Et
fignis coNGRvis allojuens,
in libris de quosMiffa
Trinitate: volebat,
funtficut
nobüvolebat...
divin;- £. 4. £, •

continéntur , quae ad externos internofque tìs vis a coNcrva peregriiaiioni nofiræ, qui-*"*** \
- {ènfus cognitivos pertinent , quemadmodùm bus admoneremur non hic effe quod quarimus , fed - :
etiam inquando
quidem utroque loco fignificat.
immediate fubijcit; In primò
Quis ha- illucad
objeétaipfâ effe redeundum.
fecunda quæftioneEtadinSimplicianum:
eadem fupra — * •
-

bet impoteftate, talivifa ( id eft phantafmate vel Quam rabida voluntas Pauli , quam furiofa , quam £ib. r. 4. a. -

cogitató ad illam
attingi mentem fuam ,vocationem
quo eius voluntpertinente)
u moveatur remte !utique
caeca Qui tamen unâ,defuper
tali vifo vocetltproítratus,
quo mems occur-
, & voluntas, re- **£***•
m fine. -
.

ad fidem ? Hoc eft, quod fit ei congruum. In fraftâfevitiâ, retorqueretur ad fidem. Aliquando •

fecundo verò quando præmittit : Viforum fua- tribuit eam congruitatem verbis ac fetmoni- .
fionibus agit Deus, id efl , vocat nos ut velimus& bus, quia inter igna quibus fit vocatio, prin
ut credamus , five extrmfecus per Eyangelicas exhor- cipatum tenent. ° Locum jam ftatim ex libro
tationes, ubi & mandata legi, aliquid agunt , fi ad perfeverantiæ capite decimo quarto vidimus. ;
hoc admonent hominem infirmitatis fu : , ut adgra- Et in libris de dδάrina ( hriftiana:Hefther ora- 4i3, 4.3. ^ …
tiam, iuftificantem
cus credendo
ubi nemo habet confugiatqaid
in potejtate , five intrinfe-
ei veniat yit , ut
in B ret; adinmovendum
os eius Deus videlicet
co- gRvvM fermonem da- £.
ac perfuadéduin *T . 3©• -

memtem: fed confentire vel diffentire propria volunta- ' Regem. Et libro o&avo de Trinitate vocat - }
£ib. $3. qq. tis e$t. Sed alibi multò manifeftiùs : Et quo- bonam locutionem, qua fuaviter do et, & coN. £*. * de
4. 68. niam nec velle quifquam poteít niji admonitus & vo- grventer movet auditorem. Et in férmonibus *"*"*** 1.
vatus five intrinfecus
vifi fcilicet) ubi nullusperhominum
five extrinfecus fermonemvidet (per
fonantem de
remverbis
à nobisDomini : Adfit
dicifaciat, mifericordia
ut vos avbiRE Dei,opor-
& ita myerb
'*" , Domj-
§. 4* .
ibidew. ' autper aliqua fgua vifibilia. Et paulò inferiùs de £££, & nos dicere, hoc eft , congruè. Quod ,j, m<*«.
” Pharaone : Illius rei geffe (per Iofeph) cognitio, bi dicit : Adiuvet me Deus, ut eadicam quæ vera serm. 5r.
vocatio eius fuit,utpopulum Ifrael miferiçorditer tr4- fumt & aPTa funt vobis. Aptum enim & con- cap. x.
άans non effet ingratus. Ex quibüs documentis gruum effe, idem funt. Et in alio fermone:; Jermm. i 4*. de
- - - w - -

vides Auguftinum
& fuafionem vocattoricm, quam
& teftificationcm vocatfubindè
, illam vt fic dicam,
delicet quomodo
fequátur vos audire
affenfus expedit,, &
voluntatis ut vi-
ex emp. rap z. p.

intelligere, quæ veluti fignum divinae volun-affenfione ædificatio & profe&us , ficut hoc
explicat alibi : Tuncfermonofter cosGrvvs erit, serm. •*« de
tatis, vel fenfibus externis illabitur , ut ad
mentem deferatur, vel etiam intrinfecus im- fi in fe aliquid «dificationis habeat, quod utilitati **"?.'.*!*.
mediatè menti per vifà præfentetur, ut ei vo- animarum noßrarum , Deo vos interutis adificante
luntas confentiat vel diffentiat. Sicut ergò proficiat, Aliquando tribuit [tam congruita
vocatio veluti fignú quoddam ad cognitivas ter , fcriptis quoque rerum explicatiónibus:
facultates pertinet, & eàtenus etiam ad intelli- nafb & illa figna funt, quibus nultos Deus ad
gentiam ,'quatenus objc&um amplc&endum fàlutem vocàt : Quod bominu preffabit, ut ita Epift. 143.
aut refpuendum offert voluntati , ita congrui- c explicem, quemadmodum novit tibi coNGRvERa - |

tas ejus, ejufdem ordinis eft,hoc eft , ingenere ac faluti fidei tua. Aliquando tribuit eam figu
figni : Et utraque quamvis in ipfà quoque ri$ allegoricis quæ infermone vel fcriptis, ad
mente locum habere poffit, externa tamen éft, movendos animios affumuntur. si qua autem fi £pi£. 119.
comparatione voluntatis. gura fimilitudinum non tantum de cele & fider bus, *f. 7. '
Auguftinus igitur attentâ notione & naturâ fed etiam de inferiori creatura ducuntur ad difpen'a-
vocationis, itemque fuafionis & exhortationis, tionem sacramentorum, eloquentia quadam ejl do
& teftificationis, per quas homines ad fidem, ítrina falutaris , movendo AFF Ectvi dis
fpem
jn iflacharitatemque vocari folent, quaeftione,
fecunda ad Simplicianum non folùm c ENTivM
omnes accommodata.
omnibus moventur modis Et quia non
figuri(jue v

fed alijs plurimis locis, congruitatem rebus dicendi, fed alij alijs pro affe&uum diverfita
aut operationibus externis tribuit, quibus te diverfis, hinc falubriter docet, congruita
ho\mo ad aliquid agendú aut relinquendó ac- tem fermonis noflri cum auditoribus à Deo
commodatè vocatür & impellitur, nunquam effe pofcendam : Cùm enim de ymaquaque re qua , ;; 4 Je de
verò , ut dixi , gratiae voluntatis intérnae. fecuiidum fidem , dileëtionemj, tractanda funt, äï chri.
Nam
quando hinc cft, quódfignis
generaliter congruitatem illamom-
tribuit , quibus ali-. multa
cantur,fintab qua
eis quidicantur, & qui
hacfciumt, multi modiquid
novit quibus di- Miam« e. 13.
adpre- • ,

13. a.a.-•"'**''' poenè omnis vocatio peragitur : Ex quo feps tempus rsl noii dicere, vtlper nos expediat ( id
par/.£•?. i4- apparet habere quo dam in ipfo
ingenio divinum na- eft congruat) audiri, nifi qui corda omnium videt ?
**T*T' turaliter munus intelligentia, quo moveantur ad fi- Et quù facit, ut Qvod opoRT Er , & Qv E M
dem,fi conGRva fuis mentibus vel avdiant verba, D ad MoDvM oPoRT Et dicatur à nobis mfi im cw
vtl figna confpiciant. Aliquando eam tribuit ius manu fumt & mos & fermonet noftri. Nonne
vifis , quæ fignorum externorum quaedam effe- ad ipfum prorfus hîc refpicit, quod quaeftione -.

άa fufit , intus ex externofenfuum ta&u pul- fecundâ ad Simplicianum, ubi dicit: Qgod alius
lulantia ; quamvis & fopitis vel vigilantibus fic, alius fic moveatur ad fidem, eadem® res fepè
{ènfìbuspei feipfâ intrinfècus nafci, vcl divi- alio modo difta moveat, alio modo diitaiiegmo*gat,
K4 sliumjis
 »;4 DE GRATIA CHRISTI SALVATORIS 2 35
alium4ue moveat, alium non moveat, ideoó; ^ cepta fanitatis. Itaque fatim adijcit quod Dcus 11
modufi dicendi c o N g R v vM auditoribus hoc faciat tanquam »oNvs *** Rsv AsoR AN I
'perfuadendis in Dei à quo pofcendus eft, effe m R, quid mali fibi ipfa pepererit. Népe quia diffe
poteftate ? Aliquando tribuit iftam congrui rendo fanitatem, congruentiffimiim adhibet
tatem rebus Κ externifq; Dei vel hominum , perfuadendi modum. Qualis & ille, ubi de ju
opcrationibus. Non folùm enim verbis & fcri {titiae cuftodiendae difficultate dicit: Qgare vix ** Ff 14*.
piis , fcd fa&is etiam frequentiffimè doce tememus quod facile amifimus ? Ne ficile re.piendo
imur, & fi congrua fint, ad aliquid facien quod um fiiptis, difcamus perdere quod tenti;!;. I, 4
dum vel cavendum trahimur. Habent enim loret homo at temeat: tenebit ad firmitatem , q:tod
res ipfz, & fa&ta Dci atquc creaturarum di tenuerit poft laborem. Qualis & ille quo pcr- .
verfâs cum divcrfis affcétibus congruentias mittendo fuos etiam eleéìos in deccptionem
atque incongruentias, quas Dcus pcr occul Hæreticorum aut Pfèudo Prophetarim labi,
tiffim is proyidentiæ fuæ vias temporibus lo diffiadet eis oportunè fuperbiam, qua de fua fa M» Pfaln»,
cisque oportunis novit adhibcre, üt homines gacitate praefumebant. Qualis &: ilie, quo
ad fàlutem vocct. Res cnim & faéta movent tres pueros à camino ac Danielem à leonibus
Τuadendo vcl diffuadcndo potentiffimè, fi per liberando, Regibus Babyloniæ congruâ quâ
- -
fonarum & animorum affcétibus & circum dam vocatione cor.fuluit , fèptená te fratres **
ftantijs congruant. non liberando, Regem Syriæ dariorem fecit :
., Hinc eftigitur, quod hujufmodi congrui Hoc enim erat in occulto iudício & mifericordiâ Dei, fpif* i**.
täten, feu congruam fuadendi movendique *it illu Regibus eo modo confuleret adfìlttem. Antio
. • vim fubindc tribuat pœnis ut homines corri cho autem Regt , qui Machabaeos pænit crudelibus
gátur. Nam inde eft illud quod in illa fecunda interemit, moluit ita comfulere, fed eorum glori/tfj
a . . quæftione citata de Pharaonis flagellis, dixit, fmis paßionibus cor duri Regis acriori feyer;tate pani
1ib. 1. q. s. quod ifta dcmonftratio potentia Dei , & annuntia vit. Iftis enim & ejufmodi infinitis vocandi
ad $implis, tio momjmis cius μ; univerfa terra , prodeji eis at ti modis utitur Deus, non folùm per fcripta vet
£neant, ut vits fkit; corrigant, quibus vocatio tali, verba, fed, ut diximus, etiam per £5tâ, fivc
coNGRv 1 r. Inde eft illud quod alibi eodem hominum , {ive fua, quae vel congruant eis,
In expofítio- fenfu dicit, Deum fuffimuiffe patienter impietatem quibus ad faiutem confùlit,vel non congruant,
'* *"*'*"*- Pharaonis, donec ad tllud tempus perduceretur , quo quibus ita non effè confulendum occultâ pro
%;£; opoRTvs E in eum vindi£ta procederet, ad corre videntiæ fuæ fevcritate conftituit. Sed omnes
Ä ** £ticnem eorum quos ab errore conftituerat liberare ifti modi quamvis etiam in ipfa phantafia &
d* ad cultum fuum pietate vocando perducere. Nam intclligentia, fivc dormientium , five vigilan
•• Stla pœnæ demonftratio erat quorundam con tium per congrua vifâ vel aliter fiant, extrin
** *'; ** gruâ vocatio. Inde & iftud de poenis gene fecus tantum voluntatem feriunt , non intrin
' £"' ** li*. íIe., . Nuhquidmalitia eorum vel iiequitià Dòus fecus ipfòs ejus motus operantur. Hoc cft .
-
**'*• „„i„, eft, de quorum iufiapana compulit, Qy ίζ enim piopriè gratiæ Dei, qüae fi defuerit, fru tí
*Hoc Modo confulendum effe conftituit ? *Nom ftra adhibetur quicquid adhibettir; fici;t fru
titique. Vt cnim ibidem altiffimá cófidcratione ßra plaatatur & rigatur nifi incremcntum dc
aiidem». fàlubriter docet,malos iftos eorum fa!ut. Deus derit Deus.
deputat, quos in hoc genere ita creavit, ut ad ha Ex his itaque fatisfuperóuc conftare arbi
mum proficere nifi malórum comparatione non PJint. , tror, congruitatem quam Auguftinus paffiim
Ifta quippe malorum hominum : Poena; in fcriptis fuis vocationi & fafioni & fimili
bus aflcribit, non efle nifi vocationis & fuafio
rumque &oiiiemplatio, congruentifiimè eft
quorümdam voçatio ád timorem , ad corre nis externae , hoc eft, extra vo!untatem pera
&ionem, ad animi fubmiflionem, ad gratitu gentis partes fuas: ac proindè abfonè obtcr
dinem. inde & illud quod in Pfàlmos dicit: Si toque collo ad gratiam illam internam volun- .
1, pf. 144. mom bliiidiretur Deu* , nulla effèt exhortatio ; fi mom tatis trahi ; ut genus gratiae mcdicinalis no
minaretur, nulla effet corrcctio. Nam quidam pro vum habeatur, cui quantum ad infiuxum
miffis blandientibus, quidam poenarum com aétualem voluntas fuâ indifferentiâ domine
minationibus, tanquam congruis vocationi tur. Nam, ut ante etiam dixi, nunquag,in
bus corriguntur , juxta illud Auguftini de fcriptis fuis univerfis Auguftinus illatfi Chri
pcenis infligendis ac difciplinâ fervanda fata fti internam gratiam, coNcrvaw appellavit,
„ gcntis : Mulii amore, id cft, blanditijs, multi ti multò minùs IN coNGRvAM , Quod aliqui
temp. c«p.3.
8. mvi e correéii funt, $ed per treinorem timoris ad amo recentiores aut funt. Cuju$ rci fiqgis radi-,„„ „.
rem pervenerant. Hinc eft quod eandcm con cem fcire velit, meminiffe debct, nullam gra- più [j!,. du
gruitatcm fubinde affcribat laboribus ad per uiam a&tualem ab Auguftino pro illa vera prad.fi.ar.'
fuagcndam hominibus peccati magnitudinem Chrifti gratia agnofci, quam tahquam medi- repr*.
juflitiæque cuftodiam äiligentiorem. Nam cus infirmae voluntati attulit, nifi quae agit &
Ir. Pfaim.6. tra6tgps illud Pfalmi fexti: Sed tu nomine ufjue peragt cffeétum : omnis alia quafifcumque
quo , fcillam exclamationem ponuerat : Qui D íuerit ab ipfo ad legem do£trinamque relega
.mon intelligatfignifcartamunam lactantem; cum mor cur. Ex quo nafcitur , ut fi nomcn congrui .
bí fuá: dit, autem dilatam à medico, fit e, perfua vel incongrui ufurpandum elíet, omnis Chri
dcrctur , ii, qt* maht /e pcccando præcipitaverit3 fti gratia deberet potiùs dici congrua, quia
£Qgtl ehim facile fariatur, non multum cavetur. Ex omnis omninò effiéit ut voluntas fivc tenuiter
aÆ$tiiiaie autem famaiigiiu erit diligêtivr*tJiodia ré fivc fortitcr velit, qucmaduiodùm fùpra dixi
1In 1. $•
 236 . - LIB ER s E cv ND vs. ay .
mus. Vndè quodam loco dicit Auguftinus: A (nimis enim eft manifeftum quod de folâ in
1.*.de grat. Gratia verò Dei femper eft bona. Et effe&um ejus terna gratia non loquatur) nihil tamen pro
«* lib. ark.
adaequatum duplicem, videlicet voluntatem Neotericorum opinione fequeretur. Dicerétur
feu volitionem infirmam ac fortem ftatim ex enim hominem vocare congruè fèu congruen
plicans : Etper hanc, inquit, etiam fit, ut fit homo ter, quia caufam adhibet áccommodatam ad
bone voluntatis, cùm priùs fuerit voluntatis mala. illum effe&tum quem vult , concurrente vo
Per hanc etiam fit, ut ipfa bona voluntas, qtie iam luntate , producere : ficuti Deus rebus omni
effe cæpit, augeatur & tam magna fiat, ut poßit di bus producendis caufàs congruas inftituit.
vina implere mandata quæ voluerit, cùm valdè perfè Confequenter igitur Deus dicëretur ita voca
êtèg, voluerit. Vbi quod dixit gratia Dei fem re, quomodo aptum e$t eis qui fequuntur vocationem:
per eft bona, non alium fenfum habet , nifi vel, quomodo aptum eft, ut moveantur ; quomodo
quodfemper hominem efficiat bonum,& con fitei congruere ut votantemnon geffttat, quia no
fequenter femper congrua fit & congruè mo yit efficaciam fuá vocationis, quæ ex êxtern6
veat voluntatem. Nimirum quia femper vo figno & infpiratione conflatur ; qua fic vocat •
luntatem determinat ad influendum fecum, alios ut vocando convertat, alios ut vocando
non à voluntate ad influendum determinatur. roboret , & fortiffimos reddat. Quæ locutio
Hanc fànè perpetuam gratiæ cum effeétu fecu fimilis efíet , ac fi diceretur, Chriftus ita vo
turo congruitatem , fi ita vocare libet, fatis gavit filium viduæ & Lazarum , quomodo
indicavit Auguftinus, quando gratiam non fciebat efíé fufcitandos. Non enim hóc intelli
femel Apoftolicâ phrafi iNcREM ENTvM ap- B geretur, vel de fola interiori operatione, qua
pellat, quemadmodum & in præcedentibus vitæ reddebantur, nec de fola exteriori voca
declaravimaus. Incrementi enim ratio non po tione, yel de aliqua præfcientia conditionata,
teft ab effe&u voluntatis, realiter confequente fed de ütraque vöcatione fimul unam comple
feparari,quemadmodum hoc in arboribus ma tam caufam conftituente fùfcitationis , cujus
_ nifeftum eft. Si enim homine extrinfècùs vim ita pernovit Deus, ut inde effeétus infalli
congruè plantante, Deus intrinfecùs dat in biliter fecuturus fit. Inter iftos autem duos
crementiim , reipfâ crefcit quod plantatum folutionis modos , ifta differentia eft, quòd
eft. Congruitas enim prædicationis feu vo juxta priòrem, congruitas externae vocationis
cationis ita fe habet ad motum voluntatis bo refpicit 'affe&tus quos gratia infpirat tanquam
num, ficut congruitas plantationis ad accre- ' terminum, congruitatis, nam per iftos homo
tionem ejus quod feritur : quarum utraque viciffim congruit , & contemperatur vocatiomi,
quidem valdè ad producendos effeétus iftos prout Auguftinus loquitur, ut eam cap at eiáue
utilis eft & pænè neceflària, fed ab illis tamen fequendae fit idoneus. Iuxta pofteriorem verò,
feparari poteft, fi Dei defit operatio, qua in congruitas cxternae internæque vocationis rcf
trinfècùs incrementum tribuit, five per na picit ipfum voluntatis motum fèu effe&um
turam five per gratiam. Nam inde e[t illud vocationis qui intenditür, & affe&ibus illis
*** *°7. celeberrimüm Âuguftini, Agnofcimus gratiam infpiratis naturâ pofterior eft tanquam termi
que facit prodeffe doärinam,hoc eft, quæ incre nus congruitatis. Tunc enim dicitur con
mentum tribuit. C grua vocatio, non quia infpiratis affeétibus
Ex his jam fublucet fecunda caufâ, cur, contemperata, fed quia conveniens cft mo
etiamfi concederemus in ifta fecunda ad Sim vendæ voluntati , ut aut velit, aut fortius ve
plicianum quaeftione coNGRv AM dici voca lit: cujus motionis caufà eft illa afieétuum no
tionem internam, velpotiùs externam, prout vorum infpiratio, tanquam videlicet ipfa inte
internam vocationem fibi conjunétam habct rior vocatio. Scd de congrua vocationc fatis.

c A P V T X X X I I I.
Alia difficultas tollitur ex duobus æqualiter tentatis, ex libro
duodecimo de Civitate Dei.
B1 icrrvR alius ex1ibro 12.de Civi- A aliud apparet mifi umum voluiffe, alterum noluißi
tate Dei locus, ubi docet Auguft. fo cafitate deficere ? Vnde mifi propriâ voluntate, tibi
lam libertatem voluntatis efle caufàm eadem fuerat in utroque corporis & anim* affcâio?
voluntatis malae. Ponit enim duos Ambofum oculis pariter vifa eft eademptigritudo: „ ,
ILib. n». de
: aqualiter affe£tos animo & corpore videre unius cor  £.
ambobus pariter imffitit occulta tentatio ? Ex qui-
porü pulchritudinem, qua visâ vmus eorum adilliatè bus colligunt reipfâ fieri poffe , ut cum eadem Ä3.7....….
perfruemdum moveatur, alter in voluntate pudica fla omninò gratia, unus velit, alter nolit, non curfi, c. zo.
bilis perfeveret. Addit inferius eos etiam eâdem alia videlicet ex caufa, nifi ex fola libertate &
tentatione pulfàri : Nam ut hoc quoque impedi indifferentia voluntatis, utpote cujus fit , hic v.

mentum ab ijla qu«ftione tollatur, fi eâdem tenta & nunc gratiam ad influendum dcterminare,
tione ambo temtentur, & umus ei ccdit atque comfen vel non determinare ut ipfi loquuntur. Ex
tiat; alter idem, qui fuerat per'everet , quâ pofitâ quo confequi videtur , etiam nunc gratiam
circumftantiarum æqualitate fubjungit: Qgid relinqui in libero arbitrio, utpote quæ tribuat
v -
C1
 » 38 DE GRATIA CHRISTI SALVATORIS 239 …
ei poffe fiyelit , ipfim velle vel nolle permitten- A pondct Auguftinus : Quis hoc ignoret ? Quis hoc
do indifferentiâ voluntatis. meget ? Sed cum alijs præparethr , aliis non præpare
Ad hunc locum alii aliud ref}ondent, ma tur voluntas à Domino difcernendum eft utiqtie quid
gis, quantum videtur, ut vint argumenti eva veniat de mifericordia eius , quid de iudicio. Et ad
dant , quam ut genuinam Auguftini fcnten huc paucis interpofitis apertiflimè:Et tamem illi,
tiam affèquantur. Itaque dicunt ahqui, non QyIA voLvERvNt, crediderunt, illi QVIA No
*a%*3, 1. exaâè in ißo loco traétare Auguftinum de LvERvNT non crediderunt. Et mox fubncétit
*''' '* gratia, dum totum reducit ad voluntatem, caufam difcretionis ulteriorem : Mifericordia
' 98. c. 7.
' quod aliis in locis gratiae Dei tribuit. Addunt igitur & iudicium im ipfis voluntatibus fa£ta fumt.
A.
epmard Co- itaque cafum Auguftini nunquarn accidere
- - - - -
Electio quippe iffa gratia eft &c. Ecce quoties
7.7.'i. §.poflc. Alii tentationem, de qua Auguftinus, non Auguftinus caufàm difcretionis credentium à
Οj. fine gratia fupsrari pofíe, viribus aròitrii na credentibus in voluntates humanas refert
torum. ficut revera refcrenda eft : fed cùm ultimus
turalibus, nec illam viétoriam futuram opus
fupernaturale ; atque ita perperam indè con cardo etiam iftius diverfitatis voluntatum
cludi aliquid contra naturam neceffitatemque quæreretur , clariffimè recurrit ad mifèricor
ratiae , quæ determinet voluntatem ad opus diam & judicium Dei, quæ in ipfisetiam ho
ÉÉÉ bonum. Alii alia dicunt, minum voluntatibus fierent. .
quibus recenfendis non eft opus immorari. Nec verò ifta adjutorii differentia repugnat
Dico itaque duobus modis ad hanc diffi hypothefi , qua ponit utrofquc æqualiter affe
cultatem poffe rcfponderi. Primus eft, Augu- B &ids animo & Ę ; hQc enim fine incom
ftinum illo loco indagare caufam voluntatis modo de naturali conftitutione intelligitur.
malæ, eoóue rem deducere, ut conftet cum Adde quod ipfemet in fine exponit illam con
- qui cadit non cadere nifi propriâ yolun ftitutionisaequalitatem, ante vifionem atqueten
tute. Quod vcriffimum cflè ncmo fánæ mentis tationem : ut nihil obftet Auguftino, fi poft
dubitat : quamvis ctiam propriâ voluntate illam difpares adjutorio afferantur : quod mi
ftct , adjtitvm tamen efîè poííe peculiari auxi rum videri non debet, quia illud adjutorium
lio gratiæ Dei , ut firmiùs quam alter ftaret. quod facit velle, cum ipfo velle intimè con
t Nqn enim crat quæftio de caufa ftandi, fed jun&um eft, ut cum eo unum quodammodò
r • cadendi. Non énim idcirco alter non cecidit cenfèatur. Quae quidem refpoífib non vide
folâ propriâ voluntate , quia alter qui fletit tur effè contenneada, & oftendit nihil omni
ctiam fuá voluntate, fed ádjutâ permanferit. nò pro Neotericorum opinione cx ifto Augu
- Cùm ergò dicit : Qgid aliud apparet nifi unum flini loco fequi. Sed üt verum fatear, non
voluiffe, alterum no!uiffe à ca;fitate deficere ? Ve videtur genuinum iftius loci fenfum attingere.
riffimum dicit , proximamque caufàm difcre Itaque fècundò rcfpondeo , etiam hîc
tionis illius addücit, fed fiülteriùs etiam in (quemadmodùm&in præcedentibus nonnullis
dagare cogeretur, an etiam bona voluntas obje&ionibus) oftendere Scholafticos, qui illo
ficüt mala , ex fola libertate nafceretur, ref loco pro fuae gratiae congruæ firmamento & .

Ponderet fortaffis id quod aliàs de mala lap illa decantata indiffcrëtia voluntatis utuntur, |

forum hominum voluntateinterrogatus, cur cujufmodi gratiam pro Chrifti gratia inferre,
homo non efíet fine peccato, refpondit, Poffum 0 conentur: iilam vidélicct, quæ primis homi
fa.illimè ac veracißijjè refpondere, quia homines nibus innocentibus, atque Angclis data fuit,
nolumt. En caufàm proximam peccatorum, fed prout Maffilienfes ex âliqua parte tenuerunt;
fi ex me quæritur, quare mollit, imuujmlongum, Ita atque ita vircs hominis póft pcccatum nonfo
& hic de bona permancnte voluntate dixit, lum illæfæ, fed etiam fortióres effè cenfcan• .
quia noluit á aííifte defigere. Scd fi caufà iftius tur , quàm ante lapfum fucrint.
Hoc igitur ut intelligatur, ob(èrvandum
-

,
|
I.
firmitatis qua rerctur, fortaflis oftium divinæ
gratia panäeret. Nam in libro de Praedeftina eft, Auguftinum in iftoloco, non de quali- |
άone San&orum difcretionem credentium à bct , fcd de prima omninò mala voluntate
non credentibus, eodem planè modo non fe difputare , caüfamque inquirere, unde nafca- … ,
mel ad humanas rcducit voluntates, fed tan tur. Patet hoc liquidiflimè ex illa ipfà quam ,
* quam ad caufam proximè difcernentem ho traétat hypothefi quaenam videlicet caufà fue
si ines. Quod ne quis in præjudicium divini rit, deficientis voluntatis Angelorum. Nam
adjutorii traheret, ficut nunc ifte locus ex li de illa flatim initio capitis diçit : Hicprimus de- Lib. iv. d.
- bro dc Civitate Dei tráhitur, ftatim adijcit feâus , & pri;ia incpia, primumj, vitium eius ma- C***•**.
caufam iftius difcretionis, altiorem videlicct ttir« &c. Huius porrò mal« voluntatis caufâ eji
. rib. de tr*- gratiam Dei. Nam cùm docuiffèt , Credere vel ci:ms fi quæratur, nihil invenitur. Et infra cùm
ve$. $****. jom credere, effe im arbitrio voluntatis fumana, quo caufam ejus ad aliam malam voluntatem
*** ** nihil apertiùs dici poteft, quam homines &re priorem difputando & inquirendo, non affé
dere, quia volunt, non credcre, quia nolunt, fgndo prodúxiffèt, eadenìque quæftio de ifta '
confeftim fubjungit, fed in elegis præparatur vo- P priorc & aliâ quâcumque præcedente nafcerc
1:nta, a D. mimo. Et iterum inferiüs ,cùm ob tur, tãdem ut omnis ambiguitas tolleretur:Vt >
jeciffet aliquis pro libcrtate voluntatis huma fit aliquis, inquit, inquireudi modus, caufam pri
Cap 6. n e qua hómines difcrnuntur : Multi audiunt miæ volunt,t;is malæ inquiro. Nvn eft enim prima vo- -

verbiim veritatis , fèd aljcrcdunt, alij comtr.td cuit. lunt.ts mai.t , quam mulli (legendu.m videtur
3'•'ut ergo ifi crtdere, molttnt altem illi. Rcf Ila) fecit yoliintas etiam mala, fed illa prima eji
quam
 T.

74o IL I B E R SE CVN DVS. 241

mff. ^,-; - - , • - - - -

quam r;i!: fecit. Najn fpreccffit, à qua fieret, illa ^ hii advcrfàrios juvat, fed etiam jugnfat. Non
prior eff qtiae alter: m fécit &c. Et infra : Si ergò Juvat quidcm , quia non loquitur de {ap£e na
non erat temp terít, qtiü eain fecerit qu«ro. Ad turae ftatu , de cujus gratia nobis difputatio
hanc igitur q*%ionem fi:cúlertiô illuflran cft ; fed dc ftatu innocentiae hominum & An
dam, ponitctiam in duobus æqualitatem cor gelorum , in quibus prima voluntas mala, 8c
poris & animi, paritatem tentationis, ccte bonae voluntatis pcrnanfo ncn ex adjutorij,
rarumάuc circumftantiarum ; fcd ita ut & fed ex voluntatis diverfitatenafcebatur,quem
hic mültis infinuet modis fe de prima mala admodum nos ex profeffo, tum hoc libro,
voluntate profequi difputationem fuam. Nam tum alio loco juxta fan&um Auguftinum de
hinc cft quod modum tcntationis exprimens, mon(travimus. Iugulat verò eos ille ipfe
non nifi fuggeííionis & qualifcumque fuafionis Jocus,quia cùm Auguftinus voluntaris primæ,
meminit, reliáâ deleétatione concupifcentiæ, ftantis cadentifque differentiam non ab adju
per quam homines juxta conftantem d9&tri torij diverfitate, fèd ab indifferentia volun
namejus,jam poft lapfum, hoc eft, poft Pri tatis petat, & ipfi do&rinam iftam ad lapfìs
mam voluntatem malam , ad omnia peccata infirmafque voluntates pertinere contendant,
propelluntur. Hinc eft quod dicit ante iftam perfpicuè declarant , indifferentiam libcrta
volúntatem malam, nihil efle homincm mifi temque voluntatis, & confequenter gratiam
naturam homam, cuius auäor Deus, cùm tamen qua voluntas lapforum hominum adjuvatur,
ipfe femper in hominibus lapfisgraviffima ag-, juxta fententiam fuam, non effè jam alterius
nofcat vitia, quorum non e[t auétor Deus. quantùm ad operandi &adjuvandi
rationis,
Hinc eft deniqüe, quod concludens iftam de modum, quàm in Adamo, hoc eft, quàm in
duobus æqualiter téntatis difputationem, di praeftantia primævæ libertatis fuit. Nempè
fèrtè dicit; Inveniet, voluntate malam non ex eo effe volunt codém modo (ficut hoc Auguftinus de
INciPERE, quia natura e;t, /ed ex eo quod denihilo Angelis & hominibus primis omni concu
matura fa£ta e$. Si ex eo incipit ergò de prima pifcentiali motu carentibus docuit ) ita gra
mala voluntate fermo eft, quæ nullius Qmni tiam nunc etiam adjuvare voluntatem , quæ
nò fit pœna peccati. Hanc autem certiffimum tentationibus premitur, ut eas poßit fuperarefi
eft, nùllam éííe juxta do&rinam fanéti Præfù velit, ut in adjutorio gratiae permaneat fi vo
lis,nifi illius qui inter Angelos, aut homines luerit, ut autem velit, in cjus libero relinqua
primus cecidit. Nam lapforum hominum tur arbitrio. Denique fic per illud adjuto
amniapeccata ita peccata funt, ut fint fimul rium muniri voluntatem, ut quamvis mom fine
fùpplicium præcédentis malae voluntatis, adiutorioftet, ftare tamen& cadere, ab illa do
qúémadmodùm ex profeffò alibi fecundùm minatrice voluntatis indifferentia fufpenda
ejus principia tradidimus. Ad hunc igitur tur; ideoque cum codem adjutorio.omnibus
- • 1 • -

cóllimans perpetuò Auguftinus intétionis füf paribus, fion folùm diverfos homines , fed
ceptg fcopümjetiam in reliquis qu£ fequuntur ętiam eundem reipfà poffe, nunc ftare , nunc
capitibus, per eafjem lineas de Prinia mala cadere, prout ei pro fua libcrtate placet. Nam
voluntate reciprocat difputationem fuam , proptereà ut hoc omnibus perfuadeant, tum
uaercns latiífimeque différens, utrum cum iftum præfentem locum de duobus æqualiter
Š mala voluntaté creati fint, an à bona vo tentatis, quem Auguftinus de prima mala vo
luntate deficiendo mutati. Vt fànè nihil ma luntate iritellexit , facillimèque pro nutuli
nifefìiùs efíe pofTit, quàm de prima mala con beræ indiffcrentifque voluntatis caveri potuit,
fenfionevolüntatisfcrmonem cffe , quæ vide tum verò omnia Š fuperiora loca, quae
ficct nullo adhuc vitioconcupifcentiæ, contra Semi-pelagianorum; cntentiam continebant,
cujusviolentos impctus vi&rix gratia rcquiri tanquàm fèntentia: fuae ad ungem concinentia,
tur,depravatafit. -
tanto (ìudio ac fcdulitate cQrradunt. Hoc au
Gu£ fi vera fint, ficut cffevcra difcurfùs tem ab Auguftini & Ecclefiae do£trina remo
Auguflini & apcrtiffima ejus. verba no$ confi timimum èííe , fàtis in fuPerioribus demoa
tericogunt, profe&ò locus ifte non folùmni ftravimus.

1,1
M,**
c AP VT
 • 24« DE GRATIA CHRI ST I SALVATO R IS 14;
C A P v T ' X X X I V.

Explicantur alia quaedam quae cx Auguftino proferuntur, quod vclle

& nollequod
, confentire ac diffentire
fint noftra, fint propriæ
quod habere voluntatis;
dona Dei fit •

accipientis & habentis &c. '

• r » alia nonnulla loca pro fua opinio- A
ne proferre folcnt, quibus Auguftinus
aliquoties docet, non folùm in Ange
lis & primis hominibus, fcd etiam poft
peccatum, Dei efle vocare, fuadere, excifare,
& confentire, ac diffèntire ; velle ac nolle effè
Propriæ voluntatis. Ita loquitur libro de
Spiritu & littera, ubi de gratia lapforum ho
Σ#. de spir. minum ex profeffo difputat : Viforum fuafioni
toto capite fœcundo ac tertio Scripturis innu
mcris, quae jubent, fuadent, confulunt, vctant
hominem aliquid vclle vcl nolle. Ex quibus Lib de grat.
tandem concludit: Nempe ubi dicitur, moli hoc & 6- lib. arb.
moli i:iud ; & ubi ad aliquidfaciendum vel nom fa cap z. .
ciemdum im dirimis momitis opus voluntatis exigitur,
fatis liberum demon$tratur arbitrium. Et rurfum:
Nemo ergò, cùm aliquid fecundum Deum operatwr, tbid.
alienet boc a propria voluntate.In quo probádi ge- |

• c^l, tt. c. y4. bus agit Deus ut velimus, & ut credamus &c. fed ^ nere cùm etiam capite tertio perrexiffè oflen
confentire vel diffent, repropria voluntatis eft. Quod dendo & illos qui ignorantiâ rerum agendarú
mox iterum repetit : Confèntire vocatiom Dei, vel quærunt, itemque qui concupifcentiam relu
ab ea d'entire , fictit dixi, propriæ voluntatis eff. Et &tantem fùperare nolunt, fuá voluntate pcc
tib. de grat. libro de gratia & libcro arbitrio : Velle & molle care , Ἰή, verbis illis quæ recentiores
& ii2. *r* propria voluntatis eft. Similia dicit Aug.li truncata producunt : Et utique cui dicitur, moli Ibid. c. 3,
cap 3. bro 1. de peccatorum meritis & remiffione, vinci, arbitrium fime dubio voluntatis eius conveni- r.

!'*'*"'' libro de pr£delinarione San&orum & alijs lo

zm. r, t /• c. z z. _: _ *. ^ - * ,m . 1 • ,-,^ -
tur: velle enim & molle proprie voluntatis e$. Quid
1. ib de p*«- cis. Ergò non re& flatuitur ilta differentia cvidcntius quain hoc unicum iftis & fimilibus
/ „. ,',, inter PriJum hominem & pofteros ejus.quod locis probare Auguftinum , quod homo velle
„, ,.T Prstentei)ei adjutorio,velle & nolle,c6fentire B & nolle , five peccando fivé benè faciendo,
ac diffèntire, in primi hominis libero relin non poffit, nifi fùâ voluntate? Quod qui
- queretur arbitrio ; nunc verò per ipfum adju negat, hærefis manichææ reum effe manife
£:, *f* torium conferri debeant. Sèd potiùs è con ftum cft. Sed inde concludere velle, quod in
;;;::'; trario fignificari videtur , inquiunt, quod operibus bonis determinatio fiat vel à volun
J37 ' Deus non aftringit voluntatem in aiterutram tate, vel etiam à gratia, paralogifinus eft ab
partem , fcd utrumque relinquit in indifferen Auguftini mente remotiffinus. Habct cnim
ti ipfius poteftate, üt fcipfum determinet ad • ifta do&trina in omni omninò ftatu locum , five
alterutrum. Addit alius, fèmper in his & hominum, five Angelorum , five ftantium,
suar« ri. 3 hujufinodi locis dicere Auguftinum determima five lapforum , fivc damnatorum, five Beato
ac concurJ* tionem effe propri.im vol mtatis. - rum , cum quocumque adjutorij genere liberè
* 3. *• ** Refpondetur hujufinodi loca fin&i Auguflini operantium. Int &t m enim hoc dicendo re- .'

apud eos qui in ejus do&trina tantillum verfa linquit Auguftinus , utrum voluntas libera
-ti funt nullam continere difficu!tatem, vel gratiam ad influendum rapiat, an gratia vo
Qmninò qui quam quod faciat pro alterutra luntatem; imö utrum curí gratia, an fine gra
fèntcntarum dc quibus agimus, vel pro ulla t a, bene, vel malè voluntas operetur. V trovis
onuninò qua literum arbitrium in hoininibus cnim modo fiat, velle & nolle five bonum five
fuperefie fateatur. Non enim fignificatur nalurw,propriae voluntatis eft, & fine propria
aliud iftis & fimilibus locis, quam quod velle voluntate,ficut fine libero effe non poteft arbi
& polle , conf.ntire ac difientire, credere & C trio. Implicat enim contradiétionem, ut finc
- non credere fint officia voluntatis & liberta propriavolútate velit aut nolit,confentiat aut
tis; feu quod dem cft, creaturam rationalém ditlcntiat, crcdat aut incredulus fiat , quo
non poffe velle aut nolle, confentire aut difíen cumque tandem modo adjutorium aliquod
tire, credcre aut incredulam effè, nifi libero fimul juvet aut non juvet. Hoc igitur eft,
• v«]untatis arbitrio. Quod in ipfis illis quæ quod fitmiliter dicit in libro de pcccatorum
producuntur locis, fatis perfpicuè illis patet, meritis: Vbi duo ifti tam diyerfa merita contraxe- Lib. r. de -

qui magis fènfùm au&toris intclligere quam runt , non di:o ut i/fe credat, ille mom credit, quod r;;um
fium ex au&ore fiabiiire contendunt. Nam in eft proprie voluntatis : fed ut sie audiat, quod crelat, ' p. * *.
iibro dc gratia & libero arbitrio, ubi fecun ille non audiat? Hoc enim non eft im hominis potefta
.dus ille locis rep. ritur, quo dixit, velle & te. Audire namάue & non audire poteft qui[- -

nolle cfic propriae voluntatis, cum quo pror piam ctiam noléns, crcdere aut non crcdcre ,
{us id«n cft | quod dicit confèntire aut dif nerno nifi volcns fèu nemo nufi propriâ volun
fcntºre eße propriæ voluntatis , cx profeffo tate poteft. Hoc eft idcm quod in libro de -

fil. 4* $*** protandu.ni fùf eperat, effc in homine libe
í, : *" rum vel n:atis arbiiriu,u. Hoc autem probat,
•** P. - -
praedeftinatione Sanótorum dicit : Nom jtttt t ;; a. pr.-
credere vel mom credere, nem eft in arbitrio volunta: à def sancf
, hu.ma- cap. 5
 v'
-

144 L I B E R S E C V N D V S. .. 245
humanae : fed in elečtis pr«paratur voliiitas à Domi- A derit, & in nobis operata fit gratia Chrifti.
mo, hoc eft, in eleétis gratia Dei facit ut cre . Sic cnim cxponit cam locutionem in codcm
derc fit in arbitrio voluntatis humanae,nem capite: Isti tales tantij, Doít res dicentes mom eff: riidem.
pc quia gratia præparans voluntatcm facit aliquid , de qtio tam juam de no$tro, quod mobis Deus
ut homo propriâ volufitatc credat. ficm dcdcrit, gloriemur. Hoc ergò fenfu id quod
Ex his jain perfpicuè conftat, perperam Auguitimus negabat effe noftrum, hoc Pela
Scriptorem illum recentiorem afferere,quod giani confidenter noftrum effc ftatuebant: -

suar*%f p. femper Auguftinus dicat, determinationem effè Noftra eft viätoria inquit Celeftius, ficut è contra- tib. degfit
propriam volumtatis. Hoc enim nunquam Au rio moflrum eft quando vincimur. Nempe quia Pelag. c. 1°.
guftinus dixit, fed ei ab ifto Scriptore attri fentiebat victoriam moílram, ut ibidem dicitur, * -

buitur, quafi ex Auguftini principijs confi
ciat, determinationem ita voluntaíi effe pro
priam, ut non conveniat grariæ. Invertit
enim fàn&iffimi Do&oris verba, qui cùm
dixerit velie & nolle, hoc eft , fi ita inter
pretari libet , detcrminationem ad volen
dum & nolendum , effe propria voluntatis , ipfe
fubftituit, effepropriam volumtatis, Itaque deter
non ex Dei effe adiutorio,fèd ex libero arbitrio.Hinc
& Pelagius, Nom peccarenoflrum eft. Et alibi : L;i,. „.,..•.
[Qugd benè vel agimus , vellojuimur, pel cogitamus, &grat. c. 48
NosTRvM. EsT, Quę Auguftinus graviter Lib. de grat.
reprehendit. Hoc ecdem fènfu, quaiido ipfc cbrijt, £. 4.
fànétus Doctor adhuc Maffilienfium erróre
tcnebatur, quo putabat fidem non donariâ
Deo, fed effc humanæ officium vo!untatis, . •

minatio ad volendum eft quidem propriæ dicere folebat: Quod credimus noßrum eft , quod ra lib. expof.
non alienæ voluntatis, fèd ita tamën üt ad * autem benè operamìr illius eft , qui credentibus dit quar*!**
- cam determinandam nunc, gratia præcipuas Spiritum fauitum &c. Hoc eft, quod benè ope- p. ;£!j
£; *;;; partes agat , juxta illud Auguftini : Nom quia ramur non eft noftrum fed Dei. Et in éo- ??;
Σ;., I" gredere vel non creáre, non j? im arbitrio voluntatis dem libro iterum : Noßrum eft credere & velle: Τὰ ἐ
humam« , fed in eleçtis præparattir volt;mtas à Domi illitis autem dare credentibus &volamtibtts jucúltatem cap. x3.
mo. Hoc eft, Dominus in ele&tis facit ut ve benè operandi. Hoc codem fenfu fepiùs pccca
lint. Et juxta iilud Ccrtum ejî nos velle cùm volu ta foli tribuit noftrg voluntati:Si ab illo (Deo) zii. ,. '.
mus,hoc éft, cft propriæ noftrae voluntatis:fed avertimur,noflrum efi.Etiterum in eodem libro: pict. merit.
£*•*$**f. ilefacit ut velinti boiium. Et juxta illud: Certum Quodirca quod à Deo mos avertimus, noflrum ef! , & **. $.
$.';**
cap. 16. effnos facere ciim facimus,fed ille facit ut faciamus, hæc eft voluntas mala. Nempe quia nec Pcla- c*p. i8.
• * - - • •

pr«bendo vires efficacißimas voluntati. Vbi fignifi giani ad opcrandum, nec Atjguftinus olim
catur nos efîe quidé qui nos determinamus ad credcndum , nec unquam ad pcccandum,
ad volendâ atq; faciendum, ficut nos fumus Dei auxilium voluntati liberæ neceffarium
qui volumus atq;facimus, fed Deum effe,qui cffe arbitrati funt, quo Deus faceret ut vo
efficaciffimâ fuâ motione facit ut nos detcr luntas ageret, crcderet , aut pcccaret.
ibidem. minemus, juxta illud itcm Auguflini: Ille facit Iam verò rurfus è contrario fubinde Au
tit faciamtis, cui dicit homo, Pome Domine cuftodiâ or; guftinus difertè docet, noftrum effc quod \

meo;hoc efi enim dicere fac utponam cuftodiâ ori meo. benè volumus, quod credimus, quod benè
Iuxta hæc Auguftini principia non eft diffi vivimus. Non tamen eo fenfu quafi benè
cile & alias nonnullas phrafes intelligere, in velle, crcdere, re&tèque vivere, fola nobis
quibus admittendis vel ncgandis nonnulli voluntas noftra tribuerct etiam cum concur
hæfitant. Nam fubindc negat Auguftinus, rente gratia Dei , féd quia impoffibilc eft
velle, crederc, facere bonuin, & hujufmodi vclle, crcdcrc, rcctè vivcre, ut fupra dixi
Esse NosTRA. Hoc cnim dicit, non quafi mus, fine propria voluntatc. Sic enim feip
iftiufmodi operationes non effent officia fum exponere folet Auguftinus: Hæc Dei doiia ,, p. I43.
propriæ voluntatis , fed quia non ita fùnt fumt, & veflra quidem funt, fèdnon ex volis. Et in
propriæ voluntatis , ut iftorum operum fons fcriùs luculcntiüs : Quia etfi etiam ex illa propter bid,
voluntas fit. Nam ca voluntati tribuit gratia arbitriumproprium , fine quo mon operamur bonum,
Dei , dum facit ut velit, ut credat, ut ope mom tamen ficut ifte dixit, mom mifi ex illa. Proprium
retur. Hinc ergò funt illæ locutiones Augu quippèarbitrium nifi Dei gratia iuvetur,mecipfa bona
ftini: ut quando dicit tardius aliquando à voluntas effe im homine poteft. Et in libro primo
**.***. Dco vitia doftra curari, ne facilitatem im ommi Retra&tationum , exponens quomodo &
""* **?- bus affecuti, no$trum putemus effe quod eius eft. Vt credere& operari, quæ olim diftinguerc fole
In Pf. 137. quando dicit: Quacumque funt bona opera mea, bat, quamvis utraque per gratiam darentur,
abs te mihifunt , & ideò tua magisquam mea funt. mofira tamen dici pöffent: Vtrumque ergò no- L£. ,. a,-
Vt quando poft Cyprianum fæpiùs dicit, Im ftrum e$t, inquit, propter arbitrium voluntatis , & traâ, c. •;
nullo gloriamdum quando moflrum mihi!eft. Et illud, utrumquetamem datum eft per Spiritum fidei & cha
ne quis comfeßionis aut paßionis gloriam fuam dicat. ritatis. Et paulò poft, id quod ante dicere
Lib. dedon• Vt quando dicit: Nihil nobis reliquit in quo tam folebat, noftrum eft credere & vcilc , illius
f**f **P. 4. quam in noíìro gloriemur. Vt quando Maffilien D auten* darc facultatem credentibus bcnè
operandi, ftatim fubijciendo corrigit: Ve
ibi4. s. 19. fes clamantes inducit : Quid nos hortamini ?
Qgid & corripitis , fi nihil boni habeamus quodfit rum e$t quidem, fed eâdem regulâ, utrumque ipfius
mojºrum ? His enim & fimilibus phrafibus e$t, quia ipfe præparat voluntatem , & utrumqiie .
tantummodo negatur ita effe noftrum ut noflrum , quia mom fit nifi volentibus nobis. Hoc
non fit datum à Deo ; hoc eft, negatur effe eft quia non fit nifi propriâ noftrâ vo
noftræ folius voluntatis quam non nobis dc luntáte. Et in homilia dccima quarta cxpo
L I\C{nS
 .-
246 D E GRATIA CHRISTI SALVATORIS 24,
pr.„i, ,,. nens illud, Im patientia vejira Pffidebitis animas ^ crederet, qua dicitur : Quid habes quod mom
cap. 1. yeftras, ita loquitur : Im vejira patientia, inquit, accepi$ti ? Station adijcit: Qu£ res mom folum in
non enim effet pátientia tua , fi mon ibi ejet & vo firmat, quod diëtum eft, Quid hales quod momacce
lumtas tua. im veíira patientia, fed unde vehra ? pi£hi. Verum etiam confirmat. Et quomodo, cùm
Noftrum efl, quod à nobis habetur : mojirum eft & *.
accipere ab alio voluntatem feu velle , &
quodnobü domatur. Qgomodo enim aliquid domas,mfi propriâ voluntate confentire , valdè divcrfà
ut eius fit cui donas ? Aperta eft enim illa confeßio, videantur ? Refpondet Auguftinus: Accipere
abipfo enim patientia mea. Dicit mobi ipfe, Im yeftra quippe & habere anima non poteft dona, de quibus
patientia.Dicamus illi & mos, Patientia mea ab ipfo hoc audit, nificomfentiendo fivc volendo: ac per
ef. TvvM fecit donando ; noli ingratus effe tibi hoc quid habeat, & quid accipiat Dei e$t: accipere
aßignando.Quod ibidem de pane noftro quo autem & habere, utique accipiemtis & habentù e$t.
riidum. tidiano fumptâ fimilitudine illuftrat: pâmem Hoc eft, quæ dona ei conferantur, fivc velle,
noftrum quotidianum da nobü.Ecce no$trum, Ecce da five credere, five diligere , five continere,
nóbis. Illo danteft no$trum. Si illo dante fit no$irum, five faperc &c. non cft ipfius, fcd Dci, qui
mobü fuperbientibus fit alienum. Quibus omni pro fua libcrtatc donat cuique quod vuit ;
bus hoc docct Auguftinus, vclle, credere, fed ea accipere & habere, et accipicntis &c
diligere , cetcrafque quaflibet operationes habentis, quia eft volcntis & confentientis,
bonas, quamvis non nifi gratia eas operante uia dona ifta in volendo & confentiendo
& largiente in nobiseffc non poffint, re&è confìftunt ; confentire enim ac diffentire,
tamen dici noftras, quia fine propria noßra B propriæ voluntatis eft. Quæ fànè in quo
voluntatc effc non pollunt. Vnde illud præ cumque hominum aut Angelorum ftatu ve
£ib. 3.'de
cififfimum & veriffimum: Quid autem meum ra funt, five voluntas fe per fe detcrminet,
lib.arb.c. 1. ' dicam prorfu non invenio, fi volunt.ts qua volo & five pergratiam ab illo determinetur. Sem
molo mom eji mea. Quod fànè Êï omninò per enim accipere & habere eft accipicntis
aliud cft, quarn id quod in initio capitis hu & habentis,{emper velle aut nolle, confen
jus obje&tum cft , con/entire aut diffentire, velle tirc aut diffentirc, five vocationi , gvc tenta
aut nolle, credcre aut mom credere, eft propriæ volum tioni eft propriae voluntatis. Hoc tantum
?4f13. -

modo difcrimen eft , quod quando voluntas

Hinc etiam jam facile intclligitur & ifta vult aut non vult , cönfentit aut diffentit,
phrafis , in qua nonnullos ctiam difficulta
five vocationi , five tentationi, propriis fuis
tem inveniße aut feci{fe , velut nodum in dumtaxat adjuta viribus (quemadmodum
fcirpo, memini, quando tra&tans illum Apo peccando fieri folet) vel etiam adjutorio
Σib. de Spir. ftoli locum: Qujd habes quod mom accepiffi, in li gratiae fime quo mom, quod ci tribuit poffe fi vc
& litt.c.34. bro de Spiritu & littcra dicit : Accipere & ha lit (ficut in Angelis & Adamo contingit)
bere utique accipientü & habemtü eíi. Nam & tunc ipfà eft quæ jam potentialitcr ac fùffi
inde nonnulli exfculpere moliuntur, quòd cicnter inftru&a, fibi ipfi velle tribuit, &
aétum proptcr quem gratia datur , accipcrc {eipfàm ad vellc determinat, ncc ac alio five
& haberc , ab indifferentia voluntatis acci tentante five vocante determinatur: quando
pientis habcntifque pendcat. Scd rcvera verò voluntas adjuvatur adiutorio Qyo fit ut
phrafis ex antedi&i$ plana eft. Nihil enim C velit, ipfa quidem eft etiam quæ vult & noa
áliud fignificatur,quàm ca dona fidei, cha vult , cónfentit atque diffentit, & ad volen- '
ritatis, çontinentiæ, hoc cft, qu9d credimus, dum fefe, confentiendumque detcrminat,
diligimus, contincimus, & hujufmodi quæ fcd fic, ut ipfum velle & confentire, ac fcfe
nobis per gratiam fuam largitur Deus, non determinare, ipfi ab alio adjuvante tribua
poffe ä nööis accipi & haberi, nifi confen tur. Tunc enim Deus per illud adjutorium
iiendo propriâ voluntate , ut, ita fiant acci in ea operatur velle & confentire, & fefe ad
picntis & fiabentis. Nam talia dona Dei, volendum confentiendumquc determinare.
çuæ in ipfgrum a&uum liberorum produ Eft enim tale adjutorium, quod à mullo duro
&ione fita funt , non poffunt accipi vel ha corde refpuitur. Cujus ratio eft, quia deù tri
bcri, nifi propriâ noftrâ voluntate velimus Vuitur, ut cordis durities primitus auferatur. De
atque confentiamus. Sic enim feipfum ex nique cft adjutorium quod cùm datum fue
plicat Auguftinus in eodem loco : Nam cùm rit, non exfpe&at ut voluntas velit, fed fa
aixiffet, coufentire ac diffemtire effe proprie volun cit ut velit, `facit ut confentiat, facit ut fa
tatù, hoc cft, fieri non poflc iiifipropriâ vo ciat, facit ut dctcrminct.,
luntatc , ncquis hoc iftiScripturæ ádverfari

C O R
14$ 449
CORNELII I ANSENII
Ε Ρ Ι S C O P I I P R E N S. I S.

GR A T I A C H RISTI
S ALV AT O R I S
IL I B E R TER T I v S.
.*^

(Qui eft de gratia fufficienti,

—-

C A P V T P R I M V M.
Tangitur naturaadjutorijfufficisntis , & oftenditur nullum dari poft
lapfum quin fimul efficax fit. Hoc enim repugnat multis
principijs Auguftini & Ecclefiae.
-

= W s.\a&enus de mcdici- A nis ple&imus, fi non datur eis, qui non fá

%\ nali Salvátoris adjutorio ciufit, adjutorium quo & vellc facere legem
à\\ ruom afferendo, tum ob Dci, & re quoquc ipsâ adimplere fufficiant?
£}je&iones ex ipfò fan£to Hæc per fe gravia effe, doccndique confuc
£; ^. f Auguftino petitas diiiol
3| vendo differuimus, quo
tudije fa&a eflc graviora, non diffitcor. Ve
rumtamen quia nuhi in hoc opere propofi
- J\§] captivum arbitrium à tum eft, non tam ex inco fènfu patefaccre,
== concupifcentiæ fervitutc quid ex partc rei de divinæ gratiæ adjutorio
liberatur, & ut bonú velit & agat adjuvatur, ftatuendum fit, quam quid ftatuerit Augu
ad oculum nifi fallor oftendunt, quantoperè ftinus, atquc cjus vcramgcnuinamquc fen
à tramite veritatis aberraverint, qui magis tentiam, eruditorum oculis cxponere, nullis
ex principiis Philofophgrum quam Augufti difficultatibus territus, porrò peragendum
niàut Ecclefiae, concurfum Dci generalcm , effe cenfèo. Eruet, fpcro, Auguftinus ipfe ac
vel habitus virtutum , vel etiam gratiam , Deus cuius caufàm doétiffimus pariter fan
quam fuffcientendicunt, pro vero Chriftiad &iffimufquc Praefui egit, profunda de tenc
jutorio protulerunt. Et quidcm de duobus bris & afpera faciet , quantum rei pcrplexæ
primis adjutoriigencribus, facile credo, mi natura finit, in vias planas: ut neq; cruditio
hi confèntict quifquis vel à limine lucubta ne fuâ profundiffimà , ncq; pictate Ecclcfiae
tiones Auguftini, & Conciliorum do&ri facratiffimâ, ncque iuftitiâ Dei irreprehcnfi
nam fàlutaverit. De poftremo major videtur B bili, quicquam indignum docuitfe videatur.
cffe difficultas.Nam per iftam duplicis adju Qüapróptcr fufficicntcm illam gratiam,
toriidiftin&ioncm quo fit a&io, & fine quo non quadNScholaftici multi inTheologiäm velut
fit,oftcndi vidctur,gratiam fùffìcientem,non adjutorium Salvatoris intulcrunt, ab Augu
folum non effe Chrifti Salvatoris gratiâ, fcd ftiho deftru&am, funditufjue ever(am éííe,
ctiam totum iftud adjutorii genus ita radici libens fateor. Hoc enim principia ha&tenus
tus cvelli,ut humana voluntas concupifçen ex co tradita, cum quibus illa gratia fubfi
tiali morbolæfà & infirmata, nihil ómninò ftere nullo pacto potcft , perfpicuè probant.
bonicüm covcllc vel operari poffit. vocamus autem illam fufficientem gratiam
Sed illud ipfum eft, quod iftam adjutorii {eu (ufficicns adjutorium, præter quod íi
mcdicinalis naturam attcntius ponderantes aliud cx partc D£i pcr modum principii ne
non mcdiocritcr perturbat. Videtur cnim ceffarium eft, ut homo velit aut òperetùr. sic
fánæ do&rinæ repugnare qucd nullum nunc enim à multis rccentioribus & vulgo ferè
detur hominibus adjutorium , quo poffint • accipi folet, Qu9d fi verò fic accipiátur ut
£ttdere, orare, diligcrc, Deique præcepta fufficiens dicatuf, ficut à quibufdamj dicitur,
facere, qui illa vel îegligendo vclfperncn quod fàtis cft,ut homo dicatur poffe opera
doptæváricantur. Naì ùndè judicandi funt ri, quamvis aliud adhuc neccffàrium fit ut
fi nonaccepcrunt,lcgcmDci cüftodire poffe, dc facto operetur, de hujufmodi fufficienti
fivelint? Vt quid eös monemus, (uadémus, gratia, non cft hic noftra controvcrfia. Ta
hortauiur , præcipimus, minamur , ac pœ lcm enim fufficicntcm fortaflc noa difficul
L 2. tcr
 1 5o DE GRATIA c HRISTI SALVATORIS 25 1
ter S. Aug. admitteret, quamvis cffe veram A lumem veritatis , mifi per gratiam tenebras eius illu
illam Ckrifti gratiam , dc qua quæftio cft, mimantem,& velumem de corde eius auferentem, quam
pernegaret. Nüllum igitur jam dari homini fimiliter quamdiu excaecatus e$t, mon habet. Neque
bus lajfis adjutorium fufficiensjuxta primum ìnfidelis quifquam poteft credere, mifi per gratiam qua
• fenfùiìì, quin fit fimul cfficax in Auguftini cor eius ex infidelitate ad fidem mutetur &c. Et in
principiis exploratú eft. Viderunt hoc etiam Cenfura propofitionis 15. Non e$t megandü quin r,, c.ap.,
. tradidéruntquc non pauci recentiorcs » & in poßint cowverti ad Deum omnes peccatores durante affert, i;.
a *l*a**&!. primis a Didacus Alvarez , b Cunel, c Na hac vita,fedfimul quoque fatendum e$t, mullum pec
::::: varette, d^Sylvius, denique omnes illi Do catorem converti poffe,nifiperfpecialem Deigratiam,
b Cum el dif- &orcs qui tenent præter adjutoriuta fuffi feu fpeciale auxiliam quo volumta, eius in bonum mu
put. variar. °'°''°3 quod dat nüdum poffe, ncccffarium tetur, quod auxilium mom habet mufi cum aétu conver
Aa ' ,. par, effe aliud auxilium cfficax ,qug Deus efficiat titur.Vtraque verò Facultas do&trinam fuam
& 1. * dif ut a&ualiter operetur. Hoc ipfo cnim apcrtè tanquam S. Aug. principiis, quorum peri
pu* 4. /***.* (entiunt, nulîum dari adjutorium ita fuffi tiffimæ fuerunt, maximè confentaneam tue
““': ciens,ut ninilaliud ex parté íòci ad actu opc tur, & ex profeffo pvobat. Vndc Duacenfes -

;::! randum rcquiratur,quin fit fim ul efficax.Sed
ΆΤ3. omnium apertiffimè noc tanquam S. Augu
Âï. ftimi doctrinam docuerunt duæ celebres Fa
d Sylv»w». im cuitatcs Sacræ Theol. Lovanienfis ac Dua
Έύ cenfis, quando judicii fui cenfuram adver-*
***j: 3. fus propófitiones quafdam fibi oblatas pro
“f3- tulérufit. Nam Lovanienfis in Cenfura pro
A,.„,., s, Potitionis 14. fic loquitur: Cùm certum fit non
.,ZT] præ$iari à Deo huiufijiodi hominibus (unduratis)
gi< , o»an. gratiam eam, quae cor lapideum & cæcitatem aufe
in CepJºra rat, manife$tum eft, eos mom habere fufficiens auxi
***** ** lum, ut çonvertantur, cum fine iam dita gratia,
muiium eis auxilium fujiciat , five illa exterior fit,
eti;m cum miraculis prædicatio, five interior per Spi
vitum timoris concußio, aut velleitatis etiam cuiuf
dum: im piratio.Et in apologiaCenfurg fug mul
tis argumcntis ex profelfo improbant , id
quod ab aliis di&um fuerat: Fieri poffe & defa
ad propofitionem 8. ita loquuntur: Sententia £:;?
hæc quatenus dicit per auxilium prævcmens acceptum £/. IJerb.
in a£tu fecumdo , id eft, gratiam excitantem poffepec- T°
catorem converti, ita ut ad aitualem eius comverfio
memmon fit meceffaria fingularis illa gratiæ Dei coope
peratio, qua ex molente volems , ex averfo converfus,
& ex malo bomus efficiatur, tàm Sciupturis quàm
B.Augufimi do£trinæ repugnat. Quid, quòd nec
ipfè D.Thom. aut ullus antiquorum Patrum
inter ipfum & Auguftinum, vel ullus vetu
ftiorum Scholafticorum iftius gratiæ fuffi
cientis meminit. Dixit quidem aliquando
S.Thomas redemptioneum fufficientem , fcd
hoc multum à gratia (ufficiéte difcrepat. Di
xit etiam , quod aliquam babeamus fufficientiam s. rh. le*-
qua bonum velle & credereincipiamus : fed hoc ad ;,:, f''',
iftam controverfiam dirimêdam neutiquam Å.
fufficit. Nam & gratia Chrifti ab Aug. præ- -

&to fepè fieri,ut quü auxilium habeat præveniens om dicata fufficientiam donat , non ab actü ta
minú fufficiens in genere auxilij prævenientis ad com men difiun&am , fed quem vi&rici poteftate
verfionem, & tamen nom convertatur, quia non yult. Hargitur. Per illam enim homo vcrè fufficit:
De qua propofitione fubijciunt gencraliter: Tunc enim utile e$tpoffe cum volumus, & tunc utile Lib. de grat.
Hoc e$t, quod iterum mobis mom probari te$famur,me eft yelle cum poffumus, inquit S. Do&or. Nam cr lib. ark.
gamufá, áoíìrina Auguflini coiifentaneum. Pro- c vera Chrifti gratia eft talis, ut quemadmo
bantj;fentcntiam íüam fex argumentis,& ad dum Salvatór mundi dicit : Omhis qui audivit '•*** 6.
finguia concludunt fequi, non cffe gratiam È Patre & didicit, veniat ad me. Qui ergò mon vene- Lib. de grat;
fufíicientcr præparantcm nifi in co qui a£tu rit mom de illo reétè dicitur, audivit quidem & didicit chri/tir. 14
crcdit, convertitur aut opcratur. Facultas fibi effe ventemdum, fed facere mcm vtilt quod didicit.
verò Duaccnfis in earundcm propofitionum Prorfus mom reétè dicitur de ifto docendi modo, quo
ccnfura, tradit eandcm do&rinam difcrtiffi per gratiam docet Deus. Dum igitur facit gratia
mè & multis locis. Nam in primis in cenfu Chrifti ut omnis qui audivit ac didicit veniat
Γa Ę fecúdae,cùm dcfinijffet auxi profe&ò fàtis ofténditur & poßibilitatù profe- '**.
,„„, êtus, & voluntatis affeftus, & aétionis effectus.Ta
7-i, p„.j,, lium
non eftfùfficiens illud mox
aliudmeceffarii, cffe,divcrfis
Prate, quod ex parteDei
modis often lcm igitur fufficientiam omninò agnofcit
f • m •npra dit, non aliud cifc fufficicns, nifi quo reipfa Auguft. agncfcit Scriptura, fed illa non eft
vaJert. 2. cor frangitur & convertitur.Dicunt enimi in quam quærimus, nifi ita à fua natura degc
eodem loco,quod nec illi quibus Evangelium prae nerer, ut & ab a&ionis effe&u, & à volunta
dicatur, credere poffunt, miff Peus cor eorum aperiat tis affe&u, & à poffibilitatis profe&u fepa -

vt pr«dicationi intendant: Picuat id quod Aug. retur, & folâ fterili & inutili perniciosâ po
protulit, infcrutabilis effc judicii Dei, quod teftate fuperbi fibi blandiantur. Nam quid pro- z$. de grat.
fiuic detür gratia, illi non detur, cùm hoc de$t, fi quod nompoffwmus volumus ,aut fi quodpoffw- & lib, ^r*.
haud dubiè intclligere de auxilio ex parte Dei adfalu mus molumus. Et quidem talem füfficicfitcm *?•***
tem neceffario ; cùm tamcn loquatur de folo gratiam Auguftino, repugnare,non eft diffi
auxilio efäcaci. Dicunt in Cenfura propofi- D cile advertere, fi quis principiorum cjus me
tionis 14. qua tradebatur induratos & excoe minerit , quibus tanquam cardinibus tota
catos habcrc fufficiens auxilium ex parte Dei cjus do&trina vertitur.
ut convertantur,reijciendâ effe penitus iftam Nam primò,tale adjutorium non eß aliud
i£ia.;,r... aflertionem. Nam neque induratu$ converti potejf, quam adjutorium fine quo mom fit opus,nequa
fora aJert. tiifi per gratiam auferentem cor lapideum, & tri quam verò adiutorium quo , ac proindc eft ad
14*. .&£utem cor carneum, quam utiquequamdiu indura jutorium fanæ voluntatis feu primi hominis,
Ahiu Jf, uom babet, ne ]ue excęcatus poteft apicere noa aegrotae:fupponit enim robuftâ effe fà
natamque
 - N - -

2 5* — L 1 B £ R T E R T I V $, ,; ;
*^idef p.lib. natamjue voluntatem, atque ita prorfus inuti- A precibus repagnat , quia tollit funditùs fide
£*j*:_'.3: lc cft höminibus P9ft lapfum fuurì ; quæ !atiùs iiuan orationes, quibus precagtur five pro alijs,
:; “ ii, praecedentibus declarata funt: ' '' ut convertìtuf, five Ê;
fèipfis ut benè vi
Secundò, eft tantum adjutorium poßibilitati, vendo proficiant. Docent cnim ijtem çccen
mvm voluntaiu,& a:iionis dat enim hojiihi poff. fi tiores fiujufmodi adjutorium fcmper effe prae
-velit non velle quod pofIit ; ac proinde e(t Pe- fens omnibus etiam induratis, vcl certè, qui
*** *** lagianicum adjútoriüm , non Chrifti Salvato- bus omnibus fides pra dicatur, vcl, ut alij vo
**?*°*° ris, de quo ctiam [jperius abundè diximus. lunt, faltcm Chriftianis maximèque juftifica
Tertiò, quia e[t adjutorium , quod Maffi- tis. Q;iod fi vcrum eft,quis non viäet pro illis,
lienfès ad credendum neceflarium efle, atque quibus fufficiens adjutorium praeflo eít inani
ita fufficere ftatuebant , ut cum eo credere ter preces fundi ? Nam quid ffultiäs, quam orare, &íb de natae
poffct homo fi vellet : qui tamen tanquam hæ- ut fa ias , inquit Auguftinus, quod habes impo ra & gratia
fctici profcripti funt : non aliam fànè ob cau- teftate ? Hoc cft, quod potes faccre fi velis.Hoc cap. 18. - -.

fam, nifi quia tale auxilium homini {ufficere enim dicimur habere in poteftate, quod poffu
putarent, adcoque nullum aliud adjutorium mus facere fi volumus, qui cft proprius cffe
*ide fupra ad crcdendum á&u ex parte Dei eflè ncccff.- £tus gratiae fufficientis. Dat enimi poffè fi velis '
*°P- **• rium; de quo ctiam fufiùs differtum eft. ficut efficax , velle quod poflis. Stultè igitur
Quartò, quia fi cum tali fufficienti adju- hoc orat fidelis, vel Pro infidelibus, quibus
torio nunc hom9 poßit óperari, confequentcr , jam Prædicatur fides, vel pro fidelibüs aut
homo poft lapfuin pofiet fibi ipfi, Déo non ° feipfis, quibus incumbente Dei praecspto ad
fpecialiter doiiante, bonas a&iònes ac meri- jutorium fufficiens non adimitur. Cùm ergò
tum dare, pofiet per libcrum arbitrium gratiâ juxta doétrinam Romanæ fedis, legem aredrnli Celej?im in
non donante, à lapfu fùrgere, in veritate fta- lex ftatuit fupplicandi,& fupplicatio fiat per uni epift. ad Epif
cepe* Gall.
re, perfeverare, vitam æternam velut merce- verfam Ecclefiam ex ipfâ Chrifti Domini in cap. 1o, *
derì humanorum meritorum adipifci : deni- ftitutione, non folùm fidelium pro infidelibus,
que poffet feipfum ab alijs,fuae volútatis liber- fcd etiam pro fidelibus, & maximè pro feipfis,
tate difcernere, atque ita contra Apoftolum Profe&ò legem crcdendi ftatuit, non foiumj in
gloriari diccntem , Quis cum te difìermit ? fide'es fcd etiam fideles illo fufficienti carere
guid habes quod mom acccpifli & Nam talis gra- adjutorio: ne alioqui inaniter & ftultè convin
tiæ adjutorium non difcernit bonos à ma- cátur orare ut faciant quod jam habent in po
lis, fed commune cft bonis & malis. Haec Vide fep.lib.
teftate. Nam indc eft quod Auguftinus quàn pr*ed. c. 1 1. .
autem omnia non folum doéìrinae finéti Au- doAdamoftanti tale adjutorium adefle ftatue. ç* cap. J 7.

Lib. de pra
guftini , fcd & Scripturis fàcris adverfùntur: bat, etiam orationes pro faciendi potcftate &
de/iim. sam Nihil enim, inquit Auguftinus, huicfenfui A po- aétione fubtraxit: Quæ illi abundantia erat, quam I m expºf z.
<jer. cap. 5. floli dicentis, Quis enim te difcernit &c. tam do confitutus eft h.mo in paradifo, quamdo nihil ill, in .1'J. i. .9.
contraritim eft, quam de fuis meritis fic quemquam deerat , quando Deo fiuebatur. Et inferius : in
gloriari , tamquam ipfe fibi ea fecerit, mom gratia, paradifo mom clamab.u tanquam indigus, f.dlau
Dei, fed gratia quæ bonos difcernit a malis, mom dabas, mom gemebit , fedjruebaris. Et quid ni cli
J^ide di£la £. communi eft bonis & malu. lEft autem Per- < rpabat primus homo? Nempe, ne quando non
/*p. lib. pr*- fpicuum talem gratiam fufficienté effe cominu- ` deerat illa gratia fùfficicns , in illain insideret
““' : '8. nem bonis & malis. De quibus vidc etiam ftultitiam qua orarct ut haberet, aut faceret,
7.g* iase - -------- - - - - -

quæ in fùpcrioribus diéta funt. • . quod jam habebat in poteftate. Quibus confi
Quintò,quia talc adjutgrium repugnat pre- dcratis. Nihil verius videtur, quam hujufmo
cibus quas vei Deus Eccleliæ fuæ tradidit & di gratiâ fùfficientem , quam hóminious infir
infpiravit, vel ipfà fibi à Spiritu fanéto crudi- ` mi$tantâ liberalitate tribuunt rcccntiores c(fe & ib. de dono
ta formavit. Idque duplici cx capite. Nam iuftrumentum aptiffimum , quo extingiiatur p:rf. cap 16
Primò in univcrfis ejus precibus non reperitur oratio, accendatur elatio, dum, tuiiiemus me tepefat
vu, 4a. ulla oratio qua filijsfuis vel in fiuis pctat poffe hortatio, ficut alicubi Auguftinus loquitur.
lib. praed. fi velint, fed fempcr ipfum velle , converti, Extinéta enim oratione propter illâ quæ fuffi
e. 17 &£11. credcre, diligere, facere præcepta, perfeve- cicnter adeft operandi potéftatem , ficceflc eft
& **. rare & hujufmodi.Vnde fi quem fciret Eccle- in Dei adjutoris negleétùm fuarumque virium
fia motibusgratiæ quam vehementiffimis præ- confidentium incidere, quo nihil perniciofius
veniri & excitari, nondum tamen reipfa vclle homini contingere poteft.
vel credere, vel facere, non definiret pro ipfo Quod fi reliquas gratiæ Dei proprietates
prcces fundere, donec eum Deus reipfà cón- percurrere velimus,ut quod donat homini vo
vertere dignaretur. Et fi ex duobus æqualiter luntatem & opus & meritum, quod efficaciffi
excitatis, unus crcdcret, alter in incredulita- mè potcntiflìmèque agit homines , caeteraque
te pcrfifteret, peculiares agerct gratias Deo, • quae fupcrius recenfuimus, & infra nonnihil
tanquam qui pcculiari gratiæ beneficio et in-,, adhuc Jelibaturi fumus, cx omnibus liquebit,
fpiraííet fidem. Orat ergò Ecclefia & gratias ” non effe nivem calori diffinilioré, quàiì fùffi
agit, non ut habcant,velquod habuerint cre- cientem illam gratiam verae gratiæ quam Au
dere pofle fi vcllent, fed ipfum velle & crcde- guftinus tradidit: ut alterutrum pröfeéìò ne
%; *::; re: Qgid ergò oramus, inquit Auguftinus, pro mo- ceifarium fit , vel quod eam nunquam poft lap
; 8. 4entibus credere, miJi ut Deus im i'ius operetur & ve'e? fum hominis agn9verit , vel quod eam à me
-

1ìid. Et itcrum : orat promon credentibus, quid nji ut dicinalis adjutórii limitibus, $.Per cru
credant? Sccundò tale adjutorium Ecclcfiae cem fuam Salvator dcdit, cx.lufciit.
L3 cAPVT
 254 D E G RATIA CHRISTI SALVATORIS 255 .

C A P vT S E C V N D V M.

Adjutorium purè fufficiens ad gratiam naturae pertinet: Lapforum «

rcparationi inutile & perniciofum. In quo fita fit laefio l

liberi arbitrij.
I D I r enim pcrfpicaciter, adju- A gratiam Chrifti hominibus adultis a } ope
torium fufficicns, præcipue prout £andum negabant cffc neccffariam, quod ni
- à rcccntioribus explicari folet, non hil in eis cffct peccando vitiatum, prout
- tam ad gratiam, quæ propriè nunc apud Auguftinum libro de natura & gratia
gratia vocatur , quam ad naturam perti fufius exponitur. Quid cnim eß opus gra
pcre , quamvis & natura fit quædam gratia. tiæ mcdicinâ, ubi nullius morbi fanguor efl?
Quid enim roagis ad naturâ fertinet juxta Tantæ namquc vires dccent hóininem,
Principia recentiorum, quàm quod ita na quando cft finc vitio crcatus, tantaeque fue
turæ confertum arctéque jun&uin cft , ut ei runt ci collatæ cx creationis & libcrtatis pri
auferri non poffit , quin libertas naturalis mævæ beneficio , ut benè vivcre pcffet fi
crcaturæ rationalis auferatur ? Confidenter vcllet , affiftente fufficiente Dei adjutorio;
ye{q. I. P. cnim aliqui pronuntiant, quod Deus mom fo ncc opus cflct, ut ei Dcus pcr gratiam ipfum
d*J;ut. 97. lum neminem deflituat auxilio fjcienti & meceffì velle largiretur. Rcccntiorcs autem longè
rio , ctim quo integra maneat voltmtatis libertas,fed deteriùs philofophantur. Crcdunt cnim ho
ne%*P®£t ill. d auferre, quoties ratio non perturba minem jam cffe peccato vitiatum, & concu
tur C* fujicienter a vertit. Nam fi alterim horum pifcentiam eflc à diabolo tanquam vulpus
coniugat, nec libera m.inct iiioraliter, mec culpa illi infli&tam, & eâ plagà non obftante , tantas
imuputatur. Cum quo non pauci Scholaftici ci vircs tribuunt, ut & vulncratus & cx vul
j^jde L* £ium confcntiunt. Putant enim communiter non nere graviter ægrotus idem poffit, quod fa
pofie fùfficicns adjutorium fùbtrahi, nifi ve- ° nus potuit. Quod ncmo fanæ mentis ftatue
ae pr«ae$#.
Jech. 6. m.* 6.
limus dicere actum fecuturum non efie pcc re poteft, nili hoc ipfo femetipfum interia.

fran<£** catum, vel Deum juberc impoffibilia, vel, mât ,

& vare{lib.3.
Š
arbitrij illæ{as cffe decernat.
de Conc.c.i i. nos pcccarc in eo quod præftare non poffu Nam five adjutorium iftudfufficicns dederis
q.

mum. 8. & mus. Vidit igitur Auguftinus hujufmodi fivc negavcris ad lapfi hominis voluntatcm
alie*. auxilium potiùs ad natuiae rationalis inftitu pcrinde omninò fefe habet. Eft enim iilius
tioncm , quam ad reparationis gratiam efle naturæ , ut fine iIIo non poffit arbitrium
referendum. Vndc etiam dc Angelis & pri operari, ideoquc ncccffitas cjus, nullam con
mis hominibus ferè fimili confiderationc di-, vincat inflictam eile voluntati ægritudinem.
fed naturalem tantum adeffe crcaturæ ratio
Lib. de Corr. xit: Si autem hcc adiutorium (cum quo poffent
& grat. r. ■ i pcrfeverare fi vellent) vel Angelis vel homini,
nalis infirmitatem , quae talis cft ut fortaffis
ciim primum faâi funt defuiffet, quoniam non talis cam ncc Deus ipfe poffit auferre. Eft enim
f;atiira faâa erat ut fine diyino adiutorio poffet ma creaturæ ex nihilo produ&tae naturaie,ut fine
mcre fi íelict, non ttijue fúa culpa cecidiffènt. Adiu fufficicnti Dei adjútorio omninò non poffit
torius quippe defuiffet , fine qi;o manere non poffent. 9perari bonum, juxtà illud Auguftini, quo
Hoc aiitù elfc auxiiium fufficiens, cx ipfo {uificicns primi hominis &Angelorum adju
nomine manifcftum cft. Quid cft cnim ad torium afferuit: Libcrum arbitrium ad malum
jutorium cum quo quis poßit permanere fi velit, fufficit, ad bonum verò nihii eft, nifi adiuveturab Lib. deCorr.
1. ij id cum quo fùfficit permanere fi velit. Ita omnipotenti bono. Ex quo confequitur illud &grat.c. ii
quc talc adjutorium , ficut & ipfà natura, adjutorium fufficiens, quod etiami integerri
præambulum quoddam cft ad verum gratiae C m's viribus voluntatis confentaneum ac nc
ìmedicinalisadjutorium, pcr quod, non, poßc &efiarium eft, nullam omninò afferre vul
ftare vel permanere , fed ipfum velle lar ncri concupifçentiæ fánitatcm, quamvis vel
gicndú cft. Hæc ergò quia viditAuguftinus, pcrpctuô adeffe,vel peccato pcrditum,Chri
idcò nunquam ampliùs iftius adjutorij tan fti cruce reditü efle ponerctur.Ita quippe fe
quâ reparatorijpoft cafum hominis meminit. fe ad voluntatem habct refpe&uoperationis
' Nimirum vidit confcqucnter Auguftinus, bonæ, quemadmodum adjútorium alimenti,
hoc adjutorij genus jam cffe prorfüs inutilc hoc eft cibi & potus, finc quibus non poteft
lapfòrum reparationi vel óperationibus, natura mortalis vivere, vel adjutorium lu
ctiamfi ad {cxccntos fufficientiæ gradus au cis, finc quo non poffunt oculi cernere. Ete
gcrctur: imò verò afleri non polfe poft lap nim talium adjutoriorum nece{fitas, non ar
£uin , nifi, majori hallucinatione quàm Pela guit ullam in homine ad vivendum vel in
giani {ublato originali peccato, naturæ vires Oculis ad videndum irrepfiffc ægritudincm,
jllaefàs cflc fatcamur. Quod quamvis alibi, fed imbecillitatem naturæ mortali atq; ocu
nifi fallor, utcumque diximus, nihil tamcn lis concreatam; utpotè qug faniffima quoque
„vetat, & hîc paulò uberiùs exponere. Pcla & robuftiffima talibus adminiculis ojus ha
giarii enim fuis confentaneè principijs, ideò bent. Vndè fi propter dcli&um aliquod,
homo
156 L I B E R -
T E R T I V S.
- - ^ 57
hoino luminis vel alimenti privatione ita A tur. . Cum enim fufficientis adiutorii natura
pleâeretur, ut nullâ humanâ poteßate refti- * fit, dare ipfùm operari poffe fi velis, & in eo
tui poffcnt , ncquaquam hoc argucret vale fit fita vòluntatis integriras tali adjutorio
tudincm fontis efle laefàm, vel ocülos ejus confentanea, ut cum eo poffit operari fi vc!it,
vitiatos, quemadmodum ex vulnere, ægri quemadmodnm ex Adami libertate & adju
tudine, cœcitate,lippitudine contingit ; fed tòrio patuit ; laefio feu vulnus voluntatis in
iliis integerrimis perfiftentibus, naturalia ipfum illum volendi nutum voluntatis infi
cxtcrnaque quædám fubfidia tantum effc &tum eft , ad quem pcrtingere pondere con
fùbtra&i. Nec fi quis veniret,velut medicus trariæ concupifcentiæ deorfum retrahcntc
quialimentum lucemquc reftitucret, illc va ac deprimente non poteft. Hoc enim utci
1etudinem aut vires córporis aut oculorum reddätur, non habet natura gratiæ fufficien
{ìnaffe diceretur. Ita profe&ò, fi nihil aliud, tis, prout omnes etiam recentiores confiten
quantum ad adjutoriâ, peccato a&tum cflct, tur, cùm in hoc ipfo præcisè conftitura fit,
quam quod Deus offenfus fùbtraxerit ftirpi ut det nudum poffe fi velis, * Hoc crgò per
pcccatrici illud præcedens gratiæ adjutoriú, aliam gratiam reddi debct , cujus vidclicet
jneptiffimè diceretur hominis naturam cffc natura fit , non tantum dare dormientem
vitiatam infirmatumq;voluntatis arbitrium: quandam feu indiffereptem ad ufùm & non
ineptiffimè pariter diceretur Chriftus homi ùfùm fui, poteftatem, fed ctiam voluntatcm:
hoc cft nón tantum poße, fed vclle. Nimi
nein fìnaffc , fi dumtaxat illud idem fuffi
ciens, quo gaudebat , adjutorium reddi- ° rum non tantum afferre debct affiftcnriam
diffet. Et vice verfa, fi illud redditum cft ho- ' quandam per modum alimenti & fucis quæ
miri,& cum illo iterü operari potcft, qucm non cfficiunt, ut vivat & videat etiam fariffi
admodum olim fìnus & robuftus potuit , ut mus , nifi velit , & nifi illa ipfo nuru volcndi
videlicet cum eo poßit feu fufficiat lomum facerefi ad opus rapiat; fed illum ipfum languorem
voluerit, quis non videt aroi:rium voluntatis {ìnare dcbct, quo voluntas à volendo revo
non cffc pcccato vulneratum, vel infirma Cátur , latguentiquc voluntati ipfum volen

tum, vel ægrotum ?Nemo enim dixerit, id di nutum reftituere. Hoc cft autcm proprium
circò hominem ægrotum effc, vel cæcum, medicinalis gratiæ Salvatoris bencficium,
quia fine alimento non poteft vivere , vel cuius natura cft , non tantum dare poß ß volu Lil, de corr.
fine luce cernere. Sicut igitur homini ægro mus,quod olim in Adamo& Angelis primævg & grat. c.i r.
tanti non fufficit alimcntum robuftorum conditionis ac fufficientis adiutorii fuit , fed
tollere, vcl cœco lumen, quibus redditis fimul cum poteftatc velle quod poffimus, ut præ
nihil omninò ad operationcs vitæ & vifio clariffimè Auguftinus docet. Nam gratiæ -

nis adjuvabitur , fèd opus eft , alterius ra mcdicinalis Chrifti proprium cft cfficere, ut
tionis adjutorio, quod mcdicinam vocant, aliam quamcumque gratiam five habitualem
ut laefa temperatura reddatur, vires labe fivc fufficientem , utilitcr habcanus; quo
faétæ reparcntur , fùccus rcdcat, humores modo nifi habeatur, fempcr noxia eft, quia
vitiofi purgcntur aut reftinguantur ; ita ad hoc conducit ut damnabilius deiinqua
nullius momcnti eft ad efficicndas opera . mus : Tunc autem utile tff rele cum poffimus, & ti#, 8e rram.
tioncs bonas, iftius adjutorijfufficienfis rc tunc utile ef? poffe cum voluimus. N.im quid pro c> Ith. artit.
ftitutio, quo præfentc non minùs intrinfècus deff , fi quod mon poff mus volutivis, aut fi quod cap. i5.
erit æger &imbecillis, atque ante illo abfen Poffunitis mvltimus ? Quibus verbis divinà lu
te fuit. Opus cft cnim gratia mcdicinæ,quæ cc fulgentibus Auguftinus elegantißimè &
id rcftituat atquc fuppleat aut roborct, qüod folidiffimè neccffitatem gratiæ medicinalis
propriè in voluntatis arbitrio læfum^ c£. & inutilitatcm fufficicntis a:{eruit. Quod
Nam qucmadmodum cibus & lumen non fi lapfis hominibus cft inutilis, profe&ò hoc
funt propriè læfarum virium, fed fanarum ipf» & perniciofà cft. Et vcrò quid homini
adjutoria , non enim reparant id quod fae mifero perniciofius, quam illâ gratiâ abun
fum, fed juvant id quod adhuc faìuum eft; dare qiia ncro unquam, fatentibus etiam
ita fufficicnsiftud adjútorium, quod dat ho Scholâfticis, nifi majorcm datnnation& afic
minipoflc fi velit, hoc cft, quod tribuit po cutus cft ? IIoc ipfo quippè unufquifquc
teftatem operandi, fi illo adjutorio uti vêlit, damnabilior eft, quo magis fufficientì gratia
non cft adjutorium læfæ voluntatis, fcd {i abundavit. Ncumo enim unquam fuffiçienti
covoluntas utcrctur, hoc ab ea fieret qua gratiâ ufus cft »aut utitur, aut utetur in ætcr
ìum: qui mitius profcctò puniretur, fi tali
tcnus adhuc fana eft. Naum ut læfio valetùdi
nis & oculorum fit per ablationem aut vio auxilio caruiflct, quo Deus neminem vel
lationcm alicujus quod internum eft , & pcr damnandorutn , vel fìlvandorum ufurum
alimcntum lucemque redditam non reftau cffc præfciyit, Qua in rc non jam effufa Dei
ratur ncc attingitur; ita voluntatis laefio in D bonitas, ad quam deprædicádum iftud adiu
torium non fatis difçretè cxcogitatum cft,
co ipfo fita cft, quod adjutorio fuffigienti
dccft,hoc cft, qüod neque per illud fubla fcd fumaa po:ius fcvcritas cjus äpparet.
tumtollitur, ncc pcr illud rcdditum reftitui

ÌL 4 C A P VT
 •;* DE GRATIA CHRISTI SALVATORIS •;s
c A P v T T E R T I v M.
Quàm monftrofa fit gratia fufficiens prout à recentioribus explica
tur , & quare excogitata. Gratiæ congruae Auétores non nifi
fufficientem habent, fublatoque peccato originali, natu
ram liberi arbitrij intcgram & illaefam inducunt.
*. •

A M verò quid monftrofius proferri po- ^ pro illa cadem voluntatis flexibili libertate,
teft, quam quoddam diftinétum à cate unquam operatum effe ßatuiflent. Quae enim
ris adjutorii genus , quod nunquam ab ratio eft quæfo ? Nam firevera (& non folum
in;tio lapfus fiumani üfque adjudicii dicis caufa) talis iftius gratiæ natura cft, ut
*. -
- - - -

diem,ullum in humana voluntáte effcétum ha verè fuffi.ientem tribuat poteftatem utendi,

buit, aut habiturum cft.: Dcfendit quidcm ali quæ, quaefo, ratio eft, ut nulla voluntas cam
quando fànéìus Augu[unus illud adjutorium, unquam arripuerit ? Scd hoc erat myfterium
partim in Angelis & hominibus primis ante quod latebat. Videbant, fi quenquam eo ufumi
pcccatum , partim in lapforum j;;;;;;
homi clle conftituerent, jam totâ machina efficacis
nom poftcritate, quando eam tali gratia adju gratiae , hoc eft, congruae, corruebat : nam
uam, fàltem crcdere poffe cum Scmi-pelagianis hoc ipfo ifta gratia tranfibat in cfficacem,
virando opinatus cft : fed núfiquam eò abfur utpote qua, ficut non utebatur voluntas quan
uitatis venit, ut illud vel fempcr cfíétu fuo ca do noluit, ità etiam quando voluit pro libe
rere propter quem datur, vcl id auxilium quod ro fuo utebatur arbitriô. Quod cum eis per
mcipfa influcict cum voluntate, ab co quod fpicuè Scripturis fàcris & Auguftino repugna
non influeret, ita feparandum efîè deccrncret, re videretür, quae perpetuò clamant Deum
út illud cfficax , hoc fuffivicns vocaretur. Ni facere ut velimus, ficere ut faciamus, Deum
mnis cnim pcrfji.uhm cft, illam non efle adju 9perari velle atque perficere & hujufm9di,
torii talis, fed voluntatis differcnt;ám, quæ hòc eft, Deum per gratiam fuam poft fapfum
cod. m adjutorio fùfficientem poteftatem tri ° hominis largiri noii folua) poffè , fi velit, fed
bucntc , vcl non utebatur, vcl ùtcbatur, prout etiam velle quod poteft, quod fànótis Ange
voluntati tribueretur. Itaque illud à recentio lis & hominibus primis non tribuebat gratia
ribus prolatum gratiae fufficientis genus, quo Dci, hinc coa&i funt gratiam illam fufficicn
adjuvánte nulluiii unquam opus faétum eft, tem, quanturìcumque plenam volendi pote
aut fict unquam, fi efi verum diftinctüinquc ftatein liberrimæ & indifferenti voluntati da
à gratia j' fnembrum, videtur mortirum re diccretur, effeétu fuo femper & ubique non
quoddam fingulare gratiæ, folummodo pccca fine infigni abfurditate, fruftrari. Qjiodfo
fis faciendis, majoríque damnationi acccrfcn lerter animadvertentes quidá gratiae congruae
dæ f.rviens,' ideóqué lapfis hominibus, citra defenfores, ut fefe cx illò laqueo eriperent, in
Dci invidiam damnandis excogitatum. Q;od alium fefe periculofiorem induerunt. Apertè
cum altiffima perfpicacia fua videret Augu enim dicere aufi fùnt (quod revcra rationum
flinus.fimul atque âb illo fuo errore rcfipifçere nexus poftulabat ) efficacem & fufficientcm
coepit, fiientio iftudin omnibus operibus fuis gratiam ab eventu nuncupari. In potcftate
præteriit , fcicns lætum hominis pcccatoris ar quippe liberæ voluntatis effe , gratiam quam
Litrium, non folùm co uti pcrvicaciter nolle, cumque reddcre prolibero nutu fuo efficacem
fcd aegritudine concupifccntiali deprimente, velinefficacem in s&tu fecundo. In quo qui-*
non pofie: cui propterea folum Salvatoris me dem valdè confequenter longèque aptius juxta
ckiiialc adjutòriüm utile cft , & evadendis principia recentiorum, quae degratia congrua
psccati laqueis ncccííárium, Quâ confidera condiderunt, ratiocinantur. Sed non animad
?ione illa aurca quæ diximus vcrba , hâc ipsà C vcrtunt ifto modo univerfum gratiarum ad
ILib. de grat. de re diffcrens protulit : Tunc utile eft velle cum jutorium , quod à voluntatis cooperatione &
gy- liv. arb. poffumus, & tuju utile ef poffe cum volumus. Nam & fufficiens & efficax vocant,non folum reipfa
quid prodeft , fi quod mompoffumus volumus, aut fi {icut & ceteri, fed ipfo quoque loquendi mo
quodpoffumus noluwias ? do ad adjutorium fine quo mom , ad adjutorium
Sed fine dubio magna quaedam & occulta potemtiale, ad adjutorium primi bomtmis & Ange
'; neccffitas Scholafticos illos Do&ores ad iftud lorum revocare , ut non folum veriffimis & fo
gratiæ gerius compulit. Cùm enim intelligcre lidiffimis Auguftini principiis , fed & ipfis cjus
non pgllent,aliquem effè poffè culpae rcú, cujus verbis quae iatiffimè in præcedentibus attuli
•vitädae careret fufficiéti poteftate, coaóti funt mus ac deduximus, evertantur. Habent enim
aliquodfufficiens adjutorium omnibus homi illud ipfiffimum adjutorium, quod, ficut &
nibiis , quibus præccptum imponitur, attri bonis & malis Angelis & hominibus primis
buere.Et ha&enus quidem tolcrabilitcr, fi tale dcdit • dat etiam laplis fufficientem agenüi po
ftatuiflent,cum quo, ficut dicunt,omnium vo tcftatem » ita ut adjutorium iftud deferere, eo
£gotatcm opcrari políe fi vclint, ita quenquam uti & non uti, cum eo perfeverare vel non per
- - fcvcrare,
-
a6o LIBER T ERTIV $. 36;
{everare, in libero relinquatur arbitrio.Quæ A pofiti incongruitas: hic è contrario allicit
{unt ipfi.fima verba quibus Auguftinus vo boni terreni congruitas , ac deterret boni
luntatis integræ ac fanæ defcripfit adjuto fpiritualis (eu gratiæ incongruitas, Sed ficut
rium , & ab ægrotæ voluntatis adjutorio fè non obftante illâ gratiæ fufficientis incon
araV1I.
gruitate, terrcnijüe boni propofiti congrui
Et ifti quidcm evidentius convincuntur, tate, voluntas eft, quæ {uo negligendi dc
non aliam nifi fufficientem Adami gratiam, creto gratiam inefficácem facit,Tutpotè quæ
reparationi inutilem, pro Chrifti médicinali ftantibus ijfdem omnibus poterat non uten
adjutorio defcndcre , quemadmodùm fupra do reddere inefficacem, Planius hoc elucef
latiùs declaratum eft. Scd non propterea alii cet, fi confideraverimus etiam peccata vo
congruæ gratiæ defenfores,quainvis multum luntatis ex tentationum congruitate profi
lu&entur, ab illo laqueo fe cxpcdiunt. Om cifci , tentationefque, ficut recentiorum gra
nes enim explicandi modi quos laboriosâ tias congruas, in motibus indelibcratis ve
induftrièque concinnarunt , ut oftcndant hementiffimis effe fitas.” Nec tamen idcircò
Chrifti gratiam fufficienti grátiæ primi bo $ uam eorum voluntatis libertatitribucn
minis & Angelorum anteccllere, congruam dum eflc negat, quod tentationis motus fiat
quc medicinam læfæ afferre voluntati, cò efficax vel inefficax. - * -

tandem pcr multos labyrinthos redeunt un Nam quod Deum aiunt intendere ac prg
de egreffi fuerant. Cum cnim gratiæ fuffi definire voluntatis confenfum, eoque fine
cientis natura, quæ primo homini illæfo & B gratiam congruam feligere, modum operan
Angelis collata fuit, in co propriè fita fuerit, digratiæ nihil omninò mutat. Semper enim
ut cjus ufus ac negle&us in libero relinque cardo voluntatis eft, quæ hoc efficit, ut ad
retur arbitrio, cujus indifferentia per iftam aétualem influxum gratia rapiatur. Idcircò
gratiam, ad nullam partem aftringeretur (ut cnim addunt vel expreßè vel virtute præ
latiùs paùlò ante déclaravimus, & fufiffimè fcientiam Dei conditionatam , quâ videt
Augußinus ex profeffo docet) oftendendum quoamodo fc erga gratiam unamquamque
eis crat, hanc cflcntialcm gratiæ primævæ voluntas uniufcujufque habitura fit ; aliam
atque fufficientis notam non reperiri in ea daturus fi fortè datâm gratiam fuâ tereti ac
grátia efficace, quam deprædicant. Quod fi indifferenti libertate refpuerct. Quâ expli
hoc oftendcre eft impoffibile, imò jacturam catione & fcientiæ conditionatæ explorario
iftius notæ tanquam libertatis intcritum ca nc, dum gratiæ poteftatem explicare fàta
pitaliter fugiunt; fruftra aliud gratiæ genus, gunt , quafi illa faciat velle voluntatem ,
quàm primi hominis&Angclorum, fe afferrc apertiüs totum nutui voluntatis affcribunt,
gloriantur. Qgicquid enim dixerint de tra utpotè cujus æquilibrium tantâ exploravit
&tus illius fuavitate , poteftate , cfficaciâ : curiofitate, ut fciant, quónam ipfâ indiffe
quicquid dc congruitate cum vóluntatis ar rentem fuum flexum converfura fit. Quod
bitrio: quicquid de dccretis Dei, quibus ipfe tunc conftabit manifeftiffimè, fi Deo nihil,
a&um volcndi & faciendi liberæ voluntati neque præfciente, neque decernente, pror
fìnxerit effe largiendum
quam fortaffis ; differentiam
inferet in ipfum alj C {us eafdem hominibus gratias dari ftatuam
Deum gratiæ in iifJem omninò rerum omnium circum
largitoreum , qui aliter fe ad hunc quàm ad ftantiis. Tunc enim perfpicuum erit, non
iftum habeat, in modum verò operandi gra cffe gratiam qug det velle & facere volunta
tiæ fufficientis nullam. Nihil cfiim omfiinò ti, fed volufitatem quæ facit reipsâ facere
reperirc poterunt in modo operandi gratiae gratiam, quamvis firie gratia faccre ac vcllc
Angelorum , quem dcfcripfit Auguftinus, non po{Iit. Tunc enim gratia blandicnti in
quod non tali adjutorio efficaci exa&iffimè teriùs tentationi omninò fimilis eft , cüjus
congruat. Nam quantumcumque dicant, ufus & non ufus in libero relinquatur yo
gratiam iftam facere ut voluntas operetur, luntatis arbitrio, ut utramvis vel confenfum
cum ad cardinem venitur , eo res rédit , ut addendo rcddat efficacem, vel fufpendendo
-gratia molliat, fuadeat, trahat , alliciat con incfficacem. Hic autem eft ipfiffimus chara
gruentiffimè,fcd fic tamen, ut ultimum de &ter ac nota gratig primi hominis atque illg
crctum opcrationis dcbeat à voluntatc profi fæ voluntatis, qug duo fibi mutuo femper
cifci ; quae ftantibus omnibus ftat adhuc ve nexa funt. Non enim aliud ifta gratia con
lut in bivio indifferens, eâdemque libertate fert lapfae voluntati, nifi poffefi velit, fic ut
quâ gratiam Propter congruitatém ejus am juxta defcriptioncm accurataim Auguftini,
ple&itur, etiam non ample&i poteft. Quod velle & nolle, facerc & non facere , perfc
quemadmodùm fiat, è contrário ex gratia verare & non perfeverare relinquatur in li
fufficienti rcccntiorum facilius intelligitur. bero voluntatis arbitrio. Vnde Francifcus
Sic cnim eam refpuit voluntas, ut eâdem illâ D Suárez talis congruæ gratig præcipuus de
fuâ indifferentiâ poffit eam apprehendere & fenfor, cùm de cóngrüitate cógitationis ho
fcqui. Adeft criim utrobique congruitas & neftg per quam opera moraliter bona vcluti
incongruitas, comparatione voluntatis. Ibi per gratiam congruam naturalé operamur •
blanditur voluntati gratiae feu fpiritualis bo difputaret , quam congruitati gratig 9mni
ni congruitas, ac dctcrrct bonicarnalis
* -
*
pro - nò æquiparati tradit apertiffimè profitctur:
• - • - - £x
 26. DE GRATIA CHRISTI SALVATORIS 16;
,;,., „. Ex folali'ertate voluntati poffe contingere t t uni ft A explicare conatur: Nihil im re includit ex parte
, , .*..., .. congrua hic & munc cogitatio quae alterum mom tno bomini, quod non includat vel includere poßit voca
num. 18. vet, & confequenter non eft illi congrua. Addit tio fufficiens,fi homo illa uti velit.. Et mox : impe- ,;,. ,. u,
reu... 17. etiam , fine Dei prafcicntia non poffeimtelligi me te£iafe hominis, de quo Deus praefivit mom confenfu- conj. .
qualitatim in tali beneficio,quo fcilicet dat cogi rum vocationi, e$t facere ut Deus pr«fciverit ipfum 14. n. 14.
tationë congruam vel incongruam. Ex quo confenfurum vocatijmi ; & confequenter efficere
1bid. m. zo. etiam fequi dicit, Cogitationem congruam ut talis ut illâ vocatio fit congrua. Quocumque igi
fit folum effe neceffariam meceßitate comfequentefeu tur talis gratiae au&tores fefe vertant, venti
' concomitante, hoc cft , ex fuppofitione ipfius operis,
lent , fpargant , quocumque modo fe expli- T .

neceffitate verò antecedente, feu caufæ, folam
cogitationem fufficientem effe neceffariam.^ Quia ut
AVnm. »1. fe declarat, Cogitatuo congrua nom eftneceffaria ut
aâus effe poßit, fed ut fit, illumj, infallibiliter im
fert.Nam eo ipfo quo volunt u non fequitur cogitatio
nem non efi congrua meque efficax : igitur fi cogitatio
e;t congrua infert ffatim effectum bona uoluntatis.
Hanc ergo neceßitatem dicimus effe comfequentem mom
antecedentem: quia cogitatio mom comftituitur im effe
congrua, mifi quia volumtas ex fua libera determina
tione illi coniungitur. Est ergò congruita, confequens
aâum voluntatis nom antecedens i'um. Addit ubc
AVwm. x x. rius infrà : Denique fi talis cogitatio ut comgrua,
•ffetmeceffariameceßitate antecedente, tolleret liber
tatem voluntatis , quia præveniret confènfùm eiiis.
Fff ergò hac neceßita confequems five confideretur
in reipfa feu in executione , five im praefci:ntia Dei.
Nam Deus praefcit cogitationem effe congruam, quia
hab tara efi effeftum cooperante liberâ voluntate, non
quia fècundum fe ffeftata illa cogitatio neceffariò infe
rat talem voluntatem. Et non multisin crpofi
tis : Qui habet cogitationem honeftam fufficientem
ANnm. 23.
potens efl facere, iit illa fit congrua, aliàs congruitu
non effet conditio com;equens fed antecedens : fed mom
aliter pote$t facere aogitationem illam congruam, nifi
confentiendo illi . Deniquc abfolutiffime in
fupcrioribus dc cogitationibus congruis ad
a&us moraliter honeftos neceffariis ita con
n;a...».,.. cludit: Ergo cadem omninò cogitatio feu equali po
eum. 1i. teft effe aluui congrua vel in ongrua profola libertate c Pelagii, & Maffilicnfium, & Auguftini ante
-
cent, nihil habent nifi gratiam primi homi
nis & Angelorum, quæ infli&tam voluntatis
ægritudinem ncc fanare, nec juvare , nec
attingere poteft. Quomodo enim ægro
tantém fafiabit voluntatem, cùm hoc ipfum
quod in ca fanandum erat, illaefum cffe, in
tegerrimumque fupponat? Nam etiam in
differentem arbitrii volubilitatem ac pote
ftatem ad volendum adjuvante gratia , no
lendumque bonum (propter quam dixit Au
B
guftirìus , quod tumc ita liberum erat, ut benè velle z;i.a, ar
poffet & male , & propter quam dixit, quod reptism or
prioris integritatis gratia daret ei poffe fi vellet, grati*.
hæc pofterior dare debeat ipfum velle quodpo
tefl )'in fuo vigore permanfiffe manifeftum
e(t, utpote quem codem modo voluntas poft
lapfufm fuum contra&amque terrenarum
cupiditatum ægritudinem gratiâ adjuvante
exferat. Itaque utrobique naturae integritas
afferitur , utrobique peccatum originale
tollitur, utrobique ctiam gratia fit potentia
lis & fufficiens éxfpe&ans ad influxum fùum
a&ualem confenfum voluntatis, quamvis
non fine gratia exferendum ; atque ita utro
bique habetur adjutorium non quo fit velle,fed
fine quo velle mom poteft. Cujufmodi adjutorium
cum adjutorio incarnationis&crucis Chri
fti , & adjutorio medicinali ægrotae volunta
tis nihil commune habet, fcd ad adjutoria

vo.uiitatis volentù hoc vel illud cum fologenerali com- ` Epifcopatum referendum cft. Et haec de
curfu Dei (loquimur enim mimc intra ordinem matu dé gratia quam recentiorcs cfficacem vocant,
r«jnam fi voluntas comfentit, cogitatio e$t congru4. pertranfehnam di&a fint, fupcrcft ut illam
f diffentit denominatur incongrua.Similia in opuf çuam propriè fuificicntcm dicunt, abfolva
qu{ò de auxiliis tradit, ubi congruitatcm vo mus,
„ cationis & gratiæ in ordine fupcrnaturali

C A P V T Q_v A R T V M.
Ex natura gratiae Chrifti oftenditur, nullis dari fufficientem gratiam
juxa fenfum recentiorum, qui conantur direétè contrarium
ejus perfuadcre,quod Auguftinus de lege &gratia
fufficiente.

- A N c igitur fufficienten, gratiam A ita docere ut quod quifque didicerit non tantum cog
Auguftini principiis & Scriptura nofcendo videat, fed etiam volendo apprtat , agen
rum repugnarc,ex alio quoque ca dój, perficiat. Hinc ulterius docet , nullam
pitc quod apud ipfum crebro in Cfirifti gratiam effe&u operis ad quem cffi
culcatur , demonftrari poteft. Docet cnim ciendum voluntati datur,ulla voluntatis per
t;, a.,... non fencl , veram Chrifti gratiam à nullo duro vicacia fruftrari; frangit enim ante omnia
A./ saiiâ. corde refpui, fed ideù twibui, ut cordis duritia pri ipfàm illam voluntatis pervicaciâ, per quam
rap 8. vnitis auferatur. Cui principio confequcnter effe&us ejus impediretur ; atque ità quando
£ib. d* *rat. conftan;e que tradit quando Deus docet non
» cumque largitur gatiam fuam, fimul dat in
ciruii?. 14.perlsis litteram , fed per fanéti Spiritus gratiam, crementum Deus; ipfà quippc gratiæ infufio
cft
 264 IL I B E R T E R T I V S. 16; ;
eft incrementi donatio, prout haec omnia fu- A cepta idcircò fùperbis hominibus data effe &
¢t;le di&#4 fius in fupcrioribus dcclaravimus. Horum plcrumque dari docet , ut agnofçant fe ad le
j p. • **• autem nihil competere poffe gratiæ fufficicnti gem implendam non fufficere, fèd multitudi
l,bri prece per fe manifeftum efl. ne pravaricationum confufi ac territi,ipsáéjue
.-•

dentu.
Hæc igitur vera & genuina ratio, cur Au confufione ac timore humiliati difcant ádgra
guftinusin omnibus óperibus fuis , pluribus tiam , quam non habent , implorandam füge
quam fexcentis locis, femper Chrifti gratiam re , ut gratiâ adjuti poflint implere, quod án
Épponat legi atque do&rinae, quarum ifta fo tea É duntaxat lege non poterant. Do
läifi prævaricationem afferat ; quia lex perle άrina ifta in Auguflinc celeberrima, certiffi
gem à nemine impleta eft, aut impleri potcft, maque eft & velut bafis veteris ac novæ legis,
iila liberationem ; quia quod impoflibile erat quam qui labefaétare tentaverit, univerfam
£pi$, 1o7. legi, per gratiam impletur : Hoc opus eft gratia geconomiam veteris noviqueTeftamenti con
(credere ícilicet quod lex jubet) tollentu pecca fundere molitur. Probavimus eam inlibro P^idefwf. di
tum & viyificantu mortuum peccatorem , non opus Præcedente plurimis Auguflini teftimoniis, 8« lib. 1 de
legis offendentupeccatâ nec à peccato vivificantu &c. utpote quo nihil in Auguftino celebratius eft. gratia cbri
ßi salvato
opus est hoc gratia, quam qui accipiunt, doârin4 Quare ne a&um agamus, eo remittimus Le r* c. 1 I. I*.
fälutari scripturarum fanétarum etji fuerint inimi €torem, do&rinamάue ibi traditam , tan 13. & 14.
ci, fiunt ami.i : uom opus eiufäem dvötrinæ, quam quam in Scripturis apertè comprehenfàm , ex
1úidem.
qui audiuit & legunt , fine gratia Dei, peiores eius É;
eam profundiffimus Do&or haufit, hîc
efficiuntarim m ci. Et itcrum : Non ergo gratiam B upponimus ; pauca tamen Auguftini loca fe
diamus effe dočtrinam fed agnofcamus gratiam , quæ quenti capite delibare contenti. Quae fi vera
facitprodeffe do£trinam : quæ grat a fi defit , videtnu* eft (ficut veriffimam & Apoftolicam tot à no
£tiai oiejido trinam. Et i5epiftola o&ogefima bis ibi prolata ex Apoftolo & Auguftino te
fpisf. 89. nona : Ââ abundantiam igitur delit r m lex mus do ftimoniâ convincunt) fequitur profeâô fen
cet, quid velle debeamus, mifi adiuvet gratia , ut tentiam illam quæ legem fufficienti gratiâ
quod yolumus valeamus, & quod vºluerimus imple*- femper fuccin&am intróáucit, non folum effe
mus. Et libro de Spiritù & littera [epiflimè: falfàm , fed Auguftino Scripturifjue contra
r.;b. despir. Voluntas nofira oftendiiur infirma per legem, ut famet riam. Nam illi conftanti(Iìmè docent, legem
cy- lib. c. 1o.
gratia voluitatem, fanata volunta impleat legem; idcircò datam ut agnita per multitudinem
Et inferius docet iterum atque iterum , qu9 peccatorum non folum infirmitate , fed im
Cap. 19. praecepta & lex fine adiuvante SpirituProcul dubio poffibilitate fuâ , ad implendum id quod præ
e$t littéra occidens : cùm verò ade$t vivificam; Spiri cipiebat Deus, adjutorium gratiæ quæreretur.
tus (per gratiam) hoc ipfum intus confçriptum Nam idcircò lex ram, hoc eft, fupplicium ope Lib. 2. ope
facit diligi, quod f rù fèriptum lex faciebat tineri. ratur ; ut ad iram evadendam Deigratia requiratur, rù imperfe&#.
1rbidam. Et iterum : Lex data e$t ut gratia quæreretur, gra ut inquit Auguftinus , & ante Auguftinum t ontra I wl,
tia data eff ut lex impleretur. Cujufmodi doétri Apoftolus: Conclufit Scriptura (legis) omniafub fol. 369
na per omnes Auguftini lucubrationes infini peccato , ut promissio exfide Chrifti daretur cre Galat. 3.
tis locis difperfa eft , quorum copiâ faciliùs demtibus, id eft, ex gratia per fidem orantem
obtunderetur quàm inftruerctur auditor. Ni impetrata. Hæc enim abundantia peccato
mirumhocin(tantiffimè ubique Periftam pro C rum & conclufio fub peccatis, haec irae com
pofitionem indicatum cupit, ubicumaque prae minatio peccatorem de infirmitate convi&um
çeptum infonat fine gratia, ibi nihil aliud atque confufum , adiutcrium gratia Dei compulit •^wg»£fin.
nifi præcepti prævaricationcm fcqui, ubicum pofcere. Tantum ergò abeft ut gratia fufficiens ibid. f, 437.
que Deus per Spiritus fanéti gratiam mifcre 1mplendi legem,adeflet accipiefitibus legem, ut
tur, ibi præcepti impletioncm. Hoc enim è contrariö juxta do&rinim Apoftolicam ab
fupplet gratiae efficacia, quod dec(t do&rinae Auguftino propalatam , direétè repugnaret
& legis cfficaciae. Nam idcircò gratiam fuam Praecipuo fcöpolegis, Dciq;occultiflimam &
Salvator attulit, ut nos à legis prævaricationc fàpientiffimam & mifèricordiffimam intentig
liberaret. ném fubveniendi humanæ imbecillitati, fa
Hinc ergò tanquam ex vera genuinaáue nandaeque fupcrbiae funditus interimeret. Fa
caufa proficifcitur, quod Auguftinus de gra tuum eit enim à Deo pofcere, quod jam con
ria & lcge contrario prorfus modo dißrat , ceffum habes intua poteftate , juxta illud Au
atque Scholaftici recentiores. Hi enim nihil guftini ex fundo veritatis hauftum : Quid ful £ib. de wat.
majori follicitudine fàtagunt, quam ut ijs qui tius quam orare ut facta,, quod im poteftate habes? & grat.s, is.
pcr præceptum aut legem Dei aliquid fub Pœ Quid enim is pofcat implendi præcepti vires,
na perditionis facerc compelluntur , gratiam qui jam fufficientes accepit ? Quomodo prae
fufficientem tribuant, qua lex ab eis abfque varicando agnoverit infirmitatem fuam, qui
reatu prævaricationis poffit impleri, ne alio fufficiens adeffe fibi fentit adjutorium ? Si
quin in Deum potiùs quàm in prævaricantes enim non implet quod praecipitur, quid de
culpa revertatur: quo timore addu&i libcra- P viribus fuis fàtagat åut conqueratur, quasjam
litatem gratiae fufficicntis ad infidcles omnes, in adjutorio dito fufficientes habet 3 Velit
maximè quibus fertur lex, imò ad obduratos enim implere, & lex implebitur , ubi nihil
excœcatofjue diffundunt. Auguftinus dire eum nifi voluntas, non poteftas deficit. Si au
ftè è contrário, quafi de induftria laboraffet tem hæc ab Auguftini & Apoftoli doétrina,&
ut iftas opiniones intcrimcrct, legem & Prae è regula Eccléfiafticae veritatis rcmotifIima
- funt,
-----. *-—-*- … .• *--• -.. *_*_ *_ - - --- - _ -*- - - -*-
-
--_v_ -
_ --

^ 66 D E G RATIA CHRISTI SALVATORIS 267 -

ibid.* 13. funt , iuxta quas pracepto facere commonemur, A gratiam adeffe fùfficientem, qua lex implea
quod comantes & noífris viribus mon valemtes , adiu tur, cùm ideò potiùs lex detur , ut gratia ad
torium divinum precemur ; profe&ò falfum eft implendum fufficiens requiratur.
ijs quibus datur præceptum, autlex hocipfo
CA P v T Q v I N T V M.
Iudaeis lex data cft,& Chriftianis plurimis præcepta danturfine ulla
gratia fufficiente aut adjuvante. Probatur hoc multis modis,
& oftenditur illam gratiam repugnaffe fcopo legis.
`\ - - - - -

V o D fi quis adhuc fortè!in ifta A cati. Cognitio non confumptio. Qgando au- rìiu... i•.
fànéti Auguftini vel mea ratioci tem cognofcit homo peccatum, si NoN ad Iuvat .
natione vacillaverit, nec facile ge GRATIA ut cognitum eaveatur, fime dubio lex iram
nerali iftâ ratione induci poffit, ut operatur. Etin operibus adverfus Iulianum:
multis legem jubentcm fine gratiæ adjuto A comcupifcentia quofcumque illexerit viâ pertra- zjb. . con
rio datam efle , & etiamnum dari credat, huntur maiore impetu, cum lege prohibentur fi gra- tra 1!.•);
claris Auguftini teftimonijs, perfuadendus tiâ mom iuvantur. Cujufmoâi tcftimoniâ tam i*P*f.f*
£ft. Hoc cnim imprimis probät, quod cre densè in Auguftini fcriptis occurrunt, ut ijs ****
berrimè docet, legem , præcepta, do&tri congregandis moles in librum crefceret. *

nam fine gratia, non tantum nihil juvare,
fed prævaricationis reum faccre:Litteram, fi
finc Spiritu adjuvante fuerit, non tantùm
nihil prodeffe, fed ctiam occidere. Sic enim
fpi7. io7- 19quitur in Epiftola ad Vitalem : Qgam do
άrinam , qui audiunt & legunt fime gratia Dei,pe
iores eius efficiuntur inimici. Et iterum ibidem:
Iex Dei atqtte doétrima , quamvis faméta & iuffa &
bona , tamen occidit, fi non vivificat spiritus. Et
I;i. 4. spi,. in libro de Spiritu & littera : sed ubi fanäus
& litt. §. 4. non adiuvat Spiritus infpirans pro concupifcentia ma- B iftatm tanquam cxperientiâ quotidianâ com
la concupiflentiam bonám, profeíto illâ lex quamvis probatam & notam, ad mëmoriam dunta
bona atget prohibemdo defiderium malum &c. Et hoc xat Auguftinus revocat. Quod fàtis fignifi
eji , quod fallit peccatum per mandatum, & per illud cavit quando dixit : Agnofcamus gratiam , que £pi£}.
occidit , cùm acccdit etiamprævariatio. Etinfe
4 Vid. e. $. rius paucis intcrpofitis : Legis littera quæ docet
non effe peccandum, fi spiritus vivificans defit , occi
dit: Sciri enim facit pacatum potiùs quam caveri, &
ideò magis augëri quàm minui, quia mala concupif
centiæ etiam prævaricatio legi, accedit. Et ite
runi poft multa ; quibus rem iftam ex pro
«Cap. 13. feffo probaverat: Âpparetigitur littera vetüffa
tem , fi defit novitas spiritus, reos facere potiùs cog
nitione peccat, quam liberare à peccato &c. Non
quia lex malum eft, fed quia mandatum bonum ha
bet in littera demonjlrante, monim adiuvante Spiri
zib. d. grat- tu. „ Et in libro dc gratia Chrifti: Cùm ad hoc
chrijii c. 8. Potitis valeat legis agnitio, fi gratia defit opitulatio,
ttt fiat mundati prayaricatio &c. Ac per hoc ufque
àdeo aliud e$t lex,aliudgratia, ut lex mom folum mihil C
profit, verum etiam plurimum olfit mifi adiuvet gra
tia. Et hæc o$tendatur legi, utilitas , quomiam quos
facit pr«varicationi reos, cogit confugere ad gra
tiam liberandos, & ut concupifcentias malasfupe
rent adiuvandos. Iubet enim magis quàm iuvat, do
cet morbum effe nom fanat, imò ab eo potiùs quod
non famatur, augetur, ut attentius & follicitius gra
tia medicina quæratur. Et in libro de gratia &
libero arbitrio, cùm commemoraflèt legem
rii. degrat diccre, moli viui à malo, mox adjungit : Quod
< lib. arb tamen ut fiat, adiuvat gratia ; qu« Ni$i adiv
cap, 4. v ERIT nihil lex erit mfi virtus peccati. Augetur
«nim concipifcentia & maiores vires accipit lege pro
habcufe, N I sI AD iuv ET SPiRiTvs GR AT 1 A.
Et adhuc inferius: Pcr lcgem cognitio pcc
Quid verò ifta omnia fibi volút, fi juxta re
centiorum placita , Lex fine fufficienti gra
tia dari aut cffc ngn poteft ? An Auguftinus
de metaphyfica fpeculatione ac præcifione,
hoc cft, dc fpcculativa hypotheticæ propo
fitionis veritate difputat, quæ nunquam ac- , -
cidere poteft, an verò de càfu, quem Pau
lus Apoftolus, cujus do&rinam exponendo
tradit, in Iudæis & quotidianâ converfàtio
ne locum habuifíe cernebat ? Rem enim
107;
facit prodeffe doifrimam : quæ gratia fi defit videmus
etiam obeffedoctrinam. Qgod cxemplo difci
pulorum quorundam , qui in cjus do&trina
funt fcandalizati, probat. Vnde ctiam cùm
docuiffet , quod fcientia legi, siNE GRATIA
SpiRiTvs operatur in homine omnem comcupifcen
tiam, hoc ipfum continuò exemplo Apoftoli
nondum fub gratia conftituti, probat: Pccca
tum enim, inquit Apoftolus, non cognovi nifi per
legem, occafione autem acceptâ peccatumper manda
tum operatum eft im me omnem concupifcentiam.
Ncmpè quando fine gratia Spiritus, legem
acceperà. Et vcrò illa mali defidcrijinflam
matio, ille prævaricationis acceffus, illa pcc
cati virtus, illa iræ operatio, illc major cu
piditatis impetus, & hujufmodi quæ fán&us
Doctor deficiente gratiæ adjutorio fequi
tam follicitè docet , oftendunt profe&ò,
non cx hypothefi quæ nunquam accidit,
Auguftinum loqui, fed ca commemorare
mala,quæ reipfa in hominibus quotidie acci
dunt, & quæ reipfa olim in iudæis atque
alijs contigerunt.
Hoc ipfum itaque fecundò probat, quòd
fexccntis ìocis perfpicuè tradit, reipfâ hómi
nes gratiæ adjutorio, quod ad implendam
legem neceffarium cft , caruiffe , ideòque
fæviente concupifcentiâ non nifi fub præva
ricationc jacuiffe reos. Hoc eft enim,illam
hypotheticam propofitionem , quâ fæpè di
xit, fi littcra eft finc Spiritu , fi lex eít fine
gratia
 -

368 YL I B E R
T E R T I VS. 269
gratia prævaricatorem facit , exermplorum A tiam Spiritus &c. Et in tra&atibus in Ioan
dcmonftratione oculis fubijcere. Hinc ex nem: Illi libri prodebunt languidos mom fanabant. rra&f. 17;
plicans iilud Apoftoli : In quo infirmabatur per Lex emim peccatores convincebat, mom folvebat. Ideâ in i ••n.
carnem &c. qui de præterita Iudæorum infir littera s 1 N E G R A r 1 A reos faciebat, quos
miiate & legis prævaricationc loquebatur: confitentes @atia liberabat &c, Qugre ergò data eft
* % * Lex enim iubebat, inquit, & non implebat, quia lex ? Sequitur : Conclufit Scriptura omnia ?ub pec
*** *?*- caro
£• P. 7.
u e 1 s ο Ν Ε R Α τ G R AT 1 A, ivi
άβimè ref]lebat. Et iterum ibidem: Qggmodo cato , ut promißio ex fide Iefu Chriff, dareturcre
denubus. Quid evidentiùs ? Et in fermone ter
ergò lex mif opitularetur iubems per litteram, E r tio de verbis Apoftoli : Vù videre quid valeat Serm. 3. de
n o N D A N s G R A T I A M , infirmabatur sIN E Sp1R1 ru a D 1 u v A N T E lit- verb. «po/.
per carnem? Quod ideo dicit, quia non folum tera iubens 3 Virtus peccati lex: quia fubintravit, a 1o.
lcx non dabat gratiam, fed quia cum lege da inquit, lex ut abtmdaret deliâum ? Q_y I A u B 1
ta illis tranfgreíforibus per carncm infirma G RAT IA NoN E R A r , auxit prohibitio •
tis gratia non dabatur. Caufam enim cur defiderium, & cùm quafi de propriâ praefumitur vir
non daretur , adjungit : Quja nondum mems com tute , faáum eft grande vitium. Et id alio fer
vi$a prævaricationibus quafíerat Salvatorem; à quo nonc de verbis Apoßoli: Quid prodeft legem Jern». r>. ';
, videlicct adjutorium gratiæ contra carnis in 4**f**minantttm,& N o s a D i uv ast = w, ; '*, i
firmitates præberetur. Et ih Pfàlmum cente tit Jub illa effemus rei a N t £ G r a
ra Falae. fimum fextum
laborilus explicans
cor meum, ilJud : Humilitum eft T I A M D E 1 ? Fru$tralex mimatur, ubi iniqui
sc4- _ in ita loquitur: Et nunc pu
** (id cft concupifcentia) dominatur. Q_æ
/ gna contra comcupifcentiam Deo defiflente ab adiata doctrina tam cft familiáris Auguftino , Tìt
rio , laborare pótes vincere mom pvtes. Et ad illud: vix libct fit, vix epiftola contrà Pclagiános
Infirmati funt, nec fuit Q u 1 A D 1 u v A R E r; cxarata, ubi non eam confignaverit, ut be
fic ait : quid ergò re£fat, mifi quare faáum eft ? Si neficij magnitudinem ex gratiæ raritate
emim data effet lex quae poffet vivificare, omninù ex cornumendaret. Nec verò eam Auguftinus
lege effet iustitia: fed conclujit Scriptura omnia fub vclut peculiarem opinionem fuam tradit, fed
peccato, ut promißio (id eft gratia) ex fide daretur tanquam certam & exploratam , & ex Scri
credemtibus. Lex autem fab;mtravit ut abundaret de Pturis quibus cam probare folet, bauftam Ca
Viétum. Accepi$tiyerbim , accepifiipr 4. eptum , nec tholicamque do&rinam. Ex quo factum
definis facere quod malè faciebas , & acceptopraecep cft , ut cùm Manichæi fcirent iiltim Ecclefiæ
to, auges peccata per prævaricationem fùperbia. Et fcnfum effe, quod lex propter defe&um gra
cxperientiam deficientis adjutorij fubdens: tiæ fubintravérit, ut abundarêt dcli&a, atque
Jnvenerunt femom poffefime gius adiutorio, quide fuis ita virtus effet peccati, novam hærefim cön Pr;fe Aug.
folis viribus praefumebant. Et in fragmento cu qiderunt, qualcgem afferuerunt effe malarn, T:; 4*
jufJam fermonis ad populum : Qui cæcitatem & à malo Deo traditam ;, quemadmodum g*, í%
J*f**. flammed co confiteri moiusfunt, remamjerat illis lex ctiam alio in loco commemoravimus. Vt vrrb. apji.*
******°' fiuegratia. o miferi, quid fecit lex fine gratia, nifi quid enim propter abundantiam peccari ex «. y.
magis reos 8 Qu4re ? Qua legis auditores & momfá Jege Proficifccritem ab Ecclefia deflectererit,
άores , & pcr hoc prævarica:*res. Et in libris con fi Ecclefia docuiffet id, quod novi Scholaßi^
traFauftum fatvatffime docet, non modo co C. ci docent,gratiam cavendi fùperandique Pcc
gitatiQne & fi&ione quâdâ, fed reipsà legem c&ti fùfficicntern lcgi affuiffe , · · · ·
in Iudæis qui cam accceperan; , à gratiâ fu Deniquc iftam gratig fufficientis defe&um
ìffe feparatám , eanjue cùm pofteà littera inviëë probat , ifta ftatuum humani generis,
legis accederct, implcri cœpiffè. Quâ de re atq;adcò fingulorum hominum divifio, quæ I

Lib 15.rent. in libro decimo quinto : Eâdem, inquit, Lex, tam familiaris ac trita cft apud Auguftinuim. : `~
****, * quæ per Moyfen data eff, gratia & veritas per Ie Pocct cnim divcrfis iucubrationum fùarum
fum Chriftum fuáta eft , cùm acceßit/ittcra spiritus locis, tres efle in hac vita ftatus fiominum : in
+ (id cft gratia) ut unaperet impleri iuflitia legis, quorú primoeft profunda legis agendarum4; \~,
quæ non impleta reos etiam prævaricatione faciebat. rerum ignorantià ; infecundo fcientia legis & ..
Et non multò inferius: Proindè quod eft oculù £ranfgrcffio, eo quod nullo gratiæ auxilio in
- famitas ad videndum folem, hoc eft gratia mentibus firmitas adjuvetur; in tertio gratiae adjutoriú.
ad implendam legem. Et ficut oculi fani non folu de Quam ob caufam ftatus primus dicitur ante
Ieitatiomi moriuntur, fed illis it.bus afperis radio lcgem , fccundus fub lege , tertius fub gratia: -

rum, quibus reverberati im demfiorestenebras pelle ut hoc ipfo intelligamus, homines totiiin fta
bantur: fic anima per charitatem Spiritus falva fa tum Primum & fecundum fine gratiae fpirita
άa mom iuftitia legis mortua dicitur , fed ulli reatui lis adjutorio tranfigere, nec aliud nifi vél pec
& prævaricati mi, quam lex per litteram, cum gra cata ignoratæ legis , vel agnitæ prævarica
tia defuit,faciebat. Et in libro decimo nono. tiones perpetrare. De quibus ftatibüs quamvis }^ide furS
,;,,,.,.,.,.*iufdcm operis: Antequam fpiritalem gratiam
z.-/. c.7. humiliati reciperemus, nihil nifi mortificabat mos
alibi multa diximus, hic tamen illâ divifione £.
fuppofitâ,quantumintelligendæ præfenti ve- ÄÄÄ Ä.
- littera , iubens quod mom poffemusimplere, undeidem ritati fàtis fuerit, aliquid de adjutorio fecundi ture lapfe '
dicit, Littera occidit, Spiritus autem vivificat &c. ftatuseorum qui fùblege pofiti funt ante gra- ******, £.
9g£ lex enim fuperbos etiam prævaricationis reatu tiam, £*£ Nàm de fuperbis fio- %/*?!*t.
4. Pinxit, augendo peccatum cùm iubet, quod imple - - .',- ` - -

minibus qui fub ege funt loquitur, quando áí.

- d -

fe non Poffumt : ipfius legis impletur iu$titia per gra in libro dc gratia & libcro arbitrio dicit : vatoriar. 14.
M1 -* $ub
 27o DE GRATIA CHRISTI SALVATORIS
r;;.a.g.a,. sub lege enim erant nam fub gratia ; & ideò eis do A.
o- tib."arb. minabátur peccatum , à quo non fit homo liber lege,
*p. i*: fed gratia. Propter quod alibi dicit :• Peccatum
enim vobis non dominabitur, non enim effis fub lege,
fedfub gratia. Nom quia lex mala eft,(yel quia fub
illa funt, quos reos facit iubemdo , mom adiuvando.
Grátia quippè adiuvat, ut legis quifque fit fator,
[ne qua gratia fub legepofitus tantummodo erit legis
|auditor. Et in cxpofitione quarundam propo
7a expofitic- fitionum ex epiftola ad Romanos : sub lege
ne quarandâ pugnamus, fed vincimur. Fatemur enim mala effe,quae
propof. epif. facimus,&fatendo mala effe utiq; nolumus facere: fed
ad Romanos quia NoN duM EsT GRATIA fuperamt r. Et
niim. 13. quaeft. 1. 1. ad Simplic. Et quia peccatum(hoc eft
Lib. 1. q. 1. concupifcentia) fine gratia Dei vimvi non pºterat,
*d*i*pl* psá reatus follicitiidine ad percipieudam gratiam
„„. converteretur. Et inferius : Vnde apparet con
cupifçentiam per legem non infitam, fed demonftra
tam. . Ccmfequens autem erat ut quoniam N o N
I» u M a c c E p T A G R A T 1 A concupifcen
ti« refijiu mom poterat, augeretur etiam &c. Et
rib. 1. q. 1. poft pauca: Quia ergo ab hominibus mondtim fpt
•d simplis. ritalem gratiam percipientibus fuavius admittitur
quo.l veiatur, fallit peccatum falsâ dulcedine. Et
rn Fnchiri- '° Enchiridio ad Laurentwum : Deimde ciim
„i.,.,.i,s. p r legem cognitio fuerit fa£ta peccati, fi nondum di
vimus adiuvat Spiritus, fecundum legem volens vive
re, vincitur, &fcicns peccat. Vbi quod dicit:
fi nomdum adiuvat Spiritus &c. non ideo dicit
uafi ordinariè fub lege Spiritus adjuvet,
ä quia pcr extraordinariam Dei benevo
.lentiam contingere poteft , ficut reipfa in
perpaucis Iudæis, Prophetis vidclicet, & fi
milibus contigit, ut in illo, & in quolibet
alio ftatu ftatim Spiritus gratiæ opituletur,
* . prout ibidem profitetur : Quidam fecimdùm
* illam fervitutem fub lege effe non moverunt, fed cum
mandato imcipiunt habere adiutorem Deum. Quo
· quorundam privilegio indicat, alijs fub lege
pofitis hoc bencficum adjuvantis gratiæ non
!. obtingere. Itaq; conformiter de illo defe&u
adjuvantis gratiæ, quæ eft in ifto fecundo
zii, 33. q4- ftatu fub lege:Vbi ergó non eft Gratialiberatoris
, 4*** **• auget peccandi defideriumproh.b.tio peccatorum. Et
• •^ infcrius: Accedente autem gratiâ, idipfum quod lex
• enerosè iufferat, iam fine onere & libeiitißimè imple
mus, Et iterumi paulò poft : Sub iflipaßionibus,
J- quae pcr legem erant, tanquam fub viro domi
mamte , agebat anima, antequam veniret gratia: que
, etiamfi molit peccare vincitur à peccato. Et in libris
1Lib. 6. eon- contra Iulianum idipfum agens: Hi omnibus
tra I*l**3- tempus fignificare intelligitur, quo fub lege vivebat,
& NoNDuM adivrus GRAT 1 A comcupifcentijs
- ' carnalibus vincebatur. Et in libro fecundo con
£;:g tra advcrfarium legis & Prophetarum: Litte
occidit,Spiritus autem vivificat. Lex enim quamvis
. tegi, c- P ;,.ra
}ί.'.y.7.iuita &fanita& homa prævaricatoribus intulitmor
tem, quos Dei gratia mom adiuvit ad iuffitiam legis
r» pjat. 47. implendam. Et in Pfalmos: Terra mota eft (da
talege) & ipfe eft terræ motus, cùm comturbamtur
- homines, quia legem implere mon poffunt. Et cau
rbida-: {am affcrens paulò inferius: Lex infirmata fic
accipipoteft, eo quod non implerew, non quod ipfa
infirma fit , fed quodinfirmos facit turando pœnam,
nec adiuvando per gratiam. Et in cxpofitionc
27r
quarundam propofitionum ex epiftola ad
Romanos : Sub lege pugnamus &c. fed quia non- I, expe£tis: .
dum eft GRATIA fuperamur. Et iterum: Lex ne quarundâ
data éft mom adauferendum peccatum, vel ad libera- ?°!?£,*
iioiieiìa peccato,fed ad offendendum peccatum as- £'.'*.
II c , A-r íÀ M. Et inferiusÂliquibus in- ""*****
terpofitis: Nunc homo defcribitur fub lege pofitus
a N T E G R A T I A M. Tunc cmim peccatis wim
atur, dum viribus fuis iufiè vivere conatur fine adiu
torio gratiæ Dei. Nempè quia nondum agnof
cit illud fibi effe neceßarium. Ecce quoties
quàm densè, quàm inftanter docet Augufti
fius eos qui fub lege pofiti funt, nullum ad
jutorium benè vivcndi præter legem acce
pifle, non adjuvari gratia, non adjuvari Spi
ritu Dei; ufque adeò ut illum ftatum (ficut
, & illum qui eft ante legem) in fumma rerum
agendarum ignorantia,peculiariter vocet fta
tùm ante gratiam. Ex quo (quod multiplici
tcr docet) accidi; ut quando cum concupif
centijs fuis furgentibus pugnare vo'unt, faci
lius quam antc fuperétur, quia ille fa&g funt
prohibitionc violentiores, nec ipfi gratiæ au
xilio adjuvantc robuftiores. Itaq; talibus lcx
fubintravit ut abundaret deli&um , lex eis
prævaricationis gratiâ pofita cft, lex fit cis
virtus peccati, lex omnem in eis concupif
centiam & iram operatur.
Quae quemadmodum generalitcr loquen
do im Iudæis 'plerifq; in illo ftatu ante adv3
tum Salvatoris pcrpaucis exccptis locum ha
buerunt,ita etiam nunc poft cjus adventum
in nonnullis Chriflianis locum habent. Nam
& illis, cùm vel pcccata, maximèque fuper
bia, eorum hoc miereretur, vel etiaín cüm ad
ipfám gratiam agnofcendam & inyocandaun -
'inflruéndi funt, fubintrat præceptú ut abun- ?
det deli&um,& fit eis virtus pcccati lex, dum
gratia ad 'jÉ imp!endam adjuvans fubtra- Vide !;!}. r>
fiitur ac differtur. Quâ de re nonnihil etiam .j"é};;
in fuperioribus diximus, multaά; ex Auguft. fí salvat.'
dici poffunt. Ex his igitur fufficiéter demon- cap. 14. '
ftrari puto,efle Š fub legc ftatum fub
quo generaliter (paucis cxccptis) Iudaica
natio ante Salvatoris advcntum fuit, in quo
non folum non dabatur gratia fufficicnsim
plendi id quod jubebatur, multo minus gra- a
tia fufficicfis ad fàlutem, fed è contrario (ut '
jam ante fecundùm Auguftinum diximus, &c
propter momcntum rci non parum abftrufae
à multorum cognitionc fæpius commendari
expcdit)talis gratia lationi legis ac fcopoDci
capitaliter repugnabat. Nam juxta conftan- -
ti(fimam Aug. do&trinam , ab Apoftolo præ '
formatam, legis-latio illum habebat fcopum,
vt infonantc præcepto, ac terribiliter pœnas,
nifi hoc facercnt comminante,gratig neccffi
tatcm , ipfà gratiæ adjuvantis fubtra&ione
docerentur. T Nam antc gratiæ adjutorium ,
omnis homo carnalium rerum amore »
maximèq; fupcrbiâ fuâ plcnus cft , qua pg
tet accepta rerum agendarum cognitione fe.
fi voluerit, implere poffe quod jubct Deus.
Ignorat libidinum intcrnarum impcrium,
quibus obftri&tus cft , mulroquc inagis
CJS
 177 IL I B E R T ERTIVS. 273
eas a'ieno aJjutorio effè moderandas. %a5c A tf in fide Iefu Chrifi. Vbi mox addit, littera
j fuperbiam nîo
doceri pcteft, convenientiori
quam ut fubtraétomodo
grati* de- 9*cici!
!'- fine » id eft,
adiutorio lex confçripta
gratia. Et in tantummodo iubens
{jbris ad Bonifa- Lib.4 ad
-*•n •*• ac fuffiJientis adjutori- , Deus-am vi- cium : Ad qtiam Dei gr.:tiam lex depravaricatione ÉÉ;
res arbitrij {ù; experirì fiat. Sic enim ex terrendo perducit, ut fc conferatur bomini, quod **"'**
experta fuárum infirni- tum, inagnitudinc & confer£?% ^o'; potuit, Dies defigeret fi om
peçcatorum multis, ne intelliget, non tan- nia, iftiufmodi teftimonia proferre vellcm.
tum jubcntem, ££ adjuvantem effe neceffä- Scd exiftis, unà cum gis quæ logo jam cita
rium, hoc eß, ag agnofcendum & imploran- to diximus , fufficientiffimè intelligitur fco
dum infirmitatum fuarum medicum & largi- ptim legis Praecipuum fuiffe, non ut per gra
torem gratiae , quae fuperandis libidinibus tiam impletioni fficientem , quae fimul data :
Yide 1. 1. de fufficiat, per ip(àm gratiæ inopiam perduce- fuerit, impleretur , fed è contrario , ut per
grat 3j;;,;, tur. Qugd innt ineris ab Aug. locis expreflùm defe&um gratiae fufficientis & {ecutas ifide
$j.„,.T cft , ut fuperius latißimè deduétum e(t, & hic prævaricationes ducerentur , non folum ad
* breviter fìntam refricabimus : Data est lex, in- impetrandam , fcd etiam ad agnofcendam
In lih. £x- quit, ad o£fendendum quantis, qtiamque ar&u vin- gratiam qua legem implere fufficerent. Tan
?°f %!*'**: dili, peccatorum conflriéti tenereitur, quidefti, vi- ta eft enim carnalium hominum fuperbia &
Έ
A. pif}.ad Aev- rilu$
'**** ad
T. implendam iuiiitiam prafimetìnt. Et in
- - - -
cæcitas, ut nifi multorum lapfuum éxpericn
- - - - - - *

i! „.;... alio iftius libri loco: Pr«cepta legü ideò non funt tia frangi & erudiri non poffit : Volt.riint, in- ,.„ de $
x„„ „, impleta , quoniam quibus data efi lex an:egratiam, p quit Auguftinus , fanari & cognoverttnt fè la- Portic.
dediti erant carnalibus bomu &c. Et in fèrmo- T borare , quod mom cognofcerent: mifi datam legem;
..….. , ; „, nibus de verbis Apoftoli: Deinde me lex videre- implere non poffmt. Et quia dariffimum eft
e •. . *p.f. tur aut fuffcere poffe homim habenti liberum arbi- iftud medicinæ genus miranti carnalium co:-
'?. *• c *. trium, etiàmfi millam ultra divin;im auxilium porri- citati , cur non ftatim per gratiam fufficien
geretur, aut certe fuflra data fuiffe crederetur, di- tem legis faciendæ difficultatem Deus aufe- -
äa eft caufa , quarefit lex data, quia & ipfa in rat, fed homines infirmos tantâ quafi crüde
* adiútorium data e$t, fed non ficut gratia. Data eft litate Perfequatur, occurrit idem Äuguftinus: .

an m, ficut tam expoßimus , & tenere debetis, & Potuit hoc Dominus fine difficultate prefare : fèd fî , Pf. 1ος.
vobü vei cmentius C* diligeni μs nos commendare de- hoc fine difficultate haberemus , largitorem bfiitis -

Bemus: data e$t utinveniret fe homo , ut non morbus , boni (id eft gratiæ afferentis facilitatem ) mcn,
[araretur , fcd ut prævaricatione morbo crefcente, agnofceremur. Si enim primitus cum vellct p ffet,
fnedictis, id e$t, gratia adiuvams quæreretur. Ez , & mom femtiret adverfus fe obmitentes cupiditates,
Aguft. apud in alio libro de quo Profpcr illam ejus ßnten- nec vinculis fuis grayata anima sold. rettir, fuis
Ej;.j;,,. gratium.
31.
tiam prompfit : Qui legem
Sedlegemper Jervumdedit , ip,e
mifit, cumdedit &
gratia viribus tribueret,
fiteretur qupd fepoffèfentiret,
Domino miferationes eius. ' & ' • non
' *con- ' * '* • • .

3 ipfe defcendit : ut quia lex offendit peccata non tollit, ' Ecce quo modo, qua caufà, quo £opoDei, •

volentes legem fui, viribus exequi, nec valentes, co- per infufficientiam legis impletidae ad gratiam
gamtur ad gratiam, quæ & 1 M p o s s 1 B 1 l 1- qua fufficiat, homo fub lege conftitutus per- ' ''.
-r A v 1 s morbum & inobcdientia aufert rcatum. ducatur. Cui profeétô fcopo Dei , ficút &
*Ph. i44. Et in epiflola ad Anaftafium : Lex itaque do- < ceteris quae Auguftinus paflim tetigit , nihil
cendo & iubendo quod Jine gratia impleri non po- ` repugnat magis quam fi lex fimul atque data
* tesi , hcmint dcmonfirai Jtam infirmitatem, ut quæ- e[t , fùfficienti gratiae adjutorio muniretur.
rat demoníirata infirmita, Salvatorem, a quo fumata Nam fi illum fcoptim legis refpiciamus, ut
voluntas poßit, quod infirma nompoteit. Lex igitur homo prævaricationibus inveniret infirmita
Arbidem. adducit ad fdein (gratiæ fontcm) fides impetrat tem fuam adimplendam legem, atque ita fà
spiritum largiorem &c. Et infcriùs : Bona eft ftus ejus detumefceret, quid illi repúgnat ma
lex illi qui ea legitimè utitur : utitur autemlegitime gis, quarn ut fufficieriti poteftate quæ per ad
qui intelligens quare fit data per e.us comminatuonem jutorium fùppetatur fe munitum effe experia
confugit adgratiam liberantcm. . Et ia libro fe- tur ? Nonne potiùs congruit, imò nèceffà
cundo contra Adverfarium legis & Prophe- rium eft ad illum finem, üt omni gratia nu
1ib. 1.'e- tarum : Lex quamvis jufta & fanéia & lonaprz- datus, viribus propriæ voluntatis relinqua
£*• 4*% varicatoribus iniulit mortem, quos Dei gratia N o » tur? Hoc enim nifi fiat , vires gratiae fuas
; °'°T
Abst. A D 1 unon
cap. 7. quare v 1 adjuvit
r ad iuffitiam
cos Deilegugratia
impiéndam. Et efle,
? An cru- fine dubio arbitrabitur,&
tius implicabitur, quem ei Deusiiiierrori
ÉÉ al
' delis eft Dcus? oportetatem.i*, vt in Teftamem- ficationes ereptum effe cupit. Quod fi alterum ,
1 to veteri lex inponeretur fi pertis & de fuae yoluntatis fcopum legis intuearis, ut videlicet tantâ im
virtute fidentιbus , quae non daret iuffitam plctionis difficultate, tantâóue præváricatio
fed iuberet ; ac fic morteprævaricatiouis impliciti ad num copiâ » fufficientis potéftatis ac gratiæ
c R A T 1 A M cvnjigerent noii itbeiiiem tantum- iargitorem agnofcere & implorare doceretur,
modo, fed 1 u v a N T E M qti£ nvyv T€;amento D quid abfurdius quam ante prævaricationes
revelata efi. Et in quaeftionibus fuper Exo-
qa*f*. *5 fu- fufficientem implendi gratiam attribucre ?
*•4-r. dum : Timor mcuffus «fei , qui G R A T 1 A M Nam praetcrquam quod etiam fic fufficien
nondum inte'igebant, ut de ftta infirmitate atque v tes illas quas experitur vires, non medici do
a. pectatu per legem convincerentur, & lex illis fieret num , fed fuæ fánitatis robur effe exiftimabit,
P«'gogus , à quo perducerentur ad gratiam, ,* « Dcus ipfè gratiam illam flatim cum lege lar
M z. giendo,
 174 D E GRATIA CHRISTI SALVATORIS 175
gicndo, fibi ipfi repugnabit, nam fi quis ver- ^ cùm Deus non præbet homini ut animus legis
bis alicui diccrct, quia non fufficis implere impletione dele&etur, (ed finit eum carnali
quod jubeo , ora prógratia qua fufficias, ftul ''* dele£tationibus fecundùm terrenarum re
tus e({e profe&ò .rederetur , fi jam ci potefta rum vipidit•gs rapi : Quia ut fit mv/usvoluntari. auja.
tem, quia fufficeret , donaviffet. Legem verò utfit indujiviafuá.&c. iii, ir.hár, ille largitur; -

tam difficilem dando, non verbis, fed faétis Nec aliquis opj^nat ifti vcritati,orari fal
idem omninò dicit Deus : cui fa&o fuo con tem poffe ut ifta dele&stio, qua fufficiat im
tradicit, fi gratiam implendae lcgis fufficien plendæ legi, divinitus tríbuatuir. Nam etiam
tem, ad quam implorandam erudit prævari ad orandum quam maximè dele£tatio ne
catoré legis, jam ipsâ legis-latione donaverit, ccffìria eft , quæ non magis quam ceteræ, no
Quod fi generatim loqucndo , toti Iu flrae poteftatis non eft, fed à Deo per gra
daico populo præter paucos fufficicns implen tiam donari debet : Nonne, inquit, aliquando Ibij.
dæ lcgi gratia fubtraéta fuit, ut pcr multipliipfa oratio moftra fic tepida e;£, yel potius frigida, &
cationem infirmitatum fuarum ad medicum, plenè mulla, imo omnino interdum ita mulla, ut meqi:e
hoc eft , ad gratiam ejus agnofccndam & in boc im nobis cum dolore advertamus,quia fi vel hoc
vocandam erudirentur, ncino miretur, fi & dolemus, iam oramus. Quid ergo aliad oífenditur mo
Chriflianis fidelibus nonnullis, de fua pcte bis,nifi quia & petere&querere &pulfareille conce
ftate adhuc præfumcntibus , idem du dit, qui ut hæc faciamus iubet. Ita difcimus non
ritiimæ inílitutionis genus adhiberi Augufti folum Iudæis fed & Chriftianis, non folum
no nobis præcurrente dicamus. Nam & illis B carnalibus, fed & fpiritualibus gratiam ta
gratiam iit plendi fùffìcicntem non infrequen lem fufficientem ad id faciendum quod jube
tcr fubtrahit Deus, ut eis ipfà gratiae fubtra tur frequenter fubtrahi , atque ita fubtrahi,
&tione ac dilatione humilitas ac gratiæ necefli ut nec pro tali gratia adipifcénda, deprecandi
tas commendctur. Nam indè cft illud in fimilis fufficiens gratia hábeatur. Cüjus do
Pfalmum ccntefimum fcxtum ubi Chriftiano £trinæ vera ratio, juxta profundiffimi Doóto
In Pfalm. jam vcritatem fcicnti dicit : Et*i;inc pugna con ris fundamenta, non eft alia , nifi quia gratia
io6.
tra concupifccntiam Deo defi;iente ab adiutorio, lu fufficiens ad præcepta facienda `cavenda
lorare potes, vuuere non putes , & cùm fuerit preffus óue peccata , vera & magna & gratuita gra
confuetudine tuâ pravâ, humiliabitur cor tuum in tia eft, quam fpirat Spiritus ubi vult. Et haec
laboribus , ut iam corde humiliato difcas clamare, fufficieus gratiâ, juxta do&rinam ejus {oli
Infelix ego homo quis me liberabit de corpore mortis diffimam, non eft alia, nec, ut videtur, fine
huius 3 Inde cft illud contra Pelagianos errore alia dici poteft, quam illa quæ volun
fib. 2. de etiam dc juftiffimis: Ideò quifque no$trum bonum tatem facit facére ; & ih ea opcfatur reipfâ
per • merit.
opus fufcipere, agere, impleremum fit, nuncnefcit, velle & operari. Itaque quamcumque gratiám
cap. 17. munc deleëtatur , mumc mom dele£fatur, ut moveritnom potentialem hominis, five jufto, five injufto,
*. fua facultatis effe quodfcit, vel quod deleëtatur,& fic five Iudaeo, five Pagano adeffe ftatuamus, nifi
ab elationis vanitate fìnetur. Et iterum dc ijfdem ipfàm donaverit voluntatem & adtionem, hoc
1ÃÄ, e. r9. juftis: Idcircò etiam fanftos &fideles fuos in aliqui eû ipfum velle & operari, non eft fufficiens
bus vitijs tardius fanat » ut in his eos minùs, quam gratia voluntatis & a&ionis. Amiffum eft
implemdæ ex omni parte iu$titiæ fúfficit, deleëtet bo C Enim illud priftinæ integerrimaeque voluntatis
num, five cùmlatet, five cùm etiam manife$tum eft, æquilibrium, per quod ei, non fine gratia, fùffi
ut quamtum pertimet adimtegerrimam regulam virtu ciénte aderat pofTe fi vellet, ita ut velle &
tis eius mom iuftificetur in conffeäu eius omnis vivens. nolle in ejus libero (mopfime gratia) relinquere
C)uis verò dixerit eum qui igncrat bonum, tur arbitrio. Hoc æquilibrium, quia contra
vel qui non delc&atur bono fufficientcm ha rio appetitus libidifiofi fcu concüpifcentialis
bcre gratiam ut impleat bonum 3 Nam ex ta genere, voluntatem ad mortem ufque corpo
li ignorántia boni proficifsuntur illa peccata risintimè penetrante ac poffidente perditüm
igQorantiae , quibus juxta Auguftinum , vita eft , non nifi medicinali illo adjutorio quo fiat
1. q. 2. juftorum plena eft, ut Auguftinus dicat: Qgj;
ALib
ut velit, fànari poteft. Non enim fufficit
ad $implic. amimo amplctiitur aliquid quod eum mom dcleétat{Aat jam voluntati gratia , qua profitei lex ac do
quù habet im poteftate, ut yel occurrat quod eum de &trina fi velit, fèd agnofccnda cft illa gratia
lcttare poßit, vel dele£tet cùm occcurrerit ? Hoc quæ reipfâ faciat prodeffe doärinam : que gratia fi £i£. is7.
cft enim folius divinæ potcftatis quæ hoc dat defit, videmus etiam obeffe doärinam. Haec gratia
& negat cùm voluerit, Auguftino confequen verò fufficiens, quamvis per Salvatoris adven
Albid. ter adijciéte:Cùm ergò mos ea deleëtant quibus pro tum jam revelatâ fit, multis tamen deeft etjam
ficiamus ad Deum, inffiratur hoc & præbetur gratiâ in nova lege Chriftianis ; fed fub veteri Tefta- 1
Dci, non mutu no$iro & induíiriâ aut operis memiis mento quo tegebatur, pœnè toti Iudaicæ na
comparatur. Et ifta eft vera radix fubtra&ionis tioni, paucis cxccptis dcfuit.
gratiæ fufficicntis. T unc enim fubtrahitur

CAP VT
 .-

176 L IB E R T E R T I V S.

c A P V T S E x T v M.
Quis fuerit ftatus veteris Teftamenti & hominum fub eoviventium
- fusè dcclaratur, -

A M quod recentiores Do&ores A igitur divina providétia, quepcrtingit à fine ufj, Sap. s
gratiam Chrifti etiam in veteris ad finem fortiter & difponit oinnia fuaviter, neque
Tcftamenti tempora & hærcdes carnalcm illam vitam five párvulorum five
tantâ diffufione diftribuunt , ut majorum, fòlis carnalibus defiderijs deditam
non fòlum per i!lud fuificiens & fcmpcr præ negligat,fed illam quoq; mirâ fipientiâ& bc
fens adjutorium legem implere , {ed & fàlu nignitate moderetur, ut & in illa quidam ci
tem pcr Salvatoris fibi prædicati fidem adi vilis honeftatis vel fpiendor luceatvel juflitig
pifci poffent, à veteruni Thcologia qui gra forma pcr poenarú corporaliú comminatio
tiæ intelligentiam nobis tradidcrunt pluri nes, præmiorú carnalium promifft fervetur,
fmum dilionat. Et quia iftae & fimiles halluci voluit in integro quodam populo patefacerc
nationes ex ignoratiore veteris ac novi Te ad curam fuam etiam illi vitam atq; cjus bo
ftamenti , & fcopi quem in utroque dando na malaq; pertinerc. Itaque oftendere volens
Deus babuit, in plerifquc nafcuntur , non Dcus tcrrenam temporalemque felicitatem
abs rc fuerit ordinem ac naturam utriufque gonú fuum clie, nec aliundè miifi ab ipfo, non.
Teftaincnti , iuxta profundam Auguftiri à dæmonibus, falfis Dijs fperari oportere,
nentem doctrinamquc , declararc: quibus prioribus præféntis feculi temporibus, dif
intcllc£tis per fe ipfum innotefcer, quid de penfàndum judicavit Teftamentum vetus,
gratia fub illo T cftancnto data fentiendum quod pertineret ad nominem veterc:m , hoc
fit, nec eò prolabemur abfurditatis, ut præ cit, carnaleam, carnalibus voluptatibus inhæ
-cciientiam noviTeftaméti à Ieremiâ & Ezc-° rentem, à quo ifta vita neccffe cftincipiat;
cbicle fignificatam , in eo tantum fitam arbi pofterioribus novum refèrvavit, quo bona
tretaur (quemadmodum nonnulli recentio fpiritualia largiretur. Nimirum út anima
rum arbitrati funt) quod in co abundantior ctiam infima illa boiia, quibus de fiderandis
gratia cfiufa fit, qüari in veteri fuit. cjus infirmitas implicata eft, non nifi ab u;.o
Hoc igitur qui à radicibus intelligere velit, Deo omniúCrcatore defidcrare,& fi capaci
cófidcrare debet, effc vitam quandam homi tas ejus ferat, ad intelligibilia dcfiderida fur
nis carnaiibus fenfibus implicitam, gaudijs gere doceretur.Dc quoS.Aug.tum al:js iocis,
carnalibus dcdiram, quæ carnalem fugitat tum præclare I.::.contra Fauftum: Faji; rerum r;i.,, .„.
offenfionem, vofuptaremque fe&tatur. Hujus difpenfátionem ac diìributionem temporum vr.lo pof. tra Fau§.
vitæ fœlicitas temporalis éit , à qua vita inci cebat,ut priùs appareret etiam ipà juria terr.m ;, qui- cep 76.
perc ncceffitatis eft, quamvis in ea perfiftere bus c* htimina regma &ex jufi.bus victoriæ deputan
voluntatis. tn hac quippè ex utero matris in tur ,propt.r qu« juaxime cy.t.ts imp orum diffufa p.r
fans funditur,hu us offéntiones quantum po mundum fupplicare idolis & dcincnibus fòlet, nam
teft,fugit, hujus voluptates appetit, nihil âm mifi ad unius veri Dri potestatem, &t3, arbitrium per
plius vaier. Scd poftquam ih eo ratio exper tinere. Vnde &vetus Teff.imentum. Jé, retum rcgnt cæ
recta vigilaverit, poterit, adjutâ tamen divi lorum tempore oportuno aperiendum, promißionibus
nitus voluntate , cîigere alteram vitam cujus terrefi* opcruit, &quodammodo umbrofitis opacavit.
in mente gaudium eft, cujus interna & ætér Et paulò poft addit,iftis,vetcriTeftamcto locú
na fœlicitas. Nam ineft homini anima ratio dccuiffe bona temporalia à fe pctidu, novo verò, Ibid. c. 79.
nalis ; fed intereft , rationis ufu quònam po C propter fe contemnenda. Et I. \o. de Civit, sicut ,, Io. d
tiùs convertat voluntaté, utrum ád bona ex umius hayiimis ita humanigeneris ju^d ad Dei popu- ζ, : X. I

tcrioris& inferioris,an ad bona intcrioris fu lum p.rtimet, injlitutio, per quoffam articulos tempo- - -

pcriorifj; naturæ: hoc eft, utrum, ut corporc rum, tamquam «tatumprofecit acceßibus, tit à tempo
ac tempore, an verò ut divinitatc ac æterni ralibus ad aterna capiciidà, & à Pifibilibus ad inyifi
tatc perfruatur. In quadam quippè medieta bilia fùrgerctur, ita fame ut etiam illo tcmpore quo vi
te pofita eft , infra Ä habens corporalé crca fibilia promittebantur divinitùs praemia , timus tamen
turam, fupra fe autem animi fuí& corporis colendtis commeiidaretur Dcus, ne mens ht mtana vel
creatorem. Sicut ergò bona funt omnia quæ p 0 ipfis terrenis vitae traJitvris beneficis, cuiquam
creavit Deus, ab ipfà rarionali creatura ufquc mifi vero animae Crc.tt. ri.tc Dvm no ft. bderettir. Vt
ad infimú corpus; ita benè in bis agit anima videlicct ab illius cuitu in iftorum defiderio,
rationalis, fi ordιnem fervet, & diltingnen ad Idola colāda non recederct,ad qucm con
do, eligendo, pcndendo, fubdat minora ma tctnptu corú, & ab cis avcrfionc, pertingitur.
joribus,corporalia fpirituahbus, inferiora fù JEt in Pf. 34. cùm docuiffet quofdam hoinincs -

perioribus,têpora!ia (empiternis, ne fuperio • æterna tribucrc Deo, dæmonibus tcmpora- \

rum negle&u &appetitu inferiorü, quoniam lia, quorum amoribus implicati ad eorum
hinc fit ipfâ deteriör, & fe & corpus fuum in cuitum defluunt:Contra iflim,inquit,opinionem cons. r. in
pcjus mutet : fed potiùs & fe & corpus fuum diyi'ia providemti, vigilavit, ut ofenderet Deus ad fe P/alm. 34.
in mclius ordinata charitate convertat. Cùm partificic ,ia ciiiiiia,&in fua effepotjfute, non folum
- 3 - £l er/j4

-
 278 D E G RATIA CHRISTI SALVATORIS 279
aterna,qtiae in futurum promifit, verum etiam tempo- A quempiam diligis qualis caufâ propter quam
ralia,qu& in tcrra dat, quibus rcliie;it & qtt.i do vo diligis. Si enim diligis propter Dcurn , pu
- ltterit oporttin? fciens cui det, cui non det , tamquam , rus amor cft , vera dilectio Dci , fincera
medictis medic.imenta, fcicns melius morlum ægroti charitas ; fi propter carnalia , non gratuitus,
quàm ipfe «grotus. Vt crgo Deus hoc offenderet, di {cd mcrccnarius eft , idcoque in purus, car
flribtiit tempora veteris ac noyiTefamienti. In reteri nalis, vitiofus: qucm vcrius amorcm creatti
Teftamcnto promißiones funt rerum terrenarum , im ræ dixeris quam Crcatoris. Nam ut de illis
moyo autem regni calorum. Propter hanc igitur ipfis Auguftinus dicit : Quiprºpter benefcia ter- 1» Pfal.77.
caufàm & hanc utriufque Teftamenti diffe wema Deum qu«;cbant , ncm tttgt;e Deum, fed illa
rentiam, nihil emninò fpiritale in vcteri Tc quærebant : quia co modo timoreferyili momliberali
famento promittitur , fed fola carnalia, quæ dilectione Deu: colitur. Sic ergò Dei: non colitar,
veteri homini ac vitæ congruunt, divitiæ, hoc enim colitur qucd diligitur. Totaitaque fpes,
opulentia, vi&oriæ, pax temporalis, reg tota charitas corum crga Deum, totufjue -,

num, g!oria, & hujufmodi, eáóuc de cau{â cultus crat carnalis, ideoquc vitiofus. Nàm
1} de 3ofi vetus Tefamemttim appellatuf : In illo Tefiamento & avari ftrenuè Dcun diligunt velut fàtelli
*$ *• $• qucd rctus dicitur, & dattm eß in monte Sima, mom tcm fuæ cupiditatis, orant Dcum, laudant,
invenitur promitti apertißimè mifi terrema felicitas. colunt ,gratias agunt, quod horrca frumen
Vnde illa terra, quù eft populus introdu£tvs, & per to, vino torcularia rcdundaverint.
eremit m dui'us, Terra Promißionis vocatur , in qua Nec pro hac vita tantum , fcd & pro fii
pax &regnum &alinimicis vičtoriar; m reportatio, B tura hoc ipfum fperabant à Dco, quod in
' & abundantit filior;:m ac ft íftum terrenorum, & fi ifta diligebant, & quo nihil altius vel amare
qtia htiiufinodi, hæc fùnt prvmijit veteris Tefamemti. poterant vcl cogitare. Audi eundem Augu
Hcc autemTeftamcntum in quo fo!a terre- , ftinum : Fortaffe tu dicis : Ideò eum colam quia da- 1, pp,I. 43.
ra promitterentur , congruis hominibus de bit mihi villam, mom tamen temporalem. Nihilominus
dit, hoc eß , carnalibus, fola terrena dili adhuc corruptam mentem geris. Amore enim cafio
gentibus, qui fpiritualium rerum incapaces, mcm colis , adhuc miercedem expetis. Ea enim vis la
1'ondum pofient ad ea magnipendenda ac bcre in futuro fectilo , quæ hic neceffe eft relinquat.
diligenda traduci , idque non ca de caufà, ut Mutare vis voluptatem carnalem mom amputare &c.
pcr hujufmodi Tcftamenti promiffiones &c moli ergò talia fperare tibi danda à Dco , qualia hic
obfervationcm , eorum falus æterna in tuto 1tulet contcmimere. Haec enim fperabant Iudæi, ideò
Hocaretur, vel etiam de propinquo curaretur; turbabantur in illa qu«ficne. Nam & ipfi refurre
fed nc res illas quas carnali vitiof jue amore £tionem ferant, fed ad tales yoluptates corporis fe
diligebant , à dæmonibus quærcient: No fperant refurreëturos, quales hic amhamt viventes. Et
Iib. contra tum effe iam debet, inquit Auguftinus, c.irmali in Pfalmum fexagcfimum quintum : Hanc Im Pfal. 633
*''"''""*
cap. 18.
adhuc populo congrucnter
*),
carnalii & temporalia præ fpem promiffam fibi Iudæi tenebamt, c% de bomi, &
mia. fuiffe prcmiffa, Et ibidem inferiüs poft
– – –
- - … -

quafi iufits operibus multum gloriabamtur , quodac

interpofita nonnulla : Dicimus ita effe munera ceperant legem , fecundum quam vivendo, & hic ha- • .
Dei , tit tamem fint infima & im comparatione fàlu berent bona carmalia, & im refùrreítione mortuorum
taris confeßionis, non foliim amittenda , fcd ultro talia fperabant, de quibus hic gaudebant. Nam ut
etiam proijcienda ; armalibus tamem hæc amantibus, C paulò in ferius: luculento argumento probat:
& nondtim capientibus promiffa caeleftia, me ab Idolu Procul dubio Iudæi non fatigarentur, mom deficerent ri;u.
- ac d«monibu* ifla peterent, utiliter à Domino Deo in i$ta quæ$tione, quam cum Sadducæis agita
- effe pollicita. Et ín tra&atibus in Ioannem: bant in Evangclio , fi non talia fibi im refùrreäio
[Quia non poterant capere inyifibilia,pcr vifibilia tene me fperarent , qualia in hac vita.
rrat. 3. in bantur. Quare tenebamtur ? Ne pemitis interirent, Ncc verò ifta omnia, quæ de carnalibus
iftis animis filiorum veteris Teftamenti di
aoanucp. & ad Idola laberentur. Nam fecerunt hoc fiaires m ei
ficut legitur. Nempè cum obliti tam prgdi ximus, de improbis intelligcnda funt, fed
giofæ libcrationis, vitulum in deferre colue potiùs de illis qui prcbiores effe viderentur.
1unt. Quod cùm commeiporaflct Augufti Nam quemadmodum fub novo Tcftamento
nus, adjungit : Quibus ergò modis temeretur po duplicis ordinis Cbriftiani funt, alij infirmi
pulus talis, mifi promjsis carnalibt;s ? Et libro de fivè errorc five dile&ionc, alij fortes, utri
vera Religionc apértiffimè dicit, Iudæos fola que tamcnChriftiani funt, novæ áuc legis fi
Lib. de vera temporalia & vifibilia bona de Deo exffectaffe. Et in lij; ita & in Teftamcnto vcteri quidam erant
*l'$. *. 5. Pfalm. {cptuagefimum {ccundüm, IJoc folum infirmi, qui non folum diligebánt tempcra
In Pfal.7. pro fiiagno ttui? eos habtiijfe, quia liberati erant tem lia, fed vel non fervabant etiam carnaliter
pvralter à quiltis tunc opprimnel);itur &c.Hinc folum juflitiam datæ lcgis, vel propter illa bona
eos litidaffe, cuin. N crrpé ut jam audivimus,ac confequcnda , etiam in idolorum cultum
fæpiùs inculcat Auguftinus quia à tam craffis fubinde labebantur : quidam verò fortiöres
& carnalibus animis fuit.tlta uem capiebantur. atq; probiores,qui proptcr cadê illa promiffa
rm fragm. Cùm igitur talibus Teftaunenti fui pro- D bonâ adipifccnda conftantcr inhærebant uni
f''^''^**' miJis inhiarent, cultus intcrnus quo Dcum Dco, & legcm fibi datam carnaiitcr, boc cft,
° 'J*"** talium bonorum largitorem colebant, ifti ex iila cariialium bonorum dilectione fcrva
dilcctioni velut cardini cun&orum motuum bant. De quibus duobus generibus Augußi
congruus refpcndcbat. Niinirum & dile&tio nus cxplicans aiiegoricè muliercs atque par
loci carnalis crat. Taiis cfi cnim amor quo vulos : Qgod mihi videtur, inquit, ad hoc parti- zis. 13. qq.
- mere, qu<5H. 61.
 28o L IB ER T E R T I VS. 28 1
mere, ut inteTirtnt; & in populo veteris Teffarem:i A bus iam promiffa calefia in mega Teftamento revelata
fuiffe quofdam infirmus ad in pleni initf.fiam, (car fat ? Et in cpiftolam ad Galatas exfertiùs
naiem ex dilcctionc carnali), qi;e fècundui» ie de populo veteris Tefiam-enti : Qgibus terrenis r,,.,■../
gem eff , in qtia iuftitia Patilis Ap.folas fine querela promißis trrstiti, & quæ tantumm.odo fperantes de Galár.
fe converfìtum effe dicit. Fiiiffe itefi, alios qui facile I)eo , n n alinittuntur adhæreditatem ? ritalem cæ
feduceremtar in cultttiw idolorum. Qgae duo genera , le$tis patrimonij. Vt proptercà rcuo mirari
id e;i, infirmitati, & erroris, mulierum & pºterorum debeat , fi Teftamentuiìì vetus ad animæ fá
moniiiibus figurata jiut. Audiitis quales eflent lutcm , regnumque cælorum affequendum,
veteris legis improbi. Audi nunc quales fue Synagogæ filjs Tcftamcnti iilius hæredibus
In Pfal. 74. runt proöi: Synagoga ergò, id eft , qui Deum ibi non multum profuiffe ftatuamus. .

colebant , fed tamen propt E R T ERRENAs REs, Scd i!le rc&tor cælitum ac tcrrcnorum qui
propter iffa prafentia. Sunt enim impij , qui pr*fen propter dile&orum fuorum falutem univer
tium rerum bona à dxmuhilas qtierttmt. Et paulò fà dirigit, ad fcopum fuum contorqucns pro
poft : Cùm ergò illi pjfecttndum carnem attendc funda torrentis, fluxumque feculorum or
vcmt, id eß , illa Syiiagoga , qtt« erat in bonis & c. dinans turbulentum , populum tam carna
putayit hoc pro magno gare Deum, ncc habere me lem , etiam nefcientem, in magnarum re- '
* lius quod die poffet ail gentibus fe & fervientibus rum ufus affumpfit. Cùm enim Filium fuum
füt. Ecce qualis pietas fuerit veræ Synago Vnigenitum ad generis humani reparatio
gae, hoc cft , verorum filiorum veteris'i c nem affumendæ carni colligendoéîue novi
ftainenti. Nempe talis , qualem ncccflc B Teftamenti populo feu Ecclefiæ deftinaffet,
crat ex tcmporalium rerum dilc&tione car • cajuc res effct omnium divinorum ac mira- -

nali proficifci. Impoffibilc cft enim , ut ex
h; j fimodi dilcctione alius Dei cultus pie
tafjue nafcatur. Nam fi quis altiùs aliquid
illo tempcre de Deo fapiebat , puriufquc
Creatorém, quàm temporalium confequen
bilium operum maxima, ingentem quafi mi
niftrorum præcurrentium apparatum , futu-.
rumque ejus adventum vaticinantium prae
mittendum cffè cenfuit; ut cx ingenti illa
Prophetarum ferie fècuturi !§egis inagnitu- t

dorum amoré diligebat, lcgcm juc fcrvabat, do nofccretur, & ex illa tam celcbri premo
eatenus non jam Synagogæ, fcd Ecclefiæ fi nitionc, tantæ magnitudinis horror evanef
lius , non veteris Tcftamenti , fed novi hæ ceret : Per multam feriem temporum & annorum ,,,;; ,,.;,
zit. aegefiu rcs fuit. Nam propriè qui propter illa te rena praedicendus fuit: nonenim aliquid parvam veniturgii, 1 .an», ^ '
Peiag. 3, 5. fufcipit lcgem Dei ipfe eft hæres veteri Teftamcnii: fuit. Qt4iito maior Iudex veuiebat, tanto praecoium
ea qùippè (ècum ium vetus Te$t <mentum proniittuntur longior feries præcedebat. Et alibi: IIoc ergo to;um In pr«ft in
atque tribuuntur quæ fecimdùm vcterei hoiniiichiprophetam dum fuit, præmiimtiamdum fuit, vwrtit, &in PJ-lo. i-9.
coiicupifcuntur. Vnde non vcrctur idem dice commendandum fuit: ut noii fubito veniens horrere
£• Pfa!. 79. rc, quòd vetus Tejiamentum habeis promiffâ terre tur, fed creditum exfpectaretur. Itaque non con
ma, hoc videtur/ùadere me gratis colatur Deus, fèd tcntus Filium fuum incarnandum & immo
quia aliquid dat in terra. Hoc eft, videtur quafi landum , fingulorum quorundam hominum
avocare à fincero amorc Dci , qui placens vel facrificio, vel voce, vel angelicâ prædi
gg- Dco, folus perducit ad Deum : Ille enim iußi &tione prophcta fe , univerfùm illum Iudai
al- t.
ficatur apttd Deum , qui eum gratis colit, non fcilicet C cum populum, tanquam Regnum quoddam
cupiditate aliquid ab ipfo appetendi præter ipfìim aut excitavit, quod inftar magni Prophetæ per
timore amitte d. Quod cx veteri Teftamento aliquot annorum centurias viventis atque
nullo modo obtineri poteft. - vaticinantis, omnibus fuis fàcrificijs, & fa
I I. a, vera Ex quo ficbat , ut Synagoga confiderata cramentis, & cæremonijs, & pœnis, & præ
Aeiig. c. 17. ut Synagoga , non eflet aliud quam tcrreni mijs, & profperitatibus, & adverfitatibus,
zit.... com- populi turba, hominumque carnalium con omnibus denique membris fuis, tàm Regi
tra Fauftum» gregatio (o!is terrenis & carnalibus incubaii bus quàm Sacerdotibus, atque ipfo populo
?;;7;„j jun , & ProptcT illa fola colentium unum Chriftum illum Dornini totum , hoc eft ,
*** /**"*'* Deurfi. Quamobrcm Augús áicit: £. Caput & Corpus, Sponfum & Sponfìm ,
£';; " tus Te£tamcntuh tenebris & am.'r« mortis datum Chriftum & Ecclefiam præfigurando ventu
*** *** effe ; Ncmpè hominibus ex magna coecitate rum , totamque difciplinam ejus in effigie
cordis nihil omninò nifi carralia diligenti exprimendo, quafi ingcnti ccleberrimâque
bus, fc&antibus, cxfpc&antibus, cogitan voce loqucretur. Vnde Auguftinus tradit,
tibus, ideoque quantumcumque lcgem fibi Chrifti nomen & Ecclefiam ita prænuntia
datam obfervare vidcrcntur , & in lcgisju tam, ficut nunc cxhibctur, non pcr quemli
ftitia fine querela ambularent, à vera corJis bet de cavernofis latebris procedentem , fcd Lib. 13. ..„-
juftitia & regno cælorum affcqucndo valdè qtádam gente, & quodam Regno ad hoc propagato tra Fausf.
remotis. Animum enim creaturae rationalis & infttttto , ut ibi de illo cuncta figuris premotarcn- *P. *.
folis rcbus terrenis , Dcoquc propter fola tur, quæ nunc expreffa rebus agnofcerentur. Et alibi
terrena inhærere, valdè vigcfug cft , puri- D advcrfus eundcm Adverfarium : Hoc primum i;i..,..,.
tatique cæleftis regni adipifcendi neceßariæ dico illorum hominum mon tantum liiigtam , verum
ex diamctro contrarium : si illi, inquit Au etiam vitam fuiffe propheticam: totuitij, illud Re
*• P/</. 73. guftinus, inexcufabiliter terrenis inhaferunt, qui gnttm Gentis Hebræorum magntim qtiemdam, quia &'
busipfum movtm Teítamentum nondumi fuerat reve m.tgni cuiufdam fuiffe Prophetam. Quod accura
Iatum, quantoinexcufabilias terrenajęciantur, qui tius declarat in libris de Civitate Dei: Pepulus Lib. 7. d.
M1 4 Heb, «0- Ciyit. c. 31.
 !

282 DE G RATIA CHRISTI SA LV A TO R IS 28;

zil, 7 .de
Hebræorum in unam quamdam Rempublicam, que A duobus populis: Maior ferrict minori, nemo fìrè &;;.,«. A.
ci**. 3*. ho- ficramentum ageret, congregatus eft , ubi per mosfrorum , ait, aliter inte'exit, qtiam, maiorem po- civit. •. 35
quoflam fcientcs , pcr quofdam nefcientcs , id quod pulum Itidæorum minori pop:ilo Christiano fervi
tturtum].
cx Adventu Chrisii ti/qttc m mc & deinccps agitur
praemuntiaretur effe vcmttirtim & c. Omnes enim mem, Ex quibus utcumque perfpici poteft , cu
folum prophetiæ qti« in yerbis funt : nec tantum pr«- jufmodi efiet ftatus filioruro veteris Tcfta
, cepta vitae , qti« mvres pietatemj, confoimant, atqt e menti. Nimirum quemadmodum nulla
illû litteris contmentur , vertim etiam facra, facerdo nifi veteris hominis bona diligcbant, ita
tia , tabernaculujn fivc tcmplum, altaria , [acrificia, nulla nifi ipfius mala mctuebant. Ex ifto
cæremoriæ, dies fjfi , & quidquid alitid ad eam fer amore atque timore decalogum carnalitcr
vitutem pertinet, quæ Deo debetur, & græcè pr. priè boni cuftodiebant, vel potiùs fibi cuftodire
Latria dicitur, ea fignificaverunt,& prænuntiave videbantur , mali etiam apcrtè violabant.
' runt, quæ propter æternam vitam fidelit m in Chri{o Ex ifto amore atque timore templa , facrifi
€* impleta crediivus, & impleri cernimus , & im cia, facramenta frcquentabant , totumque
plenda confdimus. Quaproptcr alibi dicit, duriffimum illud cæremoniarum præfigu
Dcum ab ifta gcnte cultum fuifle propletico ran:ium jugum ferviliter fuftinebanr. Ex
fane ritu, hoc e$t fignificativo futurorum quandoqui ifto amore atque timore tota eorum juftitia
dem ipß in R 1 GN v M MAGNvs Qv IDAM PR J nafccbatur , quam Apoftolus, quamvis in le
pHlTA fuit , tibi Rcx & Sacerdos ungebantur ; ge converfürüs fine querela, arbitratus eft ut
hoc cft , illâ un&ionc Chrifti fiebant, ut B ftcrcora. . Cardinem enim voluntatis rapie
u:crqucChriftum Dominum fuum figuraret. ' bat, non fides, quæ per veram Dei dileétio
Cùm igitur Tcfiamcrtum vetus propriè in nem operatur, fcd, ut non femel Auguftinus
illis præcepti: vitae , quatcnus in tabulis fcri docet , Terrema cttpid t.ts , cujus fomcftum ac Lib. 3. ad
bebantur , & in illis externis ritibus divini præmium lex illa ex profeffo promittcbat, Bonif. c. 4.
culjìs rcruináuc tcrrcnari m praemijs,earum metufq, carnalis, hoc cft, terremam felicitatem vel
cbfervationc iromffis coi ftiú tum fit, quæ ct piditate adipifcendi, vel timore amittendi. Dc
cntia rcrum futuraruu eflcrt præ figurativa cujufmodi præceptorum Dei obfervatione
v documcnta, profc&tò nihil aliud fuiffe Tcfta fubjurgit Auguftinus: Sic autem præcepta qui
mcn'um illud pcrfpicuum eft , nifi magnam facit : procul dubio non facit: ac per hoc in animo
quandam quafiC on ordiâ , quæ non tam pro NoN F * cit. Mavult enim omninò mom facere, fi
£tcr. feipfàm , quam proptcr id cui præfigu fecundum ea quæ cipit & metuit, permittatur in pu
fando fcrvicbat, hoc eft, propter Teftamçn ne. Ac per hoc in ipfâ voluntate intus eít reus , ubi
tuti novum , ejufjue Principem & hæredem ip e cui præcipit, imfficit Deus. TALE s ERANT
Ecclefiam , ab ilia Gente tanquam ad hoc f . Li 1 t ERR E N A. Hi ER vs AL EM. Et rurfum
idonea ageretur. Quandoquidem enim car inferius : H't ad vetus pertinent Tejfamcntum, quod tbid. -

nalibus implicata ftudijs & amoribus terre. in fervitutem generat: quia facit eos c.irmalis timior - -

£æque felicitati vcnandæ dedita cæleftium & c pudia, ferros, non Evangelica Fides, spes , &
atquc fpiritualium incapax effet cogitatio Claritas liberos. - -

num , quid congruentius , quam ut iîla quae
inutilis effct faluti fuae, fàlem alienae figu-
tandæ procurandæque ferviret. Hinc`eft
ct'm quod cam fervilem ac fervam frequen
tcr Auguftinus vocct, totamque Teftamenti
ifiius obfcrvantiam veter s hóminis fervitu
tcm. Non cnim tantummodo more fervo
rum » prop;er tempora em vilemque mercc
dctn fervicbant Deo, iegifque fibi traditæ
juftitiam fcctabantur,fcd boc ipfum quicquid
& cffcnt & agerent & patereritur, novo po
pulo aetcrii tatis ha 1 « di fervicbat, in cujus
Ecclcfiam, & Salvatorem , & falutem , & fa
lutis inflrumenta, gratiam videlicct & fà
<rificium , & facramcnta repraefcntanda &
£jl. 1 5. de prophetarda referebantur. Vmbra fanè quæ
�CÈyit. £•
** dum Civitatis huitis, Ecclefiae peregrimantis , inquit
Auguftivus, & imago prophetica ei Jigiiificandae
poti;s quam pr«fiiitam dae fervivit in terru , qtio eam
1. mpore de*;orj rari opvrtebat. Quod explicans
magis infcriùs: Pars enim qtiadam teirene Civi
Hanc igitur filiorum vetcris Teftamenti
C. conditioiié quifquis attentè confideraverit,
videbit utiquc non multum cos gentilibus
præftitiffe; amor enim hujus mundi, quiAu
guftino tefte, mom efl à Deo,amor fruendi crea Lib. 4. cem
iuris in utrifque dominabatur. Ex quo & in tra iul. c. $.
ter gentes, maximeque Romanos, nonnulli
carnalem illam juftitiam cum Civibus & ho-,
ftibus coluerunt. Scd in eo erat eorum qui
boni interillos erant , præ Gentibus , Ro
manifque præcellentia, quod ifti boni à Deo
vero, non ab Idolis ac dæmonibus, ut Gen
tes irnpijóuc ludæi, concupitam promiffam 4;
felicitâtem exfpc&tarent. Quo fit ut quamvis
cordis interni cardo per hujus mundi dile
&ioncm à Deo vcro , ficut & gentium rcce
dcret , non tamcn eoufque ut in dæmonia
aut Idoia laberentur. Agnovit hanc Synago
gae vctcris à Gcntibus difrepantiam , & cx
preffit Aug. Hic, inquit populus ideò melior erat ,, Pfam.7*
gent.bus , quod quamvis pra, entia bona & tempora- -

lia, tamen ab ano Deo quærebat, qui e$f wreat0r 0m1

t.it,, quæ in crnnibus impiis per totutn mun mium & fpiritaltitm & corporalium. Et alio in
dun fparfa cft , imago cælesiis Civitati eff:ta est ; Itid. f;% fi.
videliçct Rcfpublica Judæorum, non fe fignif loco : Iste ergo receßit a Deo, fed non longè : quia mem. *;de
latè etiam
cando , fcd alteram , & ideo ferviens. Neq; e enim qtiaf pecus facits /um , & ego femper tecum. verfam finem
p, cpter jt p ;tmii , fer' propter aliam, fg* randam eft ii:- Jlli vero longe recefferuit: quia non folum terrema de Pfalm 84.
jt.i.ta. Quamobrem id quod quciuu cft dc Jiderare, iit,Jed ea a damonibus & à diabolopett. rät.
C APV T
 L1 B E R
CAPVT
Non affuiffe hominibus fub lege viventibus gratiam fuit.-icntcm
fervandi legem vel ullum præceptum ejus.
X qua fànè conditione, & interiori A amittendi alicujus commcdi temporalis ani
) ftatu Synagogæ naturâque veteris Te mo dominatur. Cùm enim cupiditas ac ti
ftamenti facilè liquet, quid de gratia mor rerum temporalium fola jufìitiæ dilc&io
fùfficienti Teftamcnti illius hæredi
bus data, ad cuflodiendum decalogum ac le
gem Dei, falutcmάue fpiritalem animæ con
-fequendam, arbitrándum fit. Idem videlicet
qucd de illâ eâdem gratiâ in gentiles effusâ,
ftatui debet. Nám quamvis Tcftamentum
iftud , hoc ipfo quo bona temporalia, velut
• 1T inima à Deo cxfpeétanda proponcbat tacitè
$i docere videretur , aeterna bona abeo
ctm illo Deo petenda; hoc ipfùm tamen quod
infinuabat docendo, non praeflabat largiendo,
nec ullam omnirò ad hoc prgltandum gratiam
dabat, fcd animos in eadcm tcrrcni amoris
glacie fixcs obduratofjue relinquebat. Vt
fanè ex vetcri Tcftamento non major eis fer
vivificam, Spiritus, hac ipfa lex quam bonam dicit, traadverfar.
vandae fpiritalitcr legis facilitas acccdcret,
quarn antequam illud fufcepiflènt. Nam hu- B occidit : quia peccati virtus eß, cùm per illam opera- legw & P*-
iufrnodi facilitatem & fufficientiam dare, nq
vo Teftamento proprium eft. Iftud enim ex rium per) prohibitionem, QyoD NoN ExsT IN
propria fua ratione qua à veteri Te(lamento^ GuITVR PER iuBENTEM L1TT ERAM TI
difccrnitur, tollit amorcm vetcrcm, quo ju
xta vctus Teftamentum terrena diliguntur,&
infpirat novum, fine cujus infpiratione vel
totam lcgcm , vel ullum ejus præceptumfer I delc£tat, non aufertur homini juffione legis,
vare impofIibile cft. Nam nifi quisipfàm le
gis aut Præcepti juftitiam dilexerit, quæ dile
yide di8a άio, ut alibi probavimus, non eft alia nifi
£. 2.?.- illa vera , Pura, lcgitima , laudataque cha
1. pur< m * ritas Dei , quam {olus per novi Tcftamenti
tur• eap. 7. gratiam infpirat Deus, nulla habctur legis ob
*. c* 9. fervatio, nec ulla haberi poteß,nifi fortè terre
ride de h* na & animalis, ex amore vel timore rerum
#***j*! temporalium, in qua nonnu!!i gentiles, haud
;:;,'É£££a; veterisTefiamenti h£rcdcs, tamquam
£;. $%fjgfjgia fua gloriati funt. a Plurimis loci$ hoc
fan&us Auguftjnus tradit, apud quem nihil c
que a4 ao. 439 •a • •. - - - - -
Άχμ,.,p. iftâ fententiâ celebratiùs, quaidentidem dicit,
19. & 533. charit£ implet legem, quam ex illo Apoftolico
c* 144. ß: expreffit: b Plenitudo legis e$t dileítio. `Hoc au
£*f!?£ tefh non intelligit Augùftinus de alia charitate
*.?'*,
In spi£#. ad feu
£; dile&ione
$. 5ei,, quâ
-
jìàm qqua jpfius
p. Græcéïi
Praecep
3.íí. I juftitia & re&itudo diligitur. Deus eft enim
pef quara- re&itudo & juftitia ; fine qua docet non poife
4**?;;^/, fervare legem Dei, non folùm totam, feâ nec
':.'!?! unum præceptum cjus, non folum fupernatu
2T€ raliter, mcritoriè & hujufmodi ( qüae à Do
7, pp.t 3. £toribus recenticribus , dc&rinam ejus non
er alibi fe- fatis penetrantibus cxcógitata funt ) fèd ita
f*** non poße fèrvari ut pcccatú fugiatur. Quam
b 44 re.13. diu enim animus non crigitur adipfàm æqui
e via. 4ia. tatem praecepti diligcndam , nullo modo
tib. •. a. Ma- ipfum praeceptum faëit aut diligit, fld aliud
!• p*** ** quod intuetur, Tamdiu enim concupifcen
l tia , hoc eft, cupiditas affcqucndi, aut timor
**r* *•p. 7. ti
;';;'^ - - - '• r m. - -
T E R T vs .s;
S EP T IMvM
s
ne obruatur & extirpetur, neceffe eft ea tama
diu animo dominari , quamdiu jultitia non • •
diligitur. Ex illis autem quifquis præceptum
facit , neccffirio illud invitus facit, idéòque
Potiùs ex tranfgreffâ lege reus cft , quam ex
obférvata laudandus • quamvis exterius eam
obfervafle videatur. De quibus alibi fufius
diximus, & adhuc di&uri furnus. Hic unum
aut alterum locum delibaffe fatis eft : Ab hoc /^i/e lib. $.
ttatugraviore liberat gratiáspiritus fanäiperclri. *3£. chri
Jium, que diffusâ chăritate ji cordibus nofiri, donat£, *. : :
igiiiti« dileëtionem , qua imimoderatio coucupifçenti? íifier.
fuperetur. Et in libro fecundo contra âdver- ;,,,.;.,
farium legis & Prophetarum: Bona eji ergo lex ï;
quæ hoc dicit (non concupifces) fed tibi non adeíí ,, ,. .•..-
tur omnem concupifcentiam inflammando (defide- ?'**. *?. 7*
MoRE PoENAE , sED FER iuvaNTEM SP1
r 1TuM DiLEctioNE tusTiTiA. Hoc eft,
illud defidçrium concupifcentiae quo peccare
quæ folam pgenam timeri facit, multò minüs
alia concupifcentia alterius rei teinporalis,fed
folo contrário defiderig non peccandi feu bc
nefaciendi, quod e[t ipfâ juftitiae dile&io. Sic
enim explicat hanc impoflìbilitatem obfer
vandæ legis fine dileétione jultitiæ ipfius legis,
multis alijs locis: Potuit, inquit, effe intus im
affe&ionibus pravü pravaricator legú, & tamen con
fpicua opera legis implere vel timore hominum , vel
ipfius Dei yfedpæmæ formidine, mom D , lEct 1o- `
nE Et DEl EctaTioNE iustiti£. Et
quid eft hoc, dile&ione ac dele&tatione jufti
tiæ ? Audi: Aliud e$t enim volumtatebenefaciendi
benefacere, aliud autem ad malefaciendum fic vo
luntate indinari, ut etiam faceret, fi hoc poffet impw
mè permitti. Nam fic profeâû im ipfa intus voluntate
peccat, qui mom voluntate fed timore nom peccat. Hoc
eft,qui non voluntate non peccandi,feu volun
tate benefaciendi , feu dile&ione juftitiae , fed
timore non peccat. Odium enim peccandi, & ,
voluntas bcnefìciendi, fcu dilectiò juflitiæ ex
eodem fonte nafcuntur , augentur ac minuun- „!
tur. Tantum enim quifjuepeccatum vdit, quantum Epi£H. 144;
iuffitiam diligit, quod mon poterit lege terreute per
litteram , fed Spiritu famamte pcr gratiam. Et in
Pfalmum trigefimum fecundum, eandem tra
dit impofIibilitatcm implendæ legis finc dile
&tione juftitiæ : Implebis ámore , ncmpè juflitiae, in Pfàl. 3*.
qttcd timore mom poteras. Qui enim timendo mom facit
male, mallet fácere fi liceret. It4que etfi facultas
7}g'0
 286 Lt c RA 1 IA CHRISTI SALVATORIS
monduur, volum, „,.„.,.-Nonficio, injuit. Qg*- * ex tali arnoris perverfitatc ? Itaque tibi riterit ex
? Q,u„ „„., 'J, lam amas ia;iitiam , adhue
£$£*.*t incipit amare iîî miß
quando „ii, z7ia non effe, etfi gehenna mom effemt,
in qua f.,- mitterentur. Hoc eft , amare iuftitiam,
Et p/à iufiitia qualis e$t ? Qujs illam pingit 3 SA
p1 EN T I A DE 1 , quum pulchritudinem habet ? Per
illum pulchra fimt omnm? &c. Hoc cft, illa jufti
tia quæ in præcepto faciendo diligi debet, cft
ipfa fùpientia & æquitas & reétitudo Dei.
Et in quaeftionibus fùper Deuteronomium:
2*** **!* Homo póteft facere opus legis per charitatem iufli
Aer Dcwter.
tiae, quod non poteft per timorem pænæ, Quæ charitu,
inquit ibidem, gratia eff novi Testamenti. Et in
commentario epiftolæ ad Galatas, cùm do
~cuiffet Iudaeos öpera bona ex timore feciffe,
uo timebant pra:fenti vitæ fuae, utpote quam
diligebant : Ideò, inquit , qu«dam opera legis im
In fpi?. ad plebant , quæ im facramentis funt, id cft, cæremo
vaiai*'. - nialia , t'a verò quæ, ad bonos mores pertinent, B
m M. PL E R E oMN INö non poterant. Nvn enim im
piet ea mji Charitas. Et quænau, illa Charitas?
Quionam refpicit , quidnam diligit ? Qu;a & ' (fub quo amor , ex quo nafifur ille timor
hom mem fi projierea non occidit alijíis , he & ipfe comprehenditur) mon ainore itffitiæ : 4. per hoc
occidatur ( id cft ainore vel timore amittendæ
vitæ fuae) non implet præceptum itfiiti« : jed fi ideò
NoN occiDAT , Qu 1 a IN IustuM est, hoc
e{l,qnia repugnat juftitiae quam diligit etia nfi
tdfacere p £t impune, non fòlum apud lviiitnes, fed
et;am apud Deum.
' Ex quibus aliatis Auguftjni tcftimonijs,
a!ijfque non paucis quae paffim obvia funt,
perfpicuè elucet, non modo non totam legem,
fed nec unum impleri præceptum poffe , fine
dile&ione fèu charitate juftitiae , idque non
impletione tantum fupernaterafi vel merito
riá, fed ita ut oportet, hoc eft, ita üt non di
vitias, honorem, regnum, vitamque fuam
temporalem & hujufmodi ;^ qtiæ Pagani
non minùs quam Iudæi diligunt', fed ipfum c
præceptum , hoc eft, ipfàm præcepti re&titu
dinem & æquitatem fíe&et anirhus : quam praemia promiffa ac data funt, quod (ut fupra
nifi fpe&et, fioc ipfo neceffe eft eum, à tempo *vidimus) fpiritualium rerum incapaces effcnt.
ralium rerum quarumcumquc defiderio fùpe
rari. Nam talé defi-rum, perut optimè
Augufl.dixit,nonextinguitur tºt mftatim
litterâ
tim, re pænæ, (èd per spiritum DilecTioNE
I ib. 3. ad rusa- ri, s.' Et píalibi dicit: Carmil* tupidi
kswif. c. 4. ta,qua peccati aggef*r» etip;ditate,tia mam famatur.
Qjj eiiim aliter prxceptum implet • quam
ij, fublimi & fpiritali dilcét oncjuftitiæ, qua
adhuc animus careat, non cxuit carnalem cu
jjtatem , fcd mutat , imò ipfàm juftitiam,
… quarn nondum diligit, pro rei quam diligit ,
a/fecutionc paratos eft praetermittere. Quod
praeciarè in ejufdem Epiftolae commentario
Im comj: meri fanétus Auguftinus docet, quando dicit, quod
..,.,,.-pqi-ad fub lege ante gratiam , qui ftatus Iudaicæ Syna
Galata*.
' gogæ veterifjue Tettamenti proprius fuit,
pro Jibetur quid, ni homo, & comittur a peccato ab
ftinere fe, nempè ex ilio amore cujufcumque
rei temporalis, fed vincitur : quiu nondum iuffi
tiam prºpter Deum & propter ipfam iuflitiam dili
git , fed eam ßbi vtiit (præceptum fèrvando) ad
coiiJiwrewium, terreii<jervire. lìt quid fequi folet
- uti que
287
alia parte ipfam, ex alia commodum hirta'e , trahi
tur poiidere temporalis cupiditatis, & relinq*ut uu
[fitiam. Quam proptereà tenere conabatur ut habe
fet illud, qtiod [e nunc videt amittere, fi i'lam tenue
rit. Oritur igitur non ex aliqua pofitiva lege
Dei,non ex aliqua extranea boni operis copdi
tione, qua debeat cffe fùpernaturalc fècundum !!.,
fubftantiam, aut mcdum; aut mcritoriun, aut *j,
aliquid hujufmodi : {ed ex ipfa natura rei , eo .
quód nullum præceptum impleri pofiit, vllius
rei alterius amore quam dilc&tione juftitiæ,
quæ præceptum fàfixit & ex qua latum fuit.
Quicjuid énim aliud animus,prçceptum quafi
fervarido, appetierit , juftitia carnalis erit &
animalis , qualis avarorum cum aliena rcfti
tuunt, ne fua rapiantur. Animus quippe ma
net terræ affixus, & ex eo quod velfet , potiùs ,
reus, quàm ex eo quod voluit, conmenda- '
bilis, De quo pręclarè idem Auguftinus ;
Qgicumque inter,Iudæos,faciebam: quod lex iubebat, Lib. d. sp.
mom adiuvante Spiritu grati«,tim reprnæ faciebant & iit. t. i.
coram Deo mom erat in y luntate quod boniinibus ap
parebat im opere,potiufque in i'lo rei tenebantur, juod
eos morerat Dcus malle, fi fieri pºffet impune. Haea
autem juftitia in præcepto diligendo, non cft
alia nifi illa incommutabilis & æterna regula
æquitatis; nec illa cft alia nifi veritas & fa
pientia Dei, atque ipfè Deus , quemadmo
duma alibi fusè ex profeffò demonftravimus.
Vt proinde nihil mirum fit quod ex Apoftolo
toties Auguftinus clamat: Legem hom impiet ujî
charit.w. Plenitado legit eff dilectio.
Que cùm ita fèfè habeant, jam confèquenter
fiquet, quam incongruè dicatur , tam carnali
bus animìis gratiam áffuiffe fufficientem, præ
cepta morum ex ifta fublimi & fpiritali Iufti
tiè dile&ione {ervandi, quibus ideò hoc ip
fum vetus Teftamentum , terrenaque ipfius
Quia mon poteramt capere invifibilia, per vifibilia te- rra£ :: in
mebantur, inquit Auguftinus: Carnalia promitte- ram.Pra;"
bantur, quia fpiritalia non capiebamtur. Carnalia ***
amabant, & nondum capiebant promiffa cæle$ia, Adima»;. £i'. ******
inquit Auguftinus: Terreni, folú imhiint, qui me c p. 18.
liora cogitare mom poffunt, inquit de illis ijfdem Lih. 4. de
Auguftinus. Quomodo igitur fufficientem Civit.*, 34.
gratiam habeant implendi legem , & quod
' multo amirabilius adipifcendæ falutis, qui me-j-
liora temporalibus capere , imò cogitarc non
poterant ? Ex quo fit ut toties confidenter
Auguftinus dicat, quemadmodum fupra de-;.
claravimus, quod fub lege non erat gratii;quod
mom fuit qui adiuvaret ; quod remiamferat illis lex
fime gratia; quod litterâ fine Spiritu reos faciebat; , '
quod ubi gratia mom erat auxit pio$ivitio djidcruni;
quod fub lege erant rei ante gratiam Dei; quod
mondum acccpta gratia , concupifcentia refiffere ngn
poterant, & hujufmodi non pauca. . Ex quo fi£
fctiam ut confentaneè talis gratiæ fubtraótioni
& Spiritus agj ivantis abféntiæ dicat : Sic illi „ ,..;,
Synagogæ filij, cohibendi fuerant à peccatis , £xìum.
 288 IL I B E R
1tique tiintndo nepanas fenfibiles paterentur, quia A velit, homines improbos in hac vita mutari
NONDlJM POTERANT AM AR E IuSTITIAM.
| Et quod huic impotentiæ conjun&um eft:
Qgn: Spiritum fervitutis accipiunt, qui præcepta
dite Isgis implere non poffunt , dum ferviunt defide
rgs carnalibus. Vfquc adeò ut & ipfum Apo
folum Paulum, quamdiu fub lege confti
- tutus erat, fànétus Auguftinus dicat fuiffe
I.ib.i.ad By- przcepti capacem, fed non efficacem , & ideù praeva
*f. c*f. 8. ficatórem legü. Non quod Auguftinus diccre
T E R T I V S. 289"
non poffe, fed talém fuiffe iftorum homi
num fub iege vivcntium internum animi
ftatum, tantamque gratiæ fufficienter adju
vantis egcftatem, ut fpiritalem illam jufti
tiam quam cogitare non poterant, amare
non poffent, neque confequenter præcepta
legis adimplere, quæ implcri finc juftitiæ
dilectionc non poffunt.

CAPV T O C T A V v M.
Status veteris Teftamenti figurativus & propheticus non afferebat
Iudæis gratiam fufficientem , fed potiùs impcdientem.
Quanta fuerit in Iudæis fervitus & ignorantia
gratiæ, & Auétoris ejus.
-

E c verò aliquis arbitretur ex ifto A Vndè fàn&us Auguftinus audet ac non fe

tam multiplici figurarum apparatu mel dicit:Tempore fèrvitutis(id eft,veteris legis) do&#.
Lib. Chrifi;
3. de
quibus Chriftum & gratiam cjus carnalibus animis mondum oportet figma revelari, rap. 9.
quafi prophctantibusTeftamcntum qu.rum iugo edomandi fùnt. Et in libro contra
vetus abufidabât, plus aliquid fufficientisad Adimantum Manichæi diftipulum:Càm adhuc £ i5. comtra
jutorij Iudæis acceffiffe. Qui hoc cxiftimat, non oporteret amte adventum Domini mudare populo Adimaniam,
$iondum ad liquiduum iftius naturam legis ac legitimarum facramenta figurarum, mcm invitaban cap. 22.

ftatum gcntis intelligit. Nam quamvis au tt r figmficata intelligere, fed iuffa cogebantur im
&or grátiæ,& ipfa gratia tot figuris undiquc plere. Nondum enim Deo inhærebant per Spiritttm, '
oculös aurefque fericntibus obijceretur, fed per carnem legi ferviebant. Et in Pfàlmum Vn p/at. 71,
carnalibus tamjen fenfibus corum ænigmata feptuagefimum primum: Quia non demon$ira
videbantur, atquc erant abftrufiffima. Falli batur (in veteri lege) quæ fuerat eligenda, ó* *» jims.
turenim qui putat , cis & Chriftum & gra præponendafelicitas, flos faemipro magna habebatur.
tiam ejus ita äpcrtè fuiffe praedicatam,qucm Nec folum minime contemmebatur, fed etiam maxi
admodum fùb nova legc prædicatur, ut eo me appetebatur. Ncmpè omnia tempus ha
*.Cor. 3. rum agnitio cffet popularis : Obtufi funt » bent. Tempus taccndi, & tcmpus loquendi.
Apoftolo tefte , fenfùs corum : Et ufque in ho Tempus fignificandi quae pofteà crant mani
diemum diem cùm legitur Moyfes , relamen p fitum feftanda. Tempus manifeflandi quæ antea
eft fùper cor eorum.Erant enim admodum pauci fuerant fignificáta : Illud enim erat tempus fignifi tib. 6. com
qui fpiritalia in carnalibus praefigurata in- B candi, hoc manife$iandi, inquit Auguftinus. Éx tra Fau$#.
telligcrent, pauciores qui intcllecta fpcra ifta tenporis diverfitate naftcbatur , quod “*°.
rent ac diligcrcnt pauciffimi quibus dile&io illa figna futurorum perpauci intclligerent. .•

illa fpiritalispcr fufficiens gratiæ adjutorium fpirituales videlicet quidàm illiáue maximè
corrigeret, carnales mores, ætcrnaque vitae quos Deus Spiritu prophetiæ illuftraverat.
percipicndae fpiritali præceptorum öbferva Reliqua veròcarnalium turba, nullum fru
- - tione præpararet. &um ex corum fpiritali fignificationc cape
Nam ut dc intelligentium paucitate pauca ret. Im occulto, ait Auguftinus, illi omnibus re Epiff. 1ae,
dicam. Non crat tunc tcmpus illa myßeria bus novum Testamentum figuratèprænuntiabatur & cap. z.
revelandi, in quibus cognófcendis äc dili capiebatur intelligentiâ paucorum , quos eadem gra
gendis cft fita falus. Hoc cnim novo Tefta tiaprophetico munere dignos fecerat. Et inferius
mento & ejusAu&ori fervabatur.Vnde illud in cadem epiftola : Timentes Deum homines pete Ibid. •. r*
- tam celcbre fanéti Do&oris pronuntiatum: ris Têtamentipropter litteram terrentem & occiden
£%*°* In reteri Tefamento eft occultationìyi, In novo ma tenu, mondum habentes Spiritum vivificantem, curre.
£.,' nifeffatto veteris. Si enim in novo Teftamento, bant cum facrificijs ad templum. Et quamvis in fi
'" quamvis aetcrnc faluti prædicandg&largien guram futuri fanguinis quo redempti fumus, tamen
dæ dedicatum fit,videmus tamentam multis iiefcientes quid per eas figuraretur, cruentas viâimas
agnitionem veritatis, fine qua homines falvi inmolabant. Et in libro de catechizandis ru
fieri nequeunt , tot feculis fubtra&um effe, dibus : Quæ, figna rcrum fpiritualium , tunc À tib de rare.
vf*. 16. imò Spiritum fanétum vetuiffc Paulo, loqui paucis San£fis & intelligebantur adfruétum fàluti, chix. rudiLa
cap. zo. "
verbum Dei in Afia & in Bithynia, quid mira- c & obfervabantur ad congruentiam temporis : à mul
tur illo tempore, quod öelandis myfterijs titudine verò carnalium tantummodò obfervabantur,
gatum fuit, ænigmata veteris legis càrnali mom intelligebantur.Et in libris de Civitate Dei:

,i:.'
| - bus hominibus*non fuiffe revelata , imò
Prohibitos Prophctas nc illa propalarcnt?
Hac lex diftributione temporum data eft , quæ priùs z;
-

ro. de

;.•*, -
haberet Promiffa terrena, quibus tamenfignificaren-
tΠΓ
cíï;. -
 29o. D E G RATIA CHRISTI SALVATORIS
tur aterna quae vifibilibus fairamentis cclebrarent A unus eis in omnibus commendaretur Deus. Vbi
multi, intelligeremt pauci. Quam doétrinam ipfe quod fervitutem non inat eo feafu accipit,
faepiffimè, velut capitaiem alijs in locis repe
P^ide iib. 18.
contra Fauf*. tit. Vnde generalem hanc alibi tradit effe
. r• , • -
, 4. a.not. n9tano filiorum veteris Teftamcnti ,
- -
nOn 1 n
§, 7., c. 5o. tclligerc figuras quas obfervare jubebantur;
lib x contra (novi verò obfcrvatas intelligcre) quod vix
****£ ';** alijs unquam tribuit, nifi forte pauciffimis,
& r;r; præterquam Patriarchis & Prophetis: Itaque
$&. & in illo primo populofwich Patriarchæ & Prophetae
£,.,,..„. qui intelligebant, quod agebant, vel quod per gos ag*-
Σ Ελιιβ. batur, im novo teftamento habebant iffam fpcm fa
cap. > • lutis æternæ. Ad illud enim pertimebant, quod intelli
gebant ac diligebant ; quia etfi nondum reyelabatur,
14m tamem figurabatur. Ad vetus autem illi pertine
bant , qui mom illic amplius quam promiffa tempora
lia cogitata voncup'fcebant, im quibus æterma figura
ta & prophetata NoN INTELL1G £ B aNT.
Hæc itaquc ignorantia filiorum veteris
Teftamenti caufa fuit, ut non folum figuras
rerum futurarum non intclligcrcnt,fed étiam
ita carnaliter accipcrent ut Ê auribus
verba, & facramcntorum divinorum fpecies.
oculis apparebat, ita videlicet ut ea fublimio
zik. ,«. a. rum rcruin figuras eflc ncfcirent ; Carnaliter,
civit., xs. inquit Auguft. accipiendo legem & eius promiffâ
terrena rerum valeßiam figur.ts eJe me?ientes, ad illa
murmura corruerunt, ut dicere auderemit , vanus esi,
^{alach. 3: qui fervit Deo. Et quid amplius q;ia au:iodivimus
mandata eius? Nempè quia videbät umbratici
illam felicitatê tcrrenam, quæ umbraticæ fuæ
juftitig promittebatur, etiám apertam impie
tatcm profitétibus tribui nefciétes cam effe
tantum figuram veræ felicitatis, ficut eorum
juftitia crat figura juftitiae. Hinc ergò illa
ar.L., ,. £urmgfa çarnalium : Vanus eft qui ferrit Deo,
Ibi4. Hinc illud, Ergò nunc beatos dicimus arrogantes:
fiquidem adficatifunt facientes impietatem. IHinc
P/alm. 72. illud alterius fùb nomine Sy nagogæ : Mei au
temp<memoti funtpedes, penè ejufijùì groffus mei, S populum fuum à peccatis eorum, ut fidcs Elc£to
quia zelayi fuper iniquos, pacem peccatorum videns, tüm crédit , fed qui rcftitucret regnum ad
Hinc illa querimonia: Ergò fine caufa iuíìifi exteros devolutum Ifrahcli, atquc cum à vi
cayi cor meum. Quafi diceret, ait Augufti
• nus: Vbi eft merces bona vitae me« 3 Vbi eji pra
mium fervitutis me« 3 Cum impij ctiam pro
mifsâ mcae juftitiæ merccde potiantur. Quo
rum fane murmurum non alia caufà fuit ,
quam quod iftum cæremonialem veteris Te
ftamenti apparatum, præceptorum atquc
præmiorum figuras efle ficfcirent.
Ex qua quidem craffa hallucinatione alius
error periculofior nafcebatur, quo fignifi
cantcs figuras pro rcbus ipfis per fe utilibus
vcnerabantur, uno meliorcs gcntibus, quæ
fimilibus cæremonijs religiofi culüts inhaerc
bant, quod pcr ifta fignauni Dco fubderen
tur, cui ea placere credebant. Vtrumque
Auguftinus cxprcffit in libro de do&rina
4#. 3. de . Chriftiana: Qugmquam figna rerum fpiritualium
4o&.cbri* pro ipfis rebus objervarent, nefcientes quo referam
4ap. 6. tur ud tamen infitum habebant , quod tali Jeryitute
um omnium quem mom videbant placebamt Deo. Et
~
paulò fuperius : Quæ tamem fervitus im Iudeo pº
pulo longè à ceterarum gentium moredifiabat:quan
doquidcmrcbus temporalibus ita fùbiugauerant, ut
29 I
uo dicimus Iudæos ferviliter coluifTe ,
Deum, Chriftianos liberaliter , fervilifquc
cultus tanquam vitiofus opponitur liberali;
fic cnim fervitutem illam fub fignis non in
tclle&ti s fe accipere declarat, quando præ
mittit: Ea demüm ef miferabilis anima firjitus, I'i*. *?. $•
figna pro r bus accipere, & fupra creaturam corpo- .
ream oculum menti, ad hauriendum aetermum lumem ..
levare nom poffe. Et quando fubjungit : Sub 1bid. cap. 9:
fìguo fèrvit qui operatur aut veneratur aliqttam rem
figmficaiitem mefjems quid fignificet. Ft quando I w. Epi$i.sa
in cpiftolam ad Galaras dicit : In obfèrvaticmi
bus autem fimm intelligantur, fervitus fiia eji, qua
lu erat im populo Iudæorum , & eft ufjue adhuc.
Hujufmodi cnim carnalis fervitus illi carnali
populo utilis erat haétenus, ot fìltem for
midinc pœnæ, quam tranfgrefforibus talium
obfcrvationum fanxerat Lex, ipfoque timo
rc rcverentiæ, quem figna non expofita in
cutiunt parvulis, in cultu unius Dei rctine- .
rentur :' Nihil enim, ut (an&iffimus Doítor fbi**-
ait, tàm perterrit amimiam, quàm facramentum num
intellectum. Cujufmodi fub fignis fervitus illi
populo adhuc utilis erat , ut fùb timore cußod retur.
Quæ quidem fervitus eorum fùb fignis uon
intclleétis, non folum abftruforum compa
ratione myfteriorum novi Teftamenti lo
cum habuit quorum fides noti cft ad {alutem
ncceffaria, fed in primis quoque rcfpectu v^f? • r. 4.
fontis gratiæ Chrifti Iefu, prætcr quem mom
aliud momen eff, fub caelo datum hominibus in quo
oporteat nos falvos fieri, Et refpe&u ipfius gra
tiæ, fine cujus agnitione nemo adultus fàl
vari poteft.Nam ipfùm Chriftum non aliua
vel figuris velatumi, vel revclatum Synago
ga credebat & exfpc&abat, quam purum ho
mincm de femine David ; non qui redimeret
fibilibus hoftibus tueretur. Teflatur hoc Au
guftinus iu expofitionc incboata Epiftolae
ad Romanos, cùm tradit quofJam non in
tclligere Chrifti divinitatëm ab univerfae
creaturæ communionc difcretam, Velutipfi , u* e*p°f*
inquit, Iudai, qui Chrisfum:, filiim Dauid tan- 'f* epi#.
- - «d Romana3
' tummodo opimaban:ur, ignorantes excellentiam , quae í.
isitis.
Dominus ejl ipfius David,fecundùm id quod efflius
Dei. Et libro fecundo contra advcrfarium
legis & Prophetarum , dc Iudæis dicit,
quod eum Dominum ipfius David non fecundiim £i*. *. •*-
carnem
valerent., fed fecundam
Qúod fànè divinitatem intelligerefatis
cx ipfo Evangclio ? £%.
num ££; reph4
manifeftum cft, ubi doctiffimi Synagogæ ”” t. -
propter ignorationem diyinitatis Chrifti tn Λ{•**. >>.
illa quæftione fuccubucrunt, qua quaercba
tur, quomodo poffet cffc fimul Dominus
David ac filius eius ? Nam quamvis , inquit In fine PF».
Auguftinus, venti rum Chriftum fperarcnt , fccun
d*m hominem tamen eum exfpectabant, mon fecun
dum quod virtus efl fapientia Dei. Quid tnit gcm -
autem quod Chrifti divinitaercm io Prophc
tis prædicatam non intciiigcrcnt aut crcdc
Icut
 ' *9* IL I B E R
rent illi , quibu$ velamen erat pofitum fuper A lium promiffionú & cgremoniarum fece, tan
cor eorum, cùm poft figuras veteres revela
tas adhuc eam , ut Aug. notat, hæretici non
7"va&#. 48.'* intelligant ? Propter hanc igitur divinitatis
je Ioanm, ' ejus ignorantiam, liberationem quoq; populi
non nifi carnalem ab oppreffione gentium ex
fp:&tabant. Sic enim hoc Aug. in illo libro
quem de tradcnda rudibus Chriftiana Reli
Yi;b. de rare gione fcripfit , verbis expreffis tradit: Poftea
chuX. rwduum
quam templum tranfaétú feptuaginta annis re$titu
«ep. 2 i
tum e$t, tantas preffuras & calamitates à Regibus
gentium Iudæi perpeß funt, tit intclligerent momdum
reniffe liberator? Q u E M N o N s P 1 R 1 T a
IL 1 T ER L 1 B E R A T u R u M INT £ LL l G E
-
» a N r, s E D P R o L I B E R AT IONE C AR
N a l 1 D E s I D E R A E A N T. A cujaf
modi opinione ac defiderio tanquam reliquijs
*Teftamenti veteris necdum plenè Apoftoli
erant liberati, quando ab ipfo èujus jam divi
-
nitas eis & immortalitas innotuerat, tamen
• A {for. i.
interrogabant: Domine fi in temporereftitues Reg
num Ifraël ? Illi verò Iudæi libcrabantur, de
quibus poft afcenfionem Domini credentibus
Lib.?. cepe dicit Aüg. Non erant iam illi temporalia beneficit,
• b. K. rudibw terremumjRegnum defiderantes à Deo mecpromiffum
«•P. 23.
Regem Chriífum tarnaliter exffečtantes, quemad
modum videlicet aliqui Synagoga vcteris
J ilij , à quibus jam fidéi novitate differebant.
Quapropter qui tam carnali fide & craßâ
£pe in Chriûum çredebant, venturumά; fpera
bant, quid mirum fi & fpiritalem ejus grátiam
tanquam ad benè vivendum neceffàriam pror
fus ignoraverint ? Imò verò quid illis opus
gratia, qui non nificarnalia fèrvatae legis prae
mia fperantes, nullam legis obfervationem ,
nifi quae ex hujufmodi bonorú defiderio flue
• ret poterant fufpicari ? Vt enim carnalitcr cu
, ftodiatur lex, amor ac timor temporalium re
rutn fufficit ; ad quos concipiendos afïè&us,
nullum fpiritalis gratiae auxilium neceffarium
eft. Quae fanè caufa eft , ut veteri T etlamento
& Filijs ejus, fexccntis locis Aug. formidinem
Poenae tribuat, ex qua carnalis illa, de qua glo
riabantur, juflitia nafcebatur. Fidcbant cnim
viribus arbitrij, quas ex ifta rerum promiffà
rum cupiditate adcfle fentiebant.Nam quanto
cupiditas illa confequendcrum temporalium ,
quae in lege promittebantur, & amittendorum
timor, eft vehementior, tanto animus quoque
robuftior ad difficultates in cuftodienda carna
liter lege fuperandas. Sed ficut ifta cupiditas
filiorum veteris Teftamenti non erat charitas
illa fpiritalis, ex qua, ut verè fervetur lex, fer
vari Gebet; ita Iudaica ifta legis obfervatio
carnalifj;juftitia, non erat illâ juftitia, quæ
fpiritalis gratiae poftu!at adjutorium. V fide
quoq; effe&tum eft, ut quemadmodum abipfo,
Chrifto,quatenus auéìor gratiæ fpiritalis erat,
ita quoq; ab ipfa gratia non folum invocanda,
fed etiam agnofcenda longo
- -
intervallo omnes
o- --:
s y^ids epiM. hæredes veteris T ettamenti diftarent. Nam
£*°*3**. inde eft,quodAug. toties dicit: a Gratiam in ve
ËziHr, a. teriTeftamento fuiffe occultatam b Gratium velatam
.spir. 3- litt.
rep. 1 *.
latitaffe : c Gratiam ficut in vellere latuiffe: d Gra
c *pi/?. y $. tiam novi Teífamemtu imlege veluiam fuiffe , & hu
<d 1 r P/. j 4. jufmodi; quibus indicat gratiam in corpora
T E R T I v S. 293
quam in propheticis ghigmatibus tam obfcurè
teétam füiffé, ut à pâuciffimis ijfj; fpirituali
Eus peteretur aut nófceretur.Vndè filios vete
ris Teftamêti ab hæredibus novi proprio cha
raétcrc difcernens, omniaque poenè quafi uno
communi calculo confignans, quæ de illis ha
&tenus diffèruimus : Ad Testamentum vetus, quod £¥. 3. a4!
eft à mo te Sina in fervitutem generams, quod eff *•*f*4,
Agar, illi pertiment,qui cùm acceperint legem fämätam
& iu$tam c* bomam P u T A N T s 1 b 1 a ro
vIT AM L Ι τ τ Ε R A M suFFI c ER E Pos,-
s E; E T I D E δ , Qu a F I A N r F ac
T oR E s L E G I s, D I v I N a M M I s E.-
R I C o R D 1 a M ( id c(t gratiam ) N o N
ς μ R R u N T : fedignorantes Dei iußitiam , vi
delicet illam fpiritalem, quae ex gratia ac dile
&tione proficifcitur, & fùum volentes confitu.re,
itftiti« Dei non funt fubieâi. Et quinam erant ifti
fiiij veteris Téftamcnti, an fofi fceleribus ma
nifeftis contaminati ? Audi eos confequenter /;}. a. ad
duplicis generis, quos fùpra declaravimus. Ex Bonif.c.4.
hoc genere fuit illa miu'titudò, quae adverfus Deum in
eremo murmuravit, & idolum fecit;& illa qua iam
in ip'a terrapromißioni fornicata eff poff Deos alie
nos. Sed h«c quoq, in ipfo vetere Tejfamemto valdè re
probata eß multitudo. Ecce habes infirmos & im
probos veteris legis. Accipe jam reliquos ge
nuinos ejus filios, fpe melióres, virtute prove
£tiores: illi eti.im quicumque ubi erant , fola qua ibi Ibidem,
Deus pollicetur terrema promiffa f &fantes,& quidpro
movo Teftamento ea ipfa fignificemt ignorantes, E o
R u M a D i P I s c E N D o R u M A M o R Ε,
ET A M 1 T T E N D o R u M TiMoRE DE I
pr«cepta fèrvabant; imò mon fervabant, fed fibi fer
vare videbantur. Neque enim fide* im eü per dileétio
mem operabatur, fedterrema cupiditas metufj, carna
lis. Sic autem pracepta quificit procul dubio nvitw
facit ac p.r hoc m animo mom facit. Mavult enim om
mino mem facere, fi fecundiim ea quæ cupit & metust,
permittatur impunè. Ac per hoc in ipfa volumtate intus
e! reus,ubi ip(e qui præcipit,imfficit Deus. TA l E s
ERANT F1L1I TERRENA. I E Rusal EM , DE
, Q uA D i C 1T A Po sT olus; S E R•
v 1 T E N I M cu M F I L I I S Sil I S T ER
T 1 N E N s a D T E s r AM EN tum vETus.
Cogitcnt nunc ílli qui gratias ad peccata vi
tanda & ad benè vivendum , & ad falutem
adipifçendam fufficientes tantâ liberalitate
diffundunt, quam fpiritalem gratiam, quâ folâ
concupifcentiart m carnalinm impetus fran
gitur & fùperatur, ifta carnalium turba , fola
terrena dcfiderantium, & in præfenti futuraq;
vita exfpe&antium, fola illa capientium, fola
illa fciehtium habere potuerit ad fervandam
legem, cùm nec ipfàm gratiam fibi neceffà
riam , imò nec ipfum gratiæ adjutorium , nec
ejus auétorem Chriftüm, nec redemptioncm
aut liberationem ejus à peccatis fciréat , per
D cujus tamen folam fidem, juxta fànétum Au
guftinum, accipi debet. Do&rina eft enim
apud Auguft. conftantiffima, veram gratiam
Chrifti à fide incipere,&per dile&ionéop rari
non quamlibet carnaliú rerum,qug five in hac,
five in futura vita defiderantur, fed ipfiusju
ftitiae & rerum invifibiliuma, quibus immor
N taliter
 2g4 DE GRATIA CHRISTI . SALVATOR IS 29;
- taliter perfruatur. A quibus omnibus omnes A libero arbitrio : Qugtquot ergo adiumito folo adiu- ,;; degrat.
omninò filij veteris Teftamenti tam procul, torio legis fine adiutorio gratiae confidemtes im virtute & lib.ávit.
quemadmodum demonftratum eft, aberrant, fua, fuo Spiritu aguntur,non funt filij Dei.Tales funt cap. I *.
fa^piT. ad ut Auguftinus dicat, cos timore vifibilis pænæ de quibus idem dicit Apfiolus quod ignorantes Dei iu
9****** fuiffe cu/loditos, ne in idola laberentur, quia fiitiam, & fuam volentes con$lituere iustitiæ Dei mon.
aondtim poterant ex invifibilium fide vivere ; utpotè funt fubiecfi. DE Iu DA 1 s Hoc Dixit, Qur
quæ neque habebant in fide, neque in fpe, D E s E PRA suM ENTES GRATIAM REPELLE
neq;in dile&ionc, neque in agnitióne;ufquc ' B ANT , ET 1N CHRisTuM proPT E R E a NoN
adeò quidem terreni âtq;animales,ut quam- CR E D EBANT.Tales crant omnes omninò ve
, * vis refurrectionem crcderent eadem omni- teris Tcftamenti filij, gratiae prorfus ignari; '
'nò boni in futura vita fpcrarent, quibus in imò contemptores, quia propriarum virium,
præfenti frucbantur.Vndé fa&tum eft ut gra- quibus carnalem juftitiam operari poterant,
tiæ auótorem interfecerint, cùm eos à fignis præfumptorcs.Nam hoc ipfo quo incipiebant
gratiæ,quibus tanquam rebus inhærebant,ad agnofcere gratiam Dei fibi effe neceffariam,
res fignificatas transferre niteretur : ideo qui & in Chriftum velut auâorem gratiae , infir
Iib. 3. de talilasjignis,ait S. Do&or, pertinaciter inhaferunt maeque naturæ adjutorem ad veram juftitiam
do&i. Chrift. contemnentem iffa Dominum , ctum taijt tempus 1'e}'e- faciendam credere, ad novum Teftamentum
£ap. 6. , lationis eorum veniffit , ferre non potuerunt, atq; indè pcrtinebant, quarnvis adhuc in veteri vive
calumni.ts, quod fùbjato curaret, mvlitt fumt Prin rent. Velamen enim vctcrum figurarum,
cipes eorum. Sabbatü autem non minima erat B tollebatur ab oculis corum, Quoniam in Chrifto
figura , qua gratia per fan&tificationis au&o- evacuatur; & amor vetus tollcbatur dc cordi 2. Cor. 3.
rem danda tcgebatur.Nam utidem obfervat, bus eorum, quibus fiebat ut negleétis figu
Ad latibulum eius gratiae pcrtinct , quod in decalogo ris ac temporalibus præmijs, ipfà veritate jum
££ *}*** hoc fòlùm pręceptum figuratè occultatum eft, quod id crcdita & intellccta, & ætcrnitatis amore li
° ******** ftlib.ttumi pertinet. Videlicet quemádmiodum beri fierent. Quæ omnia quifquis diligentcr
{ubne&endo exponit, ut hoc ipfo fignificaretur & intelligenter attenderit, nihil mirabitur
tempus tttnc fuiffe occultamde grátiæ, qu« movoTeffa cur toties tantaq; inftantia doceat Aug.gratig
imento fuerit per Chrifti paßionem tamqttam fcißione adjutoriü & Spiritum adjuvantam homini
veli revelanda. Propter hunc igitur figni ncgle bus fub lege defuiffe, Litteram finc Spiritu
&tum, & gratiæ per illud fignificatæ revela ibi fuiffe, & fimilia,(cd potiùs mirabituir po
A.
tioncm, principes veteris Teftamenti Au&o- ftcros fuos, hominibus tam carnalibus, nihil
rcm gratiæ occidcrunt : Populus verò figmis illis nifi carnalia dcfiderantibus,atq; capi£ntibus
zib. de do£f. tauquam rebus asiructus mom credebat Deum effe, vel fine gratiæ fide,fine mediatorisDeiàc homi
Chrijf. c. 6. à Dco veniffe , qui ea ficut à Iudaeis obfèrvabantur
num agnitione viventibus, gratiâ tam obfer
mollet attendere. Itaque utrique & populus & vandi praecepta , quam fàlutc fpiritalem affe
Principes libcri arbitrij viribus confifi, ad quendi, tanta liberalitatc tribuiffe. Nam ubi
faciendam carnalem juftitiam fuam,datorem fides,&cognitio gratiæ,& mcdiatoris,& vcrg
auxiliatricis gratiæ, tanquam non modo mi juftitiae fpiritalis, & finis propter qucm exer
nime neceßarium,fed etiam tanquam impor- c ceri debet, nulla eft; profectò gratia cufto
tunum medicum repulerunt. Qüa de repræ dicndi præcepti, nulla eft aut cflc potcft,pro
clarè Aug. tum alibi, tum librò dc gratia & ut mox adhuc uberius cxAug.oftjfuri fumus.
C A P V T N o N v M.
Status veteris Teftamenti, ut talis, non erat juftitiæ & fàliitis, fed po
tius peccati & mortis.Pauciffimijuftifub illoTeftamento&gra
tia fufficiente muniti. Gratia illa fub natura & lege cótinetur.
* ED jam diu fubmurmurantes mihi au- A gelica fide & charitate liber, fed carnalium
irc videor, quod omnes veteris Tefta rerum cupiditate fervus. Nec fine caufa fcri
mcnti filios, fion folum gratiâ fervandi ptum cft : Ejce ancillam & filium eius. Nom, enim
præccpta legis , fed ctiam ipfius gratiæ erit hæres filius amicille cumfi.io liberae. Hoc cft, ju •£4 Gal.4.
& Salvatoris mundi fidc deftituerim,& in eo xta Apoftolicam do&trinâ, Eijcc filios vete
ftatu collocaverim,ut in univerfo illo populo ris Teftamenti tanquam fervos carnalium
nulla fupereffet fpes fàlutis, fed omnés íem defideriorum ab hæreditate caelefti,non cnim
porc Tcftamenti vetcris , tanquam æterng erunt divini haeredes patrimonij, cum filijs
damnationis rei ad interitum properarent. liberæ & cæleftis Ierufalé, quæ eft mater no
Rcfpondeo filios hæredefjuc veteris Te ftra. Vt meritò proptereà fupra dixerit Au
ftamcnti à Difpenfàtoribus ac Gefto guftinus dc Iudæis & quotqüot eis erant fi
ribus vetcris Tcftámenti diftingucndos effe. miles, quod terrena tantummiodo exffe:fantes à
zii.deg.fii, Nam qui propter terrena, ut inquit Augufti Deo , mom admittuntur ad hæreditatem fpiritualem rn epi§ ad
P.ig.?. j. nus ». fufcipit legem Dei , ipfe eft hareî vete caleftis patrimonij.Quam ob caufam inftantiffi
risTeftamenti,& filius ejus. Cujufmodi ho
minem uis participem illius fpiritalis æter
mè paffim docet eós qui fola legc , tanquam Galatas.
Teftamenti illius adjutorio, contcnti, bonis
hæóuc falutis cffe dixerit, niíi terrcnis dc terrenis fibi promiffisinhiantes, benè fibi vi
fidcrijs cxcœcatus? Talis cft cnim non Evan vcrc vidcbantur , intus in voluntatc fuiffc
- - gra
 296 IL I B E R T E R T I V S. 297
,-;u. t;,. ,. gravium peccatorum reos. Ex quo numero A bilia in armis David fignificata, vocat arma I, pp.I,4;
.d s.if. 7 ficc ipfum S.Paulum excludit, quando in le prementia non adiuvantia, ipfùfque libros Moy
cap. 9. . ge fifie querela converfàbatur. Cùm enim fis, quibus totum illud Teftamentum con
ÉÉ ex Apoftolo quales fuiffent homi tinebatur, Lapides mutiles, qui vacabant , miffi!
nes ante gratiam Dei , mortui vidclicct dcli proderant, ipfamque legem inutilem. Nem- - *

&is & peccatis facientes voluntaté carnis &
rbidem. affe&ionum &c. fimul adijcit; Talis Saulusfuit,
quando fecundùm iuíiitiam quæ imlege eft,fime quere
lafuiffe fé dicit quod ibidé plurimis confirmat.
Geftor vcrô aut Difpenfator veteris Tefta
menti eft, qui tempore veteris Teftumenti vi
vcns , figurativa ejus præcepta promiffàque
non fpernit, fcd in eis tanquàm in fignis qui
pè quia per foläm grátiam prodeffe pote
rant, fine qua lex illa potiùs iram in homi- ,
nibus veteribus quam óbférvationem opera
batur. Itaque libro fexto contra Fauftum
non veretur dicere , vetus Teftamentum r;i, « ..„.
fuiffe magis propter mos, quibus manifflatur, quam tra £auf. '
propter illos , in qtiibtis figurahatur. cap. ult.
Hic ergò ftatus veteris Te tamenti, & -

bufdám prophetantibus intélligit, diligit at generatim loquendo , populi Iudæorum ,

que exfpe&at novum. Hoc eft, qui quamvis
promiffam fibi terrenam felicitatem videat,
non tamen proptcr illam fuflipit cuftoditq;
zib. 3. ad legem Dei, fed propter cæleftem , quam in illa
& emif. r.4. figuratam credit: Si enim propter illam terrenam
colatur Deus , fervilis ef! cultus, pertinens ad filio: B
anci'e. Si autem propter ipfum Deum, ut in æterita
vita fit Deus omnia in cmm, bus, liberalis eftfèrvitus
1ertinens adfilios über e , quæ ef mater mosfra «terna
quem ex Auguftino delineávimus, vera ra
tio cft , cur etiam longè fècus ipfè quam re
rccentiores , de juftis iliius tcmporibus
Philofophetur. Non enim, ut plcrifquc
Chriftiancrum perfuafùm e{ie video, Iuiti
tia & fàn&titas , quae ex fide ( hrifti mcdia
toris , præceptorümque Dei obfervatione
nafcitur, vuîgaris erãt, nec in aliquo popu
Io, quemadjodum nunc , fidei filvantis -

in cælis. T ales itaq;quotquot erant in illis tem
poribus in illo populo geftores , erant & dif
penfatores Teflìmienti veteris, fed haercdes
novi ; nec ulfo modo filij veteris Teftamenti
nuncupandi funt. Ncn enim erant tempo
ra\iumj promiffionum cupiditate fub fignis
nonintelleétis fervi , fed fiznorum vatici
gratiam profitente , fed in paucis illa vidc
Iicet figna gratiæ intclligen.ibus reperiretur,
fm epi?. ad
prout idem diverfis locis docet: Hæc sujfiti t fi 67alai as. '
dei , quia non pro merito data eft b minibtts , fed pro
fufertcorata & gratia Dei, non erat prp ila:is,ante
quam Dom mus homo inter homimcs nafieretur. Et
Iibro de catechizandis rudibus : £rant vbi Aeib de rate
patrat futuram requiem cogitantes & c.clesiem P4 cb <nam
a j*u*-

nantium intelligentia calefti fide & fpe &

Lib. 3. de charitate liberi : Qgi enim operatur, aut vcne triam re jurentes, quibus prop:etaiido reyelabatur,““'?'
do$H. Chri/?, ratur utile fignum divinitùs im/iitutum, cuius vim futura humilitas Dei Regis, & Domini rostri Ie, u
cap. 9. ! Christi, ut per eam fidem ab omni f pr b a & ti
fignificationemque intelligit, mom hoc veneratur quod
more famarenti r. Et nonnui iis in tci }cciis in
videtur & tramfit , /ed illud potiùs quo talia cum ia
rcfcrenda fant. Talu autem homo fpiritalis3 liber eff, eodem libro : Qtt* fìcramcnta viiibilia vc Ibid. c. 1o.
etiam temporefèrvitutu , quw cari al bus animis mom tcris legis, tunc a paucis fùnctis & intelligeban
dum oportct illa figna revelari, quorumiugo edomam tur ad fruäum filutis, & obfèrvabatur aa com
difùnt.Sic filios veterisTeftamenti à difpenfà gruentiam temporis, à multitudine vero cariialium
töribus ac à geftoribus ejus, non femel àiftin- 9 tantummodo obfèrvabantur mom imie,iigeb.;/.tur. £t /.ih. 17. de
guit Auguftinus. Quapropter quicquid ha in libris de Civitate Dei : Vjit; eji eitts (gen Civit. c. 2.
pr;.t;, ,,. ctcnus dc Iudæis fub vcteri lege conftitutis tisHebrææ) etiam temporalibus pœnis at exercen
i.i-.f.ij. diximus , de veris & genuinis ha redibus at dos iit ca paucos fideles fuis, &adlionëdos, quipo, eâ –
tep. 79. & que filijs illius T eftamenti diximus, quod in futuri crant in omiiibus gentibus Chriftiam s. itaq;
l*. 15. *. *. monte Sina datum fuit Nihil enim in illoTe fanéìitatem iliani ferè reftringere foiet au
ftamento,& cum illo Tcftamento,nifi litteram Pati archas & Prophetas, quibus cx populo
jubentem ac minantem,figuras obfcurè figni Ę '£'j adjungit ,
a!) Cl [}t{Y\ o$ cJS {){erunnque W () CAtO.
§, ij
TN a (I) In
ficantes, quas non intelligerent,carnalcfq;pro £ä. ad ôí Ê' $. citi promiffim eff rm Epif. ad
-

mifIiones ácceperunt, dilexcrunt & cxfíeóta 4. - » •• •• • •. - * Galata*.

runt. Et quia natura Tcftamcnti illius ac fta populum fìgnificat: hoc cft totam illam nagnam
tus populi , & conditio temporis illius talis multitudincmChriftianorum; non illos paucißi
fuit, hinc paenè omncs in ißa carnalitatis ob mos, qtii revclationibus ea futura certientes, quamris
fcuritate craffitieque verfabantur. Vt non per ea idem fidem ftlvi fieremt, p ptilitm tamem fal
immerito dixcrit Àuguftinus, Ierufàlem vo vumfa.ere mam poterant.qui exDcm
vocat,eospaticißimos Et paulò
mi fidepoft
per iterum
prophe- tbidem. v

A*. 1$. de catam fuiffe fanäam merito fgnfcanti imaginis,

Civit. t. xi, ncm expreffe , ficut futura e$t, veritatis. tiam ante ambos adventus eius fàlutem gratie perce
Nec diffimulat id quod ex eis quae haété perunt. Et in iibro de catechizandis rudibus:
nus diximus, perfpicuè féquitur Teftamentü Vi iaiia fpiritalis gratia , qa« paucis tttmc Patriar- Lib. de cate
il!ud vetus parvæ fuiffe veteribus utilitatis, D chis & Prop'ietis nota erat manife{laretur cm ubt ; f$t; $.
magifque Chriftianis, quibus illa multipli gemtibus : ne quifjuam Domin m mfi gratis cel.ret, -

sia figna revelata funt, quam Iudæis pro non yifibiliapremia fervitutis fit«, & prçfent s vitæ
fuiffè. Nam de Propheticis fignis loquens: fel cit;tem , fc.l folam vitam æteriain, in qtia ipfe
r„ Pf. 1er. Quando fcribebantur h«c mon ita proderant ei inter Deo fueretur, ab illo defideras. Et inf.rius:
conc. 1. in quos fçribebantur. Scr.bebant emim ad prophetam Im quo Teftamcnto vetcre , citriiali: pofulus
fime dum movum Ie£tamentum inter hcmines qut vivebant agens hoininein veterem , exceptis pauiis intelli
ex veteri Testamento. Hinc facramenta vifi gemibus Patriarchis, & Prophetis , & nonmillis
N 2, lateij
 %96 DE G RATIA CHRISTI SALVATORIS 297
latentibus fan£tis , carnaliter vivens, carnalia pramia A' Hæ funt igitur confiderationes, quibus Au
•defiderabat à Domino Deo. Et in libro contra guftinus fuiffe motus videtur , ut tam affeve
,;,.„.. Adimantum Manichæi difcipulum : Hi ve ranter & conftanter doceat, gratiam Dei &
JJimant. rò qui tunc im illo populo famili c* fpirituales homines adjuvantem Spiritum, ut fupra vidimus, fub
c. 17. erant paucißimi , ficut Moyfes, ficut Prophetæ quo veteri Teftaménto defuiffè. Nam pauciffimo
animo facerent illam imimicorum interfeëlionem mul rum illorum in tanta carnalium turba, quæ
tum latet imdoélos &c. Et rurfum non ita multò propriè ad vetusTeftamentum fola pertinebat,
ibid. poft: In veteri Scripttira tacettir animus vindicamtium nulla fuit habenda ratio. Hae funt itidem illæ
quia paucißimi fpiritales diyimis revelationibus , quid propter quas in univerfis operibus fuis nemini
ftcerent » noverint, ut populus cui terror utilis erat , nifi fan&is illis pauciffimis , quos comme
feverißmo imperio domaretur. Et in Pfalmum morat, gratiam tribuit, qua concupifcentiam
'In Pfilm. feptuagefimum fecundum Novum Teílamentum
: inflammatam legis prohibitione fuperarct , &
j, quod in Cbrifo eft , prior.bus illis temporibus occul prævaricationem, ejus evaderet : grátiam in
ttim erat, folis Prophetis cognitum, & p.tucißimis pjs, quam, non illam fufficientcm, quam Neotcrici
7ion ex manifeffa.ione præfentium , fed ex revelatioiie prædicant (quam poft lapfùm hominis vcl dari
futurorum. Et in tra&atibus in Ioannem do vel ad operandt in prodcffe poffe , fi daretur,
arat. 3*. cet, in veteri Tcftamento à paucißimis hominibus
iu I 94: .
nunquam agnovit Aùguftinus) fed iilam verè
diabolum eje&tum effe foras, quod nunc fit, fufficientem & Chriftianâ gratiam, qua Deus
, in multis magnifjue populis Cujus quidem facit ut faciamus, & in juftificationibus cjus
raritatis caufa crat, partim iila carnalitas illius ambulemus.
populi, per quam ab omni intclligentia & Quapropter hujufmodi gratiam fùfficientê
captu fpiritualium rcrum erat rcmotiflimus, Neotericorum tanquam lapfis fraétifjue viri
partim ut hac infrequcntia Deus liquidiffimè bus prorfus inutilem,femper fub natura , vel
oftenderet gratiæ magnitudincm , quam illis fub lege comprehendit. Ac de natura quidem
pauciffimis clcétis fuis confçrebat, partim de quomodofub ca comprehendatur ab Aug. fu
nique, quia non crat tunc tcmpus gratiæ ma pra diximus. Sub lege verò, quia quicquid A P^ide fùpra
nifcftandae , fed prophetandae , ncquc prædi poftolus & Auguftinus legi tribuit, quando cap. 2. -

candi Chrifti Salvatoris mundi , fèd praefi eft fine vera illa gratia Chrifti, hoc competit
gurardi. Vndè nec ipfi Prophetae , quibus legi cum illa gratia fùfficienti Scholaftico
Chriftus & gratia cjus revelata innotucrat, rum , quando eft fine gratia Chrifti quae
eum populo incapaci fpiritualium praedica vera Chrifti gratia eft. -

r. Cor. r s.
bant, fed pauciflimis tantum , de quibus, ut Nam illa loca Pauli, Virtus pectati lex, littera
Auguftinus proximè infinuavit, divinâ reve occidit, & fimilia quæ S. Aug. ita exponcre fo z. Cor. 3.
z;,.,.a. latione monebantur : Illc promiffa & dona terre let,& fècundùm Catholicâ fidê expöni debent, Aug.epiff. 95
cj»ii. c. 33. ma funt, inquit, intelligentibus & ttmc fpiritalibus quod vidclicet Lex fine gratianom mors peccati po & ib. de spir.
quamvis nondum in manifesfatio;;e pradicantibus, & fuerit effe fed virtus. Et quod Littera fime Spiritu &• litt.
quæ illis temporalbus relus figmficaretur atermitas,& occidit, quemadmodùm fùpra plurimis ejus te
in quibus Dei domi effet vera felicitas. Et in fùperio ftimoniis comprobavimus : eodé planè modo
ribus Aug. dicentem audivimus, quod ideò cum ifta gratia fùfficiente planiflimiâ veritatcm
rb fm. Pfal. flos fami, hoc eft, carnalia pro magnis habeban C retinent. Nam & littera cum ifta gratia fuffi
£; tur, quia mom demon$trab.tur qua fuerat eligenda & cienti occidit, & eft virtus peccati, & facit abiinda
onstrae

4.í. ?.. Prœponenda felicita. Imò verò quod non impi
tabantur fignifcata intelligere féd iuffa cogebantur
implere , eo quod N o N ó P o R T E R E r
A N T E A Dv E N T u M D o M 1 N I Nu
ID A R E P O P u L o I. E G I T I M A R u M
Sa C R AM E N TA r 1 c u R A R u M. Nam
quamvis Deus omnes homines gratia fua con
vcrtcre poffit , quidam tamen etiam in novi
Teftamenti tempore tam carnales funt , ut
non €p9rteat eis defpiritualibus myfteriis a
pertè differere, fcd eâ potiùs, quantum fieri
Poteft,occultare.Propté quam causâ & C hri
ftusnon fèmelin parábolis loquebatur,& Apo
olos vetuit sahéium dare canibus , & margari
tas projcere ante porcos. Vt proindè profundiffi quae Apoftolus & Auguftinus de lege dicunt,
Lib. 3. de mè dixerit Aug. generaliter de populo veteris
- -
juxta Scholafticorum ipforú fuffragitim, pror
-
repeccatum, & prævaricationem , & iram opera
tur, & per legem eft cognitio , non eviétio per£;ii,
& operatur omnem concupifçentiam, & concludit om
mia fub peccato,& cft mini$tratio mortis,& mimftra
tio damnationis , aliaq; fimilia quæ Apoftolus le
gi affcribit. Et rurfus omnia quæ S. Aug. legi
tribuit fine gratia, Lex etiati cum tali gratia
facit : auget fcilicet peccandi defiderium, pe
jores doótrinæ efficitinimicos, nihil ex ea bénè
fit, tantummodo legis auditorem facit, often
dit peccata non fanat ; non prodeft fèd obeft,
fruftra fonat auribus, & hujufmodi plurima;
deniq; ad hoc tantum eft, ut prævaricationis
reum faciat, eoque magis, quod illa pleraquc
M.

do&? 'έρ Teftamenti, quod Tempore fervitutis carnalibus fus falfa funt, nifi gratia illa fufficiens legi ad
cap.}. animis momdum portebat illa figma revelari. Quo effe ftatuatur. Putant cnim impoflibile cffe, ut
rum fubtraétâ revclatione, ficut omnibus infi- D lcx faciat abundare peccatum & iram operetur
delibus fubtrahitur, impoffibile erat vel cre & occidat &c. nifi adfit fimul gratia.fuffi
dere,in mundi Salvatorem , ficut credendum ciens, fine qua,inquiunt, homo non cffet pec
eft, vel legem non carnaliter fcd fpiritualiter cati reus;quia nemio reus in eo quod vitare non
obfervarc ficut obfervanda cft, vél aeternam potcft, ita ut eam ad hoc quodammodo cxco
vitam fpiritalitcr appetcre;ficut appctenda cft. gitafle videátur, ut lex poflit illos cffcctusIaII•
ope
 -

360 " L I B E R. T E R T I V S. , 3o 1
rari.Qgidergô mirum quod cùm Apoftolüs& a quando Deus docet » noii perlegü litteram, fed per
- - -

Auguftinus aliam omninò gratiam poftulent, :Spiritus gratiam , ita docet, ut quod quifque didice
quam opponant legi, & cujus virtüte fiat ut fit mon tantum cognofcendo videat ; fedetiam volen:
lex nonoperetur iram,.non occidat, non fit 4» appetat, ageiidoj, perficiat. Qüibus profeaò
fentcntiis nihil evideritius dici potéft, ut om
miniflratio mortis & hujufmodi ; illam fuffi
cientém tanquaminutilem præterierint, abje gem illam recentiorum fufficiëntem gratiam.
cerint, non agnoverint ? Vclfi ignoraverint, fe indicct füb lege & littcra, non fub$piritus
fub lege, cujus omnes effeâus habet, çompre gratia comprehcndcre. 'J' ... -

henderint? Nam indè eft illud: Qgmgvit quid
Lib. degrat.
ef qugd fieri debeat, & nonfìtit, nondum à Deo di
chrißit.13 ' dicit fecimdùm gratiam, fed fecundùm legem : nam
' Et ifta de Iudæis & eortim gratia fufficien
ti. Nunc quia cándem fuffi:ieiitiam adjutorii.
' quidam etiam ad exccecatos & obdüratos,
./•. - - - -

fecundùm spiritum, feü fecundùm litteram. Et ade9que cunétos infideles extendufit, quid Jé.
illudibidem non minus cffi.ax & pcrfpicuum: talibus tradiderit, paucis Pcrftringendüm cft.

c A P v T
Excœcati & obdurati carent gratia fufficienti , qua videánt &
moveantur ad b OIlll11). * - .

, *

V A quidem ede re non eft nobis A tur, ut dixi, aliudhaberemus, quam haec & :
magnopcrè laborandum , nifi plus hujufmodi quibus Auguflinus ad explican
ftudii quofdam fufcipere conftarct, dam obdurationem & cxcoecationcm utitur , . '
ad obfcurandum ea quæ in Auguft. non fàtis effet ut talibus gratiám fufficientem
fubtra&am efle fciremus`? Qjid enim ab- . .
fçriptis manifefta funt, quàm ad ea quæ ob
fcufiora fùnt illuflranda,'ne aliquod %ij furdius quam diccre ; quod Déus cos Jef.rat,
$eptis opinionibus tantus Doétor affeft præ non adjuvct , omni, lumine dciiituit., non .
judicium. Nam tot modis ille tantäçìuecla vocat, quod eis non aperit fenfum, non mi
ritate docet, excoecatos obduratofque fuffi feretür, non infundit gratiara , quibus fuffi
cienti adjutorio divinæ gratiae nudatos eífe, cicntem tribuit ? An eó-ufqué fortè delirabi
qua poffint, vel videre, vel credere, vel reétè mus, ut fufficientem gratiam, nec adjutorium,
nec gratia m, nec mifèricordiam, Dci &fiedica
(**; vivere, vel peccata vitare, ut fatius effet illis mus ? Huc fànè prudentes viri com pelli fe
fateri, fe fènfa ejus vel non intelligere, vel
C*;
nollefequi quam privatæ fentcntiae ftudio ma finunt , dum negare malunt quicquid fibi io
nifefta perturbare'. Nam in primis, quam Auguft ino adverf atur, quàm yera quâ fenfe -
-

-
-
V. . rit confitc ri.
/e
vis nihil aliud Auguftinus deobduratis & ex -

itt, cæcatis traderet, quàm Deum illorum nolle * Sed non in iflis generalibus locutionibus,
mifereri, nollegratiam infundcre, eosdefere quamvis pcrfpicuis, Augtiftinus (tetit. Docct
re, non adjuvare, deefle illis divinæ gratiae cnim confcjuenter plurimis locis, ita deßri
adjutorium, & hujufmodi, nonne fàtis éffet ut B exccccatos atque obduratos, ut bonum quod
intelligeremus eos gratiâ fufficiente deftitui ? eis volendumì aut faciendum cft , facere ac
Sic crgô de illis Auguftinus non femel loqui velle,imò cerncre non pofIifit Quod non ali«id
tur. T Nam in quaeltione fecunda libri primi profe£tò eft, quam eos ab adjutorio fufficfenti
ad Simplicianum, fic definit obdurationem: prorfus defcri; utpotè cujus propr.tfs cffcctis' '
t*. r, q. . Vt obduratio Deifit molle mifereri. Et infcrius : eft, poííé facere, poiie veile, pú cernerc. Vo
ad$implit. Vt ob hoc dicatur obdura e peccantes quofdam, quia ' luntas enim eórum di$imò lumine & caiore
non eorum miferetur, mom qua impellit ut peccent. deftituta tam glaciali frigore contifingitu
* -
r ad ..-r -

volen dum maiùm , ut bonum Præduritia no

. r. r.», Quod in epiftolam ad Romanos dicit: a ob lendi, velle non poilìnt; quia volútatem,Deo .
g-rundã durans deferendo ut malè operentur. Et in tra
Prspf. i* étatibus in Ioannem : b Sic excæcat, fic obdurat : 'gratiäm noo infundente, mutare non Pollunt.
:morm,; : Deu, deferendo, & mom adiuvando , quod occulto Ali.rit hoc exponitque divcrfis.lQcis Àug !t. ' '
Nam in illo ipfo proximè citato cúlo dixijjet;
62.• .
tidicio facere pote$t, iniquo mon pote$t. Et rur
- - -

Ε 3 fum : Ciim quafliones huiufmodi in medium vene Ecce deferit percatorem, ecce non vocat, ecce non ape
■ Ida»m,
rint, quurealius fic , alius autem fic, quare ille Dco : rit fenfum, u.ce nom infundit gratiam , vim dilcr
deferente excæcetur ille Deo adiuvamte illuminctur, * tionis illius ftatim explicádo fubtexit soluatur .
non mulis iudicium de iudicio tanti iudicis ufurpcmut. bomo fi poteft gr;tti4yiom poteji ftuliiti«. Quare non P0
rtilam, Et ibidem iterum : Abfit ut fit iniquitas apud teft? in facicm eius quis fujjiet? Sive ut nos legi
Detim, five quando adiuvat, mifericorditer facit, . mus, Ante faciem fiigoris eius qºos (ufhnebi: Hoc
fve quando nom adiuvat, in$tè facit. Vnde ali ctt, ut iterum explicit? ando fùbijcit : Quis fèp, avi
liberavi t,
,;, ,,„, biexcoecatum vocat, De eitum omni lumine ve ne juftitiae : Qaji non Et
fi ille deferuer in lib. de perfeStig- '
debcat Deo agere gratia, ri.ii.»it.
iv, a;ij. ritati . Et de utrifue obduratis & CXCce
quia præcepta voluit , Qui des LRtus om N i iuff, cap. 19.
,,„,., catis fimul : Hinc excæcantur & injurantur, luM IN £ v ERIT AT is HÃ c vi ille Nos po
i. r.… quia negando divinum adjutorium non adiurántur.
Et alibi in Pfal. exponens , quid fit frigus Dei τ£sr.Et in quaeft in Matth.cogimur fateri al;s ^***#. t 3. in .
r• P. 147. exquo fequitur defertio Dei: Ecce, inquit,defe quibuflam peccatis ita eos excaecari mei uiffe , qua ta AMatih. -*
finem excæcatioiie ' NoN PoTu ERuNT c. R E D E R E.
rit pectatorem , ecce non vocat , ecce mum aperit , em
Et mox iterum : Crcdere non poterant quia exce
fum, tace mom infundit gratiam. Si nihil gi cati.
-* N 3
 - - \

-
'. ' 3o. DE. GRATIA CHRISTI SALVATORIS . goj
•'. I{$. ,. d. £4ft tráfif. Eti. z.de £rm. Dom. in mönte. Nam a vitbreviter Auguftinus, quando contra Iu
frin• Dom. intuentes non enim poffunt,cùm fùpèrfiitione & cùm- : lianum fcripfit : Eademj, cecitas fi f*atiPgr4 Li.,.„.
ia ***** 9. tentione circuh finí&c. Et fané qui fieri poteft ut mcg effet, non diceretur: Excæcavitenim illa, mahtia i.i'j .
•'. coecus vídear? Si enim adhuc ûdêdífùjficieh illòrum.Quod fi de Dei iudicio non veniret.non legei&-in p'jf.4i,
' té habet gratiaty & conféquenter po;eftatemi ' ' mus, obfcurentur oculi eorum me videamt, & dorfum
cujus coufcrepdg causâ grátia talis adeffe fin corí femperimcurja.. Q u I s P o R R Ö vóLENs'
-

-' gitur,profe&ò nori jam cœcus eft. Quod Au c o lc u s E s T c o E d E , cù M. v i

Lib. tr. can guftinus fæpè infinuat, nonnunquam etiam
-
L 1 T ' N E M o c ó E c u s EssE vEL coR
tra Pau$. apertiffime profitetur. Ilid.miror ■ %m atien .' P o R 5 Vndè alibi poenam excoecâtiônis.
.* cap. 7. · `dere fomines cæcos, relpotiùs , non miror moi videre , haùd fegus atquc obdärationis, à diuina vò Mik.*;tent,
z.i,. , ,. £ £***** . E.ip libris de Civitate Dei: Qgder? igitáte fufpefdit: ille igitur quifecundumi Apo- %£f, ligu
-

cr•*.*,*9? myrrtijjj f hac manife$a nem yide; , qtior, mi oculi. foliam femientiam, cihus vult miferetur, & quem 2,Proph,,$
- ' (unt obfcurattºne videant? Qii;! iiiium f caie:iia : vult obdurat ; procul dubio quem vult illuminat, & T*"
' mom Jufpicivvt, qui ut in ter enäjivt prini,agrfum eo quem vtht exctevat. Qucmadmodum igitur cœ
rum femper incpr á e;;? Voi quoâ liic nominat citatis ipfli&tio à divinâ pendet voluntate,ita
*omment! in- gculos obft-ratos , 3n 12f,!inum, ifufi fciibcns , ' ccecitatis permáfio.Eft enim talis pcena quæ
- - - - - - • . -_-

Pfàlm. •§. ad quem aliudit , cor ca;cum vocat: Quam ' . non folum videndi poffibilitat& tollit, & boc .
-

. vidcîidi impotentiám üt efficacius cxprimc- . ipfo gratiam videndi fufficientem excludit,

^ -

'* ret , öculos eorum extin&ös cft:ncc vrdere

fed etiam folâ divinâ voluntate rariffimam
. poffe , ror, fèmel aßerit. Nam in Pfalmum B gratiam i|
Auguftiniirifundcnte'rcmovetur, juxtaremovit
:. Cæcitas cordis , qtiam fòlus illud Lib. 3. cm.
quinquagcfiriium fèptimurn dc cxccccationc tra Iwl. c,3.
tra&ans córum qui ab Aptfalo figillantur: ' illumiiiator Deus, & peccatum eft quo in Deum non
1» Pfal.$z.'
.***• Vt de i£fa , incuiit , fola !oquamur patia, öbfcura creditur , & pama piciati qua corfuperbum digná
** . . tio cordis .exc&catio mentj parva eft pama 4. Si qtiis animadveifionepumitur , & caufa peccati, cum mali
' ' furtiqu faciens, fatim ccil in perdidiffet, omnes altquid cæci comais errore vommittitur. Hæc autcm
'.' . . dicerent Dcum jr. {entem v;naicaffc.Cculum cordis rariffMba gratia qua cœcitas difpelli, & pec
• amifit , & ei peperciffe pttaiur Dctis ? E t in fine cata cx coeci cordis errore receffariò nafci
iftius cowmentarij: i «tatitt rtt,;ius cùm yiderit tura vitari pc{fint , judicio Dei nunc multis
vindicfafit. St :auiem,ncm lale.i oculvs unde videat
• '
deeft , qnia pcena cft, prout hoc Auguftinus
° . ° : vindiäam ; id'cft fi excaecatus éft, contristabitur abfolutâ auétoritatc definit ; ncn dc excce
mee corrigetur ex illa. Et paulò poft caufam catis & obduratis tantum , de quibus ipfe
Ibid.infè
*iw. .'
bujufriodi duritici reddcns : sed iam efi men nunquam vel dubitavit , fcd gefieraliter de
tis cœcitas jam oculus meiitis extimátis eft. Si ca.us multis alijs peccatoribus, quibus Deus illud
. . oculis cariis ad menfam fuam quanlilet opimam negandum eße occultâ æquitate conftituit:
' . 'difcumiberet , miferum eum diceres. Cacus interius, Si bot adiutorium vel Angelo vel homini cùm primum rit. deam,
' pahem Gbrisfum non videt , & beatus eji ? Ho. non fata funt defuiffet, quoniam mom tali matura faäa orgrat tu
. dicit myfi pariter cęcus.'Quae coecitatis iftius cum erat, ut fine diyino adiutorio poffet manere fî vcllet,
' s - coFpgrali qoo paratió, imò ipfurn folum cce mom utique fua culpa cecidiffet. Adiutorium quippè
. . . '. . . citatis' nomeiî plus aliquid profectò dicit defuiffèt fine quo maneremom poffent. Nunc aut? qui
' quàm averfàm à videndo volúatem, {cilicet bus degf tale adiutoriii iam pama peccati eít. Quibus
videngi impotentiam , quæ etiam açcedente autem datur fecundùm gratiam datur, momfecundùm
.. videndi voluntate tolli iiequeat. Vnde sùm debitiim.Qui locus præcipuè, cuidä recentiori ,, 3u:(is
* i*elagius omninò fimilemi femper yiden Q. tan, lucucltus vifus cft,ut quamvis fufficicnté 1. part diff.
' di , imó :& benè vivendi poffibilitatem omnium gratiam ex profcffo dcfendæ, Aug. 97., v.5*.
'. ' . homini peccatori adèffe vcllet, quæ nullius : tamen contrarium docuiffe, Profperumqüc
... ' .. poenae ififli&ione tolli ppffet , refpondet ci & Fulgentium ei adbæfiffe, ncc fe ad ejus
: : : . ' Auguftinus, amitti non foluim videndi poffi foca rcfpondere pofle apcrtè, fateatur. Quid
; . bilitatem,' fed etiam illam non poffe vi vo enim ad præcedétia locà dc videndi impoffi
£i£. de wai. luritatis.auferri: Poffet , inquit, & medicum ' bilitate quae coecis à Deo infii&a eft,&: ab
-

•
<*rt*8i. quęrere (fi vìdélicet natura de cetero man ip(o folo tolli poteft , & ad illum in primis
; . * . ' fiffet faJva, ficut praemiferat) qui câc oculos fa- • .
poftremú réfpondcri cum aliqua probabili
: harct,& videndipoßibilitatim rest:tu ret, quiefùe tatc poffit, ignoro. Comparat cnim prirnum .
rat afhiffa per cęcitatem: Q u o N r A m c oE hominem cum fua daimnata pofferitate:
. c u s. '. P u T o . Q u o. D . . v E'l 1 r • v 1 o £- * quorum illum agcrtiffimè dicit, deficiente
. ' .: ... R E s E D N o N P o. T E S T. Sì autem vult : adjútorio quo pofIet manere, fi vellet, fiay*
' . '*' ' &mom ppteíi,ine$t v 'luma;,fed âmiffa eft poßibilitas. ' culpa cafurum : Ejùs vcrò pofteritatem ngà
Enimvcrò çui pofIit adefle fiomini fuffi- • pefie obtcrdcrc {uam innocentiam, fi fibi
. cicns gratia. tolléiidi fùâ voluntate coecita illud déëß, quia p;era pcccati cft quòd fùb
tcm rcquidem nefcio. Nam quamvis nemo, trahitur , gratia quòd donatur. Et ifta ratio
nifi pcritis gravium peccatofum , quæ fuâ D. & radix cft , cjr (cxccntis locis contra Pela
vqluntatc cqmmifit, éxcoecetur, poftquam. gianos docear; qucd aljjuvantur alijnon ju
$amen illa perpctrata funt, hcn eft amplius. vätur, divini elTe judicij. Quo nihil aliud do
hümanæ, fed divinæ vqluntatis ut &cecieate cet quam qucd loco citato docuit,jufte vide- .
careat åut pleétatur.. Eft enim pc£na quæ ex • licet* quibüfdam gratiam (ubtrahi, finé qua
divino pehdet judicio, de cujus ratione $it,. . impoffibile eft , juftum mancrc, & irjuftüm ,
• ut fit involuntaria. Qjæ omnia fignifica rcgie viverc & pcccata vitarc,quamvis velit.
• . • - - - JEx .
 *

3o4 -
L IBER ' TERTIVS. 3o5
.- " - * - - - - -

' Ex ii: qu£ jam, diximus confentaneum a dicit: confideraopera Deiquod memopoßit corrige- Fttlef. 7.
cffc facile vi{ct quifquis Augußini principijs re, qaem ille deffexerit. Hinc igitur adduçim
innutritus cft ; cxcœcatis & obdurátis deëffe codem libro éxplicans Auguftinus excœcato
fufíicicttcm gratiam, non folum eam qua rum infufficientiam ad vifânda peccata : De Lib: de nar.
cordis oculis v deant veritatem ; eamque ferti, inquit, luce iuftitiae , & per hoc comtenebrati &grat, r.t3.
mollitâ voluntate fc&entur, fcd etiam eám qttid pariant aliud, quam hac omnia, quæ comme
*. ' qua pcccata caverepoffint, quæ exiftis prin noravi, opera tenebrarum, donec dicatur eis, fi di
cipijs proficifci folcnt. Quod non minus άto obaudiant , furge qui dormis &c. Et adhuc
. pcrfpicuè & conftanter quam præcedentia inferius illud explicans: Ad peccatum valet mors ibidem».
' .. fan&iffiihus Doótor adverfus Pelagium tra amim*, quae meceffe eft mortua opera faciat , donec
dit, qui pœnas iftas, peccatorum caufas effe Chriífi gratiâ revivifat. Hinc ergò ex ifta
r.ii. 4. n,s. poffe ^efcicbat: Ncc cgitat, inquit prævarica cordis, cœcitate & voluntatis o5duratione
&grat, s.** iorem legis, qiiàm digne lux deferat veritatis, qua nßitu* præcipuè quædam peccandi neceffi
defertus utiqueft arcu , & plºs neceffe eft offéndat, tas, quam Auguftinus multis in locis ex pro
& cadeiidoyfxctur, vexatafj, m:m ;argat ut ideò feffo docet, quæ non cft aliud quam quædam
tantum audiat votemlegis, quo admoneatur implcrare impotentia Ä infufficicntia cavendi peccata,
gratiam Salvatoris. Re&tè admoneatur,dicit, nam tcntationefque fuperandi , nec aliundè nafci
quamvishujufmodi admoneatur non lege fò tur, quam cx eo quod fufficienti illo adjuto
lum, fcd & doétrinâ & prædicatione & cor rio deferuntur. De qua peccandi neceffita Vide d;$a
1 reptione, non proptercà rcipfâ invocat Sal- ° te, quia multa fuperius di$imus , cadem ite- lib. 3 de fa
*[• vatorem. Legem cnium talibus, do&trinam rare fupervacancum duco: cùm hæc (t)ficiant „…„…
& prædicationcm & correptioncm proferre, ad illam fànè mirabilemScholaficorum opi- lapf. p. **
officia fùnt bcnignitatis humanæ, quæ fru nionem Auguftini au&toritate refellendam, toto. &n*-
ftra cœcis & fùrdis adhibentur,nifi altius mi ' qua fufficiens iilis adjutorium divinæ gratiæ, ***?
• tem lib. '*
a.
r. pp.I.…,. fercatur Dcus; Quijus crim Deus irafcit r, quid tanta profufionc , nulla divinæ fevcritatis.', 3, 4*
mjericordia conferit humana 3 Nam ut fapicns confidsrationc praebucrunt.
-

C A P V T. X I.

Hnfideles carentgratiafufficientiadfalutem tàm proxima quàm

1emota, & omnibus principiis cjus.
';!, . VN c de infidelibus aliquid adjun- A obje&is naturalibus fùfcitatam , alii a!iud, ut # Tjde f<. ß;.
3ra; gcndum cft. Putant enim nonnulli diminutioaem virium adverfarii , amotio- j.;.'.'.'.
Scholaftici etiam illis omnibus, vel nem occafionis qua tentatnur , tcrrorem, aj,'.s, ;.
femper, vel certis temporibus auxi blandicias objc&i alterius , alii genera'iter +, * & «.
lium fufficicns dari, quo fàlvari poffint. Sed aliquod adjutorium gratiæ naturalis in fùb- Ita Bellarm.
quia {àlus à fidcincipit, auxilium fùfficiens ftantia. Itaque molcs difputationis co redir, /***.
ad falutem erit ut minimum fùfficicns ad utrum infideles hujufmodi auxilium fuii- suare; f^r*
crcdendum, Nullum eft autem fùfficiens ad cicns ad non peccandtium, & confcqucntcr ° * */•. ex*
crcdendum , nifi adfit crcdcndorum propo ad falutcm ætérnam adipifccndam hábeant.
pofitio, & fupcrnaturalis aliqua volúntatis £t quidcm eos omni tali gratia carcrc,
excitatio, Porrò quia non nifi gratis ac te nullam in Auguf}iai principiis dubitaticncm . •
mcrè dicipoteft, talem omnibus infidclibus continct, Quicquid enim diximus, ut Iu }'ide
dari; imôquia fàtis certum eft etiam pcr ex dæos gratia fiiiicienti fcrvandi præcepta le Pr* h*c{at.lubr•
/,.

P£fientiam, quibufdam talc quid neqüe vigi gis caruiííe probarcmus, multò validius in •. 4. Ç $.
gilando, neque fomniando in mcntem Je Infidelibns locum babct, prout tes pcrfeip{a
niflc unquam,& ccrtiffimum,non fempcr in ciaumat. Quid per fe abfurdius quam quod
tus excitari & illuminari mentem eorum, illi gratiarn fu£5cicntcm ad præcepta cüfto
hinc facile admittunt non fempcr illud auxil dicnda habcrc ftatuantur, qui & ignorant
iigmfúfíciens ad fàlutem elfe jrefto in a&u, pleraque præcepta , & eorum legis-lotorem
effc tamen in corum vel proximâ vel rcmotâ Deum ; illi verò carcant, quibus & fui , &c
Potcftate. Nempè quià fàltem potiunt non præceptorum fugrum agnitionem dedit ;
rii, V.}. Ponet£ impedimentüm divinæ vocationi, Nam præter eandcm illain ingentcm tcnta
j' *m quod fi facerent non peccando, fine dubiô tionutn fùpcrandarum impoténtiam ex fibi
££ ; yocarétur ulterius, peccando autem reddunt dinibus profcctam, quæ in omnibus infide.
2. Fę £incapaces gratiae fùblimioris. Tale auxi libus pariter ag Iudæisrepcritur, accedit prae
ÈÉÊj.lium cnim äd non pcccandum ferè omnes tcrcà profunda rerum agendarnm cavehda
& 13., ' unanimiter adeffc eiiam infidclibus volunt; rumgue ignorantia , qua de tcnebri, in vene
fuos. utpotè fine quo peccatum cis non poííet ad bras cadunt, hoc cft, €x uno pcccato in aliud
larm, lib: de culpam impütari. A quibus au£toribus fi præcipitantur. Hæc autcni pcccata , vera
Κῦ. quaetas, cujufmodi iftud auxilium fit , alij peccata funt , quamvis ignorantiam iilam
Arb.cap.7, dicunt efíe cogitationem aliquam etiam ab diffiparcnon poffint, prout latc in præceden- .
N4 tibus -
 3o6 DE GRATIA CHRISTI SALVATORIS 3o7,
tibus demonftravimus. Quid ergò talis fece- A de flatu puræ naturae diximus. Nam illa dile`,ru.it., ;.
rit , ut gratiam affequatur, qui etiam tum &io Dei feu juftitiæ nullis omninò viribus naT flatu par.
peccat, quando non éft confcitis fe pcccaffe. turæ, fed per folam & magnam gratiam Chri- matur* à c;
Sed ex alio quoque capite doótrina ifta ma fti Salvatoris haberi poteft. Hiiic enim profi- 3:.*®* **
nifefta cft. Nam quemadmodum eft quidam cifcitur illa folemniffima fan&i Præfulis do- *****:
ftatus fub lege, qui Iudæorum proprius fuit, &rina , quam ex Apoftolo derivavit, de qua
ita & alius quidam eft ante legem, qui ex etjam fuperius diximus , quod Dileftiofitpleni
propria fua ratione competit T Infidelibus. tudo legis, hoc eft, per folam dile&ionem ju
Quamvis nihil vetet etiam infidcles effe fub ftitiæ lex quæcumque five tota five parsejus,
Lcge , five naturali, poflquam cam fibi fub five quodcumque præceptum impleri poteft,
lucentem agnoverint, five fcripta , fi eis lata ut animus non fit péccati velinterius vel etjam
quoquo modo fuerit. Vterqtic ve/ ftatus exterius perpetrati reus. Porrò ifta Dei & ju- - '

expers gratiae eft, & ab Auguftino fcari fo
lct, ante gratiam , ut per hóc ipfum fignificet
utrumque ftatum carere gratiâ non folum fa
ciendi bonum , fed gratia de qua potifIimum
fatagit Auguftinus , non faciendi id quod
prohibetur malum, feu non confèntiendi `car
nalibus concupifcentiis quibus à Dei præcep
tis adimplendis potcntiffimè revocamür. Ità B quid enim faciunt, non ex amore Creatoris,
que fa piflinuô docet, in il'o ftatu nullam effe
yel Pugnam cum concupifcentiis, quibus li
bct id quod non licet, fèd eas homifiem etiam
aPprobare & iibcnter fequi. Ignorat enim
ante acceptam lcgem co§ effè malas aut ref
£*33:71. puendas: Prima effatfto, inquit, ante legem, fe
1****** eunda fub lege, teita fub gratia , quartâ in pace.
Amtelegem actio e$t, cùm peccatum ignoramus & Je
quimur carnales concupifçenti.t; &c. Et iterum:
In prima a£tione quae eft ante legem, mulla pugna e$t
- cum yoluptatibus luius feculi. Et in epißolam
J******** ad Galatas : Ante legem non pugnamus, qui4 non
°** folum concupifcimus,& pectamus, fèd etiam appro
- 64ius peccata. . Sed quia latiffimè ex Augüfti
videaiaa %' fcriptis alibi illuä idem comprobavimus,
£ÉÉÉ2. fupcrvacaneum eft hic repetere.' Videantur
ftitiæ dile&ione infideles omninò deftituti
funt, quia Deum verum ignorantes , fua quæ
intus vel extra fabricant idola proDeo fuove
nerantur. Ex quo confequenter fit, ut nullum
opus bonum, nulla vera tentationis ullius fu
peratio, quæ non nifi iftius cœleftis divinæque
dile&tionis fru&us eft, in illis effepoffit Quid
fed creaturæ cupiditate fluit: Regnat enim car- r,r,„i,;.;r.
malis cupiditas , ubi non eft Dei charitas. Et exilla cap. 1 17.
creaturæ cupiditate nafci non poteft fruétus
bonus. Quia, ut Auguftinus: Sine hoc amore t,,.,..„„.
Creatoris, nullus quifquain benè utitur creatur.s. Non Ili.']P. 3•
enim, ut alibi tradit, fruëtus eft bonus qui de cba
ritatis radice non furgit. De quibus omnibus ¥idet. *.*
principiis alibi fusè difïeruimius. Cùm ergò lapfe
'*' à**'*'*
c. ix.
inon habeant infideles gratiam fufficientem ufque ad i6.
diligendi Deum, quos & ipfà agnitio & fides g; 3. n4
Pei deficit , profeéìò non habent gratiam ximè à r. 16.
fùfficentem benè operandi. vfque ed 24.
Secundum prihcipium boni operis, qt:o ft lib. 1. 4.
infideles carent, eft fides veri Dei, & Chrifti !** ******
ejus, fine qua fide impoffibile eft vel fervare ΆΊζ
legem, vel cavere peccáta, velpraeceptum fa- £ .***

Âat» naiure ea quæ loco in margine citato diximus.Oßen cere, vel tentationem fùperare. Illâ fide eos
!*//**•*. dimus enim duos illos ftatus, fub quorum al carere manifeftum eft, quia indè propriè infi
tero ncccffariè infideles vivunt, non fòlum deles nominantur. Haric autem fidem ad be
omni gratiaChrifti deftitutoseflè ad cavendas c nè operandum effe neceffàriam, non folum
- * fuperandafj ue peccatorum tentationes , fed fupernaturaliter vel meritoriè , prout hoc à
}^£de t. 3. 4. (* ib
,j;;; etiam £,ttatibus - - - - - - -

illis deeffè arbitrio liberta -

pófteris excogitatum eft, fed ad operandum

e4 13- tcm , ad bonum, hoc eft, arbitrium volunta
tis non effe liberum ad faciendum aliquem
* adtum bonum, fed tanttmmodo ad malum,
utpotè quod fub libidinibus, rerum tcrrena.
rum & carnalium fervum captivumque tenea
tur , à quibus nifi per ipfàmfolam fidem libe
- ratgris Chrifti, liberari nullo pa&o potefl.
Tcrtiò probavimus fusè in præcédentibus,
nullum 9mninò bQnum moraliter opus, hoc
pra, ig. 4. £ft •, nullum opus quod non fit pcccatum ab
ajiaii. 2. InfidelibusPofle fieri, fcd quicquid faciant,
ture lapß à quoquo modo fe vertant, quamicumque re
cap.* */** étam meditcntur operationëm, totum in eis
ad iSe perverfi amoris cupiúitate contaminatum effe,
& ex vulnere in vulnus furgere, utpotè quiquam
diu infideles manent, ipfis principiis faciendi
üt oportet, hoc eft, ita benè ut fit verè opus
bonüm feu non malum, conftanter Auguftinus
tradit. Quid enim amplius requiratur ad opus
bonum, in Aug. fcriptis non reperient. Nam
opus verè bonum, hoc eft,quod non eft malum
nëq;culpabile,non poteft non placere&gratum
Deo effe , non poteft non effe meritorium, non
poteft non effe fupernaturale. Porrò hujus do -|
&rinae de fidei necefîîtate ad opus bonü , ratio
eft, quia ut fit opus bonú, quemadmodùm di
ximus,opuseft ut fons omnis boniDeus vero&
fincero ämore diligatur, quæ dilc&tio fine vere
& fupernaturalis gratiae infpiratione haberi
nullo pa&to poteft , Auguftino dicente: Hoc to- z$. «.....
tum reiie fit , quando fit propter ipfum, quando gra- tra Iwi. c.;.
tus amatur ipfe: qui amor mobis effe nom pote$t mufi ex -

moraliter boni careant. Haec autem princi ipfo. Talem autem dilc&tionem feu charitatem
pia duo funt : Primum eft dilc&io Dei feu ju b Dei, fides Dei adeoque C hrifti Salyatoris,
flitig,quae in omni opcre etiam moraliter bono neceile eft antecedat, quemadmodùm hoc ipfi
dominari debet,atq;ita dominari ut nifi adfit, Scholaftici confitentur, apud quos confefìim -

non nifi pcccatum fî fit opus, quod ex eß, charitatem ficut & fpem , tanquam virtu
/ide lib. ci
tato 4 e. 16.
alia quacúmq; dileétione nafcetur. Qüa dere t&s naturam fuperantes , poftulare anteceden
vide quæ latè eodcm illo libro, itemque alio tem veluti foiem fuum, fidem, cujus radijs
»Jque ad 24. diri
 3o8 LI B ER
dirigantur. Quod illis Auguftinus jam olim ^ tate non peccet, ad fidem atque dileétionem
„,.;,,. ;, præcinuerat : Bonum opus intentio facit, untemtio
.] 7jain. 3 t. nem fides dirigit. Et in Pfalmum fexagefimum
In PJal. 67. feptimum : Fa fola bona opera dicenda funt, que
- " - fiunt per dileëtionem Dei. H«c autem ncceffe eft, ut
amtecedat fides , ut indeista, non ab iftis incipiat illa.
gugniam mullus operatur per dileäioncm , mfi priùs
- credat in Deum. Ex quo nafcitur , ut opera
quae non ex fide Dei per dilc&ionem Dei ópe
rante proficifcuntur, non fint bona fèd mâla,
perniciofà , peccata. Vndè illud breviffimum
AL;b. $. de ~ effatum ejus: Male vivitur fi de Deo non benè credi
Ciyit. c. Io. tur. Et in eundem Pfalmum trigefimum pri
In pr«fat., mum : Debemus multa opera præponere fidei, id eft,
1'Jalm. 35. ut ante fidem quifquam dicatur benè operatus. Ea
enim ipfa opera quæ dicuntur ante fidem , quamvis
videantur hominibus lattdabilia , inania funt Et
ALib. 4. con adverfus Iulianum: Difce eum, qui nomfacitope
gra Iul. r. 3. ra bona , intentiore fdei bona , hoc eft, eius, quæ
perdileéfionem operatur , totum quafi corpus , quod B
illis velut membris , aperibus com$tat , temebrofum
eje , hoc eft , plenum migredine peccatorum. Hanc
porrò dileétionem Dei , quam fides Dei præ
çedere debere tradit , ncn eft alia quam illa di
leótio re&titudinis, & æquitatis, & juftitiae,
quae in ipfo & per ipfum praeceptum, quod im
plendumi praeftituitur, lucet; non enim folum
- opus bonum, fed nec ipfà fupcratio tentatio
I.ib. ii. d*. nis aut vitij, fit veraciter atque finceriter nifi vcr«
********* deleâatione iuffitia. 'Hoc autem eíi in fide Öri;ii.
,-„. ,.,.a. Quae omnia latè fuis locis ex profeflo tradita
j.i. „aiur. funt , ubi accuratius videnda {unt. Cùm
iapfe pene, igitur non habeant infideles gratiam fùfficien
*•*•, /* j* tem, neque diligcndi Deum, ncque credendi
f''"'.'''';
2 o. 2. I. in Chriftum, prout Scholaftici éonfitentur,
*. w • v. -
Jib. 4. e. 6. profcáò multò minùs habent fufficientem gra
Item l. 4. de tiam benè operandi , five fervandi legem na
fiat* pare turalem, five peccata vitandi. Nam finefide
*t*r* i** Chrifti , & fine fr, & ejus, dilc&ione Dei
“* • • atque juftitiæ , nt mo quicquam boni operari, C
velà pcccando al [tincre poteft : fed quantum D o 1 u s T 1 T 1 a M. Hinc cft illa fntcn
cumque lacertos m oveat, non nifi de pcccato tia fànéti Auguftint celeberrin.a, qua dicere
in peccatum labitur, hoc eft, ut Auguftinus
z;i. i. de loquitur, alü pertatis alia peccata vincuntur. Et
nupt.c.3. ut Profper acutiffimè : In vulnera vulnerefurgit.
,;,. a. r,- Ex his jam fublucere incipit, quam diverfa
grat. c. 27• & Auguftino ex diametro adverfà via Scho
laftici Doétores ingreffi fint, ad gratiam fùffi
cientem uitandi peccata infidelibus afferen
dam, ut falutem confequi poffent. Nam Scho
laftici cùm viderent Infideles immediata gra
tia dile&ionis Dei & fidei quoque manifeftè
deftitui , ne tamen illos fine intérna poteftate
falutis obtinendæ derelinquerent, médiatè fi
dem atque dile&ionem in eorum poteftate
collocarunt , quia videlicet habcnt gratiam
qua poffint non ponere impedimentüm illu
{lrationibus Dei,quibus addúcantur ad fidem,
legis naturalis præcepta fervando. ' Augufti
nus è diverfo , cùm videret ac veluti totius
doétrinæ fuæ bafim firmiffimè teneret , ne
minem infidelem pofíe legem naturalcm, five
tgtam, five ullum præceptum ejus ita cufto
dire, ut illud fervando, vel illâ eâdem quæ
Præcepto adverfàtur, vel aliâ reprobâ cupidi
T E R T I V S. 3o9 ^. ..
Dei tanquam ad primam gratiam infidelium
recurrit, qua poffint & naturalis legis præ
cepta fervare, & ea fervando fàlutem confe
qui fempiternami. Nam ante fidem, Augu- - - -
ftinus nüllam omninò gratiam, five efficacem, -
five fufficientem ad quicquam benè operan- - 2
dum in infidelibus novit. -
Hoc enim in primis probat, quòd frequen- * » ;
tiffimè doceat, fidem èffe, quæ irnpetrat gra
tiam & adjutorium , qt;o humana irfirmitas
id quod praecipitur fibi lege , poßit c perari.
Ergò , inquit, Spiritu gratis facit, ut habeatitis t;, „.„,,,.
fidem , ut per fidem impetrcinus oraiido , ut p ß*;;tts «» iEâvit.
facere quae iubenlur. Ideo ipfe Apo{foltis aßiduè legi cap. 14.
præponit fidem, quia quod lex ittbet facere non vale
mus, nifi per fidem rogando impetremus , ut facere
valeamas. Et libro de Spiritu & littera : Ac ,; de $pir. - -
per hoc ficut lex non evacuatur , fcd fatuitt;r perfi- & ιμ....,•.
dem, quia fides impetrat gratiam , qt a lex in ple*-
tur : ita liberum arbitrii m non evacu.tärper gr.*
tiam, fedftatuitur ; quia gratia famat voluntatem,
ut iu$litia libere diligatur. Quid autem rectè
operetur, qui non diligit ipfùm praecepti ju
ftitiam quoâ imponitur? Qiiis enim dubitet dj- Lib. a. * •
cere, voluntatem
mom modo , ut llo, fèd
effe thalam modo iußitiam
etiam diligentem,
peßim;am P*'"''*
yolunta- cap. 18.
tem, Hanc autein jußitiæ dilc&ionem, fine
qua hcmo re&è opcrari pot€'\, gratia tribuit,
fed gratia quae won nifi pcr fiden) impctratur.
Et in epiflola ad Pau'inùm : $i quis at tem dixe £pi£}. Ioá.
rit, quod gratiam lez operandi fdes meretur , ne
gare non poffumus, imù verò general £imè confite
nur. Hanc enim fdem volumus habeant, qua impe
trent charitatem;quc fola verò bene peratur. Quia -
videlicet ifla charitas cft ifta dilc£tio toties *
commendata juftitiæ, fine qua voluntas non
nifi peßima effe poteft , ■ t ifta fdes , ut
alibi, eft illa Fid's , quae per 'il. ût';/;r//i ºperatur, Lif. de $pir.
non per timo £, non formidandopciam, (ed A M AN & litt. c. 31.
folct , Fides impetrat qttod lex inperat , hoc
eft, impetrat gratiam qua pof$it id quod lege -
imperatur, ab arbitrio pcr pcccatum infirna
to ficri. Qgod operum lex min.:mdo imperat, hoc r5id. c. 13.
fidei lex credeiido impetrat; quo fignifi.atur, ut
inferius cxplicat : Lege operum dicit Dcut, fac ilid.
qtiod iubeo: lege fidei dicitur Dea, da qttod iubes. -
Et in iibro de natura & gratia : Hæc ejl fides ad Liù de nat.
qtiain pr«cepta conipe'unt , ut lex imperet, & fides cº- grat.
impetret. Et in Hnchiridio ad Laurentium:
Fides namque impetrat quod lex imperat. Hoc au Enchirid.
tcm nunquam intelligit aliter fanétus Augu cap. 117,
ftinus, nifi quia fides hominis agnofcentis in
firmitatem ânimi fui, ad diligendam 'cgis ju
flitiam , à qua difigenda per contrarias re
rum terrenarum cupiditates revocatur, invo
cat adjutorium gratiæ qua illa fibi dilc£tioin
D fpiretur, fine qua quamcumquc lcgcm implerc
feu facere impoßibile cft. Siç enim feipfum in
plurimis opcîû fùorum locis explicat. Nam in
eodem illo loco Enchiridij, cùm dixifct fidcs
impetrat, quod lex imperat ftatim rationem
Ibid.
fubijcit : Nam fine Dei lono, id fi ,fiue $piritu
Jamdo,
 3 1o DE GRATIA C H RISTI SALVATORIS
fando, per quem diffunditur charitas in cordibus mo- A ma opera incipiunt, quoniam ut diífum ef, quod ex
ftris , iubere lex poterit, mom iuvare, & prævarica ipfa non eft peccatum eft. Quod fufiffimè fuo *id. ig.,
torem infuper facere, qui de ignorantia fe excufare Ioco ex Auguftini & verbis & principiis * fatu í
mom poßit. Et in libro contra adverfàrium
zib. 1. con- legis & Prophetarum : Fudes impetrat charita
tra ad*£r. tem qua lexpoßit impleri. Et quam charitas eum?
3. £!; Audi : Non magis timore pænè quàm dileäione iu
P*"** fiiua. Et in iiöro de fiáé & operibus : Hamo
ALib. defid. enim diripiunt , qui vim faciunt credendo, impetram
%**'** tes
sap• 2 I. quaspiriiumcharitati, ubi eftetiam
in littera reos faciebat plenitudo legis, fine
pr«varicationis.
Et cujus denique Spiritum charitatis crcden
Jbidem. do impetrant ? Reatus ille , inquit, pr«varica
tionis, quem fola lex ; id eft littcra fine Spiritu iu
bendofaciebat, tredendo folvitur, & violentia fidei
spiritus fanétus impetralur : per quem diffusâ chari
tate im aordibus mojlris , L E x N o N T I M o R E
P oe N A , fed iußitiæ amore completur. Et li
bro quarto ad Bonifacium cùm præmififfet,
LR. 4. ad quod ut homo faciat opera legis, Non lex qua B
*°"'f* *• hoc imperat , fcd fides fit ncceffarij, quæ hoc impe
trat, ita femctipfum es ponit, ut fide docett
I};dem. impetrandam cffe dilecticaen. , qua deleífet le
gis effefaäorem , hqc eft, qua quis ipfâ legis
μμ.„. juftitia dcle&tetur. Sic cni:n houno degratia
Dei ex fide quaeritadiutor.um. Nam i!Ia infpira
tio dilectiomis, ut cognita fam3o amore faciamus pro
priè gratia eff, ficut ibidem fanctus Augufti
nus docet, Et libro de gratia & libero arbi
trio cùm firailiter tradidìiiet fidem effe , quæ
liùs aegrat. orando impetrat, quod lex imperat. Hoc ita cx
& lib. arb. ponit, ut nihil aliud per illam fidem impc
*•** o* *7* trari fignificet, quam tamtam voluntatem quam
ta fufficit ad implenda maiidata. Et hanc ipfam
voluntatis magnitudinem nihil aliud quam
cap. 17. charitatis ardorem, feu , ut loquitur, divino
amore ardentißimam voluntatem ; qua videlicet
kgis feu mandatorü juftitia ardéntiffimè di
ligatur.Nam ideo cùm præclariffima de dile
&ione gratiæq; ad eanì obtinendam ncccffi
tate docuiffet,vim & rationem ejus explicans
£ap. 18. le&toribus, G R A T 1 a, inquit, N o s FA
c ■ T . 1. E c 1 s D 1 1. E c T o R E s ; le* < fedfibi hoc penitùs abiiiiierunt. Scd quid pluri. £ **
verò ipfa finegratia mom mifi prævaricatore; facit,
Secundó hoc ipfum probat, quod femper
Aug.doceat à fide incipere omngm hominis
mutationem ad bonum, ita videlicet ut oen
nis juftitia boni opcris, omnis bonitas five
moralis, five alia quæcumque , à fide fumat
exordium, quandoquidcm aliud homo cfle
noa poffit ante gratiam fidei, nifi malus pec
cater & prævaricator acceptæ legis , & ope
,-„„,,. ra ejus pcccata. Qu9d quamyis cx illis ipfis
bar 1 de gra- nunc citatis locis ex Enchiridio, ex libro de
tia cíi, fide & opcribus, ac de gratia & libero arbi
salv. cap.ii. trio jam jam claruit , & aliis fexcentis locis
$.'*:!!!” fupra de lege, itemque in alio libro de operi
£!'*''*
cap. 5. Item büs infideiiim differente$ dejaravimus
.a v »
l 3. de fiat* non abs re tamen fuerit, hic propriis qui
maiùre iapfe bufdam teftimoniis patefacere : Ideò fæpè dicit, D
*. ** c* *3. inquit Auguftinus, non ex operibus fedex j.de mo
£ib. de gef* bis tuíiitiam deputari, cum potius fides per dileétio
***&*. 14. nem ( illam juftitiæ quam fepe diximus)
operetur, me quifquam exi$timet ad ipfum fidem me
titis operum perveniri, cum ipfa fit imitium, undè bo
31 ι
immobilibus[demonftravimus. itaque de "*'**/*.
fide , quæ fola bonorum operum exordium ..
eft, ibidcm attexit. Et hoc accepimus unde inci- £; degefi,
pit quicquid in nofiris aâibus habemus boni. Et T****.
libro fccundo ad Bonifacium : sic itaque Dei £*. 1. aa,
gratia cogitetur , ut ab initio bona mutationis, ufque * "facium
ad finem confummationis, qui gloriatur in Domino** ***
glorietur. Et ut fciremus undè iftud initium
bonæ mutationis & confequenter Dei gra
tia inchoetur : Nec, inquit ibidem , omninò
incipit homo ex malo in bonum per imitium fidei com
mutari, nifi hoc in illo agat indebita gratia. Et
quod levius initium aiicujus boni quam
quando aliquis eligit facere aliquid boni?
Hoc enim omninò præcedere debet, ante
quam illud operetur. De quo tamen fic
Auguftinus loquitur : QHtfquis ita eligit bonum tib. d. psif,
ftut unicuique Deus partitus eß memfuram fidei , i//'. cap. 19.
quamdoquidem , ut in eodem ioco, imitium corri
gendi cer fides efi. Et in Pfalmum trigefimum
fecundum ad illa verba, Omnia opera eius in tn Pfal.3*.
fide, fic loquitur, Ne quifquam fe meritis cperum
pervemiffe ad fidem putet, cum in ip a fide fimt oiiii;ia
opera quæ diligit Deus. Ncc mirum fanè à fide
incipere quicquid eft boni operis & muta- i„ ,„„,
tionis, Qaia adfidem, inquit, pertinet credcre quod tui, imperf.
Deus in mobis operetur &velle, Et quemadmodum fol. 36$.
indicat in Enchiridio ad Laurcntium , tunc
T)eus incipit hominem adjuvare ad opera
bona, cùm crediderit eum cffe ad hoc adju
torem fuum. Sic enim ait : Sic autem reffexe In Fn:!;iril,
rit Deus, ut ad implenda que mandat, adiurare cre cap. 1 18.
datur , & agi homo cæperit Spiritu Dei , concupifci
tur adverfus carmem fortiore robore charitatis.
CJuamdiu enim homo non credit fc à Deo
effe adjuvandum ad opera bona, relinquit
eum fuperbiæ fuæ cui fidit, ut lapfibus divi
ni adjutorij neceffitatem doceatur.Vndè fan
&tus Innocentius, Negantes adiutorium, mom alys, Jn tp'*.£
bus opus ? Vbique Auguftinus. illam fidei t-;.
antecéffionem & anteäeffionis neceffitatem **"**
- - r«ftf. c. 7,
-
inculcat: tanquam qua fola boni opcris gra- j,, perf.
tia impetrari & obtineri poteft. Dc quo cap. 17.
luculétiffimè in quaeftione fecunda libri pri zih. 1. q. x;
mi cx eis quosad Simplicianum fcripfit: Mul ad $impli.
§
tis locis hoc fæpè te$iatur poftolus) fidei gratiam
praponens operibus , non ut opera exftinguat , fed ut
oftendat non effe opera præcedentia gratiam, fed com
fèquentia: ut fcilicet mom fe quis arbitretur idco per
cepiffe gratiam, quia benè operatus efi, fed bene ope
rari mom poffe, nifi per fidemperceperit gratiam. Et
ne quis exiftimaret illam gratiam etiam ante
fidcm obtineri poffc qua benè operando non
ponat impcdimentum fidei, fic occurrit qua
fi hoc prævidens Auguftinus : Incipit autem ibidem.
homo percipere gratiam , ex qua incipit credere, vel
internâ vel externa admonitione motus ad fidem.
Quæ omnia cx illa vcna fluunt, ex qua la- ,-;j. I. 4'l.
tiffimè alibi derivavimus, ante fidem in ho- jiaiu,aiiis,
minibus infidelibus , nullum omninò effe -
poffc opus, non folum fupcrnaturalitcr, fed
vel
 31: … L I B E R ; T E R T I VS. C 31;
-
vel moraliter bonum , fcd omnia effe veri,^ ex
Apoftolus fine ambiguitate
Deo eft. Et illam àloquitur dicem*, charitas
fide incipere, extra. v,

nominis peccata : ut ex hoc intelligamus,

quandocumquc Auguftinus fidem poftulat,
ui aliquis benè vel juftè operetur , iion hoc
intelligendum effc de fupcrnaturali quâdam.
&gentilibus ignotâ operum bonitate vel ju
ftitiâ,fed qucinadmodum verba fonant , &
, ab hominibus nullâ præconceptâ opinione
turbatis intclligitur, quod nihil boni operis,
verè boni,feu non mali,fine fidci gratia fieri
nequeit. Non enim iftam impoífibilitatem
perit, cx nefcio qua fupernatürali clevatio
jic , quæ naturæ rationali, conditæ accefferit,
{èd ex ipfa operum difficultatc, quæ ex con
controyerfiam inter Scholâfticos pofitum
cft, & ibidem Auguftinus docet:Nec omninò im- rtia.;. 1®*
apit homo ex malo iii bonum per initiumfidei com- °*°'
mutari, mifi hoc im illo agat indebita & gratuit,u * * * *
mifericordia Dei, & ex dictis in præcedenti pa
ragrapho plenius conftat. Qgaproptc£%än- „ »•. . '?
fideles illâ ipsâ cupiditate fificera'boni ca- " ' '
rent, finc qua effe non poteft:ullum óptis
bonum , hoc eft non malum, fed hæc per
propriè di&tan gratiam Dei, fide credentis
præcedentc impetratam dari debet, frußra . . .
Scholaftici gratiam nefcio quam fufficientem -

cupifccntia pcr cognitioncm legis inflamma infidelibus

operantes adtribuunt anteprovehantur,
fidem ipfam fidem, qua benè
cùm . • - -
-- .
* ta , & ad terrcna diligenda deprimente pr
fìcifcitur. * * . . '.
ipfà fides fit prima gratia quâ donantur. • ; i

Tertiò hoc probat quod ante fidem in Quartò hoc probat, quod Auguftinus, -

homine infideli, ne quidem eflc poffit ipfâ quemadmodum (ut vidimus) faepiffimè do- *•

prima cupiditas feu voluntas boni, fed hæc
pcr ipfàm gratii fidei infpirari debeat. Quo
modo verò cffe poffit opus bonum nifi quis
velit aut cupiat fincerè bonum? Si enim bo
num non fincerè propter bonum appetat,
jam non bonum fed aliud appetit. Qua de
I i5. *. ad re fic Auguftinus: Cupiditas boni non homini à
J>•uif. c. 9. . D mino effet , fi bonum uon effèt. Si autem bonum
eji , non mifi ab i'lo nobis ejt , qai fummè atque im
-~ çommunitabiliter bonus efl. Nc verò nefcio
quid fupernaturalc, vel meritorium , vcl
aliud quippiam corum quæ à Scholafticis ad
Auguftini do&rinam fugicndam reperta
funt , in ifta boni cupiditate fingeremus ,
ἀ luculentiffimè exponit eam , aliud omninò
nihil effe , nifi voluntatem illam, qua quis
fincerè bonum opus propter ip(àm operis
bonitatem & re&itudinem & juftitiam in eo
rcfplendentem diligit : eandemóue boni
cuit, Legem Iudæis datam effe fine gratia , '.*. ' * \,
Ε prævaricationes {timulante magis ma- '
'gi que concupifcentia perpetratas, ad infir
mitátem fuamigratiæquie qua præcepta face- ; * *;
re poffent neceffitatém agnofcendám duce- '' :
rentur , ita fæpiùs explicat fe non aliam gra- . ..
tiam gratiam
feu hoc docendo,
fidei intelligcre
utpotè per , quam
quamfidem
illa J;
„r
gratia benè operandi feu pręcepta decalogi
implendi fpcratur, petitur, irnpetratur, juxta
illud ejus axioma decantatum quod jamjam
vidimus, fides impctrat, videlicet orando, quod
lex imperat ; nempè jufti ac boni operis, hoc
eft, üt ipfe Joqui?imat, ifitiae dile£tioncm, fine
qua nemo boni atiquid operari vel præcep
tùm implere poteft. Nam hoc fibi vult quo
tiéfcamque dicit legem datam effe, ut grátia,
ut rtcdi&ini , ut adjútorium, ex ipfa iiiiplcn
di {cilicet difficultate quaererctur. Loca qui- * *: -v -

operis
ri fine cupiditatem
divinæ gratiæhumanis viribus
infpiratione nonobtine
poffe.
Audi verba præclariffima, tantoque veriora
& certiora , quod omnibus prificipiis ejus
jam fcpè ta&tis, quibus de Dei gratia difpu
/;b. v. ad tando nititur , prorfus confentanea funt: ipfe
Bonif. c. 9. (Dcus) cuifideliter vcraciterj, cantatur, Quoniam
prerent:fi et m in bencdiclione dulcedimis. Et quid
hic aptit: intelligitur, juam ipfa de qualo juimur, cu
C
bus hoc dccet funt innumera. Pauca accipe: . _-» \
Ad hoc ergò dixit lex, Nom concupifces: ut nos in Lib. r. de
morbo iacere invenientes , medicinam gratiæ quære- ^'*p*****9.
remus. Ft in cpiftola ad Hilarium: Iulet ideo, r,,ii.s,.
ut facere iuffa comìti, & noflrâ infrmitate fub lege ' . ,
faiigat, adiutorium gratiae pofcere moverimus. Et li
brô de natura & gratia: Itajue pr«ccpto facere Lib. de nat.
commonemur quod conantes & moslris viribu3 non &gratt.13.
valentes, adiutorium diyinum precemur. Et ibidem: -

piditas bomt ? Tunc enim bonum concupifci imcipit, Vt ideo tantum audiat voceui legis, quo admoneatur ibid.r. :::
quando dulcefcere cœperit. Quando autem timorepae implorare gratiam
libro aliter dicit:Salvatoris. `Quod& farere
iubendo admonet in eodcm
quod !.,.
bid. c. 4*.
fi« non amore tu/iitiae fit bontt'm , mondum benè fit
lonum , nec fit im corde quod fieri videtur im opere , poßis, & petere quod non poßit &c. Nam medicinâ -

quando mallet homo mom facere, fi poffet impunè. Ergò gratiæ páterit , quod vitio non poteft. Et adver- _ _
benediéiio dulcedinis efl gratia Dei ; qua fit in mo íüs Iulianum iá opere fùo imperfe&o: Conve- £ib. £*£**.
bis ut nos deleífet & cupiamus, hoc eft , amemus nit autem
ut quod nonScriptura
habet, &plerumque
mom pote$t,hominis fentiat, Έ,
voluntatem,
admonitus i34. 'Ä.
** •

quod præcipit mobis : in qua fi mos mom præcipit

I)eus , mom fòlum mom perficitur , fed nec im
cboatiir ex nobis. Hæc ergò fincera boni
operis & re&itudinis feu juftitiæ in præcep
to refulgentis dilc&tio feu cupiditas boni,
fine qua opus bonum nec effé ncc cogitari
poteft, maximè que crcaturæ rationali con
naturalis eft,vocatur ab eo illa vera ac divina
gharitas, quæ tantoperè in Scripturis omni
bus comméndatur : Quid eß enim, inquit ibi
dcin , boni cupiditas miffohaiitu, de quâ Ioannes
& ab eo à quo funt bona omnia, indigens pofíat.
Et ftatima iterum : Prcptereà ergò per Prophetam
diâum eft ; fi nolueritis, & non audieriti me, gla
dius vos comedet , & cetera huiufmodi, vt cùm inve
miffent in fe vitrices cupiditates ad propellendum in
malum , feiremt à quo deberemt pofìere auxilium.
Quæri autem non poteft gratia, aut medici
na, aut adjutoriuim orando, nifi Deus per
gratiam adjuvare credatur: Quomodo egiminvo- Jaea x.
cabunt, in quem non crediderunt. Lcx crgQ manû
duccndo
 -

;4 DE GRATIA c HRISTI SALVATCRIS 315

ºmanuducendo ad gratiam , prim o omnium A lex per fdem. Qua fde* fi m m fit , iubct tanttm lex,
ducat ad fidem. Hóc enim fi, i vult , qucticf & mom implemtes iuffa, recs tem:et , ut eo* gementes
'cunque clariùs léquendo dicit legem datam, & mcn valentes implere qua iuffâfunt, ad gratiam
`ut p«r fidem homio confugeret ad gratiam liberatori, al quamdo comrertat. Öüam fcilicet fibi
1$. à $pir. 'qua ejus infirmitas juvaretur: Perlegem, in jam per expcrientiam imbecil! tatis propriae
& aiit. c. 9. quit, o$feudit homim infirmitatem fuam, ut ad eius videhtes eflè neceffariam , fide liberatorem &
-i
miferieordiam per fidem configiems fanetur. Et adjatorem invocando, concilient. Et ube
ibidem ipferiùs : Legitime utitur legeiam iuflus, riùs adhuc paulò poft : Auäa concupifçentia, Lib. 83. qf.
1 Vid. c«p. ro cum eaih terrendis imponit injuffis, ut cum & in ipfis quam lex prohibet , ubi momerat fides & ad cumulum 'qu<?i. 66,
cœperit inolitæ concupifcentiae morbus incentivopro peccatorum prævaricationis crimem adieétum eft. Et
hibitionis & cumulo prævaricationis augeri, confu ut intelligeremus apertiffimè non aliud figni
giant per fdem ad iujfificantem gratiam, & per do ficari per hoc quod dixit , vbi non erat fides,
wum Spiritus fuavitate iuffit;e deleftati pænam lit quam ubi nondum erat illa gratia adjutrix
ter* miiiantis evadant. Vbi juftificans gratia fic cperationis bonae, quæ per folam fidem prae
ut plurimis aliis locis vocatur ab Auguftino, cedentem datur, flatim adicit : Sub iáis paßio Ibidem.
gratia a&ualis adjuvans, qua juftitia legis im mibus tanquam fub viro dominamte ageb.tt anima,
plctiir. Vnde mox addit , legem fidei effe qua A N T E Q_u a m v E N 1 R E T G R AT I A PER
crcd d t , millo modo fu« imfirmitati ad implenda ea, f 1D E M. Et inferius : Sub lege aítio eft, cùm
quae lex fatorum iubet, mifi divinagratia fubveniri. iam prohibemur à peccato , & tamen confuetudine ,
rit. de spir. adhuc inferius in eodcm libro: Per legë cog * eius viäi peccamus, quoniam N o s N o N D u M
.^ c*lttt •. 3o. Et
m.tio peccati,per fidem impetratio gratia contra pecca a D I u v a T Fides, fcilicet invocans gra
tum. Et lib. 1. ad Bonif. dicit Pclagianos coa tiam liberatoris & adjutoris. Nam ideò fub
zib. r. ad &tos effe concedere, ad cognitionem peccati, & ad ijcit:Tertia aëtio eft quando I aM P L E N I s s I Ibid.ef^e-
Bonif. c.8. ipßus legis prævaricationem valere legem , ut cognito , M E C R E D I M u s L I B E R A T O R I NO
auëtoque pcc.ato per fidem gratia requiratur. Et in s τ R o. Et planiffimè in fine quaeftionis
I.ih. 4. ad libro quarto ad eundcm Bonifacium. Ideò fic iftius, quafi recapitulando omnia definit :
£onf. c. $. expreffum eff legü imper.um, ut infirmitas hominis ' Neque lex mala eft , quæ offendit homimi im quibus Ibidem»,
im feip/a deficiens ad faciemda quæ lex imperat de peccatorum vinculis iaceat, ut P E R F i D E M. -^
gratia Dei potius ex fide, quereret adiutorium cuius J M P L O R A T O L I B E R A T OR IS A'!X [- *
mifèricordiâ etiam fides dimatur. . Qucd ipfum 1 1 o, & folvi & erigi , & firmißimè confitui
glurimis aliis locis tradit. .\ mereatur. Et quæftione decima quinta fuper
Hoc deniquc fibi vult, quoties ordinem re I)euteronomium : Deus fecit per gratiam fùum Qμ</?. * y fu
rum ipfàrumj fecutus apertiffimè dicit, legem opus legis im homine, & homo per fidem fuam fufci per Deutcr.
fuâ difficultate ad fidem compuliffe. Nam ad piens gratiam Dei pertimens ad Teftamentum noyum
gratiam quaerendam nemo compelli poteft, cooperator eff adiuvantis Dei. Et inferius : Deus
nifi primo ad fidem gratiæ ac largitoris ejus eft qui operatur in nobis & veHe & operari pro bona
adigìtur. Itaque cùm Auguftinus exApoftylo voluntate : hoc eft in eis qui ex fide gratiam fufci
Zi3. de naf.
lacóbo citaffet illa verba : poftulet in fiáe (fa piunt. _ Et librò de fide & operibus explicans
pientiam ) fic fubjungit: Hac eft fides ad quam illam fententiam Apoftolicam : Lex fubintra
crgrat..6.
præcepta compellunt , ut lex imperet & fides im c vit ut abundaret, deliäum : ubi autem abundavit
petret. Et in libro proximè citato ad Bonifa deli£tum fupcrabundavit gratia, jam diétum or
L. 4. ad cium : Non ergo legem evacuamus per fidem, fed dinem fidei & gratiae qua peccata fuperantur,
fe , facuwm legem fatuimui qu£ terrendo du : ad fidem. Ideô accuratiffimè tradit:Qupd, inquit,ideò verim eff,
«ap. 5.
quippe lex iram peratur, vt territo atque converfo quia legem accipientes, homines qui de fiiü viribus
ad tufitiam legi, impl.mdam, De, miferieordia gr4 fuperb fmiprafumcbant, N Ec D 1 v 1 Num aD
tam iurgatur per Iefum Chriftum &c. Et inepift. 1 u r o R 1 u m vincendarum malarum concupif
'Fpi%. 144. ad Anaftafium accuratiùs: Lex itaque docendo & centiarum R E c T A F i D E impetrantes plu
sa Amaji.
iubendo, quod fine gratia impleri non poteff, homini r.bus gravioribufj, deliítis, etiam lege prævaricata
/
dem omfirat fùàm infirmitatem, ut quęrat demon onerafi funt. Ac fic magno reatu compellente c o N
Jtrata m fjmitas sàlvatorem , à quo [amata volum F u c È R u N r A d F 1 D E M qua miferi
ta, pcßtjuod infirma m.m poteft. Sed quo ordine cordiam indulgentia mererentur, & auxilium à Do £;h. de fi de
illa fiant, accipe breviter & pcrfpicuè : Lex mino qui fecit calum & terram, ut diffufa per Spi & operit*
igitur addicit ad fidem , fides impetrat Spiritum lar ritum fanítumcharitate in cordibus no$tris, cum di cap. i4.
^ giorem, diffumdit spiritus charitatem iuftitiæ, implet leëtione agerent que contra faculi huius concupifçen
Σbarita, legem. Et in libro o&oginta trium tia, iuberentur. . Vbi charitatem atque dile
' quaeftionüm quafi ex profeffo explicandum &ionem non intelligit aliam, quàm illam in
fùf epiffct, qüod lex non aliter compellit ad ejus omnibus lucubrationibus celeberrimam
gratiam nifi öuia compellit ad fidem Salvato Iu/litia dileëtionem , quam paulò poft definit: Ibid. c. 13.
ris & adjutoris, gratiæ & fidei nominibus uti Gratia Sp.ritusfamíludiffusâ charitate donat 1 u
tur promifcuè eo quod gratia qua infirmitas D s t 1 r 1 & D i L E c T 1 o N E M qua immo
ad facienda praecepta roboratur, non nifi fidei deratio condupifcentia fuperetur. Et alibi : Vt fic r , epif. ad
1i *3. 44. praecedenti invocantique tribuatur. Verißimè dicam ipfam quodammodo legem vivit, qui cum di Galata4.
%*«3f. 66. aiitum eft , legem ergò evacuamus per fidem ? Abfit. leëtione iu$titia iuífè vivit , mon proprio ac tranfito
Qgae?* r <.
Sed legem fatuimus. Qua ratione , obfecro ? rio , fed communiac fabili gaudems bomo. Videli, fùper Dew
Jivc vmm ejicit fides quod lex iubet. Statuitur ergò cet & ip(o Deo qui cftjuftitia. Nam ut alibi teromanmium»,
dicit:
&
 3 16 L I B E R T E R T I VS. 317 •
dicit : Cùm verè fit opus legis, charitate fit mom ti A exponentes illam £t
indicant effè eam,
more, qtte charitas eft gratia movi Teífamemti. Et quà contra concupifcentias dimicamus, ut ali
quae charitas : Quia homo poteft facere opus legis quid boni poffimus operari, qua, inquiunt, & fpiff.go?
per charitatem iu$titiæ , quod mompoteft per timorem ipfum no$irâ libertati, arbitrium verè fit liberum, ******&.
paen«. - dum à carmalium concupifcentiarum dominatione li
Quod fi tum alios libros Auguftini tum beratur. Et mox illam gratiam Cbri/fiamam vo
Commentarium Epiflolæ ad Galatas excutere cant,qua códeleétamur legi Dei fecundüm intcriorem
neceffe effèt teftimoniorum ejus vix ullus effet bominem, hoc eft, ipfi juftitiæ legis, quam dili
finis.Nam undiq; cócinentibus fibi documétis gendâ effe ubiq; Aug. inculcare folet.Vtriufj;
conftat, certiffimiam doéìrinam ejus effe, quod verò appellatiónis ratio eft,quæ ibidem incul
lex difficultate fuâ non aliter ad adjutorium *catur, quia fides Chriftiana impctrat gratiam
gratiae & ad concupifcentias oppugnandas illam : Quod, inquit, auxili;im fides impetrat, qu£
vinccndafjue compelleret , quam quia primi eft in Chri$to Iefu Domino no$tro. Vndè hoc auxi
tus compellebat ad FI D EM , per quam illud lium etiam appellat , Gratiam Chriftamorum, &
adjutorium neceffàrium effe crederetur & pe gratiam Deiperiefum Chriííum. Et alibi Auguft.
- - - - - - -
Lib
t. -

teretur. Nam hoc ipfo quo fe fentiebant effè
fub lege reos, infirmitate concupifcentiarum
fuarum non nifi præcepti prævaricationem
operante, manuducebantur ut crederent effe
fibi adjutorium Dei praecipientis comminan
Gratiam fide, Christianae. Nam illa gratia non qu<£f. 61.
datur humano generi nifi perChriftum Iefum,
& idcircò quoque non ni(i per fidem ejus.
Quæ cùm ita fint , quid aliud potuit dein
fidelibus docere, nifi quod omni gratiâ qua .

tifque neceffarium, & ut ex illa fide peterent vel legem obfèrvare,vel benè operari,vel præ
gratiam diligendi juftitiam legis,quam imple varicationé legis evadere queant, prorfus ca
' r h s. co;- re jubebantur. Nam ut ex Aug. diximus : Ad • reant?Nam quid aliud indicat id quod in qug
tra /*i, ep< fidc;m pertinet credere quod Dcus im nobis operetur & ftionibusfupër Deuteronomium docet, qüod
****£*3** fìrrnitatem
l
iele, utpotelegem
qui perfacere,
concupifcentiæ noftrae in ideò mullum opus hominis ib: commemoratar,quándo ag.tf.,«.
juftitiam praecepto
Deus Moyfi fecundas tabulas dedit, quia infi- f}er Dó
rum diligendo, non poffumus. Hinc alibi fidem deles non contemperátur adiutoriogratiae, per quam feronomium
i!!am , qua gratia benè operandi impetratur, videlicet jultitiam lege Dei praefcriptä pöffint
I. ii, 2. s» r. definit effe Qu4 credidit, nullo poffe fu« infirmitati operari? Vndè, ut addit, lex illis ad comdemmatio
&.it. c. 1o. ad implenda qua lex faäorum iuberet , nifi Deigra nem valet, quod fignifcat contritio tabularum. Idcò
tia fubveniri. autem non contemperantur adjutorio gratiae,
Ex ifta igitur conftantia & confonantia do quia fide carent, de qua ibidem dixerat, quod
ι, $trinae proficifcitur primo,quod illam gratiam Deus facit per gratiam fuam optis legis in homine,
quº,
rn epif.ad faciendi qucd lexjibet,fubindc vocat gratiam quatenus videlicet,ei charitatem iuftitiæ infpirat,
2'':* fídei: ut in epift.ad Gal. Vtper ipfam gratiam fidei ut praemiferat, & homo per fidem fuam fufeipiens
* ffiritalia opera legù eos implere poffe cognofcerent.Et gratiam cooperator eft adiuvantis Dei. Qujd aliud
inferius: Vt iuftificarentur, videlicet per opera indicat id quod de Paganis;hoc eft,de infidefi
tionem juftitiae, venerunt adgratiam fidei. Et in bus docet, Pagani nom habent gratiam Dei per Ie- s.„...„,
initio,Iufam fcilicet legem miuffis hominibus dendo, C fumChriífum Dominum moiiruin. Quid aliud in- verb apq.
ad demon$trandapeccata eorum mom auferenda , vi dicat id quos de prima gratiæ operatricis pcr- cap. 1 1.
delicet per legis impletionem. Nam ut adijcit: ceptione docet , hominém benè operari nompoffe
Ibidem. Nom enim aufert peccata mifi GRATIA FIDEI, qua mif: perceperitgratiam. Incipit autem homo percip. * Lib. r. 4 • *.
per dileéfionem operatur.Similiter vocat eam fub gra iuni, exwtio incipit credere peo vel interna yel ** ad $implu.
• £*; %: inde,
gratiama Gratiam
perfidem,que
ut eft in fide Chrifti.
quando Subindè,
dicit quod b Iofè termã admonitione motus ad fidem. Denique quid
aliud indicat id quod apertiffimè docet,adver
£;Âï fuit typus Chriíli , id eft , gratia per fidem. Cu fus Pelagianos volentes legcm, naturam & fi
ö.L£?, I jus locutionis tcftimonia ctiam fupra vidi milia effe gratiam illam qua poffimus cavere
chir.c. io3. mus. -

peccata, & prævaricationé legis evadere? Non Lib.de grat.

" b 25 *f. 53. Hinc proficifcitur fecundò, quod quia non
**^** quælibet fides intelligitur ex quâ illa bbni ope
- ris gratia impetratur,fèd fidcs Chrifti inedia
toris,qui propter nos infirmus faëtus cft,ut nos
£pif. io5. ejus gratiâ firmaremur, fæpè gratiam iiiam
hæc, inquit, e! gratia qtiam commendat Apoífolus, & uo. ar*.
per fidem IefuChrifh. Hanceiiim naturam etiam cum ***3-
impijs & infidelihus certum eft nobis effe communem:
gratia verò fefii clrsi;, EoRuM T ANTuM MoDo
e$t quorum e$t ipfi fides. Qgam gratiam Chrifti - -

imutuo. vocat Chriftianam qua Chriftiani fumus, ut in ad cavcnda peccata cùm Pelagiani exhorref- -

epift. ad Sixtum: Cùm fama iaitaret inimicis Chri cerent, in iliud abruptum præcipitati funt ut
4*** **** fiane gratiae te favere ; quam phrafim & alibi re dicerent. Gratiam Dei quæ data e

°*'*'*'*'* petit.TSæpius verò nóminât Gratiam qua Chri 'i.

chrffi » 'I me:itie lex
-
ï Έ',$£ £ib degrae.
o- , - &* lib. arff.
fiani fumus,hoc eft, per quam & propter quam tum valere ut peccata preterita dimittantur, non ,.,,.
impetrandam inChriftum infirmitatis adjuto vtfutura vitentur vel repugnantiafupcrentur.
rem credimus; ut in Epift. PP. Carthag. ad D Hæc igitur vera ratio eft , cur indiffercnter
Innocen. Papam, ubi tra&atur de illa gratia ufurpcntgr apud Auguftinum, effè fine gratia,
bonæ operationis,quae ad concupifcentias ten cffe fine fide, effe fine fide gratiæ, e(|. fifie gra
tationefq;vincédas pertinet, Nullum, inquiunt, tia quæ cft in fide, & fimilia. Et rurfum prò
zelinquunt locumgratiæ Dei,qua Chriflanifumus.Et ijldem fumantur, faccrc aliquid per fidem , &
facerc
 3 18 DE GRATIA CHRISTI SALVATORIS 316
tia quae eft in fide, & fimilia. Et rurfum pro A æquitat£ fulget,atque ita communi ae fabili gau; 1,4y.a
ijdem fumantur, facere aliquid per fidem, & deiitcm bono iooultum efficit, ne dcorfuí ad Gá,"
fa£ere per gratiam & per grätiani fidei,quém concupifcendas temporalium rcrum volupta
admoJum fùperius mùlti$tetlimoni s declara tes, quæ pugnant legi dilabatur.
/ib r. ad $um cft, alijfque plurimis oftendi potcft \ t in Ex his omnibus iam abundè manifeftum
8wuifc.7. fibris ad Bonifacium, quod dixerât non con er effe puto , indubitatam Aug. indolem ac do
fi ad gratiain iuyanteiw , in eodem, capite 11 f. rius &trifiam efie quam diximus,qüod infideles non
dicit, fine fide gratiæ Chrifli vivere. \ t in huro c e folum non habeant fufficiehtem gratiam fer
£i5. de mat natura & gratia, quod dixerat, uom potuffeCbri vandi præcepta naturalia ante fufèeptâ fidcm,
*grat. c.8. ftindtmem audire, ut crederct & jaitus fierct , ita quod mirabili profectò exorbitationc Schola
tim adj.it , fine , gratia Chrj i iu] ficari mom fiici docuerunt, fèd nullam omninò, qua vel
poffe. Et in eodem libro infcrius, qu d üivit benè vivere poffiat,vel naturalem legem fèr
c* Iz.
confugere ad gratiam, mox ex Apoftolo dicit,' vare, vel peccata vitare. In ejus quippè princi
£oncludi inf de , ut i & remittantur quæ malè Pi's, fides prima et gratia, ad juäin præcep
fignt & eâ lem gra; à i'vante mouJant.Vt quod ta per ipfùm fui implendi difficultateiì & mi
adhuc ii ferius, ùm vi- tcrtè docuifít, etiam nas & prævarivationes ducunt atque compcl
fbid. c 44. antiquos non potuifle , fificari mjigrata: et per lunt, utpotè fine qua,illa grati op ratrix,qua
&- rurf c.63 fejum Chrfum, ft.tim inde rationem petit,quia concupifccntijs terrewarum rerum,,uftitiæ re
eu fdes tu, os fanavit antiquos , quæ Janat & mos, id pugnantious refiltimus ne peccemus, obtineri
eft, mediatorü Dei & lomtnum , fides Jangtimis eius, hequeat, ut peccatum quod vctatur ipfâ jufti
fdes ci uci, eirs , fides mcrtis & refurrectionis eius B ti.r Jil; &ione vìtetur.
Ouorum omnit m non et alia ratio, quam Ex ijìicm dcinde,non minùs manifeftum eft
quia nulla omninò in fcriptis & mente Au id quod fupra de Iudaeis diximus, eos quando
guftini eft gratia , vcl benè operandi vel fùb lege conftituti er nt, gratia faciendæ legis
legem naturalem fèrvandi, & pecc. ta tan c ruifïè, qc hac eadem gratia, quæ ex fidc da
quam impedimenta gratiæ vitardi , nifi illa t r in'piratq; juflitiæ dile&ionem intelligen
gratia Dei quæ per fidcm C hr.fti petitur dum elle. Nam de Iudaeis potiflimum dicit,
& impetratur. Fx quo fit i t illam fine fide quod ad fidem tcrrcndo ducèrentur , & quod
habere fit impoffi.oile, quia , ù æ defiderare auxi legis prævaricatione, dum aberat gratia , me
lium grati« fit imitium grata, ut Aug. ait quain dicum implorantü efle docerentur. Nam do
diu carcnt homines fide,ne quidem defiderare, &t inam illaum quamvis generaliífimá ex Scri
nt d. rn implorare poflunt ' auxilium gratiæ, pturis tamcn quae de folis Iudaeis loquebantur
quia neq; gratiæ adjutricis neceffitatem fiunt Aug.exprcffit.Legerat enim apud Apoßolim,
quam docet fides, neque datorem ejus pro eaCcmclufit Scriptura legis omnia fi b peccato ut pro Ald Gal.},
invocarc poffunt: Quomodo enim invocabunt m£o id cft gratia promifla faciendi logô, ex fide
in qucm non crcdiderunt. Nam u t Aug. Ad Jefu Cyriiii daretur are ientibus. De quo proinde
bo: credunt qui rectè credunt, ut invoce.t eum in loco fic ait: N ec ipfà (lex) e? gratia , & nihil ex &ib. 3. ad
Pp;£. 89.
quem crediderunt & valeant facere, quod in præsepiù ea reiteft fime gratia, quia mom eft data qu£ poßit Bonifa*
legiiim;is acceperunt. - vivificare fed præparicationis caufa pofita, ut convi
Hæc quosus vera ratio eft, cur apud Auc.. &tvs concluderet, fub peccato,3 pro nifio,id cft gra
indifferenter ufurpcntur fine fde,& jire gratia, tia promiffi,dilc&ionis juftitiae infpiratrix,qua
& fine char.tate hon ines | ra ceptum , m piere folâ lex ficri poteft , ex fide Iefu Chriíti daretur
non poflè. Quia ficut roí nifi fides «ft, quæ credentibu. I.egerat & illud apud eundem Apo
accipit iilam operand gratiam , ita illius gra (t »lum. Lex psdagogus moíferfuit im Chri$to, quo
tiæ effiótus non e* n 41 « haritas . pcr quam nihil aliud fignificatü Aug accepit, nifi quod
praeceptum fire reatw pra varicationis in Ple lex inftar prdagogi comminando atq; terrédo
tur.Quod qu. mvis •ch, I iftic is, recentioribus ducat ad Chrifti fidem, ut per auxilium gra
naximè,vald mir m : ideatur, in Auguft.ta tiæ præcepta fìciendo, peccátaq; vitando,ter priJ. fi}.ti).
men principijs cft certilfiwun, : juxta cug pror ror legis auferatur. Dc quo vide quæ latiùs 1. de gratia
{us inpoffibile cft,ullam Pra scptum Dci face alio in loco diximus. chrffi $al
re, nifi ip'a prae cpti iuftitia diligatur, qucm Hinc igitur fit, quo* quam certum eft infi vaterirc. II.

AVor ipß ca -
admodum tum f, pra d.xin)us, tum a'ibi fu deles, hoc eft, cos qui carent fide, qua gratiæ
pite lub 1. de fffîmè dem. [travimus. Nam apud ipfum fixa, neccffitas ad praecepta fìcicnda agnofcitur &
ftatu pure firma,& immobi'is doótring régula eft:Quod imploratur, tam certum quoq; fit , eos carere
ma sura c 5. yiclentiâ fdei Sp ritus S. impetrat; rper q emi diffu;a etiám gratia qua pofIint fine peccato prgcepta
vf ue ad 1 1.
charitas cvrdibus no$rù , Lex .on timore panæ fed fervare,tam ccrtuin quoq; fit, Iudaeo5 fub lege
lib de fide iuífuti« amore completur. Iuxta quain immobi conftitutos gratia non folum efficace, fed &
</ opcr. r.: 1 lem regulâ olim ante effufam Chrifti gratiam, fufficiente caruifle. Nam & ipfi in illo ftatu fi
Alil, 83 qq. Ideò non implebatur lex Qua ipsius iust 1 r 1& dc SalvatorisChrißi, imö & fidc Dei adjuto
qu«ft. 66. NoNDuM ERAT CHAR 1 T As : quae dilectione te- D ris ad bene faciendú,deftituti crant; quando
meret inferiora mentu,ne ad pecvatum deletatione re quidem carnalcs ifti homines, & fibi fiderent
' rum tempºralium traheretur. Nam ifta fpiritalis ad præcepta facienda, & nullius auxilium nifi
dileétio fufpendit animum ex illa incommu fuae voluhtatis opus effe crederent, & per libi
tabili norma juftitiae , quæ in ipfà Præcepti dinum intcrnarùm impctuno qui legis prohi
bitione
 32o LI B E R : T E R T I V S. . . . 34. *
ex fide grátiam, & ex grátia dile&ionemjufti- A dem ad facienda Dei Praecepta naturalia , quæ
tiæ ducebantur. . naturae corruptæ omnium difficillima funt ad
Q iae fànè in infidelibus longè certias & effe conftituit. Iam verò ex iltis omnibus quæ
efficacius locum habent , utpotè qui neque protulimus, & iftud perfpicuè Lcétori intelli
præceptum Non concupifces, acceperunt aut no genti patet, non Auguftini tantum 9pinionem
íunt,heq;præceptorum naturalium difficulta fed Apoftolicam iftam do&rinam cfle, ac tan
tem intelligunt , neque Deum verum quoquo quam abApoftoloChriftianis propinatam eam
modo credunt , neque liberatorem vel carna ab Aug. trádi. Singula quippè vel pcenè fin
liter venturum efle aut veniffe fciunt , neque gula probationum capita,quæ à nobis exAug. .
gratiam, legis adjutriccm vel perfomnium co prodù&a funt, in Apóftolo fuas radices habent
gitarunt. Quo fit ut gratiæ dile&ionis & ag & ex verbis ejus Pullulant. Et fanè fi vel fola.
hofcendæ & capiendæ prorfus incapaces, neq; epiftola ad Rom.& ad Galat.confcripta Pon
per terrores atq; prævaricationeslcgum natu deretur, imò leviter percurratur, videbit Le
ralium ad fidcm Chrifti , & ad invocandum &or non aliud fibi afpirari quam fidem Chri
ejus adjutorium fpiritale, & ad juftitiæ præ fti prorfus effe neceffâriam ut poffint ab homi- ,
t» pfal. 136 ceptorüm dileétiónem capiendâ duci poffint. bus, nonfolum infidelibus, fed & Iudæis n4
Itäque de infidelibus Auguflinus: Quando illos turalia benè vivendi præcepta fcrvari. Vnde
videmus& tam fteriler ecs invenimus, ut difficile nobis cùm in Epift. ad Rom. fusè dcclaraffet & Iu
appareat in eis aliquid,unde duipoßint ad fidem reää da os & gentes omnes declinaffe, omnes fub
fil ad b.na opera , vel ad fpem futuri feculi , vel ad B peccato effe ; omnes indigeie gloria Dei, tan
romcupifcentiam liberationis à captivitate mcrtalitatis dem fubjungit: Vbi efi ergò gloriatio tua ? Exclufa *** 3.
fcriptura, novimus,quas eü dicam.us, sed quia nullum eft. Per quamlegem? Facioru? Non, fed per legëfidei.
fri £fum in eis mvemimus, avertimus ab eu faciem & Nempè quia ut Aug. exponit, quod operum lex
dicimus , adhuc ifli mom fapiunt, non captumt , quia minar do imperat, fidei lex credédo impetrat. Et con
quicquidilli, dixeris fimflrum&adverfum habent. Et formiter in fequentibus: Lexspiritus vitae tmChri- _
multò inferius de ijfdem non credétibusC hri fto Iefu liberavit me à legepeccat,&mortis. Lcx au
ftum, quando audiunt Chriftum & ejus opera tem Spiritus vitae eadem eftéæ lcx fidci,quia
commendari: Irrident,inquit, fi quafiftultos & c. à Spiritu vitæ infpirata , ut pcr virtuté S. Spi
uid ergò facies 3 Bona Chrifti nom cupis , alius te ritus internas concupifcentias vincat. . Hinc
r^ *A1.134 iihpleriíqúadverfarius efi Chrifio. Et in alio lo etiam ad Galatas idem Apoftolus clamat:Con
co tradit eos idolis efie fimiles, quia aures ha clufit Scriptura omnia fub peccato, nt promißio ex fi
bent & mum audiunt; ocul.s nom habent & non vi de IefuChriflidaretur aredentibus. Quid eft autem
demt. Nareshabemt ó mom odorantur. Non fentiumt aliud promiffio,nifi gratia in novo I cftamento
illum odorum, Chriffi bomus odor fumus, ficut dicit promiffà,qua lex impleatur, cupiditas fùpere
Apo$lolus, im ommi loco. Quid prodeft quia mares tur, in pace regnetur ? In hifce & hºjufmodi
habemt & mcm odoramtur tam fuavem odirem Chrifiu? Apoftohcis documentis quibus utraque epi
r» p^t. 87. & in alium, Pfalmum docet, quod in Infideli ftola referta eft, fundavit Auguft. do&rinâm
im fim*. bus r omine tcnebrarum fignificatis,Occulta iftam fùam , & velut Ecclcfiae Chriftianae ba
tua gratia mcm operatur, qua homines trahuntur ut * (in pcfteris tradidit, quam ideò & Profper &
credant. Quodque mortui nihil bonum valent cre- c Èulgentius ad amuffim fecuti fùnt, & Concil.
. dere atque Jentire. V t profeéìò fupra modum Arauf Can.fànxit,quando definivit quod Deus c.„,a,,„,
fit; mihi do&rina videatur, quæ talibus nobis fidem &amorem fuiprius imjpirat, ut cum ipfius eas, Vir, *
ominibus etiam fufficientem gratiam,& qui adiutorio, ea qua fibifunt placita implerepoßimus. *
C A P V T X I I.
-

Infideles non habent gratiam fufficientem ordinis naturalis, Gratia

fufficiens infidelium à Semi-pelagianis excogitata.
V a ProtT ER quid ad perfpicuam A tandum eft, gratiam Chrifti apud A*uft. &
do&rinam Augufl.refpofideri poffit, Scripturas fàcras vocari , quamcumque gra
equidem non fatis video. Nifi fortè tiam, quæ quoquo modo ex meritis Chrifti
illud quod apud ipfos perquam fà hominibus dátur, fed illam quam ad carnis
miliare eft : Infideles & Iudæos iitos fub lege concupifcentias reprimendas atque fùperan
conftitutos gratiâ quidem Chrifti quæ ex fide das, cum legis agnitione vehementius cxar
eft, ac dilc&ione caruiffe , qua natüra'is legis defcunt, Chriftus Iefus mediator Dei atque
praeccpta fervarent ; fcd aliam eis adeffegra hominum per crucem attulit: illa verò non
tiam ordinis naturalis. Miror equidem viros eft neque natura neque liberum arbitrium, ne
eruditos, tam curiofàm refponfionem probare que lex, neq; doótrina, neq; terror , neq; blan
Potuiffe. Nam in primis quando de gratia dimentum alteriusterreni boni, neq;prgte&io,
fufficienti ad operandum difpütatio eft, de illa neq; quicquam omninò ordinis naturalis , fed
quæritur quae pcr Chriftum hominibus allata folâ iii, gratia dile&ionis juftitiæ infpiratrix
cft ad cuftodiendam naturalcm legem, quæ in quæ fola facit facerc quod lex jubct,non folum
decalogo Iudaeis data cft. Talis autem nulla tota, fed vel unica: nülla enim lex prorfus fie
eft in Aug. fcriptis, nifi quae per fidem datur, ri poteft, nifi legis juftitia diligatur, quod non
quae per dilc&ioncm cpcratur. Non cnim pu fit nifi magna & fupcrnaturali gratia Dei. Et
O z. rurfum
 •

3** DE GRATIA C H RISTI SALVATORIS 323

L. A, grar.rurfum non effe communem cum impijs & in- ^ animum à pcccato yel contra præceptum illud
& lib.Terb. fidelibus, fed eorum tantummodo quorum eft fides.
cap. 13- .Denique quæcumque illa gratia naturalis
ordinis fuerit, quæ infidclibus ad fervandam
quamcumque naturalca lcgem detur, nullo
' .modo fufficiens cft , ut illam fine pcccati labe
ìntercurrente cuftodiant. Nam five occafio
tentationis aufcratur, five minuantur vires
adverfärij, five timor poenarum irruat, five
- •
aliud ob e&tum blandiatur, five inijciatur na
. turalis ordinis cogitatio , nihil eortim dicitur,ut
*fi**. 93. eiim Aug. contra Pelagianos loquar, Qttodper
- fubmini$trationem spiritus s.pertinet ad conauptfcem
- tias, tentationefì, vincendas. Nam haec omnia li
- bentcr a Pelagianis conceffa funt : quæ non fo
lum non füfficere putavit Aug. ut peccata ca
verentur, fed ne quidem in operatricis gratiæ
claffem admittere voluit. Nam nihil iftorum
idoneumlegem
cumque eft, ut fervare
peccatú conantibus
ab infidelibus quam
evitetur.
quod obfcrvare videtur, vel contra aliud per
petrato aut pcrpctrandoliberare poffit , per
fpicuum cft nullam gratiam ordinis naturalis
&ficfufficientcm ad cuflodienda præcepta na
turalia. Vndè quoque ifta Scholafticorum
doétrina tantâ liberalitate gratiam largien
tium , in Auguftino, Profpero, Fu!gentio, ce
terifj; veræ gratiæ defenfóribus prórfus inau
dita eft : ut non immcrito dici poffit, eam à
Maffilienfibus cetcrifj;Semi-pei sgianis ortum
habuifíe,& in Catholicorú fcholas effe tranf}a-
tam. Cùm enim Aug. nihil frequcntius incul
caffet, quam gratiam Dei fecúndùm fàpien
tiffimam ejus voluntatem dari quibus vult,quo
niam mifericors eft, & mom dari quibus moniult, p^it. t;t. &
ut notas faciat divitias in vafa mifèiicordiæ: dono perf. r.
itemq; Deum unum adiuvare, alterum non ad- '*: «**?*;
B
iuvaré ; ac, de
capitales denique
quibusinter duodecim
Catholica non fententias
dubitaret j:! :; • -- j -

Quamdiu enim fide atq; juftitiæ præceptae di
lc£tione carent , fèrvafidió; præcepti óccurrit
circumftantia, impoffibile eft concupifcentiæ
tentationem tolli. Nam ipfe timor pcenae, ipfae
obje&ti blandientis illecebrae, ipfa animi qua
lifcumque in quamcumque partem per quàm
cumque cogit*®)nem naturalem inclinatio,
- cft tentatio. Non enim intelligere videntur
Scholaftici , quid fit concupifcentiæ terrenæ
five carnalis motus , & confequcnter quid fit
tentatio , cui Spiritu repugnandum eft. Nam diendam in omne genus hominú diffuderunt,
fides, illas tres in primis collocaret : Scimus
gratum Dei mom omnibus hominibus dari Et,Scimus £ff. 107.
ei, quibus datur, mifericordiâ Dei gratuitâ dari; Et,
fcimtis eis quibus non datur iu:io iudicio Dei non dari;
MafIilienfes doótrinam illam veluti fatalium
decretorum au&ificé refpucntes, quibus Deus
unum ab altero difcerneret,voluntatem gene
ralem falutis omnium in Deo fabricarunt,&ex
illa gratias fufficicntes ad afíequendam fàlu
tem, maximèáue ad legem naturalem cufto
" .

quæcumque terreni boni appctitio undecum Quod exProfpero ad Aug. fcribéte &ex Faufto Lib 7 defe
que nata, concupifcentiæ nobis inolitæ tentaproduétis teftimonijs clariffimis probavimus: refi P l ;.
tio cft, ut alibi latè declaravimus, à qua non
multoό; plura ad eandem veritatem tanquam *P. *t.
- poteft animus expediri , nifi per illam folam indubitatam afferédam proferri poffent. Vnde
yide di£ta juftitiae charitatem quam meruimus. Illa enim Fauftus Catholicam doétrinam evcrfurus, ita Lib. r. de
fuse lib.1.de fola Spiritum avellit ab omni terreno,hoc eß, aufpicatur:Ntimc veniendü eff ad illos,qui dum gra grat. &- liá'
££;' creato bono , & facit illum gaudcre ipsâ legis tiam alijs dari, alijs megari afferunt, munus gratia arb. c. 3.
g! Ἀ juftitiâ & veritate tanquam communi & ftabi-' cum Pelagio perdiderunt. Quibus verbis iftam ce
£quentibu. íi & incommutabilibono, quod eft Deus ipfè C leberrimam Aug. & Catholicae Ecclefiae do
benediétus in fecula. Talis aütem juftitiae chá &trinam, quam iam diximus, taxari damnariô;
ritas feu dileétio non poteft haberi naturali manifcftum cft.Vndè continuò fubjungit Gra- tbid. c. 3.
ter , quafi effet aliqua charitas naturalis, fed tia beneficia tm totum genus humanum extendi. I)e- ibid.c.4.
yidelib.i. de per folam eamά; magnam Spiritus S. gratiam
nique gratiam omnibus offèrri atg, ingeri ad fàluté:
ftat* matur* atq; infufionem, ut alibi di&um, dari potcft, fusèque probat, quemadmodum ctiam nunc
pure c. IQ. five illa perfc&a fit, ut nihil omninò præferat recentiores quidam magnoperè contendunt,
aequitati,five imperfc&a,ut homo juftitiæ pul per iftam reftri&tam gratiæ largitionem , qua
chritudine faltem tenuiter deleétetur , atq; ex unum adjuvat, alterum non adjuvat, uni eam
illa dele&tatione operetur. Hoc fi Scholaftici dat, alteri non dat , fatalem neceffitatem inve
juxta p^ofundiffimiam, folidiffimam, caftiffi hi,defperationem adduci, orationem tolli,quæ
mamά;S. Præfulis do&rinam intelligerent,non jam fimiliter tam invidiosè ja&antur. Vndè
afferrént pro gratia infidclium, blandicias ob valdè verifimile eft, dum quidam Scholaftici,
jc&orum, timores poenarum , ex arpore crca in illa profunda Aug. de Dei gratia quaeftione
turæ pullulantes & hujufmodi , quibus tenta minus verfati, Fauftum velut Catholicum au
tio non effugitur, fcd vcl eadem vel alia occul &orem legunt (qucd à multis fa&titatum efíe
tius animo implicatur. Quam ob caufam fex novimus ) fententiam iftam cum alijs valdè
centis locis Aüg. docet,quando animus timo multis perniciofifque imbibifie, atque ad po
re poenae, non amore juftitiæ præceptum facit, ftcros tranfmififfè. Quanto fatius fuiffet, fi do
nö facere in animo id quod facit opere,ideoq; &trinam Auguft. non fatis penetrarent , faltcm
y^;de t. 2. de
pcccati interius cffe reum,quantumvis fibi ini D. Profperum auétoré probatiflimum cum Semi- ,;,„,,„.
fata maturae
nocens effe videatur. Qua dere tanquã certiffi pclagianis luâantcm attcndcre, qui cùm fen- É ÍS.
iapj. & in- £* 9* Profcflo alibi diximus & adhuc diâuri tentiam illam quam ample&tuntur, latè retu- ì 1 g 11.
fra lib. 5. de fumus.Cùm ergò impoffibile fit extra juftitiæ liffet, refellit cxfertiffimè,& ea sTuLT a vocat,
£rat. chrift. ac Dei dile&tionem aliter præceptum facere, quae credi cupiebant. Sed jam ad argumenta °*?***
3ai*et: *** nifi vel timore pœnæ, vel ämore creaturæ, ex
uate de tumo-
quaedam diflolvcnda tranfeamus.
;:;.,'
-_ • _ ---
quotituor quoq;pænarum nafcitur,
- -

W
-

& neuter CA P V T
 -
-.

334 TL I B E R T E R T I vs. 325

* C A P V T X H I I.
Proponuntur duo argumenta pro afferenda gratia fufficiente.Diffe
ritur fusè de pofïïbilitate & impoffibilita te præceptorum Dei. Effe ,
quandam voluntatis infirmitatem, qua non poteft certas ten
tationes fuperare, nec adcft gratia qua fuperentur, nec
Spiritus orationis, quo vires impetrentur.
R 1 M u w omnium tanquam incxpug- ^ nos praeceptorú poffibilitatem côtentiofiffimè
nabile munimentum afferunt , quod inculcantes dicit: Itaque præcepto ficare cum myo- /. ib. de ma*
* Deus jubeat homines credere, pœni memur quod conantes & moflris virib;;s nam yal, iites &3***.* 15
'tere, legem naturalem decalogi, cæ adiutorium divinum prevemur. Lt inferius poft ali
terafquefîb ætérnæ perditionis pœnâ férva quot capita : N on igit r Deus impojSibilia iibct ; iùid *. 43.
re: Deus autem non jubet impoflibilia, ergò Jed iuuentio aliuvi;et, & faaere quod po£s , &* petere
dat cmnibus fufficicns auxilium ad ea facien quod non poßit, Et multis in codcm l:bro interje
da qnae jubct. Deindè peccant homines etiam &is : Eo quippe ipfo quo , rw i}me credittr , Ceum ibid. :. s9.
infideles, giianJo fidei & pœnitentiae prae iustum & bouum, impo{t ilia non potuiffè præcipcre,
cepta,legefjue naturales violant, ergò fuffi htnt admunem;i , & in fit, di$tis q!: d t.'si;us, & im
cicns auxilium habent ad vitanda illa pecca dijic.iibus qui,'pcrshus. Lt ii, libro dc Spiritu &
ta: nemo enim peccat in eo quod vitare non littcra : Ideu enim lex iu' f, tt .a.) m.at juid fu
poteft. In his difficultatiuus éx ratione peti civit fides , tit cui i b tur, fi »o» oust Pot tsr,
tis pænè fundantur omnia cetera quæ de con fc.ii jvd petat. Si air, iii • o iti' uo Por lsr,
fHio, hortatione, fuafione ad faciéndum prae & ob« iemis r fit, it , d. t et c.iu.-;,ie quo donante
ceptum affiruntur, ut omnibus gratiam fuffi poisf. Et in libro de pcrfccticus juftitia, fum
cientem adefle perfuadeart. Et ipfe iftae tres , nis viribus cs lcttus contendit , praecepta
difficultates ex eodem fonte fluunt , ex impo cfis debcrc pofficilia. N;i, cur , inquit p, &c pe- ,,;. de p:rf.
tentia fcilicet præccpta faciendi. Si cnimpoteß
iífi B retur, quod f*r omnino nv, po£et : Refp. n,t t ei iv,*. c. 3.
delis & obduratus aut excoecatus non Auguftinus fimilitucias : Cvrj;li $ine , viii ;ut
Præceptum facere,ergòDeus præcipit impofli praecipi, at rrcis paßibus an:buic; ; ut cam fe nºn
bile , ergò infidelis pcccatum vitâre nofi po Pj/eye fjexerit, me'taman requirai. Quam fim
teft, ergò non eft peccatum, ergò non efíli litudincto Paulò antc lucicus declaravcrat :
bcr ad bonum. -

Cùm videntê ciat, i m , qui fanari poteji, regi, uti

Refpondetur de ifis omnibus obje&ioni que ut, imus dcus i vnio jc et ejiic claudiatione. &
bus ahbi multa diximus. De duabus quidem £ dittt , poteji. Ncc tamen • m •uu c.ii;inus poteft,
PÜmis in libro quarto deflatu natura lapfe. Jed cum fuerit adhibitu. uratione! n i;s, & m;i-
Pc tertia vcrô in libro tertio. Quæ fi re& ' i,, . gia adiuyerit volentatem. i tlwro d. g:atia &
teiiigntur, nihil difficultatis in carum folu libero ago.uio , eandem objectiorcj A gi
tione rcrvancbit. Nihil tamen vetat ad ple ftino ; slagiani movcnt : At«;iiiu.l Iudęia- ,a. de grat.
riorem intelligentiam , quaedam indè deti 3** fe f reputant , qua idv d. t. s. vi, 1, b.ret <-,..'..i.
; bandò rcpctcrc, & quædám ex Aug.addere, Deus quod juret i.on posse.l viui efieri. Q.,o. -p. io.
quo clarius oltendatur, non cum ilôrum arú modo igitur rctum ut ittvd eorú acutiflìmum
gumcntorum velut infuperabiles moles veritô tcl, in ? ggg ijv. , ait, ne ciat ? Sedulo suº c: .ili
dcclinafie, fd faepcnumerofolvendo disjeciße. qtia, Q 'A. NoN PossuMus, ut nov. r. m.: qtud ab
Rcfpondetur igitur Primam illam fenten illo petere debeamus. ip;a eji enim jides, quæ erando
£iam qua dicitur Deumf non jubere id quod imperat, quod lex in? rat Q iam Auguftiai go
hominicftimpoffibile,nunquam fic intelléxitę ctrinain Aug. vcrbis pauo antc cvtaus 1 ri
Atguftinum, ut Deus non poffit homini præ- C gentina Svnodus tanquam C atholicam fùn
cipere id quod proprijs viribus fuis injlere X;t : Dctt* in po$uitia uem in'et', fedt.icndo in met Cenc. r,;A
non potcft: fed folum quod ita impofïïbilè eft, cf.:cis qu-i. pcssis, c* P. tere qtwd ;o : 1'ossis. f J' 6. : , i.
vt neque proprijs neque alienis viribus, fi illas ix hac induvitata uocirjua qucdatm non ex Aug lib.
in auxilium ádvocaverit, poflit implefe. vn parvi noccnti, ad hanc rcu. fpcciantia infe- * natura &
$e [a Penumero ex profefíé docct, Deum ju runtur & clavicunt. 1'riinum qui'. nm , cilc satiae. 43.
bere quaedam quæ non potcft homo faccre, quadam homini Præce{)ta (ccundùi. Itatum &
ipfúmque auxilium fuumfi fubtrahere non ut vires in quibus sgiitgt;5 ct, impoβibilia,
cefferet homo, fcd ut faciendi vires & auxi Hoc crini ngn fún- £ta ioca exf.rè profitg|
iium quibus fe carere fentit, fibi imploranda tur,cnm divíti)sum siqua it Vere jus iìn foju
sft dóceatur. Qucd ex ijs quæ fusèdiximus mus, fcd ctiá ipfa crevio, qua pctiiiusut pofli
delege Iudais data, quam implcre non po vnus,Pcrfiicui $**•quid tutione coifiraur. s, enim
$tant, ut ipfa legis prævaricatione ad auxi jam, Volumus a! p-tianus ut poiiuus.
lium gratiae invocándum ducerentur, mani Sccundum , non ad.ffe f. mpcr gratiam qua - -

ffjffimè conflat. In quibus tan en, fi quid funus • boc cft , qua iila cadú, prvccjta
obfcuritatis alicui fortiííe fupereffct , ex älijs in picrc lufticamus. S: nim jam adsit gratia,
£rfficuislocis illuftrari potcft.Nam hoc idem qua præcepta in, lcre £ff civites insusspofli
libi vult Au guftinus, quando contra Pclagia tìus, fluitum sit ovando (utegcre, ut petimus.
C) 3 - Nam
|

I
36 -
DE GRATIA CHRISTI SALVATORIS
- -
327
z;;.a,,„,, Nam quid ftultius,ut Aug.ait, quam orare ut A momfufficit ut velis. Adiuvandus es utplenè velis , & cap. is.
«-&ai.T poffis id quodjam habes in tua poteftate?Men impleas quod velis. De volentibus loquebatur -

zj. 4. p,„. daciter enim petuntur,inquit fi ea quæ præcepta quando dicebat. Sunt neceßitate faéta improbam- ib
&fap^irginis. funt, non adiuvante eius gratia facere poßimus. da, ubi vult homo reétè facere & non poteft. Et í ä %a
cap. 41. Tertium hanc impotentiam reperiri non quando dicebat quod nunc.poft pecçatum , *"**
'folum in excœcatis& obduratis,&infidelibus, non habet homo impote$tate ut bomus fit , five mom vi
de quibus nunquam vel Auguftinus vel Eccle dendo qualis effe debeat , fiye yidendo & N o N v A- Ibid.
'fia, fèd folum Scholaftici nonnulli ex huma 1. E N D o E s s. E, qualem debere effe fe videt:
nis rationibus, dubitarunt, fed etiam fideles quia ut infra fubijcit , Illa e$t enim pæna iu
• & jufti , qui & fidem Chrifti & charitatem fiißima, ut qui fciem; reétè mom facit amittat, fcire *i}3.* li£
íú Nam de fidelibus in om Qùod reäum fit:& qui reâè facere cùm poffet fioluit ******
nibus iftis locis Auguftinus loquitur, utpote amittat P os s e cùm velit. De volentibus lo
qui foli ad petendum auxilium idonei fùnt. quebatur quando dicebat : Qgi cogenti cupiditati £ib. r. re
Infideles enim quomodo invocabunt im quem mom E o N a v o L u N T A T E refi;iere NoN Po traéH. c. 1 $.
?y$.89. grediderunt ? Nam ut fanétus Dc&or ait : Ad T E s T , & ideò, facit contra præcepta iustitiae,
hoc credunt qui re&è credunt, ut invocemt in quem iam hoc ita peccatum est, ut fit etiam pæna pecc.ttt.
crediderumt & v a L E A N T F A c E R E, quod De volentibus loquebatur quando dicebat: im
in pr«ceptis legitimis acceperunt. Tridentinum venit ergo fe ligatum dijicultatibus cupiditatum , & in Pfa!. 125
verò de Iuftificatis cxprefsè loquebatur, ut N o N P o s s e viam propter compedes ambula
id oftenderet, quod præmifèrat, Dei præce B re. Inclufum fe fentit difficultate vitiorum, & tan
pta homini 1 u s T 1 F 1 c a T o ad obfèrvan quam MuRo 1 M P c ss I B 1 L I T A r I s.
dum non effe impoflibilia, eo quod iubendo cretio, portifj, claufis quà evadat ut reite vivat, nom
I)eus moneat petere quod non poffis; & fi invenit. Et inferius : Comat:r & N o n Po
- exaudiat, adjuvetut pofTis. T E s T, ligatum fe fentit , exclamat ad Dominum.
*. Quartum hanc impoflibilitatem fidelibus Et iterum: si enim primitus c ù M v E l L E r
accidere, non tantum quando nolunt præce . P o s s E t & nomfentiret adverfus fe obnitentes cu- *
-. 'ta facere , fed etiam quando volunt. ` Per piditates, nec vinculu fui gravata anima coiiidere
fpicuum eft enim eos qui Deurn pro impe tur, fuis viribrs tribueret quod fe P o s s E £nti
tranda gratia deprecartur, ut valeant facere ' ret. Cui fanótus Profper difcipulus ejus in
qu9d jubctur , jam habere praecepti implendi eundem Pfalmum fuccinit,effe enim dicit vin
voluntatem, fed deeffe potcftatemi. Nàm de cula quadam 1 m P o s s 1 £ i i. 1 T A T i s, & proff.in F;
volentibus Auguftinus loquebatur, quando illa cupiditatum contrariarü impedimenta, quae , ?
z.»r. t;. 4. dicebat , Nec tamen cùm vult continuopoieft,fed à Deo rumpenda fint, ut ad reâè agendum ac cipiat T
perf. I»j#. cum fuerit adhibitâ curatione famatus & medicima facultatem. Itaque humilitatem doceri homi
sap. 3• adiuverit voluntatem. Et in eodem libro paulò nemper E x P E R I E N T I A M 1M pos sI
inferius, indicans hoc ex præcedentium pecca E 1 L 1 T A T I s fuae, ut videlicet, fic inveniant
torum five a&ualium five originalis`poena fe fime adiutorio D E 1 N 1 H 1 l P o s s E. De
rbid. e. 4.. proficifci , Sub quibus, inquit pœnis pofiti vel volentibus loquebatur, quando dicebat Au
n o N p o s s u M u s , quod volumus, imtellige guftinus Bonifacio, servajaltempudicitiam com
-* -.
re , vel quod imtellexerimus , v o L u M u s , N E c c iugalem &roga Deum, ut quod uom P o T Es M o- Fpiji.7•
v ALEMus 1 M P l E R E. De volenti p o p o s § 1 s aliquando. Quam doétrinam -

7ra6.34. in bus quoque loquebatur, quando dicebat: Sur fundatiffimam, fi äccerfitis undique teftimo
zeaunem. ge & ambula. Forte comaris ambulare & mom potes, ' nijs confirmare vellemus , integrum pœnè
quia dolent pedes. Vnde dolent pedes ? Am iubente volumen ex ejus verbis excrefceret.
ayaritia per affera incurrerunt ? De volentibus
-
Hinc ergò fit ut non femel de fan&o Petro
rrad. d. loquebatur quando dicebat : Eff & hic unde illi etiam volente dicat, cùm Chriftum negaret,
eyib. c. I.
placeamus eius mifericordiam in his deprecando à invalidas infirmafque fuiffe vires ejus , imò
peccatis mos, quamtum poffumus ab$umendo: in quam non potuiffe mortem ferre pro Chrifto,quam
tum autemmom poffumus, confitendo atque plangendo. vis hoc & vellet, & fepoffe judicaret : Potestis
De volentibus loquebatur quando dicebat : bibere calicem, quem ego bibiturus fum ? Et illi, etiam r, pp,Lt.;
ser». 97. de Volumus ô Domime , volumus & mom poffumus : aut in hoc fuperbi, P o s s u M u s. Qugmodo Petrus, conf. 3.
**fi* *4- fortè nec volumus, premente farcina gravamur, & Tecum ufque ad mortem. Fortis vir , donec famima -

molumus. De volentibus loquebátur quando diceret. Et iffe cum illi,erat. Sic & isii P o s s u
dicebat Iuliano fimilem perpetuam fufficien M u s. P o r E s T I s ? P o s s u M u s. Et
£ib.6.contra tiamhomini adeffe prædicanti: Quando fecum ille, Calicem quidem meum bibetis; & fi modo N o N
Jel. •p. 18. dùm eam (qualitatem malam animio firmiter P o T E s τ I s , tamem bibetis. Quomodo ait Pe
inhaerentem) dicitur animus malus, vel potiùs ho tro, N o N P o T E s me fèqui modo : feqtieris au
amo malus , momme metuis me yolumta* boma , aut mom tem po$teà. Et in traétatibus in Ioanncm : Qgi?
ibi effe poßt , aut vALER E NIHil possit? feííimas Pctre ? Nondum tefìio spiritu folidavit Pe
I)e volente Apoftolo loquebatur, quando di Dtra. Noli extolli prafumcndo , N o N P o T I. §
£Lib. v. ad cebat eum füifie iam pracepti capacem, fed non modo. Noli deijci defperando : fequeris posieà. Sed
*•*ff* 8. efficacem & ideò prævaricatorem legis. De volen quid adhuc ille dicit ? Quare te non poffum fè
serm. 3. de tibus loquebatur quando dicebat : Suffic t tibi qui modo ? Animam meam pro te ponam: ,.„.«.;.
>erb.Apoft. gratia mea, mom fufficit tibi voluntas tua. Et cur Qgid in animo eius effet cupiditatis videbat, quid i.Jin.
ra?, §, quaefo non fufficit? Audi: Volo ut yelú,fed yiriam non videbut &c. quamtum fibi affumpferat
- Petffis
 328 ; τ I B E R
2rraá. 96. Petrus intuerdo quid vellet, ignoramdo quid poffet. Et A chizandis rudibus: Humilù efto Deo, ut mom te r#. „...r..
tra&atu nonagefimo fexto : Mori pro Chrisio
' mondum erant idonei tunc Apoítoli, quibus dicebat,
N o N P o T £ s T 1 s me fequi modo. Vndè pri
mtis eorum Pet*i*s , qui hoc iam fepoffe praefumpferat
a Ser*. 4*' aliud expertus e$t, quamputabat. `Et in fèrmo
£. aibus de divcrfis: Nondum poterat,
a mori pro
cap. i. Domino, quia infrmtis erat. Et in aliofèrmo
ne: b Sectitus eft Dcmimum paffurtim, fed tunc N o N
» o r u 1 r fequi paffurus.Sectatus efl pedibus,non
dum idoncus fequi moribus.Promifit fe moriturum pro
illo & N o N P o r u I T nec cum illo. Plus enim
aufus erat,quam eius capacita: fuítinebat,plus promi
ferat quam PoTERAT. Quibus omnibus locis
8:aliis multis paffim docet,Petrum cùm fe pro
Chriflo moriturum polliceretur , propter de
fe&um virium voluntatis præftare non po
. tuiffè quod promiferat : voluntas enim ejus,
hoc eft vis, volendi divinitus ei data adhuc
parva erat , quam oportcbat effe maximam ,
he mortis oblátæ terrore frangeretur. ltaque
T E R T I v s. 329 :
permittattentari ultra vires tuas. Et in fine libri: ch'.ru«ibus ;
opera mifericcrdi« cum pia humilitate impctrant à *p. *5-
Domino, ut ncm permittat fervos fuos tentari plus c-p ult.
quam prffint fif nere. Et in libro de fànóta
Virginitate, re virilu* vfri, expertis carete, i.e tj. J. fi»;
quia ferre aliquid pºtuiílis, inflemini : de inexpertis {*a*r*ioit
attem orate, ne fupra quam poteflis ferre tentemimi. “? 3*.
Et in traétatu de urbis excidio: Plane oremus rra&. de
& gemifcamus ad Dominum ut ferveiur crga mos vrbis ex i
quod Apoftolus dicit , Fide'is Deus qui mom ros finet 4** **!*•
tentari fupra id quod potefis. Quibus omnibus
locis apertè fignificat, hoc beneficium non
protpifcuè quibuflibet tribui. fed humilibus
orantibus, fàtagentibus : fruftra enim oratur
fioninibus
omnibustribuitur,ut
præfto eft. nonNam revera ficut
inducantur non
in tenta- r.
tionem , ita non omnibus datur , ut non tcn
tcntur fupra id quod poflùnt. Idem enim
utriufque fènfu$ cft orationis, juxta id quod
docct Auguftinus ; iilam partem dominicae -

caufàm alibi prodens præfúmptuofae pollicita precationis exponcns : Altû efl tentari, fine quo £rn. **d.
tionis Petri, quod non diftingueret inter veile nullus probatús eji iuflus, aliud in íentationem induâ, **"?**
& poffè voluntatis, inter parvam magnamάue id eft , à tentatore jnduci. Hvc tf! ergò qttod oramus,
z;?. z.;,,., voluntatem,& charitatem , Quamvis parva & at non permittat nos Deus tentar, f? pra id quod
& iib.3.&;t, imperfeífa (charitas) non deerat Petro , quamdo di P o s s u M u s , fcd faciat ciim tcntatione proven
cap. 17. cebat Domino, animam meam pro te ponam. Putabat tum , ut P o s s 1 M u s fuftinere.
erim (e P o s s E, qucd fe vellefentiebat. _ Hæc igitur quoque ratio eft, cur multos
¥Ainc ergò fit iterum , ut fubinde doceat Deus tentari finat & cadere. Nempe, ut vi
Augufìinus, quarundam cupiditatum tenta rium fuae voluntatis capiant experientiam, &
tioiies, aliquorum hominum vires fupcrare, qui illas valdè fhagnas effe dccepti putant, di£.
ita ut eas fuperare non poffint. Nam hoc eft cant vel ftatu, vel lapfu , vel imminenti peri
illud qucd jam ante ex ]ibro tertio de libero culo fuo, quid faceré pofiint, quid ferrc non
z*. 3.** tit. arbitriö produximus, quod nunc videat homo, PofIint. * Sic enim Petrus experientia do&us,
***.*** ** quod reâè faciendam fit, & velit, nec poßit impl. re. depofuit perniciofàm praefumptionem , quam
Et quod amijerit poffe cùm velit ; quod errat invitus, de fuae voluntatis viribus feu potcftate conce
& refiflente atque torquente dolore carm.ilis vúncult, erat. Nam illa probatio (Abrahæ) ut inquit . _
id eft concupifccntiae , N o N p o s s 1 T à li Auguftinus, ideò fìifa eft, tt nos nofceremus quod {**}*{. 3*
budinofis cpemibus temperare ; quod fint meceßitate Deus tam movera: &c, Et fortaßis ip/è Abraham
impellcntis concupifcentiæ faëta improbanda,ubi momdum moverat , quts vires h.:be et fides. Vi£fquif
vult homo reâè facere , & N o N . P o r E s r. ° que enim fe ttmtationc,tanquam inter* gatus agroffit:
Quod & Perfium Poëtam Ethnicum agno ficut Petrus, qtia vires habe, et fde* eiiis , uti tuc ref
vi{fe , in libro de Magiftro tradit , quando ciebat quamdo dixit Domino , Tecari: paraitt* fìim
rib. de Afa- hanc unam anteponebat poenam, qua crucian tifjue ad mortcm. Dominus autem; qtii morerat etim,
&#re &*?. 9. tur hcmimer, qui vitia que vitare NoN PossuNT, praedixit : bi deficeret , pr;cmincialis t't imfrnstatem
cogunttir agnofcere. e;tis tam juam taiia vent cordis. Proinde Pctrus qui
Ex quo fit ut illumApoftoli locum quo di ante tentationr pr«ftimpfit de fe, in tentatione didivit
,. c.,. ,.,. cit, Fidelem effe Deum, qui mom patietur vos tentari f. £t in Pfalmum quadragefimrm tcrtium:
- fupra id quod potefi:,fed faciet cum t? atione proven Ipfè Abraham fe iion cognovit , quia in ipfa tcnt.'-'* p.'J.1.43*
tum, ut P o S s 1 T 1 s fùffimere, nullo modo tam tione ip/e fiùii;inctitit. Plcrumque enim homo putat
indifcrctè intelligat, ut hoc in omnibus om fe poff , q':od non pottj*, aut putat fe non poffe,
ninò fidelibus obfervetur. Noverat enim hoc qtiod potcf?. ' Acccdit ad illum interrogatio ex
non exiguum effe divinae gratiae beneficium, divina difpenfátione , & per interrogationem mo
qucd proptereà quia gratia eft, non promifcuè tus fit fibi, dicitur reus cognoyiffe qiiod illum fecit
cuilibit étiam crcdentium tribuat, fèd tan froffe. Nujiqtiid Pctrtis moverat fé, qtt.tndo dixit me
tum crantibus ac de divino adjutorio, ficut dico , Tecti;m fim ufque ad mortem, Medicus naye
oportet, confidentibus, adecóue ferè clcétis: rat vciia infpeéfa qtiidjiittts agereturin «groto, «gro
z;y. , 3.d. Tantum pro conditione mortalitatis huius adverfari tus nem noverat. Venit acceßio teftationis & probavit
a rnit. • 19 finitur, diabolus , quamttim eis expedire novit, de medictis fententiam fuam, perdidit eger prefìimptio
quofacralittere perfcmant per os Apo/iolicum : Fidelu nem fttam. Et in Pfalmum quinquagefimum
Ibeiis qui mom p.*mittet vos tentari fùpra id quodpo P quintum : Omnu tentatio probatio ef, & omnis Impfu.ss
tefi, fed facict &c. Sed circa eos ifta fèrvantur de probationù effiitus habct fruítum fuum : quia homo
quibus Apoftolus dicit , Scimus quia diligentibus plerumque etiam fibi ipfi ignotus eff. Q_jdfrar,
Deum omnia cooperantur im bomum, js qui fecundum quidve mom ferat ignorat , & aliquando præfimit fe -

propofitum vocat:funt famifi. Et in libro de catc ferre quod n o n P o T E s T, & a'ijuando def
O 4 p:rat
 - *};o D E GRATIA CHRISTI SALVATORIS
… perat fe poffe ferre, quod poteß. Accedit tentatio A propter libidinem internarum & confuetu
quafi interrogatio , & invenitur homo à feipfo , quia
latebat & feipfum , fed artificem mom latebat. Pro
^ tiam opus cffe , ut ardenter & fortiter velit:
imde Petrus pr«fumpft nefcio quid, quod im illo mon
diim erat &c. vires fuas Petrus ignorabat &c. Et
cleganter admodum in libro de fancta Vir
r;i;dis.»ir- ginitate docet, virginem ita præferre virgi
ginit. c. 47. nitatem conjugali bono , ut tamen nefciat titrum
illa vel illa coniugata iam pati pro Chrifto poßit, ad
huc vero ipfa mom P o s s 1 T, & in hoc et pareatur,
quia infirmitas eius temtatione m m interrogatur.
Nonnunquam eniô accidit, ut conjugatæ
poffint mortem ferre pro Chrifto, virgines
autem mamdt m valeant talia, vel pro iuftitia , vel
<;**; pro ipfa pudicitia Juftinere. Vnde fit jungit falu
berrime : latent iffa in factiltatibus & viribus
anim orum, tentatione parduntur, experimtiâ pro
palantur. Vt ergò quifque non infleti r ex eo quod
videt fe poffe, humiliter cogitet quod.gnorat aliquid
pr«f.int, us fefvrtajfe mon P o s s L: r' juos autem
fi molumus non peccamus, brevitcr veracitcrjue pc- mier t.
'qui illud , quo fibi gloriose motu: ejt , ncc habent, nec
refpondet ; quod ad mo mulla fuperanda, qu« vel *. 3.
profitemtur, hoc quod ipfe non po r E sv , poss E.
male cupiuntur vel malè metuuntur, magna ali
Ecce quoties , quàmfollicitè , quàm folide, quando & totis viribus opus eft voluntatis. Has au
quàm inftanter fànétiffimus Antiftes popu tem viresad faciendum quod praecipitur , ho
lum, & eruditiffimus Do&or Do&ores do
* mo etjam fidelis & iuftus, non {emper habct
cet, etjam eos qui credunt Dco, & jam jufti integras, fed cx ipfì tcntatione divifìs. Con
ficati funt, etjam volentes conantcfquc mul
ta Chriftianæ difciplinæ præcepta implere
non poffc , & idcircò cœlum prccibus tun
dere üt poflìnt. *
Quo fit ut juxta caftiffima principia do
&iflimi Præfulis, Chriftianae gratiæ regulis
inhaerendo, nimis enormiter, & fùpra quam
- dici poteft à tramite veritatis exorbitent, qui
humanæ Philofophiæ nimium crcduli , di
' y. G. h. 1. ssre & fcribere non vercntur. Quamdiu fa
p. Difp. 97. tio non perturbatur, liberam potcntemque
ç., q.& alij manerc voluntatcm ad quamHbet tentatio
* nen fupcrandam, cum illa fola cogitatione,
-
quam fecum tcntatio affert nccef!ario. Quo
- {anè nihil poenè à Pelagianis libcrtatcrn po
teftatcmque humanæ voluntatis extolicnti
bus audacius & fuperbius dictum fuit. „Nam
quod à Iuliano jactatum & ab Auguftino
acriter confutatum fuit, hominctm fjcere im
gemitis fibi motibus dare leges, non alium fcnfum
habuit, quàm quod homo vi libcræ mancn
tis voluntatis poffet quemcunque tcntationis
impetum vincere. Confenfum quippc vo
ride lib. 3. luntati libcræ cxtorqueri non pofie, ncc cam
£?"
'perf.
*?* gianos
quóquam captivam duci , fixum intcr Pela
principium tcnebatur. Hinc illa co
rum in libro fecundo de peccatorum maeritis
- & remiffione, celçbrata cantilcna, qua fibi
concinnè acutèque dicere videbantur, Qyd
zù.z.depec. fi molumus mom peccamus, mec prædiperet Deus bumini
merit.c. 3. quod effet humanae impoßibilevoluntati. Q uafi di
- ceret,cum pcccatü ex libera voluntatc nafca
tur,profectò fi folum nolumus, non pecca
mus,& proinde poffumus quamcuuq; tcnta
tionem repugnantem nolendo fuperâre. Eo
dem enim prorfus modo Scholätici ifti ar
guunt ; fcd neutri vident, non cite fatis velle
- vel nolle , ut magna quælum præcepta im
- - plcantur, tcntationcfjuc fupcrcatur , lcd
33*
dinum ar&tiffimarum pertinacem refiftcn
quod fion cft femper in hominis potcftatc.
Talis enim ardor vcl fortitudo voluntatis,
non ex fola libertate hominis proficifcitur,
aut haberi potcft, fcd cx dcle&tationis ma
gnitudinc, quam animus ex objeéto circa
quod ver{atür capit ; atque idcò cœlitus in
fpirari debet : Quw enim amime, inquit Augu- /ib. 1 q. z.
ftinus , ampleátur aliqud, quod eum mom deieciat? ** **"'P'*-
Aut quis habet im potejtate, tit vel occurrat , quod
eum dele fure poßit , vel deledet cum occurrerit.'
Cùm ergò nos ea delettamt, quibus proficiamus ad
* Deum infpiratur hoc & præbetur gratiâ Dei , non
` mutu no$iro & indu;i11a aut opc um merui: cvmpa
;ratur.
Hoc eft igitur, quod Auguftinus ad illam
quam dixi à Pelagianis jactatam voccm , quod J^i!• !. . de
cupifccntiis critù carnalibus pravifque con
fuetudinibus vulneratus, carumque motibus
diftra&tus, bonum quod vult, non fortiter
atquc integrè vult, {ed ut Auguftini voce lo
quàr , femi-fauciain hac atquc illâc verfat, ja
ctatque voluntatcm , parte affurgcntc cum
alia parte cadentc luctantcm. Quam lu&tam
fanare & integras volendi vires ubi redderc
libertas voluntatis, vel natura ipfà fauciata
non poteft, fed hoc ad folam pertinet medi
cinaii gratiæ Dei. Hanc igitur doctrinæ
iftius veritatem, tanquam indubitatam in
tuebatur Auguftinus in verbis quæ produxi
mus,quod ad quadam fuperanda magnis aliquan- _
do & totis viribus opus efl voluntati. Nam iftæ
magnæ totaeque vircs voluntatis, funt cffe
&u§ magnæ & non paffim ufitatæ gratiæ. Vt tib. 1. q z.
enim fit mitus volumtatis , ut fit indu$iria fiudj , ille af Simplic.
tribuit, ille largitur. Hanc intuebatur & in illis
verbis in Epift. ad Rom. Gratia effigit ut non in Expo£
tantum velmius reíte fuere,fed etiam peßimus. Et q *** id.
illis quibus Nonvcrbis, velle ad
fufficere quod £'£'*£?*
in
mo/!rum mifiadiuvet Dcus.dicit,
inferius Et aliis Ro.m. 18.
vi in volueiimus non fùfficit voluntas noflra & cufis x,„, 6:«
mo/ier , nifi Deus vires currentibus praebet. ' Hung
& in illis intucbatur in fermone quodam ad
populum:Volo ttt velis,fed non fufficit ut velis;£iu- s.-m •. /.
vandus es ut plene velit, & implcas quod vclis. Hsac verbi, Apo/f.
& in iilis intuebatur, in libro dc perfcctionc r. I C.
, , ,£.•*rrf:j •,
juftitiæ : Non
etiamfi velit , mifiigitur Deieffe
gratiahomo
adiuvetpotefi perfine
I I.peccato,
s u M íí,
Chrijlum Dominum noflrüm. Et multis intcrje- ''''
&is in codcm operc : Non aliam ob caufam
scriptura commemörat, non effe gravia diviia pr«- Ili/.*. io*
cepta, mifi ut anima qu« ilia grayia fentit,intelligat
Je nondum accepiffe yires, quibus talia fuit præ epta
qua'ia commendaiitur,ievia fcilicctatj; fitavia, corct
gemitu volunta;is, ut impetret domutm facultati, quo
videlicet ca faccre pofi: ac tujficiat. Hanc
- - intuc
 33* L I B E R T E R T I V S. 333
intuebattir & in illis, in libro de Spiritu & A iftas quorundam imaginationes de libertate
rib;de spir. littera : Fieret enim perfefaiuffitia, id éft, opus & fortitudine voluntatis, quamdiu ratio vi
&**. 3*. juftitiæ, fi tanta voluntas adhiberetiir quanta fùffì get, ex profeffo expugnandasfufcepiffet.Per Lib. de grai
cit tante rei, hoc eft , plena & intcgra. Effet hanc gratiam fit, inquit, ut fit homo bonæ volun &• lib. arb,
tbid:
autem tanta, non fi homo fuâ libertate conc taiis , quiprius fuit volúntatù male. Per hanc etiam c • I 5.
tur, & exterdat (e, fed quòdfi & nihiltorum fit, ut ipfa bona voluntam , qua iam effe capit, Au
que pertinent, adiu/litiam nos lateret, & ea fic de C EATuR , & Ta M M AGN a fiat, ut Possit
ieâarent animum, ut quicquid aliud veluptas five implere divina mandata quæ voluerit, cuM valde
dolor impedit, dile£fato illuf pararet. Qugd ut non PER F EcTEQuE voluerit. Et adhuc uberius
fit , non ad impoßililitatem, fed ad iudicium Dci ftatim pòft , adverfus cos qui ifta quafi indo
- pertinet. Hoc ef}, non judicat illud opus ju mita libertate voluntatis, volendo tantum
ftitiæ effe prorfus impoffibile, fed opus efle modo fe quglibet repugnantia fuperare poffc
gratia Dei, quæ ex judicio Dei profundo di putant; Ad hoc cnim valet qued fripium eft, fi vo 1bid. cap. 14
ftribuitur, per quam magnitudo tantæ vo luerti conferyabi mandata , non ut quidlibet fe
luntatis quânta fufficit, & operis jufti poffi poffe volendo arbitretur, fed ut bcno quivo
bilitas datur, Hoc enim perfpicuè docet in luerit, & mom Pcru 1 R 1 r , mondtim fe Pl Ex E
Ibid. fequentibus ftatim verbis: Quis enim nefciat, velle cognofcat. Et ne aliqua Philofophiæ Ari
-
non effe in homini poteftate quid fciat ; nec effe com ftotelicæ opinione fcductus plcnam iftam
fequens, ut quod appetendum cognitumque fuerit, voluntatem conando tantum äßcqui fe potfc
appctatur, nifi tantum D E L E c T E T , quam crederet , Et oret, inquit, ut h.tleat tantami vo Ibid.
tiim diligendiim eft. Quafi diceret id quod nos luntatem quanta s t * F 1 c 1 r adimplenda mam
diximus, quod fcilicet ille ardor tantæ vo data. Str qtiippc adiuvaiur ut factat quod iubetur.
luntatis ex magna juftitiæ dele&atione naf Et itcrum inculcans illam voluntatis ctiam
catur , quam tribuit nobis, non voluntas juflae & bonæ advcrfus cupiditates infuffi
fibera, fèd gratia Dei. Hanc intuebatur & in cientiam : Tunc emm utile eft ve'le cùm possu 'tbid.
Confeffionum fuarum libris, quibus unius i Mus & tunc utile efl P o s s E c.tm volum.iij. Nam
vo!untatis divifionem & impotentiam miri quidprwdj fi quod num P o s : u M u s, yvlumus,
I.3. s. can. ficè exponit : Ego cum deliberabam ut iamfer aut fi quod poffumus malumas. Et ne quis in hujus
fff. c. 5. yirtm Domino Deo meo , ficut diu difpofueram. Ego doctrinæ intelligentia caligaret , & ifto jam
tram qui volebam, ego qui nolebam, ego ego eram, dicto Reccntiorum arguinento tcrrcrctur,
Nec plenè volebam, nec plenè nolebam. Ideo mecuiw adhuc idem p!anius excquitur : Q£«*e iiom ei
contendebam & dtfipabar à meipfo. Et ipfì diffi fufficit mam dat, m I>ei & rolu;i;as fìia ju.v dojttd. m.
patio me iny® qiiem fiebat mcctam m offendebat fi v o lu E R 1 a comjir.attt m m.iat : * Et ad
naturam mentis aliema, fed pariam meae. Scd cur fingularia qugque mandata contra fupsrbiam
voluntatem fibi renitentcm non illa decan luxuriamque delabendo, ad fingula fùb,un
tatâ libertate fùperabat ? Nonne volebat ? git, velit ergo & faciat mandata, quo ii tm f v o
Nonne fàtagebat ? Nonne coaabatur quan 1. u E R i T conjervabit mandat.t. Scd ut oftcn
Z;h.8. Con
do dicebat: Quibiis fèntentiarum verberibus non deret illum volendi conatum non fcmpcr cHe
feff. £. io. flaglyi animam meam ut fequeretur coNANTEM C plenum atque integrum, neque cutn conan
pºji te fie. Et tamen tanto conatui renitebatur, do, fcd tantum cceiitus infpirando poffc plc
fecufahat & non fe txcufabat. Cur ergò non vo num atque integrum ficri, præclarifione {o-
luntas illa Prior voluntate mutata atque fu lidiffim cóue fubtexit: certum; ef em mi nos man Lil. de grat.
vide lib.ds perata eft, ficut Scholaftici illi & olim Pela data fervare , fi volumus,fèd quia praeparatur, hoc & lub. «. b.
Prff*. giani ficri poffè decernunt ? Dicat caufàm eft datur, voluntas à Domino, ab ill petendum eft, cap. u 6.
“** ille qui expertuseft conatum lu&amq; fìta tit tant{:;i: . v 1 L 1 M u s qti.vtum s u * f i c I r,
gentis animæ , & vidcbis eum hanc ipfam ut volendo faciamus, Certum eft mos velle cttm yo
- - quam hic tradointuitum effe veritatem : Vo lumus , fcd 1'ic facit ut velimus bon;m, &c. Certum
£*.^** gratit
fumtu colerem,
fff. c. 5.
autem nora, qu« mibi effe caperat, ut te
fruique te vellem , Deus fola certa eft nos fic ; * ciim fic;iniis, fcd ille ftcit ut fáciámita,
præbendo vir E s E 1 icacissistas voluntati.
iuundit**, NoNDuM ERAT I DoN EA ad fupe Pcr quas videlicet possi Mus & fujiciutius re
tuiiiamprirtii vctuftate roboratam.Hoc eft, non nitentcs nobis contrariæ voluntat!s carnalis
dum poterat cam quocumque liberæ volun impctus vincerc, Hanc denique veri;atcm
tatis conatu fuperare, eo quiod vidclicet ipfe intüebatur in codem libro quando planiJi
conatus defe&u virium lánguidus effet, cui mè brevißncfiuc retn totaam in fùmmam
; cœleftem dele&tationem atq; ardorem non contrahendo afquc clucidar.do addit : Qg;
ûum infpiraffet Deus,ideoque fimilis cona ergo vult ficere Det m tºllatum , & ncm por I. * 'i', r'id. r. r?.
tibus expergifci volentium, qui tamen fupc iam qu.iein b.bet velititatcm bonam , fcd a, buic
»;
rati foporis altitudine remerguntur. Hanc P a R v A M & i N v A l 1 D a M : poterii au
intuebatur & in libro de gratia & libero ar tem, cùm »i A C N A M habucrit, & RobusTAM.
bitrio, quando iftam voluntatis infirmita J Et iftum fontcm cx quo l'etri lapfus fluxit
tem qua fit ut quicquid fuis viribus conetur quafi digito oftendcns, Ipfam charitatem, hoc
homo, non tafmcn'poffit adverfantcs bonæ eft , magnam voluntatcu) bonam, qua pofiet,
voluntati fùae cupiditates fupcrare , doncc Apoßolus Petrus nondum habait , qu.…o timore De
grati; Dei amajorem uim ardoremque volen mtmim ter negavit &c. Et tamet, gt.imv: p.trva c*
| di afpiraverit, tata difcrtc cxplicat, ac fi imperficia non dcerat , qnando d ctia: Loii:no ,
An, maih

,
-
a.
!

334 D E G RATIA CHRISTI SALVATORIS 335

Animam meam pro te ponam. Putabar ENIM A hoc ipfo clariffima voce profitentes, dceffe
s k posse Quod s E v ELL E sENTIEBAT. nobis fufficientcm ad illa præcepta facienda
« Non dilfimili nempè errore,quam quo Phi poteftatem.
lofophi, laborabat , qui quicquid volendo ` Quintum itaque ex eodem principio con
dumtaxát, fcu folâ volitionc effici fciunt hoc fe&ancum eft, plurimis non dari iftam fa
ipfo quo fe velle fentiunt, etiam fe poffe ar ciendi præcepti poflibilitatem quæ precibus
bitrafitur, ne videlicet libcrae voluntati fiat implorati folét. Quod ex tribus quoque ca
injuria. Quafi verò non effet inter veilc &c pitibus indubitatum eft. Primò quidem,
poffe etiàm in ipfâ voluntate feu in volitione quia multi fideles non convertuntur ad invo
differentia. Quam fànè libro de gratia & candam gratiam è qua fola vires illæ vo
libero arbitrio etiam fan&us Bcrnàrdus ex luntatis hafci poffunt, atque exfpe&tari de
sernard.lib. pre(fit : Necaliundè, inquit, no/lerile defeäus bcnt. Plurimi quippc præfumptione pleni
4* £*•*• & yenit, de quo Apoftolus, ut mom quæcumque vultis
- fe fàtis fortes cffe putant ad præcepta facien
{ib, arb. illa faciatü. Vellefiquidem inefl nobis exlibero arbi da, fi tantum velint ; qua fuperbia occulta
trio non etiampoffe quod volumus ; mom dico velle bo implicati non invocant adjutorem Deum.
fium aut velle malum, fed tantum vell:. Et multò Hinc Auguftinus: Habes & adiutorem qui te rn appendic*
inferiùs : Ne pue enim ad liberum arbitrium ex peétat pugnantemi , fublevat laborantem, fed fi Serm. 5.
(quantum in fe eft) pertimet aut aliquando perti fuit, invemt Jperantem, odit enim fuperbientem. Quod
poffe velfapere, fed tantum velle ; nec potentem facit multis Auguftini teftimoniis non effet diffi
creaturam mec fapientem, fed ta itum valentem. Non 3 cile confirmare, nifi res effet per fe perfpi
ergò fi potems aut fapuns, fed tamtum fi volens effe cua. Hoc itaque propriuum fàn&i Petri ma
defierit, l.berum arbitrium an/ìffeputanda erit. j bi lum fuit, quàmvis & fidelis effet & bonus,
enim non eft voluntas, mec libertau. Nom divoji velle quando non folum jam vo l E » A T pro
bonum ; fedji velle omninò creuturu defierit &c. Chrifto, mori, fed etiam de fua fortitudine
Hæc igitur omnia plcniffime planiflim' q; multa promittebat, pro qua impetranda ora
demonftrant, nihil effe in fàn&i Auguft. do re debuiliet. Itaque gratia defertus implere
&rina certius ac fundatius, quà m cife præ non p o r u 1 r , quòd fe velle fèntiebat.
cepta quædam, quæ hominibus non tantum Quid enim, inquit, homo fine gratia Dei poßit, ti Jferm». r m 4.
infidelibus, excœcatis, ooduratis,{èd fide mor beati Apoftoli evidenter ojiendit. Per folum enim de temp.
libus quoque & juftis, volentibus, conan liberum arútirium nom addito etiam Dei adiutorio pro
tibus íú præfentes quas habcat vires, mfeiatfe pro Domino moriturum Sed quid ef hoiuo
funt impoífibiliâ ; dccffe quoque gratiam, fine gratia Dei, mifi quod fuit Petrus cùm megaret
qua fiant poffibilia : boc eiiim {ancti Pctri Chrijium ? Vt ita videlicet totum humamum ge
exemplo aliifq; multis quotidiè manifeftum mus poffet agnofçere,nihilfe fine Dei gratia praevalere.
effe, qui tentantur ultra quam poffint fufti Hujufinodi nominum infinitus in Ecclefia,
nere: nec illam implendi talia præcepta diffi proh dolor, cft numcrus. Tales autem per
cultatem inde proficifci, quod a&usimplen frequentes lapfus ad infirmæ jïí
di debeat efle fupcrnaturalis vel meritorius, agnitionem perducuntur ;: fi tamen eis mife
vel aliquid fimile (quae Auguftino nunquam rétur Deus, ut vel fic confufiipfàque confu
in mcntem venerunt) fed ex eo quod vires C fione humiliati in timore ac tremórc difcant
voluntatis infirmæ funt, propter concupif operari fàlutem fuam, & ab ipfo folo facien
centiam a volendo bono retrahentem ; cujus di vircs cxfpe&arc. Deus enim hoc ipfum eis P^ide lati•
renifu fit, ut vircs voluntatis djftrahantur, facit prificere in bonuin , quia humiliores redeumtat lib: de Cor.
atque ita homo non plenè velit, non inte Que doctiorcs. QUemadmodum latiùs fànétus grat • 9. «•
gre velit, non tota voluntate velit. Talem Auguftinus exfequitur. Simili tnalo & ipfe lib. de uuat.
autem voluntatem non cfle idoneam ut fu Propheta licet mitius, laborabat quando di & grat. ap.
23. 34. C*
pcrct alteram vetuftate roboratam, quia per cebat, in abundantia mea nom movebvr um <termtim,
illam nondum potcft homo tantum velle, Et ut Auguftinus, fibi trivucbat quod à Domino 4.15. de nat.
, quantum fufficit ut volendo faciat : poicrit habebat. Itaque Deüs avertit faciem fuam ab & grat.c. 14
autem cum habucrit magnam & robuftam. eo , & faétüs cft conturbatus. Ncmpè oftem
Hanc verò fibi tribuere, non cfic potcftatis dendum ei fuerat , unde haberet, ut reciperet humilis
humanæ , fed foliusgratiæ Dei , quam pro quod/uperbus amiferat. De qua defertionc Dci,
Iik » depte. pterea affiduè cx fide invocamus. Vt fi fortè & impotentia aliifque eo fpectaatibus , cùm
serit. c. 4. tentari cæperimus à concupifcentiamoflra, adiutoruo lex infonat foris & intus deficit gratia, &
eius mom deferamur, ut ineo P o s s 1 M u s. vimce nos in fupcrioribus multa diximus: Secundò
re, ne alfiabamur illeiti. Nam poftquam fcmcl quia non omnes etiam qui petunt à Dco vi
homo in pcccatun præcipitatus cft, vitium rcs illas magnas præcepta faciendi & cupi
quoddam volcndi fuâ voluntate contraxit, ditatem fuperandi, impetrant id quod pe
τβid. ubi amißis viribus, mom ea qua vulneratus eft, vo tunt, prout nimis experientia & ex ipfà ora
luntatù feu volendi facilitatefamatur. Ad hanc tione Dominica manifeftum eft. Nam,
igitur fanitatcm vgluntatis aflcquendam , ut quamvis Apoftolus <Iacobus dicat, quod
uemadmodum fubinde ncceffarium eft, Dcus dat omnibus affluenter, ut (apientiam ita ta&t.
? rti.er, plenè atquc integrè velle poffimus, & potcntiam ardoremquc voluntatis, illis
repugnantefquc libidinis feu contrariæ vo tamen dat qui poftulant im fide mihil hajitantes.
luntatis motus vinccrc, gratiam invocamus, Vnde Auguftinus cxplicans, quibus oam ;
- Ct
 336 ' ~ L IBER T E R T I v S. 33,
ps.a,,„,. dct Deus affluenter fapientiam, vtique hü om- ^ ftra fctepida eft, vel potius frigida & pænè mtllt,
& gar.c. 17 mibus,inquit, juifc petunt,&tantum petunt,4uomo- imò omninò imterdum ita mulla, utmeqt e boc m nobis
- * do& qaiitii res tanta petenda eft. Non enim quid- cum dolore a.yeri- mus ? Qua fi vel poc delemus, iam
libet quæ!ibet impctrat oratio, fed fervens, oramus. Qu d er, o aliuu`offenditur motu iiiji quia;
fidc iámobilis, perfeverans. Qua de re tan- & petere, & quaere, & piiljare ille comcedit, qui A.
quam in Cariftianae difciplinae rcgulis fun- ut hac faciamus, ti bet ? Cùm ctgò plurim: vel
datiffima multa dici poffunt. Ex quo ctiam non pctant gratiam illam qua poffint ac fùf
nafcitur, ut etiam illis quibus Deus iftam vo- ficiant præcepta faccre , vel hon ita perunt
luntatis fortitudinem tribuere conftituit, diu ut ad impetrandum neceflarium ef}, nec, m
tamen faepc differat gratiam fuam, partim ut nibus gratiam vcl ferventer peicndi vel om
eis adiuvantis gratiæ neceffitas mag s ipfa ni, ò pctendi Deus largiatur, aberriffimum
fùbtra&icne commendetur, juxta illud fàn- cft fidelibus muliis decife iiiam fùfficientem
tib.z.deper. &i Doctoris: Nec in eo ipfo vult mos damnabiles
gratiam , & confequentcr illam pcrpetuim,
merit. *. 19. effe féd iumiles, commendans nobu eandem gratiam
quam quidam pra dicant facieiidi praecepti
fìam, me facilitatem in omnibus affecuti, no, rum
potefta cm. Itaque fan&us T,omãs Augu
putamus effe quod eius ojt : par;iin ut probct ho-
ftini veftigia fecuîus ; aude ac refolu è dicit: -

munem quantis polleat viribus voluntatis, Si in potefaie , c:i nis effe datur ali ud exclufo au- s Tho. .*•
non ut ipfe, fcd iit homo inftruatur & inno- xilio gratiæ, fic ad milia tene. r , amo aa , ut mon q 2. .';.”
.„ , „ tefcat fibi : Bene ergò, inquit, alijuando Deus Pote] fine gratia Preparante, ficut ad di! g nd; m. a ,. .
.p,.ia. differt adiutorium fuum, ut probet hominem , ut B Deum & pr x m.-m , & f m l ier ad credendum ar
w -
exerceat hominem, ut ipfe fibi homo innote, at-Nam
Deum nuiil latet. ltaque fu!,i..de {ubi rahit au-
titulos j dei.m auxil.
qued qtia Sed 'amt.memq.leepoief ct m,divimuu.
1bu/t , tuque atxilio giat 4:
da- ur,
xilium fuum ut eis propriæ infirmitatis ag- mifericºrditer aait r , qult s aptem m m aot r, ex
nitio profundius imprimatur, finens eis in- itffitia nou datur, in paenam prav dinti; per cant, t:t
terea indcntidcm longoque tempore cadere faltem orgmalis peccati, vt Augufiwt ; dicit , b o de
rm apverd. & fùrgere. Nam de talibus dicit , Voluerunt Cui riptione & gra ia Cùun cn m ibi di • 1. et
***:***• fìrari quia cogm verunt (e laborare, qucdmam cogno- Auguitinus, Argel s & Adam um recº n cr
**'** fe, ent , nifi datam legem implere NoN Poss 1 Nr. co, ditum non fufc peccaturqs cadei d , fi
r, Pfal.is« Nimirum ut alibi perfpicaciter notat, sipri- gratia ad ftandum defuiflet , de hom ire j m. -

mitus homo cum vellet,poffet , & non fertiret adver-
fus fe cbnitentes cupiditates, nec vinculis fiiu gra-
vafa anima c II deretur, fùis viribus tribi eret, quod
fe p o s s è fentirct , & nom conftareiur Domino
£nferat.ones eius.Vtriufjue verò radicis affi-
apud aug., 8''* caufà cft, quia & orare Deum gratia ffi-
Σ7*" ritalù eft, ut Ambr. fi s ait ; & ut Augufti-
c. 1 I• nus, & hocipfum ef domum Dei, ut veraciaorde &
lapfo adirct : Nunc autem qubt degf tale adit, Aug ti} de
terium , iam P. m. p ccati eft, quibus aut m dst: r •'* gia.
fecundum gratiam datur, num feug.d. m del tur. • • •.
Et fanctus Thomas libro tcftio contra Gen
tes dc pcccatis illorum quibus pcr culpam
gratia fubtrahitur, dicit: Nihilominus tám m 5. * hom liò
ho. en imputatur ad cul am, qua ic defiáis ex gem*
culpa præcedente m eu velinquitur Sit t cbritis ab ¢3 con
J 6Q.
/

4-*. 4* den• ffir,taliter clamemus ad Deum. Ex quo efficitur homicidio non excufatur quo ! per ebrietatem com
P*'J**3- ut & iftam gratiam orandi feu poftulandi vi- mittit quam fua cu'pa incurrit, Ex quous con
rcs voluntatis Dcus cui voluerit & quantum c fivi ur non alter verum elfe , quod Deus non -

voluerit largiatur. Spiritus enim qui ubi ' jubeat impoßibilia, nifi quia quæcumque ju
„„„.,,. vult fpirat, ficuti spiritum gratia ita & pre-
' " cum effundit ubi vult. Qua de caufâ nec orarc
. dclcctat aut lubet, nifi Deus ut lubeat infpi-
í ravcrit , & quando jam lubet non tanto fcm-
.. per arde te lucet, quanto neceflarius eft, ut
: , ficpetamus a, tantum petamus, quomodo & quam-
tum res tanta petenda eft. Non enim exigua
. quorundam hallucinatio cft, qua putant {cm-
. per àdeffe homini gratiam ut pctat, ac tam
ardenter petat, ut infallibiliter impetret id
quod petit. Vndè, ut & alibi diximus & fae-
z#. 1. q. s. pius dici neceffarium
xit Auguftinus: Nonneeftaliquando
, non fine
ipfa caufà di-
oratione-
bct , hominis yoluntatc per ómnipotcntem
gratiam Dci adjutâ fieri polfunt, juxra il.ud
refponfùm Auguftini, quando e.de.n quæ
itic ne petebatur. His at ue huiufmcdi aljs im- ,;, , ^'e per
mum er.ib.l bus tefim mus dubitare mon poffum, mec •erw. .3."
Deum aliquid 1 M P o s s 1 B 1 1. E honm p, «ce- .
piffe, mec Deo ad opitalamdum & adiuvandum, quo
fiat quod iubct, 1 M p o s s 1 B 1 l E aliquid effe.
Ex quibus duoous principiis concludit rc
fponfionem quam dedimus, A c P E R Hoc
í o r E s T H o M o, s 1 v E l 1 r., E s s =
s 1 N E P E c c a τ ο a D 1 u r u s a D & o. ' , • i

•a $imp.*, - - *

, * -
. -

-
- - -

| - .-*

* . ;. . C A P V Τ
- • ' *. - <** -

- ::• '*; .

- _ - • *• • : 1
* •• •• -

- • . - . • -*-- . . . . . . . .so- •''-

- I. -
 v

3 3o DE GRATIA CHRISTI SALVATORIS 331

C A P V T X I V.

Idem nodus, quomodo talibus praeceptum fit poffibile etiam à

Scholafticis folvendus eft. Auguftinus & Apoftolus eo con
ftri&ti, nunquam aliter folverunt, nifi quia gratia eft
- quæ negatur peccatori & juftitia qua
punitur.
E D hic fortaffis pro peccatoribus A gratiæ, {ed etiam pcccatum propriè diétum
refpondebis, hoc ipfum adjutorium, & veri nominis perpetret.
quo præceptum eis fit poffibile, deeffe Itaque juxta do&iffimi Præfulis finceriffi- .
multis ipfàmó; gratiam orationis de mam planiffimamque do&rinam incedendo,
negari, qua facicndi praecepti vircs, quibus qui fepenumero iftâ obje&tione pu!{atus
carcnt , poftulentur à Deo. Ergo manet fuit, longè fatius duco tritis veftigijs Augu
eis præceptum impoffibile , & confequenter finianæ & Apoftolicæ folutionis inhærere,
non peccant in eo non faciendo, quod face quam novas inveftigando femitas evadendi
re, & in eo faciédo,quod vitare non poííunt. præcipitium incurrere. Dico itaque id quod
Vtrumvis enim eis redditur impoffibilc Auguftinus de fimilibus adjutorio fùfficiénti
Refpprdeo nodus ifte ab ipfis quoq;Scho deftitutis crebro dixit, non effc iniquitatem
lafticis folvendus, aut alius inanifefüs error apud Deum , qui gratiam negat ; culpam
arripiendus eft. Quaero cnim, quid de illis enim peccantium ita meruiffe , ut æquifIimâ
dicturi fùnt , qui, cüm corutn voluntas ita iftâ feveritate puniatur. Cui folutio ifta dif
infirma fit , ut hon poffint tentationes fupe plicet, alium quaerat exitum , {ed caveat præ
rare , propter quas fùperandas eis Dci gratia cipitium. Nam in illo ipfo loco ubi confti
imploranda eft, ncgligunt tamcn, aut no tuit, præcepta Dei effe poffibilia per volun
lunt, aut etiam contemnunt in vocare adju tatem hominis adjutarm gratia Dei etiam
torem Dcum, vel tam languidè invocant, ut hoc adjungit: Cur autem illum adiuvet, I l L u M LiB. ,. a.
eorum exaudiri non mereatur oratio ? Si di N o N A D I u v E T, illum tantum, illum autem pecc. merit.
cas habcnt femper præfto fufficientem gra N o N T A N T u M ; istum illo ,illum fto mwodo. *P. 5. ,
tiam qua poffint; fexcentis Auguftini locis penes ipfum ejl , & R Q u I r A t 1 s tam fecretæ
totique moli do&rinæ ipfius, adeoque & ipfi ratio , & excellentia poteflatis. Nempc ad iftud
Ecclefiae , quæ docet ac monet eos petere principium rcfpiciebat . quod immobile fcm
arrid. fff. &
Jup. ritata. *
quod NoN PossuNt, repugnabis. Si enim jam per tenuit, pofteaque pronunciavit in libro
gratiam qua poffint habcnt , ftultum et pete de correptióne & gratia , ubi dc fufficienti
rc quafi non haberent, ut etiam faepè ex Au
adjutoriô, fine quò manerc non poffunt ho
guftino diximus. Si dicas non habent, quo mines, loquebatur, Nunc autem , poft lapfum
modo igitur peccant, id faciendo quod vi hominis , quibus deeft tale adiutoritim, tam pæ:4
tarc non poffunt ? Cogeris igitur confiteri, peccati eft.Simul videlicet,& nonnullis deeffe,
omnia talium hominum peccata, qui pro vi &caufäm quare defit,&hoc ipfum fufficerc ad
ribus impetrandis, orare non volunt aut non excufandum Deum, & hominem in peccatis
valent,aut ipfam etiam contemnunt gratiam, arguendám , breviffimo {ermone definiens.
non nifi in caufâ effe peccata, eo quòd vires, Quam dcfinitionem fuam tanquam fanam &
finc quibus ca vitare non poterant, impetra planam, in omnibus fuis operibus perpetuò
re neglexerint. Nam h&c cft perpetuum re fecutus eft.Nam in Epiftola ad Sixtum, cùm
. centiorum argumentum , quod fi obduratis eos argucret qui vel fciendo vel ignorando
aut alijs propter peccata defi: gratia fufficiens peccarent, five audiviffent legem five non
fine qua ea vitare non poflumit, peccata ipfo audiviffent , non ita excufat, quia gratiam
rum non fore propriè peccata , fcd in caufa fufficientem habent fciendi atqüe faciendi,
tantum , in qua vircs cavendi perdiderunt. (ed quia cùm effet homo conditus re&us,
Quis igitur dixcrit peccata fidclium & in propriâ libertate & iniquitatc mutatus cft.
firmorum , qualis Petrus fuit, pro viribus peccatüq;fuum cum poenis ignorantiæ & in- r» p.io;.
non orantium gratiamque contcmnentium, firmitatis in pofteros propagavit. Et quamvis,
non nifi in caufa pcccata eifc, cum iftum inquit, feipfi excufare videantur, non admittit hanc
errorem univerfà Aüguftini do&rina & ipfe excufàtionem , qui fcit fe feciffe hominem reitum,
Ecclefiæ Chriftianæ É exhorrcat ? Ex eij, obedientiæ dediffè præceptum, nec nifi eius quo
duo oftcnditur ficri fubindc pofie , ut aliquis male ufus eft, libero voluntatis arbitrio, etiam quod
fine qua præcepturn
gratia careat,negligentiâ implcre tranfiret in pofieros mamaffe peccatum. Et libro de.
non poffit, aut fuperbiâ præ correptione & gratia, cùm fé excufatos effc
fumptuofae volútátis pœnam iftatm pr. m*- caufarentur, qüia gratiam non acccpiticnt à Lib. de eor*,
rente, & tamen pcccatum non {olum in Deo : Qui hæc dicunt, inquit, extra culpam fe c* grat. c. 6.
caufà, hoc e(t, in ncglcctu contcmptuquc vtderi volunt, ui hoc quod non obcdiunt Deo &c. nec
- 4£f£/#-
 33? L I B E R T E R T I v S. 33;
! attendunt, fi nondum regenerati funt, primam effe ^ Ecce Apoftolus in Epiftola fua ad Romanos Arom. 9.
caufam cur , vbiurgati quod fimt inobediemtes, Deo, docct, quod Deus, Cuius vult miferetur, & quem
fibi debeat difplicere, quia fecit Deus hominem re vult indurat. Cui doétrinæ cùm flatim vali
äum ab initio creatur«, & non eft imiquita; apud sdifIimè opponi pofle cerneret , excufàtos effe
Deum. Ac pcr bocprimaprayita, qua Deo nom obe homines qui noh obtemperant mandatis Dei;
ditur , ab homine eft, quia ex reótitudine, in qua quia obdurati à Deo & excoecati, mandatis
eum Deus primitu fecit, fua mala voluntate deci cjus.9btcmperare non poffùnt , mox ipfè fibi
dens, pravus effeäus eft. Et in libro dc Per obijcit : Dicis itaq; mihi quid adhuc queritür ? V
fectioiie juftitiæ tùm propter Peccandi necefli luntati enim eius quis refijtit. Hoc eft, quid con
tutem fe excufàtos à peccatis eflc credcrcnt, qucritur Deus de hqminibus; quod peccando
non gratiam fùfficientcm praefto cfie refpon; male vivant, cùm voluntati éjus óbduranti
Lif.8. perf det, fed ideo effe culpam hominis, quod mom eft qucpa voluerit nemo refiftcre poffit? Ad quam
ìwjf. e. 6. quaftioncm facillimè refpcndent recentiòres,
fnepeccato, quia fola homine voluntatefaítum Ji,
ut ád fam neceßitatem reniret, quam Jola hetni rcctc mcritoq;de pcccantibus conqueri Dcum,
mu volúntate fuperare nom poßit. Et in quaeftig quia quamvis obdurati & excoecati fint, fuffi
nibus ftye; í fatthæum, excoecatos idco cui cicntcm tamen habent gratiam, qua peccata
pandos 'profitetur , quan)vis jam cxccscati devitent.Quis iftam tam obviam,tím ílamam,
videre non poflint, quia impotentiam illam tam peremptoriam rcfponfionem defuilIeApo
exccecationis fua cülpa mcrucrunt. Nam ftolo non tiiiretur ? Hoc quippe ille non vidit,
uafi reccntiorem aliquem idipfum quod nunc B quando fibi velut adverfàntiöus objectâ quæ
pr«f. 14. - öbijcitur, objccturufi vid.fict : Qaod /i ire
- . -
- ftione, non id potius tam breve, tam apertum,
fwper Afattb eji , inquit, quod videlicet crcdere non Po tamq; ut ipfi putant, certum abfolutumq; re
terant, quu non exfiirgat in defeJtonem Iud«o- fpondit. Cùm enim rem terribilem docüiflet,
rum , & èvs E x T R A c v I. P A M fuff* Pro qu9u Deus , cujus vult mifcreatur , & quem
clamet, quod non crediderant ? Propterea enim mum vult induret, & hoc ipfum exemplo indufatif
poterarrt úidere, quia excæcavit oculos eorum. Sed fimi Pharaonis illuftrället, in quò Deus oflen
• audi jam foiúoncm , non pcr gratiae fuffi- • dcrat virtutcm fuam, ut annuitiaretur nomen
cientis apparatum, qui à Poltcris excegita fuum in univcrfa tcrra, ipfe tibi objeétâ quæ
tus eft, féù per cuipaio hominum ac juftitiam. ftione motum exprimcns auditoris, i t u itaq; ^ -

Dei : sed quoniaj, potius 1)ews extra culpam debet
intelligi, cogimt r fateri ajf qu bujuam peccatu
ita eos extava, i mtraje, qua tautn exvacativne
non p.t.erani credere. Et in lioris contra rau
-
- -
fl„m , de cadem excoecauonc crcuenuique
,;,.,; .om : iu P''*''*'* * ggod fi dicerei, quid ergo peccave
££... , uhi Iuda fi Deus illos excæcavit, ne aguojcerent
• •• • • •
Cirjiam ? Audi noa gratiam, fuffi- icnem ad
Chriflum agnofcendum , vitatduiuquc pec
catum , fcd culpam hominis & judicium pu
nientis Dei : Quamtim pojjunus imuuemdo, rudi
hvmini rejpom:leremus » ex alys ovc; liis pecvatu Deo
cognitis , venire iustum paeuam butus cæcita s. lta
que latiùs ibidem probat, non excujaivs fuiffe
Iudxos, quia non cognoverunt Chriftum , q 1a
videlicet ovvulti eorum merus fuit, quod non co
gnofçerent. Ex qua Sanéti Auguttani doctri
pcrfpivuun, cft, ut iplc Probct
na toties iterata
peccatores Dei manJata praetereuntes , ciie
çulpae reos, five illa faccrc pofIint , five cx
cœcatione vcl obdurationc non polfiat , ni
hil omninò gratiam f.ffi.icnteiii elfe curæ,
nec unquam vel verbulo illam tangcre, lcd
hoc unicum duntaxat veluti pcrenptorium
proferre, quia homo in iftani impotentiam
fuâ voluntate lapfus cft , quam julto judicio
fuo & gratiæ defertioi.e & cxcoecationc &
cbdurationc pcrfequitur J)eus. - -
Quod ut äpertiiììae conflare poffit, illam velatur,non aliü fcnfumhaöcnt,quam,cui vult
ipfàm otjà &tioncm
homines pcccato ,excufáti
quæ novis facta
erunt , ficit,vclquod
ob D gratiam uniterendo tribuit & cuí vult gratiam
non miferendo non tribuit. Non enimjinquit,
duratione vel excoecatione, vel aliâ quâqua obduratDeus impartieudo malitiâ,Jednonimpartiendo
ratione carcant viribus, quibus Dei Præce
pta cufto diant , ex Apoflolo & Auguftino
in medium proferamu§, videamufque quid
homincs culpaLilcs dcmóftranuo refpondcant,
-
mubt, 1nqu1t, quia aduuc queritur ? Voluntati enim
eius quis rejjit ? Hic profccto locus erat,ut di
ccrct quod ipfi fcntiunt divinæq; querimoniæ
jultitiaa, liquiduliimc pa£ faccrct,j od quam
vis oudurati luit, tutn Mntctn talien eis gra
tiam largiatur. Scd j^itum abclt ut hoc Apo
ftolus qu-crct. Tantum enim rcfpondet, id
quod Augultinum jam fæpè retpondifle dixi
nus : O bomo tu quis es, qui re,pondea, Deo ?
Numjuud diat figmentum ei qui Je finxit, quid me'
fe- JuJic ? An non habet poteftaiem figulus luti, ex
eadem maffa facere aliud quidem pas in honorem,aliud
vero in contam.eliam ? Nam hoc dicendo, nihil
aliud profecto dixit • quam idcir, o re&è de
peccatoribus conqueri Deum, quia de homini
bus cx cadcin ualla meritò juftèque damnata
fabricatis, facere Poteft quod voluerit, five
iliis gratiain bene vivendi tribuat mferendo,
five lubtrahat obdurando.Quo namque modó
Apott.vel alius quifquam lanæ mentis tali ob
jectioni relpondere pollet, quod gratiam [úffi
cicntcm habeant obuuratiad cavenda pe[cata,
de quibus conqucritur Deus, cum hac tali re
fpontionc , doctrinam à fc traditam, adverfus
quam objeótio foruabatur, apertiflim è j:gu- '
lare , & argumentum adverfarij invi&um ëïïè
fateretur : Nam illa vcrba, Cuiis vult miferetur,
& que vult indurat, proptcr quæ difficultás mo
mujericoruiam. v el ut alibi dicit,obdurare dicitur Epiß. ro6.
pectantes,quia m;m eorum mijeretur,non quia impellit
ut pevceut. Quo modo igitur Apott. objcctioni f ;!, r. a.
homnü dc uta Dci obdurationc conquerentiú ad simp!
P. refpon

}
 3;4 DE GRATIA CHRISTI SALVATORIS 33;
rcfpondere pofíet , quod adhuc gratiam Dei A quam propter vnius peccatum meritò Deu tuffèque
habeant, cùm cos obduratos cffe docendo, ni- damnavit. Si autem vafa funt mifericordia ipfum
hil aliud docuiflet, quam gratiam qua benè vi- glorificent , qui eu M 1 s E R I c o R d 1 A m
vercht eis juflo judicio efle fubtraétam ? Itaq; N o N D E B 1T a M , hoc efl,graiuitam gratiam
Auguftinus iftum Apoftoli locum, Qujd adhuc preftitit. Et paulo inferiùs tertio repetitæ ex
conqueritur, quo fe excufant peccatorcs, traéta- cufationi, tértio eandem rcfponfionem repo
*pi*;io5. turus, ita loquitur in Epiftola ad Sixtum : Sed nit : Si ergo illos mom pudet bâc excufatione iiom ,;;,
excufabunt fe, inquit , homines qui molunt reite & nobis , Jed Apoftolo coniradicere , cur mos pigeat
fideliter vivere dicentes ; Quid nos fecimus , qui malè ei quod dixit Àpojlolus , hoc iigm atque identidem
$ivimus , quandoquidem gratiam unde bene vne- dicere : o bomo tu quu es, qiu refpondea, Deo :
' remus non accepimus ? Lt hunc ipfum efle &c. Am non habet poteftatemjgulus lati ex eadem
fènfum ipfiflimum, iftius objc&ionis , quam maffa , utique mertio recfeque damnata , facere
oftolu$ fibi fecerat ftatim adijcit : Ê aliud vas in honorum imdebitum propter M 1 s E
quomam fe ifti excufabumt modo ? Nempe illo, quem R 1 c o k d 1 A. G R A T 1 A M , aliud im com
breviter tamquam ex eorum vocefibi obuecit Apoftolus, tumeliam propter 1 R A. s v P P l 1 c 1 v M ?
ut dicamt; Qv 1 D A D H v c C o N Q. v E R I- Et nonnullis interjc&is eidem excufàtioni
τ v R 3 Nam voluntati eius quis refiftit 3 Hoc eft : Peccantium quarto iteratæ, quarto idem di
enim dicere : Quid de nobis fit querela, quod Deum vinæ gratiae jultitiaeque fcutüm obijcit : Ac Ibid.
offendamus male vivendo , cum illius voluntati meme per hoc umverji qui fe im nequitjs & imquitatibus
poßit refiftere, qui mos obduravit , M 1 s E R I B excufatos volunt, ideo tuffiffime puniuntur, quo
c o R d 1 A M, id cft , gratiam, ut ante di miam qui l,lerantur non miJi G R A T 1 a libe
xerat, N o N r R A. s T a N D o. Et eundem ºrantur. Nam fi cxcujaiio illa iufla effet , nom inde
#» Encb;r.
fenfum, verborum iftorum rcddit, in Enchiri gratia, Jed iijiitia liberaret. Cùm vero mon libe
*•p. 99. dio ad Laurentium. -
*et nifi c R A T 1 A, nihil ia£lum iny.mit in eo
-

Quapropter quandocunq; Auguftinus iftius quem liberat non voluntatem, mom operatiomem,
querimöniâ quâ de male viventibus conque nam faltem ipfam excufationem. Nam fi hat tu:ia
ritur Deus, æquitatem nititur aflercre , & ex £ff qui/quu ea ut tur merito non gratiâliberatur.
cufàtionem iftam delinquentium retundcre, Novimus enim liberari per gratiam Chrifli quofdam
quod frequenter facit, nunquam illi in men „ £tiam eorum qui duunt, ggd adhuc conquiritur?
tem venit, ut ifto tam cxpcdito & facili, & Nam volumtati eius quis rejíit ? Qu« fi iufta eft ex
pcrcmptorio Scholæ recentioris rcmedio, hoc cufatio, non iam gratuita gratia ,Jedpropter buius
eft, gratiä fufficiente cun&as querclas corum excufationis iuJiitiam liberantur. Si autem G R A
fuffocaret, fed femper ad duas gratiæ negatæ T i A E s T , Q v A L 1 B E R a N T v R, p R o
caufas recurrit, vidêlicct ad illam ipfam gra ' F E c T o H A. c E x c v s A T 1 o 1 v s T a
tiam Dei, quæ quia gr®is omnino datur, fine N o N E s T. Et in Enchiridio ad Lauren
iniquitate fubtrahitur ; & ad culpam eorum tium ejufdem excufationis injuftitiam adhuc
fivé originalem , five propriam, qua juftiffi luculentius ex ijfdem caufis interimit : Hoc /m *****
mam adverfum fe Dei deferentis obduran autem quieo modo audit ut dicat, Quid adhuc com- **?*??•
tifque feveritatem ,• hoc clt , fubtractionem quemitur ? Nam voluntati eius quis refjiut ? Tamquam
gratuitæ gratiæ, qua bcne viverent, provo- c propterea malus mom videatur effe culpandus, quia
Σpi*. io3. carunt. Nam in eadcm Epiftola, cùm eorum Deus cuius vult mtferetur, hoc eft,gratiam tribuit,
ifta verba protuliliet : Quid adhuc conqueritur & quem vult obdurat : abfit ut pudeal nos hoc re
Deus 3 Ita fubijcit : Talibus itaque dicamus cum fpondere,quod refpondiffe videmus Apoftolum, o bomo
Apoftolo , non enim melius illo invenire, poffumus tu quis es qui rejpondeas Deo ? &c. Si enim non ca
quid dicamus ; O homo tu quis es qui reffondea Deo? pit bæc, quu eji qui reffondeat Deo ? Si autem capit
gg4rimus namque meritum obdurationis & inveni magi- mum imyeniet, quid refpondeat. Videt enim fi
mis. Merito namque peccati univerfa maffa dam caput, umiverfam gemus humanum tam tuito iudicuo
mata eft ; nec obdurat Deus impertiendo malitiam, divino im Apoftativa radice dammatum, ut etiamfi
fed non impertiendo mifericordiam , hoc cft, gra nullus inde liberaretur,nemoreite poffet Dei vitupera
tiam, mifèricordiæ effe&um. Qujbus enim mom re iuftitiam nimirü,quia ut addit ftatim,indebitâ
imp?rtitur , mec digni funt , nec merentur: at potius . mifericordiâ,hoc eft,gratuitâ gratiâ liberantur.
ut m m impertiatur, hoc digni funt, hoc merentur. Ex quibus profc&to vides quam procul à
Qggrimus autem meritum miJericordiæ, mea inve fanéti iîlius Do&oris cogitationibus recedat
nimus, quia nullum eft , N E g R A T 1 a E v a recentior quidam Scriptor, quando fidenter
• c v g'£v r, si non grati donatur, fed meritis communem famätorum doéfrimam vocat, qui Pelagio
] *edditur.Et rürfum inferius in eadem Epiftola, interroganti,quomodo fumus liberi ad operafuperna
turalia praftanda, fi ad illa eff gratiaDei neceffaria &
cùm peccatores conqueri dixiflet , quodgra mobi mom datur, vel quomodo moli, impntetur horum
gtia. tiam uhde benè viverent, mom accepiffent , eandem
operum omißio ; refpondent', quia impoteftate moflras
iterat refponfionem quam Prius dcdcrat: N0?
poffuntveraciter dicere nihil malife facere, quia male D eft habere banc gratiam, quam Deus memini deme
$iïunt, nempe quamvis obdurati fint. Si enim í atur,
Nihil enim capitalius Auguftino adver
nihil dire&ius ab ipfo deftruitur , quam
mihilmalifaciunt, bene vivunt: fi auiem male vi quod Deusnemini Poft lapfum gratiâ deneget,
vunt, de juo malè vivunt, vel quod orgiualiter tra
xerunt, vel quod imfuper adduderunt. Sedfî vafafunt vel in hominis lapfi, de qüo fermo eft,potclta
ira fiú hoc imputéni , quia ex ea ma/afa,fi funt, te fit habere hanc gratiam , quam à Dei folius
-
' poteftate
•
/
 m

336 , JL I B E R T E R T I vs. 337

- ~
poteftate &voluntate tanquam veräm gratiam A queritur Deus ? Solutioné igitur iftam quan
'- pendere juftoéjue proptereà judicio denegari do Scholaftici veri{Iimam effe planiffimamque
\ • multis inftantiffimè dócet. * . -

putant, quid aliud tacitè indicànt, quam Apo

. -* - * Hanc igitur falutationem Apoftoli & S. ftoluin & Auguftinum adverfus querelas pec
i 'Auguft. adverfus omnium querimonias mur cantium exclamando, o homo tu quk es qui ref
murantium qui de defeétu gratiae vel vel de pondeas Deo? &c. in refponfione defecilfe, ficut
ignorantia , vel de benè vivendi impotentia „& olim primi gratiæ fúfficientis archite&ti di Iw Fmchirid.
H.>.iiuf.- conqueruntur , tam crebro repetitam , qua cere aufifunt? Hnc enim loco,inquit Auguftinu-S ' ad
* ■ • - - - ^. - Lawreyt.
» - '
-

praeitatâ ex meliorem ab hominibus dari poffè negat, qüiß. qttidum flulti putant Apoftolam in refponfione defe- !ap. 99.
&?iji. 3o5. quis diligenter, intelligenterq; ponderaverit, * ciffe, & inopia reddend« ra:ionis repreßiffe cortr.idi
videbit profe&òeffe abfurdiffimám,fi vera eß, ętoris audiciam. Deficit enim profectò & Apo- .•
illa recentiorü do&rina, quam de gratia fuffi ftolus & Auguftinus, fi Deo de peccatis ho
ciente tradunt. Tradunt enim nonfolum om minum conquerente , & homine identidem ,
nibus eam dari, fed ita effè neceffàriam, ut nifi refponfánte, Deum abflulifle fibi gratiam, fi
detur, peccatores excufati fint, imo peccata ne qua peccata vitare non potuit, clamat fò
delinquentium non poffint peccata deputari. lummodo, O homo tu quis es qui reffomtieas Deo?
A•
Nemo enim peccat, inquiunt, in eo quod vi Voluntati enim eius quis refisfit ? Refpoiidct cnim:
** • •
- tare non poteft. Quid ergo fi hæc ita fint, in non ego quidem refifto vo]untati ejus, quin
fulfius & ineptius quam hominibus peccata , me fupplicijs defertionis, excoecationis , & -

fua contra Dei querelas excufàntibus , quòd 'obdurationis perfequatur ; fed non idcirco de
•
ab ipfo exsgecati atque obdurati , & à me re&è & juftè tanquam peccante queritur,
gratiâ deferti funt , per qùæ fùpplicia, fatente qui gratia ipfius deftitutus, praeceptum imple
docenteque hoc Aug. tam impotefite$ ad benè re & peccatum vitare non potui, ideoque ncc •
- vivendum fa&i fùnt , ut fe quidem videre ' peccare. Quapropter fi gratia fuificiens ità
r.3. 4.,.,.pofIint , quod eligendum eft bonum , volumfa ineceffària eft, ùt quemadmodum Scholaflici
çy lib. art. iemj, habeant durißmam , & adverfùs Deum omni , tradunt , fine illa ne quidem peccent qui pec—
mo inflexibilem: talibus, inquam, excufàtionibus care dicuntur, planiffimè defecerunt in re(-
nihil aliud Dei conquerentis patrocinio pro pondendo & Apoftolus & Auguftinus, five
ferre , quam GR AT 1 AM effe quae fubtrahitur, gratia illa adfit peccantibus five defit. Si enim
juftamό; peccatorum pœnam quae infligitur? adeft , impudentia querelarum exprobrandà • .
Nam efto gratia fit , fine qua præceptum im- ! erat murmurantibus, & non quafi vera dice
plere nonpoffunt, an ideo tenentur ad impoffi 'rent admittenda : fin autem defit, caufa Dei
bile? Efto jufta poena fit, an ideo id peccátumì déférenda eft. Fruftra enim clarnatur, O homo
erit quod vitari nequit ? Imo verò quid ex tù quis es ? Sum enim homo, inquiet, qui video
parte peccantium infànius quam excufàtionem infulfam de ine jactari querimoniam, quafi
Adverfus Deum de peccatis hominunì con peccarem; qui ablatâ mihi gratia , yitandique
querentem ex fubtra&a fibi gratiâ prætexere, peccati potéftate, peccare non polfim. Qjod
fiut recentiores volunt , gratiam ád peccata íí igitur excufàtio itta malè viventiufn defùb
vitanda fufficientem habent ? Nonne ex utro traëta fibi gratia cft impia & injuriofà Deo,
que capite refponfum óportebat ; ftultè de profeótò non eft gratia fufficiens ad malè vi
* fupplicijs iftis murmuratis àdverfùs Deum , vendum neccffària ; eaque etiam penitus fub
relinquit enim fufficientem vobis gratiam lata Dei querimonia de pcccantibüs eft juftiffi- ,
qua ejus præcepta faciatis & peccata êáveatis, ma; refponfioque Apofloli & Auguft. rcétifi
ideoque juftè de vobis malè viventibus con-. ma, veriffima, pleniffima.
- C A P v T X V. .
- -_ . ■ * - • , _ . - -- - . - • , -

Multis modis praecepta dicuntur pofïïbilia etiam fine gratia fufficien- .

te. Quænam impoffibilitas excufet peccantem , & quæ non :
- ex quibus folvuntur duo argumenta cap. 13. propofita.
T igitur fufficientia folutionis iftius, A tutá eft, quamdiu nondum ad malè faciendum
- quam Apoftolus & Auguftinus to per fupplicium æternæ damnationis gbduruit. -

ties dedit , & poffibilitas præcepto
rum Dei, undé pendet & libertas ar
bitrij,& ratio peccati plenius intelligatur, me
moriâ repetenda funt ca quæ in alio libro fusè
¥*nd*** diximus. Quibus ut hic etiam ncnnulla adda
. £'.£.£. mus, obfervandum eft in primis, in rebus ad
Aatw natwra I. - -
ΣΕΤ, vitam bonam feu pietatem fpcâantibus, mul
L%•.a.6. tipliciter hgnincm dici PossE aliquid. Pri
mio remotiffimè, per {olam liberi arbitrij flexi
Sic ergo foli dæmones ac damnati dicuntur
non amplius poffe credere, diligere, beneface
re , juxta illud Auguftini : Quod (arbitrium) egif. ho7.
meque ipfe diabolus habet liberum ad beme faciendum,
fed ad maximam malevolentiam puena futfceleris ob
-
duratum. Vnde nemo famae fidei credit aut dicit hos
Apo/fatas Angelos adprijlimam pietatem correââ ali
quamdo volumtate converti. Et libro undecimo de
genefi ad litteram : Façtumj, eft in illo pondere ,, -

i£;£3.:;:;
-

bilem facultatem ad bonum & malum. Hæc meritorum ut mec iustitiae possit lumine deleäars. /}},
ltè contrario omnes hpmines dicuntur Po ff.
potcftas in natura nuda liberi arbitrij confti
v P 2, crcdcre,
 *;;8 DE GRATIA CHRISTI SALVATORIS . 339.
~credere, poffe diligere Deum &c. Hæc enim A quem infusâ charitate bona possit oPERARI. Et r., e.g.r.
aetas non eft aliud nifi fidci, dile&ionis, bo infra, Quo bona Possit per dilectionem operari. Et quarumdam
naque vitæ fl.xibilis capacitas , per quam itcrum : Illus eft dare credentibus & volentibus F A-}*p **££*-
poffunt credere feu fufcipere fidem, charita cum t At EM bene operandi per spiritum s. per quem !*** *****
,a. ,.,.. tey, & vitam bonam. Hoc Posse tangit Au charitas Dei diffunditur.
Aug. nihil familiarius,Etquam
in ómnibus operibus '";
per charitatem °*
Ibid. 6r.
j;.,'.. guftinus ubi dicit: Vt enim fit maturæ fidem PossE
c 3, • $. habere, numquid & habere ? Non enim omnium eft dari poT Est At EM benè operandi , concupif- -
fides, ciim fidem Posse habere fit ominum. Et ite ccntijs refiftendi, tentationefj; fuperandi:quia
rum: Proinde Poss E habere fidem ficut Poss E ha ut dicere folet, incipit homo amore iam PossE s.,, ,• a.
bere charitatem , naturæ eff hwmimum : habere au:em * quod timore mon poterat. Vbilibratâ circumfpe- di»srf. c. 8,
…filem,quemadmodum habere charitatem rat, « eft Fi &ione dicit, incipit amore iam PossE ; quia vo
' delium. I''a itaq;f;atura tm qtia m „bus data eft Possi luntas illa bona , quæ per charitatem datur,
» ilitas habcndi fidem, non difcernit ab homine vo initio infirma cft,& multa Dei magna praecep
minem. Vbi poflè habere fidcm & charitatem, ta implere non potcft,nifi paulatim ufque adeo
nihil omninô aliud eft, quam poffè credere ac nunerc ardentioris charitatis augeatur, ut
diligere Deum, qua phrafi etiam dixit in libro poffit.Vnde funt illa quæ fupra ex Aug. addu
- 'r;}.?e grat de gratia Chrifti : Sed plane illa poßibilitu (libc ximus : Qui ergo vult facere Dei mandatum & mom Lib. ds grat.
cl. rif? 1 c. zo ri arbitrii ad utramque partem) utranfque radi Ρot Est, tam quidem habet voluntatem bonam, fed & lib. 4rb.
cis eft capax ; quia mon fúltam psteft homo habere cha- * adhuc parvam& myalidam. Poterit autem cùm mag cap. i7.
, vitátem, qua fit a, bur bona , fed pote; etiam cupidi- 8 mam habuerit & robuffam. Quando enim Martyres
-a t í despi tatem, qua fit a b. r mala. Hoc feilu faepè docet \magna illa mandata fecerunt M AGN a uTiQue vo
„,,„ ., î. Auguftinus a Fidem , hoc eft crcdcre, b recte fa luNTATE, hoc eft magna charitate fe, erunt. Et
eap. ; 1. ccre, c reâè vivere, d peccatum ea ere, c voluntatem Epift. 143. Sed utique tanta volunt sti, vires, tan Epi}?. 143;
b ; ib. i. 8* in melius mutare, & hujafm, d effe in homim» po tuin dileétionis ardorem volebat a cipere Spiritufa
y'; * 6. . tejiate, quod eft hominem polie vita facere,quia pientiæ qui suFF 1 c ER ET ad implendam magnitudi £ib. r. re
m. • i . - • - - - - - - -

i. "i, ., videlicet libero voluntatis arbitrio [tos & fi mem continentiæ. Et in lib. Retra&. Verum efl enim tra&#. c. 1o.
â, ijs milés pietatis a&us facere potcft. Quod ne omninò omnes loinines hoc poffefi velint, fedpr«pa
se I.ib. 1. Re- quis neceffitati divinæ gratiæ repugnare cre ratvr voluntas à Domino & tantum augetur muiiere
tract. *. **- derét, plerumque praecautionis loco adijcere charitatù ut PossiNT. Veritas ifta in Aug.fcri
. folet quod ifta poteftas fine gratia Dci efficere ptis exploratiffima eft, quam probant innume
/ i?, I. Re
nihil potcft. Aliquando etiam adijcit, homi ra Pcenè teftimonia, quorum non pauca paulò Vide c. 47.
*ra?. c. 1o. nes ifta poffe fi velint, fed pr«paratur volunt.u à Do ante produximus. Voluntas enim bona initio
mino, hoc eft, illud velle per gratiâ ci dandum. infirma eft , paulatimó; gratia Dei abundan
Ita ut iftae locutioncs eo redeant, quod voluntas tius effufà inftar arboris crefcit, donec eo-ufq;
£t, qua & peccatur , & recte vivitur , quod, inquit, virium adolefcat, ut cunéta invitantia, cun&â
his verbis egimus. Nempe quia voluntas feu vo minantia,cunéta cruciantia fupcrentur. Et ifta
luntatis arbitrium eft remota quaedam poffibi quidem qug de poffè diximus, quod per fidem ,
litas, pcr quam homo poteft , ut peccare, ita & & charitatem datur , de donis iftis habituali
rc&è vivere , quamuis finc gratia in iftum bus potifftmum intelligenda funt.Nam per illa
aétum exire non poffit. dicuntur jufti orare, diligere,bchè vivcre,ten
Secundò, paulò propinquius dicimur, poffe tationcfj; fuperare pofie, etiam quando nihil
benè vivere, omnibufj; tefitationibus refiftere iftorum agunt, imo dormiunt. Sunt enim vir
& Pcccata cavere,per fidem,quamvis dilc&io tutes habitualiter in animo permanentes, quae /

ne Dei, & a&uali Dei adjutorio, internifj; vi hoc ipfo robuftum animum éfficiunt (undé & -

ribus voluntatis, de quibus ante multa dixi virtutes diétg funt)ad opera quaedam peragen
mus, careamus. Nam quamvis fides ifta omnia da,quamvis fi adhuc imperfe&tae fint, ad ope
perfc nullo modo pofit, quia tamen cft (emen ra fublimioris ordinis nón fufficiant, quemád
orationis,per quam charitátem & gratiam ad modum jam jam de charitate diximus. E(t 1

juvantem & volentatis vires impetrare fole enim in Äug. principijs paradoxum, id quod
£pif. io7. mus , hinc per ipfàm fidem ifta poffe dicimur. ex nonnullis quandoque audiffe memini; quod
Vnde Auguftinjs; per quam fidemfcit diabolus eos charitas quamvis minima fufficiat ad quam- -

poffe mundari, poffe famari, poffe perfeäißimè liberos, * cumque tentationem fuperandam, vel quae
quod eis vehementer invidet in ætermitate regnare. cumque praecepta finc trânfgreffione fervahda.
rp Pf. izo. Vnde & alibi: si credis, ipfa tibi pote$tas data eft Quid enim eft charitas, nifi, ut Aug. loquitur, -

vt fis inter filios Dei &c. Ergo fides tua ideft potefia,
quæ tibi data eft, ut fis inter filios Dei &c. Sed quia
-
fides non operatur obfervationem mandato
rum nifi per dileétionem, hinc
Tertiò,dicimur multò plenius propinquiufj;
poffe percharitatem, per quam homo juftifica
tur. Nam charitas feu dileétio non eft aliud D
Aug.quam voluntas,hoc eft volitiobona; quae
quamdiu deeft nobis, impoffibile eft benè vi
bona volütas? Quid auté abfurdius quam vo
luntatem quâmlibet bonâ ad omnes cupidita
tes devincendas fatis robuftam effe ? Hoc enim
non folum omnibus iftis Aug. teftimonijs re
fragatur, quæ fupra allegavimus, ubi fexcen
ties docuit, multos etiam volentes benè vive
re, mandata tamen quaedam implcre non poffe:
fed etiam omnes juftorú orationes extinguit,
uibus vires fibi adverfus tentationes dari, -

vere, cùm autem adeft, po[fe dicimur.Hinc in ά, augeri pctunt. Vt quid cnim pe
-
Epilt. ad Rom. dicit accipi Spiritum S. Per tunt, fi, jadì fibi inprimajuftificatione ditas
V1IC$ -
 34o IL I B E R
vires accepêre?Fafluntur in eo,qucd quia cha-^ undequaq; intus & foris fefe offerentibus prò
ritate qualibct fuper omnia Deú diligi fciunt,
ideoq; hoc ipfo etiam putant omnia eâdé cha
ritate poffe füperari.Quafi verò non fuper om
niaDeus ab infirmis ante tentationê diligatur,
qui ingruente ingenti tentatione vires eorum
fuperante vincuntur , quam tamen fortiori
charitate , hoc eft, voluntate praeditus non
T ER T I V S, _ 34*
ritatur, nifi Spiritus fan&i munere motus cjus
, vcl præveniantur , orituri vel comprimantur
exorti.Dc tali pofíe tanquam vero cffcctu gra
tiæ Chrifti aétualis, quòd cùm vcllc indisjun
&è fociatum eft, fæpè Auguft. mcntioncm fa
cit. Vt quando in libro de correptionc & gra
tia dicit : FJt quippe im mobis per hunc Dei gratian1 £ib. de corr.
-- *-

magnolabore fuperat, imò magnâ facilitate
cótemnit. Nam hinc eft quod hujufmodi pec
catorum occafiones tentationefjue fugere ju
bentur, quibus perferendisvel ipfi , vcl illi qui
curam confcientiæ illorum gérunt , vident vi
resipforum non effe pares. Tentationis enim
fupérandæ duplex modus eft, fugicndo,& ob
viando. Ille infirmis,hic perfeótis convenit;
non alia fáne caufâ, nifi quia difpares funt vi
resincipientis, adultaeq; voluntatis feu chari
tatis. Quanquam & ipfi quijam in faftigio
virtutum collocati fùnt, quafdam violentiffi
mas tentationcs fufpeétas habere debent, nifi
illas crebra vi&toriarum experientia explora
1. .
*- - - - vcrint. Tantum intereft,quanto roborc quif
que præditus fit habitualis charitatis, hoc cft,
bonæ voluntatis. -
Quartò itaque , completiffimè dicimur
poffè, quando fàn&i Spiritus infpiratione fic
voluntás præparatur, ut non nudè poffit fed
etiam velit. Tali gratiâ non folum pofTe, fed
etiam ipfum agere adjuvatur. Dat enim non
folum poffe, fi velis, fed & velle quod potes.
Hoc pofte nunquam habetur , nifi quando
reipfa quoque agitur, & cft proprius effeétus
non fidei aut charitatis feu bonæ voluntatis
habitualis, fed illjus gratiæ aëtualis quam
Chriftus attulit hominibus infirmis per cru
cem fuam. Nam quantacumque fide, & chari
fate, feu habituali voluntaté praeditus aliquis Deus det ipfum vincere feu vi&oriam. Et pau
fuerit ,'ctiam robuftiffimâ ; nifi tentatióne C cis adjeétis infra , docere volcns ipfum venire
quamvis levi obQriente tali Spiritus infpira
tione muniatur, fine dubitatione fuccumbet.
Nam inde Proficifcitur quod ctiam illi qui ad
fortiffimæ charitatis apicem enixi funt, per
quam præcepta quæâ, maxima graviflimaάue
implere habitualiter poffunt, a£tuali ifta gra
tia {efe paulifper abfcondente, feu ut Pfalmus
loquitur, Deo faciem avertente, conturbcn
tur, ut fefe in fingulis a&ibus aliunde, quam
fuâ robuftâ voluntate fàn&ificari fciant, & ad
illum affiduè refpiciant, qui in voluntate fua
præftat decori eorum virtutcm. Inde illa quo
tidiana iuftiffimorú peccata,indclapfus ctiam
fubinde graviores , fi eis fubindc éx robuftae
fuae volúntatis fenfu, qua fibi omnia videntur
pofle, motus aliquis fortaffe vanitatis obrep
ferit. -
Hæc igitur a&ualis gratia completü ross E
tribuit, hoc ipfo quo velle tribuit, fine qua
voluntas feu charitas habitualis, quantum
aétualem Chrifti mom folum Poss E quod voluintus, & gra:.
cap. I i.
fed etiam velle quod poffumus. Et aliquanto infe
rius : Tantum quippe Spiritu S. accenditur volunt.**
eorum ut ideo possiNT , quia fic volunt, ideoj, fic
velint, quia Deus opcratur ut velimt. Et inferitis: Si
Deus in eis non operaretur ut vellent, inter tot & tam
tas tentationes infirmitate fuá volunt*, ipfa ficcum
leret, & ideo perfeverare non poffent, quia de£cientes
infirmitate nec vellent, aut non ita vellent infirm;itate
voluntati, ut poffent. Et alibi oftendens gratiam
Chrifti cffe illam qug dat homini utiliter poffè,
quia fimul dat vellc, Ttmc enim, inquit, utile ej} Lib. de grat,
velle cüm poffumus, & tunc utile eff poffe cum volu & lìb. arw.
mus. Nam quid prodeft , fi quod non poffumus volu cap. 1 5.
mus, aut fi quod poffumus molumus. Itaquc in libro
dc gratia Chrifti expreßè docet, grâtiâ Chrifli
effe illam qua non folum poflibilitas adjuva
tur, ut videlicet poffimus agere, fed etiam p% Lib. d: grat.
volumta, & a:fio, id eff, ut benè velimus & beme aga cbriff, c.47.
mus, quae mom funt im homine mifi quamdo benè vult &
benè agit. Et fine illa gratia omnino mihil boni quod tbid.c. z6,
ad pietatë fpcifet fieri poffe. Itemó,quod perChri
fti gratiain homo nom folum poteft venire fed venit,
ita videlicet ut ibi iam fit , & poßibilitutis profe ºrbid. c. 14.
êtus , & voluntatis affêtus & a:tionis efficius. Et
in libro de gratia & libero arbitrio, dicit: Nec £ib. 1. de
tamen fufficit, hoc cft poteft, liberum arbitrium vo grat. & lò.
luntatis humam« , mifi à Domino ipfà viiivria conse * rv. c. 4.
datur oranti, hoc eft, non poteft vincerc nifi
ad Chriftum feu credcndo converti ad Chri
ftum,dari à Deo probat cx illo loco,quoChri
ftus tudæis dicit , Nemo poteft venire ad me, nifi Ioanm. -c. 5.
datumfuerit ei, ipfum videlicct venire à Patre
mueo. Quod fànè genus proximae coinpletaeque
poteftatis ex duobus principijs Auguftini, quæ
tanquam totius doétrinae fuc bafim jecit , nc
ceffärio fèquitur. Docet enim primò gratiam
Chrifti noà illam effe, fine qua non volumus aut
agimus, cujufmodi eft omne folius Ę;
adjutorium, quale primi hominis fuit, fed qui
volumus atque ágimus, ut latiflimè fùpra demon
ftravimu$. Docet fecundò fine gratia Chrifti
nihil omnino boni ab homine cogitando, vo
lendo, agendo, poss E fieri. Ex quibus fibi
fuccurrentibus neceffàrio fequitur , gratiam
Chrifti fimul afferre quod & ipfe in terrninis
dixit, PossE quod voluimus, & velle quod poffumus;
ideoόue nos PossE, quia fic volumus, ut jam
paulò ante ex ipfo recitatum. - -

cumque magna, poft lapfum primi hominis in D Cùm igitur tot fint modi quibus pfäcep
a&um exire non poteft. Nifi enim mirabili & tum dicimur poffe facere,totidem ctiam criint,
inufitatâ gratiâ fomes cxtinguatur ( qui non quibus non pòffe dicamur. Quod & cxcmplis.
eft aliud quam generale quoddam pondus, ad fionnullis ifi præcedcnti difcurfü declaratum
creata diligenda) femper animum languentem eft. Nec difficile effet cx Auguftino fihgula
deorfum premit ; fempcr vifibilibus objc&is pluribus aftruere,nifi rescffct pêr fe pcrfpicua:
-
-
B 3

f
 341 DE GRATIA CHRISTI SALVATORIS 343
Ad argumentum igitur initio capitis de- ^ re à peccato , quamvis revera non poffint;
cimi-tertij propofitum veniendo, rcfponde fed idcirco peccant, quia non volunt, ncque
mus, præcepta Dei* efle homini poffibilia, vellent abftinere, etiàmfi poffent. Quod ex
fcu polIe ab homine fieri , & corifequcnter eo perfpicuum effe dicunt', quia nefciunt fe
homincm ea poffe facere. Etenim fi jam non pofle. Quam ob caufàm dicit Hugo de
jufiificatus eft, habet charitatem feu bonam fan&to Vi&ore : Quando homo non poteft, fi vult, Hugo de s.
voluntatem , pcr quam Deum diligere, & propter voluntatem impoßibilitas mom imputatur: fi ViéH. l, y.
confequenter totafh legem impleré poteft. autem mom yult , propter impoßibilitatem voluntas de facr. par,
Plenitudo enim legis dilectio, inquit Apoftolus. mom excufatur. Simile accidere volunt in ig 14. cap. 6.
Si autcm fidelis quidem , (ed nondum juftt norantia antecedente & concomitante, qua
ficatus eft, habct aliquid bonæ voluntatis, rum illa purgat peccatum cujus caufà eft , ifta
*pi*. io7, quatenus credit, nam ubi eft imitigm fidei, eft non purgat, non caufàt aut attingit a&tum
' etiam imitium bonæ, boc efl , pia voluntatis: pcr voluntatis adjun&um , fed per accidcns ei
hanc autcm poteft mundari, potcft ubcrius copulatur. Si hoc alicui fufficiat , nihil fu
auxilium invocare , & confequenter reétè pereft præterea fatagendum. Plcnius tamen
pièque vivere, quod fi etiam fide Chrifti ca fortaflis alio modo quæftioni fàtis fieri po
ret habet liberum voluntatis arbitrium , per teft.
quod uti carni titillanti , ita & Spiritui illu Itaque refpondetur, duplicem effe praece
minanti confentire; uti peccare ita & rcctè pti facicndi inpotentiam. Vna eft ex defe&u
viverc poteft. Quocumque vero poffibilita B alicujus, quod non potet quätumlibet mag
tis modo cx illis tribus quos jam diximus, nâ voluntate, hoc eft, quantumlibet fortiter
homo poffit præcepta Dei facere , etfi alio volendo, fuppieri. Talis cft impotentia illius
modo proximè non poffit, fàtis eft , ut fi non qui caret breviario ad horas,quas ignorat, rc
fecerit, fit inexcufàbilis. Quod enim ima citandas, & illius qui caret rebus temporali
ginantur quidam excufarihominem à tranf bus ad largiendam eleemcfynam, & fçientia
greffione præceptorum Dei , quando non adeum docendum qui defe&u inftru&ionis
habct iftum poftremum poflìbilitatis mo perit, & hujufmodi infinits. De tali impo
dum , hoc eft, quando non habet auxilium tentia veriffimum eft, quod Deus non jubet
iftud, quod omnium propinquiffimè ad vo impoffibilia. Nam hoc ipfo quo talis oritur
lendum fufficiens eft, ex eo fàlfum cffe con impoffibilitas, vel præceptum exftinguitur,
. vincitur, quod a!ioquin tale auxilium non vel certe ad illud implendum is, cui præcipi
aliquando, fed femper effe deberet in ho tur,non amplius obligatus eft. In hujufmodi
minis poteftatc : & confèquenter quod infi etiam impoffibilibus, voluntas pro fa&o re
delis deberet femper , quanido fe jain vidit ad putatur.Non eft enim culpa voluntatis quod
credendum obligatum cffe, intus in mente non fiat, fed pura inopia poteftatis. Altera
illumiriari, & in voluntate attrahi, hoc enim impotentia eft, quæ ex defectu ipfius volun
nifi fiat, certum eft illo proximo poteftatis tatis feu volitionis oritur, quæ fi adeffet,
modo non poffe credere, hec poffe converti, quanta adcflc dcbet, præceptum facillimè
multoque minus pofie naturalia Dei præcep • impleretur. Tantummodo enim fortiter vo
ta faccrc. Talem autem gratiam femper in c Hendo impletur , unde fi fortiter vult,. hoc
tus eis præfentem effe, qüemadmodum du ipfojam impletum cft, & non impletum effe
bio procul falfum eft, itä & falfum cft , eos non poteft.Ex quo conficitur,inquit Auguftinus, Lib. r. de
femper ad Deum verum poife converti , ut quifquis retè honefiej, vult vivere , fi id fe ve!'e lib.arb. c. 13
pofle præcepta implere naturalia , & confe pre fugacibus bonis velit, affèquattir tantam rem
quenter excufàtos effe. -
tamta facilitate, ut nihil a'iud ei quam ipfum velle,
Sed quomodo, inquics, non funt excufàti fit habere quod voluit. Talis cnim voluntas ficut
five fideles five infideles, qui illo poftremo neceffariò fecum affert plenum velle, ita &
fufficienti adjutorio carcnt , quandoquidcm poffe quod voluit : Ibi enim facultas ea, quæ vo- £ib. 3.°*
fìne illo præceptum abfolute implere non lumta, & ipfum vele, iamfacere ejí. Nam qucm- feff. cap,$.
poffiat, Nam rcliqui tres poifibilitatis modi admodum paulò ante dixerat , mon folum ire,
imperfe&ifunt , quibus præfentibus, fi po verum & pervenire illuc, multoὰue magis poffe
(trémusqui pcr actualcm gratiam datur, non ire, mihil erat aliud quam velle ire, fed v E l L E Lib. 8. Con•
affuerit , non magis hic & nunc & abfolutè f o R T 1 T E R E r I N T E C R E , mom femi fè], cap. 8.
ficri polfe præceptum dici potcft , quam fi fauciam hac atque illac verfare &iaitare voluntatem,
fine alis vglare diceretur. Quomodò igitur parte affurgente , cum alia parte cadente luitamtem.
non excufàt tanta implendi præcepti impo Hæc impotentia non faciendi nullo modo
tentia ? Rcfpondent aliqui, verè peccare cos. excufat eum , qui non implet, quod præci
— qui adjutorio fufficicntis gratiæ carent, quia pitur. Poffetenim impleré fi veliet. Qgod
Teorum impotentia non eft antecedens, fed
u. . . …. i • • •. -
fi noluerit atque ideo non potuerit, quis non
- - - -

concómitans , hoc eft , non eft caufa cur D eum dixerit, pro ipfà tam perverfà obdura
fiomo non impleat præceptum efficiendo tàque voluntate culpandum? Duplicem iftag*
itivoIuntarium , fed per accidens conjunéta impotentiam infinuavit Auguftinus quando
eft, áón áttingens a&um voluntatis. Non dicit: Cogitatur & fit:aut ideo nom fit, non quia mo Mr, pfai.31,
, ciifia ideo peccant, quia non poffunt abftinc lumus, fcd quia non poffumus , ggcquid vi, & nou
- -
- pater,
 '-- ' *. • • v.
- 344 V. I B E R
potes , faäum Deus computat. Rectiffimè omni ^ ipfepermanet liberè bonus,propriâ videlicet voluntate
ino non dixit, quicquid non potes, fa&tum
Deus computa* ; multa funt enim quæ pro
pterea non poffumus quia nolumus, eo quod
çontrarium fortiffimè obftinatiffimèquévo
lumus : (ed circumfpe&tiffimè dixit : Qujcquid
vi, & non potes , façium Deus computat.
Ex hac igitur duplicis impotentiæ diftin
&tione facile apparet, quid ad objeétionem
iftam quam diu volvimus, refpondendum
fit. Nimirum impctentiam divina manda
ta faciendi quæ in peccatoribüs reperitur,
effe talcm , ut non definant caimplere poffe,
fi voluerint. Velint enim pleneque velint,
mox ut voluerint, implebuntur. Si autem
nolint, ideoque non poffint , quis nifi no
lentibus vitió vertat duritiam iniquæ volun
tatis fecutumque defe&tum poteftatis 3 Nam &trina planum cft, talcm implendorum præ
revera defe&üs talis pqteftátis non eft aliud ceptorum impotentiam ex duritia volendi
quam duritia malæ voluntatis, à qua fufcep B profeétam , ficut non abftergit culpam vo
tà rccedere non poffe , non eft aliud quam luntatis humanæ, fcd augct 5otius , ita quo
tenaciter nolle, Tradidit hanc doctrinam quc pullo modo tollere libcrtatem. Quò fe
pcenè ij(dem verbis Auguftinus in Tractati- , cundum Auguftini principia nihil verius di
bus in' Ioannem. Nam illum Evangelij
edifferensiocum, ubi ex Ifaia narratur quod
mom poterant credere, quia dixerat excæcayit ocu
Jos^eorum &c. cùm præmififfct effe labo
randum, quomodo illorum culpam , quia
non crediderunt, poflet oftendere , dc qui
bus dicebatur non poterant crcdcrc , fic diifi
7'ra&#. §3. cultatem iftam explanat: Quare autem nom p0
jm t oamm.
terant credere , Ji à me quæratur , cito refpondeo,
quia nolebant , malam quippe eorum voluntatem
previdit Deus. Et objcctionem fibi propo
mens adverfàrij: sed aliam caufam , imjuis , dicit
Propheta, mom yoluntatis eorum vidclicct excoe
cationem eorum. Etiam hoc, inquit , eorum vo
luntatem meruiffe refpondeo. Sic enim excæcat,fic
obdurat Deus deferendo & mon adiuyando. Nam
ifti fupplicio proprium eft, ut qui illo ple
&itur malum immobiliter velit, ideoque atm
-
plecti non pofli bonum. Quamobrcm infe
rius oftendens illam non folum voluntatem
malam , fcd etiam impotentiam ex magnitu
dine malæ voluntatis proficifci, adijcit: Non
itaque mirum eft , quia mom poteram: credere quorum
Ibidem. voluntas suPERB
&c.c Et
iuflitiam si poft pauca , ut ignoramtes
A eratrurfum Dei
: Sic autem
diétum eft, Nonpoterant, ubi intelligendum eft, quod
nolebant, quemadmodum di£tum ejt de Domino Deo
moftro, fi non credimus , ille fidelis permanet , negare
feipfum mom poteft. De omnipotente dictum eft , non
Poteft. Sicut ergo quod Dominus negare feipfum mom
poteft,laus eft yoliintatis divinæ, ita quod illinon pò-
terant credere, culpa eft voluntatis buiiian«. Di-
fcrtius profe&ò expreffiufquc non poffct n o-
bis patefacere, quàm cx voluntatis pervcrfæ
magnitudine atque ftabilitatc nafci mutatio-
nis impotentiam, quæ tantum abcft , ut ex- D
cufet culpam ejus, ut potius cumulatiorem
… cffe demonftret. Quibus veftigijs infiftcndo,
- fan&us Bernardus eandem radicern iftius
r;%. de grat. {II}lvendae difficultatis detegit,planiffimeq;
i. «^ ijîarû, declarat: Et ficut calefiij Angelus aut etiam Deus
\
* *• - - -
T E R T I V S. 345
non aliquâ extrinfecä neceßitate (quæ videlicet
quemadmoduni diximus non poteft volen
dofuperari) fic profecto diabolus æquè lilere in
malum & corruit & perfiffit , fuo utique voluntario
nutu, non alieno impulfu. Et multis interpofitis
tandemadijcit: Ceterum nec Deus caret libero ar £}id.
bitrio , nec diábolus , quoniam quod ille effe mom p0
tejf malus (malum fcilicct agendo thalâ vo
luntate) non infirma facit neceßitas (hoc eft non
impotentia) fedfirmia in bvmo voluntas , & voium
taria firmitas , quodque u N o N v A l E t in
Vomum refpirare, non aliena facit violenta oppreßio
(quam videlicet volédo fùperare non poffit)
fed fua ipfius in malo olflimata voluntas & volunta
ria objiimatio. , - -
Ex qua fìn&ti Auguftini & Bernardido
$i poteft. Nam apud ipfum nihil eft aliud vo
Juntatem cffc liberam, quam a&tum fuum ha
bcre in fua pcteftare, & habere in potcftate
nihil aliud , quam cum facere 6 voluerit.
Quis autcm dubitet pcccatorem obftinatiffi
mg malum velle fi voluerit, quod cò facilius
in hominibus ac dæmonibusirìtelligitur,quod
corum qbftinatiffima , voluntas, & ut Aügu
ftinus dicit , ad bonum omnino inflexibilù nojfit
aliud quain qüaedam continuatio prinæ ele
&tionis qua utaii facti funt. Sicut ergo non
tollit à Dco libertatem , voluntaria iila fir
mitas, qua non poteft à fufccpta femel voli
tignc retrocederé, ita nec immobilitas illa
Peccantium hominum aüt Angelorum, qua
non poffunt recipere voluntatem bonam,
nullo modo eorum libertatê infringit. Qua ^idel. 4. de
dc rc qui plura dcfiderat, confulat ca quæ de fatº pater*
fimili difficultatc alibi diximus. lapfe *. *4.
Ex his etiam illud inteliigitur quàm per
peram Scholaftici gratiam fufficientcm po
ftulcnt , ad hoc ùt homines peccare dici
queant. Peccabunt enim fine gratia fufficien
te , non minus
nirentur. Namquam liberadjutorio
fi illius
& a&us mu
eft, & facicnt
fi volucrint: Quod fi noluerint, non hoc
efficit impotentia quæ deftruat libertatem, -
fèd quæ fù pponat & augeat potius. De qui- via. imfra
bus ioco citato, totifquè poeiiefibris Je liber- itb. 6. & 7.
tatc arbitrij difputabitur. Ex præccdc nti, fe- de grat. chri
cundi argümeiiti capite dccimo tertio pro-" salvat.
pgfiti folutio liquct. ` Conftat enim coäem
planè modo etiám peccata à non habentibus
gratiam fufficientem poffc vitari,non quidem _ _
iflâ proximâ potcftafe, quæ dat fimül velle *,
quod pofïumus, & poffe quod volumus, nec -
illâ quæ potcftaté völuntatis velut in æquili
brio ad utramque ponit, qualem libcrtatem --
folam Scnolaftici fibi conceperunt , folamq;
poft lapfum & hominum & Angelorum, fivc
in bonis fivc in malis nufquam invcniunt;

346 DE GRATIA , cHRISTI SALVATORIS
{ed illa remotiore potcftate qua poffunt ea A lum liberum , fed & culpabilem effe poffe
vitarc fi volucrint. Si enim noluerint defe
£tus cft voluntatis non poteftatis, quam vo
y;i, ;;,. ,. luntas fupplcre non poffit. Sed de ìfta diffi
de fatu natú cultate quqmodo peccata vitari poffint, vi
r« lap/««.** de latius diéta in alio loco. Hinc igitur
<3> 2-3. ctiam fit, ut quemadmodú ea vitare poííünt,
ita quoque non committant neceßario, eâ
videlicet neceffitate , quæ repugnet libertati,
culpamque abftergat exorbiíaníis voluntatis.
Eft cnim neceffitas quæ ex duritia & obfti
nationc volendi nafcitur , quæ non auget
neque minuit culpam pertinaciter volcntiüm
{ed accumulat, quia firmius adhærefcit ma
lo. Ex quo primicipio confidcntiffimè dixit
r;;.,..„,. Auguftinus: Multum erras qui meceßitatem mullam
iv. ep r im- putas effe peccandi , vel eam mom imtelligi, illius peccati
P. f. f. 153. Pflepamam , quod nullâ neceßitate commiffum eft. Et
alio in loco adverfus eundem adverfárium
Iulianum , ne putaret culpam voluntatis ex
,;;,;,,,. ifta ncccffitate efie fublatam : Non eft igitur
impunitaiijecuritas in neceßitate peccandi. Quade
1ib.4. de rc fusè in alio libro di&um cft. Quomodo
!*!******* vero ifta peccata quæ tali modo exifta vo
£? luntatis duritia & yoluntaria , ut ita dicam
impotentia,etiam libera fint, non folum in
fcnfu fànéti A uguftini, de quo jam nonnihil
diximus, fed etiam in fenfü Scholafticorum,
ibid. *. ** latius in eodem libro explicatum vide.
Sed adhuc opponcs Auguftinum dicere
Iib* de cor. in libro de correptione & grátia : si autem hoc
& grat.c.1
I. adiutorium Angelo vel homini quamprimum faéti
funt defuiffet, quoniam mom talù matura fa£ta erat,
£t fine divino adiutorio poffet mamere fi vellet, mon
utique fua culpa cecidiffent. Adiutorium quippe de
fuiffet, fine quo manere nompoffùnt. Ergo impo
tcntia volendi, etiam illa quæ volúntate fu
peraretur abftergit culpam volentis, & ho
minem reddit excufabilem , ncmpc quia
tollit ab illa volitione libertatem.
Refpondetur veriffimum effe quod in Au
guftini cafu impotentia voluntatis reddat
hominem excufàbilem & culpam auferat.
Cujus rei ratio non cft illa, quafi illo defi
cicnti adjutorio, non libera volúntate unum
qucmque a&tü circa firgula obje&a mala vo
luiffet. Tam enim liberè, non folum illà li
bcrtate ab Auguftino agnitâ atquc traditâ,
fed etiam illâ libertate Sçholafticorum, hoc
• cft , contradi&ionis feu cxercitij hunc &
illum aétum elicuiffet, quam nunc eliciunt
dæmones & beati. Sed ideo defc&us adju
torij culpam delcviffet, quia talis a&tus pro
fcctus fuiffet ex inftitutione Dei, atque ita
neceffario fuiffet bonus. Nam illâ confidera
tione adijcit Auguftinus : Quoniam mom talis ma
tura fa£ta erat , utfine divino adjutorio poffct mane
.' T -. refi yellet: quafi diceret, quia ei naturale erat,
- fihc adjutorio manere non poffe fi vcllet,
hinc impoffibilc erat, ut hoc ei vitio verti
*-
poffet, fed neceflàriò fine culpa cecidiflct.
Quod fi verò talis defe&tus adjutorijhomini
aut Angelo non ex naturæ inftitutione, fcd
cx aliquâ culpa contingeret, profeétô tunc
Auguftinus áctum indc fccuturum non fo
-
347
fateretur. Nam hoc eft illüd ipfum quod ibi
dem ftatim adijcit : Nunc autem quibus deeft tale -
adiutorium , videlicet fine quo manere non
poffuat , pæna peccati eft. Quafi diceret,
nunc quia iftud adjutorium non cx naturæ
inftitutione, fcd vitiatione fublatum eft ,
a&us qui ex libera voluntate fequitur, non
definit effe vitiofus, eumquc pcrpctrans cul
pæ reus. , - -
Ex quo fane jam vera panditur intelligen
tia tot teftimoniorum, quæ fupra vidimus,
in quibus cis qui de Deo obdurante quem
voluerit,& gratiam fubtrahente quereban
tur, cum ApoftQlo refpondcbat, o homo tu pr;i. p,,a
qui es &c. oftcndcns cós ex peccatis præce- c. 48.
dentibus illam ablationem gratiæ, excoeca
tioncm obdurationemque meruiffe. Vis
enim rcfponfionis iftius non ifto nititur car
dine, quafi poftquam homines peccaverunt,
ablato fufficienti adjutorio, vel pcccata non
fint libera, vel quæ non funt libéra, poßint
cffe peccata, hoc enim impoßibile cft : nec -
unquam Auguftino in mentem venit, quod
non effent libera illa peccata quae ab obdu
ratis, excaecatis, divinâ gratiâ fufficiente
deftitutis committuntur; j per peccatum à
reéta naturae inftitutione difccffum eft, juxta
quam impoffibile erat, ut a&us ad quem vi
tandum deerat adjutorium , peccatum dice
retur, cùm cifet potius a&us bonus tanquam
naturæ optimè conftitutæ confentaneus ,
$'$ hánc ipfàm omnino caufàm dicente
uguftino : Nam fi non efl iffa plena homimi, fed ztb.3.de lii,
matura (quod vult & non poteft re&tè faccrc) arb. r. 18.
mulla i£fa peccata funt. Si enim mon receditur ab eo
modo quo maturaliter faifus eft, ita ut melius effe non
poßit, ea quæ debet facit càm hæc facit. Hinc ita- -
que ne quis mirárctur, quomodo poffct cffe
a&us malus, quem obduratus & cxcoecatus
& gratiâ fufficiente deftitutus perpetrat, fem
peFeo recurrit, quod illc defectüs gratiæ fit
poena peccati. Nam fi non effet ifta peccan
tis poena voluntatis, fcd Dei hominem coe
cum ac durum & adjutorio deftitutú crean
tis inftitutio, vel pro fuo arbitriô dcferentis,
non poffent aëtus excœcatorum, obdurato- .
rum, & adjutorio fufficienti carentium, pec
cata nuncupari, fed ut di&tum eft a&tus bo
ni ; non dcfc&tu libertatis, fed malitiæ , qua
ncceffe eft careat a&us, qui ex Dei naturam
humanam ita inftituentis vel reformantis
voluntate atque ordinatione , committun
tur. Nam ut jam tetigi , nunquam in omni
bus fcriptis fuis illo fcrupulo laborat Augu
ftinus, quod hujufmodi a&us non effet liber
& liberæ voluntatis. Semper agno{cit cffc
liberum, libertate quæ ad peccatum fufficit,
quamvis idcntidem & conftanter neget efTe
liberum illâ libertate indifferentiæ ad fa
cicndum bonum & malum , quam Schola
ftici poftulant, & Auguftinus in folo primi
honiinis&Angclorum primo peccato locum
habuiffe profitetur. Scd de iftisomnibus alibi
cx profeffo diétum cft. • A
_ c A P V T,
 ;48 .L Ι Β Ε R
C A P V T X V I. … , •
- - - - - - * • •• - - •
rw'expof.
parumdam
£locus Auguftini exponitur, ubi dicere videtur, quod Pharaoni, .
^ropof. ex ?{0}} imputabatur quod obduratus obtemperare non poterat. .
-

epif. ad -

.*: om. m. 62.

R & D f c T 1 s omnibus obijcitur A tum , ut per ipfam pænam etiam malè operentur;
Auguftini locus cx libro expofitionis itemque, quòd fit primum mcritum poénae. Si
quarundam propofitionum ex Epifto enim impietas inchoat meritum non cre
la ad Romanos, ubi fic loquitur dc dendo, obduratio profe&ò perficit mafè
peccatis Pharaonis qui & dbduratus fuit & operando. Et fi ex infidelitatcjrnum fuppli
rn expof. gratia fufficiente caruit. Nom ergo hoc illi impu cij meritum proficifcitur, profcctò ex obdu
quarundem tatur , quod tumc nom obtemperarit, quandoquidem ratione fccufidum, .Poft iftum verò librum,
Propof. ex obdurato corde obtemperare non poterat,5 fèd quia
Epif* ad obduratos & excoecatos verè proprièque
Aeonm. m. 6z. dignum fe præbuit, cui cor vbduraretur præcedenti
pcccare fæpius ex profeffo tradidit. È li
infidelitate. Ergo ex Auguftini mente, peccata bro de natura & gratia, cùm dixifTet quod
9bduratorum , qui fecundum ipfum gratia luce veritatis defértus ac cœcus, plus neceffe eft ,
fùfficienti carent, non funt pcccata qüae ad £adat, quod noti eft aliud, quam id quod dc
culpatn imputentur : Quod non alio cx ca Pharaonc dixerat, quod oítemperare nempote
pi:e contingere poteft, nifi quia poteftatc ea rat , ftatim addit: Et tamen per hanc pam,m, id Zib. de ha*.
vitandi carent, & confequenter non funt li eft, per cordis cæcitatem, quæ fit defereiite luce Ja &grat. cì 1 z.
beri : fèd quia valdè abfürdum eft obduratos pientiæ im plura & gravia peccata collapfi funt. Et
& excœcatos in a&ibus malis quos commit cx Apoftolo ad Romanos priumo, multiplici
tunt carere libertate & culpâ quæ illis impu ter probat effe peccata licet pœnalia, cflc
tari poffit, abfurdum etiam érit eos gratia opera tenebrarum, effe majoris merita defertio
jya f;. im f. fufficienti deftitutos effe, nec Auguftinus in nis & vindictæ Dei. Et tra&atu quinquage
ifta fententia fequendus erit. Ita ferè recen- ° fimo tertio in Ioannem, cùm docuiffe: ex
Part. 4Jp.97
tiores quidam , qui ex ifto potiffimum loco Evangelio , Iudæos non credendo pecca
{e invictè conclúdere putänt, Auguftinum viffe , & tamen excœcatos credere non po
in ea fententia fuiffe, quæ obduratis gratiam tuiffc, monet poftea, Ne quifpuain neget volim. Traä. *3. i»
f oamm.m.
fufficicntem negat ; qüamvis eam ipfi {e im tatis arbitrium , & a;ideat extufare peccatum. Toto
yjde Bellar. probare profitcantur. Alij alijs modis Au difputandi conatu hoc agit , & tanquam cer
Hi z. ae grat.
guftinum non parum ab ejus mente receden tiffimam do&rinam afierit adverfus Iu
c* 1.+. arb tibus explicant, nc quid abfurdum docerc. lianum : Iffa, inquit, cæcitas fuit fad:is. gram tib
vidcatur. 5 cen
de imcredulitatis malum, & grandi tatja peccati, tra 1 u!, c. 3.
Refpondetur merito igaofcendum eft ijs, at occiderent. Cbriftum. Et infcrius docet hu
qui in illius loci intelligentia falluntur: in jufmodi tam propriè efle peccata , ut imde tbidsm.
qua profectò falli pœnè neceffarium cft, nifi etiam rei fiant, unde damnati. Quod paulò poft
quis Do&oris iftus lucubrationes multum
-
- -
. -
.. * ipfe fic explicat, Vtique damnati, Deo videli
vcrfìverit, & principia ejus non mcdiocriter cet excoecante & obdurante, ut tamta opcr.t-
pcnctraverit. Dico igitur fenfum verborum rarentur mala , & tamen iffa damnatio etiam reatus
iftorum longè alium cffe quam verba præ {e eft, quo grayius implicantur. Et multò poft evi
ferrc videafitur. Nam ifi primis quamvis dentiffimè dicit, per hujufmodi poenas fert
inde rectè colligatur, quod fufficienti gratia eadem pectata & peccatorum fupplicia præteritorum, tbid. c. 4.
omnino careant, qui qbdurato corde omnimo ob & fuppliciorum inerita futurorum. Vt profc&tò
aemperare mgm poffunt, quod nunquam dubita dubitari nullo modo poffit, quin Augufti
vit Auguftinus, malè tamen infertur, illum nus illa vera pcccata effe fenferit, ad quæ ho
obduráti cordis a&um , quem ei non impu- S mines deferti gratia Dei , ex jufta obdura
tari dicit , non fuiffe peccátum. Nam excoe tionis & excoecationis poena damnantur.
catorum atque obduratorum a&ioncs malas, Quaproptcr qui locum Auguftini obie
qui præceptum vel cœcitate vel impotentiâ &tum rc&è & genuinè intelligcre cupit.quo
implere non poffunt, effc vera peccata, poe rundam principiorum ejus recordari debet.
nis etiam adeoáue damnationc pcrfequénda Primum eft , quo conftantiffimè docet, pri
fcmper & poft fcriptum illum liorumj, & in mum hominem fuiffe inftitutum cum fumma
ipfo eodem libro fàtis apertè docuit. Nam uadam arbitrij libertate & indifferentia ad
quid fignificat aliud quod ibidem dicit, obdu bonum & malum : ufque adeo ut nihil ejus
zatum deferendo relmqut ut male operetur ? Nam bonæ voluntati intrinfecus vél extrinfecus
in Auguftini doctrina inauditum et, ut ali repugnante , folo nutu voluntatis, auxilio
quis malè operetur & non peccet, quia ex gratiæ fufficientis adjutus , fine quo nibil
z;B. de wti ejus doctrina, omme fuáum , fi reitefaétum mom poterat, in borio poflct permanere fi vellet.
a;t. credeot. eff, peccatum eft. Q ud i em fignifica, aliud, ipfum quippe velle, ubi intus nihil concu
r«A. I 2+.
quod ibidem docet quod infidelitas & impietas, pifccntiàlitër rcfiftebat , crat poffe qugd
proptcr quam Qbdurantur, iuhoatpaii« mri vcllct : cujus contrarium cxperiamur » Poft
- quam
 …T

35o t)E GRATIA CHRISTI SALVATORIS 35*

quam in peccatum lapfi fumus, & veri igno-^ fentis obje&i loci, & multorum quæ in ifto fi
rantiâ & boni infirmitate puniti. Poterat quo bro dicuntur, genuina pendet intelligentia.
- que ad malum eâdem facilitate declinare. Nam ex ifto intuitu dicit fion procul ab initio:
Ex ifto quodammodo liberae voluntatis Liberum arbitriumperfeétè fuit imprimo homine: im Lik. Expof,
'aequihbrio náfc&batur, ut a&iones ejus five in nobis autem ante gratiam mom eft liberumn arb.trium quarundini
'bonum fivc in malum ex liberrimo nutu & ut mon pecccmus, fed ut tantùm peccare nolimus, ***!***,
flexu ejus proficifcercntur, utpote quas neque incfficaci videlicet voluntate, fub qua & cre- ::;-.
'gratia, neque concupifcentia', quæ necdum dere comprehendif. Gratia verò efficit ut non tan-"
erat exorta , Hibero voluntatis arbitrio dona tum velimus, fed peßimus, mon noffri, viribus liberi
ret, fed ipfum arbitrium fibi. Nam ifta gra arbitrij , (ed Liberatoris auxilio. Vbi fatis apertè
tia non donabat a&us voluntati; erat enim vides afferi reliquias quafdam iftius primæ &
adjutoriumconfentaneum tantæ libertati, non 'magnæ libertatis, per quas ut minimium pec
quo fieret ut vellet, fèd fine quo velle mon poterat. care nolumus. Qüibus poftea fæpius affcri
Et hinc eft quod tale arbitrium fubinde anto bit etiam credere. Nam ex ifto intuitu dicit
nomafticè liberum, & aétio ejus libera vocari aliquanto poft : Liberum autem arbitri m habet £i*. Ex»£
folet. j; etiam proficifcebatur, ut a&io ut credat liberatori,&accipiatgratiam,ut iam illo qui !*'"*
eam donat, liberaùte & adiuvante mompeccet. Ex £? f £pif,
nes ejus fivebonæ five malae, proprijffimè me - - - - - - - 44* /{om.an*4
.

rita dicerentur, & quod eis reddebatur, mer ißo intuitu dicit infra : Non Deus elegit operafed „XII"
ccs meriti, utpotè qüae purè ex libera volunta-, fidem. Quia fcilicet videbat nos libero arbitrio
te fponte furgèrent, neque involverent quic- B credituros, non autem opcraturos , quia li
quam gratuitæ donationis in feipfisfeu fçcun bertate noftrâ credere,non verò operaripoffi
dum fe, fed in potentia tantum: hoc eft, qua mus. Et inferius : Qupd credimus noflrum eft, id Nup.6o.
tenus & liberum arbitrium , & adjutorium eft, credere lioeri arbitrij fru&tus eft , quod au
Potentiale gratiae , fine qua non, gratis datum • tem bonum operamur, illius eft. Et rurfus : Quod
fuerat. Nihil etiam involvebant poenæ vel f vocatus vocantemfecutus fuerit, quod eft tam im li
praemij. Contrarium nunc omnino ufu venit. bero arbitrio merebitur & Spiritum fam:tum, id eft,
Nam & velle & agere nunc per alterius ordi gratiam, per quem bona poßit operari. Et paucis
- nis gratiam donatur voluntati , omniaό; pec adje&is : No$trum eft credere & velle, illius autem Num. 61.
. cata nunc funt fupplicia præcedentium , quia dare credentibus & volehtibus facultatem benè ope
non ex illa plenalibertate, fed ex animi qua randi. - - - -

dam poenali cœcitate & infirmitate nafcun Ex hac igitur eadem confideratione liber
tur, cum quibus in hunc mundum projeéti fu
mus. De quibus omnibus latè libro primo de
tatis quam habemus ad volendum atque cre
'dendum , non autem, ad benè operandum, .
ftatu primi hominis & Angelorum diffcrui pendet & iftud, quod ex illis Apoftoli verbis,
• mus. - • , • Non volentis neque currentis, fcd mferentis eft Dei, AVwm, 41,
H'nculterius fiebat ut peccatum iftud pri putabant aliqui, tolli ctiam ad volendüm li
mum Adami fanétus Augüftinus etiam fingu bcrtatis arbitriú. Dicitur enim mom volentis &c.
lari modo peccatum appellare confueverit , Refpondet ergo quod per illa verba, Non tolli rkü.
tanquam quod purum putumque Peccatum tur liberum voluntatis arbitrium, ad volendum,
effet, ex fola libértate vóluntatis, nulla igno- c fed non fufficere dicit velle no$trum, mifi adjuvet Deus.
rantia vel concupifcentiâ impellente perpetra Quanquam enim ibi fit etiam volumita, fcu volitio
tum. Nam omnia hujufmodi ignorantiæ & noflra, fola tamcn nihilpoffet, videlicet ad ope
concupifcentiæ peccata , ita pcccata funt, ut randum id quod voluit. Vult enim fignifica
fimul fint præcedentium fupplicia pcccatorum. re, quod voluntas quidem noftra pr;ccedit,
Iuxta quem peccati intelleótum definitur à utpote qua volumus atque crcdimus, creden
fànéto Auguftino peccatum, libro de duabus dojue fmeritum vitæ bonae inchoamus ; non
£ib. de d*** animabus, motus voluntati, undeliberum eft abfli tamcn hoc fufficere , nifi Spiritus fan&i dono
Ê, ;-. mere, Quam definitionem fæpè proteftatur voluntas illa robuftior fiat, ut bonum poffit
**** nulli peccato, nifi folius primi hominis con ' operari. Quod illuftrat etiam ex contrario
venire : prorfus enim illi liberum erat qui nul Pharaonis cxemplo. Nam ille corobduratum
la internâ cupiditate vel timore peccare coge habuit, ita ut non obtemperaret, imo obtem
ra, 1.3.a. batur, de quò latè alibi diflertum eft. perare non poffet praeceptis Dei, Sed hoc fimi
fatu natur• Denique obfervandum eft , quod Augufti liter non proveniebat ex libero ejus arbitrio,
lap/e tate e. nus, cùm iftum librum ex quo objeétio de fed ex fupplicio præcedentis voluntatis incre
9. &!*•*• prompta eft , fcriberet, adhuc illo errore tene dulæ, quæ fic impotentiâ obtemperandi re
cap. 2i. Ê quo putabat ita iftam primævæ félici munerata fuit, ficüt voluntas crcdendi pote ibid.
tatis libertatém perijffè , ut tamen quaedam re flate operandi. Verba ipfius ifta funt: `Quod
liquiæ remanfifîènt , ex quibus arbitrium in ergo tumc Pharao mom obtemperabat praeceptis Dei,
utramque partem liberum effet , ut credcrct iam de fupplicio vemiebat, videlicet, non de libe
vel non creJeret, quamvis gratia libertatem D ro voluntatis arbitrio : quia libero fuo arbi- .
& poteftatem âd operandum afferre deberet, trio non credendo, tale fupplicium prome
quemadmodum hoc poftea Maffilienfes arri ruerat , ut obduratus obtempèrare poiipoffet.
pu. 13, 4. Puerunt. Quod ita effe ;. teftis eft ipfe Augu Nam hoc eft quod per mödum probátionis
pradef.sam. ftinus in libro de prædeftinatione Sanétorum. adi;cit : Non autem quifjuam poteft dicere obdur4
äor.3.&4. Ex iüorum Principiorum obfcrvatione prae tionem illam cordi, IMMER1to accidiffe Pharaoni,
 351 ' TL I B E R T E R T I V S. 352
fd iudkio Dei tetribuenti incredulitatieius debitam A rurfum, quando dicit, quod illa mifèricordia
penam , fcilicet ut obtemperare non pofíet, ac qua Deus facit bonum operari, præcedenti merito
nihil aliud hifi malumpofíet operari ; ficut illi fidei tribuitur, & ifta obduratio præcedenti impietati;
qui libero arbitrio dedidit, rétribuitur ut per tut & boma PER DoNvM DEI oPERETvr , &•
gratiam tanquam donum Dei operetur bo- , mala PER svPPl1c ivM : Neutrum videlicet
num. Natú iftam comparationem adijcit per liberum arbitrium quod poft illud donum
ando dicit: Sicut enim iii ij, quos elegit Deus, Dei & fupplicium non eft amplius liberum,eo
non opera,fed fides liberi arbitrjinchoat meritum,ut qui jam explicatuseft, libertatis modo : quam
per munus Dei beme operentur;fic & in ijs quos dam vis liberum ei fuerit, ut fola libertate fua cre
mat, infidelita3 & impietas liberi arbitrij qua no deret & non crcderet, neque gratia donante
lunt credere, inchoatprme meritum, ut per ipfam credendi voluntatem, neque fupplicio noncre
pænam etiam male operemtar. * -
dendi. Nam hoc fibi vult illa adverfativa,
Ex quibus patet Auguftinum ex illo jam quam ftatim adijcit : Cùm tamem homimi mom Ibid.
diéto errore fuo revocare totam feriem bono auferatur liberum voluntati, arbitrium five ad cre
rum opcrum ad fidem tanquam ad meritum dendum Deo, ut confequatur, nos mifericordia, five
libcri arbitrijnoltri. Nam uti dixcrat: Li ad impietatem,id eft, incredulitatem, ut confequa
berum ai%itrium habet homo utéredat liberatori tar mos fùpplicium. Hoc fibi vult & illud quod
Juo. Et è contrario totam feriem malorum ante difcurfus illius inchoationem É
operum , quæ ex obduratione fcquuntur , ad & refutandofalfum efíe demonftraverat, quod
infidelitatém iilam primam, quâ nolunt cre- B quidam putarent, Paulum abfuliffe liberum vo
dire; tanquam ad mcritum liberi arbitrij. luntatis arbitrium , qwo promeremur Deum bomo pie
Reliqua vero opera five bona five malr , non tatis, id e(t, credulitatis ; vel malo impietatis, id
tam vult effe nöftra, quarn divini maneris & cft, incredulitatis,offendimus : hoc eft, eum ab
Jt}pliff quo bona opera & mala cx promerito ftuliffe libertatem credendi & non credendi.
divina gratiæ beneficio & obdurationis judi Negat cnim hoc exfcrte, utpote quos ad cre-,
cioconlcquutìtur. -
dendum & non credendum liberum voluntatis
Hinc jâm elucet verborum illorum intelle arbitrium habere profitetur, non tamen libe
&us quæ nobis oppofita, & jam citatis inter rum ad bene operándum, quod munus gratiæ
£1. £•»f. texta funt : Non ego hoc ibi Pharaoni imputatur, omnibus largiri deuet, neque femper liberum
quod tunc non obtemperarit, quandoquidem obdurato ad malè operandum quod in quibufdam ad
corde obtemperare non poterat, fed quia dignum fe malè operandum ex obdurationis fupplicio
, £-». ». sz.pr.buit, cui cor obduraretur prtoriimfidelitate. Non captivatum eft. Haec meo judicio eß vera
vult enim fignificare quod non fuerit ei impu germanaque loci illius explicatio, Principijs
mi
tata tanquam peccatum illa inobedientia , Auguftini omnious conformiffima;qug quam
quam in eo graviflimè Scriptura reprehendit; vis falfà fint & ab ipfo retra&ata, eo quod ar
'fed quod non fuerit ei imputatum tanquam bitrium, poft peccati originalis infirmitatem,
liberum, fèu tanquam meritum liberi arbitrii, illo ;
non magis liberum fit ad credendum quara ,
li crtatis genere, quod libcræ voluntatis mo ad operandum, fed utrumque per fpiritum fi
tum, nulio fupplicio cogente vel gratia dante dei & charitatis dari debeat; neque minus pri
provocatum fonat. Nam quando gratia vel C ma infidelitas, quàm obduratio ex pcccati
fpplicium facit faccre voluntatem,a&us qui originalis fupplicio confequatur, genuinam
fequitur non elt liber Auguftino,illo libertatis tamen Auguftiniani fenfus expofitionem con
genere , nec fit per liberum arbitrium , tanquam tinent. Quâ fi quis meliorem invencrit, gra . •
pcr id quod impellit & fle&it ad velle volun tulor, & fi cam fcire meruero, ex animo gra
tatem, lcd per gratiam vel per fupplicium. Sic * tias agam ; dummodo tamen non ex ea çon
enim fcipluto [tatim explicat, quando dicit, fici velit, non imputari obduratis pcccatafua,
qyod polt fidei meritum, quod elt liberi arbi quæ Deo non obtemperando committunt.
trij; per munus Dei bene operántur; & po(t meri Hoc enim fcio perpetuæ conftantique fan&i
tum infidelitatis, quod fimiliter e(t libcri ar Antiftitis do&rinae repugnare. -

bitrij, per ipfam panam etiam male operuntur. Et

C A P V T x v 1 1. *-

Non fruftra dantur praecepta, confilia, exhortationes, correptiones

ijs qui gratia fufficiente deftituti funt. Abfurdum -

quod homini poft lapfùm Deus illam

gratiam debeat, & quare.
S ED addunt aliud fruftra fore praecepta, a
fruftra confilia, fruftra exhórtationes
& bene vivendi & convertendi fefe ad Deutì
vivum ad omnes pertinent,quibus tamcn bciie
atque correptiones nifi gratia fufficiens uti nemo fine gratia {ufficienti poteit. Quis
omnibus détur. Nam hujufmodi prae igitur illorum flimulorum ufus fuerit, quoruiù
cepta, confilia & exhortationes nqn peccandi útus non Potcftfequi? -

Refpon
 ^

353 DE GRATIA CHRISTI SALVATORIS 354

Refpondetur praeceptum confilium & hu- A fieri, fi gratiâ adiuvetur. Et de praecepto cha
jufmodi nihil aliud probant, quam non cffe
£lum Dcum aut gratiam quæ operetur. Si
- enimfolus Deus aut gratia operaretür, idquod
præcipitur fruftra diceret, convertimini , bene
vivite, operamini, &c. Significatur igitur effe
in liomine liberum voluntatis arbitrium , fine
quo non pollunt ea, ad quæ præcepto, confilio,
- hortatione, fuafione, corrcptione ftirnulantur,
*** $.4. impleri;qua de re & nos älio in loco quaedam
tu n«t. diximus quae videri pofiunt.Ratio quippe prg
£*** *** ccpti aut confilij &c. nullo modo inferünt aut
• fupponit id quod proponitur, fola libcrtatc
non adjuta pofi- ficri, vel ctjam auxilium quo
*dcbet ficri • £. in hominis potcßate. Itaque
'nunquam aliud ex præcepto`colligit Augufti
ºnus, quam'fd quod præcipitur non fieri fine
* libero voluntatis arbitrio; feu quod idcm eft,
poflibile effè , ut id quod praecipitur, a&tu li
beri arbitrij impleatur. Nam in Epiftola ad B
»)if, r. ad Valentinum : Nifi libero arbitrio imtwigeremus
Kaknt. at jtie fapereintus mom nobis pr«ciperetur dicemte Scrip
tura : Intelligite ergo qi.s infipientes eflis m populo,
-& ftulti aliquamdo fàpite. Eo ipfo quippe quo pra
, ceptam & imperat m «ff, ut it telligam.us at,ue fa
piamus, obedientiam noflram requirit, quæ mulla po
tJi effe fime libero arbitrio. Etin Epiftola fècunJa
£pi*. 2. ad quam ad eundem Valentinuiii Tripfit : si non forte poflit iaciât quod jubctur; fi non poffit
***"** €et liberum a b.trium, non diseret;tr : íeóto, curjus infirnita cui prepria culpa contraétam volcat,
ritatis in Fletico ioquens, & tánem vitari, in tap, 6;
quit , poteji , pcccatum quod committitur ca
rcndo caritate quæ requiritur, Non quando vo +
luntas fùperba laudatur, fed quamdo humilis adiuva
tur. Hoc cft, fihumilis adjuvatur. Et in En
chiridig ad Laurentium : Si aut.m refpexerit [• P*hirii.
Deus ut ad implenda qua mandatadiuvare credatur. ** **•
gujufmodi conditionalibus fepè utitur ad
fignificandum præcepta ab homine implcri
Pollc , fi Deus per gratiám iuvet. Et è contrario
vic:fiim fæpè docct, præcepta non nifi tranf
grcflioncm opcrari, fi nom adiuvet Deus , qua de VideJ)«$.
re latius fupra diximus. Itaquc fubinde vim
præcepti & gratiæ, dilìinétè éxplicat, & nihil
aliud, præcepto tribuit quam ut rem per libe Lib. de pre
rum arbitritim fieri oportere demonftret : Ideo eft Sanxior,
hæc & mali præcipiuntur, & dota Bei effe mon c*p. ii,
firantur, 1 , ut
& Dea, facit .mielligamus, quod & n aftciamus,
illaja.iamus. - • '
Qua, ropter qùamvis henini defit gratia
fefficiciis, qua præcepta foiijt impiere, non
preptvrca divcricum clt, fi ufìra cfle praecepta,
« ounlia mvi.t.on.s ; habenu cnim uluin iuum
non contennenuua , qui propriè fignis com
Petit, nenpc ign.ficandi livmn, quid ab eo
fieri debeat pcr propriam voluntatem , ut li
a.

fic ped.bus tt.ij. • !.t it. i,'o libro de gratia & li crctque pro viribus iinpcurandis.
f.ib. de grat. bcro arbitrio , cum plurima præccpta protu , Itaque pr.ua ut, litas quam Auguftinus
** (tt. arl). iiffet: Jfimtim era! i;4 , ii.quit, talia qu.d g-endumt ' pra-ccptis tribuit, illa vit, ut fciat homo, quid
cap. >. myi libertim ar!iir tim, voluntaiu hamam.. Et iLi iili facicnduii, fit, ncquc pcccatis fuis pra texat
dem fuperiùs : Ipf« divina preceptae homini nom ignoranuam d.ccnco fc ncfciviile quid à fe
p rcdeJent, mfi haberet ! ferum yciu.i.ti; arb.trium, Peteret Deus : Domumus , inquit, offeudis non fò at1b. di£r.
quo ea faciens, hoc cft, que ftea faccrct, ad prv iam à juo i aio dcclinemus & quod bonum faciamus cygntfi,
* . • * miffit præmia perveniret. Et ii, ro primo de nup qu a Joium poteji lega littera , ver.m etiam adiuvat
til. de nupt. tij, & concupif.entia: ■ r«* mtelligimus ci;m , ec mos ut acciuemus a malo , & fuc;ahius bonum , quod
£4P. 3. praecipiuntur ut fiant, NiHiL alivd os t . No. m. ilus, 1 oieji fimejp,ritu gratie. Et ne quis eam
Qya M 1N E ss E. NoB 1 s opoRTER 1. ad hæc us feu pcr adjuvare arbitrctur, falubriter addit :
cipuenda & habcnd.; etiam prçf r:am volúnta, em. gg- fi dejit, ad hoc lex adeji , ut reos faciat c* occi
Quo fignificat Auguftinus mhil aliud præ aat. Et in eodem libro paulo pòft : O homo im Lib. de Co*.
•, ccpto indicari homini , quam cum cui præci pra c.pti, ne cognojce quid aeveas habere in correp &grat. r.3. -

pitur, velle debcre , féu adhibcrc dcbcre, nu vi me, vog oj«e tuo te vitiw mom habere. Et in libro
tum fuæ voluntatis, fine qua præceptum ficri* ce doboPcrfeverantiæ : Necpradeftinationi pra tib ds dun*
nullo pa&o potcft. Eadeiii aütem & confilij, dicatione impedienda eft prædicatio fidei perfeveranti, Mrf»*, 14.
& admonitionis , & hcrtationis , & fuafionis, & proficiem » ut quod oportet audiant, & quibus da
ibid c. 1}.
• & corrcptionis eft ratio. An autcm i(ta pcr tum efi ut obcdiant. Et inferiùs: Ad divina pra
alterius ádjutorium dcbcant, & an 11tud | raúto cepta inftanter hvrtait Jumt , ut qui haberent domum
fit , & in hominis Poteftate, vel non fit, prae obedientiæ , quibus iußù vbediendum effet, audirent.
, ceptum neque affèrit neque negat.. •, Hic cft crgo fruétus Præcepti, ut homofiat,
*. Quapropter quando fanétis Auguftinus à quid fibi agendum fit, & qüo fe debeat voiun
- Pelagianis eodem præceptoruin tcio peteba tas alioquin cceca convertcre : fru&us Con
tur, ut ea pofficilia effe fateretur : f.t.i\,r qui filij ut fciat, quid cx pluribus præftet eligere:
dem effe PofIibilia pcr gratiam Dei, nuMqúam fructus admonitionis , ut quod fciebat, recor
tamen admittit quod recentiores volunt, il cetur cffc fáciendum ; fru&us hortationis, ut
larn gratiam fempcr præfentem efle, fcd fors in fciat, quánti interiit, quam magnum, quam
ciie póllibilia, quia Deus adjuvando hoc facere utile , quàm honeftum fit faceré, quod fiovit
Poteft, vel elfè poffibilia fi adfit gratia adja effe faciendum: fru&us correptionis,vt quem-*
vantis Dei. Qua de re fupra teftimonia quæ admodum dicit Auguftinus', fciat fe fùo vitio
£;h. de pcrf.
dam dedimus, & ex alijs locis non eft difficilè non habere, hoc eft, ut fciat vitium fuum eflè
faff. c. z. producere. Refpondemus, inquit, vitaripoffe pec quod non fecerit.
ratum, fi natura vitiata fúnetur, gratia Dei &c. Secunda utilitas eft, ut fi homo fimul cum
Quod διhil aliud fignificat quam præceptum Præcepto faciendi gratiam acceperit, faciat
vitandi pcccatum Pode Pcr liberum arbitrium quod Prævipitur , ùeoque gratias agat: {in
autem
 355 ' • •
L I B E R
autem non acceperit,prgcepto admonitus fen- ^Perficiendos homines prorfus imperiti , nil
riat infirmitatem fuam, ut illo fcnfu fuae infir nifi gratias fufficientes ubiqué praefcntcs
mitatis, velut adjutorio quodam adjutus, ad
implorandum adjutorium gratiæ [timuletur.
Qüa de re fuperius diximus , cùm de lege tra
&uremus. Hic' unus aüt alterfufficiet Augu
- • Itini locus. -Nam inde eft illud Auguftini :
£pift.89, Ipfa lex in hoc adiutorium data eft illis , qui ea le
gitime utuntur : ut per illam fciant, vel quid iu
fit , tam acceperint , unde gratia agant, vel quid
Adhuc eu defit quod inftanter petant. Quod in
verfo modo inferius dicit : Iubet ideo ut fa
cere iuffa conati , & mojlrâ infirmitate fub lege
fatigati, adiutorum gratie poftere noverimus ; &
fi quid facere potuerimus operis boni, ei qui adiu
vat monifmus ingrati. Quia , ut ftatim ad.jcit:
Etfi poßit, acceptâ videlicet jam gratiâ, ante
qiiam petat, quid ei prodeft , mifi illi agat gratia;
• ex eo quodpoteft, à quo petundum eji, quod nondum
pote? 3 Et in libro de Correptione & gratia:
T E R T I V S. 356
imaginantur, ipfa verborum fácies pcr fe cia
mat • & latè fuprà demonftravimus & in eo- .
dcm loco fubijcit , cùm ftatim inter illos ip'os,
quibus ifta & hujufmodi à Dei miniftris gc
neratim dicebantur , dicit: plures fuiffe 9uos r i8. m. ofer.
obduratione & defertione iudicayerat digioj occ;ilto pp. f. •**.
iudicio, iufto tamem. Et plurimis alij locis di
fertè tradit non folùm inculcando, quod l.x
ipfa s 1 N E G R A T I A N o N N 1 s 1 ' p R A.- tib de grat,
& lib. arh.
y A R 1 c A T o R E s faciat ; & quod non ; 1 9.
folum • Nemo poßit declinare a malo & facere bo- i,i'ü. c...
tum Jine fpiritu gratia , fed etiam quòd', ju'a de- & grat. c. 1.
Jit , ad hoc lex adjit, ut reos factat & occidat; Imò
vcro quod jigratia dejit, videamus etiam obeJe do Epiß. io7.
$tinaui.Qus ita procax & pervicaxeffepefit,
ut cum qui talia in omnibus libris fìiis docct,
allerat (cnfiilc illam ipfam gratiä(îne qualegé
dicit inflammafle conçupifëntiaiùs pravariú- -

Lib. de cor. Ad hoc eis o{lenditur quid agere debeamt , ut quan B tiones' majorefquc doctrinæ iniuiûos efieciffe,
& gra***. do id agunt , fiaut agendum eft ; id e$t, cum dileciio quatgnus Pcr iplas prævaricationcs ad gratiam. * ,
me & deleétatione iustitia, fuavitatem quam dedit non folümu habcndâ, fèd vei agholccnda ciuce
, , Dominu (id eft, gratiam) ut terra eorum daret rétur)omnibus donatam eflexómnitus affuiffe? -

* fuétumfuum , accepiffefe gaudeant. Qgando atate/}} 4 crtia utilitas clt, ut non folum fciant tarn
jion agunt, five omnino nem faciendo , five non ex boni quàm tnali quid tibi faciendum lit, fed
chariiate faciendo, orent ut quod nondum habent,
$uau) qui non taciunt, fint inexcufabiles : Ideo ,,, „.. !
• accipiant. Et libro primo contra Iulianum . data funt præcepta, ut homo excufationem de igno- 3. t,i, 3.
,#. ,..,., 9Pcris imperfc&i preflius : conrenit autem *4ntia non haberet. Nam idcircò & (lhritus ..., Τ
i.perff.,34 scriptura plerumque hominä voluntatem, praeci Pominus dc Iudaeis dicit : si non yemffem &
' *' pieiido videlicet, confulendo monendo, hor focutus euJuiffem peccatum mum haberent. Nùnc au
tando corripiendo, ut quodmcn babet, & non . feni excujationem non habent de peccato fuo, illov;.
P o r E s r, A D M o N 1 T v s s E N T I A T» delicct , quo cum audjent e.m, moii crediderunt Epiß. rex
& ab eo à quo fimt boma omnia, indigems pofcat. in eum ; & ex ilta in, rcdulitáte crucifixerunt * *
Quid autem hoc fibi velit , quod præcepto cum. lt Apollolus ad Romanos dicit eos „ .
admonitus fe non poffc fentiret, ftatim ex excufabiles cite quibus nanifeftata Pcr creatu
IHa, plicando fubjungit : Propterea ergo per Pro £a£ vcritas inaotucrat. gggmodo fiat inexcu ,,, d* grat
phetam diäum eft : s 1 N o l v E R Ι τ 1 s , & Jabil* ? njide illa exsu/atione, quafolet dicereia. ôïíT
' non audieritis me, gladius vos comedet , & cetera numaJferuia: f/aJem, feaffim,idéo nonfeci quia *. •
huiufmodi, ut cum invem*(/ent in fe-ipfis vitrices neftivt. Aut fijvirem, facerem ideo non fácio, quia
cupiditates adpropellendum in malum, fcirent a quo c mefcio 3 Hac ** £xciJatio tollitur, quändoj;.... * *.**
deberent pofcere auxilium. Praeceptum eft enim Pium datur, vel fcientiamom peccandi manifestatur.' '* . • .
inftar tacitæ cujufdam interrogationis, quali 4t395 Pcr Præcepti cognitionem fiunt inexcul *.. • •

berum hominis arbitrium quodammodo ex fabilcs Pcccatores, non tam judicio Dei quàin
ploratur,quantis ad faciendum Præceptum vi , fuo. Dci cnim judicio etiam illi inexcufïiê
íibüs polleat,quafi homini àDeo diceretur,Tu funt, qui lege non auditâ ignorando pccca
viribus tnae voluntatisfeu potius vanitatis in runt. Nam utidem docet : 5ei iustumiiíï, £»ii.
fatus, te fatis fortem firmúmq; putas, ut im . nec illu parcit qui non audierunt. gjumque enim ?i/?. Io5 ,
É quod praecipio,dummodo agnoveris vo Jine lege peccaveruntfine legeperibuni. c ujus di
untarem meam : ecce quod jubeo age , expe ' yinæ leveritatis ratio elt, quia & ipfa j,,,.
rire vires arbitrij tui. Hoc enim idcirco facit tia m ** quiinielligere noluerùnt, finéauíam,
Deus, ut detumefcente faftu, gratiæ fufficien Peccatum eji , in eu autem qui non pótueium, , paj^
zi. a.spir. tis à fe largiendae capax fiat : Demonjîranda Peccati , . quo tota hominis Polieritas inqú : • • - ,
e- lur... «. enim fuerat,inquit Auguft:homimi faedita, languo jultiflimaque coecitatis pœha punitú' Qua '*ta. . . .
vi, eius, cui contra tmiquitatem fuam, nec praceptum Proptcr Præcepti fcicntia excüfât: „. **•
famétum & bonumprofuit, quomaguauita eftumqui nis 9culis tollit , ut & ipf, . „ein hyma- -

* tas quam mimuta, {uamdoquidem lex fubintravit ut excufabiles e[[e videar, * ',$cantes fe in
abundaret deliäum, ut ro modo comvitius atque eom gnitat, legem £y„j.,„'„'",. ;?-
fufu, videret mom tantum Doäorem fibi neceffariü,fed rent, fé impletúros cïôïí Ę, fi fci
- ** etiam adiurorem Deum. Et præceptori fuo fucci-, tem, inquit, diyima eloquia £ Ζ, deò aa
rêiâ,
•

tut ;m/wm i Abiles duc

nens fan&us Profper : Nec ob aliud umquam da qui m '&"*r4titf*Jf/,£;ente, Peccamrut
p,-•# in e, tur preceptum , mfi ut quaratur præcipiemtu auxi 4m iudicium fuperì, ì, » qwo multumatcemfidumae
de yirib . i *-**
fecun
•d penet.' lium. Quam diverfa fit ifta do&rina, & quam * P*"Pri* voluntatis , fé inexcaj,
ex diametro repugnans:corum imagjnationi deant, quia de ignoramu.i » fabile, vj. -

\ bus , qui divinæ (everitatis & œconomiæ ad

- -
* £*"®tatem non babemtexe,g„„.
fama, dum ***£hiwtuia, hoc, eft opusie
-

.. ••

multitiæ,
| cui
 ;,… DE GRATIA CHRISTI SALVATORIS 358
cui prsfumebant fufficere voluntatem. Merito quip A ignota fit, etiamfi nullum omninò eorum
pe fe omni excufatione carere fentiunt, qui quos recenfumus in obduratis hominibus
vident non fcientiam ,fed folam fibi ÄÄ. affequerentur fru&um,non tamcn idcirco fru
ciendi voluntatcm. Quod fi voluntas prae du ftra adhibita cfle cenferentur. Prodeftent enim
ritia carnalium appetituum , ex quibus om ijs quibus, Dei gratia ut profint , facit, quod
nis inobcdientiae pervicacia proficifcitur, flecti quia nobis incertü efl , omnibus ifta adjutoria
nolit, quis excufet ? Quis non vehementer adhibcri debent : Ne/ciemtes eiiim, ut Aug. ait, Ibid
arguendum arbitretur ? Tanto quippe culpa quù pertineat ad pradiflimaiori m nt merum , qui, ““'*
bilior eft, quanto duriore faftu ità nolucrit, nom pertineat , fic affici debemus charitatus affeétu
ut nec potuerit. Quaproptcr fiduriffima pec vt omnes velimus falvos fiert. Et confequenter
cantium voluntas præcepto non corrigatur, aduovcre omnibus remedia falutis aflequen
, non tamen idcirco præcéptum inutile cenferi dae gcncralia. Vnde ibidem : Sub fto ergò tùia, ...,
debet. Si enim defîêu voluntatis non cedit fmcerto ex charitate adhibenda efl correptio, prae
homini in bencficium, nafcitur ceptio , cxhortatio , cuius exitus ignoratur,
Quarta utilitas , quia jufto Dei judicio ver & pro illj cui adhibetur, orandum eft ut fanetur.
• titur in fupplicium. Non enim voluntas fuper Quod [i nec orantem exaudit Dcus, inde in
ba mediocriter torquetur, quod fcientiâ re cleétis nafcetur
rum agendarum inftruéta, probitatis larvam, Sexta utilitas eaôue multiplex , primo
quam fibi habere vidcbatür, fibi detra&tam quia cx praeceptis , confilijs & ceteris quae ,
Proprioque fe judicio ream damnatamque vi ° plantandò & figando extrinfccus adhibentur,
£#5. de Afa det. Vnde quidam olim omnibus pænis, inquit planiflìmè diflcnt nihil illa proficere corrc
gj*ro c. 9• Auguftinus , quas tyrannorum vel crudelitas exco &tioni , nifi Deus pcrgratiam dederit intrin
gitavit, vel cupidita pendit, hanc umam anteponit, fecus incrementum , juxta illud Auguftini:
qtia cruciantur homines , qui vitia quæ vitare non Spiritus Jansfus operatur intrinfecus ut valeat ,;,.,,„,
• Poffunt, coguntur agnofçere. Itaque de correptio aliquid mediana , quæ adhibetur extrinfecus. o»i.%s.
ne quæ quoddam exhortationis genus eft, & Alioqtum etiamfi Deus ipfe utens creatura fibi fub
Liò, de Cor. fimi{is opcrationis & efficaciæ ùt præceptum dita, in aliqua fpecie humana femfus alloquatur
€* gr*t. c. 14 alibimd dicit : Fatiantur ergo homines fe çorripi - humanos, Jive jtos corporis five illos, quos jtis.
gtiamdo peccamt , mec de ipfa correptuome contra gr4
- - -

fimllimes habemus in Jommis , nec interioregra

tiam argumententttr , nec de gratia contra correptio
tia meniem regat, atque agat , mihil prodeft ho
mimu omnis pradicatio veritatis. Vnde illud
nem : quia & peccatis itiffa pæna debetur, ET AD
. . 1 PsAM PERT IN ET IvsTA coRRE prio, • quod alijs non paucis locis tradit : Nifi di
Lib. * cos.
• • qu« niedicimaliter adhibetur, etiamfi falus agrotam vimæ gratiæ fúbveniat adittorium , quid ei prodeft fwl. eper.
tis incerta eft , ut fi is qui corripitur ad praedej'ima copiojum & ormatum cuiuflibet exhortanti eloquium. imperf.fvii
torum numerumpertinet , fit correptiofalubre medi Secundo & illud difcent quàm cœca , quàm
camentum : fi autem mompertimet, sIT coRRE dura , quàm inflexibilis fit voluntas quam
PT I O PoeNALE TORMENTVM. Dei gratia deferverit. Ex quo tertiò colli .

Propter hujufmodi igitur confiderationes gent, quantâ animi fubmiffione divinæ mi

& caufas lex vocata eft olim teftimonium , ut 1; i.
fericordiæ gratias agere debeant, quod eos
Lib. r. de fùprà diximus, non folùm gratiæ implorandæ, c intus ab illorum focietate difcreverit , quos +.
gr.j. çjjifj fed etiam duritiæ deteftafidæ quæ nullâ jufti fruftra foris ijfdem præceptis & confilijs in
salvat.c. 1. - tiâ excufari potcft. Quæ fanè teftificatio nOn ftrui, ijfdem exhortätioniöus & minis pulfari
, • eft inutilis humanogeneri aut ipfi Deo,quam vident. Sic enim Deus exvafis iræ notas facit
vis opere non fequcnte quod præcipitur, quo divitias fua in vafa mifèricordi«. Itaque illud
damiiiodo fruftra lex Præcepifle videatur. • ' Pfalmi tra&ans, Deus meus demonftravit mibiim t, Pp.I,38,
G.: i;,.,, vnde fànétus Gregorius : Plerumque fit ut inimicis mei ; hoc eft , inquit exponendo Au
Atôrat,c';, cum audientis cor exigentibus vulpis omnipotentis Dei guftinus, quantam circa me habuit mifericordiam,
gratiâ non rcpletur , incaffum exterius à prædica im illis mihi demonftravit , circa quos mom habuit.
îore moneatur : quia mutum eft os omne quod loqui *'Nifi emm debitor Ja/pendatur, minus agit gratia,
tur, fi ille interius in corde non clanet, qui afpirat cui debitum relaxatur. Cùm verò nec illos quos
verba quæ audiuntur. Et paulò pòft explicans excoecatos & obduratos & à divina gratia
• tamen quomodo non omninò incaffum etiam defertos Scriptura tcftatur, non definat ju
. tuum loquatur Deus : Hinc eft enim , inquit, bendo, minando, increpando percellere , ac- ., .
. . quod Cain & divina voce admoneri potuit & mutari cufare , redarguere. Hific quartò difcunt, de- .
mam potuit, quia exigente culpa malitiæ iam intus feétum gratiæ Dei nihil omninò ad innocen
Deus cor reliquerat, cui foris ad teftimonium verba „ tiam, fed ad cumulandum potius reatum va
faciebat, Porrò. in iftis verbis Auguftini quæ lere.De quo præclarè fàn&u$ Aug tanquam de Jw
paulò fuperius ex capite decimo quarto libri re inter antiquos grati; patronös indübitatâ; h,

-*•
de correptione & gratia citavimus, infinuatur gggd verò dicit: Et moii dedi bom. Deus vobis: nullo „,.«
aobis. P modo increpams & arguens hoc diceret, nifi ad eorum É;. oa
-

I * Quinta praecepti , confilij , exhortationis quoque culpam pertinere intelligi vellet, N E 'Qv i s- teram.
& correptiónis utilitas, Nam quandoquidem Q v A M s s E x H o c E x c v s a B 1 L E M. •
;
b,

ifta omiiia dirigendæ vel corrigendæ vo P v T E r. simul enim offendit fine adiutori?
luntatis adjutoria communia fint reprobis & Domiimi Dei eos intelligere & öbedire non poffe ocul*
* Prædeßinatis & eorum difkretio nobis prorfus cordi«* auribus cordis, & tamen fi a P i v t0
-. v x 1 v M.
 359 L I B E R T E R T I v s. 36o
r iv M D £ 1 D E s 1 t , N o N 1 D E o A Deus debitum aliquid auferrct , fed quia ne
E s S & Ε X c V s A B IL E H o M 1 n I s v 1 gat indebitum , nec illud quidem quod ante
t 1 v M, quoniam iudicio Dei quamvis occulta, ta Peccatum conferebat, & naturae rationali ad
mcn itjia fuit. Cujus occultæ radicem jufti diligendum Deum eoque fruendum conditæ ,
tiae, ut aliquo modo Scholafticis tantopere de quodammodo connaturale crat , fcd aliud al
fc ccruflima litigantibus patefacerct , alto in terius gcncris , quo natura perdita reparetur.
looo nongratiá füfficientemjprotulit,qua ctjam Nam iltud primum integri hominis adjuto
L. 4..... scci9culis , & lapidei corde, hoc eft, durißi 'rium,jam pòft infii&um peccati vulnus infuffi
3. ij, mam*habcntes voluntatem, & adverjiis Deum om ciens faétum eft, non propter auxiliantis gra
millo inflexibilem, intelligere & obcdire pofIint.
cap. 14. tiæ mutationem aut fubflra&tionem, fcd pro
Haec enim nihil occultæ juftitiæ Dei continet, pter naturæ læfionem, quae non potcft am
fed potius apertiffimam hominis confèntire plius illa gratia ctjam præfente adjúvantcque
renuentis, injuftitiam prabat ; & non folum Donum facere quod ante fecit,nec bonum velle
fupra citatis verbis ejus ex Deutcronomio, fid 'quod voluit. Malum enim volendo, boni vo
ctiam toti doétrinæ Auguftinianæ moli refra lendi languorem fibi contraxit , qui concupif
gatur: fed illam affert occultae juftitiæ ratio centia fcu creatarum rcrum dileétio nuncupa
tib d. t-*
}^ide fupra
cap. 48. nem, quam fuprà dedimus, quia fcit Deus, fe τur, nec eft aliud, ut Auguft. ait, quam defiderium */*. cap •.
fciffe hominem rettum ab initio creaturæ : fcit peccati 1 ft itaque langucr ille quoddam genus
Deus, eum a reítitudine, fuá malâ voluntate deci Voluntatis, quâ libcntiffimè pcrtinaciffidèque
diffe, pravumque effeótum effe : fit Deus, folâ B malum, hoc cft, res creatas diligit, nec bonum
hominis voluntatefaclum effe ut ad flam neceßitatem quod cft Deus dihgi finit, nec aliter poteft nifi
vcm rct, quamfola yoluntate fuperaremon poteft: fcit Lonum diligendo exui atque fuperari. Ex quo
Lib.; delib. Dcus effè iuftißimam peccati pænam , quamvis efficitur ut tale grátiæ adjutorium jam ncccf
arb. c. 18, carnalium oculis mira videatur , fit amittat farium fit, quo renifus voluntatis oppofitae fu
finufjuifque quo beneuti nolwit , cum fiiie ulla poffet peretur, & ipfum bene velle reddatur, qjod
difficultate fi vellet. Et quid tandem iftud clt ? per priltinam illam gratiam nequaquam re
Id tj? autcm ut qui fiens reífe non jacit , amittat ititui potcft. Dicatur itaque tolcrauiiiter quod
fere quod retium fit. Ecce exccecatio : Et qni re Deus hgmini, ut priinum fine vitio crcatus
ite ficere càm poffet, noluit, amittat poffe, cum vel t. fuit fufficiens deberet adjutorium, aut alio
Ecce obduratio & utruraque divinæ gratiae quin fine culpa cecidillct. Sed poftquam fé
dereliétio qua deferti peccatores, non poffunt ipfum impotentem fecit, non gratiæ dimrina
non effè cœci corde, duriffimi & infléxibiles tione,fed naturae violatione nec amplius Deo,
voluntate. Haec igitur primi hominis abfque etiam idem auxilium largiente, iuém jam !;fà
vitio conditi & ejufJcm culpa propria depra voluntate poteft, quod illa fa potuit. Quis fe
vati confideratio, præclarißimâ illâ verbipe rat ut 1>eus homini fufficicntem volenci boni
Pcrit , quibus rationalis creatura ftans,à laben faciendique gratiam dcbcre dicatur* Hoc cnim
tedifcernitur, eadcmquc Dci juftitia in danda nihil cit aliud dicere, quam quod Dcus debeat
r;!, de Cor. negandaque fufficienti gratia ap;ritur : si au homini pcccatori, nòn folain cunvem i!!am
•, & grat. '"' htc adiutvrium velAugclo vel f om ni cùm pri gratiam fuppcditare quam ante pcc.atum
tap. i • • mum faifi fùnt, dejuJet quoniam non talis natura c contulit , fcd ctiam naturae iapfe vircs quibus
jada erat,ut fine divino adiutorio P o s s E r M a concupifcentium malg volunt.tis coniççm fu
N t R E s I v E l L £ t , num utiq;e fua culta pcret, rettituere, vulnus inflcturn tollcre, to
** iiifet, Adiuturtum quippe defiiffet , s 1 N e nam voluntatcm rcddcrc, atque ut velit & fa
QV O M A N E R E N O N P O S S E T. N func ciat, opcrari ; aut ccrte nifi tanta indebita bc
Ę 4ttm fuibus deeji tale afiutvrium, tam pæna peccati ncfi.ia peccatori largiatur Dcus, quocunquc
e; ; julus autem datiir,fevuudum gratiam dut;ir, fclc mala damnataque vcrtcrit, p.r oinne libi
nonfectiiidum debitum. dinum genus fine culpa rapicndam?Non enim,
Quapropter cùm fànétus Auguftinus(quem ut dixi, ullo modo fuificit prior gratia, quam
Proipcr Fulgcntius, & quotqùot antiquitus ante pcccatum Deus homini conf.rebit, &
germani gratuitæ gratiæ defenfores fuerunt, etjamnum omnibus conferre paratus cft fi vo
$uagno conßnfu fecuti funt ) nunquam du luntatem ejus ufui fufficientem repcriret; fed
bitavcrit, quin peccatores juftiffimè à divino alia rcdemptionis gratia lapiis viribus propria
adjutorio deferántur , defertique intelligere imparticada eft , quæ nifi ipfum bonum vcilc
* & obedire non poflint, nec ideo excufacile rcudat & facere , propter inhærentem mali fe
fit hominis vitiùm, qúcd non intelligendo, mcl lufcepti voluntatem, pcccator amißum
vcl non obediendo cömmittit , magnopere , bonum velle non potcft. Quòd fi Schola
Suar in . „mirari fòleo , quid fibi Scholaftici velint, ftici faifiilimum, abfurditiimua, & impijji
brevi, Rji quod tam intrepide affumunt, Deum debere mum , & Chriltianæ fidei contrariunì eJ*
n 39. homini confcrre gratiam fufficicntem , eam concedat; quid aliud confequetur quam pec
u® }^af, u^ im que auferre non p6f« , eo quod alioquin ho- D
prim t parte
catorcm fbi magnum Priviiegtum peccando
r**,
Pfput.97 mo alteri, hoc eit, Deo tribuere poflèt inobe incruifie, ut qui arte Pcccatum culpabiliter
p. 23. * dientiam fuam, qúi adjutorium ei neccfrrium diligcbat & facicbat malum, poft pêccatura
denegifîèt. Nec enim fàtis videntur modum Ideo igem auxilium ccnfcrcnic , iine culpa
gdvertere quoDeus peccatoribus gratiam fuf per fcelera, facinoraque volutetur, eoque uj;-
| ficicntem hegat. Non enim hoc ita fit, quafi nus Pcccct quo malum ardcntius ac tinacius
' Q 2 diligat?
-
-
 361 DE GRATIA CHRISTI SALVATORIS
diligat ? Nifi fortè per aliud præcipitium cva- A pabili volendi infirmitate non pofTit.
dere velint , ut dicant, Deum commi{fo jam
peccato, leges fuas æternas de diligcndo & fa
ciendo bono , cavendoque malo abrogare de
buiffè , ne fortè eadem prævaricatoribus ,
quæ innocentibus praecipiendo, jam impoffi
bilia jubere , tyrannicâ crudelitate ccnfere
tur. Quod fi táles imaginationes fuà fe fatis
abfurditate refellendo intcrimant , agnofcant
atque fateantur , po[fe Deum idipfum homini
Poft pcccatum ætérnâ fuâ lege jubere , quod
ante pcccatum julferat ; quamvis ci jam pro
pria culpa faëìum fit impofIibile ; nec tencri
ipfi conferre magnum illúd redemptionis ad
jutorium , quod hominem nolcntcm velle fa
cit & facere, quamvis proptcr contraétam
voluntatis ægritudinem , nullum aliud jam
fufficieas fit ; nec peccatorem jam finc culpa
peccaturum , quafììvis fine illo magno ad
juxorio peccaturn jam yitare Propriâ & cul
36,
Quapropter non eft illuforia quoque Dei
vocatio, & admonitio , & increpatio, & cor
reptio, quatn pcccatoribus vel per fèipfum,
vél per Prophctas fùos, vel pcr vifibilcm cceli
terra quc nachinam, divinæ fapientiae , po
tentiæ , Lonitatifque tcftimonijs plenam ad
hibct. Tribuit enim quidquid creaturæ ºra
tionali à fè conditæ ad audiendam fequen-'
dam- que vocem fuam neceffàrium fuit. Quod
fi ipfâ merito propriæ iniquitatis obduiuit,
§ ita pcrvicaciter in rebeJli voluntate perfi
ftat , ut reverti nolit , nifi alio potefitiori
auxilio ipfùm velle tribuatur , quis nifi im
peritus atquc impius dicat, Deuin vocando,
monendo, corripiendo illudere peccatoribus?
Culpa enim ipforum eft, qui in fufccpta fe
mel voluntate malâ , duriffimè permaneat;
quòd adn.onitiorcs fuo cffcctucarént.

C A P V T * X V I II.

Solvuntur quaedam Scripturæ loca, quæ pro afferenda gratia

fufficienti proferuntur, ut , Qgid debui ) lira fácere vineæ meæ
&c. Et, Si nom venffm , & locutus eis fuffèm,
- peccatum non haberent.
X his etiam non eft difficile quaedam A hominem retum ab initio humana creatur«, & mon ,
Scripturæ loca expónere, quilus non ejt inijuitas apud i)eum. Ac per hoc prima pravit.ts,
nulli illam perpctuam gratiæ fuffi qua Leo non obeditur, ab hom.tne eft , quia ex re
cientis affiflentiam probari putant, dutttdine , m qaa eum Deus pr.miius fecit , fuá malae
JJaie 5. In quibus illud primum cft , quod Dcus apud voluntate devigens , pravus effectus eji. Non enim
Ifì:am dicit: Quid ejl quod debui ultra facere vi dcfc£tus vel fubtraétio gratiæ, quam homini
meæ meæ & vom feci ei 3 Vbi in primis In 1 rOr rc&to Dcus tribuebat, non difficultas interna
quo judicio locus ille ad hoc propofitum ad præceptorum , non opcrum fùpcrnaturalitas,
ducatur. An fortè. Vt gratiam novi I cfta extra ( id nem rcquifita , fcd fola pravitas illa
menti, fine qua nullus Dco crcdcre , à pcc voluntatis vera caufà cft , cur homo præci
cato rcfurgcre , divinifque mandatis dc Dco piert, Dco obtemperare non poffit. Haec enim
diligendo, beneque vivéndo obtcur pcrarePo cfiicit ut quamdiu non redditur hoinini vo
teft, pcccatoribùs etiam dcbitam cile Pro luntas bona, quam pctulanter abj.cit , quæ
bent ? Si enim non el} debita f-d grat—ita & que fine maxima & gratuita gratia rcddi ne
a! f;ue injußitia negari potcft , ut quiu ursen quit, illa cadem pr ftina gratiâ etiam praefen
tur vcrba , quibus Dcus Per Prophetam cla te, præcepta fint ei difficilia naturamque cor
mat : Quid delui ultra fa ei e vinea mea ? Si cnim ruptam fuperent, ita ut ca velle & implere
hoc rc&tè uigetur, mánifeftum cft lncarnatio non polfit. Duritia quippe , hoc eft conftan
nis gratiam pcr quam â lapfu fuo refurgcre tia fèu pervicacia fufiepè pravitatis,malæque
poßint , peccatoribus clle deb tam ; ncc po voluntátis facit, ut prae dulccdine mortifera
tuifle Dcùm humanum genus f b Propria ini qua perfunditur, eaim in bonum retorquere
quitate derelinquere, vel dc reli&tua, de duri non velit, aut non ita velit ut poflit. Quod
tia iniquæ volúntatis increpare , quam fibi t., tum abeft ut excuflt peccatoris volunta
male volendo pepererat. Nam fecunduin tem, ut majori potius objurgatione & incre
Doêtorum iftorùm intclligcntiam , Deo ti patione & pœna dignain efle comvincat.
mendum erit , ne refpondeant ; Quid nos Aufer ht & illùm locum fan&i Ioannis:
ctjurgas, qui pro nobis noluifli mcri, ut no si non vemffem & locutus fuiffem eis, peccatum mom re«*. 13•
bis gratia bonæ voluntatis, quam abjccimus, haberemt : nunc autem excufationem wom habent de
reddcretur ? Quod fi ftultum eft cogitare vel peccato fuo. Et rurfum : si opera mam fe iffem in
dicere, agnofcant non fàpicntcr Pro gratia eis , quæ memo alius fecit, peccatum non haberent:
peccatóribus afîrenda illa verba pręferri, Qud munc autem & viderunt, & oderumt & me & Patrem
iielui facere vineæ meæ ? Attcndantque vcriili meum. Ex his inquiunt & fimilibus locis col- Franc.sus
Lib?e cor- nè profundiffiinèque dixiffe Auguftinum ; ligitur, homines áccufari non potuiffè de pcc- re<lib.3.4*
*?*%**. Primäm effe caufàm cùr obiurgati, quod fint inobe
cap. 6.
cáto, fi à Deo non habuiffent auxiiia quæ ad ****%**•*•
dientes Dco, Jiui debeant diffluere , quiajecit Deus opcrandum fufficcrcnt.
Sed
 363 L IB E R T E R T I V S. 364
Sed refpondetur loca ifta obtorto collo ad A ad quos in Difcipulis venit, & quibus pcr
fuffi, ientiam gratiæ fignificandam trahi sen difcipulos eft locutus. Ex qua fànè doctrina
{us pleniffimùs eft , quem diverfis occafioni manavit illa Scholafticorum rcgula, qua di
bus' Auguftinus indicavit, excufabiles fuiflè cunt. Infidclitatem purè negativam non eiie
futuros iudaeos à peccato, non quolibct, fcd pcccatum. -

illo magno quo Chrifto prafcnti & loquenti Hæc fànè pcrfpicuè demonftrant locum
& mirácula facienti non crediderunt, cumque iftum Ioannis, qui obijcitur, nihil omnino
ex tali incredulitate peremerunt. lxculaflet ad propofitum facere. Quod fi fortè velint à
enim eos ignorantia, quemadmodum & in fimiliärgucre, quod, fi ignorantia excufìt, &c
hodiernum ufque diem ab incredulitatis Pec impotcntiam excufare dcbcre. Refpondctur,
cato excufat cos , qui nihil de (Lhrifti do impotentiam quæ ex culpabili dec&tu gra
'&rina & miraculis pérceperunt. Dc hoc loco, tiæ proficifcitür, etiam éfle culpabilem Tic
id eft, de hac peccáti excufatione dillcrcntcm ut & ignorantiam quae cx culpabili defeótu
Fpiff. io5. audiamus : Non utique , inquit , peccatum cognitionis. Nam hinc oritur quod juxta
^d Sixtum. nullum babcrent , qui pleni erant alus maguu mul conltantiflimam Auguftini & Lcclcfiae co
tifque peccatis : /ed lo peccatum vult mtelligi nom ' &rinam , ctiam illa vcra peccata funt, quæ
eάHabituros fuiffe , fi mom veuiffet , quo,cum au ex ignorantia legis naturalis , five jam itla
affent eum, non rlderunt in eum. Hanc egº ex fù&ta fit homini vincibilis, five invincibilis,
cujationem mom halere afferit, qua poßint dicere, proficifcuntur, prout alibi fufiflimè cx ijldem
Non audivimus , ideo mom credidimüs. Hufmatia Auguftini & Ecclcfi; principijs declaravimus.
quippe fuperbia, tamquam pre, t meis de virtbus lu Quòdfi ignorantia vel in pótcntia fon fit cul
ieííarbiirij, excufátam fe putat, quando guo pabilis, quod ex eis nafcitur dcfinet cfie Pec
rantia, non voluntatù eft , quod pcccat , Jean catum. ') alis cft enim illa ignorantia , qua
df m hanc excufationem t.excufaviles divit Script*- quis non credit Chrifto, de quo nihil audi
ra dirima , quofcunque fcientes peccare cotyuicit. vit. Talis & impotentia fi homini priinofufii
Et in libris ad Bonifacium eodem allegato ciens adjutorium defuiflct, finc quò pcrmancre
Ioannis loco , quo peccatum non habituri non pofi.t. Nam utraque tam ignorantia
Lib. 3 ad efle dicuntur : Non enim , inquit , peccatum quam impotentia talis , à liLcra Dci pc
Bonif. c. 3. antea non habebaiit : fcd ipfam voluit intellig* 4J*- pendiflct voluntate, utpote cujus neque con
Lib. de gr. t. dentiam, qua nec præfenti & loquenti crediderunt. filium fcire pcr feipfùm creatura ratiQualis
&lib. art., n. Εt in libro de gratia & livero arbitrio: De poteft, n.fi revclctur, ncque adjutoiium finé
cap. 2. quo peccato dicit, miffi de illo magno ijuºdprafciebat quo nihil potcft , fibi dare n.fi cjus bcn tate
lorum fiturum qua; de yfu dicebat, id gi, quo eum tribuatur. Nunc autem quod honao natu ra
fuerant ccafari, Ex illa in fi. elitate , qua præ lis legis ignarus, & cgecus, & carnis; hoc cft,
• Ibid.
fenti non crêdiderunt: Et paulo pôft : Quo carnalium rerum cupiditati fubditus nafcitur,
modo dicit inexcu/ali.es , ntf de illa excufatione ex quibus fit ut neque quid agcndum fit vi
qua folet dicere bumama Jt per ba : Ji Jciffem feciffem, deat, neque quod agendum videt velit aut
ule3 non feci quia mejc. vi. Aut Ji fc.rem facerem poffit implere , pœna pcccati eft ; nec ita
ideo nom facio quia mejcio. Et in 1 raétatu c&to pœna quafi adjutorium , quod ci antca largie
gefimo nono in Ioanncm , ubi locum ex pro C batur Deus, fubtrahendo tolleretur, fed quià
fcfio explicat : Qgid efi ergo : Si mom veniffem, potentius sucis & mortis Chrift. adjutoriümi,
& loeutus eis fuiffem , pectatum mom haberent ? quod ci nunc poft vulncra necefTarium cft ju
Numq;d fime peccato erant Iudæi, antequam Chri fiiflimâ æquitáte non catur. Nam illud p4iiti
Tra&.%9.im jius ad eos in a me veniffet ? Qgis hoc vel ftultißi
1 94mucro. num primævæ integritatis auxilium , quo ve
mus dixerit ? Sed wiagntim quoddam pectatum iioh ritatcm agendorum cernere, & agenda in
om me peccatum , qvafi fi b generali nomine vult plere fufficiebat , quantumlibet nunc fractis
intellgi. Hoc ef en.m peccatum quo tementur viribus abundaret & fupcrfucrct , nullo pa
cumita peccata , quod umufjt fjue fi mom habeat, óto ad faciendam juftitiam fufficeret aut cön
dimittuntur et cuncta pcccata. Hoc eft attem quia grueret; fed potentiffima illa fanguinis Chri
mom crediderunt im Chrt/. tim qui propterea venit, ut fti & rcdemptionis mcdicina, quæ vulnerato
credatur in eum. Hoc peccatum fi mom veniffet, mon quaffatoque fola fufficit, necegaria cft ,quema
utique haberent. Et fimili modo ftatim adijcit admodum latius alibi difTcruimus, vt fanè
& illas gcntes ad quas non venit , five per fe nihil mihi abfurdius, & à Chriftiana regula
jpfum five in Difcipulis Chriftus, hoc efi, qui alienius dici poffe vidcatur, quam quod 15eiú
Ibid. bus nullo modo praedicatus eft Chriftus, ex bominibus etiam peccatoribus fuffi.iens ad
cu(ationem habere de pec ato ; mum de omni, inquit, jutorium dare teneatur, aut nìfìdederit, pec
peccato fùo , Jed de hoc peccato, quo in Chrijlum cando jam cffe cxcufabilcm peccatorem, aut
non crediderumt ; ad quos men venit , & quibus Deum ieges fuas quas ei intégro&edit debcre
num ejt locutus. Scd non in eo funt numero, fi tcmPcrare aut abrogare.

Q3 c AP v T
 365 D E GRATIA CHRISTI, SALVATORIS
C A P V
Quomodo Deus neminem deferit
nifi deferatur.
•
B 1 1 c 1 & illud folet, qüod Deus A Deo. Sed Deus quando exfufcitat corpus mundo red
mom deferat ß mom deferatur. Ergo ne
mini denegat auxilium fufficiens fi
Trid.seff 6. non ante defertus fuerit. Refponde
eap. 1 1. tur fententiam illam haberi in Concilio Tri
aug. lib. de dentino & ex divo Auguftino defumptam
nat.& grat. nus
c.3.6.
effe. pcrfpicuè
Tain veròindicant
Tridentinum quàm
fe fic illam Augufti
intelligere,
- quod Deus nemincm deferit ab eo difccden
do , ipsâ fcilicct fabtractione juftitiæ , nifi ho
mo prius l)cum pcr inobedientiam deferat.
CJuod cx diverfis Auguftini locis , ubi illam
fentcntiam vel fundamdntum cjus tangit, evi
dcntcr liquet. Nam Auguftinus in illo ipfo
loco ponit hanc difcrcntiam intcr animæ fio
ftrae inedicum Dcum , & intcr macdicum cor
ILoco citato. port:m; quod mcdicus corporuin cum famaverit
bominem, A B s c 1. D 1 T A B 1. o, A c D 1 o
» 1 M 1 T T 1 T : cùm vcrò Deus,inquit,/jirtali
-
ter finat «grum vel vivificat h.ortuiim id efi iuftificat
impiam, N o N D E S E R I T s 1 NoN D E
s E R AT v R , ut pie fcmper iufièque yatur;Hoc
cft, non difccdit ab eo qucm juftificat , ficut
medrctis corporum, fcd njanct in co,quia ij fe
mct cft vita ejus, fjpc, quâ impoffibile cft ani
mam cffc juftam aut vivam. Hunc clie gcnui
num Auguftini f nfum ; EP pcr fé-ipfuir, li
- quct, tui, ipfe pcrfpicuè iîijs declarat locis,
ubi cafüem corporális & fpiritalis medici cor
poraliter & fpiritaliter vivificantis compara
tiones adhibct. Nam libro o&tavo dc Gcnefi
ad littcram fusè fimiliter tradit, non fic homi
t;i. s. d.' ncm à Dco juftum & fapientem ficri , ut cùm ab
gen. ad lit. eo F A c T v s F v E R I r 1 v s *» s A B
“P. ** s c E D A T, fictit à ccrpo, i, m.edu o s A N A T v R
E T A B I T. Non ita, inquit, Deus vpeiati.r ho
minem iujitm , id eft ttftifica: do eam , t tJi A B
s c E s s E R 1 r maneat in aljcnte qtiod fecit:
fed potius ficut aër prafente lumine mom facius £/, l -
_leidit, fedjit, quia fi fa£tu ejet aciifiret » le, etiam
abfente lumine lucidus maneret : fic bumio a Deo Jiv,
praefènte illumimatur , aljente autem continuo tene
bra:ur à quo non lwcorgm intervallis fèd voluntatus
»
averjione difceditur. Et in Pfalmum feptuagefi
muio radicem divcrfitatis iftius detcgit, n m
pc quia mcdicus corporum non eft ipfa vita &
íanítas corporum, Dous cft autcii ipfa vita
animæ. V fide ut corpus vivat,non cft ncccfie,
ut medicu$ ejus praefto mancat, aut ut corpus
eo difcedente mioriatur, quemadmodum ne
ccfic cft ut anima moriatur difcedcnte Deo.
- Et idco nunquam dcfcrit, nifi hominis avcr
£££! 7°. fine: defèratuir : Qui fufcitat mortuum , inquit,
“” fecundum corpus reddit eum litci huic yidefide,& huic
aeri ducendo : non autem fùfcitator eius ipfe illi lux
€* aër eft. Incipit videre quemadmodum videbat an
tea. Anima non fic exfùfcitatur. Anima enim exfuf
vitatur a Deo 2 quam 4uam, & corpus exfù vitetur à
366
T X I X
dit. Si recedat aër mundi jus , moritur corpus: fi
fecedut Deus moritur anima. Cum ergo animam fuf
citat Deus, nifi adjit qui fufcitavit, fufcitata noji vi
vit. Non enim ftiftitat & dimittit ut vivat fibi, ficut
Lazarus juando rejijcitatus efl &c. Refufcit.itus eft
ejt Doinino praejente,fed vixit & Domino aljente &c.
i)ijcefit de ipfa civitate Dominus, vel de illo loco,
numquid Lazarus mum vixit ? Non fic amma fufci
tatur. Sttfcitat illum Deus ; moritur fi dijjerit
Det/s. Dicam eniw audailer fratres , fed tam.m ve
*um. Du« vitae [unt : una cvrporis, altera animæ.
Sicut vita corporis amima, fic vita aiiimae Deus. Quo
mcdo fi anima deferat, mortur corpus , fic amima
morit;r, fi deferat i'eus. Ipfa eji enim gratia eius,
ut reff.tet, & fit mobif um. Vides hic cafùem
comparationes, quod videlicet mcdicus vel
fufcitator corporûm deferit fufitatum, fufci- .
tator animæ nón deferit, quia cùm fit ipfâ vita
& lux ejus, mox iterum moreretur. Secundum
hunc igitur deferendi modum , Deus nemi
ncm dcferit , nifi prius deferatur. Itaque tra
&tans illum locum Genefis : In quocum jue die G. m. *
comederu ex eo morte morterw , & quæ ibi mors
intclligatur cxponcns : Si eam, inquit, felam im- Lib. 13. d.
teu gamus , qu c jit cum anima dejeritt;r fiia vitâ, C*»it. c. 15.
quod illi Deus eji ( N o N E N i M D E s E R r a
E S T vT D E S E R E R E T , S E D v T.
D E s E R E R E T v R D E s E R v 1 T)tamquam
diceret qti. die me defù tier.tis per inobedientiam defe
ram vos per iuj.uiam, &c. Vbi declarat per cxc**-
plum Adami quomodo Deus non d, ferat nifi
ante deferatur. Ncmpe quia non djfcejit ab
anima Deus tanquam vitâ ejus, nifi ipfa pec
cando difceilerit. Sic cnim ftatim Adafio pec
cante & pudcuda tegente, femfa eji, inquit, mors 1bid.
una, im qua dejerut al. i.).a;ii Deus. Et alibi cùm
explicuiflet ita Deú eflè vitam animae quâ ipfà
vivit, ficut an:una corporis vita cft,& fi corpus
]£thaiitcr pcrcutiatur, anima dcfcrat corpus
fuum , adijcit : Non times Detim dicentem tibi: Lib. js.i.
PEC cAs ET D I M 1 r T o T E ? Pec- verb. Apofi.
« ctum cft cnim velut læthalis i&tus, quo vita **P. *.
at imæ Dcus pcilitur. Sicut ergo perfpicuum
cft , Auguftinum ita fuam fcntentiam intelli
gcre , ita ctiam Concilium Tridcntinum.
Agebat cnim de juftificatis, quos tradit pro
Pterea non dcfincrc efie juftos,quia fubinde ve
nialitcr pcccant fed è contrario, hoc ipfo ma
gis cllc obligatos ad ambulandum in via iufti
tiae , quo libcrati à peccato fobriè, juite , &
piè vivcntcsproficcré poffint per Iesvm Chri
ftum,per
ifam, quem acceffum,inquit,habuertimt
vidclicct libcrationis à peccato m& gratiä
jufti- $e/f.
J. 6.
6. c.ii,
c.ii.
ficationis : & ftatim adijcit : ibeus miamque fiiâ
gratiâ femel ijlificatos non deferit, mifi ab eis prius
dejeratur. Per hoc probans id quod præccffcrat,
eos Propterea mvm dejimcre effe iuftos, quod quotidie
-*
.
' Peccata
 i -
-

367 L I B E R T E R T I V S. 368
pcccata committant vcnialia, quia Deus non A adjuvare, & non adjuvare hominem, hoc vel
atlcvit ab anima per gratiam fuam jullifica- illo modo, plus aut minus defcrcre aut non
ta , nili anima cum ánte mortaliter pcccando deferere , prout ei vifum füerit, quia fpiritus
dcfcrvcrit. - ubi vult fpirat. Qua de re inulta in fùpcrio
Hunc ergo verum fenfum effe Concilij, - ribus di&tà fùnt. Nihil enim celebrius in Au
maximèque fan&i Auguftini, ex quo phrafis , guftino quam quofJam à divino adjutorio
ifla & vêrba derivata funt, facilè judicabit deferi etjam juftos ex occultis judicijs Dei.
quifquis confideraverit, eum hoc loquendi Nam ad quid quæfo fidelcs omnes tanta in
modô fignificare voluifie differentiam, quæ eft ftantia orant Deum, ne inferantur in tcntatio
inter Dóùm bonum animæ noftræ, & inter alia nem, hoc eft, ne defcrantur adjutorio ejus, fi
crcata bona , quae ab hominibus diligi folent, ncmini jufto accidit, ut Dci adjutorio dcfera
Nam iftâ creáta bona hujufmodi funt, ut tur ? Stultum cft cnim orare ne eveniat quod
quantumlibet ea vehementi amavcris volun- nunquam cvenit ; ficut ftultum eflct orarc ne
- täte, & retinere volucris, invitiifimosfæpè de- Chriftus nos in hoftia confecrata dcfcrat,quam
ferant, Deus vero tale bonum eft, ut invitum nunquam deferit. Hinc Auguftinus explicans
nullo modo deferturus fit ; noii enim deferit vim illius orationis: Vt non confentiamus (con- ti£ .de per.
hominem nifipfe ab homine prius propria vo- cupifcentiae ) deprecaniur adiútorium dicentes : maii.*.*.
s.,„ ,,„. luntate defçr tur : Hwc eji , vìnum , injuit, quod £t iie mos infert, &c. ut fi forte tentari cuperimus
» r, 1).…. nam potes invitiis amittere. Potes enim artim perdere, à concupifceiitia noftra*adiaiorio eius non deferamur,
£-P 5. & , wlens; putes domum; potes humores, putes ipjam * ut in eo poßimus vimvere me abflrahamur tlieiti. Et
carni fälutem boniì ero quo yere boiius es nec iiiiiius fcrinone nono de diverfis: In illa tentatione qua
aaji, nec invitus amhtik. Lt in libris confcffio- quifque decipitur, & feducitur,neminem tentat Deus,
nuii fuarum cum late dcfcriplfiet dolorem fed plane iudito fuo alto & occt leo quojdam dejerit.
fuum quo cruciabatur quando morte anjici m Ctim ille dejerwerit, invenit quid jaciat tentator. Nom.
[.il. 4. Com rapiente, ab eo defertjs fuerat, Deum allo- enim inyenit adverfus Je ludiatorem, fed contmuo illi
f ff. cap.9. quens: Te , inquit, N EM o AM ITT ■* nifi qui , fe exhibet po/J rem, fi de, erat Deus. Ne defìrat
DIM1Tyrr. tidc ctttu non defcris quemquam, ergo mos, tdeo dicimus, ne nos infra in tentationem,
nifi te voluntate fua deferucrit. lt cvidentius De qua defertione fupeiius.
tbid.cap 1 • adhuc paulo τὸι : Verbum ipf m ( Deus) cla- Scd hoc cft qugd ha« de re, non ut oportet,
nisi ut redeas ad fe, & ibi eß loca, quietis impertir- cogitantes fallit homines, & admirari quo
b, b iis v B I NoN D E s ER iTvR AM eR , fi ip/e dammodo facit fevcritatem Dci. Non enim
non affe at. Hoc eft ubi amor amanus non de- animadvcrtunt, gratiam Chrifti medicinalcm
fcritur ab obj £to quod amat, nili ipfe amor quae poft humanæ naturæ 1, pfim ad bcne vi
mutetur, ut propria voluntatc Dcum uinatum vcndum fufficit , non efle talem qualem primi
deferat. Ecce hinc ipfùm fcntcntiam bis tcrve hominis tuit ; quae videlicet aff.rrct , uahdam
clarc rcpctitam co fenfu à la ;cto Auguftino, bcne vivendi poteftatem , qua tamen per fo
quem tetigimus. Ncmpe d,fcrimcn intcr lum nutum vóluntatis liberûm, nulla concu
Deum & bona creata ftatuit ; quod hæc defe- pifcentiali repugnanti a prae peditum, uteretur
rgit amantcm difceduntque quamvis nolit, ,, aut non utcrûtur ut veilèt, fèd cffe talem, quae
íic neminem amantem ecferat, nifi ultro vel ` quando datur, ipfum vefle & operari tiioùit,
- lit, imo nili uitio difccdat unde ftatium nullis non aupiius quafi nutum voluntatis expe£tan
ibid. verbis intcrjcctis adijcit : Ecce ita ( creata ) do fed ipium inviCte largicndo. Non éit euim
d' din, aiilia fiicccdant, & onglus fùis partibus amplius adjutorium , Jine quo non pofi mus
c j t in nia univejfe , quia ioduius corum vclle vel opcrari, fed quo volumus & quo ope
cit, qucmagn;cdam io;dei, docet , ut oriantur ramur ; hos elt, ut Aug ttini phrafi utar, rion
& occidant, ex qiianto magis crefcunt ut fint, folum ut fine ifto cono volcntes & operantes
£0 f agis !«tt naiit, ut non fint. Sic ergo ut elle non polint • verum ctjam ut Per hoc do
infidia conftct univerfitas, quæ omnia Jom- num non nifi volentes & opcrantcs fint. Hanc
Plecti debet, ncccliarium cft ut nos illa dcfe- Augultini doctrinam fi re&e apprehenderent,
fatt, quantumlibet ea nooifcum pcrmanere de- ft.tiiu ccrnerent, nihil abfurdi cffe, ii talis gra
fideremus. Dcus autem non fi, qua a nufquam tia [ufiicicns non dctur juftis ,fed potius per
d{egt : ex quo ctjam fit ut neiiinem deferat, quam abfurdum cfic fi omnibus deùr, multo
nifi ueipfo ante mala voluntat. deferatur. Ifle que ablurdius ( ut quidam ex ipfis Putant)
vcrus & genuinus cft lcnfus iltus locutionis quod omnibus ctjam dcbeatur. Hoc enim ni
quam Auguftiuus vel expreflis verois vel taci- hil clt aliud , quam omnibus quibus Deus ju
tis non fé ; cl & ex ipfo difcipuli ejus & Syno- ftitiam deuit •Pcrleverantiam timul efïè confe
dusTrickntina ufurpavit. - rendain. Non cogitant ctjem, ad hoc ut infi
Nam fi defertionein Dei, quæ fit a&ualis delis peccet, aut fidclis cx juftitia cadat, nullo
gratis fubtractione, fpectare voluerimus, ni- ncdo Dei gratiam. in ftatu naturae lapfae «{fe
mis enormiter ao Auguttini mente difcedunt, D neccitariam multoque minùs debitam, ut im
qui ei fi d paradoxú, & quidem poltquani * pediatur cafus ejus. Qgae quia alio loco latus
Pcr Auemiiìptum, in ftatuti damnationis & dicta funt, non cft repctitiohi cum tædio iccio
ira Dei, pr:capitati fumus, imponere volunt. ris imiaorandum.
Tota q.quiípc
PPc uiole doctrinæ hóc agit,
- aoa * » Deum Q. 4 C A P v -T
|
 - 3 69 DE GRATIA CHRISTI SALVATORIS
---• —
-
37o
-

X X.
.-
cA P v T
Adrimoth.x Exponitur locus Apoftoli: (Deus omnes homines vult fihos fieri
& ad agnutionem veritatis Yenire, . `· *.

E D omiffis alijs authoritatibus Scrip- A tefido, quaerendo, pulfàndo quod in ipfius po

turarum tanquam quæ non magni mo fitum cft potcltate. . Sic enim cxponit ejus Lik. 4. cbnt,
menti fint,'præ, ipüè locus Apoftoli ex verba [anctus Auguftinus ; ut videlicet intelliga 1 al.cap,8.
Epiftola prima ad Timotheum urgcri mus docentibus volu, ideo nou omnes falvos fieri &
1,zimotb.x. folet, ubi dicituf quod Deus omimes homines vult ' in agnitionem veritaiis venire, quia ipfi molunt petere
falvosfieri, & ad agnitionem veritatis venire. Nam cum Deus velit dare, molumt quaerere cum Deus velit
iftum locum de ominibus oinnino intelligi vo offendere; molumi pulfare cum Deus velit aperire.
lunt , ex duplici probatione. Prima, quia ut Eodcm modo cxpofuerunt Maffilienfes apud
ait Apoftolus, unus eft Deus, videlicct,omnium; Profperua, & Hilarium & Fauflus Regienfis,ut
quo nomine cura & providentia Paterna in aliLi demonftravimus, & ipfe fanétus Augu- '^ide lib.$.
omnes fignificatur, Secunda, quia unus media ftinus , quando in §enii-Pelágianorum errore '*******
ter Dei & homingm , qui dedit redemptionem femet • fuit. Nám éx ißo errore lóquitur, quando * *°*
ipfum pro omnibus ; quo videtur indicari, fuffi jam corrcctus ex obijcientis ac difpútantis
ciens auxilium omnibus effe praeparatum. pc rfona dicit : . Vult autem Deus omnes homimts Lib. de ßirit
CJuomodo enim , inquiunt eft omnium re falv.s fieri & in agnitionem veritatw yenire : mom fic & litt.c.33.
demptor, fi non impetravit omnibus auxilium tamen ut eis a, mat liberum arbitrium &c. Quod
quo poflint libcrari? -
non aliud eft quam fi diceretvult omnes falvos
Quod fi ab au&toribus iftis quæratur, quo ficri, fi tamcn ipfi fuo arbitrio velint. De quo
modo crgo non omnes falvi fiunt, fi Deus ve loco ex errantium fentcntia prolato fùperius
lit omnes falvos fieri, cum cjus omnipotcnti plura diximus. Hoc cft igitur primum expo- ''j'*f**
• r., B.mar. ffimae voluntati nihil rcfiftere poffit ? Kefpon- B íitionis ftus non leve prîjudiäum quod óm-'' *'**
lib. x. degra dent, Dcum omnes velit fìlvós fieri, a fi & ipfi , nibus de gratia errantibu$ placeat. Hoc ipfo ****
& lib.^rbi*, homines velint , hoc ett , fi d;vina gratia corperari
Êxi, velimt. Dicunt enim divinam iltam voluntateum namque quo divinæ operationis cfficacians ab
ab humana voluntate fufpcndunt, id eft, hoc
4 de præs'eft. È includere conditionem in obie£to quia falvare vult ipfo quo gratiam Chri'ti volunt non efle quo
rap. x. m 1 r. homincm , fi homo velit. Ogód c idem & alij ft, opus, fcd fine quo mom fit; in illatn cxpofitio
c ibid. n. 5. dicere folcnt, Deum omncs homines velle fal nem coguntur incidcre , ut Deus quamtum im
£** ***: vos fieri, quantum in ipfo eft. C. ùm enim gratiæ ip, o ejt omnium falutem velit & operetur, fà
£';;- sfficaciam in actu fecundo à liLcro aroitrio, lutis tamcn eff &us homine diffenticnte non
def. &reprob feu à voluntatis conlenlione pendere fcntiant, fequatur. Quan) prQpterea phrafim etjam Vi
§.j.%.'««. nihil mirum cft , fi homo conlcntire nolit, ho talis Carthag n.nlis cum Semi-Pelagiano cr
& alij com- mincm non ficri falvum, quamvis Dcus cum, rore tcnci ctLr, caute ufurpavit, & diligenter
muniter, quantum in ipfo eft, falvum fieri velit. exprcffit : opcratur quippe ille, QvANT v M IN
Scd contra iftam iftius Apoftolici loci ex IPso EsT ut velimus, ctim mobu mota fiuit eius elo Apud Aaguf*
£piff: IO7.
plicationein multa di- i poflunt quibus pr9le quia : fed fi eis acquiefcere molumus , mvs tt operatio
tur eam non effe gcnuinam , imo contrariam eius mihil um nolis projit; cfficiivas.
divinæ gratiæ finccritati. Nam primo , quod Sccundùm ejus præjudicium cft , quod om
non exiguum ifti interprctationi præjudicium nes antiqui & genuini defenfores gratiæ illam *
, facit, fic explicucrunt' eum holtës gratiæ Pc cxpofitionem tanquam diffonantem à veritate
lagiani & Scmi-Pclagiani. Fons cnim crroris rcprobarunt. Inter quos primus eft San&tus
iltius Pclagius, in commentario Epiftolae ittius Auguftinus, qui nunquam illam nifi quando
ad Timotheum cxplicat, Dcumjvclle omnes C Semi-Pelagiano errore fallcbatur, admittere
In c. 2. Fpif? falvos fieri & ad agnitionem vcritatis vcnire, voluit. Hinc eam ex profeflo impugnat in li
2.ad Timot.'fi ipfi tamen vocanti Deo comfentire voluerint. Et bro quarto contra iüiianum, ifi Enchiridio £*4 ***
Ambrofiaftcr , feu commcnta»or in Epiftolas ad Laurcntium, & in præfata Epiftola ad Vi- 1 wl. cap.8.
Pauli, qui nomine Ambrofij circumfcrtur, & talem , uu1 dicit cos qui hoc tam generaliter
rn illam lo- hærefi Pelagiana undique rcfertus cft : Vult de omnibus exponunt, Non imiell.gere omnimo E.pif.Io7.
C■*m». Deus ommes homines falvos fieri, fedfi accedant ad qua locutione Jit d.átem , quod Deus omnes yult
eum. Non enim Jic vult ut molentes fùlrentur, fed falvos fieri. Sccundus cft Profper divinæ gra
tilt illos falyari, fi & ipfi velint. Et Iulianus cun tiæ patronus integcrrimus: Et ubi efl illud quod p,.,.,;.
dem fenfum non obfcure tangit, quando ad novis quafi contrar.um A NoN INTELLIGENT I- Epiji. a3
,;,,..„, verfus Auguftinum dicit : Ab eo puljantibus Bvs Jemper opponitur quod Deus omnes homines &afin,
- Iml. cap, 8. aperiri, qui omnes / om:imes vtilt falvosJieri & w ag velit falvos fieri ? &c. Eccc audis, non intelli
mituomem veritatis venire. Ind cat enim idcirco gentcs, qui locum in ilta ï per libcrum ar
voluntatem illam Dci effectu fuo deftitui, quia bitrium cótrahitur,gcneralitatc Prcmunt.Tcr- F.ig.nu.i»
deelt conditio quæ ab homunis libcra volun tius eft fanétus Fulgcntius Profpcro & Augu- lib áé Incar.
tate fufpcaditur, ut vidclicct & ipfe velit, Pc (tino confcntiens : Illud vero Apojialicum ubi & grat*.*?
dicitur :
 ^ a

37 1 L I B E R T ER T I V S. 37,
digitur: Qui vult omnes homines &c. non ficut opor A qui eorum qui mondam habent voluntati fua arbi
tet intelligunt, qui hanc Dei voluntatem ficut in vafis trium, voluntati eius omnipotentißima reffitiffet. £t
mi;ericordiæ, fic & in vafis ire accipiendam exftimät. Paulo pòft : Si Deus omnes homines vult falvos fieri,
Omnes trcs uno confenfu profitentur, eos non & im agnitionem veritati venire , fed ideo non ve- "
intelligere Scripturam, qui illam fàlvandi vo niunt, quia ipfi molunt : cur tot millia parvulorum,
luntatem indifferenter ad univerfos , fine ex qui non percepto baptifmate moriuntur, non veniumt
ceptione protendunt. Vt fanè mirum fit, re in regnum Dei, ubi eft certa agnitio veritatis ? Num
centiores tam pcrvicaciter tres iftos Præcipuos quid aut homines mom fumt, ut mom pertimeant quod
gratiæ dcfcnfores abijcere tantumque non con dictum eft, omines homines ? Aut aliquis poteft dicere;
dcmnare & eorum fèntentiæ opinionem erran Deus quidem vult, fid ipfi nolunt, qui nondum velle
tium anteferre. Quod cnim exiftimant Au feunollejia noverunt? Et in Enchiridio ad Lau
guftinum tandem cxpofitioncm corum, in li rentium id ipfum argumentum premit: quan- In Enchirit.
Ëro de Spiritu & littéra amplexum clfe , jam do queritur caufa, £ur non omnes fàlvi fiant, refpon- *? *7•
^i'* !ib. fupra diverfis locis eos falli , &'öbic&tionem deri folet quia hoc ipfi nolunt. Quod qwidem dépar
:;i3 Pélagianam pro folutione arripuifle , dcmon .yulis dici non poteft, quorum nondum eft, vellè fèu
7,j jiiravimus. Projer quoque nünquam corum j lle. Ex quo conftat Auguftini judicio prör
c. • i s. opinioncm, ne quidem in libris de vocatione fus falfam elfe in parvuli§ iftam recentiòrum
*•-rm cap. gentiun docuit, ut fufius alibi quoque dccla expofitionem , qua dicunt, Deum omnes ho
* 5. li*. * «e ratum eft. -
mincs vclie falvós fieri, fi homines velint; cum
******* T., tjuin illius expofitionis praejudicium cft, ifti parvuli qui non fàlvantur, homines fint,
quod ejus fa!fitas gravibus argumentis rcfelli nec Deo volenti falvos facere propriæ volun
potcft, & patiim ab Avg ftino refcllatur. Pri tatis arbitrio reluétentur, utpotc qua prorfus
ì ò quicefi , quia illa ipfa corditio quam ad carcnt. Carct ergo Deus illa falvandi cun&tos
ij.iui.t , ß homines velint aut con/entiant, non mi parvulos voluntate.
nus pendet à voluntate Dei quany ipia falus Hæc igitur confiderans Auguftinus, non fo
Noii enim poteft ab humana voluntate præ lum negãt habere Deum iftam omniúm par
ftari nifi divina volúntate , r tftetur, hoc cft, yulorum fàlvandorum voluntatem, fed etjam
nifi à Dco d.tur , ut velint, ut gratiam a.ccp fepius cxfcrtis verbis docet , homìnibus vo
tent , ut corfentiant. V nde vll d At gutuni : Psum utquofdam
lcntibus parvulos
falvi fiant, fàivos
quos jufto judicio nolle
fìcere,à regni j
l, 4.4...,,. Qg iam utintt r voluntatis arbitrio nifi eo volente ac
, ul. 3. ' fubveuiente a quo preparatur, hoc cit datur volui fui felicitatc f clufit: Et quod multo efi mirîi- £i* 6. rent.
ia-,ville non pojumt. V nde alibi fimilcm cxpug lius, inquit, aliquando adoptat in filium, quemfr- '*'•*. i4
nans conditioncm , quam Pelagiani divinæ mat in utero immundißimæ fæm«m« ; & a'ijuàndo
£i*. ' pred. gratiæ operationibus adij iebant : Qgare, im NoN vvlt effe fuum filium, quem formatim utero
/*****.*. jo/unt , non omnes decet 3 si dixerimus quia nolunt Jilia fùa. Ille quippe ad baptifmum nefcio qua pro
difìere, quos mou docet, refpondebitur nobis , & ubi miffione pervenit; ipfe repcmtina morte mon pervenit.
eji quod ei dicitur, Domum e tu convertens vivjivabis Atque iia Deus im cu.u poteftate fimt omnia, facit effe
nos ? Aut Ji non facit volentes ex molentibus f eus, in Chrifti confórtio, quem formavit in diaboli domi
qui i crat Ecclefia Jecttt,dum treceptum Dorni pro cilio, & N o N v v L r effe m regno fuo quemfor
perjecu.vribus fuit ? &c. Qgd ergo eramus pro mo mayit in templo fuo. Aut fi vult, cur non facit quod
lent, viis crede e, nifi vt Deus opertiui in .lls & veile ? vtili 3 Non enim qttod foletis de maioribus disere,
C ùm g tur ita conditio, propter c. ju* d, fe IDeus vult & parvulus mom vult &c. Et in libro de tib, •!• !•»•
άυur, non oii res falvi fiunt, Dco mifcrente dono Perfeverantiæ : Quid dicam quod parvulus Perf. *. 14
dari deleat, fruftra dicitur, Dcum omnes om aliquando antequam illi per m.mfierium baptizanii, ^*"***"
nino velle falvos fieri , fi ipfi vehnt , fi ipfi Juccurri Possit exfpirat ? Plerumque fejiimant;bus
- confcntient , fi ipfi uis inæ gratiae cooperán Parentibus & paratis miniftris, ut baptifmus parvuli,
tur. detur, DEo TAM EN NolENtE mom datur, qui
Deinde ifta cxpofi io refellitcr, ex caufâ eum paululum in hac vita non tenuit, ut daretur.
- p^rvulorum qui finc bipt fuo,& conf. qucntcr guid ejt quod aliquando parvulis infidelium filjs po
' fine fìi te & veritatis agnit£ne moriuntur. TviT me irent in perditionem, & filijs fidelium NoN -

Conftat enim eos per ;*;$'',aut v. On PoTviT baptifmate fubveniri ? Et in Epiftola -

fntire non poffe , quibus tamen ron proviuct centcfima feptima ad Vitalem : Quomoäo dici- a4 *pift. t97.
/itale»» *
de baptifmo, fine quo fa!vi fieri nequeunt. tur, inquit, omnes homines eam (gratiam ) fuiffe
- Q od argumcntum fæpius adverfus ftam loci accepturos , fi mon illi quibus nom donatur eam
voluntate refpuerent, quoniam Deus vult omnus ho
Ä;
Apoftolici explicationem Auguftinus urgct :
£* ••*ent, $ed hunc fenfum veflranw, ait aduerfus Pelagia mines fali os fieri, cum multis hendetur parvuli, &•
lal.*. s. nos, infa*tes illi ipfa f a taciturritateccmvincumt, fine illa plerique moriantur , qui non habeat contra•
qti; nec peiumt, nec quarant, nec palfur.t; 1mw etiam riam yoluntatem ; & aliquando cupientibus,feftinan
cum b.tpt.z.anttir rrclajmaht , re puunt, reluilantur; tibufque parentibus miniflris quoque, volentibus ae
& accipi;mt tarnem, & tnyeniunt, & aperitur ris, &- paratu , DEo N c LENTE non detur, càm repent•
intrart in regnum Dei ubi fit ew atern ratu fiwus, & D antejuam detur exjirat, pro quo ut acciperet curre
a;nitio ver.ta:is , longe pluribus inf.rt bus in jfam batur. Et iterum ibidem cönfèquenter adjun
gratiain noii adoptatis ab eo qui rult cn. e. i/emines git: Vnde manifeftum eft , eos jwi htiic rejjlant, . ri*.
, falvosfri, & in agn t omen verit i;is venire. Qu bus tam perfptck« veritati , mon inteiligere vm: imo, qua
4icere hvii poteji , vvlui & nvlujtw: qaia Ji voluiffet, Jocutum* £t dictum, quod wmmas hvmnes veiit Deus
ì faiyor
 §7; DE GRATIA CHRISTI SALVATORIS 374
falvos fieri, ciim tam mtitt, fályi mom fiunt, mom quia A etjam ipfi vciint, profe&o jam non fequitur
ipfi, fed Qy 1 A DEvs NoN vvLr. Qgpd fine vá clie pro omnium fàlute, rogandum Deum, ut
. . li;ime mirumjeffatur im paryulg. Et iterum in eo pote qui quod fùarum eft partium jam praefti
I};g. dem loco monet, cum tam multos Deus No terit , dato omnibus fufficienti adjutorio, fed
' 1 1 T falvosfiir, fic exponcndum elfe verba Apo admonendi tantuam crunt homines, ut auxilio
£olica , tt huicapertißimæ veritati, in qua videmus, fibi dato uti velint. Vt quid enim dari pctas,
tam multos vol ENT 1 Bvs hominibus, fed Deo quod fempcr praefto, imo jam datum eft, &
Not. EN r E falyos nonfieri, contraria effe non poßint. pofitum in hominis poteltate ? Hac igitur
Quibufdam vero in locis locc, nolendi dare, prætermiffâ verborum facrorum cxpofitione,
- utitur verbo megandi , non rninus ad exprcffio tanquam quae ncque veris dcfeuforibus gratiæ
£i5: 2.adeo
nein iftius veritatis efficaci: Cur aliquando pio unquam placuit , fed graviter improbáta eft,
mif. c. 6. rum filys Neg A rv R, hoc bonum, & filys tr.buitur neque vcrbis Apoftolicis congruat , fèd ab er
Ibìd. impiorum ? Et iterum : Quæ igitur caufa buicpar rantibus introduéta & pcrtinaciter defcnfà
fuit; refponãêmus plures & vcras & antiquio
vtil; b.tptifmtim procuravit, illi N EG avrr ? Videt,
arbitror, lector, quanta contcntionc fànótifli • ribus probatas cxpofitiones dari poiie, qüibus
mus Do&or Catholicis pcrfuadere conetur, Dcus intelligatur, velle omnes hómines fìlvos
falfam cxpofitionem efle, qua dicitur, Detri; ficri, ncc tamcn iftiufmodi fifiiciens adju
omnes omnino homines velle faiyos fieri, torium, quod rcccntioribus placuit, contulide
quanta certitudine & afleverantia hoc ex par crcdatur. -

vulis probct, quoties& quam inflantcr incul Prima igitur cxpofitio eft ut Deus dicatur
- -cet, Dcum meâ velle, Detim molle quofdam cffè fi omnes homines vclle falvos fieri, accommo
{ios fuos, talibufque baptilinum hominibus data fcilicct giftributicne, omncs,qui videlicet
volentibus, D:o NoLENTE non dari : Deum falvantur ; feu quod idem cß, qüia nemo fit
non velle, Deum molle tales falvos fieri : curfum falvus nifi querì Deus voluerit falvum fieri,
rerum fic ejus providentiâ & volantate gu idcoque rogaridus cft Dcus ut velit, quia ne
-bernati, ut eis minifterio baptizantis fuccurri . celie eit ficri fi volucrit, omnipotens enim ina
*ion poßit, ut filijs ctjam fideliüm, fellinantibus nitcr vcllc non poteft. 'Naiâ de orando Deo
hominibus, f. d D E o Not. ENT E NoN Possit agebatur ; qucm orandum ciie pro omnibus,
IL;b. de dömo baptifmate fubveniri : Vnde tam de parvulis n minc exclulo , cx co rccte proòat, quia ipfe
p. rf. c. 12. adultis
quamQv
tiam 1 bvs alibi
vvLTdicit: Qgi hominibus
quoniam mifericorsdat
*
eji gra
.
: & cft iiic qui vult, & volcndo fàcit omnés falvos
fieri, qui falvantur. Simiii locutione dicitur
non dat Q y ev s NoN vvLT &c. Lt rurfum Ioannis Primo, Qt illuminai ominem bominem ve Ioan. I'
cap II. in eodem libro : Parvtiiis quibus vvlt, etiam ' mientem um humc muudum , non quod omncs illu
non volentibiis & ctirremtibiis, fubveuit : Et maiori minentur à Dco, fcd quia ncfìo nifi per ipfum
bus, etiam his, quos prævidit, fi apud eos facta effent, illuminatur. Et prinæ ad Corinthiös deûimo
fuù miracula cre;i tuos , Qvuevs NoN vvLr quinto : sicut in Adam omnes meriuntg , ita & ,, c..,,.
fibrem re non fubvenit. Et in libro quarto contra in Chrijio omnes vivijicabunt. r. Id cft, ficut om
Lib. 4. cont. Iulianum : i'irijue profundum fit, cur & im maio ncs qui moriuntur, Pcr Adam moriuutur, ita
ful. c. s. rivus, & in fiiiiiortbus Deas ve!it alteri & Noli r omncs qui vivificaUuntur, non nifi pcr Chri- s
alteri.fubvenire. Et alijs in locis pari modo de c ftum vivificabuntur, Hanc primam loci no
Lib. * d* , folis maioribus. Quibus hoc Dominus dare volue bis propofici expolitionem trádit fùnctus Au
pr g,* rit, eius mifèricordiae ejf men fieri;i illorum; quibus
guftinus divcris locis, ut iibro quarto contra
*'* autem soLVERI r v.rtatis eji. vbi de prima Iulianum : Sic ergo de ct intv.igi juod dicium eji: Lib. 4. sent.
hominüm converfione loquitur fine qua ncmo omnes homines vult jalyws fieri &c. quemadmodùin iul. **:
adultus falvus ficri poteft. Et de Tyrijs & Si intellgitur quod dictum eff: per umus iu,.ificationem
donijs, quos Deus praefliebat ii apud eos fact£ in omnes homines aditJttjicationem vita. Qugd Apo
Im. Fm; fuiflent virtutes, in cinere & cilicio a£turos
hirid. fuifiè pœnitentiam : Nec utijue Deus iniufie No
fulivum tejiumonium, fi eo modo intcllgendüm puia,
c. 95 •
at duas, omnes, pofitum effe pro multi, qui iuftifican
lv 1 r falvos fieri, cum poffent falvi effe ß vellent. tur in Chrjio , milti quippe alg mm yirificantur in
Nam ut alibi generafiflimè & fecuriffimè di Curjio; refpondyitur tibi , fic etiam illis, ubi di:tum
fih, de corr. cit : Deo voLis ri falvum facere, nullum hominis eji, omnes hominìs vult falvus fieri, & in agnitionem
o'$"***'*. refjfit arbitrium. Cujus doctrinæ evidentia veritatu venire, omnes pofitos effe pro multis quos ad
' ' * exclamare cogit modeftiflimum Praefalcin, tjfuin gratiam vult venire. Quod multo conremen
quod manifejiuiii fit , cos qui tam perfpicuae refi tius propter hoc intelligitur dictum, qui.: nemo venit
[tant veritati, NoN iNTELLIGERE oMN 1No mifi quem venire ipfe voluerit, &c. omnes ergo qui
- .( qaód ij(dem pœnè vorbis Profpcr & Fulgen July, fiunt, & in agnitiouem venittnt veritatu, eo va
* tijs imitati funt) qua locutione fit diótum, lente falvi fiunt, eo yolente veniunt. Qu;a etfi mom
- §'er:.
Deus opunes homines velit falvos
-
dum,ficut parvuli, utuntur voluntatis arbitrio, eo vo
leute regenerantur , quo creante generantur. Et qui
'. Denique reflfitur ifta expofitio, quiafcopo P. iam utuntur voluitatis arbitrio , mifi eo volente ac
-. ' ' Apoitoli manifeftè repugnat : Hortatur enim fabripiente, à quo prxparatur voluntas , velle non
- ut orationes pro hominibus omnibus fundan poßunt., Et in Epiftola ccntefima fèptima ad
tur Deo, utpote qui vült omnês homines fal Vitalem : Sicut illud quod dictum eft, omnes in , iß. 107.
• ' vos fieri. Quod fi ergo fènfus eft, Deum om Chrifto yiyificabuntur, cum tam multi æterna morte -

nes vclle falvos fieri quantum in fc elt , aut , fi puniantur, ideo dicium eji quia omnes quicumque
17ut4*
i 375 - L I B• E R TE R T I vS . 3-6
- vitam eternam percipiunt,non percipitmtmifiim Chri- ^ ut fùbjungit Apoftolus, unus Deus creatorem,
fto, ita quod dictum eft omnes homines vult Deus fal omnium & mediator Chriftus Iefus, ut me
vos Jieri, cum tam multos nvlit jalvos fieri, ideo di rito nullum genus hominum defperare dcbeat. .
άtum eji, quia ommes qui Jalvi fiunt , mfi ipfo volente Iuxta quem fenfum Auguftinus in fermonibus
'hon Junt. lt in Enchiricio ad Laurcntium de diverfis : Habet hortus ille Domimicus nom fo. $*r* **. «.
lum rofa, martyrum , fed & lilia virginum; & cùm *** vi; *• »-
Im Encbirid. uberius ea de re reddita expofitionis iftius ra
c. 1 c 3. tione difkrit: Ita untelligere debemus quod fcrip iugatorum hederas, violafqwe viduarum. Prorjus
tum eft, qui vult omnes homines fulvos fiert, tamquam mullumgemus hominum defia vocatiome defperet : pro
diceretur muuum homimem , fieri falvum , mfi quem omnibus paßus eft Chriflus. Veraciter de illo fèrp
f.lvum fieri ipje voluerit : mom quod mullw Jit homi tum eft ; Qui vult omnes homimes falvos feri , & im
* mum, niji quein falrum fieri velit, fed quod mullus fiat agnitionem veritatis vemire. Et in libro de Cor- -

mji velit, & udeo fit rogandus at velit , quia neceffe reptione & gratia luculentiùs : Htc unum dicam: £! * r.
eji J.eri fi vvluerit. De orando quippe Deo agebat ita diítum eft : Omnes homines vult falvos fieri , ut £; is $”
Apojiulus , ut boc diceret. Sic emm intelligrmus id intelligamtur omnes præfeftimati ; quta omne genus '*' *'
quvd in Euangelio fcriptum eft : Qui illumimat om hominum in eis eft, ficuti diëtum eft Pharifcis, deci
nem bominem : non quia mullus efi, hominum, qui matu omne olus; ubi mom eft intelligendum mfi omne ,
non illuminettir, fed quia mifi ab ipfo nullus illumina quod habebant. Neque enim omne olus quod erat in
z;i..i.,..4. tur. Eunucm fen!um probat & in fine vitae toto terrarum orbe , decimabant. Secundùm iffum
san:i. :. s. in libro dc praeuettinationc Sanétorum, ex al lo.utionis modam diítum eft : ficut & ego o mmibus .
terius loci cxpiicatione, quara & familiari il b per omnia placeo &c. Latius explicat ac deducit ,
luttrat fimilitudine : sicut ergo integre loquimur, hunc fenfum , in Enchiridio ad Laurentium, -

ctim de aliquo litterarum magjtio, qui um ciyitate fo- . ubi cum praemififlet , illum alterum fenfum
In Fn-'. ;. ; '
lus eji , d:cimus . omnes fie //ic littera docet : non quem jam dedimus fic fubjungit : Aut certe fic
dictum eft : Qui omnes homines vult Jalvos feri, non cap tc 8.
quia omnes difcunt, fed quia nemo nifi ab illo difcit,
quicum pue .bu litteræ d fcit : ita recte dictmus, om quod mullus hominum effet , quem falvum fieri mcllet,
mes Deiv d:vet venire ad Chriftum , non quia omnes qui virtutes miraculorum facere noluit, apud eos, quos
yeniunt, Jed quia nemo aliter venit. Illi autem eo dicit acturos fuiffe pænitentium fi fet:ffet : fed ut
doccntc vcniunt, qui funt elc&i ante conftitu omnes homines cmne genus htimhanum inteifigamtts per
tionem mundi, de quibus poft pauca verba quafcungue differentia, d ftributt m, reges privator,
fubtcxit: Hos omnes docet venire ad C, rfium Deus, mobiles, ignob les; fùblimts, humiles ; doctos, indo£tvs;
hcs omii:es vult falvvs fieri, & in agnitionem vernatis imtegri corporis, debiles; ingeniofos, tardicordes; ma
venire. Quo loqucndi modo cxponit illud Pro res, famiha ; infantes, pueros, ad le, centes,tyenes,
pheticula à Chrifto Domino ufurpatum : fenes, in linguis omnibus, im profeßiom btts omitiis,
Erunt omnes docibiles Deo, hoc eft , doóti à Dco. in voluntatum & vomfcientiarum varietate immtt;e-
* * ***"*• Et aiibi illud Apoftolicum: per unius itffitiam rabili confiitutos, & fi quid aliud differe, tuttm eft
******* um omnes homines, in iujiificationem vitae, non quia in hominibus. Quid eft enim eorum tiiuie mon D.us
pcr C hrittum omnes iultificantur, fed quia ne per unigenttum fuum Dominum mojlrum per omncs
mo nifi per Chriftum. Qga phrafi re&è dicj gentes falvos fieri homines velit , @ tdco facia , quia
tradit, Per unam ia suam in alijuam domum imtrare ohnipotens velle inamiter non poteff, quodcumque vo
omnes, mom quia omnesimtrant, fed quia nemo intrat luerit ? Et ne quis iftam expofitioncm veluti
- -mfi p«r illam. Sequitur hunc fenfum & probat licenter excogitatam redargueret, eam contex
pror* £pi. etjam fanctus Pfofper in Epiflola ad Ruffi tui facro congrucntem efle, apteque co \ *rere
<!£ffis num, & fufe atque ex profello fan&us Fulgen demon(lrat : præceperat emim Apoftolus ut oraretur , ię
ΣΚ tius, itemque pro finguli hominibu', & /peculiiefaldiderat : pro **
;.„..„. Thomas in illgmfan&is
locum,Anfclmus ac fànétis
Nec eft difficilè illi * Regibus & ijs qui im fublimitate funt, qui ptttari po- -

fubje&as Apoftoli probationes adaptare, Vnus terant faflu & fuperbia feculari à fidei Chrifhan« , u- *-

eft em m Deus &c. 'fignificat enim, ut re&te ob militate abhorrere: Proinde d rems: boc enim bonum -

a^fl. in e. , fervat ac docet finêtus Anfclmus in iftius loci eff coram salvatore nofiro Deo, id eft, ut etiam pro
£pift. }• ad commentario, vere Deum omnes velle fàlvos talibus oretur : ßatim ut defperwtuonem roll. ret, al
*m*ib. fieri, quia unus eft Deus creator omnium, cujus didit: Qui omnes homines vult falvos fieri , & imag
participatione fieri debent, falvi 9mnes qui mitionem veritatis venire. Hoc qtiippe Deus bonum
fàlvabúntur: Vniis & mediator Dei & huminam, iudicavit , ut orationibus humilium dignaretur falu
qui omncs fàlvandos uni Deo rcconcilict , ut ' tem praefare fùblimium. Qaod utique iam videmus
fiant falvi. -
impletum. Iflo locutionis modo, & Dominus eft afiis
' sccunda expofitio eft, quam etjam praefor in Euangelio, ubi ait Pharif&ù 3 Dettmatu menibm
maffè videtur fàn&tus Auguftinus, in verbis & rutam & omne olus. Nejue emim Phari, et &
Apoflolicis, intelligendam effe diftributionem quecwuque aliena, & omnium per omnes terras alie
non pro fingulis generum , hoc eft, pro omni migenarum omnia olera decimabant, Sicut ergo hic
bus ömninô fingülaribus hominibus, fed Pro omne olus, omne olerum gemus: ita & illic omines bo
generibus fingulorum , hoc eft , Pr9 omm' ge- D mines , omne hominum genus intelligere poffu*;iis.
nere hominum; pro Iudæis & gentibus, fervis, Quem fèntit tangit & probatetjam Fu'gentius
& libcri, principibus & privatis, doctis & in in eodem loco juem citavimus. Quod ficui
do&is, adültis & parvulis, viris ac mulieribus fortè neuter praefèntis loci commentarius fa
tisfaciat. -

&c. quia ex omni hominum genere aliquipr£

deftifiati funt, ac falvi fiunt. Omnium enim, Tertia expofitio erit illa, quam Auguftinus
etjam
 377 DE GRATIA CHRISTI SALVATORIS
etjam Κ locis tradit, ut Deus dicatur A Augu{lino declaravimus. Vt nulla fànè ne
ornnes homines vclle falvos ficri, quia facit ut ccffitas fit, ad illam Pelagianis omnibus pro
fan&i homines falutem omnium velint & op batam expofitionem fugere, quafi omne álio
tent, & orando defiderent, non tantum volun quin effugium interclufùm effet.
tate figni, præcipiendo ut omnium falutem
velint , fed etjam eis hanc ipfam voluntatem,
hoc dcfiderium, hanc follicitudinem infpiran
do. Cùm enim voluntas Dei de falute homi
vum fit nobis occultiffima, merito iftud velle
dici poteft, quod in amicis & per aricos vult,
dum in eis opcratur ut velint. Nam ex itto
praecepto & infpiratione fanótus Ambrofius
ti}. 8. in de fèipfo dicit : Nolumus offendere divites, qui vo
%*******. lumus, fi fieri poteft, famare ommes. Et fanétus Pau
3,3;* de feipfo dicit : Omnibus omnia fa£tus fum, ut
-
I* *"*** omnes facerem falvos. De quo volendi modo
quo Deus dicitur velle, quod in fanétis facit
i. s. i. iii velint , præclare difputat Auguftinus in
££ !ibris de Civitate Dei: secundum hanc volun
” “** dicitur,
tatem quam
qtiod Deus operatur
ipfè non yult, in
fedhominibus, etiamfecit,
fuos ud volentes velle B cet. Nam ille Hierönymus, qui expofitigncs ,
ficut dicitur cognoviffe, quod ut cognofcereturfacit, ipfiffimus crrorum omnium f9ps de gratia,,„,,,
À quibus ignorabatur. Et aliquanto inferiùs : 1'elagius, quemadmodum fufcfuo loco com; ,; ; ;
Heid. Secunäàm hanc ergo volumtatem, qua Deum velle di
ciihus, quod alos efficit ve!!e, & quibus nefciuntur fu
r;u, tura » multa vult nec facit. Mttlta enim volunt fieri
funäi eias ab illo in piratâ voluntate, nec fuit; fi
'cit orant pro quibufdam piè fancteque, & quod orant
mom facit, cam, ipfè ij, eu banc oramdi voluntatem fan
£to fpiritu fuo jecerit. Ac per hoc quando fecundum
Deum volunt , & orant fan£ti, ut quifquefit falvus,
poffumus illo modo locutioms dicere, vult Deus, ó*
mom facit, ut ipfum dicamus velle, qui, ut velimt Jii,
facit. Iuxta iftum igitur loqucndi & volendi
modum docct Auguftinus, explicari polie
phrafin ApoftQlicam qua dicit, Deum vclle
L;i. d...... omnes homines falvos ficri,: Qgia ergo nos qui
& grat.:.i 5. falvi futuri fint nefcuntes, omnes quibus prædicamus
bant parem, falvos fieri, velle Deus i#et, & pj*im
nobis hoc operatur, dijjumdendo jlam eííaritatem tm,
corde noflro per spiritum fanctum qui datus eft mobι;
poteft etiam Jic intelligi, quod omnes homines Deus
vult falvos fieri, quoniam nosfacit velle. Sicut mifit
fpiritum filj fui clamautem ; Alba pater, id eft, nos
clamare faciéntem. De ipfo quippe fpiritu alio loco
dicit: Accepimus ffiruum adoption 3 filiorum, iu quo
clamamus Abba Pater. Nos ergo clamamus, fed ulle
clamare diftus eft, qui efficit ut clamemus. Si ergo
clamantem fpiritum rette dixit Scriptura, a quo effi
citur, ut clamemus : reite etiam & volentem Deum,
À quo efficitur ut velimus. Secundum hanc expli
cationem etjam valde concinnum erit Apoltoli
' argumentum, quo pro omnibus hominibus
Aorandum effe próbatjquia videlicet, id bonum
eft & acceptum Deo, utpote qui vult omnes
homines falvos fieri, id' eft, vult ut omnium
falutem defideremus, non jubcndo tantum,
fed & operando. Nam ex præcepto & infpi
ratione talis defiderij re&e fequitur, pro oin
nibus orandum effe ut falvi fiant. Propter
D.
9*iliel.
ít:i[-. inter
cujus recentiores
explicationisEpiftolarum
congruentiam, eam cundariam iuftitia»quam propter fuperinduétas
do&iffinus
intcrpres,
ceteris præfert. Le&or ex tribus eligat, quam
voluerit. Nam fingulas earum textui Apo
ftolico non mcdiocriter congruere, fatis ex
378
Nam quod pro ifta recentiorum interpreta
tione, multi veteres proferuntur, non miltum
ei conciliat au&oritatis. Quid enim juvat,
quod iftum fenfum Chryfoftomus, Oecumeniu*, r,„.;„.
Theophyla£tus, aljque graci fecuti eííé dicantur, ü, 4.4.
cum Chryfoftomus quem fequi folent, ante predj. t. i.
fubortas de divina gratia difficultates, com- • 3.
mentarios fuos exaraverit,nec ulli impcrfcctius
de gratia quam græci locúti fint, ncc ulla dif
ficultas de gratia magis lubrica fit, quam ifta,
in cujus intelligentia & ipfe Auguftinus ufque
ad Epifcopatum hallucinâtuseft? Quod vero
addit Hieronymum , Ambrofium & alios Latinos suarrji,
ibidcm comincntantes Apoftoli locum,partim
falfum cft, partim capitaliter recentioribus no
breves in Epiftolas omines combentátus eft,eft
- - jde trb, t.**
probávimu$. . Ambrofius vero ifte non eft íí
Ambrofius, fed multorum Gamiliter errorum inflram Pt'.
Pelagij reus, ut à do&is jam animadverfum Jalfi-'".
cit. Quod fane recentiores ab illis allegandis
& à tali fcntentja ipforum tenenda merito de
tcrrcre deberet. Alios vero Latinos antiquio
rcs, qui ita locum commcntantur, ut Pclagio
& rcccntioribus vifum eft, necdum ullos vidi.
Nam inter antiquos fanétus Remigius duas
priores Auguflini expofitiones ad amuflim fe
cutus eft. ' Ita & Bcda, fanétus Anfelmus,
fanétus Thomas in commentarijs iftius loci.
Qui adjungitur* fan&ius Athanafius libro tertio , suo :'*,
de affumptioue uominu, nihil hujufmodi toto li- ; diyiti?,
bro tradit b ProJperum libro fecimdo de vocatione íí, «.
gentium capite decimo nomo & vigefimo quinto, non lil,
intclligit. V cran ejus mcntcm alibi dccla
ravimus. * Quod autem ad extremum addi- •
tur : Maxime vero Damafcenu libro fecundo de fide *
vrtbodoxa capite vigefimo nono. Divus Thoma pri
ma parte quafione decima noma articulo fexto, &
tertio comira gentes capite centefimo quinquagefimo
nono , non fatis mentem eorum affecutus eft.
.
Nam fanétus Damafcenus nihil aliud eo loco
docct, quam quod libcntcr ampleâimur : du
Plicem in Dco effe voluntatem , antecedentum,
quam & primariam dicit, & confequentem : quas
ita cxponit, ut pr maria quidem Deus bomutate pra
Jfans, vmnes homines feryari , ac regni fui compott* p.».f I#,
^ effe velit (neque enim fupplicij ac cruciatus aufa, ve- » de orthd,
rum ad hoc ut bomutatu ipfius participes fimus nos fide c. 19*
effinxit: ) utitjius autem, hoc eft, voluntate con
fequcntc • W* quoqtte qui peccant, pænam inferrini
hilominus velit. Qgibus verbis antecedentcm
feu Primariam voluntatem vult effe bonitatis,
q am Dcus videlicet ex feipfo in creaturis.
condendis concipit, con(equefitem verQ (eu fe
ab hominibus circum(tafitias habere compelli
tur. Sic enim alibi femetipfum explicat.
Haec vero doótrina re&a & fìna eft qüam & ga a?fwd
fan&us Thomas probat & fequitur & çompa-
- • -* ratione *****
'
 379 L I B E R
ratione Iudicis explicat, qui ex (e homines a quia neminem Deus creavit ut perderet,
fervari cupit, quatenus hoiìines funt , quate
nus autem peccatores ab(olute damnari. Si
gnificat ergo Damaftenus voluntatem quam
Deus ex fe concepit quando huunanum genus
.
l.
inltituit,
teceffit quaeque
, fùiffe omnia peccata
bonitatis, ut homohominis
gratiæ an
fá
', „ lutis félicitatifque particeps fieret. Nam
. idcirco addidit : Neque enim fupplicij ac crucia
1 tu, taufâ, yerum ad hoc ut honitatu ipfius partici
prsfimu, nos effinxit. Voluntatem autem con
fequentem efie juftitiæ , qua peccatores di
verfis fupplicijs ple&i vult ac jubet. Sed ta
lis antecédens voluntas, quamdiu res fine ac
cefforijs circumftantijs cónfideratur, aliquid
ad caufândam gratiam fufhcientem, aliaque
media nccefîàriâ procurandæ faluti facit, ut
pote ex qua gratia primorum hominum fuffi
tiens fiuxit. Sed poftquam peccata jam ab
hominibus indt&a confiderantur, antece
dens voluntas in fola praecifione mentis, adeo
I, * que nuda quadam vellcitate nihil omnino
si , gratiae caufànte confiftere Potett. Quod ex
, eo manifeftiffimè patet, quia talem antece
dentem voluntatein etiam erga damnatas
creaturas five hominum five TAngelorum
Deus habet. Qya non obftante ficut poteft
confequente voluntate juftitiae,Angelos omni
gratiâ (ufficiente & fàlute fpoliare, excæcare,
obdurare datonare ; ita non obftânte eâdem
antecedente voluntate , quibufdam homini
bus originali labe damnatis, confequente vo
luntate Juftitiae ,gratiam fùfficientem, fidem,
juftitiam , fàluteii , felicitatemque negare
poteft , cofque nolle fàlvos fieri. Sic enim &
Iudex praecifione intellectus , & inde fub
naf ente quâdam velleitate , quæ nihil ope
- ratur, vult hominem efle falvum, quem ta
* men propter homicidium , omnibus aflè
* quendae falutis remedijs iptaque vita privat,
Ecc!ef t*. quam voluntatem antecedentem Propterca
W
;;;*; Ècclefia Lugdunenfis in eruditiffiniis illis li
;;;? bris quos tempore Concilij Valentini de qui pere, fed unus iite & clarus clt, & genuinus, &
Sʧ. buidain articulis praedettinationis & gratia
T E R T I V S. 38e
quamvis itidicis aquitate velit, ut pereat. Nihil
omnino igitur do&rina Damafceni de ante
cedente falutis omnium voluntate recentio
ribus Prodeß , ut quæ optimè cum negandae
falutis & gratig fufficientis voluntate con
fiftit. Nifi [fortè & Angelis & hominibus
damnatis, antecedente voluntate falutis,
gratiam fufficientem aliaque redemptionis in
itrumenta fùppeditari & crogari putent.
Quantum vero ad illum iocuìb, quem ob
ijci quQe;ue video , Nolens aliquos perire,Jed om *, Pet. 3.
mes ad pamitentiam reverti, difficuitate caret.
Praeceflit enim, Non tardat Domum* promiffwm
fuum,de adducendojudicij die,eum differendo
diutius quam oporteat fed patienter agit propter
vos, hoc elt , propter ele&os. Nam Apoftoli
& Ecclefiaftici Scriptores compellare folent
auditores fuos,quafi omnes electi effent, quod
facilè multis exemplis poffet explicari. Naa
& inde e(t, quod inipfo exordio Epiftolæ fuæ
primæ far&us Petrus dicit ; Petrus Apojle 1, Paf. r.
ius eleâu adven» difperfionis, ad quos eo[dem fè
te(tatur & fècundam Epiftolam fcribere, hoc ipfo
tertio capite ex quo deprompta eft obje&tio.
Itaque patienter Deus agit , adventum fuum
différendo propter vos , hoc cft, propter ele&os,
ne quilquam eorum Pereat , qui Per pœniten
tiam ad Deum convertcndus, & in focietatem
juftorum colligendus eft. Quomodo & Pau
lus dicit, omnia fe fùftinere propter eleëtos, ut & A.rimoth*.
ipfi fàlutem confequantur. Nam li Deus praeftitu
tum judici] tempus anticiparet, perirent aliqui
cleétorum , quos perire non vult; ficut è con
trario, propter eleäos breviabuntur dies tribula
tionis extremae , ne magnitudine opprefli pe
reant. Itaque fimili fenfu hic diétum eft, No
lens aliquem perire,fcilicet ele&orum, ficut apud AMfwr*. 18.
Matthæum divit Chriltus : Sic non eft voluntau
amie Patrem ves!rum, qui in cælis eft , wtpercat umu
C de pufille jfù hoc eft, cle&is. Senfus alios illius
loci,ngncllct difficile cx prgcedeatibus cxfcul
iufficiens. -

PP.wm.v. txaravit , vocat voluntatem bonitatis creatoris,

C A P V T X X.

Quomodo Chriftus fit redemptor omnium, pro omni

bus crucifixus & mortuus.
)*' S Ε D aliud argumentum pro gratia fuf ^ fibus inculcatum fuit,ut mirum fit recentiores
ficienti omnium proferri fölet, quia tanto ftudio trita haereticorum arma colli
ja;
Chriftus elt redemptor omnium , juxta gere,& obfoleta recudere. Qin potius nihil
illud primæ ad Timotheum fecundo fiirum, fi ad eundem fcopum collinantes, eà
capite: Qui dedit femt pfum redemptionem pro om dem eadem via Pervenire contenduat. Qùm
nibu. Nec enim redémptio omfiium uilo mo enim MlafIilienfes diving benevolentię propo
do videtur elfe polle, nifi gratiam faltem fuffi titum erga quofdam fubvertere, ac'íenitus
cientem omnibus præparaverit. Quymodo enim ex hominum animis tollere conarestür, tan
\ „m. % omnium redemptùr , ut ait quidàm , fi non quain Gcntilium fatum, libertatis excidium,
praef. mpetravit omnibus anxilium quo poßint libe neceflitatis az lum, defperationis ignaviaeq;
6* repreb fafi ?
barathrâ,Pr«cepti,exhortationis,correptionis,
• %.6. •*6. Refpondetur & hoc argumentum, ficut orationis interitum, deniq;tanquam quo duæ
g*, omnia præcedentia , jam olim ad naufeam Partes, duæ made,ddæ naturae infìniaplufqu£
ia*, ulque à Velagianis, præfertimque Maffilien manichaea iaducerentur, queamadaadümfùsè
- 8. deaea
-.
 38 DE GRATIA CHRISTI SALVATORIS 382 1

^Je is* 7. demonftravimus , tanquam firmiffimam ba- ^ toria : Qui dicit, quod non pro totius mundi redem- $ent. 9.
'* (/**£ fin errori fuo collocarunt ifta Scripturae loca, ptione Salvator fit crucifixus, non ad s A c R A
'% *** quibus Dcus dicitur omnes velle falvos fieri,
,y* “ âtquc efTe redemptor omnium. Nam inde fa
- bricarunt, primio adverfus illud pcculiare &
rigidum própofitum Dei , quandam genera
' lem & indifférentem erga univerfos völunta
tem : dcinde ex illa generali voluntate falu
tis omnium , vocationem quoque generalem,
fufficientemque omnibus gratiám d.rivarumt;
quam qui vellet, arriperet aut abijceret, atque
operationem ejus , confèntiendo aus diffen
tiendo, fru&uofàm aut cafîàm rcddcret, pro
fuae liberae arbitrio voluntatis. Ita generali
iftâ voluntate Dei & gratiâ fufficienti velut
bafi ja&a , totam divini propofiti & præ
deftinationis efficaciam, totam hominum di[-
cretionem ad humanum arbitrium revoca
bant, ut fubversâ iftius propofiti duritie atque
incertitudine, in Placidifliùa propriæ volún
tatis libertate, pro libitu fuo oblata gratia
£ff r* utentis aut nön utentis conquiefcerení Hic
M E N T 1 v 1 R T v T l M , hoc cft, fufficien
tiam ac potentiam , fed ad infidelium refpicit par
tem: cum fùnguis Domini mo£lri I E s v chrisli
pretium totius mundi fit: a quo pretio extranei funt,
qui aut delcâati captivitate, redimi molaerunt , aut
poft redemptionem ad eamdemfunt fervitutem reierf.
Cui conformiter dicere ' Scholaftici folent, *
C.hriftum omnes rcdcmiffe fufficienter, non
£fficienter. Solutio illa facilis eft, ex quâ nul
lo modo fequitur, fufficiens adjutoritim om
nibus cx tali rcdemptione omnium cflc præ
- paratum.
Scd quia in iftis verbis apertè profitetur
Profpcr , redemptionis proprietatem haud dubie pe
nes illus effe qui fan&t, ficantur in fànguine
C hrifti ; & quia ipfà phrafis qua quis dicitur
fé pro aliquö recëmptionem' dafc , prae fe
fcrre vidcatur rcdemptionem , ex rediùmentis
animo , in ufum ac liberationem captivo
rum ciferri ac dirigi , quæ oblatio ac dire- -

***** fcopus Maffilienfium ipfiflimüs fuit, ut accú
ratè fuo loco ex ipfis fontibus comprobavi
mus , & ipfiffinus quoque multoruin recen
tiorum. Vt nihil mirum eis videri deteat, fi
idem ijfdem morbis præparemus antidotum,
hoc eft, fi ijfdem argumeijtis quibus Maffiiien?
£es ufi funt , eafdem Auguftini & Profpcri fo.
lutiones opponamus.
Refpondeo igitur , quando Chriftus ab
v.7isoth.», Apoftolo dicitur redemptioncm femet ipfi m dediffe
pro onmilus,in cruce videlicet pro omn.bus mo
riendo, ab aliquibus intelligi , qucd fc dcde
rit redemptioncm , fcu &vrixvrpov, id eft, pre
tium pro omnibus omnino fufhcicntcr •, quia
&tio Chrifti inanis clle non pote(t : & quia
alioquin ctiam pro dæmonibus fe ccd;fjè re
demptionem diçi poifet , quibus rcdimendis
fine JuUio pretium fanguini$ ejus eft (ufficiens:
ac denique quia Profpcro antiquior ac do
ct ior Auguftinus, nunquam in friptis fuis fà
vetur , C hrittum pro omnibus , nullo exce
pto, lc dcditie redémptioncm , vcl crucifixum
cfle , vcl n.ortuum ; fcd tantummodo pro
illis , quibus mors ejus profuit , qui cérto
modo iiulti & omincs funt, hinc génuiniùs.
yeriùfque rcfpondemus , Chriftuii, dici fé
dediffe redemptionem pro omnibus, hoc cft, pro uni
vcrta fua Ecclefia toto orbc difpcrfa, & con- -

fufficiens pretium obtulit, non tamen pro óm fcquentcr. Pro omnibus hominüm generibus, -

nibus omnino efficicnter , quia non ómnibus rcgibus: privatis, nobilibus, ignobilibus, &c.
'' applicatur ifta redemptio : idque juxta regu Prout fupcriori capite ex Auguftino declara
lam à fànóto Profpero diverti§ in locis traJi ç yimus ; itemque pro omnibus, hoc efl , pro
tam, ut ad objeétionem primam Vincentia hon)inibus oniniuii nationum, linguarumj &
*f*f?.rf?3. nam : Qu9d ad magnitudinem, & potentiam pretj, gentium , Iudæis videlicet ac genuiibus, ex
££', & quod ad unam Ërtinet caufùmgeneris /timam, quibus congregatur univerfus populus Dei,
;;;-r- fànguu Cijri:ii redemptio eji totius mundi. sed qui fecundum illud tuô,
Deo in fanguine Apocalypfeos : Redem
ex omni tribu fi nos
& lingua & 4."** $.•
-hoc feculum Jime fide Chri$ii, & fine regem rationis
facramento per tranfèunt redempnemiis altem Junt. populo & mativne. Simili univerfalitate dicit
Cùm itaque propter umam omnium naturam , & fanclus Ioannes in Epiflola fua Prima : Et pfe 1 • Ioam, r.
wnam omnium cauf&m a Domino no$tro im veritate eji propitiatio , feu hoftia propitiatoria Dei Pá
fufceptam, re£tè omnes diatur redempti, & tu tris. pro peccatis m/ftris : mon pro moJiris autem tam
men non omnes a capiiritate fint erutt , redem tum , fed etiam pro totius mundi, hoc cft, non
ptioni, proprietas haud dubie pcnes illos eft , de qui pro noftris tantum , quibus iftam Epiftolam
- bus princeps mundi miffus efi foras , & tam non flribo, fcd pro univcrfo populo fiaciiuru feu
- vafà diaboli, fed membra funt Chrifti. Et inter Ecclcfia toto mundo difperfa ; vel , quod in
je&tis nonnullis : Poculum quippe immortalitatis, idcm rcdit, non proneftris tantum Iudæorum,
quod confetium eft de imfirmiiate moíira , & vir fcd ctiam Gentilium, ex quibus una confti
tute divina, habet quidem im fe , ut omnibus pro tuitur toto mundo fidelium Ecclefia.Sic enim
fit ; fed fi noh bibitur non medettir. Quibus con tradit divcrfis locis Auguftinus, ut Traétatu.
f?«f}on. ad 9&ogefimo fcptiino in loannem,cùm illa ver
fentánea loquitur in ' refponfionibus ad Ca ba
c.9. Gallor. pitula Gallorum : Cùm itaque redißime dica D cxponcrct: si de fundo effetu,mundus quod fuum Aug. Traä.
tur saivator pro totius mundi redemptióne cruci erat diligeret , ita loquitur : Vmverfe utique boc S7. $m Ioan.
fixus, propter veram humanæ maturæ fufceptionem, dicit Ecclejiae , quum plerumque etiam ipfam mundi
& propter vomm,anem in primo homine omnium per nomine appellat ; ficut eft iiitd: Deus erat im Chri
dituonem : poteft tamcn dict pro his tantùm cruci $io mundum reconciliamsJibi. Itemque illud : Nom
* fi*us , quibus mors ipfius profuit. Et in fentcn penit filius hominis ut iudicet mundum , fed ut fulve
tia nona refponfionis Præcedentis rccapitula tur mundus per ipfum. Et in Epjlola fua Ioannes ait:
* - - - - Ipfe pro

•,
 338 L I B E R
Ipfe propitiator eff peccatorum noftrorum : non tam-^ Iofèph : Vocabü nomen eius I E sv w : ipfe „,.„,...
tùm noflrorum , sed etiam totius mumdi. Totus
ergo mundus Ecclefia eji , & totus tundus odit se
defiam. Mundus igitur odit mundum , inimicus
reconciliatum , , damnatus falvatum , inquinatus
mundatum. Et illum ipfum locum fanéti loan
nis exponens, quo II E sv s. dicitur Propi
tiatio pro peccatis totius mundi : Quid eft hoc,
r,a& ,. i. inquif, Fiatres ? Certè invenityus eam (Eccle
*pi/f. roa». fiaín in campu faltttum (id cft fyivae ) invenimus
Ecclefiamm omn.lus gentibus. Ecce Chriftus propi
tiatio efi peccatorum nofirorum , fed & 1 ο τ i vs
M v N D I. Ecce habes Ecclejiam per totum mun
dum : noli fequi falfos juftifcatores & veros præci
- p.tatorcs,In illo momte effo, qui implevit ortg terra;
fum:quia cirjtus propitiatio eji peccatorii hoftrorü,
non tantum mofirorü,fed& roT.vs MvNDI quem
fuo fanguine conparavit. Et Tractatu qginto
in ejnäem fànéìi Ioannis Epiftolam , a!ignat
diverfùs acceptiones mundi , ut fignificet in
n.alo, dilectores mundi; in bono vero , vel c*-
lum & terram , vel plenitadinem terræ, quo li
' gnificat Auguflinus Ecclefiam non upius re
gionis, ut Äfricæ juxta Dooatiftas, fèd om
rraa. ;. in nium gentium : Mundus, inquit , eft plenitudo
Epiß. i •am, terrae , Jtvut dixit ipfe Ioannes nom {olum autem no
flrorum propitiati) peccatorum ejt , fed & totius
mundi. Mu.idi ducit omnium F I D E L 1 v M
p E R o R Β L M s P A R S o R v M. Ex qui
bus clarum elt non aliter Auguttini judicio
Chriltun fé redemptionem pr9 omnibus de
- difje, flu propitiationcm cffe pro Peccatis
totius mundi, `nifi quia Pro peccatis omnium
fiJelium, ex quibus una Catholica confti
T E R T I V S. 384
enim falvum faciet populum fuum à peccatis eorum.
Vnde & ipfe Dominus indicans, pro quibus
omnibus fefe rcdemptionem obtulerit , ait:
Exaltari oporttt filium hominis, ut omni , qui cre- *•**. 3.
4it in ipfum nompereat, fed habeat vitam æternam.
Et hos ipfos effe totum mundum feu omnes,
Pro quibus fe rcdemptionem dedit , fatis in
dicat dum fubjungit : Sic enim Dcus dilexit mun- u;u.
dum , ut filium fuum umigemitum daret, pro eo
videlicet redimendo. Et quis ,ftc n;iindus
Pro quo Filium fuum unigénitum, dedit : Vt
omnis qui credit im eum mon pereat, fed Habeat vi
tam æternam. Lt Apoflolus Paulus in Epifto
la ad Ephefios : Chriftus dilexit Ecciefiam, & Epbef. ;.
feipfum tradidit pro ea » ut illum fanäificaret,
mundams lavacro aqua im verbo yitae.
Quæ fanè cùm confideraffèt ab o&ingen- '
tis circiter annis Reinigius Archiepifcöpus
cum fua Ecclelia Lugdunenfi, in illis eriidi
tis libris quos de tenenda Scripturæ verita
te fcripfit, cx profeffo docet , `Chrißum fi
deliun Ecclefiäm paffione fuá redemiße, nul
lo verò mogo prò illis infidelibus, qüi per
quatuor annorum millia'ante adventum Sal
vatoris in carnem, in infidelitate fùa mor
tui atque damnati funt , vel alijs fimiliter
Poft ejus adventum in fua infiieiitate pcrfe
vcrantibus patium cffe : Catholica , inquit , Ecclef Ma.*
fides tenet , & ser pturæ fanä. verta, docet, quod íÉ.'*
Pro omnibus credentibns, & per gratiam Baptifmi ì. $crip
ex aqua & Spiritu fanéto regeneratis & Ecdefia veritat, in
incorporatu vere Dominus & Salvator mo/ler fit 4*#-ri?
paffus. De infidelibus vero eadem conftantia definit: £* -

tuitur Ecclefia , rédemptio atque propitia
tio eß. Nec in univerfis Auguftini operibus,
nifi tallor, locus cft, ubi doscat Chriftum
pro pcccatis infidclium in infidelitate Pyr
inanóntium elle propitiationem, vel pro iiiis
Cejet hæc nova & umaudita prafumptio, ut ìnllus tom. 2.
hominum etiam imptorum & apud inferos irrevo
cabiliter damnatorum fuerit , pro quo Chrifluspaf
ftis non fuerit. Cum pro folis illis defuncì páßïò
-^
mem juJinuerit • qui eum dum im corpore viveret, -

fe.d.difle redemptionem. Contrarium vero fideliter vemturum & mundum fua paßione redem. . .
non femcl fignificavit. Nam quodam loco ;n Purum crediderunt. Hoc itaque eft Catholicum, &
Tra&atibus in Ioannem : Quj ita comfitetur hoc Jidei Ecclefiae ab imitio commendatum. Et utram- •**
cirjium Deum, ut hominem neget , nec pro illo que Partem iterum inferius tangens ac difpu
mortuus eff Chriftus. Et alibi difcrimcn ponens tationem prolixiorem concludendo comple- ..
inter Iudum & ceteros Apoftolos, quòd pro &tens: Ex hu igitur omnibus , inquit , diligen- Ibid.
his Dominus effct moriturus , non pro illo: ter ac fideliter confiderati , certißime & clariß;- -
r,a£.33 in 7°'! tlla eius paßio, inquit , nofira purgatio gf,
me oflenditur , pro omnibus fidelibus Chri$ii, qui
;.…T paffurus igitur exitia , pram fit obfequia: non fo fuerunt aut funt , vel erunt, fa£tam effe paßio
- lum ei pro qu.bus erat fubiturus mortem, fed etiam mem Christi , pro corpore Chrijii immolari eorpus
illi, qui fuerat eum traditurus ad mortem. Et alio Christi: De his vero qui adhuc in infidelitate atque
in loco docet pro illis tantùm cile paffum Do impietatedetinemtur, manifeftum eft ex hac regula
minum, quós paflione fuà oves fecit : Om fidei, quod quicumque ex ipfis per Dei gratiam fue
mes fecit fuas oves, pro quibus eft omnibus paffus: runt ad fidem converfi , & in chrifto regenerati,
. quia ut ipfe pro omnibus pateretur, ovis e$t faittis. etiam pro ipfis confitendum fit , faãum effe qweâ
£*£7* it Traétatù quadragefimo feptimo : Fécit ipfe pro omnibusfidelibus faëtum conftat. De ceterü verò
“ etiam fuorum fànguineih pretiofüm, pro quibus áé qui m ipfa ihfideltate atque impietate fua perfeye
dit fanguinis pretium. rantes funt perituri, fi de Seripturæ fanäa auäori
1 - Quam do6trinam fànétus Augnftinus ex tate quod etiam de talibus Dominus pajfus fit, certiß
fàcris litteris videtur didiciffe , què frequen mis & clarißimù tefimonijs nobü demon$trarepotue
' tiffimè inculcant ', Chriftum pro fidelibus. rint boni viri, qui tula definierunt , dignum ammine
fuis, ovibus fuis, populo fuo falvando mor- . eft ut credamus & mos. Si vero non potuerint , ceffèn*
Ioatm». Io.
tem fubijffe : Animam , inquit, meam pomo pro contendere pro eo quod non legunt. Pudeat eoa
Pfal. auo. , ovibus meis. Et alibi : Rédemptionem mifit Domi definire quod nefciumt : timeant ßatuerequod nul
mus pro populo fuo. Et Angelus ad fanétum lum famávrum Patrum conculium, nullum Apofto
R. & li£æ Sedis
 385 DE GRATIA CHRISTI SALVATORIS 363
lice sedi Pontificium, nullam Ectlefiafticorum do- ^ in Concilio quorundam fratrum fufcepta,
gmttum decretum hafiemus imveniant ftatuiffe. libris exaratis fparferant, tanquam inutilia,
• Ecclefis Quam doétrinam non minori affèverantia moxia erronea propinantes improbat , & à
£*gd.lib. de in alio libro de tribus Epiftolis exarato tradit. pio auditu fidelium pemitus explodit. Quis autem
*** **". Diftinguit enim tres ordines eorum, pro qui Scriptorum iftorum Coriphæus fuerit (nempe
'bus fe Chriftus redempti« n m dedit. Pri Hincmarus Archiepifcopus Rhemenfis ) &
' mum eorum qui praedeftinati etiam fide ba quantopere in profcribendis quibufdam ar
ptifmoque fan&ificati funt. Secundum co ticulis tanquam haerefeos Praedeftinatianae
fum, qui fiiniliter fànótificati in fuflepta Dei dogmatibus aberraverit , cùm eos Catho
gratia non pcrfeueranco percunt. Tertium lica fides tanquam vel vera , vel à Patribus Mid, lib. 3
corum qui adhuc in poterum cum duplici tradita veneretur, latius in finc dogmatum deherjip.
ifto difçrimine {ive perfeverando five non Semi-Pelagianorum diximus. lag. c, wlt,
perfeverando, credituti funt , divinâque gra Ex quibus omnibus jam fatis arbitror pa
tiâ donandi. Quartum infdelium in infide tere , argumentum iftud quo Chriftus pro
litate mortuorum aut morientium aut mori omnibus paffus & mortuus , vel redemptio
turorum, pro quibus verißimè , inquit, cre nem fè pro omnibus dedifíe dicitur , nihil
dimus, & verißimè movimus, quod mum juam Do omninò pro auxilio fufficienti omnibus ne
nminus p.tffus, nunquam mortuus eji , nec ad eos fal mine exçepto , fuppcditando facere. Nec
vandos ullatenus venit, nec pro eis pretiofum jam enim juxta do&rinam Antiquorum , pro om
' guinem fudit. „Non quod ullo pa&o negatum B nibus omninò Chriftus paffus aut mortuus
velit pretium illud infinitum , non clle fùffi eft , aut pro omnibus ojninô tam genera
ciens ad redemptionem omnium omninò in liter fanguinem fudit, cùm hoc potius tan
fidelium , imò etiam dæmonum omniumque quam errorem à fide Catholica abhorrentem
damnatorum, fed quod cffc palfüm , crucifi doceant efle refpuendum: Omnibus verò
xum, mortuum , fe redemptiónem dediffe, illis pro quibus fàâguinem fudit , & quatenus
vel propitiatorem cile pro omnibus, plus ali pro cis füdit, etiam fufficiens auxilium do
quid dicat, quàm nude pretium fufficiens ob hat, quo non folùm pofIint , fed etiam re
tuliííé , quod ijs applicari nolit. Illud enim ipfa vélint & faciant, id quod ab cis volen
indicat, intentione iììorientis pretium pro iliis dum & faciendum efle decrevit. Nam per
oblatum effè, ut ejus oblatione placatis pater illa occultiffimè jufta & juftiffimè occulta
eos reipfâ de fèrvitute liberaret, non fub ifta confilia fua, quibüfdamhominibus dare præ
conditione, fi ipfi velimt, qui nifi Deo donante deftinavit fidem , charitatem , & in ea per
velle non pofIunt, fèd ut velint & credant po feverantiam ufque in fincm , quos abfolutè
tenter in eórum voluntatibus opcrando. praedeftinatos , éleétos & fàlvandos dicimus;
* . Quapropter Concilium Valentinum , eo alijs charitatem fine perfevcrantia, alijs fi icm
dem planè tempore quo eruditiffimi ifti libri finc charitate. Pro primi generis hominibus,
fcripti funt, in Gallia celebratum , cum iflius tanquam veris ovibus fuis, vero populo fuo
doârinæ fòliditatem pcrfpcxiiict, eam tan tanquam abfolutè falvando , femet-ipfum
quam Catholicæ fidei fan&ionem dcfinivit, , deuit, ac tradidit; pro i[torum peccatis om
c.».;I;„ Nam capite quarto : Item , inquit, de redem c nibus omninò delendis, & æternâ oblivione
valenti.m
4.
ca*P.
ptione fanguinis Chrijit, propier nimium errorem, fepelicndis propitiatio eft ; Pro iftis in æter
Qui de hac caufa exortus eji , ita ut quidam , Jicut num vivifiéandis mortuus eft ; pro iftis ab
eorum fcripta indicant , etiam pro illis impgs , qui omni malo libcrandis rogavit Patrcm fuum',
à mundi exordio ufque ad paßionem Douiini im fua non pro ceteris, qui à fide & charitate defi
impietate mortui , & æterna damnatione pufiituJumt, cientes in iniquitaté moriuntur. Pro his enim
effufum definiant, contra illud propheticum. Ero in tantum mortuus eft, & in tantum Propi
/uors tua 6. mors , ero morfus tuus infcrme: illud tiatio peccatorum eft, & in tantum rogavit
nobü fimpliciter & fidelter tenendum ac docendum Patremò, in quantum temporalibus quibufdam
placet, iuxta Euangelicam & Ap.flvlicam veritatem, divinæ gratiæ effe&ibus exornandi funt. Cùm
<juod pro illi hoc datum pretium teneam us, quibus enim non poflit effe inanis oblatio mortis,
* ipfe Dominus nofter dixit : Sicut Moyfes exaitavit & propitiationis, & orationis Chrifti, qui de
[erpentem, in dejerto , ita exaltari oportet Fulium feipfo dicit. Ego fciebam quia femper me audis. roan.'1ra
boiiunu, ut ominis qui credit in ipfo, non pereat, fed Et Apoftolus Paulus, quod exauditus eft profua Aeb. $•,
habeat vitam aternam. Et capite quinto ube reverentia , fieri quoque non poteft, ut pro
cius declarat, fideles omnes É fanéti [quo fànguinem fuderit Chriftus & mortuus
ficatos in fànguineChrifti rcdemptionem affe fuerit , & rogaverit patrem furum, eam ob
É. , five acceptâ, redemptione perfevercnt caufam ut {anguis fuus propitiatio, peccato
ve, ab ea excidentcs {ànguinem Teftamenti rum ejus fieret, non alteqüatur iftius mor
lutum duxerint, in quo fanétificati funt. tis , & propitiationis, & deprecationis cffe
In quibus capitibüs ad âmuffim totam illam p &tum: Effe&um verò in ittis jam diëtis non
,
do&rinam quiam hic tradimus ex Auguftino, aflequuntur alium, nifi temporalis fidei, aut
&. ex Ecclcfiae Lugdunenfis libris confirma charitatis , five perfeverantiâ ; eatenus igitur,
vit, ac tanquam Catholicam approbando & non aliter, pro illis Chriftus mortuus eft,
dcfinivit.Scriptorefque qui contraria ctiam & fànguinem fudit, & propitiatio peccatorum
• • • \ - --- - . eft, &
 387 L I B E R T E R T I V S. 388
eß, & rogavit patrem fuum, ut videlicet illQs A infidelitate, ut omnium mifereatur, ad folos præ
tenjporales effe&us propitiationis , hoc eft, deftinatos limitat: Quid eft omnium ? Et eorum Lib. 1 r. de
inoitis, & fanguinis, & orationis confequan fcilicet , quos ex gentibus & eorum quos ex Iudaù c**i*. c. •*•
cur. Quae refjiciens fan&iffimus & Prófun pradeftimavit , vocavit , iu$tificavit , mom omnium
diffimus Do&or, cum adverfus Iulianum tra hominum. Et in alio Tibró : Vmde Apoftolus de £*•***•**
&aret iftum Apoftoli locum, quo Chriftu pro -
ipfis in illud regnum pradeftimatü loquens : Quj
,;, ,..„_ omnihus mortuus effe dicitur ; Illi ergo yivunt , in proprio , inquit , filio nom pepercit, fedpro nobü
•*. Iul. c.15 quit pro quibus , ut yiyant, mortuus eft, qui vive omnibus tradidit eum. Et in Tractatibus in
, íat. §uod apertius ita dicitur : Illi funt a mortis Ioanncm de eodem loco: Quibus nobu 3 Pra im7'rI•am.*&*. 4$.
vinculoTiberi, pro quilus mortuus eft inter mortuos. fcitü, pradeftinatù , iuftificati, &c. Ecce illum
liber.. yel fic multo apertiùs : Illifunt liberati à ipfum locum, quo pro omnibus C.hriftus
peccato, pro quibus mortuus eft qui numquam fùe traditus afferitur, de praedeftinatis omnibus
*at in peccato. Per quæ fignificat ficri nullo intelligendum, ex Apoftoli mente confirmat.
modo pofle, ut Chriftus pro aliquo mortuus Et in libris contra Fauftum fàtis manifftè
fit ut "vivat , quin ille vitam aflequatur. locum illum Apoitoli, quo timus pro ommbus A. Cor. $.
Nam pro aliquo mortuum effe vel fugiffe mhortuus dicitur, de folis quoque bcatâ refur
fànguihem fuum, infinuant voluntatem Chri re&ione falvandis videtur inteliigere : Itaque Lib. 11.comp.
fti quam habct, ut ei mors fua patri oblata *orum, inquit, pro quibiis Christus mortuus eft, Faȧ. c. 8.
�- ÄÄ , & qui iam mon JibiJed illi vivunt,
rw encbrid. & fìnguis profit. Omnipotens autem yelle in
•. io3• amiter ìcm poteft quodcumque voluerit. Proderit neminem fecuhdum carnem Apo/lolus noverat. Et
igitur illi neceßariò Chrifti fanguis & mors, illud Pfalmi : Erigit omnes elfos, Exponens; r» Pf. 144;
fío quo fanguinem illum fuderit &, mor Cmnes , ait, ad fe pertinentes ; per quos,ele&os
tuus fuerit : Et cui nullo mcdo Proceft , pro intelligit. Et in illud Chrifti Domini : Om
illo nec fanguincm fudit, nec mortuus fuit; mia traham poft me, feu ad me , ut in vulgato . . .
eatenus autëm prodeft quatenus Prodeffe vo Textu legitür : Si vmnia, ipfi homines intelli- T***:**
luit, qui aliquid inaniter velle non Potuit; gendi fumt, omnia prade/linatâ àfalutem poffumus *****
ut &rcdat quidem vel ut juftificetur, vel ut dicere. Ex quibus ommibus ait hihil effeperturum,
perfeveret atquc falvetur , fi pro illo ut cre cùm fùprà de fwi ovibus loqueretur. Ex exponens
áat, vel ut jüftificetur , vclut perfeveret at Pro quibus Deus miferit Filium fuum : Ergò sam.s.a.
que falvetur mortuus fuerit. •_ .

Cùm igitur utilitas illa mortis & paffionis

•A^ .
& bic mifit Deus Filium fuum, propter f? € verb. ap.p.
pradeftimatos , vocandos , iuftificandos , glorifican- • $.
& redemptionis valde exigua fit. qua quif dvi. Et aperiens quæ fint oves domùs Ifraël
iam temporaliter tantum ab infidelitate Per quae perierint, & ad qüas quærendas Chriltus
fidem, aut ab iniquitate Pcr juftitiam defe yenit, & Pro quibus crucifixus oravit : cbri- ,.„. ,,.a
&a perfeverantiæ redimitur ; & hujufmodi fus I ε s v s `ad gentem Iudaicam venire de- …. …..
inftabilis & imperf.&ta fan&ificatio, potius tuit videndus , occidendus & lucrandu* *os inde
aliis quos elegit Dcus ante conftitutionem quos ante prafcivit, qua phrafi Apoftolica præ
mundi, quam illis ipfis qui accipiunt eam deftinatos intelligit , quos noû fèmel infiri
temporaliter Profit ; hinc fit, ut proprietas Ptis fuis Præf. iüos vocat : & hóc ipfum ex
quoque redemptignis & Propitiationis iftis C fequeãtibus patet : Non enim damnata illa
êlt&tis & reipfà falvandis maximè competat, plebs eft,fed veiitilata. Ibierat paleæ multitudo ,ibi
& pro illis etiam plerumque Chriftus abfo granorum occulta dignita. ibi quodtmcemderetur,
lutè mortuus fuilfe , & fanguipem fudiffè, ubi unde horrem repleretur. Et paulò inferius
aliavè redemptionis bene6cia fecilfe dicatur. ovcs ittas ad quas venit Chriftus defcribens
Quod ufque adeò in ipfius do&rina verum coloribus fuis áccuratius. Et erat, illis, in- serm. 34, d.
e(t, ut paffim omnes locutiones facrarum quit, ficut fcriptum eft, amima una & cor unum *•*•?. *. 3.
litterarum quæ quândam univerfitatem ef{e- im Deum, Ecce owes de quibus dixit : Nonfum
&uum paffionis, aut mgrtis, aut redemptio miffus nifi ad oyes queperierunt domus I?aël. Illis
nis aut divinæ gratiae infinuant, ad folos prae enim exhibuit præfentiam fuam: pro illi im/e favien
deftinatQs , revocet ac reftringat. Nempe tibus crucifixäs orabat dicens : Pater ignoJce illù
quia ipforum liberationem ex m\affà pérditiò &c.
fiis & falutem abfolutè voluit, reliquorum Et ne quis fortè fùfpicaretur, ita phrafes
It, eatenus dumtaxat, quatenus aliquo tempo • hujufmodi affirmativas de praedeftinatis intel
rali fànétificationis guftu nonnihil exifta fà ligendas elfe , ut tamen aliijufti qui dc beato
lute & liberatione participant. Hinc illud illo numero non funt, non excludántur. noa
in Ep'ftola quadragefima o&ava : Chriftus uno in loco invertit iftjufmodi locutiones ,
zyi/. 48. propitiator eft peccatorum noftrorwm , non tantùm ita ut eas negativè efferendo dicat Chriftuma
nofrorum , fed totitis mundi , propter triticam, pro ceteris qui aon fuerint praede(tinati, noa
quod eft per totum mundum. Hoc eft , locus ille ' effe mortuum, non oraßè, non femetipfum
verus eft propter praedeftinatos, qui totus D dedifîè redemptionem. Hoc enim in Epißola
mundus dicuntur, quia per totum mundum adEvodium finc ulla ambiguitäte pronüatiat: fA%, féâ
feminati funt & crc(cunt inter zizania ufque Non perit umm exillù pro quibus mortuw eit Chri :£.*
ad mcffem, quemadmodum in eodem lóco fus Quod f? aullus exillis perit , pro quo
fufiùs docet. ` Et in libris de Civitate Dei, Chriftus mortuus e(t, profe&ô quifquis perit,
id quod Apoflolus dicit : Conclufit omnes in five aliquando juflus fuerit, five aoajüftus,
R. Ἀθ{.\
.
389 DE GRATIA c H RISTI SALVATORIS ;so
Υnte, Pari. Don eft pro illo mortuus Chriftus. Et in fer- A folùm temporaria per juftitiam, fed etiam
fienf. ser. s. mone de natali fàn&i Vincentij: Etfi lamiatur aeternâ per gloriam falute deprecamur. Sed
care, etfi laceratur: quando perit qui fanguine Auguftinum fecurißimè tanqúam dc re fibi
'Chrifti redemptus eft ? Potens homo non poteft per ccrtiffimè pronuntiantcm audìamus : Denique Iib. vr.de
dere , quod emit auro fuo , & Chriftus perdit quod fi de aliquibus ita Ecclefia certa effet, ut quifunt illi ζ4
emitfanguine fuo ? Quafi diceret , nullo paéto. etiam noffet , qui licet adhuc in hac vita fint confi
'Quifquis ergò perit , non ille, ex Auguftini tuti, tamen pr«dejiinati fùnt in æternum ignem ire
*menté, Chrifti fanguine redemptus eft. Et cum diabolo , tam pro eis mon oraret , quàm nec pro
utramque fimul phrafin in eadem oratione * ipfò. Sed quia de nullo certa eft orat pro omnibus
conjungens, ita Chriftum pro prædeftinatis dumtaxat hominibus inimicis fuis in hoc corpore com
ovibus oratfè docet , ut prò ceteris non ora fiitutis nec tamcn pro omnibus exauditur. Pro hi,
rv, 17. verit ; fecundum do&rinam quam ei Chriftus enim folis exauditur, qui etfi adverfantur Ecclefiae,
ipfe praeformavit quando dixit : Non pro mum ita tamem fumt pra'destimati, ut pro eu exaudiatur
40 rogo, hoc cft pro mundo reprobato atque Ecclefia , & flj efficiantur Ecclefiae. Et in libro
damnato, fed pro his quos dedjfi mihi, quos om de Correptione & gratia , cùm rationem
-nes effe praedeftinatos conftanter Aüguftinus dare conaretur quodam loco, cur apud om
7ra&. ro7 docet. Sic ergò loquitur : Mundum yult modo nes monendo , cpcrando , corripiendo in
§* 1 eam. intelligi, qui vivamt fecundùm concupifçentiam mtim ftandum c£t, ut omnes falvi fierent, cùm
4i & mom funt im ea forte gratiæ, ut ab illo eligantur nonnulli non fint per praedcftinationem Dci
ex mttmdo , hoc cfl de forte Ele&torum. Nom B à perditionis maffa difcreti, quibus inuti
*tt Jtre pro mundo fedpro his quos ei Pater dedit , r0 lis cft omnis labor, non femel illám tangit ra
gare fe dicit : Et in alio traétatu in Ioannem, tionem, quia deProinde
praedcftinatorum numero in
quamtum ad mos pertinet Lib. de Cor.
enuclcans illum locum quo Chriftus Patrem certi fùmus.
rogando dicit : Vt mttr;dus credat quia tu me mi qui pr«deftimatos à nom praedeftimatis difcernere non & grat..15
7ra§. Ioo.
fijfi, & cum præcedente comparans : Ecce qui valemus Et ob Hoc omnes falvos fieri velle de
*• foam.
-*- dixerat : Non pro mundo rogo, pro mundo rogat, bem us, omnibus ne pereant, vel ne alios perdant, ad
at credat. Quoniam eft mundus de quo fcriptum eff: hibenda eft, à nobis medicinaliter fevera correptio.
Ne cum hoc mundo d.tmmemi;r. P R o Is τ ο Dei eft autem illis eam facere utilem, quos ip/e præ
M v N D o N o N R o G A r , neque enim quò fcivit & praedeftimavit conformes fieri , imagini;
fit predeftimatus ignorat. Et eft mtmdus de quo féri filij fui. Eccc o B H o c omnes falvos fieri
ptum : mom emin remit Filius hominis tui judicet mun velle debcmus, quia praedeftinatos à non præ
duin, fèd ut falvetur mundus per ipfum. I'm fe & Apo deftinatis difcernere non valemus, apertiffimè
folus: Deus erat im chrifto mundum reconcilans fignificans, nos non dcbcre omnes filvos fieri
fili, pro ijfo mundo rogat dicens : Vt credat mun velle, fi praedeftinatos à non praedeftinatis dif
dus, quiatu me mifi:ii : Ecce quàm difèrtis ver cernere valerennus. Vnde in eodcm loco,hanc
bis iterum iterumçjue trädit, non perire eum ipfàm noftrae difcretionis ignorantiam iterum
qui fanguine Chrifti redemptus cft, non pe velut caufam iftius laboris erga fàlutem om
tlil.
rire pro quo Chriftus mortuus eft, non rogare. nium generalis inculcans : Nefcientes emim quis
pro mundo Chriftum, qui ad damnationem C pertineat ad predefinatorum numerim, quu monper
praedcftinatuseft. Nec caufàm fupprimit, cur tineat, fic affici debemus charitatis affeétu, ut omnes fùid.
pro tali mundo nqn roget Chriftus : Neque velimus falvos fieri. Et iterum iterumque : Ad
èiiim, inquit, quò fit praediffinatus ignorat. Hoc nos ergo qui nefcimus quifnam fitfilius pacis, aut mvn
eft, quia novit eum ad pcrditionem æternam fit, pra deftinátione fçilicct, pertinet nullum ex
pro meritis praedeftinatüm. Vanum e[t au crptum facere, nullumque difcernere : fed ve"e om
tem & ftultum , pro eo irritando vel averten mes falvosfieri, quibus praeditamus hanc patem.
do rogare Deum , quod immutabili decreto Quae fane cum in Auguftini do&rina, per
fàncitum & praedeftinatum effe jam nofti ; va fpicua certaque fint, nullo modo principijs
num etiam pro talibus fàlvandis fèria volun ejus confentaiieum cft , ut Chriftus Dominus,
tate pati ac mori , vanum pro talibus à perdi vel pro infidelium in infidelitate morientium,
tioné decrctâ libcrandis offerre patri vota,pre yel pro juftorü non perfèverantium aeterna fà
ces, mortem , ac fànguinem fùum. mortis lute mortuus efle, fànguinem fudiflè, femetip
enim & fànguinis oblatio eft quoddam effica fum redemptionem dédiffe, patrem oraß: feh
ciffimum rogandi genus. tiatur. Scivit enim quò quifquejam ab sterno
Ex quo pr;ncipio, in fànéti Præfulis iftius `praedeftinatus erat, fìvit hoc decretum neque
oôrinâ fuit, ut non folum à judice aut me ullius pretij oblatione mutandum effe , nec
diatore omnia præfciente, fèd etiam à nobis feipfum velle mutare. Ex quo fa&um cft, ut
ipfis, qui finceram omnibus proximis noftris juxta fanétiffimum Do&orerà, non magis Pa
debemüs falutis procurandæ charitatem, non trem pro æterna liberatione ipforum , quam
magis Deum pro reprobatis, quàm pro dia pro diaboli deprecatus fuerit. Scd fi quid pro
bolo deprecandum efle pronuntiet, fi nobis illis rogavit patrem , pro temporalibus qui
ita iftius fècreti myfterium panderetur, ut bufdamjußitiæ, effe&ibus rogavit, & pro ijf
quò praedeftimatus effet quifque nofceremus. Nunc gem obtinendi$ obtulit pretium , fuditque
verò qüia iftud profundiffimè ab oculis no fanguinem fuum. Cujufmodi oratio & ob
ftris abftrufum cft, deque omnium fàlute in !atio,quia valde diminuta e(t,parumque repro
certi fumus, pro omnibus quoquc Deum noa bis, iììultum vero praedcftifiatis prodeft, ut
infrà
 39ι L I B E R
infrà declarandum eft, hinc fiuxit, ut paffirnin ^ redemptionem, propitiationem, orationem
fcriptis fuis Auguftinus oblationem fanguinis
& hortis & orationum Chrifti, ferè ad folos
ele&os reftringere foleat. • Quemadrnodum
jam abunde dcclaravimus. Hinc etjam fluxit
id de quo fupra jam fufius differuiinus, quod
nunquàm locum illum Apoftolicum, Deus yult
ewnes homines falvos fieri, ad omnes omnino ho
mines extendi pa(fus fuerit, fed femper ita
( quamvis per diverfas interpretationes ) in
telligendum e{{e contenderit, ut in folis praede
ßinätis effe&em fuum voluntas illa fortiretur.
Quod quidem tanta docuit fecuritate atque
vehcmefitia, ut qui locum de omnibusomnino
hominibus expónerent generaliter, dicat non
In Ep f.io7 intelligere omnino qua locutione hoc ab Apoftolo
diétum fierit. Sicut ergo non voluit volun
tatem Dei ad fàlutem omnium omnino homi
num extendi , fèd illorum dumtaxat, qui ex
omni gente & lingua, ex omni hominum ge
ncre praedeftinati funt , ita nec voluit effe&us
ißius voluntatis, hoc eft, mortem fànguinem,
-
- - - - F 1 N 1 s.
T E R T I V S. 39*
Chrifti ad omnes homines dilatari, fed vel ad
folos illos qui prædeßinati funt, quatenus pro
æterna & totali corum fàlute offeruntur ; vel
certe aliquatenus quoque ad illos qui rationo
temporalis fidei aut chăritatis,effe&us aliquos
redemptionis, & propitiationis affequuntur.
Nam illa extenfio tam vaga modernorum
fèriptorum non alio ex capite, quam ex iíta
enerali & indifferenti volúntate Dei erga fà
Ê omnium , & ex illa fufficientis, gratiæ
omnibus conferendg prgparatione fluxit;quo
rum utrumque Auguftinus , Profper, Fulgen
tius, & antiqua Ecclefia velut machinam à Se
mi-Pelagianis introdu&am repudiavit : eo
quod non alia ex caufâ excogitata effet ; quàm
ut Deo erga quo(libet indifferenter fe gerente,
& arbitrio, velut in innocentiae flatu, per fuf
ficientiffimam gratiam ad aequilibrium reda
&o, tota difcretio hominum, ültimo ex homi
nibus, hoc cft, ut olim Profpcr dixit, ex fonte carm. *
volendi pctcretur.
• s
 - 393 394
coRNELII IANSENII
Σ P I S c o P 1 I P R E N s I S. •

G R A T I A CHRISTI
S A L V A T O R I S
LIBER Q V A R T V S.'

Qui eft de gratia Chrifti quantum ad

eflentiam & divifiones ejus.
—

C A P V T P R I M V M.
Qgid fit medicinale Chrifti adjutorium fecundùm fùbftantiam.
Effe coeleftem fiayitatemfeu deleílationem juxta mentem fan&ti
Auguftini, oftenditur primo ex Scripturis, quibus
ipfe utitur,&alijs diverfis ejus
teftimonijs.
£ gratiaDei medicinali A non eft opus longo difcurfù figillatim patefa
{| quantú ad operandi mo cere Re§ enim per feipfâ loquitur, cum veri
W\ dum, tam de illa cui vul tas ex ejusßriptis innumeris teftimonijs fuffra
gò nomen Efficaci, quam gantibus apparuerit. Nam cognitio veritatis, at £pifi.frai
$i cui fufficientis nomen tri idem aut , omnia falfa , fi modo profirantur, etiam Dußwrwm
2 bui folet , fàtis diximus. quæ prius maudita erant , & dgudicare & fubvertere
5] Nunc aliquid adjungcn idonea eft. .
- dum eft dé fubftantia feu veftigis igitur fan&iffimi & fecuriffimi Do
natura efficacis. Non enim exigua inter D0 άoris inhaerere qui ftatuerit, non multum in
&ores recentiores controverfa eft , quid illa ifta difficultate quæ tantopere recentiorum in
gratia fit, qua Deus cor hominis convertit, & duftriam exercuit , laborabit. Vidcbit enim
in eo bonüm operatur. Alij namque putant perfpicuè ex omnibus opcribus ejus ac locis
effè fàn&am cogitationem, cujus perditam effe inter fe concinentibus, gratiam iftam Chrifti
facultatem fàn&i tradunt ; alij effe quo(dam Salvatoris medicinalem, quam efficacem fch, —
indeliberatos motus amoris, timoris, fpei, vel la vocat, non aliud eßè, quam caeleftem quan
fimilis cujufpiam affe&ionis, qua voluntas ad gam atque ineffábilem fuavitatcm; feu fpirita
amandumi, timendum, fperandum excitatur: lem deléétationem, qua voluntas prævenitur
alij elfe phyficam Prædetérminationem poten & fle&itur, ad volendum facicnduinque quic
tiæ volúntatis ad óperafidum; quam ita decla guiû èam Deus velle & facere con(tituerit.
rant alij, ut fit prænotio quaedam a&ualis per B Tcftimoniorum quibus hoc Auguftinus tra
modum qualitatis tranfeuntis cum operatióne dit, immenfa pænè feges eft. Ne tamen incon
voluntatis; alijut fit realiter ipfâ operatio cau fufa fui mole , leétoris fatigent intentio
fæ fecundæ ut procedit ex influxu Dei promo ncm , in certas claßes ea partiemur : cx qui
vente ; alij denique ut fit aliquid habens effè bus vel omnibus vel fingulis,liquidò conftabit,
incompletum per modum quo colores funt in nullum eile genus aétiónis aut voluntatis Uo
aëre » & virtus artis in inftrumento artificis, næ, nullum effeétum efficacis gratig , qui non
quod à folo Deo in fecunda caufa producitur, ilti cælefti delcétationi tanquam veræ gra
& proprio vocabulo dici poffe putant, motio tiae Chrifti veræque caufae tribuatur.
nem virtuofam, qua primus agens efficit ut In primis igitur hoc probat , quod quando
voluntas operetur. Quid de fingulis iftis, & Auguftinus iilam veram Chriltigratiam qua
fi quae fortaffis aliæ funt, opinionibus, arbi 1)eus in nobis & velle operatur & facere, ex
trandum fit juxta divi Auguftini fententiam, Scripturis aftruit, plurimis locis illam Scri
Pturam
 395 L I B E R Q v A R T v S.
pturam velut evidentiffimam allegat, Dominus A vt fac 1 AM , fi in fuavitate tua doceas me. Ce
dabit fuayitatem, & terra noftra dabit fruitü fuum. terum quamdiu blanditur, iniquitas , & dulcis eft
Hoc enim facit in libro fecundo de peccatorum
meritis & remiffione. Nam quærens unde con
tingat, quod homincs aliquando nolunt id
uöd juftüm eft fàcere, inter cetera fic rcfpon
I**. * pe. det: ideo quifquü m ftrum bonum opus fifcipere,
*** ***7. agere, rplre ntmc fcit munc nefcit nunc delectatur,
nunc noii delejatiir, ut moverit mom fi « fartliatis fed
divini muneri effe vel juod fctt vel quud deleciatur.
Ac fic ab elatioiiis vanitate fanetur , & fciat ,uam
verè iiom de terra illi , fcd fpiritu il ter dictum ff;
Dominus dabit fuav.tatem, & terra m Jlra dab tjrti
.vid. c. 19.' åtum fuim. Et inferiùs : Nos aatein quantum
concejy eft fàpiamus & intelligamus , fi p?fumi*,
Dominuiu peum bonum ideo etiam fanctis fuu aii
cuius operis iuffi aliqtiando num tribuere , vel certam
fcientiam vel viâricem D ELECT AT foN EM, ut
aognofcamt non à feipfis, fed ab illo fibi effe lumen,
quo illuminentur tenebra eorum, & fuavitatem, qua
det fruvium fuum terra eorum. Hanc autem clfe
veriffimabi illam & finceriffiinam & cffica
cem gratiam, quæ in omnibus Ecclefie Prcci
bus poftulatur, ibidem perfpicuis vcrbis adij
Ibid. cit : Cùm autem ab illo illus adtutorium dep, eva
mur ad faciei.dam , perficieudam jue iufiitium, quid
aliud deprecamur quam ut aperiat quod latebat , &
sv A v E F ACIAT Qvod NoN D E LECTABAT :
qui.: & hoc ab illo effe deprecandum eius gratia dw
«jucimus di;m antea lateret, et is gra::a dilexumus,
DvM ANT E A NoN D ELECTAR E r. Nam ilia
dclcctationc deficiente, ftatim anima ab ope
ribus bonis refrigefccndo, torpcfcit, ficut ibi
z6id. dem tradit : Idcirco etiam fanétos & fideles fuos,
jm aliquijtts y.tjs tarditis famat , ut in his eos imimus
qu.tm implendæ ex ommi parte iu$$ittae fufficit D E
1 EcT ET BONV M , /.ve cutn latet , five etiam cum
ma.ifeftum ejl ut quamtum pertinet ad integerrimam
regulam veritatis eius , mom ttjiificetur iu com/pwôiu
eius omnis vivens. Et in fermone undecinio de
vcrbis Apoftoli eandem gratiam nomine fua
$erm. ■ ■. A. vitatis in Scriptura lign fic tam docct. In
»erb. 4 pojf. *° qtiod accepimtis ; illi gloiiain demus, ip, um hunc re
r. ultimo . miis , femina fua ipfe rem pluat Qaid haleret terra
nofira nif ipfè femiiiaffet ? Sed dat & pl. vam, non
deferit quod feminavit. Dominus dabit fuavitatem,
c* terra nostra dabit fruéium fuum. Et in fèrmonc
dccimo quinto : Ergo fratres mei habct deliuas
fuas iniquitas , & iu$iiiia non halet ? Deleâat
malum & mom deleélat bonum ? Deleëtat ommi
+mo: fed Dominus dabit fùavitatem , & terra, mo
ftra dabit fruëium fvum. Ille mifi prior det fuavita
tem, terra non habebit mfi fcrilitatem. Et in fer
serm.4. a. mone 4. de vcrbis Domini : Suavia funt, dulcia
verb. apof. funt, delectabilia funt (fecu'aria ) fèd ai;di meliora:
c. 8.
-Narraverunt mihi iniu/li deleëtationes Ju s , fed nom
at lex tua Donuine. Felix anima, quæ huiufmodi de
leciationibus oblectatur, ubi turpitudine mulla um jui
matur, & veritatis ferenitate purgatur. Quem autem
4eleëtat lex Dei , & fic delestat ut omnes deleéiationes D fecundo ad Bonifacium : Mifericordia eius pre
lafciviæ vimcat, mom jibi arroget iftam deletationem;
Bominus dubit fuavitatem. Quid dicam? Domine
da mihi illam fuavitatem vel illam? Suavis es Domine,
& ii: tua fuavitate doce me iuftitias tuas : In tua
fuavitate doce me, & doces me. Tvnc Disco
396
iniquitas, amara eft veritas. In tua veritate doce me:
ut fuaris fit veritas : DvlcEDiNE rva .con
TEMNATvR INIQVITAs. Quas Scripturas:
Im fuavitate tua doce me. Et, narraverumt mihi
inijui deleétationes fuas, fednom ut lex tua , etjam
alijs in locis ad eandem veritatem inculcan
dam adhibet, ut oftendat, Deum cum ita do
cet, ut homo faciat , hoc ipfum ineffabili qua
dam dulcedine trahente operari. Et in Ffal
num octogefimum quartüm , unde locus ille r,„., ;.
f mptus cft: Quid eft quoddixit: Inftitia de calo pfai. s,.is
pr pexit ? Eteniin Dominus dabit, inquit, fuavi- fine,
tutem, & terra uofira dabit fruëtum fuum : mos ergo
refpiciamus mos ; & fi mibil in mobis invenerimus mifi
peccata, oderimus peccata , & defideremus iufliti mu
&c. Et c mjtens illi peccata tua mereberis ab ullo
D ELECTAT ioNEM , & fuayitatem iuflitiæ faci
endae, dabit tibi, ut mcipiat te delettari iuftitia, quem
primo delett.bat intquitas : ut qui primo gaudebas in
ebrietate gaudea, in fùbrietate: & qui primo gaude
bas de furti, ut tolleres homimi, quod mom habebas,
quæras donare non habenti, quod habebas. Et quem
deleëtabat rapere, deleëtet donare , quem deleéiabat
fpectare, deleäiet orare: quem deleëtabant camtica
nugatoria & adulterima, deleätet hymnum dicere Deo,
currere ad Ecclefiam , qui primo currebat ad thea
trum. Vnde nata eft jfa fuavitas, mifi quia Dominus
dabit fuavitatem , & terra moftra dabit fru£tum ^
fuum ? Et mox : Sufcepiffis femem ( prædicatio
nis meæ ) cogitate de verbo quod audiftù , tamquam
glebas frangentes, ne femem rapiant volatilia, ut poßit
1bi germinare quod feminatum eft. Et mifi Deus plue
rit, quidprodeft quod femimatur ? Hoc eft, Dominus
dabit fuavitatem, & terra noftra dabitfruäum fuum.
Et oltendens pluviam iftam germinare &cref
' cere facientem verbum Dei, cfle fuavitatem
illam cælitus depluentem: Ille enim, inquit, vi
c fitationibus fuit, iii otio, in negotio, in domo, in leéto,
um convivio, in collocutione, de ambulatione vfitet
corda veftra , ubi mos mam fumus. Veniat imber Dei
& fiuäificet quod ibifúminatum eft. Et ibi mom fumus
nos, & fecuri quiefcimus , aut aliud agimus. DEvs
det incrementum feminibus quæ fparfimus, ut atten
dentes poflea bomos mores vejlros etiam de fruitu gau
deamus, quoniam DoMiNvs D AB IT svav ITa
T EM , & terra mo/lra dabit fiuitum fuum. Simili
modo traétat, & ufùrpat ad eandem veritatem
affercndam alijs locis; quibus congerendis fru
ftra immorer, cum ifta fententiam ejus decla
rent apertiffimè.
Sic & illum locum : Prayemifti eum im benedi
άiombus dulcedinis ( quo gratia præveniens ho- '
minis voluntatem, & retorquens eam à malo
ad bonum ; indicatur) nonnunquam ad ean
dem fuavitatem aftruendam accerfit, tanquam
gratiam qua voluntas ad bonum concupifcen
dum volendumque transfertur. Vt ifi libro Lih. •. ad
Bomwf.s. 9>
veniet me; & ipfe eft cui fideliter veraliterque canta
tur: quoniam prævenifti eum im benedicttome dulce
dimis. Et quid hic aptius imtelligitur quam ipfa de
qua loquimur cupiditas bomi ? TvNc EniM Bo
NVM CQNCVPISC I INCIPIT GVM DVL c Es l}ię,
CER.I ,
 397 DE GRATIA CHRISTI SALVAToRis
c ERE INcipit. Et paulo pòft : Erco A mos tradit : sic debemus intelligere sv AviT A- r. pp.i,,,
Έ ENE DICTIO DVLCE DINIS EST GRATIA
IOEI , QyA FIT IN Nobis, vt Nos De
1 ECTET E* cvpiAMvs hoc eft amemus quod
praecipit nobis. In qua si Nos NoN PRA v EN 1r
DEvs , non folum non perficitur, fed nec inchoa
tur ex noüis. Ncfcio quid difèrtius & clarius po
ftulari poffit ab Aüguftino, ut fciamus quid
ipfe fenfèrit effe gratiam illam, qua fit ut bo
fium velle & facere incipiamus. Apertiflimis
enim verbis clamat effc fuavitatem quam Deus
de cælo pluit, effè deletationem, cJe benediétionem
lulcedimâ, qua fit in nobis ut nos non folum dc
le&tct, fcd etjam cupiamus bonum., Et hanc
ita tradit cflè gratiaî Dei, ut fine illius prae
ventione, bonum neque pcrficere ncq; inchoa
re poffimus.
Quod fanè & alijs diverfis locis non minus
fuculcnta teftificationc confignat. Nam iftam
gratiam de!e&tationis ab Apoftolo fignifica
r„,: tam cffe docet , quando ad Romanos dicit :
„b. i. ae Condcleíior legi Dei fectmdum imteriorem hominem:
n^pt.cap.3o. 1/74, inquit, condeleäatio legi Dei fecumdum interio
rcm hominem de m.igna nobis venit gratia Dci. In
ea quippe interior homo nojter renovatur de die in
diein, cuiit in ea proficit perfeveranter. Nom enim ti
mor efl torjuens, fed amor libens, ibi fùmus veraciter
libert, tibi mom deletamur inviti. - Hanc gratiam nomine fuavitatis & illo
Et in fibro de gratia Chrifti, in Scriptura
ifta, fuavis es Domine, & in tua fìiavitae dò.e me
inftitiam tuam, ficut ipfe legit,candem efficacem
tib de grat. volendi & opcrandi gratiam non inefuavitatis
chriftj:. 13. expreffàm eflc teftatur. Iuftitia, id cft opus ju
ftitiæ ex Deo dicitur, quae datur per gratiæ benefi
cium , ut mon fit terribile fèd fùave maadutam, ficut
oratur in Pfalmo, fiayus es Domtne, k T 1N Tv A
sv Avtt At e Doce M E iuftitiam tuam : id eft
•
ut non formidine pænæ ferviliter cogar ejef. b lege,
fed tbra charitate D ELECT ER effè cum lege.
Pr«ceptum quippe liber facit , qtti LI B EN s fa. u.
JEt Hoc Mo Do Q v 1 sQy I s DIs c IT , per
fuavitatem viceiisct, omnino agit qtiidjut? agen
dum didicerit. De quo docendi modo per fùa
vitatem gratiæ, in eodetn loco praeclariffimè
dicit. H«c gratia , fcilicct vcra Chrifti cum
tbid. Pelagio controvcrfà , de qua jam citato loco
totoque libro difputat , fi doçlrina dicenda eff,
certè fic dicatur ut altius & interius eam Deus cum
' IN EFF A B , L 1 sv aviT AT E credatur imfundere,
mom folum per eos qui plantant & rigant extrinfecus,
fed etiam per feipfum qui incrementum fuum mini
ftrat occultus, ita ut mon ofiendat tantummodo verita
* tem, vei m etiam impertiat charitatem. Sic enim
* docet Deus eos qui fecundum propofitum vocati funt
fimul docens & quid agant fcire, & quid fciunt agere.
serm. ,7. de Iuxta quem docendi modum de Maria Miag
verb. Domi. dalena Chrifti do6trinam audiente dicit : Mi
*, I. RA ENIM sv AviTAtE tenebatur, quæ profeéto
maioreft mentis quam ventris. Quod vero in illo
docendi modo etjam charitatis mentionem fa
cit, re&iffimè facit. Nam illa fuavitas eft quæ
facit pleno deliberatoque confenfu & impetu
diligere Deum. Sed uberius & evidentius
îî gratiam in illa Scriptura nomine fua
vitatis effe fignificatam Enarratione in Pfal
35s
- TEM quam xfy;6rMla Gr«ci voçant , ut in bonu
fpiritualibus deputetur. Propter hoc enim eam & lo
mitatemiTnoflri appellare maluerunt. Nihil hic ergo
aliud diétum exiftimo, svaviTaTEM feciffi cum
fervo tuo, mifi, fecifti ut me DEl EcTARET bonum.
Qu4ndo enim delectat bonum magnum Dei domum
eft. Qu4ndo autem bonum opus , quod lex imperat,
fit timore pænæ , nom D El Ect At IoNE ivsTi
TIA, cum Deus metuitur, non amatur, ferviliter
fit mom liberaliter. Et de loco quem tra&taba Ibid,
mus ccnfequenter adijcit : Suavitatem & erudi
tionem & fcientiam doce me, inquit, augeri fibi iffa
pofùt & perfici. Nam utique qui iam dixerat : fua
vitatem fecifi, cum fervo tuo : quonodo dicit. fuavi
tatem doce me, nifi ut ei GRaTI A M ac is M A
G isqvE aBvNDET , vel immotefcat, Dvlc E
D IN E bonitatis ? Habebant enim fidem qui dixe
runt : Domine adauge noli fdem. Et inferius in>
ejufdem Pfalmi traâatione verfans locº m .
illum , quo Propheta difcere cupit juftifica
tiones Dei: Eo modo hic,inquit,intelligendus ejf di- rn eundem
xiffe, ut difiam iustificationes tuas, ea notitia qua Pfalm. 113.
fiimt. Hoc autem quia non fit nifi per dieitionem,
ubi qui facit habet D ELEcT aTioNEM propter
quod dótum eft : IN Tv A sv av iTA r E dote
me iuíiificationes tua» fequens rerfus offem.it &c.
Scripturae loco defigaatam effè contendit,
quando |Pfàltes Emphaticis illis verbis : Quam
dulcia faucibus meu eloquia tua, fibiipfi admiran
do gratulatur, & fioi rcfpondet , fuper mel ori rn eundam
meo. Nam inquit Auguftinus, hæc eft illA PJalm.
sv av 1 T as quam Deus dat, ut terra mofira dct fru- •
ętitm fuum, ut bomum v ER E B EN E, id eff, non mali
carnalis formidine, fed bumi ffiritalis D El I cr A
T 1oN E faciamus.
Hanc gratiam itidem fuavitatis nuncupatio
ne commcndatam efle fcribit quando Pfaltes
in alio Pfalmo dicit : Parafii in tua fuavitate fm Pfil.67
egenti Deus; pro quo nos legimus eodcm fènfù;
Para,\t im dulcedime tua pauperi Deus : Im tua sva
viTAT E mom in illius facultate. Egens eft enim
quoniam infirmatus eft, ut perficiatur, agnovit fe im
digemtem ut repleatur. Hæc eft illa sv av IT as de
qua alibi dicitur : Dominus dabit fuavitatem & terra
mojlra dubit ftttwm fuum : ut bonum opus fiat non
timore fed amore: non formidine pæn«fed D ELEc
T AT I ON e iu$titiae -
Ex quibus æquus quifque le&or videt nihil
Auguftino certius effe quam in Scripturis fà
cris, gratiam illam efficácem, per quàm folam
operamur quidquid boni operamùr, de qua
tam acris inter Scholafticos confii&tus verti
tur, nomine dulcedinis, fuavitatis, dele£t.tio
nis nempe fpiritalis atque cæleflis effe (ignifi
catam. Cui do&rinae tanquam à Spiritü fan*
&to multipliciter traditae, fexcentis in locis,
præter ea quæ recenfùimus ipfe fubfçribit, Vt
in libro dc fpiritu & littera,in quo cx profeflo
D
ge vcr; & cfficacis gratiæ adjutorio cum Pe
lagio lu&tatur, & ab omnibus Pelagianis adju
torijs diilinguit ac feparat : Nos autem dicimns, Lib. de ffir;
inquit, humanam voluntatem fic divinitus adiuvari g* lis. c. 3•
ad faciendam, iuífitiam , ut prater quod creatus eß
homo
 398 L I B E R
homo cum libero arbitrio voluntatis , præterque A mur. Quae vocis acceptio iniftobibro & alijs
dvárinam quae et præcipitur , quemadmodum yivere Auguftini lucubrationibus reccptiffima efi:
debeat, attpiat Spiritum fanétum, id eft adjuto Vnde & in eodem capite decimo quinto. Hic tbids. 13.
rium Spiritus fanóti, quo fat in animo eius DE 4titem Spiritus Domini cuius domo iu$tificamur, quo.
i Ect at io, diledioque i!stitiae fummi illius atque fit im mobis ut mom PEccaR E DELEcT Et, ubi
incommutabilis boni, quod Deus e$t, etiam nunc cum libertss e$t: ficut prater humc ffiritum peccare dele
adhucperfidem, ambulatur, hom per fpeciem : ut hac dat, ubi fervitùs, à cuius, operâ;s ab$tinendum &c.
fil velatarrhâ datâ gratuiti muneii imardefiat im Et inferiùs adhuc manifeftiùs : Perfidem com- {bid. f. *9.
haerere Creatori atqueinfiammetur accedere ad parti fugiat admifericordiam Dei, ut det quod iubet, atque
cipationem illius veri luminis, ut ex illo et bene fit à iiij;rata gratiæ svaviTATE pcr spiritum Sanctum,
quo habet ut fit. Vbi perfpicaciffimè deiecta faciat Plvs D ELEcT ar E quod præcipit, quam
tioni dileéìionem , ardórem inflammatio delviiat quod iinpedit. De quo loco & fimilibus
ncmque fùbtc&tit. Sunt enim cffc&tus, qui aulo latius infrà difputahdum eit. Et in li
immediatè ex illa cælefti fuavitate germinant É; de Correptione & gratia. Veriffimam
ut infrà latius. Et neceffitatem talis adjtorij illam voluntatis & aótionis gratiam tangens :
t;\. a.ffi. ad omnes a&iones explicans: Nam me]ue libe Aguntur enim ut agant, nom ut ipfi mihi! agant: & Lib. de Cer.
& litt.?. 3. rum arbitrium quicquam mifi adpeccandtim valet, fi ad hoc eis oíienditur, quid agere debeant, ut quando &rgra-.«.*•
la;tat veritatu via: Scicntia enim feu cognitio id agunt ficut agendum efl , id est cum dilecfione &
obje&i ad bene ag:ndum omnino neceffaria D LlEcTATioN e , iustitiæ, svAv 1TATEM qtiam
cft : Et tum id juod agendum ef, cæperit non latere deftt Dominus ut terra eorum daret fruäum fuum,
mj etiam DEL £ct ET & anetur, ncm agitur, non B accepiffe ß gaudeant. Et homilia vigefima nona; £srm, 29.
. - fi, &pitur, non bene vivitur. Et in eodem libro Quomodo te à te liberat Deus ? Dimittendo peccata,
ti;!, i. inferiùs: Confugiant per fidem ad iuíiificantem donaudo merita, dando tibi vires pugnandi adverfus
gratiam, & per donum Spiritus fanéti svAviTATE concupifcentias tua;. Et quomodo, quo adjutorij
iuflit, e dele£lati pænam littere inimumiis evadant. genere cfficit iftud Deus ? Subjungit Augufti
\ bi gratia juftificans Auguftino eft adjuto nus : Imjirando virtutem, dando menti, c A l Es
rium quo ad juftitiam legis implendam, hoc T 1 M D ELEcTaTioNEM , qua ommis terrema de
eft, ad jufìs agendum vivendumque pcrduci lectatio fuperetur.

C A P V T S E C V N D V M.
**

Idem offemditur.
Secundò induétione, feu enumeratione cujufvis generis bonarum
operationum voluntatis, ad quas eam praerc
quirit Auguftinus.
V R quidem quanquam fufficere A ut bonum quod praedicatur nobis, incipiamus
poffcnt, ut mens Auguftini de natu concupifcere ? Et tatnen de boni cupiditate
ra medicinalis adjutorij fiquido ca dixit : Tum; bonum conctptfct 1ncipit, cum dulcef
- piatur, quia tamen ad inopinatam ce, e incipit. In qua dulccdinis gratia , fi mos mom tib.v.ad &•-
veritatem animus inveteratarum fententia prævenit Deus, non folum non perficitur bonú, mif, r. 9.
rum praejudicijs gravidus non facile cedit, jed nec inchoatur ex nobis. Quod fi fine tali fua
Qperoiius eadem ex Auguftini monumentis vitatis gratia nec inchoari bonum poteft, pro
demonftranda fùnt ; ut έulfo omni fcrupulo feéto neque cogitari poteft, quod etjam exfcr
nemo de inente fànéti Prafulis incertus hęrere tis verbis apud fànétum Fulgentium Pctrus
Poffit, nili qui quicquid femel opinionum prg Diaconus prcfitetur, quando dicit non per na Pet. D;iron
9ccupaverit, tueri quoquo modo malit, qüam turale m libertatem nos pofle jam cogifare di apud S. Fw{•
fufceptam à fuis magiltiis mutare fententiam. vina, fed tantum attra&i ad veram libertatem cmf. v.6.
Itaque fuavitatem feu dcleétationem cæli non violenta neccffitatc • fcd infufione fuavitati,
tus iniufám eííe ex Auguftini fententia ve per Spiritum fànétum.
ram illam gratiam , de qua tanta inter Poltquam autem bonum jam cogitatum,
Scholafticos controvertia eft, fecundo demon vel eatenus faltem concupitùm eß, reftat ut
ftrari quafi indu&ione poteft. Nullum eft ia voluntate credatur. Sed nec iftud nos
offe fine caelefti deleétatione Auguftinus tra
enim boni operis genus,quod ipfè non ad [lam
divinæ fuavitati§ infpirationém tanquam ad didit, quando dixit, quod quand6veritas coe
adjutorium revocet, quo Deus id in homine B perit non latere, mji etiam dcleétet non fufcipitur;
1 $peratur. Et quidem diverfas a&iones {ingu ergo neque creditur. Nam fùfcipere verita tib.de ffir.
lares per deleétationem tanquam per verám tem nihil eft aliud profeéto nifi credere veri �- ii*. c. 3.
gratiam in hominis voluntate à Deo effici, ex tati. Vnde alibi luculentius exponens gra
Præcedenti ctjam capite utcumque liquet. tiam, qua trahimur, ut ad Qhriftum credétido
Quid enim in a&ionibusbonis prius eft, quam veniamus, tam difsrtc de ejus natura difputat,
ut Qmncs
^
 4oo
D E G R A TH A CHRISTI SALVATOR IS
út ornnes ennium fcrupulorum uncos ex qm
nium animis eximere, omnefquc ambiguita
tis ricbulas ab omnium oculis tergere voluifie
videatur. Nam propofitis illis C hriiti ver
bis : Nemo potejî venire ad me mifi Pater qui mifit
,,„,,.,„ me traxerit eiim,quibus Dotninus grátiæ divinae
„T necefììtatem ad' fidem afferebat : Magna, in
* quit Augufìinus, gratia commendatu. Nem?
velit mifiTtra£tu. ' Quæ tamen quia libertati
humanæ voluntatis, tra&us violentia nocere
videbatur,difficultatem iltam obijcit : Si tra
hitur ait aliqui, invitus venit: fi invuiu venit, nec
credit : fi non credit, nec venit. Non emm ad Chri
fum aiibulando ct rrimus , fe4 ciedendo. Quomodo
- £rgo voluntate credo fi trahor 3 Refpondet fol
vëndo quæftionem & tra&us iftius fcu divini
adjutorij naturam exponendo Auguftinus:
T*r*&}. n&. Ego dico, Parum eft voluntate, etiam volvptat E ria. Prius euim periclitabaturfame, poftea fafludio.
In Ieam. tráherü. Qujd eft trahi voluptate? DEl Ectar E Vnde & hoc nj de quodamlanguore anima £ &c.
in Domino & dabit tibipetitiones cordis tui. Fff qua- B non cft & ifla levis tenratio. Sed an forte ifta
- dam voLv pras com dis cui panis dulcu eft ule tentatio faftidij ac toedºj aliter quam ifta fua
- caleflu. Porrò fi Poëta divere licuit.
^jrgit. Trahit fua quemque volvptas. , .
Σά;…. Non neceßita, fèd volvyras ; non obligatio fed pretamur ad faciemdam perficiendamque iuifitiam,
Dειlectatiò; quanto fortius nos dicere debemus
trahi debemus ad Chri£fum , qui D ELECTATvR
reritate , D Electa'rvR beatitudine, D E lEc
v atv* iuftitia , » Eiectatv* fempiterna vita
(quando illi praedicantur) quod totum Cbriftus
eft ? Am vero habemt corporú fenfus volvp r A1 Es
fuas, & animus deferisur a volvPTATiBvs fuis?
si animus mom habet volvttates Jua* wmde di
citur : Filij autem hominum fub tegmime alarum
tuarum fferabunt. Inebriabuntur ab ubertate do
mum tua, & torrente volvptatis tua potabü eos.
Et inferiùs rem profundiflimam, famularium
exeu.plorum facilitate declarans : Rami m vi
ridem o$temdis oyi ; & trahu tl/am. Nwrs puero
demonflramtur, & trahitur. Et quia quo currut tra
hitur, amamdo trahitur, fine lafione corporu iramttur, C borum connexione patefaceret.” Et fimiliter
cordis vunculo trahitur. Seu quo incentivo amor
ille quo currit ac trahitur, provocatur { Audi
cetera : si ergo fia qua inter aelcta, & volup.ates
terrena» revelantur amant.bu, trawunt, quonium ve
rum eft :
Trahit fua quemque voluptas :
Non trahit revelatus cbrifiws a Patre ? Quid enim
jrtius defiderat anima quam veruatem ? Quod
quamvis verilfimum fit , nunquam tamen ani
fùus de(iderabit veritatem, nili cum caeleftis
deleaationis infufionc doceatur. Itaque fub
Arbi4.
jungit paucis adjcctis Auguftinus : om»u qui
audivit à Patre & d dicut vemit ad me. Videte quo
modo trahit Pater: aoceudo D Elec1:at , nom me
ceßitatem imponendo. Ecce quomodo trahit : Erunt
omnes doc.bilcs Dei, trahere Dei ejt. Vnde de tali
veritatis doccndæ trahendique modo fupcriùs
, £# %g*at. dicentem audivimus : hac gratiaji doctrina di
****** 13. cenlia eji,certe fic dicatur,ut aluus & interius (quam
Pcr aures ) eam Deus cvM 1NEFFABIl 1 sva
vit At E credatur infundere. Nam ilta fuavitas
dele&ationis ita ncccllaria eft, ut non folum
tit. 4. a. de credendo, fed etjam de audiendo verbo
do&. chrißi prædicationis Auguftinus allcrat; Qgi tenetur
p. z6. ut audiat,fi noN DELEcTaTvk?
4o I
A. Iam vero quid po(t fidem eftprius obvium,
ac magis neceííárium , quam oratio ? Oratio
quippè primus cft fru&ùs fidei, quo fpiritus
<idjútorium invocatur, ut concupifcentiarum
bonæ voluntati rebellantium exercitus debcl
lari [offit, & juftitiae feu bonae vitæ mandata
coniplkri. Sed nec ipfà eratio, fine ifto DE
l£ci aTioNis caeleftis adjutoriofundi poteft:
Intra cor tuum & gaudebu ibi. Cum ibi caperit im Pßl.33. '-
c Av D E R E ipfa munditia cordis twi D ELEcTABIT
te & faciet orare. Et in Pfalmum centefimum
fextum i(tius deleétationis ncceffitatem expri
mens : Quifquis, inquit probabiliter tam conver In PJalio6,
fatur inter f omines fine ulla quærela malorum mo
rum , excipitur tertia temia ioue tædij cuiufdam im
mora huius vitae, ita ut aliquando eum nec legere mes
orare delectet. Tertia tentatio priori comira
vitatis infufione fuperari poteft ? A di Au
guftinum : Cum autem ab ille illius adiuterium de Lib.v. de ptc.
meri*. c * 19•
quid aliud deprecamur» qttam ut aperiat quod la:ebat,
& fuave faciat quod NoN o 1 L E ctabat:quia dr
bcc ab illo effe deprecandum, eius gratia dudicimur,
dem antea lateret : eius gratia dileximus, dum antea
mom D El EcTA REt , ut qui gloriatur non im Jefed
in Domimo glorietur.
Poft fidem atque orationem fequitur amor
feu dile&tio boni, atque ipfius Dci, fé* nec illa
in hominis corde nafletûr, nifi eam deleéta
tionis gratia fufcitaverit. Nam ideo capite
praecedcnti dixit, ad bene vivendum neccfle
tib.de ///r.
efle ut acapuat homo spiritum fanftum, quo fatum c*
lif, r. 3.
amimo eius D ELEcT atio dilectioque fummi
illus atque incommutabilu boni: ut videlicet ex
D Electatione dile&ionem fequi, ipfa ver
ftatim : Nifi etiam D Élact Et bonum & am*-
tur, mom agitur, non fufcipitur &c. Et in libris
contra Faultum amorem nafci ex delectatione
fignificat : bumum quod amaverat euis fpecie de Lib.* 9. com#.
lectata. faw/?. c. x4.
Ex eodem dele&ationi s
-
ac dile&ionis or
dine fit , ut magnum illud donum Dei, liber
tatcir, fcilicet iIIam animi à dominatione cu
piditatis, qua Deo non ferviliter fed libcrali
ter fervit, iftu divwnæ fuavitati, tanquam adju
torio gratiæ voluntatem libcrantis tribuat. Lib.**.*•*f.
Sanéti Angeli id Jibi agendum imperam, quod ille Fawß. :.a7.
quem contemplamiur, tubet; cuius aterno imperavls
leraliter quia fuaviter Jerviunt. Et in tr. &a-
tibus in loannem cùm illa citaff.t Apoftoli
verba : Comdeleátor legi Dei fecundum interiorem
hominem, [tatim attexit, Ecce unde liberi umde com rra&H. 4f.
deleétamur legi Dei. Lubertas emum delectat. Namis feam.
quamdiu stimore facis quod iufium eff, mom Deus te .• *
deleëtat. Quamdiu adhuc Jervusfacis, mom te deleétat.
D Deleëtet te & liberet. Et adhuc uberius in eo
dem loco : Ergo iam ìlle ex parte fuperiore libe
rum fe effe fentuebat : Vnde ducebat: condelector
legi DeiJecundum interiorem hominem. Delectat ne
lex, delectetme qwodiubet lex,dele£tat me*pfa/ujhtua.
Hos
 ' 40?. l I B E R Q v A R T v S. . 4o3
Hoc eft ufitatiffimâ fàh&i Auguftihi phrafi, A caeleftiüm : Magificè ficpofüit ; Diiiiaii à iù w

dele&at meipfe Dcus, cujus delectatiofie fum mane & yefpere. Si enìm non te delectet ip e ę,
liber ac diligo eum. Vnde de ifta condele non laboraiis exire inde; mittis caput inli.ri ju
Ljk r.de nwp
&atione dicit in libro de nuptijs & concupif miffum, fi non te DELEcT ET promißio Salvatorí,
*ap.3o. centia : 1/fa comdeleétatio leg* Dei de magna nobis Et rurfùm cedis tentánti & terieuti, fi mum te D#-
venit gratia Dei. 1bi fumus veraciter liberi, ubi non LEcter ille qutpriorpaffus jt , ut t.b: exitumji
deleámur inviti. Et in Pfalmum fexagcfimum: ceret. Nam iftud eft quod in fupcrius allegitis -

in Pfil. 67. Hæc eft illa fuavitas de qua alibi dicitur : Dominus dixit; Deum liberare feu exitum faccre, iii- ; *. ,. **•
dabit Juavitatem & terra noftra dabit frutfum fuum, fpiramdo virtu:cm , dando menti tuæ c A lEstEm A* i^ii x*.
vt bonum opus fiat nom timore, Jed amore, non for í Elecrarios Ea, qua omni terrena deleäatio**"*
midine pænæ, Jed deleëtutione iu/ xi«. ip{a eft enim fùperetur. Et in illa verba Pfalmi centefiièi
vera & fana libertas. De qua fuavitatis ac de trigefiihi feptimi. Qui mandicatu panem dolorâ;
lectationis libcrtate, alibi pluribus diffcre rerum triftíum tolerantiatn divinæ fuavitati
' mus. . tribuit : Ifle eft labor fru£tuiim, panis dolorü Nf i. Pjii.'?
Ifli dile&ioni ac liberationi animi à lege emim mandicaretur, mom diceretur panis. Nj aute,
peccati conjui&tum ctt aliud bcneficium , ut hale, et aliquam § v A v 1 r A 1 1. $ prius y*,
videlicet cupidutatum noßrarum tentationi metho illum manducaret. Cum quanta fuavitate
bus nullum confenfum prabeamus : quod ut plorat, in gemiti qui orat? Dulciores Jumi laa*j-
fiat, fola deleétatio quioque tanquam gcnui- . ma oräiuiuii, quam gaudia theairorumi,
- num divinæ gratiae adjutorium fìcit. lex h0f] B
' illa in vetuftatêlt, eia,fed lex spirit:s vitae in Curfo Sed quia non eft Chriftiano fatis non cò
11. sv liberavit te à lege peccati & morsu , hoc eft, ' fèntire tentationibus , hoc eft, declinaie à
à tentationitus concupiiccntiae. Et qga ilia malo, fed opus ctt ctiam facere boíum,nul
lex spiritùs vitae , & quo pacto liberat? là omnino gratia iftud praftat voluhtati , nifi
T. Audi: vt enim cosDelícter is legi Deif*-
eaP. 3. * eimdm interiorem hom inem , unde habere, mifi fpiri .
iftud cæleßjs fJavitatis auxiiiuni. I'cr ho*
enim folum efficitur , ut homo non tiir.crc
tus vitae in Chrijio I esv liber.ret te â lege Peccati & pœnæ, fed amore jultitiæ bonum opcrctur;
mortw. Ideo , mcns humana net bi trtbu4$ , ne mul quod$it' non fit, nunquam , 1?' c9§
[tantiflimàs Augußini rcguias , c!t opus b3
tum fuperbia , imo ne omnimo fuperbia: à mens bii
manâ, quod non cvm'entis dejidergs carnis , quoditx num, & quandó fit, impofiivilc eft non cffè
peccat, non te de arce deponit. Et yn Sermons Prae bonum. Hoc igitur fuavitatis adjutorium ,
Eedtnte multo manifcftius. Ibi enim rcfpon effe gratiain illam, qua bonum opcramur ,
„ det ille qui tentatur titillationibus fuis: Nolo, fèxcęhtis te(timorijs Auguftinus expreffit. `
£T2). imjui, non facio puta quia pri ecTAT, non facio;
rap. 9. Jabeo cv 1 cc N ij £ l EctoR. tvmdelector enim
Nam inde efl qucd toties jam audivimus iri- . . .
culcata illa Scfipturæ verba : Dominus dabit PJal. 34.
legi Dei, quid tu de carne tumultuaru. Et in libro fuavitatem , & te?ra noíìra dabit fruäum fuum. -

Lib 6. de" (èxto de Mufica: Gtif at^ & videte quomiam fuavis Quis enim verior e(t terræ nullrae pcr ie fte- -

AM»fita c. 16 ef Dominus. Et Petrus : si guia, is quoniam fuauis

rilis, quàm bonorum operum fruétus ? Inde
eft nominus. Num enim amor temporalium expu eft quod toties jam cùm 1'rophcta fupcrius c&-
.
gnaretur , mifi ali jta juaritate eternarum. Et in c precantcm audivimus : suavis es Domine, & Pji. iii.
liuio primo ad Bonifacium cum Apofto im tua juavitate doce me iuftitiam tuam. Hic enimTi,
lum exponendo dixifict : Confentio legi quia ut idcm ait, docct Deus eos qui fccundt.fi
molo quod non vult, ut vidclicct concupifcentiæ propoßtum voéuti funt ; fimul domans & quid . -

f, tumultuanti conf nfum den genus adijcit : * agant fc.re, & quod fciunt agere. Nam & aliiji £ib. de grz}.
+ z# i.abo. Nunc aºtem tam mon ego vp.ro illud, fedid quôd divit : Tunc difco ut faciám f im tua sv Ävitati £'';';;
mif. cap. 1o. habitat in mepeccatum. Quid eft N v N c autem, doceas me. lnuc eft quod plurimis logis, quę Ę,
mifi iam nunc fub gratia quæ liberavit D e LE c T A rum nonnulla jam citávimus paffin do et cap. 8. ' '
TioN EM voluntatis a confemjidue cupidita: i* ? Vbi Deus delectatione iuftitia opus effe faciendum;
re&tius fortalfe legeretur, quæ liberavit DÉ & hanc ipfam dele&tationem nobis triuuen
lectat ios E yoluntatu à confénfione iniqui dam efle à De9 : Suavitatem, inquit, iuftitiæ s,„, ,,
tatis. Nam & fenfus ineptus eft, ut gratia'di faciendæ dabit tibi, ut incipiat te deietfare iuftitia, Pjai. §•
catur liberare dele&tationem , totiq; do&trinæ quem primo deleótabat iniquitas. Et in Pfalmuri fiiis.
Auguftini diffcntaneus; & ipfà Äú centefimum vigefimum-nonum : Eftfrmo Dei _..
connexio aliudpoftulat.Nam in eodcm capite (id eft , lex Dci) adverfarius tuu juámdiu tum '***
ulo inferius explicans quomodo à confen illo mom concordas. Comcoruas autem cùm caperit
É cupiditatum animus liberetur,hoc ipfùm te DEl Ect AR E, facere quod dicu fermo Dei. Et
difertis vcrbis dele&tationi tribuit & dele&ta in alium Pfalmum : Clama ad illum imfelix ego 1» Pfal. :
Atib t adBo- tioni gratiae Dei: cum ipfâ delectatio boni qui me liberabit de corpore mortis huius ? Veniet * -

£•p. I o. qua etiam nom confentit ad malum, mvm tumore pænæ,
fed amoreiuflitiæ (hoc cft enim coND ELEcta
* 1 ) non nifi grati« deputanda fit. Et in illa veroa
arae PJal.64. Pfalmi fexagefimi- quarti: Exitus mane & vejere
deletali, hoc cft ut ipfè tradit, Exitus è tenta
tionibus tam profperitatis quam adverfitatis
delettabiles fa-w,nempe per delectationeih rerum
emim gratia Dei , & quænam gratia 3 V r D &-
L ECT ET te iuftitia , fiaut deleótabat iniquit.u.
Et homo qui ex vinculù refòlutus es exclamabis ad
Deum. Dirupiffi vimcula mea &c. nempe pcr illam
folam & unicam gratiam Dei D E L E c T A
t 1 o N E M juftitiæ, quám toties prædicatâ
De qua dil;tes feu füavitate jullitiæ
aut legis
 •*

4o4 DE GRATIA CHRISTI SALVATORIS . 4o;

aut legis aut operis boni, aut rc&e fa£ti, quæ A oblivioncm, & per omnes temporales Profpe
apud Auguftifium in idcm rcdeunt , qui plu ritates atque adverfitates rapit eum ad ip{am
Víde lib r.
de par4 f*tt.
râ volet videat ea quæ in capitc fupcriori, & άomum Dei : Guflemus faltem, inquit fáticas, „
in alijs nonnullis diximus. Doétor, quam fuavts eft Dominus , qui dedit novw Å.
4 . 5. ujque
ad Io. Sed quid opus pluribus ? Illud DELEcTA pignus Spiritum , in quo [entiamus eius Dvlc : o 1. cap.9.'"
-ττοNisº cæleftis adjutorium tam eft in hac NEM , & defideremus ipfum vitae funtchi, ubi fà
mortali vita neceflàrium, ut nifi iftud operibus briâ ebrietate mumdemur & irrigemur, Jicut lignam
noflris Dcus, afpergeret , dcficcretous in via, quod plantatum eft fècus decurfus aquarum, &.lat
In Pfal, 83. qua ad Patriam tendimus: Si nulla IvcvNDi fruífum , bonorum operum , in tempore fùo.
fas , deficimus , fi plena fecuritas male exultamus, Inebriabuntur emim ab ubertate domus tuæ & c.
Ergo & ivcvND 1' AT EM affergat , & timorem Talis ebrietas mom evertit mentem , fed tamen rapit
incuttat , fit de Dv Lc Eoi» E IvcvN» I TATIS furfum , & obliviomem prajfat omnium terrenorum.
perducat mos ad fedem fecuritatu. Tantæ cft etiam Qüa de re plura dici poffent nifi ex ittis quæ
eficaciæ, ut cujus mens eo incbriata, Deo mi adduximus iftius adjutorij natura & potelias
£tante fuerit , præftet hoc ipfo tcrrenorum & neceffitas ad omne bonorum operum gcnus
omnium quibus immcrgimur ac tentamur fatis perciperetur.

C A P V T T E R T I V M.

Idem probatur.
Tertiò ex contrario, hoc eft , ex peccatis quæ ex fimili
deiectatione terrenâ, tanquam ex caufa pro
ficifci- tradit.

Ε R Τ Ι ο dele&ationem iftam caele- A muliere, & viro. Quod uberius declarat. Quid
flem efle verum, ex Auguftini fènfu
medicinalis gratig adjutorium, quod
T)eus ad juftitiam opcrandam volun
tati tribuit, ex co detnontrari poteft, quia fi
-militcr docet , delcótationem terrenam efîè
caufam cur ab Adami poíleris juftitia defra
tur ac deferendo Peccctur. Cùm enim pecca
£um & rc&te factum omnino contraria fint,
ho$ ipfo quo docet ita peccata perpetrari, ut
Voluntas terrenâ quâdain dele&ätiöne præce
dente pr;rparetur & impellatur, lc&oriöus in
telligendúm relinquit, id quod toties de cae
lefti dele&atione átque fuavitate ad juftitiam
opcrandam conferente tradit, ex generalicxi
quadam & arcana ratione ad voluntatem tam
fublimibus operibus præparandam,multo ma
É; effe nece(farium, ut co tanquam adjutorio
ánéti Spiritus adjuta & elevata , & concupif
centiarüm fuarutm vifco cxpcdita, in opèra
tiones cælo dignas Prorumperc & cvolare
pofIit.
Hanc igitur deleótationem peccatorum an
tecedere & ex illa proficif&i quod ab homini
bus peccetur • ngn uno loco fan&us Augufti
nus profitetur. Quid enim apertius dici po
teft, quam id quod contra Mianichgos de or
dine quo peccávit Adam tradit, nempc pcr
muliercm veluti nos per tentationem qua ten
£ib 2. de
ßen. contra; tamur : Sed tamem, inquit, per mulierem diabo
41 amich. lus pcrverfitatis perfuafor decipit: non enim
cap. I4. etiam ratio no$tra deduci ad confenfionem peccati
poteff , nificum DELEcTATio mota fuerit in illa
parte animi, quo debet obtemperare rationi tamquam
reétori viro. Etiam numc um unoquoque moJirum
nihil aliud agitur , vùm ad peccatum quifque dela
bitur, quam tunc aitum eft in illi, tribus Jerpente,
vero abfolutius quam id quod adverfus cof
dem Manichgos cutn Faufto eorum Corypheo
difputans, docet: Quapropter hominis aërofer- Li,...;…,
viems fidei fèrvienti Deo refrenat omnes mortales Fauf, s,:j,
ro E L E c T A T I o N E s & ca* coërcet ad matu
ralem modum meliora imferioribus ordimata dilectione
præponens. SI ENIM NIHIL DELEctA RET
nll I c ItvM, NEMo PEccAR ET. Peccat ergo
qui D ELEcTAT IONEM illiciti relaxat potius quam
reframat. Ad quam do$trinam tam generali
ter pronuntiatam paflim in omnibus opcribus
fuis refpicit ; ut quando dicit contra Sccuudi
num qui putabat malam effe creaturam cujus
dileétione peccatur: Qgero quid alliciat am.ine b. cont
confenfionem, an irruat illa caffatuin & prop:crea ;*
confentire dicatur, quia eius aliquâ DEl Lc T A- cap. $.”
TIos E moveatur ad fruendum. Et quando con
tra Donatittas ex perfona peccantium gcne
raliter pronit : Quid aliud ferii;oiii versata iu; Lib. 1. de
fluttaeqtie refpondent omnes flagitiofi & facinorofi 8apt. c. io.
homines , luxuriofi &c. Quid aliud refpondent cum
eos veritas arguit, mifi hoc volo, hoc me D E L E
c t ar ? Vbi pofterius prioris ratio eft dc
leétatio voluntatis, quia üt ante dixit, fi ni
hil deleétaret illicituía, nemo peccarct. Et
quando in quæftionibus o&oginta tribus di
sit, quod füb lege vincimur , fub gratia vero
iam non vincimur D ELECT AT ioNE confiietttdi-, ib.83:44
tii, feu cupiditatis mala. Nam ante gratiam q[3.
ideo non implebatur lcx , quia ipfius, inquit,
iuftitiæ mondum erat charitas quæ dileäione temeret
interiora m.emtis me ad peccatum D ELEcTATioNE
rerum temporalium traheretur. Et quando contra
Pclagianos ad Bonifaciura fèribit: Liberum ar- Lib.r.ads*
bitriim ufque adeo im peccatore non perijt,ut per illiid mif.*°P*.
Peaceni, maxime omnes qui cum DELE ctATioNE
peccant,
 4o6 L I B E R Q V A R T V S. 437 -

ptttamt , & amore peccati hoc ei placet quod eis A Et ut pluribus congerendis fuperfedeam qui
- libet. Quod iterum iterumque inculcat paulo bus Aüguftini fcriptâ paffim rcfcrta funt, übi
μμ, £9it : in malo, hoc eft , ad mala agenuum, caque fententia abfofutiffima rem abfolvam, * -* -
liberum halet arbitrium cui deletationem malitiæ, quândo in Sermonc fexto de verbis Apotoi
vel occultus vel maniffius deceptor inferiwt , yelfibi regulam figit : QyicqyiD EsT PEccA
ipje perfuafit &c. sed h«c yolumta, quæ libera £ff τὸRvM IN Dictis, in factis, 1N co ;.., « ,
in malis, quia, d E L E c TA T v R malis, ideo G1TATIoNiBvs Non ExoR ivNTvR Nisi ex v.r, a, t.
libera in bonu nom eft, hoc cft, ad bene agendum, mala cvpiditat E , NoN Exor IvNTvR cap .
quialibtrata mumeft, per fimilcm videlicct jufti- Nisi Ex illicitA DEl EcTATioNE. Ex
tiæ deleétationem. Vbi quod primo loco di- iltis teftimonijs tam denfe fparfis in Augufti
cit, maxime propter ignorantiæ peccata adje- no, manifeftiflimum efle puto, nullurâ pec
άum et, in quibus homo aon videtur dcle- catum ficri ab hominibus , quin voluntas,
&ari rebus quas ignoranter appetendo, pcc- quamvis pcr feipfam ad peccandum prom
cat, quamvis & iila ipfà peccáta, occultiori pta fit , quâdam dclcctatione Prius titillante
aliâ deleétatione committantur. Et quando & proritante provocetur, ut ita quodam quafi
ro Pp. 3y;" Pfalmis ad populum dicit : Nocet tibi ({ua; diáboli adjutorio , ut ita loquar, impulfa ad
LîT*7. lus)faltem vel exemplo, quia vivit tecum , & ad ruinam pcrtrahatur: nec illud ipfum ex alio
quod agit invitat. Nonne cum eum vides forte m capite jüxta doctrinam fàncti Doctoris fuit,
ilù fordibw frofferari duceru talium deleciationeja- qüam quod apud ipfum Principium eft cer
âorum? Et fi nom confenfu, faltem munJii quod „ tiflimum , nulla Polt Adami ruinam pecca
expugnes. Et quando in alium Pfalmum ex- " ta nifi pœnalia, hoc cft , vel ignorantiâ fal
,.,p,„. prcllius loquens ait : guaiido (in futura vita) lente, vel concupkcntia cui cqnkntimus vin
nihil erit quod ex carnü labe julliatet , non folum ni- ccnte perpetrari. Quod nos alio in loco ube
bil tui tomfentiamus, fed muil quod fuggeratur ex rius déclaravimus. Quid ergo mirum & non ,-, . ,.,
carne. Etenim modo fratres mei , q amue illicite potius maxime naturis rerum confentanculn. a. yar, Σ <

diledationis animum tangunt , quamvu eis non fi viciffim infirmitas voluntatis, pcr pcccatum natur* ' •*.
confcntiamus, ut membra mvftra iusiiti4 Jerviant temeratæ ad opera naturæ vires fupcrantia, v *$.
nominiquitati; tamen vel D E L E c T A R 1 ta- fimilis dcle&iationis caeleltis adiutorio ad con
libus, etj non amfntu, nondum eji perJ*da/a- fcntiendum , volendum, faciendumquc futie
mita. Lt quando in Traótatibus in Ioannem vetur ? Quod liquidius cx iftarum duarum
7ra£?.49.in fcribit : d . . E c T av i t quod malum £ , dclcctationum colluctatione s quam faepe tan
LT conjimffi , pecc4ti. Comjeifio illa occidit te c^c.
-
git Auguftinus pcrcipi poterit.
w;. . - CA P VT Q_V A R T V M.
' Idem demomffratur.
Quartò ex lucta duarum deleétationum terrenæ ac cæ
- leftis, quarum Poflrema nifi vicerit,
peccatur. -
-

fi- VA R T o itaque demonftrari po- A qua vincebat concupifçentia, Dominus dat s va- -

, teft, fuavtaicm illam caelefiem cile v 1 t A t E M E £ N E r 1 c A m , qua D E

- verum illud Chrifti adjutorium
, -quo juvamur ad non peccandum, re-
άeque, ficiendum ; quia crcberrime docct
| * Auguftinus,quamdiu in hac vita mortali vi-
;,A vimus , efie in homine luctam quandam dua-
rum delectationum, noxæ & beneficae, ter-
renae atque caeleftis ; quarum utralilet vice-
rit animum fccum confeatientem ac pronum
trahit. Tunc vero hominem à peccato libe-
fari & opus bonum effici, cùm calc%is illa
fuavitas de cælo venerit atque adverfàriam
fuam fuperaverit. Hoc enim perfpicuè do-
l E c r E t v R a M p L 1 v s continentia, &
terra no$tra det fiuäum fùum quopafcitur miles, qui
develat Deo iuvánte pecúatum. Qyod & infcriùs
inJicat quando adijcit: Bonum fit cum. id quod
male libet v 1 N c EN r E B o N A d E i .-
c r A r 1 o N E mom fit. Et in Pfalmum tri
gefimum-quintum. Antequam hoc fiat ( im
mortalitas) eft D E L E c T A T 1 o iniquita
tis in corpore, fed maior eft D E L E c T a r 1 o
v o l v P t A t I s yerbi , fapientie, pracepti
Dei. Vince peccatum & vo 1 P r A t £ $ eil.
Et in Pfalmum feptuageßmum quintum …

$;; cet in libro de continentia , cùm ordincm
%, tradit, quohomo cx profundo peccati emer-
git, ut gratiam accipiat & juftitiam ope-
£is de co»- retur. Si autem lex factum prævaricatorem, tan-
*iunt. :.3. quam ad hoc gravius vulneratum ut defideret medi-
cum, tanquam padagogus perducit A D c R a-
Indicitur tibi qusdam nova vita, & tu vetus es. No
vitatis c A v D 1 o fuffenderu vetuftatu onere
praegravarii. Quod ftatim exponit; quia non
defumt fuggeftomes & D E l E c T a r 1'o N 1 s
male : fed ex eo, quod mente iungeru Deo,
hoc cft, ex eo quod novitatis gaùdio fuf- -

; J* t 1 A M vontra s v av 1 r a T E M N ox 1 A m Pcndcris, vincis quod in te non vult fequi te.

,-;*, . S 2. Et in
 4o8 DE GRATIA C H RISTI SALVATORIS 4c9
sen.s. a. Et in Sermonibus de verbis Apoft. D E l 1. c- A c r A t 1 o N 1 B v s anteponat. Ecce D E l e
» r*. «y^/. t A r v x o a .aliena & mom 4mmuù,mentem ayer c r a r te aurum tuum, oculos tuos D E L E
t'? ». ' tis, im fecretarium mentù imtra*. Vides forú firepen c r a r. Mctafirm eft pulchrum, fulgentißimum,
rem concupifcentiam , profer adverfus eum femtem D E L E C t A r &c. Decertant im te duæ D E
tiam mundams confcientiam. Nolo , imquis, mon L E c T A T I o N E s , nwdo interrogo te , quid
facio. Puta quia D E L E c τ a r mom facio; ha praponas, quid te plus D E l E c r E T , aurum
beo cui c o N d E L E c T E R. Comdelettor enim am veritas , aurum am verum te$timonium ? Et ..
legi Dei fecundum interiorem hominem. Quid tu de po(t nonnulla interjeâa adijcit : Longum eft ***,
arne tua tumultuaris ? Qgid D E L E c T A per fingulos corporis fenfus excwrrere, fed quod de
r 1 o N E s jfultas , temporales , fluxas , yamam, oculis dixi, hoc de ceteris intelligite & præponite
noxias tumultuose ftgge, is , & ea quafi garrula ID E L E C r A T I o N 1 carni* D E L E c T A
nihi marras. Narraverunt mihi miuifi o E L E r 1 o N E M mentü. Carmem quippe veftram de
c T A T 1 o N E s. Inde eft & ifta comcupifcem lectant illicita voluptates ; memtem veßram D E
tia. Narrat mihi D E L E c τ Α τ I o N E s , fed l E c T E r invifibulis, pulchra , fawcia , cano
mom fi.tt lex tua Domime. C o N D E L E c τ ο R ra, dulci iuflitia , ut mom ad eam timore cogamini.
enim legi Dei, mom de me , fèd de gratia Dei. Et Si emim ad eam timore cogimim , N o N D v M
r&ia...p. i. aliquanto inferius : Mens repugnat & condele D E l E c r A r. Peccare non debes timore pænæ,
&faiìr legi Dei. Iam ergo f mems non confentit fed amore iu$titia. Vbi ßatim poft deleétatio
peccato tit.llamti, fuggerenti, blandienti, fi mems nem, amoris mentiónem facit, quià cæleftis
non confentit, quoniam habeas alias interius D E- b amor, caeleftis deleâationis tanquam veræ
L E C T A T I e) N E S s V a S , D E L E C T A gratiæ eft fru&us : ficut ipfernet in eodem :
• T 1 o N 1 e v s c.urnù ex mulla parte conferendas Sermone paulo fuperius dixerat : Conftitua- Ë
&c. Et elegantitfitne in Sermone decimo fe mus amte oculor exemplum certaminis. Interrogo te Ä. ;*
serm r7.de ptimo de vcrbis Apoftoli : Præ omnibus volu. * utrum ames iuífitiam : refpcmdebis amo , Q v o o
>erb Apof. ptatibus, hoc eft dele£tationibus etiam licitis aman N O N R E S P O N D E R E S V E R. a C I
rep. 4, da eff iufhtia. Si enim habes fenfus interiores, om * T E R , N I s I T E a L I Qv A T E N V S D E
* ne** H, interiores fcnfus D E L E c T A N T v R l E c T A R £ T. N o N E N I M A M A T v R,
Id E L E c t A T I o N E ttjlitiæ &c. Et infe N 1 S 1 Q v co d B E L E c T A T. Deleëtare vm
rius: Interroget & re/pondeat , quid diíturas fum, ' Domino Scriptura dicit. Dominus autem iwjiiti4
utrum fic D E L E c T E T v R iustitiâ, ut eam ejf. \
ceteris ad hos Jenfus corporis pertinentibus D E L E

cA P v T Q_V I N T v M.
Eadem luéta & viétoria caeleftis deleétationis uberius decla.
ratur, ex libris quos ex profeffo contra hoftes
gratiæ Chrifti fcripfit. -

V 1 s vero ifla & fimilia dumta- A cpere, cum hoc ip(um agerctur, unde fiat, ut
- xat populariter di&ta putet , fecus
vcro atque accuratius cum contra
Pelagiarios hoftes gratiae difputarct,
locutum efles fenfilfe atquc uocuilíe, non abs
re fuerit, eandem ejus feâtentiam, ex pofterio
ribus.ejus operibus depromere, in quibus ex
profeffo vim gratiæ & adjutorij medicinalis
explicuit. Itaque liber de Spiritu & littera
inter primas lücubrationes adverfus hærefin
Pelag anam exaratus fuit: ubi tamen de coe
lefli illa delc&atione, qua omnis oppolitus do
lor ac deleétatio fuperanda e(t,ut Gpus bonum
£ib.?*J}ir. poffit fequi, loquitur in hunc modum : sub
• '**•**• quo timore poena' laborans, quando concupfen
tiam malam mom yicerit , nec timor ille quafi ct Jios
feverus abfcefferit , per fidem confugiat ad mifericor
diam Dei: ut 'et quod iubet atque infpirata gra
tt« s v A v 1 T a r E per Spiritum Jamétum fa
ciat P l v s D E L Ε C τ Α R E quod præcepit»
quam D E L E c T A r quod impedit , hoc eft,
quodcumque ùomum temporale , cuins deleäatione
Peccamus. Et multis interpofitis in eodem
aliquis non pcrfectè juftitiam in operibus fuis
operetur , accuratiffimè caufam tradit., Ecce ti;u.i;
quemadmodumfine exemplo eft im hominibus perfecta
iust;tia & tamen impoßibili, non eft. Fieret enim fi
tanta voluntas adhibeietur , quanta Jujcit tante
τει ; effet autem tamta , Ji & mbtl eorum quæ per
tinent ad nos la:eret , & ea fic D E L E c T A
R E N T animum , ut quidquid aliud v o l v
P r a s aut dolor mpedit, D E L E c r A r 1 o
illa fuperaret. Quod ut nom fit mom ad impoßibili
tatem, Jed ad iudicium Dei pertimet. Ecce adju
dicium Dei pertinet, quòd nón adfit illa gra
tia qua omnis voluptas ac dolor temporalis
impediens fuperetur; & illa gratia non eft alia
nifi magna d E L E c T ai 1 o ccelcftis cui
cedant çun&ta repugnantia. Nam ut incul
catius adhuc fuùijîit : Quis enim nefciat , L; diffi,
mom effe in homini, poteßate quid fciat , & lit,*3f
nec effe confequens , ut quod appctendum ce
gnitum fuerit appetatur , w fi r A N T v M
D E L E c r ε τ quantum diligendum eft ? Hoc au
sem fanitatu ef anma. Ençiuridium vero ad
Laurem
 4ι• * L 1B E R Q V A R T V S. 411
Laurentium poft damnatam haerefin Pelagia- A ritis & remiffione, qui contra Pelagianos et
aam jam fub finem vitae fcriptum eft, in quo jam exarati funt. Nam ibi do&rinam ean
non munus luculente iftud adjutorium coeleftis dem prorfus ijfdem pene vvrbis, non minus
dele&ationis qua delcétatio terrena fupcratur, accurâtâ perfpicuitate confignat : Cum volum- Lib.s.de per
afleruit, & quicquid de illa vel ipfe vel nos ex tate, inquit,humama, gratiâ adiuvante divinâ, fine nºsra «.17.
ipfo ha&enus diximus, expreffo calculo com peccato in hac vita poßit bomo effe, cur nom fic,poffem
'• ** hiria probavit : Hoc nunc diam quod quidem & um alijs facillime & verißime refpondere , quia homines mo
•p. 81. ápufculorum meorum locis s & PE IAM Dixi, Pua lunt. sed fi ex me quæritur, quare nolint, imus m *
-
ùu, ex caufis peccamus, aut mon videndo quidfacere longum. Ecce radicem quæfitam, cur nolint
…
debeamus, aut mon faciemdo quod debere fieri iam vi homines , ut ea cognita contrarium requira
4.mus. Quorum duorum illud ignorantia malum eft, mus cardinem ex quo voléntes fiant. Audi
hoc mjrmitatu. Contra quæ quidem pugnare nos igitur profundam ejus de voluntatis humanae
-
convenìt,fed profeäo viNciMvR mifi divinitus ad motibüs & motrice gratia Theologiam : Ve
iuvemur.TEn manifeftiffimè áffertam divini ad rumtamem etiam hoc fime præiudicio diligentiorü ih
jutorij neceffitatem, non cujuflibet » fcd illius quifitionis breviter dicam. Nolumt bomines facera
quo rìti divinitus adjuvemur» Profe&o Pu quod iußum , five quia latet am iu$tumfit, five quis
gnando vincimur. Quod igitur iftud adjuto NoN DELEcTAT. TANT o ENIM QyiDQvs
iium, quojuvandi fumus? Ai di reliqua : Vt v EHEM ENT Iws voLvMvs , QVANTo c£R
non fòlùm videamw qutd faciendum fit, fed etiam, T ivs Q yaM BoNvM sat NoviMvs , Eò
accedente fuavitate o Electatio muftitia vin qvE DEL £ctaMvR ARDENT 1 vs. Ignoraj
ca-r jm Nobis -earum rerum ro ELECT At io tia igitur & infirmitas vitia funt quae impeiiiumt vo
nes quas vel babere cupiendo, velamittere metuendo luntatem, ne moveamur ad faciendum opus bonam,
fcientes videntefque peamns. Cujus pcccati ex vel ab opere malo ab$tinendwm. Vt autem imnwief
emplum etiam flatim fubijcit , in quo juftitiæ - cat quod latebat , & svavE * 1 at , qvod Nox
dell&atio à terrena dele&tatione fuperatur: Et AD ELECTABAT, GRATIA DEI Esºr Qvæ Hò
Ibid. pvdoR, inquit , timor eji duplicemdi, dum Plvs M INvM ADivvAt volvNT ates : qaa ut nô
o Electat hominum eíiimatio quàm iujtitia, qua adiuventur, inipfis itudin caufa eft , mwm in Deo.
fe quifque humiliat penitende., Nihil Profc&o Ac deinde fùbijcit illa præclara verba jam ,
œlaíiú$, nihil aùfolutius, nihil plenius defi fuperius à nobis commemörata , quibus quam
aerari pote(t. Ex Profeíío quippe de adjuto fit gratuita ifta DEl EcraTioNis?ratia çom
rio gratiæ difputat , atque ill9 adjutorio, quo mendatur: Ideo quifque noftrum bonum opus faf räs
tenútiones fùperantur , & fine quo fupcra cipere, agere, implere , nunc fcit , munc mejcit,
-mur,& exfertiifimis verbis dicit, præter fcien famc D E L E c T A T v R , numc nom D E L ä
tiam (de qua non eft hic difputatio ) effe Dw c r A T v R , ut noverit non fwa facultatù , fed
lecratiónem iuftuia,qua dcle&tationes alia divini munerù effe, quodfcit , vel quod D l L E
rum rerum devinccndae funt. Et hanc ipfam c r A r v R , ac fic ab elwioni* vamttate faneti*
doctrinam fe faepius in alijs opufculorum fuo & fçat qiiam vere nom de terra jia, fedJpiritua
rum locis tradidiííe confirmat. Præcipuus au liter dictum fit. Dominus dabit s v A v λ τ A&
tem locus quem ittis verbis refpicit, habetur τ ε M & terramJira dabit fructum Juu».
in libris ad Marcelliaua de pcccatorum me -

*-

c A P v T s ExT vM ;
• '

Nomen VICT RICIS DE LECTATIoNIS inde tra

&tum, atque impofitum Gratiae medicinali - - -
... -

-
Chrifti.
.

X his jam perfpicuè intelligitur,tan- A exprimit. quid eâ enim aliud quod dicit:
topere effè neceifariam iftam D E L E Tanto quidque vehementius volumus, quanto certius riA
c r A r 1 o s 1 s diving gratiam,quan quam bonum fit movimus , EoQya d ElectÃ
do cùm terrenarum rerum tentatio Mvr ardentius. Quid illud ? Vt d ElectÕ
nibus ac dclc&tutionibus dimicamus, ut nifi *.
tio iuftitia vincat earum rerum Dalecratio -

major fuerit quam terrena, qua nofter affe&us
detinetur, fieri non poffit, quin propriæ vo
luntatis infirmitate vincamur. Major enim
delectatio nunquam fànè dele&atione minore
fuperabitur, fed cam fequetur animus, quæ
* magis eum afficiendo fuavitate detinuerit.
Quod quidem in hoc eodem capite multis
modis Auguft.infinuat, imo clariffimis vcrbis
nes &c. Quid illud 3 Vt qaidquid volupta, aut,
totb prar**
dolor impedit, D Electat fo ifta fuperaret , capite c#at*
Quid illud item : Faciat plvs DEl, Ect ARE
quod præcepit, quam deleäat quod impedit. Quid
illa denique quibus poftulat, ut Plvs D Eia^
cret verita, quam aurum, fic animus DEik*
ct eTvR iuftitiâ ut eam ceteru deleftutiombi*
anteponat : wt ;? fit dekäaiio fapientia : ut
3 q.
,
3 1*. £) E. {G R A TIA CHRISTI
quod f;afè libct viscENt E bona deleâatione A Hoc eft, ut cognofcant gratiam bene operan
mom fiat; ut contra fuavitatem noxiam fuayitate fibi à Deoproficifci. Et libro primo äd Bo
beneficâ delectetur amplivs comtimentia ? Cu
jufmodi teftimonia jam jam produâa confu
iat qui voluerit. Sed unus eft locushac de re
clariffimus & prgclariffimus, qui aureis mere
tur fcribi chara&eribus,quo Auguftini métem
' pleniflimè capiamus. }d quippc quod nos filo
Âerborum ipfius perfpicuorum §t:&i , tan
uam ab eo exiftimatum & traditum , ratio
cinando colligimus, manifeftiffima & refolü
tiffima , au&öritate definit. Epiftolam igitur
ad Galatas commentando, explicans cùm ex
Apoftolo fru&us Spiritus, qui funt charitas,
gaudium, pax, longanimitas, benignitas »bo
fiitas, fides, manfùetudo , continentia, cafti
-
*as retuliffet , adverfus cujufmodi non eft lex,
& illis varia pcccatorum genera fanae do&ri
£* ff*. ad nae adverfàntìa fubjeciffet: Regnant ergo, inquit
• galat.
Augußinus, ffiritales i$ti fuêtus in homine in quo
peccata mum regnant. Regnant autem iíta bona ß
'rANtvm D ElecTANT , ut ipfa temeant animam
vm tentutionibus, me im peccati confenfionem ruat.
QvoD ENIM AMPLivs Nos D ELECTAT s E
*cvNDvM ID OPER EMVR NECESSE EST: :*4f
verbi gratia, occurritforma fpeciofa fæminæ, & mo tia probatur non regnare in hominis ânimo,
vet ad oelecrationem fornicationü : fed ß * dum ea quae concupjcuntur mala, iuftitiæ D E lE
•lvs delectat pulchritudo illa intima & fim
sera fpecies caflitatis, per GRATIAM que est
*N £ios chrifli, fecundum hanc vivim* & fe
wundum hamc operamur, ut non regnante in nobis
peccato, ad obediendum defiderjs eius, fed regnanite
iuftitia per charitatem cvm MAGNA DEl 1. ct A
*rione faciamus quicquid in ea Deg placere cognof
cimus. Ét ut hanc totius vita humanæ regu
lam generalem effe fciremus, fubjungit ftatim.
quod autem de cafiitate & formicatione dixi „hoc de .
ceteri, intelligi volui. Ncmpe ubicunque animus
inter peccatum & juftitiam conftitutus » in di
verfuin trahitur. Quod enim amplius dele c
&averit, fecundum id operetur necefle eft.
****** vnde & alibi dicit quod`quofdam fanétos Deus
*"*** à pitjs tardius famat, dum videlicet eos MiNvs,
quam implenda ex omni partc it/litia svFF1c1t,
IoELE cºr a'r BoNVM. -
cùm igitur ad opus juftitiae qualecunque
faciendum , ncccffarium fit , ut ex M aioR s
juftitiæ dílectatioNE nafcatur,hinc fit, ut
iftam Chrifti gratiam Auguft.epithcto ad hgc
ipfum exprinçndum proprijffimo atque cffi
caci ornare foleat. Nam , plerumque vocat
eam b Electarionem victRicEM, vel illo
ipfo, vel alio æquipollenti vocabulo. Nam
libro fècundo de peccatorum meritis docet,
Deum ideo etiam fanétis fuis alicujus operis
£*.*.dePer. jufìi aliquando mon tribuere, vel certam fcientiam,
***• *•19. vel vi ct R IcEm D El. EcTATIoNEM , ut co
gnofcant mom à fe-ipfis , fed ab illo fibi effe lumem
ò* fiayitatem, qua det fruäumfuum terra eorum.
SALVATORIS 41,
nifacium docet, concupifcentiam vocari pec
catum , quod peccandi DELE c T ATIoN E me
veatur , etfi ei , viNcwNTE DELE ct aTioNE Lib.i.adB.
iuftitie,non confentiatur. Et in libris de Civitate j; t* I3
Dci tradit, operis illiciti defiderium augeri,
quamdo iuftitia non fic diligitur, ut peccandi cupiditas
*eius D ELEcTaTioNE viNc atv R. Et in Scr tib.13. de
monibus de verbis Domini follicitè monet, ut Civit.c, 5•
quem Dei Ecrat lex Dei , & s 1 c D El E c T at
ut omnes deleäationes lafcivi« viN c AT , mom fibi Lib 34. *).
arroget t:iam delect at ioNEM , quia vide bw Apoft.c.8
lisgt ifta ett magna illa gratia quam Chriftus
infirmis attulit , & de qua Pfàltes dixit ut
ibidem fcribit, Dominus dabit sv av taT Ew
¢¢. Et in libris operis imperfe&i contra lu
lianum docet, Deum donare per Spiritum
charitatem cuius D Elect at voN E \ 1s ca
τvR DEl Ectatio peccati. Et in libro fccun £ib. t.oper.
do ejufdem operis iterum inculcat fupcrabun imprr.contr,
daffe gratiarii Dei , quatenus præter peccati 1ul. f. 16*.
deletionem , infuper donat, ut D EL E CT a rio
* Peccati , itffitiae delectat ioNE viNc AT vr. £ib.*.f.43
Et ibidcm inferius tradit, quod concupifken
tt AT 1oN E viNc ENTE non fiumt. Et in En Ibid. f.43s
chiridio ad Laurentium quod fi refpexe
rit Dcus ut ad implenda quæ mandat ipfe
adjuvare crcdatur, voncupifcitur adverjus carnem Vm Enchir
fortiore robore charitatù , ut ex fide iujfu vivat, cap. 1 13.
itjieque vivat in quantiam noh cedit mal« concupif
temti* viN c ENT E D ElecTAT : cNe auftift.e.
Cujufmodi loca fànéti Præfulis vim dcfccta
tionis coeleftis, hoc eft, vim gratiæ fuper hu
• mani animi motus ad bene opcranduin, fu
perandafque peccatorum dele&tationes atque
tentationes, manifeftiffimè clamant.
Nam indc quoque proficifcitur , quod
quando animus iftâ coeli svaviT AT E dclti
tuitur, non poffit aliud quam rerum terre
narum deie&àtiones appetere & fequi. Quae
propterean é caufàm qüoq;tunc vicTRices,
àut vumcentes ab eo nuncupari folcnt : ut «ùm
dicit, quod quando animhus adipifctur con
cupita , quamvis perniciofà vel inania , quo In Enchirid.
miam id errore non fentit, yel DE LEctaTioNE cap. 24•
morbidâ vmNcItvr, vana etuam lætitia yentula
tur. Et in eodem libro, quod pudor fit dif
plicendi metus , dum Plvs D ELECTAT ho £ib. z. cont,
inimum æ$timatio quam iufütia. Et in libris con ru!.oper, im
tra Iulianum, quod vitium,quo prohrbita Plvs Per. f.436,
DelecTANT, & fit virtus peccaui lex, hom Ja
mat mifi vivificams fpiritus, mon littera occidens, quia
videlicet fpiritus dat fuavitatem & infundit
deleétationcm, ut terra noftra dct fruótum
fuum. • !
c AP vt
 …
*.

414 L I B E R Q v A R T V S. • 41,
C A PV T S E P T I M V M.

Dele&tationis neceffitas oritur ex infirmitate voluntatis, qua

fit ut nihil boni amplecti poffit, nifi delectet.
V æ cum juxta fàn&i Auguftini A neceffària. Quid autem ineptius,& à veritate
fènfùm perfpicua & certa fint, meri alienius, quam homini fraâis viribus imbe
--
to quæri póteft, Propte5quid dele £illi tantas vires dare, quantas vix fanus ha
&atio vi&rixeße debeat, ut tentatio buit ? Quid enim fàno éxcellentioris roboris
fùperari poffit» vel opus juftitiae ab humana tribui potefl, É ut quidquid ei foris & in
voluntate fieri ? Liberum enim voluntatis ar £rinfecus in ipfâ voluntáte répugnaverit, fola
bitrium videtur fua naturali indifferentia fua libertate devincat 3 Hoc'&'ipfi repugnat,
poß fe vertere quo voluerit, virefque fuas £xpcrientiæ quotidianæ qua teftatiffimum efîè
exfèrere quantas voluerit , quamvis vel nulla £ritimus & fimus,hominem optimo propo
vel non tänta delcctatione, quanta oPpofita fito contra libidines fuae carnis ärmatuin,dum
eft mulceatur. - - *-
titillationibus deftituitur, mox libidiae faevi
s*
Ad quaeftionem iftam refpondetur , jam ente gementem & flentem præbere manus, &
• olim , vifùm fuiffe Philofophis gentilibus, & ingenuè confiteri fe nifi gratia fubveniat, tam
*. quotquot inter Chriftianos eorüm principia fævis, tentationibus nofîpofle refiftere.' Hoc
: fiimis profundè imbiberunt, non poííe volün- & folemniffimæ, & per univerfas Auguflini
- tatis libertatem ad unam partem trahi, quam- lucubrationes fparfae & denfiifimè affertæ do
diu rationis ufus integer manet. Ex quorum &rinae repugnat direétiffimè, qua fexcenties
£ii s.sent, placitis Iulianus dixit: Hominem fufficere inge- tradit , homincm ante gratiam fub lege con
jiiti, fibi motibus dare leges: hominem non poffe . ftitutum , non folum fion pofle concùpifccn
* tui. •p. imp abduä yoluntate captiva, quibus tanquam haere- B tiarum, carnalium vincendis motibus effe pa
***"* ticis dogmatibus Chriftiana libertate recla- rem , fed etjam legis acceffù , quo juvari pöß
nmabat Auguftinus, utpote quibus divinae gra- yidetur, gravius fieri peccatorém. Hoc & ipfi
*- tiæ neceffitas, quâ tentatiónibus & ingeiitis fcopo Dei, quo genus humanum fub lege,cùm
, ι\ moribus refifiimìus, ne ipfis voluntas noftra
concupifcentijs per peccatum accerfitis pugna
'confentiat, funditus evertatur. Ex ijfdem pla-
re permifit, ut per peccatorum multitudinem,
• citis nunc libertas illa voluntatis humánæ , illa humana & ÉÉ fupcrbia frange•
* à nonnullis tam fupcrbè prædicatur, ut putent retur, qua de liberi arbitrij viribus contra tén
eam vigente ratióne, nulla poile tentatione tationes exerendis fidunt, ut agnita propriæ
fùperari. Sed juxta fùn&i Dó&toris caftiffima , voluntatis infirmitate, confeqùenter neceffi
Principia, de quibus alibi latius diximus, per tatem gratiae medicinalis agnofcerent. Nam
ifta dogmata in fundamenta Chriftianæ re- quod impoßibile erat legi in quo infirmabatur }er Roh. $.
, ligionis impingitur. Nam iltud uogucAu- carnem, Deus filium fuum mittens in fimilitudiìm
x£ioy inter eos tam decantatum, quod alioquin carmu peccati,ut igítificatio legis impleretur, in hobi,
“libertas arbitrijdeftruatur, juxta propria eo-. Hoc & Ecclefiae totius prelibus refragatur,
rum principia, quibus docent ad libertatem T quæ nihil ardentius orat , quam ut voluntas
arbitrij contrarieratis indifferentiam non efie roboretur, cujus unufquifque imbecillitatem,
necefiàriam velut inane ludibrium ab intuen- refiflendo carnalibus motibus,expcritur. Vnde
turn confideratione difparet. Agguftinus : Per hanc (gratiam) etiam fit ut r;i.&g*a,
fa#a i Dico itaque juxta fan&i Auguftini men- ipfu bona yoluntas, quæ iam effe cæpit augeatur : & & lib.%r*.
a - tem conftantifiimam & faepè declaratam, id- „ tam magna fiat ut possiT implere divina mandata, s. 13•
circo in illa cum tentationibus dimicatione, quae voluerit, cvM valDE PERFECT EQv E vo
' magnam adeoquc majorem ac viétricem deleéta luerit. Ad hoc enim valet, quodfcriptum eft : fi vo
tioncm celejlem effe neceffàriam, tit deleétatio lueris, confervabis mandata : ut homo qui voluerit,
terrena fiipcrctur, quia alioquin voluntas tam & NoN poTvERiT, nondum fe plene velle cog
magnas volendi vires adhibére non poteft,feu, • mofat, & oret ut habeat tantam voluntatem quant*
ut, fchola loquitur, tam) intenfè ác fortiter fùjicit ad implenda mandata. Sic quippe ad wvâtùr
velle non potéft, quantum neceffe eft ut tenta iut faciat quod iubetur. Ecce oratur ab Ecclefia
tio fèu déleétatió oppofit \ fuperetur. Nimis non ut faciat quod jam poffit & in fua jara fit
enim abfùrdum eft, éxiftimäre quod voluntas poteftate, hoc enim oraré juxta fipientiffimum 4a* lib.de
fuá fola volendi libertate poffit quodlibet in- Do&orem ftultorum eft ; non ut voluntas fiat nat, %;. -

ternum voluptatis dolorifve impedimentum. fupernaturalis, non ut facilius faciat, quod per/epii-i-
fupcrare. Hoc enim ipfis fidei fundamentis fepoffit, fcd ut yoluntas augeatur , ut vglun
advcrfatur, quæ docet, hominem per pecca ta§ tam magna fiat ut poffit, ut plene velit, ut
tum in infirmitatem voluntatis collapfum tantum velit quantuni fufficit,'ad implenda
effe : ex qua factum eft , ut plus quam dici mandata. Sic” ENIM A»ivvATvr , ut faciat
poffit, ad fùperandos animi fìotus imbccillis quod ivvetvr. Et quid orat aliud, quaado.
Gt, & ad hoc imprimis gratia Salvatoris ei adjuvari orat ut faciat quod jubctur, nifius
S4 άΟΒ
 *4'; 6 DE ô, RATIA CHRISTI SALVATORIS 4 17
non o£LEct A* At ? Illa enim eft gratia qua A neque voluntatem,adeoque per teipfum quan
quis adjuvatur ut faciat quod jubetur, juxta tum libet conatus fueris , habere non poffis.
*******. illud Auguftini quod fupra dixiriius : Cum a* Nam idcircò vocibus & gemitibus pulfàmus
***•*•*9• illo illius adiutorium deprecamur, ad faciemdam per IDeum, ut fi non poffumus, tribuat póteftatem,
ficienäamque i&fiitiàm, quid aliud deprecamur,quam !ioc efi,£lenam fortemque voluntatem ; aut fi
nt aperuat quod latebat, üt s v A v E F A c i A r, nec volumus, tribuat voluntatem. Sic enim
qy o D N o N D E l E c T A B A r ? Itaque ¢ribuit & velle, & pofle, & facere quando mi
- fan&iffimus Do&or fingularia quaeque,non fu feretur. Nam & vellemandatum, & pofïè, &
v pernaturalia, fèd moralia mandata percurrens, facerc, non eft aliud quam fortiter plenèque
à quibus faciendis per oppo6tas terrenarum velle. Nimis autem exorbitant à trámite ve
concupifcentiarum dele&átiones revocamur, ritatis, qui talia, quia voluntate, feu volcndo
quafi ex profeffo, fuperbiffimam illam Philo tantum p8tagenda funt, à fèipfis fortirer tan
fophorum opinionem refutandam füfcepiflet, tum conando, fe habcre poffe delirant, & ad
quia putant fé fuae voluntatis libertatc, poflè huc intolerabilius, qui etjam Ethnicos & Pa
fentätionibus ad tranfgreffionem impcllcnti ganos , quamdiu rationis vigor durat, hoc
/ poffe fui arbitrij libertate contendunt. Nam
bus refiftere , atque ingenitis motibus dare lc
ges, quamdiu rationis ufiis pcrduravcrit , ele ad hoc ipfum pr&ftandum imbccillibus gratia ., -

' Salvatoris in mundum venit : Ideo tamen inbet tis, digra.

,,,.„.„„. gantiífirmè ipfos folidiffimèq; redarguit : Cùm aliqua quæ non poffumus , ut mover.mus quid ab i'o £;;rbit,
Ζύ. ergo verum fit quod dixit : fi volueris confervabis
• c«p. r*. mandata , quare querit. in ore fuo dari ajtodiam, peiere debeamus, ipfa eft enim fides , qu« urando im
gimilis ei qui dicit in Pfalmo: Pone Domine cu$lodiani * petrat quod lex imperat. Et quid e(t illud quod
•ri meo 3 Qugre non ei fufficit mandatum Dei & non po(Iumus , nifi Deus adjuverit ? Quid cfl
volumtas fua : quamdoquidem ji yoluerit, confèrvavit uod ab illo pctere debemus ? Quid cft quod
mandata ? Quam htilta Dei mandata funt coutra fides orando impctrare ? Nempe hoc ipfum
-
fuperbiain ? Iam Novi r EA ; si volv£R1T , quod lcx imperat; quod non cft aliud, quam
-

• confervabit mandata. Qu4re ergo paulo poft dicit: Do
*mine Pater & Deus vita m;e e , elationem oculorum;
ne dederu mihi ? Iam dixerat ei lex : Nom concupif
«es , velit ergo & faciat quod iubctur: quomuam fi
voluerit confervabit mamdata. Qttarefequitur & di
-cit: Concupifcentium aperte à me? Contra luxurum
Deus quam multa mandavit ? Factat ea , quia fi vo
luerit confervabit mandata. Qgd eft quod clamat ad
.-* . Deum, ventru appetitio, & concubitus me apprehendat
nma ? - - -
velle, & fortiter velle. Hoc ipfum ergò non
poffumus , nifi orando impctrctur, juxta illud
Auguftini toties interatum : Certum efl mos
velię cum volumus, fed ille facit at velimus bonum.
Certum eft mos facere, & confequcntcr poffe cum
facimus; fed ille facit ut faciamus & confequentcr
ut paßimus , præbendo vires efficacißma, voluntati :
Nempe ut qui voluerit & mom potuerit, mandum fe
pleme velle cognoßat , & oret at habcat tantam vo

lumtatem quanta fùfficit ad impiemdamandata. $ic

Iam vide quid ad iftam difficultatem dif emim adiuvatt.r ut factat quod j:,betur.
folvcndam reßondeat Auguftinus, in qua pe Hæc igitur volendi imbecillitas quæ ex
- ftulat aliquis adjutoriuni Dei, quali siNE terrenarum rerum deleëtationibus déorfum
- illo NoN PossiT faccrc quod jubctur, & voluntatem ad crcata atque carnalia diligen
tamen hoc ipfum fi voluerit, facit ; fi hæc ei C da dcprimentibus nafcituf, vera caufì cft, cur
praefenti dicéremus, reétiffimè nobis refponde delc£tatio contraria juftitiae fèu operis boni
Lib.de gra*.
iret & diccret: Ex ifta eratione mea qua pò à Deo ©•
qucd præcipitur, neceffaria fit, qua fublevatus
&• li^. arbit. peto , intelligite quomodo dixerim: Si voL v 1 R 1 s animus vel fortiter vellc poflit, quodjato te
ap. 16. coNsERvAB 1 s m AN DATA. Ccrtum eji enim mos nuitcr vult , vcl ctjam vclle quod non vult.
mandata fervare fi volumus : Jed quia præparatur Cujus dele&ationis fuavitate, nifi Dcus vo
voluntas a Domino, ab illo petendum eft, vt t AN luntatem delinivcrit, nunquam poterit, ipfius
Tv M vELiMvs , Q v AN T v M svFFiCIT , ut Præcepti juftitiam vel implere vel velle : fed
volendo faciamus. ' Certum eft mvs velle cum yoluimus, fi quos aétus circa praeceptum exercere videa
fed ille facit ut velimus bonum. Certum eff mosfavere tur, non nifi in tcrrenarum concupifçentiarum
cum facimus fed ille facit ut faciamus prabendo vi ac delc&tationum, vel proprij fallus fructum
res efficacißima, volumtati qui dixit, factam ut in iw terminabuutur. Cæleftis, enim illa fuavitas
fificatumibus meis ambuletù & faciatis. Quibus mollit viam, ut voluntas ex carnalium rerum
præclarilfimis verbis divina veritate luccnti vifco emergere PofIit, & (cipfam in juflitiam
bus nos docere vult Auguftinus , quando diligendam figere, Cùm enim non poffit mo
Scripturæ de quocumquc præcepi o dicunt : si tus nifi ab immobili fieri, fuavitas iila immo
bilem quodammodo, Éää animum, ut pof
volueris , comfèrvabis mandatum, nüllo modo fen
*. ' {um cffe ut Pelagiani, & hifce quoque tempo fit in niotum liberum fpiritalis voluntatis ac
ribus, multi putant, quod jam hòc ipfo quo dilc&ionem erumpere. Ex quo confequenter
' mandatur , & homo liabet libcrum volunta fit ut fi illa defit, voluntas veluti torpens ac
tis arbitrium , poffit iftud mandatum faccre, P mortua nihil omnino boni ampleéti pofTit :
,;, „„,. tantummodo fi voluerit; Nam quidfultius quam quemadmcdum etjam è contrario,nihil in car
�r gra*.c.ug orare ut facia, quod in potejlate habeas ? Sed fen nalibus diligendis profèqui potcft, nifi quod
us e[t quod mandatum iltud non nifi libero eam ante dele&averit. Quæ quidcm omnia
arbitrio voluntatis implendum fit, quamvis non folum ex principijs quæ fùpra de dclc&ta
reipfa nunc aequc faciendi potcftatem habcas, tione fancìus Auguítinuò tradidit , raanifeftè
- confe
 418 L I B E R
confe&anea funt, fed etjam apertiffimis verbis A pronuntiaffe videretur iterum interje&is pati
aljs in locis ex profeffo docct. Nam in libro
fècundo de peccatorum meritis,difputans unde
fiat, quod homines nolint benefacere, caufàm
ùnam dicit efie ignorantiam boni, cui contraria
eft cognitio boni, fed ifta quamvis fit etjam
gratia Dei , non tamen illa propriè diâa per
quam fit ut voluntas velit & opéretur id quod
per legem inftru&a jam bonum & fìcicndum
èfè cognofcit. Alteram & propinquiorcm
tii, vd. ps. caufam affignat, infirmitatem voluntatis. No
verit.c. 17. lant homines facere quod iu$tum eft , five quia latet
an iu$tum fit, five quia mom deleétat. Tanto emim
qutdque vehementitis volumus, quauto certius quam
®omum fit movimus, eoque deleëtamur ardemtius. Ex
quo ftatim concludit: Ignorantia gitur & infir
mitas viiia fámr que impediuui voluntatem me mo
veatur ad factendum opus bonam, vel ab opere malo
absfinemdum. Et in Enchiridio ad Laurentium:
r» r»l,iria Duabus ex caufis peccamus at non videndo quid fa
cap. 81. cere debeamus, aut mom fwicndo quod debere fieri
iam videmus. Quorum duorum illud ignorantia ma
lum eft , hoc infirmitatü. Et in utroque loco ve
ram infirmitátis medicinam docet, efle deleäa
tionem iuíiitie, quæ facit nos eo ardentius vclle
quo ardentius dele&amur. In quæitione vero
fècunda libri primi ad Simplicianum, cum
accuratè inveftigaret, unde contingat quod
unus præ alio credit, cum omnibus liberum
arbitrium datum fit, rem totam in divinam
- voluntatem & ex ea profluentis cardinem de
:;.:;* leäationi, refert :
Pracpitur ut credamus,inquit
ΣÄ.” Auguftinus, ut d mo accepto spiritas fanái per di
lectionem bene operari p £mus. Sed quis poteji cre
dere niji alijua vocatione, hoc efi, aii jua rerum tejii
fiuati me tangatur ? Sed quia refponderi polfet
illa tcttificatione pofita, jam libcrae voluntatis
„,. effe crcdere, fi völuerit Pergit profundius ra
dicemf quaerere
a:tingi mentem : Qui
fuam quo babet im potefiate
eius voluta, tali vifo
voveatur ad C
jid m ? Qvis avt eM ANiMo AMPLEctiTvR
ALIQJV m D QV OD EVM NON D El ECT AT? Aut
qu* ha /et in Potejiate, ut vel occurrat quod eum de
LECTAR E POSSiT , VEL DEL ECT ET CvM
occvk R f R it ? Ctim ergo mos ta DEl EcTANT
quibus prvfi, tumus ad Deum , iu(piratur boc & præ
betur grai à Dei, mom mutu moftro & indu$tria, aut
aperum meritis comparatur. Ecce clariffimè &
exfertiffinè traditum, neminem pofíe ample&i
aliquid quod eum non dele&et, hanc deie&a-
tiQnem non efle in hominis poteftate ; hanc
infpirari gratia Dei, non nutü noflro aut ope
rujn meritis comparari. Vt liquidiffinè in ' quam , vera funt, nifi quia nemo animo am
telligeretnus, idcirco dele&atioiiem tanquam
gratiam Dei tantoperè ad Aug. [t no commen
dari, quia cft animo inftar olei aut pinguedinis
cujufdam, fine qua cardo voluntátis torqueri
aut moveri nullo pa&to ad bonum póteft.
Vnde ift.m; fortaffis attendens Prophetâ fimi
Pfalm.26. litudinem in Pfàlino dixit : Sicut ádipe & pin
guedine repleatur amima mea : Num & effe&us
ftatim jungitur : Et lab;s exultationis laudabit os
meum. Nc vero fànétus Auguftinus temere
tam abfolutam de re tanta fententiam, quæ
1 univcrfos humanae voluntatis motus tangit, s.
Q v A R T v s. 419
cis cundem fcrupulum movet fortaffi, videli
cet ex aliqua vóluntatis diftantia contingere,
quod unus præ alio fidem apprehendatTibi
Prędicatam : Reftat ergo ut voluntates eligantur,
fcd iftud tanquam fibi pcrfpc&iflimaretùnden*
veritate, quaeitionem adhuc abfolutiori au&o-
ritate definiens : Sed volvNT as ipsa, nisi.
AliQV 1 D oc cvRRAT Qvod D El EcT ET
ATQVE INV1T ET ANIMVM , MovERI Nvllo
racto PoTEst. Hoc autem ut occurrat, Non
EST IN HOMINIS POTESTAT E.
Et ifta quidem fcripfit Auguftinus, cum
primo fidem effè donum Dci, Deo revelante Ita teflatwr
Percepit : cum tamen deleâ tionis neceffita- £,;aede/*
tem ad omnes humanæ voluntatis effe&us, £,…
nunquam non aflèruilfe, atque ex profefIo tan
quam rem certiffimam docuiffè videatur.Nam
unde alioquin verum eft id quod in fermone
Juarto de verbis Apoßoli dicit : Tunc difco ut serp 44*
Ä î IN Tv A svavit ArE doce ut me; ni(i Ζ. 4p«/*.
quia nemo anirno amplc&titur aliquid quod cap s.
cum non dcleétat 3 vnde alioquin verum eít
quod in fermone quinto dicit : Nolo, nonfa.io. ,.„,..,.
Puta QyiA P ELEctar, mom fatio. Habeo cui
condelector; nili quia nemo ample&itur aliquid
quod cum nofi dele&at ? Et unde alioquin
verum clt qucd in fermone decimo quinto di- ,
cit: lllE INIsI pRioR D Et svavit AreM *****$•*•?
terra nojira non habebit nififterilitatem ; nifi quia -'
nemo animo ampleótitur aliquid quod eum
non dcle£tat 3 Et unde alioquin verum eß,
quod in fèrmone decimo-feptimo dicit : Inter
rogo utrum ames tu$titiam : refpondebis amo. Qgod Serm.17.c.3.
mom refponderes veracuer, nifi te aliquatenus dele.i4
ret. Et refolutiffime caufàm fubjicit : NoN
ENIM AMatvR NISI QvoD d Electat, nifi
quia nemo animo ampie&titur aliquid quod
eum non delectat ? Et ünde alioquin verum
eft , quod in Pfalmum fexagefimum quartum
dicit : Cedis tentanti & terrenti, fi monte DElEt -fm Pfal.84.
t Et • e, qui prior paffus eft ut tibi exitum faceret.
Et in Pfalmum octogetimum quartum : Nufi
Deus pluerit fuavitatem deletfationis quid prodejî In Pfàl. 84.
quod Jemmatur ? Hoc eft Dominus dabit fuavitatem,
& terra no$tra dabit fruâum fuum ? Et in Pfìl
In Pfal.83.
mum octogefimum quintum : Si mulla iucundi
tas, deficimus ; ergo iucunditatem affergat & de dul
vedine iucunditatis perducatmos adJedem fecuritatis.
Et in Pfalmum ccntefimum vigcfimum fcpti
inum : Nifi baberet aliquam fuavitatem Panis ille te Pplra,
( doloris) nemo illum manducaret; unde haec,in
ple&itur aliquid quod eum non deleétat 3 Et
unde alioquin verum eft, quod in librp fexto
de mufica dicit : Non enim ámor temporalium ex- zasa...
pngnaretur mifi aliqua fuavitate <termarum : Et in fi.a cp 1 1.
libro quarto de do&rina Chriftiana : Qui te- 4*. 4. de
metur ut audiat fi non deleäetur ? Et libro fecundo **£*£***•
ad Bonifacium : Tunc bonum concupifci incipit, :;:::d8o*
cum dulcefcere incipit. Et in libro de gratia j „.
Chrifti : Hocmodo quifquis difcit per fuavitatem Lì Jìgrat,
•inmino agit, quicquid agendum didicerit. Et inli- £hrJj 13.
bro de Spiritu
eß caperii & littera
non latere, : Cum
nifi etuam id quod
deleäet & agendum
anetur, !**!?*.
* li*. s.3.
β01}
 4.o D E G RATIA CHRISTI SALVATORIS
non agitur, non fufcipitur ; nifi quia nemo animo A &amur ardentius ; quod autem magis volu
amplc&itur aliquid quod cum non dele&tat 3
z,; ,.„.,.. Et upde alioquin verum eft, quod in libro
nern. c. i7. fccundo de peccatorum meritis dicit : Nolunt
homines facere quod iuffum ef?, five quia latet am iu
fum fit , fîve quia mom deleétat; Nifi quia nemo
ample&itur aliquid quod eum non dele&tat?
I)e hique ut paücis multa comprehendendo
finiami, unde alioquin verum eft, quod paulo
ante toties repetivit, in confi&tu tentationum
ficcefîàrium effè , fi viétores effe volumus, ut
quicquid dele?.:tio , aut dolor impedit , dele£tatio iffa
caleft:s fuperct ; ut Deus faciat plus deleétare
--- -- quod præcipit , quam deleétat quod impedit ; ut plus
* ** deleëtet veritas quam aurum ; ut maior fit deleëtatio
' ' ' fapientiæ : ut quod malè libet, vimcente bona de
leëtatione non fiat; ut contra fuavitatem noxiam
iavitate benefica deleëtetur amplius continentia ; de
niquc quid dicit mos profeífo vinci nifi accedente
fùayitate dclcsiatio iuslitiæ vincat in mobi aliarum
tertim deleétationes;nifi quia nemo animo ample
&itur aliquid quod eùm non delcótat, & nifi
*. • *
delcétet, ut ait, voluntas movcri nullo paéto
Poteft ? Ex eadem enim radice nafcitur ut in
conflictu delectationum , non aliud animo
amplcéti, nec ad aliud amandum,fequcndum
que moveri poffit, nifi quod vehcméntius de
Ie£taverit. Hac enim fe fiiti lege confequcntiae,
Ibid. non femel ipfemet difertis vcrbis explicat, ut
quando dicit : Tanto quidque vehementius volu
mus , quamto certius quam bonum fit movimus, eoque
L.„. ,;,. fele£tamur ardentius. Et quando dicit : Non eft
& iif. c. 35. comfejuem, ut quod appetendum cognitumquefuerit
appetatur m fi TANTvM DELECT ET , Qv AN
TvM DiLiGENDvM EsT : Poftremo quando
ut nobis omnem fcrupulum ambiguitatis exi
meret, dele&tationem omnis eperationis fecu
turæ fícnfuram (latuit, fuccinétiffimè clariffi
;;;Z â. mè, abfolutiffimèque pronuntians : QvoD
AMplivs Nos D El EcT AT , sEcvNDvM ID
op£r zMvR NEc EssE EsT. Nimirum quia C Qgod & ex ipfo certamine dele&ationum op- ubu,
id quod amplius nos delcctat , ££jam amplius
velimus ac diligamus necefle cft, tanto enim
quidque vehementius volumus , quanto dele
42 1
mus ac diligimus, fecundum id operemur nc
ceffe c(t. Vnde quemadmodum hic dicit ne
ceffè cffe, ut fècundum id operemur quod am
plius nos dele&at; ita paucis interje&is in eo
dem loco adijcit, neccfle, effe ut id operemur
atq;feétemur, quod amplius dilexerimus, quia
videlicet naturali ordioe, ex deleétatione di
le&io , ex dile&ione opcratio confequitur :
AManife$tum efl certe fecundum id nos vivere, quod £*pfis
feäaiifuerimus , feítábimur autem quod dilexérimus. ****0*'.
Itaque fi ex adverfo confiftant duo, præceptum ut fiiti4
& comfuetudo carnalis, & utrumque dilig.tt.r, idfe
ętabimur quod amplius dilexerimus. Si tantumdem
utrumque diligitur, mihil horum fectabuimur. fed aut
timore inviti trahemur, in alterutram partem; aut
f utrumque &qualiter etiamtimemus, impericulo fine
dubio remamebimua, fluétu dileélivmis & timari, al
ternante quaffati.
Quae cum ita fint , principijs praedi&tis Au- •
guftini confentaneum & confectaneum effe
quifque facile obfervare poteft, quod delecta
tio, ut quis bonum velit, non ex natura boni
aut fupernaturalis operis, fed potius ex condi- /
tione volendi neceflària eft. Voluntas cnim
ßne dele&atione velle aut moveri, ut Augu
ftinus loquitur, nullo pa&o potcfl, quod fanè
refpe&u cujuflibct operationis locum habet.
Vnde etiam in peccatis eadem neceflitas dele
&tationis ad volendum, ac majoris dcle&ta
tionis ad fuperandam oppofitam delectatio
nem reperitur. Nam hoc clt quod ipfe toties
dicit : Ratio noftra deduci ad comfentionem peccati Lib. v. l.
mom potefl , vifi cum deleäatio mota fuerit. Et : Si Gen. conf.
mihil deleclaret illicitum, memo peccaret. Et, quic- *******
quid mom
bus, eff peccatorum
exoriunturimmifidiétis, im faétis,
ex illicita Et, £.p.
im cogttatiomi-
delectatione. Aάω,
animus delitatione morbida vincitur. Et, Pudore
pœnitendi peccari, dum plus delectat 'wminum r, e„,
«ftimatio, quam tu;iitia pæniteudi. Et fimilia. ap .4.
pofitarum, in quo vehementior fupcrat, ut fu
prà vidimus, manifeltum cft.

C A P V T O C T A V V M.

Quinto oftenditur, deleétationem effe vcram gratiam Chrifti, ex

• adjutorio perfeverantiae in hac vita, & impecca
- bilitatis in cœlo. Epilogus probatio
num præcedentium.
V 1 N r o denique, fuavitatem cae- A humanae perfeverantis radicem innuit, quando
leftis dele&tationis efie veram Chride liberrima, fortiffima, invi&iffima, perfeve
fti gratiam, qua medetur imbecilli rantiflima Petri voluntate, quam dcderat ei tib. de Cor.
tati noflrae, inde quoque perfpicuè gratia, difputando concludit: Voluntas humana
oftenditur, quod quemadmodumj vefle & for mom libertate comfequitur gratiam, fed gratia potius & grat.**;
titer velle ac vincere, ita etjam conftanter ac lubertatem , & ut perfeveret D E LECTABml EM
perfeveranter velle, imo impeccabiliter velle perpetuitatem & tmfuperabilem fortitudmem. Iftam Cj)
èx eadem deleétatione proficifcitur. Qgºd Angelicam immobilitatis & confequenter
eadem, perfpicutate atque doétrinæ fecuritate impeccabilitatis radicem apertiffimè defignat
diverGs locis Auguflinus tradit. Nam iltam in operibus contra Fauftum. Cum enim
.•
tanquam

, 422 L I B E R Q v A R T vs.
tanquam perfpicuum & certum ftatuifletiftud ^ NaBILEM LIB ERAT vm. Nempe quia n,i, ,
r;;,.•...•„. principium, quod fupra diximus : Si nihil dele
A*a*/*. c. a8. äfaret illicitum,nemo peccaret,quo tota qugftio ifta
abfolvitur;tamen indagandæ veritatis metho
do,fic pergit Auguft. Vtrum autem fit aliqtta ra
' tionalu creatura, quam /ithil poßit illicittim deleétare,
magna quæftio eft. Lx quo gencrc rcmovct &
Angelos & homincs qui ceciderunt , & bruta
quæ deleétationes coercere , & proinde etjam
pcccare non pofíunt. De Angclis vero fanétis
rbid. íubtexit in hunc modum : Angelica fublimi;
mattira non peccat, quia ita particeps efi legb æternæ,
ut jolus eam DEl E ct ET DEvs, cuius voluntati
fine ullo impedimento tentationis, hoc eft , dcle&ta
tionis obtemperat. Quod paulo ante ad fànótæ
dele&tationis pcrpetuitatem refpiciens dixcrat:
ibid. cap 37 Cuius aetermo imperio liberaliter , quia svav ITER
Serm. 49. de
ferviunt. Hanc & impcvcabilitatis humanæ ra
temp. c«p. 9. dicem tangit quando dicit : Tunc mum peccali
mus non folum fa£tis, fed nec concupifcent#* , cum
illam faciem viderimus, jus vinxit omnes concipifccn
tias. Et caulam regdens, cur non pcccabimus:
Tam enim Dvlcis eft, fratres mei. tum Pulchra,
tit illâ vi(à N 1 HIl AL iv D Possit · D ELEC
rn Pfal.75. rare ? ' Quod alibi dicit : Non aliquid aliud
DELEcT AB IT mos , quia mhil eft melius Deo, qui
fecit omnia quæ deleétant. Et in libr9 dccimg
^ib. 14. *, quarto de Trinitate : Erit ( mens hominis )
Trinm. «. 1« ; ai;condito vultas eius, tanta ubertate eius impleta
ut caii, miinqtiam peccare DELECT ET. Et in eo
dem libro ftatuit, tempcrantiæ, quæ in hac vi
1bid. cap. 9. ta cvircendis D 1 L Ec T AT io^ i B vs Pravis occupâ
, i,i
m, * - tur, officium in cælo futurum, mullo defeciu nox«
tmi:* D 1 1. ecTA R r, hoc eft, ita divino amore ac de
Isi- lectatione picnum cffè, ut nunquam noxie de
¥* ficere fèu pcccare delcctct. Ex quibus relin
- -
quit intclligcndum, uon poilc ctjam ad aliud
yiri
movcri veccando voluntatcm , quia ut con
M.
ftantcr fùpra tradidit, nemo animo amplecti
tur aliquid quod cum non
ipfa ,nifi delc£tat ; & vo- C
qucd delc , quo8 eorum adderetur beatitudini , fi per libertim ar & £***..
l. luntas aliquid occurrerit
bitrium in veritate f tiJent, donec jam fummae bea
&tct atque invitet aiìimum , movcri nullo pa titudinis plenitudinem tamquam pramtum ipfius per
&to potcft. Quapropter quia nihil aliud ibi manfionis acciperent, id eji , vt MAGNA PER
delcctare voluntateri poterit, nihil aliud ct spIR1TvM DAT a ABvNDANT IA CHARITA
jam amari potcrit voluntatc ; & è contrario
quia ibi fctipiterna erit de Dco dclcctatio,
fempiternus crit ctjam amor atque laudatio.
r. Pfal. 85. Quod egregie declaravit in Pfalmos : Si refri
geflit amor no$ter, refrigej-it actio noíira. Et mox
ceclarat quod in beatitudine cælefti hæc erit
aítio ho/ira laus Dei, Amas & laudit.; defimù laudare
fi defint, amare. Nom autem defines amare , quia ta
lu eji quem vides' qui te Nvllo of F LNDAT FAs
3 idio, boc efb circa quem nullus orietur de
fc&us delectationis atque dulccdinis. Sic enim
fùbijciendo explicat hoc faltidium : Si ergo illa
, •& ineffabilis & fempiterna dulcedo erit &c. Sed
. - omnium apertiiïimè ac difertillimè radicem
iltâ inuicat impeccabilitatis humanæ,quando
artib. 22. de de libcro arbitrio ex profefio tra&ans dicit : D ELAM M A B IT vR
Nec ideo liberum arbitrium non habebunt , quia
civit. c. 3o.
PEC CATA EOS DELECT AR E NON POTE
RvNT. MAGis QyiPPE ERIT LIBERvM A
IDEl LcT AT 1oN E P EccANDI vsQyE a D D E
L£CTATioNEM NoN PECCANDi INDECLI
-
4:3
ibi crit pcccandi dcleétatio, & dclc&tatio , „a
Peccandi fcu benè agcndi erit indccinabihs,
ideo peccare non po;erunt. Hanc deniquâ
radicem tangit immobilitatis ad peccandúm,
qua diaboli detinentur, quando humanam na
turam à peccato reparabilem, cum ilia pecca -
trice creatura, damnataque comparans: Habs: , -
„ r•
-
2. de
ordihem fuum etiam jta pecìatrix ( creatura, hos li-.-is. $.
-
eft, humana natura ) amiffa in peccatis be.it.iu
dine,fed non, dimiffa recuperandae, beatitudinw fìcul
tate, quæ profecto fuperut eam, quam peccandi v , £
PETvA volveTas tenet. Per hoc infinua;s,
cx Pcrpctuitate voluptatis , perpetuam pec
candi voluntatem in dæmonibusnafci. Qúafi
quam quaedam cxcmplaria loco (volnptas te
net) legant, volunta, tenet & ita locus nihil pro
bat. Sed fi verum cft id quod Auguftinui, ge*
neraliter de voluntate docuit , quod nifidèle
Ctet aliquid atque invitct, animum, cam no
veri nullo pa&o pofle, rationis profe&o iiä
mobilis confequentia inviétè conficit, daemo
nes duplici capite, cx defc&u fcilicet caeicftis
delcétationis non peccandi, & aflìdua peccatiäi
' dclcctatione, ctjam perpctua peccandi , femin
peccato quo ccciderunt, perfilicndi voluntate
dctineri. - -
Scd ut ad Angelos bonos revertamur, eo
rum impeccabilitatem , non ex illa nuda clarâ
vifionc Dei, ut paffim putant, proficifci, veri
tas apud Auguftinum receptiflìma eit & con
ftantiffimè tradita. Docet enim fiequenter
idcirco hominem in futurâ vita pcccare non
pofle, quia confpcctae vcritat & fapientiæ Dei
immobili amore conjungitur, cx cujus vinculi
firmitate fiat, ut omnia inferiora bona præ
illius charitate contemnat, & ab ejus contém
platione averti non poflit aut velit. Nam hoc
èft quod de Angclis viatoribus dicit : Erat -
£
-
. *
ris DE 1 , c ADERE vLTERivs oMNiNo;
NoN PossENT , & hoc de fe certißimè moffent.
Hoc etjam fignificat id quod contra Iulianum
tradit de mente rationali : Quam vero pericu- i
lofe, imo perniciofe fibi placeat ( mcns rationalis) :
ciim per boc tumefcit typho & morbo inflationis ex
tollitiir, quamdiu mom iidet, fcut videbitum fine,fum
mum illud & incommutabile bonum, IN cvivs
coMPARAT 1oN E s E SPERNAT siB , Qyä
illivs CHAR1TATE v 11. Esc at : Tantoque
fpiritu eius impleatur, ut djibi non ratione fola) hoc
ett, .vifione feu cognitione veritatis ) fed
A. r ERN o QvoQyE AMORE præpomat , multumh
efi difputando velle monjlrare. Et paulo inferiùs:
Quamdo tanta fatiabitur vifione ET TANTA IN
CHARITATE SVPERIOR Is iui!.
boni, ut ad feipfum Jib. placendo deficere ab illiti,
o, lectioni mom poßit. Quod fi ad feipfum
diligendum dcficere mens rationalis præ fum
mi boni, dile&fone non potcrit, profeéîo mul
to minus ad alia inferióra. Nain ut ibideffi;
-
quia
 4*4 DE GRATIA CHRISTI SALVATORIS 4*;
quia nihil efl in creaturis rationali mente præ- A mortalü in fpiritale corpus, iam mullù contupifçentj*
!*• ntius , inde fit confèquens, ut etjam, fiens fécularibus, iam nulli, ferremi D ELEcTATioNi Lá
bona magis fibi placeat, quam quælibct alia evs titillabit amimam, nec arertet à contemplatione eft 1

* * *. ad creatura. Hoc cft, quod ctjam ad Bonifàcium Dei. Quæ contemplatio Dei apud Augufti
•_• : f. * - de faiutis humanae proveétu dicit : Salus homi num , non cft nuda cognitio Dei tanquam fu
minú tanta effe pòter.t , ttt peccare omnimo non poßit. premæ veritatis, fed cum ardcntiffimo aniore
Salutcin vcro homibis fieri per charitatem,imo junéta, qui mcntem figit in vidcndum Deum.
efie charitatem, cft in Auguftino manifcftum, Itaque in libris c&toginta trium quaeftionum,
-, , •' perf. apud quem axioma ufitatum eft , Charitas,fa abforptionem hanc omnium terrenarum de
^ 3.
-

imitas. Vnde alibi : Tunc erit plena iufitia, quam
non peccando pcrfici docet , quando plenafami
tas fìn plena fìmt u, quando pleiia charita; ufque
adeo ut ibidem dicat: Demet fiatperfeéta iuíìitia,
tam ;;;;;m fanitæ pleaa. Hoc elt, quod fignificat
* ;*. i • /- ctjatn in iibris de Gcncfi ad littcram : Saníti
*. *. ad I vs. A- geli illam incomra:.il.lcm fiilfai.t.am creatoris
le&ationum , quibus ad peccata potcntiflìmè
concitamur , tribuit cæleftis delc&tationis
abundantiæ, quæ charitati propria eft : Tunc
Itaque abforpta erit mors im viítoriam, cum per fam. £ib 33 43,
iiificatioiicm ii. omhi parte hominu perfrúa Dei Ec- 4. 7°
T AT ioNE [piritualium , DELEcT AT 1o varnalis
'obruetur. -

» 3.
-

ita conffi ttnt, ut vjione at pue AM GR E eam pr&- Itaque fecunda radix eft , quia charitatis ,
ponant omnibus. Et luculcntius in libris de Ci illa fupereffluens abundantia figit non folum
vitate Dci ubi tradit corporalium rcru fcien voluntatem , fcd & intellc&um ipfum, immo
tiam fàn&tis Angelis effe vilem ut non inficn biliter in Deum, ut eum fine ceffìtione con
A il. s. de tur, Nem quvd earum ignari fint, fed quod illi, Dei templetur. Nam quemadmodum ab initio
*, it. c. a*. quâ farét fca,tur charita, clara eft,pr« cuius noh fpiritalis inchoationis in hac vita , voluntas
tautum titcorporali,vcrum etiam incomimt;abili & im eft , quæ bonitatém inchoat, utpote quæ facit
effabili pulchritudine , cvivs sANcTo a MoRE intelleétum crederc imbutum lúmine fpiritali
IN A R D EscANT , cmiita que infra funt , quod illud quod requiritur , quamvis fide jam radiccta
eft non fimt, s 1 QyE 1Psos INTER 1LLA coN fortius diligat: itä ctjam in fine fpiritalis
τ EMNv NT , ut ex toto quod boni funt, eo bumo, ex confummationis, voluntas eft, quae bonitatem
quo toni funt p.rjruamur : Hoc cft dcnjque, ut felicitatemque confümmat , applicans & fi
alia p!us tclt;/Ionia pr&tcrtnittatn , quod in gens intellé&um luminc gloriè perfufum in
libro dcciuro quarto de Civitate Dei fignifi - objeétum fuum, ne velit unquam ab ejus con
' i'. 14, de cat apertiffimè : I 5, boni adepti amor immuta templatione divertere. Ex quo intuita claro
»i. c. 9. bilis eft, profeéto ji dici pvieff mali caveudi timor fe veriiatis nafcitur , ut ctjam férventius diligat.
curiu ejt. Tihoris quippe- ra, h nomine » ea voluntas 1'raeclare tradit hoc id m Auguftinus, in q;i-
fignif. a;a eft , qtia non neceffe erit hulle pe vare : & bufdam fcriptorum fuorum locis. Nam in
mom Jolutc tudine in, rmitatu, me forte peccemus, fed foliloquijs dc illis difputans, quæ tam ante
TRANQVILL 1 T AT £ c H AR 1 T AT 1 s carere pec Dei vitionem, quam adepta vifione neceffaria
ratum. Ex quibus & fimilibus locis, quæ ex funt ; Ergo, inqüit , tum anima Deum videre, hic £££%*
-
+

Anguftino acccrfi poffènt,perquam evidens cft, eft De m mtelligerc contigrrit, videamus utriim ad
*-

lo4, t. 1,
- • * - $- ar”.
impcccabilitatem hominum atque Angelorum jus a tria illa fimi me-f ria. Fides quare fit me.rju
non tarn ex vifione tanti boni , quam ex con e ria, quum iam videat ? Spes miliilo miniis, qua tam
fuminata cjus dilcctiqne proficifci. tenet. Charitati vero non folum mihil detrahit. *, fèd
Cujus quidem vcritatis duplcx effe radix additur etiam p!urimum. Nam & illum firgularem,
videtur, prima quia charitatis dejectatio , ab veramqtie pul.hritudincm ctim viderit plu- amabit :
foru.t oáaes oiiinino terrcnae atque ca;nalis, ET N Is 1 ING ENTI a MoRE o c.vLvM 1NF i
hoc cft, cujuflivct oppofitæ dilcctionis rìotûs, X ER1T, NEc ab AsP 1 CI EN o v sQy AM D E
qua voluntas ad ali d diligendum & per hoc C i IN av ÈRut, M A N E R E 1N ILL a B E A T i
p ccar, um pc'lici ac perdü 1 poiict Nam hgc f 1c a visioNE NoN Por ERAT. Et non multo
abforptio oiììniuin iiiiainuni infimarum, cæ inferiùs : Scd cum poft hanc vitam tota (anima )
Ibid.
letis charitatis efiictus elt, juxta illud Augu fè im Deum collegerit, chart ts refl.tt , Q ' A IBI
*'. le fhir. ftini : Verum ecce iam talem comjttuamus anim am T E N EAT, R. Et elegantiflimè def ribcns or
„- . t. c. ult. humana , um Jwc corr.ptivili corpore., qttae etfi mcm dinem incnoandæ & inveniendæ fánétitatis,&
diim; illa sv PrR EM 1 N EN TI PERFECT1ONE t;# {e mori.
in illa perpetuo pcrmanendi : Nam fi fàpientia Ecclef.c. 17,
c HARIt AT 1 s DEI , omnes motus terrenae libidi & veritas wm tutis animi viribus conctpifcatur, iu
{.' 6. ròmt.
mu av, orbuerit atque confumpjerit &c. Et illud • yen. ri mullo paéto potjf. At fi ita qtieiatur vt dig
1 il. s. 16.
libro fexto contra luliamum : Ignorantia mi mi m eft, fubrr.h. re fefe atjue abfcon.'ere à fub di
1,:,.tur veritate magis imagºfque ltcente ; conctpifcen leâor.uus m.m po:eft &c. Amore petitur, aliore qu*-
tua minuitar charutate magis magifque fervemte. llli rit. r , amore pa!, atür , amore revelatur, amore deni
autein concupifcentiæ motus, funt tanquam que in eo quod revelatum fuerit permanettir. Et in '
, delectationes quæ ad creaturas diligcndas al libro tertio de libero árbitriö , cum docuiffet
liciunt, quibus à Dci amore ad peccata retor D animum quamvis aliquid fit quod poffit pla
quemur. Vnde in Pfalmos Auguftinus Chri cere poft Deum , effe tamen ineliorem, cum
fi fideles de illarum deteétationum ablatione oblivifcitur fui præ charitate incommutabilis
I. Ffal 7 5. confolans : Audi, inquit , promiffionem quia mon Dci , vel feipfum pænitus in illius c9mpara
femper erunt um carme dejideria illicita. Etenim re tione contennit, ita ut ab illo nullius infe
Jurget & mutauitur , & cum mutata fuerit caro ffa rioris rei dile&ione deprimatur , fubijcit
a modum,
 426 LIB E R Q V A R T V S. - 417
modum quo iftud in nobis fieri folet, nempe ^ tienda eft, quam ipfè tum alibi, tum eviden
&ib 3. de tib quod poft labores mjerafque ineffabiles t ANta tiflinc in libro oétoginta trium quæftionum
arbst. c. 2 $. C H AR I T AT E L l B LR ATORI NOSTRO 1 N HAE - tradit: Fieripoteft ut habeat qutfque aliquid ,quod tib 83. «q.
REA Mvs, ET TANT A 1N Ev M ChAR1TATE habere, hoc fit quod moffe, meque amet tamen, verbi 1. 35.
Κ AP 1a MV R , VT NV LLA NOS VISA EX 1N
gratia numeros arithmeticos. Quamquam bo
HER1ORIBVS A CONS P ECTV SVPER IOR E D E
mum quod mom amatur, nemo potefl perfeifè habere
tor Qv E ANT. Ex quibus Auguftini contefta vel moffe. Quj; enim poteft moffe, quamtum fit bonum
tioniDus, perfpicuum eft , non ex vifione Dei quo non fruitur ? N vm autem fruitur fi non amat:
Proficifci, quod crcatura rationalis tam con nec babet igitur quod amandum eft , qui non amat:
[tanter Deum diligit, ut ab eo deflectcre & etiamfi amare poßit, qui nom habet. Nemo iguur
pcccarc non p ffit. Charitas enim velut pon vitam beatum novit, & mifer eft ; quoniam fi amam
das intcnfiflimum ex magnitudine benefi, æ 4a eft ficuti eft , hoc eft eam noffe, quod habere. Qua
fvavitatis mentis oculum rapit, in intuitum cum ita fint , quid eft aliud leate ywere, nifi aiìr
tanti boni, & in illud fixum in mobiliter te mum aliquid cognofcendo bab re ? A term m eji enim
net, vt reciprocante in invicem refufione, fem ac quo Jolo recte finitur, quod amanti auferr, nom
pcr «• nipiciendo d.ligat, ac diligendo confpi ppteft : idque ipfum eft , quod mihil fit aliud habere
ciat. Qut diligcntis impetus, fi adultcrinæ cu 4uam miffe. Omnium emm rerum prajtantißimum
jufdam delectationis permixtione laxarctur, £j*, quud æternum eft : & propterea id habere non
mens illa beata i:erum refrigcfcendo tenebiel Poffumus , nifi ea re qua pr«ftantiores fumus, ud
cerct & peccarct. Vnde pra clare S. Augufti ,, £]t mente. Quicquid autem mente habetur, nofcen
ib.* z.Con
nus in Confeffionibus fuis: Eft idonea (mens ra do babetur , uullumque bomum perjccte mofcitur,
J. c. 15. tionalis beata ) faciem tuam Jemper yidere, nec u/- quod mom perfeëte amatur. Et mox vult etiami
piam defleétitur ab ea, quò fit, ut mf ll4 mutatione va ceteros appetitus menti rationique cohfentire de
rietur: ineft ei tamen ipfa mutab.l.t.ts, unde tenebref bere, ut in tali pace & tramjuillitate vacet menis Ibid.
ceret & frigefceret , mji amore grandi tibi cohærens contemplari quod «temum eft. Ergo, inquit, etiam
femper merides luceret & fcrveret ex te. , ., aeteris Juis partibus amare animus delici, hoc tam
Quod fi eflct ad rcm præfentem magaope magnum quod mente cognofcendum eft.. Hgc eft
re necefîàrfum, non difficulter fane etiam abijs igitur contemplatio & cognitio perfcéta, qua
argumentis, & in primis ex illa ipfa celebri beata vita perficitur, cognitio Dei, quæ ex
fcntentia, quam ex Auguftino pcrpcram in Pcrfecto amore ceteros cmnes animi áppeti
tellccto, fcbola fimpfit , beatitudinem collo rus ac deleétationes vel abforbcntc, vel in fui
cans in vifione Dci , & «x illa caufas impec ratignifquc conformitatem rapiente , & eâ
cabilitatis cruens, probari poflct., Nam ni pcrfruentc proficifcitur : ad cujufmòdi co
hil quidem in fcriptis, Auguftini celebratius gnitionem claram Dci in eodem loco Scriptu
eft, quam creaturam rationalem Dci clarâ co Jam illam acccriit : Hæc eft autem vita ateria ut iii,
gnitione , vißone, contemplatione , & fiquid eognefcantteJolum peum &c. Do&rina ifta plu
aliud æquipolleat , beatam fieri : fed nun ribus alijs Auguftini principijs firmari pöffet
quam hoc intellexit Auguftinus de illa arida ac tcftimonijs cumulari: Sed quia non cit hu
vifione vel contem platione ,, quæ dileétioni jus loci , & locus iflc unicus inftar omnium
condiltinguitur & quodammodg ei prævia ,, fufficit, lecurè ex ijs qu£ toto ifto capite dcdu
concipitur , velut olj άi piopofitio, ut vo &ta funt, affèrere pollc videor ; foluô amorem,
luntas in illud fcrri polfit. 1 atis enim vifio effe, quo in futura vita tam fortitcr atque im
vel contemplatio , fi voluntas ctiam jufta mobiliter inhæretur Deo, ut & qunnium ter
ijfdem terrétws deleétationibus tangeretur, fenarum rcrum appetitus, ac delcótatignes ab.
cum quibus in hac vita dimicat, noh folum forbeat , & ab ipfä beatiffima contemplatione
cam non rcdderet impeccabilem, led etiam non pctiit ad inf riora diligenda detorqueri;
pcccare fineret. Non enim nuda vifio quaii in quo vcra ejus impeccabilitas. fi;a efì. $ nde
tumcumque clara vcritatis ( Deus enim vcio tantus, inquies, charitatis ardor & im
veritas eft ) , fed ejus dele&tatio ac dile&io mobilitas, quæ utrumque præftet, ut & abfor
frænat infirmás delcctaticnes, mentemque ab bcat omncs tcrrenae delcctationis motus, &
carum confenfione fufpcndit. Hæc àutem intelleétum taf) potenter in fuum òbje&tum
delc&tatio & dilcctio non contcmplatione velit figere ? Et unde putas, nifi ex illo tor
quantumcunque manifefta , fed aliâ longe rsnte voluptatis totas vires yoluntatis ad fé
majori fan&ti Spiritus mifericordiâ infundi sapiente, quo cæleftis civitas Potatur? Nàm
tur, per quam ditiundit charitatem in cordi ille taa,afIidue rapideque fuif, ut nihil aliud
bus noftris. De illa igitur clara vifione & eam dckôtare pojfit , [& copfequenter nihil
contemplatione doctrinam fuam fanctus Præ aliud amari. Quem fontem digito dcmon -

ful intelligit , quæ Partim ex ipfo lumino ftrat Auguftinus cum dixit : Angelica fubli- z;... an,
fiflimo Dei amore jam fruentc nafcitur, quod mi natur4 mum peccat, hoc eft, noa diligit Fanf. c. **
diviniflimum charitatis iumen fexccnties præ infcriora, quia ita particeps legu aterna ut
dicat , partim amorem quodamnodo fcqui soLvs E aM D Ε L Ε c t . r D £ v s,
intclligitur, dum ipfemet , ut fupra vidinjus çuius voluntati fine ullo experimento tentatiomu,
mentis acicm illuminatam figit in Deum, quò hoc elt , deleétationis, obtemperet. Et om
£jus contemplatione irretortè perfruatur. Ex nium apcrtiffimè quando de libero arbitrio
illa cnim regula fan&i Auguftini doëìriname „beatorum dicit in libris de Civitate Dei
-r quoi
 A^8 pE GRATIA CHRISTI SALVATORIS 439
zii. xx;d. 'quod ideo peccare non poterit, quia a D E- A ligendam reliquit, fed ipfiffinis penè verbis
civit. c.3o. í E c T A T 1 o N E P E c c A N D 1 v s'Q v E præformavit, quando contra Pelagianos de
a D 'D E L E c T A T I o N E M N o N P E c adjutorio gratig omnibus nervis & fubtilitate
c A N D 1 I N D E c L I N A B 1 L E M L I B E difputans definivit: Vt fuave fiat quod mom dele
`N A B I T v R. diabat, gratia Dei eft , quæ hominum adiuvat volun
Cùm igitur hæc ita fint, quae de ifta cælefti tates. Et quando argumentando conficit: Ergo
dele&tatione fecundum Auguftini . mentem benediítio Dei eft gratia Dei , qua fit in nebù ut hos
diffèruimus, ut videlicet etiam quando agnof delectet, & cupiamus, hoc eft , amemus , quodpraci
citur quid faciendum fit, ipfa fit, quæ in om pit nobis : in qua fi mos non prævenit Deus, mcmfo
nibus Ècclefiae precibus poftulatur , quatenus lum mom perficitur , fed nec inchoatur ex mobis. Et
dignetur Deus íuave facere, quod non dele quando omnia adjutoria Pelagiana accurate
&it; ipfà fit illa fuavitas in qua terra noftra, diftingucns,& velut adulterina repudians,Ca
hoc sli, mens noftra det fruótum fuum 3 ipfà tholicum adjutorium fuftinendo pronuntiat:
magnum Dei donum fit, in quo renovatur Nos autem divimus humanam voluntatem sic pi
hoïò nofter intérior; in ipfa nos doceat , ut vn N 1 rvs A d Ivv AR 1 ad faciemdam iuflitiam, id
non folum fciamus, fed etiam faciamus, ita cft, ad bene volendum & operandum, ut praeter
videlicet ut hoc medo quifquis didicerit, om quod creatus eft homo cum libero arbitrio voluntatis,
nino agat, quicquid agcndum didiccrit ; per præterque doctrinam qua et praecipitur,quemadmodum
ipfàm alijs extrinfecus Plantantibus & rigan vivere debeat, accipiat Spiritumfamiium , quo fiat in
tibus det increrfientum Dcus ; quam nifi ipfe ammo eius D E L E c T A T 1 o dilcctioque fum
plueret , nihil profit quicquid prædicando fe mi ullius atque imcommutabilis boni &c. Nam càm
iminatur ; tunc bonum concupifci incipiat , id quod agendum eft capertt nom latere , Nisi ET
quando dulcefcere incipit ; ipfa ad omnia vo IaM D Ε L Ε C'1 ET LT AM ET v R , NoN AG 1.
füntatum & aétionum genera tantopcrc nccef Tv R , NoN svsc IPIT vR , NoN s EN E viv1
fària fit , ut nifi defcétet, nihil etiam quando TvR. Quam fanétìffimi Pra-fulis & profun
agendum cffe fcitur , agatur aut fufcipiatur, diflimi Do&toris doëtrinam,etiam Canone ex
imo nifi delectet voluntas nihil amplccti , imo pretiit Concilium Arauficanum, ne quemad
hec moveri ullo paóto pofIit; in confliétu ten modum in ceteris quæ tradidit &apitibus ad
tationum per ipfam nos liberct Deus, dando arnufiim fancti Auguftini fcnfa , imo verba
cæleftem delectationem , qua comnis terrena fk&tatutn eft , ita nec ifto articulo ad latum
deleétatio fupcretur ; ipfa faciat nos ardenter unguem ab ejus praeformatione recederet.
& fortiter velle, tantoquc vchcmcntius, quän Nam cùm primum hzretuo falli fpiritu dixiffet, 'conc aeraw/.
to delectamur ardentius; ipfa nos faciat perfe fiquü per muturæ vigorem , bonum aliquod quod ad Cam. 7.
veranter & immobiliter & impeccabiliter falutem, fertinet vitæ æternæ, cogitare ut expedit aut
velle, quia fecundum id opcrcmur ncccfie efì, eligere, five faluari , id eft, Euangelic« pr«dicationi
quod aimplius nos delectavcrit ; cùm hæc,in vomfentire poffe confirmaret abfque illuminatione &-
quam, ità fint , aliaque plura quæ ex Augnfti im/piratione Spiritus fanëii ; ftatim exponit nJ
fio demonftravimus,prófcéto re&iffimè & in dum , quo i!ta illuminatio & infpiratio, nos
vi&iffimè fecundum eundem Auguftinurn praedicationi confentire & credere facit : Qj
concludere polle videor,ipfam eflc vcriflimum G dat, inquit,vmmbiis svaviT AT E M im coNs es
illud adjutorium,quod C.hriftus attulit,& quo 'riENDO ET CRE D E N Do v ERIT AT I. Qui—
ipfe in nobis opcratur velle atquc perhcere. bus verbis Auguftini doctrina de deleétatione
Hanc cnim conclufionem ipfc non folum nobis ad volendum & confèntiendum requifita, fue
aliqua ratiocinationis adhibito fubfidio col cin&è, dilucideque comprchcnditur.
/

C A P V T N O N V M.

Neceffitas dele&tationis caeleftis ad bene volendum & operandum,

non ex natura voluntatis, fed ex ejus pcena proficifcitur.
v A r 1 hic verò poteft, unde oria- A proponi bona obje&a voluntati, quibus non
'tui tanta neceffitas delectationis cae delectatur: fed offenditur, eaque ex offenfione
leltis ad opus bonum, ut citra ipfàm fugit : plaufibilior videtur altera nece{fitatis
ncc moveri ad bonum voluntas po£ illius caufâ, natura voluntatis, praefertim cùm
fit, nifi quid deieétaverit, nec intcr duo quæ etiam in a&ionibus malis eadem neceffitas re
deleétant aliud eligere, nifi quod dele&tando ºperiatur. Cui videtur experientia fuffragari,
fùperaverit: utrum ex eo quod vifo obje&o qua quifque fentit fe nihil omnino profequi
necefíario tangatur yoluntas aliqua deleéta poffè, nifi non folum praecefferit obje&i ap
tionc ; an ex íátura vcluntatis quæ non poflit prehenfio & propofitio, & judicium de conve
liberè bonum objc&um profeqüi , nifi prius -hientia fpeculativum ex parte intelle&üs , fed
deleétaverit; an aliunde? ' ctiam cómplacentia quaedam delc&tabilis, feu
Sed prima neceffitatis illius radix nullo pa *{uavitas ex parte voluntatis.
troverà clie potcft.Eft enim perfpicuum mtilta Sed quamvis ifta experientia omnino vera
fit, non
 43o : L I B E R. $ Q v A R T v S. 43
fit,non tamen illâ rationenititur,videliaet na- A ineft,ipfà diftra&ione virium voluntatis, qua1
turâ voluntas. Repughant enim ei duo prin
- h- < tenus 'eam trahit & moveri facit in terreítito
cipia ab Auguft ino çonfta ntifîimè tradita,quo bonum , facit eam infirmam, quia non poteft
rüm alterum c(t Catholicæ fidei, alterun tan totis fuis viribus converti in Deum, niii rpfa
tæ certitudinis, ut ctiam tanquam fidei doâri * aufèratur: Nolunt homines facere quod iußum eft t ih z f« bcr
nam alfercre videatur. Primüm principium eft ... five quia latet >five quia mom deleftat & unde con fm*r*:. •. v ,
re(pc£tu a&ionis malæ, quòd Catholica fides cludit; Ignorantia igitur & infirmitas vitia fùmt,
doceat, poenas peccati, ignorantiam & concu-*' qu« impediant voluntatem me moveatur ad faciendum
* pifcentiám, ex qua delcétatio rerum terrena opus bonum , vel ab opere malo abftimendum. Et in v

- rum nafcitur, ex originali pcccato É; Enchiridio ad Laurentium : Duabus ex caufis 1 m £;: hjri?
Cui veritati nitens Auguftinus, conféqucntcr pcccamus, aut mùm videndo quid facere debeamus, aut Σαρ•
8 ..
adverfus Pelagianos tradit, Peccatum primi miom faciendo qubd debere fier* iäm videmus. Qujriim
hominis fine delectatione præcedente perpc duorum illud ignoraitti& malum eff, hoc iNFiRm1
tratum effe ; dcleétatio quippe prima fecuta ctt iATis. Et in utroque loco opponit Infirmi
perverfàrn voluntatem, non voluntas dele£ta tati Delegationem boni feu iuftitiâ, eamquead
tionem. Quanis quippe repugnantia bonæ vo verfus iftud malum tanquam unicam £grotæ
luptatis, fuppliciuai cft malæ;quod Deus crea voluntatis medicinam de cælo miffamî effe,
türæ rationali non infligit immeritae. Hæc di qua tanquam direétè contraria morbo qg3'
verfis locis cx Auguftino tanquam ccrtiflimâ. ãífiigitur , extorqueatur confènfùs ejus dêle
probavimus. Ex quibus fåne fequitur non 8 &tationi repugnanti , & retorqueatur furfum,
potuiffe primum pcccatum cx præccdente de út fic blandienti delectantique'ipiritui affixa§
ieétatione, five fupcrbiæ five gulæ proficifci, & quafi fufpcnfus ex Deo, non ámplius in ve
& proinde non nalci neccflitatem delcctatio terem libidinis férvitutem detrahatur. Et in
nis ex natura voluntatis. . . . . . . . eo confiltit captivi arbitrijfeu voluntatis verâ
Aiterum principium cft rcfpe&ü aëtionis Iibcrätio, & etfcctus liberátiónis , vera liberta&
bona. Docct cnim Auguftinûs, gratiam pri ejus ; qua fit, ut quæ aiite propter dominantem
ni hominis non fuilie talcm ut faccrct vclle fibilibidinem terrenanique âelééìationem, à '
atque operari. Non crgo potuit clie talis vi qua confcnfus ejus captivus tcnebatur, non pò
&trix dclectatio ; non enim dominabatur vo … terat nifi hialum agere ad quod folum |i£:r-
luntati,fcd ci potius doaiuanti fuejacebat, ut " tàs ejus expcdita fiebat, ur ; 'nunc liberata per
cum ipfâ voluntas ageret aut non ageret, pro ùppofitam'coeli fuavitatem, etiam diligere &
ut ipfi videretur. Nam dcleétatio il!a cæleltis agcre poffit bonum. Et quia quamdiu in hac
victrix, cft medicina ægroræ ac Proftratæ, non vita vivimus,terrcnis dele&tatiónibüs undique.
adjutorium fánæ ftantilque voluntatis. Ergo titillantibüs ad creaturarum dile&iohem à di-'
§x natura voluntatis non poteft talisgratiæ leétione creatoris avocamur ( quod propriè
feu deleétationis ncceffitas peti. -

gmnium tentationum five blandiéntiuh, íivè]

, .•

Vera itaque ratio cur caeleftis dele&atiö ad
aétus boncs neceffaria fit, ex natura medicinæ
feu medicinalis adjutorij Petenda e{t. Volun
.* - - tas enim pcr pcccatum pritni hominis in libi
- dinuum in pcrium præcipitata ett, ex quibus fit
ut in omnibus actionibus ante gratiain , dele
fævientium elt munus) hinc ille confli&us'dé.
lectationuin, de quo diximìus ex Auguftino;
qui fopiri non pöteft, nifi altera alteráin dele^
&tando füperáverit,& eò fötuin animæ pondus
vcrgat. Qu9d enim amplius delectat, fecündum id
offeremur ncceffeeft. Vigcnte enim deleétationé I 1.
-

&ationc quadam libidinosâ præeunte ac titil
lai.tc Provocetur , cui confenticndo peccat;
prout hoc plurimis Auguftini tcftimonijs, tan
quam rcm certam cxpcri
É fuocx ipfo , & entia fuf
loco demonftravimus. Eft cnim
iftud libidinum imperium , non naturalis ho- ' jam abforpta orhni carnali delcctatione ac do- .
minis conltitutio, qui antea plenâ libertate &
folâ fuavitate fpiritus, ardentiffimé
pace fccun- tua fruebatur, fed pœna damnati. vO tas Deum in cœlo diligat , atque ita irn
Itaque illa libidinofa uelsitatio vocátur fub
inde diffisultus ab Aug ttgo , quia ipfa repu
gnantia tua, qua rcnititur fpiritui, reddit ope
rationem juftitiæ difficillimam : Nam funt re
£ib.3.de lib. per, omnipeccanti ánimæ duo ijia pænalia, ignoran
£; £; tia & difficultas. Ex ignorantia dehoneftat error, ex
19. g. difficultate cruciatus affligit. Sed approbarejalfa pro
peris tit erret imyutus , & refiftente atque torquente
dolore carnalis vinculi, non poffe libidinofis operibu;
ib.d temperare non eft matura infiituti bominis, fedpam*
££t, damnat. Ita etiam appellat eam libro de Na
ΣμέΧ, tura & gratia, & libro de Dono perfeverantiæ
perfe». c. 1 1. faepius. Subinde vocatur , & valde quidem
®* 1 ». fæpe, infirmitas, quia hoc, ipfo quo forinaliter
E$}*. +i;
carnali, impoflibile cft , ut virtutis ac honefta Cai.t.
tis coiiliderátio prævaleat, nifi quemadmo
dum Auguftinus loquitur , tantum delectent ut
iiii.
ipfâ teneant animum in tentationibus, me in peccati
eu fenfiouem ruaht. Et hæc fimilit caufa eft;cur
er
E*
moEiliter diligat, ut pcccare non póffit : quiá
ut idem Aüguftinuis loquitur, solis eam delíétât
tià, **.?a;
Deus; imo nihil aliud deleäare poteft.Nam quem Fat.
admodum hic ante gratiam iftius cælefíis de Scrin£ 4;. .. ..
lcctationis, non potérât quicquám agere boni, Temjt. .,
dominante ei folâ dele&atióne creáturæ; ita
Poft cam abforptam exftin&amque penitus,ni
hil poteft agere mali , dominante ei folâ dele
êtatione Crcatoris. Inter quæ duo extrema
quamdiu in hac vita poft äcceptam gratiata
militat Deo, alternanté creaturâ & Creatoris
delectatione nunc reéîè, nunc pcrperam facit,
Prout coeli aut terrg dele&atio confenfum cjus
abripucrit.

T. c AP v r
<3> DE GRATIA CHRISTI SALVAToRis 43;
C A PV T D E c I M v M.
Inferuntur Corollaria, quibus multa principia fanéti Auguftini
de libero arbitrio, & poteftate bene opcrandi &
-

{imilibus declarantur.
X his quæ ha&enus de Dile&ionis a tum eft in libero arbitrio ex debita iuffa pæna ,,, ,pet
gratia différuimus,multa principia divi tale vitium , ut iam moleftum fit obedire iuftitia. „î. 19.
Auguftini de libero arbitrio, & pote guod vitium mifi adiuvamie gratiâfuperetur, ad in
ftate bene operandi , quæ in fuperiori fitiam memo convertitur; mji operante gratiâ fame
bus libris ta&a fuit, & ijs vàlde novâ forfan tur,iuflitia pace nemo perfiùtur. Hoc autem vi
vidcbuntur, qui Philofophiæ Ariftotelicæ in tium eft medullis voluntatis inhærens quae
'nutriti funt , neque radices do&rinæ ipfius dam libido fruendæ creaturæ , quali vefti
pcrfpe&as häbent,clarefcere poffùnt. gium quoddam primæ dile&ionis, qua Crea
In primis enim hinc patet, cur ftatui inno torem deferendo & creaturam ample&endo
centiæ & primo hcmini tanquam proprium peccavit. Haec libido ad fingulas occafiones,
;!jg gj; , ita liberum eßè ut benè velle per omnia peccatorum gencra concitata mo
fùifit & malè, cùm id Scholaßicorum judi tibus dele&tationum fuarum , voluntatem
cio omnibus hominibus , nifi beati fuerint, premit, nec eam finit ad redamandum bo
ex vi liber* voluntatis compctere videatur. fium fùrgere quod amifit. Hinc ergo fit, quod
Nam Auguftinus altius reruri radices pene liberum arbitrium ante gratiam, cx Augultini
trans, fuppliciaque ac praemia liberae volun do&trina non fit amplius libcrum ad agendum
tatis ab ejus naturali conditione diftingucns, bonum, fed tantummodo ad malum. Nam
animadvertit ita Deum Dominumque rerum illa primæva integræ libertatis gratia, non eft
omnium ordinaffe Angelorum atque homi ullo modo accomrnodata ad liberandam à
num vitam , wt priùs experiretur quid poffet eo tam imamani deleétationum pondcre volun
'rum liberum arbitrium , deinde quid poffet fua tatem, quæ folummodo prona elt ad fequen
gratiæ liberatricis beneficium, iuftitiaque renu dum nuíum, atque impulfum ejus. Non po
neratricis iudicium. Itaque ut ifti experientiæ teft autem eà fè fäcilitate furfum erigere, qua
daretur idoneus locus, dedit eis non folum deorfum cecidit. Ita quiPPe delc&abiliter
liberam voluntatem , quæ neque ad Donum, captiva detinetur, ut neque libeat, neque velit,
neque ad malum urgenti quodam pondcre ra neque poffit, neque fciat furgere. Nam hæc
Peretur, fed etiam fufficientiffimùm fìculta omnia per aliud gratiæ genus ægrotæ & mor
tatem. Sic enim adjuvabantur gratia Dei , tuæ dari debent.
fine qua permanere non poterant , ut cum illa Hinc tertiò patet, cur Angelis ac fàn&is in
bene opcrarentur fi vellent , cau- t.ttco quoq; cælo tribuat Aüguftin. tale liberum arbitrium,
f -.'. nt {cfercrint. Q o fiebat , ut cum tali Ä; jam alteram primæ libertatis partem ex- Lib.d.cor.
acj t, rio , & potcut a i-cri arbitrij monftra ęrere, hoc eft, malè agere feu peccare mom poßit. %$* i;
retur & (inui tamen bcnc velle poflcnt & ma Nam ficuti dele&tatio Creaturg ftabiliter inhg- £;;
le in utramvis partim nutu liberae voluntatis rens, poflidens, & huc illuc ad malum rapiens Τ
impn'fi. Dcerat enim dominatus ille deiecta arbitrium peccatoris,inals cadentifque volun
tionis qur conßnfum libcrtatis in alterutram taris fupplicium fuit, ita delectatio inceffabilis
partem flc&terct, Itaque in illo æquilibrio creatoris, perpctuo furfum ad bonum rapiens
prir ævæ conditicnis liberum arbitriuin fé fuae juftum , bónæ & perfèverantis voluntatis c(t
libertatis indifferentia utramlibct parté poffe, prgtoium,ex quo fit ut a deleëtatione peccandi ufq; tùia.
expcrientia comprobavit. Nam fanéti $. gcli C ad delectationem mom peccandi undeclimabilem libera
fuâ illâ libertate, non fine gratia tamen, i!/we tum fit. Et quidem cum ittam partem velint
rita c fteterunt,reprobi verò & primi homincs nolunt cogantur Scholaftici admittere, & con
eâdem illâ libertate ex veritate ceciderunt. fequenter confiteri partis unius , quam bico*
Hinc fccundò patet, quâ ratione verum fit, nis illa innocentis creaturæ libertas contine
quod in homine lapfo ante gratiam (cui, & bat, amiflionem non officere libero arbitrio;
Jnulto potentiori ratione dæmones addi pof mirum (anè eft, cur liberum arbitrium labefa
funt) nön fit amplius ilia primæva flexibilitas, çtari putent, fi altera quoque ipfius pars,alterâ
qua benè velle poffit & malè, hoc cft , cur non falvâ, perimatur. Nám eadem quantum ad
poffit alteram iibertatispartem promcrc, quæ actionis liberæ naturam • prout ipfi intelli
bene agendo exercetur. Boni agendi quippc gunt aétioncm libcram, utriufque rátio eft.
libertatem antc gratiam efle perditam, & pec Hinc patet quarto, jam po(tquam gratia
candi induétam effe fervitutem , Auguflinus, Poft lapfum nos adjuvare cœperit, etie qui
ut ante dcclaratum fuit , cx profello fexcen dem in homine liberum arbitrium ad utrum
ties docet. Hujus rci radix elt, quia ex divinæ • libet faciendum , bonum ac malum ; fed non
jultitiæ judicio perfequcnte Peccátorum, fecu ita ücut antc lapfum in innocentiae ftatu atque
Angelis
 434 IL I B E R Q v A R T v S. 435
Angelis fuit. Illorum enim fic liberum erat, A bcncdiétus in fecula. Hic autem non nifi per
ut ÉÉ nutu, nihil impedientc vel urgente
fidem cogno(ci incipit , ficuti cognofccndus
libertatem, fie&erct ad utrumlibct , folum, eft. Et hinc etiam nàfcitur, cur infideles apud
fi malè, non fine Dei adjutorio , fi faccrct - ipfum nihil omnino boni poffint , vclle aut
bene. Nunc autem ipfuiiì adjutorium bcne operari. . . - -

ficæ fuavitatis facit, ut bonum velit ; quo fi Sextò hinc etiam claret , cur Auguftinus
defertum fuerit, ipfùm adjutorium , ut jta omnem omnino gratiam purè fùfficientem,
loquar , noxiæ fuávitatis facit , ut malüm five ante fidem fiye etiam poft fidem auferat.
vefit. Iilam quippe fuavitatem quæ fùpcra Ratio cnim perfpicua cft , quia cüm ei nulla
verit , voluntas çonfenticndo fequitur , ut fit gratia operandi praeter iftam fuavitatem
Auguftinum jam faepius inculcantem vidi Dci, nifi ifta tanta füerit , ut ei dele&ationcs
mu§. Ncc ullum hic Periculum d.ftru&tae li rerum creatarum cefíerint, vel pcccabitur, vel
bcrtatis. Si enim libertas arbitrij manet , ubi altcrnante deleétationum fiuétu, in medio
non poteft arbitrium, aliud nifi bonum ag*- femanebitur ; fin autem ifta fuperaverit, jam
re, qucd Schola nullo pacto diffiteri poteß, fine dubio bcne voluntas operabitur : άod
quanto minus Periculum erit , ubi arbitrium emm amplius nos deleftat , fècundum id operemu?}ie Gal.**.*
fm Fpiff. ad
agere poteft & bonum & malum ? Scd de hac ceffe £ft Sed utrumlibet fiat, non erit fufficiens
cöncordia gratiæ & libertatis infra Pluribus. gratia , fed vel efficax, vel ita inefficax, ex
Quintò hinc facile & illud intelligitur, ; qua opcratio ne quidem poffit fequi, nifi ejus
uod tam conflanter Auguftinus docct, cur iocfiicacia per aliam fùppleatur. Quanquàm
• iiulla fit ei gratia bonae voluntatis & opcra ex alio caPite ipfâ ratio gratiae fufficientis in
tionis ante fidem, fed in ipfo initio fidei fit tegræ naturæ ac libero aIbitrio feipfum viri
etiam initium bonæ voluntatis, Nempc quia bus fuis difcernenti propria eft , & Propterea
graria qua fit bonum , non eft alia nifi dele inePta natur* laeiae vel reparandæ, vel adju
ätat.o dé incommutabili bono, quod cft Dcus vandæ. -

c A P V T X I.
Deleâatio ifta caeleftis, fccundum Auguftini mentem, eft aótus vi
talis & indeliberatus animæ : & quidem amoris ac defiderij,
præcedentis confenfum , ac delectationem illam quae
& quies animi & gaudium dicitur.
o s s e qv E N s nunc eft,ut ultcrius A minem juftitiâ, vel mendacio, nifi a&u ali
defpiciamus, quidnam fit ifta deleóta quo in juftitiam vel mendacium tanquam fibi
tio caeleftis, quàm veram gratiam Dei conyenientia & jucunda moveri ? Motus au
effè jam fatis demonflravimus. Con teum hujufmodi voluntatis, nqn fit nifi actu
ftat enim deleétationem creaturæ rationalis, quodam vitali. -

cjuando propriè fumitur , e(k particularem Hoc igitur Præfùppofito, quod puto nemo
a&um , qui etiam gaudium dicitur , pcr facile diffitebitur, dico breviter : Dele&tatio
usm animìus in bono præfente , cum quadam itta quain ad omnia opcra bona fanátus Augu
É& fruitione conquiefcit. '§. ifto ftinus excrccnda pòftulat, non eft áliύd;
dclc&ationis a&u non loqui Auguftinum ; $uau) actus quidain indcliberatus coelitus
perfpicuun eft. Eft enim tcrminus dcfiderij, immiflus in völuntatem , pcr quem ei bonum
tanquam cujufdam motus, quo voluntas ad Propofitum vel fuaviter tantum placet (qui
delc&tationem iftam tanquam ad quictem aëtus fubinde fimplex voluntas dicitiir aut etiäm
' fuam tcndit. Dels&tatio vcro fèu fuavitas, dc complacentia , aut amor voluntatu , refpondens
qua multa fìnétus Doétor tradidit, etiam a Paflioni amóris fenfitivi ) vel etiami in bo
defiderandum & arnandum Deum libero vo
num appetendum commovetur. Iflae autem
luntatis, motu ncceffaria eft ; cum & illi fint Primus actus eft principium motus tendentis
aétus boni , qui fine favitatis gratia non in bonum, quia cft prima boni complacentia,
poffiat à voiuntate proficifci. Cuiuflbct quo Pcr quam affeétus bcno tanquam fibi conve
quc praecepti obfervatio, ac tentationis ex- p tienti & cofjnaturali primum coaptatur.
pugnatio dgle&t tionem poftulat , ad quam Nam quemadinodum in rebus naturàlibus, '
tamen hujufmodi dele&tationem, quæ fit frui Primo datur forma, deinde motus formam
tio feu gat dium, certum cft» non fcmpcr ante confequcns ( ut corpori naturali datur gra
wedere. Qgapropter omißá iftà dclcétatione, vitas aut levitas , quæ eft velut naturalis
alij adtus cxplorardi funt.Nam eam c[fe quen amor convcnicntis loci , & prima quafi ad
darn vitalcm actuum voluntatis, non videtur locum coaptatio , ex qua deinde motus
Polic dubitari. Quid sit cnim delcctari ho ad eundsm naturalem locum fuit ; ) ,tâ
\,
T 3 r. voluntati
. -

!
336 DE GRATIA CHRISTI sALVATORis a;;
voluntati & generaliter appetitui datur A
primo quaedam coaptatio appctitüs ad bonum
hTpctibile,quæ cft quædam complacentia ap
fpctibilis » atque amor nuncupatur , ex qua fe
quitur motus in appetibile, qui vocatur defide
rium, ac deinde quies, nempe gaudium feu de
leétatio, tcrtius ille a&us animæ de quo fuprà.
Dicimus igitur, dcleétationem iltam fcu
fùauitatem ifi Auguftino celebrem , elle par
tim primum illum & indeliberatum affc&um
! animæ qui a&ualis coinplacentia eft , partim
ctiam & crebrofecundum qui defiderium in
deljberatum dicitur , quibus anima ita fuavi
ter ac delc6tabiliter in bonum appetendum
rapitur, ut voluntas ci actu libero confentiat
i.
ac bonum diligat, tanto vehementius , quanto
fortius iliis aétibus rapitur. Nam ittis actibus
ineffe deleétationem etiam Philofophi profi
tentur. Inde cft enim quod fanctus Thomas fpiritualis, Melius fe multo affectu deletantwr, qui cap. 6,
dicit, Amor præcipua caufâ delectativiii* /*. Et in B aliquid ex huius amoris dulcedime guffaverunt.
* * 13*. eadcm quæftionc alio loco : Amor & coiicupif
•• rf. C».
centia (lioc eft , defiderium) delitationcm cau
πει... ,.„fant : viuus enim matum fit delectabile amamti , eo
3- quod amor eft quaedam unio, vel conaturalitas amar
ii, ad amatem, $imiliter ctiam omne comctipitum eft
deleciabile concupifçenti , cùm comutpijventia fit pr«-
-* • cipue appetitus deleäatioiit. Lt in alio articulo
***.*. 8. docet: In ipfo augmento defiderij fieri augmentum
delcctatiomus : Et, vnguifitiones eje qaaiidojue dcle
ętabiliores,fecundum qttod ex maiori dejiderio proce
dunt. Ncmpc quia cùm omnis atnor ad dele
£tationem tanquam ad quictcm ac ccntrum ,
fuum per defiderium tcndat, ut faepcnumcro
Auguftinus tradit , fieri non poteft , quin ip(è
molus quoquc aliquid cx illa fuavitatc parti
`v cipet, juxta illud fanéti 1 homae : Id quod mo
* *. q. 3*. vetur, etfi momdum habeat perjecie id au quod mo
*.*.** 1. vetur, imcipit tamen iam aliquid habere eins ad quod
moyetiir, & fècundum hoc ipfe motus habet aliquid
* deleëiatiouis. Nam fimulatque motus incipit , c 'cens, Vt fåne uteritò fànétus Aug iftinus actus £;;
participat de quietc, quatenus etiam primum illos indciiberatos amoris ac delìderii quibus ā i.
momentum inotus habct partialem termi anima fuaviter in Deum deliberato aétu diii- íé,
num fuum. Qgod tamen in amore ac defide gendum fufcitatur, invitatur , trabitur , rapi- 4. •**.
rio fpiritualium rerum, hoc e(t , in dilectione
tit, !• cate- incommutabilis illiusfaptentia, & veritatis , &
ch< rudib. famiiitatis, & iuíìitiæ, & charitatis , & fiquid
*? ** aliud tale dicitur (quomodo juxta fancti Augu(tint
mentem amavdu eji Deus, quia hoc cit Deus)
multo maximè locum habet. Nam qui dili
git res creatas, non hoc ipfo quo cas diligit et
iam adipifcitur, nec tanquam in adcptis con
quiefcit, neque quafi fruens animo deiectatur.
Quifquis verò illam æternam veritatem, &
iftam', inquam , incommutabilem juftitiæ &
caftitatis & fapientiæ formam quae Dcus eft,
diligit, hoc ipfo cum adipifcitur, habet ac
poffidet: & pcr hoc etiam cum delectatione
serì •.;, fruitur, & cum fruitione dele&tatur. Si uxorem
^P?-nd. alienam amaveris , inquit Auguftinus, non conti
r.
muo h.tbebis,decimo
Tra&tatu fi cafhtatem amaveris, mox
in Epiftolam habebis.Quid
Ioannis: Et D
*'*** to in iubet tibi Deus ? Dilige me. Aurum diligis, qu«fitu
***. • eam. tus es aurum, & forte non impenturus. QuiJqui, me
qu«rit cum illo fìim. Me aima dicit tibi Deus, non ad
mis ambiturper aliquem; ip/e amor prafentem me tibi
faät. Cüjufmódi ápud Auguftinum frequen
tia funt. Nam Deüs non àrca aut manibus,
„ut aurum, non oculis, ut lux , non auribus, ut
fonus ; fed folâ dile&ione, ut vcritas, ut jufti
tia , ut caftitas, ut fapientia poffidctur. Ex
quo fit vt amans Deumi, ipfo qúoque dile&io
fìis actu, tanquam objeéîum fuum poffidente
fruatur ac dcléάetur Deo. Vt juftiffima pro
inde ratione ipfe amoris ac defiderijaétus,dc
leétabilis ac dele&tatio ab Auguftino nuncu
*petur. Vnde idem cùm dixiffèt : Ipfè amor
præfentem me tili facit, ftatim adijcit,Qujd dulciiis Ii;!,
dileihome fiâ Dei fratres ? Et in Tractatu fepti
mo: Tenete eam cbaritatem, ampleámini eam ; £*$• 7. in
'Dvlcivs Ea NiHiL EsT. Et in Scrmonibus £p*jf. Iwan,
de verbis Domini tra&ans illa verba amantis
Ëcclcfiae : Vbi pafti, ul cuba, fic loquitur : Vi- „ 50. d.
dete quemadmodum, quo affecit hic erigatur amor ,.,j,„,
Nempe quia ex praefèntia Dci dilccti , qucm
amor ipfé facit práfentcm, neceflè eft fuavitas
quædam deieétâtionis & fruitionis fiuat, Nam
ut idem:Deus nullius bonum cupiens, cum ipß ftia- L;;.,,„„,
tur omnü volunt.t. bvma. Et in libro de Fide & Faufi. .,
Symbolo: Ideo Spiritus famâ;is Dei domum dici- Lib. de Fili
tur, quia eo quod quifque movit , mom fruitur, nifi & σ****
id diligat. Frui autem fàpicntia Dei , mihil aliud eft
quam et dileciionc coi&rere. Cujus veritatis tan
quam certae & perfpicuæ , quæque multis
Auguftini teftimónijs facilc confirmari poffct,
conlideratioae façtum eft, ut in libro de Spí
ritu & Anima, itemque in libro de Subftantia
'dilectionis, qui nominc fànéti Auguftini cir
cumferuntur 5 & fi non funt, multa tamcn cx I.
ejus libris capita doctrinæ fùmpta continent,
'Amor nofi aliud cfle definiatur, quàm DH- zii.4;;,.
1. E cr atro cordis alicuius ad aliquid propter ali- & assis ,
quidper defiderium currens , & per gaudium requief- 35; giù,
tur, nomine dulcedinis, fuavitatis, ac dclccta
tionis defignaverit.
Hos autem aëtus revcra dele&tationis no
mine ab eo cxprcflos cllc multis indicijs atque
argumentis cláret. Et primo quidem , quia
hæc dclcctatio qua ad confentiéndum facicn
qumque aliquid follicitamur , reperitur juxta
fanétüm Aüguftinum, non tantùm ad opera
bona, fcd etjam ad mala, quamvis ibi non fit
donum infpirantis Dei. Atqui delcctatio cx
qua pcccatâ profluunt, non cft illa propriè di
&ta deleétatio» quae elt tertius a&us animae , &
tanquam quies defiderij etjam gaudium appel
lari folet; fcd ctts vel ipfe primüs concupifcen
tiæ motus, quo bono terreno quafi coaptatur
animus, vel GeGderium indeliberaturn , quo
urgetur ad malem. Nam dißinguit illam i
fuggcftione præcedente & à conféífione con
fequente. \)e quo luculentiffimè libro Primo
de fermone Dómini in monte differit: Tria Lib. i. a.
funt quibus impletur peccatum , fugge/lwne, deleäa- ser. Don.
tione , & comjenjioue. suggestio five per memoriam in *******
fit, fiye

t :
438
fit, five per corporis femfus, cum aliquid vidimus, aut A confenfum proritante differit, apertiffimè de
Audimus, vel olfacimus, vel guftamus, vel tangimtg.
3Quo fi fui delettaverit , deletatio illicita refemanda Jam quo propellimur, ut velimus, conféntia
eff. Velut cum ieiumamus & vifis cibi palati appe
titus affurgit, mom fit mifi deleëtatiome : fed huic ta
men non confentimus, fi eam dominantis rationis iure
cohibemus. Si autem confenfio faéta fuerit, plenum
peccatum erit. Quod ipfiffimüm docet etjam in
]ibro fècundo deGenefi contra Manichgos,ubi
,;, ,. a, deleétationé exponit cffe motú, quo cupidita ex
&... ontra fuggeftione movetur ad peccandum; qui non cft
arani.b.c.14 aliùs nifi primus amor quo concupifcitur pec
catum, vel certè defiderium ejus. Et iterum
in eodem fermone Domini in monte confe
- quenter : Tria ergo hac tit dicere cœperam , fimilia
;££" funt illi gefe rei,qua in Genefi fcripta eft, ut quafi à
Ζ, ferpente fiat fuggeffio & fuafio : im appetitu autem
carmali tamquam im Eva deleétatio ; im ratione vero
Ibid, tamquam in viro comfenfio. Et iterum : Verumta
mem deleétatio ante confenfionem vel nulla eft, vel tam ; confentit , capttur. Ecce aperte vides defideria
tenui, ut prope nulla fit, aui congntire magnum pec- ° titillantia, quæ flatim vocántur aliquoties de
catum eff, cum illicita efi. Cùm autem quifque com
fenferit , ccmmittit peccatum im corde fuo. Si autem
etiam in façtum procefferit, videtur fatiari & exfiiu
gut cupiditas. Sed po/fea cum fuggcffio repetitur M A
IoR Acc EN D I TvR DEl EcTATIO , qttae tae
men adhuc multo minor eft, quam illa quæ aßidui,
faäu im confùetudinem vertitur:, Et apertius ad
τbid. huc inferiùs : Qjfquis carnalem DELEcTa
T ioN EM adverfus rečtam voluntatem rebellare fen
tit per comfiietudinem peccatorum, cuius indomita vio
lentia trahitur im captivitatem, recolat quantum po
teft, qualem pacem peccando amifèrit. Et in Pfal
mum quadragefimum-oétavum non minùs
I, pp.I, 4s. perfpicuè : Qgando (diabolus) incipit malafug
gerere, tunc repelle, antequam fürgat D ELECTA
Tio & fequatur confenfio. Etin Pfalmum o&to
In Pfal.84. gcfimum: quartum : Date mihi hominem, qui ni
hil tri:tationis patitur in carme fuá , & poßit mihi di
ccre quia iam pax eft. Nihil quudcm tentationis forte
patitur in illiciti voluptatibus , faltem fuggeffiones
ipfas patitur , vel fuggeritur illi quod dcjiiit : vel
D E L E c T AT unde contineat. Sed ecce iam mihi!
delctat illc tum &c. Et evidentiffimè in fèrmo
nibus de verbis Domini, de gradibus quibus
ad confuetudinem peccandi pervenitur , tra
serm 44.de άtans : Prima eft, inquit,tillatiò DELEcTATio
verb.Dom,
Nis in corde, fetunda confenfio , tertium faílum,
caP 6.
quarta confuetudo. Sunt enim qui res illicitâ obvia,
cogitationibus fuis prorfus ita obijciunt, ut nec d E
LEcTENTvR fimul qui i5 ELEctaNTvR , &
non coufentiunt. Noudiim perficia mors eft, fed quo
dam mºdo inchoata. DELEcT aTioNi adcedit
comfenfi;. Quibus finilia non eflet diffi.ile pro
ferre plura , nifi ifta fola evidenter patefàce
rent delcétationem quæ confenfum ih peccata
Præcedit, & fuggeftiònem fequitur, non aliud
cffè nifi defidefíüm illicitum indeliberatura
guo anigfus etjam repugnans in peccatum in
hiat; vcl certe primùm ipfum cóncupifcentiæ
motum tanquam gmorem qucndam indelibe tioni tentanti vel titillanti confentiri, vel noa
£atum, per quem homjni ctjam invito peccaret, confentiri: quam certiffimum eft nihil aliud
h. > iubct,quamvis confenfio noh fcquatur.
Secundo , quia fan&us Augüftinus diverfis
in locis ubi de delcctationc voluntatcm ad
•,
-
439
clarat earn idem effe , quod defiderium quod
mus & operemur. Oftendit hoc in Pfàlmum ,
fexagefimium- quartum : Modo cum morte quan- t, Fßi. 64.
ta comitendimus ? Imde funt enim DELEcTaTio- -
, NEs carnales, quæ mobis etiam illicitè multafugge
runt, quibus non confemtimtis , fed tamen momconfen
• • • . ' _ *
tiendo comtemdimus. Et maniféftius in Pfalmium . . .,
centefimum fecundum & fæpius : Poft remißio. r» P£t rex
nem peccatorum corpus infirmum geris, meceffe eft,
fint quædam DESIDERI a carnalia qua te titillènt -
& quæ tibi fuggerant deleâationes illiitas. sed de
languore tuo veniunt. Adhuc quibufdam perturba
tionibtis etiam ipfa amma quatitur poft remißioncm
peccatoriim ; adhuc im periculis tentationum verfà
tur , quibufdam sv GG EsTioNIBvs DELEcTA
TvR, quibufdam non D ELEcTArvr, & is
eis quibus DELECTATvR, aliquamdo quibufdam
leétationes, quibus confentimus, vél non con
fentimus. Et in Pfalmum centefimum trige
firaum: nonum , explicans quid mali pariänt
exempla fcelcrum : Nonne duceris, inquit, ta
tium deleäatiene faëiorum ?Et fi nom confènfù,faltems
inreujii quid expugnes. Et adhuc luculcntius in - -
Pfalmum quadragefimum-tertium : Suggeri- r, Pfàl. *}.
tum aliquod lucrum, DELECTAT : habetfraudem. - .
fed magnuin eft lucrum, D Electat , mom con
femiâ, pugnam vide: adhuc fuadetur, adhuc inflatur,
adhuc deliberatur. Ergo qui pugnat periclitatur &c. , ^
Sed etiam ille qui yuit, mumjutd omnino egitim fe,
ut prorfus eumpecúnta mom attentet, aut nihil m eo
ExciT ET DE LECT ATioNEM , quamvis fupe
ralilis, quamyis contemptibilis, quamvis nonfòlum
cui nom aomfentiat , fed cum quâ nec pugnare digne
ttir ? Ineft tamem aliqua D ELEcT arioNis titil
|latio. Et in Pfaimum centefimum quadrage
fimum fextum : Etemim modo fratrc* miei, quìntae tn Pfal.i*
illicita delectationes animum tangunt, quamvù eis
mom confentiamus ; tamen vel aeleäari talibus, etfi
non confentis, nondum eft perfe£ta famitas. Et in
Pfàlmum centefimum quadragefimum- o&a-
vum : Comtemdunt mobifcum quotidie temtationes, -
contendunt nobifcum quotidie b Electationes, fn PJal. 14?
etfi mom comfemtiamus tamen moleftiam patimur &c.
Si autem mom comfeiitiehdo yimctmus molestias tamen
patimur refiftendo pElectaTioNiBvs. Et tra
όtatu quadragefimo-nono in £9annem ; Ali- ,-,„a,„.
quando um cogitatione peccatur. Deleétavit quod málü;„ i„„,,
eft ; conjenffft,peccajit : Confenfio illa occidit te &c. -
Si autem mom folum mala D ELECTATIoNI comjem
ffii, fedétiam &c. Et in Sermone nono de di
verfis quae cft de Oratione Dominica : Non $erm 9 de
fentis hoftem tuum, fed fentü comctipifcentiam tuam: diverf. t.9.
diabolum mom vides, fed quid te D El Ect ET vides.
Vince intus quod tujentu. Talia fexcenta cx Au
guftino proferri poflent, nifi faftidium le&o-
ris pertimefcerem, quibus fignificat dele&a-
elc, quam cupiditatis motum, qui primus
obje&i amor eft, vel fi tentatio increverit, ve
hemens dcfidcrium pcr quod rebus deleóta
T 4 bilibus
 %^ DE GRATIA CHRISTI SALVATORIS 44,
3ilibus appctendis inärdefcimus, & ad con-* fentiri vel non confentiri, effe concupifcentias
*enfura tíåéás ejus fuavitate provecamur. ac defideria, quibus ad peccandum ificitamur,
** m eas tentationes quas toties dele&ationes & cgnfenfum negamus aut damus. In qu6
'vocavit, non aliud cflc quam illicita defideria, 'Apoftolicam doârinam exprimit, qua dici
inrumieris locis tradit, fed quia fatis res ifta in tur : Non ergo regnet peccatum im veflro mortali Rom. «.
[τοnfelfo eft, nos paucis cóteíti erimus,ne quid. corpore, vt obediatu concupifçentjs eius : pro quo
'diverfum hic Auguftinus à communi exifti 'Plerumque legit Auguftinus , defiderij eius; &
*matione fentire videatur. Iflud ergo fignificax iftae concupifccntiae É defideria funt illae
' ' ° °* in libris contra Iuliamum : Numqiiid aiitem ion ipfae delc£tationes, quibus tam inflanter non
'"** feticus eft , ut fi habet aliquu cordá defideria mala, `obediendum, hoc eft, non confèntiendum efie
iam eiiam confentiat eu ad committenda eadem mala3 `commendat. Ex quo intclligendum fupereft, -
Ac per hoc aliud eft habere mala defideria cordis, aliud quando fimiliter deleétationëm cæleftem prae
iradi eis , utique ut comfertiendo eis , poßideatur ab 'dicat, quæ nos velle & confentire & opérari
eis ; qitod fit cum diyino iudicio traditur eis. Alioquim 'facit, non aliam fignificari, quàm iftiufmodi
fit/fra dictum eft, po/l «vncupifcemiias tua* mrm eas, fi amoris dcfideria,quibus dele&abiliter ad con
tam quifque reus eji, quod ii multuantes & ad mala {cnfum trahimur.
trahere mutenter fentit eas, nec eas fequitur, fi non Tcrtiò denique, hoc ipfum elucet ex pu
ei traditur, exercetis adverfus e.v gloriofa certamina. 'gna carnis & Spiritus, quam juxta Scriptu
Et in libro fecundo adverfus eundem adver rarum doctrinam, fanétus Auguftinus in bo
^* * * 2. färium : Quoinodo peccatum ( id eft, concupif- p mine vigerc tcftatur. Nam fæpè docet, pug
ccntia peccati ) mor, utfh efl, ct m multa operetur nam iftam excrceri, quatcnùs dclc&tationcs
* nobis ? Q'i« multa ? Nifi djidema fiulta & noxia, `duæ carnis & fpiritus inter fe decertant,utram
%:« confentientes mergumt in interiium & perditio utra fuperatura & animi confènfùm poft fe
*iem : qu« fttque perpeti ei/que non com'entire, ae*- traótura iit, quemadmodum fupra toto capite
tamen eft , conjicius eji , pugua eff. Et férmone & in multis tcflimonijs Augüftini vidimus.
fexto de verbis Apoftoii, cunì dixiffet omnia Hanc tamen pugnam non aliter committi,
£cccata non cxoriri nifi ex illicita deleslatione. quam pcr aiuortis feu concupifcentias fèu de
verin. «. d. !!i;c crgo , inquit, illicita dclc£tationi fi refiftamur, fideria, quibus invicem fibi caro & fpiritus
** ***** fi non comjentiamus, fi meiiilra velut arma non mi advcrfantur, & Auguftinus non femelifidicat,
niíiremus, pon regnat peccatum. Et ftatim poft & ipfe Apoftolus verbis perfpicuis tradit,
adij-it exponcns, quid fit illicitæ deleétationi quando ad Galatas dicit : Spiritu ambulate, & cau.;.
3. non conlcntire, illicit« videlicet concupifcentiæ defideria o.rnu nomperfiaesis. Ecce apertè carnis
fnanus non dare. Et in eodcm loco vocat hoc, vefideria quibus rcfiftcre debet `fpirftus ne
*iom conjentire defidergs armis. Et iterum in eo perficiat. Et ut oftenderet non alitér iftis re
*** ** dem férmone fèxto de veròis Apoftoli : Quid ifti defiderijs carnis , quam per alia fpiritus
*Ji fecandum carnem ambulare ? Carnalibus coN dcfideria , quæ fibi mutao concupifcendo ad
cv PiscENTiis id eft defiderijs comfentire. Quid verfcntur , itatim ratione fubje&a explicat: Iìjl,
t%.
£f Jecundum Jpiritum ambulare ? Adiuyari fpiritu care enim concupifcit adverfus ffiritum, fpiritu au Gm

*), mente , & coNcv piscENT 1 ts carmis mom tem adverju- tarnem. Hæc enim fibi imyiiem adpur
- obedire, & c. Restat aumm carne conflicius ; imefi, ti- cfantur, ut non qu«cumque vulti, illa faciatis. Quid
tillat DEl EcrATno illicuæ comvttp:/* entiae; pugna) elt cnim, fpiritus autem adverfùs carnem, nifi fpi
rejjfe, moli confentire, & impletur hic : pºft contu ritus concupifçit adverfus carnem ?' Et qùid
-er. 13. r, 9 pifcenti.u tuas mom eas. Et in fermone decimo e(t , haec enim fibi imyicem abyerfamtur, nifi hæc
' tertio: Quam mt.lta projicientes iam non dcleilant, contrarijs con- upifcentijs feü defiderijs lu
quae antea delectabant. Quamdo ergo deleëtabat , & êtantur inter fe , ut animi confenfum poft fè
non ei comfentiebatur, mortificabatur. quia iam non abripiant. Delectationes crgo carnis & fpiri
dcleéiat, mortificatum eft. Calca iacentem , conflige tus quas Augultunus inter fe pugnantes prae
rum refjiente. Mortua efl emim una delcttatio, Jed dicat , ut animum in conlenfionem trahant,
vivit altera. Et illam, dum mon tonfentu, mortifica; non funt aliuc nufi iftæ concupifcentiæ ac de
cum cæperit omnimo non deletare , mortificafii &c. fideria carnis & fpiritus. Namì exißo potiffi
Cum ergo dixiffet Apoflolus: Si autem fpiritu aciiones inuna Apvtto loco fanétus Auguftinu§,iftam
rarui mortificaveriti, vivetis, id eft, illas contupifcen duarum dclectationum carnis & fpiritüs refi
tia* £arma quibus non confentire magna laus eft &c. {tentiam, quam toties commemorat, pugnam
Et fcrmone duodecimô in eundéin Apoflolum: quc didicit. Qua dc re operæ pretiüm eft ip
* '* '* F • fateor tibi qºicquid me rebellat adíerfus men fummct Auguit num in uno aut altero fàltem
*****?***• lem meam & litigat metum d LL Ec t AT ioN E loco claritliao audire dillerentem, ne quid
contrar a interficere volo. Q;iam deleétationem illi in poncrc vidcar. ltaque libro decimô de
contrariam faepius ibidem declarat ex eo fieri, Gencli ad litteram propolitis Apoftoli verbis:
quod caro comupifcit, vocatque diffideria quibus Caro cuncupi/at adverfus fpiritum , fpiritu autem galat.4,
non j* obrdiendum. £cce, inqüit, concupifcit caro p adverfu caruem , fic illaî pugnamídele&atio
mea advcrfùs Jpiritum meum voncupifat adulterium, num uelcrioit , ut non aifi defideriorum efîè
fcd noa comfeniio. -
declaret : Ip/ius concupifcentia carnali caufanom Lib. ro, d.
In his locis & infinitis quae produci facilè ejt in aminaJvlu, fe4 multo minus eft im carmefola. Gen. ad li*
eft , liquet evidcnter ex ipfiuiiiiis Auguftini Ex utroque euim fit, ex anima fálicet, quodfime illa,.i.. '
vcrbis, dclcétationcs quibus totic» dixit con Pal-kcTat xo mulla femtitur : ex carne £;
quo

®
 {*, L I B E R Q V A R T V S. 443
£t dfie illa carnali, DELE cratio nonfentitur. A genuinis, ut intelligeremus concupifcere ac
Carnem itaque coucupfitmtem adverfus [piritum delectari indifferenter fumi , quia ipfà concu
ἀ.ii Apoftolu, tarnalem procul dulto e ElecTA pifcentia rerum jucundarum deleétabilis eft.
i io8 lM, qtiam de carne & cum carne fpiritus Talibus autem dele&ationibus ftatim refifti
lavet adverfus DELEcTATioNEM quam folùs , docet per fpiritum , quatenus & fpiritus concw
*alet Ecce clariffimè concupifcentias carnis piféit adyerfus carnem.” Nam & ifta concupif
& fpiritus adverfùntes invicem fibi vocatas ccntia fpiritus contra carnem non eft aliud,
DEi EcTATioNEs carnis & fpiritus. Iam , qua rn fpiritus delectatio, qua condele&atur
vide, utrùm non exponat eas effe defidcria legi fecúndum intcriorem hominem. Quod
carnis & fpiritûs. Adjungit enim nullis ver in plurimis locis fignificat Auguftinus, ut li £ib. de con
reia- lis interpofitis : Solus qüippe h.bet nifi fallor, bro de continentia : Contra fuavitatem noxiam, tówent. c. 3.
- iiud DEsiDERivM, non cum cari: voLv PTATE, qua vincebat concipifcentia, Domimus dat fuavita
vel carnalium rerum cv P1D1TAT£ commixtum, tem üeueficam , qna delectetur amplius contimentia.
Et in eodem libro : Bomam fit cum id quod malè 1bidc. 8.
quo DESIDERAT & deficit anima in atria D0
mihi, Solus habet etiam illvd ( fupple D E si libet, hoc eft , concupifcitur , vincente bvma dele
DERIvM ) de quo ei dicitur : CoNcvp 1 sti fa $tatione muti fit. Et fèrmone fèxto de verbis
pientiam, ferva mandata, & Dominus prab.bit Apottoli, ubi eandem pugnam carnis concu
illum tibi. Nam ct m fpiritus imperat meinbris tor pifcenjis adultcrium , & fpiritus caftitatem
pura, ut buit des1D ER1o ferviaiit, quo jolus ac É adducit, & per delectationes Serm. 4. de
armd tur, velut cum a || imitur codex, cum aliquid B utrimquc fieri docet : Deleéfat uxor a!iena , &
ftitur, legitur, difputatar, auditur cum denique non ammtts , me»tem avertù, in fecretarium menti, ver.apa. r.*.
P4/iw jangitur audiemtu , & ceier. humauitatis ac intray. Vides furis ftrepentem concupifcentiam, profer
mifericordia prasiantur officia, obedientiam caro ex adverfùs eam fementium. Nolo, inquù , monficio.
bibit num coxcv P 1 sc ENT 1 AM movet. Hü at Puta , quia D El ect ar, mvm facio. Habeo cui
die in u iiidi desiderius, quibus fola anima vendeletior; Coudilcctvr enim legi Dei. Et quæ
concvpisc 1 T , cum adverfatar aliquid quod fequuntur fufius. Et inferius capite decimo
eumdcin animam fecundum carnem D ELEcTAr, explicans, quomodo fpiritus concupifcat ad
- tunc dicitur caro cos cv Pisc εκε adverfus fpiri verfùs carnem mentemque fufpcndat, ne in
• tum & fpiritus adverfùs camcm. En tibi plarif coulenfun defiderij carrialis rcât : Mews, ait, Ibid. *. te.
fimè expo(itum, quid fit ilia dele&atiócarnis *£pagati& condelectatur legi Dei. Iam vero fi mens
& fpiritus quam ipfe folus habet, nempc deli nou conjeniit peccato titulanti, figgerenti, blandien
dcria carnis & fpiritus, quæ fibi invicem ad ti, ji mifHs non confemut, quoniam habet alias interius
verúntur. Ethic effè indelibcrata ftatim ad ' deiectationes fùa, deieäationilus carni, ex mala parte
ijcit quam o dicit : Non cffe imputeííate, ne om conferenda &c. Qga de re plura teftimonia
a P/aut ruro, quamdiu inj peccatum in memhbrus, id qui volucrit, conlulat ca quæ fupra de luéta sup. *• ® &
6f riulenta quadam carni ilcelra in corpore mortis carnis & ipiritus diximus. VideDit enim illa
huius, veniens de yindiiia pectati, quam continuo $onfcrengo cum ijs quæ præfenti capite protu-.
tib, 10. de iterum PEccAT i d ElectÃrioNEM vo limus, nihil vcriùs éiie, quam pugìam'carnis
Gen. ad lit. cat.
7. 11.
& fpiritus promifcue apùd Aügüftinum de
Nec minus luculente pugnam iftam carnis c fcriöi per cöntrarias defectationîs, & per con
& fpiritus quæ DELEc faîos , evs contra trarias concupifccntias ac defidcria. Ex quo
- rijs colliduntur, non nifi pcr contraria defide conlequentet couflabit, id quod huc ufque áe
fiu concupifccntiafque divelli , in fermonibus nonftravimus, dele£tationém illam cæleftem,
s... .3. a. de verbis Doinini tradit : Videte qaie bellum qua carnis dcüceria fpiritui rebellantia coër.
nr.Daii.s. Pr®fit Apoftolus, qualimpugnam, jialam rixam, centur, non elíe aliud nifi amorem vel dcfide
intus, intra teipfum. Caro concipjcit adyer, us |jiri rium à Spiritu tatiéto infpiratum , quo mens
tum, $i mom coNcvpisci r & jiri us adverju hominis, inprovºlc & indeliberate, ac dele
diffim , fac. adulerium. Si autem fpl;i,is concu &taolitcr tangitur & fuaviter afficitur lcgi Dei
pót airctjia variem, lu£iam video, vitum non lcu jultitiæ * atque ita contra impctus blan
vulg. Fugna eji, con* pjiii aio aiverfus fpir:tum. dicntium concupiflcntiarum, roborata ijs con
DelectAT adulterium, Fateor quia D ΕL Ε C lcntire renuit; tcd dclectabilitcr concupifcit ac
TAT. Std jiritus concupijcit adverfus camem. qui git , & cpcratur bonu:n. Propter quem
DELEctat & ca;fitv. Eigo vincat Ipiritus car delcctabilem culcemque tractum, idem âmo
fian: aut certe ncm yincatur à carme. \ bi clarif. ris ac dcfidcrj notus, delectatio & juavita, ac
fimè vidcs adultcrium, delectare, quia voncu dulcedo ab Auguftino nuncupatur.
Pi(;itur ; & è contrario ca[utatem dclcctare, Alia quæ ad vium agendi i[tius deleétationis
quia concupif itur, dum cum adulterij dele pertiacnt, tum multa diximus libro Iccundo
άatione certatur, Et in fequenti capite pau äe gratia Chrilti Salvatoris, cum de gratia
- ibid. f. 6. cis interje£tis : Sed delectat & adulte Christi, quantum ad oper«ndi modum difpu
i4*,$. fium: wmtradicatur , rejjfatur, repugnetur. Non P taremus: camque à gratia primi hominis di
£nim non habes unde pugnes. Deus, tuus in te ejt, ttingucremus; tum vero aliquid, utrum prae
ffitius bonus datus eftibi. Et tamen permittitur detcrminet voluntatem, etjaíú inferius diáu
- {3,4 ipfâ tuto cou.upifçere B el Ec ration Bvs ge ti fumus? cum ad conciliationem gratiæ cum 'idelib.8.de
;.„ 3*4 t. Cbrifi.
, 4* huinu, Ecce caro non íolum delectatur , fed libero arbitrio ventum fuerit. Nunc gratiæ
- - - . -

Salvat.
h. ctjatu coNcvPISCIT PAL £c* A 1 ioNiBvs
'-
illius divifioncs Pcrcurramus.
• CAPVT
 444. DE GRATIA CHRISTI s ALVATORIS Â4 5
C A P V T X II.

De gratia Divifiomibus.
Tres divifiones £
I gratiæ afferuntur. Quid fit
gratia præveniens. -

O s T Q v A » de gratiae natura fàtis A adiuvans dicitur , quia adjuvat infirmitatem

fùperque differuimus, fupere(t ut de
`ejus divifionibus pauca dicamus.Nam
"& in illis intelligendis non mediocriter
à vera fàn&i Auguftini mcnte plerique Scho
laftici difcefferunt. -
De i!la igitur capitali divifione , qua gratia
- à recciitioribus dividitur in fùffìctertem & effica
•• - cem nihil eft quod uberius hic dicamus, curn
abunde in füperioribus explicatafit. Dividi
tur igitur ulterius gratia in præveniertem & fub
féquentem; itemque in operantem & cooperantem :
denique in excitantem & adiuvantem. Omnes
iflas divifiones Auguftinus ex Scripturis hau
ftas tradidit , vel certe veftigia quædam ca
fum expreffit. Sed, ut dixi, plerique recea
tiores magis attenti, quid iftis nominibus , fi
lum philofophiæ fuà fequendo, fignificari
oportunè poflit, quam quid eis Augùftinus ac
difcipuli ejus Profper & Fulgentius fignifi- „ tiores, quauivis in nonnullis parvi momenti
carint, mcntein eórum nullo modo aliecuti
funt. *. -
voluntatis refpectu fupernaturalis op&ris : ea
dem & concomitans dicitur refpe&tu confenfus,
quia confenfum libcrum comitatur, nos ad
illum præftandum adjuvando : fubfequeus vero
refpc£tu prioris gratiæ quatenus pr£venientem,
fequitur. Nec vero folum gratia operans &
excitans & præveniens , juxta illos auétores,
eadem omnino diversâ folum confideratione
gratia eft ( ficut etjam cooperans, concomi
tans, adjuvans, & fubfequens;) fed etjam ope
rans & cooperans, excitans & adjuvans , præ
veniens & fubfèquens egdem lunt inter fe.
Nam idem vitalis intelleétus & voluntatis
motus, qui voluntatem excitat, confenfumque
prævenit , fìmul in confenfum liberum volun
tatis influendo cooperatur voluntati , eamque
ad confentiendum, & volendum & agendum
adjuvat. Ita fere de gratijs iftis multi recen
quidam ab alijs diflrepent.

Scd ifta gratiarum iliarum explicatio, five

Itaque in explicanda vocabulorùm iftorum in re ipfà vera fit, fivc non, ab Auguftini men
fignificatione non conveniunt. Aliud enim te ac difcipulorum ejus longe difcrepat. Quod
divus Thomas cum fuis feétatoribus , aliud ut plani(|iiaè intelligatur, initium ab illa cele
Vega, aliud Gregorius Ariminenfis, aliud alij bri divifione fumemus, qua gratia dividitur
vo!unt. De quibus ncn eft necefîè per fingula inprævenientem & fubfeqtteatem.
difcurrere. Plerique tamen eo redeunt ut ve Præveniens igitur, & fubfequens nomina
!int gratiam effe quofdam indeliberatos intel refpc&iva funt, quorum terminus eit, non gra
: T. 7.): / tcs
lectûs & voluntatis motus, quibus potentia tia , quafi una gratia aliam prævcniret aut
T * Sfir. voluntatis quafi dormiens excitatur ut in fubfèqui diccretur, f.d a&us voluntatis. Prg
''. 3. de
* * rft* c. 5 a$tum furgat, & ita praevenitur. Motus flos vcnicns enim dicitur , quia prævenit omnem
' : i .* * X I.> gicunt non efíé liberós, quos Deus in ipfà vo omnino etjam primum bonum voluntatis hu
„ , j. luntate non libere , fed pbyficc tamen concur manæ motum ; fubfcquens, quia bonum vo
rente operatur. Taliôus motibus voluntas luntatis humanæ notum fequitur. Motum
imollitur & ailicitur & roboratur , ut ijs con intclligo libcrum voluntatis confenfum quo
fentiendo libere velit, confentiat, atquc opc aliquid prgedij homo à Deo five de congruo,
retur fupernaturaliter bonum. Vocantur igi five de condigno promeretur : Primum au
tur ifti motus gratia operans , inquiunt, quia tein, quem nuitus omnino præccßerit, fed quo
Dcus eam in nobis finc nobis libere coope- C incipit homo mutari ex malo in bonum. Eft
rantibus opcratur,velcerte,quia per eam Deus enim fumpta illa divifio, non ab illa meta
fo!us operátur in nobis ut velimus, fine nobis Phyfica fpeculatione, qua gratia intelligitur
videlicct libere cooperantibus. Eadcm vo excitare potentiam voluntati: ad quofkumque
catur excitans quia cxcitat voluntatem ad vo • conlcnfus liberos per totam vitam hominis,&
lendum vel agendum : itemque præveniens, voluntati con(kntienti volentique adjuvando
quia prævenit noflrum liberum confenfum. cooperari, fed ab illa celcberrimâ controverfia,
Cùm vero cooperatio & adjutorium gratiæ, ad fidem Catholicam pertinente, maximeque
juxta notiffimam ltymologiam, dicatiimul- . qua Pelagiani & Semi-Pelagiani Ecclefiám
taneam quandam conjunctionem gratiæ & ac defcnfores ejus fatigarunt, utrum voluntas
voluntatis in eandem aétionem ad quarn coo Per fe incipiat operari bonum, ita ut gratia
pcr* mtur , ita ut non una antecedat vel inpel fubfequatur motùm bonum voluntatis, quo
lat , fèd fimul operentur, hinc gratia cooperans ipfa tibi gratiarn protneretur ac Parit; an vero
cft illa qug voluntatem accédendo ei jam libere è contrario gratia præcedat omnem bonum
confcnticnti coeperatur. Eodem fenfu cadcm motum volútatis, fidei, fpei, orationis, dile
. - &tionis
 446 r.
L I B E R
ctionis, ita ut haec omnia Dei gratia in vo- A credente ac diligente profluentium gratia vo
luntate operetur. Nam iftis aut fimilibus ver
bis Auguftinus cardinem controverfig fubinde
exprimit , five quæftionem proponcndo, ut
quândo dicit Vitali qui Semi Pelagiano er
A p:?. io7. rore tenebatur : Recognofcu me, ut puto, in gs quæ
mos fcire dixi , nom omnia quæ ad fidem Catholicam
pertimemt commemorare voluiffe, fed ea tantum que
ad iffam, quae inter nos agitur de Dei gratia quæftio
mem, utrumpræcedit hæc gratia , am fubfe juatur bo
mi;i voluntatem; hot eff, ut plumius id eloquar,turum
ideo nobis datur quia volumus, am per ipfam etiam hoc
Deus efficiat ut velimtu. Sive qua [lionem verita
tis erucndae caufâ ventilando, ut quando di
Ibid.] cit : Quomcdo voluntatis humanæ meritum fequitur
gratia, cum detur & parvulis, qui hoc mondum pof
funt velle fèu molle ? Quomodo gratiam velum maiori
bis duuntur præcedere merita voluntatis, fi gratia,
ut vera fit gra:ia , mom fecundum merita m ftra da
Hliid.
tur ? Et rurfum infcriùs : Quomodo Deiis ex
fpe(tat voluntatcs homimum, ut præveniant eum, qui
bus det gratiam, cum gratia: et mom immeritu agamtts
de qs, guibus non ei credent.bu, & eius doctrinam v0
lu t.ite impia perfeyuent.bus MisERicoR DIAM
vRA R., c Av 1 r , eofjue ad fèipfum omnipotentiß
m.: facilii.te com.reitit , at volentes ex holentibus fe
vit : Sive qua itioncm conltituta veritate ab
1bid. falvendo út quar.do concludit : Nemperani
fsium eji , ex illa dui decim Jentemtijs qua* pertulere
ad Catholicam fidem negare i:on fiiierù , mom Jùlum
ommbus, fed etiamJingu;i3 id cvnfct , tt cvnfiteántur
gratia Dei PR A v E n 1 R I hominim voluntates &
per hanc e.ts pvtus præparari , qtiam propter earum
*m ritum dari. Et rurfùn) paulo pòlt luculeii
Ibid. ti'iinè : Hæc & alia teftimuenia divina ostendumr,
I>eum gratia fua auferre infidelibus cor lapideum', &
PR v EN 1 R E im hcminibus bonart.m merita vo
luntarum, ita ut voluntas per ANT E C E B ENT EM
gratiam pr«paretur, mom ut grâii4 merito volu.tatis
ANT lc E D EN r E donetur. Et in fine tandem
rbid. Epiftolæ : Si fextu atqtie coujem* , debere mos et
iam f)co agere gratias , ac fviere pro talibus, quod ad
fidem eius da?rimumque converfi volentes ex i;o!entibus
faut,oportet £m. dalitat:onefatearis , vvlt mtates bo
m;itum !)ei g*atia PR A. v EN 1R 1 , & ut bonum ye
li;it homincs, quod mvicvai:t • Deum f.tcere qui rogá
iùr ut faciat.
Ex quibus proféto rmanifeftiffirnè conftat,
quando de pra veni nté gratia & fubféquente
difputatur, non hic qua ri, utrum graáa pò
teritiam voluitatis in operibus quibufque bo
nis quafi cxcjtando præcedat, cuin qua deinde
in aétum influat; fed illud , utrum, gratia præ
cedat onines a&tus bonos voluntatis ; ctjam
primun) ilium quo incipit cx riolente velie bo
num , an è contrario bonus aliquis tnotus vo
luntatis praeccdat gratiam , ita ut cum gratia
veluti merces meriti iliius fublequatur, Noh
cnim vócatur gratia pr«feniens reipeétu bono
rum operurn quae juftificati per totam vitarh
operantür, quamvis ad ea voluntatem cxcitet,
fed tantum refpc&tu illius mutationis ex milă
in bonum, pcr qua;n incipit juftificari, hoc cft,
ex nolente volens, ex averfa converfâ, ex in
jufla juita fieri: refpectu vero operum jam à
Q V A R T V S. ' 447
catur fubfequens , quia fequitur meritum jam
converfae & juftificatae voluntatis. Hanc effe
veriffimam & genuinam intelligcntiam gratig
prævenientis & fubfequentis, prout de illis
Auguftinus ac difcipuli ejus & Eccielia, ipfae
que adeo Scripturæ facrae, unde eas depromp
ferunt, locuti funt , ex multis indicijs atqüe
locis apertitlimum eft. Nec enim aliud fibi
vultcommenduttir
bus cum in Epiflola
yera ad
Dei Vitalem
gratia, bvcfcribit : Qui-
efl que jion £pift,
* italemad
fecundum merita noftra datur , fed dat merita ipf\
cum datur, quia PRA. v EN 1 T hominis yolumtatem
bonam, id cft , volitionem ejus bonam, nec eam
auufjuam tnvenit m corde fed facit. Nec aliud
cum libro fccundo ad Bonifacium probat pri
nam boni cupiditatem, hoc cft, etjam initiurh
charitatis feü bonæ voluntatis clle nobis ex
Deo Praevcnicntc voluntatcm : Avertat enim Lib. , .a
B Deus hanc amentiam ut in donis eius mus priores fa- Bonif. c. 9.
ciamus, Posieriorem ipfum; quoniam m f., tvordia eas
PRA.v 1 N1 ET M E. Et ipfe eft , cajiaeiiter veraci
terque cantatur : Qgoniam PRA.v EN isT 1 eum in
tenediéfigie dulcedimis. Et quid hic aptius intelligitur,'
quam i?/a de qua loquimur cupiditas boni ? Tunc
fum bonum concupijci incipit, quando dulcefcere cæ
perit &. Erge benediäio dulcedinis eft gratia Dei,
qua fit im mobii ut mos delectet , & cupiamus, hoc eft,
amemus, quod præcipit nobis;m qua fi mvi mom PRAE
vi. N 1 r Deus, non folùm m m perficitur, fed mec in
rhoatur ex mobis. Si enim fine illo nihil poffumus fa
cem e,proftto nec incipere mcc perficere ; quia ut IN
c I PiAM vs D I CT v M EsT , M Is HR 1 C oR d 1 A
1 1 vs PR A.v EN 1 l T M E ; ut perficiumtis diítum
ejt , M is ERicoRDi A E ivs sv B s EQv E rv*
ù £. Et nec aliud libro primo contra lulia
huih opcris imperfeéti : Gratia quippe hominem £ib. i. csfis.
prævenit , ut diligat Deum , qua dilectione operetur Tul. operu
licm.t. Quod & Ioannes Apojiolus apertißime oflem Imp. f. t33.
dit, ubi ait : Nos diligamus , quomiam PR IoR di
lexit uos. Non ergo diligamur, quia dileximus, fed
qua dilefti fuímus diligimr.s. Hoc eft; non nos
Prævenirnus noftra dileétione gratiam Dei,
fcd gratia Dei prævenit dileétionem noftram.
}Et in eodem libro iterum : Si mom pRA. vENit Ibid. f 148.
gratia voluntatem feu volitionem u: operetur
eam , fed prius exijienti volumiati, id cft volitioni,
gratia cooperatur, quomodo rerum £jf Deus in mobis
operatu, & velle ? Qgmudo præparatur volantas à
Domino ? Ncc aliud in Enchiridio ad Lau Enchir. 3.
rcntium : Præcedit enim bona voluntas, id eft vo
litio homimi, multa Dei d.ma , fed mom omnia : qu«
autem mom præcedit ip, a , iii eis eft & ipfa. Nam
ftrumque lcgitur im fanciis elogltgs , & mifèricordia
eius PRA.v E n 1 E r me , &* mifericordia eius fab
fequetur me. Nolentem praevenit, ut velit , volentem
fubfequitur ne fitfirâ velit. Cur enim admouemur
orure pro miiiiice nojiris , utique molentibus piè vivere,
fifi Deus in ìlis operetur ut velint ? Item cur admo
memtir petere tit accipiamus, nifi tt.ti 1!) fiat quod
volum iis, a qtio factum £jf ut yelimus. oramus ergo
pro inimivu mo/tris, ut mijericordia Dei præveniat eos,
ficut pr&yenit & mus, antequam vidclicet ullo
bono voluntatis motu nos praeveniflemus
Deum; oramus autem pro mobu ut mifericordia eius
fubfe
 448 DE GRATIA CHRISTI SALVATORis 44,
fubfèquatur mos. Quid autem fit iftud, ne fiuflra ^ quafi nom acceperùA ?? Hoc eft, mifericordia eius præ
- •
.^.-. - - -.-.-

velit, dc quo aliqui multum contendunt, infra veniet me. Nihil fàne manifcílius dici poteft,
-,---
clare demonflrábimus. Nec aliud voluit quo intelligamus, non alio fenfu Scripturas &
• °®* 1 8. quando dixit in Pfalmos : Dic Domino Deo tuo, Auguflinum vocaffè gratiam prævenientem,
Σύet, meus mijèricordia eius præveniet me. Prævenit nifi quia praevenit omnes voluntatis a&us bo
thim te , utique prævcnit, quia mibil in te boni imre nos, hoc eft, omnia mcrita bona, eo quod nul
nit. ßoc e(t, nüllum omnino bonum volunta lus in Auguftini do&rina fit a&us bonus, quin
/ tis motum, quo animus effet jam converfus aliquid merccdis à Deo mereatur. Et illa ra
ad Deum : Prcvemffi fupplicium eius fuperbiendo, tio e(t , cur fæpius explicat iilam rationem
ille prævenit fupplicium tuum peccata delendo.Quod præveniendi, pcr hoc quod gratia anteccdit
eodem fcnfu paulo aliter éxpreffit in Pfalmum omnes aétus bonos, vcl per oppofitum , quia
' p ^i. ;7. decimum feptirnum : Retrib.et mihi Dominms |nihil boni noftri gratiam præcedit, vel, ut
fecundum iuftitiam bonæ voluntatis : qut prior pr*- Scriptura loquitur, quia ncmo prior deat Deo
btat mifcricordiam amtequam habem em bonam volun tit rèiriluatur ei : ut quardo dicit in ferinoni
tatem. Nam five Deus gratia , feu mifcricgr bus dc vcrbis Apoftoli : Q is pr.or dcdit , ctim ^ome. r t. de
dia fua bcham volunítem praevcnirc, five to:um graiis accepit ? Qu i prior dedit ilt & retri c.verl13.u Apof.
`priór mifèricordiam præbere dicatur , antc bueretur ei ? Si Dvminus rei ibuere ; ellet ,.nihil nifi
-
quam habcamus bonám voluntatem , idem pænam debitam retuliffet. Nihil dederunt ut eu ré
omnino dicitur, eaque gratia cxprimitur, quæ tribuerétur : pro mhilo falvos fa eret illos. Quis
oy ncm borum voluntatis motum, omniaque 'pricr dedit illi quafi fuorum gratia meritorum ? Qgis
II, erita noflra prævenit, ut per eam Š pruvr dedit illi ? Quj* prævenit gratiam quæ gratis
fcu mala merita ncflra peccataque delçántur. datur ? Si aliquid meritvrum antevenit gratiam, iam
Vnde in præfatione in Èfalmum trigcfimum man gratü datur fed ex debito redditur. Si autem
f. hr.fr. Primum vocatur Pfalmus iftc, Pfalmus gratiae giatù mum datur, gratia quare vocatur? Quis ergo
n £jìl. 3 t. Dei & iuflificationis noflra, mul à præcedentilus me prior dedit illi, & reiribuetur ei. Et in libris ad
ritu no/lris fed pra veniente mos mii/erw ordia Domini vcrfus Iulianum : Quia imago Dei eft, meretur £ib. 4. c. 3.
-,
Dei prflri. Lt concione fecunda in Pfalmum hanc gratiam , ncm tamen ut eius bona volumta, poßit
- -.-. z. in
trigefimum (ccundum : opus eji ut ve', ac ipere Ρ RA c E D E R E prater gratiam, me vel ipfam prior
'f3i. 3:.
prædicationem Eua: gcli] : plena funt hv rea. det, ut retribuatur ei, ac ficgratia tam nom fit gratia,
Hæc ipfa plenitudo & abundantia non te remientem dum mcm datur gratuita fed redditur debita. Quod
expeéîaverunt, fed ad dormiei tem p, à venerunt. çum tanquam grat ae veræ £x diamctro advcr
}Hoc eft,ijfcricordia & gratia Dci te averfum fum refelliflct, veram ratignem gratiae praeve
in pcccatifque dormientem præveneri nt. Nec pientis adjungit : Ncn erga quia eft illù volumta,
aliud fibi vult in Pfalmum quinquagcfimum bona, fed ut çonvertatur in Vomam voluntas mala,
o&avum, ubi etjam cx £rte adijcit, prave quoniam preparatur,id eft , dchatur & efficitur,
nicntem gratiam Pelaginis, capitaliter effe volvmtâ, à Domino : & D us eft, ut ait Apoftolus qui
`om-. r. im contrariam : Qgid in me invenifti mtfi f la pecca fperatur in volú & yelle. Quae etjam vera caùfà
'fal 58. ta : Tuum nil1'aliud mfi natura quam creafli, ce cft, cur ratio gratiæ evidentiffimè appareat,
tera mala mea que deleuft. Nom egoprior ad te ex nc n tam in gratia confequente, quae confe
fùrrexi , fed tu ad me excitanâum veniffi. Nam my-c quitur bonos voluntatis miotus, quam in prae
fericordia eius pr«veniet me. Antequatn aliqua boni veniente , quæ omne meritum omnemquc
Ego faciam , miferico, dia eius pra veniet me. Quid a&um boaum præveniendo praeccdit.
hic refpondebit infelix Pe!agius ? Et ex profcffo , Secundo hæc ratio p?evenientis gratiae ex
explicans Scripturæ locum ex quo gratiam oppofito Pelagiaâorûm fenfu perfpicuè patct.
pr£venientem Ecclefia & Auguftinus haufit : llli cum Auguftini & Catholicorüm difputa
,n-. z. in beus meus mifericordia ctus prævertet me: hcc eft tionibus & Conciliorum auéìoritate quibus
T. !. 58. ante omnia merita mea bona (quod nihil eft aliud damnati fuerant, tandem aliquam gratiam
|quam arite omnem motum voluntatis bonum, admittere cogerentur, confequente adorifçâ
cum adhüc effem averfus à Deo) prævenit me qua ad facilius operandum affequendamque
mifericordia ipfius, etfi nihil im me boni imvererit, perfcétionem, juvarentur, prævenientem ta
ipfe me facit verum , & ipfe iuftificat converfum, & men, per meritum antecedcns funditus fu[tu
ipß admovct ut convertatur ayerfus. Lt in fine lerunt. Quam fententiam poftea Semi-Pela
*^ n. z. in jitius concionis multo luculentius : Cpus eft ut giani , velut hærefeos fuae fundamentum am
/'Jal. 58. iu curari velis , optu eft ut maniis eius mom refugiu. plexi ftudigfiffimè defenderunt Hunc Pela
Sed etfi molis aurari vulnus tuum admoyet ut cur, ris : gianorum fenfum, gratiæ prævenienti ex dia
& averfum revocat, & refugientem quodammodo ad metro adverfum, non feimel Auguftinus ex
£e redire compelit, & attrahit. In omnibus imp.et • prcfIit , ut in libris contra Iulianum : Nam & f ib. 4. cont.
quod di£tum eff: Miferiaordia eius præveniet me. Jiudtum ftmi}itatis fine adiutorio Deivultis im hominis / •l. e. 3.
cogitate qtiod. diétum efl PRA v ENIET M E. SI voluntate PRA c ED ER E, quod merito Deus de
ALIQv 1 D TvvM PRiMvM ÀTTvi. IsTI, ET D beat adiuvare non grafw. Et in Epiftola ad Pau
Ex Tvo ALIQyo Bono PRiMo DE 1 Mis E linum Pelagianos aliquid quoquo modo præ
Ri coRDiAM M E Rv Isti , NoN TE PR A. vE vium gratiæ quæritantes increpans : Cur, in EpJf. io6.
NiT. Quamdo autem vel intelligi , qºia praventu, quit, meriti, prævemri gratia per bibetur, qua gra
es, nifi intelligas,quod ait Apojlolus : Quid enim hales tia non effet , fi fecumdum mcritum imputaretur ?
quod non accepijii ? Si autem ac«Pjii, quid gloriarü Nam deitta præveniente gratia Poftdamnatos
Pela
 %5o L I B E R Q v A R T V S. 45 1
pelagianos ei fuiffe controverfiam, in Præce- A tur, non elfe hoc fatis adyerae gratiae confef
12. dentibus abunde manifeßat: Cum ergo fides im- fioncm, qua etiam ipfum bonum propofitum
- petrat iuftificationem non gratiam Dei aliquid meriti præveniri gratia non dubitamus, oftendit: Ve- £j* 3 ad
j»rA. c ED1r humani ; fed ipfa gratia meretur au- rumtamen im omnibus qua quifque agit fecund. m ***f * * '
^. geri, ut auita mereatur perfiat , comutante, hoc eft, Deum, mifericordia eius PRA.v ENIT EvM. Qtiod
jequente , non ducente, pediffequa nom pteyiä fi nolunt, quia non effe Catholici, fed Pelagiani vo
vóluntate. Vnde ulle qui dixit : Fortitudinem lumt. Malium enim delettat impietatem fuperbam, ut
- meam ad te wjlodiam , caufamque reddit dicens, etiam id quod cogitur confiteri a Domino da:um mom.
quoniam Deus fufceptor meus es : tamquam requi- fibi domatum videatur effe , fed redditum : ut falcet
fens, quibus id mentù fuerit comfecutus , nihilque fiijperditionis non promißionis ipß credanturje b mo*
im fe inveniens a N t E. c R a τ I A M D E 1; feviffe , videlicet primam ex Te prouercndo b9
Deus meus , inquit , mifericordia eius P R A v E- nam voluntatem atq; propofitum , & Deus tam
n 1 s t M E. Et quid iftud ? Quantumcumque, bonis a feipfis effeiu, pro ijlo eorum opere debitum
inquit, cogitavero amiecedentia merita mea mifer*- premium reddidiffe. Qgod mox divinæ gratiae
cordia eius præveniet me. Et infcrius in eadcm prævenienti capitaliter inimicum cff. declarat:
**. Epi(lola:
*** *°* quia sive fitgratia qua iujfifiantur impu , de quid rem.nfit p.ll, mortuine unde pofìtumfliri, & 1*1**.
ùe iignetur, quando gloriatur , in Domino gloriari?
It mobu dubitare fas nom ejî, Jive ut quidam volunt
Ö Pelagiani ) femper P R A. c E D a T liberum Quidei remanfit , quando quicquid dixerit Je feaffe, -
arbitrium, cuius meritum fequatur pama vel pr4- at eo PRA c EDENT E hominus merito ab humme
mium. Et eundem Pelagianum fenfum cxclu- B exorto Deus svbseqvENTER faciat, quo d gnus
rpjp. io7. dens cùm contra Vitalem fcriberct: 4 Domino eft bomo, reffomdetur, reclamatur, contradicit:r. Ego
greffus homini, diriguntur & viam eius volet: nam di- facio fedpropier nomen meum fanâum, non propter
Xii, & yiam eius difcet aut ttmebit , aut ambulabit, *o* ego facio, dicit Dominus. Nihil fcevertit Pela
aut aliquid huiufmòdi , quod poffes dicere, à Domino giunus dicentes gratiam Dei fecundum merita hoffrä
quidem dari,Jeu homini iam volenti, ut fcilicet bene- dari. Itaque iftius erroris falfitatcm sacrita
jaum vei, quo greffus homini dirigit, ut viam eius que quaelibet ex homine pullulantiâ præve
jcat, teneai, gradiatur, fua homo voluntate PRÆ- nientis gratiae finceritatc & profunditate de
c £pAr, & hoc Dei domum fuá homo yoluntate me- ftruens : Nos quidem ambulamus, verum eft ; nos Aa,
reatur ;fed ideo dixit à DoMiNo greffus hominu di- objervamus , mos facimus ; fed ille facit ut ambule- -

nguntür & viam eius volet , ut intelligeremus ipfam mus , ut obfervamus , ut faciahu;. H<£ eft gratia
vóluntatem bomam quâ inciptm* ve.'ecredere, quo- Dei bonos faciens nos » hac mifèricordiu P R A.-
miam Dei via, quid eft nifi fides reita, illius effe domum v E N 1 1. N s mos. Ex quia error ifte Pelagia
qui greffus noflros propterea dirigit primius ut veli- , nus ,.quo prævenientem gratiam , retenta
i;,. ,. „ inui. Et in libris ad Bonifacium: ìfti emim yolunt confequentc, deftruebant, Semi-Pelagian©
2.mf. c. 8. in homine ab ipfo homine incipere cupiditatem boni, rum poftea peculiaris & proprius fuit, ut qui
id eft, primam bonam voluntatem, ut buius cæ- liberìiffimè gratiam ad opera bona fateban
pti meiitum etiam perficiendi cxari a cons*- tur, düpmôáo confequeftuf ipfà fidem ac
Ikd. c.xo. Qyatv R. Et inferius adhuc: Hoc ita dicumt vei- voluntatem fuain bonám quam à fciplis ih
ûhomo a feipfofine adiutorio Dei habeat propofiium _ choari fentiebant, hinc cum eodem mcûo Au
honum fìdiumj;virtutu quo meri • PRÄci $en- C gultinus luculentiffime fclius prævenieritis
τ ε dignus Jit adiuvari Dei gratia Ji l/equente. Et gratiæ Puritate fubvertit. Qgod quia operae
iterum paulo polt corum haretm j^g lans; pretium ex ipfo fonte intelligere, totus locus
Hominis autem propofiium $onum adiuvat quidem, quo admodum clarè & præclarè veritas ifta
sv Bs EQyENs Gratia, fed nec ipfum effet nifi traditur , ex libro de Dono perfeverantiæ , , . ,
PRA c . DERET crat 1a. Et lib.4. ad eundcm afIcribendus eft : 4 Pelagianórum porro bereticâ fi*** ***
£i5.4 ad Bonifaciun : sic emm volunt intcllgi quod dictum perverfitate tantum ifii r motìfunt, MaffHien(es, ***•*. i*.
Afopif c. 6. eff: Si yolueritu & audieritu me , tamquam in ipfa propter quos hæc agimus, ut licet nöndum yelihtfa
pRA c E D Ent E yolvNTATE Jit coss Eqves- teri pradejtumatos effe, qui per gratiam Dcifiant obe
.£. . ris mcritumgratiæ, acfic gratia iam mom fit gratia, dientes, vidclicèt per fidem obedicndo prgdi
quæ mom eff gratuita vàm redditär debita.Si autem Jic cationi, atque permaneant , iam tamenfateantür
intelligerent quoddiäum ejf, Si volueritu , ut etiam quod eorum PRAEveniat voluntatem, nempe ad
ipfam bonam yoluntatem ullum pręparare confiterem- bet, c opcrandum , quibus datur h«c gratia, ideò
tür, de quojcriptum eft , Præparaiur voluntas a Do- utique me non grati dari credatur gratiâ, fcut ve
mino, tamquam Catholici uterentur hoc tefimonio. rua, loquitur , fed potiùs fecundum F R X. c E
Vnde mox eis ver$ gratig Puritatem tradendo D s N r I s merita voluntatis, fi.ut contra verita
tbid. * fùbtexit: sed imtclligeremt & cònfiteremtur etiam tem Pelagiamus error obloquitur. PRÆvENIT ergo
ipfum bonam propofitum , quod coNsEQv ENs & fd m gratia : alioquim fi eam fides , ab'homine
2úiuvat gratia, num eje potuiffe im bomine, fi noh filicet, cxortâ PRA·yÉN1r,procul dubioprævenit
¥RA c ED ER ET gratia. Quomodo enim eft hemimu ,, & volumta, id e(t, volitio, quoniam fides fme yo
bonum p op jitum fme miferunte PR ivs Domino?” luntate ncmp.teft effe. Si autem gratia prævENif
Cùm ipja Jit bona voluntas quæ præparatur a Domi- fidem, quoniam prævenit voluntatem profeéto præ- -

mo ? Itaque paucis interjeétis cum Pelagiani vENiT omnem cbedientiam , PRAviNit etiam
faterentür bòrum propofitum jam, ab homine charitatem, quâ una Deo veratner & fuaviter obedi
;* inchoatum, Dei Grauiâ adjuvari, quibus ver- tur, & hæc omnia gratu in eo cui datur , & cuius ha#
i bis confequentem gratiam latis aperte fatcban- omnia PRÄvENit, operatur.
- *v • •
-
- - - - - - §ua.
- - .
-
 457. {D E G RATIA C H RISTI
Quae quidcm tam prolixè accerfita & in A fùbinde Auguftinus gratiæ prævenienti tyi
unurn locüm digerenda cenfui, ut cuilibet in
Auguftini fcriptis rminus verfato ad oculum
cfarefceret , certiffimum cffe quod diximus.
Nempe veram gratiam prævenientem non effe
quamlibet gratiam, qua potentia voluntatis
ad opera fua bona prævenitur, fed illam qua
- Deus praevenit omnia merita noftra bona, five
, omncm etiam primum voluntatis motum bo
num , utpotc quæ ex nolente volentem facit,
qua voluntas hominis præparatur ac datur,
qua Dcus in hortine operátur & velle, qua
hominis voluntas primo eruitur cx potcfta
te tcnebrarum , & convertitur in Dcum vi
vum, qua deniquc incipit crcdcre veritati.
E$*?. *~*
f*; ię Nam ut Anguftinus docct , tibi eft initium fidei,
"' "**" eft etiam init;im bom«, hoc eff, pvae voluntatis : quod
Pciagiari maxit, eque Semi-Pelagiani nole
bant effe bcl, ficium praevcnientis gratiæ,
{kd humanæ voluntatis officium. Adverfus
iftum cnim crrorcm militat gratia præve
ricns , ficut advcrfùs illum, qui opcra bona
fidem f quentia foli humanæ volúntatis ar
bitrio tribuunt, gratia quam con{cqucntem
Scripturæ & Patres dicunt.
JEx quo ctiain facilc inteliigitur, quomodo
* * C A P V T
Quid fit gratia confcqucns, feu fubfequens.
SALVATORIS -r) ;
buit, quod nos juftificat, feü juftos & bones
faciat. Nam apud Auguftinum fexcentis locis
juftificari & bonum fieri, non ita accipitur,
ut jam vulgò folct , ut fit idem quod per
feéta peccatorum omnium remiffione mun
dari; fed ut idem fit quod quoquo modo à vo
luntatis malitia & perverfitate mutari ; quod
etiam fit per quemcunque etiam primum mo
tum quantumcunque exiguum bonae feu piae
voluntatis. Nimirum quia vera illa & perfe&a
juftitia, à bona voluntate & fide ei conjunéta
fumit initium,juxta illud cjufdem Augüftini:
Reftat igitur ut ipfàm fidem, unde omu ttfhtia fumit
imitium, nom humano tribuamus arbitrio , fed gra Epift.icf.
tuitum domum effe fateamur, fi veram gratiam, id
efi, fine meritis cogitamus : ut merito juftificari,
hoc eft , juftus & bonus fieri faltem inchoatè
dici debeat, quifquis per prævenientem gra
tiam » ab injufta & mala voluntate convérti- zii, deffir.
tur. Gratia vero juftificans iftâ confideratio- & lit-J*-
re non cft gratia habitualis aut remiffio pec- £t;
catorum , fcd gratia potius aétualis effectivè %££.
juftificens non formaliter, quomodo innu- £, jj,
-
mcris locis ab Auguflino accipitur, prout & 196. c. 3.&
recentiores aliqui advertunt. 1. 2. Diß.
2 I 1.®** IS.
m, 14.& 1 5.
£t £eßiw
X I I I. , '
de gratia ef
ficacic. 1*J
s. 1o.

V æ quidem quifquis re&è inte!! A priè illa gratia qua Deus voluntatem jam bo
- lexcritìihil jamj laborabit ut intel
ligat quid in Scripturis & Patribus
gratia Confequens nominetur. Eft
ciiin) ilia gratia quæ confequitur illa inchoa
ta ftudia bonæ voluntatis, eaque tahquam
adhuc in firma fovet , juvat, roborar, donec
ita perfécta robuftaquc voluntas efficiatur, ut
nuHis bian&isarium rerum amoribus cedat,
nullo coinininantium pœnaruo terrore fian<
gistr. Ä qua fanè peífectione bonæ volun
... , ; ;iSj qüi à gcccatis iiicipiunt refipifcere, con
* .*.« \-fl£iiiiqué cuu) diverfaïuim cupiditatum fua
nam adjuvando perficit, quam præveniendo
inchoavit. Qua de caufa cum[1[**gratia li
bértatem arbitrij fàtis apertè fervare videre.
tur, utpote quæ voluntati jam volenti conan
tijue donabatur, libcfiter eam Pelagiani poß
qüam à Zozymo Pontifice Africanfq; Patri
bus damnati cffent, amp!exi funt. Prævenien
tcm vcr9 quæ nolenteín reluctantemq; homi
nern velle facicbat ; pertinaciter contem'ne
bant. Ex quo fonte fiuunt illa verba fu{;ani:
i;';;;;;;?;'.££;£::*-
- jam aEtt gratiam ni£cap.,.-,-
j • • ••• r • • ,

rum cxcrçitu Inedi·antür,plcrùmq; longe di inchoatuin ; non tamen reluétanti fudium v;r.utg lib. 4?. « I'
1 ib. 3. de ftant.Rccolæ dum cft cnim id quod latiilime immittere. Per quæ volcbant, ut expönit Au- ' -

grat cor,fi; fpgrius trádidiùus, & in fcripfis Auguftini,
salvat,c. 1 3. ££$fg$ri, £Jgeaii;;exploratiffitiua) cft: êffc
Quandam £j? volühtjtis infirmitatem,qüam
£;',;;;;; çohatu fiio » nifi per gitiam
cgitus infìfam fcbofetu,fu Pgr;c aut exue
r£potcft, ©ritur cnim cx fcbellantis pcrfi
£gsuiiìèqiie faeyiegis concupifçentiæ mo
ibus : quìim, non cffih folius hgminis pote
í; frágere,
§'
manfietäm j rcddcrc , üulto
uuditus exuére, Adverfus ifta;: in
raitat&A homq pcr J9;au, vitam, p9i con
guftinus in homiiie ab ipfo homine incipère cupidita.
fem feu volitiviieni boni , vt hhius cępti meritum Lib. v. c.$.
£tium perficiendi gratia ccNs EQyAT vr. Aduer
fus quia nitiis perverfam opinionem ita
£9uinocndandam gratiam confèquefi;em cen
füit Auguftinus, tí Ęquáquam gratiæ præve
ficntis ùignitas leJéféùr'Itaqùe de Ę
fequent, gratia dixit in præcedénti capite : rt ., ,.
inópijiïïium effi-Mjejì ordiarii pra;ije, *****
£t Perficiaìius diciüm eft; miferuordia eius fäbfeque.
tur tue. Dc hac gratia confèqùente dixit: Hoc
• . . .• t * •• * I. - -

vcrfigncR fuam ad Dcuin quam grátia PR &- autem bonum propofitum adiuvat quidem svbs g
yENiENs .9P£ata c! .gratia coNS EQyENT a Q s ENs gratia, fed nec ipfùm effct mfiprzcederet
ÉYa$u$ ac r, borâturjjcujus bcncficio päüla grat.4. l)e hac gratia confequente dixit : Ipfum
íiib bona voluptassíííciúrándo, bene ge £guum propofitum cöss£QyEN s adiuvat grátia.
5a?d9, napdata coiijplend9 , dones jtäïò De hac gatia cùm expóneret illâ Scripturæ
bufta här,ut ctiári, Š verba : Mifericordia eius præveniet me : & mi
itaggtus vincat ac domct. Nam iftà cit pro féìiììia eius fubfequttur'ne, unde ifta divifio
gratiae
 454 L rB E R
In Enchirid. gratiae deprompta eft : Nolentem prevenit, ut A venientc gratia fibimet ipfi danda nullus or, t
ad Lawremt. Ëlit : volentem fubfè juitur ne fruflra velit. Hoc
•ap. 32. eß, ne tantummodo in generali & impcrfcéta
voîuntate feu vellcitate bene vivendi hæren
do, proptcr infirmitatem bonæ voluntatis,
& relucúntes concupifcentiæ fuæ motus pcr
ficcre non poffit quod fagere cupit, juxta illud
Apofloli: `caro eonctpißit adyerfus fpiritum, ut
noji quacumque valiù illa faciati. Spiritus igitur
confequente gratiâ adjuvat infirmitatem no
flram 'etiarn \olertium, ne fruftra velimus.
De hac iterum gratia con'equentc ibidem
In Enchirid. dixit: oramus pro inimici mviiris , ut mifèricordia
<a 4 awrewt. Dei pr«veniat eos ficut prævenit & nos : oramus
*^P. 3*. autein pro nobis ut mifericordia cius fub;e juatur mos.
Hæc cft cnim cffèntia!is inter utramquc gra
tiam proprié fuu ptam diffcrentia , ut pro præ
C A P V T .
\*.*
Declaratur uberius natura gratiæ prævenientis & confequen
tis ex Profpcro, Fulgentio, & ex Concilijs Arau
ficano ac Tridentino.
T ifta quidem ad intelligendum gra- A luntas gratiam svBSEQyaTvr. Hoc eft, ad
tiae pra §. nientis & confcqucntis dif
crimíen , abundè fufficere poflent, ve
runtam n ne quis iftum foitus Augu
fini fènfùm elíe arbitretur, non abs re fuerit
oftendere, quod cadem difcipulorum cjus, ad
eoque Ecclefiae Catholicæ & Conciliorum
eju§ femper fucrit mens ; à qua vidcrint Scho
läßici, utrum fit expcdicns ac tutum , in Phi
lofòphica talium vocabulorum intcrprctatio
ne hærendo difcedere. Itaque imprimis fan
&us Profper non aliam gratiæ prævenientis
confequeótifque naturam intcllexit, nifi illam
quam fuperius cxp icuiunus, ut illa præveniens
dicatur, quæ prævenit bonam voluntatem, feu
bonum voluntatis motum ; nec enim invenit
in cujufquam corde , fed facit ut gratia vere
fit gratia hoc eft, gratuita. Confequcns vero
quæ jam fequitur bouam voluntatem, quam
homo ex gratia praeveniente concepit. Vnde B
fic exprimit viafli ienfium presbytcrorum fen
teatiam , qui fervatâ gratia confequentc præ
rm Refponf venientein auferebant : Qgi istis refijiunt, hoc
ad 8; Ex, ep
CemwemJ.
fèntire apertjíime probantur, quod fides (unde inci
pit voluntas bona) non fi donum Dei , & quod
gratia mon præveniat libertim arvitrum, dando ei
videlicet etiam ipfam fidem , ubi cft initium
bonae volunt tis , fed 'e, uaiur , & quod gratia
Dei fecuiidum merita veJ ia detur. itaque itati,n
prolixè probat, ita iu- rum arbitrium gratia
præveniri, vt $ perctur in eo etiaw ipfam fi
dem,hoc ett,i, fum etiam initium bonæ voiun
tatis. Et libro contra Collatorem, 1mprobat
errore m cjus,quo putabat grattam non in om
Artib ronfra nibus praevenire voluntatcm : Qji ita utrumq; , effe mamftros. Et in libro de 1ncarnatione & t;}?•*,
Collat.c 39. recipieiidum fit, juxta Caflianum, ut in alijs homi
mihi: , volun:.t: gratiam in aljs GRaTIA PRA
vENiAT volumiaiem , & mom ita ut um omnibus vo
-
j
Q v A R T V S. 45;
aut orare poffit : cQnfequens autem ab ipfo
homine prò feipfo orante impetretur. Cujus
differentiæ caufâ utramquc gratiam pon
deranti Ę eft. Nemo enim Deum, ro
gare poteft pro impetranda ejus gratia ante
fidem ac bonam feu piam qualemcunque -
voluntatem : fm.tium enim coi rgendi cor, fides eff. ( jf. d. . . .
Pia ergo voluntas ac fides prius per præ-,uf « f •
venientem gratiam dari debet , ut ijs acceptis ,,,
poffit orare. Nam & defiderare auxilium gratæ, …..…
inttium gratiæ eft : & , Fudes nonpetita cvmieuitur, ,.,b... •. , •
ut ei petenti alia concedantur. Quicquid ergo gra- & 1' **'. *
tiæ homo precando poftulat, nen potcft elfe *?* **
alia nifi confequcns bonam voluntatem, quain
jam ante pcr prævenientcm Dci gratiam ac
cepit.
X I V. -
mittebat refpeétu quorundam gratiam praeve
nire voluntatem, quos ex ma!is fciiicet bonos,
ex nolentibus volentes faciebat, refpeétu alio
rum vero gratiam tantum confequi volunta
tem, utpote qui per fcipfbs credercnt.
Sed gratiás illas ríulto luculentius expli
cuit fàdótus Fulgentius, diverfis operum fuo
rum locis, ex quibus prolixitatis vitandæ cau
fa pauca delibâbimus. Stc ergo dc illis diiie
rit libro prino ad Monimum : Ipfe donat gra- zib r. ad-^
tis indignò gratiam qua iuflificatus impius illumine- * nio* n
tur munere bene voluntatu , & facultate bomæ ope- f 13.
ratio, is ; ut PRA.v EN 1 EN r E mijertcordiâ bo
mum v.lle incipia, & sv B s EQv ENT a mijericordiâ
lionum quod vult facere valeat. Et paucis intcrpo- ,;;4 f:o.
fitis uLerius: Vt hoc mereantur, ip{a præveniendo
mifericorditer imc pit , ipfa Jubfequendo auftodit.
Ijia gratia in Scripturu etiam mf ricordia nomina
t:ir , De qua dicit Dav. d : Deus meus m Jericor4i4
eius præveniet me. Et alio loco : Mijericordia tua
fubfequetur me per omnes dies vitæ meæ. Prayen.t
igitur impium ut fiat iustus : Jubfequitur iufium.
me jiut ;mp;us. Pr«ve, it cæcum ut lumem , quod mvm
imvemi. , d/met : fujfe Juit ir videntem , ut lumem,
quod contulit , fervet. Pr«vemit tliflim ut furgat ;
Juv, ejuita rel. vatum ne ca.lat. Prævenit domams ho
mini bonam voluntatem: fubfequitur bene volentem,
operando in illo boni vperis facultatem, Ho: igitur
ijia m fericordia Dei in homti e fubfequitur, quod
pravamiens ipfa largitur. Et iterum poft multa. ibid. f. § 1.
1 r* lestimavit ad reguum qttos ad fé prafcivit mije
ricordis P R A v E N I E N T I s auxilio reditu
ris , & is fe mifèricordiæ sves EqvENTis auxilio
gratia : Cùm crgo Paulus effet blafphemus ó* pcrje- & gra .•.
a
cutor & comtumeli fus,non ideoji adiutu Dei gratiâ,
quia credere yoluit id cft,gratià cóicqucnte,Jed ut
2. vred.re
 456 DE G RATIA CHRISTI SALVATORIS 457
credere vellet, domum gratia PER vENiENTis acce- A in libro deTrinitate clarè explicat paucis ver
pit. Et in eodcm ifto loco inferius explicans bis & officium gratiæ prævenientis & fubfe
-
•IbiJ. clarius officium utriufque grátiæ: Quia revera £; & ipfa S. Auguftini verba quibus ob- ~-
| «* ut velimus mifèricordiæ PRA vENiENTis illu
minamur domo; & ut curramu» pcr*viam videlicet
ęgrius, illud expreííerat : Quaprgpter, inqujt, a.,;,,,
ipfum liberum arbiirum Gratia Dei lileratur ut bo- ch*. r.31.
'mandatorum bene operando, mifericordia svB mum velit & poßit. Ita enim quidam ex Patribus ait, Fulgit,í,
sEQyENTis fulcimur auxilio. Et præclariffimè qusd Gratia Dei prayeniat molentem ut velit ; fubje- ***fi«
] lib. 1. de Veritate praedeftinationis & gratiæ, qaatur volentem, mefruftra velit.Nempe hoc fentit
quos contra Semi-Pelagianos elaboravit: Sic quod fupra explicando hæc verba diximus,
tib.y.de ve *it ergo bonæ voluntatü imitium memo poteft habere, prævenientem gratiam facere ut homo velit,
ris, Predej?. mififuerit mifericordia Dei PRA vENiENTE illumi fubfequentem fácere id quod voluit, ne volen
&rgratie ' matus, quia præparatur voluntas à Domino, & rur do & propter infirmitatem novæ voluntatis
f. 57. fum fcriptum eft: Devs meus mifericordia eius pr«- 'non valendo, fruftra velit. Multa Praeterea ad
veniet mc : ita eamdem bomam voltmtatem memo ufque prævenientis & fubfequentis gratiæ explica- ,
' im finem poterit obtimere , mfi fuerit ttgiter , eadem tionem ex Fulgentio proferri poffunt;fed quia ' . .
mifericordiâ svbs EQV ENTE fervatus. Dicit enim ifta fufficiunt, prætcrmittimus Ex his enim
Dto beatus David: MiJericordia tua sves E & y ETvR rvidenter conttat, proprium prævenientis gra
*me, omnibus diebus vitæ meæ. Mifericordia igitur quae `tiæ beneficium in eo fìtum effe , quod homi
gratis malum bominem PRAvEN1T ut mutet imme nem faciat bonurn velle quod noluit, quod ex
-lius, & ipfa quem bonum facit sv B s EQyENDo re e nolente volantem facit, ex infideli fidelem, ex
git,ne mutetur in pcius. Omne igitur bomum volunta injutto juflurn , hoc cft , quod in co operetur
tis & operis tunc ineffe poteft homini , fi PRA.v E prìmam illam voluntatis perverfæ mutatio
NrENTis gratia largitate detur , eiafdemque gratiae hem. Vnde merito præveniens dicitur non
`svbseQyENTis opitulatione fèrvetur : quæ malum 'quod præveniat potentiam voluntatis (hoc
PRR v EN IT, ut bonam Deo largiente voluntatem ha enim etiam omnis con(equens gratia facit)fed
bere incipiat, quam amte quia per fe habere mon pote qüia prævenit omnem omnino bonum volun
Yat, mom habebat. Sv Bs EQv 1 rv R autem bomum ut tâtis motum , quo cogitari poffet homo jam
• fperfeveret & proficiat in bona volúntatc , quam ex fe {uis viribusfefe çonveitifîc ad Deum, aut cre
' habere mon potnit, fed grati, acvepit. PRA.vENIT didifle Deo, aut diligere Deum. Conféquens
ergo dirigemdo cor hominù pravum, quia fcriptum eff: vero dicitur omnis illa gratia , quæ fequitùr
Idirigut autem corda eius. SvB sEQviTvR autem illam voluntatis mutati9nem , ideoque pro
cuftodiendo cor rectum &c. Et poft multa in illo prium ejus munus eft illam bonam volunta
fbid.f.33. libro interpofita : Non autem PRA v EN 1 END o tem accéndere, ut quod yoluit po(fit ; fovere
illaminaretur liberum arbitrium , fi mom effet : uec & cuítodirc ne pereat, juvare ne qua illam có
svbsEqyENDo adiuvaret (forte adjuvaretur) fi cupifcentiarum tempcltas frangat ; augerc &
illuminatum ad aliquid fibi bona cogitationu aut ope roborare ne lu&ando fuperetur. De qua du
*vii.f3s. ri, effe poffet idoneum. Et iterum paulo poft: Tunc plici gratia S. Grcgorius : Sancti yiri fciuntpof? s,Gr;&,
falubriter difcimus quid facere debeamus, quamdo mos primi paiemiis lapfum, de corruptibili ftirpe fe editos, 1*. myial,
mifericordia PRAEvENiENs illumimat & famamur, cy non viriure propriâ, fed PRA.vENiENTE Jùper c.5, alia 10
ut quod illâ PRA vENiENT E difcimus eädem svB c ma gratia Dei ad melioraJe vota (id eft , volunta
- s EQvENT E faciamus. PRA v EN 1T emim nos dum tes Ieu defideria) vel opera commutatos &a. Eijue
i . - propitius fit Dominus omnibus iniquitatibus moJiru: de accepto mumere debitores fiumt, qui & PRAEvE
sv BsEQyiTvR mos dum famat omnes languores N 1 EN Do dedit eis bomam yelle, quod noluerant , &
mojiros, variarum videlicet concupifcentiarum sv B s. Qv EN Do dedit bomtm poffe quod yolumt.
• cum bona voluntate dimicantium.PRA.vEN1T. Quæ cùm cx fcriptis SS. Patram, qui ex
nmiferuerdia liberum hominu arbitrium, dum im mon profeuo hgrefes divinæ gratig iaimicas dcbcl
dum bene volentc fola operatur exordium bona polum larunt, perfpicuè conftcnt , non erit jam diffi
tatis : sv B s EQyiTvR dum bene volenti fùbmint cilc e inuem mcntcm in Ecclefiæ decretis in
. firat auxilium , ut bene operamdo perveniat ad vom4 telligere. Nam illiufmodi prævenientem gra
: - voluntati, effectum , voluntatem videlicet infir tuam, inftantiflimè tradit Concilium Araufi
• z;?. a.,.,;. mam roborando, efficacemque rcddendo: Mi canum Canone tertio, quarto» quinto, fexto,
i *ate predef. fericordia igitur PRAEvENiENs cooperaturam fibi fed quia illam non exprimit iiio ipfo nomine,
1 g- grati• bominü voluntatem fola praparat: sv B s EQv ENs reluctantibus non ita pcrfpicuè pcrfuaderi po
f. 97: autem cooperantem Jibi voluntatem iuvat. Quod telt. C anonc vero vigefimo quinto, apertifiimè
latius ibidem profequitur declarando , quod contra Semi-Peiagianos dicit, qui faltem nos
gratiæ prævenientis officium fit mutare ina credcre poffe fine gratia prævenientc fentie
» lam hominis voluntatem in bonam faciendo bant,ita attenuatum eße liberum arbitrium, ut
ex infidelifidelem, ex fuperba humilem &c. per mu mullis pojiea aut diligere Deum ficut oportuit, aut
tationem dexteræ excelfi: confequcntis vcro creaere in Deum, aut operari propter Deum quod bo
. cuflodirequod fecit. Et in libro fecundo ejuf
dem opéris docet quod fàn&i Patres indubi
mum efipoßit , mifi gratia eum & mifericordia divina
PRA. v EN ERIT. Quod paulo poft dicit, mom nos
rbid.f.io9. tanter âfîeruerint , in hominis voluntate mibil incipere & poflea per Dei mifericordium adiuvari, fed
. bona cogitatiomts oboriri, mifi quod beneficio gratiæ mullis præcedemtibus bonis meritis, & fidem & amo
*RA vENIENT Is infumditur; nihil im melius augeri, rem Dei prius imfpirar, ut baptifmum requiramus,
mijiquod svBsEqvENTis iuvamine roboratur. Et & ipfius adiutorio ea qua fibi Jumt placita implere
- poßimus.
 458 L I B E R Q V A R T V S. z#59
poßimus. Quibus verbis præveniens gratia ex- A poffet gratia præveniens propriè di&a & mu
plicatur. Ifta cft enim qua proprié fides & nus ejus exponi. Nam ex illa dicit fumendam
pius affectus erga Deum infpiratur, finc qua 'effe non juftificationem,fed juftificationis ex
fidcs effc nequit, tanquam juftificationis ex-. ordium. Nempe quia illa propriè elt, qua om- ' •
ordium , ut ad juflificationem ipfäm perduca nia omnino bona hominis merita præveniun
tur. Quod fimilibus fcrè vcrbis non folum tur, hoc eft, qua homo nolens & à Deo aver
officium, fed etiam nomsgPrævenisnijsgratiæ fus primo prævenitur, antequam quicquam
^•ne. Trid. exprimendo Synodus TÎdcntina Seflione fe omnino boni operetur, vel quicquam gratiæ
* eff. 6. c. 5. xtâ declaravit: Declarat præterea , inquit, ipfias 'mereatur.Sic enim exponit eam gratiam quam
iuflificationis exordium in adultis a Deiper Chriftum prævenientem dixerat : Hoc, inquit, eft, ab eius •

lèjvm PRAve N 1 ENTE gratia fumendum effe: hoc vocatione, qua mullis eorum exi$tentibus meritis vo
eft , ab eius vocatione qua nullis eorum exi$tentibus cantur, nempe, ut primitus credant, & à pec
inentis vocantur, ut qui per peccata à Deo averfi catis feu à pcrvcrfa fua voluntate convertan
erant, per eius excitamtem atque adiuvantemgratiam tur ad Deúm,fecundum id quod adijcit: Vt -

ad convertendum Je ad fuam ipfvrum iustifcationem, qui per peccata à Deo averfi erant, per eius excitan
eudem grati« libere affentiendo & cooperando diffo iem & adiuvantem gratiam ad conyertendum &c.
mantur.loifertius, diltinétius & accuratius non dijpmantur.

c A P V T . x v.
Quid fit gratia operans & cooperans, juxta Aügufti
num & Fulgentium.
v o d f quis ifta que de prgveniefi- A perfe&ionis humanae. Nam ut Auguflinis ait:
te & fùbfèquentc gratia ex Patribus çonftat Deum alia etiam non orantibus, ficut initium lii d. dere
antiquis diximus, ut 9p9rtct ponde fidei : alia non mifi oramtibus præparaffe, ficut ufque pef c. 16.
raveiit nihil etiá difficultatis in per umfinem perfeveramtiam. -

cipienda natura gratiae operantu & Cooperamtä,
Excitantù & Adiuvantis invcniet. Nam gratia
operans non et alia quàm præveniens, (ed di
vërfì nonnihil confideratione.Prgvenicns cnim
dicitur,quia prævenis liberam hominis volun
tatem anteqüam quicquam boni vel operatâ
fit, vel à Deo promeruerit. Operans vero,quia
ipfà fola primùàm bonam voluntatem in homi
ne operatur. Sola dico non quafi homo non
10 • fimùl in illam voluntatcm, hoc eft,in voluntá
tis motura atq; confentionem influat, fed quia
eum operatur, nobis nihil ad eum habendum
Hanc effe veram genuinamìque gratiæ ope
rantis & cooperantis notionem, facile ex Au
guttino ac É ejus demonftrari poteft.
Quod antequam præftemus,declarandijm im
primis eft, çonftantem Auguftini & féétato- .
fum ejus fentcntiam elfe , quod gratia præ
veniens atque operans fola converfionenì ho
minis , feu primam bonaam voluntatem &
jpfum velle operatur,cooperans vero non fola,
É voluntáte hominis concurrente , ad euih
fcilicet quo dixi modum. Hoc enim cùm
verum effe nullo påéto Polfit eo fenfu , ut fine
v.

conferentitus petendo, defiderando,ftudendo, fimultaneo influxu voluntatis fieri intelliga

medìtaado , atq; ita nihil omnino boni mcriti tur ; per feipfum quodammodo confequêris
„refpc&u illius voluntatis affercndo. Hoc enim B erit (êtiamfî Patres non exprimerent ) quod
impoflibile eft, hoc ipfo quo ftatuitur, effe pri fola opcrans gratia operetur vellc , quia ncn
ma voluntas bona, ád quam ex mala conver potuit ad illud velle aflequendum quicquam
titur. Illam enim nec fides, nec oratio, nec ftudij præviè contribuere, ficut accepta jam
ftudium, nec ullum omnino meritum antece fide bönaque voluntate,dcfiderando,& pctcri
dere poteft; atque ita necelfirio Deus eam fo do ad incrementum virtutum operaque bona
lus,feu gratia föla operans ac præveniens dicto facienda, aliquid conferre pote(t. Sic igitur
jam fenfu opcratur. Cooperafis gratia viciflim ea de re loquitur Auguftinus in libro de Gra- .•

non eft alia quam fubfcqucns: quæ quidem tia & libro arbitrio : Vt ergò velimus siNE No- £ib de**
Eis operarvr
fubfcqucns nuncupata cft ,quia fubfequitur il lumniis , cùm auiem yolumus & fic yo- ®''***
ut faciamus , mobifcum operatur. Sine nobis, cap. i7.
Jam bonam voluntatem, quáum fola prgvcniehs ,
gratia infpiravit atq;operata eft,fequitur vero nempe petendo,pulfando, merendo cooperan
tanquam qugdam retributio bonæ voluntatis, tious, quamvis fimul cum gratiannaëtum vo
aut fidei, aut orationis. Cooperans autem di luntati§ influamus. Hunc effe fenfum decla
&a eft,quia opcratur aliquid in nobis non fola, rat manifeftius in eodem libro multo fuperius,
fed norjs fimul cooperantibus, non per fimul quando de Paulo jam poit vocationem pri
tancum tantum î , ut recentiores in fuamque voluntatcm bouam bene operante ac
telliguot ( fic enim etiain cooperamur gratiae laboránte fcribit: Non ego autem, fed gratia Dei t;, „, ,, .
operanti) fed praeviè ad effe&tum iftius gratiæ, m: cum , id eft , non folus, fed gratia Dei mecum: & i.§.
vòlendo, credendo, defiderando, petendo,pul ac per hoc hic gratia Dei jola, nec ipfe folus , fed cap.5.
fando, fatagendo, adeoq; etiam promerendo, gratia Dei cum illo. Haec de gratia cooperante.
ita ut eju*effe&us fit vniverfum primæ volun- c; De opcrante vero converfionem ftatim adii
tatis illius bonae incrementum üfq; ad apicem cit : Ft áutem de cælo yocareiwr & tam magna &•
V 3 efficacißima
 46o DE G RATIA CHRISTI SALVATORIS f
46r
'efficacißimia vocatione converteretur, gratia Dei erat A militer omne meritum humanum ad affequen
fola; qui fic, cum voluntas Pauli fimul influe gam fidem totis viribus difputandi excludere
ret ? Audi rationem : Quia merita eius erant fatageret, fimili modo dixit? opera quippe bona Fpif. 1e;.
*magna fed mala. Nempe manifcftum cft quod fiumt AB HOM INE, fides autem fit in HoMINE, circa initii,
ideo fola gratia converfionem ejus opcrata fine qua illa à null•fiumt homine. Qui locus quo
dicatur, quia antc converfionem nihil omnino rundam ftudia multum torfit, fignificat autem
` Paulus coopcratus cft boni, fivc pctcndo, five fidem à Deo folo in homine fieri, nihil vide
defiderando , five quaqua rationc mercndo, licet voluntate hofinis ad eam impctrandam
ut ei talis vocatio donaretur , fcd cam fola pctendo, mcrendove cooperante. Opcra vero
gratuita prorfus fine meritis gratia Paulo nihil ab ill9 , ftudium dcfidcrandi & pofcendi ex
*j£. io7. boni operanti dedit. Vnde alio in loco: Quod parte fua conferente.
( crcdcre) ut fat in eü oratio, vratur proris,quam His itaquc dc operantis gratiae natura prae
yis non oretur ab eis. -
miffis, facilè intcllig-ntur ea loca quibus præ
Hanc inagiftri fui doClrinam fànéìus Ful fati Patres gratiam operantem & coopcran
- - gentius multis cxpreffit locis, ut libro de In tcm cxprimunt, & carum officia quæ fiipra.
*'£**f.ii/• carnatione & gratia : Et boc in parvulis falutá diximus, depingunt. Qyod vidclicet opcrans
'.'"'*' ° opus fine propria voluntatw affenfu gratia Dei vpe cft illa quæ fola fine ftudio, fine oratione, finc
***• *•3°. ,,„„,. perficitur, quod bonæ volumtatis cxordio divtmi mcrito hominis praeccdente voluntatem.feu
tus dato in maioribus inchoatur, ut opi}e solivs velle opcrctur, per quod voluntas ex mala fit
cRA1 A. volunia, quæ mala fuit, bona fiat, & de- B bona , & cx injuita fit jufta. Cooperans vero
inceps grati« s E cvM operanti fervuium obedie:;tia quæ homini jam volenti , conantique coope
cooperatricis exhibeat. Quid crgo, an voluntas ratur , firmam illam augendo roborandoque
dum ex mala cfficitur bona , opcranti gratiæ voluntatcni , ut id efficiat & pei ficiat quod
non coopcratur 3 Coopcratur Plane Schola voluerit , & conatur. De quibus Auguftinus,
fticoruin fcnfu, cum gratia fcilicct concurren sum praemitfict, quod ille qui vult facere Dei
do, fed non coopcratur , aliquo prævio ftudio mandatum & nonpoteft, concupifcentiâ vidclicct
aut oratione bonam voluntatcm fibi pariendo. reluctante, iam quidem habeat voluntatem bomam,
..., ,. Hoc enim cum velle,ex alio loco,apertifIimum id cft, ut cxplicat, charitatcm,Jed adhuc parvam
1ti. *** cft:vt moverimis omnes quifalranturyiom m], ex eius & imvalidam. Poterit cùm magnam havueru &
gratuita ( nullis nicritis aut orationibus acqui *vbuiiam, ita in libro de Gratia & libero arbi
fita ) bomitate falvari. Quare obfecro ? Vt enim £rio clariffiu,& loquitur : Parva & imperfe£ia , ;, u. grat.
quifjtte falvetur , nulla præcedunt humanæ voluntatis (charitas feu bona voluntas Pctro) non deerat, Cùã.
•
. tionis
boma meruta,fed
efl caufa. soLA Dei rolumtas
Qua phrafi ctjamhumama Jalva
in codcm li quando dicebat Domino : Animam meampro te po- cap. 17._
'mam. Putabat enim fe poffe quod fe velle femtiebat.
fvid.c.z4. bro dicit : Sicut etiam ut caro vivat Jolius opus eß Et quis flam etfi parvam dare cæperat charitatem,
* anima; ita quoque ut homo credat, ubi involuitur *nifi ille qui præparat volumtatem & cooPERANDo.
bonæ voluntatis feu convertionis initium so perficit , quod op ER ANDo incipit ? Quoniam ipfe
1 ivs cpus eß gratia. Et in libro de veritate ut velimas oPERAT vR incipiems , qui yolemtubus co
- præde(tinationis & gratiæ, dc gratia praeve operatur perficiens. Propter quod ait Apoftolus: Cer
, , . . niente quae proprie eft operans : Im mondum C ta* fum , quoniam qui operaturum fi.bi opus bomum
zii de* f''* bene volente solA operatur exordi:im bom« yolum ?erficit in diem Chrifli Iefu. Vt ergo vel mus sine
g? tatis. Et rurfum : Mifericordia igitur prevemtems NoBis operatur , cum autem volumus & fic volu
f. 97. cooperaturam fibi homini, voluntatem, sola præ *mus ut faciamus NobiscvM cooPERaTvR.
parat , id cft, facit. Et in eodem opere ali Tamtm fime ullo vel operante ut velimus, vel coope
quanto inferius, & feipfum & Auguftinum, * ANTE cum yolumus , ad bona pietatu opera nihil
& Scripturam qua dicit Paulus jam fanétifica yulemus. De operante illo ut velimus, Dictum ejt, -
tus, Gratia Dei mecum, cxponit : Vt effet igitur Deus eft enim qui operatur in vobu & velle. De £1
Paulus ex infideli fidelu, sol A gratia opERATA operante illo cum tam volumus & volendo favimus;
•f Quomcdo fola? Qu« averfum convertit, & im Saimus , inquit , quomiam diligentibus Deum omnia
fideli fidem cum infidelitatis fuae merito fidem accipere CooPERANTvR ad bonum. Quid eft omnia mifi &
fiom mereretur, attribuit. Ecce ( sola) non cx ipfas terribiles fevafque paßiones ? Nihil eyiden
cludit concurfum voluntatis, fed meritum. tius quam gratiam operantem effe, qua cum
Nam ftatim feipfum explicat : Atque ita polum antc nollenus, cfficitur ut velimus: cooperan
tariè quidem Paulus, id eft , voluntatc concur tcm,qu£ quando jam a&u voluinus,efficitur ut
rente, credidit, voluntariè abundantius illi ommbus fortius velimus,ita ut fuperando qugvis obla- .
laboravit , fed & credere & laborare non poffet, nifi cula ctiam rcipfa faciámus. Illam operari,
defuper domtiim gratiæ iN s E, ac s E cvM operam ut quoquo modo voluntatem bonam féu vel
tis acciperet. Vbi quod dicit (IN sE) gratiam !e quantumcunque infirmum atquc imper
propriè operantem refpicit , quæ in homine fcctum habeamus; hanc ut illa'bona 'vo
fidem bonamque voluntatem, nihil petitoriè luntas augeatur & roboretur. Non tantum
aut meritoriè cooperante, operatur; illud vcro ut cx inefficaci fiat efficax , ficut nonnulli
( SECvM ) gratiam cooperantem, quia cum volunt , fcd ita ut etiam efficax , efficia
'illa fimul homo confert, ut diximus, ftudium tur fortior, atque ita fortior ut tandem
fuum. Quam diftin&ionem tam accuratam omnibus amoribus & terroribus fiat infupe
fulgentius ex Auguftino didicit, qui cum fi rabilis; cujufmodi fànè non cft quælibet Vo
luntas
 f 46.
*
L IB E R Q V A R T V S. 46,
luntas bona , etiam efficax. Multae quippe A de Veritate praedefìinationis & gratiæ : pr2- z;;.a..,.,,,
efficaces voluntates , cum nulla tcntatione venit mifericordia liberum hominis arbitrium, dum predeu. &
pulfàntur, fæviente tempeftate franguntur at iu nondum bene volente fola operatur exordium bon« &***. f 97.
que fuperantur. Efficax enim erat voluntas voluntatis : fubfequitur dum bene volenti fubmini
Petri cum diceret, Animam meam pro teponam, ftrat auxilium, ut bene operando perveniat ad bone
fed tenera & infirma ; cum vero poftmodum voluntatü effectum. Mifericordia igitur pravemuens
ad crucem duceretur, adulta ac robuftifIima. ¢00peraturam fibi hominis voluntatemfola præparat:
'Nam quemadmodum plantæ & animalia pau fubfequens autem cooperantem Jibi voluniateiu uu
latim drcfcendo ad juftam ducuntur magnitu vat. Vbi cùm cooperationem voluntatis hu
' dinem, ita & voluntates : quæ quidcm per nanae folummodo tribuit gratiæ confequenti,
folato gratiam operantcn),fine hominis labore clarè indicat eandem folàm gratiam confe
praeviô incboantur , inchoatæ vero Per coo , quentem effe cooperantem volúntati.Operans
perantcm gratiam ae ftudium hominis 1nCrc enim gratia fola velle operatur fine illa co.
$mentum Capiunt, adolcfcunt , perfectæque operatione voluntatis tali quam modo dixi
fiunt. Ex quo perfpicuum eft , cooperantem mus. Quo etiam modo in libro de Incarna
gratiam nunquatu dici rcfpcctu primæ voiun tione & gratia dicit : Vt opere folius gratia vo [Lib. de In
tatis bonae» quando in cam erumpit potcntia luntas que mala fuit , bgna fiat, & deinceps gratia .gra*
vojuntatis (ùam illa ett folius gratiæ operantis s£cvM oPERANTI , hoc eft, cooperanti, fer-.. gê.
effc&us;) fed fotum refpectu bonæ voluntatis yitium ohedientie cooperatricis exhibeat. Vbi per
poi: quam homo jam veue cœpit,ut illud veiie fpicuè docet nullam elle obedientiam hominis
rf.veret , augeat: r, bonifque operibus vel cooperatricem refpc&u gratiæ cooperatricis,
ut fru&t,bus cumuietur. Vnde aiio loco con qua ex mala fit bona, fedfolummodo refpe&u
£ i6. r. -emt. tra lulianum Auguftinus : Simon prævenit (gra gratiæ cooperantis ; utpote quæ fimul cum
r ut opera tia voluntatem j ut operetur eam • fed PRivs homine cooperante modo jam fuperius expli
-mAer.f.14o, exis* ENTi voluntati grata ovoperatur , quomvdo ca;o opcratur. Cooperans enim cooperantém,
a.

verum ef!, Deu» in molt: operatur & velle. Iulianus
enim gratiam cooperantem voluntati bonæ
jam exitlenti fine difficultate fatebatur.
Scd de ifla operante & cooperante gratia
propriè diéta , ctiam fànótus Eulgcntius diffi
'* et
b &ft.
fit άuobus locis quæ Paulo ante jam aliam ob
caufàm allcgaviiiius. Nam in libro fcvundo
c A P V T
quid fit gratia excitans & adjuvans.
X iifdem etiam quæ de gratia prgve- A bant, gratiam non tantum adiuvare, quando
v«niente & confequentc diflerüimus,
it, mque de opcrante & cooperante
(atis Pcrfpicue elucet , quid de gratia
Excitante & ádiuvante, f.ntiri debeat. Nám &
iilas P'erumque longe alio fcnfu recentiores
accipi, nr, quam à vcteribus vcris gratiæ di
vir e intelleétoribus ac defenioribus acceptæ
funt. Q emadmgdum enim divifio grátiæ
praevcnicntis & fubfequcnis, ex illa celebri
controverlia maxim è inrotuit, qua Catholici
cum Pclagianis dif.eptabant, ütrum gratia
Prævcniret omnem acturn voluntatis bonum,
om ncque nis ritun- c;us » an vero è contrario,
giat ia fupcr pott meritum voluntatis, feu
poft ejus vclle iequcrctur ; hoc eft ( ut idem
ipfum alia divifione exprimam ) utrum gratia
fic prævenirct vclle voluntatis, ut opcrarctur
illud, an è contrario gratia tali motui volun rant : Nom ex Dei potentia vel in malum vel im bo Lib. r. ad
tatis Praeccdcnti ccopcraretur dumtaxat,illum B mum juvitum aliquem cogi : fedpropria voluntate aut Bomif. c. 18.
confcquendo & roborando : ita quoquc divi
fio gratiâ in cxcitantcm & ad,uvantem, ean
dcm iiiain difficultatem tangit. Pclagiani
m volebant voluntatem cx le primo emer
J c ,,& pcr fe excitari, & ex feipfâ bonum
velle, cujus tamen motibus tanquain infirmis
Deus fubjungeret cx ifto meritô gratiae adju
vantis auxilium. Catholici vicc vcrfà fentie
veluti correlativum fuum ita refpicit, ut fi
gratia fit cooperans voluntati, néceflario et
jam voluntas gratiae cooperetur : Et è contra
rio , fi fola gratia vclle operetur, non poffit
voluntas ad iftud vclle coëperari. Quoá quo
Pacto vcrum fit, jam ante fatis diximus. '
X V I.
jam bonum voluit , fcd etjam gratis cxcitare,
ut bonum primitus velit. Quo fit ut in iftâ
divifione excitatio gratiæ non tam videatur
efie quglibet incitatio vcl provocatio ad
a£tum, quæ cuilibct gratiae con)petit, quam
Prima fufcitatio feu excitatio , feu emicatio
fopitæ, mortuae, cxllin&aeque volitionis feu
vóluntatis bonæ, prout volúntas phrafi vcte
rum volitionem feu motü voluntatis denotat.
Qua phrafi etjam voluntas , hoc eft, volitio
feu propofitum hominis tanquam infirmum
adiuvari dicitur. luxta illud Pauli, quod de
jam credentibus & volentibus dixit: Spiritus
adiuvat imjirmitatem noftram. Quae quidem om
nia luculente conftant vel ex unica difputa
tione Sanéti Auguftini cüm luliano & quibuf
dam Epilcopis Pclagianis, quando afferue
ύomum facere aut malum. Vbi de prima bona vo
luntate fermo eft, quam fi à glatia fieret ex
citante, coa&am fore calumniabantur : Im bomo
vero vpere jam volentis hominis, à Dei gratia
femper A d ivvARi ; im malum vero diaboli fugge
fionibus insitari. Adverfus ifta Pelagianorum
vcrba fic fcribit Auguftinus, ut quid inter
gratiam excitantem & adjuvantcm fit difcri
V 4 Im1n1$,
 , 464 D E G RATIA CHRISTI SALVATORIS
t* ;' r. •
» minis, nofceremus : Vos, inquit, im bono opere ^ queremdamgratiam Dei, ut fiat follicitus,&tanquam
fit putatis adiuvari hominem gratia Dei, ut im exci de Jùmmo evigilet. Nonne manus Dei ExciT At
tanda eius ad ipfum bonum opus volumtatenihileam eum ? Sed à quo fit excitatu, ignorat. Et poflea
credatis operari. Quodfatis ipfa tua verba declarant: ponit refpe&u hominis jam volentis adjuto
`Cur enim mom dixifti, hominem Dei gratia im bomum 'rium feu gratiam adjuvantem. Et fermone
opus £xc£T ARI, ficut dixiffi, Im malum diaboli nonagefimo-quarto de tempore, obje&ionem
-
* függejfionibus INc irARI 37 sed dixifli, Im bomo
opere à Dei gratia femper adivvARI , tamquam
.fua voluntate, nulla Dei gratia bomum opus aggreffus,
- in ipjo iamtopere divinitus ADivv Ervf , pro me
' ritu videlicet voluntatis feu volitionis bonae, ut
reddatur debita gratia, mom donetur indebita, ac fic ,
gratia iam mom fit gratia. Ac mox ex exemplo
divi Pauli probans homines five ullo merito
repentina & gratuita vocatione converti, ip
famque malam voluntatem mutari in bo
nam, non interrogando fed inftando adijcit :
rtid. Vtrum iam volenti credere pro meritis bonae volunta
tis hoc datur, an potius ut credat , ipfâ voluntam, ficut
Pattli defuper ExciTATvR , etiamfi tam fit aver 18
fus à fiile , ut crcdentes etiam perfequatur ? Ecce
manifcftum cft gratiam non tantum adjuvarc
hominis propofitum poftquam fuerit, & bo
$' aggrelfus fit , fed ipfàm defuper ex
Ynu I11
citare feu dare v9litionem ut aggredi poffit,
quod Pelagiani fateri recufabant. . tum in potentia voluntatis excitat, ubi non
. Nam üt iftam excitandi fignificätionem
adhuc planiorem faciamus, alijs quoquc locis
eodem fcnfu vcrbum iftud Augüftinus ufur
Pat. Nam de peccatorum ad vitam revocatio
ne, velut excitatione à fomno illo lætifero ad
- vigilandum in Deo, loquens juxta illud Apo
Ephef. $. ftolicum quod allegat : surge qui dormis, & ex
urge à mortuis, & illuminabit te Chriflus, ita lo
to Pfal. 62. quitur : Apoftolus excitabat amhiam dormientem,
quamdo ad hoc eam excitabat, ut illuminaretur à
chriflo. Ergo fecundum ipfa, vigilia, dicit iste, Deus
Deus meus, ad te de luce vagilo, Non emim yigilares
im te, nifi oriretur lux ttta, quae te de fùmmo ExcI
TARET. Illumimat enim anima« Chriflas & facit C
eas vigilare. Et in alio Pfalmo naturam gratiæ
cxcitantis explicans, hoc cft prævenientis me
- ritum & fuflitantis mortuam voluntatcm ut
7* f* *•*. velit : Non ego prior ad te exfurrexi voluutate, fed
***J***** tu ad me ExciTANDvM veniffi. Nam mifericor
dia eius præveniet me. Antequam altqtiid bomi ego
faciam, mifericordia eius prayemiet me. Quidbic ref
pondebit infelix Pelagius? Et in Pfalmum octoge
fimum-feptimum iterum conjungens gratiam,
quæ omnia merita praevcnit , & cam quæ id
circo excitat mortuam voluntatem ut bonum
In pjil. 87. velit : Quomodo crederem mifi audirem ? Sed ut
3*J finem audita crederem ipfe me attraxit; quia in occulto à
morte cordis mom quilibet mei cus, fed ipfe ExciTA
viT &c. ac per hoc nec vredere potuiffem, miji me
Dei mifertcvrdia PRA v ENIssET , & quia mor
tuos fufeitat, & vocat ea quæ nom funt tamquam ea
quae funt , me in occultù vocai;do, & fufcitando &
trahendo, à tenebris eduxiffet & ad lumem fidei per
duxiffet. Et in Pfalmum ccntefimum-fextum»
excitationem Dei propriè ufurpat, quando
'"'^l.io6. Dcus hominem incredulum nihil putantùm aliud
- effe poft hanc vitam, focordem vbrutum cor habentem
illecebris mundi, & mvftiferis delcélationibus comfo
pitum Prævenit, ut inquit, ExciT ETvR ijte ad
~,
46;
retundens Pelagianam, ÉÉ maximè exci
tans gratia difpliccbat: Sed voluntas, inquit, ser.detri.
Pelagianus quifpiam, bona mea eft. Fateor tua, 94 *•3.
fed & ipfa à quo data ? A quo Excitata ? Et
fanctus Fulgentius probans hominum volun
tates primas non exfpe&tari ut ex hominis co
natu emicent, fed per gratiam prævenieptem
.& excitantem cx nolentibus volentes fieri: Si Falgtnt.lii,
'ergo, inquit, ad falvamdos homines,ficut i£fi volunt **!*****
non Exê1TAT neque mutat, fedexfpeftat bomimum °*'**
voluntates quomodo infamtubus donat atermam falutem
&c ? Vbi femper ExciTANs gratia ncn nifi
refpc&u primæ voluntatis commendatur, quæ
per eam tanquam omnes libcri arbitrij bonos
motus prævenicntem excitatur & creatur, fi
cut ignis è filice excitari dicitur, ubi nullus
*ante É -
Quemadmodum igitur hæc propriè voca
tur Exc 1T AN s , quæ bonum voluntatis no
crat nifîmalus, vel quæ excitat potentiam vo
Huntatis mortuam fcpitamque Dco, ut accepto
bene volendi Inotu incipiat vivcrc & vigilare;
ita AdivvANs illa propriè ab Auguftino &
Patribus vocatur, quæ jam excitato, accepto
que bonae voluntatis motu, hominem jam vo
lentem conantemque adjuvat, ut vel cfficiat
quod voluerit, vel ut fortius velit quod velle
cœpit, carnifque concupifcentiam acceptæ
voluntati pertinaciffimè refiflentem fuperet.
Quam adjuvántis gratiae proprietatem, &
apud Pelagianos & Catholicos confeflam in
dubitatamque fuiffe, plurimis Auguftini de
monftratur locis, in quibus femper adjutorium
Dei refpcâu infirmg voluntatis feu volitionis,
hoc eft, refpeótu propofiti hominis jam conan
tis fed non fatis potentis praedicatur: Dixfti, r;i, ...
tu Iuliane, inquit Auguftinus , hominem in bono sj.i,.,
opere à Dei gratia femper adiuvari tamquam fua yo- .
luntate, nulla Dei gratiä bonum opus aggreffus, im
ipfo iam operc divinitus aDIvvEtvR. Quem ad
juvandi voluritatis modum non reprehendit
fed probat Auguftinus , quamvis excitandae
voluntatis abnegationem improbet. Et in fe
cundo ad Bonifactum libro, Pelagianorum
Antiftitum verba funt : Gratiam adiuvare uniuf- ,;,.,.„
cuiufque bonum propojitum, mum tamen reluäantiftu- £f. §.
dium virtutis immittere , hoc eft, non facere ex & io.
nolente volentem, per quod excitantem gra
tiam, admilla adjuvante, negant. Nam eorum
fenfum explicans paulo pòft : Hoc ita dicunt, ibid. * *
inquit, velut homo a feipfo Jime adjutoris Dei ha-,
beat propofitum bouum fudiumque virtutis, hoc cft,
bonam voluntatem, quo merito præcedemie dignus
fit ad ivvAR 1 Dei gratia fubfèquente. Et paulo
fupcriùs alio vocabulo gratiâ adjuvantcm vo
cat, gratiam perficiendi, prout opponitur gratiae cap. 8.
inchoandi, quæ non ά nifi excitans, feu præ
veniens : Jii volunt in homine ab ipfè homine incipere
- cupidi
 :-
466 L I B E R
cupiditatem boni, hoc eft, voluntatem bonam, ^ tü eius daretur. Et clariffimè in libro de gratia
fit huius capti meritum PERFI C 1 ENDI GRATIA
womjequatur, hoc eft , gratia , qua ut perficiant
bonum quod cupiunt, aDIvvANTvR. Et in
£ ib. 4. ad liuro quârto ad Bonifacium : Pelagiani dicunt
Bomff. c. 1 1. ab homine imcipere meritum per liberum arbitrium,
hoc cft incipere propofitum bonum, ut fuprà
•r , vidimus, cui Deus fubfequensgratiæ tribtiat aD
wvM ENTvM. Et libro quarto contra Iulia
£ib. 4. comt. num : Nam & fludium fanétitatis fime adiutorio
{*l. c. 3. Dei, vultis ym hominus volumtate præcedere, quod me
*ito Deus debeat aDivvar E mom gratis. Quibus
locis evidenter conftar Pelagianos illam gra
e 1
tiam propriè aDIvvANT EM propofiti fcu
voluntatis, fèu ut Scholaftici loqui folent, vo
-j, litionis infirinae conceffi{fe. Nec in ifta con
fetione reprehendit eos Auguftinus, fed potius : non fimus ingrati. Et paucis adjectis infra ite
femper calculo fuo Probat, quamvis improbct rum : Neque enim voluntatis arbitrium , ideo tollj
quod illam folam cxclufa illa , quae volunta tur, quia iuvatur,fed deo iuvatur, quia non tellitur,
tem excitaret,hoc eft, quæ ex nolente velcutem
faccret , faterentur ; quafi voluntas bona per
fe conatu hominis fìtagentis cmergerct , ejuf
que mcrito Deus gratiam illam propriè ad
ivvANT 1 M largiretur. Nam in couem iibro
quarto ad Bonifacium, prolatis eorum verbis
quibus dicebant,quod gratia adjuvaret uniuf
cyjufque bonum propofitum , fic fubjungit
f. ib. 4. ad cenfùraam fuam : Hoc fine fcrupulo acapereiur
Aomif. c. &.
catholicè diifum fi nam im bono prapojito mertium p0
nereut &c. fèd intelligeremt & confiterentur eti.tm
ipfam bonum propojitum , quod conjequens Aloiv
v ar gratia, non effe potuiffe im bomine fi mom prace
deret gratia. Et in liuro fecundo ejufdcm lucu
£ib.*• r. ro. brationis: Homunis autem propòfitum bont;in ad
) v.aT quidem fubfequens gratia, fed nec ipfum
eget jipræcederet gratia. Et rurfum : Studtum
quoque bominf* quod dicitur bonum quamvu cum
effe cœperit AD1vv E rvR , noii famem mapit fine
Lib. 3. c. 4. gratia, fed ab illo imjpiratar &c. Et in libro ter tium : Deus voluntatem bonam (id eft volitio- r,r,„,;,;u.
tio : Tempore igitur veteris Teftamenti Spiritum c nem fcu propofitum hominis bonum ) & prae- .3.
finitum non ft m ad ivroREM ( quod jli fuo
dogm*ti fuftere extjfumamt ) yerum etiam targitvrem
divimus futffe virtutis, quod ji negant. .
: 1}
Hanc eiie adiuyait% gratiae proprietatem ut
refpiciat ftudium hominis, Poitquam jam eflè
cœpit, mutatarnque in inclius voluptatem,
plurimis alijs tcftimonijs fan&i Augultini
ô:cndi poteft. Nam hoc indicat illud quod
breviter ad eundem Bonifacium , quafi Ca
tholico aphorifiro fcripfit: Liberum arbitratim
ca;tivatum non mji ad percatum valet ; ad iujituam
vero nifi átvimitas liberatum AD 1 vt vm Qv E mvm
valet. Liberafis cnim gratia denotat illud au
xilium quod efficit primam voluntatis nu
tationcm à mala in bonam, cum ex nolcntc fit
volens, & à diabolo cain captivante iiberatur;
adjuvans vero illud jam volcntis voluntatis
adjutorium quo imbecillitas ejus luctando
contra concup'fceatias & vitia adjuvatur. Sic
enim hanc phiafim fuain in libris Retra&tatio- D
z??. r. Re num cxpiicat: Volumtas ergo ipfa nifi Dei gratia
tra&#. c. 9. liberetur a fervitute qua facia ejtjerva peccati, & ut
vitia fuperet a Divv eTvR , reite pteque vivi à
mortalibus mom poteft. Et hoc diyimum beneficium
quo luveratur, mji eam PRA.vENiRET , iam meri
Q V A R T V S. 467
& libero arbitrio : Qua gratia voluntas hùmana z;;.a,grat.
non tollitur, fed ex mala mutatur im bonam, id eft &-iib.%.
ex nolente fit volens, & cum bona fuerit Adrv- c. zo
VATvR. Hoc indicat ctjam id quod in libro
$ic gratia Chrifti fcripfit: Facit homo arborem ,„. ,
Vomam (hoc eft , voluntatcm bonam ) cum Dei áííí
accipit gratiam, fed etiam ut faciat fruäum bomum, -
eâdem gratiâ neceffe eft ADivvETVR. Ipfe quippe
in boni arboribus,hoc eft hominibus jaiii hábéì
tibus bonam voluntatem , cooperarvx -
fiuäum qui per fe dat intrinfecus incrementum. Hoc
in Epiftola ad Hilarium : Iubet ideo ut facere
iuffa conati & moftra infirmitate fub lege fatigati,
ad ivToRivM gratia pofcere noverimus,& fîquid
facere potuerimus operù bomi , ei qui ad Ivvat
hoc eft, quia jain aâu fupponitür velle s.*
vis infirme. Hoc enim probat id quoáiul.,
cit : Quj enim Deo dicit : Adiutor meu, efto, con, .v
tetur fe velle implere quvd iußit Jed ab eo qui iup
ADiv ToR v M pofcere, ut poßit. Sic & fe cu.
Jaret neminem effe poffe comtimentem mfi Detis det,
adgt Domiimiim & deprecatus eft, utique volens adijt,
rolems deprecatus eji, mec petiffet miJi effet voluntas,
Jed mji petiffet quantum poffet voluntas. Nihil cla
rius quam AD iv τοRivM propriè effe rcfpe
&tu volúntatis iam volentis conantifquc , fèd
adole(ccntis adhuc & infirmæ, quæ ut poffit
id quod voluit, gratia debet adjuvante robo
rari? Quod ctjam agit in fermone decimo
tertio de verbis Apoftoli quando dicit: Ipfum ser. 13. d.
monem ad ivToRis prafcribit tibi quia & tw ipfe yerb. 2y.p.
aliquid agù. Agnofce quidpofcam. AD ivtor meus '•9•
effio. Nemo adiuvatur, fi ab eo mihil agatur. Hoc
indicat & iltud in Enchiridio ad Lauren
parat adiuvandam, & adiuvat Pr«paratam. Hoc
idem indicat & illud in Epiftola centcfima
trigcfima-tcrtia ad Pammachium,gui Donati
ftas ad unitatem Eccleliae revocaverat, quan- -
do agit gratias Dco , quo, inquit, im/pirante hoc Epiß. 134.
voi.vIsTI ; & quo AD ivvANT E potuijii. Et in
Pfalmum decimum-octavum : Domime adiutor
meus tendentis ad te, nempe adepta jam bona vo
luntate qua quis cövertitur ad Deum, quoniam f» Pfal. 18,
redemptor meus es ta , ut tenderem ad te: me quif
quam vel fapientiæ fua tribuens , quod ad te comver
titur, velviribus quod ad te pervenit, magis repella
tur abs te. Vndc in Pfalmum trigefimum-fe
cundum dicit, qucd Deus adiutor mofter eft, dum In Pfat. 3».
comawiur ad gum Et in Pfalmum fèptuagefimum in Pjal.7o.
cantat magnitudinem Dei , cum peccajem, in
quit, quia ignovifti cum converfus effem, mutata
videlicet jam voluntate , quia ad Ivvis TI,
cum perjeveraffem quia cvromafti. Et in Pfalmum ,
octogcfimum-nonum dicit AD ivvARi yolem
tü fidem. Hoc insicat & illud in fermonibus de
verbis Apoltoli : Non fufficit ut velis, APiy- s.,..,..,
vANDvs Es ut plene pelw , & impleas quod velit. verb. ajof.
Ex quibus profecto & hujufmodi pluribus *• ι•.
quæ adijci poffent, perfpicuum eft, gratiam
ADIV
 468 D E G RATIA CHRISTI SALVATORIS 46, v

'Aoi vv xs-rEM propriè locum habcre refpc&a A Bernardus, quando in libro de gratia & libero
hominis jam volentis, ftudentis ac fatagenris arbitrio dicit : Conatus liberi arbitrij cafì fìnt ad, aegra.&
*****!!i.
lib.
i bcne vivere & cum concupifcentijs dimicare.
Nam nifi infirmitas voluntatis adjuvetur, ni
lonum fi mom aDivv ENTvR , mulli , fi mem Ex 4rbit.
cITENTV R. -

$it eorum quae voluit perficere pgtcft, juxta £x iftis, quantiim arbitror, liquidiffimè
'*°*'*9. illud Aogofùni in Pfalmios : Beneficit Dóminu patet , excitantem gratiam propriè refpe&u
- averfum cjyertere , p'gnantem AD ivvAR E, vin 5onæ voluntatis effe ftatuendaria, quatenus
ccntem coronare. Et iilud infragmentis fermo eam Deus gratia præveniente largitur, adju•
Eragm. i. nam de praecepto continentig: Contine teipfumi, ' vantcm verò poftquam jam bona voluntas ho
iu$o eft, præcepiio eft, &adiendum eft, facieudum eft : mini data eft qua jam cœpit velle re&e vivere,
id nifi peus AD ivvEt remamemus. ' Conamur proficere, permancre , rebellefque cupiditates
qtudei, facere voluntate , & mititur aliquid voluntas, cRATiA svsseqv£st . fuperâre. Nam gra
mon pra, umat potejias , #fi aDIvvETvR infir tiam adjuvantem feu opitulantem non effe
fj.ff.13. -

aliam quam illam jam fupra diétam svbse

Nec folius Auguftini do&rina ifta de gra Qv ENT E M , hoc cft, quæ bonam voluntatem
'tia adjuvante propriè di&ta refpcélu volunta {equitur, tum cx praediétis manifcftum cft,
tis jam volentis, currcntis lu&tintifque fuit, tum difertis verbis idem fànctus Fulgentius
fed eam fxccntis logis far&tus Fulgentius dif qocet : Omne igitur bumum voluntati, & ope is tunc Fulgent.f*.
cipulus ejus exprcffit. Nos pauci$ ejus tefti ineffe poteft homim fi pravemientis gratia largitate de-3:4 Pr*#.
monijs contcuti erimus, Nam in libro dc In- B tur eiufdemque gratia fubfequentis opitulatione, id f. 38.
I*. * fº- carnatione & gratia : Cuins gratia mobi & mi eft gratia adjuvante fervetur. Et in libro fe
Ζ. %. t um bona voluntatis donatim ad fidem, & ipfi vo cundo ejufdem operis : Volunta quæ in nobis L. ,.;s,
iiihtati ad Iv ToR 1 vm tributttir, ut qaod bene vult domo Dei mifèranti efficitur, ipfa in molú ut bene
tens operetur. Adiuvando videlicet infirnitatcm operari valeat aDIvv aTvR. Et : Sicut ad
ejus, ne in cogatibus fuis iupperfcctis caßa ma furgemdum beneficio mifericordiæ præveniemtis erigi
ncat & inanis. Et in libröäe veritate praede tur, fic ad perfeverandum mtjertcor'ia fubfequentis
z;i.'.,.,i. {tination:s & gratiæ : Bomam volunta em ipfe ivvaMiNE cufloditur. Et poft multa: Non au- F.I.,;:
pr«d/t, & g::tu pr«parat, { raedeftinando, prout ipfè loqui tem pr«veniendo illuminaretur arbitrium, feu vo
&*;f 33. folet; gratis conat; ip e ADivvat', ip,e confum luntas, fi mom effet : mec fubfequendo AD ivvar Et.
***** mit.'ît mox ait hornines divima jiificátione fi illuminatum ad aliquid Jibi bomæ cogitationis aut
prævenir,, & ut accepta bona voluntate mom deci operù effe poffet idoneum. Et rcfpectivc ad gra
dant, oPITvLATioNE Dei, id eft gratia qpitu tiam cxcitantem feu prævenientem, itemque
Iantc fcu adjuvante , profecfum eis vel perfeÄram adjuvantem feu confèqucntem rcfcrri debet,
tium tribui. Et iterum in codem libro paulo quod ibidem breviter dicit : Sine dono atque Fals*'
Ibid.f. 34. pòlt : ipfè enim & gratuitâ voluntati humanae bomi a DivroRio Dei, mumquam poteft bumum velle vel
tatem donat, hoc elt tribuit primam bonam vo facere. Donuní cft eniin excitántis & præve
funtatcm , & bonam voluntatem in oper.bus a D nientis gratiæ qua velle donatur ,adjutorium
1 vv A r. £t iterum : Qgt & voluntatem parentum adjuvantis & fubfequentis qua velle juuatur
H xc 1 T Ar, ut fcilicet veiint, & volentibus A D & cuftoditur. Et po(t inuita iterum atque ite
iv τοR1 v M *lorat. Et sdhuc aliquibus intcr C rum candem doctrinam ihculcando intcr ccte
iiil. f. 6. j £tis : Ideo enim in m bis gratia Dei bonam efficit ra dicit , quod gratia volumtaies homimum mala; Fulgtnt.lii,
ro!untatem, ut habeat qiiam in mol* ADivv ET, præveniendo mutat in boiia, ut impys & im;qui pec- z. de praif,
„o. f,l,;n valentem fid etiam operamtem. Multa cx cata dimittat: ea;demque bcm u voluntates adiv- fu*
• eodem Sancto pro ifta veritate,quam conftan v ANDo sv b s EQv 1TvR. Sed ad iftas divifio
t, Rimè tra iit produ, i pollcnt, fi illa non fuffi nes ex mcntc vctcrum Percipiendas, ifta plus
cerent. Quibus confcnsit ad unguem fanctus quam fatis.
u.

C A P V T X V II.

Scnfus multorum Scholafticorum in explicandis gratiarum

divifionibus à fenfu Patrum quam diverfus fit.

V A. cum ita fint, jam facilè intel- ^ Quas illi operantes , ifli cooperantes; quasilli
ligit confequenter prudens lc&ior, coopcrantes, ifti operantcs. Quas illi excitan
vs
quam procui iiii Scholaitici , quos tes , ifti adjuvantes ; quas illi adjuvantes• ilti
capite primo dcmonftravimus , cc cxcitantes. Ita enim omnia confufà funt, ut
- tcriq::e non pauci qui cum ipfis eandem de di Auguttinum ac difcipulos ejus, unde vera in
vifionibus i!{is do&rinam tradunt , à niente telligentia divifionum iftarum petenda erat,
vcterum Patrum aberráverint. Nempe in ncc iegiffe videantur. Qjod non eft difficilè
nullo mcmbro trit, m iflarum div.fionum, fen breviter perfpicuèque patefacere. Nam Sctio
fùm eorurn attigêre , fcd quas 1'atrcs illi præ prævenientes gratias & operantes
laftici illi &

vcnientes, i[t e jam coofequentcs nominant; & excitantes, omnes illas efle Putant , quae po
quas ilii conle,ucntcs , ilu Prævenientes. tentiæ voluntatis five nolenti (ivejam volenti,
- -, five
-
 47o LIBER QV A R T v S. 47 1
fiye averfae Gve iam converfae , five infirmæ A fum confenfum præparet; alia vero feu ipfâ ea
five perfcétæ ad volcndum aétu faciendumq; dem, quatenus ἐumj eadem voluntate fú.uj,n
previè tribuuntur. Ex quibus tamen fola illa iftum confcnfum aut a&um infuit, fubfequens,
Præveniens, operans, excitans, in antiquorum cooperans, adjuvans nominetur, an iquis iftis
fenfù eft, quæ ex nolente volentem , ex avcrfà Patribus incognita eft. Nam fivç praeparet ad
converfàm, ex injufta juftam facit. Subfequen- confenfum , five fimul influat in confènfùm,
tes vice verfa, cooperantes , ac fubfcqucntes femper ab eis dicitur ac dici debct preve1
Scholaftici nominant gratias illas omnes, quae niens, operans, excitans.quando primo bonam
poft indclibcratos motus voluntati immiffos voluntateum nolcntibus donat : & vice verfâ,
in efficiendum confenfum voluntatis, five Pri- femper fùbfequens, cooperans,adjuvans dicet.1
mum, five quoflibet alios per totam vitam da eft, quando arbitrijjam volentis conatum
cum ipfà potentia voluntatis influunt & con- fubféquendo, & cooperando adjuvat. Etenim
currufit.Cùm tamen Patres nullas gratias fub- in iftorum Patrum fcriptis doärinaque inau
fequentes, aut cooperantes , aut akjjv antes diturn eft , veram gratiam Chrifìi , hoc eft,
vocent, quae cum potentia voiuntatis fefe pri- gratiam quam praeter intelleétus illuftrationes
m;um à ceiebris ad iumen , à creatura ad crea- ad fle£tendam emolliendamque voluptatem
torem , ab injufti:ia ad juftitiam convcrtente* C hriftus per crucem fùam hóminibus dedit,
five præveniendo , five comitando ac fimul ita in poténtia hærere voluntatis otiofam , ut
infiucndo concurrunt. Omnis enim ifta gra- „ alia fit opus gratia , qua potentia voluntatis
tia, qualifcumque fuerit, five cadem omni- B ad confénfuí præftandum adjuvetur; fed illa
no cum ea quæ potentiam voluntatis praeve- ipfa gratia quæ potentiam volúntatis ad agen
nit eam excitando, five diverfù, non nifi præ- dum præeundo fùfcitat in confènfùm in{]Jen
veniens, cperans, cxcitans dicitur : Omnis do (eo modo quo gratia influere debct ) cum
alia quæ volcntious & currentibus datur , five ipfa voluntate concurrit , idque tam refpeótu
praevie incidat fufcitando voluntatcm, five fi- Primi motus tonæ voluntatis, quam oinnium
imul in confenfuri, influendo concurrat, fublc- tota vita fubfequcntium, paritcr locum habet.
quens, coopcrans, & adjuvans appcllatur. Di- Nec enim alia de caufa gratia Chrifti refpeétu
ftin&io enim ifta gradarum ittarum, quam voluntatis datur,nifi ut ad confènfùm elicien
Scholaftici invenefùnt , ut refpeétu ejufdcm dum fimul cum voluntate influente concur
confenfus voluntarj, una vocctur prævcnicns, rat , quod fine Praevia potentiae excitatione
operans , excitans, quæ videlicct confcnfum feu fufcitationc & quafi præparationc fieri ne
praecundo, po:entiam voluntatis cxcitct & quit. -

quafi gravidam faciendo, ad praeftandum ip

*. C A P V T X V I I I.

Gratia praeveniens, fubfequens ; operans, cooperans ; excitans,

V.
- - - * v

adjuvans ; gencralius quandoque ufurpantur 2.

Patribus , fenfu tamen etjam à
Neotericis diverfo.

O c tamen etjam fìtendum eft, an- A buantur gratiæ prævenienti, cum utrumque
tiquos illos Patres, ctfi, quando illas per totumj decurfum prgfentis vitg duret; unue
gratias prævenientem & fubfequen- &i opponitur vegctafio jam fanati hominis &
tcm, £Peramwem & cooperantem, ex- perpetua vita cum Deo, hoc est, prout in fe
citantem & adjuvantem ranquam oppofita curido menbro dicit , glorificatio. Hoc ct
membra dividunt,fic eas accipiántut dixìmus, jam fere modo Synodus Tridentina præve
àfàs tamen quando de ftjrum divifionum hientem gratiam generatim accipit quanda
proprietate non curant, fed folam iliorum no- dicit : S;juis dixeritjine præveniente Spiritùs fànit *** **'*.
ininu y fequuntur £tymologiam, in fignifica- infpiratione atque eu, adiutorio hominem cºedere,fpe- *"" *
tióne 'Iongè latiori ita vöcabula ufùrpare. rare, diligere, ait paniterepoffe Jicut oportet. Nam
Ex quo fit ut praeveniens grati , fubinde ácci- • -
& fperare, & dilig re, & pœnitere Prævenienti
Piatur Pro omni aétusli gratia, quæ in hac vita gratiæ affcribuntur. Quanquam , ut verum
datur, non folum ut velimus aut credimus fed fatear, etjam propriè hoc loco accipi potiit;
etjam ut bene divinorum mandatorum obfèr- quem admodum & ille locus Concivj Araufi
vatione vivamus. Et {ic cani, non minus propria quam gencrali figni
opponitur gratiæ
zib. de nat, fùbfequenti in altera vita §' pra venit autem • ficatione accipi poflit: Vt nnllus poftea aut dui. {Tom. 4..
& gra*. 3 *gratia, inquit Auguftinus, ut famemur, quia & gere Deum ficut oportuit, aut credere in Deum ait am, - ». .
fubfequetur, ut etiam famati vegetemur. Prævenit ut operari propter Deum, quod bonum efipujt , mjigra • \
yagem r , fub,%, retur ut glorificemur. Przyemit tra eum & mifèricordia divina pravemerit. Genera
iifpie vitamus ,, ub, e,ut rît c m ll);emper viva- lis enim erit fignificatio, fi gratua ctiam illa ,*

muli. Vbi vides quou lauaris piè vivere tri-

- • - per quam operamur, præveniens aPpelletur
fpeciali,: - w

-
 471 D E GRATIA CHRISTI SALVATORIS
fpecialis vero, fi tantummodo fignificetur ne- A fideles, inhabitans adiuvat iam fideles. Et ad Pau
minem bene operari pofíe, nifi antea eum gra linum : Hm ijs qui falvi fiunt adiutor Deus opcratur Epist.
tia divina prævenerit , ex nolcnte volentem
faciendo. Nam de gratia operum nulla cum
`Semi-Pelagianis erat quæftio, fed tantummo
do, an illi etjam qui bene pergratiam Dei
operantur , aliâ gratiâ jam antea eis bonam
voluntatem tribuente debuerint præveniri; ita
videlicet ut poR ipfi Deum,fed ipfos Deus mi
fèricorditer prævenerit. • Et multo nifi
Eadem, fignificationis generalitas nonnun
quam in gratia operante & cooperante reperi
tur. Opcrantem cnlm, juxta vocabuli lati
'tudinem , vocant aliquando omnem gratiam,
quæ aliquem a&um quemcumque in volun
*tate vei cum voluntate operatur, quemadme
dum in iflo notiffimo Pauli Apoftoli loco fu
Ad Philip.x. mitur : Deu» efi emim qui operatur /m vobis & velle
& perficere , {eu ut Auguftinus fubindc lcgit,
Lib. de grat. operatur in vobis & velle & operari. Similiter
Chriff. c. 25.
�- alijs lo:is. generalis ufurpatio eft,quädo dicit quod vitium
(fuperbiae ) niji operantegratia fanetur, iuftitiapace
nemo perjuitur. Rc(picit cnim ad paccm in
aeterna vita , antequam tota fuperbia pcr gra
tiam; operantem {anari debct. Tunc autem
gratia óperans non oPPonitur coopcranti, fcd
abfolutè fuunitur.
Nec diffimiliter cooperans gratia latiffimè
ufurpatur, prout ornni omnino gratiae etjam
Prævenienti & excitanti & operanti competit,
quatenus non fola confenfum voluntatis , féd
una cum ipfa voluntate concurrcntc & con
fiuente opcratur. Cujus ulurpationis Plura
occurrunt tcitimonia. Vt quanuo civit Iibro
r,;;.. , &. de gratia Chrifti: Nom fignificans poßibilitatis
apud J«g. Profečtum, fed cooperationis ejectum. Et in ccdcm
cap. 43. T iibro fal&us Ambrofius: Vuijue Dei virtus, id
cft gratia, ftudijs coeperatur humanis, ut nemo poßit
«dificareJine Douiino, nemo cuflodire Jime Domime, vel ipfæ vel aliæ reipfa in actum voluntatis
nemo quicquam incipere fime Lomtmv. Ecce Dei C. influunt. Auguftinus vero è contrario, caf
virtus ubique, id elt,in omnibus operibus coo deua illas gratias operantem & excitantema,
peratur, ita ut nec incipere pofiit homo fine vocat cooperantem & adjuvantein refpc&u
• Domino, id eft , gratia coopcrante. Nam fi
cut in omni a&u Voluntatis, ctjam illo Primo
quo ex nolente fit volens, & ex infideli fidclis,
Tra{}. 72, voluntas cooperatur gratiæ juxta illud Augu
/ m /(•4». ftini : Hoc opiis credendi operatur immobu mom uuque
Jine movü. Et illud alibi : Sic Deus im mobü opera
tur ut & nos operemur; ita vice verfa gratia qua
lif.umque etjam iila prima, quæ opcrans pro
priè uicitur, coopcratur voluntati.
Denique gratia excitans nonnunquam, ad
juvans vcro fexccntis locis, ita gcncraliter
ufurpatur, ut onini prorfusgratiæ actuali com
petat. Omnis cnim hoc ipfo quo Potentiam
voluntati. tangit, excitans dicitur : omnis
iteru hoc ipfo quo potentiæ voluntatis ad
aëtum naturalcs vires exccdcntcm , etjam Pri
mum quo convcrtitur ad Deum , fuum auxi
lium praebct, adjuvans nuncupatur. De cxci- D
tante in illa diffufa fignificatione dicit Augu
£pip. ro&ad ftinus: Quid enim debet effe iucundius pigrw gratia
Paw!u»
qua excitantur ? De adjuvante in Epiftola ad
rpif.ie; ad Sixtum : Spwitus aliter adiuvat nondum mhabitans,
Sixtum aliter unhabitans , homdum inhabitans adiuyat ut jimt
47;
& velle & operari. In libro de gratia Chrifti
improbat id quod Pelagius affcrebat, quod _
- Deüs mom adiuvat ut velimus. Et in Epiftola ad Lib. degrat.
Chri/f. c. 5.
Iulianam: Propriam arbitrium mifi Dei gratia iu Epiß. 143.
vetur , nec ipfa bona voluntas effe im homimepoteft. ad [ wl.
Et in libro fecundo de peccatorum meritis &
remiffione: Etiam ut convertamur ipfe adiuvat. Lib.*.de*,
vertimus, inferiùs : Quod&veroadiuvante
ipfo excitante ad Deummomnospoffru-
con-j',
cap. 18.£.$.
mus, & hæc eft voluntas bona. Quem locum Con
cilium Tridentinum videtur expreffifle' vel «,„. Trid.
imitatum effe quando feflione fexta dicit : Vt jjJí.
per eius excitantem atque adiuvantem gratiam ad
couvertendum fe &c. di/pomantur. Vnde & in fè
quenti capite : Difponuntur autem ad ipfam tuffi- cap. 6;
*iam dum excitati divimu gratia & adiuti fidem ex
auditu concipuentes, liberè moventur in Deum. In
his omnibus locis adjuvans gratia adhibetur
homini non folum poftquam voluit atque cre
didit, quemadmodum folet quando propriè -
ufurpatur;fed ctjam ad primam ejus convcrfio
nem, ut velit & credat.
Omnes tamen iftae latiores fignificationes
gratiæ prævenicntis & fubfcqucntis, operantis
& cooperantis,excitantis & adjuvantis, quam
vis ad mentem Scholafticorum fupra expofi
tam nonnihil accedere videantur, ab ipfòrum -
tamen fènfu multum differunt. Namipficoo
pcrantes & adjuvantes gratias ita refpe&u
primae converfionis, feú primæ bonae volun
tatis adhibent , ut eas etjam tunc diftingui pu
tent, velut oppofita divifionis membra contra
operantem & excitantem. Nam operantem
& excitantem effe putant gratiam, quatenus
potentiam voluntatis incitant atque præpa
rant: coopcrantem & adjuvantem, quatenus
concurrentis voluntatis. Non enim aliud cft
officium gratiae quo coopcratur voluntati
eamque juvat, quam quo opcratur & excitat,
utpote quæ non nifi operando in voluntate &
excitando coeperatur & juvat ; & è contrario,
non nifi cooperando operatur & excitat : sit
enim Deus operatur ut & nos operemur, inquit Au
guftinus, hoc cft, ut nos cooperemur; & con
fequenter fic Deus operatur, ut nobis coope
retur. Idem judicium cft de gratia operante sc
excitante. Nam ctjam quando illa ufurpan
tur generaliter Pro omni gratia qua Per totam
vitam voluntas Prævcnitur, non opponuntur
tunc gratiæ cooperanti & adjuvanti, fed ufur
pantur abfolutè, & ipfæmet illae gratiae quas
operantes & excitantés vocat Augüftinus,funt
illæ quæ propriè etjaud adjuvando coopcran
tur voluntati. Nam ut fupra ctjam dixjmus,
diftinétio ifta duarum gratiarum refpc&u
unius & ejufdem confenfüs feu a&us cujuf
cumque voluntatis, five primi refpeótu con
vertentis fefe voluntatis, five proficientis, five
perfectæ, quarü una vocetur operans,excitans,
praeve:
-
i.

•.

'474 LI B ER
Q V A R TV S. 475
praeveniens, prout à Deo venit inciditque in A Nam quod ipfi putant contirgere nonnun
potentiam voluntatis , altera quatenus cum quam ut gratia Chrifti revera fit præveniens,
voluntate concurrit , n9n ab antiquis au&to operans , cxcitans, & tamen eadem non fit
ribus flaxit , fed eam fubtilitas Philofophiae fubfequens,cooperans adjuvans defc&u videl.
peperit. Veteres enim au&ores five vocabula voluntatis,quæ gratiæ prævenienti coqfentire
- gràtiarum ufurpent fpecialiter, juxta primum detrectat, jam fupra fatis excuffum reje&um
fènfùm fupra datum , five generaliter juxta que fuit. Gratia enim Chrifti , juxta dogina
fecundum , . non agQofcuat nifi unam gra àfànéto Auguftino conftanter traditum,a7iullo
tiam refpe&u confenfus yoluntatis, ita vide duro corde refpuitur. Ideo quippe tribuitur at, duritua
licet, ùt in primo fenfù gratia præveniens, cordi; primitus a feratur, Vnde quæcunque gra
operâns • excitans, nunquam Poffit efle fub tia defectu voluntatis effeétu caret noh eft illa
féquens , cooperans , adjuvans ; quia ifta Chrifti gratia, de qua difputamus, fèd fub lege
refpiciunt diverfos a&us voluntatis. Verun atque doctrina comprehcnditur. Chriftüs
tamen illa eadem gratia præveniens, operans, enim ea de caufa mortuus eft , ut ceteræ quæ
excitans,ad hoc ut reipfa voluptas eis præven- . cunque gratiæ, five in intelle&u, five in vo
ta & excitata contentiat, non habcnt aliam luntate , five in fcnfibus collocentur , quæ
adjun&am gratiam, quæ ad eundem actum, Propter duritiam voluntatis rebellefque car
juxta phrafifi Schglafticorum, adjuvet & co nis concupifccntias effe&u careba.t fuo , ad
operetur. Nam illa ipfa gratia Præveniens, opcrandum emollita flexâque voluntate ra
operans,excitans iftud officium prgftant,quan- B Piantur. Qua de re fuperius fìtis diximus. Et
doquidê non nifi Ę ipfum tribuan ipde nafcitur quod nulla Chrifti gratia, juxta
tur? ita videlicet ut fidt fimul praeveniens, do&trinam iftorum Patrum , prœveniat ope
operans, excitans , juxta Primum fenfum Pa randoque excits t voluntatem, quin fimul vo
tfum, & fubfequens, cooperans, adjuvans ju luntati, Phrafi in Scholis ufitatâ, coopcretur,
xta fenfum Scholafticorum. eamque vicifiim coopcrantem adjuvet.

.^ c A P V T X I X.
-

Gratia praeparins voluntatem quid fit, & quomodo fecus ab Augu

ftino quam à Scholafticis quibufdam intelligatur.
X eadem vena fluit , quod illam gra- A Deipreveniri hominum voluntates, id eft, volitio
tiam, qua præparatur volanta à Domino, ncs, & per hanc eas potius prapa art, quam propter
qu; tantopere à fànéto Auguftino de earum meritum dari. Et inferiùs : Deam gratia
cantata elt , ncn re&è recentiores in fua auferre infidelibus cor lapideum , & prævenire in
telligunt. Putant enim fignificari gratiam ali hominibus baparum merita voluntatum ; ita ut vo
quam qua potentia voluntatis quodammodo lumta, per antecedentem gratiam prepareiur. Quod
froxiniè præparetur, ut in a&um influat, ita alijs verbis in eadem Epiftola de illa præ
vidclicet ut voluntas à Domino præparata veniente & præparante gratia loquens dicit:
$*** <'''*• fit,quamvis nullus confenfus ejus cohfequatur; Dat merita ip{a cum datur, quia prævenit bominis
: .***** quémadmodum etiam paratus ad iter îffe di voluntatem bonam, mec eam invenit in cuiufquam
Z},„„,. citur, qut impedimcnto fuperveniente rctine corde, fed fuit. Deus convertit corda hominum : fic
aegra. effi- tur. Scd revera phrafin Scripturæ & Augufti agit eorumfenfum ut accommodent affenjum. Deus
ea • c.1 1. m. ni non fatis a{fequuntur. Volui tas enimn non c% velle operatur & currcre , & fimilia. Et evi
**• . fumitur ab Auguft no,quando dc praeparatio dentifIimè contra Iulianum : Si mom prævenit, Lib. 1. oper.
! . ne voluntatis loquitur, pro potent.a, fed pro gratia voluntatem, ut •paretur eam, fedprius exi imper.co, t.
a&u voluntatis,ut fit idem quod volitio.Itaq; ftenti voluntati gratia rooperatur, quomodo verum eft, **J. 14o.
praeparari voluntatem à Domino, non eft ei Deus um nobis operatur & velle ? Quomodo PRA· Pa
; aJiud, quam per gratiam voluntatem feu vo
litioncm fieri feu efficià Domino: quod aliâ
RATvR volunta, à Domino? Et in libro de Gra
tia & libero arbitrio:Certum ef mos mamdata fer zib de grat.
• phrafi a&ivè dicere folet : Deus operatur ut ve- B varefi volumus, fed quia pRA PARaTvr volwita, &> lib arbit.
cap 16.
limus, feu Deus operatur & velle, Deus domat volum a Domimo, ab illo petcndttm eft ut tamtum velimus,
tatem, & hujufmodi, quibus fignificatur Deus quantum fufficit ut volendo faciamus. Certum eft
,„„ per gratiam non præparare potentiam volun nos vel e cùm volumtts , fed ille facit ut velimus bo
' * tati§, vel in ea operari eo finc ut velimus, mum , de quo di£tum eft , quod paulo amte pofui,
fed ut efficaciffimè in alio loco exprimit, P R A P a R a T v R vulunt4 a Domino : de
;.%%. a agere & peragere ut credamas, hoc e(t, ut veli quo diétum eft : Deus eft qui operatur im vobis
£,T müs. Qua de re fusè differgimus b fuo loc9. & veile. Et inferius : Putabat enim Petrus fe Ei}.
de grat
b viae tib.» Hoc ergo fenfu præparari (eu effi.i hominis poffe , quod fé velle fentiebat. Et quis iftam par &• lub.arbit
«e grè chri- voluntatem feu vofition«an indicat paffim vam dare c rperat charitarem ( hoc eft, volun cap. 17.
;;::-. Auguftinus, ut quando dicit in Epiftola cen
erat Do- I4. - - .. -
tatem bonam feu velle) mifi ille qui pr«parat
, £pift. ro7.ad tefiiwa-feptima : Ex fingulis fertcntijs Catbo voluntatem , id eft velle, & cooperando perficit,
%T licis à fe prolatis, id conjici at confittamurgratiâ quod operando incipit. Qgpniam qui ut velimus
X • operatur,

i
|
 484 DE GRATIA CHRISTI SALVATORis 48,
operatur, incipiens &c. Cujufmgdi loca paffim ^ fànâi Auguftini & Ecclefiae Romanæ & Ca
dbvia fiint, quibus non aliter docet Deum pcr tholicæ mentem, nobis dicenda occurrerunt.
gratiam præparare voluntatem, nifi quia præ Cujus quidem Ecclefiæ & univerfàlis ejus
jarat feu opératur velle, fivePer gratiam pro ά RQmani Pontificis judicio ac cenfürg,
priè opcraiitem efficiendo ut velit, fivc pcr co Š hac de re vel alia quacunque ha&í
öperafitem, ut potentius velit rius fcripfi, vel porro in pofterum fcripturus
Et illa funt quæ de gratiae divifionibus to fum, toto cordc ac fincerâ mcntc fubijcio. *
taquc natura ejus & opcrandi modo , juxta
- F I N I S.

p.

CO RNELII I AN SENII
E P 1 s C O P 1
- D E ,

G R A T I A C H R IS T I
S A L V A T O R I S
L I B E R . Q V I N T V S.
Qui eft de effeétibus gratiæ Chrifti. - :

C A P V T * P R I M v M.
Tranfitur ad effeétus gratiae medicinalis Chrifti. Gratia Chrifti
tantummodo ad diligcndum in cujufvis praecepti
impletione Deum, ncceffaria eft.
§, I x 1 M v s quid fit adju- A fufto elici poffint ; quicquid tandem de illa
torium gratiae Chrifti , qu&ftioue fenticnduií fií, utrum tunc tales >
§. quis operandi modus, actus apud dcum aliquid mcreantur, ncc pe.
& quæ divifiones cjus,nunc Refpondetur,quifquis ex prcccdcntibus col
§] de effc&ibus ejus tonnihi! 1igit ex Auguftini mctte,' £lani fuavitatem
42] dicendum fupcrelt,ad quç qüa fiat ut diligatnus Deum cffè gratiam
25] vigelicct opera bona nc Clirifti medicinaicm , quam humano gencri
mnia quarumcunque po ægrotanti dedit, recte coiiigit.Quod quamvis
tétiarum & virtutum,an vero ad certi gcneris rccentioribus Doétoribus valde fortaflè mi
dumtaxat. Dubitatio quippe fuboriri poflet rum videatur,qui putabunt,vel omnium alia
ex multis Auguftini locis , quæ præcedenti rum virtutum opcra deftrui, vel ad naturæ
libro de cælefti dele&atione juftitiæ difputan yires revocari, ex Auguftini tamen mente du
tes Produximus. Nam videtur indc fequi , bitatioae carct. Cujùs principia qui penetra
nullos aétus dele&ationis cfTe illam veram vcrit, doéìrinae ipfius, tánquam verè Chriftia
gratiam Chrifti, nifi folos illos quibus trahi næ, Puritatcm venerabitur potius, quam tan
- mur ad diligendam juftitiam aut Deum, hoc quam à transite vcritatis abftrufam avcrfabi
eft, quibus dilcctio feu charitas Dei & proxi tur.Scd antequam, quo pa&o do&rina ejus ac
mi nobis, Deo donante, communicatur. Nam cipienda fit, öftendámus,cam revera effe hanc
pleraque fàncti Do&oris loca de tali deleóta ipfàm quam atierimus,demonftrandum eft;fo
tionc intelliguntur. Quod fi ita eft, jam reli * làm videlicet charitatis infpirationem,qua fiat
quarum virtutum fupcrnaturalium a&tus vi ut Dcum verè , (incerè, & ut oportet diliga
dentur ab homine fieri pofíe fine gratia Dei. mus, effe ex Auguftini fententia propriè gra
Ncque enim opus eft actuali dilectionis motu, tiam Salvatoris mundi, prout gratia proprie
quo referanturinDeum , adhoc ut ab homine diéta Chrifti à fcicatia diftinguitur. Nam
fcientia
 '478 L I B E R Q v I N T v S. 479
• {cientia,ficut & remiffio peccatorum, revera a exa&è humanas voluntates, ut fciretur quænã
quoque(unt dona & magna gratia , fed neutra indigerent gratiæ adjutorio, officium & effe
& gratia illa quæ nos facit velle & facere bo &um gratiæ Chrifti accuratiffîmè definit in
numi, vel qua facit Deus ut in juftificationi hunc mqdum : semper eft autem in mobis voluntas
bus ejus amLulemus, de qua proprie contro libera, fed men femper eft íona. Aut enim a uitia ''******
verfiaeft. v l/0 arbus.
-
libera eft quando fervit peccato, & tunc eft mala,aut cap.
v - -
-

* _ - - -
$.''.""“
f$.
Hanc igitur gratiam effe infpirationem a peccato libera est, quando fervitiu$fitiæ & tunc eft
amoris Dei, ex diverfis Auguftini principijs bona Gratia vero Dei femper eft lona, & per banc
colligi & evidenter oftendi p9teft. - fit fit fit homo bonæ voluntatis qui prius fuit volunta
Primò quidem, quia gratia de qua fan&us tis mala. Per hanc etiamfit,utip/a boma volunta, qua
Auguftinus {atagit, & de qua proprie cum iam adeffe capit, augeatur: & t. m magna fat, ut
Pelágianis contröverfia fuit, el; illa, qua fit ut poßit implere divuma mandata quæ voluerit,cum valde
homìö qui ante fuit voluntatis malae , habeat pcftteque voluerit. Et cùm prope ad finem ufq;
voluntatem boaam, five quâ in homine in Iibri fortiflimè de Chrifti grátia difputafler,
choatur voluntas bona,ut per gratiam bonufn tandem officium ejus breviter concludendo
velit, eademά; voluntas bona adjuvatur » ag tangens & repctens: Satis , inquit, me dfputaffè tbid. c. zo.
getur & accenditur, ut divina manuata poffic arbitror adverjus eos, quigratiam Dei vel ementer
implere. Nam in volendo bonum & fortiter oppugnant, qua voluntas humana non tollitur fed 1x
voiendo, tota perfeétio vitae bonae feu Chri M Al A MvT ATvR iN BoNAM, ET cvM Bosa
ftianæ fita ef.Lnde eft quippe quod fexcentics Fv ERIT ADIvvaTvR, ut videlicet ex invalida
Ad Philip.t utatur illa Scriptura Pauli: Deus operatur m yg- B robuftior fiat, accipiendo non folum velle oo
bi, velle & perfic.re pro bona voluntate. Et illa num, fed etiam poile quod voluit : quod illos
Proverb.7. _ Provcrbiorum, Pr«paratur veluntas a Domino, deficit qui inefficacibus voluntatibus volendo
* quod tam de inchoata quam confummata vo bonum, non peffunt apud animum fuum oLti
lüntate bona S. Auguftinus intelligit. Et illa: nere ut effica, iter bonum velint, & volendo
Pfalm. 36. A Domino greffus pomimi; dirigentur , & viam eius etiam opereotur. Cùum ergo perfpicuum ut,
yolet. Et hinc illud ab(olutum ejus Pronuntia veræ gratiae officium circa Yolúntatem bonam
epif. 144. tum : ora e promcbi, ut iujfi fimus (in quo tota vel dandam , vel adjuvandam , & augendam
perfe&io bouitatis comprehenditur) quod qui occupari, vidcamus nunc, nihil aliud pcr eam
dem homo non poteft, nifi m.rit , & velit, & erit con agi quam ut charitas Dei in eo feminetur &
tinuo quiplene voluerit : Jed hoc ipfum im eo non erit, crefcat. Nam inde fequitur evigenter, gratiae
nifi gratia spiritus fanetur, & a iuvetur ut poßit; adjuvantis unicum officium efle,utDeun) cha
vidëlicet hóc ipfuin ut plene velit. X nus igi ritate diligamus. Quod quidem vel ex eo folo
tur aut alter locus Auguftini apertiffimus luf manifeitum eft, quia conftantiffima doétrina
ficiet ut probenius, tJtam gratiæ adjuvantis S. Auguftini eft, bonam voluntatem , feu vo
oeconomiam , ad bonam ullam voluntatem luntatcm & cupiditatem boni,nihil aliud effe,
dandam , augendamque verfari. Primusha quam veram illam & propriè di&am Dei cha
betur in libro fecundo de peccatorum meri ritatem. Nam in eodern ilio libro de Gratia &
tib.s.de pe. tis, ubi fic loquitur : Quapropter mJ. vbtineamus, libcro arbitrio paucis interjeétis, poft illa ver -
•merit.&:* non folum voluntatis arbitrium, quod puc atque illuc c ba quæ jam ci:avimus,definit hoc ipfum aper
*ff*- *°* ijiejum feítitur, atque im eu maturaliuus bomu eft, tiflime: Quj ergo vult facere Dei mandatum & mon ,;, j. gra*
quibus & male uti mulus poteft ,Jed €1147/1 VOLVN poteji,iam quidem habet voluntatem vomam,Jed adhuc &- ut, rwr. - w

-rATEM BoNAM , quæ tam im eis bonis eft , quo
rum effe ufus non poteft malus, niji ex Deo nobu effe
nom poffe, mefcio quemadmodum d fimdamus, quod di
1. cor. 4. έtum eft : Quid emm habes quod mon accepjit ? &c. • magna utique voluntate , Hoc est , MAGNA
Et paulo clarius & generalius & expreflius:
si ergo volumtae aut bema ejt aut mala ; & utique
malam non habemus ex Deo, reftat ut bonam volum
tatem habeam us ex Deo : al ojuim mefcio cùm ab eo
iufìficamur,quo alio munere pjius gaudere debeamus.
. Et hinc fcriptum arbitror , Paratur vvlunta» à Domi
mo. Et in Pfalmus : A domino greffus homrnis diri
gemtur, & viam eius vºlet. Et : od Apojlolus ait :
Deus eji enim qui operatur in vobü & vel e& operari
pro bona voluntate. Qa9circa quod à Deo mos aver
timus moftrum eft , & hæc eft voluntas mala: quod
vero ad Deum mos , mfi ipfo excitante, atque adiu
vante mon poffumus, & l.ec eft voluntas b. m. 1n quo
loco quemadmodum & in alijs plerifque apud
S. Auguftinum,fumitur voluntás pro volitio
ne. Alius locus ad hoc propofitum habetur in
libro de Gratia & libero aruitrio, in quo totis
viribus veram Chrilti gratiam conciliat cum
libcro voluntatis arbitrio. Itaque dividens
parvam & invalidam : poterut autem vum, magnam cap.17.
habuerit & robujiam. Quid vero fit iftud audi:
ggando enim martyres magma illa mandata fecerunt, \
cHaR 1T a 1 Eje erunt. De qua CHAR ITat E ipfe
Dominus ait : Maiorem hvc cHAR 1'rAT EM nemo
habet, quum ut animam Juam ponat quù pro amicis
fuis. Et paulo inferius de S. Pctri invalidâ vo
luntate, id cft, charitate fubjungit: Iftam chari
ILid.
tatem Apoftolus Petrus nondum habait, quando ti
more Dominum ter megavit. Tumoremum non eft in
cbaritate, ficut ait Ioannes Euangeljfa im Fpiftola
* fua , /ed perfeâta cHARiTAs foras mittittimorem:
& tainem quamvis parva & imperfecia mom deerat
quando dicebat Domimo: Animam meam pro te po
mam. Putauat enim fe possE,quod fe v Eile [entie
bat. Et quis tJtam etfi parvam dare cæperat cHa «1-
τ AT EM, mfi ille qui præparat volvNTAT EM; &*
4ooperando perjicit quod operando insipit ? Qua de re
tangit & citat ftatim Scripturas qug de v Ella
loquuntur. Quoniam , inquit, ipfe ut vel IM vs
Ibid.
operatur mcipuems, qui volENTiBvs cooperatur
perficiens &c.Vt ergo vELiMvs,Jine uobw operaiur;
- X 2. ç, in
 48o , DE GRATIA CHRISTI SALVATORIS
£tm autem volumus , & fic yolumns nt faciamus, A bona de bona voluntate protedunt, & mala de ma!a.
hoc eft, cùm fortiter & cfficaciter volumus,
nobifcum cooperatur. Tamem fme illo vel operante
v T v E L I M v s , ve! cooperante «um. v o l v
M v s , ad bwma pietatis opera, nihil valemus. De
operante illo ut velimus , diäum eft : Deus eft enim
qui operatur im vobis c* v E l . E. De cooperante
illo ciim iam volumus & valendo facimus : fcimus,
inquit, quoniam diligentibus Deum omnia cooperam
tur in bonum. Et continuo oftendens hujuf
smodi tam locutiones fuas quàm Scriptüras
quæ de voluntate qua volumus bonum lo
quuntur , dc vera charitate loqui, fubijcit:
£i iegra; Viam charitatem , ideft , divino amore ardentiß
££** mam yoluntatem commendans Apoiiolus, dicit : ggi.
Å£ nos feparabit à Charitate Chrisii &c. De qua
- charitate Dei , cùm o&odecim circiter Scri liomum) pergratiam infpiretur ac detur à Dco,
Pturas apertitfimas allegafi<t-, tandem digito fic explicat illam boni cupiditatem : Proinde ibid.c.»
oltendens cardincm controvcrfiae quae ùm cupidita, boni non homum à Domino effet, fi homum
Pelagianis agebatur, dum de adjutorijs ad B mom effet : fi autem bomum eji, mom mifi,ab illo nobis
vciie & faccrc ncccflarijs vigeret difputatio:
**, 3* £ra* Vnde efi, inquit, in hominibus cjarita, Dii & pro
%"*;'* ximi , nifi ex ipfo Deo ?.\am s* NoN Ex Deo,
*** **. s,.,, ,, HoMINIBvs, vi C LRvNT PELAGIANI:
si AvT £ M Ex DEo viciMvs PE laciaNos,
Sedeui ergo inter nos Iudex Apoítolus Ioannes &
di*at nobu &c.
Et quamvis ille locus unicus omnes om
nium cavillationcs fua pcrfpicuitatc fuííocare
poflit , pluribus tamen alijs locis contra Pela
gianos idipfum cvidentillimè tradit. Nam
libro de Gratia Chrifti indagatur accuratè,
quænam fit vcra Chrifti gratia,& quidnam iri
hominibus operetur, utque adeo ut in ejus
E{b. degrat: calcc ducat • quod fi conjen, erit Pclagius, ip/am
Cbr*/** **47 quoque voluntatem & aétionem , id eft, ut veme yel
m;is & bei-e agamus , quæ non fuut im bommea,fi
quando bene vult & bere agat, aiy.nitus adiuvara, & ' rium gratiae , pra dicare docuiflèt, quo bene
fic adiuvari ut fine illo auiutvruo muhil beme velimus
& 4g4mu»; EAM QJVE EssE GRAT1AM C HR 1—
sT 1 , nuu de ad uvrio grati4 Dei, inter mos con
troveijt« relinqt:ciur. In hoc crgo libro mani
fctutiimè ac exlcrtiilìme pronuntiat, iftam bo
nam voluntatcm quæ datur, aut ita adjúva
tur tt Pariat actiones tanquam fructus bonos,
nihil clie oumnino prætcr charitatcm. Namì
cùm faepc contra Pclagium allcruiliet, Deum
in nobis pcr gratiam operat i ut velimus & fa
ciamus ; itcmquc non folum adjuvare oftcn
dcndo homini, quid fieri debcat, fed etiam
4ilectionem in/pirando, ut quod cognoverit fa
$iat , evidcntius explicans quid fit voluntas
illabena, qua volumius, & efficacitcr voicndo
ctiam opcrainur bonum ; præmittit primum,
Εia;** 1s; quod qüando Paulus Apoltolus dixit , radicem
`` `` malgraui •mnium effe cupiditatem, admonet utique
intelligi radicem, bonorum ìmmium cHARit Ar£M.
Quibus deindc fubjungit explicans illam cha
ritatem nihil aliud ciie, nifi yolunlatcm bo
Pan. : Vnde J. duæ arbores bona & mala duofumt
fomines bonus & malus, quid eft bonus homo mfi vo;
lijta b bum« • boc eft , arbor radici, boma ? Et quid
*j* bumo malus, niji voluntatis male, hoc eft , arbor
-
**dicis mala ? Fruclus autem harum radi£um atque
**orum, faciajunt, diiiajunt, cogitatafunt » qu4
48,
Favit autem homo arborem bomam quando Dei acci
putgratiam. Non enim fe ex malo bonum perfeipfum ;
facit, fedex illo & per illum, & in illo qui femper ej?
boiius. Et inferius: Quare adhuc t(que contendit
Pelagius, quod ex illis tribus tantummodo poßibili
tatem habeamus ex Deo, bonam vero voluntatém, bo
.mamqtie aätionem habeamus ex mobis? QvAsI vj. ao
AL Ivo siT BoNA voLvNtas Qv AM cHARI
Tas , quam Scriptura mobis effe clamat ex Deo & à
Patre datam, ut filij eius effemus.
Et in libro fecundo ad Bonifacium cùm
cx9rta cffet inter Pelagianos & Auguftinum
difputatio, utrum cvPiDitas boni (juae nihil Lit.
[aliud «ft quâ voluntas bona, utpote per quam, *if**, .
ut ibi dicitur fit homo confentiems bono & volens
€ft,qui fummè atque incommutabiliter bomus eji. Quid
£Jt enim boni cupidita, mifi cHARiTas , de jua
Ioannes Apoftolus fine ambiguitate loquitur, dicens:
Charitas cx Deo gi. Nec initium eius ex nobu &
Perfectio eius ex Deo, fed fi charitas ex Deo,tota molis
£x Deo eft , hoc cft, tota cupiditas aut voluntas
bofa cx Deo cft ,five inchoata, five perfe&a.
Doctrinam iflain pluriwis alijs locis docet,
dum non aliter tradit nobis infpirati volunta
tem boaam , hoc e(t, ut velimus atque facia
£mus ( qui proprijflimus grati§ Salvatoris cfíe
êtus elt ) qüam iafpiratione charitatis, quæ e(t
illa voluntas bona. Hinc in Epiftola âd Iulia
nam , quæ ex profcflo de gratiæ adjutorio
contra Pelagium fcripta cft, ut Demetrias vir
£0 contra ejus infiduas muniretur, cùm cum
/
naturam arquc doctrinam, tanquam adjuto
Vivamus: Ad habendam vero, inquit, bonam vo- ryhu.
luntatem , ubi ejt hoc ipjum quod ijle vivimus, & aiuwium.
.
iPsa charitas, qua in omnibus Dei donü ita
excellt , ut etiam Deus diéia fit ; qua una adimple
tum in nobis ,Ji quid divinæ legis & admomitionis im
Plemus, noluit mos divinitus adiuvari. Et inferius in
cadé Epift. Proprium quippe arbitrium nifiDei gratiâ
iuvetur, nec ip/a voNA v olv NT as effe in bomine
potefl, Dew ejt enim, inquit Apoftolus, qui operatur in
nouis velle & operari pro bona voluntate. Et quid
ilta bona voluntas, quâ Deus operatur, quan
do operatur io nobis velle ? Aüdi confequen- _ .
ter cxponcntem Augultimum: Non ficut ififem- Epif 14:4
tiunt tantummodo fcientiam revelando, ut noyerimus “*
quid facere debeamus , fed etiam inspiRANDo.
cHARiTAT EM , ut ea qu& difçendo novimus, etiam
diligendo faciamus. Et cxplicans precesSalomo
nis, quibus Pctebat à Dco continentiam : sed
wtiHue taiia*. ait, voLVNTATvs vvres. Et quid fb
idem^
ittud ? Tamtum delectatiomü ardorem volebat acci
perefpiritu fapientiæ, qui fufficeret adimplendam ma
gnitudinem con.inentiæ.V nde contra lul.qui pu
tabat libcrum arbitriü per fe ipfum velle poßè
bonum , tanquam dc re certiffima excladìat :
Homo Pelagiame , charitas vult bonum & charitas ex
Lik 1. •per.
Deo eft, non per legu litteram,fedperJpiritum gratie. impcr.f. 133
Et aonnihilinfcrius : Ckarita* jola vult bonum.
Secundò
 482
-
'L I B E R
Q v 1 N T v S. 43,
Sccundò idem Probatur ex eo, quia fàn&tus A rita bona noflra praecefferint [Nam qua » erita sona
Auguftinus adverfùs Pelagianos `difputans, tunc habere poteramus, quando Deum non ai;-
{emper gratiæ illius confeflionem poftùlat , &. gebamus : Et paulo inferius : Qu;d antem baxi A,a, *
ilIaih ipfe afíerit, qua fit ut opcremur jufti faceremus nifi diligeremus ? Aut quomodo bvrwn
tiam feu bonum opus , quod Deus præcipit mom facimus fi diligamus ? Etfi enim Dei manda
nobis, atque adeo qua legem quam proptcr tum videtur aliquamdo non à duligentibus , fed a ti
carnis infirmitatem implere non poilumus, mentibus fieri , tamen ubi mom eji dileëiio , muüem
voluntate atque a&ione impleamus. Sexcen lonum •pw imputaiur nec reíle bonum opus voca
tis hoc locis ipfe tradit,ut in Epiflola oétoge tur ; quia onme quod non efl ex fide peccatum eff,
epip.s9.4 » fima-nona : Illud vero quod dicunt fufficere bomini Et» Fides per dileétionem operatur. Et conc!udcns
liberum arbitrium ad Dominica præcepta implenda, difputationem de Gratiæ Chrifti neceffitate:
etiamfi Dei gratiâ g* Spiritus faniti done ad opera Ac per boc gratiam Dei, qua C H a R 1 r a s Dei
bona mom adiuvetur , omnino amathematizandum eft, diffunditur, im cordibus nojlris per spiritum fam
& ommibus execraiionibus detejiamdum. Et in Epi diam qui datus efi nobis , Jic confiteatur qui vult
ftola Patrum Concilij Carthagincnfis ad In veraciter confiter , ut omnina nihil lom Jinei : .
nocentium Papam , quam contra Pelagia quod ad pietatem pertirct , veramque iuflitiam •
Ffi* 9o. num errorem ediderunt : Gemeialiter quieum fieri poffe non dubitet, Et ia opere contra Iu
*% que dogmatizat & affirmat humanam fibi ad vim lianum : Gratia quippe prævenit hominem ut dih- £* f. •#*»
cenda peccata, & Dei mandata facienda, fufficere B gat Deum , qua dilectione opereiar wona. Et in '"*'' :'*
poffe naturam, & eo modogratiæ Dei qti«famäiorum Epitola centefima-fexta ad Paulinum : si .£p/*, * 'J'
• e4,
èvidentius orationibus declaratur adverfarius inve Qui, autem dixerit quod gratium bene operandi fide*
nitur, anathema fit. Et Patrcs Concilij Mi mereatur , negare, non poffumus , imo vero gra
• levitani dicunt Pelagianos illam impietatem tùme confitemur.]Hanc en m jdem voli muí ha
docuifle, non effe rogandum Deum, ut contra pec licant , qua 1 $ f E v R E N r c H A R 1.
cati malum, atque ad operandam iuftitiam fit mo T A T E M , Q V A. S O L A B E N E. o p E.
feradiutor. Nec arbitror ad hoc Probandum
opus effe pluribus , cùm res ifta fit certiffima
¤! C. H A R 1 T A s autem ufque adee
donum Dei kft , ut Deas dicatur. Et iì Epifto
planiffimèque. Iam vero gratiam feu adju la ad viduam Iulianam ait, dici non'poflè
torium Dei, quod facit ut operemur bonum quantum cupiat in Pelagianorum fciiptis
ac Dei mandáta jam nobis cognita implea apertam confefIionem illius gratiae repofiri,
mus, non effe aliud , quam id quod Deus quam Aposlolus commendat vehementer ; ut vide- f}if* * *3.
- diffundit, charitatcm in cordibus noftris per licct fateantur, mom folâ revelatione fçientia '* ***
Spiritum fanétum, atque ita vi iftius dilcctio 295 diyinitus adiuvari ut pie iuiiejue vivamus qua
i. nis donat nobis ut velimus atque faciamus, fine charitate inflat : verum etiam imfpiratione
* fèxcentis in locis Auguftinus tradit. Vt quan *haritatis , qua plenitudo legis eft : antejuam ut
do dicit in expofitióne quarundam propofi Paulo ante dixerat , & fine qua omnino nulla
££;*
;';; « spiritus fanítus uom ditur mi icre lentibus, mom quu-
cuiufquam bona opera exjlimanda funt. Et in
tionum ex Epiftola ad Romanos : Qgpmiam
Epiltola centefiuaa quadragefima-quarta ad
-

.
M. Epi/f. ad dem Deus elegit opera quæ ipfe largitur cùm fiat Spi- Anaftafium ; Q£ charitas Dei , quod perpu- Epiß. 14»,
e-* r.h. m.6o. ritum fan£tum ut per charitatem bona operemur.[C fua cogitatione tenendum ejt , diffunditur in cordi
abiaem.^ Et (tàtim iterum : Quapropter nifi qui credat im bus uo/lru Per Spiritum fanctum &c. Cùm ergo ^

- eum, & in accipiendi voluntate permaneaffnon ac- nos huius cuaritatù , qaa lex verißimè imgetur,
Ibid.
vip.t domum Dei » id eft Spiritam fanétum
tmfusâ charitate bonumpoßit operari,| Et inferius:
f;;;; paupere; egentefjue fentimus. Et in Pfàlmum
fexagefiautn-fèptimum cum docuiffèt legem
_-

* Ncmo ergo fiwi audeat tribucre quod'miferueriliter, infirinos homines fcciffè mi;iamdo pænam , mec ,, Pjai. 3*.
hoc eft, bene operatur, quia Deus illi per spiri- adiuvando per gratium: eo quod caro non implet, -

tum fanítum dedit D 1 L E c T i o N E n , fine quod per spiritum impletur, id eft , per gratiam
qua nemo poteft ejfe mifericors &c. / Quia vide- Jpiritalem, ftatim explicat quæ fit illa gratia
licet ut addit, illus eft dare credemtibus & volenti- fîritalis : Hoc eji ergo , inquit Auguftinus,
` bus facultatem bene operandi per spiritumfan£ium ' iu perfe(fh eam, quia plenitudò legis eff charita;
i;\ per quem Caritas Dei diffunditur in cordibus no- & charitas Dei diffufa e# per Spiritum fanëtum qui , ;r,..„. .
e* - . jìris.] Et in libro de Gratia Chriíli, qui totus datus est mulis. Et ih libris contra Fauftum F.3.3 i;.
in vera Chrifti gratia,quam Pelagiüs abftu exaratis : is!am charitatem quia veniens Chrifìus -
N. -

lit, afferenda verfàtur, non fèmel hocipfum per $piritum fämäum quem prom ffum mifit , in ma
£#.de grat. docet : Cogitationem & electionem, qua f.ilicet mifeitatioue donavit »[qug s o l A c H a R i- _^
chri/tr**6. reipfà eligimus & volumus bonùm facere, T a t E iuftitia legis'poffet impleri ry- di
ficut funt difcernenda difcernat, quia fcientia, quam xit : Non vcni folvcre legem,fed &dii p.ere. Hoc
nomine cogitationis admittebat Pelagius, eft novum Tefiamentum &c. Quod fi omnia tefti
inflat , Charitæ ædificat. Et tunc fcientia non im'at monia fancti Auguftini exequi vellcm, qui
qiiamdo charitas edi, cat. Et cùm fit utrumque do- D bus iftam doótrinam in ûriptis fuis celcéra
mum Dei , fed unum minus , alterum maius ; mon vit , libcr integer citra hyperbolem , cx
fic iuftitiam moftram fuper laudem iuftificatoris nojìri furgeret. Nihil enim in operibus ejus ccr
extollit , ut horum duortim quod m.mus eft , divu. o tius , frequentius , inculcatius , quo hoc
tribuat adiutorio f Et fi comfenferit mos gratia Deu tanquam Catholicam fidem ab Apoftolo
-^ aaipeie charita eh, monficjentiat tanquam ulla me traditam docet , quando dixit: Plenitudo legu
X 3 £jf dileâ.o.
 484 DE G R A TIA CHRISTI SALVATORIS A8;
- ' eji dileëtio. Ex quo f\urè concludere poffum, A ex eodem loco: Tunc y, âa vitia deputanda ßunt, Ibid.
gratiam fcu fùìvitatem illam qua diffùndituí cum Dei amore vincuntur, quem mfi Detis ipfe mom "" em.
charitas feu dile&io Dei in cordibus noftris, domat. Hanc etiam do&rinæ partem plurimis
effe verum & unicum iftud ad;utorium, quo Auguftini teftimonijs cumulare pofíem , tan
ad bene operandum & mandata Dei facienda quam qua nihil in ejus fententia verius fit, nifi
- divinitus ádjuvamur. pauca ifta fenfum ejus planiflimum facerent,
X nifi fallor alibi plurâ protuliffem, fed ex
Tertiò fùavitatem qua fiat ut diligamus folis iftis fatis elucet, veriffimum effe quod
T)eum , effe veram & unicam gratiam adjuto propofui, verum adjutorium gratiæ Chrifti,
rj medicinalis Chrifti, probatur ex eo quod quo peccata , tentationefque fùperantur, non
Auguftinus cum Pelagianis dimicando grátiæ aliud efle nifi quo charitas Dei diffunditur in
iliius confeffionem ab eis quærit, quâ fit ut cordibus noftris, per Spiritum fan&um qui
Peccata caveantur, tentationefque fuperentur: datus eft nobis.
quemadmodum hoc ex diverfis cjus locis Quartò id ipfum aftrui certiffimis docu
Pcrfpicuum cft. Nam in primo fcripto contra mentis ex eo poteft , quod illud fit verum ad
Fp?.89. Pelagianos ita loquitur : Fruftra regantes Deum jutorium Chrilti , quo divinitus adiuvamur,
ad Hilar. dicimus: Ne nos inféras intentationem, fi hoc in mo ut in declinando à malo & faciendo bono,
15idem.
fra ficpofitum eff poteflate, ut nullo illius adiutorio quibus duobus univerfa juftitia hominis com
id valeamts adimplerc. Et paulo inferius: Qui prehenditur; ipsâ reétitudine, ipsâque juftitiâ,
a tem fic audiunt, qued ait lex : Nem concupifces, ut quæ in præceptis cmicat, delcétemur, hoc cft, - t t
hoc quia didis erimt, fufficere fibt arbitrentur, nec ad B ut iila faciamus, non timore pcenae, fed amore
iti orio gratiae Dei &c. Et in „alia Epiftola ad juftitiae. Nam nifi fic operemur nec benc ope
*¥f. GN, eundem Hilarium : Nova qiiaedam hærefis iii. ramur, nec alieni fumus à voluntate peccandi,
** Hila*. ' mira grat. Chrifti contra Ecclefiam Chrifti comatur juxta illud Auguftini : Sub lege eft , qui timore 15. A.,„,,
exfurgere, hemimtm fcilicet, qui putant, cavendisfu fupplicij, quodlex minatur,non amvre iuftitiæ, fe fem- &grat..57.
turis, vincendifquepeccAtis , omntbtifq* tentationi tut abftinere ab opere peccati, nondum liber, necalie
bºs virtute fperandis , fine ullo deinceps adiutorio nus à voluntate peccandi. Et in alio loc9: Quando ,„ ,.„
gratiæ Dei maturali poffibilitate humanam fufficere autem timore pænæ, mon amore tuftitiæ fit bonum , ÉÉ; 9.
vvluntatem. Ex quibus patet hærefin aper, ifli nondum bcne fit bonum, mec fit in corde , quod fieri vi- -

nam efle, quod concupifcentia, tentationefque aetur im opere. Itaque definit alibi voluntatem,
foliint finc'auxilio grátiæ fupcrari. Atqui hoc' quæ mullo modo iuftitiam diligit effepeßimam volun- zii. ».4.
auxilium gratiæ non cft aliud , quati, quo tatem. Ad iftius jultitiæ dile&ionom, qua prae- peccat.merit.
Deus dile&ionem charitatis infpirat , cujus cepta faciamus, ut ea yerè fine peccato feciffe *• **•
ardore mens roborata, concupifcentiæ dele cenfeamur, femper poftulat adjutorium gra
&tationcs premat & fuperct. Audi Augufti tiae Dei, fecundum id quod ad Bonifacium di
num difèrtè iftud profitentem contra Iulia cit : Jpfa deleétatio bomt, qua etiam mom confemtit ad Lib. r. a4
Lìb. $. cont. num : Ambo eam (concupifccntiam carnis ) nalum, mon timore pam«, fed amore iuftitie, mom mifi Ë. ro>
Iul. c. 8. c* debere & poffe dicimus vinci ; tu viribus proprijs, gratiæ deputamaa eft. 1am vero hoc ipfum ad
ego gratiâ Saliatoris, ut non aliâ reprobâ cupiditate, jutoriuii, quo juftitia diligitur, faepiflimè de
fe4 Dei charitate vincatur , quæ nvm viribus moftris c finit Aguftuinus, non aliud effe,quam quo di
diffunditur in cordibus no$tris, fed per Spiritum fam ligitur Deus, feu quo diffunditur charitas in s ,
άum qui da:us eji nobis. Et in libro fexto con cordibùs noftris. Vnde in libro de Spiritu & - I

• 4*. *.*.*3. tra eündem adverfarium : Verum tu à vefiro d0 littera, qucm contra Pclagianos de gratiae ad- _ -

gniate non recedis, quoputatis gratiam Deiper Iejan jutorio fcripût : Mandatum, inquit, fi fit timore i *-'• ffir.
Chrijium Domuium noflrum, fic in fola peccatorum pænæ, non amore iuftitiæ, Jerytiuerfit,non liberaliter, &- ut*'.….
remjíeme verfari, tit non adiuvet ad vitanda peccata, & ideo non fit. Nam enim fructus eji bonus, qui de
& defidera vincenda carmalia , diffundendo charita charitatis radice mom furgit. Et in eodem libro:
tein in cordibus mojlris &c. Et in libro de Spiritu Charitas eius ,uhoc e(t Dei, confcripta im cordibus
& littera, quem ad Marcellinum de grati£ ne atjue diffifa peíícitur fperantibus m eum, ut anima J
Z ii, de spir ceflitate fcripfit, loquen; , de vincendis concu famata non timore paemae, fed amore iusiitia operetur
8ii. 4.' pifcentiæ tentationibus {b, inquit,famiius non bonum. Et in Epiftola ad Honoratum : Acce
adiuvat Spiritus, inffiran* pro concupifcentia mala, pufti Spiritum adoptionis filiorum in quo clamamus FPj?.rzs,
,^ concupifcentiam boiiàin, hoc eft , charitatem diffun Abba Pater, id efl, ut fides in nobis fit quæ per Dile
dcus iu cordibus moflris , profeíto illa lex ( non con ct ioN EM operatur, per quam ob(ecro dile
*… cupifces) quajvis boiia , áget prohibemdo defide &tionem? Non tam timendo pænam, quam AM as
ritim malumk&. Quo dcfiderij mali incremen po IvsTiTiAM. Quam juftitiae dile&ionem
to, etiam bcccati rcatus infirmitati fuperad ac delc&ationem elfe effeétum chăritatis ma
ditur, fiifte fpiritus charitatis abfuerit; quem gis explicat in confequentibus in eodem loco:
admodum lioc exprcffe tradit in libris de Ci Perfecta eharitas foras mittit timorem, fed illum fer
vitate Dei ad eundem Marcelliaum exaratis: vilem, quo cum fe quifque ab opere malo abftinet,
r;i. . ,. „. Nam fi lex iubens adfit , & fpirirus iuvans defit, per P paena terretur, iion iv$rit 1 A delect ArvR.
civit, a. 16. ipfùm prohibitionem defiderio crefcente atquevimaemte Humc charita: fùra, mittit quam nom deleëìat iniqui
peccati, etiam reatus prævaricationis accedit. Et quis tas, etiam fi proponatur impunitas. Non illum quo
ille fpiritus juvans ab Auguftino intelligatur, timet anima, me amittat ipfam gratuam (hoc eft, -

fine quoreatus Prævaricationis accedit, accipe ip(am charitatem) qua milla faäum ejî uteam mom N.
… P EC CARE

'486 L I B E R
peccare DELEcTET &c. Hic timor cafus ^ Pei, ubi mom docebit unufquique civem fum &c.
eff, mom eum cHARiTAs fora, mittit,fed adfafait. Hoc DoNvM SPIR1Tvs sancti Fsr, qyo
Vbi perfpicuè fignificatur fimiliter prorfus à DIFFVN D 1TvR c HAR ITA s 1N cor D , Evs
charitáte, velut propriurn ejus effc&um, pro
ficifci, ut non timeat poenam , & ut amet ju
ftitiam, ut pœna non terreatur, & ut juftitia
dele&etur, ut eam non deleétet iniquitas, ut
eam non peccare dele&et. Et in libro de fide
&ib. de fide & operibus : Ab hoc reatu gruviore liberat grati4
£,:;- Spiritus fanéti per Chriftum, qua diffufa cHARi
r At E in cordibus moftr* DoN aT ivsT 1T1A.
DIlecTioNEM , qua immoderatio concupifcenti«
r;i.tis... fuperetur. Qui plura volet, confulat ca quæ
de fatu pur« de ifta juftitiæ dile&tione , tanquatn vera Dei
**tur* *.*. charitate, ex qua quodlibct preccptum ficri
3.6.7.3.9. debeat, ut re&è fiat de pura natura duicrcn
tes diximus. Nam iftud doctrinæ caput in
Auguftini £riptis celeberrimum elt, quo tota
do&rina de præceptorum divinorum oblerva
tione & gratiæ adjutorio nititur. -
B adjutorium quo fit ut fí quod precipituf,hoc
Quinto denique, ne ex pluribus Principijs
accerfendis dcducendifque lcctori molefti
fortafie fimus, hanc effe verifIimam Auguftini
do&rinam, quod fcilicet illud folum fit uni
cum & verum gratiæ Chrifti & gratiæ novi
Teftarnenti adjutorium, contra naturam , le
gem, do&trinam, praecepti cognitionem, pec
cati remiffionem diftin&um , illud, inquam,
quo dileétio juftitiæ feu charitas diffunditur
in cordibus nottris , ut ex :fta Dei dilectione
praecepta faciamus,inde inviétìffimè probatur,
& certiffimè convincitur, quia hoc ipfum bea
tus Auguftinus non femel exfertiififìis & cla
riffinis verbis aflerit, & ex profeffo tradit.
Et quidem totus libcr de fpiritu & littera, ni
hil áliud à capite ad calcem ufque fpirat.
Vno tantum aut altero contenti erimus ejus
• • teftimonio,quibus tamé cujuflibet repugántis
* contradi&io fuperetur. Sic enim loquitur in propter ne quifquam dubitaret, quænam fit
capite vigefim9-quinto tanquam recolligens c illa tantopere neceifaria & controverfa gra
Lib. de fpir. quæ mu'tis differuerat : càm igitur hæc áppa tia, primo definit eam non effe liberum arbi- ^iderap 7.
& li*. *•* 5. reat diffantiâ veteris & moyi Tefamemti, quod lex ibi
1n tabulis fit in cordibus fcribit r , ut quod ibi forin
fecus terret hic D ELEcTET inir.mjectis, ibijue fiat
prævaricator per occidentem litteram , his dilec
τοR per vivificantetn jp rit.tm : non ideo dicendum
e! quod Deus Ad I vv E r Nos AD οPeRAN
r) AM ivsTiTIAM , Arq & E oPERETvR IN
NOBIS ET VELLE ET OPERAR I PRO BONA
volvNTATE , Q VI a PRA. C E PTis IvsTiT iA.
FcR IN sEcvs INsoNAT s ENsiBvs Nostris,
S E IX Q.VIA IN TR IN SECVS IN CR E M E N T v M
DAT , DIFFvN D E N Do CHARITAT EM IN
CoR DIB vs NosTr 1 s PER S P I R 1 TvM s AN
ctvM Qv I DATvs EsT Nobis. Et in {e-
Ibid.c.z6. quenti capite ejufdem libri : Vt boc fit pertimere
ad Teffainentum novum, hoc cft ad gratiam Te
ftamenti novi, legem Dei haberemon im tabulis fed
in cordibus fçriptam , hoc eft m imiimo affectu tuffi D
tiam legis amplevit, ubi fides per dilectionem operatur.
Et adhuc manifeftius nonnullis interpofiti\ :
ibid....8. Confat gratiam Dei promiffam effe Tef'amimto novo
etiam per Prophetam : Ε AN D EM QyE G RAT IAM
IN Eo D E F IN IT aM , vt jcribamtmr leges Dei im
cordibus hominum perveniantque ad eam cognitimem
-
NosTRis : charitas mom qua libet fed charitas ! ei
4e corde puro , & qmfcientia bona, & fide non fiâta. -
Et nonnihil infefius docens, quo pa&o afíima
tcntationibus quaffata per adjutoiium Dei ad
operandam juftitiam perducatur: Per fidem, in-, . -
quit, confugiat ad mifericordiam Dei at det quod Lib defpir.
�” li*. c.*A.
iubet, atque infpirata gratia fùavitate per spiritum
fanctum fugiat plvs DEl EctaR e quodpr eccpit,
quam delectat quod impedit. Ita multa multitudo dul
cedini eius , hoc eff lexfidei CHAR IT As eius con
fcripta in cordibus atq; diffufa, perficitur fperantibus
in etim, ut anima fanata uon t;;nore Parmæ, Jed amore
i ºffitis operetur bonum. In libro vero de gratia
Qhrifti, quem cx prcfTo de vero & propriè
dictp adjútor o Chriff.Ad *lendum & ópe
randum, contra Pelag* $ exfravit, hoc ipfùm
elt, juftitiam legis, feu Deum ipfum charitate
diligainus veram gratiam Chrifti effa, quam
Pelagius ac Celeftius fuftulerunt, apertiífimè
fepifliinèque profitetur. Nam ifi primis cum
in initio libri non femel docuiffet contra Pela
gium, veram Cbrifti gratiam talem effe, ut
non folum poßibilitatem, hoc eft , potcitatem
agendi adjuvet fed ctjam voluntatem & attonem ,,,.„. gram.
hoc eft, ut explicat , qua nos adiuvet ut velimus chrifi, c. 5•
& agamus, itemque qua Deus fecundum famam cap 6.
doétrinam operatur um mobis velle & perficere, feu velle
& operari, Pelagium rcdarguit, quod Deum
negaret adjuvare hominem , DIL EcTioNEM Cap. 3.
1NsPIRANDo
ciat. Vnde conqucritur quod m effe
ut id quodfaciendu fiammoverit fa- C40f 3o.
gratiam 3o
qua charitas Dei diffunditur in cordibus moftris , in
Pelagij & Cele[t] fcriptis, nufquam eos inve
nerit, ficut confitenda eft , confiteri. Qua
trium, non legem atque doctrinam,non Chri- & *•*<^39
fti exemplum, praetniorum pollicitationem,
non oculòrum córdis vel infidiarum diaboli
carum apertionem , non futurorum demon
ftrarioném , non illuminationem vel fapien
tiæ revelationem; fed iilam quam Deus infun- Cap. „?
dit cum ineffabili fiiavitate, ita videlicet ut fic per
iftud gratia beneficium mon fit terribile, fed fuave
mandatum. Et quia amoris eft proprium ut fu
pra diximus, conferre fuavitatcm fcu dele&ta
tionem, declarat iterum atque iterum per eam
fic fuavitate ineffabili perfundi honinem à
Deo, ut non offend ut tamtummodo veritatem, verum tih. de grat.
etiam impetrat charitatem: ut homtnis voluntati chrift, c. I3.
« «p.6.
Deus ardorem dilectumis infpiret. Et illam ipfam
charitatis naturam explicat eam effe, ut homo
quod lex imperat, faciat non timore pœnae, fed amore C*p. 13.
iuftitia , ut libera charitate DEI. EcT ET effe cum Ca
lege. Hanc iftam gratiam nunc vocat impura- P. 39.
tionem charitatis per Spiritum fan£tum, qua fiat ut
mum peccemus; nunc adiutorium bene agendi parinfpu- ..A 35.
rationem flagramt £imae c* lumnoßßima charitatis.
Nunc gratiam qua agitur non folum ut facienda
moyerimus , verum etiam ut cognita factamus ; nec cap. 12,
X 4 Jolum
 \

,ss D E G RATIA CHRISTI SALVATORIS 4* > '

v.

fìiun t DILIGEND A credamus, verum etiam ut A Carthaginenfe Canone expreffo fànxerit • &
`<£. 4t. credita D \ i.ic A Mvs. Nunc gratiam qua adiu fub anathemate contra Pclagianos definierit :
vatur me;s hominis, ut id quodfaciendum effedidice Qgtfquis dixerit gratiam Dei per Iefum Chrifium conc.c-*
fi: DiLEcTioNE & a£tiome perficiat. Itaque propter hoc tantum mus adiuvare ad non peccandum, *** __
Cap. 33« illam gratiam in Pelagij & Celeftijconfeßione qaia per ipfum mobü aperitur intelligentia mandato
rcquirit, qua dat Dens non folum fcientiam legis, fed. rum , at fciamus quid appetere, aut quid vitare de-;
fpiritum CHARITATIs quia mom eft confequens beamus, non autem per illam molis praeffari, ut quod
ut qui habet domum fcientia, quo hovit quid agere de faciendum cognovimus etiam facere DILIGAMvs '*
beat, babeat etiam CHARITATIS ut agat. Deniq; atque valeamus, Amathema fit. Ecce gratia Chri
*,. x6. feriò & graviter fnonet eum qui velit veraciter fineceffaria definitur, ut facere diligamus id
gratiam cjnfiteri, ut eam confiteat* gratiam, QvA quod faciendum cognovimus. Nam iftis ver
CHARIT As DEI DAFFvN D I*rvR IN coRDI bis Concilium exprimit dc&rinam fàn&i Au—
Evs NosTRis : & fic confiteatur ut omnino mihi! guflini qua toties docet, gratiam effe infpira
boni fine illa, quod ad pietatem pertinet , yeramque tionem dileétionis, tit cogmita faméto amore factamus.
inflitiam, fieri poffe non dubitet. Nám quid eft cognita fan&o amore facere,nifî
Eandem gratiam qua diffunditur chari diligere facere quod faciendum cognovimus ?
tas tanquam adj;origm quo Deus velle & Vnde ficut Auguftinus ubique docet,iftam in
operari operatur
w $. t. «d cat locis; ut in libro
Ę alijs incul fpirationem dilc£tionis efle charitatem, quæ
(| Bonifacium: Lex iu difïunditur per Spiritum fan&um qui datus
B om;if. c. 8.
bere movit, cui faccumbit infirmitas, G RAT I A Iv eft nobis ; ita in codem loco, ipfiffimo etjam
vARE qua infunditur cHARiTAs. Et in libro fafi&i Præfulis utitur argumento, & pœnè ver
fecundó verfus finem, difputationem de adju bis ejus, ut probct cffe gratiam, ut facere di
£$. z. c; 9. torio gratiæ fic concludit : Ergo beneditio dul ligamus quod cognovimus cffe faciendum.
cedinis eß GRATIA DEi, Qv A FIT IN NoBIS Cùm enim, inquit Concilium , dicat Apoftolus,
vir Nos p EL £ ct Et Er c.vpIAMvs, hoc eft, Scientia imjlat , charitas vero ædificat , valde impium
AMEMVS QyoD PRAEciPi* NoBis;im quafi eft, ut credamus , ad eam qu« inflat, nos habere gra
nos non prævenit Deus, mcn folum mom perficitur, tiam Chrifti ; & Ad eam quæ ædificat, mom habere :
t.
-
fèd nec inchoatur ex mobi*. Et in libro quarto cum fit utrumque domum Dei, & fcire quidfacere de
. - v. «omnes omnium con:radi&iones abfolutiffima beamus & DilIGERE ut faciamus, ut ædificante
&£. 4. ad * veritatis iftius definitione fùffocat : Legem di
cHaRITATE fcientia non poßit inflare. Sicat au
Bomif. c. 3.
verfis locutionum modis, & varietate verborum in tem de Deo fcriptum eft,Qut docet hominem fcientiam:
omnibus difputationibus fuis volunt intelligi gratiam ita etiam fcriptum eft : CHARiTAs Ex Deo
tit fcilicet à Domino Deo adiutorium cognitionis ha AsT. Quo fanè argumento fan&us Auguftinus
teamus , quo ea quæ facienda funt moverimus , mon non femel ufus eft, ut libro de gratia & libero z;i. A. &.a.
INSPIRATIONEM DILECTIONIS arbitrio, & libro quarto ad Bonifacium, & & ii.….
VT COGNITA SANCTO AMORE libro de gratia Chrifti videre licet : & ex eo 19.
FACIAMVS , QVAE PROPRIE GRA nihil manifeftius effe poteft, quam Concilium É;. a4 ,
TIA EST. Ecce difertis verbis definitum, idcirco gratiam ad facienda Dei mandata po- £%.
infpirationem charitatis , ut cognita fanóto c ftulare , quia opus cft gratia ad conferendam cí.í.6.
amore faciamus , effe propriè gratiam. nobis chăritatem , fine qua non poffumus '
Quæ quidem , do&rina fànóti Auguftini d) Lic ER £ ut faciamus , quod nos facere de
fçriptis, imo in Catholicæ Ecclefiæ fenfu tam bere jam fcimus. I.

csl.;ris atquc ccrta cft, ut cam Concilium .

C A P v T s E c V N D V M.
Qgo modo fit intclligendum, quod fola gratia qua diffunditur
charitas
raturin incordibus noftris,
nobis velle fit gratia &quaprzcep-
& operari, Deus ope •,

torum omnium impletionem. Et quæ

dQ&trinæ iftius radix fit. -

*.

Vo D fi ex me quaeras, quo pa&o A apud Auguftinum nullum eß bonum, quam

fola inffiratio ch.iritatis feu folâ illa diu fit formidine poenae, non amore juftitiae.
gratia qua, ut ipfe loquitur, infundi Ipfa quippe juftitia quæ in præcepto bene vi
tur charitas , fit illa gratia quæ ad vendi, five affirmativo, five negativo elucet,
velle & opcrari, ad dcclinandum à malo & fa fincere diligenda eft, ut effè poffit opus bo
ciendum bonum, ad juftè rectèque vivendum, num. Qua de re plura diâa funt cum d£ opc- ra.t,, ,.
& confequcntcr ad oniaia bona opera facien ribus bonis infidelium, & maximè cum dc pu- de fiat, Aer:
da & mala vitanda, totamque legem implcn ra natura tractaremus. Eft enim ifta doétrina ?J* e. i 6*
dam, contra Pelagium ncceffaria elt, non e(t tam certa & {.fixa &•••immobilis
- - - - - ■•
-
in Auguftino,
j na-* , f^ari
-
''********
mat. purae c.
difficilè ex præccdeatibus explicare. Nam ut nihil in ipfo contra Pelagianos inculcatius -

. -. £I* i. • ££
• •
- - -
 49o YIL I B E R
& celebratius inveniri poffit. Haec , autem ju- A citur : quia nondum Ivsr1t1am proprer
fìitia quam in operibus, quibufcumque banis
diligendam elíe docet, non eft aliquis habitus,
vel aάus animæ, fedeft illa æterna & incom
mutabilisiuftitia quæ fupra mentes hominum
fulget, quandocumq; vident aliquod praecc
-ytum effejullum,& aliquod opus quod prgceP
to confonat aut difionat cflc bonum aut ma
lum. Quod ctjam prolixè plurimis Augufti
rii.iia,* " teftimonijs luculentiflimis alieruimus, ut
proinde qui illam dilexerit, nihil aliud diligat
nifi veruâ Deum. Quod iple de præcepto
rum impletione difputans cx Profcllo etjam
serm.17 d, populum docet: Interrogo, inquit, utrum ames
*****po/f. iuffitiam, Reffundabis amo &c. Dominus autem tu
•ps. fitia eff. Multum enim aberrant à vero con
- -
- cipicfidt Dei mcdo qui cum concipiunt vel
inftar corporis, vel lucis, vel alterius rei cu
jufcumque quod ipfe non ett, fed ut ipla julti
tia, ut ipfa vcritas lempiterna, ipfa lapicntia,
-ipfà æqùitas & reétitudo concipicndus &
amandus eft,ex qua omnis rect tudo & æqui
• tas & fàpientia & veritas & jultitia, quæ in
re&is regulis feu præceptis agcodae vitae ful
get, expíetíá eft. V ndeconfequenter Augufti
°*'".'? de fius : Non enim tibi fingere delas Dewm quaj udo
;;. *?*• lum,
• •-
Imyifibilibusprima
catechizandis enim Jimilu eji Deus. Et
rudimenta rudibus
Chriltianae
q V I N T v S. 491
DevM ET PRopTER IPsaM ivst iT IAM
diligit , fed eam fibi vult ad comquirendum terrem4
Jervire. Itaque ubi viderit ex alia parie ips AM,
ex alia commodum temporale , trahitur pondere tem
poralis cupiditati, & velimqutt 1 vs 1 IT 1 AM. Quam
propterea temere conabatur, ut haberet illud quod fe
mumcvidct amittere, fi illam tenuerit. Tertia £ff vita
fub gratia quando mihtl temporalù commodi iujlitis
præponitur, quod N1s1 cHARiTAT E spuRiTA
l I quam Dominus exemplo fuo docuit, & gratia
domavit , fieri mom poteft. Et eundem confliétum
intcr concupifccntiæ & juftitig dele&ationem,
paulo ante in materia caftitatis adducit, eo
quod juflitia hic generaliter intelligatur,prout
Deus e[t univerfaliter juftitia, ex qua omnis
quorumlibet præceptorum æquitas%xpreffa
elt: Verbi gratia, inquit, occurrit for , /peciofa rn Epif. ad
fæminæ, & movet ad deleäationem formuationis : fed Galat.
fi plus deledat PvlcHR1Tvpo illA 1NT iMa,
ET siN c 1 RA s P ecfes caftitatis, per gratum
quæ ejl tm fide Cbrifti,fecundum hanc vivimus & fe
cundum hanc operamur: ut mom regnante m mobu
peccato ( id ett concupiflcntia,quam Apoftolus
Pcccatum vocat) ad obediemdum defiderijs eius,
fed RecNANTE IvsTiTia, per charitatem cum
magna dele:tamione faciamus, quicquid in ea Deo pla- I.

vere cognofcimus. Quod autem de caftitate & frui

Religionis inttillans , Deum commcndat catione dixi, hoc de ceteru uitelligi volo. In quibus ,
4** cat- amaiidum efle gratis : Sed amandus eft, ait, non verbis illa pulchritudo intima & fincera fpecies aa
'%'***'
*.*l*. ficut aliquid
pientia quoi videtur
& verua, oculis,JedJcui
& iw;iitia & charitas , natur fa fitatu; non eft aliud niti quod toties juftitiam,
& Ji quid imo & in eodem loco vocat. Nam Deus ut
}} - aliad tale dicitur, non quem admodum Junt £jiu tm Auguftino et juftitia, fic & fapientia,fic veritas, serm. a. de
·· · bomimibus, fed quemadmoaum /umt um ipfò fùmte fic cajlitas , nempe non habitus crcati animi, d****£**•*.
incorrupt.bilis & imcommutabilu fapiemtue. fed caftitas illa prima & fempiterna , quam
i. 4 Secundum hæc igitur principia, quicquid utcumque vclut aeternam legem confpicit,
ym. Auguftinus toties dixit, de infpiratione dile
quifquis non adulterandum eiie, velut æter
ctionis & charitatis quæ Pcr Spiritum fànctum nam & immobilem regulam confpicit. Et
giiiunditur in corvibus ngitris, non de alia c quemadmodum hic coinmendat diligendam
intclligt charitate, quam de charitate ju(litle, que præcipit, intimam illam pulchritudinem
quae inemnitus Praeceptis tam ,uam cx illa ipfâ & finccraim fpeciem caftitatis; ita in alio loco
ia æternum fupra mentes noftras fugente pro Pulchritudinem ac lumen juftitiæ : Carnem ve- ,,; 17 de
flucntibus micat, intelligi uebet. INani id Jiram, inquit , deleëtant illwit« vuluptates, mentem … Apqft.
circo id quodfxpius incul(at cx Deidil.&.o- vejiram delettet imrtjibilis, [ulchra , cafta , fanëta, c. 5.
ne implenda efle Præcepta, hoc a pus itiucm canora, diilvis iuftitua, ut non ad eam timore cogami
alijs vcrbis tradit, ex dliaritate juftiuæ faci.n- mi. Si enim ad eam timore cogimini, noudum dele
dam, quam nobis Spiritus fanétus inlpirat: êiat. Peccare mom debes non timcrepaen« fed amore in
lib. de fide Gratia, inquit, d. ffufa charitate u, cordibu» nojirù ftitia. Et tamen dc prgcepto & jultitia refrenan
& opcr.c.23 dvmat itfitiæ dilciiutionem, qua tmnmoderatio wucu darum deiectationum carnalium agebatur,
pifcentiae fupereiur. Quod paulo ante uixerat : atque in eodcm loco Domimum iuftitiam effe di- serm. 17. a.
cap. vi. Fer quein ( Spiritum fanctum ) diffufa charitate fertis verbis definierat, totoque fèrmone ve- ***. ^PJt.
ii foidibus nvitiis, lex mom timore pæna,fed iust ti. henxentifiinè inculcat, juftitiam illam fupra *• 5.
*. amorecompleiur. Et alibi tradit eos qui à con omnium fenfuum voiuptates dolorefque dili
In Epißad cupifccnte contra fpiritum carne vincuntur, gendam, illam elle Domnimum ac Deum, qui mon
37* non fe tenere coniunëios in charitate iuJiiti«. Et injiar idoli, fed ut iuftitia cogitandus fit, illam
quod in eandem Epiftolam fcribcns docet, Jola eiie lumen, eoquod fcriptum fit : Quoniám apud
firituli charitate legem impleri, eo quod Plenitudo te ejlfons vitæ, & im lumine tuo videlinus lumin :
kgi* fit ciuritas, plcniffimè explicat dc qua cha , illam guitandam commendare quando dici
fitatc intelligi debeat. Nâu, in codem ipfo tur : Gujtate & videte quoniam fuavi; eft Dominws:
loco ubi trádit, charitate implcri legem & o iilam fe offeni** oculi corau, illam ípirare fir
Prudentiam carmis charitati fpiritali adverfari, vorem amatoribus fuis. Quæ perlpicuè often
I; (latim illum confli&um prudentiæ carnis» hoc dunt dc qua juflitia fcrmöfit , qùando toties
iua eft,concupifcentiæ & fpiritalis charitatis ex tradit, cum DiLEcTioN e ivsTiTiA. præce
„ fe; - IMH Ponitin hunc modum : Ante gratiam prohibctur pta effè facienda, & ad illam dilcctioneú opus
... - ~«e- homo a peccato abftinere, Jea vin eiic gratia charitatis,& boc cíe fa-cis prgcepta
quc M\\-
; 49? DE GRATIA CHRISTI SALVATORIS
-

- -
re.

A%? -

*qnemadmodum facicndafunt: ficut haec om- A San&us Do&or tradit. Nam voluntasipfa, nj ti . . .
nia breviter definivit adverfus Pelagianos dif aliquid occurrerit quod delectet atque invitet ani- aas,^;. .
$i ?e chr. putans: Ad hoc eis oftenditur quidagere debeant, fntmt, MovERI NvLLo P acTo PoTEST.
*g*.«. 1. ut quando id agant ficut agendum eft, id eft cum Iam vero pcr feipfum liquet, quomodo per
*) IlEcTioNE ET D ElectarioNE ivsTi illam gratiam dile&tionis qua diffunditur cha
TIA , fuavitatem quam dedit Dominus, ut terra ritas, feu qua Deum diligimus, Deus in nobis
eorum daret fiu£tum futim, accepiffe fe gaudeant. Et operetur vclle atque perficcrc,feù velle & opc
in Pialmú nonagefimum-tertium vocat fuam rari. Operatur enim per eam velle, quando
* °f l. 93. ifiain fimplicem veracemque doärinam, qua imfinua infufà fuavitate facit ut nobis juftitia placere
tur hominibus bonis, ut 1 Psa M ivsTiTiAM dili *incipiat, ita ut eam velle incipiamus. Nam
gamt, & ex ea placere peo yelmt; & ab ulla intelli hæc ipfà prima cupiditas feu voluntas boni,
gaiit luce quadam intelligibili perfumdi animam fuam non eft aliud nifi prima juftitiæ & inchoata
*ut faciam iufta opera, & illam lv c EM sA dileétio quantumcumque tenuis;& haec nihil
?IENT A. omnibus quæ im ferulo diliguntur,pm apo aliud, nifi inchoata cfiaritas Dei. Qua de re
-mant. De qua juftitiæ dilc&ione, quòd pcr ve cum Pelagiani, primam boni imperfe&i cupi
ram gratiarn illius decantatæ ac divinæ chari- . ditatem non à Deo infpirari, fed à nobis effe
tatis V€pirari debeat,& quòd omnia prgccpta contenderent; fic Augußinus loquitur : Quid Lib.3.ad
ex ilií A delcétatione facienda fint, & quòd eft bomi cupidita, nifi charita, ? De qua Ioannes ***f**
illa fitYerus Deus benedi&us in fecula, fufif Apojiolus fine ambiguitate loquitur dicens : Charitas
P^ide c. 4. fimè differuimus ex Auguftino, & pœnè in- B ex Deo eft. Nec imitium eius ex nobis, & perfiätio ex
vfque ad tr. numeris teftimonxis aftfuxim
fllius lib. I.
- - - - - -

eris teftimonijs aftfuximus, cum ftatum Deo : Jeu Ji charitas ex Deo totanobis ex Deo eff. Et
puræ naturæ ponderaremus. Qgae confulat ut fcircinus nihil aliud effe, iftam boni impcr
quifquis plenius i(ta intclligere defiderave fe&i cupiditatem, feu iftud initium charitatis,
-I1t. -

nifi qua incipimus diligere juftitiam , feu id

Iam igitur facilè quoque cuilibet attentiòri
patet, ncceííe prorfus effe, ut quanto magis
diligimus Deüm , tanto fuavius, promptius,
ardcntius, ad præcepta facicnda rapiamur, fe
cundum id quod Auguft.dicit:Tanto autem ma
Lib. v de pec. gù deleétat opus bomum quanto magis diligilur Deus
merit. v. 17. Jummum atque incommutabile bonum & auétor qua
liumcumque bonorum omnium..Nempe quia Dcus
fuftitia cft, quæ in praccpto quolibct juftitiæ
diligitur tánquam exemplar fümmum & nor
ma cuiufcumque aétioiiis juftae , cujus ipfà
quædam effigies cft. Vndc neccflc'eft, ut quo
ardentius itta diligitur, tanto libcntius opus
quod illa præfcribit & jubet, & quod ejus lu
mine pcrfunditur, opcrcmur. Proptcr quam
caufam lex ipfa feu praeccptum ipfùm taii di- c
lectione dicitur in corde fcribi : juxta illud Au
guftini quo dicit, quod cum adeft vivificans
tf&de Spir. fpiritus, hoc ipfum intus comfcriptum fuit diligi,
c*!*** **• quod foris fcriptum, lex faciebai timeri. Nempe
jultitiam legis. Nam idcirco proprium hoc
eft gratiæ Teftamenti novi,prout idem ibidem
rúia... as, tradit, intimo affectu iuftitiam legi 4i plecti, ubi fi
des per dilectionem operátur : quod alijs verbis in
rbid c. zr. eodcm libro exprimit : Intrinfecus habitantem
ipfam legü iuftitiam diligere. Quibus Periphrafi
bus explicat prophetica Ieremiæ verba , qui
bus ]^jeom ex novi Teftamenti gratia in vi[-
ceribus dandam per veram fpiritalem chari
}^£'e lih. r.de tatem prophctabat. Lex enim , ut alibi latius
*** P"** dictum eit, in vi[ceribus eatenüs & non alitcr
?*4t. c. 5. - - i{i i. - di
per charitatcm datur, nifi quia charitate dili
gitur jultitia legis æternæ, quæ non cft alia,
nifi fapientia & veritas ætería, Deus noftcr.
Et ex tali charitatis infcriptione contingit ne
Lib. 4, ad cellario id quod idem, Auguftinus ait : Per do- D
Ponf. c. 3. num charitatu delectat lgu effe jaétorem. Nam
quo maior e(t charitas iujiiti c, co magis ipfa
In Epiß. ad dele&at animum, quod autem amplius nos dile
Galat, ętat,fecundum id operemur neceffe eft, prout de hac
ipla iuftitiæ dilectione & præcepti impietioae
amare quod praecipit nobis,adjicit confequen
tcr : Tamc bonum concupifci incipit; quando dulcef
cere cirperit: quando autem timore parmæ, non aMo
R E ivsTiTiA fit bomum, nondum benefit bonum,
nec fit um corde quod fieri videtur in opere; quando
mallet homo ncm facere, fi poffet impune. Ergo bene
ditio dulcedinis eft gratua Dei, qua fit in nobis
tui mos deleifet, & cupiamus, hóc effamemus quod
pr«cipit nobis, ipfà videlicet præcepti iuftitia
dele&tati. Et aiibi dicit, si iiisfitiam diligimus, lib. 1. l.
boma eft volumtas,& fi magis diligimus magis boma,fi c.p«*****
1$.
mimus mimus boma. Eam vero quæ nullo modo
iuftitiam diligit , effe peßimam voluntatem.
Cùm crgo conclufiffet, bonam iftam volunta
tem, quæ ut {æpè ex Auguftino demonftravi
mus, noD elt alia mufi charitas, nos habere ex Deo,
quando ad cum gratia adjuvante converti
mur, [tatim addit» fic iftas Scripturas fuam ha
bere veritateum quibus dicitur: Paratur volun
tas a Domimo. A Domino greffus hominis dirigentur,
& viam eu volet. Deus eft qui operatur in vobis &
yelie & operari. Nam velle operatur,dum vo
lunus Lonum, quantumvis languide juftitia
noois placeat: operari vero operátur dum for
titcr feu cfficaciter volumus. Per eandem
quippe gratiam fit ut ipfa bona voluntas, qua iam  lib.arb.
£]e capu, augeatur; & tam magna fiat, ut poßit im- j I$.
Plere divina mahdata qua vvluerit, cum valde perfe
cteque voluerit. Et in eodem loco con(equenter
tradit , iftam bonam voluntatem non minus
Parvam & mvalidam, quam magnam & robuílum, tbid,:, if.
qua jultitiam diligefido Dei handata implere
yolumus,non aliud elfe quam charitatem quam
ideo plurimis commendât oraculorum divi
norum teltimonijs.
Quod fi quis radicem primam iflorum do
άrinæ capitum fcire velit, cur videlicet fola
gratia quia nobis infpiratur dileâio Dei , fcu
qua diffunditur chaûtas in cordibus noftris,
fit illa gratia volendi & operandi , quæ Scrip
turis teftibus contra Pelagianos ab Auguftine
& Con
 494 L I B E R Q v 1 N T v s. 495
& Conciliis afferta fuit, recordetur ille prin- A fola charitas Dei. nullum quippe medium in
cipiorum illorum quæ de originalibus pœnis ter ifta duo datur aut dari poteft. Quae qui
& libcriarbitrijtra&antes, tanquam immobi dem omnia cum fusè ex Aùguftini principijs ' i* lib.*.**
Jia ex Auguftino collocavimuis. Cum enim diverfis in locis declaraverimüs , fùperfluum
- -
''** *****
XI lapf« a c. , ..
creatura rationalis ad aliquid neceffario fua effet, & lectori ingratum, hoc repctere. Cùm j... ;
voluntate tanquam pondere inclinetur,alteru igitur ad creaturæ dile&tionem & fruitionem £,,',..
trum neceße eft fit id in quo motus volunta nulla fit opus gratia Dei, (èd ad utramqu£ vi- & maxime
rius requiefcat, aut Creator aut creatura, aut res voluntatis abundè fùficiant, per fé pcffpi- ^9. 1*. 3.
mundus aut Deus. Nam fub mundo quicquid cuum evadit,ad folam dile&ionem Creatoris,
qrcatum & à Dco diftin&um eft, comprehcn qui veritas & juftitia eft, gratiam elfe neceíía
ditur. Principium per fe iftud manifeftum cft, riam. Si enim efficaciter ejus præcipientis ju
certæque veritatis. Nec minusindubitatæ cer ftitia diligatur, quicquid ip(e bandavcrit, aut
titudinusjuxta Auguftinum, cft illud alterum, vetuerit, iibentillimè, & fuaviffimè, & fàcilli
quod fi in creaturâ diligenda requiefcat, vi mè voluntas operauitur; eaque una juititiae
tiofus, reprenenfibilis, adeoque culpabilis dileétione implebit univerfàm legem Dei, fe
amor fit, fons, fomes ac radix omnium pëcca cundum illud Apoftoli , quod fexcenties ab
! torum. Lft enim illa vitiofà cupiditas quæ in Auguflino ad hoc ipfum prooandum repeti- &om. 13.
omanibusPcccatis dominatur; cui contraria cft tuua fuit: Plenitudo legw dileëtio.

C A P V T T E R T I V M.

Virtus non eft aliud nifi amor Dei. Oftenditur -

- - ex diverfis principijs. -

X his principiis jam alia non parvi ^ beate vivimus. Deum vero non aliter fèquimur
momenti do&rina incipit diluccfccre, nifi diligcndo, prout in fequentibus tradit.
- quam Augu(tinus coütantiffimè tra 'Quid vero plenus dici pcteft, quam id quod
didit. Docet enim virtutem crcaturæ de ilta gadein Dei dilc&tione tanquam virtute Epit. *9.
rationalis non efle prorfùs aliam, quam amo dicit }*; ut generaliter breviterque compleétar,
rem Dei. Quæ quidem do&rina philofophiæ quam de virtute habeam notionem , quod ad rectè —
- n, ralis Ariftotelicæ fiétatoribus valdc cxoti vivendum att.net , vvy.Tvs EST cHARIt as,
ca videbitur, fèd fi bcne fuis ponderibus, hoc qua id quod diligendumeft £;£ in alijs ma
eft, Chriftianis trutinetur, caf iffima, dignif. ior, im alijs minor, in alys nulla eft. Ecce abfolutif
fima , verifIima, & ex intimis penetralibus fimè definitum, virtutem cfle charitatcfr, qua
Chriftianæ Reiigionis prompta. Cujus antc id quod diligçndum eft diligitur , hoc cit,
quam rationem à priori dcmus, cx ipfius mo Dcus. Lft cìim fixiffimum apud Augu'ti
numentis demonitrandum elt, hoc ipfum non num, non mundum, hoc eft, non crcaturas, fèd
à me aliqua induftria ratiocinationis colligi, Deum efle diligendum, juxta illud Apoftoii :
atque autoritati tanti Do&oris imponi, fed Nolite diligere mundum, ne jue ea qu« um mtumdo Junt. 1. /•am.
ab ipfo fixe credit, o & ex profeffo traditum Itaque in eodcm loco fànétus Doétor eatenus
efís. Quid cnim abfolutius & manifeitius affi alijs virtutibus præditum effe quempiam do
ri potclt, quam id quod Auguftinus poftquam cct, quatcnus charitatis magis aut unifus e(t _
£x ratione& Scripturarum auctoritate docuif- ; Particeps : Si , quod puto effe verius, inquit,fa- Epiß. 19.
£t, fummum hóminis tronun quo referenda crifqueliiterù congruentius ita Junt animæ intentiones
fùnt omnia , & cui inlcrete beátilfimam fit, B ut corporu meinbra, 'hon quod videantur locu fed
- effe fòlum Deum, nec ei inhærere nos po(fe, quod fentiantur affecìibus,& aliud(corporis mem- -

****** nifi dilifunt, amorí, charitate, tandem fubjun brum ) i luminatur amplius, aliud minùs aliud om
*** ** gêndo dicit :] Qaod j virtus ad beatam vitam nos mino varet lumine, & tenebrofo inumbratur obftaculo;
.^ ducit, nihil omiiino effe virtutem a firmaverum, mifi profecto itaht quifque illuftratione pi< charitatis affe
'svM MvM AMoREM DEI.[ Quod iplum quo êtus eft, ìn'alio aétu magù , in alio mimus , m aliquo
qu£ nonnihil fuperius valida ratiócinatione nihtl Jic poteft dici babere aliam , & aliam mox ba
**6. follegerat : Si nim placet vocare virtutem nifi ha bere, altam magis aliam mimus habere virtutem.
hitum pjum & quafijapientis animæ qualitatem,qua Nam & maior eft in ifto charitas quani in illo, reäe
1f in anima effe non poteft, oportet ut alijuid aliud poffumus diccre ; & aliqua im ifto mulluin illo quan
fequatur 4nima, ut ei vwtus poßit imma,vi: quia ne tum pertinet ad charitatem qu« pietas eft. Quod
4ut nuhil fequendo, neque Jtultitiam fèquendo poteff, [illis verbis doétius & apcrtius po(tulári poÎt,
quantum ratio mea fert, ad fapientiam peryeme. quibus in libris de Civitate Dei cum Philefo
Hocigitur aliud, quod fequendo amima virtutis atque Phis de virtute difputandopronuntiat. Bonum z,i.,.,.,
[apientie compos fit, aut homo (àpiens eft aut Deus. noftrum de cuius fine imter Philofophos magna con- ci»ii. s.
Et cum docuifíet non e se hôc boininem fì temtio eft, nullum eft aliud quam illi (Deo) inharere :
pientem, quia invitis nob.s a;ferri poteft;Deus cuius unius anima inte, eitualis incorporev, fi dici po
£itur, inquit concludlndo, reflat quem fi fequi teft, amplexu, veris impletur fæcundaturque virtuti
- fis,bene: ji affe ;uimur non tan.um bene Jed etiam bus. Hoc enim banum diligerein toto sorde, in tota
4minat,
*. -

496 DE GR AT 1 A C HRISTI SALVATORIS 497 ,

*4nima, & in toia virtutepracipimur. Adhocbonum A vero minus propofitum hominis malum vir
debemus, & à quibus diligimr duci, & quos diligi tutem quifquam dixerit. Reftat igitur, ut vir
Vnus ducere. Sic complentur duo illa pracepta,in qui
*us tota iex pendet & prophete. Quid denique,
ut paucis naulta comple& ir,accuratius dici po
*eft , quam id quod Macedonium eruditum
& in hoc feculo clarum virum inftituendo di
cit.[Quanquam & in hac vita virtvs non eji m fi
* pi#. «*.ad diligere, qtiod diligendum eft. Quid autem eligamus
f****•». quod præcipuè diligamus, nifi quo nihil melius inveni
fmus : Hoc D evs Est, cui fi diligendo aliquid
yel pr£ponimus vel aquamns, nos ipfos diligere nefci
infis. [Tanto emim nobis melius eji, quanto magu um,
illum hmus, quo mihil melius eji. imu autem mom am
bulamdo,fed amando. - vero, nihil omnino aliud eft Auguftino bona
Quod fi nonnulla principia confulere &
excutere voluerimus , quibus incumbens, do
&rinam iftam fan&iffi.iiam trauit,perfpicuum
fiet, nihil verius ac rectius ab eo adverfus
Ariftotelis Philofophiam tradi potuifie. Nam
Primum principium cui innitrtùr, cft illud Iu
•^ mine naturali notum, quod jam lemel & ite
*?*** rum in fùperioribus tetigit: Virtus non eff nifi
diligere quod diligendum eft,feu ut in alia Epiftola
dixit: ¥irtus eji claritas,id elt,dilc&io qua id quod
£piß.19.
diligendum efbdiligrtur.Virtus eft enim in propo
fito volútátis;unde ncceffe ut per eam áliquid
«diligatwr. Hoc autcm, ut vei diligcndum vel
non diligendum, fit, necefie e(t. Diligere quod
tus fit propofitum voluntatis böìum, quod
Auguftinus latinè loquentium phrafi & miore,
volimtatem bomam diccfe fòlet. Quam ita definit
aliquoties in lilro primo de libero arbitrio,
ut fit, yoluntas qua appetimus reite honeftèque vivere, ,;,,,„,,
& ad fummam fapientiam pervenire ; aliquando Å'
{implicius & abfolutius, volunta, qua appetimus tbid.)ij.
rette honeftèque vivere : declaratque talem vo
luntatem bonam non modo virtutem effè, fed'
ctjam quatuor virtutes comprchendere capita
les, unde ceteræ fluunt , eò quod illa virtutes rige.
habere, illud ipfum fit reiiè honeflèque vivcre. Iam
voluntas , quam Dei charitas : Quafi vero, in- £$ degra,
quit contra Peiagium aflerentcm ex nobis eße chriftis.st.
bonam voluntatem, aliudfit bona voluntas, quam
charitas , quam Scriptura nobü effe clamat ex Deo.
Quod alibi plurimis teftimonijs ejus aflruxi
mus, tanquam doctrinam in Auguftini fcrip
tis ufitatam & celebrem. Cùm ergo non fit
aliud bona voluntas nifi charitas, profeéto
virtus hominis quae bona voluntas eft, nihil
elt aliud nifi charitas. Quod in ecdem citato -
loco diferis verbis exprimit : Aliud eft charita t# detra,
rad x bonorum aliud cupiditas radix malorum. Tan- chri/stas,
tum /ue imer fe differunt, quamtum virtus & vitium. Ca} vi,
Et itcrum paulo iaferiùs: Charita, qua virtus -

non cft diligendum , impoffibile eft ut virtus eft ex Deo mibi, ejf.
effe poffit , hoc enim cft potius vitiun; & om ' Tertium Auguftini principium eft , quia
-_ nium viti9forum voluntätis motuum feu pec quifquis recte vivere cónftituit, quod & in
catorum ßaturigo. Ergo necefie eft, ut virtus choata & provc&ae & pcrfecta virtutis offi
fit propofitur* fcu dilectio, qua id quod dili ciurn eft, nçcelle eft ut animum regulis quibuf
gendum eft diligitur. Iam vero, quid cft crea dam inc. mmutabilibus,in quibus videãt quid
turæ rationali diligendum, nili unus & folus cavendum & facicndum fit , adhibcat, cafque
Deus ? Hoc enim juxta fànóti Auguftini do diligat & fequatur. Vt vero gratia quifquis
&rinam diligimus, quod non traotitoria qua .ab adulterijs & alijs carnis corruptelis abfti
dam ele&iofie ad aliud referimus , fed in quo ncrc cupit, quod proprium caftitatis munus
animus conquiefcit. Qua de re alibi multa C ett, vidct rcgulam quandam in æterna veritate
diximus. Manifeftum cft igitur, nihil creatum ftabilem , ex cujus rc&itudine vclut irrepre
creaturæ rationaii diligendum, hoc cfi, pcr fe hcnfibilis normæ morum, culpat adultcros,
appetendurn effe, fivc tttud fubftantia creata laudat eos, qui carnem ab omni hujufmodi /
fùérit, five qualitas deiectabilis, fivc aétio ipfa fœdita e cuftódiunt : atqui tales regulæ & ^
quam Philófophi prædicarunt. Nam in om quali lumina virtutum immutabilia & fempi
fiibus iftis diligendis, virtutem aliqui non nifi t rna, non funt aliud quam lex æterna, quæ
errando colloçârunt. So/a igitur uiivctio Dci in ipfa aet, rna Dei vc vitate fplendet ; quam
- vera virtjs cft, quia per illam, id quou diligen pro nde uligca o, non aliud diligit nifi ipfùm
dum eft diligitur. Ex quo factum cit, ut & Dcum fcu veritatem & juftitiani ejus inçoma
Epicurgorum virtus five corpora pulchra five mutabilem à qua promanat, j\j cujus re
gelectationes inde perceptas diiigcAtiun, & fulgentia lucis fulgct, quicquid'velut juftum
Stoicorum & Peripateticorum , & aliorum & rc-tum approbamus five facimus. Omnis
quorumlibct ipfùs vitutum actiones per fe igitur virtus in Dei ipfius tanquam veritatis
j-;'.;, , appctentium, ab Auguftino yelut vitia pro & jultitiæ incommutabilis dile&tone verfàtur,
dejî,,.;. fcribantur. Qua de te quia fuse in alio ioco & ex illa rationem virtutis trahit. Cun&a
lapfe. diffèruimus , non clt hic vbcrius dicendi ifta non e(t difficile ex Auguftinö patefacere.
locus. Nam in libro de hbero arbitrio, ubi de vir
Secundú principiú eft,quia virtus non eft aut
tute traétat, quam in re&te vivendi, ut vidi
mus , voluataté coaftituerat, fic ad Evodium
efle potcft aliud r.ifi voluntas bona, fcu quod
idem eft, propofitum voluntatis bonum. Pro- D loquitur : Dic mtht prius, utrum qui reâè vivere zib.14.lib.
potitum enim adhuc inuiffcrens ut fit bonum dilig t , evque ita delectatur, ut mom folum ei reétum arb*.*.**
aut malum, nullo pacto virtus e(t, cum virtus fit, Jeu etiam dulce atque iucundum, amet hanc legem
t;;,.„.„.. faciat hominem bonum & a&tum ejus bonum, aetcrnam, habeat jue charißimam qtta videt tribu
rib, Ecclef, cx illa fàncti Augultini regula: Nemo dubita tam effe üona voluntati beatam vitam, malæ miferam?
*ap.6, verit quin virtus animam faciat optimam. Multo Reigonuct Evodius, Amat omnino , ac vehe
fm£hter: ,
 498 L I B E R
mtmttr: Nam IpsAM sEQVENs ita vivit. Qgid A gulæ vitae juftae ac bonæ, & quafi lumina vir
cum hanc amat, inquit Auguftinus, mutabileali
quid amat at temporale, an Jiabile aliquid amat, ac
fempiternum ? Refpondet, aternumfame atqueim
commutabil:{atque ita talislegis aeternæ dilccto
rem nomvnat amatorem rerum ætcrnarum,
ideoquc beatum. Nempe quia notiflimum eft
in Auguftini do&rina, æternam legem non
aliud efle nifi ipfàm rationem ac voluntatcm
Dei, qua juftuiu c(t omnia efïè ordinatiflima.
Et in fccundo libro de libero arbitrio prolixè
& ex profeffo tradit, efle quafdam æternas re
gulas adfìpientiam pertinentes, quas omncs
homines fupra fe in æterna veritafe commu
1.;;,.,.a. ig. niter vident, ut ffudendum effe fapientie; iufte effe
erbis...p.io yiyendum; deteriora meliorilus effe fubdenda, propria
fùis quibufque tribuenda; «iernum temporali effe m.e-
/^ lias ; à terruptione ad incorraptionem convertendum
animum, hoc eft incorruptionem diligendam effe; vi
tam quae nullis adverfitativus de certa & hone, afan- B
tentiadimovetur, effe mel orem, quam eam quae facile
intommodi temporalibns frangitur atquefui y.rtitur.
Quas tanquam regulæ, & quafi lumina virtutum
Ibid.aliquo- fà pius vocat, & vera & incommutabilia & om
t*e* & c. 19.
nibusconmuniter ad contemplandum expo
fita effetertißimum efle definit:] has regulas ad
fbid. c.io, fàpicntiam pertinere; ad ea, animum rec. e vivetitis
ità converti; ut quanto magis qufque ad agendum
vitam ei, utatur, & Jecundum hæc agat vitam, tanto
magù vivat faciatquefapienter] In quibusfanc re
gulis iam di&is omnium præcipuarum virtu
ium officia praefcribuntur. Quò expcdito per
• c«p. 1. git cftcndere regulas iftas materna veritate com
iimeri : veritatem illam omnibus imcommutabilia
pera cernentibus tamjuam miiììmioaijècretum & pa
cap. 13. plicum lumem praffo effe : cflc mentibus noftru excel
lentiorem,effe fempiteriam fapiemtiam, efie fummum
bonum, effe Deum mjfrum , quæ cum bomnibus 10
cuta ejf, qtiando dixtt : Veritas liberabit vos. Ad
poftremum concludit in hujus veritatºs amore
tanquam incon mutabilis boni diie&tione clic
C 1], I). beat.tud nem ac virtutes omnes: Voluntas, in
quit, cum inhæret mommutabili bono, eique com
muni moii proprio, ficuti e,t illa de qua mulium lucuti
fum*, & nihil âigne diximus, v E R 1 T as , tenet
homo btatam yitum : eaque ipfa vita be.ita: id ejt
animi affitfij inlarenti, thominutalil bomo pro
prium & primum eft hominis bonum. IN Eo svNT
ETIAM viRTvt E s oMNEs, quibus male ut me
Ilid.
myötefl. ! t ftatim adijcit homings ficri pru
dentes,fortes, temperantcs, juflos {coAPTAN
Do ANiMvM illi s IN coMMvt AB, L 1 Bvs
REGvL Is , Lvx INiBvs Qv E v IRTvTvM, QyA.
INCORRVPT 1 B 1 L 1 T ER VIVVNT 1N I PSA V E
RITATE SAPIENT IAQyE CoMMvN 1 , qui
`bus & illeccaptavit & fixit animum , quem ftu vir
tutibus predium fibi ab imitandum propofuit./Ecce
apertiflimè & ab ipfis fundamcntus expofitum fi rurfus fe avertat, jatque non bonus, hoc ipfo quod
id quod in ornibus operibus fexccnties cla fe avertit a bono , mifi maneat in fe illud voium,
mat, in implendis quibuflibet legibus, jufle- P umdeJeayertit,non ef! quo fe iterum,fi voluerit emen
quc vivendo ipfamfi iufiitiam eúe divinâ cha
Itate diligendam. Nam ilta juftitia e[t illa
ipla aeterna veritas , quam tantopere com
mendavit : in qua tanquam in incominutabili
luccfupcr mentes nottias fulgente, omncs re
tutum omnium continentur, quibus arnore
coaptandus eft animus,ut agendo vivendoque
in moribus exprimantur. Vt proinde ceffct
omnis admiratio, quæ Scholafticos nonnullos
tenet, cur 1fta juftitia non poffit naturæ viri
bus diligi. Ett cniru illa ipfa juftitia, non qua
litas temporaria humanorum animorüm, fcd
{empiterna vivens fubftantia, Deus verus ac
vcritas, quæ fecundum Catholicam fidem ab
Auguftino cxplicatam & inculcatam , nullo
pacto nifi duffufa pcr Spiritum fànótum in
cordibus noftris charitate diligi poteft.
Quæ quidem fi quis intellcxcrit, jam non
laborabit in alijs loquendi modis, quibus eam
dem doétrinam Auguttinus,aiijs in locis nen
nunquam exprimit. Nam quod aic dixit vir
tutes obtineri,& homines bonos fieri coaptan
do animum incommutabilibus illis regùlis in
vcritate viventibus, hoc alibi dicit ficri, con
ve1 tendo animum ad incommutabile bonum:
Rationalis creatura ita fatfa eft, ut fibi ipfa bonum, Epij*. i .o.
quo beata fit, effc non poßit, fcd mutabilita, eius , fi cap. 23.
convertatur ad incommutabile bonum fiat beata:unde
fi avertatur mifera eji:ave'jto eius vitium eft,&/cos
v ersio livs, viRTvs Eivs ejf. JNam illud
incommutabile bonum, quò convertitur con
verfione quæ virtus elt.non eft aliud nifi aetcr
na jultitia, illa a-tcrna veritas rcgu'as & lumi
na virtutum omnium contincns, quas dilige9
do juftè vivi£Nec ifia convcrfio aliud quic
quam, nifi dilectio charitatis, quam pcr gra
tiam Dei in nouis fieri profitcruur, quando
dicimus iili: Converte nos Dcus falutari, nojler.
Alibi vero dicit homines bonos fieri,cövcr
tendo animú, non ad hoc vel iltud bonü,quod
Participatione fit Lonü, fcd ad ipfum incómu
tabile bonü» quod eft ipfa veritas, fimplex bo
num. Nam ii.. 8. de T iin. ffaétans quo paéto
animus fiat bonus, non illâ bonitate qua et
animus in quantum omni corpore melior, fcd
illa cx qua dicitur bonus annus,quam vidcl.
bonitatein ei virtus tribuit : Ideo, inquit, mondä
auuur bortis animius ( tametfi vidclicct jam fit L;b. 8. de
aaima) quviiiam rejfat ei actio vvluntati , qua fit Tri*. •* F.3.
pr&jlantior: qtiam fi neglexerit, ture culpatur, reiieq;
dicitur uou bonus animius. Dtjitt enim ab eo qui hoc
agt. Et quia illela, dabiis, projici- jte qui hoc mom
agit, vituperabilis eji.-Quibus verbis dctcribitur
actio Itudiofà,qua virtutem fibi animus parit,
& ncglcctus ejus. lam igitur audi quo pacto,
qua aninii convcrfionc , cujus rei dilcétione
virtus animo infcratur: Cam yero agit hoc judio
&fit bonus animus, mifife ad aliquid vonvertat,quod Lib. 8. de
ipje non eji , non Poteji hoc affequi. Qu? [e 4!iter), 7 ruu. c. 3.
Zonvertit ut fiat bouus animus Nisi ad BoNvM,
cum hoc AM AT ET APPET1T & adipjatur? Vnde
dare, convertat. Q, propter nulla ejjent mutabilia bo
ma, nifi ffet incommutabile bonum. Vbi tradit non
alitcr ficri bonum animü, hoc e{t,virtutc præ
ditum,nifi ad incommutabile bonú fcfe amore
convertat. Hoc vero bonum ins- muautabile
Y - 1\Qt\
 ,

* 5oo DE GRATIA CHRISTI SALVATORIS 5s,

*on aliud e£ nifi Deum, confequenter expó- A* thaginem aut A!exandriam , cogitamus, fed
nit,dum jubet, ut non quæcunque particularia aliquid qucd apud fc invenit animus, quòd &
bona quæ participationc funt bona, fed ipfum , alij vidcnt & probant. Itaq; ad rei definitio
bonum fimplex, quo animus convertendus eft, nem accedet sAm illud quod vident v ERITas est r;i.s ,
attendamus : Si ergo potueris illis detrattis ( quæ 1NTER nc R praefems animo, qui eam valet intueri,nec 2 r. ;. j.
Iúia, participatione bona funt) per fe ipfum perfficere omnes valent ? Et qui intueri valemt hoc etiam quod
T" bonum perfeveri: Deum. Et fi amore inh«jeris, coit intuentur, non omnes funt ; boc eft, non funt etiam
tinuo bc.ttific.iberis, beatificatione videlicet viæ ipfi iujii animi,ficut poffumt videre ac dicere, quid fit
& imperf cta quæ ex virtute nafcitur , de qua iufius animus. Quod unde effepotuerunt NIs 1 1 N
fèrmo eft: Pudeat autem ctfm alia mom amentur, HARENDo E 1 D EM iPs 1 FoRMA. QvAM IN.
mifi qtiia bona ftmt, eis inh«rei;do non amare BONvM TvENTVR, ut inde formentur , & siNT Ivstt
1 psv M, undi b. ma funt. De quo bono ftatim ANIM I , non tantt/in cernentes aut dicentes iu$$um;
addit : H«c ejl veritas & fimplcx bonum. Nom emim effe animum , qui fcientia atque ratione im vita ac
ef alitid .tliquid qttam ipfùm bomum, ac per hoc et uioribus fua cuique diflribuit , fèd etiam vr ipsr
iam fjrrtim bsmtim. Non enim mjnui vel augeri IV ST E vivANT Iv ST EQV E MoRAT I sINT
bonum poteft , mifi quod ex alio hoiio bomum eft. Ad fua cuique diftribuendo, ut memini quicquam debeant,
hcc fe igitur A N 1»:v s coNvERT I r ut bonus fit, mifi ut in vivem diligant ? Et vND E INHA. R E
a qtio labet tit *minus fit. Ttmc ergo volttnta: maturae ' TvR ILLI FORMA NI s 1 AMAN po? Cur ergo …
c. n, rat, t;t pe*' iatur im bono animus, cùm Illv D alium diligimus, quem credimus iuftum & mon DILI N
EoNvN D II jc , TvR coNv 1 R s I ON E voLvN- B G iMvs IPSAM FoRMAM , ubi videmus quid fit
„ T AT 1 s, ur fe cf: & illud , qiiod non amittutur nec iujius amimus, ut & nos itjfi effepoßimus 3 Am vero
aye/jivit voluptatis. Vides hic pcrfpicuè defcri nji & IsTAM DILIGER EAivs, nullo modo eum

, ptvw , a3 traditum , ac ratione probatum. , non

alic* „fieri boram aninum , hoc cit, virtute
Li}7r7?;! pr^ditum ( nata nemo dubitaverit , quum virtus
*•tly, c. 6. animam faci't optimam) quam dilc&ionc vcri
dilgeremis , quem diligimus ex ifla ? Vnde ergo
contingit qut d non fumus etiam jufti , fi juftú
animum, non nifi ex ifta diligimus? Refpondet
Auguftinus: $ed dui, itjii mon fumus minus eam
tatis , fin plicis boni, incommutabilis bcni, digi, us, quam tititji effe valeamus. Homo ergo qui
& ideo fùmmi boni: hoc cnito à creatura ra creuithr , tj us , Ex E a FoRMA ET v ERITA v E
tionali magis magifq; participatur diligcndo. D 11 1G1 rv R, quam cernit & intelligit apud Jei, e qui
Nimirum quia in iita fimplici & ætcrna & ailgt : 1 Ps A v ekd\roRMA ET v ERITÄs Nös;
fumma veritate vivnnt, quemadmodum fùpra EsT QvoM oDo aLIvND E D ILIGATvR. N E
dixit, rcgulæ quædam & quafi lumina virtu qvE ENIM INvENiMvs aliQviD TALE PRA- ' '
tum omnium quibus animum per amorem co T ER 1 P s AM , vT EAM cvM IN coGNITA Est
- aptando re&è honefleq; vivimus, quod pro CR E D E N D o DILIG AM vs EX Ec Qvcod IAM
. p;ium virtutis cfl,& boni efficimur,dum fem TALE ALn Qv ID NovIM vs. QvicQ v 1 D ENIM
jiternas regulas iftas amando fequimur, & τALE ALIQyi D r ER s P Ex ER I s I Psa Es-r;
noribus noftris imprimimus , & cxpriminus. 3. T NoN EST QV I C Q v AM TALE , Q vo
Nam ifta cövcrtio ad ipfùm bonum , iftc amor *NIAM soLA IPSA TAL1S EST Q V AL IS 1 PsA
fimplicis veritatis, ita dilcctio regularum cjus EsT. Vides hic luculentiffimè expofitum,
ætcrnarum, & quafi luminum non cft aliud C qu:d fit iliud quod videmus & quod diligi
quam dileéìio iuftitiæ fempitcrnae , quarn to mus, cùm diligimus juftum animum, & cùm
ties charitate \ iar &to Spiritu diffundcnda di ita diligimus, ut ctiam ipfi juftè vivamus;
ligi , & fine cujus dilcctione nihil bcni fieri nempc iormarn quandam interiorem ipfàm
poffe , tradit. -
vidclicet vcritatem fempiterram & incom
Itaque ut le&tores operum fuorum ab omni mutabilem , cui nihil fimile veperiri potcft;
fcrupulo, qui ex iftis diverfis explicandi mo quia vidclicct ipfà fola eft verus Deus, quem
dis, in idem tam cn redeuntibus nafcitur, Au quafi coruf-atione pcr* ri&i in ænigmate vcr
guflinus 1. raret , in alio cjufdem libri loco rau.us » cùm illain iormam ac vcritatem cer- ^

jro/ xe & ex profctio cxplicat , quo pacto ju
ftus fiat ani.ijus dilectione juftitiæ , quam in
-
cmnibus fcriptis fuis tantoperc praedicavit.
Nam juftum, fieri & bonum ficri,prorfus idem
Auguftino fùnt. \ t igitur id quod in libro 1.
& z, de libero arbitrio dixerat, nos virtute
pra di qs ficri dilc&ione regularum veritatis
8 lumir.um virtºtum omnium , & quod jam
dixit nos bonos fieri dile&tionc ipfius boni
tatis & fimplicis vetitatis, nihil diverfum effe
fciremus ab eo quod paflim tradit, opera bo etum, ita vixiffe ? Vivendum tamem ftc effe Dei mini- r,;„;,.e.3.
na &nifi
jufla a&iones
fiant juftitiæ, nonjuftitiae
dilcctione aliter effe bona & D. Jiris , non de aliquibus auditum credimus, fed I N
; primum
Jocct animos etiam injuftos videre quid fit
juftus animus, nec iilud videre extra fe, fed in
ie, nec illud quod vidcnt cfle imaginem vel
nimus. Ifta cadem forma, ita veritas elk, ifta
jultitia in.ommutabilis, quam fexcenri% lo
cis in opèrando diligendam efle commeRda
vit. Hoc enim exfertè in confequentibus iltius
ejufdem libri itatim tradit. Nam cum nor
mam Apoftolicæ vitæ ex Epiftola fecunda ad
Corinthios retuliffet, quam fan&us Paulus
Chriftianæ Religionis miniftris figit , ita > ad Corinth
fubijcit : Qtiid eft quod accendimur im dileétionem cap. 6.
Pvli Apoftoli cum ifta legimus, mifi quod credimus 4. jb 8. de
'rvs APvD Nos , vEL PoT Ivs sv PRA Nos
IN IPsA v ER ITATE coNsPI c IMvs. Illum
ergo quem fic vixiffe credimus , ex hoc QvoD vi
IDEMvs , DILIGI Mvs. ET NISI HAN c FoR- -

plantafima rci corporeæ, qualis cft , cum Car ΜAM Q VAM s EM PER STABILEM ATQvE
IN COM
 5o? ' L IBE R QV I N T v S. 5o3
INcoMMvT ABILEM c ERNIMvs , precipuè A eft igitur virtutem effe affe&ionem animae ,
diligeremus, quia eius vitam, cùm in çarne yiye erga Creatorem. Nam proptcr malitiam affe
*et , Hvic FoRMA. CoAPTATAM , ET &tionis animæ erga creaturas generaliter Au
coNcRv ENTEM FvissE , fde retimemus. Sed guftinus tradit : Amor inferioris pulchritúdinis Lih.6.de ma

nefcio quomodo amplius, & in.* Psivs FokMÄ.
cíaarú-rateM excitamur perfidem, qua credimus
vixiffe fic aliquem &c. Ita & ipforum yitamfacit
2 nôù diligi FoRMA illivs Dii&fillorum
cumdum quam vixiffe creduntur ;
;g'rio , Vitâ
Je
credita in EANDEM FORMAM FLAGRANT I O
REM ExcITAT CHARITATEM , ut quanto
- flagrantius diligimvs Devm , tanto certius fe
%ejufque videamus : (/uia IN DEO. CQN;
§Ì5Ì'C IM vs I§COMMVTABILEM
^ FORMAM IVSTITIAE s E c v N D v M
HoM IN EM viv ER E oroRT ERE Iv
qva M
Dicamvs./ Ecce jam habes expofitum !uci
diffimè,%i fit ipfà veritas quam confpici
mus ac'diligimus', cùm vel ipfi recte yivi
Imus, vel alios diiigimus, qüos ita vixiffe
crediámus, quid fit ifta formâ, quam ftabi
4nimam polluit, non quafi inferior quæcunque fica c. 14.
Pulchritudo fivc fubftantiarum, five qualita
tum, fivc a&tionum paffionumve mala fit, fed
quia illis dile&ione âffici malum eft, ficut Au
guftinus ibidem docet: Quodillam fordidat, mon [bidem,
e/i malum, quia etiam corpus creatura Dei eft, &
fpecie fuá , quamvis infima decoratur; fedpra ami
mae dignitate contemnitur ; /icut auri dignitas etiam
Pnrgatißimi argenti commixtiome fòrdefcit. Res
enim bona amari potcft, amore mon bono.
Alic&io igitur animæ erga creaturam non e(t
bona, & ideo virtus hóminis poltquam in
Ércaturarum affectiones per pecçatuâ primi
h9inunis præcipitati fumus , non eft aliud
fifi perpetua qüaedam iftius affe&ionis mun
datio per affêtionem erga creatorem : Hac Lib.de muf- •.
quippe dilcclionis virtute injeriora orámat , nec ab ta cap. 14. -

lem & femper incommutabilem cernimus,
Nempe INcoMMvrabilis FoRMA IVSTI
TIÆ, quam in Deo confpicimus. £t ideo
impoffibile eft eam diligi nifi illa flagranti
chăritate quam Spiritus fan&us infpirat a$
ínferioribus fòrdidatur. Sed de iitis affc&ionum
crga creaturas quaflibct iinmunditijs, plura
p^ide lih. a3
fuperius, cùm de affeäibus animæ traótare de
Imus diximus: Itaque fanëtus Auguftinus gra /tatu nat,
qus & £tus percurrens quibus ánima peftin -

diffundit ià cordibus noftris : nec cnim eft £it ad fummam fàpientiam , de aëtu quarto
aliud ipfà veritas & forma juftitiæ quæ eftin dicit: Quartus virtus dicatur » qucm in có con zib. de quä
Deo nifi ipfe Deus. Cùm crgo bene viycre ftituit, ut fefe abflrahat à fòrdibus, totamque titat amm*
non pofíit ánimus, nec bonus, nec juftus cfle, emaculet ac mundißimam reddat. Et in libro tap. 55.

nifi'talem formám juftitiae, quæ Deusslt, fexto Muficæ Poftquam cxpofuerat: inquina c*p. 33. -

diligat, perfpicuua cft, inhaerentem

virtutem & bonitat tionem, & aggravationem animæ , quam
tem, & juftitiàm hominis non c{lè creaturarum afieétionibus contraxerat, liqui
aliud quicquam nifi dilcctionem Dei. -
diffimè docet, non aliter emundari poffe,
, Quârtuih principium Auguftini eft , quia nifi per dilc&ionem Dei : Videamus, inquit, Lib.& ma- '
virtus non eft aliud quam afic6tio animæ bo- .
quænam illi aitio divinitus imperetur, qtia pürgata fire cap 13.
na. Sic enim ipfe virtutem aliquoties in 9Ps atque exonerata revolet ad quietem &c. Et illam
ribus fuis circúmloquitur, ut libro duodeci aétionem afferens: Quid me putas hinc diutius
Lib. ix.de imo deGenefi ad litteram : Propter anime aff*- debere dicere, cùm divinæ Scripturæ tot volunimi caj, 14\
ςem.cap. i5 dionem lonam que defiderio meliore mundata m£#* C . bus , & tantâ auäoriáte & fanciitate pradiiis, .

interficit cupiditates &c. Propter illam ergo 4ffe fiihilnobifcum aliud agant , mfi at diligamus Deum
dionem anima bonam, etiam in fomnis quadam eius &c. Cùm igitur virtus fit aötcctio animæ
mcriia darent. Hanc verò, affc&ionem virtu bona ; affcétio vero erga creaturam non fit '
Ibid. c. 24. rem effè declarat inferius , quando dicit: Om bona, fèd unicum ejus vitium, quo fordi
nis anime affectio bona , cui contraria funt eius data polluitur , à qua pollutione per dile
vitia , quæ reéte culpamtur , atque damnantur in ' êtionem Dei mundatur, perfpicuum eft, vir
hominibus. Iam vero affe€tio amoris erga crca tutem non aliud cffe ; aut efle pofle , ni
turam non poteft cííe bona, fcd PJiius cft amorem Dei, - -

wala, & ■agnum animæ vitium : ncceile

c A P VT Qy AR T v M.
Virtutes Cardinales Amor Dei quadruplex.
- * * * * _ • • -

I s- ita c^nftitutis non operofum A cendis libidinibus, vel in tolerandis difficili

fuerit deciarare, qua ratione virtus bus,vel in fùo cuique diftribuendo exferit: Ex
-
ifta quæ eft: amor Dei, in quatuor quibus gperandi modis,quos idem amor parit,
-
• • • virtutes cardinales , fub quibus om quatuor virtutes oriuntur , prudentia, tetn
nium aliarum moralium exercitus militat vel rantia, fortitudo, juftitia. Nam amor confpe- .
ut im. membra dividatur. Nam ifta divifio à &ae veritatis ac juftitiæ, quatenus difcerncte
diverfo operandi modo ejufdcm amoris fumi facit bonum quod diligit à maló quod non di
tur, five ab alio & alio amoris affeâu, quem ligit, itemqué quid bono fuo dileéto congtuat ,
vel in difcerncndisbonis ac malis,vel in coér vel non cóngrüat, Prudcntia vocatur: idem
Y a — quatenus
!
3oa DE GRATIA CHRISTI SALVATORIS 3o5
quatenus inhaerendo veritati coërcet animum * ferimus, 'quo majori impetu amoris fuifüm
è terrenis voluptatibus, dicitur temperantia; rapimur: Nifi vero amatores auri , ut addit;
*quatentis fortiter adhæret veritati, ne aliquâ amatores laudis, amatores femimarum , amatoribus
adverfitate inde divellatur, fortitudo : quate Juis Deus finat effe fortiores, cum ille mom amor, fed
nus hoc faciendo fe-ipfum fub Dco amato col “congruentius cupidita, vel libido mominetur. Im qa«
locat, & juxta creaturas rationales, & fupra tamem apparet, quantus fit impetus animæ ad ea
' mundum ~corporeum , juftitia nuncupatur. ' quæ diliguntur indefeffo curfu per immania quæque
*Quifquis enim aliquid fortiter diligit, hoc tendentis, argumentoque nobis eft, quam fint omnia
ipfo perfpicaciter id difcernit ab eo quod non perferenda ,,ne deferamus Deum, fi tanta illi ut
diligit, & ab eo neque blandiendo neque ter deferamt perfkrunt. De Iuftitia & Prudentia poft
'rendo revocatur, & hoc ipfo adillud qùod di aliqua ex Scripturis attexta fubijcit : iianc cap. w,
ligit, aliquo ordine fèfè habet. Iuxta doctri 'ergo iuftitia vitæ regulam dabit, huic amatori de
nam igitur S. Auguftini, divifio ifta quadri 'quo fermo eft , ut Des, qugm diligit, id eft fummo
partitâ non eft in virtutes tanquam diverfas bomo , fumma fapienti« \umma paci libentißime N.
ab amore Dei, fed ejufdem amoris in diverfos ferviat, ceteraque omnia partim fubieëta Jibi regat,
afficiendi & operandi modos. Quod cùna cx partim Jubjcienda pr«fi.mat. Quae morma vivendi
ipfo evidenter eftendcrimus, multo luculen ut docuimus utriu/que Tefiamenti au£toritate robo
tius elucefct id quod capitc præcedente de ratur. Nec de prudentia d. utitts diffÃndum ejt, ad
monftravimus, virtutem creaturæ rationalis quam dignofcentia pertimet appctcndorum , & vi
non aliud effe quam amorem Dei. B
-
tandorum. Qu£ fi defit, nihil eorum, de quibus iam
ltaque in fibro de Moribus Ecclefiae , ubi diélum ejl , ejci potejt. Et ouynia jam di&a ia
naturam virtutis ex 'propofito perfequitur, unum colligens pleniflimèqüe definiens, qui&
Poftquam , ut ánte diximus, nihil aliüd vir fit virtus , quid fingulæ fpccies ejus, quas
tutcii elíe definiviflet nifi fùmmum amorem Dei, morales vocant: Qujd amplius , ait,de moribus
de divitione virtutis in quatuor cardinales, dijputem ? Si enim Deus ejf fummum hominü bo tlida};
quae aiiud poflulare & clamare videbatur,con müm , quod megare mom potefiis , Jequitur profeäo,
Lii.a, … fcquenter differit in hunc modum :!Namque quontam fummum bomum appetere , eft bene vipere,
rib. Fcclef. illud quod quadripartita dicitur virtus, ex ipfius amo ut mihilJit aliud bene vivere, quam toto wrde, tota
cap. i j. .amima, tota mente Deum diligere , á quo ex fit, ut
ris vario quodam affeétu, qtiamtum intelligo, dicitur.
Itaque illas quatuor virtutes , quarum utimam ita Jit , incorruptus in eo amor , atque imteger ctjtoaiatur,
in mentibus vis , ut nomina in ore funt omnium , fic , quod ejt T E M P s R a N t 1 A : ut mullis fran
„^ etiam definire non dubitem , ut T E M p E R AN gatur imcommoáis , quod eft Fortitudinì : nulli alij
* 1 A fit amor integrum fe præbens ei quod ania -
ferviat, quod eft iuíìitie : vigilet in dißernendis
tur: FoRTiTv Do amorfacile tolerans ómnia pro revus , me fallacia paulatim , dolufque fubrepat;
pter qttod amatur ; Iuftitia amor foli amato fer quod eji prudentie. Hac eft homini una perfeäio
viens, & propterea rectè dommimams : Prudentia amor qua Jola mpetrat, ut vertiatis finceritate per
ea quibus aditivatur, ab eis quibus impeditur Jaga f uatur ; hac nobis Teftamento utroque comimitur,
citer feligen:. Sed humc amorem non cuiufl;bet,Ted b«c mobis hinc atque inde fuadetur.
De effe diximus , id eft fummi boni , fumm« fapij Hinc profe&ò pcrlpicuè advertit Le&or
tiae , fummæque concordiæ. | Qge definire etiam fic intelligeritior, quàm fixa & rata in Augu
licet , ut Temperantiam dfcamus effe amorem Dei ' ftino ita doctrina fit, quam tanta affeverán
fefe integrum incorruptumque fervantem ; fortitu tia contra Manichæos aßerit. Et ex ea quo
4inem, amorem , cmnia propter Deum facile per quc non obfcurè patet, fruftra omnino præ
ferem:cm : Iu$titiam amorem Deo tantum Jeryien ter charitatem alias virtutes morales à Scho
tem , & ob hos bene imperantem ceteris, quæ bomini lafticis quæri, quibus charitas ad officia tem
fubieéta funt: prudentiam amorem bene difcernentem .. ºpcrantiæ, & fortitudinis, & fimilium virtu
ea quibus adiuvetur, in Deum ab ijs quibus impediri tum adjuvetur. Nam , ut cx Auguftino vi
poteff. * Et inferius figillatim virtutum fingu dimus , & experientia, quotidianâ evidenter
ILib.de mor}- larum exequens officia, ex èjfque vivendi mo Probat , hoc ipfo quo quis aliquid fortiter
bus Ecclef. um trahens : Prius, inquit, temperantiam vi ciligit , fieri non poteft, quin & blanditias
cap. 21. deamus , quæ nobis aunoru illius quo imme&timur Deo, & dolores, non folum afpernctur, & ferat,
integritatem quandam & ingorruptionem pollige fed etiam amoris ipfius magnanimitate con
tur. Munus enim eius eft in coërcendw , Jedandifque temnat. Hoc in amiorc pccuniae, laudis, fœ
cupidftatibus, quibns inhianus in ea, qu« mos aver minaruro , honorum , ccterarumque rcrum
tumt a l gibus Dei , & à fructu bonitutis eius. Hæc vilibilium cft certiffimum. Tanto quippe fa
autem, iios averientia' docet elfe otnnium fen cilius propter eorum dileäionem ómìa vel
fuum voluptates, gloriam popularem, cetera blandientia vel cruciantia toleramus, quan
`.v
vifibilia quibus quodam blanditiarum leno to ca diligimus vehementius. Amor igitur
cinio à veritate revocamur, Et fortitudincm Pei folus c(t , qui animum à voluptatibus
Sap. 2». explicans : De fortitudine vero, mom multa dicenda D & libìdinibus dile&ioni Dei repugnanti
fùnt. Amor mamque ille, de quo loquimur, quemtotâ us cohibct , amor qui dolores fortiter
fan£fitate infiammatum effe oportet in Deum , im tolerat. Quid fi quis' in ipfis paffionibus
mon appetendis fiis temperans, in amittendi fortis ex earum coërcitione ordo & facilitas ite
vocatür. Quod in laborum dolorumque cor rum cohibendi nafcitur , nullo modo ifta
porcorum explicat tolcrantia, quos eo facilius Yartus cft, ícd bona dumtaxat confuetudo,
- -
-
quae,
*.
'\ *. -
 3o6 X , I B- E R
- quæ ad virtutis altitudinem attingere non A voluntate contineri demonftraverat , hocce
poteft, & præfente virtute abeflc poteft, &
deflru&à virtute permanere.
Ne quis vero éxiftimet femel tantum, & in
1 ifto dufitaxat lib. de Moribus Ecclcfiae, quem
fub initium {uae converfionis Auguftinus ex
- aravit, ào&rinam iftam de moralibus virtu
tibus in amore Dei comprehenfis» eiie tradi
-tam, non eft difficile demonftrare, quod eam
, -Augùftinus & ab initio converfionis, & jam
›› • prove&ior etiam Epifcopus , plurimis locis
- docuit : quorum aliqua producere operae
pretium fuerit, ut ejjs conftantia in ifta eße
renda tam magni miomenti veritate conltet.
« Nam in libris de Mufica quos Catechume
· · nus inchoavit, baptizatus abfolvit, dilucide
zib.«. Aru- docet, qucd aëtio illa qua fe anima , opitulante
five cap. 13. Deo ab amore inferioris pulchritudmi, extrahit, de
: bellus adverfùs Je militantem comfuetudinem Juam,
hoc eft,- déle&ationum terrenarum concupif
* • • •• ••
- -
centiam , fit virtus temperantia ; & quod ista
*. ., affeäio, qua nullas adverfitates mortemve for
." -
… mudat , fit fortitudo ; & ipjâ e us ordinatio qua
. null: fervit nifi umi Deo, nulli coæquar. mji puriß
mis amimis, nulli dominari appetit , mfi maturæ be
fiali atque corporea , fit iuftitia. Hoc autem to- .
tum effici ex illa fola converfione amoris in
Deum., per quem fimul avellitur ab omnibus
huius mundi voluptatibus, quibus coërcen
dis Temperantia incumbit, flatim in pruden
εφ.6. At- tiæ defcriptione fubne&it: Illudiam quaro, in
ß*******. -quit, cui prudentiam fuperius eam effe confiterit
-iìter nos qua intelligit amma ub: ei confiftendum
fit (hoc eft, quid ei eiigendum fit ut eo Pcr
fringere conetür) quo fefe attollit per temperan
tuam, id e/i , coNvERsio • EM AMoRis 1N
DEvm , quæ C HARITAs dicitur , & aver
fionem ab hoc feculo, quum etiam fortitudo & iu
jiuia comitaiitur &c. Nimiruiii perfpicuè in
itto difcurfu tradit ex ilta fola coiycrfione C
- amoris in Deum, hoc ipfo efiici ut avertatur
-aaimus ab hujus {aeculi voluptatibus , quod
eft munus temperántiæ , & fortiter adverfà
, ferat quod fortitudinis,&hoc ipfo reddat uni
cuique quod fuum ctt , feipfum videli
cet Deo & fub Deo, juxta alias animas fu
pra naturam beftialem atq;corpoream. Vnde
rtia. ftatim adijcit: Hoc effe arbitror quodagitur im hu
virtutibus , Q v A 1 P s a c o N v E R s 1 o N ■ .
\ (amoris in Deum) a N 1 M a M P v R G A N T,
-N o N E N I M A M o R T E M P o R a l I v M
* E R v M . E x. P v G N a R E T v R , N IsI
-a L iQ v a * s v A v 1 T a r E ATERNARvM.
Et lib. 1. de libero arbitrio virtutem collo
• cat in bona voluntate, qua, quemadmodum ' ftini rnentem in άaritate comprehenditur, ut
- fuprà devlaravimus, appetimus re&è hone án, ifto Poftr&no teftimonio perfpicuè diçat,
– fleque vivcre, legem. a.ternam, ac veritatem,
hoc ef! , Deum ipfùm diligendo. Itaque ex
ifta voluntate ftatim docetfequi, imo in ifta
voluntate contineri quatuor virtutes ittas,
r# m. *th. de quibus hic difputamus: Ego, inquit,fateor
arbit. c. 13. in hoc homine qui fuam bonam voluntatem magni
pendit & diligit , omnes quatuor virtutes , quæ
' abs te paulo ante me affentiente defcriptæ funt effe
campertam. Defcripfèrat vero eas, & in ifta bona
Q V I N T V S. 5o7
modo., quia quifquis bonam habens voluntatem
b4nc unam dilectuomem amplexetur, iile pruden
tiam habet, quia hoc bonum appetendum & vi
tanda ra , quæ huic mimtca funt, videt ; & for
tiuuincm , quia mom amat ea qua in noßrapo
tejiate non funt, ideoque mom dolct amiffa, & óm
mino contemnit : & Temperantiam , quia ifle
hone voluntatù amator refijttt omni mvdo àtque àd
Yerfatum libidinibus , tamquam 1nimicù bona volum
fati 5 & Iuftitiam , quia qui diligit voluntatem
bonam & obfiftit ei qua huic inimica funt , male
auiquam velle mom poteft & memm f.c.t iniurium,
4uod nullo paiio poteft, mji qui fua cuique tribue
$it. Ita Auguftinus in ifto libro primo, qui
ho• iplum alio modo in fecundo lioro repeút. arbut. Li .*. de tjf.
c. 1 o.
£t in epift. quinquagefima fecunda ad Nlace
donium, ubi de natura virtutis, fusè & ex
Profello difputat: Quamquam & in hac vita vir Epif. $ 2. ad
tus non eji mji diligere quod diligendum eft. Id eli 41 ucta,
gere Prudentia eft ; mulu unde averti moleíijs, for
titudo £ft ; nullu illecebris temperantia eji; iiulla •*
fuperbia iu/iitia eft. Qgid autem cl gamus quod
Praecipue diligamus , mfi quo mibil melius invemimus ?
Hoc 1** £jf , cuiJi diligendo aliquid velpr«pon;-
gi* , yel •quamus , mos ipfos diligere nefçimus.
lt nonnihil inferius, cùm docuiflet', nos
gebere diligerc Deum & proximum Propter
Peum , in quibus duobu§ præceptis totâ iex
Pcndcat & Pr9phetae, Hoc , adijcit, quifolra Ibid.
4j*retione eligit, prudens eft ; qui nalla hancajli
£ti-ne avertitur, foriü eft; qui mullâ alia delà 1
tiquet,emperans eft; qui nullâ elatione,iuíius efi. Et
ja liur9 octoginta-trium quaeftionum , quae
[tione fexagefima-pria a qúatuor virtútés in
- - Euangelio iignificátas ciie itatuit, prudentiam,
temperantiam, furtitudiuem, & uuJtitam. Quarum
Pruna. £jt cognitio rerum appetendarum & fugien
durum. Secunda , ejrematio cupiditatu, ab j qu*
temporaliter deleëtamt. Tertia j.rm tam animi ad
verjus, ea quæ temporaliter m o ejta Junt. Qgarta
.4u4 Per ceteras uffumditur, dilétuo Dei c*proximi.
\ura de hac conftanriflime : ff rta veritate
afííri poflcnt, fcd cx illis intelligi fùffi.ien
tiffimè poteft , hoc ipfo quo Dèi charitas
animum hominis occupavit , quatuor iftas
virtutcs continuo hoc ipfo ede conjun&as,
co quod nccelfi: fit , quifqujs aliquid dili
gt , hoc ipfo id quod coiifonat aç diffonat
Prudcntcr difccrnere, & ab eo qucd dilexe
fit : nec illecebris, terroribus, nec doloribus
velle recedere , in quibus officijs prudentia,
temperantia , & fortitudo conftitüitur. Iul.
£tiia vero tam perfpicuè juxta fànéti Augu
Iuftitiam effe dileétionem Dei & jrjx'mi , qu« per
ce/£*4 oumes affandatur Qgod (ane & alijs nón
nullis locis qocet. Nam libro de Coiitinen
tia , cum juftitiæ tribuiflet bonis operibus lu
cere atque fervere, ftatim ittud cfiaritatis effe
teftatur : Domimus nos remunerabit qui co:;tinuimus Eib. de com
mos ab ys, qu« cupiditas,& ea quæ imperavit charitas fi•nt. c. •.
fecimus. Et in Pfal. o6togefimú-tertiú quatuor •,-
virtutes afferens; Iußiti^dicitur, inquit, qua fua f» pfii, 8:
Y ; caiqt;e
*,;
m.
3o8 DE GRATIA CHRISTI SALVATORIS , 5o,
cuiquetribuimus nemini quicquam debentes ,fed om- ^ omnia tolerantur : & quanto maior eft impeccato- ,,
*ies diligentes. Quibus verbis tacite reddi ra
ºtio vidctur, cur juftitiam cum charitate con
fundat , quia videlicet cum fua cuique tri
buimus, qucd fit prgcipuè cùm bene erga
IDeum & proximum & nos-ipfos operamur,
“hoc ipfùm non r.&è fit , idcoque nec fit,
nificm aritate fajamus, Natm in omnibus
operitas noftris dilc&ionem juftitiæ debere
dominari, jam fatis fuperquefæpius declara
vimus.
Quod fi de fingulis iftis virtutibus ad vo
huntatem pertinentibus, id demonftrare vel
lemus , quod de omnibus fimul tam denfis
teftimonijs aperuimus , quicquid videlicet per
eas operamur, Dei dile&ione velut cartine
fuo niti, non effèt hoc magnopere opero(um.
De juftitia quidcm fola id jam jam oltendi
• - mus. De temperant*a , iftud apertè in hbro
z# * can. de Continentiâ praeclarèque prò fi etur : Nam *
**3, c* ipfa comtimentia, inquit Auguftinus, quæ ma
xima ex parte temperantiæ commixta eft,
.cùm fremat cohibetque libidines, fimul & appetit
bonkm , ad tuius immortalitatem tendimus , & re
juit malum cum quo in hac mortalitate contem
dimus. Illius quippe amatrix & fpeétatrix , huius
vero hofli, & teftu eft, & decus eius appetem, &
«ledevus fugiens. Pulcherrimè fanè , nam ex
boni appetitione mali oppofiti refrenatio pro
ficifciíür. Lx quo fit ut quo robuftius áili
gitur continentiæ decus, eo facilius libidines
r; c. xr,. r. frenentur: Non enim amor temporalium rerum
f • c. ix. expugnaretur, nifi aliqua fuayitate »hoc eft, amo
re «iennarum. Fortitudinem vero non niß
ex fola charitate infiammata robuftam efle,
*** 9. non fèmel exferte tradit. Perfecutionibus folâ
tib. 12.*onit. charitate refij tur, inquit in Pfalmum nonüm.
faxf. c. 14. Et in libris adverfus Fauftum : Bitumen arcæ
ferventißimum & violentißimamglutem, fignificam;
dilectionis ardorem vi magnâ fortitudini ad iemen- C
dam fo ietatem ffiritalem omnia tolerantem. Quod
quidem in Auguftini fententia tam certum
atque fundatum eft , ut hoc ipfo quo fortitu
do non ex amore Dei, fed ex amore alterius
cujufcunque quod hoc mundo continetur,
pullulaverit, hon jam fortitudo, fed imma
ne vitium fit , quod duritia vel obftinatio
nuncupatur. Audi difertiffimis verbis iftius
- veritatis aflèrtionem : Nom intelligunt, ait Au
£a, Pe- guftinus,& quemque iniquorum tamto effe ad que
*entia c. 17. cumque mala perferenda duriorem , quanto m eo ma
ior eß cupiditas mundi ; & quemque iuftorum tanto
effe ad qu«cumque mala perferenda fortiorem, quamto
in eo ejl maior chartu Dei. Et paulo poft in
eodem loco : Quanto ergo maior eß in famittis
eharitas Dei, tante magù pro eo quod diligitur ,
ribus cupiditae mundi , tanto magù pro eo, quad
concupifcitur ohnia tolerantur. Ac per hoc inde eß
patientia vera iuftorum , unde eft iu eis charitas Dei:
& inde eft patientia falfa iniquorum , hmde eff is eis
*cupidita« mundi &c. Nam concupifcentiam
mundique dile&ionem cùm non ex Patre,fed , |
ex mundo eflè dixiffet , adijcit : Hæc ígitur
concupifcentia, quæ non eft ex Patre, fedex w- 1
do, quamto fuerit in homine vehementuor & arden
-
tior ,. tamto fit quifque pro eo quodcomqpifcit, ow
nium molestuarum , dolorumque patientior. Vtriuf
que ratio manifefta eß, quia quo amor qua
lifcumque vehementio? €ß , eo neceße eß
fortius adhæreat bono quod diligitur, & co
difficilius nexus abrumpatur ; in qua adhæ- .
{ionis firmitate tota ratio fortitudinis ccn
ftituta eft. Itaque rem iftam tanquam Ca-.
tholicæ fidei veritatem, proprijs Auguftini
verbis Concilium Arauficanum fan&ifica
vit & fanxit : Fortitudmem Gemtilium mundas, con^ref.
cupiditas, fortitudmrum Christianorum Dei chaw íÉ:
tas facit, quæ diffufa eft im cordibus moiiris , nam Ä. 7:
per voluntatis arbitrium , fed per Spiritum famétum T*
qui datus eft mobü. Quod autem de fortitudi
ne definit, idem prorfus de Prudentia , de
temperantia, dcjuftitia fentiei, dum cft. Naon
quemadmodum ideo adyerfà ferunt , qu1a
-nundanâ cupiditate pofleffi funt, ita etiam
idcirco cupiditates quafdam temperant, quia
Amundum dilig nt, & ideo opera quadam s*
juftitiae videntur facere , quia mundum di
Higunt. Cui cupiditati quia prudentia ipfo
rum militat, non jim prudcntia , fed aftu
tia dici debet. V t fanè in re tam per(picua
me admiratio fubeat non mediocris , quid
amulti auétores fibi velint , qui veram förti
tudinem , verafque virtutes in hominibus in
fidelibus collocarunt ; cùm evidens atque
cékum fit, virtutem nullam nifi ex alicujus
obje&i dilc&ione pofle proficifci , omnem
que dilc&ionem qüae noheft Dei , mundi di
le&ioncm & cupiditatem e(Iè, Deique chari
tati contrariam, ficut Apoftolus tradit : Ne- r. Vean.z.
lite diligere mundum, neque ea quæ immundo fumt,fi- -
. quu dilexerit mundum , d.ieitio Patris nou ejt in
eo. Quid enim diligit five fidelis five infide
lis , quando non diligit Dcum, fi non eft
mundus,vel non aliquid quod in mundo eti&
Hinc ergo cfficitur, üt neque jußitia, neque
fortitudo , neque temperántia, neque pru
dentia virtus ullo modo eíïèpoffit, (ed ve
£um vitium fit, fi non ex Dei dbaritate nafca
tur. Neceffe clt enim ut ex mundi cupiditate
ab Apoßolo & Auguftino damnatâ fluat, Ssd *ideti&s.d.
de his alibi plura diximus. /atw pwrs
mat:
c AP VT,
 31¢ L IBE R Q v 1 N T vs. 511

t*
c A Pv T Q v 1 N T v M.
Etiam ceterae virtutes quidam affe&us funt dileéìionis Dei
Oftenditur hoc de virtute Religionis.

V o d de quatuor iftis virtutibus A eeret : Qj timetis Dominum, amaw Deum. Dixit

moralibus oftcndimus, non aliud eum bovuni ficut fcriptum eft : Ecce pieta eff fa
eas effe , nifi varios.charitatis affc pientia.)Porro pietas &v£rys Dei est, sìc.
&us, boc idem in ceteris omnibus . colatvr Ilia Nisi aM ANDo. f Et libro
. moralibus locum habet. Omnes enim ad illas duodecimo de Trinitate : Quu cultu%eus (Dei) L, , ,. i.
quatuor velut quofdam cardines revocantur, nf aMoR. £ivs , quo nunc defideramus eum yi- Trinit. c.1+.
.-••^ „* -
, &in operandi mìodo planè fimiles funt.Quam dere, credwuufque & fferamus eum mos effe vifuros,/
-
-
ob cauíám videtur mihi Auguftinus alias fub Et Epiflola vigcfiumà nona ad Hieronymum :
illis quatuor cóplexus c®, Re igionçu cnim ^ggd autem ej pietas mifi Dei cultus ? Et unde ille £pit. *9- -

quae praecipuè inter morales emiiet,fub fufti caluur n:fi sparitate./Quae fententia apud Au -
.* ' tia cóllocare folet. Itaque virtutem Religio* guttinum fæpe, nèc immerito celebratacft.
nis, non folum generáli ifta confiderat.one, Quisquis enim quempiam colit ac veneratur,
quiâ jußitia quaedam eft. reaturæ rationalis quem non diligit, nofi ipfum £d id quod dili
-- • *
èrga Deum,juxta illud Auguftini Pronuntia git colit. Id quippc coiit quod ab alio, quem
v-sh 19. de tuî : Iuftitia porro ea virtus eji, quefua cuique di* noa dile&um colere videtür, nititur obtinere.
C*vit. ;. z1. fr.buit. Qua igitur iuflitia eft homini, que ipsum Hinc Præclarè fan&us Auguftinus: Qui prop In PJal. 77.
jominem Deo vero tollit, & immunda dæmonibus ter beneficia terrena Deum qua rebant, non utique
fubdit : Hottine ef fua cuique djtriburs ? An qui Deum fed ulla quærebant; quia eo modo, timore feculi,
fundum aufert eiiis, a quo emptus eft, & tradit figui miam liberali dileëtione Deus colitur. Sic ergo Deus * - -

jiihil in eo iuris habet, iniujiw eft ; & qui feipjum B non celitur. Hoc EN1M coL 1TvR QvoD Di
..
aufert dominanti Deo, à quo faátus eft , & malignis liGiTvR. Vmde/juta Deus rebus omnibus maior &* -

* ,
-

piritibus fubdit, μάu efi 3 Nontagergo sanguia. melior invenitur, flus omn.bus diligendas eft ut cola
3onfidefatione, quiafeftitia eft, fed ctjam fpe-* tur] Et quia nô minimus religionis a&us Dei
ciali refpe&u quia Rcligio eß, fempcr Augur quę cultus eft oratio, de illa, quando non ex
ßinus eain nihil aliud nifi amor EM DEI eiië Dei fkd rerurh temporalium dile&iore fluit,
definit. Alibi hoc,nifi me fallit , diverfis cx vide quid fcniat: Nomne quotidie tales terrena I m. Pfàl. 32.
Auguftini locis demonftravimus; ut hic uu m diligentes, rogant Déum ? Non rogant Deum. im fine.
aut alterum ejus teftimonium fit f tt rum 1a Attenditef poffumus hoc dicere ad uvamte ipfo Deo.
tis. Itaque in libro decimo de C ivi a c, de Leus, gratu Je vult coli, gratu fe vult diligi hoc eft,
amore Dei & proximi difputans, qui duplici cajie amari, non propterea Je amari, quia dut aliqu4
Atib.'re. de; dominico præcepto commendatur : htc in pater fe, fed quia dat fe. Qui ergo invocat Deum
civi*. c. 4. quit, eft Dei cultus, hec vera Religio, hac reda pie ut dives fiat, Deum nominyocat. Hoc enim invocat,
. tas, hac tamtum Deo debita fervitus. De quo pau quod ad fe vult venire ,hoc cft, quod diligit &
lo antè quoque praemiferat : Et ßiav ßìmum habere cupit. Qga de re Plura dici poiïent.
adolemus imvemfum, cum im eius con?eitw pio fan£to Scd ifta fatis patefaciunt, nullam*efle veram
que amore fagramus. Et in E p.ttola de gratia Religionem , aut cultum Dei, fed fimulatio
novi Teftamcnti ad Honoratum , ad ifta nem tantum & larvam ejus, nifi Deus fincere,
Epift. rzo. verba Pfalmi : Qgj timetis Dominum , lauda & caftè, hoc cft, gratis & propter feipfum ex
f- 18. te eum. Qgi autem yeraciter, inquit . laudat, nifi vera charitate duigatur. , *
qui finceriter amat ? Tantumdem ergo eft, acfi di

c A P v T s E x T v M.
Idem declaratur in virtutibus Theologicis. Et primo in fide ex
diverfis Auguftini principijs & locis.
/

V o D fi vero ad ipfìs duas primas A fini principijs luribus quam decem facilè
virtutes Theologicas, fidê ac fpem, probaretur, ÄÈÉÊ.
expediri po(fet,
animum advertamus , videtur qui aut pervicaci alicujus conteftatione labor 11le
dem aliqua eße difficultas,quomodo ncceffàrius effe videretur. Tota quippe Au
3: iftae poflint effe amor Dei; fed in Äuguftini gultini do&rina in hoc ipfum conlonat. Pau
do&rina res ifta quoque certa eft. Nullam cis igitur contenti erimus, quibus tamcn &
enim & ipfe agnofcit fidcm veram atque quod iftud revera docuerit Auguftinus, & ra
Chriftianam, jÉ, itidem fpem, nifi ex Dei dix cur docuerit, fufficicriter apcriatur.
charitate dimaaet, Quod quidcm ex Augu Auguftinum igitur revcra docuiffe, quod
Y 4 voluntas
 5 , . DE GRATI A C HRISTI SALVATORIS 513
voluptas illa ex qua credimus Dco, & fpera-^ voluntas , quomiam fides fine voluntate mompoteft effe:
* mus in Deum, non alia{ìt, quam verus amor Si autem gratia prævenit fidem, quoniam praevemit
feu charitas Dei , ôiverfis ex capitibus de voluntatem , profeífo prævenit omnem obedientiam,
raonflrari poteft. Et primo quidem ex ipfo videlicet etjam ad obcdiendum prgcepto fidei,
'fundam*fito, totiús controvérfiæ cum Péla & per hoc confeqnenter praverit etiam charita
gianis. Totius enim difputationis cardo cum tem , QVA VNA VERAC 1TER ET SvavITER.
iftis inimicis gratiæ fuit, undebonæ & fànótæ ob ED1TvR. Ecce manifeftè conclufum ex eo
voluntates nafcerentur, utrum ex libero vo qaod £; prævenit voluntatem & obedien
kintatis arbitrio, apex gratia Dei, juxta Pro tiam, fine qua fides effe non pote(t, etjam præ
Lib. rvgt;£ fperum qui dicit fuiflc difputatum, de fanëta venire charitatem, quia per charitatem Dco
'***'**. rum owgine voluntatum, & fidei charitatißüe prin veracitcr obcditur. Ergo necefle cft obedien
C«p. 3. cipijs, qu;\m difputationem paulo ante fuiffe . tiam quæ in fidc, multoque potius quae in fpe
dicit, de bonarum initijr volurtatum . Hoc autem continetur, ex charitate proficif.i. Vnde li
initium bonæ voluntatis à fide incipit, & in bro de correptione & gratia, cum corriperen- '
- oiuntate credendi continetur, dicente per tur quidam, quod Dei præcepta nön facerent, .
fpicuis vcrbis Auguftino a8 Vitalem,cum quo refpondebant, oramdam e(fe Deum , ut det quod lib.decori;
άontroverfiam dè bonæ voluntatis initijs ver-*, non dedit,ideft, ipfam qua praceptà eius fiunt,fidelem σ$*%
F**. *S7, fabat : Tu initium fidei, ubi % etiam initium bone, Dei & proximi charitatem. V t fic cum bona volum
hoc eft, pia voluntatis, mom vis donum effe Dei. Iam tate facerent quæ præciperet.'Et Auguftinus fate rbid, ;. 6.
vero nullam
guftinus , nifiagnofcit bonam
charitatem, voluntatem
ficut Au B.
hoc in præce- tur obedientiam præcepti effe munus Dei, quæ
neceffe eft, ut infit ei cui charita, inefí, quæ fine dubio
dentibus aliqnotics , ex perfpicuis ejus multif ex Deo eji. Vnde iftud ex Apoftolo in Au
que tcftimonijs demonftravimus. Nam ideo guftino celebratiffimum: Plenitudo legù chari- Rem. 1$
cum Pelagio difputans, qui bonam volunta- * f44. • -

tem nobis ex nobis efie contendebat, tamquäm Tertio, quia docet Auguftinus contra Pela
rem certiffimam proferret • adverfario fuo di gianos, cupiditatem boni etjam imperfe&i per
rib. de grat. cit : Qgafi vero aliud fit bona voluntas , qnam cha quam homo ex relu&ante confentit bono, &
Chryf.c. z. ritas, quam Scriptura nobis effe clamat ex Deo, & à ex nolente fit volens, effe ex gratia Dei,ne gra
Patredatam, ut filij eius effemnuA Quid quod in tia quoquo modo fecundun) merita tribuerc
£ide continetur initium non folum bonæ , fèd . tur. Quod.ex profeffo libro fccundo ad Boni- ££. v.a
<tjam piae voluntatis, prout id verbis cx Ep{to • facium tradit. Sed ifta Prima cupiditas boni, Bonif. ,*
la ad Vitalcm produ&tis manifcftum cft. ?ie ' quae maxime in credendì voluntate manifefta- ' . '
tás, vero & fccundum Auguftihum & fecun- : tur, eft initium charitatis : Proinde cupidita, bo- I'i!.*.%.
dum vcritatem nulla elt , nifi Deus charitate m,ifiquit Auguftinus, mom homimi a Domino effet,
diligatur. Hoc enim in præcedenti capite di fi üomiim non (jet : fi autem bonum eft, mom mifi ab
fertis verbis Auguttipi patefecimus, ergo ne ullo mobis efl; qui fùmme atque imcommutabiliter bo
ceile eft in fide , multoque magis in fpé, quæ mus eft. QyiD EsT EN 1 M BoNi cv PID 1Tas
prQve&ior fide eit, efie initium chàritatis. V. § 1 si cHARiTAs, de qua Ioannes Apoftolus fine
$ ndc qucmadmoduin Profperìtotam cum ambiguitate loquitur dicens: charita: ex Deo eft. • *.
Pelagianis controverfiam ad bonam volunta Et cum charitatis iftius tam initium quam .

tem revocavit , an effet ex Deo, ita {anétus
Lib. de grat.
&• lib. art». Auguftinus ad charitatem : Vnde eff, ait ipfe,
c. 18. in hominibtis cbaritas Dei c* proximi , njt ex ip{o
peo ? N4m fi mom ex Deo, fed ex homtmibus,vicerünt
Pelagiani , fi autem ex Deo vicimtis Felagianos. Si
per hoc vincuntur Pclagiani quod cbaritas fit
êx Deo, ergo neccffe eft in voluntate cffe cha
ritatem. Nam de voluntate crcdcndi an eflet
ex Deo, fuama erat tunc tcmporis, cum li
brum ilium fcriberet cum Pclagianis difputa
tio. - - - -
… . Secundo, Deus nos jubet primitus in fe cre
dere, & fperare, quemadmodum ex Præceptis
quæ in Scriptura continentur perfpicuum eft.
perfeétionem ex Deo effe docuitfct,oftcndens
quo paâo charitas illa initialis , qua bonum'
cupcre incipimus, etjam ad fidem & fpcm in
Deum & ad quodcumque praeceptum concur
rat adimplcndum: Remedicfio dulcedimis, inquit, Ili!
eft gratia Dei, quafit in nobis ut nos deleifet , ET T
cv P 1 AMvs , hoc eff, AM EMvs QyoD PR£
c 1 P IT NoB is. In qua fi mos mom prævenit Deus
mon fòlum mcm perficitur bonum, fed nec inchoatur ex
nobis. Cum cygo fine illa cupiditate boni ne
que credere neque fperare, neque quicquid
omnino boni inchoare poffimus, profe&o et
jatn fine charitate neque credere, ficque fpera
re, neque quicquam
poffumtis.* omnino
Itaque eandem boni
illam. inchoare
Scripturam, '•

j)ropter quod Apoftolus fe Apofìólum voca

tumi dicit, ad obediendum fidei im omnibus gentibus,
hoc cft, ut omncs gcntes præcepto fidei obe
diant. Sed neumo Potcft præceptis Dei obedire
fine charitate ; quemadmoJum Auguftinus
non femel tradit. Nam Scmi-Pelagianis ne
gantibus à Deo donari fidem, & tamen fimul D
profiteotibus, quod Deus gratia fua Præveni
ret hominis voluntatem, inferendo concludit
qua fcq.per uti folet, ut voluntatem credendi
probcteile ex Deo, ibidem adhibet ut probet
illam cupiditatem feu charitatem boni cffe ex
Deo, miferi ordia videlicet eiuspraveniet me, quia Pfalm. *8;
ficut ifta mifericordia pr;veniente inchoamus
bonum, dum concupi(cimus bonum, ita etjam
inchoando & concup.fcendo bonum, crediumus
& fperamus. * . -

£ih. d. dono Augußinus : Pravcnit ergo & fidem gratia : alio Quarto initium juftificationis noftrae in
**f*. c. 16. qumiji-fides eam pravemit, procul dubio prævenit &
-
-
choatur à fide & fpe, de quo tuin alibi fæpius,
tupI\
\
 514 L I B E R Q v I N T vs. 51; -

tum in libro primo ad Simplicianum : Nifi A lo pòft hominem ad Chriftum trahi explicat,
ergo vocando pracedat mifèricordiâ Dei, nec credere
quifjuam poteft, ut ex hoc incipiat iuflificari. Sed
nulla omnino ncc inchoata juftificatiohomi
Lih* de mat.
nis abfquc charitate : Charitas enim inchoata,
&£**««$, indioata tafitia eff, charitas proveiia, proyeiia iu
$titia, charitas magna, magna iuifitia eft.
Quinto, certiffimum in Auguftino princi
pium eft, nullum præceptum ab homiae im
plcri nifi juftitia diligatur, quemadmodum
hoc iam fxpius ac diverfis in locis ex multis
Auguftinilocis oítendimus. Ergo neque præ
ceptum crcdcndi Deo & fperandi in Dcum,
fifie juftitiæ dile&ione implcri poteft. Non
cnim minus jußitia & æquitas & re&itudo
quia deleéiatur veritate, deleétatur beatitudine, dele
ätatur iu$tttia, deleäatur fempiterna vuta, quodto
tum Chrifius eft. Quibus verbis verus & ge
nuinus amor veritatis & juftitiae, nomine dile
&ionis exprimitur. Nam talis dile&ionis effe
&tvm explicans paulo inferiùs : Naces, inquit,
puero demon$trantur, & trahitur. Et quia quo cur
vit, trahitur, AMANDo trahitur. Et hoc appli
cans fidei qua venitur ad Chriftum:Si ergo 1'fa
qua inter delictas & voluptates terremas revelamtur
amantibus,trabumt,quomâ verù eft, trahit fua quem
que voluptas, non trahit revelatus Chrisius à Patre ?
Quid enim fortius defiderat anima quam veritatem ?
Chrißus enim, ut præmiferat, eft veritas. Et' -

fcmpiterna in præcepto credendi & (pcrandi; amando defiderandoque veritatem trahimur,

quam in alio quocumque proponitur. Sed ' id eft, credimus. Vnde addit infra, quod
juftitia diligi non pote(t, fine vera & propriè Deus docet nos crédere DELE c TANDo, non
diéta charitate, qüod etjam fæpiusjam often neceßitatem imponendo. Notum eft autem quod
dimus; aon igitür potcft præceptum fidei & B Auguftino deleétatio amoris eft caufâ : Nifi
fpei fine eadem illa charitate fervari. Vnde enim dele&et voluntas moveri nullo pa&to
(ùnt illa generalia fan&i Auguftini pronuntia poteft.
ta de cujufcumque legis, five fidei, five fpei, Quod fi ratio hujufce do&rinae quæritur,
five temperantiæ, five ju(litiæ, five fortitudi ea cx fànóti Auguftini principij, non obfcurè
Lik. r.ad
nis obfervatione : Lex iubere movit cui fuccumbit fuit. Non enim agnofît fànéìffimus Do&or
Bomf. c. 8.
infirmitas;gratiaiuyare qua infumditur charita. Et, in univertis cpcribus fuis nifi duos amores
Lib. 1. rowt. charitas Jvla vult bonum. Et, Per domum charitatis creatoris & creaturae , ex quorum alterutro
Iul.ep. r.mp , deleäat legw effè faäorem. Et, Præceptum generale necefle eft ut qugcumquc actio voluntatis oria
Iib, ad -•
eff charitas. Et, Præcepta dileétioni, id ejt charitatis tur. llle charitas eft , ifle cupiditas, quarum
Bømf c. *.
4L1b e p.rf.
tanta & talia funt ; wt quicquid fe putaverit homo illa de cælo eft Dco plantante, ifta ex mundo
iuff. c. ιο. * fácere bene, fifiatfine charitate, mullo modo fiat bene, diaboko feminante : Nemo enim volens aliquid Lib. de rri.
alib. de grat quia videlicet non eft fructus bonus, qui de chari facit, inquit Auguftinus, quod mom im corde fuo ut. *:
Gr lib. arb. fw radice non furgit. Et fimilia quæ manifeftè prius dixerit. Quod verbum amore concipitur, five
c. t&.
o!!cndunt nihil omnino neque credi, neque creaturæ five creatoris, ud eft, aut matura mutabilis
£ th de Spir. fpcrari rcctè poffè, nifi charitas muoveat vo aut incommutabilis veritatis. Ergo aut cupiditate
&* ljf. c. 14.
* funtatem. Idque eo magis quia fides non do aut charitate. Notum eft autem fanctum Au
cet, neque credi, neque fperari poffe fine gra guftinum, cupiditatem omnem, tanquam om
Lib. 4. ad tia Dei ; infpiratio vero diltitioni, ut cognita fam nium vitiorum & peccatorum radicem exfertè
Bonyf.t. 5. άω amore faciamus , propriè gratia eft, quæ contra damnare , radix enim omnium malorum cupiditas;
Pelagianos defenfà fuit , & à Concilijs c quod ipfe de ifta generali cupiditate, quae in
dcfinita. Qua de re latius in præcedenti univerfis peccatis dominatur , intelligere fo
bus. -

let. Hæc ergo ab omnibus operibus bonis

Denique, ut alia fan&i Auguftini principia
prætermittam, hoc ipfum aliquando cláris
vcrbis Auguftinus afferit. Nam de modo di
fputans quo aliquis trahitur ut ad Chriftum
vcniat, hoc eft, ficut ipfe exponit, ut credat, ex
prefíe docet hoc fieri ainahdo Trahitur enim
Tra&}. 16. animus, inquit, voluptate. ' Efi emim quædam vo
in roaa. -
lupta aordi, cui dnlcij eji famis ille caleflis. Et pau
maximèque fidei & fpei aétibus, quam longif
fimè ex Äuguftini mente removenda, ut §
monftri fimilis videretur, qui nos fide & fpe
Chriftianâ ex cupiditate creaturæ credere ac
fperare fateretur. Charitate igitur, hoc eft,
dile&tione creatoris opus cft, quæ voluntatem
ad adhibendam fidem Deo & in cofpcm fi
gendam inclinet & fle&tat.

C A PV T S E P T I M V M.

Dilc&io illa ex qua nafcitur fides, charitas imperfeéta

., ' eft, & quo fenfu.
- - - -

E d ne quis in hac do&rina fallatur, A per omnia diligatur Deus. Quo fànè fenfu
fciendum eft, non femper ita fumi ab çertum eft, ex Auguftini mente,fidem & fpem
Auguftino charitatem, quemadmodum non $upponere c maritatem ex qua nafcantur;
hoc tempore paftim & ferè femper in fed è còatrario fidem & fpem' charitati ifti
fcholis ufùrpari folet. Nunc enim per charita perfe&ae, ficut & peccatorum remiffioni viam
£m nihil aliud intelligimus, quam virtuteam ; fternere. Vnde fæpiffimè docet, quod fides
illam dile&ionis intaù penfcctò gradu, ut iu** impetrat charitatem. Vt in Epiftola ad Pauli
Imum
 *-

' ; 16 DE GRATIA: CHRISTI SALVATORIS 517

w E:3 fos. * num : Hanc fidem volumus habeant qua impetrent a tio feu confuetudo fimul diligitur. Si juftitiæ
cbaritatem. Auguftinus igitnr charitatem acci dile&tio tam remiffa fuerit, ut carnalem fuam
pere plerumquéfolct pro dilectione qua verè, confuetudinem homo fuperare non pofIit,per
fincere , & gratis ex animo propter feipfum, fpicuum eft, juftitiae dilé&ionem tám imper
' nuilius creatúræ fed ipfius iolius intuitu dili -fe&am effe, ut non fuper ornnia diligatur.
gitur Deus, five ad illam pertingat perfe&tio vnde in eodem Commentario dicit, quod
jiem üt fupra omnia creata diligatur, five in 'quidam momfe tenent coniumitos im cHARiTArE
*fimpliciori & inferiori affe&u hæreat. Nam ivstitiæ , fed à concupifçente adverfam fe carne "*
* talis amor quantumcumque remiflus, exilis vincuntur : Quorum infinitusinter Chriftianos
ac tenuis, eft veriffimus & caftifIimus fru&us ctjam bonos eft numcrus. Non enim cum
charitatis Dei five dilectionis amicitiae, nulla carnalibus dele&ationibus fe certare fimulant,
concupifcentiæ ad fe reflexæ perverfitate di fed ferio nonnihil imaperfe&is luctandi moti
{tortus. Talis igitur amor Déi, nifi volunta bus pugnant. Verum dum languida tantum
tem hominis adçredendum fe&at, non crit fi & infirma voluntate juftitiam diligunt, vo
- - . des Chriftiana, fed vel dæmonum ex pœna luptati dantes manus, à fæviente cupiditate
* rum timore , vci carnalis ex mundi *inore; fuperantur. Itaque de fimilibus jam habenti
quarum neutra cft fides, ex qua fidcles nun büsvoluntatem bonam dicit Auguftinus : Volo serm. 3.&
cupamur. Illa quippe ex quodam impcrfe&o ut velu, fed non fufficit ut velis, adiuvandus es utple- ***,
fàltem dilectionis afïeétu erga Deum nafcitur, mè velu' & impleas quod velis. Vbi clare duplex **
quo fit ut intellectum humilitcr fubmittat B bona voluntas ad implenda praecepta ccrnitur,
auétoritati Dei& captivet in obfèquium Chri una perfc&a & plcna, altera impcrfe&a & fe
fti. De tali imperfe&to j}$ dilectio miplena, quarüm neutra culpatur quod non .

--
nis a$tu,qui non fufficiat ut juftificetur homo, diligat, fed altera tantum quod imperfeétè di
'quia nondum fùper omnia diligitur Deus, lo iigat. Et in fcrmone dccimo feptimo, ubi de
quitur Auguftinus diverfis in locis, ut libro illa vera & charitativa juftitiæ dile&tione tan
o&avo de Trinitate, loqucns de dileótione topere laudata loquitur : Amanda eft iustitia,& serm.i, 1,
fcmpiternæ vcritatis, quæ eft ipfa juftitia Dei, in hac uuslitia amanda gradus funt proficientium. »erw. Ap.f.
£i5. 8, de & exemplar humanæ ac forma juftitiæ : Vnde Primus eft ut amwri iustitia non præpomantur omnia *. *•
Τ*}**}*. c. 8,
1nhæretur 11. LI FoRMA NnSI AMANDo ? Ctir qua deleäant. Ecce juftitiæ dilc&ionem pcrfe
ergo alium diligimus, quem credimus fuftum & mom &iam quæ juftificat ; quia fupcr omnia dele
diligimus 1 PsAM FoRMAM , ubi videmus quid fit άantia jullitia diligitur. Scd dum tam folli
iuftns amirtis, at & mos iufti effè poßimus ? Am vcro citè hortatur, toto pœnè fermone, at inter om- iiil»
*ifi & iffam diligeremis, mullo modo eum diligere mia qu« deleäant, plus mos delectet ipfa iuftitia.
mus , quem diligimus ex ifia ? SED DvM ivsT* Itemque ut iustitia fic deleétet ut vimcat etiam lici- Ibid*.
NoN svMvs, M INvs EAM DlLIG IM vs : tas deleclatupmes : & ei delectutioni , qua licitè dele
Qy AM vr ivsTI EssE vALEAMvs % Ecce &iamur,iuftitiam praponamus : profeéto evidcnter
dilectionem iuítitiæ feu veritatis iltius cxcm fignificat (ubindc iuftitiani non minus dele
plaris , quam fexccnties in fcriptis fuis pradi êre, quam cetera quæ delcétant, atque inde
cat, fed $i IN oREM qtiam ut iujli effe valeamus; fieri ut alijs rebus amplius nos deleétantibus
Scmpc quia cft qugdam dilc&io iuftiti£ quafi c Juftitia poftponatur, Hos enim dele&ationis
^
fimplex ejus complaceatia, quæ non co ufquc gradus indicat etjam paulo infcrius, quando
incfcverit, ut adverfantia ifti bonæ voluntati dicit : Interrogo utrum ames utjitiam ? Refponde- Ikiit.}
valcat fuperare. Itaque in iibro nono ejufdcm bu,Amo. Quod mom reffenderes ngi te aliq atE
operis dJTrinitate, de cjufdcm juftitiae dile Nvs delectaret. Et in fermone tertio corum qui
άione {éd perfeétiori difßyens : Qui yerbi gra in appcndice collocatifunt, quofdam introdu
£;b, o, de
Tri).5t. c. 5. tia, inquit', perfeiïe novit , p.rfccteque auatiuiii
-
cit aliquantulum cúmdeleäarilegi Dei, hoc eft ex.
tiam, iám iiíus eji , ct.amfi nulla exi$tat fecundum Apcfloli phrati & Auguftini perpetua explica
e.jn jnm c.ts per membra corporis operafidi hoc*£- tionc, diligcre juftitiam legis,& tamcn adhuc
ra. Vbi magna cum circumfpc£tione dicit, non poffe tuas concupifcentias fupcrate, (ed ab -

quiperfe&ari. Eft enim amor juftitiæ itupcr eis çaptivos poffideri : Qgid enim eft quod ex £*#*
altjuamtula iam gratia Dei coND ELEcTARIs Appmd.
fe&o , quo nom fit flatim juftus homo, (cd in
ßar jnfantis in utero concipitur , ut tandem ll GI DEI fecundum interiorem hominem fedvi
crefcct,tc paulatim fùpcr emnia juflitiæ dile-. des alium legem in membris tuü repugnantem legi .

&ione nafcatur. Quæ pcrfecta & impcr.ccta memiis tuæ : non repugnantem & nihil valentem,Jed
juftitiae dileétio tunc maximè proditur, quan captivum, te ducentem in lege peccati. Sed omnium
áo duæ dileâiones Dei & mundi, jultitia & apertiflìmè tenuem illämi & imperfe&am Dei
injuftitiæ in codcm animo, utra utram fuperet , feu juilitiae dile&ionem exprimit in libro de
colluctantur. Cujus rei exemplum fuppcditat – gratia & libero arbitrio : qui ergo vult facere Lib;*£*
In Fpif.at!
nobis luculentum Auguftinus: $i ex adverjo Dei miandatum & nom poteft, iam quidem babet vo- & lib.arbit,
Cal.*•. exi$tant duo, præceptum iti;!,ii« & confùetudo vir o luntatem uomam, id cf, chăritateih,fed adhucpar-*'*
malis, & utrumque diligitur id jÉÉtabimur quodam vam & imvalidam: poterit autem cum magnam ha
ptius dilexcriiuus, Si tahtumdem utrumque diligitur, buerit & robujlam. Qgamdo enim maryres magna
nihil húrám fe£tabimur jed atii timore inviti trauemur illa mandata fecerunt, magna utique voluntate, hoc
in altcruir.iin pariem &c. Vidcs hic exemplum , eft magna charitate fécerunt. . Quam Paulo infe
certaminis, iù quo juftitia & carnalis dcicäa rius vocatparyam & imperfeâam aa-*,Et
U1C
 513 LIB ER
adhuc inferius de illo loquens qui propter in
firmitatem virium volúntatis,qua velít man-
- data facere, ea cupiditatibus quafiàtus non
'**•*. 18. cum facit: Quod quidem fine fuá fra£fa prorfus
admoneretur, nif prius axtiperet aliQ* 11, 1,1-
LEctioNis ut addi fibi quæreret, unde quod jube
batur impleret. Nimirum tantillum ut fèntiens
fuæ voluntatis imbecillitatem , fàltem Deum
rogare pofIit, quatenus tantam tribuat legis
& juftitiae fuavitatem, ut eam implendo terra
det fru&um fuum. Ad quod völuntatis in
crementum refpicit in fermione quarto de vcr
Serm. 4, de
verb. Apoft. bis Apofloli : Quem delectat Lx DEI , Er
c. 8. sic DEI Ectat, ut omnes deli&taiiones lafiiyi«
vincat, non fibi arroget jiam deleétationem. Domi
nu: dubit fuavitatem. -
Ex his perfpicuum eft, effe quandam im
pcrfe&am legis & juftitiæ, & veritatis, hoc cft,
Dei dile&ionem, feu ut Auguftinus loquitur,
* .
parvam & imperfeétarn charitatem quæ non
pertingat eò, ut omnia dele&antia vincente
1 p. 3.?. juftitiæ dele&tatione fùperentur , quaj, minus
7rinit. c. 8, 1;iitiam diligimus, quam ut iu/li effe yaleamus. Et
- ita eft ex.qua virtutes ifiae '1 heologicae naf
cuntur fides & fpes , antequam perfecta illa
charitate, quæ fùpcr omuia Dcum diligit, fu
pervenicntc formentur. Q* quidcm doctri
na, ne quidem Scholaßicis Do&oribus incog
nita, quantum ad fidem videtur. Nam quan
do docent neceííárium effe piam voluntatis
affeétionem crga Deum, qua inclinante fiat ut
intcllcétus revclanti afléntiatur, nihil profc£to
diyerfùm ab Auguftino dicunt, fi intelligunt,
quid fibi pius affectus velit. Nam & ifta fen
tentia de pia voluntate intellc£tui fidem im
serm. 8. d. perante ex Auguftino fumpta eft : Cui fidei
TÄT., vmparande cor tantum admoyerunt pivM, nom
?• 2. & p.iputeih manum. Nulla vero prorfùs Au
guttini judicio eft pietas erga Deum, nifi dile
***". 334. &tio Dei : Cor quod reâè pent, inquit, rei feque
****"** 3* pulfat, & quærit, PivM esse Deô lir , pki
,,,.„.„ Nio AMARE \)ev M CRATis : H;, c isr
lib. c. 5. EN 1 M PIETAs. Quod albi pluribus declara
vimus, & plurimis facili negotio probari po
teft. Nam, cum pictatis fit prop. iè colere
Dcgm , nullum etiam ejus verum çultum ag
nofcit, nifi qui impcnditur diligendo. Hôc
enim colitur quod diligitur. Si ergo neccffe
et fidem ex pia siectione proficii , nec, fíe
ei ex Dei dile&ione proficifci. Nam ex cujus
alioquin gile&tone pia i(ta affeétio & fides ipfa
Promanabit ? Aliquid enim diligat necèfîe
cit, dum vult crcdere, fiie vel quicquam aliud
quod crcaturarum ambitu continetur, non ilta
Profc&o picias, fcd potius impietas erit, ex
crcaturarum, hoc clt, hujus mundi dulcétione,
crcdere vclle Deo. Nimirum. ut fides ad id
quod cxtra Deum diligit diftoriae voluntatis
pervcrfitatc referatur.' Itaque pia ita erga
w Deum affc&io,nihil eft aliud quam amor qüi
datu quo homini æterna veritas revelans pla
cst; cx quo tinor quidam rcvcicntialis Pul
QV I N TVS. ,, , 539
A. lulat.
- -
-. Hæc igitur imperfe&a dile&io Dei, ple
rumque id yeccatórìbus perfc&arn charitatem
antecedit. Sentiunt enim quofdam fincere
dilectionis motus, ex quibus fit, ut quamvis
nondum implerc fc poffe fèntiant quæcumque
Deus præcipit, eo quod terrenis cupiditatibus
fe ligátos cffe videant, quæ ipfosfinperfeétæ
charitatis omnia fuperántis Ε
non finant, fe bcnè tamen, affici erga Dguin
fentiant, benc deipfo ex animo loquaatur, de
fiderent rectè vivere , juftitiæ & reótitudinis
fplendore perftri&i. , Cujufmodi ftaius in cis
fubinde menfes & annos intcgros durat, donec
Deo vincula corum dirumpente, tanqcm ciile
&tio charitatis omnes victrices haétenus vu
piditates, vincente juftitig delectatione, fupe
ret Dcumquc dile£tum omnibus dclcctationi
bus praefcrat. Et quamvis aétus illi præce
dentes imperfccti fint , non tamcn proptcrea
definunt effe vcræ & finccrae charitatis, non
B ab illo quidem perfeéto habitu, qui nondum
adeft aninio , fed a Spiritu fanéto excitante
fufcitati. Idem eniri prorfus objcctum ha
bent, quod perfe&a charitas, jufti iam filicet `
propter juftitiam, feu Dcum proptcr Deum,
nullius alterius diftinctæ mercvdis confidcra
tione dile&tum. Quod efle faccriiJiang cha
ritatis objcéturn nemo peritus rcruaa iflarum
diffiteri poteft. Vnde & Francifcus Suarcz Suarez 1ib.i.
in libro fecundo de gratia. tales imperfcétæ 4* grat.
charitatis actus ante juttificationcm houinis
agnofcit & probat. " -
IVtrum vero verius fit, quod iftiufmodi
dile&ionis motus ab affiftentè fpiritu, an fi
mul etjam ab intcrna aliqua difpofitiens per
maficntc fùfcitcntur, parum ad propofitum
noftrcm rcfert. Auguftino taiicn magis
congruere vidctur, ut ab interna fiaul per
manente difpofitionc fluant. Nam hujufiicdi
animi compofitio imperiecta, qua placet eis
juftitia, qua optant caltè, tcmpcratè vcl juftè
vivere, ncc tamcn obtincre à te poliunt, ut hoc
plena arripiant völuutate, faepè ad multum
tctnpus, durat. Scntiunt cti.m fùbindc fe in
iftiufrnodi atf &tibus paulatim Deo miferante
proficcrc, & firmiores advcrfus impetus con
cupifçentiatum fuarum, crcfccnte julttiae de
kctatione fieri : quæ vidcntur cii- indicia ali
cujus di!pofitionis internæ, quam cis infundit
Deus. Si enim fides cum fuo atfcctu reve
rentiali & pio quem Scholaúici Probant, mul
tis menlibus & annis efie in homine hab:tua
liter poteft, ante juftificationcm,hoc e(t, ante
pcrf&tam illam charitatcm ; quid niri aut
novi , fi talis imperfecta dilectionis qualitas
quædam permanens in Peccatore ftat natur $
Nam revera cx Auguftini mente Pius ille affe
&tus non eft aliud nifi quaedam dile£tio feu
complaccntia Dci , propter quam intelle
° cit.
cius vcritati ejus prónu$ ac iilens acquief
-
CAPVT
 -
.

52o - DE GRATIA CHRISTI SALVATORIS 5: .

cA PV T o C T A V v M.
-

Idem de fpe oftenditur.

: Vo D fi intelligimus, quomodo A' cumt, nec tamen fperant vel amamt, fedpotius quod
fides ex fincera Dei charitate feu di
'.'}e&tione nafcatur, nulla de fpe reli
qna difficultas erit. Cùm cnim fpes
quelibet fit quidam appetitivus motus» necefle
eft ut ex amore proficifcatur : utpote qui fit
, illa prima coaptatio animi ad bonum,quo pla
ceré incipit. Hic igitur amor cum abeft bo
num , fértur in illud per defiderium, quod ß
fuerit ardmum, etjam in adipifcendi fpcm eri
gitur, ut in eo adepto per gaudium fruendo
requiefcat. Amor igitur illc Dci, quo iam ve
*ritas & juftitia diligi cæpit, in fpem fruendi
veritate vertitur, hoc ipfo quo bonum iftud
' magnutn & arduum, quadam adipifcendi pof
-fibilitate blanditur. 4taque Auguftinus in En
In f.hiria, chiridio ad Laurentium dc fide, fpe & charitate
£. 3• difpitans,
qutd fperandumut ,fciremus , quidfitcredemdum
quid amandum , fæpiusfcilicet,
tradit
fperamus & amamus credendo, vemturum effe formi
dant. Propter quod Apoftolus Paulus fidem quæ per
dileétionem operatur approbat atque commendat, quæ
fine fpe effe mom poteft. Proinde nec amorfime fpe eff,
NEc siNE aMor E spes, meque utrumque fine
fide. Vbi manifeftum eft,Auguftinum de vero
amore ac dile&ione charitatis loqui. Quod
vero ad fidem non poftulat iftüm amorem
charitatis, ratio eft quia de fide loquitur ge
neralius, prout & dæmonibus competit. Et
in fine ejufdem Enchiridij: Quamvis sPERA- I. r.HA,
* E siNE aMoRE NoN Possit, fieri tamem *. 111; T
poteft, ut id mom amet, fine que ad id quod fperat mom
poteft pervenire, hoc eft,ut non amet operabona.
£t in Epiftolam ad Galatas dicit opera cffe
facienda fine cHARiTAT is aterna sPERANTis J* £pi* d
+rem
INCdePRA MIA,&tam
utraque, ex fidefide
exfpeëtantii.
quam fpc in libro Galat.,
Quamob

fpem fine amore eiie non polfe. Nam cum , de perfectione juftitiæ : Charitas in cælo auge- z;. ,.,„,
de fide differuiffet & fpe, ad tertiam iftam * bitur & implebitur comtemplata quod credidit, & ia/it. 13.'
virtutetn charitatis veniens : Iam , inquit, de quod fperabat adepta. Eadem ergo charitas -

ainore quid dicam , fine quo fides mihil prodeft ? spes eft , quæ contemplatur & credit & fpc
vero fine amore effe nem poteft. Demijue ut ait Apo- rat.
ftvii;, Iacobus : Et demones credunt & contr.mj

•C A P V T N O N V M.

- Spes Chriftiana non oritur ex amore concupifcentiæ,

fed genuinæ charitatis.
E d hic occurrrunt Scholaftici Doéto- ^ manifeftius, quam amorem amici hoc ipfo
res, quorum opinione non videtur cha- qug cit amici amqr, parere præfentiae ipfius
ritûs parere pòfie fpem, eo quod hoc dçfiderium cum abfuerit , & gaudium cum
ipfo quo frui cupimus ac fperamus adfuerit ? Quati vero amatores auri torqucan
Deo , fìcus non feci:ndum feipfum ametur, tur auri fruendi defiderio, & amici amicorum
fed ut obveniat nobis , fic autcm amamus res abfcntias indilierenter ferant, vel amor amici
quas concupifcimus. Ergo amor cx quo naf- tiæ defiderijs rei amatæ omnibus, & confe
citur fpes, non eft amor i!le charitatis, qui quenter purifimis gaudijs deititutus fit. Et
I)eum non nifi fecundum feipfum, five perfe- , \ r de igitur Apoítolus inter fru&us fan&i
&è five impcrfectè diligit ; fed potius concu- Spiritus, lioc efí, charitatis, ponit gaudium & Galat3;
pifcentiæ : ut proinde perperam dicatur fpem pacem, nifi quia & fiocera charitas objeéto fuo
ex vcra Dei charitate proficifci. praefente qùiefcit, deleétatur & gaudct? Si
Rcfpondetur, frpè mihi admirationi fuiffè, quicfjt prof.&to etiam mota fuit,& unde mo
/ quod vulgò in fcholis dicitur , fpem hoc ipfo ta nifi ex de6gerio ? ImpofIibile eft enim ut is
quo frui rebus anatis cupimus, cfle annoris Ä; diligit vehementer aliquid, non defideret
concupifcentiæ fœtum , quafi amor amicitiæ fibi præto efîe quod diligit, & gaudcat cum
' fu^ fpé & fruitione careat.' Hoc enium princi praeft9 fuerit, nec alio aíaore quam illo ipfo
pijs etjam Philofophiæ ex diametro repugnat. quo diligit. Nam de amore quo mens feip
Amor enim quilibet non cft aliud, quam pri faum diligit, qui maximè eft amicitiæ , imo
ma illa coaptatio animi ad quodcumque bo ' plus quam amicitiae, quia radix omnis amici
num , feu com placcntia ipfiús boni ; ad quod B tiae, qua quempiam $? diftinétum diligit, lo
movetur per detiderium quando abeft , in quo quens Auguftinus : Quid eft amare fe , inquit, L. 3. a.
quiefcit per gaudium feu fruitionem , quando mifi fibi prajfo effe velle ad fruendum fe? Nullo igi- 7'rinit, &£
praefto eft. Hoc in amore tam concupifcentiæ tùr mödö aúor amicitiæ & concupifcentiæ
.-*

quam amicitiæ eft certiffiinum. Qujd cft cnim iita ratione dittinguuntur, quod hic *#;
- llUATIM
 511 L I B E R Q v I N T v S. 523
. fuum abfens præfto effe defideret, ac fperet, A adfiuendum Deo propter ipfum , & fe atque proxi
& frui cupiat, ille non. Nam & ille 9bje- mò propter Deum. cupiditatem vero effé mo
άum fùum defiderat, & fpcrat ardentiffimè, tum animi ad fruendum; fe & proximo & quolibet
nec aliud quicquam defiderat, nifi ut rc di- corpore non propter beum. Ideoque omni dile
lc&a pcrfruatur. Omnis quippe amor, &c étioni amicitiæ intrinfecum eft , inhiare ac
maximè qui eft amicitiæ, includit cffentiali- defiderare præfentiam cjus qui diligitur, ut
ter quod cum dile&to uniat , & ad pcrfe&io- co perfruatur. Nam carnalis amoris effe di
rem unioncm, fpc ac dcfiderio impcllente, cit , molle difcedere ab invicem, fuù collocutioni- in Pfal.14o
moveatur. Vnde Auguftinus charitatis na- bus conciliari, defiderare fe abfentes, gaudere ad.
turam definicndo cxprimens præclariffimè: præfentiam fuam. Et fpiritalis charitatis, timere -

t;,. ,. „ Quid eft, ait, dileâio ril daritas quam tantopere abféntiam,fruique defiderare : Cum times Peum Tra&#. 9. im
r,,.i,...is Sjpiura dirima laudat & pradicat, nifi amor boni? (timore cafto charitatis) me te deferat prafentia Ep/. t •am.
A M o R autem alicuius A M A N T 1 s ejt , & eins,ampleíterü eum,ipfo frui defidera»;quod mulie
amore ALiQyid amatur. Ewte tria fùnt, AMANs, ris callæ virú diligentis exemplo probat. Cer
ET QyoD AMATvR, ET AMoR. Qgid efi ergo tiffima eft ifta veritas & fèxcentis teftimonijs
ahor fufi QyA DAM vifa, id eft, vitalis mo- aftrui poteft. Omnis igitur atnor, five amici
tus, dvo ALIQv A copvlans vel copvla- tiæ five cócupifcentiæ áppetit objeétum fuum
RE APPETENs , AMANT EM scilic E* Et amatum obvenire fibi, ut co præfente poffit
a. Qyod AM ATvR 3 Et hoc etiam in extermis carna- frui; nec effet amor nifi hcc appeteret. Nam
liiufjue amoribus itá eft. Ecce etiam charitas eft p omnis amor qualifcunq; fuerit,Pro fua obje&i
vitâ fcunctio vitalis copulans amantem cum T varietate in miille figuras vcrtitur.Amat, odit,
amato, quando videl, eo fruitur; vel copulare defiderat, fugit, fjerat , defperat, audet,
\ & unire appetens, quando videl. co adhuc ab- irafcitur, gaùdct fcu fruitur , ac triftatur.
fènte fruiöüpit. Quid eft appetens copulare, nifi itaque defùibens iitos amoris, tam charita
appetés obtinere,adipifci,poflidere,& Proinde tis quam cujuflibet alterius motus Augufti
fjerans& appetens ut obveniat fibi ? Vnde , nus : Amor ergo inhians habere quod amatur. ** tit. 14. &
&; alibi clarius naturam amoris feu dileâionis pidita eft ( hoc cft, dcfidcrium ) td autem habehs í'.$.
3 £*. **4* explicans atque ejus definitionem tradcns: , eoque fiuems , letitia. Fugiens quod et adver,aiur,
******* Dile&io nihil eft aliud quam volúntas fruendam al- timor ejt: idque f accidjt feminens, ti filia ej?.
quid appetens,vtltenens. Qua dc caufa plurimis Froinde mala Jumt ifia , fi malus eft amor , bona fi
locis Auguflinus tradit, non illo degeneri bonus. Et de trifiitja charitatis loqucns: Verba 1 m Pjal. 3f.
concupifcentiæ appetitu, fed gcnuinis charita- D ì tamquam fagitta excitant amorem mom doloreh.
tis defiderijs, Dei prgfentiam & poflcflionem Am quia & ipje amor non poteji effe fine d.lore? Qttz
& fruitionem ardenter expcti, & Iperari, & ex quid enim amamns , & mvm babemus neceffe eft
cafto timore, Dei Prgfentia nolle dcltitui : wt doleamus. Nam ille & amat & mom dolet qui
r, pp,,4, %%%%' defidetio rapimur, & amore rius habet quodamat. Quiautem amat ut dixt, & mcm
quem nom yidemus, defideramus. Inliarebimus am- dum haiet quod amat neceffe eff ut in dolore gemat.
r, Pfl. io4 plexibus yifis , fi nondum yjis fide detinemur. Et Inde illudim perfona Ecclefia fponfa Cbrijii jm Cam
jwti* , in Pfalmum centefimum quartum: Charita, & tico Canticoium; Quoniam vulnerata charitate ego
inyenit Deum per fidem , & eum querit habere per C fum. Vulueratam fé dixit charitate. Amabat enim
jeciem. Nox autcm cxponit illud quarere, ut quiddam & mondum tenebat. Dolebat quia mom
non lit aliud quam defiderare, optarc, fpc- lum habebat. Sicut ergo nccefle eft ut do
rare, praefentiam Dei: Si fide, inqùit, invcn-, lcamus , cùm non habemus quod amamus, -

tu non adhuc effet perquirendus , non diceretur ; ita neceifc e(t ut defideremu$ habere & fpe
fi enim quod mom videmus [beramus , per patien- remus habere, & gaudeamus habcre. Nam
tamexfpedamus &c. Efifie fine quaiendus , quia ex defiderio habetíi non impicto dolor, ex
fine fne amandus. Dicimus enim prajenti alicui: impleto gaudium feu fruitio hafcitur. Per
Non te quaro, id eft, iiom te diligo. Ac per boc qui abfùrdum ett igitur cxittimare , quod amor
diligitur etiampreJeiis quæritur , dum charitate per- charitatis non appetat aut dcfidcrct, aut fpe
* priuánefiat abjenigptatur. Et de Davide ver-
tii. io.d. ret obje&um fuú, ut eo praefentc gaudeat ac /
c;iî bailla, (mihi adhærere Dèo bonum eft) pro- fruatur : vcl quod amor düm incipit appetere,
““nuntiante: Ipfe facrificium eius façtus fuerat, cu- defiderare, fjerare dilcctum fuumi, inÂlterius
ius igne intelligibili correptus a/dewat & im eias im- rationis amorem mutctur, aut ita mutet na
effabilemincorporeumque complexum faníto dejiderio turam fuam , ut ex amore amicitiæ in amo
r.ff.a.,ferebatur. Et in Traäatibüs in IJaunen i cre- reum concupifcentiae convertatur, Hoc , in
usunim, ditus defideretur, ut defideratus habtatur. Defide- quara, perabfurdum cft, (cd idem amoíim
tium dileäionis , præparatio eji manjiomw. Et in fmutabilis, Permanens, eo ipfo quo amor eft,
Lih. 4. de libris dc Gcneli ad litteraim : Diffunditur cla- dcfiderat , fpcrat , gaudet, fruituf, ficut ideu$
Gam. cap.9,
fita ut illuc feramur appetitu 4efiderij, quo cum . pondus gravitatis movetur ad centrum, quafi
ftrvenerimus requiefcamus , id eft , nihil amplius P loco amato frui appetens , & in eo adepto
requiramus. Itaque genuinae charitatis verus quafi frucndo reqüiefcit. Diltinctio igitur
& infeparabilis effe&us eft, defiderare & op- iftorum amorum , non ex cxlpe&atioae
zμ,a,„ tate poííéffionem atque fruitionem, non mii- vcl obyentione objeéti pctitur , fed ex ra
cjî nus quam concupifcéntiæ ; ufquc ádeo ut ita tione fub qua feruatur in objectum fuum.
definiat charitatcm : charita eft motus animi Amor cnim concupifccntiae five defideret,
five
 524 DE GRATI A CHRISTI SALVATORIS 53;
five fperet, five fruatur, rem ita concupitam A optimum eft, non tamen ut ultimo nobis bcpe
ultimo ad ipfum ainantem refert, ficuit hoc {it,prout in concupifcentiæ amore fèmper fit,
in amorc dfvitiarum & voluptatum cuivis 'fed ut ci, tanquami fupremæ veritati, regulae
pcrfpicuum eft. Amor verè fihccræ charita 're&rici omnium, Deo ac Domino noftro,cujus
tis & amicitiæ, tam carnalis, quam fpirita -totum eft quicquid fumus,nos & omnia noftra
iis, five defidcrct rcm dileétam , fiveiperet, perfe&è fubijciamus,atque ipfi nos ifto amore
five fruatur præfentia ipfius, ultimò torquet & fruitione vclut holocauftum immolemus.
' omnia ad id quod diligit, ut illi bene fit , Cujus rei clarius veftigium in amore proximi
non fibi ; quantumvis inde fè beatitudinem cernitur, qucm tanquam nos ipfos diligere ju t/
quoquc fuarâ confecuturum effe ccrnat. Eft bemur. Nam & illificut nobis Deum & frui
• enimi duplex omnis dile&ionis finis, qui vide tioncm ejus appetimus ac fperamus, fèd ita ta
licet appetitur , & finis cui appetitur. Inter ' mcn ut proximum Deo velut fidum manci
' quos ille ordo eft, ut finis qui, cedat in uti pium Dómido velimus effè fubjc&um, non
!itatem finis cui , & hic illius alterius quo Deûm quafi retorquendo ad nos, fed nos in
-dammodo fit ultimus finis. Nam idcirco ali Deum efferendo, ut illa noflra fruitione quafi
quid appetimus, ut tandem alicui tanquam pcrfc&iffima participatione Dei Deus ip(e
prius & radicalius amato cedat. Vnde Au quafi indutus totâ creaturâ fuâ rationali, tán
gußinus de amoribus hominum vulgaribus . quam vefte ac membris fuis in illa operetur,
loqucns : Amores viii;:es & dileëiiones prus Jùnt per illam refplendeat • ex illa Š
Afar.ii. 37. tm hominibus de fe, & fic de alia re quam diligunt. Si B laudetur , & ita pleniffimè cun a fübjeéta re
diligis 4;*um, prius te diligis, & fic 42!!?'£{11} : quia fi gat, ut fit Deus omnia in omnibus. Itaque fi di r. cr.iy,
tnviiuus fueris, nuiius erit qtti aurttm; poßideat. Ergo cere liceret, in ifta fublini dile&tione chari
a.
' dileûio unicuiqiie à fe imapit. Ipfe igitur homio tatis & fruitione Dei, potius nos-ipfos concu
cùm aururn diiigit , eft finis cui ultimo diligit, pi(centiæ amorc diligimus,quam Deum. Non
quartum vis perfcctè avarus fuerit, & aurum ènim Deum ad nos, ut finem tu , fed è divcrfo
ut fincm ultimum qui diligcre videatur. Ex nos ad Deum referimus, eo ipfo quo Deo ut
&^o ctiam fit, ut fimis aui amore amicitiæ dili- ' ultimo fine tam quo quàm cui, ut rectore &
'gatur, finis qtti aunorc concupi(centiæ. Id cnim rcgulà fùpremâ, ut fummâ veritate frui vo
cui ccdit res quæ diligitur,proptcr fc diligitur; lumus, cui jure dorùinatus in omnes & om
altcrum vcrò amato propter fc dilc&o concu nium fcrvitus compctit : & illi nos-ipfos fuâ
pifcitur. Ilia igitur e(t vcra diftinétio inter fruitione pcrfcétos , pcrficicndofquefubijci
amorem cupiditatis fcu concupifccntiæ , & mus, ut ille rcgnct in ornnibus, ut Ecclefia
amorem bcnevolcntiæ {eu finccræ charitatis, fua tanquam fp9nfà fua fponfus ornetur, &
quod amor cor cupifcentiæ quidquid appe ipfâ ejus glorificatione celebretur. Totus
tierit, id ultimo appetat propter fe, tanquam igitur ab ijs amoris ordo pervertitur qui pu
finem ctii ultimo totum cedat: amor bene tant Chriftianos hoc ipfo quo defiderant còn
voleptiæ {eu charitatis, quidquid appetierit, tcmpiari Deum , & re-ipfa quoque contem
aut fperaverit , aut adeptus fuerit » id totum plarido fruuntur Deo , in concupifcentiæ
quafi oblitus fui in hoc ipfum velut finem cui amorem caderc , quafi per hoc Deüs ad nos,
retorquct
dilexérit.
, quem ilta benevolcntiae charitatc C & non potius nos ad Deum charitatis fjnce
I.

.^
ritate referamur. Charitas cnim femper eft
-
charitas , fivc defidcrct præfentiam άile&i
Hanc igitur dißin&ioncm vigilantiffimè , fui, five reddendari fibi ardenter & fideli.
£#3°***
Chrijt. c. 1o,
attendit Àugufiinus quando tradidit , nos ter fperet, five præfente pcrfruatur. Concu
ipfos nos diligeie dcberc & proximos proptcr pifcéhtia vero rcfpc&u Dci amor vitiofus
Deum,Deum vero propter ipfum Deum.Nam èft: nam ille fempcr quicquid concepifjt,
cura Deus ab houoine diligcndus dicitur, fi five utendum , five fruendum , hoc uîtimo
' gnificatur etìè fruendum Deo. Nam ad frui ad ipfum amantcm refert. Ex quo fit, ut fi
tionem amore tcnditur. C ùm vero additur fic etiam Deo frui cupimus aut fperamus,
Propter Deum , fignificatur hoc ipfum quod & rcvera nos-ipfos non Dcum diligamüs. lilud
Deum & nos & proximura diiigimus , non enim propriè amatur cui ultimo totum ce
ad nos ipfos effe rétorquendum , fed in ipfum dit. Quæ caufa eft , cur tam follicitè fem
Peum ut finem cui, hoc eft, in cujus hono pcr commendet Auguflinus, ut Deus diliga
Yem & gloriam nos & amor , & fruitio no tur gratis, ipfo puriflimae bonitatis ejus in
flra cederc dcbet. Sic enim diligens & fe tuitu, nullo promanantis inde in nos com
I. i8.ca?, 22.)!ipfum propter Deum, & proximum tanquam modi, aut mcrccdis , aut voluptatis confia
fé ipfum , totam dileâionein fut & illius refert dcrationc atque retorfione. Sinceritas enim
in illani dileëiioiiem Dei , quæ ntillum a Je rivulum charitatis,idc(l,divini amoris adulteratur,hoc
daci extra patitur, cuius derivatiome minuatur.Cum ipfo quo extra amatum oculus figitur. Cujus
ergo Dco adepto beati furnus, fruimur qui hallucinationis caufà ex eo nafcitur,quod non
dt m Dco, {cd tameiì ita fruimur, ut & nos advertunt,quam Deú in æteraa felicitate per
& fruitionem noftram in ipfum Deum, tan fruendum fcu defideramus,feu concupifcimus,
quam in finem cui omnia fcrviant , rcfcsa fcu fperamus, amorem iftum & defiderium &
mus. Diligimus enim cum atque cjus ade fpemi clicipropter Dcum ipfum,tanquâ genui
ptione gaudemus , quod nobis bonum & næ charitatis éos produccntisafc&us,qucm ut
gratis
 526 L I B E R Q v I N T V S. 537
gratisamamus,itagratisdefideramus,&gratis A defperationis, irae, audaciæ, profilfre. Qgo
concupifcimus,& fperamus, ut gratis ipfo pro- - fit ut fi amor i(te charitas fùerit, omncs Titi
Pteripfum præfente gaudeamus, cujus abfen- voluntatis motus è charitate prodeant, om
tia ex amoris languore triftabamur. Nam nes boni fint atque laudabiles, omnes puri
ipfi Deo non nobistam,animus quam omnes atque gratuiti, non minus prolcs atque ipfâ -

affe&us ejus, & amor ejus, & fpes, & contem- mater unde nafcuntur. Itäque Auguftiiius
piatio, & fruitio exifta charitatc ultimò re- de quatuor ittis affectibus cclcberrimis, fub'
funditur , reddendo nos-ipfos iftâ perfeétâ quibus Philofophi veluti ducibus alios om
LÀ. f. Are noftri reformatione non fiobis , fèd Deo, ncs compleéti folent: Cives, ait , fanéte Civi- ,;.,,./.*.
ra&#. •.8. cui nos ab ejus recedendo veritate, & volun- tatis Dei, in huius vitæ peregrmatiome fecumdum civit. ; 9. '
tate, & poteftate fubtraximus. Vnde Augu- Deum viventes, metuumt, cupiuntque, dolent, gau
ßimus : Magis mihi me debeo hominibus ceteris, demtque. Et quia reëtns eft amor eorum, jta, omnes
quamvù Dejmagis quam mihi. Fihi quippe ulti- ajeäiones reäam habent. Reétus enim amor
mo qui cardo rei ett, repugnat, ut ulterius Auguftino in ifto loco non $ mifi charitas.
quô juam referatur, nec aliò,nifi amandi per- Nam jn fàn&o Paulo velut Archetypogra
verfitate referri poteft. tuiti ámoris, fingulorum affeétuum exeiiipla
' Hincjam pcrfpicuè conftare arbitror, non demonftrans, Nom folum, inquit, propter femet- -

mediocriter eos falli qui fpem Chriftianam ipfos his moventur affectibus , verum etiam propter \,
tantopere deprimunt, ut eam fùbtrahant cha- eos quo liberari c v P 1 v n r, & D o L £ N r .
ritatijquafiille qui diligit charitate, hoc ipfo B fipereunt , & G A v D £ N T fi liberantur. Nam
quo ā; &'fperaúræfentiam dile&i fui,' aâdit, libent ßime ffeifamt 1'aulum bonl viri
- ab unico & vero objeéto fuo in fc-ipfum refi- gaudere cum gaudcntibus, flere cum flentibus;
lirct, & quodam finceritatis adultcrio, pu- foris habcntem pugnas, intus timores, ctpiem
ritatem divinæ & gratuitæ charitatis, in con- tem diffolvi & cfle cum Chrifto ; defideramten
cupifcentiæ amorem aut in mercenariae cu- videre Romanos, æmulantem Corinthios , &
piditatis fœditatem verteret. Apfit ilta pue- ipfa aemulatione metuentem ire feducantur,
iilis imaginatio. Charitas defiderat aut cu- magnam triftitiam & continuum dolorem cordis
pit diffolvi & effe cwm Chrijio ; charitas gu- de 1Iraëlitis habentem. Quis vero nefciat
det & gaudebit in Demino femper, quòd quam fervido dcfidcrio alijs quos charitare
fit cum Chrifto, Charitas dolet, quòd non dibgebat, emendationem fperaverit & falu
fit cum Chrifto , charitas [perat eflc cum tetn , qui etiam optabat anathema effe à
£j*. 14. de Chritto. Et omnino, ut Auguftinusait,pro va- Chrifto pro fratribus fuis, vel hujufmodi
%»i. r.6. rietate rerum qu« appetantur atque fugiuntur, ficut ccftaticos impetus, non de amore concupif
' allicitur vel offend tur voluntas hominu, ita in hes centiæ , fed Jharitatis profe&os effe ? Nam
vel illos affeáus mutatur & vertitur. Eft enim ne quis exiftimaret hujufmodi affe&us ex a!io
quilibet ámor cardo affectuum omnium, quos amóre quain verâ charitate promanafle, fta
Ibid.
Philofophi in voluntat« (latuerunt. vfque' tim ibidem occurrit Auguftinus ac dicit: Hi
adeo, ut ubi amor fuerit, necefie fit prout mvuus', hi affeiius de amore boni, & de fan£f. cha- .
rerum varietas voluntatem offendat aut mul- ritaue venientes , fi vitia vocanda [* *t. jinam.*
ceat , animum in omnes voluntas abectus, C ut ea quæ vera yytia [unt , yirtutes volentur.
defidcrij, gaudij, odij, fugæ, triftitiæ, fpei, \
v

C A P VT D E C I M V M.
Yr.

Charitati gratis diligenti Deum non repugnat refpeétus

• ' mercedis aut retributionis.

VeM AdmoDvM vero non fatis na- A diligère Deum, non quia hoc fibi fuave, vel
, - *, * £uram charitatis attenderunt qui utile, vel gloriofum eft, vel alia quacunque ,
fpem non putaverunt effe motüm confideratiöne rcdundat in fe , fcd quia ita'eß
ejus,ita noá minus hallucinati funt, ordo creaturæ fub creatore, qui fuá fuperex
qui mercedis feu retributionis intuitum ab cellenti bonitate & veritatc dignus ett üt pro
ejus puritate removerunt. Nam ficut aeter- pter femet- ipfum fuper omnia ardentiiììmè
nae vitae fpem , feu beatitudinis expeétatio-. άiligatur,vta quoq; unicum præmium e(t,veri
uem, ita mercedis aut præmii appetitùm amo- ' tatem & bonitatem Dei facie ad faciem con
riconcupifccntiae proprium efle credidere. Sed templando ardcntius amare & laudare Deum.
• in utroque non diffimiliter lapfi funt. Non , Nec iftud quia utile & beatificum cft dili
enimfolüs amor concupifcentiâ, fed & amor gentis, fed quia æternæ veritati congruum,
charitatis quam maxime praemium refpicit, dileéto debitum, atque in fèipfo dignum &
quod fortaße nec Scholaftici negaturi fuht, fi juftum eft, Amoris enim inchòati quo in hac
attendere velint, quid fit præmium ejus. Cùm vita tepemus: amor confumumatus, quo in fu
anim charitatis proprium fit & unica voluptas. tura flagrabimus, unica merces eit. Horum
Z z. uterque

*l
~

*
- J

528 DE GRATIA CHRISTI SALVAToRIS 519'

uterque fummè gratuitus eft, quia eft aumor A homo fefe diligere noffet , conftitutus ef eifini, quo
I)ei propter Deum ; eoque magis gratuitus, referret omnia ut beatus effet. Non enim qui fe dili
quo magis impcrfe&tus amor, amore perfc&o, git vult aliud effe qtiam beatus. Hic autem fimis eft
veluti præmio, perfici & remunerari cupit. adhærere Deo. Et in Tra&atibus in Ioanncm;?
Itaque in Sermonibus de vcrbis Apoftoli: Nefcio quo inexplicabili modo quifjui feipfim '" rr.a.ii;
£r;;; opera faciat in charitate non expeâans retributio Deum amat, menfeamat: Et quifquis Deum non fe-'}, ΣΤ*
„,.;'*; nem temporalem, fed promiffum Dei, faciem Dei, ipfum amat, ipfe fe amat. Qui enim mompoteft vivere ; *^
Et alibi non vcretur Auguftinus dicere, quod de fe, moritur utique amando fe. Ncm ergo fe amat
re Epiß. ad liberos, id eft, filios novi Teftamenti , opera qui me viyat fe amat. Cùm vero ille diligitur, de quo ,
®*'**. bona fácere decet fine charitatis, que «terna fferat vivitur mom fe diligendo magis diligit, qui propterea;
hinc pr&mia & ex fide exfpeétat. Et in Pfalmum mom fe diligit, ut eum diligat de quo vivit. Nec enim
centefiinum trigefimum-quartum diviniffi & corpus £ diligere quippiam poffct unquam
1» F£l. 134 mè : Im «rummis, in laboribus , in vulneribus confti perfe&ius fe diligeret, quam fi fui oblitum,
tuti,(Sat.&t ) laqdaverunt Deum. Non eis difpli arétiffirìa fibi dile&ione aftringeret animam
ctiit nec torqiiens.[Hoc ejt, GRATIS AMARE, 110m quæ ipfi vitam & cmotum præbet.
quafi propofitá acçeptione mercedis, quia ipfafM ER Nam fi reétè ponderare voluerimus , quif.
c Es Tv A svM MA DEvs IP s E ERAT QvEM, quis delabitur áb illa charitatis puritate , ut
^ of ATis DiLiGis. Et sic AMARE DE amore concupifcentiæ incipiat velle & concu
BE S V T IPSVM PRO M E R C E DE ID ES ID E pifccre fibi Deum,totum dile&ionis ordinem,
AAR E NoN DESINA s Q yI solvs TE sa- p quem natura docct & lex æterna præcipit, di
τ ι ET /; ficut Philippus dejiderabat cùm diceret, ligendi perverfitate perturbat. Nam & Deum
oftcmd: nobù Patrem & fufficit mobis. Ecce quid ad fc ipfum refert, & fe-ipfo fruitur, quorum
fit gratis diligere, ipfum indefinenter merce utrumquc æterna & indifpenfabili lege pro
dcm cxpe&are , nimirum in clara contempla fcriptum eft. Quicquid efiima nobis in nobis
tione ferventiflima , puriflima, finceriflima fiftcndo concupifcinius, hoc ultimò refertur
gratuiti amoris charitatc diligcndum. Ifta ad nos, quos prius diligimus, & quibus tan
merces co purius exfpe£tatur fperaturque, quo quam cardine diligendi fruimur.Vnde Augu
fcryentius. Quod fi charitas ifta etiam cor ftinus : Si diligi; attum,pritis te diligi, & fic aurum. pr.„;i. 3y.
poris fui reformationem & immortalitatem Dico & ego, fi diligis ita Deum, tibi concu
iefpicit, non alio fine rcfpicit, nifi ut mens pifcendo Deum, prius te diligis, & fic Deum.
à diriffimis : concupifcentiarum ftimulis & Frueris ergo te,quia te ipfum propter te-ipfum
corruptionis mifctijs animam aggravantibus diligis;Deuma vero aon nifi propter te Siènim
liberata, nulla concupifcentialis amoris coe vel te vel Deum propter Deumi, jam egredi
citate aut retiitentia iiitcrpcllante , à contem mur hypothetis notas, quia non concupifcen
plationis divinæ claritate & ardorc rcvoce tiæ, {ed charitatis amor fuerit. Pcrverfà cft
tur. Ita quicquid merccdis expectat charitas igitur illa cupiditas Dei ; quia pcrverfum e(t
– gratis cxtjeétât, quia propter iftud folum, ex Deum ad nos-ipfos amore feferéndo, nobis
pcétat quod folum puræ & gratuitæ charita ipfis frui. Vnde elegantcr appofitèque S. Au
tis cit præmium, Vnde in Pfaimum feptua guftinus: Sed me fe- ipfo quifquám frui debet, fi li- z;,4. do&
1 m Pfal. 71, gefimum-fccundum ad illa yerba : Pars mea C quido advertas , quia nec fe-ipfum debet , propter /?- chrji...…
- , i)eus in focula præclarè dicit :fffaiium eft cor a ipjum diligere , fed propter illum quo fruendum eft.
flumi, gratis iam amatur Deus. Nam ab illo petitur Tt nc qu ppe eft optimus homo, cum tota fua vita per
aliud præmium. Qgi alitd pr«h;tim petit à Deo , & gi: in imcommutabilem vitam, & toto affeétu tmharet
propterea fervre yult Deo , carius facit juod vult aili. Si autem fe propter fe diligit mom fe refert ad
accipere, quutn ipfum à quo vult aicjere£uid crgo? Deum, fed adje-ipfum comyerfiu, non ad imcommuta
Nullum præmium Dei ? NvLLvM PR & rER 1P bile aitquid convertitur. Et propterea tam cum defeétu
sv M. P R A. M 1 V M D E I, I P S E ' aliguo feftiitur; quia meli:* eji cum totus haeret atq;
D Ε V S E S T. Hoc AM aT , Hoc Di cvmffringitur incommutabili bono, quam cum imde vel
1LIGIT : SI ALIVD DIL EX ERIT NON ER , t aa fe ijfim relaxatur. Sui-ipfiüs igitur vera
casT vs AMOR. RECED 1 s AB IGN E IM dileótione conftituta, pergit Auguftinus ad
MORTALI, FRIG ESCIS , corrvwPERis.[Er dilcctionem proximi : Si ergo te ipfum non
ror cft enim non mediocris, opinari quod fà propter te debes diligere, fed propter illum ubi dile- ibide.
lus propria & vitio Dei, totufq; fælicitatis no ctionis tuæ reéiiffimus fimis eft , non fuccenfeat
{træ complexus non poffit finccrâ charitate di alius iwmo , fi etiam ipfum propter Deum di!igis.
•. ligi. Cùm potius è contrario, non dcbcat à Haec enim regula diyinuus conftituta eft : Diliges
Chrifliano alio amore diligi, nec in univcrfis proximtim ficut te. ipfum: Deum vero ex toto cor
Auguftini opcribus Scripturifvc fàcris ulium de &c. - .

ve(tigium Gt , quod alio fit amore quam veræ Quapropter fi quis fortè non fàtis adhuc li
charitatis appetenda. Quafi vero aliter Chri-, quido càpit, quomodo nobis & beatitudinem
flianus jufiùs fit fe diligere,nifi diligendo Dcü doflram fcu beatificum noftrum bonum non
propter Deum.Hoc enim faciendo quam ma amore ccncupifcentiae,fed verâ charitate appe- ,
$imû feipfùm diligit, ncc vcrè diligitfi aliter tamus, intucatur ille quid fit illud quod vera
diligit. Nam fui-ipfius profundiflimè oblivif charitas proximo & procuret & optet , & fpe
£**•**. cenüo, altiffimè íèfè diligit : Bonum enimmo ret. Videbit enim & æternam in contemplan
°**•***- Jlium málum efl aliud quam ulli inhsrere. Itaque ut do amandoquc Dco felicitatem, & corporis
- - immacJr
 33o ** L IB E R°
immortalitatem, fine qua illa perfe&a effe non A enim amoris retributio erit. Quod non eft
poteft, charitate proximis defiderari, charitate imperfe&è, fed perfe&iffimè fervire Dco, &
procurari. Si enim cfurienti cibus , potufque
fitienti, ac nudo veftis ex charitate appetitur,
-f dum fatagimus ut ab errore & iniquitate
converfus credat Dco, credendoque diligat, &
ex fide per dile&ionem operante operetur,noa
ni(i finëeræ charitatis in veris Chriftianis eft
virtus; quis dubitare finitur , quin ei vitaa
aeternam, hoc eft, fummam Dei cum cjus con
templatione charitatem, eâdem puritate cha
ritaíis appetamus ? Nec enim ibi fpc£tamus,
fi viri boíi fimus, ut inde ad nos utilitas ulla
redeat, fed ut ipfe velut fidum mancipium
fubiiciatur Deo. Quod fi proximo æternam
fàlutem animæ & corporis cx vera charitate
cupimus, profe&è & nobis ; nam & nos ipfi
maximè proximi fumus nobis; nec proximum
fùpra no$, fèd ficut nos ipfos diligere juffi fu
mùs. Vnde de utriufque fàluté ex charitatis B
7rr*&}.&.im dile&ione appetenda S. Auguftinus: Nec mifceat
Ep.4. loan. fe cupiditas faguli , quando aliquid boni de dilectione
'operamur. Vide quid ibi appetJti ;faluem tuam, am;
iudem homimum ventofam. Et rurlum : Germanae
•dilectio eft in nobis, non ficta, fedfimvera {alutem fra
ternam querens, nullam emolumentum expectam; nifi
falutem ipfius, Et fides ig.tur, & fpes , & chari
tas ex charitatc nobis appctitur , ex charitate
proximo, ex qua eadeù charitatc defideratur
$trifque, & merces ejus. Scd illa mcrces non
et aliâ nifi ipfe Deusluminofiffima & arden
*¥ima charitate in gkriæ æternitate diligen
gas. Nam ut charitas charitatis meriturn cft,
p*. majoris ; ita charitatis charitas merces
èfè ma;;ni minoris,nullo de rimento,fed ma
gno inëremcntogrituitae fervitutis. Ncc enim
άileclio gratuitâ effe definit , fi ca mercede
Deum difgat,ut in ætcrnum gratuito diligat.
Ita mirabiJi modo fit , ut fit nobis utilitatis
noflrae contcmptus in diligendo gratis Deo ° rit quod propter fe-ipfùm diligcrc videbi
utiliffimus. Quo refpexit S. Auguftinus quan
Q v I N T V S. 531
omnibus Chriftiapis omnibus viribus com
mcndandum. Tota quippe vita Chriftiana
pertarbatur, dum ifte amor concupifcentiæ,
quo quis fe-ipfum non Deum amat, in chari
tatis locum quodammodo fubftituitur. Nam
totus Chriftiani hominis curfus à prima divi
ni amoris infpiratione ufq; ad cxtremum vitae
* fpiritum,non nifi amoris,hoc cft,charitatis cft
curfus, ex qua & vivere & mori velle debet.
Hoc enim velle debet C hriftianus, propter
quod Chriftus in hunc mundum venit:qui non
propterea venit,ut Deum amore concupifcen
tiæ, hoc eft, fub nomine Dei nos ipfos Jilige
remus, fed ut qui Deo mortui eramus, ex uni
ca Dei charita;e viveremus: Iejus, inquit, non Tra {} 7 in
opus erat ut veniret, mifi propter charitatem. Fons eß
quem voluit Dominus hic pomere, me deficiamus in via: Epjf. , •am.
& abundantius eum bibemus cùm adpatriam veneri
mus.Quod fi non opus erat utveniret Iefus nifi '
propter charitatem,profe&ô non venit ut cum
concupiflentiæ amore concupifceremus. Talis
enim amor Dei ex amore fælicitatis, qui om
nibus naturaliter infitus eft per fe-ipfùm fiue
re poteft. Qaifquis enim fe beatumj effè cupit
(quod quilibet cupit) hoc ipfo necefîè eft &u-
piat, quicquid id fit, quo fe bcatum futurum
putet ; fed non illo amore limpidiffimo, quo
fui quodammodo oblitus extra fe gratis fcra
tur in Deum, fed illo turbido qui in fe ipfo
manens, Deum amando feratur in fe. Ex quo
amorc nafcitur ut etiam pcenas timeat, fed
ficut ex illo timore nunquam aliquis juftitiam
Dei operabitur , quæ fieri non potcft tinore
pœnæ, f d atnore juftitig, ut fexccnties Au
guftinus docet; ita ctiam ex illo concup fcen
tiæ amore , nunquam igitia diligetur, fcd
homo manebit in fe, Κέ tandem id fue
tut. -

z# 8. de do dixit : Nec ita fentte.dum quod diximus nos illi Quapropter ut tandem aliquando finiam,&
Gen.ad lit. (Deo) ad utilitatem noßramJalutemqueferrire,tan ad fufceptú de virtutibus nioralibus ac Theo
tap. 11. ., quam aliudat;uid ab ipfo exfprcttmts , quam eum logicis inftitutum redeam, quemadmodum
jpfum quifumma' tilita & faltis moftra. Sic enim Chriftiariorum prudentia, temperantia, forti
em gratu fecundum illam vocem diligimus : Mihi tudo, & juftitia, non ex alio amore prudentcr
'.iutcm adhxrere Des bonam. ' ' • eligunt bonum, & libidines temperant,& ad
Ex quibus etiam fatis inteiligitur, quid fit verfà toieraat,& fua cuique dittribuunt quam
Chrißiánis operari propter retributionem : qucm gratuito amore Dei, qui quo eft vehcmentior
operandi modum oulti tãquara non fàtis per & ferventior eo folertius profpicit,& intcgrius
f;e&um perfe&is abijciendum Putant. Ap*9- temperat, & robuftius perfert , & æquiuS tri
;;s enim Dei ex quo cun£ta juftitiae oPerat 2 buit ; ita quoque ádes Theologica non alio
poßcifci debet, nülla e(t digna retributio mifi amore revclanti Deo pium praebet affectum,
ipfe Deus. Ex quo fit ut Propter retributio nec fpes alio Dei contemplationem exfpt&tat
.;§,fè, mercedem operari ; hcn fit oculos à & fperat,nifi iilo genuin£ charitatis,cuju§ qug
j53 ìd fe refle&ere, & vel áliquid $xtra Peii, dam quati fcintillæ perfeétum illuti igiieia
quod va'de vitiofufi eft, veteriâ ipfam Deum , qui fuper omnia Deum diligit, antes cdunt.
Åcederh tanquam fibi utilem exfpe£t£re , u£ ' Quam Auguftini do&rinam Apoßolus fàtis
Amor ejus & opus amoris ultimo tandem ad pcrfpicuè, vel potius Apoftoli Aùguflinus ex
-nos ipfös terminetur. Abfit, ut ita Chriftianus prefiit, quæ ad Corinthios continetur. Chari *. Cor. 1 ;
ropter' retributionem operetur; fed hoc eft P ia patiens eft,benigma eft:charita, non amulatur,non
ropter retributionem opcrari , ut operis boni agit perperä,mom inflauur, non efl ambutiofa,non quae
quod propter juftitiam , hoc eft , Deum gratis rit quæ fuafunt,mom irritatur, mom coguat malu: uom
3;i.&ùm òperáris, Deus ipfe magis adhuc gra- gaudet/aperimiquitate eongauderaut? veritat; •mnia
tuito diligédus in aeterfiitatc;fit merces, Amor .Jaffertyomnia credit, omniaJperat, omnia fiJiinet.
- * "_
-
3 Quibus
 53? DE GRATIA CHRISTI SALVAToRis 533
Quibus verbis Apoftolus docet charitatem ^ nec ab Auguftino unquam negatum fuit, nec
IDei & proximi , hoc ipfo quo animum pene ifta virtus ullo pa&o vocari poteft. Vnde
travit , ftatim per fe immediatè in omnium multis in locis commendare fölet, ut fàltem
iftarum virtutum aâus crumpere, ficut hoc ex ex timore bona faciamus, quatenus ifto exter
Auguftino fupcrius declaravimus. Quod fi norum opcrum rudimento malæ confuetudi
quid adiutorij five facilitatis adferat, paffio nis, bona fuccedat , atque ita ex timore ad
1ium quarundam acquifita moderatio (quem charitatem atque opcra verè bona tranfea
ΤΓΛllS.
• admoâum hoc fieri éxperientia certa pröbat) * -

'C . A B V T X I.

<Quid fit opus fieri SICVT OPORTET, juxta fan&i

Auguftini, Concilij Arauficani,acTri
/ dentini phrafin.
~ R A T 1 • • Chrifti medicinalem effe A naturale dicitur, vires na$uræ fuperat, &:
' propriè infpirationem charitatis, cum re fupernaturali principio effici debet. Quare
liquis videlicct affe&tibus ex ca natu hujufmodi interpretatio talibus verbis con
raliter pfofluentibus, defiderio,gau cepta ridicula videtur effe, nec idonea ut ali
dio, odio, fuga, triftitia, fpc, audacia & çete quid certi de iftis operibus & ifto operandi
*is; idquc refpe&u quorumlibet a&uum , ex modo hauriri pofIit. Itaque propiùs acce
g'agumque virtute prodeant, & quo pa&o dentes alij fignificari volunt, opus effè gratia
iftud verum fit , & ihtelligidebeat,niultis de ad opera bona quæ funt meritoria vitæ æterna,
rnonftravimus. Dubitatio vero confequenter five $e condigno, ut quidam ftatuunt, fivege
fùbcriri poffet, quid fit opus aliquod bonum ncraliter etjam de congruo; quale eft ineritüm
fieri, sicvt opöRTET , prout Auguftinus, impetratorium,dummodo verè fit meritorium
& ex ipfo Cor.cilia Ecclefiæ quibufdäm in lo alicujus doni fupernaturalis. Nam opera ,
cis locuta funt : ut quando Tridentinum di moraliter bona, quæ naturæ viribus abfque
cen. rriA. cit : iiomiuem vredere fperare,diligere aut pænitere gratia fieri polfunt, nullius auxilij aut dóni
/ff. 6. cam.3. non poffe sicvT oPoRTET ffmepræventemti Spi fupernaturalis meritoria funt, fed tantummo
ritus fanéti im/piratione atque eius adiuterio. Et
do quorundam donorum naturalium. Ita
con. arauf quando Arauficanum dcfinit: ut credamus, ye & ifti videntur gratiam requirere, non tam
cam, 6. limus , defideremus , petamus &c. vel haec omnia ad operis naturam , ut bonum fit, fèd ad mo
si cvr opoRTET agere valeamus per iffufionem durn quendam , ut fupernaturale fit. Nam
& infpirationem Spirgus famäti fieri. Itemquc fic B hoc ipfo quo ftatuunt opera quaedam natura
attcnuatuin effè lil )um arbitrium pcr pccca liter & moraliter bona, quæ nihil gratiæ pro
c.„.„,„, tum primi hominis: ut mtillis poflea aut diligere mereri poffunt, indicant hoc provcnire ex eo
^t*. wlt, I}et in sicvT oPoRTvit , aut credere um Deum, quod non fit fupernaturale ; quafi fupernatu
ant operari propter Deum, quod bonum eft poßit, ralitas adduccret iftam rationem meriti & non
nifi gratia eum, & mifericordia divina prævenerit. bonitatis operis. Alijdicunt, per iftud sIcvr
Dum, igitur tam ftudiosè adjiciunt iftam li opoRTET , fignificari opera pietatis atque reli
mitationem,vidctur certum quendam operan gioni, feu iuftitiæ, ad quæ fæpius fe reftringit
di moJum defignare velle ad quem opus gra Auguftinus : ut fignificetur opus effe gratia
tia fit; & alium quo abfquc gratia pcr naturæ ad illa opcra quibus vera & réligiofà pietate
vires opus bonum cxcrcêri poffit. . colitur Deus, & quibus homo fitjuftus coram
, Ifta] itaque limitatio mjagnas lites apud Dco. Nam talia opera fupponunt fidem at
Scbglafiigos & ©pinionum diyerfitatem pepe que dileétionem Dei. Omnes au&ores ifti
1it, quid per ifum operandi modum ctjam aliquid veridicunt, fcd radicem veritatis non
Auguftinu§ intellexerit, qui fic fubinde quo videntur affecuti. Verum eft enim ,gratiam
que locutus efi. Hoc enim fi conftiterit, con Chrißi necefTariam effe ad opera fupernatura
ftabit etjam quid libi Concilium Arauficanum lia, & ad meritoria etjam de congruo, & ad
ac Tridciiriium, veliut. Expreffèrunt enim 9Pcra pietatis & religionis & juftitiae ; fed per
verbotenus do&rinam ejus. Nam Canoncs ita non cxplicatur , cur iftiufmodi opera
Arauficani non aliud plerique funt, quam fiant, sicvt oport Er, & non alia quae
fèntentiæ cx Auguflibi libris excerptae. Qui C fucrint 9mni ex parte bona. Itaque hoc fo
dam igitur exiftinant vcrbis iftis rcftringi bo lum vidcnturfpc&afîè au&ores ifti,ut eo mo
nos actus, ad eos qui participant aliquo modo do limitationcm iftam, sicvt opoRTE r,
bonitatem fupernaturalcm. Sed quid mirum,, 'exponerent , quatenus relinqueretur locus
fi ad aétum fùpernaturalem feu fupcrnaturali 9Peribus naturaliter bonis, five moralibus,
tcr. opcrandum fit opus gratiâ ?. , Hoc enim fivc ctjam fidei, fpei, ac dile&ionis Dei; quæ
aeque Pelagius negaret, aut negavit unquam, prioribus iltis fupcrnaturalibus tam affiniâ &c
aut negaripotcft. T Nam hoc ip(o quofupcr- . vicina funt ipforümjudicio,utvix alio indicio
. -
-.'. >> quam
« -*
 -
-

334 L I B E R Q v I N T V S. ' 535

•quam quod principio operandi differant, dif- A è contrario explicat quemadmodum oportet, quae
ccrni queant. Qua philofophandi methodo re&è fiunt: Quæcunque ergo mandat Deus ex jui Ibidem.
duplex homo in eódem bomine conftituitur, bus timum eft ; Nom machaberis : & quacumque non
unüs naturalis, alter fupernaturalis; quorum iubentur, fed ffiritali confilio momentur, ex quibu
ille credat, fperet, diligat, velit, atque opere unum eft , Bonum eft homini mulierem non tangere,
tur bona naturaliter & moraliter, ifte fuper tumc R E C T E T F IV N T, cvM RÉÉ E1
naturaliter. ille proinde non indigeat gra Rvntvr ad DILIGENDvM DEvM ET PRo
- tiæ auxilio, quia talia bona opera non fupe xiMvM pRoPTER DEvM. Quafi diceret tunc
rant naturae vires, ifte indigeat. Et qaamvis fiunt quemadmodum oportet fieri: nam quid
in Auguftino, Fulgentio, Profpero, vel Con eft aliud re&è fieri,nifi quemadmodumopor
cilijs Ecclefiae nullum talis Philofophiae vefti tet fieri ? Et hoc ipfumj explicat per fieri ex
gium fit, ad hoc tamen Conciliorum & Pa charitate Dei & proximi própter Deum:quod
írum verba torquere volunt, ut fub illa limi fànè ufitata fua phrafi dicere potuiffet, ex di
tatione , s 1 cv r ' o P o R τ Ε τ , huiuf le&ioae juftitiæ ; nam ea fèmper eadem eft
modi opertim diftin&io ab ipfis inventa facilè Auguftino quæ diie&io veri Dei : unde in li -
delituerit. Lib. 5. cont.
bris contta Iulianum : Hoc enim totum (fupe 4ul ••p.3.
Dico igitur, in fan&i Auguftini do&rina rare concupifcentiam & perferre moleftiaim)
fieri opus aliquod bonum sicvt opoRTET, REcTE FIT , qnamdo fit propter ipfum , id eff,
non eft aliud quàm agi ficut agendum eft, ut quamdo gratis amaturipfe , qualu amor mobu effe mum
opus fit vere re&um & bonum. Hoc ipfum B poteft mifi ex ipfo. - -

autem non eft aliud quam opus agi, non ex ti Nonnunquam vero, ficut oportet fieri, cir
more poenae, non ex aliqua terrena vel repro
ba cupiditate feuintentione carnali, fed ex di
le&ione juftitiæ; ita videlicet, ut in agendo
ipfa juftitia legis diligatur, prout iftam dile
&tionem juftitiæ ex ipfius verbis explicuimus.
Mam talis juftitiæ dilc&io , nulla elt alia, nifi
qua gratis diligitur Deus, qui non inftar idoli
in córde collocandus & amandus eft, fed tan
quam ipfa juftitia & æquitas & veritas & fa
pientia. Hunc effe verum & genuinum verbo
irum iftorum fenfum, tam apertum eft,ut nemo
qui veritatcm in auétoribus, non contenti9
niem quaerit, id, mcojudicio , diffiteri poffit.
Nam in primis ih Enchiridio ad Laurentium
ita evidenter hoc tradit, ut nullam dubitandi
Æn-hir. cap. anfàm cuiquam relinquat : Omnis itaque præ
m .i. cepti finis eft charita, id eft , ad charitatem refertur
omne præceptum. Quod vero uta fit vel T 1 MoRE
pœnâ , vel ALIQya 1 NT ENt ios E c AR- C cum bofia volúntate facere. Vt in eodcm libro
NAI 1, ut non referatur adillam charitatem, quam paulo poft, cùm intelligerent illi quibus eum
diffundit Spiritus famátus in cordibus mo/tris nondum
fit QV E M A D M O D V M F 1 E R I
O P O R T E F, quamvis fieri videatur. Ecce,
quidquid fit timore pœnæ, vel aliquâ inten
tione carnali ita ut noa referatur ad illam cna
ritatem, hoc eft, ut non referatur ad Deum,
five non fiat ex dile&ione Dei, nóndum fic
uemadmodum oportet fieri ; pcrfpicuè figni
É , tunc fieri É; , quando fit ex
illa charitate Dei, quae fan&o Auguftino cft
vm Epiß. ad
charitas iuffitia, proutiftis ipfis verbis eam non
G4lat. @- nunquam vocat. Et fànè quid amplius ad
alibi. opus bonum, quod nulla extrinfècus adjacen
té circumftantia vitiatur, poftulaveris, nifi ut
fiat ex vera charitate Dei? Sic ergo fieri eft
fieri quemadmodum oportet fieri. Nam ex illo lo
coifta phrafis à Cdncilijs defumpta fuit. Ita
que hunc fcnfum fuum alijs multis loquendi
modis idem omnino fignificantibus, Augu D
ftinus expreffit. Quandóq; enim hoc æquipol
lenti phrafi exprirbit, per retìèfieri. Nam in
eodem ipfo loco, cum ea dixiffet momfieri quem
admodum oportet, quæ fiunt ex intentione car
nali, non rcfcrendö ad charitatcm , fic ftatim
v
cumloquitur per agere ficut agendum eft. Vt in
libro de Correptione & gratia. Ad hoc eis oftem £ib. de Cor.
ditur quid agere debeant, ut quando id aGvNr , & grat.*.*.
s Icvt AG ENdvM EsT, ID EST, cvM DI
lEC TIoNE ET DELEctat IoNE ivst 1 TIAE,
fuavitatem, id eft,gratiam, quam dedit Domimus,
ut terra eorum daret fruitum fuum accepffefe gau
deant. Quid enim eft agere ficut agendum eft,
nifi agere ficutoportet agere ? Et hoc ipfum di
fertis verbis exponit pcr agere cum dileétione
juftitiae. Et ne quis adhuc hgreret, vcrbis im
'mediatè fequentibus interpretatur clarius, per,
Ex cHARitATE * AcaRE. Sic enim illuftrat
do&rinam à fe traditain per oppofitum ejus
quodjam dixerat : Quamdo autem mom agunt five £ib. de Co».
omnino non faciendo, five NoN Ex CHAR1 rat's <^ grat. c...
faciendo, árent ut quod nondum habent acc p.ant.
Aiiquando hoc exprimit pcr ex animo, &
fcribit, agere ficut agendum cft bonum non
aliud clfe, quàm agere ex charitate ac dilectio
ne juftitiæ, refpondent Auguftino : Ora ergo Ibid. *•4.
pro me ut hanc ( charitatem) awipiam, & per hamc
ËX A N I M O C V M 13 O N A VO
LV N T A T E qua pr«cipit faciam. Quod
etiam nonnunquam vocat, Ex CoR D £, 1 D
Est , ex volvNTATE, videlicet bona fìcere,
quæ Auguftino nulla ett nifi charitas. Non ergo 4f ul.
ib. 2,conr.
oper
ex corde, boc eft, ex voluntate obedjffent, mifi præpa in par, f.453
retur voluntas a Domino. Quifquis enim vcl ti
more obcdit, vel cupiditate carnali,nullo mo
do ex corde obedit, quia non ipfàm legis obe
dientiam, fed aliu j prorfus diligit.
Nonnunquam hoc explicat per, BoNvM
eENE Facíre, ut quando dicit in libro fe
cundo ad Bonifacium : Tunc bonum concupifci Lib•*.4d8o
incipit, quando dulcefcere caperit. Quando aùtem »!f. c. y.
timore pænæ, non amore iuftitia fit bomum, momdum
B E N E F IT B O N V M. Ratio efl illa
quam ftatim dedi, nec fit in corde quodfieri vide
tur in opere, quamdo mallet homo momfacere , fipoffet
impune. Quid cft eaim B EN E fiERI BoNyM,
nifi fieri ficut oportet ? Quod enium ficut
Z 4 oportet
 s36 DE GRATI a CHRISTI 1 SALVATORIS 332
verbis breviffimè denotat obedientiam illam
oportet fit, hoc bene fit. Et hoc ipfum ex- A
penit per fieri non timore poenae, fed amore fieri ex amore, & ex gratuito amore. Tunc ]

juftitiæ, & hoc ipfum fieri ex charitate. Nam enim Deus amari incipit, cum dulcefcerc coe- I
ibidem dicit : Qttid €ft enim cupiditas boni , nifi perit, & tunc gratis amatur quando veraci
¢haritas ? ter amatur, ipfe videlicct & non aliud pro
Subinde hoc circumloquitur per vERE ipfo.
b EN E FiERi : ut quando $ in PfaImum Subinde eandem limitationem (quemad
Pfalm. 1 18. centcfimum decimum-o&avum : H«c eft illa modum oportet fieri ) nobis ingerit per vera
$ iiij yer- fuayit.t (hoc cftgratia) quam Deus dat, ut terra citer atque finceriter fieri. Quomodo enim po
f*"' S''*■ nofira det fru£tumjfuum*, ut BONVM VERE teft veraciter fieri atque finccriter, nifi quem
Ę &:' BENE , id est NoN mali caRNALis
FoR M ID 1N E , s Ee *boNI *sPIR1 r AL 1 s D E
admodum oportet fiat : NEQyE 115 Fit z;. .;:,
V E R A G IT E R A T Q_V E S I N- ci,i,i,i,
LEcT aTioNE + AcIAMvs. Nam quid e(t C E R I T E R ( vitiorum videlicetfupera
*vERE BENE FAc£RE nifi quemadmodum • tio ) Nis 1 vERA DELEcT aTioNE IvsTi
9portet facere? £t hoc ipfùfì interpretatur T1A. Et quid iftud veræ dele&ationejufti
- fácere non mali carnalis förmidine, fèd boni `tiæ 3 Audi fequentia: Tumc itaque vitia vitia CÈwlf. ai.d,
*. fpiritalis dele&tatione , hoc eft, dele&atione deputanda funt, cvm DEI aMoRE vincuntur, G£;
juftitiae. Illa quippe juftitia eft bonum ma quem mifi Deus ipfe non donat. Nam nifi vitia * ***
*x*ye fpiritale, ipfâ vidclicct lex æterna Dei Dci aniore, fcu veræ delc&tatione juftitiae fu
feu ipfè Dcus ; de qua verbis immcdiatè præ- B percntur, jam non fuperabuntur, ficut ipfemet
csdentibtfs dixcrat quod Deus legem fuam in in Enchiridio dixit, quemadmodum oportet , fcd
car'e{''; ut eam ea/io timore ut filius diligerem quod ibidem ei direéte opponitur, timore pœnæ
< dilcctici;e affa timerem. Timor autem cattus, vel aliqaa intentione carnali.Vnde in libro quin
& dilectio cafta , cft illa vcra charitas , prout to contra lulianum, vult opus effe gratia ad L;;.,..;„;
in Augui'in fcriptis ubiquc cclcbratur. Sub vitiorum vici oriam, vT NON ALIA RE pro- iwi.i. $.
inde phrafis iftus vim denotat per fa.ere opus »A cv 1-1 D 1T AT e , fcd Dei CHARITATE vin- .
'bonuin eo fine quo liberos decet. Vt quando in cantur, quafi dicerct, ut quemadmodum opor
Comìnicntario in Epiflolam ad Galätas dicit: tet, vincantur. Eft enim impoffibile, ut fivel
In E;?. ad opera ligi pertvcre quoqtie ad novum Tejiamemttm, vitiorum fupcratio, vel legis operumque bo- *

Ga at. fed alio fine quo liberos et F A C E R E D E ncrum operatio, non fiat veræ dele&atione
C E T. . Nam quid aliud efle poteft facere juftitiae feu vero amore & charitate Dei, quin
ficut cpsrtet , quam facere ficut iibcros, noa fiat fccundum mundum vcl timore poenæ, vel
fervos, facere decet ? Ft hoc nihil omnino aliqua reproba cupiditate vel intentionc car
aliud effe, quatu facere non timore pœnæ, fi nali. Vndc & Apoftolus, ex quo primo vi
gut fervi fub veteri Tcftamcnto Iegcm facie detur phrafis ifta cimanaffè , iftâ duo pro ijf
bant, fed more ittfitiae , pleniffìmè in eodem dem finitJicut oportet,& fccundum Deum,quan
1oco cpnfequcntcr tradit. Nam exponens id do dicit in 1 piftola ad Romanos : Nam quid **
. quod dixerat eo fine quo liberos eâ faccre de oremus sicvv oPoRT ET NE sc IMvs : fed ipfè
cct, adijcit : Id eft chăritati atriafferanti hinc Spiritus pofiulat pro nvbis gemitibus imemarrabilibus.
' praemiu , & ex fide exffcdanti. . Näm ficut Iudaei C Et quo modo poftulat ? Quia sEcvNDvM
qui timore ifa implere cogebantur, mohjllo caíTo per D£vM pofiulat pro famílis. Et Auguftinus utri
tnane te infectilum feculi, fed quo t.m'bant prajènti quc opponit , orare fecundum mundum, hoc eft,
vitæ fiie : & ideo quedam opera legis implebant, quæ ex aliqua mundi intentione, quæ non poteft
iiifacramentis fiimt; illi vero qn« ad bomvs mores per c(Ie nifi alia reproba cupiditas intentioq; car
, .*. -- ' tijtcit, implere omnino non poteramt. Non enim im ' nalis: Non ergo fcimus per mos ipfos quidorem, si- „„;
fit ea itj charit.;:. . Et quod illa charitas non cvT ovoRT ET ; fed ipje Spiritus interpellat, id eft íaí,.
- fit aliud nifi ifla tam prædicata dilc£tiojuftiti; imieipellare nos facit , qua fumt s EcvNDv M :..;.
legis , con inuo adjungit : Qtiia & hominem fi DE v M. QvoD sus 1 FAciAT NON oRA
propteret mon oscidit aliqi ii, ne & ipfe occidatur, M v s N 1 s I s EcvNDvM 1 sTvM MvNDvM,
• hoc cft tinore pcena , nem implet praeceptum iuffi ad exfpeétandam concupifcemtiam carmis, & cancupif
tiæ centiam oculorum , & ambitionem Jeculi , qua mos
* • • Est: fcd
etiáfi fiidco non poßit
id facere occidatimpanè;
QviAnoniNivs
folum rvM
apud Junt à Paire/edex mundo funt. Qgis vcro du- I

h;ihes fèd etiam apud Deum. Ecce quid fit fa bitct , quin id quod oratur ad explcndam ex -
cere præceptum agt ©pus ficut opor;et. Nem iflis concuPifcentijs tribus unam, quam non
pe fácerc quia juflum cft , vel nön faccre quia Deus {cd diabolusin homine feminávit, hoc
tjuftvm eft. - - - - - cx alia intcntione caraali, feu reproba cupidi
Quandoque etjam quemadmodum oportet tate poftuletur ? Nam fecundüm mundum
ficri circumloqucndo , exponit pcr veraîiter & poftulare, eft ex dile&ione mundi poftulare.
- fuajiter fieri. Vt in libro de dono perfèveran Dile£tio vcro mundi qua quis in mundo re
• ; . „ tiæ : Qua una ( charitate) Deo ver AcITER D quie(cit, non poteft cupiditàs cfle proba, fed
;«j«»...,«. ET svAVTER 9B EDITVR. Nam quid aliud reproba. Vnde Auguftinus, multo pejores
clfe poteft Deq fuavitcr & veraciter obcdire, videntur qui intus videntur & foris funt:
\ quam quemadmodutn oportet obedirc ? Hi Amant enim mundum & ideo malifumt. . Ex qui- rem. ;3. i,
larem enim datòrem diligit Deus, hilaritas bus omnibus fatis perfpicuè colligitur, opus verb. Dom.
cnim ex fuavitate nafcitur. Nam iltis duobus ¢
bonum qucmadmodum oportet ficri ';i; c. 2. …
v · · · - \ - . - allu
- - - -
 538 * IL I B E R ' Q V I N TV S. 539
aliud effè, quam opus ita fieri quemadmodum A rum opera peccata effè convincit. Ille autem
tam ex parte officij , quam finis debet fieri, ut finis , ut idgntidem inculcat Auguftinus, non
fit opus bonum, five non malum. Ad hoc eft alius nifi Deus, vera dileétiofie ex fidé dili Vide tis 3.
autem neceffe ctt, ut non folum officium quod gendus. Quod fusè fuo loco demonftravi � 4. de //atw
agimus, bonum fit, fed ctjam finis Propter InuS. nat. lapfas
qüem agimus. Ille autem finis n9n eft alius Iam vero confequenterfàtis patet cur Con- .
fiifi juftitia feu verus Deus, vera charitate ex cilium Arauficanuin & Tridentinum peculis.
fide gratis diligendus. Vnde cum acerrimus riter gradant gratiam atque infpiratioiiem Dei
•• .
inter Auguftifium & Iulianum confli&us in neceffàriam, ut quis velit, defideret, credat, fperet,
tercederet, utrum infideles efficcre poffent faeniteat, diligat Deum, atque operetur ficát opor1
aliquod opus verè bonum , totis viribus Au tet : poffumus enim velle ac defidérare bo.
gufìinus fioc impoffibile efle contendit, quia num, itemque credere, fperare, diligere, Pœ
quamtumvis officia quæ fáciunt bona ac lau nitere, operari, adcoque colere Deum nonji
dabiiia effe videantur, fola tamen abfentia ritaliter ficut oportct, fcd carnaliter ut iiiox
finis boni quem intendere debent, omnia ipfo diéturi fumus.

C A P V T X I I. '
Oftenditur, Scholafticos Doctores multum hallucinari de
operibus quæ
V Tfiunt, vel non fiunt SIC
OPORTET. * * •

IN c jam facilè apparere potcft, A atque carra'is, qualis eft in hominibus fcelef
quam commentitium iit , quod qui tiiuinis , qui ut Auguftinus fubinde dicit,
dam Auguftino imponere volunt, Dcum diligunt propter nunmum , non num
idcirco bonum aliquod opus non fie- , num proptcr Deuuo. Colunt enim Deum
ri ficut oportet, quia non e{t fupernaturalc, dcvotifIimie ex avaritia, vel fùperbia, vel alia
cum è coiitrario, ideo fùpernaturale effe de :eproba cupiditate dominante, quemadmo
beat , ut fiat ficut oportet. Idcircò quippe dùm in hæreti, is Deum pro Ecclcfiae fubver
opus gratia cft naturam fupgrantc • quia un fione , & Iudæis pro temporali quacumque
pòfìbiie ' eft ut lcgitimus finis operis boni profperitate deprecantibus, manifeftum eft.
(hoc eft, Deus atque juftitia, fine quibus ne De quo ex Auguftino facillimum eft quam
uidem moraliter 5c num effe potcft ) nifi vera plurimoa proferre. Vnum fufficit quod gene
jÉ attingatur, inpofIiLile ctjain ut ifta raliter de carnalibus hominibus quibufcum Serm. 44. d.
z/
dile&io, fin: gritiæ adjutorio h.'eatur. Nam que Deum gratis non giligentibus dicit : Sive divsrf. c. 3. ' ¥
de ifta conditione operis requifita, ut fit fu ergo carmitli;ervi; ciis & talilus gaudens in hoc tem
pernaturale, quafi aliqua cffint non fupcrna pore, & talia de iilo fperans, qualia habent & mali,
turalitcr bona,in univcrfis Auguftini aut vcte & totam felicit;item fuam in ipfa pomems , de qua
rum (criptis, nulla mentio eft, fe., à Scholafti ga*demt & tni ;ui : aut certe contemnems iftam præ
cis introdu&tum, quia opinionibus corum Au je:i:enii , & t.ilem fpcralis im futuro , CARNALis
guftini noniinc introduccndis velt.cnuifque Esr , c ARN ^l EM FIDEM HABENs, car
congruebat.
1 NALEM SPEM, CARNALEM CHARITATEM.
Hinc etjam vera ratio aperitur, cur tpties Taiis fides, fpes, charitas, erat olim & nunc
Augi.'finus dicat gratia opus effe ad opera omnium car,alium Iudæorum & hæretico
pia, opera pietati, vere pietatis, religionis, ad colem ruin. Nam & illi crcdebant, aut credere vi
dum recie Deum, ad verum iuftitiam, ut bene & piè debantur Deo, fid vel ex timore, vel ex car- .
vivamus & £unilia. Ncinpe quia inter Chri nali amore, ex quo etjam fperabant in hac vel
ftianos, nulia eft vera pietas, nùllus verus cul futura vita talia qualia diligebant. Ex tali
tus Dei , nifi amor Dci, quemadmodum ex charitate pietas cofigrua nafcebatur, & opera.
pluribus cjus teftimonijs, Ê declaravi quæ videùtur hominibus oeulum carnis ad
mus. Nullum vero eft aut elfe poteft Augu vcrtcntibus bona , fed fordibus terreni amo
ftino opus bonum,nifi ex vero & gratuito Dei ris infecta, & ideo non bona, fed mala. Nam
& juftitiæ amore nafcatur. Ex quo fit ut et de veteris Teftamenti filijs loquens Augufti
jàm nullum fit aut effe poffit opusbonum, nifi nus, qui hæreticis & infidelibus magis pij &
fimul fit veræ pictati$, veræ religionis, veri boni eife videbantur: Illi etiam quicùmjue ibi '*. 3. *
cultus Dei, vcræque juftitiae. Quæ omnia erant, fola quæ ibi Deus poilicetur terrema promiffâ Bomf. .
fàtis fuperque ex preccdcntibus clarent. Cur fedantes & corum adipJcendorum AMcR E , Er
ergo addat veræ pietatis, rccti cultus, veræ ju w 1 MoRE AMITT EN LoRvM, DEI PR *. c E P
ftitiæ , & hujufmodi, non cft illa ratio, quafi TA s ER va BANT , IMo NoN s ER*ABANT ,
efRt aliqua pietas, cultus,juftitia,religio,natu s E P SIBI s ERvARE viDEBANTvR. Et qua
g* Falis, quod univerfis cjus principijs rcpugnat, re non fcrvabant ? Nimirum Neque enim fides in
i;* fed quia eft aliqua pietas, cultus, religio,jufti eis per dileëtionem operabatur , ex qua tanquam
tia,fides, fpcs,Pœnitentiâ, Dei dilectio tcrrcna legitimi finus intcatione officia boua & ά.
.
- ççbe•
,/

34» DE GRATI a cHRISTI SALVATORis 34*

debebant fieri, sed reRRENA cvpiditas, A piata operis boni g? antecederet. Im
t;t, :.a {8o- M ETvsQve cARNALIS. Sic autem præcepta poffibile quippe cffe, ut opus bonum , etjam
*if, rp. 4. qui facit procul dubio invitus facit, ac per hoc in ani: Hoc ipfum quod volebãt effe fteriliter bonum,
- mo nou facit. Et paulo inferiùs : Faciunt iffafub non effet gratiæ atque æternæ vitæ merito
- lege pofiti, hoc eft omnes qui gratia dile&ionis rium. Hinc libro fecundo ad Bonifacium,
, • juftitiæ ac Dei carent, quos httera occidit, terre ubi cum Pelagianis dimicat, Apoftoli citans *

iiam félicitatem vel cupiditate adipifendi vel timore
amittendi : Et idoo mom vere fauiunt, quoniam carna
lis cupidita, qua peccatum augetur cupiditate alia non
fanatur. Ex talium hominum fide , fpe, cha
ritate, carnalis Dei dile&io & pictas nafcitur,
'quae non cft pictas fed larva pictatis. . Non
cnim Deum^fcd cupiditatum fuarum objc&ta
colunt, quorum adipifcendorum, vcl non
amittendorum caufâ É vclut fàtellitem
co devotius colunt, quo potentius eas potcft
terrena largiendo , vél cüftodiendo fatiare.
Talia hominum opera videntur bona & non bono dignus fiat gratia , eamque fecundum
locum : Si auiem gratia iam non ex operibus, alio- ******
quin gratia iam non eji gratia, ftatim explicans
ejus vcrba fubijcit, gratia utique, ut per illum tis. 2. ad.
fiant bona opera, Ne si PRA c EssERINT Bo- Bosf *•*
n A op ER a , tamquam operibus reddatur gratia,
ac fic gratia iam mon fit gratia. Et capite octa
vo ejufdem libri, cum nihil dixiffent Pelagiani
aliud , nifi quod Deus non infpiraret homini
<upiditatem imperfe&i boni, fcd hoc ex ipfo
hcimine nafceretur, quod poftca Deus adiu
varet, concludit Auguftinus, eos dicerc qucd
-

funt , videntur eßé legis juftitia & mala funt. mcrita dari [tatuant. Ncmpc quia nihil boni ---
A quibus \ Euangclicam fidem, fpem, cha praecedere poteft ante gratiam, cui non tan
*itatem, pietatem, opera, iuftitiamque difccr quam merito gratia tribuatur : Fortaßis, in- rbi*,*, 5,
^at , aduit illas particulas quibus poftulat ut B quit, ergo ipfi eo modo faltem fervant locum grati«,
opcra fint pia, piëtatu, vera pietatis, religioni,ut at fine 1.4 putent hominem poffe haberc bom fed im
valeant ad colendum reáe Deum, ad veram tu;ii perf.iti cupiditatem ; perfeiii autem mom faalius per
tiam, ut vere faciant legem , verè boma fint. Dc eam p Je, fèt mi/i per iliain omnino mon poffe. \ E
nique propter hujufmodi charitatem & opera RVM ET SIC GR AT, AM D I C VN T S EcvN
adulterinâ exigit, ut rectè fiant,ut agaturjicut Dv M M 1 R 1 1 A No*T R A D AR 1. Quod im orien
agendum f, ut hominc*, ex amimo cum bona vo te : e'agius Ecclejia,. usgeflis damnart timendo dam
ltiiitate faciant, ut bonum: bene faciant, ut bene fat, aiavut. Si enim Jine gratia per mos incipit cupiditas
ut vere bene fiat bonum , ut veraciter & fuavtter, bom, 1 Psv M C c PI vM ERIT M ER1TvM, cui
ut veraciter at que fiiicer,ter fiat : dcnique ut tamquam ex devho gratie veniat adiutórium; ac fic
quemadmodum oportet fiat, hoc eft, ficut exponit, gratia Dei non gratus domab tur, fi djcundum me
ut fiat non timore paena , vel aliqua ntentije car. ritum noj, ram dab.tur. V Li fimul vidcs Pela
mali, non ex aliqua reproba cup ditate , fcd cx boni gianos mcriti neque m entioncn) fccifie , in o
fpiritalis delétatione, cum dile£t.one & aeleciatione dcclinaffe,& tamcn Auguftinum cos tanquam
itffitiae, ex Dei amºre, ex Dei charitate. meriti gratiae architectos, ex ipß boni cùjuf- -

Ad Pottgeunum hinc ctjam aperitur, cur de cumque etjam impcrfc&i Præcgione convin
. . opcribus s loquens , meritorum fubfnde cere.' Et Iibro quarto ad Bonifacium, fimili
mentionem faciat, & ad ca facicnda gratiam ter ex prioritate cujufcumque boni, meritum
43. 4. •!
Pottulet. - Non cnim hoc ideo facit, quafi gratiæ colligit: Qgis prior dedit ei c* retribuetur Bonf. s. 9.
fint opera vcrè bona, quæ non fint merità {u- ei & c. Non itaque jfam fcruiari audeant infcrutabi
pernaturalis ullius gratiæ aut doni, ficut ipfi lem qaajfionem , qui meritum aute gratiam , & ideo
ex tuis principijs Auguftini do&rinam non iam contra gratiain defendcntes , prtcres d.re volunt
fatis perfpe&tim metiuntur, fcd quia nulla 1}eo, ut re.ribua:ur eis: priores utique dare quodli
omnino funt aut ede poffunt opera $ere bona, bet ex libero a, bitrio, ut Jit gratia retrib.emda pro
- hoc cft, non mala • quin illa fint fimul merita praemio : & fapienter intelligant, vel fideliter credat. . .
Veræ pictatis & gratiæ, fi non pcrfcéta faltem etiam quodfe putumt priires dediffe, ab illy ex quo \
decoíòratiora, qualia & Schöaftici de con fuit omni.t, per quem funt omnia, in quo fuet omnia,
gruo clfe piofi.entur. Ex quo fit, ut Augu percepiffe Et libro primo retra&ationum : Hoc tit. 1. r*
ftinus, cùm Pelagiani quædam opera ftatue
- - - l. divtntwm beneficium ìfi eam voluntatem PRA- *******.€
rent naturalis ordinis bóna, quæ tamen cffcnt , v LN, R £t, 1 aM' M ERITI s EIvs D AR Etvr,
ita fterilia,ut ad vitam æteriiain promcrendam & non effet gratia quæ utique gratis dauur. Et li
- nihil conducerent (ubi nihil aliud intelligebát 'bro quarto contra Iulianum, cum ille ex Phi
- nifi opera illa moralia quæ in Piiiiofophorum lofophorum placitis vellet homines etjam infi
& Scholafticorum fcholis prædicantur ) ipfe delcs pofle aliquid boni facere quo eflent feri
ex profeßo tradat , ficri non poffc ut ftcrilc fit liter bvni , nec amplitudine caeleftispræmij ditaren
- . is bonum ac nihil ad vitatm conferat, tur, quod ipfiffimum Scholafticiex ijfdem Phi
7.%. Ê; quemadmodum à nobis alibi fusè demoaltra lofophis docent, partem verborum ejus repe
bapJ.c.z.&- $. tum eft.
/ - - tendo, refpondet Auguftinus: pici non poteft, Lib. 4. cen*
Itaque cum Pelagiani poftquam ab Eccle quantum te jia fallat •piiio, qua dixiffi omnes piríü- I•l. c. 3
fia damnati cffent, maximèque Semi-Pela P tes affectus effe, per qtios aut fruétuosè aut fieriliter
giani invidiam declinare niterentur,quod mc bomu fumus. Fieri enim non poteft ut fteriliter boni
ritum ante gratiam inducercnt, fæpè convin fimus, fed boni non fumus, quicquid feriliter fumus.
cit eos ex eo fànétus Auguftinus, quod ex hoc Et aliquanto fuperius oftendens quicquid bo
ipfo mcritum gratiæ conftitucrcnt, quo quiP ai talis Praecefßrit gratiam, hoc ipfo id
-
í:
VcI1t
 -

542. LIB E R Q v I N T V S. 543

Ibid. velit nolit, meritum gratiæ : In quo vi , in- A quoyerfum ergo te conferas à temetipfo & vinciri,
ἀ hominem , ficut loqueris, ad aliquid laudabile ¢ vinceri. Si enim gratiam merita multa prace
geneiofi cordi, fimulis incitari, im hoc eum non vis in dunt, & fides non poteft effefiiie meriti,fidei gratiam
Domino , fed in libero arbitrto gloriari, Ac sic non præcedit. Et in principio fcrè ejufdem li
prioREM DARE, ut retribuatur illi , eoque modo bri* Qgomodo auteum mom advertis te in illud dam- riiu.r. 3.
gratia iam non fit gratia, quia non eft gratuita. Et mattim incidere, quod velis mulis comvimceris dicere,
'bid. jaulo inferiùs : Non tamen ut eius bona voluntas gratiam Dei fecundum merita mojlra dari , cum ali
poßit præcedeRe FR£T£R GRATIAM ; quid pracedere boni operis ex ipfis hommibus propter
§* v El Ipsam P R IO R D ET , vt quod gratiam confequantur, affirma ? Et quia
n ErribvATvR = 1 , ac fic gratia iam non fit gra refponderi poterat, hoc non effe gratiæ méri
tia, dum mom datur gratuita , Jed redditur de torium , tanquam ex naturali libertate profi
bita. . -.
liens, praeoccupat verba refpondentis : `NoN
Qontra Semi-Pelagianos vero, quigratiam ENIM NVLLI vs MERITI HAB ER I PoTEst
falvare, nec ullo modo per mcriti rati9nem P ETENTIS FID ES , QVAERENTIS PIETAS
infringére conabantur, £os ex ipfâ cujufcum
que böninaturalibus viribus faéti anteccflione
PvlSANTIS INSTANTIA. _ Qua de re qui plu
-

ra ex Auguftino & ex ipfis Semi-Pelagiánis pridetih. 8.

Lib. de prad.
Sanch. c. z.
ad agnofcendum gratiæ meritum cogit : Et
ipfumîgitur imititum fidei m fræ, ex J. o niji ex ipfò
{Deo) efi ? Quis aatem dicat eum qui iam capit
aedere, ab illo im quem , redidit, NIHIL MER ER 1 ?
- yade fit, ut iam merenti cetera dicantur addi retribu
tione ánima, ac per hoc gratiam Dei je.unduumerita
noflra dari. Quod obiectum fibi pelagus , ne dam
náretur ipfe damnavit. Et paucis intcrpotitis
cum Seíi-Pelagiani initium, fidei, quo inci-. gratiæ , quia fieri non poteft, ut ullum opus
pimus Deo crcdere, ex liberi arbitrij Pote'late
Ibid. èfïè contcnderent : Videte, inquit, fi aliud a$tur
ijîo modo, nifi ut gratia Dei fecundum mi- r:ta noftra
v äe, ur quot;bet modo, ac fc gratia tam non,t gratia
R.;iiur namque boc paito debita, mom uuna , r3ra
tis, p 1 servR ENIM ckt D ENT 1 , ut a D9
mio ipfa jdes augeatur, & Jit merces fidei capt« P
dg ; auj.u:. N E C ATt EN D 1 TVR CVM HOC
I> I c ,-rv R, NoN s E C vNDVM GR AT 1 AM, SED
sEcvNDvM DEBiTvM isTAM MERCEDEM
cR E d EN riBvs 1 M PvTARi. Et fanctus Pro
fpcr contra Collatorcm, qui dicebat. aliquos
/j} conr. í gratia naturaliter credcrc Poilc Dco : Qg
ceitat. :.,7.
volet, videat ea quæ füsè diximus inTlibris de herefi Pe
ge hærefi Pelagiafia. Quanquam in illis qug (ag. c. 16.
çy* 47.
hic retulimus evidenter docct Auguftinus &
Profper, impo{fibile effe, ut quodlibct quan
tumvis impcrfcctum opus bonum , quämvis
fterile, & æternæ vitae ineptum Dei gratiam
antecedat: & cos qui talia opera quæcumque
bona machinantur, hoc ipfo inducere meritum
bonum [tcrile fit , aut nihil gratiæ ab oninis
boni auétore mereatur. Vt fànè perfpicuè
pateat Scholafticos Do&ores vehcmenter
falli, qui Auguftinum putant, non ad om
nia opcra bona gratiam conftituere necella
riam , fèd tantum ad opera quae fiant sicvt
opoRT ET , hoc eft , quæ fint fupcrnaturalis
gratiæ æternaeque vitae meritoria ; cum ex
oppofito Auguftinus inde inferat forc mcri
tùô gratiæ æternæque vitæ fi fucrit quocum
que modo opus bonum, non cnim Potcft eíIè
fuerile opus bonum.

- C A P V T X X I.

Timor gehennæ fecundum fe confideratus licitus,

bonus, rectus eft.
A r 1 s explicuimus , quomodo gratia A bonum. Definit hoc Concilium Tridenti
Chrifti medicinalis ad opera folius dile num , cum dicit : Si quis dixerit gehennæ 1jjettu'/j.
& •* r • «' -
Trid.
Conc.§.
•/••. • rr • ! - -

&tionis, quæ in virtutibus Omnibus per quem ad mifèricordiam Dei de peccatis dolendo
Chriftianis implicatur, necellaria fit. comfugimus vel à peccando aljtimemus , peccatum effe,
Hinc vero dubium alicui fubnafci poffct, quid aut peccatores peiores facere ; anathema fit. Quæ
dc operibus ex timore datunatiosis feu gehcn definitio conformis ett doctrinæ fanéti Augu
næ profectis cxiftimandum fit. Naua iiia vi ftini qui dicit in fèrmone decimo oétavo de
gentur effe opera verè bona, quandoquidem verbis Apoßoli : Cùm timorem correxeris ( ma. Serm. 18. de
attritio ex iftò timore nata etiam fit difpofi lorum temporalium) Et vriLITER t IM E verb. Apoft. •.
tio ad juftificationcm»dummodo fit conjunóta r E caperù, mom temporales cruciatus, fed etermi ig
Sacramento poenitentiae. Hæc igitur difficul mis fupplicia &c. Lt paulo inferiùs : Modo cum ibid. t. 8.
tas ut paulo planius clarefcat, de ipfo timore dicis mbi, gehennam timeo, ardere timeo , in «ter
gehennae, utrum fit bonus an maius, itemque mum puniri timeo, quiddicturus fum ? Male times 8
de peccafi detcllatione, quæ inde pullulat,ali Vame times ? Non audeo; quandoquidem ipfe Domi
quid nobis juxta fancti Auguíüni Principia
dicendum effè video.
mus ablato timore fubiecit timorem : & ait, ubi dixit: -^
Nolite timere eos qui corpus occidunt , pojiea non ha
Dico igitur timorem gehennæ fivc pœnæ lent quod faciant : fed eum timete qui habetpotefta
jpfe confideratum, five párvum,five magnum, tem & corpus & animam occidere in gehennam ig
ßve remi[fum , five intenfum cfIe utilcm ac mis : ita dico vobis,humc timete. Cum ergo Dominus
timw
;
1

544 DE- -
GRATIA cHRisTi s ALVATORIS
- - -
* -

- -
34;
-

`timorem incuffirit & vehementer incufferit, & repe- A Deum, quem contempferumt benignißimum largito
tendo verbum, comminationem geminaverit, dicturas rem. Vnde, ficut ibidem Auguftinus dicit,
' £gofum, M ALE * 1 ME s ? Jjianomdicam PLANE falus ac pax nature bonam eft , bonique amißìo
* IM E. Nihil *nelius times. Nihl eft qaod magis “me dolendttm £ff potius quam lætandum. Nihilenim
timere debeas. Et libro primo contra adverfa ' includit vel obje£tum ejus proprium, vel ulla
8. r. cont.
^ verJ. lega rium legis & prophetárum: $i -ergo falubriter -circumftantia quod malitiam implicet, vel
*-Proph. 'repugnet rationi ', fed potius multum con
non folum bonitatem, 'verum etiam feyeritatem Dei
i 6' jäncia scriptura commendat, quoniam & amatur *gruit, cùm pœnâ, odio fugâque digna fit , &
'peu vt iii'rEr vt rrm etWa &c. Et ia ita fuga pánæ ád ultimùm'finerí, in quo
Pfalmum centefimum vigefimum-feptimum : & 'femper animus creaturae rationalis cöquiefcere
**/*' i*7. Ille timor nondum cajlus prafentiam Domini, & pa * debet fubordinata fit, & voluntatis intentione
W. * timet : timore facit quicquud boni facit, mom referri poffit. . Non enim qui pœnam corpó
timore amittendi bonum illud fèd timore patiendi ris aut animi timet, hoc ipfoexçludità fua vo•
illud malum. . Non timet me perdat amplexus pul -luntate vel a&ione debitum finem ultimum,
cherrimi /ponfi, fed timet me mittatur im gehennam. ad quem omnis amor, ac dcfiderium , & gau
33 O N V S 1E S T £T IS T E T I *dium, & fuga , & triftitia rationalis volunta- ,
Lib. de ca M o R , V T I L 1 S £ S T. Itaque in 'tis retorqueri debet. Quapropter fi quis in
te:h »dyb* libro de catechizandis rudibus dicit quod feve poena fugienda velut in terminö hæreat, per '
c. 5.
rita:e Dei corda mortalixm S AL V BER quam tanquam viam tranfire debuiffet, non
R 1 Mi O T 1 M O R £ qwatiumtur. Hinc illa timoris fed timentis culpa eft. Hoc enim
cft quod Auguftinus exemplum Domini fecu ipfum in appetitu omnium naturalium bono
'tus, qui hortatur ut eum timeamus, qui pote rum accidcrc poteft,quem tamen idcirco nemo
j £tater, habet & corpus & animam perdere, qui rc&è fcntiat, improbaverit. Cùm cnim
*** 7 *** frequenter inonct, optat, inculcat, üt pœnas {icita bonaque fit.voluntas affumcndi cibi &
£." ';t; gehcnnae tincamus, qucmadmodum in diyer potüs, appetitus tuendæ faiutis corporalis,
Epift. ían tis cjus locis videre licet : quodfànè non face concubitus inter conjuges , fcientiæ compa
sę.i. ret,fi tinor in fc pfo confideratus cfiet malus, randæ ftudium, & infinita fimilia, quis tameà
*erf. 4po/*. vel Deum judicem, pccnafque gehcnnae quas ignoret ab ijs qui in hujufmodi rerum dclc
*• ' 3 Ser* comminatur non nifi peccando formidare &tationibus hærent, pcr quas eis tranfcundum
£u. Vo!:^u* _„. . . erat, gulâ, luxuria, curiofitatc, vanitate pec
,.",''" ' Ratio quoqueveritatis iftius manifefta eft. cari ? Nam hoc ipfo quo in rebus iftiufmodi
a- ;. -c. Timor enim elt qua cam fuga mali : fuga ani velut jucundis ac dclcctabilibus animus
an Pj&l. 67. *hi timor eft, inquit Auguftinus, non utique Lo commoratur, per quas tanquam pcregrinus ad
ni , fed mali. Fuga vcro mali rationerì fuam patriam dele&ationum omnium fontem ten
funuit ex bono , cui opponitur iftud malum : áere debet, nullius alterius malitiæ adjunétio
cum malum odio habcri ac fugi non pofIit,nifi ne delinquit. Nam ifta & non alia cft om
•quia adverfùtur bono. Ex appctitu quippe nium perverfitas fruentium rcbus illis quibus [?: 1

& defiderio boni , fuga mali & confequenter utendüm eft. Quod alibi fusè demonflravi- Villâ, s.
mus. Sicut ig.tur quanao in rebus iftis na- : hat. ty
- timor proficiflitur. Vnde de timore caflo C - - - . apJ*4t. iv
in Pfal. »7. {anlius Auguftinus: CaJius tum eryenit de amore, turalibus appctenus finium ordo Pciturbatur, affutal vt,
r,,:i. ,;.;, Et de titi, die rerum acu- Poraiiuin : Qgantum peccatur quiccm, fcd non propterea cibi po
!oa m. • amat pecu/iam , tantum t.met me peraat pecuniam,
tufque fumptio , concubitus conjuguul,
,;, ,,. a. Lt J3 quaote gencraiic-r : amor j£giens quod • fcienttarum {tudia, cetcraque rerum licitarum
Q'»»jt. c. 7. ei adverjätur timor Jt. 1- m vcro bonum illud dcliccria damnanda funt , ita quoque fi quis
cui aJvcrlatur gcncnoa tanquam maluin, lici mala naturalia velut ultima tiuncndo pcccct,
|
to, bono, rectoque defidcrio aPPcti potcft. Eft , nec ad fit.cm ultimum dcbitum timorcm rc
enim naturalis integtitas atquc unitas & quies ferat , non idco tumor malorum iftorum iüa
natu,s, quam acnio fan£ mentis dixcrii non probanuus elt. Hoc enim non timoris fed
pe{fe rcct- appeti , dcligcrari , procurari ; niu timentium vitium cft, qui licut aaiore haercat
{δ dementię forte quifquam vcniat, ut dicat coliigati creaturis, nec amando tranfcunt,que
neque licitgm aut bonum cffc comcdere aut cos tranfirc iex Dei incommutabilis & æterna
biber:, aut f fé advcrfus frigus ac tempcftates jubet, ita nihil mirum cft, fietjam tituendoia
regere aut alia naturae luttcntacula fufficcre,aut malis ipfis velut extremis hæreant, timcnda
denique naturalcm corporis atque animi 1InUC que dcinquant. Nam ut profundè optime-.
gratem unitatemque fervarc. Quod fi ittud que fùnctus Auguftinus, dc cupiditate, timore; tis, (4. d.
δαιnt fano judiciolicitum , bonum & reétum fætitia , triftitiaque dicit : Mala funt jla ß CiyiJ.p. 7.
eft , licitum igitur , bonum ac rectum eit gc malus eji amor, boiia fi bomi*. Et in alio loco:
hennam tanquam vPPolitum ci malum timcn cupiunt, timeut , l«tuntur , & boni & mali; fed illi tbid,^, §,
do fugcre. Nam pcr gehcnaae poemas ifta na bene,jfi male , Jicnt homimbus feu recta feu perverfa
~ turata violantur bona,totaque naturalis con volumsu, ej. Tumor igitur gehcnnæ fecundum
fitutio ac falus tam corporis quam animi la D feipfum bonus elt, five diçatur ordinatus five
bera&atur ac tollitur , juxta iltud fàn&i Au inördinatus. Qrdinatum dicunt, quando Plus
Lib. i o de guljmi : Hoc un extremo fupplicto recte fit, ut iniqui culpa timetur quam poena, inordinatus quan
€r»f. c. 13. & impj hataralium υonorum damna in cruciatibus do plus pœna quam culpa ; quem ctjam fcrvi
defeant , fentienies seruni ablatorem iuftiffimum leui dicêre folént. Nam iltc cxcellus oritur
- * 1) O■
 546 LI BER Q v I N T V S. 547 *
non ex parte timoris Dei punientis, qui nun- ^ ritatis enim defe&u accidit, ut non tantum -

quam nimium timeri poteft, fed ex parte fub- culpam timeat, quantum timenda e(t ab co -^

je&i feu hominis qui charitate carct. Ex cha-, qui vchcmentcr pœnam timct. -

C A P V T X X I I.

Timor poenae initium fapientiæ externum, qui ab ipfà

- fapientia, id eft , charitate excluditur.
E hoc igitur timore San&us Au- ^ enim paffim in operibus fuis ex profeffo do
<• guftinus ilta verba Davidis ac Salo- cet. Nam cx eodem ipfo loco , quem jam
JPfal. iie. ìoais diéta intelligit : Initium fa- jam attuli, hoc perfpicuè patet, & in eodem
Proverb, 1. pientiæ timor Domini. Nam in Pfal- loco uberius hoc ipfum ex profcffo tradit ,
mum trigefimum, juxta folemncm fuam do- ' locumque Apoftoli , Timor non est in charitate,
&rinam tradit, timentibus videlicet Poenam , fedperfecta charitas foras mittit, timorem, de ifto
abfcondi dulcedinem Dei, & fervari fperanti- timorc pcenæ, feu gehennae feu judici) femi
c. 3. ;, bus , ut timendo perveniamt ad bonum quod iuiiis & Pcr intelligit. Nam de hominibus non in fu
?Jal. 3o. impijs non poteft effe commune. Et acdit : Quam- tura beautudine , fcd in hac vita conftitu
diù enim adhuc timent, mvndum & ipfi pervenerunt, tis dicit: Timur mom qt in charitate. Qtd ergo 7rra?. 9. %
fed crcdunt fe perventutos ; fed a timore incipumt. dicimus de illo qui cæpit timere diem iudi- g { Si per tv.ub.
'Nihil enim dulcius immortalitate fapieutia : fed fecta im illo effet charitas , nom timeret. Perjevia
initium fapientiæ timor Domini. Et in Pfalmum enim charitas jaceret perfect.m iujiitiam , & non
rn Pfal.77. fèptuagefimum-feptimum : Initium est vetus baveret, quare timeret : imo maberet quare aejide
Teflamentum , finis movum. Timur emm prævalet raret, ut uram;eat iniquitas , & veniat regnum
in lege, & mitium Japientiæ timor Domum. Et in Dei. Ergo umor non ej: tm charitate, Jed im quae
Pfaimum penultimum difputans ce timore ge- sharitate 4 Nom in incboata. In qua ergo ? sed per
benm« & cruciatuum, quem fcrrea vocat vin- feita, inquit , cburitas foras mittit timorem. ita
I* Pfal.i49. cula . Nifi timore incipiat bomo Deum colere , mom , que planius explicans , quomodo timor cuum ,
perveniet
ámini. Incadpuamorem , initiumferfapientia
ergo a vincula tmor
eu, finitur ad Do-
tor- * crefcente charitate
cum pcrfccta decrcfcat foras
totus mittatur aut crefcat
: Ergo,, in-
& itiâ,
quem aureum. Vocatur autem inuum quia quit, incipiat timor ; quia initium Japientiæ timor
áb ifto timore incipit homo converti à pec- l/omimi. Timor quafi lvcum præpurat clayitati: cum
catis ad diligendum Dcuii , iu quo vcra to- autem caperit charitas habutare , P E L L 1
taque noflra fapientia. Itaque Auguftinus in T V R T I M O R qai ei præparavit locum,
1*. d* €4- Iibro de Catechizarfdis rudibus : Rariffime ac- Q v A N T v M E N 1 M 1 l L A c R ls c 1t,
- • :;s-
• 5•
cidit fieri
lëms : imoChrjluanus
vero mumquam ut jtt
qui non quifquam veniat
aliquo Dei vo- ' TI lv LMΕ 1 lDlΕaC FR 1ETs c1 iNT r : E RE 1To RQ.v, Ar N-
tumore 1 • ' .
percuffus. Cum igitur fapientia niorum Dei M o R P E l L 1 t v R F o R A s. M A 1 o iv
incn fìt alia, niti dile&tio feu charitas Dei » c H A R I T A s , M 1 N o R T i M o R : M 1.
juxta illud Auguftini certitiimum ex Scri- N o R c H A R 1 T A s, M a 1 o R t 1 M o R; ibiâ
r,;j.,,.. pturis hauftum documentum : £cce pietas eft Et nonnihtl inferius in eodcm 1 ractata : sumt _-

c. 18• fapientia. Porro pieta, cultus Dei eft, nec volitur homines qui propterea timent Deum, ne mittantur
ille mfi amando. Summa igitur & veru Japientia im gehennam , me forte ardeant , cum diaullo in
eft im pr«:epto illo primo : Diliges Dominum Deum igne aterno, Ipfe eji timur ille qui introducit cha
tuum &c. Ac per hoc fapientia ejt charitas Lei. ritatem : Jed Jw venit ut exeat. S. enim adiuc pro
Initium autem fpientiæ timor Domini ; profecto pter pama, times Aum , mondum amh, quei fic
perfpicuum cft, timorein eiie- inuium fa- times. Et in codem Tractatu prolixe docct,
jicitiae extrinfecum , eo quod non fit pars quod ftatim atque aliquis capìrit credere, cae- fti*;
fàpientiæ inlrinfeca, fed ad lapicntiam [ter- c pit & timere diem iudicij, hoc eft , ne veniat ad
- néndo viam ducit, ut cum fapien ia chari- ' judicandum Dcus; fcd quod veniente cref
tatis intraverit, ipfe rcccdat. Qjod ckgan- centeque charitate , incipit defiierare quod ti
rrat, s.i, “ exponi; in Traétatibus in Epiltolam 1oan- miebat. Timebat enim ne venirct C hriftus, &
£. nis
v-
: si mÃllus timor non eji qua uitret claritus,
Sicut videmitis per f tam intrvdua limum , quamdo
inveniret inpium quem damnaret , defide
rat ut vcniat, quia invcnturus cit pium, qucm
' aliquid Juitur. seta prius mirat, fed myi exeat, coronet.. Et paulo poft , Ergo Fratres datè ope
nam fuccedit limum : Sic timor primo ocvupat mem- ram, intus agite vobijcum , ut defideretis diem iudi
tem , !iom autem ibi remanet timor , quiu udeo cy : aliter non probatur perfeëta charita, nifi cum
intravit , ut tmtroduceret charitatem. - caperit ille aues dejiderari. Quam doctrinam con- .
**''*"'* Quapropter non parum ab Auguftini men- ftäntillimè in alijs multis locis tradit, ut in _ . . .
:;;;*
<4P. I7.
te exorbitánt , qui putant timörem pœnae, Epiftola ad Honorat. Premiffus timor in bor mo- ***j*o-
quam Deus peccatóribus comminatur, à frum, pellit imde comjuetudinem malorum, operum & °* .8.
charitate nequaquam excludi, Contrariuw /erva, charitati locum: qua tanquam domina veniente
Aa ut tlla
 548 DE GRATI A CHRISTI SALVATORIS 549
Neque refert quod in libro de fàn&a Vir- Lt ,fan£
at illa infideat, abfcedit. Quod paulo inferius A
iterum atque iterum repetit. Et in Pfalmum ginitate dicat, perfe&am charitatem mom mittere Virgin, ę
*entcfimunì vigefimum.feptimum , de.Ti- , foras timorem divini im fine iudicij. Nam quam- -

more géhennaeTloqucns : Habent timorem & vis Auguftinus plerumque per timorem ju
******7 per timiörem continent fe à peccato, fit confuetu dicij, tirnorem damnationis, five fempiter
do iuftitiae , & incipit quod durum erat amari, & norum in ignc cruciatuum foleat intelligere,
dulcefcit Deus : & iam imcipit homo tujfe vivere, quia tamen in divino judicio fiet etiam fepa
propterea mom quia timet pamas , fcd quia amat ratio à Deo, quam potiffimum perfe&a cha
«ternitatem. E X C L V S V S E S T ritas horret, hinc éft quod in ifto loco per
3E R G O TIMO R A C HA RI timorem judicij, timorem caftum quo ti
T A T E , fed fùcceßit timor cafus. Nempe memus ex charitate, ne à Deo dile&to fepa
i!le filialis qui ex ipfâ charitate nafcitur, ut remur, intelligere videatur. Nam in codem
ibidem tradit. Et in Sermone decimo- cóta ipfo loco bis terve repetit, timorem æternæ
***. 18, de vo dc verbis Apoftoli : Cuflodiat te timor fie perditionis à charitate mitti foras : Si mom mg.
***,**/*. qao, uti dixerat, gebennam times dum mom facü ti ama , inquit, time me perea ; fi amas , time me
cap. 8. mendo , & veniat charitas : intret in cor tuum , &
difpliceas. Illum timorem ( no fcilicet Pereas)
CJ V A N TV M I L L A I N T R A T, charita, foras mittit ; cum fio intrò currit. Et
rάid, cap. 9 J A N T v M T I M o R Ex 1 T. Et cùm ibidem docuiffet, non effe perfcétæ cha
*** inferius iterum : Illa charitate , ut ducere cœpe ritatis propter devitandum igncm aetcrnum
*am intrante, insipit timor exire, quanto plus illa B fervire Deo , ftatim adjungit : Illú vocibus, Ihii
•' • intrarerit tanto timor minor erit, quia perfeéta tha videlicet peccatorum ex timorc dicentium,
*t % fora, mittit timorem. Immat ergo charitas, CJuo ibo à Spiritu tuo &c. quo à facie tua
pellit timorem. Pluribus locis, quæ fanè pluri fugiam, comitatur timor qui tormentum habet,quem
ma fùnt , allegandis fuperfedeo. Nam ifta perfeifa charitas foras mittit: Hü autem vocibus,
pcrfpicuè cftendunt, alieniflimum ab ejus cffe videlicet (defiderat & deficit anima mea in
*alar.itas, mente quod ei nonnemo tribuit , quod ti atria Domini ) comitatur timor Domini cafw
mor pœnæ nequaquam à charitatc cxcluda permanens in feculum [eculi.
tur,
s*

C A P V T X X II I.

Timor poenae ex gratia quadam generali , non ex illa ' *.

propriè & ftri&tè di&ta gratia Chrifti
- nafcitur.

v o o fi quis qucrat , utrum ti- A fuiffe fignificatur, qui propter diverfos effe
morem ferápiterii interitus feu ge
hennæ Deu§ immittat homini» an
· · · naturaliter cx naturæ viribus fuat,
diffiteri non vidcmur poffe, quin Deus eum in
animo timentibus operetur, Hoc enim fatis
perfpicuè tradit Auguftinus , quando verba
fn Anmotat.
Prophetæ : peninus molluit cor meum expli
* 1ob. c. 13. can$g;cit } Et ipfìiii timere, quo cayet futura, pae
m.ts, fiiiferiùrdiæ pe$ deputat. jN 01; enim fciret fu
perven;aras pœnas & temtbras malis , mfi Domimus
ìmtla et cor eius pr«fentibus tribulationibus , ad
verfus illud quod indurat Deus cor Pharaonis. Mi
•
- fericordiæ
formidamu$. igitur Dei e(t,
Quod quod futuras
& Apoftolus pœnas
videtur in
Epiftola ad Romanos tradere de timore,
quo Iudaei timebant in veteri lege praecipien
άus utroque nomine nüncüpatus fit: Spiri
tus fervitútis {eu timoris, quia timorem per
Te(tamentum vctus, Spiritus amoris, quia
amorem per novum operatur. Qua dc re
fan&us Aüguftinus eundem Apoftoli tra&ans
locum , quo dicit, Non accepiflu iterum Spiri- ,„„,
tum fervitutis &c. Quid eft , inquit , iterum ? „,. AFí,
Ωuo modo terrente molejitßimo pedagogo. Hoc eft, cap. 13,
eo modo quo quando per Moyfis legem , vel
ut per moleftiffimum pædagogum , Iudæi
terrebantur : Quid eâ iterum 3 §uut in monte
Sina accepiftis spiritum fervitutis.f Dicet aliquis,
Alius eft spiritus fervitutis , Alius'spiritus, liber
tatis. Si alius effet, mon diceret Apoftolusiterum.
Idem ergo spiritus, sed im tabulu lapidei , in ti
more ; in tabulis cordis, in dilctticne.f Etin quæ- ).

„.„,. tem & comminantem Deum : Non enim acce
piffis Spiritum fervitutis iterum in timore,fed acce
pfiis spiritum adoptioni filiorum im quo clamamus
Abba Pater. Vbi opponit Spiritum timoris
: quo Iudaei Deo tanquàm Domino ferviebant,
Spiritui amoris, quo filij ad Deum veluti
Patrcm clamant. Ille Teftamento veteri; hic
novo proprius eft. Vterque tamen à Deo da
tus atqué acceptus, Iuno idcm ipfe Spiritus
ftionibus fuper Exodum : Proinde'non arbitror $.
alium quam eundem ( Spiritum fànótum ) figni- P"***
ficari, ubi dicit Apostolus, Non enim accepi{fis Spi
ritum fervitutis iterum in timors , fed accepiflis Spi
ritum adoptionis,in qao clamamus Abba Pater: quia
eodem spiritu Dei,id eß,digito Dei, quo lex im tabulis
lapideis confcripta eft,timor imcuffus eft eis ; quigta
tiam nondum intelligebamt, ut de fua infirmitate
atquepeccati, per legêm conviucerentur,& lexibuf*-
- ret p«d4>
 . _ ... - - - - -

55q - - - * L I B E R c iv Q v I N T V S. . 551. s.
ret pzdagogus, à qao perducerentur ad gratiam, qua A*etiam nondum credunt, ita loquitur: xdul
e£im fide Iefu Cbrift. Quibus duobus locis ter nom fuifti , in illa tua vita pr«terita plena igno- }A/ omil. . ;.
· · · · · apertè tradit Auguftinus , eundem Spiri rantia, nondum illuminatus,nondum bonum maluimq; cap. o.
•*•.*. • tùm fervitutis in timore fèu Spiritum timoris difcernems, nondum credens in ullum, qui te nefcientem
& Spiritum adoptionis feu amoris, ab effe&u tegebat. Hoc tubi dicit Deus tuus : Regebam te mibi , , -

vidélicet , quia utrumque operatus eft. Sic
enim dicitur Spiritus fàn&tus ab Apoftolo,spi
*: °*** ritus fidei, itemque spiritus timorü, spiritus virtu
Arem. s. tü,& veritatis, & antinentia. Et ab Ifata , spi
-* .. ritus fapientiæ & mtet ectus , Spiritus confilij & for
titudinis, spiritus fiuentiæ & pietatis , & Spiritus ti
moris Domini. Et à Moyle Spiritus irae, juxta
£*?.*dam fan&um Auguftinum : Non quia tot Jumt spiri
*;». tus , inquit Auguftinus , Jed omnia bæc operatur
„.,„£, unus atqùeidem spiritus , divulsns Propria unuujue
ficut vult. Itaque Spiritum tin.oris & adoptio
nis & amoris &c. San&tus Auguftinus ap
pellatum cenfet , ipfum Spiritum functum ,
quia ut amorem nunc, ita & via)orem cl1m
Iudæis operatus et, prout in eadem citata
z.a. qu<fi- quæ!tioné exferte docet. Vm e fignificatur pro
ss.f per jier diverfas operationes & effertus spuitum Dei
+xoa. ai£militer appellari, cum Jit unus at ue idem ille
duntaxat, qui etiam Spiritus Ja/.ttus in uatrate 1r1
mutatu accipitur Cujus pronunti-ti fui verita
tem, ex illo Apoftoii loco de Spiritu fcrvitutis
ac timoris oftendit.
-
Quamvis igitur fatendum fit , Deum in
cordibus bomînum timorem pœnarum fu
turarum operari , nullo tamen modo arbi
trandum €ft, quod cum pcr iilam veraa,
Chrifti gratiam, propter quam infirmis ho
minibus largiendam crucifixus cft , opcra
tur. Nam Ita gratia effictuum prorfus eP, o
fitum in voluntate fa, 1t. Eft enim inipira
tio coeleftis dele&tationis, qua Deus incipit
dulcefccre quem timebat , quaque dulccui
fervabam te mihi. Vt adulterium mom committeres.
fuafor defuit , & ut hac deeffent ego feci. Locus,
& tempus defuit ; & ut bac deeffent ego feci.
Affuit fuafor, nom defuit locus, mom defuit tem
pus , ut mom, confentii es ego terrui. Agnofce ergo
gratiam eius , cui debes & quod non admififti.
Ecce ut fuafor peccati defit , ut locus ac tcuu
Pus Perpetrandi pcccata non arrideat, ut illis
blandientibus hömo terreatur , gratiæ Dei
fùnt , in hominibus infidelibus, quanto ma
gis in fidelibus ? Sed nullo modo funt ijla
occulta & propriè di&ta Chrifli gratia, pcr
quam infpirita juftitiæ charitate durrtia cor
dis auferatur. Nam ifla nemini datur, nifi
cu; fides datur, qua de re albi jam laaííi
mè differuimus. Sic ctiam in Pfaimum ccn
tefimum-fecundum, multa divinæ mifcri or- • ••
diæ & vocatiori tribuit , etfi nullum corutn .'T.
efficiatur itta occulta gratia Dei : Vovat unat
que ad correctionem , vJcat undique ad pam;fen-'In Pjal.ic*
tiam, vocat beneficijs creaturae , vocat impe* tien
do tempus vivendi, vocat per lectorem , vocat per im
iimam cogitationem , vocat per flagellum eorreptiv
fuis, v cat per mifcricordiam wnjolatiomw longami
*nw & multa mifèracordiae.
Tiinor igitur gehtnnæ Dei gratiæ & mi
ferico diæ deputándus elt núltis modis.'
]'rimo quidcmi, quia non poteft in homine
halci, nili præcedat judicij divini & fempi
tcrni intcritüs fides, quæ cùm pcrfpicuè Dci
donum fit , fine dubio eatenus ctiam timior
iite futurarum pœnarum, quas fola fidcs ap- • • •

ne perfußis animus , jam non formidine pœ Previendit formidabilcs, divinæ donauoni de

nr , fed juftitiæ dilcctione opcratur Lo., un.
Vnde vera Chritt gratis fparitalis ullc£t.o- C Putandus eft.
· · -

nis & charitatis cú gratia, quæ vharita , cum
intraverit, timorcm vclut le.vum cj-it, ut
{ùpra declaravimus. Vnde Auguftinus pce
nárum formidinem, & - j ftutiæ quiectioncm
femper opponit. Operatur igtur Deus pœ
narum timorem per alian longe infct ioris
notæ gratiam , quæ po(tquam iafixa fuerit
in animo judicij divini fempiternæque pœ
nae fi.es, fortatis gratiam pcculiaris cujuf
dam , five internæ, tive externae Providcntiæ
& operationis non excedit. Quod etiam re num immillione, fivc carnalium dcliciarum
ccntioribus placuiße video. Nam V atquez
Secundo, quia Deus efficit ut hòmini jam
futura credeuti occurrat oportuno tcmpore
& loco divini judicij pœnarumquc commi
natio , prædicatio, recoruatio , cx qua v om
movetur animus, pcccatumque cavct , nc in
pœnas illas Dei feveritate præcipitctur. Scd
quia inultis accidit, ut gcbcnna iecordati ni- ^
hil timcant, hinc
Tertio, timorem iftum efficit, molliendo
cor hom n s , five temporalium tribulatio
• • .
ablatione , quibus obduratur animus & ita •. •

pr.f,.x.. quodam loco dicit: Quis dicat trffitiam depa afficitur praféntibus, ut futura nec cogi- -

». aj» io4 niü inferni ut funt maluin noftram effe adum ju tet nec formidct. Nam oppofito moJo
*.*.*. 3*. pernaturalem tru.t,& etiamfi privatiouem glorue Pharao induratus fuit. Tangit hunc uno
Σomprehendat? Nam halum quodcumq;nofirum odiffe dum Auguftinus quando dicit, id quod ante ,
poffumus odio naturali fecundum fuiffantium, & fde commemoravimus : Ipfum timere quo cavet fa. ***'**'
femcl creditum timere, etfi odium & timer fit domum, tura, pænas, mifèricordiâ Dei deputat. Et cui mi- *******
1)ei & gratia ipyw. Ncmpc immitiae , ut ipfe. fericordiæ Dei : Non enim fciret fupervemtura,
tradit, alicujus cogitationis naturalis , quae D pema* c* tenebrts malus , mufi Domimus molliret -'

nullo pa&o eft ifta gratia Chrifti quam nos cor eius prafentibus tribulationibus , adverfus illud
quærimus ( licet vehementer hallucinando quod indurat Deus cor Pharaonw. Hi vero mo
hoc au6tor ifle putet ) fcd inferioris ordi di omnes fùppofi a fide externi funt , nec
nis. De cujufmodi gratijs Auguftinus quo: ad ipfa interióra voluntatis, nifi objc&i for
dam loco, crga illos qui vel crcdunt, vel midabilis propofitionc Pcrtingunt, Quibus
Aa 2 Proficio
 552. DE GRATr A CHRISTI SALVATORis s;;
profeâo modisfemper Auguftinus pænarum A*ftino Timor legi vocatur,tanquam qui efßtp*?-
•timorem qui fub veteri lege in Iudæis domi-, jrius efie£tus legis, prout lex opponiturgrátiæ
• nabatur Deo tribuit. Nempe quia foris in, ei. Hanc itaque iuftitiam Dei, pom impr£jrpto , u:„„,
-tabulis lapideis legem dcdit, quarüm obfcrva legi, quo TiMor 1Ncvtitvr , fed im adiutorio & E;.
tionem gravißimarum pœnarum commina gratiæ Chrifti. AB Qv AM. soLAM vriliv Liè -

-tione fanxit. Timor enim ex illa ipfà lege <lEgìs vELvT. PA. DA Goci τ I Mor. Dvc1:r,
I foris auribus infonante & comminante na£e-, •conftitutam effe qui intelligi:, ipfe intelligit qjiare fi;
batur. De qua legis operatione timorem affe Chriftianus.] Et libro quarto ad Bpnifâcium? - .-.
zii. de spir. rente • faepiffimè Auguftinus: Ibi populus acce Ad quam Dei gratiam lex depravaticatione terrendo, i3, £ad
& lit. c.'i7. dere ad locum ubi lex dabatur, horrendo terrore pro tamquam Pedagogus perducit, ut fie conferatur ho- ÉÉ,
hibetur : hic autem in eas fi pervemit Spiritus fam 'mimi, quod conferre ipfa non potuit. Et ibidcm in
-£tus. Ibi in tabnlu lapideis digitus Dei operatus eft, *feriùs: Quæ lex terrendo ducit ad fidemi, id eft £ib.4. ad
kic in cordibus humanis. Ibi ergo lex extrinfecus gratiam , ideo quippe lex iram operaiur, ut territo Honif. c, §.
pofita eft, qua initfti terrerentur, btc intrinfècus data atque converfo ad iuftitiam legis implcmdam Dei mi- • -

' ejl , qua iuíiificarentur. Et inferius, cum ex fericordiam gratia largiatur per Iefum Chriftum Do- ' '
Apcftolo docuiffet legem in tabulis lapideis miiium no/irum, qui eft Dei fapientia, de qua fcrip
Arbid. fùiffé, fcriptam à Deo: Ecce, inquit, quemad tum eft : Legein & mifericordiam in lingua port;t,
modttm o$tendit, quia illud cxtra hominem fcr.bitur, legem QyA TERRE AT , mifericordiam qua fub
£t eum forinjetus terr.ficet : hoc in ipjo homine tit .veniat. , Ex quibus Auguftini teftimonijs &
- eum intrinfecus iustificet. Et iterum paulo pòlt: aijs quae produci poffent, perfpicuè Patet, ti
£*;*****. Cum a'efi vivificans spiritus, hoc ipfum intuì con
&* lut c. 19. fcriptam facit diligi, quod foris fcriptum lex jaciebat Increm legis non modo non cffe effeéìum gra
B tiæ, fed potius diftingui contra gratiami,&
1¥id. c. 21. timeri. Et adhuc nonnullis interpofitis : Vmde Propterea cordibus adhuc terrcnis incuti ut - •

fignifieavtt eos mom forumfecus terrentem legem fùr ad gratiam perducantur. • …

midaturos, fed intrinfecus habitantem ipfam legis
°*P,39: ia:fitiam dilecturos. Et multis interieétis: Ex
lege timemtis Deum ; ex fide;peramus in !)eum, fed
Serm. 6. de
timemtibus pænam abfconditur gratt«. Et in Ser
. verb. 4po/í. monc fexto de verbis Apoltoli : Ibi plebs longè
c. 6. fabat, timor erat, amor mwm erat. Quod cxpli
cans tantum extrinfccus factum fuiffe, partim
terrioili Dei præfentia, partim lcge in lapi
dibus fcripta : Plebem, inquit, longè fi.mi, m
territams, & digito fuo fcribens in lapide,non in curle.
Hinc etjam fit , ut Auguftino, quifquis cx
divinæ legis pcenas comminantis timoré præ
cepta jultitiæ facit, non ex gratia Dei, féd cx
proprijs viribus ca implere velle cenfeatur.
Ncmpe quia, quamvis & lex & pœnarum
comiiinatio fit ex Deo, non aliter tamen ifla .
juvant niii cognitionem afferendo, quâ per
cepta, fi timore percellatur, propriae volufita
tis viribus facit quicquid fácit. £t acciperet ,„,.„. perf.
bomo, inquit Auguftinus, preceptafuperbe defui iuff, c.13– -

Et in eodem capite paulo ii fcriùs : Si ergo viribus confidems , tm quibus deficiens & faétus etiam -

fribatur lex Dei in curde tuo, non fru terreat, Jed prævaricator,liberatorem Salyatoremque requireret :
intus mulceat , tunc lex Spiritus vitæ in Christo f., i, atque ita eum TIMOR LEGI s humilem faétum,
liberabit te à legepeccati & mortis. Quibus te tam quain Pædagogus ad fidem gratiamque perduce
ftimonijs in Auguftino frequenter occurren ret. Et in iiUro primo quæftione prima ad
tibus perfpicuè docet timorem illum Dei, ex . Simplicianum : Vjitatius vocatur lex quando mi Lib. 1. e. r.
quo lcgem Iudaei fèrvare conabantur, non ali maiur & terret & vmdicat. Itaque idem præceptum ad simplis.
ter Deum in eorum animis effecille, nifi ie TIMENTI Bvs lex eji » amantibtts gratia eft. Imde
gem terríbilem , fupplicia tranfgreíforibus eis illud in Euangeto, Lex per MJ)fei, data eft,gratia
comminantem, tabuîis lapideis infcuipendo, & veritas per Iejum Chriftum faíta eft. Eadem
& extrinfecus promulgandò. Ex quo efficitur quippe lex , qa« per Moyfem data eft ut FoRM 1 Da
ut etjam r.on fèmici timiorem iftum legi ipli tri ® ETvR, gratia & veritas per lefum Chriftum
buat, quatenus ipfa fua promulgatione, mi fata ejt, ut impleretur. Itaque ftatim adijcit
parumque cognitione terrebat , ut quod jam talcm iegem quae lc&a formidatur non ama
ftatim dixit : Ex lege timemus Deum; ex fidefpe tur, ni il eflc omnino nifi fòlam litteram fine
ramus im Deum. Et in libro de gratia Chrilti : gratia : Lex enim quid aliud, quam fola littera Ibit.
£ih. de grat. Iujtitia Dei eft qua mobü mom ex lege fit, fed ex Deo; eis qui eam legere, moverunt, & implere mom poffumt ?
Cbrif.c.8. mon qtia illo imperante, cognofcendo timeatur,fed qu« Nom. enim ignvratur ab eis , quibus cumfcripta eft;fed
illo damantediligendo tueatur. Et in libro de pec quoniam in tantum muta eft , im quantum fcripta
Lib. depe«. 9?to originali : Erant & legis tempore homines le, itur, mom in quamtum dilecta perficitur , muhu eft *
erg...'.;. Dei non fub lege terrente, convincente, puniente : Jet aliud talibus mfi littera, non eft ádútrix legentiuj, -

fub gratia deleäante, fanante, liberamte. Quam fed tejiu peccantium.

ob caufam propriâ locutione fæpius ab Augu
•.
 554 LIB E R . Q V I N TVS. 355
T - C A P V T. X x I V.
Qccurritur obje&ioni, & oftenditur eandem effe rationem de quo
libet timore poenarum ctjam gehcnnae. Nafcitur ex
\ amore creaturæ & fui. -

. E s P o N D E B 1 t ad hoc fortaße A dicatur, quamvis neceffe fit,ut eum fides ante

quifpiam, Auguftinum loqui de Pœ cedat, & catcnus Deo tribui debeat,
fiarüm timore temporalium , qui Iu Quod vero fecundo dicitur, pœnas tem
dgorum proprius erat. illum vero ex poralcs ex amore fui-ipfius feu creaturæ pro
fola legis comminatione, & fui-ipfius feu crea ficifci , & idcirco ex liberi arbitrij viribus
turae ämore proficifci, finc gratia Dei certum gigni poffe, quod ad amandam creaturam fibi
eft: fed aliud de timore gehennæ fentiendum fufficit, hoc ipfum invi&è probat etiam ti
eff& , utpotc qui fidem, & propter pcculiarem morcm gehennae fuppofita fide, ex ijfdem na
difficultatcm, gratiam Dei poftulet. turalibus yoluntatis viribus pofle pullulare.
Refpondetur, Auguftinjm fepiffimè lo Eft enim certum & perfpicuum,ex eodem fui
qui generaliter de timore fuppliciorum quæ ipfius & creaturæ non creatoris amore timo
lex quglibet fivc vctus five nova comminatur, rem gehennæ profilire. Quid eft enim timor
intcr quæ fáne gehenna non eft minima. Vnde gehenfiae nifi timor cruciatuum, quibus Poft
etjam expreffis verbis, timorem gehennae, ti , hanc vitam , naturalis corporis atque animi
morem legis & litteram & pgdagogum nomi conftituti9, integritas ac faius tollitur : quam
serm. 18. de nat, quo ad gratiam perducamur : Si facere* ficut omnis homo naturaliter diligit, fimul it
verb. Apof. pcccatum,Deo non vidente, ergo paenam tues, que fibi vel divina fidc vel humaiia opinatio
c. 8. ne, vitam aliquam corporis atquc animæ fu
çafitatemnendum amas, charitatem montium habe* :
ferviliter times, formido eft mali , nondum dilectio turam clfè perfuaferit, ita quoque naturaliter
boni. Sed time tamen , ut fia formido custodiat te ° viglationcm cjus Per dolores atque cruciatus
- ut perducat ad dileitionem. Timor enim ifte quo ge exhorrefcit ? Nihil cnim vetat ex fupernatu
bennam times, & ideo malamom facu, contumet te, q. rali aliqua cognitione præeunte naturaltter
£r
fic volentem peccare ammum interiorem nom/init. Eft aliquos timores triftitiafquc fequi, dummodo
• enim quidam cuftos timor, quafi padagoguslegu. Lit objcétum eorum naturalis ordinis fuerit. Ita
tera eff mimams, nondum gratia iuvam. Ecce ti que fan&us Auguflinus apertilfimè tradit, ti
- morifte gehennae,pædagogus legis eft , cft lit moré gehennæ cruciatuum ex amore creaturæ
tera tantum minans, non gratia juvans, nempe quæ diligitur proficifci. Nam rationem red
quia litteræ minantis , non gratiæ juvantis deus, cur timor caftus qui ex amore creatoris
effe&us eft ; haud fecus atque timor malorum oritur, pcrmaneat in fèculum fcculi, timor
vemporalium, quæ ludgi, ex legis divinæ vero pcenæ mittatur foras: Quare, inquit,nifi serm. 114.de
comminationc formidabant. qu;a ille tumor , quem foras charitas mittit,propterea *°P. * 3.
Nam quod ad oftcndendam utriufquc ti pungit animam N E AMITTATvR ALIQv 1 D , -

moris differentiam affertur : primò, quòd ad QvoD IN CREATVRA DILIGIT vR , vEl.

gehennæ timorem fides neceffària fit;etiam ti 1 PsA SALVS ET REQVI E S . CORPORalis
- •.
mor Pœnarum quas Iudæi ex legc forfiida avT al iQv ID ?ALE PosT MoRTEM ?
bant fidem Poftülabat. Docet hoc cxpreffis PRoPTER EA ENIM TIM ENTvR ET A Pvp
zâ, a, spir. verbis Auguftinus : Et illi qui fub lege junt & INFERos PœNA ET DoloREs ac ror-,
cy- lu- .3». timore pænæ aititiam fuam facere copantur, & ideo M ENta GEHENNARvM. Inauditum e[t au
nomfaciumt Dei iustitiam , quia charitas eam facit, tem in Auguftini Principijs, ad diligendam
qua non libet mifi quodlicet, non timor qui cogitur in creaturam , aut falutem quietemquc corpora
operehabere quodlicet, cum aliud habeat im volumtate lcm, effe Chrifti gratiam neceffariam , praefer
qua mallet, fi fieripoffet licere quod monlucet. Et illi tim cum recentiores etjam dilc&ionem Dei
ergo credunt Deo. Nam fi ommime mon crederent mec audeant naturæ viribus attribuere, & Augu
pamam legi, utique formidarent. Vides hic ge ftinus in hoc ipfo loco doceat, timorem pœnæ
neraliter ad timcndam pænam quam commi à charitate pclli foras, propterea quia ex crea
nantur leges Dei, fidem efle neceffâriam; quo turæ amore nafcitur. Quo enim anima ra
tamen non obftante cum femper doceat, timio tionalis à creaturarum etjam fui-ipfius amore
rem non ex gratia fèd legis cognitione profi purior eft, co citcaltior, fànâior,iiielior,Dco
cifci,perfpicuum eft,nihiJobeffè quo mifius ti que gratior. -
mor gchsnn£ ex legc fcu naturæ viribus nafci

Aa 3 c AP VT
 -
&*
- - -

356 DE GRATI A c HRISTI SALVATORIS 55,

'. X X V.
c A P v T
*Amplius declaratur, timorem poenae non cffe ex Chrifti gratia,
quia facit juftitiam inde natam, ex lege, & iuftitiam
nofiram, non ex Deo. $

A. c eft igitur caufa , cur (excentis A qui riMoRE Pœnæ mom concupifcit, puto qtia
locis Auguftinus doceat, eos qui
fola legis cognitione, hoc eft,timen
do fupplicium quod lex minatur,
*præcepta Dei implere conantur, non habere
aliud nifi iuftitiam ex lege, suffitam fuam, non
■ £)ei, hoc eft, juftitiam proprijs viribus faétam
non pcr gratiam Dei datam, ut per hoc figni
*ficet pcenarum timorem quem lex incutii, &
~quicquid ex lege fèu ex illo pœnarum timore
9peramur ; non id ex gratia Dei, nempè illa
{triéte di$ta, fcd fuppofita fide ex proprij$ viri
bus proficifci. ïunc cnim ihcipimus ex
-gratia Dei praecepta facere, cum non ex jufti
tiae feu legis formidine,fed ex jußitiae dilc&io
nc opcramur. Et hæc cft juftitia non ex lege,
- non noftra, feu roftris viribus fa&a, fed Dei:
£££; Qui morit, inquit, quid eft qtiod fieri debeat, & nom
- * facit , nondum a Deo didicit fccundum gratiam, fed
Jezui dum legem : non fecundum fpiriiuin, fed fecum
dum litteram ; quamvis multi quod imperat lex facere
videanttir ri MoRE pcenA , mom amore jujiitia;
quam dicit Apostolus IVSTITIAM SVAM,
Qvae. Ex L E G E `aest , tamquam fit imperata,
NON DAT A. Si autem data eft , mom dicitur iu
fitia nostra, fed D. 1 , quia fic fit noftra, ut fit
molis ex Deo. Quod explicans accuratius, in
££. eodem loco adijcit : fantum igitur infer legem
di$tat &gratiam , ut cum lex effe non dubitetur ex
Deo , Ivs TIT 1 A tam.em quæ ix LLGE EST ,
non fit ex Deo, fcd iustitia qu« pei gratiam confum
mattir ex Deo. Quia Lx llc, £ ivsT 1T1 A di
citur , que fit PRop* Er 1 1 G : s M AND AT v M,
cujus videlicct terrore ad agcndum cogimur;,
tu$fitia ex Deo 'icitur , qn.c datur per gratiæ benefi
cium, tit non fit n ERR 181L E fed fuave mamdatum,
ficut e atur in Pfalmo, Suavis es Domine, & im tua
fuavitate doce m. iu.iitiam tuam : id eft , ut NoN
FoRMiDiNE poes.& ferviliter cogar effe fub lege,
fed libera charitate delcëter effe cum lege. Ecce lu
concupifcit &c. si talis es , adhuc iufiitia (tua)
eft, qua iuflitia tibi confulis, NE ToRQvEARIs.
'Quid magmum eft pænam timere ? Qujs emim mom ti
'met ? Quis latro, quw fceleratus, quis nefarius ? std
hoc interefi inter riMcREM •tvvM, timoremque
latronù , qutd latro timet leges hominii &c. tu autem
leges eius T iM Es , eius PœNA M riM Es , quem
f.ll.re non potes. Nam fi fallere poffes, quid non
feciffes ? Ergo & concupifcentiam tuam non amor
tollit,fed τ 1 MoR PRLM 1T &c.Quod explicat ß
rmilitudine lupi qui quamvis terrcatur latratu
canum, tamen máneflupus, nifi in ovem ver
tatur : Facit enim, inquit, & hoc Dominus. SEd
1 P s A EsT ivsT1TIA Eivs NoN Tv a. Nam
QJ aM DIv H AB E s Tv AM , PoTES I 1M ER E
PcenAM NON AMARE IvsTiTIAM. Et ite
rum cum pauca quædam attexuiffet ita fcribit:
Ibid. e. *:
Gentes qwe non feätabantur ut ffitiam quæ Ex le
É 'G E EST, QyASI PROPRIAM svAM , QvAE.
s1r D E T I M O R E P OE N A., Non.
P E a M o R E ivsT1TIA , quia non feéta
ba/itur iuftitiam, apprehenderunt iufhtiam : iujlitiam
autem quæ ex fide eff. Et paulo pòft docet Sau
lum in lapidem offenfionis Chriftura offendiffe
dc ifta juftitia fuperbiendo : Et totum boc non
videre ( id e{t cæcitas Pauli )unde erat ? De tu
*more fuperbia. Quid ef de tumore fuperbia? Quafi
D E ivsT iTiA sv A. Ex lege quidem fed /?.,
qtid eft, Ex llGe ? Quia im mandatis legis.
quid ejt, DE sva ? Tamqnarn de viribus fiiis.
Amcr dcerat, amor iustitiae, amor charitatis Chriffi.
Et unde illi amor? Solvs Possio EB AT τιMor,
fed gharitati ventura locum in corde fervabat. Vides
proie&to :a ifto fermone plcniffimè, exa&iffi
mè, fatiatiffimèque ab Auguftino tanquam
rem fibi perfpeétiffimam tradi, quicquid pau
fo antè de tiihcre & operibus inde próficifcen- ,
tibus afferuimus. Nempe,juftitiam, hoc eß,
cpus juftitiæ, non aliam effe quam juftitiam -

cuientillimè afiertum, quod juftitia hoc eft Ex LEGE, hoc eft, juftitiam, quam folo legis
opus jultitiæ, quod cx pœnarum legis timore Praecipientis ac terrentis adjutorio operamur,
fit, non fit juftitia ex Deo, neque detur à Deo, cilè juflitiam noftram , hoc cft noftris viribus
fcd illud folummodo, quod ex infufionc fua-. factam, non divinitus datam, quantumvis lex
vitatis ac dile£tion:* operamur. Et fèrmone ipfa à Deo data fuerit. Denique quamdiu
decimo quinto de verbis Apoftoli praeclariffi habemus talem juftitiam ex lege & fioftrain,
3*". 3$. ** concupifces
:;;!,o/?. mè & exa&iffimè) quifq,*: tumuerit,&
Lege 15ei propífita ( Non
fais vir bus eam nos poffe timere poenam,non amare juftitiam.
Qgibus omnibus apertiffimè fignificat,fuppo
implere fe poffe putaye&t, & fecerit quod lex iubet, fita fide Dci poenarumque quäs rranfgreííòri
non amando iustitiam, fèd r 1 M EN Do PœNAM, bus legis comiminatur, timorem fupplicij in
fuit quidem fecundum iuftitiam qua Ex llGE tentati , juftitiamque ex lege feu operum, ex
Est homo fine quercla , uon furatur, mom adulterat, itto timore proptei: legis minas concepto pul
*mon dicit falfum teftimonium, tom facit homicidium, lulantem, ex viribus árbitrij naturalibus pro
non concüpffcit rem pr ximi fiii. Poteft hoc, poteß ' ficifci, non Per Dei gratiam infpirari. Quod
fortaßw. Vnde & TiMoR a PaeNÄ., Quanquam fanè tam cit in Auguftini operibus tritum ut
mirum
 *

558 L I B E R Q v I N T V S. 559
mirum fit in dubium poffe revocari. Tradit A legis, ut ei fufficere videatur cognoviff. quid iubeat,
enim non femel hujufinodi juftitiam noflram, aut prohibeat, quo id fe arbitrij/ui virtute, impletu
-

-
quæ ex lege eft, hoc eft, ut jam audivimus, rum effe confidat, nec fide confugiat adiuvandus ad
-

quam ex legis (eu pœnarum timore opera
mur, non gratiæ Dei, fed noftris yiribus effè
tribuendaí , eamque opponcre folet juftitiae
IDei,hoc eft, quam tribüit per gratiam fuam
Æpiß. io6. Deus. Quæ ex Deo eft iuflitia,infideutique eft,qua
credimus mobu iuftitiam diyimitus dari, non a nvbis im
mobi no$iri, viribus fieri. Nam cur ullam iuffitiam
QvA. Ex LEGE EST , svam dixit Apoftolus,
soN Ex DEo, quafi lex mon fit ex Deo ? Quis
hvc mifi impit, fenferit % Sed quia perlitteram iuvet,
mom per Spiritum iuvat, quicumque fic audit litterum
Spiritum vivificantem, me reum faëtum littera occi
dat , profecto zelum Dei babet, fed non fecumdum
fcientiam. Ignorans enim Dei juftitiam, id eft, eam
quæ datur ex Deo , & svam volens comftitùere, vr
TANTvMMoDo Ex lEGE siT , hoc eft, ex
do&rina & terrore legis, iuftitia Deinom eff fub
iectus. Nam ut alibi dicit: Ex lege timemus Deum, zi. d. f,;,.
ex fidefperamus in Deum. Cujufmodi teftimonia & lit. «..»
in Augultino paffirn obvia funt, & paulo ante
nonnulla allegavimus,

c A P V T X X V I.
\

Vberius oftenditur ex Auguftino, Timorem pœnæ, & opus ex

ifto timore faétum, non effe ex Gratia Chrifti, fed
naturæ viribus fuppofita fide.
- - - - - . . .• - · · · - - • • • *

x iftis igitur Auguftini documentis A verteret lege terruerat. Et in Sermone decimo

clarum cft, timorcum pcenae » & opus * octavo de diverlis, cùm tradidiflct fub lege ti
jultitiæ quod ex timorc imperatur, fi morem clie non amorcm, fubijcit : Qg autem serm. 18 de
gem qnidem praercquirere, fed ea jam ' fub gratia tjt, mum fub iege implet legem : quia aom eji 4i *f* 1.
in animo radìcata propriè ftriétgque dictama ei pundus, Jed deuus ; nec T 1 M ENTI tormientum.Jed
Chrifti gratiam non cxigcre , fcd ex Proprij amiama ornamentum. Et in Sermonc tertio eo
arbitrij Viribus polle.frofilirc. Quod fi rum quos in appendice collocarunt
- - -
: Alij ti Serm. 3. ir»
$• 1*
• Deus timorem iltum fuâ proyidentia ia ani ment, alij fperajit, & defperantibus & timentibus T;
nis peccatorum vel femper vel fubinde con volo aliquid divere. Lex tumorem habet, gratia fpcm.
citct, vel etiam, fi ita lioci, interius infpiret, ea guid autem interejl inter legeiii & gratiam, quumdo
longè alterius rationis cft, quam ca C hrifti. quudem unius dator & legis & gratiæ ? Lex terret de
– gravia, de qua hactenus difleruiuus. Limites feipfò præJumentem, gratia iuvat in Deumfperantem.
enim naturális providentiae, quantum ad fub Lt enumeratis quibufdam legibus, atquc inter
ftantiam, non exccdit, cujufmodi gratiam et cctcras illa quæ dicit non concupifces , cffe
jarn }'elagiani multis mvas \-gnoverunt & &tum ejus cxprimit qucm antc gratiam in ho- .
confeffi tunt. Ex quo fit, ut Auguftinus ijs mine facit : Audiuifli, inquit, tmtt/ii , temtasfi
qui ex timore operantur sg. atiam culeruis vcr pugnare, num potufij fuperare. Caufam quarit &
£jk.de fpir. bis dari ncgct : Timentibus, inquit, pænam ab 1ìmul reddit': Quare hoc, ait, mji quia mandato
c^ lut. c. 19 . fohdiiur gratia, hoc ett , non uatur, Jub qtioJi accepto τIM v 1st 1 , non dilexijft , T1 M \ I s T 1
- \S mare anima lavorans , quando concupifçentiam nía PoeN AM , mom amafh iuftitium. Qui timet pænam
' 'lam mum vivcr.t , nec tutior ille quaj c.Jtos feverus ab optat fi jieri poteji jacere quod lubeat, & non babere
fcefferit,Perjidem confugiat ad muJericordiâ Dei,ut det quod timeat. Et ut intelligeremus nequc timo
4uod iubet , atqtie in/pirata gratia juay.tate &c. Et rem iltum , neque comprefIionem adulterij
alio ejufdem ligri loco: Qgucumque faciebamt
Cap. 8. quod lex iubeb.it \ non adiuvante spiritu gratia,
quam pœnæ timior imperat , cx gratia Dei
proficifci, fed illam tantum quae cx juftitiæ
£1 xoR E, tce· & faciebant, non amore tujiitue. Et dile&ione nafcitur : Iam, inquit,gratiæ eff, hoc
Li/. x. co»t.
libro fecundo contra Iulianum : Multa multi ubi moli affumere, viribus tuis molt tribuere ;delecta
I wl. cap 1. tione falu , bene, charitate facis , bene, annuo, con
tudo dulcedinis Domtni» quam profevio non umvidit,&-
tamen abfcondit timentibus eum. Nam per dulce fentiò. Iam guj*,» dulcedinem , hoc cft , gratiam,
*-
dingm iliam, ex folemni morc fuo, Dei gra fi fperas in Dominum. Hoc cft, fi non amplius
ú folet. Et in huro primò ad ex timorc adulterium caves , fcd fpc grátiæ.
zih. 1. q. 1.`, Simplicianum : Vfitatius yocatur lex, quandomi
ad Simplic.
- Et in quæftionibus fuper Exodum : Digito ggeff.sx.f.-
matur & tcrret , & vindicat.: Itaque idem præceptum Dei quo íex um tabulis confcripta eft, T1 MoR IN- P** **•«.
timentibus lcx ejf, boc eft, m. m ntf fola lex , amanti cvssvs eft eu , qui gratiam momdum imtelligebant
biis gratia eft. Inde eft tlud in Euangelio: Lex per &c. ut lex illâ fieret pædagogus, à quo perducere irur
Myjem da a eft, gratia & veritas per lefum Chri ad gratiam qua eft in fide Curtjii. Et in Pfalmum
fiiim facta eft. Fa.em quippe lex , qu« per, Myjem nonagefimum iterum iterumq; fidelibus com
data eft , ut FoRM 1 D AR eT vR , gratia & veritâ, mendat, timorema legis & Pœnæ, quo quod
Per iejum Cbrijì.im jacta eft , ut in pleretur. Et in jubetur impleri non poteft efle fine gratia, fiae
serm. 3». de Scrmonibus dc tempore : Lege terruit, Euange qua amor juftitiæ, qua iex impletur , effe non tn pf 1. s.
% remp.*.*. lio, hoc cít, gratiæ, conyerjos fanavit: quos ut con potefl: Data eft illa lex a4 timorem, non ad amorem. cons. •.
Aa 4 Vt autem
 soo DE GRATIA CHRisTi SALVATORIS 56,
* Vt autem timof converterttmrim amorem, occifus eft A*fuis minis timorem , & mom adiuvantem, ut fub
iujlus &c.Et poft quinquaginta dies, venit spiri -illa effemus rei amtegratiam ? Fruflra lex minatur,
* us fanéìus iám in plenitudine amori , notim ptem
: ubi iniquitas dominatur. Et in alio Sermone: Si s..….;...n
timoris. Et paulo poft ut oftcnderet, timorem -vis ergo evadere legem MiNANTEM , feu minis * T T TT
effe fine grátia, amorem cum gratia , in ejuf terrcntem, ad Spiritum fugevivificantem, hoc eft,
* dem pröpofiti pertraåatione fubne&it : Ne -ad gratiam qua timaor legis caret • quia ut fta
fm Pfal. 9o. 'ergo rei iegi, fierem, NoN acc£pta «raria, tim de eadem lege prohjbente minânteque di
Conr- z. & in lege rei terreremtttr &c. mepedes b:iias capitis *xerat : vt 1 *GRATIA NON ERAT avxIT pro
, incurrerent in legis reatum, miffus eft Spiritws fan ~hibitie defiderium. Et in Epiftola centefima -

zius, ut amorem factret & folveret à timore. Timor
'legem non implebat, amorimplevit. Thmuerunt ho
-mines, & nºn impleverunt, & amaverunt & im
2£**.*5.fi- pleverunt. Quia ut alibi dicit : Homo poteftfe
Per Deuter. cere opus legis per charitatem iuifitie, quod nou po
tefper timorem pæne : quæ charitas eft gratia mori
refiamenti, hoc eft,effeéus gratre nQvi Tefta
menti. ifitis vidés apertifiimè traditum eos
qui timebant ex lege, non accepiffc Spiritum
fànëum, nön accepiife gratiam , & propterea
non impleviße legem: neque enim timor l5
;.…. r», de gis, fed amor eft gratiæ, & ideo amor non ti
>ert.4poff. Thor implet legem. Vnde alibi : Quid prodeft
quadragefima-quarta : Tantum quifque pecca- Epig.,a.
“tum odit quantum tuffitiam diligit : quod non poteft
• lege TERRENTE per litteram ,fed Spiritu fervante
'pergratiam.Scd quidifti veritatiaflerendg mul
tis immorer3 Quicquid fuperius de lege dixi- *idelig;r:&
mus, quod adjutoriüm legis non fitgitia,hoc £:£í
fimu! prebat, terrorem ac timorea, lcgis non 3ï;
effe gratiäm,&'quod extali timore operamur, í. £; fuf
non effe Qpus gratiæ, fcd potius ad gratiam firiénti niui
adipifcendatm viam fternere. Nam legis ad-t« lib.3. '
jutorium in co propriè fitum cft, quod mi
nando tcrrendoque inftar Pædagogi parvu
los adgratiam dúcit. -

**. *. legem a;àpiffe ìINANTEM , idcft,incutiéntem

\
c A P v T x X v I I. -

£x puro timore poenae non poteft ita fugi peccatum, ut nul

- lum aliunde peccatum incurrãtur.
-
-

V M igitur fiujufmodi fit pœnæ ti- A que deteftetur, ut nón peccet. Docet hoc diâ
mor, merito quæripoteft , utrum ex vus Auguftinus, & ab initio fufceptae fidei
timore pœne vere aliquis fugere poffèt utque ad extremum vitæ tanta docuit con
- ac deteftari peccatum , ita ut dum ftafitia,quanta quicquam in univerfis operibus
•^
- peccatum timendo
cxterno five intcrnocavet, nullo peccato,
maculctur.' five
Cujus diffi fuis. Nünquam enim videtur dubitatie, quin,
in illo qui timore folo coërcet manus , nc ma
cuitatis veritas, ut planius pleriufjue perci Hum faciat, malefaciendi tamen voluntas qua
piatur, $uo hjc f pponi volurnus ; pfimüm de fit reus vigcat , quæ tunc in opere ά
ÉÉÉ; cfle, qui jam tēctur pec proderet ti pæna comminata tolleretur. Hoc
candi delcctaticne & volúntate , fcd per pce enim apertiflimè docet in libro de Spiritu& *.

narum timcrcm inde revocandus eft. Si iiim
aliunde peccare nolit, nihil cft quod ibi t:mor
pœnarum advocetur aut agat. Altcrum nuilo
prorfus a'io motivo, quaî timoris pœnæ ab
• eo peccatum fugi. Si enim id ex alio capite
adverf.tur, jam vis timoris percipi nequit, &
extra hypothefis noftrae limites egredimur;
non eniâ timere , fcd alia cx caufa pcccatum
declinabitur. Do&orcs igitur Scholafticip{e-
rique docent, omnino nos poffe , in aliquo
a&u ex folotimore pœnæ omne peccátum fu nou iuftificabitur ex lege omni caro coram Deo. Po
gere ac deteftari, ita videlicct ut intentio vi ' teft emm fieri coram hominibus , NoN avrEM co
tandi pœnas, fugam omnis peccati ac detefla
tionem velut medium affumat. Quam etiam
tanquam attritionem ex timore pœnæ conce
ptam, difpo{itioncm idoaeam eflè volunt, cui
cpum Sacramento poenitentiae, peccatorum re
stiffio & juftificátio tribuatur', prout Con
cilium Ttidentinum videtur tradere.
Sed fi fecundum divi Auguftini principia
\de ifta difficultate fentire vólumus, omnino
ftatuendum cft , impoffibile effè, ut ille qui in
peccandi propofito conftitütus cft, folâ pœaae
formidinc ità mutet voluntatem , peccatum
littera : Vnde illis (Iudæis) lex iram operabatur tã de spir:
bumdamte peccato quod ab fcientibus perpetrabatur. & iit. §.
Qgia & quicumque faciebamt quod lex iubebat, non
adiuvante spiritu gratie, rimoRe pœnæ, FA
cuEBANT, -non amore tuffiti« ; ac PER Hoc
CoRAM DEo NoN ERAT IN volvNTATE,
quod cvram hominibus apparebat in opere: potiufque
ex illo R EI rENEBANtvr/, quod eos moverat
malle fi fieri poffet impumè, cùmmittere. Et in eo
dcm iocoiterum:Nec audiunt quodlegunt : Qgia
R Am illo qvi coRDis ipsivs Et INTI- _-
¥æ volvNTATis INspector est ,]ubi vi
det etiamji aliud faciat, qui legem timet, quoà tamen
malletfacere filiieretjEt inferius in eodem libro:
£x bacpromißone, hoc eft, Dei beneficio ipfa lex im- ,;,.. ,,,.,
pletur , fine qua promißione PRA v ARI c AToREs &- i;t.ij,
*Ac1t, velufque ad effeäum mali operis,fi etiam re
Pagula timoris vomcupifcentia flamma tranfcenderit,
vel certe uN sola volvNTATE , fi timorpæne
/uayitatem libidimu vicerit. Et iterum circa finem
iltius libri : Quoniam & illiquitimorepana iuiii rbjd. cap.3**
tiam fuam facere sonantur , & ideo mom faciunt
- iu$titiam
 56. ** ; L I B E Rlibet :A Q. V I N T Y 5. , , , 563
iji*
.*
Priviadisitatam
n# guidig;non fuit,injirehabif,
timú cogitur qtia rum
fiant,
timure
ÉÉ
'um timere
r. Dei precapta fervabant, imo non ßiva
;?'¥id É f.? Neqiie enim fides
quod lket, $um AENE HABEAT IN volvN
ih iij;i'îleâioneiijperhiiur', fedíferacuíidi
*ATE , § A MALLET si FíERi posset t#;3£££y$Q$ £'tÃÉs Ari$$is autemipia
iicERE, QvoD NoN iicET.fit illi ergo cre ipíí qüificit,'pr6£$£$ygio'iNvvrss'*•-
•, * it; r • * _ • • • - * • ■ * • •*• • . . . _ _ -

dunt Deo. Nam fi oniniùo igi$ftdgent, titêpugnam ci;r, ac PER Hóc IN A§iMo vés Exerr.
££££££$£ Ἀμψύlt enim omnia #4fijia nonfgre, fi jecun
docct, Ę j£ jufto coiìtiìgere, duiiii qua cygî'££*w#£v£#*$frtA
ut fi aliquod lopgnæ örmidine p&ccátum fvr. ' IM PvNE.* Aς' PER Hoc iN ip$a vo' ;, . \ , r- °- -lii-rx
ríia. tepalt 'venialevitct, venialitcr p&ccct, fi vidiliget in ',' "■ . • *. -- - - - -

'iffè colleélûidita cogitet,ut mallet licitui (quod £$£, £s*y: √ijrati

pit infpicit Deus. Et in Épiftolíceííéfiinâ qua
enjnitimenti ££ ¢Î) quodsiale dëáât, áragéfima-quarta ád Aíiaftafìm fimanifef au- Epiß.144i
& fa fra£tum fatuiill;itum: Et $i ist a temputat viítorem fè effepeccati,qiiipæhatih*re mom .*
qvippe cossESsio est AD PEccATvM, peccat ; quia etfi non impletur foris megohum mala
«yoD vtaqv£ £1£R£T , Nisi Pa:sA TER cupidiáti, id eft, malæ volútatis ;ipfì famem
Lib.de nat.
RERET. i:t in libro de Natura & gratia idem hila cup.iiitas intus eft hofti fEt quu coram De»
& grat..57 exprimit exaâiffimè: Sablege eft qui timore fup innocens inyenitur , Qyi vvlr FiERi Qyo?
vETatvR , s1 svBTRAHas QyoD 'tiM £
flij quod ux minatur, non amore iujtitiaefefeiitit
abftinere ab oper£peccati, NoN dv M L1BER NEc TvR ? Ac P LR Hòc 'iN I P$a vblvs' ara
ALIENvs A voLvNT ATE P EccÂN DI. 1N IPSA B R £vs Est, Qvi vvlt' r • c ERE quod non li
Enam voLvsTAT E REvs EsT , Qya ¥ALLET cet fieri, fed ideo non facit qua impune mom poteft.
... si fukf 1 PossET , NON EssE QyoD TI Eí ih Pfalmua ' f ptuagefimum feprimum; *.* -

M Et, . vT. LIBERE FAciAT QyoD occvL
TE Desap£RAT. Et in libro Primv ag Bo
nifacium non minus luculentè ôc ipfo finito
-Paulo tradit, eum antcquafi Chriito crcue
rct, cùm jam etiam in isge verf.ri finc quere
ia videretur, ùilie tauicn prævaricatorem ig
£ih. r.adBo
nyf. cap. 9.
-gis :' Nec moveat quod ad Philippemfes fcripfit, ß
cithdum injiitiam qtis in lege eft,quod fueri jiie Jit
rela. Potuit enimijtffe inius IN AFFECTION 1 bvs
PRAvis ' PRAvARicAToR L l G is , & tamen
comffiua opera legis implere , vcl T i MoRE. Ho
m INvM v El 1 Ps Ivs DEu; s ED PceN;c FoR
M ID INE, NON DALECTIONE ET DE LECTA
TioNE 1 vs 1 1TIA./dluu eft enim voluntate bene
faciendi benefarere, Âliud autem ad malefaciendum
fic voluntate maliuar.,. ut etiam faceret /i boc poffet
impunc permitti. Nam/s 1 c PRofecto IN 1 Psa
INTVS V OLWNTATE PEccAT, QVI NON v O- C
•^ • in Lv NT AT E , sED T i MoR E. NoN P lc cat./Et
lilro fecundo ad cundem bonifacium:
1 i}. 2. ad Quando autem timore pœnæ, mon ai;;vre 1u{titiæ fit
-
ÉÉ.j.-bonum, nondum bene fi iontm, ;}slc F ;T IN
• CORDE QVOD FIERI v 1 D ETV R 1N OP ER E,
qVANDO MALL ET HoMo NoN F ac ER E , s1
Po$sEr 1 MpvNE.fEt iterum libro tertio ad
Bonifacium hoc ipfum affevcra, tulimè tra
Lib. 3.
dit : Illi etiam qui quicttiiique ibi erant , Jola quæ
** ibi Deus pellatur terrena promiffa feííantes, &
quid pro noyo Teftaniento ea ipfa jigmjicarent igno
fanies, eoruiii adipifcendorum awre , & amittendo
hoc ipfum uberius agit : Poterat putari lex ope- ri, pjat.77.
rum ja;i fuffa re ad ii'ificationem, um ea quæ præ
cipit miu, friijecus fi ut ab eu, hominibas]qui mallent
non praecipi, quæ mvn a c. r,lefaciunt , & tamen fa
ciunt, a per boc quafi videi.tur ambulare ih lege 19éi,
fèd nolùm: ambul ire ; non em m ex corde faciunt.fEx
ver se autem mili, modo fieri poteft, quid frmtdiieft
p næ,non d leáione iufìitue.* Nam quantum attumet /
au'aiia qua fc/jnfecus aguntur , & qui timent pae
mam, & quàm.;nt iuftitiam non furantur: & ideo
fures fun, qai u, difpares corde, pares opere, dijpares
volu{tate.f Et Ccncione vigefima-quinta in
ÄÈÉ centefimum decimum-oêtavum, ad
illa Davidis verba : Comfge timore tuo carmes
meas, à iudicijs %£ tut, timui, ita loquitur: Tmor
ifte quo mon amatufiiuftitia fed ttmttwr pæna fervilis
\-
PJalm. 118.
eji, quia carnalis eft , & ideo non cruafigt carnem.
Vivit enim peccandi volunta : quæ tùm apparet im
vpere quando fperatur impunita. Cùm vero paena
creditur fecutura, latenter vivit, vivit tamiiem.] Mallet
erim licere & dolet mom licere quod lex ;f qwia
non fpiritaliter deleëtatur etus bono, fed cafnaliter
nmalum metuit quod mimatur. Plura non addo
quia ifta eft doétrina cjus perpetua ; & ex tot
adductis teftimonijs undique fibi confonanti
bus plenifIime percipitur , conftantiffimae ve
ritatis dogma indigari ac tencri ac tradi ab
Auguftino, quod voluntate reus fit,quantum
cunquc aliquis ex timorc Pcccatum dcclinara
vidcatur. -

C A P V T X X V I I I.

Ne quidem ex timore gehennæ.

E qv a refponderi hic poteft, loqui A non minus quam peccatum externum fèmpi
fortaífis Atiguttinum de timore pœ terno stt ple&enda fupplicio. Hoc, inquäm, }
narum temporalium, non autem de rcfponderi non poteft. Nam illa loca qüae ci
. . gehennæ divinique judicij metu, eo tavimus , fi unus folus excipiatur, de natura
[8;
quodille tantum externum fa&um compri timoris loquuntur generaliter, ejufque natu
mat, ifte voluutatem etiam peccandi, quae ramtalem cite declarant, ut fub illo peccandi
voluntas
-
 -

!
i $4 DE GRRATIA CHRI sTi s AlvAToRis
<•.', ', *.n g;s: .*:,';*;*^
s6,
- vöiütas vúífsídere tingris prú potius A qui Deum caflè timent ex dile&iöne, ne dfe
$*$££. *.* i • rat prafentia eius, qualem animum Vtrique ge
fiùt, vi•it ebri T£pigs ex ip(ànatgrà ti rant explicans didit': Non poteft m :us explama- .
gyaris gensralitcr, non, sx patíta timoris pœ ri quid interfit yiter duos ftvs timores , unum quem
& Egjörälisarguere., Ynde etjarn fubinde foris mittit %! (id eft gcherrhæ ) altei* m
• ow. lujt, pcr hos non gra$$ram Ps9 iy£ 3aflum qui permamét in fectiltim feculi, mfi pcnas
ÉÉÉÉa extimgre fagieban; fubinde di duu mulieres maritata, quarum umam ita conftituas
} • cit : Tyrior, aliud habetin, volun;tc.: Non voLEN* £ M £ ac ERE - advL* ERivM DELE
- , poteά;opas ex $imore fiçri ígram illo qui in; cTARi NEQyiTiA, sED TIMERE NE DAM
- iiipae vóúñtatis infpeéìgf eft : finiens nön eft NErv * A MAR1£o. riM ET MaRrrvM , fed … -• '--,
*,* ., , alienus à Weluntat£ y$j;is 1 inidus p o quia adbuc amat mequitiam, ideo timet maritum;hinc
*-. cul cuAo invitus £acit, ac Pcr boc in at mo 'jum gratafedomerofà efi mariti prajentia. Et fifortè
non facit, & reus eft : „ liuior nºn crucifigit'vivif nequiter, tim et maritum me veniat. Tales
- carncm, qüia vivit Peccandi vo ufitas ;& hu svs* Qyi 'r1 MENT NE vEN tat pr£s Iv
- 6ufmodi. ä ctjim expreflis vergis dici 1. Lcce quis fit animus eorum qui diem
- íe de timore Déi'oqui, profitctur, dcquc ºliô judicij & gchefin:s fimént , & ex illo timore
£ìnore, quo gtjam jufti judicia divina gcna!- È à pcccando cuftodiunt. Nempe adulte
que tragrcfieribus legis,.intentatas timcnt. rintrr animum gérunt & fine dubio in faétum
Dcniquc non defunt alia divcrfa loca, quibus : erumperet, nifi j&ria premeretur. £t eodem
eandem doctrinam cxpreffis vcrbis dc timore B 'mi dò in Epiftolám ad Honoratum Chriftia
v gehennæ tradit, S:c cnim loquitur in Pfa!- nis ôc tiuncrc *oquens, ne incidatur in tormentum Fpif. xz*
.££%*?. ïum quadragefimum nggum : Quam multi fupplicij ; nam & conjux , inquit, quæ adulterinum c• & £.
` `` `` funt qui propterea nolunt maleficere, quia gehenmus animum gerat , etiahfi timore viri nom adulterium
-tument, q%a vrt;iatus fumitnt , & hvmatim amam, iu perpetrat , τAM EN ' Q : oD • D£ Est op ERI
fhtiam, $i illis prunatt. retur impantw , & diceie 1N £sT voL v NT AT 1. Cafla vero aliter timet:
fur eu,: fic.te quod vultus Jecuri, impumttuih crit vo *mal, & ipfa timet virum, fèd caffè. Denique timet ,
bAemiiicre,ut progreßus libidinum Jtiarum in quæque illa,me vir mfeifus adveniat, fa me offenfius abfcedat. -

. nc)a£ima. Et iu lcrmone tcrtio in appcndice ' Non amanti enim prafentia viri molefía eft, amanti
N. legein, quando timetur Pœna ejus,opcrari mor autem abfentia. Itaque nequitiam in volunta
ferr. $* tcú, ôx Apcftoli fkriptos docct: 1 evcatum ut ap te timentium gehennæ pœnas vivere , etjama
•fp.ra. , pareat peccatum, Pcr bonum mi i operatum eft m. r alijs divcrlis locis ex profeffò tradit. Nam
?am. Qu,ire boc , mtf qnta mandato accepto 1 1 in fermone quarto de diverfis ad Chriftianos
- mv isT 1, NoN D 1 L 1 xisT 1 , riM\ist 1. Pœ , item de timiorc pœnæ & amore juftitiae feu
N am , NoN Dill.x ist 1 ivst , t i M ? I Qv 1 charitate differens: Nam militfa. iumt ex timore. $erm. 4. de
tuM Et poeNaM , O PTAT s 1 E i • R ' Po
Sed qui facitint legem timendo pahum » *mallent mom ds»erfr. 7*
-
* Est, F Ac ER E Q \ od 1yb : At ». i.T NoN effè quod time, ent. Qui aateh, facttimt legem amando
-
hAB ER E QyoD T 1 M Lat | Ad C hr 11: iados
.• _ . * .

• • • • •*•-
ufitiam,gaudemt & ibi quia non habent in micam.
Augußinus loquitur, de tfmore gehennae lo Et in fèrmone decimo,nono de verbis Apo $erm. r 9. de
qu.tur, & tamcn cgdem pro rfus nodo pcc floli : Audeo dicereß ine$gehennæ non fatù ma Rºr*. Apoß.
caodi voluntatcm fub tim ore vivcrc profite c t.am, e,? quidem in te fides , qtta credisfutt.rum Dei
: tgr. \ Nam cxcmpio adultcri gehci.ias for eff\t, dic.tm gaudeo fidei tuæ, fed adhuc tameo mali *•
. . ° . miántis do&trinari fuain popalarcm cfficien ti« tu«. Nempe quia ut in codem capitc la
'***"**, do èe, Iarat: Prohibet Deus'adulter m eone pjli
uxorem alienam, non accedis, mum facit, occajiudaia tius explicugrat , cor timentis nullo paôto ex
po/t • timore Êï : Deus enim , inquir, cor inter rùid.
. : ejt, habet tempus , patet locu , deJi confüius, tu ta
- rogat, ficr maltth. Lupus venit ad ovile opum,4u*-
+men mom facis , unde ? Qv I A 1 i M L s 1'oeN A M. rii i;a', re , qti erit iugula e, quærat devcrare. Vi
sed mu.ni jc.et. Numquid nec Deus? ita plane, ji. a g lu ;i pa, ore, latrant ames , mihil poterit, noh an
[c.t Deus quia futurus f$ » mem fact. : Jeu C* ip}um jer. , nvm cc. 1dit, Jed tamenlupus venit,lupus redit.
-
Deum minam:e,m trei/ii* , hom pr«ciptenuem diligis. N um , utd quua ov, m mon tulit, udeo lupus venit,&r
, Q are non ja i ? Quid fi feceris, in gehennam mu vvus redijt ? Lvpvs vENIT FR E M ENs , LvPvs
tere, ignem times. OJ taiiit tem awures , nomfa R E D AT FREMENs , lvpvs est T aMEN Et
ceres , eiji omnimodo t npunitus excederes. Quæ τ R E M EN s ET FR EM Ens. Et in fermone de
fìfiè caufa eft, ut quando timorem iftum ge cimo quinto de verbis Apoftoli luculentiffimè
hennarum Chriftianis explicare conatur , quo • ipfum illud exemplum traâat , & de timore
nonnulii à peccatis quæ committerent rcfic pænarum quas Deus infcrt fe loqui, nalam
nantur, plerumquc cxemplum mulieris n n que voluntatem non poffè folo timore corrigi
di!igentis fcd tinentis virum adhibcrc folct : profitetur. Audi eum elegantiffimè de ti
ut fic oftendat Chriftianos qui timore poena moris poteftate di{Terentem : Lege dei propofita serm. 1 3. de
? -^ rum peccata fugiunt, inftar adulteræ fl.gi qui, quis timuerit, & füi, viribus eam implerefepoffe ****. *P*.
- , • tium perpetraturae,nifi viri timore frenaretur, p taverit, & fe erit quod lex iubet, non amando i*- *•*•
adulrerifiam peccandi voluntatem intus gere ftitiam, Jed riMENDo paeNaM, fuit qaidem fe
Nam traâatu nono in Epiftolam Ioannis vumdam uuJiitu*m quæ um lege eft fine querela, non
,..a..,. re.
cum ad Chriftianos vcrba faceret, qtitprop er a
fura ir, non adulterat, nonduit falfumteftimonium,
,,„,, ,.„, tinent Deum nemittantur ingentumam, ntjone ar non ficit homwudium. Ha&enus externa facta
deant cam diaboloin igne æterno, & fimul ad illos yiues, quae aoa tantum amorc juftitiae , fèd
-
etjam
 566 - *
L I B E R . Q V I N T V S.
etjam timore comprimi poffunt, nunc accedit A vertatur. Facit enim & hoc Dominus fed ipfà eft
-
ad ipfàm malam voluntatem : NoN coNcy iustitia eius non tua. Nam quamdiu habes tuam pò
prs& 1 r RiEM pRoxiMi svi. Poteft hoc poteft tts timere paenam mom amare iuftitiam. Ecce per
fortaßis, Vnde 3 T 1 MoRE PœN*. Qvan
QVAM }ςs , 1 IMoRE , PœnA. *NoN coN cv
pisc ii , pvTo QyIA coNcvPisCIT. /Ex
plicat hoc & probat exempli fcnfibilis fc no
Jbid.
taffirni comparatione : [Terrore ingenti armorum
atque telorum , & circumdanti forfitam multitudinis
mei obyiam eunuis, etiam leo revocatur a præda : &
tamen leo venit, leo redit, praedam non rapuit, NoN
m ai yriam posv IT. Si tali es , adhuc iufiitia
(tua) eff , quâ, iuftitiâ TIBI cossvl I s N É
+or qvi ARis./Qiiid magnum ef panam timere ?
ggg enim mon %imet ? Q£ü latro , qui fieleratus,
qui, nefarius ? scd hoc interejt inter timorem tuum,
iimoremque latronis, quod latio timet leges hominum,
& ideo fäcit latrocinium, qnia fperat fe fallere leges
hominum: Tu autem, leges eius times , eius pænam
times, quem fallere nom potes. NaM s I FAllE
w r. poss Es, Qy I D NoN FECISSES? LRGo
ET coNcv PA scENT IAM TVAM MALAM NON
a MoR rolluT , s ED TIMOR PREMIT
Quod iterum alterius non uminus appofiti ex
rbid, empli produ&ione declarat : Ad ovile venit lu
pus, latratu camum, & alamore paiigrum ab ovili re
$.rjus efi lupus; ipfe tamen femper eflipus. In ovem
- C A P V T
-
-
-
Radix prima iftius doétrinae, quia qui nudo timore poenae pecca
*.
i tum fugit, invitus & animo repugnanti fugit, ideo
- que non fugit peccatum fed aliüd
- quippiam.
v o » fi principia quibus Augufti- A evadendae praeceptum affirmativum aut nega
ni do&rina tam affeveranter con
fignata nititur , pondcrare voiucri
mius, fortaflis ctjam ratio fubluccuit,
--r alicui fic omnino fcnticndum eue, videri
poffet. Primum igitur Principium Augultini
&idetur cllè, quiâ Philofophorum oiïnium
unanimis & certa fcnt£ntia cft , ea quae agun
tur purè ex metu, nulloque alio ex capite fuf
cipiuntur ( de quibus aobis {crmo cft ) cffe in
vóluntaria fecuhdum fe fpc&ata, Prout vero
hic & nunc aguntur, voluntaria ; hoc eft, clfe
ex utroque mixta. Ita Ariftotcles, Ncmefius,
quem alij Gregorium Nyllenum vocant, Da
fhafcenus, divus Thomas, & ad unum omnes.
'Ex quo fit ut hujufmodi voluntatis aétum
conjún&um habeat,tollem hoc facere vel nol
lem abftincre, nifi mali impcndcntis mctu co
gerer. Res enim fecundum fe confiderata, non
continet ullam rationem boni aut commodi
propter quam appetcretur, vel fi quam conti
ìet , illâ non (pe&atur, fed potiüs animus ab
eo averfus e(t, ut fupponimus. Si enim aliâ
conGderatione, quam folius mali evadcndi
caufà, hoc eft alia quam purè ex metu appeta
tur, jam extra hypothefin evagamur, qua
conftituimus purc 4liquem cx mctu poenæ
*• '-•
* - 567
-
- -
fpicuè affertum &, planiffimè traditum, ex
aétéque explicatum, quod ille qui non conçu
pifcit rem proximi , non folum timore homi
inum, fed etjam timore Dei, revera adhuc
concupifcit rem proximi fui, quia timor il!-
non tollit concupifcentiam , hoc eft, volunta
tem malam , fed tantum premit, ne in exter
num fcelus erumpat : Quod ifte nefarijs ac
fceleratis, ac latronibus par fit, qui cum ne
quiffimam habeant voluntatem, timore com-.. .
preffi nihil exterius nocent : quod fi falleré
poffct Deum, voluntas illa fa&is fe(e proderet:
Quod voluntas atque animus eju$ perinde
mutcntur atque leo & lupus, qui five frenant,
'five tremant, five furore rapiant, five timore
B reprimantur,five eant ad caulam, five redeant,
fcmper manent leo ac lupus. £x quibus omn
nibus undequaque fibi cöncinentibus manife-'
ftiffimum eft in Auguftini do&trina, impofIi
bile prorfus effe , ut ex puro timore pœnæ,
five hominum, five Dei aliquod jultitiæ præ
ceptum impleatur , vel peccatum ita cavea
tur, ut animus prævaricationis non fit rcus.
X X I X.
•
• ^
- - "
-*
tivum facere aut non facere. Qui ergo purè
ex metu facit, neceflario talem fèntit animi
repugnantiam ad id quod mctu facit. Vnde
fanëtus Thomas aflìgnans d/fferentiam ejus '.. *, …
qui aliquid ex concupifcentia & metu agit, in P. 7-) • m r.
eo, inquit, qui per metum aliquid agit , manet re : q. 6 art.
pugnantia voluntatis ad id quod agitur, fecundam 7. aa a.
quudim fé confideratur. Sed im eo qui agit aliquud
per concupifcentiam, ficut efi incontinens, mon manet
prior voluntas , qua repudiabat illud quod concupf
citur , fed mutaiur ad volendum id quodprus repu
diabat, & ideo quod per metum agitur, quodammodo
eft involumtarium. Sed quod per concupifcemiiam
agitur nullo modo. Nam incontinens concupifçentiae
agit contra id quod prius proponebat, mom autem com
tra id quod munc yttlt : s ED TIMIDvs AG 1 r
CoNTRA ID QvoD ETIAM NVNC S EcvN
B
DVM S E V v LT. -
Quod igitur fan&us Thomas de omni illo
qui purè ex metu agit, generalitertradit, eum
fcilicet etjam tunc cum aliquid ex metu agit,
habere contrariam voluntatem, hoc ipfum
fànétus Auguftinus non femel fpecialitcr dc
illo docct, qui præceptum timore pœnæ ob
fervarc vcl peccatum evitare conatur, & ex
hac ipfâ voluntate cffici reum. Nam quid
clarius
 -*

568 D E G RATIA CHRISTI SALVATOR IS 569

clarius dici poteft,quam id quod dehujufmo- A git timcptis averfàm & adverfàm , ideoque
qi homine éx timore pœnarum operante di fean effe voluntatem. Quod divus Thomas
tn pfii.ri? cit : Viyit peccamdi voluntas , quæ tunc apparet in generaliffimis & accuratiffimis & clariffimis
z&^c. 25. opere quandofperatur impunita. Et iterum: Cum verbis, dicit : TiM iovs AGIT coNTRA ID,.
vero pæna creditur fecutura , iatenter vtvnt volun Qyog ET IAM NvNc secvndvm √
tas pcccandi, vivit tamen. Qgid ifto luculen Q\od quidem fan&i Thomæ pronuntia
Serm. 3. in tius ? Qui timet paenam oPT AT fi fieri poteft, tum, itemque ceterorqm Philofòphorum do
-^i ppend facere quid lubeat , & mom habcre quod timeat. &rina , qua gencralit&t docent, id quod ex
+P&#. 144. Quid ifto pragnantius ? Etfi non impletur fors* metu fit, effe involuntarium fecundum quid,
negot um malae cupiditatis, id cft voluntatis, ipfa feu mixtum ex voluntario & involuntário,
tainem m:a a cupidita inius eft hoftis. Hoc autem quatenus voluntas id amplc&itur, fcd cum re
fine reatu cffc, ficri nullo pacto potcft, ut fta pugnantia, qua illud fimulavcrfatur & ut Au
t1n addit : Et quis coram Deo immocems tnremuur, guttinus loquitur, mallet aliud, non medio
qui vult fert quod vetatur, fi fubtraha, quod time criter Scholafticos Dc&ores %rquet. Diffi
tur ? Ac pcr bcc in ipfa voluntate reus eft &c, Quid culter enim poffunt cum ifla dö&rina conci
Lib. 3. ad illo exprcflius & aiieverantius ? Sic autem pr«- liare opinioncm fuam, qua docent obfervan
¥onf. c. 4.
cepta qui facit, timore poenae, procul dubio iNvi tiam praeceptorum, & pœnitcntiam ex ge
tvs, id e(t,animo repugnante & contrarium hennæ metu profe&am nihil malæ voluntatis
volcrite , f ac it , a, per boc in animo non facit. admixtum continere. Hinc in varias iftius
AMavult enim omnmimo um animo non facere &c. An difficultatis folutiones diftra&i funt. Alij ifla
vcro hoc fine peccati reatu ? Audi : Ac per bos Philofophorum atque Theologorum dicta
1N 1 PS A v oLvNT AT E IN rv S Est REvs , voiunt folum particulariter efle vera,& quaf
ubi ipfe qui prac.pit, infpicit Deus. Quid ifto con dam exceptioncs pati, quas tamen ipfi tan
E$. i. ad
fidentius quod de tan&to Pauio pœnarum ti çuam docirinales regulas ideoque generales
8vmif.c. 9.
more legem oLfervante tradit, quod efßt intus indubitanter ex ipfa natura metùs tradunt.
in affeifionibus pravis prævarica;or legis & tamem Alij regulas figunt , quando ei quod metu
conJpicua opera legis impleret, & quod ille qui fic fit repugnantia voluntatis mifccatur,& quan
opcratur, ad malefaatciuium jic voluntate imclinetur, do non. lnter quos qui probabilius ratioci
ut etiam facere , J; hoc poffit impune cominutti. Scd nantur & fundarnentálem afferre volunt ra
audi quo fructu: Sic prvfeiio in ipja volumtate tionem tunc aiunt nihil admifceri repugnan
pevcat, qut NoN volvNTATE SED T I MoRE tiae vel involuntarij, quamdo id quod mctu fit,fi- Ioan. W8
im 1. 1,46,
NoN PEccAT. Quid ifto abfolu, ius & ma mul habet aliam rationem boni five honefi, five utili 4rf»6, I, 1%
tit, de spir. nicttius : Timore pœnæ faciebant, mom amore iu præter evafionem mali quod metuitur, etiamfi fimul
cy- l*t. c, 8. ftiti« : ac r l R Hoc coRAM D 1.o NoN ERat aliquid molestie contineat. Iam vero obfervan
IN volvNTAT E Qvod coRAM HoM iNiBvs tia mandatorum Dei,& pœnitentia peccatoris
a P PAR £ LAT 1N op ER E. An crgo talcs in non tantum habent illam rationem boni,quod
nocentes 4 Potiufque ex illo rei teneb.mtur , quod conducant ad evadendas pœnas inferni, fed
eos moverat malle Ji Jieri poffet mpune committere. ctjam fint confentanea reátæ rationi & jufti
CJuid ifto limatius & exa&ius pro allcrenda tiæ , ideoque licet ex metu præftentur, non
C*p.3*. cujuflibet p*rc timentis repugnantia ? Tmvr cft necefie ut fint involuntariâ fecundum quid.
cogitur in j.re babere qtiod licet, aum aliud habeat S Cujus rationem efíe dicunt, quia tunclicet
uiyolantate, quâ mallet fi fert p ffe , licere quod non noctus occafionem det, tamcn concurrit aliud
Cap. 8. lttct. Item, que itto : Potejt Jier, talc opus legis motivum potius, quod etjam non concurrente
ex timore agam hominibus, non autem coram illo Pcriculo maii obtinet locum fuum aut vigo
qtit cordis ipj us , ET 1NT1MA. VOLVNTAT I S
rem , quod Proinde tollit aut impedit illam
ùfpeäor eji, ubi videt etiamfi aliud faciat, qui l E imperfcétam repugnantiam volutitatis, quæ
cím t iM 1. r , quod tahem mallet facere Ji li quat pcr le tunc nafcitur, quando tota rátio
€¢}'t*. - boni clt tantum fuga & evafio mali. Ad ge
Q.æ fanè omnia fanéti Auguftini apertiffi neralem igitur ac doctrinalem propofitionem
ma tcftimonia & plura quæ produci polfent, illam Philofophorum ac divi Thomæ refpon
loculcntè oftcndunt, vcrifIimum c11e quod dent, hoc fcnfu veram effe, quod metus cáufet
diximus in omnibus illis qui folo timore pce involuntarium fecundum quid, ubi opus fim
nae peccatum cavere volunt, manere volunta plicitcr & tantum ex metu ut totali motivo
tis rcpugnantiam qua nollent facere, fi pœna fit,non autem de eo ubi forfitan metus aliquod
toilcivtur , & cx illa ipfà conjunéta volüntate , dedit initium tantum , vel occafionem opcri,
omnes coram Deo peccati cfle reos. Nam quod alioquin continet, aliam rationem bo
Auguftinus iltud non cx peculiari alicujus ti rii Per fe gratam & acceptabilem à volun
mcntis difpolitione, fed ex ipfà natura timo ta {C.
ris colligit: PRocvl dvbio iNviTvs, in Quæ quidem do&riaa Scholafticorum vi
quit, facit, ac per poc in animo non facit. Mavult D detur etiê valdè rationabilis » fed non foluit
enim, pm Jimo &c. Et iterum : Ac Per hoc coram nodum,qui proponitur. Nam quemadmodum
Deo non erat im voluntate, quia fcilicct timore fa Philofophi illafi do&rinam dé metu tradunt,
ciebant. Et rurfum generaiiffime : Timor cog ipfam náturam ejus intuentes, & quando fo
tar habere in opere, cum aliud habeat in volumtate, lus , nullo alio motivo temperatus ad agen
& fiuuiia quibus cx ipfa natura tiuxoris colli dum impellit, partefque fuas agit; ita nosgum
Auguftiao
 57o -
LI B E R Q_y I N TVS. * 57 1
Auguftino de illo loquimur,qui non pifi metu A dium affùmitur. Nam illo priori mcdo, ti
pœíæ Dei præcepta cuftodit, & pcccata dcte mor non eft circumftantia alterius actus, vi
ítatur. Quid enim ad impcdicndam voltinta delicet obfervationis aut pœnitentiae, f«d c.!
tis repugnantiam facit,quod prgceptorum ob tantum quædam occafio & quafi caufà ex
fervantia, & pœnitentia pcccatoris continent trinfeca ejus ; & ideo non poteft ci defc&tum
aliam rationem honcftatis per fe gratam vo aliquem aut malitiam affricare. Nam ad cpc
luntati, fi illa non fpc&ctur, nec moveat ani randum id quod bonum cft, aut ad £cenitcn
mum, nec à voluntate appctatur ? Si enim ifta dum , ctiam cx pcccato licitum & bonum
moveat jam catenus non fit ex mctu, fed ex eft occafionem fumere : non quod peccatum
honeftatis internæ defiderio, hoc eft, ex dile- s idco pcrpctrandum fit, fcd quod eo perpe
&ione juftitiæ, ut Auguftinus loqui folct, quæ trato, bonum fit ad faciendam juftitiam âut
in præcepti obfcrvatione & pœnitentia efful Ę
ejus occafionc commoveri.
geris animum non ferviiiter terrcndo, fed li .-^ Quo fåne modo poenæ timor etiam ad con
5eraliter dele&ando trahit. Sed hujufmodi tritionem & dilcétionem Dei occafio ciïè po
præceptorum quorumlibet etiam de pœniten teft & folet ; fed in illo priori modo tota ra
do cuflodia, jam non eft illa de qua nes & tio facicndi, cft metus, & ideo nihil mirum
ante nos Auguftinus loquitur,fcd ci potius qu£ eft, fi id quod metui proprium eft, in ani
ex timore pœnarum nafcitur, cft contraria, mo Præcepta fic facientis äut pœnitcntis ope
Nam inde eft quod Auguftinus in illis locis rctuf, hoc cft , fi relinquat animum invo
quæ citavimus , pœnæ timorcm, juflitiæ dile B luntarium , invitum & repugnantcm.
έtioni fcmpcr opponit : Timore, inquit, pana Hinc igitur proficifcitür id quod Augu
faciebant, non amore iuffitiae , ac pcr hoc mon eratin flinus conlequcntcr tradit, eum qui cx ti
voluntate : Qui timore Juppitey non amore iujiitiae• more poenae præcepta facere conatur , noà
Jeutit fe alflinere mandum liber nec alienus a volum voluntate duci , fcd timore cogi ad ea facien £jf.de $pir.
tate peccandi: Potuit confpicua opera legú implere, da : Timor , inquit, cogitur in opere habere quod &* l r t . . . . .
fed pæna formwidme, non dilectione ac delectatione iu licet. Et in Epiftolam ad Galatas : Timore ifta 1 m * pji, ad
/iuia. sic profito im ipfa intus voluntate petat: implere cogebantur. Et inferius : Qui per chari Gaisf.
quando timore pænæ non amore iuftitiæ fit bonum, taiem Jervit, liberè fervit, & Jime mijeria obtem
Nvm fitum corde quod fieri videtur in opere , & fini perans Deo, cum amorefaciemdo quod docetur, non
lia fèpius ab ipfo repctita. Dilectio verò ju cum timere quod cogitur. Vnde divus Thomas
£itiæ non e(t aliud Auguítino , quam appcti quodain loco viii illam qua cogi ad aiiquid
■, .
tus illius re&itudinis & æquitatis & honelta faciendum aut volendum dicimur, cura tiiiio I) *ie*.}*;
..!
tis quam repræfentat oculis præceptum Dei, e confundit : Hæc, inquit, coactio (videlicet H*iij • ,.,.,. ■*
»; iive debene vivcndo five de pœnitendo. Ac hön abfoluta, fcd fecundum quid five condi
' , dc omnibus univerfim qui fic praecepta cufto tionata) fit ex hoc quod timetur aliquod pericu
diunt, timorc videlicet pœnæ, non amore lum imminens ; deo jfa vu idem ejf quod metus, qui
juftitiae , generatim tradit , quod mom volun voluntatem cogit quodammodo. Et infra itcfuá;
tate cuftodiunt , quod procul dubio inyiti fa Qugnium, ad propofitam gentinet; idem eff J.itię
° ' ciumr, ac per hoc in ammo nom factumt: quod co quod metus. Ex quo efficitur impoffijle etie,
ram Deo nom fit in voluntate quod coram bomini c ut præseptum ad quod aliquis faciendum tià
bus apparet m opere: quod potejt fieri voram ho móre cogitür, volenter aut libcnter faciat,
n.in. bus, mom autcm coram illo qui inium« voluntatis hoc e.t, ut non fit invitus animoque repu
imffeitcr eft; quod mallent fi fieri poffet, non effe gnan i. Nam coactio , ( noa illa plena quâ
quod timeamt ; quod mallent mom facere Ji poffent Voluntas libera cogi nequit ) fcd illa tempe
impunè : quod malunt omniiiv im animo non facere 'iratayqua quippiá coaéti faccrc dicimur , eß:n-
fi pcrmittantur impunè: quod mallent mon pracipi, tialiter repugnat voluntati, prout à voluntate
quae non ex toid, faciunt: quod mallemlicere& diciniur volentes & non inviti tacere ; & in
dolent mom liccre quod lex vetat : quod latenter.' trinfecè involvit, ut animus invitus & prórfus
viyit peccandi volunta4 , quæ tumc apparet in opere rcpugnans & involuntarius,quafì obtortocol
qu.indo fferatur impunitas : quod tumor cogitur um
~ - - lo'ad agendum pertranatur, nolletque facere
opere haberequodlicet, cum aliud hubeat in yolum ' fi per metum liceret. Vnde Iuliano diccnti
, iate, & hujufmodi. Quæ fànè perfpicuè de hóminem cogi velle quod bonum eft, refpoiiè
Lih. i * p«r
clarant, omnem illum qui ex timorc præcepta det Auguftinus : Si cogitur non vult, id eft, invi
cuftodit , planè talem voluntatis rcpugnán tus eft & holens : Et quid abfurdius quam ut ica $imp rf. v. t.
t hi f. 1 5 .
tiam perfehtifcere, ncc effè rationes aliàs ho tur molem, velle quod bonum ejt. Scd hoc ipfum ex
neftatis, quibus animus ex timore operantis profeflò cum hæreticisdc voluntate difputans,
incitetur. Nam quando de' illis difputatur, tanquam rem certiffimam notiffimam jue tra
.-

qui ex ÉÉÉ faciunt, non de illis dens docet : Nobi, inquit,voluntas mefrã{à qua. Eit de isai
• -• , •
firmo cft, quibus timor pœnæ aliquod ini-. videlicet volentes & non coa&i fäceré' típ ahtm,uw- . . cl.
tium aut occafionem præcepta facicndi aut piam dicitur) notißima eft. Neque enim ἀρ
' pœnitcndi præbet, fèd de illis quibus timor ime velle; fi quidfit volunta: ipfa nefcirem, %5finitür
eft rätio bene vivendi aut poenitendi, hoc' itaq; fìmido: Volunt v eft animi motus toc}$* £
eft , in quibus efficax timor habet rationem Nvllo ad aliquid vel non amittendum vel adipijcej
* *, voluntatis finis , ex cujus intentione præ dü.Cur ergô ita tamc (cum in hgrefi errarefijdefi
-
cepti obfervatio aut pœnitentia , velut
- - -
ine
* * * * -•
mire non poffem? Am erat difficile yidere invitôs,
-
' '** Bb * * * * * ' vglasti
/
 ;>. DE GRATiA cHRISTI SALVATORIS 57;
volesti effec5trarium, ita ur&ontrarium finißrum A fortè præceptum ex alio fimul motiv9 quam
dextro effe dicimus, non ut nigram albo ? Nam eadem ex timìore joenæ ample&i & facere dicatur,
*es fimiil & nigra & alba effe non poteft : daorum 'non repugío ; fed çeffat hypothcfis noftrae
-autem in mediô quifqne pofitus ad alterum finifter “controverfiae , qua ipfum duntaxat poenæ ti
•effe, ad alterum dexter ; fimml quidem atrumque more facere, nonhoncftatis aut juftitiae dile
ámus homo poteft, fed fimul utrumque ad umtm b0 &tionefupponimus.
*minem mullô modo poteft. Ita inyitus & volens fi Hinc igitur illæ toties repetitae fententiae
<maieff, quidem umis animuspoteft , fed unum atque nafcuntur, quod fi pœnæ timore præceptum
*dem miiiefimul & vek wom poteft. Cùm enim quif fiat, coram De6 mom fit in voluntate; quod aliud ha
que ì N v 1 r v s aliquid facit , fi eum roges, 'bentum voluntate ; quod malumt fi fieri poffet mom effe
utrum id facere velit ? Nolle fe dicet. Item fi roges, quod timeant; quod, voluntfieri quodvetatur; quod
atrum id pelit non facere? Velle refpondet. fta 1 N mallemt mom præcipi ; quod mom ex corde faciunt:
v 1 rv m adfaciendum , ad mon faciendum autem quod mallent licere, & dolent mom licere; denique
vo l E N r E M reperies; id eft eni/n unum ami “quod qui fic præcepta faciunt, PRocvl DvBio im
mum uno tempore babere utrwmque, fedaliud atque viti faciunt,ac per hóc im animo mom faciunt. Quod
aliud adfingula referentem. Iam vide quomodo qui timorepæna opus legis facit , profeëto imyitus fa
ifta perfe certiffima notiflìmaque ad propofi cit. Quæ omnia pronuntiata generaliafunt, ex
23 de duab.
*nimab. c. io
tum &e coa&ione referat, quarâ malorum im ipfa timoris pceniarum , & ex timore facicntis
minentium comminatio & metusfacit.Cur hæc confideratione profe&a. Inde confequenter
dico ? inquit, uia fi rurfum queramus quam ob B nafcitur ifta iterùm iterumquc conclufâ ratio
caufam id invitus faciat, coG 1 s E DI c ET. NAM cinatio : Ac per hoc potius ex illo rei tementur , quod
ET OMNIS IN viTvs FACIENS COGITVR, ET eos moverat maie. Profeéto in ipfa voluntate peccat,
oMNis Qyi ccGiTvR , ` qui non voluntate, fed timore non peccat: acper hoc
s I F AC 1 T , NON
»Is1 iNviTvs FAc 1T. Reftat ut volens a co im ipfa volumtate intus eft reus, qui vult facere quod
non licet fieri,fedideonám facit, quia impunè non po
gemte fit liber, etiamfi fè quifpiam cogi putet. Et hoc
enim modo, omimis qui voLENs FA c IT NON Co teft. Qùae ómnia ficut oftendunt impoffibile
*o 1 TvR ; ET oMN 1 s QyI N ON ccGITvR, cffe, ut ille qui ex mctu fupplicijpræceptum
Avºr voLENS FAC IT , AVT NON FAC1T. facit, non fit invitus, adjun&tamqúe non ha
Quod non effe abftrufæ Philofophiæ docu beat voluntatem malam, ita etiam oftendunt,
mentum, fed ubique manifeftum , & non do impoffibile efle, ut ex illa mala voluntate la- -

&rinâ, fed naturâ omnibus promptum, quod
in omnibus hominibus, quós non abfurdè in
terrogare po{femus, à puero ufquc ad fenem, à
ludo litterario ufq; ad folium fapicntis naturâ
proclamet, in eodem loco cgnfcquenter tra
dit, Cùm igitur omnis qui purè ex timore pœ~
tenter vivente non fit reus. Hinc illa fanëti $en?.?*£:
Auguftini fententia generalis. Quahtum ad opera : 7.£
attinet qua forinfecus agantur, & qui timetpœnam, É ;Ζ
& qui amat iuffitiam mom facit contra mandatum: c…:
¢ ideopares quidem fumt manu, fed diffare* corde, in Pfalm.77
fimiles aflione, dißimiles voluntate. Et illa, quæ -

næ præceptum facit , cogatur , & omnis qui
cogitur eífentialitcr fit invitus & nolit, im
poffibile eft , ut ille qui præceptum aut pœni
tentiam ex timorc pœnæ facit, non fit invitus,
non animo nolenti , non repugnanti , & non
mallet hon facere, fi impunè licerct. Quod fi
clarius iftam difparitatem voluntatis juxta
principia ipfius identidem inculcata Propo far. 117J .
nit : Qui timore mom peccat, quamvù mom noceat,
cui vult nocere, fibi tamem plurimum mottt: &
ab$tinens ab iniquo opere , fola tamem reas ef ve
luntate.
*

« •

c A P V T X X X.
1 -

Sccunda radix, quia timor poenae non poteft mutare volunta

- tem malam, fed folus amor juftitiæ.
E p ut uberius ac planius eadem ifta A xus rhanet., Tradit hoc ipfum non femel Au
, veritas elucefcat , âlterum Auguftini charitam
guftinusid: Timor,
agit , neinquit, id agebat
velu facere, , nefaceres,
etiamfi impunè T.**"*}*;
Aoß.
de
principium proferamus , cui ipfe in • 9•
. , cumbens docuit, non poffe timore poe poßù admittere, ubi exprefsè de timore gehen
hæ voluntatcm ita mutari, üt præcepturi ex' ne loquebatur. Et Sermone decimo-quinto
illo timore obfervando non peccet. Secun dc verbis Apoftoli : Concupifcentiam tuam ma- serm.13..s:
dum igitur principium eft, qüod impo(Iibile lam mom amor tollit, fed timor premit; ubi de ti
** eft, eum qui peccaiidi voluntáte detinetur, fo more Dei, non hominum fcrmonem facit. Et
lo Pœnæ timóre, mutare voluntatcmy fèd hoc Sermone trigefimo-nono de Tempore : Quif- sam.34.&
Ë$ officium eft charitatis , qua animus quis vetus peccatum vis extinguere mandato moyo Temp. "
è peccati tanquam injuftitiæ dile&ione, ad extingue cupiditatem, & ampletiere charitatem. Et
juftitiâ dileótioncm transferatur.. T imor in Epiftola ad Anaftafium , ubi de timore
enim premit , non exhaurit cupiditatem, poenæ & juftitiae dileéìione ex profeffo difpu- .
continet manum, non animum , qui eodem. tat: Pana corpori Etsi Nos A'volvNrA**, ******!
fuodo ác fi uon timcrct , peccato äligui affi tameh rûvòcafab opere pectati, Itaquc in eadcío
Epiftola
 574 • • L 1 B £ R · Q v I N T v S. . .575.
Ibid. Epiftoeffepecc
putat la eodem loco
ati, qui addit
pœnæ : Inanite
timore r vi£toreQuia
mom peccat. m fe ^ yolyitur. Ecce quoties afîèrit, fieri pon poife,
ut timore vel aliâ ullâ ratione pcccándi cupi *]
etfi non impletur foris negotium malæ cupiditatis, ditas nifi folâ charitatis juftitiæ diffufione òl- * "
ipfa tamem mala cupiditas intus ejt hoftis. Vnde latur: quandoquidem lcx cum omnibus ter- ,
£i*.* 1. de alibi fupplens iftam, fententiam addit : Neque roribus pœnæ quos incuderit, aug at potius
c** **•**, id fit veráciter atque finceriter nifi vere deletatione quàm auferat pcccandi voluntatem, quantum-. - - f
iujiitia. Tumc itaque vita vitia deputanda funt, vis aliquando cxterni operis executionem ' . *
-
cum Dei amore vincuntur. Quem mfi Deus ip/e non comprimat. Quem coërcendi peccati mo- -

domat. Et in libro de Mloribus Ecclctiae hoc

dum tanquam timori proprium, rclictâ fem :
•
ipfùm tanquam Ecclefiae fenfum ac do&rinam . pcr peccandi voluntate, poft multa interpo :
,;, ,.„. tradit: Merito apud te (Ecclefiam Catholicam) fita,luculente fubijcit: fine quapromißione, hoc ilid.cap. 19
J. Eci. ;o vifum eft, quam Jit fub lege operatio vana, cum li eft, Dei beneficio dilc&tionem jultitiæ tri- • ' •
- Lydo animum vajfat , & cobuletur pænæ metu mcm.
buentis, lex prævaricatores facit : vel ufque ad effe- -

amore virtutu vbruitur. Nam ibi exprimitur

άum mali operù , Ji etiam repagula timoris, concu
fìatus omnium eorum qui timorc pcenæ quafi * pifcentiæ flamma tranfìenderit : vel certe im fola vo
ex lege folum teirente, non charitatc juftitiæ. luptate , s 1 T iMor PoeNA svAv iT AT 1 M
delcétante , præceptum obfervare cc nan liBiDiNis vicLRI r. Quifquis igitur vuit
tur. Vrde & ilia abfoluta (entcntia : Non lo
Fpif.54. animum ab eo in quod volúntate ferebatur ' '
mus, eji quifpiam timore pane , fed amore iujiitiae. peccato, pcenarum timore refrenare , vide- . -

•. ' '
Nariì boni cfficimur fola mutatione volunta B tur quidem ab eo abftrahere & mutare volun- ,
tis. - - - - - - -

tatem , fcd rcvcra non mutat. Quod non

- - -

Cujus quidem rci caufam fi quis Auguftini folum ex ilta conjunéta voluntate, de qua fu- •
principijs inhærend9 invcftigarc velit , non pra diximús, quâ videlicet mallet id-ipfum
3afficile forta(Iis, ad ipfum latcntis veritatis faccre fi impunè liceret, fcd ctiam ex ip(a ra
cubile pcrducctur. . Nam ratio videtur cllc, tione formali otjecu , fub qua pcccatum de
quod voluntas peccandi qua quifpiam dsti clinare nititur, pcrfpicuum elle poteft. Ti- .
* • . nictur>non pctcft cxui vel deponi , ita ut ipfum mens enim non idco peccatum horret , quia
· · · peccatum , & non aliquid aliud avcrlctur. pcccatum ett , fcd quia corpori dolorificum;
âique oderit, nifi contrariâ voluntatc £en£ non cit peccatum odiffe, fed dolorcs.
faûeadi ; illâ autem voluntas non potcft uilo qudd
Vnde animus, crga peccatum , crgajuftitiam
pa&obatcri ex tcrrore legis, hoc s!t , £x ti qua vctatur idem prorfus maiict. Quod ex
- - - Íaore poenæ quam lex minatur ¥ fcd cft Pro operibus bonis peccato diverfis, quæ per præ
- rius éffectus charitatis, hoc cll, dilcctionis cépti obfervationem cx timore fupplicij cpe
\. jufli;ir. Nam pcr iftam juititiae diicctionem ratur, luculcntius patet. Qui eritn cxilio ti
\ ipfum benefa&üm , quatenus bcne fcu juftè more facit clecmolynam, non clccmofynae ju
Ä. eft , diligitur : quod n fi diligatur , ftitiam aut bonitatem, diligit,fcd à pœnis libe- '
- fempcr animusT quicquid dilcxcrit , malè rationcm,hoc clt , incolumitatem fuam. Erga
- diligit, & in perverfa voluntate n,-net. Audi juttitiam ver9 eleemofynae prorfus idem ipfe
hac`ác re fàn&um Auguftinum aiieverantiiii permanct, five cam ex timors faciat fivc non
,
lib. i.cont. ma& (ecuriffiuneque pronuntiantca : rrvumbitio c faciat,& confcqucnter erga Pcccatum quo an
ZJjìgì peccati, quod eft lex, auget profeäo/defiderium pec tequa poenas formidaret, clcctnofynam hor- .~
e* Propb. caldi, quod non exjlinguitur mji contraruv djaerio refçebamt. Difcrtis vcrbis tradit etiam hoc
cap.7. rede faciemdi ,-1 b. J.des per dilectionein fig? ipfum Auguftinus ; Am.us erit iuftitiæ (hoc eft, Fpif. i«4.
Hoc autem mon prajfat littera tubens , jed Spirit diliget julutiam operis boni) ji eius amore nou ******.
iuvans , uon crgo lex,jedgratia. Quid ut autcm peccit. Tum enim vere timebit peccare. Nam qui ge
illa dile&tio per quàm fides opcr-tur, & quod hemma, metuit , nvm pevcare metuit , Jed ardere. Ille
lex aliquid faccre dicitur , quatenus timor autem pec.are metuit , qui peccatum ipjum Jicut ge
pœnæ quam lcx minatur aiiquid facit , fta bemmas vdit. Et iterum paulo polt : Tamium 1bid.
iim eandem féntcntiam rcpctendo fubjungit:
porro quifque peccatum odit, quantum iuffitum d.-
1ib.*. rent. Virtus peccati lex eft, cùm per illam operatur omnem ligit, qüod non poteut lege terrente , id eft, Poeta:
ad*r. g* concupìentiam, ififiammahiiefiefiderium pcccati tìiòrùm incuílente, per litteram , fed Spiritù
• j!? $. '* perfráhibitionem: Qyod Nos lxtiscvrrvR Jamante pergratiam. Itaque ut pcccatüm quod
;1;* ;** 2 peR 1 ve est EM LITTERAM T i \ok E Pa-- aliquis duigebat odifle , & opus praeccpti
NA , sED PER , ivvaNTEM SPI«ITVM DI quòd cderit, dilexiflc, & ita voluntatem «
v ecTioNE ivsTiTiA Hoc ipfum etiam cum ánimiquc conftitutionem inutaflc ccnfe;tur,
•:9* 1ib. de spir.
Pelagianis dimicans exfertè tradit: Sed uli non cll fatis' ut illud quoquo modo dccli
c* lst. s.4. us non adiuvat spiritus., INSPIRANS PRo nct, & iltud faciat, fcd opus cft ut peccati
coNcvpiscENTIA MALA coN cv P uscEN malitiam oderit, & boni operis juftitiam
tuam, bonam, boc eft, charitatem diffundens in diligat. Hæc cft enim vera fatio, & quafi
r* cordibus noflris, profecto illa lex (quantumcumque aniuma mcdullaque operis & mali & boni.
**, videlicet terrorem incutiat) quamvu bona, au Quas quamdiu voluntate non odit aut di
get prohibendo defiderium malum : Jicut aquæ impe ligit, non peccatum aut opus bonum cdit
tum , fi m eam partem non ceffet imjiuere, vehemen aüt diligit , fed prorfus aliud, quamvis ex
^;?;# tior fit obice oppofito ; cuius molem cum eviderit ' terius facicndo, utriufquc quafi cadavcr opc
maiore cumulo præcipitatus yiolentius per prema pro retur. Ex quo ficri potcft , ut Pcccatum
-.
2. -

-
-*- ita fa
 r.
;>6 DE GRATIA CHRISTI SALVATORIS
ita fugicndö maximè diligere , & opus bo-
num ita diligendo, maximè odifle poffit.
Hoc enim odio habetur aut diligitur » Pro
pter quod quippiam oderis aut dilcxeris. Et
ex ifta ratióne pretium odijvel amoris tra
hitur,& coram Deo ponderatur. Nam ean
dem materialem a&ionem, eodem adverfus ' quos oderimus £enefacimus, eâdem prgrfus
ipfám animo permanente , propter eandem
rationem , & abijcere & affumere ; & pro
pter diverfas & odiffc poffumus & diligere.
Sic enim qui jejunium praecepto mandatum :
- odit, ex épulandi defidcrio & jejunare &
577
a mruit; cujufmodi peccati devitatio & horror
& deteßatio, nullo modo mutat animum aut
voluntatem, fcd cum perfeéta pcccati dileétio
ne confiftere poteft. Sic enim & nos homines
quotidie gravium pœnarum metu ; confuetu
dinem eorum fugimus quos diligimus, & ijs
dile&ionis & odij, quæ præcedebat perfeve
rante voluntate. Non enim repugnat rem qua- •
tenus dele6tabilis eft diligere & facere velle,&
quatenus pœnas continet,velle vitare. Sicut
ergo peccati in fe fpc&ati dile&ig, cum ejus -

- commefiàri potcft : & jejunium propter in déíefíatione propter poenas confiftere poteft,
ternam ejus difficultatem odifiè , propter ex ita in ijs qui incipiunt à timore poenæ etiam
ternam incolumitatem aut timorem gehennæ confiftére folet.Quod tunc appareret, fi fubito
; <diligere, càdem perfeverante erga jejunium : timor omnis poenae, datâ fecuritatc,tolleretur.
in fe fpe&tatum averfione voluntatis. Qua T olleretur €nim ratio tota cur vitabatur, &
confideratione dixit Auguftinus de illis qui nifi ex alio capite voluntas mutata fit , ftatim
iterum in
jejunant epulaturi, ne vidclicet ventretn præ B gebat. eadem
Quod faéta prorumperet
Auguftinus alibi dixitquæ
: Sidili
illis Um PJal. r4s
occupent vilia, & non po'fint admittere pre
f» Pfal.86. tiofà; Magnum epus , Chriftianum opis ieiunium. promitteretur impunitam , & diceretur ei » facite
Noli cito laudare, quære caujam; negotium ventris quod vultis fecuri, impunitum erit vobis , emitte
agitur, non religionis. Et paulo poft : Continemt rent progreffus libidimum fuarum in quæque mequißi
fe maiori incontinentiâ. Quâ confideratione na. Vivit enim in eis voluntas mala, ut fu
dixit de illis qui non propter Deum quærunt pra dixit Auguftinus , utpote quae timore
Deum, quod hujufmodi non quaerunt Deum; næ conftrióta oon exhaufta, premitur, non
I m Pfa!. 77 hoc enim quæritur , propter quod aliquid èxftinguitur : Aliud eft enim exhaujfa pefli, aliud ti£Eselii*i
* //* quæritur : Q;i, propter lenejicia terrema f`e;m qua comfopita. cap. I ■ • ,

' rebant , non utique Deum, fcu.lla qu«: ba t quia Hæc eft igitur vera ratio , cur ille qui puro
eo modo timere fervili non lberali dieit ///e , eit; co timore poenæ conatur praeceptum aut bonum
litur. SIc ERGo DEvs NoN c L 1 rvR. l{oc fìcere , prwuldubio , prout fupra locutus cft
ENIM coLiTvk QvoD D 1 L. c, ■ i v k. i. de. fànétus Doctor, invitus fit. Et alibi: Qut ti- c.n.vr,;.
fimilibus Deum ad oLjncrgum aliquid ab eo more pane mon amore iuflitiæ opus legis facit, pro- Pfalm. 118,
colentibus ibidem lounctis : Ea 'potius duge feëto imvitus facit. Timor enim pœnæ non in
bant, propter quæ Dei adiatorium reguirebant. Et terficit praeexiflentem peccati voluntatem,
r• P/ai.67. „i;„;', Propteiea fervium ;» vel potius propterea fer
-
fed illa vivente, aliam adijcit ejus deteftan
vire nolunt. Qua confidcratione ut ad rem pro di rationem , quæ cum priore fimul morari
pius accedatur, dixit dc ludæis qui opera bo poteft. Similiter non tollit averfionem ani
ha ex rei temporalis dile&tione fácere vide mi ab opere bono, quia utrumquc charita
$***.* bantur : Propter mercedem terrenam atque carma- C tis eft , 'fed ijcit aliam ejus appetendi ra
*/ain. §. dem feu mandata facere comabantur , N EQyE FA tionem , ut per boai operis exhibitionem
CI E BANT , Q y I A NoN 1PSA S £ D al IvD DI „poena caveatur. Et inde fit ut utrobique *. -

lic EBAN t. Vnde illa mom erant opera volcntiim,fed invitus maneat. Inde fit , ut quicquid ex <
* omera potius invitorum, Quod fanè multo majori illo timore fecerit, nihil ex animo, nihil
ratione dc operantibus bonum , vel peccatum ex corde, nihil volenter, nihil coram Deo;
fugicntibus cx timcre pccnae dicere poterat. fed tantum in fpeciem coram hominibus ope
Nam iftâ prorfus eâdem confidcratiorie dixit, retur , hoc cft, non animo & voluntate pec
quod fupcrius retulimus : Qui gehennas me, tu, catum fugit, aut bonum facit, fed utrobi*
mompeccaremetuit,fed ardere. Quâ confideratio que geleíinas fugit. Hoc enim facimus quod
nc dixit in Epiftolam ad Galatas, quod Iu aninio fpe&amüs & cupimus. Nam inde
dæi pr«ccpta, quæ ad bonos mores pertinent, furt illa quæ íá, faepius Auguftinus dixit:
rn Epif, ad timore implcre non poterant ; Quia & hominem Ac per hoc coram Deo mom erat in voluntate : Ac per
Galat. Jipropterea non occidit'aliquü , me & ipfe eccidatur, hoc in animo mom facit.Timor aliud habet in voluntate In eft. rV,
mum implet præceptum iujfitiae ; s ED s 1 I DEo NoN &c. Et illud : quafi pidemtur ambulare in lege
o c c 1 D A T Q_V I A IN I V S T V M Dei, fed NolvNT ΧΓ. , NoN ENiM
E S T, etiamfi fuerepoßit impunè, momfolum apud Ex corde fac1vNr. Ex coRDE avt EM ,
homines fedettam apud Deum.Quifquis ergo pec NvLLo MoDo F 1 E r1 • po r E st, ' '
catum homicidij, vel quodcúmquc tandcm quod formidine fitpama , mom dileâione iufliti4. -Nes
quod pcrpetrare cupiebat, ex timore gchcnnae. fit in corde qnod fieri videtur in opere Nam ut ali
aut cavet aut dolct, non hoc fpeétat , quia in- D quis qui Præceptum five affirmativum five ne
juftüm eft, (hoc eft cnim illiùs caelefti$ chari gatiuum quod non faciebat ex animo, excor
tatis, quam fexcentis locis Auguftinus juftitiæ ge, ex voluntate,hoc eft,ut qui nolebat legem
gile&ionem vocât){èd tantummodo quod ge facere, velit eam,& non aliqüid aliud fub fpe
hennas in fe vcluti fèmen contihet, hoc eft, ci£ legis, facere, nullo pa&6timor pœnæ, fcd
quod incolumitatem corporis dolóribus de fola juftitiæ charitas éfficere potcft ,Prout ia !
codem
 s.

578 L IB E R QV I N T VS. 529

nig. codcm loco Augftinus dicit : Hanc yolumitatem A ftantia fan&us Auguftinus doceat , eum qui
* mom timor , fed charitas habet. Nam il}a fola ett `cimore tantum pœnæ præccptum facit, ad fa
quae fpe&at ipfùm præceptum, fcu ipfùm præ- cicndum non ìnore âllici , fed timore cogi;
cepti ve&itudinem & jultitiam.Vnde in quæ- ' procul dubio invitum cfle ; aliud proinde ha
0*•f.54 fi- ftionibus fuper Deuter. Si fvrimfecus ea quæ Deus bcre in voluntate, quam id quod facit, iugo
P* P*ter. iubet mamibus fiant, & im corde nom fiant , nemo tam quc in animo & coram Dco non facere, fed
imfulfus eft qui præcepta arbitretur mplere. Nam aliud malle faccre, fi impunè liceret ; ac pro
quicquid- tandem Do&orcs reccritiores di- ' ' pterea in ipfâ voluntate peccare & reum eflè,
cant, in Auguftini doétrina , præceptum fifie qui non voluntate , fcd tin ore non pcccat,
præceptâ dilcctione, boc eft , finc vcra juftitiae non folum fi opera externa, fed etiam ipfam
praecepti , feu Dei dilectione, non fglum in `internam voluntatera ex timore coërcere ço
pleri fion pQteft fecundum mcdum,fcd neque hetur. Qu$ enim, timorc pænæ rem alienam mom
fecundum fubftantiam. Aliud cnim quod ti conctpifcit, puto, inquit, quia concupiat. Nam
mendo animus intuebitur , non ipfum præce ictiamfi poneres rei alienæ voluntatem timo
ptum facict , fi finc tali dilectione operctur. 're comjr mi, vcllcitas vivcrct , qua reus effi
-
Hoc enim ipfum fæpius jam fuperius inculca ceretur. Eft enim infallibile pronuntiatura,
vit fàn&us Auguflinus , & cxfcrte quoque in qucd quifquis nudo timore quippiam, five
libro de Spiritù & littera : Mandatum fi fit ti
Lib.de Spir. animo, five corpore facit , coactus, & id
Ζύ.` more pan« non amore iufhtiæ , ferv.liter Jit, non li- circo invitus facií, & animo non facit , fcd
¥ beraliter : E T 1 D E O N O N FIT. B aliud mallet plcne velle & faccre fi impunè
N o N E N 1 M F w. v c T v s E s T b o- liceret. Quafi ob caufam etiam necefiè eft,
Li!.3.adBo- s v s Q v 1 D E c H A R I T A T 1 s R A E-
„£,. . c E s 9 s sv R c T. Et alibi. Procul dub.o
ut
tiæ
ipfius legis quam facere videtur, & jutt
tam præcipientis quàn, punientis ijim
- invitus facit , A c P E R H o c 1 N A N i- cus fit, quam de medio fi poiiet aufûri ei.
M o N oN £ A C I T. . - Quæ omnia tanquàm ex invicem connexa
i Hinc igitur confequenter nafcitur , ut tales quanquam jam fèpius in ijs quæ citavimis
I. homines qui coa&i timorc Pœnæ juftitiam Äuguftinus dixerit, alio tamen quodam loco
- legis operántur, aut operari yidentur* ngn mira brevitate, timul & prçfunuitate coin
fiiit amici rectitudinis feu juftitiæ , hoc cft, plexus eft, qui aureis cháracteritus exarari
ipfius Dei, qui cft juftitia , fcd potius ho- mcrcretur : ' Qv 1 τ Ι Μ ο R E ? cc N A. , .„.,,., .
fìiles adverfu$ eum ánimos gerant: Timendo N o N A M o R E 1 v s T 1 r 1 A. o P v $ Pjal. 1 18.
$. I» Pfal. 67. qui facit ferviliter facit. Nec eft amicus redi , Y. E G I s F A c 1 T , P R o 1 L c T o 1 N
quando moliet, fi feri poffet quod retium ® non itt v 1 T v s F A c 1 T. Q v o D A v T E M 1 N
ieri. Et muito plenius in Epiftola ad Ana-- 'v 1 T v s F A c I τ , s 1 P o s s E r F I E
flafium, de illocavet
differens, qui pœnæ formidi * 1 ,' M a L l E T v T 1 Q v E N o N 1 v
ne peccatum , etiam initucuto tu [In
b 1. R 1. A c - P E R H o c L E G I s, Q_y A w
zyif. 144. juftitiæ præcipientis effe docet : Nam quam- v L l L E r N o N E s s E , N oN 1 s t
- - $um in ijfo eft', malet non effe iufhtiam peccat* A M , c v s , s E D ψ ο τ i vs 1 N 1 m 1
prohibentem atque punientem . Et ut que Ji ma!- c v s : N £ c M v N D A r v R o P 1. R £
fiet non effe iu/liiiam, quis dubitaverit quod eam fi c 'Q v I 1 M M v N D v s E s r c o G 1 T A
poffet auferret ? Ac per hoc quomo, o itjius eji , iu % 1 ON E E T v o L v N T A T I. 1 dcm it4
-
ftitia talis nimicus, ut eum , Ji potejia, detur , p*- que manet , qualis ante pœnæ timorem co
icipientem auferat , ne comminantem vel iudican gitatione & voluntate fuit. N am uti lupus
tem ferat 3 1 N 1 M 1 c v s E R G o I v s 1 1 five frcmat five tremat, five ad caulam eat,
*r 1 A. E s T , Qv 1 P oe n A. τ 1 M o R E five timore prelius redeat, fempcr cft lupus,
No N P E C cA T : AM I c v s A v T E M.
nifi in ovem convertatur , ita animus lupinâ
E R I t , s 1 E I v s A M o R E N oN P E c perverfitate pcrverfus , five liber in fìios ino
ç E T. T vN c EN 1 M v E R E T 1 M E
tus ruat, five timore reprimatur & ad bonum
* 1 T P E c c a R E. N A M Q_V I G E «digatur, fempcr eft lupus, malletque fine du
H EN N A s M £ Tv I r , NoN P E c c a bio, ut Auguftinus loquitur, nem effe quod : r;i. A.....
Κ E M E T v ■ r , s E D A R D E R E. IL L E meat, ut libere faciat quod ^cculte dejuerat : nifi & gr.t... si
avt E M P E c C A R E M ET v IT, Qy I PEC fortè, alio fublucente motivo in co quod in
* caT v M I P s v M s 1 c v T G E H E N N A s vitus facit, incipiat diligcre id quod antea
c) D 1 t. Quæ omnia fi bene attentcque Pon pœnæ timore facerc cogebatur. Sed iftud 1am
derentur , facilè judicabitur, quàm rc£te ac non eft timoris Pœnæ, led juftitiae dilectionis
merito tantâ fecuritatc & affeverantiâ & in officium. *. •

Bb 3 CA PVT
;3s DE GRATIA CHRISTI SALVATORIS 581 .
C A P V T X , X X I.

Radix tertia, quia timor poenae ab amore juftitiae difjunétus, naf.

citur ex amore fui-ipfius , quatenus in creatura ul
timò requiefcit.
-

T quamvis per ifta jam fatis ex Au A ultimi finis deleétationem, cum animi liber
guftiho oftenfùm effe videatur, ani tatc tran(eundum erat. Tradita funt ifta fusè
mum qui folo timore detinetur, non & ex proprijs Auguftini principijs alioinlo
ita poííe peccatum declinare aut dete co, quae fùperfluum eflet hic repctere.
{tari, quin coram Deo adhuc in ipfa voluntate Hoc fi de appetitu talium rerum natura
fit reus ; hoc ipfùm tamen ex alio capite de-. lium rectè intelligitur, jam facilè fublucebit,
clarari poteft. Quod ut liquidius intelliga ;?
de fuga malorum feu timore ftatuendum
tur, memoria rcpetendum e(t id quod fupra fit. Nam & ifte fecundum fe licitus cft & bo
gictum eft , & omnis vera T heologia & Phi nus, quemadmodum in præcedentibus latè
lofòphia confitetur: rerum ad hominis natu declarátum eft: non tameh fi quolibet exfcra
ralcm incolumitatem pcrtinentium appetitum tur, modo. Timor enim malorum conformis
effe licitum ac bonum. Sic enim cx naturæ cit amori bonorum, ex quo effentialiter nafci
praefcripto cornedcre, bibere, veftire, fcien tur,ficut & quilibct alius affe&us animi qui ex
tias artefque varias addifcere, & adverfùs amore velut causâ fuâ fluit. Ex quo fit, ut fi
omnia irruentia corporis mala fèfè tueri licet. atnor boni, quoquo modo vitietur, timor
Quemadmodum igitur ifta naturalia hominis oppofiti mali continuò inde labem fimilem
bona, abicntia exi$terc & procurare, & de contrahat, tanquam qui in amore veluti fonte
Præfentibus gaudére l:cct ; ita vice verfà , de
fuo vitiatus eft. Si quis igitur bona tcmpo
oppofitis malis præfentibus tritari ac dcicreralia vcl fcipfum , cui illa fibi placendo appc
poffumus, eaque abfentia formidare. Ex quo c tit, diligere cœpcrit , non tanquam utens, fed
£rincipio paulò fupcrius, timoreum pœnæ lici tanquaii frucn$, hoc eft, animio inillis bonis,
tum, ctie ac bonum, rationis du&ui inhærendo vel in feipfo inhærendo, non tranfeundo ad
confccimus, Verumtamen ne quis fa!latur, £)eum , in quo folo dele&ando fe, deberet
non ita hæc omnia intelligi debcnt, quafi ali . conquiefcere; non cft mirum, fi timor inde
quis hoc ipfo quod tibi hujufmodi bona cx nafçens mali parenti fuo fimilis, hoc cft, vitio
Petit, procuratque naturalia , vel mala timet, fus oriatur. Timebit enim vel temporalia,
ab on:nt peccarò liber cffe cenfèatur ; fèd fico vel etjam æterna mala , non quatenus impe
haec omnia faciat modo , quo rcéta ac diyni - diunt, ne aniuuus liberè in Deum fruendum
tus illuftrata ratio docct. Quanquam in ilto tranfeat, fed quatenus ea fibi tantum incom
rum objc&orum appctitu & fugâ , quatcnus moda funt & in ifta confideratione requiet
talium, nulla dclitêfêat ratio mali, fed po:ius cct , nihil ulterius de illo fatagendo, proptcr
boni ; aliundc tamen appetentis aut fugicatis qwcm ea formidare dcbuiflèt. Quod fànè non
animus inquinari potétt ; idque non folum ti tam titaoris quàm timentis eft vitium, qui in -

ifta faciat non co tcmporc aut loco , aut 9cca fcipto fibi placcndo feque amando ftat, ex quo
fione, aut modo, qüibus moralis Theologia pergendum erat in Deum. Nam ut optimè
vel Philofophia praçipit cflc facienda; fcd in fanctus Auguftinus tradit, non folum rcbus
Primis & arite oûnia, fi animus in ijs appcten omnibus temporalibus , & corporis noftri & •
dis aut fugiendis aniore ac delectationc hæ animi
fomitiibonis, fed debemus
temporaii etiam ipsâ
uti,difpinfatione chrisii Do&i.ck
nom quafi MaNso- £i* $*
reat , pcr quæ tranfitoriâ quadam aPPcti
tionc ad aliüd pergere debuiííct. Lx hoc RCTA
1 • iQyADAM dilectione a£QyE DELE- ***
B ■oNE , SED TRANS1ToRIA POTivs,
igitur capite fluit , üt quamvis licitum fit co
medcrc & bibere,quando fame laboramus,pe TANQyAM vIA , tanquam vehiculorum, vel alio
cuniam acquirere velle & fcientiæ operam vim quorumlibet insitumentorum, aut fiquid con
dare , & honorem dignitatemque procurare; gruentuus dici potefl , v T E a Q v 1 »-v s F i
illicitum tamen fit animo in rerum talium R 1 MvR, PR oPTER ILLvd ad QyoD FE
quarumcumque appetitione conquiefcere, & * 1MvR , D 1LIGAM vs. Quod breviter alio in
earum deleëtationibus velle frui; quemadmo ioco & gencraliter dicit, ita nos proximum
dum non folum impijs fîdetjam juftis frequen & nos-ipfos diligcre debere vt ToTA DILE Lib. 4. /. j,
ter, in rerum creatarum cupiditatibus accidit. CTIO PRox I M I E T N O S T R I REFE
Nam inde omnia etjam juftorum peccata RATvR IN D Evm. Quod fi fe diligens in
fluunt, five gulae , five luxúriæ cum coniugi feipfo manet, jam vitium cft , quod ætern£
bus, five tenacitatis aut avaritiæ, five ambi ac divinitus latae legis profcriptione reproba
tionis atque vanitatis, five curiofitatis & hu tur. V nde Augultinus : Si autem fe propter z;;.;.;. ■i.
jufmodi, quæ rerum talium dele&tationibus fe diligit , mon fe refert ad Deum, fed adfeipfum
inhaercndo comrftttuntur, pcr quas ad vcri & cemverJus, non ad incommutabile aliquid convertitur,
& propter
 582 . IL I B E R Q V I N T V S. 58;
& propterea iam cum defeâu aliquo fefiuitur. Qui A animam me amittatur aliquid,quod in creatu,, „,„;.
dcfeétus cujufmodi fit, proprio eum aPpellans gitur, vel ipfa falus & rejicies corporalis, aut „.
nomine nonnunquam tradit, ut quando di- aliquid poft mortem. Propterea euim timénta, , &•
£'*'*** de cit quodam Sermone de tempore : Non qua- apiid inferospem , & dolores, ac tormenta gele,j}.
?•mp. c.z. cumque dileäione foras mittendus eft timor, fed reftâ rum. In ifta vero requic, falute, & Pace corpo
dileçtione, quâ totâ diligimus Deum, & propterea
rali, non debet ullo pacto animus rationális
proximum, ut fic & ipfe diligat Deum. SE Av- pcrmanere, fèd per ipfum tranfire debet in
TEM IN SE DILIGERE , ET s IBI PLACE- , Dcum. Nam qucmadrhodum in hac vita tem
• * E NoN £sT ivsTiri* cHARiTAs »,. sed poralium malorum fuga & metus eò dirigen
svPERBIA. yANiTAs. Quæ latius alibi dc- dus eft, ne per ifta nofîrum iter, quo in Dêum
duéta & explicata funt. Quaproptcr,quifquis tendimus impediatur, dum pœharum dolor
cum iflo defe&tu diligit fe, fibi volendo ut functiones animæ divina meäitantis,ac dili
bcnc fit per quodcumque bonum, cum fimili gerc & exercere & agere fàtagentis premit & -

Prorfus defeétu timebit fibi, nolcndo ut malè intercipit ; ita futurórum maiorum timor …, '
fit per quodcumque malum. Nam ut reótè referendus eft, ne pcr corporis mortalitatem
fm Pfal. 79. fanétus Auguftinus : In eo quod amas vis ut benè & concupifccr.tiarum tumultuantium pertur
tibi fit, & im eo quod times, mom yis ut male tibifit. bationes, multòque magis per ineffábiliurn
Quæ ex eadem omninò radice nafcuntur. dolores tormentorum, Doi dìle&io & fruitia
Nam & effe fine malo eft quoddam bonum, & laus impcdiatur, quatenus illa fummâ cor
& malum non eft aliud quàm privatio boni: B poris & animi pace quieti , & imperturbati in
cx quo cfficitur , ut quantum diligimus bo- æternum inhæreamus Deo. Quod profundifìi
num , tantum privari bono timeamus, juxta me fignificavit Auguftinus, quaîdo in libris \
tra&.43 „illud Auguftini : Qggntum amat pecuniam, tan- ge Civitate Dei finem cxprcflit propter quGta , .-_ .
3.L'" tum timet ne perdat pecuniam. - hujus vitæ mala fugere debeamu§: Äd l)o£, in- Li, 19. '•
---------. Quibus ita conftitutis, jam facilè apparet, quit, velle debet , nec dolore molejtari mcc defúerio ci**. ^t*
animum qui folo pœnæ timore , nullo loci aut pertttrbari, nec morte diffolvi, ut aliquid utile, ognof
juftitiæ aímore péccatum vitat, non hoc ita cat, & fècundum eam cognitionem, vitam morefjue
vitare pofle ut omni ex parte caveatur. Nam componut. Quo tacitè indicat proprium finem ,
praeterquam quòd eo modo voluntate reus cur in futura vita vellc dcbeamus , nec dolore
eft, quo {upra ex Auguftino diximus, quate- corporis moleßari , ncc defiderijs animæ per- •
nus invitus e(t, malletque facere niti Pœna ter- turbari, nec amplius utriufquc feparatione,
, reret ; ex alia quoque contiaeratione labem hoc eft, morte diffolvi, quæ omniä in illa fa
contrahit , quatenus pcenas timendo in fui- tura immortalitate continentur,non etfe alium
ipfius amore requiefcit, cujus malum ita for- nifi ut Deum fùmmum bonum noftrum , fifie , -

midare, ficuti bonum appctcre dcbuilfet , ut in concupifçentiarum tenebris cötemplemur, fine

utroquereferret
* ipfum tam armoris quàm, qui
in Deùtn timoris
ficut atlectu
omnium fe- molcftiarum
ibidcm : Ac perturbatione perfruámur.Vnde
per hoc omnem patem vel corporis vei iviaíd.
a&ionum creaturæ ratiooa, is , ita & omnium amimae , vel fimul corporis & ammæ refert ad illam
voluntatis motuum & afcétuum clt quies & _ pacem, quæ homini mortali ejt cum Deo immortali.
finis. Juod qui non in omnibus actiöus fuis ° Quod rion minus,imò multò magis compara
& afíe&ibus facit, {ine dubitatione delinquit. _ tione futuræ immortalitatis, quàra præfcntis
- Nam ut generaliffìmè & clariffimè , & confi- nortalitatis veruum eft, & locum habct. Sed
,;, ,.„,. dcntiflimè Auguftinus tradit : Quicquid boni ab hujufmodi confideratione quæ creaturae ra
ial, cap. 3. fit ab homine, & mon propter hoc fit , propter quod tionali in appetendis bonorum commodis fu
- fieri debere vera fapientia præcipit (hoc ctt, ut præ- giendifque pœnarum moleftijs , ex æternæ &
miferat,verum Deum Jetfi officio videatur bojum, iiaturalis legis ordinatione praefcripta eft, lon- -

ipso NoN R Ecto FINE PEccATvM i.st. gè adhuc remoti funt , qui nullâ juftitiae di!e-
Hoc autcm nemo five amando five tirnendo çtione, fed folo gehennafum timore , à pecca
facit, nifi jam aliquo Dei amore, fàltem illo tis committendis cavent , & de commiffis do
imperfcéto, qui ctiám in peccatoribus eße po- lent. In folas iftas corpóris moleßias animus
teft, animus movcatur. Qued fanè nullo pa- corum defixus hæret, quibus cavendis nullâ
• &to fit in eo qui non nifi pœnas timendo,pec- juftitiæ curâ ta&us , fcd fuj-ipfius, tanquam
catum aut cavet aut dolet. ' Nihil enim fpe&at fui ipfius amore ebrius occupatur. Non enim
ille aliud, nifi ut ipfe ille quem unicè diligit tales adhuc amant Dcum, ex cujus amore vcl ,
& ainplectitur corpore & animo fine moleßia bonorum temporalium appetitus, vel malo
fit, & utriufque imperturbatâ pace perfruatur. rum timor poflit fluerc. Vt cnttm Auguftinus: . - _ -

Timor enim
fentium five ille malorum,poenalium
futurorum five prg- quem
in puro fui-ipfiüs Si adhuc propterNam,
fiw times. pæna, ille
timestimor
Deumme,immonilum
ignem ama-
æter- £**** 3 i*
£Mff. t •«*.
amore velut cardine fuo vertitur, non prout mum mittaru cum diabolo , mum eft cajius ; non enim
hujufmodi amor fui refertur in Deum, quod _ yenit ex amore Dei. Vnde nihil mirum eft,fi ta
ncquc fit neque fieri poteft nifi amore Dei, à P lis ex æternæ legis violatione, qua ex fe-ipfo
quò timor ille difiun6tus efle ponitur, fed pro- in Deum furgere & tranfire • fivc diligendo,
ut per eum animus in fe-ipfo rcquiefcit, fiihil fivc formidando præcipitur, nonnulla Peccati ,
serm. v 14 a. de Dei aut juftitiæ amorè fàtagendo. Vnde fœditatc maculetur.
3rem P. *. 3. Auguftinus: Timor pœnarum propterea pungit Haec igitur vera caufà eft,cur idcm Auguft.
Bb 4 alio
?
 *-, -

,84 DE GRATI A CARISTI SALVATORIS 585

*a!io in fcco rimoris iftius defeétum expri- A Profper Auguftini ih hac doétrina difcipulus
ss …. ;« H- ncrs : €tim ideo, ait, .tdx'** «ffe mom caperis, qtiit
'individuus: Aliter quis timet, ne malum quo pu- z;; 3.4..;.
*** *g*. times ardere in igne femp termo, NoNDvm Lav mtatúr, tmctirrat ,aliter me bonum ( id eft juftitiam sa cómrsmpi.
cap.7. 'D ANA* vs *:s : non quidem ita dolendus , wt ante, vel Deum ) qtto deleétatar amittat. Non igitur cap.3t
*, .....
*e*n-f fed tamen NoN evM lave ANDvs. Quid enim
5.c.6. -magnari
ommus timor HABERI DEB ET IN viT io, s ED
v eß timere paenam
-

? 'Quam interrogatio
, • -

Ill E TANTvM , D E Qvo scRiPtvM EsT ;

nem alibi idipfum tra&ans pcrficit: Quid
$er^-i3;c.s. magnum ef paenam timere * Qgi enimuom timet 3
Qui, latro, quis fceleratus , quis nefarius ? Nam &
*latro timet malum & ubi mom poteft, poenarum ti
imore, non facit & tamen latro eft. Et fan&us
Ov IA T1MoR PœNAM HABEr. Quod vi
tium tit oßendimus , non ex ipfà natura
timoris, íed ex timentis inordinatione profi
cifcitur.

C A P V T X X X I f.

iuflitia ex timore poenae, eft juftitia ex lege & noílra, quam

- Apoftolus arbitratus eft detrimentum • '

ac ftercora.

- X iftis igitur tribus principijs utcum- A cvA opera lEcis IM PLERE, ve* riMo- -

- que patct cujufmodi fit animus & vo- k E HoMiNvM , vel ipsivs DEI ; sed.
a luntas qui pœnas tirnent, ,
eorum PceNA. FoRM 1D1NE , NoN pilae cruoN .'
> & ex ifte timore juftitiam legis Er . D El EcTATioNE ivst 1T1A. Quia,
facere, & injuflitias fùas doleré & abijcere fíe ut ibidem ftatim adijcit , fic profeéto in ipfa in
ditantur. Patet etjam cujufmodi cfle poffit ißa tus voluntate peccat, qui mom yoluntate fed timore
juftitia, quam non amorc juftitiæ fcd formidi non peccat. Et continuo enarrans illa pecca
ne pœnæ legem implentes, vel potius non ta, quibus pœnam formidando intus in vo
impientes, operantur. Nc:»pe jultitia Jua, luntate pcccavcrit, intcr ea ponit ftultitiam,
Hoc cft, propria, non Dei, iuftitia ex lege, non ex incrcdulitatem , crrores , fervitutem dcfide
gratia : quia juftitia ex legis terrentis mandato riorum & voluptatum, malitiam , invidiam,
Profecta, non ex legiflatoris largientis bene odium proximi & fimilia : Talis, ait, Pau
ficio ; quemadmodum fupra ex Auguftino lus fuit , quando fecundum iu$titiam quæ in lege
8erh. Yy. de declaravimus. Nam iuftitia ex lege , & propria eft, fine qrertla fuiffe fe duit. Concinit fan&o
*****P*. fua eft, que fit de timore pâma,mom de amore iuflitia.
“c. 7. Quanti vcro prctij talis juflitia apud Deum Auguftino ad amuffim fànéìus Fulgentius,
Magiftro difcipulus. Nam libro de Incar
habcatur , & apud homines haberi debeat, natione & gratia docet , Iuftitiam ex lege,
_ . Apoftolus docct, qui timore poenæ converfatus fccundum quam Paulus converfatus fuit finc
******3 in lege, fine querela, taiem iufliiiam fuam qu« ex querela, eum ex Deo mom habuiffe. Quod cum
lege eft, arbitratus eji detrimentum ac Mercora, pro ex Apoftoli loco ad Philippenfes probaviflet,
serp. 15. de ut faepius Auguftinus annotat. Nempe ideo, B ubi dicit, arbitror omnia ut ftercora ut Chriftum Philipp. s.
*re Apoft. quia talis juftitia non cft vera juftitia coram lucr.faciam & inyeniar in illo nom habens meam iu
%•-. peo, fed cxterngrum opcrus, tantum, quæ ftutiam , quæ ex lege eft , fed illam qu« eft ex fide
cjî, fimilitudincm juftitiae prae fe fcrunt, cum ex Chri$li, tandem adijcit : Qgj mom his verbis Apo- Fulgens.tib.
lib z.de pec. affl&tu inquinato & prgvaricatore legis orian $tolicù videat Iu$titiatuque ex lege eff, effe ex homi- de incarnat.
*ri*. «. i3. tur, quo mallet facere quod eum formido me: iusiitiam vero qua ex fide chri£fi efl, mom effe mifi &$******•
pœnae perpctrare non finit. Quod perfpicuis ex Deo ? Illu eft igitur iustitia per quam impiis
fanè verbis de Apoftolo Paulo fàn&us Au erigitur , ut cadat im paenam; ifta autem eft, per
£if. r. ad quam iustificatus humiliatur, ut exaltetur ad glo
bontf. c. 9.
guftinus tradit : Nec moveat, inquit, quod ad
Philippgmfe* fcripfit, fecundum iu$tiam quæ im lege riam. Ideo cum im ulla qua ex lege eft, fine que
eft, quod fueritfine querela, porvur EN 1 M EssE rela aonyerfaretur Apoítolus, fuiffe ß impium mon
INTVS IN a 1 F EC'J IONIBVS PRAVIS PRAE fufgat,
vakicAtor lEc 1 s , &T TAMEN coNsPi
, -

C AP v T.
 586 ' * L I B E R
C A P V T x x x 1 1 i.
Repugnat magnopere Auguftino do£trina, qua docetur dolorem
peccati propter gehennae metum, feu attritionem quorundam
-
Scholafticorum, excludere poffe omnem peccandi volun
tatem, & continere propofitum bonæ vitae, feu fervan.
di totam legem Dei, itemque effe difpofitionem
fufficientem ad juftificationem cunì Sacra
mento obtinendam.
-
~ v M igitur talis fit operum juftitia,
quæ ex pœnarum timore nafcitur,
C qualem hoc toto tra&atu declaravi
mius , non fatis profcéto intelligere
queo, quid fibi Scholaftici nonnulli volunt,
dum dolorem peccati cx poenarum timore
pullulantem tantopere cxtollunt, ut eum et
jam omnem peccandi voluntatem cxcludere,
& bene vivendi propoGtum includcrc putcnt.
Quo nihil in Auguftini doótrina, abfurdius
& fàlfius dici poteft. Nam juxta principia
ipfius, ac teftimonim plurimis locis repctita,
timor pœnæ non folum Peccatdi voluntatem
femper fibi conjunctam habet, fcd ctjam, om
nemì pcccandi voluntatcm excludere proprius
Lib. de nat. efíe&tùs divinæ charitatis elt , qux juftitia dili
c* grat..57.
gitur : Q»ti timore fupplic! quòd lex mimatur, mom
amore iufiitia fé fentit aiJtnene ab opere peccati,
NoND v % iig ER , nec alienus à voluntate pec
JEpiß. izo. caiid; eft. Et in Epiftola ad rionoratum : Cha
*. * 1.
ritate fa?um g: ut cam non peccare aelectet. Et de
Spiritu {ìn&ö jujtitiae amorem , icgifque dile
ILib. de $pir. &tionem diffundénte loquens : .\on peccare; in
cy- lif. c. 1 5. Aùit,fanctificationù eji, hot ejf miiheru Dei per Spi
Ibid. *
fitum fam&fitni.'τEt inferiùs : aic spiritus Domi
hi cuiis dono iuflificamur, quo fit tm ivbu vt NoN
PEccARE DEl Ec* Er , id eft ut non velimus
Peccare,aliljeitas eft; SicvtPR A T la Hv nc
SPiRiTvM * £cc. aRE b Electat , ubi fer
yitus. Vnde', in præcedentibus in eodem libro
1bid.c. 4. docet , quod mji mos adiuvet fpfritas ajpirans pro
concupifçentia migla concupiflentiatn bonair, }ioc eff,
charitatem diffundens in córdibus noftris, lex quamvü
ύona, augeat defiderium malum , & occidat cum ac
Lib. de perf. cedit etiam prævaricatio. Et a!ibi : Lex prohi
is/?. c.6. endo auget peccati cupiditatem, mifi diffundat Spiri
tus charitatem. Quod alijs fexceatis locis con
ßantiffimè docct, Tantùm abeft ut folo ti
ingre legis, omnis peccahdi cupiditas, id cii,
voluntas ßoffit excfudi. * '- -. ^ ,
''Quod vero propofiturti emendationis*aut
bene vivendi éx timore* poenarum concipi
poffe dicunt, É Aüguftini folidiffimis,
ex quibus Pelagiana haerefis expugnata cft,di
feétè refragatur. Nam quid eft propofitum
ne vivendi aut emendándi (e, nifi initium
6onæ voluntatis, feu ipfà prima cupiditas bo<- eaque non alia nifi charitas, prout hæc latius
ni, nifi diléctio boni? Haec autem non eft
'Lib. r. ront.
rul oper.
aliud, nifi charitas, quae fola vult bonum tam
imperff.139 inchoando, quam confummando : Homo Pela
Q v I N T v s. 587
giane , inquit Auguftinus , charitas vult bonum,
& charitas ex Deo eft, non per legis litteram fed per
$piritum gratia. Vbi quod dtcit non per legis
littcram, non e(t aliud Auguftino, qüam nön
per legis terrorem aut timorem. Et rurfum, - -
Charitas fola vult bonum. Et libro fecundo ad
Bonificium : Quid efi boni cupidita,nifi charita, ? Lib. * •d
Et ne quis imaginaretur nefcio qua§ bonitatis *********
Praecifiones, illam ipfàm bonitatem intelligit,
ex qua dicitur opus præcepti bonum, tunc uo -
num comcupifìi incipit , qnamdo dulcefcere, id e(t,
amari feu appeti caperit. Qtiando autem timore
Parmæ, non amore iustitiae fit bonum, nondum vene
fit bomum. N ec F 1T IN coR D E, hoc elt,in
animo & voluntate, quod fert videtur im; o;ere,
Caufa eft, quia fine charitatc juftitiæ , non fo
lum benum non fieri, fed ne quidem volunta
te appcti poteft, fcd aliud quippiam pœnæ vi
delicct immunitas, vel corpóris integritas,
fub fpecie boni quod praecipitur, appètetur.
Sic enim ftatim adjungit : Ergo benediäio dui. iìii,
cedimi**f gratia Dei, quafit, in mobis, ut mos delect.f
& cupiamus , hoc eft , amemus quod prævipit mobù. •, \
Hoc eft, ut praecepti juftitiam, duigarwus : I*
qua fi mos mom prævenit Deus, mom folum non perfici
tur, fed mec inchoatur ex mobis. Ecce praeceptum.
bonum ex timore poenae , ne quidcm volun
tate concupifci poteft, fcd fola charitate. Nam
illa praecepti coiicupifcentia, quâ amamus id
quod præcipit nobis, non eft aliud quam illa,
quem vocaverat amorem jultitiæ, hoc eft di
lectio charitatis. ›
Quomodo igitur ex folo timore poenæ ha
bebitur voluntas emendationis, & propofitum
non folum qualecumque bonum, fèd univerfa ,
peccata relihquendi , & obfervandi tqtam,le
gem Dei ? Hòc enim efl unum ex difficillimis
quod charitas praeftare poteft,fèd fine Dei feu
juftitiae dilectione poffideri impoffibile eft.
Cujus mirabilis paradoxi novitas, fi ex om
nibus Anguftini principijs evertenda effet ,
prolixius quam huic loco neceilartum eß, nos
occuparet. Nam primao repugnat hoc illi prin-,
cipio fànéti Augüftini, quòd virtus Auguftino -
non eft aliud, quam voluntas qua appetimus reciè ti* * *.
honefteque viverè, & hæc fit ei voluntas bona, *r*. *. 1*. 3*
I3
P^ide di$£ *
alibi demonftrata fùnt. Quid ergo ? an vir f.p. c. 3. hor
tus etjam ex timore poenæ, ipfaque charitas lib.
-
fluet ? Sccundo, impofiibile eft Propofitum
bene
�
-
-
-
-~-^-^-,
-
.*'
1
-
+ A.
 588 DE GRATIA CHRISTI SALvAToRIS 589
bene vivendi & peccata emendandi animo A ftianæque difciplinæ fundamento. Nam inde
concipere, nifi yoluntas velit regulam quan pendet illa tam operofà cum Pelagianistra&a-,
dam immutabilem feótári, qua videt rationäli ta controverfia, ütrum Chriftianüs fide €hri
*creaturæ, divinitus præfcriptum effe ut decli fti imbutus, fola lege terrente, hoc cft, timo
net à malo, & faciát borum. Sed hujufmodi rem incutiente poffit cavere malum aut opera
regulam fectári velle, fine iftius incommuta ri bonum. Nam profc&to fi timor pœnæ,quam
j' regulæ dilectionc clie non poteft : Mami lex minatur, omnem peccandi voluntatem
fesfufa eft enim, inquit Atgeftinus, fe.umdam id eximere poteß, ccrtiffimum e(t fola lege mi
imos vivere quod feäati ju-rwnus , feliaeinur a, tem nante , nos operari po{fe bonum. Nec enim
quod dilcx er wn*. Ift , vero talium regularum exiguùm bonum cft, omnem peccandi abijcere
incommutabilium & fcmpiternarum dilectio, voluntatem.
non cft Auguftine proitus aliud quam illa Sed majori fortaffis admiration*dignum
prædicata totics juftitiæ dile&tio, quæ inyori eft quod ijdem docent, dolorem quo quis de
pcenæ fempcr opponitur, & ab ipfo vera cha peccatis ex folo timore pœnarum infernalium
ritatis dilectio efie definitur. Eft enim dile dolct , eaque deteftatur, quam attritionem
&i & æternæ legis , quae non cft aliud nil ipfà vocant, eife fufficientem difpofitionem ad
fempiterna verita. & ju(titia Dci, hoc eft, ip(e juftificationem in Sacramento pœnitentiae aut
Deus. Vnde Auguftinus hoc ipfum fusè pro baptifmi recipiendam. Dolor enim ifte cum
baturus :, Dic mvi, inquit, prius, utrum qui rectè ex amore fu- pfius, & falutis fuæ corporalis
viy, re dil&nt, eoque ita dcleâatur, ut mon folum eu re criatur, non majoris pretij.eft apud Deum,
çtum fi; fed etiam dalte atque tuct,ftdt:m , awet hanc ncque ma orem ad jultitiam acquirendam
legem , aeternaiit , aleatque charj$imam &c. Cui Prº portioncm habet, quam amor quo quis
refpondet Evodius: Amat ommunv ac vehememter. intc.ritatem fui corporis diligit. Quo verò
Nam ipfàm je jttens ita vivit. Quam ftatium ulte pacto talis amor fui ad juftificationem difpo
rius declarat ellc fempitcrnam veritatcm ac mere poffit, fatcor, prorfus non intelligo. Nec
Deum. Sicut ergo quifquis rc&tc vivit, hanc e;im animum convertit in Deum, à quo per
iegem cernit , f ctatur ac diligit; ita quifqus f ec- atum, avcrfus erat : nec avertit eum ab in
univerfa peccata declinare & præcepta facere jettttis peccatorum fcd à doloribus, quos pa
decrevit , hanc legem {vctari cupit ac dilgit : ritura fùnt, cum tamcn utrumquc ad juftifica
Atqui iila dilcctio cft dileótio juftitiæ, & ve t qnem prorfus neceflarium fit. Nam quod
rifIìmus fœtus charitatis. Lrgò impoliiole ipfi dicúnt , attritioncm hujufmodi in fe con
eft, ut ex i cenarum tionorc concipiatur. Quæ tincre volun atem omnia peccata relinquendi,
qui p'eiius probata fibi & inteliccta cupit, le & falfum e(t & impofIibile, ut latè fupra de
gat ea quæ fuperius dc charitate qiximus. Et claravimus : & quamvis verum cflet, non ta
fìt,& quo paéto ficri pote{t , ut tituere pœnæ men hujufmodi dolor difpofitio ad juftifi:a-
voluntas omnis pecca* di excludatur, cum ta tionem cffe poffet. Non enim dolor aut qua- .
lem hominem fidenter pronuntivt & probet lifcumque peçcati dcclinatio,fèd caufà intuen
Auguttimus inimicum clle iuftitiæ ? Inimicus da eft. Qgicquid enim ex aliquo motivo fe
ergo iuftatis eft, qui pamae timore mom peccat, anicus ceris, non majoris aut meriti aut pretij eft ia
autem erit, fi citis amore non peccet. TvN c. ENiM c oculis Dei, quàm caufa quam intueris. Ex
vERE 23 i M tbrt P lc c AR E. Quam quaefo quo fit, ut fi non tantum aliquâ, fed etjam
ob caafàm , cum & iile qui cx pœnæ timore ûmnia peccata vtare ponereris, quia ex fide
yeccatum vitat, peccatuui timere, cdifje, ac didicitics ea Deo vindice infamiatn in hoc
de teftari vidcatur 3 Audi rationem : Nam qui mwndo, paupertatem, dolores intolerabiles
gebeumas metuit , NoN PEccAR E M E rv .T corporis, plamque mortem effe paritura, to
sEd a RD ER £. Ille autem pe, cure metuit , qui pec tus ille peccatorum dolor ac deteßatio, quam
catum ipfum,hoc e(t, ipfùm peccati iniquitatem, vis fise præcedcnte, nafccrctur, non plüs va
in quaeifintia & ratio peccati [ita ett,ficut ge leret judi.io Dei, quam amor ille, quo fine in
hemias odt. Hoc auteù eft impofiibile fine fauia, & paupcrtate & doloribus corporis in
charitate, fi ri, cujus ficut proprius effccius hoc mundo vitam propagare concupifceres.
eft,juftitiam diligcre, ita peccatum ipfum feu Nec enim exiftimandum €tt, idcirco dolorem
inju£itfiua.detcitari: Tanium ehim quifquepec aliquem aut affeétum fupcrnaturalem eífe,quia
care odii , qaantum iujlitiam dtligit. Quod nonpote fidcs proponit obje&um ejus. Etjam fide ali
ritage teriente pei litteram , fèd fpiritu fanante per quid próponente, dolor aut amor naturalis
grati.tim. Vnde & alibi: Declimare a malo & fu exfcrere pòteft affe&us & aétus fuos. Nam &
Vere b.mum millus potJi fine Spiritugratiae. Hoc G.ntiles aut Mahometani,qui fupplicia futura
eft,ut explicat fine inlpiratione dilectionis bo crediderunt, verifIimo & ejufdem rationis.
naeque voiuntatis. Quae gratia fi djit, ad hoc lex pœnarum terroré percellantur; quia veriffimo
ado}, ut reos faaat & ocçidat, Faliuntur igitur fui ipfius & e;ufdem rationis amore detinen
fine dubio , & rcrum obfcurarum anfractus D tur. `Et fi pœnæ inferni corporalibus oculis
non talis penetrant, quotquot adverfùs fun in hac vita ccrnerentur fine fide, eodem pror
datiffimam ittam doétrinam timorem poenæ , fus modo amor fui concufTus, timore, vehe
nimis imprudentcr extollunt. Non enim ifta menti pœnas iftas exhorrefceret. Sed quid
delana cáprina aut re exigua difceptatio eft, magnum clt corporis integritatem diligere &c
fed dc pr£cipuo Auguftinuans doçtrinae Chri poenas ejgs formidarc 3 1Pta pc-cata, Pgique
è - •i
$ - oífenfae
**.
· · ·
f,
 -
-.
-

59o L i B E R -
Q v I N T V S. ;,,
offenfe deteftandae funt : erga quas etjam cùm A fint, fèd etjam perfpicuè in fii-ipfius amore
omnia peccata timcndo cavet, eodem fe ha haereant,nihil onininò de ulla fui fihis ad quem
bet prorfus modo, atque antequam ea devita omncs affe&us & a&tus noftri retorqueri de
re cœpilTet. Quod enim offendunt Deum, & bent, dilcctione fàtagentes. Cujufmoäi animi
ab eo avertunt animum, nulla timentibus pœ difpófitio, quomodò adjufiificationem difpo
pas cura eft, £d tantummodo quod fibimet ncre P9flit, fateri cogor, captum mcum óm
ipfis nocept. Ex quo fit ut non folum inviti
É & mallent aliud, & Per hoc voluntate rei ninò fùperare. . 7 ' * ' * «

c A P v T. x x x 1 y. . .,
Concilium Tridentinum ifti doârin* multis locis , -

adverfatur. . . .
- -
-

A M quod ifti Scholaftici dicunt, ^ quam etjam attritionem vocat ? Ecce imme
iftam fententiam fuam in Concilio diatè fubijcit : Illam verò contritionem imperfe
Conr. Trid. Tridentino fatis evidenter tradi, êiam quæ attritio dicitur &c. Declarat effe domum,
JJ. 14. c. - - quando dicit, quod Attritio quamvis * Dei &c. Et quamyis fine, Sacramento paenitentua
* fine sacraiiento pænitentiâ perfe ad iuiiifiçationem per fe ad iujlificationem perducere mequeat ; tamen * . *
perducere peccatorem mequeat ; tamem eum ad Dei eum ad Dei gratiam in sacramentopænitentia impe- -

gratiam in Sacramento puemitentia impetrandam dif trandam dijponit. Significat ergò Tridcntinuim, -

ponit ; non mediocriter mihi hallucinari vi iftam attritionem effe veri nóminis & ratio.
dcntur. Tridentinum enim potius vicc versâ, nis contritioncm, fed uti nominat, imperfe£iam.
- £multis locis evidenter fignificat, nunquam Nam quidquid ad contritionem in définitione
juftificationis gratiam five extra Sacramen requifiverat, ifti impcrfcctae contritioni feu
fum,five in Sacramento tam pœnitentig quam attritioni convcnit. Duo quippe ad contri
baptifmi adultis dari, nifi contritio antece tionem neceffària poftulaverìt, ìnimi dolorem ac
dat. Quod quamvis non fit hujus inftituti, detejfationcm de peccato commiffo, & propofitum non
mci, breviter tamen oftendendum eft , ut to peccandi de retere. Vtrumque vero difertis ver
, tam fententiam iftam in mera hallucinatione bis ilti attritioni tribuit. Nam primò, in eo
s.T.4.. §. fundatam effe, patefiat. Nam in primis, di dem loco poftulat, ut voluntatem peccandi exclu
fertis vcrbis docet,materiam Sacramenti pce dat cum fpe vemiæ : Et Canone quinto, qui ex
nitcntiæ effe contritionem, eamque ad pecca illo dccrcto fumptus cft, deteftäiienem peçcato \
torum remifIionem ex Dei inftitutione rcqui tum ei tribuit cum propofito meliorú vita ; que) . . . .
ri. Et Canone quarto damnat cos anathema- g funt ipfiflima quæ ad contritionem requifive
can. 4. fff. te qui ncgavcrint contritionem , ccnfeßioncm, & rat, & quibus duabus conditionibus ab hujus
14. [atisfaitionem non efie tres partes pamitentiæ. Et .
impcrfcétæ contritionis feu attritionis eHen
ne quis ignoraret,quid cflct ifta cótritio ftatim tia reijcitur omnis illa attritio, quæ ex folo
r''*. 4. definit eam ctìe animi dolorem ac deiejiationem de timorc Pœnæ five temporalis,five æternæ pro
peccato commiffo,cum propofito non peccanaide cetero. ficifcitur. Nam tiuor ille, omnium etjam
Ejufquc motum , qvovis rem poRE ad im Scholaftivorum judicio , fervilis elt, Timor
, geurandam veniam peccaturum fuiffe meceffarium. autem fcrvilis, ficut non corrigit voluntatem,
Hanc eandem contritionem non folum vitae ita nqn excludit ctjam peccandi voluntatem.
move propofitum & inchoationem,fed & veteris odium * Nam ad utrumquc ncccffarium cft, ut omni
*ontinere. Quod probat ex illis Scripturis quæ bus antcponat rebus dileétis Deum. Hoc enim
Poftulant, ut factamus nobü cor novam & ffiriium quamdiü non fit, vel actu vel affe&u, pcrfiftit
npvum » & alijs pluribus quæ probant , ut ait, yoluntas in Peccato, dum adhuc aliquid (upra
voces pœnitentium , ex veheménti quodam ante Deum diligit , & aliquid magis quam Dei
affe vitae odio,& ingenti peccatorum deteffatione ma offenfàm tinct. Nam inde veniunt illa fan&i
huffe. Ha&enus perfpicuum eft, Concilium Auguftini : Q*i timore pama rcm alienam mom s.-a , s.a,
veram contritionem defcripfifïè. Nam illa concupifcit • puto quia comcupifcit. Et : Initntrus verb. Apofh
cft quæ cor novum & fpiritum novum facit. iuftitiæ ejt, qui panæ timoremonpeccat. Hinc igitur £^it. a4
Illa odium antea&ae vitae, vehementemque vera ratio patet, cur Concilium Tridentinum !*£f?
- * Peccati deteftationem, continet. Quibus præ non quamlibet attritionem donum Dei & im- Alvar. aijp.
*•\ mìffis adijcit,
* haétenus quod contritionem hanc, vidélicet
defcriptam,aliquandotharitate perfettam c pulfum Spiritus fàn&i cfie definierit, fed fivo, §.T,
Iuntatem pectandi fxcludat,& cum fpe venie coniwn- ssJ. 14.««
' , effe contingit ante Sacramentum; hoc ipfo indi ita fit. Nam talc propofitum omnes vires hu -
.• • • cans , fæpè non effe charitate perfe&am ante manas fuperat , nec nifi à Spiritu, fan&o per
•\ • Sacramefitum. Quod non alia ex caufà di veram & Propriè diétam Chrifti gratiam ppe
*** cit, nifi quia quædam eft contritio vcri nomi rantc infpirari, aut habcri ullo paéto poteft,
nis & rationis & effentiæ, quæ tamen non-nifi quia charitatis quidam five jam pérfe&è , five
cùm Sacramento ad juftificationem acquiren fàltem imperfeétæ fœtus eft, fine qua juftificari
dam fufficit. Et quæ illa contritio impcrfc6ta, nemo potcft, -

Hinc
 5? DE GRATIA , CHRISTI SALVATORIS 59;
Hinc ergo fit, ut idem concilium Triden- A contritione,quae ex offenfionis Dei pio dolore
tinum iftaú Dei difç&ionem etjam ad baptif
' mum tamquam neceffiriam difpofitioncm po
ftulct, ubi tamen minor, vel certè non maior
difpofitio, quam ad pœnitcntiam, videretur
, effè necefl.ria. Nam feffione fexta requirit ad
$:' ** txm prmitemiam, quam ante vaptifmum agere opor
******* te:,'id c(t, quae requiritur tanquam difpofitio
neceffiria, fidem, /pem , dileétionem Dei tamquam
fumtis omiis iuftitte. Et utpropterea, hoc eft, quia
Dcum ut juftitiæ fontem diligit, adverfus pecca
4* nioveatur, idque non quolibet modo, fed per
odium aliquod & deteftationem. Denique poftulat
Propofitum inthoamdi novam vitam & fervaiidi divi
ma mandata. Qui tam perfpicuè funt effcctus
divinæ cæleftifque chăritatis, ut nullo colore
p&obabilitatis negari queant. Nam dile&tio
jtftitiae fexceptis locis ab Auguftino vocatur
charitas Dei, & timori pœnæ opponittmr. Nec
unquam aliud poftulat, ut divina mandata
impleántur ficut oportet, quam ut impleantur
τά. de cor dilcctione iuftitiæ : Quandò id agunt ficut agen
v grat. . ** dum ejf, id e/f, cum dilet,ome & deletatione iuftitiæ,
fuav.tatem quam dedit Dominus accepiffe fe gau
deant. Et con- inùò vocat eam ciaritatem. Et
£"***'* per
libro de fided ffusa
Chrffum
** oper- • 23.
& op.ribus:
charitate imGraiia spiritu
cordibus m | ri,(anâi
do
nat j¥itiæ dilectionem, qua immoderatio concupif
centie, fuperetur. Et alibi poft ifta Apoftoli
ffij*. 144. verba: Quu nos feparabit a charitaie c; rjii ? S c
interpretando fubncctit : Cùaritate igitur Chri
ffo, non pr;« timore coh«remus &c. Et qaid cft ;
s ….. , ,. a. £h*itate nifi a charitate iujfuttæ ? Non entim ut a.-
,„, „;ji. bi dicit, Deum tibi fingere debes quafi dol it,tumfi
c. 3 • bilu e? Deits, &
Dominus iuftitia efl. Qua n veri
tatem in Auguflino celeberrimam, alioi innu
m.,,., A, mcris penè locis demonftravimus. Si igitur
p.ilpare Deus ut fon* tuflitie, à baptizandis diligi dc
nst. ? *. & beat , ac proptereu moventur adverfus peccatum
£4, l,3. /"? eâ paenitentiâ,{uam ante baptifmum agi oportet, per C
- - -
““ odium ac deiétationem córùm, qüis dubitétita
ctfam Dcum à pœnitentibus efiè diligendum,
ut cà pccnitentiâ , quam ante Sacramcntum
poenitcntiæ agi operiet, advcrfjs peccata mo
veantur. Itaque capite decimo-quarto eadem
Synodus conformiter ifti principio , expreffis
vcrbis docet , & à Paftoribus docendum effè
$%6. • i4. praef. ribit ; chrjluni hominu pænitentiâ poß
iapfùm continert non modo ceffatidne.) a peccati, &
edrum deteftationem, aut CoR coNTR 1 T v M E*
Hvmili AT v M , verum etiam eorum facramenta
lem cwmje£tonem &c.quam ftatim vocat fècundum
... , , . loeum irjfitiam, Itaque univcrfa C oncilij do
… ; -. &rina de juftificatione, clamat veram contri
• *.tionem, ex qua fiat cor contritum & humilia
* -… -
> ** •• tum,verum peccatorum, non gehennarum aut
doiorum òdium ac deteftationem, veram non
Peccandi voluntatcm, veram juftitiae dilc&io
: nem , ex qua oritur triflitia fécúndum Deum,
juftificationem quamlibet antecedere debcre.
* Quorum profeâo nullum ex dolore Peccati D tanquam alienam à veritAte rejecere, demon fupplem. q.r.
propter folum gehcnng metum,{cd cx fola illa
ftratum e(l. .
, , 'J. f • - - - - -
" .
p. ; - *
proficifcitur. Fallitur enim quifquis putat,
per Sacramentum pœnitentiæ efféctum effe,
üt jam duplex fitjuftificationis modus, unus
per contritionem, alter per illam attritionem,
çuae ex folo pœnarum timorc de peccatis do
1èt; fed unu$ & idem femper eft & fuit juftifi
cationis modus, per doiorcm dc offenfione
Dei; quamvis poenitentiæ Sacramenti inftitu
tio facilitatea affequendæ remiffionis attule
rit. Ex qua con6deratione illud ipfum Con
cilium Tridentinum dicit, quod fuit pænitentia s.ff. 14.;, r.
umiyerfis hominibus, qui fe mortali aliquo peccato im- -
quinaffent, quovis tempore ad grattam, & tuffitiam
affequendam meceffaria, illü etiam qui baptifmaligra
tia ablui petiviffent; Et qualis tandem poenitcn
tia ? Vt perverfitate abieítá & emendatâ, tantam
dei offenfivmem cum peccati odio, & pio animi dolore
deteftarentur. Vnde Propheta ait, Convertimini &
agite pænitentiam &c. Ecce quaiis pœnitentia
uovis tempore, etjam baptizandis ncceffaria
É : quæ videlicet continet abje&ionem per
verfitatis & emendationem , quæ deteftetur
magnitudinem offenfionis Dei, quæ peccati
odium inferat, quæ pium amimi dolorem comple
&tatur , qua deniquc animus convertatur ad
Deum : quorum ne unum quidem attritio ex
folo gehennæ metu profeéta comprehendit.
Nam neque abijcit emendatque perverfita
tem, fcd diverlis modis explicatis, animum
ccato affixum elfe finjt aut facit; neque quic
quam de Dei offcnfione curat, neque peccati
odium affert. Nam qui gehemma, metuit, non pec Epift, 144:
care metuit , fed ardere. Ille autem peccare metuit,
qui peccatum ipfum ficut gehemmam odit. Sed unde
hoc nifi ex cnaritate Juftitæ ? Tamtum emin
quifque peccatum odit quamtum iu$titiam diligit.
Vnde confequcntcr fit, ut neque animúm
convertat ad Deum, fed ad feipfumi, neque pium
animi dolorem afferat ; nulla efiim pictas animi,
nifi affe&us feratur in Deum ; neque quolibet
adhuc modo,fcd benevolâ dile&ione. Vnde
fæpè ex Auguftino dcmonflravimus,nullam
„Chrißianis eflc pietatem nifi charitatem, fe
cundum illud frequcnter ab eo traditum : Pie- Epif.1 1e««!
ta, cultus Deiejf,nec coliturmifiamando. Qug om- Å.
nia, quantum arbitror, perfpicuè declárant, 18. Τ
doétrinatm iftam quam Scholaftici quidami
tradunt de dolore peccatorum ex folo gehen
næ metu, non folum Auguftini principijs fun
datiffimis , & pcr omncs ejus lucubrationes .
diffufis ex diametro repugnare, fed etjam à
Synodi Tridentinae. Patribus multis modis
Profcriptam e(Te; quam non perfpe&a veritas,
fedfola inutilis imo perniciofà erga peccato.
res mifericordia Pepererit. Nam quòd illam
etjam divo Thomæ & aljsnonnulli$ gravioris ^ideGuiliel
notae fëriptoribus imporicre volunt, hoc fal- £fiur ip •.
fum effe non difficultér oflendi potcft, quem- $ent, diff.Is.
- - 17.
admodum à nennullis qui fententiam'iftam í.m.73y!, íw
^ • —
art. 3. c* q.
.•
* 3.4rt. i.
 L I B E R r Q v I N T v S,
C A P V T
-
Multi fruétus timoris poenæ recenfentur, ex quibus veritas
doétrinæ à Concilio Tridentino de timore poenæ tra
-*
ditae patefcit & confirmatur.
f',
v^spoQviDEM hujufmodi fit ti- ^ confùetudininon refifiitur, faäa eft neceßita. Que
moris poenarum ac doloris inde naf
centis ratio & effe&us,facile in men
1
• tem cuipiam venire poffet , nullum
effe timoris geheginæ fru&um.Cujufmodi co
gitationibus refpondco , multum effe pcr om
nem modum. Nam quamvis perfe&ius longe
fit juftitiam diligere, non tamen propterea ti
mor pœnarum exterminandus eft,
Eft aliquid prodire tenus,fi non datur ultra,
"Ad faftigium rerum excelfarum non uno fàl
tu fcanditur, f&d paulatim à primis radicibus
afcendendum eft.Timor autem Domini non
faftigium, fed initium fàpicntiæ, hoc cft, cha
ritatis, quæ fola Chriftianorum fapientia effe
f.*t. n. rent. definitur. Vnde Auguftinus: Quifquis Regibus
«7 ***. c. 12. iubentibus obtemperat timore incipiems, & ad dile
άionem profciens , a Domino accipit pacem. Vt
igitur ad fàpientiam five dilectionem juftitiæ
proficiamus,
ì Primus fru&us timoris poenæ eft , quod
- £;. quamvis à pcccato animum non contineat,
'» ihanum tamèn ccteraque coërcet membra, ne
e -, '
in fa&a profiliant. Longe vero mitius ac mi
nus cft, fola voluntate peccare, quam ruptis
-
timoris repagulis in apertam legis erumpere
Σpij*. 144. prævaricationem : Parma corporis, inquit Au
guftinus, etfi non à voluntate peccandi, tamen re
vocat ab opere peccati. Et Iibro tecundo contra
lib. x cont. litteras Petiliani : Timorpænæ etfi mundum habet
Jit t. Peiil.
deleítationem bom«'confcientia ,faltem intra claustra
44 P. 83.
cogitationis coërcet malam cupiditatem.Ex hac crgo
malæ voluntatis compretlione nafcitur
;::4 Secundus fruétus qui profecto maximus
{¥. eft , quod codem modo poenarum timore im
i, pcditur homo ne peccata dcleétabilia faepius
perpctrando catenas concupifçentiae fibi ne
i &at ineluétabiles. Hoc enim habet externi
1
opcris delestabilis defignatio prae fola volun
t te, quod animum fortiffimé affigat defide- C
1 --
ratis expertifjue dclcétationibus , ex quibus
poflea nullo conatu voluntatis, fed fola & in
J» Pfal.9•
üfitatâ gratiâ Dei expedire fe poteft.Cüm frau
dulentam attionem confecuta fuerit deleëtatio, cum
eos tradiderit Deus in concupifcentiam cordú eorum
16. ' ia-m illa deleëtatio alligat eos , ut inde abrumpere
.** amorcm, & ad utilia comferre nom audeamt : quia
;* cum comati fuerint, dolebunt animo , tamquam pe
, 11,
dem de compede exuere cupiemtes. Cui dolori fuc
;•%
cumbentes , à perniciofis deleétationibus molunt ab
j*
r.} £.
-
fcedere. Nam ifto modo exteriorum peccato
4f,* - rum frequentatione confuetudo, adeòque ne
ceffitas peccandi gignitur,iuxta illud Augu
* *.con- ftini : Ex voluntat, perverfa faóta eft libido ,&
` ' cap. 5. dum fervitur libidini fa£ta eji confuetudo, & dum
595
X X X V.
-
fane nihil in mióribus pejus invehiri poteft.
Ex quo principio fit, ut cui Deus iratus eft,
eum tradat in defideria cordis fui, ut faciat
etiam externis fa&.s quæ non conveniunt, at
que ita confuetudine perversâ captivus ar
&iffimè fub diaboli poteftate vinciatur. Nam
ut idem Auguftinus : Qua duo fcilicet natura £ib. r. q r.
(naturalis libido ) & conjuetudo voniumita, ro ad simplis.
Vu/tißimam faciunt, & inviäißimäm cupiditatem.
In hoc ergo tam magnum malum'ne inci
dat homo , etiam qui eft malæ voluntatis,
pcenarum timor impedit fortiffime , quia
tipmor poenae, voluptatum dcfiderio fortior
eft: eaque de caufa hihil verius efle dicit Au
guftinus , quam quod dictum cft : Initium Lib.83 qq.
Japienti4 timor Domimi : Nemo eft quippe qui nou 4. 35.
mag* dolorem fugiat, qaam appetat voluptatem:
quandoquidem videmus , etiam immanißimas be
Jiias a maximu voluptatibus abflerreri dolorum me
ta. Et his duobus modis vocatur ab Augu
ftino timor pœnæ cuftos à malo, ut tandem
m 8. J&
ad dilectioném juflitiæ perducatur : Time ta Jerm
verb. Dwmwì
mem , inquit, ut fta formido gujlodiat te, ut per
4ucat ad dilectuonem. Et inferius : Adhuc timor ni cap 8.
t bua. cap. ta
ille fervilis ejl, cuífos quidem malorum, ut ab iineam
Je a malis , & abstinendo digni fint ad fe admittere
charitatem. • .
1 crtius fru&us eft, & is valde quoque
fingularis, quod timor pœnæ , exterha fil
tem opcra non frequentando, malorum ope
rum tollit confuetudinem , quæ maximüm
bene vivendi impcdimentum eft ; quatcnus
facit ut 9pera bona, tanquam contrària ino
litæ confüetudini fuae, gráviffima cffe videan
tur. • Auguftinus: Proinde premiffus tumor tm cor
Fpift. 1 1 •.. '
no$trum, pellit inde comfu.tudmem malorum ope c•p. 18.
rum , & fervat chariati locum, qua tamquam do
mina veniente, ut ulla vjideat ab, edit. Et in Pfal
mum ccntefimum vigefimum-feptimum : Ti In Pfal.i**
ment quidem fed mom amant ju;iiti4m. Cum autem
per timoremcontinent fe à peccato, externo fcili
cet, fit com fietudo iujlitia, & imcipit quod durum
erat amari, & dulcefcit Deus : & iam incipit
homo iwife vivere, propterea hom quia timet pamas,
fed quia amat aternitatem. Hinc crgo nafci
tut
Quartus fru&us, quod timor externorum
a&uum bonorum frequentatione pellens com
fuetudinem malam , inducit quandam bcne
faciendi facilitatem , quæ próximus gradus
eft ut juftitia diligatur. Incipit enim dulce£
cere opusbonum ac dilc&ione dignum videri,
& quodammodo fentiri quod antea molibus
areharijs intolerabilius cupiditati videbatur.
Cc V nde
 …
-

596 DE GRATIA CHRISTI SALVATORIS 59;

Vnde Auguftinus cum homines poenis à pec- A rem poenae bonum, utilem , faluberrimum vocat: In Pfal.
fih.83.34. catis deteirendos effe docuißet, iam verò, fub
- -

hortaturque Chriftianum : Fac, fac vel timore

-

:;?
%. 36. ijcit, cum aliqua non peccandi confuetudo, quod pæne fi nondum potes amore iuftitia : Et alibi: „J,
onerofum putabatur, facile effe perfuaferit, incipiat Noli timere pœnam, fed ama iustitiam: nondum po- s p. «,
gufiuari dui,vdo pietatù , & commendar, pulchrì ves amare iufittam, time vel pwnam, ut peryenias *** 41;
tudo virtutù , ut charitatù liberta pr& ferv.iute ti ad amandam iafifiam. Niinirum quià hemo*'*
moris emineat. Qui gultus dulcedinis, quomo fere, vel nemo à perfe&to incipit. Vnde etiatn
«do ex nonnulla abftinentia à peccatis oria fanétom Paulum tradit ad diligendum Deum
tur, quaum poemae timor efficit, alibi praecla tinore perdu&tum: Quem , inquit, maior timor EF,,
ra & obvia ufus comparationc rudioribus
\
cómptilit ad vharitatem , eius perfecta charitas foras -

In Pfal. 48. c. hriftianis explicat : Qui iniquitate ufus eß, tmjit timorum. Vbi adhgc refpicit, quod pau- I
* & paffus peccatú in corde, incipit iion poffe mandu lus terribiliter : divinâ poteftate proflratus
«ere panem, laudat verbum Dei, & nom facit. Vnde fuit, tremenfquc ac flupens dixit : Quid me an,
• non facit ? Qua cum cæperit facere laborat, quo vù facere ? T umor ergo plerumque, vel ut Au-"* …
-
modo fentimus laborare dentes poft uva, acerbas , guttinus in libro de Catechizandis rudibus L, &t.
cùm caperimns panem manducare, sed quid faciunt tradit, prius hominem ad arripiendum bonum*divivi,
slt quibus obiinpuerunt dentes ? Temperant fe ali sgncutit, ut iter ad charitatem paret. Vnde? i.
quantulam a' tivis acerbis , & redeunt dentes ad • T ractatu nono in Epiftolam loannis: Si nullus É
ffabilitatem fuam & incumbunt pani. Sic & nos timor, non ef quà intrefcharitas. Et in Pfa!mum“
lati lemtis iuflitiam. Sed fi nos volumus manducare B ccrtefimum quadragefimum-nonum : Nifi ti- to P}-,
iuffitiam , hoc c(t, facere, ut ftatim explicat, more incipiat homo Deum colere, uom perveniet ad*»it
temperefius mos ab iniquitatibus ; & nafcitur in 418]07t7}j. .
corde i;on fo!um delectatio laudandi iufttiam, fed Ex his perfpicuum fit, quam fit facris litteris
£tiain fauilitas mandarandi. Hanc crgo nonnul & Auguítinò confentaneum,quod Conciìum
lam à peccatis abftinentiam pœnæ timor ope timore Tridentinum docetconcutiuntur
, quo vtiliter ; percatoresadà confiderandam
iuftitiæ diyina É. 7r}, -

- Ę , ut paulatim juftitiam opcrandi facilitas

rcdeat. - De mifericordiam Je convertcndo im fpcm erigi. Ê, $].*
Quintus fru&us eft , ut dum peccatores
timent vehementer pcenas, quas f)eus tranf
greffòribus legis comminatur, timore preffi
& coarétati , ad Dei mifericordiaro fupphces
- fugiant , quatenus miffo ccelitus adjútorto
si res „ ad fscicndam legem, ab intentata poena lioe
&- ii;...', 3. rentur : Legemh , inquit , terrendis impemit iniu
* - fiis, ut cum & ipfis caperit invlita comicubifientiae
fn'rbus incentiyo prohibitionis & cumulo prayarica
tio;;is augeri confignant per fidem ad iuftificam
de contritione loqucns impcrfecta, quae cx
formidine poenæ homiwcm ad abrumpcndain
pcccandi voluntatem , & arviyicndum vitae
meliorvs propofitum convcrtit : Hoc timore sj i,.,
utili.er comct £ Ninivitae , ad Icm« praditationem
plenam terrvrilitis pœnitentian eget unt. Liquet
ctiam quam providè definierit, gel emis mèiw, %%£*.
per quem ad mifericordiam Dei, depeccaiu drigi, *
confugimus, vel a peccando abflinem.us , pcccatum mow
effe aut peccatores peiores facere. Quod tam et -

iein gratiain , & per donum Spir.tus fuavitate ttt obfcrvandum eft, à Concilio non de quoitet' *
ftitia delectati pœnim, iitteræ minantis evadant. Et gehennæ metu dici , fed de illo duntaxat, pr
alaui breviter & nervosè : Lcx iram , id eft, c quem ad mifèricordiam Dei de pectatu dolendo cºnju
rib.». oper. fupplici, d ir.tm evadendam
gimus vel a peccando abfinemus.Quo fignificatur
,,,.,.,.„, iupplicien' • operatur , ut ? -

1.3. p. §2. Dei grat a repuiratur. Qui fruétus ita magnus ille metus qui veram contritionem quamvis
cft ut Auguftinus hunc unum ex praecipuis ifnperfc&tam parit & cum ea conjun&useft.
• effe fateattir, prop:er qucm lex vetus com Nam pcr illum gehennæ metum, qui tantum
„ , ' . ininationibus ac terroribus plcna , data fue nodo attritioncm illam Scholafticorum quo
É£;!: rit: Vt videlicet tinor legis humilein fa£tum ad • rundam efficit , non tam de peccatis quam de
*° fidem gratiamque peraueret. Vnde alibi audet pœnis peccatorum homo dojèt : Non enim pec
ac dicit, quod ad folam Chrifti gratiam agnof care mettiit,fed ardere. Nec per illum à peccando
Iib de nat. cendam & inyocandam, utiliter legis velut p«- abitinemus aut abftinere poflumus, quia per
$£5**;:;!. dagogi timor ducit. Qua de re alibi plura diéta ' iilu, inviti facimus quicquid boni facere vi
r*£, fùnt. Quam occultam cum peccatoribus œco defnur. Nemo autem ijyituì bene facit, etiamfi t;i, c.
ÄÈÉ. nomiam, etiam nunc Deus cum Chriftianis bomtm eft quod facit. Quanquam hec ittc fcrvi- fj.ais,
yat.?.ii.T obfervat. Graviffimas enim gehénnæ pœ is pœnarum timor, quatenus timor,fit pecca
- has intentat transgrefforibus , ut minister tuin aut malum. Bonus enim cft timor quate- « ,
riti, ac de proprijs d:ffifi viribus quas imbecil inus timor, & eo quo fupra diximus modo da
fes effè ad coficupiflentias ardenti{Iimas vin -tur à Deo , quamvis fervilitas ejus adjunâa
cendas cfle fèntiunt, piâ humilitatc divinæ mala fit. Sic enim & anima peccatrix , non
gratiæ adjutorium petant, quo juftitiâ prae quatenus pcccatrix , fed quatenus anima &
ceptorum dcle&ati pœnam litteræ minantis bona cft & creatura Dei. Ex quo confequi
evadant. D tur » ut etiam ille timor, peccátores ncqua
Cùm igitur ifti fru&us fint , quos timor quam pejores , fed mcliores potius facerc di
legis in peccatoribus iter fapientiâ arripere cendus fit. Continet enimj faltem opus , fi
incipientibus parit, meritò fànè fanétus Au non animum. Vndc habere facit innocentiam tn Pfal.j,
£* *®'^*. gußinus de timore dicit, quod magnum fit præ ºmanuum, fi non cordi. Itaque timor ifte fer- ,
fiiitih procedentibus ad falutem. ' Mcrito timo
- -
…
¥ilis homiaem ad juftitiam prsparue';
CDQ
598 L I B E R Q v I N T v S. 599
dem in quantum fervilis, h9c eft , ab amore ^ Quantò fàtius & utilius timori tribuas quod
juflitiæ féparatus eß, & in ipfohomine ultimo timoris eft,ne pr£pofterè fuffe&us in charitatis
£equiefcit, peccandique yoluntatem ex co ca locum , nec ifta retineat dignitatem fuam,nec
piíe conjun&am habet, fed in quantum eft ti ille utilitatem fuam: atq;ita utrimque & pec
inor poefiae, cujus exfpc&ation£fi ngn ex toto, cator & juftus perniciofiffimè fallantur, dum
fàltero aliqua ex Parte , i$ qu! fjviliter umet ncque diligens quid fibi à Deo donatum adfir,
a peccato revocatur, & ad juftitiam diligen neque timens quid fibi adhuc donandum de
dain ijs quos recenfuimus modis Præparatmy. fit, agnofcit. Ex quo non raro forfàn accidit,
Ampfiusà timoreà poenarum ut ex hujufmodi ignorantia, falute fua (empi
ficiüm Domini pediffequoexpgf;ere, cft ofà
, libertatem terna peccatores excidant, dum fecuri ad pœ
fervo poftularc : ufioque verbo hoc exigere, nitentiæ Sacramentum cum dolore bonæque
ut tirìor poenae fit charitas juftitiae : Timor vit£ propofito,propter folum gehenng metüm
enim fervus eft, charitas libera eft,& ut fic dicamus concepto accedere jubcntur , cum quo eos
timo? eft fîvus charitatis. Vnde fit ut timor Auguftinus invitos effe & nondum liberos
charitáti fervicndo, id agat nefacias, charitas id aut alicnos à voluntate peccandi fecuriffimè
agat ne yelis facere, etiamji impunè poßø admittere. conftantiffimèque Profitctur.
F I N I S.

ÉÉÉÉÉ 3ζ$&/. : ©XSJ3 ÉÉÉÉɤ§

CO R N E L II I AN SENII
E P I S C o P 1 I P R E N S I S.

- D E -

G R A T I A C H R ISTI°
S A L V A T O R I S
L I B E R S E X T V S.

Qui eft primus delibero arbitrio.

P R AE F A T I O.
-•
R D o poftulat utjam dc concordia gratiae iftius medici
- - - - - - - - w^
W-II] S.
I.

„A>
nalis & liberi arbitrijpaulo accuratius differamus. Quod ,
î\s=
VV\W\
--ARIVvV
w… -
quia difficulter fieri poteft, nifi natura libertatis utcum
| que percepta fit, operæ pretium fuerit ad rem totam pla
nius intelligendam, ab ovo ordiri naturamque liberi arbitrii univer
fam, quemadmodum ab antiquis gratiæ defenforibus contra Pela
gianos luétantibvs intelleétum fuit, lectorum oculis fubijcere. Qua
de re non poffumus quoque tutiorem ducem aut peritiorem fequi,
quam illum, quo neminem hujufce rei Ecclefia peritiorem habuit,
nemo majori gloriâ ejus adverfarios protrivit, nemo acrius in hoc
ipfo argumento exagitatus fuit, nemo conftantius & uniformius
libertatem arbitrij ab initio converfionis ad finem vitae ufque defen
dit. Falluntur enim toto caelo, qui ut liberrimas fuas opinioncs à
Chriftiana gratia non mcdiocriter diffonantes, ab Auguftini cenfura
Cc 1 fubtra
V.

6oo DE G RATIA . CHRISTI SALVATORIS 6oi

fùbtrahant, caufantur eum cum hoftibus nimium liberae voluntatis
vires tuentibus lu&tatum effe, & propterea in alteram partem obni
xius tetendiffe , ut facilius adverfarios fuos depreffa htimanæ volun
tatis libertate deprimeret. Quæ cantilena paflim ab ijs frequentata
•eft,qui fe ab ejus doctrinæ tramite receffiffè forfan confcijfiint. Sic
enim & illi qui contra Auguftini fenfum parvulorum poft
poenas
Hanc vitam, non multo modeftius quàm ipfi Pelagiani elevant, hoc
ipfum velum fuis conatibus praeferunt. Ita fit ut illo fpeciofo præ
textu Auguftini doótrina tam de peccato originali, quàm de libero
voluntatis arbitrio, adeoque de Chrifti gratia, quae fine libero ar
bitrio intelligi nequit , in praefentiflìmum periculum adducatur.
Scd boni ifti viri duplici ex capite hallucinari videntur : tum quia
nihil delibero arbitrio Auguftinus adverfus Pelagianos docuit, qüod
non diu ante nullo adhuc adverfàrio fecum litigante, vel Ecclefiam
laceffente tradiderit : tum quod ignorare videantur, nullam acer
biorem fæpiufque & invidiofius repetitam calumniam fuiffe impa
ctam Auguftino, totique Ecclefiæ Catholicæ , cujus partes ipfe
folus in illo conflictu litterario , ex ejufJem Ecclefiæ autoritate fu
finebat, quam quod ex liberi arbitrijdeftru&tione , tum ipfe effet,
tum Ecclefia tota Manichæa. Audite adverfus ftrenuiffimum Ec
£;:; clefiæ pugilem totamque Ecclefiam intonantem Iulianum: Φicunt
“°illi Manichæi quibus modo non communicamus, id eft, toti ifti, cum quibus diffènti
mus, quia primi hominis peccato,ideft, Adeliberum arbitriumperierit. Et in opcre
… oftremo , cui refellendo immortuus eft Auguftinus, hæretica im
:.';';judentia infultans adverfario fuo : Ceterum duo iffa quæ iungis, liberum
& non liberum, id eff, liberum & captivum, illi quidem rei de qua qgimus, ( id eft,
libero arbitrio) con)enire non poffùnt. Tibi vero ftultitiam figularem, impu
dentiam noyam, impietatem vcterem (id eft, Manichgorum) ad ff tt/ui
iwi/.ai, tur. Et paulo ante: Hic intclleéius efl (liberi arbitrij) qui cum illis quos enu
mera})imii yos etiam (id eft, Catholicos) à Chrjflo monftrat alienos. Et rurfum
inferius difputationem fuam totamin fummam colligens : Qgo colleclo
co/jinceris injiciari dogmatatua, ut promittas te liberum arbitrium non ngare, quod.
qy% mali, poflea boni neceßtatefiibvertis. Quapropter tantis conatibus pro
f. i«* lixjffimæ difputationi fiiae immoratum effe proteftatur: Vt offenderemus,
inquit, certißimum ff quoddixeram, quia negarent liberum arbitrium homines, qui
yefirofjffnt férmone deterriti, & in Yerum exitium vanâ formidinetruderentur, teque
gff praecipium arbitrij libcrimgatorem. ExÉ; & alijs plurimis locis, quæ
proferre in promptu eft, manifeftiffime patet, qüam immerito non
hulli dicant, Atiguftinum propter Pelegianos liberum arbitrium de
refìffe ; cum è contrario huliam ipfè totaque Ecclefia calumniam
graviorcm paffa fit,quam quodevertêretarbitrij jú
femel fateatur, qugftionem illam fuiffe fibi explicatu perdifficilem.Ex
quo fit,ut ipfe pótius liberum arbitrium magnopereextollere debuif-.
fèt,velpotiùs via regia incedere, ne libero árbitrio favendo Pelagia
nus,adverfàndo Manichgus effe videretur. Nos vero potius, fi illa
regula rccentiorum locum habere poffet, in tradenda veritate
- liberum
 -

6o2 L I B E R S E X T V S. 62 3
liberum arbitrium deprimere deberemus. Nam quemadmodum
tempore Auguftini male audiebat Ecclefia, quod Manichæifmum
traderet, ita nunc propter quorundam recentiorum novas opiniones
traducitur, quod Pelagijfenfa de arbitrijlibertate & poteftate docet;
unde quanto maiori omnibus curae eft, tueri falutem fuam, quam
alienam offendere, tanto diligentiori follicitudine Auguftinus Eccle
fiam à Manichæifmodeftructæ libertatis, nos à Pelagianifmô-enecatæ
gratiae purgare deberemus. Aftruendo enim dominatricem gratiam
deftruebat quidem Pelagium , fed non purgabat feipfum à Mani
chæo: nos vice versâ defendendo illam indifferentem libertatem,
Calvinum quidem fubvertimus, fed Pelagij maculam non diluimus.
Sed qugcumque tandem Ecclefiam erroris peftis oppugnet, quæcum
que calumnia defertæ veritatis, impirgatur, abfit ut quicumque
Doétor Catholicæ veritatis ita unum, declinet errorem, ut in alte
rum incidat. Abfit multo magis, ut profundiffimus ille Ecclefiæ
Magifter Pelagianos ita dcbeilaverit, ut in depreffione humanæ li
bertatis exceflerit, aut fufpectus fit. Antiquæ funt illæ & ufu tritæ
omnium eorum voces, qui caelcfti ejus doctrinæ, & à fanéliffimis
Ecclefiæ Romanæ Præfulibus fæpenumero comprobatæ , obtreéta
7» epif. re ftatuerunt, vel alteram, inducere. Adverfus cujufmodi, qui pj$i-
celef?. ad
Ga!lorum

Σpifcopos.
mi T)iffutatoribus obviare pr«fumunt, & Migfiis noftris tanquam neceffarium mo
dum excefferint , obloquuntur, jam olim à divi Petri throno Celeflinus
intonuit. Nec unquam hunc (Auguftinum) fimftræfúfficionis /altem runior
afferfit, quem tantæ /ientiæ olim fiJe meminimus, ut inter Magiftros optimos,
eiiam â meú praedictfforibus /emper haberetur. £ene ergo de eo omnes in commune
/e/erunt , utpote qui ubique cunéiis & amori fuerit & honori. Vnde refçien
diim talibus quos male crg/ere videmus. Nam in difputando cum ha reti
cis ita fugere errorem, ut vel in minimo regulam veritatis excedas,
non eft veritatem defendere , fed evertere, non Ecclefiae caufam
protegere, Mcd pródere. Vnde in hac eadem omnino caufa fimiles
hominum præveniens fufpiciones, in medio duorum errorum fine
utriufvis labe, illibato tramite incedendum effe definiens praeclariffi
r*.
3onif.. ad me dicit: Poffiimt
fji duo errores inter J ff. contrarj,fedam bofint deteflandi, quia fùnt
qnsrf. £. * • - - - -

ambo contrary veritati. Num fi prjerea diligendi fùnt Pelagiani quia oderunt
Manichæos, diligendifììnt Manichæi quia oderunt Peigianos. Sed abfit ut Catho
lica materpropter alierorum odium, alteros eligat amare, cùm moYente atque adiúvan
te 1)eo debeat utr£/jue vitare, & cupiat utro/jue/amare. Abfit igitur ut Augufti
.
nus, qui iflum tuendae veritatis fodùm tam diferte in hoc eodem ar
gumento tradit, fui-ipfius oblitus ita gratiam afferuerit, ut vel in mi
nimoliberum arbitriüm laeferit. Noverat ipfe quaeftionem effe per
quam delicatam,difíci!em,ancipitem, in pondere & menfura tractan
dam, verba, fyllabas, apicefque in ftatera ponderandos. Fuerat pulfa
tus eâdem calumniâ, jam verba ipfius in praejudicium hbertatis, ut
.a... s. ipfè teflis eft, repta i et nt : Afféris, inquit adverfus Iulianum, me in alio
lbro meo dixffè, «e,r ii.rum arbitrium figratia commendetur: & iterum hgari
.ratiam, fi lìerum cvi,.en.e.. , ■rbitrium. Vnde promittebat Iulianus quod
Cc 3 cu£fi
 6o4 DE GRATIA CHRISTI SALVATORIS 6o;
cum libri ipfi Auguftini ventilari cœpiffent , àfe illafententiarum nudaretur&con
fùderetur impietas. Sed reponit ei cautiffimus Doétor: Calumniaris. Non
hoc à mediclum efl:fedpropter ipfius quæfiionis difficultatem videri hoc poteft dicium
effe& putari &c. Quis nonexfpeélet/apientiam differentis, quifidem cognoverit men
-tientis? Cùm igitur tantopere hâc everfae libertatis calumniâ vexatus
£uerit Auguftinus , quis mente fobriâ fufpicari audeat, eum in depri
mendo völuntatis arbitrio debitum excedere voluiffe modum ? Cùm
fi ullus hujufmodi cogitationibus detur locus, tota doctrina degratia
& libero arbitrio, de quorum conciliatione librum ex profeflofcri
bere compulfus fuit, periclitetur. I]le quippe cardo eft in quo tota
caufa vertitur. Quem tam feliciter attigiffe & enodaffe vifus eft uni
verfæ Ecclefiæ in hunc ufque diem, ut nemo de doétrinae iftius verita
te, five gratiam five liberum arbitrium ar&tiffimo vinculo inter fe col
Higata fpe&tes,aufus fuerit dubitare. Nec mirum fanè cum Romæ fan
&iifimi Præfules diverfis fanétionibus profundiffimam cautiffimam
que doctrinam ejus in hac parte comprobaverint & Ecclefia fuam fe
cerit. Hinc iila loannis fecundi Romani Pontificis verba auétoritate
plena , quæ adverfus Acoemetas Monachos Neftorianos protulit:
Σ)i#.3 ad San&us Auguftinus,cuius doctrinam/ecundumpraedecffrum meorumftatuta,ßomana
É /equitur & /ervat Ecclefia. Vt non immeritò magnopere dolendum fit,
nonnullos ita humanis & plerumque fallacibus ratiocinationibus de
ditos effe, ut liberi arbitrij intelligeniiam tutius ab Ariftotele & è
Gcntili Philofophia, quam ex antiquæ Ecclefiae promptuarijs hau
fiendam effe arbitrentur. Nempe quia res ifta cum naturalis intelli
gentiæ terminos non excedat, ratione quoque metienda eft. Quafi
vero ullus ab Ecclefia peregrinus fublimitate rationis Auguftino præ.
ferendus vel conferendus fit; qui fine Magiftro folâ caeleftis doni prae
- rogativâ, fe adolefcentem non tantum Ariftotelis Categorias difficil
£• c» cum
fff, limaserúditis
legiffe,conferens,
& ita intellexiffe
nihil abcoram Deo quod
eis audiret tefte profitetur , ut poftea
non ante folus apud
fe-ipfum legens percepiffet ; fed omnes libros artium, quas liberales
voçant, per fe ipfum legit, &intellexit, quofcumque legere poterat.
Cujufmódi ingenij prodigium, nefcio an quifquam unquam viderit,
aut in ullis Hiftorijslegerit. Quo fanè non paulo mirabilius eft, quod
cum Theologiam nunquam didicifTet aut facras litteras velà limine
fàlutaffet, folâ caeleftis gratiae infufione fubitò inftitutus, ftatim à Ba
ptifmo ftylum arripuerit, tantâque gruditione & firmitateprofundif
fima quæque myfteria Catholicæ fidei enodaverit, divinamque im
primis gratiam & liberum arbitrium adverfus Manichæos afferuerit,
ut ante exortos etiam Pelagianos, corre&to per divinam revelationem er
rore de initio fidei(quem aliqui recentiores neque poft tot difputatio
nes Auguftini & Ecclefiae definitiones advertere, nedum corrigere po
tueruni) nihil de doctrina fua liberum arbitrium fpeétante, necfenex
potuerit emendarc, neque pofterorum quifquam de emendatione
cogitare. Nec mirum fane, cum Ecclefia doctrinam ejus hac in parte
non tantum approbaverit, fed amplexa fuerit, nec ullum pene Ca
nonem,
6o6 L IB ER S E X T v S. 6oz
nonem, nifi proprijs Auguftini verbis de gratiâ & libero arbitrio ex
prefferit. Vt fine temeritate dicere liceat, eum qui fànctiffimi Do
ctoris hujus fententiam delibero arbitrio eruere potuerit , Ecclefiæ
Catholicæ fenfum produéturum. Neque enim aliumipfa novit, nifi
qui in fponfi fui fcriptis, hoc eft, in facris litteris, & in fuis preci
bus inculcatur, quas Auguftinus ad amuffìm cum Pelagianis dimi
candofectatus eft. Definat hic obftrepere Ariftotelica Philofophia,
quae inifta caufa cum Pelagio atque Iuliano plenis buccis eam crepan
te, damnata eft. Neque enim aliud eft quicquam haerefis Pelagiana
de gratia & libero arbitrio, quam pura puta Ariftotelica Philofophia,
ficut fuis locis oftendimus.Quid vero Ariftoteles, vel quifquam alius
Gentilis Philofophus de gratia in ipfam voluntatem operante vel au
divit unquam vel fufpicari potuit? Quid de arbitrij infirmitate, de
plagis illis horrendis, propter quas fola Chrifti gratia neceflaria eft,
illi cogitare potuerunt ? Nonne praefumptione liberi arbitrij fuitu
mefcentes,omnes omnino palfiones corporifque dolores & volupta
tes atque animi motus fui (uperbiffimi fapientis arbitratui fubdide
runt ? Quo nihil falfius in vera Philofophia, nihil capitalius Chrifti
gratiæ in Chriftiana Philofophia de libero arbitrio dici potuit. Ho
rum tamen voce arrogantiflime clamabat Iulianus, Hominem/ifficereim
genitis fibi motibus dare leges. Ex quo fit ut nihil magis in hoc argumento
delibero arbitrio fufpectum efíe debeat, quam Ariftotelica illa Pbi
lofophia, cujus folius armis inftructus lulianus & Pelagius liberta
tem humani arbitrijdefenderunt. .

Faceffàt & ifta hinc invidiofa querimonia, quod Auguftini fenten

tia Calvino aut Luthero favere videatur. Si enim Auguftini eft, illo.
rum error effe non poteft. Sed quia non ufque adeo hæretici cxorbi
tare folent, quin faepe in aliquibus articulis veritatem, in alijs non
nulla veritatislineamenta retineant, fi quid fortè hac in re cum Au
guftino fenferint, veritas ample&tenda eft, fin diffenferint, error cor
rigendus. Sub hujus fan&tiffimi Doétoris aufpicijs mihi conftitutum
eft,fenfumejus, quantum Deus vires dederit, indagare, & quicumque
ille fuerit, cum omni Chriftiana finceritate proponere, nullius erróris
invidiam aut mihitimens aut alteri quaerens. Quo conatu meo fige
nuinum fenfum ejus attigero & propalavero, nemo, fpero, tam ini
quus erit rerumarbiter, qui in tanta doctifTìmorum fcriptorum con
certatione, non utilem operam me in publicum contuliffe fateatur;
fin aberraffe, & aliud Auguftinum fenfiffe ex fcriptis ejus demonftrari
poteft, uberrimum fructüm laborum meorum quibus per multos an.
fios affidua diligentia ejus monumenta pervolvi, me tuliffe ,liben
tilfimeprofitebor.

- Cc 4 CAPVT
 sss DE GRATIA cHRisTi sALVAToRis se,
C A P V T P R I M V M.

i De nomine liberi arbitrij & voluntatis,

T autem abipfo nomine incipiamus, A modo dicantur megare liberum voluntati arbitrium,
Hibcrum arbitrium quidam propriè qui confitentur omnem hominem &c. mom mifi fualibe
diri putant de a&tu rationis fimul & ra credere voluntate. Et Epiftola centefima-fex
voluntatis, ut arbitrium idem fit ta : Quod ei ad magnum imputaretur facrilegium, F}#;/s&
quod judicium, ficut arbitrari pro judicare f tam in eis alijuid valeret voluntatis arbitrium. Et
nonnunquam ufurpari folct, & ita dicatur paulò pòft negat afinis liberum voluntatis arbi
arbitrium propter rationeu), liberum proptcr trium ciie tribuendum. Et libro fecundo de
{LX}. de {¥.
volunta: « Iij. Hinc fauctus Bernardus : Is ergo peccatorum meritis dicit quofdam tantumi
< **f. non pre
c»t <!> nuntio. talis conjam, u* eb voluntatu unamßibilem libertatem præfunere de libero humana voluntatù arbitrio, ut
c* rationu quod jemper je. u. por,at ubi jue indecli ad non Peccandum nec adjuvandos nos divi
n.ibile 1«:icium, mom imcongr.e aivtur , ut ar.1t, vr, nitus opinentur, fcmcl ipfi naturæ conceffù libe
ltwrum arbitrium, ipfe liber Jui prop, er vul.tatem, ra voluntatu arbitrio. Et in Epiftola o&ogefi
*p'e iudex fui propter rationem. £t paulo , òit : ma-nona : Lex ej: etenim tm ratione hominis, qui
Quapropter huiufmodi voluntarium conjemjum puio tam utitur arbitrio libertatu naturaliter um corde con
fioit i*congruè effe , quod jolct liberum arbitrtum ap fcripta. Et ibidem cum praemififfet ; ad hocj?
^ pell *i, ut liberum referatur ad voluntatem,arbitrium intelligant hab.re quantum foffumt liberumarbitrium
ad rationem. Idem videnter lenare Autor fy &c. ftatim fubjungit apertiffimè : Hæc enim
Is53}ypog. pognoftici antiquus ac doétus, dum divit arvi volumta, libera, tanto erit libertor quanto fànior &c.
*. 4. t*tum ab ai b;irando rationali conjideratione vel dif Et evidentiflime in libris de libero arbitrio
cernendo quid eligat, quáve recujet, puto quod moncm difputans cum Evodio, utrum debuerit homi
n à Deoliberum arbitrium dari, indifferenter Prid. iik w,
accepit: ideo liberum diétum quod in fua pojitum Jit 1 8. fepiw,
potejfare, babcns agendi quod velit poß bili;atem. Lt id fcmpcr nominat, liberum arbitrium, & libe
f* z.dif.14. Magifter fententiarum: Liberum arbitritf-m eft ram voluntatem, & iiderum voluntatis arbi
facultas rationis & voluntatis &c Liberum quamtum trium. Hinc in libro de gratia & libero arbi
ad voluntatem quae ad utrumlibet ficiti poteji a bi tro, ut probet in .orifie effe íibcrum arbi
trium vero quantam a l rationem , cuius eft facultau trium, rion aliud probat quam incfTe homini
vel potentia illit, cuius etiam eji difcernere inter bon.m voiuntatem , hoc éft, motùm volctdi. Vnde
& ma'um. Hanc difcretioaem rationis indicat prolatus multis divinarum Scripturarum tefti
ib'dem, ficut & Au&tor hypognofti, i jam cita novnjs, quae jubent hominem velle vel nolle,
tus, antecedcre ante voluntatis ele&tionem,ut concluJit Auguftinus : Nempe ubi dicitur molit# {igniR
potè quæ velut lucem voluntati præferat ut hoc & moli illud ; & ubi ad aliquid faciem um vtl 91»
2
**.
sligcre p 'fit : Bernardus verò, qúod mirum mom favieudum im divimu monttù opus volunta:ts eti- **
vidcri queat, potius vut eam voluntatis cife gitur , fa'u iilerum demonftratur arbitrium, Et Cap, 3.
P diffequam , ut de ipfa voluntatis clcctione rurtum, in criùs : Vtique cui dicitur moli vinci , ar
bona vel in ala ,ujicët : Sic enim ioquitur : tiir um jine dubio voluntatis eius comvenitur : velle
£eco f p.cit. Et merito iibertaten co mutatur iudicium, qao.iuam rmv, & nole prºprie voluntatu ejt.Nam arbitrium
voluntatis lcu uvcræ voluntatis nihil fignifi
qaidem juod libertim fui eft, projecto ub. pc.cat, v. fé
cat aluu in ifta phrafi apud Auguftinum ufi
itidtcat. Eft autem iu itcium quia iufte projecio , Ji
tautii aa, quam arbitrium volendi. Quid
peccat, patittir quod roltt , qui non peccat , nifi velit.
Et inferiùs : Quapropter voluntarium liberumque c quod alio cxprcffis verbis liberum arbitrium
confenfum, ex quo & omne fui comjiat pendere iudi à ratione difti g it ? Ecclefia in omnibus ad eam 2}i£**,
cium &c. puto libertim arbitrium appcllari. Et pertinentibus hommubus, qui tam ratione mentu utun
multis interpofitis : Ex hac ergo tantum liberta t.r, & volumtatis arbitrio ei veraciter dicit: Dimitte
re, qua libervm eji voluntati feipfam iudtcare, vel bo movis &c. V ndc quod paulò fuperiùs in ea
num fi bono, vel malam fi malo cvm,emjerit , quippe dem Epiftola præmiferat : Porrò fi iam wteren
qr.e in neutro nifi certe volendo confeniire Je Jem, it, tur ( parvuli ) rationú & voluntatis arbitrio, mom
liberum arbitrium credimus nominari. Sed quicquid fignificat liberum arbitrium ex ratione & vo
fit de fanéti 13ernardi mente & aliorum fen luntate effe compofitum , fed potius contra
tentia, ex Auguftitii fcriptis fatis manifeftum rium infinuatum cupit. Nam per arbitriutd
et, per liberum arbitrium non nifi folius vo rationis, fignificat rationem mentis, ut fuprà
íuntatis potentam, yei aétum fignificari, utpo diccntem audivimus, pcr arbitrium volunta
te qui folus propriè & immediàtè liber fit, ra tis , proprie liberum arbitrium : utrumque
tio verò non nifi mediante voluntate. Patet eniin arbitrium vocari potcft, etfi non utrum
hoc ex eo quod paffim Auguftinus liberum ar que liuerum. Vel certè indicat liberum vo
bitrium fine difcrimine vocare folcat, libe luntatis arbitrium , r.unquam fine ratione
rùm voluntatis arbitrium , voluntatis arbi præeunte in fuum aétum furgere. Et ifta fen
' trium, arbitrium libertatis, liberam volunta teutia codcm modo à profpero & Fulgentio
£pij, vox, tcni. Hinc Epiûola ccntcfima feptima : quo docta fuit, qui Augufìiììunì fcqui folent: fed
υΠληluß\
 \

61o BÈ R
- L1 S E X T V S. . . . * 61,
omnium apertiffimè à fanëìo Ioanne Damaf. ^ in libro decimo quarto de Civitate Dei : Re- cap. 6. &7.
• •-• ceno, qui etiam Patrurn antiquorum defini £tamque volumtatem effe bonum amorem, & volunta
tionem non aliam fuifle tradit, quam quod li temi perverfam mulum amorem. Hinc denique
Zih.3. Ortho berum arbitrium {it voluntas : Cum divina ma voluntatem hoc modo definit: Eft animi mótu r;i..i,,;„;.
faeic. 14. tura, inquit,fuapte naturaliberum arbitrium , vo cogente mallo, adali juid vel non amittendum, ve! ad;- animab.c.io.
lemilique facultatem habeat, homo quoque ut ipfius pifcendum. Quod idcircò adrnoncndum duxi,
imago arbitry libertate volendique facultate natura ut quando Auguftinus bonam & malam vo
liter praeditus erit. Quippe Patres libcrum arbitrium luntatem nominat, fciamus quid loquatur,nec
volumtatem effe defimierunt. putemus, potentiam voluntatis ab eo , fed
Obfervatione vcrò dignum cft,quod quama ipfos motus animi feu propofita dcfignari.
vis in phrafibus fupradiétis libcrum voluntatis Quidam enim phrafibus } hilofophorum rc- *.
arbitrium, potentiam ipfam voluntatis qua ccntium affucti, qui voluntatem volitionem ' *«

tenus liberam fignificet, fæpè tatnen voluntas
non ipfàm fàcultatem, fed aótum liberun fa
cultatis denotat. Teftimonia funt innumera
in fcriptis ejus paffim obvia : ufque adeo ut
rara exempla fint, quamvis nonnulla fint, in
uibus prô potentia fumatur. Nam &c utis
ipfis phrafibus, libcrum arbitrium voluntatis,
*•' ' ' árbitrium voluntatis, & fimilibus idem figni
ficari videtur, ac fi diceres, arbitrium libcrum
volendi. Hinc in libris de libero arbitrio:
vocare folent, antiquorum Patrum, imo ipfo
genuino latinae linguæ ufu minus periti , cùm
voluntatem nominari audiunt , nihil aliud
fùfpicari pofíint nifi potcntiam voluntatis,
& ideo in alienos nonnunquam fenfus,planif
fima auétorum verba detórquent.
Ncc tamen ille generalis ufus voluntatis
pro motu animi five malo five bono apud
Auguftinum perpetuus cft. Nam fubinde vo
lúntateio peculiari acceptione vocis, pro folo -

*i8. f.de lib Quid tam in voluntate, qu.im ipfa voluntas ( id eft,
Ê ipfum velle) fita eft ? Quo loco & paulò pòft
**°** fàcilè decie§çonféquenter, voluntas, & bona
- voluntas, pro volitione fumitur. Et illa in li
? £g; * bris de Tfinitate : Eadem polenti: in eft volurtts
****** una : cum & in ipfis qui hoc idem voluit, fua po
luntas fit cuijue con?icta, älteritis autem lateat,
quamvis idem velit. Et mox latè difputat, quæ
nam fint eædem voluntates, id eft, eaedctn {et
earundem rerum volitiones & appetitiones in
bono motu voluntatis ufurpat, cui cupiditas
opponatur, tanquam voluntas mala : Qgintam ,;;,. ,. ,._
eji, inquit, quod valet voluntas fub domima;;te cupi- trusi... ,;.
ditate, miji fwrte fipia eft , ut oret atixiliuin? in tan
tum enim libera eft , qtiia im tah'um libcrata eft, &
ii, tantum appe!latur voluntas, alioquim tutius cupidi
tas , qtiani voluntas proprie muhapanda eff. Iuxta
quam acceptionem alibi docet Chriftum locu
tum cffe quando dixit : Qgacum jue vultu ut fa- xa,,„,.,
ciant vobis homines, hæc & vos facite ti'*. Notat -

hominibus. Hinc illud faepiffîmè in Auguftino
repetitum , quod charias non fit aliud quam
fi*. r*. de bdna voluntas : Quid ef?, inquit, aliud cari; ts
£%. *°* qti.im veluiit.ts ? Et alibi: Ipfa eff ci arita, qu«
"*'"** âicitur volunta, bona, Et in Epifto!a ad illuflrem
Epiß. 14;. viduatn Iulianam : Proprium aib trium mifi Dei
gratia itrvctur, mew ipfa bona volunta, effe tn uomine
poteft. De cujus charitatis & bonæ, itcmquc
malæ voluntatis caufa , quam & defe&ionêm
vocat, ex profeßo difputatur , & fexcenties
cap. s. 7. 8. i? illo fenfu voccs illæ repetuntur in libro
3.3.l.T duodecimo de Civitatc. Hinc illa eius expo
fitio frequenter iterata, quod illæ duæ arbóres
dc quibus Chriftus mentionem facit, quando
Atattb. 7. dicit, Non poteft arbor boiia malos fru£tis facere
£?.£ ££, &c. fiíiíí bonam & malam voluntatem,
£;£. quarum bonaaffeétiones
4dverf. ιgu Hinc
fit charitas, mala cupiditas.
animi, cupiditatem,
OmneS
& proph. lætitiam &c. voluntates quafiam clic dcfinit,
cnim nonnullos interprctes addidifïè, quæ
cumquc vultis bona, ne quis roala quæ vu t
fibi fieri ctjam alijs velit. Sed in greco nihil
tale additum invenitur,{cd nudè, quæcumque
vo! is ut faciant &c. £t hoc unde , inquit Au- Lib. 15. {•
gf nus, nifi quia hoc loco, modo qttod in proprio c**** 3.
v, l.mt t» pofita cft , quae in malo accipi mom p.teji ?
Vfurpatio ifta à Stoicis quibus peculiaris fuit,
fl.x.fie nihi videtur. Nam fapientes dicei;ant
velle, fttltes cupere : * Voluntas quippe, inque
bänt, a; petit b.ntim quod facit fapiens. V nde
\
quas Cicero conftantias nominavit , Stoici
t: es efle voluerunt, pro tribus perturbationi
btis nempe vitiofis , in animo fapicntis : pro
cupiditate voluntatem, pro lætitia gaudium,
pro metu cautionem. Sapieotem ergò dice
bant velle, gaudcre, cavere , ftultum non nifi
cupere, lætari, mctucre, contriftari, fed de
iftis vocum acceptionibus fatis.

C A P V T S. E C V N D V M.

Liberum opponitur fervo, captivo, dominationi alterius fübjeéto. •, , '

Eft effe inalligatum, inimpeditum &c.

T autem ad veram liberi arbitrij A verbum ita folet, ut pænè quicumque libera
intelligentiam à notioribus ad igno tur, intelligatur periculum aliquod evadere,
£ib. de spir. tiora nitamur, manifeftupn cft in ipfò carere moleftijs, ut cum liberari dicitur à
c* lut. c. 3o. momine liber, arbitrij, libertätem fonare. morte, infirmitate, naufragio. Vfitate dicitur, rra&. 4r.
Libertas autem in confuetudine lating linguae, inquit Auguflinus, non tamen proprie. Propriè imtoum.
duobus modis dicitur. Vfurpari cnim hoc veiò libcrare c(t liberum facere. Libertas ,
autcm
 61. DE GRATIA CHRISTI s ALVATORIS 61;
autem opponitur fervituti, quod nifi omnium A habent, & quam defideramt j qui à Domini homini
hominum judicio cfiet verum, innumcris pae bus mamumitti volunt. Vndcin libro Iob : Par- fok.g]
nè teftimonijs Auguftini perfacilè cflct o(ten vus & magnus ibi fumt, & fervus liber à Domimo.
dere. Cflcndit hoc lucülentè colloquium Pluribus teftimonijs allegandis in hac domi
Chrifti & ludaeorum apud Ioanncm. Cùm nationis, fervitutis, captivitatis, & libertatis >
***• enim dixiffet Chriftus, £t verita, liberabit vos, explicanda notione fupcrfedeo, quod faepiffi
*refponderunt Iudæi : Nemini fervivimus umquam, mè in fequentibus de fingulis mentionem fa
quo*modo tu dicis, liberi eritis ? Quibus iterum &urus fit Auguftinus, dum libertatis arbitrij
,.,.a., ,, Chriftus : Omtu qui facit peccatum fervu tffpec fignificationem & rationem explicare fataget,
i, •, & cati. In quem locum Auguftinus notat , & ex Certiffimum enim cffe debet fecundum Äu- '
serm. 48. de græcæ locutionis proprietate Iudaeorumque guftini do6trinam fexcepties inculcatam, non
•r*. Pem. Fefponfione conftare, quod liberabit , de liber älia fignificatione arbitrium liberum dici,
tate propriè di&a intelligi debeat, ncc aliter quam quatenus liberum dominanti, captivo,
poffit. Origo autem vòcabuli fervorum in férvo, & fimilibus famulandi neceffitatibus
É lingua inde creditur du&a, quod hi qui contrarium cft. Ex eadem quoque caufa, quia
belli jure pofîent occidi, à vi&oribus cum fer quicquid eft fub alterius dominatione, & cap
vabantur captivi, fervi fiebant, à fervando di tivum & fervum, id quoque ad alterum refer
&1. Ex quo fit ut fervus & captivus pariter tur, ac eft alterius, & in alterius poteftate,hinc
opponantür, libero. Vtrumque non folum in liberum (ubindc exponit Auguftinus, per non
ißa vulgari libertate, quæ ngenuis conditio cfie in altcrus po:cftate. Refponde quomodo ad epig. ver.
serm 48 de ne propria ett, locum habct,idicente Auguftino: declinandum à malo & faciendum bonumliberum ha
*** P*"°. Ingemuus eft aliquis , capitvaiur a barbaru, ex mge bemus arbitrium, quamdo erat fub poteftate temebra
*. 3• muo faäus eji fervus, fed in primis in ifta propriè . rum: unde mos fi Deus eruit, ipfe utique liberum fè
dicta arbitrij liLcrtate de qua fèrmo elt. Op cit ? Et infrà : Vt eidem do£trina arbitrio liberate
Poitur enim ci non minus captum elle, quam a tenebrarum poteflate confentiamt. Cujufmodi
fcrvum. Nam de captivitatc declarat hoc locutiones codem loco faepius repetit.
£pif. io7. Auguftinus multis locis: Si vere volumus defen Ex qua ufurpatione libcri fluit, ut confe
dere liberum arbitrium, non vppugnemus nmdc fit luve quen ei liberum fit quafi non ligatum, feu in
rum. Nam qui oppuguat gratiam &c. ip,e ai b t, tum alligatum, inimpcditum. Vndc liberas habe
fuam adhuc vult effe captiyim. T& iuuanus cum re manus dicitur, cui nullis impedimentis,
Auguftino difputans, hanc oppofitionem libc vel vinculis aftri&ae coärcentur. Impedimen
ri arbitrij & captivi,quam Auguftinus arbitrio ta namque & vincula libertatem agendi impe
libertatis femcl tribuitie videbatur, vciiemcn diunt, & fi funt in ipfâ voluntatc, etjam vo- ,
£}.n. oper. lendi. Nec enim alia de caufâ non eft liberum
$mper f 113 ter inculcat : • Vt ipfa, inquit, verba u rgamus
quod liberatur captivum eft, quod capuv m i v.rum pcccatoribus, imo & juftis in hac vita tan
non eft , quodliberum eft, captivum mv, J. QJcd tum amare Deum, quantum amandum e{fe
mox iterum repetit, & Auguftinus vcrum ciic ccrnunt, nifi quia intüs in ipfa mente quædam
' concedit. Servitutis vero & libertatis repug impedimenta & vincula funt, quibus voluntas
nantiatn faepiflimè idquc in fingulis , gnè fibris ab`ejus dileétione retrahitur ac deorfum pre
advcrfus Pelagianos éxaratis inculat, & res c mitür : & vicc vcrfa idcircò fànctis in cælo
per feipfà pcrfpicua eft. non eft liberum velle peccare , quia vinculis
Cùim cigò fervus, ut talis, effentialem ra quibufdam volúntas innodata eft, quibus
tionem ad Dominum ipfo nominc fuo deno fùagna cum dclc&ationc ab illa perverfa v0
tet, libertas verò refpuât omninò fcrvitutem, luntate rctrahitur & impcditur. Qua confi
hinc fit ut conlequenter ctjam libcrtas ut talis deratione etjam nonnulli Scholaftici recen
dominationem âlterius refpuat. Qui enim tiores liberum opponi dixerunt alligato; alij
Dominum habet in cujus eft potcûate , ille ut impedito. Hinc Auguftinus,etfi de impropriè
talis non e(t liber, fcd potius fub ejus domina dicta libertate loquatur, vim tamen nominis -

tione captivus ac fervus. Qua dc caufâ faepif. exprimens: Quid'eft quod oculi,
fimè Aùguftinus liberum opponit ei quod cft opéra Jibi vongrua moveantur, pofitumlabia &c. ut eft
impoteftate ad swpt.s,6]
[***
ctfe fub domina:ionc alterius, ut qucuiadmo ( id eft, liberum nobis eft) cum ab impedimentis
duin liberum dicitur, id quod à captivitate copus liberum habemus & famum ? De vinculis
fpiff, 9o. & ferv.tutc cxemptum eit , ita & quod ab al vero Jibcrtatem arbitrijimpcdiétibus,& quafi
terius dominatione : Arbitrium, inquit, verejit retrahentibus à volcndo & agendo: Qu4m fit L&g.d.ts.
liberum , dum a carnauum conc.ipij vem vari m aom autem liberum , & ab omnibus difficultatis vinculis ar*-* *$.
Cap. 3o. matione liberatur. Et in libris dc ipui tu & litie expeditum um ipfa famitate fàpientia conftituto (id
ra : An ita funt liberi ut nec ullam veiiiit labere po
eft,Adamo) mom cedere yfis inferiorü illecebræ &c.
ILib. ». e. 6. minum , qui eis dicit fine me nihil poteftu &c, Et Et de Manichæorum Deo loquens, qui ani
in libris dc pcccatorum mcritis,utranque im mas non arbitrij libertatc, fed neceffitate mi
munitatem & à fervitute & à domiiiatione fiilct: Si ergo, inquit, poffetis inyenire alterum iu- Li&a*.•*;
conjungens, velut oppofitam libertati : Ab hu- D dicem qui liber vimculo neceßitatis , moderator exifte- Ea*ß.s,**.
ius execranda dominatione fervitutis liberantur qui ret equitatis &c.De cujufmodi vinculis & com- 7 TT
I.ib.t.d.lik. bus Dominus Iefu &c. Et vim nominis expli pedibus libertatem arbitrijimpedientibus fre
arb, c, 15. cans in libertate vulgari : Eam numc dko liberta quenter aliàs mcntioncm facit. Scrvitus cnim,
,em quaß liberos putant, qui Dominos homines mon captivitas, dominatio altcrius, vincula funt
quibus
 -

• 614* 2; L IB E R S E x T v S. 615
… quibus libertas, five iila vulgaris, five alia A impeditum, inalligaturh &c. quam aliqùid
: ;iti; illa fucrit, impeditur ab a&ibus Pofitivum, merito adhuc quæri poteft, an ge 1

iiis, qui five hominibus liberis, fivc arbitrio nuina vocis iftius fignificatio, non aliqüid
libero conveniunt: à quibus cum expediuntur, Pofitivum inferat. Sublimius enim aliquid
liberi fiunt. Ifta ergò eft vu'go notiffima libe & nobilius ifta voce, quam pura fervitutis'ne
•- , ri fignificatio. Sed quia fic hagis aliquid ne gatiojntinuari videtur, quamvis indiffòlubili
- gativum fonat, quid videlicet non fit, nempè tcrtalem negationcm cojunctam habeat. '
non fervum, noti captivüm, fion fubditum,in
-
-
- - -

, ,' -
-

- C A P V T T E R T I V M. ' * .
-

Liberum aliquid pofitivum fonat. Effe Dominum, effe fuijuris, efTe

in poteftate noftra, cflc gratia fui. . -
, , '
, .*. *.«

, T A Qv E libertas, & liberi ratio potius A juris, fcd fui,hinc Auguftinus cum libertatem
ι in illis quærcnda videtur, quæ fervituti,
g* ncraliter , & libertatcm arbitrij accuratè
'* captivitati,& iuppediomentis & vinculis, vult cxprimere & explicare, libcnter illa uti
* & in aliena cffè poteftate, opponuntur: - tur notione, ut dicat illud effe in fua potejtate,fcu
hæc autem funt cfle Dominum, cile fùum feu fui iura habere actum in fua potefiate; quæ pror
fui non alterius gratia , cfc fcu habere in ffia tus dcin iunt: Nec aliüd indicant quam effe
poteílate. Hæc enim p an potitivom aliquid Poa* s in fur, non obnoxium alienae potefta• -

refonant, tamctfi pcr ncgasionem plcruinque fti , & idcircò liberumn. Qua de caufa docet i

explicari & facilius vulgo : atclligi 19icant, u C
plerumque in attributis valdè ciiiuentivus
•, contingit. S(c enim infinitum , immutaviie,
v : • æternum, & fimilia psricctvtiiua l)ct at r:i u
£uguftinus , A damnum peccando libcrtatem
£} P-tiflc ; & iilati, in eo femper ftatuit, quod
fiiae pote -tis clfe voluit, uti Deus. Nam in
lilrs dc Civitate Dei, cum dixiflet , Deum .* : .
*

-
ta, per nega, iones fcrc cxponimus. C ùin
enim eOrus in ctnuncntìa tum tnc , i L1S aC 1c fuOn i i
ciie, ;io esii er.iturum cum libera íervitus expediret, £; 14. ,de
i.onini brcviii.io præcepto adminiculatum . , ,
Je , • i> in $um, c mm m.ijat , {tatim contrariam uvut. r. t 5.
cile penetremus, per negationcs in'pofcctio
num creatarum ea cxpri111 ibus. • tu ex hºc; 11 s.;** tangins quam Adam, expetivit,ad
quia quid fit fervum , captivum » hstcm , in jj- : E*;t a jua fuperbia fibi placuerât, Dei iusti
aiicna potcflate, facile vulgus insciugit ; per i. J.ti …rettir' nec J c t affeciabat, is sva
negationes 11larum conuitionuri, cx;:ituit 11 Ess ** c Nisi Modo pot est are,fed à feipfo
B
'bcrtatem ; cum aiiud rcvera fit quarn pura quoque diffèntiens, fub illo cui peccando conjenjit,
impcrfcctionum iftarum nega- io. '' • p. 0 i 0. rt.te quam cvm cap.yit, diram mi,eramq; age
Quapropter Augullinus. 1. Dertati in Ji fet , & tituem. Vbi huertatcn concupfcere &c
quando per doninationcm & ia perium indi a£ ctur-, in fua cflè poteftate, pro ijfdem pror
1 ib. z. de * Cat ; tempc quia icrvum cu1 ut-tum g£,en – fas haLet ; undc & fervitutem libertati cápita

ΣΤ. * tur, cft ciie tuo Domino: sic, ipquit ,
Ä.i. $7. peccayit , cum vulreffe par Deo. ia jf, liber eje. b
eius dominio , ficut ille av vmm d. iiit .0 ;/. e. j;,
, quoniam ipfe eji Dominus eu, luit,. v υ ια, n\o
libcrum ad omni donuinio v ocat, quia clt Do
minus omnium. Et alioi ivertatem quam
-fervituti oppofuerat , per regnuu , xpijcai :
j Lib. 14 de : Bomus ctiamji Jègyiat liber eft: mavu» aatcm .tiaji
1$ Ciyit. r. 3. : regnet ( hoc cft, dominctur ou nilus ) , r. i.»
e/i : nec unius homimis , fed quod £j çravii., . v, vv
minorum , quot vitiorum. 1° lacu!t iiva ivvi1o
frant.***r. nonnullis recentioribus, qui vehensas r tir
ú gent, in arbitrij libertate, quod pcr iwlg fio
* * mg fit Dominus a&uum fuorum : quou ve
• riffimum effe poftea declarabimus. Et qua
* Dominus non éft alterius, fed fuus,feu fui gra
15. i.ar- tia, fervus verò fit alteriùs, hinc ilia folcāris
*' , aph.* definitio liberi apnd Ariftotclcm : <y£;a-z ca
' άλαζόερος ό &vºg êvexa, xai μ» άλλα 1. vuv li
*', 3. p.3 ter, qui fui-ip/ius & n01} alterius gruit.* eji : quam
2.1.4*
Ê Àïí, fæpè divus Thornas probavi • .
-
. i 5. q. I.: Porrò quia id quoù ab omni fervitute, cap , libertatis affcctationem vetans Auguftinus:No- zä. i. set,
uuia? Iiter inimicam ei opponit. Et in opere de mo- £ib.de morib
r.bus £ccletiae : Ipja ejt ( audacia ) qaae legiüus AEccl£f. c. 12.
Dei vbt. ii.perare leir.vfat , dum Juae potestatis effe ca
pus ut D.us eji &c. hoc eft , liter ut fupra, aiig
ciunt ergo redit ad Deum qua Je illi non componere
Jed, ij penere affectat, juvd quanto feci ■ ti imsiamtius
atque justofius, tanto er.t bcatior at jtie füblimior, &
illo , clv d-m mante liberrimus. Et in Pfalmis:
Qnd tlli deerat ut tangeret, nifi quia fua pote$ate uti ru Pfal- 4e
vo.., i, pratspt. m impiere atleitayit , ut nulla fibi do
m. m. ute geret Jtcut : eus , fciiicct libcr , ut fuprà
cixit , quia Deo nullus utijue dominatur. Quod
in 1ib11s de Gcncfi ad litteram i;fdcm pgnè
verbis feu apertioribus dixit : Noxia liberiate lib. i f.de
h. e. pro hbitionu rumpere deleciata. Lt iafer- °*** 3*
C n.onibus dc verbis Domini, canucm libcrta
tcia, quam affectavit Adam , explicans dicit :
I'r;imus homo doinimari voluit, qui Dominum habire Lib. 33. de
moluit. Quid ejt dominar, ntji propria poteftute gau- îjj.,,,
dere ? £jf maior potefias : illi Juv.iamur ut tuts effe c. ».
valeamus. Et hac de caufa noxiæ hujufmodi
-
-

a ». «d 4. - - - _ -

alib*. tivitate, & fùbjeéiigne, & alligatione, & vin li, inquit, effe velle quafi proprius & in tua poteflate, lo4. c. ult.
* - - culis impedimentifque iiberuuy dowinatur, id eft, liber, fed eius lemmtfimui & utilißimi vo
... . non elt in aliena poteftate, leu fua, uoaaiicai
'•*
mini teJèrvum ejeprofitere;
• • *
- -
' • ,quali
■*
- -
•- 'dicat,
-
•
Noli
.'.r;, effe
r, „ita
 6 i6 DE GRATIA CHRISTI SALVATORIS 61 7
;.;,;.…... ita liberi arbitrij ut nemini ferviat, fedfoli A In ipfo corpore in poteftate habet homo agrotare, serm,34.
**. reamine Deo {erviat, in cuius fervitio placere perfe&e fola convalefcere autem non ita habet im poteftate: & ad c. 1, 3'.
** 34:
* ub. , & o-
libertas
qniorum eß. his
Quod alibiexprimit
verbis in eodem: Tbi
librofeliSolilo
fervire propofitum applicans: Sic etiam fecunduin ani
<liiog. c,*!*• $ b , i. •u.
imam, utpeccando in mortem caderet homo &c. fuit
- - -

paratus fum, quia fu folas iufe dominaris, tuiturù effe im eius libero arbitrio. Et in alio fèrmone defi
cupio.*Jmn præmififlet Dei legfbus arbitrum an 1io prodigo prini parentis typo: Voluit in po- serm.41.&
*me effe liberum. -
te/late babere, quæ beue illi apud patremfervabantur, di*fit,&
C.
Ex quibus perfpicuum eft Auguftinum, habere illa voluitim arbitrio fuo. Et in fermone de
cum rationem libertatis explicare nititur, in Èfau figura peccatorum ita loquitur : Quid
- «différenter utiphrafibus illis, e(fe Dominum, eft quod aiitumeft, & erit tibi fit, cum fúlveris uugum
effe fuijuris, habere in poteftate fuas (ed om eiws à cervice tua ; nifi quia offendit illos, quos Efau
niudn apcrtiffimè & diréôtè ad propofitum,ge prafigurabat, fic effe peccatores, ut in poteftatehabe
*meralem liberi rationem in a&ibus voluntatis remt & in libero arbitrio, mutare fe & fiatri coniun
t §.,.a. I£. ex profcffo cxplicat in libris de libcro arbi gi? Quod eundem locum alijs verbis expri
<r&.c.s. trio : Voluntau igitur mo$tra ( id eft volitio {eu mens dicit alibi: Quid eft : Erit autem cum de- serm.444
voluntatis a&us, de qua ibi quaflio vcrfàtur) pofueris & folveri iugum de collo tuo ? Liberum tibi d*£t. ii.
nec voluntas effet, mifi effet in no$ira poteftate. Porrò eft fi volueru converti.
quia eft in pote$tate, libera ejl nobis. Nom enim eft Neque vero tantum Auguftinus, fed & Pe
* dbus liberum quod in pote$tate non babemus, aut p0 lagiani liberi arbitrij patroni fideliffimi,iftam :
*ft mon effe quod habemus. Lt nox adjungit : ° liôertatis feu liberi afbitrij notionem diverfis
Nec volunta, feu volitio fcilicet libera, effe pote locis indicarunt. Nam Pelagius in libro de
-
J
.T Cap. 4*. &
- -

*it fi m pote$tate mom eft. Et iterum inferiùs di natura & gratia cum Auguftino dc viribus li- feqwntibw,
cit ita Deum peccata præf. ire, ut maneat tamen bcri arbitrijtoto conatu difputans, crebro pro -

rolis voluntas libera, quod ut fciremus quid fibi ijfdem fumit, effe liberi arbitrij & effe in no$lra
vciict rationem libcrtatis juxta praemiffa ex poteftate, & Augüftinus rcfpondendo cadem in
•*plicans, addit, atque in noíiia pJiia pote$tate. Et ijfdem locis fæpè confundit. Vndc & Iulia
- £j? adverfus
�g • c.47. ait, menmePelag'anos : de ouorata
parum aitemit, non effeautem quodpote
in nojira di nus graviffhmè queritur, haereticos dici , qui z£. ••),
afferant Dominum ad bonum opus liberum hominem imprffsi;
$tate pofè olvrari, vel mon poffe,fed in mostra pote$ta condidiffe, & effe m umiufcuiufquepoteftate recedere
..;.,, te effe, bo- ejt, in libera voluntate, vdor, r, vel non 2 malo, ac ftudijs fplendere virtuti. Ët ipfe Ci- ..
*-_ odorat ? Lt in libro primo ad Simplkianum cerolatinâ linguâ praecipuus cultor, dum do- '***
cxplicans Apoftoli verba : Velle emim adtacet cere nititur virtutëm &'vitium eße in homi- *"**
*nihi , perficere autem vomum mom invento, movet nis arbitrio fibero, dicit ea cffe in hominis
diapc difficultatem, quod Apcftolus his verbis potcflate. Nimirum juxta Auguftini regulam
videatur non rc&è intelligentibus auferrc li fupra traditam, quia mem eft nobü liberum, quod
bcrum arbitrium, sed, inquit , quomodo aufert im poteftate mom habemus, ait poteft mon effe quod
cum dicat velle adiacet mihi ? Certe ipfum velle m liabemus. Hoc cft, nullus a&us elt nobis hi et
pote$iaie eft , quoniam adiacet mihi, Scd qrod perfi feu liberi arbitrij, quem non habenaus in po
cere vonum non eft in poteftate, ad meritum pertinet C teftate, & vice verfa omnis aétus quem habe
origo alis pectaii. Qgibus vcrbis aperte d9cet mnus in poteftate eft nobis liber. Quæ notio
homini vìdelicet füb lege conftituito ( velle) `liberi ncc à recentiorum fenfu aliena eft. Nam
- effè in Hibero arbitrio, non autem (pci ficere indc illud Leffij: Quid aliud eft mmm effe impole ti}*graf,
. - bonam ) quia iilud cft in poteftate, non iftud, ftate hominü, quam non effe liberum ? Nec aliud *** **}.
propter oiiginalis vigclicct pcccati noxam, fignificatur per illud Dominium füi, quod Évr
qua I :flrit perficicndi boni poteftatem, ideo regentiores in explicanda rationc libertatis in- ££*
quc libertatem. Vt fàné ex omnibus iftis te culcare folent. -

ftimonijs apert ffinum fit , illa duo, liberam
* videlicet cfi- voluntatcm, & effe in hominis pote
fate, prorfus cflc revip oca, hoc eit, converti
bila, ut } huicf ph loqui folent ; & cx Augu
[tini mente hoc qucd ett effein pote$tate, ipfiifi
ma m rationem libcrtatis,unde arbitrium libe
rum cllc dicitur, exprimere.
* Qgipropter Atiguftinus paffim, effe libe
rum voluntatis arbitrium , & efie in potcftatc
noftra, pro ijfuem ufurpat, Nam liofo quinto
- - - - de Civitate Dei contra Stoicos ac Ciceroncoa
* w .'… • • • dc arbitrij libcrtatc diiicrit, id quod capite
• mono dixerat cfie vel non clfe liberum arbi
trium , hoc capite decimo dicit , cffe vel non D liberum quod im poteftate homini, ejt arbitrium. Et
'.
cap.
1 T. '*• ejc impoteftate. `Et in libro de fanäa virginita explicuit Nyflenus clarius, cur dicatur arbi
te : Facundita, non e$t impote$tate &c. Faecundita
tem earnaleg, hom habet liverum arbitrium, Et in
ferinonibus dc divcrfis explicans pcr fimilitu
dinem, quomodo peccare fit in libèro arbitrio;
Scd nullis ea explicatio & ratio libertatis
eft familiarior quam fcriptoribus Græcis: ufq;
adeo ut vim libeti arbitrij genuinè exprimere
volentes , non aliud liberum vocent quam
τὸ ἐ?' * póv, id eft , id quod eft in noftra potejiate;
ficut videre licet frequentiífime apud omnes
Scriptores Græcos, qui de libero arbitrio ali
quid litteris mandaverunt. Ipfam autem li
beram voluntatem vocavcrunt rò àvri%ovaior,
quafi dicerent fui juris, fuae potcftatis, feu ha
bens in fua potcftate a&us fuos. Vim enim
iftam nominis breviter tetigit Bafilius, cum s., 4, A.
dixit, τὸ ἐν τῆ τά άνδράπα δύναμει άόίάοόσιον, arb.iniur
trium efle in fua poteftate, nempe ut intelliga
tur aon effe in aliena poteftate , illud trahente
ad fcopum fuum : Effemim folum, inquit,inani- %£.
morum, aut eorum qua fwmt expertiaratiomu , aliema *'*'**
- voluntate ** -
 6, 8 L I B E R S E X T. V S. 619
voluntate ad id quod videter, addici, vnde fi & ^ fia futura efi. Et iterum : Ea que fiuntpartim in άap. * 6. -

p.
ifta eft hominis conditio, flatum infert fcqui,
quod nihil eorum quæ noftro arbitratu ftatui
' mus, in noftra eft poteftate : matcri enim po
tentia (id eft, alienâ poteftate) trahuntur imjiitu
ta & propofita ad id quodlubetet qui domimatum ob
^,,' ,
mvftra poteftate [ita funt , partim minime fita. In
noftra poteftate fuut ea quæ libertim eft nvba facere
vel non facere. Refpe&u quorum dicit poltca
in nobis effe, lib.ram poteftatem. Et adverlus
Manichæos: Nam cùm ita conditi fimus ut nobis.Fo!. 43^.
-

tT;.
tinet. Et vim libertatis pcncns in eo quod ali arb.trij libertas infit,in noftra poteftate hocJitum eft,
uid fit in noftra, non aliena potcftate: Qui im 'ut & c. Hinc & t). Thomas Græcos imitatus, •
cap. 3o Deum vocat liber.m & per Je poteftativum. Ad p.7 hom ih
immerfitatem liberam habet poteftatem , propter fum
num in homines honorem , dimifit etiam aliquid tm cujus imaginem hominem conditum elfe di- fat.&- ' * '"art.
P'*'i.
noflra poteftate, cuius umufquifque no/irum folu* eft cit, quatenus & ipfc fuorum operum princi
Dominu.' Hoc autem efi liberi arbitru .ibera eiecito, pium, quafi liberum ! a!iens arbitrium, & fucrum
qua fubijci nequit & fui iuris eft. Hoc cft , quae aperum potejtatem. Et mox illam liberi arbitrij
honº e{\ in alicna poteftatc & jure , fcd fug. rationem explicat pcr hoc quod cft homo
Quam vim græci nominis &vrjevia, acutifli actuum fu r m Dominus per rationem & roliimta
me breviffi ejue exprefjt Bauius dum τὸ tem, fcu per liberum arbitrium, hoc cft, quod eos ,
xyi,
Lib. 4. ront. &vrt;«£aicy opp nit 1% özri$«ai«,hoc cft id jucd habet in potcftate. Ex quibus confequens eft,
Aramä f ι s . eft fue poteflati,- qucd ef f u aliena paieftat*. Scd arbitrium & hominem efle liberum , quatenus
apertiffimè doctrinâ iltam tradit Damafcenus eft fuae, non alienae potcftatis,quatenus eft fui, !
1» amaf lib.z. níultis locis. Nam in lib. 2 Orthodoxæ fidei: non alicni juris,quatenus cft Dominus & gra
pr. boa fide, cùm lileriarlntrt, participes a fimuo ilie opjiie cvditi tia fui , non ferviens alteri, in cujus videlicet,
cap. 7.
fmus, hinc effatur, ut actiones nofìr« m nv/tra pvte potcftate & jure fit res vcl aëtio,refpectu cujus
• •
ftate fint. Et mox unum per alterum cxplicans; Iil crtas exploratur. Nam quod alienæ potc
$, nùlla a£tio in noftro arbitrio & poteftate fita e;t ftati & juri obnoxium eft , illâ confidcratione
cap. 25. &c. ] t alili eodem prorfus modo: Relinquitur non cft 11, «rum, quia nec fui juris ncc fuae po
hcminem operum fuorwm auótorem effe, eaque in arvi tcitatis eft,fed alicnae potcftatis terminis coër
cap. 27. trio fuo acpoteftate halere. Et inferius : Aut enim cctur. Nec dominatur , fcd catcnus fervit
rationis particeps homo non erit, aut fi rationepraedi altcri, nec gratia fui cft , fed altcrius caufa.
tu fit, penes eum quoque aäionum arbitrium ac pote
CA P VT Q v A R T v M.
Quid fit effe in noftra poteftate, feu a&um habcre in
- poteftate, juxta Auguftinum.
vA: cùm ira fint,nunc diligertius ex A eji in pviefiate, orcmus msbi poteftatem dari &c. Et
Auguftino explorandum cft, quid cum P'«*« gianus apcrto Marte confligens cum
fit aliquem aétum aut rem ei.e in fiLi qua tionem jropofuiffet,utrum fides hoc.
noflra poteftate, fcu no shabcre al eft, crcds nd; actus cffet in noftra pcteftatc, ita
uid in poteftate;ut accuratius conftarc pcffit, loquitur : quid igitur ultra quaerimus qi:andoqui- t.ii, a. £}ir.
quid (ìt efíe ali uid in libero arbitrio , & con dem hanc dic.mius potejtaiem , ubi voluntatu ad icet & lit. c. 31.
fequenter, quid ut arbitrium e:ie liberum re fu.ultas faciendi * Vnde hoc quifque im poteftate ha
[pc&tu alicu,us. Re&enti res enim in.aginan le, e divitur , quod s1 vv 1 1 , F a C. IT, s 1 Non
';*. tur, illum tantuw mc do a&tum efíe in noflra v vlr, NoN F Ac ■ r.Quam definitionem cjus :
■, ;.'} otcftate, hoc e(t , in libero noftrae voluntatis ut , ccte iptelligcren;us, difierentiam volunta
arbitrio, & illius tartum nos efle Doninos, tis & potcftatis accuratifIime tradit, quam ipfis
quem pro libitu noltro pofitis omnibus ad ejus verbis potius quam meis hic fubijciam:
agendum neccffìrijs pofIumus faccrc & non C: m duo qtz.am fint ville & poffe, unde nec qui vult rtile*.
facere. Qua in re, juxta Auguftini ßnten continuo poteft, mc qui puteft cvmtinuo vult: quia fic
tiam creberrimè nobis explicatam, fine du ut volumus aliquando quod mom paffiimu, fit etiam
- bitatione falluntur. In eodem igitur loco, poffumus aliquamdo quod nolumus,/atis evolute et am
ubi de natura liberæ voluntatis ex profefio ipjis vocabulis refonat,quod ab eo quod efi vdle yolun
difputans , id liberum nobis effe confti tas: ab eo autem quod ejt poffe poteflas nomen accepit,
tuerat ut fupra vidimus,quod eft fcu quod ha Quaproptcr fictit qui vult babet volumiatem, ita pote
betnus in poteftate, mox dcfinit id efle feu ha- B flatcm qui poteft. Sed ut poteftate aliquid fiat, vo
^ib. 3 de lil. bere nos in poteftate,quod cum voltimus, facimur. lumta, aderit, id eft , adcffe dcbet. Et hinc eß,
•rbit. cap.3.
Quam definitionem in eodem loco fçpius ite-' quod prgfèntia voluntatis infallibiliter arguit,
rat.Et quamvis eam paulo poft convcrfionem utrum facerc fit in noftra poteftate. Si cnirn
fuam adverfus Manichæos tradiderit , eam ta voluntate faciendi imperantc fiat,a6tio illa cft
men ad finem vitae ufque fervavit, & crebro in noftra potcftate, fi non fiat , cxtra potefta
adverfus omnes hæreticos , veluti dc&rinam tem noftram , & proinde libertatem confii
certiflimam inculcavit & explicuit. laum enim tuta eft. Et jam fenex retraétans libros fu s, '
Epifcopus cum Ariano Epifcopo Maximo crebro eandem illam dc finitior em repe
I. ib 3. ront. dilferens : Hoc habemus in poteftate juodcùm volu tivit. Nam libro primo Retra&tationum :
^«axim...,, mus, poffumus. Praceptum vero ud nobifcum agit, ut Cùm enim hoc fit in poteftate, quod cum vvlum us .i. i r.. .
ra quodiam eft tmpoteftaie faciamus. si autem nomium facimus , nihil tam in noflra poteftate &c. Quia in tract; c. 3 • •
Dd potejiaig
-

s*
 61o DE GRATIA CHRISTI
pote$tate no$ra non efi , nifi quod no$tram fequitur A poteftate & ad nutum voluntatis fèu quando
voluntatem. Et libro fecundo Retra&atio
num illam exponens fententiam fuam, qua
dixerat effe in cujufque poteftate quod velit,
non tamen effe in cüjufque poteftate, quod
£i5. 1. c.
I. poffit : Quod ideo, inquit,diífum eft,quia mom dici
' mus effe in poteítate no$tra, mifi quod cum volumus fit.
Quopropter ex hac do&rina toties iterata pa
'tet, ut cognofcamus,utrum aliquid in potcfla
te noftra,ieu nobis liberum fit,hoc intuendum
effe, utrum fiat quando volumus. Si cnim fiat
quandocumque volumus, & non fiat quando
nolumus, libérum eft ; fi vero cum volumus,
non fiat, vel fi nolumus, fiat, certiffimum eft,
SALVATORIS 62 1
volumus nobis fervire,idem eft:ficut vice ver
…
fà, fieri animo nolente, idem eft quod cffe ex
tra liberi arbitrij poteftatem & imperium. De
IbidA
cujuslibertatis amiffione fubijcit: Hinccime mom
erubefceret humanilibertas arbitrij, quod contemnen
do umperamtem Deum, etiam im membra propria pro
prium perdidiffet imperium: Quia filicet non mo
ventur aut quiefìunt nutu libertatis,fed ardef
cente vel frigefcentc libidine. Idem prorfus &
in internis facultatibus, intelle&tu, memoriâ,
phantafiâ &c.locum habet. Nam earum a&io
nes faepcnumero non funt aobis liberæ, quia
cxtra poteftatem noftram pofitæ : Nemo bábet, Lib.de spir.

non efle nobis liberum, quia non eft in noftra inquit, im poteflate, quid ei veniat im meutem,fed G* litt.*}4.
poteftate. confentire vel diffentire proprie voluntatis, hoc e(t,
Hinc igitur fit,ut imprimis paffiones feu id liberi arbitrij: pcr hoc enim explicat quid ante
quod patimur minimè foleant nobis effe libc dixiffet, effe in poteftate. Et mox: Qui, nefciat mom Cap. 35.
rae, quia minimè in poteftate, dum plerumque effe im hominis poteftate quidfciat? Et illud folem
xoe wrhi, ex- nolentibus fiunt.Vnde Auguftinus, Homo in eo B ne Ambrofij crebroque ab Auguftino repe
sia^ cap 3. quod pateris pote$tas tua non efl : m eo quod facis vo titum : Non eft in poteßate moflra cor nofírumj& £#&. dedsse
luntas tua non eft. Et libro o&avo de Civitate nojirae cogitationes. Quid quod & in ipfâ poten perfev. e. 1;.
Dei, ubi ex profeffo de libertate voluntatis tia voluntatis hoc idem videre licet? Nam 2. Const. feJ,
c«p. 8«
humanae, feu de libero arbitrio difputat, cum quamvis fons totius libertatis,qug in omnibus
dixiffet , voluntates noftras in eo appirere, noftris emicat aétionibus,cx voluntate extror
uod volendo fàcimus, mox de paiionibus fum fluat, ut jam diximus , tamen in ipfà vo
5** *°* ádijcit: Quicquid autem aliórum h.miiiùin voluntate
vit.cap.io.
!untate multae volitiones funt certis tempori
molens quifque pauttir, etiam fic voluntas valet , etfi bus, & certa confideratione extra Poteftatem,
. mon illius tamen hominis volunta»,fed pote$tas Dei eft. & idco tunc eatcnus etiam cxtra libertatem.
Quo indicat, paffionem illam non effe liberam Nam & ibi voluntas poteft velle acìiones quæ
homini patieriti,quia non et in ejus poteftate, tunc quando vult eas , cxtra poteftatem còn
dum fit quando üon vult, fed homini eam in ftitutæ funt, atque ita tunc homini non funt li
ferenti, vel Deo. A&tiones verò cùm aliae fint berae. Sic cnim poteft homo velle, velleitate
noftrae, aliae non noftræ : & ex noftris aliæ fint ' quadam amare Deum tanto amore quanto
impcratae, aliae elicitæ, in omnibus illis iiber S. Paulus amavit, & nondum potcft, quia hoc
tas invenitur, gradatim major & minor, quo nondum datum eft , quemadmodum quotidie
magis ad ipfum fontem libertatis,ipfos,inquá, videmus, peccatores velle continere,& nondú
elicitos a&tus voluntatis acccditur.Nam quan Pofle : quia continere nondum eft in eorum
poteftate, ideoq; nec libertate. Qua de caufâ
tum ad alienas a&iones attinet,illg in poteftate
noftra funt, & confequenter liberæ, quæ fiunt c Chriitus dixit : Non omnes capiunt verbum hoc,{ed
quando volumus, ut combuftio domus,motus quibus datum eft. Dantur enim impotentiæ feu
Erutorum , & fimiles quarumcumque creatu infirmitates etiam in voluntate,ut experientiâ
rarum irrationalium aétiones, in poteftate no imo & Catholicâ fidc certum cft: ad quas fu
I.
ftra fùnt, quando nobis imperantibus fiunt: fi perandas non fufficit velle,fed requirituirpofie,
vero nobis volentibus non fiunt, vel nolenti quod nomini divinitus dari debet. Hac igitur
bus fiunt, in poteftate noftra non funt. Idem contideratione, quia non fit aliquid, quándo
judicium de actionibus imperatis, extra vo vult homo, ctiam in ipfa potentia voluntatis
luntatem. Nunc enim, verbi gratia, ambulare, quaedam a&tioncs certis temporibus non funt
manus rnovere, loqui, videre,& fimiles aétio liberae. Vnde Auguft. veherienter Pelagium
nes in poteftate funt,cum voluntatc imperante reprehendit, qui dicebat, in nofita effe pofitum epif.ss.
membra fequuntur, cùm uero non fequuntur potejtate,hoc elt, ut additur, folamfufficere volun- initie.
voluntatis imperium, ita ut homine nolente tatem homimis , ut im peccatum tentati mon incidamus.
fiant, vel volene non fiant, non funt amplius Et libro 3. de libcro arbitrio dicit, hominem,
in poteftate,& proinde non libcrae. Vnde dc fecundum fe videlicet confideratum , mom ha' tib.3.de *•
arbit. c. 18.
motibus genitalit m jam non amplius in arbi bere inpoteftate ut bonus fit, ncmpe propter igno
ILib. t. de trio noftro fitis Auguftinus: Quid eft quod oculi, rantiam & infirmitatem.Vnde addit cxplicans
°P*. *•?.6. labua, lingua, mamus, pedes &c. ut ad opera fibi com quid dixerit, non efle in poteftate : Nec miran Ibid;
grua moveantur, pofitum im poteftate eft(i.oc eft,in dum eft, quod velignorando nom habeat liberum arbi
Jiberi arbitrijpoteftate fitum eft) quando ab im trium yoluntatis ad eligendum quod reftè faciat &c.
pedimentü habemus liberum & fàmum : ubi au D Scd de his alias ex profeffó difputandum erit.
tem ventum fuerit ut filij feminentur ad voluntatü Hic fufficit annotaffè, etiam quafdam volun
mutummembra in hoc opus creata momferviunt , fed tates feu volitiones in certo ftatu non efle in
exfpeftatur ut ea velut fui iuris, id eft, fui arbitrü, li Poteftate feu arbitrijlibertate,quemadmoduna
bido commoveat , & aliquamdo hoc facit animo vo non eft Deo aut beatis liberum vclle peccare,
lente, cum aliquando faciat & nolente ? Vbi cffein nec dæmonibus aut hominibus infidclibus
IDeum
611 - L I B E R S E x T v s. 61 ;
-

Deum diligere, aut credere articulos quos * externorum, adeoque membrorum & rerum
nunquam audiverunt, Auguft. dicente : Nullo quarumcumq; aétiones catenus effein noftra
modo dicipoteft id quod non audieras, crederes fi veller. poteftate, & confequenter nobis liberos, qua
Hoc cft,nonpoteft dicihoc cfle in hominis po tenus voluntati noltrae fubjacent, five quate
teftate feu arbitrio, hoc enim in poteftate & nus eas facimus quando volumus, coque maa
arbitri) libertate e(t , quod f rolumus facimus. gis aut minus, quatenus imperium voluntatis
Liquet igitur facile ex his quæ diximus, ut his eliciendis & coërcendis plus juris &po
omniüm interiørum facultatum & fcafuum teftatis obtinet.

C AP V T Q. V I N T v M.
Omnis voluntas quo modo fit in poteftate, & libera.
VNc j? cubile totius libertatis ^ agitur, quo pa&o per praefcientiæ divinae ne-' '
luftrandum eft; ipfà inquam volua ccffitatem,nön perimatur libertas voluntaturti
tas noftra, hoc cft, volitio, quam fe ncftrarum, cum neceffe fit omnino fieri quc
quendo liberum nobis e(l , quicquid quid præviderit futurum Deus, ita libertarem
libcrum eft, & inpcteftatc noftra quicquid in voluntatis, id eft, volitionis aflcrit, ut nihil
poteftate eft. Nam quamvis una voluntas fcu aliud probct , quam eam effe voluntatem. 8c
volitio aliam imperare poflit voluntatem, qu; confcqucnter cau fieri quando volumus, &
idcirco libera nóbis fit quia in poteftate no- . idcirco efie in poteftate noftra & liberam no
ftra,& idcirco in poteftate hoftra quia fcquen bis. Cùm enim Evodius quicùm difputat,
doimperantem voluntatcm clicimus eam cum dixiflet,fe nunc beatum efie velle, fcd nondum
volumus, & cum nolumus non elicimus; pri cfic,co quod hoc non efièt in poteftate fua fed
ma tamen illa voluntas imperans, quam im-, pcndcrct à voluntate Dei, & proindc fibi hoc
zib. :{. ff*.
perata velut in poteftate noftra , ideoq;libcra non eflc liberum, refpondet Auguftinus: opti arb, i • •.*.
fcquitur, per quam aliam volitionem crit in me de te veritas damat? Ncm enim puffes aliudfen
noflra potcftate ? Rcfpondeo per nullam tire, effe in put fale mo/ra,nifi quod cum volumus fa
aliam, fèd per le ipfam : undc ctiam ratione cimus. Quapropter miltl tam in mo/ ra potejiate guàm
nullius alterius voliuionis libera nobis «ft , fed ipja voluntas eji : Ea emm pror; tu mullo intervallo,
ratione fui. Quod cx dcfinitione liberi fupra mox ut volumus,prafio eff. Et ideo contradictio
tradita perfpicuè patet. Nihil cnim magis fa ncm illam quam, fupra fequi ex co diximis,
cimus quando volumus, quam ipfam voltio- B quod voluntas feu volitio noftra efie dicere
nem : & ideo nihil magis in poteftate noftra tur, & non tamen in noftra potcftate , nec li
quam ipfâ voluntas, id eft, vëlitio conftituta bera, luculcntcr oßendens: Ét ideo,inquit, ro?
cft. Eft enim ipfà radix totius l.bertatis quae poffim.us dicere, non voluntate vivimus fed neccfitate,
in omnibus omnino aét dnibus five externis aut mum voluntate morimur, fed neceßitate. & fi quiá
fivc internis apparet, Proptcr quam folum iliæ 4liud 1 u.ufmodi. Non voluntate autem, hoc eft, vo
in riofìra poteftate funt. Itaque libera cft vo litionc volumus, quis vel delirus auteâ divere ? Et
luntas, hoc eft , volitio ratione fui, quia eft * paulo inferius idé inflantius agens: Qurd fi m. n [Hid.
eflèntialiter libera, Implicat enim contradi bvc modo dixerit,{ed dixerit fe,quia neceffe eji, \i di
&ioné ut voluntas non fit libera, ficut in.pli vinæ Prglcicntiæ)ut velit, pfam voluntatem,id eft,
cat ut volendo non velimus,aut non faciafius volitioncm , im potejtate mom habere (id eft, ncn
quod volumus:hoc eft,ut voluntas ncn fit vo effe libcram nobis) occurretur ex eo qnod ipfedi
luntas. Hoc enim in plerifq; fimpliciflìmis io xi$ti, cùm quærerem,utrum inritus beatus fit faturus.
ciiinhabete folct, ut quod alijs competit Pcr Refpondjti enim quod iam effes beatus fi poteffa eft
accidentalia & extra eflentiam pofita,hoc ipfis in te : velle enim, fed nondum poffe dixijli. £bi eg»
Pcr fe-ipfâ compctat. Quicquid enim diiiert fubieci, de te id clt, de ore tuo, clamaffe veritatem:
ab alio,per differentiam differt, ipfà vero pri Momenim negare poffumus habere nos potefiatem, mfi
ma differentia fe-ipfà differentia éft ; & qùic cum mobi ;uod volumus deeff. Dum autem volumurji
quid vifum di(gregat, albedinis participatione ipfa voluntas, id eft, volitio, deeft nobis, mom vtique
difgregat, fed ipfâ albedo per fé : & qùicquid volumus, Qugd fifieri non poteft ut dum volumus non
unitur alteri, unione velut vinculo unitur, fed c velimus , adji uiique voluntas volentibus : mec aliud
ipfùm vinculum unionis rebus unione univis quicquam eft impotestate, nifi quod volentibus adeff:
per fe unitum e&. Ita quicquid liberum & in voluntas igitur nostra, id eft , volitio, nec volunta
poteftate noftra eft, per voluntatem,id eft,vo effet, mji cffet in nofira poteftate. Porro quia eftin
litionem nobis liberum & in poteftate elt, fed poteffate , ltb ERA NoB Is est. NoN ENiM
ipfa volitio Pcr fe ; quia per fe-ipfa fit, quando Est Nob* s 1 1 B ER v M , QvoD iN Potesl
volumus. -
“T AT E NON HABEMVS , avt PoT És T NoN
Sed ipfumjam D. Auguftinum accuratiffi EssE QvoD HABEMvs. Ecce à radicibus
me hoc ipfum explicantem, & velut rem in oftenf.m impoflibile effe, ut volitio non fit
Primis intellc&u neceffariam crebro inculcan in noftra poteftate, vel non fit libera : quia
tem audiamus. In libro igitur tertio de libe impoffibile, ut cùm volumus non velimus,
to arbitrio,ubi totâ difputationis mole iftud impoflibile • ut cùm fit quod volumus,
2. li non
 *- -*

64 DE GRA TI A cHRisTi salvAtoris

_* - - -
- - .
&;
*

• fi fon fit in noftra poteftate, impoßibile ut A QvoD cvM voLvvvs • aciwvs , nihil tam
quod ita eft in noftrâ poteftate,non fit liberum
nobis. Et mox oftendêre volens, præfcientiaQa
futuræ voluntatis non tollere nobis,fed potius
inferre libcrtatê cjufdem voluntatis, hoc uni
cum tantum oftendit, quod præfcicntia ifta
- non iampedit quin voluntas ifta feu volitio ma
neat in noflra poteftate, hoc eft, quin maneat
voluntas, ipfi enim voluntas per fe-ipfam vo
r.ii.; i. i;,. juntas cft, & in noflra poteftate, & litera : Ita
arbit . §. fit, inquit, ut & Deam non megemus effe preßium
omnium fatarorum, & nos tamen velihus quod volu- . 4 Domino, facilefit opus pietatis , etiam quwd difficile
mtis. Ctimenim fit prafcius voluntatis noftr« ,id cft,
• volitionis, cuius eft pr&fcius ipfa erit. Voluntas ergo
erit, quia voluntatis eft praefcius. Nom igitur per eius
pra3ientiam mihi voluntas adimitur,{cilicct volen
di, hoc eft,non fit vt voluntas non fit amplius
mibi in potcftate & proinde libera,quæ propter
ea mihi verticr aderit, quia ille cuius pr«jcientia fulli
non poteft, ajuturam mihi effè præféivit. Non po
tuit evidentius, fortius, magifque peremptoriè
in poteftate quam ipfa volunta, eft,nempe quia fta
tim ipfo momento adeft cum volumus,fed præ
paratur voluntas à Domino ; eo modo ergo dat pote
Jtatem , fcilicet dando bonam voluntatemj feu
volitionem. Et continuo poft: Sic intelligendum
eft & quoddixipoflea. Im moftra poteftate effe, ut vel
inferi bomitate Dei, vel excidi eius feveritate merea
mur,quia im poteftate mofra mom eft, mifi quod moflram
fequitur voluntatem,hoc eft,quod facimus quan
go volumus. Qge cum forti, & potens prepäratur
atque impoßibile videbatur. Hoc eft, cum volun
tas feu volitio fortis & potens datur, datur
etiam poteftas, & ea tam voluntas quam opus
Pigtatis fit in noftra poteflate, & liberum. Et
adhuc manifeftius initio libri fecundi, ut ex
poneret id quod ad Simplicianum dixerat :
ggamwi fit in cuiufque poteftate quodrelit ( id eft, L;i,.,....
liberum cuique quod velit) nom eft tamen im cu- tract. E. I.
iufquam poteftate, feu liberum, quod poßit,ita - -

ex ipfis definitionibus aflrui contradi&ionis
, a fürditas, quæ in corum diétis latct , qui di
cunt voluntatem, id cft, volitionem effe poffe
quæ : tucn non fit in noftra poteftate ncc li
bcra. Hoc ipfo quippe quo voluntas eft , utiq;
voluntas eft,hoc cft,eo ipfo quo volumus, utiq;
vglumus. Hoc ipfo verò quo voluntas ell,jam
' £ft in pgtcftate,quia hos ipfo fit cum volumus:
hoc ipfo igitur ctiám libet a cft : hoc cnim , &
ni il praetcrca, iiberum eft quod eft in noltra
poteftate. Vnde rem legitimè confcétam cffe
concludens: Ecce, inquit,iam num mego, ita neceffe
effe fieri quaecumque prafcivit Deus,& ita eum pecca
ta no, ra prsfcire, ut maneat tamem nobis volumtas li
lera atqiie in noftra pJiia poteftate ; hoc ipfo vide
licet quo voluntatcm
quippiam, futuram efTc rcftram
pra fcivit., & non aliud
Nec in ifio folum loco, & in ifto 1 converGo
nis fervore rem, iftam decuit,fèd in proveétio
re gtate jaiu Epifcopus, in decrepita feneëtute
faepius, tani Miinichæos quàm Pelagianos iftâ
doétrinae fanitate ictundendo femper intucns,
è quibus dc iibertate voluntatis tam fub divi
na gratia elevante,quam fub cupiditate depri
mente voluntatem ihvidiofiffiniè f£piffimcquc
Pulfabatur. itaque cum Fclicc Manichæo di
fputans, ut oftehderet Manichæum ipfum li
bcrtatem arbitrij imprudenter confetlum e(Iè,
*• verba prof.rt cx libro qui Thefàurus diceba
tur, ubi dicit aliquos Dei legem fervarenoluiffe.
z}. » de Vides, inquit, in bis verbù confirmatum effe etiam
4*** rnm à mefiienté qaod loqueretur ,liberum arbitrium. Qui
******* enim ferraie legem nom. vùlt , 1N Por Est afE
eius eft fi velit. Non enim dixit mom potuerunt , fed
maluerunt. Vbi ex folo malendi verbo arbitrij li
bertatem afferit. Nimirum quia hoc libcrum
nobis, quod cum volumus,fàcitnus,feu £!
eft in poteflate ut fiat fi vciis, non fiat fino
lis. Hinc evidentius & accuratius Pelagianos D mè traditam , voluntas feu volitio & libera
Lib. 1 re- intuens libro primo Retra&tationum: Impo
*ra«#. c. 21. teftate homimü eft mutare in melius voluitátem, fed
eapoteftas mulla eji nifi à Deo detur , hoc eft , non
eft in poteftate, nec adeft poteftas, nifi Deus
per gratiam dederit; Cum enim hoc fit impoteftate
Commentarij loco fubjungit : Quod ideo diäum
£ff, quia mom diámus effe in potejiate mjtra, hoc eft,
liberum, nifi quod êvm TvdivMv$ fit; ubi priú
& maxime eft ipfum velle. sine ullo quippe interval,
temporù praffo efl volumtam, id eft,volitio, ipfa cum
*olumus. Sed hanc quoque ad bene vivendum defuper
accipimus pote$tatem, cùm pr«paratur voluntas à Do
mitio. Hoc eft, Deus hoc ipto quo dat talem
voluntatcm, dat etiam potcflatcm, ratione
gujus voluntas in noftra poteftate fit, & con
fcquenter dat libcrtatem illius voluntatis, eo
quod hoc ipfo libera fit , quo in poteftate, &
hoc ipfo in potcftate quo ά voluntas, hoc ipfo
quippe adeft quo volumus. Nec Auguftinius
tanum, fed & S. Anfelmus eandem omnino
'm
do&rinam tradit & magis explicat. Sic enim
loquitur : Omnu potefta, fequitur voluntatem, cum , ^/</. /;&.
enim dico quia poffum loqui vel ambulare, fubauditar, ..?7T£,j
fi volv. Si enim non fubintelligitur voluntas , mm eji hom••. 1o.
pote$tas, Jed neceßitas. Cùm emm dico quia nolens
poffum trahi & vimi, non eft meapote$tas,fed neceßi
ta», & pote$tas alterius. Quippe mom eft aliudpoffum
irahi vel vinct, quam alius me trahere vel vincere po
teft. Vbi manifeftiffime tradit, id quod Au
guftinus dixerat, id effe in potcftaté noftra,
quod cùm volumus facimus, five ut ipfiffimis
Anfelmi vcrbis Auguftinus dixit primo Re
traétationum, Im pote$tate noftra non eft, miß quod cap. xr<
moftram fequuur voluntatè. Ex quo fequitur nihil
tam eife in noftra poteftate quam Ê, volun
taté,cum fit impoffibile eam abipfâ voluntate,
hoc cft,feipfà feparari.Sed fan&i Anfjlmi fen
fum paulo inferius latius declaraturi fumus.
Hinc ergo proficifcitur, Primo, quod apud
Auguttinum effe liberum arbitrium, & effe
aliquam hominis vel Angeli voluntatem feu
volitioncm, pro ijfdem prorfus ufurpantur.
Nimirum quia juxta do&rinam ejus apertiffi
-
voluntas idem funt , ficut velle & liberè velle,
& impoffioile fit ut velle non fit liberum. Pa
tet hoc, Primo ex ipfo ilio libro tertio deli
bero arbitrio uberrimè. Cùm enim difficul
tatcm illatu enodandam fufcepidet, *: ut yw

!€
 626 * LI BE R S E X TV S. * * 62,
z;, ,.., u,. fit voluntas libera, ubi tam inevitabilis apparet me- ^ cipuè in illis ipfis locis,ubi ex profcffo liberum
dnbit. c.z. tefita, praefcientiae , nihil aliud probat capite voluntatis arbitrium & liberam voluntatem
tertio , quam Deum ex ipfà hypothefi quæ aftruere, adverfus Manichæorum deliria , &
tra&atur , præfcire voluntatem, hoc ipfo vero adverfus præfcientiae neceflitatem, & fatorum
praefcire liberam voluntatem ; quia non effet impietatem , vel etiam adverfus Pelagianas
voluntas fi non effet in noflra poteftate, feu calumnias nititur. Nam in libro de Gratia &
fi non fieret cum volumus. Hoc vero,& aliud libero arbitrio,cum demonftrapdú fufcepiflet,
nihil, eft effe liberam voluntatem. Secundo, effe liberum voluntatis arbitriüm, inter argu
quia in libris itidem de Civitate Dei, ubi totis mcnta caetera & unum iftud format; quòd ipfà
viribus arbitrij libertatem cum praeftientia di quodammcdo nominatim volumtas conveniatur tbid. c.x.
vina conciliat adverfus Tullium qui cam la humana, quando dicitur : Noli vinci à malo:
befa&arc difputatione detcftabili nitebatur, Qui vult venire poft me &c. Ex quibus con
hoc uniçum täntum aftruit, & Deum pra-fcire cludit : Nempe ubi dicitur, moli hoc, & noli illud,&
quæ facimus,& tamen aliquid homines volun ubi ad aliquid faviendum vel non faciemdum in divinis
täte fuà feu volendo faceré, quod non fierct, fi momttis opus voluntatis exigitur, fatu liberum demon
nollent : quod perinde ett, ac fi diceret , hoc flratur arbitrium. Nam per hoc eum nihil aliud
Lih. «.de C;-
ipfo quo volunt eft etiam liberum arbitrium, velle, nifi opus fiat voluntatc, {atis inde pater,
vut. cap.9.
quia non nifi liberè volunt : Nos, inquit, adver quod ftatim adijcit : Neque cum aliquid fecundum
fus flos facrilegos aufus atque impios , & Deum di Deum operatur, altemet hoc a propria voluntate (fic
cimus omnia fcire, antequam fiant , & voluntate mos ut Pelagiani intelligebant hoc per gratiam fie
facere quicquud à nobu mom mji volentibus fieriJenti ri :) Quando emm volensfactt , tunc dicendum eft tib.áegrar.
-
mus & movimus. Et iterum adverfus imagina opus bonum. Et pauio poft: Vtique cui dicttur: &* l rb.ar£»**.
tiones ac metum Tullij, qui verebatur ne præ Noli vimci, arbiirium Jine dubio voluntatu eiiu conya. *cap. 3.
fcientia perimeret liberatem, idcoq; homines nitur : velle enim & molle proprta voluntatü ejf.
£ib.$.de c£ Qug ratiocinatio manifcftè eâdem bafi nuti
t faceret liberos,fecit facrilegos: Nec tunem us,
vit. cap. 9. quit, me ideo mom voluntate faciamus, quod volun tui, qua illa in libris dc libero arbitrio,nempe
tate, id cft, volendo, facimus, quia ud mos faduros quia fi vclle & nolle propriæ voluntatis eft,ne
ille prafcivit, cuius prafcientia falli nom poteji. Et cctfario ctiam in poteitatc eft,quia fit cum vo
paulo inferius : In has amgufiias Ctcero c/arciat lumus aut nolumus, & hoc ipfo liberum cft.
Ámimum religiofum, ut unum el gat è duobus ; a t ' Et nifi- nitatur ifto difputatio fundamento,
effe aliquid in noftra voluntate , aut effe præjciemtiam non ftringit neque Peiagianos, neque Adru
futurorum. Quæ fanè Auguftini ciiputa: io tri me tinos vlonaehos, qui quando gratia defende ttir, *.r.
vola & inanis eft, fi vóluntas clle pollit quae retur, negari exajfumabant liberum a bu, rum. Sta
non fit libera. Statim quippe refpondebitur, timo en m rcfpºndebitur, gratiam cfficere qui
voluntates illas quas Deus praefcit non cfle dum ut opus fiat voluptate fed non liUera vo
liberas voluntates, fed aeccffarias. Corruit laritate. In Auguftini autcm fénfu , conciufio
igitur funditus Auguftini refponfio , nifi illo foid Tima eft , omnibus argumenti machinis:
fandamento fulciatùr, quod ipß tam operose, inconcuffi , utpo e quæ in ipfà elfentia volun
ut fupra vidimus, in libris dc libero arbitrio tatis feu volitionis incumbit, ut jam aliquoties
collocaverat ; quod nulla cmnin9 volun- C explicuimus.
tas praefciri poffit à Deo , quin hoc ipfo Hinc proficifcitur fècundò, ut ficut volitio
fit libera, cumj hoc ipfo fit voluntas, ideoque nem nollram liberam, efle probat, quia eft in
hcc ipfo in hominis poteftate, quia fit cùm nofira poteft t & fit cum volumüs,ita è con
vult. Qu* de caufa gcneraliflìme dicit alibi : … trario omne id non libcruu, fed necelîàrium
tib.?*£rat. Semper eft autem tm mvùu voluntas libera , jtd nom effe docet, quod cft extra Poteft tem, hoc eft,
á.:;- femper eft bona. Nam revera illam, ipfim cffe ba quod fit cufi noiumus, vcl non fit cum volu
fin totius difputationis iftius cum Ciccrone, in mus : Tim.s quod etfi m lu erit, & nou times quod Lib 3«. de
libris de Civitate Dei, quæ fuerat antea infi fi molu nom erat. Hoc elt , tincs quod non eft drverj*,
ult.
cap.
bris de libero arbitrio, inde manifeftum eft, tibi liberum , fcilice;, mortem » & non times
.\*..*** quod eodem modo etiam hic, effe in volunta1; quod tibi liberum cft» fortcm fcilicet aeter
te, & in libero arbitrio voluntatis, pro ijfdcm fiam. Nam explicans quid dixiffct : Times,
pfurPet. Nam argumentum Ciceronis adver inquit, mortem ad momenti mrvemuet etfi molù : ttme
fus praefciéntiam cum protulfiet, inde con pæna in «ternam, non venient, fi m-lueru. Multo
cludit : Quodfi ita eff, muhil efi tm moftra pctejiate, magis eft quod timere leues , & tm p tejiate habes,
mu'tim eff arbttrium volumtatù , nulla de hbertate me veniat tibi quvd times Miuito lucul- ntius in
voluntatis fa&â mentione, de qua tota C ice illa difputatione fupra citata contra TulJium,
t •* . ro viserat difficultas. Et infra torquens & re ubi voluntatis iibcrtatem tucri nititur adver
ciprocans aliquoties idem argumentum , fùb fùs neceffiates faterum & prae£ientiae, id fo
inde concludendo repetit, nihil effe im nofra vo lum perimerc libcrtatcm voluntatis docct,
Iuntate & rarfum,nihilum arbitrio voluntatu.Qus quod facit ut a&tio non fit in noftra potcftate,
fanè ratio eft,cur in univerfisoperi pus Augü hoc eft, ut fiat nobis nolentivus , fi autcm fiat
ftini liberum arbitrium,& voluntatis artitúú, quando vo!unius, & non fiat quando non vo
& voluntas , pro ijfJem omnino indifferenter * lümus, fa is hoc ipfo probatau, efie putat ar
ufurpcntur, ficut fupra exemplis declaravimus bitrij libertatem : Si meceßta mofra illa dicenda r#. «. de
Cj^yjt. *. ^.
& innumerisfacile oftendi poteft : idque Præ eft,qua mon eft immojira potejiate,Jed etiam fi nolumus
- Dd 3 -

efficit
-
 628 DE GRATIA , cHRISTI SALVATORIS 62,
; e;c;t id quod poteft,ficut eff neceßitas mortis, mani- A fedulitate tot locis adverfus omnes pœnè hæ
feftum eft voluntátes noftras, quibus reite vel perpe refes quibufcum lu&atus eft , traditum & in
ram viwtur fub tali neceßitate mon effe. Multa emim; culcatum , omnia intclligantur , quemadmo
feamus Q v A. si Nolle Mvs nem utique facere dum rerum evidentiâ & nexu nos compellente
*mus. Qu9 primitus pertinet & ipsvM vEllE. intelligere cogimur, quod videlicet hoc ipfo
Nam si volvMvs Est ; si NoLvMvs NoN aliquid liberum fit,quó eft in poteftate,& hoc
est. Non enim vellemus fi mollemus. Ecce ean ipfò in poteftate, qúo fit cum volumus, hoc
dera iterum contradiétionis abfurditatem fe ' ipfo vero extra poteftatem arbitrij & non li
qui tradit, ü voluntas etlet fub neceffitate, hoc berum, quo fit cum nolumus, mirabilis appa
eft , fi non cffet libera, m mpe quod volendo ret in ejus difputationibus contextus rerum.
nollemus. Nam hoc ipfo non eß in poteftate Refpondcnt éxtrcma primis, media utrifque,
| nec libeium nobis, quo fit nobis nolentibus, omnia omnibus, & ratiocinationes cjus ma
ficut hoc ipfò cft in potcftate & liberum quo ncnt infolubiies. Quæ fane ipfiffima*atio eft,
fìt nobis volen ibus. vnde mox probans cffe cur non folum Auguftinus, ùt fupra diximus,
liberum , bis arbitrium, nihil aliud probat, liberum arbitrium nihil aliud Κῦ;
quam aliquid à nobis volcndo fieri, quod non cile definia, led fan&us Damafcenus apertiffi
fieret, fi noiiemus. Sic enim non cfft inli LÀ.3.0.
nè dicat, quod Patres liberum arbitrium,yolunta fhmd,fùç
bero arbitrio, quia extra noftram potcftatem, tem effe definierint. Quae (anè tam ipfius Da tap.i*, '
utpote quæ id nolendo impedire non poiict: mafceni quàm Auguftini & aliorum do&iffi
rii, « de ci- Sujit igitur, inquit, noflrae voluntates,fcilicct libe morum Patrum mens, multo lucidius ex ijs
**. *p. io. rae oullâ neceflitate libertatem adimente con patcfiet quae mox de neceffitate doâuri fu
ftrictae, ut nullis interje&tis præcclicrat , & mus. Hoc interim admonitum lc&orem ve
ip£ faciunt quicquid volendo facimus , quod mun fie lim, nos cum voluntatem dicimus, non hoc
ret, fi mo'emus. Et mox, ut probct etiam tunc iflo nomine intelligere quod illis motibus in
fuperefic libertatcm arbitrij , cum voluntas delibcratis fubjacet, quibus fubito concupifci
potentiore voluntate præpeditur, nc poffit im mus ,irafcimur, trepidamus, antcquam rat
plere quod velit, noii aliud profcrt nili ctiam vigilet ; fcd id quod motibus iftis refiftit aut
tunc (ùpereile voluntatem (fcu volitioncm) ccdi , hoc elt , ipfum illum fupremum apiceum,
r&idem. quae non poteft aliud clle quam voluntas: Nam ct jus eft irrucntibus undecumque motibus
fi volunt.w tantum effet, id eft, nudum vcllc, nec P, a bere nutum fuum,five aflentiat fivc difíen
poffet quod veilet potentiore voiuntate impediretur. tiat. Nam illi motus, fecundum Auguftini
Ne fic tamen volunt w niji voluntas effet,nec alterius, nent, m , non in ipfo mentis apice qui illis fu
fed eis effet , qui ve'et ctfi mom poffet nmplcre,quvd P- rerú inet, fcd in inferiore quadam ejus parte
vellet. Quod fimilitcr , ut de alijs argumcnts tumultuantur, ipfumque voluntatis apicem
Auguftuni fùpra declaravimus, nihil omnino ad f , five in málo five in bono blandiendo,
ad propoft , fi facit, imQ non fine infigni ab aut al ter afficiendo trahunt, aut rctrahunt,
furditáte producitur, fi ficri poteft, ut volun Tunc e.im vclle aut nolle dicimur, non cum
tas adfit quæ non fit libcra. S. d fi fecundum illis not ous percellimur,lcd cum illis allenti:
illud immobile Auguftini Principium, tantâ mus aut dulcnsimus.

C A P V T S E X T V M. .

-
Duplex neceffitas
- . ,• llla , Auguftino,
• • •
coaóìionislibertati.
non hæc repugnat , & fimplex feu Yoluntaria,
\, ; — ' -. ** • • ·
.•,• • • "
i trm
A » arbitrij
videndum eft,quo paéîo ad liberta- A titur neceßitate. cuiu enim voluntas fuperat omnia,
fe babcant ncccfii as in fen mula ex parte quicquam /emtit invitus.. Et in Epi
Aegúftrui ; cx qua tanquam op ftolis: iivsiem pugnantem neceßita, perimat, non epitgoy.
tertia
. potita libcrtati multo clarius in ellige, ur, volunt u. Et in Plalmis: Pra;tet mobu Deus ut,
quo jaéto libertatem arbitrijaccipiendum cgc lcne ferviamus. Nam velimus molimus ( id eft, ne
velit. Duplex autem in doótrina ejus ncccfli cenitate) fervi fumus : & tamen fi rolnies [umus,
-*

tas reperitur, una quæ opcratur efieétum, nem ueceßitate fed charitate, id cft,boma volunta
fùum ctfi nolis, feu quantumcumque rcnita-. te, fervunus. Et in Pfalmum trigefimum,ponit
ris, altera qua fimpliciter necefle cfl aliquid ncccffitatem nefciendi coralterius & noftrum:'
ficri fiae rerìtu volúntatis. Prima ilia nccciii Qgid tam dicam de neceßtatibus ipfius mortulit4 fit, ppalis;
tas, qua fit aliquid etfi nolis, fempcr apud } o^ me.// efl & memo vult. Nemo yult quod neceffe,
Auguftinum opponitur voluntati. Impoifi e%. Neiio vult quod erit velit ntlt. Dura nec%t4,
bile eft enim ut id quod fit voluntate noflra,. nºlle uxvd mon poteji evitari. Et contra Fauftum:
fiat nobis etjam nolentibus; & è contrario, ut ' Hoc aut m eum ( Chrißum ) voluiffe ideo certum z3. 19. iii
t ih. » de id quod fit necefütate feu nobis noientibus, eft fta hoc fecit qui mibil meteßitate ficut Deus re- fine.
G. .sner. fiat noftra voluntate. Tcftimonia iftius ac- ! fter, fa eret fed omnia v luntate. Et in traétatibus,
^7ant h.
ceptionis plurima & paffim obvia funt : Hinc : in loannerà : vt omnes nafceremtur ex Adam, me- rra63*
**P. wie. illa, Deus omnia bona facit yoluntate, nihilmali p4-. «£taui fuit ex damnatum , mafj per Chrijlum', **
folumtafu*
 6;o LIBER S E x T v S. • 6, ,
* lumi***&gratia.Et quia voluntatiseffe & A tur &c, Hinc eft, quod neceffitatcmnunquam
Pote$tatis, feu yoluntatépoffc fieri & potefta- fine aliqua præfatione audet ufurpare in
£, idem Auguftingfunt, quia hoc dicitur effe Deo, ficüt ex duobus exemplisjam jìm pro
in Poteftatg, qugd facimus cum volumus ; latis liquet, co quòd apud ipfum fieceífitas
Hinc fæpißimè talis neceffitas opponitur, non aliquid contra vóluntatèm fönet : Nec dicere ,,,„,,„,
folum voluntati, fed & potcfíáíi, & confe- audemus ideo Deum mom voluntatem,fedpeceßitatem &ę.
quenter (quod idem eß Augu(tino) arbitrij habere iuflitiæ, quia non poteft vellepecare. Qgae
i libcrtati. Nam tra&ans illud Chrifti : Pote- tamen pbrafis, quia in aliâ fignificatione ufur
$iatem habco ponendi animam mtam, quo fignifi- patur, apud nos tritiifima eft. Et iftam tunc
cavit mortem fùam in fua libera voluntate temporis fuilfe communern ufurpationem cx
f'• effe, fic Auguftinus: Non ergo mali neceßitate eo perfpicuum eft, quod illo invidiofo nomi
t- amifit eam &c. Poteftate & voluntate verbum caro n£, ut fuprà vidimus, hæretici deterrcnt Ca
jitum ejî, & natis, & pajus, & mortuus, & re- thQlicos, ne affe&iones humanas in Chrifto
Jurrexit, nulla fua neceßitate,fed voluntate & pote- pofierent, ne fub. neceflitate effe videretur.
ftate. Et mox quid diftet inter neceflitatem & Vnde Auguftibus : Nec illi mos terret imanis at- li$. s, 44.
voluntatem, exemplo eius declarat, qui invi- que inepta calumnia, quia invidiose refiffentes aiunt: q. 8o.
tus in carcerem truditur, & cjus qui intrat Ergo fùb neceßitate pofitus fuit C hriftus. Vnde
.s. propria voluntate: Nullam ergo neceßitatem mox fubjungit : Sicut ergo neceßitatu momime nec
puitur Deus, neque mcceßitatefacit quæ facit, fed mes nec illus quijquam ayellet a fide rerußimæ paßionis
fumma & ineffabili voluntate & poteftate. Et con- B &c, fic & mos ipfo nomine nevejitatis nemo deterret à
tra Fauftum Manichæum, Chriftum Domi- fide verißimæ affecttonis. .
num dicit affe&iones humanas, triftitiam, Ex quofluxit & illud, quod veteres adver
„ gaudium, efuriem, fitim fubijfle,fanenum nece- fùs Arianos dimicantes, Degni Patrem negant
j fitate conditionis (fcilicet naturæ mortalis)fed filium fuum tam ex neceffitate quam volun
'Τ magifterij voluntate, & divina etiam potejiau. Nam tate gcncraffc , qua tamen locutione nihil
homo plorumque etfi molit irafcitur, etfi nolit contri- apud nos uitatius. Ambrofius: Sicut bonus ,;, 4 de
fatur, etfi h.ltdormit, etfi nolit ejutit at fitit : ille Pater non aut ex voluntate aut neceßtate, fedjúper j,,..',
autem omnia ifla fecit , quia voluit. Sic etiam naf- utrumque, hoc eji, natura, ita non generat ex volun
cuntur homines atque patiumtur, non quia volunt, mec tate aut mecJitate Pater. Qjam Arianorum ob
qaod volunt : ille autem etiam ifta quia voluit. l.cce jcctioncm , clarioribus vcrbis foluit Epipha
clariffimè expofitum, quid fit aliquid fubire nius dum dicit & in Anco orato & hærefi fè
neceffitate, fcilicet etfi nólis,undccuinque con- xagefima- rona, güle 6s^* iyaywasv , cùìs P.* £»y,.;.
tingat ifta neceffitas, five ex naturæ impetu, 6iX.y, áÀÀ' έν τη άπερ £gA*, 4 vavi, Neque vo- aìì.& ha
fivecxterna violentia. Quod egregiè de la- lens geuuit neque molems , fed im matura qua confilio *J* •9.
s, „ rit in librooitoginta trium quæftionum : Nec fùperior eft. Et codcm modo Auguftinus libro
„j„£. illa no* terret mani, atque mepta calumnia, quia im- decimo quinto dc Tripitate, ab Ai ianis qug
yidiofe refiffentes aiunt: Ergofub meceßitate pofitus rentibus? Vtrum Deus volens am nolens, id eïi, i5
fuit, fi has affectiones amim veras habuit : Facile necelfitate genuerit, quærit ipfe vicaflius, utrum 4££*.
qu'ppe refponilemus, ergofùb neceßtate pojitus fuit, veiu Pater volems an nolens, id cft, ne, effitate, fit . T'
quia comprehenfus,flagellitus, crucifixus, & horiuus c Deus, utji reipundcrent, nolens, fequeretur illa mife
fit: ut tajfemfiepertim tcia, fi volunt, intelligaut, ' ri , &c. Cujus rei caufa non cft aha, ut quod
Jíc eum paßi his ánimi, hoc£jf, affectiones, volunt.t- nccefíitas coactionem & vim & materiam
iis diffenfa* fit, vera, tamem, ut placuit, fufiepiffè, conjunctam habcat, & noicntcm faciat, quod
qtieniámúdum paßiones corporis, eadem ijî' faepiilimè Auguftinus uivertis locis indicat, &
mi volunt;fe fine ulla necefitate fußepit. Quemad- cx fupradictis facii iptclugi potcft. Quod
niodum gos non voluntate myrimur,fic 3- non volun- cnirn fit ctfi nolis, prof cto coactc fit, quando
mate haftimur. Ille autem &c. Denique Augufti- non vis: IIv- certe , inquit, quod nulum fervare ti/.a. aa
pjfffjfiodi locutionibus refértus eft, qui- legem, nvm a gente teuebrarum coguntur. Quod ••• * •lice'
bis femper indicat, fé neceífitatem; opponere ftatim reddit : Hoc ergo quod m eorum voluntate*. *.
voluntati ,,ut ca fit peceffitas, qua fit aliquid eft, ut mulnt peccatum eft certe fine aliqua neceßitate
£tfi nòis, ut de vita, morte,fömno , efiirie, gentu tenebrarum. lt ;n iibro de natura boni :
fiti, & fimilibus jam fuprà' patuit. íligite utrum nec £tate compuljus ut diligeret tene- z;;. 4, »4*.
' Et quia*talis necefíitas' hujufmodi eft , ut bras, am voluntate jeducta. Haec crgo neccffitas bom .4.,
nunquam cedat voluntati, fed potius eam re- valdè gencralis ett , & lub ca naturales omnes
fitcntem velut pondus urgeat atque premat, impetus comprchcndit, quæ non polfunt vo
hinc eft;quod hùjufinodi fieceffitaíeni {epimi? lenüo impediri. Nam & ilii quantumcumque
mè domiiiantem, prementcm, pondus, & fi- naturales tibt,renitcnts talucu voluntate,fùùm ,
I. c. I milibus hominibüs vöcet. Hinc in libris de cffe£tarn opcrantur. Nam velit nolit, homo
' libero arbitrio: vbi mifer* iiec fitafjue divina- nafçitur, vivit anima , nutritur, crefìt, dor
Fa* tur. Et contra Faufttirfi ; de neceííitate fatali D mis, moritur. Ex quo fit ut qucmaumôdum
Vul. telle loqucus quæ naftente Chrifto apparuit, ' ncccfiitas $ neceffàrium apud Augultinuu,ita
'f. i3o Non, inquit, ad decretum doijabatur. Et con- & natura & naturale opponatur voluntati &
tra Iuliánüiii: Neg.t'ifuih fub gravi neceßtatis voluntario five libero : Nulla culpa, inquit, de- Lib.3. de lú
pondere iiigenae. Et infrà , íiítirus es Deum ne- prcbendi poteft , ubi natura meæfúia, que dominatur. arw.?. 1. '
4itiis premii. Hac neceßitati Angel, non premun- Hiac motum lapidis & auuni, quo uterque
- - - dcorfum
 63* DE GRAtia cHRisTI SALVATORIS 633
de rfiim cadit, in eo difcrepare docet , quod a £bi illudi putet. In libro igitur quinto de Ci
*** ***ii Japidi naruralis eft motus, animo vero fe inyolumta vitate T)ei, ubi adverfus cujufuis fati aut præ
•* . *r*i*. rius. £t explicáns quid hoc fit, naturale idem f&ientiæ neccffitatem arbitrij& voluntatis il
valere vult, quod nön habere in poreftare, hoc bcrtatcm ex profeffo afferit ac tuetur , ita rcm
a δ*, «cfb, fieri ἐ nolis. Im ee, inquit , dißimulù eft expeditiffimam juxta principia fua ufitata jam
*motus anini & lapidis, quod impoteftate mem ha dcdu&a facit, ut nulla tergiverfàtione eludi
όet lapâ cohibere motum, qtio fertur viferius, animus pofle videatur. Locus integer producendus
vero dum non vult, mon ita movetur Et ideo lapidi „ eft , ut liquidius quid fibi velit pateat: Vnde Lih. 4,i
*matura'ú efl ille motus , animo vero vcluntarius. nec i"a mectftas formulanda eft, quam formidando cin£*i*i
«Quam oppofitiobem inter naturale & volun 'Stoici laboraverumt caufas rerum ita diffinguere, at
-tarium, & quod voluntarium fit idem quod qua, dam ft btrarerent neceßitati , qua;damfubde
haberc in potefate , feu fieri cum volueris, fent. Itajue um lus qua effe fub meaefsitate nolue
itidem fæpius videre licet. Hinc & in dityo *unt,pofuerunt etiam noflra voluntates, me videlicet
t*.*ont.**- centra Secundynum : Erut ergò ( confenfio ) *mon effemt libera, fi fubderentur mecefitati. Si enim
i ********* a'; fua m tura, que nec anima naturale fit, quom am necefsita, nojira illa dicenda eft, qua mom effim mofra
gi n lit non erit, mec illi malo , eu an.ma vvl ntate pvteftare, fed etiamfi molumus efficit, quodpoteft,ficut
confenfit. Et advcrfus Felicem Manichaeum el mecejjitas mortw ; manife/ um eft volu miaus no
illa exponens verba Chrifti apud Ma- thæum : fias, quilms recie vel perperam vivimus.fub tali fece
Aut facite arborem b mam &c. quibus liberum Js tate mom effe. N am } vclum ws, eji : Ji nolumu. men
arbitriutn convenitur. Cùm ergo dicit , inquit, eft. Non enin, vellem u- f m llemus. Suauum fa de
aut hoc facite, aut illud facite, pote$tatem pducat non fmitur e] e me eßitas, Jecumaum quam dum us nec //e
natur um. Vbi per poteft•tem id fignificat, *, e ut ita fi aliqu.d , velita fiat, nejcio cur eam ti
quod jam fuprà toties dixit, habere in potetta *m a mus me nwbw auferat libertatem voluntatü. Ne
te, feu faceré fi volueris, cum natura fit immu que en m & vitam Dei & prafcicntiam Dei fùb ne
tabilis, & operetur etfi nolue. is. Ha c d. ge ce, siiate ponim us, | divamus meaeffeeft Deum fenfer
- nuino ufu jflius vocis ( necefíitas )'am pro vivere & cum ita prafiire , fùmt mec potefla, eius mi
lixè cum tœ iio forfan Leétoris exp icata nuttar, cum dicitur mori fallique mom peffe. Sic enim
volui , ne cum nomen iftud ncccffitátis au hoc , wm poteft, at potius fi poffet, minoris effet utique
diunt f»rtè f.{lantur, ficut multos viros do foie/aiii. Reftè quippe omnipotem dizitur; qui ta
& os flli certum eft, qui cum necelfitatem au me : * ori & falli nom poteft. Duitur enim omnipo
diunt, nihil aliud fùfpicari poffunt, quam de te s facundo quod vult, nom patiendo quod non vult.
terrninat onem ad unum, cum fi certi fimum Qgod fi et a videret, mequa guain effet omnipotens.
aliter ab Auguftino & pa nè omnibus anti Vnde propterea quadam non pvtsf juua cn.mpotens
wuis fcriptoribus uf ryart, Quod ufquc adeo e$i, $ic etiam cum di« mus, me effe e£t ut vum yolu
verum eft, ut cum de illa neceifitate fèrmo in mus, l bere velimus a, burio, & perum procul dubio di
cidit, quæ {ignihcat nudam determinationem vimns , & non ideo ip/um liberum arbitrium neceßi
voluntatis ipfius ad unam partem non audeat ' tati f b c mu qua adimit libertatem. Sunt igitiir
eura nomine neceffitatis exprimere nifi ex mo/ira volui tates , & ipje faciunt qvicquid , olená
plicando quid fioi velit, ùt infrà ex ipfis facim.u, q od mom fieret f mcllem us. Ecce clariffi
te'timo yijs ejus oportuniore loco producen n.is vcrbis diffinguit hic duplicem iilam
dis pa efiet. . cuam diximus neceffi atcm , unam quae ncn
' Do&rina igitur Aug fiiri e^, neceffit tem relinquit a&um in noflra potcftate, hoc eft, ut
- illam primam prout éij m, naturam fi expii Pß nict cxplicat , quæ nobis ctjaw nolcntibus
Ca' afTì complc&titur ( nec aliud eft r, fpcctu
fcu invitis'& coaéìis operatur e£&&um fuum;
voluntatis , quam quaedam, vis aut vigentia alteram qua fimpliciter aliquid cß ncce£ fie
a;it coa&i ,qùa operatur id quod Po. cft,& jam ri, ficut vivere, præfcire, non mori, nonfùlli
nolente voluntate capitaliter r Pugnare libcr rcfpc&u Dei; illam repugnare docet libertati,
tati esm ; funditus përiinere, non autem illam iftam munimè. Repugnantiam autem illam
necefßtatem quae eft firnul voluntaria, qua f i cft.ndit ex co , quod fequcretur nos velle fi
licet fim,fi iter neccffe e(t aliquid fieri non mul & nolle. Cùm eniri neccffitas illa talis
tepugnante fed immutabiliter volen c volun fit, quae nclcne voluntate , hoc cft, renitente
t , tc.`Mira videbitur Scho'a'ticis ifta doctri voluntate perficit «ff.&um fuum, quando vult
na, & tamen in Auguftini principijs eft indu autcm non rcnitatur , £Â £quitur,
bitata, Quae quarnvis apertiflione fe ,uatur cam vclle fimul & nolle, fi voluntas feu velle
ex principjs jam prolatis, juxta quæ efíe libe fub tali neceffitate poneretur. Qua de caufa
rus arvis rium , non cft aliud quatn habere de illa ncccffitate loquens , fcmper utitur ver
*a*um in fa poteftate, & in potèitate habere, bis fubijciendi, fùbâenciíe, cffitati, cffe fub
non c(t aliud, quam fieri quando volumus, necc iitate, vidclicct dominante, preme, te,
uod o mntum maximè in quacumque volitio cogente voluntatem. Hac autem fubmota ne
re locum habet ( quemadmodum inftantilfi cetlitate nullam aliam timet libertati volun
nè docenrem & inculcantem Auguftinum au- P tatis, quantumvis dicatur effe neceffarium ut
divimus) operæ pretium tamê eft, ipfum velimus. Vbi Je nece(fitatc dcterminationis
iliam Do*torem proprijs verlis ex próprjs ad un gm eum vn primis loqui , ex multis ma
prin ipijs id ipfùm ζ, 1ntelligere, ne nifetulionè liquet.. Primo, quia ut intellige
quis fortè aliqai-us ratiocinationis Pra:ftigjs remus quam ácceffitatem voluntátis non ex
- - - horrcat,
 u

6;4 L I B E R S E X T v S. 635
horreat, profert neceffitatem vitæ & prgfcien- ^ tur de neceßitate maturali, quam à voluntat, „.„
tiæ in Deo, in quibus intelligendis, ne liberè excludimus, refpeétu aliquorum. Et b«c neceßita,
falleremur, ficut quidam mültum hallucinati im divina voluntate mvemitur, ficut in divino effe. Et
fùnt, exponit ea per oppofitum,nimirum quia £d Primum in contrarium, ubi Auguftiíus hl
mori & falli ipfe non poteft; quæ fanè ita fùnt bro quinto de Civitate docuifle dicebatur,
impoffibilia, & corum oppofita ita neceffària, guod voluntarium non poflet efle neceffarium,
\ì ut nulla poffint ratione mutari. Secundò hoc eft , fub neceßitaté, ut Auguftinus locú
ta, - per ipfàm naturam voluntatis, quia quicquid tur, refpondct, quod autoritas ilia ef! intelligánda
volendo facimus, momfieret fi mollemus. Qgo figni de neceßitate coa£tionis qua repugnat voluntati, non
ficat neceffitatem talem , qua quomodocum autem de neceßitate naturalis conditionu, qua fe
que neceffàriò velle dicimur, non efficere ut cundum Augu:fimum in quinto de Civitate Dei,volum
non velimus, fi volumus, & proinde tale velle tatt non repugmat. Et mox ad tertium : picem,_
non eße fub illa neccffitate quam libcrtati ti dum quod libertas fecundum Augustinum opponitur
met. Nempe fub illa äää premente, neceßitati coaäionis, non autem naturalu miinatio
compellente ad cffe&um fuum, quamvis noli-' £i;. Et quæftione decima de potentia articulo
mus. Sub illa quippc propriè id effe dicitur, fecundo ad quintum : Ad quintum, inquit, di Qgef. ro.de
quod dominando alteri prævalet. Sub cujuf deiidum , quod naturalis meceßitas, fecundiim quod potemt. art.
modi neceffitate nec illam efle voluntatem, voluntas aliquid ex neceßitate velle diçitur, ut félia 2 ad 5.
flatim adijcit,cujus effeétus impcditur : quam tatem, libertati voluntatis mom rcpugnat, ut Angu;i;
vis enim effeétus ejus impediatur, non tamen ' nus docet in quinto de Civitate i)ci. Libertajemim
per hoc efficitur ut non fit voluntas fcu voli reluntatis vivlentiæ vel coaäioni opponitur. Et in
tio : Nec fic tainem, inquit, volunt t$ mifi voluntas ultiino fuo opcre ceterorum opérum ac Theo
effet, nec alterius fed eius£qui vellet. Ex quibus legiae furnmia, fic refpondct Auguftini loco
fibi objeéto, quod voluntárium non poßit efîè
apertè confectaneum eft, omnem omniaò vo
luntatem quantumcumque ad unum detcrmi neceifariun : Ad primim dicenditm, quod verbum 1. p. q. 83.
.natam, nulla tali nccefIitate, qua dicitur ne Augufii ejl intelligendum de neceßitate coaitionu. 4 1. ad i.
ceffè efîè ut velit, definere effe liberani , quia' Neceßitas autem maturalis, mom aufert liberta
non definit effe voluntas, quæ non eflet fi nol tem voluntaiis, ut ipjemetimeodem libro dicit.
lewus. Sicut enim omnis voluntas neceffàrio . Ex his vides quaa enormitcr aberrent illi,
e(t voluntas, ita juxta hoc principium, etiam * qui ut probent ad libcrtatem arbitrij rcquirí
liberi arbitrij. Neque cnim qucnquam cò ab indifferentiam, & abefïè debere neceßitatem;
furditatis erupturüm arbitror , ut qui ad illo loco utuntur Augufhni de Civitate Dei,
unum volcndum determinatus eft, non velle cum non tantum cx ufu vocis neceßitas, queiii
fufpicetur : cùm ardentcr, tenaciter, conftan apud Auguftinum & veteres Scriptores há; et,
ter velle, & ita velle aliquid, ut contrarium fcd cx ipla contextus evidentia perfpicuum fit,
cjus vcllc non poffit, fit maximè velle &.id eum de necefsitate coaitionis loqui. Nec ifta
circò maximè in poteftate, & maxime libc eorum hallucinatio in folis Auguftini fcriptis
rum. Nam ficut libertas effe non poteft fine ftctit, fcd ubicumque in fequentibus Patribus
voluntate, ita nec voluntas ulla fine arbitrij illud necefsitatis nomen à libertate fècludi vi
libertate, juxta id quod Auguftinus ipfe con derunt , ftatim illam neceßitatem voluntatis
cludendo fubjungit: Neceffe eft ut cum volumus ad unum determinatæ fufpicati funt, coque
libero velimus arbitrio. notifsimam illam libertatis divifionem à fie
Hanc cfie gcnuinam veriffimamque loci il ccfsitate, à pcccatoâ afféria, quæ ab Hugone,
lius dc Civitáte Dei intelligentiam, quod fola Bcrnardo, Magiftro feutcntiárum , &"alijs
videlicet neceflitas illa vidienta fub qua arbi • traditur, traxerc ; cum Scholafticorum anti
' trium premitur atque cogitur, feu neccflitas uorum unanimi j. dicio ncceßitas coaétionis
coaétionis libertati arbitrij adverfètur , non ih illarefervandum.
loco divifione intelligenda fit. Sed hoc fuo
- •* . -
autem deteriminationem ad unum, non folum
9mnia Auguftini principia quæ tradidimus Nunc verò in Auguftini fènfu aftruendo
fateri cogufit, & ómnes circümftantiæ iftius pergamus. Nam eadem illa doctrina, quod
». rt.^. q. loci clamant, fed etjam ipfe divus Thomas fola neceßitas coactionis adimat libcrtatem,
21. de verii multis locis apertè cónfitefur. Nam quæftione non ncccfsitas illa fimplex & voluntaria, ex
*** ***? vigefima-fecunda de veritate, quæ éft de ap alijs ejus locis non difficilè demonftrari poteft.
fetitu boni, atticuli fecundi refolutionem ita Nam libro tertio de libero arbitrio, cum fini
inchoat : picendum , quod ficnt poteft accipi ex liter ncccf$itas ad deftruendam libcrtatem ar
verbis Auguftim de Civitate Dei,duplex eft neceßita. bitrij urgcretur , dupliccm diftinguit neceßi
Necefsitas fcilicet coactionis, & hæc in volentem mullo tatem : unam quæ nobis invitis ex nolentibus
modo cadere potejt • & necefìua, maturalu imclinatio efficit id quod poteft, nempe coactionis; alte
*i*, ficut dicimus Deum de ùeceßitate vivere. Et ad ram fimplicem. Iliam dicit tollere volunta
quartum argumentum ejufdem articuli, quo P. tem libcram, hanc non tollere. Adverfus pri
1pam enim neccflìtatem refpe&u voluntátis,
jana expofita fibi objecerat ipfiffima verbaAu
3uftini:si illa definitur effe necefiitafecundum qüam fic difputando cam tollit : Aitende quefo quanta 'ib. 3 delib,
dicimus meceffe effe ut ita fit aliquid, vel ita fiat, mef cæcitate dicaturJi prafcivit Deusfuturam volumtatem arb. c. 3.
r. cio cuream timeamus.Sic refpondet fan&us Tho meam quomiam nihil aliter poteft fieri quam prafcivit,
°4- mas : ad quartum dicendum quod Auguftinusloqui neceffe eji ut yelim, quod illeprafoivit, id cft, cogor
id vclle,
 6;6 DE GRATIA CHRISTI SALVATORis 637
id velle ut ex eo quod fequitur liquet : Si au- A eße dicitur, quae libertatem non lædit, fed po
tcm ncceffe efi, mon iam voluntate fed neeeßitate, id tius hoc ipfo quo voluntatem affert, ftatüit.
eft, coaótum id me velle fatendum eft. Hoc erat
4rgumgntum oppugnantium libertatem arbi
trij: quod fic returdit Auguftinus, ut contra
• diétorium praefcicnig fèqui dicat ex praefcicn
tia, quia videlicet qui neceffi:ate cogitur, non
vult, fed potius refiftit voluntate, cum tamen
praefcientia cum velle fupponat. O ftultitiam,
inquit, fingularem ! Quomodo ergo mom poteft aliud
fieri quam prafcivit Deus, fi voluntas non erit, quam
voluntatein futuram effe praefciverit ? Omitto illud ,
«jue monflruofum, quod paulò antè dixi eumdem ho
*mn. m dtcere , neceffe eji, ut ita velim, qui N Ec Es
s , T At £ svPERPosita inftar fcilicet ponde
ris cogentis auferre mititur voluntatem. Si emim
ne.ef eft ut viu , um de volet cum voluntas nom erit?
Lib 1. oper. Nempe quia ut alibi dicit, qui cogitur mom vult.
*vp.f. i 51, Haec eft prima ncccffitas violenti£ feu coa&io
nis quæ cmnem omni rò adimit libertatem.
Nunc de fecunda iila fimplici necefsitate , qua
£ac coa&ioac fimpliciter aliquid ncceffarium
C A P V T S E P T I M V M.
Idem oftenditur ex libertate Dei.
O N s T a b v N T verò hæc omnia A rens nom poßit mori, boc autem quia mom poteft, mos
( de duplici ifta neccflitate, unâ vio
lcntiae, alterâ fimplici, cum qua liber
- tas voluntatis maneat intcgcrriii a )
!ongè cvidentius , fi fcnfum Augufîini ce li
bcrtatc ipfius Dei & beatorum hoininum An
ÉÉ protulerimus. Nam quod ad li
ertatem Dei attinct, faepiffîmè docet, id quod
tne tcftimonijs cjus pcr feipfum cft maíife
ftum , Dcum clis liíerum , ctfi pcccare non
p9ffit. Cùm enim Iulianus urgéret liberum
id tantum effe quod facere pólet bonum &
maluin, id cft, pcccare & non peccare, refpon
til. t. oper. det ci Auguflifius : Non eft ergo liber Dominus, de
imperf.cv »t quod tu njt, negareje pjùm in poteft. Et de quo
1*1 f , $ r.
etiam ipfe dixiffi, beas effe mfi tu$ius mim poteft. Et
a if, r. oper.
irnperf. com* alio in loco ejufd.m operis: Lib. rum non eft
4*1. f. i 5o• niji quod duo poiefi vclle, id efl bumum & malum.
Liber ergo Deus non eft , qui malum num poteft velle;
de quo euum p;e dixisti, Deu effe mji iuíius non po
feft. Sic ne Jeum laudu , ut ei auJera, libertatem?
Subijcienuo (cilicct ncccffi ati boni : An potius
intellgere debes , effe quandam beatam neceßitatem,
qua Deus unuujiu non potejl effe. Porrò- neceflias
illa non pcccandi in Dco non e't aliud quam
firuniilimâ, ndk fijens, æterna, & immutabi
lis voluntas peri pccca,.di, feu potius firmiffi
ma, indcficiens, æterna & imuautabilis volun
tas feu amor juftitiæ, æquitatis, atque fidcli
tatis. Omnis cnim impotentia deficiendi feu
mutandi fe de bono in malum, non eft aliud
quam potefta* juftifIìmæ & rectiffimae volun
Con- $erm» „ tatis. Iuxta illud Auguftini : Qttod ait fe mbm
* * • ***, c. 14 . poffe, mom deficientis eft, fed in eo quod de Patrematus
ejt, p.rmarentu, tamque laudabile eji, omnipotcntem
non p ffe mutari, quam laudabile £,! , quod omnipo
Quod fi, pergit Auguftinus, mom hoc modo dixerit,
fed dixerit fe, quia meaeffe eft ut velit, ipfam volumta
tem im pote$tate mom babere , hoc eft, voluntatem
quidcm futuram,fed necefîàriam non libcram,
occurretur ex eo quod ipfe dxffi, videlicet tunc
<mom habere nòs pote$tatem , cum mobü quod volumus
deeft. Dum autem volumus, fiip'a volumta, deeft mo
bi, mom utique volumus &c. Voluntas itaque mo$tra
mec voluntas effet , nifi effet im no$tra pote$tate. Porrò
quia eft im poteflate libera eft nobü &c. quae fuprà
dcduximus. Nefcio quid manifeftius urgen
tiufque proferri poffet ad demonflrandum vo
1itionis cujufque libertatem , etjam illius
quam nos habere neceffe eft. Non enim ne
gari poteft , illam effe & quidem praecipuam
potentifsimamque volitionem, & ideo maxi
mè effe in poteftate, quia maximè fit cum vo
B lumus, & idcircò maximè libera eft, juxta de
finitioncm Auguftini jam fæpè repctitam.
- I.
-
deficienter mcn poteft , fedpotenter. Quja fcilicet, -
ut ett ibidem, maturæ immutabiliter bon« eft. Et
alibi : Deus mati ra Jua mec potuit nec poterit aliqua Lib. 3. r***.
converfone mutari , nec potuit mec poterit aliqua AMaxims.1A
mutatiomepeccare. Igitur nen poffe pcccarc non
cft ahud, quam voluntatem juftitiæ ita fir
mam efie , ut non poffit mutari. Iam verò in
hac ipfa pcrpctua voluntate, qua pctcnter &
in mütabili cr v ult juftitiam, vei fi mavis, non
vult pcccatum & injuftitiam , Deu m liberum
cfle docet. Cùm enim Pelagius objeciffet Au
guftino, voluntatu arbitrio hoc eft, libertate,de
qua ibi difceptatio e(t, prn-ari quicquid maturali
neceßit, te com£lringitur ; refutat hoc Auguftinus Lib. de ma*.
his verbis : Et hic mommulla queííio eft. Perquam crgrat< 465
emm abfurdtim eft ut ideo diamus non pertinere ad
voluntaiem ma$tram, quod beat, effevolumus quia id
vm mino molle non poffumus, nefcio qua c* bona con
B $initione natura : nec dicere audimus, ideo Deum
mom voluntatem, fed mcceßitatem habere iuftitiæ, quia
mom poteft velle peccare. Vbi duobus exemplis
docet, libertatem cum illa fimplici neceßitate
confiftere : Primò quidem ex voluntate bea
titudinis, quæ in hac vita caret indifferentia
contrarietatis , in futura etiam contradi&io
nis; fecundo ex voluntate juftitiæ quam habet
Deus , quam certifsimum eft effe`ad juftitiam
omnimodo determinatam & indifferentia ca
rere contradi&ionis. Quod enim quidam
obfervant, Auguflinum non dicere libertatem,
fed voluntatem juftitiæ, nullius momenti cft; -
tum quod nec Pelagius libertatis mcntionem
feccrat, fed arbitrij voluntatis, tum quod ex
mille locis fit certißimum, voluntatem, ar
bitrium voluntatis, & liberum arbitrium vo
- luntatis, .
 6;8 L I B E R S E X T V S. 639
luntatis, prorfus eadem effe apud Auguftinum, A batex Deo: Id quod hinc , inquit, perfpicuum L;,..„„„,
$um denique,quod refponfió fit inepta, fi Pe eft. Nam cum Deiis natura bonii fit, & natura ju.£.
lagiolbcrtatem ncgante cum naturáli neceffi conditor, & matura Deus, haudquaquam hac neceffa
tate confi(lere, Auguftinus de voluntate ref tio eft. Ecjuis enim hanc ei neceßitatem impofuerit.
pgndeat, de quacum Pelagio nulla quæftio Vbi pon ncceffitatcm fed liberam voluntatem -

cft. Non voluntatem igitur tantum, fed li rcfpectu bonitatis ac deitatis ponit, quatenus •
bertatem voluntatis ju(titiæ Deo afferit Au illa Dei libera voluntate non necellitatc dili
guftinus;imo hocipfo libertatem quo volun guntur. De arbitrij quippe libcrtate, non
tatem; juxta definitionem Auguftifii jam f;pè naturâ fermo eft, quomodo Ioanncs Scotus fi- tnfi^ qusdi.
traditam, Vnde alibi comparat illam volun milcm Augultini locum exponit. Et fanótus 16;
tatem qua Deus fé ncgare, hoc eft, peccare Bcrnardus : Cæle$iu Angelus aut etiam Deiis ipfe £;£
non poteft, cum voluntate obdurata peccato permanet libere bonus, propria fcilicet voluntate, non o iu .• -

rum qui non poffunt credere, quia firmitcr aliqua extrinjec. mcceßitate, tt itcrum : Ceterum
7. 53. nolunt: Sicut ergo, inquit, quod Dominus negare nec Deus caret libero arbitrio, nec di.ibolus , quoniam
4m.
feipfum nonpotefi, laus effvoluntatis divimæ, ita quod id quod illeeffe mom potejt malus, mom imjirma fa.it me
illi nonpoterant credere, culpa eff voluntati, bumana. ceßitas , Jea firma in bona volúntas & voluntaria
Nempè quia utraque liberrima voluntas cft, firmitas. Qupdjue is mom vult in vomuiii refpirare non
ctfi pcr feipfam neutra Pvtfit ullâ omnino ra aliena facit Pvlenta oppreßio , Jedfua ipjius im malo
tiOne tnuta I). .
obiiimata vvltimtas, ac voluntaria oljlimatio. Et ite
Hoc igitur modo do&rinam illam Augu rum cvidentiflimè : Quemadmodum ipfe(Deus)
ftini delibertate Dei, quateaus pcccare & in fui tumù erat, ftiaque ipfins voluntatu (id e(t, liber
juftus efle non poteft, intellexerunt Veteres tatis ) mom neceßitaris erat quod bonus erat, ita &c.
qui eam imitati funt. Nam fanëtus Anlel Et inter Scbolafticos fanctus Thomas : Dcus É; :
mus volens oftendere Angelos atque Deum fua voluntate libere amat feipfum licet de neceßtate £. ;---
non neceffitate fed libertate fuaque voluntate amet feipfum. Et Ioannes Scotus : Voluntas di- ggjalib. is.
juftos effe, non recurrit ad hoc quod poflint vtna neceffario vtilt bonitatem Juam, & tamem in vo
hoc vel illud bonum facere, ut commugiter lendo eam eft libera. In quibus teltimonijs divi
recentiores (olent, fed ad rădicem altiorem, Auguftini doctrinam genuinè conlignantibus,
ipfam fcilicet voluntatem juftitis fempiternam. certiflimum eft, non veniffe vctcribús in men
Cùm enim dixiflet Angelos ellc juftos& lau tem, ut libertatem Dei qua peccare & injuftus.
*. Cur
dabiles libertate non iiece(sitate , quia jufti effe & feipfum negare non p9teft, in eo pone
¢ homo tiam femper tenent, de Deo fubijcit: Qu4 rent: quou poteit hos vel illud bonum facere,
propter quoniam Deus perfefte ualet à je, quicquid ut recentiores putant ,fed in hoc ipfo quod li
habet, ille maxime laudandus eft de lumis qtiae iabet bcrrimè, quamvis neceflario, jult tam bonita
&fervat, non ulla neceßtate,fedpropria & aterna tenoque fuam diligt. ' Eodem prorfus inodo
Timutabilitate , f ilicet voluntatis. Et cxprcf quo beatos Angclos, non e.tcnus liberos elfe
fius alibi : Nihil ibi operaturmeceßitas num jaciendi, volunt, quatenus poffunt hoc vel illud bonum
aut impoßibilita faciendi, fed Dei, ola , oluit.u quæ facere (ficut Scholaltici Scriptores veteres re
veritatem femper, quia & ipfe verita eft fi, ut ejt, nitcntes cx privatºs fuae doctrinae principijs
£ffe vult. Et fanétus Ioannes Damalcchus vo torquere volunt ) fcd in hoc ipfo quod imiho
lens probare creaturam rationalem, eiie mon bili voluntate Deum ita diligunt, ut pcccare
feceffitate coniifiäam, fed liberam yoluntaie, pro non potlint , ut jam dicendum cft.

C A P V T O C T A V V M.
Item ex libertate beatorum hominum &
-t Angelorum.
. - - - - - - 1 v •

£ D libertas beatorüm five hominum A oportebat prius hominem feri ut & benè velle poffet &
five Angelorum , multò inviâus dc
monftrat,fimplicem illam neceffitatem,
fùblata omni omnino indifferentia &
contrarietatis & cohtradiétionis, non officere,
in do&rina fàn&i Do&oris, libertatis arbitrio.
Pro quo intelligendo nQtanJum eft, do&ri
nam Auguftini elíe conftantiffimam adverfùs
?elagianos, primum hominem quidem fuiffè
liberi arbitrij, fed ita ut bene velle poflet &
male , fcd in futura vita arbitrium fore liber
rimum in bono, ufque adeo ut malè velle non
Pollit, idque non aliquâ metaphoricâ liberta
malè, mea grati, fi bene , nec impiincJi male : p {lea
però fic erit , ut male velle non poßit, nec ideo libero
carebit arbitrio. Muito quippe liber, us erit arbitruum
quod omnino non poterit Jervire peccato. Et in libro
de Correptione & graua ; Foffit enim (Adam) ,,,.„.„.
perfeverare etiamfi velet;]uod ut nollet,de libero deß & grat.., 1.
cendit arbitrio , quodtunc ita liberum erat, ut benè
velle poßit & male. Qutd erit a tem liberius libero
arbitrio quando non poterit fervire peccato : qua fu
tura erat homini ficut facta eft & Angelu /anitu,
merces meriti, Et paulò polt : Prima ergoliber- ,„,..„. ('o*
tas voluntatis erat, piffe non peccare, id clt, non de- 6*graf.s.irv
ç -

»Enlia, te, fcd illâ omnino, qua dicitur liberum arbi ficere ab amore boni, novißima erit multo mutur;
P. io$. triuma. Qua dc re fic Auguftinus : Sic eum numpoffe peccare, id cft, non Pollc dcficere.QJcd
COntinuQ
 34o D E G RATIA CHRISTI SALVATORIS
continuò verbis alijs eodem fenfu exprimit: A non tollente libertatem adverfus Pelagianos»
Prima erat perfeveramtia potefias , lontini, id eft,
I)eum , poje non deferere ; novißima erit felicitas
perfereranti« bonum non poffe dejerere. In eo quip
pc peccatum fitum eft, quod à bono, hoc cft,à
1)eo deficatur. £t in libris de C ivitate Dei
li',. •*. de luculentiffimè : Nec ideo liberum arbitrium mum
C*t. c, wlt. habebunt , quia peccata eos delectare nem poterunt.
IMagis quippe erit luberum a delc£tatione pe&andi ad
deleëiationem mon peccandi indeclimabilem liberatum.
Nam primum lit eruma,bitrium, quod bomimt datum
eft , quando primum creatus cft recius , potuit mon
pectare, fed potuit & peccare: hoc autem movißimum
eo potentitis erit, quo peccare non poterit. Arbi
trium i{lud manere tamen liberum etfi pecca
re non poifit , id cft , etfi infirmitas illâ deh
ciendi & cadendi cx voluntate bona feu amo
re Dei auferatur, probat ex libero arbitrio ip
1ius Dei : Certe Deus p e mumquid quia pec áre
non poteff, ideo liber um arbitrium labere negandus
eft ? Pluribus tcftimonijs id aftrui pofiet ube B
rius fi rcs poftulare t , fcd in re manifefta non
eft inmorandum. Narn cx iftis valde lucu
lentis apcrtiflimium cft , de proprijffimè diâa
libcrtate cflc fcrnioncm, à qua fcilicet & ipfe
locus libcri arbitrij & fie dicitur, & quam Peia
giani acerrimè oppugnabant, contcndentes
ncc antè gratiam, ncquc polt gratiam cfle libe
rum arbitrium , juxta doctrinam Auguftint,
eo quod ante gratiam libertas mali neccfjitate,
polt gratiam boni ncccffi.ate & mali impof
fibilitate tollerctur , ut latius infià di&turi
fumus. Hunc enim eorum errorem pcrcuiit
Auguftinus, cum tam follicitè literuìn arbi
trium in futura vita, cum indeclinabili ilia
non peccandi voluntatc pcrmanfuram cue
cGntend*. -
Hanc igitur doétrinam cum fit ccrtiffima,
quamvis & Scholaftici admittere vidcantur,
in ejus tamen intelligentia non mediocritcr
hallucinantur. Arbitrantur cnim, nihil aliud
hic Augoftinum tradcre, quam quod liberum
arbitriùm idcirco lioerum in beáta vita futu
rum fit, quia crit indiíïercns ut hoc bonum
eligat ve'non eligat; vel ctjam eligat hoc vel
illud. Qiod cnjua in pluribus alijs doótrinae
capitibus eis contgit , & faepius in hoc opcre
demonftrabitur , hoc etjam in praefcnti argu
mento eis ufu venit , ut Aug itini verba in
fènfus à fe præoccupatos, quamvis alienifIi
mos ab ejüs merte , detorqueant. Cùm cnim
ipfi nullam fufpicari po{Iint libertatem arbi
trij, nifi femper helitantem & quafi in bivio
quodammodo fiu&tuantem ut cligat vel non
cligat, cligat hoc aut illud, putant & Augufti
num cum libcruin arbitrium nominat 2. de fi
niii femper indifferentia loqui. Quofànè ni
hil abfurdius dici poteft. Nam quamvis non
neget Auguflinus talem indifferéntiæ ftatum
etjam fub arbitrij libertate, quamvis infimum D Hunc igitur effe veriffimum indubitaturnque
& abjc&iflimum, comprehendi, folum tamcn fenfum Auguftini, ex pluribus capitibus cvi
iftum co nomine defignari , capitaliter ejus dentiffimè demonftrari poteft.
doótrinæ adverfatur. Quod ita verum cft, Primò ex ipfâ illa comparatione utriufque
ut curn tot libros exaraverit Auguftinus de
libero arbitrio adverfus Manichæos, de gratia
. -
64i
vix ullum vcftigium reperiri poffit , ubi de
ifta libertatc loquatur. Scd de hoc alias ube
rius. Nunc tantum dico , dum Auguftinus
docet liberum arbitrium beatorum ita libe
rum eflc ut peccare non poffit , nullo modo
iftud ve'le quod Scholaftici imaginantur, de
indifferentia ad hoc vel illud bonum, fed quod
liberum arlitrium erit liberrimum in illo ipfo
affectu & voluntate non peccandi, hoc eft,
in illa ftabili, perpetua & immutabili volun
tate non deficiendi ex amore Dei. Quae vo
huntas non cft aliud, quam amor firmiffimus
aequitatis & juftitiae.fempiternae, quæ eft Deus
ncfter. Peccare namque Auguftino non eß
aliud , quam à bono, hoc c(t, à Dco feu Dei
amore qui cft vcritas & juftitia deficere, ficut
plurimis tcftimoi ijs commonftrare facilli
mum eft. Vnde illud in libro duodecimo de -
ad inferioraDei:
Civitate Cum fe
convertit, volunta,
efficitur vala.reliëto fuperiore: ib.1.i.&,
Et inferius
Differe ab eo quod fumme eft, ad id quod minus eft, °****
Lov efl mcipere habere voluntatem malam. Et rur
(um : Nec talem voluntatew facit mfi defeätio qua
defer tur Deus, cuius defectiomu etiam caufa utique
dijcit. Et clariflimè paulo pòft de Angelis lo
qüens : Et à quo faéti fumt, «mere cum quo fatfi cap. $.
fìnt, voh«;erunt. Eoque funt fi ab llorum focietate
djs reti, quoa hi in eadem bona voluntate, id cft,
amorc, mamjeiunt, illi ab ea dificiendo mutati funt,
maiâ fcilicet voluntate, hoc ipfo quo à bono defe
re, 1 nt. V ndc in libro prim6contra advcrta- 'j* ;*
rium,
Adamumlegis &potuifle
i ropbetaium,
pcccare quod fæpèhoc
f vellct, vo- !?;
docuit, î, •}*,
cat, pofle dejerere Deüm, & in cæleftibus rebus
cfle Crcaturam , quæ munquam defert Deum. Ex
quibus conftat, ficut peccare eft ab amore Dei
f u bona voluntate deficere, ita non peccare,
cft in amore ftabilem & immobil£ permanere,
& pcccare non pofle eft, non pofle ab amore
feu Lora voluntate deficere. Vnde illud tritif
fimum Auguft Caritas eft qua non petcat,quia ca
ritas efl bona voluntas feu amor Dei. Hinc eft
cnim quod illam voluntatem non peccandiin
Angelis vocat voluntatem qaafemper incommu- tâ,βιlâ;
tavil, eius vel * ate perfrui , mumquam autem peccare **•**.
volunt t qua per, everuntßimâ voluntate non peccant: ibik
&, perpetuam tuendae iuftitiæ voluntatem; imo libe- -
ram voluntatem qua non peccant. His ergo tan
quam certifIimis praeja&tis fundamentis, docet
Auguftinus, arbitrium Bcatorum effe liberri
mum, in hoc ipfo quod peccaro non poffunt,
hoc eit , in illa ipfà immobili voluntate non
peccandi, feu non dcficiendi ab amore Dei,
feu, quod idem cft, inilla ftabiliffima aeterna
que voluntate fruendi incommutabili ejus v£
ritate atque juftitia. Impotentia quippe defi
ciendi non cft aliud, quàm potentia perma
nendi, feu immobilis firínitas femper amandi.
libertatis, primi hominis & Beatorum, & ex
phrafibus quibus utitur. Nam cùm dicit,ImuII}
Pri
 û42 - - -
L 1 B £ R s E x T v s. : *. 64;
mum hominem italiberum fuiffe ut bene velle A poteft amplius peccando deficere. Hoc enim
pofTet & male , non hoc vult Auguftinus, ipfum in eodem loco manifeftat id quod ube
çuafi male velle feu pcccare pofle , pars efTct rius adijcit : sed quia peccavit ifia natura cùm pec
libertatis ejus, fed hoc, quod ita eflct libera are potuit, largiore gratiâ liberatur, ut ad eamper
voluntas in bono,ut tamen in co voluntas non ducatur libertatem wm qua peccare nom poßit. Eccc in
eflet ftabilis, fed deficere poffct ; poflea vero co ipfo ponit majorem illam libertatcm arbi
voluntas ilia tam erit ftabilis ut deficere fcu trij, quod gradatim voluntas cadem libcrior
peccare non pofIit, & idcirco liberior. In qua in nofi pcccandi poteftatc fiat, dum fit robu
çomparationis illius intelligentia , nulla ratio flior, iúnobilis & perpetua, quae mutari non
habétur poteftatis peccandi, quafi Pars cffct li pollit fucccdcnte voluntatc pcccandi , ficut in
bertatis, fed tantummodo potcltatis bcncfa- ' Adamo non fuit perpctua, fèd deficiendo mu
ciendi fcu bonæ voluntatis, quam in Adamo tata eft. Quod apertius dicit in Enchiridio,
& Beatis differentem in co fuiiic tradit, quod dum docet, quod Deus voluiilet primum ho
in Adamo cflet adhuc mobilis & infirma, in minem admeliora perducere ubi iam nec poßit volun rn Enchir,
bcatis immobilis, robufta, perpetua,& idcirco tatem habcie peccandi, fi ad permanendumfine pecca cap. 1Q4.
liberior. Patet hoc in primis cx illis ipfis locu to, fi.ut justus erat perpetuam voluntatem ha'iiuium.
tionibus allegatis,quibus dicit ante ita libcrum effe pr«jcjet. Vbi apcrtiflimè indicat in eo mi
Arit, de Cor. fuifle, ut poffet mom peccare, nom deferere Deum, id nus utcrum fuille primi parcntis arbitrium,
2, 3, at c.ii cft, ut alibi dicit, ut poffet perjeverareim bono, per quod voluntas non pcccan!i fcu juftitiæ non
v. * t 2 . petuam habere voluntatem ad permanendü cum Deo. 8 erat tanti roboris, ut mancret perpetua; & ad
Poftea vero liberiusfuturum.quia peccare non illam libertatem, arbitrium cffc pcrducendum,
r m Enchir.,
cap. 194.
poterit, quia pcccato fcrvire non potcrit, quia ut non poiiit ab illa voluntatis $onæ perpetui
bonum deferére non poterit. Quae pcrfpicue tatc dcficctere. Sed ficut immobili er & per
fignificant,non in eo majorcm cffe libcrtatem, pctuo bonum, id cft , Dcum feu juftitiam vo
qüod tunc poterit cligcrc hoc vel illud bgnum let ac diliget;ita immobilitcr & perpetuo ma
(de quo nunquam vcl vcrbulo Auguftinus luin , id cft, peccare nolct. Qjod cleganter
mcntionem felit ) fed quia non ampiius po cxprciit aiio in loco alijs vcrbis cogeri, fejfu,
terit voluntas bona mutari. QUod clarius ad in jtueni lictis de Civitáte Dci: Timor ille cajius £it, r4 **
, huc fignificatur in ultimo loco cx libris de permanens in Jaeculum faculi , f erit & infuturo fè Civit. c.9.
Civitáte Dei. Cùm enim dixifft, ncc ideo li calo , num £j itinor exteriens a mi;lo, quod accidere
berum arbitrium habcbunt, quia peccata cos poteji, Jeatëeps iii bvno, quod amitti nou poteff. 1 bi
e* cele&are non potcrunt, itatium ad Vcit: Magis enim volii adepti ainur immutavi * jf, profi*»ji didi
quippe erit liberum à delectativme peccandi , ufqtie ad po:eji, maiivayç.di timur Jesu, us ejt. Timoru quipp*
delectationem mew peccandi imdeclinabilem liberatum. cajt, non ingea volunia, JgnJ cata eff, qua Nos, N E
- Hoc elt, in co erit arbitrium , feu voluntas li c 1. ss E ERIT NOLL L P Lc C AR E: & mvm follici
berior, quod co ufque crcfcet libertas non pcc tuum imju uitati, ne jvj te peccemus, Jed tramjuilli
candi feu non deficiendi ex amore Dci, qucd iaie*»rutatu cayere peccatum. Ecce quod alibi to
cum gnte tantummodo non dele&taretur pec , ttcs u.xit arbitriuu) tunc ita liberum futurum
Carc i'. eft, ut nulla deficiendi delectatione ut pc-carc non Polit, Pcr hoc explicatum,
feu twtillatione tangeretur)tunc ita idem arbi C quuu itc-c.ie crit nolle Pcccare : quod ut in
trium feu voluntas in libertate roborabitur,& tci *,ei cuius nou alitcr fieri n[iroberc bonæ
' iinpl;bitur cæleftis amoris delcctatione,ut ne ac fi--...• • o.untatis jut tiau) caritate diligé
• qujiek&atione peccandi feu deficieadi targi tis, add., hoc fieri non foliicitudinc feu tiiìio
poflit, fed potius indeclinabilitcr Dco delectî re , hrwisa is, fed tranquiliitate caritatis, vi
- tur. Significatur crgo, libertatem aroitri, in de.-.t vcuia ac juftitiâto immobilitcr dili
illa ipfa non peccandi feu bcne volendi volun gcnus Luccrtas crgo ab Auguftino in ipfi illa
tate crcfccre, nec umbra eit ulla, vel ibi, vel voiuc:ac perpetua non pcccandi , fcu juíti
in omnibus fcriptis ejus, quod libertatem in tiao, dil., Indi apertiffimè collocatur. Vnde
eo majorem fieri velit, quòd poflit ehgere vel & qe Augclis loquens, qui neque viatores
non eligcre , hoc eligere vel illud bonum. Pccc-» crc , neque beati pcccabunt unquam:
Quid cnim hoc ad majorcm non pcccandi li 1 1 ratio quidem ji certa com/picitur qua man fefiutm Lib. 3.?. ii}.
ºbertatem facit, quod in illis arbitrium indiffe Jia , effe oportuiffe creaturam, qu« namquam pecca arbit. s. A * *
- rens maneat, cum & in hujufmodi electione v.ii;, uumjuam peccatura Jit , etiam illud eadem
& non electione, vel in eleétionc hujus vel il ratio renumtiat , a peccato illam libera voluntate
lius boni tanto fuerit indifferentior, quanto abftinere , neque coactum num peccare , fedjonte.
minus intcllectus acie penctrabat, quod bonú Hic apcrtiffimc iibcram voluhtateim Vocat»
-cum fummo bono infeparabili vinculo nccte illam ìpfam voluntatem , qua Angeli fcm?
retur. Hocenim quo penetratur magis,eo mi per & 1ummobiliter abftincnt à peccato ; quæ
nor eft indifferentia elé&ionis alteriùs, & quo .• voluntas non cft alia quam iplà perpetua vo
nminus, eo major. Scd , ut dixi, nullum vefti luntas caritatis, quæ juftiti.im feniper dili
gium eft vel ibi vel ufquam alibi qucd in ifta gens » (emper à pcccato abftinere facit,
indifferentia pofucrit Auguftinus niajoré arbi hoc ipfo quo, robufta & immutabilis Pcr
Imanci.
trij libertaterù, cùm ad propofitum ejus nihil . - -

prgrfus faciat, fed arbitriüm in illo ipfo amore Scd ut nemini dubium remaneret, hanc effè
juftitiæ liberum ficri docet, dum ab illo non genuinam ipfiffimainque Augufiini mcntem,
Ee * ' * non
 644 DE GRATIA CHRISTI SALv AToRis 64;
non vero illam qug circumfpcétiffimo Dc&o- A rali neceffitate conftringimur : Perquam abfy Lih. de
fi à Scholaftici§ attribuitur , hoc ipfum ex
eodem omnino loco, ubi liberum arbitrium
non interiturum in cælo boni nece(Iitate , fed
liberius futurum afíerit, perfpicuè patet. Cùm
ALib.*:. de enim praemififlèt , primum liberum arbitrium
Cfytt. c. wlt.
poffe mon peccare, nov ßimum mom poffe peccare , ita
confequenter nullo verbo interje&o adijcit,
yelut rationema majoris libertatis : Sic enim erit
inainj bilu voluntas pietatis & «quitatù , id eft,
vo!untas diligens juftitiam feu Deum quomodo
eft felicit itu. Nam utique peccando mec pietatem mec
felicitatem tenuimus , voluntatem vero felicitatis nec
perdita felicitate perdidimus. Ecce perfpicuè ex
plicat quo pa&o velit intelligi, liberius effe
arbitriüm beatcrum , nempe quia voluntas
non peccandi, feu, ut ipfe loquitur, voluntam
pietatis & equitatis erit imam ßibilw , hoc eft , quia
beatificus amor juftitiae ftabilis erit & perpe
tuus. Tantum ergo abeft, ut potcftas amit B
tendi bonam voluntatem fuerit pars liberta
tis etiam in primo homine , ut potius hac unâ
& folâ causâ fuerit libertas ejus minor. Quis
enim niti fatuus dixerit , tunc efle liberiorem
vo!untatcm bonam cum amitti poteft 3 Vt
iit,**. d. enim ipfe Augufunus addit : Certe Deus ipfe
Cjyut. s. wlt.
mtmquid qnia peccare non poteft, ideo liberum arvi
trium h.ibere negandus ejl ? Nam & ipfe non
aliter peccare non potcft , nifi quia voluntas
qua juft iam, hoc cft, feipfùm diiigi:, aetcrna,
immutabilis , & indcfcctibilis cft.* Quapro
pter*terius adhuc & ab omni rr biguit, te ' Nej*e trium vi.pa, da fi v.i:..:.ts , aut voluntas mcm
remotis verbis exp'ic^ns, quam voluntatcm ef,aut lucra dê md. non ej? Quafi diccrct,nam &c
beatorum , & quò pa&o libcram cfí fentiar, i11a eft laudanda voluntas, crgo & in beatis
ftia, fubjungendo concludit : Erit ergo C, r...;i. il.ms
(cæleftis ) & una in omnibus & in, eparabilis in
fingnlù voluntas libera, ab onmi malo lib. rata, &
impleta omni bono, fruens indeficienter eternorum
iucunditate gaudiorum. Ecce iterum voluptas
impleta bmini bono, voluntas fruens indcfi
ciehte æternorum jucunditate gaudiorum, eft
illa voluntas libera quæ peccare non poteft ,
giiia illa eft ipfimi majfta voluntas inafmiflibi
lis pietatis & æquitatis , quæ idcirco hic alio
noiiine idem omnino fignificante » vocatur
polunta, infeparabilis, fcilicct ab arbitrio volun
tatis, quia inamiifibilis. Voluntas cnim non
Hic füiíìitur pro potcntia volentatis, fcd ut
initio monui, pœne femper ab Auguflino &
latinitatis autoribus fumitur pro ipfo volun
- tatrs aêt 1 , quam volitionem dicimus.
Sed ex eòdem illo loco aliud non levc ar
gumcntum fumitur. Nam Auguftinus, ut ex
piicaret liber, m arbitrium bcatoruih efle li
bcrrimum , n r flúm dicit voluntatem pie
tatis & æquit tis, hoc cft, dilc&ioncm Dei feu
jußitiae, ut ipfe loqui folet, effe man- £bilem &
infèparabilem, atquc liberam , fed ita inamifiibi
léuì, ficut cft voluntas félicitatis , indicans
confèquenter ita eam effe quoque liberato.
Nam fèmper dccet Auguftinus, maximc cum
de illa ipfâ libertate beatorum loquitur, vo
luntatem felicitatis effe liberam omnino vo
luntatem. Hinc enim illud adverfus Pela
gium, quilibcrtatem negabat effc , ubi natu
- - - - nat.
dum efl, ut ideo dicamtu nom pertinere ad yoluntatem Ä grat.f4%
moflram , quod beati effe volumus, quia id omnino - -
molle mom poffumus, mefcio qtta & bona conflriéfione
mature. Vbi per voluntatem intelligit liberam
voluntatcm fcu liberum arbitrium, de quo ibi
difputatio eft. Nam iftam de voluntate bea
titudinis effe Auguftini mentem apertiffime
patet ex £nchiridio ad Laurentium, ubi cüm
tumliter libertatem beatorum aßererct iftis
verbis : Multo quippe liberius erit arbitrium, quod Ench.is;,
ammmo mon peterit fcrvire peccato ; ftatim illam
libertatem codem modo probat ex libera vo
luntate fclicitatis quam nolle non poflumus:
Neque emm, inquit , ctilpanda eff voluntas, aut vo
lunt43 mom eft , aut libera dicenda mom eft, qua beati
effe fic volt mus, ut effe miferi mom folum molimus, fed
nequaqtiam velle poßimu5. Quibus verbis eviden
ter docct, non minus liberam efle voluntatem
beatorum qua pcccare non pofíunt, quia fcm
per & ftabiliter nolunt à Dci dile&ione defi
ccre dum femper diligunt, quam cflvoluntas
qua miferi effe velle ncn poflumus.
Et quia refponderi potuiflct voluntatcm il
lam qua bcati effe vólumus, cfle culpandam
voluntatcm,vel ct im non effe vocandam vo
luntatem, aut dcn que con cffe literam volun
tatem , & idcirco non re&è proferri ad affe
rcndam libertatcm in illa perpetua voluntate
beatorum, obje&iones iliâs occupans, tripli
*ccm nod'im tribus verbis lreviífime feέat:
muito mag's voluntas pcrpctua & immutabi- .
lis pictatis. Nam applicans cxcmplum ad pro
Politum fuum : Sicut ergo nunc, inquit, eiam
amma noflra molle felicitatem, ita tumc molle ipiqm,-
tem femper habitura eft. Vbi nolle iniquitátem,
feu, ut ita dicam, voluntas iniquitatis, eadem
*
cft quæ füperius vocata fuit inamißibilù voluntas
Pietatü & æquit*tù , itemque imfeparalylis in
fingulis voluntau libera; 'j„\"# omni
tnalo l berata , voluntas impleta ommi bomo, vo
luntasfiuens indeficiente aternórum iucunditate gau
duorum. - - - •
, Ncc quicquam ad rem prgfentem facit,quod
voluntas felicitatis fit indifierens quantuin ad
cx rcitium. Nam quamvis iftud ita effe con
ccdatur, hoc tamen non attendi voluit Au
guftinus, in illa fimilitudine, fed hoc tantum
$uod aftri&io ad unam partem nihil omnino
igpcdiret arbi rij libcrtatem. Vnde fit ut .
illa indiffcrentia exercitij per accidens om
nipo fc habeat, ad illam liberi arbitrijratio
μεm , quam Anguftinus in his exemplis con
fideratam & alleriàm cupit, & idciico con
fidenter docet voluntatem perpetuam pie
.tatis in futura vita, & qua femipef nolunt ini--
guitatem , non minus liberam effe quam vo
luntatem beatitudinis in hac vita, cùm ta
men illa fit perpetua perpetuitate exercitij,
haec non item. Nam peccare non poffe feu
inámiffibiliter velle pietatem & æquita
tem , & aoilc iniquitatcm , non eft aliud
-
quama
 i.

646 L I B E R S E X T V S. 647
quam inamiffibiliter & infeparabiliter amare ^ ufque adeo,ut ego ingenuè loquendo,miraculi
juftitiam. Idcirco cDim peccare non poffùnt, loco habiturus èffem Ti in Auguftini do&rina
quia ab amore jußitiæ , hoc eft, Dei ceffàre oftendi pofíet,voluntatem qug potentiffime &
non poffunt. Hànc autem voluntatem bcati immobiliter & perpetuo juftitiam diligit &
non in potentia,fed in perpetuo exercitio aâus operatur,non î ifta volitione & operatio•
habent. Accedit deniqueparadoxum in Au ne liberam :fed potius è contrario, prout ejus
guftini do&rina inauditüm effe , quantum do&rinam & principia perluftravi, nihil ipfe
ego eam perfcrutari potui,quod aétus aliquis invenire pofíét, nifi folum Deum,quod majori
voluntatis propterealibcr fit, quia ab illo de arbitrij libertatc gauderet. Vnde iftud Auguft.
fiftere voluntas & non agere poteft ; cum po celeberrimum,cui omnis ejus reliqua do&rina
tius diametraliter è contrario, femper ab co confentit, Hæc voluntas libera tante erit liberior, £pifi, 89.
propterealibcrtas alicujus a&us afferatur,quia quanto fanior, tamto autem fanior, quanto divim« mi
volúntas eam agere potclt. Ex quo fit ut in feri ordiæ gratiæjue fubiectior. Quam fententiam
illo acerrimo diuturnoque confli&tu, quo cum ficut perfcétuIimè in illa perpetua voluntate
Pelagianis de gratia & voluntatis libertate dc pietatis feu amore Dei, impleri nem9 fanae
inentis dubitare finitur ; itä ab illa valde re
certátum e(t, in nullis ejus libris vel [emel in
veniri queat unus textus vel vefligium opinio motum cft illud indifferentiae philofophicæ
nisiftiüs, quod idcirco voluntas fub gratia aequilibrium,juxta quod tanta fit liberior vo
ä facit eam faccre, maneret libera, quia cef lufitas, quanto magis fub gratia ceffàre, vel
âre poteft; fed potius confpirant omnia id- B aliud quam gratia inftigat facere potcft. Vnde
circó cfle libcrafi, quia gratia voluntatcm nihil mìirum, fi juxta hcrum fententiam, gra
nihil agentem potcntiffime velle & operari tia cum in fummo fuerit, qualis cft beatorum,
facit. Namquamvis veriffimum fit, volunta indifferentem libcrtatcm direéte deftruat, ju
tem fub gratiaDei ab agendo polfe ceffàre(iic xta Auguftinum verò, direétè aftruat. Quæ
ut & inÂdamo & Angelis fine ulla dubitatiohe duo quemadmodum tantum à fe difcrepant,
ceÜäre potuit) hoc tamen, ut dixi, veræ liber quantum aréticus polus ab antarctico,ita ratio
tati voluntatìs humanæ, juxta Auguftinum, libertatis quam Auguftinusdocct à rcccntio
pcr accidens conjun&um, e[t , & nihil om rum libertate dilicntit.
bino ad libertatem volendi & operandi facit;

c A P V T N o N v M.
-
Ex libertate Chrifti Domini.
E c diffimile eft praecedenti argu- A & fac bonum; ita quoquc libertas arbitrij, ad
mento, id quod de Chrifti Domìni. non faciendum mafum , & ad faciendum ope
libcrtate faepe contra Pelagianos ra bona. Vnde de faciendo bono praemiferat:
Auguftinus tradit. Cùm enim illi Illam nativitatem bona opera fecuta funt, non bona tib. de Cor.
invidiofi(Iime de gratia quafi libcrtatem ar opera meri- runt. Et mox de non peccando; &rgraf.*.tr
bitrijdeftruente, quercrentur, faepe obturat Nepte egtm m.tuendum erat &c. Augüftinus hic
illis os Atguttinus profcrendo urgenti(fi igitur, a;lerit liberam fuifle Chrifti volunta
mam dc Chrifti Doiìini libertate fimilita t.am, non folum qua peccare nollet, fed qua
dincm, cujus arbitrium, quamvis noti Pofi-* peccáre non poffef, aut potum aliquem mälae
ullum peccatum ullumqué malae voluitatis voluiìtatis admittere. Quamvis autem facilè
motiim admittcre, libcrrimum tamen in non intelligi poffit , indifferentiam aliquam ad
Cor. Pcccando fuit : Neque enim metuendum erat ne opera diverfâ bona remanerc potuiffe, quo
**** foineffabili modo in unitatem perfònae à verbo Dei niodo tamen indifferentia ad non peccandum ,
Matuta humana fußepta , per liberum voluntati, remanfcrit non apparet. Illa quippe voluntas,
ftciaret arbjtrum, cùm ifta fufceptio talis effet, * ficut in contrarium non poterat immutari,
ut natura homini à Deo ita fufcepta, nullum in Je ita nec à detcftanda iniquitatc ceflare : cùm'.
motum mile voluntatis admitteret. Quod in En non effet alia voluntas illa , quam qua ju(li
* chiridio dicit: ut nullum poßit habere peccatum. tiam Dci pcccato repug\antem finc céftatione
p.4o. Itemque ut fieret quodammodo ipfa gratia illi ho diligebat3 vcl f cam ab illa diftinguere vo.
niinaturalù, quæ mulum peccatum poßit admtt- B luerimus,tam cft pcrpetua,quàm volúnta$im
tere. Et in libro de Præqeftinatione Sanéto mutabilisjuftitiæ, quam indivulfà comitatur,
*** tum : Num\gd wietuendum fuit , me accedente Secundò colligitur ,, dctcrminationem vol
'*'* «tate homo illãlibero peccaret arbitrio ? An ideo in luntatis Chrifti perpetüam ad non péêçan.'
illo non libéra volanias arat, ac non tanto magu dum, feu ad malæ voluntatis notum rëtellen.'
fiat, juanto magi peccato fervire non poterut ? Ex dum, nullo modolibertatis ejus officere, fed'
quibus teftigiôijs tria colliguntur._ Primum, proficere. Expreffe qγὰρ e dicit, tanto magis
non hic agi de libertate Chrifti ad faciendum Chrifti voluntatcm efîè íí, , quantò ma
bonum. Sicut enim diffcrunt toto cælo, ab gis peccato fervire non potefl. €értiffimum
ftinere à malo & facere bonum, Spiritu fàn autem eft , naulto minus peccato fervire poffe,
άoctiajn ilia duo diftiiigucnte, Deilina à malo,' qui pcrpctuo & immatabili actu dapifaliter
E c 2. repu
 648 DE GRATIA CHRISTI SALVATORIS 64,
repugnante deteftatur iniquitatem, vel diligit A terminabilis eorum pugna & lu&a teftatur.
aequitatem , quam qui per intervalla tantùm
in hujufmodi inotus voluntatis erumpit.
Tcrttò, nec hic ullum elucere vcftigium,
quod Auguftinus cogitaverit in eo Chrifti,ut
neque beatorum libertatem collocare, quod
poffit hoc vcl illud bonutn cligere, multo mi
hus iftud eligere & non eligere. Sed tam in
ifto libertatis Chrifti argumento, quam bca
torum ac Dei, do&rinâ ejus tota toto impetu
tendit eò, ut quo potentius & immutabilius
voluntas juftitiam diligit , & peccata dete
flatur, eo liberiore feratur Chriftus, vel beati,
vel Deus ipfe, voluntate. Qucd niti fecundum
Auguftini do&rinam vcrum efle fateatnur,
quò pa&o Chriftus libera voluntate præce
fta Patris ut præcepta compleverit , hoc eft,
fecundum illas omincs circumftantias, quæ
fìve pofitiva
pientia Dci voluntate,
immutabili præfcripto,five fa B berum arbitrium Chrifti ad unum numero, ficut 4.In 1.44$.
a ternæom-
actiones
ad diligendum Deum, quod non facere nom potefl;
ines faciendas & circumftantias cctcrminente
præfcribuntur, fateor me videre non pofie ; &
acquc Schelalticos vidcrc potuilc, Iatis in
C A P V T
Idem oftenditur ex voluntate fruente fummo bono clarâ
vilo, juxta principia Auguflini.
E R v M quia fic natura compara- A ccnfcquenter libera. Quamvis enim nunc
tum eft, ut animus ad infuctari do quando vult beatus effe, nondum fit beatus,
&trinam, præfertim fi inveteratis
, opinionibus præoccupatus fuerit,
fempcr hæ fitet, & quantumcumque palpabi
liter Auguftini efle dcmonftretur, fubtilitatis
alicujus praeftigias vcreatur , non gravabor
adhuc uberius hunc Auguftini mentem often
… •.
dere ; quod vidclicct nullam fimplicis neceffi
• * ••
tatis déterminationcm, fcd tantummodo illam
primam inftar ponderis prementem cogen
temque libcrtati voluntatis metuat. Pio
teiii'in ilia voluntate gttcndcinus » quae
láfticorum omnium jtidicio, maxime d?ter
minata ett , yoluntatc fcificet illâ ua hbmo
ppft h nc vitam beatus eft. Hanc enim fta li
quidëfëntit Auguftinùs, ac docct efie i;>eram,
ut ex cjus libertate fùmat argumentum Pro
attri;cnda libertate culpabilis vgfutitatis,
ain divina praefcicntia futuram effe Præno- s
výt. In illo qùippe libro tertio dc Libero ar
bitrio jaiii fepetitato, ubi liberum voluntatis
arbitriuhi ad amutfi.o excutitur,cum Evodius
qui cuiii difputat , omnia quæ in crcaturis
filii, pio, tèr pci præfgientiam. dixiffer, ne
ceífitatê nôn voluntate fieri, hoc cft, coäctè,
nön fiberè, ut cx gigcumftantia loci patet, re
fütandúm egì, fufcipit Auguftinus ex völün-,
tvcbca itüditis, qua fcihcet eum Deusbea
tüú fìéturus cft, quem taóturus cft. Hanc
enim voluntatem præfcit Deus,ficc tamen vo
lüntás cffc dcfinet, cùm futura erit , quia non
itvitus beatus erit, fcd utiquc voleiis. Hoc
autém ipfo qu9 volens crit, voluntas erit , &
idcirca iygoteftate, quià fict sum volct, &
-. • -
- -
* ,
i
Quod ipfum fortaffefioîleve fignum eft, eos
longiffine ab explicanda verae libertatis ra
tione,quam Auguftinus tenuit receffiffe.Nam
quo Š paâo fieri poteft, ut vir acutiffi
mus, profundiffimus, toties à Pelagianis de li
bertate laceffitus,nullam vel tenuem umbram,
in tot fcriptis fuis reliquerit, quod libertas ar- |
bitrij in hujufmodi indifferentia collocanda
fit ? Vt tantâ facilitate libertatem Beatorum |
& Chrifti expediat ? Sub cujus premente mole
tota Scholafticorum multitudo fatigata fufpi
rat, & tanto conatu nihil aliud agit quam
uod principijs fuis proprijs arάitata & ligata
ibi difficultatem infolubilem effe confitetur?
Hoc videtur fanëtus Thomas liquido vidiß,
quando dicit in Commentarijs fuper Magi
ftrum Sentêtiarum:Etiamfi effet determimatumjii.
diffit
tamen ex boc non amittit libertatem aut rationem
laudis fiye meriti.
D E C I M V M.
|
]
rieque illa voluntas beatitudinis adhuc fit in
poteftate; quando tamen Deus cum bcatum fa
íiet, voluntatem illam ardentifIimæ carita- |
tis dabit, & eam dando etiam poteftatcm da
bit, & ita voluntas illa erit in poteftate & li
„bera. Hic cft difcurfus Auguftini , de volun
tate beatitudinis , feu qua temporibus fuis,
cum Deo vifum fuerit nos beatos fácere, beati
futuri fùmus. Sed ipfum dialogum ad rem ac
curatius intelligendam audiatnus. Sic igitur
Auguftinus : Ntimhuid neiiiinem beatum facit ? t;, ,ig;
Refpondet Evodius : Facit vero. Auguftinus: viii., ;.
Tunc itaque facit quando ille fit. Evodius: Iiaeff.
Auguftinüs, Si igitur verbi gratiâ, poft amnùm
beatis futurus es ; pofl annum te beatum faâurus
eft. Evodius: Etiam . Auguftinus: Iam vero
praefcit hodie quid pofl amhumfaäurus eft. Evodiuss
Semper hoc præfúvit : nunc quoque hoc eum pr«fcire
confehtio, fi eft ita futúrum. Augüftinus : Dic
quefo, mum tu creatúráeius non es, aut tua beati
tudo non in te fiet. Quæ inftantia tendit eo,ut
declaret ex voluntáte ifla beatitudinis quam
præfcit Deus, falfum effe quod Evodius affe • J i- a.
ruerat, omnia in creaturâ fieri neceffitate.
Itaque rcfpondet Evodius, quafi ignarus
quo res tenderet. Evodius: 1ìì & featura
eius fum , & in me fiet quod beatus ero. Au
guftinus: Nom ergo neceßtäte, fed voluntatâ
in te fiet beatitudo tua Deo faciente', hoc eft,
dante tibi beatitudinem , quae fine vo
luntate feu amore beatifico efïè non poteft.
Quæ Auguftini verba continent inftantiam
ad homiûcm, illationcm
* •• • .
• *• * • ••* - - - -
vidclicct illius
----
vel
ut per
- -- - -
 65o LIBER • 651
S E X T V S.
ut perfpicuæ abfurditatis quam admi(erat A nem velle & effe neceffe ut velit, unde enim,
AEvodius, quod omnia ficrefit neceffitate ncn inquit, volet cum voluntas mom erit ? Ne vero
yoluntate in crcaturis. Vnde continuo pate quifquam cogitationibus atque phrafibushu
faciens rei ineptiam ex pr6pofita voluhtate jus ætatis affuctus exiftirnaret aliud apud Au
beatitudinis: iungo, inquit, invitus ùeatu ej? guftinum effe voluntatem & liberam volunta
Εvodius: Voluntas illius mihi eft neceßitu Hoc tem, atque ita refponderi poffe, quod reótè
e(t, non ero quidem invitus beatus, fèd ta proLet Auguftinus voluntatem beatitadinis,
mcn voluntas illa qua beatus ero , eft refpe qua beati crimus, effe quidem voluntatem non
$u mei neceflias , quia non eft in mea póte tamen liberam , occurrit ipfe Auguftinus ex
ftate , fed Dei. Hunç enim fenfum efïè decla Pyopria Evodij definitione conclúdens, vo
rat, id quod adijcit : Si enimi mihi effetpotefta, Ę omnem ita effc liberam, ut aperrâ
ut £|em beatus , tam profeäo effem , volo enim etiam fit repugnantia, voluntatem cffe & literam
nunc effe bcatus, & non fum ; quia non ego, fcd ille non efle : Qaod fi, inquit, non hoc modo dixerit,{ed
mt btutum facit, dando vidclicct vilionem & 'dixeritfe, quia neceffetff, ut velit, ipfam voluntatcm
amore m immutabilem feu bcat ficum, atque in pure,fate mem haùere Ecce hocipfum argumcn
ita tali utriufque potentiffima operatione fa tum quod Schola!}icos deteriet, ne volunta
.cicns de me quod ipfe vult, non id quod cft in tem iHam beatitudinis feu beatificam liberam
mea poteftate. Qjae objeétio cùm capitaliter el'e fateantur. Non enim videtur in poteftate
voluntarisiibertati repugnare, & neceflitatem noftra cffe,non fumus domini illius,nôn poflu
voluntatis beatitudinis afferre videretur, ex B mus illam fufpendere cùm libet. Réfpon
ipfa tamcn fidenttffimè Auguftinus totam di det Auguftinus illa ornia effe falfa. Eft enim
É, conficit, totamque decidit con in potcftate noftra,funus ejus domwni, fufpen
trovertiam. Sic cnim pergt Auguftinus: op dinaus eam quando volumus : fed fi rjolu
, time dete, id eft, de ore tuo, veritas clahat : Non mus & conflanter nolumus cauo fufpcn
, enim po|es alitd fcntire effe in pote$tate nvfira, nifi dere , hoc propriè non arguit dcfeétum po
quod cum volumu* facimus : quopropter mtbil tam im teftatis , fcd voluntatis T alis enim naturæ
nojira poteftate quam ipfa volumtas eft , videlicct ett effcntialiter voluntas, feu vcfito, ut fiat
etiam illa beatitudinis, fcu qua beatus futu cum volumus, non fiat cùm nolumus : quod
reses, útpote quam potiffijum ibi rcfpicit. fi conßanter volumus , quid conquérimtir
Eâ enim prirjiu mullo interyalio mox ut velimus, de dcf &tu potcftatfs cùm hoc fit in poteftate
praefo eji. Et ideo re£tè puffum w dicere non vulun quod fit c ίη volurnus ? Objcétioni crgo iflo
tate vivuntu ,,fèd neceßitate, aut mum voluntate momcdo fàti'ficere volebs Aiiguftinus , attc
fimur, fed neceßitate, & fi quid aliud huiufmodi. %it illa vilba quæ in praecèdentibus etiami
, Non voluntate autem volumus, qiiis vel delirus áu allcgata funt : Occurretur , inquit, ex eo , judâ
deat dic:re 3 Ex hac igitur difinitione illius ip/e dixifìi, d m quærerem uiruin ihritü beatus fi*
quod elfe dicitur in potcfta te noftra , & quod futurus : ' Fyffondfit enhu quod iam effes beatus , fi
maximè hcc yoluntati competit, fic abfò]- potefta'efféïim fe. Velle enim fed módi *). pjfe dì
- - _ - - - 1 -- - - -

vit
* •
Auguftinus, controvertiam : Quamobrem xtftt, vbi ego fubieci de te clamaffe veritatcm : nvi,
-

quamvis pr«jciat Deus noflras voluntates futura*:. enim negare poffumus habere nos poteffatem, ntfi
non ex eo tamen confcitnr, ut non voluntate aliquid c cum holis ct m volumus deeft. Dum autem volumus,
, vilihus, id eft, ùt non libertate velimus, de ' fi ip/a volunt.** deeft hdlj , 'non utiqat volimus.
„qua tgta άγύtatio cft, Näm & de leatitudine {Juod fi fieri m m pötef?, tit dnm fclum wj non felis.
jyiod ££;; a's te ipfo beatumjeri, ita di
3ifi quafi ego h*c negaverim : quafidicat;ad
imus, adej utjiie'voluhtas vdlent.tut. Sed cfto
inquies ;' adfit voluntas beatitudinis, feti í
'*, mitto verú elfe quod cixifîi, nos Deo in malis hóftræ ætatis phrafiloqui •, adfit vo!un=
*** 1.tiobisopetante, beáti udinem , beatos fieri, tas beatifica volentibus, vel amor beatificus,
- - - - - -

£d. co non obllante iíí voluntate. vel quoctmque nomine perpetuafn illám &
Nam ita pkrgit : fèd diá cúm futurus es beatus ímmütabilem voluntatcmî- qüae fruitur'Bc6,
fonte mriiuhi, fedylentemfìtuìum. Iam igitur adfit vófentibus, quia contradi&iöfiet; iif
.£9igilans, ]i yertatem völüritatis illius cum plicat ncn adeffe , quid inde cönfi$ie$$ Aii
jtefjèntiâ $què fcopus erat, totius difcepta propterea fequetur eám effe if, poteftáte? Eos
, , iionis : Cum igitur prifcius Déus fit futúræ beati effe ejus äöiìinos ? Audi relíqua*Vctuntji
tuding tua , nec alitcr a'tjuid fieri poßit, quam ille igitnr hoftra nec volttnft effet , mfiejfet in noßra}3:
... praefivit, alioquin nulla pr«ftiiitia eft, non tamen teftare. Sed efto, an idcirco hbera, dc gug,
$ eo cogiiiir (jitire,quodäüfirdfimum eft,& longe tota controverfa eft ?- porro quia etipfiffit;
à veritate {tjlufiah', non te iolentem , id eft, libe tibera eft nobis. ' N o N ° E R i m £ s t '®?
ja vvluntate , beatuin futurum. Sicut autem vo » 1 s i 1 B £ * v m ,'qyob frigt**#**
luntatem; beatitüdinis, cùm effe caperis beati*, moh + E RbN HAB*mvs , 'Ayr pgrgs fi*bs
iili auftri pr«fientiâ Det , áfíerendo fcilicet ne Ε s s E Qv o b h A b E M v s, Et qtiafres
ccffitatehi , 'que hodie de tua fwtura beatitiidine magna cft, & juxta metitem Augeftitii*!
verfa eff: ic eiiam volumi4 tulpabilü ,fi qua in te refragabiliter & à furdämentis éMeritiali.
itufa eff, in'}ropteria voluifa. , id eft, liberâ bus demonftrata,nefefnel diéta le&öris minu$
' at non erit, quoniam Deus eam fit*am effe pr*fcivit. attenti vel periti aciem'fugeret,breviter tötum
* * * Quod ítatim tam efficaciter demonftrat , ut c&lligit &inculcat 'repetendo : Ita fi} ir. &*
$agagijìignem implicare doceat, homi Deum non negemus effe praJcium omniumfuturorum,
Ee 3 & nou
-
 65* DE GRATIA CHRISTI SAlvAtoris &;,
& nus tamen velimus quod volumus. Cùm enimfit A luntatem quâ femper incommutabili eius veritate
præfatis voluntatis no$træ, id eft, voliticnis, cuius
perfrui, munquam autem peccare volunt: perpetuam
eff praefcius ipfa erit. Volunta ergo erit, quia volum denique tenenda iuflitie voluntatem. Ità vero ex
tatu eff prafcius.Eccc quàm follicitus eft Auguft. definitione potéftatis & libertatis rem iftam
defo!a voluntate, hoc eft, volitione nihil cu afferit, ut quamvis nihil omnino de illa beati
-
ºrando de libertate, eo quod c{Ientialiter liber ficae fruitionis voluntate loqucrctur, resipf&
tas fit conjun&a voluntati, nulloque pa&o ab per fe clamet, ia nulla omnino voluntate créa
reafeparari queat. Quod ftatim iterum incul turæ do&rinam iftam effe poflè veriorem. Per
-cans; Nec voluntas,inquit,effe poterit fi im poteftate nullam cnim voluntatem magis volumus,
non erit. Nam hoc eft cffe liberum. Ergo & p0 idcoque nulla magis adcft cùm vólumus, nul
teftatis ejl praef.ius , quam fcilicet vel homo à fé laque magis in noftra poteftate, adcoque nulla
: 'habebit, vel ipfe Deus ei per gratiam fug tem magis libera. Et illa sit ratiofundaméntalis &
pore largiturus eft, cùm eam à fe ipfo habere à Priori totius do&rinae fupra traditæ,qua do
non poffit : Non igitur per eius præfúentiam mihi cuit & beatorum omnium five hominum five
pote$t.ts adimitur, qu* proptere : mihi certior aderit, Angelorum, & Chrifti Domini & ipfius Dei
quia ille cuius prsfcientia nom fall ;ur, a,fituram mihi arbitrium oo magis effe liberum , qüo magis
eJeprafçivit Qjibus verbis refpicit Auguftinus Pcccare non poteft. Cùm enim nullâ voluntas
ád illam difficultatem, qua non libera cuipiam , • fit in eis promptior, ardentior, ftabilior, im
c£ videri poffèt voluntas bcatitudinis {eu mutabilior, durabilior, ex pleniori judicio&
fruitionis beatificæ, eo quod illam habere B circuir ftantiarum omnium cófidcratione pro
nunc non fit in noftra poteftate.Iam cnim bea fccta, qi'am illa voluntas, id eft,volitio perpetua
ti cffemus, fi nunc cffet in noftra poteftatc, . ad permanendum cum Deo, voluntas qua ncceffè
cùm etiam nunc beati effe velimus. Refpondct erit nolle pe care, voluntas imam fibilü pietati, &-
ergo tacitè Auguftinus, cùm Deus Praetcit vo 4jtutati, voluntas quæ nolle iniquitatem femper
lufitatem beatitudinis noftrae , feu fruitionis habitura ejl. Quibus nominibus Augufiiiius
bcatificae, hoc ipfo ctiam praefcit poteftatem, cam yocat , ncccfle eft eam effe maximè om
hoc eft,eam furùram in póteftate; quia Dcus nium in noflra poteftate, & ideo ( nifi omnia
beatos nos faciendo , etiam poteftatgm illam fua principia de libertate arbitrij Auguftinus
dabit hoc ipfo quo voluntatem beat ficæ frui retra&are velit ) effe maximè liberam] Qnod
tionis dabi£,hoc enim eft in poteftate quod fit 'p£v rationis cuntaxat expreffùm videreÜr,
cùm volumus.Quare Evcdiüs rem confectam ipfcmet voluntaté illam qüá habebimus cùm$r
cfïè videns, tam de voluntate iila t*atitudinis, tcati cr;mus , trutinar darfi,& (uis principijs
quàm de qiacumque. omnino volüntate ; fub nycticndam fufcipit, ipfemet liberamjefTé cófí
júngit Evödiùs : Eccc iam non rego it {neceffe .ffe £ludit ipfeniet niultipliciter aflerit, arbitrium
fieri qu«cumque praefcivit Deus, & itgutnpeccata hoc ipfò qucd illam perpetuam inamifTibi
nofira præfúre ut mineat tamem mcli Wal nta lite lcmq;volufitatcm pietatis & æquitatis habitu
ra, atque in noflra pofita voluntate, L. cùm intc rum cft, mex mè iore liberum, ipfemet denj
gram tam prglixè deductum volui • qnamvis que finc antiguitate, de illa voluntate dici;
uaedam ejus lacinig jam ante à corpore avul Erit una im om.n.bus & infeparabilù , quia amplius
£,& fuis locis allegatæ fuerint, ne quifquam c an itti not. Potcft, um fingulù volunta, /i/era, ab ti& A s.4*
fibi ficum ficripuíet; fcd ipfum Auguftinum omni malo liberata, & impleta omni lono, fruens im- °**i*••. •t*.
aüdiat de beatitudinis voluntate quam habitu dJcienter Prjnsipijs
etentum jftis
aternitate gaudistìm. dixit
Qga
ri Ε; beati erimus, difputantem, de caufâ con ruentiffimè
'iifd bri : Libert. j;;
eamque velut clarigris, exempli loco produ -.
in ijfdem iibris: Liberta, nulla vera eff nifi bbeato - -

centem,qu9 fid£tm ficeret, Deüm noftras præ rum,& lgi atern« adherentii m hoc efi, æternam fî; :;;
- • •• ».

fjre poííé fütüras voluntates, ut tamen pro Dei voluntatem amantium. Neque quicquam
ÉÉ' definaht cfi: liberæ. Qua tergiyer -
omnino tcrrctur Auguftinus, illâ finiplici ne
' * • *• • • • • * •*. … ! - ' : '*'' A

fàtjoiîlocus eludi poffit ncfcio ; cùm perfpi ceffitate voluntatis, qüa, üt fatetur ipfè, Neceffè
quis yeibislibertatém voluntati beatitudinis erit mole peccáre, & quam femper habitur famâ;
afférât, fignilii, qua agncbcatus effe Evodius Nam ut ipfe loquitüt cäçìenì invidiosâ obje
v9lebat,fcdilliqüa volens beatus futurus erit, £tione pulfatus* intelligere debemus effe quandaw
cùm Ę
erit. Š.
voluntas noneft £atam neceßitatem qua Deus iniuftus effe nompcteft. Liv.,..,.,
- - - - - . • r. •per.
V. ^• .-. . . •. • " - -

ia, quàm illä,qua volens beatitudine, id eft, Imo vero fi neceßita dicenda eft , qua neceffe eft imper fâ
Št: fruitur. Hanc autem effe perpe aliquid vel effeyäfieri, beatißimajfa ömnino necefi. o*i**,
£A.ii,iifiinurabilcm, determinatiffimamiq;$o- ra,qua peciffe eft feliciti* yntre, & in eadem vita
Iühiatejn, Etiam apud Auguftinum ex ta?on neceffe eft non miori; neceffe eft in deterius mcn muta
troverfàm eft, Nam paulopoft de beatitudine ri. Hac neceßitate , Ji neceßitas, etiam ipfa dicenda
Angelgrum loquens, hanc beatit d nis volun eft, mompremuntur fan£ti Angeli , fed frutimtur; nobis
tatem muliis efficaciffimis.nominius expri autem eff fuiura nonprafems. Nec enim dicere aude
I if * 'et;#.
mi:;tion fòlù eam vocans yoluntatem (quo folo mus Deum nem voluntatim , id eft, liberam dile
arbi, cap. 5. yoc., 'ho tota controvcrfia, ut vidimus, diri £tionem, fednecefitatem babere ijîitia, qua mois
pitur), g liberam voluntatem, perfèverantißimam poteft velle peccare. ' ' , Lib. de wè. • •• … , , - -

voluitate ,qua nonpiicat angclica creaturas vo - * ..• • • ir • • • . : * or gra**.44

.•• •••.**\ ** * * , *v... •* . - . - .
• • •• . . .'. -*--*• , • * cAP v τ
7. - .' v- - * .

i - -

-—_--_ - _ -
 L I B E R s E x T v S, 6;;
C A P V T x I.
ldem probatur juxta principia propria
Scholafticorum.
-

T revera, fi principia inter Scholafti A libertate determinaffè ad diligendam jufti

cos etjam certa explorare voluerimus, tiam, vel in ea perfèverandum , ficut Deus ad
difficulter ab eis ratio dari poterit, cur opera quibus vel creaturas vel aliquid in crea
- non voluntatem) illam pcrpetuam re turis opcratur. Si ergò immutabilitas naturæ
tinendæ juftitiæ & fruentcm Deo, quam Au non extinguit iftans primigeniam ele&ionis
guftinus liberrimam effe docet, non liberam libertatem, multo minus imimutabilitas gra
Effè fàteantur. Admittunt enim ipfi id qugd viæ interinet. Longè quippe determinatior
Catholica fides fateri cogit, vcram arbitrijli ac ftabilior eft natura ad firmandam liberam
bcrtatcm nullo paéto indiffirentiam contrarie voluntatem, quam cft gratia. Gratia quippè
tatis (hoc eft, 5oni & mali) poftulare, fed de in bono e(t inftar confuetudinis, quæ fecunda
fe&tum effe libertatis, poffè peccare, hoc eft, quidem natura dicitur, non tamcn natura.
à bona voluntate pofte deficere, fecundum Significatur cnim hoc nomine minus effe de
- illud fan&i Anfelmi ab omnibus poftea ap terminata ac ftabilis quau) natura. Imò pro
probatum : Nec libertas eft nec pars libertatis, prius ille cft cffeétus divinæ gratiae , ut nos di
„$. 7* n **ent.
poteífa, peccandi. Supereft igitur exercitij in vinæ naturæ fimiles in juftitia, puritate, fcfen
* * * *•/* 7.
differentia, qua fcilicet poffit arbitrium va tia » bonitate, libertate faciat, ut qui propriæ
rias bonarum a&ionum fjecies agere, vel cer naturæ tanquam cx nihilo extra&ae mutabili
tè agere & non agere." Scd indiffcrcntia ad tate in voluntatibus & ele&tionibus noftris in
fpecies diverfùs bonarum a&ionum liocrtati ftabiles fumus, Deo fimiles per gratiam fà&i,
efíéntia:is eße non poteft. Qgid fi cnim arbi B non amplius iti placita eleétaque femcl bona
triuin jufliffimis Dei legibus unam tantum v o untate mutcmur. Si igitur interna & na
dcterminataum fpeciem agere jubeatur, quam turalis immutabilitas Dei, qua electio fcinel
nifi faciat, peçcati reuni fit, manifcftum eft, dctcrminata fit matur in æternum, nihil officit
nullam ad ceteras, nifi peccarc vclit , quod el, ctionis iftius libcrtati, prcfe&ò immutabi
jam exclufimus, indiffcrentiam fupercfle. Iple litas gratiæ minus officiet. Nc n enim imagi
Deus, fi loqui vclit, non porctt nifi vcrum nandum eft aliam bcatis irf.ndi cum beatitu
diccre , fi promi$tit, fidclis eft, & fe negare dine voluntatem, quae proptcr pcrpctuam de
non pote(t ; fola igitur indifferentia agcndi : terminationem non út iibcra, fed cadem om- ,
&, non agendi reßat , quæ proprie «ft exerciti]. nino voluntas libera fiu amcrjuititiæ liberri
§cd & iita in Deo prorfus petij, hoc ipfo quo a me fufceptus in hac vita, tinc uila mutatione
{Giaelimmobili veiuntate vóluit atque ttátuit firmior & ardenuor , & jucundior pcrmanct :
*'*•
«qaid in „$. «ircumftantijs agendum fit, - Eodeum plane modo quo voluntas mala pec
guam retractare nen poteft, .Quapropter fi cantium Angelorum feu f metipfos aman
hoc dumtaxat cft cile liberum, indifferentem tium, in æternum, five naturae conftantia, ut '
£lk-d agendum & non agenduia, liber fuitie ' : quidam volunt , five damnationis æquitate &
£)eus dici poteß , libet vero e(le non poteft. po- dcre ftabilis perfeverat ; quam tamen id
a.*\ :Itbò ver9 £iec liber fuiffe dici poteß. σύan γὰr, ó nemo, dixerit e{[e minüs liberam, ctfi
do enim liber fuerit , cum ab æterno, hoç eft, non alia quam illa ipfa quam dixi confidcra
fine ullo initio fcmper ad agcndum vcl non .tione, qua dicitur Deum eflè libcrum, quia fe
-agcndum dctcrminafus fuerií3. An ad inflan c.ipfum iibcre fua voluntate detcrminavit. Hinc 2£«fi, r«.de
.tia rationis-veniendum erit, ut realem in Deo divus Thomas exprcfliilimè docct , quod vo malo *. §. 1*
:libertatem invenire pdffimùs ?, Sed falebras .luntas Angeloruim maturaliter fit immutabili corpore.
fiftas rationis imagiiantis tranfeamus , & ve circa ea qu« ad ordinem maturæ pertinent, & idco
.lut veram illam rcfponfionein ampleétantur, etjum confequens eile, ut immobiliter perfeverent, Ibid. ad 6.
; - qua cicunt idcirco: Deum nunc effe iiberum, -vel in averfione vel in converfivi e refpcctu fupernatis
.quia in ilio inltanti rationis libcr, hoc eft, in rali, boni, Natm-, inquit, fecundum modum metur?
-differens fnit , & ex propria fè libertate deter fue competit ei, ut immobiliter inh«reat ei quod per
-minavii;im qua determinatione, propter na -propriam voluntatem elégit... Vnde ftatim adijcir,
turæ voluntatifque conftantiam, immutabilis 3quod Jicut motus averjionù à Deo , fuit in diabole Jaeas.
pcrmanet. Hoc fi Scholafticis fufficit, nulla voluntarius, ita etiam & quies in eo quod voluit £jf
ratio fupereft , cur non & perpetuam illam ju voluntaria. Nam voluntarie perfeverat in malo : Jed
ftitiæ voluntatem, feu amorem beatificum, tamen voluntam eius in hoc immutabiliter manet.
uo beati Angeli & homines peccare non Porrò voluntatem illatu rcproborum Angelo
A*
§î, liberrimam voluntatem effe conce rum in perpetuo effe a&u proprij amoris, efie
dant. Eft enim certiffimum Angelos & ho videtur indubitatum. C ùm enim naturali
p* mentis vivacitate femper in a&u fint , & ad
mines qui beati fiunt, ita libera indifferenti
quc volúntate juftitiata clegillc Propriaquc fe aliquid voluntate moveantur, amiffo jam
E e 4. annoIe
 6$6 DE GRATIA CHRISTI sA\LVATORIS 657
amore fuperioris boni,non aliud amârit quam à five cadentium, in ejus do&rina manifeftum
*feipfo-. Nam quicquid amant feu volunt, ali eft, dum de bonis Angelis ab initio huc ufque -

cui volunt, nec alteri quam fibi, dum cun&a non pecca* tibus dicit: Meliorem effe creaturam Lig. 3° lis;
quæ volunt, co referunt, ut fibi bcne fit. Finis que juamvis habeat liberam voluntatem, Dea tamem ***** $•
' énim cui, in omnibus finibus qui amantur femper infixa nunquam peccaverit. Et paulò poft :
praeceljenti modo tìominatur. Cùm ergò fo si te deleéfat creatura , quæ ferfeverantißima volum
lus amor ille puriffimus fuperioris boni à fe 'tate moh peccat. Et iterum : Habet illa fublimis
'ipfà crcaturam extrahat, dum hoc operatur, (creatura) perpetuam beatitudinemfuam, in per
". üt neque feipfam d ligat propter fe,fed ille ipfe petuum fruems creatore fuo , quem perpetuatemenda
- 'amor etjam naturalis, quo fe comple&titur iuffitia voluntate promeretur. Ac deinde compa
'& id quod dilig t & ipfe qui diligit, in Deum rat creaturam quam peccandi perpetua voluntas
velut finem, non folum qui diligitur,fed ctjam vult, & eam quae permanet in voluntate itfitia. De
cui cedant & cedere dcbeant, profe&to amiffâ uibus identidem repetit quod Deus praevi
$ilia dilc&ione Dei, nih'l fupereft, nifi ut ad jÄ illam non folum peccaturam, fed ctiam in pcc- •
Teipfos rcfcrant, quicquid diligunt, & per qug candi voluntate manfuram; hanc in legibus iuflitia
cuíquc fceleratiffima dcfigeria amori illi füi permanfuram. Quae apertiffimè clamant Augu
'fupcrbiffi:uofatisfactam velint. Vnde in per ftinum hoc fentire, quod eadem omnino vo
petuo actu e(ic videtur illc amor fui ftabilis, 1untas libera,qua juftitiam vcl peccata delege
immutabilis ; & quicquid variarum cupidita runt,in eifdcm immutabilis permanet. Nara
tum ad Ulafphemándum, dominanduii, no- B revera praemium re&è viventium , & poena
'cendumque noininiUus crumpit, inftar varia ccantium , illa prima & præcipua & capita
rum elečtignum fefe habere refpeétu praecori íí eft, quod cuique creaturae rationali id ftabi
cep.i & fcmel ftabiliter prædilecti & elcctu fi- - 1iter amare detur, quod amare delegerit. Hoc
'tis, in quem Deum deferendo cecidcre. Vnde eft enim cjus beatitúdo atque damnatio. Nam
fànétus Bonaventura afferens exemplum de nihil æquius quam ut in prgmium dile&ionis,
- avaro qui quamvis naturaliter apperat beati unicuique res d.lcéta non auferatur,fcd cuique
tudinem, tamcn propter perverfitatcm volun concupita fua beatitudo tribuatur ; per fioc -

tatis, appetit cam in uivitijs & idco peccat : enim ipfum quifque beatus fieri cupit, quod
r»».?;f. 7. Sic mteHigendum , inquit, quod diabolus maturaliter velut finem amandum conftituerit.. Quod
Y. 1- diligat Degm ut conjervatorem : Jed volmtas diabuli verò hujufmodi immutabilem voluntatern
i'am dile.t.vi.c.n refert ad propriam utilitatem & tdeo gratia & pœna tribuat, ut videlicet inbono
pe.ctt. Et mox : Diabolus eum nem obdormtat, divinæ naturae fimiles efficiamur, Auguftinus
femper in eo vigent interiores vir, utes, & ita femper non minus apertè indicat quando dicit : Cui- Lib. 3.;.;;:
Jum in a/tu velit nolit, ficut in homine vigilante. Et cumque creatura rationali prajfatur wt peccare non Ataxi^.c.1A
de continuatione ejufdern illius voluntatis poßit,nom eft hoc natura proprie, fed Dei gratia. Ac
1855. £1. d. male qua ceciderunt dæmones :-Ommu quipec per hoc folus Deus habet immortalitatem , qui mom
*********
-4 *g
cat tibire vult, ideo continuatio peccati ujum liberi
arbitrij mom exv udit, fed uncludut. £t divus Tlio cuiufquam gratia fed matura fua mec potuit nec poteft
alijua conyerfione mutari, mec potuit nec poterut ali
mas in quæ[tionibus de veritate, quærens qu4 mutatione peccare. Peccare quippe non eß
utrum vóluntas poflit facere ut liberum arbi c aliud quam ab habita bona voluntate mutari.
trium hæreat imdùobiliter in pcccato , rcfpon Vnde darhnatis Angelis dicit , quod habent
Quæ?. 24. a.
det : prrendum qtiod per Je caufa peccati voluntas arbitrium ad maximam malevolentiam impœnam fai *£/*. ve^
1o. ad 3• eft, & per ipfam peicatum confervatur. Qge quam fceleru obduratum, nec eos fama fide dicipoffe, adpri
γμ } principio ad utrumque fe haberet æqualiter; flimam pietatem correfta aliquando voluntate conver
tamen' pfi jam fe peccato fubiecit , efficitur ei pec ti. Quæ cum ita fint, ut annor beatorum &
catum ju.s; naturale, & ex hoc ei immutabiliter voluntas obdurata damnatorum , non fint
quantum efi de fe, manet in illo. • a'iud quam voluntas feu ele£tio illa prima li
Rurfùm iftud certum eft, beatos homines * bera, maiori & ftabiliori robore per gratiam
& in rimis Argclos indifferenti voluntate , poenamque perfeverans, ut in immutabili bo
" Dco cöhafiffe, & in illa ipfa eadem cohaefio ha voluntate beati Deo fimiles efficiantur,
ne, hoc eft, illius primæ voluntatis ele&ione damnati vero in mala voluntate defe&ivam
ftabiles permanere; [tabilitatcm illam Praeftan & fugitivam quandam Dei, quemadmodum
, te Dei gratia, quam natura non poterat : ut & in peccatis dmnibus, fimilitudinem gerant,
qui nafura imriutabiles ele&tione, quemad nulla?rofe&ò ratio dari poterit, contra liber
modum Deus eft, elie nequeunt, immutabili tatem iftarum remuneratarum voluntatum,
taterm eligendi ex Dei bonitate fortiantur. quae non tanto violentius libcrtatem divinae
Vtrumque fignificavit non obfcurè Augufti voluntatis impediat, quanto naturalis elc&io
nüs. Näm qüod eadcm omnino fit voluntas nisimmutabilitas gratuitam fuperat.
Angelorum in via & in Patria , five ftantium
t., *.
 L I B E R s E x T v s. s;,
C A P v T x I I. - S.

Eandcm diftin&ionem indicarunt ante Auguftinum ac ipfo viven

T te multi , Dionyfius Areopagita, Clemens, Irenæus, Ter- '
tüllianus, Origenes, Hilarius , Epiphanius, Ma- ' - -

carius, Bafilius , Seleucicnfis , Eufebius, . .

Chryfoftomus, Cyrillus. - -

X his quæ ha&enus differuimus fàtis A ftinus : Neque lumem cum magna neceßitate fubj
patuit, non aliud effe liberum genera- cict fibi quemquam. Et quid iíía neceífitas {Aë.
fiter, juxta doctrinam fancti Augufti- di : Neque Deus cogit eum qui nolit continere ju,
n',quam quod eft in noflra potejiate, & ni- artem. Qugd cft ipfiflìmum quod Auguit,_
hil ei repugnare, nifijuod fit cum molumus , hoc nus toties dixit illám vim & çoa&ionά, &
cft , neceflitatis illius prementis cogentifque neceffitatem repugnare libcrtati , qua ht ali- . .
- violentiain. Quam doótrinam quamvis aper- quid nolentibu$ nöbis. .
- " tiffiinè Auguftini effe ex immobilibus srcbro- . . Tcrtullianus item, explicans libertatem ar
-*- quc inculcatis principijs cjus demgnftratum bitrij, ex profeffo femper in eo fitan docet,
fit, quia tamen rccentioribus inaudita eft , & , quod homo]porte, voluniarie, voluntate non ne' t;}. *, *sm*.
non mcdiocriter mira videbitur, non crit abs ` c£itate agit : Si caperet boc iure, & bonum quoque Mart. *. 6.
s* re explorare, quid alij vcteres ctjatm Schola- mum voluntate obiret, fed neceßtate. Et iterum ád
ftici de çffçntiaii & genuina arbitrijiibertate dit libertatem arbitrij im uiiumque partem conceJam
tùm poft, tum ante Auguftinum judicavcrint. ut bomo fponte fervando, & maio ffonte vitando, fui
Quanquam cnim , quia divinæ gratiæ neccfli- Dominus comjiajiter occurreret. Item: Ne, boni
tas & Gum libertate conciliatio aute Auguftini me mali merces iure perfareiur ei, qui aut bomus aut
`tempora ve^tilata non fuit, nihil mirum efle malus neceßitate fuiffet inventus, non volumtate.
dcbeat , f etjam libertatis natura minus accu- lam autcm oltcndimus, latè fuprà, neceflita
ratè tradita fucrit; non tamcn defunt divcrfo- tem nihil aliud antiquis effe nifi vim & co
[313
. rum divcrfà teftimonia, quibus candem ipfo- B actionem.
ruia fcntcntiam fuiile fatis perfpicuè colligi vi- ^ Vndc & fanétus Hilarius Scriptor Latinus 1

, dcatur. - - - eodem modo neccflitatem arbitrij libertati

- Inter quos primus occlJTr1t Dionyfius contra iam per vim & coaétionem exponit:
Arcopagiti,
vi, ncccfIitati,qui libertatem
coaétioni, cumarbitrij opponit
rationcm dat, Nam umistique
permifit, nu;irum libertatem
mo'; nevfitatemjn alterutrumvitæaffigens,
fúfufque
ut Afilar.;
;Έ', »n
cur homines poft cor fuuta abeant , hoc cft, tumum, uem, tie cx /.ai tira bonum malumve lex voge- •

faciant quod voluerint, cùåè ) 24 hyayxaa/iy%y ret. Lt clai ius paulo , òft : Quid autem bonoris
*), nyf. lib. 3/2g£v §a%v. Neque cmim vita uovis data J* v: vel ac pram, j bouitu. i, neceß, & m cremettir , cum malos
;£ hie '.ccejitate cvatia. £; cnim illa vcra ratio cit,pro- mos effe , û ta aii rvli, cumjerta non fineret ? &c. -

**"* * * fccto quandocumquc noa cogitur, facit id Et iterula : ■ t effet mi bi, «ternæ buiis beaiitudinis *
quod volucrit, & confequcntcr libcre opcra-. profecius, & ufque ex merito, non meceßita, indifcreta
tur,', ' . . - per legem. - -

Poft fànétum, Dionyfium Clemens Papa
in Epiftola tertia, ubi primo dicit, quod Au-
- guftinus toties tradidit, nos clie libcri arbitrii,
aj.„.n , p«- quia vel, & nolle. habemus im pote$tate, Quo
fe •£p./3. aibil certius dici poteft,quia fit eum volumus,
•• • • non fit, cum nolumus. Deindc explicat hoc
* * per oppofitum libertati, quod cft vi cog* ad ali-
quid. Si enim hoc non cflet , jam vis, inquit, C MvR. Quid manifcitius 3 Audi tamen idip
, erat quædam matur4, per quam liberum non effet ad
*' ' , aliam migrare fententiam. Aut fi rurfus ex audien-
tibus mullus ammino recipcret, & hoc naturæ vis erat,
qu« unum aliqtwdfieri cogeret, &.alta parti nam da-
tet locutu. , - ' _ •
Alter eft Ircnaeus qui fimili ratione liber-
tatem per immuuitatém à vi & coactione de-
Iren. lib.4. clarat: Liberum euim Deus fecit ad initio, baben-
£, 7 I. tem fuam pote$tatem , ficut & fuam animam, ad
utendum fèntentia Dei voluntariè, & mom co4itum à
. Deo. Vis enim a Deonom fit. Et alio in ioco tra-
1bid.c.7s. dit hominem uber, arbitrij fuaque poteftatu fa- jervire, vel iujiitiae per obedientiam noftram.
Similiter & Origenes Scriptor Grgcus,cla
riffimis verbis ill m opponit ncccfli, item li
bcrtati voluntatis, qua fit, ut ali uid fiat etfi orig.}. »...
multmus ; quod cft ipfiffimum quod cx Augufti- æmio lihri
no tradidim,us : Vnde & confequens eft intelligere, Periarcion.
mom nos meceßitati effejiib. cios, ut omni modo ET s I .
Noli M vs vel bona vcl mala ac E r E coG a- • . -->
{am iaculcatius: Si enim nojiri arbitrij fumus,
injiigare fortaffe poffunt aliqua vìrtutes ad peccaium,
& aliæ juvare ad fälutem : Nom tamen NEC E ss i
TATE cος 1 MvR vel agere recie vel male. Et in
Epiftolato ad Romanos, cum faepius tradidif
f&t hominem in manu & poteftatc habcre bo
num & malum; ficut & Auguft. hoc fæpè do
cet, & eo fcnfu verum effe tradit, quia utrum
libct. facit, fi voluerit, ftatim explicat quo
modo iftud intelligendum fit,ncmpe quia fponte tm Epif*
fit. Nam ipfi nos exhibemus nullo cogeiite, vel peccato „ÄÄT
-

&um. Qgid autcm hoc, ut exponit ut Augu- ' , Nec minuscvidcntius l-piphanius rsi;;
- 1JláIIl
 �38 DE GRATIA christi sAlvAroRis &6i
illam necefirstem velut libertati contrariam, A wom citra vim: fuoptè nutu & aliqua extrinfecw ne
quae tanquam vis & coa&io dömänarur. Jixwv <eßitate cógente : volumtarium & illata vi coaétum
* j. uxxv) r{o8aiv oi &v&yxyv έπιτιάηες άςίρες, atque imvitum: volumtate utente iurefuo,& coa£tum,
#zeg ö , &wrywx%όμενος δραστιι τὸ £x*x*ipyua, & fimilia. Quæ luculentè patefaciunt quam
'F*ipham. Sę qniäem jufius ab ftcilu quæ neceßitátem pariunt, 'neceffitatem fortmidet Eufebius liberæ volun
h<rcjî 5.
pæne repetantur, quam ab eo qui quod agit omnino tati. Necinillo operc dumtaxat, fed & in li
aoxitus aggrediiur. Similiter & alibi, fponte fa bro contra Hieroclem fibi concinit , dum vo- Idem l***
cere & vi coa&um veluti libertati ex diame iùntatem $i; meteßitati, & expofiens quid £*****
utrumque fit, agere voluntate declarat idem f. 54*.
£rer% 16. tro contrarium opponit, qui committit aliquid
- € fato) non id fua fponte facit,fedfatorum vi ac ty efie, quod agere arbitrio fuo, agere vipropria &
/ *rannide compulfus. - motu proprio: Et è contrario agi neceffitate
- * S. Macarius id ipfum aliquoties tradit , ut exponit per inyitum, velut inanimum corpus exte
cum dicit hominis naturarú & boni & mali ritù agitatum, & velut aliemi neryis mobilem huc &
3. ^facarius e{fe capacem,&λλ' οὐx άγαγκαςικ%y,id eft,fedmùm illuc perpetuo motu targentem duci.
******* cogil, lem,nam Græci &vayx*ζειν, dicunt quod San&us Chryfoftomus eodem modo libe
Tlatini cogere. Et liberü exponit aliquoties per 'iun arbitrium & neceffitatem opponit,eam
facere quod voluerìs;quod eft idipfum quod Aüg. que nihil aliud interpretatur nifi vim quae co
dicit,id c{fe im poteftate quod facit aliquú eíì volue a&um & invitum facit : Dæmom dicit non eft in ckryfof.
χbid.
fit. Qui d vimitate inebriati funt mulla nccjitate re te fitum porrigere manum, fed meceßitate quadam & £¤
'mentur, fèd libera potiuntar pote$tate ut conyertamtur B vi hccclarè
'nem ft. docet
Lt in hoc
Euangelium fecundum
fieri libero Ioan- Ζ.tuspei-m.
arbitrio,quod [
£{orii!, »7. *& fa£tant quod vcluerint in hoc feculo. Et alio in
oco dicit, quod Apoftolos mom prohibuit gratia fit fi velis, hoc cft non vi, non coaétè, non in
quo minus agerent que vellent. Et cxponens hoc vitè. Corporis hatura quocumqueipfam opifex ducere ,r„;i..,.,
in eo fitum cffe,quia non cogit,declarat cx op 'velit ròJequitur, meque refifit: amma autem fui iuris i, 1.... ”
'pofito. Boni n.alique capax cft matura noßra, ac yim in fe habet operandi, neque ulla in re Nisi ve- IT
poteftas adverfaria exhortumdi y mhabet, mom cogen liT obtemperat. INviTAM ENiM tt coa
di; i), reliquo liberum habes arbitrium inclinandi quo cT aM mimime vult Deus bcmam & virtutibus pr«-
volueris. Vnde in alia Homilia de irccgibihta ditam reddere : meque id anima virtuti effet áfferiben
Ibiâ, te in bonum & malum tanquam in qua Jitftr dtm , Jed ponte Jua Jona fit , & fibi virtutem com
tas arbitrij pofita fit : Exhortari enim poffu*t pleifendam perfuadeat oportet. Nihil accufatius
am:& facuhates , tum ad bomtm ttim ad mali n,, non omnicx parte cum Auguftini doétrina, quam
tamen neceffario compellete. Huic igitur arbitriv dyº ifta fententia fan&i C hryfcftomi quadrat.
*i4 datur remtinerat10. Nam & vim fui iuris,feu ut græcè eft, Dominum
San&us Bafilius Seleuciæ Epifcopus ean ftu ( quod Auguftino eft habere a&um in
*dem dc&rinam accuratè de libero arbitrio fua poteftate ) cxponit per nihil facerc mifi ve
£a£ßu ,, *radit : Arbitrij libertate refulgens confitj vim ha lit, hoc eft, facere f voluerut. Et hoc ipfum dicit
is* pr. 3. bet , quæ nulla temeatur voltmtatú fervitute imtem fua fponte fieri; & hoc animæ affcribendum effè,
tionemque habeat fui Dominam , & inviolabili bonamque facerc. Illius vero contrarium fta*
{ graecè nulla violcntia domabili) gloriatur tuit , non quamlibet neccffitatem, fèd illam
agendorum eleçtione. Et vnferius idipfüm expli- c quæ facit invitam & coaétam, graecè impitam &
rἐά. cans , fæpius
imponit; & quamrepetit quod Deus
neceffitatem meceßitatem
? Neque mom y coa£tam. Denique nihil fan&o Chryfoftomo
neceßita â
familiarius eit , quam ncceffitatem, boc eft,
tis legibus vincit inobfeqttentem , meqtte gratiam per * vim, violcntiatn, coa&ionem opponere libero
vim aujrt, neque intra neceßitatem dena contra arbitrio : atquc ideo docere hominem effe li
bit. btrum, fuaequc poteftatis, quia cogi non po
- Eufebius Caefàrienfis Epifcopus, in libris teft. Vt fcrmone de proditione Iudæ : sed
* * • . ijiis cruditis de præparatione Euangelica, na hæc omnia ille comtempfit : Deus/vero illum mom traxit
turam liberi arbitrij fusè tra&tat , in coque fi 3mvitum. Et cur non traxit invitum ? Et quo- $erm. 3o. d.
*•£$. iii. de tam elfe declarat, qucd homo fit libere potefta ' miam bona atque mala im moftra Deuspofuit poteftate, diverfis •o»i
pręparat, tis ad eligendum utrum vcli*. Quod Augu ele£tionis liberum domavit arbitrium , & nos imyitos refam. loci!
****&. c. 6. ßini principij, prorfus confonat , qui docet ' mom retinet, Jed volentes ampletitur. ln hoc vero *** 3*
effe in hominis libera potcftate, quod fit cum ipfiflimam liberi arbitrij violationem effe fi
voluerit. Scd cùtn Eufebius neceffitatcm ei tam alibi manifeftè declarat : Nos vero qui fe- „ JS
capitahter contrariam effe fcntiret, plus quam mel Don matum noftri adepti fumus , mom im cumäü, ÄÈ:*
desies t!lam neccffitatem nihil aliud e(fe indi Deofubditos effe nos patimur: qui fi traheret INvi- s. P.-i;. *
cat, quam vitn , coaótioncm , violcntiam. Tos, eriperet ipje quod contulit,id efi, arbitrijpote- T
'Nani illa perpetuo apud illum opponuntur, jiatem. Quam oppofitionem liberæ volunta
ex ncceßitate & ex vcluntaria meditatione : volens, tis & coactionis tanquam capitaliter eam in
& externa neceftrte compulfus : fua voluntatefa terimentis, alio loco de eodem Sanéto Paulo
cere, & externa meceßitate: arbitrio & coaétione : differens • frequenter inculcat, nec aliter pro- ^
rolnntario voluitatis noflra motu ferri , & alterius bat Paulum libero arbitrio fine neceffitate effe
., , caufæ neceßitate cogi : huc illuc exterma vi trahi, converfum , nifi quia voluntas ejus affuit,
... , . . qu*fi quibufdam fumibi* circumvimdos,& fponte im quia volens fecit, quia non invitus , non ne
jttuque roftro : nojlri compotes manere, & fimaliun ceflitatc coa&us, quæ omnia perfpicua funt
de vi- «fferri: pr* arbitris confilioque agere , & indicia, quod nullum vcreatur liberae yolun
tat1
 - -
-

- • - -
- -
-

-
-

- - - - ". • . - -

66, * *L I B E R S E X T V S. 66;
- tati nifi ex neceffitate coa&ionis prgjudicium. A mus confilio, mon coaê vivere fuper terram hominem
Cùm enim gbjeciffet fibi quorundam verba permifit Deus. Itaque latiu§ feipfum exponens
-

cf.p.m. - dicentium de vocatione fan&i Papli: Quod declarat libertatém fublatam iri, fi Déusho
feríjj.a. Deus vocem illam quafi funem •ervici eius iniecerit, minem ineffabili poteftatc fcéteret atque co- -

fer*idm . . * vique illum ad fe traxerit. Et infrà : Vt & necefì- geret, quantumvis aliquo impetu vel cupidi
'** ***'°°^' tate ipfum ( Paulum ) inquit, attraxit Deus. fate volúntaria in bonum ferri videretur : ita
H. - Refpondet ea refutando Chryfoftomus,quod que fi ineffabili quadam & divina virtute & efficacia
f;a - non violavit liberum ejus arbitrium , quia &' ufus mutaffet fingulorum mentem ad benè agendum,
ipfe Saulus aliquid egit propria voluntate : & indidiffit poffea bonum a quo «gerrime d fcedere
Nom tamem deffituit eum à fuit operibus , & fua pro- poffet, Et NoN sPoNTE , ultra mom effet fructus -

prie volúntati: taude (id cft, reliquit cum ipfum mentü, neque res digna laude,fed neceßitatis & cu- -

- - aliquid opcrari propria voluntate) meque nocuit piditatis non voluntamia. Quia vidciicct impetus . .
- eiuslibero arbitrios fed voltmtarius advenit ipfe atque ilk impreflus non pröcederet à voluntaté, &
ita bona voluntate. Vnde inferius aliquoties : . ideo non eflèt libéri arbitrij motus féd vi ne
- - paulus voluntariè & ex propofita voluntatis venit. ceffitatis extortus. Vnde fubjungit, quod fi
- +Deus molentes mom cogit fed rolenies trahit. Qui tra- Deus fic facit, Tardè quafi dato confilio vix tan
… bis, volentem trahit. .Nullum cogit , fed fi ipfe vult. dem reducit ut fervet genus (hominum ) & tramf.
? -* Nullum vi & neceßitate Deus adigit. Non omnium fert NoN LIB ER E, sed coAct E potius ad
• ' voluntas eius yoluntati obfeguitur neque ab eo aliquit , hoc ut yideri debeant fideles. Vere enim non
** cgitur. si fpontanei & volentes fuerimus : imvolum- B cffent fideles, fed cfle viderentur, quia non
• tärios enim & fejilientes, meque vi mejue neceßitaie fponte & fua voluntate credercnt,fcd coa&itio
- '' ' cogit. Nimirum, , ut praemif ràç •, ne m ceat impulfu rapti credere viderentur, cum tanea
*I; • libero arbitrio, quóhominem in fua inflitutione anim9 ferrentur aut ferri ponerentur invito.
* . ss.;, ,::;up donavit. Eodem modo & alijs locis. Qgomo- Cujufmodi impetum & coactionem repugna
dem to** do igitur, inqui, peccant anima ? Volentes, fponteque re libertati fape tradit, in libris de adoratione
I-*§*•• ac jepfas iniuria afficientes peccant, tot ccaciæ neque in Spiritu & vcritate. Nam frequeritcr ibi in- #; *; f. or. ut.

- ..' ' • tyr4/ihide oppreffe. Nunquam videlicct intcri cultat illas a&tiones homini liberas cffe, qu« 3- brerit

- • * íuíh libertati timet, nifi à neceflitate violentiæ funt in bominis poieftate , quarum penes mos facultas fol. $ío
- : atque coa&ionis: quâ abfente, fàtis ei cft»quod eji, quarum arbitrium & mt : uefi in hominis potejla - %o7. 'T'
fpönte volentefque peccant & benefaciunt. te, quod facit cum vifum fucrit: quæ cft ip!fIima ;
Nam iila abfènte femper c[t homo fu. Domi dcfinitio fàn&i Auguftini. Scn p, r vcro illi
- • nus , fempcr habet actum in fua potefta e, -
opponit, non effe nobis voluntart m, agi tamquam
- ' \ .

V. ' .
- - •

-
-

. . quia fit fi voluerit : quæ cft juxta fanétum -

-

- -
neceffario quodam vinculo quù imperantivus, placet;
-
v - -

1 - ' Äuguftinum ipfiflima def.riptio libertatis. ab aliorum nutu pendere ; effe à m ft a potef ate alie
Quâ confideraiione ftatin' iterqin adjcit : mum; præter voltmtatem & ex mecejitate impelli: per
Vmdeperfpicuum efl quod im mobu fitum eft, ut vel ob vim impelli ad lonum au£ malum; ac non effe in ho
rid. ferm.de tempercmus, vel mom obtemperemus tuius ( diaboli) J ra pote$iate : quæ nihil aliud figuificant quam
. Ê, ? '; confilijs , nec tallam ncceßitatem meque tyranm dem id ipfum quod idem Auguftinus tradidit libe
**?*°* patimur ab illo. Multa fimilia ex eodém Chry ræ volunt, ti repugnare, ncn);c ita cx neccffi
' foftomo produci poffent, fed ifla fufficere vi- ! tate ficri, ut fiat volentibus nobis : Vbi auditus Cyrill. lib.4.
dentur,ut intelligamus eum non aliam ne effi d,ciplma doëirimaque altf, mon vi fedperfuafime im Ioan. c. 7.
tatcm , nifi violentiæ & coa&ticnis liberæ vo oratur. Patrocim, o igitur Dri *airis quod ex charita
luntatu formidat£e. te dignis prafat. r, mom yi Chrisium fiueles agnof
San&us Cyrillus Alexandrinus eandem cu/t. N vm enim poffi.mus Jecundum Ecclefiae verita
quoquc folam neceffitatem « eô onis à libera tufque ac, mata liberam poteftatem hominis (quodli
cyritt. atex. voluntatc
** (eparat, quando prin.un, dicit : Om
- - -
berum arbitrium, appellam.us) ullo modo negare. Ita
ii£ s...„,., his quæ in calü eft rationalu & mentalis creatura, iufl, quiden pramijs propter iuftitiam afficiumtur; qui
,:i iul. in finc. libertim habct motum ad faciemdum qt e umque voi.e- vëro male vixerunt, mom imiuria puniumtur. Quod -
-

, ■* - rit , & propenfio im unoquoque à N lc E ss 17 at e fanè nullo modo fequitur, fi libcrtas alitcr nifi -

s* libera eft. Et à qua neceffitate ? Audi : Itaque fola vi & coa&ione tollatur.
* ut & nos quoque ad quodvis bouum fponte incedere

- - C A P V T x III. -
- Poß Auguftinum idem docuerunt omnes ufque ad Scho
' lafticos, & primo fanctus Profper & Fulgentius.
-
Cùm enim efßnt
E d poft Auguftini tempora ita con- a non poteft effe dubitatio.i do&rinæ
ftans fuit omnium illa fententia {upe cæl ftis
acerrimi & accuratiffim
rius explicata, quam Auguftinus antè ejus defenfores, nec ab ejus tramite quantum
tradidit,ut nemo, quod fciam, inventus ad gratiam & liberum arbitrium attinet,yel
' fuerit in Ecclefia latina per annos o&ingen ad fìtum unguem difceffiic reperiantur, fieri
tos qui dißenferit. De Profpcro & Fulgentio non poteft ut eam in re præcipua deferucrint.
-
Et
 v.
<
-

464 DE GRATIA CHRIsti sAlvAToRis 66;

'Et quamvis coa&i hon fuerint eam tam ex à ei lubet. Id eft, hocrationali voluntatis motu
profe(fo tradere ut Auguftinus fuit, eo tamen approbant & eligunt, quod eis irrationali im
ίαta eorum do&rina collimat. Hinc illud pétu lubet. Et infrà : Al/it ut armü concupif- cap. 1*;
quod ex fonte do&rinae iftius hauftum cft: -cemtiam imordimata commotiome furgentem aut illi
Proff lib. t. J)ivino iufoque iudicio aítum, ut quæ fuit (Angelis) memii placeret comfemttendo fatiare, aut illi quafi me-' . .
de vita con
manendi voluntas, fieret permanendi voluntariâ felix ' ceffe effet diffentiemdo cohibcre. Et paulò antè in
templativa.
que meceßitas. Nam ipfa pænè verba funt, qui eodém libro : Peccata fiunt. five eius (concu
a tìb. t. •p. 6us a Aoguftinus libertätem beatae fruentif `pifcentiae ) confenfionibus cum ab eo quod lubet, c«». r$.
imper comt. çque volutitatis Angelorum explicuit. Himc vincitur id quod placet, five cum per ignoramtiam
l t»l. f 1 54. iila definitio liberi arbitrij: b Liberum arbitrium malum quafi bonum placet. In quibus locis pla
b Contra. cituim refertur ad confeafum vôluntátis in id
Cwilst. c. 18. £ft rei fibi placit e fpontaneus appctitus. Quæ defi
aitio non requirit aliud ad libertatem , nifi ut quod rationali confideratione comprobaverit.
rem placftam fpon- c velit aut appetat, nulla Vt non fit opus ilia ferreri larva,qua nonnulli . .
cujufquam indifferentiæ habita ratione. Quae . verentur , fic primi motus fiant Iiberi, neve
fànè &:figitio ab Auguftini principijs haufta .homines in brwta rcdigantur, & fimiles còn
- — videtur , & à plurimis approbata. Nam illa fequantur abfufditates, quae tam parvi mo- '
quarn Magifter & àlij fiu'ti Auguftino tri irenti funt, ut refutationem non mercantur.
buunt , facultas rationis & vclúntatis, qua bonum. Quis cnim fine extrema ftohditate imagine- .
•ligitur gratia abfijfente, vel malum eadem defijfem .tur, bcatos Angclos & homtnes ßäbilia in
• $e, non aliud indic.t. Omiffi enim illis parti- B {tabilitate libertátis & voluntatis extrahantur, :
culis, gratis aß} ente , & eadem defijfente, quæ quæ malorum omnium caufa fuit, & pleniffi-.
<ad explica a lair, libertatis effcntiam aihil fa ma, lumindfiflima, confideratiffima fummè
ciunt, re nanct illâ definitio, qua bonum vcl que complaci:a voluntate iihmobiliter aghae- ' .'
malum eligitur. Quod Auguftimus et am fæpè reant funimo liberi arbitrij bono, ia 5rpta. *. '
<onfice ur. Sed hoc ctjain Deo &c. Angeiis brutalcfque impetus commutari 3 Deuimque * *
- , , jam bcaris & damnatis convcnit. Ilin cnim denique ipfum juftitiam fuam incommutabili
eligunt bonum, hi malum, utriquc tnaximè volufitate diligentem inftar bruti incitari, quo *
voluntario, electionis motu. Ncc aliud fibi , nihil magis blafphemum dici poteft. Hebêtes · · * .

vult i!la Au&oris hypognoftici , arbitrium illæ cogitationès funt fiorminum: non fàtis pe- •
Li£ 3 *.*. ideo libcrum di&um , quo! fmfuaJit pejitum vo * nctrantium, quod voluntas quæ in bono per -

lunt ate, habens agendi qtiod velit poßibilitatem, quod indiffcrcntiam cléêto fit iummutabilis , nön
eft vitalis & rationalis animæ motu:. Nec aliud bruta fed maxime rationalis redditur. Nam
illa Bernardi : Eft pote$tas faciendi quod vult, ctjaum tum cum voluntas lucidiili ma præeunte.
.\{herf. Ma
- qu{ary Albertus, etjam magnus ut Bernardi - ratione in bono immobilitcr figitur , Jongé
£"::::, fröfért, alibi Boetio tribùit. Nec aliud illa major cft diftantia à bruiali umpctu animaii
Ä.TÄÄ' Sanéti Petri cx itinerario Clcmcntis apud eun tium, quam quando cum indifferentia feieta
fum.& ib. dem Albcrtum : Faculta» fe convertendi ad qu.s tur. Tunc enim maximè rationabilitcr id eli
•rbit. voluerit aífus; nec aliud illa communis, Faiiltas git, quod eligendum effe Dei ipfius lumine,
rationis & voluntatis; nec aliud illa Hugonis hoc cft, ipfa æterna veritate illuftrata judicat,
Hugo lih.z. ua libertas arbitrij dicitur effe , ut in Jua fub- c & fuper ipfum a&tuin refleétendo, quod bruta'
- ***** fiantia eligat cogitatioiie quòd vult. Quæ ex Au nequeunt, feipfam ad eligendum movet, &
zí. spir: &ore Ituri de Spiritu & anima apud Augufti omne contrariüm detellatur. Vfque adeo, ut
& aninâ num fùn^pta eft ; ex quo fit ut Auguftino à idcm planè fit in tali arbitrio, voluntatis &
w. 48. nonnullis licet perperam tribuatur. Ncc aliud clectioais modus, ac fi cflet adhuc eadem,qug
ilia Alexand. i de Hales ; dum Angelum dicit in hac vita adhærebat, indifferentia. Nifi
p. rr.ie, effe lioerum, quia poteft facere quod vult, vel quia forte velint hujufmodi.Au&ores cogitatio
1. part. q. putt;i velle quod vult, Omnes enim iiti volunt, natu , modum agendi voluntarium in truta
29. **mo- ** omnem rationalem voluntatis motum elfe li lem magis magifquc commutari, quoties cref
•, 5. befum ; quia cft motus quem voluntas habet • cente pietatis & virtutis, vel ctjam improbi
in poteflate, utpote per eum eiigens & faciens tatis fîbitudine, vel gratia cælitus Potentiffi
id quod vuit; ubi primo & maximè eft iptum mè radiante , in bcnum aut malum tanta
velle , ut Auguftinus loqui folet. Quod ergò ftabilitate figuntur, ut altera pars eis paenè
divit Profper, rei placitæ appetitus, nihil cit : impoflibilis elfe videatur. lmpoffibilis, in
aliud quam voluntás cjus qüöd rationali con-* quàm, non illa impoffibilitaté quæ nolendo
fideratione expenfum placet. Per quod omncs fùperari nequeat , fcd illa qua fumma confide
illi primi motus five 6oni five mali concupif rationis rationalis delibcratione præcedente,
ccntiæ à voluntate libera feparantur. Nam judicat conftantiffimè appetendum effe quod
placerc juxta phrafin Auguftino frequentiffi antè imconftanter appetebat. Dum enim cref
mam, eft confiderationis rationalis, ut diftin cit cognitio boni & convenicntis appetenti, &
guitur contra id quod lubet, feu quod impetu -ccffat averfio quæ antè voluntatem à volendo
quodam irrationali & motu primo, ut nos lo- D rctrahebat, crefcit & judicium praéticum ap
quimur, allubefcit : ut Patct ex illo libri pri- ; petcnüi , & rationalis impetus hoc volendi.
mi ad Bonifacium : Vt per illud-( liberum ar- ; Sed de his alias fortafle latius. Nunc fatis ef*
L». ,,43 bitrium ) peccemt, maxime omnes qui cum deleíia oftendifle Profpcri do&rinam candem elfe qug
$onif?, s. ti** peccant, & amore peccati, hoc ei placet quod • fuit Auguftiú , dùm ad veram libertatem
arbitrij,
 666 L I B E R '. S E X T V S. δ67
arbitrii, nullam cmnino indifferentiae ratio- a liberum arbitrium per gratiam Chrifti, ut
nem habet. QJcm fcnfum ejus qui pleniffime 'peccare deinceps omnimo non poffet, fi nom peccaret do- t;iA. iwear.
perfpe&um haúe velit,lcgat eâ quæ prolixe nec peicare potuiffet. Nam ££%£$ & grat.c.1 •
ex ipfo infra prolaturi fumus librò c&avo de . adijcit: Ptimus homo accepit quidem gratia*,qua
gratia Chritti. i . poffit monpeccare f peccare mollet,mondum tamcntan
-

Neque vero fan&us Fulgentius diffentit ab tam acceperat gratiam, qua necpeccare vellet omnimo,
Auguftino.Nam & ipfc do&ringiftius,quam-' nec poffet. Vbi verbis utìtur Auguftini liber
vis non expreffa verba , quia fieceffitäs nOn tatem futuræ vitæ commendantis, fed lóco
poftulabat, lineamenta tamen quaedam non vocabuli (libertatem) pcnit (gratiam) idcm
öbfcura infcriptis fuis exprefiit, dum & ipfe tamen omnino utriufque fenfusc(t.
ficut Auguftibus, eò pcrducendum effc docet
-

C A P V T x I v.
Venerabilis Beda.

N t E a Latinos Venerabilis Beda non A ceffitate cogitur. Vis planius ? Qupd fi arlitrium
poftremus e(t, qui à libcrtate arbitrij, mon eft liberum ,fedcogitur meceßitate. Vis adhuc
'folam illam neceffitatem violentiæ, quæ inculcatius & invi&ius ? Non eft culpandus ille
fcilicet velimus molimus operatur effe qui velit molit peccat ; neque laudandus qui velit nolit
$um fuum, excludit : idque non femel aut bene agtt, fed laus & culpa foli cogenti eft imputamds.
.iterum quafi pcr tranfennamiei excidit,fcdite Et aliquanto inferius obje&ionem ita folvit.
-t- rum iterumque diligenter inculcat. Nam de ut folam vim cogentem ab arbitrijfive be
primi hominis libertäte traétans: Videndum eff, norum five malorùm libertate fubmoveat. fii
inquit, qùaliberta, ullius arbitrij fuerit. Arbitrium hil omnino de quavis a'ia Dei in humanum
certe liberum fuit, quamdiu fu« poteflatis extitit, ita arbitrium operaíione folicitus : Pradeftimatio
• ut nulla viagente nec Dei nec diaboli, quodvella bo Dei, inquit,nullâ vi cogit nos ad bonum vel malum.
mum feu malum faceret. Sed vum liberum effethoc ltaque pàulo poft de umalorum arbitrio: coegit
refpeäu, quod a, pullo Domino nu a vi poterat ut nos Dcus, ut mali fibi viderimur ab aterno? Affit.
vtili aliquid aut millet, per fe tamen debile erat. Et Nam potius mvs coegimus eum ut mos malos videret.
cùm dixijjet pcr pcccatum Prirtiiparcntis to Et de litcrtate bonorum iterum : Sicut ergo
tum orbem fervüm effe fa&üm peccáti, fic pr«djiivatue ad mortem nom aogit malos ut pereant,
pergit : Venit Dominus mos priffimo rejìituensgra .fic.etiam Pr4d finario ad vitam mom cogit tonos ut
dui , reddem* 4ibiiriumpatrü met,liberumficutprius Jalyentur. Sed cùm Dominus bonos ad vitam prae
« yi extrant4, fed morâ debilitatepropria, ut nemo '4/iinayit, ita eos pradeftimavit , ut ipfa fua prade
ft quide feprafumat. Ecce afferit Iibcrtatem à B ftimatio meritù & precibüs nofirü ottineatur. `Qui
vi extranea, admittcns infirmitatem qua in bus ultimis verbis divinæ gratiæ operatio
alteram partcm homo pronus urgetur, ut nemin liberum arbitrium tangit, cujus Beda
oftendatei conftare arbitrij libertatem. , . ftudiofiffimus adverfus Pelagianos & caftiffi
{inc ftatim ad illam veterem quæftionem mus aflertor fuit. Nec tamen aliam libcrtati
diffolvendam venit, quomoco libertas arbi ruinam timet nifi pcr vim, qua velint nolint
trjpoffit cum divina praedeftinatione confi falute potiantur. Vix potuiflet evidentius
fiere, nec aliam in ea difficultatem movet, n,fi Bcda fcnfum fùum de ncceffitare & libertate
quia videtur afferri neceffitas violentiae : si, promerc, etiamfi de induftria fuum omne flu
inquit, praerdinat vitam bono, & mortem ma;o vi dium co contuliffet. Nominat vim, violentiam,
detur vim inferrelib.ro arbitrio, qua cùm pradeffi coaäionem, neceßtatem, non quamlibet,fed quae
natio fuafalln-mpoßit, neceffe eft, ut malujit, quem velimus nelmus opcratur cffc&um fùum, utjf.
prediffimarit ad mortem, & bcmus fit quem pra. dem pgne verbis quibus Aug ftinus fuam fem
diffimavit ad vitam. Vides hic libertatis in tcntiáò exprimat. ille enim, ut faepc diximus,
icritum à neccflitate formidari. Sed à qua illam folam neceffitatem libero arbitrio timet, tis.* 4* cu
neceffitate ? Et fi ntceffe eft bunc effe bonum , & qua etj malumus, efficit id quodpoteft. *»*. cap. ue.
illum malum,perjt ergo liberum arbitrium, quod ne -

C A. P V T X V.

- -*
Sanétus Ioannes Damafcenus.
-

E o nullus eft paenè antiquorum qui A quorum qui magis ad Auguftinum acceffèrit.
magis exißimatur effe adverfàrius i(li Nemo igitur quafi adverfùs Auguftinum,pro
fententiae , cujus au&orem fan&um ferat,quod dicat faepius,Per libeium arbitrium
Auguftinum e([e diximus, quam fan nos habere a&us noßros in noßra poteftare,
&us Ioannes Damafcenus , quare fententia in nobis, in arbitrio noßro, vel quod in idem
ejus paulo accuratius exploranda eft : for redit, effe nos dominos a&üum noflrorum per
taffis enim patebit, vix quenquameffk anti arbitrij libcrtatem. Hæc enim non folùm ,
F£ admittit
 /

668 DE GRATIA CHRIS* I. sAlvAtoRis , 66,

admittit liberiter Auguftinus, fed expreßè do- a tas.Etenimáruwimamimantium appeiitus, rationis
eet, & ut late vidimus, in hoc ipfo principio' expers cùm fit , voluntas mullo patfv diwipoteft. Et
° . . ita expofito ut divinæ gratiæ nón reptgnet, exprefie ßoöλασις ( quam, inquit, deliberantem
velutbafi fuam fententiam collocat. Per Aaec . voluntatem vacant ) , ab ele&ione proprie
<ergo ipfà nihil aliud indicat Damafcenus, nifi di&a diftinguit. Ex quibus valde unáni- '
iliBerum arbitrium a&us fuos cùm vult, exfe £eftum eíl , autore Damafceno, cur impetus
rere, cùm vult , cohibere ; ubi maximè & pri illi non rationales, quibus homo percellitur
fntrus eft ipfum velle & nolle, prout fuprà in noa funt ullo modo liberi, quia videlicct non
Augußini fententia expofuimus. Qgapropter funt' rationales. Eandem do&rinam ibidem
Auguftino non dißentire Damafcenüfî patet iterum, ficut & alibi faepius tradit. ,
Primò quia liberum arbitrium nihil áliud Tertiô non folum docet,hominem hoc ipfo
effe docet quam voluntatem, ita ut eodem quo rationalem,effe liberum, fed etiam motus
modo quo Auguftinus paffim liberum arbitriú ejus hoc ipfo quo rationales effe liberos, & à
voluntatis, & voluntatem idem omnino exi brutorum aétionibus diftingui. Nam cùm li
¥%, 3. orth.
ftimare
ra liberumvideatur:
arbitriumCum diyina natura
, volendique fuaptehabeat,
facultatem matu bro fecundo docuiffet bruta folâ naturali ap
" fidei c p. 17. ' pctitione & impetu duci, & propterea eorum
homo quoque ut ipfius imago, arbitrij libertate volem- . appetitionem, non pofIe vocari voluntatem, ne
'dique facultate matiiraliter præditus erit. Quippe Pa ' que maturalem videlicet, quam ipfè ibidem do
tres liberum arbitrium folum:atem effe definierunt. cet effe finis,ncque deliberantem quæ eft medio
Quod enim voluntatem in fua grneralitate a rum, rationem adijcit : Volunta, fiquidem eff ra
fùmptam liberum arbitrium effe féntiat,ex eo tiumalu & naturali, atque à libera pote$tate manams
diquet quod ftatim ita fubjungat : Enimvero appetitio. At m hominibus utpote ratione praditi,
*ìm voluntatem dicimus, non eam coaétam ac neceßi maturalis appetitio mom tam ducit quam ducitur. Me- .
ta& conft:itam, fed liberam dicimus &c.' Neceffi r enim ac liberâ poteílate, & cum ratione iioveiur, -

tatcm autcm intelligit coaétionem. Nam fta quod videlucet vitales (id clt, appetitivè) & iî ° . .
tiir dicit,,: eque divinam, neque creatam na cognitione fita facultates im bomine coniunâa fint. . .
tutam intelleâualem nihil coaiium habere :' ne Ac proinde liberâ pote$tate appetit , vult, quærit, con- * -
que Deum etfi natura Deum , & boouin, ne fiderat, deliberat, iudicat, afficitur , eligit, ad agen
ceffàrio efïè Deum & bonum : Ecqui enìm ei dum fertur &c. Vbi nihil apertius dici poffèr, -

'hanc. neceßitatei, impofuerit ? Ex quo fit üt ex quam omnes omnino ihotushominis, quâ ra- . -

„ prcffiTimiis verbis dicat : Arbitrij perijiibei* tibnalis à primo appetitu finis ufqué äd exe- -

'nihil eft aliud quam volunt u. '*'' - cùtionem micdiorum, eße liberos, idque ideo
Secundò quia docet, hominem'hoc ipfö effè uia poteftas appctitiva & cognitiva rationa
liberum, quò rationalis, quia videhcet çx hoc His junétæ funt. Et libro tertio ejufdem ope
ipfo quö ütitur confiderátione rationali nön. ris : Peculiari porro vegetativa eft mvtus ille in quo Lib.*.**
fenfitiva , neceffe cft voluntatis mi« tùm cön ine$t vb alemdi, augemdi, aegignemdi : fenfitivæ, ìm. . '
r#.,.o-i, fequentem cffe liberum : Arbitrij liberta, rationi * tem a mdtus : rationalu atque intelleâualu, agitaii,
f«i • f.s7, annexa fit meceffe eft. Aut enim rationü particeps ea quæ im arbitrij libertate fita eft. Quare fi vegeta- -

homo non erit, aut fi ratione pr«ditus fit , jcmes eum tiva mattiraliter in eft m otio ea, im qua vu alemäim. -

queque aáionum ârbitrium '& potefia fütura eff. C eft, & fenfitive item internus motus, matura/rer
§uòd nifi de fingulis aëtiónibus quibus præ etiam & rationali & intelleâuali ineft motu ille, qui
luce; ratio, noû eft verum , nihil efficit. Et ex arbitrj'libertate exi$t. Et nox fubjnngit :
Pau opòft ; Ad hos fiendum, An, elos utpoterat.one Arbitrij porro libertas nihil aliud eft quam voluntam.
t$•3.*, r4, prędito$,{iieri arbitrij effe. Et libro tertio: Nam Et 'libro de duabus voluntatibüs, defigiens
fi voluitę, quam ut jàm sitavimus , nofi coa vokuntatem quae eft facultatis ipfius motus, • •• * -

&am,& li£eram efíe definierat , fatigii Parti Vdldmirá,inquit, appetitio eft eius quod ratiomeuti tib.dedu<&
ceps£; iiiique & libera, Et apcrtiffime in Iitro tur, hoc cft, naturæ rationalis, naturæ comfemta volwstatiba*
dς vagus Chrifti volúntatisus : Volunta, efi mea.' Et aliâ definitione : Itemque menti impe
* * ása-i. ajjetitio amjenju (gaese vitajis) atque ratione, ratricü lib. r motur. Non poffet clarius decia
cºrfi, *•*, , id eß, vjtafis & rationalis. 4. per eu quidem ami rare Daniafcenus, etfi hoc ex profeffo decla
*******'• . majitiâ quâ ratione carent , cum Jemfu non íum ra randum fufcepiffet,' quòd ominis voluntatis
tione, meque liberè appetunt, Homo autem qui fa cum ratiohe motus, fit hoc ipfo liber; ficut
tioni efl particeps, qua ex parte amimal eff, cum hoc ipfo libera creaturâ , quâ rationalis, ut.
fenfu appeiir;;ua ratiomu particeps , rationem ducem, proind£ fi quae ncceffitas in motu voluntatis
in appetendo fequitur , liberofque habet appetitus. reperiátur,äummodo non fit viglentia, nullo
#{inc eft quod voluntatem feu volitionem modo ljbcrtati ejus, adverfetuf, dummodo
femper definiat effe motum rationalem , ut à « ratiónalis motus vòluntatis cfle perfeveret.
brutorum impetu diftinguat. Nam in eodem , Hoc ipfùm tamen quod diximus eüm fcntire,
libro : Eft igitur voluntas naturali, quaedam appe- * adhuc ubcrius declaratur
titio rationi femfuique comfentanea &c. Et libro fe- D ' Quartò, quia liberum eo modo dcfinitefè •
z;i,,,o,i}, cundo Orthodoxæ fidei : Volunia, eff rationalùt id quedeft ihincftra poteßatc, ticut hoc Au
fidei v.a., & vitalis appetittis. Quovirca 6i\waig quidem nihil; guftinus folcmniter öccuit, & fupra quoque
ahudeff quam ipfa haturalü vitali, & rationalù ea-. ex Damafceno vidimus. Quid fit autem in
ram omnium rerum quibus natura confiituitur atque poteftate, ex Auguftino fùpra conftitit. PorrQ
eonferyatur appetitio ac fimplex tantummodojuul üt etiam Damafççaus declăraret,quid £fi£,vel
-
…
habcvs.
 -

67o*- … 7 ; L I *3. E R
-
S E X T V S. 67*
habcrein fiia poteftate,fug fignificationis ain- A natura bonus fit, & natura conditor,& natura btu,
plitudiae comprehenderet, docet ipfe haudquaquam hæc meceffàrio eft. Ecquis enim hanc ei ;
Quintò id effe in noftra poteftate, quod ul meceßitatem impofuerit ? Nihil luculentius afferri
trò & fponte fit , fcilicct voluntate atque ra Ę ad dcmonftrandum , quod liberam vo
tione. Narn alioquin agnofcit aliquid & in . untatem opponit ei quod coa&um cft, & ne
brutis effe fpontanéum, quod fcilicet libenter, ceffitate conftri&um. Ncccffitate,inquam,ncm
fed fine rationali confidérationc faciunt. Sic determinationis ad unum, fcd illa qùæ contra
ergo loquitur de fpontaneo , & co quod eft in voluntatem eft, at ex declaratione de ncceffi
Lih.x. orth
poteftate feu arbitrij libertate. Ea quâ fiunt, tate quam à Deo feparat , apertiffimum eft, .
fiae, • ap.z6. • partim im moffrapoteffate fita funt, partim minime fi £Qiod ex illa fignificationc àntiquis ufitata
ta. Im mofra poteftate funt ca quæ libertim eft mulis ' fiunt , qui ncm folent adhibere, imo abhorrent
facere vel mom facere. Id eft, quae facimus fiyo nomen meceßitatü in divinis , etiam refpe&u
; íumus, ut dcfinit Auguftinus, fed quia hoc
flri&ius vulgi fenfu dictum effe videbatur, cx- '
' actionum quas nos quam maxime neceííárias,-
hoc eft, ad unum determinatas dicimus, ùt fî
-

plicationis loco adiicit : Hoc eft , ea •innia que . pra ex Auguftini doctrina diximus, Q $
ílrro & fponte facimus. Ne jue emim tajponte a mo quia non advertitur à reccntioribus, in Ę
bis fieri dicerentur, fcilicet rationalibus ratione hallucinationes cadunt, dut» audito notaine ,
•\ < .' uténtibus & agentibus (nam actio apud ipfum neccflitatis, t twn putant determinationem ad
Ibid. c. 24: definitur operatio rat onalis, ita ut brutorú actio . unum indi--ri. Sed o, poJuut \ ctcrcs neceß- '
- - v.

non fit a&io, quia u n agunt fcd aguntur) ° taiem ci quod efl in noílra pote;iate. Vnde i)a- .
£ fi a£iio in arbitrio noflro minimepofita effet. Et uec nafcenus : Hinc ejicitur, quia liberi arbitrijfu- ,;,.,. sæ
cfl caufa cur Damafccnus tam in codcm lo nus , ut aiiioiies hojlra in noßra potejiate fint, Alio
co, tum aliui in eodem iivro, id qucd homo quin ß ex Jiderum motu ctimâa facimus,fequitur ut ea
fpontaneè facit, audem & vituperationem co quæ jacimus, meceßitatefactamus. Et mox: Si qui- .
ii.item habere tradit. Porro ab hoc genere • tlm omnia neceßitate aguntur & feruntur, & fùper- , ,
]jieri & ex ftentis in noftra potcftate , ftatim vacanea erit in mvbu ea pars animi, im qua ratio eft.
distinguit, aliud genus liberi quod magis pro Nam fi nulla sitio in nojìro arburio & potejiatefita .
prie täle vocari fölet, de quo fcilicet dclibcra eft &c. ln qua oppofitione quam & Auguflifius
ipus: proprie autem, inquit , in noflra potjiate con fecit, neceflitas cft ca quàm in fimili argu
figunt ea omnia, quæ ad animum fpeciant , & de mento d fijivit Auguftinus ut fìlvaret liber
qui'us deliberamus -
t itcm ; qttae non ef iii meflra poteftate, fed etiamfi Εii.wl. ci
Sextò ut inteiligeremus,quid fit illud fpon-. molumus ejicit td quod poteft. Eâdem de caufa fic *it: cap.ios
taneum, exprclie opponit illud coaifo & invito. üt Augu(tinus ( gt fupra diximus) ita & Da
A
rùid.
Nam libro É fidei orthodoxæ : vJuoniam maflenus , naturam & id quod naturale eft,
, -*
'. id quodfponte fit in quadam a tione, fcilicet ratio opponit voluntati & illi quod e(t in noftrâ
jw nali,ut ftatim dicit,po, tum ef, i ! quo pte quod im pöteftaté,quia videlicet natúra fuum effe&um
' ytè fieri cenfetur, in quadam etiam a£i.vae ve/Jet ir : etiam nobis nolentibus operatur: Vires natura t*.*.* fiu* '
- - -

meceffe ef7. Etplera jue funt, jui id quod quo};quou quus lcs & vitales h« funt, quæ ab animi iuduétione ortain orth. Ai»,
imitus facit &c. Lt mox adijcit id quod fponte mom habent, ubi naturales vocat vcgetativas,vi
fit habere laudem vel vituperationem ; & id C tales ut arteriarum inquit,Pulfu$ fi« nam jus
quod invitè fieri per vim vel pcr ignoran iam . addit ipfe,vel mu nolimus,munus fuum exequuntur.
à principio quod eft extra. Sponte vero quod Qja de caufa Paulo ante dixit, Deum effe na
mec per vim , nec per ignorationem effiatur. V nue tura bonum, & matura Deum, baudquaquàm tames
definitionem ejus aliam fubij-it , qua declaret neceffario. • . • . . . .
fe fòlum loqui de fpontaneo , quo aliquid , Haec arbitror ad oculum oftendunt (tan
fponte facit creatura rationalis : §pcnte idjieri tùm ftudium contentionis abfit) ovum ovo
: ** ditttur cuius primapium & tau[um continet u qui non cfïè fimilius quàm Damafcenum Augu
r …* agit, refquefingulas per quas aítio geritur & in qu.l us fiano in hoc argumento de effentiali arbitrijli
verfatur quas Rhetores circumfiantia appellant,coin bcrtate, imo nonnulla luculentius quam Au
pert.ts & explorata habet. guftinum expreffiffe,cùm tamen à rccentiori
Septimò ficut coa&um & invitum oppo ôus quam löngiflime ab illa fententia recef
fuit ifti fpt ntancocrcaturae rationalis, ita eo fiffe videretur. Scd jam non femcl, neque fine
dem modo coa&um feu violentiam opponit animi dolore expertus fum, veteres auéìores à
libero. Nam libro fecundo cùm hominem vo quibufdam, hominibus non difcendi caufa in
luntate liberum creatum effe docuiflet, ut cflet différent, animo lcgi , fcd hoc uno duntaxat
YLih.z.drtb.
capax virtutis & vitij, rationem adicit : Neqae fcopo ut fuas præoccupatas opiniones, & quo
fidei c. 1*. enim virtuti nomen obtinere poteft, qucd quù per vim quo modo defendendas, eorum au&oritati
atque invitus efficit. Quafi diceret , quod non bus muniant. Ex quo ficri folet, ut quicquid
efficit voluntatis libertate. Et libro tertio cum quarunt in eis inveniant. Non enim id quod
tradidiffet , Chriftum habere volúntatem;° ipfi fentiunt , fed quod fenfibus fuis quàqua
- £*3.'a/-14 Emmvero inquit, cum vvltimtatem dicimus, mom eam rationc blandiatur, arripiunt, & obtorto col
coaétam ac meceßitate confriciam., /ed liberam dici lo in fuas opinioncs trahunt. ,
mu* &c. Neque emum diyina folam & im reata natur4 Neque vero quifquam ifti do&rinae con
seaêtum nihil habet , Jed me intelleéiualu quidem & trarium putet , quod fubinde Damafkenus
•raata. Id quod hinc perfpicuum ejí, mamsüm Deus dicat, libcri arbitrijcffc dclibcrarc & delibc
Ff a - raturâ
*
 ér*. DE GRATIA cHRisTr SALVATORIS 67,
ratum eligere, vel non eligere,in potcftate effe ^ vel de quodam genere a&ionum loqüuntur ia
in hanc vel illam partem declinare, cffc bo humanis moribus celeberrimo : vel fide om
num vel malum pröut vifum fuerit,& fimilia; nibus intelligi malis, de omnibus vera funt,
nam & Auguftinus eadem , & forte inftan co amodo quo fupra ex Auguftino cxpofui
tius quam Damafcenus docct. Nec tamen mus, & infra fortaflc di&uri fumus.
proptcrca fibi Auguftinus advcrfus cft. Nam

C~A P V T x v. I.
Sanétus Anfelmus.

E n 1 a Mrv s ad fàn&um Anfel- A que habet & fervat, non ullâ neceßitate,fedfcutfî
tnum, cruditionis & fan&titatis glo pra dixi, propria & aternâ ummutabulitate. Et alibi
ria celebrem. Nam & ipfe iftius do declarans hoc non tantum eße verum refpc&u
* T * &trin; fancti Auguftini quam aperui cperum temporalium , fed etiam rcfpe&u vo
mus feétator non poftrcfius cft Dovct enim luntatis iftiu$ qua fuam veritatem diligit ; Ni
& ip(e aliquoties, necefßtatcm illam ciic pro ht ibi (in Deo iefpe&u præteritorum) operatur Iμμ.αλιm
prie, quæ eft coa&ionis & nclcn; cto prs in't; me e- ta, m m faciendi, aut impoßibilitas faciemdt, ' ' T
fi qua fit vero quaedam voluntarta neccft:tas Jeu , *et fiia volumta, quæ veritatem femper( quia ipfe
• & immobilitas, illam non cfle propric neccfli veritas eji) ji. ut eff, effe vult. -

tateni, iiec ullo modo repugnare :1Lcrtati vo T ertio concludit, Chriftum Dominum ju-,
luntatis. Itaque in libro fecundo, Cur Deus ftum eße proprie libcrtatc non neceflitate,cùm
homo, de immutabili, necefiaria , & tamen tamen juiutia Chuifti in eofita fit, quod æter
libcra Angelorum juftitia cùm loqueretur : nam juflitiam divinæ voluntatis à primo fuæ
Zfnfel. lib. a. Improprie dicitur meceßitas ubi mec coaäuo ulla e, mec conceptionis initio immutabiliter diligat : Sic
c) Deu, prohibitio. Hoc eft, vis cogcns nolentem & pro ergo hvmo ille qui idem ipfe Deus erit, quoniam omne
*me cap. 1o hibens feu impediens vóientem. Et multò in bonum quod ipje babebit a fe habcbit (nempe quia
cap.17. ferius de Dco: Nec diximus Deiim neceßitate facere timui Deus efl, ut ftatim explicat ) non mecefii
aliquid eo quod in illo Jit ulla meceßit.u , Jed quoniam tate, fed volt.mtate & libertate & à fe-ipfo iufius eff,
eft in alio ficut dixi , impotentia quamdo diciti.r mom & ul.irco laudandus erit. Et rurfum de eadcm
poffe. Om.mu quippemec. £tas efi aut coaéto a::t proui B Q hrifti voluntate qua non potuit velle mcn
£t;.o : quæ duæ meceßitati cy convertumt:ir invicem tiri , velle fervare vitam fùam, præcepto de •
contrarie, ficut neceffe & impoßibile. Et fundam,vn fubeunda morte dato, ita loquitur: Quoniã cùm ..
tum ittius doctrinæ fuæ tangens, cur fìlicct ct rjius mentuendi potefta.em haberet (fi fcilicet ;eu2.bome
• _ , - -
6**
ubi voluntas cft, non fit necciiitas & è contra vellct etfi veile non poiict, juxta doctrinam de cap. 16
rio; nbi non cft voluntas , ibi fit neccffi as:om poreftate f pra traditam) hoc à fe pfo habuit, ut '**"
©**• i•. mu, inquit,p tejta, fequitur voluntaiem. Cum, enim mom poffet v.lle meritirt : idcirco de fua ttftt, ia, qua
dico quia pujum loqui vel.i.luae,Jubatiauar , fi veritaiem jervavit, effe euui laudandum. Et de po
yvfe. Si enim mom jubamie ligitur voluntas , non ejf teftate Chrilti fkrvandi vitam fuam : Semper -

potejia ,fed neceßitau. Nam cùm dico, quia noltms
prffum trabia ut vint, mom eft , ne, mea potejius, fcd
me. ££ta: & pouffas alteriu. Ecce a, e t,fiin.c
non agnofcit, codem modo ut Atfguftinus,
ullam proprie neceffitatem quam illam , quæ
ut Auguftinus loquitur , etiamfi nolumus,
• efficit id quod poteft. Ex qu9 principi9 infcrt
Angelos etiam nunc libcrc fervare juftitiam,
hoc efl,bonam vol ntatcm fuam, qua juftitiam
aetcrnam, hoc eft , Deum diligunt, ncc enim
alia cft Angclorum juftitia. Hoc igitur modo,in
uit, habet (Angelus qui pcccare non potcft)à C tit. V nde tandem in fine : Si ergo ideo vere era*
}ή [cilicct non abjccit eam quan
do ábijcere potcrat) quia erratura eam alitèr à fe
habere ne puit, & idcirco laudandus eji de Ju* tu/litia,
& mom neceßitate, fèdliberta, eiuflus eji : quis impro
priè dicitur meceßitas, ubi nec coaífio ulla eft nec pro
hibitio. Id eft, vis cogcns nolentcm vcl impe
diens volentem. -
Secundo cx codem principio deducit,
Deum voluntate non neceflitate cflc ju
flum, etfi peccaie non pofsit, & ir de laudan
dum effe, quia iftud à fe-ipfo habct non ab
afio : Quapropter quoniam Deus perfeéie habet à fe
quicquid habet , ille maxime laudamdu, eji de bonis
habuit poteftatem fervand*, quamvis nequyerit pe/.
ferrai c ut m mquam moreretur. Ft quomam hocàfe
11}v habuit, ut jvilicit vellemom poffet , nomneceßitate,
Jcul le, a pvijiate unimam Juampofuit. In quibus
oninibus nihil ad libcrtatem Chrifti requirit,
quam quia à feipfo habct quod velle non po
tcfi, hcc efl, quia immutabiliter amat verita
tcm , Juftitiam, praeceptum Patris à quorum
non poteft dilc&ione deficere, proinde non
ncccflitatem fed immutabilitatcm effe proprig
voluntatis, quod in codem capite fæpius repe
meriturus , quia loc ip{efpohte & immutabiliter vo
lutt,fequitur illum non ob aliud mom potuiffemom mori,
miji quia immutabili volumtate voluit mori. Et rur
füni inferius : Nom neceßitate aut impotentiâfieri cap. ts.
velmom fieri aui debet aliquid,ubi neque necefíita, nec
impotentia quicjuam operantur, fed voluhtas. Qm
nia lta duntaxat noc fcopo à me addu&a fùnt,
ut oftendam fan&um Afilelmum, nihil clfe de
Chrifti filertate fòllicitum, dummodo otten
dere poffit eum fuf epllic mortcm, & nqn effe
menítum , ncn aeçeffiate cogente vel pro
hibente, fcd propria voluntate , quamvis im
pvßivile fu.it, ut vcl pucwtirctur , vel noa.
- vo9rere
 674 L I B E R S E X T V S.
moreretur.. Talis enim neceffitas , fi, ut Au- A invitus ac nolens deferit : Nemo illam g;e,m
guftinus loqucbatur , neceffitas dici debet,
hon eft premens (ed fruens bono, quod di
ligit : nòn eft neceffitas fcd volendi immobi
lis firmitas. Vndc Anfelmus explicarc vo
lens quomodo Chriftus non neccffitate , fed
fponte & indedinabiliter mortem fuftinere volue
fit, affert fimile de ijs , qui potentiflimo
E)ei tra&u indeclinabi!iter bonum volunt:
£ib.r.c.io. Quomiam , inquit, voluntati quifque ad id , quod is
declinabiliter yult , trahitur yel impellitur, mom im
convenienter trahere vel implere dicitur Deus, cùm
talem vo!untatem dat in quo tractu vel impulfu,
mulla intelligitur violentiæ neceßitas , fed accept« bo
m& voluntatis fpomtamea & amata tenacita4. Et
baec effe videtur caufa , cur & in ifto loco , &
in eodem capite fæpius, & in prinis libro fe
cundo, & libro de Cafu diaboli, ficut liberam
voluntatem , ita fpontaneam opponit peceffi
tati.Et perpetuo libertatem Chriiti explicans,
liberumi cum eo quod fit fponte à voluntate
confundit. Hinc explicans etiam libertatem
a.ib. delib Angelici cafus : Per fuum arbitrium peccayit,
a rbit.cap. x. quod fic liberum erat ut nulla alia re cogi poffet ad
peccandum , & ideo iufte reprehenditur, quia cum
hanc haberet arbitrjfui libertatem , non aliqua re co
gente, non alijuâ meceßitate , Jed fpumte peccayit,
Quibus verbis folam neceffitatem coactionis,
&; 5 .
- i}. i. f;t.
*mifi volendo. Si ergo invitus dicitur molens, mewo «,..,,. «*/. 3.
aeferit illam invitus. Ligari enim poteft homo & in
vitus » quia molens ,poteft torqueri uvitus, quia no
lens, poteft occuli: velle autem non poteft invitus,
quia non poteft velle molens velle. Nam omni volens
ipfum futtm velle vult. Vbi clariffimum eft, eum
libcrtatem arbitrijexplicando, folam contra
diétionem quæ oritur non ex fimplici neceffi
tatc v9luntaria, fed ex neceffitate co&io
nis voluntatis expromere. Et cùm hoc ube
rius explicaffct , tandem fubijcit: Qgoihodo
itaque mon eft lib.ra vuluntas , quam aliena pote
fta fine fuo affenfu Jubjcere non poteft & Ecce ite
rum libertatemi in immunitate cogentis ne
ccfIitatis collocatam. Et rem confe&am ite
rum repctcns, dicit à fe oltepfum : omnem
rem liberam effe , ab ea re , à qua cogi non vo
lens vel prohiberi non poteft &c. Et quod tenta
tio rectam voluntatem non miji vclentem aut ips4
rectitudine prohibere, aut ad id quod mon debet co
gere poteft &c. Ctim ergo vincitur mom aliena vm
citur pote$tate fed fuá. Et infra : Impugnare mani
que poteji inyitam voluntatem, expugnare nequit im- °** *•
vitam. In quibus femper libertas voluntatis
in eo confti,uitur, quod nihil vult invita vel
nolens, hoc eft, quod cxpers fit omnis cögen
tis necc(ii;atis. -

velut libertati capitaliter advcrfantem , ab
arbitrij libertate removct, quemadmcdum
at... pr.i:. hoc & ab antiquis Scholafticis cum fequétibus
».». j..,. intellc&um eft , & cx ipfis verbis & ex fub
mini 1 a.1. jun&ta au&oris explicatione manifeftum eft.
t£ :!, É *** solvens quippe objcctam fibi difficultatem,
“
-
quod homio ögente tentatione, & Jdco non
(*} * per liberum arbitrium juftitiam deferere vi
dcatur, hoc totis viribus inculcat , quod non
Ncque vero quicquam refert, quod fàn
άus Anfelmus alibi libcrtatem illam humanae
voluntatis explicans , fubinde indifférentiæ
ad oppofita mcntionem faciat. Idem quippe
faepiffimè Auguftinus docet.Ncc cnim in oih
nibus a$tionibus & hominum ftatibus eft
idem libertatis modus, ut alibi diâuri fumus* :
quamvis eadem fit fempcr cflcntialis ratio li
bertatis. -

C A P V T x v I I.
Sanótus Bernardus.
- -

A M vero videamus, quid fàn&us Bcr- A fcflum eft, ut mihi nullo cvidentiori exern
nardus , quem de gratia & libero arbi pio oftendi poffè vidcatur , quid valcat in in
trio faniffimè fenfiffe, & in hac matedagandis & eruendis genuinis auëtorum quo
ria ab Auguftini, hoc e(t , Ecclefiæ Ca
ruîcumque feufibus præoccupata fettcntia.
tholicæ doétrina non receffiffè conftat, dc ar Fatcmur igitur ex S.Bérardi fèntcntia, necef
bitrij libertate docuerit. Quod eo ftudio fitatem repugnare libcrtati, & iftam cflc ipfius
fius præftandum eft , quod fanétus Bernardus naturæ, fioì gratiæ , uon g'oriæ libertatem.
inter præcipuos auétores à plerifque recen Hoc enim fepius in libro de Gratia & libero
featur , qui diftinguendo triplicefi, liberta arbitrio docet Sed qui hoc afîerunt,attcndcre,
tem , à nccefIitate, à peccato, & à miferia, imo vel ocuios tantum aperire debuiflcnt, ut
primamque docendo effe naturæ, alteram intelligerent quam neccflitatevo Bernardus
ratiae, poftremam gloriae , veram natura intelligcrct. Piùrimis enim evidcntiflimilque
É arbitrij libertatem , in fola immuni argumentis oftendi poteit, non aliam intcile
tate à necefIitate collocaverit. Quapropter xíííe neceffitatem, quam eaum quam S. Auguft.
quemadmodum diftin&tionem illam à fàííéto definivit, quae non ejiinmoftra poteftate, fed etiam fi Lib. $ de
Civit, e. 1®.
Bernardo traditam effe pcrfpicuum eft, ita , molumus efficit id quod poteji, hoc clt, neceflitatem
nullum au&orcm ab Auguftini tcmporibus qug voluntati repugnat edéntialitcr, ncque
hucufque magis apertè, difertè , accuratè aliud eft nifi vis, violentia , coactio,
& efficaciter fànóti Auguftini doótrinam , Nam in primis faepiffimè fanétus Bcrnar
- quam fupra demonftravimus , in omnibus ad dus docet, fieceflitateia iiiam, à qua libcrum.
unguem tradidiílè certum eft, & ita mani arbitrium dicitur, cfficere ut non fit volunta
F f 3 r 1um
 678 DE G RATIA CHRISTI SALVATORIS 67,
rium. Quam necefììtatem certiffimum eft, A citur, non invitus pertrahitur : ficfponte devolutusis
non eßè illam fimplicem neccffitatem qua malum,im malo nihilominus tam liberum quam fpon
fimpliciter aliquid neceffarium effe dicitur, & tameum conflituit, fuaque utique volumtate duëtum,
qua bcatificus voluntatis amor neceflàrius eft: men aliunde coaétum, ut maius fit. Et quam aliam
τά;de grat. Si horum quodlibet prohibemte ratione voluntas mom neceffitatem tanquam inimicam libertati,
• l*. 4r£. poffèt, voluntas tam nonfcffet. Vbi quippe neceßitas iam uam illam cxtrinfecus cogentis violentiæ iq
non voluntas.. Et aliquanto inferius : Eft vero telligi finit, id quod mox adhuc manifeflius
quam magis ei congruere arbitror libertatem, quam dicit ? Et ficut caleflis Angelus aut etiam Deuipfe
dicere poffumits à neceßitate, eo quod ne effarium vo permanet libere bomus, propriâ fcilicet voluntate, mim
lantario contrarium effe videatur. Si quidem quod ex aliquâ extrinferâ neceßitate, fic profèâo diabolus
neceßitate fit, non iam ex voluntate, & è converfo fi «que liberè im malum & corruit & perfiflit, fuo uti
militer. Et adhuc infcrius: Vtrobique voluntas que voluntario mutu, mon alieno impulfu. Quam
& ubique libertas, cedit quippe volumtati neceßitas. vero aliam intelligi finit neceffitatem, nifi
Hæc autem prorfus falfa funt, fi fimplex ne illam jam diétae violentiæ , id quod ftatimfe
ceffitas intelligatur, cum illa , juxta divi Au quitur ? Qu9d autem homimes folent conqueri& di
guftini & ip(ius Bernardi fententiam in eo cere volo habere bomam voluntatem & mom poffum,
dem libro, beatorum voluntati competat, qua nequaquam huic praefcribit volumtatis libertati, ut
jam amplius peccare non poffunt, & Deüm quafi vim aut neceßitatem in hac partepatiatur vo
clare vifum voluntariâ quadam neceflitate luntas , fed plane illâ libertate quæ dicitur à peccato,
diligunt. - fe carere teffantur. Quod probat ex eo: Nam qui
Secundo banc ipfàm neceffitatem difèrtiffi vult habere bomam voluntatem, probat fe habere vo
mis verbis declarat faepe effe violentiam, qua luntatem. Hoc eft, habet voluntatem ergo, non
fit ut homo cogatur velle & con{entire , fioc neccffitatem. Et quam aliam necefIitatem nifi
eft, ut invitus velit. Qgod cùm inplicet con ccgentis violentis vel pervicaciffimum quem
tradičtionem , implicat fimilitcr voluntatem que intclligi finit, id quod de Deo ipfo ac dae
fua fpoliari libertite. Nam ftatim in initio li monibus profert,ut eos probet habere arbitrij
brifui, cù m dixifîèt, confenfum voluntarium libertatem ? Ceterum nec Deus taret libero arbi
nos à beftijs difcernere, effeque habitum li trio , mec dialolus , quoniam quod ille effe nom poteß
berum fui, ftatim explicat uberrime & clariffi malus , mom infirma facit neceßitas, fed firma in boro
me quo paéto hoc accipi velit : Siquidem, in voluntas , & voluntaria firmitas : quodque is mom va
quit, non cogitur ( fcilicet confenfus) non extor let im bonum reffirare , non aliena facit violenta
guetur. Eft quippe voluntatis mon neceßitatis. Nec oppreßio, fed fuá ipfius in malo obflinata voluntas ac
negat fe,nec praebet cui juam niji ex voluntate. Alio voluntariá obflinätio. Et quam aliam nifi vio
quin fi compelli yalet imyitus, violentus eji mom volun lentiæ neceffitatem intelligi finit id quod de
tarias. Vbi autem voluntas non eft , nec comfemfus. Dei libertate explicationis loco adjungit? Hac
Non efl enim confenfus nifi voluntarius. Vbi ergo com fanè dignitatis prérogativa rationalem fingularitur
fenfus, ibi voluiitas. Pviro tibi voluntas ibi libertas. creatnram conditor infignivit, quod quemadmodw
Et hoc eft quod dici puto liberum arbitrium. Etiamfi ipfe fui iuris erat , fuaque ipfiws volumtatis (id cft,
nihil diceret amplius fan&us Bernardus, non libertatis) mom meceßitatis erat, quod bonus erat:ita
deberet ulla Je feufu ejus cffe dubitatio. Sed C & illa quoque fui quodammodo iuris im hacparteexi
eardem fuam mentem tanta inculcat diligen feret, quatenus non mifi fuá voluntate,id eft,libere,
tia, ut omnino ne quis pcrperam necefíátem aut mala fieret & iusiè damnaretur, aut bona mane
quàm à libertate exçludit, intelligeret, follici ret & merito fervaretur. Et ut intelligeremus
tus effe videatur. Quam enim aliam neceffi quo pa&o fuá voluntáte (cu libertate, audi id
tatcm libertati contrariam , nifi violentiae, feu quod fequitur : Non quod ei propria poffèt fuffiare
quæ præter voluntatem accidit, intelligi finit ad falutem voluntas , fèd quod eam mullatenus fimefua
id qùod dicit : Nec tardum ingenium, nec labilis voluntate confèqueretur. Nemo quippe falvatur im
mcmbria, nec inquietas appctitus, nec fenfu obtufus, vitus. Et quam aliam neceflitatem intelligi fi
mec pita languens, reum perfeftatut.nt hominem,ficut -nit, id quod explicando Scripturas Euangeli
nec contraria inmocentem , & hoc mvm ob aliud , mifi cas , Trahe me ; Invenio aliam legem in membrù ca
quia hac neccffario : & quid iftud 3 Ac prater vo ptiyum me ducentem &c. Exponendo dicit: Hac
luntatem poffè provenire probantur.] Sola ergo vo omia putari poffunt cogere voluntatem & præripere
lumtts quoniam pro fui ingenita libertate aut diffen voluntatem. At vero quanti/libet quis intus forifve
tire fbi , aut præter fe im aliquo confentire nullâ vi, tentationibus urgeatur, libera profeíío femper, quam
mulla cogitur neceßitate, mom immerito iuflam vel im tum ad arbitrium fpeítat, volumta* erit: libere quippe
iuffam , beatitudine feu mifiriâ dignam ac capacem de fuo nihilominus fenfu iudicat. Et quam aliam
creaturam confiituit. Ecce ingcnita libertas eft neceflitatem libertatis inimicam, quam illam
nullâ vi, nullâ neceffitate cogi , ut confentiat, cogentis violentiæ intelligi finit id quod fibi
quin ipfa fit quae confentiat fibi,ac non diffèn contra totam fuam præcedentem de libertate
tiat fibi. Ipfa caim erit quæ volet fi vult. difputationem velut contrarium obijcit ? Quid
Et quam aliam neceffitatem tanquam liberta ergo ? Forte diffoluta eft tota fuperior affertio de li
tiinimicam intelligi finit id quod iterum di bertate voluntáti ; quia nimirum inyenta eft cogi
cit ? Quyfiodo mamjue ad bgnum converfus,pergra potuiffè voluntas ; fcilicet quia Petrus compul
siam hùmanae voluntatis confenfus, eo liberè bonum, fus fuit Chriftum negare. Cui difficultatire
& in bono!;Verum hominem facit,quo voluntariis affi fpondet : Eji plane ( hoc cft , tota difputatio
Præce:
 678 L I BE R
praecedens qua probavi voluntatem à ncceffi- A & abfque comfenfu propriae voluntatis mala bemare
tate effe liberam diffoluta eft, & plane corruit)
fed fi cogi ab alio potuit quam à feipfa. Quodfi fe
ipfa coëgit compulfa & compellems, ubi amittere, ibi
recupere vifa eft libertatem. Vim quippe quam ipfa
fibi untwlit , à fe pertulit. Porrò quod à fe voluntas
pertulit, ex voluntatefuit. Qgpd ex voluntate fuit,
iam non ex meceßitate fed voluntarium. Si autem vo
luntarium,& liberum. Ne verò quifquam quan
tumlibet tardus, obtufus, ac pervicax de Ber
nardi mente dubitet,quam aliam neceffitatem
libertati contrariam fiifi violentiae intelligi fi
nit, id quod denique rem à fundamcntis ex
plicando fubjungit : Ff fipe gemina compulfio
(id eft, coaStio) fecundum?quod aut pati aliquid
aut agere contra propriam cogimur voluntatem. Qua
rum paßiya quidem (fic enim prior illa reste nomi
matur) poteft nomnumquam fieri abfque comfemfuvo
lumtario patientis fed aëtiva numquam. Proinde ma
lum quodfit in mos five de mobii, non eft imputandum B
mobis, fi tamen invitis. Ceterum quod fit & à nobii,
iam noii fine culpa eft volumtatis. Velle planè convin
cimur, quod non fieret fi nollemus. Eji ergo compul
fio quaedam etiam activa, fèd non habet excufationem,
cum fit & voluntaria. In his tot & tam eviden
tibus teftimonijs quibus totus ille liber plenus
eft , accuratiffimè fatiatiffimàque dcclarat
fànétus Bernardus, quam nece(Iitatem exclu
dat à libertate, nempe vim, violentiam, com
pulfionem, coa&ionem eam qua quis invitus'
eft , qua non vult, qua non eft voluntarius.
Quæ fánè caufa eft; ut in {olis illis adduétis
locis creberrimè neceffitatem illam opponat
voluntati, & neceffàrium voluntario,ut atten
tè leétor per fè fàcilè fine mea repetitione ob
férvaverit. Quamobrem ut neminem latere
poffèt, quam ncceflitatem à libcrtate fecludat,
declarat ipfè.
Tertiò illam fe removere, quæ faceret ut mus mom utique faceremus. Qgp primitus pertinet &
S E X T V S. - 679
fieri poßit rationali €reatura &c. Ecce quid fit
ex neceffitate , videlicet abfque confeffu pro
Priæ voluntatis. Hoc deniqüe apertißimè de
clarat , quando rei ipfius radice$ tangens, di
$it: Vita,fenfùs, appetiitis, memoria, ingenium, &
fique talia funt, eo ipfo fubiacent neceßiäti quo în
planè fubdita funt voluntati. Ipfàm vero ( %olun
tatcm ) quia impoßibjle eft de feipfa fibi mon obedire
(nemo quifpe non yult, quod vult, ait vult quod mom
¥ult ) etiam impoßibile eji fùa privari libertäte. p,_
teff quidem mutari voluntas,feù non nifi in aliam v,
luutatem, ut munquam amittat libertatem. Tam ergo
non potejipriyari illa (libertate) quam nec feipjâ.
Si poterit homo aliquando aut nihil omnimo velle,'Âut
velle aliquid & mom voltmtate, poterit & carere liber.
tate. Et rurfum idem repctens: Sola ergo vo
lunt4, quoniam pro fui ingenita libertate aut diffen
tire fibi, aut præter fe in aliquo confentire, muliâ vi,
mullâ cogitur neceßitate, non immerito tuf;&c. Et
alio in locointcrpofitis tmultis evidentiffimè;
Videamus &c. me fortè iuxta hanc affertionem, aut
culpa mom fuerit, quod vel voce negaverunt, aut cogi
in culpam c& volumta: pottierit , ut vellet videlicet ho
mo quod eum & nolle coufliterit, & fic perierit libe
rum arburium. Quod quia impoßibile erat ( velle
quippe & molle idem eodem tempore non poterat) quæ
ritur &c. Vereor ne quicquid adjccero obfcu
riorem Bernardum faciat. Tantâ quippe ma
nifeftatione fènfum fùum aperit, ut mihi nulla
videatur fubtilitatis arte tcgi , nulla tergiver
fàtione cludi, nulla impudentia negari poffe.
Nam & hic itcrum Auguftini verbis utitur,
qui fimilem omnino neceffitatem involunta
riam, velut libertati repugnantem removere
volens , & eandem omnino contradiétionem
fequi docens, fi fub tali neceßitate voluntas po
neretur: Multa enim facimus, inquit, qu£ fi molle Lib. 5. de
Cívit.c. 10.

duo contradi&oria fe ngn perimerent, fed fi- c ipfum velle. Nam fi volumius eft , fi nolumus nom eff.
mul in fua veritate confifterent, videlicet, ut Nom emim vellemus, fi mollemus. Et quamvis ifta
homo fimul vellet & nollet, confentiret & meritò cuivis non præfractae fententiæ abundè
non con{entiret. Hoc autem certiffimum eft videantur efîè fàtis, ut tamen totius do&rinae
non effe neceffitatem illam (fi tamen neceffi fàn&i Bernardi confònantia plenius percipia
tas dici debet) qua dicitur voluntas velle ne tur, non gravabor adhuc Paulifpcr fenfibus
geflario, fed folam neceffitatem coa&ionis,qug ejus enodandis immorari. Nam fi quis dili
£mper invitum & nolentem efTe fuppóíit. genter attenderit ca fola quæ produximus,
facilè videt, quae cgroliaria cx cis nexa confe
Hoc clarè indicat locus ifte quem pròximè quantur. Etenim fi talis eft libertas volunta
Pr9duximus : Ceterum quod fit & à moiis ( dum
£ilicet cogi dicimur aliquid facere) iàm non tis ut tam non poßit privari ihi, ficut Bernardus
fine culpa eft voluntatis. Velle planè coïvincimur loquitur, quam nec feipfa, quia quicquid yolue
quod non feret fi mollemus. Verba fenfumque rit femper crit cum aliqua voluntate, ideoque
ifurpat, fàn&i Auguftini, quem ex libris cum libertate, manifeftum profe&ò erit, ta
$£ Civitate Dci fùmit , ubi de voluntatis lem libertatem ex hoc ipfo nafci quo creatu
libcrtate difputat. Quafi diceret Bernardus: 'ra rationalis eft; efie libcrtiin omnem volunta
Non cogit;ir hoc ipfo quo volumus, & proin tis rationalis motum , hoc ipfo quo volunta
de non cft verum quod coa&i fumus & volu rius, amitti à voluntate non poffc libertatein,
Pnus, Hoc clarius indicat quando dicit: sì in Deo Angelis & hominibus cffe parem, quia
horum quodlibe: prohibemte ratioiie volunta, nonpof-. paritcr coactionis, hoc eft, contradi&ionis ex
fet , voluntas iam non effet. Vui quippe meceíía pcrtcm. Quæ ficut certiffimo fcqui, quifquis
iam nom yolunt.ts. Quomodo, quâ ratione, quo hon eft cœcus, perfpicuè videt, ita & fànétus
Pacto,nifi quia neceflitas illa Bernardi eß cöa Bernardus ipfe , fuae doctrinæ infeparabili
&io ? Illa quippe fola non illa voluntaria ex ter juncta cffe non dubitayit , non negavit,
cludit confenfùim voluntatis; quod ipfe expli non occultavit, fèd exprefIis verbis docuit,
cat cum ftatim anncctit : Quod fi ex meceßitate nc quis nos in ejus doctrina intclligcnda vel
Ff 4 Propo
 <68o DE G RATIA CHRISTI SALVATORIS 68 ;
iproponenda fortaffe falli arbitretur. Ita- A in iuff, £jf qaam in peccatore, nec flemior im Angelo
ue
-Quartò indicat modum feu confenfum
yoluntatis hoc ipfo effe liberum quo rationa
ilem. Nam hoc ipfo poteft velle. Sic igitur
sernerábia, «definit voluntatém : Volumtas eft motus ratio
malis & fenfui prafidems & appetitui.
Quinto quod ex priori fequitur, motum
voluntatis hoc ipfo quo voluntatis eft , effe
4ibcrum : Quod ex voluntatefuit, iam non ex me
ceßitate, fed voluntarium fuit. Si autem voluntarium
& liberum. Et inferius : Vt res falus nec dam
ma.io ulla ratione fine præcedenti comfenju voluntario
poßit haberi : me qua forte ex parte prefcribivideatur
libertati arbitrij. Et alio in loco: Ex eo potius
-liberum arbitrium dicitur, quod fiye im bono five in
malo aeque liberam facit voluntatem, cum nec bonus
quifpiam, nec item malus dici debeat, nifi volems. Et
initio libri : Vbi confenfus ibi voluntas. Porrò ubi
voluntas , ibi libertas. Et hoc efl qaod dici puto li- B bono & in malo confenfusliber fir, quia volum
berum arbitritim. Vnde confenfum volunta
tis ita definit : Hft mutus voluntatu fpomtameus.
Sextò libertatcm voluntatis prórfus effe
inamiflibilem, cum ficri non poffit quin vo-' bufüam rebus , videlicet mutabilibus fáci
!untas fem per velit fi velit: ipfùm autëm velle lius tranfitus detur , quam in alijs quæ non
hoc ipfo clt liberum quo eft velle voluntatis: mutantur, æqualis tamen in omnibus e[t con
Hic ergo tali comfenfus ob voluntatis imamfs:bilem tradiétionis repugnantia. AEquè namque fe
libertatem, & rationis quod femper fecim portat &
*ubique, tndeclinabile iudicium, mom incongrue dicitur,
vt &rvitror, liberum arbitrium, ipfe libcr fui propter
voluntatem , ipje iudex fui propter rationem : meque
*nim ad libetum arbitrium quantum in fe eft pertinet,
aut aliJu*ndo pertimuit poffe vel faperâ, fed tantum
velle : nec potentem facit creaturam, meç fapientem
fed tantum volentem. Non ergo fi potens aut fapiens
fed tantum fi volENs effe defierit, liberum arbi
trium amififfe putanda erit. Vbi enim non efl volum
ta, nec libertas. Quod ut magis adhuc éxplica
• ret adjungit : Non dico fi vélle bomum, fejfi relle
omnino creatura defierit, fatendum fine contradiétio
*ne, ubi non tam ex voluntate bonitas , fed ipfa ex
toto voluntas perijt, etiam liberumperire arbitrium
£m bonum & malum.
Septimò æquè liberam effe voluntatem,
quantumcumque in malo fuperando difficul-
tatem patiatur. Si ergo lilertim arbitrium ita ubi
que fequitur voluntatem, ut m fi illa pemitus effe defi
mat, t/lo non careat, volumtas vero ficut in bono, ita
' etiam m malo æque perdurat ; aquè profe£io & libe
*um arbitrium tam tn malo quam in bomo integrum
perfeverat, Et rationem petens cx ipfà nãtura
voluntatis feu volitioni§, hoc cft , confenfus
voluntarij, feipfum magis explicando fubne
άit : Et quomodo voluntas etiam pofita in miferia,
tom djitit effe voluntas, fed dicitur & mifera vo
funt*,Jicut & beata voluntas : ita nec liberum ar
$trum dejiruere, five quamiam imfe eft aliquatenus
imminuere poterit quæcumque adverjitas vel necef
Jitas.
Oάavò in Dco, Angelis, ac daemoaibus D luntati, nifi quæ nolcnti accidit, non quae eft
æqualiter cffe omnino illam arbitrij liberta
tern , quæ et à neceffitate : Verum libertas à me
re£tate æquè & imdifferemter Deo univerfaeque tam
hmal« quam bomæ rationali convenit creatura. Nec
pcwto nec miferia amittitur yel minuitur, nec major
V.
quam in homine. Et paulo inferius : Mamet erga
libertas voluntatù , ubi etiam fit captivitas memtu,
tam plena quidem im malis quam & im bonü, fed in
bwmu ordimatior. Taw tmtegra quoque pro fuo modo
im creatura, quam in creatore, Jed in illo potentior.
£t inferius candem confirmans do&rinam :
Ceterum libertas arbitrę (ut fuprà liquidò apparuit)
cunétis pariter ratione utentibus comvemit : mom minor
quantum in fe eft in malù , quam im boni, tam plena
im hoc feculo quam & im futuro. Et iterum multo
pòft : Cùm ergo libertas arbitrij de ipfo quo condita
eft ftatu aliqaatenns mom mutetur,fed «qualiter fem
per quantum im fe eft, à cælis,terris, inferi poßidea
tur &c, Quæ do&rina nüllo modo poteft effe
vera, nifi de 1lla libertate naturali quæ eft à
necefiitate cQa&ionis intelligatur; ficut ipfe
mct Bernardus in illo quem primum citávi
mus loco, adijcit dum rationem dat, cur in
tarius efficitur mom invitu pertrahitur; & quia fua
voluntate ducitur non aliunde cogitur. Nam quam
yis ab uno contradiétorio ad alterum ifi qui
|
mutuo interimunt effe album & non álbum
( quamvis album fieri poffit non album )
quàm immutabile effe mufabile, quamvisim
mutabile nullam habcat fufcipiendæ mutatio
nis capacitatem. Hanc do&rinam fan&us
Beriiardus conflanter ad mortem ufque do
cuit. Nam in fermonibus fuper Cánticum
Canticorum, quod opus ultimüm mors abru
pit, cadem omnin9 lidcamenta libertatis il
iius naturalis cxprcffit. Quaproptcr fcrmone
o&ogefimo Primo , hoc cft, amte ultimum
quinto, in quo libri de gratia & libero arbi
trio, vclut antè jam confcripti meminit, jam
in vitae tcrmino conftitutus, fimili planè mo
do docet, hoc ipfo effe liberum homincm
quo homo cft, hoc cft, quo rationalis eft : Mi- Bernandas
fer ego homo, inquit, mifer fcd liber. Liber quia serm. § r.
homo ; mifer quia fervus. Liber quia fimilù Deo.tJ*?*
ic Ca*-*C -
Docct voluntatem , hoc eft , volitionem hoc
ipfo cffe liberam , quo voluptas cft :-^
- .
: Interve - w
miente peccato patitur quamdam vim & ipfe, fed à
voluntate mom a matura, ut nec fic quidem ingemita
libertate privetur. Quod enim voluntarium & libe
rum. Et caufantibus fe propter pcccati pon
dus non cffe liberos, ità refpondct : Vbinam
qttafo hanc neceßitatem fentis ? Nonne in volunta
te ? Non ergo parum firmiter vu, quod & neceffario
vù. Multum vi, quod mollenequeas , mew multum ob
litans. Porrò ubi voluntas, id eft, volitio, ibi li
bertas. Quod tamen dico de maturali no» defpiritua
li, qua libertate Chriftus mos liberavit. Docet ne
ceffitatem nullam repugnare libertati aut vo
ipfius voluntatis: ficut jam ex loco quem
proximè adduximus liquet, ubi magis libe
rum cflè infinuat quo magis firmiter volun
tarium. Et alibi ifi eodem fermone de nece£
fitate qua pcccatrix facta voluntas inhæret
neccflà
-
 681 ; . L I B E R;--- s E x T v S. . . 68;
neccffitio malis, nec ullo modopoteft furge- A commendaverat. - ^'

re: Nefas quopiavo & miro modo ipji Jibi volún- ' Haec ex fan&o Bernarde tam prolixè ope;
tasprctato quidem tm deterius mutata, ncceßitatem rofeque deducenda effe cenfui, ut omnibus ad
facit, ut nec neceßitas cum voluitaria fit, excufare , oculüm liqueret, eum nullam omnino neceffi
valeat voluntatem, nec voluntas «um Jit tilegia, exclu- tatem à libertatê fêmoviffè, ni!i eam quam
deie neceßitatem. £ff enim neceßitai hac quodaii- Ayguftinus dicit, non eff, iiipoteftate nofira,fed
modo viuitaria. Öo ct nccelfitatem quæ vis etiaj fi nolumus , efficit id juod pgt;fi. Qualis eft
cft,hoc eft, ut Auguftinus, quæ etfi noluimus omnis neceffitas violentiæ, & άδactionis , & .
eificit id quod pòtcft, repúgnare libeitati. naturx : illa quippè fequitur iinpctum füum,
Hanc vim à iiaiurafolus homo iam patitur, & ideo , &;quantumvis réiiitenté v9lünäic facit effe
-
folus inter animantialiber.' Öü mox anncctit id ctüin fuum. Qui (anè fepfus ita manifcfte in
quod iam antè citavimus. Qgod cnim volunta- * toto libro faniti Bcrnatùi quem de gratia & . *
* *ium & lìcium. Docet hancTiiecciiatcm ità. li éro arbitrio condidit & in fingulüs pœnè - ..

* non cadere in voluntatem & libertatem, ut Pefiodis fucct , ut ouncs pœnè vëteres $cho- „,., p.
contradiâio, fi in cam cadcrct , fcqucretur. laiüci egm in diyi Bsrnatui fcriptis agaove- ï%
Nam cum docuiiict hberam voluntatem cffe, rint candideque fafli fuerint , & plcrique ejusÂ ì § 2. a
qua fcrvus pcccati, &furgere jam non potcns, doétri,atu fuo calculo comprobaverint, Ale- gim & a. 3
in peccato detinetur ; obijíit libi ; Tune volun- xawder, Halepfis, Albertus magnus , divus § 3.&- m:m.
talium dui qwdum neceffâriu m conftat effe ? Ve- Thonias, Sanctis Bonavcntura. Richardus £,£? 3;
ru?n,efl quod voluntas fèipfam addixerit,Jeu non ipja de ii, cdia, villa, Durandus, Tbomas de Ar- A, ;*; - -

&reiiti, magi retinêtiî & m lens,idcit, invía* gentiua, Gabriel & alij Plures, qucmadmo- wsmi. 1.«.;.
& coa&a. Quod e(t ipuiiimum, argumcn.uin, dum de plerifquc infrà di&tur fumus, Marfi- & 5.
quo recentiores fatigantur, que fçilicct Pa&t» lius qui dicit, Bernardum libr» fuo de libero arbi- £; fì
libcrum queat cû peccatum, li gratia fui gen- irio per totum fere determitare , quodvolunta, nulla :r;; â
di denegetur ? Rcfpondct igt-r. : l*ne hoc, re Py$it cogi. Mlihi verò , ut i gcnuè loquar, |jí,í.
faltem dì, quia retiuctur. Sed yiglaniet retiue yo-, noy uegiocritcr admirationi fait , qui heri a. 7.
luntatem effe quam rewer fauere. I.*ja£, volania; potuerit , ut plerique Scholaftici hujus ævi P Thom.
' tem nolniemiain ? Id efi, coaCtan., invitain,' illam fancto bernárdo fént. ntiam impofue- q.**• de »*-
pcr illam neccffitatcm, quam Præcxcbas ?, - rint, quod ab arbitrij libcrt tc omnem'onini- '''"* 8.
J Nam utique, inquit, voluntas rctuietur hun Yoleni.
*-
- -
-
-
no dc criminationcm ad unuu. cxcluferit -t- ad
-
s./.»
5
int.;,
-

Vwlunta, enim volentis ejl , non mvicmiu. Qgod Jt • 9 voluntat

leui retinetur, ipfa fe retinet. QJJ **so divit : ser- jam
Scriptoris iittuiam.
s fomnNimi
okntsa prof, illa **tu
iv&tio.ctòScdcftidem *.•4
1. aJt.m • 8.
van fe facit &c. fed fi libet*, J nou -4 u£Ja- t. o:nniuò qucd in Auguftino & Damafccnole. & 1 '. *
- Fait autem in eadem Jeriitaiej* fcut.fu*. 1-t quo- gendo cis, contigit. V crbum enim itivd ne- ?? 4. $•
modo fe adhuc fervam voluntas facit: ^ejue ejutatis cis fine duuitationc hallucinandi cau- Z'. Ea
enim nam volens voluntas tenetur: volunlas emu, %.: fa fuit. Ltcnim cum vocabulum iftud ex hu- 7. q. 3 insę

£rgo quwlem forfan/tip/in//***'**'*'/tai, jus a tatis & aliquot præc cden tium fecu lorum κύra,i.
fìfùit. Quibus ftatum annsciitconcluccndo ufu, id onine figniticarc foleat quod quoquo nrdis rili.
id quod fùprà allegavimus j £\am %* Parum, ncqo neccliariö fieri dicitur, five impetu'je ''; diff. • $.
frniter vis, quod & neceffatio. Forº *. vv.untas , ferente naturæ, five violentiâ, five firma & . a. q. 1.&-
ibi & ubertás &c. Quæ fanè iplilliba cft co
fuumvbi i voiuptate fiat, non animuadverte- %•*.
ìo- rana.i.
~_&rina Augußini, ut fuo loco tradituri fumus,
& manifeftiffimum facit,voluntatem hoc pfo$• £unt ign.& alia fignificacione ab Auguftino, • 4* *s.
lo-tualccno Bernárdo,MagiftroScntetitiarumj #;. ad v.
quo voluntas eft, efle liberam, & contradi
&ionemeffe manifeftam, voluntatem cale avn & pænè cmnibus eius primis interpretiô, %':*
vt $xplicanda aroitri, libcrimpc
- -
Argent..….
tate ufurpari. Nc- aiî.
- in t.
`liberam, etjam illam quæ mutari non Pviclt; -

c-fli as emun apud ipfos tum & pondus e-aiji;;s.

… quia maxima & firmiflima voluntas sit. Quo quo , qan fignitìcare folet , odiofum liòertati, * * .
* nihil cfficacius proferri poßet, ut Provc- v •-, quod nolendo rcmovcri ncq.eat. Ex quo fit, £j; in z
iuntatem, five hominüm peccatºrum , five ut u- n audeant illud voluótati bonæ beato- Ζ.
daemonum, qia indeclinaLil ter Ismct Plos rum live hominum, fivc Angclorum, nificum ;:;* -

amant, fivc Angelorum Deum in cl^ra viuo- quauam prafationc ac dimuutione tribuere, »1arfilia
ne diligentium,eie liberam volunta em, ficut h-ui fuprà diveriis teftimonijs ab Augultuno 4i6.^. *in*
hoc ipío in libro de gratia & libcro arbitrio comprobavimus.

C A P V T X V III.

Hugo de fanéto Viétore.

A s c igitur divi Bernardi fenten- A in quaeftionibus Mifellaneis hoc modo de
tiam ad ünguem, ufque ad ipfà ver- fcribit liberum arbitrium , fcu effe&um ejus :
ba fecutus et, & in quibufJam cla- Eft in rationaliyoluntate Montaneus appetitus boni, -■ ni..,.,..
- rius expreffit coætancus & amicus qui nec coaéto dari , nec invito auferri poteft. Vbi Lib.1. Atf.
ejus Hugo dc fan&o Vi&orc. Nam in primis, quod voluntatcua rationalem nouainat, intel
ligere
 v.

DE GRATiA christi sAlvAroris , ss;

lige4re videtur voluntatem quae cum pleno ju- a pulfu motum. Nam in e&dem loco , cum ne
68
que bonos neque malos Angelos libero arbi
<3icio rationis operatur, ut motusindclibcra trio carere tradidiffet,quamvis illi non poffint
ti ab a&ibus liberis fcparctatur. Vides ergo -

effe mali, neque iftibóni, fic concludit? Libe

nihil omnino ad a&um £iberum requiri, nifi itaque arbitrium ex eo digitur quod eft volunta
ut fit a&us voluntatis cum ratione deliberata. rumrium. Qaod emm bom, Angeli mom poffumt effe mali.
agentis, fportareus non coa&tus. Sed uberius mom facit neceßitas , fed confirmata pergratiam vo
hóc agit in fùmma fententiarum tra&atu ter luntas. Qwod mali *idm poffùnt boni effe , momfaci*
tio, uíi!iberi arbitrijnaturam ex profeffo tra- ' ulla coaútio fed voluntas obíhnatâ im malo. Et ta
dit, confta nterqüe docet idcirco effe liberam men iJli natura & illi mutabiles fumt. Et alibi
quia neccffitatis expcrs eft, & neceffitatem rurfùm cum idem omnino tradidiffet de bo
illam clariffimè dolet effe vim, violentiarn, nis & malis Angelis » obijcit fibi : Ad hoc Tra4*,
Frugo de $. coactiónem : cùm itaque habeamns cum pecori opponitur quod liberiim arbitrium habent, ergo in /****
}^. r?,in fam btis communem fenfum & appetitum, liberum arbi utramjue partem poffùnt feâi. Refpondet : sed **
ma fmt rmt. fram nos ab eis diflernit, pemes quod omne meritum ,
*y«&#35.c.3. inde mon dicitur libertim arbitrium , ut in fuo loco
confiffit. ciim enim nulla vi, mtitia me eßitate coga ` o$tendem us, fed liberum, id eff, volantarium , & boni
* tur, non immerito beat itudinem Jeu mi/ eriam prome
mon neceßitate cogemte fed libera voluwtate à malo ,
retur. Ingeniu~, quoque & memoria & cetera fimi
inent, fimiliter & mali à bomo. Ecce clarif.
l;a nec iuíum nec imifum con$ituunt. Et fancti, ab$t
fimè definitum liberum arbitrium effe quia
Rernar{i verbis fenfa fua premens & probans volúntarium, neceffitatem oppofitam effe vo
$iqtudein, inquit , nec tardum ingenium mec labili, luntati , et jarn immutabili, per pœnam aut
»nemoria imputatur. sola itajue volunta quæ fem præmium, eandemque neceffitatem aliquoties' !
per libera ejl , & nunquam cogipoteft, merito apad
… r^eum indiçatur. Ea femper â neceßitate libera eff. cxpofitam per coa&ionem. -

vbi enim nece$ tu, ibi non eft libertas , nec voluntas,
& ideo h«c meritum. Ecce aperii'fimè oppofi
tam neccffitatem libertati, & neceflitatem ex
pofitam per coa&tionem , & idcircò cogclu
ium, fiçut & {an&tus Bernardus concluferat,
ubi eft neceffitas, ibi non eft fioertas, & ubi
non eß libertas, nec voluntas. Qnia in corum :
fènfù fola & omnis voluntas repugnat ifti ne
ceífitati;quod de fimp!ici & voluntaria neceffi quo autem voluntas erat , libertas erat, quia volunta
rfuos ita
e pround
tatSec fum, eft.
falque
ne quis verba Hugonis &
Eernardi quaquis via in alium fenfum rapcrer, reliéta; quoniam liberta eft voluntatis, ex quo ejl vo
ad&cr ipfe fufpicioncs praevenit. Nam fequen
ti ßatim capite rcm accuratius explicans celc tioncm liberi arbitrij tradens : Qgomiam ffwm.
- brem illam divifìonem ponit à Bernardo tra
ro am, ibu s
áit am, & à Mag ift rec ept & ab omn
s er
Magiflri interpretibu uniformit explica
tarì. Eft namque triplex libertas , à neceßitate,
à peccato, à mifejia. A neceffitate & ante pecca
tùm & poft £qualitcr liberum eft. Sicut enim
tunc cogi non poterat , ita ncc modo. Et
verbis fì&i Berhardi rurfus utens : Hæc liber
ta, & jualiter eft in omnibus non minor in malu quam
in bonis, tam plena poft pectatum ficut & ante pecca
tum, Quæ Bernardi verba pgnè qmnes inter
teres Niagiftri qui ea citant, defola libertate
{ coa&ione intellexerunt. Quod ut apertius
adhuc' nobis conftaret , & nemini de mcn
te Hugonis fupcro(fet ambiguitas, apcrtiffimè
docet
Tertiò liberum idem effe, quod volunta
rium aut fpontancum, non alicno fcd fuo im-
-
*Hinc quarto ipfàm naturam liberi in mo-'
tibus libéris explicans, nihil aliud ad effen
^ tiam ejus explicát, quam ut per fe fuo motu
non alieno `inpulfù vel coactu moveatur :
Ex quo autem volúntate movebatur, velle erat, & à 4ib.i.del.
yeluntate erat, qus libere movebatur , quiaper fe mo- '"**
vebatur & non impuifu alieno. Et hoc ipfum meri- ** ***
tum erat, & vocabatur bonum vel malum , quia li
berum erat, & ex fe erat &c. Et iterum : Ex
tis eß liberta, quoniam potens erat per fe moveri, at -
ultra iret huc velillucfine coactione vel adiata vel dt
lantas ipfa in primo principio. Et quafi defini
Ibid.t.vv
tameus motus vel voluntarius appetitus liberum arbi
trium, eff. Liberum quidem in eo quod eft volunta- *
ritu , arbitrium vero in eo quod appetitus. Std &
ipfa poteftas & babilitat voluntatis eft liberta, qu ^
mnovetur ad utrumque ( fcilicet bonum & ma
lum ) & liberum arbitrium dicitur voluntatis.
Volumtariè autem moveri & ferri [pontaneo appri
tu, hoc eff, poteflate eligere d* libertáte iudicare , is
quo com{fat liberum arbitrium. Et propter hoc faä
funt luberi arbitrij, ut voluntario appetitu moverem
tur, fèd fecumdum eleâionem voluntatis , & incli
nationem defiderij fui fine coaäuone, Non eft opus
plu ribus de Hügofiis mente fàtagere.Tam
enim evidenter feipfum cxplicat , ut fiillam
fénteptiam de indüftria proponete voluif
fem , non potuiJem aperìorìbus cam verbis
-

-
proherc. - -

• - - - --

*
|

, , :
 386 I t. L I B E R S E X T v S. -
', C A P v T x 1 x.
, Richardus de Sanéto Viétore. • .
- …

T A r ■ , do&rina, & amicitia A mumquam mon habebit, quia numquam,ut fuperius iam
fànéto Bernardo conjun&tiffimus dictum eft, qualicumque peccato vel paena amitti vel - - •.

fuit Richardus de Sanéto Vi&o- mmui poterit. Et rurfum : Hæc uaque arbitri, li cap. 33.
re, celebris ingenij acumine, & b.rta, meo m bumu maior , nec im malis eft minor,
fànétitate. Hie divi Bernárdi & Auguftini que mec per peccatum minuitur, mec per meritum
fententiam luculentif$imè & multis moûis ex augetur. -

-
preffit. Nam primo apertiffimè & inculcatif Quia vero multos in intclligenda creati ar
fimè docet, ih hoc fitam éffè arbitrijliberta bitrijlibertate turbare folet, qüod fide edoéti,
tem , quod nulla vi aut poteftate cogi potcft, nos per peccatum boni volendi poteftatê pcr
adeoque in hoc ipfò Dei fimilitudinem gerere: didiffè fciunt, libertatem præclarè cum iflain
?"***•- Vultu, inquit, & mate{farù fimilitudinem in ipfa firmita e conciliat. In quo labore crebrò in
tw imper.
perfpicere, & quomodo eius imagime impreffa fit, evi culcat,ideo humanum arbitrium edelibcrum,
bon. c. 3. in
denter agnofcere ? Deus fuperiorem non habet, nec , quia
dominium mom domitum : Sed quomodo, inquis, violentiatan- Ibid. c. 1 ».
coaétionis expers, & omniconveniunt
habere poteft ; & liberum arbitrium
patitur nec pati potefl ; quia violehtiam inferre ei nec ta libertas cum tanta infirmitate, vel tanta infirmi cap. 13.
creatvrem decet, nec wreatura poteft. Totus inferhus, tas cum tam a libertate ? Profeëto aliud efl effe libe
totus mundus , totus demique militiae c«lefli; exertttu$ rum, aliud eft effe robu$tum. Et liber & infirmus
in unum concurrat, im hoc unum comuret, unus ex li effepotes, ficut e ccntra , & fìmus & fervus effepotes.
hero arbitrio conßnfus im quali:unque re invito ex Qui fanus & , obuJius eft,mul:a & magna facerepo
torqueri mom valet.£t in progrcfli tracìatus iftius teft. Sed qui liber ejt ad aliquid cogi m Jt imitjie mom
abii. e. 2. uberius : sed fi diligeiiter attend mus , puto quod ° poteft. Non autem artur im h. mimu sacrâ libe - -

inveniemus hominem nem modo lbertate non carere, rum dicimus', qu a prvm pium habeut bonum vel ma- -^
.-.-
fed magnam, imo fummam libertatem poßidere. Pri tumfaere, fed quia liberum babet ( id elt non co
tuus fiquidem libertatis gradiis eff, milli ccationi fub gitur ) bono vel malo mom eomjimtire. Poffe quidem
iacere. Secundus autem mulli fubjci debere. ( nempe facere malam ejl infirmitutis, poffe facere bonum eft
peccato ) Tertius vero & ipfè fumimus mall, penitus pote$tate , hettrum autem lileratis. Libertatis pero
fubijci poffe, hoc eft, ut Auguftinus loqui fol. t, eft quod confenfus eius extorjuri vel cohiberi mvm
peccare non po{fe. Quoiuedo ergo arbitritim lo potefl. Qjod fupra dixit, invito extorqueri mom cap 3.
mimis vere imo jummè liberum nom eft, quodfualiber poteft. Pote$t enim confimiire, vel non confeutire af
tate mulla vi, mulla pote$tate prirari poteji ? Nam , p.ratiomi divina , J militer & fuggeíiiomi diabolica.
' hoc nec areatura valet, nec creaio, em decet. Sed quo Vtrumque quidem ex pote$tate, '£'; oportet ex
„A.4.
modo vel creatir hoc poteft , qui mihi! qucd i'oi'detet. neceßitate. Et qua quæfo necef.itate ? Libertaiis
facere potefl ? Si igitur mu'a violentia arb trium potejt eft quod vi aliquud volendum cogi non pote$: priva
fua privari libertate, conífat illud Jummamwliberta tio autem peteílatu, quod ad aliquid boni faciendam
tem habere. Et faucis interpofitis adhuc fub fuffciens hom eji. Ei. iftud omnino fibi velle
jungit : Sed ficut eji mirandâ à viri, l ierta, zv 'Richardum, convincit id quod inferius ean
4lie cogi non poffe; fic miferanda prorjus infirmatas dem fenténtiam illuftrans repetendo fubijcit :
in feipfo
1
ad omne bonum torpere.
p. nge in
Vnde in ali9 eju{- -,'•
alio, £1u1- itaque ppote$tatem primus homo, non autem
o ' Amiftitaque cap. zo.
dctn iibri loco, eft illa eius definitiva feníen libritatem. Nam bonum poffe eíi vere poffe: ficut cogi
tia : I'ud im poteftate eff, quod pro arbitrio volunta mom poffe, e$t vere liberum effe. Si enim ad bumtm
'tis feri vel prætermittipoteff. Iilvo ns pores-* few âd malum ab alio cogi poffet , iam omnimo liber -^
rbid. c.3;
TATU HABEMys, AD Qyob A 11 EN a violen „ mon effet;&:fi bomü facere vel malum decliware poffet,
' r' A ccci NoN PossvMvs.** ' ' ' *• -non fòlumi.iber, fed & putens effet. Nihil manife
* Hinc proifus confentaneè eidem i!li liber -ftius dici, pofît à Richardo , quo libcrtatem
tati, tradit libertatem arbitrij eß penitusim -arbitrijinil ia impatiente. coa&ionis poteftate
-conftituerit. Notiffìmum eft enim , liberum
mutabilem, nec in bonis augéti, ríec in malis arbitrium daemonum ad malum efiè obdura
cap. 3 minui; {edit omnibus parèrn perfiftere : sic
enim 'loquittir in ipfo firnine : Quid qnafo m itum, & beatorum Angelorum atque homi
'homine fublimitus, quid dignius inveniri poteft quam num ad bonura determinatum, fcd utrumque
illud in quo ad imaginem Dei creatus ? ' Habet fitme citra coaétionis ncccfiitatem. Notum etjam - . -

tibertas arbitrij* imaginem nô folum æternitatis,fed ihujufmodi determinationis immunitatem in * •

& divine Maiestátis. Q«antiim putamus in bot im
*ommutabili*aternitáti pre cet.j3 omnibus liberum
arbitritm viciniits accedit, eiufque imfe imaginem
expreßius gerit ; qaod mulla umjuam culpa, mulla de
•mum mifèrta mom dicam defrui, fed nec minuipote
cap. 13? rit. Et iterum paucis capitibus poft : Poteffa
tem itaquepromierendipectando amitteiepotuit, liber
-tatem vero arbitrj,- ficut numquam non habuit,fic
-bonis & malis augeri ac minui, prout plus mi
inufve gratià eriguntur aut deferuntur. Dcus
enim inclinat efhcaciffime corda noftra in te
ftimonia fua, ficut pondus violentiffimæ cod
fùetudinis in peccatum ; cum tamcn Richar
dus ibidem dicat, quod faepius alijs verbis di
xerat: Manet itaque imfirmitas ctim libertate, & cap. 2?.
libertas, cum infirmitate, m tantum ut neutraPr4
uwducet
 v

•688 DE GRATIA CHRIsti SALVATORIS 689

iudicet aiteri, nec infirmitas libertati, nec libertas in- A ìmulant. Vide tame» quid interfit, cum poteftatem
firmitati: quia nec infirmitas mnnuit liberwtm, nec -homo fepè amitia*,libertatem vero numquam amittere
äbertas -aufert imfrmitatem. 'Ecce 'n& minui poßit. Item'nemo ad ohmfua bona accipit poteftatem :
quidem in ullo fentit árbitrijlibértatem, per fed omnis bomo ad omnia bona vel mala accipit li
quamcumque peccati vel confuetudinis irifir 'bertatem. Nam uti diétum eft ad mullum bonum
*yel wmalam 'iNvitvs coG1 PotEst.
-mitatem. Quòd ufque adeo verum effe cen
{èt,ut fi veltantillum diminueretur, arbitrium 'Quibus principijs congruentißimè Richar
'dus non aliter noftri confenfus libertatem ex
e•». •• non amplius dici poffet liberum. Confiat ita
que, adijcit, quia hominis arbitriam liberum dici plicuit, quam quod fit fpontancus & volunta
non poßit, fi *vel ex parte libertatem amifit. 'Quae 'rius. Illud quippe fpontáneum & voluntarium
'fanè de libertate coa&ionis funt veriffima ; ac intelligit, quod à fàn&o Damafceno fuprà
de illa {ola fibi fermonem effe ftatim docet, definitum füit, hoc eft, quod ex voluntate ra
d*m tantum fentit abeffe ut homolibertatem tionali cum finis & omnium circumftantia
de fa -
amiferit, ut potius adhuc poßideat fùmmam; rum plena cognitione fiuit : Quid eft, erit fub te Lib.
inter. k. m.
*p. i3. & efus primum gradum ponit nulli coaäioni ( appetitus) mififub arbitrio tuo ? Eo quod quivis A*

Júiaare, ut cx ejus verbis {uprà citatis li appetitus in aäum non prodeat finemutu fpontaneo
& voluntario. Et rurfum : Nihil tamen horum usu...«.
quet. · - -

Scd in alio quodam opere quod de intcrio omnium (fcilicet appetituum ) adconatus fui ex -

ris hominis erüditione fcripfit, adhuc evidcn 'ut effeétum,nifi ad liberi arbitrijnutum, voluntarium
*tius, fi evidcntius dici poteft, eandem arbitrijs que comfenfum. Principatur itaque omnibus liberiar
iibertatem in coa&ionis immunitate confti
tutam e{Ie, ac differentiam inter libertatem &
poteßatem tradit. Cùm enim praemififfet,Po
ieftatem liberi arbitrij, videlicet ad bonuum,
non aliud effe mifi gratiam , tantumque non
habere potentiæ quantum gratiæ, & j; pere
£i**•*•*. ubtefimul perire & potentiam, (tatim adijcit :
'interioru
Patet itaque ex hisquod aliud eft arbitrij pote$tas, at
hom.*. go. que aliud eft arbiirj liberta*. Aliud eft enim magnw
poffe, atque aliud e$t liberum effe. Et liber & infir
<mu effe potes, ficut è comirario & fanus & fervus effe
potes. Si famts & robufius es , & multa c* magna
-facere potes: Verumtamem fi liber es , ad mihil cogi
poter, vel drbes. Et fi amittis fanitatemu , amittu
pretinus poteftatem, non tamem & liberta, em. Pote
ftatu rtaque eft quod bonum facere poffumus, quamdiu
ad facere valemus ; libertatis autem , quod ad mullum
feu bonum feu €hialum invitu cegi poffumw. Quare
+multi in definitione liberi ambitrij erramt, qui interpo
£xftatem & libertatem difiuguere ignoramt yel dißi
bitrij ultroneiu con/enfus.
Ex ittis lineãmentis facile eft agnofcere
Richardum in omnibus ufque adeo côfentire
Bcrnardo & Hugoni, ut fèntentiam eorum
fubinde ad ipfa ufque verba exprimere videa
tur; & quamvis ftri&ius quam Bernardus,om
nia tamen ejus do&rinae capita, quædam
apcrtius , alia latentius velut in principijs
comprehenderit. Nam & iftas tresfpecie$li
bertátis , à neceflitate, à peccato, & à miferia,
quam Bernardus & Hugo tanquam difcipuli
Auguftini, expreffis verbis tradidere,ipfe àlijs
fignificandi modis defignavit, dum Érimam
vocas à coaäione ; alterari à fubieäione, tertiam Cap. 13.
a poßibilitate Jubiecfuomis, ficut paulo antè alle
gavimus. Ex his igitur au&oribushaufit Ma
giftcr fcntcntiarum illam divifionem triplicis
libertatis, à nerofitate, à peccato , & à miferia,
quam omnes antiqui Commentatores ejusce
lcberrimam reddidcrunt. -

* C A P V T X X.
Magifter Sententiarum
.
-*

o s r fàn&um Bernardum & amicos A serat ita nec modo. Et rurfum idem repetendo
ejus duos Hugonem & Richardum, inculcans : Ideoque voluntam merito apud Deum
Primus occurrit Magifter. fententia iudicatur, qua femper à meceßitate libera eft, & mum
- rum , qui & iftos & Auguflinum accu quam cogi potejí. Nam de neceffitate coactio
ratè fecutus eft; nec aliter nomen iftud necef nis loqui Magiftrum in illa divifione, unani
fitatis accepit, quam ficut tunc temporis & mis eft omnium veterum Scriptorum &
multis ante feculis communiter, ufurpabatur. Commentatorum ejus fententia, nc uno qui
Apertiffime quippe docet liberum arbitrium dem, quod fciam, diffentiente; Alexandri Ha
: dici liberum , quia neceffitatis, hoc eft, coa lenfis, Alberti Magni, San&orum Thomae,
êtionis immunè eft : si diligenter, inquit, infpi Bonaventuræ, Guiliclmi Antiffiodorenfis &
' ». »ùrre
dyf» *y* viatar , liberum videbitur dici arbitrium, quia fine Parifienfis,AEgidij Romani, Richardi de me
*oatione & neceßitate valet appetere vel eligere,quod dia villa, Durandi & ceterorum ingenti nu
ex ratione decreverit. Nequis vero fcriptörum mero. Quo fit ut non fine ftupore etjam hic
recentiorum falleretur, qui neceffitatis momen lcgerim nonnullos recentiores, qui ut liber
longè aliter quama ipfe accipere folent, om tatem à neccffitate ficut ipfi eam intelligunt,
nem ambiguitatis nebulam abftergit, id quod libcro arbitrio adverfus Calvinum vendicent,
explicando fubijcit: A neceßitate & ante placa Bernardum, Hugonem, & Magiftrum Sen
tur* 3 poft, •queliberum eft arbitrium. Eccè ver tentiarum pro fe ftare fufpicari & proferre
bafìnéti Bernardi : &itut enim tunc cogi nompe aufi fùnt, Non cft opus armis tam adultcrinis,
I
ut Calvi
-
 69o L I B E. R S E X T V S. , 691
ut Calvinus evertatur. Veritas, non fälfitas A tius ad explicandam plene fententiam Ma
errores deftruere debet. gifter proferre potuiffet, quam propterea in .
Hinc e(t igitur quod confequenter ifti prin jfto eodem fenfü plerique veteres interpretes
cipio Magifter apertiffime, voluntarium & fecuti fùnt.
fpontaneum , liberum atque voluntarium in Neque quicquam ad illam fententiam re
rationali creatura confundit, imo idcirco h probandam facit, quod in eadem diftin&ione
berum effe tradit quia voluntario fpontaneo dicit, liberum arbitrium efle liberum ad
que motu fertur in obje&um fuum : Liberum utrumlibet videlicet bonum & malüm , ficut
ergo dicitur arbitrium quamtum ad voluntatem quia eum hoc intelligere tum ibidem, tum ex di
volumtarie moveri & fpomtameo appetuuferri ad ea ftinétione vigefima quarta certum eft : hoc
- poteft, qua boma vel mala iudicat, vel iudicare velit. enim & Auguftinus, & Bernardus, & Damaf
Hinc e(t quod hoc ipfo quo libertas arbitrij cenus creberrimè dicunt, & fine fidei læfio
tollitur , etjam voluntatem tolli doceat ; ubi ne negari nequit. Scd aliq longè fenfu quam
meceßitas , ( qua dixerat cogi non pofle volun Scholafticiputant,hoc intelligunt : & in Deo,
tatem ) ubi mom efi libertas, ubi mom efl libertas, nec Angelis,tam damnatis quàm beatis non ha
voluntas. Quae do&rina ficut & vcrba ex fan beie locum, nemo dubitat, & Magifter inea
&o Bcrnardo fumpta funt , falfiffima fanè dem illa diftin&ione profitetur. Multo mi.
eiie perfpicuum elt, fi neceffitas pro fimplici nus ad propofitun, facit id quod Magiftcr di
firinaque ipfius voluntatis determinatione cit, ca tantum fub poteftate liberi arbitrijv e
capiatür, cum nunquam fit magis voluntas, B nire, quæ per liberum arbitriam poffunt fieri vel non
hoc eft , nunquam magis aliquid velit , fieri. Quis enim ea de te dubitaverit? Sed in
quam cum ita firmiter vult, ut nolle non ter ea quæ à libero arbitrio pofIunt fieri vel
'poffit. non fieri, imprimis eft jpfutn velle, five fir
Hinc ex eodem principio, allegatifque Au witer & obftinatè, five haefitanter ve'it. Per
guftini verbis quibus dixerat, beatorum ar illa quippe verba nihil aliud voluit, quam id
bitri Jm effe liberum, longèque liberius cufn quod Auguftinus faepe ac difcrtc explicuit, ea
peccare non poteft, confequenter docet, id fub liberum arbitrium venire quae funt in no- /

circo effe liberius, quia ad bònum pronius, ftra potcftate, hoc cft, quæ fiunt cum vo
hoc eft, quia {onge firmiori, imo immutabili luerimus ; five, ut ait in libris de Civitate, ,
voluntate diligit bonum,quemadmodum Au quae fi molemus, non utique faceremus. quo primi- zii.,..«;.
guftini mentcun in fupradi&is expofuimus: tus , inquit, pertinet & P, um velle. Nam fi volu- vit. c.io.
Ecce bis verbis ( Auguflini ) evidenter a£ruitur *mus, eft , fifiolum* non eft. Nom enim vellémus,
•quod poft btatitudinis confrmationem, erit in homi fi mollim.us. Quod de omni omnino voluntate,
me librum arbitrium qwe peccare nom poterit , & five noltra, five beatorum, five damnatorum,
munc im Amgelu eff & tm famitu , qui cum Domino verum eft. Hoc enim Magiftrum velle ex .
funt, & tamto utique liberius , quanto a p-ccáto im verbis mox fubjcétis liquet : Si quis enim tale
munitis & ad bomum promtu*. Et mox illa ver quod velit ac diffamat facere » quod im eius nullatenus
ba fubjungit , quod idcirco dicitur liberum fitpoteftate, vel quod fine PJius dij}ofitione aqtie fiè
arbitrium, quia fine coaítione & meceßitate va ret , id eft, quod æque fierct ctiamfi nollet,
let a;petere vel intelligere quod ex ratione decreverit. C cujufmodi eft effe&tus naturæ & cujufcum.
Quæ veriffimam aptiflìmamque illationem que violentae pote(tatis, ipfe ih hoc libertim ar
& rati9nem continent, pronitatis illius quam bitrium mom habet. Quo nihil vcrius & Augü
praemiferat ; ad indiíïerentiam vero nihil flino Bernardoque conformius cogitari pò
rorfus fúgiupt. ifìum veto genuinum effe teft. Hinc eft igitur quod Magifter bis in ea
Magiftri fenfum , tum tota cöntextùs & re dem dißinétione vigefima- quinta repetat, ar
rum rationumque ejus confonantia ita pror bitrium in bonis & malis, & ante & poft pec- •
fus clamant, ut non nifi obtortocollo, imo catum aeque liberum cffe. Qgam fententiam 1

gloffis textui aperte repugnantibus aliô tor
queri queant , tum omnes veteres ejus inter
pretcs confitentur , ut mox oflenfuri fù.
- `
Imu%.
mutuatus eft à Bernardo,qui non aliam quam
libertatem à neceffitate coaétionis intellexit,
ut fupra vidimus, neque juxta Scholafticos
antiquos, qui Bernardum citaverunt & fecuti - -

Hanc itaque fententiam fuam de libertate funt, ipfamquc rerum evidentiam , àliter in
arbitrij fpeétavit & melius explicuit idem telligi potuit.Cùm perfpicuum fit, libertatem
Magifter diftin&ione feptima, übi rationem ab illa voluntaria & amata vel damnata ne
reddens , cur Angeli mali & boni liberi fiat, ceffitate longe minus in beatis damnatifque.
zú,a4i*7. quamvis illi bene agere, ifti peccare non po£ quam in hoininibus viatoribus & maxime
fint : Dicimus , inquit, quod boni tanta grati4 primo homine reperiri , ubi voluntas erat
comfirmati fint , ut nequeant fieri mali : & íaluin Pçnitus in æquilibrio, quam neque quicquam
malitia adeo obdurati fimt , ut nom valeant fieri à bono retraheret, neque inftigaret ad ma•
boni: & tamen utrique habent liberum arbitrium, D lum , quemadmodum in eodem loco ex prg
quia & bominom aliqua cogente neceßitare, fedpro feffo Magifter docet. *
pria ac fpontanea voluntate per gratiam quidem Quapropter nemini dubium efíe puto ex ijs
adiuti bonam eligunt & malum refpuumt : & mali quae pr9duximus, quis Patrum antiquorum
fimiliter fpontanea voluntate à gratia de$tituti, bo fcnfus fuerit de illâ libertate, undc liberum
bum vitant & malum [equuntur. Nihileviden arbitrium generaliter aPPcllatum cft , prout
Gg - viato- ~
 392 DE GRATIA CHRISTI SALVATORIS
viatoribus, beatis, damnatifque, five homi- ^ immobiles columnæ fulcierunt, doârinaeque
“nibus, five Angelis, atque adcò ipfi Deo com
mune eft. Neque quifquam ex eo confe&a-
neum effe putet, nullam fùpereffe libcro arbi
trio indifferentiam: in Deo quidem beatifjue
creaturis ad opera bona, in damnatis ad mala,
$in viatoribus ad bonum & malum. Abfit ut
hoc vel Auguftinus, vel quifquam illorum
fcriptorum, quos protulimus, fufpicatus fue
rit : cujus contrarium ex Auguftini fcriptis
infra adverfus hæreticos noftri tcmporis pro
batari fumus. Nam fecundum diverfitatem
{tatuum creaturæ five naturæ rationalis, in
differentia quoque in cperando diverfà cft,
fivc ad bonum tantum , fìve ad malum tan
tum,five fimul ad bonum & malum. Scd hoc
*anturn afierimus, hon in iltis indiiierentijs,
quocumque mcdo tandcm ipfae illæ intclligi
debcnt , effe ftam , juxta fcriptorcs illos,
eflentialem arbitrijlibeitatem ex qua liberum
nuncupatum cft, atque ita dari poffe in aliquo
creaturae ftatu nonnullos a&tus liberos , qui à
vo!untatc liberrima , proprieque di&ta arbitrij
libertate quamvis deteriiinatiffima proficif
cantur. Hoc cnim illi antiqui Patrcs apcrtè
docent,& cx principijs eorum inviéte fequitur,
& excmplis aftruunt. PeritifTimi funt, fan
&iffimi funt,ab omni crroris fùfpicione remo
' tiffiani: qui temporibus fuis domum Dci velut
693
Catholicae fanitatem ab omnibus haerctico
tum erroribus tutati funt.
Ncque quicquam ad illam eorum fenten
tiam infringendam valct, quod fa pc dicunt
hominem in fua poteftate haberc ut faciat bo
num aut malum, hoc vcl iftud, agat aut non
agat. Certa ifta veritas eft, fatcor,& finc er
rore negari ncquit. Scd quia veritas non repu
gnat veritati, neutra cxcludit alteram,ut pau
ko poft diccndum erit. Quod quia non fatis
attente à nonnullis pondcratur, hallucinandi
multis cccafio fuit. Hanc interim quam pro
duximus do&rinae facicm, quæ libertatem ar
bitrijproprie di&am in immunitate à neceffi
tate cöa&ionis collocat,Scholaftici vctuftiffi
mi, quanto Patribus iftis $tate , tanto etiam
doétring lineamentis propinquiores, ad un
guem exprefferunt, Sed paulatim ab iila pri
mgva libertatis intelligentia declinari cœpit,
coque rerum noftra ætate ventum cft , ut illa
Auguftini , Bernardi, Magiftri & cetcrorum
dc&trina , vix auribus quorundam ferri , vix.
fine crroris fufpicicne tradi poffit. Non qucd
ifti rccentiores liberi arbitrij peritiores fa&i
fint , fcd à tradita majorum dc&trina remo
tiores.Quod ne temerè di&um judicctur quid
Scholaftici Patribus iftis viciniffimi de libcr
tate fenferint, tantifpcr vidcamus.

C A P V T X X I.

Alexander de Hales.

I q. v 1 D E M iftam Magiftri & Ber- A renter bomi & mali, intelliguntur de libero arbitrio
nardi fe*tentiam , ut à nobis explicata fecumaum maturam ullam, fecumdum quam momcogi
eft, vel potius Auguftini & antiquo tur. Et egdem articulo 3. quo qu£ritur à qua „,.,.„,,.,
' ' ' rum Patrum, primi interpretes Miagi libertate liberum arbitrium nomen fortiatur, -

ftri, imo & ceteri Theologi non interprctes
eju$ pleno confenfu fecuti funt. Inter qugs
fimùs à Magiftr9 occurrit do&tiffimus ille
Š difcipulorum fan&i Thomg
& Bonaventuræ inûitutor Alexander Halen
fis. Tantâ enim lüce, firmitate, fiduciâ, hanc
doétrinam tradit, ut contrariatunc tetrporis
prorfùs inaudita fuilfe vidcatur. Itaque in
fècunda parte fummg qügftione fcptuagefima
/ Alexander fecunda fic loquitur : Ad primum dicendum quod
7}};;,. eft triplex liberta, filicet nature, gratie,& glorie.
;.q.7. ..…. iiberia, natur« lilera eft à coacfione , liberta, gra
tia, à jpa.additum
Quaiidominuit,
ergo dicitur
2. a. *.ad 1. aiigif,'&
irseditione non eftquod
pars feparatum
illius: mom
******** inielligitur de libertate natúræ, qúálla moh poteft
augeriyel minui ( Bernardus : ficut in bono ita & B berum arbitrium eft commune homini & Angelo bomo T°°°*"
in malo «queperdurat volunta ) fed dicitur refpeâu & malo. Bernardus: Libertas à meceßitate , id eft
ejus quod fí á culpa & à miferia. Et articulo ter
;*. s ~ tio membri fecundi : Reffondeo, inquit, quod
> liberum arbitriam tripliciter confideratur. umo modo
fecwndum quod mom cogitur , & hoc modo dicitur li
_~ beram, quia indifferenter eft boni & mali. Quod
ftatim iterum repetit : Ille autoritates , inquit,
._ quæ sonaadant quod uberum • furium hisf.
an à libertate naturæ feu coaótionis, an gra
tiae, an gloriae , fic refolvit : Liberta aliquando
dicitur habitus maturalis , aliquando accidentalis.
Secumdum vero quod libertau dicitur habitus natu
ralà rationalis matura quæ vog. mom poteft, non reci
pit magis & minus ,fed aque Ji m omnibus ratio
malibus creatarü. Vnde Bernardus dicit : Liberta
a neceßtate Deo & umiyerfà creatura rationali im
differemter convenit , nec magis bon4 quam male
&c. Et Jecundam quod libertam fic dicitur liberum
arbitrium, dicitur liberum principaliter ratione li
bertatu ma ura. secumdum vero quod liberta eff ha
bitus acuidentalis, fc eft liberum arbitrium dimi
muibie vel etiamamß.bile,& recipit : d* mimus.
&c. kt in alio loco ejufdem qu£ftionis : Li- „, 3.4.3>
coaftione non maior eft in iusto quàm im peccatore, ,
mec plenior im Angelo quàm in homime. Et iterum:
Diabolus lwere corruitim malum , & perfiiiit fuo ve
luntario motu mom libero impulfu. Refolutionem
autem iflam probayit iui hoc argumento : Vbi
ef coa£tio non efi,bi laus vel vituperatio, fedum malis
Angelu vel bomu eji laus vel vituperatio, quia homi
Angelilaudantur, mali vituperantur, ergo non eft in
eis co4äie
 694 L I B E R . S E X T V S. - 695
ei coaäis, ergo effinti liberum arbitrium. In quo A maneret leaori quam coa&ionem intelli
vero maj9r e(t laus vel yituperatio Angclo gerct , de qua tgta illa quæftione, locutus
rum, nifi in co quod alij id inalo quod ele erat , cùm diftinxiffet, ficüt Bernardus , co
gerunt, hoc e(t, amore fui , alij in amore a&tionem paffivam quæ poteft fieri abfque
-
Dei,iuatnobiles & perpetuo perfeverant. Et voluntario confcnfu facientis, ab a&tiva quæ -

quia fibi locum Bernaidi objeccrat diccntis: eft refpc&u a&us mixti, tandem adijcit de
Vbi eft neceßit*, num eji liberta, : ita pergit : coa&ione refpe&u a&us interni : Si vero com- Memb. 4.
Ad obieifa autem in contrarium dicendum eft quod pulfio dicatur reffeítu aífu interioris , nuiiatemus 5. *•
e$t duplex neceßitas inevitabilitaiü & coaciionis. dicendum eft quòd liberum arbitrium refpeítu actus
Necejjitas coaifionis tollit l.bcrum aliir.uu , fed interioris omnimo coaétionem recipiat , & ideo dici
I mvu neceßitas inevitabilitatis . Licet ergo im Ange tur fmpliciter liberum arbitrium a coaétione.
lú fit meceffitas inevitabilutatis , nihilominus tanien Iuxta hæc principia idem Halenfis non
liberum arbitrium. Vnde Bernardus: Quod diavo veretur illam libcrtatem arbitrij vocare quafi
lus non poteft bonum mom eft ex aliena vppreßione, effèntialem. Ad tertio obiectum dicendum eft quod Afemb. 4:
[ed ex yoluntaria ol/iinatione & olji;nuia volun im omnmt ftatu liberum arbitrium æqualiter tlicitur
tate. Et mox docet , hoc quvd cæmones quantum, eji de libertate à coaëtione, qua vocatur
non poffunt eligere bonum, ncn privari li quafi effemtialis libertas : num tamnem «que dicitur li
bertate voluntatis, imo cam magis oftcndi, bert.t» im quantum ordinatur ad gratiam: fecum
fcd tantumlibcrtate gratiæ. Et agiit: Licet dum hoc enim dicitur fecundum magis G- mimus.
ratio liberi arbitrij quam pcmit Attgusiunus mom com Hæc omnia in ilta una quæftionc Alexan
veniat quoad hoc quod dici;ur ( qua bonum eligi- . der, ubi conftantifIìmè femper docet liber
• tur ) conyenit tamen ratione reiiqu4 parii : b0 tatem naturae , libertatem à necefftate, quam
mi, rero Angelis ratione primæ partis. Et articu fanétus Bernardus ab eo faepiffime ad doctri
lo quarto in quo qua ritur , an libcrum ar nam iftam ftabiliendam allegatus inculcave
bitrium in orìni ftatu innocentix , culpæ & rat, libertatem à qua dicitur liberum arbi
gratiæ commune fuerit homini, fic relpon trium , non aliam effe quam libertatem à
4,,.,, det: Dicendum eft quod liberum arbitrium com coa&tione ; reliquas omnes libertates à libero
mune eji in his j.it, bis. Nec eß cumirariam quod arbitrio fine ejüs intcritu abcffe vel adcffe
obiectum eft : quia illa prima ratio libertatis ejh pqffe. -

propria fecundum ftatum imivcemtiæ, & non diri Quam do&rinam non inifto tantum fum
tur illa hbertas maturae , qua homo liler diatur à mæ fuæ loco, fed & paffim alibi tradit: Nam
coaclione. Et rurfum in Chrifto qui peccarc de Angelorum b libertäte difputans , fimilitcr
" • • • - -

nonfuerit
ut potcrat,
jm illo fic liberum
eleíiio, prout arbitrium ftatuit,
eligere dicitu docet iiberum
dej- a&ione, arbitrium
vel a miferia. Iuxtavelprimum
liberum effe à cô 1.
inodum
p. q. 29.
mcmv. 4. I.

mire feu determimare inter aliqua duo, moa P out eji c(fe liberum arbitrium in Angelis , & fimi
determinatio rei dubie , quomodo & eom, lum litudinem habere liberi arbitrij divini in hoc quod
' . ab eo abeft ; ac tandcm adijcit: Qgod yero di- mum cogitur ad bouum. Et ex fan&o Anfeimo
. citur quod Chrisius non potuit peccare , hoc dici- probat. Et rurfum : Triplex ef! libertas , pri- „_*

tur ratione gratiae. Vnde libertae nut* & quæ eft à , jh., eji l.bertas à coatiione Jive à me effitate,fecúnda, • • •
coaäione communis fuit Chrisio & aljs hominibus. C a pęcato, tertia à mifèria. Priina quæ eft à * •

- Et iterum membr9 quarto cùm, quæreretur, cóa&ione e(t aequc in homine & Arigelo tam
an æqualiter fit liberum arbitriuím in omni bono quam malo. Et hanc do&rinam tefti
. bus in quibus reperitur, quæftioncm fic de monio Magiftri fententiarum & fan&i Bcr
*". * terminat : Liberim arbiiriiim im hoc , que dici nardi aftruit,ut perfpicuum fit eum fic utrum
tur de quibus dicitur quod in nullo cogitur. Licet quc auétorem ficut cxpofùimus , accepffe.
enim Deus de fua creatura poßit facere quod vult, Ita vero in illa tota quaefti, ne loquitur, ut
• non tumes tegit raluntatem, fèd eam liberam effe non fit umbra alterius libcrtatis undc propriè
perint: t. Secºndum hoc ergo quod (« jue ) dici libcrum dicatur arbitrium , five in Dco, five
- tur & mira iiiagis & minus liberum arbitrium à fer Angelis , five hominibus, nifi quod mullus es
• yitute natu- diutur de omnibus intellitialibus rum cogitur;liberi enim; funt a coaéhone æqualiter. ubiu.., q.
- • - -

fùijiantjs «qu£. Ne quis vero fcrupulus re

C A P v T x X II. , ,
••: • * Guilielmus Parifienfis. ` ` .;.
· · ·· · • • *

I v s D • w. aetatis & fententiae fuit A vel vis imyimabilis libertatem voluntatis hominum
Guilielmus Parifienfis, quilibcrtatem , ab iuliffet , vana effet omuium leguni injiitutu, m hl —
- arbitrij nollri, tractans, non aliud ad imputandum effet homimi: Cum vel neceßitate matúræ
** cam poftulat quam ut aliquid no(lra , prouiberetur quo minus faceret, aut m vinculü ratione
voluntate fieri poßit, fion prohibcntc naturæ , invitu* adfaciendum traheretur. Quare nec bene
ib.d. p*- impoffibilitate cum volumüs , nequc rapiente nec tnale quicquam fieri poffet ab homune. Super
**ut*. violcntia cum nolumus : Si vel natur4 intcutio, , vacui etiam £jent Magiftratu & uiagjferia morum.
- - G g 2.* - Nom
 696 DE GRATIA CHRISTI SALVATORIS 69,
Non enim agendum effet cum bominibus de morum A quin velit ; imo qui vult fe yelle A, ex neceßitatefa
fuorum emcndatione , ficut cum brutu animalibus tim yult ipfum A. Ft hoc eff, quoniam mom yult fé
aut lapidibus. Cum per eos aut impoßibilitas ma velle, mifi propter ipfum A , quare magis vult ipfum
ture premeret , aut vuolentia raperet ad agendum. A : velle enim non quæritur nifi propter volitum.
Et rem iftam expcrientia probans , quam de Proptcr quod aatem unumqaodque ipfum magis. Et
fe quifque fumeré poteft : Inquirens, inquit, paucis intcrje&is concludit ex praecedentibus
anima rationali inquifitione perfcrutata & interro ratiocinationem fuam : Manifeftum igitur fa
gans feipfam , utrum liberum fit ei facere bene vel tum efi tibi quod voluntas liberrima effi noùx /
*nale , vel utrum voluntarie operetur & yolunta coačtione (fcilicet ut agamus ) & impediments
*ie declinet opera; Refpondebit enum mom utique per feu prohibitione (fcilicct nc agamus) & hac eff,
fign* quæ plerumque fallere folent; Sed ipfa pæmi uma , de excellentijs quibus homo præcellit ceteri
tentia veritatem, quam inter fe pamitentes comfpi animalibus, & amima rationalis ceterü anim4
cit, fe nullatemus trahi ad operandum mifi voluntate, bus. - -

& fe non defiflere ab omnibus operibus nifi voluntate. Sed accuratiffime & à fundamentis rem
Non qu«res igitur extra te-ipfum am tui iuris & iftam decidit in ejufdem operis alio loco.
tuae volumtatis fis, an tibi fuldtus fit tua volunta 1'rimo namque diftinguit quadrupliccm ae- GAn
tis confenfus , ut in illud quod te fimulat ipfum, de ccffitatem , primam violetitiæ , & quicquidrifafii.
clinare pojì fi velis, aut ab eodem avertere/i ve cx ca agitur non agenti fed violentiàm infe- jg**
là. rcni iíputandum e(l. Secundam ftabilita-"f**
Hinc mox eos refutans qui objc&ionem B tis & inimutabilitatis, qualem dicimus, in
illam de confuetudinis violentia rodere fo quit, Dei effe ncccffitatem qua immutábili
lent : Quod fi quis, inquit, viéiura comfuetudine, ter bonus eft. Et quicquid eft hac neceffitate
! & ea tamquam altera matura trahitur ad confueta, nccefíe eft ipfum bene agere femper & con
licet comfuetudini reluétetur & obviatur. Interro trarium impoflibiie, & ifta necefíi as non au
get fe utrum deleäet eum favere, quod de confuetu fert libertatem , fed perficit. Tertiam ex
dimü neceßitate facere fe diceret, an mom deletfet ? traneám five forinfecaii, quam nonnullivo
Qugd fi deleäat igitur libenter , quia dcleétabiliter care folent necefIitatem pcr accidens. Et
facit. Si vero non deleäat, non ergo eft amore vel eafdem diflir&iones facit de impoflibilitati
defiderio obligatus huiufmodi opvri. Quare emim bus. Quartam Ariflotelis , dcterminatam,
*rabatur amore vel defidere ad illud. Non ergo eft ut qua necefle cft verbi gratia Socratem fc
ei eomfuetudinarium opus illud. ComJueta enim om dere dum fedet. Tandem pcft multa inter
hia neceffario amantur. Ne vero de mente Gui pofita fic attexit : Secundum ei rorem tigrum qui Fol, si}
lielmi inaniter contendercmus ipfemet in dicwmt vmmia ex moceßitate evenire, non eft meceffe,
alio fuo opere totam dubitationcin fuftulit. ut propter hoc memo peccare poßit aut bene «gere.
Nam in Tra&atu de virtutibus , de volun Et hoc apparet per ea quæ diximus de meceßitate&
tib. de fide
©*a. tate ejufque libertate {cribit: Vtrum autem eadem impoßibilitate. Vtdelicet quæ & quandoexcufant}
2* ra&}. de vis fe-ipfam movere, vel in fe ipfam agere poßit, culpa & obligatione, & quatenus ficut offendimus,
*»i*twnibus quæftionem habet, ut fupra tetigimus. Et de ipfa uia necefsita, qua meceffe eff Deum femper btnt
f.88. , voluntate videtur quod operationem fuam quæ eft agere, & impoßibilitas qua impoßibile eff ipfum
- , velle, ipfa de fe eliciat. Nom emim velie maturaliter C male agere m m.llo probibent, vel impedium quo
ex volumtate fine volemdia£tu vel habitu , ficut eft ex minus lene & laudabiliter agat utrumque, Ethoc
£alore calefacere , vel calere, imo volumtariè & li eft quia nec violenter ipfum imp:llant ad lene agen
lere, Impìfìbile ef emm ipfam velle aliquid inyitam, dum , nec violenter ipfum impellunt aut avertunt
hoc eft, molentem velle illud, Declaratio autem huiuf tunc à male agendo. Nec ullo modorum refifit #4
modi facilii eji, sit A yolitum , & yoluntas nolit fe impoßibilitas , aut contradicit voluntat, eiufdem,
velle A. Dizo igitur fi nolit fe velle A, non ultra ficut necefsitas viruiù valeftu aut fati, quam fe
ipfum a ({upple vult) velle enim nec queiitur cumdum eos impoßibile eff averti vel impediri, &
iiec fugitur nec recufatur nec oditur mifi propter vo quia etiam movent animas humanas , at ipfi opi
litum. Quare fi relle A eft recufatum vel oditum , mamttr , movent , inquam, ad cogitationes & affe
vel fugitur propter ipfum a, multo fortius ipfum A ätiones, qu« in eü fumt, & per illas ad operationes,
eff recufatum vel oditum , vel fugitum. Qugre fi & operum dedlinationes: quoniam non movent ea*
ipfum velle A eft volitum , multo fortius ipfum A violenter imo voluntariè, non excafat animas bu
erit volitum.Manifeftumhigitur eft, quod apud quem mamas à peccati, & culpis. Et hoc eft quoniam à
cumque eft molitum fe velle A , eft molitum ipfum A. quocumque principio fit opus voluntarium, dummo
Declaratum igitur eft , impoßibile effe aliquem velle do voluntarium fit, idef volitum quovumque irium
ad invitum , id eft molentem fe velle illud. Quare modorum , quos diximus, id eft , affeätatum vel
quicumque vult aliquid, aut vult fe velle illud aut toleratum, vel negleâum, femper imputandum eft
, fuftinet, Manifeftum igitur eft quod ex voluntate, voluntati & agenti per volúntatem. Nec fequitur fi
Jîve ex vi volendi nom procedit velle per modum matu non poteff aliud agere vel etiam velle, quodpropter
re, quod efferviliter, ut fupra diximus , & non D hoc exáufàtu fuit , qui nec vult aliud poffe vel
. libere, Liberum enim eft volent, & voluntati ipfum agere, mec aliud velle. Propter quod Senec4: qui4
velle , fuper quodcumque volitùm cadat. N o N omne peccatum adeo eff voluntarium , ut fi momfit
* N 1 M P o r E s r ad illud cogi aut trahi imvi volumtarium , mnm fit peccatum. Qu4re meceßitas vel
tw, ut diximus. Eodem modo declarabimus tibi quia impoßibilitas, qua non aufert operi quim fit volun
non poteft voluntas Jiye yaiens prohiberi ytl impediri tarium , hoc eft, ex yolant&e, quam impoßibile eft
*.
non effé
 698 L 1 B E R S E X T V S.
, • nom effe liberam, nec culpam aufert. Revera autem ^ dicit quod tanta fit liberta voluntatis, ut me cogi _—
fi totum quod movet animas moJira extra nos effet,
& mon haberemus primcipium motuum & cperum
', ' noßrorum intra mos, vel in nobis, totum attribuen
„t dum videretur extrimfeco niotori vel motoribus f plu
[5 -* ' res effemt. Et in confequentibus adhuc uberius
. docet, hoc tantum fufficere quod volitio fit
- cuitati qua fcnfum fuum cxplicuit, nihil p;aé
4 in noflra poteftate , & non ex folo motore
1} - extrinfcco. Et in præcedentibus ic declarafie
; C A P V T
Guilielmus Altiffiodorenfis.
I. - D 1 v N c A M v s Guilielmo Pari
; fienfi conterraneum & coætancum
*;
I.
Guilielmum Altiffiodorenfcm.
in qua flione qua quærit, quid fitHic
li-
p. r,, p,„„. bertas arbitri, fic loquitur: Efl autem triplex mo-
au^., l,b ... tandalibertas in libero arbitrio. Generalis fcilicet li-
*r- cf. 11.43 berta, meteßitatis five à neceßitate, a peccato, à mi-
- feria. Libertas a neceßitute duplex eft, fcilicet à ne-
ceßitate inevitabilitatis , & /«c libertas non eft m
diabolo, quia imeyitaluliter peccat. Et a neceßi, ate
C A P V T
. - Sanétus Thomas.
; - E c vero fà; &us Thomas ab i'la A ali jtio modo inducit adfequentia vcl defeítum virtutù
ì communiffima antiqucrum, fentcn-
a
;*;.
tia alienus eft, fed eam divcrfis locis
^ •_ , clariffimis verbis multifque medis
p. cxprcffit. Nam in primis docuit -
Primo , arbitriúm hominis diétum effè li
berum , quia non cogitur. Hinc in fecundo
- 1 m 2. diff. 1 1 Sentcntiarum ita fcribit : Dicendum qtwli e
,, ..„. … flfim arl itrium dicitur ex eo quod crg* ' oi; , t ff.
q.î de re- Quam fententiam in eadem diftinctio et e
*itate • uc. yius repetit. Et in quaeltienibus difpi tatis: 1 i
647. . lerum arbitrium fecündtim quod diciiur lii ci.r a
coiëtore non fufcipit maius & minus.
. Secundo iicccffitatem fimplicem volunta
q io de po- tis non repugnat elit crtati: Naturali, nece3i
£ ta fecundum quod voluntas aliquid ex 1 e e$ita, e
1. ~ ' * velle diritur, ut felicitatem, libertati voluntatu mon
repugnat, ut Auguflinus d cet im primo de Civita;e
l>ei. Ll ertt, enim voluntatu, ytilentia vel evaíioni
9 ponitur. Non eft autem violentia vel ccaiio ) , vc
quod aliquidfecundum ordinem [ìa maiura m vetur,
| fed maga in loc quod maturalis motus impeditur :
fcut cum impeditur grave ne defendat ad melium.
Vnde voluntt. lilere appctitflicitatem, licet neceffa
rio appetat illam. Sic autem & Deus fuá polum
tate libere amat fe ipfum , licet de neceßitate amet
fe-p/um. -
T crtio tradit hanc effè fèntentiam Augu
4. zz. de P^e- ftini : Ad tertium dicendum quod liberta,fccundum
fit.a.i.ad 7 Augustinum opponitur mece,$itati coa£fioni, mvn au
tem raturalis inclinationis.
Quarto faepe docet arbitrium liberum id
circo ngp cffe amifium | et peccatum, quia ve
manfit liberum à coactione, quamvis fit pec
4.* 4. de pre- cati fervum: Servitus peccati non dicit coa£iioiiem,
rit. a. 1. ad 7 fed vel inclinationem,in quantum peccatum præcedens
699
poßit ad operatiomem fuam propriam quod eft ve.e
vel molle, meque probuberi ab ea. lmo ncccfle , ft,
ut fi velit operari operationem fuam, quod
operetur eam , quicquid ipfam ad hoc uao
veat vel impellat. Nihil addo, quia perfpi
J^id. p. ', .-e
addi potcft. ' f, $$. P. *.
X X I I I
A coaäionis extrinfeca , & hæc eft im omni habente l.be
ruin arbitrum. Et cxplicata libertate à pecca
to &ariàitrg.
ta, miferia fubijcit : ounino
Significans Patet ergonu.iuum
quid Jit aliud
lii er
libertatis genus fe agnofcere,undc liberum ar
bitrium appcllatum fit. Deinde paulo poft in
cadem illa quæftione: Dicimus quòd hæc jaclita;
Jive habilitas potentiæ libertas predicia eji , quia
eft fine coaiiune m omni halente liverum arvi
trium. •
-
X X I V.
maturalis , qt. « non potefi fe à ma- ula peccat, eripere,
cui jejimiei fubdidit: ¢ deo fempcr m homine rema
met libcrt.t: a coaéì ione, per quam, maturaliter ej. iile
rum a, li;riiim. i t alibi quæftioi e fextâ de d,a-
lo, ubi proba, c ni itur ei'e in homine iilerum
arbitrium , cùm obje-u et fibi cx Auguftino,
q ed homo perdidit et iilcrum arbitrium,
rcfpondct : Homo peccalis lilerum arbitrium. p.rdi- au 23.
d i quantum ad libertaiem quæ ef à culpa & a mi, e- -
ria : uvm autem quantum ad lleriatem qua eft à vo
actione. Lt in prima partc f.mnæ ad idem ar
gun eft m ex Auguliino I et tum : Dicendum, 1. p q 83,
inquit quvd hom.o peccando liberum arbitri. m dict. .. £.„„ 3•
tur perâ dij, é , non quantum ad libertatem naturalem
quæ gf a coaétione , fed quamtum ad liberta, em qi •
eß a cuja & a miferia.
Qui, to ducet Miagiftrum fententiarum &
fúnctum ferna dum, quat do ncce'itatem re
movent à libero arbitrio, de neccfli ate coa
&tionis loqui, ficut hoc de Magiftro mari
feftam eft ex multis locis Commentarij in di
fi nóti ncm vigefimam-quintam fccut di Sen- •
tentiarrm , praefcrtim articulo quarto &
quinto : de Bcrnardo vero quæftione vegefi- ;
má-quartâ inter difputatas dc vcrit^te. Nam , -
cùm , bjccifict vcrba Bcrnardi : Dicendum, in- q. 14. a.8.
quit , quod Bernandus loquiti r de libero arbitrio a 5.
qttantt m ad me eßitaiem a coacti me, quæ mec in
tenfimum nec remißionem recipit. De quo etiam
idcrc licct articulum decimum ad decimum
quintum. , _ ' , -
Sextò, opus effe laude vel vitupeii • di
gnum, meritorium vel demcritorium ex hoc
quod cft voluntarium , fpontaneum non coa
άum, tamctfi fit detcrminatum ad unum. -
G g 3 Nam
 -so DE GRATIA CHRISTI SALVATORIS
Nam difputaas, utrum Chriftus peccare po- A in diftin&ionem vigefimam-quintam fecundi
tuir, cùí fibi objeciffet ex Auguftino, quod fententiarum, ubi dicit, numquamliberum arbi- I. .4*..;
nullus pcccat in eo quod non potcft vitare,& 'trium ad peccandum couipelli feu cogi , quia iam fibi a.4. a4«,
proinde nu!!us etiam mereatur vcl laudetur
r* 3 di^. r , de hoc quod dimittere non poteft, refpondet:
'$ ».4. /.ad Impotentia coaéhonis qu« opponitur voluntario tollit
rationem meriti & demeriti, mem impotentia qtia eft
ex perfeétione in bonitate vel malitia, quia hoc vo
luntariuin non tollit , fèd pont voluntatem confirma
tam ad unum. Et paulo fuperius in ccdcm ar
*d*. ticulo : Quod poffè peccare pertinet ad laudem, eft
per a:fidens : tu quantum offendit optis quod lauda
tur ex ncceßitate ( id cft, coa&icne ) fa£ium nom
*ff : fcd qiùmvis removea:ur à Chrijio potentia pec
eandi, non tamen ponitur coaúiio qu« vo!, mtariv com
trariatar & laudis rationcm tollit. Et in diftin
&ti, nem deciiiam-octavam ut cxplicaret quo
ncdo C hrttus mcrcri potucrit per liverum
arbitrium dctcrminatum ad unum numero
rn .fit. 18. fcilicct ad diligendum Dcum : Dicendum, in
*-*-*45. quit.quod etiamfi effet determinatum ad unum mume
τυ, ficut ad diligendum locum, qucd mom facere nom
potejl : tame« ex io« nem antitit lib. riatem, aut ra
tus iiem fauci; five meri. i, quia in t ;td non coacte fed
fbonte tendit, & ita efi aäus ju, Dominus, Eardem
fuam mcnt cum laus inan;lcftè indicat fcribcns
C A P V T
Ioannes Scotus.
£ D nemo eft vctcrum Scholaftico- A five contingenter agat, femper agere liberè,
rum poft divum Bcrnardum, qui, quod
fciafn, evidcntius, rcfllutius, col.fian
tiufque fummarn libertatcna cum r:-
cefftate fuiima conftare po(ic & reipfâ co n
ftare docuit , magifquc cxprcfie cens q. cn.
expofùimus fcntcntiam Auguftini tris a, t,
quàm ille totius Scuolafticae fubtilitat C o
ryphæas Ioanncs Scotus. Vfquc adeo ut non
mcdiocriter adiniratus fuerim , cum omnibus
quae fcripfi in hunc ufquc locum abfolutis,
tándem i)o&torem iftunì quem nondum lcge
ram , omniumque Scholafticorum remotiuli
num credideraii, ab ifta doctrina fancti Au
guftini fortifiimum ejus defenforcm, & ipfius
Àuguftini interpretcm cflc deprehcndi. Nam
deέt fire ambigbus quatuor articulos de
libertate voluntatis.
Primus cft iiie capitalis, libertatem volun
tatis omnino coufiftcrc polle cum ncceflitate. B
r» qusJii. H*c ci'* verba fùnt : De f cunio articulo priiici
Ie. pali dico , quod cum receßtate ad volendum fiat li
-
| i.,i., i, vii.iitate. Lt auctoritatibus non folum
- Aniclni & Auguftini dicentis, quod in futu
* ra vita liberius erit arbitrium cùm pcccare
•* n n potcrit,fed etiam efficaciffimis rationibus
' Pfolix£ Probat. Caufatn vcro & modum tra
3i:, quf & quo neccfìias confiftat cum funi
In a libertate, quia vvlunta* propter firmitatem
- libertaiu fu« , fb. ipfi me eßitatem in ponit in eli
ciendo adium , & im perfèverando five Jigendo Je in
«itum. ' - -
sccundus e(t, voluntatcm five ncccflàrio
zo.
in peccatum non imputaretur. Quafi indicans hoc
fufficere ut in pcccatum imputetur, quia ncn
cogitur.&Etneceßitate
a:fione in àrticulo fequénti
( quaim ibi pro ijfdemàha-
: Liberta, co- 4."""*
3, iscor
M,
bet ) per fe & femper liberum arbitriumJequitur.
Vnde in littera (Magiftri fententiarum) dicitur,
'quod in omnibus inyenitur, fine qua pectatum impu
tari nom poffet.'
Hinc feptimo, cùm conftans ejus do&rina
fit liberum arbitrium effe refpe&u electionis,
exprefie tamen docet clc&ioncm Bcatorum
qua volunt amare Deum , effe liberam, &
roinde in beatis efle liberum arbitrium :
Illud quod e$ ad fmem eft duplex : quoddam enim r,,.ga :;
eft diam, a fine, & quoddam eft coniumdum fini. Jì
Quod dcclarat de calore difponente ad for- -
mam ignis & perfecto, qui non excluditur
per formam : ita dico, inquit, quod quadam
ordinata fùnt ad finem ultimum beatitudinis, quæ
ipfi fiii comitingunt, ut videre, amare, & huiufmodi;
& re p ctu hortim erit fempiterna & libera eleäio, ,
mom atteni imperfectorum, quæ à fine ajiant, ut fides,
ffes, & buiufmodi.
X X V.
/
nunquam raturaliter : Voluntas femper habet
, fuum morum at famd propritm , falive lihcre. Et l
ro rf m : f olumtas ut volunta: ef principit m a£fuam
lib. re. Nam magis igitur volumta potejî effe matu
raiiter aiiva , quam matura , ut eft principium
aj;imcium contra voluntatem , poteft effe liberè
acf.vt. -
T crtius eft, non fòlum in creaturis, fed &
in ipfo Deo hoc habere locum , quod & ipfe
diligat fe-ipfum libcrrima quamvis neceffàriâ
voluntate, eodem prorfus modo quo Avgv
flinus docct, Deum voluntate effe juftum , &
quamvis fe negare non poffit, cffe liberum:
volúntas divina neceffario vult bomitatem fùam, & }
tamen m volendo eam efi libera. Imo ex hoc ipfo,
quod i)eus circa créaturas eligendas liber eft,
concludit ncceffario c(Ie libcrum ad amorem
fui. Hinc elt , quod locum illum celeberri- i
mum ex libro quinto de Civitate Dei, ibi Au
guflinus contrà Philofophos d.fputat de pro
prie oi&ta humanae voluntatis libertate , &
Excmplum ex divina libertate pctens dicit :
Neque enim & vitam Dei & præfcientiam Dei fub
meceßitate pomimus , fi dicamus neceße eß Deum
fmper vivere & cum íta praefcire. Eodcm modo
explicat ficut explicuimus, nempe Augufti
num excludere neceffitatem violentiæ, non
autem aliam à divina voluntate, quia li
bere quantumvis neceflàrio , diligit fe, &
illam effe vitam de qua loquitur. Cùm enim
locum de praefcicntia explanaflet , & ab ea
ncccflitatem violentiae cxçlufifTet : De qua, in
quit,
 7oz IL I B E R S E X T V S. 7o3
quit, ait, etiamfi nolumus efficit id quod poteff, de A {iratio. Et multis interpofiis'difputsis de
*- vita fubijcit : Sed difficilius eft quod addit vitam aétu voluntatis neceffarió, & motu gravis de
& præfcientiam, Sed ibi poteft effe duplex refponfio, 9rfum, cur unus non alius fit libcr,Ti dicit :
uma quod vita accipiatur ibi pro actu beatifico ficut Rcfpondco : illa caufatio gravitatis efi naturalt,
acipitur vita Ioannis decimo-feptimo : Hac e/i vita i$ta libera, quia boc eft hoc, & i;iud efi;iud. Bre…
«terna ut cognofcant te. Et ficut loquitur Philofo ' yiter igitur, poffet dici quod effeformæ & modus effin
phus , duodccimo Mcta, hyficæ , intelletiis di, agere & modus agendi funt immediata. Ideójiaut
aiius eft vita. Et pari ratione a&us voluntatu eft vi figm £jfalia ratio quare hoc babet talem modumeffen
ta : v:ta ijia mom cadit fub neceßtate excludente li 4i, nifi quia eft tale eºs, fi non e$t aliqua ratio,quare
bertatem etiam in Deo. Si autem intel'igatur vita hoc habet talem modum agendi, putalibere vel natu
pro vi a matturali ipfus Dei , tunc mom de' et intelligi £iltter, niji quia esl taleprimcipium aâionum, filicet
de iia yita fecundum fe accepta, fed de ip/a tit à vo liberum vel uaturale. Nihil expreffius & âptius
i*tate divina acceptata : poteji autem aliquid effe cxc' gitari poteft ad explicandam Augüftini
} hc. i* % necejarium & neceßtate repugnante liber nentem dc libertate voluntatis, quam quæ
var: , , v://wv tamem fit lile, e imo contingenter acce in ifta tota quodlibetica quæftione Scotus tra
pratam. Quod exemplo liberè fèfè præcipitan dit. Nam hinc jam patét vera ratio cur Au
tis & fcmpcr libcrè acceptantis cafum jam ne guftinusfcmpcr voluntatcm & iibertatern, ar
ceffarium illuftrat. bitrium voluntatis & libertatem confundat,&
Quartus eft , connexionem terminorum naturae opponcrc folcat, ut fùpra dixunus,&
ißorum , voluntas femper agit liberè & non ex omnibus ejs fcrip is conii artiffimè pro
naturaliter, quantumvis nccciiario agat, tam ijfdem illa ufurpantibüs manifJìum eft.Ném
effe immediatám & quafi primo-veram,ut ne Pe quia voluntas eft principium ageadi diflin
quidcm ejus ratio dari poffit , ficut nullius ef &tum contra naturam feu ágens naturale. Ex
fcntiae ratio vcl dcmonftratio dari poteft : Si quo fit ut impoffibile fit völuntatem rationa
quara:, inquit, quemado fiat libertas cum mecefsita lcm alitcr agere, quam per modum voluntatis,
te. Re pondeo fecandum Philofophum quarto Meta hoc eft, fcmper liberè non naturaliter : ut in- v

p fica , mom eji qt:aerenda ratio eorum , qtiorum nom frà latius dicturi fumus.
£jf raiio. Drmomsiiatio enim principy non ejt demon

c A P V T X ,X V I.
- Sanétus Bonaventura.

A N c T v s vero Bonaventtra Magi- A bertas à qua liberum arbitrium denominatur liberum,

ftri Sententiarum & Alexandri Praecc
ptoris fui doctrinam accuratiffimè do
cuit, & ad amufiim diverfis in locis
fuorum fcriptorum cxprcfIit. Nam in fccun
dum diitinétione vigefima quinta fæpius cla
riftia ęque docet, arbitrium efle liberum di
&tum, non libcrtate ab illa voluntaria neccffi
tatc , vel culpa, vel miferia, fed illa libcrate
ncccffitatis cogentis five coa&ionis. JEt ita
ex profeifo exponit Magiftrum Sen entiarum
& fànctum BÉrnardum non uno loco. Nam
in explicatione textus Magiftri triplicem gi
ftinguentis libertatem, à neccffitate, à pecca
to , à miferia , fic divifionis 1£ius rationem
!******* reddit: Eji ce fiderare libertatem arburg quan
ad trxt um : a* l.
Eft namquc tum ad effe, &- quantun ad bei.e effe. $i quantum
libcrtatis ad effe , fic voca; t r & \fagijiro , livvr,aa a coačtione
&c. (quod per ncceflitatem Magifrer , t llcxerit)
& a Bernardo libert ts arbitrii, av u/.opojitive ab al
tero prira.tre , fi qttantum ad bene effe &c. Et ad
cxplicationem tcxtus alterius, quo Magifter
dicit libertatem ad malum effe ctjam lidei ta
aa trvtm. *° arbitrij: Dicendum, inquit, quod cum momem
verum no_ mp07'atur re, à prºprietate quae eft fibi tmha neris in
bis magis Jeparabiliter & effeiitialiter, & libertas effimtialiter
Placct &s liberi arbitru mom fit libcrtas a culpa , vel a mifiria,
fed libcrtas a zoaitione, ab illa liberum arbitrium ha
het denominart. Et quoniam hac in creaturw , quam
- tum eft defe, indifferens efl ad bomum & malum. Ideo
Xagiter de hac intelligens dicit tm httera, quod li
non ej. l bertas a. bomum tantum, fed etiam ad ma
lum. Qua de caufà in explicanda Miagiitri &c `~
Bcrnardi fèntentia , dixeram folam cuc liber
tatem à ncceilitatc coactionis, quam æ qualem
in bonis & maiis beatis ac damnatis ponunt.
Nam & qnaeftione prima fuper textibus iiis
allegatis, übi illa Magiflri & Dcrnardi fcnten
tia éxcutitur , fic rem definit : Ad pradi:iorum 4. 1. in cor?,
imtelligentiam eft motandum quod cum quæritur
utrum l,be- un arbitrium Jit c qualiter im cmn.bus,
mom e]t quasi.o de pio jecuriuum quod divitur lib. rum
ea luvertate, qn« eji a mijeria vel a culpa. iioc enim
modo plam,.m cj , quod liberius eji in uno quam in
alio. sed e,, qua:fio deltvero arbitrio/ecundum quod
d citu, !;ve, ui, à cvaciione. st enim videntur auto
riiates fa;tiorum μυι invicem rep gnare. Et propte
rea ad conir.irietatem quae pudetur de medio dim.inuen
da, intelligendum ejl quod lib.rum arbitrium] ve li
berta, arbitru,& dicit comparationem ad illud a quo,
c* ad illud ad quod. Fer comparationem ad illud 4
quo dic:tur privát,ve five negatn?. Jiatur enim li
berum a cja£tione pro eo quvd eji ab omni coaúiione
immune. Per comparationem ad illud ad quod divitiir
pj tive pro eo quod liberta, arbitrij eji quedam facul
tas Jive pote$ia, fervandi rectitudinem. Hæc autem
faculta prout privationi coactiouis coniunäa eft, ha
bet quandam dignitatcm. 1» giutatu enim *Jt & Po
te$tatis num poffè cogi. Et fic im liberi arbiir# intel
uestu tria clauduntur ridelicet & a coactione immu
mutas,excellentia dignitas , & potestas Jive faculta.
G g 4 Ωgantum
 7o4 DE GRATIA CHRISTI SALVATOR IS
Quantum ad primum liberim arbitrium in omnibus A turbabere ncccffitatem, fic rem definit: Ref, 2g«#.*
in quibus eft, «qualiter fe habet , ficut dicunt autori
tates Bernardi, & o$fcmdumt rationes ad boc tnduά «
pro eo quod in omm in quo ponittA fimpliciter & uni
verjalter omnem extludit coaéiumem. Propterea di-.
cit Bernardus quod ita plene eft arbitrium liberum
im creatura fuo modo ficut im creatore. Quod efi non
poßit intelligi veraciter effe diéium de aliquo quod di
citur perpofiuonem, potejl tamen inielligi de eo quod
dicitur per omnimvdam privationem. Quam Ber
nardi fèntentium eHe docet etjam qua flione
quinta in argumcntorum folutione, & quæ
1>if* •«. q. ftione quarta refpondendo ad argumenta: Im
in fo'ut.
*4. pciimentum privat aéfum libertatis, fed coaëtioponit
argumtnt. aífum liberi arbiiry & fimul cum hoc ponit, quod non
jit libertaii,& i£fa funt imcompoßt lia, ficut fi pome
vetur alijui; aétus effe voluntaiis & mom effe volumta
*ius. Et qua ftione quinta qua quæritur utrum
iiberum árbitrium çogi poffit à Deo, refpon
det : Illud poteft intelligi dupliciter, att ita qtiod im
telligatur quod poßit auferre libertatem, & auferendo
iibertatem fuperii ducere coaäionem,& hoc modo mulli
t'u!tton effe debet quim Deus poßit hoc facere quan
ium eft de immenfitate fuae potentiae. Alio modo ut
intelligatur quod !)etis cogat liberum arbitrium falva
proprietate libertatis & eius matura , & hoc modo
mom folum eft impoßibile fed etiam mom intelligibife
pro eo quod implitat in fe duo contraditioriè eppojita.
Ex hoc enim quodlibertim arbitrium eft,fi aliquid vult
libere velt. Et ex hoc quod voluntarium ef fi aliquid
vult voluntarie vult : & fèipfo movente vtili. Ex hoc
autem quod cogitur , fi aliquid vult fervili;er vult, &
fi quid vult invite vtilt, & fi aliquid vult ab alio vult,
quia violentum eft ctias principiam eft extra, mihil
conferente vim paffw. Ergo liberum arbitr.tm cogi
mon efl aliud quam attam liberum arb:trgJtmtl & fe
mel effe liberum & fervilem, effe vultimarium & mom
voluntarium,effe à fe & mom a je.
Ex iftius conftantis duótrinae Principijs
docet cor,fequenter fìn&tus Bonaventura, ne
ceßitatcm folius coaétionis repugnare libcrta
ti, non autem illam qua cft voluntaria, quan
tumcunque fit immutabilis.Nam in fccundum
librum fententiarum fcribcns de liberi arbi
I» 2. di/?. 7. trij immutabilitate quaeflione fecunda : Ad
1. 2. illud , inquit, quod obijcitur qtiod libere velle & me
ceffario oppo iuntur, dicendum quod duplex eft neceßi
L^
• t ts qu«daui a caufa exirin,'cca uipote neceßita coa
*trvmis : & hæc opponitur ei quod ej: libere velle Qtta
d.m vero efl à di pofitione intrinjeca & lez huic non
opponitur : imo fat fimul cum libertate. Talis efl in
libero arbitr o dcmomum qui ita conglut.ma.t fibi
malum ut mille modo velint ab eo feparari. Et qüae
ftione tcrtia qua qua ritur, utrum confirmatio
(fcilicct bcatorum ) vel obftinatio diminuat
libcrtatis dominium, quia confirmatus dici
*• .
7o5
pondco dicendum quod meceßita, immutabilitatù ad
lomum nullo modo repugnat libero arbitrio, meci*
quantum liberum a coaitione, quia coafiio eft ab ex
irinfeco, nec in quantumliberum à vulfa vel mife
ria, & ideo mom diminuit. Illa ergo propofitio folum
habet veritatem de meceßitate v0aëttomi, vel promitatis
ad malum. Et diftin&ione vigefima quinta In x.dif.i£
quaeftione fecunda: Liberum arbitrium duplici
ter poteft conftderari: aut fecumdum quod liberum, 4.
aut fecundum quod deliberans. Si loquamur de ipfo
fecuiidum quod liberum, fic concedo quod poteft effe *-
Mom folum refpeäu contingentis fed etiam neceffarij, •.
ficuipatet in Deo, & in Chrijio, & in Angelis, & in
hominibus beatis. Cùm enim duplex fit neceßita, vi
delicet coactionis & immutabilitatis , Neceßita, co
aift, mt* r.pugnat libertati arbitrij, Necejstta, vero
immut.,butatâ , mom, pro eo quod liberum arbitrium |
d ctiur liberum, mem quia fic velit hoc ut poßit velle
t.us oppojium Jed quia omne quod vult, appetit ad
'Ju- pj us imper tim , quia fic vult aliquid ut velit fe
velle 1'ud ; & ideo in a£iu volendi feipfum movet &*
Jibi d mi atur, & pro tanto dicitur liberum, quamyis
immutabiliter ordi;etur ad illud. Et paulo infe
rius: Actus liberi arbitrij ut liberum eft non folum |
poteft effe circa neceffarium, fed etiam me. effarius in
Je. Et hoc fenfu vult locutum cfle Augufti
num cum dixit in Enchiridio, quod homo
nalc velle non poterit, ncc tamcn carebit li
bero arbitrio; & quod voluntas qua beati effe
volumus, fit voluntas libera. Imo admittit
actum voluntatis neccffarium, effe merito
rium, quia qui fecit bonum, vult fe fecilfe.
Et in tertium Sententiarum ad diftjn&tionem r. 3-dit.11;
quodccimans, qwaflione, utrum Chriftus pec
care potuerit, fic folvit obj étionem, quod
ncnio cffct laudabilis in his quæ facit dé nc
ccfiitate : Dicendum, inquit, quod eft neceßits
quæ repugnat voluntati , Jicut me eßitas coactionis
quæ venit ab extrin;eco. Et eft meceßitas qtia vomit
ex voluitatis immutabilitate. Cùm ergo dicitur
quod laus non eft im operibus neceßitatù, diaendum
quod rerum eji de necefsitate primo modo ditfa , fed
m m de, el undo. Quibus fimlia dicit di$tin&io
nc dccima c&tava quaeftione fecunda , Po
tentiana vidclicct determinatam ad unum .
non pcr naturam, ut funt potcntiae naturales. I
fcd pcr gratiæ confirmationcm , ut in Chri
fto contigit, pofle exire im a£tum meritorium,
quia effet yoluniar us. Scd quid multis ? Om
ncs pgnè quaftiones quas in vigefimam quin
tam uiftin&ionen fccundi Sententiarum
fcripfit, nihil aliud fpirant quam veram ra
tioncm liberi in eo fitäm effe , quod liberum
arbitrium cxpers eft cogentis, non immutabi
lis & voluntariæ ncccffitatis.
. C A PVT
 706 • '
[X I B E R
C A P• V T
Henricus à Gandavo.
E N R 1 c v s, à Gandavo multa A coaétione, quia illa meceffario effet contri£fam : neque
tradit in quibus veftigia do&rinae enim aliquo impulfu maturali, veljupernaturali, fed
ab Augußino traditæ manifeftè lu fòla alleitiome bomi voluntam feretur in id quodcumque
cent, dum libertatem arbitrijex illo
sQnfiderari vult , qucd coa&ionis impatiens
cft, (ad dele&abiliíer in a&um (uum prodit :
Henricw Poteft, inquit, liberum arbitrium diplici refpeâta
quodlib.3. confiderari. Vno videli, et in quantum refpicit vo
4.17. luntatem ut elicientem aifum volentem ; alio im quam
tum refpicit obieëtum ut terminum eiu. Et fecum
dum utrumque refpeítum iudicanda eft ipfa arbitrij
libertas , fed effentialius fecundum primum : quia eft
difpofitio voluntati, ut fubiečti , licet in refpeítu ad
obieítum, in quamtum tendit in ipfump.r fuam aâio
nem. Si ergo confideretur liberum arbitrium im pri
mo reffeífu, fic dico quod volunt a diciturliberum ar
Litrium , quia abfòluta eft ab omni voatione ipfam
impediente & contri$fante in fua aétione. Volumta,
enim omnis ut liberè tendit in fuam a£tiomem,deleéta
B
bilu eff: neceßitas coaítionis contristans, quia eß
contra voluntatem , & omne quod cogit, neceffario
eft contri£fabile ut dicit commentator fuper quintum
Metapiyfic*. Et hoc modo homio & omnü rationalis
& intelleétualis matura iiberi arbitrj five libera vo
luntatis eft, quia voluntas rationalis cogi mompoteff,
coaétione dico impellente iuxta Allud quod dicit Anfel
mus de concordia pr«deftimationis &c. volumtatü ar
bitrium ut reítitudinem deferat, mulla cogitur me
ceßtate , qttamvu mortü impugnatur difficultate.
Hanc impellentcm coaétioncm mox diflinguit
contra inducentem, qualis eft metus , qui eft
coa£io fecundum quid. Et mox adjcit': Ta
livoluntate libertarbitrì utentur beati qui cum defi-
f ditio & aliareyolent quidquid volent, non aliqua
C A P V T
Richardus de Media Villa
a. E c -poßremus eft in hac do&rina A naturæ &c. Et ibidem quaeftione fecunda ,
afferenda Richardus de Media Villa,
coætaneus Henrico à Gandavo. Do-
cct enim multipliciter arbitrij libcr-
tatem in eo fitam effe, quod fit liberum omni-
no à coa&tione, & hoc divum Bcrnardum &
Magiftrum, dum fibertatem à ncce(fitate affé-
runt aßeruiffe. Nam in fecundum diftin&io-
*' , ne vigefima quinta articulo fccundo quæftio-
Riehar?. de * ne prima fic loquitur : Liberum arbitrium libe-
:£;: rum eft ab aliquo, & ad aliquid. Primo modo fe- cuius e$t. Illud ergo quod non poteft tranfmutarem.-
.§ 4. ; cundum Fernardum delibero arbitrio longè poft prin-
cipium, triplex eft liberi arbitrij libertas fcilicet à
neceßitate cogente, à culpa inclimante , & à miferia
impellente: quam etiam di$finitiomem ponit Magifer
in littera, & ficut dicit Bernardus ibidem : inter hau
tres libertates, libertas à neceßitute cogente, maximè
convenit libero arbitrio; & fecundum ipfum ibidem li
' bertatem à neceßitate contulit nobii in conditione
s E x T v S. 7o7
volet. Et multis interje&is , cum docuiffct in
Dco & beatis efle liberum arbitrium, etfi pec
care non poffent. Im hoc, inquit, comfiíiit ratio pg^gt;í. §.
libertatis qucd nulla coaëtio poteft impedire quim im q. 17.
bonum vergat fi velit, mec in hoc falo, fed quod mom
impeta matura præcedente motum voluntatis, & vo
luntatem in a£tum impellente yult homo quæ vult &
qu« appetit,quemadmodum appetunt truta ; feddefi
derio & complacemtia voluntatis prauedemte, & matu
rali impetu voluntatem concomitante. Volumtam emim
eft in$trumentum feipfum movens in obieäum bonum
tamquamprimnm principium motus &c. Et paulo
poft : Et per hunc modum patet , quomodo voluntas
erit liberrima in beatis, ubi matura omnimo erit obe
diens bonæ voluntati, quæ proprio defiderio & com
placentia naturalem impetum matura libera trahet *
in finem fuum: à quo quia in fé comtimet omnem ratio
nem omnis boni , propter maturam concomitantem
mullo modo poteft Je divertere &c. Quod autem
ibidem multa dicit de indiffcrcntia vo!untatis,
ea intelligit de voluntate deliberativa refpe
&u eorum5 quae funt ad finem, five prout cön
futationem fequitur, quemadmodùm ipfe fà
tis clarè fignificat alio in loco. Scd talis in- quo?t*. • s
differentia non requiritur in appetendis om- ,,.-,, 'i.
nibus bonis, neque ad voluntatis libertatem, 11. q.'s«,
ficut ipfe exprcfle docet quodlibeto duodeci
mo quæftione vigcfima (exta, ubi dicit quod
voluntas refpe&u finis omnis boai rationem
continentis iuovetur ex fe libertate & immutabili ;
neceßitate.
X X V I I I.
Libertas arbitru coaítuoneabfoluta e$t mamißibiliter Ibid
ubicumque ef! »haec enim liberta. effentialu ef! libero .% 4.
arbitrio. Liberta, vero accidentalis, qua eft a fervi
tute peccati, amifibilu eft &c.
Secundò, hinc confequenter docet nullam
creaturam pofie auferre liberum arbitrium,
quia non poteft illud cogere : Liberta, arbitrj
confequitur naturam ipfius anima intelkctw« vel p> 4r*. 4. 4. 1
fius Angeli: fundatur enim immediatè in maturaîei
turam rei habentu liberum arbitrium, iiom potefl Jibi
auferre liberi arbitrú pote$tatem, mequefimpliciter me
que ad tempus : fed mulla creatura potejl naturam
rei tranfmutare im qua immediatè fundatur liberta,
arbitry &c. Et ex comfequenti nec ab ea auferre
liberi arbitrij pote$tatem : fed liberta, & cogibilita,
opponuntur, ergo liberum arbitrium non eft cogibile
ab aliqua creatura.Et rurfum paulo poft: Cogere
liberum
 -

7o8 DE GRATIA CHRISTI SALVATORIS 7o9

liberum arbitrium effet auferre liberi arbitrij pote- A quibus non poffent manere continâi cum fine. Vnde
fatem; quia poteßas liberi arbitrü fundatur in matu alibi traétans verba Bernardi quibus dicit :
*ra rei cuius eft immediate , ufiis attem eius im nobis Voluntas pro fui ingenita lilertate niilla cogitur me
* dependet etiam ex corporis difpofitione. ceßitaie, cùm tamen Angeli de nece(Iitate ve
'Hinc tertio docet, omnes omnino aétus hu lint bonum, ideoque nec liberi effe videantur,
manos, id eft, qui fùnt hominis ut bomo eft, refpondct, quod Bernardus ibi loquitur de neceßita-!**
•. 5. 3. I. effe a&us liberi arbitrij: Omnes, inquit, aftns te coaeftionù , illa autem necefsutas qua Angelinon ;£*
humani funt aífus liberiarbitri, quia omnes aítus hu diligunt mfi bonum, non eft meceßitas coaítionis, quia 3.
mani aut à libero arbitrio eliciuntur aut imperamtur: mom obílante illa meceßitate liberrimè motu dileétionis
quit non omnes a£tus qui funt in homine, aëtus hu movemt fe. Et fimili ratione docet quod obftinatio f
mani dici debent proprie loquendo , fed tantum illi qui ' libertatem à neceffaria coactione non tollit, nec mi
funt hominis ut homo eji : ficut funt acius intellecius & muit : fed olfiumati (dæmones ) per fuum liberum
fvlam fatt* &c. arbitrium ad malum movent fe libere. Et ita con
'Quarto confequenter docet , etjam a&us cludit manerc liberum arbitrium.
qui verfantur circà finem cfle liberos, quam Sexto conformiter tradit, neceffitatem quæ
\ vis non cliciantur deliberatione præcedente : eft ex perfeótionc bonitatis non toilere ratio
*. 3. £ 2•
No$trum liberum arbitrium & eft libertim in quau nem meriti, dummodo abfit cºactio. Nam
tum per ipfum poffumus libere rele: & deliberati de impeccabilitatc Chrifti difputans , cum
ytvm in quantum per ipfum polfunus libere confiliari : propofuiffet hoc argumentum , quod pecca
'Et eft defifibile in quantum ejf ex nihilo. Si confide tum & mcritu m fint voluntaiia; nullus au
*etur in qu.mtum eft liberum fic omne bonum eft ob B tcrn peccet in eo quod vitare non poteft &
ie&unt eius, quia per ipfum poffumus omne bonum li proinde quod nec mercatur Chriftus in decli
bere velle, etiam finem loquendo de libertate à coactio nando malum quod facerc not. poteft, fic ref
nt: quamvis finem in generali velimus maturali me-, pondet : Dicendum quod quamyis meaeßitas coa- 1» 34if.t*
f «e;$tate, quia im volendo jinem volunta3 fime coaúuome äionis tollat rationem meriti vel demeriti, meceßitas ******
*movet fe, & quia nullus aëtus humanus e[t ul tamen qua eft ex perfeäione bvmiiatu mom tvllit ratio- ]
timus finis, hinc confequentcr , quemadmo mem meruti in viatore. Hæc omnia Richardus,
<dum & fan&tus Thoma«, quibus apertè fentit neccffitatem illam vo
Docet quinto, effe ele&ionem refpe&u eo luntariam , utpote quæ ex plenitudine vo
• 34*,*ds. rum, quibus manent beati conjunéti fini : Etfi lendi proficifcitur , non tollere vel libcr
im beatis non fit eleëìo refpeäu eorum qua funt ordi tatem arbitrij yel rationcm mcriti vel de
fata ad finem, im quamtum funt , ducentia ad finem mcriti. -

“disianism, tamen eligunt perfeyerare m illis bonis,Jine

CA PVT X X I X.

Thomas de Argentina.
A s o t si doétrinam verbis perfpi- A fecundum Bernardum im libro de libero arbitrio, vo
cuis tradidit Thomas ab Argentina luntati datus eft intelleétus, ut illum in$fruat, non ut
in diverfis locis. Nam in diftinctione de$truat, de$trueret autem fi et ullam neceßitatem
vigefima quinta fecundi Scntentiárum impomeret. Et in tertium diftin&tione duodc
/, s ay.,,. articulo prime fic (cribit : Potentia que eft effen cima obijcit libertati Chrifti, quod ficut ne
*. {• Τ" tialiter libera aliquo modo efi fui-ipfius motiva , fed mo peccat ita nec meretur in eo quod vitare
voluntas eft effemttaliter libera ut inferius intendo de non poteft. Refpondet autem , qiiamyis fit:ef- t»;4j.i*
clarare diffinitione trigefima oâava. Et inferius fitas coactionis tollat rationem meriti, neae,3ita, ta- `
articuloquarto concludit, Dcum poffè immu men immutabilitatis provemiems ex perfectione virtu
tare liberum arbitrium , non tamen cogere, tum mom tollit rationem merit,fed auget. Etdiftin
quia contradi&tioncma implicat: effet enim in άione decima oétava articulo tertio adverfus
voluntarium & voluntarium, nolitum & vo meritum Chrifti fibioppofuerat, quod Chri
£**• 4.
litum : Et haec efl intemtio, inquit, Bernardi in li ftus in omni a&u füö'detcrminatus efíet ad -

• bro de libero arbitrio , ubi ait voluntas pro ingenita
mobilitate, nulla cogitur neceßitate. Et ibidem ad
argumentum refpondct : Deus non poteft cogere
iiberum hominis arbitrium, eo quod mom fit capax
- ceatiomis. Nam eius coaúo effet comtradiciionis m
- plicatio: quia coactum mom ejt liberum. Igitur Ji li
berum arbitriuin cogeretur, tunc idem effet liberum
& mom liberum. Et in diftinâionem trigcfi
. mam o&avam articulo primo: Illa potentia eft
1Dif, 38.a.i. prwcipaliter libera quæ mullo modo poteji cogi , feuli
bertate privari : fedfola voluntas fic eji libera, quod
*ergùtarumuilatenus poteji mcceßitaie voaiiiomü: quia
-
• • • . ' .
bonum, & proinde non magis mcreripollet,
quam agens naturale determinatum adunum.
Rcfpondet autem ; Agens maturalenon prohibetur rn ;difit;
à merito ex hoc quod effdeterminatum ad unum , fed a. 3,
ex modo determinationis, puta quod neceffario &
mom yoluntariè temdit im illud unum. Sed Chriíius
& quilibet in gratia confirmatus, licet determinatè
tendat im bonum , tam ;em voluntariè & liberè tendit
im ipfum. Huiufmodi enim determimatio mom minuit
voluntatem & libertatem fedpotius auget&ideo ta
lü determinationom repugnat iiieiiio.
 L I B E R
C A P V T
Dionyfius Carthufianus.
m.
I o N y s iv s Carthufianus, quam- ^ rtt , peccatum eiu mom effetpeccatum. Et paulò
vis temporibus noftris longè propin
uior, fàtis luculentè oftendit in ea
jj illa veterum fcriptorum fenten
tia fe fuiffe. Nam in commeritarijs in fecun
p. - dum diflin&ione vigefima quinta quæftione
IDlonyf.inx. quarta ita loquitur: Quatuorfumt ftatus liberta
diß. 25.a. 4 tisfeu liberi arbitrij im homine. Vnus amte peccatum,
' fecumdus fub peccato, tertius fub gratia, quartus in
gloria. Atque im vmmbus his itdicio meo, libertas à
coaftione feu meceßitate, æqualiter manet in homine
propter libertatem voluntatis, quam fi homo amitte
-*
C A P V T
Marfilius de
A R s 1 l 1 v s etjam ex profeffo A eleifio.
doétrinæ fan&i Bernardi & Magi
ftri infiftit. Nam in quæftione de
cima fexta fuper fecundum Senten
Afarfl.im • tiarum articulo fecundo fic loquitur : Cum
%. 16. 4. z. * Magifter dicat diflimätione vigefima quumta triplicem
effe libertatem fcilicet à neceßitate, a peccato , & à
miferia • vocans libcrtatem à neceßitate liùertatem
a coaítione &c. De fola libertate quae eft a neceßita fit quoduliimum finem beat ficum alare vifum de lege
te ejfprincipaliter adprefens, & eft materia prafem-, cvmmum poßit mom velle : Jicut beatitudmem fxam
tis arttculi. Vbi primo eft not.udum quod libertas
creature rationalis eff ipfàmet creatura, ut libertas
Angeli eff ipfe Angelu. Quod patet quia folo Angelo
remanemte omnibus alijs ab eo feclufis, maneret ipfe
liber : & mom effet tunc liber per libeitatem fuperad
ditam, cum omnia alia fint feclufa. Ergo eft liber li
bertate quae ipfe eß : fequitur enim liherta, effentiam
areatur& rationalis. Scd rationabiliter quæritur,
atrum fic libertas homini; fit bomo ? Ad quod ( quia
quid nominis eft) dicitur communiter quòd libeitas
hominis effua voluntas qua per fùam effentiam libe
ra*f: quia ficut non jiat effútiam Angeli rema
nere fine libertate ita me; effentiam voluntatis. Miox
docet, libertatem dici înalogicè de Deo, An
gelo, & homine, quia Deus libcr eft fimplici
tate fine a&ibus füperadditis; Angelus eft fua
libertas, fcd cum a&ibus fuperadditis; homo
non cft fua libertas, fed aìima vel voluntas
ejus; ac deinde varios libertatis modos di(lin
guit juxta varios hominis {tatus.
Jbid. a. 3. ** Et in eadem diftin&ione decima fexta arti
culo quinto, fuccin&is conclufionibus fuam
de !ibertate fententiam exprimit. Prima pro
pofitio : Liberta, voluntatù mom attenditur penes
hoc quod poteft deficere five peccare. Patet quiàtunc
Dew non effet libere voluntatis, quia utuque peccare
-non potef!.'. '* : . . . * -
Secunda nec liberta, voluntati, attenditur penes
hoc quod omne quodpoteft velle, poßit perficere. Pa
£t qui4 poteft velle quod eji fupra fe ut fuum fuppo
fitum effe Papam vel Regem. Vnde Philofophus ter
tio Ethicoram a*, voluntam eft impoßibilum, fedmon
s E x T v S. ' 71 1
X X X.
poft , ad quæftionem qua quærebatur, ütrum
homg pcccet coa&è & néceffàrio, qüia non
Poteft hon peccare, refpondet : si qüis habeat Im z. dj?.
plura deprimentia adpeccandum, & mihilelevans com 25. 4. 4•
tra ea, neceffe eft quod deprimentia vincant & faciant
eum labi deorfum. Ita eft in libero arbitrio, gratiam
elevantem mom habente, fed propriam infirmitatem
& culpam trahentem inferius, tamem non cadit mifi
eleëtionepropriae volumtatù , mom neceßita:e coaétuomi.
Ideo dicit Gregorius, peccatum quodper panitentiam
mom deleturpomdere fuo mox trahit ad aliud.
X X X I.
Inghen.
•, -
Tertia, nec liberta* creatae volumtati, attenditur
penes hoc quod non poßit immobilitari im bonum vel
in malum, Patet ex diétis im tertio articulo quaflio
mi, quintæ huius fectmdi : quia completo fiatu in eo in
quo finaliter fe pofuit , de lege communi immobiliter
perfeverat &c. -
Quarta. Nec libertas, ut effimo, in hoc confí
clare vifam non poßit nom appetere. Et de hoc diétum
fuit um fecundo articulo &c. • •
Quinta, yuietur quod naturaliter libertas fit fua
effemrua. H«c eft prius pofita in primo notabilifecum
di arti, ult. Et ftatiin adijcit de libertate viæ &
de potentia Dci ad auferendam libertatem,
nempe quod mom fit poßibile ut voluntare remaments
Deus eius libertatem auferat, quia ut diëtum eft, vo
lumtas eft fua libertas. -
Ex his perfpicuum eß , quid fentiat,Marfi
lius de libertáte effentiali voluptatis, tum
angelicae, tum humanae. Nam quod diverfos
libcrtatis ftatus exponat, quæ vel in via, vel
in patria aliud poftulant, non repugnat genc
rali ifii do&rinae , ficut infrà declaraturi fu
mus: Qnemadmodum enim in viatoribus po
ßulat indifferentiam, ita in beatis admittit ne
ceffitatem. Et cun» obijceretur cx Philofopho
tertio L hicorum, quod de neccfiarijs nullus
laudaretur vel vituperaretur, Chriftus autem
in omni bono operc tam impeccabilis, fuiffet
neceffitatus, diftinguit triplex neceflarium.
Primo quia coaëtum & in hoc mullus meretur. Se
rm quef. i z.
cundo quia à matura imexi$tens fid quod aliterfieri me fuper 3. fimt.*
qtiit, ficut gravis imclimatio ad deorjum , & hominis 4rf. 2.
imclimatio im fctre per mtelleëìiì, & um bonumper affe
£tum, & im talib s homo etiam mom meretwr. Tertio
modo dicitur meteffarium, quia inevitabile,non tamem
per naturam, fed per gratiam im bonum confirmam p
tem. Et hoc contumgit generaliter im vomp. eiemjwri
bus. Et ftatim declarat quod Chriftus opera
bona quæ fecit, fecit neccffitatc inevitabilita
tiSy
 zo. DE G RATIA CHRISTI s XLvAToRis
-tis , per gratiæ plenitudinem eum in bonum a quitur de neceffario primo velfecundo modo
confirmafitem, & quod fúerit £mul viatgr. ' datur.
di&c. De talibus eriimnecefîàrijs nullus lau
'Philofophus' autema in tértio Ethicorum lo
*C A P V T
Nicölaus âe Orbellis & Stephafius Έrul&fér
3 c o. » vºs de ©rbellis «oinmen- a rius in f. Ët quxflione feptima non nifi tria
vario in fecundum:fententiarum di
AViewl4w de ftin&ione vigefiina quinta : Dicitur
:';;;; Jiberum arbitrium fmplicitèr non quod fic
wrfit hoc at poßit velle oppofitum, fed quia omme quod
valt, appetit ad fui-ipfius imperium , quiafic vult ali
quid ut velit {e Pelle illud , & ideo m aífu volendi
1 f&pjwn muvet & fibi dommatur; & pro tanto dici-
fur liberum, quamvis immutabiliter ordinetur ad
illud
Stephanus Broléfér«dmimfentätor Magiflri
Sentcntiarum ex ordine Scraphico, fribens
in fecundum diftin&ione vigefimaa quinta
su», s... quæftione octava : Aëtas liberi arbitru deliberan
• ., fer im . tirquamvü poßit effe circa fieceffarium,femper efl com
'£ *3- 4- §• timgems. Atius vero liberi arbitri, ut liberum ejf, non
[ folum poteft effe circa neceffarium , Jed etiam meceffw
C A P V T
Cabriel,
- A* * * * l in tertium fèribens di- A*mitate quippiam velit. Nec aliam omnino li
ftin&tione deciina o&ava articulo ter
* I tio expreffe docet, a&um beatificum
efie polfc mcritorium,fi äd hoc folum
a Deo acceptetur. Quod autem obijcitur de
***. i*3; libertate beátificae dile&ionis, refpondet ; Ne
** **** getur quod aâus beatitudimw fit fimpliciterneceffarius,
quia five fit immediate à Deo,five elicitus à voluntate
vjf tibere elicitus & ita contingens. Eft tamen im
mataiiiu & perperuus, contingenter mom meceffario,
quia « voluntate divina perpetuo confervatur, cuiws
tertirudihem habet veatus per divimam revelationem.
* £ft ergo beatitudo mutabifi, quia non mutabitur.
.~ Non ártem immutabilis id eft impoßibilu mutari.
Poffe: enim Deus eam mutare depotemtta abfoluta.
*Haec eft ergo contingentia quam in ea Gabriel
})onit per potentiæ cxternæ confiderationem.
£t ibidem docet, quod volunta, per aífum beati
ficum i %erè, complacenter tendit in obieëium beatifi
cum licet non libere contradiétoriè, & hæc liberta,
] fufficit ad rationem meriti.
Haec arbitror, aliaque plura, quæ fi res ita
pofceret,proferri polleht fätis evidenter often
dunt, quid primi Scholaftici de do&rina Ma
giftri Sententiarum, Hugonis, Richardi, im
primifquc Bcrnardi , & Auguftini à quibus
èam didicerant , judicaverint. Paffimi enim
inculcant, libertatem ab illa neceffitate quam
Magiftcr explicat, hoc eft, coa&ione, à vera
\ arbitrij libertate repellendam effe, nihil om
aino fölliciti, utrum voluntas immütabili fir
7;
X X X I I -
vult iacludi in libero arbitrio, immunitatem à
coaäione , excellentiæ dignitatem, & poteiiatem.
Quantum ad primun effe æqualiter in om
nibus in quibus cft,ficut dicit Bernardus, inquit,
'in libro de libero arbitrio. Manet libertam arbitrj
tam plenaim beatü &c. -
Petrus Capulleius Epifcopus Converfànus pa.- c..
Ordinis Seraphici faribens infecundum Sen- pulln s di£.
tentiarum• faf&i Bonaventurae: Quadam funt *•***-4.
vrdimura ad finem beatitudimü qua ipfi ultimo fini r, psn£to i &
beatitudimu coniungúntur, ut videre & amare, &
refpeítu horwm efi fempiterna & libera ele&io: alia
autem funt imperfeëta, eo quodab ultimofine difiant,
ut fides c* fpes , & bac excludumtwr heceftfempiter
ma tleftuo refpeítu hórum. «
X X X III.
, bertatem plerique cum illis anteceßoribus
fuis agnoverunt, nifi illam triplicem , à necef
fitate coa&ionis, à peccato, à miferia, quarum
duas po[teriores, velut fpurias refpe&ü liber
tatis generalis, quæ communis eft bonis &c
malis, abjecere. Neque effet difficile o(len
dere quibus gradibus ab illa do&rinae face
paulatim defexum eft , dum quidam cœpe
runt primo liberum arbitrium diftinguere in
liberum & liberatjvum ; tum alij libertatem
refpe&u finis imminuere, alij deinde prorfus
tollere: alijrefpe&u mediorum, moxìmùê
rentiam urgere ; alij deniquc nullam liberta
tem, nifi iliam agnofcere. Qgod ufque adeo
verum eft, ut eofdem omniho Scholafticos
nonnullos vetcres videre liceat,initio ad amuf
fim cum Magiftro fentientes, imo longè au
dacius & apertiusillius fenfà promentes quam '
ipfe prompferat, deinde fub finem vitæ in al
B
terum extremum, quamvis nonnihil vacillan
- -
do yergentes. Quæ fane pofteriorum fcripto
rum declinatio, multoque magis præcedcn
tium improbatio, cvidentifIimo argumento
eft , aliam do&rinam à pofteris tradi, quam à
majoribus accepta fuerit. Sed quia non fine
magna ratione çredendi funt declinaffe, operae
Pretium mefa&urum puto, fi Paulifper prae
cipua eorum argumenta excuffero, & Bernar
di, imo & Scholafticorum veterum verbis &
fcnfu folvero, vel foluta demonftravero.
\
c A P V r
-
 /a ^ ^ L 1 B £ R
c A P v T X X X I 'v.
Solvuntur generaliter Scripturz, ?atres, & Concilia qù& - -

requirunt indifferentiam ad utrumlibet.

R 1 w o igitur obijciuntur Scripturæ à âifferentia eft. Aliter Deus, aliter Angeli
fàcrae quae dicunt, Deus reliquit hominem viatores & primus homio , aliter beáti, aliter
im manù confilijfui, adiecit mandata & præ damnati,aliter homines reparándi,aliterChri
cepta. si volueris mandata fervare, confer ftus Dominus in via cohftitutus liber füit.
vabunt te. Appofuit tibi ignem & aquam: ad quid Nec ullo paâo quae in uno ftatu libertatis ad
Ἀ volueris porrigi manuum tuam. Ante hominem vita fùnt aut étiam requifita fünt, ad alterum ex
& mors, bonum & malum : quod placuerit dabitur tendenda funt. Hominum igitur viatorum
illi. Vbi Scriptura fatis explicat quid fit effe non folum coa&ionis expertem efíe libcrta
in manu confilij,cum dicit hominem fi volue tem,fed ctiam ncceffitatis immutabilis volun
rit mandata fervare,& confequenter non fer taria ', hoc eft , eam ad ütrumqüe indifferefi
vare fi noluerit. Rurfum ex duobus oppofitis tem efle cum Scripturis, Auguftino, & Patri
vitâ & morte, bono & malo, eligeré pofie bus, & Catholica fide fatcmur perfibenter;
quod placuerit. Ergo in homine cft libertas fcd in illa indifferentia fitam effè generalitei
& contrarietatis & contradi£tionis, & non humani arbitrij libertatcm ijdem Patres per
fola libertas à coa&ione. Idem convincunt pegarent. Neque enim quifquam fpero ità de
omnia mandata, quibüs aliquid vel jubetur fipuerit,ut hominem etiam viatofem liberta
vel vetatur. Significant cnim hominem ad tem amiffurum putaret, G liberrima & libera
utrumvis pofle fií&i, ad bonum ad malum, ad 'trice charitatc in huiwanum Iibcrarctur & fir
agendum,ad abftinendum. Quibus confçp maretur arbitrium,ut quod beatis jam in præ
tánea Patres omnes clamant, iJicantes Pafiim b mium retributum cft , inhac vita cònftitutus
hominem poffè quæ jubentur facere & non ampliusjam pcccare non poffet.Ex alio igitur
facere, ut vi{um fuerit, & habere ut Nazian capite quam ex natura libertatis, oritur ifidif
*^^P^leg. zenus , f&ùz' &μφω τg ávrs;8ai8 xaväuâlæ, im £erentiâ ad agendum, & non agendum, itemq;
utramque partem l.beri arbitrij motus. Neque ad bonum & malum. Nam quíámvis iftudcef
fn Pfal. » I)eum hoinini neceßitatem ut Hilarius in altera tiffimum in creatura rationali libertatis indi
tram affigere. Locâ plura non eft opus operosè cium fit, non tamen libertatis eft caufâ vel rà
proferre. Nam ex hujus unius argumenti tio. £t propterea adeffe vel abeffe poteft vò
íolutione fìcile patefiet quid de ceteris dicen luntatis ârbitrio,fine difpendiolibertatis.Deus
dum fit. - -
quippe ( ut praetermiflis Angelis tam beatis
Itaq; e rcfpondeo argumentum effe veriffi quaî damnatis, de re notiffima duntaxat lo
n.um ,' quod ab ipfo Aùguflino, Damafceno, çjuar)juxta Catholicam fidem eft liberrimus,
Bernardo, & ceteris non folum admittitur, qui tamen nec malum unquam cligere , neque
fed vehi: Catholicæ fidei immobilis bafis ad ab eligendo bono, quod ab æternitate fibi eli
verfus Manichæos aliafqnc peftes veritatis & gendum praefixit, ullâ mutatione deffere po
libcrtatis in micas invi&ifTi:\me defenditur, ac te{t: ne vel imprudens videatur id eligcndo,
defcndi debct.Verum ad propofitum noflrum quod poftea propter alias non praevifas ratio
'nihil facere facilè videt, quifquis oculos ha fi:s mitandum eífe judicaret, vcl certè incon
beat , qgibus apcrtas veritates videat. Quis ftans ac levis, fine nova ratione refpuendo
enim nefciat Scripturas iftas ac fimiles de via quod femel prudenter clegfkt. Quid fi hoc
torum homiaum libcrtate loqui ? Illi quip ipfùm igitur É quod fioi per naturam cô
pe fùnt quibgs præcipitur boiium ac vetatur ° pctit, ángelicis humanifque voluntatibus per
malüm : illi funt É' ignis & aqua, vita
gratiam tribuere velit, ut propter fimilem li
& mors appofita funt, illi funt qui parem in cct imparem lucis illuftrantis magnitudinem,
'utramque partem habcnt voluntatis motum : non fifiantur novas rationes ele&ionis mutan
illi dcnique qui poffunt praecepta facere & non dæ cernere, nec propter prudentiffimae volun
facere,fervare vel träfgfedi.Scd ficut exiftiuf tatis conftantiain fine fatione mutare, quod
modi Scripturae teftimonijs perperam con fibi femel & fèmper fine ulla ceffatione dili
cluderetur, ergo Deus liberó arbitrio caret; gendum elegerant? Qgis,quaefo, nifiiniquus
ergo Angeli, ergo beati homines, crgo dae rerum apertarum judex, non cos tanto in illa
mones libertatis expertes funt, ergo ipfe Chri ele&ione liberiores putet, quanto propius ad
ftus Dominus, dum in via ad patriain tende illam immobilem firmitatem divinæ liberta
sret , libertate caruit; cum neque bcati, neque tis & ele&ionis ácceflerint? Vt propterea ne
Chriftus Dominus præcepta tranfgredi poffit ritò dixerit S. Thomas, quod reffîta amare, rw a.dif a«
aut potuerit, nec Deus eligere malum, nec dg- . erit fi beatis fempiterua & libera eleítio,atque inde 4. ■* •4 4 •

moncs bonum : ita neque re&e concluditur,
a&utn rationalis voluntatis folius coaétionis
expcrtcm, non effe liberûm. Inter a&um quip
Pe libcrum & ftatum fibcrtatis Per magna
-
concluferit in eis effe liberum arbitrium.Qua
propter liberum arbitriô in omnibus,five bea
tis, five damnatis , five viatoribus; five Deo,
£ve crcatura, vniformem libertatis rationem
". Hh ' - ebtinet,

,,6 DE GRATIA CHRISTI SALVATORIS
obtinet, etfi difformem ftatum. In Deo per A num & voluntatum genera nonpoffit, quæ
naturæ conftantiam,in beatis pergrati;bene
£icium ad bonum femper detcrminaxpm eft,
in damnatis, ad malum , cùm tainen neutris
quicquarn de illa libertatc, à qua di&um eft
1iberûm arbitrium detrahatur.Rürfum ifi An
g iis & primo homine viatore indifferentiffi
$um fuit ad bonum & malum; in hominibus
iapfis viatoribus itidem indifferens,fed longe
rninus; utpote qui videnx aliam legé in mem
bris fuis répugnántem legi mentis fuae , & ca
ptivantem eos in lcge Pcccati.In Chrifto Do
£mino viatore,nullo pa&to ad malum fle&i po
tuit : ita fit ut liberum arbitrium pro naturæ
cujufque, vel ordinis divinitus inftituti, vel
méritörüm diverfitate, diverfum itatum for
tiatur, in quo ad diverfà a&ionum genera po
, tens, promptum & expeditum fiat , citrata
menúlíam i£fiusliberi, {em formalis rationis
dibertatis varietatem. Eadcm quippe ratio li- B bus tamen locutionibus alibi, cùm ad concor de gr. * Chr.
bertatis in omnibus iftis a&ionum & ceffàtio diam gratiæ & liberi arbitrij ventum fuerit, fi.?.*•..
num generibus dominatur, five voluntas ita
in alteram partem fixa fit, ut non poffit velle
nifi vel tantum bonum 5 vel tantum malum,
vel ita indifferens, ut adhuc im utramque par
vem %&i queât. Hoc eß enim in omnibus li
berum quòd habent in fua ponestate, hoc eft, quod
f* ciim volunt,five fit bonum duptaxat,fivc ma
ium, five utíumlibet, fivefit ad agendum,five
ad ceßándum , five ad utrumiibst. Fortitúdo
cnim & amplitudo liberi grbitrij pcccatis aut
benefa&is ita amitti poteß, ut quaedäa, aët:o-
- - ' - I. -
C A P ' v 'T
- • i - -
- Aétus voluntatis deHbcrata
& doajiio voluntatis.
E b potiffimum hic difficultatem. f, cit, A effe caufàm, ut homines in percipienda volun
a - - -.
quod a&üs illius voluntatis, qui foiä
libertate à coaétione liber fuerit , non
videamur effe domini, ncc cum habere
in noftra poteftate, quod ad actum lib&rum
omnino fieceffarium çft. Nam ut Auguftinus
ri.s.d.lib. de iibera voluntate dicit : Nihil tam in noftra.
•rbit. c. 3 &- poteflate quam ipfa volanta; fita eft. Quo vero
1.*erra&#.
tap. 9. pa&o intèlligi poteft, quod illum aëtum in no- ~ cft extra nóftram poteftatem adeoq; ligertaté.
ítra poteftatéhábeamus, & ejus domini fimus;
a quio propter vglendi ncccffitatem abftinere
non póffufius?Illius quippe Domini yidemur
dunfàxat effe,quod faciiìus,& non facimus,
quando lubet. Accedit quod in hujufiigdi
a&u potius agi quàm agere videamur. Hoc
auteiâ repugnäre libcrtati arbitrij cxtra con
trovcrfiam éft. Omnium enim Doétgrum ju
dicium eft, voluntatem liberam fé ipfám age
rc & movere, & in hoc à brutis pucris, infen
fàtis, agens liberum diftinguitur. Prima fiu
- - -
jus óbje&ionis pars nonnüllis antiquioribus. & quibufcumq; É; vegetativæ faculta
-
Scholafticis qui illum Auguftini locum cita tis, adeoq;externis a&ionibus, vel ceffàtioni
verunt, hallucinandi caufa fuit, pofterior illis.
É magis Ariftotclis Philofophiæ dediti.
unt. - - - -
Itaque ad priorem refpondeo, non rationis,
illius yim, fed imaginationis imbecillitatem
-
***
ante poterat, aut poffit quae ante non potcrat,
atqué ita ad plures a&iones extendatur aut
cofitrahatur:ipfà tamen libertas arbitfijamitti
non poteft,quàmdiu vigepte rationis confide
ratione,velbcne,vel male tantum, vel utrum
que facere poteft. Quamobrem quando Scri
pturae vel Patres, vel Concilia indifférentiam
illam agendi boni & mali , & arbitrijflexibi
litatem ad utramlibet partem urgent , aut ju
dicant, aut provocant, per quam videlicet
offimus fi volumus benè vel malè vivere,
velle vel nolle, divinæ infpirationi liberè con
fentire, eamq; abijcere, Deo vocanti confèn
\ -
tire vel diftentire,certum liberi arbitrijftatum
refpiciunt, cui hujufmodi flexibilitas propria
& fempcr præfto cft, non autem Š
nuo nön effet liberum quicquid hujufmodi
flexibili in utrumlibet poteftate caret. De qui Prid. t3. 1.
plura di&uri fumus ; quo videlicet pa&o hoc •p.4.0*w *
ipfò veræ funt, quatenus etiam tum cum alte \.
rumreorum facit,potefl non ficere, quantum
vis ad alterutrum, five per gratiam, five ab
fente gratiâ ÉÉÉ determinetur.
Difficultas quæ movcri polfct , quod ifta
do&rina Patrum Calvini opinioni concinat, P^ide ιβμ,
oportunius etiam refervabitur alteri lcco, ubi « ». -..-
gratiae concordia cum libero arbitrio, juxta
(anéti, Auguftini Principia demonftranda cf.
x x x v.
- - - -
ncceffarius, eft in poteftate
tariorum a&uum libertate fallantur. Nam
intucntes omnes a&iones hominum quas im
peratas dicimus,& magis notæ funt, nullam
çorum omnino liberaun effe vidcnt, nifi quam
poffumus facere & non facere, quando volu
mus.Simulatque enim a&io vel ccffatio aétio
nis non fequitur ncftram voluntatem,hoc ipfo
Omnibus enim à natura indita eft illa nctio
qua liberum dicitur, quod fit cum volumus.
non fit cum nolumus: ita ut regula omnis li
bcrtatis,quae in a&ionibus imperatis quarum
cumq;.fäcultatuam reperitur , fit ipfum velle,
cui nifi mox adfit a&io cujufcumq; potentiae,
vel ceffatio a&ionis, mox etiam a&io illa vel
non a&io , cancellos libertatis cgrcditur.
Quod in petulcis illis imaginationis, con
cupifcentiâ , genitalium niotibus, in intel
leétus nutibus, quibus claræ affentit veritati,
bus apertiffimum eft:hoc ipfo namq;quod no
bis volétibus non fequuntur, vel nobis nolen
tibus profiliunt, extra poteftaté noftram funt,
& ideo quoque extra Iibertatem. Ex É fit:
ut ctjamTullius, folo naturalis Philofophiæ
- `` `` ` ` lumine
 718 L I B E R S E X T V S. 719
I»Paradoxis lumine inftru&us dicat : Quid efl enim liberta, 3 A fi tamen aliqua dari poteft. Nam rogatus,cur
Potefta, vivendi ut velis. Ecce velle ftatuitur ve grave non gquc liberè fe novet, quam volfin
lut immobilis norma libertatis. Quicquid tas ad illud velle {uum quod caufat ncceffàrio,
enim amplius potett ut quippiam agamus vcl refpondet : illa caufatio gravitatù eft maturalis,
non agamus, patiamur vel non patiamur, iffa libera,quia hoc eft hoc,& jiud eft tftnd. Nam effe Qgodiib. 1*.
quam velle noílrum , iftud funditus deflruit formæ ó modus effemdr, agere & modus agendi funt
hoc ipfo illius a&ionis vel ceftationis liberta immediata. Quod cft ipfiffimum quod nic cum
tem.” Vnde adjunxit idem : Nec eft ulla res Auguftino de effcntiali libcrtatc voluntatis,
qua plus apud eum polleat, quam ipfius voluntas atque quantumvis ncccffáriæ, afierimus. Itaque ficut
judiçium. Et hinc profcétæ funt illae quas ante Scholaftici,quando audiunt Synodum Triden
*.»
dclibavimus do&iffimorum virorum defini tinam dicentem, voluntatem poffe diffèntire fi ve •.

tiones, quibus liberum arbitrium per potefta lu,& Auguftinum,hominem Deo vocanti pofle
tem faciéndi quod volueris, vel inclinandi fe confentire fi velit, putant & reéte putant, fig
ad quos volueris a&tus,vel aliquid quod gqui nificari humani arbitrijlibertatem , fic etjana
polleat, defcripferunt. Sic enim optimè & ex intelligunt eadem prorfus ratione, libertatcm
Auguftini quoque mente exprefferunt illud indicari,fi diceretur voluntas po{fe vellc fi ve
doóinium liberi arbitrij fupcr actus noftros lit, pelle non vellc fi velit. Nam quid eft poffe
liberos hoc ipfo quo illos ita in voluntatis po confentire nifi vcllc ? Quid cft diffintire nifi
te(tate ftatuerunt, ut illos faciat vcl non fa non velle ? Si crgo phrafes iftæ infallibiliter
ciat, cum Placuerit. B
deumonftrant humani libcrtatcm arbitrijpro
Cùm igitur illa poteftas agendi & non fcéto liberum erit arbitrium,etjamfi immuta
agendi , quam libertatem lcu indiffcrentiam biiiter velit aut immutabiliter nolit. Facit
cöntradi&ionis vulgo dicimus, in.omnibus enim illa fi vult, eodem modo ficut confentit
a&ionibus imperatis, libertatis arbitrio fubje fi vult. Siquidem omanis voluntatis delibera-,
&is,valde manifefta fit, pcrrexerunt ad ipfum tæ motus cffèntialiter quoque talem indiííe
cubile libertatis, voluntatem five volitionem, rentiam contradi&ionis quodam fenfù,fecum
& ibi fimilem indiffcrentiam femper & ubi trahit. Nec enim aliud cft ifta indiffcrcntiali
que necefíariam eííe judicarunt, rcfpc&u cujuf bertatis,quam tantoperc Scholaftici admiran
&umque motus libcri. Cùm cnim hoc habcat tur, quam potcftas agcndi & non agcr di ad li
definitio a&tus libcri, ut cum agamus & non bitum voluntatis, feu cum voluerit. Quod fi
agamus,quandocumq;voluerimus, ita ut cum voluntas forte vel agere vel ceffare nolit, &
iîdifcrentia contradiétionis operemur (nam firmiter nolit, & immutabilitcr nolit; vel è
indifferentia contrarictatis judicio quoque contrario, agere velit & firmitcr vciit, & im
Scholaßicorum parvi momenti cft, & jn folis mutabiliter velit, quodnam hic fingi pcteft
viatoribus, propter alias caufäs quam liberta detrimentum libertatis ? Cùm haecîpîa fir
tis, locum håbet, & femper in ufu fu9 indifie mitas» iibertatis fit exercitium,ac teftimonium
reiitiam contradi&ionis involuit ) fieri non libcrtatis ejus,& hoc cft quod acutiffimè vidit
offe ccnfuerunt ut id quod libertati cffentiale & prcfüdiffimè divino fuo ingenio penetravit
&ß, ab ullo a&u libcro feparetur. R££te hacte Auguftinus, cum toties advcrfus obtufiores
nus. Sed in eo imaginandi imbccillitas & im- c hominum imaginationcs inculcavit, hoc effe
becillitatis crror cft,quod quemadmodú illam in noftra potcftate & libcrum, quod cum volumus ,
contradi&ionis indiffercntiam qug in omni facimus. Et ne quis ab illa regula libertátis
bus a&ibus impcratis lucct, yoluntatis juflu voluntatem ipfam feu volitionem excluderet,
metiuntur, cui ad nutum eos laxando vci co ratione cujus in noftra potcftatc & liberum
hibendo,fubfiut, ita naotuum yolendi libcrta nobis eft, quicquid liberum cft, ftatim adijcit
tem, alia voluntate quam feipfa metiri volunt;, & crebrò repetit : Quapropter myil tam in *®**. ii.:..tis.
ut fic vidclicet in metienda libertate volitio potejiate quem ipfa volunt4, hoc eft, volitio, Et ••* ..;.
nis,nunquam in ipfâ illa vohtione maneamus, quäre tandemarviDo&or fan&iffime,
-
-T - d {j tra&H.1.e. 9.
curn teipfo eib. »••
fed fine fine furfum feumper ad altcram prio-* judice & Magiftro qu££££££ Psyp$i: & 'j;;;:;.
rem afcendamus, ratione cujus hæc poftrema , immutabiles VoluntateSin Deo & Angelis bo-*
fit libera, dum Priorcm fcquitur, aut non fe nis ac malis quæ cum mutari aut ccflare ne
quitur, prout'julierit aut vetucrit. Ifte ima-, queant, non videntur amplius effe in eorum
ginandi modus, citra dubitationcm, in Au poteftate ? Ea enim, refpondct ipfe, prorjus nullo
uftini principijs , fccundum quæ hic fcmper. intervallo mox ut yolum üs prejfo eft. Et rurfum :
í uimür, falfus cft. Voluntas enim » hoc cft, Non dicimus effe in poteftate noflra,nifi quod cum v0
r.

Š deliberata,de qua fola traétamus feipfa . lumus fit, ubi prius & maxime eft ipfifm velle.. Sine
libera eß, & contradictionem implicat non ullo quippe intervallo temporu pr«fto eft voluntas ipfa
e[ieliberam,quia fit cum volumus,non fit cum folu- , cum volumus. Si præfto ett curae'volumüs,& nón
mu, non alia volitione fed feipfa. Nec eft vi præfto eft cum nolumus,ergo libera cft nobis. ,
tiofus aut nugatorius ifte,librandæ libertatis Si vero perpetuo & ftabiliter velit, perpe-,
modus. In iílum cnim neceflario inciditur, D tuo & ftabiliter praefto e(t,perpetuo & ftabi
cum ratio effentiarum petituf. Effentiarum liter libera eft , tàntoque liberior, quo magis
quippe non datur ratio. Velle autem & nolle, ~ infeparabiliter præfto c(t cum volucris , di
&tlciitialiter liberum eft, quod fubtiliflime Jo vinôque & génuinae voluntatis libertati :
anncs Scotus vidit, & rationcm àpriori dat, confifiilior. Öuemadmodum enimô voluntas
- -
-* *"' * H h , * * * ' ' ' ' -' **fationes
 yzo DE GRATIA CHRISTI SALVATORIS 7τι
rationes habet volendi aliquid , fine periculo a mem, quanta quenquam in hac vita fuiffe vi
libertatis, ita nonnunquàm rationcs habet dimus vel audivimùs, vel citra claram vifio
*fixè volendi & nunquam mutandi fine peri nem Dei effe pofíe cogitamus : qui præter
«culo iibertatis. Non minus entm continuatio quam quod naturali corporis atque animæ
& ftabilitas & non mutatiovoluntatis feu vo conftitutione ebrietatem, aver(etur, virtutis
litionis, quam ipfa prima voluntas libera eft: infuper magnitudine fœdiffimum iflud vi
& ita in pöteßaté habct diu, (tabiliter, & fine tium inftar mortis abhorreat. Si quis à tali
mutationc velle, quam velle. Qujd crgo con viro quæreret, utrum fe inebriare poffet ; re
querimur de libertate voluntatis immutabi fponderet utique poßèm, fi vellem. Sed fi ul
-u. His, fi ipfà fàpientiffima, pleniffiomaάue volun
tate mutari nolit ? Tantafque ndn mutandi
ferius inftes, velis igitur & facias; nunquam
animum quibufcumque promiffis, blanditijs, \ I

cau{as in aeternis Dei rationibus contemple rationibus, minifque provocatum eò adduce

*tur, ut nihilftultius judicans quam defiftere, rc poffèt. Nec tarnen ideo,quod featiat bruto
voluntatis firmitate mutari molit, & femper in contrarium impetu rapi voluntatem, fed
nolendo mutari non poffit?Quafi vero defui quia tantæ abfurditatis, fœditatis & impieta
τοria ifta volendi inconflantia, quam in nobis tis iftud flagitium ei videtur, utnifi niens ei
experimur,perfe&igni libcræ voluntatis quic paffione vehementiffima tolleretur, nunquam
quam conferat, cùm fit non libertatis, fed poffet fe-ipfum ex nolente volentem facere.
ægritudinis animi certìffimum argumentum. Et tamen ei femper videtur, & fic revera eft,
Oritur quippe partim ex imperitia rationum B quod hoc poflet perpetrare fi vellet. Sed nun
& circuinftäntiarum omnium, propter quas quam rationes volendi invenit , & ideo pru
aliquid prudentcr ampie&tendum eft, partim dentem iftam voluntatem mutare non poteft,
cx incon'tantia non pcr(evcrandi in có quod Idem & fimili prorfus modo in cælo accidit.
prudenter amplexi fumus,quarum, altera facit Poflent enim volit:onem fuam mutare fi vel
ut Priorem voluntatem juftâ ratione, altera, lent ( quia fèntiunt non fe aliter nifi pruden
ut fine jufta ratione mutemus. Si enim nova tiffimè volcndo fcrri, quod velle, nön aliter
lux oritur quæ antè latuit , voluntas iu pru nifi pcr , nollc, mutatur) fed ratio mutandi
dens vel mutari vel ceffare debet; fi non oíitur nulla præito eft,& ideo nunquam mutare vo
voluntas prudens,ut mutarinec ceftarc debet, lunt, quae nolitio mutationis, quia femper
Quæ duo vitia quemadmodum abfunt Deo, fi cum nolunt prafto eft,& maxims fcmpcr prg
beatis quoq;creáturarü voluntativus detraxe fto cft, hinc maximè quoque c(t in eorum po
ris,ficut perpetua agendi vivacitate vigent, ita tcftate, & maximè libera. Quâ conlideratio
in imperitiam & inconftantiam labi nequeunt, nc vidctur dixifle unum Scholafticae Thcolo
imtwtitabilis & incetiábilis erit voluntas b na, grae lumcn, fàn&tus Thomas, Erit fempiterna &
& eâdem femper libertate libcra,qua primum libera eleéito, rcfpe&tu amoris beatifici. Et al
yoluit & amavit id quod prudcnter & con tcrùm Ioannes Scotus, Voluntas rejetfucuiuß a, g.,
ftanter & inceffanter volendum & am*n *um cumque aëtus eft libera, & à nullo obieéto mecefiu. , ,
effejudicaverat. Sic fit & voluntas æquitatis, tar, Et alibi : Volunta, elevata nom neceffariofiu- l*u*.t.
quæ Deus nofter
inamiffibilis eft, & noluntas
& inceffìbilis. iniqa:vatis,
Proptcr cafùem C.
tur , quantum eff ex partefua, neceffitate fçilicct £*.
naturæ quam repugnare docet voluntati.
quiPpc rationes, quibus æquitatem fùpcrgm ' Seg hoc eft quod fallere videtur cogitantes,
nia & in omníbüs & femper prudentilfimo qu9d quia beatos ab il!a fcliciffima völuntate
judicio fibi diligendam cohftituerant , tor defifiefe non pofíe vident, nefcio quoillos •
pore & inconflantiâ & imperitia liberati, can Pondere libertatem præpedicnte ferri imagi
dema æquitatem fu per omnia , in omnibus, & nantur, ut quadam quafi naturalis neceffitas
femper'diligunt, hec umbram rationis cujuf oriatur, quæ voluntáte fifti vel abrumpine
quam videfit, propter quam abrumperent il queat. Scd imperfk&us & faifuseft iftcima
lam quam pruáentiífimè libereάue ihchoave ginandi modus, Cùm enim juxta Augufti-*
rant voluntatem. Præfto eft illis ergo volun num, hoc tanquam ratione & arbitrio præditi ,
tas ifta cùm volunt , & quantum volunt, & Poffe dicamur, quod noftram fequitur voluntatem, s. retra$.
quamdiu volunt : & quia multum volunt, & & juxta Anfelmum, mini potef4, fcilicet ra- *****.
{empcr volunt, & nufiquam defiftere volunt, tiohalis, fequatur voluntatein. §iiiimnom fubin- ££
hinç femper, nullo tefhporis intervallo, eft telligitur volunta, non eft poteftas, fed neceßita, ;;;-
prafig cùm volunt, hiic femper & maximè hinc fit, ut ifto fcnfu etiam abruptio feu cefla- '°T°
9mnium eft in eorum dominio & potefìate, tio illius voluntatis fit in poteftate, quia fit
hinc fèimper & maximè libera. Sed quia nihil cùm volunt. Sed fi non velint, defe&us ori- -

in hac vita oronino fimile experimur,hinc no tur ex voluntate, non poteftate. Quæ folutio ;
fcio quis nobis fcrupuluf emper manet, quamuvis Auguftini fit,fi tamen alicui necdum
quod voluntas bcatorüm impetu quodan, qui faciat fatis,fciat ille, quod ficut nunc omnis
cohiberi voluntate nequeat,in clare vifum fe omnino voluntasjuxtanaturam voluntatisex
ratur aut rapiatur Deum , atque ita libertas ' aliqua dele&atioiie proficifcitur , fine qua
voluntatis äüferatur. Verúntafienfi quishu praeeunte e{{e non potéft, ita quoque (tabilitas
manas voluntates diligcnter attendat;videbit : voluntatis ex eadem dele&ationc nafcitur.
luculentaveritatis illius expreffà veftigia.Sta Quo cnim vinculo voluntas primo in obje- -

güAmus enim virum tantâ fan&itaté fubli-'* &um amandum figitur , illo eodem nc&itur
& ita
 y, 5 £ I B E R
& ita alligatur ut neque ad momentum ab- A bet,ut pomit non folum appetendo movere,{ed
rumpi aut divemi velit.Qgod certiffimum effè
deprehendet quifquis attente profundèque fi
bras & fiexus própriæ voluntatis attenderit:
fed fi cum obfcùrior incertiorque videatur ifta
expericntia de praecur te femper dcle&tatione,
crcdat tantißèr (donec iltud legitima pro
batione alibi áfferámus) Auguftino fecuritfi
mè pronuntiani de caufis ad volendum conci
2. ÉÉ Qgi am mo ampleífitur aliquid, quod eum
'* nom£leífat ? Aut quw halet inpotejîare ut vel oc
currat quod eum dilitare poßit, vel deleäet cum oc
currerit? Quemadmodum igitur nulla volun
tas, (eu volitio exferi potcft , niti dele&tatis ne
aliquà fùfcitetur,ita ncc pcrfittere,nifi delc&a-
tiofie ne&atur.Neutrumi impedit, fed provo
cat & efficit arbitrij libertatcm. Non enim eft
impctus voluntati extraneus, vel intus eam
peí modum naturæ quafi brutali impctu con
citans, ut vulgus ifìaginatur, fcd illo pacto
quo fòlo voluntas exlitari & provocari &
perdurare & ftabiliri potcft, & linc quo non
-potcft. Eft enim nouus ejus naturæ, Prout
Inunc conftituta eft, prorfùs inltr proprictatis,
confentaneus. Haec crgo dclcctauo ucut fa£it
voluntatem velle, & fine qu. uon potett vclle
quia non lubet, ita facit c.m ii, crc velle ; &
uemadmodum delcctatione illa rationali
íú liberè vult, ita itabilitalibcrè con
ftanrerque p rmanet,ncc pernancrct li nollct,
... juxta id quòd Auguftinu$ dicit: Volunta gratiâ
...3. confequitur libertateum, & utperjevertaelectabilem
perpetuitatem & mfuperabilem frtitudinem. Non
«nim lubct ci abrümpere volunta'em luam,&
ideo non poteft aurumpcre, fi conitanter illa
defecìatió pcrfeveret , quia conftantcr ei non
lubet.Scdhùc brcvitcr tôt gue fatis cft, quod
"* alibi ex profeffo velut ccitiifima Auguftinta
' ' nae fafis pertra&avimus. Nunc ad altcram : fibi neccffitatem facit, non per modum natu
e. obie&tionis partem veiiamus, quo modo fe- c rae, fed perfectffimae libertatis movendo &
iytam voluntas ctiam comparativnc aeterni &
Jeat ficiamoris moveat,
Itaque refpondemus, feipfùm agere & mo
vere, dominium quoddam fupcr.&tum indi
cat,ut pro arbitriolcle moveat vcl con pvfcat;
alioquin cnim quantumvis internum lui mo
tus principium habcat, agi & moveri potius
quam fe-ipfùm movere dicitur. Hoc autein
omnino póftulat ut fuper actum fuun reflc
£tere poflit, non folum appetendo, fcu quam
judicando. Nam five poteiùs appc, itiva f. Pcr
£-ipfàm fola reflc&eretur, fivc tola cognitiva,
fcmper eodem modo iftud agens utut Lruta
moveretur yel refrenaretur. Hac ergo potc
ftas refle&endi fe(e fuper aétum fuum, P;oP er
immaterialitatem, qùa nulli materiæ ail'gata
eft, obje&ique vaflitátem raticni & voluntati
creatura rationalis propria eft.Ex rationc ha
bet,ut poflit de fine & medijs judicare*ca con
ferre,utrorumque proportionem expcndcre & ' nem feipfum &c. Et hoc convenit ei ex maturalipro
perhocipfum , de próprio fuojudicio judica- D portione voluntatis, ut cum vult ex fe, per fe fic
re, num rc&è judicaverit. Ex voluntatc ha
S E X T V. S. . ym 3
ctiam fuper motum fuumjfe rcfie&endo velle
mevere £t intioc propriè
(ita eft poteftas mo
vendi fe. Et quia in ofiini rationali mctu fem
pcr adeft cxpreßè vcl tacitè hujufmcdi fùpcr
fè reflexio,fcinper etiã in cmni rationali motu
feu cófenfu fuo movet fe ac dominatur fui.Hoc
eft igitur propric quod bruta, pueros,& tnfen
fata,deficit. Impótu enim concitanter , & re
fienantur, non judicio, & approbante moum
vel quietem fuam volui tate: idque five idem
femper obvium appetant aut fugiant , five pro
diverfis imaginuiii occurlibus quvcrla Et hoc
eft quod Graeci cömmuniter vocant liberum
arbitrium &όούλαῖον , & indomabile, & inco
gibile, quia quicquid voluptatis etiam ex cla
ra Dei vifione profluentis, aut timoris , aut
cujuflibet affc&us quantumcumque vehemen
tis in voluntatem incidit , femper arbitrium
fupcrius manet, quia femper de istis tanqgam
dépræparatorijs ad confentiendum aut diffcn
tiehdum judicat hoc ultro & fponte effe vo
lendum,iftud refpuendum:& fic facit id quod
ei videtur, id quod ei lubet, id quod ei placet,
quæ propriæ verae libertatis indicia fuit. Si
vero vehémentiffimc placct aut difplicet, ni
hil mirum fi arbitrium vchcmentu fime quo
ue conftanriffincque fibi cile vo.cndum auc
folendum arbitretür. Sic ergo ratiœ, cùm pie
ni(Iimo, tranquillifliino, fereni fitmoqee judi
cio judicet fivi diligendum cffc Deum , & fe
fanfli.ne judicare judicct ; voluntas vcro
amando, r.itionem fequi velit , & hoc fe vclle
velit, & cellare nolit, perfcétiflimc bcati fé
ipfos movent, & fui actus pcrfectiflimum, d»-
ihinium habent. Neccfíitas enim quæ in actu -_
apparet, ab ipfa voluntate & domini, & liber
tátis ejus pérfsétionc proficifcitur, quia ipfà
determinándo fe. Vndc fuccin&c & fortiter
^n 1. djß. .;
de hac ipfà re S. Bonaventura: Neceßita, co q •.
aítioni, repugnat libertati arbitrü, neceßita, vero im- '
mutabilitatis non : pro eo quod arbitrium dicitur li
tertim, mom quia fic velit hoc ut velit etus oppofitum,
fed quia omne quod vult, appetit ad fut-ipfig impe
*ium, quia fic vult aliquid , ut velit fere e ill td, &
ideo ihaciu vvlendi fe ipfum movet , & fib. domuna
tar,&pro tamto dtc.tur liberum, quamvù immutabi
liter ordinetur ad illud. Et Ioanncs Scctus tra
&ans, cur actus neceffarius non fit naturalis,
nodlib. 16.
{ed liber : Voluntas , inquit, mamjuam fotefl eff& 4.
determimata naturaliter ab aliquo agente Juperiori
&c. Et pofito actu primo, quo voluntas eft voluntas,
fi ipfa fibi relinqueretur , etfi poßit comungenter ha
ìere, vel non habere, hoc velle ( id eft , five contin
gcntcr, five neceflario haberet) tamen fe ipfam
áeterminaret ad fiat velle, Et Henricus à Ganda ^yo?*. r.
vo: Velhmtas eft primum pr ncipium morens m fi 4, 17,
Imoveatur ficut lapidi quodjemper deorfum mitatur.
Hh 3 cAPV T
 >s, pe GRATIA CHRISTI SALVATORIS an;
-

C A P V Τ X X X V I.

Εxplicantur propofitiones ex Bulla Pij Quinti : Qgodyoluntari?

fit, etiamfi neceßitate fiat, liberè tamen fit. Et,fola violentia
repugnat libertati hominis naturali.
81 1 c 1 v N rv r & illae propofitio- A hominem peccare in omnibus affe£tibns & motibus
nes quæ in Bulla Pij Quinti & Gre fui, qui ncm effent virtutù , ut etiam in hü qui Jine
gorij decimi quinti profcriptæ funt : libertate fiunt, peccatum effe diceret. (Hoc eft, in
- Qu d voluntarieft, etiamfi mecüßuate fiat, iflis motibus concupifcentiæ indeliberatis,
liberè tamem fit. Item,fùla violentia repugnat liberta quos non effe liberos conftat) quod cx iftis
*, horninis naturali. E δ vero videtur tota hæc propofitionibus de quibus agimus,& cx fexa
'do&rina tendere, ficut ex allegatis teftimo gefima quinta, quam ftatim afferemus probat.
nijs Dionyfij Carthufiani, Thomæ de Argen ldipfum probabile & fàtis perfpicuum faciunt
*tina, Eenrici à Gandavo, Richardi de Media alia nonnulla pronuntiata , quibus eadem
Villa, San6torum Bonaventuræ & T hcmaae, cenfura infl:&a eft. Artuculus enim quadra
Alberti, Alexandri Halenfis , Guilielmi Al gefimus côtavus dicit : Prava defideria qu.bus
\ti(fiodorenfis , Parifienfis, Petri Lombardi, ratio non confentit, & quæ bomo imvitwpatitur, funt
Richardi, Hugonis, Bernardi , Damafceni, probibita pracepto,Non comupifces. Et quadrage
\Bedæ, & Auguftini manifeßurti eft. fimus nonus: Comcupifçentia, five lex membrorum,
Refpondeo incredibile eft , tot do&iffimo ¢ prava eius defderia, que inviti fentiunt homines,
'rum magna ex parte Sanctifhmorum virorum funt vera legis inobedientia. Et fexsgefimus quin
do&rinam à duobus Pontificibus effe damna tus : Homo peccat etiam damnabiliter in eo quod
tam, vel notatam, dc quorum integritate nul neceffario facit. libertas enim in faciente, bafis
la anquam accufätio äut fufpicioTfuit. Ne eft & præcepti inobcdientiæ & damnat;is
que in tota illa contentione quae Lovanij fer peccati. Vnde ad muniendas ißas propo
buit , unquam illorum auctorum do&rina íitiones , illæ de libertate videntur viam
vel in querelam tracta , vel produéta fuit. fternere. -

Vnde fecefle eft aliud omnino efie quod Quanquam fecundò etjam à ceteris avulf,
Fontifices illi profçripferunt. Hoc certè çon & de libértate generatim, ficut eam expofui.
{tat, peutram prepofitionem in libris typo mus intelle&ae, per feipfae adhuc finc illa in
vulgatis illius au&oris de quo erat contro terpretatione vel mitigatione falfae funt.
vertia , contineri. An vero ex manufçriptis Cónftat enim hujufmodi improvifos volunta
vel diétatis colle&ae fuerint, me cquidem la tis motus effe voluntarios & fine violentia
tet. Cùm igitur ex ijs quæ extant fcriptis ex voluntate fiuere, nec tamcn etjam illo fen
non poffit exfculpi gcnuinu$ eorum fenfus,du fu effe libcros. Deeft illis quippe id quod
É refpondéri poteft. Primo, refpectum Præcipuum eft, quia non funt in homini$po
aberi ad fignificationem hujus temporis,quo tcftatc , non fumus eorum Domini, fiunt fine
liberum nihil dicitur à Scholafticis , nifi quod plena rationis advertentia, profluunt invita
£t cum indifferentia fàltem contradiétionis, repugnantcque voluntate ; quæ fingulae(èn
Et quicquid non ita fit, non libcrum vocant. sialiter repugnant libcrtati. Amplius ergo
Illam autem fignificationem non ita fuiffe à fine dubio rcquiritur, quam effe voluntariûm
Patribus veteribus ufurpatam, ex alegatis te & finc violentia,ut fit liberum.HocPontifices
ftimonijs id expreffè conteftat, tibus apertiffi ftabilire voluerunt, ne tales fpontanci necefía
mum , & multo pluribus demonftrari poffet. rij motus liberi putarentur, & in pernicio
Hoc ergo fenfù vulgatiflimo ccrtum eft, C fum humanæ vitæ errorem iretur, quem hae
utramque propofitionem cfie falfam. Non retici hujus temporis Protulerunt : Deamore
enim fufficit ad illam libertatem, quod fit vo autem bcatifico, quem plures au&ores veteres
luntarium, nec ei fola repugnat viölentia, fed liberrimùm cum Augüftino éffè docuerunt,
opus eft, ut qui liber dicitur, polfit opus facere nulla Pontificibus cura fuit. De illo vero fo
& non facere. Idcirco vero utramque propo lo noflra quæftio eft : Nam ceteras humanæ
fitionem damnandam cenfuerunt, quia tende vitæ a&iones, quamvis etjam juxta tradita
bant eò, ut motus illi concupifcentiæ qui ra jam Auguftini principia, finc indifferentia ni
tionem antevertunt, efTent liberi ; quod fine hil vetaiet effe Iiberas, reipfa tamen non folum
dubio faffum eft,& non Scholaftici nìodo, fed fine violentia, fed & cum quadam indifferen
& ijs ipfis au&oribus quos citavimus , adver tia contradi&ionis, imo contrarietatis, ex
füm. Eô autem in iftis propofitionibuscolli ' Augütlini & veterum citatorum mente antc
refjwsz, fnari indicat Vafquez in prima Secundæ, ubi di&um eft, fieri credimus.
:;;;*; dicit au&orem propofitionum ièarum,putaffe

CA P V r*
 »26 ` t I B E R.
- C A P v T X X X V I I.

- Quomodo potentiae rationales fe habeant ad oppofita, & aâus

- . liber poffit effe neceffarius.
E p . alia opponi pote(t difficultas, ^ ceffariorum, hoc eff, ex faperadditione determinatio
quod potentiæ rationales fe habcant mi, quæ eft a iu$titia caufe primæ retribuemtu. Pro
ad oppofita, ergo neccffè eft, ut volun Albcrtuspropriè
tatemmagifque
pius Magnus;videtur
cum eodem veri- Al!!bertus
tctigiflepetere- :;:i
tas quæ in ratione eft, agens ut poten tur argumento libertas Chrifti Domini , ref- :;.. • ••

tia rationalis, ad oppofita, hoc eft, ad bonum pondit : Potenti4 ratiomali, ut eft potentia (hoc • w.
& maium, vcl certè ad agere & non agere, fe
fe indifferenter habeat , & non ad unum tan eft, prout purè confidcratur in ratione poten
tum determinata fit, ut fit in a&u neceffàrio. tiae ) eft ad oppofita, & fic femper fuit im Chrifto;
Rurfum libertas voluntatis eft refpc&u con fed im ipfo numquam fuit ut potentia indifferemter fé
tingentium fàltem a&uum,fi non obje&orum, babens ad utrumque conirariorum, eo quod illa
ergo non poteft effe refpc&u a&us ncceffarij: Potentia de fé indifferens, in ipfo ad álteram
contingenter enim fieri & ncceffario fieri fe partem determinata cft.
mutuo interimunt. Itaque ut res ex fuis principijs conftet, re
Refpondeo non premere hoc argumentum, fpondéfi uberius potcft ; potentias rationales,
quatenus amoris beatifici libertatem Petit, qualis eft intelleétus & völuntas, ita fe habe
nififimul divinæ voluntatis libertatem in Pc re ad oppofita, ut tamen cuto agendum eft,
riculum conje&tam velimus. Liberi enim ar non eis repugnet, fed maximè conveniat, ad
brij Dcus efi, tametfi in oppofitum fle&i ne alterum per proprium appetitum determinari,
ucat, quia eie&io ejus eft íímutabilis.Quod B ut Ariftoteles hono Mietaphyficorum docet.
; fufficiât,ad alterutrum fe flc&tere eligendo Alioquin enim potentia rationalis, hoc cft, ra
potuifle, quaunvis poft electionem nulli mu tio contraria fáceret , ficut ad contraria fefe 4/ri/?. 9. AMe
tationi in alterum oppofitorum fupcrfit locus, habet. Hoc vero impoffibile, &y&yx* &£* irs 4.
profe&o fatis erit ctjam beatos Angelos aut foy τ% iwat , τὸ κῦμον λόγω όi τέτο άγιάινὰ πrpo tapb&exu*
** * homines indifferenti ad alterutrum voluntate vigeaw. άποτίρ8 yap âv â;iyfla xvfia% réro
- Deum adamaffe, quamvis clcctiojam Pcr gra zτοιήσετ. Neceffe eft igitur aliud quiddam effe quod
tiam facta fit immiutabilis. Ncc ulla omnino dominetur. Hoc autem duo appetitum feu eleëhomem,
ratio dari potcrit deficientis in illo amore fcilicet alterutrius oppofitorum. Qgodcumque
. libertatis, quæ non longè magis in divina vo enim principaliter appetierit boc faciet. Sicut ergo
luntatc locüm habcat, ut ctjam fupra tactum , non repugnat, fed congruit potentiæ ratio
cft. Scd ut do&rina fit generalior, ftatuamus nali,ut ünum exoppofitis principaliter xvfia;,
hominem vcl Angelum ita divina gratia in id eft, per modùm dominantis a&ui fuòap
primo inftanti præveniri, ut non alia indiffe pctat, âltero reli&o ; ita non rcpugnat, fed
rcntia ad oppofitum, eligat amare Dcum, congruit, fi eadcm dominativa potcftate, al
quam nunc à beatis beatifico amore diligi terum eorum fortiter, ftabiliter, inceffìnter.
tur. eligat, propter rationes maximas, quibus ita
Dico igitur etjam juxta cafum propofitum, judicat É ftabiliter, in effanter effe ap
varijs modis à veteribus libertatemi amoris petendum, & alterum refpgcndpm. Duplex
Beatifici deféndentibus refponfùm effe, fàn çnim neceffitas cogitanda cft , altera præcur
&us Bonavcntura precifè n«g it generaliter rens a&um, & doâinans a&ui , qucm in alte
efle verum, quod poteftas rationaJis fe habet C ram partem figat. Talis eft neceffi;as omnis
£******* ad oppofita, ßg hoç eft rerum, inquit, de poteftate agentis naturalis. Et quod illam habet, non
agit , fed agitur ; quâ confideratione dixit
f*''*?
* &- 3. *d
rationali fecundum flatum mutabiliatü & vertibuli
344, fec uidum quemftatum intelligitur verbum Phi
- - -

•vid. Augúftinus 'corporales cauf* que magi* fiunt ziv. s. 4.

- - lofophi. Et expreffe do.et liLerum arbitrium,
- fi confidcretùr ut deliberans, utrum hoc fiat,
vel non fiat, fic effe refpectu contingentium,
quia de neceffarijs non delibcratur. Sin au
tetn ut liberum, elfe refpe&u aétus non tamtum
contingenti, fed etiam neceffarij. Sicut patet, inquit,
im Deo, & in Chri$to, & tn Angelu, & um hominibus
beatis; eo quod neceffitas immutabilitatis non
Aiexander de repugnet libero arbitrio. Alexander Hales
***!*** ** fuffiçere indicar, ut liberuma arbitrium in fe
2. ;;:•. fpe&atum fe habeat ad oppofita,& defe fit cau
•-.
-. fa contingentium, quia nempe de fc vertibile eft
-. in bonum,& maium, in hòc vel illud,in agere
& non agere : Qugd autem in futuroeritcaufa ne
quam faciunt, non funt inter caufa efficientes ammu- cws. •.».
ineranda, quoniam hoc poffunt quod ex ipfís faciunt,
fpirituum voluntates. Alia neceffitas cft (equens
Voluntatem, & ab ipfa manans , & fubipfà
manens, quama , npnfacit.
vgluntas
fibi-ipficadit folum fui Sub
ipfà quippè voluntatè
deterihitiátio ad afterum oppofitorum , fed
etiam determinationis modus , quando pro
pter pondus ratignum evidentiffimè cognita
£um , & rationalis dilc&ionis magnitudin£m»
nunquam ceffare eligit. Et ita etiamjnillo
motú tantum diftat à neceffitate naturali, ne
ccffitas illa voluntaria, quantum à natura vo
luntas, ab aftri&ionc ' premente libertas
Hh 4 fruens.
 a.

„ss DE GRATIA c HRISTI SALVATORIS >is

truens. Hinc Ioannes scotus communiom- a vetat membra duplicis iftius divifionis in (e
nium judicio Scholaßicorum fubtiliflimus,
a&um voluntatis fimrtl neceßarium & libe
rum eße poffe tradens, generofius & refolu
tius quàm quifquam vcterurh dicit, duplicem
Prodiib. is. efie neceffitáteum, unam quæ pravia eft ad volum
•43. *• tatem, ut vol mta, iutelligatur tadere fab mreceßitate
*amquam impellente in adum , & figente in attu. Si
autem fi effet, vulnmta: ageretur & non ageret , nec
faret in t.l. a3a li.ert ts. Alteram quæ cft meceßi
í u concomitans , ita quod ip{à intelligatur cadere fub
voluntate, fic qu.d volant 2 propter firmitatem liber
tatú fua fibi ipfi ncc ßìtatum imponit in eliciendo
aäum , & im perférerando five figgwdo fe in aäum.
Hujufce autem rci ratio eft, quod agens ne
celììrium & agens libcrum non fint oppofita,
ficut nec oppofita fùnt agens naturale & agens
contingeníér. Sed illae funt primæ differentiæ
princijii *& vi, feu membra oppofita imme
diatæ divifionis principij açtivi , agens naturale
incidere; ut fcilicet quemadmodum a&io na
turae {eu naturalis poteft effe contingens dum
impeditur, ita etjam a&iolibera fit neceßaria.
Scd hoc c(t impoffibik ut a&io libera, hge
eft , aâio voluhtatis fit naturalis, & confe
quenter impoffibile eft ut voluntas duplicem
habeat a&ionem, liberam & naturalem.Cùm
cnim potcntta libera & naturalis dire&è tjnt
oppofitae potentiae, non magis poteft voluntas
confiderari ut libera & naturalis, quam 6 ho
minem confiderare velis ut homiiiem & bru
tum, vel idem diftingucrc in feipfum & *P-
pofitum fui; cum agere libere & naturaliter
fint modi oppofiti immediatè dividentes , ut
diximus, potentiam a&ivam. Quemadro
dum igitur natura femper fervat fuum ope
randi modum , qui cft agcrc per modum natu
r *, agi non agerc, di terminari ab alio ad
unum; ita voluntas femper & effentialiter fer- * .

& agens liberum, {eu maiura & libcrta» ; itemoquc
agens neceffario & agens contingenter. Nam Ari
ficteles fecundo ; hyficorùm dividit caufam
a&ivam in natur.fi & propcfitum ; ad
as duas caufas per fe redúcit alias pcr acci
vat proprium fuum opcrandi modum à natu
ra dilunctum, qui cft agere non agi , movere
ac determinare feipfum , agere per modum li
bertatis, five contingenter agat five necefíá
rio. Quod apertiffimè docetTidem fubtiliffi- -

j: caufàs, fçilicet caf.im & fortunam. V nde mus Do&or Scotus: Non eft, inquit, eadem agedt Σ;
divifio im principium naturale & liberum,& in prin- 1Aris*,
& Auguflinus fimili plane modo caufas uni
ILib. x. de
ver{aliter dividit in fortuitas , maturales , & vo cip.um meceffùrvo activum c% contmgenter : aliquod
<*>it. •. 9•
luntari.u. Eji, in juit, caufa fortuita, eji naturali, emim maturale poteft contingenter agere, quia poteß
eft voluntaria , qùæ apud ipfum eadem eft quæ impediri: igitur par. ratione pofibileeft, aliqaod libe
Iibera. Vbi fi fùbtrahas caufam fortuitám, rum, Jtante libertate mece/ario agere. Et ad arti—
caufa per fe dividetur codem modo ut divifit culum tertium principalem : Effe naturaliter IHuJ.;.
Ariftóteles, in naturam & voluntatem feu propo aétivum & effe liberum at vum, funtprimæ d fferen- priwMia
fitum. Et alibi difputans de libertate volunta tiæ primapj aélivi; & voluntau ut voluntas eft prin
tis, fæpius n turale opponit voluntario , hoc apti m alijvem liberè, Nom magis igiti r p.ugj vo
r;;.;. 4-t;), eft, libero : If o , inquit, lapidi naturali eji ulle lumtas ejje maturalter aëìira, quam matura ut ef?
<ib, c. 1. moiìs, animo vero {e voluntaius. Et rurfum : princip um di$tin&um aontra voluntatem poteft effè
Qui motus fi culpæ d p tetur non eft atique naturalis ' libere aétiva. Vnde paulo fuperius d'cit; yolná.
jel vol mtar.us. Cù a igitur voluntas feu libcr tæ femper hab.t fuum modum caujamdi proprium fá
tas non opponatur neccfiitati, fed naturae, ne- c licct lubere.
quc contingentia naturæ fcd ncccflitati, nihil

C A PV T x X x v 11 1. \ ,

Profertur epilogicè confenfus antiquorum Scholafticorum &

Scriptorum ufque ad Auguftinum.
- r ~ r A n c ergo maximam divcrfitatem A Hinc Petrus capulleius Epifcop$ conver
intcr agens liberum & naturale ve fànus : Refpeâu aniare ( in beatis) ef fempiter- ::*^
tcres pcrfpc&am habentes , cum vo ma & llwrâ eleâio. Et Stephanus Brulefer : „ÄÈ
luntas quantumcumq;aiiquid immu Aäus liberi arbitrij ut l.berum eft , non folum poteft ',.,.aA
tabiliter neceifarioque velit, fcmipcr fibi ipfi effe circa neceffarium fed etiam neceffarius imfe. Et .3. q.§.
& actui fuo dominuido velit, femper fèipfam Nicolaus de Orbcliis : Dicitur liberum non quod 1. Ag.;.
agat & noveat, nunquam ab alio agatur & fic velit homo, ut poßit rel'e eppofitum;fed quia omne
moveatur, fèmper per modum eligentis alte quod vult a;petit ad fut-ipfius imperium , quia fic
ram partem vc'it , quæ ab omni agente natu vult aliquud ut velit fe velle illud, quamvis immutabi
' rali remotiffima funt, nihil omninò dc neccffi liter ordinetur ad llud. Et ante Nicolaum Ga
tate aétus volur;tarij curi vcrunt: Scd non briel Bicl in tertium Senuentiarum : Aäus bea- roi#. 1£43
obftantc immutat ili ncccfIitate, omnem om titudini eft libere elicitus, & uta contingens , etfi
nino ra.ionalem voluntatem ( hoc cft, volun immutabili, & perpetuus. Lberè,inquam, compla
tatis notum ) & lubcrain & clc&ivam obie&i center, licet non liberè contrad;itoriè,que liberta, fuf
fui pofucrunt, fola exclufa violentiæ coa&io fiat ad rationem meriti. Et ante Gabrielem {• 4. is. •
nifquc ncceffitate. - Marfilius ab Inghen: Neceffarium & inevitabile 3* £***
MQf
 - 73o L Ι Β Ε R s E x T v s. 731;
non per naturam, fedpergratiamnon toiiit ratianai, ^ Quomodeitaque nomeft übera voluntat, quam aiie a
laudabilis. De quo Philofophustertio Ethico poteftas fine fuo affenfu fubjcere mom potejl? Et ante
Σm a. 4. 16. rum. Nam libertas eft effentia creatura rationalis.
fan&um Bernárdumì fàn&us Ioánnes Dam: f. -

Et ante Marfilium Thomas de Argentina: ccnus: Arbitrijliberta, nihil aliud eft quam vol.n- L/, , ;'..
/ £s 3-diff.iz. Neceßita, coaâioni tollit rationem meriti, neceßit4 tas. Et voluntas nihil aliud eft quam m.enti, orthoi.c.4.
immutabilitatù proveniens ex perfeétione virtutum imperatricis liber mötus. Et ut verbo abfolvam, -

non tollit fed auget. Et ante Thomam Argenti ante fanétum Damafcenum Magifter omnium · · · ·

'agediis. 16. nenfem fubtiliffimus Doétor Scotus: Cum me pofteriorum profúndiffimus Auguftinus : v». 4**'*'**
ceßtate ad volendum fat liberta, im voluntate. Nam 'luntasmoítra nec velamita, effèt nifi effet in maflra po- arb. c. 3.
in eo eft liberta, volendi, quia deleâabiliter & elig te$tate. Porro quia eft impoteílate, libera eft m %.*.
biliter elicit aífum & permanet im aitu. Et ante Vnde & in beatis erit una in omnibus & ii|-p.r.t. ; ; ••.,.
28•dlib. 12. Scotum Henricus à Gandavo: Moyetur volum 'bilu infingulis voluntas libera, fruens indejicienter cavit'.iir.
4. 26. pa, refpeítu finis omnem boni rationem contineuti li '«ternorum iucunditate gaudiorum. Habes le&tor
bertate & immutabili neceßitate. Et Richardus confenfum admirabilem tot fàn&iffimorum
r, ,.a ,... de Media Villa: Non ob$tante illa neceßitate,4ua & eruditiffimorum virorum, de quibas nulla
1. q. z. Angeli diligunt bonum liberrimè motu dile&ionis mo vnquam erroris in hoc argumento fufpicio
*** dif-* 5. verit fe: Éligunt quippe perfeverare in illis bonis,fine fuit. Vnanimiter conftautiífimèque docent,
*• 3* 1** quibiu non poffent manere coniunâi cum fine. Et voluntatem hoc ipfo quo rationalis voluntas
zm x.aip.7. ante Richardum San&us Bonaventura : Qu4 cft,eflclibcram; fùa nön pofíe privari liberta
4- a- dam eft neceßitas à caufa difponente intrinfeca % te; nec voluntatem, id e(t , vólitioncm futu
hac non opponitur ei quod eft libere velle, imo ftat fi-. ram , nifi efíet libcra & in poteftatc , nullam
mul cum libertate. Nam aátus liberi arbitru ut libe immutabilitatis , inevitabilitaris, vel quo
rum eft non folam poteft elfe virca neceffarium Jedet cumque voces nomine, fed fòlam coa&ionis
iam neceffarius. Lt fan&us Thomas Aquinas : inecefIitatcm ei repugnare. Quæ longa Scrip
r* 34* 18. Etiamfi effet liberum arbitrium Chriíti, determina torum feries, ad duo fubalterna prinçipia, ve
ita, * * * * tum ad unum munero , ficut ad diligendum Deum, luti fontes dc&rinae cetcrorum, revoçari po
quod non facere non poteft , tamen ex bcc non amittit teft , {àn&um Bcrnardüm & Auguftinüm.
rm x.diff.z$. libertatem aut rationem laudis five meriti &c. Nam Omnes enim fan&o Bcrnardo cóaetanei &
a. 1. ad 4. refpe£tu amare , eft fempiterna & libera eleëtib. Et fucceffores Scholaftici do&rinam ejus, veluti
ante fan&os Thomam & Bonaventuram Ale normam fuæ fæpi{Iimè citanr, & gnulantur;
z.p.fum. q. xander de Hales præceptor utriufque : Necef & fuam ctjam ipfius verbis exprimunt. Tam
7* menb. 3. fit α coa£tionis tollit libertim arbitrium, fed non me vero iftius fanéti do&rina de arbitrij liberta
4. 3. ceßitas inevitabilitatis. Et ante Alexandrum te manifefta eft , ut fi folis radijs cam fcribcre
?****** Guilielmus Parifienfis Epifcopus : Neceßita, voluiffet, non potuiffet nobis luculentius ape
*"°** vel impoßibilitas qua non aufert operi qum fit volun rire fenfum fuum, quo omnem omnino vo- /

rarium, hoc eft ex voluntate, quam impoßibile eß men luntatem , hoc eft, volitionem, liberam efîè
effe liberam , nec culpam aufert. Et ante Guiliel docet , inculcat , repetit, impoffibile effe ut
mum breviffimè & nervofiffimè alius Epifco non fit libera, folamque coa&ionis neceffita
gus Parifienfis Petrus Lombardus Mágifter. tem inimicam effe libertati. Auguftinus vero,
z.dif. .5. fententiarum : Vbi non eft liberta, nec voluntas. velut primum in ifta principium Magiflerqué
Ex ante Petrum Lómbardum Richardus de generális omnium, quanto eruditior, tantò
4*. d* '**• Sanéto ViStore ident;dem rcpctit : Libertatis fuccinctior & profundior, una radicali invi
********
c. 3o. eft quod ad nuil,an feu bivnum feu matum
.i quo lum inviti
inyiti cogi
cog &aque definitióne, omnes aliter fentientium
poßimus. Et eruditione, pietate, fodalitio, & praecidit argutias, omnes querelas refiftentium
ætate Par Richardo, Hugo de San&o vi&o- fopit: Volumta, moftra nec voluuta* effet , nifi effet
I, p,„,/,,,,. rc : Liberum arbitrium ex Deo dicitur, quia eff vo in no$lra pote$tate. Porro quia eft im pote$tate libra
traä. §. z. s. luntarium. Nam ex quo volunt.u eft liberta, eß,quia , eff nobis. Non enim eft nobis liberum , queii* pere.
®* 9. volantatis eft liberta. Vbi artem non efi libertas nec jiate non habemus, aut poteft noti ejß quod habemus;
Tra£f. z.c.4. voluntas. Et coævus iftis fârêtu§ Bernardus Et quid eft effe in poteftate Do&orfubiimiffi- •,

qui Richardo, H, goni , Magittro Sententia
rum ceterifque Scholafticis`Magiftri com
mentatoribus, fentcntiam i(tarn & ipfà verba
Praecinuit & prgformavit, velut praefultor to
Ii#,*****. tius ghgri. Qgod ex voluntate iam non ex neceßi
•!**** tate (id eft, còa&ione) fed voluntarium. si au
tem voluntarium & liberüm. Nam ubi confenfus ibi
volunt4. Porro ubi voluntas , ibi libertaì. Et hoc
€f quod puto dici tuberum arbitrium. Ipfam enim
voluntatem quia impoßibile eft de feipfa fibi non obe
dire, etiam impoßibile eft fua privari libertate. Et D
ante fàn&um Bcrnarduâo San&us Aafelmus :
diaboli c. 5, Ve!le non poteft imptus, quia nemo poteß velle nolems
- -
me & fecuriffime ? Nec aliud quicquam ef inpo
te$tate nifi quod volentiius adeft ( id eft quod piae
[to cft fimul ac volumus) Qugd fifieri non poteft
ut dum volumitu non velimus , adeft utique volunta;
volentibus. Fidcntcr dico, quicumque do&ri
nam iftam à nobis traditam erroris infimulare
aufus fuerit, non Auguftinum, aon Bernar
dum, fcd Philofophiam fortaffis Ariftotelis
duccm ac patronam habiturus eft, & in ifta
Catholicæ do&rinae culmina & columina (ut
nihil de ceteris eorum fe&tatoribus eruditis
& fàn&is loquar) neccffe eft ut anathema pri
mum dicat. -

-*. velle. Nam omnü volens ipfum fuum yelle vult &c.
/•4*' • • • • • • •
3. ß* ErN 1 s ' CoRN£
 73*
coRNELII I ANSENII
s P I s c o P I
G R A T I A C H RISTI
S A L V. A T O R I S
LI B E R S E P T I M V S.
• Qui eft fecundus de libero arbitrio.
C A P V T
Brevis recapitulatio præcedentium & propofitio
fequentium
A c T E N v s declara- A liberum dixit id effe , quod cft in noftra pote
vimus generalcm liber ftate, quod fit cum volumù ; qua de caufà fanâus
tatis rationem, à qua di Bernardus & Scholaftici veteres magno con
&tum eft liberum arbi
trium , commune bonis
ac malis, in eo fitam effe
quod immune fit à ne
- ceflitate coa£tionis , ut
fìn&us Bernardus, Magifler Sententiarufi, &
Lib. y. de ceteri locuti funt, vel à neceßitate qua non eff im
civit. c. io. nostra pote$tate, fed etiamfi molumus efficit id quod
poteft , ut fan&tus Auguftinus , quamvis idem
diceret , loqui maluit, Nam fivg aliquid co
a&è fieri dicatur, five invitè, five nolcntc
renitenteque volúntate, five quod non eft in
noltra poteftate, ut fiat vel non fiat, idcm
omninô dicitur. Omnibus enim iltis modis
exprimitur id quod fit à princ'pio extrinfeco,
nihil agente feu renitente voluntate, quæ eft
coaéti äefinitio. Porro ifta confideratio liber
tatis privativa eft , quafi rcfpe&u termini à
quo fit libcrum. Cùm vero arbitrium non di
çatur liberum nifi refpeâu fui a&us, quafi ter
mini ad quem,hinc non contentus Auguftinus
privative expreffiíe libertatis naturam , ean
dém etjam pofitive cxplicuit, illum a&um
efle nobis libérum dicens, qui eft in mofra pote
{iate, five quod idem cft , ficut ipfe interpreta
tur, qui fit cum volumus; quafi hoc liberum effe
diceret quod habet aétum in fùa pcteftate ;
quam oinnium Graecorum dcfinitionem effe
diximus, dum fimpliciter libcrum arbitrium
yocant, τά άντεζούτον, & liberum rò,íp %£iv.
Porro valde legitima & oportuna cft 11la Au
guftini expofitio, quia exprimit contradié9
riuin ejus £', diçebatur effe liberum , fci
licet cogentis neceffita is.Cùm enim coa&um
fit id quod non cft in arbitrij poteftate, quod
f* cum holums, ( id cft rcnitcnte palio ) merito
-
733
I R R E N S I S.
P R I M V M.
-
fenfu dixerunt, voluntatem in omnibus Deo,
Angelis, hominibus, beatis, damnatis æquali
ter efíe liberam, quia omni cogente ne:effitate
fuperiorem, ut hanc ob rem Græci libergm
arbitrium &όούλλον id eft, indomituta feu
fervitutis iompatiens appellaverint.
Sed quamvis ita fiè, ut voluntas femperâ
ncceffitate cogente libera fit, non tamen id
circo exi(limandum eft, voluntatem quoflibct
a&us etjam voluntatis habcre femper reipfâ
in fua poteftate. Ad quofJam enim a&usvo
luntas in certo ftatu prorfus impotcns eft, etfi
ad oppofitos non cogatur, quod in Dco, &
beati$, in damnatis & infidelibus apcrtifli
mum eft. Ncc enim illi Deum odiffe, vel
quoquo modo peccare,ncc hi diligere poffünt.
Per hoc ergo quod dicitur a&us privative li
ber à cogente ficceßitate, exprimitur quidem
quod nön fit extra potcftateih, non tafien fic
explicatur, per quid pofitive ponatur in no
ftrâ poteftaté, vel unde fiat quod illatp Pote
ftatém refpe&u unius a&us yoluntas habeat,
refpe&u alterius careat, cum quoquò fefe yer
terit, femper à coa&ionc fit éxpedita. Dan
tur enim quadam impedimenta, ye! quafi
vincula voluntatis, à quibus fubinde fe expe:
dire non potefl; vel qüia nunquam vult, vel
velle potétt ; vel quiá non fàtis fortiter vult,
ncc fortius velle pöteft. Dantur & adjumen
ta voluntatis quiòus fit ut velit, vel fi jam y£
lit, ut robuftiüs velit. Qujcquid ergo vcl dif
fipat impedimenta, vel confert adjumenta vo
luntatis , hoc voluntatem non privative ref
pcâu coa&ionis ( hoc enim femper &quafi
èflèntialiterpo(Tidét)fed quafi pofitiveliberam
refpe&u ceriorum ââuuia facit, ad quorum
oPPofitos
 7g4 'L I B E R s E P T 1 M v s. . 735
oppofitos et libefrima. Quanquam & in ipfâ A'da funt. Primum quid fit illud quod volun
cönfideratione aliquid negativi neceßario in tate? potentem ad a&us liberos facit, fèu
cludatur. Nec enim intelligi potcft, quod quid fit quod facit a&um in arbitrijpoteftates
voluntas ad certum genus a&uum fine coa alterum circa quos aâus & objeöä verfùç
&ione exercendorum fiat expedita, nifi fimul libertas voluntátis, finem an mcdia, bonum
ab impedimentis & vinculis eorum intelliga an malum, & quam a&uum fùorum indiiì
tur liberari. Quamobrem duo hic difquiren rentiam poftulet. -

C A PV T S E C V N D V M.

Eft aliquid, praeter nudam facultatem voluntatis, quod

actum etjam voluntatis ponit in arbitrij pote
ftate & illud facit velle. * . . . -

V £ R 1 M v s hic igitur, quid fit a rit. Cujus rei nullum illuftrius exemplum
illud quod nos velie vel nol'e facit,
quo a&us aliquis voluntatis (de
a&ibus enim imperatis nulla diffi
cultas eft ) ponitur in poteftate voluntatis,
feu,quid voluntatem ad a&us aliquos liberam
8: potentem facit, ita ut fine eo velie non pof
fit. Nam fi nihil aliud eft praeter ipfam po
tentiam voluntatis, nulla ratio eft, cur beati
'Angeli, &(quod abfit) Deus ipfe jam pecca
re non poffit ; nulla ratio cur damnati Deum
diligeré non po{Iint, vel ipfi honines in hac
vitâ non tantum diligant, quantum à fè dili
'gcndum effè, & in hac vita diligi poffe, totis
vifcribus optant & clamant. Aliquid eft igi
tur 'præter voluntatem , quod voluntatem
ipf.m vel impedit vel potenterd facit,ut unum
objeótum omnino velit, & quantum (àtis eft
$elit, & ut altcrum nolit, vél non quantum
fatis et nolit.
B volendo voluntatem ? Dicat ille qui exper
Dico igitur fanéti Auguftini principijs in
fflendo, aliquid omnino effe praeter nudam
facultatcm vôluntatis, quod èam facit velle
vel nollc , quo omnino abfente fit impotens,
ÉÉ; potcns , fivc ad bonüm five ad ma
Jum. Hoc qui ncgat prima Chriftianæ fidei
fundamenta concutit,quae indubitanter docet,
aétus quofJam efle oinnino extra poteßatem
voluntatis, nifi Deus poteftatem ipfàm volun
tati per fuam gratiam largiatur : efïè quaedam
impedigenta voluntatis, quæ nifi diffipcntur,
ficri nullo modo po(Ie ut voluntas velit, mul
to minus ut fortiter velit.Ita quippe firmiter,
quamvis mirabiliter, $! am vifcofis,&
voluntarijs vinculis voluntas certis obje&is
9ccurrcre poteft ,quam iila celeberrimale&a
fan&i Auguftini, cujus ipfe tefiis eft irrefra
gabilis : Ego fremebam ffirituindignans turbulen- £ib. *. *•**
tißima indignatione quod 'non irem in placitum & f J. s. 8. .
paétum tecum Dens meus, in qaod eundem effe, omnia '• •
offa mea clamabamt, & in calum tollebant laudibus :
Et mom illic ubatur mavtbus 4:ut quadrigù &c. Nam
non folum ire , verum etiam pervenire illuc, nihil erat
aliud quam velle ire, fed velle fortiter & integre, non
femifauciam hâc atque hâc verfare & iaéiare volun
tatem. Et adhuc uberius : Tam multum ergo feci,
ubi mom hoc erat velle quod poffe, & non faciebam,
quod & imcomparabili affectu amplius mihiplacebat,
& mox ut vellem poffem, quia mox ut vellem utique
vellem. Ex quo conatu Auguftini facile videt
quilibet, quantum vinculum fuerit, quod tam
feriò volentem voluntatem detinebat & liga
;
bat, ut illud non poflet rumpere. An forte
non erat vinculum quod retrahebat à fortiter
tus eft : Sic agrotabam & excruciabar accufan* tis. g.,„
meipfum fòlito acerbius nimi , ac volvens, ac verfams f ff . 1 •,
me in vinculo meo, donec abrumperetur totam, quo
iam exiguo tenebar fed tenebar tamem, Et iterum ;
sentiebam me ab eis umeri, & ia:tabam voces mifè- 'bid. s, 1*.
rabiles. Quamdiu , quamdiu, cras & cras ? Quare
mom modo, quare non hac hora fii:i* turpitudini meæ?
Dicebam & flebam amarißimâ comtritione cordi mei,
An förte iion conabatùr voluntate vinculum
voluntatis abrumpere ? Quid fibi vult ergo
tantus fletus, tantâ indignátio, tantus fremi
tus ejus adverfum fe, qüid incomparabilis ille
affe&us vinculi dirunipendi ? Ipfe teftis fit
conatus fui : Dicebam enim apud me intus • Ecce .

-
ÉÉÉ?;
Ë ut ea nulla Qmnino fua pro-,
poteftate dirumpcre poffit aut velit. Pro
modo fiat, modofiat. Eccc propofitum volunta
tis & cònatus imperium. Et item conabar &
at hoc invi&è experientia quotidiana, qua paulo minus ibi eram, & paulo minus tam iamque gt
videmus aliquos incredibiles difficultates per-. tingebam, & tcnebam & mom ibi eram. Eccelu
Pcti, gt ali9 fuam voluntatem transferant,quo &am, ecce conatum, fi quis tinquam pcccator .
transferefidam cffe judicant, & omnibus tìe C adhibuit, obnixiffimugi. Sed vinculum vo
dullis voluntatis quantas habcnt volunt. Ne luntatis vctus fortius erat, quam ut omnibus
que tamen É voluntas voluntati, voluntatis illius novæ viribüs cederet : Pluf
que in me palebat deterius inslitum , quam melius in
... Quid ita , nifi quia voluntas pennas vifcoli;
gatas habct, quod non poteft àdhuc contraria
voluntatc dirumpere ? Poterit autem cum po
folitum. Vinculo enim defideri, concubitus, inquit,
2râißimè tenebar. Et utramque voluntatem
Cap.4.
!
teftatcm ille qui folus Potcft, voluntati déde; comjparansinterfe : Vclle memmtenebat nimcs,
•" & inde
*. , •
• *: :
 /

»36 oE GRATIA chRISTI sALVATORis 757

& inäe mihi satenim facerat * cónftrinxerat me. a Sed hoc exemplum eß homiris jam volen
Vides arbitror vinculum quod à volenda feu
- - - -
- - vis, quiglutinofis vinculis impeditur, ne fatis
diligenda fortiter caftitatc retrahcbat & im fortiter velit. Sunt alia vincula feu impedi
pediebat. Nunc intuérc conantis in contra menta, quæ nec tenuiter vellefinunt, Quires
&Q.3. rium yoluntatems Voluntas autem nova quæ humanas attentius exploraverit, nihil inveniet
«mihieffe caperat, nondum erat idonea adfuptramdam manifeftius. Vndc ehim alioquin in homini
:priorem vetu$tate roboratam. Nefcio an quip- bus fide dcftitutistam voluntarius, tam præ
piam afferri poffit evidentius,ad oftendendum ceps , tam pertinax animi motus in carnales
ædam effè vincula feu impedinenta vifcofa vóluptates,üt non folum non habeant pqtcfta
voluntatis quibus fórtiffimè ligatur, ne in *cm exuendi fe, fèd nec tengiffimam volunta
certos a&us liberos poffit furgere. Dices for- tem,imo fummam felicitatem putent,i'lis tan
we, ea rumpere potuifle Augulhnum fi voluif- quam bonis, quibus ignorant meliora, frui;
fet : nihil veriùs, fcd ad habcndam tantam Ä miferiam exüi? Ipfa fides nos docet
voluntatem nondum idoneus erat, quia non- neminem non folum ex eis poffe fine fide,qua
eq. s. dum data erat. Ipfum cnim velle, ut ibidem carcnt , furgere, fed nec vélle furgere. Quo
dicit, erat poffe. Sed quia tantum velle pon enim pa&o £x eo furgere volent, ex quo fur
habebat, idéo & potcRate carcbat, fecundum gendüm nefciunt ? Nam ut optimè fanâus
quod ipfe dicit : Voluntas nova nondum erat ido- Profper Chriflianæ fidei fundamentis ca
*mea ad juperandam priorem , doncc cælitus Paulo nit ;
poft inlpiraretur efficacior.
:2:r. Nec iam captivos oculos extollere in altum.
*. 4• Sponte pote/t : quoniam hoc etiam ffoliante tyranno
7'erdidit, ut quanto iaceat fub vulnere norit.
M. Agis autem amifit, ut velit furgcre, A perfpicua eß. Nam quod nec illæ à diligenda
£tcina veritate ceffant, aut ceffare pôfùnt,
mültoque maxime, ut poffit, ut in co
<dem libro non fcmcl docct. Nihii igitur evi aut volunt, nec vanitatem creaturarum dili
dcntius elt,quam cife vincula quædam volun gere pofíunt, aut volunt» ngn aliunde accidit,
tatis, quæ voluntatem ipfam à volendo cer fili quia vinculo quodam dele&abili conftri
vum geáus a&uum retrahunt & impcdiunt, ita &g fünt,quod abrümpere neque voluntas neq;
ut tale velle non fit in plius Poteftatc nifi tunc póteftas éft ; ut hac dc caufâ aon fit amplius
tantum, quando illa potcii-s a funde datur, ' in earum pot.ftate, & proinde nec liberum.
r„..,, Scripturâ proptcr i'l-.n sa-!•m diccntc : De Sed quid iftud eft , quod tantam vim habctim
dit iilu po.&:a:em filios Dei fieri ,uod non fiunt libcrjm voluntatcm, ut quantumvis nunquam
nifi voiuntate, sca in da- • • • •• d. nna cogi poffit, vel in ullos a&us niß libero pro
vis res on.ni grorius coat. • ••! arct. Ccr
filire mo:u, hoc tamen vinculo impedita in
tiflìmum eft enim, cos illud vens in aétuum illos ipfos a&us ad qucs cogi nequit, libcrè
genus nec velle, nec poffe vcllegi • , .-t infolu fe fiv&cre & progredi nequeat, hcc eft, quid
bilia voluntatis vincula , quæ dc n-i-i tc iilo fit illud juxta döctrinam fan&i Augüfini,
! principio , quod voluntatem, facit hujufmodi quo dcficiente a&us aliquis non eft reipfâ in
a&us velie, rumpere nec poiiunt nequc un voluntatis potcftate, & quo praefent: poni
quam volunt : -
τur in ejus poteftate, ita ut ejus praefentia nos
Iam vero in beatis crcaturis res ifta æquè vclle faciat, abfcntia nolle ?

C A P V T T E R T I V M.

Dele&tatio efficit voluntatem & libertatem, hoc eft, facit

vclle.& liberè velle. `-

V a P ro P r £ R luftratis diligen- A Nam inde eß illüd Ariftotelis ac Damafceni 3. riH ;

ter fundamentis Auguftini , quibus ab omnibus admi{Tum, quod ignorantianon Pia-fj;*
tota doctrina dc aroitrij libertate minus quam coaétio, feu violentia faciat in- •rih*£#
nititur , nihil aliud exiftimamus ' voluntärium, vel certe quod huic loco fuffi
uam cognitionem ac delcctationem, feu de cit, non voluntarium. Nemo quippe velle
le&abilem oojecti , complacentiam, effe id Poteft quod ignorat , de deleétatione tota
quod tantam poteftatcm in libcruin arbitrium quæftio'e(t. Rem samen iftam etjam de dele
habet, ut eani faciat vcllc vel nqlle, feu , ut ea &atione crcberrimè Auguftinus tanquam cer
præfeiite a&us volendi fit reipfa in ejus pote tiffimam fibique exploratiffimam docuit, pu,& a
άate, abfente non fit. De cognitione hic non Nonnulla tamen delibaturi hoc loco fumus, grat. chriA
multum folliciti funus. Illam enim ad volen uia multa in alium locum opportunius & 5alvat*
dum efie necelìàriam, vix quifquam dubitat. üfius digeffimus. •%*•41$
Igitur
 738 L I B ER S E P T I M V S. 739
Igitur libro primo ad Simplicianum qug- A leätatio; quamto magis nos dicere debemus trahi ho
ftione fecunda ex profeffo difquirit , unde minem ad Cbriftum, qui deleëtatur veritate, deleta
contingat quod voluntas unius ad rem ali tur beatitudiue, deleëtatur iuftutia, deleétatur fem
quam tibi propofitam non moveatur , ulti piterm4 vita.
mam radicem illam effe tradit , quia dele Cùm igitur vera caufâ, cur arbitrium ad
&atione deftituitur : ut autem ample&atur appetendum aliquid moveatur, fit delc&tatio
aliquid quod non dele&et , fieri nullo pa&o
quia intrinfecus in ipfâ voluntate mulcetur,
z¥. 1.4. *• poteft : Qgjs habet , inquit , in pote$tate fali , hinc cft, quod confequenter Auguftinus tradit
ad $implic. jufo att ngi mentem fùam quo eius voluntam movea tam in appetendo , quam in omittendo pec
iúr ad fidem ? Quis autem animo ampleítitur ali cato voluntatem dele&atione liberam fieri.
quid quod eum nvm deleëtat ? Aut quis habet impo Cùm enim hoc fit literum Auguftino, quod
ieftate, ut vel sccurrat quodeum deleétarepoßit , vel eft in poteftate, fèu quod É cum volu
deleâet cùm occurrerit 3, Hccc rec^ ab ipfis fun
v. mus, necef[e eft illud ipfum quod arbitrio
dämcntis refolutam, de feétum dele&ationis ivolendi nolendique caufà fuerit, etjam cau
£ile caufìm, cur yoluntas non moveatur nec fam effe libertatis. . Sic igitur de liberrate
fioveri poífit ad. ample&tendum aliquid. ad peccandum , feu quæ in peccatis cligendis :
Quod inftantius, paulo poft iterum repetit ; apparet , Auguftinus loquitur, cum liberum
reífat ergo ut voluntates eligantur., Sed voluntat arbitrium in peccatoribùs juxta doéìricam
jpfa nifi iii , aid occúrrerit, quod deleítet, atque mu- < .eius perijfle diceretur:. Liberum arbitrium ufque (.ih. •. •d
itanjlum, nioveri nullo paíto poteft, Hoc autem B adeo in peccatore non perijt, ut per, ill.d pecc mt be• f •-••
'ut occurrat non ejt in hominu?ote$tate. Et in li maxime, omnes qui cum deliëtatione peccant , &
|bro de Spiritu & littera, tanta hoc affeve amore peccati , hoc ei platet , quod: eis lubet. Et
\ rat certitüdine , ut nemini ignotum eße pofíe iterufn in eodem loco : « In malo. lib. rum ha
zâ, de spir, declaret : Quis, nefciat non effe in homine potefta bet arbitrium, cui deleâationem malítiæ : vcl vccwl
g* ii*,*. 3$ • te quod fiat, nec effe compejuens, ut quod appe su, vel mamfeffu deceptorimjeruit, vel fibi p,e par- . . .
tend m cogitqm fuerit y appet-tur ; nifi tantum fuafit. • Et rurfùm cnucleatius,:.. Nejue e 1m cor •
deleäat, qììiim diligendunt, siij, Vbi magnitu agit in eü etiam qui fuadet ó , decipit, mf, ut pec
do dcle£tatiopis uign fura, dile&ionis, afferi aatum volumtate commutfant, vel ignorant a veru
'tur. Quod evidentius inculcans ibidem di tati*, vel deleétatione iniquitatis, vel utro, ue ma
£it : Fierit, enim, 'perfecta, fclicct.vita, fine lo & cacitati* &. iufirmitatis , , id cft , vit, o(à
iullo gmnino peccáto , fi tanta voluntas adhube deleétatione qua mcns ad bonum infirma
fetur, qvânia juffictt.tante rei., Sed, quid caufae rcdditur. Et adhuc inflatitius & apertius: Hau su.
£ft , ut tantâ yoluntas non ádhibcátur tantæ voluntas que l.bcra eß in malis, quia deleëtatur mala,
rei ? Effet at tcm tanta fi & milil eórwn qua per ideo libera in bomü mon eft quia liberata non eft, d ell,
fiuent ad iußitiam nos lateret , & ea fic deleéiarent non e(t expedita duobus illus vinculis qua im
animum, tt qui quid aliud volupta, five dolor im diunt ne velit bonum, hoc cfl, nc illud vel
pedit £ieitatio, illa fuperaret. * V bi pari prorfus fú. eodcm ■■odo \ . '>'
pn- do defegtum dcleétationis, fiçut defe&um docet in Enchiridio;ad Laurentium : Quæ cam cap. 3è.
fcientiae caufas ponit , cur voluntas tanta non « vera fit, qualu quaefo poteß fervi aädi&i effe libèrta,
fit , quanta fufficit ut quælibct impedimentâ c nifi.quaiido eum peccare deleäat ? Li.rali:erentm
, ;!. • * * * , fupcrentu*., Qgare in eodeum libro, de utra fervit, qui fui. Domini , voluntateih libenter faca.
zâ, de spir que caufa fimili er dicit: Gán id quod agen Ac per boc ad peccatum liber efi. - Et cùm dixi
«* lut. • 3• dum ejt. . or, erit. nvm,!atere , mfi etiam , f E l E fèt eum qui .talis cft , nondum cfle ab ilhs
c * f r: &, amatur , M m agtur ,, ipn fufcipitur. vinculis, liberatum à Deo., adijcit : Qgod
fmo (i et'am, agitur & fTc pi'ür, deficiente antequam fieri in homine incipiat, quomodo quif
!, f. ,, delcétgtioae,nox, d, fi,itur, ;iuxta id quod quam de libero arbitrio im bubo : glortet: r: ope
i.fji.sy. ali.i di.it : Si mulla iucundit4 , defecimus. Et in re , qui nondum liber eft ad operandum be
libris, de pcccatórum. meritis &, remiffione me, , • • • • • • n* '•' ** v**r**t : $* •; ,* , & ;:' u*
ctim caufas voléndi nolendique fimiliter int t- Ex hoc gcncrali principio g!tcrius Augu- ,
f **. * • dagaret, duas illas fimiliter profcrt, five.quia Minus fæpe docet,idcirco voluntatis conlcp- .
Z;$. *.?. latet , inquit, five quia non dile£iat. Et ratio fum ad pëccandwm tribui vcl non tribui, quia ,
£. mer.
ne m, fubijcit : Tantò emim quidque vehementius voluntäs. dele&ationes peccati mollitar. aut , » s.
*. 17.
folumus, quantò centius quam bonum fit , novimus, deftituitur, aliâque fortiore pofIidctur: {3* • i •••***-
eoque deleétamur ardentius. Ignorantia igitur & in. re, inquit, quid allitiat anima confenjoncm: an ir- **d. * '*
frmita, (id eft dcfc&us delectationis) vitia funt
ruat illa caffatum & prspterea confentire dicatur, juta
eius aliqua deleäatione movetur 4djrugnátum, QUA
qu« impediunt voluntatem , ne moveatur ad faciem,
dum &c. Nihil evidentius tradi poflet, quàm fi ita eft non eft confequens ut propterea malum '**-
iflam do&rinam:Auguftinus tradit, & in om tur, qaia man reíie diligitur, Et traétatu qua*
nibus operibus fuis ab initio vitæ fuæ Chri dragefimo fexto in Ioanncm : Delcdavit quºd .
ftianæ ufque ad finem uniformiter. Vnde p malúm eft, confenfi£ti,peccaiti, Et in fermoaibus * »; i.
in Tra&atibus in loannem illud Poëtæ tan de verbis Apoftoli dicit quod quiciiuideft ptr- c •f. s.
rrad. ve. quam ex fundo veritatis hauftum, trahit fua catorum in diäü,in fa£ti,im cogitationibus, nun*x«-
£ teas, quemque voluptas , approbat. Porro, fi Poëtæ, riäturnifiex illicitâ deletatione.Hinc aJibi dePcc-, &; '% •
inquit, dicerelicuit, trahit fua quemque voluptas: catoribus caufâ peccandi rogatis : Qaid,inquit* t$ **. % .
somneceßitas , Jed voluptas , non obligatio, Jedde aliud fermoni yeritatis refpondent omnes flagitiofi & *ptf^ *°
1i facih*
 ·

745
-

· · ·*
- -
a*
-
DE GRATIA CHRISTI SALVAToRis »4,
jacio;%^ hortnre, cùm eos veritas argtiit, nifi hoc A lum arbitrium liborum ad a&us malos facit,
vv. 3, hoc me d letat : Et in dæmonibus ipfis ' ut in præcedentibus ex Auguftino demon
* in p£Fcfta peccati voluptate permanentibus, ftravimus , qucs fine deleétatione vclle non
`eafidem delectationem ejes rei caufam effè potcft, {ed etiam ad a&us bonos juxta illud
fàtis evidenter exprímit, quando dicit, quod breviffimum & veriffimum : Libertas deleétat, 7ra81A
cosperpetua pr::andi voluptas tenet, deleifet te ,& liber es, Qua nobiliffima fulgen l*aum,*
I. i5. 3.de !ib.
arbit. cap. 5.
, Nec folùm, út voluntas peccet, fed etiam tiffimaque fententia hic contenti erimus.
ut peccare noli*, eadem efficacia bonæ delc Nam propter peculiares difficultates quæ li
&ationis vel ûefe&us malæ operatur : Dele bertatem arbitrij ad bonum opus implicatam
;„„.,.„, iiat uxor alien* & mom annuis, mentem avertù- im tenent, alibi faç de re fufius tra&aturi, &
vers.4po/i, fecretariam nirntis intra, &c. Nolo, inquis , non eam innumeris tcftimonijs , fi opus fuerit ex
*ap.9. facio . Puta , quia delcâat non facio. Habeo cui Auguftinianae do&rinæ fundamentis affer
**• i•• condel.3*. Et paulo poft : si mens non con turi fumus.
fentit fcccato titill.mti , lltndienti , fi mcij nom Hæc igitur omnia, nifi fallor, perfpicuum
corfentit, quôniam habet alias interius deiáatio generaliter faciunt , quid Auguftinus dc vo
t£.de con nes fu.u, d.!e£at,an.lus carnis ex nulla parte con Iuntate fentiat. Nin irum non aliter pcffe no
* ip. cap.8. ' ferendas. £t alibi : Et bonum fit, cùm id quod veri voluntatem ad bonum, nifi quia dcle
male lubet, vincente honâ delectatione non ft. Quae &atur bono , quia dulcefcit , quia arridct
;* do&rina ufque adco apud Auguftinum cer-*.
& placet : qua dclcétatione & complacen
• • • ta eft, ut hâc de caufâ nec bratorum arbi-* tia fi deftituitur , velie nullo pa&o poteft.
trium in cælo pcccare pcffe tcftetur , quia Quod quamvis Auguftinus non toiics tam
illos peccata amplius dclc£tare non poterunt, que affeveranter & indubitantcr diccret, quis
& ipfâ dele&atio non pcccandi crit in eis Pcr experientia convi&us propria non fatcatur ?
I#.xv. {. petüä ßabilitate firmata : Nec ideo liberum af Näm quis aliquid amplecti potcft quod non
c*>it. *:3o. bitrium mom halebunt, quia peccata eos deleâare delcétât, quod animo averfatur ? \ nce &
non poterunt. Magi, qiiitpe erit liberum à dele Ariftoteles', &xzύτιον άπόλv7ov , Involenta- 3. fi*j.
ätatione peccandi ad del iiationem non peccandi im rium eft cum triftitia. Indicans ibidem volun
declinabiîem liberatum. Qua de caufa dicit in tarium cfie qüod fit cum voluptate. Quod
£*'**'*•
at*h. 1 1. d
libris de Trinitate : Tôperantia erit in cælo fî $$$ velle facit, deleâatio quo
É ì. nullo defeétu noxio deleítari. Et dc Genefi ad lit - - -

*. 7. teram : sicut ergo vera ratio docet meliorem effe
maturam, quam prorfus nihil deleâat illigitum;
ita ratio vëra nihilominus docet etiam illum b.mam
effe, qu« habet in poteftate illicitam dele£lationem,
ß extiterit, ita cohibere, ut noii folum de ceteris
liciti re&eque faäis , verum etiam de ipfius pravæ
deleétationi cohibitione la:etur. Nempe pcr aliam
s . dele&ationem cælitus defluentem. Qgefn
admodum enim voluntas fine præeunte de- < terit amplius de eius mente dubitari, qua
le&atione, velle vel confentirc ncquit , ita
nec pravam dele&ationem. fine aliqua ma
jore ` dele&atione & mcliore coràpefccre.
Ex eadem qujppe radice utrumquc pari ne
- ceffitate nafcitür , pari certitudine ab Au
£?.% guftino traditur: Regnant ifta bona (id eft, fru
£;* άus Spiritus) fî tantum dcledant, ut ipfa te
- meant aiiimum in fentationibtu me impeccati confen
fionem ruat. Quod enim amplius nos deletfat , fe
zundum id operemur neceffe eft. Vt verbi gratia oc
currit formia fpeciofe faminæ, & moyet ad dele
&fationem foriîtationis : fd f plus deleftat pul
chritudo illa intma & fincera ßecies ca:titatis , per
que ponit a&um in poteftate volggtaus, hoc
eniri cft in noflra pöteftatc qucd fit cùm vo
fumus , & hoc ipfo ctiam libcrum, facit, ut
non folum ex Auguftini principijs jam ab
initio hujus Träåíus fufiùs explicatis Patet,
fed etiam , ut jam audivimus, difertiífimis
& faepe repetitis vcrbis Auguftinus inculcat.
Qua: fi vera funt, ficut juxta fànctifiimi
I>O&oris principium veriflima funt, non po
eum, fentire & conflanter docere diximus,
libertati arbitrij folarn neceffitatem coa&io
nis, (eu quae etfi nolumus , cfficit id quod
potcft, effe contrariam , omnemque adum
yoluntarium feu fpontancum, hóc ipfo cffe
libcrum, Hoc enim ipfum quod voluntatem
fponte velle feti confèntirc facit, hoc eam, ut
vidimus, etiam liberam facit. •'
Si vero fepofita tantifpcr Auguflini au
&oritate, rem ratione mictiri volucrimus.
inveniemus eam huic ipfi fuffragari qtiod
docuit, ut voluntatem ita & libertatem ex -

gratiam que eft in fide Chriffi, fecundum hanc vi gelcâationis fonte proficifci. Nam omnium
judicio, quod
quodPhilófophus
ef grátia fui.expreffit,
Hoc e(l idenim
yimus & fecundum hanc operamur. Et caufàm li- **. Attayk
s reddens cur in quibufàam non regnent {eu bcrum cft,
dominentur opera carnis, hoc eft, pcccata: oppofitum fervi, qui non eft gratia fui , fed -

Iiig. Maior enim & præpollentior eorum delectatioiufh Domini , ut idem in politicis tradit. Iam L.i.p.18;
tiaeff. Ex quo fit ut in libro de Nuptijs in vero nihil omnino fingi in natura humana _.

hac pravæ deleétationis immunitate veriffi Potcft, quod magis fit gratia fui, quam dele
nam arbitrij libertatem à volendis a&ibus D &tari bono , feù bonum placere & arridere
malis, & ad volendos bonos collocet, quæ voluntati. Nam fi quempiam interroges,
immunitas obtineri nequit, nifi per præpol- • cur hoc vel ißud vcfit aùt agat, pcr circui
4* 1 le nop lentem juftitiae dele&tationem, alterâ délea tus só tandem veniet, quia placùit , quia
•ap. 3o. ' tur : Ibi fumus veraciter liberi, ubi mom dele&a- arrifit mihi, quia dele&abar.'Quod f íer
»mur inviti. Nimirum quia dclc&atio non fo sexcris rogarc , cur eligat id quod placer,
vel quo
 74* *. I L I B E R
vel quo dele&atur, ünepta & ridicula cenfe- A liberum coa&o. Nam ad quod aliquis co
bitufinterrogatio,nec refponfo digna,ut quod
non habeat fiec habere debeat aliam caufam,
per fe enim notum eft complacere & delc&a-
fi bono, effe gratia fui : & idcirco liberum &
caufa omnis libertatis in a&ibus voluntatis.
- Et unde nafcitur, quod ficut dele&ationi op
ponitur triftitia, & complacentiæ difplicen
tia, ita etiam (ecundum Auguftini mcntcm,
S E P T I M V S. 74;
a&è trahitur , hoc fit cum difplicentia, &
vice versâ, quod fit cum difplicentia, cò co
a&è trahi, non liberè ire dicitur; & pari paffu,
quo major eft difplicentia, eò magis coa&um
eft, quò minor, eò minus. Et hinc dicimus,
coa&us fui, non fuit mihi liberum, hoc cft,
non fuit in poteftate.

CA P V T Q_V A R T V M.
Libertas Auguftino maximè verfatur circa
finem 2, & quare.

T vero mens Auguftini adhuc ube- ^ per libertatem collocans refpc&u finis , &
rits dc ifla libertate pateat , operæ ejus quod perfe & quod dclecìabiliter appe- -.

pretium eft difquirere, circa quid $itur. Nam hinc illg locutiones profeëtæ -

iiLertas Auguft.i.o nota, velut ob funt , pcr quas fupra vidimus libertátem ar- ' -

je&um verf.tur,circa fineus,an ea quæ funt ad bitrij, fivé bene ágentis, five peccantis, in
finem.Rcc&ioribus eiim plcrifq;nulla oinnir motu voluntatis delcctabili coilocari. Hinc
no libertas no:a eft nifi quìae circà ea quæ funt alibi furgens altius ufque ad ipfàm bcatifi
• ad finem exferatur. Quod fi quos ejus motus cam contcmplationem', quae juxta doâri
„!?, erga finem effe concedatur, fincm in ordincm nam ejus maxima cx parte voluntatis fruen
ejùs quod ad finem eft,tranfire prsfitentur. tis opus e{\ : Ad i$tum, inquit , fruëtum com
Aùguftinus vcro dire&iffimè contraria templationis cuméta ojicia referuntur a£tionü. So Tra&. ner.
inccdit via, quia contrarijs, quam recentio lu ejt tn m liber. quoniam propter fe appetitur, in Ioanngmo, *
res principjs nititur. Docct enim effe ma & mam refeitur ad .lit d. Huic Jervit actio. Ad
ximám circa finem voluntatis libertatem ; hum crefertur quicquid bene agitur , quia propter
nec aliter, nifi retra&ando principia fua qui hunc agi:ur : ipfe autem mom propter aliud , fedpro
, §.4. lA. bus arbitrij libertatem afferuit, docere PQ pter femet ip/um tenetur & habetur, ibi pnim finis
.vi cap 3. teß. €. üm cnim hoc fit ei libcrum, quod fit qui fufficit nobis. Et qua prætcr illum ulti
& 4i%*. cùm volumus, ibique prim:tus & maxime mum omnium noftrarum aëtionum finem,
4 orù fùpra fit ipfum yelle, ficut ipfe loquitur, profecto non defunt alij fines ultimo fubordinati, hinc
£#*#*. neccííarium cft , maximiam circa finein cffc li eft, quod alibi, & in alijs finibus qui propter
bertatem ; finem er.im maximè volumus, B dele&abilem fui complaccntiam appctuntur,
quia propter (e volumus. Rurfum cùm id fit fimiliter libertatem tribuit. Nam de illis
líberúm , quod eft gratia fui & non fervit alte loquens qui membra non ob aliud affequen
• ri, necefîè eft in appetitu finis maximam cffe - -dum movent, fed folum ut ipfo motu dcle
libertatem, quia maxime et*gratia fui , cui &entur , fic interrogat difcipulum quicum
motus in ea quæ funt ad fi.cm necefîàrio fer difputat : Quando ergo cenfes aliquam tempr*- *
vire debet. Deinde ιύn id fit liberum $'$ fare , & quafi dominari cum propter fe-ipfam, ,,,, „„.
&elc&tat : Deleëtet te, inquit, & liber es. Tbi an cùm propter aliud appetitur 3 Cui alter : q u j... ,...
r,,&. 41.in enim furtis veraciter liberi , tibi non deleítamur negat ciim propter fe ipfam? Rurfum , Augufti
ìtannm inviti, ut fùpra iatius vidimus : neccfle eft mo nùs: Vide utrum magis habere fidem debeat hoc
**'**"*'* tum i{luni efiè maximè liberum , qui maxi nomem (fcilicet peritia movendi) in eo motu qui
“**°* m& deleétabilis eft. Talis eft autem citra dir velut liber eff, id eft , proptcr fé ipje appetitur, &
bitationem omnem voluntatis motus in fi propter fe ipfè deleciat: am in eo qui fervit quodam
nem ; omnis quippc motus in ca quæ fürt ìnjìo. Nain quafi ferviumt omnia , quæ non fibi
ad finem , quatenus talis, triftitiam admix funt, fedad aliquid aliud referuntur. Quam do
tam habet, quia nol!et id quod eft ad finem, &rinám in fexto li* ro repetens : Ratio , in
fi fine illo poffet pertingere ad finem. De quit, primo, quid fit ipfa bona modulatio, confide c«p., io>
nique quod ex præcedenti nafçitur , cùm id ravit , & eam im: quodam motu libero , & adfu«
fit niaxime liberum Auguftino, quod mini puldjiitudini finem converfo effe perfpexit. Quia
me coa&tum , feu vi * necefßtatis extortum igitur finis maximè appctitur, maximè de
eft , 'neceffe eft motum in finem effe maxime lë&abiliseft, & nootus in fincm maximè vo
liberum, quia maximâ voluntate, minimâ luntarius , & fpofite non extraneâ con
neceffitate provocatum. Medium enim , ut fideratione: extortus è voluntatc fluit, hinc
medium , non tam voluntarium quàm ne eß, quod ille quoque motus Auguftino ma
cefíárium eft, rcfpc&u alterius concupiti, ut xime liber eft, & in illo motu arbitrium ma
nonnunquam Auguftinus monet. Hæc prih xime liberum. Et; vice versâ quia mot9$
cipia perpetuò Auguftinus intueri folet, in ea quæ funt ad finem, ipfâ finis expcsiti
quand£?* libertate loquitur , ideoque (em neceffitáte extorquetur, quem oifi fit*{uo.
Ii 2 . quodam
 »44 DE GRATIA CHRISTI SALVAToRIS 74;
squodam modo fiagitaret, nullo modo vo- A tati, & libera voluntas idem Auguftjno funt.
luntas vellet, hinc fit quod ille quoque non Sic ergo Pergit in explicanda ilîâ liberalau
sam liber neq; tam voluntarius ab Augußino, dandi Dci voluntate : Volumtariè facrificabo
fèd neceffariu appelletur ; ficut & ipfâ media tibi. Qjd eft voluntariè facrificabo ? Volútari; 3.
ab ipfo non boíá,fed necefîària nuncupari fo- laudabo te, quia facrificium laudis, inquit, glo
lenr. Nam de voluntatc quam quifpiam ad vificabit me. Et in alium Pfalmumi eundém
malum evadendum, (eu quód idcm cft,ad bo- verficulum planius explicans: Voluntariè fa- h%,
nun),cujus ablatio periclitatur,confcrvandum crificabo tibi holt ex neceßitate. Si enim projier ij*,
£fcipit, qui altcri voluntati fervit ut fini : si aliud lauda, Deum ex meceßitate laudas. siaäßt
£L*.de £pir. facit, inquit, non quid m plenâ & liberâ voluntate, tibi quod amas , mom laudares Deum. Vide qùid
• lit: ,;t. [ed tamen rcmfacit mifi voluntate. Ecce plena vo- dicam. Lauda Deum verbi gratia ut det tibi am
{untas quæ {cilicet in bonum per fe fcrtur, li- plam pecuniam, si haberes a iu de emplam pecu
bcra voluntas dicitur,quia máxime libera, non niam, mom à Deo , namquid laudares Deum : si
extortâ pcr neceffitareí, feu non coaéta. Alte- ergo propter pecuniam lauda, Deum , non voluntari.
ram vero non liberam vocat, quia non plene faetifica Deo , fcd ex neceßitate facrifica, ; q4i4
iibera eft, fed extorta aliquà neçeffitate. Nam propi r I|um mijcio quid ama, fçilicet ut fiiiem
- Ê modo efie fimul liberam in eodem lo- quem Dei laude confequaris. Non arbitror
cę fatis apcre prcfitctur, dum docet quid fit aliquid apertius & explicatius Augußinum
aliquam a&ignem habere in poteftate, quam _ afferre potuifte, ut dcçlararet meníem fuam,
Εα fcilicet fi vult facit, fi nem vult mvm facit. Scd quia B qua fentit illam cflc maximè voluntatem & lil
' naotum in finem maxime omfiium fi vult'fa- betam voluntatem quæ rem per fe placentem ac
cit, quia cùm vult ut quc vult, illum quo- dc'cótabilem, hoc cft , fijcm expetit: illam
que maxime idcirco ponit in poteftate voiun- centra efie minimè liberam , fcd neceffitate
tatis & maxime libcrum, Sed præciariífimè, aliquà feu coa&ione neceffitatis extortam,
quod libcrtas voluntatis circa finem , non quæ nedium affumit ut affequatur finem.
circa ea quæ funt ad finem occupetur, in Pfal- Qua de re plurima afferri poffunt teßimo
num centefimum trigefimum- quartum diffe- nia , tum ex libris de Sernione Domini in
• . rit , ut id exponeret quod dc Deo Pfalmus monte , tanquam in Auguftino vulgatifljma,
se *}*i. 134 dicit : Omniâ quæcumque voluit fecit : Non tum alijs locis, nifi quâ protulimüs omnemî
omnia quæ fecit ἐoaiius effacere , fed omnia quæ- tergiverfàtioncm fuá claritate fuperarent.
<umque velut fecit. Cau/a omnium qua fecit, vo- Mirantur hac qui nullam libertatcm cogi
$tant* eiws eft. Facu tu domum : quam Ji nolles tare confucvcrunt, nifi illam flu&a antem ía
facere fme habitatione remaneres. Neceßita, ( fci- diffcrcntiano , apud Augußinum fub liber
}icet finis libere defiderati ) coêgit tefacere do- ' tatis nouinc PrQrfus incognitam, cùm ta
mum, mon libera voluntas. F. ci, vejiem, quia fi men n irâ confcnfionc principiorum omnium
som faceres, nudus ambulares. ad faciendam ergo Auguflint cohæreant, Cùm enim neceßta
vefiem neceßitate duceru, num liberâ voluntate. có- quæ nobis invitis , feu ut Auguftinu§ lo. LÀ
quitur, etfi nulum us ejatid quodpoteft, hocct, 3*
fer* montem vitibus , Jerem fpargu, quua mififece-
gi , alimenta mom babeii. Omnia bac meiefitate coaétio , rePugnct diametraliter arbitrij li."
facit , Deus bomitate fecit ( id e(t voluntate c bertati, cainque prorfus in a&ibus impera
amante) & mxllo quod fecit eguit. Ideo omnia tis voluntatis cvcrtat (nam in elicitoshun
qteaumque voluit fecit. Et adhùc ubcrius atque quam cadit aut cadere poteft ) hinc fit, ut
* planius s put u habemu, & nos quod liberâ vo- qu9 aétus , five impcratus, five etiameiicitus
tantate factamw ; ea enim qu« diximus ex neceßi- vglungatis , magis ngbis invitis feu nolcn
tate facimus : quia fi non faceremus egentes & in- tibtis fit , eo minus libcr fit, ut qui plus par
•pes reuianeremus. inveniuus ali,uid quod liberâ ticipct illius cogentis neceffitatis.' Ex quoul
voluntate facianus 3 Invemimus planè cum ipfum terius proficifcitur, ut omnis voluntatis mo
Deum, amando laudamus. Hoc erum libera volun- tus qui in mcdiuin ad finem ncceflarium f.r-
sate facis quando amu quod laudu. Non enim ex tur, hoc ipfo minus liber fit, quia quadam
neceßitate,fed quia placet. Vis amplius, incul- ncccflitate moraliter, fcu fecundùm qüid co
catius, fufficicntius ? Vnde iuítü & fanétù Dei gcnte voluntatem, extorquetur , cùm aliter
placuit Deus etiam flagellans eos &c. hoc eft gra- finem per fe dclc&abiliter expetitum affe
*i* amare non quafi propofitâ acceptione mercedi, qui nequeat Non enim aunc voluntate mc
{quafi fcilicet ex neceffitate illam aßequen-, dium diligente atque volcnte, {cd purà nc
di) quia ipfa merces tua fumma Deus ipfe erit ccffitate fertur in medium. Hoc cfiitm, ut
*. quem gratis dilgis : & fic amare deles ut ipfum Auguftinus ait, libera voluntatefacimus quod de
- pro mercede defiderare non defima , qui folus te leäati facimus , mom enim cx metij$tate, fed quia
fatiet. Sicut Philippus defiderabat cùm diceret : placet. Hujufmodi vero motus in medium
9ftende nobis patrem & fufficit mabis. Merito quia adhuc duplicitcr cótingit,vcl ad affèquendum
£oc de libera voluntate facimu, & de lib.ra vo- D bonum quod voluntas pcr fc diligit, vel ad
luntate facere debemus , quia D E L E c T a T r cavendum malum, quod bono dilc&o ad
faciuu , dehinc amando facimus. Iftam ipfam verfatur. De primo modo proximè locuti fu
liberam voluntatem exponit per effe vólun- mus, & ίξ dcdimus, cur juxta fan&iffi
tariam non neceffariam feu neceffitate ex- mum Do&orem minus participct libertatis.
- - .•
ÉÉc
tortam. voluntas enim oppofita tali ncccfii-. Alter moduseft, cùm túor mâli adamp
 746 L I B E R S E P T I M v S. 747
-\
\
ample&endum incitat , quod in fe fpe&a-^ more nos compellente facimus,hoc n6n liberè
tunì voluntas odit, ut cùm proijcit merces facimus, hoc eft, ut Augußinus loquitur , non tib. de jir.
timore naufragij, vel fervit Deo timore fup plenâ & liberâ v.luntate. Quæ (anè omnia non �* lutu.c 3 f.
s. aesl*. plicij. Hoc fecundum genus , quan)vis Afi ex alio principio fiuunt, nifi quia, ut toto hoc
ítotéle au&ore,abfolutè voluntarium fit & li tra&atu demonftravimus, hoc eft Auguftino
berum, quia tamen multo magis ab invitis liberum,quod voluntarium, quod non neceffi
feu nolentibus fit, quam iftud primum quod tate coa&ionis extortum, quæ fi fuerit abfo
jam diximus, multo minus etiam liberum eft, luta, abfolute deftruit libertatcm,{icut & vo
quam cüm fimpliciter medium ad adipifcen luntatem 5 fin tantum fecundum quid atque
dum bcnum eligitur. Qua dc caufa Aùgufti moralis, fecundum quid etiam & moralem
nus dicere folet,quod ex timore fit, non fieri deftruit libertatem,qua non liberè, fcd inviti,
liberâ voluntate , qualem videlicet refpe&u coaéti, nolcntefquc facere dicimur quod non
finis per fe dile&ti explicuimus. Sed de hac re per fe diligimus, fed alterius rei necefIitate
inferius plura diéturi fumus. Vtriufque au nos compellente facimus. Quicumque aliam
tem rei eadem ratio eft. Nam five timore libertatem arbitrij (qualis præfertim poft Ma
mali ,{ive amore alterius boni aliquid affumi giftri Scntentiarum tempora fub nomine li
tur à voluntate, non illud per fe, fed aliud bertatis defendi coepit ) in Auguftini fcriptis
quippe diligitur, deleétat & placet: & idcirco quærit, oleum & opéram perdet, ncc cxitum
Auguftini fenfu & phrafi, non libera, hoc cft, ex labyriatho inextricabili plurimarum diffi
non plene libcra voluntate fertur in medium, B cultatum inveniet. Et hæc É de natu
quia non plena voluntate. Quidquid enim ra libertatis generatim ; nunc ad ejus divifio
ihyitè facimus, ncc nifi alterius amore vel ti nes intelligendas aliquid dicamus.

C A P V T Q v I N T v M.
Divifiones libertatis, in libertatem à ncceffitate, à peccato, à mi
- feria. Item in libertatem à peccato , & à juftitia. Quomodo
fe habeant ad veram arbitrij libertatem.
- E . . • r • s divifio libertatis ef non A brationibusfint celeberrima ,tum vero in pri
( {olum apud S. holafticos vetcrcs, fed
& apud Magiflrum Sententiarü quem
mis qucd Scholaftici, cùm libcrtatem à pec
cato, dc qua praecipue quaeftio eft, nominari
fecuti funt , itcmque Bernardum & vel cx Auguftino allegari audiunt , nefcio
Hugonem de San&o Vi&ore, in libert: tem à quam myfticam libcrtatem , & quæ nihil ad
hecjìtate, à peccato, & à miseria. Prima vocatur veram & naturalem arbitrijlibertatem faciat,
Ibértas naturæ , quia naturam in omni ftatu concipere folent; ut eam propterga in {criptis
comitatur, altera gratiæ, tertia glcriae. De fuis vix dignentur attingere, & fi quid pro li
duabus primis Auguftino crebra mettio eft, bero arbitrio de illa libertate ex Auguftino
de tertiâ non item, ut quæ ad arbitrijlibcrta proferatur, folemnis refponfig fit, eum loqui
tem parum faciat, nifi quatenus ad iubertatem ûe libertate à peccato ; quafi hoc ipfo per fe
è peccato aliquo modo reducitur , & ineam notum fit,nihil hoc fpcétare ad vcram arbitrij
redundat. Auguftinus igitur Scripturarum libertatem. Qua in re vel ipfos, vel Augufti
fan&arum do&rina & phrafibus delc6tatus, num falli neccfle eft : cùm in omnibus volu
bimembrem fere arbitrijlibertatem facit. Di minibus ejus , quae contra invidiofiffimas Te
vidit cnim eam in libertatem à peccato, & liberta lagiariorum querimonias,de deftruéta Per dg
rern à iußitia. Libertas enim à necefIitatc feu &íinam ejus árbitrijlibertate, cxaravit, nulla
«oa&tione , feu naturae qug idem funt, non eft pgnè unquam, vel nunquam alterius libcr
membrum à duabus illis libertatibus diver tatis, quam à jußitia & à peccato mentio re
fum,ut à plerifque exiftimatum video, fed ali periatur. Haufit eam divifionem ex facris lit
uid ad utramque commune,& ab utravis in teris Auguftinus. Nam apud Ioannem Euan
ÉÉÉ ficut genus à fpeciebus fuis. Nihil geliftam Chriflus dicit : cmmis qui facit pecca
enim omnino vcl à peccato, vel à juftitialibe iumfervus eft peccati &c. Si ergo yos filius liberave
rum effe poteft, nifi fimul naturali illâ arbitrij rit, vcre liieri eritis. Et in Epiftola ad Roma
libertate, à coa&ionis neceffitate fit liberum. nos Paulus : cùm enim fervi effetis peccati, liberi
Neque quicquam vice versâ,à neceflitatc libe fuiffi iuffitia. Nunc vero liberat a peccato fervi au
berum eft, quin in alterutrum ißorum mem tem faäi Deo habetu fruítum veftrum in fanäifica
brorum incidat. Ex quo fit ut in ifta duo jam tionem. In quem locum Auguftinus : Ecce oftem
di&a membra fit divifio illius veræ & natura ditur etiam peccato minime potuiffe mifi alta libertate •
lis libertatis à neceffitate coa&ionis,quam ha fervire, libcrtate fcilicet à juftitia. Nam de li
&enus tra&avimus, & praecipuè circa finem bertate à peccato, utroque in loco perfpicua
verfari diximus. De duobis illis membris,prg mentioeft,dum Paulus eos à percato liberatos,8£
termifsâ libertate à miferia, neceffario nobis Chriftus verè liberos futuros elfe promittit.
differendum eft,tum quod in Auguftini lucu Hinc divifionis iftius amplitudinem atq; fuffi
Ii 3 cicntiam
 748 D E G R ATIA CHRISTI SALVATORIS 749
cientiam tradcns: sáper ef autem immobi volumtas A poffit, femper in ea generalis & naturalis illa
libera, fed non femperei boiia. Aut enim à iuftitiali ratio libertatis,quam explicuimus,integra fit,
bera eft,quando fervit peccato,& tunc efi inala:aut à nullaque in alterutram partem neceffitatc co
peccato libera eft, quamdo fervit iuifiti«, & tumc eft gatur : prout hoc accurâtè in fuo libro de gra
bona. Vbi apertè docet inter libertatem à pec tia & libero arbitrio fan&us Bernardus tra
caro & à jufìitia, nullam omnino liberan vo dit. Hoc igitur quod potentiam voluntatis ad
luotatem effe mediam, & proinde plenam efíè volcndum allicit, & quo magis accenditur
& adrquatam liberae voluntatis divifionem. implicaturque voluntati, eo ardentius con
«Q'iod non folum de potentia voluntatis Au ftantiufque allicit, duplicis duntaxat rationis
guftinus verum effe {entit , quafi illa femper eft, rcfpéctu boni fcil. vcl mali. Bonum enim
-alterutri tive pcccato, five juftitiæ fubjcéìa fit, & malum in noribus, ad quos ex veritate &c
fed maxirne de voluntate ut fignificat Inotum honeftate formandos, ut tandem ultimo &
vsfunr* vs. de qua ibi fola quaeftio eft. Nam vcro fuo fruatur bono, voluntas naturaliter
illa nunc fcmper in omni humano iiiotu fuo, condita cft, adgquate totum objeétum volun
vel peccato inale ageudo fervit , vcl benefà tatis exhauriuft, ut proptcrea neceffe fit,vo
cfend », , !t tt e, Nullum quippe indiffcrcnterm Juntatem rationaicum aiterutro delcâari, vel
actum in individuo dari (quod & præcipui bono vel malo. Bonum iftud eft juftitia, ma
Scholafticorum docent ) tanquam rcm explo lum peccatur , prout afcétiones ipfàs volun
ratam in ifta divifione fupponit. tatis dcnotant, vcl fi obje&a malumus,bonum
- Vt igitur divifionis iltius natura percipia eft juftitia fcnpitcrna, lioc cft, Deus, malum
tur, memoriâ repetendum e(t id quod tam crcatura, quatcnus illa re&à , hæc perversâ
prolixe ex Augustino, Bernardo , ceterifque voluntate diliguntur. Cùm ergo voluntas
tum Patribus tum Scholafticis afferuimus, li guftitia dclcctatur , oritur libertas à peccato :
bertatem arbitrij generalem & naturalem non cum creaturis, à juftitia. ImpofIibile enim eft
elfe aiiam niii à neccflitate, quam cos lolam ut voluntas juftitiam diligat, nifi ante ab illo
coaótioncm intellexitde deinontlravimus. Ex dele&tabili affcétu peccati, quo mens impedi
quo fit ut apud eos liber aétus fit idcm , qui tur , & deorfum premitur, liberetur : vel
nºn coa&us, qui non fit nobis nolentibusfeu ut creaturam pervér{e diligat, nifi à dileétio
invitis, & qui hoc ipfo cft in noftra poteftate. nc Juftitiæ, fùrfum animum retorquente, (e
Hoc autem non eft aliud, quam actus volun liberet. Ad hoc enim mens ipfa fufficit fibi,
tarius fèu fpontaneus, prout voluntas volun ncc cft opus auxilio Dei : Liberi à tuíiitia non £i}.f.a
*)amaf. lib. tarium & fpontaneum , juxta Damafceni do opif. f, 1,
xao* tbod.fid. funt, inqùit Auguftinus, m] arbitrio voluntatis:
c. 22. ©• 24. &trinam fupra tvaditam , motum rationaicm liler, auiem à pecçato non funt nifi gratiâ Salvatorü.
cum rationis adverte ,,tia & circumftantia Et rurfum : Liberos dixit ( Apoftolus ad Ro iiil,
rum cognitione det gr at, ncc oriri poteft 1n manos fexto) iustitia, non liberatos. A pectato
h^mine reniterit: vo!untate. Solutx, hæc eft autem nem l,beros , me fibi hoc tribuerent, fed vigilu
differentia, quod non co«atim, & non extra pote tißime m.aluit dicere mom liberatos, referens ho, ad
ftatem, nofiram, dcfignent motum ilium privati illam Domini fententiam : Si yos filus libetmit*
vè, prout non fit ab cxtrin{eco; voluntarium, ttnc veie l;icr; er.tis.
fpontaneum, & in noftra poteftate, fignificent C Q i . v-ro , reatura rationalis non ita con
eum pcfirive prout fit ab intrinfeco, Carere dita ctt, ut fepfa felix (eu beata effequeat,
enim $aufâ exironea cogente , non clt fatis ut hinc five verani beatitudinem fuam ex Deo
aäus voluntat s fieri iî elligatur , niti ctjam qua rat, five falfam & verifimilem ex creatu
fuam caufam internam habeat à qtia fiat: quod ra,femper per amorem alicui £rvit, illi (cili
tnagis norniife tpontarc e & in poteftate po cet ex quo bcata etfe cupit. Quidquid enim
{itae, quam non çoa&ae voientatis exprimitur. ut beatitudinis caufâ diligitur, illi non potcit
IL bcrùm autem utrurrque iudicat, ut videli animus non fervire , juxta illud Auguftini:
cct & privativè non cogatur guati fit extra His rebus quibus quifque beatus vult effici, ferviat ne- Lib.levire
arbitrij poteftatcm, & po{itivc fponte fluat,& •effe eft, velit nolit. Nam quocumque duxerint/equi- R''**3*.
{it in arbitrij pctcflate, Aêtus porro liber tur, & quifquis ea vifus fuerit,auferrepoffe metuitur.
quatenus pofitive fpontanea, & in poteftate Duplex igitur libértás ifta duplicem oppofitâ
pofitâ voluntatis inclinationc fluit, quamvis fervituteis fecum trahit, fine qua effe non Po
íemper fine ulla coa&ionis neccilitate fiat, teft. Qui enim, à juftitia libct çft, fibi ipfi fer
impediri tamen & promoveri poteft,& magis vit, & omnibus témporalibus quibus diligen
ninufve poni in arbitrij poteftate, prout ani do fubje&us cft : cùm enim omnia temporalia rú,
rmi prcritas & repugnantia refpc&tu a&us,feu tranfeuntia mundus i$le concludat, omnibus nwndi
id quod vo'untatcm rd vclle vel nolle provo partibus ferviunt, qui propterea putant nihil colen
cat & avocat, idemque potcntem & infirmam dum effe, ne ferviant. Vitia enim fua fibi domi
facit, crefcit atque decrefcit. Hoc cft autem, mari patiuntur vel libidine velfuperbia vel curiofitata
ut fupra juxta cönftantcíh Auguftini mentem damnati. Qui vero à peccato liber eft, hoc
dccliravimus,dele&abüis quædam arrifio feu D ipfo fervit vero Domino fuo juftitiae fempi
complacentia objeéti , quæ motus omnes vo ternæ, Vtramque illam libertatem fæpè
luntátis antegreditur & viam parat , fine qua Auguftinus cum oppofita fibi fervitute con
ornnino velle non poteft, quantumvis five ve jungit. Nam illum Apoftoli locum ponde-,
lit five nolit, fivc vciic poííit five velle non rans, cum efìètis fervi Peccati, liberi fuiftis
juftitiæ,
 756 L1 BER s E P T I M vs 75 1 .
L. ,..a ' juftitiae , fic loquitur : Ecce offenditur etiam pec- A rc fcilicet, erit quodliberator non liberaverit : fed
£„;.T, cato minimepotuiffe mifi alia libertate fervire. Et in im malo liberum habet arbitrium. E t iter, m ibi_
rechiria. Enchiridio ad Laurentium : Ad iuftè faciendum dcm : Sed hæc voluntas quae libera eft in malu, quia
c. 3o. liber non erit, nifi à peccato liberatus, iustitiæ caperit deleäatur malis, ideo libera in bonis mom eft, quia li
effèfervus. Et in illa verba captivafli captivitatem, berata non eft. ; ;. . . ; :,: . . '.
In Pfal. 67.
ficüt ipfe legit : captivati ergo quia capti,& capti Cùm igitur juftitiæ vel peccati deleétatio
quia fùbiugati, fub leve ilhid iugam miß, liberati à fit illud vinculüm quo libèrum arbitrium in
peccato cuius fervi erant, ut iustitia fervi faéti auius juftitia vel peccato ità firmiter ligatur & rcti
liberi crant.' Et optime fan£tus Profpcr cum netur, ut quamdiu i(lo ftabiliter poffidetur &
citaßet Scripturæ locum : Qui facit peccatum conftringitur, a&us oppofitus fit cxtra ejus
fervus eji pecc.ii;. Et : A quo quu fuperatus eft, ei & poteftatem, ita videlicet ut arbitrium non li
fervw. ad«w'us eft, Auguftini, Apoftoli,& Chri beratum cum velie non poflit, nemini niiruin
conf.cellat, $i do&rinam explicáns: Nemo, inquit, fervit videri debet, quod Auguftinus cum Pclag a
c • 9. mif cum aliqua libertate, & memoliter eft mfi cum nis de arbitrij libertate difputans, fempcr de
aliqua fervitute diccnte Apofiolo : Ctim enim ferri libertatc à peccato mentiónem facit. Pecca
effetis peccati , liberi fui$fi inftitia. Nunc aatem li tum cnim eft illud ipfum quod ponit actum
berat, à peccato, fervi autem fa£ti Deo &c. Qgiita voluntatis bonum extra arbitrijpotcftatem; &
que fervit diabolo, liber eff à Deo. Qgi autem libe è contrario gratia eft id quod ponit iiium in
ratus fervit Deo liber ejl à diabolo. B
poteftate, quia voluntatem velle facit,fine qua
Quapropter quia fempcr libertas à pecca bene velle nullo paéto poteft. Hoc eft enim
to cum fervitute juftitiæ jun&a eft , & vice liberum quod cft in arbitrij poteftate, feu
versâ libertas à juftitia cum fervitute peccati, quod fit cùm vult : ut proinde illa Auguftini
hinc fit quod iftud liberum, hoc eft, volunta difputatio, veram, genuinam, proprijliiinè
rius feu liberae voluntatis a&us , ad duplicem dictam arbitrij libertatem accuratè & pro
quafi terminum quafi comparari pofIit, à quo fundè tangat & explicet, non flum quatènus
& ad quem. Terminus à qüo liber dicitur , eft vera, genuina, & propriè diéta libertas ilia di
ille, à quo tanquam impeûicnte & retrahente citur, ad quam in Dei amorc & fruitione
ne in a&tum exire poffit, libcr & immunis vo poflidendam conditus eft, fed ctiam quatenus
Juntas nominatur, five fit peccatum , in vera vera & genuina , & proprijffime di&a liber
libcrtate, five juftitia, iri defc&iva & falfa. tas arbitri] vocatur,i£ia naturalis quae coactio
Tςrminus ad quem eft ille cui libertas opera nis immunitatem, & eleétionis fiberae facul
tuf, feu propter qucum operandum voluntas tatem fonat. Hoc enim ipfo , ut jam diximus,
1iberatur, fivé peccatum, in falfa libertate, five quo gratia facit arbitrium vellc & operari
juftitia in vera. Idcirco enim liberatur à pec bonum , fine qua velle non poteft , ctiam po
cato ut ju(litiae ferviat, fèu ut a&iones juftitiæ nit a&um in cjus poteftate, & citra coaótionis
pofft operari; & è contrario idcirco à juftitia neccflitatem ex ea fponte fluere : quæ apud
fè voluitas libcram facit, ut peccato ferviat. Auguftinum veræ & genuinæ & naturalis
Terminus enim ad quem, eft ille cui duplici iftius libertatis notio eft. Quod eodem modo
illa quam protulinus , fervitute fèrvimus. cum proportione in libertate peccandi locum
Qua de re nonnulla in præcedentibus dixi habct. Nam ia peccando, non minus quàm
rous, & in Auguftino teftimonia paffim obvia in benefaciendo, cx Auguftini mente, natura
In Enchirid. funt, ut cum dicit in Enchiridio: Ad peccan lis illius libertatis ratio apparet, cùm a&us
c 3o. duin liber eft, qui pcccati fervus eft. Vnde ad iuíie Peccati ponitur in arbitrij poteflare, qua crea
faciendum liber non erit, nifi a peccato l.beratus, effe tura rationalis in ftatu perfcétae beatitudinis
ittfitiæ cæperit fervus : Et mox : sed i£a libertas caret. Sed ideo reecntiores nirsntur, cur
ad beneficiendum, unde erit homini addi£to & vendi femper Auguftinus de libertatc à peccato , &
to. Et iterum : Quomodo quifquam de libero ar fervitute juftitiæ cum Pclagianis veram hber
titrio tn bono g'orietur opere, qui nondum liber eft tatem oppugnantibus differat, & nefçio qu d
(fcilicet à peccato ) ad opera:idum bene, Et ad myfticum , eorum judicio, in libero arbitrio
r;;. ;. ..nt verfus Iulianum : Ltberos divinius ad facienda quaerat , cùm de libertate arbitrij n taraii {a-
/•!•oper. im- opera pietatis eos quibus dicit Apoftolus: munc aurem tagendum effe videatur; quia qoid fit hberuin
p«*/*f. 1**. libcrat å peccato jervi facti Deo &c. Cujufmodi arbitrium Auguflino,non fatis penetrant, n:c
Iocutiones plures videre licct in Epiftola ad unquam, aufim dicere , p*netrabunt aut in
Vitalem. Qjod autcm hic vocat liberum ad teliigent, quantumvis fefè fìtigaverint,quam
bonum & malum, hoc alibi vocat liberum in diu non aiiam inAugufti no libertatem, quam
bono & malo, quia videlicet operatio volun illam philofophicam indiffercntiam quæren
tatis utrovis modg liberae, verfarur in operi dam cfle cenfuerint.
Lib. r. ad
bus bonis aut malis : Nec liberum in bomo, ope
Bomf. c. v.

CA P V T
 -
75* DE GRATIA cHRisTi SALVATORIS
_* C A P V T
«Quid fit libertas à peccato in Scripturis celebrata, juxta rccentio
*es, & Pelagianos, & Auguftinum, fecundum
terminum à quo.
E o alia non minima hallucinatio eß A abfit hoc (ut Apoflolus fenferit quod tu fentis)
quae recentiores ab intelligenda & am
ple&enda illa libertate à peccato, tan
quam propriè di&a arbitrij liLertate,
averfos detinet , quia fub illis vocabulis rem
nb Auguftini merte & arbitrij Hibertare valde
remotám fignificari putant. Cùm enim ar
bitrium à peccato Hiberum fieri vel à peccati
£rviture liberari audiunt , nihil aliud fùfpi
******* rari poffunt, quam peccati quntaxat remiffio
******* nem'deletâ culpâ fieri. Quod quia perperam
videtur facere ad verum arbitrij libertatem,
Hinc confequenter non finuntur intelligere,
quo p&éto illa libertas à fervitute peccati,
propriè di&ta libertas dici queat. -
Eodem prorfus modo intellexit olim, & ad
folam peccati remiflionem torfit iftam liber
tatcm à peccato Iulianus Pelagianorum úrs
{*aris/$ pervicax, ut Scripturarum laqueos B rarum,tum libertatis à pcccato intelligentiam,
quibus eam afîèrebat Auguftinus & veritatis Auguftinus in cadcm i\\a difertatione vehe
effúgeret. Nihil enim eas prorfus ab liberum
arbitrium pertinere contendebat. Cùm enim
illa v«rba Ührifti ? si vos fluus liberaverit, tumc
yere liberi eritis, citatict Auguftinus in libro
fuo de nuptijs & concupifcentia , & eis pro
baiiet arbitrium non eflè liberum ea libertate,
ex qua liberum arbitrium dicitur, nifi per
gratiam liberetur, {ic refpondet ci luiianus:
apnd Aug. Aiatfeííum et Chriílum illo lcco ad capturam
lib. 1. cvnt. 11?
[ ul. imperf. g;centiam(!silicet fub culpa `verba fciffe; quam
f. i • s. lib.ram non effe prod. bat , fed obnoxiam et ultior,
qu« conlemiiat peccata lib:râ voluntare commiffa.
- gam jentertiam tu non inteüigens, aut forte istelli
gens & huc matura fua r pugnantem trahens in eo
pofuijli loco tibi a tuis ferm omtbtts ( de liberg arbi
trio ) tota fui proprietate dijçordat. Hoc eft,nihil
ea fenteniia ad l1ocrum arbitrium, fed tan
tuin ad peccati rem ifioncm, vindiétae relaxa
- tionem pertinct. Et Paulo poft de efáem
*. 1*8. Chrifbi vcrbis adjjcit : Iiic ergo nom arbitrij li C
bertat.m Dominus diciteffe l.b. ra.'dam,(ea illa integra
peinianente convenit Iud&os , ut accipiehtes indulgen
t,am lib.rentur à rtatibus , & eam qu« apud Domi
n in maxima ejì , libcrtatem occupent , ut incipiunt
*; iil debere vriinuiibus, Et rur(um idem Iulia
f. 131, n :s : Hic ergo abi dixit dominus, fi vos filius libera
verit verè libert eritis, promifit indulgentiam reis qui
peccantes non arbitrj libertatem fed confcientiam iu
jiitie perdiderwit. Dc alio vero Apoftoli loco :
cùm effètis fervi pectati, liberi fuiffis iu$titiae , tunc
vero liberati à pcccato &c. quem Auguftinus
poti{fimum urferat & urgere folet, ut probet
gratiam afferre naturalem , non myfticam,
veratnque & propriè diâam arbitrij liberta
£. 183. tem ad a&us bofìos , fic idem Iulianus : sed
753
S E X T V M --_
fenfum intelligimus Apoßoli, & elocutionum fimplici
ter prolatarum offwto contenti fumus. Nihil aliud
(dixit Magifer gentium, rif liberifut;iis,id eft, non
fervi$u tufitia : liberati e£i , peccaterum veniam
fufcepiffu, manente arbitru libertate prr quam potue
runt & ante peccatum & poflea ob dire iujttie.
Quem fenfum in iila difputationc faepius rc
ipetit , totifque nervis firmare con endit: ut
Jiquidiffimè fanè pateat , Hulianum, non agno
viffè aliam à peccato libertatem, quam quae
per culpae deletionem , feu per peccati remif.
ficncni cbtiretur. Nec ea É {cripturarum
alio fenfu intelligere, quam quod Chriftus
& Apoßolus libertatem à peccati reatu
, & à pœna fuo fermone commcndave
*ynt.
Sed adverfus (tam perverfam tum Scriptu
mehter infurgit , & in fcriptis fuis or- ribus
adverfus Pelagianos contrarium docet, Do
&lrina quippe fan&i Auguftini eft, duplex effè
peccati malum : unum , reatum ipfurn , quo
inens cft culpabilis coram Deo po naque ob
noxia, quoad peccati remifficrc deicatur : al
terum , ipfum concupifcentiae malum, quod
per peccati m originis à parentibus in pcftcros
haeréditario jure transfufum eft , & peccatis
aclualibus multiplicatis, in[tar conf etudinis
magis magifque crefcit , & ita roborarur, ut
tandem in quandam peccandi neceflitatem &
qua6 naturam tranfeat, nifi divinæ gratiæ
poteftate fuperetur. Qucd quamdiu non fit,
mens fub illo malo ferviliter captiva detine
tur, non hoc fcnfu fclum, qucd peccati rea fit,
& peccati præteriti remiffione indigeat, fed
ifto potius, quod mens ab illo delcâabili glu
tinc confenfum fuum expedire nequeat, ut à.
futurorum peccatorum commiffionc libere
tur. Malum enim concupifcentiae dgminatur
homini, & mentem ita ferviliter fibi fùbje
&am tcnet , ut ei fervire & perpetrare quid
quid illa jubet, videatur efîe deleétabile &
magnum bonum, donec per gratiam, non fo
lum remiffionis, fed a&ualis adjutorij, ab ejus
nexibus liberetur. Qgae gratia Pottmodum
ad fingulos a&us bonos iterum neceffaria eft,
ut mens jam etjam juftificata, peccati,hoc eft,
concupifcentiae remanentis, violentiæ repug
nare poffit, & cum eolibera præliari, ne itc
rum in fervitutem illius mali pertrahatur.
Duplex ergo, juxta fan&um Do&orem, Dei
auxilium ficceffarium eft, alterum pro peccatis
præteritis,quod peccati remißioncm diximus,
alterum
-
 754 IL I B E R
alterum pro futuris, quo'mens eruiturà do- A Qppofita vero peccati, hoc eft, concupifcentiæ
' minatione concupifcentiæ & ejus quodam fèrvitute, quâ fervus peccati facit quicquid
modo domina conftituitur, ut ei ipfâ jam illa jufferit exponit illas : omni quifùit pecca- ream. s,
{erviat cui mens ante ferviebat : & in ifta do
minatione per fingulos dies roboratur, ne fub
concupifccntiæ {ervile jugum iterum cadat,
Hæc eft ergogratia liberatrix arbitrij, gratia,
inquam, non remiffionis, fcd a&ualis adjutorij
ad fi. gulos omnino actus neceflàrij,per quod
a&tas bonus ponitur in arbitrijpotcftate, ut
benè velle poífit & facerc : & ifta rationc ar
bitrium voluntatis, proprie diét , libertate ad
actus bonos gratia libcrum facit : fine qua,
quantumvis peccatum remiffione dcletum fit,
riec liberum erit ad volendos aut faciendos
actus benos, ncc à dominante rurfum con
cupifccntia fc tucri poterit , fed citra dubita
tigncrn ullam, mifératii rurfus concupifcen
tiae fervitutc fubjugabitur, Itaque gratia rc
miiionis pcccatum prætcritum rcfpicit , gra
tia libcrationis futurum. Iila delct exarbitrio
quod faétum eft, hæc liberat arbitriuf ne
iterum faciat. Illa ignofit quod arbitriufu
pe.cato, hoc eft, concupifcentiae ferviendo
peccavit, haec libcrum facit, ne rurfum pecca
to, hoc eft, concupifçentiae ferviendo peccet,
Illa remit:it, quicquid pcr ignorantiam & in
firn.itatem , nialofum áctuum fecit, hæc lu
mcn &. potcflatem tribuit, ut actus bonos fa
ciat. !.t idcirco liberatrix ifla gratia, volun
tatis arbitrium proprie di&a libcrtate liberum
facit, non quidcm gencraliter (quafi facultas
iila libera per peccatum de hominum natura
perijffet ) (ed liberum ad alteram libertatis
Partem, hoc cft, adactus duntaxat bonos;cum
vc! fine tali gratia non nifi altera pars bicornis
libcratis , hoc cft , ad aëtus malos ci incolu
J$ mis perunaaeret, Nad quemadmodum bca
tis in cælo perit Poteftas aròitrij ad actus ma
los, & fi fubftra&a quovis cafu beatificæ vi
foos fclicitatc in ilíum redircnt [tatum, in
quo ' dam rccenter conditus fuit,vcra & pro
priè libcrtas arbitrij , nempe ad ÉÉÉ,
icddita dicerc:ur : ita viciffim ih mortalite?
Peccantibus, finc gratia libcrante confideratis,
Pcrit libertas arbitrij ad a&tus bonos,quis pec
cato rationc adjunctæ concupifcentiæ múen
tem feu conßnfum captum détinente fubju
gantur. A quo quis enim devi&tus eft , huic
& fervus addiétus eft. Quae fi pcr gratiam non
remiffonis, fed libcrationis eis reftituatur, ut
non folum à præterita purgentur labe, fed et
jam à dominatione concupifccntiæ confenfùs
íú & præfervetur, & ad bonos a&tus
adjuvetur, arbitrium libcrtatis propria dióta
lubertate, fèd ad a&tus bonos tantum, diccn
dum cft liberari. De hac libertate à peccato,
qua fcilicet voluntatis arbitrium, nön à pec
cati prætcriti reatu, fèd à peccati, hoc cft,con
cupifccntiæ dominationé liberatur ,, ne yel
imperet a&us malos, vel impediat a&us bo
nos, intelligit AuguftinusScripturas iftas in fervufque peccati, id eft, illius cjufdem concu
- ;eam. 8. fcriptis cjus, celebratiffimas : Verita, liberabit pifcéntiæ. Et libro de cont;nentia: $ic dipo: Lil, lego»**
•m. 6. vos. Et : si vos filius liberaverit, tunc verè liberi iiuntur (fcilicet defideria peccati fcu libidinis) .*.*l*.
eritu. Et : Nunc autem liberagâ peccato &c. Dc dum cohiinuata continentia, fierefiirgantprimuntur.
s E P T I M vs. * »;;
tum fervus eft peccati. Et: A quo quis devitius ef! Rgm. 6.
buic & fervus addiâu eff. Et : Cùm fervi effeiu ""***
peccati liberi fuífis iu$titue. Et illam apcrtiffi
mam : Non ergo regnet peccatum (id eft concu
Pifcentia) in vestro mortali corpore, ut obediatis
comcupifcemtjs etus. Sed neque exhibeati membra
vestra arma iniquitatis peccata , id cft , concupi(- -.
centiae. Peccatum enim , id eft, concupifcentia,
vobis non dominabitur. Non enim fublege e{ii, fed
fub gratia , confènfum videlicet retinen e, ne
eccato, hoc eft , concupifccntiae fcrviat , ut
impleat quod dominatrix illa jut et. Hæc eft
vera & genuina bafis doctrinæ cæleftis Do
&oris de arbitrij fervitute & oppofita liber
tatg , pcr quam a&tus bonos vcllc poffit & fa
cere : à qua qui tantillum aberraverit, nun
B
quam vcram intclligentiam vel fervitutis ar
bitrii, vel libertatis, quam ipfe in fcriptis fui§
tradit, affequetur, \,
Haec eft igitur fervitus illa peccati, hoc eft,
concupifçentiæ, non ut proprie culpa dunta
xat vel culpabilis cft, fcd quatcnus animo fèu
confènfùi hominis peccatoris velut impera
trix,& Pcr illam diabolus fuo jure dominatur,
ut nullüm a&um bonum poffit velle vel face
re, nifi gratia triluat poteftatcm, quam paflim -
fan&tus Auguftinus iiiculcat : Nam nec grandi- zii, r.deme
bus ,inquit, hoc pr«;fatur in b.ptifmo, ut lex peccati cat merit, .
qua ineji m membri, repugnams legi mentis, paruitus ** ***
extinguatur,& non fit : Jed ut quidquid mali ab ho- -.
mine , fi£tum , d;itum , cogitatum eft , aum eidem -
concupijcentia fùbieäa mente ferviret totum abolea
tur. Ét quaflione prima libri primi ab Sim
plicianum de homine fub lege conftituto : De- £ib. m. ad
ieítatur, inquit, contra legem facere, cum tanto ma- $implm. 4.*
gu libet, quanto minus licet. Qua fueyitgte frui non
C poteft qü.fi pretio conditiemu ( id cft fcrvitutis)
fua , mifi cogatur tanquam emptum mancipium fer
jirelib.dimi, semtit enim fefervum dominamii £upidi
tatù qui prohib:tur, & fe reft? prohibet cognofeit &
tamen facit. Et itcrum Paulo inferiùs : Qu&
duo fcilicet tanquam natura & confuetudo comiuníiae,
robuftißimam facitant & invi£ti£imam cupiditatem,
quam vccat peccatum, & dicit habitare in carnefi114,
id eff, dominatum quendam & quafi regnum obtime
in Enchiridio
re. Ltfa£iapeccati,
fuerit : Cùm
fi nondum per adiuvat
divinus Spiri-'££%
legem ggnitio mcnwr*.
ritus, fecundum legem yolens yiyere ymcitur, &
ftiens peccat peccatóque fubditus fervit.4 quo enim
qui, déviâus, huic & fervas additus eff : id 4gente
f.ientia mandati ut peccatum operetur in homine om
'nem concupifçentiam. Ft Paulo ante : Regnat rtjg . i,7;
carnali, cupiditas , ubi nom eji Dei eharitas. Et li- £,:
.
bro primo retraétationum : Ille qui concupif. re- -
-
ante 'adverfùs spiritum carne, mom ea que yult facit"***'**
concupifcit quidem molcns, '& im eo mom fac;t quod
vult. 'sed fi vincitur, concupi/aentiæ confentit voleiis, . . . . .
& in eo non facit mifi quod vult, liber fcilicet iuftitia ... . .
Qgfquis -
 »56 DE GRATIA CHRISTI SALVATORIS 757
quifjui quafi fecurus ab hac eorum depofitione cef- A chrifto Iefu liberavit te à lege peccati & mortu (id
faverit, illico in arcem memiis profilient , eamque inde
ipfam dipoment , atque in fuam redigent sERvi
f rvr EM turpiter deformiterque captivam.
Tunc regnabit peccatum m homini mortali corpore
ad obediendum defiderjs eius. Tunc fua membra ex
hilebit arma iniquitati peccato. Quem eundcm
Apoftoli locum , ex quo do£trinam iftam
,;,.„.„, fuäm fùmpfit Auguftinus, cum füpcrius in co
…
■m»#. c. 3•
-
quamdiu eji citaffet:
dem libro Id ergo,
mortalu hac inquit,
vita noflra fubnunc agitur,
gratia, ne
peccatum, id eft , concup'fcentia peccati (hanc enim
boc loco pcccati nomime appellat) regnet im mofiro
mortali corpore. Tunc autem regnare ofcmditur fi
defiderijs eius obeditur , id eft, fcrvitur. Nam
ifti regno concupifçentiae refpondct arbitrij
Lib. i.de lib. fervitüs. Vnde in litro primo de libero ar
Στ.λ. ii. bitrio : Ergo relinquitur ut quoniam regnanti memti
compotique virtutis , quidquid par aut palatum ef!,
mom eam facit fervam libidinis propter iujiitiam &c.
ibid. IEt paucis interjeétis : Nam fa ipfa pæna parva
exißimanda eft,quod ei libido dominatur exfpoliatam
que virtutis optilentia per diverfa inopem atque imdi
geutem trahit, nunc falfa pro verù apprvbantem, &c.
cùm interra cupiditatum illud regntm yrannice /«-
viat, & varijs contrarifque tempeftatibus totum lo
minü animum vitamque perturbet &c. De quo
regno & (crvitute libidinis quam peccatum
Apoftolus vocat, ibidem latè differit. Et in
*fi*. 7°. Epiftolam feptuagefimam : Anima malignis cu
2pi
pi£. 48.
piditatibus captiva`(id eft , fcrva ). Et Epi
- - - -
ftola quadragefima cötava : Mali fervit mt ctpi
ditati , boni charitati. Et Epiftola ducentefima
Api/*. » 11. undecima: Parva enim & quafi mu"a tibi videntur,
quae tam mali funt ut quando te domina cupidita: ea
co fiderare permiferii riges lacrym.is terram. Infinita
. fufit hujufmodi loca, quibus femper Augufti
nus pcccati fervitutem, qua arbitrium ei velut
donìinanti fervit, non alitcr expljcat , quam
qua libidini, cupiditati, carnalibùfque defidc
4u *•*•* rijs (ervit, dum ut Apoftolus loquitur, regnat
péccatum in eorum íortali corpore ut obc
diant concupifçentijs ejus.
E contrafio verò fimili prorfus modo li
bertatem, qua liberum arbitrium à pcccati
fervitute libératur, non illam intelligit , qua
nude culpa deletur è confcicntia, fcd qua àr
bitrium eruitur è fervitute libidinis feu ccn
- cupifcentiæ. Et mens reftituto fibi confenfu
- qui fub cjus tyrannide prcftratus erat , capti
vufque tenebatur cum eodem illo peccato fcu
£g;y?}? liberata fortitcr dimicat
ne itérum in fcrvitutem captiva ducatur.
Hinc illum Apoftoli prolixum traétans locum,
*an*.?. ubi intcr cetera dicit, Qui me liberabit de cor
pore mortis huius. Et, Lex Spiritus vitæ liberavit
- . ime &c. Quibus verbis gratiam à concupif
• * • • centiae con(enfione liberantem implorabat, &
nomen gratiae libcratricis cxprefIit, quo fæpè
. poftea Äuguftinus ufus cft, fic liberationcm
£; **.io. ji,„
illam explicat : Nunc autem iam non ego operor
, fed id quod habitat in mepeccatum. Quid eft
*••;/•*.
munc autem, mifi iam munc fub gratia , quae liberavit
rw. v. ad deleäationem voluntatù à confenfione aupiditatu ?
***•. Et pauculis interpofitis : l** Jpiritus yite in ftinus : Quem ergo dilcitat liberta ab amore mt- *% * *
-- --- -- .. -,-.. .
eft,cócupifcentia)nefaliaet confenfionem tuam com
cupifcentia fibi vendicet carni. Et rurfùm : Dici- certi,
mus Apoftolos
ros fuiffe. Qua de caufapravarum
à confenfione alibi dicit, cumlibe-
libidinum effe I.
I
fub lege, hoc cft, fub paffionibus pcccatcrum ;*
fcu ccncupifcentia, quæ per legém funt , ut }.
Apoftolu$ loquitur, qui nondum liber ejl , nec £"**
alienus à volumitate peccaiidi, hoc cft, cujus con- °3*"
fenfus nondum à libidinis fcrvitute libcratus f.
eft, ut voluntas illi, non illa voluntati domi- -
nctur.Hinc in libro de correptionc & gratia:In
bono liber effe nullus pcteft mfi fuerit lileiatus abeo L. 4, c.
qui dicit. Si vos filius lileraverit, tunc verc liberieri. & 34.;,,
tis. Nec ita ut eum quifque fuerit. peccati ioM i
»ATioN L liberatus iam non indigeai fui liberatoris
auxilio Jed ita potius & c. Et advcrfus hauftum
Manichæum : E dimiq: e ptwtate ( id cft, con- til is art.
cupifcertia ) quam diu effit adhuc in eorum mvrtali ******
aorpore per fpem gratiæ lberi dominar i.iur. Lt in
cpcrc impcrfc&lo contra Iulianum : Nunc re- lib. i. pr.
ro iw iwima fua llcr ef iuffitie, firrtfjue peccati : inp.fj.ii,
Nec poieft effe Jervus iuflitia , & llcr a dominante
peccato (concupifccntia) nifi eum filius iileraye
mt. Et libro fecurdo de pcccatorum mciitis:
cum citaffet Scripturam : Non domincti r mihi L, ,..,.
om mis iniquita fic attexit: Ab huius execranda cat mer.%
d minationis {ervitute l berantur quibus Dominus Ie
Jus cum recipientilus dedit peteftatem filios Lei feri,
Ab 1} a horrenda drminaticne liberandi fuerant qui
bus dicit : si vosfiliit, liberaverit &c, Et Epiitoia
centefima quadra gef ma quarta : Nec libera vo- Epiß. 14.
lunta dicenda efi , quam diu efl vincentibu* & vin
cientilus cupiditat bus fubdita. A quo enim fub de
vuêus 1 uic & fcri us addiélus. Et, Si vosJli£ lil.-
raverit, ait ipfe Dei fl;us, tunc vere liber, ertiis. Et
Ep ftola oûcgefima hora : Quomcdo lib.ta qi***
(voluntas ) cui dcm:imatur iniquitas ? Et Con
cilij Carthagincnfis Patrcs Epiflola apud
C Auguftinum nonageßma ad Irinocentium , l.
Papam : Q:a ( grâtiâ Chriftianâ) & ipfùm f**
mofra voluntatis arbitrium , vere fit libcrum, dum á
carralium ccmcupifcentiarum dominatione lileratur
diaente Dcmimo : Si vos filius liberaverit, tuni v.rè
liberi eritü. Quae do&rina tam familiaris clt
Auguftino, ut vix libcr ullus adverfus Tela
gianos cxaratus fit, in quo non paffia fparfa
reperiatur. Tota enim moles difputationis
de Chrifti gratia cum Felagianis & recef
fitatis ejus, huic veluti cárdini innir:tur,
coque futfra&o eam tueri impofIibilc cfl.
i'orro iftud peccatum à quo libcratur ar
bitrium, hoc eß, jάa imperiô{à concupifcen
tia, quando dominatur arbitrio , in omtics
creaturas appetendas exardefcit, cafque maxi
mè quibus ânimus aliquo an oris viticulo c9l
ligatus eft, ficut latè fupra declaravimus. Ex
cujus doétrinæ confequcntia fit , ut hanc li
bertatcm à peccato exprimcns,fubindc dicat
Per eam hominem à creaturis feu atnore crca
turarum liberari. Nam qui creaturis amore
fübditus ei\, hoc ipfo pcccàtofeu libidigi fub
ditus eft, nec ullo miodo liber, ut juftitiam
quæ hoc vetat, difigere poffit. Vndc Augu- zik d. •*
- tabilium *
1
 758 IL I B E R S E P T I M vs 75,
tabilium rerum (id eft, omnium creaturarum, A hoc facio. Quomodo ergo poff peccata liberum eji &
quia fola veritas incommutabilis eft ) liber Quorum etfi nompropagine, quia non vultis, certe ta
effe appetat. Et quem regnare deleäat, uni omnium mem confuetudine, qüam folam huic neceßitate vita
regnatori Deo fùbditus h«reat, plus eum diligendo contortique contediti, fic perdidit libertatem ut ge
quam feipfum. Et in quxftionibus fupra Mat- mitus eius feriat aures, frontemque collidat aumaudi
' thaeum : Ad eam ( margaritam ) poßidendam ti*, non quod volo ago.Et,non quod volo facio bonum,
* non famw liberi, nifi omnibuspro noftra liberatione fed quod molo malum hoc ago.'
contempti, &c. fcilicet amorcm diffolvendo. ' . Iam verò alterum locum quem ex Apofto
gia fàltus implitati,no£irinum eramus,id eft,non lo producere folet, cùm effetu jervi peccaiis liberi
i. nöftri juris feu liberi. Et in Pfàlmos : Mone- fujlu iuftitie, nunc autem liberati a peccato &c.
mis ne mundum ametis, ut eum qui fecit mandwm li- non minus præclarè adverfus Iuliani corrup
bere ametis, obligata enim anima amore terreno, telas afferit, & vcratm arbitri, libcrtatem in èo
quafi vifum habet in penni ; volare non poteft, fci- expreffàm effe confirmat : Tu nega dixtffe Apo Ibid.f. 14».
licèt, quia non habet pcnnas feu amorem li- folum, Cum effeti fervi peccati liberi futiiis iuflitia.
bcrum. , , , Aut £ hoc ab eo diétum effe non megas , hon eum re£te
Hæc igitur caufa eft , cur tam vehemehter dixiffe redargue, si autem men audes, mega fi potes
infurgat Àuguftinus adverfus Iulianum, cum eos quibus hos dixit ha£w ffe m male liberam volum
Scripturas illas qu£ libertatis & fèrvitutis pcc- tatem quando fuerunt l buri iusiitie: at habuiffe li
cati mentionem faciunt, & à nobis paulo ante teram im bonis quando fucrunt feiyt peccati : & a*
produ&ae funt , ad peccati remiffionem tor- e , hac Jervitute evs aude dicere per Jeipjos nom per pei
quere ccnaretur, ficut initio capitishujus de- gratiam liberatos quibus dicit: r: Nunc autem libe
rionftravimus. Qua de re cum illo dimicans, ri à peccato ; Jery fa£ti eiii, iuftitia. Si autem dicù
expofitiones cjus falfitatis arguit, & veram à reatupratefitoruin malorum, tum à domuiatu pec
fimul arbitrijlibertatcm à pcccato, præclarè cati quo {j: iufíus effe mvm finitur, eos fuiffe Dei
docet in eo fitam efle , nofi quod arbitrium gratia liberatos : ut aiitem in eis ngn dominaru
prgteriti peccati remifficnem áccipit,fcd quod tur peccatum, ipfos facere potuiffe fi vellent, neque ad
à dominante concupifcentia quajuftitiam age- hoc indiguiffe gratia Salvatorw, würfenii eum qui di
re, & in júltitia permancre non finitur, libe- dit, mom quod volo facio lemum, fed quod mulo malum.
ratur magis & magis, ut ita magis & magis hoc ago : fi enim fub lege non fub gratia confitutus
opera juftitiæ in fua habeat pqteftate. Nàm h«c loquitur, fum nega fùb grayi me eßitati pomdera
iii, Luangelij locum : Omnis qui facit peccatum fer- ingemere, hum ad bene viveud. m, & a4rede agen
his rus eff peccati; his verbis Catholicæ veritati dum per voluntatü arbitrium , affere liberum cla
* vindicat : Attende quod diífum eft, omni qui facit mantem tibi, mentiri, aut falleru ; non queu volo
peccatum, non enim ait, qui fecu , fed qui facit: & ago. Si autem ficut meliu jentit Aiiibrofus, hoc et
non yä eum ab hoc malo liberare homines : Non vu tam de feipfo divit Apoftolus , nec itjorum £jf im ha*
tum hoc loco talem prcmitterelibertatem qua pecca- vita adperficiendum, bonwm tanta lilcrta prºprie vo
tam nom fui,/,.* , fcd ideo tamtummodo Jiberare, luntatis, quanta erit in illa yit4 ubi mum duetur mon
qaia fecimur. Et adhgc candem fuam expofi- quod yolo ago. Et hanc libertatcm à peccato,
tioncm prcrente iuhano replicat Augufti- hoc cft , à dele£tatione concupifcentiâ cui ar
3. nºs : Convenii Plane ideo facientes peccatum, quia c bitrium miferabili fervitute fübjc&um cft, &
fervi funtpectati, t accepta libertate quam promittit, male agendo fervit, adhuc ubcrius explicáns : .
djnant facti* ptatum. Regnabat numque pecca- Si ob hcc folum didifunt bomines liberifaj. iuffitia, ti#.*. •f* &
ium in eorumeiusmortali
c*?i;centijs corpore, itamembra
, & exhiberent ut obcdirent
arma com-
imi- quod
qtiamdeireffaffent eius precepta
acciperent praecepta iuílitiæfervare, ergo ante. **fg*.
quæ deirectarent f •l. f.i6»
4uitati pergito., Conira hoc ergo malum quo pec- fervare ( id eft, ante acceptam, vel agnitam le
catum fati haiit, libertate indigebant quam promit- gem Peccata prohibentcm ) non erant liieri
tebat. Omni enim nom qui fecit Jed qui facit pecca- iuslitiâ fervique peccati. Quis hoc dixerit? Ab ha•
„ tumfervus eftpetcati, Et ftatim adhuc luculen- ergo neie£tate fervitutis ille liberat, q»i non fòlum
tius atque exprcffius : Qgid verba lwtida caligi- dat præcepta perlegem, verus, etiam donat per spiri
' mofis difputationibus objcurare conaii ? Erampun* tum charitatem cuius deleéiatione vincatur d.!.:i.:tio
vmnimo & telicet oifisiente, fulgore fuo vimsunt tene- peccati : alioquin perfeyerat inyito & fervem fiun
bra tua. Cmmi , ait, qui facit peccatum fervus eß ttmtat. A quo enim quę dcyi** eft, huic & feryu*
peccati. Audi, qui facit, & tu non exponere féd addiäus eft. Et paulo poft declarans quanti
fèfponere vis qui fecit.Audiant ego quibus ipfe ape- momcnti fit, duplicem iftam arbitrijliberta
fit fenfum ut intelligant Scriptara, audant : Omini, tem intelligere , gnam à pcccatis præteritis
qt i facit pcccatum fervus eft peccati : & quærant ac- quae delentur indulgcntia; altcrarì à dona
tj;:re libertatem ut non faciamt peccatum cla- natione concupifcentiae ne futura Pcrpctrcn- /

mates ad eum cui dicitur: Itinera mea dirigefe- tur, & ut opera juftitiæ po{Iimus eFerari,gra
cundum verbum tuum, & ne dominetur mei omnis viter erumpit in Iulianum : Ex tfto haiet co rbidf iesa
iniquit4. Iulianus vero cum iterum repcteret, fenfu, quo diciti non feri pergratiam überationem
arbitrium efie liberum poft peccatum , adju- D a pcccato , mifi cum de praeterito 4ccipitur venia, non
ftitiam feu virtutis cpéra fàcicnda, ex pio- autem te dominetur , tum quifque à concupifçentia
prijs eum convincit principijs Auguftiiius : fua trahitur im eiu3 affènfum, etiam fàuéìorum ora
ij*. Te audi faltem ubi dicis propter confuetudinem pecca- tioni ὐur contradiciti; : Vt quid enim Deo dicitur, ne
fitum fcriptum effe, mú, quod yolo ago Jed quod odi ne* injera* im tcmtationcm ,fi ut hoc nom fiat in liter;
- arùitrj
 -
&6s DE GRATIA CHRISTI SALVATORis ,6;
& j*ii cji}ate$ate, quod nohis naturaliter iafitt m ^ effe&um ejus) quæ facit liberum ad ea qua bona
* : yt'gih'%;cit ?poífolu; : Oramtis autem ad facienda funt. Vtroque modo liberat Cbrijiu; , quia
'*• on h. |j;i&f«iaiii mali fi Dominus non liberat & iniquitatem ignofcendo aufert , & imfpirando tri
** *'•:*£*3 , tjfi. veniam # ï pr«teritis ? Qua de huit charitatem. Haec igitur & fimilia apud
$&jfa cíá:iîîmis verbis duplicein illam arbi- . Auguftinum paffim frequentata manifeftiffi
'tri, libértatem paülo f. {crius adverfus Iulia
'$$r'*
3'^-
nculcavetât,
- - -
cgm...vellct illa vcrba Chri
:■:..- f.i.~ - - - -^
fN : si vos filius liberavérit , tunc vere liber, eritis,
• ., *- :s *d foIam peccat9rum reguifionem dctorquc
t$£? τ z33; : Aiia eâ, inquit, rcmij$r peccatorum in eis qua
%-alafaifa fwnf, alia cbarita, ( ita folet Augufti
'fitis appeilare gratiam actualis ádjutorij vel
C A PV T
-• .* • • • •• •• • • ■• ' ■ '' ,
ílibértás à pcccato, fecündüm tefminum ad queri, cft vera & propriâ
'âicta libértas arbitrij ad opus bonum. Fit per chăritatem
juftitiæ & delectatiohem.
· · ·· ·: · ·
*. b eam verifTimam & proprijffime di- A &c. Et in libris de Civitate Dei ;„Arbitrium LA. i, *
&am effe libertatcm arbittjj, non qui
dcm generalcm refpcctu, quorumlibet
a&utum ( quandoquidem in gétibus ma
lis efficicn iis noh habeãt locum, fèd tantum
modo in a£tibus bónis) evidentius apparebit,
fi praetcr tefhinüm à quo fit liberatió, de quo
ha$enus dixiunus, etiàm terminum äd quem
iftius libertatis à peccato, attenderimüs,&
modum quo Deus eam in arbitrio voluntatis
operatur. . . . . •. ' ' ' . • • •• *
Te, minus igitur quem refpicit libertàs à
Ê, velut fifiem & fcopùm liberationis
libidinis doiìinatu, duplex eft , unus nega
tivus, alter pofitivus. Negativus efi, non con
fèntire co£*3ipifcentir ad pcccandum , pofiti
vus confentire iuftitis feu veritati ut voluntas
bonum velit & operetur. Quae duo Scriptura
Pfalm. 33.
pr£cipit cum dicit, Divite à malo & fac bonum.
Et in eis totius legis iuftitia & C hrißiani ho
minis pe, fe&iò comprehenditiir. , - -
Primus igit.r cffèctus quem ifta libertas à
concupif enti£ dominatione opcratur,cft valde
fînguîàris fummique beneficijut videlicet vo
luntas non amplius ci confentiendo peccaridó
que ferviat, fed ca titillante alliciente atque
trahente, firma confiftat,velut retinaculo qüo
dam furfüm religata, nè iterüm deorfum prae
-
ÉÉ in antiquam feryitutem ruat. Expreffit
effe&um iftuih pulcherrime Auguftinus,
tib. de (}ir.
quando dicit : Qu* ( fpiritu ) fit in nobù ut non
6* lut. c. 1 6 peccare delectet, ubi liberta, efi,ficut prater hunc
fpiritum pe:care delectat, ubi fervitu, à cuiu ofcri
lus ab$tinendum. Vbi clare libertaris iftius cfíe
&tus ponit, ut non deleílet peccare, in quo proprie
peccáti fervitus conftituta eft. Vnde jnieodem
libro eundem effiétum libcrtatis & fervitutis
rsil. 3o. per pcccati antithetin explicans: Nec attendunt
in ipfo nomine liberi arbitrij utique libertatcmfomare.
Vb, autem fpiritus Domini ibi libertas. Si ergo fervi
funt peccati, quid fe iactant de libero arbitrio ? A quo
ehim quis depictus eft, huic & fervüs addiäus eff. $i
autem liberati Jùht quid fe uaäami de opereproprio
ne doccnt, quid in ejus do&rina, fit libertas
à peccato,& quam procul ab ejus ifitelligentia
fint reccntiores,qui folam peccati remiffionem
eo nomine fignificari putant ; ut nihil mirum
fit, quod cam fub nomine veræ libertatis nom
agnoverint.
5 E P T I M v M.
. . . *'}' '• * '* ' * ■- ■' * • ,, '. ,• , • : · ·· ·
· · · · · · · : : ' -'. ..*. ' ;
voluntatis tunc efi vere liberum cum vitijs peccatifque civit.
non fervtt &c. Vnde verita, dicit. Si vos filiú
& raverit & £. *-*- -** l _ • x ••••*
* • •
,!grrQ hic effc&us negativus, qui eft noa
confentire concupifcentiae furgenti , & impe
riof*!!sndiénti,öritur cx aliqjrioré pofitivo,
quò fcilicct, niens amorejurgitur juftitiæ, &
tam tenacitcr agglutinatur,ut nullis blan itijs
aut minis inde poffit avelli. Nihil enim ut má
]um fugitur, nifi quia bono concupito adver
££ur, cum fuga mâli nafcatur cx ah ore boni: ,,,.;
"•f« continentia , inquit Auguftinus, cum frengt.fumtmf, i, 3.
gehibetjue libid ' rs , fimul & appetit}£um ad cui*
fmmortaltatem tendimus & vejut malum cum ji,
in h4c mortalitate contemdimtis. Illus qu ppeamai*i£
& fpeftatrix, huius vcro ho{fu & teftis eji , & decus
£ius affetem & dedecus fugiens. Libertas igitur
a pcccato,quamvis nomine tenus præcipue ne
gativum cffcâum fonet, re tamefiipß potiffi
-
murh fpe&at pofitivum, quem primjo & ger fe
voluntas, yi impertitae fiü "í$ cu
jufdam poteftatis, operatur. Hic àutei δήnes
ômnin6. actionés bonas in quibus, iuftitiâ
Chriftiáriá fita eft, ambitu fuo complc&itur.
Inter quas omnium prima;ex infidelitatiscap
tivitáte in libertatem gratiae refpirantibus gê
currit fides. Nam arbifium antc gratiam tam
Profunde carhálibus copcupifccntijs,fubfhcr
furù jacet, ut nequc credendi libcrtatèm & po.
teftatcm habeat, hoc eft, ut non pofTit volün.
tatcm concupifcèntijs terrenis depreffàm (ur
fum elevare üt crcdat , nifi cælitus Deus vo
luntatem potcftatcmque largiatur. Intra me- epi*. ter,
diator in domtim fortu, id eft, in juo dominatühaben
tem gemu humanum &c. Et fic eripit vafa ciu qu&-
cumque pr«de$iumavit erip.re , arbitrium eorum ab
eiù poteftate liberams, ut illo non impediente credaw*
in jtum libera voluntate. Qua de caufa Paulo an
te dixerat orari ut infideles doëirima arbitrio li
C berato à temebrarum potejiate confentiant, , ,., .
. Poft fidem, qua juftitia & veritas precepto
rum Dci ac Deus ipfe juftitiasépiterna nófci
£ur,
v
 76z LIBER SEPTIMVS. --" -- #3;
cur fcquitur amor ipfiusDei,veritatis,& iufti A tcnebatur. flante autem Spiritu Dci,ad omnia
tiæ, qüi præcipuus omnium iftius libertatis ifta præftanda liberatur arvitrium, quia viflo
fcetu$ cft. Per fiunc amorem, iuftitiæ Deique fùm illud vinculum rumpitur, paùlatimque
feruus fit,{icut ante per amorem terrcnum & magis magif};Dei amore fùrfutii crigcnte,fuc-'
huius mundi, peccato feu concupifccntiæ fer cenditur. Ex quo fit vt fèxcenties Aug. libcr

; uiebat. Quantumuis enim agimbus fiue vcra,

fiuc fèruili Tibertate fit liber, alicui tamen fèr
uiat ncccffę cit. Vel enim cft libcr à iuftitia &
, • • . fèruit peccato, vel libcrà pcccato & feruit
tatem illam charitati tribuat: in reíte faciendo Lit.-.,,.,.
ideo nullum eft vinculum ncceßitatis,quia libertás -f* ** grat. c.
tharitatis. Et in libris contra fulianum: Chari- £3;
tas facit liberum ad ea quae bona faciendi funt. Ê
I)eo.Nám ipfe amor dci,& iuftitiae,& verita £t quia timor pœnæ hominibus imperitis í.}. a. -
…

tis,eft fèruitus eius; Dco cnim, (cu quod idem ' eadem opcra vidétur poffe fàcere; què facit ' ` '
eft,iuftitiæ & vcritati féruiri finc amore nori charitas Dei, & idcirço animae quoquc bcne
poteft. Qui cnim taatum timore Deoferuit & operandi libertatcm volüntatis arbitíio pofíe
-. iuftitiae,adhuc libcr à iuftitia & pcccati fcruus confcrre, ut illam praepoftcram tollat cpinio-* . . .
manct. Haec ergo {èruitus Dei & iuftitiae , li ncm , timori folct opponere charitatcmi, illi
berrima fèruitùs vcri Domini cft,quia libcrri que foli prærogatiuíám illam libcrtatis dare,
mus amor eft,& nobiliffimus fructus pcfitiuus b. timori feruitutem Qgifquis cnim folo timorc
iftius hbertatis à peccato,fi non potiùs ipfa fi 'bofium facit,hoc ipfoTáríimam rci tcrrcnae cu
bertas arbitrijdici dcbeat, de qua faepiflimè piditatc poffcffàm cffe declarat, quam ut reti
Lib. de fpir Aug, Liberum arbitrium non evacuatur pergi atiâ, ncat, bónum cpus quod nondum diligit, ti
& li* *** fedjiataitur,quia gratia finat yoluntatè quá iuftitiâ morc & primitus cupiditate ftimulatùs-facit:
- íiberè diligátur. Et in libro de vera Religiene: Fatii eos;jnquit Auguftinus, armalis timor & Zil. 3. as,:
Lib.de vera Nom enim perfeipfum quifqnam hominiiintrictus r/f; aipidit4 ferao;,non Euangelica Fides,spes,& Cha- Ej:.,''
Rel. r. 46. fedper incómmutabilem legem (id cft veritaté É rttarlibero, Qgod paulo poft clarius explicans:
Deüm).ui quiciimque ferviunt joli funt liberi [Et fi propter illum (tcirénam felicitatem) celatur
fibro de quantitate animae: Qua felibertate dig Deus, feruitis est ijfe cultuspertinens ad filios ancilla.
1. a. quam. nam facit. Nam ille ab omnibus liberat, £ui feruire Si aatem propter ipftm Detim, ut in aterna vita fit -
-

anima cap. omnibus vtiliffimum eft, & im cuius feruitio platere " Deus omnia in omnibus,liberalis eft feruitusprrtinem,
34 perfeëßlafibertas eit, Et in libro dc moribüs. ad filios libtr*. Et in libris de f&rhone Domini ,;;,,. ,
. Éçclefiae : Dilváione meditin Deum (animus) quæ in monte: Ilt ex maioriparte feruientejtimorepre- serm.…
… .
#; ££; fé illi non componerefed fùpponere affeifat. güod mebantar: hic autem maximâ dile£lione liberi nu- in monte e
triebátur.Quod in initiofibri dixerat quodIu:*°-
Ζ.” quanto fecerit inilantius ac fudivfia,tante erit bea c' daeos
iior,atq;fubfimior,& illo fo'o dominante liberrimus. adhuc timore'aligari oportebat, Chriftia
Nimirum quia& ipfè animus cum fola civeri nos verò charitate liberami Et intraétatibus in ibid. e. v.
tas Deus fcüiuflitiâ dominatur, fit vtipfe ctiá Ioanné: Haeffe noffaeii fiairei, ut älibero libe- I.-à. . .
orhnibus dominetur,quod libertatis cft.Vndc remtir , & liberando fèruos nos facìat : ferui 'enim e-'* loan.
-- -

c*. ai. in eodem libro paulò poft : Iuftitia eft amor foli. remus cupiditati (id cft peccati) libéraiferui ff-'
amato feruiens & propterea reâè dominans, quo4 cimur $haritati. Et declarans quomodo cííá
moris igne cum fe ánima rapit in Deum, fuptr omnê ritas illa liberans fcruitutem f)ei faciat, fic'
carnificinam libera & admiranda volttabit pennis reprimit Ghriftianum de libcrtate adepta glo
pulvherriwis & integerrimus pennis , quibus ad Dei riantcm : Nom dicat Chriftianus liler fùim, iìli-* bit;
complexum amor caftus inmititur. . bertatem vocatusfum &c. faciam quod polo, nemo?
Et quia ifte amor iuftitiæ fácit homincm me prohibratâ fo!untatefi liber fuin fedfi ifia vo-'
£ffe nofifub lege püniente, fèd infegc & cum luntate peccatum facis, feruus es peccati, Noli ergo;
-
legc dele&tanté fpiritúhominis,binc cft, quod libertate abuti ad iilerè pectandum,fed uteread iìì, * -

effe in fegefeu cùm lege, velut effeétum iftius peccandum, Erit enim voluntas tua liberafifueritpia -
laPfal. 1:. libertatisponat:Confumpto mortis mctu,nontimo (fcilicet charitate Dei) eris liber, fi fueri, fertius:
ris neceßitate fub lege fed libera voluntate cum lege, liber peccati,feruariuilitia, nunc autem liberati2
confitebuntur qui uredunt. Et in Pfalmum primú: , peccato, ferui autem faëti Deo & z.Et infèrmoni
Ia?/;!. r. fufto nom eff lex pofita vt ditit Apoftolus,fed áliud eft * bus de diucrfis: Seruitus pertinet ad tumorem, li- serm. is
effe in lege, aliud fub lege. Qui est in lege fecandum bertas ad amorem. 'Et alibi. Si Dominus e; auri, de diuerfis
[egem agit: qui eft fub lege fecundum legem agitwr, facis de illa quod bonum efl: f feruusfacit de te quod ?;;; po*

;le ergo tiber eft, iítefervus.
Modus vero quo, Deus illam libertatem D charitas & Quare nonfitfurfum torliberum,ßdvi
vcram in arbitrio voluntatis operatur, non a
iius cft, nifi quia opcratur in éo dilcétionem
iuftitiæ ac vcritatis ac Dci, per quam crigitur
anima Ę; omhes concupifccntiae titillätio
res ac delcétationes,ut magis dele&tata fplen
dorc iuftitiæ incipiat liberêvel!e bonum,libe
Iè çredere, liberè effe in lege, liberè operari
iuftitiarn,liberè diligeré Déú,liberè frui Deo:
quorum omnium ante aduentum gratiæ, de
crat arbitrio volúntatis', non minus libertas,
quâ poteftas;quia ingenti pondereterrenarüm
libidinum dcorfum grauãbatur vin&umqug
malum eff.Seruum autem te fecit cupiditas,libérum ** Atpna.
de finonamu, &* Jitlibro de continentia : fic',,,.„„.
no!i;peccatum (id eft concupifceatia pcccati vt É. 3
pauloante explicuit)non dominahitur.Non enim,
fuinus fub lege tonum, quidem iulente, non tamen,
dante ,Jedfumus fub gratia, qua id quod lex iubet.
facicm, nos amare, poteft liyeri; imperare Et in,
Pfalmos: Saluam feciiti de neceßitatibus timoris in Pfal.js
animam mirâ, ut tibi charitate libera/eruiat.Vndc
i* libro dc natura & gratia: Hæc eß inquit, lex Lib.a, par.
libertatis non feruitutis Iquia charitatis utij, non ti. & grat. c.
mori,de qua Iac. Apoft. ait: Qujautem perfpexerit 37.
Kk in legem
 ?64 DE GRATIA CHRI STI SALVATORIS. 765
in legem perfeâam libertatis. Ex quibus patet, è A efie maxiinè liberí, quando peccata cum qua
fcripturis & litteris Apoftolicis hanc do&tri dam fuavitate feudelcctatiönc pcrpctrantur.
nam fuxiffe Auguftinum, non fuo ingenio Non cnim, intelligitür illa dclcctatio, quam
commentum cffe. Illæ enim funt , quæ libcr anima velut fui cóíiderij rcquicm ac terfiiiü
tatem charitati tribuere folcnt, illo clamante appctit, fcd illa £gnis, quidelcctabilitcr &
Iacob. 1*
de charitate pcr ps Iacobi : Qgi perfpexerit im le füäuitcr in gbiccit m rapifer.Ha:c cnim dele
2.Cor• 3•
gè perfectam libertatu:ficut per legem l.bcrtatù inci ctatio fcu fuavitas ncfi difliiiguitur ab ipfo
pientes ittditari. Et per os Apoftgii Pauli : Vbi primo, motu,aiioris, ex quo c&figcniri;&
•
Jpiritus Dwiini, ibi libertā:Nam efu ancillæ filij,fed gaudium füit. Qga de caufa öici fölct, nihil Tra&.t.ia
liber«, quâ l.bertate Chrif us nos liberayit. Vos in çffe amorc cclcétabilius.Et Auguft.Tenete sam
Galai.y. libertatem vocati ef is fratres : tantum ne libertatem charitatcm,afpicäm mi cam ; àtì ì lì nihil ji.
im occafionvmi detis can. ii. Et quæ obfecro ifla li Cùm cnim iflc prin:us ángris, inccliteráús
bertas in quâm vocati fümüs? Sed per charita motus fit qugdan appctibilis cómplaccritia,&
tem fervite invitam. Et per os Apcftoli, Petri: quafi ccaptatio & ccngrucntia amartis ctim
1. Petri a.
Qgafi lileri , & mom t? velamem habcntes malitiae bonofuc, ficùt fimilis cùm co,qucd fjtifmile
libertatum, quam libeitatcm ? Scd fuut Jervi Dei, ' cft, fieri non potcft, quifiJ.cc ipfo fit amanti inPfatos.
1,Ioan.4. cui non timiore,fcd folâ charitáte fcrvitur.Fer dclcctabilis; unde Auguft. Ea qti« faiia aft in
fecta enim charitas f ràs mittit timorum. Porrò ” tuere,virare, quare authorem f di£mili es repli um pr• {<t-
quia tunc fum ma cbaritas cft, quar.do fruitur ri : fi fmilis exaltaberis. Hac autcm fimilitudo
vcritate,quam diligit(amor cpim finymo im ex óbáritate,quia & Deus cft charitas,ut Apo- `
pctu in fruitioDcm rapitür ) hinc in fruitione flol.ait. Et cùm,addit ibicè accedere caperijni
incommutabilis vcritatis fùmma voluntatis lu, & perjentire Lei, qtaftt m in te cariia, árgat,
iuffal.136 libertas erit. Augüftinus: Facilè poteft dimcr
-*-•
quia & caritas Detis £f,Jenties quiddvm &c. \ r.dc
' flrari captivos nos je. Ncm enim reffi. ijus iam in ficri äön poteft , qüií cx ipfo,& in ipfè primo
atras illius libertatis : mom enim fiuim um puritate ve motu amcris fcu cóplaccntia magnâ fcntiatur
ritati : G illa fapientia, qt« in feipfa manens inno fuavitas, quâipfc a&ius dclc&abilis cft. Qgod
vat cmnia deleétaticnilus tumpcralit m rirt m tenta ita generaliter verum cft,ut non folùm in ío
mtir.& cclluäämt r quotidie gum fuggeftitilus illi • tibüs animorum,fcd ctiám corporum,çx ccn Lib.ar.cem * .

citarum voltptatumjVix rsff ;££; oratitme: gruentiâ five fimilitudine fuavitas atque ce tra Faujl.
captires nos effe inttlligimus.£t in libris delibcro lc&atio fluat. Ita enim,inquit Aug.feres ialent, (ep. ι$•
tit.v. de lib
arbitrio veram arbitrij libertatem & fùmmâ ut pro uniufcuiufj cvrpcii ángruerià, vcl deliâ et
arbitr. c. 3• explicans:Haceflibcrtaj nofra,si m jiifibdimur efa vel offéndat:Si deliäat duli aut jtanis dicitur:
veritati per amorem, & ipfè eft Diu iijier, qui „ fi autem offendit, amara,fiygafpera fne alig* áfíé
nos liberat à morte,id eft à côiidiiione feu férvitüte °$itate,refi uenda. Ex quo fit,iit ngnnullis migr
peccati. Ipfa enim veritas etiami humo cum hominilus bishcminum mel amarum fit , & peccribus
toqwís aifèredemtibus fibi:Si manferitis im verbo meo, quibufdam , ut capris, fuavis oleaftcr. Nam Aeg.Iiii.
verè difcipuli mei efi,& cognofçetis veritat? & re procul dubio Jtavitatem ipfa cougrucntia facit.,
ritas liberabit vos. Nulla enim re fruitur amima cü | Haec ergo ratio cft, cur Auguft. qucm to
libertate, nifi quâ fruitur cum fecuritate. . . ticspaulòädte dicéntem audivimus, animam
Porrò nihilominitiò ardentiùs anima,quàm charitáte literam ficri,eandcm libertatem de
deleétationem appctit , haec enim ratio cft,cur lcάationi,fuavitati,c9m. É tribuat,
omnes animae miótus,fiue appetat, fiue fügiat, ut tunc arbitriü dicaturIibcrum inbono quá
in delcótationem velut in fequicm omnium do delc&abiliter & lubcnter opus borìutì fà
ponderum ejus terminétur, ut meritò delc&a- cit. De deleάatione fèxcenta Š tefti- '
monia. Nam in Tra&at. in Ioan. cùm citaffct.
tio & fuavitas omnium defideriorü fugarum
*pi/f.119. άue requies dici poffit : Amant requiem , inquit illud
riorem Apcft.
hóminem,condeli£lcr legiAuguftinus
fic fùbiungit Deifecundùm:inte-
Ecce ?*•*4t*
Ioan•
w Auguftinus,fyépia anima, five inique, fed juâ
-
perveniant ad illud quodamant , plurim4 nefciunt : unde liberi, unde comdeleäámur legi Dei. libertas
iiec aliquid appetunt etiam ipfà corperäponderibus . enim deleétat nam quam diutimore faci quod iufium
fuis, mifi quod anima amoribus fuü. Nam ficut cor Peft, nom Deus te deleëtat. Quamdiuàdhuc Jervus facit,
pus tamdiu mititur pondere,five devrfum versùs , five iion te dele£tat:dele£let te & liberet.Et üt oftcnde
furfum versùs, $onecadlccum, quo nititur veniens ret in ipfo amoris motu hâc effe deleétationé:
conquiefcat : pondus quippe olei, fi dimittatur in aë Noli,inquit timerepœnam,fedamia iuftitiâ: nondim ibid.
** rem, deorfum, fi autem fub aquis, furfum nititur: potes amiareiuffitam,time vel pœnâ, ut pervemiæ ad
fc animæ ad ea quæ amant, propterea nituntur, ut amandam iuftitiam. Et rurfüs de libcrtate dele
perveniendo requiefcant. Quàm rcquicn tum ibi, &tationis. Èrgo iam ille ex parte ftperiore liberii fe
tum alibi declarat effe delc&tationcm. Hinc effefèntiebat, inde dicebat:cúmdeleäor legi Dei Jegi
crgo próficifcitur, quòd Auguftinus frcqucn dùm intericrem hóminem. Deleciat me lex,deledat
ÉÉÉ libertatem iftám charitatis deleétâtio m;e, quod iubet lex, deleäat meipfa iuílitia. Video
ni tribuit, ut tunc hominem in opcribus bo autem aliam legem im membris miu &c.Et iterum
•* . • nis liberum effe dicat , cùm Deo,jüftitiâ,veri de eadem libertate deleétationis: Ex hacpar
*tate dcleétari cœperit, cùm fuauia funt diuinâ te fentit captivitatem., ubinem e$t impleta iuftitia.
praeccpta, cùm Deus & juftitiâ placct. Quod Nã ubi ccmdeleétamur legi Dei,mom captivus,/ed legi$
codcm modointclligendum cft,quo fupra di amicus eft , & ideo liber, quia legii amicus. Et iri
àimus exAug. tunc arbitrium ad pcccandum Pfalmum fèxagefimum feptimum usi; $.
- .
*.' -
-
• . ... laScrt*
 *.

+66 . . I.IBER SEPTIMVS. ' ;; , , , , ^t :*&

laScripturæ verba: Pariffi intia furitate egen-^ cit. Hoc agten, dup!ex bem:ficiurn nif vgltiii
ti Dcus , pro quo mo$ legimus : Parafti in qu£- . $atis arbitrio per gratia;^ confcraturxipfà vo
cedinc tua paupcri Deus; in hunc modujn ait: . lufitas bpnuni opus ncqtic velle, . pcque face
'm Pfalmr. Hessi illa fuaritat,de quaalibi dicitur pgminus la- re potcft,,boc gft , pullo modo haig* eptis
37. bitjueyitatem, & terra moffa d.jit fuérim fuum bogij in poteftate,. Cùtn verò hoc{is}τρ
vt bºnum •ptis fat hojl timorejtdaniore, uoufirmi- Priè Iiberuir, ipfo Auguûiho tc£c., quc£}ale
• dinepailajeil deleâation?itisfit;«. }fa eft enim ie- mu$, ni potejiate fcu quod fitjtrtt* cum volumit;*,
ra & fana licrt*. Et in libro de Spiritu & li- apertiffimè fèquitur;iftam. Jibertatcí ià; pcc
Lib.deSpir. tera : Qgp jpiritu fit in motu vt non peccar* dele- .cato, hoc cft,à concupifçentijs pcccaturum,
& tit.t. $. άet vbi iittit.s esf. Et libro primò de nuptijs quam femper Scripturâ facra & Anguflinps
& concupifçentia pulcherrimè fimul & liber- inculcant, non myfticam, non impróprie di
tatem & deleétationcm & ayersQ cQm is- ( , &tam,pon¢ ç; fantum,fcd cfievcram
L. t. ie άitur: Iffa delectatió legt Dei fcutìm íntério- * genuifiam' & pr prijntmè diétam arbitrijli
aupt.c. 31. rem hùminim de magna nolis venit gratia Det. lm p. Egrtatem ad opus videlicet bonum : ad quod
ea qujpe interú hemio mofferriyovatur de die m ? illa libertas tribuit potcítatém, qua për fé vo- -^

diem íir, in eo proficit perfeueragter. Non euiin . !uptas ficut Prorfùs Garet, ita & boni operis
timor ejt torquens , fèd imcr 1'iens. Jbi jimiii;^ iitcrtate caret. &uôd ipfùm niultiplicitcr in tm £iicliria
• yeraiteililerjvbi nódelectamur inuiti.vbi veracé ; orgnibus operibus fuis Auguftinus docct: Ad c. jo.
libcrtatcm, quae cft in operibus toris opponit iufte faciendt m liber mvm erit, nifi à peccato liberatus
• libertati ferüili, quæ éxfèritur in gjéribus £|£ itt/titi« £aperit fertus. Et continuo : $ed
malis. Nam & iifî libertas dele&atióôc pcr- libert£gd benefaciehdij, ride erit homini affio
ficitur ut fupra declaravimus.sedhæc éííííè- '& ycigito nifredimat ille, suis illa vix eft;jivos
ferentia, quiod illa fèruilis peccati dele&átio - flus fidaurit,tunc vcre libri eriti ? Q@d antc
etjam iyitös maximeque répugnantes teiitât gam ftrj in himje incipiat quónicâ jujjuam de
fervos fuos, cœleftis äutenï ôçkêátio, quæ li!iro arbitrio in lgno gloriatur opcie qui ncndjm
veraciter liberos facit, illa quofcümque invi- liùerfjfadfperandìmiùe* Et rurlum; Tumicej
'tos invenit,hocipfoqüo libéros etiarì volén- 30 £ff gfiir ver* lileri (fcilicct ad opcrandum
tes facit. ' . . . . .• •. bcrie) vim Dcii; £f:?. ideft format & creat,
Hanc ipfàin dekäätioném fùbinde láti- tion vt hgmines, quòd ijnfeqt,fcávt boni homines ,
'tiam vocâ$$e&riccmlibertätis, in £nchiri- „'ffnus,|jggefúmantís ígním. Qgi enim eft t:Traäio
£j*
f. 3 I. άio: Adiufjijjìmiiii, non erit, nifi à pcccati, °%gjg jijîinet bonim? Vt alibi diçit. Et in fe**.
liberatus,effe juftitia caperitferyus, jpfâeji verali- 1'Íåííios : Non momemius yt. nihil ametis, fedmo
' bertas propter reflifjti letitiam, fimiî&piafervi- ftina;ne munduinamttj; vtpum qui fecit mundum,
tu propter pracgfiobedientiâ, , . . • libcrè,gmetis, gllgata enim appma amiore teremr,
Eandem libertatem exprimit aliquoties quafijjcîvibabctjptnfii yolufe non pote$t. Ni
. eodem fenfu pcr hoc, quod aliquis opus bo- . mirum qüia üt áddit pennæ non fünt refòluta
Iib. 3. de * num curi, £ofopljcentiâ & libeiiter fäcit,{ic ab ómniiiipegimento.Têirenus enim ifle & con
nu;i?. 3o. °"'"' Paulò ant£ dixit : Non enim gf timórtur- cupifcentialis amor quem fupra diximus, in
Τquensjedamigr lubent., Et librô de gratia Chri- in'önifié creaturas îotumqüe mumdum cxar- „ -
Libr. i, %i
grat.Cbrif pręclariffimè
turpergratia : iujfitiáéx
beneficium ÉÉ;
vtnonfit que la- boc
terr.bile fcdfta- gcfccre, impcdit neamare
cft, Jrcâtorcm arbitrium
poflit, res cœleftcs,
Vnde detali ` •, , ,•

*'* ' vemandatum,ficut oratur in púlmo suavú eí do- . homine çóncupifcentiâ fubiugato, & finegra- ; ii.i.a, ut
mine, & futuò fùavitate doce me iuftitiam tuam : id tia libérante cónfiderato dicit Auguftinus: $i $iú$.
£f ft iiomfiriniìne paene fèruiiitcr cogir effej& le- , bonus homo effet, alter effet.Núnc autêm quia (ante .*
gefedlibera charitate deleíter effe cui lege. fr«ce- gratiam ) ita eft, non eftjonus , nec htbet impote
, ,_. ptum quippe liberfacit qiüliibeii facit. £t libro de i, Jiate vt boiius fit , fivepum vidcndo quali *fedcbcat, . .
###** quaníitáte aniríæ : Ihcuias ferüiti, j'acere perfe- * fíue videndo & noii valenda effe,quálem deûere effe fé
Ί'"* íè folalbertas efi, pluribus allcgafidis Aüguft. yidet. Quid eft,non habet in poteftate vt bonus
** teftimonijsfiííèåôÜNáÉÉÉÉÉÉÉÉÉ íit,nifî habct arbitriümädhuc libcruiiivt .
$i$funt,y£ominibus innotcfçât vêra, finccra & bónus j£, & bofium.9££retur : Quòdipfe
genuinâfententia fànéti Auguflini Geliberta- ftätim difèrtis vcrbis fciífum, exponcns adij
2 te arbitrij ad opus boiium. Hoc enim fecurè cit , & admiratignem tollis hgminum minús
poft longum É Ę ftudium ìntelligentium illám arb tijlibcrtatę; & fè
áffero,nönaliam in vniucrfis operibus eius re- liberos ad opus bonum ante gratiam opinan
pcrtum irilibertatem lapfi£ìoiììnis,nifiquate- §ium: N££mirandum eft, quòd vel ignorãdo non ha- Ibit.
nus arbígium ex vfià pârte à dominanté pec- leat liberii arbitriiiviliiutatu ad eligendú qui reiie
cato, id eft, ábiifperantis & fævientis coiicu- faciat: vel fcfijtente carnali confuetudme(id eft có
fißentiæíügg libèratur, ex äiia verô, fuavi, cupifcentia)qu£ violentia mortalu fuájùoni, que
Š fubiugátur dammodo naturaliter inoleuit,yideãt quidrefie facië • -i •*.
Deo,yt opu$ bonum fupcratâ per deleéîâtio- dumf, & velit necp fit implére.Ignorätia quip-. ' ' '' ,
ncm fpiritus, concupifcentiæ, deleétationc, pc illa & c9ncupißentia vinculâ, impedimefi- * *.*.
fgytiiaore pœnæ fédâmore iußitiæ, nop iii- tιςοmpcdes, qüibus nominibuseafö ct voca
. . yitè fed amánter,fuaviter & libentcr velit & ye Auguftinus pQtétiffima funt,qu£ ncmo pifi
tit.d. tra fáciat; Omnium quippe fententiarum ejus folâ grátia dirìpere, & ab eis árbitriü libe
&#ùìá, complexió cft, Pra&pfìim liberfacit qui liicnsj- rarc potcft, Qgòd segg; fiat, nulla £;;
., . _^ -
.• ,,.
- - - - - - - , - ' Kk z. potcftas
 368 DE GRATIA CHRISTI SALVATORIS. 769
poteftas efl in arbitriout bonum fpiritualiter *A num velle póffit & facere: quantumuis i»t«-
velit aut operetur. Quæ fanè cum èx Scriptu tim per fe alia quadam feruili libertate gau
ris Sacris & “Chriftianæ fidei cardinibus cum * deat, per quam fimili planè modo pcccatö feu
&ta fluant, apertiffimè verum eft , idquod cx -concupifcentiæ libcntcr fcruiat, & opera ini
-Augüftino demonftrauimus, libcrtatem iftam quitatis libcrè,quia iubcnter ác dcleéiabiliter,
à pcccato, fecundum utrumque terminum à óperetur, quæ à Scripturâ & Auguflino fcr
qúo & ad quem fpc£tatam, effe veram & pro -uitus pcccati , & libcrtas iüftitiæ dici folct,
-prijffimè di&am libcrtatem, qua yoluntatis -quemadmodum fupra fusè ex ipfius vcrbis
fententiam cius •cxplicuimus. : • " .
.àrbitruum verè & propriè liberüm fit, non ad
« ; j-' • . . £v ; . . . ' . . ·· · · ·
: quaflibet actioncs,fèd ut iuftitiam & opus bo -
-
-
• • •
, ••
•-

i '
*
' --• '.
c A P v T O c T A v v M.
. j. -' . ,** « 'J br. **:»!
v
-
-

Vberius declaratur naturalibertatis.Quid fànitas,quid potefias.

*'"'
... • •• arbitrij.Vnde
- ' nafcuntur, ortus, incrementùm,
, gium libertatis. .. fafti • '

,, , ' ;, , , ., . w- w

; T vero accuratius intclligatur, quo 'Afiim oneri mihi fim. Et alibi orat ut anima fua '
„A'* modo libertas illa à Ęâ
fequatur fe ad Deum concupijcenit* vifco expedi Cap. ;o.
s V ** deleétatiónibus peccandi , tribuat ta; ut non fit relellis fili, Et pcr illam dominicæ
', … `bonæ völuntátis & operis potcfia “precationis partcm : libera hos a malo, hoc à
tem ut arbitrium in bono faciat quód velit, ' hobis poftulări docct, ut libereniurà nobis ipfis ,„„..
' ideoque vera proprièquc dióta libertas arbitrij 'ut nihil habeamus in nobis, quod reffarchâri- î'(;í*
-fit ac dici debeat , fciendum çft, hanc liberta tati quod repugnet véritati, quod fubiaceat infirmi- apoji.ta
tcm non efie aliud quain voluntatisfcu arbi - tati. Nimirum, vt ita rccolleótis in unú Deum
trijfànitatem.Samitatis veroifjdfnnibus rebus viribus voluntatis, quas infirmitas concupif
. . illa natura cft,vt fit vigor, robur,pótcntiaque centiæ diftraxcrat, fiât voluntas fànitate cári
• • ' Ę $i cuíué , * tatis vt potentiffima, ita libcrrima ad opus.
• . naturæ congrúa dorfèquatur :' Anihu$véro “bonum.Nam ipfà fanitas caritatisficut eft p
fèu voluntas ÂÃÄÈÉÊ, etiam quafh ma teftas eius, ita & libertas,& ideo libertas quia
ximè fànitatem füám, habet argítudincm * poteflas: Hoc enim libcrum,quod habcmus in
fùam, habet operis toni ex fanitáte$potefta poftra potcftate;& quod facimus quando vo
tem,habet eiufäem operis éx aegritudiííe infir *-lumus. ' ' ' ' . - _

mitatem. Sanitas voluritátis, amor cft'creato ' Ex hâc igitur radice nafcitur,qucd Augu
ris, ægritudo cupiditas feu delc&tatio'creatu fimus libertätem arbitrijad opu$ bonum, É -

rae. Vfide diuiniffimum iftud Augüftini de 'pius cx fanitate prcficifci dócet, imo ipfâmr* . .
traä. $.in fanitate vitæ præfentis : “Charitas, fanitat. Et - É cffe libértatem eius: per gratiam /a- £ir, «
Epift.ioan. de fànitate futürg:Tum plenafanitat, quando ple natio anima abolitione peccati, peraniia/anitaiem /***
£!£:deper- matbaritas. Et illa fexcenties iteratâ do&rina, B libertas arbitrij, per liberum arbitrium iìiliti« di- ***** *
£i; * quod concupifcentia quæ non §#; nifi crea , laâio. ? flatim explicans addit$ gratia
'*'..., furam fit mörbus, aegfitudo & infirmitas vo - {{! voluntatem. qua iufiiia liberè diligatur. £t
luntatis. Qua de re non pauca diximus in tra libro de peccato originali: Erant & legis tempo- Li;.depa
£*• *• de &tatu de cor|cupifcentiâ. Porro perfeéta fànitas re homines Dei [al, gratia delräante, (anante, libe- cato orig.
[fatu nat u
ΣΊΆΤ quantum ad ægritudinisimmünitatem in in fante Quibus locis praeclariffimè & breuiffimè *** ,
diuifibili fita eft. Omnem enim ægritudincm ordincm éxponit qüo libertas in arbitriogig-.
prorfùs excludit : vnde & fànitas Éçrfcéîa vo * nitur, ut ante ornfiià dele&etur, dele&tatione
fú nullam omnino ægritudiiiem cupidi fanetür,fànitate liberetur: quae quamuis fimu!
ætatis admittit. Hos ipfbquippe, quo vel tan *fiant,non tamen fine ordine aliqüo naturæ vel
tillum vitiofi amorisàut vo ÉÉÉ,
rationis videntur fieri. Vndc & alibi Pelagiú
luntateirrepit, aut reliquum eft,perfeétæ châ * arguit, quod tanquamfaluam, id eft,fanamj& Epit.iss.
ritatisPerféctæquefànitatis vigor violatur, & ' libiramináturam defenderet, quáfi diceret fanam,
-hocipfofuccedit loco poteftátis infirmitas. ' idcoque liberam. Iftum tamen fiue naturæ
: « Volúntas enim diuiditür , & ipfà diuifione fit fiue fationis ordinem non femper feruat Au- .
infirma quia rcfiftit fibi. Nec enim plenè vult, „ guftinus,fedficut reipfà idem fùnt,ita nönun
— nec plenè non vult,hinc luéta,hinc labor,quia ° quam illa promifcuè exprimere ÄÈÉ`§ì
ex lictâ difcerpitur gratimo!efia: Vna efiim • álibi agucrfus eundem orandum effè docet, at .
#;
- tota honeft,& hoc deeft alteri quod adeft al 'abfolut£ima cui nihil addi poßit
%',c. teri.Vnde
perfèâà 5i*. *.
optimè Auguft. Cum inbafero tibi ex - Deifuáuitate, plenâ liberiaie perfruamur. Sanita- ::: £
£?
onfeff. T., - . ■- • . • , T.'. • -

a? ', omnime (exhauftafcilicet omni cócüpifkentiæ. temi anteponéns füäuitáti cuieami praecedenti- %$.
- peftequae aliquid noftri hic fèmper êáptiuum - bus loci$qu!ti effé&um poftpofuerat. Sed ut
tenetjnufjuâ erit mthi dolor & labor. Et vitia erit fànitatem àrbitrijquam charitas ac fuauitas
vita mea tota plena te.Nunc autem qaoniam quem tribuit, reipfâ libcrtatem eius efi: fignifi- iii. a.
tu implex, fubleuas. eum , quaniam turplei.us non caret,peregregiè contra Celeftium dicit: sicut ;;£;.
* • -i •! 3. 41 •* -
non eft ?.….
 77o ILIBER SEPTIMVS. 77 1 . .
non eft opus faiii mcdicus, fedmitle habentilus, ita A Quam fànétiffimi preceptoris mentem,quam
non eft opus liberis libcratur, fcdfervis; ut et di * ui$per fe perfpicuâm,lucidiffimis verbis d:fci
tat gratulatio libertatis,falyufti de neceßitatibus ami pulüs ciu$ fàtiôtus Fulgentius explicat: Iiac li- 1 *** **
mam meam. 1 PsA ENIM SANIT As EsT v 1. RA bertas (à peccato) quç non ex hümano arbitrio *'*°
LIBERTAs, qu« iiom periffet , f buma permanfiffet nafcitur, jed gratùità Dei miferatione confertur : “'*
yoluntas, id cft caritas,hoc eft enim Auguftino à bona yoluntate fùmit exor$um, & per fruätim
bona voluntas, ut alibi dióìum eft. famílificationis im vita zterna plenum fortitur ef- ,
Cùm igitur arbitrijfànitas fit libcrtas ejus, fectum. . f

&fànitasex ipfâ ratione fànitatis robuftiffima Ncq; verò tantùm Iibertas incipit cùfàni
fit, ægritudo verò infirmiffima, imò ipfà & tate,ideft caritate,fiue bona volütäte,féd cum
re & hominc infirmitas fit , hinc fit ut Augu- ' eadé etiam ijfáé planè gradibus crefcit. Cùm
ftinus doceat libertatem arbitrij ad opus bo enim dixiffet Aüguft.in hoc intelligendú cffe
num dare,vel ctiam effe poteftatcm ejus , hoc liberum arbitrium, utpiâ voluntatc invocent.
cft,idcircò voluntatis arbitrium aliquid poffey Dominum , vclut ratiònem reddens præcla Epi/?. 892
quia liberum, fiue liberatum eft. Hoc enim riffimam illam fèntentiam fubijcit : Hac enim 4• 2•
| indicat,quando in lib.de correptione & gratia voluntas libera, tantò erit liberior, quanrò fanior,
;;;,„,c,,. dicit: Qgidaliud rogavit ( Chriftus Petro) mtfi tantò autem famior,quantò divinæ grati« mijertcor
e gra.c. 8. ut haberet im fäe liberrimam , fortißimam ,perfeve B diaque fubiectior. Saaitas autema, charitas, ut
rantißimam voluntatem? Hoc indicat quod mox cx ipfojam audiuimus, rcsipfà clamat. Et fta
iterum dicit : Voluntas qaippe humana nom liber tim iterum cùm à Propheta fideliter orari di
tate confequitur gratiam, fed gratiâ potiùs liberta xiffet , ne dominaretür fibi omnis iniquitas,
tem & infeparabilemii fortitudinem. Vnde paulò precatur, inquit, mom pollicetur: confitetur, mon
Ibid.r. I 2• poft dicit ele&tos accipere tantam per faimgra profitetur. Optat plem%mam libertatem , non iaâat.
tiam libertatem, atquamuis pugnent contra comitti propriam poteftatvm. Qgi optat pleniffimam,
pifçentiam peccatorum, non tamfi ulrra ferviant pec nifi quia nullis juftis, nec Apoftolis quidem,
tato, quod eft ad mortem : tantam libertatem, ita plcna cft , quin poffit crefcere , & plenior
hoc eft, tam potentem libertatem,quia vide fiefi?.Vnde dé{imili Apoftoli oratione, quâ
licet accipiunt tantum liberrimg charitatis ar fe Eberari poftulabat à corpore mortis huiüs,
dorem, quo cunéta mimamtia, ctimála invitantia,
cunífâ cruciantia fuperentur Hoc denique indi
hoc cft , ut fæpiùs £xPoIit» £orporis vitijs, ,,,.„„.
concupifcentiæ videlicèt dele&tationibus: Ne- 3. ;:::
?
i. 1.retraä. cat quod in retraétationibus dicit : Qgando tale que enim fibi fufficit, qui dicit, infelix homo, qui, §, T°
*** 5. e$t (peccatum)ut idem fit & pœna peccati , quan me liberábit , aut plenam libertatem habere dicen- '^'
tum eft quod vALET , ideft poteft , voluntas fub dus eff , qui fe adhuc pofiulat libcrari. Et hac de
dominante cupiditate,nifi fortèfi piaeít,ut vretauxi c caufà, quamuis voluntas Petrijam à peccato
lium ? Im tantum emim libera eff, quia im tamtum li efíet libcra , Chriftus Dominus precando, ne
berata eff. Perfpicuè enim dicit piam volunta deficeret fides ejus liberiorem volebat fieri.
tem, quamdiu dominatur ei cupiditas, ficut in Hoc enim tefte Auguftino precabatur, ut Iib.de eorr.
omnibus peccatoribus dominatur,fàltem ora Haberet in fde l.berrimam, fortjîimam, inviäif- °s******
repoffe , quia in talibus ad orandum tantùm fimam perfeuerantißimam voluntatem. ,
liberaeft, quiaco ufque fàltem pcr gratiam li Sed nullibi quod fciam euidentiùs totam
berata e(t. - - -
iflam libertatis gradationem à bafi ufque ad .
Ex eadé radice nafçitur,quod iuxta do&ri faftigium ejus tradit, quam in ääïí, in'
nam S. Avg. ficut fanitas arbitrijpaulatim ju Ioafinem : Intendite, inquit, fratres mei,in- £ra* 41.in
ftitiâ proficiéte crefcit, ita etiam libertas arbi tendite : ne fortepoßim perdúcere vobis adfenfum, & ***"*
trijmagis atque magis augeatur, Sanitas autê qualw modò fit, & qualis futura fit tffalibcrta*. .
arbitrij, cùm nulla fit, ut iam diximus, nifi Intendamus igitur & nos, # ita poftulat, -

chantás, quodcumque fuerit charitatis in & res magna eft, ut pleniffimè fehtentiam
crementum idem & libertatis crit. Hinc ergo ejus capiamus. Prima libertus eft carere crimini
fit, ut quemadmodùm fanitas & charitas,hoc : bus Hóc cft , poft peccatorum remiffionem
eft, bona voluntas hominis, erga Deum, à vivere fine peccatis grauibus, ut ftatim ex
prima crcdendi & orandi voluntate fumit éx plicat ; quiâ fine omni peccato hic vivit ne
órdium, pariter etiam libertas arbitrijad bo imo, nifi ille folus, qui fuit in mortuisli
num, cùm eadem illa bona voluntate reuiuif ber. Qui igitur ita vivit ut criminibus ca
cat. Nam hoc fignificatum voluit Auguftinus reat, incipit caput erigere ad libertatem : fed iffa
illo ex retra&ationibus loco: Nifi fortefi pia eft inchoata eft non perfita libertas. Ecce ergopri
vt oret auxilium ? Im tamtum emim libera eft, quia in mus libertatis gradus. Sed quare, inqùit ali
tantum liberata eft. Pietas enim incipit à prima quis nom eft perfectalibertas ? An fortè quia non *
bona,ideft,credendi voluntate, perquain etiá, eft fàtis indifferens ad bonum & malüm ? Ad
Epif.io7.
ex fide orare poteft;iuxta illud Auguftini: In hoc velillud bonum ? Quia video aliam legem im
im fine. itiumfidei,ubi e$t etiam imitium bonae, hoc eft piae vo * membris meis repugnantem legi mentù meæ. Non
luntatis &c. Hanc libertatis cum bona feu pia enim quodvolo, hoc ago &c. Caro enim concupifcit
voluntate inchoationem expreffit alibi luçu adverfùs fpiritum &c Ecce peccatum à quo pau
Epiß.89.4.1 lentiùs Adhoc fe intelligant habere quantum poffumt latim liberamur. Ecce ufide dicitur libertas à
liberum arbitriüm,non ùt fuperba voluntate reffuant peccato: Ex parte libertas ex parte fervit*: múdum
adiutorium, fed ut piâ voluntate imyvant Dominum. tota,nondumpura,nondüplena libert«s,quia nondum
Κk 3 w plena
 »», DE GRATIA CHRISTI SALVATORIS 77;
plena «ternitas.Habemus enim ex parte infrmitatem, A ftas faciendi operis boni, neceffàrium prorfus
, ex parte accepimus libertatem &c. Audeo dicere ex eft,vt quo magis ab ilio pcccati morbo libera
qua parte ferüimus Deo lberi fumus : ex quâ parte mur,eò magis liberctur arbitrium.plcniorque
feruimus legi peccati adhuc fcrui fumus. Eccc fau ad bonum Tibcrtas potcftafque çonferatur.
ciam noftram in hâc vitâ libértatem, fcd crcf Porro ab illo peccato nihil aliud nos magis
centcm cum decrefcente illa pcccati lege de magifquc hbcrät nifi charitas, fecundùm ve
die in diem, fi bene proficimus. Qggndv igitur riffimam conftantiffimamque doótrinam Au
plena & perfecta libertâ, erit ? Audi ipfum inter guftini,unde neccffc eft ut ijfûé gradibus gref
rogationi fux refpondentem: Qgpndo ntille ini cat & dccrefcat libcrtas arbitrij,quibus fàni
tas charitatis qua ab illo pcccato liberamur;
miítiæ, carnis concupifcentis contra fpiritum * Ignorantia,inquit,minuitur.veritate magjs magifj, Iib.6. rent.
& fpiritus aduerfus carnem, quando mouißima
inimica deflruetur mors. * lücente : concupi(centia minuitur, charitate magis '*** **
- Tota ifla do&rina ex $$$ principijs magifj,feruente.Charitatis enim venenú cft cu
fupra deduétis liquidiffimè fluit. Cùm enim. piditas » ut idem docet : Nutrimentum eius im- Lib.83.44.
libertas à peccató non fit aliud nifi libertas à mimtitio cupiditatis; perfeëiio, mulla cupiditar. Vnde q 36.
dominante & in peccatum nos vrgente con iubemur detrahcre de pondere cupiditatis,
cupifccntia , & per hoc ipfùm detur poteftas quod accedat ad pondus charitatis, donec il
diligcndæ iuftitiæ, & ex illâ dilcctiofic pote lud confumatur,hoc pcrficiatur. -

C A P v T N o N v M.
-*

Quatuor Corollaria ex iftis principijs Auguftini declarantur,

& in primis quomodo arbitrium liberum erit .
- * in coelo. -

X quà fùmmà do&rinae principiorum- A Adami arbitrium feu voluntatem Auguftinus

que confonantiâ, multa in Auguftini
fenfu valde perfpicua, fèd miri$ tene
bris iuxta reccntiorcs nonnullos, ado
perta intclliguntur.
Nam primò hinc perficitur,quid fibi velit
- w
faepe dicat abfolutè fuiffe liberam,& fioftram Iib.de mate
neget : Qgis emim nefcit fanum & inculpabilem fa «3• grat.r.
άum : & libero arbitrio, atque ad iuftè vivendum 4}•
poteftate libera conftitutum. De nobisvero in hac

ruina conftitutis dicit : Nunc ei qui dicit (id eft, 'Lib.r.feri

Auguftinus quando docet, arbitrium non effe etiam Apoftolo Paulo ) quod molo malum hoc imperfjAt
liberum,cùm concupifcentia hcminem fubiu ago (id cft concupifco invitus) abftinere inde li
fyif. 89. Ę tenct : Qgomodo, inquit, libera eft ( vo berum mom eft, Etin eodcm libro multò pofl: 149.
untas) cui dominatur imiquitas ? Qua de re mul Hunc ad beie vivendum & ad reâè agendumpre-^
tis poftea aéturi fumus: Nimirum, quia hoc lumtatis arbitrium, affere liberum, clamantem tibi,
ipfò quo arbitrium à concupifçentiâ fupera mentiri, iiom qucd volo ago, quafi dicatnon fum
tum eft, ei feruum addicitur, vt San&us Pe libcr,vt alibi dicit. Nimirum quia Adam om
trus loquitur, & utipfe Chriftus, Auguftino ni pcccato fibi concupifcentialiter dominante
19am. ?• faepiffimè interpretáte : Qgfacit peccatum fervus vcl blandicijs arbitrium proritante prorfùs
Epi/f. 44• eft pcccati. Vnde Auguftinus : Nec libera voluntas caruit, vt pote cui nihil concipifcentialiter refiiie
dicenda eft, quãdiu eft,vimacmtibus & vindicntibus cu- • bat, à quo malo nemo in hac vita penitus ita
piditatibus fùbdita. A quo quis enim deviétus eff luic liberatur, ut nihil peftis iftius arbitrium per
i;,.,.„„,. & ferrus, addiäus eft. Et alibi : Si aduerfus eam intervalla, magis àut minus fatigantis reli
-
Iul.c.1 1. pugnare defliteris, vinceris,vincteris, & ad immunda ' quum fit. Deplörat itaque iaéturam iftius ma
omnia pertrahcris &c. Qucm ideo mox capti B guæ libertatis in libro de correptione & gra
vum conctpifcentiæ, defertcrem continentiæ vocat. tia : Nunc verò po$teaquam eft illa magna peccati ■;,,„ c„;
'Captiuitas cnim arbitrijfub malo, & libertas merito amiffa libertas, etiam maioribus domi, adit,- & gra.c.1.
cius ad bonum ex diamctro fibi in Auguftini . uamda rcmanfit infirmitas.
do&rina advcrfar.tur. Hinc tertiò intelligitur , curin Auguftini
Hinc fccundo peifpicitur vera ratio, cur principijs libertas ifta pcr folam gratiam dari
Auguftinus doceat libertaté arbitrij in Ada & augeri & compleri poffit,hoc eft, cur nemo
mo fùiffe maximam , ncquc qucnquam in hac liberárbitrio ifta libertate peccati effe poteft,
Lib. i.cont. vita cfe cuius arbitrium ita liberum fit: Multa nifi filius liberauerit. Nimirum,non quia pcc
;#.3. quiffe ßint, ait Auguftinus, qtte agunt hcmines cati remiffio per gratiam dari debet (yt Pela
mala à qtt.ltis cis libertim £f abflinere,fcd nulli tam' É quoque volucrunt) non quia inde opera
liberum efi quàm illi fuit. Quid ita ? Qu; Deo ona quæ quis operari debet,fupernaturalia
fuo à £; Ί;.$. ;? Y'itt0
funt (vt ijqüi doëtrinæ fánéti Aüguftini non
d.fr.tt.itiis affabat. Nimirum quia omni concu {àtis periti funt,fùfpicantur)fed quia non eft
pifccntiae captiuitatc arbitrium eius prorfus poteftas in cœlo '§ in terra quæ voluntatis
vacuum fùit. Et hæc cft ctiam vcra ratio, cur árbitrium ab horrendoillo concupifcentiæ
-
.^ iugo
 - *

774 LIBER SEPTIMVS. 775

iugo, captiuitate, dominatione, blandicijs il- A ea refpeétus ad terminum à quo fit libcratio,
lud fupcrantibus fi{ibi etiam iuftificati rélin- fecludatur, cùm eam involvai cflcntialiter,fi
quantür, liberare poteft, nifi folum gratuitum cut ex ejus tot teftimonijs allcgatis pcrfpi
adiutorium gratię Dei.Hæc cft cnim vera ra- cuum c(t. Nam ficut in prima Iibcratione à
*"•3O.
Enchirid tio,cur
libem non dicat Auguftinus,
erit mifíá ddiufe
peccato liberatus, effe faciendum,
iuftitia cæ- peccato
tas ab eodominante,
fine rcfpcCtunon potcft tcrminum,ncc
ad illum intclligi hber
prrit ferpus : & iterum : Quid enim boni operari in fccunda cum peccati illius tyrannis magis
poteft peraitu , mifiim quantum fuerit, à perditione frangitur, ita nec in tertia. Nam hinc funt illa
lileratu ? Nempe quia etiam iuftus ab iftapcr fànéti Doctoris verba de Prophcta cùm libe
ditione viétoris peccati illius magis magifque rationem plenam à dominante iniquitate im
liberatur. Fiátore enim,vt addit, peccato amißum ploraret : optat plimJ mfam futurae vitae liberta Epi/f.89.
eft libetum arbitrium. A quo quu enim devičius esf, tem, fcilicet hc domiiiaretur iniquitas feu ple
huic & ferrus addiéfus eft. Et iterum in retra nifIimam libertatcm à dominante iniquitáte,
` étationibus: Volunta; ipfâ id cft arbitrium vo non iaífat propriam poteftatem Hinc illa de Apo
1. , rairaa. luntatisyifi Dei gratia liberetur à fervitate,à quâ flolo liberationem à corpore mortis, id eft,vi
•af,9. faάι eft ferva peccati, & ut vitia fuperet, adju tijs corporis plenam implorante : Nec plenam lib.de wat
vetur, reële pièque vivi â mortalibu» non pote$t. Et libertatém (qualis in cœlo crit ) habere dicendus ra & grat.
iterùm : In tantum enimlibera eft, im qttantumli e$i, qui fe adhuc poflulat liberari. Hinc ilia pcrfpi cap.33•
bcrata eft voluntas. Et hac de caufâ notat fæpè cua dc tali plena à pcctato libcrtate : Qgd autë
ab Apoftolo non effè dictum : nunc autem li liberius libero arbitrio,qttando non poterit fervire pec
berià peccato, fed nunc autem liberatià pce cato ? Quafi gicat, quid à peccato libcrius &
rit. i. ad cato: Liberos, inquit, dixit iufiiti«(id cft à jufti remotius illo arbitrio, quod ei peccato, à quo
Bonif. c. a. tia) mohl b.ratos. A peccato autem mom l.beros,fed liberatum cft jam amplius fervire non poterit?
vigilant ß me maluit dicere liberatos, referens hoc ad Et alibi, cùm dixiffèt arbitrium hîc malè vel
illam Domini fententiam : Si yos filius liberaucrit, le,poftca verò malè nolle,id eft peccare pecca
tunc verè liberi eritis. toque fervire non poffe, ftatim adijcit euidcn
Hinc quartò vera & genuina caufâ elucefcit, tius: Nec ideò libero carebit arbitrio. Multo quippe Iw Enchir.
cur Auguftinus femper doccat liberum arbi liberius er.t arbitrium, quod omninò mompoterit /er- c.io$.
trium in fempiterna felicitate non periturú,fed vire peccato. Qgid cfthoc, nifi multo libcratius
multò magis liberum futurum efle, quàm in erit arbitrium, quod non amplius in fervitu
hac vita fuit, Miros hic cffingunt fibi,& Au- C item peccati rucre potcft ? Et adhuc illuftrius:
guftino offundunt fucos plerique rccentiores, Nec idcô (beati) liberum arbitrium nom habebunt , Lib.'z v. de
ut $; in quo maiorilla libertas confti · quiapeccata eos deleflare mom poterunt , id cft, quia Ctuit.c.3o.
tuta fit : nempe, inquiunt, quia liberiùs eli tentari peccati feu concupifcentiae delectatio
get hoc vel illud bonum. Nec enim aliam ar ' ne non poterunt.Hoc enim apud Auguflinum
bitrijlibertatem, quàm indifferentiæ fùfpicari . eft peccati dclc£tatio; magis quippe erit liberum à
poffunt.Sed profeétô quifquis ea, quae fia&te deleciatione peccandi ufque ad delectationem mom pec*
fiùs ex clariffimis prinçipijs cjus derivavimus, ¢andi indeclinab.lcm lleratum, id cft, à concupi
intellexerit, jam me tacentc palàm ccrnet, ni fcentiae delc&tatione, ufque ad impoffibilita
hil infùltius, nihil ab cjus doctrinæ filo difcre tem habendi concupifcentiam deleétationis.
antius dici poffe. Nam huiufcc folutionis(vt Non poffem omni verborum deleétu clariùs
Î'; dicam in explicanda libertate quid fen oculis fubijcere eum, quem dixi cffe Augufti
tio) in univerfis operibus Auguftini, quibus ni fenfum, quàm ipfe fübjecit. Vnde definitiva
nihil frcquentius & libentius, quàm dé arbi ejus fèntcntia fùpcriùs explicata, Qgando plena Tra&f.4i.&,
loam •
trijlibertate différit, non c(t veftigium;fed ex & pcrfeda l.bertę crit ? Qgamdo nulla inimicitia
cogitata eft, ut ejus do&trinam toto cœli ( carnis adverfus , fpiritum concupifcentis
cardine differentcm, ad fuam torqueant; non quam latiffimè declarauerat) quaiido nvyffima
fiam ad ipfius normam corrigant. Itaque ve defiructurmors.
rus Auguftini fenfuseft, arbitrium voluntatis Ad terminum etiam ad quem liberationis
in coelô liberius futurum effe, cùm peccare feu libertatis ab Auguftino refpici , hoc cft,ad
non poterit, quia ab omni peccati, hoc eft, non peccandi bencquc vivendi potcftatem, &
concüpifcentiæ férvitute remotius, quia à tota ad ipfum libcrationis modum, maiorem fcili
illa exhaufta pefte liberatius, quia plenitudine cet charitatis deleétationem,res æque manife
charitatis fàriius, quia ineffabili diuini amoris fta cft,nam hoc ille ultimus locus çlarè loqui
dclc&tatione fortius, ftabilius, & indeclinabi tur : non enim folum dicit beatorum arbitriú
lius. Nam ad.utrumque libertatis terminum, magis liberum futurum à deleifatione peccandi,
& à quo literatur arbitrium,& ad quem libe hgè eft, à peccato feugele&tatione peccati, qui
ratur,& ad ipfius liberationis modum, in ifta cftterminusà quo arbitrium liberátur, fáto
fuadcótrina rcfpexit Auguftinus. ufque progreffuram iftam liberationem ut dc-.
De refpe&uàd termifium à quo liberamur, leétctür indeclinabiliter non pcccare, hoc eft,
dubitari fiullo pa&o poteft. Nâm non eft alia ut juftitiam pcccato repugnaritem delcétabili
Iibcrtas,nifi à peccató,quâ Auguftinus adver ter & indeclinabiliter diligat. Et hinc eft,
fus Pelagiano$ juxta fcripturas jam faepiflìmè quod ftatim iftam maiorem beatorum liber
repetitas propugnat ; quâ fcilicct libertate nos tatem in bono feu intcrmino ad quem, non in
Chriftuslibcraùit. Vndc impofiibile cft,ut ab eo ponit quod arbitrium fit indifferentius ut
Kk 4 hoc
 ... -

--'

. #6 DE GRATIA CHRISTI SALVATORIS zzz

hoc vel illud bonum diligat,fed quod fit pc- a æternorüjucundjtate gaudiorú:vel,ut brevius
tentius ad non pcccandü,hoc cft,ftabilius,& in
„ juftitiæ (quæ Deus nofler cft) dilc&tionc con
firmatius. Caufam cnim cur fit libcrius iftam
reddit, quod cem Adami arbitrium ita hbc
' rum fuerit,vt potucrit non pcccare; Hoc autem,
1;;.,,. a, inquit , mvuJíimtim eo potentius erit quo peccare non
Cinit.c.3o. poterit. Nimirum,iuxta doctrinam quam cx co
.paulò antc produximus, quod arbitrijlibcrtas
fìt ctiam poteftas cius:& proinde quò libcrius,
cò potentius ad juftitiam diligcndam.
• * Sed omnia ifta tria, & terminum à quo ki
- bertatis, & ad quem, & modum liberationis
r dclcétationem caritatis fimul clcganter in
eodem illo libero de Civitatc ccmplexus eft:
Jbid. Eru ergo illius civ,tatis & viia im cmnilus , & infu
perabili, in finguli, voluntas libera. Et in quo li
6cra? Num quia indiffcrcntius ut eligat hoc
vel illud bonum ? Ab cmffi malo liberata. Ecce
terminum à quo : & impleta omni bomo. Ecce
terminum ad qucm,quia boni,id eft. Dci dile
&tione plena eft. Fruems imdeficiemter aternorum
iutunditate gaudiorum. Ecce libcrationis mo
dum. Hoc eft enim quod ante alijs vcrbis cx
prcfferat ufque ad deleéiationem mom peccandi inde
climabilem liberatum : quae dcleétatio indeclina
ætatis noftræ phrafi lóquar, amet beatifcus, di- •
vcrfis rcfpc&tibus quafiâ diucifis lateribus có
fidcratus.Nonnc vicctur Auguft.quantum cx
iftis omnibus eius tcftimonijs liquct,rcséniaf
£ quidcm unquam dc abfc^is illis glcflis vcr
bofum cius,qüae in nonnullis proféruntur? Si
enim illas deinduftria declináre volui{fct, nö
pctuiffet ab cis lorgius rcccdcrc,nonfolùm in
èxplicanda maicri libertatc bcatorum,fcd ct- `
jam quacumquc præfentis vitae . Hoc enim
confidentcr mihi â£içrcre licct,cuius probatio^
ncm infuum loc; m difíero, in univerfis volu
minibus quæ contra Pelagianos cxarata funt,
totoque illo confiictu de falua dcftruétave per
gratiäm arbitrij libertate, non aliam vllam
èluccre libcrtatis arbitrij facicm , quàm pro
duximus, ncc cffe veftigium ullum, quo Au- ^
guftinus unquam dc tali indifferëtiæ libcrta
te ad eligcndum hoc vcl illud bonum cogi
taffe,muItominus ad cam dcpellendæ calum
niæ caufa confugiße videatur. Conftantiffi
ma quippedoótrina eius, paucis verbis quic
quid delibertate rcfpcctu tcrminià quó, ad
quem,modi liberatiohis quorumcumque five
aîgrotorum five fanorum, diâum eft, com- -

bilis non eft alia,nifi fruitio indcficiens æter plc&entibus , comprehenditur : Hæc voluntas f;if. 8>.
norum & jucunda gaudiorum. Hoc libertatis tanto erit libcrior, quanto fanior, tanto autcm fa
à peccatoincrementum & feliciffimum com nior, quanto diuin« grati« , mijericordiæque Jubie
plementum & modum,alijs verbis eodcm sé ieäior. Nam illa gratia cft quæ fanitatcm,id
rit.a, mar. íü circumfcripfit alibi: profanandi, (mcmbris). cft,charitatcm,illa eft quæ füavitatcm,hoc cft,
grat« 38. orare debemus , ut abfolutfima cui mihil addi poßit * omnem charitatcm 'j; eft quæ non peccandi.
famitate (quæ charitas efi) perfeëla Dei fuavitate neccffitatcm, hoc cft, indeclinabilcm charita
plenâ libertate perfitamur. Ecce abfolutiffima tem, & pcr hoc fummam à fervitute pcccati
beatorum fanitas, perfcéta fuavitas, plcna li- ! libcrtatcm arbitrio voluntatis impertit. Hæc Libdera,
bertas eft.Et rurfum alibi,pari verborum cvi enim e$t lex libertatis mom fèruitutis. Quî fic (* §"** **
r;;. d.par. dentia & cfficacia : Qgia peccauit voluntas fecuta Doétor bcatiffime & profundiffimè & Qgia ;7; 3. ad
faä iuff.c.4 efi peccantem peccatum habendi dara neceßitas domec charitatis vtique non timoru. Homines cnim faeit £.
tota fanetur infirmitas, & accipiatur tanta libertas, carnalis timor & cupiditas feruos , peccati (eu cu
in qiiaficut meieffe eft permaneat beatè vivendi vo piditatis, Euangelicafides, ffes, & dharitas liberos, ti*. de
Νam idcirco inlibertas
luntas , ita fit etiam bene vivendi & numquam neceßitatis,quia bene agéndo nullum eft vinculum gratta
eft charitati. ****** <*c.
peccandi voluntaria felixj, neceßitas. Summam - 6 $•
hic beatae libertatis in tribus fitani effe decla
clarat. Primò in eo quod tota fànetur infirmi• C A P v T D E c IM v M.
tas,quae, iuxta perpetuam Auguftini phrafin, Triplex liberi arbitrijftatus,ad bonü,
eft íú ipfum peccatum quod concupifccn
C . vel malum,& ad utrumque, Vnde
tiam dicimus, à quo propriè veluti termino à hæc reftri&io ad unum,vel indiffe
quo cfficimur libcri , ea libertate qua nos rcntia contrarietatis nafcatur.
Chriftus liberauit : fecundo in eo quòdper
petua fit voluntas beatè vivendi, quæ non eft A&tenus duo illa membra libertatis
ália nifi voluntas fruens æternorum iucundi explicuimus quibus terminus à quQ
tate gaudiorum, feu indeclinabilis p'enaq; iu libertatis exprimitur, libertatem à
ftitiæ deleétatio.Vbi propriè exprimitur mo iusiitia, & à peccato,feu, ut hoc faecu
gus libcrationis pcr ineffábilem illam caritatis lo loquuntur ufitatius, comparatione termini
fuavitaté, quæ fácit ut nulla peregrina peccati ad quéin, libcrtatem ad malum & ad bonum.
vel concupifcentig delcétatio amplius irrepere Nunc aliquid breuiter dicendum cft, quomo
queat. Tcrtio in co quod fimul permaneat nó do illæ libertates arbitrij à diuerfis ftatibus
peccandi bcneq; viticndi voluntaria felixque eius participentur. Nam quamuis libcrum ar
neccffitas,hoc cft,voluntas fœlix,immutabilis, bitrium feü libertas eius, illa generalis,quam
& neceffaria(ut ita noftri fgculi verbo & fenfu initio traétatus huius explicuimus, fitin uni
loquar non pcccandi rc£tèq; vivendi; qui pro vcrfum proprietas creaturæ, imo naturæ ra
rijffîmè cft tcrminus ad quem fit illa fuprema tionalis & intelle&ualis, non tamen in omni
f';?. libcratio. Omnia denique tria nö s fùppofito eandem fuorum aétuum latitudi
funt aliud,quam id quod in libris de Civitate néih habet. Generatim quippc tam latè Patct
Dci dixerat,volútas libera,liberata omni ma liberum fcu libcrtatis arbitíiúm,quamvolun
. Io,& implcta ómnibono, frucns indcficicntcr tatis arbitrium,quia libcrü arbitrium & volú
tatis
 778 L I B ER s E P T I M V S '^ : '' • . 779
- -!^^ , • - - • - - -- . - - - -

tatis arbitrium apud Auguftinum idem effe'^ incommutabilc bonum, ita torrente volupta
' declarauimus. Voluntas autcm,prout natufa i tis inebriata & firmata fuerit,quin adhuc íca
quam afficit, diuerfà fuerit, vcl ctiain prout tum illud amoris vinculum pöflet abrumpere,
in eadem natura pœiiis praemijfjue ex præui9 '& ita bene velle poffet & malc. Quaraobremi, ilte
propofito profluéntibu$ fediféréuerit,ad aétuú primus eft in creatura liberi arbitrij ßatus, ad
plura paucioraque genera dilatatur aut re vtramque non folum contradi&tionis, fed &
ftringitur. . . . . . . .. . ' / , - cqntrarietatis partem prorfus fiexibilis & in
Quamobrem ficut diuina natura, bonitas differens: ita diuinâ iuftitiâ præmiú & fùppli
immútabilis eft,& indcfcctilis quia fimplex, fcium liberorú voluntatis mótuum tempérân
ita voluntás aeque fimplex, ad quam bonitas te,vtquod quifq;fibi fruendú liberè delêgiffet,
propriè fpeétat,ab amiando hoc borio, hoc eft -fiue creaturá,fiue creatoré, fiue peccatuni, fiué
feipfo, nequc mutari neque deficere potcft: ita -iuftitiam, hocipfum ei permiiîtendo vel do
vt `quicquid amaverit præter fe , nön nifi fub - nando, ftabiliter velut præmium retribueret.
eadem í fùprema bonitate, & ad eandem il : Angelos itaque qui feruata voluntatisrectitu
lam fupremâm bonitatem referendo amarc * dine fibi fimiles manferant, fibi fimiliares fo
poffit: quæcumque vero creata natura , hoc cit,vt & ipfi ad illum libertatis apicem, quo
ipfo quo ex nihilòfàcta,ncquc fimplex cft, et 'peccare, hoc eft,iuftitiam adamatám amittere
Lib. 1 1. de iàm fbutari & deficere potcft : Eft bonum fvlum , non poffcnt,fuo auxilio condefcenderent, eos
°*** **° fimplex, inquit Auguftihus, & ob hoc folüm im Β vero qui iuftitiâ dereliétâ peccatum adama
Vcommutabile quòdeft Deus.Ab hoc bono creata fünt uerant, ftabili ac perpetua peccati fcruitute -

omnia bona,fed mom fimplicia & cb hoc mutabilia. 'mulétauit. Deus enim,vt Augüftinus, iuflè om- Lib. 83. 44*
Epif?.36. Et alibi : Vnde colligitur nön ob aliud res deficere, * mia moderatur, vt pro cupiditatibus & eleëtionibus 4*7*
velpoffè deficere,nifi quod ex nihilofaíta fint.Ex hac fuit, feruitutes eorum, libertatefí, diftribuat. Ipfe
igitur defeéîibilitate,qua ad nihilum,tanquàm enim ficut naturarum omniüiícreator eft,ita ,
adfolum pátrium vergit, omnis creatura ra ' voluntatum bonarum adiutor & remumerator, ma- Lib. 14. de
tionalis hoc habet, vt etiam voluntas eiusà - larum autem reluiior & damnator. ,. . , . . . . Ciuit.fa6.
veri & fummi boni dile&ione, aliud inferius , Ex hac igitur fpontanea creaturæ rationa- : *
bonum, quod non debuit, amando deficere, lis in vtramque partem liberrimæ difcretione,
i;;.,..„„„ hoc eft, peccáre poffit : Voluntarius enim defe : illa æquabilis libertatis indifferentia,velut bi
Secwnd. âus, quo anima rationalis ad ea qua inffafintcom• -lancis æquilibriumperijt. Magno enim impe
4*. ■ $• 'dita, conditore fuo deferto declinat affeitum, hoc eít * tu voluntatis pars áltera creáturæ rationális
quodpeccatum vocatur. Ex illa igitur naturarum .furfufm Ε altcra praecipitata eft ;&
diuerfitate nafcitur duplex arbitrij ftatus na iuftitiâ vtramque profequente,cüm nihil effet
turis ipfis congruus & adnátus , ut arbitrium quod utriufque ponderis impulfum auferret
naturâ incommutabilis peccare non poffit, aut minuere,tubi voluntas üniufcuiufque cc
mutabilis poffit. Hæc enim uti voluntatem ita cidit,ibi manfit. Sic aliud duplex libertatis
etiam libertátem ad malum declinare poteft, genus , vel duplex ftatus potius exortus eft,
illa non poteft. Ifta utriufque naturæ & arbi- : vnus in quo qucmadmoâum Deus; creatura
trijProprietas , finaturam fpeëtes, immutabi Deo fiinillîmâ & eiufJem boni amore ftabili
lis, & in beatis damnatifqué permanet. Nam tâ, iam nihil mali amplius velle poteft ; alter
etiam nunc beati & dämäti inutabiles natura ç ifi quo creatura Deo diffimillimia & bonifui
fua funt, quandoquidé Deo volente mutaren amóre fpoliata,nihil boni. Nam cùm concu
tur,fed remuneratione dánationeq; fa&ú eft, pifcentiâpeccati,fibi velut vi&o,& infervitu
- ut illa naturalis in utramyis ötrariétâtis par tem ejus áddi&o dominante, féliberare non
zit. z . de temflexibilitas amplius fle&i nequeat.Aliiideft poßit, non poteft etiam ad illud æquilibrium
Ciuit. c. 3o. effe eminù Deum, aliudparticipem Dei. Deas matura perfe rediré, nifi gratia liberauerit. Nec ta
- fua peccare mâ poteft:particeps vero Dei ab illo accipit ' men idcirco arbitrium liberum effe definit.
- vt peccare non poßit. Sic igitür Creatoris arbi 3 Non enim in eo libertás arbitrij fitá eft, ut
- - trium libctum e(t , fed ita ut non nifi bonum - utrumque genus a&uum bonorum malorum
velle poffit : creaturae itidem liberum, fèd ita quepoffit æqualiter , fed vt in quofcumque
** vt & bonum velle poffit & malurn. Nam hoc « ä&u$ poteftatem habeat, five in bonos fivé in
ipfum, à bono fcilicet increato, cui amore ad malos,in illos liberâ feratur voluntate. Cùm
hærebat , deficere poflè,hoc eft,eipofíe velle enim hoc liberum fit, quod eft inpoteftate
malum., . .. . . , .'' ' . voluntatis;a&us illi altcrius pärtis, quorum , ,
Cum tali ergo arbitrio in utramque par
tem libero & fiexibili conditus eft angelüs &
poteftate caret, non funt
teftate;ideoque necinipfius libeva völuntáte,'* ' ~ . .
- • • . * V. •. • t• - *
Ę
. • , • . - -
po- s, •
- - . • • • -.-
•

.primushomo; ficut hoc accuratius ex Augu proihde nécliberi:fed refpe&u oppofiti gene- *****
{tino in initio demonftrauimus. Nam quam fis árbitrium eft liberrimnm, eoqueliberius,
vis angelus, & inprimis,Adam,Scripturâ te five vera, five feruili libertate , qüo minùs ab
{te;reétus conditus fuerit,hoc eft, cumí volun i, illis alterius partis amore retrahitur & impe- ** ' ••
täte re&itudinem æteráæ iveritatis: ämarite, ditur , ficut hoc in ipfo libertatis architypo -

riecincreáturás adhuc ullâ concupifèentiâ vel creatore omnium, in beatifque crcaturis eiüs,
amore, curvatâ, talis tamen fuit, vt defèrere Auguftiho faepius téfte, & ómnibus Theolo
pofíet re&itudinem fuam,vtpbte in quo hon gis confèntientibus pcrfpicuum eft.
úum illa bona voluntas qua diligcbaviflud -<Exquo profe&ò confequentcr instat; 1l!£\

L — — —— — — —
- - sus- —
 *8o DE GRATIA CHRISTI SALVATORIS #8i
• • illi maior quafi latitudo hbertatis refpeétu A pccipfà poffet fua libertate deficere, hoc cfk,
tam boni quam mali , quæ in illo primæuo * bonám liberamquc voluntatcm amittcrc,pcr
hominum & Angelorum ßatu apparuit , non abfurdum cft. Qgaproptcr ncque natura liberi
cx natura,multo minus ex perfectione literae arbitrij,ncquc pcrfc£tio libertatis, imo ncquc
voluntatis-fluxerit, fed potius cx cjus naturali ftatus vratoris fuiffct violatus, fi talem Dcus
& concreeta impcrfc£tione, qua ex perfectio homincm angcinm^ve condidi{;et , vt coekflis
-ne veræ libcrtatis fua voluntátc excidcre po dclcétationis magnitudinc & firmitate libc
- tcft, nifi Deus impcdiat vnde fieri non poteft rum corum arbitrium non poflet crcaturam
vt ifta latitudo a&uurn iiberae vo}untatis , £t , <Crcatori diligendo prapohcre.-Hocdnim ci
. natura vel pcrfeëtio libcrtatis, ficut fieri non •tra dubitam in Chriflo Dcmino fine &ctrimé
potcft,vt poteftasclaudicãdi fit natura vel pcr * to libcrtatis ejus, fine intcritu flatus viatoris,
-feétio potcßatis progrcffiuae, vel potcftas cr & guod cft mirabilius, una cum ipfà beatifita
.randi intelligentiæ, vel mortalitas hominis, vifionc & amore cótigit;& infânâiffima ejus
-vcl aegrotabilitas carnis. Nullius enim natúræ Matrc co faciliùs, quíò inferiore gradu & alio
-pcrfcctio in eo fita eft , quod poffit in agendo cx capite contingcre potuit. Nimirum vtct
vel cffendo deficere, fic videlicet, ut fi:Crea jam illa fublata cohcupifcentia, gratiæquc
* toris beneficio impediatur, perfc&tio naturæ •magnitudinc voluntatérii ejus infèparabiliter
vel naturaipfa defèruatur.Poíerat igitur Dcus confirmante, ctjam fine beatifica vifiore pec
-talem: humanam & angelicam inltitucre ná-, Carc nOn, ÉÉÉÉ iuxta Atguflini princi
turam, vt folus cam dcle£tarct Deps, ejufquc f? probare non cftdifficile,fed non eft huius
• voluntati finc ullo non fölum imjpcdimento loci. Non ergo-natura vel perfe&io liberta
tentationis, fed etiam poflìbilitatc dcfectionis -tis, fed connaturalis ordo rërum, quæ ab im
• ' obtemperarct;ficut nunc pars cjus quaedam in perfe&tis ad perfe&iora progrediéndum effe
•cœlis immobiliter & indeficienter obtempe ~praefcribebat indifferentëm illum libertatis
rat. Non enim idco liberum arbitrium non gradum ad bonum & malum poftulauit: ser- Ibię
, habét,quia peccata cos deleëìare pon pofIunt. * uandi gradus erant , inquit Auguftinus, diuimi
£* ** f* Magis qùippè effet liberum , à deleâatione peccandi m;tineris, vt primum daretur liberum arbitrium, quo
*****fìeà àiiiaiionem noi√à inlcinabilem • mom peccare poffet hcmo, ficut & peccare : Ncuß
-liberatum. Nam Deum ab initio crcaturae fuae, mium quo peccare non poffet,atqne illud ad cum paran
. confcrre non pqtuiffe fine praeiudicio liberta dum meritum hec ad recipicndum prawiam perti- !
f/tr^f.
-tis, quod ei poftea fine præiudicio libcrtatis
contülit, vt ei amóris Éerfeétione fimillima,

cAPV T X I. ,
-

Error Pelagianus eft, requiri ad libertatem, indifferentiam

ad bonum & malum : fedpoteftefjelibertas,
i . . . .' , ' deftruéta ad malum. .
• -, • • _ • ;• *• , • •

vamobrem perperam de liberi ar- A fit vtikomu, vel maiu, ainomfit liberum effea:
bitrij natura pìilofophantur , qui trarium &c. Et infùltans fundatiffimæ doótri
hominem vel angelum non liberi , nae Auguftini,qua in libris ad Bonifacium di
- arbitrij futurum efle fùfpicantur, fi * xerat, voluntatem quae libcra cft in malis, li
non æqualitcr eórum voluntas flecti potuiflet liberam non effe in bonis: Non minoreplane f\ t$%;
aut etiámnum poffet in bonum & malum. Er r fultitia profeßione, inquit, quamprofanitate libe
s ror ifte à Pelagianis patronis ejus fidelißimis s rtm voca, qucddui, nifi vnum relle, nompoffe,hoc
originem ducit. Prifcipium enim apud ipfas • cft, vcl fòlum bonum vel folum malum.
• priîio verum & indubitatum fuit,nón cflc li I)c&rinam iftam hauferat ex Pelagio præ
- É cui non in utrumque contrariorvm, 'ceptore fuo & iltius crroris fonte Iuliánus.
ria, lit... bonum videlicet & malum, par poteflas cft. Nám Pclagius in fidei fuæ libello, quem ad
de h.r/i -Quod fusèà nobis in illo operè quo Pelagiaai Pontificem Innocentium fui purgandicaufâ
£*!*&:f:. '.erroris, dogmata lufìravinius,córum'quc fen deßinauerat , his verbis fententiam fuam de
°/"*"* {um expìicìmus,dcmonftratvm efl.Hic vnus ifla in utramque partcm pari poteftate com
aut altèr £j!iani locus fit inftar omnium:rem prehendit: Nos vero dicimus hominem fimper &
cnim ibi fcgimus: exploratiffimam. Sic ergo B & peccare & ncmpeccare poffe, ytfemper agi liberi
*il.i.operis dcfinit ipfe libertatcin.arbitrij: Liberta4 arbi confteamur effe arbitrij.. Qu9 pihilaliud fignifi
;;* crjin admittewdi peccati & nljlimendi à peccato,pof cat, quam id quod clarius difcipulus eiüs pro
18. fìbilitate confúit, Ex quâ rcgula, neccflitatem Palaüit, non effe libcri arbitrij hominem , hifi
omncm five boni five n)ali penitus excluden fcmpcr & pcccare poffit & non peccare. Sen
* ***• do, fiatim colligit ; Si ergo efi , vt ratio prodidit, tcntia, jfta fùb Hieronymi nomine citari fub
hbmrj*:bertas propulfùtrìx. άμβitatrmu, r* mumno inde folet, & in Qpufculo qucd infcribitur:
r .-
- Symboli
 78, L IB ER SE PTI MVS z8;
Symboli explanatio ad Damafum continetur. sed {^ libertatemaritri jetiam infola ad malum po
'omo 4. ops
tum Hie. feuera eft Pelagij. Nam multas lacinias cx co te[tate & libertate incolumcm cffe poße, &
'onymi• citat Auguftinùs libro de gratia Chrifti , quæ Iulianus candcm argumenti iftius molem
verbotenus in eo comprehenfas, vidcrc licet, contra libertatem folius mali volveret & re
qua de re plura diximus alio in loco. . . . volveret , tandem, perfpicuis verbis crrorcm fo/. 1 ss.
' Sententiam iftam velut fortiffimam & cr cius notat & comprimit : Multum erra, qui vel
roris Pelagiani nidum fæpe & acerrimè refu ~meceßitatem millam putas effe peccandi. vel eam non
tauit Augftinus,& affeueranter docet ad li intelligis illiw peccati effe pamam quod ntilla mea fita
bertatem arbitrij, non cffe neceflàriam illam te commiffum eft. Quod indu6tione variorum
ad utrumque contrariorum, bonum vide excmplorum probat. Et aliquanto infcrius,
licctatque malum indifferentiam ; fed totam cum retorfiffetin eum Iulianus, quod yoltm
eius naturam in alterutro oppofitorum dum* 1as peccatoris putuerit tam bonum velle quàm ma
tib. 1. ad taxat,five in bono, five in miâlo, fublata altc lum voluit, totumquefgmentum neceßitaiü, quam
Bonifa. $• rius dppofitipoteftate,, poffcfalvari. Nam in fanétus Doétor afferuerat , evanuiffe : excm
librisää Bonifacium, dé illis loquens, qui ab 'Plis cum, errare docet Auguftinus, magna
- . .omni liberationis gratia fubmoti, fub pecca ue veritatis fiducia doélrinaeque Cathclicæ
to captiui fine fide detinentur : H«c , ait, vo É concludit: Nom eft igitur impunitatis. Ift. r. • a
luntaî que libera eft in mali, quia deletìatur ma- ; Jeuritas in neceßitate peccandi; Jed ut non vlfit fta *t; imferf.
li, ideo libera in hoiiis uon eft, quia libcrata nem fi. B cnra£tas , donat ille cui dicitur, de necjitati- fol. 139.
'Quibüs verbis perfpicuè libertatem rcfpcétu bus miitu erue me. Ex quo fànè acerrimo con
folius maliaffèrentibus, cùm Iulianus illam fiiétü. Catholiciffimi pugilis cüm Iuliano
indifferentiam boni & mali negatam ccrneret, Pélagiani crroris architéctò, maanifcftiffimium
ideoque ftultitiæ profcffionem & profaaita cuadit,neceßitatem fivc folius boni, qualis in
tem affcripfiffet Auguftigo, qui libcrum dice Deo, angelis & hominibus beatis lucet, five
rct, qu6d nifi vnum yelle nön poflct, rcfpon folius mali , qualis in hominibus, quos dam
defeífan&iffimus Do&or, quáfirem Iulianus natio omnis gratiae exortcs fecit, réliqua eft,
£i};!:?; perabfùrdam, protuliffct, Liberum ngn eíi nifi
*is impr*f
nihil omninö repugnare libertati, fed reipfâ
fol. 1 yo. * quod duo poteffjclle,ideft bonum & malim ? Liber tam pcrfpicuè cfic conviétam , ut errorem
`Deus non eft,4ui malum non poteft ville de quo etiam eius opinionem vocet. Nec ibi propriè de li
ipfe dixifti, Deus effe nifi üjus non poteft. Siccine „bertate ad bonum , quamvis illius nonnulla
5eum lauda , vteiaiferâ libertain? An potius cxcmpla protulcrit,fed præcipuè dc libertate
jntelligere debes effe quandam beatam neceßitatem, & poteftáte, folius mali , certamen vertitur;
quâ Deus iniuflus non poteft effe? In qua (ententia , altero velut ftultam profanamquc fèntentiam
exemplum quòd de Deo profert Augußinus, impugnante qua diétum erat, voluntatem
apud omnc$ ctiam recentiores Theologos in efle libcram in malis, quæ non effct libera in
Idübitatum, eft; fed eo fcopo ab Auguftino bonis; altero velut faniffimam Catholicam
producitur,yt probet fimili modo, liberam que doéìrinam omni Scripturarum $ ratio
Effe pofíé vgluntatem in malis, ut ante dixe num apparatu defendente.
rat, quæ non cft libera in bonis, falfum Sed nullibi res ifta illuftrius patet, quam
quëçíá quod illi ßntentiae Iulianu$ oppofue-. in dæmonibus, qui amifsâ irreparabiliter be
fat,liberüm non s£,nifi quod duopoiéfi vcl- c ne volendi & bene faciendi joteftate folius
1e;$onui) &, malum, Et ëum Iuliafius iterum mali poteftaté & libertatem hälët. Sunt enim
jftam 1 ÉÉÉ; ad utrumque pcrfcctiífimè liberi à juftitia férvique peccati;
contrariorum, poftulaffct, ncgaffctque, eám . nec ab illa peccati fervitute in æternum à Deo
cum poteftate ad unum tantum poffe confi liberandi fùnt, nec à feipfis liberari poffunt.
ftcrejcandem folutionem ei reporiit Augufti „Amiferunt itaque penitus libertatcm ad bo
#!
fol. 13* nus : Ergo nec in. 'arbitrij libertas, quia ma
lumfacere nonpoteft,ficut negare feipfùmnon pöteft:
num, retentâ tamen pcrfeétiffimè libertate ad
bonum, retenta tamén perfeétiffimè libertate
qui ? nubü ;£ ÄÈ #. ;;;,7. ad malum, juxta regulam generalcm adver
juidni ipfi íeo,fedtajem angelü eius aquales, nec fus Pelagianos de arbitrij libertate ad ma
.*os peccarepoßimus.Scd Iulianus,cum inviétam ' .lum latam : Nec liberum im bomo ert(arbitrium) Lih. 1. ad
ratiocinatiofiem fuam arbitraretur, ei tertiò quodliberator non liberauerit : fed im malo liberum Bon. c. 3.
idem impingit confidentius , & apertam ei habet arbitrium, cui deleótationem malit;« vel occul
contradiçtionis abfurditatem imputat , ut qui tus vel manifefius deceptur infervit , velfibi ipfe '
iuftifartdogmata fua promittens fé lierum arbi perfuafit. Et rurfùm : Liberum aròitrium ufjue
.triam tigm negare, quòd ante mali (folius) poftc« adeo in peccatore mom , perjt , ut per illud peccent
boni (folius) neceßitate fubverteret. Scd refpon maxime vmnes qui cum delectatione peccant & amo
fol. I. 34.
detci tertio Auguftinüs , neccffitatem vnius repeccati hoc eü placet, quod eis lubet. Ac tcrtio
contrariorum non repugnare libertati; Diâu- , de pcccatoribus qui mentis vtuntur arbi
fus es ut video Deum meäßitate premi, ut peccare mom D trio : Im peccato fua voluntate retinentur, & à
peßit, qui utique necpoteft velle nec vult poffepeccare. peccato im peccatum fua voluntate prac pitantur •
Quâ beatiffimâ neceffitate & nos donandos Non enim agit in ei, etiam qui fuadet & decipit,
tfie profitetur. , "- nifi vt peccátum yoluntate committant vel ignoram
Cùm vero ha&enus exemplo divinæ li tuâ veritatu , vel deleäatuone iniquitatis , vel utro
crtatis, argumcnto quafì à fimili conviciffet, que malo, & cæcitatis & infirmitatü. Denique
gencra
 *84 DE GRATIA CHRISTI SALVATORIS *;
liffimè : H«c voluntas quæ libera eft in malù, quia A turam que liberâ voluntate peccat, exccffentiorent.
deleciatur malis, ideo libera im boni, non efi , quia li 4$e, quam qttae propterca non pacat, quia ncm habet * w

berata mom efl. Quæ quamuis omnia de homi liberam voluntatum, ficùt aterrans cquus, lapide
nibusfùb peccati dominantis poteftate capti • non errante mciior cft. Inter vtramque verò
vis dicta fint , càdem tamen prorfus, imò medium ponit hominem, crcaturam videlicet
longè maiori ratione in fpiritibus reprobis ita pcccatriccm , vt pcffit altitudinem fuam
perfcctffimè locum habent. Nam voluritis ~pcefiitendi humilitaté rcciperc. . -

eorum maximè deleétatur malis, rnaxima £x iftâ igitur liberae völuntatis intelligeh
cum dclcctatione peccat,maximè hoc ci amo tiá,quá arbitriú Auguftitus effe sêtit ac docet
re pcccati placet,quod ei lubet,omniumq; mi liberum, quantùmüis fiue in bcno fiue etiam
nimè pcr liberatorcm à peccato liberatifunt, `in malo, ita firmatum fit, vt non fit amplius
à quofeipfi cò minùs fuá poffünt poteftate li ad benefáciendurn Jiberum, fed ad maxiinafm * .•
bcrarc, quò flabiiiori damnatipiiis & obdu malcvolentiam pcenà fceleris obduraturi,
rationis oLftriéti fùnt. -
paflim grauiftimorum ccrtiffimorumquc pcc
Ex quius do&rinae regulis , quas deliber catorum auêtores dæmcnes facit. Inuidiae
tate arbitrij ad pcccandum gencraliter Au Lib, t,ita
quidem frcquentiffimè : Pripium pectatum e$t Secahit,
guftinus tradidit, ctiam fpeciatim fententiara quamvis bomani creaturam creatori m dile£tioneprz
de dæmonum libcrtate pronuntiat. Nam u E ponere : fecundum autem , alterum qúque vt ij)- 7•
trumque caput bicornis illius libcrtatis, five ciat vel fùadendo vel cogendo tentare. Vbi vtrum
rctentae , five perditae in ejus kbris aequè per que peccatum daercnt mi digito cflendit, &
fpicuum cft, dum & peccandi !ibertatem fpi quo cecidit , & quo damnatus bomincm in
ritibus damnatis tribuit, & benefaciendi fic peccatum hti fcgit. De poftremo gcncre,qucd
gat. Nam de libertate bcnc volcndi & benc jam maxiniè in da monibus locuffihatet, fta
faciendi Satan£,fic loquitur in cpiftola ad Vi tim attexit: vvluntatepcccant, qui alios adpaa
£pift. 1o7. talcm : Regens eos infideks adarb trium fuum, tum perdncere cupiunt , relfulta beneuclentiâ vel
qucdnec ipfe íabet lbertim ad lerefaciendum , fcd ad malitiosa mtidiá Et cùm inuideatiam ex im
maximam malevolentiam pana Ju- fceleris ebdura noderato honoris amore pulfulare dccuißet,
tum : Vnde nemo fama fdei credit aut dicit hos Apo dum ne in eo fuperetur,.cupit aliquos ad
fatas angelos ad prffimam pietatem correâa ali iniquitatis voraginem cx aeqüitatis arce dc
qunndo pietate converti ? De libertate verò pec poni: Hoc mcdo,inquit,diabolus fuadere aut coge
candi nemo fánæ mentis inficiari poffet,'eam re adpeccata comatiir. Et mox vbcrius declarans
in dæmonibus vigere potentiffimam. Quis vtroque modo & fuadendo, quod diabolus
enim nifi oculos apertiffimae veritati claufert, facit , & ei confentiendo pecçari : Ego, in
non videat blafphemias illas in Deum horri C. quit ambas (creaturas)bonas effe affere,fadunam Itgata:
biles graviffima fceleratæ mentis efle facino earum malefacere fuadendo, aliam; malefaftiga
ra? Nec enim quicquam ratio peccati conti fert;endo. Sed quomodò an fortè fìleficiet
net, quod non maximèin eorum faóta qua abfque peccato? nequaquam, fed 6c ftillaf
drct , quae contra legem æternam fcientes, non ju;ideat emendatior futura fit. Etfi enim lìils
videntes, lubentcfquc dicunt, faciunt, con peccat, que & ccmmittit & fuadet;illa autemfintl
cupifcunt. Hinc Auguftinus tripartitam 1llam fi tantummcdo ad malefaciendtim confentiat,tamd;
'libertatcm creaturæ rationalis, quam fupra peccatis fiunt male: non naturâ funt mal«. Quod
declaravimus, ad bonum tantùm » ad malum ibidem latiùs profcquitur. Hoc invidetitit
tantùm, & ad utrumq e breviter exprimens: peccatú faepiffimè Aüguftinus indaemonibus Ilila*
Lib. 5. de !i-
bero arbir.
si milla caufà effet non ita dijp.rtiretur creatura ra ponit: Sanâu invidet diabolus honorem taleftem,
cap. 17•
tionalis , ut alia nunquam peccet,in angelis bonis, * utde ipfe deieâus eff. Mutatus enim ipfe alios mutare
alia ;m peccando perfeveret, in angelis malis, alia molitur : nimirum iuxta illud Scripturae: Invi- sq*
quafi media inter utramque, aliquando peccet , ali diâ diaboli mors intravit in Crbcm tcrrarum: Ex
quando ad rectè faciendum convertatur, in homi quo fit ut qucmadmodùm fànétiffimus Anti
nibus viatcribus. Et ftatim iterum : Qu£ caufa ftcs dicit , crrore dele ftmtur & quodammodèpaf- Epif.\%£
in bas tres partes eam di$tribuit ? Sed nolo mi'i re cantur humano.Nemirem autcm cò ufjgeinep- í
fpondeatur, vvluntas, id eft liberum arbitrium', tiæ progreffurum puto, utinvidiam fìflendis;
de quo erat difputatio. Ego enim cauam quæro voluntátem, pcçcatum non cffe atbitretur.
ipfitis voluntatis. N cm enim Jime caufa numquam vult
Quapropter nôn vcretur eis non tartùm Pec
illa peccare, nunquam ifta non vult , cùm eiufäem ' canóì vóluntatcm,& vera pcccata,fcd ctiam
generis omnes fint. Vbi evidenter dicit , repro invidentiae ceterorumque peccatorum quæ
bos ilios fpiritus nunjuam non velle pec ' in mundo damnati perpetrafit, füpplicium at
care, hoc eft , fèmper velle peccare. Ean tribucre; ut non micdò peccatorüm, fed &
dem trimcmbrcm libertatis partitioncm et • poenarùm luendarum rei fint. Illi pr;ncipes tch
Tib. 3. de 1. jam in fùpcrioribus tetigit, dum de angeli tra quos habere nos collu£fationem dvit Ap.ftolus,
am b. c. 5. ca beata creat&ra dixit, qüod imperpetuum frui- . famam peccaterum fùorum priores patiunttir quam
1ur creature fito, quem perpetua tenenda iuflitia vo noceamt, nullus emim inyidus ut alterum l«dat , non
luntate promeretur: dedantaata, quod eam perpe fibi tormento efl.Et in libro de naturáboni:cùm
tua peccahdi voluptas te, et; quod eam prgfciuit fer poteftatem quam diabolo dedit, omuiaiuffè ipfe
1)eüs non fòlùm peccaturam, fèd etiam iii peccandi - Deus fecerit, non, tamen pro lis iufii fatfis,fèd pro
*•luntate niatfurath. Et tamcn etiá talem crca iniqua nocehili yolnntate qtiae ipfius diaboli fuit, ei
reddctur .
 1

$ * * » *> c. *• * * * \* \* ^ ' ** ---

733• • '• : . . S. lìàÈk - - w * s E p T i M v s.

t. - - - - #87 - -

redditur in fine fuppliiium. $$$ nultis ? A ac docent, ut quamvis peccare non poflint,
Jpfe Dominüs Iefus apertiffic aiabolum eligantiarìenliberè, hoc éfl,indiffereriter hoc
poft primup^ pegcatum & hpmicidam fìgit, yel iftud bonum, Sed hoc liberratis patroci
*****. i'e hoiicida Hafab initiô, & mehdacem, Miénda? nium 'plehiffimè, 'planiffimèque in damnatis
ejt & pater eiws , nec homicidium verò, nec fpiritibus locum håbet. Namj& ipfi quagavis
mendácium efle peccata, vel peccata non effe voluntatem immobilem in malo, pefverfaque
liberx voluntatis, nec ipfi quidem homicidas fui dile&ione poffideànt , indifierenter ta
aut mendaces inter furdos dixerint. Vnde mea eligere poííünt hoc veliftud maluit, ad
svipturis & Auguftino fuccincates veteres, hoc veíiftuâ peccatum homines impellere,
n-a folum diaboló vera peccata tribuunt, fed hoc vcl ifto blafphemiæ convitio divinitatcm
etiam apertiffimis verbis Jiberum arbitrium inceffcre. Qucâ fi ad libertatem fufficit, cer
rcfpc&tu folius mali; cujufmodi eft beatorum ti(fimum eft & planiffimum , libcrum arbi
Aiigelorum refpc&u fölius boni. Qua de re trium in daemorìbus cum illa pcrpctua & ge
,,„„1 2, fnctus Bernardus: . Sicut calefiis Angeius, aut nerali, feu in confufo, peccándi necefßtate
•• & iw. etiam Deus i};e permanet libere bonus, propria vude- cohaercre ; & proinde veriflimam effe d étri
'*. — licet voluntate, mom aliquâ extrinfecâ neceßitate 5 mam fàn&i Auguftini , qua confla^tiffimè
fc profeífe diabolus «que libere in malum & corruit fempcr docet ; yoluntatem qua libera in mali eft
& pitfijiit, fuo utique voluntario nutu, num alieno quia deleäatur malus non effe liberam in honù , qui4
impulju. Afi forte eft etiam daemìon liber in liberata mom efi; juxta do&rinam Apoftolicam
bono, & non captivus in malo? Manet ergo B quam Auguftinus illis verbis explicuit ; Qum
liberta, viluntatu, ubi etiamfi captivita, mentu,tam fervi effetu peccati, liberi, fuiffü iuftitia: sunt au
p'ena quidem in mali, quam, & in boni , Jed in bonú tem liberati a peccato Jervi autem faâi Pe« &c.
ìrdinatior. Et iterurijs videntius: Nec Deus caret Nam cx illi5 verbis & älijs Chrifti Doinini
lilto arbitrio, nec diabolùs, quoniam quod ille effe Ioannis g&avo, quae £ig è nobis allega
numpoieff malus, non infirma fácit neceßitas , fed fit- ta funt , fiuxit illa divifio libcrtatis apud Au
ma in bono vcl ntas , & voluntariajrmita: quod- guftinum celcbris, in libertatem à peccato , quæ
4ue u non val t u. bonum rejpirare, non aliena facit $ft libertas ad bonum; & libertatem à iuftuia,
iolenta ojpr £o, fèd fùa ipfius in malo bifuaia quæ cft libertas ad malum. Et illud Gaibo- „ ..,
foluntas, at volutaria oljtinatio, Et Pcft Bct- licum cjufdem Do&oris pronuntiátum : sem- Lik 4. gras.
nardum Magifter senténtiarum : Mali (Ari- per eft autem in nobis volunia, libera,fedmenfemper g, lib«rvis.
i, ,,af.,. geli ) per m aliiium adeo fùnt ob$timati, qutd %omam eft bona. Aut enim è iufitia }keraef, quapdofet- •ep. 15.
yvluntatem habere, five velle non valent, etfi bonum íitpeccato, & tunc eft mala, áut à peccato libera eff,
fit qucd aliquando vel mt. .Volunt enim aliquando quando fervit iuftitia, & tunc eß bona, Et illud in • -

fieri qtiod 1 rus vult fieri, & utique illud bonum eft ínchiridig : Ad peccandum liber eft , qui peccati ,, i-iira
& iufi m fùri , nec tamen bona voluntate illud vé- férvus efl. Vnde ad iuflè faciendum liber non erit, •*. ja £
funt. Et fratrii adijcit utrofque & bonos & à peccato liberatus effe çœperit iuflitia fervus, Vnde
malos angelos hybere liberum arbitrium , obduratiffimis peccatoribus liberam planiffi
etfi illi in bono coiifirmatifi. t,hi in mälis ob- mè voluntarem tribuens dicit :, Facile eft ut in- * t- *-*

durati ; quia mom aliqua & gente neceßitate, fed fidelitatem accufemù Iudæorum de libera yoluntate &#4ads*
propr a ac ffentanea y luntate; illi bonum eligunt c venientem, quifaíti apud fe tam magni vinuti*& *f**
& malum rejpuunt, hi b.num yitamt & malumfe- credere moluerunt. · ·· · · · ·· : , -

quumtwr. \ tpote qui habeant liberum a, bitrium, Hæc de libertate tantum ad malum paulo
fed depręffimi atque corruptum , quo furgere ad bo- fùfius ex Auguftini mente pertra&andâ fue
m. m non yalent. Quarh doétrinam Auguftihi, runt, propter miras quorundam rcccntioruma
Βrnardi & Magiftri Scholaftici & TC9m- opiniones & veteribüs inauditas, quibus res
mcntatores vcteres communiter fecüti fupr. piani(fimas tricis implicant, ut iii hóminibus
I, v. aif. 7. Nam Bonaventura dicit non obftante ol du- qui pcccato fubjigati ferviunt ,. multoque
• 3*. . ratione demones libere velle quod volunt. Itcm- fìagis indæmonibüs, vel arbitrijlibertatém,
Σ Ä. quc quod continue peccat etiam in timore quo
■ 4. d I IIP. - - - - - - . _- u •.• vel peccándi poteftatém negens,vel ita fatcaa
- - • • •* .- - • ' .•

Ä f. pœnas timet, & in amore quo ut confervato- tùr, ut vel gratiam fufficienfem in ijs vclut
- - - - - - - - .. - - * ••• • - - * • - - -

•.■ iorp. fctu diligit Deum, Divus Thomas : Dama- neceffariam poftulent, vel boni moralis agen
nes quamvü dirtr/a eligant per liberum arbitrium, di poteftatem. Factus ifti funt non Eccléfia
in ommiliu tamen peccanf, qiiia in omni eorum ele- fti&ae traditionis,fèd humánæ vel potius vanæ
$ione permanet iu prima íleífionü ipforuin. Qui- fpeculationis. Qgae fi ad normam do&rina
bus ad illa ufqüe tempora nemo vidctuf yeteris,& præcipiis principis omnium Theo
contradixiffe. ' - -* * — -* * logorum, & in hac materia ducis ac præce
Nec fané ulla ratio recentioribus effe po- pöris gentium Auguftini, expenderiiiius,in
teft, cur etiam ex proprijs corum Principijs venientur effe paradoxa, quibus nec à Stoicis
do&rinam iflam ponderando, de falfitatc fuf- paria excogitata funt, De ducbus poftrcmis
t&am eße puteiit. 1; f enim ia libertatein , jam fuit alibi dicendi locus. -

catorum atque ipfiu$ Dei fatis effc créduit P - - }

ii ' dApV r
 *88 DE G RA 1 1 A c HRISTI SALVATORIS ;,
c A P V T X I I.
ILibertas arbitrij quo fenfu tribuenda, & neganda
peccatoribus.
E b quamvis Auguftinus crebro libcr- ^ fefelliffe, quòd literum in Auguflini dc&rina
tatem arbitrij malos habere , & ar
f bitrium ad peccandum liberum e(ïe fa
tcattir, ac $e finitiones quas de libertate
tradidit hoc ipfim fine ulla dùbitatione con
viníant , non raro tanien idem Auguftinus
nuilam omnino libertatem arbitrij , nifi in
bºni dile&ione, atque in operibus bonis ex
s rm. i*. de ., profluentibus , viäetur agâ fere : Ad m.ale
“ "*" a:iiun hàc, fn* aiitorio îe, ib.i.m volunta
*m. Qganq*am non Jt il'a libera. A quw enim jt :
deiigu eft , huic & jovw addiäus eji. 1 t mi, is
$i facit peccatum fèrvis ef peccati. Et, fi vos filius
liberarerit , tunc verè liber, eritis. Lt in libro de
ILib.de rfir. Spiritu & lit cra : Nec attendunt im ipfo n m.i.e
& lit* c.,q.
fil<*i ai litrü libertatem fonare. 1 bi auiìin spiruus
Paruiti , ib. lileitas. §i ergo fervi Junt póscat,
%tt fk tae tant de libero arbitrio ? A quo enim quu
de i:i* %/? , huic & fervas additius eft. Quafi
gicat, ubi non eft Spiritus Domini, non cft B do volumus.
libcrtas arbitrii , fcd fervitus. £x qua vena Scd voluntas quibußam in pedire tis vo
fuunt innúmerâ ejus tcftimonia quibu§ foli di leuci 9 no»ia cffe potcft quilùs vclut vinculis
v ne gratiae, charitati ac dilc&tioni juftitiæ
*pi/f.89. tribuit libertate m v oluntatis; ut, ctc quæ tam
£ ft £lcrior , qtanto divin« grati« hi, ei icôrdi«que
* ff* editor: quemadmodum fulc fupra dcclaia
Vlmu5. - -
Ex his atque hujufmodi Augu(lini locis
quofdam Scriptores collegiffe video, nullam
• ex Aüguflini j cntc cffe arbitrijlibcrtatcm,nifi
Pci quom adhgreretur Dco. Quam £ivcitiam
fuani quoinoäo tueantu, ipfi viderint. Hoc
tahca ** ploratiftirnuin eft , do&rinae Àugu
ftiv d;ie&e & ex pluribus cayit'bus cffe con
tjärium. Quod e$ is quæ tcto hoc difcurfu
de iibero arbitrio tam prolixè dixun usita ma
nìfeftum eft, ut foperfioum ft j» qui taii; illum
ingenio pollent , rcpetendo vclie declarare,
Nam ut nihil dicam de t t tt ftin 9h'js , in
quibus expreffis verbis libcrtatem aruatrij veri c m-giiquc libcruu), ufque adco ut cum in cam
hymnis peccatoribus tribuit, Et illud indiffe invidcrc non potett amplius, tunc fit litctri
ren;er fe pofle buc illuc flc&erc ad bcnun &
£gium; de quibus infra adhuc dicendum crit,
jpta ratio liôeri, quam tanto mo'imine Augu
ftirus tradit, hoë convincit inviâiffimè. Li
befufc cnim vos at quod cft in noftra Potefta
te ; & in noßra potef'ate id quod facimus
qiiando volumus; quod 1n peccatis citra om
ícri- tcrgiverfationem perfpicue verum cffè,
ncTo Catholicus diffitári pöteft. Ex quarum
- definitionum veritate ex profefTo Auguftinus
fi' * de^t. do£et, & manife$um effe docet, & adverfus Phi
Έί , ' lofophos conftant flime defîdit, roluntatts no
i. ';,* $ft, non folum quibus re&e f dctjim quiiv per
• b. 3. & ftram y. viiur ncm effe fub neceßitate pofita,feú li
** r •/. ^/i. beras, & à libcro aríitrio proficifli. Qua de
;."* •.
fcuias;fupra fatis multa gcncratim difputata
-
$ed hoc sit quod viros cruditos videtur
{ubindc magis a&um icfjicit, qui libcre ficti
dicitur, quafi terminus ad quem libertatis;(ùb
inde vero folum vel maximè terminum à quo
arbitrium dicitur liberum, Rcfpc&u ; &uSli
bcri, tam cft arbitrium literuum refpe&u : âis
mali, cum illi m delectabilitcr facit, quam to
ni : & utrifque univccè, ut cum 1'liilofophis
loquar,& nô men & ratio libcrtatis convênit,
Yterquc enim & bonus & malus, cft in poic
ftate voluntatis, tumquc facit çt n, vi}, &
quidcm magis maluy quam lorum,quando
quid. w ad malum agcndum lib« iam habcat
yoluntatcm ctiam tinc adjutcrio Dei: Ad
bonuta autcm ron a fi divinitus litoritur &
ac juvctur. Nec enim aliud c [l Jitcrum Au
guttiro , Prout nud« «$um, rcfjici, qu; tcnus
à Potcr tua voluntátis f it, quàm id quod ita
&!t in noftra Potcftate, ut l.ud faciamus quan
è- con pcdiLus potcftas «jus qu d mn vdo li
£etur, ut in : £tuo, tcwuw cx re lo- «tt velle,
yel yd quod jam vult implcrc n« a p. û.V. cc
à viwvtilis illis Pcr quæ diabolu$ captivum
arbitrium tcrct', tanquam tcruit o à q-o,
$x, eciri dclct , ut velit , aut ut imjicat
id quod vciit.Hinc ergo fit,ut libcras qua
ttuus immunitatcm ab iftis v lct, di impe
dimcntis & quafi virculis f nt rcf;&ia
$ucndam quafi ad terminum à quo irj fi. m
1 D£fettir connotct, ficut initio tra&atus\ s
declaratum eft. Quod qui mdiu non fit, íi
nct arbitrium fervum, captivum & a!tcrius
£9uminationi fubje&um ,quâ ratione refpeâus
i!lius repugnant arbitriô. Quo cuius nigis ab
illa ca}tivitatc & (crvitutè, & conféqú.tcr
ab altcrius dominatione litcratur,eo fit magis
nºua. Hoc volendi imjiediinentum Apoflolus
Pcccatum vgcat, hoc Auguftinus vefo intcr
H£cs AP, itoli concupifçeítiam ; quae non eft
aliud quain dcfid riùm frucndi quacumque
crcatura, Lil erat o igitur à dominaticnepcc
$ati fcu concupifcentiae, hoc cf}, ab amorc cu
Julcumque créaturae, aibitrium verc liberum
lacit : quia cujus amorc voluntas devir&a, ci
dsm & fcrva de$netur.Ex quo fit ut voluntas
?!, itt9 amore creaturarum tanquam dclc&a-
bili vifco, quo fub ea veluti don inantc capti
Va tcncbatur ,. cxpcdita, non folum libcra à
°%turis fiat, fcd etiam carum fub Deo, hoc
cft,fub atcrna veritate domina, ut cis non fru
$nu9 fubijciatur,(cd utendo fuptrferatur, non
uti hbitum «(t , fcd ficut aeternæ veritati feu
1)co Placitum fúerit; Ncn enim vcra libcrtas
ab Pio vcritatis prafcripto libcracfic dct ct.
- Haec

Haec breviter indicavit Auguftinus in libro dc A dominatiomum momem declarare arbitror excitationem p...i.si;
vera Religione : Quem delectat libertas, ab amore quamdam 4d fupera, à fervitute omnique terrejlri burarc.c.8.
mutabilium rerum liber effe appetat: ecce liberta
tem termini à quo: Et quem regnare,id eft, Do
minum efíe delečtat,uni omnium regnatori Deofub
ditus hareat plus cum diligendo quam feipfum ; &
confeqnenter quam aliam quamcumq; creatu
ram. in terminum ad quem qui excuffo fer
- . vitutis carum j go fequitur. Vnde paulo ante
-iii.• ... dixerat : Fationalis anima fi Creatori [uo ferviat, à
quo fa£ta eft, per quem facta f, & ad quemjaâa eft,
ú máta ei cetera fervient. Et rurfum: Quem fi fubdi
18,4. p 4«. tus (homo) mitarctiir, p r eum baberet f bdita ce
twit. Non eniit, à v reaturarü & fui ipfius j go
cxpcJit , , fine omni dominio , ficut nec fine
o.nni , mort cffe debet. Nam ficut am r tcm
p ra* u n fne amore rsr, m aeternarum ex
ii.me, pe;!, n. quv, ita ncc jogom creatur£ fine
serm. • ••im , go j>es : s ol e te hinc , inqust Anguftinûs, fed
„! a b. p. r:culojum eft tibi in l * tentationibus fine B ctriccm rcfpi, it ac rcfpuit. Vrde & Augu
•; •••• .
******* vijio ré ancie. Et alibi : captivati ergo ( a ftinus alicubi dicit, fe fuiffe longè à Deo in
D, o)qua capti & capti quia fubrºgati,ß b leye illtid
iugum. m.} ; lilerati a prccato,cuius fervi erant , &
- 1i;i.ti« , id eft Dei) ferv, Jaii. cui-s liberi erant. Et
quia crcatura rationalis naturaliter ita inftitu
ta eß, ut non debeat fervire creaturae , fed
( reatori, tanquam naturaii & vero Doming
flo,hir, fit qu d illa fervitus, quò a- &tior eò
** P/al. • 13 jberior fit: Filias ef ancillæ, inquit Auguftinus,
fe, undi m quod onimw creati ra fubdita Creatori ef,
& verißimo I onino vei fimum debet famt latum,
quem cum ex il ei libcra eft,hanc accipiens a Domino
. grat an at ei non neceßitate, fed yeluntate deferviat;
í ,, o iiie fit , cjt Ierufàlemw *«'ef'i*, quæ [urfum eft
ma:er omni- m mo/rf, m, 1,leta. Et lilera quidem à
praa o, fed ancilla iuf ita Si iibera, ferv*t'tcm
. iliam cx i'endo , ergo quò ar&tier ifta fcrvi
tus, eò libertor, qnia vi charitatis à pcccato
libes £tis liberatior. I ô quippc longius animus
à pccca'o fcu concupit entia dominante rcce- °
dt & confeque t r à crcaturis liberio factus,
eis ad nuvú fub Deo fiot regnantc dominatur,
Nam hu;ufmodi augmentum libertatis & di
nºn tio fervitutis,ut fupra latius expofùimus,
femper rc'p étum ad pcccatum feu concupif
centia m rcrum creatarum velut terminum à
quo libcr mur, involvit.
Porro ficut unbra corpus, & vitium virtu
tem,& peccatum virtutis actum imitatur, ita
& libertas à j ftitia fcu Dco, libertatem à pcc
cato. Nam & ilia præter aéìum pofitiuú qùem
refpicit quatenus curn in potcftate habet, et
iam connctat ref, e&um à jußitia tanquam
tcrminum à quo literum fit arbitrium ne im
pediat actum cjus ; vcruntamen illa non cft
vcra iiberatio , fed captivitas , tyrannis &
fervitus fub amore creaturæ, quo fit diffimilis
Creatori. Libertas enim cum termino à quo
comparata , immunitatem fignificat , non à
quolibet, fed à malo, à tyrânnide veraque P
fervitute rationalis creaturæ, cui dominium ,
quoddam potentiffimum fupra blanditias ti
morefquc èreaturarum. adjun&um eft. Qua
de re piaeclarè fànétus Dionyfius naturam do
minaticnum caeleftium explicans : Santiarum
S E P T I M V S. 791
fubmißione liberum quae nulli tyra mica dißimilitu
dini ullo prorfus iuodo feipfam uti ! bero dignum eff,
fubjcit, ut quae dominatio fit mullis blanditiis ce
dems : ominem jue fervitutem diminutijpis effe.iri
cern fuperat, & omni fubmißioni pertimaviter oljjiit,
& ab omni dißimilitudine exempta ejt , & verae d0
minationis at domin.ritis principatus femper cupi
ditate tenetur , & ad veram ratamque illius fimili
tudinem tum fe, tum ea, qti« p um loquuntur, quam
tum licet prabe fingit ac format ; & ad mi';il eorum -
quæ temere viden- r & approba itur , fcd ad id juod.
proprie ejt converfa ejl , & , e , per divinâ Jimilitu
dime domina, totis autore, quantum poteft partici
pat. Defcribit en'ro veram, li vertatem fub ea
ratione qua tern;inum, à quo, crenturae blan- • ^
ditias, & armorem veluô verum à Deo diffi
militudinem,& fcrviru em diminu- ionis cfie
regio e d £ m iitwdinis : & iniquos apros effe ,. confj.
crcaturis inferioribus, qtianto d ß miliores funt cap. 16.
tibi : aptus a fupcr.or.bus,quanto fimtliores junt t.b.
Ab illo uoaio tyrat vicae dilfimilitudinis,fcrvi
tutis, terrcnae fubmiffionis, carnalis concupif
centiae, & urio vcrt;o pcccati , ut Apo!t. loqui
tur, libertas exinnit Ex qua n >bili & an ooo
maftica libcrtatis fignificatione fit ut etiam
vu'go rrai (!sta fignincatione, ficut Augufti
nus dicit, Qaictmjue liberatur, inteHigatur p.r;cu- serm 48 de
lum evadere , moleftis care; e. Sicut ergo corru- : pos
ptio rci pofitivae côftructionem foîat, Nocct "', ,.
enim corruptio & m i/i bonum, minueret non moverct; Cvnf. c. 11.
abufivè vcro privationis aut negaricuis (1 on
enim ignorartiam , (cd fc entiam corrumpi
dicimtiS) ita libertas refpeâu termini à quo
proprie libertatem à f rvitute naturæ rationa
lis inimicâ fona, non à fcrvitute veri Domini.
Quod & in hbertate civili pari modo locum
habet. Nemo cnim fervus dicitur, qui vcro/
Domino fuo in patria fua amore fèrvit ; quo
enim ar&ius ei fervit S. l'beralius, eo liberior
eft ; fed qui tyranno, à quo in fervitutem ab
ruptus cft f bjugatur & fcrvit. -
H'nc igitur patefcit ratio, cur iibcrum ar
bi riugi, quatenus nude actiin refpicit quem
haLet in fua poteftate ut cum faciat fi velit,
verè & propriè iit crum cx Augufiini dcfi
nitione, dici debeat , & vere fis ; & tamen *.
paffm in orbnibus fcriptis fuis Auguftinus /-
ita de libertate loquatur, quafi arbitrium pec
catorum nulla raticne fit libcrum: Tunc
cnim libertatem non ad aétum, fed ad ter
minum à quo comparat ; qua ratione arbi
trium concupiflentijs carnalibus fubjugatum,
non tam liberum quam fervum, vc, a vide
licet,tyrannicâ & inimicâ naturgrationali fer
virtute , dicendum cft : & non nifi umbraticâ
quadam vcrg libcrtatis effigie liberú quatenus
etiam tunc à fuavilfimo filü scirinojue jufli
tiæ jugo liberatur, ut cùm quadam dclectatio
ne quafi liberaliter pcccato fèrviat: Qualis qttaefo [manib;riu:
poteji , inquit , ferri aiidiiii ejfelibertas , nifi quan- cap. 3o.
do eum peccare delectat & Liberaliter enim fervit
Ll : qut
 ya. DE GRATIA CHRISTI SALVATORis
… au, ßi Domini voluntatem libenter facit. 4* pcr hoc a qua confideratione libertas ad malum fem â
793
*zdjęczandum liber, quipeccati fervus eft. juftitia, ita ferè à vera libertate arbitrijà pec
, , ' Hinc igitur veræ & adumbratæ libertatis cato deficit, & cam fugitivâ quadam fimiîitu
“§:£c;cntiam & imitationcm , * quæ cx termini dine;ficut vitia virtutcm ipfumq; Deum defe
;ì qug fit liberum ; & dele&ationis per quam `ôtivâ quadam & umbratiçà fpccie gmulantur
*£j£'!;beram, qua3am deficiente fimilitúdine Nam & fuperbia verâ virtutem, ac ipfius Dei
*?.evuntùr, Auguftinus ut cxprimerct, illis no celfitudinem imitatur, & flultitia innocentiâ
**inibus in a£renda vera libertate uti folet, & fimplicitatem,& ignavia quietem,& cffufio
“quæ niaximam cjus prærogativagi dcnotcnt. liberalitatem ejus : perverse enim, inquit Au 3. Cerf,
Nunc cnit, vocat earn vcram libcrtatem, &
-

guftinus;te mitauttromnes quilongeßa ieficiumt. , , f£

- - - - -

-
--

arbitrium p« cam effe 'vcre libcrum : Iff* ej? Scd hoc non offi.it, quo minus aliâ pondera
*£;a, vera libertá propter recte fa$ latitiam. 'Et alibi tione quæ fiudum a&tum refpicit , ártiirium
£-.• • ºrationem quam dcdimus fiiiul indicans, quia etiam in malo fit verc liberüm , ea libertate
£*. 3. ': à malis eripit : Vera hlert w mos ab amiqtiitatis, qua generatim bcne vel perperâ vivitur, qua
*** *** mortis & diaboli dominutu ( qui per jcccati tcnus a&um five bonuii: five malum hibit in
concupißentiam arbitrio doininatur) libeios £ua potcftate ; ficut ille viticrum defeótus à
* ju.it. Quarn vocem veræ libertatis fèxcenties virtútis perfc&tione quam affeótat, nihil o. ft.t
,, . . in fcriptis ejus frequentatæ, cx Chrilti Domi quo minus virtus & vitium fecundun, q'ali
fieh. s. ' ni verbis haufit : si vos filius liberaverit , tumc
`tates ponderata'; communem veri habitûs ra
'yere Iberi e;iti:. Nam ut far&iffimus Doctor ° tionem,itemque pcccatum & aétijs $onus, vcri
'r;if;•.«•. ait , per gratiam Chrißi, arbitrium fit verè aôtus liberi naturam induant. .Quaprop er
3;
ÉÉp;cf.car- lilerui dum a carnalium concupifçentiarum domi Auguft.u;ramque confiderationem fi fui ;in
„ gatione liberatur. Subindc veram & fanam li í';
Præclarifli me voluntatcm, 8. liberam re
****"** beitatem nuncipit: Ipfa eft vera & ftma libertas, fpc£ta peccati ygcat , quatenus aëton, pcccati
*at opus bonum fiat non timorc (fcilicet rei tempo perpctrare potcft fi volucrit, & fimu!'..., li-.,
- ralis quæ diligitur amittendae ) fed amore. beram, quia pcccati ancilla cft: Agis quidemiil, Jern». i;.ii
%;*., -ia,. Quandoque falubrem libertatem: Nec ideo ta mom adiuvante lib.râ voluntate, fed male. Âd hoc ido- ***-*?.
'£j.t3.3. meri poteft captiva voluntas mifi Dei gratia réfpirare nga eji yolunta taa que vocatur libera,& male a;en- *****
infâ'ubrem libertatem. Et rurfum : Nom «liud im `do fit d;iinabiiu ancilla. Audis liberâ ad agendü
tefiigati, aervitrium laudahiliter libcrum, mji quod úale, & tamcn non liberam fieri, quia pëccati
„ ,.. ... fuerit Dei gratia liberatum. Aliàs fummay !ibcr antiliam. Et itcrum clarius : cùm di;o tibifine iiie.
}# £?* tatein: Deo uni fumma libertate fervitu*. Aliquan adiutgrto Dei nihilagis, nihil boni dice. Nam ad nialè
******** do hanc veram, fanâim, fait,trem, laudabilem «gemdum habesfime alijtorio Deiliberam voluntatem.
- - libértatem? terrari 'dominátis malo, sbfofitè Audin perfpicuè volúntatem Tiberáì ad niale
£, ,,,-,,. & attoriomaftice libertatem appellat: “yi mta agendum ftatui. tam auHi, qua ratióne ís:- .,.
v;ra...3. humana non libertate confequitur gratiam,fed gratia mitium à quo refpiciendd non libera: Qganquä rz
pitius libertatem.Libcrtatem vero à juftitia quæ non eft illa libera. A quo enim quis deyiátus £j, huic wa;
- *e(l libertas in malo , ne quidem libcrtatis no & fervus addiéttts eft : &, omnis qui facit precám, - •*
i}i£. i<s. inine dignam cenfet : Libertas fiiie gratia non j? fervus eft peccati;&, Si yos filius liberaverit tum; yerô rea» s,
£*;d $?ir. libertas,fed contumacia.Et in alio loco:Nec attem- c liberi eritis. Haec paulo ubcriùs explicanda efîè
* lif. f. 3o ium ij spfò nomime liberi arbitrü utique libertatem judicavi , ne quis forte non fati§ expe3:3 do
fámáve. Vù autem spiritas Domiiit , ibi libertat. Si &rinà fan&i Auguftini, ex ea colligi putet ,
£go fervi funt pcccati, quid fe ia&iant d.'libero arbi mullam in peccatoribus effè veri nóminis \i-
$rio ? Omnia ifta *logia libertatis à pcccato, & bertatem,à quâ liberum arbitrium appe\\atum
£j' libertatis à juftitia , quam fervilcm li eft : quamvis alio fenfu phrafis itta fit in fcri
ertatcm appellare folet, ficut fervitutcm Dei ptis ejus & antiquorum olnnium, & Ecclefi*
!iberam fervitutcm , refpiciunt utramq; liber Catholicae prccibus & monumcntis, ipfifque
tatcm purè & nude rcfpééu tcrmini a quo. In fàcris littcris frequcntiffiana.

c A P V T x 1 I i.
Quomodo fe libertas arbitri jhabeat ad libertatem fèu indifi
•• •

rentiam contrarietatis, & contradiétionis.

*A v i • de libertate, feu potius in- a in his ad bonum. Indiffcrcntia quippe ad
differentia contrarietatis dicer dum utrumlibet ; teftimonium quidem libertatis
fit, abundè cx di&is liquet. Often eft,quia finé liberi arbitrij ufu ncutrum excr
• I dimus enim adeffe & abefie poffe ceri poteft,non tamen ad libertatem ullo mo
£he ullo libertatis praejudicio. Affuit Angclis do neccffaria. Oritur cnim non cx natura,
& Adamo in Innocentiae ftatu perfc&iflimè, neque ex robore libcrtatis, f;d ex infirmitate
ihobis poft peccatum iriip&ife&iùs. Abelt pe eju$ qua fit ut animus irhbccillè, folubiliter,&
áitus ábiijferi3& fup&ris illæfa in ütrifq; pef iiicofìtantcr dile&is rcbus adhæreat, ita ut ab
£ìaiicnte arbitrij libertatc j in illis ad galurù uia quam velut ultitium finem diligit , in
- - - 31tcrqma
 - *. : - iJ , :- = = Ò , . . *. -- . *. :
s E `P ~T I M. v S.
* • •!. • *** **** * . -,- • , .
* ^
v. r£* 795
alteram, àbonoin malum, à málo in bonum
b a ariore imperantur, circà talia verfirimedia
po(fit tranfilire. Quod qui ad datúram vél no 'qüibüs: affiof finis 3 intcrimatur;*':Sic {én ita -

tionem libertatis pertinere gontendit, neceffè 'attor ipfè, finis;quern ftäbilefn fuppofaihiùs,
Efteátur eináé nimbecillitatem etiam ad féííétipfùm intciiineret , hoc ' imperandò
naturam charitatispcrtincre. Nam ia.Augu quod fe interimit;quod etiam tum cùm ainor
flini ac difcipuloruia cjus lucubrationibus ac finis adhuc excidêre poteft*, locum habet. .
doctimentis nulla e(t alia libertas ad bonum Nám quamvis is qui Déo jun&us eft, £ligere
ni(icharitas, quia illa eftfanitas animiae ratio Poffit medium malum qud amdrpcreat, iiur
nalis. Sicut ergo abfurdum e(t , naturam yel quam: tamen ele£tio iîîa ex illó ipfo amore
perfe3ionemfìnitatis in co fitam effe ut fit[3- •quem interficit,{ed ex alio proficifcitur, vel
ijlis, & ab sgritudine füccédéte violari poffit, ipfe certè alius novus amor erit prioris inifhi
Špotius talis fit perfeâiffima, quglis erit cus. Ex quo facile intelligitur;' eam libertá
bcata noftra immqrtalitas, quae non©hct nos τεm arbitrijquæ circa resTeiigcndas utenda!- '
£mylius morti, vulneri, aegritudinibus fub áue verfàtur, nullo niodo poftulafe poffe, üt *
jacêre;ita paris abfurditatiss(t, ad fanitatem ipfa ele&io, ordinem fidis egrediatur. Nam
adeoque libcrtatein charitatis,hujufmodi Po hoc ipfo degenerat noafolum à perfe&ione,
veftatém dcficicndi ad malum pofccre. Quæ fed à natura quoque elc&ionis, five ignoran
quidem omnia ex cis quæ fupra differuimus tcr eligendo mcάium:qüod non eft mcdium,
perfpicue patent. *. . . . . ' $. five fcienrcf eligendo qtiod e repugnare cer
I. De litertate contradi&ionis, hoc eft , ad B nit, éjwod fierj non pùteft ex fiatura ele&iò
ad agcndum.& non agendum, paulo alia ra his, fed potiùs alterius covæ dile&ionis, quâ
tio ett. : Poteft enimÉ efle charitas, rem illain, non jam tt purè niedium , fed ut
& cupiditas quae à rebus amatis,nullis blandi: aiiquid per fé amabile compleétentcm intue
pijs, tcrroribus, avelli & in oppofitum fle&ti tur. Vt prcpterea rc&tifline dixerit fan&us
qucant, quamvis non fcmpcr inj a&um di- , Thomas Auguftino luccinendo ; Quod liberum •' ..
lc£lionis erumpant. Potett vérgo putări quod arbitriüm diverjà eligere poßit, fervato ordine finí, i. p. 4«,.
indifferentia exercitij, hoc eft, agendi & oon lòc pertinet ad perfectionem libertatü eius : feda,8.-43.
agendi (fub qua comprchcnditur, etiam in quod eligat aliquid divertendo ab ordine fimh quod
differentia eligendi hoc vcl illud) ad livertaté 1is.
et peccare
: : **
, hoc ferunt ad defedum liberta
;. *- - , • • *. .*
jecefíaria fit.[Quod ut plenius intelligatur, *
fciendum eft qüod ficut öbje&üm voluntatis t Ex eadem illa radice nofcitur, üt medio
diftinguitur in finem,& id quod cft ad fincm, fum afTumpto totum fuam neceffitatem &
ita & a&us ejus circa alterutrum occupantur. inuifferentiam ex eo dcm amore finis hau
Finis eft amor, cum fua fruitione:, cjus quod iiat. Si enim mcdium , 'ut' mediuiì amori
£ft ad finem, ufus. Qui ita differunt, ut amor finis videatur, etfe necellarium ( ut cùm non
in finc hareat, ufus & quicquid cum utendi nifi unurn fupercft) non poteft. Prætermitti;
voluntate jun£tum eft., à re circà quam occu fi rcpúgnare , nun poteft àtfumai § fi pluribus
!•-
patur in fioem tranfeat, ut aptiffimè vocave vijs eòdem perinde perveniri, quodlibet prae
'if.
rit Auguftinus affc&um amcris mamforiam di- . . quoiibct arrìpi poteft & non arripi, & ficde
leífionem ;,ufum tranfitoriam ; quia non manet c cctcris cleétionis ufufque conditionibus. Qua _s* *
in re, qu2 utitur, utentis affc&us. Sicut enim confideratione dixit idem fanétus *1 homas :
propter finem homo conditus eft, ita & pro Quando ad fmem nonpoffet pervem,ri , m fi uma viâ, I. Jt maio
)•
Fter amorcm , quo fini jungitur : media pro tunc eadem ratio effet volendi fiirm, & ea qua funt -

ptcr ipfum hominerp funt, & ccteri afíétus ad finem, Non enim potclt in itto calu rcnuu
proptcr amorcm.veiut , omnium cardinem clare voluntas ei quod eft ad finem, nifi rc
cui ferviunt, Maxime vero. omnium, fervus nuncict ipfi fini. • • 1 • • -, • • ;• , ,

sit» ffùs fcu voluntas utendi. £ft énim affe
6u$ puréputéque minißerialis refpc&tu amo
ris fiûis , veluti plenifIimo jure dominaiitis
$umqu£ trahentis in (coputfi fuym., Ex quo
fit,ut confiliuin, elc&io, ufus, imperium}&.
fimiles miniftcriales a&us volúntati$, ncceffì
rio, tam,bonitatem quam alias conditiones
fuá:, imo & ip(um fuum effe ab illo domi
£)ante mutuentur. Nam inde nafcitur, quod
hujufinodi affc&us ufuales tunc affumuìtur,
cùm amor, finis poftulaverit, tunc deponan
tur:cúm non pòftulaverit : ifti enim velle,
cùm ufqm cchftiterit non efle, neceffàrium , , ijais poffe in cligendo deficétere, perinde ut unt
yoQ eftfipientis animi firmitas, fed re utenda D ratiocinando ab 9rdine principiorú,Tboma&
fruivolentis imbecillitas. • • . • . , ,
Ex iß9;igitur fonte proficifcitur, ut cù
amor finis ultimi five öoni five mali ßabilis
$ immutabilis fuerit , impofîibile fit , ele
ôionem, ufum, & fimiles Σὰ , qui ab illo
i. Lx qùibus cle&ionis & ufus rcgulis, na-:
turæ lumíine perfpicuis, facile animadvertitur;
unde tota ; iila indifcrentia conuradictieris,
uae in ele£ticne , ufu , impcrio, & fimili, us,
rhiniflerialibus afte&ibus cern**r, otiatur &
niietienda fit ; Nimirum non cx Irbcrtate aroi
trij refpc&u illorum a£tuum, fcd ex amore fi
nis, fierili potcftare fainulis fuis dominante.
Nam five unum dumtaxat adfit medium. (ive
plura, five omittere poffit clc&tionem averu.,
trius,ita finis amore Pofttilantc,five non poffit,
falvâ frbertatc utrùiibct faci. Nam at, ördine,
verrtate Judis*»u3Poseitas cfi,fed imbec.l.as;,
non libertas,fcd dcfc£tus eius,nô à t>eo datus;
fed ex ingenita naturæ infirmitate infius, vg,
à diabolo fœminatus. fn eo quippe clcctionis;
natura & libertas Polita sit ut ut in arbitrij,
' Ll 3 P-tctt te,
!
 *#;« 'DE GRATIA CHRISTI SALVATORIS 75;
'po;:ftare, hoc eft, ut e!igat & non eligat cum A ryphæis, abfurdum vifum eft, quod libera di- saivt. i.
$olùerit, quod tunc perfeétiffimc fit, cum fe ceretur voluntas in eligendis ijs quæ funt ad aif. 1o. 3,
gitq; ad a£t£im nutum Domini fui, qui cft, finem, & non in appetendo ipfo fine, quam $******
' ãmo:
; £nis : ab i!!o quippe cxferitur & com tumcumq, appeteretür necefTario, fententiam-*
:ini:iir, prout finis dilc&i ratio popofcerit, que fuam non afpernandis rationibus probant.
-í, i!lo mùtiatur effe fuum, libertatcm fuam, Non enim neceflitatem libcrtati, fed haturam
'iîôiffercntiam fùam. Ef quippe affe&uum repugnarc dicunt , & re&e dicunt. Nam Ari-* .
`¢ftrium pcflremiis, vilfinitis , férviliffimus, ftöteles in Metaphyfica diftinguit fiberüfh 3
' ' natus abrêre, non imperare, & proptcfea mi naturali, & fecundó Phyficorum caufâiî a&i-*
nimè quiriiü libertatis <apax: & fi quâ fufjpit, vam in naturam & propofitum, qua de rcfu-'
illa aon rinus ac bonitas ejus, ex äffe&u pfin pra latius diximus. Proinde fieri non poteft,;
cipc derivatgr , & expendi debet. Vtfanè ut eadem potcntia voluntatis circa finem ver
¥irandum fit , quid Philofophiæ fl&atoribtis fctur ut•itura , quantumvis in eùm ferri po
in ment, m venefit, qui liteftatem arbitrij ex natur nècefíariò, & in ea quæ fünt ad finemfi,ut
abjeâiffiáo fçrviliffii; que voluntatis a£tu, 'potentia libera, fic enim diftinguerctur eadem
ponderare volucrunr, quâ in principe collo aétiva potentia in fe ipfam & in oppofitum
'canda efl, Libertas enimi, omnium hominum fui. Tam enim impoffiöilc cft, ut uriâ potentia
judicio, dominium non fcrvitutcm : atque id duos oppofitos operangi modos habcat, qui
quod non a'terius, fcd fui gratia cft , tonat. per fe & primo & immediatè principium aéti
Vnde quod fanctus Thomas præclarc. de po F. vum dividant, quam ut in eadem fpecie in
tentia .$9luitátis Arjfiogie, f. fragafife di fint duae differentiæ quæ genus ejus dividunt.
* .fif •«. xit ; Veiura; imperitim habit f*per omnes animæ Neque vero refcrt,quod idem intcllc6tus cum
4. z. ad 4. yires , pioptcr hùc ;iod eitu ob.ftum eft finis ; unde difcürfu & fine difcurfu comparatione diver
convenient ßime in ip;a fumm um libertatu inrenitür. forum opcrctur. Nam illi nofi funt modi ope
Liber enim dicitur qui caufà fut tft , ut ififrimo Me randi ita oppofiti, ut principium aétivum im
/n * .diff. z 4
taphyficorum dúttir ; & vice versâ aliui : Opor mcdiata & prima divifione dividant,non ma
- £ t. a. 3.** ' tat ut ea (potentia volur tatis) qu« eft liberri gis quam agere cum indifferentia & finc in
| corp. nafaper aiia, in pertiin & domi;mium habeat : hoc, différcntia contradi&ionis , quam agere cum
inquam, ipfifTimum multo pagis vcriftimcq; deliberatione, & fine deliberátione,quato de
de primo, hobil ffinio, impériofifIimoque vo- . nique agere fimplicitcr volcndo, & ad aliud
luntatis actu dici potcft, & juxta Auguftinum fimiìpliciter volitum rcfcrcndo, rcfpc&u vo
debet : amor impcrium habet fupcr omnes luntatis. . . . .' ' • • • . . . . • ••

animæ vires, proptcr l.oc quod ejus vbjectum „ Imo vero, ex hoc ipfo quod voluntas lite
cfl finis: unde convenicniffimc in ipfo fum rè verfatur circa ea quæ funt ad fincm , ut re
nuin libcitatis invenitur. Libcr cnim dici centiores volunt , rcétè omnino concludi vi
tur qui cau(a fui eft. Nam alioqui unde naf detur, candem libertatem cfle rcfpc&u firis,
citur quod ille folus omnibus aff &tibus , ma Nam eodcm oncn no actu attingit utrumque;
ximeque fervilibus illis quos diximus,domi ut proinde faterdum fit; utriufque ccnpara
netur ? Nifi ex illo principio quod fan£tus tione voluntatcm f.rri libcre, vcl ccrtc in co
Thomas tetigit, quia cportet ut qui eft hber- c dem a&u efle oppofitos agendi modos. Vidit
rimus, fuper alios imperium & dominium ha hæc omnia & eiufdem
brevitcr cxprcflit
tilis : Non funt potentie affir•D*;°fitimo-
άcr fub- £;
. . s.toes:
beat. Quô fanè nihil congruentius Auguftini di agendi & máxime ifit , naturaliter �* ubere 5 qui
» •

principijs quæ deduximùs, dici potcft. Nam

ifta una caufa eft , cur libcrtatem in a&tibus, primo diflinguunt potentiam aäiram,Quia fi voluptas
five bonis, five malis fempcr rcfpc&u finis at äomparáturádfinemper modum m4fue , & ad fiia
tcndat; atq; adco,ut in ufiiverfis opcribus çjus adjnemper módum libertatu , iffa non erj/?.tentia
vix reperiri poflit libertatis rncntiò in aëtibus ativa una refpe£tu florum: & tunc nulla potentia
amori finis fervientibus, nifi quatcnus in iliis erit, qua eligat ems adfinem prg?tfrfinem. Nulla enim
amor finis emicat & attenditur.Nam hinc illa potentia eligit hoc proptet illd nifi yelit utrumque
toties repetita de libertate charitatis in omniú Èxtremum &c. Eadem latius tradit , & ijfdem
Praeceptórum (quae non finis, fed eorum quae luribufque rationibus probat in quaeflioni ralem $ceras
funt ad finem rationem obtinent) obfervati9 É quodlibeticis £x pröfeflo docens,gum ne qvea lub. 14,
ne dominantis: Liber enimpr«ceptum facit, ut ille cogitáte ad volendum ftare libertate'; Et illi fen • 1 4. 3.
loquitur, qui libens facit, id cft, qui ipfamjufti τέprobandæ præter Auguftinum Profert
tiaà præcépti diligendo facit. Non énim aliter fìïëïí, Anfelmum, quem fic loqueptemip
ele&ionis præceptorum, & ufus & cujufcum ducit. Qui fic habet quòd decet & expedit, ut hoe anr'. i£a.
que voluntatis libertatem explorat Auguftin. ' amittere mequeat, liberior eft quam ille, quiJic habet I. <tit:
hoc ipfum uipoßit perdere, Et ex h* concludit, ip- at • a s:w.
quam bonitatem. Nam utramiq; ex amore fi quit, uberior igitureft voluntas quae 4 rectitudine de- |
nis in ca relucente pariter trahit, , ,*

Quapropter mérito Scholafticis quibufdá climare nequit.' |

&fuditiffimis, & contcntio(æ Theologiae Co
-
cApv r
 -

-
• •

. ' \ -, *
,
* *-* '.
c A P …v T*.
' •• • . . . '. * ;'-
x I v.
» **•• , . * .… ›› * • •. * . . s^;
'
• Aßeruntur quatuor abfurda, quæ ex neceffitate talis indifferentiae ;
. . . . contiadiétionis fequuntur; . **; .
-.'-' ' - - - * *-'*- v . T . .. . • ' •• - •;s.; J ri ,. '-' -•;;.-^ •

T finef nonef alia libertas vera vo- A tribuatur, indifferentiam i!lam Philofòphicae.
luntatis, quam agendi & non agendi, libertatis funditus interimat, ficut hoc in ani- :
feu facie:idi & non abftinendi ab eö ' mabus fua beatitúdine fruentibus inanifeftumio
quod facis, graviffigia abfurda evitari , eft : quia non amplius illo rore deleâantis !
nequeurt, quibus non folum tota do&rina grátiæ afperguntur ut nos , fed eastpr£te
… fanâi Auguftini fùnditus concutitur, fed etiã inebriantur, qui affe&um tantopere'äd dili-. •?
-

{enfus £hiiftianæ pietatis læditur, & commu- gendam juftitiam & non diligeâdam iniqui-';
nis offenditur. . . . . tatem rapit , ut non poffit illam non diligere,
Primo namque' fequitur, óperationem di- vel hanc diligere. Hoc aurem certifiiraum • . .
vina gratiæ ex diametro repugnare arbitrijli- fignum eft direétae repugnátiæ, etjam in ig:
bertaii. Duplicia quippe pręcepta fùnt qui- fimo gradu. Nam ' fi pérfe&a gratia perfeótè
bus implenáis iuvat gratia, negàtiva & affir- indifferentiam libertátis tollit, um perfc&ior --
mativa. Negativa implentur non faciendo iu perfe&è tollet. Sic eiiim exploramus qua
quod prohibetur ; cui cóntradi&oriè opponi- ilitatum repugnantiam, ut illas, In quocunque
tur façere quod pro ibetur ; affirmativâ vero, gradu fuerint, contrarias e[fe ftatuámus, quae
fciendo: qucd ju, etur. Effe&us autem gra- cum perfcétæ fuerint ab eodem {ubje&o fe ex
tiæ et effiçere, ut affe&u volendi fufitatò ve- terminant , quantumvis in imperfe&is gradi-'
$is, quod torporc concupifcentiæ impediente busfe fimul étfe patiantur. $£? in calorc &
non vis; & nolis facere, quod à ftimulante .. frigore, candore in nigrqre , fcientia & igno
concupafcentia urgeris ut facias. Nam ipfum, p rantia, & infitits exemplis videre licet. Gra
ron confcntire & non facere, gratiæ victricis tia igitur quæ facij facere, dirs éte repugnat li
cffcâus eft. \ acvt autem hoc gratia forriter bertati , fi libertas in ind ferentia agendi,&
affigendo.afi.£tum ipfi juftitiae ne deorfum non agerdi fita eft. Nam illa indifferentia
cadat, idqúe r.on aliter nifi cœleftis deleûa perfecta inftar bilaricis e(t,quae facilino nutu
tionis vehementia, quafi fuavi amorofoque in alterutram partem impe}i poteft. Hæc
vinctilo, ut non folum experientia ipfì teilis autem illo ipfo diminuimur- quo vel tantillum
cft, fed fèxcentis locis Auguftinus docet : alterutti pafti additur. Nam quo magis addi
Tanto qui 'jue vehementius volumus, quanto certius deris, eô difficilius in alteram partem crige
**. quam bonum fit noyimus,e0pue deleétamur ardentium. tur vel depriuetur , vta ut tandem amoto al
Et rurfum : Nolunt homines facere quodiuíium eft, terius partis pondere totius voluptatis & cor
five quia latet am iustum fit, five quia non deleéiae poris vires in contrarium non fùfficiant. Ea
&c, Ignorantia igitur & infirmitas vitia funt que deu^ prorfus e(t indifferentis voluntatis ratio.
inftiiunt voluntatem me moveatur ad faciendum Minimus motus gratiae toiiit pcrfcctum a qui
opus bomin, vel ab opere malo ab$tinendum : ut au librum, major niinuit, maximus penitus àdi
tem innoteftat quod latebat , & fuave fiat qaod non mit. Hoc ita verum eft, ut rec ip{i Scholafti
delectabat, gratiæ Dei eff quæ hominum adiuvat vo ci , iftius indifferentis patroni hbertatis , hoc
luntates. Nimirum non fòlum ut agant bo. negare qucant : Dum, per graiiaiii pi •veuit-*, in- «....xi,i.,.
num & non malum generaliter, fèd et jam ut quit Suarez, & im linatur libcrum arbitriuun, ••. •.. ,j.
jufti agant hoc bonum quod non agebant, quodammodo indifferentia eis minuitur. Quod vel c. 3.
C
& abftinean ab hoc malo quod alioqùin age! quia libertatem vehementer infringcre vide. *. t*.
rent , vel agcbant. Vnde mox. Auguftiùus batur, idcirco addit, quodammodº, verbi fuavi
adiicit : Ideo quifjue noßrum bonum cpiì fùfcipere tate abfurditatem fecuturam tempcran*. Sed
agere, iihpl re, nunc fcit nunc mefcit, num deleciatur res vel cæcis cft perfp cua, quod per inclina
nunc, num deleffatur, ut noverit non fu« f. aulatu tionem in altera in partcm , indifferentia in
fed diy.ni m«neris vel quod fcit vel quod deleâatur. utramque toliitur. Nam hinc eit, quod faten
, Rcs ifta alibi operofius probata eft. E(t enim tur aliquando tari vehementes effe divine
iri, in Auguftini. fcrip'is exp'oratiffima. Effe gratiæ ínotus;quod in fanéto Paulo & firmli
%. &tus igitur gratiae eft , dele&ando voluntatem bus perfpicuum cit, ut mvralitcr fit inopofi
facere ut actu velit , & fìciat id quod ante bilc rcfiiere, quamvis aliquid femper inuifíe
languore vcl torpore, quodam non volebat, rentiae remanere velint, ut videliçet diffi.ilc
neque facicbat. Et ita diamctraliter repug refiftere poflint, fed tamen poffin', Hinc eit,
nat Philofophicae libertati feu indifférentiae ii quod confirmatos in gratiâ dicant tractibus
bertatis ; quia illam extrahit ab indifferentia ejus moralitcr refiftcre non pofle, etfi phyfice
agendi, eámque determinatè facit agere vel poffint. Qga tcrminorum obfcuritaté quan
non agere, velle vel non velle. Quæ quidem tumvis (cle tegant, hoc tamcn aperte confi
contradi&io tanta eft & tam pręcifà, ut fi tentur, eo m gis-imminui voluntatis in titíe
perfc&a cæle(tis gratiae dele&atio voluntati rcntiam,quö cfiicacioresfucrint gratiæ notus:'
* Ll 4* qucd
 …

sss DE GRATIA c HRISTI SALVATORIS 8et

quod profe&o evidentiffimum eft direéæ a ba tuapenam} hominem fjare ingeniti fiimoti.
coritrafietátis argumentum: Egregia fane Vut dare leges. Cùm igitur motus tentationis
philofóphia,. pr£clara gratiæ laüs, mira de violentiffimus vi&am opprimat, indifïeren
fetifiskìfùafiæ libertatis, rècondita utriufque .tiam, profe&9 minor mifiùet,& uterque per
'cönciliávio,ut altera alteram pgrfc&a deftruat, fpicuc demonftrabit, non minus carnaliscon
& nô nifi in diminutis grååibus confiftere: cupifcefitiæ titillationes , quàm gratiae fpiri
'queârit. Nimirum Deo vigilanter profpicien tualis dclcétationes capitalem ac diametra
ã ëß, fie grätiäm augendo libcrtatém fub lem cum indifferentiae libertate hoßilitatem
'rtat. Paradgxa funt haec, antiquitati & Ec exercere.Vnde de cócupifcentiæ motibus Pau
Aem…
'clefiae inaudita , quæ adver(us PclágianQs li lus : Invenio aliaim legem in membru meü repug
bértatis interitum ex operatione grátiæ £qui manteh) legi mentù miea,& captivamtè me im lege pec
clamantcs,tanquaii cælitus miffum Oraculum gati,id cft, capgivare ccnanté. De gratiæ moti
{emper illad Auguftini fufpexit ac tenuit : bus Pfaltcs : Timilima cor meum in tefimonia tua. Pfa!. m£, r

r} £. 39. H«s yoluntam libera tanto erit liberior, quanto fa

*. - * - - -
- - - - -
De utrifque fapiens : Cor regi in mamu Domini, Aroverb. *r*
alib. de ror.
migr : tanto autem fanior, quanto diyina mifericordiæ quocumque, voluerit inclnabit illud, Et Augufti
&*- graf.*
grátiæque fùbiectior. Volunta, quippe humana non nus : Hi, 3 talilu te$timonijs diyimorum eloquio Lib. ds grat.
* úbertate confequitur gratiam,fèd gratia pouus über rum, fatü quantum exiflimo manifeftatur,, qperari r&-■-I.
iib. arb.
%átem. Quarum, rerum eyidcntia exclamare peum im cordibu3 hominum, ad inclimanda, eorum yo
13id. compulit Avguftinum : Ecce quemadmodum fe g luntates , quocumque yoluerit , five ad bona pro fua
-*
'cundih gratiám Dei non contra tam liberta, defen 8 mifericórdia, fiye ad mala pro meiitis eorum.[Incli
gitur voluntaü, , . . , , : • - •• ••* • # • • • • nare autem & captivate cor,,& voluntatem
Secundé fcquitur , multo magis omnem in tcftimonia , vel à teßinionijs revocare, cu
eoncupifcentiae notum fimiliter dirc&tam ha juflibct fani hoijpis fenfus judicat, nonjpß
bere fepugnantiam cum libertate. , Rcpugnat fieri fine impulfu ac dcprcffione indifferebtis
tnim, ex Idiaime ro indiffercntiae voluiritatis, libertatis in alterum latus; quémadmodum
cùm hoc cfficiat blabilitijs motus fui,ut qui ad ftatciæ æquiljbrium inclinari in alteruitámi
agehdum & non agendum , ante motur, quo partcm iijpoffibile cfì, finc inäifierentiæ illius
quò effet vfiäiffercns , ipfo motu libidinis id â qua'is Prajudiciq-, , , , , , , ,. . ..., t. *',

alfeiam partem inftar æquilibrij, cui pondus , Tertio fequitur omnes habitus & confue
additür, impellatur. Quòd certc tam éviden* tudines animi five bonas, five ihalas,dire
ter uhiufcujafque renunciat confgientia, ut &te rcpugnare libertati , quia gire&e,re
oiììni ptobátione âltius clafìet. §jú ÉÉ; zquabilitati ifiiu$ indifferentiae.
alioquid caufae eft, ut magis pulfati quam va Hoc enim proprium habituum munus «ft, fa
ctii fentatiqtie peccemus;] Qüid fibi vult luéta $ilitatem óperandi afferre facultati , &, con
tarì:o difficilior , quanto tentationis motus eft fequcntcr difficultatcm operandi oppofitum.
violertior, quod tantis quotidic clamoribus Non enim poteft facilitas unius partis crefce
pofcirr.us : Et me no* induca im tentationem , fi rc, nifi decrefcat altcrius. Nam inde nafcitur
tentationis motus non tollit indiffirentiam quod ayarus hcn poffit, nifi fumma âifficulta
agefidi & non agendi, quam ante fentieba $e, libcialitatis cjus facere. Quòd iti oiiifiibus
nìus 3 Vt quid dicit Apoflolus unumquem & habitibus finilitér locum haLet. Indjcat hoc
qué tentari à concupifcehtia fua ab$traéium & Scriptura cum dicit : Perveifi difficile £rrigum- ra-terto. i3•
jéuni, fi relinquit animum in cadem indiffe tui. Et : si huíáre potejl athijiplmfaati aut t ereimo

refitiae' libertafe 3 Vt quid dicitur ab ejus : fafdiis várietaté fuá , & vog poteritu £ne fagere,
• -**-
Coapoftolo,lex peccati,nifi quia, ut Augufti £iim didiceriti malum. Et: Qüghodojteffu %na, prati, r.;
nus éxponeré folet,animum indifferentem àon louiam fitu mali? Et ; Qgpd impoßibile erat legi r.,, s.
vërbis'fèd pericolofiflimis motibps iubet, & , in quo infirmabaiur per cárneii &c. Agnovit hoc
quodaiiimodo çogit ut pcccet ? Vt quid deni guaatufcumque £. indifiereritis patrofius
que fecentiores ipfi profitentur tentatìgnibus libertatis Iuliarius: fed eum propriâ jugulans £* 6. castS • •*** .

gávibus fine gratiæ adjutorio difficillimum confeffione Auguftinus: cùm dixerü , inquit, Jwl s, ι8•
èffe refiftere ? Vt quid graviffimi peccatores affeäionalem qualitatem ( (ub qua habitus com
tötis medullis flagranteTibidinis motu cla prehendi declaraverat) ortam ex hiaioribus cau
mant, fe voluntatis infirmitate nqn pqffe non jis, atque ita inparefcere, ut aut magnis molitignibus
cedere;& cos verum diceré, non femiel Augu aut mullù feparatur, quando fecundum eam dicitur
ftinus docet ; nifi quia graviffimus fit in altc amimsui malus, aut potius homo malus, nonne metui
ram partem impülfus libertatis, cui ad æqui ne wlunwa, bona aut njn ibi effepoßit, aut vadere nihil
libriùrh reducefidæ , pât vel major gratiae de poßit ? Nonne comcedi, hoinineminiiferuih, quicum
le&atio neceffària eß 3 Ita vero aügeri pofIe que ille fit vel fuerit, cerit adyerfùs taleinflamaff.
riiotum titillantis cupiditatis, ut non poffit ci qualitatem,velle adiacet mihi, perficere autê béáí non
invehis ? Hic faltem fatemini effe i£orum verborum
indifferentis libertatis nifu adìplius repugnari,
{ine fanae do&rinæ violatione negati nequit. d gemituui neceffàrium, Qgi me liberabit &c. Qua
Na}m illa fuit fuperbiffima Pelágiani do Propter non verctur Auguftinus hujufmodi
gmatis machina, Auguftini difputatigne con confuetudincs feu habitus malos, multis fuo
itira, hominem fufficere ingehitis fibi moti rum fcriptorumi locis peccandi neceßitates, & ja- /^i4/- üs §.
*** esnt. bus dare leges: Quod vos dicitis, inquit Au tl &uram libertatis vocitare, ut fuperius decla- def.).
***. •'*: minus, chrijìiana doiiuina moridicit, id eft,(uijw. tatua eíí: quod non cft aliud, aifi fi cla*is l<?/•.
Verbis'
 8o, IL I B E R s E P T I M vs. 8o3
verbis diceret, indifferentiæ intcritum ; affigit A minufque deleâat ? Et paucis interje&is : Item
». enim ad alteram partem neceffitas : Dum fer quepoft confuetudinem yinolentia baptizatus & mun
vitur libidini faéta eji confuetudo &dum confuetudini quam fe deinceps prorfus inebrians , vellem diceret
non refiftitur, faäa eft neceßitas &c. Volumtas au utrum ab ifto, morbo non fiat in dies fanior, quam
tem noya que effe cœperat , nondum erat idonea ad fuerat cum potationis gurgitem mimu miuufque defi
fupeiandain priortm yetuftate roboratam. Nonne derat quam folebat ? TEçexplicans rurfus clarius
multo cfficacius exprimitid quod dico, quam quomodo motus minorés rariorcfque fufci
fi voluntatem non amplius indifferentem per tentur, quibus ad illa peccata pcllcbantur :
manfifle fìterctur 3 Quid quod ipfos Pelagia Deinde fi proveäu concupifçentia bona qua coucupif
nos hoc idem in fùperióriilla quâ protulimus centia, mala, formicamdt, potamdique debellat, talis
confeffione, profiteri coa&os dicit ? Tu quoq; efficitur qualu recenti conyerfione mom fuit, ut illorum
mnt. ipfe in libro novißimo tuo eorum, quos contra unum im eo defideriapeccatorum minus minufque moveantur,
fieum quatuor edidffi, ex affiitionibus atque paßio ut adverfu ea mala,non tamta, quanta prius,exerceat,
'* nibus animi dicü evenire hominibus affectionalem fed minora certamina, nom yirtutum diminutione/ed
qualitatem, atque ita inhereftete, ut aut magni* mo* boftium, nec deficiemie pugnâ fed crefcente victoriâ,
itionibus, aut mullù omnino feparetur ? Qgifjui; : dubitabü eumpronunciare meliorem 3 Vnde cx cx
ergo
& a tim ditatepe caverit, jue ab illo nonpoteß
. -
tin&ionetalium defideriorum, totos habitus,
-*

feparari, quid aliud quam neceßitate peccabit ? Et feu malas qualitatcs ablatas effe concludit:
-

3îendens per talem con(uetudinem • perijffe, .Cùm vero occurrit quod concupifcatur, nec defideria ubid. 6. 1%
Ieam quae aiite fuerat, non peccandi libertatcm B mala, nobis etiam molentibus commoventur , famitas
fèu indifferentiam : Quj ui iftam patiatur neceßi plena eft. Habitus igitur non folum impoten
tatem, non mifi peucandi comfuetudine premittir; pro tiam adducit operandi boni, quod ei contra
cul dubio prius quam peccaret, nondum necejsitate rium eft, quafi fòlam contrarietatis indiffcrcn
confuetudinis premebatur. Et adhuc manifcftius: tiam tolleret, fed etiam potentiffime creberri
Ac per hoc etiam fecundum vos pcccandi neceßitas, meque urgct ad operandum malum, ut ab co
unie alflinere liberum non eff, sliiu peccati pama eft, abttincre non fit libcrum, nec, falva mancat
À quo abftinere libcrtim fuit, quando nullum pondus indiffcrcntia contradictionis quæ ante ha
neceßitaiis urgebat, Qua de caufa eodem loco bitum fuit. , , • ' • • • '• . . . .
di(crtiffimis veibis, de illis qui fimili laborant Qgod vero de habitibus malis diximus,
qualitate aliquoties dicit : Pergt liberta, non hoc fimili fere modo & inbonis locum habet.
p:ccandi: Non eff eis l& rum ab$tinere. Quocum Quanto cnim magis au&us fuerit habitus bo
que vero modo illa intclligi debeant, de quo nus,tanto minus indifferens animus ad utrum
fíat.
alio, loco difputatum cft, hcc faltem cft ex que manct. Vndc fubinde fuccendente bonos
Auguflini fefiientia ut miniumum apertifli afie6tus charitate, & irrequieta divini amoris
num, certiffimum,veriflimum,etjam Pelagia defideria fufcitante, tam profundas fubinde
nis judicibus, qu9d indiffcrentia peccandi & fadices animus in bono agit, ut fibi certa pec
non peccandi per fimilés habitus prorfus in catorum genera, quorum infirmitas magis
terimitur, coque, magis, quo magis konfuctu curata cft , non niti vim inferendo con
dine roborati fuerint, Cujus teltis irrefraga fuetudini fuae, velut alteri naturae, non poffe
bilis et rcnifus cgrum, quando expugnandi c perpetrare videatur. Nam inde fit quod tan
}:;;. funt, eo pertinacior quò fuerint i.xiores :
- • - - -
tâ cum facilitate ac delectatione facit a&tus
8. Tamt0 tntm amplius, inquit.Auguftinus, in ea (li illius virtutis bonos. Ex quibus perfpicue fe
bidine) fuperanda laborabit, quanto majores ei quitur per quodcumquc incrcmcntum propen
confuetudo yires dedit. , , ., , . . . . ., Å. in alterutrain partem, paulatim magis
Ncc vero hic dici poteft habitus diminucre magifque minui indifferentiam, & cgrféquen
duntaxat aut tollere indifferentiam contrarie tcr libcrtatcm , tunc vero caum poflideri per
tatis, hoceft, boni & mali, non autem contra fecta!fimam , cum homo fuerit quafi tabula
dictionis, hoc eft,agcndi & non agendi. Nam rafa, hoc efl , fimul atque ex infantia ad ufum
quamvis verum fit immcdiatè per habitus pri ra:ionis vencrit. Tunc enim neutram in par
mam indifferentiam tolli, mcdiate tamcn ct tem vehementer propenfus elt ; vel certe cum
jam fecundafemper dimiduitur, nonnunquam pcr nonnullam virtutis aut vitijcxercitatio
tollitur. Nam cx ifto capite proficilcitur, hcm ad illud æquilibrum pcrdu&us fuerit, ut
quod luxuriofi, avari, fuperbi in perpetuis vi perinde ad vitium virtutcmque propcndeat;
tiorum iftorum volvuntùr cogitationibus, ac vel fi in, altcrutram magis vcrgit, cum.per
defiderijs, & ea momentis omnibus vel cor actuales timoris , concupifccntiæ, aut gratiae
ipore vcl animo, quantum fieri potcft opcrcn motus {urfum dcorfumvc vel in hanc vel il
£ur. . Et in eo fitá eft ea quæ paulatim crefcit lam partcm rapitur ; ut animus quafi aequâ
animi {anitas, ut decrefçente malâ qualitate lance, libratus hæreat., V nde principiorum
agn folum facilius operentur bonum , fcd ct novorum filum fequendo, eo ùfque quidam
jam languidius atqué rarius incitentur ad ma ,, recentior progreffuseft, ut dicere áufu$ fuerit,
lum, Quod quamvis per fe motuum ac fta modum operandi liberè, per grave;m mctum mon Feram ;
tuum intcrnorum. peritis pcrfpicuum fit, non impediri, fed potius augeri: Nam tumc, inquit,cen- t ,..i ;.;,,t
- efi; tamen fupervácuum Auguftinum audire Jetur effe maior /ibertā vi agendo , quando ex atr4- p. 2. tra£i. i.
diícrcntcm : vellem mihi diccies utrum à morbo que parte habes urgentem aliquam caufam. Tunc 3. lo. •. •y.
ivmiationü fanior non fuit, quem fornwari minus *nim non fubito r«perù in wnam partem pr« alia, fèd
- •,

amiagis
 g^g -
DE GRATIA CHRISTI^ SALVATORIS
•e * * •• - - - - - -
8o5-

r<* a? tertingue indifferens es. Hoc autema A horum feäabimur, fed aut timore imviti trahemur in
*aft cen* ingere in rretw, Nam ex uma velles mom
£xtre •¥ ***i* *nt** obie£h, ex altera velles facere
-• pt«, **eo, ata • us mai., Ecce pra clarum li
ertatis gratas, qu« 3 (ut afi;us Burdani) prop
rei rationes *ittir , que a qwaii* r £u& uet. Sed
Hæc & {ioilia vete* bus fraudita funt, & ia
Atguftini dcßrina paradoxa , apud qucm
nufquam aniraus libcrior eft à libcrtate qua
Hiberum arbitrium dicitur , quæ contra I ela
giat^s ab Auguftino defenfa cft , quàm cum
jr*fe&iffin- o charitatis vcl ininuitatis habitu
firmatus f erit, & l; et metu flagrntiffmis
&cie&tationibus ac dcfidcri;s h. ! , tu m fequi
$olitis, fert*** in bonufn aut malum. Audi ob
fecro, quando arbitrium, juxta f nam d étri
1 ib. m, ad nam , fit maxime ad pcccardum libert n : i t
. *ou*f. s, ** feram arb.tru m ufjue adeo in peccato: e n. m pertit,
-
-*• • • •': ut per ilhid f eccent maxime omnes qui vm d lcctatio tus fuerit, vel efficacioribus gratiæ motibus
ne peg ant , & afyore pe vati hoc eu placet quod eù , tra&us : graviffimcrum proin le peccatorum
tubet. Aadi vicifiitu quar do fit maxime ad
Epiß, 89. 5&fiefaciendum iibcr n : H«c volunta» libera
tanto eft liberior, quanto fanior, tanto atit, m Jani. r,
qttanto divinae mjericord, « gr.tr.cque fubie&ior. Nc
mo autem dubitat , tunc maxima cum dele
& atione peccari, cùm confuctudo mala feu
$abitus malus quodammodo in naturam ver
fus fuerit : Opcratio cnim fecundum habitum
eft maxwne dclc£tabilis. Ncque quidquaun
ccrtius e(t, quam voluntatem tanto efle finio
rem gratiaerjic fübjeétiorcm , quanto firmius
fuerit virtutum habitibus in bono , maxime
que caelelli ilJa charitate flabilita. De ifto verò
aequilibrio libcrtatis quod fit per dile&ioncs
vei timores ut utrimque aniunum divellentes,
r,, r,j,„u audi quid fèntiat Auguftinus : Si ex advcrfo
galas. ex fiant duo, praceptum iuftitiæ & confuetudo carna
lu & utrumque árgitur, id fecfubimur quod amplius
alterutrum partem : aut fi utramque æqualiter et
iam timemus, in periculo fine dubio remanebimus,
fluótu dilc;itcmis & timori, alteimante quaffati. Qui
bus verbis æquilibrium ftud libcrtatis, tantú
abeft vt ad liberâ electior,& aliquid conferre
velit, ut potius nihil ei fentiat capitalius re
pugnare. Ncutram enim in partcm motibus
reciprocis hâc vilàc flu&uans fe determinare
c teft. Alibi vciò docet timorem tollere li
íí exortam que metu voluntatem non
efie liberam. Nam de illo loquens qui timore
compulfus aliquid facit : si fàcit, inquit, mom t***;
quidàm plei a & liberâ voluntaté,fed tamen non facit <*****
mf voluntate.
Quarto fequitur , meritum bonum & ma
um eo minus effe ac decoloratius, quo quis
in boro vcl mralo fixioribus habitibus radica
delicta effe minora, fan&orumque a&iones
eo cfie in pro mercndo præmio deterioris notg,
quo habitus aut gratiæ motus cos magis ex
aequilibrio indifieientis illius libcrtatis extra
xerint, & in alteram partem five ad agcndum,
five ad non agci dum inclinavérint. Vieritu m
cnim ac demeritum ex arbitrij libertate quàm
maximè ponderatur , cmnium hominum
judicio non A u guftini modo, fcd & Schol a
fticorum, quandoquidcm intereunte libertate
prorfus intcreat. Neceffe cft igitur, ut immi
nutâ quoque libcrtate, ninuatur, & eâdem
au&tâ, augeatur Iam autcm declaratum eft,
indiffcrentiam libertatis pcr quidlibct quod
in alterutram partcm determinatc trahit, mi
nui , & per id folum augeri pofíe, quod eam
ad illud libertatis ad utrumlibet indifferentis
arquilibrium accederc facit. -

dilexerimus. Si tantumdem utrum ]ue diligitur, mihi!

C A P VT X V, - }
t
Aliae tres abfurditates ex ifta indifferentia contradiâionis
, confectaneæ aperiuntur.

v 1 N r o fequitur, Chriftum Do- A reflexos liberè exerceri poffe circa a&um pr£
minum ac beatos vi amoris beatifi ceptum etjam neceffariüm , & per illos tan
ci omnem omnino libertatem ami quàm horicfl:ffimos & libcrrimös effe poffe
fiffe adimplendi præccpta naturalia meritum, fi ftatus viatoris f rat. Alij coniun
& pofitiva, quateniîs praecepta fuit. Difficul gunt omnes mcdosfimul, dum $! fufpe
tatem illam inelu&tabilem cffc Scholafticis, $tos habent, ut fi forfan in uno cadant, altero
fatis perfpicue probat, quod illæ ipfg folutio fubleventur. Sed, ut ante monui, nullus ifto
ncs quas tanquam probabiliores amplc&tun rum modorum, nec omnes fimul, vel nodum
tur, ita difficu!tati fatisfaciant, ut nec attin ipfum tangunt, & tacite clamant auétores
gant quidem, vel auétores fùb ea fuccum! ere hafiam & clypeum abijcere, difficultatis mole
manifeftum fit. Nam qui in ifta materia plau fupcratos. Nám ex quocumque motivo non
fibilius ifti malo mcderi volunt, dicunt,qüam præcepto, vel circumftantia non ÉÉÉ.
vis determinentur ad bonum, non tamica ad ceptus aétus fiat, vel quibufcumque reflexis
hoc vel illud boaum, quia fübftantiam præ a&ibus non præceptis, præceptus aétus appro
cepti a&us ex varijs motivis poffunt facere, betur & offeratur Deô, nuiiquam oftenditur
charitatis, juftitiæ &c. fub quibus præceptus circa præceptum,ut præceptum, verfari liber
non erat. Alij dicunt, libertatem fùifle quan- . tatem, fed `tantumrhodo circa aliquid quod
tuin ad intcntionem a&us, aiiafque circiim fub nüllum praeceptam cadit , quod fanè ad
fiantias loci, temporis, modi, &c. Alija&us præcepti adipiplcndi rationem per accidens fe
Prorfus
 $:; 8c6 LIBER S E P T I M V S. 8o?
fiflir g, prorfus habet. Quid fi enim & motivum & ^ gunt & diligunt, femper legunt& numquam pr«terit
fer et. omnes circumftantiæ pr;cepto praefcribantur? 434legunt. Eligendo enim & diligendo legunt ipfam
'mu, Profe&ò hic omnes cunicüli &gufi (unt, nec incommutabilitatem confilj tui. Et liuro o&avo |
Qui- ullus datur exitus. Nam illud de reflexis a£ti de Gencfi ad litterahi : s&limibus Angelu deo lib. de ge*.
tantâ bus nihil ad propofitum libertatis circa a&um fubdte fructihus, &, Dea bcate feryient.bi f £i;a *4b**••**•
nimi: , præceptum facit. Quapropter fatentur pru eft omni, natura corporea, omni irrationalu vita,om
usf:. dcntióres, fi omnes circumftantiae quam mi nu volumta, vel infirma velprava, ut hoc de fi;!;!.tis -

Jtibus nutifIimae, Chrifto Domino vel beatis menti »el cum fubditi agant, quod matura ordo Ä in
inof* bus det«rminatæ fuerint, nullum veftigium omnibus iubente illo , cui fubieëta funt omnia. Ecce
fcli. . - libertatis eis in præceptis cfle reliquuma. Et Angeli beati in omnibus quæ in mundo fa
\ TOl hoc ipfùm fatentur aliorum etjam non f.ten ciunt juffum voluntatis, hoc cft, veritatis
mOTe , tium refponfiones, dum libcrtatem pr t c. Pti eius fìciunt. Quod mox ubcrius & clarius &
ι,ημέ a&us ex circumftantijs quibufcumque non exprcffius cxpliçat : Proinde illi in illo yeriiatem
WjvA* Præscptis petunt. . . . - ' • ' • . ii commutabilem vident & Jecundum eum fuas diri
Hinc fixto videtur fequi, etjatm nullum gunt voluntates.. Qujd manifcftius? Sed audi
&m*. - coi filium, ut confilium, à beatis cum indiffé 1. c 1 u m : Fiumt ergo ulli particip. $ 4termitatis, veri
Ioquf rcntia libertatis impl^ri ; non enim liberum tatis, vvluntatem eius femper facicntes fime tempore &
odia. eft bcatis mcntibus, nihil nifi Deum in omni loco, morentur autem eius iM peR 19 etiamite jpo
£fjj bus & fùper omnia diligentibus, Dei confi- ; {al. cr,illo nom temporaliter moto.Ecce femper vo
r;
lium de fic'iori bono pra termittere. De ft 3 luntatem Dei faciunt, fcmpcr fecundum veri
-

; cnim illis torpor agendi, dccft illc ncgoriorum tatem fuam dirigunt voluìtatem. Q ia de re
adhuc luculertiùs in libris de Trinitate : Gon- Lib. 3. de
TYÉ, yel sitsutut njç concurfus qui nos fub
Ę inde perplexos,& à c9nfilijs agimgendis ayer Jtitiamus animo talem fapientem, cuius anima ratio- Zrini. c. 3.
Ε fos ténet, quamyis ca Deo nobis dic&to, fpe multi iam fit particeps ( inftar beatorum videli- -

An
dit,
&tatis om.nibusSed
cognofcainus. circuo ftunnovis
fi talis ijs gratiora cife
cflet affiétus cct ) in ominut. *ij* aternaque veritatis , quam de -

Qmuibus fúis aftum b : cum,ulat, nec ali;uid eiiim;no |

ra ardentiffimae charit-tis erga folum Dcum,
cas ualis vvarorum qu rundam mcntes acccn
**
ho*
j. qui ct am votJ fi »t agendum præfixerunt
quidquid magis Deo placere cerncrcnt, profe
i€ft:: &to aèque nOS fas notis effe putarinu$, Dci
r> nobis dileciiiiiavi conlilia praetcrm tcrc.
: Itaque fe, timo dvuit fi r erito possit, an
Im & pn^n únis soa nino quæ agenda funt ufq e
q:; ad ul: in-s circumftantiarum fi-ras , beatis
t,m. mei.tibus ab incommutabili veritate, live pr$-
d:is cipiendo fiye confùlendo, præfcribantur. Bca
:; ti enim non ficuti nos voluntatem, Dc pcr
fgna difcunt , fed a tcrram ejus voiunt- tcm
- in æterna cjus fapiçntia incommutabihtcr ra- *
ciante , & in iuia qbjli ejus veritate cogny{-
cutt. V critas autcum vertingit, uf,uc au ulti
mas aâionum fibras & circuu fta- tias & mo
msr ta , ita videlicct ut ficut pra f. riL t hoc
vcl illud cffc facicndum , ita etjam dictct h c
f* tat quod non m ea cognoierit eje, aciendum, ut ei
fuuditus eique obtemperans recte faciet. 1 t in libris /
contra Fauftum : sancti ac fuvlimes Ang. l. ha. £*?**•**.
£eri c mtemplatu mem & acitur em ju.tm : id enim f.bi Fau/t, • 27.
4. e d m m p.rant q em ille j em contemplamtnrju
£t, « iu «terno imperio lib. ralici quia fuaviter
/* riuut. 1, q. ib. § on nibus Io, i» julfum ve
ritatis t;on cft aliud, qu am pra fciip un. vcri
totis a tcina , quo d 1, ulla creatua a£tio vel
* miffio, nullâ circum fiantia fubterfugcrc po
tst , quin fcmper vcrum, fit omnibu§ ultiâ, is
circunftantiarum fibris pundl ratis. hoc agen
dum cflc vcl onit te duin, dummodo fit qui
vcrit tis pra f riptum cerncrc queut., Hoc
cnim fibi vult ilud in libris confeffionun:
Vtijue yerita pr«fides emn ba confiien ibus te, fi- io. conf.ff.
tnul,* *e,Pondes omnibus etiam dive,à , omjulmt- * **
lu*. ii} de •tu refpond., f 4 nomii,u.de omnes au
diunt. -
• - , -

m' do, hoc tempore, hoc lo$, hoc moti, o Qui',quod beati non tantun aftri&i fùnt,
cif- fìcicndum. Qui ergo ipfam, lucem vcrita ut divinae voluntati pareat , f d ctiam ut ex
- - iis vidct;ex qua nob's quidquid veri cern nus, ce.l nt ori qug ab unoquoque fieri potcfl mo
- patcfit , videt in ea præfciibcnte c t;aiu u ti do Pars ant ? Hoc cnim ab cis cxpofcit ulla ar
è mas agendi radices & circun.ft ,,tias. Abfiu de- tiffima divinæ volun- atis velitatifque di
- jus autcm vcritatis amore d, f, &c re non pof lcctio. Scd illa ex cllentia obeuicndi veritati
- fùnt, cum nihil fit charitas nfi æternae vcfta in co [ita clt, ut non qui dem n)eliores vcl fub- -

) fis amor : nihil igitur polfunt quod illa præ limiorcs, fed tau cn fèmpcr fpe&tatis omnibus,
I. fcripferit pratcriiittcre. Carcfic igitur 1 la aptic re, circumftantiæ loci,tcn^poris, pcifong,
agcndi & non agendi indifferentia in omnibus nodi agcndi &c. , qui, in ipla lucc æter
illis quæ inconimutabili veritate praf ribun nae vcritatis f mper & immutabili cr cis pa
tur : illa autem præfcribit omniâ, quæ quo tcnt, rcJ ctis ineptioribus, l.ligantur. Ad iila
quo modo beati Ê, prudentia rcgulas igitur flligenda vi caftitlimi amoris alligati
ag€nda judicant. Vnde enim alioquin aghda , funt , nc alioquin veritatis quam diligunt, &
júdicarént id quod pondcratis omnibus cir D pra tcr quam nihil diligunt , & proptcr quam
: cumftantijs agunt, tìfi in ifta incommutabili cuncta diligunt, & fupra qu in nihil diligunt,
- yeritate ? Omnia ifta in Auguftino manifefta & cui adhærere & quam indivulsè fcqui , fvla
. ££.13.con- fùnt : Vident (Angeli boni ) faciem tam [em per eorum dilc£tio ac dclc&t u o eft , ceufeantur
fJ. e. 15. & ibi legtmt finejllabu tem port m quid velit ate ma effe non fectatores, fcd dif&retores, fi non de
voluntas tua ( (ciiicct pcr iltos ficri) legunt, eli £rtvres. Etenim fi hoc quod oninibus co fi
dcratis
 8^8 D E G RATI A C HRISTI SALVATORIS 8ος,
deratis optimum ad sgendum cfe di&at ve- ^ ac Sapientia incommutabiliter praefcribcnt?
' riras , p'f'ent pra terr. ivt- re , in quo qua fo cernatur, à qua cùm eis defle&ere non pofíit
id prxtcrmittcndu m cfle cernent , iiifi fuifus ef!e bonum, multo minus majus bonum , illi
in ipfa incommutábili Veritatc ? Non autem vero adhærere fit eis fummum bonum , &
d & bat V critas hoc optimuma effe ad omit fumma jucunditas; fequetur, eos in omnibus
tend m,fcd agendum. . Ad agendum igitur a&ionibus & omiffionibus, illâ Philofophicâ
aftriét, fùnt, & ad non agendum non fuiit li libertate, hoc eft , agendi & non agendi in
'beri. Si autem Veritatem hoc habere dicas, differentia dcftitui. Tantum enim indifferen
optimum hoc effe ut beatus fuam fequatur vo 'tiae manet in ele&ione «orum quæ funt ad fi
1ünt atem & libertarem, ut id fcilicet eligat nem , quantum in ea effe finit ipfius finis in
quod vol erit jam fupremam flatues regulam tentio. INam quemadmodum immobiliter
eligendi ipßm cligentis voluntatcm : quod flante finis intentione, fieri non potcft, quin
certe perabfurdum eft, fi non injuriofum vcri elc&tio medij confequatur, ita fi finis optimo
tati ; `cum veritatem fequi , non praecedcre, excel'entiffimoque modo intcndatur, neceffe
creaturæ beatitudo fit. Imò vero illa ipfa li eft aptiffimi medij electionem fequi ; nullura
bertátis feu indifferentiae fibi reliétae determi auteim aptius eo efle potcft, quod aptiffimum
natio, unde nafcétur nifi lumen inextinguibi effe confulentibus refpondet aeterna vcritas.
lis fàpientiæ huc vel illuc de erminandûm effe Hoc igitur non poflunt praeteraittere, nifi
dicta verit ? Non enim vcl cafur, ve, f rturig, forte aliquod aptiùs mediüm ab eis eligi poffe
vel fato, (ed prudentiæ in beata creatura , de- B fingas, quam quod veritas aptiffiunum effe rcf
terminatio iita tribuerida eft. Prudentiæ au íiderit. Porro excellentiffimo nodo à bea
tem», vel Angclicae, vel humanæ lux nulla eft, tis intendi finem feu $ Dcum,illam ipfam,
nifi aeternae veritatis præluxerit fulgor, quo inquam, incomtnutabilem vcritatcm ; nemo
més illuftrata verum cernere poflet & fapére. {ariae pietatis dubitare permittitur, cum etjam
Eò igitur femper reyertinur, ut quidquid în hac vita ifte fuerit fanétorum illorum fen
tandem agendum vcl n n agcndu mi, hic & fus, qui purgatiffimos habuerunt à rebus crea
hunc fpcctatis omnibus circun ftantiarum tis animos, dum in omnibus maiorcm Dci
anfra&ibus , à beatis judicatum fuerit, hoc gloriam fibi quaercndam c£ ftatueruut.
non nifi in ipfà incommutabili Dei veritate

C A P V f x v f.
Quomodo fe habeat libertas arbitrij ad amplitudinem, emi
ncntiam, independentiam, immenfitatem, & fimiles
voluntatis proprietatcs.
v i libertatem à peccato, quam à turas, & indeperidentia ab omnibus,feu quo
juxta do&rinam fan&i Augüftini cumque alio eam nomin• nuncupare libet, fi
explicuimus , intellexerit , facile vi tam élie arbitrij libertatem noiinulli volunt,
debit animum à peccato dominante, & Auguftini fèntentiam effe non dubitant.
vel,ut Auguftinus etjarh loquitur, ab amoremü De cujús opinionis probabilitate rogatus, ut
tabulium rerum liberum, & vi charitatis liberantis {jualecumque judiciüm meum, quatenus fan
in uno fummo bono, incommutabili videlicet & fflmo Aüguftino attribuitur;interponerem;
veritate defixum j amplitudincm quandam hori multuí laboraturuta arbitror eum, qui
confequi divinae fimilcm: Nam fi ille qui ad fuperius huc ufque tradita intellexcrit, quid
haeret Deo, uhus cum eo fpiritus cfficitur, ut ju&ta fàn&i do&oris principia ftatuendum fit.
teftatur Apoftolus, nimil mirum videri debet; Vt tamea & illis quibus cjus do£trina minus
fi fpiritus ejufdem cum quo unum efficitur, fortafTe pcnetrataeft, liquidius& breviuscoa
próprietates imbibit.Ex illius etenim caftitate, fìet, quiä de ea re cehfehdum putem, fimpli
quam charitate diligit; caftus fit, ex illius ju ciffinio veritatis indagandæ & aftcrendæ can
ftitia juftus, ex illius invi&a immutabilitate dcre du&us ita judico. . -

fit & ipfe invi&us & immutabilis; ex æterni In primis qüatenus au&or illius do&ria*
at*. de »era
tate ejüs, æternitate afficitur; ficut hæc omnia in hac amplituäinis afïertionc fatagit, neceffi
ex Atiguftino manifefta funt. Ex immenfà igi tatem illain indifferenti; ad bonum & malum,
Aratig c. 46. tur amplitudine fummi
boni cui adhæret,ma quam libertatem cgntrarictatis vocitant, à
& s. to.
ximam affe&tus amplitudiném cofifequitur;ex B fibertate fecludere fehtentia, juxta mentem
eminentia creatufi$ omnibus excelfiöre fum Augußini, e(t veriffima. Hoc enim non fa
mam eminentiam & independentiam, quate fum illa lóca quæ ipfe tangit, fed alijs pluri
hus ejus affe6tus ab omnibus liberatus eft , ut fnis, quæ produximus, probări poteft. S$un
éìs inßar dominantis, uti & hon uti poffit, do qúod 'libertatem fèu indiffere£tiam illara
prout dile&a veritas incommutabilis jubet. Philófophicam cofitradi&ionis ad agendum
îre hac igitur affectus amplitudineyuniverfi & non agendum non aliter putat effe necefla
£ate,imménfitateyerainentiafùpra omnes crea tiam, aii prout ordo finis Poftulaverit, non
pminus
 3 jo L I B E R 'S E P T I M V S. 81 i -

minus Augüftino confonat, qui fummum hu- ^ rata collatione & excuffione declaravimus, &
manæ libértatis in eo Ponit , ut peccare, hoc eorum genuinum fenfum , quem Augufti
vii, à fine deviare nofi pbffit. Vtrumque fu ritanae do&rinae molestota pofcit,expre{Iimus,
pra juxta do&rinam Aüguftini fufius affcrui fine ulla talis amplitudinis, univerfàlitatis vel •
inus. Tertio, quèd illumittatum bonae beatæ jufinitatis umbrâ, quafi in cis eflet fita ratio ,
que libertati$, quandata à creaturis omnibus libertatis. Nam ille lócus ex Commentarijs, rm **f. 2.
avulfionem àdjun&am , habcre traditur , in , in Pfalmos : Aréta omnù malitia, fòla innocenti4
Auguftini do&rina extra, controvertiam eft. lata e$t; ad propofitum vel tantam rem fun
* Nam hinc illa : quem dile3,t libertas, ab amore dandam nihil facit. Ncp enim ibi agit Au
* fhutabilium rerum liber effe appetat. Et fimilia guflinus de arbitrij libertate, fed de cruciati
quae iam (uperius allegata funt. Nam tota illa bus confcientiæ, quibus fit ut animos affli&tus
libcrtas à peccato quam Auguftinus afferit, & quafi arûatus'figiat foras in £nfibilia.
hoc ipfum poftulat Quarto, quod hing oriatur .Amifià quippe intcihã tranquillitate , quie
quædam éminentia feu doininatio fupra res tem in nugis quærit; cùm è contrario libcnter
ęreatas omnes , ut eis utatur vel non u. tur, intret in confcientiam innocentia , tanquàm
prout fummi beni ft pcr omnia dilccti ratig ubi nullas anguftias patitur , quafi in latitudi
po(tulaverit, fecundum Augu(linum non eft ne qonftituta in füö corde lætetur. Scd qtiid
dubium, quamvis in locis ab au£tore citatis, ifta.ad libertatem arbitrij in univerfàlitate vel
eò non refpiciat : Nom eis amore egngtutiuettir, : amplitudine flatuendam? Audite ipfùm fàn
inquit fan&us Do&or, nejue relut membra fit B âifiimum Auguftitium fua fenfa proferentem.
animi faciat, quod fit amando , me cum rejeaari cæ Cùm enim verficulum illum explicaret : • De
perint, tum cruciarii a. tabe fœdeut, fed eis totus fú ambulabam im innocei.tia condi, mei, in medio domi*
perferatur & habere illa atjuc regere, cùm opus eff; meæ : Inter cetera dicit quod homo qui alijs
paratas, & amittere, ac non tabere paratior.*' ' nocet hom deamilulat quia mom eft, ub1 4* gufiia, mon
3 At vero, qucd Augufunus doccrc velit in patitur. Cui probando fubijcit illam fenien
illa formalitate amplitúdinis, eminentiae,uni tiam , Artfa eft omni malitia,fola mnocentia lat4
verfalitatis,infinit.iis quam affectus ex amore efi.. Et hanc innocentiam cordis dicit in eodem
fummi boni induit, fitam cfle arbitrijlibcr vci ficulo à Pfalte dici mei{um demus meae. Sic
tatem, à qua videlicet libcigm arbitrium no ergo rem totam exponendo (ubjungit: Hane
aninatum eft, irficias ire ncqueo, ita mihi no domum quifjhb b.tbet malam : pellitar ab illa forü:
vum vifum effe, ut oétod:cim circiter anno quiJqui emm in corde premitur mala vomfkiemti4,
rum labores, quibus. Auguftini fcripta non quomodo quifquis ab fill ctdio exit de domo fua , aut
fine magna cofitentione, & veritatis ftvcfti & fumo , non ibi fe patitur hab tare (quia donrus
gandae ii differentia volyo & reuolvo,ad vcri videtur nimis ar&ta)fic qui non habet quietum cor,
notitiâ libcrtatis aflequendâ nunquam mihi in /al/iare in corde fìolibenter mom poteft. Tales foras
mentem venerit hujufmodi aliquid' Auguft. exeunt a feipfis anim i intentione, & de his quae foris
judicare pcruiffe. Cùm enim fexcétis locis li funt circa corpus delectantur : quietem im nugis, m
' bcrtatem arbitrij Auguft. attingat, & multis fpc£tavali*-, m ltixurjj, in omnibus malù quarumt. -
c* yrcfifio contra rrfoics inter fe reptgnantes quare f.ris voluerunt Jib, bene effe ? . Quia non eft
Manichæos & Pelagianos, rem cxcutiat, non C
jllis intus beme , unde gaudeam im confîientiafua. Er '
eft vel unus, quod fciam, in uuiverfis ope paulo poit de homine jam bene óperante : iam
ribusejus locus, qui naturam libertatis ex eat in domum fuaih , intret wm confcientiam fuam; .
pticet per emineptiam, per amplitudinem,per' iam latam umyenie* ubi deambulet , & pfallat & im**
univerfalitatcm , & infinitatém ; & fimiles telligat. , Hoc e(t, non amplius cruciabitur &
proprietates voluntatis ex boni fummi amore ai&tabitur confcientia, ut fyras ia feafus fü
pullulantes. Aliud eft enim iftas conditiones giat , fcd potius lætabitur, & ut ftatim dicit:
adeffe liberæ vel liberatae voluntati, aliud in In medio domusfua & in corde fuo requiefìet. Alia
cis Auguftinum collocare libertatem... Multæ funt profe&to Auguftini loca,per quae vivacior
quippe aliae conditiones cx voluntate per cha color amplitudinis illi fententiæ affricari
fitatem juftitiæ liberatâ proficifeunt?,in qùi pofïèt, apü filigs praecipuè qui phrafibus Au
bustamen propterea nön eft fita natura iibcr guftini & fenfibüs mihus ällùeti funt : fed
tatis, multo minus in eis ab Auguftino collo quia nec illa revera quidquam ad illam fen
cata eft. Incredibi!e eft enim tanto conatu f ntiam fulciendam faciunt,fàtis fuerit eorum
fìnàiffimum virum pro libertate deccrtare, fènfùm patefacere quando producentur.
libertatem exponere, definire, dividcre, & • Quapropter illâ opinio tribus in rebus ab
nunqüam $e{u6oapice formalitatem iilam Auguftini fenfu mini videtur deviare. Primò
£xprimere, & cogitationi lectoris obijcere. quiä quidquid Auguftinus dixit de arbitrij
Nam quid fibi veliît illa loca ; quod voluntas libertáte, in bono feu à pcccato, hoc illa fen
fit libera cùm peccare non poteft ; quod tanto tentia univcrfim de illa arbitrij libcrtare in
fitliberior quänto fìnior, tànto fanjor quanto D intclligit, à qua liberum arbitrium & libera
divinæ gratiæ mifèricordiaeque fubjeétior ; ' voluntas dicitur. Ex quo confequitur necefla
quòd tunc veraciter vincantur vitia,cùm vin rio eos qui peccatis máncipati fùnt, catere ar
$untur dele&atione juftitiae ; quòd delc&atio . bitrij libertate. Eodem fènfù do&rinam Au.
five juftitiæ five peccati, libertáteum facit, jam guftini Iulianus accepit,& hac de caufa doceri
füpra abundè ex pluriâorum locorum accu à Manichæis, hoc cft, Catholicis dixit, primi
Mm hominis
 81. DE GRATIA CHRISTI SALVATORIS 813
r* •ua, homina peccato librum arbitrium periffi.Qua fine A Philofophos afferuerit. Illi autem, maximè
*f*^P. i. Juliani föntentia n»bil verius , fi nulla alia li poftremi, nihil fciverunt vel curaverunt de
bertas eft arbitrij, quam quæ in amore Dei,in ifta libertate per gratiam,qua adhgretur Deo,
avulfione à creaturis, in opcranda juftitia cx fcd de illa qua juxta omniumhoininum fen
Plicatur. lllam quippc liiertatem perijffe ex fum , etiam Paganorum & corum qui igno
ploratum cft ; & fi non cft alia, nùllam pro rant vel negant Deum , liberi arbitrij cfle di
fc&o libcrtatem arbitrio fupcrcfle, manife cimur in quibufcumq; rcbus civilibus & mo
ftum elt. Fatetur haec ipfemct Auguftinus, ralibus, feu bonis feu malis, Quaproptcr Au
cum calunonias Iuliani rcfpondcndo retun guftinus adverfus illos ita $i; & cxpli
deret: Quis nºfírum divit, inquit, quodpriihi ho cat arbitrij libertatem , ut nulla omnino fìéta
miuis peccato pcrierit liberum arbitri: mh de humano libertatis à peccato mentione, eam in omni
genere 3 Scd quomodo non pcrijt, fi non cft bus omnino a&ionibus noftris , quæ non nifi
alia libertas arbitrij quam qua uni adhaeretur volentibus nobis fiunt, falvam & incolumem
I)eo: Liberta, quidem peryt, inquit, per peccatum, eflc teftctur ; & il!am a&tionem nobis libcram
fed illa qu« in paradifo fuit labcndi plenam cum im cffe cxpreßè diverfilque locis doceat, quam
mortalitate iujlitiam. Hoc eft, ut adijcit, ad bene habemus in noftra potcftate, illam non effe
inffeque vivendum. An igitur nulia clt alia libcr quam non habemus. Ex qua dcfinitionc Ma
tas arbitrii, quam illa benè jafleque vivendi? nichæos fimul & Philofophos dcftruit, &
Audi refpondentem Auguftinum : Liberum quotquot fufpicati funt libcrtatem arbitrij qua
arbitrium ufque adeo impeccatore non perijt, ut per B pcccamus & benefìcimus, cx divinæ provi
illud peccent,maxime omnes qui cum delectatione ptc dentiæ neceffitate fubverti. Hæc eft autem
tant. Quod non et aliud dicere, quam pecca illa libcrtas, unde arbitrium liberum facicndi
tores vcrè habcre libcrum arbitrium,& quam quod volumus habere dicimur, quam Mani
vis aliâ, ut ibidem Auguftinus loquitur, ta chæi & floica fata fubruunt, quam omncs ho
men arbitrij libertate peccare. V nde mox mines cx fcipfìs effe fentiunt ; denique, ut
voluntatem non minu$ vocat liberam in malis vcrbo dicam, de qua quaeftio cft, quándo de
quam in bonis. libcri arbitrij natura cum I h.lofophis & Ma
Secundo deviat hæc fententia ab Augufti nichæis & Catholicis difccptamus. Qua de re
no, quia in bac ipfa bona beataque arbitrijli non cft opus hic laboriolius iterum fatagere,
bertate aflerenda nunquam tangit Auguftinus cùm in præcedentibus latè difputata fit,& ex
amplitudinem & fimilia, fcd {cmper illa duo, Auguftini fcriptis undique coiifonantibus fla
Jibcrationem à malo, & dele&atiónem in bo bilita, lllius libertatis arbitrij ramus , non
no, ficut fufiffimè èxplicuimus. Ex quibus totus truncus, eft libertas à peccato, quam
duobus quamvis amplitudo pofti; fequi, nun contra Pelagianos tradidit. Nam & in illa
quam tamen ullum veftigium reliquit Augu elucet ifta generalis libertatis ratio, quam
ftinus ex quo colligi poííet, eum libcrtatcm in gratia liberans à peccato tribuit, quatenus
$iìa formálitatc cöllocafle : {ed è contrario,
a&um bonum prgfertim liberatricis charitatis
ubi maximè praecifè loquitur, rationem libe ponit in noftra potcftatc , qua alioquinile
rationis & dcle&ationis clariffinis vcrbis, qui peccato dominanti fubiugátus eft,Vorùs
Premit- -
carct. Et de patura quidem liberi arbitrijha
Tertio deviat hæc fententia, quia oculos &tcnus eo fcopo difputavimus ut accuratus
in folam do&rinam Auguftini dirigendo, Pcrcipere poffimus, quomodo fan&us Augu
quam contra \'elagianos tradidit, qui illam ftinus cfficaciam medicinalisgratiæ cum arbi
gratiæ libcrtatem naturæ viribus inferebant, vrij libertatcconciliaverit. -

vainusattcndìtur, quid contra Manichæos &

.

:» e:i, . . . . ,
'.
· · · * ***. . . . . . .,.* . , ,
i **, '.i, ^ c , :x ', *v:-: . •;
-t. » * • f - • , . •' **, *,
- , -, ,-' **.

.•* •*. ., ». I.: ■ • • • . : » £t • . ' . • • •..

• •
4.*-;i! * •••; , : *** * * * . * * * , ,

-* tio 2:>ri : **i*o , • • ^;

-t;, , !. :> , - : _ , , . . . ***

• A •. , , • i- `,
i •ob -.. , , …i •. •* - . • •
•
*** . :i.::- :io;, •-.. . . . . . , ^
w :*vv\ ^ .
814 &#5
CORNELII I ANSENII
Ε P I S C O P I I P R E N S I S.

. D E . . v* :

G R A T I A C H RISTI
S AL I LB E VR A T O R
o c T A V V S.
I S .
Qui eft de concordia grátiæ & liberi
- arbitrij. ,

- • , * * ;* - - -

y 3 s ol v r 1 s illis quae de liberi arbitrijnatura & gratia Chrifti medicinafi

3] dicenda videbantur , fupcreà, ut aliquid etiam dicamus de modo quovis
§) ejus & operandi efficacia , cum humanæ voluntatis libertate confiftat. Haee
$i enim difficultas ardua fempcr habita cft & ad intelligendum perobfcura.
| Vnde Auguftinus in libro de gratia Chrifti : a Ifta quafu, ubi de libero arbi-,,, ,
íj'rio roluntatü & de Dei gratia difputatur , ita eft a d d i s c E R N E N D v w cbri*.,
$•¤Ã®J o 1 F f ι c 1 l 1 s, ut quando defend tur liberum arburium, negari Dei gratia vi
44' ,. u a- • • gem afferttur Dei gratia libertim arbitrium putetur auferri, Alibi, vocat, b difficilem
ad folvehdum quafionem : c alibi, diffi illimam : alibi, d d ficilliniam & paucis intelligibilem. ltaque bLib.de pra
in libro dc pcccatorum meritis & remiffione, de quibuflibet, etiam de feipfoioquens : e ipfa ?;':;;:;
£tiam ratio, inquit » quemlibet noftrum quarentem vehementer a:guftat, me fic defendamus gratiam, Å££
libérum arbitrium a£ferre videamur : rurfiu me libcrum fic afferamiuì arbitrium ut fùperba impietate ingrati & epiß.
P* 3*4**iudicemur ; hoc eft, ut gratiam abftulifie cénfeamur. Quaproptèr ex divinæ grátiæ ies.
Pra-gisati9ac & modo operatioíis ejus quem tradebat, inviduoîîmè Auguftino à Pélagia- $*?*-i*
nis deftru&io libertatis obje&a eft. Nam inde eft , quod ei hoc Iulianus frequenter cxpro- :;:;:; 4®
bra t,£umque vocat, pracipuum liberi arbitrę regatorem ; & hoc, cert £imum effe affeverat. Σῆ:
Cùm igitur omnibus Catholicis in confcffo fit, re&è libertatem arbitrij, per illius gra- £,. s.
-

fi*pra dicationem & operationem, quam ipfe, Ecclefiá ipfius dc&rjnae affentiente, docuit, • ■.•.••••.
non violatam , fed integerrimè fèrvatam efle, necefîàrium eft diligefiter inveftigare, quo pa. '•l. •Psr.
£o ipfe gratiae efficaciàm cum libertate conciliando copulaverit. Nam in ifto conciliaridi iio- i**f*** .
do fitam effe veritatem , nemo prudens & Catholicu§, arbitror, diffitebitur. Neque enim
ab Auguftini temporibus ufque ad tempora Molinæ in Catolica Ecclefia dubitarum fùit, quia
AVguftinugreáé de gratia divinafcnfciit , & humanæ voluntatis libcrtatem praedicationé gra
tiæ noncxftinxcrit.

•.…. -

-
r -

- * * . . . • '

•• . Mm • . . . • A P VT;
• *. - i. -

-
* *
-
•
-
- - ¢ -

- r *. - -
- - -
- *
-

3,6 'DE GRATIA CHRISTI SALVATORIS 8;
*,
£ R 1 M v M.
'C A P V T
'• •'••. .… - - - - . •• '
Έγifcrimeri duarum opinionum de praedeterminatione pbyfica,
& gratia congrua, In quo fancti Auguftini {ententia
*curn utraque conveniat.
V o N A n raodo divinæ gratiæ effi- A in hanc aut illam partem, fèd ex libera optio
cacia cum arbitrij libertáte confen
fiat, {umma hoc tc^pore & capita
lis controvcrfia eft.ln quorum con
ciliatione m?gnis viribus à Schölatìicis Do
'&oribus laboratum <£t, quibus major, au; mi
nor occurrit dificultas, prout a$iio gratiae in
voluntatem cfficacior,aut remiffior ab eis cón
ftituitur, Itaque diverfis modis à diverfis hec
tenatum eft, & ad folum ifturn {copulum de
clinandurn, diverfi & repugnsntcs opcratiónis
modi gratiæ Chrifti attributi funt. ln quorum
explicatione atque dcfcnfijne,quia omnes aut
pgnè onings modi , qui in ifta conciliatione
gratiæ & iibeii arbitrij difficultatem ingerunt,
â Scbolafticis ta&t aut foluti funt, non abs re
fuerit, corum de gratia fcntentias, quæ füfius
tra&atæ pafîim repcriuntur, breviter pcrflrin
gere , ut cum qua illárum, haec doctrina de
gratia medicinali Chrifti, quam ex Auguftino
factenus propofuimus, affinitatcm , & quan
tam & qualem habeat aut non hatcat , pcrfpi
-cuè appareat. Sic enim fiuoul ftatim e!ucebit,
quibus diificultatibus obnoxia fit , & quo pa
&o ex eis expediri ctiam fecundura Scholafti
corum doctrinam poflit aut debeat. . . .
Do&ores igitur hujus temporis qui de grá
tia efficaci magno conatu difputant, in duas
' capitales opiniones diftra&i funt. Alij natu
ram cjus in quadam Dei mojcnc aut irvpulfa
collocant , quæ ex fe voluntatcm efficacitcr
` … determinet ad conßnfum , ita fcilicct S. ut eâ
•
pofitâ & paffive receptâ in voluntatem , fta
tim confeífus, cjns praefto fit , fimulque ftarc
, non poflit ut diflentiat Hanc ut aliquis habcat
… . ., , dicufit non efie in hominis Potcftatc, quia da
•*.
, ,J tur & negatur ex divino beneplacito; fine
qua tanieiì fieri non poffit , ut quicquam aut quain tanquam vcram Auguftini fèntcntiam
- - -
-
-
boni operetur aut mali. Nccctfitatcm cjus. ex ejus fcriptis undique concinentibus pro
*** *** tantam ex duplici capite proficifci , ex fub- C duximus,cònvenire fátuenda fit. Dicendum
ordiaatione fecundæ caufae fub prima , & ex
ihéifferentia liberae voluntatis, quae non ctb
Apta ut aliquid agat, nifi ab agente fùpcriori
determinetúr. Alij exiftimantes iftiufmodi
operationis efficaciam dire&è evertere arbi
tfijiibcrtatem, excogitarunt aliud gratiae ge
fius, cujus operationis modus ifti priori ex
djamcrro adverfetur . Dicunt enim gratiam
c&icacem effe fitam non in tali motione vo
lúntatem praedeterminante , fed in quadam
ifiufhinatiöhe intellc&us & motibus vólun
tatis, quibus Deus & allicit voluntatem ut
velit ; & vires volendi tribuit, fimulquc con
-currit cum voluntate fi voluerit. Vt autem
'cur illis adjutorijs velit, aut refiftat eis, hoc
£υä äcri ex aliqua piaedetcrùinatione Dei
-
-
ne voluntatis : quae quantumcumque gratia
alliciat atque blândiatur, confentit, dißitit
áue fi velit. Primi vocant communiter gra
tiam illam fuam ?r«determinatisfiem ?j/îam,
(ecundi congruam. llla fere defenditur à fé
&tatoribus {àn&i Thomæ ; hæc à Francifco
Suarez. Le(fio, Molina , & alijs multis. Nam
quamvis aliqua inter Suarcz cum fuis ex una,
& Molinam, Lc£lium cum ccteris ex altera
parte di£repantia fit , illa tamen magis divi
íiam voluntatem ex qua gratia proficifcitur,
quam diverfum operandi modum quem ha
beat gratia, aut confcnticndi quem yoluntas,
rcfpicit. Vtrique enim ftatuunt Deum explo
rare pcr fcientiám conditionatam , quid vo
luntas libera cum qualibct gratia, fi daretur,
vellet aut faceret ;. quo explorato illi volunt
dari gratiam cum qua voluntas operatura
prævidetur, ex decreto Dei prædefinientis,ut
talis effe&us fiat ; hi vero ex alijs confidera
tionibus aut regulis providentiæ, Intcr ifla
duo gratiae gencra generatiin hoc difcrimen
cft , quòd illi qui præ determinationem phyfi
cam dcfcndunt , magnopcre }aborcnt ne afbi
trij libertatein deßy\x {je vidcantur, alij he
Chriftiana gratiæ veritatera. Nam ut illi;
vitio veititur quod nimium cxtollunt gra
tiam , ita iftis quod nimis deprimunt. Hinc
adverfariorum criminatione illis Calvaii
mus, ab aliquibus itìis Pelagiani|uusinVin
[gitur.
Quod fi quis difcrimen iftud duaruni'la
rum fcntentiarum vel folum præ oculis ha
beat, non cft diffici!e animadvertere, quid re
fpQndendum fit interroganti, cum utrâ tan
dem,dcótrina de adjutorio raedicinali Chrifti,
£ft enim, ex integro cum neutta convenire,
{cd aliquid ab utrique fumere. Nam à Priori
accipit, quod volúntati confenfüm efficaci
ter inclinándo atque adco prædetcrminando
largitur ; à poftefiori , quod fit aétus qui
dain vitalis, utpote cæleftis , & Auguftini
phrafi , ineffabihs fuavitatis dele&atio ; ngti
iamca exfpcétat impulfum voluntatis ut fe
cum influât, fed ei tribuit : nec hæret quo
dammodo ex arbitratu voluntatis eligentis
ut velit aut nolit, fed arbitratum volendi,
ad hoc ipfum determinando fuavitatis effi
£acia voluntatem, efficit. Ex quo fit ut quod
jn gratia mcdicinali Salvatoris efientiale ac
fgfinale eft , in Auguflino illi animadverse
iint, hi vero quod quodamfhodo materiale.
Itaque
j
 818 L I B E R O C T A V V S. 819
Itaque longè propius illi adveritatem acceffe- A pria eß, feparatur. Vt fáne merito diéipoffit,
runt. Ip(am quippc medullam gratiae Chrifti do&iffimös illos viros primæ fententiæ Jefen
refpeétulæfae voluntatis, hoc eft, adivToR11 forcs, veram Auguftifii fentcntiam de gratiâ
Qyo tetigerunt,quae in ifta potenti confenfio Salvatoris vidifféätque tenuiffe.Quòd fi quiá
nis efficiéntia ac donatione confiftit ; & per ei ulterius adjecerunt, ex fupcrfluentibushu
illam ab omni alia fpuria gratia , quam Pe manæ Philofophiae exceffibüs fa&um eft, qui
lagiani & Scmi-Pelagiani prædicarunt, ad tuendam pérfpectam vefiratem, fàtagentis
máximcque ab illa gratia fine qua mom, quæ animi conceptibus naturalem fcientiam in
{}antis hóminis & Angelorum voluntati pro fubfidium rapientibus, ebullire folent,
c A P V T S E C V N D v M.
Varia difcrimina proferuntur inter adjutorium Dei medicinale
& prædeterminationem phyficam, prout à defen
foribus ejus traditur. ' ••

I enim iufiisponderibus totum illud A tibus fuis deleâatioiicarnis repngnantibus,&

quod pbyticæ prædeterminationis au
) άores aä Augüftini fententiam expli
candam tuendamque dicunt, metiri &
excutere volucrimus, pcrfpicue deprehende
mus nonnulla adjecta clie à recentioribus, quæ
cum Auguli do&triua nullo modo congruunt.
Et quidem quod Chrifti auxilium nemine
pr&dctcrminationis phyficæ, quod Auguftino
adjun&is ei intelleétus illuflrationibus , Au
guflinus innumeris locis loquitur, vbi de verâ
Chrifti gratia contra Pelagian )s afleret da &
explicanda occupatur: Nec ullas onnino lo
cus cx univerfis Auguftini Scrip uris,quantum
intelligere potui , proferri poterit, qui talem
praedctcrminationcm tanquàm Chrifli gratiam
prg (e ferat åut probet, fcd loca foiummodo -

ignotum cit,nuncupaveriut,nihil refert.Suffi quaedam generalia , ut qucd Dcú dicit: * Avei- •Lib.**r.
ciret fi rem ip{am [au&us Do&or traderet. lere cor lap.deum. b Facere iit velimus bonum , facere &-i,i.ii).
Cùm enim aliquid propter r.ovas opiniones utfaciamus , opcrari velle & perficere, prabere vires cap. 14.
emergentes efficaciter exprimcndum & accu efficacißima voluntati : Eam c ex mala matare iv £%**£*
ratc ab alijs diltinguendum clt, rcm vcterem bonam : d Cor regu occaii fìima & efficacißimapo- $££; %
novo vocàbulo iniìgnire nihil vetat. Sed et teftate convertere, & transferre devoluntate lædendi È; Ä.
jaum in rebus ipfis , operandi modo acceflorijs; ad volumtatem favendi: c trahere miru modi, ut ho- e ubia. e.19.
non mcdiocris difcrcpantia elt. mines v.lnt,& volentes ex molentibus fiant: finterna f £ i de gras
Nam primo , juxia fententiam iftorum re atque ciculta, mirabiliac ineffabili potejiate operari ''j!;***
centioruin , praedcterminatio phyfica cft mo in cordibus homimam bom u voluntates : 8 voc4tione £f;!; É
tione(cio quæ virtuofa , quæ habct effe quod- B alta atquefecreta fic agere homini fenfùm , ut eidem í%%.Y.
dam inconpletum,& fit 1n voluntate per mo legi atjue doctrina açcommodaret affenjum: h duri- î5*?.s.
* dum quo cglorcs (unt in aëre , & impetus ir. tiam cordu at ferre: i ad fe convertere hominum vo- itbi4ga^ve
re quae impellitur. Cujus prot, &tofpéculatio luntates : k Mirabili modó & ineffabili operari velle: *%*, ...
nis in Auguftino nul!um veftigium effe vi 1 Vocare fecundum propofitum ut fat credens, & hu- J. ibid.*i6.
dco. Nam Augultino vcra C.hrilti gratia eft jufmodi, quæ quidcm indicant Deum volun
vcrillimus motùs voluntatis, ineffabilis vide tatcs hominum inclinare atque determinare
licct dcle&tatio objcéti quod proponitur ; quae quo voluerit, fed in omnibus iftis ac fimilibus
-;;.tJ.4.de totum animum cuin ingenti jucunditate fur teftimonijs, non elt unus apex, qui h®c figni
rat,*ai*, furn rapit, qucmadmodùm nos fufillime fupra ficet, per hujufmodi praedcterminationem ex
-*-*c*J*4- demonftravimus. Vnde non eft ficut colofin phylofophia profe£tam effici. Nam ea in alijs
aërt, aut virtus artis in inltrumcnto ; fed ficut ętiam corundem librorum locis, ubi deterroi
yeriffima & realilfima voluntatis atfe&io in natius fe explicat , ad cos quos diximus dile
fuo connaturali & proprie dicio fubjecto cile &ionis rhotus reftringuntur : quos cum ipfi
folet. -

met prgdeterminationis auctores fub illa pr§

Secundo praedetcrrfiinatio phyfica non eft determinatione comprehendi nolint, réliíi
eis a&us vitalis animi,(ed áliquid vui voluntas quitur , apertam vim inferri teftimonijs Au
tantum paflivè fubjacet ; Ciifilti adjutorium guftini, quibus fentcntiam illam fuam afíer
cft a&us verus & vitalis, quo anima haud tam volunt. , .

fecus afficitur , movetur in Deum , ac Tertio praedeterminatio phyfica talis eße

quando fimili dcle&atione terrenis rebus in- C dicitur, ut in quibufcumquc circumflantijs
hæret. Idcirco quippe datur animo perficio volnntas collocetur , fempér faciat facere &
fis defiderijs & volùptatibus implicato, ut ea operetur effe&um fuum , omnemque fuperet
rum impetus illa cælefti ac vicT R1c E DELE réfiftentiam : Chrifti adjutorium nullo modò.
cTATioNE fuperetur. Nam ex illo effc&u et Nam deleétatio viétrix qug Auguflino eft effi
etiam nomeni vi&ricis deleétationis ei im cax adjutorium,relativa éft.Tufic enim ef vi
**34* pofitum e(t , de quo etiam fupra loco fuo άrix quando alteram fuperat.Quod fi contin
fatisdi&um eft. De hac igitur gratia fanante gat alteram ardétiorem effe, in fólis inefficáci.
apimum, ac vehementiffimè dele&antc mo¬ bus dcfidcrijs hærebit animus , nec efficaciter
- Mm 3 - unquagi
*-

$*o DE GRATIA CHRISTI SALVATORIS
uhnuam volet quod volendum eft.Qua de re, ^
`vide quæ in ij(ùem locis à nobis di&a funt.
Ωuarto quod praedeterminatio phyfica fit
inftar concurfus cujufdam generalis Dei in
ordine fùpernaturali : adjutorium Chrißi nul
lo pa&o , Nihil enim ei refpondet in agenti
bus naturalibus, vt ex fequenti difcrimine ma
gis patet. - -
Quinto predeterminatio phyfica neceffaria '{olum nulló teftimonio ejus probari poteß,
'ftatuitur oomnibus agentibtis ex vicaufç fecun
dg quae elfcntialiter tam in operari, quàm in
cfle fuo fubordiriatur primae , à qua äd agen
* dum præmoveri debét : Chrifti adjutórium
nequáquam,fed laefae vóluntati propter fòlum
- vulnus neceffàrium eft, quod éi infixtt pec
7; *; cantibus voluntátisaudacia.Quod etiam fusè potuit, & Argeli reip{à voluerunt fetcrufit
<*J"*
al»at. declaravimus.
- -
Nam
- -
inde gratia
- -
Chrifti me
££; dicina, & adjutórium mcdicinale ab Augufti Tollit cit (curatque veram radiccm neccfli
' ng dicitur , & Chriftus Dominus Salvator & , ' tatis gratiae medi&inalis, nec finit intelligere
Medicus, ipfoque proprio nomine iejus: unde °
'fi homo non peccafíét, neque Chriftus neque
adjutorium eius fuiffet opus.
_ Sexto prgdetcrminatio phyfica in agentibùs
liberisinfuper exigitnr, propter naturálem in
differentiam voluntatis, quatn, ut aliquid age
re poffit, pradetcrminare debet : Chrifti àd
jutorium neutiquam. Nam nifi concupifcen
tijs voluntas vulnerata, ficut in quaedam cor
poris membra,ita etiam in appetitus fuos pro
prium perdidiffet imperium , nulla Chrifti
gratia eam determinare debuiffet ; quemad
modum in fan&is Angelis plerie & Adamo
nonnihil patuit, qui diu abfque Chrißi adju
torio in fan&itate manferunt. … -
Hinc feptimo praedcterminatio phyfica ex
preffè dicitur ftatui innocentiæ tam, Angelo
rum quàmhominum fui((e neceffaria : Chrifti
adjutorium ei repugnat capitaliter; ficut Au
guftinus cx profeiio docet. Voluntas enim eo
fum fic erät inftituta , ut cum adjutorio non
Chtifti Salvatoris medicinali, quo fit ut veli
mus & agamus bene , fed cum adjutorio fine
quo non volumus aut agimus bene, poflent fi
vellent in fàn&itate pcrfiftere ; & Adamus
multisharis, Angeli etiam abfolutè in collata
fan&itate perfeveraverunt. Ex quo fa&um
ett,ut Augüftinus dicat Angelos perliberum ar
bitrium inVeritate ftetiffe , quod nunc homini
bus conferri debet per gratiæ domum. Qua
de re fusè in libro de gratia primi hominis,
& iterum de rnodo operandi gratiae Chrilti
difputatum. Itaque Chrifti adjutorium non
propter indifferéntiam voluntatis determi
ibandam, non propter generalem caufae fe
cundæ à prima dependentiam; non propter
a&uum bonorum fupernaturalitatem , fed
fopter folam liberi arbitrij impotentiam, &
É voluntatis vires,quæ ex libidinum ter
feriafum dominatione proftratg funt, homi
nibus lapfis Chrifti incarnatione & fànguine D
praeparatum eft : cujus quemadmodum neque
paffio & mors , heque incarnatiq fuiffet An
gelis aut hominibus neceffaria ,fi nemo pec
caffet, ita neque ftud proprium incarnationis .
& mortisejus adjutotiuas
-
8* 1
Quapropter qui medicinalem Chrifli Sal
vatoris gratiam fic defendere conantur, ut ]
eam in talem praedeterminationem phyficam |
transforment, omni ftatui hominum'lapfo
rum & innocentium ex vi caufae primæ & in
differentiae voluntatis neceffariàm , magis
profe&o Ariftotelici quàm Augußiniani fuit.
Nam talis prædeterminatio fic afferta, non
fed potius univerfàm do&rinam ejus `in iu
meris locis traditam inexplicabili confufio
ne perturbat. Tollit enim differentiam in.
tegfae lxfaeque voluntatis , tollit neceffita
tem duplicis adjutorij, quo, & fi*ie quo non ,
cum quorum altero Adamus velle ftarcque
que, lapfi homines velle aut flare non pofïùnt.
-
veram nâtûram ejus, dum æqualiter ftátuit
illam praedcterminationem omnibus neceffà
. 'riam. Dcnique cogtur inferre non exiguam
vim Scriptuiis factis, quae fingularemô Dei
'gratiam adus noßros bonos óperantem præ
dicatt. Eadcm quippe Scripturarum phra
'fes ad aétus quos ipfi ftatuerunt natúrales,
adeoque malos quartum ad matcriale, aptari
queunt. Si enim idcirco dixit Chriftus:Sine me
nihil pvtrfu fac.re, quia nihil fine ifta generali
Pei praedcterminatione tacere poflumus, cut
non id- ipfum qucque pro ifto adjutorio ad
a&us naturales, & malos neceflario profe
rainus ? Cur non dicamus, nemo poteft vi
ream plantare, aut pecuniam pauperi mora
litcr dare, nifi pater meus prædeterminando
traxerit etim ? Cur non de iftis omp'bus & fi.
milibu^ Dei concurfum generalem probanici
producamus ? Faciam ut faciatü ; Dcutnim opt
C ratur im vobis v.lle & perficere , & (imilia. Quod
fi ifta etiam re&è ad talis praedetorminationis
Phyficg neceffitatem aftruendam proferuntur,
quomodo ergo reétè gratiae Chriftianæ & ex
Chrifti paffione nobis collatae n^ceffitatem
probant, quemadmodum adhoc probandum
ab Auguftino proferuntur 3 Nonne perfpicuè
fequitùr, nihil omnino peculiarepróopéribus
gratiae, ex hujufmodi scripturis poffe cglligi?
Nam folum fequitur nihil nos poffe velle aut
operari fine præmotione generali omnibus
caufis neceffària , propter É
caufae fecundæ fùb prirha, & propter indiffé
fentiam liberæ voluìtatis,quæ ad nihil omni
- - \
no fine Dei premotione determinari poteft. ^
Quae ratio périnde prorfus locum habct,etfi
pcccatum voluntati hullam inflixifiet aegritu
dinem, nihil caro contra (piritum concupifce
fet. Totum ergo fundamentum gratiae medi
ginalis Chrifti funditus evertitur,& Scripturas
fubncrvantur , dum gratiae neceflitas, non ex
vulnere voluntatis,fed ex naturali ejus ind ffe
rentia, & omnium caufàrum naturali fub
ordinationc fub altiore, fufpenditur. Quae
duplex ratio neceffitatis gratiæ, ficut in uni
uerfis Auguflini operibus inaudita eft , &
fepugnat principijs ejus, ita quoque indicat
praedcter
 32» L Ι Β Ε R
prgfeterminatiofiem phyficam tanquam gra- A HABE»ar aprvrorio qyod imploRANT
tiam, eo modo & latitudine ad omneshuma
nae naturae ftatus dilatatam, ab Auguftini fèn
fibus effe remotiffimam , & potius vi humanæ
Philofophiæ, quam Auguftinianæ Theologiae
expreffàm & inventam effe. Nam apud ipfüm
nulla alia Chrifti gratia contra Pelagianos
* prædicatur, quam gratia que per incarnationem
iungeniti revelata atque donata eff: Gratia qua
iuffifitamur ab iniquitate & qua falvamur ab infir
mitáte: Gratia qua revelata eff per paßionem &
refrreâionem Christi : Gratia qua ipfum nofira
yoluntatis arbitrium vere fit liberum, ilum à carná
lium cuncupifcentiarum dominatione liberatur : Gra
;e. tia denique liberationis, quam implorant quando
•r* fa, à dicint, Video aliam legem in membris meis re
'or
•1
pugnantem legi menti meæ &c. Infelix ego homâ
° quù me liberabit de corpore mortü hiiius ? Gratiâ
bei per Iefum Christum Dominum noftrum : quo- B iterum ex proprijs fundanentis diflcrere ni
nium in eü caro concupfit adverfus fpiritum , &
Mirtus adverfùs a nemi, at jue in tali certaminelà
jurante, ac periclitantes DARI sibi ?vGNANDI
viscENDiQv E viRtvt E M PER CHRIsti
çrat A» PoscvNT. Haec eft vcra gratia
OC TA VVS 81 3
1st1. Nempe quia ille mulla tali rixa à feipfò
adverfus feipfùm tentatus atque turbatus, m illo bea
titudini loco fua fecum pace fruebatur. Tantum
ergo abeft, juxta fàn&um Auguftinum, gra
tiam Chrifti propter indifferentiam volunta
tis effe neceffäriam, ut potius propter amiffim
indifferentiam ejus, & ÉÉÉ fervitutem as
gepreffionem ejüs füb fibidinibus neceífarià ,
fit, à qua per potentem illam gratiam Chrifti
1iberanda eft , & in indifferentiam fuam pri
jmigeniam, vel potius fupra indifferentiam
fuam primigeniam, in a&ualem determina
tionem in alteram pártem retorquenda. Quod
nullo pa&o in ftatu innocentiæ integritas
ejus poftulâbat. Ynde ibidem Auguftinus tis, de etar.
tradit Adamum •}#gratiam habuiffe, &
latiorem ; nos indigere poiëntiore. Scd de illis orgrat *.&i*
hil opus eft, cùm alibi fàtis íüfe demonflrata p^ide lib. ds
fint , quando de natura gratiae Prinyi homi gras primi
hom d* lik.
nis ; itemque hominis lapfi, & utriufquc dif 3. degrat.
ferentia ex Auguftifii principijs differuimus. chrijl. salv.
Hic omnia breviter täntum tetigifle & me -

*• i • v. 3.
Chrifti, & illa genuina radix neceffitatis inoriam refricuifle fàtis eft, ut différentia gra w/qwe •4 1ę.
ejus, prout eam Äuguftinus in omnibus fuis tiae Chrifti prout ab Auguftino ex Scripturis
lücubrationibus docüit. Vnde in eodem loco tradita eft , ab illa ÉÉÉ phy
expreffiffimis verbis tradit Adamum tali ad fica, proüt ex generalibus illjs Philofophiâ
jutorio Chrifti non eguille: Ille non opvs principijs aftruitur,intelligi poflit.

cA P V T T E R T I V M.
Adjutorium Chrifti determinât aê praedeterminat etjam phyfia

'-
voluntatem, ut velit & ardentius velit , & ex quo
capite iftud accidat.

V æ quamvi$ ita fefe habeant,tan- a Ioruin etjam fan&orum accidebat, quorums

taque inter phyficam praedetermi voluntas ita fortis erat , ut quemadmodum,
nationem , prout à Schola(ticis de & quando, & quantum vellet , uteretur áut
- fendi folet , & mcdicinale Chrifti non uteretur adjútorio ; fed facit fecum in
adjutorium difcrepantia fit, in hoc tamen,uti fluere voluntatém, applicans eam ad volen
giximus, cum ea cónvenit, quod officium phy dum ágendumque, quicquid per eam Deus
fice praedeterminandi voluntatem ei vére volcndtim ageödumque conftituerit. Cùm
competat, eoque vocabulo non abftra&è fed enim per terrenas cupiditates voluntas ad
concretè fumpto meritò appellari poffit. Nam non volendum,imio ad repugnandum deter«
hoc ipfo quo, fecundum principià fàn&i Au minata fit, tollit iftam depreffionem atque de
É; gratia vera Chrifti, ett adiutorium quò terminationem in contrarium , & refle&it
cam in bonum , non folum fi libero arbitrio
t velle atque perficere, prout ab adiutoriofine
quo non diftinguitur ; iteuique adjutorium non hoc vidcatur & velit , fed ineffábili fua luce
Potentiale , quo velle & agere poffumus, fi vo atque fuavitate facicndo ut ei fic videatur, &
lumus, fed voluntati, & aâioiiü, quo Deus fa velit. Sic enim Deus avellit cor lapideum &
sit ut reipfa velitnus & agamus,pfout eafufè dat cor carneum, fic animum efficaéìffima po
i}.
i £is loci$ demonftrata fùnt; perfpicue patet, tcftate convertit , fic duritiam cordis ἐ;
gi iftud adjutórium c£ tale, ut vòluntatemj cum fic operatur velle atque perficere, fic ex no
£'* quacumque alia gratia in potentia conßitu lentibus & repugnantibus volentes & con
Ἐ, tam ad a&um protrahat , non fi voluerit {entientcs facit. Non enim hoc aliter facit
(quemadmodumi gratiæ Adami & Angelo - É-
voluptatem inclinando, applicando,
rum,cum qua reipfà fteterunt in veritate, prò* i$ eterminando ; & quia praevenit ipfàm vo*
yrium fuit) fcd ei efficaciffimè præbefido ut luntatis pr£determinationém,etjam prædeter
velit. Non enim exfpe&tat ut voluhtasfecum sminando, nonfolü moraliter,fed vera,reali &
*, • tufiuat, queinadabάum ia adjutório Ang*- phyficadeterminatione. Moralisenim prgde
a.

*. . M ia 4 tcrminátiæ
v. . .
*, •
 814
-
DE G RATIA c HRI s 1 1 : SALVATORIS
-
815• -

*erminatio illa dicitur, quæ tantum fehabet a jiria aut operum meritù comparatur. E; quare
ex parte obje&ti, quemadmodum facit ille qui non 3 Quia ut fit nutus voluntatù , ut fit induHria
coiifulit, fuadct, pra cipit% rogat, blandiíur : Jfudij, ut fint opera charitate ferventia, ille tribuit,
five §άΚ; fed *haec fc [1lle largitur: Ncmpe infundendo dcleâatio
'habet in ipfà potentia voluntatis, quam pro nem obje&ti, qua ámplius nos demulcente,
prie fuae fjavitatis magnitudine ad volendum `hoc ipfum nccefle cft ut velimus & operemur.
applicat, * *t*i*determinar, utpote Quod enim amplius nos dele&averit,fecun
dum hoc opcrenîur neceffe «ft. Ergo & quod
cautar,- in ea hoc ipfùm ut fe determinet,
`ideoque prædeterminat. Vt enim ex Augu volumus aliquid, ex delc£tationt nafcitur, &
`{tino tanquam reum certiífiuam afferente Je quod vehemicntius volumus, ex ardentiore
^* *• 4. *' claravimus : & iis anino ampleâitur aliquid quod delectationc : Tanto enim quidque vehementiu ti,,,
aa $implic. eum non deletat ? Ncmo prorfus, Volumtas emim 'volumus, quanto certius quam bonum fit movimus ?'**'
f. 17,
ipfà nifi aliqiiid occurrerit iu c deleäei , atque invi eoque deleäamur ardentius. Si autem nulla dc
jet animum, moveri nujs modo poteft, Ex quo et lectationc tangit animum , etjamfi hocbo
'jìm confcquenter naf itur,ut qùemadmodùm num eiïe noverit, nulla etjam ratione hoc ip
r. *, n..a idem tradit, quod amplius nos deletat, fecundum 'fun vSict : Nolunt enim homines facere quodiù Iii!,
Galat. boc op*emur me effe eft. Quid autem ?. An ip{à fum ej},five quia latet, five quia mon deleäat, vide
£oro rf**re
volúntas facit ut deieétet fi voluerit? Abfit ; licct etiana cum non latet. Nam fcicntia ob
ad $implic, . Hoc enim wt occurrat, inquit Auguftinus, non , jeéti tantum ex generali ratione ad volendum
eft in homini poteftate. Et iterum: Qüj habet im b neceffária eft, quia ignoti nulla cupido, neque
poteftate ut ¥el occurrat, quod eum âeleiiare poßit, concurrit aliter nifi ut adiutoriùm fine quo nom;
vel deleifet cum occurrerit. Ex quibus principijs non ut adiutorium quo fiat ut yelis. Ex qui
neceffàriofèquitur id quod tari conftanter äo bus Auguftini Principijs quæ fufius iam ántc
cet Auguftinus , adjutoriurn Chrifti e{fe adju 'declarata funt, cum de dclcéìationis neceffi
toriuni quo Decs donat ut vòluntas velit, aut fate tra&aremus, perfpicuc apparet in poffi
ex duobus unuin præ altero velit, aut arden bile effe, ut adjutorium iilud cæleftis delc&a-
tius velit, effciendo ut dele&et, aut ampliüs tionis non detcrminet,imo praedeterminet vo
dele&et ; quod enim amplius nos delectat, luntatem, quia facit ut velis, & fine illa velfe
fecundum hoc operemur neccfle eft. Vnde non pofiis;facit etjam ut ardentius velis,& fine
in eodcm löco ádijcit : Cùm ergo mos ea dele illa ardentius velle non po{fis;facit denique
ttant, quibus proficiamus ad Deum , infpiratur hoc, ut me effe fit animum iftud (cqui, & fecundum
& pr«betwr gratia Dei, non 'mufu hojiro & indu iftud eperari quod amplius dclc&averit.
-
- - •
-
c AP V T
Q_V A R T v M.
conciliatio gratiae Chrifti quam Auguftinùs docuit, cum libero
arbitrio, juxta principia Scholafticorum.

a » fi quis fcire aveat, quo pa&o hujuf A Auguftinus doctiit, oftendi ac defenàitot*\,
modi inedicinale adjutorium Chrifti Nam fere quigquid ab adverfarijs obijci po
confiflere poflit cum humani arbitrij li teft, unica illa diftin&tione fcnfus compofitiát
bertate,qu£ paffim in Scholis tradi folet, divifi , quam ifti prae determinationis phyfic*
&tque in eo fita dicitur, quod pofitis omnibus defenfores adhibent, folui ac diffipari pottft,
ad agendum Š voluntas poflit agere Non cnim nccefîè cft, aiunt, ut cum omnibus
& non agere, vel agerc unum & contrarium illis ad agendum requifitis, inter quae etjam
ejus, non eft diffici'e et fàtisfacere. Cùm enim ' ca-leftis dele&atio eft, ßet fimul ut non agat
iftud auxilium eundem habeat operandi mo voluntas, fçd (olum ut poflit non agere. In
dum, qui phyficæ prædetcrminationi tribui libero enim arbitrio quantumcunque ad
folet , üt capite præcedenti tactum eft , & agendum præparato , imo determinato &
ex libro fecundo de gratiâ Chrifti Salva a&u operahte, repcritur, ut ipfi docent, fi
toris , & quarto de natura gratiae mcdi multas potentiæ ad operandum & non9pe
cinalis Chrifti latius intclligi poteft , eo randuam; non potentia fimultatis, ut vidclicct
dein modo libertas illa jam diçtâ voluntatis, fimul agat & fion agat. Hoc eft, ut clarius di
fùb illo Chrifti auxilio incolumis manet, quocatur, in libero arbitrio eft potcftas ad oppofi
iub phyficâ praedeterminatione falvatur.Qua ta, non tamen potcftas ad oppofita fimul in fe
' propter quicquid phyficæ prædeterminatio *habenda. Hoë enim nemo fiifi fatuus dixerit,
his áefenfores pro fuá fenten ia protulerunt, , Hoc ergo fenfu intelligendum effe doccnt id
ut iibcrum arbitrium fub ca falvum eíle per B quod adverfàrij ad libertatem poftulant,utvi
itadeant ; quicquid etjam ad diIIolvenda op delicct pcfitis omnibus ad agefidum requifitis,
pugnantium àrgumenta,telaque repercutienda $jam calefti qnàcumque deie&atigne & præ
fyoliti funt, pro hac fenténtia É puta. £cterminatiorie [et fimul ut poflit non vel
Åodern quippe mod9 libertatem iliaiì ar le , non autem ut fimul non velit. Poten
bitrij, dé qüa ipfi folliciti funt; incolumem tia cnim non volendi non repugnat omni
p*iiiiancrs fub illo auxilio uicdi&iùáli quod bus illis ad voicndum requifitis, fed folum,
quod
 826 IL I B E R
O C T A V V S.
quod a&ualiter non velit. Itaque in fenfu a dicit, quod liberum arbitrium à Deo motum & ex- c. r.w.
divifo pote(t voluntas non facere id quod
Deus per gratiam efficacem in ea operátur,
in fenfù vero compofito, nequaquami. Nam
°*** inde funt {læ locutiones Auguftini : Subven
** tum eft igitur infirmitati voluntatu bamamae, ut di .quo fignificatur, ita hominem recipere D«iin
vina gratia IN DEclinabiliT ER ET 1N sv Pe- , fpirationem, & motionem, & excitatiouem
rabiliTER ageretur. Hoc eft,ita ut voluntas
ab opere bono nullatcntatione declinari, nul
la î. fùperari poffit: ita vidclicet ut
a&ualis declinatio volufitatis & fùperatio unà
cum Dei gratia jungcrctur. Sic enim feipfum
explicat cum immediatè fubjungit : Et ideo
quàmyù infimia, nou tamen deficeret, nequeadyerfi
iate aliqua vinceretur. Simili fenfus compoliti
i4- phrafi, in eodem libro inferius dicit : Cui vo
lenti falvum fa.ire mullum hominis refisfit arbitrium,
Et iterum manifeftius: Nom eji itaque dubitan
dum raluntati Dei, qui in calo & terra omnia que
voluit fecit, & qui etiam illa quæ futura funt fecit,
bumaiia, voluntates non poffe reffère., Et rurfum
in eodem loco : Nifi forte quando Deus voluit
Saul, regnum daie,fic erat in pote$tate Ifrai elitarum
fùbdereje meinorato viro, five mon fubdere, quod uti
que in eorum erat pofitum voluntate, ut etiam Deo
, yalerent refiíeie. Et de dono perfeverantiae
° loquens: Quomodo poteftam.fti per quod fit ut non
* amittatur etiam quidpoj?.t aniitti ? Vt perfeve
rantia amittatur.fieri nullo pa&to potcft. Et
ipfa Scriptura facra dc rcnato ex Deo loquens;
827
gitatumpoßit diffentire fi velit : iieunque quoc im- J*ff.6.can*.
fpirationem recipiens illam& abjcere poteft, fiondif & e. 5. de
ficultcr ab eis & à novis folvi potcft. Conci in/iifi:ausae
liuma enim in (enfu divifo, inquiunt, !$.
iftius deleétationis aut pradcterminarianis
(addo, filibet, etjam a&uàlem ipfius volunta
tis confenfionem àc motum ) ut nihil auferat
ejus voluntati „poteftatem diffentiendi , fi
velit,quamvis a&ualis diffenfus cum iliis prg
[fùppofitis componi nequeat. , Poteftas enim
diffcntiendi noh repugnât ifti cxcitationi, aut
delc&ationi, aut pra determipation', aui'ipfi
etjam confènfùi a&uali voluntatis,(ed tantüm
difienfùs àâualis; quemadmodum cum páries
albus vere dicitur éffe poffe nigér, non hoc fig
nificatur, quod albedine perganente, fimul
in eo nigredo reperiri poffit , fcd quod fimul
cum albedine fit in eo potentia ut fiat nig£r.
Hæc & fimilia refponûcnt ij qui phyfiSam
tuentur pra determihationem, ut per eám noa
deftrui libertatem patefaciant. Qgae fane om
'nia ad iftam veram Auguftini gratiam ab ad
verfàntium argumentis cripict dam,tuendam
que illam arbitrij libertatem quam Putant cile
fecefîiriam, mutatis tantum vocabulis, huc
tran fervi póffent Sed cum iftud cuivis f cile
-

fit,& nihil adverfùs libertatem cx hac dc&ri

3. Qui natú eft ex Deo pcc-atum non facit &à. Et non
poteff peccaie. Sicut érgo inf; {ù compofi:o ve
'ræ füit hujufmodi phrafes, quibus voluntas
a&a per divinam gratiam , dicitur non poffe
refiftere Deo, non po{fe diffentire ab eo j;!
per eam vu!t operari Deus, non pcffe dcclina
ri, non poffe fùperari ; ita è contrario, in fln
fù divifo verae fint, quibus dicitur pol e de
clinari, poß fuperari, pofle dilientire. Eodem
igitur modo locus Concilij T ridentini quo
na obijci poffit, qucd Sch, laftici non c'fiol
verint , neque minus talium arguincitorum
fòlutiones, quam argumenta ij 1. in proti Ptu
pofita, fint apud cos qui de p, yfica pia dctcr*
minatione fcripß funt, noiiali actum agg
re, ac tempus, illis proponendis folvevòìf
que tefere , præfertiô çutn non fit inftituti
fiei rcbus illis explicandis inhaegere , qua Ple
ne apud Scholafticos explicatafunt.

C APV T Q v I N T y M.
Conciliatio genuina gratiae cum libero arbitrio fecundum Auguftini
mentem profertur: & probatur ex querelis Pelagianoruih
& modo quo eis Auguftinüs fàtisfecit. -

w .
-
• • , , - ' •' ·· · • . ...…. - - " . - • • ,- -

- - - -•

E x v M r a M £ N merito dubitari A arbitrij libertatem, vel gratiam cum liberoar.

poteft, utrum Auguftinus eo mcdo bitrio efíe conciliandam. Qgod profcét , in · · · ··
intellexerit incolun em permanere li crcdibile & impofIibile cft , fiilte verus atque
bertatem, atque ita fenferit influxum genuinus eft cgngi!iandi modus. Sxpifl*ae
gratiae cum liberò arbítrio conciliandum efle, iamque & acerbiffime Auguftinùs & Ecclefia
guatenus fùb ejus efficacia determinante vo quam tuebatur ab adverfàrijs de deftru&a pςr
luntatem ut velit & agat, fimul poteftas mia grátiam libertate criminati fùnt,invidiofìfi
neat, ut non velit & non agat: Nempe ut ar meque traduéti. Cùm enim Auguftinus quo
bitrium voluntatis ea ratione liberum fub dami loco dixiffet adverfàrijs : Ύon ej ita ut «*.*.*
gratiâ effe cenfeat quia femper per gratiam ita loqueri, multum falleris vel falij e fheditarì , no#*****
: .**
***i •/••.-. * • • •
a

vult & agit,ut fimül poffit nec velie nec agere. llerum negamus 3rbitrium ; Refp, ndet c1 Iulia Lib. 1 ceat;
- - -

Caufa véro dubitandì multo maxima eft,quia fius : Fidem yestratn qtiæ à fiobi oppugnatur, eru- 7.i, •pér*-
fi Auguftini monumenta luftremus univèrfàs befciti, profiteri, & ad no$ira Jeiiteitt ea qua levia perff. 1 13.
quæ contra inimicos gratiae Pelagianos cxa tis verba confugius., Tam enìm fcelétum ef quod
favit, nufquam veftigium apparet ullum, ex £; prevaricatio }udenda Bajlone ( id cft, Ec
$uo colligas sa raüoüe vel abipfo defeiifam cicfiae) ut eam á nóbis obycitur a yolä migetur: & - -

-
téa
- - -*
:_-^
!

828 'DE GR ATIA c HRISTI SALvATcris

' tam faniiin £; quod à r bi creditur, ut fub umbra A ... Hpc ipfum rcdarguuft Pelagiani, quando
ά geliis cere, licet aäverfa m cmte cuptati. Hæc & , in libro primo ad Bonifacium dicunt : Homf- 4* i •!
' £miilia fàn&o Auguftirio fulianus & ceteri Pe nem Dei ojws 3efend nius, nec ex iüus potentia ve! in *** *,
fagiayi non £a $l*tánquam de ceft iftia avi malum vel im bomam invitum aliquim cogi : fed pre
άύriâ tiiur jharites éxprobrant. Ad qùas ca jr, a voluntate aut bonum facere aut malüm. Im bono
'lumnias'detergéndas?non,femel ctiaâ, totós yero opere à òei gratia adiurari. Et vice vcrfa ut
ingenij ncrvos interidic , 3$endiique fe libc libertátem tucãtur, non fine voluntatc noftra
'rum arbitriufù 'Jefendérę 35tegerriniùm , & ab invitis bonum fieri refpondet Auguftinus:
'moduí ìåívi átis explicat, & qua rátiöäc Ad hec refpondemus non ex ibei potentia velum má iiu.
cum Dci gratia fit coficiiiandum dócet : nec ,£t in vel in bonum 1 N.v 1 T v M. A l 1 q v E w
tarnen unquam vel fémel, nec ex profeflo tra `c o'g 1 ; jed Deo deferente pio heriâ re, videli
'dit,'ncc pcr tránfeníam infinuat, talvam ea cct fpont. propriaque voluntátè, in malum , &
tenus manere fub grátia libertatem ejus, qua [Oeo adiuyantejgemerità convertifve quo [ue v olún
tenus a$tuin volendi fic exfeiit, ut eum poffit tate ad bonum. N o N E N 1 M E s τ 'H o M o ,
fùfpendendo continere. Quis ita refpondeat, s o N v s s 1 N o l 1 T : S E d c R A T 1 A
'nifi vcl malignifíimus vcl ignatiffiirus qui 1) E, 1 E t i a M a D H öc a D i v v A r vi
de cepis interrogatus de allijs loquátur? . , v T v E l 1 T. E t adhuc luculentius paulò
Scü nc temëre iftjd pronuniciaffe videar,poft : Quàm multi inimici Chriíii quotidie fibi à abid.t. **
'ex oninibtis óperibus qüae adverfus Pclagianos 3 ei occult4 gratia t i A H v N T v R au c* rftum.
compofuit , dcmonflraridum cft, ijuiiquam p Quid verbum fi non ex Euangelio pofuiffem, ja//a
- Auguftinú refpondciido i'elagianis,de vola T de me propter hoc il!e dixiffet ? &c. Qiù trajitur
'ta per gratiam libcrtate conqucrentibus, iflu m Ji iam yolelat ? E; tamen nemo venit miji velit. Tra
'conciliandi mcdum tetigifie, quòd voluntas titur ergo miii; mvdu v r,v 1 L 1 r ab illo qui
'ita per grátiam velit ut poffit iion velle, fed movit intiis im pfis hi m.mt m cvr.ibus operari, N o N
femj cr iilum, quod opcrante gratia non in v T H o M , N E s , Q o D £ 1 1 * 1 N o N
ftar trunci, quéim Deus moveat, feraniur ad £ o T E s *, N o l E N : E s c R E D A N r, ut
bonum, vcruim quod gratia non aliun, quem ficri in Catholica doclrina piitabant & obje
piam, fed nos ipfos faciat velle quod borum sciant adverfarii, s = B v* v o L E N T E s
eft. Quodque nirabilius , oftendetidum eft, à x N o l E N T 1 £ v $ % i A N r, Qvod ità
non aliüd étjum in traduccnda gratia (r ini fieri Sc Κ Plüíùíýìs ftatim probat , & ex u,,,.,,
natos cffe Pelagianos , quam qüod gratia fe sis concludit , quod ipfam Diui operata in cor
cundum Catholicos, & Äuguflinum, fine vo dibus hoininum voluntatem : quod yoluntatem bo- -

funtate noftra pet ficeret bonum, ita videlicet 'minum occultffima & ejcaaf iiia potiftaie con
ut liberum arbitrium vel nihil prorfus ágeret, vertit, & transfert ab indigiiatióne ad lgnita
vel certe invitum & relu&ans ad bonum co tem, hic j.inquit, de vo!untate laâendi ad v lui
geretur; quorum utrumlibet contingeret,ope tatem favendi, fecum dem illud Apoßoli, i eas effemini
fis boni rátio funditus à voluntate tolleretur. qui ope. aiù in vobu & velle. Quibus v, rbis ne
Quam Pelagianorum opinionem nonnihil de Paulus Apofìolus,liberum arLitritin• exftin
ride di£« claravimus in libris de Hærkli Pelagiana. Hic , xifie videietur, ut Pelagiani fomniabant, ! a
lat? 4* que- tamen paulo inferius demonftranda cft. fubijcit : Ntimquid hómines 1-ei jui hac fc pj?-
rela Pelag Hoc enim inprimis perftringit Pelagius, runt, imo ipfe Spiritu I>ei , quo aniivre per eo, j*
Σῆ, quando Catholicorum querimonijs cgnfcftio confcripta funt,oppugnant liber, m hominu.}υur um?
a&#uom» lib. riem veræ gratiæ poliuiantibus fabisfacere ' St fficientiffiijc putans fe liberum arbitriuaι
- - -

s.ae H«r. ` volens, itaque loquitur : Hic nos imper t ßimi dcfcndiffe, quia quantumcurnque Dcus cffica
Pelag.^. 13. hommum putat iniuriam divinæ grati4 face,e, quia ' citcr pcr gratiam operctur, n n nolens aut in
• '*•'*° ducimus ÈAM s N E vvlvsTAT E Nos rRa vitus homo facere cogitur, (èd volcndo id fa
;{£ Τ. Neqvaq am in nobis PERFick* £ * An cit propria voluntate. - - - - - - ' ' ;
©-, i. J, CTiTAT l M Quaji Deusgratiæ Ju« Aliquid hpera Has enim ipfas querelas de labefaétata
Jgitur se que verit, & non illu quibus imperávit , etiam graua fuá per tra&um Déi libertate Pelagiani ingemi
**'* *em- p- auxiliam fulmini$tret ; vidclices non illam Au hant, quando fub adverfàntium nomine fibf ,-„& ..
£££*£'**
Cbriß. c. j. gultini quæ
fed legej operâ
atque ur vel e ut
do&rinatis, atque
quid pcrficere,
per liberum dicit Aùguflinus: Quid hic diximus fratrès 3. Si is • ,
trahimur ad Chrifi* m, ergo inviti credimus ; ergo
bomini, non gratia; fatere iubentur arbitrium, fé vtolemtta adhibctur, mom vvlunt.ts excitatur. Et iterú
gilius poßit ipli; non gratia, implere per grauiuit. infcrius : Cùm ergo im Chrifum corde credatur,
Ëcc£ pcrfpicue accùl st in Catholicis gratiâ quod nemo utique facit invitus : qui autem trabitur
negationcm ip fe accu{antibus: quod vcllcnt tamquam invitus cogi videtur, quomodo iftam jolvi
caiii fine voluntate hoftra Perficcre fai &ita vimus quaftionem : Nemo venit adne mifi pater qui •

*». : *, tem , quafi ipfi gratiae , n9fi hori.inibus Deus, mifit me traxerit eum ? Si trabitur att aliquù , um
.: *
facére ifüperaúéí. Lt ad hoc ipfum refcllcn vitus vemit: fi imvitus venit , nec credit : fi non cre
duni rjyiöij Augußinus, quando infcrius di- D dit, nec yenit. Haec eft enim ipfiffimia difficul
&a;. '* cit : P$nai,injìam; tiia diíere., Non flum enim tás,quód gratia liberum arbitrium, tollerer,
-
I. ' , , Deü poje noiirum donayit atque adiuvat, fed etiam qua territi clamabant Pelagiani, gratiam co
ve? & óptiari operatui ui nobu;. Nbm quia j nom gere hominem ad bqnum , quod autcm co
voiumu, aut hojuoh agimui ;fèd quiajii* ipfiw ad Χάè fit, non fit voluntatis aroitrio, vis .
• • • ^.. •• a* r," • •• - -*-. • • *. .. -

iuììiv it* yälamià âujiid varii, nü ágimiâ.

**.*• a
êáú & coa&io rcpugnant voluntati & "; TΩ
 33o L I B E R .. O C. T A v V S . • 83*
tati. Vnde alibi : Quomodo attrahit Pater ad A met.illi àquo agunturgratia, agant. aguntur enim
Chriftum , fi dimittit ut quis quod voluerit eligat ? at a G A N r , n d N v τ 1 P s I n i H £ '.
Et tameu utrumque yerum eft, fed intelleciu boope A G A N T. -

metrare pauci yalent, Nec aliter tamen Augu Hanc ipfàm liberi arbitrij fubverfionem,
ftinus liberum arbitrium cum ifto tractu in tanquam tòtius noftrae voluntatis feu volitig
concordiam redigit,nifi declarando quod ifte nis cxtin&ionem arguunt ex gratia Dei fe-;
, tra&us amantein, hoc eft, volcnteum facit : Noli qui, in fermonibus déverbis Apoftoli : Dicit serm. 13. 4*
te togitare invitumtrali, trahitur animus & amore, mihi aliqui (Pelagianus, nam ádverfus iftos :; 4P/*.
c. I $i
id eft, voluntate : ncmpc quia trahitur, ut cx ex profclfo difputat) ergo agimur mom agimus.
invito fiat volcns & amans, Et è contrario non aliter libertatem arbitrij
Hanc ipfàm libcrtatis violationem redar incolumem manere probat, nifi quia nos non
guunt Pelagiani, quan, o in Jibro fccundo ad otiofi fumus aut nihil agimus, fed fimul ali
Bonif. dicunt : sub nomine gratiæ ita fatum quid agimus : Refpondeo, inquit, 1 M o E t
, afferunt, Catholici , ut aic.int, quia nifi Deus myite a G 1 s E T A G E R 1 s. Et tumc bene A G 1 s,
& reli'a;ti homini im piraverit loni & ipfius fi a bomo agaru. Spiritus enim Dei qui te agit,
imperfeífi cupiditatem , nec a malo decliiiare te, bo a G E N T i 8 v s adiutor eft. Ipfum nomen adiuto
num p ffet aiipcre. Et quando ipfi veluti liber ri, praefcribit tibi,quia & T v 1 p s E A l 1 Q vid
tatis patroni ex adverlo ftatuunt, gratiam ad A G i s. Agnofce quid pofcas. Adiutor meus effione
iuvare uniufcuiufque honum prºpofitum, non tamem derelinqua, me, adiutorem utuque invocas Deum; +
reluianti fudium virtutis immittere. Sic cnim gra- B N E M o A d 1 v v A T v R, s 1 a B 1 l l o
tiam intélligebant illud ftudium virtutis rclu- N 1 H 1 L a c A r v R. Et iterum : S 1 N on
&antibus limittere, ut reluétantes & inviti E s s ε s o p E R A T o R, 1 l l E N o N Es
facerent quicquid facerent. Nam Auguftinus s E T c o o p E R a τ ο R. Et paucis interje
è contratio, üt liberum arbitrium falvct, non &tis eandem libertatem & gratiæ concordiam
fine voluntate noflra fludium virtutis ab invi- repetens : Prorfus hoc credite, bic v o s A G. E- tiu... 12S
tis, fed volentibus fufcipi refpondct : Nunc R E B o N A v o l v N T a 'r E. Quia vivitis,
illud ejî quod debemus advertere , utrum invito & re utique a G 1 T 1 s : Non enim adiutor eft ille,
ludanti homini Deu infpiret bomi cupiditatem, ut iam s I N m H 1 L a G a T 1 s : Non enim cooperator
non fit relu£tans, mon Jit mytius fcd comfentiens bomo eff, s 1 N 1 H l L o P E R a M 1 N i. Et infe
r$us iterum omni fole lucidius : Iam mumc Ibid.
& valens bonum. Et in liuro quarto ad Boni
facium eadcm Pclagianorum verba ponde cum auditi, quotquot spiritu Dei aguntur , hi filj
. rans: Poffet bene intelligif mvm ab iíiis,quorum fen funt Dei, nolite yos demittere ; quafi vidclicet
" Jus motus ejf, diceretur , putantium vidclicct, ho Deus per gratiam totum ageret, & vos veluti
minem dum relu&ans & invitus permanet fine trunci prorfus nihil propria voluntate agere
voluntate ftrdrum virtutis arripere, Vnde ipfe tis : Neque enim templum Jìum fic de vobis adjitat,
fenfùm Catholicum libertati congruum ape q. v A s I jx £ L a P I D 1 B V S Q_V 1 N O N
ricndo fubijcit : Reluitantiprius adiiùs diyinae yo h a B E N T M o T v M s v v M : levantur, ab
cationú ip{à Dei gratia procuratur, faciendo vide Jlruifgre pomumtur. Non fic funt lapides yiyi : Et vos
licet ut velit. Ac deinde in ill, 1 A M N o N R E tanquam lapide*' yjyi zoadificamim in templum Dei.
i;v cT A N t E fed volente f?ritus virtute accen- c Ducimum, fed c v R r 1 τ e v o s : dicimini fed
ditur.Et inferius cum cx precibus à Cypriano s E Q v I M I N I. Quta cum s E c v T 1 F v E
commendatis docuiflet , Deum in nobis per r 1 τ I s , verum erit illud,quia Jime illo nihil facere
gratiam opcrari totum quod bcne vivimus : potejiis. Et in alio Sermone,dc Iuftitiaopcrum
Numquid iffe fanäus, inquit, liberum arbitrium me loquens quibus impletur lex, fimili ornnino
gat effe im hommibus, quia Deo totum tribuit , quod modo gratiam cum libertate conciliat, quia
**de vivimus 3 Et explicans quomodo non ne ncn ilia fola totum nobis dormientibus, fed
getur, quafi in invitis & reluétantibus per & nos ipfi noftra voluntatc voiumus & ali
gratiam operaretur Deus : Quid ergo petimus quid operamur : sed totum ex Deo : non tamen, ferm. 1«. a.
nifi ut fiant £ x N o l E N T 1 b V s v o l E N q_y A s 1 D o R M I E N T E s , N o N Q_v a- ***** 4 Peß.
7 E s, E x R E P v G N a N T i B v s, id eft in s 1 v r N o N c o N E M v R, N o N Q,v As\ *• **•
vitis , c o N s E N T I E N T E s , E x o P- v t N o N v E l 1 M v s. S 1 N E v o l v n- -

Pv G N A N T I B v s A M A N T E s ? *r a r E r v A N o N £ R 1 T 1 N T E 1 v- -* -* *'
Hanc ipfam libertatis quafi voluntatis ex- s r 1 r 1 A D £ 1. Voluntas , id eft, volitio, *
$inâioneiì ex gratiæ opcratione confcqui, in quidem non eff n í s 1 r v a, itffitia non e# nifi
libro de correptione & gratia conqueruhtur : bei. Effepoif iuffitia Dei fine viuntate tua idé.
Vt quidnobu prædicatur atquepr«cipitur» ut decline-
;***
- licet in alijs. Sed im te non poteii effe nifi P E R.
a malo, & factumus bomum, s I H o c N o s v o l v N T A T E M . T v a M. Demon$tratum
NoN
C P E Ra AG R1 IM vDs E, vs sE D o 1PDE Rv EE Tl vL RE E1 Nr „, eft
Nonquid
emimagere debeasaliquem
adhibui;i; , iußit confenfum,
lex &c. Etutiterum
tefacerets rg;g
*r.

*o B 1 s ? Et ex oppofito fan&us Auguftinus P Deus. Quomodo confentiebas jus, mon era, * Qui
ut libertatem aiirüât, a&tionem quidem pcr ergo fecit te fine te, non te iusiificat (pcr opera £- • ^'
gratiam fieri,non tamen fine voluntate noftra gis de quibus agit) s 1 N E T E. Ergo fecit nee
Profitetur : Potius mtclligant fi filij I)ei funt fe agi, fcientem, iuftificat v o l £ N T £ M , , , wsa
*quod agendum eft A G A N r , pfimet fcilicet Hanc ipfam liberi arbitrij fragem per gra;
tonfolusDcus;& c v M » c * * 1 N T ipfi tiam Dci, quati tollcrct cxhominc oiinis vo*
- - --

luntatis
 -

s;. DE GRATIA CHRrsTI SALvAtoRis *;;

'ibatad'notum;ac de nolente, bonum fieret, a äßrj*ite, ßia non efi. Et fidię detegëns in
græcederitibus ex qua peti debeat, quod non
, , ,.». £*j£
É;.';£.jus: ^''';£}';
iutergo á quem
*

usjamltigiuyylei*, fe fed, nos cófohabit Deus, quia no$ ipfi ali

j.,;.'fécôÉgüíh do&fjiie m'ttiamy *t bomuin femper qüid ágimus ; . Nifi Deus adiuvet remìnemus.
vr* i. i't ^ c o cºa-r v r, '& malum velle mom CoNasivr qwidem facere volv££are, sr
pºfit? An iit utrumque poßit appetere ? Iiic tufi N* TITVR A LiQviD vclvNTAs, non prafumat
???onderi, ut bonus (en per velle cogatur quam fis pbteiia, hifi adiuvetur snfrmitau. Et pauëis inter
Iάiniarfus , ita etiam ipfe cognofcis. Sic enim ipfe pofitis multo cvidcntius : Qgicquid nobü iube
putât everfâ libertate Deum cogere hominem ter orandum eâ, ut impleatur, fednon fic ut dimitta
ád bonum. 'Cui Auguftinus : Abfit ut dicatur mus mos , & quomodo ægri iastamus fupini, & di
-2 mahu : ' S 1 EN i M ° c o G 1 T v R N o N canius pluaf Beu» efca, fuper facies no$tra , ut
vv L r. Et qüid abfurditis quam ut dicatur N o P R O R S VS N O S N 1 H I L A G E
l E N s v E 1. r.'E juod bonum eft. ÀR E. V E L I M V S ; & cùm e?a compluta
• . •

Hunc ipfùm omnitio liberi arbitrij inferi jbcrit f per os noíirum, dicamus Et , a M D evs
vum tanquam omnis noftræ voluntatis mor oLvT AT DE Nobis. Aliqvid Et nos
tem, ex grátia Dei nafci concludunt Pelagia AG ER E D EB EMvs, sTv DERE DEBEMvs co
fi, in fragmento quodam praeclariftinii fcr NaRI DEB E svs. Ex quibus omnibus Pela
- rnonis quern contra flos hoftes gratiae fcrìpfit: gianorum objeâionibus de liberi arbitrijfub
fr*. '• Quid ergo Nos FaciMvs,inquiint,fimih.l fabe verfione per, Dei gratiam conquerentibus, &
*ntis in potefuie nifi Deus det omnia ? ERGo NoN , Auguftifii refponfionibus, nihil evidentius eííe
Nos coìos ab ιτ DEvs s E D s E cοκό» a. potcft quaom i'elagianos, non aliter putaffe
* £r. Non poflent efficacius exprimere , quid *- libcrtatem voluntatis violari, nifi quià Deus
fibi de deifruéta per gratiam libertate velint, pcr gratiam totum foliis faceret, adéoque ho
Sed audi quid rcfpofìdeat Auguftinus, & non minem invitum & relu&antcin ad bonum co
aliter falvam perfiftere libertatcm do cat, geret : nec aliter Aug. 1 berüh, arbitrium de- ' .
quam quia noiì inltar lapidum agimur, fcd fendére , & concordiam utriufq; tradere , nifi
etjam fimul aliquid agimus noftra voluntate ; quia non fòla in homine operatur, fèd etjam
Ibid. Iam videtis, ait , qu a de iila vena vemt ( Pclagia voluntas cx nolente & repugnante fit volens,
na ) yema e$t fed venenum habet. Percuffa e$t enim & volendo cum gratia aiiquid facit. .
• • • • •.

c A P V T. s E x T v M -
Eadem ex alijs diverfis locis Auguftini afferitur. - -
, •

V o D fi & alia divi Auguftinilo- A ihania feratur, non in Domino tamquam impetra fa 1
ca excutere ac teftimonia acccrfere Hili collºcetur. Pa RATv R, ENiM volvntas a
velifa, quibus cun&a ejus opera DoMiNo : Hoc eft, ipfun vclle paraturâ
- contra Pclagiofos rcferta funt , luce Domino , & ita per gratiâm non áufertur li
meridiana manifeflius apparcbit , iftam quani berum volendi {eu voluntatis arbitrium, quia
diximus unicam gratiæ cum hbera voluntate ipfum arbitrium vult., Eodem refpicit apcr
tonciliationem a5 ipfo agnitam, probátam; tius in Epiftolâ centefima fexta ad Paulifium -, ,
traditam effe Chriftiinis; & ejus folius expli quando äicit : Non volentis neque curremtuf d *pi* r*
catione hoßibus Ecclefiae fatisfacere yoiuiffe, miferentis efl Dei , non quia Nvllvs EsT HoMi
Semper enim hoc unum intuctur, ne fòlus, aut Nus, At QyE voLvNT aris cvRsvs, fed qui4
;rátia totum opus fine noltro confcnfu ac vg nihil poteft , mifi ille mifertatur. Quafi videlicet
Ê. nobifquc invitis quafi cogendo cffè hoc ipfo curfùs propriae voluntatis auferretur,
ciffe videatur." Nam ad prædi&as Pelagiano quo tribueretur grátiæ Dei. Nam iftud crat
rurn de deftru&a libera voluntate qucrimo Celcflij dogma capitale: Non effe liberum arbi- Lię, dig*!
-*' '
, ' nias, allatamque à fé concordiam refpicit, trium,fi Dei indigeat adiutorio. Ratio erat, quia Fí:í.
'' '' * qaahdo dicit, Neque enim voluntatü arburium aiebat in propria voluntate habet unufjuifque aut ! -

' iiied tollitur, quia iuyatur, fed ideo iuvatar quia non facere aliquid aut non facere. Et iflud alterum '
tollitur; hoc eß , quia & ip{a voluntas vult gr fimile i Viâoriam noftram mon ex. Dei effeadia
Epiß. 89. ad
AHilar. 8: agit. Qui emini Deo divit , adiutor meus eito; toruo,fed ex libero arbitrio: quia videlicet vere
#
¢onfitetur ? velle implere quod tußit ,fed ab eo qui B batur, nc hoc ipfo perderet opus propriæ vo
iußit adiutoritim pofîere, ut poßit: Sic & tiie cum luntatis, fi alieno adjutorio & voluntate fieri
firet meminem effe poffe comtimentem mfi Deus det, credcret. Itaque ad ifta dogmata.Pelagiana'
adjt Dominum & deprecatus eft : vtiQyE vo refpicit Aug. in illa jam citata Epift. ad Pau- ..
*£Ns a D 1 1t, volENs D £ PR £ € ATvs Esºr; hn. cum dire&e ex oppcfito dicit: Fateatur effe ■yi£f*4*
*** NE e Feriss Et nisi esset volvNtas , „ libcrü arbitriii,etiamfi divino indiget auxilio,tollens-.
id eft, volitio. Sed nifi petiffet, quantum poffet vo άue lapidem iftius offenfionis ad ijcit: Fateatur.
tumta* % Eodem refpicit » quando in Epiftola quando contra tentationes, vomcupifcentiafq; illicitar
44 Sixtwm. ad sixtum dicit: Qüod enimiputant (Pelagiani)
*** *°* - - - - -
4imicamus , QyAMvis Et illic HABEAMvs:
auferri fibì liberüm arbitrium, fi nec ipfam bonam pRoPRIAM voLvNT ATEM, mom tamen ex ulla fed
voluntatem, id eft, ip(um vclle,fine adutorio Dei adiutoruo Deimof räprevenire vitoriä. Et aliquäto „u;
hominem habere confenferunt ; non intelligunt,mom inferius: Nam & illi (Iudæi) quibus funt ifi(Pe-,
fefirmare huh4nunw 4rbitrium,fedui pellere, at pér lagiani) in hac *aufa omnino fimulm ,profeâa
sv &
-…*
 t

834 -L * 3 É R o C T A v v$. 83;

swR voLvNrArfs yitio nom credebant, hoc eft A re ut Deodamanteinviäißimaqidbninef vtlkw?, i;;. ..*•.
propria volumtate non credebant , & ideo & hoc deferereinviäißimè nollent., Et uberius de
libera voluntate : Non enim ut effent infideles co- conftituentibus Regem David liberum ar-, .
gEBANTvR in vitium, fed Noi. EN dò CREb E- bitrium cum Dei operatione concilians ; SvA cx3. **
re, infidelitati, vitio non credebant. Eodem refpi- volvN-rat £ utiquè ijfi confituérùnt Regtwj)as
... cit, quandoinEpifto!a áü Vitalem expligans vid. Quùyon videat ? Qggbgcneget ? Non enim fice
quórfiodo per Dei gratiam liberetur arbitrium, nom ex animo , aut non à bona volanimate feceruy^
ita hoc fieri docet, quia efficit ut legi do&ri- ¥oc éft, non inviti & fepugfiartes Deoipfos
nrque tonfeniiant. Et polt nonnulla, non e$t vo- cogente fecerunt : Et tamen boc in eis egit qui in
ienti nequecurrenti, &c.NoN qvia vEllae Nos 'cerâibus hominum, jusd volutft eperrtfr. Ad ca(-
deb£wvs £r cvrrERE, fed quiaipfeum novis & dem Pclagianorüm querelas fuamque cóncor
velle opeiatur & currere. Vnde infcrius dccur- diam gratiæ & libértatis re{picit , quando *;
rendò murmuribus Pelagianis & hanc con- fibro dé prxdeftinatione $an&orum cûrô ve
cordiam
dunt tangens:svSvimus
in Dominum, A 1 D eos quicorde
F Ac proprio«re-
Lr E voLvNT A- hementer
mendaßet gratiam
, ftatift quæ facit credere
occurrens adijcit :conì* . . .»-^.
Non £j$;â.
re, ac Lib£ro ArsirRio Et poltquam quæ-
Qgomodo
dam attexuiffet iterum evidentius:
quia
T> E R c£ RnonΕ eft
ρ ΕinRarbißio
E . v voluntatis,
E 1. N o hamana$
N c * * * %.'**
cak y.;
dicuntur negare liberum arbitrium qui confitentur fed praparatur voluhta, à Domini. Hoc eft ,
evintm homiiiem, quifquü fuo corde creùt in Deut* fed Deus facit , ut voluntas velit credere.
Nos Nisi sva iibir A eR ED er E vvLvNTA- B Et in libro fecundo de peccatorum meritis &
τE, c. m potius illioppugnent arbitrium , qui opp^g- remiffione, apertiffimè loquens de adjutorio
*ant per gratiam, qua vere ad bona eligenda g gratiæ Dei: Nec adiuvaripoteiiiiifi qui etiam Al*e ,
agendafi liberum. Nempe quia per gratiam â qvib spoNre còs arva : quia non ficut in ù-** 3. &
terreniscupiditatibus atbitriut;, libcratur,qui- pidibus infenfatis, aut ficut in eis in quorum matur*, p*******
bus impcdientibus non poteft bonum vellc rationem, voluntatemj, non condidit , falutem no- ** **
vel age'e. Eodem refpicit quando in libro de fram Deus operaturinjobis,.£afdcm Pelagiapb
perfîctione iußitiæ contra Celeftium dicit; rum imaginationes, ac fæpiùs traditùm à fe
„p jt quid /la
... hojni' & orand, tant6&gemitu
ct rrentis petimus , fiyolentię
non inferentis eft Dei * , concordiâ
do cum illâgratiæ & libertatis
verba Apoßoli refpicit,
citafíet quàn».,
; omni* jui * .,..,
f*** *.
NoN Qy I a Hoc sin£ votvstaT e NosTRA habet fpem hanc in ipfo, cafiificatfeipfum , tra&atu
Aq iTvR : fed quia vuluntas non implet quod agit, quarto in Epiftolam Ioannis dicit : i'idete quoa *,,^, , ;,
nifi divinitis, adiuvetur. Nam ut nonnihil poft hodo non abftulit liberum arbitrium per prædica- Epi$. t.,. .
fubjungit : Nec adiuvatar mifi qtii &ipfe aliQ ip tionem gratiae Dei, ut diceret cafificat femetip- -

aoir. Eodem refpicit quando in libro de • fum. Qui mortafijicat mifi Deus ? sed Deu te nò
corrcptione & gratia, concordiarn hbcræ v9- LENTEM non caffificat. Ergo qaodadiungu volan
luntaiis & gratiæ traditurus, non folum id, tatem tuam Deo, cajtificas reipfum. Caiiificas te non
„ quod fùperius allcgavimus digit , âguntur ut ile te, fedde illo qui venit, ut habitet inte, Tamen -

§ 4gant, non ut ipfi Nihil «gant, fed uberius in quia AGis ibi aliqyid volvnrare ideo &
de.uifi libri ,,Pelagianorum fùffocans mur- _ tibi aliquid tributum eit, ideo autem tibi tribuium
aura, nihil aliud profert nifi quod gratia for- C e$t, ut dicas ficut in Pfalmo: Adiutor meus eííe , ne
„ tiier Duming preparamre yoluntatem,nos vcllc fa- derelinqtias me.Si dici, adiutor meus e$to, aliqvin ., t.

, • cit: Qgaidorogavit ergo Cbriftus pro Petro, me, ac 1 s : Nam fi NIHIL AGis, qaomodo ille adue- -

• fideye wdefceret, quid aliud rogavit mifi ut haberet yat. Sic enim concipi volebant Pelagiani
in fide L 1 B ERRiMAM, fortiss 1 MaM, INvic- Deum per gratiam in homine opcrari bonum,
TissiMAM, PErsevbr Axrissimam. voi.vn- ut homio qüafi dormiens,autlapis, aut fufimui iai P;}. j)ra
T AT EM? Vbi liberrima non fignificat indifferé- rens (quibus cóparationibus jam antea fan&us tis*. »
tiflimam. Abfit iltud: contrarium cnim pater Do&ör ufus eft) invitus à gratia moveretur, f*** •
ex epithetis (equentibus,quæ omnia volúnta- ipfoque prorfus nihil agente , alius de feipfo ali
tem uni parti aftri&iffimam (onant, fed fami- quiá agerct ; atqüe üt idem dicit , nobis quafi
liariffimä fan&i Do&oris phrafi, liberrimum füpiniô jaccntibüs & cibo fuper os pluente,
fgnificat à concupifçentijs carnis nos capti- Deus glutiret de mobii, Cujufmodi, Phántatma
vos ducentibus in legem peccati liberatiffi- tum illufiones, etiam alig quodam excludit ,
Tum, ut fine omni iifipedimento terrenae li- loco : Moveriperfe animam fentit , qui jemtit inf. t#, 33. *q.
bidinis retrahente, forsiffimè & ardenti({imè effe voluutatem. Nam fi volutus , mon aiiu de noía. 4******\' .
bonum velit, itaq; (ubjungit.Ecce quemadmodú vult , quemadmodüm delirare videbantur .
… [tandem gratiâ Dei, non contra eamliberta defen- Manichæi, Vnde & adverfus ipfos iilud • :
*tur voluntatu. Voluntas quippe hùmana,hon liber-^ ipfum inculcat » çuod homines hoh aliena fed »
* çonfequiturgratiam, fedgratia potiùs libertată , propria agantloquanturque voluntate : baium *#$.;…,
Gutperfeveret,dele&iabilem perpetuitatem & infùpe- * eft, inquit, ánimæ liberum arbitrium ; quod jii i**i* *nim«
tabilem fortitudinem, Quæ indifferentiæ funt, mugatorijs rati9tinationibgs labefa£taie cùmant;#;if. '*?. 34.
}Jotfus contraria. Sic ergo gratia libcrrimam *' que adeo fæci[ant, *t ne iiia, quidem vana , aique
*sit voluntatem, quia vehementiiïimè vo- fagrii; i4. Pr£Pri4 yoluntate fe dicere intelligáti
lgntatcm velle ardentiffimeque facit. Nam , Quali *j;££
intelligerent, propria vo&
c9dem rcfpicit , quando in eodem libro pla- luntate ifta fe dicere , jàm hóc ipfö intellis -

sius hoc ijfwm explicans dicitgratiam effice- gerent i;? arbitriuiâ...….

at '.
-

Ggá - -
 336 DE GRATIA c H RISTI SALVAToRis ss.
Qtiapropter ut Hibertatem arbitrij fàlvam à gratiam non operari folum , fed ut voluntas
<ffe fub grátia manifeftet,& utramque fibi in diyinitus adjuta velit, & yta non prorfùs ni
vicem cónsiliet, nihil prorfus advèrfus Pela hil, fed aliquid etiam ipfà fimul agãt.
*gianos unquam oftendere conatur, nifi Deum
-' - .*

«C A P V T S E P T I M V M.
Ëadem oftenditur ex alia querela Pclagianorum.
- - - - • • * • : -^ - ---* •

Vi a verò non exiguum compertæ A operatio gratiae,&iudiciä in ipfisroluntatibus fæ

vsritatis argumentum eft, quando ęta fumt. Quod multis interje&is eodcm (|n(u
dc&rina quæpiam fibi ex omni par conciliandi liberam voluntatem cumgratia,
te sonfertit, ex alio quoque capite qug antea gratiam cum libcra voluntate,uicit;
oftendi poteft, hanc, & non aiiaum ta nquam £tfi faäunt vomm s & non aliquis alius finc no- . w

veram Sc genuinam conciliandi ratiouem ftra voluntate, bona qu« periment ad calendum *is
Auguitinum &gnouifle. Nam qvemadmo Deum , ipfe facit ut ili faciant. Et ruitum infe
dui gr*tiam cùm iibero arbitriô non aliter rius: Ideo he- & mobis ipfis non alijs, pracipium.
confcntire facit, ni6 oftendendo quod gratia tur & dyna Det effe inom;irantur, ut intellgatur cwA ii.
non fo'a facit,fèd aliquid etiam voiuntaï agit; $uod & uos ea f c- mus , contrà quàm fomnia
bai.t cx operatione gratiae Pclagiani , Et Léas
ita e contrario adverfus eofdem Pelagianös,
{iberum arjittium cum gratia conciliáre vo. fnit vt illa juriam 4. E: in fine ejifdem libri ea
lens, non alind oftendit, hifi voluntatem non que ' r.uvdcrat in fumamam colligens: Probavi
folam agere, fed gratiam fimul afferre infu mus c m Deus vult fieri, quod Nos sm 1 volen ca). 1*.
×um fuum. Sciendúm eft enim , quod qucm Ttbvs Ho* *^ 1 bv s oportet fieri, inclima i eo/am
admodum Pelagiani liberum arbitrium inde ardu , ut voc vel ast , eo filicet in:imunte qui in
colligebant, quia Deus per gratiam bonum *10bis murabili modo &ineffabtu operatur & vele.
opus facere ab Angußino dicebatur; ita è con Et in lit ro de dono perfeverantiæ, illum ip
trario inde coiligebant nihil agere gratiaum, fjfimum conci!iandi modum intuetúr, capite
quia Scripturæ difertis verbis völuntátis opus B dccitog tcrtio : Nos ergo volumus (c. jfnodi Lib, lidns
exigunt: gamiila duo utrimque dire&è repùg vcrbisholtcs gratiæ, vim opertionis eius ex Pi*/.*M*j.
nantia cffè fcntiebant. Hanc eorum ratioêiná yoluntatis actione fubruebant) fed Deu, in no. -

bis operatur & velle : Nos ergo operamur, ßd ßeus

$ioné faepius in Aug. fcriptis invenire licet,ut
r*.* ^er in libro de perfeétióne juílitia : Magnum aliquid in vuk operat*r & operiri pro bona volunrute,. Et
circa fincm libri docet credere Eccleli.mquod
f - */*, profua caufa feinv.ne iiffe arbitratns effa;ad 1,2ium
**'* Prophetam quia Deus dixit: si volveR, tis & i:a Deus habeat in poteftate cor noflrum, ut
audieritis me, qwe bona funt mandabai : f auiem lonam quod non tenemins ni/i propur a votjv. /i4a*
fºluerit. &c. Et iuliarius cùm plures huj fimo **te » nem fa nem te eamus mifiipfe u mohrw
d. Scr p uras congreg fiet, ut, Aat facite arbo retur g veile. Qiodeturn fignificatum cupit,
z;;,.,, .„. rem bonam &c. Et: si m, , non vnltu credere cperi quando non fèmel docet Spiritum ùnâifiî
tra •.• •er. bus cred te. Lt, si v.t er tis & audieritis me &c. uisi ab Apoftolo incordibus noftris clamat.
imperf fol. tandemi concludit ex hum vna voluntate quia clamare nos facit, Nos enim, inquit, il* *ir». ii.*
*33. interitvm gratiae, quam Auguftinus predi mamus, Jed in illo, ho: e! in ipfo diffundente chari- -rw Do
caverat : Qupmodo ergo tu arbitrium liberum faiem, id ett voluntaiein. Ëtinäpillolacente. ••*. i*.
nam negas , dicendo videlicet id per gra* iam fira quiata Chrifti Domini verba explicans,
* effe liberandum ? Cum his igitur ocuTonibus uteus dicit, Ncm enim vos e£i; qui loquimini,
liberum voluntatisfeu volehdi arbitrium per Ä Patris vefri qui loqtiitur in vobis, ut Pe
fpicuè profitentibus, non aliter conciliat gra l*g-anas cavillationes illórum arbitrium tolli
tiam Auguftinus, nifi quia gratia fcit velle '*' urinurantes præveniret : Neque enim,inquit, Fyi/.io*,
voluntatem , nihil omiìinò de indifferentia' c*los ita jit de Nobis, tamquam NIHIL F A c I EN- aa &*i**.
Præfente vel abfeafe ftagendo. Nam in loro ' **bv s so» ts. Adiutori m igttur spiritus fànftific
de Praedeftinatione San6t6ruin, cùm fimilem C **Pr£Jum est, ut ip,e facere diceretur, quod ut facia
argumentationeio Séni-Pelagiani adverfùs tuu*f- t, et it , iîmiîiter exponit Sjiritum fan
Anguftinum ctu o dici climare quo ejicitur ut clamemus, & in
r, /ed tlìvertereit : lüMulti audiumt verbum
--
££*. de pre- veritati cred dicunt : vo!
&Jt. san&#.'' atir, {ed {1} creaunt, ait, contra ticum : 170 Atunt tcr Pcllare pro nobis , quia interpellandi & ge
cap. 6• ergo 'ß' redere, nolant autem illi ; ut fic cx co ^uendum pirat affeäum. Et Conciliüm Arauf3a
qu9d homines ipfi volupt, gratiam ab a&tu num quando dicit:Quamvis vol Entes aovar cw.are,
voltititis crcdendi tollerent j refpondet Au- ; $9 PAGvnt, illius tamen voluntu e$t, à quo pra- *•*•*.
ni- guftinus: Qui hoc ignorat? Q ü focneget? sed cum P**au* id ett datur & iubetur quod volunt. Ecce
alij* pr*paretur, algs non praparetur völunta, a Do vides etiam hinc, femper eò redire do&rinam
mine, dißernendum efi ulique, quid veniat de miferi £\uguftini, ut proptérea nos voluntate velle
cordia Dei, qwud de iudicio. Hoc eft , cùm lìeus bonum doceat, quiá gratia facit velle: nec alia
alios faciat velle, alios non, difcetnendum eft ratione effe opus liberae voluntatis, nifi quia
quid faciat gratia, quid non. vnde paulò in gratia nos ropria voluntatc aliquid volentes
rìae. fcrius : fili qiiia volaerunt crediderunt, iii, quia ne & agentes É *-
c APV r
' luerunt mom crediderunt. Mifericordia igitur, hoc et
-, ' --
* .
-
• . .
 838 YL I B E R o C T A v v S. s},
C A P V T 'O C T A V V M.
Eadem ex libro quem hanc fòlam ob caufàm Auguftinus fcripfit,
ad oculum demonftratur. -

V o D ut remotâ omni ambigui-^ retur opus ab humanâ voluntate, quemadmo

tatis & obfcuritatis nebulâ, manife dum vi gratiæ contingcre Pelagiani delira
ftiffimè cuilibet le&ori pateat, cui Tbant, qüafi alius, ut ipfe loquitür, de homine
oέulos non clauferit pervcacia, li vellet , vcl homo invitiis ac relütans cogeretur.
ber de gratia & libero arbitrio perluftran £t in fioc unico concordiam grátiæ & liberæ
dus eft. Cùm enim illum San&us Àuguftinus voluntátis,ab ipfo ftatui, quod arbitrium non
fub finem vitae iam diu cum Pelagianis lu ìnftar trunci vàcet, aüt cögatur invitum, fed
&atus & eorum affiduis pulfàtus de fuffocatâ 3imul étiám aliquid propria voluntate velit &agat
per gratiam libertate querimonijs, ex profeffo tam eft pcrfpiguum & toties repetitü, ut pro
compofuerit, ut concordiam liberi àrbitrij fe&ò neceßè fit, yel cæcum jÉ qui non vide
cum gratia patefaceret, ficri non poteft quin rit, aut contentiofiffimum qui negaverit.
omnes nervos in eruendâ dcmonftrandamq; Nam primè ftatim poft iílam çonclufionem
veram conciliationis vcriufq;radicem exferue fuam, qua cóllcgerafex velle & nolle,fàtis libe
rit & quam legitimam arbitratus e(t , fcripto rum arbitrium demonftrari, deliram jugulans
confignauerit. Nam eo folo fcopo librum Pelagianoré opinationem, fubijcit: Nejue cìiii
1.:t. zię, degras.
hunc exaratum effe, ftatim in exordio prote aliquid fecundum Deum, id c(t aliquid boni,^pe
c<>- lib. 4rt). flatur:Qugniä fumt quidam qui fic gratiâ Dei defen ratur,ALIEN ET Hoc A PRopRIA volvNT • r g.
ea P. 1. dunt ut negent hominis liberum àrbitriü: aut quando 20ando enim vol EN s facit, tunc dicendum efl op*
gratia defenditur,negari exftiment liberum arbitrii, bomtim..
hinc aliquid fcribere, ad veftram charitatemVa'entine B Secundò hoc ipfum agit cap. 3. Nam fiberum
frater,& deteri qui fimul Deo feruitis, compellente bitrium falvum effe probaturus: Noli, inquit, tii, i, --*.
nutuâ charitate curavi. Quod ctiam ita accu yimai à malo, fed vince in bone malum. Et fitique aui c* 1t*. a*t».
ratè præftat, ut à capite ufque ad calccm nil dicitur soli visci, arbitrium fine dubio voluntati, cap. 3. -

aliud agat nifi ut alternatim fingula , nunc
liberum arbitrium, nunc viciffim gratiam li
brando & utriufque officia trutinando, ipfà
in eandem a&ioném concorditer,fàlva utriuf
que proprietate fluere demonftrentur. . . .
Videamus igitur quam conciliandi ratio
eius convenitur. V ELLE ENIM ET NoLLE PRò
?Ri& voLvNT aris est. Et initio capitis 4.
indicat fe iftis verbis non tantum arbitriuâ,
voluntatis, ut aliquis fufpicari poflct phrafia
tus ejus non affuetus, fed etiam liberum arbi
trium defendiffe. - .

nem ipfe excogitaverit, velut legitimam fecu Tertiò hoc ipfuú ágit cap. 4. übi liberum
rjffimè propofùerit, docuerit , Religiofis viris ararbitriü ex præceptis non fornicandi affertu
i(tis tanto fìudio commendauerit,& füb finem rus:Numquid indicant aliud quam liberü arbitrium? ca}. #,
τbid. e. wlt.
eos compellando dixerit : Repetite aßiduè libruin Et quomodo indicant? Neque emim præcipcremtur
yfium ; & fi intelligitis Deograti4 agite : ubi au %iifi homo haberet propriam volantafëqtta dirimü pra
, ft.*
tem non imtelligitis orate ut intelligatü. Dabit enim • ceptü obediret. Et ideo nó præcipitur ijs qui pro
vobis Dominus intelleítum. Quod propter quæ priâ voluntate carent, & in præceptis implcn
;, ! flionis iftius difficillime,quemadmödü ijfdé fcri 'dis nihil omninò agcre poßüt,ficut nihil cm
zpifi.'r. ad bensMonachis eam appellavit, tenebras dixit. ninò nos agere, operante in nobis fola gratia,
p*alemt. ©•
AMomachos
Itaque in ÉÉÉ ftatim è fàcris literis de- . Pelagiani querebantur. Nam inde eft qucd
fj*.
monftrandum fùfcipit, effe in hominc libe c . Quartò hoc ipfum agit ex Apoft. verbis in
rum voluntatis arbitrium , nec unquam vel Epift.2.ad Corifith.Rogamus meih vacuumgratiä cap.$.
femel quærit aut probat illud effe indifferés ad Dei fufpiciatu. Subijcit enim: Vt quidemim eos ro
utrumlibct, fed hoc unum duntaxat, quod gat,fi gratiamfic fufceperunt, ut propriamperderent
praecepta Dei poftulant ab homine, five tácitè voluntatem?Haec enim erat ipfiffima Pelagiano
five exprefsè, üt velit aut molit. Ex quo conclu
dit : Nempe ubi dicitur moliboe, & moli illud; & ubi
rum imaginatio, quod opus Ê gratiâ vi; 4e gra*,
trb.de grat. fola,aut Deus per gratiaí fölus perficeret fanäi Chri/f/, c. 7.
&- lib. arb. ad aliquid faciendum vel non facicndum in divini, tatem fine voluntate noftra,ut loquebántur,ideoq;
*.*2.
-
momitù opus volumtatis exigitur, fatis liberum de gratia fuae aliquid imperaffet, proutCatholicis ex
monfratur arbitriuih. Et quomodo fatis fi in probrando dicebant, ut fupra declaravimus.
differentia ad utrumlibet libertari neceffàriâ
Quintò hoc ipfum agit cap.9.dum illa tra
eft ? Nonne tu ipfe doces effe quandam in cae &tat Apoft. verbà Deus operatür in vobis &vellecì*
lo beatam boni volendi, hoc eft, Dei diligen operari, quæ maximè libcrum arbitrium vo
di ncceffitatem quæ fine voluntate non fiat 3 lüntatisfae fiffe videbantur : Noh enim, in^uit,cap. %.
Nempe de indifferefitiâ, quälem Scholaftici quia hoc dixit, udeo libernm arbitrium abfulff,
quidam exigunt,nihil omninò S.Do&or folli putamdu* eft. Qu6 paéto igitur tanta 1'ei
citus eft , dummodo hoh alicnetur opus à prò pperatio cum liberó arbitrio conciliari dé
pria volúntate. Nam hoc unicum abipfo toto bét ? Audi : Quod fi ita effet mom fuper'* di
libro, à capite ad calcem ufque refpici, inten xiffet : cum timore & tremore vestram ipfort mi
di, probari, inculcari, ut videlicet non fepa fàlutcm óperaM1N1 vos vidclicct hon folum
N ia x IDeus
•
 84o DΕ GRATIA CHRISTI SAVATORIS 84;
Deus. Quando enim iubetur ut operentur, liberum A Decimò hoc ipfum agit in eodem capite,
£gt;im conveiitur arbitriunt.Ncmpe quia impotfi- quando de Abfalon dicit? Numquid non svA „.
bile eft, ut hoc fiat nihil agentibus nobis, fine volvNT AT E Abfalon elegitconfilium quod fibi obe-`
noftra propria voluntate. Nam hoc ipfum ref- rat ? Et tamen idco fecit quia exaudierat Dominus
picere tum ea quæ tctics præce(ferunt, tum ea eius patrem orantem ut hoc fieret. CuAm
quæ toties adhuc fcquuntur, perfpicuè probät. Vndecimo hoc ipfum agit in capitc vi
Sextò enim hoc ipfum agit capite âecimo vigefimo primo , quando de Robóam di
quinto, ubi cùm praemifiiícíDeum ab homi- cit: Vnde hoc quod Roboam refpuit confiliumfá
nibus auferre cor lapiéeum, hoc eft duriffi- lulre fentorum, nifi PRopRiA volvNtate? sed
mam volvrtatem fùbtexit ftatim : Ne autem hinc ab eo rece]erunt decem tribus, ut iraii Dei vo
putetur siH.i ibi facere ipfos homines per liberum luntas feret ; quia videlicet comvcrfio ciat a Domi
«rbitriwm, ideo im Pfalm • duitur : nolite obdurare no, ut verbum Ahiæ Silonitæ in plcretur.
corda rtjfra &c. Et concilians loca quae poflu- Quibus iterum fubjungit Auguftinus: Nempe
Hant præceptum tanquam à libero arbitriofa- fic fu:tum e;t & illud p ER HoMiNis volvs τλ
cicndum, & quae Deum per gratiam hoc fa- r EM , ut tamen conyerjio effit a Domino.
άurum pollicentur, non aliter hoc praeftat, Duodecimò hoc ipfum agit in eodem capi.
nifi quiaDeus dat quod iubet, cùm adiurat,vt faciat
te paulò poft, quando de Pliiliftiim & Arabi
cui iubet. Hoc eft, gratia facit & facere (ut non bus quorum f, iritum Deus (ufcitaverat,in Iu
alius qu fpiá de nobis, {ed ipsâ libcrum arbi- daeam irrumpentibus dicit : Numquid Phili;iiim
trium vclit & faciat) & hoc ipfo liberè feu B & Arabes in terram Iudæam difip indam sise svA ti*,hp^,
per ipfum libcrum ar itrium , quia velle volvNTA I 1. venerunt ? Aut fic venerunt svA Chri$u.
- nifi liberé, juxta S. Auguftinum, némo pror- volvNT AT £ ut mendaciter fcriptum fit, quod Do
{j**$** fus poteft Hoc enim ipfùm ftatim adijcit, sem- minus ad hoc faciend:m eoruiifpiritum fùjatayi ;
******* per est autem in nolu voiunt.u libera , fed mom femper Dccimo- tcrgo hoc iplum agit, quando
eft bona ; ubi voluntatem pro volitioné fümi âifficultatem iftam de Arabibus propöfitam,
cx pluribus fubiun&is pcr tria tcta capita ma- liberum arbitrium cum Dei operatióne con?
nifcfliflìmum eß. ciliando fubncctit: Ino utrumjie verum ef, quia
Septimò hoc ipfum agit capite zo. ubi re- & s v A v o L v N t at E venerunt, & tamen ibides,
$clligens breviter id quod egerat, totoque li- fpiritum eorum Dominus fufcitavit. Qgod etiamjs
Ca>. zo. bro fibi agendum propofuerat : satis me'difpu- dici poteft, & eorum fpiritum Dominus fùjatavit, &
- taffe arbitror adverfus eos qui gratiam Dei vehemen- tamem sva volvNTATE veiierunt, Ratio conci
ter oppugnant , qua volvNT As HvMANA liationis cft, non quia arbitrium indifferens,
NoN ro 1 1 rvf , fèd rx mala mutatur in bonam, fivc ad contraria five ad contradi&oria pcr.
&cii. bona fuerit ulity tttr. Fccc quid in gratiae manet, fed quia per Dei operationcm accipit
opcratione advcrfàrijs difp.iccbat , nempe ipfum volufitati, motú, & fic ipfum arbitrii,
quod voluntatem humanam prorfus tollere, non alius operatur: Agit enim, itjuit, omn;vtov, 14-v
& ideo libcrum arbitrium violare vidcretur. im cordibus homimum etùm MorvM voLvNTA
Ncgat hoc Auguftinus & utrumquc conci- tis eorum, ut non folis aut per alios, (ed PER
iia; , qºia gratia mutat voluntatem in aliam, E o s A G A t , quod per E o s AG • * &
malam Ę , & bonam adjuvat. Non c ipfe voluerit. Quod prolixius probat in (:-
igitur toilit fed relinquit voluntatem, & ita quentibus, femper i?a fervans liberum af*
nullo modo libcrum exftinguit arbitrium. bitrium fùb operatione Dei,quia Deus quod
Quod vt facilius dc cperatione Dci per gra- cumque vult , five timorémi fivc fiduciam,
tiam perciperetur , prolixè probat multis, quo timent aut fidunt homines , E t I A M in
IDeuni ctiam alijs modis potentiffimis in ho- c ο R D 1 B v s hom.num operatur. Vnde ge
mine opcrari; qui tamen non lædant liberum nerali fèntentiâ concludendo docet, ex ijs quæ
vo!urtatis arbitriú. Non lædere autem fed in- protulerat Scripturæ teßimonijs manifeitari:
colume fub quacumque Dei operatione ferua- operari Deum i} cordibus hominum ad inclinandas
ri, non aliter probat nifi quia fiunt ea quae pcr EoRvM voLvstares, quocumque volutrit, ne
ipfos Deus opcratur , fua 'pforum voluntáte, videlicet putaremus liberum arbitrium vo
propria voluntate, non fine voluntate, per Iuntatis feu volendi violari, ubi Deum au
voluntatem. dimus ipfàs voluntates ipfumq; motum cor
Oét.vò igitur hºc ipfùm Auguftinus agit dis opcrari.
eodem capite vigefimo, quando de hoftibus Decimo-quartò hoc ipfum agit, quando de
I$id="p. Ifraëlitarum dicit : Numquid ncm hefes Ifraèli- induratione Pharaonis , qucm I)eusindurafle
- - tatum aducrfisp pali pri uem ducebat Iefus mavi, legitur dicit : Nec ideo ferati, à Phara ne liberuiu Cap, 13;
sva volvNTAT I p'gnaiunt? £t tamen dicit fcri- arbitrium , quia multu locis dicit Deus : Fgo indara
piara , quia per Dominum faéium gi confortari cvr vt Pharaonem,quafi vide'icet iftâ phrafi fignifi
eorum & c. caretur Deuui hoc tantú, nihil verò Pharaoné
Nonò hoc ipfum agit , quando ibidem de b agere. Sic enim rationém reddit : Non enim
Semei dicit : Ntim jutd non svA voLvNT AT E T propterea ips ; PHARAo mom imduravit cor fuum.
homo improbus filius femint maledicebat Regi David? Quod cùm Scripturis probaviffct : Ac per hoc,
Et tamen quid ait David plenus verâ & altâ & piâ inquit, & Deus indurafitper iuftum iudicium , &
fapientiâ ? Diniitte eum ut maledicat , quia Duimimus ipse Pharao perliberum arbitrium.
dixit illi maledicere D«yid.
C AP V T
 -

g4• • L 1 B £ R ' ' o C r A v vs. 84;

c A p V r N o N v M.
-

Declaratur hocipfum ex concordia motuum concupifcentiæ & liberi

arbitrijab Auguftino tradita,ex guibus Pelagiariifimiliter que
, , rebantur liberum arbitrium extingui. -

IN Ecveròin bonistantuma&ionibus, ^ Propter

- aliud nifi : in malum wimaiiim magnae,
vi, gratiae Pelagiani liberum arbi
quodtffananda natur, Et libro primo
\ trium tolli querebantur, fed etiam in ad Bonifacium fic obijcit idem ifte Iulianus;
fçè,

malis. Auguftinus enim , qucmad
modum omnia bona ad Dei gratiam refere
. bat , per quam Deus omnia quæ ad pietatem
pcrtinent operabatur in nobis, ita quoq; om
nia mala quæ poß lapfumAdae peccando per
pctrantur , ad indomitam illam concupifccn
tiam & ignorantiam, qug fupplicia primi pcc
cati funt, velut ad duos exitialcs fontes redu
cebat. Lx quo fiebat,ut non minor Peiagianis
occafio quęrimoniæ offerretur , quod concu
Piftentia tolleret peccandi liberum arbitrium,
quàm gratia bene vivendi. Vtrinq; enim ncn
ipfe homo, fcd vcl Deus, vel diabolus dc ipio
äomine, nihilprorfus agente, vel invito ac neiente
operari videbatur,atq;ita tollerc voluntatis,&
per hoc eti3m liberæ voluntatis arbitriü. Hinc
iulianus Auguftino fæpius ex ifto capi;e
]iberi arbitrij fubverfionë exprobrat , quando
_ eum docere afierit , quod bex peccati habitans im
£; ;;;* membri captivàhomine cog et fayye criminibus,
imperf. fol. *0 caftigationem turpitudinibus fedm fericordia dig
2 1 6. nivrch , qua- doquidem qucd nos (Pelagian) vttta
prayae yolüiatis effe dicimtts,td in Ecclefia a viris& fa
¥inu, magn/j,Potificibus originalt paßioni cupatur.
Et airbi dicit Auguftinü aclfia voluntatis impu-diccre, & tsfeaudet imfuper fcribere, omnes in peccatii
*** f**i. tare maturae,at munj.im qui, emendare cometar, ju.d ' velut inviii carmi3 fuae meceßitate coguntur : fed fi iam
fperat, vel ut Aug.ejus vcrba repctit)quod scit
in * E ALTERVM PERPETRARE. Ncmpc hoc
vu!- iii Aug. fentcntia, non ipfùm homìnùm,
fed in jpfo hominc alterum quempiam pcrpc
trare peccatü , quemadmodum, diccbant Ma
nichæi non hotnincm,f d naturam malam ho
mini commixtam pcccata perpetrare. Quam
-** ob caufam Auguftino ctiam non femel Mla
nichæifiwum deftruétæ libcrtatis inponit. Et
multò inferius a{ferit A ugnflinum hac doctri
nâ de concupifccntia ex Adamo tranfeunte per
&;a, f., §1. 3"°° peccatur, ipfam arbitrij libertatem unius «
percati impulfiene fubruere,ut nemo deinceps in pote
ftate haberet, vetera crimina virtutis eleétione refpue
re,fcd uno omnes im condemnationem everfa bumani
tatis torrente raperentur. Ad has acerbas Pclagia
norum inveétivas, nihil aliud iterum iterum
6ic refpondet Aug. nifi falfùm efïè quod que
rebantur , eo quod noo in homine álius , fed
ipfe homo propriâ voluntate ac deleétatione
*. Peccarct. Sed propria tam obijcientium quam
rcfpondentis verba videamus, Idcm igitur Iu
lianus in eodem libro fic Auguftinö deftru
{Lih. 2. com &ionem libertatis improperat : Deledat (Au
tra ful.•per. guftinum) ftudiorum crimina officia vocare mem
imperf. fol. brorum, Catholisam hanc fidem effè, ut liberum con
215• fiteatttr arbitriü,fed per qaod homo malum facere to- .
gatur,&bomü veiie no pofit. Sed quid pro peccan volumtatis, Et inferius: Hæc voluntas qu* lV£• tap 3.
di libertate permauentc Auguftidus ? Nihil ra eji in malis, quia deleëtatur malis , tdea f ùnâ
-
£tcumttffi Manrcbai (id e(l, Catholici) quia primi Lib. r. «!
+homini peccato, id est, Adae, liberum arbitrium pe Bonif ^, A,
rierit, & nemo iam poteflatim habeat beme vivád,
fed omnes et pectatum carnù fua NEces $£
cog ANTvr. Nec ad hoc ip{um aliud refpon.
det Aug. ut libertim falvet arbitrium, nifi a6.
minem non cogi,fed liberiter cum dele&atié
ne,& ideo propriâ & hberâ voluntate peccare:
Liberum arbitriiim,inquit,ufq;adeò m peccàtore mo*
pertit ut per tllud peccemt maxme ommes qui cum dele
*tatione peccant,&amorepeccati hoc eispla:et qucâ cii
libet, Et longè manifeftius in feqüentibus ex.
prcffis vcrbis eorum calumniâ fùffocare eon
tendens: Sed ih malo liberum habet arbitrii,Quoltb. f, &£
mcdo,qua ratione,qua indifferentia ad utrùim Bobif.s. *.
libet? Audi: Cai deleítationem malitie vel occultu,
vel manifejlus leceptor inferuit, velfibi ipfè perfua
Jit. Et concludendo , clarius cofiigen$ id
quod dixcrat , nec aliter libcrum arbitrium in
pcccando quarendú effe fignificans, nifi quia
vidclc&ationis iftius quam dixerat, non a'ius
quifpiam cogens homincm ,fed ipfe homo de
linitus propriâ voluntate peccatum facit, con
tinuo fubijcit : Nom itaque ficat dicumt nos quidam, Ibide* $$.
in ea ætate funt ut propri& mentis uiamtur arbitrio,
& im peccato sva non aliena volvNtai E reti
nenrur , & à peccato ih percatum sv A voLvNrA
$r£ praecipitantur. Et rurfùm caufam iftius red
dens, & eandem concupífcentiæ cum liberta
te concordiam tangens : Neque enim agit intìi tbi&#S
etiam qui fuadet & decipit, mifi ut peccatum , non
ipfe diabolus vel caro hominüm, fed ipfifmet
homines, volvNTA* E committant, ve!ignoran
tiâ veritatis, vel D ELE cºr arioNE iniquitatis, vel
atroque malo & cæcitatis & infrmitatis Sed quo
modo igitur, inquies , voluntas ifta liberä eft
ad peccandum & non peccandum , fi fo
lum eatenus libero peccatur arbitrio , quia
homo peccato dele&atur , atque ideo fuâ
voluntäte delinquit ? Refpondebit Augu
ftinus, fe nihil omninò de tali indifferenliae
libertate effe follicitum, fed eatenus liberam
effc, ut ibidem dicit, quia eft libera a iustitia ,
hoc eft , quia arbitriürn non impeditur à
juftitia , quin ipfumiret voluptaté petran
di deleétatüm propriâ fuâ voluítate fieccet, :
Nam citatis Apoßoli verbis : Càm £j?. ibid.c. z.
tis fervi peccuti , liberi fui£fis itiflitiæ , mcx
fubjungit ! Ecce offenduntur etiam peccato
minime potaffè , mfi alia libertate fervire. fi
bari ergo à iufhtia mun funt , nifi hfbitrio
Nn 3 in hahís
 844 DE GRATIA CHRISTI SALVATORIS *845
in bonis non eíí, quia liberata non e#,videlicet a ^ taffe, quibus liberum arbitrium five per gra
dile&ione peccandi quae impedit ne volendo tiam, five per concupifcentiae vim fubverti &
verfetur intonis, & *opus bonum ex caelefti 'exftingui Ęg; nifi quia ex utraque
-dele&atióne,*idcoque propriâ vo!uritate ope parte òpus bonum & malum videbatur eis
•retur. Quæ fánè ficüti capitaliter adverfàntur non ab ipfo homiae propriâ voluntate. fed
'indifferentiæ ad uitrumlibet, ita determina homine mihii agente, ab alio per ipfam operante
*tionem potiùs voluntátis ad unum evidenter five cogente fieri. Secundum non aliterAugufti
'probant. Delc&atio quippè hon indifferen num iftas querimonias compefcuiffe, quam
tem facit voluntatem, fed indifferentiam ad oftendendo deliram cogitationém eofum,
alteram partem vehementiffimè trahit. eo quod gratia efficeret, üt homo non inftar
Hinc eft igitur , quod cùrù Iulianus cete lapiáis, dormientis, aut fupini iacentis, invitus,no
rique Pelagiani poftularent diördicus ab Au 1ens, repugnanfjue traheretur ad bonum, fed
'guftino, ut indifferentiam ad bonum & ma propria volúntate vellet & faceret ; ita vidclicet
É; libero arbitrio ante gratiam concederet, ut fi ante cffet invitus, & nolens & repugnans
quátenus peccare poffét & non peccare, atque gratiâ operante volens fieret, atque ita man
iftâ ratione libertas arbitrij fafva effepoffèt, mibil ageret, nec fine propria voluntate bonum ope
mordicus è contrario fan&us Auguftinus raretur. Eodem modo Aùguftinum tradere,
$coriceäendum neget. Quod ufque aäeo ipfè : quod non ut Iulianus dixerat, homo carmi me
verum cffe putat, ut Qppofitum velut erfo- . ceßitate peccare cogeretur, vel peccatum in homine
rem improbet, apertiffiifièque aliquoties tra alterperpetraret, fed quod concupifcentiæ dele
dat effe in hominibus peccafidi neceßitatem, & &atione mulcente propriâ fua voluntate pec
in ifta neceffitate peccandi, mom effé fécuritatem, caret. Quæ conciliandi ratio in Aug. fcriptis
confcientiæ , quafi non eifet peccati rea, vol ita perfpicua eft totiefque frequentatâ, ac tam
luntatem jam ita peccare ut mdh fit eu liberum à tumi filentium iftius indifferentiæ contradi
Peccato abfimere, quod Adamo liberum fuit, &ionis, tanquam libertati neceffâriae , de qua
nec tamen idcirco definere effe peccatü. Hæê nunc vehemens difceptatio cft, ut ad falväm
¥i* 'ib. 3. & hujufmodi apud Auguftinuò frequentiffi
, de £;; f; ma funt, & à nobis cx profeffo demonßrata, dam arbitrij libertatem fub gratia nunquam
eam vel femel adhibuerit,in univerfis fuis ad
:.£; quibus propterea repetáis non eft hic immo verfus Pelagianos lucubrationibus. Vt meri
ÉɤS randum, ne leétor nimiâ Prolixitate fatigetur. tò fùfpicari aliquis poífet,iftam libertatis ra
**•. * . Ex quibus Profeâô omnibus, duo fiifi me tionem, de qua tantoperè contenditur, effè
- fallit, perfpicûè colliguntur. Primum verifi meræ Philoföphiæ fœtum, & à nullis anti
mum cffe quod initio propofueram : Pelagia quis gratiæ defenforibus, Auguftino, Profpe
nos, non alia de caufa adverfus Auguftiííí& ro, Fulgentio fub nomine libertatis arbitrij
Ecclefiæ do&rinam tantos clamorës exci propugnátam, rcquifitam , agnitam fuiffe. I
C A P V T X. v

Eandem concordiam gratiae & liberi arbitrij ad vnguem docuerunt

difcipuli S. Aug. & in primis latiffimè & clariffimè S. Profper.
- -
-
-
--- *

Vod ut uberius conftare poffit,ope- A noftra per gratiam totum fieret.TQuid verô
rae pretium e[tctiam ex S. Profpero,
& Fulgentio,ceterifq; PP.omnibus,
- qui hoftibus gratiae reftiterunt,non
alio quoque pa&o Pelagianorum querelas de
fuberversâ libertate cöpreffifle,quam quo Ma
g? eorum Aug. cópefcucrat. Quod quidem
.Profper tantâ claritate,&inculcahdi affidui
tate præftitit,ut mirü fit, fi quis auditis t£tum
modo verbis ejus, amplius de fenfu five Pela
gianorum,liberum arbitrium deftrui vi gratiae
caufantium , five S. Auguftini dubitationem
amovere, quaeftionemqúe poffit.
. Nam in primis in Epilt. ad Rufinum, quam
§efendendi S. Auguft. caufà , & explicandi
fenfus ejus, præcipüè fcripfit, cùm de hoftibus
***/»**- gratiæ graviter queftus eífet, quod fcripta eius,
;j;';:* quibus error Pelagianorum impognatur,infamemt, di
,.,.„,., <;ute;$im liberä arbitrium penitusfnbmovere, tan
5mitio. dem fub finem Epift. ad illam calumniam ab
ftergendam veniéns nimium verò ineptè, inquit,
£*£*£ nimiumj, inconfidcrate ab adverfantibus dicitur,
w. Epi$t. qnod per hanc Dci gratiam libero NIhir. R EliN
ey atvr arbitrio.Eccc adverfàntium querimo
nia, quod libcro nihil relinquatur arbitrio
hoceß,ut Aug. dicebat, quod fiac voluntate
ipfe refpondeat ad corum ora obturanda porrô
videamus. Primo fatetur hoc in parvulis effe
veruro, In quibus, inquit, manifeftiffimè nullum
opus, nullufj,appetitus eórum voluntatüexiftit. De- li* ,
inde de majoribus ita fubijcit : Si eam filiorum
Deipartem qua adpietati, opera refervaturpio confí
deremus intuitu, nonne in eisnom peremptum tnvemie
mus liberum arbitriumfed rematum ? Et quomodo
non peremptum, dicfodcs,fànéte Profper,ex
plicã, an qüatenus manet indifferens füb gra- .
tia vt velit & nolit,ut agat & non agat? Neu- ;
tiquam, fcdexeo quoS.Aug.explicuit modo,;
quatenus gratia efficit ut libcrum arbitrium
áliquid agìt, donando ei ipfum velle & benè
agere & perfeverare: Quod utique cùm folum effet
[ibij,permiffam, non nifi infuam permicitm moveba- iiiùm.
tur.Ipfam enimfe excæcaverat,&ipfum fe illumima
re hom poterat. Nunc autem idem arbitrium conver
[um eft non everfùm, & domatum ef eialiter fapere,
aliter agere. Et iterum uberius: Proinde bomo qui
imlibero arbitrio fait malus, in ipfo libero arbitriofa uiil*'
êtus eft bonus : féáper fe malw, per Deum bomus : qui
eu» ita in illum initialem honoré,alio initio reforma
yir, ut ei non fòlum culpâmale voluntatis & 4äionis
remitteret,£dttiam saN*vslls, sENE AGERE,
A'rQy£
 -

846 l I B E R $47
Atqve IN His PERMANERE ponArwr. A tià fùblatâ crederetur, ut non nos, fed alius de
Ecce & hic non aliter liberum falvat arbi nobis ageret. Sic enim utramq; partem decla
$rium,nifi quia gratia fic operatur in ipfo vo fat. Nain peccato non effe emiffam yolunta
luntatis arbitrio, ut non ipfùm otiofurâ fit;ac tem probat, quia à diabolo cùm homo fpoliaretur
nihil Ę }{ed ut ei velle & agere iar non völuntate,feâvoluntati famitateprivatuseft,quia twid.e.7.
giatur. Cui fenfui conformiter eandem do nec detrudi ab innocentia fata poffet, nifi voluntate
$trinam faepius pœnè in omnibus fuis operi peccaret. Quæ ergò naturâ erat bona, qnalitate füita
bus tradit, üt infententia 6. quam refpohfio eft mala: & ille animi motus, qui nunquam poteftfine
seus.«. p.Á nibus ad Capitula Gallorum fübijcit: Arbitrium ALIQyo effe AMoRE,hoc eft fine AliQyAvoi.vN
refp. ad ca- homini gratiâ Deinom abolet,fed adolet,& ab errore Tare nomperdidit appetitum,fed mutavit affeétuin.
P**• 94. in viam revocat & reducit, ut quod fua libertate erat Spiritu qugq; Dei agente non pcrdiliberum
prarum, Spiritu Dei agentefit reátum, hoc cft, per 'arbitrium ibidem probaverat,quia fic famat yul
gratiam accipiatvoluntatem,feu velle reétum. ^era fauciati, ut quod in ipfo agit,etiam PER I psvM riia. . s.
Sic enim feipfùm explicat in ipfà refpófione ad geratur. Hoc eft non finc ipfius propria volun
Capitulum 6. ex quo ifta fententia explicata tate, Quod inferius expliçat,qüia íanfitaninus
, , •., eß : cùm m boni voluntafft intelligenda degratia; de voluntate in voluntatemi.V ndein alio loco ad- < rbia,
'- lor. m malù autem volumna, intelligenda fine gratia: qui huc cvidentius hoc exponens: Hanc abundam
bus verbis declarabat falfum cffe capitulum tiorem gratiam ita credimus atq;experimur potentem ,, z.de *».
«,,,;. quod objecerat (ecundum Auguftini fenfa : 1*, at nullo.modo arbitremur violent AM, quò quic- , gem*.x*
ζ " lerum arbitrium in homine nihil effe , & verum effe quid in fanandis hominibus agitur Ex sola DEI
1 • r ff.iiil, quod ipfe replicuerat : 'Liberum arbitrium àihil volvNrATE PEragatvr: Vnde copiosè de
effe velmám effe perperam dicitur.Et in libro quem iaonftrat , quod nihil virtuti fine confènfù noftra
eruditifììnio carmine de ingratis exaravit,ple volumtatis habeatur, & quod gratia praparat volun
niffimè fenfum querelae Pélagianæ tradidit. tatem, hoc eft facit véllc. Nam, inquit, virtus
Lib.de i - -
solestivM nulla e$t, nec poteft afferi velfidem vel
£. £; "*" Hi vanammfano profertü corde querelam, fpem vel charitatem eu ineffe, quorum ab His bonis
Cmne opus arbitrij fublatum vociferantes, [coNsENsvs AliENvs Est. Quid apertius de
currere currentum, fi non & velle volentum eff, {iderari poteft quo percipiamus, nön aliter li
Nec vitijs pænam deberi, aut premialaudi, berum arbitrium incolume permanete , quàm
si vel naturam obftriítam mala vellene effe efi, Ä' gratia nonviglenta eft,ita ut opusbonuma
ine voluntate noftra,fine cönfenfu hoftro,noa
Vel noflro affcribi nequeant bene gefta labori.
per nos, fed fola Dei voluntate peragatur?
Numquid non eadem fàpiunt eademj, perorant,
, Quæ quámvis manife(tiora fint , quàm ut.
Veáriilli quorum ruciatü ycrba mjgiftri ? *.
ullius amplius declarationis indigeant , hoc
Pelagiani videlicet. Cui querelæ fic refpon ipfùm tamen non abs re fuerit ex libro quem
det, üt dicat, tam in malis quàm in boni§no &ontra Collat.fcripfit patefieri.Nam in illo ex
ftram manere & agere aliquid voluntatem, & prépofito, vim gratiæ & libertatis humanæ
. idcò non toIli liberum arbitrium :
cap. 17• poriderat, & f£pius qugmodo illa fine hujus
Manet ergò volunta* `præjudicio operetur, oftendit. Cùm itaque
Semper aman; (id eft , volens) aliquid qu»f. C Collator paffim di&itaret in Collatione i3.
quafi vim gratiæ commendare volens, quod
ferat &c.
Et manifeftius iterum fub finem iftius operis. Deus quofdam refiftentus ac longe pofitvt yocet in
Cap. ult. vitofj, áttraheret ad falutem ; atq; hinc aftrueret &£.••.,.
Siquid enim rettigerimus, Domineauxiliamte Paüíi & Matthæi coaifivau converfionem,Zachgi coli,...
Tegerimus, tu corda moves : tu vota petentis. & latronis voluntariam, utita quod Pelagiani ruia.., , 3
934 dare vi , tribui , fervans largitâ, creamfí, generaliter per gratiam auferri liberum arbi- & 33.
De meriti merita, & cumulans tua doma coronü. trium querebaptür , hoc ipfe in quibufdä tan
Non tamcn hoc curam minui ; ftudiumq, refolvi tum fièri perfuadcrct, plurimis modis utro
Virtutum, aut opus ingem, toipereptifamdum eft, rumq, deliras fufpicioncsjugulat, & concor
900d bona famëterï tua fùnt , aut quicquid imilli, diam gratiæ & liberæ voluntatis tradit.Primò
Aut fanum aiit validum efl, de te viget;ut pldeatur enim ijon procul ab initio libri, occurrere vo
Nii. AcTvR a HoMiNis , ra cvNcra lcns querelis adverfantium, qui gratiam invi
c LR *N'rE , volvNrAs tum $olentemq; cogere di&itabant, ita gra
Ecce & hic luculentè exprimit, hoc adverfa tiam cum liberavoluntate conciliat: Qui Deùs
rios gratiæ veritos conqùeflofq; quod volun vocatum adfilium trahit , non refiftentem, inyitumq; Lib. *•»*.
$as hominis nihil a&urà,fed prorfus exftin&a compelit, fed ex invito volente?n facit , & qubu/libet Cwll. c.&.
foret, fi Deus cun&a gereret. fmodis Τ. refjfentis inclinat , ut cirau
ib.* d. »•.
Simili
libris planè modö
de vocatione dcclarat
gentium hocquia
: Nec ipfum in
Spiritu
dientis obediendi delectatione generata, ibi furgat, ubi
*4f. gent, * . . • - v - - - -
premebatur; ibi difcat, ubi ignorabat, indèfidat, unde
3:*" Bri agitur ; ideò fe päic: filerùm arbitriim niw ha diffidebat ; INoe velit vNdE Nol. Ea ar. Et
bere: quod metum, quidem perdidit, quando diabolo nonnullis interpofitis hoc ipfü expreffius: Nos
; voluntatefe dedit, à que iudic;:m voluntatis deprava ejl pcriculuiii liberi arbitrij ex gratia Dei, nec vo £bid. « ■>.
mmtf. Quod ergo nom interfe&tum eß per vulneran lvstas avFERT vR , cum in ipfè bene vellegene
fem, non tollitur per medentem. Vulnus fanatur, mom rati;r. Nam fi ideò non putanda ef nojlra, quiafor.
natura removetur. Nimirum nihil aliud agit,nifi hiatur,re: stwr, ordinatur, imbuitur,fpoliantur liber
ne voluntasquavolumus aut peccato,aut gra* tate jiij bet , perdunt vigorem rationalis animi, &
Nn4 omni
 848 DE GRATIA , CHRISTI- S AilVATORIS. £3;
•mni voluntariæ devotionü laude privantur quibus ^ etiam in Epift. ad Demetriadem virginem tra
t**. e. fy. datur spiritu, fapientia. Et iterum inferius: Hac dit : An forte verendum eji me liberumniouere vê4- P**),
'regula nullibominum ayFERTvR voLvNrAs,qui« mur arbitrium, ciim omnia per que propitiatur leus, *i*,
“virtu gratia non hoc im voluntatifius operatur vr * ad ipfum dicinius effe rejerenda ? Probat autem
soN siNT,fed at ex nalu bona, & ex infidelibus fimt quod non toilatur, opcrante enim Spiritu Dei
- fideles. £t multo poft , cùm Caflianus queftus juvatur arbitrium, non aufcrtur, & hoc agit
&*. *y. effet, homini poppermitt; liberum arbitrium, fi gratia, ut non aliud quippiam, ßd ipfi,voluntas
nihil poffet velle bonum , {ed ei totum gratia peccato corrupta, yanitatilus ebria,feduâiomulus cir
'largirétur,'occurrit':fti Profper querimoniæ, cuinfepta , difficultatibus impedita, non remaneatim
quod homo nec adprincipia faluti propriâ vir- languoribus fú, fed per opera mufircmtu medicirewa
' tute enitatur ; (ed agit hoc,inquit, occúlta & po- lejcat, ut videlicet ipfà vclit bonum, quæ ante
tens gratia Dei. Modum adijcit fine liberi arbi- volebat malum. Itaque cum ÉÉÉÉ *.

*** **, trijiaefione; non ut invitum bominim jukgat.fed ut Dominus fuá potentiâ in bomine opcrati, ut
fubieäioms cupidum faciat,nec ut ignorantemuiabat, bonum opercùur, fubdit: omni igi rillumina- .
fed ut intelligentem fequentemj, precedat. MAN EN s tarum memiiiinpiu tnotus, alienar, quidem non po
ENiM LIB £ RvM ARBITR 1 v M, quod utique cum teft à prorRiA HoMiNis voLvNT » TE: fijuj- '
*jp? homine Deus condidit, à vanitatibus & cupidita de mihil reiie faciet, à fi qucd olENs egeri:;ed ut
* bus (vu, in jua negleâa Dei!ege dejiuxit, nám áfe ad id quod equum &ttileeft animi tendat intentio,de
- ipß, /ed a Creatore mutatur, ut quicquid in eo im me $ilius ateria & incommutabilis voluntatu inffuratione
*iius reficitur, NoN siNE vllo sit, qui famatur,nec contigitur. Quam cgnciliardi utriufqüe ratio
'mifi ab illo qui medetur, Rurfum in fifielibri ca- ° tnctm planiflïmäilluftrat fimilitudine, quæ ne
pitaiem querclajn de proftratoper gratiam li mini dubitationem aliquam de ferfi concilia
É, arbitrio rcfricans, explicans, refutans & tionis iftius reliquam facit : Èt ficut arte mcdki
gratiam cutn 'ibertate concilians : Nom contur fit in oculü caligantibus, nt poßint videre quod nom vi
άat nos fùperbientium fepta querimonia, qua libe dent, mec tamem NoN iPsoRv M Est vifio quam me
`rum arbitrium caufantur auferri , fic* principia & dicina contulerit : ita in cordibus tardis & hebrtiliu$
~projcitus&perfeverátia in bonis afj;im finem Dei dona per spiritum S. acies obduäa tergitur, & de vero lu
effe dicttntur : quoniam opitulaiivnes divinæ gratia, mine tenebrofaiam & deficientts lucernæ lumenaca
ftabilimìtafunt voluntarù bumanae, Hoc eft,non an piunt, NE c T aMEN Nisi ipsaRvM ERIT , quic
'ferunt, fed potius tribuunt ac ftabiiiunt liberú quid fulgoris acceperint. Quod de illo dile&ionis
arbtirium : quod non aliter verum effe decla igúe coelitus mifïò, quo accenditur animus,
Yat,nifi quia volentes operamur,quicquid gra ftatim explicat. Quæ omnia perfpicuè fanè
tia praeftante operamur. VoLENTEs oramus,& patefaciunt, nullam aliam in tot tcftimonjs
r$ia.«. 38. tamen niifit Deus Spiritum in corda mofia clamantem concordiam gratiæ & liberæ voluntatis Pro
* Abba Pater. VoLEN I Es LoqviMvR : & tamen fperum tradere aut agnofcere, quando eam
'Ji pium eft quod ioquimiir , non fumus nos loquentes, quae (ècundùm Catholicam do&rinam vcrale.
fed Spiritus Patri uojlri juiloquitur in nobis. V o gitimaá; eft , cx profeflo tradit , rifiillam ip
$ £st F s diligimus pium & proximium; & tamen fiffimam quam Auguft. contra Pelgianosdo
' charitas ex Deo eff. íioc de fide, hoc det l:rantiacuit, quatenus videlicet gratia non {ola, neque
p.£vnum profttmur &c. Ft quod liberum arbitriuin Deus fuá voluntate fo'â, fine voluntate no
?maturaliter homini inditum maneat im matura , fed. ftrâ bonum operatur, quafi hominem invitum
“qualitate & conditione mutatâ per mediatorem Dei reluétantemό; per violentiam cogeret, fed ita
& hominum hominem Cjrijltm fefìm, quiipfam vo agere in libero arbitrio, ut noftrâ propriâ vo
• • •* .* luiiiatcin ab eo quvd perversè volebat avcrtit, & im id luntate velinus, volentefque opercmur, ita ut
* quod ei honum effèt vclt, converti; &c. Quam con noftra fit voluntas, non alterius, quia vir
' άJiandæ gratiæ & liberæ voluntatis methcdü tus nolcntium nulla cft.

-• * *
C A P V T X I.
;. ltem Sanctus Cyrillus Alexandrinus, Fulgentius &
4* ' • . .i
Petrus Diaconus. -

E c alio modo gratiam cum libero A eft, fed monitione, doârinâ, rerelationeineffabiliter
: arbitrio conciliaridâ putavit
rillus Afexandrinus, S. Cy-
Auguftino & fiälä. Quomodo
dum gratiam vocat&do&rinam,
Auguft. alicubiloquitur, aut igii,
qua aliiu & in- £* chriff)
fe&a, &. , , Profpero coætaneus. Natn i!!a vcrbâ terius cum ineffabilifuavitate infunditur. Et paulò *'*
, I, , S. Ioannis traétans, Nemo poteft venire adine, mifi poft in eodem lóco, eandem gratiæ & liLcræ
Pater qui mifit me traxerit eum , quibus libcrum vgluntatis cooperationem Cyrillus explicans: cyHLgg.
arbitriufn tolli videbatur, quemidmcdum Pe- ybi auditus, difçiplina,do£ìrinajadeft,ibifiles NoN .?.
lagiani etiam contra Aug. vociferati fuerant, vi, fed perfuafione oritur. Patrocinioigitur Dei Pa
eódem prorfùs modo, ut Auguft. eos refuta iri , quod ex charitate dignis praftatur, NoN vi
verat, præoccupat fufpiciones iftas hominum chriftum fideles agnofcunt.Et quare non vi? Per
cy*ill. a. imbecilium , nec liquidè concordiarú opcra gendorefpondet: Non enimpoffumus fecundum Ec
14. i» ioa. tionis fimultaneæ penetrantium : Non quumdi clefi« veritatifj, dogmata liberampoteflatem hominis
-

*.*. ' eat, ne*finem ptffe adfè venire, nifi Pater traxerit eâ, (quod liberumjvbiirium appellamus) ullo modo me
vxùy abaM coG1 rRAHIQ,;«redentes,putandum gare, \
--_ . *•• - …. • * • *_. - - Egndem
-

-
 85o L I B E R O C T A. V V S. 85 1
Eandem ipfàm liberi arbitrij& gratig con- A cordiam pofllt, nifi ut aétio non minus bona
cordiam S. Fulgentius, Auguftini genuinus quam mala, ab eadem volt ntate proficifarij.
difcipulus docuit, & quotquot intcr aotiquos Sic enim efficacitcr probatum putar,gratâ hul
poft cum , gratiam cum libertate conciliare manum arbitrium non effè fublatum,qucmad
ftuduerunt. Et quidem de S. Fulgentio res ex modum tollerctur, fi gratia homir em invi
tra controvcrfiam eft. Sic enim lib. de incar tum violentè cogeret. Eodem modo Petrus
fulgum* lib. natione & gratia loquitur : Qua gratia huma Diaconus cum ceteris ex Oriente Romam de
de iurar. &* mum mom aufertur, fedfùmatur, mom adimitur, fed ftinatus, concordiam liberi arbitrij cum tra
xrat. _T corrigitur, mom removetur , fed illuminatur, num eva &tu gratiae fc intclligere profitctur, quando
cuatur, fed adiuvatur & fervatur arbitrium : ut in ad S. Fulgentium fcribit , quod hominem
quo infirmitatem homo habuit, im eo habere incipiat Pater 4d veram attrahit libertatem NoN violen [n lib. pes.
famitatem: im quo errabat, eodem in viam redeat : in TA NECEssiTATE, fed infundendo fuaritatem per Diac. ad
quo cæcus fuit, in eo accipiat lumem, & ubtfuit imi Spiritum S. Vt videlicet quemadmodum pie £»'gent.c.6.
qgus ferviems immunditiæ d* imiquitati adiniquitatem, miferat falfa libertas voluntatis per gratiam äV oa
ibi gratiâ præventus atque adiutus ferviat iuffitiæ in ct pationibus humani averfâ, poffet ea cogitare &-
fanctificationem. Ecce & hic nihil aliud ad con dejiderare qttae pertinent ad yitam æternam.
C A P V T X I I

Sanétus Gregorius, Beda, Sanétus Anfelmus.

E D quidpluribusopus hac de rc , poft A Quod nihil eft aliud quam qucd prxdeminatis
tam denfùm teftimoniorum omnis ge
neris grandinem,quam Auguftini, Pro
fperi, Fulgentij, trium videlicet inte
gerrimörum gratiæ defenforum fcripta fubmi
niflrarunt?Quod fi tamen cetcrorum Latino
rum excutere monumenta liberet alicui aut
vacaret, ufque ad ætatem Scholafticorum, ne
unus quidem arbitror, inveniendus cft,qui ali
tcr gratiæ influxum cum libertate conciliarit,
quam Aug.Profp.& Fulgent. fecit hoc cft,quia
fionfola gratia facit opus,renitente, invita,co
a&ta volúntate,nec arbitrium inftar trunci agi
tur aut vi ncceffitatis cogitur, fcd gratia facit,
ut etiam libcrum arbitrium aliquid agat , &
voluntario motu feratur in bonum. Ad me
quod attinet , quotquot antiquiores hac de
re traóta ates videre potui , iftum & non alium
falvandæ libcrtatis & conciliandæ cum,gratia
modum tetigcrunt.
In primis fanétus Gregorius Magnus in li
bris moralium, cum expóhere vellct, quo pa
&to S.Paulus diceret fe plus omnibus !aboraffe
tih. 16. mb. & mox adijceret : Non ego autem fed gratia
val. c. i i. Dei mecum, fic ifta duo in concordiam addu
cit : Nom enim diceret mecum, fi cum prævemiente
gratiâ fubfèquens liberum arbitrium mom haberet.
Vt ergo (ime gratia mil effè oftcmderet , ait : Nom ego,
Vt verò fé vum gratia operatum eff, l:be?iim arbi
trium demonftraret, adittmxit, fèdgratia Dei r.ccaii.
Nempe nihil omninò aliud oflendit , quam
Auguftinus clarius dixit, liberum arbitrium
cperante gratia non fuiffe pcrditum aut ex
ftinétum, fed fimul aliquid cum gratia effe' iterum infra declarat fé patcfeciffe: Omnem rem tbid. t. 6,
operatum.
Poft fan&um Gregorium Venerabilis Be
da folam coa&ionc in tollit à gratia & praede
ftinatione, ut cum libero arbitrio cohærere
Beda lib. poffe credatur : Prædeflimatio Dei, inquit , nulla
qu<p.,aria, vi cogit nos ad bonum vel malum &c. Et inferius; C fed fua. Impugnare manj, potefl invitam voluntatem,
sicut ergò praedeftimatio ad mortem mom cogit malos,
vt pereamt ; fic etiam pr«defiiiiatio ad vitam mom cogit
bonos, ut falventur. Sedciim Domimus bomos ad vi
tam praedeftimavit, ita eos prædejtimavit, ut ipfafua
pradejlimatio meritis & precibus nojiris obtineatur.
Pcr gratiam quam largitur v9luntati,non cogit
cam , fèd facit ut pcr eam ipfa voluntas opere
tur, & mcreatur, & preccs fundat Deo , & ita
quod prædeflinatum eft , inpleatur. /
San&us Anfelmus inter Scriprcres acutio
res non poftremus, tam gratiæ quam concu
pifcentiæ motus, ita cum libera voluntate cö.
ciliat, ut utrobique expers coaéìionis maneat:
Qgoniam, inquit, voluntate quifj; ad id qttod inde 4mf l». lib.
climabiliter vult , trahitur ycl impellitur , non incon- Cur Deus
veiiiemter trahcre vel impeilere d ct;r Deus , cùm ta- hoiao c. ι•
lem voluntatem dat, in quo tra£tí vel impulfu nulla
violentiæ meceßitas , fed acccptae bonae voluntatis fpon
tamea & amata tenacita. Et in lib. de libero ar
bitrio, explicans quomcdo tentationis vchc
mentia cum libertate confiftat: Nemo ill.tm
£i5. de lię.
( iuftitiam ) deferit nifi yolendo. Si ergo inyitus Ae.,';.
dicitur volens, remo •deferit illam invitus. Ligari
emim poteft homo &invitus , quia molens , poteft tor
queri myittis,quia mo!ens poteft occidi: y.lleautem non
mom potefl invitus , quia non poteft velle nolcns velle
mam omnis volens ipfum futm velle vult. Et infra
quomodo itaque mom est libera voluntas , quam aliena
pcteffas fine fùo affenfu fubjccre non poteff ? Vbi
paucis nervofifq; verbis ipfiffimam radicem
tetigit , quam oinnes ifti quos allegavimus an
tiquii Scriptores refpexerunt; ut ideò liberam
voluntatem cffè decernerent , quia cogi , quia
domari, quia fèrvitute deprimi, quia fùbjugari
aliena poteftate, fine proprio fuo afíenfu & ar
bitrio, quo probet id quod acceptndum aut
fequendum fuerit, nullo pa&o poteft. Vnde
liber7 effe, ab ea re ì qua cogi non volens aut prohiberi
mompoteft. Et, Qnod tcmtatio rectam voluntatem mom
mi/ volentem aut ipfa reétitudine prohibere , aut ad id
quod mcm debet, cogere poteft, ut illam velit, & iftud
molit. Cum ergo vincitwr, non aliena vincitur pote$tate
expugnare nequit invitain. Quae omnia eviden
tiflimè detmonßrant,non aliter Anfeimi judi
cio, prædeflinationis, & gratiæ, & tentationis
motùs cum libertate conciliandos , nifi quia
voluntatem non iaivtam cogunt,fcd faciunt,
- ut ipfa
 85v DE -GRATHA CHRISTI SALVATORIS 853
ut ipfà fùo quoque proprio motu & confenfu ^ quafi volátateinßar lapidú careremus,juxta
aliquid velit, & üt arbitrium gratiam impe quod Apoftolica verba: Gratia Dei mecum, ex
rantem fuá confenfione fubfequatur. Qgod plicádo fubjufigit: Nom emim diceret ( mecum)
wn fp. r.ad alio in loco apte expreffit: Notaidü qtiodfuperna
j cum præveniente gratia fubfequens iiberum ar
`Cer. c. 15. pietas agit aliqüid in nobis , fine nobis, tit fubfequen ' bitrium non habeãt. $'. verba ex fan&oGre
te quoq; noftro libero arbitro, bonum quod tam appe gorio defumpta furit.
*timus agat nobifcum ; non videlicet fola gratia
C A P V T
, x I I I. -

Sanétus Bernardus, & amiciejus duo, Hugo &Richardus

-de fanéto Viétore.
A ncrvs Bernardus,Anfitio paenè co- A malus fit.'Cujufmodi fententijs plenuseftillw
ætaneus,hanc ipfàm concordiam gratiæ 'totus Bernardi liber, utpote qui ex profeffode
*~ tentationi(q; cujuflibct quantumcunq; 'ifta libertatis notione fcriptus eft, qua libera
p »tentis cum libertate voluntatis, ex yoluntas dicitur , quia nulla vi cogi poteff,
profeffb docet. Ná illas proferens Scripturas; `Qua de re vide loca £urifba, quæ quando de
'Ε:5.de grat. Nemo ve;iit ad me mifi Pater meus trrxerit eum.Trahe natur? liberi atbitrij tra&abamus, allegavi
�. iib: 4**. mepof' te: Compelle intrare : Inv.nio alum legem in mus.Hinc Bernárdus generaliter:ip(am volunta- Vid.fi) Is
'membris mei captiyttm me tenewtem &c. Qu& li- tem quia impoßibile eff de fèipfx f?) mon obedire(nemo digúcit;
bero arbitrio vidcntur affèrre praejudicium & quippe non vült quod vult, aut vult quod non vult) fi $it.
omnes gra'ir & libertatis concifiatores tor- ttiam impoßibileeft fuápriuìlibertate, £t ruffjin: **'';
quent, ita loquitur : Profeítò quantofcumq; com- Foteft quidem mutári volúnta, fé non hifi;n alüm
pelle e vel trabere videtur adfùl item benignus Pater, volütatem ut num piam amittit libertatem.Tam ergo
'malltm tamen itid cat falute dignum quem ante non mom potef privariilla, q^am nec feipfa, Et iteruí:
probaverit volvsT ar iv M. Hoc quippe intendit Ne4tie enimad liberum arbitrium, quantum in fé eff,
ciim terret aut percutit, ut faciat volvNT AR 1os, pertinet, aut aliftando pertimuitpoffe velfapere, sed
NoN s ALv ET IN v rros : quatenus dum de mala T ANTvM vi Ll E: nec potentemfacit creaturam (ut
mutat voluntatem in bonam, transferat non auférât videlicet poffit quibuflibet moribus vehemen
libertatem. Ecce habes libet item volupta- tiffimorum affe&tuum five bonorum five ma
'tis cum gratia concinentem, quia gratia facit , forum refitlere) nec fapientem, fed tantum voleh
voluntarium , non fà'vat invitum. Qgod ° tem. Non ergù fi potens a*t fàpiens, fed tantum fi vo
ut manifeftius patefaceret, confeftim adJit: lens effe defierit, liberum arbitriim amififfe putanâ
rit, degrat. Hæc omnia putari poffunt c o G E R E voLvN- erit. Vbienim non eft yoluntas, nec libertus. Nondiâ
& lib. ar*- rar EM & pr«riperelibertatem.Et quomodoigi- fi velle bonum, fed fi velle omninò creatwra defierit,fa
tur non præripiunt? Qga,inquit,juamtjl bet qui tendum fine contraditione, wbi iam non ex voluntat,
intus foriíe tentationibù argeatur liberâ profito bonitas, fed ipfâ ex toto roluntas perjt,etiuml#r*
femper, quantum ad arbitrium |}u{tat, volunta, eru: perire arbitrium. Ecce à fundamentis taâam fa
libere quippe dc fuo nihilominui conjenfu iudicabis. diccm liberae voluntatis, fivc fuo gratia,(ìve
Hoc eft,ipfà judicabit fe effe quae confentiat, & fub concupifcétia quantumcunq; fzvetityt
non aliú quempiam de fe, quáfi invita confen- manentis. Scmper enim velte permanet, fit*
tire cogeretur. Nam fatim apertius iftâ liber- gratia, fiue concupifcentia iftud velle opere
tatem, tanquam coa&ionis immunitarem ex- tur,nec ante libertas deftruitur, quam funditus
licans: Quid ergo? Forte diffoluta eft tota fuperior af- ipfum velle tollatur. Vbi vides etiam chime
ár:io de libertate voluntatis : quia nimirum inyemta ram illam difflatam, quae Recentiores aliquos
efi,cogi potuiffe voluntas 3 Docuerat enim prolix- in errores Chriftianis intolerandos compulit.
iflimè, & conftantiffimè voluntatem effe fem- Putant enim , quod & Pelagianorum dogma
Ê, liberam, tam in bono quàm in malo, tam capitale fuit, voluntatem höc ipfo quo libera
üb gratia quàmfub peccato , quia expers eft eR,quibuflibet motibusfibi incidëtibus ggmi
vioîéntiæ & gcntifq; neceffitati$. Refpondet nari ac refiflerefùâ libertate pgffe. Quod Aug.
igitur ifti interrogätioni fuae: £f plant, fupple < tanquam paradoxum , Chriftianae gratiae ex
ríi. diffoluta tota iftä fuperior do&rina mea, fed * diarìetro contrarium , certiffima Scriptura*
fi cogi ab alio potuit, quam à fèipfi. 2uodfifefe ipfà rum autoritate contrivit. Bernardus verò et
zoegit, compulfi, & compellens, übi amittere, ibi & iam radicem exfcindit; quia libertas volunta
recipere vifà eff libertatâ, Vm quippeqvâ ipfa fibi iff- tis non potentem ,ut quibuflibet motibus re
sulit à fe pertulit. Porro quod àfé volúnta, pertulit ex fflere, & ut Iulianus lóquitur, leges dare poffit ,
volütaiefùit. Quod ex volúntate fuit, iam nö ex necef- fed tantum volentem façit, ut five ex infirmi
fitate (fcilicet coa&ionis, qüafi involuntariura $ate ceffèrit, five gratiâ juvantc repugnaverit,
effet) fed voluntariam fuit. 'si aatem voluntarium* femper maneateiYellefìlvum, neq; quicquam
& liberum. Et in alio ejufdem libri loco : Quo- vellc vi féu violentia compellente,quafi ifivita
*Vid. modo ad bomtm converfus per gratiam humana volun- cogatur. Sic enim,ut Berfiardus ibidé expreßè
tatis confenfus, eo liberè bonum , & in bgno liberam, docet,voluntas fimul velle & nolle fingeretur.
-
hominem facit , quo voluntarius efficitur mon invitus Quod cùm perfpicuè fit impofIibile, impoffi
pertrahitar: fic fponte devolutus im malum,im malo mi bile eft etiaih , ut per queiìcunq;gratiae tor
hilomimws tam kberum qaam f?ontaneum conftituit rentem, tiamfi tafita abundantia voluntatem
fua utiq; wolunt*e duäum, hom aliunde coaâum , ut inundarct, quantam iacœlo clara Dei vifio
largi
 854 L IBER o c T A v v, S. a 855
:
)
largietur, voluntatis libertas violetur. Sem- A unt, virtus nolentium nulla eß, & fi cogitur.... *-
per enim ipfà erit quae volet,& hoc ipfo liberè voluntas, jam non vult.
volet, quiâ quamdiu rationis ufus viget, aliter Richardus de S. Vi&ore doârinam S. Ber. .'
> nifi libere, velle non poteft.Quod tanta clari hàrdi & Aug. accuratumimè in ifla conciliandae & *•
tatè, conflantiâ, inftantiâq; S.Bernard. tradit, libertatis & gratiæ ratione tradidit.Non enim
quafi ex profeiio Recentiores aliud genus li ullam prorfüs agn fcit aliam , nifi quia gratia
bertatis & concordiæ cum divina gratia aut nofi violeutè côgit volunta em, fd fîitut
alijs quibufcumq;motibus introducentes expu ipfâ voluntas velit : Libertatù eft, inquit, quod
gnare niteretur. $. mihi f rtè non cre 'confenfus eius (voluntatis) extorqueri yel cohiberi ariehard.p.t
d t, ipfam legit, ipfümtera , & videbit me ni (per violentiam) nonpoteft. Poteß enim aon entire traä. i.%
hil hyperoolicè (èd (incerâ veri a:e protuliffe. velmom coh(emtire affirationi divina (hoc eft gratiae paru in er
Quæ quidem ad amuffim ex Aug.firtptis,tan Dei) fimiliter & figgeflibni diabolica, utrumj, quide homun*. 13
quâ ex Mag flri (ut & M giilrurú omniü Co ex libertate, ne trum oportet ex neceßitate Vì$ flire
ryphæi, do-trina S.3ernardus expreflit, cujus cx qua neccffit te* áudi fequcntia: xluditaq,eft
etiá verlispropterea quibufdâ in lo isufis cit. hab relileratem & aliud eft haberepoteflaiem,lî
Hugo de S. v i&ere, Bcruardo pcrquam tatis eft quod ad aliquid valendum cogi non poteít, - -

amicus & coætaneus, d &trinam ejus ufc; ad
V-' ipfa plerum ; verba fecutus eft. Q_j -urn nul
* *. laur, agnofcat a!iam arb'trii iibertatcm,quem
f is, adm« dú fusè & evidenter ex e, sopiribus de
monllravimus,nó potet etiaui aliam grati e&
liberi.r itrijconcórdiam agnofcrc , nifi quia
quantumcunq; gratia volui ta cm cfficaciter
tra at, femper motus ejus njanct v9!untarius
& expers violentiae cogen ifq; nccclfi atis , &
proindeliber: idq; non folum in hac vita , fcd
etiam in cælo Quia dc re loquitur in hunc mo- „ tate , com Jiat i'ad fummam lbertatem habere. c Mi- c /wa.
ar-. /. c. dum : Liberum itaq, arlitrium ex eo d citur quia ei
Mi&tore iw
voluntarium. Quod emm boni Ang:li mon Peffunt ej?
f. I • t mali, non facit
neceßitas , fed conjrmata per gratam
voluntau. qu d mali no* p fimt loui effe, nou ficit '
fra*t. 3 c.9.
ulla voaäioJe volunta- • b .imata v, mal.Et in alio
rra&#. ,.•.• loco: Inde non diciturlilerum arbutr uim (quod fci
Privatio aure prtefati, quod ad alt;utd boni faciendä
fufficiens non eji. Sic igitur conciliat Richardus ,
eiiicaciâ gratiæ cum I bertate voluntatis,quod
qugntumcunque f rtitcr operetur, non cogit
vvlun atcy nec extorquet confenfum,fèd effi- '
cit, ut ipfâ voluntas ultroneè & fponte velit
atq; confcntiat. Nam fententiae ift£ apud Ri
chardum !a pc irequentata f nt, a Bonum poffe a tiir. . 3o.
eft vere p ffe , ficut cogi non po,e efi vere liberum effe:
b $i nuiiu volentia a'b tii in poteft fùa prrrariliber- » lu £.23
rantia arbitri libertas ab alia c g nmm poffe. d Illud d /bid. r.33.
in poieftate eft quod pro aruit, o v lui rati fieri vel
- præuerhisii poteft: Illud in libertate habemus ad quod
aliena volent a cogi non poffumus : e A'iud ef magna £? r.de •r».
*t. /mter.
pofe, alu a liberum efle&c, Potei'ati eft quod bonum ;om, c. 3®.
facere poffum ws, iuaihdiu d facere v.lemus Lberta -.
.•

licet in utramq; p r cm , olit nt ficc 1) fed libe
rum, deff volantar.um:& boni mom neceßtate cogem
*,, ad liber.t vo! mtate à malo abjiinent , & fimulter
& mal ab mo &c.Quo nihil clarius dici Potcif,
ut inte 1 i poffit, gratiam qualem cunq; quæ
ctiam immutabilitcr ve le facit bonum, live
rum rel ncv ev e voluntatis aruit riuna , quia li
bcrè , nuìlà ne eftìt te coactionis fcrri favit in
lo« num, tcu, vt Aug.& rofp. iocuti funt,quia
gratia non alit nat opusà n ftra voluntate,non
de nobis quafi dormientibus & invitis opcra
tur, quafi alius cic nobis veliet , aut qu. fi nos
pcn vcllc mis aut curreremus, ficut fingebant
Pelagiani, fed facit ut & nos vkiimus ut nos
$uramus ut nos faciamus,efficiendo videli, et
ipluin noftræ voluntatisaffenfùm, quia i qui
£ . C A P V T
.." • ' ,.
..*••
MagifterSentcntiarum, Alexander Halenfis, Guilielmus Parifienfis.
^ c I s τ Ε R Sententiarum Petrus ^ dit libertatem arbitrijin eo fitam effe,quod mun- ...
Lombardus eandé prorfus concor quum cogi poßit(ut fuo nos loco latius vidimus, rbid.difi.*;.
diam gratig&liberi arbitrij ex pro
fJo docet. Nam lib 2. Senten iarú
*fagif.t.s. Diftin&t. .fic loquitimr : iptci* ns quod boni tan
i/?. 7. ta gratia confirmati funt, ut mentie.mt fieri mali : &
mali um malitia obdurati adeo obdt rati [umt , ut mom
valeamtfari, boni. Et tam, en utriq; habent liberum ar
bitrium , quia & bomimom ali tua cogente meceßitate,
Jedprºpria & fpontaneâ voluntate pergrariam quidê
4di:ti bonum eligunt & malum refpuunt : & mali,
Amuliterfpontanea volentate à gratia fe:ituti bonum
vitant & mali m fequuntur. Nec aliam fine crn-.
cordiam doccrc potcft, ut qui ex profeffo tra
tù eff quodad , wlliâu;eu bo.um fèu malum wviti cogi
poffumus. \-bi vides, quod « tianº diucidè al.
quo-ies tolli anfam erroris illius, ex quo mi
nus perfricaces imagnantur, hoc ipfo quo ali
quis libcr eft voluntate continuò etiami habe
re potefiavcn. Qucd & g: ntiles Philofop- os
& Pclagianos,& nonpaucos noflrae & praeteri
tæ ætatis Scholafticos, in ccntroverfijs de di
vina gratia tranfverfos egit. Libcrta* cnim hoc
efficit, ut mp fiibile fit cogi voluntatem five
ad b num five ad n alü, fcd ipfa fponte illud :
confei.fu fuo voluntario ample&i debet ;
teftas autem, ut illud etiarn reipfâ faccre po£.
fit ad quod cogi non potcft,qugRichardu§ di
vcrfis locis & Lernarduslatius Profequuntur;
X I V. - ,
& omnes cjus antiqui Çommentatores expo- ,-„„, ,,
fuerunt) & arbitrium beatorum tanto effe1;- ££££;
berius, quanto ad bonum pronius eft , quod nibiI/tìai».c..•
aliud eft qüám , quantò gratia potentius in eo
operatur, cò magis proprio judicio & volun t
täte & fènfu appetit qui, quid appetierit. '-
Alexander de Hales eúndem ipfùm conci
liati, nis modum tradit. Nam in p. 2. de An
gelorum voluntatc loquens,qua proptcr vehe
mentiâ divinae deleûationi$ claritatemq; vi
fionis immurabiliter diligunt Deum, cum fibi
exBcrnardo objccilfct,quod ubi ncccflitas eft,
aon c[}
 * 356 DE GRATIA CH RISTI . SA?lv ÄTORIS 85,
at-, a- n&n eft hbertas Adobie£ia,inquit, in contrarihm ^ do. £x qto fundimento ulteYiustradit, quod
li^f P. * 1. dicendum eff, qrrodefráuplex neceßitas ineyttabilita `quæ ex fato aut cœ eft corpore in animas hu- . \ ;
7*-**-}- ti, & tozáìì. Neceßu4*£vaitioni- ftllit uberum *manas influere ft'tuuntur, Move* quidem ad'iin,
* * «arb.:rinm,fed*orfiecefita* imevitabilitatu. Licet er * eogitationes & affecliones, qu* in ei funt, & per
g* in Angelu fit heceffit* inevitatilitate; fihilominus “illa &l vperationes & cperum declimationes: fed quo.
?arem eff liberim Artifii.*nie Re*iardm:qfo ! dia **miam n.im movent ea: vio!ente* •imò voluntariè, non
ύolu, non pvteffloriami,** effè: alteria oppreßione 'excufiant anima, hu haht, a peccati, & culpi, Et hac
<(hoce8 ex violenta cdi&ioiic) feiftx roluntaria "eft, inquit, quoniam à quocunqs pr.mcipio μt opus vo
••#fimiirime, & òffimata yoluntate. Et de quibúf ?unt rritim, dammodoeftfblamtafi!im
femperimputafidam voluntati &fit, id eftperyviitum,
agenti volen- I
«cùm q;gratiae motibtis , quos Deus immittere
4}frwk.*. poteß vo!untati: ticet Deus defe£reatura poßt *tatem. Nec fegttitur,fi mbt, poteßaliud agere rel etiam
facere quodvult, non tamem cogit voluntatem, fìdeam *tlle qùod propre hoc excufatus Jit qui nec vult aliud
:liberam effe permittit. Quæ ex i{fojîriticipio ejus, fofve!agere Iraq; concludit pro quibulcumq;
quod frequenter inculcat, conformiter Ber ºm. tibus five graîiae {ive cupiditatis voluntá.
/.«. ii, 5. nardo & Auguft.fiuunt, quod nul!a neceffitas 'tem detruhcentibus: Qu£reneceßitas vel impoßih.
ac j»it r.ic liberari vûmtatis formidanda eft , nifi coa 'titas quae hom aufert opert quin fit voluntarium, hoc
******!*. &ionis, feuilla quae operaturéffe&um etfi no -ef, ex vetantate, q*am irpoßibileeff non effe liberam,
£. ° lumus, hoc eft,invita & rcnitente vohfitate. ncc culpam *#fert. Carfa omnium iftorum eft
- Guilielmus Parificnfis Epifc,'etrndem con- _ quam ipfe aliquoties commernorat, quia tant,
cordiæ modum ad amuffimluculentiffimè tra- 8 eft libertas v 'ntatis, ut nec cogi poßit ai wperatis.
&uilisl;Pa- Jit : Neceßtas qttt mrtgffe tf ptum femper bene age- nem fuam pr prwm quod efl velle vefiio"t, nequepro.
*i£!****** re, & impoßbilita, quâ impoßibile eft ipfam male hiberi ab ea.Et ut ahbi radicem attingcns dicit:
$' 3 ** agere, in mulloprohibent vel impediamt quo minus bene Libertm ejt vtlenti & voluntati ipfum velle, fup* tit. At
f *'* & laudablitâ, agat utrumqne. Et hoc eft, qttia ntc quod unjue volitum cadat. Nohemimpoteji ad iHud tr*t. *
violenter ipfum impelluntad bene agendum, mecyib- cogi awt trahi invitus. fút.f, $$.
,• • . * 4enter ipfum impediunt aut apertumttunt à male agen
* * ..-- - C A P V T X V.
Sanétus Thomas, S. Bonaventura, Scotus.
A n c t v s Thomas Aqùinas hon.urio ^ ftate cogi , ut in aliquid invita rapiatur. E* „„, „,
quoq;loco candem ratiohem concilian- boc enim, inquit, quodliberam arbitrium eft,fi ali- ,, j,
di gratiam, quantumcunque potentem, quid vult, liberè vult, & fi aliquidvult, voluntare wp.
cum libera voluntare f#; Vt *a't & feipfo movente vult. Ex hoc autem quodcogi
quando dicit de Chrifto qui fummo gratiæ fur fi quid vu!t, invite vult & ab alio vult &c. Ergò
vorrente vifionem Dei claram comitante ad fiberum arbitrium cogi non effaliud, quam uifum/*
unum determinatus fuit: Etiamfi, liberum ar beri arbitrij fimul & femel effe liberum &/?tulem,
1**. $**• bitrium Chrifti , effet determinatum adumum ma effe voluntarium & non volumtarium &c. Qgam -
£.$. *** * mero, ficut addiligendam Deum, quodnon facere mon libcrtatem & a&us liberi notionem {*y\ìaè
Poteft, tamen ex hoc hom amittet libertatem , aut ra inculcat, Cùm igitur ifli dc&rinae tanquam
tionem latudü,fire merit, quia in illud non coaétè fed hoftiliter contrarias obfecifTet Scriptura*
fpomte * mdit, & ita eft aâus fia Dominus. Itaque illas, Compelle intrare: Nemo venit ad me nifi f*-
In saej). 3 conformiter ftiprincipioftatuit refpeâu amo ter meus traxerit e. m.Cor Regu im manu pri justiin*
*. I. *d 4. ris beatifici fempitemaii, & liberam elechenem. Et
cum fibi alio in loco objeciffet , quod nullus
peccet in eo quod vitare non poteft,& proinde
que valuerit inclinabit llud; quae gratiae vchemen
tiam commendando,libértatém violare vide
bantur, refpcndct: per hujufmodi operationé
.
wullus quoq; mereatur vel laudetur de vita Dei, non afferri vim aut violentiam aut coa
tione ciùs quod admittere non poteft, quod êtionem voluntari, quibus libertas ejus fun
naximè loçum habet cum gratia potentiffimè ditus tolleretur, fèd rantum mutationem vo
luntatis, ita ut à nolente fiat volens , vel aliud
Hm» 3 dif}. iz affigit voluntatem bono & à malo revocat,re
Ya v,*.1.ad 2. fpondet: Impotentiacoaitionu, qu« opp hitur volum velit, quam ante voluit : fed utrumlibet velit,
tario , folltt *ationem meriti , mon impotentia - -liberè'vult, quia non cogitur, Illæ enim au- tí*
qu« eft ex perfe£tione in bomitate vel malitia , quia &oritates iítélliguntur, ifiquit,non quodvolun-* .
hoc voluntarium mw tollit, fedpouit volumtatem von tatem c gat, fed quod voluntátem creatam immwtte,
, rià.i. meb. firmatam ad unum. Qüæ ómnia ex illo capite immutaiììo affeâiônes : in qua immißione non eftcoa
<£*£*f:, proficifcuntur, quod ipfe diverfis locis áfe- âio. pro eo qúodita voluntàriè volo illud, quod Deus
$gt; : fuit, ut oftendinìus, quod fcilicet libertas ve- immittit, ficat ullud quod ex mueipfo volo.& fi aliquid
£.i'Ä., tttatis do&rinam
yiolentie vel tribuit
coaítiom Auguftino,
opponitur. Etquem
hanc volo, volens volo, non invitus, & ita in rolendo, ad -

Ët, • •. ipfàm
ad « admodum eam & nos ex Auguftino pluribus
pg*f* v* 4* demonflravimus, S. Bonaventura conftantiffi
**'* *** mè rradit iibertatem voluntatis à qua liberum
******* „„;,,;„„, appellatum c(t in eo fitam efîè,
quod fit iiiipoffibile , imò , contradi&io
Hcmimplicct vcl à Deo vel ulla crcata pote
nihil compellor, Et fic re&è falvatam cffe arbi- fkil. di*
trij libertatem pau'o poft fignificat, quando ;**
adijcit: Poffe cogereliberum arbitrium manens liie-"
rum, hoe eff inordinationi, & impotentie ßcut priu»
•fenfam eff(oftenderat enim eífe impofIibile &
implicare contradi&ioné)ceaftio enim momfic re
Pignat Matara brutali,ficut repwgn4; *-:;; 3
 • - ---
- f,

!!-
874 * L IB ER
O C T A VV 875 - - - -

4. Pif.: 5.q , Vnde alioin loco tradit exfertiffîmè mecußta A idco in aéîu volcndi fèipfum movet & fiti
p* tem coactionis repugnare libertati , ncm nec ßtaiem : dominátur,& pro tãto dicitur liberum ut jam
■! quæ oritur à dijponente intrinfeco. Nec weve£tattm audivimus. . . --- -

ημ• • inevitabilitatis : quia inquit dicitur libert m mem 'Hoc ipfum Ioannes Scotus ex profeffo do
l*; quafic velit hoc ut p ßt v;ile eius rfp/tt m Jed quia cet, dum claris vcrbis tradit , neccffitatem vo -

f}. omne quod vult, appetit adjui ipfus imperiim , quia lcndi corjfiftere cum libertate volendi,quia in- -

v, fic vult alijuid ut velit fe velle illud & ideo im aótu quit, volumtus propter
ipfi mtqftatem impunitfirmitatem
im eliciendolbertatis
aétum &fu« fibi $uis
im pcr- A6s -

*•. palemdi feipfum movet & Jib. dcmiratam, & pro tamto
.m dicitur ! berum quamtis immutabiliter crainetur ad Jeyeram dofve figendo fe in aäum. Hinc ulterius
4 illud. Qgae manifeftiffime clafmatit gratiám tradit voluntátcm fempcr ferva re modum
qnanturtìcumque éfficacem, etiäm talcm qua caufandi liberè atque in poffibile cffe,ut ab ca
- lis in cœlo cumfumma dele&tatione dabitur, ille modus ulla poteftate tollatur, ut alibi la Vide di&a
nullo modo tollere, Bonaventuræ jucicic,li tius dcclaratum eft. Quae fàtis ©ftendunt,qua- ex Scoto [lib.
bertatem,quia non tollit voluntatem,boc ipfò lifcumque grátia voluntati immittatur, non Ä. gratu4
* vidclicet quo eam non cogitaut invitam rapit. àliàm pofle actionem fequi nifi liberam, hoc Chrji.sal
*. fic enim diligit Dcum , üt velit fc diligere , & 1, lo quo cflétio voluntatis. . * •£• ι5•
t - -

c AP v T x V I.
3.
-*
|Henricus à Gandauo,Richardus de Media villa, Marfilius.
r., , _- Enricus à Gandauo non minùs evi ^ alibi; neceßitatem coaäionis tollere rationem meri- rn *, dif
-.-.*

bemricus denter tradit libertatcm arbitrij, in ti, non attem meceßitatem immutabilitatis proue- **
. guoalib. } experte coa&ionis motu cxferi: Hemo nientem ex parfictione virtutum ,fcd augere. Et de .
q.17. enim, inquit , & omnù rationali; '& intelleél:alis Chrifti Dcmini libertatc qui in omini actu e
'maturaliberi arbitrij five libere voluntatis gf, qtià rat dctcrminatus ad bonum , multò magis
voluntas ratiomalù cogi nom potef.Et itcrii: Jm hoc quam quilibct viator, pcr gratiæ efficaciam
Bmr &mfifit ratio libertatis, quod nulla coaétio potefi im ad agciidum dctcrminatur, fic rem decidit;
1t • ptire, quim m bonam vergit f velit &c. ut latius Agens naturale pon prolibetur à merito ex hoc quod in y.dif.r*
r àlibi diximus. Vnde concludit voluntatem effè ς/! detcrmitatum ad unum , fcd cx modo determina- a. 3•
lilerrimam im beatis itcmque moveri ex fé libcr ticnw puta quod receffario & non voluntarie tandit
- 'tate & iminutabili neceffitatc rcfpcétu finis im illud ant m. Scd Chrif us & quilibet ingratia
qmnem rationem boni continentis. Quis igi confnmraiui,licct determinate tendat in bonum, ta
tur non videt quae concordia gratiae cum Ii nem voluntariè & liberè tcndit in ipjum. Huiuf
ro arbitrio ex tali do&rina cönfcquatur? . medi enim detcrmiimatio non minuit voluntatem &
viae diä. ' Richardus de Media villa inftanter docct, * lilertatem , fedpctius auget, & ideo talü determi
lib.6.de gra vt alibi patefecimus, liberam dici volunta - matio mum repugnat merito. Cui jam non apertiß
Chr*/**** tcm, quia cogi ncm poteft,hanc libertatcm cffe fimum cft,nón aliam eum agnofcere libertatis
" _ .imam ßibilem: confequénter ómni, aöus 11 mancs cum gratia cfficaciffima conciliandæ ratio
*•

::!:; effe aétus liberi arbitrj : Beatos tibere manere con p«n, nifi quia gratia dum facit dctcrminatif
ΆΧ337. £* josf ni,cofque cligcre perfeverantiam m fme; fim è, fuavifsiícquc, nullo modo cogere fcd
2.;. q. . ad ficut Sar&tus Thomas afferverat : Argclcs ad volendum potius inclinarc, idcoquc potius
ô. mom obflante neceßitate liberrimè motu dilciiicni, augerc,quan minuere voluntatem ? QJ9 ni
I)ei movere fe , quia non cft nccefTitas coa&io hil Augüftinq; Profpcro, Fulgentio, Bernar
1, 3. diff. nis. Dcnique talem neceßitatem qtt« eft ex perfe do magis confentanéum excogitari potcft, . - -

vs. a. s.4 i éiome bonitatu mcm tvllere raticnem meriti im viato Majfilius de Ingen confeítit ei ad amuf- Marfliue.
ad a. fe. Quid uberius,clarius,ac fàtiatius exfpcéta
fim fimiliter omniïè docens, voluntatem effen-
- -
'* :2. * *$
. ■* _ T 4•
- • * a- . • •

ri poït,utfciamus gratiam non aliter cùm li tialiter effelberam, ita ut impoßibile fit,liber- " **•
bcrtate voluntatis côpulandam, nifi quia non tatcm auferri à voluntateetiam per omnipoten
; . , cogit voluntatgm , fcd facit eam vcllè vclun tiam Dei, quia eft fùa libertas : eamque effeliberta
- tafio ideoque libero motu quo vult fe velle, tam à coaäione. Denique ex co concludit,pcr • •.
- & ita fe mövct,ac dominatur fui3 nulla quip C a6tum neceffarium neminem mereri fi eft cóa
pe gratia hujus vitae yehcmcntiffimam illain êtus;fcd fi eft tantum inevitabilù per gratiam iw
- öíficaciam cœlcftis dele&tationis, quæ liberta bono confrmantem poffè effe meritórium;atque
. .. tcm falvam c{fe finit , juxta Richardum, ulla huiufmodi fuiffe opera Chrifti.Quæ perfpicuè
3#*****. ex parte a quare poteft. Eodem prorfus modo clamant, gratiâ,quantumcumq; pöténtis ope
• •! . 3';;;;;'. hoë ipfum áflruit Thomas de Argentina latè rationis,non laedere libertatemi,'quia non co
Σ Í'3, docefis, arbitrium,effentialiter effe liberum, hoc gymns* cam fuaviter vellcbonum
dijs, T ipfo quo implicat illud cogi. Exquo concludit aCit.

- . , Oo
-
- - -
•
CAPVT.
»

*
 s6o DE GRATIA CHRISTI SALVAToris
- *
c A P v T xvii.
Zozymus Papa,Celeftinus,Trident. eandem concordiâ definierunt.
Vid jam opus minorüm gentium A fignans: Agit quippe in nobis, ut quodvult & veli
.".. . Scholafticos curiosè luftrare , fèn
fumque quem de concordia gratiæ
- & liberi arbitrij tenuerunt patefa
cere, fi capitafámiliarum ccleberrima ifiodum
iftum tanta confenfione tradiderunt ? Nec e
nim puto facilè reperiri poffe Scholäfticorum
opinioné ullam in univcrfà Thcologia, in qua
miajori cócordia S.Auguflini,Profp. j££;
bernardi, & quotquot Auguftini ætaté fecuti
funt PP.fentcntiâ explicuerint ac fecuti fint.
Itaque hanc ipfìmi concordiam gratiae cum
1ibero arbitrio ctjam Apoftolica Sedcs,& ipfa
Concilia Ecclcfiae generalia contra Pelagia
nos, & alios vcritatis hoftcs, qui libcrtatem
£xftingui pcr operationcm gratiæ arbitrati
funt,ôfèrtiffimis verbis exprcierunt, ac cano
nica auctoritate fanxeruiit. Nam Zozymus ,
Papa in cpiftola circulari , quam ad univerfos
* * * totiusOrbis Antiftites mifit,ita loquitur,quá
*' do Pelagianos Apoftolica au&oritäte damna
zozymum in vit : Vt lomi aliquid agant , patérnu imffirationilus
Epiji.circu- fuorum ipfe tamgit corda fdelium : quotquot enim
lari qua r. fpiritu Dei aguntur , hiflijfunt Dei,yt ncc noflrum
£,ß. Jentiamus deeffe arbitrium, & in boni, quibufque
£ì,. ac voluntatis humanæ fmguli motibus, magü illius
•-p... & in valere non dubitemus atixilium. Qgam epiftolae
' libello Petri iftius partem etjam Celcftinus Pòntifex, tan
£;g? quam Catholic£ fidei dogma contincntcm,ad
£?%%, Antiflites Gallos mifit. Qgisvero non vidct
ó,iï.T illam in ca libertatis gratiæque concordiam
tradi,quam ex Auguftino l;auferat , quamque
tam opcrosè exipfius & antiquioribus monu
mentis demonftravimus? Nempe quod gratia
-facit vt arbitriú non otiosè quiefcat quafi alius
de noftra voluntate vellct & agerct,fcd ipfum c
arbitrium aliquid fuis motibus velit & agat.
Hoc enim figiiificant illa verba: Et boni aliquid
agant: & illa : ut nec meftrum femttamus deeffe arbi
trium ficut Pelagiani calumniabantur.
- Poft Zozymum Papam eandem concordiæ
rationcm S. Cclcftinùs Pontifex , gravi illa
- &celeberrima ad Gallos, epiftola dcclaravit
* *' ac docuit.Cùm enim dixifièt pcr Deú fieri &t
** * ' '. aliquid boni velle ineptamus & facere , ftatim gra
' tiam cum arbitrijiibcrtate cöciliat Pelagiinc
c.i.ff.;„ rum calumnias intuendo & iugulando: Qug
opifi. ad E. utique auxilio & munere Dei mem aufertur liberum
pºß. Gallos àrburium fed liberatur, ut de tenebrófolucidam de
*•**• pravo redüm,de languido fani,de impridente fit pro
*udem. Quod nihil aliud eft quam fi dicerct,nö
' aufertur liberum arbitrium,fed magis fit libe
rum, quia cum ante tenebris obfitùm impro- D yon adiuyatur N 1 s I Qy t ET IPSE ALIQyiro
vidè vellet pravum , fiunc providè vult re&ú
ac bonum. Nam ftatim hoc explicans mánife AG1r. Et tra&atu quarto in cpiftolam Ioan
ftius: Tanta enim, inquit, eft erga omme* hcmmes
bonitus Dei ut nofira velit effe merita,qua fùnt ipfius
floma, hoc eft,ut nos velimus & agamushocip-' mihil ibi faceje ipfos homines per liberum arbitrium.
fum quod ipfe per gratiâ donat ac facit. Nám Et in epiflola centefima quinta : Neque enim &
rationem apertiffiniam iftius conciliationis aß hoc ita fit de nobis, tamquam nihil fagientibusEt;
86;
mus 3 agamius ; nec otiofa effe in nobu patitur qva
exercenda nom megligcda donavit, ut & mos cocperato
res fumus gratia Dei. QUjd cft iftud,nifjid quod
tam inflantcr contra hofles gratiæ clamabat
Auguftinus , nos volumus, nós operámur, ar
bitrium non nihil agit , non ficut de lapidibus
infenfatis Deus ædificat domum, & fimilia,
quae latius recenfuimus?
'Sed fàcrum Concilium Tridentinum tarn
evidcnter hanc ipfàm conciliandae gratiae , &
Jibcri arbitrij rationcm tradidit, qüafihoc ip
fum funjmo cgiffet flucic,vt farii Auguftini
& Cclcftini dc£trinam ipfis Egnè ycrbis expri
merct. Cùm cnim docuifletjüftificationisex
ordium à præveniente Dei gratia fümi, quæ
maximè fèmper Pelagianis difplicuit,cò quòd
prafcntiffimüm libértatis interitum afferre
videretur,mox libertatcm fàluam permanere . . .
tcftatur iftis verbis: Vt eidem gratiæ liberè affem- £**iu.
tiendo & ccoperando difponátur äd fuam juftifica- //** *
tioncm,hoc cft,ut non vclut exanimes aihila
gant,& gratiæ quafi violentcr cogenti totum \
ficgotium rcliriquatur , fcdipfi afientiendo &
ccöperando fimul aliquid agant. Hunc enim
fuum fenfum ftatim apcrit luculentius: ut tan
gente Deo cvr hcminis per spiritus Sanâi illumina
tionem, nej, homo ipfe nihilòmninò agat, infpiratio
mem illam fccipiës, qùippe qui illam & abjcere potef;
neque tamen finegratia Dei morere fe ad iuftitiâa
ram illo liberafìa voluntate poßit.Vbi nulla pror
fus alia explicatur gratiæ & libertatis conicor
dia,nifi illâ quam fempcr Auguftinus docuit,
ncmpe quod nec homö nihil ómninò agat in
ftar trunci fe habendo,& tamen gratia praefiet
ut agat. Verba quippe Concilijfunt ipfiffima
verba fànéti Auguftini,Quibus ipfe Pelagianos
dcftrui conquerentes liberum árbitriuú,{aepe
fuffocavit. Nam in libro de correptione &
gratia,cum obieótum fuiffet ab eis j# non pu
tabant gratiam cum libertate confiftere : Et tii. litr,
quid molü pradicatur &c. fi hoc mos non agimus, fed
6* grat.t.ue
id velle & operari Deus operatur in modi ? Réf Lib.de gra•
pondet San&us Auguftinus: Aguntur ktagant, 3Ä.
$on vir ipsi N , H, I AGANT. Et in libro de I;.
gratiâ Chrifti; Non quia nos non volumus, aut nos strat;*
iion agimus. Et fermone 13. de verbis Apofto- £# £
1i, Dicit aliquis mihi; ergo agimur mom agimus : & £;
mox reponit : Imo & ágú & ageri*. Item,& tu }j.c.%.
ipfe ALiQy 1 D Acts. Nemo adiuvatur fi ab ipfo Ifag. 4. i*
Nihil agatvR, Non enim adiutor eft illefi Ni- cpiff;!!**
H il: Nom
tiae acATquia
is.hocfine
Et ia libro de pcrfeétione
voluntate #£#*
jufti- ag
moftra agitur,quia voux w •
••
nis: si Nihil agis , quomodo ille adiuvat ? Et
in libro de gratia & libero arbitrio : Neputetur •
t 1Π
 8&2 LIBER ocTAvvs.
Et in fragmentis fermonum : non fic ut prorfus A velit, libertatem arbitrij collocauerit. Hoc
nos nihil agere velimus. Quibus omnibus tcfti enim oritur in hac vita, non ex natura liber
monijs tam densè repetitis conciliationé gra
tiæ cum libera voluntate non otiante, non mi
hil agente ut Pelagiani quercbaritur afièruit,
& ConcifioTridétino candem ipfam,tanquâ
veram & genuinam gratiæ & libertatis con
cordiam ufque ad ipfiffima vcrba præcinuit.
Hoc ergo Cócilium voluit quod Auguftinus
fexcentis locis praeformauerat;gratiâ quidem
' tangere cor hominis,non tamen propterca ho
mifiem quafi vi gratiae tantum agcrctur, nihil
omnino agere, vel imfpirationem illam tantum
recipere, quáfi paffiuè tantum habcrct fe, ficut
ille qui cogitur,fèd revera aliquid agere, utpo
te liberè affentiendo & cooperajid). Qg9d cx oP
pofito probat , quia infp rationem illam etiam au
jcerepjiefi; quod fignüin eft cum non fe habcre
ímerè paffiuè, fèd potius voluntatefuä appro
bare, & affèntire, ficut improbarc pollct ac
diffentire fi vellet. -
Eundé omninò conciliandi modü ctiam in
canone 4.difèrtiffimis verbis tradit,quädo cx
T•id.Seff.6. fèrte damnat eos qui dicunt: liberáiii arbitriti à
&a#.4• Deo motâ & excitatü mihil cooperari affentiendo Deö
excitati atque vocanti: nej, poffe diffentire fi velit,
fed yelut inanime quoddam mihil omnimo agere, m:-
fe4, paßiuè fe habere. Naim & iftae fuerút qucri
möfii? Pelagianorum aduersü Auguftifìum à
Luthero in dogma cöverfæ, & ab Auguftino
quoq; iam olifmi libcrú arbitrium cum gratia
çonciliante damnatae. Narn cötra huiufmodi
eftilentiâ clamabat in concione Sanétus Pr;-
É' sed mom fic ut dimittamus nos & qucm dv «gri
4*g.iufra. iactamus fupini & dicamus,pluat Deus ef& fupcr fa
1. ferav. ties noftras, ut prorfùs nihil agere velimus, & cum
efca cópluta fuerit fuper vs no/irum, dicam as etiam
i)eus glutiat?e ncbis. Nonne dánat illud ipfum
quod Concilium damnat, hominem nihil cmninù
Ἄgere,merèj, paßiuè fe habere?Quid eft enim Dcú
glutire deĀob\s, nifi Deum totum agere nihil
agétibus (ed merè paffiuè fe habétibus nobis?
In alio loco etiam rei exanimis mentioncm
contra Pelagianos,id fieri fufpicantes facit; non
ficut in lapidibus imfemfatü, aut fícut in eis in quorum ' omnino agat in?irationem illam recipiem*. Nami
r,;,„,,.. natura rationem voluntatemj, non condidit f&ftttm quafi diceretur, undc iftud probas? Qgippe in
- mer. c- 5. no$tram Deus operatur im mobis, & alibi infcrcn
tibus Pelagianis ergo agimtir, mom agimus confé
I*
'cutionem negat Auguftinus & rationem dat
serm. 1 ; „ Neque enim templumfuum fic de yobis adfcat quafi
*werb. Apo/? delápidibus, qui mom habent motum fuum : levanttir
*• ■• ab fruítorepjnuntur. Non fic funt lapides vivi du
ciminifèd currite vos &c. Quæ omnia manife
ftiftimiè demonftrant ConciI.Tridcntinum ad
amuffim eandem omnino concordiam gra
tiæ & libcri arbitrii tetigiffe , quam Augufli
- nus,Romani Pontifices & omnes vetercsgra
tiæ defenfores unanimi confenfu tradiderùnt.
Nam quod Cócilium addit arbitrium vocanti
Deo poffè diffentirefi velit , itcmque hominem
infpiratuomem fic recipere ut illam & abijcere poßit,
etiam Auguflinus admittit noh tamen unquã
in univerfîs operibus eius extat veftigiü,quod
ifi ifta miferabili poteftate vel potius infirmi
tate dißaticndi,& abijcicndiia(pirationcmfi reccptione ; fed de morali- quae cxcrcetur;
863 :
tatis ârbitrij , fcd cx inftabilitatc quam habct
'in bono. Vndc in cœlo ubi arbitrium crit ii
berrimum , cô minus infpirationcm Dei abij
ccre potcrit, quò libcriöri motu is Dei dile
άtionem rapietur. Itaquc fi ctiam in hac vita
Dei infpiratio tam ftabilitcr ac de!e£tabilitcr
IDeo operante inhaereret volütati,ut eam non
poffet ábijcere, feliciffimum,fortiííimú,liber
rimumq; meritò diceretur atq; effèt arbitriú.
Tunc enim verè per gra:iam Dei haberet eam
quam S. Auguftinus tantopcre extollit, liber
rimaet, frttfiinam yimviä ßimam, perfeuerant £- ;;;. 4.....
mam voluntatem. Tunc verè accip:ret gratia li- & gra.c.v.
bertatem & ut perfeveraret deletabilem perpetuita
tem & infuperab.lem fortitudinem. Tunc vcre fi- r;;4.„
B eret id quod infirmitati humanæ féruatû effe
tradit,ut diäimâ gratiâ indeclimabihter &imfùpera-,,,
biliter ageretur, nunquam enim tam indcclina
bilitcr agitur, quàm cùm non poteft volun
tate diflentire gratiæ Dei.Scd hoc in tanta
perfc£iiorc, cft altcrius vitae privilegium;
quod fi darctur etiam in prafeníi cxiliô, non.
yiolarct , fèd fùmmè perficcrct arbitrij li
bcrtatcm. Arbitrari qüippe quod É¢â
gratiae arbitrij libcrtatéiì deftruat, ftulti
tia fingularis cft. Concilium igitur iftius pó
tcftatis abijcicndi, ac diffentiendi memihit,.
non ut in eo libertatcm arbitrij fitam trá
dcret (quod veris gratiæ defenforibus & in
telle&oribus inagèitum paradoxum eft) fed
ut 'oftcndcrct ex contrario, arbitrium fub
C
gratia mom nihil cmnino agere non reluti inani
$ie qtioddam, mcm mcrè pa£tè fe habere, feda
$iquid agcrc inftar rci animatæ, inftar rei a
&tiuè fé habcntis, motum quoquc & vitam &
çonfcnfum fuum habere utpote quod motu
opp«fito infpirationcm abijcere pöffèt, eique
άiffèrtire fi vellct. Nam iftud, quippe qui illam
& abjcere poteft, quod idem eft cum illis alijs
verbis,poffe diffentire fi velit, tanquam ratio af
ignatur à Concilio do&rinæ imimcdiatè præ
cedentis, quâ dixcrat quod homo ipfe non nihil
quit, qui illam ó* abijcere poteff. Quafi dicerct,
hoc eft argum;étum infallibile, quòdhomo nô
nihil omiiino agat vclut inanime quoddá,nec
mcrè paffiuè fèfè habeat irftareius quod vio
létiá éxtrinfecùs illatâ cöpcllitur,quia id quod
rccipit poteft ctiá abijceré,feu diflétire fi velit.
Nam qúéadmodum ifta duoynfpiratiofè recipe
re, & affèntiri Deo excitanti atq; vocáti,idem
funt;ita quoq;idé funt,infpiratiönë abjcere poffe,
& Deo vccartipeffe d ßetirefi velit.Id enim ipfum
guodip gapite 5 pcr modú doctrinæ generalis
Conciliú tradidcrat, hoc in can. 4. per modú
rcgulæ fidei fub anathcmate credénèû fàncit.
Itäq; poffè diffcntire Deo excitáti & v6canti,
eft poffè infpirationé ejus abijcere;& è cótra
rio Deo vocáti affëtiri eft aliquid agcrc,& in
fpirationê Dei reciperc. Ncq; cnim ibi agitur
j, qualibet aétioné fib'gratia;vel quâlibct
O o 2. InQm
 864 DE GRATIA CHRISTI S A LVATORIS. 865
non tam fentiendo infpirationem atque voca-
sionem,quàm confentiendo. Qgofanè paéto
huiufmodi receptionem & abiéctionem in-
{pirationis feu vocationis Dei ctiam recentio-
res intelligunt. Ifte icaque eft verus & genui
nus Concilij fenfus toti textui, totiqué anti
quorum Pontificum & gratiæ defenforum
ά. vndique confentaneus.

C AP v T x VIII. ,
;
Epilogus Probationum præcedentium.
£c itaque funt quæ de Pelagianis ^ pelli, non violentam effe gratiam, quia vir
aduerfus gratiam Dei murmuranti tus nolentiú nulla cft, quia non cft bonus ho
bus, ac Catholicis pro libero arbi mo fi nolit, quia non póffunt homines nolen
trio rcfpondentibus, & pro concor tes credere, quia fi cogitur voluntas,non vult:
dia utriufque fàtàgentibus, reperire infcriptis itaque nulli auferri voluntaté, non putari de
•eorum pctui. Quae quidem pro captu meo bcre quod non fit volútas noftra,nofi alienan
, tam perfpicua funt, ut hominifanae nientis, & 'dü cffe opus à propria voluntate,ti6 fic fufci
cui oculus ille quo vidctur vcritas, necdum pj gratiâ ut hómines propriâ perdant volun
libidinc contentionum excæcatus cft, nullum taté, homines non fine füa völuntate,fed fuá
relinquat ampliùs ambigendi locum,quid Pe Propriâ volútate venirc,fuâ volútate pugnare
lagiafiis in Chrifti gratia quafi liberum arbi fuâ volütate eligere; quia, inquiunt,sëper ma
trium extinguente difplicuerit, & quo paéto net yolütas,quæ nó pòteft cflè fine aliquo mo
defenfores eius ad querelas aduerfàntium fo tu, fine aliquo amore, velle & nolle propriae
) piendas, vcramque gratiæ & liberi arbitrij voluntatis eft, quæ voluntas in bonis de gra
concordiam conciliandam effe cenfuerint.Pe tia eft. Addunt & rationé,quiaDeus pergra
lagianos cnim, cùm audirent, nihil effe ά tiâ non ædificat têplum fuum ut de lapidibus
nön gratia Dciin nobis $. ebat B qui non habét motüm fuú, nec operatùr utim
unicè, quod per gratiam Deusfine nobis, finc ijs qui ratione & volütate carét,velquafi dor
noftra voluntate, & proinde nobis invitis ac niremus,& nó vellemus aut conaremur; non
relu&antibus bofum in nobis operari,ipfique quafi ut ægri fupini jaceremus , cibos gratiae
proinde non nobis, utpote ÉÉÉ præ exfpcétâdo pluentes fupcr facië noftrami,eosq;
inium deberi videretur. Hunc enim feiifum ipfös Deus $.
de nobis, aut opus fieret
fuum expromendo dicunt, gratiâ operante de nobis nihil facientibus nobis, aut velut in
inviti ad bonum cogimur, iúviti crédimus; anime quoddâ nihil ageremus, merè paffiuè
gratia invitos trahit, invitis & relu&antibus nos habéremus,aut deniq;quafi alius vellct de
ftudium virtutis immittitur, vic!entia adhi nobis,& nosnon vellemus,nó curreremus,n6
betur, ideoque coa&titia fit convcrfio. Curre conaremur aliquid, nil ageremus, nil facere
re non effe currentium , nec velle volentium, mus,nullus effet hominis aut volütatis curfus:
fii;e voluntate noflra bonum ficri, nihil nosa fed nos ipfi volumus, nos currimus,nos cona
gere, nihil hominis voluntatcm agcre, nos mur , nos agimur & aliquid agimus, adjuva
non agerc, nihil nos facere, É nos non agere, mur enim, & ncmo adjuvari pöteft,fì ab ipfò
I)cum cuncta gercje.Itaquc cum gratiæ fuæ c nihil agatur. Deus cooperatur, quod fieri fion
• imperare, ronìos fcdfe coronare dèbere. Cu poteft fi nihil operemur. Re&è ergo côßíïere .**
jufmoJi di&a quid fibi velint,ncmo nifi mcn gratiâ cum libcr9 arbitrio,quia gratia facit ut
te captus ignorare poteft. Catholici Scripto velimus,facit ut faciamus, donafbenc velle &
res è'contrário , importuniflimas iftas qüeri bcne agere,efficit enim ipsú motum volútatis
monias ita femper fuá refponfione fùfföcant, eorú. Hæc & ejufmodi tàm désè paffim fparfà
& operationem gratiae cum liberâ voluntate funt,totiefq; repetita,ubi ex profeffo cótraho
conciliant,ut nihil improbét in ipfis,niß quod ftcs fidei infultátes pro humiani arbitrijliber
*
££? pcrfpicuae rêclamantiuin voces præ
1c
tate deccrtât,tátâ deniq; claritatis luce oculos
leétorum tardiffimorú ac dormitantiú feriunt
fcrre videbantur, & nihil pro concerdiâ u
triufque ftabiliéda probent & clament, quàm ut laethargo preffum efle neceffe fit, qui non e
gratiäm non tollerc liberum arbitrium , quia vigilct,mêtis oculis orbatum,qui non intelli
relinquit nosipfos nónihil omninò fed aliquid É; Qu9d fi quis aliam concordiâ in eorum
propriæ voluntatis mqtu velle & agere, nec criptis quærat,quá Pelagianis obtreétantibus
âliquando gratia de nobisquafi dormiicntibus ingeflerint, ut eörü querimonias contra gra
cperatur, ßd facit ut {imul ctiam nos ipfi ali tiâpro libera voluntate fopirent,fcrutetufillc
quid operemur.Dicunt enim, fexcentifq; locis pcr me licet,Ierufalé in lucernis,& fi inuenerit
& modis itcrum itcrumq; clamât,pcr gratiam „& me participé facere dignatus fuerit,inftru
quidcm opcrantem Dei opus bonüm ÉÉ &tiorerh in Äuguftini fcriptis É ejus be
tamgn noa nos inuitos cogi, non nolentes cre inevolentiam mîè effe faéìùm libentcr glo
dere, nop effe jnuit9s homincs & relu&antes, riabor. Scd nifi me muitum fallit, cùm o
non reli&tantibus ftudium virtutis immit lcum & operam perdiderit inueftigando me
gi, non c9gi voluntatem , noninuitum com cum fortäffe cónfitcbitur iftum libcrtatis
» • • _ - - cumA
- -
 LIBER ocTAvvs.
cum gratia conciliandae modú,quo nunc tan
toperè Scholæ perfticpunt , Dcctorcfjue fati
gaatur ut fùb nominc libertatis indiffercntiam
illam libratam contrarietatis aut contradi
&tionis muniant & ftabiliant, prifcis gratiae
defenforibus vel ignotum contcmptumque
cfle , & aliquot fcculis pò!, Scholafiicis fìo
intraatibus, & libcri arjtrj vim , quam illi
veteres tanquain fili pcrfpcctiffimami tuebá
tur, non fatis Pcnctrantibus cmcriiiic.
.

' C A P V T I X.

Redditur vera ratio principijs Auguftini & aliorum Patrum ad amuf

fim confentanea, cur talem concordiam gratiæ & liberi arbitrij !
docuerint, nihilque in tradenda libertate curauerint
illam indifferentiam & æqualitatem contra
rietatis & contradictionis.

Vod fi quis radices rerum, quibusi ptam gratiâ poffit vclle & nolle, agere & non
fta Sancti Præfúlis, aiiorumque Pa agere, confciitire ac diffentire.agere bonum ac
trum doctrina nititur, diligentcr at malum fi voluerit.
tenJTit , & intelligendo penetrauerit, non Quapropter Auguftinus ac difcipuli eius,
amplius mirabitur quod ifto modo de gratiæ nó ad iltas quorunuâ recentiorü dc libcra vo
& iiberæ voluntatis conciliatione differuerint luntatc conceptiores refpe vcrunt,quádo gra
{ed potiùs iudicabit hoc principijs corum cfie tiâ cum libcrò arbitrio cùnciliádo dicunt eam
maximè, mirabiliter undequaque confenta iccirco non tollere libcrum artitriú, quia la
neum. Nain ÄÄÄÈÉ & poftcris cit ut iiccrü arbitrium nó inflar lapidis otio
eius, definitio ifta liberi arbitrij, quâ nunc sü fit & nihil agat, nec ut iuvitum cogatur ad
scholaftici quidam id effè volunt, quod pofitu bonú,lcd ut etiâipfum velit & agat. Vcrù in
omnibus ad agendum requifitù potefl agere & non a tuebantur iftud piincipium quod Auguftinus
gere; ita videlicet ut,{icut ipfi inteiligunt, tam explicuit, inculcantque frequcntiflimè: iilcrú
ágere quàm non agere, cum omnibusad agé-. hoc efle, quod e$t tm no$ira púte$tate:boc auté in
dü prgrequifitis,pro mero beneplacito volun noftrâ effe poteftate, qtwd fit quando volumus,{eu tit.despi-:
tatis,`cotiiu»gi difìungique póflit, ad multa ut alibi dicit,quod aliquis,fi vult facit,/. hv vult & lit.c. 31.
féculâ fuit ignotiffimâ , {icut etiamnum ab a mom facit.Hâc auté definitione quâ Auguftinus
omnibus qui gratiam phyficè determinantem velut jminobilis ac certiffimg vcritatis regulâ
liberum arbitrium tuentur,velut Chrifti gra tcnct, & omnes difcipuli eius tenucrüt, Qinnis ,
tiæ capitaliter inimica reprobatur. Nam ifta, omninò voluntas feu volitio rationalis, libcra
definitio, quæ re&to fenfu exponi poteft, câ, eft, quia quéadmodùm impoflibile eft ut non
potiffimùm de causâ in illo prædicto fenfu à fiat quádo volumus,& fiat quando nolumus,
quibufùam recentioribus vrgetur & exagge ita cónfequêter impoflibile eft, ut nö fit in no- ,
ratur, ut ita Dei,hoc eft gratiæ medicinalis ftra potcftate, & höc ipfò libcra. Vnde Augu
operationem aon minùs atque habituum , ii- . ftinus:Qggdfiferimom poteft ut dum volumus mo ye- ,,b.3.de lib
beræ voluntati fubiectâ ad concurrendum,& . limus,adjt ütique volúntas yolentibus hoc cft, fit Ä.
Epi/?. io7. non concurrendum e[fe tueantur, atq; ita fi ei quádo vòluerint:Nec aliud quicqt à eft im pvtejfa
te mifi quod volentibus adei', hoccft, quod adcft
acquiejcere molumus,nos ut operatio eius mhil im moli ,
prófit efficiamus, quemadmodùm olim Vitalis ` quando volút,voluta igitur nofra, id eft volitio
ab Aüguftino refutatus, de fua gratia femi nec voluntaseffet mifi effet in mofra poteftate. Porro
pelagiaria docuit. Sic enim totum difcrimcn quia eft in pote$tate, libera mcbis eft.Non enim eft no
concurrentis cum gratia & non concurrentis, bù libcrii quod im poteftate nó labemus,autpoteft non
à voluntate hic & nunc(ut loquitur) fe cum B effe quod habemus.Quae fufiùs loco fuo difputata , ;;,.«..,,
gratia determinante vel non determinante,. ' & cnuclcata funt. Iüxta hoc igitur principiú, gra.cirit;
fùfpendcre
P. volunt,» ut non ampliùs gratiam
plius gratiam quod Augufl. Profper,Fulgen.& omncs prifci
Cărifti medicitialém , infirmitáti noftrae opi-> & ά gratiae [Dei,n6 dubitauerüt
tulantem, fed gratiâ ftatus innocentiæ & An certiflimü cffe, Pelagianorù os obturarunt, &
clorum,tanqùàm vegetos robüftofq; iuuanté libertaté arbitrij cum gratia reétiffimè cófifte
É volucrint, habeanus Hic enifm præcipuus, re docuerüt.Gratia qüippe efficit ut nö aliud
& ferè unicüs eorú fcopus eft, cur iilam lileri quippiam, fed ipfa volúntas, id eft, volitio
arbitrij definitioné,& iftud jam diétü æquili-` bona habeatur, quâ liberum arbitrium for
brium adlutrumq; tantopcre faluuum cifè ve maliter velit. Voluntas autem talis, feu vo
lint. Huiufmodi verò libertatis iatio & indif litio hoc ipfo quo eft volitio, eft in noftrâ po
ferens ad utrumq; aequilioriú laefae libertati, : teftatc , quia fit quando volumus: mom em.m Lib.3. de li
fècundú Auguftinum, è diametro contrarium , feri poteft ut dum volu mus mom velimus : hoc ip- bere arb. c.
elt, quâuis ut dixi veriffino, gratiaeque medi- . fo.igitur quo volitio eft, etiam libera eft. 3°
cinali congrucntiffimo fènfù, iiberü arbitrium Nom enim eft mcbis liberum quod im poteftate mom ha- Ibid.
ta,
' etiã Pcccatolaefum, tam antequam poftfufce bemus; aut potej? mom •ffe quod habemus.
-
Oo 3 Quæ
 `868 DE GRATI A CHRISTI SALVATORIS 869
r;i. «. a. Qgae fi quis accuratiùs tradita, & plurimis
*g-a. chri. Auguftihi te(timonijs confirmata videre velit,
fit sal. legát ea quæ toto pænè tractatu de natura li
béri arbitrij iuxta fanétum Auguftinú ac dif
cipulos ejus diiïeruimus.
Hinc itaque fìatim clucet vera ratio, cur
fèmper Auguftinus , Profpcr, & cctcri Pa
tres, nihil aìiud concordiam gratiæ & libcrta
tis cxplicando poftulcnt aut urgcant, aut po
ftulanùum putcnt,quàm ut arbitrium fub gra
tia , non minùs quàm gratiâ dcftitutum velit.
Nihil enim conformiùs cjus doctrinæ dici po
terat, quâ conftantcr fæpiùs tradiderat, Κ;
non poiie ut vcllc non fit liberú nobis. Quod
fi veíle non poteft nobis non effe liberum,pro
fcctò fi gratia facit ut arbitrium velit,facit ct
jm ut libcrè vclit, & nulla inter gratiam
& libcrum arbitrium cft repugnantia. Qga
proptcr quemadmodú principia de libera vo
luntate (qug non folùm fenex, fed etiam pref
byter diù antequam ebulliret haerefis Pelagia
nâ,jcccrat) hoc omninò poftulabant, ut arbi
trium fub quacumquc vel Dei vel diaboli o
peratione liberum diceretur, quatenus ei non
i tolleret vellc,fed hoc femper id eius relinque
ret potcftate, ut fieret quando vellct ;ita illa
ipfa' exactiffima conforinitas, quam poftea ab
ipfo & omnibus difçipulis eius obfervatâ cer
fiimus, dum nihil aliüd ad libertatem faluan
dam cxigunt, nifi ut arbitrium non nihil agat,
fed propriâ voluntate velit, cuidentiffimum
argúméntum eft,hunc cffe genuinum fenfum
Aüguftini quem produximùs.Quæ concilian- *
dirätio cùm abipfo toties adhibita probataq;
fuerit,& à difcipulis ac pofteris ad aliquot an
norum centurias propagata, qua etiam Pela
giana & Semipelagiana hærefis proftrata, &
ömnes querelæ reclamantiú fopitae funt, fru
ftraÉÉÉ videtur nunc alia tanto philofo
phiâ humanae ftrepitu quæri. . haec omnia ad amufsim ex omni parte primá- £.
* Hinc etiam elucet confequenter, cur tantú
filentium apud veteres iftius exaéti æquilibrij
voluntatis àd agendum & non agendum,quod
nonnulli tanto ftudio quærunt. Ratio quippe
cft, non fòlùm quia falfum cft, & ab ijs exco
C A PV T
Agnouit Auguftinus fub gratiâ & antegratiam indifferen
tiam contrarietatis & contradictionis quodam fenfu;
non tamen tanquam libertatem aut partem eius.
Explicatur ifta indifferentia confor
ι , miter principijs Auguftini.
- ' Vaeres fortaßis utrùm igitur nulla
· · | indifferentia , fiue contrarietatis, fi
- - - . ue contradictionis fit in libero vo
- - luntatis arbitrio poft peccatum,
quamdiu in mortalitate vivimus?Si enim non
• adeft indifferentia contrarietatis, quomodo
- •
gitatum qui liberi arbitrijpcccato violati ftu
tum, & gratiæ medicinalis opcrationein non
fatis affequuntur, fèd etiam quia ad liberiar
bitrij natúram nullo modo neccffjrium, çué
admodum ex illa iiocri dcfinitione ab Augu
ftinoianam tradit, manifeftum cft:namfiue
cum ir.differentiâ utrumque velit, fiuc altcru
trum cum tanta dctcraifationc ita ut oppofi
tum vclle non poßit,boc ipfo quo volútas cft
quæ vult, nccéÊe c{t eam cffc in poteftate, &
hocipfo quo eft in potcftate,effe liberam.For
titcr enim & conftantcr & im- mutabiliter cum
plcno iudicio veilc id quod rt&tè fapienterque
iudicamus fic effè vo'cndur* aut diligendum,
non porit a&tum extra potcftatem noftram,
fed qtiam maximèin noftra potcftate, quiain
noftrâ voluntate.
Hinc ergo confèquentcr nafcitur, cur Au
guftinus, Profpcr, Fulgentius, & omncs ifti
antiqui totics inculcent contra Pclagianos,qui
liberi arbitrij interitum cx gratiâ fèqui con
clamabant,quod gratia non cogat voluntatem
non invitam trahat,noninferat vim aut violé
tiam. Nempe quia iuxta principia corum nul
la gratiæ cfficacia,nulla heccffitas aétibus vo
luntatis liberis formidanda cft, fed fola vis,
coa&tio, & neceffitas violentiae, quæ videlicet
ut ipfe loquitur, mon eft in noftrajattfate,fede- j*** **
tiamifi molumus (hoc eft nobis inuitis & nolcnti- °“
bus & reluétantibus) efficit id quod poteft,ficut eft
neceßitas mortü. Reliquam verò quamcumque -
& quantamcunque neccffitaté, jecundùm qiiam ili*
dicimus neceße eße , vt ita fit aliquid,velita fiat,nef
cio,inquit,aur timeamus,ne nobis libertatemauferat
voluntatis : nempe quia etiam per talem,tale
vellein noftra plenißima eft poteftate:fitnm,
inquit ibidem, volumus eft, fi nolumm mntf;m iiiiim.
enim vellemus fi mollemus. Quod &alijsmultis -
locis traditutfupra latè vidimus. Cùmigitur '*'%
pijs ab eo traditis de libero arbitrio cofueniãt â £. -
profe&ò ipfa rerum admirabilis confonantia "'*
âltifsimè clamat,hanc ipfam effeveram genui
namque diuinae gratiæ cum libcra voluntat£
concordiam. - *-
X X. . ; -.
;
' * . ,
poffumus hic femper bene & male vivere? fi
non adeft indifferéntia contradiétionis, quo
modo ergo dicitur: Qui potuit tranfgredi & mom
eft tranfgreffus, faceremiafa & mon fecit?
Refpondetur quàmdiu hic vivimus,fiuein
infidclitate antegratiam, fiuc jamfüb gratiâ, .
; indiffe
 -

87o LIBER ocTAvvS. . . ' 8# ï'

indifferentiam ad contraria, hoc eft, ad volen- A cum gratiae dcleétantis influxu confiftcre pof..
dum faciendumquc bonum & malum fcmper fit ( quod fenfus compofitus poftularet) fèd
ineffe libero arbitrio : fed non eo modo , quo quia ceffàndi & peccandi poteftas cum eadcm.
ifti Scholaftici putant quos fupra diximus, qui gratia fimul in eodem voluntatis arbitrio ;
quocumquc modo arbitrium, five gratiae,five coniungi E$ Nam quamvis duo actus -

peccati deleétationibus imbuatur , fèmpcr cx "contrarij fint oppofiti , & in cadcm voluntate
' iftimant cum utravis ejus difpofitione pofíe {imul effe non pofiint ; potcftatcs tamcn ad op
fieri, ut utrumlibet velit five bonum five ma pofita non funt oppofitá, nec fibi invicem nec
lum, pro illa fola fcilicct innata ind:fferentia actibus oppofitis,& in eodem fimul fùbieéto,
voluntatis, quae fub quacumque difpofitione five agente,five quiefcente coinmorantur. Sic
a&um prævéniente fefe fuá libertate in utrâ ergo voluntas quantumcumq;gratig fuavitate …

vis partem fle&tit. Talis cnim indifferentia capiatur, poteft non agere id quo rapitur,quia
contrarietatis ab Auguftino conftantiffimè veram non agendi poteftatem etiam fub gra- ;
ncgata fuit,& à Pelagiánis contétiofiffimè po tia rapicnte retinet, quamvis fieri nequeat, ut
ftùfata, prout utrumque fùis locis dcmonfira ipfà non a&tio cum gratig operationc in eadem
vimus. illäquippe datâ nihil facilius eft,quàm fimul voluntate copuletur. Sic Deus, quam
totam Pelagiáriám hærefim defcùccrc,ipfum vis nihil omninò fáciat , nifi conformando fe
que pcccatüm originale de mcdio tgllcre. iudicio fapientiæ,reétè tamé dicitur hoc liberè ,
Nam illa fola ratio fuit, cur iftam indiffcren B facere, quia poteft etiam contrarium facere,
tiam contrarietatis, tam importunè flagita quia poteftas faciendi contrarium ejus, quod
rint ifti, & ille perncgarit. Videbant enim » hic & nunc diëtat æterna fapientia,cum aëtio
fi talis indiffereritia aâhuc poft peccatum fu ne oppofita non repugnat. Sic etiam iuxta
pereft,liberum arbitrium non cffe peccati ini Tridentinum, homo recipiens imffirationem , il Seff.6. cap. 5
& ram.4.
ijuitate violatum, integras adhuc pcrfiftere lam abijcere poteft ; & liberum arbitrium à Deo mo
Voluntatis vires, nullam contraétam eße pec tum potif diffeitire , fi velit. Qua de re qui plura
candi infirmitaté, imo fortius effe voluntatis volet, auctores qui de phyfica prædetermina
arbitrium, quàm ante lapfum fuit. Qgid enim tione tractant confulendi funt. Sic enim illi
amplius à tahiffima voluntate virium Poftula indifferentiam contradiétionis atque contra
ripöteft 3 Quæ cum capitaliter Chriftianæ fi rietatis, quam ipfi libertatem arbitrij vocant,
déi adverfentur, & gratiæ medicinalis Chrifti cum illa praedeterminatione conciliant. -

salvatoris neceffitátem auferant, mordicùs * * Hoc eft igitur quod fanétus Auguftinus
quoque defendit Auguftinus, talem indiffe tradit, quando toties docet ά
fentiam contrarietatis effe perditam indu & ignorantiam ,perquam nunc omnia pecca
&amqüe pro tali libertate pëccandi neceffi ta committuntur,non auferri ex nobis, quam
tatem. Ad alteram quippe partem contra . diu in hac mortali vita verfàmur. Hinc fit
rietatis, liberum arbitrium poft lapfum , Si enim quod in nobis non folùm ipfa potentia
ipsâ peccandi perpetuâ cugditate ac dele&a- voluntatis, quæ de fe ad malum flexibiliscft,
tioné determinatum fuit,3mißá benefaciendi fed etiam pondus ad peccandum remanct,
poteftate, nifi denuò per gratiam inferatur. quod cft peccandi ÉÉ perfeétiffima. Quæ
Alio igitùr fenfu liberum aroitrium ante gra ànè non folùm adéftineftqüe voluntati,quan
tiam, quemadmodum etiam alio fenfuTub do gratiae deleétatione caret , fed etiam quan
gratia, indiffereQtiam contrarietatis & con do intimâ ejus fuavitate efficaciter trahitur.
tradi&ionis habet ; ita videlicet, ut quibu(- Propter quam fanè liberum arbitrium quali
cumque pofitis, quæ ad agendem bonum aut cumque gratiâ ad agendum rapiatur, reétiffi
malum requifita funt , poffit liberum arbi mè dici poteft poffe peccare;licet fieri nequeat,
trium inhaë vita facere bonum & malum, fa ut ipfum pecçatum fimul in fenfu compofito
cere alterutrum, & non facere. Quod quam cum gratiæ operatione focietur. Hoc fenfu
vis ex ijs, quae fupra de poteftate non faciendi fànétüs Profpér : Qui ad obediendum fibi, ipfum Lib.z.de
fub gratia nos determinante diximus, utcum velle fic donat, ut etiam à perfereraturu illam muta 28. voc.gent, **

queintelligi poteft; hîc tamen breviter pro Pbilitátem,qua poteft molle,non auferat. Quibus ver
útraque parte annotandum eft. ' ' ; bis fignificat manere in sá&isillam mutabilita
Dicimus igitur liberum arbitrium , quan tem quæ poteft in tentatione mutari, propter pu
tumcumque vehementi atque efficaci gratiae am videlicet carnis & fpiritus. Nam ut in
dele&atione praeventum atque determinatum a dicit : Im cateri hominibus praeter Chriftum ibid.
ad faciendum bonum, adhuc tamen poffè bo domec caro concupifcit adverfus fpiritum, & fpiritus
:
-- num non tantùm non ficere, fed etiam ma adverfus carmem, & domec ffiritus quidem promptus
lum. Verum eft enim iftud non quidem in eft , caro autem infirma, incommutabilis animifor
fenfu compofito, ut vulgò dici folet , fed in titudo mom poteft reperiri, quoniam non huius, fed al
fenfu divifo. Nimirum quia eodem tempore, terius vita eft. Hæc eft ergo peccandi poteftas,
quo voluntatis arbitrium fub gratiae deleéta quae etiam fub gratia quäntumcumqüe ad bo
tione efficaciter eam movente pofitum eft , rium determinánte mânet. Vnde ibidem fàn
imò quo etiam aétum voluntatis bonum fa 6tus Profper adijcit: Et licet immumeris fanéti, ibid.
cit, eft in eadem voluntate poteftas illud non fuu domet virtutem perfeverandi ufque in finem divi
faciendi, imò pcccandi , non quod ceffàtio ab Ama proteétio, à mullù tamemaufert, quod ipfis repu
a&tu quem tunc elicit, aut aétuale peccatum gnat ex ipfis : ut in ommibus ftudijs eoram atque co
i • • * , **
OQ 4 matibus,
 872 DE GRATIA CHRISTI SA LVATORIS.
natibus femper inter fé velle & molle decertent. Quâ A mires difiat & damches, gucd fcii.,r,ltt cti, m va!-
concupifccntis tumultuationem & rcpugnan-
tbid.
tiam, cùm in eccem lcco latiùs trádiòìfict,
tandcm adijcit: ut qtamtiii atixilio Dc fteterim t,
tamen quia im fe iabebant unde raderent, jjcrt.m. fit,
meritum quod {eterunt. Et in «od«m htio nul- *
Ibid. c. 1. tò fupcriùs: mulis qui iam iudiciw rationis tst* ■ t* r
ideo libertim effe difccdere, tt nvm djr £ ffcjt Pr&-
mium , & ut quod non potefi mj cù pcraaie p rati
Dei feri , evrt m meritis deputetur, qticium, id potuit
voluntate fert.Qgam mutabilitatem ctiam cor-
tinuò revocat ad vitium qucdper malam voium-
tatem irruit in maturam. Hoc crgo modo fcntit
87;
üt n.ii jtf***j , fi Deus mijerv.: r £cc. i. lauv,
sem vi ilus at iam , alia e! tn «ft, , , in Jert at, vcl
v. 1, c. Hec crgo fkritu far&ius Auguf.ir.us ce
tuua is cxcaecatis & obcuratis dicit: 1. i. i.wt in o;
al.: sriere eti.m }, s 1: … i. .*, : ; b'a piam tam ?'*
Lttt. argtiit, 1 •ii {.ij« c/.tj.;. .vi , g. d. j* & fa- £;
nitenti iva 1.: ,1., c ;ti cum, L ch.i. t. ii. ea rq*citi;- vmum
fame .…1 l.i. ;. t. 1 !• • te 21 b rem: be , * & 3 1 & 1 m
eius iont ■n : ct t f.cft artv: ni m al. m. & ft á m
eius mali in. Q; d t tique , &lia ratum e diseicti r eis
f proptcr illam. lla fi rmifafii :... c. 1 m tta* e.ii.im tim
tr iiuiit,& rcge ja£cri m ftt : ga er.rt non prf- -

Augufiinus & Profper fub gratia mancre pcc- fcnt. I.t in iitrc arrctai:ci uri in Fr pletam '**
canùi poteftatem,quia præté iaturalé fcxibi- iob:in lac vita cum arguitur, latet airgâ difJ-"*
litatem ad maiu m, nanct ctiam concupifcen- _ fb;iitatem. í c furt crgo ii fcclcs crcceie,quia
tia per cujus tentatioi es aninius mutari poteft * ut Augufìinus dicit , m ttaw m, malius lumines ******
quöd quia in ccelo accidere non poteft, çonfc- p fint, fcd pcr gratiam Dei: Jcfunt pcccato- “
qucntcr ctiam beatus 'Ε pcccare non rcs & obdurati & excæcati bcncfaccre, quia
poteft. Vnde idem Auguflinus : non poterunt ut idem dc pcccatoritus fcclcratiffmis & jn- .
Iib. 6. ror, ibi (in rcgro)
confentit certtpeffe
Jtempeccata, ubi fp.ritus
tj* rai*is, mcmconcupijcit
fed nec dico, mon crcdulis
tcneli« mvi,quos Apoflolus
mattrales fui:i,ncmtcncbras vocat:funt,
imám ftabiles H« verbis
§*"".*.*.
lo.
J*h*. 1 5. advcrjus carnam, atque ita in coelo indiffcrentia m.ttanttir & lumen effc.untur: credunt & credendo •3

vontiarictatis per magnitudircm atqüe pcr- illuminantur,fcd à Domino, quia ut Apoft.ait:

pctuitatem intima dclcctationis ablata cft. tiJ ü aliqtùdo tenebr&yitiit autem lux in Domino. -

Quemádmodum igitur qui fub gratia ad cc fcnfu alloquimur homincs ctiam infide
opusEcnum determifartc cperatur, fimul e- lcs ut crcdant , credentes ut dilig nt, ut ope
ttam peccare poteft , ita quoque è contrario, rcntur, cn nicóu c pracipicndi confùlcndi,
qui iftâ gratiâ dcftituitur, fiue fidclis fiuc in- l.ci tardi, «ciripienci iwcettiva achil cmus,
fidelis, & peccandi tentationibus quatitur, _ ncn ut {gnificctur adcfc illam iw mcúiatam
potcft benc facerc. Non quidcm cuafi fity Per C operarcjpoteflatcm , quam tribuit gratia,ut |
ętiam ante fufceptam Chrifti aut Dei fidcm, nitu volúntatis citantùm accedcnte,influxus Iib.degra
gratiâ ad non peccandum fi fficicntc munia- cjus fcquatur, aut non fequatur :fed(quodfae- &i.}.
tur(quo nihil alicrius ab Auguftini dcctrina piùs ex profcffo fàn&tus Auguftinus dccct)ut & aliii
dici poteft) aut arbitrium etiam antc gratiam fignificétur cos quibus loquimur,habcre libe
fit in illius indifférentiæ æquilibrio, quæ fe ad rùm voluntatis arLitrium, quo præccptum,
- utürlibct,nul!à mutatione fa£tâ in rcquifitis aut confilium fieri potcft , &'non fieri,& pcr
ad agendum, pro libero voluptatis nutu fe- nofìrum illud acrifiniculum fciant, quòdc
&tat (quod non minùs capitalitcr principijs beant (ùam ccnvcrtcrc vcluntatcm.Sú£&-
Augufüni aducrfatur)fed quia quantumcun- fit gratia, quæ voluntatcm pcccato in\i\\e\\
quéad pcccandum peccati voluptate, hoccft, fköìat in íonum, potefta$ illa bcncfacienä
voluntátis infirmitate trahatur, manet in ar- cffc&u fuocafla rcmianebit, nec tamen qualif
bitrio non foiùm fides & habitus boni in fide- cumquc pctcflas bcncfacicndi cffe dcfinet, quâ
hbus,fed in infidciibus etiam illa faltgm na- ' fub peccándi, & non credendi delc&ationé ac.
turalis flexibilitas feu capacitas, quâ liberum detérminaticne ccnfìituti, poffunt credere &
arbitrium credcrc, fjcrare ac Dcum diligere „ bencfaccre. Hoc enim in éorum natura liberi :
poteft. Liberum enim arbitrium quantumuis ° arbitrijcorflitutum eft, & quamdiu hîc vivi
peccato corruptum,ficut in hac vita réparari tur, mutari in utramlibct partem poteft.Nam . **. ••;.

poteft,
* *& beneita ctiampotcft.
operari crcdcrcQuæ
& juftitiam
crcdcndidiligere,
aut be- ' ut
bereÀuguflinus : Foffe haberëfdem,jicutpoffe
claritatem matuja ha- #.
e{liominum. Quod Fetin- #;'*£Ä
Samóì.
nefaciendi operátio, licct cum infidelitate vel de eft ac fioiceret, homo naturaliter pcr libe- *3*
determinatiöne ad peccandum jungi in caccm rum arbitrium haiet poteftatem, quâ dici po
, .. voluntate ncqucät, pctentiatam cn iila cred é- tcft pofle crcdere, nam poße habere fidcm,ni
* * di & benefaciéndi cum infidelitatc fimul ma- hil áliud cft, quàm pofíe credere. Et in libro
net: quam ob caufám re&è dicuntur infidelcs dc gratia Chrifli:Plànè illa poßibilitas(liberiar Lib.ée pra.
poffe crcdere, pc£c diligere, poííebctefacere, bitrij malis) utriufque radiä ef capax, quia non Chri. s,**
in fènfù fimilitér diuifo, non compofito, quá- fòlùm pote$ficmo fatere charitättmi quaftarbor
diu in hac vita conftitutis gratia Dci & illu- bona, fed petjt etiam cupiditatem quáft arbor ma
minatio eis conferri potcft. Nam hanc ob la. Et Hugó de S. Vi&ore, nóniîdiligensS.
caufàrn diabolus ac damnati dicütur non am- Auguftini difcipulus, rem accuratiùs & pla
Auguft. tm piius po{fe bencfacere: Non oremus, inquit, ccn- niùs fcholaftico modo explicans: modo antiquâ
Pfal. 139. ;,, illìm(diabolum) qui corrig: mom pcteft,fed pro per gratiam liberatum fit äpeccato liberum arbi
7roffer ad ipfis
tangit(l.ominibus)
& fan&tusqui poßunt.quando
'Profpcr Quam contra
differentiâ
ob- trium mec
ceremus velle necperjcere
de aliquo bonum
compedito: mom potefi.
poteji Sicut di-
hicambulare, •'
11

^/6'*"* jcéîones vincentianas dicit: Hocinter malos ho- id eji impoteftate fua iion habet, tamen conccdereuius
t - * - •- - poßibile
 L I B E R O c T A vv s 875,
- p.£bile effe hunc ambulare, quia potest evenire, ut a ciendumque datâ, utatur ad malum. Pondus
fxvatur & ambulet. Et infra, cùm fibi objecif cnim iftud, quo nunc premitur, ac delectabi
fet, quodliberum arbitrium etiam in peccato liter, imò infuperabiliter, gratiâ abfente ,ad ,
confìitutú eflet liberum, ideoq, p ßit bcnum velle peccandum trahitur,ncn ifti facultati ex crca
- antequam daretur gratia, rcfpondet pleniùs & tione Dei, fed ex fupplicio malæ voluntatis
i; planiùs: Seduta eff hic ficut in compedito illo qui fci acceffit; quo fit, ut fîquid inde peccati profi
licet mon potef! ambulare antequam Jolvatur : & ta . cifcitur, fion poteftatis defeétusafferat patro
memper fe verumeft, poßibile eft hunc ambulare,vel cinium , fed perverfae voluntatis culpa ÉÉ
hic poteft ambulare. In eodem Jemfu fimiliter uom me cium. Habuit enim poteftatem plenam evi
gamus de illo peccatore vel Pagano , vel quolibet alio-» tandi peccata , fi vellet ; quod fi nólucrit, pec
quin pºßibile fit eum bonum relle,vcl quin pcffit Bo candcque fibi peccandi facilitatem, ac talem
NvM v EllE ; s ED NoN NIS 1 Hoc MoDo s CI bcnefaciendi impotentiam comparaverit, cui
lIcLr, si D ET vR GRATIA PER QyAM LI nifi nolenti impütaveris? Itaqüe fànétus Au
BERETvR, ET Qy & Ei cooPERETvR. Et guftinus huiufmodi peccata, quae ex ifta con
J}ernar-!i? fan&us Bernardus ejus coætaneus. Qujd igitur traéta peccandi neccffitate contingunt,femper
f;â'?;' agit,ai, liberum arbitrium? Breyiter re])ondeo fal vera peccata effe Ę , quarnvis ea vo
'" vatur.Tolle liberum arbitrium, mom erit quod falve luntaSita conftituta vitare non poffit, & fem
tur. Deus author eft falutis, liberum arbitrium tan pcr fimul docet, fi talis impotentia homini
tùm capax, nec dare illam mifi Deus , nec capere va* fine culpa cx natura contigifiet, ab omni rea- ,,,.„,
let mifiliberum arbitrum &c. Ne autem, fe tan tu fore liberum : Sed h«c omnia, inquit, homi- É7.
tùm paffivè habere crederetur,explicat falvari mum fumt vcces, ex illa mortis damnatione veniêtium. cap. 18
effecohfentire. Sed iftud confentire, nifi per gra Nam fi ncm eji ifta pana homini, fed natura, nulla
tiam,quæ liberum arbitriü in malum pronum ifta peccata Junt. Nempe quia non receditur à
retorqueat in Deú voluntati reipfa tribuatur, ftatu quo homo naturaliicr faétus eft, fed ci
frufträ adhibebitur qualecuinque præcipientis conformiter potiùs vivitur, dum naturalibus
& confulentis, & exhortantis, & increpactis ejus inclinaticnibus morem gerit. Quod &
eloquium. Vnde Auguftinus, cùm pér illa alijs locis conftanter docct , ut pluribus loco
præcepta ; quibus aliquid jubemur velle aut fuo demonftravimus.
iiolle, liberüm arbitriüm dcmonflrari docuif Huc acccdit, quod huiufmodi pondere de- ,
fet, ne quis putaret, ut illi Scholaftici putant lcétationum, quibus cfficitur,ut voluntas ra
hoc ftatim propterea pro ifta indifferentia vo tionalis aétu velit bonum aut malum, non
I.ib.de gra.
luntatis, quafi praefehte femper gratiâ, pcffe tam poffe aliquid facere, quàm velle tribuant:
&j* lib. arb. fieri & non fieri, circumfpeétè adijcit : Qggd c & ideo confequentcrpofíe,quia tribuunt vel
«*/•4. tamen utfiat adiuvat gratia, qua nifi adiuverit milil le, quo fit ut etiam tunc cùm jam pondere
[ex erit mifi virtuspeccati.Augetur emim cócupftemtra malarum cupicitatum ac dele&tationum ad
& maiores vires accipit lege prohibente, mfi adiuvet peccandum trahitur mcritò voluntas magis
iiii.c. 18. ffiritus gratiæ : Et in alio loco:præcepto admoni quàm pctcftas, idcoque p9teftas,quia volun
tumeft liberum arbitrium, ut quæreret Dei domnm: tas, deeffc cenfeatur. Deie&tatio quippe fua
quod quidem fine fuofructu prorfùs admonetur , mfi vitcr voluntatem provocat, & provocando
priùs acciperet aliquid dileäionis, ut addi fibi qaare facit velle, & ipfum vellc dando | etiam poffe
ret, unde quod iubebatur implerct.Significat enim largitur. Quò énim quifque vehementiùs vult
quando non adeft præceptis grátiæ adjuto eò robuftior eft,five in bónum,five in malum:
rium, nonfòlùm non adeffè „ÎŸ indifferens quia in libero arbitrio poffe non præccdit, fed
agendi & nonagendi æquilibrium, quod pro fequitur voluntatem. Vnde illud Auguftini :
nütu tantùm voluntatis furfum ac ÉÉ Inpoteftate noftra non eft , nifi quod nofiram fequi- r;t. r.-.;
impellatur, verum nó folùm nihil boni fa&u- tur voluntate. Et alibi:tantùm quippe Spiritu fan- tra#.c.zr.
rufi, fed etiam maiori impetu in malum effe &fo accenditur voluntas eorum, ut ideò poßint, quia 1**•**•**
.'i; rapiendum, quamvis interea non peccandi po fic volunt, ideoj, fic velint, quia Deus operatur , ut £va'.
.:u* teftas fèu flexibilitas femper in hac vita cùm velint. Et iterùm : Ideo perfeverare mom poffent, iis,
qualibet peccandi deleétatione , imò peccati D quia deficientes infirmitate, nec vellent, aut non ita
voluntateac perpetratione mancat. . fellent infirmitate voluntatis,ut poffent. Vnde cùm
Et quamyis talis non peccandi feu benefì alio in loco dixiffet , omnes homines ad Dei pra- . .
ciendi facultas concupifcentiâ faeviente, & cepta fe conyertere poffefi , velint, ut intelligere- :. - -

gratiâ non juvante, nulliusfruétùs fit, ad hoc mius iftam poteftatem proximam convertendi
àp. . üt reipsâ peccati reatus effugiatur, utilitate fe non præcedere, fed fequi feu comitari ipfàm
ú tamen fuâ nequaquam caret. Eft enim fàltem bonam voluntatem, & in ipfo primo &forti . .
propriæ malitiae pcccantium certiflinum te bene velle conftitutam effe locô explicationis .
ftinionium, quo Deus extra omnem culpae fu adiungit : Verum eft omninè omnes homines boc i;;.,.,„,,
fpicionem conftituitur.Nam hoc ipfo quo ho poffefi velint, fed præparatur illa voluntas à Domi- cap. io.
mini, quâcumque ipfe cupiditate ac de!ecta Mo,& tantùm augetur munere charitati, utpoßint.
tione in peccata rapiatur,interna illa non pec Et rurfum cùm tanquam rem certam flatuif
candi fàcultas, quamvis impedita ligatâque fet , im moftra poteftate pgfitum effe , mutare in me- ibid.e. 21.
pcrmanet,fatis É non Dei aut cuiúf lius voluntatem, & hoc ex Chrifti verbis aftru
quam altcrius,fed ipfius hominis culpam cffe, xiffet , quibus dicit, Aut facite arborem bonam
quod illâ facultate ád bonum diligendum fà &c. ncquis fibi perfuadcrct hanc mutandipo
- teftatem^
 ./

876 DE GRATIA CHRISTI SA LV ATORIS 8z

teftatem plene ineßè homini, antequam rur- A principium Augufinus impotentiam illam
fus ipfà Bona voluntas dctur, explicat fefe in bcnefìciendi, quam inipcrc dulis & quibuf
1bid, •eundem hunc modum: Impoteftate quippe bomi que obduratis, cxcœcatifque cernimus, quan
mu eft mutare in melius voluiitatem, fed et poteftas tumcumquc gratiâ dcftitutis,ccrtiflimae culpæ
nulla eft mifi detur à Deo.Hanc autem potcftatem dcputat; tum quia ipfùrû fibi ipfi volendo ge
in ipfà collatione mutationis feu bonæ volun -percrunt , tum quiá ipfà corum irnpotentiâ in
tatis efiè fitam etiam hic ftatim adijcit : Camw vchcmcntiffimè nolcndo {ita cft, quam no
euim hoc fit um poteftate (id eft cum hoc pofIimus) lendi vchementiam & indc impotcfitiam ar
quod cum volumu, facimus, nihil tam in poteffare dentiffima concupifccntiæ : dclcctatio facit. Traä.5;>it,
quam ipfa voluntas eft. Sed praparatiir,id eft datur .- Itaquc aliti dé cxccecatis loqucns: Quare au 1o<*.
voluntas à Domino. Eo modo ergo dat poteiiatem. Et tem mon poterant credere, fià me quaratur, ita ref
mox addit aliud non diffimile: $ic intelligen ' pondeo quia nolebant malam qtiippe coram volun
dum efl & quod dixi poftea : In noftra poteítate effe tatem prauidit Deus. Et cum obieci{fet cam ex
ut vel inferi bonitate Dei, rel excidi eius feueritate 'excoecatione provenilfe,quapcfitâ vidcrcnon
mereamur. Quia in poteflate noftra non eft,nifi quod 'potcft, refpondct : Etiam boc eorum rolumtatem I!i3cm*,
nojlram fequitur voluntatem, quæ cum fortis & po 'meruiffe rtffoudre. Etinferius: non itaque mirum
tens præparatur à Domino , facile fit opus pietatis eft, quia non poterant crudere, quorum voluntasfic
etiam quod difficile atque impoßibile fuit. Qua red $ fuperba erat. Et itcrum : sicut ergo quod Dominus
ditione bonæ voluntatis ctiá ipsâ bene agem feipfam regare non poteft, laus ef roluntatis diuina,
di , imo bene volcndi potcflatcm reddi ncmo ' ita quod illi mom poterant credere culpa efl roluntatis
mirari debet.Cum cnim potcftas illa proxima 'humana. Hac crgo firmitas ardorque volunta
bene volédi hoc ipfo amiffa fit, qucd illud vo tatis malae , vcl:cmcnti delcétatione concu
luntatis imperium ac nutus,quofeipfam fole Pifcentiart'm adiuta & incitata, parit bcne
batvolútas(cum gratia fine qua non) ad bonú, facicndi impotcntiam, quam fola voluntas
provtci videretur, fleétere,& non fleétere, per fuperarc non pctcft, quia velle non poteft,
introdu&ae concupifcentiæ delectationé, cap idque ideo quia fortiterftabiliterq; nofi vult:
tivum fit'& miférâbiliferuitute depreffum,ita cum qua tamen quia manet facultas illa liberi
- - - - - - - - - - -

ut nihil ei libeat, nifi terreris deleétationibus arbitrjjintcrna & flexibilis benèfacicndi,ma

. titillantibus confentire;non aliterquoque red
ditur,nifi exilla captiuitate per viétricis dele
άatiónis coeleftis infufionem fibi confenfum
vindicantis, eruatur; qua ficuti hoc ipfo bona
voluntas, ita etiam poteftas bene agendi red
ditur.Ná ifta viétrix deleétatio,ficüt hoc ipfò
quo datur,è captiuitate confensü eruit,ita hoc
la voluntas propter caufàm iam di&am rea
cft', quamvis nulla ei dctur gratia, & habet
quandam ad contraria indifferentiam, quam
diu in hac vita vivitur,ratione cuius fi fpiritus
{anétus afpirauerit, bonam voluntatém feu
vellc, quòd pctulantcr amiffüm eft, iterum
fufcipcre potcft. . - -

ipfofemper cum bona voluntate & potcftate
- coniun&ia eft. Velle ergo dat poffe,& fortitcr
· velle, fortiter poffe;quia quanto vehementior
«ft vdluntas,co robuftior & infuperabilior eft
poteftas. Quemadmodum igitur cum volun
tas fortis grátiæ dele&tatione praeparatur, vt
ardenter öiligat bonum, non poteftas Propriè
pcccandi Š , fed voluntas , & eatenus
tantum potcftas, quatenus voluntas, quae à
malo per iftam gratiæ deleétationem avocata,
• • veherìenter affigitur bono;ita vice verfa,cum
liberum arbitrium concupifcentiarum dele
•' • aationibus rapidiffimè. Praecipitatur in ma
lum; ut ardentiffime illud diligat, non tam
, benefaciendi poteftas ei tollitur, quam yolun
tas,& ideo pöteftas, quia voluntas,Po(fe enim
riy.a, s,i,fequitur voluptatem.Exquo illud Auguftini
ôï.%. tritißimum fluxit: Hanc dicimu poteftatem vbi
Quodfi ifta declaratio permanentisin hac
C. vita indiffcrcntiae,feu, vt foquuntur, libcrta
tis ad contraria intelligitur , iam facilè patet,
uid de indifferétia contradi&ionis aeftiman
um fit. Nam hoc ipfo quo fcmper adcfli
tertas, talis ad cQntrária , fiue ante gratism,
fiucfub gratia dclc&ante atque dctcfibinante,
neceffariè quoquc libertas äd contradi&oriâ
adcfle debct.Póffe namque facere malum tan
quam contrarium boni illius quod gratia fà
$it facere, çft multo magis pöffe nön facere
bocipfum bonum. Quafiquam & ipfum bo
D num , fimili modo fub gratia delcétánte con
ftituta, quando etiam rèipfà fàcit, poffit non
faccre,ficut potcft & facere aliud nialum.Sed
ficut vtrumque contrariorum potcftinfènfu
diuifo, non compofito, ita quoque vtrumque Cap.4.fùp
contradi&oriorum poffe äî, cft.Qgod hoc libro.

voluntati adjcit facultas faciendi. Vnde hoc quifque
p;u,i,,.a, in pote$tate habere , hoc cft pofíe , dicitur, quod
g-ar.chriff, fi vult Ę fi non vult non jacit. Qgam fenten
$aluat. ' tiam faepius apud ipfum videre lic€t, & fupe
f-/. . rius à iiobis latius cxplicatam. Iuxta hoc
ex ijs quæ iam diéta funt , tum ifto praefèriti
capite, tum alio , vbi de libertate ad'vtrum
que fub Phyfica praedeterminatione, aliquid
fccundum aligrum fententiam diximus,fàtis
fupcrque intelligi poteft. -

* * a
v*

C A P v T xx I.
 LIBER ocTAvvs. 1

CAPV T X X I.

Quomodo differat ifta concordia gratiæ & liberi

arbitrij ab opinione Calvini ? - *

Bijcietur fortaffis adverfùs ifiam A in homine operari velle atque perficere, ut ta

grátiæ & libcri arbitrijconcordiam, men idipfumí poffit fi vellet nön facere, feu ut
eam à fèntentia Calvini non differre. Profper loquébatur, Vt à perfèveraturis illam
Sic enim utrumque invicem conci hiutabilitatem, qu« poteft nolle non auferat. Hinc
liat,ut dicat homincm vi gratiæ non ita trahi, & cap. 5. Calvinus dicit , fe eviciffe voluntariè cap.$.
ut finemotu voluntatisquafi extrat co impul feri , qüod libere tamen eleäioni non fubiattat.
fufèratur,{edintus affici, ut fuá voluntate ob Quod ex diametro cum fàn&i Auguftini fen
fequatur. Hoc eft voluntariè tantùm , non li fu pugnat , qui docet hominem liberè eligere
berè influere in opera bona voluntatem. Quae non folùm malum , fed etiam bonum, atque
fçntentia à Concilio Tridentino diffonat. ita eligere utrumlibet, ut illud, fi nollet, non
Refpondetur, non omnia quæ hæretici do eligeret ; quamvis bonum non nifi gratiâ præ
cent, fùnt hæretica. Mos enim folemnis om ftante eligatur. -

nium hæreticorum eft, ut falfis vcra nj:fccant, Secundum eft , quod Calvinus doceat gra
mifcendoque perturbent omtiia , quo venc tiam ita movere hóminem, ut non fit ei libe
num quafi melle circumlitum ab incautis cum rum rc{;ftere. Sic enim loquitur : Voluntatem Iib.v.infi*
Lib. 2.44. fecuritate hauriatur. Vnde Auguftinus: Nulla Dominus movet, non qualiter multù fèculu tradi caf. 3•

••^* 4o falfà doârina eft, que non aliqua verantermifteat.
ítáquehaerefis, eodem authore , yeluti lepra
e(, quæ quemadmodum veris falfifquc colo- ; no vcrò Dominus ita movet voluntatem, ut
rum fucis corpora humanâ variando maculat,
ita hærefis verafalfis inordinatè permifccndc,
totum do&rinae vel fermonis corpus inficit :
ut multa circumfpe&igne 9pus fit;quâ nundü
ab immundo, verum àfalfo feparetur. Quod
enim Ecclefia de hæreticis iuxta fànótum Äü
in Pfal.34. guftinum dicit : Im multi erant mecum; in pau
äü non mecum fedim hi paucù in quibus mom mecum;
tum eft , & creditum, ut nofir« poflea fit eleäuoris,
muticut aut obtemperare aut refragari, Augufti
quamvis infallibiliter convertatur & opcre
tur, poffit tamen motioni Dei refragari, aut
bbtemperare, feu ut Concilum Tridentinum
loquitur , illi diffentire fi velit. Potentia quippe
diffentiendi non repugnat a&uali gratiæ mo
tioni & confenfui, qüamvis fieri fiequeat, ut
aétualis diflcnfus cum aétuali Dei motione
iungatur. , -

non eis profunt multa , im qubus mom mecum. Hoc
Auguftinus inverfo ordine dc Calivino dice
repo{fet: Impaucis mecum , tn multis nom metum.
Qúod fiqua in reCalvinus cum Aeguflino &
antiquis PP. fenferit non Ę Calvinum
Auguftino indignandum cft ,fed proptcr Au
guft.Calvino potiùs gratulandum:cuius men
tem fi in omnibus dignatus fuiffet fequi, non
veterum catalogum hæreticorum opprobrio
fuae damnationis auxiffèt. Hæc igitur funt,
quae Ecclefia in Calvino quantum ad hanc
materiam gratiae & liberi arbitrijimprobavit,
cenfuraque fuae fecuritate damnavit.
t Primüm eft, quod Calvinus negat effe in
homine boni & mali ele&ionem:quam tamen
I ib. ». ln
fèmper Auguftinus libcro arbitrio affèrit. Sic
ßuui. .1. enim loquitur Calvinus in lib. 2. Inftitut Li
beri arbitrij hoc modo dicitur homo, mon quia liberam
habeat boni æquè ac mali eleftionem, fed quia malè
yoluntate agit. Et §. praeced. reprehendit illam
fàniffimam fententiàm fàn&i Profpcri , quam
lbidum.
lib. z.de vocát.gent. tradit : Liberum effe js,qui
ratiomi, iudicio utuntur, à gratia difcedere,* ut non - gratia Dei mecum hoc monftraffe,quodcooperator îjç
dif*£ffe fit præmium; & ui, quod nonpoteft nififfi
' Tertium eft , quod nolit hominem gratiae
movenü pedifiequâ voluntate confentire.Hgc
enim exíreffà fùnt ejus verba : Hoc perperàm Ibid.
hemini tribuitur , quod gratiae prevemtemtipediffe
quâ voluntate obfequatur. Hoc autem à modo,
quo fàn&us Aüguftinus gratiam cum libera
voluntate conciliat,prorfùs alienum eft. Nam
ipfius verba funt : Gratia meretur augeri , nt au Epiß.re£
da mereatur perfici, comitante non ducente, pediffe
qua non pronâ voluntate. Et ne quis hoc in alie
hum fefifum detorqueret , ut Calvinus facit,
quafi homo, quamvis pediffequam praeberet
voluntatem, non tamen obfequeretur gra
ti£ declarat alibi quid fibi velit, quando dicit:
cònfentire vocationi Dei , vel ab ea diffentire, Pr2; Lib, d, s»i,
pri* votantatis eft. Vbi per vocationem nihil & lir.e.34
aliud nifi gratiam vocántem quâ fit ut credat,
' intelligit.Et in eodé lib.dicit, quod iuffitiam,
hoc efîopus juftitiae, operatur Deus, côoperanl ibide.*
tibus creatur£ fu£ yoluntatibus. Et Gelafiüs Pa
pa in epiftola ad Epifcopos pcr Picenum, do
çet Apoftolum quándo ait: Nom ego autem, fed Gelaf.epi4
juerit gratia fubfequendo. Pw*•

ritu cooperante fieri, eorum meritis deputetur , quo Quartum & principiutn omnium iftorum
tumidpotuit voluntate non fieri. Tacitè carpit id praecedentium éft , qüod exfèrtè docet virtu
quod Profper Auguflimo concinens, multis tem & vitium, berie agere & malè, non effe
lententijs càp. præccdcnt, tradidit , Deum fic in noftra Potcftatc. Nam in lib.z. reprehendit
 gss DE GRATI A CHRISTI SALVATORIS. 88r
ui.,.„,, illam fcntcntiam. Philofophorum, quâ di- ^ do agendi, quo pollet gratia prædeterminan
Ζ*" cunt virtutes & ritia effe in noftra pottftate.Itcm ' do Voluntatem, liberum arbitrium apertè
que agere & mon agere, effe '; cleétionis. Pau- , dcftrui dixit , cùm potiùs libertatem cum
41-var.de
fò infèriùs carpit illam Chryföftomi featcn- * gratia co$ciliafe dcbuifkt. Itaquc fuccum
Jbid. tiam tanquami falfiffimam: Qggmiam bona & ùens difficultati , quod ha-rcticorum prc auxii.dif}.
11.31.*.$.
mala im mofira Deus poteffato pofuit , electionis libí prium eft, & in apcrtam haercfim crumpens, •{•//.91-94.
rum donaiit arbitriim, & invitos mom retinet, fed - inomen quidem liberi arbitrijcarpeps, ita lo 98. ©• ucc.
volentes ampleétitur. Et in cap.5. damnat Chry quitur : semper apud Latinos liberi arbitrü momen Suasres ltb,

Cap.$. foftomum dicentem, quòd hæc fit volnntatu *exftitit. Gracoj verô ncm puduit multò arrogantiùs i • de con
-

moflra faculta bonum aut maltm eligere Et fan ' ufurpare voca! filum. Siquidem dvie%övaiov dixe- curf. Dei
gum profperum, quem ipfe Ambrofium vg runt, ac fi potefas fuiipfius penes fcmintm. Et ta- £; lib.i.
Ëat, affeicitem, Nemimtmi umquam à fde receffa men arrogantius vocabulum nihil órnninô ÉT
rum fuiffe, mufi mutabilitatù cenditionem Dei græ aliud fibi vult, quàm quod Auguftinüs dicit,
tia iiclü relinqueret , quod fupcriori etiam ca aétus hominis effe in eius:pote$tate, ut fuo loco vta. /,;»
, pite pro arbitrij poteftatc ad bonuin & ma explicatum eft.Et in ccdem capite vocatinant Libr. s.de
- iìíîïë huiufmodi, quibus ' momem , quod inquit,fine ingenti peritulo nom poffe gré: Chri*.
'Calvinu$ paflim fenfus fuos.prodit , libérum B retineri cönfeo;magno ëntrà Ècclefia bono futnfum, **'** £*
arbitrium à fundamentis fuis convcllunt. fi aboleatur: meque ipfe ufurpare velim , &aliosy 3%???, Ę
•, Quid enim ad liberum arbitrium radicitùs fi me confidant abftinere qptarim. Dc rc vcrò ipfa ..…j.....
exTtirpandum capitalius exccgitari potcft , ccnforium ejus dccretum habcs lib. 1. Infti
quàm bene & malè agere, virtutem & vitium tut. Qgj Clriffi fe dijapulos effeprofeßi, in hcmine Lg. i...i;.
fiori cffe in hominis pctcflate ? Nam fecun perdito & in Jpirituale exitiem dem.erjo L 1 B E
dùm Auguftini prinçipia, libcrum non cft RvM aR B IT R Iv M a D H v c Q_y A.-
aliud, í quod cft in noflra potcftate , ut R v N r , inter Philofophvrt m placita & calefem
vide lib.6. fupra breviter, & alibi latiffìmè dcmonftra -dvélrinam partiendo,P la N E D E s 1 P I v N T,
4*£**:9}; vimus. Ex quor.ii-.
Sauv.lai///., §
capite :-ifan&ius
^.
Dc&ior cxfer v T N E c c o£ L v M , N E c T E R R A M
-

tè dccet, non folùm id quod per fe perfpi -a T T 1 N c A N T. Hi funt crgo errorcs ilhi
cuum eft, quod vitia fcu p«ccata funt in no :multi, & craffi, &graves, qui mcritò fàcræ
- ftra poteftate , fcd etiam de a&ionibus qui Tridcntinae fynodo difplicuerunt,quibus iu
Ê, bufcümque bonis: In poteftate hcmiim u eft , mu gulandis illud decrctum conditum cft, in quo
£;;;. tare in melius voluptatgm. £t alibi : Vide nunc, iancit, quod homo gratia liberè affentiendo & Trid./^/.s.
& lut.….3 1. utrúm quifque credat ,fi mclùerit; aut nvm credat , cocperando diffcnitur ad juftificationcm fuam, c. 3. '
.fi voluerit, profe&ò fdes in poteílate eff. £t in li quod lcmo ipjè mom nihil gmninè 'agitinffirationem
bris contra Fauftum : Sive autem iniquita*»fire c illam rccip:ens, quod illah, & abjare poteft.Item
iuflitia, nifi effet im voluntate , ntn effct in potefiate, quc vetitum fub anathcmatis comminatio
porrò fi im poteftate non effet , nullum pramatim, nul fe, ne quis dicat: Liberum arbitrium à Deo mo- iilta*
Ilapama iu/fa effet : qucd nemo fapit, nifi qui de/fit. tum c* excitatum N 1 H 1 L c oo p E R AR1
Vnde alibi gencraliter códcm planè fenfu: affcmtindo Deo excitanti, neque poffe djcntirefi
tib.s.de Homo reâè yiyere cùm vult poteft. Hcc cnim cft velit. Qu9d fiintcr omncs iftos errores de
iiberar*. Auguftino effe in potefíate, quod cùm vult concordia gratiæ & liberi arbitrij, quià fàn
***** facii, ut fapiùs jani ex ipfo dcclaratum cft. - &i Auguflini principijs diéìifque prorfus re
Ex hoc igitùr immobili principio fan&i Au moti fùnt, Calvinus illam qüoqüe philofo
gufjni fîpiùs rcpetito & inculcato, ncccffa phicam tetigerit quaeftionem de natura liberi
íïò fequitür , non folùm falfum cffc & Augu arbitrij, inquo fita fit , an fànéìus Augufti
' flino dire&tiflìmè contrarium, quod proximè nus propter Calvinum luere dcbet ? An idcò
calvinus dixit, fed etiam ofiriia íí. præce ncgandum cft , quod apertiffimum ac certif
cedentia quæ notavimus. Nam hoc ipfo quo finium eft , Auguftinùm vidclicet & difci
juflitia, & benc vivere & crcdcre , & mutare pulos ac pcfleros ejus far&os Patres, ita con
in melius voluntatcm cft in ncftra potcftate, çiliafle gratiam cum libero arbitrio,utgra
- etiam cft in poteftate noftra eligere bonum & tia non cogat violcntè voluntatem,fedfua
malum, grátiæ Dei refiftcre & non refiflcre, P viter ei j. tribuat; atque ita non nihil in
obtemperare aut refragari: & hoc ipfo illa ca ftar lapidis agat , fed aliquid etiam proprio
dem fünt nobis libera; quia liberüm effe no smotu coopcretur , nec alius de ipfo homi
*bis non cft , ut diximus, aliud quàm cffe ne » fed ipfe homo velit; an, hoc inquam ,
in noftra poteftate. . Nam efto gratia adbe idcò negándum cft 5 Auguftinum fenfiffe , ac
.. , 'ne vivcfidum neceflària fit , `non tamcn docuifley quia Calvinus etiam in immunita
Propterea regandum cft , aut £$ig; te coa&iohis , libertatem videtur voluiffe
hegat, bene vivcre, non cfle in noftra po collocare? Noverat fan&aSynodus Augufti
teftate. num reétiffimè de gratia & liberae vólun
' Quintum denique eft , quod fronte rete tatis concordia fènfiile,ut cui ex ipfius Augu
&à tàfidem docet, non eflé in homine libe ftini do&rina totum iftud, quod.contra il
rum arbitrium , ipfumque nomcn inane & la Calvini paradoxa definiérat praeforma
tum fuit.Noverat non potuiffe talem COnCOr. •
exterminandum cfie. Ităquesquemadmodùm
stiana reccntiorcs notant, Calvinus cx mo diam præformari, aiïìáb
· ·
co quivcôë quºt;G
-

- --' • ' - ----

i «•*-i. , - - - ú • ••
 88: . IL I B E R
v
€ de fibertate fènfiffèt. Noverat Philofophicam A liberas de divina gratia ac de dominatu vo
eHe quaeftionem, utrùm libertatis ratio, à luntatis fùper ejus influxu & efficientia, opi
qua liberum arbitriuiù dicitur, in experte
coa&ionis voluntate fita, an in indiffrentia
ad bonum & malum , ad agendum & non
agendum; an verò nonnulla indiffercntia, &c
qualis, libertati arbitrijin certis vitæ [tatibus
per accidens junéta fit ,& in quibus, & quo
üfque fè extendat. Itaque cùin accuratè quo
que noßt, quicquid Calvinus de libero arbi
trio gratiaque tradidiffet, circumfpe&è fele
gir, quicquid de gratia liberoque arbitrio er
foremi fiperet, Philofophicam verò de natura
libertatis quaeftionem tacitam inta6tamque
pratetivit. Nempe perfpeótum omninò Con
cilij Patribus fuiffè credo, Auguftinum ac di
fcipu'os ejus (quicquid tandem aut verè dici
aut fùbtiliter fingi poffit eos fènfiffe ) reverâ
tandem non aliter illam de concordia gratiæ
& lioertatis diíïòlviffe quaeftionem , quam af
férendo & multipliciter affiduèque inculcan
do contra Pelagianas querimonias, quod ar
su ** »trh* bitrium tangente Deo cor hominis, non nihil omninò
« om. f'rif, 1'it; quod arbitrium,non nihil cooperatur affen
ye]. •. • 5. hendò Deo, quod non velut inanime quoddam mi
ç* U4m. 4.
hil omninò agit , quod non invitum cogitur
aut alius de ipfo, fed ipfe homo proprio rno
tu vult. Nimirum & iftud eos nullo pa&o la
tuiffe puto, refponfioncm i\iufmodi non ex
ignorantia veræ libcrtatis arbitrij, fed ex ip
'fi'imis corum principijs quæ de libero arbi
trio conftituerant profluxifle, & verò proflue
rc debuiffe. Vnde & ipfum Concilium ijfdem
omninò phrafibus ex Auguftino defùmptis
'ufum eß, ut iilam gratiae cum voluntate con
gordiam quae ab Auguftino tradita eft, fè pro
bare teftaretur. Quifjuis enim Auguf}ini ve
terumque monumenta paulò attentius voluta
vcrit,ignorare difficultet poteft , quantâ ora
tionis luce tum S. Auguftinus , tüm S. Ber
nardus cum duobus eruditiifimis amicis fuis
Hugone & Richarfo de S. Vi&ore (ut nihil
de inrermcdijs dicam) ipféque adeò Magi
ftcr Sententiarum cum illis primis do&is ac
fànétis Commcntatoribus fuis, folam coa&io
nis neceflitatcm ab arbitrijlibertate fùbmo
verint, quamvis ei in hac vita quandam agen
di & abftinendi, boni fìciendi ac mali indiffe
rcntiam alio cx capite adeffe non negavcrint.
Scio equidem nonnullos Rcccntiorcs, ut fuas
O C T A V V S. 88;
niones plaufibiles reddant, ad nomen incoa
&tae voluntatis exhorrefcere : fed fcio ctiam
intolerabili antiquitatis imperitia eos in fen
tentias illas lapfoseffe,& ab illa liberi arbitrij
& gratiae intclligentia, quam Auguftinus ac
difcipuli ejus cum tota Ecclefia antiqua tradi
derunt effe remotiffimos. Ex quo effe&um eft,
ut non pauca, neque exigua do&rinæ capita
à fuis pulputis profcripferiit,de quibus veteres
haud fècus ac de principijs primo-veris non
dubitabant. Argumenta quibus vel eaimpro
bant, vel fua probant, fola do&rinæ à majo
ribus traditae ignoratione, & humanae ratio
cinationis libertate nituntur. Horum voci
bus voces Patrum noftrorum prgponendas cffe
duxi, majoremque do&rinæ antiquitus con
ftanter traditæ à fan&iffimis eruditiffimifque
viris, & extra omnem improbae fufpicionis
aleam conftitutis, habendain cffe rationem,
quam præoccupatarum opinionum , quam
Philoföphia pepcrit, educavit, ac fovit. Ad
Ecclefiæ Romanæ Canones, do&rinamque
five antiquitus fiye recentius ejus calculo có
probatam veniendum eft. Quicquid ab hac
diffenferit , non novâ difputatione ventilan
dum , fed novâ damnatione comprimendum
eft. His negle&is quifquis arenam ingredi vo
luerit, ut de gratiæ & libcri arbitrijnatura
cum Hæreticis vel Catholicis difputet, & hu v
manis opinionibus maximeque Philofophicis,
quæ juxta temporum & geniorum varietatem
oriuntur & occidunt , figuntur & refiguntur,
omnia aptando & meticndo, probabilia aut
verifimilia potiùs quàm vera dicat, magno
rum lapfuum periculo non carebit, graviffi
mas perturbationes in Ecclefiafticam do&ri
nam invehet, ludibrij ab Hæreticis perpe
tiendi locupletiflimum argumcntum dabit.Ve
planè multò fàtiùs fuiffet, nonnullos de ifto
argumento prorfus tacuiffe, quam do&trinam
Ecclefiæ pláufibilibus fufpicionibus accom
modando tuendoque, talem ei vultum indue
re velle, ut periti antiquitatis Catholici ge
mant , Hæretici rideant; utpote quam ita de
formatam, certiffimò norint ab antiquæ do
&rinae lineamentis difcrepars. Queujadmo
dum non paucain Præcedcntibus demoaftrse
ta funt. - - - I
-
--_
882 88;
`T CORNELII IANSENII
E p I s c o P 1 1 P R E N S 1 S.
D E *. .**

G R A T I A C H R ISTI
sALVA TORI S
' Qui eft de praedeftinatione hominum
- & Angelorum.

P R £ F A T I o.
£s sa
s5, XP £ D 1 t i s iis quae de medicinalis gratiae natura, cffc&ibus, divcrfit*
§ §¤É tc, & concordia cum libero voluntatis arbitrio dicenda videbantur, reli
%?
ì quum eft ut nonnihil ctiam de caufà cjus, hoc cft, de praedcftinatione,
£ itemquc de reprobatione, utriufque ftatus comparatione, innoccntis dam
\§£ natiqüe dicarius. Difputatio qüippe de praedeftinatione. tafia corjun£ta
§%, cft eiquæ de gratiâ inftituitur, üt natura ufiius ad ungucm fciri fine âlterius
' cogniüone nön poffit. Vnde proficifcitur, ut quot in partes Ncotcricorum
" fcholae de gratiæ operatione diftra&ae fuerint, totidem etiam opinionum
dìffènfionibus inter fe de praedeftinatione contenderint. Nam alii de fàlute totius creatúræ ratio
nalis, ante prævifà ulla merita vel bona vel mala, dccretum immutabile fáncitum cffè volunt,
quo quibufJam praeteritis, quidam in gloriam affumerentur: alii tale decretüm de nullis affù
mendis aut relinquendis , ante prævifà merita cflè conditum : alii alitcr de rebus iftis diffèrunt,
fio quifquc modo, prout gratiâ quam tuentur, poftulaverit. Ex quo cffeâum eft, ut non exi
guisquoque tricis ifta materia implicata fit; dumifuos pars quaeque nervos intendit ut opinio
iiem fuami, vcl Dei magnificentiè & libcrtati, ac dominatriái poteftati, vel hominum illorum
confòlationi accommodct; qui nihil impaticntius, ferunt, quàm fàlutem fuam in aliena potcfta
te eífe conftitutam.Vtrimque Philofophia non mediocriter füas partes cgit,cujus principiô magis
utraque pars, quam antiquæ & Auguftinianæ doârinæ nititur.'Hanc enim fi magna ifta ingenia
velifidagando jenetrafíérit, vel tanta fedulitate indagare ftatuiffènt, quanta fùbtilium & íúf
bilium rationum argumcnta fectatifunt, inveniffènt, quantum mihi conijcere licet, afpcra in
vias planas. Nam præcipuae difficultates inhanc materiam, ex nimia ratiócinationum philofo
phicirum contentione accerfitae funt. Nos igitur Deo conatibusnoftris afpirante, de praecipuis
hodis, fàn&iffimi Doétoris mcntem , hoc eft, Ecclcfiae Catholicæ fenfum, quàm fieri poterit
fideliffime, breviffimeque declarabimus, Nam dc omnibus ifiis fubtilitatibüs differeré, quae
nuncinfcholis difputantur, nec noftri inftituti cft, ncc verò ncceffàrium. Nam cx ijs quæ di&uti -

fùmus,pleraque pcr feipfa confequentur.

 s84 DE GRATIA CHRIS T1 SALVATORIS 88;
'c A P v T "P R I M v M.
'De nomineprxdeftinationis Scripturis & Patribus non eft aliud,
nifi prædefinire,præd ecernere,praeftituere.
Tigitur à nomine praedcftinationis A. mum praedcfinavit diem. In hac igitur figni:
ordiamur, notánt fcholaftici göm 'ficatióne ufurpatur vcrbum praedeftinandi,
muniter,dupliciter verbum de$iina , ubicumquc in fcripturis occurrit : ut in Epi
refumi; aliquando promittere; ali flola ad Romanos : Nam quos prafcivit & pr4- p.s,
, Machab.ag quando pro animo proponere fèu decernere quo ' deflimavit. Et ad Corinthios: Loquimur peif. sy.
3. Cor 9. fcnfu dicitur de Eleazaro : Defmavit non ad puentiam inter perfeííos, quam pradeftinavit Dtu C***;
mittere illicita. Et ad Corinthios: Vniufquifque ' ante fæcula, Et ad Ephcfios: Qgipraedefinayit f.%,:;
prout deftinavit in corde fao. _ . . • mos in adoptionem filiorum. Et rurfus ibidem: ““
* • •

gidám igitur à prima fignificátione prae Pradeftimat, fecundum propofitumipfus; inqui

deftinationemfùmptam effè volunt, ut prae 'bus omnibus locis eft gr§ce verbum προέμαι
dcftinare fit idem , , quòd praemittere ali & zrfcafia&;,id cft praedcfinivit,praede:revit.
quem ad vitam æternám, antequam videlicet & zrjoofi§i\ες, rædefinit.Etquia omnis Dei
reipfâ fiat;atque ita fecundum illam fignifica 'praedcfinitio , Ę: ipfo quo Dei eft, prae
tionem nominis, definivit praedeftinätionem cedit æternitate fua effe&us temporáles,
effe rationém tranfmiflionis creaturæ ratio qui ex ea proficifcuntur, hinc fit , quod
nalis in finem vitæ ætérnæ. Vbi cum vi 1öco zrfoa£eiv,praedcftinäre,prgdcfiire,pr£
dcatur includi via & terminus, quafi me decernere, ufjrpetur aliquafido ipfum fiiii
dium & finis, orta eft difceptatio nönmedio Plexâgç**, definire,dcccrhcre,ut in eademE
cris, utrum praedcftinatio tàntû effet refpe&u piftola ad Romanos: egi pr«definatus efifliui Rim. iv.;
finis,an medij, an utriufque, fingulae quippe , Dei, graece,*&&£$*flct,idcft,qui definitusfu
partes iftae füös dcfenfoies valiüos iiueiie- B decr€tus cft eííé filius Dei: Itáquc ficut nofter
runt. interprcs iftoloco fimplex,ôfi3s,id eft, defi
scd quid de ratione nominis predefinatis, nire accépit & reddidit É compofitá, apco
adeoq; de tota materia praedeftinationis fén pi£tivita multis aliis in focis idé fimplex ver
tiri äää, & quid refpiciat,gratiam, an glo bum codem modo ac fenfü reddere potuifít, ,-

riam, mcdium, an finem, aliaquc fimiliâ cx
fcripturis illis, ad amuffim congruente vete
rum fcntentia, eruere nqn eft difficile. Et cx
fcripturis quidem apertiffimum cft, verbum
praedeftinandi, proütilludin rcbus theologi
&is ufurpari cœpit , non effefumptum à miit
* tendi fignificätione, fed proporicidi, ftatücn
di, decèrnendi;ut praedcftinare hihil aliud fit,
'quam proponcre, deccrnere,feu,ut tota vocis
£;? exprimatur, prædecerricre $ præ
dìfinire, prædéterminare aliquid, quod fàtini
propriè dicunt preftituere, ita ut illa yocula,
jr«'fùperaddat tantummgdo anteceffionem
£ternitatis, in qua propofitum conceptú eft,
ad témpus qu9 Pcus cxequitur ea quæ pro
po(uit. Haris effe geDuinám verifiimarique c pr«defimátu,& codém modo in omnibtis iftis
3ominisfìgnificatij &ijs£laret,quod vcr- ' 'citatis locis reddi potuifîèt,fi lntcrprcti illam
bum praedcftinaridi, cum fit fcriptoribus lati
nis inüfitatum,fed Ecclcfiafticum fcripturifq;
proprium in tota earum latitudinc nón alitér
üfurpatum cft , quam ut cxprimcrct id quod
græèo tcxtu dicitur ἐρίζειν & τ{ος}ζειν. Eft
áutem certiffimum ncc öf:£stv, nc*?f ocy$sis,
ullam omnino habere mittcndi fignificatio
nem.Nam άγίζειν,præter fignificationcm ter
'minandi fcü imitibus fuis circúfcriberidi ali
ut apud fanétum Lucam : Et quidem filius ho- a. 11.•.
'mihi fecundum quod definitum eft vadit, graece, *'.
xarà rò àytap£vov. £t in a&is Apoftolórum:
hunc definito confilio & pr«fcientiapeitradi um, 43, 1. 1;.
f,
græcè, τί άρταμένw ßø\%. Et ali9 in loco,
definiens £atita t^mpora, graece άα; qu9& 43. vi.v.
alibi rcdditur clariffime pcr, ftatuit, coaú. % . I7.&.
tuit. It;dicaturus e$t orbemiim «quitate uisi*',
quo fatuit, graece, çy àyógiáëgit, Et alii;
Teftificari qüia ipfe confitutus effà Deo iudexy- 43. •, •,
vornm &c.grecè,ôpiapdyog.In quibus oyibus **
locis verbüm fimplex,&fi£iiy non aliam habet !
fignificationem, quami ad Romanos Primo
vcrfu quarto, ubi fiihil aliud fignificat quam
definiíus, decretus; & tamen reddifur Per
antcceflioncm ætcrnitatis, quæ per particu
lam (pre) fignificatur, & in ómniDci decre
to ac definitione involuitur exprimere plá
çuiffet. Natn hinc ctiam nafcitur è contrario,
ut vcrbú ajoo;;;*** prædefinire feu prædefti
nare, praedcccrnerc, aliquando reddatur in
fçriptúris pcr fimplex deternere, ut in actis A- . ,
poftolorum:Conyenerunt facere qu« munus tft4 •*. . .
& confilwm decreverunt fieri, græcc fjgulari- * ,

quid (íg;cnim terrhinus feü limen £f ) pro
prie figfiificat dcfincre, flátuere, conftitucrg:
& rêgî£t››prædefinire,prgdecernere,praefi
geré, quod lätinis cft preftituere,fccundum id
ijuod Poëta dixit, ' _ . .
9úia. Djfummumpra£fituere diem. _.
Hoc cnim ïheologi dicerent : Dcus funi
ter, r;o&gtgt yειάδα, id cft, predccrevit,
feu prà déftinavit fieri. Nam fic jam olim
legit fan&us Auguftinus libro de præde
flinatione fànótoriim : Facere, inquit , jtlan- A»; í ú
ra mamus tua & confilium praedefmaytt fieri. prò v.
Qgod ctiam ftatim eodcm vcrbo /repetit : $**•*
Tanta M6
-
 886 L1BER N o N v S. ,
ranta quippe ab imimici Iudæi, manus Dei & com. A quod faífurus eft fecit. Et tra&atu fcquente:
£f? inayit fieri, quanta neceffariafuerunt íoquebatur quali feciffet, quod immobiliter effe Tract. 186.
r;, a.,,,. Euahgelio &c.Et poft aliquot intcric&ta capita præfixi fciebat ut faceret.De qua re paulo fùpe
,jìsa;…. in eodcm opcre : Agit quippe Deus quod vult im rius loqucns dixérat: Illud pradeftimandum erat, Tract. Is 5J
«r. 2 O. cordibus hominum vel adiuvando, vel iudicando,vt quod moiidü erat: ut fic fuo tempore fieret,quemad
- etiam per eos impleatwr quod mamus eius&comf liä modum ante omnia tempora praedeflinattm erat tit
praedejìimauit fieri-Ncmpc quia hoc ipfo quo cft fieret. Pro quo alibi verbú prafihtcndi aghibct
Ciecretum Dci,antecedit æternitate tempora quando dicit,quod Deus nulla tépora ùretati? Epif. ss.
lcm eventum, qui decrctus cft,.& hoc ipfo vel productius, quä modulatio pr«cognita & præ
ræde(tinatus. Nam quando de Dei decretis finita depofcit, præterire permittit. Alibi vcrbú
íü; refpe&u effeéïuû temporalium five definiendi. Ita fe habct de pr«defiimatione defini. Lib.pe'/.de£.do
femtemttt voluntatis Dei. Alibi verbum f&; tam z 2
ad

dicas, ági3**j, fiuc, 73oogi$siyid cft fiüe dicas

deccrnère,fiuc prgdecernerc fiue definirc,five di , itemquc præparandi in vclttiitate; feruare
praedcfinire, five ftatuere,fiue conftituerc,five vero & præpararc aliquid in voluntatc, nihil
raeftitucrc, five dcftinare animo,five præde prorfus aliud eft quani velle, [tatucre, vcl dc
É idcm rcdit,& idcm omnino fignifi cernere. Nam de Ezechia loqucns : Id vtique Lib.6 de
catur.Nam quandoDeus aliquid decrevit feu .. faciems Deus, quod ante conftitutioncm i;t mdt fe 3* n. ad litte
deftinavit faêcre, hoc ipfo etiam prædecreuit, B faëturumi pr«fciebat,& im fìia voluntate fernabat. c. I 7. *.

feu praedcftinavit facere. _ . • - Et alibi: Dicimus, fiet fi Deus yol erit : mom quia I.ib **. a.
' .

Hgc igitur eft ratio cur fan&usAuguftinus, Deus mouam voluntatem quam non habuit , tunc ciufi c. 2.
qui notitiam praedcftinationis non ex Phi habebit, fed quia id quod ex ætermitate iii eius im
lofophia, fcd ex fcripturis fàcris, vbi vfurpari mutabili præparatü eft voluntate tiic erit. Quod
& nobis infinuari cœperat , hauriendam'effe Paulo antc pcr vcrbum pr«fcendi ac difpeïi di
• fciebat, quando de illa loquitur, indifferenter itemque per voluntatem cum praefciehtia fempi
verbis,praedeftinandi, dcfiniendi,pra figendi, tçrmam exprcfferat, quibus ipfe fèxccntics iri
flatuendi, conflitucndi, ordinandi,difpönendi Jibris duobus ad Prcfpcrum & Hilarium na
vtitur; quibus omnibus nibil aliud fignifica turam praedcftinationis comprehendit. -

tur quafi quod Dcus decernit hoc vel iilud , Similiter S. Profpcr, quoties de praedefti
iflovcl illo modo, hac yel illa hora fàccre, natione Dei tra&at , indiffcrcntcr vërbis pr«- . -

quod faccrc praedcftinauit : ut in traétatibus deflulationis , coniitutionis, difpofitioni, vtitur.

**.
-
in Ioanncm, de horis ac momentis operum Nam cum galli quidam referrent iofidclita Ad Capit.
At,
Traä. io4. Chrifti loqucns, quæ Deus praedcftinäuit ut „tem hominum ad prædeftinationêDei: Infide I 4* Gall.vi
* *-•
** **** fierét,faepius dicit,Omne tempus,qutd & quando lta,inquit, nem ad conflitutionemDei fèd ad præ de ibid &•
faceret vel fieri fineret è Deo effe difpofitam horâ , fcentiam referenda eft, quod aliquoties répétit. fent emt 3.
Deo ordimante yeniffe; Patrem cum filio tempus % Alibi vero lqco prædcftinare, dicit diffìmere. obiect
ja ado.
ιο,
mativitatù & clarificationù conftituiffe;& hujuf s Quæ quidem tam. Prolixè cx A uguftino vincenr.
r,,.,. ,.,. rjgdi,hoc cft Praedcftigafß. Nan de eadé éla adduxi, vt pateret, non aliam egm agiiofcerc
rificatione trä&t. fèquéti loquens Ad hoc inquit fignificatigncm verbi , prcdefimare, fiifi illam,
valet quod ait Et miio clarifica me hoc e{t,ficut túc quam cx fcripturis haufcrat:in fcripturis vcro
ita & mác:ficut tunc przdeftinatione , itá & nunc nullâ omnino aliam ufurpari, nifi ëam quae in
perfeétione. Fac im mundo , quod apud te tam fue grgco textu unde latinus exprcfüs cft spcrti{-
rat ante mundum ; Fac im tuo tempore, quod ánte fìiiìè repcritur., Ibi vero non fignificat'aliud,
omnia têpora st ATuIsTI. Et adhuc de ead&<1a_ pr«deft mare, quam Prædefinire,praedeccrncre,
Tract. io6.
rificationc, tra&atus cétcfimo fexto,quod an
præftituere, & hoc ipfùm non fignificat aliud
te dixit ftatuttiiit, & confuttitum, difpofitum, or rcfpeétu Dei, quam definire, ftatuere, deccr
dinatam,
ut id fieret.hic dicit, qui
Itcmque fciretpræ dejlimatum
explicans,quò effe
pa&o fcri- • nere,ficut ipfemct faccr tcxtus.latinus hoc ip
fum verbum ae?oo£$*** quod prædestimare,plc
ptura dicat aliquando, Deum fcciffe, quae ta rumque vertitur, fubinde rcddidit,
fuga nondú fácta funt refpondct hoc dici prg Quemadmodum & contrario, τά άριζειν
7rae* io5. deftinatione, vcrbumque prædeflinandi, & quod plcrumque pro dcfinire feu flatuêre u
præfigendi indi£rcnter ufurpat: Qui certi, & furpatur, aliqüando pcr prædefiiiare vertitur.
immutabilius caufs omnia futura prœdeftimayit
•}

CAPVT SEcvNDVM.
. Inferuntur ex praediétis quatuor Corollaria. Et in primis, quod praede
ftinatio non magis ex ratione fua refpiciat & includat mediüm
quam finem, nec magis finem quam medium Fufe,
quod gloria fit etiam obieétum praedeftinationis.
j- ■'
E$ hoc itaque tam fimplici & aperto prin
non çft difficile multäs quaeftio
cipio ,
fcholaftici implicuerunt, expeditiflimos red
dcre quemadmodum in Aiiguftino & aíij
I. f
jn '
ncs quarum aliquas ingenij fui fubtilitatc quis Patribus, veris H;kitis praedefti-.
'' ;
-- J'P » nätionis
(A.
 888 DE GRATIA cHRiSTI SALVATO R IS
nationis interprctibus , omni difficultate A reddere, vel lumen folis præbere, ut pr9 fua
889
- - - carent. Nam in primis hinc patct, praedc nativa libertate illis utatür, five aperiendo &
ftinationém non cffè de rebus æternis & im cernendo, five claudendo, praedcftinatio eius
'mutabilibus , fcd de illis quae temporibus cadit fuper medium vifionis, non fuper ipfam
fùis fieri debcnt. Decreta qüippe & praede vifioncin quae cft vcluti oculorum & luminis
'finiti'fies Dci de rebus in tempore dccurren fini*. Et è çontrario, fi prædeftinaverit alicui
tibus fanciuntur, iuxta illud Auguftini : Re cujufpiam operis ex libertate pcrpctrati rner
èe dicitur filiiis Dei, mom prædefimaius fecundum ccdcm redderc, praedeftinatio eft circa finem,
id qacd efl verbum 1'ei, Deus apud Deum. Vt non circa mcdium. Ex quo ctiam proficifci
q id enim praedefiinaretiir cum tam effet , quod tur, &.
ciat fine initio , fime termino fempiternus? Quarto patet, praedeftinationem prout de
ir,,a. , s;. I'ud attem pr«deftinandum erat , quod nom illa fçriptuig fàcrg & fànóti Patres locuti funt,
. #m loam. dum erat ut fic fuo tempore fieret, quemadmo
dum ante omnia tempora praedejlimatum erat vt
non minus eff. dc gloria Sanétorum , quam
'dc fähétitate, hoc cft, non minus cffè de me
feret. - -
ritis libcrationis , quam de praemio ejus,
Hinc fecundo patet, prædeftinatiori& Dei non minus dc mcrcedc bonorum operum,
'non cffe de rcbus alienis hoc eft quæ ab alio quam dc bonis operibus, non minus dc gra
'fieri debcnt, quatcnus ab alio;fcd de fuis, hoc tia, quam de gloria, & contra. Tam cft enim
cft,dc ijs quæ in tëporeDeus ipfe fàéturus eft. ncccfíárium, ut Deus decernat ac prædefi
Illa quippe decernimus propriè, quæ nos ipfi niat unum dare, quam alterum. Neutrum c
fáéturifumus,& fi quid forte de rcbus alicfiis nim quifquam fuis viribus fibi comparare aut
conftituimus, decrétum iftud non alitcr cffi obtinerepoteft,fed utrumque cft opus & mu
caciam & effe&um fuum habet, nifi quate nus Dei,gratia & gloria,meritum & præmiú,
nus nos ipfi facimus, fiue fuadendo fiuc 'medium & fifiis,& confequenterutrumq;prg
minando , \'. cogendo, five aliter operan deftinatum,juxta illud gratiâ & gloriam dabit
'dout ab alio fiat. Hinc eft igitur, quod plu Domimus;& illudAuguftini generaliter de do
rimis locis tradit Auguftinus, praedeftinatio nis & beneficiis Dei: Quod fœ- damtur à Deo,&
… - -
., dedis*
*^ Lib.
né de iis cffe quae Dcus ipfe fáéturus eft. Hac ea fe daturii effe prefcrvit, profeâo przdeftimayit:perf.c.17
£;?.de deno inquit, fe Deus fa£furum effe praefcrvit. Ipfa eíi quqd tot9 libro de dono perfeverátic,de qui-*"*""
per /. c. 7. pr«deftimatis fanâorum. Et multo pgft, cum buflibet donis Dei inftariter, inculcat. Cüjus
præfcientiam pro prgdeftinatione fubinde ac fìne apcrtiffimi principjfui filüm fequens,in
- - - cipi docuiffet : Sedpradeftimaffe,inquit,hoc eft, mumeris locis nòn folüm gratiam illam qua
°°? ** præfeiffe, quod fuerat ipfè faéìriìs. £t in lib.de bcnc operamur, feu operabonâ fidei, fpei,'&
praedcftinationc fànótorüm : Pradeftinatio fine
zib. de præ- charitatis, fed & ipfàm vitam ætcrnâ àc glo
ÁÂÃÄä. praefcientia non poteft effe,potefi autê effe fine pre riam àDeo praedeftinatam effe decernit.Deo
¢. I O. deftinatione prafcientia. Pratdeftimatuone quippe peribus bonis feu gratia, nulla in fcriptiscjus
Deus eaprafcivit, quæ fuit ipfe fatttirus. Et infc dubitatio effe potcft;qui praeterquam quod cx
rhaa.,;. rius:H«c fe Deus faäurum effe pr«fcivit, ipfa eft profeffb totis libris de praedeftinatioiie ac de
1gitur prxdeftmatio famétorum.Et iterum paucis dono perfeverantiae, doçet fidem ipfumq;cre
1 biJ.^.19
interjectis:C tim ergo mos pr«deftimavit, opus fuii C dere & converti ad Deum, itemq;perfeverare
' pr*fciyit, quo mos fantios C* immaculatos facit. & benc opcrari,effè opera ac donâ Dei,abipfo
Vnde iiia fàncti Doctoris definita & abfoluta homini prgdeftinata & collata diverfis verbis
ti% d* dero fèntentia : In fùa quæ falli mutarique mom pote$t dicit:Inter gratiam & pr«deflimationû hoc tantâ , , ,
*****'* pr«fcientia oíerX suà furura äiffoneje, id gratia quod
intereó,vero predeftivätio eji
ipfadomatio.Ite gratiapræparatio;
mq;gratia ij.£p*
e$t pra de- diff.|wmâ,
gnimmo,nec aliud quicquam eft prædestimare.Qgo
fit ut apud Auguftinum rcciproca fint , fèu ut ftinattomi effectu. Vnde illuáíxccntic§ ih li- *'*
loquifolcnt;cönvertibilia , Deum aliquid ab bris repetitum: PrædestinationeDeus ea prafcivit
ætérno praedeftinarc, & in tempore facërc,fcu quæ fuerat ipfe faëturus. Qgid verò clt quod
raedcftinatio & QpusDei,quia videlicetquic Deus in hominibus fàcit in hac vita tota, nifi
çjuid Dcus prgdcftinat ab æterno,hoc in fem gratiam, & per gratiam opera bona? Itaq; lo
porc facit, & vice verfâ, quicquid in tempore cum illum Apoltolicum exponens, ideo ex fide
facit, hoc ab æterno praedcftifiavit ut facëret. at fe;undam gratiam firma fit proin ßio,apertiifi- „.
Non cnim aut ignarus, aut cafu, aut fortuna mè dicit, quod iftis verbis Àpoftolus, non de
· quicquam, fed omnia ex propofito feu de no$træ volitatu poteílate, fedjua praedefinatio
crcto deliberato, æterno & immutabili fa 14 promifit. Promifit enim quod ipfè fa£turus
cit , fccundum fuam fecret £imam , eamdem;- fuerat, non quod homines; quià etfi faciunt boIbid. ,
que in$i$$imam c* fapient £imam volunta mines bona , quæ pertinent ad colendum Deum,
tem. -

ipfe facit vt illi factant, quæ præcepit,non illi fa

_ Hinc tcrtio patct,praedcftinationem Dei in
fùa rationc,noii magis refpicere medium quâ
fincm, ncc magis finem quam medium. L)e-
crcta quippc feu prædeftinationes Dei indif
fercnter câdunt fùper omnibus omnino quæ
Dcus facit, fiue mcdium id fuerit, five fiíis.
Vnccfi Deus alicui cæco conftitucrit oculos
ciuit , ut ipfe faciat quod promifit.TEt generáli
D tcr aduerfùs Maffilienfès de omniöus divi
næ gratiæ donis loquens, per quæ in operi
bus bonis & exordio vitae bofiae in finem
vfque ambulamus : An fortè nec ipfà dicunt i# de diu*
pradeftimata 3 Ergo nec dantur à Deo, autea fé Â; :
duturum ; /.
-

aâurum effe mefcirit. Qgodfi & dantur, & ea fé A exponit, ex ipfifquoverbis perfpicuum çft,
daturum effe prafcivit, profeáò i'?
Quam do&rinam non ex alio haufit quam
ita Apoftolo Paulo, qui clare dicit : Quipradefti
ki Ephef. r. mât nos in adoptionem filiorum Dei. Et:Loquimur
* Corinth.
`$.
IR£mw. I.
* fapientiany Dei quam pr«de$timavit. Et: Qui præ
deftimatus efi filius Dei, Supcr quo loco fàn&tus
iam,
i. Do&or : Ea gratia fit ab imitio fidci fua homo
ziB de deno quifque,Chri$lianu, qtia gratia homo ille ab imi
f^^*-**- tio fuo faâus eft Chrifu &c. H«c fe Deus effe
faäuram prafcivit. Ipfa eft igitur pr«deftimatio
fànétorum quæ im fanéto faméorum maxim.è cla
ruit &c. Pradeftinatus e$t ergo Jefus tit qui fe
cundum carnem faturus erat fl;us Davtd,effet ta
N o N v S. 89r
Hòc in orationibus miffæ petit fréquétiffime.
Oratio vcro fignum prædeftinationis eft ccr
tißimum. Nam ex illa fidcm praedeftimatio
nis gratiæ & bonorum opcrum fempcrinEc
clefia Dei fuiffe, arguit Àuguftinus invi&c4;
concludit.Hec igitur,inquit, quæ pofcit à Domí z baeam,
mo, & femper ex quo effe ctpit pofùit Ecclefia ifla perf;. 23.
Deus vocati, fi daturum fe cffe pr«fervit. &im
ipfa praedefimationetam dederit. Et infra vim o_
rationis, fidei & operum pondcrans: iHe itaq; Ibid.
dicat Ecclefiam tliquando in fide fra mom habuiííe
veritatem praedeflinationis huius & gratiae, qui di
cere audet, aliquando eam mom of Ass E, vel mom, -

nem 1m virtute filius Dci &c. Pradeflimata e$t ifta veráciter oraffé, five ut crederent infdeles, five ut
maturae humanx tanta & tam celfa & fumma perfuaderent fideles; addere potuiffèt nifi boc Jn ortionis
provectio &c. Sicut ergo pra de$inatus eft ille ipfi hærctici crcdidifïènt, five ut eis advenire, *4?**
tempore paf
umus, ut captt noflrum effct , ita multi praedefti regnum Dei, tit acciperent regnum decori, & da &hali ducw*•
wati fùmus, ut membra eius effemus. Et Ana dei/ia fpeciei de manubomini:utperfeétam liberta- l,.
nias de Paulo ad credcndum nofcendumque B tem confequi; ut pervenire ad gaiidia «terna me
<æ. >2. Chriftum praedcftinato : Deus Patrum nofiro reantur, ut refurreítionis gratiam cönfequantur, ..
rttm praeordinarit te nt cognofceres volumtateih ut egs Deus gaiidijs faciat perfrui fempiternis. De
eius,& videres tuffi & at dircs voccm, ex ore ejtis. quibus Dci beneficijs É ab Ecclcfia pofcun
De gloria vero quod & ipfa homini præ ter à Deg, concludendo procorum praedefti
deftinetur, difertiffimis vcibis idipfum Au nationc fubjungit : Qu« bona fi fèmper oravit,
guftinus multis locis ac modis tradit. Nςm fempcr ra Dei domia effe tttiqt:e cred d t, nec ab illo
effe pra cognitx, £mquam ei iiegare fis fuit. Ac per
in primis manifcftumgft in (criptis Augufli-- hoc frrd:!imationis huitts fdem, numquam Ecçle
ni, quod, ut jam paulò antè diximus, quic
quid in hominibus facit , iifcuc donat Dcus, fa c*r ffi mom habuit.Qgæ fànè perfpicuè con
hoc Deus praedcftinavit ut fìccrct ac dona vincunt, non folum rêgnum & gloriam Dei
ret.. Nam ut ipfe fgmpcr argumentatur, fùrégis $ffe prædcftinata, fcd illiüs do&rinae
Deus non nefcius id fe facturum daturum Catholicam fidcm , tam de gratia quam de
que facit ac donat ; trgo praedcftinavit : glorjs , tarn de medijs quam gc fine, fèmpcr
Praedeftimatione q;.ippe Deus caÂï? quæ e$t Ecclefiam in fùis precibus habuißè. Semper
Lib de pra- ; $t vice vcrfà -»
deß Samá.c ipfefaéturus. Et v
-

i aliquid corum £nim fide crcdidit, illa precibus àDeo efîè po

I %. uod donat, non cft praedcftinatiiin infcrre ftulanda; crgo fempcr éredidit eßè dona Dei;
òlet : Ergo mec datur à Deo, &c. fi fe datt:rum crgo femper Deum effè ea daturum praefcivif.
zik de don• effe prefcivit, profeéiò praedefhnavit. iam vcro fç; ergo praedeftinafîè. -

Et fane fi dcfinitionê Auguftini ab omni- -

.•

pr*fc. i7. certum eft, Deum qui dat g!oriam,Dcum effè

qui cam in homiiiibus fìcit, nam , ut quid c bus receptiiiimam confulamüs, nihil euiden
Pfal. 9o. alioquin dicit ; Eripiam & glorificabo eum ? Vt tius, quam utramque à praedeftinatione pari
quid dicit, Qgo:pr: dejfiwavit &c. illos & glori ter rcfpici, utramque hóminibus praedcftina
Κom. ß. ficavit ? Vt quid- dicit : Gloria & honore`cero tionc confcrri. Cum cnim praedcflinatio fit
* maifi eum ? Vt quid omnium in agone ccrtan p.præparatio
p. f
beneficiorum ß me li- zit,
Dei, q.quibus certiß
- » . . de domo
P/al. 8. terantgr quicumque liberantur, quis fánæ men
tium animos tam inflantcr cxcitando, iterum - tis vel dubitare finitur, quin homines nón*cºJ.
- - - - - f. c. 14
- - I4.
ii iterumque clamat : Effo fdelis vfque ad mcr minus immortalitate corporis & lumine glo
yit 4pocal. x. tem, & DABo ttbt coromam vit« : Vincenti dabo
)d mamma abfconditum,& D* Bo illi calculum candi ' riae vifionisDei à miferii$;quam à gratia íbe
lí diim.Qgi vicerit Dabo illi poteftatem fupergentes; reritur ? An forte iftud grave mortalitatis iu
Jbide 3. & dabo illi ftellam matutinam. cgi vicêrit fa ggm, qu9d hominibus in poenam impofitum
diam illum colummam in semplo Dei mei, & foras tft, non cft miferia, non efi malum?A quo i
aon egredietur amplius. Denique qui vicerit dabo gitur ctiam iufti & morti proximi pctünt li
ei federe mecum in throno meo.Vt quid inquam berari, quando cü tanto gémitu quotidic cla
ifta toties fcriptura dicit, fi non eft Dcus qui mant : Libera mos à malo ? Vt juid clamat
glqriam cœlcftem & cqronam vitae donat;& Chrifti: infælix ego homo,qui meliberabit à cor- Romw. 7.
columnam immobilem in templo Dei facit? pore mortis huius ? Vt quid omnium fidelium
Quod fi cáipfeDeus donádo in fiominibusfù in fe pcrfonam exprimiens dicit:sed & nos ipfi
cit.Profe&öeâdonare ac facere prgdeftiuavit. fj.
` primittas fp É pfi intra mos ɤ·.·
fpiritus habentes & tpfi gemi
illud ipfum ex natura quoque orationis * mus.Cur,quare,quam ob caufám?Redemption? Rom. &
manifeftum cft, Conftat enim Ecclefiam non D expeétantes corporis mo$tri. Quod etiã certo fu
folum pro gratia, fcd pro ipfâ quoque gloria . turû fpondés:fed &ipfa creatara,inquit,libera
& rcgnoDei vchcmenter oráre,üt illiusquan bitur à fervitute corruptioni,im libertatem glorie
, .1 i
doque potiatur.Hoc enim petit,quando quo filiatumDei.Cú ergo corpus mortis&fervitus
' [ô,
l .
tidie clamat ad Deum: Adveniat regnum tüum, _ illâ corruptionis,fub quò imprimis durus ille
;*
l\ ,,
qucmadmodum & Auguflinus nôn uno locô]. affiduufq;ftimulus inquietæ concupifcentiæ
- - P P- 3 £omPrc
 89. DE GRATIA CHRISTI s AlvAToRis s;;
, cómprehcnditur,tam magnum malum fit, ut A cft, praedeftinavit.Sic Ę £{*l*!,
Apoftolus Chrifti & univerfà Ecclefia, tanto non uno loco exprimere folet. Vbi & glori- ?r;
gemitu ab eis liberari petat, fieri profeéto ne-. ficationem noftram tradit jam Deum infua íáãïí,
quit,quin illa libcrtasglorig,per quam certif- , praedcftinatione feciffe, hoc eft, praedeftinaffe.i '.

fime ab eis liberantur, fit immenfum Dei bc Nam ftatim ubcrius id ipfum explicans: Qgi- in foam,
' neficium. Hoc ergo imprimis praedcftinatur. cumque ergo im Dei providentißima difpofitione _ .'
Nam praedeftinatio, non cft aliud,nifi praepa prafcit', praedeílimati,vocati,tuftificati, glorificat, #: lv,
ratio bcncficiorum Dci,quibus certiffimè li funt, non dico etiam nondum remati, fed etiam!'.;' °
bcrantur quicumque liberantur. nondum mati, iam filij Dei funt, & omnino peccare*"
Hinc crgo nafcitur quod Auguftinus, ut non poffunt. Vbi ßcut perfpicuum eft, quod in
omnem nobis ambiguitatcm tolleret, fæpiß. Dei Providcntiffima difpófitione vocari, &
fimè cxfertis verbis indicet; praedcftinatio juftificari, non fit aliud, quam vocationem,&
nem non folum fidem, operâ, pcrfevcran juftificationem hominis jraedeftinari, ita non
tiam, fed ipfam quoque gloriam refpiccrc,id minus perfpicuum cft quiod in Dei providen
- quc tot modis, ut nemopofît, nifi pervicax tiffima difpofitione glórificari, fit glorifica
de veritate dubitare. Nam fubinde dicit nos tionem praedeftinari.
praedcftinari ad vitam æternam, quæ non eft Hæc itaque & hujufmodi, quibus Augu
aliud nifi gloria per claram- vifionem Dei: ftini lucubrationes plenæ funt, profe&ò évi
5*,*°
cu*if. c. 7•* Namfeducëre illumi (diabolum) gentes etiam. dcnter oftendunt, praedeftinationem veram
mtimc & fecum trahere in «termam pæmam, fed. Dei, quæ antiquæ Ecclefiae innotuit,non mi
Tra&. 34. nom prædeflimato, im «termam vitam quù fidelis nus gloriam quam gratiam , non minus me
fm loam. ignorat ? Et in tra&atibus in Ioannem : riti præmium, quam præmij meritum refpi- , •
Quidam crediderunt praedeftimati im vitam æter cere, cum utrumque Dcus dcbcat in praede
ram, quos etiam vocavit oves fuau. Et alijs in ftinatis fuis operari, ut non folum de gratiæ
locis. Subinde praedcftinari in æternam falu & meritorum, fed etiam de regni & gloriæ
e£iimati, in a e
1. P/al s,. ''"'j. Quia
^wa -

folis pradefiimatù in æternam falutem & cœleftis hæreditatis collatione, non in fe

eius (Chrifti) bona opera profuerumt. Et alibi ' ipfis aut viribus fuis, fed in Domino glorien
Advocantur ad pænitentiam qui vocati funt ad tur. Vt fànè vehementer mirandum fit deilla
falutem. Subinde praedeftiaari regno, in reg Scholafticorum libertate, qua tanquam dere
th.i, •,. num, ad rcgnum : Numeru ergo famitorum per parvi momenti, confidentcr afferufit,alijpræ
& gratia Deigratiam, Dei regno prade$timatus, domatâ deftinationcm non vcrfàricirca gloriam, fed
• e. i 3. fib: etiam ufque in finem perfeveramtia, illuc inte tantum circa gratiam, alij circà folam glo
Ibid. e 12 ger perducetur. Et ibidcm. Haec de hü loquor, riam, non circa gratiam. Eft cnim,juxta Au
qui præde$timati funt in regnum Dei. Et paulo guftini do&rinam, non opinio,fed Catholica * * .

antè : Nunc verò famätis in regnum Dei per gra fides, praedeftinari homini non folum gra- -

t:am Dei pr«de$iimatis mom tamtum tale adjuto tiam fed & gloriam & rcgnum Dei, non fò $
rium datur &c. quos in eodem libro vocat lum gloriam, fed & gratiam Dei, eamqueab \

eleëtos ad regnandum, ad obtinendum regnum, & initio inchoatiohis fidei, ufque ad finem con- -

:;* huiufmodi. Subinde praedcftinari adhæredi fummationis perfèverantiæ : idque hoc ip(o
7.Â, tatcm coelorum ; si aqua & fpiritu remati fi C quo Catholicâ fides docet,& Ecclefia in pre
in appera ad hæreditatem cælrum predeftimati, vtique fiij cibus füis quotidianis profeffà eft femper , &
lib. ae dono Dei, Subindc praedeftinari in regnum & glo huc ufque cum
& gloriam dabit fcriptuia
Dominus :profitetur,
quòdque Deusgratiam
u- Pfal.I. t:.
t;.
P**/*. **• riam : Si qui in regnum eius & gloriam pradefti
mati nom funt, temporales funt, neque ufque im fi trumque & meritum & præmium in homine
mem im eadem obedientia permanebunt, Et in go gebct mifericorditer opérari. In qua profef
Ibiâ. c. 11, dem libro dicit pcrfeverantiam ab eo donári, fione intrinfecè & efféntialiter, continctur, .•

qui mos pradeftimavit im fuum regnum & glo
riam Et in pfalmum centefimum quintüm:
fm P)a!. Diabolus & Angeli eius captivaverant pradeífi
* oy. matos in Dei regnum cr gloriam. Et in libris de
Civitate Dei : Ex quorum tyrannica quodam
. , ;;.,.„, modo poteítate fuerat liberatufus predeftinatos in
civii... , 1. fuum regnum & gloriam femper veracem & ve
quod Deus utrumque fe donaturum & fa&u-
rum praefciverit, & proinde praedeftinaverit.
Nam Dcum praedeftinare non eft aliud, ut
faepiffime incülcat A££; , quam in fua
Præfcientia opcra fua futura difpónere, hoc
eft, in fua praefcicntia decernere id quod in
tempore ipfè faéturus eft. -

. raciter fempiternam. De quibus alibi dicit : Quam ob caufàm fànétus Fulgentius, Au- .

,,,„,,„ Pradeftinatos effe quos liberat & coronat, Deni guftini difcipulus, eandem doëtrinam tan
j.j...i;. que cum tra£taret Apoftoli vcrba quibus di quam certiffimam, & cx fcripturis hauftam
cit : Quos pradeftinavit hos & vocavit &c. iufti primo adgraviter
inculcat Monimum& crebrò repetit,
: Quos ut in libro
pradeftimavit ad Lib. i. a!
rom. s. ficavit, glorificavit,& glorificationem non mi
nus, ac vocationem, & juftificationem ex gloriam pradeftimavit ad iuflitiam. Et paulò an- ;;-
i
praedeftinatione fluere fignificat, unâ fenten tè : Hæc autem omnia, ud eft & vocationi moffræ
D
ziú.de Cor. tiolâ difcernens & comple&ens omnia quæ imitia, & iußificationi, augmenta, & glorifica
€9* gratia. fub praedeftinationem Dei cadunt : Verba, irf tioni pramia, in pradeftimatione femper Deus ha
£. 9. quit, præteriti temporis pofuit (Apoftolus ) de buit : quia & in vocatione, & in iuítificatione, &-
„ebus etiam futurù , tamquam tam fecerit Deus, in glorificatione fanäorum, gratiæ fuæ opera fu
„* iam ut fieremt ex etermitate difpofuit, hoc tura prafciyit, Et in libro tcrtio de veritate * *
- - Praedefti
 LIBER
894eftinationis&gratiae,cum Apoftoli locú A
N o N v S. 895 ,
Ha Prgd Ex praediâis etiam facilè colligitur, natu- . . •,

r#.,.a. adduxiffet , Qaos predefiinayit hìs & vocavit ram diuinæ Prædeftinationis nofi includere
·îra- &c. fic fubjungit : omnes 1iii praedeiiimati fic in ftia ratigné, quod magis refpiciat finem
*•;
•'•if. & &** vocantur vt iuftificentur, fictuftificantur ut glori quam medium, vel magi§ mediüm quam fi- • .

*4«. fcentur. Ac per hoc pradeftinavit quos voluit & nem , fed abftrahere ab vtroque. Sicüt enim -

ad opera bona & ad præmia fempiterna; prxdefli
navit ad vitam bonam, pr«de$iinavit td vitam «-
ternam;fradeíiimavit ad fdem , praedeftimavit ad
fpeciem; pradeftimavit adoptandos in feculo, prae
de$timavit glorificandos in regno &c. H.cc ommta
ficut in fe continet pradeftimationis «ternitas , fic
implet praedeftimantü Dei mifèricordia & iuffa
decretum & propcfitum operandi aliquid fù
Pcrnaturale in crcatura rationali, indiffercn
tcr fé habet ad id quod per modúm finis aut
medij, Præmij atit mériti Deus operaturus
çft,ita etiam divina praedeftinatio;quæ prout
à fcripturis & Patribus ufurpata & explicata
cft , utrumlibet indifcriminatum refpiçit. Ex *. *.

Maieíias. Neque enim ignarus fl;orum timquam quo efficitur, ut non minus propriè ille qui
- -

effe potuit &c. Ne vero exiftimarct quifpiam rcprobatus eft, praedcftinetur ad fidem chari
coctrinam iftam cx philofophica tantum fpe tatcmque temporalem, quam cle&tus ad per
culatione profcétam eß,parumque intcrçífe, pctuam ; nec minus propriè infáns quifpiam
que
quid ca de re quif fenti , iì capit ret c libri ad gloriam, immediatâ infufionc donaiidam
Praedcftinarctur fine ulla praevia fide, fi fic
„,,„, ,.,. r£gulam ißam fixerat : Quos flios Dei fecun placeret Deo, atque ille qüi per ordinata me
dum veræ fidei regulam faméfarum fcripttira rita adiftum apicem duceretür. In effe&ibus ;
rum auëto ritat e firma:am, non folam ad prae is a,
m.i tm glori ficat ionis , fed etiam ad grattam iu-.B cnim praedeftination effèt differenti non in
natu ra propo fiti fèu decre ti praed eftin ationis,
fificationis, nec folum ad 4ternam beatitttdiiiem, tus ur.
quod illos effeé operaret Eten nofi im
qttae non mutatur, verum etiam ad fidem quae per
charitatem operatur;neque ad «terna tamttim prae minus propriè id praedeftinat Deus quod uni
mia, fed etiam ad bona merita gratuita bomitate £o impetu caufàrum omnium praeparantium
Dei ante mundi conßitutionem tm Chriflo pr«de feriem Prætereundo fùpplendojue' operatur,
£ftmatos,& huius praedefumationis b:neficio fècum
quàm id quod longo caufàrumi fecuiidarumi
dum propofitüm vocatos & iuflificato* Nü.lus concurfu, prolixâque mediorum catenâ coo- ' . .
AM BlGER E DEBET CHR 1 sT i ANus. pcrantium pcrficit. - -

C A P V T T E R T I V M.
tinati
Prxdefnon o Dei dupum
icitae.nonDefol
refppoen
, fed i praum,
licbon ionam
nateti
edeftifed ad um,
e, mal
culpae -
- A*
.
-

- Ύitam , & ad mortem. -

X eadem explicatæ praedeftinationis A futura difponere, id omnino pec aliud quicquam

natura jam facile patct, juid ad illameft præde$iimare. Ex qua fànè norma dicit in
Å. dicendum fit,utrum prg libris de libero arbitrio Deum pravidere quid zi.3 de lib.
de iufu impüß, faëturus fit, iftudque praefcien arb. cap.3.
cftinatio refpiciat bonum duntaxat, do,
an etiam malum. Dé maio culpae non verti- • præfcire opera bona, & quid fit fa£turus cer
tur ifta controvcrfia,quia Cathólica fides do t ßimè præuidere. Quibus verbis praedeftina
cet, Deum culpae auctorem cffe non poffè & , tion em damnationis impiorum apertiffimè
circumfcribit. Nam vt ait in libris duobus ad
- cr hoc neque illam praedeftinare poífe : prz Profperum & Hilarium , & jam fæpè dixi
£;£Âï deftinatioue quippe, ut jam ex Auguftino fepè mus, Pote$t effe fime pradeftimatione prafcientia, Lib de pr£
•. i o- diximus,Deus ea prefcivit qua fucrat ipfe faäu ut qua peccata praefciuntur, prædestimatione î7.3j.
tui. Hgc eft,praedcftinatio refpicit opus,quod quippe Deus ea prafciyit, quæ fuerat ipfe fattu- c.io. T
Dcus ipfe faóturus cft. Culpâm autcm 'non
É accre, ergo neque.Vne dece
de
rnere ut faciat, 7μα.
Hinc eft quod Auguftinus, non folum ex
oc cft,praedcftinar fan&us Profper: illa geherali certaque regula nobis id colli
Nullo modopredeftinatio Dei imtquos facit,neque
s.arent. 1 cuiufquam, efi caufa peccati, Quem crrorem gendum reliquit, fcd ctiám clariffimis cre
fuper ceris multis alijs fententiis jugulat.De malo igitur Èroque iteratis verbis multis in locis docuit.
Callor. caenae fermo eft. Sedex iis quae fupcriu$di(- Namfi in libris de civitate Dei dicit, fpiritus
- fervimus pcrfpicuè liquet, pfaedeftinationem malignos niti, ut humana mentes adpradefti- zib. z. dò
pmnino etiam refpicere malum. Fides enim matum fecum fuppliciam trahant. Itaque hujuf- ?;,'**
Chriftiana docet, Deum juftojudicio fuo in modi homines pcccatores ac reprobos quan- I3.
ferre pœnas peccatoribus, fivc tcmporales in doque dicit praedeftinari ad mortem æter
hac vita, fivé in altera fempiternas,ergo & il nam : Deus eft illi quos predeftimavit ad eter- ,,;,.,,
mam mortem iuftißimus fupplicij retributor.Quá- Å„., ,
/
las ab æterno ex praefcientia mcritorum prae doquc praedeftinari ad pœnam : bene utems & in encbiri.
parare, decernere, praedcfinire; hoc autem & malú tamquam fummè bonus ad eorum damnatio- e. ioo.
Artib.{e de• nihil aliud eft praedeftinare, juxta regulam ab nem quos iuftè pradeftimavit adpamam. Quan
Auguftino ex fcripturis fixam : In fua quæ
-

mo per/.c.
falli, mutariá non potefpreßientia, opera fua doque Prædeflinari ad interitum æternum:
* 7. - PP 4 280*
 8;5 DE GRAT1A cHRisTi SALVAToRis
£;in. •**. Quos fibi ad interitum pradeíìinationi, æternum: A. dcbet aut potcftâ Dei praedcftinatione, quam
897
** ***** confoííare potuerunt. Âliquando praedeftina-. ab eius dirééta & voluntaria opcratione dis
,;,,, „ ri ir£ in igncm aetcrnum : Qgi litet adhuc in jungi : Pradeftimatio Dei, inquit, femper im bo- Reff.J;
•- , . f12 ••• • -

ΆΧ. vita fint confiituti, tamen prgdeftinatifunt in - no e$t, aut ad retributionem iuftitiæ, aut domatio- 14.G«l.
«ternum ignem ire cumDiabolo.Subinde fùppli mem perti tems gratiae : Vniuerfa enim vi« domimi 4a Cap,.
cio fèmpiterno, morti fcmpitcrnae, pcrditio mifcr cordia: &
quintum verit.u.nonEte$tadfine
dubium Capit.decimum
ulla temporali jam **.
Gallwr.
- ni,damfiationi, pœnis gchcnnae praedcflinari:
£pif. 494. É *f*-
-
_ -

qtta fpiritalu creatura praâe$timata ef fup

- - -

differentupetim &prafciffe fimtl & predeftimaf

plicio fempiterno. Et in traétatu quadra
Traa. 4: gcfimo tertio in Ioanncm: I$ti morti fempiter
„ ma praedeftimati.Et traétatu ccntcfimofèptimo:
fraâ. Io7. Filius pcrditionis ditius eft traditorChri$li perdi
Traä. r io tiomi præde$timatus. Et in tract.ccntcfimodcsi
***°* mo:Ne cum hoc mtindo damhmemur. Pro fo miido
&J,.,,. non rogat, neque egim quofit pradeftinatus ig
[e qu« ipfo erat auctore faciemda, vel quae malis :4 o55,
meritis iuffo erant iudicio retribuenda. Et ad *°. vinia.
obic&tionem decimam Vincentianam : Cuius
pr«deflinatio numquam extra bonitatem, mum
quam extra iuffittam eft &c. Sed plane pr«defii
mauit iudicinm fuum, quo ymuautque retributurus
eft five bonum five malum. -

f}# ïüí morat. Et in quæftionibus fupcr libro Iudi San&us vcro Fulgentius idipfum docet
cum: Inimici omnimo poenis gehennæ prædefina multo maximè.Nam in libro ad Monimum: ,;,.„
ti ubi erit fletus & [tridor dentium.Quibus om gggd numquam ef im opere eius, numquam fuit M.£
nibus locutioQibus Auguftinus indicat, verè im pr«deftimatiome eius. Nom ergo prædesiimat; 1 v.
& propriè juxta definitioncm praedcftinatio B funt mali ad hoc quod male operantur, à concu
nis traditæ & à fe definitae naturam, non mi pifcemtia ftta ab$traάπο- ιlleëti, fed ad hoc quod F.:;.
nus æternam damnationcm praedeftinari ma iuflè patiumtur inviti. Et in codem libro infe- f.'.'.';.
lis, atque bonis beatitudinem fèmpiternam; rius ex profcffo docct, & fæpius divcrfis lo- & 51
ut proindc ficut fimpliciter dicimüs aliquos äî inculcat, Quofdam pr«deftimari ad
Praedcftinari fàlvandos, ita etiam Auguftinus pænam,predeftimari fupplicio;pr«deflimari adfi p
dicat fimpliciter akquos prgdcfinari damná plicium, quos à fe prafciuit voluntatis mala vitio
£i*'*f** dos : siue damnanâ prœdeslinati fìmt propter difceffuros, Et in libro de veritate praedeftina
';'"* iniquitatem fuperbie, &c. Et quidni quâ fo tionis & gratiae: Deus ficut numquam futurartim iik 3. d:
*'* . -prídeftinarét rcprobis intcritüm feu füppli ¥erum fuit infaus, ita nec mifericordiae autiudecjj':'£*
cium fempiternum Deus y cum hujufmo fui fuit ignarus : fcdficut femper omnia futura & £*
di præparatio quam & fcriptura praedicat ne Wioma & mala pr«{civit ; fic omnia opera grati«
Matth. z 3 atque iuffitiæ fuæ incommutabili pradeftimatione
* gcflàrio ficri debeat per decretum Dei, & il
lud ipfum decretum , ut omnis malitiae fpc difpofuit. Et paulo poft: Non folum ea difpefùit,
cics abftergatur , non fiat nifi praevolante praedcftinando qu« ipfe grati, quibus vellet do
criminum praefcientia,juxta illud Auguftini, maret, ut bonus, verum etiam illa quæ & boni, &
#;#a, perf. In eo hominum gemere quod pr«deiiimatüm ef ad mali redditurus effet vt iuflus. Quam doâri
iux- c. 13. interitum fuper hoc relpexit Dei præfcientia,pro nam fuam de prædeftinatione malorum ad
tulitque fententiam; Et Deus hoc ipfius dam intcritum infcripturis facris apertiffime do- ti£,& Me
nationis iudicium fuum, tanquam verum & ccri, libro primo ad Monimumfi tradit: Tales simi verf*
rcctum & iuftum neceflàriò diligat, quemad ad interitam praedeftimauit quia talibus iufa pu- finim.
modum & liberationis beneficiâ, quâ in filijs nitionis fufplicium præparahit. Quod ytique ma
praedcftinationis benignioris operátur? Nam mife/lo dominus ipfe fermone perdocuit, quod à fé
Tra&? ioc.
vt idé fànótiffimus & profundiffimus do&or •ftendit mom folum paratum mon folumi regniim
in loaw. ait: Deus Amat fuum etiam in vitiofis famationi, ibi latentur boni,feâ&igmem «termii,vbi cruciem
Veneficium vel damnationis iudiciii.Si amat pro tur mali, Boni: etenim dicturus eß, venite lcme
fcctò nihil mirum fiillud etiam operátur, d ęti patrù meipercipite regnum, qwod vobis para
Prout ibidein dicit : De mali, ijfdem vel famam tum eft à com/ itutione mtiidi. Mâlu autem di£iu
4o ea per mifericordiä,vel ordinando per iudicium, rus est. Ite malediéii im ignem aternum, quipa
tona funt ipfa quæ fecit. Si crgo amat iftud ratus diabolo & angelis eius. Ecce, inquit, ad
damnationis iudicium fuum, fi tanquam bo quod dominus imiquos & impios prædefinauit id
num operatur, id quod illo damnationis iu eff ad fupplicium íufíum,non ad aliquod epus iniu
dicio conftituit, quis non videt,neceffàrio di flum; adpamam mon ad culpam, &c. Et mox ad .
cendum effe , quod illud ipfum iuftiffimae illum Apoftoli locum, quo dicit vafà irae ap- zi£;alua
damnationis bónum praedcftinavit ? Bonum tata ad interitum,fic explicando fubiungit.In nimávw/,
cft quippe omnino, `quia iuftum cft, quamvis hoc itaque ifta vafa Detis aptauit hoc effim in- fintm. '
illi malum fit, cujus peccata illo fupplicio in ' teritum. Cuiufmodi documentorum confide
iuftitiæ ordenem rediguntur. rationc Synodus Valentina, quae fub Lotha
Ejufdcm plane doârinæ orbitam fàn&us rio cclcbrata cft tanquam fidei Catholicæ
Profpcr indeclinabiliter terit. Definitcninm dogma tradit duplicem praedeftinationem
diverfis in locis , prædeftinationem Dei, D hominum, ad vitam, & cam quæ cft ad mor Cont. V*•
quamvis femper in bono fit, non minus ta tcm.Sed & de praedeffimatione Dei,inquit cano fub Loth*
menjuftam bonorum & pravorum operum nc tcrtio, placuit & fideliter placet iuxta auéto rio c4n. 3•
retributionem, quam gratiam operari. Iufta ritatem Apoftolicam qua dicit : Am mom habet po
uippe retributio, fiuc cœlcftis præmij, five teftatem figulus luti ex eadem maffa facere aliud
ÉÉ magnum bonú cft, quod non minus ' ya* in honorem aliud in contumcliam. Etcum
adiecifíet
 898 • L I B E R. • N o N v S.
adje:iffét illa quae pofuimus : Vafa ire ap- A me autem perituroruni, meritum malum precedere
tata five preparata ad interitmm &c. fubjungit:
Fudenterque fatemur predeftinationem tleâorum
ad vitam & prædefinationem impiorum ad mor-
tem. In eleâione tamen falvandorum mifèricor-
diam Dei prawedere mcritum bonum;im damnatio-
C A P VT QV ART v M.
Inferuntur aliquot Corollaria. Iterum de praedeftinatione in bono &
malo.Alia duplex praedeftinatio gratiae,& iuffitie.Deprxdefti
natione fimpliciter diéta, & quod refpiciat aétiones Dei.
V M igitur ifta in fcripturis fàcris &
Conciliis & Patribus veris prædefti-
nationjs intellcctoribus, tafì fundata
& perfpicua fint, multa inde, ad rem
iftam quam traëtanus pertinentia, de præde
finatióne clarefiunt. Nam primo féquitur,
non effe verum quod quidam recentiores di
cunt, iftud pra dcftinationis genus ad aliquod
malum, nufquam in facris fitteris répériri.
Reperitur enim omnino fècundum fìnétum
Igigentium, Matthæi vigcfimo quinto, ubi
Chriftus dicit, igncm aternum paratum da
bolo & angelis eius, hoc eft, prædeftinatum,
qucmadmodum dc regno cœlorum ibidem
dicitur, quod vobis paratum efi ab origine mund.
Reperitür etiam ad Romafios nono, ubi di-
cuntur vafa ir« parata, vel aptata vi prxdcfti-
nationis in interttum,rcperitür & cxpreffò ipfo
prgdeftinationis nomiíeA&torú quàrto:q3x , eam quæ eft ad bonum, & eam quae eft ad
MANus ttta & confl fidccreyerit grgcè,zy: agat B malurí. Indicavit iftam diuifioncm Augufti
quod in Apèttoio Paulo, praedcfiinavit, $er-
titur, & in hoc ipfo loco Äuguftinus,ut fùpra
giximus. Quidènim refcrt , quod iílud nìå-
fum à Deoinfàlutcm aliorüm refèratur, cum
& quorundam,imo & omnium hominum æ-
terna damnatio, à Deo in eleëtorufh profé-
&tum fàlutcmque torqueatur ? Hoc enim ex
Profeffè fànótis Augüftinus docct, ut infra
declarabitur. •. •
Sccundo fequitur, non efîè vcrum qnod
ijdem rcccrtiores tradunt,ut aliquid fubjrae
dcftinationcm cadat, cHe nccéííarium üt fit
fupernaturale bonum :cum ne quidem ncccf
fefit ut fit bonum, nifi qua&riusà Deo cffi
ciente proficifcitur. - ι • litatgm vivificatio. Siccam éxprcffis verbis
Tcrtio fequitur, non cffè verum quod ct-
iam dicunt, fion cffe infcnfu rigorofóverum,
quodhomo praedeftinctur ad pœnam. Eft e- ,
nim infenfu proprij(fimo& rigorofiffimo vc-
rum,quod Deus pcenarum auëtor fitjuftoju- C
, !
tj* diciofuo, & pér hoc prædeftinatione fùa,
isii quamvis casfimul creatüra rationalis fua cul
Pa mcreatur. Qgis enim dæmones igne fem
Piterno, ineffabili rationc torquerct , nifi fic
Deusæterno fuae prgdeftinatiónis judicio de
creviffet, & temporaliter id quod dccreyit
inferret? Non cnim illa repugnât intcr fe,fèd
cohaerent optimè, ut & cfcatura fupplicium
£a*
· · ·
-
Deccando mereatur, & illud ipfùm Deus de
-ae -
-;;;**
Lia 6 eon.
14 6 eon $€rnat atque inferat vindicando.Nam & tau
•rae aml. c.9 fa mortis,inquit Auguftinus e$t diabolus, quam
n*m ut primus au£tor eius, f.èd nt peccat, ultor in
tnlit Deus, Simili rationc non fumt intcr fé duo
. 899
iuftum Dei iudicium.Praedeflinatione autem Deum " ' -
ea tantum flatuiffe, qua ipfe vel gratuita miferi
cordia, vel tu$io iudicio fa£iurus erat, fecundum
fcripturam dicentem qui fecit quæ futura funt.
.* - * ; -
-
ifta contraria, quod m pama fiia & ipfe homo
pcccando attitor e$t & vltor Deus. Quo dcnim
hujufmodi prædeftinatio præfùpponat alicu
jus demeriti præfcientiami, ut ei fupplicium
praedeftinari poffit, non tollit ab illó decreto
veram prædeftinationis rationcm; haud fecus
atque non tollit veram praedeftinationis ra
tionem à decreto, quo ángelis perfeveranti
bus corona gloriæ $. Nam & iftud
dccrctum feü ifta praedeftinatio perfeverantiæ
præfcientiam præfùppofuit;ficut & hominum
lapforum praedcftinátio , iuxta multorum
rccentiorum exiftimationem.
. Qgarto fequitur, rcctiffime à fàn&is Pa
tribus diuifam fuiffè praedeftinationem Dei
circa crcaturae rationális adminiftrationem,
id praedcftinationé quæ cft im bono,& eam qug
cft m £; aliter dici potcft ufitatius, in
nus quando dixit:Predeiiinatio quæ in bomo eft , , , pr24
gratię e$t preparatio, ipfâ expreflione indicans i.j §j.
eam diftingui contra eam qüae eft in malo,(èu c. 1o.
ad malum, hcc eft, ad pœnam. Exprcffit eà\n
alibi alitcr, in Veriignam , & iuftam : Ad eorum i„r,„,„;;
damnationem quos jusT Ef redeítimavit ad pæni- É"
tentiam, & ad eorum falutem, quos B ENiGN e
prodeítimavit ad grat åín. Vbi fub gratia etiam
gloria comprehenditur, juxta illud Apoftoli,
gratia Dei vita eterma ut fic adæquata É divi
fio. Simili fenfu fubinde dividitur in praedc
ftinationcm ad vitam & ad mortcm ; übi fub
yita comprchcnditur tota illa pcccátoris in
hcc vitâ üfque ad bcatam corporis immorta- '
divifit Concilium Valentinum': Fidenter f*- Gon- va:
temtir pradeftimationem impiorum ad mortem.'Et íí;:
infiauavit Auguftinus adverfus Iulianum: Aù
fit at praedeftimatus ad vitam five Sacramento me- rib. 3. c*-
datyris fmire permittatur hac vitam. Nam hoc '***'**
ipfo indicat aliam cffe ad mortem, prout cam *
alibi fæpe nominavit.Poffet & alioimodo vo- '
cari pra:dcftinatio mifericordiæ, & praedeftina
tio iudicij, prQutjudicium punicntis feverita
tcm fubinde denotat. • .• * • -
Subinde vero alia divifione dividunt pa
tres praedeftinationem, in praeftinationê gra
tià, & iuftitiæ. Tunc vero aliquando nofîfu
munt gratiam tam latè,ut contineat quicquid
etiam in radice continet, videlicet gloriam
fed gratiam tantum proprie, di&tam : juftitia
verö tunc fignificat remiunerationcm quam
libct five rcctè,five perperam operantium.Sic
G3
 y6o DE GRATIA CHRISTI SALVATORis ;o,
ea membrâ ufùrpavit fan&us Fulgentius, A ritatem,ad mortcm &c.proptcr cdufim quam
'ziB; de vt. nunc diximus.
rit pr«d-[?. quando paulo antè citatus dixit : Omjiia opera
`v* gratia, gratiæ atque iuftitiæ incommutabili pr«defina Sed & iftud advcrtcndum, antcquam ad
tione difpofuit. Nam fic cum intelhgerc ex co alia divertamus: prgdcftinationem ifìam,pro
conftat , quòd fubjungit ea Deum iftà præde prfè velùt objectùm fùum rcfpicere a&ionem
ftinatione difpofüiffè , quae gratis quibüs vellct aliquam Dei circa fàlutem créaturæ rationa
domaret tit bonus , & quae bonis & malis redditu `lis. Eft enim propgfitum operandi in vcl per
rus effet ut iufiu. Sic & Profpcr videtur vfur creaturam rationalcm, utpotc dccrctumi &
£àffe ad obieétionem dccimâ Vincentianám. 'praefcicntia eorüm quæ Déus ipfè fi&urus eft
Quæ quamvis, juxta fcripturæ & fànóto fcu præparatio gratiae aut bcnèficiorum Dei
rum fenfùm, ita fint, verùm éft tamen præèé , quibus homines à pcrditione liberantur, ficut
ftinationé per fe a£folitarie fùmptam,pro prg utrumque frpiffime inculcat Auguftinus,gra
dcftinatiohe ad fàn&itatcm & gloriam aìtó tiam vcro aut bencficia liberationis t;emò o
nomaftice ufurpari:idq; non ca de caufâ, quafi pcratur, eifi Dcus.Ex quo fit ut propriè præ
non dctur praedcftinatio ad malüm, jÄ dcftinari dicantur a&tioties temporáles Dei:
non cffet vera & própriè di&ta praedcftinatio,quæ fi fuerint fimulhòminis, prgdeftinantur,
`juxta quod vox illa in fcripturis fàcrisufurpanon quatenus ab hominc proficifcuntur, fed
tur (neutrü cnim verú &ßè demonftravimüs) quatenus à Dco. Quæ præterquam, quod ex
fed quia illo vocabulo in eo fenfu uti fole « natura jam di&a* praedeftinationis manifefta
mus, quo quis abfolutè fine addito praedefti B funt, Åuguftinus`etiam non feme! perfpicuè
natus dici potcft, ut fit abftra&um vocis præ ex natura promiffionis docet. Nam proiìiffio
de$timati.Prcdefinatus , autem abfolute fump , non corum cft quæ Deus fimpliciter futura
tum fine additione contrahente, fignificat il `praefcivit, aut praedicit (fic eniâ etiam pecca
lum, cuius & univcrfam viam & Viae termi ta promitterct)fcd eorum bonorum quàDeus
numDeus prgdcftinatione fua operatur,vfque ipfe fà&urus cft. , Vhdc fijiipromiflionis fùnt
*deo ut illum ab initio ad fincm ufque inclu quos Deus filios fuos, cis fidem, charitatem, à
fivè, etiam per peccata quibus humiliatus cri pcrfeverantiam, gloriam conferendo genera
igitur,prgdeftinationeftia in creatur£ rationa turus cft,in eis ipfis efficiendo,ut ipfi ciedant,
lis terminú dirigat. Talis enim abfolutè præ diligatìt, pcrfcvcrcnt, & glorificáti fruantur
gcftinatus nominatur, & iftaDei prgdefifiitio, Deo. Hæc yero prgtnfio non eft,nifi propo
hominis praedcftinatio, nempe in bòno, abfo fiti prædeßinatiónis filiorum explicatiò:eigo
luta, totalis, vfque adeo ut quamvis omnes '& ipfà grædeftinatio non eft É corum qüae
acìioncs vitae ipfius,Deus praedcflinationc fua Deus ipfè faétúrus cft. Sed ipfùm audiamius:
fuiflèt operatus, nifi eurh fimul glorificare 24pcirca praedeftimatio Dei quæ in bono efi,gratia £ii/,,,.
propofùerit,numquam praedcftinatüs dici po eft, ut dixi præparatio : gratia vero eijfiipre- 4* sis?
terit, mifi fccundum quid. Argumento eft, de$timat;onis effefiu. Qgando ergo promifft Deus ** Q.
uod prædeflinatio bonorum operum quæ Alrahæ im feiiiime eius fidem gentiam dicent: P4
É in reprobis operatur, refpc£tu iftorum £rett mtiltarum gentium pofui te: vnde ditit Apº
operum cft vcri nominis & propriè diéîa prg , ftulus, ideo ex fide utfeçundum gratiam firmafit
deftinatio,prout abAuguftifio, Profpero, ful promißio omni femini, mom dejioflre voluntati;
gentio, ipfifque adco fàcris literis defcripta poteftate fed de fua práeffitatione promifit.Prº
eft, ncc tamcn illâ intelligimus cum abfolütè mifit enim quoá ipfe ftáurus fuerat, non quod
de prægcflinationc difpütamus , ncquc ab homiiimcs , quia etfi faciant homines quæ pertiuent
illa'quifquám dicitur prædeflinatus.. . ad colendum Deiim, ipfe facit ut illi faciant, que
Qugd crgo probant aliqui, praedcftinátio pr«cepit; non illi faciiiiit ut ille faciat quodpromi
nem ad pcenam non eflè propriè diétam præ fit : alioquim ut íeipromiffa compleantur, non im
dcftinationcm, quia Aùguftinus cam définit Dei fed hominum eff potefiate; & quod à Domino
præparationem beneficiorum Dei &c.nihilprobat; promiffüm ef?, ab ipfis rédditur Abrahae. Non au
ipfè enim cxprcffc dicit fe definire tantum al temfic credidit Abraham; fed credidit dam* glo
terum mcmbrum praedeftinationis gcgcrali riam Deo : quoniam quæ promifit potens e$t & fa
ter diétæ, nempe praedeftinationem in bono; cere. Nom ait, pradicere, non ait præfcire : nam
guocirca,inquit, praedeftimatio Dei qu« iN Boso & aliena facta poteff pridicere atque prefcire:fed
Est , gratiæ ejt ut dixi præparatio, de qua totis ait, potens e$t & ficere:ac per hoc fa£fa non alie-.
illis düobus libris advcrfus Maffilienfès agit. na fed fua. Nihil apertius dici potcft. Qgam Libitor
Pér hoc ipíim crgo indicat, aliâ efïè in malo, doótrinam & afij$ in locis fæpè tradidit, vt gr.
dcquc iilà fé non fufcepiffè tra&a dum. Hæc. ad Monachos Adrumetinos, & contra Iulia- í í ,
crgo prgdeftinatiojn bono,& quidcm totalis, num. Quamvis igitur pro riè praedeftinatio, contra, lul.
à quãquifpiá abfolutè prgdeftinatus É, haud fecüs ac prömiffïò, Ä. coium quae Dcus eprrigº;
tur,pcr aftonomafiâ fola nunc praedeftinatio „ ipfè fa&urus eft, quia támen illa increaturæ f, % °
vóári folet; alia vero quæcumq; praedcftina rationalis voluntáte & per voluntatem ope- **
tio, fitie ad malum, fivc ctiam ad bonum, ut raturus cft, ita ut & ipfâ vere dicatur gperari,
fidem charitatcmquc temporalem, quæ fùb hinc fit ut etiam ipfâ creatura praedcftinari
indc ad tempus in rcprobátis viget, ábfolutè dicatur;videlicct ufilla ipfâ quæ Deuspraede- ,
prædeftinatio non vocatur,nificum particula ftinavit promifitquc faccre, ipfâ faciat : Nam
ieftringentc, praedcftinati• ad fidcm, adcha illa funt rcciprocâ, Deum prædcftinare donú
aut
\
 ; * • . 3 , ,
- —-.
ôz -
L I B E R ' N o N v S. ' ' . 35;
áut opus aliquod homini, aut per homincm A fe aud t futurum effe quod querit. Itemqué ficút
operándum, & hominem ad hóc ipfum prae-. . codem libr9 dicit predicandam effe predeíiuma- cap. zo. . .
déftinari. Ex quo fit , ut fi Deus prædeftina tionem beneficiorum Dei, obedientiae, fidei, pie
vit homini fidem , aut charitatem , homo tatis, perfeverantiæ &c.ita etiam, praedeftimatos Cap. t 6 .
-
-

iam confequentcr praedeftinatus fit cre
- dere aut diligere : fin autem praedeftimavit
homini , non folum hujus vitæ juftitiam &
perfeverántiam, fcd ctiam gloriam,homo ab
íolutè prædeftinatus fit. [Reciprocationem
iftam nön fèmel Auguftinus explicuit. Nam
inde eft quod in libro de dono perfeverantiae
dicit,dofio Dci,fidem,caftitatem,charitatem,
-
effe, qui per Dei gratiam fiant obedientes atque
permangant, item ;ue prsdefiuatos, ab illo effe,§ Cap. 17.
quos liberat & coronat. Cujufmodi abfolutè
vocantur Prgdeftipati.Et quemadmoduin ali. fi; ,.„„,;
cubi dicit hominibus pr«deftimatum effefuppli- c. 13.
cium; ita faepiffime alijs in locis eos fapplicio,
pænis gehenne morti,vcl adfupplicium,ad pænas, „;„.,p.{••
ad intgritum predeftimatos. Sed jäm ad ipfàm aj, 3;j.

perfèverantiam, effe hominibus a Deo prede $ abfolutè & antonomafticè prædcftifiatio

fib de dono jiina a,qüia ca fe daturum effc praefcivit,& ta icifolct,. unde fimplicitcr prädcftinati vo
perf. c. 17 fmen iii codem loco dicit : Qgem caftum futurì cantur, acccdamus. -
i.

pradeftimavit, agit ut caitus fit, quoniam Dei dono

c A P V T Qy I N T v M. • '.

Praedeftinatio, dileétio, eleétio, propofitum, praeparatio gratiae,

difcretio, quid in fcripturis & Auguftino differant.T
\ Raedeftinatio in fcripturis facris mul- A bit adverfus eleítosDei?Et inferius fontem om
tis nominibus æquipollentibus expri nium dilc&ionem effè indicans: Im his omnibus
mitur, Nam fubinde dicitur, dilectio, fmperamus propter eum qui dilexit nos.Et adCo
eleâio,propöfitum;apud Auguftinum ct lofjenfès utrümq;coniungit.EleëtuDei & dileâi. coi/. j.
iam preparatio,difêre:io;néçaliter ifta nifi ccrto Sed in Auguftino ifta promifcua vocabu
refpeai aut föríalitate differunt.Cum emifn : Jgrum ufurpátio multo miaxim£ patet. Nara
iftâ praedeftinatio non ßt áliud,nifi praedcfini- aliquando dicit,quodDeus hoûincm à maffâ
tiofèu decretum donafidi crcaturæ rationali pcrditionis diligédo difccrnit, ut in ifta obie
falutis æternæ bencficia, quae ab ifto Dci actu &tigneque ex eius do£trina formabatur: Quo Fpiff. 188.
circa fe verfànte praedcftinata digitur , neceffè modo mom eff imuquitas apttd Deum fiDILIGENDo.
eft ut ille ipfe a&üs fit dileétio,ele&io, propo- .
DiscERNiT, quos merita operiim nulla difcer- ,
fitum, præparatio, difcretio.Pilcctio quidgm mamt ? Aliquando verò & fæpius iftam difcre- .ib. {• cor.-
quia per iilam Deus, vult ifti creaturae fuae
tioncm didit pradcftinando fieri : Non enim %&.gratia
tántuin bonum:Eleétio quia cx qmnibus eam fumtâ maff« illa pcrditioni prafc £tia & Dei præ
diligit, cui illud bencficium præ cæteris qua§ de$iinatione difcreti. Et in illo ipfo loco vbi .- 7. -

negligit, largiatur : Propofitüm, quia non cft Prædeftinationem definit,Si Dei altiore iudicio Lib de dos• -
- r
fìerilis diléâio fed &£ficáx decrctum volcndi à perditiomi maffamâ funt gratia prede$timatione ?*'f*. i4. .
& confer€ßdi bcaeficium. Praeparatio, quia difcreti.Subinde clc&ioné affèribit dile&ioni,
mcns Dei illo propofito eft quãti gravida, ut dum videlicct docet neminé eligere pofïè nifi . .
fuo temporeinoperationem crumpat.Hoc e- j, diligat : si non elegiiii fine dubio necjilexiß* zi; de*rat.
!
nim animo pr#paraßè dicimur,quodjam pa quomodo enim eum eligerent quem nom d ligerët? £$°7;
£
rati fumus darc vcl faccrc. Difcrëtio, quia eft Rurfus ele&ioncm non femel tribuit præde-§.
'. pröpofitum difccrncndi unum ab altero, talis ftinationi tanquam quae per illam fiat: Elegit
tiníig;donationc beneficij. Jtaque Apoftolus mos4nte mundi con$titutionem,pr«deftinando uti- Tra5. 68.
; i • , Paulüs ad Ephefios, cum dixiffèt : Siçut eligit , que non votando. Quos autem pr«dcíünauit illos ******
/ z}hof. 1. mos im ipfa aiite mundi conftitutionem tit effemus & vocavit, elegit }rade/linando ante mundi com
famâ, &c.ftatim repctit qui pr«deitimavit nos m ftitutionem , elegit vocando ante mundi epm
adoptionem florum. Etut intelligeremus,hanc fummationem. Et omnium planiffimè: Eleéìi ,, arra
clcctionem ficri ex libero propöfito volunta fumt itaque ante mundi conftitutionem ea praede- J.j §, j.
tis Dci, adeoque bcncplacitp;ius, addit eum ftimatione in qua Deus fua fütura prajcivit: Eleâi c.37.
nos prgdgfiinaffé,fecundum propofitum volunta- funt a, tem de mundo ea vocatione, qua peus id
ti fu« ; itcmque fccundutu.beneplacitum cjus, <juodprsdesiimay t implevit. Quibus duobus in
;*
qu9d & confilium yoluntatü eius nuncupat; ut locis, habcs etiam duplicem ele£tionem, unâ
voluntatis iftius bcneplacitum, propofitum, æternam ant£ mundi conftitutionem,quae cft
praedeftinationem, eleétionem fàpieiìti confi- 'ipfa Dei praedeftinatio, & aliam tempóralem
sa^ lio regi nofceremus. Idem propofitumn cxpri- æ cft vocatio fecundum proppfittjm Dei.
·'
,! - Xomw $. mitur, quando Apoftolus dicit quofJam fe- Namhic etiam duplicsm agnofcit præpara
cundum propofitum vocatos;quodqüid fit ftatim ' tioncm, beneficiorüIn, Dci, unam, aeternam
pro ratione fubiungit : Nám quös pre[civit & í in mcnfe Dei,eft ipfà bencficiorum præ
pr«deftimavit hos &yocayit, videlicet fecundí, eftinatio, quemadrnodum in cius dcfinitio- .
propofitum illud,prout fèpc Auguftinus e£-'* ne cernitur, quando dicitur praedeftigatio eft
ponit.Eofieminfra vocat åltäws`Qgü accufà- fcicntia& præparatio bcneficiorum Pci : al- ;
t€ram,
•.
 vo4 DE GRATIA CHRISTI SALVAToRis os;
teram,qug fit in tempore per vocationem,iu- A tis Dei, fccundum propofitum eius, hoc eft,
Trag. 6s. ßificatiòné,& glorificationem:Sit <mâfiones
in.oss. ,inquit præparavit & præparat nec alia, fed quas
-
præparavit,has Præparat qui fecit qu« rëtura fùmt.
gg.* præparavit prædeftimädo, præparat operãdo.
Aliquando propofitay Dei, (ecuwdum quod
praedeftigatos vocat, pr£deftinationis propo
1,..;.;. fitum cffe docet: Hoë propofitum, inqüit, ad
qua-ünd. pr«fcientiam & pr«destimätionem De pertinet.
pr«?f,ex Aliquando vcro promifcuc omnibus iftis
£* utitür vocabulis, tanquam quibus eadem
*'* * omnino prædeftimatio fignificatur. Nam
illa Ioannis Apoftoli tractans vcrba: Nam
fi fuiffent ex nobis, manfiffent utique nobifcum.
· quibus quædam inter illos difcretio indi
catur qui fimul ab eódem illo creati, vocati,
ti£ de dono iuftificati, renati fuerant. Qusnam eft tandem
**^***- ifa difretio? patent tibri I)ei, moh avertamus ap.
petium &r. Non erant ex eis quia non erant sE
CuNDuM PRoposituM vocati : nam erant in
Chriffo eleëti ante conftitutionem mundi: nem e
rant in eo fortem confecuti:mon erant pr«deftimati
fecundum propofitum eius qui ££ operatur.
w Vbi vides haud fecus dici praedeftinatos se
cuNDuM PRoposituM, quam vocatos:nem
- pe quia cleétio, dilc&io, difcretio, praedcfti
'hatio fit fecundum liberrimum beneplacitô
feu propofitumDci,qucmadmodú & vocatio.
Haufit iftam doétrinam ipfàmque phrafim
Auguftinus ex Apoftolo ad Ephefios, cuius
locum & phrafes imitando, do&rinamque
de natura prædefinationis, & elcétionis, &
beneplaciti, & propofiti exprimcndo dicit:
f# a.,.,. Qgomodo EliG 1 R Et eos qui nondum erant nfi
a <}: sajá. yRA. DEST1NaN Do ? El iGiT ergo PR AE DE
e. 1$. sTiNass nos &c. Nempe mamfejium eft, ideo
tales (sancti)eramus futurt,quia Elecit ipfè
PrE dest inans ut tales per gratiam eius effe
mus &c. Elegit ergo mes oeus, non quia per mvs
fanè, & immaculati futuri eramus, fed ElEG1r
1. RA. D Est inavit Qge ut effemtts. Fecit atitem
hoc fecwndum PLAcutuM volvNTAT 1 s svA ,
vt nemo de fua, fed illius erga fe voluntate glorie
sur &c. um quo Jwrtem confecisti fumus, PR ELE
gr1NAT1 S EcuNDuM ProPosituM mon m0
• ftrum fed eius qui tiri verfa operatur &c. Ex hoc
1'roposito e Ms eft illa elečtorum pripri ! voca
tia, quibus omnia cooferantur iii bonum, quta s E
cüNDuM Pkopositum vocati funt famiii. Ec
- - cc iterúApoftolicis vcrbis elcctioné, & Præ
dcflinatiohem fecundum placitum volunta
C A P VT
, Praedeftinatio, elcctio, & difcretio alia gratiae, alia ineritorum. Quid fin-'
gulæ fint & refpiciant.Auguftinus olim etiam reéte degratia lcn
tiens, nullamidagnovit
- eleéti
electionem grátiæ, & quare.: :
ia Mani j . * * :^-
- Quid eleétio, juxta Manicha:os. ' I T.
A. c igitur clc&tio j fcu pr«defina- A gratis, & mejitorum. Elc&ionis gratiae fe- '
tio, feu difcrctio crcaturæ rationa
lis in bono , quocumquc eam appcl
les nomine, bifariam adhuc, jùxta
fàn&iffimi Præfulis doétrinam, dividitur, in
clcaionem, prædcftinationcm, difcrctioncm
prout ipfi placuit, prout ipfe propofuit.Quam -
ob caulain Apoftolus etiám íúvértitiftam lo
cutioncm, cuin dicit, ut fecundum eleiftonem Rom.,
prepsfi:uiii D£i maneret. Hoc.eft,ut propofitum
5;
Dei, quo unum altero prædcftinavit, fta
ilc manéret ac firmum, non propter opera
praevifì vel faéta, fed qüia fic Deólibcrè ac
gratis unum præ altero eligere placuit.
Scd nufquam apertiùs iftâ nominum confii
fio & proimifcua fignificatio & ufùrpatio elu
cet,quam inEpiftola Profperi adAuguftinum,
ubi mentem éjus in libris de praedeftinatione
& pcrfeverantia contentam explicat, proutà
Maffilicnfibus accepta fuit, confèntancé pror
fus ad ca, quæ jam cx ipfis ijficm Augüftini
fcriptis diximus : Hoc autem PRopo$itum ^rof,is
Epif? ad
vocationis Dei , inquit Profper, Quo vel ante 4ig.
mundi mitiuiw, vl im ipfà cohditione generis hi
mawt, eligendorum & rejciendorum dicitur fää4
DiscR Et io, ut fecundum quod Placuit crea
tori, alij vafà honoris,alij vafà contttihel 4 fervit,
curam refiirgendi ad mere &c.Qgoquo enim modo
egerint mon poffe aliud erga eos quam definivit at
cidere , & fub incerta fpe ¢uffüm non poffe ej:
con$iantem : cti;h fi aliud habeat PRAEDEST1- .
NANTis E 1. Ec I Io, ca|a fit annitentis intentio,
removeri itaque induflriam, tollique yirtatcm, fi
Dei coNsTiTv ττο humanas præveniat volunta
tes, & fub hoc predeftimationi, non ihe &c. Et
Paulo pòft dicit quòd Maffi'icnfcs propoftum
& præùefinationein fecimdum præfathiiain rt:!-
perunt. Et Hilarius ad eundem Auguftinum'
æque luculente, dicit cnim fecúndumjrepofti £ibria ,
cligendos ab Auguftino vocifi. Vnde confor- £ii.ai
miter quoq;in fúo fenfu Mafiiienfesprjedi-**
tiam cum praedcftinatione fempcrjunxerit,& ,
prædestimationcm vcl propofitumadid yaler: tot-.
tendunt vt eos prejcter t vel pradtiinay:it , st .
propofiterut algere,qui fuerant atditiir»\x$i- .
bus profectò omnibus liquidi juf £\ in
doëtrina fancti Auguflini, prc offum fccun
dum quod vocari &: #£# & cligi
dicimur, elc6tióncm, difcretioncm,dcfinitio
nem, conftitutioncm Dci & hujufinodi,etiam ,
fecundum intelligcntiam advcrfariorum cius, '
idem prorfus cß, quod praedcftinationcm. .
Qgod paulo latius diélum oportuit, nc quis.
in iftofum vocabulorum quafi obfcuritate
forfàn hæreat, & fàcilius in c&tcris, ubi illa -
promifcuè ufurpat, mcntcm cjus aijequatur.
§ E x T V M. ' / ' ' ' ... * * «i'
: *.;:
pius Auguftinus mentioiiein facit, & ei ele-»
&tioni fèmpcr opponit quâ quis efigitur ex 9
peribus, five ex fii&rids : Qgtaecfegit eos imffi) r,;g,c,
fu® inquit quodam loco, ante inundi cºn$titu- & g a, et,
tioiicmpcr clcífiontMigrati4. Et quid iltrd 3-81 .
A!!! 3113
 9o6 LIBER N O N VS 9o7
autem gratia iam non ex operibus, alioquim gratia A tionis ille qui corripitur, gratia largitate £t
iam nom eft gratia. Et ftatim iterum clariùs: efi. Et in libris de Civitate Dci, c e lapfo
Lib. de cor. Qugniam fecundùm propofitum vocati funt , profeciò rum hominum difcretione loquens ; Nvm egº ; tit.** de
& grat•£.7 electi funt, per electionem,ut diëtm eft gratia , mom inquit, iam meriti, fed gratiâ difcernens. Alibi ******
pr«cedentium meritorum ; quia gratia e$t illis cmne de clcctionis gratiâ difputans, loco gratiæ P9
Lib.6. eont. meritum. Et adverfus lulianum dicit quod Re nit dileëtionem Dei qua homincs djcernuntur; di
Iul.t. 1». generati à damnatione liberantur debita, fedgratuita lcctio cnim
gratiæ radix eftinquiunt,
: Sed quomodo, omnis mom
difcretionis & Epif. io6
eff imiquitas r

miferatione non debita, quos elegit ante con$titutio

nem mundi per eleélionem grati«,non ex operilus vel aptid Detim, fi D 1 L 1 G E N D o D i s C E R
prateritu,velprafentibus vel futuris. Alioquim gra N 1 T parvulos, quos merita operum mulla dijcer
mitant ?
tiatam non eft gratia. Qgod non cft cpus pluri
bus confirmare teftimonijs, quia fcxccntis in : Elc&tio, vero ifta , aut praedeftinatio, aut
Auguftino occurrunt locis,fcd cx iftis vcl fo difcrctio gratiae, five pergíatiam, non folum
lis perfpicuum eft,toto cos abcrr.re cœlo, qui rcfpicit cûlationem gratiæ tcmporalem ,hoc
cft, bonorum operum, quae
quándó audiunt eleilion: mgratia, fignificari ab Ê
prædcftina
Auguftino putant ele&ionem, quam ad gratiä tio in homine operatur, fed étiam gloriam.
fcholaftici vocant , ut opponatur ci qua quis Qgod cx eo manifeftum, quia in plerifque ci
eligitur ad gloriam. Nam Aüguftinus eam elc- B tatis l9gis dc eleétione ad regnum aut gloriam
&ionem gratiæ vocat quia cft gratuita,non cx cxpreßè lcquitur. Vnde', cùm £ÉÉÉ -

merito,vel ex opere, vél dignitate aliqua pro dc corrcptione & gratia nominat in regnum Lib. de aer.
Dei per gratiam Dei pra:dcftimatos . Item de ele- & gra•£.7•
pter quae quifpiám cligatur.Vnde fubindc vo
,,,.„,„„. catur ele&io per mifericordiam. Illos debemus intel &ticne gratiæ ex profcflo loquens eamque no
ζ7. ligere eleftos per mifericordiam.Aliquando ex 4ta ninar s, fimul dicit, quod ex talibus elc&is
tia ut contra Iulianum argumentando conclu mem:operit itemque : Electi autem funt ad regnan
,„.,.„ dit : Ergo ad incurvandam circum forum arrogan dt m cum Ci rjiv : itcm cùm dixiffct eos elcétos
Iul. op. imp fiam fub nomine gratia mentitur Apoífolu. Nam per niifcricórdiam, addit : Illos ergo elegit ad.
foa 133. ' Deus ex operilus elegit,non ex gratia. Qgì ita ja •ttinendi m regnum fui m. Et cùm de gratiae
piat nifi hareticus inimicus gratia,amicus ftfe b «? ck&iorc ac pra deflinatione multa differvif
Defùmpfit phrafim iftam ex Apcftolo, qui fct,tandcm adijcit : Hac de His loqucr qui prade
fic gratuitam ele&ionem, primus appellavit firat, funt in regvt mi Lei, quorum ita centu eft
Rom. 1 1 •
ad Rom.Reliquia fecundùm elitionem gratt« fali« ' mt m.erus & c. Itaque in Auguftino intelligendo Gabriet
faéta funt. Qgcm locum faepiffime ad hoc pro rcccntiorcs
go audiunt illiclcctioncm
multum falluntur, quiquan- *^fq***
gratiae in Augüftini;*' 1. diff.
Vide lib. 5 pofitum citat. Vnde contra Iulianum : Eleâi
'tt Άλ per eleâionem gratie. Vnde dicit idcm Dctior & C fcriptis,ncn Putant de gloria feu eleétione ad 3;?
•. 4.& epif, de Ifrahel ; reliquia per eleëtionemgratiae faáa funt. glgriam cffe fermorem. Nam ipfi ele&ionem √S.
393.&p'/' Et me forte ante confitmtirmem mt* d, ex uperilu ciflinguunt in elcétionem ad gratiam, & ad -

Σjî, ° pracogmti putarentur eleéii fecutus efi & adiumxit: glcriam , & codcm modo Auguftinum loqui
' fi autem gratia iam mom ex sperilus &c. Simili ' putant. Hullucinationis caufa eft, quod non
quoque fenfu vocatur non uno in loco prade animadvcrtunt, unam & eandem eleétionem
#*;**£*• finafiogratia, ut libro de dono perfcverántiæ: gratiæ in Auguftino & Apoftolo, ad omnia
*/*** si Dei ìtiore'iudicio à perditioiii, maffa mvm ftimt : gratuita protendi bencficia, five fit gratia,
gratia prade$timatione difcreti &c. quo non fig five gloria, folique electioni meritorum re
nificatur prædeßinatio dandi gratiam , vel ad pugnare. .
gratiam, prout eam Scholaflici vocant , cppo Alterum membrum, elcétio videlicct me
nentes eiĘ cftinationi quae cft ad gloriam; ritorum feu ex operibus,iam perfe ipfì intel
fcd fignificatur prædeftinatio gratuitâ ; quam ligitur. Eft cnim illa qua quis eligitur ex ope
proinde quandoque vocat prxdcftinationcm ribus, tanquam meritis ele£tionis quam fù
per gratiam : Nunc vero fanéìis im regnum Dei præ pra fape audivimus; & ipfo ncmine vocatur
deftinatu mvm tantùm tale adiutorium datur &c. íleítio meritorum, libro fexto contra Iulianum: _. •

Et in epiflola ad Sixtum dicit hoc apertum Venit

dus, fedChriftus
tyif. .«;. fuiffe pojlea per Prophetam, quod erat im Dei pr«-
defiinatione per gratiam. Quo fenfu etiam dicit
Lib. 3. de alibi: gratiâ pradeffinatus, gratiâ eleâis, gratiâ
cì.%.%.peregrinus deorfum , gratiâ ciuis furfùm. Porro
eadcm quoque apud Auguftinum eft ratio &
fermo de difcretione gratia & meritorum, quæ
dc praedeftinatione & eleétio&e. Nam dc ae
terna difcretione hominum in mente Dei lo
i;i..,.„ quens : Dijernuntur autem mom meritu fù , fed
& g...j, per gratiam mcdiatorü. Sed apertiùs paulò poft:
ibidem. ' Qgjcumqueergo ab illa origimali damnatione , iffa
divine gratiæ largitate difcreti funt, non efl dubium,
quod & procuratur eis audiendum Euangelium &c.
' Et inferiùs : Faéturo Deo aut mifericordiam aut
indicium. Mifericordiam quidem, fi à maffa perdi
eledurusinnon
mumdem, momelectione,
meritorum de mundofed gra- #;•£.&.
eligen- 3-;
ti«,idque non propriè,quafi ipfa merita eli
gantur, fèd quia funt caufâ, cur homo ad ali
çjuid eligatur. Eft enim phrafis Auguftino
pervfitata, vt id eligi dicatur,quod elé&tionis
èft ratio. Vnde aliquoties dixit,antequam in
telligeret ele£tiQnem gratiæ, Deus hom elegit , expof.
operâ quae ipfe daturus efl, fed fidem. Quam quarina.'
etiam áppellabat electioné ex pr«fcientia, nem- p**?•/.*;
pc quia quem fibi crediturum effe præfciebat, illum jf;:
ilgéret Deus, cui spiritum sáììáumi daret. Nam í.Έ
quando fàn&tus Auguftinus illo errore tene- ,ie qîiiï
batur , ut putaret initium fidei effe ex no- •4 Simplia
bis, non illud operante gratia Dei, nullam
agnofcebat confèquenter`€le&ionem gratiae,
Qq {ká
 ss* DE GRATIA CHRISTI SALVATORIS
$d tantummodo ele&ionem fidei feu ex fide. A
Neminem enim putabat eligi ad accipiendam
*gratiam feu Spiritum fànótùm, quo beae £9f
jú. öperari, nifi qui antc Deo fuis
viribus credidiflet. Vnde fetractans illum
;}.,.,.tra eundem quem citauimus locum: Nondum, in ' rius argumcntando concludit: Nulla ergo ele
L.*3- quit, diligentius quefueram, nec adhuc inventiam
4ualufit eleétio gratiâ, de qua idem dicit Apofielus:
Reliqùia per eleciionem grat;« falua factæ funt. Qg4
9o9
dum natus & nihil operatus, nec omnino eligipotuit
nullâ exiffente differentiâ quâ eligeretur. Etrur
fum paulò poft: Vnde igitur ifla eleëtio, vel qualis
elcctio, fi ncidum matis, mandumque aliquidoperati*.
nulla fiint momenta meritoram ? Et iterum infe
£fio,anteqttam effet quod eligeretur, id cft, ante
quam effet aliqua ratio clcctionis, feu diffe
rentia in cligendis. .-

atique nom. eft gratua, fi eam merita uka pr«ce
damt.
Propter duas igitur caufàs hoc dkit Augu
ftinus, quod tunc nondum inuenerat, qualis
effet electio gratiae. Prima eft, quia putabat
hominem non præueniri gratuitâ gratiâ Dci,
fed potius gratiám ab hominis figc præueniri,
atqùe ita facitè gratiam nonnullo fidei meri
to deftruebat, ut non efjct gratia. Altera, quia
non potcrat intelligere quomodo, eleâiovQ
cari [cflet, quando in perfonis eligendis nul
la omnino effct vc}pcccati, vel boni opcris,
vel certè fidei differentia, faltemin pr&fcien
tia Dci. Efto enim Deus aflumat unum præ
Et multi§ interje&is, dcfinitiuè rém abfol
uit: Nemo eligitur nifi iam di$$ans ab illo qui regci
tur. Itaque præpoßtionem unius præ alio gra
tuitam, noluit vocari eleétioncm (ut quae mc
teflàriò videbatur effe meritorum,feü meriti
cuiu(piam diftantíam fupponere) fed affump
tionem quae fiat liberalitate domorum, Dei. Sic e
nim exponit ifta Apoftoli vcrba: Nom ex ope
Β ribus , fed ex vocante diélum eft, quia maior feruiet
minori ; quibus rnaximè ele&tio, gratiae comi
'mendatur : Hcc, inquit, mom eleifione meritorum,
quae pofi iuftificationcm gratiæ proveniamt,fedlibera
ditate,domortem Dei, velat inte!lig;, me quis de eperí
tas extollattir. -

in exfeff:.jtero prorfus gratis, illa aflumptio nequigein Hinc igitür in fine i!lius quæftionis cùm Ibid. infb
f:';;;;, cle&tig poterit dici. Vide ipsü cum ifto fcru ille locus Apoftoli: Reliquia per eleëiionem gra
§„%. 6o. pulo luciantcm: Qgid ergo elegit Deus ? Si enim tia falva jafi? junt, quodammodo ipftm ccge
Σui vult donat Spiritum janctum ,per quem diledio ret ut ifti gratvitae praepofiticni feu affump
operatur bonum, quemodo elegit cui donet? fi enim tioni ubius prae alio, nomen ELECTioNis
-nullo merito, non eft eleétio: «qnales enim cmnes *accommodafct , rcfpondet fe iftius eleétionis
funt ante meritum, nec poteft in rebus emmno agta “rationcm ignorare: Quod fi clecfio hic futt aliquay
lilus eicitio ncminari. Ex quo concludit cligi -ratione cuius videlicet diétum fuerat, non eít
fàltem fidem, proptcr quam Spiritus fànctus volentis neque currentis fed miferentis Dei,
detur. Scrupulus ifle há{it in Auguftino ex *ut fic intelligátur quod diâam eft: Reliquia per ele
errore illo, quo ante Epifcopatum laborauit, άionem gratia falu« fa£ta funt ; non ut iuftificatö
deinitio fidei ex viribu§ hunianis profiliente. 'rum eltfio fiat ad vitam æternam, ubi eleâionis
Nam propter eandem caufam etiam Pelagia C *atio facilè apparet, fed ut eligantur qui iuffifie*
„ ninullam eleótionem agnofccrc potcrant, ubi \tur: certè ita ócculta eft hac cleífio, ut in eadem eom
non eflct aliqua eligendorum diftantia: Q&£ fperfione nobü prorfus apparere non poßit: aut fi ap
Pelagius in eleifio, inquit ipfe Pelagius, tibi nulla digerfttas paret quibu{dam, ego in hac re infirmitatem meam
Š;
t; om.m. meritorum
dogmatibus ? Qja
PcIagianis plura diximus cùm de
dc re tractaremvs. fateor. Ncmpe quia ut explicat fufiusynonyo
iterat ullam idoneam invenire rationem, cur
£ja, 15. «. Inha fit autcm fcrupulus iftc fancto Augu hic, non ille eligeretur. Indicans hoc ipfo
de har. Pal. ftino etiam poftquam iam reperiffet initium iterum apcrtiffimè fe rationem eleâionis nul
4. 9. fidei, ipfamíjue primam voluntatcm bonam lam intelligere poffe, ubi nulla diftantia, quae
efie doiium Dei. Nam inquxftionefecunda unum prae alteroeligendum feu ele&ionedig
primi libri qucm ad Simplicianum fcripfit, num faciat: Non enim habeo quod intuear im eligen 15ię,
alieueranter docet, etiam fidei & bonae vo 'di, hcminibus adgratiam falutarem, fi ad examen,
lütatis initiú pcr Dei vocationem:&:gratiam 'huius eleäionis âliquá cógitatione permittor, nifi
z;í.de prae- efíe conferendum, quod tunc fibi à Deo reue vel maius ingenium, vel minora peccata, vel utrum
defi, sand. latum efle teftatur:nec tamcn percipiebat,quo que : addamus etiamfi placet honefas utilefque dó
£, 4« modo talis affumptio unius, cui bonamvo *lrima*.
luntatem & fidcm largirctur Deus, præ alte Quas ob caufas icùm velut idoricas ad ele
ro quem pra-tcrirct;ekciwmw nominc appellari &ionem rejeciffet, colligendum relinquit,no^
da viderctur. - -

videri cffe ullam eleétionem ad gratiam fa

Putabat enim Etymologiam iftius no
minis, diftantiam aliquam in eligendo po
ftulare. Scd ipfum vidc, cùm iam rc&è de
diuina gratia,& de gratuita hominum affump
Liύ• I • q. 1.
tione fàperet, de ifto tamen adhuc nominc fe
cum difçeptantcm : Quomodo e$t enim iu/fa, at:t
gdSimpl, qualifcumqiie
omnis electio, ubi nulla dfantia£f?
Hoc cft, quomodo vel elc£tio vocari poterit,
fiueiufla fiue injufta, fi in eligendis nulla me
riti cuiufquam diffcrentia3 fic enim feipfum '
sxplicat:Si enim mullo mnito elfiiw eji Iacob non
lutarem,quia non neceffaria, atque ita gratiam
à Deo miferente cuius voluerity dónorum
liberalitate, non eleétione conferri.
Quem Auguflini fenfum paulò fufius ex
plicui, ut vcrus genuinufque fenfus aliorum
vcrborum cluccfceret, quæ ex eadem quae
{tione à nonnullis obtorto collo trahuntur, ut
conficiant neminem eligi ad vitam æternam
gratis,fed tantùm cx præuifis meritis. Accipe , ;;. 14. ,
verba : Non ergo fecundum electionemlpropofitüm aasi*jl.
Dei manct , Jed ex propofito eleáiw; id effi, non quia
iDgws
 *-

9io 1.IBER NoNVS. 91 1

pe- invenit qera bona in hominibus, que elegit, ^ gratuitae ele&ioris tatio ac difficultas, V
* * íio manet prôfitum iuifificationi ipfiüs, fedjuia traque eft enim æqualium, non diftantium ;
illud miamet ut iuftificet credentes, ideo inyemit opera quæ diftantia Auguftino ad naturam ele&io
que iam eligat ad regnum gelorum. .
fiis effeótialiter pertinere videbatur, ideoqve
Quorum germänus fenfus ex ijs quæ dedu nüllam ele&tionem reperire poterat, nifipoft
ximùs,per féipfe ftatim emicat. Significat e- ' quam gratia iam iuftificaffet hominem, ut a-. '
nim eiéctionein fub ratione ele£tionis, locum liquid bene opérando, à non operante di
ftaret. . • -

habere non poffe , antequam Dcus gratiâ ho

'minem propriâque libcralitate iuftificauerit,
• • fed tantümíhodo poft iuftificationem ; tunc
· · · enim per opera invenitür diftantia quam ele
* &io poftulät. Nam ideo poftquam dixiflet:
non tamen eleëtio præcedit iwffificationem, fedele
Ationem iu/lificatio; nempe ratione operum qu£
Hæc eft igitur ratio, cur Auguftinus fi
*mulatqueperitior fa&us, eleífionem gratia ,feu
gratuitam , fub ratione eleétionis, etiäm ih
æqualibus locum habere pofle didiciffet,plu
rimis in locis explicat, ideatenus effeverum,
quia Deus per fuam gratuitam eleéìionem +

' ex iuftificátione proficifcuntur, & iam eligi illam ipfàm diftantiam facit, atque ita eli
. ] poffünt; ftatim nüllo interpofito pro ratione git atq*e diligit, non aliquid aliùd quod in
fubjungit: Nemo enim eligitur,nifi iam difiam*ab hominibus eligendis invenit, fèd id quod in
illo qui reijcitur. illis ipfémet fácit. Nam eundem illum ver- . -

Ecce ápertiffimè in fenfu Auguftini , mi- B fans locum, de ele&ione Iacob; Vt fetundam e \ • - -

1a ele&io fub ratione cle&tionis cuiufquam leëtionem propofitum Dei maneret, quitaritopere Ζξ
effe poteft, nifi iam diftantium. Et tamen ipfum Simpliciano fcribentem, torferat ; ele
in illo ipfò loco, non (ficut ifti contra quos $tiomtmjcilicet gratiæ, inquit, mom debit ; ele&io
agimus putant) agitur de eleétione ad glo -mem quâ el gendos facit ipfe, non invenit, mom éx
riám, fed de illa quæ eft ad gratiam , quam operibus fcd ex vocante &c. Quid enim diligebat in
Augüftinus conftantiffimè negat ullam efíe lactb antequam fccffet aliquid bomi,n f gratuitum
*** pofîënifi diftantium. · · · ^ , mijericordia fa« domum ? Et ad Bonifacium de
' Nam fic de elcétione Iacob ad gratiam fa codcm ifto loco differens: Eleâionem quippe
íutarem Prae Efàu fratre præmiferat: Nulla er `dixit ; ubi Deus non ab alio fuátum quedeligat imve Lib. v. ad
Fewifi.c.7.
- - go eleâio eíf, antequam effet quodeligeretur. Sie $mit, fed quod invcniat ipfe facit ,ficut de reftquijs
$im bonus faifus eft Iacob ut placeret , unde placuit TJraleljcriptttm eft , Reliqui« per efeétionem gratiae . .
T antequam fieret ait bunus fieret, id eft,quid fuit firefer: Etij;iti;£gjysf;?cri-#£.£
'illuâ profiter quod Iacob electus fuit ad gra fus aatem vemtt & elegit, quid fecit quod mom im- • ••
', tiam, quâ bonüs fieret 3 $ diceret, nihil ; venit : Nam ommes malos invenit , & gratiâ fuâ
tale fuit. Nam ftatim deftruens etiam ipfam bonos fecit. • - '.

ele&ionem, quâ homo gratis fine merito ac ; Secundum iftum ergo ele&ionisgratuitæ .....….;
;#; ad gratiam eligitur , concludendo : modum , quæ, non antecedentem poftulat
diftantiam , fed eam ipfâ efficacia tális ele
-

fùbtexit: NomTtaque eleftus eff ut fererbonus,fci

licet per gratiam, fed bonus faäus, per gratiam
^ fcilicét,eligi potuit,propter opera quie fejuütur.
: É Iacob noh pótuit eligi,ex mente Au
guftini , à Deo nequidem ad gratiam quà bo
Íìus, fieret ; fed É tunc eligi potuit, cùm
... .,.* iàgi
IE;
- - -bonusfaâus fuerat. Qggì fànè éft illud
… - - . -•. . -
&tionis facit;fae piffîmè docuit homines eligi
gratis a& ipfa illâ dona, quæ gratis in ipfis \i
talis eleétionis fuo tempore operaturüs eft ;
non folùm gratiam ,fed étiam gloriam. Nam ,;,.„ pwe
de gratia loquitur, quando dicit: Si quafi& §§. II£
- -
proponatur, utrum hos eligat, impios & im- -

. . J ijfum, quod in verbis nobis óbjeétis dixerat: mundos, am potius fanétos & immaculatos, quid
• • • • * * , Nom quia inyenit, Deus opera bona in hominibus qwa horum refpondeat qui requiratur, acmonflatim fe
#;
• • • *•*'*ligat, £, propofitum iuftificativmu ipfius,id rat pro fanáis immaculatisque femtentiam ? &c.
*** **eft confercndi gratuitam gratiam quä iuflifi manifeftum eft, ideo quippe tales futuri eramiu:quia
- • cetur: fed quia illud manet, ut iuflificet credentes, elegit ipfe,pr«deftimans ut tales per gratiami eiuì ef.
ideo invenit óperaique iam eligat âd regni eœlorum. femius: ' . . . . '* '* · · · ·
Et quomod9 non potuit eligi ad gratiam ante Deutraque verò in eodem libro fùpéritis:
gratiâ cùm fides dóceat homines gratis à Deo. Elegit ergo beus fideles, fed ut fint Apoftolus Ia- ti;.* p»ad
eljgi ad ipfàm gratiam3 nempe qüia Augufti cobus dicit : Non Deus elegit pauperes in hoc mundo, Sanif.*3vr,-
nus non potcrat tunc temporis iiitelligere ele diuites, im fide, & heredes regni; quod repromifit : ' T.
άionem grati& fub ratione eleítiomw ; quafìfentie Deus diligentibus fe 3 Eligendo ergo facit diviteám , *' ?
bat nóiípofíefíe, Ę , fed diftantium: fide,ficut haredes regni. Reftè quippe im eü hocei; . . ' ' '
illam taïucn eodem loco intélligebat optimè gere dicitur, qtibd at in eis faciat, eos elegit.Qüö : - . .,
docebatque, inftantiffimè fùb alio norhinc , fenfù fubinde dicie Auguftinus: Talesjios amat * . • •
¥idelicet liberalitati, donoriim Dei vel Dei mife Deus quales futuri fumius, non quales fumus. £Jgales ...:'„*
remti, cuius mifereretur,hoc eft, cuius vellct.'. enim amat tales in aternum domferuat. ·· ·
Sicut ergó tunc nullam intelligebatfele Porro ut aliquidàdhuc de altero membro, *
άionem gratuitam ad gratiam, fùb noiiine electione meritorum dicamus,obfèruandum j?:
yidclicet cleótionis, fed etiam potius refelle non quamlibet eleétionem quâ quisad aliquid , 1

bat ; ita nihi! mirum, fi nullam intelligeret. cxqualisumque meritô eligitur, efTè elc&ioné
clcctionem gratuitam ad gloriam; fed eam meritorú,fèu ex meritis prout ele&ioni gra
» potiusoPPuguaret.Eadcm cnim sit utriufquet tiæ opponitur.Ná fi ipfumfi meritum alicui per
,£$*
Qq 2 grat

912 DE GRATIA CHRISTI SALVATORIS.
gratuitam gratiam gratis donetur à Deo, ele va mus dicit, Gratiam& gloriam dabit peminus, spis,.
&io ex iftó- merico non propterea erit eleétio
meritorum, aut definet effe gratiæ. Quod cui
denter patet in ifta ele&ione, quâ lapfihomi
nes ex imaffà damnationis,non folùm ad fidem
£u bonam voluntatem,{ed etiam ad remifIio
nem peccatorum, ad charitatem, ad pctfcue
rantiàm,ad gloriam prædeßinantur & eligun
tur. Omnes enim iftae eleétiones funt ex gra
tia, non ex meriti, feu operibus , prout illa duo in
.Aüguftino & Apoftolo opponi folent; quam
uis íd folam bofiam volufitatem,{eu ad fidem
fine vllo omnino merito eligamur.Nihil enim
omnino praecedit meriti, cùr alicui prima bo
na volufitas credendi feu initium fidei detur:
illo veròiam datoremiffio peccatorü & chari
tas, & opera bona, & inij$ perfeuerantia ufq; probanda ifa fententia. Qgoniam verò nierita av
in finem , & gkoria ex aliquibus meritis con
£piff.ro 3. feruntur.Vnde Auguftinüs : Sed nec ipfa remif
fic peccatorum fime aliquo merito, fi fdes hanc impe
Jbid. £rat. Neque enim ullùm eft meritim fidei, quâ fde
ille diccbat. Deus propitiu efto mihi peccatori &c.
Et fapius in fcriptis fuis: Fides impetrat charita
tem, impetrat Spiritum fan£tum, impetrat Spiri
7j%.de domo tum largicrę, per quem infusâ charitate bonumi
ferf.c.6. operetür. Itém domum perfeuerantia fuppliciter e
mierari poteft, & huiufmodi quibus docet omnia
ifta prætér initium fidei, cx mcritis dari, &
confequcntcr hcmincs ad illa dona ex aliqui
bus mieritis eligi. Sed quia ipfum initium fi
dci, unde omnia pendent cætcra, ex gratuito
Dei munere omnino gratis datur, quicquid ex
illa fide gratuita impétratur orando,gemcndo, c ponitur, non efk quälibet elcâionem ex qua
ulfandó, hoc ipfum etiam gratis datur, iuxta
Apiff.ro5.
illud Auguftini, cùm dixifíet remiffionem
peccati nón cffe fine aliquo merito: Reftat igitur
Ât ipfam fde,unde ommis iuftitia fumitinitiú,non hu
mamo quo isti extollútur, tribuamus arbitrio,nec ulli,
præcedétibus meritit, quoniã inde incipiunt bona qua
züque funt merita,fedgratutü domumDei effe fatra
mur Ji gratâ veräydg: Jine meritù cogitamus. Né
pe quia nifi fidcs cflct ex pura gratia, nihilcg
terórum dici pofiet cx pura gratia.fcd cmnia
quodam Præcedentc njcrito adulterarentur.
όuamuis igitur fidcs, peccati remiflioncm,
charitatem , cpera y virtutes cmncs, perfe
uerantiam, gloriamque mercatur, non tamcn
prcPtctca exiftimandum eft,homincs ad rc
miffiorcm Peccati, ad charitatem, ad Spiri
tum fárágin, opóra, virtutes, pcrfcuéran
tiam, ipfamque fælicitatis aeternæ gloriam ,
&Epif•1o6• non cx gratia, fcd ex meritis eligi Ë præ
b Ibidem deftinari. Nam meritum in ifta phrafi intelli
c Epift.1o7 gitur a meritum liberi arbitrg, b micruum luma
d Lib.4.ad mhm, & meritum vclantaiis humam«, d meritum no
Pom* fa.r.
frum feu ab hmine exertì, msritum quod komo
6. & 7.
e lib. de e ex feipfo habet ; non illud quod fimul eft do
pra•d* lib. num gratiæ Dei. Qgjenitn ad aliquid ex tali
arb•*,6. mcrito gratiæ cligitur fiue prædefìinatur, ille
eligitur eleétione gratiae ; non meritorum ;
quemadmodum fexcentis locis docct Augu
ftinus remiffionem peccati, charitatem, Spiri
tum (anctum , virtutes & pcrfeuerantiami effe
dona gratiæ Dei , quantumuis cx fide orante
atquc ita Promcrentc tribuantur.Et ipfe Pfal
-
-
-
• • . •
-
•\- -
913
itemque Dedit dona hominibus;pcr guæ inpri
mis virtutesquibus poft fidem bene vivimus,
intelliguntur;& Apoftolus, Gratia Dei vit«
•terna, quæ tamen maximè omnium ex me
ritis, fcd gratuitis datur, idcoque ipfa vita ae
tcrna mcritò gratia nuncupatur. Itaque con
{onantiam iftam gratiae,& meriti quod ex gra
tia datur, tangerc volens Auguftinus: Sed cüm
dicunt Pelagians inquit, hanc effefolam nomfecur Lib.de gre.
lib. ar*-
dum merita nojira gratiam, qi;a femini peccata di- 3.'%•
mittuntwr ; illám verò quæ datur imfne, id eft «ter
nam vitam, meritis noflris præcedemtibus reddi, ref
pondendum est eis. si enim merita noflra fic intel
ligercnt , ut etiam ipfa Dei doma, hoc eft gratui
B tæ gratiae beneficia, effe cognofcerent, nom effet re
m AN a fic prædicant ut ea Ex s EM ET 1Pso HA
» ER E hominem dicant, prorfùs reftißimè refpondet
Apoftolus : Qg, enim te fifcernit ? Qgd autem ha•
bes quod non accepifli? fi autem accepiffi , quidglv
+iari, quafi non acceperis ? Prorfus talia cogitanti
ver£imè dicitur : dönafua coromat Deus, non me
*ita tua, fi tibi à teipfo nom ab alio ufit merita tua•
Itaque ex ifto principio & verbis Apoftolicis I.bid.e.$.
confequcnter docet vitam æternam eflc gratiam,
quia vita bona moflra , cui ifta merces redditur,
nihil aliud eft qiùm Dei gratia. Quo fenfu alibi
dicit eligi homines electione gratie, non meritv- LiB. ae'rer.
rtim, quta gratia eft il!is omne meritum. & gr&£• γ.
Hinc igitur perfpicuum eft ele&ionem ex
cperilus feu ex meritis, prout ele£tioni gratiæ op
ficumque mcrito profeétam, fed ex merito
humario, quod ex liberi arbitrij viribus ita
proficifcitur, ut illud non donet gratia Dei.
Ouam ob caufàm Auguftinus ex Apoftola
dccet, hominem gratis eligi & prædeftinari
adimmaculatam fàn&itatemi, ad ádeptionem
coelorum, adbæreditatem regni,nón minùs
quàm ad ipfàm fidem,cuius taííeri merito ad
dptio, fàn&itas, hæreditas regni retríbuitur:
Eligendo, inquit, facit diuites hifae,ficut herede* fide lore
regni. Reétè quippe in eis hoc eigerëâicitur, quod f**%';j%
§.6. 17.4*
vt in eis faciat, eos elegit. Vbi de ele&tione & ;rad. s$.©*
praedcftinatione puræ gratiae fortifïîmè difpu- % lijs loria.
tatur. A cuius puritate quo quis longius di
grcditur, co profundius ifi eleâioncm ex me-*
ritis cadit. Itaque Semipelagiani cum virtu
D
tes atquc cpera bona diuinæ gratiae dona
effe , conceâerent, fed folum ifiitium fidei
humanis viribus referuarent, dixerunthcmi
nes eligi ex fide, feu ex nonnullo merito fidei:
Pelagiani cùm omnia vitae bon; merita libero
arbitrio tribuerent, dixerunt eligi ex operi
bus, quae perfcéta funt merita. Mafiichaei qui
naturam humanam ex mali & boni mixtio
ne tcmpcrabant, dicebant eligi ex meritis
matura , videlicet bonae , quæ liberationem
iftam mccrcbatur. Catholica fides, quae ni
hil naturae pcrditae(nifi impotentiam éxfercn
dæ bonæ voluntatis , & fidei , & operum)
damnationique reliquum effe tradit, eligi do
cet homines ex pura gratia Dei. Ex quibus
fontibus nafcitufulEctio gRari A. jitem-.
quq
 914 LIBER NON VS 9 15
que triplex eius adulteratio, ele&io ex fide, e ^ naturarum? Qgj hoc intelligat ex una patre, & ex
leétio ex operibus , ac denique eleëtio ex na una matre, & ex uno concübitu, & ex uno creato
£t4r4. -

?e?fed apertiffimè traditur in libris ad Boni

Tres primae ele&iones, ex ipfâ fententia
'rum diverfitäte, Catholicæ , Semipelagiang,
& Pelagianæ fátis intelliguntur, &in Augu
'ftinifcriptis paffim obviae funt.
--
uarta verò ele&tio naturae, quae Mani
-*&-
chæorum propria cft(utpote qui naturam bo
6 ;
£i,
'nam tanqüam particulàm Dei, mifèrijs cx
commixtione mali oppreffàm, inde mercri li
bcrationcm ftatuebant) infinuatur in illa fe
cunda ad Simplicianum quæftione, quam fu
Σib. 1. q.1.
a4 Sum; l.
ra delibavimus. Vnde igitur, inquit Augu
Íìinus, iffa eleëtio Iacob,neglecto Efàu vel qua
lis electio fi nomdum matis nondtimque alijuid operatis
nulla funt momenta meritorum?An fortè junt aliqùae
facium: iam verò gratiam Chrifiifimul oppagna
vit &c. fed etiam hac medis caufisque siverfis. Nam
Aanichæi meritu Na'rVR A. BoNae : Pelagiani
'4utem merito voluntatis bona perhibent divinitùs
fúbveniri. illi dicunt, debet hoc Deus laboribus, id
<ft miferijs membrorum fuorum: Ifi dicunt, débet
hoc virtutibus fervorum fuorum. Vtrifque ergó mer- , , ,
*** non imputatur fecundüm gratiam,fedfècundum
debitum. Quibus de praedeftinatióne, difcre
tione,fcu clcctione gratiæ & meritorum ex
pcditis, iam quid fit praedeftinatio fèu eleétió
gratiae , & quibus utraque, five gratiae, fivè
'mcritorum conveniat, explorandüm eft.

C AP V Τ VII. - .

Ðefinitio Praedeftinationis gratiae feu gratuitæ ab Augu

ftino tradita, nonnihil enodatur. uaenam
fintilla beneficia, & illa prafcentiajûe -

quibus in ea fit mentio ? '

5. .. *.

*; Wr. Raedeftinatio gratiae definitur ab Ati- A buitur. De vita bona nemo Catholicus dü
guftino quodäm loco hifce verbis: I'ec bitat. Eft enim ingens divinæ gratiae benefi
āb.de done pr«deftinatio Sanéiorum nihil aliud eft.quäm .citjm ac donum, quod non cmnes accipiunt,
perfa • 1 4• pr«jcientia fcilicet & præparatio benefciorum L et, fcd quibus datum éft. - • •
quibus certißimè liberantur quicúnque liberanitir, 'Conprchcnditilla verò & fidem & chari
INam totis illis duobus libris ex profeflo de tatcm & cpera bora feu merita,& perfeve
ifta fola gratiae feu gratuitâ praedeftinatione Yantiâm ufqüe in finem, quæ &fic vera Dei dc
£ifputar: quam ex eo inviétè contra Semipe na, nullâ libcri arbitrijpöteftate, fed folâ Dei
!agianos cöncludere putat, quia invictè pfo gratiâ corrparanda , in omnibus contra Pela
bàt, fidem nobis & pérfeverantiam nullis ine Eranos lucübrationibus, & ex profeffócuo.
ritis præcedentibu§, fed ex fola gratuita Dei bus libris de praedeftinatione ac de donoper
gratia dari. Nam immediatè antè pra miferat fevcraritiae Auguftinus inculcat. Per illaniam
illa verba ex quibusiftam definitiònem præ que $í , à debita cum qua nati fùmus
*' deftinationis ifitulit : An quifqtiam dicere aude dánaticri€Ìiberamur,iuxta illud eiufûé fànéti
bit, Deum non prafciffe, quibus effet pcr gratiam de afcenfu cordis,quo five colédo,five orädo,
daturus ut crederent? Aut quos datwrus effet filio fwo five gperando quæ fùrfum fua» fàpimus, nofi „., 13î
ut ex eis non deret quemquam ? Qge utiqueJi , qug ftper tcrram:Cui de hac tanta reagenda fùnt,
prafcivit profeííè beneficia quibus ngs dignátur gratia, nifi hoc facienti Domino Deo noftro qui tios
Tiberare prajtivit. 'Et paulò poft cùm dc otc per tale b ENEFiciVM LIBERANDo ; de pro
dientia perfeveránte ex Sanëti Cypriani ver fando huius mundi elegit, & pr«deftimauit ante.
bis docuiffèt, non effe tanquam de hoftra, fed çomffitutionem mundi. _ _ ' , . ' ' •
tanquam de gratuito Dei beneficio in Domi Scd quantumvis iftud:fiberationis'hoftræ
ho gloriandüm : Et ipfa igitur Dei domum eit, beneficiùm Deus in hac vitâ impertirét höbis;
qucdfe daturum Deus vocati fiu, omni Chriftiano nifi tamen fèqueretur corona gloriæ, quâ rei;
confitemte prafcivit. Hac eft igitur predefiimatio, liquiæ tenebrárum noftrarum , quibu$ mens
quam fdelttr atque humiliter}raditamus. Deni ex peccato obfcurata manfit,& lafiguóres vo-'
· que præparatio bencficiorüm Dei non eft a luritatis non exigui , &jfta miferabilis corpo
*liud hifi praeparatio gratiæ Dci, per quam ris mortalitas,& ipfe ftimulus peccati mörs,
dantur. £
bénéficia ,Tquae propterea etiam beátæ refurreétionis beneficiödélérétur;fioii * , , , :.:;.
faepiffimè vocat Dona Dei. `Dönum autcm folùm non effemus ex mäffà damnationi$cer- •
ipfo fuo, nominé cftgratuitum: . . . . . tiffimè liberati,fed iuxta pronunciatum Apo-'
* Quænam verô fît illa beneficia Dei gra ftolicum, mifèrabiliores omnibus hominibus. §§ v.ce. 1$
tüita, non eft opcrofum ex præcedentibus in-' ut nihil de ceteris mafi$ di&am, nemini düfior*
telligere. Diximus enim éííe non folùm vi moleftiorque eft illeftimulus concupifçentiae '
tam bonam, quam inhac vita ducimus,fcd £ * qui non fiif ihorte extihguitur quàm vifis'
tiatn vitam,'iverram, quæ vitae bonâ retri- boliis. Periftüdigitur bea* refürièétiónis &'
Qq 3 ummor
 ι •

g, 6 DE GRATIA CHRISTI SALVATORIS 917

immortalitatis, & beatificae contemplationis a definatioue quippe Deus taprafcivit que fuerat ipfe
.beneficium, maximè omnium certiffimèque facturus. Vnde diäum eft, fecit quæ futura funt:
liberamur;quemadmodum etiam alio locQ , praefcire autem potems eft etiam quæ ipjc iium facit,fi
in hoc traétâtu diximus. ut proindc maximè cut quæcumque pectata. Et rurfum in eodcm lo
in definitione praedcflinationis iftud bcncfi co de promiffionc loqucns, quâ Dcus Abrahæ
cium, fine cætérorum tamen exclufione, in filios promifèrat, ut intclligcrcmus eum: non
telligi debeat. Qgod enim veluti merccs mc de prafcicntia conditionata loqui,quâ prafcit
ritorüm bonorum redditur, fihil vctat quo Dcws quid homo pofitâ çonditionc faéturus
minus uti beneficium liberationis, adeoque eft, non ctiam dc fcicptia fimplicis intelligen
Lib.de Cor. uti donum gratiæ à Dco hominibus tribuatur, tiae rcrum quarumlibct poflibilium, fcd de
c% gra- c.7• quia, ut Auguftinus ait,gratia eft illis omne me vera vifionc rcrum futurarum: Nom, inquit,
Aam.6. ritnm: unde & gratia Dei vita aterna, de quo de nofira vvltuntati potefîate Jed de fua pr«defltna
fufiùs capite præcedenti. * tione promijit. Promifit eh, in QyoD 1 Ps E F A
Praecipua äifficultas efl, in intelligenda il cTvRvs Fv ERAT, mom qttod homincs. Nam i
la praefcientia , quae ab Auguftino in Præde fkam praedcftinationis pra fcicntiam quâ Deus
ftigationis definitione tangitur.Quidam ab eo prafçit id quod ipfè fa£turus cft, enucleatius 'ilidit,tê
putant intelligi fcientiam fimplicis intelligeu èxplanans paucis capitibus interpofitis : Hoc,
tiae, tanquá qüae necefîàriò Dei voluntaté,ob s ait, praefìvit, qucd futurum erat, non qucdfuturum
je&ta próponendo, dirigat, ut rcm aliquam non erat;id eft, quod ei mortem imm:tur.im fuerat
prædéfifiare poffit: & hoc putant Augufti • * largiturus , ut temtationt;m fubtraheretur incerto:
hum iftis phfafibus fignificaffe, quibus dicit, +mom quod pectaturus effet, qtti manft;itis in tentatio
,;,.a, .•• quod Deus doma fua imprefcientia præparavit: it fie mom effet. Et capite fequenti ubi de praede
jj.ij. fcmque quod prædcftinare, fit in fua, qtt* falli ftinatioiie différit, quâ cffeétum, ut?iomo ille
mutarique non poteft,prafcientiâ opera fua futura Icfus effet unigenitus filius Dei, & ut nos cf
difponere. Cùm enim praedcftinatio fit actus femus, pcr cius gratiam & fpiritum datâ pec
Dei non neceffàrius, fcd libcr & voluntarius, catorum remiflione, Chriftiani: Hac fe Deus ef- cap. r;.
neccffe cft ut cum in Deo aliqua ę an
fe facturum profeëïò prafcivit. Ipfa eft igiturprade
tecedat ; tum quia nihil volitum riifi præccg fiinatio Sanétorvm &c. In libro vcrò de dono
nitum ; tum etiam, quia libcrtatis ratio quan pcrfeverantiæ, ubi praedeftinationis definitio
dam judicij indiffcrentiam cxigere vidctur: i;cm , de qua quafìio cft, tradit , ad fingulas
Hæc áutem cognitio antccedens a&um volá fere paginas hanc prgfcicntiam vifionis feprg
tatis, libcrum, non potcft cffe alia nifi fim pli dcflinationi fociáre fignificat: Orat., inquit
cis intclligentiae: quia ifta ncccfiaria cft, atque
{Ecclcfia)ut increduli credant: Dctis crgo convértit
ita omne libcrum dccrctum Prayolat. In hac ecs ad fdem. Orat ut credentes perfcveremt: Deus lib. de dn»
ergo praefcientia vidctur,iuxta fan&um Au ergo donat perfeverantiam ufque in fmem. Quis per/*7.
guflinum, Dcus gpera ,fua futura £? C hic dubitarc finitur, quin actiones reipsâ futu
}raparaffe. Alijcxiftimant intelligendam fcicn ra fignificentur?fic érgo confcqucnter adiun
tiam illam mcdiam, quam praefcicntiam com git: Hæc Deus fa&urum fe effe prefayit. Ipfa £f?
ditionatam vocant:quá videlicct Dcus novcrit, pradeflimatio Sanciorum quos elegit in Chriffo an
quæ gratia & quis grdg gratiarum unicuique te conftitutionem mundi ut effemt Sanëti &c.
fälutèm allaturus fit, fici confcratur. Itaque Et in illo ipfo loco ubi , definitio prz
fcientiam, five fimplicis intelligcntiae , fivc dcflinationis cum illa praefcientiæ adjun- -

conditiofatam adjúngi putant É£parationi &tione tradita cft: An quifquam dicere audebit, ili4*.iv'
de quafft mcntio iri définitioiie, tanquam Deum mom pr«fciffe quibus effet daturus at crede
conditigpem Qgviám ac nccffafiam ad præ rgit? Aut quos daturus effet filio fuo', ut ex cit,
*** * * parariãïí,fivêÊra dcftinandum aliquid: _ non perderet quemquaj?* •
-

Ε
Qjae, quidcm fkicntiae utrum ad
nationis decretum formandum ncceffàriæ fint
Quæ præfkire fine praefcientia vifionis,
hoc cft,qua rcipsà in teiì poie futura praevi
alia quaftjo cft ; neutram tamen ab Augufti dentur, impoßibilc cft. Et Ε %j.
noihifta definitione intcllc&am. cffc , tam
perfpicuum eft in fcriptis sius, ut ab cis qui
gg* Ζῆ###
f10s tttiquef pr«fcivit, profeëì beneficia
.' fua fua qquibus; -

iftajligenter legerünt, nullo modq dubitári Ex quibus vcrbis definitio praedeftinatio

pgt;$yíicatur. Indicát enim pluribus quàm nis in éodem loco concinnata eft. Hanc er
$igijlöcis,cffe fcicntiâ vifionis, rerú fcilicet go vifionis praefcientiam iterum atque ite
rejjìfjfürarum, quas I}ςus ipfe fa&urus cft, rum toto reliquo decurfu totius, libri at
de qiiâ Joquitur. Nam libro de praedcftina que idcntidem repetit : Et ipfa igitur (obe- ,;,.4/.,
tigijs.Sáp$orum, cxplicaturus praefcientiam dientia pcrfeverans) Dei donüm eft; quod fe per/.c.14.
illaiìì; , qtiam ; praedcftinationi copulaverat: daturum Deus vocati fui, illâ vocatioiie de quadi
j*.: ** Prääjfitatio fine pr«feicntia non poteíí effe: potej* dum eft,, fine faenitentia funt doha & vocatio,
autei ?. Praedifiiitatione præfeientia. £t qu£-, Dei, omni Chriftiano confitente prafcivit. Hgc eft,
*** *^ nafíifía
a
prafieritia? An fortè fimplicis ifi-, igitur praedeftimatio, Et de alijs quibuflibet
££ poffibilium? Am. conditionata re muncribus Dci, quæ hominibu§ tempore
runí nunquam futiirarum, quas homo faâu $uique fuo pcr gratiam, çonferuntur : An,
rus $t, fi talis gratia conditioue poncretur? fortè nec ipfà' dicuit predeftimata ? Ergo mec
Aiììiìpsì finc fiípßüfá füa dctcgitcm: Fre datitur à Deo, aut ea fé daturum effe nefcivit,
.-
-vatriint •.
- P.- Qgâ
 918 LIBER
Qugd fi & dantur, reipfà tempore fuo, & eafe A feptem millia &c. Quo verbo fignificatur ,
- duturum effeprafcivit, profectò pr«deftimavit. Plu
ribus fupcrfedco, quia cui iila non fùfficiunt
-
3. ad perçipiendum fenfum fànóti Præfulis de
)) praefcientia, nec alia multa, quæ proferri pof
; fcnt , fufficient teflimonia.
U3 Cur ergo, inquies, illius præféientiæ vi
M- fionis Auguftinus tain follicitè mentioncm
Ct facit, cùminihilad naturam ejus facere videa
I. tur. Supponit cnim decretum Dci, feu , ut in
'*.' ibid.r. 11. eodem Κ, loquitur, definitam fententiam vo
luntatis Dei,in qua vcra prædeítinationis ratio
fita eft. Hac cnim in Deo pofitä fcntentiâ, feu
dccreto, fèu propofito, jam hoc ipfo novit ,
1 quæ & quibus bencficia liberationis imper
; tiet. Refpondetur caufàm cflè,quia cum fìmi liberæ voluntatis profluente Maffiiicnfibus
; pelagianis ei difccptatio erat, qui volebat;t B presbytcris præformaverant , idque occa
fidem & perfèverantiam, de quibus propriè in fione loci Euangelici, quern citaverat : Sciebat
*; illis duobus libris agitur, ita pcrtinere ad Pr£
… fcientiam Dei,ut à Dco $ pra!circitur»
. non tamen donarentur; hoc cft, ilta duo di
vinæ præfcientiæ, non prædcfti^ationi fub
mittebant, ita ut ipforuim judicio pcn eflcnt
beneficia Dei, quibus liberemur , fed huma
- næ voluntatis ófficia. Advcrfùs illuin crro
… rem nimium perniciofum inftantifîimè docct»
fidem atque perfeverantiam ad Dei quidem,
pertinere praefcientiam ;fèd fic tamen ut fimul
èffent ad éjus praedcftinationcm rcfcrcnda, ÇÇ)
quod ea praefiat ex illa ipfa fua praedcfìina
tionc, vi cuius fiat ut id quod ipfemet faótu
rus eft, ea dona largiendo,ignorare non pofIit.
Ifta vera & genuina videtur efíe caufa, cur
*. iftam præféientiam toties cum praedeftina
tione coniungat. Cuius veritatis quibuf
dam librorumî iftorum locis, non obfcura
'impreffà fùnt veftigia. Nam hoc apertè lo
quüntur prima ifta Ioca, quae jam pâulò ante
ex cap. i •. libride praedeftinat. Sanct. prom
pfimüs.Maffilienfibusenim exiftimantibus fi
dem, quâ filij Abrahæ fiunt, ex noftra pro
t. ficifci poteftate, ita ut ad Dei tantummodò
i* I.ib.de praefcientiam, non praedeftinationem rcfcr
;;;*** rettur : Non de nofire voluntatis, inquit, po
tfate ,feddefìa predeiiinatione promifit. Promi
Sawá.c.,1q
Γ fit enim quodipfe faâurus fuerat, non quod £emi
j,„.,.,* nei, Et in alio loco cjufdem operis apcrtiflimè:
'• ipfi enim putant, acceptis præceptis iam per mos ipfos
feri libere voluntatis arbitrio faniios & immacula- D
tos im comfjeäu tius um charitate : quod futurum
Detts quoniam prafcivit, inquiunt , ideo mos ante
mundi conftitutionem elegit & prædeflimavit im Chri
fv : cùmdicat Apoftolus : Non qui4 futuroj^tales ;
nos effe preßivit, feduteffemus tales per ipfam ele
{fiomen gratia fua &c. Cùm, ergo nos prædesiina
# yity piiif;iin pr«fcivit, non ncftrum, quo mios
*,
fànitos & immaculatos facit. Et in libro de do
no perfèverantiae , cùm vellet oftendere,
quodin ifto Apoftolico loco, Nvm repulit Deus
plebcm fuam, quam praefcivit , praedeftinatio no
mine praefcientiae notaretur, in hunc modunt
adverfus Maßilienfium erroneas opiniones
ait: Atque ut offenderet Dei gratiâ, hoç eft Dei
.operatione, fuiffe reliätas reliqwias, mom meriti,
gramrmm ; fecurus adiunxit &c. Reliqui mihi
N O N V S. . 919
I)eum non folùm prævidiffe fimpliciteryquid
homines
ipfe in eiseffènt
gratiâfùâatque
potcftatefaçìüri, fed quid
cpere fùo faëturus ef
fèt. Itaquè conclúdit Àuguftinus : Ntillus
igitur qui h«c intellexit, megare vel dubitare pcr
mittitur , tibi a.t Apostolus , non repulit Deus ple
cm fuain, quam prefavit pradjiinationem fi
.gnificare voluijje. Pra;civit enim reliquia* , qt4*
fecundùm electionem gratia fuerat ipfe faiiterus , ho¢
eft ergo prædefinavit. sime dubio enim pr«fcivit,fi
praedefiimavit : fedpr«dejfimaffe eft hocprafciffe quod
fuerat ipfe facturus. Egcrat hoc eodem prorfus
modo jam olim advcrfùs Pclagianos, qui opi
nioncm illam de fide cx póteftatc fiatgfaii
ciim ab initio Iefiis, qui effent crcdentes, quo fi
des ad folam Dei præfçientiam, non praede
ftinationem referri vidcbatur : Et me qnifquam a4 Epif. io«.
Sútu*
exifìimarct credentes fic ad eius pr«fcientiam perti
'mere, ideß, ut non eu fides ipfa dejuper daretur,
Jcd tantummodo voluntas eorum præmofceretur, mox
afcc;t &c. Qucm ipfiflimum errorcm in iibris
de praedcftinátionc Sanctorum, donoqae per
févérantiae Maflilicnfibus cximcrc , jam ac
curata prædcftinationis ac praefcientiæ di
ftinctionc , ac totics itcratâ coniunctione
conatur. • " -
Ad iilud igitur opinionis primæ funda
mcntum,quod ncccflàriò fcientia fimplicis in
teliigentiæ anteccdat dccrctum hbcrum præ
deftinationis, refpondemus hoc veriffimum
videri, & confcqucntcr fi Auguftini men
tem tantifpcr fejonamus , rcctiffimè dici
poffe, quod Deus iu illa pr«fcientia dona fua * • •• •*.
præparaverit', operaque fua futura difpofuerit. Sed
tamen co non obftante aliufp fenfufa iftis ver
bis ab Auguftino fignificatum efíe, pcrfpi
cuè, nifi fallor , dcmonftravimus. Cuius
etiam indicium eft , quod iftam phrafim non
ita confìantcr ufurpct, ut non eam fubinde
invertat, ut videlicet fignificct, nonfe fcicn
tiá fimplicis intelligentig ifto loquendi modo,
fed vifionis intclligere. Nam quemadmodum
dixit, Deum donâ vcl opcra fua in fua prae
fcicntia praeparare atque difpopcre; ita quo
que non unâ vice dicit, quod illa ipfâ ope
ra bona, in ipfa fua prædeftinatione praefcivit.
rropterea Deus ut emmta futura opera impiade- ■pif. 197.
ftmiatione praefciverit, fic illa diffoßit : Przde-
libro de praedeftinatione Sanctorum&c. Et in Lib.de
**,*!*!.
pr<
ae/fimat.
ftimatione Dcus ea pr&fcivit, quæ fuerat ipfe fa Sanê,c. te
- -
&furus. Et poft multa interjeéta : Elejii fùnt ibiJit,
ante mundi conftitutionem bâ prædíftimatione,' in
Qy a Deus fua futurâ facia pr«fciyit. Quâ
hrafi indicat, Deum in'ipfo fuö £;.$
ÉÉ; tjuo praedeftinat aliquidfacere vel do
nare, Éraefcire fe illud ipfùm fàéturum aut
donaturum. Sicut enim : decretum Dei li
berum faciendi vel donandi, eft caufa ut
aliquid in tempore à Deo fiat aut detur,
ita quoque eft ratio, quod Deus id futurum.
cfIe,adcoque fé faéturùm vel daturum. c£.
Q§ 4 praefci
 !

9.o DE GRATIA CHRISTI SALVATORIS 91 1

~praefciverit. Nam ante decretum iftudnoftro a quamvis toties Auguftinus praefcientiæ men
-concipiendi modo, non erit in Dco praefkiem 'tioné ingerat, quanJo cc prìdcftinatione dif
tia rérum iftarum, quas cum faéturum poni putat, ut nonnulli arbitrati fuerint, prædelli
-mus, nifi fimplicis intclligcntiae, tanquam inationis naturam in actu intellc&us præcipuè
' poffibilium, qüarun futuritio ex dccreto folo ' collocatam clie,cx diverfis tamen ipfius locis
faciendi proficifcitur. Hoc enim quemadmo *manifeftum cft eam in divinæ voluntatis de
-dum eft prima caufà facicndi, ita cæterarum ' creto efle fitaa. Quod indc inprimis claret,
-omnium caufarum, ex quibus ilia res habct quia fæpiùs praedcltinationcm c!cétioncm vo
quod futura cfl , determinationcm antccedit. cat; ufque adco ut dicat : tletfi Junt ante mundi Liliifv
Ex quo etiam accidit, ut {icut iflud decretum conftitutione ea predeftinativne, in qua Deus ftafii- $ti,
-eft prima caufa produ&tionis rerum,ita fcien *tura facta pr«fciyit,Et eligere ut credaht homi.es,
tia ifta vifionis, vi decreti iftius ad eas pro nihil ci fit niti praedcftinarc ut crcdant.Qgm- cq.ii.
ducendas, in executione concurrat. Scientia do enim eligeret eos qui mom erant mifipradejlinando?
enim pura poflìbilium nihil caufàtfed illa Alibi utitur verbo, fatuendi, conjiittitndi, de
quae caufat, neceffàriò cft voluntatc Dei dc $cernendi, ; haec autcm funt voluntatis. Nam
ccrnente poftcrior: quæ fame per hoc ipfum, ut eft in libro £ftbcr: Nom eft qui poffit refiftre iinu;
quod cam præcedat voluntatis decretum, iam voluntati tuæ fi decrevcrt; falrare mos.
tion cft fimplicis intelligcntiae , fèd libera & B Imò prædeftinationem vocat Auguflinus
Ai.,,.. 11. confequcnter vifionis quemadmodum & re definitam fententiam volnntatis Dei. De quibus
* }.& 1 6. centiores quidam hoc ipfùm tradunt. vide latiùs capite primo. Sic intellexerünt e
-
- Altera opinio, qua fkicntiam conditiona tiam Auguftini do6trinam Miaffilienfes ad
tam ab Auguftino fignificatam afferit,ex il verfàrij eius , itcmque Profper & Hilarius
His ipfis Auguftini tcfiimonijs huc ufque à me difcipuli eius, nam de praedcftinatione Augu
prolatis per fe ipfà corruit. ftini in controverfiâ trâéta difputantes,voânt
Adverfus quam iftud generaliter capitale eam pafßm & fæpius prepofitü Dei quoft homää
'ef} , quod non dicat Auguflinus, Deum per difcretio, definiticmem, prædefinalitis eleificiem ó.
iftam praefcicntiam prænofcere, quid homo ftitutionem Dei, propJitum & confilium vtluntati;
hâc vel illâ gratiarum ferie datâ , fà&urus fit Dei, quo vas in honorem conditur, ita videli
(quomodo-f illam conditionatam fkientiam cet ut præféientia cx ipfo propcfitofèu dccre
intelligeret, debuiffet loqui) fed per cam to Dei proficifcatur. Hoc idém S. Fulgentius
praefcire Dcum opus fuum, Fra{cire quid ipfe fa docct apertiffimè & faepiflîmè. Vtrumqúépr«&. Fulgent.H.
äurus fit. flimando Deus præparavit in illa incommutabiliyo- £•**ni.
In ò exfèrtiffimè dicit, Deum vi praedcfti 'luntate, in quajtcjuturum effeäum homini renová-***
nationis prafcire, imò prcmittcrc(quod eft S di dijpofuit ut eius voluntas in qpere noyo moratffe
praedeftinationis effeétum patefaccrc) qucd non poßit.Et multò inferiùs:Vira igitur immuta- Foli;
ipfe faclurus fuerat, non qucd lamines., Qggcjrca bilitas dignè vera vocatur «ternitas,in quaatemiia
1#.*. p,.a.fiuefcientia illa conditionata,fecundùm Au te inccmmutabili, voluntatis fua crcatoril,iamf
ss.c.13. guftini fententian), Deo tribui debeat(quem ciffe dicitur,quod in creatura mutahl,prout rprt*-
ädmcdura non èft difficile cflcndcre) five ne faciendum difpofuit, fit ritè diffjtumfafit.Et Fal. £t›
-

fortè non debeat,non effe tamen ab ipfo in ifta
praedeftìnationis definitiohe fignificatam» £x
ijs quæ iam diximus fàtis liquet: nec fignifi
cari potuifîe ex natura gratiae liberatricis &
ôïí, quam fùpra uberius explicuimus;
abundè intélligitur. Eft enim talis in volun
tatem efficaciâ, tantâque poteftate libero ar
bitrio dominatur, ut nihil hoftilius ei quàm
ifta praefcicntia conditionata, prout eam ifti
authores explicant, excogitari poffe videatur.
De quo alibi latius.'
, • s* * * • Porro (ut iftud etiam breviter dicam)
• * ' ' -
multis interjectis iterum: Tales itaque Deus a?-
tavit im interitum punitionù , quem prttatorii/jw
itidex, pr«deftinattone iuftá decrevit. Nec ditionat
ab ifta do&rina in alij$libris fuis. Nam imillis
quos de veritate praedeftinationis & gratiae
fcripfit, diverfis loéis idem docet,nuncdiccns
Peüm pr«deftiname /ecundùm propofitum voluntari lib. :;
fua; nuhc néminem vincereprajjiinationem,ficut **'*
fulus poteft eu, vincere viluntatem, & fimilia*'*
guibus praedeftinationis naturam, cum in vo
lüntate çollocare,manifeftiffimè liquet.
, •.• •

-• • • • • ' -

ot. ,* ,
.
- _
-
c A P v T ocT avvM.
* Efcausaâgqà uatus prgdeftinationis
quibus. -
gratuitg
Prgdeftinatio gratie
. s.
eft eft
faéta previfo illa,&
liberatio.Quid
t. ' _ . ^ • l!! i. '
** • • • - • pt! . Jt., peccato, non aliter.
„ Vantum ad primam huius quaeftio mationem hoc tantùm intereft, quodpradeftimatię
j nis partem,iám ex antediétis utcum
eft gratiæ præparatio , gratia verò, tam ipfa do
que intelligitur,effcctum praedeftina ftatio, Et rurfum paulò inferius. Qgcirca pre
ritide Prad, tionis grätuitae effè gratiam. Ita difcrtis yer defiinatio Dei qua imi&ono eff gratia £ft ,at dixipr&-
ssss. A. o. bis Auguftinus: Inter gratiam porro & pr«deffi Paratio gratiâ verò ipfius pradiftinationu
• • **} + /.•
*£. ῦ
--

!
 911 JL I B E R
Porrè per gratiam non intelligitur ipfà a Nemini ferririmus umquam : quomodo tu ditu t
praecisè gratia, prout diftinguitur ab effeétu Veritas liberabit vos ? Hoc e(}, inquit Augufti
fuo, fcd præcipüè ipfe effectus, quem Deus nushoc explanans : Quos vidus món haberejervi Abid.
per gratiam in homine opcratur,hoc cft,ipfum futu necefiitatem, quomodo ei polliceris libertätem ?
opus bonum ç Deus homini pcr grátiam Haec ergo fervitus, à qus homines liberantur
donat , & in bomine per gratiam operatur. Perilla Dei bencficia , non eft fèrvitus homi
Hoc eft enim propriè quodT)eus fe in homi 'num yifibilium , ncc propriè & immediatè
nibusfa&urum effe præfcivit, & per hoc prae diaboli, fed percâti. Quod & Chriftus eodem
deftinavit. Declarat hoc infinitis locis Augu fcrmone demonftraviùudæis, cùm eis liber
ftinus, loco gratiae femper proferens ipfà me tatem Polliccretur: Omnis , inquit, qui facit
rita bonorum operum, quæ fuæ gratiae libe Peccatum,/ervus eft peccati &c. si ergo vos filius ti
'ralitate & operatione largitur, ut in illo ipfo terarerit, verè liberi eritis. Quafi diceretpeccati
abià.
loco quem citavimus, explicans id quod pri fervitutefervi cflis, qui vosliberos veiiäitatis.
mo loco dixerat : Qupd itaque aut dpoftvlus rom Si ergo vos Filius ab hac fervitute peccati li
ex operibus, ne forrè quu extollatt.r, ipfius emim fu '£$ravcrit, verè liberi eritis. Quiú fit verò
mus figmentum , creati in Chrifio Iefu in operibus illa Pcccati fervitus , cui genus hìanum ex
bonù, gratia eif. Quod antem {equitur, quæ præp4- r . Dei aequitate & propria iniquitate damna
'raiit Deus, ut in illis ambalenus, prædestinatio eíi, tum efty alio loco ubériùs diximus. Hoc lo Vid* lib. 7,
de gra.Chy
Et ftatim fimpliciter cxplicans idipfum quod * cofätis fuerit intelligere, non cffefolam pec Sauve. 6.
' fecundo loco repetiverat : Qgamdo ergo promifit cati culpam five ex órigine, fivepropria òpe
Idea* Abrahæ in femine ejus fidem ventium, dicens: ratione contraótam, à qua peccátorum óm
patrem multarum gentium pofùite, amde digit Apu ^ium rcmiffione liberamur. Qgifquis enim
Βάlur : Ideo ex fide , ut fècundùm gratiam firma fit tali remifíione libcratus cft, nön 'continuò
promifiio pmni femini, non de noftra voluntatu pe bcncficia certiffimae liberationis, de quibus
V . jtfiaie, fed defuit pradeftimatione promifit. Promifit Auguftinus koquitur , affecutus eft : fèd effe
anim quod ipfe faäurus fuerat , mom quod homines; in primis præter peccati culpam fervitutem
quia etfifaciunt homines bona, que pertinent ad c0 icci cupifcentiae , five fervitutém fub legepec
fèndum Deum , ipfe facit ut illi faciant, quæ prete cati & mortis , quæ phrafi Apoftolicâ? È c remr.6.&£
'pit, non illi faciunt ut ipfe faciat quod promifit, ali c A T v M , & lex peccati & mortis dicitur, &
quin ut Dei promifia compleantur, non in Dei, fed à qua Chriftus liberat nos pcrgratiam fuäm.
-
in hominum eíí poteftate. Ecce utroquc cxplicat Penique ipfum corpus mortis, à quo tanto
1oco per gratiam fe effectus gratiae intelligere. gemitu Apcftolus libcrari petit , quando di
Gratia quippe operandi non datur à Deo ut cit : Infelix rgo bomo, quis me liberalit de corpore rom.?
inipfàfletur,fed üt Peus pcr ipfam gratiam in mortis huius ? Hoc eR , de vitijs corporis mor Lib. de war,
föìmine velfe & perficere operetur. Vnde fá tis. Nam de ipfo corpore mors corpóris feparar, &gra- •33
*&\a jlla fùa, quæ per praedeftinationem Deus fed contraäa ex illo vitia coharent, quibus jufta
pr£ire diciiur, fæpè exponit Augußinus -pœna debetur, quam etiam in inferno ille diues
èfîè fidem, charitatem , pietatem $ obedief -inrenit. Hinc fe non potcrat utique liberare, qui
tiam, perfèverantiam , hdc &ft , ipfum crede dicit: Qvis me liberabit de corpore mortis huiw ?
“re Déó, diligere Deum, colcre Deum ,obe Nam dc talibus vitjs carnalibus, quæ ex ori
dire Deo perfeverare in Deo,quæ etiam dona ginis corruptione inundarunt, & proprijs ibide.**:
ac munera Dei , quae fuis ele&ti$ fe donaturum magis magifque crcfcunt iniquitatibus, Non
efTe prafcivit. Cui afferendæ veritati non eft fiberatur homo fine gratia Salvatoris , nec quando
* opu$ pluribus, cùm totus uterque liber de per mortem corporis liberatur à vorpore. De qui- . -::• r
praedeftinatione fànétorum ac pérfeverantiæ * bus etiam latiùs alibi di&um eft. Servitus
'3ono, nihil aliud clamet. ; * igitur ifta qua fpiritus hominis dominantjfer …

-' porròfub ifta gratia, hoc eft, fub iftis ef vit cupiditati , & carnalium vitiorum exer
'•* fe&ibus É gloriam intelligendam citui , unde fomes tentationum omnium,
-&£,jam fatis fuperque in præcedentibus con- D quae vel fponte ex homine, vel ex diaboló
' firmiavimus. Vnum hîc adijcio , utraque ißa concupifçentias quibus confperfifümus,com
'tam gratiam , quàm gloriam » hoc cft , tam " . movcfite proficifcuntur, nön tollitur ex ho
nmerita fèu opera bona, quhm operum præ mirie, nifi & culpa tota per perfcétamjufti
~mitim, fùb praedcftipationem gratuitam cade * tiam , & illæ denfae tenebræ , quibusexpcc
-fe, non füb qua*bet confideratione, fèd qua - cato involuti fumus, per lumìiìofifììmarìfà
-ietiùs fùnt temeficia liberationw. Nam hoc eft, * picntiam '&'ἐ vetuftas , per
* :° quod Auguftihus dicit, praedcftinationem &ffe - ipfam mortalis corpóris innövationem refur
præparationem beneficierùm Dei, quibus certifi * re&ionemque deleatur. Ex quo fane fit, tx
%me liberantur, quicumque liberantur. Porrò libé ~libratiffimè re&iffimèque dixérit Auguftinus,
serm.4*. -ratio refpicit effentialiter libertätem. Liberari • effeétum adæquatum praedeftinationis gratiæ
43 verbi: quippe propriè dicitur, inqui idem, literum fieri: -defcribendo, effe beneficia Dei, quibus cartifsimè
idem.cap.v. quoiiiodo falvari, falvum fieri ; famari, fanum fieri: cliberantur, quicumque liberantur1hoc eft breviter;
fic fiíerari liberum fieri. Neque iftâ propriè di effe beneficialiberationis perfeâae,feu libcra
êá libertate quifquam liber fit , nifiâ fervi tionis, ut Chrifti verbis löquar,quá fi nos Filius
tute, quemadinodum fitis intellexerunt fu £omini liberaverit;verè liberìéribui. Verè namq;
daei,qüando refpondebant Chriito liberatofit £upcrfe£iè liberin&etimus nifi&ipsâ corpuè
- -
uaque

" --
 w

3* DE GRATIA CHRISTI SALVATORIS. 5*5

inquo omnium incentiua vitiorum circumfe- A gratuito fluunt illa beneficia Dei, quibus ille
rimius, liberetur à fervitute corruptionis in liberta quem voluerit :liberare, certiffimè libera
tur.
tem gloria filiortlm Dei, per redemptionem videlictt * .

corpóris noftri,ubi grgcè eftipfiflimum verbum, Ex qua profeótò vclfola définitione per
ύλεία, id eft, fervitus, & ἐλευθεgia, & ἐλευθε fpicuum, cvadit, elcctioûem feu praedeftina
ferm.48.de föwv,qug Aug. in graca lingua evidentius fonare tionem hominum gratuitam, iùxta Sanäi
verb. Dum mradit propriè diííá libertatê, quatenus oppónitur ' Auguftini do&riaam , à Deo fa&am effe poß
feruitüti. Nam alioquin liberatio miagis dif praevifum peccatum,cuius inquinatione dam
£usâ & impropriâ fignificatione extenditur nanäi videbaiitur, & à cuius erant damnatio
ad omnem cuiuflibet hoftisaut moleftiae, aut ne liberandi.Dccretum cnim liberationis com
Ibid.
omnis mali depulfionem, ut obfervat ibidem -cipi non poteft, nifiprævisâ fervitute, ficut
Auguftinus: Im confuetudine latina lingue liberari nec decretum fanandi aliquem, nifi prævisâ
duobus modü dicitur. £t maximè im eo confuerimns aegritudine, quas cffentialiter liberatio, fana
audire hec verbum, ut quicumque liberatur imtelliga tioque fupponunt. Vnde paffim in operibus
tur pericülum evadere, molefijs carere. Liberari ad 'fuis adverfus hoftes gratiæ Dei, difertis ver
propriè dicitur liberum feri. Vna fignificatioigi ' bis docet,vi praedeftinationis divinæ licmincs
tur maximè ufitata cft altera verò propria. In » ab originali*mafla feu damhatione difcerni.
Auguflini definitioneintelligimus vakdecon Nam de diverfis gratiæ domiis quæ plurimis
venienter, iuxta principia ipfius alibi latius negantur loquefis, caufàm iftius denegationis
dedu£ta, propriè dictam liberationem, quæ in aetcrnam illám praedeftinationem & dif
ufque ad beatam corporis redemptionem, ip cretionem,afcendcndo refert, quâ homines in
famque fpiritus felicitatem gloriofàm fé pro <mente Dei ab invicem difcernufitur, hoc eft, à
tendit, fifie quibus perfeéta fpiritus liberatio, “communis damnationis maffa feligendi, dif
omnifque dcpulfio fervitutis obtineri nequit. gérnendique aeternæ prædeftinatiónis propo Litácti,
Hanc verò propriè diétam perfeétamque libe fito difcernuntur. Acper hoc, inquit, & qui Èti 6 gra.t.f*
rationem quifjuis fuerit affecutus, hoc ipfo -angelium non audierumt , & qui eo audito in melius
oque iuxta vulgarem & maximè ufitatam commutati perfeverantiam mom atctprumt , & qüi
{. e.-,
âÄÈÉ liberandi,'iberatus erit: nem credere noluerunt, & qui per «tatem;parvulam nec
pe ab omni interno externoquehofte, ab cm credere potuerunt ,Jed ab originali moxa folo poffùnt
iii intcrna externaque moleftia, ab omni de lavacro regenerationis abfolvi, quo tamem non ac
qnique interno extcrnoque malo. . . . : cefto mortui perierunt, nam funt ab illa conf}erfione
… Etenim utraque liberatio hîc juftitiæ dik difcreti, quam conflat effedanimatam, divitibuj om
* * * £tione, & concüpifcentiæ refraenatione ac di mibus ex uno in condemmationem. Et paulò infe
. . • •\- .
minutione inchoatur, & in beata corporis re c rius ordine reciproco, defcendendö ex illo ae
& '
furre&ione atque , afiimi perfe&a fàpientia terno praedeftifiationis propofito, quo homi
'* *' perficitur. Quapropter fi quis maluerit libera ines à cemmunis maffæ humanae damnatione
ttonem per Dei beneficia quibus certiffimè li difcernuntur, omnium donorum Dei diver
beramur, vulgariter intelligere ab omni vide fitatem velut cx fonte derivat:
licet malo, nihil fucrit inconveniens. Nam & -, Qgjcumque ergo ab illa originalìdamnatione iftâ lib.de**
pro tali liberatione malorum omnium ad quæ divinæ grate largitate difcreti funt, non eft dubium &v**.
.t •.•.*.
ex peccato Gondemnatifumus, depulfionem qaod & procuratur ei audiendum Euangelium,&
- -
* coihplectéte,tantis gemitibus tota deprecatur $um audiunt credunt,.& in fde qua per dileäioncm
Ecclefia,quando quotidie clamat ad Deum: ;operatur ufque in finemperfeverant,& fi quando ex
r,;;,,,,. Sedlibera uos à malo. Hoc enim dicendo nos ip orbitant , cvrrepti emendantur &c. Hac emim omnia
ad Prìam £os, ut Augußinus docet, admonemus, nomium operatur in fit, qui vafamifericordia operatu efftos
s, 11, <no&effe, in eo bono, ubi iiullum patiemur malum, Et qui & elegit evs in filio fuganfe £guftitutionë mundi
hoc quidem ultimum quodis diminica oratione pp per eleäione gratia. Et fine ulla omnino ambi
Jitum efi, tam latè , tamque evidemter & manifefîè guitate apertifIìmè: Qgi verò perfeveraturinâ sit iiilifr.
- - - !

patet, ut homo Chriftianus im qualibet tribulativrea & faa fdeChrjfiiama ¢conrefatione lapfuri fùnt,
-

coiiftitutus , iu hoc gemius edat, in hoc lachymas stet tales eos vitæ huius fwi inyeniat: proculdubiom;c
#andat , hinc exordiatur , in hoc, ,immqretur,
.. .' i
ad hoc D ill3 tempore quo benè pièque vivunt, imjfto numere
-terminet arationem fuam. • • • •
- -(cleétorum &; praedcfiinatorum) computandi
-39 Cùm verò genius bumanum,.& inillam -funt.Non enim fuit à maffvlla perditisnu pi«fcieii
-proprièidiétam animi, fervitutcm,& in uri -tia Dei,c*pradjiimatione ££& ideo hecjecur
*vqrfùm malorura {èriem confcquentcm.non .%m propo/itum vocati,acpcr hoc mec eleéii.Et rur
iníidcrit nifi çx Petcato{, propter quod nafci $fùsin codem i]lo librô: Faciat ipfe cum chari- cep*,
*mur, omnes filij iræ, totaque natura in radice -tête quod/cii effe faciendum: fit enim talem cerri.
yitiata atque: daminata'eft ; reéìiflìmè quoque -fi* dum , fââuro , Deo aut, mifericordiam aut
dicitgrino Augußini, definitione, libertatém iiudierum:; mifericordiam quidemifi à maffa perdi
intclligi, quââ damnatione liberämur, cui obli :fioni: ille qui «arripitur, gratia largitáte áifcre
£;£'; Itaque-praedcflinatio gratuita, :tus rff.-, , , " •' • * * , . * * -

su ele&iò, & difcictió gratiæ, iuxta Sanéìi
Auguftini definitionem, non cft aliud, niß
propofitum libcraadi, aliquem à damnatione
çuius rews, naícitur. Nab. ex iftopropqfito
*»• * • -t .
-
-i!, Hinc igitur proficifcitur è contrario, ut a
£ud eundem Auguftinum reprobari à Deo,
non fit aliud,quàm inilla ipfà originali dam^
natione relinqui....... 7. ;;., T . :

- £{o&
 926 LIBER ocTAvvS. 927
Hoc ipfo quippe , quo Deus aliquem A illi maferentur, erat in Dei pradcfinatione per …

non conftituit ex damnatione iam contraéta gratiám Et quid tandem iftud? Quid enim di 1bid.
debitaque liberare, ncceflàriò réprobatus, & ligebat in lacob antcquam natu, fruiffet aliquid boni,
£j******- aeternâ'damnatione ple&cr;dus eft: Cùm diam mifi gratuitä mifèricordiae, quod efientialiter mi
;£,£ur, inquit, omnes ex uno in condemnationem, ipsa fèricordiam rcfpivit, fu« domum ? Et quid tderat
in Efau , antequam fct Jet aliquid ma!i, mrfi origi
18o. maßa fignifcatur, ex quafiumt a figtilo alia vafa in
honorem, td eft , quæ affutnttntur im gratiam, alia in male peccatum? Qgcd vberius & cnodatius ex•
contumeliam, id eft quae ad fupplicium relinquuntur. plicat paulo poft: Vt cum ex eodem paire , ea
r, Enchir. Et in Enchiridio ad Laurcntium:Tumc(in fu ?em mätre, jno concubitu, an;equam aliquid boni
ad Lauren. tura vita) mom latebit quod nunc latet , cùm de duo egiffent boni aut mali, alterum Deus diligit, odit
4.9 $• bus parvuli umus effet affumnendus per Dei mifericor altertim, intelligat Iacob , ex illa maffa originalis
diam, alius per iudicium relinquendus, im qwo is qui hiquitatis, vbi fratieni fuum cum quo habuit comi
affumeretur, agnofceret , qudfibi perat:dicit m de munem caufam. videt per iuflitiam meruiffe dum
beretur, nifi miifericorda fttbveniret. Et in libris mari, non nifi per gratiam potuiffe difcerni. Vbi
Lib.v.ae. de peccatorum meritis: Deo per Jummam pr«- Deum diligere Iacob & odiffe Efàu , nihil eft
f?;;' fciehtiam iudicante, qui parvul* tm ab Jio reatu aliud quafì praedcftinare & reprobare , fcg
jiom mereantur abjolvi. Quod & alijs non pau B prædeíinatióne fua à perditionis maffà dif
cis loéis tradit : Vnde utrumque coniurgit, . ëernere, & in illa reliiiqucre feu damnare,
& elc&ionem praedeftinantis alios ex maifa iuxta illud eiufdem in epiflola ad Paulinun: -

damnationis , & in eadcm alios reprobando, Sed quvmodo, inquitimt, non esi intquitas ap:id Deum Epiß. io&
relinquentis in illo ipfo loco, ubi definitio f diligendo difccrnit, quos merita mulla difcernunt?
nem gratuitæ Ę; - Et patlo pcfl cffcétum'iftius æternae cilk&tio
Nam út ex antithefi oftendcrct quid dixiflet, nis íiuc difcretionis à maffa perditionis, fiue
eam cartißimè liberari , quicumque liberantttr , & fimplicius praedeftinationis exprimcns phra Ibid.
5p quis fit ille terminus, unde praedcftinatio gra {i fölita : Quid nos Hic docuit , nifi ex illa maß4 Pri
tiae eos iftâ bencficiorum præparationc libc mi hominu`tui meritò mor, d.litur, non ad merita
rare decrevit , ftatim nullis verbis interjcétis hsminum , fed ad Dei mj in ordiam pertinere,
Lib.dedomo adijcit : Ceteri autem ubi nifi in maffa perduiou,
qäod quifquè liberatur, atque ita non eße iniq; it4
;?*** juftè divino judicio relinquuntur? Vbi Tyri reliäi tem apud Deum, quia meque remittendo, neque
fùnt & sidonij, qui etiam credere potuerunt, fi m.ira ' exigendo quod deletur, imjuslus eit ? Ibi enim gr4
ália chrifli figna vidiffent. Et radicem detegens, tiâ esf indt'gentia , ubi jufta poffct eße vindiâa. Et
cur talibu5 hominibus non adhibeantur illa hinc evidenter apparet, à pœna debita liberato &
figna, per quae fi adhiberentur, Praefciuntur gratu jujfificato, quantum beneficü conferatur,
viid.' eííè credituri: Et tamem fi Dei aliore judicio â e quod alter «qualiter reus fine punientu iniquitate
' perditiomù maffa nom funtgratis praedeftinatione dif juniiur. Ntinquam finirem, fi omnia fànéti
?reti, mec ipfà eù adhibentur vel dida divin4 vel Do&oris loca congererem, quibus cffeétum
faâa, per que poffent credere, fi audirent utique illum praediftinatiónis in definitione memo
- - talia vel viderent.Et in eodem capitc de Iudæis: ratum vcrbis iftis : Quibus ceri:fimiè liberantur
In eadem perditionü maffa relicti funt etiam Iudæi, &c. per libcrationem
faflidium àpotiùs,
maffa pcrditionisex
TIbia.
qui non potuerunt credere in confpeótu Juo tam ma ponit ut fànè quam inftru
g»is clarifque virtutibu. âionem allaturus mihi videar, fi pluribus ac
Hæc denique caufà eft , cur fexcentis locis cerfëndis immorcr. Confulenda, fi cui plura
Auguftinus terminum fèu effe&tum praedcfti videre libet,libri z.ad Bonif.caput 4.& lib.4.
'natiónis, qui in ejus definitione tafigitur per cap.6.lib. de natura & gratia cáp.5.& 6.lib.3.
vcrLuin liberandi, explicet per liberationcfn contra Iulianum cap. 17. & libri 4. cap. 8. §£
à maffa perditionis, à mortc, à fupplicio, àlia innumcra. Quà fànè caufà eft , ut i!!a,,,,..,
`darnnatione : & è contrario cffe&um repro gratia, quæ gratuitæ * pr«deitimationu fffjig; }.Ä:
bationis, per non liberari, five puniri, five ëfle dicitur ab Auguftifio, vocctur ab ipfò fing?.i3
damnari, & huiufmodi. Et in epiftola ad Six D ° gratia liberatrix ; grátia* liberationu;gratia quâ b£?! 593
*yif.io$. tum : Parum attendunt quod debita reddatur pae *iiberamurâ concujjjentiarum dominatióne; grátia ? §Έ
ma damnato , 'imdebita gratia liberato, ut nec illefe quâ * lilcramur à córpore mortu huius,hoc eft vi- Σ•y7,
indignum queratur, nec dignum fe ifte glorietur ; ijs ejus; dcnique gratia quâ 'à damnatione libe- apoft.c.x.
atque ita potiùs acceptionem nullam fieri perfona rámur, quâ jàm fîiemur obílriíti, & fimilibus ciib.4. esr
rum, ubi uma eademqae maffa damnationü & of nominibus, Quæ apertiffimè clamant , non £&**'**
fenfionis involvit ; ut liberatus de non liberato difcat, aliter Deum hominés praedeftinando refpexif- 3'; i£7.9e•
quod etiam fibi fupplicium conveniret nifi gratis fé, quàm ut à maffà damnationis liberandos, è É
jubveniret. Quod in eodem loco uberiùs & in quâ juftiffimo Dei judicio tota humani gene- gefta Pelae
Jbid. ris maffâd vitiata
ftantiùs agit &finfcriùs : Cur autem illum potiùs, etiam premebàtur.
li •.
36; e*
;„,,.„;_ ftib.de -

quàm illum liberet, aut nom liberet, ßrutetur qui
joteft judiciorum ejus tam magnum profundum &c.
Et adhuc in eadem epiftola de praedeftinatio
ne atque elcétione Iacob præ fratre Efau dif
putâs,propterea Prophetâ dixiffc docet:Iacob
2}id. çiiiexi £fìu autem odio habui : Vt intelligeretur
huc
-*
apcrtum pofita per Prophetam, quod antequam
Ouod etiam ex alio capite non minùs evi & gra.c.io
denter conflat. Nam , ut Apoftolus docct,& &
ex Apoftolo fànétus Auguftinus, hominum
eleétio atque praedeftinatio, non nifi in Chrisio
faéta eft : Elegit mos in ipfo ante mundi conflitu Ephef.r:
tionem ut effemus fanéti & immaculati im co»ffeâu
eius in charitate. Et iterum : gg prediffimavit 1,4.
110.;
 928 DE GRATI A CHRISTI SALVATORIS , 929
mos im adopticnem filiorum per Iefum Chrifum im A de cælo ad terram merita moflra boma fed peccata
ipfum,fecundùm propofitum voluntatis Jua. Sive duxerunt. Hac eji caufa cur veniret peccatores fat
intelligatur in ipfo tanquam in corporis ejus vvs facere. Et infermone nono deverbis Apo
plenitúdine, cujus ipfe caput, nos membra ftoli cadem illa verba quamvis planiffima,
fa&i fumus, ut fubiade Sanctus Doétor vidc populo plana faciens : Ntilla caufa fuit veniendi serm.y.t
Ibidem
tur intclligere, juxta illud Apoftoli : Jm quo Chrifto Domino , mt% peccatcres falvos facere. Tolle
etiam mos fòrtem confecuti fùmus (ut Auguftinus morbus, tolle vultisra , & nulla eft caufà medicima.
lcgit) pr«defiimati fecundiim propofitam eius; five Ergo non aiiter fa&a cft hominum praedefti
imjpfe, hoc cft,per ipfum , aut pcr mcritum natio, nifi pofita prævifione damnationis feu
eiüs; quae diucifitas ad praeféns propofitum rnaffæ humani géneris ex peccati iniquitate
- nihil facit. Iam verò, juxta Sanéii Augufti vitiatæ, ut vi praedeftinationis poffcnt per
ni principia , Chriftus non erat ullo fsodo gratiam ab ifta damnatione liberari. Nam
veriturus in mundum, nifi Adami peccato 'indc vcncrunt ifta elogia Chrifti Domini ce
g.,„.s.a, tota humana natura perijflet : Attende Euange lebcrrima , quibus Redenptor & Salvator
ÄÄ.„ lium : venit enim Fil.us hemimu quarere & falvum mundi , & Icfus dicitur, quia falvum faciet po- máí.t.
©. 1.
facere quod perierat. Si homo mom periffet Filius ho pulum fuum à peccatü eorum.Traedcftinäie quip
. Ilid.c.7. mimis mom vimiffet Et in eodem fermone : Qga pc homines feu populum fuum, non eft aliud
re venit im miumdum ? I cccatores falvos facere. Alia guam velle falvum facere fcu luverare, populum
- auja mvm fuit quare veniret m mundum. Nom emim uum à peccatis eorum.

Q A PV T N O N V M.
p.

Vnde phrafes iftae, maffa , & difcretio à mafla perditionis, & quid
fignificent apud Auguftinum.

X his igitur Auguftini denfis contéfta- A num genus velut eiufJem cum Adamo na
tionibüs, fimul etiam non obfcurè col
ligi poteft, primo vnde phrafes iftae de
maffa & difcretione vcncrint, quæ tam
libenter Augufìinus ufurpat . Haufit enim
vtramqucex Apoftolo, qui ad Romanos di
Äom.9. cit : Ammon habet poteftatem figulus luti ex eadem
maffa facere, alitid quidem v;;; in honorem , aliud
vcrò in cótumel am? vbi Auguftinusfempcr fub
intelligit maflam illam humani generis, quæ
fimiliúdinc maffà, fivc ÉÉ farinaceæ,
fignificatur peccati fcrmcnto corrupta efle.
Nã 4%«•, quod ibi maifà vertitur, ab Apoft.
aliquotics yfurpatur, pro confpcrfione fari
hae , quæ fermento mifccri ac temperari fo
turæ , & ex ipfo deriuatum, inftar confperfio
nis, fcu mafiae farinaceæ, peccato veluti fer
mcnto vitiatum, perditum atque damnatum
cft; non folum quia ratione culpae, quam pec
catum attulit, fed & concupifcentiæ, qua in
prolcm culpa transfunditur, animus ifiqui
natur, dominantique carni fubditus nafcitur:
Tum facta eft una maffa omnium,vtniens de traduce Lib.i.4.v.
peccati & parma mortalitatis. Et inferìus: Con- ad simi;lit.
cupifcentia carnali de peccati parma tam regnans,
univerfum gemus humamum tamquam totam & u
nam cvnfferfionem originali reatu in omniaperma
mente confuderat. Vnde alibi dicit : Vmmycrfa Lib.14. de
*maffa
Y..
tamquam in vitiata radice dammata eff. Alibi Civit.***
- - -

Galat. 5. let : Modicum fermentum totam maffam corrum Pelagianos molle aredere, quod im uno homime tota Lib.n. twn*
* cor- 5- pit Et, expurgate vetus fermentum utJiti, nova con s £f ma/a vitiata, & tota damnata,à quo vitio & îi
ferfio,feü malia, puerìs. Phrafim vero dc dif dammatione fola famat & liberat gratia. perf£j4f.
çrétióre Apoftolus ci ad Corinthios fuppedi Tcrtio utcumquc patet , quid fit illa dif
tavit : Qgi enim te difcernit? Qgæ verba Sficut, cretio temporalis, feu liberatio à maffa damna
' Auguftinus docct' ad Valentinum fcribcns tionis » quam refpicit difcrctio æterna, feu
£pift. 1. ad Ideo dicit, quia de maja ilius perditionis que faëta praedeftinatio gratuita faluandorum , velut
Valent. . eft ex Adam nom dJccrnit homincm , ut eum faciat adaequatum cffe&um fuum . Quidam enim
Vas im homorcm, mom im contumeliam, nifi Deus. Et non fatis Periti principiorum Auguftini, diffi
ad Bonifacium docet, homini tanquam de culter poifunt acquiefcere, quod praedeftina
femetipfo & de fuo proprio bono glorianti tioncm Auguftinus , difcrétionëm à m affâ
z4;.,.„ p, dici : Qgis enim te difcernit? utique ab ira vafis, damnationis vocet: multi enim videntur per
pif.c.7. À maffa perditionis , qua per unum omncs mtfit peccatorum remiffionem iam à damnatio
in dammationem &c. ergo ille difcernit, qui nis maffà difcerni, qui tamen nullo pa&o
vnde difcernaris impcrtit , pcenam debi praedeftinati funt , quia relapfi pcrëunt.
tam remittcndo , indcbitam gratiam lar Sed fciendum eft , quod cum difcretio à
gicndo. maffa . pcrditionis apud Auguftinum ipfà
Hinc etiam fecundo colligitur & pcrfpi- c praedeftinatione fiat, iuxta illüd ipfius : Non tit. uum
cuum fit, quofenfu dicatur, maffa perditionü, enim funt 2 maffa illa perditionis prafcientia Dei & gra*
puffa damnaia &c. Ncmpc quia tQtuna huma & pr«deftimatione difcreti , aterna illa difcretio
-
JMi
 936 l IBE R
Dei effe&us eofdem refpicit quos praedeftina- A priae ; à malis tentationum , cum quibus
tio. Pradeftimationis autcm effecius eft graiia , ut affiduè lu&emur, propter totius mafíæ
ut idem ait,hoc eft, quicquid gratia iu uoui culpam damnati fumus, átque ita damnati,
4 !a ne ad perficiendam falutem a$ lioerationem ut nifi gratuita Dei gratia in fingulis adjuve
'e ejus operatur, non merita fòlum feu opcra • mur, ncc unam qúidem fuperäturi fimus;
'. bona, fed & eorum pcrfeverantiam & ipla a à naiis denique ipfius fomitis atque mor
- gloriam, fine cujus praeparatione uenio fim- talitatis : quæ tentationum omnium femi
{ Éliciter praedcftinafus dici debct aut poteft; n riutn. Quod triplex, beneficium contra
. prout lätius in fuperioribus demoniiravi- triplcx fupplicium perditionis maliæ irro
mus. Itaque æterna illa praedeiiin ' tionis g tum , triplici oratione petitur ab Eccle
dilcretio à'maffa Perditionis refpicit ad equa- iia, quandò jam etiam ab originis culpa
te difcretionem feu liberationcm tc vpora- raundata rogat : Dimitte nobis d.bitanoftra ; Et
L. s. •per. lem ab illa malia per gratiaui : Gratia , in- me nos induca, in mentationem ; fed libera nos à
V.
ip*
*•'•f*sost. iiationeAuguf
79• quit qüostinus
liberat., lib.rat 4 totum
Quae fane m4,4
ii »era uam- .
lo auuo mala, juxta
uv, tn tri illud jsAuguft
w benefici inibrevite
pofitum : Sic rpeti totum „i
ergo poteft: de
tj}.v ..?.

modo foiam peccati rc/iifionem reij- c t • f. d Igm fce nobu ea in quibus fumus abftraitt a concu
omnium omnino maloruin deputi n m • p.fceiitia ; adiuva me abftrabamur a concupifcentia; ,
quæ pœnaliter ex or ginali d. num- i nc tou aifer à mbu , beatâ refurre&ione, concupif-,
maffae perditionis infi.cva iunt : triuutum non _ cen iam. Qiiamobrem quifquis non ex om
folum culpae, fed & ignora tuae luus P o- B m.pus illis malis quæ ex originali damnatio
fundæ & çœcitatis, cuiu qua nafciiiiur , & ne contra&a funt, eruitur, ficut non libe
concupifcent æ tam importunae a quc F vi 1- rtur in tempore , nec di(cernitur reipfà à
culolæ, cum quibus duabus o iginalibus Pu- 1, aiia perditionis, fed in illa tamctfi femcl
nis ad moriem ufquc diamicamus , & cx qui- yftificatus, pcrit ; ita nec ab æterno ab illa
bus pcenis omnia peccata prvficiflu tut , x malla perditionis Dei pra dcflinationc dif
ipfius mortalitatis, quam grave uuguu. S-ii, t - cretus fuit. Maffae quippc damnatio, non in
ræ vocant ; ae criae denique Jauua iouis, co tantum, fita eft,quod poft mQrtem,ad æter
in quam nemo jam femei jtiificatus icia 1- n. m lupplicium deputandi fumus , fed in
tur, miti ex illius dannatiónis fupplicio quo « mnibus omuino malis quæ in hoc mundo
tota m:fla premitur. Ad iftis qu.uiuus datu- fuftciuntur, & in omnibus malorum fùffe
- nationis órigiialis maiis, nifi quis gratia rcndcrum dcbitis atque neceffitatibus, quae
·- Jibcretur, nùnquam ille juxta fchf in lan- tamcn per mifcricordiam Dei non fufferùn
&iflimi Præfuiis, à pcrdivonis nialia dif- tur. Divinæ quippe mifer.cordiæ cft , à quo
crctus fuerit. Itaque dif- ietioni livc li- cutnque malo liberamur , Concilio Araufi- -

' berationi à mafla perditionis , non ica cl canonvbis pronuntiante : Nullu mi/er de quam- com.4r*
' damnationem Auguitinus opponit, ut in liuro ta.umque mijera liberatur, mi|i qui Dei m/eri- ***•**
* * ' quarto coftra Iulianum , ύύi de maffa orig*- wraia pr«venitur. Iatcr quæ uala non eft mi
`` … ' nu dammata atque vitate fecillet neau incu): nimum , quod homo qui in illa maffa dam
iv z#.4.eont. Ac per boc , in quit, d..maius ex debito de fp- . natus fuit, neque crederc, neque velle bo
* 1-i.-.s. Plic • iujfe queritur ; nec liberatus gratu de metuo c num, neque pœnitere mali; reque diligere
&.ae me*. füperbe gl riatur. Lt libro de natura & gra- T Deum, neque opcrari, neque quicquaqj bo
• gra*.*.* tia : Vniverja igiiur ma]a plena, debct : & J vui- di quo piè vivitur, neque tantilluô fuis vi
I'***
nibus
non iniufte m damnat
debitupresul dubioio re4w.i . r.; mQuirediere
w jupplici iur,
ergo nude gra:ui pçrfev
ribùs fa gratia dafipoffií,
erare debeatfed ci totum
, quam iftud
propt cr
;* per gratiam lberaniur &c. Et terminos iube- Ea, quibus & quando & quantuum voluerit,
'w yationis illius grcumfcribcns , quæ per mi- triLuit & negat Deus. Nón cnim culpâ e
[44 £ricordiam difcernentis Dei & gra iam tri- opus novâ utíoc alicui fubtrahatur, tivè noá
fr* *:*?*'; buitur : M/ericordia eius present liminem ut li- dètur quod ncmini debetur. Ex illa igitur
**"**'* beretur a malu, & qua fìat & quæ facturw jue- originalis natiæ damnatione proficißitur,
rat , nifi gratia Dei regeneretur, & qua paffu- ut áliquilus non detur quidem' ipfe auditus
*** fuerat m eternum j erueretur a púe, àué te- fidei, 'une quo non polfunt credire : Fides
metrarum , & tranjerretur in regnuw jlj alari- enim ex auditw; alijs non detur fides, fine qua
tatu Dei. Lt. adverfus iulianuin adcürauus: jufti elfe non pollu-; alijs ncn detur pa:ni
εις • *. Q34 gratia liberatu fùm a meatu ommum pecta- tentia, magnùm defum Dei ; alijs nön de
Jal. **A. 14. torum, vel quæ majeendo traxeram, vel qua male tur dilc&io, qua bene operentur ; alijs non
yvendo contraxeram : qua gratia liberer , ut detur firmitas perfiftendi in tentatione, five
„ .., fie , ne intrem, si tentationem à concupjcentiâ mea perfeverantiæ donum , quod Deus iribuit
-
abiiraftus & illeäus, atque at exanaiaj dicens cum ^ & non tribuit, quibus vult. Iuftè autema
4•//oriuw mrtis : Dimitte nobis debita nojira : qua . non tribuit quod non debct : fi igitur fua ma
gratia l*rabar ut fpero iu atomum, ubium niua P litia in pcccáta relabantur, noiîit illa culpa
4f* m membris nuu repugnet legi menti mea. Dei (cd propria ; ficut & infirmitas & cceçi
Ii»*
£cce triplicsuo liberatiónem à malis, quæ
omnia 9mnino vel proximè vel remotè ex
tas ex qüafiaßitur ifta inftabilitaspropriaeft,
ex mafiâ damnatione cótra&a.Hoç et igitur,
, & M. 9riginalivo ius maffè damnatione contra&a quod Auguftinusiniflud vclut principium re
funt, à natis culpæ five originalis fivc pro-
-
É , quod aliqui vcl non Pcrfcvcraver
•• .
unt,
vclba
 93* DE GRATIA CHRISTI SALVATORIS 93;
velbaptifmo caruerunt, vel non crediderunt, a cecidit ab alio gratis liberari debet, non eft
vel nön audito Euangelio, neque credere po liberatus dum ei funis datur, & extrahi ex
tuerunt ; quia videlicet non fùnt ab illa conparte coepit, fi propria malitia vel infirmi
tate cx cafu voluntário contra&a relabatur;
|
fperfione difcreti, quam conftat effe damna
ita nec ille in fenfu Auguflini à maffa difcre-
Iib de cor, tam : Non enim funt, inquit, à maffa illa perdi I

tus eft , qui tantummodo peccati remiffio

°£***7. tioni, prafientia Dei & prædeHinatione difcreti, &
ideo non fecundum propofitum vocati. Nam fub ne decernitur purgandus ; (ed qui omnium I

illa vocationc , fecundum propofitum, aon pœnarum ex damnatione originali inhaeren

folum fides & poenitentia, (ed, ut infra la ºtium abolitione juftificandus, & in antiquum
tius, & perfeverantia ipfà corrprehenditur. ftatum reparandus, in quo innocens maffi ex
Quemadmodum igitur qui ex puteo in quem Dei creatione & fan&ificatione fuit,

c A P V T X.
Eleétio , feu prxdeftinatio gratiae non habuit in
• • •,-
Angelis locum, & quo fenfu.
R r D E s r 1 n A r 1 on E w illam A jutorium laefae poteftatis arbitrij , fèd adju
gratuitam , de qua aos ha&enus diffe torium voluntatis & a&ionis. Hoc eft, non
ruimus, circa homincs qui perierant, eft adjutorium fànae voluntatis , quo detur
fuos effectus operari tam `infuturaquâ eipoffe fi velit ; & fine quo non poteft velle quod
in praefent vita, ex ijs quae tra&avimus, fàtis præcipitur, fed eft adjutorium Salvatoris me
ÉÉ Ratio quoque certa duobus ex capiti dicinale , quo Deus ægræ voluntati invi&è
pus peti poteft. Vna ex natura libcratiónis, donat ipfurâ velle & operari, idque ab initio
de qua ió definitione mentio fit , quia quot inchoationis vitae bonæ, ufque ad finem con
quot ad æternam falutem perduceadi funt ex fummationis. Donat ergo Deus hominipcr
iuftifTima matiaedamnatione, non folum culp£ iftud gratuitum & medicinale adjutorium,
remiffione, fèd omnium pœnarum abolitionc 9mnia opera ac merita quibus erigitur adfì
liberandi funt. Quamliberationem,quia nul lutem, velle, credere,poenitere diligere, opc
lum omnino meritum fivc opcris, É volun rari, & in iftis omnibus perfeverare ufquein
tatis, five cogitatio„is praecedit, neque prgce finem, non folum ut fine fo domo perferrianti4 L. l. c.
dere poteft , fed merc per grauitam gratiam eJe men poßint ; verum etuam ut per hoc donum non σμft,ii
dari debct, neceffe eft, ut gratuit otantum be nifi perfeverantes fimt. De quo genere gratuiti
ntficium præparetur, & proinde praedcftine adjutorij medicinalis, & quopa&opcrillud
tur. Cùm praedeftinatio gratuita non fit aliud, Qumnia opera - lapfi hominis fint proprie & L. . |
nifi praefcientia & præparatio bcncficiorum fpecialiter di&a fiunera feu, dona Deilatedi- ^* **;*
Pei, quibus certiffimúe liberantur, quicumque B ximus, cùm de gratiæ medicinalis natuiattv ££t
*}. de cer. liberátur. Vnde Auguftinus : Quotquot ex &aremus. *»fwm preti
c******** hac firpe gratia Driliberantur, à damnatione uti Hinc £rgoirrefragabiliter con(eqútwtpm- …);
que l.b.rantur, qua tam tementur obfiriäi. Vnde niahujufmodi beneficia quibus peragitur Wet- •%• di£
Etiamfi mullus lib. raretur, iufium Dei iudicium jufte ditorüm hominum liberatio, ficuti gratuita
hcmo reprehenderet. Qgod ergo pauci in compara &. fpcciali donatione dantur infirmis , Pcr
tione pereuntium, in fuo verò numero liberantur adjutorium non folum fine que mep poffum
multi, gratiâ fit, grati fit,gratia funt agenda quia præcepta facere, fed quo Deuseisipfum yelle
fit, ne qui velut defui meritis extollatur , fed omne largitür & facére ; ità quoque ea bcncficia
% ol fruatur , & qui gloriatur in Domino glorie ipfis per gratuitam benevolentiam, &. gra
fur. tiam præpîtari, hoc eft, danda praedeftinari.
* Altera ratio ex natura beneficiorum Dei fluit, Vt proinde nullo pa&o in dubium revocari
uibus peragitur , ifla libcratio. Illa vero poffit » quin praedeftinatio gratiæ circa la
É; tam meritum vitae bonae in hac vita, pfos homines' verfetur. Hoc ipfo namque
quam ejus pr£mium in futura, quorum quo ifta beneficialiberationis , aliquibus gra
útrumquc Deus per gratiam Chrifti medi tis Præparata atque praedeftinata funt, illi
cinalem , homini í,íî perdito do É gratis praedeftinati funt, juxta illius con
nat. Eft enim arbitriufi hominis poft lapfum &cutionis'legem quam format Auguftinus,
non fòlum ita culpæ & pœnæ reum , ut illud quaado in húnc dhodum arguit : initiumfidei Lih.lllu
debeat à reatu hæreditario & propri9 , illius & ufque in finem perfeveraniia Deidonaßnt, ne* íerit
agni fànguis abfolvcrc ; fed ctiam fub con- C wlla futura fua dòmò, & quæ danda effent, &
cupifccntia peccafidi fibi dominante capti quibus damdaeffent Deus non prafcire potuit : Ergo.
vum; à cujus vinculis & ferrea fervitute inquit,per bùcpradeflinati ab illo funt quos liberat
nullo pa6to poteft erui, & in bene agendi d* coronat.
1ibcrtatem fùrgere, nifi per gratuitam Chri Sed de beatis Angelis major quæftio cft,
fti Salvatoris $? liberetur. De qua fer utrum & illi ele&ione feu praedeftinationc
vitute, confüle quæ fusè in alijs locis dixi gratiæ cleâi feu prædeßinati int.Quod etiam
mus. Haec porro gratia non eft quodlibct ad de hominibus,' fi in primæva perftitillent
'. •
innocen•
 -

93* L I B E R N O N V S. 935
innocentia, quæri potcft. Nam eadem om- ^ fervandæ adhibentur , aliud medicinalibus,
mino,juxta fìnétum Auguftinum dc homini quæ infirmitati roborándæ. Inter quæ adjuâ
bus ifihocentibus atquc illaefis , quæ de Ange toria, quanta differentia fit , & quó pa&o id
!is ratio fuit. Angelos igitur etiam gratis ad quod integritati ad agendum fufficit, alteri
{àlutem electos & prædettinatos eííè, pleri plerumque nihil omnino conferat , imo no
<jue reccntiores & fère omnes , fi non prorfus xium fit, videnda, fi placet, ea quæ latè fù - .

dmnes , unanimiter docent. Ratio quoque Perius ex profcifo difputata funt. Præfenti Lib.z.degra
$al,
; manifefta & certa ipfis fuffragari videtur. {copo fàtis cft recolcrc , Angelorum adju Chrijli
& c. 1. w/qu£
Eft enim juxta Catiiolicam fidem indubita torium non fuiffe tale ut per illud eis velle, 444.
|tum, Angelos vera Dei gratia indiguifie, quâ & faccre, & pcr(everare largiretur Deus, fed
poflent opera bona faccre , & in juftitia pcr tantummodo, poffe faccre , & perfeverare fi
{evcrädo cgleftis beatitudinis meritum com vellent. Non, cnim erat adjutórium quo fie
parare. Non minus enim opera veræ picta srct, ut vellent & perfeverarent, fedjine quo
iis, & charitatis, quibus æterna gloria pro velle & Perfeverare non poffent. Nón ergo
merenda cft , quam ipfà gloria , quæ erat -J)eus cos eflè voluit fine gratiæ fuæ adjutorio,
mcrces operum, naturales Angelorum vires, fed illud reliquit in eorüm libera voluntate,
&. homihum quantun vis innocentium fùpc ita videlicet, üt illud defererent cùm vellent,
rat, Ergo & illa eis gratis danda , & Per hgc & in quo pcrmanerent fi vellent, non quo fie
prídeftìandafugruit ;erg» confequenter illi -ret ut vellent : ut cnim vellent, in eoium li
çui reipfa beatitúdinem aliecuti fùnt, iuxta di bero reliquit arbitrio, quod ita libcrum tunt;
άum S. Auguftini argumcntum gratis refpe ' erat,ut quemadmodum Auguftinus notat,8enie riuiis.:
&tu utriufliüet, five mcriti , five præmij, Præ 'ye!le pofe* & male. De quo difcrimine duplicis jiat..3.3-
definiti funt. Nam quod Auguftinus in defi adjutorij, ftantis, lapfaeque creaturæ , quan 5.

nitione fua libcrationis mentionem facit ma £ide lib.4:

,tum ad operandi modum, fusè ex menté Au- ßatu primi *
terialis tantum videtur cff: diffcrentia;quia de guftini difputavimus, tum fuperius cum de honumw pems
Jhominibus lapfisex profelfo lequebatur. Gra gratia mcdicinali Chrifti, tum illo libro ubi toto &* mm**
tuita verò effè poteit praeparatio atque pr£dc de ftatu primi hóminis diximus. axime r.14»£#*
.ftinatio benefi:ioru m,qùamvis aliquis pcr illa •, Hinc ergo nafcebatur prino, ut ufus per 15a

non à promeritâ jam damnatione ,fcd ab im inde uti nonutus iftius adjutorij , non ab ipfo
' minerite, fi dceffet gratia hbcraretur. *- , ' adjutorio, fed à voluntate pcteretur. Adiu
Et ifta quidem , juxta recentiorum Princi torium cnimvnon fe habebat, tãquam id quod
-.'!.!
Nu.m fi pia, videntur valde confcqtienter dici ; qui ne voluntatem ad agendum impellcrct , fed ita
w£* $emel quidem dc gratuita {an&orum Ange dumtaxat ut fine quo fe ad volendum detcr
Jorum prgdeftinatione dubitant. Scd juxta minare non poflet. Nam quemadmodum
habitibus & oculorum lucc utitur voluatas
S. aegíft. longe aliter de rebus iftis ratioci
nanduin cft ; utpote cum cujus principijs ifìa nutu fuo , & non utitur quaado vult, nec eft
i\, . jam di&ta inodcrnorum argumcntatio , & lux aut habitus, quæ velle vel non vclle, vi
conclufio capit liter pugnat. Dicendum eft dere vel noa videre nos faciunt, fedtantvm
enim Aogelos, qui gternâ f;licitate potiun C. modo finc quibus aëtus volendi & videndi
tur, non clie prgdeftinato s eleífioiie feu prædefi- non fit ; ita Angclorum adjutorium non erat rasaiæ.
2"**'*J*}*** matione gratiae, fed eâ quam fupra diximus, ne hujufmodi influxus, quo fieret ut vellent, fed lib. dw ftatu
ritorum. Idemque omnino de hominibus fi è contrario nutus voluntatis crat, quo ficret} primi homi
pcrititi[icnt in ftatu innocentiæ, fentiri dc ut adjutorium influeret. ' mu c. 14. �•
bet. : f- " ... , . - ' ., " -
Hinc fecundo nafcebatur, ut non dcberct 15 latjjue.
. -- Quod ut re&e inte!ligatur, fciendum cft difcrinen volentium à non volentibus, agen
nos non agere de fànótitatc vcl charitate cum tium à non agcntibus, perfevcrantium à non
qua Argeli & primi homines creati fùnt, perfeverantibtis, adjutorio,fcd nutui volunta
cùm Dcus elfet in eis condens maturam & lar tis tribui ; quamvis voluntas , aut a&io ,
3iems gratiam ; hanc enim, non c{{ dubium eis aut perfèverantia fine adjutorio influente
gratis effe prgdeitinatam atque donatam : non non fierct. Nam quando ad eundem aétum
ctiam de ipfo prgcisè adjutorio gratig, quod hberurn cöncurrunt plura fine quibus libcr
cis ad perfeverandum datüm eft. Nam & ílud tas agcndi in aëtum fuum exirè non potcft,
certiffimum cft, grátuita Dei voluntate præ non illi caufæ tribui debct excrcitium a&us
deftinatum ac datum ; fed de perfevcrantia, aut voluntatis, fine qua non poteft fieri , fcd
& aétibus mieritifque Angelorum , &, dé illi quæ nutu fuo totam machinam ad motum P^ide iiu.
. ex Aug.
gloria quæ perfeverantiæ & mcritis retribu impellit, aut otiofàm effe finit, . .
ta eft. - ,• - ^ . Hinc tcrtio nafcebatur, ut neque volitio
Itaque ratio diverfitatis inter innocentis nes, neque a&ioncs Angclorum, hoc cft,ne
lapfaeque naturae ftatum, ex difcrimine du D. que merita, neque perfcvcrantia meritorum,
plicis adjutorij gratiæ, quod crcaturis flan effentfpecialia Dei dona, hoc efl,non eis Deus
tibus, & lapfis ad volendüm agcndumque ne fpeciali doratione feugratiâ largiretur. Tan
ceffarium e(t, proficifcitur. Aliud cnini fànae, tummodo cnim donabat ca in radice, qua
C.
aliud ægrotae voluntati, aliud fra&ae, aliud tenus cis- adjutorium quoddam gratiæ tri
jntegræ libertati congruit. Itaquc unum eft buebat , fine' quo fimul influente & coo
fimil- adjutorijs, quâ robuftae fìnitui con pcrantc ycllc, agere , & Pcrfcvcrarc, non po
4.
T T R.* a- tcrant*
•.
 956 DE GRATIA CHRISTI SALVATORis »,
terant: fed ipfum vel'e, agere, & perfeverare, A loco citâto, libro primo. Nam in illo libro, viditatum
non cis dabât adjutoriumgratiæ, fèd propria ex profeffo & fusè `deducuntur,ex Auguftiti* j.**
voluntas; quamvis non fine gratia eo pror `principijs omnia , quæ hic de induftria täntür, ***f*
fus modo ; quemadmodum fi quis cum gratia 'br£viter tétigimus, nc forte cadem repetendo
r##, fùfficicntc , pro fua libcrtate vcllet aut ageret, leótorem laflaremus. . . . - - |
T„ÎÎ.. ” prout recentiores aliqui, Molina & Leflius, Ex his jam liquido cüivis patet, veriß.
profij, pro- cx profcffò docent. Fit enim , fecundum illos, mum effe, juxta Àuguftinum, non effè præ
ìatur exaug efîàx gratia, quantum ad aétum fecundum, áeftinatos vsl clectos Angelos ád merita'qui.
fi voluntas cum ea cooperari velit, fi non,tan bu$ beatitudinem adepti funt, pridefiinaiion
'tum fuificiens & in* fficax in áêu fecundo, vel eleçtione gratia, & idem judiciumí efïè, d.
`hoc cft, fine cffe&u aut fine a&tu manet. Tunc primo homine , fi in bonitate manfiffet. Cau.
igitur velle & agere bonum, non erat fpe fà quippe iftius veritatis eß , non quod Angeli
l.
ciale èdonum
Nunc Dei &
contrario, , fed tantum
generale eft &generale.
fpeciale, vel primus homo, non indiguërint gratiîad
msrita fua vel opera vel völuntate$ bonas,
quia non folum fine adjutorio, & finc po fed quia talis erat gratia qua indigebant, ut
tentia voluntatis ( quorum utrumque à Deo non donaret eis mérita, fèd rclinqueret ea in
datum eft ) homo non poteft velle aut opc Poteftatc & libertate voluntatis, hoc eft, ut
rari bonum, fed etiarii Deus per ipfùm Auguftinus etiam dc primo homine dicit, ut ,, „.„
adjutorium gratiæ , ipfum velle donafido, perfeverare & nom perfèverare in eius relimjueretur § É
donat & mcritum , & ipfum perfeverare opc- * 4* bitrio. Et illius ülterius ratio fuit, quia ta-
v.
-

rando, donat perfevcrántiam. . . . . Ir* yires babebat eius voluntas, qua fine tùo fuerat
Hinc nafcebatur quarto, ut quamvis non irfiituta peccato, & nihil;li ex feipfa concupifcen iiii,
fine gratia re&è vivefert, & in bonitate fta tialiter refijiebat , ut dignè tante bonitati & bene
* rent, per vires tamen libcri arbitrij re£tè vi vivendi facilitati, perfeverandi committeretur arbi
Videti*. iil• vere & ftare dicerentur, quod Augüftinus ex triuiti. Ex quo fiebat confequenter, ut ipfum
Σ £!: profeffo multis locis docet. . v _ * -

perfeverare, feu velle, & operari bofium,

tofo '•"*•?• ' Hinc nafcebatur quinto, ut mcrita Ange quod in eörum libero relinquebatur arbitrio,
-- lorum effent merita libri arbitrij, & humana, non eft eis donandum à Deo, fèd à propriâ
& fta : non quafi puris naturæ viribus finc voluntate, non fine adjuvante gratiâ , requi
influxu fupernaturalis gratiæ parerentur. Ab rendum ; & confequenter, non efît eis præ
fit iftud âb Auguftini mente. Omnia quip deftinandum aut mcritum , aut perfeverántia
pe merita ftätus innocentiæ tantopere, imio meritorum.Hoc cnim gratis prgdeftiha: Dcus,
-• , paagis tribuebat ipfc gratiæ Dei , quam plu quod ipfe gratis facturus, aut donaturus eft;
******* Éreęriâ mattis lapfae. Docuit Jaon quod homines ; quemadmodum fepius
•tato e.19.
enim , nulla omnino merita , imo nec ope- , fùpra diximus. Quemádmodum igiuir iho.
'ra bona fine gratiæ adjutorio, etiam ab in rale opus bonum , quod à fola voluìtate fine
nocenti natura , ullo modo proficifci po gratia fieri poffe arbitrantur , vel vifionem
*tuiffe. Sed quia altioris & purioris veritátis cælorum : vel auditionem fonorum, vel pro
intuitu vidit, non fuiffe tuiic gratiae fed vo - greffionem 'de loco ad locum, vel intelle&io
luntatis facere, ut innocentes vellent ; quem nem fcu contemplationem rerum nätura\ium,
admodum nunc è contrario , non eft volun non gratis Deus homini donat, neque dan
tatis, fedgratiae facere ut lapfi velint , quam dum praedeftinavit, quaatumvis poténtias &
vis neque tunc fieret fine gratiâ , neque nunc adjutoria univerfa, fine quibus influentibus
-. fine völuntate; Vidit confcquenter, non fo nullâ ratione cxerceri poffünt, gratuitâ volun
??****** lum merita ftatus illius non e(fe dicénda fpe tate dgnaverit , quia ab ipfà liöerâ voluntatc,
iib.*.r.16. : ^ 1: - -

- - cialia Dei dona, quemadmodum nunc funt, fine alia fpcciali donatione aut praedcftina
fid effe dicenda merita natura , liberi arbitrg, tione fiunt ; ita quoque prorfùs dé doriatione
humana ; qucmadmodum è contrario nunc ac praedcftinatione gratüita meriti & pcrfeve
rantiæ hominum innocentium Angelorumi
funt merita grati« , quia gratis à gratia donata
bumanæ voluntati. que ftatuendum eft. Nempe , ea fion fuiffè
Hinc nafcebatur fèxto, ut neque vita æter gratuitò Angelis praedeftipata , quia non gra
na effet Angelis gratia fpecialis, fèd merces tuitò donata. Vnde nec ea fe Angelis fan
meriti. Nunc è contrario, gratia Dei cft non &is daturum effe praefcivit. Sic autem defcri
{olum meritum, fed & vita æterna: quia gra bit Prædeftinationem gratiæ fan&us Augufti
-- tia eft nobis omne meritum,cui vita æterna datur. nus, ut per eam præfciat Deus, non quid ho- tialis
Il
- Meritum enim,& meriti prgmium fe invicem mines etiam cum adjutorio Dei , fed quid ipfè perf. s*i*
ita refpiciunt, ut fi merituin fit fpecialis gra faéturus fit. Quid enim eft, quod homines £! «y i7. 6*,
tiæ donum, etiam præmium donum fit; & ciunt finc adjutorijs Dei, non folum poten- alüjßy*
è contrario, fi meritum non fit fpeciale do- p tialium ( quæ funt inftar cujufdám affiften
num fed gencralc, & in radicc tantum da tis perpetuò poteftatis , quäles funt habi
_. tae poteftatis, præmium quoque non fit fpe tus , luces , fpecies , & ipfum quoque ad
*°** ciaie donumj;' fed propriè ímerces meriti, jutorium ftatus innocentiæ) fed etiam actua
****** quod item ex Augüftiiii do&rina latius (la lium influxuum 3 Nec tamen idcirco quicquid
bilivimus. Quo vero pa&o etiam per ifta homines Deo fimul concurrentc & inflüen
gihil Auguftinus diyinæ gragiae dépoget,vidc #* faciunt, à Dco donari, & Prædeftinari
- - - - diccii
 933 p. 1 B È R N Q N v S. 939
lib. opus, aut meritum, quando ipfe involuntat*
uft
dicendum e(t. Nam & a&us materiales pec- ^ operátur ut velit ; non folum fic ut fine ad
catorum, ca rationc donarentur, ac prædefti
nt;
parcntur voluntati, quo nihil fàlfius dicipa jútorio ifto velle non pofIit, fed utcum ifto
tt; adjutorio non nifi velit.
gcft. Tunc ergo dówátur vólitio aétis, aut
C Α Ρ V T x I.
----**

{
Elc&io gratiae in Angelis, ex alio capite defiruitur,
v ae veritas ex afio capite certo A 'fuia, quia Mamlicnfes fidei initium&peré
'cövinci poteft.NamSemi-Pelagiani yerantiam vellcrit ab humana voluntatc pro
fatebantur homini à Deo däri talem ficifci, cuin ifta Adami gratia , quæ natu{ae
~ grátiam ad initium fidei & ad pcr quamvis lapfæ füperftcs manfèrat, de ipfis di tJ.d, pra*
feverantiain in fidc, qualis primo homini ih 'éit: Aähuc in quaiiione caligant depradcfinaiio! £?T.
innocentiae ftatu data füit. Dìfèriis verbis hoc sanáriim. Hóc enim ipfötollebant eam, quâ -

afferit Hilarius ad Auguítinum fcribens: Vide fidem, non ficut operâ , pcr gratiam Chrifti
in boc fel, volunt à primo hgmine omninm diftare donari, fed ab homine grátia Adarni adjutQ
naturam, ut illum integru viribus voluntati iuvaret fieri credcrenr, Et infcfius reprehendit, quod
gratia volentem, fine qua perfevcrare non poterat: Deus juxta Maffilienfes praefciyiffet , nòn f:
Eos autem amißis vir;bus credentes tant1m, mùm Jo fidem, {ed hcmines effe faäuros; hoc eft, quòd tiu«? te.
lum erigatprojiratos, yerum etiam fuffulciat ambu pra deftinationem fidei tollerent, quia ut co
lantes, itaque in hoc, ponebant diff.rentiam, ílem capite dixerät, prade$iinatione Deus eapra
quod Adaá cum ílla gratia quam Auguftinus fcrv.t quæ fuerat ipfe faëturus.
tradit, poffet perfeverare völens, hóc eft, fi
vellet: lapfi autem crcdere tantum ; de cctcro Ex ißa fgitur Maffilienfium opinione &
fraâae vites gratia Chrifti cflent erigendae ; Auguftini argumcntatione concludimus,Maf
vid•dida quod nos alili latiflimè dcmonftravimus, filienfes hoc ipfo quo ßatuebant hominem
££• li«tfi Hac ergo de caufâ, quia ifta gratia Adâmi ta Agaibi gratia adjutüm pofe faltem credere,
Pelag.z. 6. lis erat, ut per caifi non dönetur meritum à ° fuftulif[et praedk£inatiqfiem Dei gratuitauì.
** •** Deo, (eâ in libero arbitrio rejnquatur, nole rcfpcctu fidei utpote quam beus nô fe datu
bant imitium fidei & in ea per(cvçrantiam do {uin , {td homines ipfos faéturos eff: prxfcie
vari,& pcr hoc neque pra dcftinari à Dco. Et bat : cfgo & Augufiinus, hoc iplo qùo docct
hoc yeriffimum effe , iii gorum fenfu, profite Adamum & Angelos grafia primi flatus ad
- •
tur Auguftinus. Nam iüco ceilíis diéit, sęlum jutum ifi credewdo & operando. perfevsrare
££££* imitium fidei & ufquem finem perfeverantiam, fic in Potuife fi vellent, tollcbat prædefiijationem
2** *
*^**''7 no/ra confiituuntjoiefíáé, ai ik, dona jejúpw Dei gratuitam Êå operám & perfeve
- - -

tent, v£}tte 4d hæc baben*a atque retinguia Leirw rantiæ ; quia ea non fe daturum eßè, fèd ho
operarinofra cogitationcs & volúntates , cetera vero Jgincs & Angelos fa£turos cffe præfciebat.
• ipfumdareconcedunt, Ex qua duplici confcffiq Deam autem non dcdifie Angelij opera &
ne, duplicem quoquc cónfequçntiam formât perfeverantiam, rfc Adamo daturum fuiffe,
Auguftinus, Vnani,fi cetera præter fidei ini Auguftinüs ex profeßô toto capite decimo,
$ium, & Pcrfeverantiam Deus donat, ergo ea Vndecimo & 12. de Correp.& gratia docct,
fe datufum efle Praefcivit ; ergo prædeftina & ex natura adjvt9rj fine quo nón inviáé fé
yit; quam paffim (ccundo librö dë dono per quitur. Vnde etiam expreßè dicit ; Vt ergo
tiom acciperet, hoc cft, nön opus effet accipere, e* grat.f.l*
TÉÉÍ <•}.v*; £ycrántiæ cretrò repetit, & in prirhisin'fine
hoc dotium Dei, id eft , in bono perfeverantiam pri
litfi Poftquafi dixiffet, quod Maùlienfes cete
ralipha ad$itam piam qua Deu reâe coitur perti mus homo, fed perfeverare & non perfeverare is
titia, etiamipfipropter quos hac agimus, Deidona ei* relinqueretur arbitrio , tales vires habebat eius
effe concedant.' Regulam figit indc gcncralem: C volunt4* &c. at dignè tante bonitati 3 bene vi
Omnia porrù dona fía, & quibus illa fìat targitu vendi facilitati perfeveramdi committeretur arbi
tu, seumpreßiffe negarenön poßanr.Altera cónfè. trium. Nam iffis verbis refpondet ad quae
quentia eft, fi initium fiáé, & pcrfeverantia ftionem quam initio capitis decimi propo
non dantur à Deo,ergo nec ea {édaturum efie fuerat. Cùm enim capitéféptimo inftántífi
praefcivit: fìlfum Gií praefciviflet, fi fe datu tpè tradidiffet, £roptcrca fign dari, quibuf.
tum Præfciyiffet, quoâ ipfè non däbit. Ergo dam hominibus donum perfeverandi', quia
£$° Praedeftinantur. Réciproca quippe fjfit non funt à malfa perditionis praefcientia Dei
É'; & Præfcire , non quid hómines & Prædeftinatiopc difcrcti, fioceß, quis in
maliâ, Per Peccatwm . perdita coiícrêriT&
%i!«•j.17. aâuri fint,fed qüod ipfe daturus. Vnde illa:
4nforte nec ipfà &pera pictatis aicumtpradejfina cum datanatione natifufit, quibus Deus non
14 ? ζή; videlice initium fidei tenetur tantum donum prædeßinare eof. $
przdeftinari negart ? Ergo me daritur à Deo, aut que à ÉÉÉÉÉ; difcernere, gra
£*f daturum effe mefcivit. Quod fi & dantur & ea vis quæftio nafcebatur ; Qaid ipfe Adam , quem *bid.iwis
ß daturum, £|e prafcivit , profeéto pradeíimavit. non perfeveraffè conflabat , non perfeverando rap. vm. *
kaque initiô libri de Pradcftinatione fan&o- ?****ri*, qui perfeverantiaw eiiam non accepi, : -;

v
k* ; Hos
 946 DE GRATIA CHRISTI SALVATORIS 341
Hoc eft, ciii Deus etiam tantum donum dare A quamvis non fine gratia concurrente flarcnt.
noluit. Caufâ difficultatis eft : Ncque enim Qgod quQmodo fieret etiam exemplo decla.
dici poteft,quemadmodum antea de hominibus rat apertiffimo: sicut fecerunt Angeli fùn*, qui ,, „..
lapfis ac dàmnatis dixerat, ideo mom accepiffe quia cadentibus alijs per liberum arburium,, per :acm fi- cga ,
mom eft difretus à maffi perditionis gratiæ largitate. berum arbitrium fieterunt ipfi. Hanc d ffcrcn.
Et quare iftud dici non potcft ? Nondum quip • tiam utriufque gratiæ inculcat urgentilfi nè,
& identidem repetit. Ex qua , & per feip{ìmì
pe erat illa in genere haim.ij;o perditionis antequam
peccaff.t, ex quo traétae eß of:go vitiata._ emicat folatio propofitæ quaftionis , & ipfe
Hanc igiur præclarifliram ac diffici!limam met cam fatis apertis verbis indicat; niini
quæftionem ( in qua intelligenda, atque ut rum non opus fuiff: , ut acciperet Aaaum à
óportct pénetrandâ, ornnes pcnè rcccntiores 3Dco pcrfeverantiæ dofum , fed illud fliie
hallucinantur, dum pcrfevcrantiam homini .in cjuslibero arbitrio conftitutum ; qua jam
btis atqüé Angclis innoccntibus , pcr gratiam 'pgtens crat, ut gatia !ongè debiliòri, non
. . . . , dorandam,' ipfùfquc gratis przdcftinatos ajt aótur. Pcrfeverandi , fed potcftatem &jum ta
praedeftinändös fïßê conténdunt) folvit di xat pcrfeverandi donante jiivari dcbcrú,actus
$ini fiuie profundißimeque Auguftinus, dum autcm pcrfevcranci , feu perfeverantia ab
gratiam quidem refpe&u utriufque ftatus ag ipfâ libéra volúntate peterétur. Ilominibus
hoflit neçefTariam , non tamcn talcm , qua autem Japfis, ipfa pcrfeverantia proptcr in
Dcus utrifque & intcgris & lapfis pcrfeyerán firinitatcm damnáti ti'jue mcriùm, in quod
tiam darét ; fed talem pcr quam lapfis qui-- ingidefunt , gratis . doriari , debet. Ex quo
* * * * deth; propter fra&as per concupifccntiales difcurfu Sole meridiáno clarius liquet, fig
motus libérae voluntatis vires , ipfum vclle rita primi hominis & Angelorum , quæ in
& perfèverare largiretur,integris vero & ftan pcrfevcrantia includuntur, Incn- fuifle fpccia
tibus neutrum, fed tantummodo poffe perfe lia dona Dci , & confcqucnter ncn cffe gratis
verare fi vcllent ; vclle autcm & colle in eo à Deo praedeftinata. Non cnim ea fè gr. ts
rum libero relinqucretur arbitrio ; ita videli daturum Angelis fan£tis aut homini prin.o,
cet, ut fi qui talis gratiæ adjutorium arripere fi in veritatc [letiffet,fed ipfos ca fa&urös elc,
veilent , illi , non per acceptum cælitus per quamvis non fine gratia fua,Prafcivit,
feverandi donum,fed pcr iibcram voluntatcm,

c A P v T x I I.
Auguftinus Angelorum perfevcrantiam non praedeftinatam,
fed præfcitam tradit , eofque non gratia , fed
mcritis difcretos.

AE c ergo ratio cur Auguftinus in A idco accepit quoniam ab illo qui dedit, permanfita
univerfis operibus fuis nufquam tra P R A. v 1 s A E s T. Et inferius : Scire vellem Cap. 17,
dat, fan&orum Angelorum pcrfe fi fieri poffet , quare illa matura non peccet, qtiam non
verantiam aut mcrita fuiffe præde peccaturam,hoc cft perfevcraturam f R & § . 1
ftinata, feu ipfos praedeftinatos ut in bona v 1 T D E v s. Quam fentiendi & loqucndi
voluntate perfifterént. Scd è contrario, quia cautiffimam circumfpe&ionem fervavit èx
perfevcrarè & non perfeverarc , in libcro aétiffimè in Enchiridio ad Laurentium. Vbi
voluntatis arbitrio reli&um fuerat ; quemad cùm ex profeffo de divina voluntate difpu
modum Argelorum deficicntium cgfum, ita tans affererct, omnino fieri quodcumque ipfâ
ftantium quöque perfeverahtiam, taritummo vellet, & ftatim occurrerct, cur ergo primum
do divinæ fübjccit praefciehtiae. Quo præ hominem, quem bonum & rc&tum inftitue
fciendi verbo tam flüdiosè in utrifque & bo rat, non cuftodierit in ea fàlutc in qua creatus
nis & malis utitur ; ut de induftria tanquam fucrat ; itemque, cur non cum ad meliorem
t;, ,.4,1;;. ifti materiae proprjffinum felegiffe vidcatur. immortalitatis beatitudinem tranftuleiit, ad
Jtbií, ;. Vt in libro tértio de libero arbitrio : Si bomi quam cum condidiffè & transferre velle vide- .
" ' ' ' ' tatem conditor præbuit ad eam (creaturam ) com batur? Vtrumque ab Adami voluntate pepen
dendum , cutis pravidit futura petcata , nullo modo diffe refpondet : Quapropter etiam primum homi- r• εwkirá
mom praberet eam bchitatem, ut creaturam conde mem Deus in ea falute in qua comditus fuerat, cuflodi- ad La**
ret, quampeccaturam mom effe, hoc eft, perfeve- p re voluiffet, eumque oportuno tempore poft gemitosfi- ***°*:
ti;3. d. L. räturam effe p r & s c 1 v 1 T. Et poft mul lios fime interpofitione mortis ad meliora perducere,
*'•*. i*. ta capita interje&a : Quanqüam nö peccavit ubi iam mom folum peccatum non committere , fed mec
(creátura Angelica quæ beata facta eft)fiuut voluntátem poffet habere peccandi, fi ad permanendum
^ .' eam mon pectaturam r r A. s c 1 v 1 r D E v s. fime peccato, fcut fatius erat , perpetuam voluntatem
- - De qua creatura paulo ante capite præceden habiturumeffe praefciffèt. Qga vero eum male *fu
*****.ii. ti dixerat : Nec ideo in bona vólumtaie permanet, rumliberoarbitrio, hoc eft,peccaturum effe præfavit,
quia hac accepit officium (contincadi omnia) /ed 44 hoc potius prep4i4pit volunt4tem fuam, ut ';
*p]4 ... *-
-

94* l IBER
ipfe facerct etiam de malefaciente. Et rationem A cernit ?. nunquam nifi de hominibus lapfis,
iftiüs rei eandem prorfus rcddit, quam nos
- rcddidimus; quia tunc & vellc & nolle , per
f.v.rarc & non pcrfeverare,proptcr maximama
rum non fuiffè tale, quo fieret ut perfevera
ftatusiftiuslibertatem, reli&um erat in libero
m.r„i,;2. voluntatis arbitrio : Sic giim , inquit : oportebat , rent, fed tantummodo fine quo perfeverare
-
ZL^. prius bo;:inem fieri, ut & bene yelle poffi* & tii4
X. 1•s. Te: Nunc vero, ut ftatim addit, voluntas fub
£bid. « io6. fervitute peccati detinetur , qua fit ut bcne
velle non ßoffit , fed voluntas pcr Chrifti gra
tiam debcat libcrari & præparari. • s . . , ,
Similiter ifta ratio cft , cur Auguftinus
nunquam difretionem, quae vcl in Angclis
- fa&a cft , vel in homiciöus innoccntibus fu
iu s.
tura fui£et , gratiae vel prxdeftinationi féd
(t
potius m critis `tribuat, quibus videlicct ipfi
feipfos, fponte fua bene vel male operando,
difcernerent. . Qgod ficut ex ejus principijs
ja&is apertiffimefcquitur, ita in libris de Ci
vitate Dci ipfe non óbfcurc propalavit, quan
do dc hominibus jam pcccato perditis dixit :
Lib. 14. de
Non eos iam meritis, quando jtidem finivcrfi maffa
-
(©»j*. c. 16 tanqtiam im vitiata radice damnata ef!, fed gratia ,
. - - - - -
- difcernens. Vbi duplici modo indicat; in itatu * implicat , contradictionem , ut adjutorium
iiinocentiæ fuifle mcritis difcernendòs, tum illud unquam eam difcretioncm afferat. Nam
ex co quod dicat, non cos IAM difcernens,
• tum quia caufarn affert, quia mafia videlicct
- damnationc vitiata cft, hoc ipfo nimirum pa
- lam indicans, olim cum cffet matla integer
rima, non opus fuifîe ut cos gratia difcerbe
ret, qui proprijs meritis, hoc eft, propria vo
luntatc & libcrtate, quamvis non fine gratia,
difccrni potuiflent. Nam ir de fluit, quod
locum illum Apoflolicum : Quj enim te dif
:; . ••'
c A P v T
, . * .
Angeli ad gloriam eleóti funt, non eleétione gratiae,
• V o D fi ele&io fèu praedeftinatio a nus, de quo fatagimus: praemium fcilicet per
- gratiæ non habuit in.Angelis locum
comparatione perfeverantiæ, refpc
. &tu gloriæ multo minus.Gloria eiiim
propri£ in ipfis fuit mcrces meriti, quo in ve
;itate fleterunt. Si ergo meritum fioiifuit ipfis
í fpecialis gratiæ donum , ncc merces meriti
clig Potcft. Nam in ipfa etjam rationc mer
cedis quaedam oppofiíio includitur ad gra
tuitum donum. Vnde Apcftolus de cleâione
£#b. de cor. gratiæ, vi cujus fit gratuitum donum : Quod
e/&rat-*-7. figrawa, iam non ex operibus', alioquin gratia iam
fiom eft gratia. Merces ergo operúm , hoc ipfo
qu9 debctur operibus, non poteft effe gratia,
nifi opus cui merces debetur ipfum fit gratia,
juxta quod Auguftinus dicit? Elcâ, fìnt per
eleftionem gratiæ, nom pre edentium meritorum, quia
gratia eft illi, omne meritum. Nam ifta fola con
fideratione diétum ab Apoflolo vult Augu
1*. de grat. finus refpe&u lapforum hominum :. Gratia
o- iy.ärt, Pr* yita eterna , , quia videlicet vita bona, cui
v. 8. redditur, mhil aliud eft mfi Dei gratia. Ex hoc
srgo Principio concludit hoc ipfum Augufti
- - -
N o N v S. . . 943
de quibus & Apoftolus intellexit, intelligat.
It fùnc cum Auguftiaus tam follicite,íra
dat , adjutorium primi hominis & Angelo
non pof&nt, hoc eft, non fuiße talé quo Deus
Angelis aut hominibus velle & perfeverare
donarct, fed tale quo velle & perfeverare in
eorum Proprio relinquerctur, arbitrio, ut fua
fibi ipfi voluntate, quamvis non fine adju
torio , vclle & perfèverare donarent; im
ipoffibile profe&öeft, etjam folo naturalilu
mine rcm iftam mcticndo, ut per ipfum adju
torium gratiae difcernerentur. Nam ufque
ad ipfum nutum voluntatis acccdentem , fùl
la adhuc difcretio eft , fcd omnes in haefitan
do pares: ipfum vero nutum , voluntatis
quo difcrctio fit, non tribuit aut facit adju
torium , quia non cft tale, quo fiat.ut velint,
fèu, quo Dcus donat ut velint, fed tantum
niodo, fine quo, non velint, aut velle non
- . * -
P fiat. Ergô ex ipfà naturâ talis adjutorij,
afferre difcrctionem non cft aliud , quam effi
cere ut velint ; iftvd autem adjutcrio Ange
lico & primi ftatus ex diametro adverfàtur.
Eft enimj ipfifiima natura 'adjutorij ftatus lap
fi; per qüod ideo, nunc difcrevit homincm
ab homine Deus, quia per illud operatur aa
donat ut velit. Neceffe cft : igitur ut Angeli
fàn&ti non gratie adiutório, fcd meritis füü, fcu
propria voluntatc difcrcti fint.
'" ' • • • • . :
x 1 1 I.
;' , . ' ' • . - . - -
.
fed meritorum. w - •
- vo -
manfionis, id eft, ( non poffc fcrvire peccato) *
quod in vita æterna ditur, non fuifk fan&is .
Angelis, nec Adamo, fi perftitiffet, futurum
gratiæ : donum , fed • mcriti mcrccdem ,
quamvis nunc è contrario, lapfis fit gratui
tum gratiæ beaeficium : Quid erit autem liberius zih. d. cur.
lilero arbitrio, quando noii poterit fèrvire peccato, & grat< us
quae futura erat & homini, ficut faéta eft Angelü
famiis merces ineriti. Nunc autem per peccatum per- ... -
dito bomo merito,hoc cft, poteftatc habendi mo- • *.
ritum per liberum arbitrium, non fine gratia
ut explicatum eft,in his qui liberantur faítum ef?
donum gratiae , qti« merces meritifutura erat. Hoc
eft , gloria nunc eft homini donum gratiæ,
quia meritum cui redditur , donum gratiæ
cft. Tunc autem gloria non erat futura do
num gratiae, fed , quamvis non abfque gratia,
humanæ libertatis officium. De qua natura
mercedis , & quod praemium non effet An
gelis fpecialis gratiæ donum, plura diximus, \i!!atfli*
cuma de meritis primi hominis agcrcmaus. ££££*
Ex his ergo conficitur quod prætendimus: "“'“
- }& r 4 gloria
 944 “DE GRATIA c HRISTI SALVATOR IS 945
gloi*. in Angelis non fuit gratuitum gratiae ^ przdeftinationis definitio, grout ab Auguft.
: donum, fèd fùerces quae merito non donato fgpe tradita eft,comprehenditur.Si ergo Dcus
* debebatùr, ezgó non fuit Argelis praedeftinata * eos glorificavit, hoc eft, gloriam contulit.
• praed&inati6ne gratiae. Nam illa fefe invi f Deus eis præmium permatifionis dedit bea
'-çent con{eqtunttir, 'per'gratiám dari & per *tofque fecit, profe&o fe gloriam ut praemiumn
-grariam effita«i*r prædíftííari, $i enim in 'eis daturum,& beatos fà&urum effeprefcivit, ';
*ieiiipore aliquid ex meritofiberi arbitri}, hoc `ergo gloriám cis praedeftihavit. Non autera
eft, éx tali merito quod non cft grátiæ donum, -praedcftinatione gratiae, propter caufàm quam
à Deo datür , prö£&o ex tali fierito efficaci 'diximus, ergo praedeftinatione meritorum :
ver praedcftinatur. Hoc enim eft argumentum, qualis eß etjam praedeftinátio dâminätiönis,
quod contra Mafiilicnfes format Augüftinus, -£d hæc in malo, illa in bono. Haec igitur
út fùpra diximus. . - - *. videtur effe ratio, cur in omnibus operibus
Néc vero hic opponi potcft, gloriam poffe Auguftini nufquam reperiätür, Angelos cffe
• gratis prædeftifari, quamvis in tempore ex * praedcftinatos, Nam, ut fupra diximus, prae
fperitis detur ; co quod nunc in hotninibus “âeftinatfo alicujus £mplicitér di&a iita dici- !
ita reipfà ficri videatur. Hoc enim tunc tan tur, qua Deus creaturam rationa'em, ab ihi
'tummödo verum eft, quando fimul ipfa mc tio ufque ad finem, per donum aut opus fuum
rira quibus gloria in tempöre reddcnda eft, beatificandam fufcipit. Quod fi qüa tameh
Έ; præ deftimantur. Tunc <nim illa tota de Angelis hujufm.odi löcutio reperireturilHa
èries beneficii, quo quis vult huic, non alteri B intelligenda effet , ut fignificaretur Deus eis
~gloriam tatiquâ prgmiua, meritorum,quae ipfa vel fati&titatem illam in qua creáti funt, (de
-gratis donanda præparantur, prorfus gratuito 'qua , quia res apcrta eft,nos non agimus) ele
praedeftinatur. Sed hoc in praefenti cafu non * &ione grati« ; vel certe beatitúdipem electione
poteß habere locum. Iam enim demonftravi fmeritorum praedcftinaffe : quo fènfù dixit ium
mus merita non eße Angelis gratis data aut pios non folum ad interitum, ad mortem, ad fup
praedeftinata, fed propria libertate, quamvis ' plicium , fcd etiam dsmnandos prade$iinator, ut
hom finc gratiæ adjutorio comparata. Ergo fupra vidimus. Multo ergo potius dici poffent
proptcr illâ non poteft Aogelis gloria éx gra fan&i Angeli, non quidem ad perfeveran
tia praedeftinata dici, ficùt nec in tempo tiam, quæ volendo retinetur,fed praede(tina
regfatis data eft, fed merccs mcriti fuit. tionc gratis ad fàn&itatem, cum qua conditi,
Cùm ergo gloria non fuerit Angelis gratie vel ad gloriam, ad vitam ætcrnäm, adprae
praedeftinatione præparata vel data, necelfe eß, mium beatitudinis, adeoque beandi, pride
illius praedeftinationcm fuiffe fieritorum. Nam ftinati, praedeftinatione non gratis fed merito
gloriám ipfis aliqua rationc praedeftinátam rum , quæ Argelos ipfos fua voluntare, non
effe , juxtà divi Auguftini principia, negari 'fine grátia fàótüros, non fep<rgratiam fpecia
nullo pa&o poteft. Si enim^ damnatio impijs liter fa&urum aut donaturum cflc praefcivit,
Angelis praedeftinata fuit , quanto magis iu Et fic fortaffis locus ifte de Civitate Dei in
flis & fafi&is gloria ? Quod cx ipfà qüoquè telligehdu* cft, übi fati&us Auguflinus dicit,
praedeftinationis notione , quam cx Augu quod fi felicitas in primis hominibus mantilfet
Li¥.iv. de .
ítino & Fu!gentio fupra dedimus , non mifius idonec pradeftinatorum fanäorum numerus complerç civit. Dei
certum quám perfpicuum cft. Quis cnim tur, alia maior ei daretur , qu« beatißimis Angriw
- - - - - - .1
Angelis in cælo gloriam contnlit nifi Deus ? - -

data e$. Vno enim ex tribüs modiô exponipo-*'*

Nec enim ipfi (eip(os fublimis illius contem
plationis & beatifici amotis beneficio glori
ficare & beare potucrunt. Itaquc non uno
7##3; loco fan&us Auguftinus tradit, Deum efîè
f, 3. qui non folum homines , fed & Angelos bea
• tos facit & eis beatitudinis præmium tribuit,
ut in libro decimo quarto de Civitate Dei :
z$.i4.a. Donec, hominibus in ftatu innocentiæ, alia
ch»it. t. 1o. maior felicitas daretur, quæ beatißimü Angelis data
eft. Et in libro vigefimo fècundo cjufdem
Lik. zz. de operis : Qui cafum, inquit , Angelorum volumta
cívit. c. 1. rium imffiffima pœna fempiterna infelicitatü oifrim
xii, atque in eo fummo bono permanentibus ceteris,
wt de fua fine fimepermanfione certi effent, tamquam
ipfius premium permanfionis dedit, Itaque alibi
eneraliter dicit , quod Deus prævidet quidde iw
££* ì ihjpjfqúe faíhwrw fit. Qgibus verbis ipfà
\. '-' ;? , •~-»-**; •. . . '
r.
teft, velut praedeftinatio refpiciatfàn&itatem,
& numeruSfan&orurn prædíïimatorum dicãtur,
qaia omnes omnino beatificandi ad fàn&ita
tem gratuito praedcftinati funt; quià gratuito
vel in ipfâ creatione, vel in reftauratione fàn
&ificati: vel fecundo, ut fan&i omnes praede
ftinati etjam ad gloriam afferantur. Nam &
illud verum eft, partim cle&ione gratiæ, par
tim vero meritorum. Vel denique tertio prae
geftinatorum fìngorum numerus dicatur,
pro praedcftinatus fàn&orum numerus,ut noa
fànéti omnes gencraliter praedeflinati,præde
ftinatione vidclicet gratiæ, dicantur ad glo
riam.feu. beatitudinem, fed numerus tantum;
quod inde valde verifimile eft, quia hoc in
eodem illo libro aliquoties, &c in alijs locis
afferit, ut paulo latius inferius di&uri fumus.
j*
c AP VT;
e.--- -
 946 *jL Ι Β Ε R ** -*

c APv T x 1 v.
Angeli non funt cleéti efficaciter ad gloriam, ahte prævifioneri,
perfevcrantiae, feu mcritorüm abfolutam. -
*,
-

η$
./^\ V 1 sqv Is itaque Auguftini prin- A im Dei fèd in homini poteftate. Qugd fi verita &'
cipiajam declarata, & propriâ lu§c pietas nos credere vetat, credámus cum Abraham, jua
* fàtis manifefta penetraverit, facile fiam quæ promifit potens e$t & facere. Promifit au
vidct quid ad aliam quaeftionem rcf tem filios Abraha; quod effè non poffumt fi mom ha
ponderi debet, qua quæri folet, utrum Angeli beant fidem : ergo ipfe donat & fidem. Vbi vides
abfoluta & efficaci voluntate ad obtinendam Auguftinum ex natura divinæ promiffionis,
-gloriam eleéti atque praedeftinati fint, ante quæ non eft aliud nifi praedeftinationis expli
frame.$ abfolutam prævitionem meritorum ? Nam catio, fic arguere : fi Deus promifit ópera do
;'?. ;;:;:; quamvis recentiores aliqui affirmativam par nanda,ergo donat & fidem, fine qua opcra e(Iè
ÄÈYZ. tem fidenter afíérât,iuxta tämen Aug.mentem non poffünt ; quia alioquin fi Deus promittit
aijnen pulci oppofitum fine dubitatione tcncri debet. Cu opus, & ab homine Ę eft fides, ut Deus
jus ratio ex natura gratiæ fluit, quæ ad perfe impleat quod promi èrat, in hominis non Dei
verardum, gloriamque perfeverando prome erit pQteftate , quod eodcm prorfus modo in
rcndam ipfis data eft. Mcdus quippe elc&io promiffione & prgdeftinatione gloris refpe&u
nis & exccutionis indicat modum intentio Angelorum, & perfeverantiæ, fine qua præe -

nis. Gratia vero, quæ velut medium ad pro unte dari non póteft, locum habet.
curandam Angelis gloriam eligebatur, non Hunc ergo ordinem gloriae, meritis praece τ*4 teßiu',
eis dabat perfeverantiam aut meritum, (ed ab dentibus prædeftinandæ, perfpicacitet vide AMtwlima, Ae,
, ipforum voluntate, quamvis non fine gratiæ runt omnes illi recentiores, qui gratiæ adjuto- Lagi, o:aij
adjutorio, fufpendebatur. Ex quo contequgn- ,, rium , per quod homines aut Angelos æterna
ter nafcitur, ut gloria non nifi illis effet de- B felicitate potiri volunt,non aliud e([e ftatuunt,
cernenda, quos íontaneâ voluntate fub gra uantum ad operandi modum, quam quod
tiæ adjutorio períeveraturos effè prævidebat, ÉÉ 'pro Angelis & flatù innocéntiæ
non Deo pcr ittam gratiam ut perfeverarent, Propofuit, & à lapforum hominum adjutorio
feu ip(am perfeveraritiam donaiite, fed Ange -tam accurata defcriptione diftinxit. Statim
lica, tamctfi non finc gratia, præftante vo enim hoc ipfo neceifario confequens effe ví
luntate. Nam alioqui Dei £$? de dent, ut nemo tali munitus adjutorio ad glo
cóferenda gloria vajde fuiffet temferaria& in riam cfficaciter eligatur, nifi ppftquam prívi
certa, ficti Angelo forte gloriam decreviffet, derit Deus, eum non effe tali adjutoiio fua
gui nc£ ipfe mcritum dare VoluifTet (quia nul voluntate dcfuturum. Nam inittiufinoJi ad
lis dedit ) & qui propria efiet volúntate pcc jutorio nulla omnino fecuturi meriti certitudo
caturus. £x quo & ajiud incommodum non cft, fcd omnimodo, quantum ad a&ualem in
exiguum (cqucretur, quod ut Dei praedetina fluxum,inftar habitus dominanti fubditur vo
tio impleri hon poficí, non in Dèi fed homi luntati. Vnde tota influxus effe&ufque cer
fis forct potcftate. Si cnim Angelus ilti gra titudo ex ipfa eadem voluptate,per pr;efcien
tiae adjutorio cooperari fponte vóluiffet,jrae tiam fic háuriri debet, ut nihil omnino certi
deftinatio Dei dé danda gloria fuiffèt iiiipfe de dando præmio, ab homine , aut Dco
ta; fin autcm noluiffet, cála decrctiquc cffe promitti, deccrni, aut praedeftinari pofIit, nifi
&us confecutione fruftrata ; ut ita hon nifi prævolante praefcientiâ, nutum , fexum , de
conditionata effe potuiffet voluntas, decretum terminationemque voluntatis adjutorium fe
£ Praedeftinatio Dei. Quæ fànè divus Augu- € cum ad agendum rapientis infpexerit. Sed ali
ftinus , tanquam abfurda vehementer abhör ter fe re§ habet eo cafu, quó fi viderit Deus
ret. Nam cóntra Maffilienfes difputans, qui voluntatem adjutorio defuturam, alterius ge
fimiliter initium fidei & perfevèrantiam in neris adjutorium affumere Potcft, quo faëiat
hominis poteftate ftatuebant,non Dco ut vel voluntatem vellc & facere, quod volendutn
lent & crcderent donante, fed humana liber & facicndum eit. Tunc enim gloria fecure
tatefaciente, abfurdum cffe tradit, quod Deus degerni ac praedeftinari Poteft, etjam non præ
opera hominibus per gratiam donánda pro vifà abfoluta determinatione voluntatis.'Scit
|mififfct, & confeqüenter praedeftinaffet,& ta enim fé in fua habere poteftate voluntatem, ut
mep non daret eis initiurì fidei, fine quâ ope ipfam pcr cfficaciffimum adjutorium fle£tere
£a bona habere nequeunt, fed hoc ab humána poffit quo voluerit. Sed hoc in hypothefi fup
lib.de præd. libertate cxfpe&taretur : Sic eiiim, inqui:, ut ponitur non habcre in Angelis locüm, utpote
f*mē. . uo. mfleat,quod promifit Deus, m hominum eft poteßate. qui non adjutorio illo potentiffiomo ad'im
" Nifi enim homo fáciat , quod Deo nom dìnaiite ad plendam Dei voluntatem ac propolitum tra&i
hgminem pertinet, non fáciet ip? quod donet. Hoc raptique ftatuuntur, fed fuae propriae & libere
ffnifi habeat homo fidei ex feipfo, mon implet Deus reliéti voluntati , non adjutório ut veli ir do
.£yod promifit, ut opera iuffitiae dentur ex Deo. Ac pante, fed ipfa Aiigelica yoluntate, profuali
f* hoc ut promi|« fua Deus poßit implere , nùm eft bcrrimaindiffcrcntia, facicat*.
Goâ
 -

948 DE GRATIA CHRISTI sALVAToRis $4%

Qgod vero à rccentioribus, pro illa fua A hcbantur à Patre. Ex quo fit, ut illæ inter
fèntcìtia afferenda, fumuntur omnia teftimo rogationes, in quibus hæret Auguftinus, C*
$'.'.
we prau•JH, nia Scripturæ & motiva, quibus Atiguftinus
- huic trahat & illùm non trahat ? Gur huic ita fua
c. 9. n. 7. probct fleótionem gvatiæ refpc&u hóminum £atur ut per£«dtatur uon wteri? Non yoffia;
,
“εόdem móéò ih? njcfis pródedere, à veritate de duobus Angelis bono& faalo fieri, ficut
prorfus alicnum eft , & non vulgarem dc&ri ipfi putant, nec ab Auguftino unquam de
hæ fátúi Auguftini & principiorum ejus im ipfis fàétæ funt. Angelis enim neque bonis
peritiam prodit: Nam illa Scriptura non eß vo áeque malis, ita fuafum fuit ut pertiaderetur; ||
lentis usque cuiitntü fed mitferentis D£ , nunquam .quia Per hoc ia Auguftiai Phrafi gratiæ Chri
Auguftinus niti circa miferabiles, hoc cft, lap [ô efficaciâ, defignatur; fed perfuafus à nón
fos ufus cft, circa quos íolos mifcricordia lo pcrfuafo, noa ex gratia, fcd ex fola volufitate,
cum habet. illam vero Deus opcratur im nobis velle j\on fine gratia, difcrimen accepit. Ncc An
& perficere pro bona voluntate, nunquam ctjam gcli jain fèmcl fànótificati, ad patrem tradi
Angelorum voluntatibus aut primi hominis funt, vel fccundum propofitum vocati, prout
applicuit , fcd potius expreffe multis modis & illæ pbrafes in Scripturis fùnant. Significant
conftanter negãt, Dcum fecifie in Angelis bo Icnim illum inagulfum vocationis, qùo agitur
nis velle atque perficere pro bona voluntate, .& peragitur, id ad quod trahimur & voca
fed potius corum arbitrio reliquille, prout di , mur, quod gratiæ Chrifti proprium cft,à gra
verfis locis fusè diximus. Vnde,& ittud à ve- . .cia vcrQ Angelorum & primi hominis extra
ritate rcmotiffìmum eft, quod Suarcz dicit, B.
ncum. Vnus cft in Auguftino locus, quo fuam
iftud principium quo contra Mafiilienfcs uti fèntcntiam apcrte confirmari putant, quiaia.
tur,initium fidei & omnium bonorum operum libris dc Civitate Dci dicit Angelos bonos ap. Lj.ii,i
ex Deo efle, etiam in Angelis effe verißimum, An plius adiutos ad beatitudinis plenitudiieni pervenij, cbih*
geli namque in gratia cum bona voluntate Scd locus ifte ggn re&e ab eis intclligitüt;,, di$
Eonditi hâbebant adjutorium quo crcdcrcnt qucm quia nos alibi cx Profcffo dcclaravimus, $ Å.
fi vcllcnt, non quo ficrct ut ucllcnt. Ncc ali hic explicationi ejus fupsrfcdemus, privilem,
tcr nili itto modo docebantur à Dco , vcl tra f,ii. .
•. t • •

- c A P v. ~T X V.
- - - - - - - n* - - •* • • . . - - - -

Homines efficaciter eleéti funt, non folüm ad merita, fedctjim ad

ipfam gloriam, anteprævifionem abfolutam meritorum : & cur
magis quam Angeli. Très hallucinantium claffes, quia
radicem divcrfitatis non agnoverunt.

- x omnibus quae de Angelorum ele- A (|iiàs damnatos, efficacitet ά &£oiam,

&ione ac praedcftinatione differui
mus, jam fatis etjam clucefcit,quid de
T hominum lapforum clcάione fìatuen
dum fit, utrum & illi ngn aliter ad gloriam
cligántur, nifi ex prævifionc fidei, merito
ruiii atque perfeverantiâ : an vero vice vcrfà,
quia Déi cfficaci voluntate ad adipifcendam
`gloriam, clcétionc gratiae electi fùnt , fides
dilc&io, merita, ipfis à Dco, efficacem inten
tionem fuam per gratiarn exequente, doncn
tur. Quæ quidem quaeflio, tanquam quæ ob
fcura ac difficilis vidctur, magna É ab eis ut velint, cum aliquo adjutorio, fine qua
rum contentione celebratâ elt. Scd revera in
Auguftini principijs planâ & facilis cft. Nam
firniil atque diviniffimum iftud difcrimen
duplicis adjutorij qtio fit aítio, & fimt quo mom fit,
fèti poßibilitatis, & voluntati, quod tam follicitè
atquc operosè & perfpicuè fàn&us Augufti
nus tradidit, animo pcrceptum ác ftabilitum
cft, omnes confeftim Scholafticorum nebulæ B
diffugiunt, patctquc, lucidiffime primos ho
mincs & eorumi pofteros, fi in fan&itate & ve
ritate ftctiffent, non fuiffe alitcr cligendos
efficaciter ad gloriam, quam £$?
diximus, hoc eft, non nifi ex Praefcientiâ abfo
dutags:itgtg A;lapfos vcro & cxlapfu iftoiu
-.
antcquam eos ulla merita præviùsrig \àta
ITOS, V;
quod illa ipfâ adgloriam efficax£\<-
&tio , omîne mcritùm in íí, gratis opcrctgt;
Difiiminis, illius ratio, non út alia, nilidi!;
crimjen adjutorii, quo Deus medium quod ad
gloriatis ducit • hdc eft , fidem & opera bonâ
feu merita, in utrifque cpcratur. In ftgntibus,
five hominibus, five Ângelis ngn aliter ea
Dcus fìcit, nifi qúia dat eis pofl: fi yelint, vel:
le vero in eorum libero relifiquit arbitri9. In
lapfis vero, ficca Deus facit, ut non exfpe&et
velle non poffùrit ; fcdita, ut cisipfiim procu
ret præparetque voluntatem , non folum ut
ftent ac faciaiit fi voluerint , fcd opcrando in
viétè per adiutorium quo, ut non fiifi ftcnt,&
faciarit, & velint. άuòd ufque adeo in Au
guftini fenfu verum, eft ut fi Deus prævide
ret per aliquod hujufmodi adjutorium non;
dutfi fle&éndam efle voluntatem , aliud
affumcret , quò viétore fleâeretur. De qua
iftius adjútorij natura non cft hic différén- yμ,ζά
di locus , fèd eam hic tanquam alibi fusè îr
ÉÉÉÉ fupponimus. Ex ifto ergo Prin- lib.degra;
cipio noneft äifficile do&rinam iftam affcre- chriíiú
tc. Nam quis fit iatcprjogis ω9äus,£fficax an* *i. »
. ' ivsfficûs,
|
|
 $ 5o 2: ;
l I B E R ; i N o N v s. s;,
inefficax, non poteft clarius quam ex elc&io- a ceret,* quid eorum liberrima voluntas pößr;
nis modo nobis innotefcere. Sed talis medij nempe perfeverare in collata fibi bonitatefi
ele&io, quo certiffime dire&iffimeque finis vcllct; quia non deerat adjutorium per quod,
aHequendüs eft, evidenter clamat, agens effi & fine quo non poffet perfeverantêr bónum;
caciter & infallibiliter ad propofitü fibi finem tenere quod velfct. Hòc ergo fa&um ac de
velle pertingere; ergo pcr illud medium effica monitratum cft in Angelis & hominibus ;
citer illum intendit ; ergo etjam ante prævi quorum illi cum per libcrum arbitrium par
fionem abfolutam mcdij , quia ipfum me tim in veritate ftetiffent, partim excidif
dium, ex vi tam efficacis intentionis exco fent; hi vero penitus cum totâ Pofteritate per
gitatur, quaeritur , & eligitur. Ex quo fit ut idem libcrum arbitrium perijîent; quid érat
ita quæftio à folis illis qui adjutorij mcdi naturalius & congruentius , quamj ut jam
cinalis Chrifti naturam non intelligunt , in ctjam oftenderet, quid pofíét gratiæ fuæ po
dubium rcvocetur. Quotquot enim vel phy tcntiifimæ beneficiüm. QuemTduplicis gu
ficam iftius adjutorij praedcterminationem bcrnationis rationem & modum profufidè
' docent, vel certs tantaum ejus cfficaciam ut tetigit & propalavit nobis Auguftinùs, quan
cuicumque adhibctur fine ulla dubitatione do tanquam de re fibi certiffima pronunciat :
prorfus velit & faciat, non autcm in ita un guapropter faluberrimè confitemur, quodreäißime tib. decer.
aifferentia voluntatis relinquatur, ad ufum creamus Deum Dominumque rerum omnium fic or- c*******
aut non ufum ao illo determinaudum ; nihil diuaffe Angelorum & hominum vitam, ut in ea prius
omnino de ifta quæftione dubitant Quod & °. osleiiderci quid poffet e.rum liberum arbitriuni, de
p^ide r«ff. ipfi contrariæ opinionis augtores profitentur. inde quid poffet Ju« gratia beneficium,iuflitiaque iu
dię de pred. Sed merito quari potcft , quae fit caufa à divium. Nam quid poßet liberum arbitrium
A. «y- reproh. priori, cur nunc non olim tale mcdium, tam in bonis Angclis patuit, quiper liberum arbi
•. $ Ye
èfficax affumatur, & confequentcr, unde fiat, trium in veritaieftetvrunt, ut ibidem adi jciendo Lib. de deas
p.â quod i!la tam cfficax intentio , nun- magis dcvlarat. Et alibi : Que tamen libert4, volun- p.ji. ,. ■.'
quam olim praecedat in Deo. Multi fe fa tatis in illius primae conditionis preffantia quantum
figant fiutirá in afliganda ratione. Quod valuerit apparuit in Angelü, qui diabolo cum fuis
eiiim aflumunt inteiitionem finis præcedere cauente, un veritate Jfeterunt. Gratia enim non
debere voluntatem circa mcdia, verum eft, fccit, ut in veritateftarent, {cd ut poffent (tare
{ed non e(t necefle talem, intentioncm abfo fi veilent: liberum arbitrium fecit ut a&u
lutam eff: & efficaccm. Nam in Angelis ali vellent & ftarent. Et ita apparuit primo quid
ter fa&um elt. Quod vero ijdem ipfi vcl Poffct liberum arbitrium. Nunc vero fi quis
alij aflùmunt, totuum falvandorum numerum falvandus cft, necefleeft, ut oftendatur, quid zyifal/it.
ex divina & cfficaci intentione prafixum effè, pollit gratia beneficium. Nam ex ipfo lápfu.
verum eft , ut ex Auguftino late declarabi nottro Liberum arbitrium ad dulgendum Deum
mus ; fed non inde fequitur quod infcrunt, peccati granditate perdidimus ; non folum ut fine
talem intentionem Dcum haberc cx fc nccef gratiae adjutorio jam non poflet homo dilige
fàrio circa omncs qui futuri crant cives in re Deum, quod nec integra libertate potüit,
illo regno. Numerus enim decreto ex fc con nec perfe&a ct;am beatus poterit, fed fic ut ni
cepto dcfiniri à Dco potuit , quamvis pcr * fi Déus infirmo & captivo arbitrio, per aliud
folos illos , quos adjutorio fime quo non libera c potentius gratiaeadjutoriumipfum velle& di
voluntate coopcraturos cfle cernerct, imple ' ligere & venire,& non recedere feupcrfevera
retur ; vcl fi qui deficcrent per cffi akeni in rò largiretur, nec velle poffct nec diligere bo
tentionem ex ipfis qui defécerant , aliqui num,neque venirc ad Deum, neque peromane
{eligerentur & vocarentur, ex quorum fùb re cum Deo: Nom eft hoc omnino (videlicet ac- z#. & doas
(titutionc* prædeßinati numeri plenitudo cedere ad Deum & non recedere à Deo) in Aer/••.*•7.
confurgcrct : Sic enim reipfà, ut patebit, fa yiribus l.beri arbitrijs quales nunc funt.' Fuerat in
&um cit : ideo dicit, quod fiin páradifo pcc bomine antequam aderet &c. Poft cafum autem ho
catum non fuiffet, ufque ad certum numirum mini nommfi ad gratiam fuam Deus voluitpertinere,
famátorum quem pradfhnavit Deus, maferentum bo wt homo accedat ad eum : neque mifi ad gratiam
mimes 5 i emque quod tantus fuißet hoviinum fuam voluit pertinere, ut homo mom recedat ab eo.
numerus, ti in illa felicitate nemo peccaiìet, Tanta ergo infirmitas hominis, imo oppreffio
quamtus nunc per Dei gratiam de miulteudihe colli * libertatis ad agendum pictatisbonum, & fer
gitur pegatorum. Nempe quia i£e nutúerus vitus duriffima peccandi, cui mancipatus eft,
, præcife fufficiebat
Deus implendas implendis £dibus, quas
praeflituerat. , • . • •
caufa fuit, cur Deus potentiorem gratiam ele
gerit ad fàlutem perditoruih ; quae non am
Ratio igitur, cur homines magis quam Flius fruftraretur effe&u füô ÉÉ, in tan
Angeli tam efficaci intercionc, ante praevi to numero Angelorum fötöqüé'genere hu
fioncm operum eligantur ad gloriam, non mano fruftrata fuerat ; nec ámplius ab illa
eft alia nifi quia fic placuit Deo. Placuit au IO
dcfultoria arbitrij levitate ac libertate pen
tem quia hic rerum ftatus & congrüüs re deret, fed ipfàm libertatema à dominante
bus ördo poftulare yidebatur. Erat enim ÉÉ & voluntatem daret, $í nOm

congruentillimum, ut cum creaturas rationa • folum poffe fi velit,{ed ipfum velle atque pera
lesj&m fumma arbitrij libertate & poteftate ficere.” Nimirum voluit Deus falutem ca
five alla £oncupifcentiali refiflentia &proti “tivorum hominum, non amplius in illa infir
* tate condidiffet,expcriretur prius ac patefa ma reponere libertate , fed fibi ipfi tanto ad
jutorio
 95*. ID E G RATIA: CHRISTI SALVATORIS
ILib. 'e Cor. jutorio procurandum, fumcre : Nam fi in tanta A nalibus quæ ad beatitudinem pcrducuntur,
orgrai*.i 3• infiimitatevita buiu ipfis relinqueretur volunta fua,
qucmadmodum olim faâum fuerat, ut in ad
iiioiio Dei fmt que perfeveraiemom poffent, mane
1 emifi vellent, nec Deus im eü operaretur ut vellent,
inter tot & tanta, temtationes infirmitatefua volun
ta, ipfa fìcuumberet, & ideo perjeverare uompoffent,
quia defic cmtes infirmitate met vellent,aut non ita vel
lent,infirmitate voluntatu ut poffent.Hgc ergo vera
ratio fuit,cur Deus adjutorium ifiud pctentif
fimum , hoc eft , medium ad procurandum
lapforum falutcm ita infallibile deligeret, ut
nülla refiftentia aut pcrtinacia aut tentatio
ne effc&u fuo frußräretur. Nam ut idem
præclariffime notat : Maior liberta eft meceffaria
adverfus tot & tantae temtationes, qua im paradijò
· Argid, non furunt, d mo perfeverantia munita atq; firmata,
ut vum cmnibus amorilus turrvrilus, e r.rulw fuis
vincatur
municndæ,1 ic mundus. Cui libertati
adjutorium delc&um afferer dæ &
eft poten-
tiffinum, quo ipfà fieret indeclinabilis &
infupcrabilis : Subventum eft igitur infirmitati
vvlui taiü humium4, ut divina gratia imdedimabiliter
& infupemabiliter ageretur, & ideo quamvu infirma,
non tamen deficeret, meque adverfitate aliqua vin
aeretùr : fed cum iaminantia, cunéia inyitantia, cum
ita cruciantia fuperaret. Quemadmcdum igi
tur captivitas libertatis ad agendum pietátis
bonum, caufa erat, cur tantùm adjútorum
Deus jerditis revocandis ac fàlvandis adhi
berct , ita caufà fuit, cur Deus non amplius
'fineri illum confufa quadam & incfficaci vo
luntatc volentibus próponeret, fed cfficaciter
:**': . . illis vellct atque intenderet, quibus ipfum
velIe & perfevcrare dandum effe ccrnebat.
Medij qüippe tam cfficacis & ipfallibilis, &
ut Auguftifius loquitur, indeclinabilis & in
fuperabilis ele&iö, cfficaciffimg intentionis
“effè&us certiffimum argumentum eft. Ex
quo fit, ut fi quis, re&e de gratiae adjutorio, c
quod lapfis erigendis & falvándis datur, jux
ta divi Auguftini do&rinam féntiat, in ifta
quaeftione errare non poffit ; vel fi crraverit,
in Philofophiae magi$ quam in Theologiæ
*-'*-'• * • lumen in pinget, ut qui diflorte de medio
•\ •° ,v •*, *, rum & finium connexione & caufâltate fen
t tiaf. £djútorij vero utriufque ftatus ignora
. . *• * " ' . ': - - -
tio & yefmixtioTheologiae'propria efí, quae
`maximias confufioncs cpiniónufi peperit, &
P us quam cymtncrijstcfiebris univerfam do
&rinam de gratia & prædeftinatione comple
' . Nam hinc accidit quod cum Do&ores
rem ab humana& philofophica confideratione
, renjotiffimam vi ifigenijpcnetrare ac difcernc
rc conantes, ab Auguftini principijs vel non
intclle&is vel negle&is, reçeffiffent, in tres
claffes aberrántiùm diftra&i fint. Primi re
pudiantcs primum adjutorij genus, quo nqn
^.& prad. άatur vellé voluntati, fed fifie $ vélle non
//i. e. Ę; folumque fecuhdum amplexi, quo vo
luntatem Praedeterminante ipfum vellc & Pcr torium quód dat poffefi velit, totum45 ftcutu
feverare, five Angclis, five hominibus datur, ræ glorificationis cventum ab eorumliberri•
Tre&e & conféquenter, ex vi medijtam effica măvoluntate fùfpendunt , damnat9 verò ge
cis iàtulerunt, Deum omnibus crcaturis rati9 .ncrihumano adjutorium,-- wn
- .•: … ... -.: . • s*-•-. • • • • * - .
•• *• :t ,
953
abfoluta & cfficace voluntate, ante omnem
mcriti cujufquam praefcientiam , finem ipfum
voluiffe, & volendo praedcfinafTe. Alij abie
&o fecundo adjutorijgenere, tanquam, quod
funditus deftrüatlibeitatem, retento folo pri- t.ff. M.,
mo quod Angelis & hominibus primis datum 4 Lap«w,
eft, inde quoque ulterius re&iffimè ratioci
nando concludunt, nemini neque Angelis ne
que hominibus, neque flantibus, neque lap
lis, Deum efficaci voluntate intendifle ac præ
dcftinafle beat.tudinis æternæ firem,ante prae
fcientiam cooperaturæ voluntatis : fed tan
tummodo ipefficaci voluntate omnibus pro
poft:ille gloriam, velut ccrtaminis futuri pr£
mium , omnibufque generaliter voluifie, fi
non propria lil ertate adjutorium Dei defere
rent, & à fàn&itate deficerent. Vtrique ifti
b
in Auguftini principia veramque Theologiam
impcgerunt , led ifi ipfa tamen fua hallucina
tionc re&iffimum & clariffimum Phiiofo, hiæ
filum , de medij & finis connexione, tcnue
runt•
Scd alij timidiores, cum ex una parte
iftud ipfum folum integræ voluntatis adjuto- ***%*
rium ipfis arrideret, tanquam libertati maxi- [ww.
me confentaneum, in cujus indifferentia ufus
ejus & ccflàtio relinquitur, cx alia vero cer
nerent Auguftinum in Deo ponere vel fup
Ponere cfficaciffimam falvandorum quorun
dam v9luntatem;duplici alerratione iheolo
giam fimul atque íhilofòphiam violarunt.
Illam quidem, quatenus verum adjutorium
Chrifti medicin Ë prorfus deftruunt,illo tan
'tun folo refervato quod Adami & Argclo
rum fuit; hoc eft, uti illud defcribit Augufli
nus , fine quo nom poteft homo in bonoperfeverare,
fi velit, ut autem velit in eius libero relinquit arbi
t7j0e
Hanc vero, quatenus Deum eíì.acì vo
luntate intenderé finem ante prae(cientiam
meritorum flatuunt, quam pertale mcdium
ab aliena fufpenfùm fléxibili voluntateexfe
quatur: Sic enim, quod Auguftinus no:%: ve
ritati & pietati effe contrariùm, at promiffa, § L.ard
55.t, 10.
quod pejus prædeftinata fua Deu poßit implere,
non erit in Dei fed bominü poteftate. N9n cnim
ipfe per i(lam gratiam donat, ut perfeverent,
hoc enim repugnat effentialiter tali adjutorio
(quicquid ipfi tandem in contrarium dicant)
fed hoc humana voluntas quamvis non fine
adjutorio concurrcnte facit. Apud nullos
igiturilarüm trium claffium au&orcs veritas
de prædefinatione repcriri potcß , (ed apud
illosfolos,quidifiin&iönemiliam duplicis ad
jutorij, tutiffimam (olidiffimamque complexi,
nec , Angelis *lam infirmitatém libertatis
tribuunt , quam damnatis hominibus 5 nec
iftis infirmis tanuam, fortitudinem , quan
tam fortiffimis Angelis ; fed in medio cum
Auguftinogradientes, Angelis uribuunt adju
.
ßlum fine qu*a*-
•• &ârîê
-, * * -*. I, » c. • • • -*- - - - -* * , -•
 -

354 Y. I Β Ε R
cedere & permanere nom poffuíius fi velimus, verum A velint,&hoc ipfum deferere inviäißimè nolint. Hanc
etiam tamtum ac tale ut velimus. Et duplici ifti
crcaturarum ftatui & adjutorio,juxtâ veram
& fimplicem Philofophiam, duplicem inten
tioneû Dei [uam cuiq; proportionatam ref
ponderc dicunt: priori quidem ftatui fimpli
cem quodammodo affe&um, quo caeleftem
gloriam velut finem, omnibus ex animo defi
deret,& veluti certaminis bravium proponit,
Lib. 3. de
lyb. arb• r.16
& ad affequendum voluntatem liberam &fufficien
tißimam facultatem dedit ; pofteriori verò affeótú
; efficacem, quo illi qui fub priori ftatu & adju
torio ab illó prætmio, vitio libcræ voluntatis
exciderant, ad hocipfum cfficaciter perducere
decernit ; & ex illa intentionis efficacia, me
Lib. de Cor. dium infallibile & infuperabile affumit,adiuto
°3****** rium fcilicet quo fiat ut jyjififfimè quod bonum eß
t.
C A E v T
N o N V$ v. \
$y*
efTe vcram & genuinam D. Auguftini tuenté,
de efficaci intentione, qua Deus praedeftinatis
hominibus gloriam cupit, ante fieritorü prae
fcueritiam, quæ ipfe ex vi iftius intentionis tri
buit, non áliundc magis clärcfccre & probari
teft , quam ex hätüra gratiæ inedicinalis
Chrifti , quam fuo loco ÉÉÉ Hanc (i
quis fortè àdmiferit, & nefciò quo tamen opi
'nionis conceptæ præjudicio, elcétionem cffi
cacem talis adjutorij & operum inde profluen
tium priorem efie putét, quam efficaccm in
tentionem gloriätänquam finis, ex qua talis
inedjaffumptio fiuat, bonus profectò 1 hco
logus, malus Philofophus fuerit ; cum quo ds
ifta tanquam non ita magni momcnti quæ
ftione nön contenderim.
!
x V I. !
*

- - - - - • ; - * - - - - - .' .. · ·· · - •' , - $...

3reviterperftringunturquædam Scripturæ, quibus illa doctrina affe. -*

. ritur. Fufius folvitur ex Auguftino, quo pacto Scripturæ Chri

ftianos omnes electos & prædeftinatos vocent. i

Vam ob caufàm nec explicandis ur-

A tentationes,& perfeverantiam,& omnium re
gendifq; pro hac fcntentia Scriptu rum cooperattoncm , & glorificationem, in
ris immorabor, quod à recentiori ele&ionem eorum & propofitum & compla
- bus quibufJam [atis accuratè fa&ú centiam Dei, tanquam originem & funda
eft. Nam ilia Scripturæ apud S.Marcum: Sed mentum ultitnum refolvendum.Hæc igitur &
Atarii 13. propter eleëtos, quos elegit; l)reviabit dics illos. Et fimilia fàtis accuratè apud receptiores quo{.
apud S. Lucam : Nolite timere pufillus grex, quia áam explicata & inculcata funt , & obiéétio
Luc<i». complacuit Patri veßro dare vobis regnum. Et apud nes quoq; diffolutæ quæ ex Scripturis afferun
,.„.,.. §.!9anneR; Nemo rapiet ea (oves, id cft præ tur, ut quaeftionem iftam poflemus fic inta
deftinatos) de manu am prætermittere. . . ,
oy.li , mea.
& illa,Et:oportet
Alias me
ovesadducere
habeò quæ * • • •• •
a. mom funt ex hoc &
Dúo tamen düntaxat hic nobis praeflandâ
yocem meam attdient. Et apud Apoft. Paulum ad effe video: Primum, ut objeétionem quandam
r•». 8. Rom. Saimus quvniam diligentibtis Deum omnia ex Scripturis, qua multum niti videntur ali
cooperanturin bonum, lù qui fecundumpropofituin qui, ex Aug. principiis diffipetnus; alterum ut
vocati funt Sanéti. Nam quos prafcivit & prædefiima hanc ipfàm qüam diximus Auguftini mentem
vit conformes ficii imaginis filij fui &c. qucs autem èffe, pàulò operofius aftruámus. . . .
pradeiiinayit bos &yocavit &c. Et in eadé Epift. , Quantum ad Scripturas attinet , diftin
cap. ir. Nop repulit De£ plebem quam praefcivit. Et in Epi guunt aliqui praedeftinatiopem & ele&ionem,
Eyb f. 1. ftola ad Ephcf. Elegit mos in ipfo ante mundi còn in incompletam, quæ immcdiatè cft ad fidem & &f tib. ä.
... Jiitutionem ut effemus faniti & immaculati in con gratiam juflificationis,& ad 9mncsjuftos per praedef#. ©•
4.**, ffcitu eiusin charitate qui prxdeftinavit nos in advp B tinet; & completam, qua quis non folum adju reprob.Je&£.
3. ».3 I. C*
.- tionem filiorumper Iefum Chriflum fecundum propo ftitiam, fed etiam ad gloriam efficaciter eligi 38. -

*****. *• fitü voluntati, Jua. Et in Epift. S.Ioannis: Exie tur. Dicunt igitur, qtiodifta verba elcéti,prg
rumt ex nobis, quia non erät ex mobis. Nam fi fuiffent deftinati, præfciti , à Deo, vocati fccundum
ex nobis permanfjnt uti;!:e nobifcum. Et in actis propofituti &c. itemq; elego, Prædeftinatio,
Jx8, 13. Apoftolorum : Crediderunt quotquot erant prade praefcientia, propofitum paffiim in facra Scrip
finati ad vitam æteriam, & hujuímodi fignifi iura accipiantur pro incomplcta ele&ione &
gant manifeftè ex peculiari Dei diligentis, & rædefiifiatione, quae otnnes juftos refpicit.
fibi complacentis,& cligentis, ac prà deflinan §; enim omnes fideles ad quos Apolloli (cri
tis affc&u & propofito , tanquâ cardinc profi bunt, vocari fan&os, electos , Praedeftinatos:
cifci, ut quidam præ ceteris crcdant, ut àdduNec ufquam, inquit quidam,?gto reftringiadßlo*
jalvaiidos.Proinde do£trinaitta videtùt à Scri
catitur ad ovile Chrifti, ut vocé ejus audiant,
ut brcvientur tentationum dies, ne fortè pe pturis effe Pcenitus alicna, multò minus ex eis
reant, ut non repellat eos, ut non rapiat éos probari polie, . ,. . v■• - - * * -

'. quifquam de mahu ejus, ut permaneant fio Refpondetur, cum D. Atiguftihi fcripta ni.
bifjm ; deniq; ut vocentur, ut juftificentur, hilaliud fpireiit, nifi cómiílctam hoiiinum
Vt glorifi.entùr,ut eis omiiia cooperentur in praedeftinátioncm adgratiâ § gloriam, quatú
boiium. Ex quo intelligitur,iftam ele&ionem, ëx {acræ Scripturæ verbis fè É
profite
non præfcientiam fidei & perfeverantiæ & fu tur, mirabili audacia dici, qu9d nu quam in
Peratarü tentationü præfupponcte, fed è con Scripturis praedcftinatio. aut clectio àd folos
trario,ipíorum fideù,& foititudinem coütrâ falvándosfgftringatur.Hoc
' * Ss T * ' " '
eft cnim,uno bulô
ver
c , ?
-
 953 DE GRATIA CHRISTI SALVATORIS 957
bulo totam Aug.do&rinam de prædeßinatio- A Pauli ad Romanos nihil manifeftius, quando
ne reprobare: utpote cujus fen(us tam remotus dicit: Scimus quoniam diligentibus Deum omnia ao- Rsm. 8,
<eft ab ifta reccntiorisiftius {ententia, ut fortè operantur in bonum, & quæ fequuntur. Nam ne
in univerfis*ejus operibus, ele&io aut praede quibufcumque Dcum quoquo modo diligen
ftinatio ton 'fignificet illam incompletam, tibus beneficium iftud fieri putaremus, ftatim
quam ipfe prædicat. Nam in rei veritate ele reftringens adijcit: His qui fècundum propofi
&io, & praedcftinatio, à qua quifpiam ele tum vocati funt; Nam quos prafcivit, inquit, &•
&us & praedeftinatus dicitur, non poteft effe Pradeftimavit comformes fieri imaginis filij fui &c.id
incompleta fed complcta tantum. Nemo enim eft quos ipfe diligédo approbavit, etiam prae
nec ab Aug. nec à Scripturis, iicc ab Ecclefia deftinavit, ut fiant confórmes filio, nempe in
unquam vocatus eft, aut vocari debet electus, gloria3Nam ex ifta praedeflinatione conformi
aut prædeftinatus, nifi qui fic ad gratiam & fi tatis imaginis filijfui, ftatim docet , cmnes
dem eligitur, ut fimul etiam ad perfeverantiâ effeétus gratiae vocationem,juflificationem,&
& gloriam eligatur. Eft enim unus a&tus Dei, ipfàm quoquc glorificationem fequi: Sic enim
quo cuipiam falus tota per gratiam Dci acqui pergit: Quos autem pr«deftimavit: hos & vocavit & Lg. 4,.
renda & largienda decernitur : ufq; adco, ut quos vocavit hos & iufificavit illos & glorificavit. aejt. •i.
fi tantum gratiam ei largiri conftitüerit, non Vbi Auguft. obfervat eofdem illos quos Deus **f. 7,
* ele&us ille aut prædeftinatus, aut fecundum ipraedeftinavit,& non alios Deum vöcaße, ju
propofitum Dei vocatus,fèd reprobatus potiùs ftificaffe , & glorificafíe, ut fignificetu r iftos
nuncupandus fit. Nam quamvis cffc&us præ omnes cffè veræ prædeftinationis elíe&t , s.Vn
qeftinationis,& cle&ionis,& propofiti incom ge cjufiem tra&ationé loci præ manibus ha
pletus effe poffit: nunquam tamen clectio ipfa bens: Illi ergo eleiii, wt fepè diéfum eft quifecundum L*****
aut praedcftinatio incómpleta cffe poteft àut propofitum vocati, qui etiam predestinati atq; pr«fc, <*$****
yocari debet , quia effe incompletum refpe&a ti. Horum fi quifitamperit fallitur Deus : fèd miemo
falutis,alienat vocabulum electionis & pfaede eorum perit quia non fallitur Detts &c. Non igitur
ftinationis,ut ab ea non poífit abfo!utè prgde fenfus ifte,ut obijcitur, vim Apoftolicæ exhor
ftinatus atq; elcótus dici, fed tantúmodo cum tationis exftinguit, fed efficaciffimü addit ro
particula reflringente, ele&tus aut praedeftina bur. Cùm enim Romani propriæ infirmitatis
tus ad fidem, ad juftitiam, ex quo efficitur è confcij, quæ & ab Apoftolo explicata fuerat,
contrario, ut juxta S. Auguftini mentcm præ & ncq;gentium Philofophià,neq; peccati cog
deftinatio, clc&io, & propofitum vocatiónis, nitione feu lege,fra&a,fed magis àuéta fuerãt,
nufquam in Scripturi§ ufùrpentur pro præde merito diffidcre poffe viderentur, ne ingenita
ftinatione & ele&ione incoîpleta ; neq; prae tamάue inveterata vitia fuperare non púlcnt,
dcftinati, electi, vocati (ecundum propofitum, oftendit eis Apoftolus , unde vires & vi&oriâ
pro illis qui tantummodo adjuftitiàm ordi contra peccatum & liberationem à corpore
nati & vocati funt. nortis fperare deberent , rempe à gratiâ Dei
Dico itaq; non effe verum,quod ita genera quæ eft per Iefum Chriftum, & ab il!a fingula
liter fumitur.Nam imprimis verbaChrifti qui ri dileétione & cura quam circa fù.s eis & s&
Afatth. 24.
bus apud Matthæum aliquoties eleótos nomi C praedcftinatos gerit. Quæ quidem tanta cft,ut
nat : Nifi treviati fuiffènt dies illi , mom fieret falva quos illo propofito dile&ionis complexus
omnis caro , fedpropter eleétos breviabuniar dies illi. . fuerit,vocando eos, ad fe venire faciat Vu!ti
Ibidem».
Itemque Dabunt figna magna & prodigia, ita ut in ficari, & perfeverare, & conformes fieri filio
3**«rcj 13. errorem inducantur (fifieri poteff) etiam elečti. Et in gloria,ita ut nihil eos poffit à charitate Dei
apud Marcú. Sed propter eleëtos, quos elegit, bre feparare. Itaq; Apoftolus, poft explicatâ illaí
yigrit dig*. Satis apertè fignificat eos fólos qui catenam vocationis, juftificationi$, & glorifi
falvandi funr.Nafi, ideo äicit breviandos dies, cationis , quæ ex praedeftinatione nafcuntur,
nt ele&ti falvi fiant. Ideo quoq; indicat uterq; ftatim adijçit : Qujd ergo dicemus ad hæc ? si Deus *•*
fieri non pofíe, ut in errorcm ifiducantur eleéîi pro nobis, quis contra nos? &c. Quü accufabit adver
cùg, mihil fit familiarius & poflìbilius, quam fus electos Dei ? &c. Sed im his omnibus fuperamus
ut fideles quique non electi in errorem indu propter eum qui dilexit nos. Ad qug verba fic Aug.
cantur,idco denique deijfdem ele&is loquens Merito fequitur vox ad regnum eleëtorum.si Deiis pro ziì, le*rt.
„*****b. ao. jp eodem omninö fermòne Chrißus pcr Mat nobis quis contra nos? &c. Qgam fortis autem perfe- o;***
thaeum dicit : Congregabunt Angeli elitos eius à veranti« ufque infinem mumiis acceperint,fequuntur
quatuer rentis, Et per Marcum : Mittet Angelos & dicant: Quis mos feparabit à charitateChrifti &c.
£%? regabit eleifos fuos à quatuor ventis. Quis Cùm igitur Apoftolo juftum e{{et fentire dc
anæ mentis unquam aliter nifi de folis ad fì Fomanis,quod magna ex parte de ifto numc
3utem æternam ele&is accepit. Sic & illa ver ro prædeftinatorum efíent,& ipfimct hoc pru
ba ghrifti: Múlti enim funt vìcati,panti veroelii, denti fiducia de fe fperare poffènt, ut quijam
Perfpicuum sft non poffe intelligi, nifi de illi$ primitias fpiritus acceperät, profeótò dó&fina
eleétis qui fälutem confequuntùr. Nam illô ifta detanta Dei erga ele&os dile&ione,maxi
-
defignat ele&os effe Chriftus, qui induti veííé D mum robur exhortationi adijcit, ut fidéles ifti
nuptiali in convivio permanferunt, ceteris in fperarent,fe futuros in omnibus tentationibus
tenebras exteriores " miffis, ubi eft fietus &: ac difficultatibus, eodé Deo adjuuante vi&o-
ftridor gentium. ' Vnde nihil in ore ChriúíJ res.Sic enim&Apoftolus ibidé in ejufdem ex
agrum familiarius, quam eleétos illes paucos, hortationis calce concludit,& Auguft. elcgan
sffe nuruerum (àlvandorum. Loco quoq; D. tcr & folidè cadcm prorfus formulacxhorta
t1Qn15
 958 YL I B E R N o N v S. 959
tionis ad quofcumq; Chriftianos ufùs efl:spera, A in ' bro quem ad Donatiftas poft collationem
3erm. de $. inquit, in Domimo qui te predeftimavit, qui te elegit, fcri p{it,eahdem regulari, tradit: More fao scfip- ziy.aar,
JLa wrent. im qui te iuftificavit, qui tibi glorificationemfempiternam tura lo $uitur , quæ fic arguit malos, tajijuam omnes natift. pos*
<PPend. promifit, qui pro te mortè non debitam fuftulit &c. ad in eo pap.''0 mali fimt,& fic confòlatur bonos tamquam Coilat. s. =•
v
illum pertines & times ? S, Deus pro nobis quis com omnes ibi ,'iales fimp. Quod ne quis ad vetus tan
tra nos & Qui proprio filio non pepercit fed pro nobis tum TeftaL$£ntü, non etiam ad novum perti
omnibus tradidit illum, quomodo wom c* cum illo om nere crederet*: Ecce &adCorinthios,inquit,fic Ap0— f3jd. c. xr,
/
mia mobis domavit ? Refijfeperturbaiionibus, ne con folus loquitur: £ulus vocatus Apostolus Eccîefi. quae
fentia, amori feculi. Non ergo do&rina de tali eft Corinthi fanäiffatis in Chrifto Iefu vocati, ,fiml
-
-

- - - - - -

&eßing m.31 praedeftinatione ad nihil utilis eft , mifi ad li £ti &c. Gratias ago !)eo meo qui in omnibus dijite,
centiam vitae &defperattonem,ut imprudenter di faäi eitu, ita ut mihily$is defit in ullagratis. Quis
citur, fed prudenter adhibita, fummam fidu hæc audiems credat in Ecclefia Coriuthiórum, effè,il;l.
ciam infirmis irgerit , fe non obftantibus tot quos reprobos, quandoquidem verba iffa fic fonumt,
periculis, tentationibus, infirmitatibus, per velut ad omnes directa fit ifta laudatio ? ' Ei tameā
omnipotentis atq; diligentis Dei adjutorium, paulo posi dicit : obfecro autem fratres, ut id ipfùm,
aeternâ fàlute potitutos. Vt {anè illi qui ad dicati, omnes ,&mom finttm yobu fchifmata. Rurfu,
miferiam fuam , libcrtatem arbitrij homines * ìamjttam im hoc horrendo vitto velut omnes arguens,
refpicere docent, qua fè toties profterni vi ati|ueincrepams dicit: Divifus eft Chriftus? Niimquiá
defit & fèntiunt, nihil aliud î Paulus crucifixus efl pro vobis? &c. Ecce omne$ ita
defperationis portam aperire videantur, s latigantur,& fàncti vocantur Corinthijquafi
Sed, inquiunt, ex Scriptura perfpicuum eft, pulli inter egs effemt reprobi. Et in quæßiönibus
hujufmodi nuncupationes, elc&i,praedeftinati, fuper Genefim , cùm difjuircret', quo pa&o
vocati fccundum pr&pofitum , fànóti &c. ad duodecim filij Iacob in Miefopotamiâ näti di
integras Ecclefias fæpè dirigi,cx quibus multi cerentur, ubi Benianim nofi erat natus, ita … #
non funt clecti & prædcftinati, prout non nifi rcfpondet, ac fi præfentem noftram difficulta
falvandos comprehendit. Nam ad Ephefios tcm fibi foivendam fufcepiffct : Nulla, inquir, gg*ff.gs;
iz. i»'per.
zphef. r. dicit Apoftolus: Sicui elegit mos &c. Qut prædesfi eft facilior folutio quæftioni huius , quam ut per j- % •
1

mavit mos. Im quo & mos fùrte yvvatifumus, pradesfi ne,du hendiäum accipiatur. Vbi emim pars maiorjt,
mati &c. Vbi ad omnes Ephefios ac de omni aut potior folet eius nomine etiam illud comprehejidi
A'em. I 6.
bus loquitur. Et ad Romanos: Salutate Rufum quod ad ipfum momem mom pertinet. Eo modo locutionis
Coloff. 3»
' I. Pet. 1. el.itt m im Domino.Et adColoflcnfes:Induite ergo puto & illud à Domino dictum : Nonne ego vos duo
cap. 2. -
vos ficut eleifi Deifan£ti & dileéiivijçera mifericòr decim elegi, & umus ex vobis diabolus eft 3 Vt non ad
diae. Et S. Petrus fcribit: Eleëtis adveiiis fecundum eleétionem etiam ipfepertinere videatur. Nomenim fa
præfatentiam Dei. Et ibidem: Vos autem gemus ele cile invenitur elečtorum nomemtm malo, mifi ubi mial;
tttm:. Et fimilia,crgo ele£ti & prædc(tinati di eliguntur à malis, Vides hîc duodecim ele&os
cuntur ab ele6tione & prædeftinatione in dici, uöi tamen unus diabolus effet.Vnde ad
compfeta, videlicet ad juftitiam. jungit iterum Aug. Illud attendamus ubi ait: Non
„ Refpondetur, clc&ti & praedeftinati fem- . de omnibus vobis dico, egofito quos elegi: Vbi decla
per in iftis locis idem fignincant, illos videli rat ad eleâionem mvm pertimere mifi bonos. Acper hoc
cet qui ad falutem æternam reipfâ confequen illud quod diëtum eft, Ego vos duodecim elegi: perfj
dam à Deo diligente prægrdinati funt : fcd necdochen diétum eít, ut nomine maioris meiiorj,
non animadvertunt qui ifta obijciunt, con partis, etiam illud compleiieretur, quod adipfum hú
£$ c£ modum & ufitatiffimum mem mom pertinet. , . .' -

ogyendi communitat:bus, ut in commendan Cùm ergo fit facrarum litterarum confue:

do fic eas alloquamur,quafi omnes effent boni, tudo ifta generalis, peculiariter tamen, quan
& in reprchcndendo vice verfa , quafi omnes go popul6 Dei , hoc eft, Chriftianis loquimur
effent mali; cùin tamen laus iftà & vitupe locüm habet & habcre debet,ut eos ita éonve
rium non nifi in quofdam tantum propriè ía niamus, quafi omnes fideles & fàn&i,& in re
gat ; qui loquendi tropus fynccdoche vocari gnum Dëi praedeftinatihaberentur. Nam re
folet.] Totâ Scriptura exémplis plena eft, & probatum à Deo cfle, res eft non folum nobis
Auguftinus regulam iftam fréquenter tradit: ad dijudicandü vehcmcntcr ardua & occulta
F/if. 44. Scriptur«, inquit, mos eft , 1ta loqui de parte tan fed etiam auditoribus ingratiffima,ut non de
quam de toto; ficut Corinthios in primis Epifíola fua bcat cis proinde quafi in facicm ingeri. Ita de
partibus ita laudat, tamqtiam amines tales fint, cùm hac ipfâ re nos Aiig. docuit : si & de js qui non zib . J. /•„.
effent laudabiles quidam eorum : & pofleà in hom perfèverant,aliquid placetdicere vel neceffè eft,curnùm pe* J*». *$ **,
nullis Epifole ipfius locis ita reprehendit, iamquam potiùs ita faltem dicitur , ut paulò ante à me diäum
omnes culpabiles effemt, propter quofilam qui tales e$t: primHm ttnon de ipfis qui im populo audiunt,hoc.
erant. Iffam divinarum Scripturarum confuetudinem ditatur , fed de alijs adipfos,id e$t ut non dicatur, si
V. ** ómne ©pus liierarum eius creberrimè fparfam, qui obeditis, fi qui predijîimatieiiis rejtiendi : fèd ß
â $ -
quifqui diügëter adverterit,multa £; quæ inter p qui obediunt,& cetera per verbi peffìmam tertium,noi*
fe videntur effe comtraria. Et hoc cclarat exem perfecundam? Res enim mbm optabili, fèdabomimabi/is.
\\ plo iftius eleëtionis, de qua loquimur, quia ilicitur,&durißimè atque odioßimè quàjîim audien/.,u„;
\\ Apoftolus quafi de omnibus Iudaeis loquens, frontem
loquiiur,
compellando dicitur, quando44i* fi* qtiibus
dicit : Etfi qui obeditis, fiprad.^. ;«ati effi*
»

t0 fìicit eos fecùndum eleâionem dileéios propter Pa

tres: cùm tamen hic oftendat,inquitAuguftinus rejciendi&c. Qgid euim fenteui; **.riifi ita die
€X^
fwr: Si qui autem úbediumt , [34 um regnum eius c%*
1I1 non illos inimicos Iudæos,fed eleifos e[? dileííos,E; -

ftA - -
s§ A
-*
- gloriarú
Cj
 36o DE GRATIA CHRISTI SALVATORIS 961
gloriam pradeftimati non fuit, temporales funt, nec A Dei funt omnes fam&i, & habemus hoc in Scripturis
ufque im finem in eadem obedientia permanebunt ? fanétis. Et in libris de Civitaie Dei : Cùm L.*. i,
Nomme & verius eadem res & congruentius dicitur, omnes boni fideles eleiti meritò numcupentur. Et Coii. ;. i,
*ut non ipfis tantum malum tamquam optare videa in libro de ovibus , apertè docet, quamvis
nmur,fed de alijs referre quid oderint, mec ad fe exi in populo Dei quidam fint hirci, hoc elt , re
fiment pertinere fperando optandoj, meliora ? Ex probati à Deo, tamen omnes tanquam oves
qua regula paulò fuperius vehementcr impro habendas & compellandas , & à Scripturis
bat & illum loquendi modum,quo quis popu compellatas effe: foftea de bircis nullam facit mem- £ib.de *
fum Dei compéllans diceret ; Ita fe habet de tionem, Deus apud Prophetam, femtl illos momi-"***?.*•
prædeflinatione definita {ententia voluntatis navit, ut fciremtu illos effe. Ipfe enim illos beme movit.
Dei , ut alg ex vobis de infidelitate accepta obediendi Poftea fic loqwitur tamquam omnes fint oves. Primo
voluntate veneruis adfidem vel accepta perfeverantia quomodo ipfe videt; po$tea quomodo nos videmus locu
maneatis in fide , quantumvis veriffimum fit tus e$t, hoc e(l, quafi omnes effent oves præde
quod dicitur alios accepta perfeverantia ma ftinatae: Nam fat pradeflimatione &prafcientia oves
aere & alios non manere. Caufam reddit: Si &hircos ill: folus qui præde$iimarepotuit,qui praefcire.
L$. de domo
gerßv. e. zz. enim Ecclefia Dei loquimur, fi credemtibus loquimur, Modo quia omnes fub iugo Chrisii fumt, & ommes ad
cur alios eorum ad fidem vemiffe dicentes,ceteris facere gratiam Dei accedunt, ovem teputas, hircum te frtè
videamur iniuriam, cùm poßimus congruentius dicere: Deus movit:fed tam juä ovis audi quod audu.Hic non
ita fe habet de prade$timatione definita fententia vo folum Scriptura fed & Auguftinus ipfe in illo
luntatis Dei, ut ex infidelitate veneritu adfidem, ac B ipfo loco,ubi in populo Dei alios prædeftina
cepta voluntate obediendi,&acceptaperfeverátia ma tos, alios reprobatos effc tradit, oinncs tamen
gitati imfide. Ecce omnes quos alloquitur vult tanquam prædeftinati effcnt , {uà orationc
haberi tanquam credëtes,& tanquamperfeve compellat. Et in fermonibus de diverfis,com
rantes, accepto perfeverantiae dono, ex defi petentes univerfos tanquam fàn&os & praede
nita fententia prædeftinationis Dei. Nimi ftinatos convenit:Excitamimi ergo ad hac concreti, tit. 8.a.
rum , quoniam æquum eft, ut fperemus opte difcreti. Concreti boni, difcretià mali. Electi, dile- 4i>erJ. i.*.
mufque meliora. Ex qua cofifideratiorie & ęti, prefciti, vocati, iu$tificati, glorificandi, ut cref
Apoftolus dixit, cùm omìnes reprehendiffe vi centes iuvenefcentes ac fenefcentes in fide &c. Et
Σεb. s. derctur: Confidimus autem de vobisdileétiffimi me in fermonibus de verbis Apoftoli , & fe &
Philip. i. liora & victmiora faluti, tametfi ea loquimur. Et omnes auditores praedeftinatòs vocat : Prae- serm. 1* 4.
ad Philippcnfes alloquens üniverfos: Confidens deflimati enim iam jumu , & antequam effemus: ***, 4*
hocipfum, quia quiarpii in vobis opus bonum perfi vocati fumu, quando Chriftiani faíii fumú. Et '*/**°*
ciet ufque im diem Chrifti Iefu. Sicut eft mihi iujium iterum : Filü Dei fummu , pr«defiimati , vocati,
hocfentire pro omnibus vobu. (iuftificati : Filij Dei fumu , & nomdum appa
His igitur veriflimis, & rationi, humanita ruit quid erimus. Nempe quia de omnibus
ti,prudentiaeque maximè confèntaneis funda crcdentibus hoc piè credendum eft. Vnde de
mentis nixus Auguftinus, non uno loco do omnibus alibi diçit : Vfque in æternumpr«pa- /*//**
cet, omnes Chriftianos, quos piè in Chrifto rabo femem tuum, non tamtum illam carmem Chriffi
vivere vidcmus, tanquam cle&tos & Præde matam ex Maria Virgine , fed etiam eos omnes cre
ftinatos tractandos & habendos effe, & Scri c dentesim chrifto.Et de fingulis per(onis aliquan- de'S'
pturas facras in eundem hunc modum de do alio in loco: spera im Domino qui te elegit ante $t: i.
omnibus locutas, & nobis ipfis earum imita mundi con$titutionem, qui te pr«deftimavit,qui te vo- „Î'
tione loquendum. Nam in libro de correptio cavit, qui te impium iuftificavit, qui tibiglorificatio
ne & gratia, Scripturæ locum tra&ans quo nem fempiternam promifit , quipro te mortem non de
dicitur multos difçipulorum ejus abijffe re bitam fuftulit, qui pro te fanguinem fudit, qui te im [?
**°": tro: Numquidnom & tffi, inquit, äißipuli appella tramfiguravit quando dixit: Amima mea turbata eff.
wgrat.s, 9 ,funt, loquente E yangelio, & tamen mom erant verè Ad illum pertimes & times ? Si Deus pro nobis quis
difçipuli, quia non mamferunt im verbo eius; fecun contra mos ? Qui proprio filio mom pepercit, fedpro mo
dùm id, quod ait: fi manferitis im verbo meo, verè bis omnibus tradidit illum. Qu9 modo nom & cum illo
difcipuli mei e$tis, Et illam quodammodo re omnia mobi donavit? Et de femetipfovcrba Pfal
r£;„…. púgnantiam folvens: Qui4 ergo mom babuerunt mi tra&ans: Im manibus tui fortes meæ: Im potefta- [* P/43°
perjeverantiam, ficut nom verè difcipuli Christi, ita te tua, inquit, funt fortes meae. Non enim ullum vi
mec vereflj Dei fuerunt, etiam quamdo effe videban deo meritum,quo de univerfa impietategeneris huma
... ., tur, & ita vocabantur, Appellamus ergo eos & ele mi me potißimum elegi$ti ad falutem. Et fi eft apud te
... iios Chriffidifcipulos & Deifilios quia fic appellandi iu$tus & occultus ordo eleítionis meæ, ego tamen,
fumt, quos regeneratos piè vivere cernimus ; fèd quem hoc latet, adtumicam Domini mei fortè perveni.
tunc, verè funt , quod appellantur , fi mamferimt Ex quibus omnibus alijfque non paucis, quae
gia., ,. i; eo Propter quod fic appellantur. Et in eo ex Àuguftino depromi poffent, perfpicuum .
dem fibro páulò fuperius: Et tamen qui ne- P eft , Scripturas fàcras qüando de oinnibus
get eos eleifoscàm credunt & baptizamtur,& fecum Chriftianis tanquam ele&is & prædéftina
dum Deum vivumt ? Plane dicuntur eleëti à mefcienti tis loquuntur, non loqui de praedeftinatione
bus quid futuri fint, non ab illo qui eos novit mon ha vel ele&tione incompletâ, quæ nulla eft, fed
beie, perfeverantiam quæ ad beatam vitam perducit de ele&ionc & praedeftinatione vnica , quae
eleétûs , fttj, illes ita jiare ut praefciret effe cafuror. in Ecclefia Dei nota eft , vcra atque com
' ■» Pf. se.Ex qüanorma dicitia Pfalmos: Eleâi quidcm plcta , è qua fimplicitcr , Chriftianorum
- QUnniunû
v -
, , ,. •* -
* -
 *96* * * * * * * : L I B E R. ' N o N vs. r. - 963
omnium phrafi, ele&i & praedeftinati dicun- a non pauci erant fan&i, fic etiam ex illa regula
tur,il!i qui falvandi funt. Sed ita de illis omi jam ante tradita, omnes eleétos & prædefíina- .
. . , nibus loquuntur, quamvis inter eos multi re tos vocat, quamvis ex eis in eorum numero
- - - robi fint, quia æquum eft , nos de omnibus 'paucifint. Vt fanè novitäs mihi magna effe
É;. &loqüi,quos piè inChrifto vivere cer videatur, qua recentior ille Scriptor , ut illas
nimus , donec Deus aliud patefaciat, quando ignotiffimas Auguftinc fententias, qua* tuetur
illuminabit abfcopdita tenebrarum & mani 'aderat, confidenter dicit, nufquam ele&os &
… . feflabit confilia coráium. Qutd enim de San 'praedeftinatos reftringi ad fòlos falvandos ;
&is recentiores ifti di&uri funt ? Nam & 'cum potiùs nufquam ad alios fignificandos
*extendantur. • •- '-' •
r. corinf. 1. Apoftolus Corinthios omnes sanctificatos im
, Cbrifto Iefu, vocatofj, fanëtos nomihat. Et ad Et hæc ad illam obje&iohem quæ ex Séri
£om. r. Romanos : Ommtüüs qui funt Rome , dileçtis Dei pturarum facrarum phrafi petebatur, abunde
Jepbef. f. vocati fanäu. Et ad Epbefios:b; Omnibus fan£tis
- - - *_ _\ ■ •. • -
£tis fùnt. Nunc ad alterum caput, quoû à
- - - - - _- ^- - - -'

qui
}is.funt Ephefi.
Sicut igiturEt ita inSanétos
omnes omnibus ferè Epifto-
vocat,quorum nobis praeftandum effe fupra diximus,
damus. acce
*.', ' . '.: , •
, - v . : • t\ *
. - . - - • • . . . -

- * * - C A P V T . X V 1 I. . . • • .

- - - - - .. -' '^ . - - - .- .- - •' .£ - -

Prima probatioiftius fententiæ ex varijs Auguftini locis, quibus ge

neraliter talem voluntatem efficacem elcétionis ad gloriam, I.
ante meriti præfcientiam ftatuit. .. : .v.v. '

Υ A M, quia nonnulli qui non fàtis rc- ^ regno Ifrahel, oihniam voluntatem in lihi
: ■I \ άo voto fan&iffimi Doétoris fripta vit ut fierer quod decreverat. Nam in eodem
,ì. percurrunt, ut cum in praeconceptas capite declarâns, id quod verbis citatis dixc
e, , fuas fèntentias quaquâ viâ trahant, rat: Non eff ita jue dubitandum voluitati Dei, qiii tbidem*.
etiam in hoc eum fibi favere gloriantur, qnod in cælo & in terrâ omnia juscumjtte voluitfecit, hu
nullam in Dco agnoverit efficacem intcntio- mama yoltmtates mom poffe refisiere , quo mimns fa
;
- * nem gloriae alicui conferendae, ante praefcien- ?iat p? quod vult, quam loquidem etiäm de pffs ho
i** • . tiam meritorum, operae pretium fuerit ex mimtim voluntatibus, quod vult cùm vult facit. Qujs
cr* , - - alijs diverfis capitibus & lòcis, quàm eis quae , hon videt^hic voluntatem Dci cfficacifigyam
*!,;' libavimus, fententiam ejus, adjutorio medici de affèquendo intento fine, caufa m cffe cur
*)ali potentiffimo, quod tantoperè prædicavit, talia ad convertcndas voluntates el:gat in .

» confentaneam patefacere. Natn quamvis ipfe ftrumenta, ut non póftint refiftere ? Finem
• difficultatem iftam nunquam ex profeffo dif autem illum effe quem dixi, falvum facere,
boc eft , conftitueré falvum in regno Dci, ex
putaverit , ut quam per fc fuppofita tali mcdi
fubjunétis patet firni!itudinibus. Prima qui
cinalis adjutorij natura , cuilibet mediocris
Philofòphiae vel communis judicij viro per dem de Saule : Nt/frte quando Deus volu.t Sauli
fpicuam, effe crederet ; foi\ tanJer propterea 'regnum dufe , fit erat in?oteftaie Ifrahrlitarum fub
v de hac re nihil ei fùbinde per tranfennam ex dere fe i:ergorato viro , five non fubdere qiitd ut ji;e
”, cidit, ex quo mens cjus mánifeßa, & certain m eorum erat pofitum voluntate ut rtrt Deo va!. r.mt
-
,*
L.
telligi pofle videatur.
Jmprimis - - - B refiffere. Altera vcrò de Davide , qucm ut ili
cpim docet Auguftinus diverfisT.- -
-
- -
-

dem ait, Dominus in regnufi) fu.cc'iu prof

in locis, quod quando Deu$ vult aliquem ad periore cóftituit. Cùm cùim Deus cvii vcllèt
falutem, & ad regnum cælorum adducere, Regem facere, fecit ut hoc ipfum ifrahclitæ
tanta tunc efficaciâ boc in hon.ihum volunra. velient, quia inquit, Deus bob im eis egit qui in
tibus cxequatur, ut nihil cum impedire pofTit, cordibus hominum quod voluerit operatur. Et ut in
quo minus finern fùum quem obtinere voluit, dicarer quanta poteftate hoc fecerit, ne fortè
affequatur. Hoc autem apertè fignificat, præ intento Ἑ fuo fruflraretur : Numquid ille riiu&m
ccderc tunc in Deo efficacem) intentionem (Amafai) poffet adverfàri voluntati Dei , & non
sp;* affequendi finis', qui efi conßitutio in regnö potiùs eius facere voluntatem,qüi in eius corde opera
cælorum, & ex illius efficacia ficri, ut omîiâ tus eß per spiritum S. quo indutus e$t ut boc vellet,
1;;.a.c.,. ©bftacula perrumpantur : Deo , inquit, volenti aiceret,&fa eret? Nempe, ut quemadmodü fùb
cº- grat. falvim facere nullum hominu rj Tit arbitriim. sic ijcit, con$tituerent Regem Dayid fuper omnem ijra
çaB. 14. ' enim velle 3 no"e in volentis aut mol.ntü eff p teftate, hel. Itaq; e cócltidens difcurfùm fùum eo pror
at divin.in voluntatem mem impediat ne fuperet po fus quę dixi modo, quod cum Deus intcndit
iefiatem. Vbi clarè figi , ficatur efficacem vo aliqüem in regno cælórüm coníìituere, nihil
1untatem falvandi, caùfam efle , ct r tantâ for impedirc ,3; , quo minus obtineat fincm tiia*
titudine on,niâ impedimcuta diffi, entur, & fuüm , fic fübjungit: Si ergo cùm voluerit Reges in
voluntates ipfae quantumvis pertihaccs tor ìerra Det, comjiitiiere , magù habet in poteftate vo
qgeantur ad affèquendum fcopum Dei, qui luntates homimii quam ipfi fua,,quis aliusfacit ut fa
cft falvum facere. Nam, {älvum Ę. non cffe lubris fit correptio, & fiât in correpti corde correäio,
aliud Augufliro, quam conf tucre falvum in ùt cæles ri cösst , rv aTvR iis R l Gxo? Et
$egno Dei, ex ipf godem certum eft, qui hoc cùmifla ipfâ exempla propter aliam caufam à
ipfum declarat ümilitudine à Saulc fümpta, Maffiiienfibus impugfiäta fuifïènt. ; omnem
quem cùm voluit conftituere Dcus Regeia iri ámbiguità:cm , quæ cuipiam adhuc fupeí
S s 3 eflé
 ;6, DE CRATIA CHRISTI SALVATORIS 965
<fTe poffet, abfterfit. Nain refumens in libro A ele&ione, & ejus àtribularionibus,liberatio
* de praedeftinatione San&orum , id quod in 'ne, per quam finem iftum affequi debebat,
alid jam citato de Correptione & gratia di alio in loco: Cùm ergò David Deui elegiffet, & r, Pfl. {r;
"ΕB. .,... serat : saripturá tefte, inquit, probavimns cùm praelegiffet & predefinìffet ad regvum `noluit & i-iiíT"
*def. famę. Deus vvlt fieri, quod mom mfi volentibws bomini ipfum David amteregnum temere, quam primo à per
*•*o; *bus oportet fieri, inclinarieoram corda ut hoc velint, fequentibus liberaret, ut etiam im hocipfofiguraret
*eo fèilicet inclimante, qui immobü mirabili modo & hos, id eft corpus eius cuius corporis caput chriftus:
ineffabili operatur & velle. Quid fit autem illud Hoc eft, ut figuraretur, quod Deus ad iftum
quod Deus vvlt , hoc eft, intcndit fieri, & $modum etiam cligit, & praeeligit,& praede I.
'vàmen non nifi per homines oporteat ficri, fla ftinat homines ad regnum coelorum, & hanc
tim adijcit : An fortè quia oflemdimus hoc Deum voluntatem liberando eos à tribulationibus
egiffe im cordibus homimum, & ad hocperduxiffe quo exequitur. Si quifquam non delirus de rebus
rum ei placuit volumtates, vt REx consti humanis ita loqueretur, ut diceret, quando
πvEREtvR Savl , sive Dav1 D , ulrù hac Princeps fupremus vult aliquem conftituere
exempla caufa huic comvenire non putant, quoniam tribunum militum, vel provii ciæ gubernato
mon hoc eft têporaliter R EGNARE um hoc feculo, quod rem , ita hoc exequitur förtiter, ut nihil ei !1I.i

eft in æterNvM REGNARE cvM Deo.Et ad
τύid. huc manifeftius addit confequenter: Ac per hoc
•xiftimant AD RH G sa rerr £NA faciENDA
Deum inclinare , AD REGNvM vERo cA LE
stE osTINENDv M l>eum mom imclimare quorum
voluerit voluntates. Et ftatim probat etiam cum
Deus vult Reges in cælo fieri, fic eorum cor
πέλα.
da converti : Sed puto , inquit, pRoPTER
REGNvM Calorum non propter regmum terre
mum effe diâum : Inclina cor meum &c. crediderunt
quotquot erant ordinati im vitam «termam. Qui
bus & alijs addu&is litterarum (àcrarum locis,
tandem concludit: Audiant hac & alia quacum
que mom dixi, quibus offenditur Deus ad R EGNvM
ETiAM CA. LoRvM c* ad viTAM A. τERNAM
PARARE & comvertere hominum voluntates. Et
adhuc infcrius : Cogitate autem quale fit , ut cre
rbia. damus ad conftituenda regna terrena hominum volun
tates operari Deum , & ad capeffendum regnum cæ
torum bomines operari voluntates fua4. Et de Da
yidis ad regnum,tanquam ad intcntum fincm,
rcfiftere poffit, quin ita fiat, nemo nifi ftoli
dus,dubitare poffet, quin volütas illa Princi
pis effet efficax & antecederet prævifioné ab
$8 £Hutâ futuritionis mediorü, quibus hoc exe
quitur.Ipfa eft enim caufa,cur media tam cer
ta & infallibilia deligantur & adhibeantur, &
futura fint ne fortè prepofitú voluntatis ißius
irritum fiat. Ex quo fanè neceffe eit, plus Deά
& efficacius finem diligere, aeternam vitam &
gloriam & regnum, quam ea quae adhibct me
dia , & mediorum affumptionem, non alia ex
caufà fluere, quam ex praeconcepta efficaci |
intentione iftius finis. Quod etiam apertè ac
difertè dicit alio in loco, ubi deflo coelefti
regno mentie fit: Ipfe nos minus di'git quales
•.
%.
jÉ fumus ; & hinc liberat , m e - -
j#-
tales ;**
••
fimus. Quod cùm obfcurius di&um efiet , ex
plicans quid hoc fibi velit : Ipfe Dominus illam
quæ futura eft vitam noftram, qualù in mobis futura
(it fcicns , hoceft aeternam gloriam praedeftinatio
ne plus amat , ut ad eam nosamando perducat,

C A P V T X V I I I.

Secunda, ex voluntate fingulari fàlutis parvulorum.

E cv N D o fæpè Auguftinus in parti- A omnibus parvuli filiorumfùorum,&nonnulli cmfîè
culari de párvulis docet, quod qüando etiam parvulu impiorum ? Quod declarat exem^
vult omnes falvos facere in regno coelo plo parvuli! ex ftupro nati, qui cafu baptiza
rum, impedit mortem omnefque cau tus , fit aterni É particeps regni. Quam &#. t.*
fas, quibus inane fieret decretum voluntatis quaeftionem & alijs nonnullis locis facit, ita sssf*£.
ejus, deniquc procurat oportunè baptifmum. út dicat, quod qùibufdam parvuli, quibus vult, **"*
quo in fan&itate moriantur, ne alioquin in etiam non volentibus neque currentibus fubvenit, & %. li%.l*
eis praedeftinata fàlus adimatur. In quo fàne alijs, quibus mom yult fubvenire, non fubvenit, %,?j. -

agendi & procurandi modo, velle quod finis itemάue quod parvulis fidelium pereuntibus, .,ii' ' .
illc falutis æternæ non efficaciter diligatur, fi vellethuias lavatri gratiam procuraret, in cuiuspo lib. 4*°*
antequam ifta media adhibita effe videat, nec teftate funt omnia. ' In ifta igitur expedienda or gra***.
ex illo tanquam fcopo fiat quod omnia co quæftione reddendaque iftius diverfitatis ra
Qpcrentur implendæ intentioni Dei,nimiæ vi tione plerumque Auguftinus recurrit ad alti
detur effe pervicaciæ, Sic ergò loquitur Aug. tudincm judiciorum Dei, quam in eo pofi- |
quam quafo allaturi funt caufam , quod alius jic tam effe indicat, quod unum elegerit atque
£p. xoy. gubermatur, ut baptizatus hinc exeat, alius infide
lium mamibus traditus , vel etiam fidelium, prius
praedeftinaverit, alterum non. Nam libro 4.
contra Iulianum , cuma eandem ventilaflet
!
Il

quam ab eis baptizandus offeratur, exfpiret ? Et
inftantius paulò poft : Et curprovidentia Dei, cui
moflri capilli numeratifunt, fime cuius voluntate non
cadit paffer in terram que nec fato premitur, mecfor
tuitú cafibus impeditur, nec ulla iniquitate corrüpitur,
w rem^ßantur ad h«reditatcm cæleftem non confuli*
quæftionem, eotandem venit : Novit Domimas Lg.4:a* ;
qui funt eins ; & in eorum (alute atque in fuum re Iwl. $$.
gnum introduétioneuertaeft voluntas eius,cerra,quia
nullis impedimentis obftantibus certò affequi
tur id quod vult, videlicet introdu&ionem in
regnum, Nam & in illo loco , Novit Dominus
- qui funt
-
 966 IL I B E R
qui fumt eius 5quém ex Apoftolo citat, femper a nemo perit, quacumque ætate moriatur. Abfit emim,
illam decantatam Dei praedeftinantis prae ut praedeftinatio ad vitam, finefacramento niediatorię
fcientiam intelligere folet.Vnde & alibi, cum finire permittatur hanc vitam, Quae prædeßina
diu prgdeftinationem illam & ele&ionem gra
tiae , id e(t, gratuitam , tanquam radicem di
verfitatis gratiæ negatae vel datæ prædicaflet,
at54. $. ionf.
exprimens, quid illa ele&io refpiceret: Ex his,
rai. c. 4. inquit, clc&is ante conftitutionem mundi,
c A P v T
Tertia,ex voluntateilla , quae velut radix eft guberna-
tionis mirabilis circa adultos,
1 E R t 1 o non tantum comparatione ^ minus ac de parvulis, locus ille intelligitur,
parvulorum iftam caufam effe trauit,
çur eis in tempore baptifmus procu
retor, fed ctiam eaodem illam gra
tuitam ele&ionem ad gloriam , radicem uni
cam ftatuit, cur alios tantâ benignitate, alios
tanta feveritate tra&et ; ufque adeò, ut ex ifto
fonte omnium donorum divinorum collatio
nem atque diverfitatem fiuete íi fa
teatur. Tanta enim omnipotentiffimæ guber
nationis vigilantia, femper ad iilius volunta
tis impletionem collimat in omnibus , quae
circa ele&os facit, aut fieri finit, ut fiveftent
five cadant, omnia siscooperentur in bonum.
Quod fi ita cft , profeótò iìmpofIibile eft , non
eile iftam ele&ionem ad regnum efficaciffi
mam, quæ mediorum affumptionem tam effi
cacium & infallibilium illi fcopo confequen
do parit: impoffibile etiam,ut eam præfcien
t'a'abfoluta'meritorum aui mortis in gratia B
antccedat, cum ipfà fit illa per quam & fides,
& merita , & perfeverantia, & mors in gratia
ÉÉ
t quamvis de omnibus bonis quæ in hàc vita -
electis præ reprobis conferuntur, fimul& le
mel hoc patéfacere (ut mox faéturi fumus)
facilius fit, multoque compendofius, non in
utile tamen fuerit , hoc étiam figillatim de
omnibus demonftrare, ut quanta fit in doctri
na S. Auguftini conftantia, & in omnibus
\ lucubrationibus uniformitas, luculentius pa
teat, Nam inprimis haec eft in Auguft.ni fcri
ptis ratio, cur uni præ alio detur fides, quae eft
apif. re7. initium donorum Dei : Nom enim omnium eft
fides, tanquam diceret : Nom enim apud omnes etiam
novis orantibus glorificabitur verbum Lei, quia ipfi
atque fuerant creditur , qui ordinati erant in vitam
eternam , prade$timati in adoptionem filurum per
Iefum Chriftum, & eleäi in ipfo ante mundi con$ti
tutionem. Hanc autem ordinationem in vitâ C
æternam eorum effe dumtaxat, qui tandem
accepto perfeverantiæ dono in gratia morituri
Ei$. de co*.
funt, Auguftinus alibi expreßc tradit: Quis,
& grat.r.6.
inquit,im aternam vitam potuit ordinari, mifi perfe
veramtiedomo 3 Quandoquidem qui perfeveraverituf
que in finem, hic falvus erit. Quafalute nifi aterna?
Hæc eft ratio, cur uni, non alteri, tion folum
ex parvulis, fed etiam ex majoribusbaptifma
quo fàlvandus eß, conferatur, Nam de rnajo
ribus mox acceptobaptifmomorientibus,non
N O N V S. 967
tio ad vitâ nempe æternam five bcatitudinem
fignificatur cffe radix , cur facramentum ac…
quirendae iftius vitæ quoquo modo ei proku
rctur, antequam ex hac vitadifccdat.
t itt . ... • ,
x I x.
' ' 5
.** *, ui. -
.* t * * *
' v * * iiif,
quem prod. ximus : Ex his memoperit quatumque Lib. 5. rosa
«tate mer atur. Abfit emm ut prade$timatus ad vitam I*l, c. 4.
fine facram.nto mediat.ris fimi;e permttatur hancvi
*.m. Hgc eft ratio, cur uni, non alteri bapti
zatorum delinquentium detur fpiritus pœni
tentiæ. Nam Apoftoli locum obijciente Iu
liano, quo dicit : Bomitas Dei ad paennentiam te
adducit, ut univerforura poeniter tiaor Deum
procurare convinceret, refpondet Auguftinust
Verum effe con$tat, fed quem pradeffumavit, adducit. Ikig;
Praedettinatus autem ad vitam æternam intel
ligit, ut jam in codem loco diximus. Et ube
rius hoc idem ibidem agens : quod prebendo tìà '…
patientiam dat locum pænitentia nolens aliquiui pe
rire, Novit Dominus qui funt eius , & omni4 coepe
rantur in bonum , fed hi, qui fecundam propofitum
vocati funt. Hoc autem propofitam, effe decre
tum prædeftiaationis ad æternam gloriam in
fra läborofius oftenfuri fumus. Itaque ibidem
fenfu fibi cohaerente, fubtexit : Ex ifto mumero 1
eleâorum &pradeflinatorum etiam qui peßimam du
xerunt vitam per Dei benignitatem adducuntur ad
pœnitentiam, per cuiuspatientiam, non funt buic vit*
in ipfafcelerum perpetratione fubtraéti,
Hæc eft caùfà, cur incarnationis, & paffio
nis, & mortis dominicæ medicina,cum alijs
inaudita & inexperta fit, alijs tamen innote
ftar, peccata deleat, ad juftificationem æternæ
vitæ profit,quos videlicet in regni fui coeleftis
gloriam præäeftinavit: Idem ipfe Dominusnoffer t#.*.&pè,
hanc fuauimedelam nulli generù humani temporibus merit, s. 2^.
ante ultimum futurum iudicium denegavit eis, quos
per certffimam prafcientiam & iu$tißmam beneficen
tiam fecum regnaturos in vitam prade$timavit £ter
mam.' Quafi diceret, neminifubtraxit medium
iftud medicinæ neceffàrium, cui finem Perfe
&ae fànitatis prædeftinavit. -
Hæc eß ratio, cur quibufdam eorú quià tra
mite jußitiæ & veritatis exorbitant, correétio
utiliter adhibeatur,ita(ceteris obdurefcétibus
in malitia) fpiritu compun£ti redeant, nc præ
de$inatâ fibi vitæ æternae falute priventur: $i Lib. de êev,
fècundum propofitum vocatus eft ifle, procul dubio illi &rgrati r.*
ètiam quod córripitur reus coopeiatur in bonum. Et
paulò poft : stit enim talem cvrripiendum, faáuro
ideo aut mifericordiam aut iudicium. Mifericordiam
quidem fi à maffa perditionis ille qui corripitur gra
tia largitate difcretw eft, & mom intervafa quæ per
feiia fùnt imperditionem, fed inter vafa mifericordia»
Ss 4 qu4

$6* DE GRA'ri X €HRIS°f* s AivATORIS
quæ præparavit Deus in gloriam. Nam & propo- A ay filijs fiiis noii przdefinalis p.us ;*®*, ntim
{ìtum, & præparati§ in. g!oriaun apud Au
guftinum, non (unt aliud, nifi ætería gloriæ
praedeftinatio; quæ fignificatur hic effe caufà,
cur correptus emendetur. Et multò $pertiùs:
ibiq. c. 14. correptio medicimaliter adhibetur etiamfi faftu agro
tantis incerta fit, at fi i qui corripitar ad pradeífi
maiorum mumerum pertinet , fit eraorreptio falubre
medicamemtum, fi autem non pertinet , fit ei correptio
. 13.
prmale tormentum. Dixerat adtem aliquoties fe
tiid.c.7. & de illis loqui qui praedefinati funt in regnum Dei.
Et in eodcm loco probans hoc ipfum quod
hic dixerat , corrcptionem praedcfiinato ficri
fàlubre medicameritum , afïîgnat rationem,
cap. 14•
quia Deo volENT 1 s alvvM FAc ER E , mullum dcntur & perfeverando non pereant, qui ad
refifit hominis arbitritth. Quid enim vellc {al * falutem & gloriam ordinati , ele&i, & jaeJé!
*•.n. - • vum facere , nifi velle falvum in regno coelo
-
rum conßituerc ? Sic enim ipfe met ftatim fe
exponendo concludit: Si ergo cùm voluerit Reges
im terra Deus conftituere magis habet impoteftate vo B lux eorum ex bono in malam mutatus fmthanc vitam,
luntates hominum qtiam ipfi fua , quis alitu facit quomam ficef ordinatus, ó ideo Chrf- datus, ut
wt falubrú fit correptio , & fat in correpti corde
«orre&io , ut arlej. 1 conftituantur im regno? Nonne
apertiffimum eft , èffi:acem iilam fcrvandi,
hoc eft, regni cœl:ßis conferendi volunta
tem, caufam conftitui, cùm tam pote nter in
.' ,*
* cordibus operetur Deus, ut fra&a duritia cor
rigantur?Quod & paulo inferius ite, ô repetit:
cæ. *. Proinde qttamtum ad mos pertinet qui praedefinatos à
mpm praedefinatü diflernere mvm valemus , & ob boc
omnes falvos fieri vclle debemus,omnibus mepereät, vel
*me alios perdant , adhi' emda eß à nobis medicimaliter
/everâ correptio : Dei eft autem illis eam facere utilem,
quos ipfeprefuyit & pr«deflimavit conformes imaginu
filij [ui, jd cft quos ei in gloria conformes fieri
praedeftinavit. Hoc enim Apoftoli verba fibi
volunt,utpote ex quibus ipfemet Apoft. docet
eos, quos Deus ita conformes filio praedeftina
vit, rion folum vocari & juftificari, fed &glo
rjficari à Deo.
Haec eft ratio, cur non folum admonitiones
& correytiones peccatoribus quibufäam fiant
utiles, fed etiam cur juftis Deus perfeveran
tiana in juftitia & fàn&itate largiátur, ut vi
de'icct per certam iftam & ineffabilem viá ad
praedeftinatam falutê & gloriam perducantur.
Hoc eniin ex profeffo in librô de correp
1L;%. de Cor
tione & gratia tradcre videtur : Nec mos moveat,
inquit,quod filijs fuü quibuflam Deus non dat iffam
g* grat.c.9.
* perfeverantiâ, Alfit enim ut ita effet, fi de illi pr«de
ftimatù effemt,& fecüdum propofitum vocati,qui verè
funt filij prom ßomis. In cujus,etiâ veritatis pro
bationem ifta S. Ioannis verba:Ex uobis exierunt
&c. accuratâ confideratione perpendit: Nom ait
ex nobis exierumt, fed quia mom mamferumt mobifctini,
ium non fumt ex uobis: Verum ait, ex nobis exierunt,
fednon erant ex mobis : hoc eff & quamdo videbantur
án nobis non erantex mobis. Et tamquam ei diceretur,
nde id jfendis ? Quod fi fuiffent , inquit , ex nobis,
permanfiffeit utique nobifcum. Quod infra fic di
&um exponit, quafi diceretur: Non erant ex nu
umero filiorum , & quamdo erant in fide filiorum: quo
miam qui vere filg [unt, præfúiti & pr«deftimatifumt
coi f/imes , magum,* fiij & fecundum propofitum vo
caj , * eleiiijent : Vndc rurfus adjungit: Igi
-
- -
';
hon dedit : Habeicni cnim eam , f it eg fiicium ;u-
h;ero tffejit , & qiii haberent quod non ac, e, £*f,
fectmdiim Apoßolu*ii' yerum j fehtihctam ? . . jif
hoc taltsjilij, fiio cºnfo iiiii?, elit, quia ii.cd iii
*ffe dicit ad fat åi: ut emre jud'£ed fi hyni rei
pereat,fed íáía* yiiani a;c nam.l aqtie ccii gens
qüinam fit,t i'ii qui Chfifto dantür, vt pù;£-
verando non perea't , caufamqne rcddcrs,
cy* ipfis ißud (jrabile perfcvcrant a munus
ctur, quo ccrtiffimè à verdvi, n. libcrandi
-fuit : Hi ergo &** fo, wte/tgttui dari qui ordi
mati, famt in vitam ateriam. Hoc cft , iitts f lis
hoc magntfm'tribuitur donum, ut ( hrifto
ftinati funt. Itaque fubne&it iterum perfpicuis
verºis: ipfi fwmt illi pr«definati & feviii.diim pro.
pofitum vocati, quorum nullus perit. Ac per hoc f ul
non pereat, fcd habeat vitam «temam, Que
protccto fanéti Auguftini argumentatio Üm
eft manifefta &pcremptoria , quam fi |n a.
tiflimà fubtilitate Scbolafficus quifpiam con
cluderet : ideò juftis quibufdaih άatur do
num perfeverantiæ in juftiria, quia à Deo
ordinatum ac decretum cit, ut ilhulcat
vitam aeternam. Vbi nemo fani cereur, du
bitaret iftud dccretum vitae a terne argen
dæ , cffe intentionem finis efficacifliniim &
caufàm cur ifti donum perfeverania largin- '
tur Deus, tanquam medium , quo ad ad pi
fcendum finem decretum pertingere peflit.
Hoc idem agit Auguftinus & in fèqueiitibus,
in eodem libro non minus luculcntè. Nam
poftquam & multa & mira de dono perfévé
rantiae , quod quibufdam juftisdatur, affé
ruiffet , caufam tangens, unde fiat, quod tj}, â. ^om.
c iftud aliquibus largiátur. In qua iuftitia fa
bunt, inquit , ufque im finem, donaitt fiI, „ & 3'**•t ••
perfeverantiam, qui eos præfayit & fe uidium pio
pojitum vocavit, & tuffificavit, & glorificavit,4u0j
mam illa quæ his promifit et,áfutura iamfecit.Quafi
diceret, in eo tribuit eis tantum donum, quia
praedeftinavit eos. Quid verò fit illa praede
ftinatio, fine ulla ambiguitate fùbjungit: Hæc
ae hü loquor qui pradiffimat, fìut in regnum Dei. r}iilisi.
- r.
Sed ne fingula percurrendo prolixiores
fimus, & omjnia comple&endo finiamus,
haec denique vera & unica radix eft, unde
tanta diverfitas gubernationishominum pro
ficifcitur ; hgc inquam caufâ, cur univerfà
Deus torqueàt, five bona five mala in fàlu
tcm eorum quos elegit : videlicet, ut per quaf
cumque pröfperitates, & adverfitates, ten
tationes, & lapfus in praedeftinatum effica
citer glorig portum inferantur. Docet hoc
tam luculénè fan&us Auguftinus, ut nifi
quis de induftria nervos contentionis intendat
ut tueatur prgconceptam opinionem fùam,
nullâ ratione negari pofíe videatur. Agithoc
toto ftudio in eódem libro de Correptione &
gratia , ubi per inftantiam eorum, qui gratig
repugnabant, caufàm ultia à tam divcrforum
• - cffc&uum
 N O N V S. 9yr
effe&uum^ qui in ipfâ humana voluntate con
tingunt , quærere & propalare cogebatur: A deficit reparatur, antequam vita ifa fniatur, &
deletâ quæ intercurrerat imiquitate, uf,ue in finem
Iυ i$* 7. qujcumque ergò, inquit, ab illa originalidamna
tione, iffa divinæ gratiæ largitate difcreti funt, mom perfeverantia deputatur. Et interpófitis niultis p.

eft dubium quod & , procuratur ei audiendum Euan iterum : Talibus Deus diligentibus eum omma co- r&u.,.,;
gelium : & cùm audiunt credunt & in fide qu« per operatur in bonum, ufque adeò prorfus ommia, ut -

aileâionem operatur ufque ad finem perfeveramt. etiam ff qui eorum dejiant & exorbitant, aîam
Et fi quando exorbitant, correpti emendamtur : & ho£ ipfum eis faciat proficere m bonum, quia hu
quidam eorum etfi ab bominibns mom corripiantur, miliores redeunt atque doótiores. Quod ctiam *
fan&i Petri, qui unus Ele&orum erat , ex
in viam quam reliqueramt , redeunt, & monmulli ac
cepta gratia in qualibet ætate periculis huius vitae emplo dcclarat: Etiam hoc, quod Dominum
motu celeritate fubtrabuntur. Hæc enim omnia tcr negafiet, ei projecit im boiium, faciente illo
operatur in eü , qui vafa mifericordiæ operatus e$t 4ui diligentibus eum omnia cooperatür im pomum.
eos , qui & elegit eos in filio fuo ante confiitt;tionem Et undc iftud? Quia fecundum propofitum vocatu,
mundi, per eleëtionem gratiæ, id eft gratuitam. erat, ut nemo eum poffet eripere de manu Chrifli, cui
datus. Et in Epiflola ad Vitalem: Haben
Non enim hic fumt vocati, ut non effent ele&ti , fed
quoniam fecundum propofitum vocati fumt , profe £* cmfentientem doärina falutari im qua nutriti Epi£;ier.
&io eleâi funt perelectionem, ut di£tum eff'gratiæ,
funt voluntatem , ©* im ea finientes iftam vitam, fi
elegii funt in Chriffo ante confitutionem mundi, ut
mom precedeutium meritorum fuorum , quia gratia effent fanëti & immaculati in comffeótu eius praede
eff illis omne meritum. Hic manifeftum eft,
difcretionem à maffa perditionis poni in Deo p Jfinati in adoptionem filiorum. Et ia alio loco
antccedentem omnes effeétus temporales, clarius explicans, quo paéto Deus omnia tor
non folum reipfa ex caufis fuis defluentcs, queat in ufum eorum, erga quos tale pro
fcd ctiam eorum praefcientiam. Ponitur Pofitum cepi t, & quot miodis efficere pöffit,
propofitifruftrentur intentio & effi
cnim caufâ, cur omnia ifla quibufdam & vo nc iftiu s
catio, & fides, & dileétio , & lapforum fecu $acia: Si hoc effent, hoc eft, ut praecedit, fi L.d.a.-
eipendatio per homincs, & fi illi defint, per ndum propo vocat fitum i, fi in Chrifio eleäi $f.9. *
ipfas internas monitiones Dei, & pcrfeve
4nte conftitutionem mundi, fi in eo fortem confecuti, -

rantia & mors ipfa procuretur. Et ißa di f predeftimati fecundum propofitum eius effefit , ex
illis effent (qui manferunt) & cum illis finedu
fcretio à nafTì perditionis clc&io dicitur, non bitatione manfiffemt. Vt enim non dicam quam fie
temporalis , fed æterna , ante comfiitutionem, ;
ut ait, inundi. Et effe cleétionem cfficacifIi poßibile Deo averfas & adverfa, in fidem fuam .
bomimum comyertere voluntates , & in eorum cordí
mam , qua pofita ele&us perire, Deo impe bus operari, ut mulli adverfitatibus cedant, mecab
diente, non potcft, & ex ipfis jam recenfitis ipfo aliquâ fuperati temtatione difcedant; cùm poßit,
cffe&tibus quos prcducit , patet, & Augufti
ILib. decor. nus ftatim iterùm iterumque declarat : Ex & quod ait Apoftvlu facere, ut mom eos permittae
c*&****. 7. jffi mulfus perit, quia cmines eleëti funt. Ele&; funt tentari fupra id quodpoffumt : ut ergò mom dicam.
certè poterat ullos Deus prafciens effe lapfos , am
attem , quia fecumdum propofitum vocati funt, tequam id fieret , auferre de hac vita. Ecce tres
propofitum autem mom fuum, fed Dei, de quo alibi
dicit, ut fccundum elcétionem propofitum Dei maneret.
modos Deo, affequendi effe&um efficacis pro
pofiti, munire contra tentationes, tempérare
Et iterum inftantius : Horum fi quifquam perit, tentationcs,(ubtrahere tétationibus ipsâ mor
fallitur Dcus : fed nemo eorum perit, quia non fal
litur Deus. IIorum fi quifquam perit, vitio huma tis accelcratione præventis. Cùm ergò toties
mo vincitur Deus , fed nemo eorum perit , quia mullt
fan&iffimus & profundiffimus Do&or , ex ta
re vincitur. Ecce tantam difcretionis à maffa li Dei ele&ionc,dile&ione,propofito nafci do
ele&ionis, & propofiti iftius divini effica ceat, ut & Euangelijprædicatio, & fides, &c
ciam, ut nulio vitio bumano , nulla omninò dileótio donetur eis, ut peccata ipfa fiant uti
f.
rc poft füperari. Vnde in eodem illo dif lia, ut poft omnes hujus vitae gratias, five con
curfu féquitur ipfâ vox eleëtorum, de tam effi gruas, five incongras, ipfà mors in gratia pro
caci Dei propofito & elečtione gloriantium: curetur &immittatur,quod tandemigitur po
Si Deus pro nobis qais contra mos ? Et : Quis nos tcrit iftud propofitú efíè,qugnam illâ ele&io, • •
fèparabit a charitate Chrifti, tribulatio, am ingu nifi gratuita ele&tio ad ipfum finem, gloriam
æternam in regno Dei, cujus folius cfficax?
fia, an perfecutio, anfames &c. fed im bis omnibus
fupervincimus per eum qui dilexit mos. Et quæ intentio mortem ipfam in gratia parit ? Sed
tandcm ifta ele&io, quod propofitum Dei, à probandi moleftia nos ipfe fanétus Doétor.
quæ dile&io ? Res ipfà clamat, non effe ele- ' liberat, qui cum ingenij fublimitáte forfàm
$tionem ad gratias congruas, & hujufmodi, cerneret, homines qui de rebus etiana per fe
fcd tam altüm ac generale propofitum Dei, perfpicuis contendere folent , velut nodum
ut omnes cffeétus jam recenfiti, & ipforum in fcirpo, in verbis fuis quæfituros , uno
utilitas dile&orum, & mors ipfa in gratia, verbo ápertiffimo & {aepius repetito , in eo- ..

dem ipfo loco, ubi de ifta ele&ione difputat,

in quacumque ætate, five parvulorum, five tota `controverfi abfo -

majorum, inde poffint tanquam ex fontefiue D m am lvit : Eleëti fumt

Lib. de Co,.
re. Nam inde eft quod in eodem loco dicit: ' aute m ad regn andu m cum Chrif to. Vis eviden
tius ? Illos ergo elegit ad obtinemdum regnumfùum. or grat.r. r.
zúia. Horum fides , quæ per dileótionem operatur, pro
*Vis' inculcatius ? Sequitur vox ad regnum cæ- I 7.
fefto aut omninò non deficit, aut/i quifint qnorum
lorum. Ps quibus cum multa difcruiffet, T
1tcrumJ

-
.
57. DE GRATI A cHRisTi s AV ATORIS 97;
ęes, 15. iterum adjungit : Hacìe fì loquor, qtiiprade- ^ Eltti ad regnum fuá profitentur voce : si nes Ita,
finti funt in regnum Dei. Et ad quod regnam, pro nobu, quis contra mos ? Qgj nos feparabit 4*i. |
gratiæ in hac vira, at gloriæ it futura ? charitate chrijli ? Quafi diceret id quod Ifaias
Éxponit ipfe in eódem ioco , cum dicit clamat: Domim's
πβ.a.c., quód numerus eleëtorum per Dei gratiam Dei re
<* gr.t. 13 gno pr«deftinatus, domata fibi etiam wfque in finem
sperfeverantia illuc integer peräucetur , & illuc inte
gerrimas iam fine fine beatißimus fervabitur, Et
- rurfùm cùm dicit , quod ilios pradeftimatos,
ῦς, Dei gratia perducit ad Regnum, ad quod vide
licet præde(tinati & ele&ti furit. -
, ' Ex hac igitur ad Regnum eleifione , & hoc
: propofito Dei, quo ad RegnumpradefHnatifunt,
itafiquam efficaciffima falvandi & iiberandi ve
luntate, necefie eft fiuere, quicquid ad ele
&orum falutem, quæ mon nifi in regno &c
gloria eft, reipfà 6btinendam pertinet , fi
des, baptitrnus, dile&io, opera , mors in
*gratia : Ex hoc propofito neceííe eft , quic
quid profprritatis, aut adverfitatis, aut de
.mon, aut mundus adverfus ele&os concitet,
«omnia minantia , omnia invitantia , om
nia cruciamtia , cum omriibus quos intus
in corum pe&oribus excitant , amori
bus, timoribus, erroribus, difijci atque fu
perari, ne alioqui non homines, fed,qu9d ab
fit, Deus ipfe qui propofuit, dccrevitque fu
peretur. Quod & ipfi, ut Auguftinus notat,
C A P V T
|
emum exercituun- decrevit , & *u.
qui, poterit tmfrmtrc. Et verò , ae quis exi-'
ftimaret in repctita toties praedeftinationc ad
regnum, non aliam untelligi, quam eam
qux fit ex prævifione meritorum , ficut Re
centiores quidam hujufmodi loca torquere
folent, ipfeinet Auguftinus diftortum hijuf
modi fentuma interimit, dum cam gratuitam
elfe declarat. ' Nam ideò numerum elečto.
rum per Dei gratiam regns Dei pr*delfinatum tra- tAw,
dit. Et alto in loco de \laiiilienfibus dicit, σμ , ;
quod nollert fatcri prrd fhiatos effe qui per va L}
gratiam fiunt obedientes, afft/e permaneant. Si 3:5
ergò & gratia praedeltinantur ad perfeveram."
tiàm, & gratiâ ad regìam , profeto uti pof
6bile eß, at de praedeftinatione poit praevifì
merita !oquatur Auguftinus. Apud ipfos
enim Re entiorcs ccrta regula cft, ita re.
gnum praedeftinari ficut dari]; non autem
äatur nifi meritis» igitur neque praedclina
tur nifi meritis ; non ergò gratis, fèd exju
[litia. Auguftinus e contrario, utrumque pet
gratiam praedcftinari dicit, non ergô cxilla
prædeftinatione , quæ concipitur polt mcri
torum prævifionem loquitur.
X X.

- * Quartò, & voluntate illâ, quae veluti radix & cardo

eft gubernationis reproborum.
-

- - - -- , . - -
- -
-

Æ c eft ratio, curvice versâ in illis a paucis interje&is exponit,quia ventrum famiia,,
qui ad regnum nonfunt elc&i, nec propojiium vocati, nvm erant eleifi m Chri/o ante
à maffa perditionis praedeftinatione conflitut onem miumdi, mcn erantpradjfiratifarj
difcrcri , omnia contraria accidant, prop f um eius : fub qua praedeftipationeipfe
ufque adeo, ut Dco illos promcritis defercn fcinpcr elcótorum ad gloriam comprchcnuit.
te, ornnia in malum eis cooperari videantur. Nam indc ett , quod in eodem libroiwterius,
Quod eâdero evidentiâ & fecuritate fanâus eandem rationem perfeverantiæ denegatæ bc
Auguftinus tradit. Hinc enim fècundum producit : Si qui autem obediunt, fedin regium fbil,s, ii,
ipfùm proficifcitur prifmo, ut quibufdam,qui eius & gloriaum praedejlinati non funt , temporales
5us & fidem Deus dedit & charitatem, fion fumt, mec ufjue im finem meademobedientia permune
tan en donetur perfeverantia in juftitia; qua tu;it: Et iterum cadem phrafipaulò pofb : Si
deficiente fit, ut in iniquitate moriantur & qui autem obediumt, fed iiregm m eius & gloriam
vs.a.c.,. pcreant: Qu% verò perfeveraturi nom fint, ac fic à pr«defienati non funt, temporale;funt, nec ufqueim
Egrot. c.7. jide Cbriíitam: & comyetfionelapfiori fìmt, ut tales finem in eaaem gratia permiunebunt. Nam in Aug.
eos vitae huius fini* mvemuat, proculdubio me, illo tem fcriptis, praedeftinatio,difcretio, ele&io, à qua
pore quo benè pièque virunt, in ifto numero (ele abfòlutèprædeftinati, difcreti, & cle$i di
& orüm ad regnum , quod praeccffit) compu cimur, nunquam accipitur, nifi proele&ione
, tandi fùnt. Nom enim funt à maffa illa perditionis & praedeftifiationc ad gloriam in regn9 Dei;
* præjcientia Dei & prædefinatione difcreti, & ideò quod ficut diverfis in loçis, quæ in hoc difcur
nec fecundtim propofitum vocati. Ecce ideò non fu citavimus, perfpicuum eft , ita ubique in
vocati fecundum propofitum (quæ vocatio $
debet. ' Näm illa diftin&io, qua vera
rfeverantiam cx Aug. mente comprehen prædeftinatio & ele&ioà quibus clcâi & pr:-
31t) quia non funt difcrcti à maffa perditio deftinativocamur, dividitúrin praede'tinatio
nis. Et in libro de dono perfèverantiæ inter ncm aut ele&ionem ad gloriam , & ad gra
rogat adverfarius : Cur quibafdam quieum colue tiam, apud Auguftinum , poftquam adverfus
3.1. i..." bonâ fide, peffererantiati ufque in fiwenmum Pelagiaúos luétíri cœpit, inaudita eft. Om
££;
£*j**, £. “;, quia
&ed t?monEt refpondet
mentitur Auguftinus:
qui divit carputa, nifi
: Ex habi* exierunt, fed nis enim vera hominum praedeftinatio, & elc
ctio ad gloriam cft, & ficubi ad gratiam eligi
-. fed non erant ex nobis. Nam fi fuiffemt ex mubi,mam aut Praedeftinari dicimur,gratia totam benc
` … {jent utique mh/ur, Qgamaiationé S. Ioannis ficigrum fèricum complc&itur, quibu$ gfatis
- - -
â dam*
.. •; - -
'
 974 IL I B E R
}M,
$i, â damnatione liberamur, Itaque ele&io ad à beneficiorum Dei eßè docuiffet, quibus elccti
'i, gratiam Auguftino , non eft aliud nifi clcctio
»
ad gratuita Dci dona, inter quae gloria eft
ex praeçipua & caput ; quo fenfu etiam dicitur,
mt ; üt nótatum e[t, prædeftinati9 & eieâio gra
tiae, neompc quia gratuita eft, ideoque gratuita
itè. quia ad gratiam feu gratuita dona Dei.
Hinc érgò ex iftoìefc£tu ele&ionis ad gla
riam, feu regnum Dei, proficifcitur fecundò,
ut fi qui talium à juftitia cecidcrint, non de
tur eis à Dco fpiritus poenitentiæ, quantacun
que in fceleribuspaticntia, tribuatur. Cùm
enim dixiífet Auguftinus : Ex his (eleëtis &
fecundum propofitum vocatis) ncmo pcrit,
quâcumque aetate moriatur de ceteris non
zib. *. cont. éleétis adiicit: Ceteri autem mortales qui ex iffo
Iul.c. 4. m mero non fùnt &c. ad utilitatem mafcuntur Ji0
rum. IJiorum neminem adducit adpænitentiam falu
ύrem & Jpiritalem , qua homo in Chrijio reconcilia
tur Deo, five illis amplurem patientiam five non im
parem prabtat, Cujus rationem fupra dederat,
Ibidem. quando dicebat : £t quod præbendo paitentiam dat
locum paenitentiæ molens aliquem perire, novit Domi
nùs quifunt eius, & ommia cooperatur im bonum , fed
hü quifecundum propofitum vocati funt. Tantum
enim abeft, ut ialibus Deas omnia cooperetur
in bonum,ut fi corripiantur propter defcéturn
pœnitentiæ, ipfa correptio cis non ad profe
&um,{èd in tormentum cedat, juxta id quod
Auguftinus docet ad Aibcndam eflè omnibus
£ib. de Cor.
correptionem : Vt fi is qui corripitur adpradejfi
matorümnumerum pertinet, fit correptio falubre me
& grat.c.i
* dicamentum, fi aiiten, non pertinet, fit correptiopa
male t9fmentum.
Hinctertiò proficifcitur, quod alijs quoq;
quos non elegit ad regnum fuum , nequidem
Euangelium prædicari, vel figna coram eis
patrari finit : non quia fcit eos prædicationi &
. miraculis non cfle credituros , fcd ncque tunc
quando cos crcdituros videt. Netnpè, quia
noluit eis intendcre fincm , falutem videlicet
in rcgno fuo, noluit eos eligere ad medium,
hoc clt ad fidem qua foia fìlvari potuiflenr, &
quia noluit eis tribucre & iftum finem, vide
licet fidcm,noluit cis etiam prædicationem &
miracula fieri, quibus permoti crederent;
quamvis videat cos Euangelio fic prædicato
credituros. Docet hæc omnia {atis evidenter,
& ex ipfo Euangelio Auguflinus. Nam dc
Lih. de dono Tyro & Sidone difputans: Si apud illas faâa
PerJ. c. 9, effent (figna mirabiliâ) in cinere & cilicio pænitem
tum egiffimt, ficit fe habent elojuta veritatis. In
quibtis verbi fiiis Dominus IE svs , altitis nobis my
feriumpr«dejiinationis ofiendit. Hoc c(t , idcirco
non fuifle coram eis facta ifta mirabilia, quibus
pœnitendo credidifïènt , quia pracdeltinati
non erant. Nam cum aliquando docuiiiet,
- Deum aliquibus praedicari noluiiic , quia nec
-verbis hec miraculis fiiis credituros effepr*fciebat, in & Sidoniorum , quoniam credidiffemt , fi qualia vide
Tyrijs&Sidonijs tradit hoc locú aonhabuifle: -runt ifti figna vidiffent. Sed nec illis (Tyrijs & Si
Hac certe de Tyro & Sidone non pofftmus dicere, & donijs) profuit quod potueramt credere, quia pr«-
in eu cognºfcì us ad ea, caufa pr«dtffimationis hac deftimati mom eramt ab eo, cuius infcrutabilia funt iu
3lmina iuditw pertinere. Sed ubcrius in fequenti
• bus, manifeíiufque declarat : Nam cuí prae
dsftinationcm nihil aliud, nifi PræparatiGncm
N O N V S. ' 975
à praedeftinationis maßa liberantur, fub qui
bus beneficijs oßendimus maximè gloriam ab
Auguftino comprehendi, de ccteris non præ
deftinatis anne&tit : Ceteri aatem ubi htfiim majft Li*: de dove
perditionú iuflo iudicio diyna relinquuntur ? Vbi Tyrij perf. *. **•
felicti fùnt & Sidonij, qui etiam credere potuerant, fi
mira illa Chriftfigna vidiffent, fed quoniam ut cre
derent mom erat ei datumi, etiain unde crederemt, eft
negatum. Hoc eft, quia Deus non elegerat eos
ad iftum particalafem finem , qui eft fides
Euangelij, noluit eis adhibere medium quo
conféquerentur finem , etfi medio adhibito
confecuturos efle cernéret. Sic enim clariffi
mè fcipfum ftatim Augußinus explicat: Ex
quo apparet habere quofdàm in ipfo iudicio divinum ibid**
maturaliter manus intelligenti« , quo moyeantur ad fi
dem , fi congrua fuis mentibus vel audiant verba vel
B
figna comffictumt. Et tamem fi Dei altiore iúdicio à
perditionis maffa mon funt gratiae prade$timatione di
fcreti , nec, ipfà eisadhibemtur vel d ἐta divima vel fa
ita , per quæ pollent credere fi audiremt utique taliae
vel viderent. Ecce in utróque loco perfpicuè
docet , propterea non adhiberi hominibus,
etiam quos Deus prævidet effe credituros, illa
media per quæ crederent, quia non decrevit
eis finem illum quem per ifta media obtine
rcnt. Nam ideò non adhiberi eis i{la di&a di
vina, vel facta, quia nom funt à perdituomi mafft,
gratiae , feu gratuita pradeftinatione difcreti , non
eft aliud, quam ideò non adhibcri, quia nom
funt ele&ti ad obtinendum regnum Dei. Nam
ut in praecedentibus demonflravimus, difcre
tio à maffa non cft aliud, quàm elc&tio ad rc
gnum Dei; non folum quia nemo à maffa per
ditionis difcrctus ab Auguftino dicitur , nifi
fit ele&tus ad regnum Dei, fed etiam quia ipfe-'
met Auguftinus, ita explicat à maffa difcretio
nem , ut eam alijs verbis aliquoties vocet ele
C άionem , & pr«deflinationem ad regnum , ut fùpra
vidimus. Hæc ergò ele&io feu difcretio à
maflà perditorum, ficut facit, ut Deus in fic
ele&is omnia impcdimcnta di\ipct, ipfamque
animi cœcitatcm ac duritiam cordis perrum
pat atque auferat, ut ad decrctum iftud jibera
tricis gloriae bencficium pertingere poffint;ita
è contrario, defectus iftius electionis ac dif
cretionis à maffa perditionis , qui non eft
aliud,quàm ira Dei manens fuper pcrditos pec
catores quae cos dccrevit ab ifto liberationis
beneficio fecludere ,hoc ';' , ut qualif
- cunque indolis acnaturæ fint, quanturnvis vi- .
deat eos, adhibitis miraculis credituros, fub
trahat eis & prædicationem & miracula, quo
rum fubtractionc in maffa damnationis relin
quantur ac pereunt, Quod in codem loco
confequcnter Auguftinus tradit : Non erant ,
ergò ficjexcæcuti oculi necfic excæcatum cor Tyriorum
dicia, & imvejiigabiles vi« : nec istis ( Iudæis ex
coecatis & obduratis ) obfutffemt quodnonpoteram?
credcrc , f ita praedejlimati effent, ut eoscæcos Deus
iil;mimaret,
 ]

** SE cx Amx cHRYst, sALVATORIS y.

'?itario deb;to bins'exetnte, jäad hoh £j? regeneratione
*vhj.arà , & iniiaratis cor [epiìctim velit auferre. A
'Hoc ergò inde proficifci, quia non funt præ • dimiffum: aut per liberi h rrbttriwm alia addiderunt;
^deftinati ad obtinendurn regnum Dei, ex eo arbitrtdm inquamliberum fed nºn liberatum , be
scapite'perfpicurfum eft, quia utafite diximus, **um iujfit.«, peccati affef férvum, quo volvuntur per
* ex eodem defe&u nafcitur, quod eis perfeve diverfas impia: cüpiditätes &c. •at gratiam è fuf
*rantia & mors in gratia quibus proximè ad * cipiunt, fed temporales ienr,* et perfeverant de eiukt
fegnum introducimur , denegatur. ' & deferuntur, Dituiß cnih funt libero arbitrio non
Hæc igitur omnia & prædicationem , & fi 'accepto perfeverantis domo,tûditio Dei iuffo& mcculto.
dem, & perfeverantiam, & quæcunq; ad afk Ecce illc defe&ifs praedefìinationis adregnum,
quendum regnum Dei conducere poffent, id quid in defertis operetnr; nempe quod d init
circo reprobis non dari à Deo, quia non funt ~tantur libero arbitrio, cui dimiffi fieri hon poteft,
à perditionis maffâ, ipfius regni praefeflina quin vel nunquam ab iniquitatibus fürgant,
tione feu ele&ione difcreti, compendio com 'vel à perfeverafitia decidant , & utroque mo
- , ple&ens fan&us Auguftinus & alijs locis tra do poenam æterhae damnationis incurrant,
I ;,.de gon, dit: Provide ficut Apoftolus ait : hom volentis neqtie Vnde de Majoribus im Epiftola s9. Non funt m £}}},
1 £rr/. e.'i 1. currentis, fed miferentù eft Dei: qui & parvuli, qui iffa yocatione (fecundum propofitum & fi;c
. bus vult, etiam non volentibus, meque currentibus fub pcenitentia) qui in fide quę perdilectionem opera
venit, quos ante conftitutionem mundi elegit im Chri tur, etiamfi aliquantulum ambulant, non perfèverant
fo &c. Et maioribus etiam his quos pr«vidit, fi apud *ufque in finem : & utiqtie potuerunt rapi, me m.liti,
eos faäa effent , fuis miraculis creditures, quibus non B mutaret intelleâum eorum, fi ad illum prefleftinatio
vult fubvenire non fubvenit,de quibus in fua pr«deffi mem & vocationem, quæ fecimdum propofitum & iine
matione occultè quidem, fed iuffe aliud itidicavit. Vbi paenitemtia est, pertinerent. Et de parvuli ca,fim
utrobiq; fubventionem, & non fubventioné, quærens, cur baptizati ctfi in illa ætatem .
. in prædeftinationem & non praedeftinationem rerentur, etiam ad regnum ceelorum pertinen
ad regnum refert. Sic enim Augußinum di&ta tes, crefcere finantur & nonnulli eùam apo
fua intelligere, ex alijs locis evidenter paret. ftatg fiait : I'nde, inquit nifi quia nonpertinent fìig.
t;, A, c... Nam in libro de Corr. & grat. Ac per hoc & qui ad illam prædeftimationem & fecundum propoíitum ac
& grat.r.7. Euangelium mom audierumt, & qui eo audito im melius fine pænitemtua vocationem ? Ecce in utrif ; ori
'commutati perfeverantiam mem acceperunt , & qtii tur mutatio illa & jaétura fän&itatis ufjue ad
Euangelio audito venire ad Chriflum, hoc efl in eum mortem , nec rapiuntur ex hac vita, ne nialitia
credere noluerunt , & qui per «tatem parvulam mec mutaret iatcllectum eorum, quia non perti.
credere pstuerunt, fed ab originali moxafùlo poffènt nent ad illam praedeftinationem & vola io.
layatro regenerationis abfolvi, quo tamen mon accepto nem fecundum propofitum. Illa quippe f
mortuiperierunt, non funt ab illi confjcrfione difcreti, crga ipfos eflet in Deo , removeret oninia qui
quum eonffat effe damnatam. Quia , ut adijcit, fi bus fànéìitas per iniquitatemfupervenientem
cffeat à perditione difcreti , fine dubio procu interit, efficeretque ne ip(i in iniquitate more.
Tentur.
*aretur eis audiendum Euangelium &c. Et quid -

fit illa difcretio à mafla perditionis, cujus prg Nec verò hic ullo pa&o refonderipoteß,
fentia & abfentia, tarì divcrfà & adverfà in eos ex illo beato numero cltôt rum adre
hominibus opcratur, ftatim explicat, per ele c gnum exclufos effè , poftpraevifionem pecca
*tionem gratiæ ante comftitutionem mundi , & illam torum finalium in quibus inhac v ta twn
ipfàm bis terve inculcat ele£tionem effe , qua tur , quia hæc ipfà péccata fina'ia ex illo ex
eligit ad obtimtmdum regnum fuum , quæ loca fù clufionis decreto, velut ut minimum rem0
pra ipfis Auguftini verbis allegavimus. Hinc yente prohibens , promanare fignifi:antit.
& in ecdem libro infèrius, omne auferens am Nam ifide indicat fiéri, quod quidam parvuli
. - biguitatis obfcurum, & fimul judicans,quibus pro peccato in quo nafci fùpponuntur, & ex
calamitatibus & iniquitatibus ex ifto jufto ju quo alij liberátur, hinc fine lavacro regenera
dicioDei,quo eos ab ifta ele&tione feclufit,im tionis eximûtur & jufliffimè judicantur, ma
plicétur, pcftquam dixifîèt,quod numerus eo jores ferò dimittantur libero arbitrio fuo,hoc
rum qui Dei regno praedeftimatus cft, donatione eft, tradantur defiderijs fuis, quibus per pecca
perfevcrátiæ, illuc integer perducatur,de cete ta praecipitati in aeternú exitium ruant. Nam
Lih. de ^or.
ijs addit:Hi vero qui non pertimEt ad hunc pradeffi ut fanéîus Do&or de hac ipfà re alibi dicit:
natorum numerii quosDeigratia five momdum haben Abfit ut q qui fècundum propofitum vocati funt, quot ti, digfi
& grat.c. 13
tes , llum liberum fùae voluntatis arbitrium five cum praefivit &pradefinavit conformes fieri imagimi filj Pslag.f. }
arbitrio voluntatis, ideo verè libero quia per ipftm 'fui , fuo ut pereumt defiderio dimittantur. Hoc ipfo
- gratiumliberato perducit adregnum : hi ergò qui mom igitur quo non funt praedeftinati, hoc eft ad
, ` pertiiient ad iftum certißimum & felic £imum mu regnum ele&ti, fuo ut pereant libero arbitrio
7neram, pro meritis iuffißimè iudicantur. Et vide ac defiderio dimittuntur, quod ne fiat in præ -

quot modis : Aut enim iacemt fub peccato quod ori dcftinatis, ipfum propofitüm ele&ionisad re
ginaliter degeneratiometraxerunt , & cum illo haere gnum vetat,

•-.
„s . . L I B E R ; 'N o N v S.
C A P V T . X X I. . .
Quinta, ex vocatione fecundum propofitum.
fic di£βατιle argumcntum ex vota A.
tione fecundum profefiiumi,de quo fre
quen$ ex Apoflolo in Auguftini
! fcriptis mentig c(t , trahi poteft.
'-
Docet enim faepiffimè Auguftinus folos
#
praedeftinatos vócari féçundum, Propofi
tum , & ita fecundum illud. yocari , gt iiçmoÂle&us aut praedcftinatus íigi poteft; ' **"***
nemo'ad i(lam pcrtingat vgcationem, nifi } Nec tamen propofitum jfud. quolibet ,
vel parvulus cum baptifmo moriatur, : modo fidem, ópera & ipfàm finalcm Pcr
vel duftus crcdat., diligat , Pcrfevcrct;
reliquos omncs five fequantur vocationcm,
five ncgligant vocationcm , non fecundum,
propofíá vocat9s cfje. Ergo ncceffe c(t iftud
propofitum , effe aliquid reciprocum £um
praedcftinatione & elc&tionc, non qgli;
íd jHa, ex qua tanguam cx caufa poffit iHa
vocatió & cinnes effçêtus quos füPP9pit , ad
per£vcrantiam ufque, fucrc. Q9d fi ita cft,
£rgfeâô propofitú iftud non potéft effe alite,
iiifi ele&ionis ad gloriam , cx quo vocentur
raedclinati, & àlij non vocentur. Nam cx B: addit,voratione fecundum propofitumjdcquà di
illo folo il!a diverfitas cffc£tuú iftorum om
• nium na£i potcft . Ergo illud propofitum
praeccdit in praedcftitatis præuißoncm mcri
iitorum utpote , ex qua ipfâ voluntas gandi
merita prcficifci debet. Primum iftud pro
nuntiatum, quqd folis clcétis vocatio fegun
dum Š conveniat , v£titas cft in
fcriptis sàn&i Præfulis cxploratifììma,& fex
centis teftimoniis aftrui poteft. Nos Pau£is
contenti erimus. Quid énim evidentius illo
ex libro dc correptionc & gratia 3. Qgoniâi
. . . fecundum propofitiim vocati fuit profe&u elečti
,;j.£, ar. jant per elictiónem ut diâuni ef grati<» hoc £ft
& gra c. 7. gratüitâ &c.Ex gis nullus perit,quta omnes elt
ä) fùnt,eleâ, faniattenw quia fecundi in fropofitii
vocati funt, propofitii attein non hoiiiini, fed Det.
Et mox : Cam ergo atidimus qtios autem præde
„£t maytt, illos & vocavit fecundi propofitum voc*-
tos debemus ag;;ofccre, quoniam inde cæpit dice**,
.omnia cooperantwr in bonum , hi, qui fecundum
'propofitam yocati, ac deinde fùbiunx:t , quontam
quos ante praefciut; & prædefimayit &c. qtio*
atem præd:jfinayit illos & yocayit. Eo; itaq; vkl:
intelligi quos fecundü propofitä vacavit, ne putem
tur in eis effe alijut vocati,non elecit. Quid ifio
tcftimonio ex libris contra Iulianum lucu
lcntius? Dews 0mm:a cooperatur in bonum, fed his
zih. .. or.
••/•i.c., qat fecundum propofitum vgcatt [unr. Non emt*/t
omnes qui yocati fùnt, fecundum propofitum vo
cati funt. Mtilti enim yotati, p.tuct, pero eleäi.
«Qgjyero elefti,hi fecundùih pra;ofi;um vérâtig% c.
denique & huc cum dixiffet : omnia cooper.:tur fn
bomum, his qui fecandam propofitum vocati fùnt,
«ontimto fuhdidit : qwomiam quos ante prejciv.t
& pradejfimavit &c. quos autem prædestimavit
illos & vocavit &c. Hi funt fecundum propofitum
vocati. Ipfi ergo eleéti, c* hoc ahte mumd. cgnjti
1tt onem. Hujufmodi teftimoniis Auguftinus
plcnus,ut ex infra dicendis plenius apparebit.
Nam ut etiam fupra ex ipfò diximus,hoc pro
?oftum adprafcicntiam & pr«deii;natioiieih Dei
- *
* . 579
, , , : :
, * .• * • .• •. •• - ' -.. - .
pertimer. Et fecundum Auguftinum & APo- £%.
ílolum, non minus dicimuf pr«definati fecit ;;;g:-
dum própofitum Dei, quam voçati. Ërgo ncccfle'i;iii:…
e[t ut propofîtum eleétionis, non fo!um gra- Rom. >.
tiam,fideih, opera, pcrfeverantiam, féd etiam #££ j>
ipfàm gloriamírefjiçiat, fine cujus adeptíonc £?
fèverantiam, &: gloriam refpicit , quafi vi
delicet jain in prævißone, præccdcntia , 3c
, alio ex fontc datà fèd fic ut ipfugn fit Princi
pium cx quo cinancnt & vocátio ißa tantg cf
ficaciae , & cun&i cffcétus iftius vocationis.
Qu9d de fingulis non eft difficilc perfpicuis
documcntis, patcfaccre.», De fide res certa . . . $'
eft. : Vocat enim Detts pr«defin.t:s; intritos ibid. c. **
filios fùos, ut eos faciat wámbra pr«defiinati uni
•,•
' ct filij fui, non ea vocatione qua vocati funt qui
,*
*alterunt venire ad mtptiae, fcd ut paulò poft
*.
-
ictum, non ex operibus fed ex vocante; mén qua
*%*m*fue rec.t.one, fed qu.* vocatione fit credems.
Et iiiferius eandern vccationem vöcat ex A
Poftolo , fine panitentia, hoc eft ftabilem , &
iinmutabilem , qua id prorfus agitur & peragi
tur ut credaiutj. Et infcrius : Beus igitur ope
ratur m cordibus, hominam 7oratione illa feciim
dui propofituui fuam, de qua multum locúti fu
: mus, vt non imam;ter audant Eyangelium, feâ:eo
audito comyertanthrô- credant. De cætcri$ omi
nibus ipfàquc pcrfeverantia,res fion minus ex
Auguftino luculcntè pàtet,ut in Iibro de cor
, reptione & gratia ; cum. vocatos fëcundum
propofitum praemififlèt: Ex illis, inquit,nu!!us ,,; «**
perit, qut« pnimes cleiti fùnt, electi fùnt autem $j.*
quia Jechndumpropofitum vocati. Nam ut alibi e.;.
dicit, hoc cft ipfüm propofitum quo Deus , ,
:quo* pr*fzivit.& pradeffimavit, elegit ante con$i- ,;; , .s
tutionein mundi.Et in eodem libro inferius: ÉÉÉi.
& .Sed quia didicit uon de féipfo fidere, etiam hoc ei
profecit in bonum, faciente illo qui diligent.bu, ibid. c. *
Deum: omnia cooperatur im bonam, quia fècum
dum propofitum vocatus erat vt nemo eum poffet
eripere de manu: Chri$i, ctii datus erat. Vbi g
pertiflime propofiti efficatia tanquam pro
pofiti omnipgtentis, Dci , ftatuitur càufâ, -
cur nemo poffit eum cripere de manu Chri- . '
fti. £t adliuc infcrius. Si enim fecundum prepo- ££*£
fitum vocatis e$t fie procul dubio illi etiaiii qnod Bonif.c.9.
avrrpitur, Deus cooperaturjm bonum. Et libro dc Ibid.**
dono Per{&vcrantiæ: Vide fatis dilucide effieiidi
ttir & inchoatd, & afqtie iii finem perf?iterandi
gratiam Dei now Jectmdum merita moftra dari, fed
doiiari fecundum ipfis fecretìffimam eandemque
iusti[fimiam, beneficentiffimam, fapientiffimam vo
luntatem. Et explicans quænam fit illa volun
tas : Quoniam,inqui* quós prædefiimavit, ipfos &
vocavi: roca:ione illa de qua di£tum esi fine pæni
test:« fìnt domæ & vocatio Dei : ad qttam yoeatio
n:m pertinare iiwlliis c£ homo ab hominibus verté
Tt ' affey#-
 * g*o DE GRATIA CHRISTI SALVATORIS 9$;
affeveratione dicendus, nfi cum de hoc;rculo ex A fcimus quia diligent.bus Deum omnia cooperan
ierit._ Vocationem autem fine pœnitcntia ' tur iji bonum , hu qui fectundum propofiua.
* prorfùs cádem effe cum vocatione'f cùndum vvcatu furt fan£ii : Et iterum : Multt emum
' rik de pra- propofitum, libro de præ defiriätionc fâi &to funt vocatu fauci vero eleëii. Qgj vero eleât, ip;i A,
2.r. /ásá. rum,& in Epiftola quinquafima nona ex pro funt Jecund-m prepºfirirm - vavaii , in quiba*
c. 16. &•
I 7.
fcffo docct: Qgps prædefinavit inqu t, illó, & De proculdt; b. o prae/cientia fali nam poteft. Et
vocavit. * H«c vocatio efl fccundum propofitum, pau'ò pefl fucuientius: Non funt in fa vocatio- „
**'* *** hac eft fine pænitentia, iuxta haec igitur (ori(e. jie (fecundum propofitum & fine pœnitentia)T
quenter in libro, de prædeftinatione fànéto 'qui in fide quae per d leçtion? operatiir etiamfi ali
,;;a, »,.- rum, vocat hoc propofitum, eius qiii univerfà quantulum ambulant non per, everant ufque vt fi
aefJai?. operatur , & propgfitum (ecandum quod prede mem:& utique potuerunt rapt me malitia m:itaret
r. 1 8.
$tirati fumus, ut fignificaret Deum univerfà thtelte£tum eorum, fi ad illam pr«deflimationem &
per hoc propcfitum in elc&is operari, ufqtie vocationem quæ fecundam propofitum & fine pg
adeo, inquit, ut um mobu operetur & velle; item nitentia eft pertinerent. Vnde confequentcr
- É hoc ut fimus fànéti & immacnlati. Vnde . 'tradit, plerofòue parvulos baptizatos, qui fi
übjungit : Ex hoc propofito eius eít illa eledo parvuli morerétur,pertinerent ad vitam gtcr
rum propria vocátio, quibus omnia cooperatur in nam, regnumque ccelorum, permitti crcfcere
Vomum, quia fecundum propofitttm funt fam:tt. & nonnullos Äpoftatas ficri: Vnde, inquit, mifi „
Ex qua phrafi ex propofito Dei, vides iflarn quia nom pertinent ad illam praedeftinatioiiem, & T
praepofitiónem (fecundum) cum dicitur vo- . fecundum propofitum ac fine pœiiitentia vocatio
catio fecundum propofitum Dei, fignificare E mehr, . . . ,
non tam conformitátem cum propofito, qui 'Ex his igitur fìtis perfpicue demonftratur,
' habitudinem principii & efficiéntis caufr. 'propofitum iftud, ex qüo dicta eft vocatio
Quam ob caufàm eam vocationem vocat ali fecúndum propofitum, âd omnes fèfe cfïeétus
mtia... ;. bi,qua per Dei propofitum ft, quæ tantum e$t ele `praedeftitiationis & electionis,etiam parvulo- '
& lib. r. £torum. Sed quid mirùm quod iftud propofi rum extendere, utpcte qui cx ipfo tanquam
retra*.•'3 tum fit principium & caufà omnis bonæ vo ex caufà fluant, ergo neçeffe cft effè propofi
luntatis, converfionis, fidei, perfeverantiae, tum abfolutum beatificandi homincs in reg
& gloriae, cum ut fæpius jam ex Auguftino no fuo,féú liberandi à perditione,hoc cft,«ö-
diximus,fit ipfum propofitüm praedefìinatio firendæ falutis & gloriæ, tanquã finis vide
nis Dei,& cónfeqüenter ipfa eleétio ad regnú licet ad quem folâ omnes effe&usifti allegati,
Dei, quæ eft,ut etiam diximus, ipfà præde'ti & ipfâ mors in gratia referri, & velut cx cau
datio Dei? Nam praedeftinationém ád regnú, fà Ê poffunt;nimirum quia clt ipfüm pro
quam maxime fub prgdeftinationis definitio pofitum cleétionis & praedcftinationis ad
ne comprehendi, láte alibi demonftravimus. gloriam. - -

Cú ergo praedcftimatio fit caufà fidei,juftitiae, Nec vero hic refpondcri poteft, prout ali
charitatis, pcrfeverafitiae, imo & mortis in quos rejpondiffe video : e[fe quidem ele£tio
gratia, quia 9mnia ifta funt dona Dei, Augu nem feu propofitum abfolutüm quod Deus ,
f.;£ decbr. I ftino etiam dicente de tali morte: Neque ejiim
-
concepit, fèd prævifù eorum coopcratione &c
%%. '; -•
-» nom damat hoc Deus quibus voluerit, in cuiu pote
- - - perfeverantia.Sed non reâèhoc dicitur: Au
fate e£i , quamdiu quifque im hac vita maneat. C guft.enim,ut vidimus,dilucide traëìt,vtopo
Qgæ proinde fe filiis fùis daturum effè præ î illud effè caufàm vocationis, quafiat ut
fcivit, & proinde praedeftinavit, neceffè éft ut credat, ut diligat, ut pcrfevcrct. Nam i$9
etiam ipfum propöfitum vocantisDei fit om dicit ex hoc prôpofito, per prepofitam iftud fis;
nium iftorum origo & fons,ipfàq; vocatio fe Ex iftò vero propofito & pcr iftud propofi
cundum propofitum, fit praedeftinationis ad tum clc&ioni: ad gloriam, quod tali prœviâ
£££* r* implctio,juxta illudAugüftini: Elefti fùnt ita£, hominum cooperatione & përfevcrantia con
*/*/***•
17.
amie munâ conflitutionehiea prædejfimatione, im ftituitur, noii potcft fieri ut homo aâu cre
qua Deus fua futura faâa prafciyit': eleâi fumt dat, diligar, perfeveret, five in reipfâ tempo
autem de mundo ea vocutione quę Deus id quod raliter, íivé in Dei præfcicntia : fed è contra
praedeftimavit impleyit.Qgos cnim præde$timavit p. rio, ex eo quod hoiio vgcari ut credat, dili
fos & vocavit, illa fcilicet vocatione fectimdiù prò gat, perfévéret, imo credere, diligere , Perß- •
pofitum. Non ergo alios fed quos pradeftimavit & Veraie prævidetur, confurgit in Deo propoli
vocavit, nec alios fed quos ita vocavit ipfos & iu tum abfolutum quo ad gloriam eligatur. Sic
fitficavit, nec altos fed quos praedeftimavit,vocavit, cnim ipfimet ex profeßo docent.
iuifificavit, ipfos & glorificavit, illo utique fine Itaque quodAuguftinus Ę Dei re
-

qui mom habet finem. Itaquc praedeftinationem,
& vocationem fecundum propofitum & finc
Pœnitentia, non feruel permifcet atque con
fundit, & ad univerfos effe&us, quos Deus in
clc&is per gratiam operatur përtincre con
tendit, ut in Epiftola quinquágefima nona:
Sine pænitentia fumt dona & vocatio Dei. Vides
terte illos fignificari qui pertiment ad numerum
prædefiimatorum de quibus alio loco dicit ,
fpe&u effeétuú cjus, hoc ipfi effe&ibus rcfpc
&tu propofiti tribuunt. Auguft. vult ex P£9P0
fito' nafti fidcm & perfeverantiam injuftftis;
ipfi ex fidc & pcrfèverantia in juftitia nafci
propofitum ; ut nihil mirum fit, fed con
gruentifîimum, eos qui tota fententia ab Au
guftino difcrepant, phrafibus quoque difcre- a
pare. Nec etiam juvat, quod dicunt pro- £.;
pofitum ißud cleâionis ad gloriam , ante Ää.«.,
- - - - - - PoGtam $o.
 -

: : : * * £. : :■
982 R . . . " 1L I B. E*R “N O N v S. • • • • , 98;
zafyiw lik. Éofitam conditionem, hoc eft, detcrminatio- A praefcientia , nc peccata fine füpplicio rema
adepradeif. hem noftrae voluntatis ad credendum & per- jicant,iftud propofitum fluit. Cùm igiturAu
«3. reprob.
feâ.6.p.8o. feverandum , non effè abfolutum fed condi guftinus dire&é contrarium tradat, dum vo
tionale; pofita vero illa conditione tranfire : : cationem & fidem, `& perfeverantiam per
in abfolutum, & influere fimul tcmporalitcr jftud propofitum cleétiofiis, & ex ifto propo
in a&ualem vocationem fidem ac perfevcran fito proficifci docct, ncccffe cft iftud propöfi
tiam.Iftud enim poftrcmum quod affumitur, tum clcctionis ad.gloriam non præfup
falfum eft. Nam quamuis jüxta eorum opi ponere , quod vocátio , fides , & perfe
nionem verum fit, propofitum elc&ionis ad vcrantiâ fint abfolute pfaevifà à Deo, (ed
gloriam , antc præféientiam. cooperationis potius quod cx illo propofito nafcantur,
noftræ ad credendum & perfeverandum, cffe . ut abfolüte prævideri poffint : ut non præ
tantùm conditionatum, & illis prævifis tran fcientia voçatiQnis & pcrfevcrantia prae
fire in abfolutum : falfum eft tamen; iftud : gedat propofitum elc&ionis , fed pröpo
propofitum in vocationem & fidem & perfè fitum éleéîionis praeccdat,corüm präfcien-.
vcrántiam influere, vcl quodlibct ifforüm cx tiam; juxta id quòd præclare fariótus Profpcr
ifto propofito aut per iftüd propofitum fieri, dixit :Vt fic & diyidi prafcicntia à propofito témi
ficuti Auguftinus Jocct. Nam quando Deus porali diffiméfiome hom poßit, præfcientia tamen
iftud propofituma abfolutum cöncipit, jam quodam ordine fit fubnixa propo(ito : Et ficut mu
fùppofiitur praevidiffe & vocationé & fidem, hil eff quórumcumque negotiorum,quod mom fcien
£ perfevcrantiam , & omnes caufàs reipfà in-; tta divina prævenerit, ita nihil bonum fit quod im
fiuentcs, quemadmodum & ipfi difèrtis vcr JB nojiram participationem non Deo auííore deflu
bis tradunt. Eft cnim propofitum gig&tionis xcrit. Ex quibus ctiam vera ratio patet, cur
ad gloriam, fecundum ipfös, propcfiturj rc- ' vocatio fècundum propofitum femipcr efficax
munerandi laborcs, quos Deus jam cos fecif , fit, feu ut Auguftifius loquitur, äur agat &
fe, & confequenter ad illos vocátos cffc abfo 'peragat cffectum fuum, fidém, gpnverfiónem,
lutè prævidet, Vnde tam impcrtinenrer ad pœnitcntiam, dile&tionem &c.Nimirum quiá
vocationcm temporalcm, & fidcm, & pcrfc ex tali pröpofito prgficifcitur , quod nülla
verantiam fcfe habet, atquc propofituim ab hominis infiriíitate defigere, hullâ mundi ad
folutum damnatiofiis ad opcra mala. Hoc vçrfitate fùperari potcft;fed poteftate tam in
enim quamvis opera mala æternitate praecc vi<ta pcrfiçit id quod Deo vocanti propofi
dat , non tamen propterea malorum óperum tum atquc praedeftinatum cft, ut façiat vo
caufa cft , aut ea ex ifto vcl pcr iftud propo catos fùos cun&ta minàntia , cunëta invi
fitum fiunt, fedca jam anté formatuím iltud. tantia, cuncta cruciantia fupcrare. Eft cnim
propofitum faâa elîè, & omncs caufàs in ca radix omnis cfficaciæ, quæ ingratiae divinae
... jam influxiffe praefciuntür : cx qua tandcm, opcrationibus lucct.

' • • • r
-
-
-
:•
,
• • •. .
cAPVT XXII. . . . ., -

Declaratür, hóc propöfitum afitecedere omnem praefcientiam abfolu

tam meritorumfi,ex prædefinitionibus multorum effeétuum libero
'. -
'rum, ante præfcientiam abfotutam confenfus voluntatis.
' Oc ergo prgpofitum clc&ionis ad A : Nam quantum ad cffeétus, qui liberam in:
gloriam äbfölutum, ex Auguftini differenti§voluntatis confenfioiiem praerequi
mentes omnium præfcientisin me runt, Deum illos non raro efficaciter inten
_. . ritorum antecederc, ex alijs duó dere, antcquam abfolutè illam voluntatis in
bus indiciis, quantum grbitrör, pcifpicuis clinationcm futuram vidcat, inde patct; quia
colligi poteft. Primum cft, quia auétorcs qui Dcus aliquando efficaciter punire decernit
contrarium fentigit, ex iifdcm principiis pu homincs malos illa pcena, quę fine libera eo
tant, non folum Deun) non cffîtaciter hoini rum voluntate adimpleri nequit; præcedit
nibus vellcgloriam, nifi füppofita' 5rævifionc ; igitur decretum Dci ante liberám eorum vo
meritorum five cooperationis noftrae,fed ncc
luntatem prævifàm, utpote perquod fiat ut y '. • •,
ullos cffe&tus, qui libcri noftri arbitrii con ifta, in homine oriatur} & abfolutè oritura
curfùm fùpponunt, abfolutc praedcfinire, hoc providcatur: Scriptura diyima,inquit Augufti &• lub. zib. de graj
eft, efficaciterintendere ac völle, nifí poílquá , nus, fi diligenter infpiciatur oífeiidit non folum tia
arb. c.zo.
cooperationem atq; confenfüm noftrüm ante liom.* hominum voluntates, fed etiäm illas qù« có
Praeyiderit, atque fiocipfum fànétum Augu- • feryant faeculi creaturam, ita effe imDei pote$tate,
ftinú cgnfequenter fentiíe putant: iifüé qüip at ea, quo voluerit, quando voluerit, faciat mali
pe difficultatibus premitur, utrumlibct quif nari, vcl ad beneficia quibufdam praffamá vel ad
quis teneat. Sed certum cft, contrariuin afßr patias quibufdam ingerendæ. Et exemplis hoc
tionis pofterioris Auguftinum docuiffe, ergo gftgndcris: Qgid efl,non poteram? fùbfiftére,quod
yçrifimile eft & prioris. Multis modis veriías fcriptura dixerat. Qgare mom fjfiffebant per li
illa manifeftari poteft, tám in cffe&ibus, ad berum arbitrií,fedper timorem turbata voluntate
quos per confenfus indiffercntis voluntatis, *' fugicbant, nifi quia Deus dominatur yoluntatibus
quam per confenfus bonae pertingendum eft. T t 2. howii
 3.
'984 DE GRATIA CHRISTI SALVATOR IS
-
985 i
hominum, & quos vult in formidinem convertit A tuatur, ut finem illum decretum praemii aut
iratu 3 Et de Roboam confilium feniorum vindi&iæ confcquatur. Nam hoc eft, quod in
refpuente : Robeam refptjt confiliuin falkbre fe illis citatis locis dicitur, volens vindicare, hoc
miorum refpondendo mimaciter, quibus leniter de operatus eft ;m eius corde ut iret ad bellum. Hoc
buit.'Vnde hoc hifi propria voluntate 3 fed hinc quod dicitur, ut per eos agat quod per eos agere
ab eo recefferunt decem tribus Ifrahel, & alium ipfe voluerit , hoc eft, efficaciter intenderit.
fibi Regem comftituerunt Ieroboam, ut rati Dei Hoc quod dicitur : Erat conveifio à Domino,
yoluntas fieret. Quod etiam ftatim ex manife ut fatueret verbam fuum, id e(t,ut cxequeretur
1*id. t. ••. fta fcriptura probat : quidenim fcriptura dici* id qudd conftituerat. Hoc quod dicitur: Re
Et nom audiuit Rex plebem, quoniam erat conver gem conftituerunt Ierohoam, ut rati Dei voluntas
fio à Domino ut fatueret verbum fuum quod lo fieret. Hoc quod dicitur : Vt det exitum quem
. ' cutus eft in manu Ahiæ filonita de feroboam flio con$tituit; ob$tupefecit ut traderet.
- Nabatb. nempe fic faítum efl & illud per homini; Quod ad effcctus bonos attinet, nonminus
*, •voluntatem, & tamen converfio effet à Domino. perfpicuè docet Auguftinus illos fubinde
Et de Philiflijm & Arabibus terram Ifrahel IDeufh intendere, antequam eos futuros ab
depopulantibus : Hic oftenditur Deum fufcita folute prævidcat; fed è contrario, idcirco il
re hoftes ei, terri, vaftandit, quas tali paena iudi los à voluntate fieri, quia efficaciter decrevit
cat dignas. Numquid tamen Philiffjm & Arabes ut fiant. Nam Religioftm effè, effe&us libe
in terram Iudaam fine fìra voluntate venerunt, `rae voluntatis eft, & tamen Auguftinus cum
aut fic venerunt fua voluntate,ut mendaciter fer.- Ambrofio non femel dicit : Deiis quem digna
ptam fit, quod Dominus ad hoc faciendum eorum B tur vocat, & quem yult Religiofum facit. Hoc
fpiritum fwfcitauit ? Vnde concludit : Imo u eft, quem ipfe vult effo Religiofüm, illum
trumque verum eft, quia & fua volúntate vene etiam facit talem, ubi evidcfiter efficax vo
runt, & tamen eorum fpiritum Domiwu fufcita luntas cjus caufa ftatuitur, cur Religiofùs
vit. Qgod etiam hic dici poteft, & eorum fpiritum fiat, crgo non fupponit futuritionis cjiis ab- .
Dominus fufcitavit, & tamem fua voluntate vene foluram præfcientiam ante dccretüm, fed ip
funt. Agit enim omnipotem, in cordibus hominum fum decretum cft prima radix abfolutae futú
etiam motum voluntatù eorum, ut per eos agat ritionis ejus. Credere Deo eft a&us liber, &
É per eoragere {{ voluerit. Et adhuc in tamen Auguftinus dicit : quia eleâi funt elege- Lib, 4
erius æque manifcfte : Ecce Deus idololatria runt, fcilicet credendo, mon quia elégerunt ele- Å?
peccatam volens vindicare, hoc operatus eft in άι /unt. Et clarius: Intelligamus yocationem, ja-i;, s.
eius corde, cui utique iuftè irafcebatur, ut ad qua fiunt eleëti , non qui elgum, ur quia credide
monitionem falubrem mom audiret , fed iret ad funt, fed qui eligwntur ut credant. Nam per j|_ Lib, d.
bellum, ubi cum fuo exercitu caderet. Et lucu lud quia ele&i funt crediderunt, etiguitur ut }**
lentiflime in quæftionibus fuper librum Iu credant , ££ a&um fideifeqüi, quis,
Deus eos elegit, hoc eft, decrevit ut credant.
**
-®*am. • $icum adifta verba : Et pauefecit Dominu si
7$** fa â & omnes currus eius, annotat in hunc mo Nam exillo decreto, media per quae credant,
" dum : Ecce quemadmodum commemdat fcriptura Dco miferante, tribuuntur. άμοά ex oppofi
agere Deum in cordibus ut det exutum quem com to apertiffime patet, quando deTyriis àicìt:
$titutt. Vtique enimpavefecit vel obftupefcit Sifa Quontam ut crederemr, mom erat eis datum, etiam Lö% de do^
purj, cv K�
ram ut traderet eum. C unde crederent eft negatum.Quomodo non erat
In his omnibus apertiffime fignificat Au cis datum ut crederent, nifi quia cfficaci de
guftinus , Deum cfficaciter fubinde velle creto voluntatis dare noluit; èx quo fecutum
præcedentia vindicare peccata, quando vi £ft, ut eis miracula fignaque non fierent, qui
dclicet menfi raimpletafuerit, illamque pcc bus fi fa£ta fuiffènt, prævidebantur effè êre
catorum vindiétam tanquam finem cfficaci dituri 3 Denique ipfüih vclle, cffc&ns eft li
ter intendere, Et ex hac Dei punicntis cffi bcræ voluntatis : quod ita Chriftus in qui
caci voluntate applicare mediâ, quibus aétus bufdam hominibus intendit cfficaciter, ut et
liber fiat, quò ad conftitutam vindiétam per iam Patrem rogaverit,ut fieret antequam fu
veniat. $j; autem non videat hujufniodi turum effe prævideret. Quid moliturüs es con zib. l.Cr.
&gra.c.%.
Punitionis decretum, quamvisfupponat jam tra verba dicentü, Rogavi pro te Petre, ne deficiat
abfolute prævifum cflè pcccatum quod vin fides tua ? An audebis dicere etiam rogante cbri
dicandum dcccrnitur , anteccdere tamen a fto me deficeret fides Petri,defeíturam fuiffe,fi eam
&uum illorum abfolutam prævifionem, per Petrus deficere voluiffet, hoc e$t fi eam ufque im fi
quos ille cffeétus obtincndüs cft ? Efto cnim nemper/everare noluiffet? Quafi aliud Petrus ulla
non decernat hujufmodi poenas , vel etiam modo vellet quam pro illo cbri/ius rogaffet ut vel
praemia Deus, nifi pra:fuppofita pra:fcientia let. Quam féria, quam certâ,quam efficaxilla
conditionata talis a&ius libcri futuri, fi ta voluntas Chrifti fuit, ut Petrus vellet, per
lem aut talem inclinationem agt infpiratio quam ita rogavit ut vellet, ut oratio illa
nem tribuat ; non tamcn propterea abfolute &tu fuo carere hon poffèt. Nec tamen illam.
futurum a&um illum prævidct, antequam tunc futurum prævidebat, fed illa volun
punire vel remuncrarc conftituerit; cum id tas & Qratio Chrifti Qrigo fuit ut fieret, &c
circo a&us ille libcr quem pofita tali infpira ut caufà, qua fieri poffet, in Petroponeretur.
tione, futurum videt, reipfâ fufcitetur à Deo, Quod ÉÉÉ ibidem Auguftinus ex
Preflit: Nam qui ignorat tunc fuiffe frig ibid. i
& infpiratio rcipfâ voluntatiimmittenda fta
111

- -_
 „ -

, * * * *.
986 -
-.; - L I B E R, , N o NV S.... , ._ 987
fidem Patri, fi ea jue fidclis crat volunta, ipfa A luntas homini impedivit. Itaque fùbjungit in- -

deficeret, & permanfurumfi eadem yoluntas ma ferius: Ideo e$t rogandus ut velit, quia neceffe .
aeret ? fed quia preparatur,hoc eft cfficitur, v0 &£i* fieri fi yuluerit. Id ipfum fignificat aliis
luntas à Domimo, ideo pro illo Chrifti mom poffet imultis locis. Vt quando toties dicat in rebus
effe inanù oratio. Ncmpc qua volebat, & in . illis humanae voluntatis inclinationcm fpe
tcndebat, & orabat, ut firmitcr.& ftabiliter étantibus : Liberat quos vilt : quos, vult viyifi- - -

vellet. Nam hoc ipfum, & nihil aliud cffica rat: An non licet mihi quod volo facere. Et pe- •
citer intendiffe rogaffequc Chriflum, confé culiariter quando dicit efïè Déum, qui hoini
quétcr indicat:Quando rogavit ergo me fides eius nc$ falvos fieri velit, & ideo faciat, quia omnipo
defceret, quid aliud rogavii,m fi tt haberet tm fide tem* maniter velle mom potef!, quodcumqae yolue- - .

liberrimam, fortißimam, inviäißmam , perfeve • rit. Et illo in libro de correptione & gratia: -
*antißmam voluntatem? Cui volemti falyum facere nullum hominis refifit ,
Sed ne fingulis affc&ibus hujufmodi pcr • arlerium.Et illo in codcm libro: Nom eft du- ' . *
currendis diutius immorcr, hoc faepius genc %itandum voluntati Dei, humama, voluntates non
ralioribus vcrbis, vclut rem certiffimam tra • poffe refiffere , quo mimus faciat*pfi quod vult, ' - - -

didit. Vt quando dixit in Enchiridio : Quù quandoquidem etiam de ipfis hoininù yoluntatibus *. ' ,;
porro tam impiè defpiat, ut dicat Deum malus : quod aii yult facit. Hgc enim omnia iucudcritif- , _ .
homiu;im volumtates qtia* roluerit, quamdo volue fimc dcfignánt, Deüam efficaciter quod vclue- - -

fit , tibi voluerit, im bonum num poffe convertere. rit in ipfis hominum voluntatibus, feu quema *

Vbi etiam abfurdum cffc putat, vt , mfirmis no volucít cffc&um liberæ voluntatis inténde- .

Iendo impedientibus, mom fotuërit facem e potemtif B re, etiam antcquam abfoIute futurum præ
fimus quod vol. Vat. Et quando dc &agcm Dci fciat : cum ipfà efficaciffimae voluntatis divi
,;,.,.„. yoluntate alibi £; , atqut ipfìffimo Phi iræ intentio i; radix totius futuritionis cjus.
ÂÃÄ. lofophorum vocabulo Itemtumis vtens di Ridiculum cft enim, tot cncoquiis divinæ -

a», f.133. ' cit : Alfit vt impediatur ab homine ?mn potentis omnipoténtiæ potcftatefii extollere, fi nihil \ - -

& fumita fcientis intemtio. Parum de re tahta co aliud in hominùm voluntate & fàlute intcn- -

gitant vel ei excogitando nomfjficiumt , quipu dit ac vult, nifi quòd prá:fciat jam futurufn. , /

tant Deum omnipotentem aliquid velle, id cil,in Sic enim & infirmiiffimibs homo, íi tanta pol-*
tendcre, & homine infirmo impedieutenon poffe : lerct praefcientia, omnipotentcr faceré. ii, -

&c. Deus enim quem dignatur vocat , & quum cœlis atque in tcrra qüód vcllct, nec voluti- -

: '. vult vel giofum facit. Hic pcrfpiciic Ponit, iii tatem §jjs nihil in cęlo ac tcrra impcdiret.
ventionémî Déi, ncmpe velie convertere voluti Nam fic aliquid veilè façtre, quodjjm futu- ' ' '
-

,** rum vides,quod

_tatem, eamqu£ Profc£to tam cffi,acei, ;;, appro{;are » non cft vefle eft.
fa&urn ut aliquid
Qü9d fiat, fcd. , '
fi fütilo ,.'
• •• , -

`nihilcüm impédirc pcffit,juxta id quod aiibi

Σib.as Cor. liiculcntius éxplicafido dicit : Cum yoluerit. • & ridiculuì eft ., … ridiculum, c{}.&tiam -

£*gr. Reges in terra Deus coníìituere, magis babet im, quod* tarn pcrfpicgis Auguftini * teftimo
*. 14. {? voluntates hominum quam ipjì fìtas. Et - fiiis ehervanäis quifpiam* ópponere: vellet,
iaed praeccdit abfolutam prævifionem ipcii quod de efficaci Dei voluntaté, præfuppofita w

natiónis voluntatis, quia vi iftius dccrcti, fi-' evcntus jam futuri abfoluta præfcicntià , lo
cuti futura cft inclinatio, ita ctiam ex tunc' qucretuf. Cum igitur tam fit in Auguftini * * *
abfolute, non ante futura praevidctur. $imi- C do&rina ccrtum & ratum (contra quàm qui
liter idipfum fignificavit Auguftinus quando dam rccentiorcs Putant) Dcum ef$€tus plu
£ru.
• 9}.
dixit : fkiic
tur, quam in clsr
certa £ ma luce japienti<
& immutabilis fit rimos, qui pcr libçram voluntatem ficri de-.
vid;!;-'
& effic.: £mia
'bcrit, efûcaciter intendcrc antcquam abfòlute
voluntas Dei,quam multa poßit & mon velit.nih.l . fùturi effé nofcátur, fèd ita ut ipfâ intciitionis
autem vcl t & non prffii; quamquc fi: vertim quod cjus efficacia fit primus fons abfolutæ futuri
# pfalmo canitwr : Detu autem mo?er in cafu & tionis, nihil mirum, fcd principiis Auguftini
* ip terra, omnia quac-mqùe voluit fecit. Qgod yii fùmmopcrc confentancum, fi docucrit Dcum
4ae mon e$t verum, fi aliqua volw;t & nom fecit. etiam fàlutem horninum lapforum, hoc cft,
Et hoc etiam dc hcminum yoluntatibus con hibcrationcm à damnationc , fcu pcrpctuam
vcrtcndis feintelligerc probat, quod feqüi- . eorum béatitudinem ac gloriam in regno fuo
tur : Qgpd utique non eii verum fi aliqua voluit cfficaciter voluiffe, & intendiffe, antequam.
& non fecit : & quod e$t indignius ideo homfecit, cos merita quibus comparatur, habituros vile
quaniam ne fieret 4uod yolebat omnipoteA s, yo præfiverit.' ' ' - T.-
-
„ . C A P, V T. . X XI I I. . . . · ·· ·
- Sexta, ex qucrclis Maffilienfium. . . .
Enique revera iftud San&uin Augufti- A'bit, veram ©rigincm fèmipelagiani erroris - •
• -

num docuiffe, ex alia pcr quam cuidcn apud Mafiìienßs nullam aliami fuifîe, nifi • ' ' , , *
tjndiciqpatct, murmuribus vidclicet, invc ' quod gapcre non poffent, & credere non vel- ,..,V. i. " .
-
ctivis calümniis, quas à fémi pclagianis prop lent ilham difcrationem Dei,illud praedeftinan- *j. *£
ter hanc de ele&tione doétridarn , paffüs cft. tis & vöedfitis propoftibm , quo fecundum quod,
1-ongum cffèt omnia hic rccchfcrc, quod afi placuit'ereutvri,alij vafa honoris, alij vafa contu-.
bi fàtis, accurate fa&um cft. Lcgat illa, ciii, melle fint creati, omncm humanae voluntatis ,
kaec noffc curae fucrit. Nam ad óculum vidc præfkicntiam antcccdere.
-
-
- - -
•
•- - - --v*
T£ '3 Removeri•. enim£truaiii
• ••*. . . !. .
indi : - - - |
/ Iki
, «
|
 988 DE GRATIA cHRISTI SALVAToRis $89
firiam tollique virtutes fi Dei conßitutio humana; A ipfe profcéto & Maflilienfcs fneiite captîfué
pr«veniat voluntates ; & fub hos pradeftinationis rint. Tanta cnim abfurditas in utrorumque
inomine fatalem quandä mduci neceßitatem & fi dictis & fçriptis fefe , juxta iftum fenfum , cx
milia. Hinc illa μεγμ£&vxaa : qucd ifta dif omni partc prodit, ut imperitiffimihomines
crctio effct gcntilium fitum, defliueret libc dc induftria delirare voluiffè videantur. Et
rum arbitrium, dcfpcrationcm & ignayiam fìne, fic ctiam a fànctis Profpero & Fulgen
affcrrct3 Præceptum, correptioncm, èxlörta tio do£trinam Auguftini intellc£tam fuiffè, ex
tionem, orationem extingucrct : Qgoquo enim, quibufdam locis quibus cam expreffère, fàtis
modo fe egerint, non poffe aliud erga eos, quam rfpicuum cft. Non enim aliud fignificat il
Ibid. Deus definivit accidere;cum fi aliud habeat pr«de ud, quod Profpcr,tradit,duplici nomine fa!-
u. $timamtis eleëtio, caffa fit admitemtis intentio. De vari hominem , rätione videlicet propofiti
qyibus omnibus cx propriis corum Š Dei, & proprii meriti : Cum implendae voliim- Proff.lik.,
Vide lib.y.
vide quae latiffime in libro de dogmatibus tatis Dei ita fit præordinatus effeäus, ut per exer- 4. vet
• . de hareß}• Maffilienfium differvimus, maximè verò ca citia virtutum, fiant tmcrementa meritorum : & $*** 3*
lag.• • yv£ put quintum & £j; , & in primis deci qui bona gefferint non folum fecundum propofitii
4* ad 19. mum o&avum, ubi oftcnditur ficri non po Idei fed etiam fecundum fua merita coronentur.
tuiffe,utAuguftinus illam difcrctioné & pro Ncc aliud iftud Fulgentij ad Monimum : Po
Pofitum Dci,qua difcernuntur fàlvandiâ pe- . tuit ficut voluit, predeftinare quofaam ad gloriâ,
a - rituris fic afferüerit, ut praefcientiäm abfolu £% Pajiam, fed quos prædefiiavit Åd glo
tam coopcrationis humánæ fupponat, nifi & iam, pradeftimavit ad iuftitiam. ' .

- ' , , CAPVT X x I v.
Solvunturquxdam argumenta ab Auguftino petita.
Pponunt itaque 'quaedam ex ipfo A quid pofíét, five ad gloriam five etiam 'ad
fan&o Auguftino, qüibus probare gratiam ; illùm tamen nequaquam eleéfum,
nituntur, eum nunqüam ópinioncm poffè dici,eo quod ele&io in Ä efféntiæ fuæ
, hujufmodi tenuifïè. • • • rätione poftularet, eum qui ά ab altero
Primus lòcus eft ex quaeflione fecunda li
Σx li%.r.q. bri primi ad Simplicianum,ubi dicit: Nom er
j; reijcitur, aliqua conditione vel qualitate
*. adjime diftare, rationc cujus alteri præferatür. Nam
- Alw. go fecundum eleifionem propofitum Dei manet,fed hoc eft, quod illa fibi verbâ volunt, quæ in
èx propofito eleítio, ideft mom quia Deus inyenit eodem loco ex ipfo citant adverfàrij: Nemo
•pera bona im hominibns quae eliget, ideo manet emim eligitur, nifi iam diiiams ab ullo qui rejcitur:
propofitum iuftificatiomi ipfius; fed quia illud ma nempe, five illa eleétio in tempore fiat, five
met, ut iuftificet credentes, ideo invenit opera que Deu$ eam, facere ab æterno décernat, juxta
iam eligat ad Regnum calorum. Nam mifi effet. quod adiicit : Vnde quod di£fum eff, quia elegit
eleëtio, non;effemt eletti nec petie diceretur : Qui. eos Deus ante mitindt comfhtutionem, non video
^ , quomodo diâum fit mfi in prafcicntia,qua videli
&fru£!ib. accufabit adverfus eteiios Dei? Hic, inquiunt,
%#!!*'';' apertè elc&iorem illam, unde aliquiäicun ccr decrevcrat cos eligere ad gloriam, quo§
£;';; tür elc&i, vult cffe ex prævifis meritis, quæ habituros opera & operibus difcrepatürös ef
******* fiunt pofjuftificationcm, vel ex ipfo jufìifi fe praefciebat. Sccunüum iftam Eleäionis no
v. catiofiis ftatu. Aliqui refpondent, effè dupli tionem, veriffimü cft, ncminem ante merito
cem eleétioncm , unam pcr modum intentio rüm praefcicntiam cligi ad gloriam ; nam fic
nis, aliam per modum executionis. Illa antc ctiam ncmo el gitur ad grátiam. Sed fecun
cedit merita, haec vero fit ex meritis. Augu dum aliam eleëtioiiis rationem, ficut aliquis
ftinum igitur hic loquide ele&ione exccutiva gratis eligi potcft ad gratiam, ita etiam ad
non prout fit in tempore, fed prout iftc ordo, ɤ quia invênit aliquid in homini
n.
qui in tempore
mente obfcrvatur,
difponitur. ab æterno
Rcfponfio fortuffisinvera
Dci us quod eligat, five ab æterno fivc irt tem
porc, fcd quia hoc ipfe fa&urus eft. Nam ut .
eft, fed gchuina eft illa quam fupra dedimus: idem ait : Reíie in ei,'hoc eligere dicitur,quod ut £* *Έ
juxta quam verum cft, quod hic obijcitur, in ei faciat eos elegit.Vndeítramque électio-'$.
|
quod Auguftinus eleétiofiem illam, unde ali ncm gratiae, fine præfcientia meritorum, po-'
qui dicuntur clc&i, velit cffe cx prævifis me -nit iíidcm, non täntem refpe&u gratiae, fed
ritis quæ fiunt pofl juftificationcin : & tamcn etiam gloriae : Nonne Deus, ut ait Apoftolus ibid,
non cft contrarium doétring præcedcnti. Cu Iaccbus, elegit pauperes m hoc mundo, divites im.
- ide fwb b
Z £;
jus ratio cft, quia, ut alibi fùfe declaravimus,
“ quamvis Auguftinus dum: illam quæftionem
fide, & hæredes regm 1 ? Eligendo ergo facit divis
tes in fde , ficut hæredes regni. Sed pluia vid* s.;at,&
.
fcriberct,jam intclligerct illam grátuitam be fupcrius. ·· · · · · ciier.
nevolcntiam Dei, qua uni præ altcro gloriam Adducuntur & alia nonnu!!i loca ex Au
Jiberationis à damnatione deccrnit, ante me s guftino, fcd ex iis quae dc hac materia dixi-'
ritorum praefcientiam, non tamcn intellcxit Imus, facile folvipcfiunt. Vt,quód (eg)per
cam fub fiomine vel fub ratione tleiiiqni. Pu
w abat enim tunc temporis, quamvis aliquis rædeflinationi adjuigat præfcientiam. Nam;
É intelligit de Praefcientia, non opcruri, aut'
ter mcrary gratuitami gratiam affumi ad áli yoluhtatishuwaiiâ, qüae dccretuí praedefif*
{9 pat10IllS
- -
 ]
- (
- v

896 V. L I B ER £ N o N V $. . . aa 35*.
nátionis aut eleétionis antecedat, fed quae.ex ^ aliud, quam opera naturæ & merita foíus ,
ipfo decreto nafcitur, ejusvideliget rei quajm. libcri arbitrijPrædicare; non quafi non intcl
ipfe praedeftiuando & eligendo facturus eft, ligeret, quod in ifta opinionc, gratia fimul,
v;,'. f.p.7 üt fufius fuo loco explicatum. ad opusςum yolgntaté concurrat.(hoc epim;
Secundo itaque èonjeäuras aliquas affé ipfefstifi Angelis & hominc primip fa&um;
effe docct ) fed quia folius libcri arbitrijeft,
runt, quibus oftendant, cfle verifimile, quod
Auguftinus fentcntiam iftam non tradiderit. quod voluntas hic & nunc tali grátia utátur,
quarum prima eft, quia nunquam Augufting. aut non utatur; ficut fòlius libeí arbitrij eft,
qugd yoluntas quocumque, habitu natürali.
cùm Pelagio aut aliis quaeftiö de ele&ione ad
loriam éx operibus pér gratiam factis fuit, §iuibgfcumque organis & adjutoriis, fpccie
É de ele&iöne feu praeparatione gratiæ, & bus, luc&m£dio üiatur aut nóauratùr, quan
de ele&ione adgloriám ex operibus natur£• tumvis finc habitu, lucc, fpccie, mcdio, ncc
vnde oftcnden§fe ab aliis Pátribus non dif velle quippiam, ncc intelligerc, ncc ccrnere,
fentire, ÉÉ; fidem & gpera effè dona Dei, ncc, audirc pcffe ft4gatur; qnodalibilatius
& non folius liberi arbitrii, itemque doétri dcclaratum eft. Qui ergo talem gratiam te
nam fuam certa fide effe tcnendam : H?c , in- ' nent ag dgcent, nihil mirum, fi quemadmo
quit, fcio beminem entra iíiam,pradeftinatio gum confenfüm yoluptatis,ita & gloriæ con
iiem , quam feeundum fcr ptuias famëtas defendi- .* fecuticnem ab humanâ voluntáté fufpen
musRcfpófidetür,
mufi errando difputare quod dc iftâ fig- B dunt,&
potuiffe.
veruny&ffé, confti tutionem
quæ hümänami Dei
preveriiat volu Š
gloria,
- irátém abij
cife quaeftioiie non füerit Auguftino cum Pe : ciatit, atque aegerrimeferant. Ha** enim ct
lagianis aut alj controverfiâ; fcd ex iis quæ. iam.1 afjegit
k- :'. . . Augußinus,quandô fimiliter pri
- - - - - -

cùm iftis hoftibus gratiae de ipfa ratia,&.ef ni$fiöiiiinibu§ihiiiiio&chtiae ftatu, & Ange
•-, •

£&ibus ejus difputávit,ctiam ifta qu*j&pcrº Iis3ítüäiderh gratiae genus dcdit. Scd quän-'
fe folvitur, & iiitelligitur. Nam fjppofita vc do hoc docuit, fimul docuit, non cffe öpera
ra divinae gratiae , qüam afferuit Auguftinus, .', taha;five bominuR, fiye Angelorum,fpecia
ÉÉÉÉÉ? contrövcrfia ifta de clcctignead. lia döna Dei, fcd mctita Jiberi arbitrij; non
gloriam fefc cxipfà natura, rei Š'; um- ! , enim ipfà mcrita d9aabat gratia,{ed frierendi
άuePhilofophiae çognitione manifeftat. £t il tantummpdo faculiatem pcr akjutorium, non
là caufà eft, cur néc Auguftinus difficultatcs; quo haberetur mcritum,fed fine qüo libera vo4
dc gratia contra Maffìiienfas exhauríre po Iuntatemcritum habcri non po[fet. Sed ubi
tuit, nifi quaeßioncm iftam fæpe tangendoy $. ,:&, quòdlibct mcritum
nec Maffilienfes gratiam Auguftini repudia eft pecúliariter dqfiuia Dei,quo ipß ufusgra
re potuerunt, nifi ele&ionem ad gloriam ante tiæ donarur,ab initio fidei ufque adultimum
prævifa mcrira ficri, utipfiloquuntur , Cow perfeveraiitis voluiîtatis nutum ,: ncmo fánæ
ftitutumem Dei; qua humana, prcvemiat volunta imentis idfelligct, hæc à Deo cuiquam dari,
rew, deteftantio. $ enim taleia gra nifiintcl]igat &{îè præfixum Deo beatitudinis
tiamaftruit,quafic JonfiinaturDeus voluiita , æternæ£epum, qugma efficaciter talibus,tam
ti, ut cenfenfum ejus quem interidit, invictë. cfficacibus, tàm infallibiìibus gratiis, homini
operetur,idque qüia voluit iftum confèntirg, fic aqjiito donandum propofuerit. Ex natura
nou alium, ab initio fidei ufque ad vitæ fi igitur gratiae quam prædicabat Auguftinus,
ncm, fieri nonpotcft(nifi valdè diflortisimìà-. drdinem\ clc£tionis adgratjam aut, gloriam,
ginationibgs res apertas difturbare deleóte ' tanquam per fe pcrfpicuum , colligcndum
tur) quin eieétioném ad gloriamtanquam fi fupponcbat, & aíruéagens faepius itìicabat.
nem ad quem talis gratiárum poteftas & fe Qjòd cum intclljg£rcnt, tanquam rem per
ries dir€&tè ducit, meriti praefcientiam ante fpicuam certamque MafIilienfes,. dc&trinam
£dere fáteatur. Vnde & cgo fateor, non cffe ' ejus à nobis traditami, iiiflem prorfus quibus
fidei, nec tánquam fidei abÅuguftino cx pro rccentiores argumentis vellicando, infamare
fcffo traditum ; fed tanquam quod ex naturæ ftuducrunt. Nihil cnim aliud & nunc adver
lumine ex tali gratiae fiatura äääÄî; fus iftam do&rinam.intonant, niß quod fa
eft. Qgod igitur obijciendo dicitur, Augu tum, fatalefque neceffitatgs afferarhus , libe
ftini cum Patribus ex eo confenfionem prò rum árbitriuin evcrtamus, follicitudinem,la
bari, quod fides & opcra cffent dona Deij & borem, & zelum animarum auferamus, cor
ngn fölius liberi arbitrij, fi re&è intelligitur, reptioncm, exhortationcm, orationem extin
cft veriffimum: fed ut Molina, Lcffiu§&fi ĘPĘ noa ymnium falutem velle
mulcs accipiunt, prorfus fallum eft ipfi cniin atuamus, denique defperationem fidelibus
putant, fè præclárè oftendiffe, quòd fides & afferamus, incredibili eiiim confolationù effe pu
opera funt dona Dei, & non folius liberi ar iant, quod omnia cx humanæ voluntaxis, li
bero í gratiam arripientc , aut refpuente
bitrij, quando tradunt gratiamfuam congruã
fimul cum libero arbitrioinconfènfum vo P rei gari credantur. O confolatio fuperborum
luntatis influere, fic tamen ut gratia inftar in fc confidentium ! qui tanquam ad: angu
habitusfit fubic&a voluntati:, fiec volunta ftias mortis horrent.,îquandó audiunt totum
' tem ad hic & nync influendum trahat, fed ad omnino quod bonifümius, & crimus pcndcre
influendum hic & nunc, à voluntatetrahatur. ex bcnignâ erga nos voluntate £É efl
m.
ut Hoc vero,fccundum Auguftinum, nihil sß. animaduere, qucmadmodum adyerfus fimiles
\m-
Tt 4 omnin9
nii
 •** u *^ •,

...,
95. DE GRATIA CHRrsTriSALvAToRis !
, ,_ omnino cogitationés
zib. de domo … fu . r,
élamavit olimAugufti- A παρέλκλ* infcriptum, ubi fententiae Maf
`* ' . ', ' .
filicnfium' & recentiorum fibi ex adverfo
-

$P*/. c. 17, nus, tmnc de fita falute bomunem defferare, quan

de ffeim-fuahi nom in feipfo, fed iii Deo did verit confefuhtur, ut exa&e cognofci poffit in quo
pomere. Cujufmodi oblocutiones, cuin tam difcrcpent & conveniant, volim hic cis com
folidè abAüguftino & Profpero fölutæ & re membrandis immorari ; praefertim cum ex
' jeétae fint, mirum eft, currecentiores nunc duobus poftremis libris Aùgufani adProfpe
: cenfura diftri&iore & ififpe&tione fàgaciore . rumi & Hilarium , & ex Apclogiis Profpcri,.
^
fe repcrifíè Ptitent, quodafitca fecurus favor,
- - - -
' fine opérofo ftudio pleraque haberi queant,
& bénignitas incuriö{â non viderat ; & non & à rcceätioribus quoque nonnuliis, qui jam,
* potius timeant, ne quorum arma fra&a & cxplicatam fenteiitiam Auguftini, fàltem ex
protrita c9llcgcrunt, eorum erroribus patro aliqua parte,ab eorun) impugnationibus ven
cinari videantur. Quæ quidcm hic produci dicant, diffolvantur. Nunc de caufa præde-,
& folvi cx Profpero & Auguftino pQtüiß deftinationis feu- difçrationis , unius ab alio
fcnt, fcd quoniain aliud opus meditámur, pauca addcndafutit. • .r ,o ;
• •'.. i , 'cA P v T. … X xv. ι, . -

•• -• -
'-- ' '^* \ .'f' ' . * . ' ; '*. *. * * * *. • • *_ *, . . . ; ;- *
-

Pc caufa praedeftihationis ex parte Angelorum, & hominum, eaque .

' `diverfà. Cur huic non illidetur gratia, quaeftiò ínfcrutabilis, . - -

origo errorum quibus ejus fcrutatorés lapfi fünt. Qg*-*'' * * **, . •

,
-

- `dam dé operibus moraliter bonis, & : : .j* , * & * …

- - - -"

*' • -i
-

, - -
fáciente quod in fe eft. . , . . ; " ;
•". * ' - - - • *•, • < v •
-

•!

z ~ v », de caufâ praedcftinationis quae- A quorum caufàm inuenire non potcrant, & in

'ritur, non cft fèrmo de caufâ refpc conditorem innoxiae naturæ roferre mctuc-.
\_/ &tu aétus illius,prout eftipfà cffefitia bant; merita alterius vitæ commenti funt, cx
* * T. Dei; notum ef&enim illum nullum quibus tanquam pcr liberi arbitrij fiexuum
habcre caufàm. Schfùs eft. ergo, an habeat partis, tanta äïí nafcerctur.: Origcnis.
caufàm , cur ád hnnc potius, quam ad illum i£te errórfuit, ab Apo{tolo rcfutarusad Ro
terminetur; caufàm, inquapa, ex parte homi , manos, exemplo geminorum Iacob & Efàu,
nis praedeftinati, quæ rfigfalitcr & objc&iye & ab Ecclefia condemnatus. Alü merita vitae.
moveat Deum , ut ufii non alteri©eüsvclit praeteritae fuffocata ccrncntc$, tneniua praefen
'omnes praedcftinationis effe&us, glúiamin tis vitae protulcruiit exquißus gratia Dei, ct
quam êùm omnibus mediis', qüibtis eaim iam prima, totaque prędelttmationis catcnt
IDcus adipifccndain effe dccerfiit ; five pri fufpónderetur. Pélagúni ifti (ìnt,qui velutwr
fngm cffcétum, cx qua tanquam cardine aut verfâm iuftitiam lêgis liberi arbitrii viribus.
initio caetcra ad'pcffevcraritiam &gloriam £ cuftodirc po£ ciediderunt; vel6quaeis
$ufquc dcpcndcnt. Vt, proinde qaaeftip ifta gratia cffet opus, ad facilius tantum ovcran
huc fere rcdeat, & fic difputari foleat <;andc quia cfi:t nccefíária;& l.ancipúm ex meritis
tur aliqua moralis caufœ ex parte hominis fui hberi arbitrii,euaisoque magagloriam.
sncritcfia, impctratoria,fati sfiétoria, difpc dari. 'Afifulcrita etiam füb coirJitiónc prae
fitiva &c. cur cipriraus cfïectus [radeftiha vitâ fiviyerent, vcl fj Deus rade vel tale quid;
tionis cjus.feu liberationis cx máú damna- , crga cos fàccrct, caùfùm diccbant eflè , cur
tionis confcratur. '. 4 . . .
E quibufdam grátia, baptifmus, Evangelii præ ' _ i • •,
Multös errores & hallucinationes pepérit gicatio, vel fimile qiüd conferrctur, quodà.
quaeftionis iftius obfcuritas, tam apuä ëxtc fcinipelagianis áëtüria loco:füo annotavi^
ros Catholicæ Ecclcfiae hærcticos, quarn do Dnus. . . . . , . . . . :,. . . ! ; -. ** i..

mcfticys. Omncs enim qui libérüm arbi : Sdalius efforiftoium celebius innotuit,!
trium in homine effe çrediderunt {exccptis Š gratiæ &•
tämcn quibußam fcholafticis) naturali lu praedcftinationis cfïènt,caufâ ;fciebant c[el
3minc vidcrant, cfiè raiiorii & æquitati con damnata,afc&us ijuofdam fige,& bonæ vo-i
fcntaneum, ut creatura rationalis'ex arbitrio lintatis, & oratioüis, rationem Gitsbaiit ciis.
<fu9,quodriim utramque partcm datum effet, cur Dcus cislipcritiòriis gratiamiargircruius
« rcfiffet autbonum, aüt malum,proutco lau Ωmncs ifti prae«'«fligationem.univtrjam jur.
dabiliter; aut culpabilitcr uteretur, ncquc hujufmodi merita, five abfòlùtxfivé fub con
Iutis «grifuritaneum vidéri, ut unam Deus pc ditionc praeviô,.ad fùumAfbitjum rcvoca*o
'culiáribus auxiliis pqtentifìine ad beatitúdi runt;fed per illainnaturalcbuiutuontes a;qtii-!
1 ncm pcrduceret, alictam ita auxiliis diftitue tatcfi, juíta qaaratura crcaturæ rationalis,
-rct , ut c:iitium non poffet cvadcre. Ex hoc inftitui pofcebat, & initituta,eft, ut bonum &;
. ergo principio incvarijs crroi'os- itum eft. malum ab cjus libero penderet arbitrio- £ux-i.cclf. 1%
Cum cnim animadvcrturcnt, tantaa, divinæ ta quam rcgulamábriptura disr* %ag ai**
bcncfi;entiae crga quoßaa abundantiam, & ti6 con$tituit.hawiram, & ret/qairewm ivrntaha?
adveatus aüos taiitam judicij ßvcnitatcm, cºnfijfw &c.Affwfiut uiajauo&agian , 7.
(- ---I''• •- -• -
qww
-

- a
 -

994 L1BER N o N vs. • 95 »

Âárolueri, porrige manum tuam. Ante homi- A áæmonibus atquehominibusfà&um eft, & •
nem vita & mors, bonam & malum, quod placue• hoc ipfum Auguftinus luculentiffime tradit;
rit ei dabitur ulli. -

nam quantum ad eleétionem boni dicit: Quod Lib.4. cof.

. ■ -. . _ _ _ * - . . . - - .-

Cum igitur iftos omnes naturalis luminis arbitrium tunc, in ftatu innocentiæ, ita liberum & r...
fe&atore§ & æquitatis trutinatores, fcriptu erat, ut bene velle poffet & male. Quid erit autem ii.
rarum au&oritäte compreffiffet Ecclefia,do liberius libero arbitrio quando non poterit fervire
mcftici timidiores & cáutiores effeéti, merita peccato. Hoc eft, quando ita firfiatum?rit in
de condigno abhorrere cœperunt, & eorum bono quod $
ut non poffit,amplius ad
loco fubítituerunt opera quaedam naturalia malum eligendum declinafe : Qga fütura erat
moraliter bona , quæ effent difpofiti9nes & homini ficut faíta eft & Angelis fànâiù, mer
quædam,five pröpinque, five remótae ad ac-' ces meriti Et faulo inferius? Friina ergô liber- cap. 1.: '
&ipiendam prifiari grátiam, & confequenter ta, voluntatis erat, poffe non peccare : moyßima .
qüafi per cöncatcnaíignem omnes Prædefti primæ præmium, eritimulto maior, mom poffet pec
fiatiofiis effe&us. Alii vitantes difpofitionis Έare. Quantum vero ad ele&ionem mali, non
cujuflibet vocabulum,mitiusdixerunt,Deum minus áffeveranter dicit : Per arbitrij liberta
façienti quod infe eft per naturæ vires, gra ? |#; hoc eft, per liberam eleétionem -

tiam datúrum effe, qüa poffet bene vivere & 2D 1

a indifferenti vóluntate profe&am, ut , ita, perf. v

fa!vus fieri. Qgaruin ópinionum duárum»
quas Catholici condiderint,nulla etiam alia
ratio fit, nifi quia naturali lumini inhaeren
tes, difcretionis initium ab arbitrio pr9prio,
hon ab aliena voluntate, petendum effe cen
fuerunt, Omnes enim ifti, quamvis alii graf
fius, alii fubtilius quafdam fkalas excogitáre
conáti fùnt, per qua$ primo ejus gradu, ad li
beri arbitrii poteftatém, quaqua ratione re
vocato, per fèipfos à natura in gratiam Pcr
tingerent, dum idcollocant in humana pote
ftate, à qua gratiæ donatio vel negatio Pen
dere decernitür. Ita totius difcretionis,adco
que £elicitatis, & infelicitatis fons liberum
arbitrium conftituitur; quamvis alii meri
tum de condigao, alii dé congruo , alii ct
iam rationem difpofitionis , he palam in fi
effet homo cum peccato : fediam pahali, vitiofitau iuf. c. 4,
fúbfecuta, ex libertate fecit neceßitatem.Et rur
fus: Quia peccavit volüntau, fecuta eft f eccamtem
peccatuih habendi dura meceßitai. E: reétiffi
mam iftius ordinis æquitatem affignans &
probaris : Illa eft enim peccati pœna iijfißima ut Lib.34.lib.
Amittat quifque quo bene uti noluit, cum fine ulla ark.4. 18.
poffet difficiiltate, fi vellet. Id eft autem, ut qiii
fciens reifè non facit, amittat fcire quid reäum
Jit; & qui reâè facere cum poffet noluit, amittat
poffe cum velit. Ex qua fane juftitiæ norma
Angclorum arbitrio datum eft ut præmium,
non poffe peccare , hoc eft, non poffenfí reífum,
· velle, daemopum vero arbitrium co fupplicio
pünitum eft, ut non poffit vell£ nifi fîâlum.
Nam & in eo propric fita cft malæ voluntatis
corum obduratio. - - - -

dem impingant, abhorrere vidcantur. Quæ cum ita fint, quifquis caufám praede
Quod fúero ifti omnes attentius confide ftinationis creaturæ rátionalis ad beàtitudi
rare völuiffènt, aut potuifïènt, non effe jam nem ejus quærere fufcepiffet, ante omnia in
liberum arbitrium in eo ftatu in quo , quan tuendum ei fuerat , ctjus effet ftatus libertas
do condebatur ab au&ore fuo, inftitutum c ejus, de cujus ÉÉ quærebatur.
fuit, non ita difficulter fe, Deo iuvante, ab Si enim libertas ei ftabat: illibata, quemad
iftis hallucinationibus liberare potuiffent. modum ex cfficina conditoris prodiit, profe
Nam quamvis verif\inum fit, æquüm effe, ut &ò nihil æquius crat, quam ut ipfa fe É
creaturae, rationalis felicitas & infelicitas, neret, hoc eft, ut voluntas quã fic per gra
bonum ac malum ab ipfius proprio arbitrio tiam conftituta erat, ut nihil ei ómnino con
fufpendatur, & amte eam ÉÉ yit& & morte, cupifcentialiter, refifteret , fcd ex mirabili
bono & malo, quod placuerit ei detur illi : poft quodam aequilibrio & indifferentia, folo nu
quamjam tamen in manu confilii {ui pofitus, tu in utramvis partcm flexibilis bene velle
alterutrius partis ele&tionem (èmel fecit, non pofTet & male,femetipfàm in alterutiam Par
eft aequum, ut in iftam iterum boni ac mali tem impelleret ac determinaret, eligendo,
indifferentiam revocetur fed , potius , ut Deo fimul concurrente non determinante,
iftius ele&ionis bonitatem aut malitiam,prae bonum vel malum.In tali ergo creatura, quæ
mium aut fupplicium confequatur. Nam hoc bcatitudincm fuam adipifcitur , non cft ob
eft ipfiffimum illud, quod fcriptura tangit, fcurum aut difficile, caüfam ex parte creatu
dum dicit, quodplacuerit et dabitur illi, j$£ ræ, praedeftinationis ejus quærere. Nam cau
licet, aut mors, bonum aut malum : quibus ni fà eft libera elc&io & pcrfèverantia , hoc eft,
hil aliud fignificatur, quam praefhium aut meritum liberi arbitrii , quamvis non fine
pœna iftius cle&ionis, quam manus confilii adjutorio Dei obtentum, qüo fefe ipfà ab alia
.
in quo homo ab initio cònftitutus eft, pro málum per fimilem libertátis fiexüm eligen
priâ fua libertate fecit. Eft autem proprium D te, difcernit. Nam quicquid illum libertatis
præmium ele&ionis bonae & malae , ut arbi nutum antccedit , natura corporis & animæ,
trium in eo quod fibi delegit vtrimque fir libera voluntas,charitas qua ÉÉÉ; funt,
metur, atque hoc ei ftabiliter diligendum de adjutorium fine quo yelle & perfeverare non
tur, quod fibi diligendum eligendumque iu póterant, commúnia funt cligentibus bonum
digayit. Qgod exütraque parte, five in bo £c malum, nequefunt effeétüs, fed Praeam
nüfivcin milum reipfâ ita in Angelis bonis, bula praedcftinàtionis : ncquc Pcr illa quif
\ -

quam
 -

`oo6 w 'DE GRATiA'cHRisTV SALVATORIS s;

- - - - -

- £? ab altero difcernebatur, fed illis ompi- A fit fejnper fe in ill4 effe manfùrot. Nam A.
bus idm fùppofitis, tanquam per quæ omiics gelifìficti non ad meritumífed tantummodo
jn agone pgnebantgr, difcretiò unius ab alio, àd Praefium praedcftinatifunt,pr£dcftinatio.
` `ab áliquà fùpervenientc differentia exfpc&a- nc hon gratiae,fcd mcritorum:ùon quafi fine,
„ ' ' ' Ibatur.*Qùae prima $ diffcrcntia non ratiae,five habitualis, fivc a&ualis ädiutorio,
'fuit alia, quàm quodjhusillisgmnibus ( & - ÉÉÉ peperiffent,fed quia gratia ncque
natura, & gratia, [& adiütörio fùppofitis) (ja , habitualis, ncque actualis, caufâ fuit, ut unius
libertatc titi voluit, altcr noluìt. Nam qucm * potius, quam alterius arbitrium ftarct, aut
adinodô in rebus fiatüralibtis eft clariffimum caderct,fèd liber uniufcuiufquc & fpontancus
' difcrctioncm videntis à npn vidcnte, bene nutus;quamvis non fieret ille fine gratiae tam
, moraliter operantis à non ôpcrante, fion ab , habituális & a&ualis, quum etiam fine natu
oculis,lumifie, medio, non ab habitp moralis ræ, adiutoriò. Sin vero de homjnibus ila
vfrtutis aut fimilibus (quæ ütriq; communia , quæftio inftituitur,certiflimum eft, non pofl:
, effè fùpponuntur) fed à folo arbitrii nutu pe amplius caufàm praedeftinationis moralémâ £!
,£,
téndam effè, quamvis fiiìe oculis, luce,medio, „liberæ,yoluntatis arbitrio pcti : Vi£a enim','•%
vidcre non pòftit, nec fifie habitu virtuofè vitio in juod cecidit voluntate, caruit libertat.
non velit , vel vclle fiön póffe ftatuatur, ita ' matura. Hoc cft, illa libcrtas flexibilis advo. -

' difcretio duarum voluntatum, quae per gra
tiam fànétificatæ funt, & quafi coram Ago damnatiónis fententia liberum arbitrium in
, nctheta in agone collocatae, non ab habitu *;b malo quod elegit, obduruit, ncc poteft
'gtatiae non ab adiutorio Dci(quod utriq;prae
itó, & in utriufque arbitrio reliótum Š ) fed
- àfolo nutu libertatis, quamvis non fine con
;,.„ . 'curfu adjutorii aut gratiae, peti debet. QJ3
;: £ 'de refatius aliis divérfis loci$ diximus, Hâc
£'; ergo caufâ eft, cur talis crcatura praegeftina
1ib. ». d.T fur. Non enim jfto cafù meritum eligentis
Êåö,. bonum fed praemiüm duntaxat; figurecon:
jffaluat, trariö, 'fiori peccatum cligentis malum, fed
fùppliçium'; faedëftinatur, quamvis neutrum
fiíépötetitiâ& èoncurfu Dei fieri poffit. .
. Hoc igitür, quemádmödum dixi, grimum
' ifitüendufh örät utruin libcrtas eius de cuius
prædefifi£tiórie qüaeritur, illibatafit, anab
illa primæva & fœlici iaftigitionc dimota. Si
&nih iam bcne agéndó,y£!peccandq in Pro
- prium fuum. irxmiug fübie&a, vel infup
lendum bonum & malum periit, & jufla
iterum pcr fe ipfum finc gratia Salútori;
retorqueri inbonum, Quod quemadmodum
de dæmonibus veriftimüm eft, ita ctiamde
hominibus non dubitat Catholica fides, pro
ut ab Auguftino tradita & explicatacft.Vn
dc Profper audet ac dicit :,, . . . ingratag
'Nec tam captiuus oculos extollertinalium
Sponte poteft:quoniam etiam ffolianityráns
Perdidit, ut quanto iaceat fub vulnei: horit.
Ex quo fit, ut inter homines & dæmoncsilli
gifferentia fit fibi rcliquantur, ficut demones
fibi reliétifunt, ut gratia ad homines inhuc
yita adhuc pcrtingere poííit,ad dgmgiicsnul
19 Pacto,{eâ fine illa iieutripofìtficere aut.
eligere bonum iuxta illudeiifiem Proffcti;;%? •i /tw
Hoc inter malos homines dffat & defofft, quod Σ 6.
Homimbus etiam valde malùfpirei, fipru Mi .

ÉÉÉ? èft,'ut acccpta fententia fereatur, reconciliatio:duminibus aiitciinulatit

- vel ma!e amplius , vefbcrie vellè non poffit, in æternum fervata conrttfs, Hunc igitur lætæ
aequitati & fationì prò fìs di£fitanctim cft, c libertatis fíatum quif. uispcnetravêt, vìòex
difcrctioncm jtétú íefpc&u, boni ac mali, prorfus impcffibile Ä „ütinde u\um ?$-
. ìb utriufis fiexili iibeitate petére. Iam öcftinatioriis meritum, five de condignôùs
enim ex hypothefi, gifc£gjo il sfériclin eis dc congruo, fivcdifpofitio, five vila omnino
fa&a cft, & illa flexili indifíèrentia pcrgunte, rmqralis ratio alicuiùs boni (quocunque a};
£&ia&ftftabilis ncccffitas boni aut mali: fiec Pcllctur nomine) peti poffit. Cuius fatio c(t
primævüií æquilibrium, recupcrarc poteft, quia tota libértas äd bönum, feclufi gratia
-

iiifi pcr novamjudicis voluntatéin , legentia (quæ in quaerendaràdice praedeftigationis ex

ûnque retráctetur , u; & illis au£tatur parte homiinis, fpgrii dcbct) funditus periit,
sræmiùm fùum, hoc cft, teatis Angelis bca hec reli&ta eft, nffi illa fola libértas moralis,
titudo fua, & damêatis dæmonibus atque
Hominibusfiipplicium füüíô, qüod utrorum
quæ urget ad malum. $ ùfùue adeo
jiixta Sän&i Auguftini doétrinam , verum
usibarcns'fiabiliter voluntati , Pcrfeipfos eft, ut nec unum quidcm opus moraliter bo
É auferre hon poffünt. ^ num, fedtantumfiodo malum(quodpccca
Secundum ifîam igitur Theologiam, quæ tum proprie, di&um & pœna dignum dici
totius do&rinae, Sancti Auguftini de divina mus) ab illa fraéta libertäte propriis viribus
gratia & praedcftinatiqhe fündameptum eft, fieri pofit. Qgod hic non pröbamus, [d
jìfìcilejatet, quid dc múligat:faprard;- füppónimus, qùiàlocofuo, çum de ftatuli
fiinationis árbitraiidum fit.Nam fide Angelis bcri arbitrii pöft pcccatum traétarcmus sin pjl:i4;,
eß ßrmo, caufà prædeftinationis ipforugy, fi numeris Auguftini tcftimoniis diverfifque & 4ff.
ά& rejrobatiònis,eft fyeritum ProPj* li principiis eius confirmavirìüs.
- - - - - • ^ - • • " . <
totu l:ii!•
fw mst*ti*
,;;.a.c.,. bertatis, quia Angelifaniti cadegtbus alijs per Ex quo profe&o evidétér fequitur, puriffimâ le,ff.
όλύΤΛlerum arbitrium per libgrum arbitrium $tete gratiam effè quod arbitrium ex illo ftatu cri
I I. rnnt ipfi ; & huiu manfioni debitam merce gatur, non folum ad fàciendum,fcd ctiam ad
a.m rècipere hieruerunt , tantay fcilicet bea volcndum, per fingulos actus, bonum. Non
titudini, * plenitaüinem , qua eu zert ßimum cnim placuit Dco Iibcrum arbitrium ad illum
-
-
indií
 --_
------------- ,! "• - - * - -- -• •

-
…
-
- - _-

u-ºr
,8 - … .
• L-^
.. .
-
1L I B ER . ' N'O[N^V S: 3. *
-

.. ..
* %:ar.---*• reftituere, in quo ante A cum expuro dari divinæ bonitatis bcnéíí
ti.
íáߣ£££££ óc enim fi É cito» & proindeilli cujus voluerit ex fuá íi
ir, $modo ficut antea femet ipfum, quamvis non berrima & fàpientiffimia bonitate mifëreri.
fine Dei adjutorio, fua fe libertäte difcerne „Itaque ' profunditas diftributionis gratuitæ
xi,
, - rct.Sed ita reftitgitur, ut quoddam libertatis gratiae , feu cardo diftributionis cjus, quod
sy: principium iuftificatis dctix ; propter tamcn Deus tribuit cui vult, nobis infcrutabili§ eft;
\-T\.
iiieduflitus inhærentem voluntati rerum tcr hoc excepto, quod in damnato genere, ex
' , i:
* * *.
renarum quarumbi!et libidincm, Deus in eo. Pcrditg , ut Auguftinus loquitur, ante gra
- ……;

C tur,
per fingulos aétus operari debeat velle & tiam, liberæ voluntatis arbitrio, non pöfct
-perficere, prò bona voluntate:Quamvis præ ámplius peti. Qgam profundi iftiusinféruta- -

fenti inftituto fàtis fit,primum bong volunta , , bilitatem jam ölim Apcft3lüs declaravit, *
tis motú ita in captivo arbitrio fieri oporte quando de hac gratuitæ mifèricordiæ altitu
re,vt ni{i Deus in eo operetur ac donet velle, 'dine exclamans dixit : O altitudo divitiarum Rom. 1 *'
vcHe aon poffit. Hoc ergo quia pura & puta fapientiæ & fcientiæ Dei ! Quam incomprehenfi
gratia cft, impoffibile cft qüicquã in hominc bilia funt itidicia eius & inveftigabiles viae eiús!
moralis opcris repcriri, qüod Deum ad eam Et alio in loco, eos qui mólíte ferebant , id
* largiendam invitet ac trahat. Hanc gratiae qüod dixerat : Nom effe volentis meque cwjren
altitudinem quifquis pcnctrat, omneshuiuf tis fed miferentis Dei, itemque quod Deus,
modi cogitationes, de mcritis, fiue praefen cuius valt mferetur & quem vult indurat, his
tibus, fiüe futuris, fiue abfòlutis, fiué condi- ' ; vcrbis rctundit, quibus ad fuae capacitatis ,
tionatis, fiue de condigno, fiuc de congruo, modulum revocantur : o hgno ià qiiis es 1διὰ,
omnes dc difpofirione ac gratis m, dc operi qui refpond:s Deo. Quamobrem Apofto
bus moraliter bonis prcccdcntibus, de füci- ' lum imitatus Auguftinus, fæpe profúndum
cnte quod in fc cft, cüi detur gratia ; vclgt in iftud , cur hic, non ille à daminationis maffâ - -

certa, vcl iîania mentis humanæ machina
menta, procul abiicit; quibus nihil aliud agi
tur, quam ut difcrctionis radix unius ab alio
non éx puro bencplacito mifercbtis ac diftri
buentis cui vult, ac fpirantis ubi vult, & uni
- cuique dantis ficut vult, & quaricio vult,
& quantum vult; fed ex qualicumquc hutna
difcernatur, pra dc£i:;crur, gratiam accipiat, rrii. rso.
fcrutari vctat : το:um hoc , inquit, hom nobis áíôrii.
fed:ilius fnijericordiæ tribuentes, c;it;is profunda c. 36.
.1 dicta omnem fcrutatorem ftt g.tnt. Et in Epi
ftola ad Sixtum : Cur autem illum potus quam Epiß. io3.
illitm liberet aut non liberet , frutetar qui potest
itid civranw eius tcin magnum proftmdtim , verum- -

nae libcrtatis motitatione, licet mortuâ rcli – tameu caveat pr« cipitium. Et in libro de fpiri- ,,t.a.%i.
getur.Quid enim feccrit i.lc , qui quod in fé tu & litera : Iam fi ad illam profunditatem fefa- &i.c.34.
£; ad obtinendam gratiam, qui aliud citra tandam quifquam nos coarítet : cur illi ita fua
'gratiam qua caret nifi peccare , non potcft? : deatur ut perfualeatur ; illi <titem mom ita, duo
Nec enim arbitror, e6 fatuitatis quifjuam fola occtrrunt interim quæ refpondere mihi pla
venerit, ut peccata praedcftinationis caufam ' cet : O altutudo, divittarum : Et : mtimquid imi- .
cffe delirct. Hunc ergo föntem errorum, qui , quitas apud Deum ? Cui refponfio /fa difplicet,
bus praedeftinatio ac difcretio hominum di c querat doêtuores,fcd cayeat me inyeniet praefump
'? ex'çaufis diverfimodè fufpenfà fuit, tores. Qui videlicct ferre non po{funt, t;t ex
non rarò fanétus Auguftinus indicavit : ut clufis quibuflibet meritis & operibus, humi
quando contra Pelagianos dicit : Ignorantes litcr cx folo Deo peccatrix creatura pcndeat,
;;; £. altitwdineiim gratiæ fabulas improbab.les texue tanquam ex cujus folius occultiffimè miferi
%T. runt: Et in Enchiridio ad Laurentium tra cordiæ nutu, elcétio & prædeftinatio ad gra
£tans Apoftoli vcrba quibus dicit Iacob di tiam revin&a fit. Itaquè profunditatem dif
- lcxi, Efàu atitem odio habui, fic fubjungit : cretionis humanæ , ctiani pcr lignum crucis,

. fw Enchirid Sentiens aatem qttemadiffo$$m poffet hoc qaod di

•. »8. άum eft permouere eos, qui penetrare inteHigendo
non poßunt hanc altitudinem gratiæ, quid ergo di
f;;/.,..,.?*'**'? Numquid iniquita, eft apud peum ?
cuius pars terræ infixa tegebatur , dcfigna
tam effe fàpius docet : Illud ex ligno quod fi
xum occultatur , rrofunditatem fignificat gratui- E,ip.t ao:
t« gratia : im quo multorum ingenia com:eruntur adHonorar!
*. » 7. Et in Epiftola ad Honoratum : Habet enim std vejîigari comantia, ut ad extremum eis d.ca- c. 36.
gratia aduerfarios, qui eius profunditate turbati, tur, 6 homo tu quis es qui refpondcas Deo. Et in
nem Deo tribuere fed potius fibi volunt arrogare fermone fçptimo dc verbis Apoftoli praecla
quod boni funt. Nec tales funt quos faciie conte riffinc: Qgare trgo illi datum eji , & illi uon e$t . , •• *
mna, fed comtimenter yiyentes, atque in bonis o datum ? Nom me piget dicere, hoc eft profundum Serm.
. 7. de
peribus laudabilcs, Itaque profunditas gra crucis. De profundo nefcio quo iudiciorum Dei, v υύApoft
guitae gratiae caufà eft , cùr tot opinióni qu« perfcrutar: contemplarique non poffumus pro
busycteres & reccntiores,tam hærctici quam . cedit omne qtiod poffumus. De profunditate, im
Catholici diftra&i fuerint, vt radicern detcr D quam mefcio qua iudiciorum Dei, quæ inferuta
gerent ex qua nafccretur,ut unus ab alio, pr>- b lia contemplari, mem poffumtis, perfcruiari non
deftinatione & eius cffe&u, gratiâ difcérna ' valemtis procedit omne quod poffunius. Qgod pof
tur. Non enim intelligendo penetrare po fum video , unde poßim, mom y.deo : mfi quia &
$uctunt, hoc ipfo quo bonus quicumquc vo lo. hactenus video, quod movi effe à Deo. [Q54
luntatis motu$,fiué.moralis,' five veræ pie re autem illum & mc m ìllum : multum à ixe
fatis aPPelletur , cx grauita gratia datur, -•*)ffu eji; profundum crucii eft, admirati^ ne ex
& laiii4t£
 *.

•, clamare GRATIA
DE Qgam
ooo poffum. CHRiSTI SALVAToks 1oot
falubriter hæc audi- A num: Valde ergo par*-, fenfum habemu,
-

„ rent, qui ingenia tua tam pcrtinaciter gcnt£ , cutiendam iuffitiàm iudicię?%j%£*§ £££$£λλ*,
. runt, ut rationcm rnv epiant per opcra mora . dam gratiam gratuitam nullú meritis præcedenti-"
Ilia, per fácere quod in [è eft,' & hujufmodi ' bu», non miqiiam,qu« non tam movet cum prefa
humána cogitati, quare illüm & non iiium tur indignù , quam cum &qti£ indignis alji dt
, affùmit Deiis, qüam Auguftinus infcrutabi neg4tur. . . . . ,
{em profunditatcm cff. dcfinit. Vnde fub , "De liabentibus vero impares caufàs, five
jungit adhuc, luculcntiùs, ut (àltcm intelli malas, five moralitcr bonas, quorum dctc
gafit ifti fcrutatorcs , 'vel prgfundüm effe riori detur gratia, meliori vero fubtrahatur,
*fiw. , quod quaerunt : Qqid poffum ex?kmare de fa , multo manifcftius: Vnde enim fit ut homo 4)
profunditate 3 Qgain magnifcata fuêNepera tua , ineunt pueritia modefior, ingeniofior, temperui. ύ!
íi
' Domine ! Gente} i'luminantur, Iudei excæcantur, , ttor, & ex magna parte libidinum viäor, qui ad.'"
+ quidam paruuli facramento " ba;tifmatw abluun , rit avarittam, inxariam detrfetur, atque adsit.
tur, quidam yero parvuli ip>iuerte primi homini, , tutes catcra proyeiiipr aptiorque confurgat, &
relinquuntur.' Quam magnificata Juft operuiita , tamen po loco fit ubi eipraditavi gratia Chriftu
Domine,' nimis profunde fafta furt cogitatient* ma nam p £t : Quomodo enim invocabunt in qutm
tua ! Et fequitur :Vir imprudens non cognofcit & , non crediderunt ? 4ut. quomodo credent ei quem
fultu non intelligit hac. Qgid nom intelligit fal , non audierunt? Qgomodo autem audient fintpra
tu & imprudens ? Quia vet profundum eft. Nam , dicante ? Alius autemtardus ingenio,libidinilat
f fultw wom intelligit, & fapiens intelligit, non g 4editus, flagitjs ac facinoribus coopertur, itag
£ff nimis profundiim. sed fi fapiens intelligit, bernetur ut audiat, creda', 5aptizetur, rapiatur
4uia profundiim eff, flultus nom intelligit quia awt f dere;tur hic fuerit Jaudabilitir yiyat?
vel profundum ejf. tdeo multi de fto profundo Haiid fcio, utrum uilum cxcmplum adduci
quarentes reddere ratiohemi, in fabulas vanitati, 'poffit ab iis au&oribus, qui faciéntibus quod
abierunt. Quod utrum non ij quoque fcce jn fe eft, gratiam dari pütant,,ifto praefenti
runt, qui rationem datae gratiæ, opera mora luculentiùs, inquc,citra fidem Chriííi, tan
liter bona quæ nulla fùfit, difpofitiones n£ tus moralis bonitatis fulgor luceat. Ethzc
'{cio quas, '& conatus hominum quantüm in famen tanquam adgratiae collationcm pror
ipfis éft, eflè volunt, & utrum non in fabulas fus inutilis & importuna praeteritur, & mo
vanitatis abeant, ipfi (pero confiderare dig ralium penitus expers mcritorum, imofli
' nabuntur. , . gitiis & fàcinoribus coopertus, affùmitur.
.., Qgid enim certe vanius, quam opera mo Quod non minus perfpicué adSimplicianum
raliter bona, vel conatus Ê homines fà docet : certe tam òcculta efi hac viâu (ad ii,
- - . -
i.*.*, |
dfimtl;
ciunt quod in fe eft,rationém exiftimare, cur gratiam fàlutarem) ut in eadem confftfione ££*. |
illis ftabili lege detur gratia, cum non folum nobis prorfis apparere nön poffu aut fi apparat
fine gratia, 'nulli tales conatus boni fint, at
oranes mali;'fed etiam ex æqualiter bonis
quibufdam, ego in hac re infirmitatem mtumf.-
teor. Nom enim habeo quod intuearim digendú
|
aut malis, unus affùmatur, alter relinquatur,hominibus ad gratiam falutarum, fiadexaitt
imo cx inæquáliter malis, pcffimus convér huius eleítioni, aliqua cogitatione ptrmittor, nifi
tatur ad Deum, optimus repellatur ? Quòd 'c vel maius ingenium, vtl minuta pectata, vtl
& cxperientia quotidiáta, certaque verífi- . atrumque : addamus 'etiam fi placit, honefas
mum effe conftat, & ab Aüguftifio plurimis 'atilefque doärinas. quifqui ergo fuerit, quam
affértum locis, Nam de paribus utriufque mnim ù peccati, irretttu? itqtte naculatus (nam
meritis malis fic loquitur in libro de dono nullis quis pote$)& ater ingenio, & liberalius
perfeverantiæ, tám de májoribus'quam de artibtis expolitus, eligendus yide:ur adgratiat.
ziv, de lore parvulis : Inveiiigabili; 'eff'ergo mifèricordia, sed ctim hoc fatuero, ita me ridelit ille qui infir
gwf, e,rr., qua catus vuli miferetur, nullis eius præcedentibus ma mundi elegit ut confundat fortia, ut eum in
ineritú: & invejîigaiilir, quâ quem vult obdu tuems & pudore correptus ego irrideam multor,
rat eius quidem præcedentibus 'meriti, fed cum & prae quibufdam peccatoribus affiores , & præ
eo cuius mifèretur plerumque sommwibd:.Quod quibufdam pifcatorib s oratores.Qugd & exem
cum in parvulis declaraffèt : Hoc, inquit, & plus hæreticórum,& Catholicorüm, & hiftri
in maioribiis fieri nequaquam cum&femttr»fivepa onum, & meretricum verum effe declarat.
res qui liberanttir atque puniuntur five difparet Ecce Auguftinus infcrutabilem fibi quaeftio
habëant caufu malu. Et in Epiftola ad nem illam cfTe teftatur , fé nihil invenire
*i*. *•?. vitalem : Qudmedo in hac re miiita pen ante gratiam, nifi ingenium, do&rinas, &
[inter voluntatis humanae quandoquidem |minóra peccata ; fé pudore fuffundi dum
ìlli, quibus gratia ifta mon datur , nullo ple ifta ratioiié diverfitatis effe cogitat, cur unus
yamque merito , nulla voluntate di$tantibus, eligatur ad gratiam, alter relinquatur, quia
£d fimilem cum si quibusdatur habentibus caw experientia hoc falfum effè deprehenditur,
jam mfto plerumque iudicio Dei non datur ? Vt hinc recentiores videant, quam procul
$am amim eff iniquitas aptid Deum ut intelligant ab Auguftini modeftia & opifiione difce
quibus datar, quam grátis ei fletur quando tffe dant, qui opera,ncfcio É bona praeter mi
Atque non daretur , quoni<£ fimilem Habentibus nora peccata, in iofidelibus & Paganis fingût,
ajam, iuftè non datur. Et libro primo depec & quod detcrius & audacius illa ipfâ ratio
Λτόrufa incritis & rcmiffionc ad Marcclli nctì eflè volunt, cur taliahabcntibus opcra ,
- Dcus
 » *

άοο1. *L I B E R N o N v S. - _ - ioo3 -

'Deus gratiam largiatur. . *
Pretiim, fi verum dici liquido debet, quid
hujufmodi moralium trutinatores operum
aliud faciunt, cùm cis , ubi reperta füerint,
alligant gratiam Dei, quam quod non folum
Auguftitium deceptum, fèd Apoftolum ip
fumi fallacem aut fàlfum effè declarant ? Nam
fi talis aliqua datæ gratiae , ycl ncgatæ ratio
affignari poteft, profectò faifum cft, infcru
A dum admirationem Apoftoli imfcrutabilem confi- Preff. WAf.
temur, per liberi arbitrij rclie & molle no;: fìt- * Έ,
vitur, cùjus caufà cft illa quam cx Auguíli- *"*****
nolatiffiinc fuo loco declarávimus, & a fàn
&to Profpero ibidem datur :'Quia etfi infit ibid.
homimi bomtim velle, non tamcn babet miJi doma
tum, Quafi dicat, quia hoc ipfum vcllc jam
provenit cx difcernentc hominem Deo. fm
poffibile cft cnim damnatam peccato vo- * -

tabilem effè quæftionem , imo vcrum eft, luntatem à peccato erigere & fe&t3re in bc
nullam cffè quæftionem, cur huic, non illi num , feu áb omni creaturæ dileétione re
gratia tribuatur. Eft enim in aperto, diycr torquere in folum Deum, n fi divinitus pcr
fitatem illam cx mcritorum, vel difpofitio gratiam infpiretur. Qgod doncc factum fùc
* num , vcl operum quorumcumque mora rit, nullum cx homine orictur facicntc quic
lium, vel operantium quod ifi fe eft, vel vo quid in fe fuerit, aut opjs aot conatus, aut
- luntatum humanarum diverfitate, proficifci. voluntas five fùpernatùíaliter, five morali
Non autem fic Apoftolus, fed exclamat : O tcr bona, fed foHa, quae Auguftinus paulò
homo tu qui es qui regondeas Deo 3 o altitudo ante infidcli voluntati tribuebat, miiiiora pec- ^'*'**;.
F»i*. ro*. dyitiaruììì ! Eí Augüftinus : Qgam alt:tttdi cata. Qgibus cleôtionem ad gratiam.fàldta- ** Sum, lis.
'*"** nem non aperit, fed chaufam miratur Apoflolus rem affribere tam abfùrdum ei vidcbatur,
clamam*, 6 altitüdo divitiarum & c. Et in libris B ut à Deo fé ridendum & pudore corrigendam
I.ib. 1. de de peccatorum meritis : Hæc gratia car ad il cff. fateretur. Nibil ergo fìlubrius iftiufmo
;;::- liim veniat, ad illum non veniat, occulta effe di divinorum judiciorum fèrutatoribus, qui
- - A -

caufa f oteff, iniuíia mom patefi &c. Iudicia e quodlibct cx fè præmittere volunt unde gra
mim tua abyffus multa. Cuius ab% al;tadi tia religetur; nihil Chriftiano Dc&ore dam
mem vcluti expavefcens exclamat Apofolus : O nati gengris indignitatcm , & gratiæ gratui
altitúdo divitiarum &c. Et inferius : Cuius tae profunditatcm crcdente vel penetrante
-profunditati, yelut horrore percuffus, ό a!titu dignius , quam ut præclarum fànctiflimi &
ao inquit divitiarum. Quod fèxcentics in fcrip modeflißmi ÉÉÉ. monitum non furdis
tis fuis adverfus Pelagianos inculcat. . ' auribus praetcrcat : Sed quare jfos hoihiues zi. ..*d£».
Qua fìnc confiderationc, cum Pclagiani oyts facit, & iffos rom f;cit, apºd quem nam efi nf.c.3.
- merita quaedam futura fe inveniffe creás acceptio perfonarum ? Ipfa v$i quafiio quam Bea
rent, cur Deus Iacob dilexiffe & Efàu 9dio tus Apostolus ciir ojius , quam capacius propo
habüiffe diceretur, aperte profitetur, fi tale nen ibus ait : O hvno tu qui es qui refpondeas
quid invcniri pbteft , nullam jarn cffe quæ pro ? Namquid dicit fgimentum ei qui fe fmxit,
Im 'nchirid.
ftionem, quæ tànquam implexa effet & mira quare jis me fecijft ? Ipfa eíí quaflio quæ ad il
e. 98.
bilis diffölvi mereretur : Qtta in re fi futur4 lám pertinet altitudinem quam perfpicere volens
opera vel bomae huius vel mala illius qu« De is titi 1dtm Apofiolus quodammodo expávit & excla
que prefciebat pellet intelligt &c. mullatm qºam my4yit : O altitudo divitiarum fapientiæ & fcien
folvi opüs effet facere qu«ftionem. Et in opere , tia Dci , quam imfcrutab lia funt itid;cia eius &c.'
IL;b. r. •*er. imperfe&to contra Iulianum : Nam fi mfcra Et paulò poft : Nom itaqùe i$fam fcrutari au
imperf.con- tabilis quaflionis huius t;fa effet folatio, qaam deaht tmfcratab lem quæfiionem & c. Itemque:
'* **!. tu fapis, fegundtim merita voluntatum, manije Crata fit ergo nobis eitis gratuita miferatio, et
f *79. £ià éffet ì nulla eius difficultate conijclleret: r iamfi h«c profunda infolu;a fit qu«ffio. ."

Apoflolus dicere : O homo tu quis es qui re(pom Nam ipfà gratuitæ gratiæ natura & pro
. dea Deo ? Nam quæcumque tandcm ratio funditas poftu!at, ut nön fit cx hominibus
difcretionis alicujus proferri poteft, five ex quibus Jî, fèd cx ipfo dantis bcneplacito
parte meritorum , five quorumcumque 9 petenda ratio diííufioììis aut fubtractionis
perum , five cujufcumque conatus quo fa cjus, qui de fuis bonis quæ indignis damna
'/,
çiat fuis viribus quod infe fuerit , fivc vo íííííííí crcaturis, id facit quod vult,
luntatis, jam foluta eft ifta quaeftio, jam ju & carum ncmini pcr hoc injuriam facit.
dicia Dei in ifto myfterio non funt infcruta QUQd identidcm notavit Auguftinus ad
bilia, nec invcftigabiles viæ ejus : Vnde & vcrfùs eos qui fe hujufinodiTinfcrutabilis
Petrus Diaconus ad Fulgentium, cum à qui quæftionis indagationc maccrantcs, quidli
bufdam Deus humanam voluntatem expe bct ex parte creaturæ præmitt«rc nituntur,
Petreu* Diac
&tare diccrctur, ut volentibus daretur gra ' cx quo gratia gratuitæ liberationis , ad hunc
Juar. * * tia : Hac, inquit, fi ita fìnt , ut hæretici ta D præ iilo dcrivetur : fimiles profc&o illis
'*;.g.T. âaut ,* comprehenfâ funt ab ipfis infcrutabilia
gra - **** - - J.
- - -
mtirm gratoribus Euangelicis , qui de fimili
ei° FL, & imcomprchenfibilia Dei iudicia. Si enim, fit ipfi patrisfìmiiias liberalitate & inæqualitate
gant. c. 7. volunt, melentes dammat , falvat autem vole*- cogquc?i funt. Scd quid dicit cis divinum j -

tes , mihil eft ommino quod quæratur ulerius, & rcfpónfum ? Amice iiom facio tibi mjuriam. Matth.:•.
sul quantum ad ipfos fallit fcriptura divina, qu« im Tolle q«od tttuin e[i , & vage. An mon licet mihi
íe comprehenfibilia Dei teftatur iudicia. Et gene quod volo facere ? Ah oculus tutis nequaih est
mì raliter Pröfper de bona qualicumquc volun qttia ego bonus fum ? Vndc & Auguftinus hu
gís, tatc: Profunditas illius quaeftionis quam fecun jufmodi curiofulis fcrutatoribus :' Qgid di
y\\\- Mu durus
opcr?
JX. 5
};* ioo4 DE GRATIA C H RISTI SALVATORIS roo;
17. êturis es Deo dicenti, hoc volo? Ergo Domine ille A perarios in vinta &c. Numquid & hic audierunt
4.
qui tanta fecit, tamta mala im famcto* tiios facere
eupiebat, tali eum mifericard a dignum exifiimas?
Hoc volo. At oculus tuit, mequam quia ego bonus
fum? Et in alio loco cxplicans ubcribtis quam
fit illa rc&ta & iufta rcfponfio, cum quærérent
Maffifienfes,qui cadem ifta quaeftiofic turbati
EjE.a.a.,, funt: Cur in eadem caufa tam âiverjum iudicium?
&rf. c. 8 Refpondet eis: Nonne fimilù qu&ftio,cur in diyer
Ja caufa idem iudicium ? Revolamius igitur illos o
- {C A P V T
Numerus praedeftinatorum quo paéto certus, praefcientia, an
præfinitione, tam refpeétu Angelorum, quam
hominum. Aliqui fupra numerum.
Vapropter ut rem dc caufâ praedc- 'A fferentiam, fieri videtur, quod Augufìinus,
ftinatiónis brcviter abfolvarìus,ifta
eft inter praedeftinationem five ele- '
*~ étionem innocentium Angelorum,
& lapforum hominum differentia:quod An
geli quia fua voluntate, quamvis non fine
gratia, fteterunt, non ad mëritum beatitudi
nis , fed ad præmium ipfàm beatitudinem
Praedcftinati funt, hi verò non minus ad mc
ritum, quam ad praemium. Ex quo fit ut illi
ex meritis, non cx gratia; fi expura gratuita
gratia , non ex mcritis ele&ti fint. IlIorum
proinde praedeftinationis caufà fit propriæ
voluntatis cleétio, horum folum mifèricor
dia praedcftinantis Dci. Quæ videtur ctiam
cffe ratio, ut in univerfis Aüguftini fcriptis,
nifi fallor, nufquam habcatur Angelos fuifle
Praedeftinatos à Deo. Nam quamvis aliquo
fcnfu hoc vcrum cffe poffct , quia fàltcmicx
mcritis ad gloriam praedeftinatifunt, plus ta
men indicatur quando aliquis abfolutè præ
dcftinatus dicitur. Nam quia Dci prædefti
tio, tanquam cfficax dccrctum opcrándi, rei
praedeftinatæ caufà cft, nemo abfolutc prae
deftinatus dicitur, nifi Š fua volufitate
I)cus ad creaturæ rationalis terminum, aeter
nam fœlicitatem cius, perducendum fùfcipit,
viamquc fimul ac terminum,mcritum f:ilicet
& præmium, in ca, vi fuæ prædcftinationis
opcratur. Qgod fanc in Angelis, ut explicui
nius,non habuit locum. Nam illa quojue ra
tio cft, cur daemoncs, quamvis própriâ locu
tione , Deus eos ad æternam damnationem
praedcftinavcrit , utpotc quam noii a!ium
çjucmpiam, fed fe in cis proptcr merita fì&tu
rum effe praefcivit, non dicantur à Dco prae
dcftinati, quia non viam in eis fèd termihum
tantum damnationis operatus cft. Hinc fit
igitur, ut Angeli, fivc bcati,five damnati po
tius Praefciti, quam praedcftinm.i cffe ccnfún
tur, quia mcritum quod fœlicitatis & infeli- c ergo côclcftis civiâ:i$ nuinerum ita præfixit,
gitatis moralis caufà cft, cos propria volútate
habituros,non fua fc cficaciûolúntate & prg
deftinationc in eis opcraturum effè præ{civit.
Scd in hominibus cx dánato generé fàlvádis,
propter caufam fepc rcpctitam,aliter accidit.
lapfórum inplcrcnt locum. Nam dup!icem
Propter hanc igitur prede{linationis An
iffum fuppletionis modum: A:iguftings diyer
geloruin ftantium,& lapforum hominum di fis in lo$i$ tetigit: Primum qtiidè ia libris de
v.
rtrmurantes à patre familias, mfi Hoc volo?
It.t quippe eius erga alios fuit largitas,ttt erga a!:o* ^
11ilia effet imtquitar.Et tfft quidem utrique in bomts .
fuit: vertimtamea quantum ad itt;iitiam fpeâat &
gratiam, potejl & de reo qui l.beratar reëìe dici
voLo : potefi & de eo qui dainnatur : Tolle quod
tuam j & vaie. Huic aatem vo!o, quod mom de
b::£r domare . An non licet mihi facere quoä
ν9l0 ? - -
X X V I.
-
quando dc totius creaturae rationalis præde
ftinatione loquitur, prout Angelis atquc ho
minibus communis cft,nufquam : ffcrat,quod
fçiâ, cmncs illos qui in ijî civitate utrif.
quc conftante ά fuit, à Deo præ
dcftinatos cffè, quamvis aliquo fenfu, fàltem
ÉÉ clcctione ineritorum,vc
rum cffè poffit, ut fupra diximus; fed circum
fpcétiffifie aliquotiës dicat,Numerum sanáo- fideüt, t,
rii praedcftinatüm cffè, qui ex Angelis & ho- 4*9i*t%
minibus implcridcbct. Multum enim diffé-j;£j?
runt, numerum fàn&orum, & fingulas perfo- £? & c
nas fànétorum fèu fingulos fànótós prędcßi- :7 °
natos effe.Nam numerus dcfinitus éx Dci fì- ììiasti,
picntifIìma voluntatc cffe potcft , qui nec mi
nui ncc augeri poffit,etfi finguli fànétiquibus.
implendus cft, in i!lum numcrum non cfficaci
Dei, fed propria voluntate, quamvis non fine
gratia, transferantur,atque iiide propria fimi
liter voluntate cxcidant. Sic enim perfonarú
ccrtitudo crit ex præfcicntia Dci, qui qtiis
eas fùam pcrfeverántiam merituras cffc vi
dct, numerusipfe cx prædcfìnationc. . .
Quaproptcr fi fecuiidùm fànë Avgv(ùni
menfcrì, de recrcaturarum
ifta fentirc acratio;ä'ium
loqui yolumus,
prædcflinatio vide
tur eß pcra&a in hinc modum. Cum Dcus
cœleftcfi, quandam civitatein códcrc gcgrc
v.fît cx cfeaturis rationalibus, quae ipfum .
tanquam rcgcm atquc artificcm fit:m pcr to
tarn aetcrnitátem ainaret & coleret , ccrtum
civium numerum qui fcopo cius congrucrct,
ex infinita fua fapiéntia definivit. Novit qui?- _ _.
pe, ut Auguftinu§ ait, quid agat & quantus mu- **ii, *
merit, effe debeat, primitu omnium hominum, de
inde fajorum ficut fiderum,figit Angeloruiii,4:
que ät de terrexi, lejiamtr , ficst pecorsim, Pf
a;um, volatiliwn,ficut arborij, & herberum, fic
tit deiiiq::e filiorum, capitiori;;;; hoßroruem.Hinc
ut fi qui cx iiiis caderent quos ad fées prae
deftinatas conderc,& in via velut agone con:
ftituere decrcvcrat, alii vel conderéntur, ve!
cx ipfo damnato genere füfcitarcntur qui
- - - * iibcro
 -
Y .3 o.o6
- .. - -
···
-
TL I B E. R.
- 1 *.
N o N v S.
- - - - -
xoo%
-

#*3**,, libero arbitrio,ubi de Angelis löqüitur : Non A rus fàn&orum civium in Dei fapientia præ
1. H. arb. c.
, emfm vel υonitas eius quafi aliquo taedio, vel omwi deflinatus, videtur fuiffe contrahendus aut
13. -

potentia d fficultate deficeret, ad creandos alios ampliandus. - - - *.

- ' - .•
- • quos in eis [edibus collocaret, quas peccando alij Hoc interim in Auguftini doétrina du
defertiiffent. Alterum in libris de Civitate bitatione prorfus caret, quod Angelorum
zib, 14. de Dei: Non defuit tittqae confilium quo certum ruinæ, hoc eft, fedes illæ quibus affequen
*****. *. •6. numerum civium im fia fapientia prade$timatum, dis Angéli, qui prolapfi funt, creati fuerant,
e:tam ex d tinnato genere humano fuae civitatis per hómines efíent in utrolibct ftatu repa
impleret. Vtrum igitur utrumque modum fandae, ut ita fuppleta Angelorum focicta
...fervaverit Deus, ut vidclicct ad fùpplcnda te, quæ cadentiüm lapfu minuta erat, nu
... tantum loca cadcntium Angelorum condi meruis ille fàn&orum prædeftinatus , nulla
dcrit gcnus humanum ( quo fimul, haud fe - Angelorum defe&tione turbaretur : Placuit £.in 29.
Enrhiria,
.«us atquc Angclis, proiapfo, ex eodem dam univerßtatis creatori atque moderatori, ut crea
nato gcnere fiauticium rcfa, ferit ) vcl tan tura rationalu , quae in hominibus erat quoniam,
„ tur) pcftcriorem , ita videlicct ut homincs peccatis atqae fùpplicjs. & originalibus & pro
, pcriride atque Angelos pcr fe ad praedefti prjs tota perierat , ex eius parte reparata qued
… nati numcri impletioncm ordinavcrit, rui Angelice focietati ruina illa diabolica minue
rafquc tam Angelorum quam hominum, cx rat , fuppleret. Et uberius clariufque paulò
$ datmnato htniano gcnere rcfarferit , 'non ' poft : Et utique moverunt famâ, Angeli doëti à Ibid. c. 6a.
jta perfpietè ex Auguftino ccrni potcft. Deo, cuius veritatis æterna contemplatione beati
Nani gtiique opinioni loca fortafììs quæ funt , quamti numeri fupplementum de gewere
.£&m fóveat, quamvis po{tctior magis ejus Humano integritas illius civitatis expeëtet. Prop
' fet;tentiæ confèntancus cffe vidcatur. -
, ter quod a t Apoßolus, imffaturari oiiihia in Chrt
itaque cum Angeli plurimi à pcrfcve $to qu« in cæli funt, & quæ in terris. In ipfo
rantia άς cccidifjcnt , rcftabat ho qttippe infatirantur quæ in cæli, funt , cum i4
minum gsnus, cx quo non fo!um lapforum qaod imde in Angelis lapfum eft ex hominibus
ruinæ , fcd etiam quicquid dccrat impler yeddittr. Scd utrum ille numerus qui vel ex
do præftittito divinitus numcro , fùppien hominibus innocentibus tunc fuiffet colli
dum erat. Qgam ob caufàm tam diu fuiffènt gendus, vel ex peccatoribus nunc'colligi
homines in paradifo gcncrando multipli tur , æquet precifè numerum Angelorum
cati, fi omncs in collocata fibi fanótitate ftc qui fuperbia &eciderunt, an vero etiam fu
tifïènt, donec numcrus ille cœlcftis civita pcret, ftatuere perdifficile eft; quod & An
*'- • • tis impleretur, ut iilo impleto ad immor gelorum éadentium, & hominüm ad beati
talcm vitam , æternamque bcatitudinem tudincm refùrgentium numerus humanæ
'transferrcntur. Nam in libris de Gencfi ad ignorantiæ fit inccrtus. Quam incertitudi
littcram tradit, tam diu homines in para nem & Auguftinus non uno loco profite
pi& 9. de difo immortaliter viéturos fuiffe, Domec cer tur. Nam in libris de-Civitate Dei dicit:
gen. •d to numero impleto , fi tufe omnes obcdienter De mortali progente merito iufteque damnata Ei£. 2*. de
qtie viverent, tumc fieret illa committatio &c. per gratiam fuam colligit ut imde ciuit• c. 1.
,*. ■• **• Et in libro primo rctra£fatignum : Ac per C fuppleatpopulum
tantum
4 up c. 3•
& inflauret partem qne lapfa eít Am
ÄT.. , §. hos 3 in parentibus, & in filijs facunditas, fali gelorum; ac fic illa dilečta & fuf erma veritas
citafque manfiffet , ufque ad certum faméiorum non fraudetur fuorum numero ciyium Q u I N
mimieram quem pr«deftnavit Detu , mafcerentur E T I a M F O R T A S s IS e T u B E R I O

homines non parentibus fucceffari morientibas, R E L A. r E r u R. Et in Enchiridio jam •*•

ri£. ra. de fed cuin viventibtts regnaturi. Atquc hoc ipfum citato, cum ruinas illas angelicas, fèu An
Cras:.«-• •• etiam in aliis locis tradit. -
gelorum focietatem ruentium defe&ionc
Ex quo coliigcndum relinquitur, tantum mutilatam , ex hominibus inftaurandam
- tunc hominum numerum nafciturum fuif cffeftatuifíét, adjicit: Itaque fùperna illa Hie EmcIirid. F;
fe, fi omnes ipfi in fàn&itatc perftitifïènt, rufalem mater noftra ciyitas Dei, mulla ciyium 39.
quantus nunc poft pcccatum praedcftinato fuorum (ex lapfu Angelorum) numerofitate
rum hominum ex hominibus lapfis congre fraudabitur , fed u í E R 1 o R E E T 1 A M
gabitur. Et è contrario , tantum nunc ho CO PIA F o R T A S S E R E G N A B I T.
minum numcrum cx lapforum progenic ad Vbi quod utroque loco dubitantis animi
aetcrnam . beatitudinem colligi , quantus vgce ( fortaßis ) utitur, duplex videtur
tunc ex innocentibus , fi omncs iri inno cfFe caufâ. Vna quia nobis ificertum eft,
centia perfevcraffènt , fuiffet natus. Quod quantus fit numerus univerforum civium
*-
quemadmodum cx cjus principiis tanquam coeleftis Ierufàlem , itemque quantus An
confe&ancum nos colligimus , ita & fuis gelorum cadcntium aut fiominum refùr
z,;t. ra.2. verbis Auguftinus expreffis: Illudpotius, in gentium, ut cx eorum collatione certi ali
sinis. c. 23. quit, eff credendum quod famitoram mumerus, P quid dccernere pofíemus. Quid fi cnim nu
quod complend« illi fwffîcit beatißimæ civitati fa£tus cœleflium civium tantùs à Deo prae
tantus exifferet, etfi nemo peccaffet , qttantus dcftinatus fit, ut etiam angclica fupplcta fo
aunc per Dei grattam de multitudine colligitur cietatc , magnus occupandarumi fédium nu
peccatorum. Nam fi vel illo ifte, velifto ille Jmcrus vacet? Quam fuae dubitationis cauJ
fuifict major, aut minor, neceffàrio numc fam Auguftinus iEidem indicat. Neque enim, IHę,
-
Vu 3 inquit,
 _
-

I oo8 DE GRATIA C H R I STI SALVATORIS , ooy

inquit, numerum aut fanäorum hominum aut a rum, quo citius impleto,: profeéto mea terminus
timinandorum dæmonum movimus im quorum locwm faculi differetur. Ét iii älio libro de bono
fuccedemtes filij fanëta matrù Ecclefie , quæ fíeri conjugali , fimilibus refpondct querimoniis:
lü apparebat in terrü , in ea pace de qua illi ceci Vtinam omnes hoc vellent (ab omini concubi- taut.
-derumt fine ullo temporis termmo permanebunt. tu abftjnere) duntaxat in charitate de corde coni
sed illorum civium numerus five qui eft, five qui puro & confcientia bona & fide nom ficta : multo io.
futurus eft, in comtemplatione eft eu artificü qui ' citius Dei civitas compleretur & acceleraretar
tw menfura, numero & pondere cunëta difpontt. terminus fæculi. Quapropter faecul1 huc uf
Alterâ fortaffis etiam fuit, quia fi præcifus quc retardati ratio, jùxtà fùnctiffimi Præfù
illc numerus hominum, fivc innocentium, lis principia, non eft alia quam ut civcs illi
five lapforum ad beatitudincm pertingeret, qui ad implendum prædeftinatum numerüm
quantus cadentium Angelorum fuit, viderc cœlo affcripti funt, & adhuc peregrinantur
tur profeéto genus humanum tantum pcr ac in foeculo, dilationis iftius bcneficio colli
cidens cffe cónditum, & quafi intrufum uni gantur: Iudex noffer non tardio fed amore dif- fr *^'
verfo, ut Angelorum fociétati , pcr quorun fert falutem moíiram , ratione non imopia , non
dam fùperbiam diminutæ, fua conftaret inte quia non poteft & modo fubyenire, fed ut mume
gritas, Quid fi enim non nifi dccem aut vi rus omnium woftrum ufque um finem poßit mi.
ginti angeli à perfevcrandi ftabilitate dcfci pleri.
viffent, an idcirco non nifidecem aut viginti Scd numerus ifte fecundarius qui ex hu
homines in paradifo perfeverantes nati fuif mano lapfòrum genere colligitur, ut Ange
fent , aut poft peccatum totidem tantum B lorum ruinas, illumque primarium nume
modo per Chrifti mortem reparandi ? Quid rum coelcfti civitati praeftitutum implcat,
fi omfies Angeli in veritate ftetiffent , an non tantum fecundum numerum & forma
£j: genus humanum in ifto corporali liter, fed etiam fecundum perfonas & mate
cceli terræque complexu , neque conden rialiter praedeftinatus ac ccrtus cft, non tan
dum fuiffè arbitrabimur,ut tanta rerum cor tum ex praefcientia per quam & alter an
poralium, tam ordinata univcrfitas, nullius gelorum ftantium atque cadentium certus
creaturæ rationalis ufibus ferviens, inutilis fuit, {ed etiam ex immutabili decreto prae
£É , vel ne quidem inftituenda fuif deftinantis Dci. Non enim nunc promif
è credatur ? Quod fi merito abfurdum vi cue, ficut olim vcllc atque pcrfeveráre, li
deri poteft, hinc exiftimo fànétum Augufti bero cujufque arbitrio cónftitutum , fed ipfâ
num fignificare voluiffe , coeleftem civita voluntas éorum libcranda,. ipfum velle`&
tem non cffe fraudatam numcro fuo , fed u perfeverare peculiari & gratuita donatio
beriore fortaffis copia, quam fi omnes Pcrfti ne fingulis largiendum, Ex quo efficitur,
tiffent angeli, lætaturam ; nempe quia fortaf ut quamvis ad implcndum primarium il
fis ab initio ante conftitutionem mundi lum numerum, toti corlefti civitati divina
tantus bcandorum civium numcrus Praedc praefinitionc præfixum , fàtis cffct ut nu
ftinatus cft, ut non tantum præcife angelo imcrus duntaxat corum exquibus confabi
rum ruina reftaurada, fed præter eos qui tur iftud fupplementum, praedeftinaretur à
lapforum Angelorum fuppleant locum, plu Deo ; propter iftius ruinæ tamen magnitu
rimi praedcftinatis à Deo fedibus invchcndi C dinem qua libertas arbitrii adfurgenùum a&
fint. -
ftandumì attenuata & infirmata èìt, ncce(-
Cum igitur propter creaturas rationales, cft , ut etiam fingulæ perfonae ex illa ruina
quæ tanquam cæteris omnibus præftantio fufcitandae, divini opèris bencficentialibc
res, immcdiate fub Deo collocatæ & ipfius rcntur, & per hoc divina praedeftinationefc
' incffabili contemplatione bcandæ funt, tota ligantur. Vtrumquc faepiffime fànctus Au
cœli terræque máchina fit condita, & fœcu güftinus docct , dc nunieri naterialis feu dc
lorum tranfvolantium curfus ad fuum ter crfonarum praedeftinatione, libri duo Po
minum properet, ab iftius beatiffimi nume Ê ad Profpcrum & Hilarium exarati
riimpletione, tQta temporalis cjus admini pleni funt, Nam quod totics dicit, Degm Li§fefs. l; di
g9
ftratio regulam fumit; ut prout paucitas aut praefciviffe quibus' dona fua daturus cffct, c. 17.0* 3i.
multitudo liberandorum bcandorumque po inon aliud probat, quam eos ipfos cffe præ
ftulaverit, tardius aut celerius tcrminetur. deftinatos fccundum regulam ex qua Augu Iiilt. if.
Quod tam liquido vcrum cft , ut fi fubi ftinus ipfè concludit : Prxdeftimatos à Deo effe
toTtota humani generis jam viventis mul quos libèrat & coronat. Numcri vero forma
titudo , caftitatis veræque pictatis cultu lis praedcftinatio , quamvis ex perfonarum
re&e viveret, & hujufmodi repentina con 9mnium prædeftinationc confequatur, pcr
verfione praedcftinatus ille civium fanéto fe tamen ipfâ crebris teftimöniis aftrui
rum numerus impleretur, confeftim hujus poteft : Qt(orum •( qui videlicet praedefti- täler.
mundi impenderet occafus: Vnde quibuf nati funt in regnum Dei ) ita certus e$t nu- c*3*3
ID
dam conquerendo dicentibus quomodo ? merus ut nec addatur ei, quifquam , nec, mi
'tib de bono
vidsitasti,
Quomodo fubfiftet genus humanum fi omnes fue nuatur ex eis. Et inferius : Numerus ergo iHiu. | -

$. 33• rint continentes? Refpondet Auguftinus:Qga fanitarum per Dei gratiam Dei regno praede ti
fi propter aliud retardetur hoc feculum , nifi matus, doiiata fibi etiam afque in finem perfe
ut impkatur pradeiiinatus numerus ille fanäo verantia, illuc isteger perducetur. Et itcrum:
*
{{ ,
 Tioio ' ' L. I B E R 'N
o N v S. * o1 1
Ibid. Hι άgo
( qui mew pertinent adifum certißimum & A dcftinatum effe , ut neque augeri , nec minui
fælia £mum numerum pre meriti, iuffjime iìdì poffet, nec quifquam ifi eum exclufus irrepe- '.
- zyiii. to6
camtur. Et in Epiftola ad Paulinum:certus eß re : Née acquiefcunt,-inquit Profper ad Augu- Pro/?. a4
ergo De: prefcientia defiuitiis numeru, & multi ftinum, predefiinatum eleíforum numergit; nec A*.
tudo fanëtorum, quibus diligentibus deum ohnia augeri poff& iie? niinui, ne lotum apud infideles ac
,;,.„.„,„ ?operantur in bonum. Et in libro dedono per megligentes cohortantium insitamenta non habe
λ•. /.*.8. feverantiæ : Deus autem melius effe iudicávit, ait : ac fuperfluâ fit tmduftria & tuboris indiítis,
mifcere quofdam mom perfeveraturos certo nume cuins {ttidium ceffante eleiftone fruflrandum fit.
-
rofaníferum faorum &c. Et in libris de bap Et fimiliter Hilarius eorum proponcns que- Hilar.is
- - - _ -- - - - - ...ilar. i^
-*.

f.-I £*. *. de tifmo contra Donatiftas : Omni,' pulchritulo rimonias : si ficpr«deftimati funt, inquiunt, ad ;P'ft- ad
*
°*°' ^ *** filia regü intrinfecus, in quibui (j(iis) efi mu atramque partem, ut de aljs ad aligi nullus poßit £ -

' 'óff.
£'.''' merus cartu faiäorum predefiiiatu ante mundi accedere,quo pertinet tanta extrinfectus correptio
-
d.27. mi* tnflantia ? Et inferius : Inde eft qttod & illud
conßituttomem. - -

Cujus doétrinae principiis confentaneè do pariter non aìcipiun£, ut eligemdorum rejciendo

cct ultcrius Auguftinus, quicquid five jufto rumque effe definitum numerum velint, Quarum
rum five injuftórum hominurh, extra illum verba querelarum perfpicue manifeftant, quo
beat:fììmum ac praedeftinatum numcrum in . pa&o fàn&us Augüftinus certitudincm iftius
Ecclcfia congregatum eft,effè fuper numerum, humeri intellexerit, ncmpe n9n ex præfcien
$uos etiam fupernamerarios appellare folct. tia duntaxat, fed ut loquúntur, ex definitio- • ,

Nam in eodem loco adijcit : illâ vero multitu- ne & prædeftinatioiie Dei. Nam numeri cer -

do fpinaruin five apertü five occulii, feparationi B titudinem éx fo!a praefcientia diffiteri aut ig- -,

bus forinfecus ad acet fuper numeriim. Quem „norare non poterant, utpote quam ipfi maxi
certum praedeftinatorum numerum, intra Β me circa futura tam conditionata quam ab
έtatibus in Ioannem, fignificatum docet illis foluta praedicabant. Vnde profper de ipfis
centum quinquaginta tribus pifcibus, qui profitctur, quod propofitum & prædefinatio Pre^. ;, -

z••*. *•». poft refùrreéìionem cjus capti fùnt: sit páß nem Dei ÄÈ pr&fcientiam receperunt.Item 4wg.
Epiß. a4 • .
-

****^*- refurre&ionem videlicet, nùm fùnt aliquijiper
numerum, /ed certus eff iumerns, centum qusn
quaginta tres. Et in férmonibus ad populum:
•
•*■. r 48.
de ssvmp.*.*.
*.
Miferunt, caperunt; certus ef mumerus, nemo e$t
ibi fuper numerum. Modo autem qtiàmti fuper mu
*nertim accedunt ad altare, qtti'im populo Dei vi
dentar , & iw libro yita non fcribantur. Ibi ergo
¢ertus eft numerus. Et in alio fermone citat
.. £riptjras unde illius do&rinae occafionem
7:£::, fumpfit: In rongregatione chriftiana,quantii per
y^.z.i timef, adparticipationem & communionem facra
memtorum multiplicati fùnt fuper numeruiii.Alius
•ff ergo numerui; alj fuper numerum. Numeriis
eft de quibu dicit Apoftolus : movit Dominus qui
funt eiw. super numerum autem : quoniam in c duftri: ac laboribus & exhortatiqpibus re
magna domo mom folum vafa fùnt aurea & argen
quod ob hoc Deum alios vafa homoris, alios com
itt meltefacere fatebantur,quia fixgm uniufcuiuf
qtie pre viderit,& fub ipfò grate adiutorio in qua
futurut effet yoluniate rí;Illam igitur
numeri certitudinem libenter agnofcebant
refpe&turfàlvandorum hominum, quam circa
ftahtes & bcandos angelosDeus habuit, quo
rum numeruim vel pcrfonas non praedeftina
.vit ipfe, ut ingratiæ adjutorio & fàn&itate
Pcrfeverarent, fcd eos, fub ipfo gratia adiutorio
im qua futuri effeht voluntate præfcrvit. Enim
vcro quid ftultius, hominibüs Dei praedefti
inationem juxta praefcientiam praediçantibus,.
quam ut cettitudincm inde refùltantem, in
pugnare putcnt, cum illâ numcri certitudo -

mea, fed & lignea & fiétilia &c. Numerus ergo $x cxhortatiónibus, laboribus & induflria …

yafa in honorem, fuper numerum vafa in contu pr£fuppofita prævifàque nafcatur ? Itaque -

rneliam. , • , .
valde mirum éïí, reccntiores, adverfus íî -

* Hæc igitur do&rina diui Auguftini con fungi definitisc praedeftinati certitudinem,
, ftantiffima, qua numerum fàlvandorum ccr £9c eft , adverfùs àpertifmimam fàn&i Augu Vide Leff.a.
tumf & immutabilem effè tradidit, non tan . ftini doétrinam, tàhto ftudio adverfus hære pradef.6.
tum ex praefcientia perfeveraturæ fub gratia ticos inculcatam, prifcas querimonias tanta reprab. r. 5.
voluntatis, fed etiam ex praedeftinatione Dei animtfitate refricare, ut ofhnem follicitudi n. 14.
Maffifienfium presbyterórum fupcrbia.ferre n&m bonorum opcrum & fàlutis plane tolli
non potuit, quibus molefliffimum fuit, cum clamcnt. . -

ex divina definitione tam immobiliter prae

-
 /
.

1oto 101r
coRNELII I ANSENII
E P'I s c o P 1 I P R E N S I S.

, D E . "

G R A T I A C H RISTI
S A L VA T O R I S
LIBER D E C I M V S.
Qui eft de reprobatione hominum
• • • • /

& Angelorum.

• C A PV T P R I My M.
Quis ordo reprobationis quorumdam Angelorum
I. negativae & pofitiyae , ante , an
poft prxvifa merita.
T. *>ix iis quae de praedcfti- A quo permaneret fi rtlat non quo farttat iila;
natione' angelórum & Ex quo fiebat , ut inflar Agonothetae, qui
§% hominum diximus, non cmnibus indifferenter praemium proponit,
%% cft difficile de nonnullis & vires & mcdia confequenditribüit, qu0
A$ £f quaeftionibus, quae de rum ufum libero relinqüit arbitrio, agun
| reprobatione creatura cuique tandem repefidit Iuxta merituT
§ rum rationalium agitan fuuim; ita Deus fcfiufn haberet erga omt'**
- - f tur , maximè de caufâ quos condiderst, beatitudinis impitüs*,
cjus, certi aliquid, juxta S. Auguftini fentcn quantum in fé cft, voluntatem $itavi&€¢t,
ut ficut ab ea ncnfiinemfecludebat, (k etiay
tiam, ftatucre. Nam ut abAngclis & primis
. hominibus inflatu innocentiæ conft.tutis in ncmini peculiariter & cfficaciter vellet, nt
chocmus, pcflquam vo luntátis. inclinationem ut'"'*
Quemadmodum Deus neminem angelorú çue prafciebat. Sic ergo pofitus ę
(& idcm cft in cmnibus judicium, de ho angelus perfe&iffime in manu cönfilii tui,
minibus innocentibus) praedeftinavit ad glo ftaíum, & cafum, permanfioncm£um Dco,,
riam cfficacem , ante prævifionem operum, & defeâionem àbëogloriam, ac damnat*
& perfevcrantiæ in charitate, ita quoquc nc nem, praedcftinationem , & reprobationem ,
mfinem reprobavit, nifi poftquam cum à jii fuam iii (ùa habebat pofitam pöteftate, Ni
ftitia defc&urum éffè prìfcivit. Habuit igi hil enim, cfficaciter angelicas præveniendo
tur Deus generalem voluntatcm bcncvo voluntatâ, non fòlùm ûc dando Pr£mio*''
lentiae ergà omncs, cx qua , quantum in fe B pæna, fed nec de favendo uni præ altero , in
eft , omnium beatitudiném ætérnam voluit, ftadiô Deus utrimque conftjtuerat ; fedcrant
omnibufque proptcrca beatitudinis confe omnia liberrima & potcntiffima, non'*°
quendae fmcdia fùfficientiffima largitus cft. fine Dei gratia & àcjutqrio relig? volun
Non enim folum ipfis liberum arbitrium,fcd tati; ut nön fit opus multis , de fignis divi
ctiam bonam voluntatcm, hoc cft, chari nae voluntatis erga praedeftinatos & re?'
-
*
t. t.m dcdit , & adddiit adjutorium pcr batos hic fàtagere. Nam crga qmnes *®''*''
, ' quod in fufcepta charitate pérfevcrarc pof ter antc pra v „£a merita fèfe habuit: heml
fert, & fine quo perfcverare non poffent : ita nem ad praemium & paenam cfHcaciter, nc
tamen vt pcifeverare & non perfevcrare in mincm ad merjt m vcl demeritum praede
corum libero relinqucrctur arbitrio. Tale ftinavit aut reprobavit, omnibus æternam
Atib.de Cor.
quippe erat, ut Auguftinus ait, adiutorium vitam fimplicifíciu voluit, £x qu9gmi
& grat.t.ii quod quilibet eorum defereret cum yellet , & um bus gratiain & adjutorium füfficicntiffimum
- dedit:
-.

*
 sors lIBER D E C I M V S. ior;
dedit : fed poflquam quarundam volunta- A non eft aliud, nifi praedeftinationis privatio.
tum inclinationes in malum & confenfiones Iam vero ante prævifionem perfeverantiae,
vidit, ex illa & poft illam praefcientiam de nullus Angelorum fivc ad glóriam, five ad
cretú reprobationis ad damnationem fanxit. perfeverantiæ meritum prædeftinatus fuit:
Et iftum quidem reprobationis. eorum ergo nec negative reprobatus , nifi omnes.
fuiße ordinem, ex Angelorum praedcftina Angelos ante peccati & meriti prævifionem
tione fuperius traótata , & maxime ex natura negative reprobatos dici velis, quod nemo
adjutorii angelici & primorum hominum, fafius dixerit. Nam talis negativa reproba
fàtis intelligitur. Nullum quippe fuit rcfpe tio, feu non praedeftinatio, fi quem Iocum .
&u Angelorum, aut hominum innocentum, ibi habuiffe dici debeat, in illo figno refpcétu
cfficax auxilium, quo in c*s opcraretur vel omniumi paritcr locum habuit. T I .
le , fèd omne auxilit m fifficiens tantùm, Vnde nec pcrmiflio primi peccati caden
cum quo de faéìo angeli permanere volue tium Angelorum , rcprobationis negatiyae
runt & pcrmanfèrunt. Nón enim efficaxid cffeétus effe potuit, ubi nulla talis reproba- .
circo dicitur, quia reipfâ cum voluntate in tio fuit, fed illa fluxit ex alia gcneraliöri cir
cffcélum infuit, fcd quia opcratur ut velit, . ca creaturam rationalcm providentia, quam
ut faciat, ut pcrfevcret. Cum ergo nullum S. Auguftinus detexit , quando dicit; quod
effct hujufmodi adjutorium, fèd omne qua Deus prius voluit oftendere, qutdpoffet eorum ,;,.,,..,,;
-
lecunque tandem cffet , in libero voluntatis liberum arbitrium, deiiide quid fuae gratiae bo- & gra...rö
•,
nutu relinqueretur, nulla etiam in Deo fuit , num, juftitiaequc iudicium. Hic ergo repro
voluntas efficax , qua uni Angelo præ altcro * batiónis Angelorum ordo & ratio, juxta D.
falutcm cfficacitcr. voluit , antcquam eum Auguflinum fuit. Qgo ctiam cum homini
pcrfevcrare praefcijffet. Nulla proinde confe bus primis ante peccatú a&tum fuiffè, & cum
quenter voluntas in Dgo fuit reprobandi tota pofteritatc agendum confequenter fen-^
;£ , ante prævißim cujufquc finem,
- - , * ,* -
-
ticndum cft. Vniverfum quippe humanum
jvc dc reprobatio re pqfitiva, fivc dc ncga genus cx pcccati futuri praevifiòne, perinde
tiva loqui velis. Dc pcfitiva, rcs apcrra, quia prorfùs àc dxmoncs , fuiffèt tam negative
pcccatú praeceffiife fupponit, cui pœna repen quam pofitive rçprobatum, nifi divini judicii
denda dccernitur. De ncgativa, non minus fcvcritatcm mifèricordia indcbita temperaf.
cvidcntcr patct. Nam negativa rcprobatio, fèt. . - -

C AP v T sEcvNDv M.
- Quis ordo reprobátio nis lapforum hcminüm. . . I , _ - . . ' * •'
-

Oftquam igitur primi homines ab illa A ftarc, meritum & pcrfeverantiam, vitam &
mirábili liicftäte & pgtcftate la, fi mortem in cis fua charitate operetur; nec ul
-* fùnr, j fl:ffimamque damnationem, lum præterea nunc dari mcdicinale Chrifti
T. fub coiporis & animi graviffimis fup uafi potentiale adiutorium, quod fùfficiens
iciis, in ho- ni, i.do, & æternam in altcro $. cum quo, tanquam in libera fua vo
Reruêrunt, illa Dci æquaj.ilitas erga omnes. luntatc conßituto, poffit furgere, aut ftare, -

& fingulos, quam ante diximus, non am aut operari, aut perfèverare fi velit. -

plius Iocum habtiit ; quamvis id nonnulii Hæc igitur S. Auguftini principia quifquis
rcccntiores, nimis enormitcr ab Auguftino pcrcepcrit, jam fàcile videt', - - -

& veritate abcrrantes, perfuadcre moliun

.
lę
Primo, non pofíé ftatui, quod reccntiorcs
tur. Ex quo cor,fccutum cft , ut aliam quo-' plerumque folcbt, voluntatem quandam ge
quc praedcftinandi rationem cum illis fibi neralcm, qua, Dcus velit omnes hgmines in
Deus ineundam cffe judicauerit, quemad damnatione primi peccati pofitos fàlvos fie
, ,

; modum hoc tractatu fusè diximus; qug quif. ri, cx quâ voluntatc, non folum gencralia Itc
quis intcllexerit, non difficilè perfpicit, quid démpticnis rcmedia, fcd ctiarii fùfficicntia
de Ę hominum , jàpforum arbi adjutoria, omnibus etiain rcprobis præpara
trandüm fit. Vt igitur profundiffimi Doéto vetit. Sicut cnim talia fùfficientia adjútoria
ris mens liquidius £í. r, mcmoria re non dantur omnibus, imo nulla omnino poft
petendum eft, id quod de electorum æterna lapfùm fùnt, ita nec voluntas illa generalis ex
praedcftinationc & temporali adjutorio quod qüa promanare dicuntur. Quæ quidcm caufâ
ad cjus executiónem datur, tam hoc libro, verá eft., cur S. Auguftinus in fcriptis fuis -

j' cum de gratia voluntatis, libro fècun-" B univerfis talem volufitatcm , qua Dcus velit
o tra&tarému$,& alibi faepè diximus. Mul omncs cmnino falvos ficri nunquam ab ini
tis enim afferuimus, e'eétionem earum non tio convcrfionis ufque ad vitæ terminum ag- -

folum ad merita libcrationis à damnatione, novcrit, fed femper conftanter impugnaverit, Vid. diâa
fed etiam ad ipfam liberationem fèu glóriami illumque Apoftòii locum, Deus vùlt omnes !ib. 3.
effè faétam, ante praefcicntiam ullius meriti, homrines falvos fieri, quo Recentiorés id cx- -

five operis, five vóluntatis bonæ, & adjtito prcffum volunt, de efficaci voluntate, quam £;.;;;.
(Γέ rium, quo fit cxccutio, jam effe tale, ut per circa praedeftinatos habet, fempcr cxplicue- íú.
om* hoc Deus in cis vclle , & operari, furgcrè & rit : cofquc infignis abfurditatis & ineptiae re- £. zo.& »1.
W* - •. -- • • . - • dargucrit, *
ιι
 »•»4 DE GRATIA CHRISTI s ALVATORIS 1o15
*darguerit, qhi Deum circa omncs prorfùs, A nu iufto divino iudicio relinquuntur ? Hoc ipfo
etiam illos quip×reunt, talem volüntatem , igitur quò relinquuntur in ßatu damnatignis,
habuiffèfèntirerit. Qga dc re, cùin latè alibi
pofjtivè quoque reprobati funt, quia Deus
différtum fit, non cft hic iterum dicendi lo iìon fúiufi cós nonvult libcrare, fed etjam
cus. Nam inde utcunque intelligetur, talcm pofi;ivè vult ip damnatione rclinquere', quia
voluntatem genéralerì, fuiffe Maßilienfium ira pet manctfuper eor, cx qua præter ipsü eos
bafim, ex quâ ipfi media omnibus hofìinibus ncmo liberaré poteft. Quódfi verò ftàtuere
fufficicntiä largiti fuht &, confcqucntiffime, mus, ut multi $ecentiores faciunt,prgdeftina
nullam praedefinitionem cle£törüm, nifi iá tionein hominú gratuitâ ad meritum & prae
præuifione futurórum,fabricarunt. ., , 'rhiümy ante prævifionem ullius operis cx pu
Secundo videt, hoininüia liberaitlortim `ro Dci benèplacito fa&am effe, antequám
prædeftinationé,fiue adÉÉfiue ad glo maffà hominùm pcccato infe&a praefciatur,
riam, mere gratuitam cffe debuiffe,atquc ita jam facilè cffèt intelligere, qug påêto quibuf
omnem prævifionem óperis aut volúntatis dam elc&is, ad gratiam & gloriam, caeteri
antecedere. Nam & É
opera & voluntas
bona, quæ quis prævifà effe vellet,'per adiu
'tantùm negätiuè, in hoc fignorationis, non
[dum pofitivè reprobati dicerentur. Nihil e
torium efficax, hon folum fine quovelle non `nim ädhuc tüm in ifto figno rationis praevi
poffet,fèd quod ipfüm velle tribuit, & libe ' diffè ponitur Deus, quod pofitivam reproba
íaliter donándum , & proinde praedeftinän tionem,feu decrctum damnationis inferendg
'dum eft. - - _. •. provocaffe cepfeatur. Porro ifta pofitiva re
Tertio videt, hoc ipfo quo Deus'nöh'o- -probatio non fic intelligenda éft, quafi Deus
mnes, fed certos tantùm & peculiariter fele E. ipfo' quo quofdamii libcrandos ad aeter
&os ex perditione feu damnatione quam in nám vitamjeligit, caetcros pofitive ad Poenas
currerant, liberandos effe decrevit , & illis omnes fenfus qüas in inferio reipfà pro- pcc
folis beneficia liberationi, danda præparavit, catis omnibus paffuri funt, reprobando dam
jam cæteros exclufos effe, & negativè repro naverit. Hoc ehim decretum, fine dubio,po
batos. Hoc enim nihil eft aliud, quam eos fterius eft & ómfiium futurorum peccatórú,
hoc ipfo non effeÉ , ut per talia ' ipfiufqnc mortis in peccatis prgfùpponit prae
liberátionisbcneficiaàdamnatione liberétur. £;j; fcd ità pótius, ut hoc ipfo caeteros
Vidct quartò, hoc ipfo quoque reliquos 'praeteritos pofitive voluerit excludere dum
ui ficabillo numero liberándórum beátif taxat ab zterna vita, quæ eft in regno füo:
; feclufifunt & negativè reprobati, ctiarn fcu, quod idem eft, pofitive noluerit eos à
pofitivè reprobatos dici poffe.Non enim fic toto ftatu pcrditionis in quo eosjàcere videt,
præteriti fùnt à Deo, ut quodammodo man hoc eft, fiíialiter à perditione liberare. Quod
ferit voluntas ejus de ipfórum falute vel per fìne non eft aliud, quam velle damnare, qua
ditione fufpenfa; fed fiçut fuerit voluntas fi tenus exclufio à vita æterna & regno Dei,
xa, eos relinquendi in ifto ftatu, ex quo cæ graviffima creaturæ rationalis cft damnatio,
teros liberare ftatuebat. Illc autcm citra du Tandem verò, quia peccatum iftud oon
* ìb de aro
bium perditionis ac damnationis cft ftatus. folum cxclufioncm à Dei regno meruit, fèd
. grá c. 7. Vndc Auguftinus: Non funt ab illa cunfferfione c. aliâs etiam fènfibiles & intelligibiles pœnas,
difcret quam conftat effe damnatam. Et in alio , ncque omiies, quos à rcgno fuó refiroba*rit,
loco,cüm definitionem praedeftinationis fìn cum ifto folo damnatæ originis peccato ex
&torum, dixiffet efîè præparationem bencfi hac vita difccffuros videt, cùm eôsin pecca
,;, .a... ciorum Dei, quibus certiffimè liberantur, fcili- . tis morituros effe præviderit , decretoria
perßu.c.17. cctà perditione, quicumque liberantur , ftatim damnationis totali ú a-tcrnis fuppli
adjicit : cetéri aiitem,ubi,nifi in maffa perditio ciis addicuntur.

c AP vt TERTI v M.
Caufà réprobàtionis, fecundum confiderationem abfolutam,
eftmaffa damnationis five peccatum originale, &
* * \ - - - - - . * - \ .
quo fènfù.
- • - • ' -
*:
•' - * . • - - L. • •-, - - - - - -

v
X ifto reprobationis hoininum lap- A à rcgno cælórum excludit. De vtriufque ve
forum ordine, non cft ctiam operó
fum qugftioncm de caufa reprobatio
nis & ejus cffeétibus definiré. Et cau
fa quidem, ut apcrtius conftare poffit, tollcri
da cft primum ambiguitas, quid nomine re
probationis intelligatur. igitur
plerique recentiores reprobationcm, ut iam
tetigimus,in negativaui & f ofiivam.Ncgativâ
ro caufà loqui poffumus vel abfolute, cur ali
qui reprobcntur, vel comparative,cur hic præ
illo cüius par caufà eft, reprobetur. Itaque
primo Ę de reprobátioíe loquendo, qui
putant homines &Angelos quofJam gratuita
ÊË Dei voluntate ad regium Dei & cfficacem
gratiàm pra'dcftinatos effe, & cæteros prae
tcrmiffos ante ornnem meritórum praefcien- -

eft cis,pura omitfioÉÉÉ gratuitæ. tiam, nullam iftius reprobátionis ncgativae,

Pofitiva in a&u pofitivo fita eft quo Deus a feu non praedeftinationis caufam ex parte ho
liquem tanquam indignum praedcftinatione minis cfïè dicunt, fed folam liberaim volun
tatcm •
Κοι8 YL I B E R D E c I M V S. $oiy
tatem Dci, quidiftribuat bona fua ficut vult. A ne quâ prævifo vitae fine & peccatorum omi
Pofitivae vero reprobationis caufàm dicunt nium multitudine , fùppliciis æternis eos
effe, prævifum peccatum, quo crcatura indi Deus cruciandos cffe conftituit , iflius caufa - 9;•.
-.*,.
catur indigna & regno & gratia Dei.Scd iux formalitcr funt peccata omnia cum quibus &
ta do&rinam S. Auguflini facile ex iis quæ in quorum reatu morituri funt radicáliter,et
diximus animadvertitur, nullam refpc&u jam originale peccatum, Nam ex illius fup- Liga, .
Angelorum aut hominum negativam repro 'pliciis concupifcentia, & cæcitate, ac defer- corrip.& .' -

bationem effe fabricandam. Nam fi ftatum in tione Deilibero

( qua,arbitris
ut Auguftinus loquitur, di- £**f. 33, $ .
mittuntur ac defide:iis fuis,& tra- lib de ge
quo utrique conditi funr,rcfpicias, ncutri an Pel. t. 3•
te prævifà merita praedcftinati, neutri negati duntur in defideria cordis eorum) quicquid pec Κω. r
véreprobati;nifi hoc ipfo etiam beatos An catorum à reprobato perpetratum eft acçeffu
gelos negative reprobatos, hoc cft,non præ liberae voluntatis, fluxit ; quod alio in loco
deftinatós dicere velis, quae non cft mens eo exAuguftino multis demofiftrauimus,ut pro- .
rum qui negativam reprobationem in me inde tota illa fuppliciorum concatenatio ufq;
dium protulêre: fi vero itatum reprobationis ad ultimam damnationem in ignem æternü,
ex quò liberandum cft genus humanum( un radicalitcr & mediate in peccati originalis
de proprie hominum praedcftinatio & repro meritüreferendú videatur.Immediatè tamen
batio incipit) jam hoc ipfo, ut diximus, quo prima pœnarü iftarum promeretur fecundâ,
quis à Deo, alios liberándos praedeftinantc, & ita deinccps, donec ültima tandem, velut
praeteritur, etiam velut indignus reiicitur, & ' præcedentium complementum, inferatur.O-
proindc pofitive reprobatür, Vnde in S. miffà igitur iftius pœnæ ultimæ & completæ
Auguftini doctrina, étfi rcctc dici poffit, ali reprobationis caufà, quam omnes Catholici
quos non effe prgdcftinatos, nullus tamcn ifti pcccata in quibus peccátor moritur, five a
üs negativæ répfobationis cft ufus; quia fem ctualia, five originalia,five utraque effè profi
per ei, in omni figno divinæ rationis, pofiti tcnti r, de caufa primæ iftius jam mcmoratae,
va conjun&a cft, proptcr conditioncm obie paulo latius diccndü eft. Nam eam S.Do&o-
&i feu pcrfonae, fuper quam utralibet cadit, ris indubitatam efle fententiâ, jufto pene vo
Sccundum hoc igitur non eft obfcurum, quid lumine oftcndi poteft, qua dc re fùprà nonni
de caufà reprobationis pofitiva dicendum fit, hil diximus, cum de prgdeftinaticfie cx maffâ
Nam fi dc illa loquamür, qua Dcus in eo fig pcrditionis ageremus. Nüc paucis tcftimoniis
no,quo aliquos à pcrditionc libcrandos cic contêti erimus. Sic crgo loquitur in qugft. z. •
git, &aeteros tanquam indignos libgratione, lib.i.adSimplicianü; qui enim difcui at opera,i,.,..:
vult in pcrditione relinqucre, & ab æterna Domini ex eadem confperji9ne alium damnantü, 3.24 §Â£,
vita excludcre; vcra rcprobationis iftius cau alium iufifica tu, C9nfpcrfiönë vero iftam feu
fà eft, peccatum originalc, quo pcriiffe & maffùm per origina'e peccatum, damnationis
damnaäonem iftiufhiodi merüifie præviden effe fa&am, paulò ante docuerat, & in eadem
tur.Qu9d convcniétiffime inAuguftini Prin quaftiorc tradit,in illo loco;Iacob dilexi, Efàu
pia quadrare, vel inde patet , quia cx mcnte autë odio habui(quo tanquã typo hominü prae
ipfius, Angelorum & fiqminum in innocen deftinatio & reprobatio figüratur ) non poffe
tiae ftatu,prórfus cadem fuifíet praedcftinatio Q 'odium nifi propter intquitatem pcccati origi Ibié
nis & reprobationis ratio; ita videlicet, ut nalisintclligi. Non enim,inquit,Deus oditEfau
unufquifque cx prævifione meriti ac demeriti hominem,fed odit Deus Efau peccatoré.ln Adam ;bid
fuiffèt prèdeftitiatus ac rcprobatus, quemad enim, univerfum genus humanum faétú cft uma
modum reipfa inAngclis iaétum cft.Quapro quædammaffa peccati, fuppt.cium dehem* diy **
ptcr fi Deüs univerfum genus humanum in fùmma j, iu$titia quod fve exigatur five donetur,
illa primæ prævaricationis iniquitatc rclin nulla effiniquitam. Et in Epiftola ad Sixtum,cú
quere , & proptcr illam damfiarc ftatuiflèt, citaffct eundem deIacob dileéto & Efau odio
nulla amplius de quorumlibct reprobatione habito locum,docet hoc effè diétü : ut intelli- Epif. *o£
quaeftio effèt rcliqüa. Nam perfpicuum cffet, geretur hoc apertä pofiea per prophetam quodam
omnes cx illa prima quæ omniú fuit prævari tequam illi mafcerentur erat inDEI PR& desTi
$atione, velut vera caufà fuiffe reproòatos, u- . NÄrioNE per gratiam.Cum ergo fic de Prgde.
bi nulla alia caufà fuit,Cum igitürDeus quof ftinatione fermoné efíè docuiflct,adiicit:Quid
dam tantum ex illo genere, in illa primæ ini enim diligebat inIacob antequam feciffct ali
uitatis damnatione relinquere, altilfimo iu quid boni, nifi gratuitú mifcricordiæ fuæ do
ÄÈ iudicio fuo cofiftituerit, profe&o riú?Quod videlicet cum prgdeftinando facere
fic fè cum iftisrcli&is gerit,ac fi neminem in decernebat. Et quid oderat in Efau antequam fe
de liberare voluiffet,& proinde ipfos ibi reli ciffet aliquid mali, nifi originale peccarì?Propter
êtos ex illa primae originalis iniquitatis culpa quod cum velut odio dignú reprobabat,& in
reprobavit.Nam quod Scholaftici pleriq; pu eademEpiftola inferius: Vt cum ex eodem patre, Ibi4,
tant,Deum poft hominum lapfum habere ad eadem matre, uno concubitu,antequä aliquid eg*/-
buc voluntatem falvandi omnes omnino, ne fent boni vel mali,alterüDeus diligit, odit alterâ,
mine excepto,& ex illa volütate omnibus et 1ntelligat Iacob,ex illa maffa originalis intjuitati,
iam repro6is fùfficientem non folum redemp ubi fratrëfwum,cum quo habuit communê cau'am,
tionemfi fed etiam gratiam praeparaffe, ab Au videt per iuftitiam meruiffe damnari, non mfi per
guftini do&rina prorfusdiífentaneú cft.Qgod gratiam fepotuiffe difcerni. Difcrctio sug ifta
fi vero loquarnür de illaPofitivareprobatio: , Au

^
 novo DE GRATIA CHRISTI SALVATORIS MOY.Y

S. Auguftino, cft ipfà prxdeftinatio, feu eleâio, A. omnes in condemnatior? non miiuiiâ indicati funt
$. in codem loco nominat. Et in Enchiri m •, fed iusiam. Qgi ergo liberatur,graiiâ diligat,
io ad Laurentium , hoc ipfum multis agit: qui non liberatur debiti agnofcat. £t id quodjî
fn:hirid. c. Tumc non latebit quod nunc latet, cum de duobus fupcrius præccdcnti csp. ex cod.lib, allegavi
95. parvulii timus effet affumidus perDei mifericord i, mus, ubi pra mifla prgdeftinatione liberando
, alius per uttdicium relinquendus, cur ille potius q. â rum fubjicit: C«ter autem, vbi mifiim maffa per- ßi,
ifte fuerit affumptus,vum caufa uma effet ambobus. ditionis iufo divino iudicio relinquuntur?Vbi Tyri;
Affumptio auté & reli&io ifta in mcnte Dci, , rtliifi funr & Sidonij,qui etiam credere potuerit,fi
non eft aliud,nifi prgdeftinatio gratuita & re mira illaChrifti figna ridiffent. Et dc iifdem qui
prpbatio per judicium , quo quis damnandus pofiènt credcrc ii taiia figna viderét:Et taiif ti;i,
cffe decernitur; hoc enimjudicium apud Au Dei altiore iudicw àperditionis inaffanâ funt gra-*, a
guftinú fignificare folet.Vnde aliquanto infe t * pr«destinat;oi.e difcreti,nec ipfa eis adhibentur
e.,. ps. . rius: Ambo itaq; geniiiii matara fljire nafceban vel diäa diyina vel faáa per qu& poffent credert.
tur, wulli quidem operibus proprijs,fcd originaliter Et de Iudæis quâvis cllènt ab originali culpa
ex Adam vinculo dánationis obfriifi,fed qui dixit per circumcifiönis beneficiú liberáti, quiaά
miferebor cui miferius ero, & mifericordiam prae men prgfcicbantur cffe peritgridicit fiúiliter:
$tabo, cui mifericors fuere, Iacob dilexit per mife Im eadem perditionis maffa reliäi funt etiamIudai;?*,
ricordiam gratuitam, Eftw autein odio habuit pur , qui non potuerunt crcdere fatiú in confpeâufus
, iudicium debitum. Et in lib. z. ad Bonifacium, tam magnis clar:fq; virtutibus. Ex quibus ttfli
idé exemplú ex profeffo traétat. Nam in illis p moniis aliifq;pluribu:,qug produci non eft o
duobus omniüElečtorum & reproborum typus, pus,manifeftiffimú eft,non aliam agnofcere S.
ex Auguftini & Apoftoli mente, conftitutus Auguftinum reprobationis caufam,nifi maffe
eft. Itaq; generaliter ibidem dicit:cum fecun perditg meritum, feu peccatum originale quo.
dnm propofitam Dei (quodAuguflino cft ipfum tota maffà pcriit. Ethoc cffe caufam nótaítí
praedcftinationis propofitü) vocatur altus, altus ncgativae reprobationis, feu non praedeftina
mom vocatur; vocato datur gratuitum bonum, cuitis tionis, fcd ctiam pofitivae, qua videlicet tam
boni eff vocatio ipfa principium, nom vocato reddi quam indignus repellitur ab æternae vitae ßu
tur malum (hoc ipfo fcilicet quo non vocatur) rcgni caelcftis bcncficio, fivc ifte arvulus vel
quia omnes rei funt ex eo quodper unum hominem adultus fuerit, fivc ad tépus jufti É
peccatum intravit in inundâ. Et inferius paucis in iniquitatibus tota vita manfurus.Ná ut ali
Ubi\, interje&tis æque generaliter : vbi dicitur cuius quis ex perditionis maffâ liberetur, ita videli
vult miferetui &què vult obdurat,qui facit aliud cet,ut nô pcrgat,nec à regno Deirealiter adi
yas in honorem aliud in contumeliam, bonum qui pifcédo,divinæ rcprobationis decreto,exclu
dem immeritò &gratü datur,quia ex eadem m4ff* fus cffe cenfeatur, ad tempusjuftitiâ acccpiß
eft cui datur: malum verò meritò & debitum red non cft fàtis,fed eam ad finem ufq;vitgrctcn
ditur, quia in maffa perditionis malâ malo nö malè tarn cffè oportet.Hoc autem eft unum exprç
rtia. redditur. Et adhuc ibidê: Quis enim te difcernit cipuis libérationis bcneficiis, quod Deus non
atiq; ab ira vafis à maffa perditionis quae per untiu oinnibus juftificatis tribuit,fèd iis dumtaxat,
omines mifit in dämatión?.Et mox de duobuspar quos ab ilia perditionis malù fic diícrnédos
vulis:Redit ad vos frater ille geminus baptizati nó judicavit,ut nó cum cælcrispereuntibus Pcr
baptizatus, & facite querit à vobis, unde faerit à C cant, fèd reipfa ab omnibu§itus ma\*£?-
iterùì^ycccatü
frateriia felicitate difcrttus, cur illa infelicitate pliciis, quibtis impellentibus Nãiftaliberatio
punitus,fi mullum efi gratia fine meritis domi,ntillâ ruunt,Dci gratia libcrentur.
eriginale ptccatum? Et in libro de correptione multös graüus habct,infpirationem, fidê'S·
& gratia, dicit non folú cos qui non credide miflionëin peccatorü, iiifufionem charitaj,
rufit aut nec audierunt Euangeliú aut baptif & cfficax adjutoriiquo rcâc operetur, Pcif
., ,.._, mo caruerunt,fed etiam juftos,quidifcretos,quä
non perfe vcrantiam qua in bohis operibusad finè ufq;
£ib deier.) verant, N b illa confperfione
rep. & grå ******** on effe ab illa confperfione di »qu4 pcrmaneat; omnis denique concupifceptiae &
f. 7. confiat effe damnatam euntibus omnibtis ex uno çœcitatis abolitioncm, quarum fi vel unam
- 1m condemnationem.ltemq;tales juftos non per pro beneplacito füoDeusdonare noiitilli,cui
' feveraturos,non effe in numero prgdeftinato iibil corùm debct,nonfolum in maffäm per
1bid. rum filiorú Dei, quia, mom funt à maffa illa per ditionis, fed etiam in ftatum pcrditionis, fine
ditioni, prafcìtia Dei & prædefinatione difcreti. dubitatione relabetur. . .
Et lib.de prgdeft.Sanét.Cur autem omnibus de Quod
divini igitur objiciunt
Auguftini quidâ,
fèntentiam,
adverfùsi
ex Conc. 111
Trid.
τι} de pre- tur fides,fidelè movere mom debct qui credit ex uuo
defis^nd. omnes iffe in condemnationem fine dubitatione iu & Catholiça fide, per baptifmühomincsto
4. 8. flißimam;ita ut in nullo Dei effet iujfa reprehenfio tius originalis culp£ deletionc purgari,nihil;
etiamfi nwllus imde liberaretwr. Vnde con$tat mag dämationis effe ijs qiiijunt in Chrifto Itfg,ac Pro:
mam effe gratiam quod plurimi liberantur, & quid inde non pófídici quod reprobiqüibus iftud
Ζi£ d. d tmo fibi deberetur,in eu qui non peccatum dimiffüm fuerit, proptcr Pcccatum
liberantur, egesfcit. P òriginale
£ÉÉ. Et libro de dono perfeveritig:s os itaq;fumus damn&tur,nihilifíidé&rifiae nocet.
Τ ingrati qued fecundü placiti veluntatis fit:(quod Nam quamvis verum fit,in multis culpâ ori
ginalcm, Chrifti baptifmate deleri,culpamq;
y eft placitumigratuit; prgdeftinationis)im laudf -femel
gloriæ gratia ju« tä multotlilurat mifericors Deus deletâ non iteriì relabendo revivifècre,
äe tá iibita perditione,perAdam facta, ut fi inde ncc proptcr illam jam delctâ,immcdiate Po(Te
geminâ liberaret,non effetiai/iu. Ex uuo quippe •••' cos
 TI o12. . . LIB ER D E C I M V S. I c: 3 .
cos regno cæleflis haereditatis excludi, fimul A damnatione fit dignus,neq;ulla pccna,pcrquâ
tamcn ftabile veriffimumq;manet,propter illâ femel culpa extraäus novü itcrùm rcatú pcr- -

culpâ cui obnoxius homojacuit,noluiffcDeú ditionis ihcurrat.Hoc enim fignificatAuguft. L-E, de re •, -

ipfítotalc bcncficiú liberationis dcccrnere, &
à pcrditiot;c, ficut tam rcipfâ cvadat,libcrare
hóc e(t,fccundum Auguftifiipbrafim,noluiffè
ipsáà pcrditionis mafîâ,grati;feu bencficiorú
fuorú praedcftinationc difcerncrc; & proindc
voluiffc eâ finalitcr in pcrditionc rclinqucre.
Accedit, quod ut ex rcliquiis iftius pcccati,
quas non atficrfit Chrifti gratia,fiat,q uemad
clariffime, quando dixit : Quicunq; ergo ab illa & grå c. 7
originali damnatiome i£t4 divinæ gratiæ larguate
difcreti fùnt,in méte fcilicet ac prgdcftinatione
Dci,noii eft dttbiii qwod &procurátur eis at dicndi
Ebangeiii,& cii af&;unt crediìt,&im fide que per
dileäionem operatur ufq;in fimtii: perfeyerant. Et
paulo fuperius,oftenJés jug pgctò cx dcfe&u
talis difèrctionis æternæ, vidc!icet totalis à -

ncdú diximus, ut in flatum pcrditionis itcrii maffà damnationis, bcncficiorú tcmporaliter

csdat,in eoque mancat & móriatur.Qucd co
magis origiiali peccato,fccundum Auguftini
doârinâ, inputari dcbct,quia concupifcentia,
exqua rclapfus iiie percufitiú na(citur, cx ip
Liú de
fius'mentc;fic cft originale pcccatú,ut quâvis
*«p*. &
ruata trajicit,aífutajîiiiancat,& hac de caufâ,
çwmt. t. ,. & quia éx pcccato nata cft,& ad peccatú pro
difcerncntiú vcl omniú vel quorundâ f&qua
tur denegatio, quibus fiat, üt in myfì perdi
tionis, aut maneat, aut in cam iterú cadat: Ac
per ho£,inquit,&q&i Euamgelium mom audiumt &
-
qui co audito perfererantiâ men accepcrtmt,& qui
Eu4ngelio audito venire ad Chriílum, hoc eft, in
eum credere noluerumt, & qt:i per ætatem paryul? -

'' vocat,peccatum ctiä abA poftoló nominetur.
Fsliintur igitur, qui ptität hoc cffè à Fcrdi
tionis m.îâ çíácri tcrìpgraiitcr,qugd in t£
porc,pcccati rcmiífioncjftificari,vclhgc cfie,
£tcriùDci decrcto à pcrditioncdifcerni;quod
id pcccati remiffioncjn cligi aut praedcftinari.
Hóc cnim r.on cft nifi una,eaq; c:igua,quâvis
præcipua di£rctìoais utrit {libct pars; fed té
poraliterà naffèdifccrpcrc,cft gingia difçrç
B nec credere pettierunt fed ab originali noxa f l0 .
poffent iayacro regenerationis abfolvi, quo tamen
ncm accepro morttit perierunt mom fìnt ab illa per
ditione difcreti qu;£ conflat effè damiilatä. Et hoc
in omnibus originali cu!pa cótingerc,vel im
jmcdiate,vclfàltem mediatc,dcclarat id quod
fubjicit : Eamtibus omnibus cx uno im condem ma
110nc*, five mcdiatc,five immcdiate.Namira
contra pcccatú iftud conccpta, jifa ab æterno -

tiofijs tcniporalis bcncficia largicndo,rcipfìà fìçtuna cft, ut inultos eorum nolucritDeº:s cx -

perditionépcr remifìonis & juftificationis &a-j- •

ig perfevcràntiá,libcrarc:prggcftigatig;c iif
ccfiicrc, c[\ per omniú bcbt ficiorú collationc
vellc quemßíá totalitcr à pcrditionis mafì li
bcraré,fic vidclicct, ut ncq; cuipa maneat,qua
j:tegro libcrandos à perditione difterncre,&
cx &d& ctiamnum fit,ut fi quos temporalitcr
jndc pcr £dcm,aut peccati iftius rcmiííioném
aliquia cx partc difcrevcrit,in cundcm ftatum
damnationis rclabantur. -

- C A P V T Q y A RTV M.
Caufà reprobationis, fecundum confiderationem compa
rativam, eft voluntas Dci.
Vod fi vero comparativc, de repro- A fenfìitnpemimi &c.Causâ item cur ex duobus,
bationis caufâ, difquirendum eß,cur Iacob & Efàu,qui praedcftimatorí ac reprobo
ex duobus, qucríutcrquc originali rú typú gerunf, major minori fcrviturus cfïè
culpa maculátus cft, hic, non ifté rcprobctur prædicatur, antcquam quifquam eorú cgiffet
a Deo, rci illius nuila ofnnino caufì ex partc aliquid boni aut mali, ad folâ Dei voluntatë,
hominis à nobis dari potcft,fèd pcndct à puro vclut ukimú cardiné rcfert: Qgia nom ex operi Rvm. £
beneplacito Dei, Nàm cx duobus, fivè æ bus fed ex vocante diää efl ei, qaia maior fcrviet
qualitcr, five inæqualitater, reis, fi quis utri minori,ficut fèript&m ef!;IacwV dilexi, Eßw aktem
que, vel uni, velneutri, vel magis vël ininus odio habui. Ét cflendéns in co irreprchcnfibilé
reo dimittat liberalitcr dcbitüm , vcl rcti cfïè Dci difcernentis gquitatcm:Qgid ergo dite
neat,ncmoiufte conqueri poteft. Qgifquis c mus,inquit,numquidiniquitas apudpeii? fi vide
nim dc illo quod fibi debetur,facit quod vult, licct, ut Auguftinus notat, diligendo difcermat, Fpif. io$.
quandoquidé gratis & liberalitcr facit,dcbitú q::os merita óperum mulla difcernunt. Rcfpondet
rcmittcndo;jifte, rcpctendo. Qgamvis igitur Apoßolus:Abfit:Moyfi enim digit,miferebercuius
ncmowifi pro culpa previfareprobetur à Dco, mifercor,&mifericordiâ praffabo cwiumferebor.
cur tamencx multis eidé culpę obnoxiis,hic, Ex quo difcüifu concludit: Igitur non volentis
nöillcà libcratione repellatür,qugftio cft hu neq; currentü fed miferentü eíi Dei, Et poftcx
mano ingenio infcrutabilis,& altcri fgculo rc eripium Pharaonis allatum : Ergo cüitis rale
fervata,üt in clara divinæ vcritatis ac fapiëtig mifèretur, & quem yult indurat. -

luce videatur. Hic fùfficit, ut hoc jufte à Deo ApudAuguftinú vcro yeritas ifta innume
fieri, & pro cjus beneplacito fieri,finc vaciila B ris inçulcatur locis,tum advcrfus alios,tú prg.
tionc crédamus.Ná íocApoftolusPauluspcr. cipue Pelagiapos,qui crimen acceptionis per
fpicuctradit,quando difputans,cur Iudgis fc {önarú infcrcbant Dco,fitâ indiföretí,ut ipfis
pudiatis ad tempus, gentilibus Euangclii lux vidcbatur,gifcrctionis illius ingqualitàtériul
, obortafit, adinfcrütäbilô divini confilii alti ia in pcrfonisipfis divcrfitas próvocarct.Sέpcr
rsm rr. . tudinem fugit: o altitudo diyitiari fàpiei:ti« & • cnini admirátibus, cur id ccstingat, refpöJct,
'fitnta Dei quam incomprehenfibilia fimt tndtct« hoc cffc inkrutabilc:quia crga unum fervatur
\tiiis,& tnytág«lilcs yi. ciws,q& enim c83^*yi* i— t na:fcri- /

-
 nos 4 DE GRATIA CHRISTI SALVATORIS
mifèricordiâ,& juftitiâ adverfus altcrú, quarü A cognovit femfum Demini,aut quis confiliaritis eius
utraq; pcccati iniquitaté præceùflè fùpponit. fuit ? Et in lib.de prædcft. San&t. Cur atträ ftii £; £*<-
zyiii. ts.. Cur autem; ille credat, ille noh credat cum j)lo idé potius qnam ii, n. liberct,imfcrutabilia funt , udicia T; $•»#.
avd;.mt,& f 1n ratifii in eorí ccmfpec. 1 j at, •m ho citis & m refigal, les v:« citis. Melius enim/z <*- fic ``
ide vident, altitudo efi d vitiarì fap entia &;c e:i« audimus & dicitius: O homo tu quis es ut refpom
Dei, cujtis i/i/ci stabilia funt udicia & aptsd ;tt«in
mom e, 1, 1;t.t * d m, cuii:s vult m t ei eiur &qti:i*
v, lt cbd: rat. Qgod infia cxprimit non:nc li
berationis à nafia,videlicct pcrditionis,ut ip
iiia. fe ioqui folet:Cur artem iiä potius qttam iliì li
6eret,fcrtitetur qui pqteii iudiciorü erus tâ magnâ
'. profundit,verumtawè caveat praecipitiä. Et in iib.
1ib.3. de de pcccat. mcritis: Qgare aifè illvs velit conver
;:;-*. tere, illos pro ayerfione pugire qnamquá & in be
1iefcic trib: endo memo-iifle , eprehcdat mi/ericor
de, & ii. v ad ἐa ex ea venda nemo iu$ie reprehedat
veracem, id cft j flú,& confilii tamen occultoru
i,„.,, tui;iti« Pent: ipsii eft.Qggd in initio iftius hori,
in hunc modum generalitcr dixerat : Cur autê
illum adiaret, iilum mon ad uvct, ilium tantii,illum
autem hon tantum, ffum illo, ll;im iflo modo,penes
ipfum eft & equitatis tam fecreta ratio & excelí
zib. r. ad
Å. tia pote:ha:is. Et in lib. i.ad Bonif. Iam quomodo
affa dt/pen/et faciens altos fecumdam mer, tù vafa
ur«, alios fecundum gratiâ vafa m fericordiae, quis
- CA PVT
Effeétus reprobationis damnatio, excæcatio , obduratio : non tamen
primi pcccati, five angelici, five humani permiflìo.
Am de cfcctibus reprobationis nó efl dif- A tionis, vel obdurationis,vel dcreli&ionis hu
ficile , fccAngum jacta S. Antiftitis prin iufmodi, ut fubtracta gratia, fiat homo cæcus
cipia, ccrti aliquid ftatucre. Ná in primis
manifcftu m cft,primum cjus cffc &tum efie cx
clufioncm, à regno Dci a ternamque cánatio
ncm; nam ifta proprie reprobatio, tanquam
féntcntia iudicis rcprobantis ac dåíiantis, re
fpicit. Dc quo « ficciu r.on cft intcr do&ores
Aatth. *$. iiiagna controve, fia. Nam & fcripturæ fácræ
Rom. 9.
illud planiflime doccnt dum igni, îternus dici
tur paratus 4 abolo & Angeli; e.us. Lt rcprobi
Iwda*. vocantur vaja ir« aftata fcu præparata mi inte
ritum. Et quidam ab Apoftoio joda dicuntur
racl.f. s6. olim prajcrip* m udicit m. Et apud Ecckfiafti
-
-
- - -
cum dicitur Dcus, tranfgrcflórem paraviffe ad
Romphæam.Hinc illa qua tam laic éxAug. fu
no fupra addiximus, quibus aliquos ad inor
tcm a tcrna, intcrití, fuppliciô pra dcftin.tos
- cflc tradit.Vndc in libris deCivit. Dci docet,
£jk. i*. ^e duas effe focietates hom mi quarii eji : ma qua pr«-
'°"'°'- defilata eji in æternii regnáre cùDeo:altéra ter
tum fupplicii fnbire cu diabolo. Qg cmnia pro.
bant,rcprobos ad gternâ pœnâà Dco prgdëfli
natos effè, fivc quod in iáé redit, aetêríí poe
nam eis prgdcftinatâ & prgparatá.Cuiufiíodi
ad Pœnâ Prgdcftinatio,ôïìïó fit aliud quã re
Probatio, pœna ifta ncccffario cft cffi&tùs cjus.
Pr£tcr hanc tané, & alig occultiores póng
funt de quibus dubitari pöteft, utrum e& Auí.
guftini mente rcprobationis cffc&us fint. Et
primò occurrút cxcgcatio &obduratio illorú
qui ad intcritum parati fùnt.Scd ccrta veritas
cft, & illos cx Auguftini fententia, eflc in eis
rcprobationis cffcctus, quod & dc defertione
& dcrcli£tioi*e pcccatoris cxiflimari debet.
Hoc fignificat Auguftin. quot;cs vcl cxcæca.
, ox ;
-
dras 1>eo, qu.*;i dicere audeamus quafi noyerufmus |
qtiod cvct itt effe rclat,qui tanie aliquid im trafíum
velle nem potitit. Et in lib. de dono perfevcr. Lib. •• ,
Cur in eadem caufa me potius quam illum puniet, perfas !
aut illum potius quám me luberabit ? H oc fuora
dico: fi qu« ri, quare : quia in hac re ficut iuífa eft
ma eius ficut
fcratabilia magna
iudicia eft mifericordia
eius. Et infcrius:eius, itaergo
In eo im- ÄÄ
,,, de i., |I.
quod algs eam dat baptifmigratiam,alijs rò dat, & i.”
cwr n6lumt cantare bomtno mifericordiâ&tuductii,
cur autem illü potius quâ illus detur, quis cognovit
fenfumDomini? Qgis infcrutabilia fcrutari valva?
Qju inveftigabilia
Nemo ve' gare?
venit adChriftü £t in tract
nifi traäus. QueminIoan.
trahat, £****
I:«w,
& qt e mon trahat: quare illum trahat &- ;!!iì non
trahat, noli velle iudicare fi mbm vis errare. Cujuf
modi tcftimonia paffim legentibus Aug.fèrip
ta, in oculos incurrunt. Scd bæc fùfficiât huic
loco; plura diximus cum de caufà prgdeftina
tionis agercmus,qu£ confulat qui plura velit.
QV I N T V M.
aut dtj us, ac varc:&t. m Dci rcfcrt, qua vcl
peccatú qriginale cui mafiae mcrito involuti
funt,vcl alia pcccata inde pullantia, iudicjfüi
gquitatc pcrfcquitur.'Natn iftud iudicii pu
nitionis, non cft alit d,r,ifi dccrctum reproba
tionis. Cum cnim aliqucm Dcus propter ini
quitatcm in qua natu$ cf. puniendâ, cffe de
ccrnit, & pcr hoc ipfi m rcprobat, quicquú
pœnarum in hac vità kqui\t vc\\w\\\cùatc ,
vcl mcdictc, iudicij ftiis reprobationîs cô
&ius cft. Hinc Auguftinus in epiftoia ad Six
-
tum : Cutis vtilt nt feretur non itfiti* ;ed mife- Epift. is;
r cc * di* gratia:& qtiem yult oùdur.it, non iiiqiii
tate fed veritate vindicis. Lt aliquantú infçrius: ihd.
{Qua r, mitis mer, tù obduraiioni, & invcniiiius. Me
r.fù namq; peccati tmiverfa ma!a diata est. Nec
- bdurat Dctis mifcrt. edo hi.lia,Jed .o imperticdo
B mi fericordiä, quibus enim, nvm impcrtitur nec digsi
stit nec merctnr:ac potius vt nóimpertiatttr hoc di
gni sit,hoc meretur.Et in lib.de gratia & li.arb. Lib.leg*
Ac per hoc,
Jeduci quando legitü
homincs,aut vbtundiinvcl
t teri verit.iti,
obdurar, àDeo
corda ti*?*i.
eo- arb.*.*
rum, nolite dt b tars præceßiffe mala merita eorâ,
vt ttfie fta patcrcnt.r. V fide hoc ibidem dicit
iuftc à Dco fieri, quia corü iitalitiam nó ipfefe
* t,fed attt origmalitcr tra&a e$t ab ip/oAdam,aut
crevit per propriam voluntatë.Et illum Apoftoli
C9;!cqucntcr tra&tans locú,quo gratuiíí præ
dcflitationé, juftamq; rcprößatiöné cxpreffit, i;;13;
- £t ádo arge aud tis quod aitApoítolus: Cttias vult
fn /eretur, & quem vult cbdurat, in eo què feduci I
permittit aut obdurari, mala eius merita credite. I.
&c. Et in lib. i.ad Simpl. ubi de eadem fcien
tia & obdurationc reprobantis Dci loquitur,
multo

-
1o16 • . . .
. . L I B E R . D E C I M V s, . . , yotz
• - - -
£*£;£i*! multo luculentius: Ob hoc dicitur obdurarepec- A ratio, & excæcatio, multo magis peccandi
£i**' auta, quofilam, quia non eorum miferetur, tam quia permiffio, quam iftae ceteræ pœnæ fecum fc
impellifuipeccáí; eorumraitem nom miferetur jii
{y* mifericordiam non effe præbendum æquitate oc
*'tj%m4 & ab humani, fenfibus remioiißimia iudi
*at. Cujufmodi plura?muitjs alijs locis do
cct. .. . · · · · · · · · ·
In hoc autem poftremo loco palam vides,
ipfàm quoquederéliótionem fcu defertionem,
qua Déus hon mifèretur nec gratiam tribuit,
qua peccata cavéantur, effe cffeétum repro
bantis Dei. Nam idco talibus mifericordiam
& gratiam in temporc negat, quia æquitatc
occultiffimâ abjecit eos, ne perveniant ad re
Lib.x.d.» gnum fùum. De qua dereli&ione (eu defer
:';$. $ione, & alibi : Qua gratia ut non adit;ventur
(homines J in ipfis illa caifa eft, nom in Deo dam
handi pr«deftinat, fuit 'propter iniquitatem füperbię
t¥. d.;fu &c. Et id libro de géltis Pelagij: Abjit autem
-''. 3. ut g, qui fecundum pröpofium vocati funt qug* Pr£- . merita vel demerita , ncgativam. . Ex quo
[ayit &pr«dejiinavit áiifirines imagini flufui , fuo
ut pereant defiderio dimittantur. Hoc enim patiuntur
vafaire quae perfečta funt ad perditigitim. Et mox:
Illi ergo fit quodfcriptum eji , tradidit illos Deus in
defidcijs corät, eorum : non autem pradfhmatw quor
regit Spiritus Dei. Cùm ergo reprobi patian
tur omnia i(ta, & obdurationem, & cœcita
tem, & traditionem in defideria cordis fui,
& ipfàm quoque defèrtionem cx qua illa nal;
cuntur, juxta illa quæ jam audivimus, & iftud
, Auguftini: Nec cogitat pravaricatorem legu quam
digiie lux deferat verìtatì, qua deferente utiquefit
cæcus, & plus neceffe efl offendat , & cadendo vexe
tur, vexatufque mom fürgat &c. ncccfic clt om
nes iftas pœnas à divino judicio punientis rc
probantifque proficifci , ut non immcrito de
_ . .. illis profc&io dici pofIit, quod, qucmadmo
*****. dum diligcn;ilus Dêum omiiia coopcrantur in bo
.}. *** mum his qui fecundum propofitum vocati funt , ita
„ Soliloq.
ILib. ..„,.. & è contrario, talibus reprobis non fecundum
- * - • _ _
£.*8,twm, 9. propofitum vocatis , ominia cooperantur in ma- . redimcrc ftatüiflct. Tunc cnim clarum cflet,
- - - -
°T°''' lum, & ipfa etiam oratioyertitur in peccatum, pro Adamum atque omnes homincs, codem mo
ut habetur in libro Soliloquiorum, qui fu
Auguftini nomine circumfértur. Quöd non
jta quifquam accepcrit, quafi ipfà eornm opc
ra bona, vere péccata fiant aut vocari de
bcant , fed quod ex operum bonorum ja&ura,
quando ex juftitia cădunt , fupplicium au
geatur. Quid enim juflius, quam ut volun
tas propter fpontaneam fàn&itatis & bono
rum opcrum abjc&ioncm , graviori poena
plc&atür. • •• • • r
Supereft permiffio peccati , etiam primi,
quod Angeli & homifies in paradifo pcrpc
trarunt : utrum effe&us reprobationis dici
dcbcat. De permiffionibus peccatorum quæ
è reprobatis, poft contra&am originalis fio
xam fiunt, nulla difficultas cft,
$iáio cft rcprobationis cffc&us, & obdu
^
. ^ m.
- . * - * , •* ,*,* *-• * * * *.*. . ,. - ' '..
funt, Et fi fùbinde in eleétis, praedeftinatio
nis funt effc&us,quanto magis in reprobis, re
probatiónis. « .. . . . . . _ . . . . . . . 'a
*» De primi peccati pcrmiffionc , five homi
· · num five Angclorumi, magis inter fe Scho•
-laftici pugnant. Nam qui Angelos ante ullam
bonæ malæve voluntatis præ(gientiam , Prae
deftinatos ac reprobatos effe volunt, etiam
primi pcccati angclici pcrmiffionem , & gra
tiæ, ut ipfi vocant , congru æ fubtraótionem,
' reprobationis corum negat ivae effeótum fta
'tuùnt. Scd cx prædictis, juxta fanctum Aü
guftinum, liquido & iftud fìifìra effe patct.
-Diximus enim , „ante pcccati & mcriti abfo
1utam præfcientiam, nullam refpaáu Ange^
lorum fuilfe praedeftinationcm aut rcproba
tionem, & nullam, ncc ante nec poft prævifà
B. confequenter impofIibile ett , Prini peccari
-permiflionem fuiHc reprobationis. cffectum,
cùm potius è contrario , poft peccari non fo
lum permiffionem , fcd etiam perpetratio
inem abfolut£ prævifam, reprobationis decre
tum condituní fucrit. Cùm igitur omnino fi
inilis hominum innoccntium fucrit ratio , nec
prima tranfgreffio corum, reprobationis ullius
effe&tus fuit, fed generalis tantummodo pro•
videntiae , quæ præds lunationis & rcproba
tionis decreta praeccffit. Ex quo, confcqucn
ter diccndum e[t : illam pcrmiflionem , qua
Dcus, non folum ipfos Pirentes primos, ícd
etiam omncs pofleros ex eis gcncrando propa
gatos, pcccati labe infici pcrmifit, non elle re
probationis cffe&um; utpotc quae fimilitcr de
cretum reprobationis quorumcunque homi
num anteceflit., Quod co cafu maxime pcr
fpicuum effet , fi Dcus nu llum hominuj ex
" - iilo lapfu & pcccati transfufionc maculatum,
-
do atque Angelos, ex prævifionc Pcccati , five
perfonæ, five naturæ, futuros reprobatos, fic
üt & prædeftinatos, fi in vcritate manfißint.
Quod igitur nunc ex illo Iapfu aliqui, cetcris
reprobatis, praedeftinatigac rcvocantur, non
pöteft efficëre, ut permiflio pcccati illius, re
probationis gfíctus fit : quia quemadmodum
ànte praedeftinationem ipforum , ita ctiam
ante horum rcprobationem , in Dci Præfcicn
-
* tia præcurrit & fupponitur. . .
Ëx quibus ctiam non Qbfcure colligi po
teft, multo enormius cos ab Auguflini mente
difceffifle, qui ipfam quoquc fummi Angcli,& P^ide Eßiw•
hominum quoque reproborum creationem, iw 1 4 /**•,
reprobationis effeétua clic fibi & alijs pcrfua- §. io,jufin*
§'; de• dére noliuntur.
-

*o* DE GRATIA CHRISTI SALVATORIS vox,
<c A P V T S E x T V M.
'- • *- • •
• • • •• • • •• • ^ *^**^. ^* • * - . *
Tria folvüntür argumenta, quibus ifta fànéti Auguftini do&rina
'de pr&deftinatione & reprobatione impetitur : quod Deus
`nóm vidcatur effc Salvator ómnium hominum:nec Redcm
- ,• •
'ptúr totius inundi: nequc congrue promittere vitam
`aeteriam, fub conditione fervandi mandata.
E b adverfùs illum diving reprcbatio- A vobis vitam aetcrnam, fi ego ex meo benepla
nis & praedetinationis crdincm , non cito vobis pcrfevcrantiam dccrcvi.Cùm enim
pauca aut !evia ab ijs opponuntur ,
.• çut lapfos homines, non aliter atque
Angelos ', pradcftinatos &, reprobatos c1ic
volunt. Molcftiffimè quippc ferunt , quod
quidcm certo 'numcrè cx Dci clc&icneac de
screto comprehcnfi, qui neque augcri peffit
ncc minui , ad falutem dicantur praedcftinati
cfficacités, ante omnem abfolutat, cujufliuct
n<iiti praefcientiam , omnefquc vctcri ex ori
giíialis pcrditionis merito , ante ornncin
a&ualis pcccati præfcientiam à gloria quæ cft
. . in regno Dei efficaciter exclufi. - -
teß de pre- Et primò dicunt, do6trinam iftám non fa
***, & "*' tis cofififlere cum fincera voluntatc Dci fal
******** vanę homines, maxime fideles. » -
-
Secundò, quod non vidcbit'ir Chriftus cffe
reJemptor totius mundi , nequc Pro omnibus
• hofhinibus crucifixus,& mortuus. Scd quid
ad ifta% duas objecticncs diccndura fit, ex ijs
vit, vtrun- quæ de gratia difputando dixiinus [atis col
4-efiutam ligi potcít. Hoc' tantummodo annotamus,
£*?$'* eâ;dem fuiße prorfus objc£tioncm Scmi
£!:; Pelagianorum,ad*erfusdo&rinam, fancti Au
ÉÉÉä. guftini, in qua nihil molcftius fercbant, quam
8. e. o.dali, illud propofitum Dci, quo quofdam homines
$ui in jfig: à ceteris in maffi pcrditiónis, relinquendos,
****** ** à damnationc difüerneret. Ex illo enim fe
el jciunt. qui videbatur, quod illos nollet falyos fieri,
• 1 1*m aut i.
priaceuf. ficc eorum rcderìptor dici pofist. Nain illud
ipfiffimum propofitum. efficacis clc&ionis
quorundam , præ ceteris, ad fàlutet, Plenam
& uhimam , quæ eß in regno Dci , fuifie ip
- fffimu-m lapidëm oßenfionis, Maflilicnfium,
'*'*'*
A <ref Pe- latiffime, cùm de dogmatibus agcrctous, dc
' * • - υ
£."*^ monftravimus. ' • • ' in--
Obijciunt itaque tertiò; ifte modus cle
âionis non videtür confentaneus Promiflioni
ratia, ii. bus divinis quæ generalcs funt, & ad omnes
eitato seé}... pertinént. Promifíiones enim , vitæ æternae
*• **• funt conditionatæ, & femper tacitam vcl cx
* . preffàm continent hypothefim , nimirum , fi
• .'
*ratib. 19.
-
omnia mandata fervaveris, fi pcrfevcraveris,
juxta illud : si vis advitam ingredi ferva mandata.
Ergo etiam voluntas, quâ vult nobis vitam
ætérnam ante praevifionem perfeveraptiæ , cft
conditionata, ergo non cligit abfolute ante
Lepius loco prævifionem meritorum. Addunt & confir
£******: mationem, quod in ifta (ententia, cum Deus
fàlvandis fromittit vitam æteigam fub con
ditiòné, ô hoc veliftud faciant, yel fi perfe
vcrent, pcrindc cflct, ac fi diccrct : promiiio
\ -
*. *
*. •
»
-
conditio gcndet à promittente, vel à caufà
principali, vel faltem ut caufa fine qua non,
recta!Iiume totum ncgotium in ipfius arbitrium
refolvitur, & conditio in re ideum valet ac
ipfius bcncplacitum. . . . . . . . . .
Refpondeo eandem obje&ionem rcipfì £
ciffe Maflìlicnfes olim advcrlus iltud propofi
tum Dgi, quod Auguftinus prædicabat. Nam
fcopus eorum erat, (ìatuere cl étionem adrc
gnuua, polt prævitioncm fidci, quam multò
in mcdcRius rcceLticres fatuutt , ctiam poft
- -
prævifiopem opcrum. Prefcientiam , ftscjiha- fiilg. i,
ticnem & propofitum,inquit Hilarius, adidialeie *f**/*.
contemdunt, ut eos pr«fcierit yel praefiufert i45%
prepo/tieri elgere, qui fucrant creditur. Quod co
ttri dicunt, qui fucrunt mandata fcrvaturi. Et
l'rofpcr ex mente Maßiignfium : Ectjraiffi- rint;
maffe, Deum in regni m f.1 fin], qu9* gratificatus, di- ad Arg.
gnosfuturos eleifionc,& de ha- vita lunofnrtxaffu
ros effè præviderit. Quod noftri dicunt, quos
Pcrfcvcraturos effe gravidcrit. Ad hacfio
pum confcqucntc? affçrebsit, Maflictºs,
Promiffa efle gencralia tacitmjugiiicldcre
conditicncm,Tfi volucris, fi cfcdidcris &c.
Nam itati:n adijcit Profpcr : Iis;* sijn,
bominem ad credenda;; & qiianl;iiidyni, afifu
tionibus admoiieri,ut de apprehendę i4 VI.: «f:*n4 fi£
mo defferet, cum volunt.« „votionirciniitt* ft
Parata : hoc eft, cùm remuncratioyitæ &$*t*
£t Promiffa fub conditione ab ipfis pcndcnte,
fi volucrint. Ad hoc domumfaluti (Baptifmum)
omnes homines univcrfalter, firep;r nituralemfive
per fcriptam legem ,fjeper Euangelig; prædicatio
tem vocari. Et ut qui volutrintfiantfilij Dei; quod
-
idem eft ac fi dicêrent,fi volucrint. Et infcrius
adhuc apcrtius : Itaque quantum ad Deum attinet iiil,
omnibus paratam vitam etemam : quantum, autem;
ad arbitrj libertatem ab his tam apprehendi, qui
Deofporiie .rediderint. Et Hilarius: Quod enim Hu »
divitiir : crede & fámus eri unum horum exigi affi- Epifciu,
runt, conditioném fcilicet; alterum offerri, pro
mifioné fcil.utpropter id qucdexigitur, si RED
D1£v* fuerit id quôd offertür deinceps tribuatur.
- Refpondetur itaque , nihil in eo cffe vel
F°Pugans vel incoiigruum, ut Deus abfolu
£ & cfficaci vóluntatê,ad libcrationé à pafß
five ad regnum eligat, & tamen ad iftum
propofitumj finem`eos per obfervati9pem
mafidatorum, hoceft, per mcrita & Pcrfeve
{antiam, à feipfo tribuefidatm , pcrduccre vc
lit. Quândo ènim abfolutâ vòluntatc ajcui
1S
 L £BE R D E C I M V S. kc3£
3o3o
' finis decernitur daridus, non intelligitur hoc ^ Dei donum fit faéta carnis mortificare,exigitur tanien
futurum, fine medio ad illuam finem, ex yatura ¥ molu propofito præmio vitæ : Ita domum Dei eft &
rei vel inßitutione au&oris ordinato, qucd in fides, quamyu & ipfa cùm dicitur,fi cred:lerù falvus
fua*pote(kat&.& voluntate fe habcre $: erù , propofitopramio falutù exigatur à nobis; ideo
enim ha£ & mobu præcipiuntur & dona Dei eff* mon
Iam, vero promifti6 regni , & m£dtjfeu con
ditionis exa&io, non pertinet ad ilium ordi Jlrantgr ; ut intelliga tg qnod & nos ea facimus, &
nem, quem agonotheta intendcndo;fcd quem Deiis facit iitillâ faciäffus,ficut per Prophetam Eze
exequéndo férvat : in quo ordine non à fine chiclem apertißme disit, quid enim apertius quam
ingperc oportet, £g à Rcdijs , Ρετ,qu£ fai$ {!bi, dicit: Ego faciam ut faciatis ? Locui» *fum
oltinendus eft. Éç$iffimie próindé dicitur Scripturæ fratres charißmi attendite , & vI DEBI
hominibus liberandis, hoc cft , ad falutem re t1 s ILLA DEVM PRom ITT E R E F AcrvRvM
gni `perduccndis , ferva mandata & dabo tibi S E vt f Ac 1 ANT , Gy & Ive Et vt fiÃst.
Íegnùm cælorum, feu quod idem eft , Si vi ad Qgo nihil fane direétius atquc aptius, adver
jiiàm iigredi, firya mandatä ; quiaficut id quqd fus illam confirmationem rccefitioris illius,
ei abfolutâ voluntatc, juxta vigfm intcntionis, quam fùpra , cxprcffimus , dici poteß. Prae
decrctum cft, fion tamen nifi pcr $? viderat eam etiam antequam à MafIiiienfibus
nís mgritum, juxta viam ex, cutionis, conf;- formarctur, & propter apparentem quandam
rendum cft ; ita quoque n n ei, ni{i fiobfervq abfurditatem, quain ifte Scriptor, quaß nc
verit mandata, premittitur conferendum.Ni- . vum aliquid proferrct , preffius ponderavit,
mirum ut fiat Iibcrandus libcrationctn fuam % anticipando diiiolverat : Meminimus ipfum dice „*
non fibi, nifi ab oufirvatione mandatorum £e , facite voli, &r movum & fpiriturw movum ; qui ££%, -----.-•.
& ho.-rbv
au! íííííí cffe: ut (i, auditâ illâ conditionis flicit : Dabo yoùs cor moyum & fpiritum novum dá cap. 5.
:;':;; , fe propter infirmitatem cam nop bo in vobis. Quomodo ergo qai ìiit facite yoüü , fic
dtcit : dabo vult ? Nonne eft hoç, nobis }$
dum praeftare poffe fentiat, pottulet ab ipfo
Deo promittente etiam conditionem quae cx 9bijcitur ? Quomodo conditio ifta exigitur
-

igituf, ut poftca id ipfum quoquc quod prg à nobis, cum pendeat à promittente, cum
fiiifit, ipfè étiam largiatur. Vnde Iuliano fi
.
miles Scripturas obijcienti, $i volueriti, & at
jp^g****** dieriti, me, bona terræ comedetit &c. Rcfpondct
******* Auguft. éonvenit (id eft alloquitur, autem saj
ptura plerumque homini, voluntatem , ut quodnon
babet, & non po:eft,admvmittis [entiat,& ab?u a quo
funt voma omnia, indigens pofcat $ c,Vtraque igi
tur eft finis& mcdium & rcs prgfpitia & con
ditio fub qua promittitur, & vita aetcrna &
obfervatio mandatorum pariter prorfusà Deo
danda funt, fed eo ordine danda,& promit
tenda quo executiopis ordo poftilat; quamvis
hoc nihil vctct , imo congruentiffimum fit, ut
finem efficaciter intendgrit, antequam condi C
tionem (hoc e(t mediûm, quo co mparari de
bet) à fe datam efîè aufolutè præviderit. ,
totum negotium in ipfius promittentis arbi
£rium rcfolvatur, & qgnditio idem in rc va
leat, quod ipfius beneplacitum ? Et tamen
nil tcrritus talibus umbris, refpondet cum fi
ducia Auguftinus: Quare 3. bet fiipfe daturus efi?
Quare dat fi homofaäurus eft , nisi Qy 1 A.Dat &id. c. 1,
gv od iv τET, cvy Apywv aT , yt facrat
£v I iv B£T. Quo fignificat Auguftinus con
fequcnter , nihil abfürdum cffe, üt Deus pro,
pmittat vitam æternam fub conditione, quam
ipfetpct fimiliter etiam promittcre, ac dare,&
confequcntcr ab æterno dccernere debct. Non '
cnim idco tales conditioncs ab homine poftu
lantur,quafi illæ effcnt inhominis poteftate,&
Praenjiun in poteftate Dei, cum ut ftatim au.
divimus utrümq;fit in poteftate Dei; (ed ideo •
t-.

Sed irf*o fallitur hominum imaginatic, £t intclligamtu ineffe nobâ oportere ad h.rc accipicnda I.ib. 1. de.
quod putent ita promitti à Deo{jb conditio % h.ibeuda etiam propriam voluntatem. Præceptum nupt.cap.3, .
ne præftarda præmium, ficut ab hominibu§ enim, tanquam exa&io conditionis, hoc tan
prcmitti folet, ut vidclicet conditio. ab eo, ui tprp præftat, ut faciamus quod facere debc
fit promiffio, præmium vero, à promittente mi:s , fed Deus hoc ipfum quod jub£ndo &
conferatur. Nam in praefènti matgria, quan cxigendo fcire nos fecit,cfficcre ac donare de
tumvis ab hominc Deus poftulet , ipfe tamen bet ut faciamus, juxta illud Auguítini: Ideo alí? de pra
eam homini largiri debet : quam nifi ipfc de h«c & molis præcipitintur, & dona Dii effe monftram deft.$$. c.
ílerit, nunquam ab hominé praeftabitür, aut tur, ut intelligatur, quod & yos ea facimus , & Deus
præftari poteft. Notavit hoc accurate S. Au facit utilla faciamus. Hoc et, quod & nos con
guftinus, quando Maffilienfium finiles ima ditionem à Deo poflulatam afferimus,& Deus
ginationcs ita expreffit : Sed cùm digitur, in faccre, ac dare, ac promittere, ac praedeftinare
qtiifint, fi credideris falvus erit,unum horup ex gitur, feu decernere debet, ut cam faciamus. Nolo
alterum offertur. Quod exigitur im homimjs , quod autem exaggerare & le&toribus cogitandum
offertur im Dei eft poteftate. Et refpondet eis in relinquo, qüam fit ab Auguftini doëtrina, ne
hunc modum : Cur non utramque in Dei ejl pote dicam à Cbriftiana religione, alieniiq, quod
{tate & quod iubetur & quod offertur ? Rigatur D. fignificatur conditionem illam quæ cxigitur,
enim utdet quod iubet. Rogant credentes ut fipi au hóc cft., perfeverantiam & ob(crvationem
geatur fides; rogantpro non credeniibus ut ei donetur mandatörüm , non pcndere à promittente Deo,
fides, ut & imfuis incremem:is , & im [uis inutijs Dei ut caufaprincipali,imopec,ut à ca${4Âus quamom.
ßonumfit fdes : Et infcrius: sicut ergo quamyis
^

Xx â c AP vt
 3o5 ;• DE GRATIA CHRISTI SALVATORis ao;;
c A PV T s E P T I M v M.
- wr • - • , . - • -... ,- . • ' •*. * • • ' , - - • - *_
•

Solvitur argumentum quartum,

faluti eorum quo dicitur,
qui reprobati funt.Deum infidiari ••- • • ,

Le£;um $?e
* •*- B ■ i c ßi v s * [i
quarto,quod ficut ex A tatus, rcligiofùs fiet, némo quantumvis ad
}ucendi
ÄÈÉÊ. illo abfoluto propofito perducendi monitus, rcgatus, juflus perfeverabit. Nam - - - *- \ I

Pr«dJ*. v ad regnum cælorum contingit, vt , ut Auguftinus liberam arbitrium ad malum fuffi- ,;,. ,..-,.
r prob. 5e$, !' - -

1. m 1 I. ©• * dentur efficaces gratiæ quibus eo pcr cit, ad bonum agtem nihil eft nifi adiuvetur ab om- £ |
s«f.3 n. 51, ducantur, ita fatendum crit, Deum impeáire nipotenti bono. £x quo faótum eft ut cum pri
debere ne quis caelorum adipifcatur juftitiam, nos homines tanta gratia , tanta corporis &
- vel procuráre fi eam a&eptus fuerit , ut ab ea anini intus & foris tranquillitatc fruerentur,
rurfüs excidat, diflribucnlo videiicet eis gra ac Deus quodammodo omnem induftriani
tias incongruas, quo fiat ut in iniquitate mo , conatus adhibuiffe videretur ut ftarent, unicâ
riantur. infidiatùr igitur faluti corum, qui taéti fuggcflione, illa ferpentis, hic mulicris,
non elc&i fuerint, ne qua ratione in falvan cadcrent, abfqúe ullis Dei praecipitantis infi
dorum numérum if:epatit. . * *. dijs. Quam igitur puerile, imo à fidei noftræ
_ Rcfpondetur haec ipfì quóque à Mafflién principijs alienum e(t , infidiantis Dei fol
fibus adverfus Auguftini doctrinani jam olim licitudinem , aut conatus fingere, ne homo
multis nodis objecta funt. Nam quicquid videlicet c cecus viam vcritatis inveniat, vcl
Galli & Vinccntius apud Profperum expo ne fractis viribus, eam arripiat , vel ne infir
a o'i3. 3. fulgnt qucrimonijs a ggod Deus rgeryat 11073 miflimus & diaboli inßdijs, ac tentationibus
«;„i.,„„ * pr«deftimatos ad vitam donec ruunt & pereant. affiduis cppiignatus, eam incffenfe conftan
b obie£H, ;. b Quod aliqiii vocentur ut credamt , ali, ut nom tre tcrqt.e gradiatur. Quafi vero npn continua
Gallorum. dunt. c Qgid homines ex Dei vcmfitutione non cre B ci opus cflct protcctione & fuftcntatione ut
° °*** *** dant, d Quod quihufdam iufiis obedientia Jt Urraba perfeveret, vel oculorum apertione ut veri
£;';';, tur ut obedire defíant. e Qgod hac fit voluntas Dei tatcm videat, vehementiflimo patris tra&tu *, •

z;jii., 3,' ut magna pars Chriíiiamvrum falva tffe mec velit nec ut eam tcneat. Nain pºft cafùm hominis non mifi t;t d...„.
1. £1. apud poßit. f Quod velit ut a fide Catholica magna Ca adgratiam fu.m Deus volui: pertinere ut homo mam pcr/.cap.7.
4u3 iib. de tholicorum pars &poífatet , g & a famét, tatis propo ac, eu ut ad eum, mcque mufi ad graii4im fuam vo- -

*** **J** fito ruar. fi Qgod ex Dei pradssiihatione efficiantur

r• 2. 3. - - - - - - - - 1.. luit pertinere ut hi mo mon recedat ab eo. Qyam
%ä;. de filijs Dci fili, dia/oli. i-Quod fligatae g*; 74 gratiam nifi Deus bc;evo entiffim,á & gra
j, „ „. ' bat bona, voluntate*. Quod igitur bæc , & hu tuis a voluntate fùa , five ad acccdendum five
£ ομ.ά. 8. jufmcdi tam invidiose cxpcttulant, nullum ad non recedendum dcderit & icgef'erit
}Tumcenf.
alium fcopum habebant , niti ut eveutcrent (ficut multis nunquam dedit) pcndcrc (uo
£0 ***.'* iilud aflertum ab Auguftino propofitum Dei,
1^ tncent. libens in malum vérget vitiata. Vnde fan- tib.*. •per.
$, £';.,, quo humanas preverit voluntates ; coque tandem
- - - -

&tus Profper fimilibús obje&iouìbus ît, eun- ;*;;.

j). „ T veniretur, quod & rcccntiores volunt, & dcm occurrit modum : Etfi ex sterna fcientia Å,
iobagi. 13. Maflilicnfes ánice fpe&abant, ut eos prade præcºgnitum habet , quid umiuftúfque meriti re- via,.niJ*
}(in ewt. £timaverit in regnum futim ; qtics gratis vocatvs , di ur buturus fit, nemini tamen per hwc, quod falli nom -

£? Â guos futuros cleítione, & de hac vita bono fine ex poteft , aut neceßitatem aut voluntatem intulit de
- Ζ teffuros effe prapiderit. Nempe quod & nunc limquendi, fi ergo à iuffitia & pietate quü deficit, ßo
Ibid. urgetur inftantiffime, Si aliud habeat pradjii im præceps fertur arbitrio, fùâ comcupifçentiâ tra
hantis ele£lio , cafft fitadnitentis intentio. bitur, fuá perfuafione decipitur, mil ibi Pater, nil
Itaquc refpöndeo, non clie pericúltim ne C Filitis, nil agit Spiritus fan£tus, met tali negotio
quis irrepat in falvandorum numcrum, vel quicquain divinæ voluntatis intervenit; cuius opere
fi fècundum temporalcm juflitiam in illo or multos fi;mus me laberemtur retentos, mullos autem -

dine collocatus forte tantifper fuerit, ut in utlaberentur impulfos. Et ad objcétionem tcr

co maneat , nifi Dcus cum arrepta manu in tiam Gallorum : Igitur ficut bona opera ad imffi- Prof ad •*-
iflum numcrum introducat, vcl cum ibidem ratorem Deuih , ita mala ad eos funt referenda qui ie&#3.G.ii.
perpctuo fulciendo teneat , ut permaneat. peccant. Nom cm.m relicti funt à -Deo ut relimjue
Nimium abiectæ & à Catholica regula alienæ emt Deumh : fed relig;uertini & reliéti fumt , & ex
cogitationcs iftae funt, quibus im- gnantur, Vono in malum propriâ voluntate mutati funt. Et
hoininem pofTe aliquem fuis diligentijs ac fol ante Profpcrum S. Atg. in libro d$ Corrept. ,,.„.„
licitudine, quam identidem ille Scriptor in & gratia:Hi ergo qui mvm pertinent ad flum certißi- â É3
culcat , vcl intrare in falvandorum numerum, mum & felicj$mum numerum, pro meritis tuiifime – °"
ve! in juftitia permanere. Dcus eft, ut ait ex iudicamtùr.Aut enim iacent fub peccato quod originali:
Ambrofio Auguftinus : Qui quem dignatur vo ter de generatione traxerunt, aut per liberum „urbitriiE
cat & queiii vult religiofum , & perfèverantem alia imfuper addiderunt , arbitritim inquam liberum
facit. Qgod ipfc nifi fuerit , nemo quantum mom l b.iatim,liberum iuflitiae, peccati autem fèrvum,
vis vocatus vcnict, ncmo , quantuuavis éxci quo volyuntur per diyerjas moxias cupiditates &c.
- Aut gra
v
 io3a , . L I B E R D E c I M V S. ao33
aut gratiam Dei recipiunt , fed temporales ®; , A cgo confequenter fecundum iftam confcffio
nee perfeveramt , differunt & deferfntur, D i 'nem eorunì dico: fi Deus if tali ordine pre
m I s ■ I E N 1 M s v N T L I B E R O A R. B. I vidcntiæ, mifertus tamen fuiííet $:
τ R t 9, N o » A c c & PT o. P E R s. E v £ & cqs ad fàlutea cfficaciter præ cet£ris £Ie
r awt 1 A. D o N o, iüdiciò Dei iufto & oaculio. giffct, nihil injuriæ intuliffet, pihiláuc gra
Quibus omnibus Patres ifti figníficant, nul tiae aöttiili{Ièt deteris, nec opus fuiffci ut £os
lo modo neceífe effe, ut Deu§ infidietur ho impediret à juftitia, vcl ad ca(um impelle
; mini, aut quaqua ratione , five dire&é, five • ret , vel gratias eis de induftria ihcongruas
indire&è impediãt eum à juftitia : fed abunde deliinaret, fed hoc eventurum fimiliter fùiffet,
fàtis elle, ut ei non tribuat illud.maximæ & ex eo quod talem ordinem providentiae ju
gratuitae mifericordiæ dowun , quo in jufti £tis de £*fi;, pro ut rerum oportunitas Pg
tia teneatur. Quod , fi Deus cuilibet tribucrc ftulabat; elegiiiet. Scd haec omnia de diffri
tenetur,profi&o non cft gratia, fi autê eft gra butione genèrali gratiæ, ccngruæ vel incon
tia, nefiini cam debct, fed jufto judicio ne gruæ, quarum utraque verc fit fufficicns,*x
gat cuicumque negaverit. Quod & Profyer fallis fundamentis & imaginationibus origi*
pr»f»au.\- notavit quando dixit : Non eft calum mandunu nem ducunt... . . . … ', ,

*.7.Gai. Deo quare jiis non dcderit, quod al;* dedit : fid con - Secundo itaque dico , juxta fan&i Au*
fitendutn eft & mifericorditer dediffe , quod dedit, & guflini mcntemi, nullius momenti efle quod
iuflè non dediffe quod mom dedit: me quemadmodum obijcitur. Nam quamvis vocatio vel gratia
- ex libero arbitrio otitur caufa labendi , ita ex ipfo vi cxterior (fub qua omnis gratia quæ non im
deatur & fandi, cum illud humaiio fiat opere, hoc B. buit ipfam voluntatcm comprehenditur)
• diyino u, 5leutur ex munere. • • . ' • •
affcéìibus hominis incongrua ellè poflit, nbi
Qgod igitur in obje&ione dicitur, Deum la tamen vera Chrifl gratia, quæ voluntatcm
debcrc gratias incongruas ijs qui reprobati afficit atque trah t , incongrua efîè poteft.
funt, de induftria feligere ac tribuere , quo Imaginationcs vitae fünt, quäs, Neoteiici ex
fiat, ut vel nonjuftificcìtur, vel juftificati ca nale anteileétis Augufiint locutionibus pepe
dant, hoc ex duplici capite, nullas, virgs ha rerunt. Nam in univerfis operibus cjus non
bct. Primo quia eadem prorfus difficultas in cft vcltigium , quod Chrifti gratia cuiquara
- Scriptoris illius opinione folvcnda cft. Quæ- . fit incongrua , fed omnis coiigrua cit; crn
ritur enim ex ipfo. id, quoJ ipfe ex alijs quæ nis opcratur ac perficit cffcctum fùum. Om
rit ; fi Deus non quærit de induftria ut gratia nis cnim dcle&tat voluntatem , & omnis hoc
non fit incongrua, quam reprobatis tribuit, ipfo ad opcrandum ciiictum iilum ad quem
t.fiufpra quomodo non accidft aliquando dari congruam , & datur trabiit. Rcgula enim in Auguftino ccr Lib.de grat,
•.'ii.l " bomineinfalvari? Incredibileeit enim, inquit, fi alf tiflima clt , dc Chrilti Salvatoris gratia : Hæc Chrjtu c. 13.
que confideratione congruita, vel unaongruita, detur gratia fi dvdrima dicenda efl certefic dicatur ut altius
pro occafione ablata , non aliquandoauctdat effe con & interitu eam Deus uum ineffabili /uayitate cre
gruum Quod comparatione pomorum, quæ datur 1 fundere, non folum per eos qtii Plantant
ied fièrenter bona & mala diítribuuntur, ex- ' & rigant extrinfecus, fed etiam per fe ipfùm qui
plicat. Sicut igitur ad iltam quæltionem ipfe incrememtum Juum ininiftrat ocsuli}s , iia ut non
vefpondct, boc ex eo contingere, aon quod afiendai tantummodo verita em, verum etiam imper
gratia , quam cis Deus tribujt non fit fuifi tuat chariiatem. Nempe ut addit, quia fimul do IUil.
cicns, vel incongruitas ejus à Dco intcnda wat & quid agant fcire c* quod fùfimt. agere. Et: 1#*.
tur , fcd quia táleam dari curfus rerum & gui novit quia ejt quod fieri debeat, & mom favit man
oportunitas circumftantiarum poftulat, non dum a Dco didiait Jecundam gratiam, fed fecundum
curando fitnc congrua, an incongrua : ita legem : non fccundum fpiritum , Jedjekundum litte
& ipfi rcfpondcbitur, in ea (ententia fieri ram. Extra hanc gratiam C hrifti , quæ per
quae ftatuit aliquos efficaciter ante coopera charitatem & per ineffabilem fuavitatem,
tionem prævifùm , efle ad gloriam praedcfti cum qua illabitur, fcmpcr congrua cft, & in
natos. Sicut enim ipfi fùteri coguntur , po coogrua efïè non potcft , nullam novit Au
fuiffe Deum affumere poft Adæ lapfutn, alium gultinus quam velut incongruam , fcd fuffi
ordinem providentiæ, juxta quem , quam cientem , reprobatis deftinet ; nifi forte ho
vis gratiam fùfficientem Deus omnibus lar mincs per litteram legis fufficicntcr ad agen
giretur, pauciffimi tamcn , quemadmodu dum inftru&os adjutofque cilc ftatuaiius.
inveteri Teftamcnto , vel omnino nulli cur* Quidquid enim fufficicntis gratiæ, vel à Neo
eagratiafalvarentur ( quemadmodum & ante tericis, vel Pelagianis vel Mafillienfibuspræ
&poft adventum Chrifti in multis gentibus tcr iflam agendi gratiam excogitatum cfî hoq
nulli omnino etiam cum tali , ut, ipfiponunt, totum. Auguftino ad legem pertinet, nec extra
gratia fàlváti fùntj) fic fveri coëuntur, & libitss gratiæ Pclagianæ conftitui dcbct.

* *« n*

- .i è A P vt
 4936 DE GRATIA CHRISTI SALVATOR IS 1037

• cAP v T o C T A v v M. - ' • £

* *Soluitur quintum argumentum, quo dicitur, hanc fententiari

' .* * affcrre fòcordiâm electis, & reprobis defperationem. . . . * * * - . •. .
£•ff de pra d. , '.•
* - -- - *- • *• - •*- * -* -* --- -* • - .

&- reprob. »a. V 1 nv o obijciunt, quodifìa fen- ^ nem inferendamque defperationcm, de præ
Jççi.2. m.5. tentia tollat omncm follicitudinem fcientia intorqueri poteft. Vel nunc fum de
^ bonorum operum & falutis. Quif- , illorüm numero, quòs Deus ab æterno prævi
que enim apud fc ita £f? po- dit efle fàlvandos, vel non fum. Si fum, nul
teft. Vel fùm de nuihero ele&oruif, vcl non la mea in poflerum diffolutio aut fegnities fs
fùm : fi fum de illo numero, impoffibile cft cict, ut inde excidam : ut quid igitur follici
ut damner ; non eft crgo quod metuam darn- tus fum ? Si non fum; nulla follicitudine effi
nationem , vel dc bonis óperibus , vcl pcrfe- ciam ut in illo numcro comprehendar : quid
verantia fim follicitus. Si vero non fùm dc igitur rcftat nifi defperatio ? Quod tamen ar
numero fic ciectoruin, fruftra etjam fum, folli- guinentum & iftis omnibus Catholicis diííol
citus, fruflra præcepta fcrvo &c. Quia ccrtif- vendum eft. Vndc Auguftinus iftam præde
fimus fum omnia mihi nihil profutura ad fá- ftinatioris ac præfcientiæ fimilitudinem,quan
lutem,omnibus enim i[tis non polfum intrare tum ad follicitudinem ac focordiam bene vi
in iftum numerum, extra qucm ncmo falva- vendi notans , docet nos non nagis detcrreri
tur. Quid ergo fequi poteft, nifi in primis fo- dclcre à confitenda prædeflinatión?Dei, qua •
cordia, in fecundis defperatio. . . . . . decernit aliquos facere bonos, quam à præ
' Refpondetur idem incommodum urfiffe fcientia quod cx feipfis fint futúri boni , fi ,
fortiffime Ma[filienfcs. Nam de utraque par- quis de iila populo hic loquatur : sive nunc Lif, d. §•
. te, tam de follicitudinis adcmptione , quam _ reífe virali , Jire non rccie, ta!es ve: eriti poíita, arif*.*.*.
%.
-

de defperationc apud Profperum dicunt : ijo. B qttales vrs Deus futuros effe?refcivit, vel lorifi bo
******3 propofiium vocationis Dei quo eligend.rum, & rcg- mus , fel mali fi malos. Vnde confequenter ad
ciendorum di.itur faiia difcretio, ut Jecundum juvd dit : Numqtiid enim fi hoc audito nonnulli in te po
' placuit Deo creatori, alij vafa humori , alg yafa con- rem fegnitieinqae vertamtur & à labore proelive$ ad
tumeliæ fint creati, & lapfis citram refùrgendi ad me- libidinem po$t comctpifcentias fitas eant, propterea de
re , pröpter defpcrationem vidclicct quia fru- pi${cientia Dei falfum putandum eft effe quod diftum
ftralabòrarcnt, & fandts occafioneiii teporis affer- eft ? Nonne fi Deus illos bonos fùturos effè præfavit
re, eo quod utraque parte fuperfluus lalo fit, fi meque boni eftimt, in quantalibet nunc mafignitaie vitfem
7eiecius ulla indu$iria poßit intrare, meque elevius ulla tur; ß autem malos mali erunt , in qtantalibet mtmc
megligentia peßit excidere. Quoquo enim modo fefe liomitate cernantur ? Et adfcrt exémplarn cuju£
egerint non piffe aliud erga eos quam Deus defmivit dam fratris in monafterio qui iflo àrgumeiito
accidere, & fùb incerta fpe cti;fimi non poffe effe com- tantum profecerat, ut defèrta monaftcrij fo
flantem, cum fi alitid habcat prædesinamuis elefti• cietatc , velut canis ad vomitum (uum rever
caffa fít adii;tentis intentio. Rcm.overi itaqtte wminem tcrctur. Et inferius, cum ì\\o moùo contra re
indu$triam, tcllique virtttts, fi Dei constitutio huma- probationem à regno Dei Ma(úlienfes argue- -

nas præveniat voluntates ; Vides hic ipfiffimas fcnt , ut nunc i(\i arguunt : Et fi qui e;iis, qui tbid. c. 2$
quæ objcétæ funt, querimonias advcrfus iftud obeditis, fi pradeftinati efi, regciendi, (qua phtafi
propofitum Dei quo humanas prævenicndo fignificare volunt iliam derefîàrionëm in
voluntates , eligendorum & rcijciendorum malia perditionis, quam Auguftimus prædica
iv • difcretionem fecit. .Vnde etjam infcrius ad- . bat) fubtrahentur obediendi virú ut obedireceffetis;
ibid, dit : Nec acquiefcunt praedeiiimatum eleëtorum mu- C refpondet eis Auguftinus, invertendo idip
nerum nec aiigeri poffe nec minui me fuperflua fit in- fum argumentum, adverfus præfcientiam,
du$iria ac laboris inditio, cuius ftudium ceffante ele- quam libcntiffime fatebantur : illo autem modo.
âione fru$tramdum fit ; hoc clt , quæ fupcrflua inquit, quo id dicendum putant eadem fententia, ijf
erunt fi non fuerimus eleéti intra iftum nu- dem pene verbi, etiam dé pr«fjentia Dei quam certe
merum, quia ut nofter dixit, omnibus iiiis mom . negare mom poffunt, promiuniiari poteft , iit dicatur:
poßamus intrare im ifium numerum, extra quem nemo t fi qui obeditù, fi prafciti effis reijtiendi, obedire
falvatur. - - - *ffabitis , nempe hoc verißimum efl; ita fane, fed im
Dico itaq;in primis nihil facilius effe,quam Probißimum, importunißimum , incongruentißimum,
- res proponere,
veriffimas hominibus maxime inperitis som falfo eloquio, fèd nom falubriter valetudinihuma
w-*- * *• ita ut non ædificentur, fed fcan- tiæ infirmuitatis appofito. , •, *

*-
dalizentur auditores, ficut nihil facilius quam
- optima medicamenta fic applicari , ut noceant
t;, „,;„, potius quam ut profint ægrotantibus. Delofi
perfé»...….. vel imperiti medici ejt , inquit Auguftinus, etiam
- utile medicamentum fic alligare ut aut mon profit aut
abfit. Nam idem dilemma pari prorfas modo
ad aufcrcndam bonorum opcrümfollicitudi-
_ -- - - - - _. _ -
, Dico igitur, iitramqueconfequentiam eß?
vitiofàm , quia voluntas abfoluta dandi glo
riam, & confequenter operandi gratiam non
magis tollit follicitudinem boni operis Præ
dcftinatis, quam præfçientia. Neutro quiPPe
modo merita feu bona opcra, fine follicitudi
- - -
ne ac--diligcntia, & voluntatis •;;;
- - -CCVVVVIVA
-
 • •

I. •
.s;8 a … *. L I B E R . D E c I M V S. .— 1039
fcúra fint. Sciin hoc eft differentia, quod à præordinavit, decrevitque talibus medijs fie
qui crediderit primum , humillimâ voluntate ri, nifi quoquc talia media, per quæ illud ficri
foliicitúdincm illato exfpc&andam cff judica ' decrevit, adhibcantur.
3m\ [bit & rogandam à Deg , qui nifi follicitum … Quod vero ad alteram dilemmatis partem
-.
faciat, £ nunquam follicitum £££ pofle, non fpc£tat, fi non fum de numero elc&orum fru
| dubitãt: qui vcro fecundum, folligitudinem ftra fum fyllicitus, fruflra præcepta feryo &c.
$fam à feipfo fupcrbâ voluntate pctiturus cft. nihilô: rcftat nifi dgfpcratio, nimis infpiefiter
,& Ę Nati, eam gratiae Dci fic tribucrc, ut illam άicitur. Quid eniäftultius dici potcft, quiam
M:iti; • i* * * ipfäm gratiám humanae fubijcias voluntati, à crcatura ratiouali, fruftra cgli Deum & ejus.
Τ0 pra, -
• •. «juatcnùs eam in aäu fecundo cfficacem aut præcepta fefvari, ád quem íolum coiendgm,
ím. ibcffcaccna rcddat, ut opas fcquatur, fi homo & obediendum conditâ eft ? Nimis eft mier
£nitit:i gratiæ velit acquiefcerc , {in autem polit, ipfe, ccnarius illc affc£tus , qui ngn coleret aut dili
tur ß; ut opcratio Dci nibil in fe efi.iat, operctur; geret Deum, nifi ab eo fefìiatgiiì affequi pofîè
dit: non çft aliud quam follicitudinem atquc opc -judicaret, £t qui non nili tali mgdo colueris,
dif: ratioi;cm à fe ipfo fcu ab humana voluntate creatorem fuum,vercqr, ne cum nunquã affé
tjTt: - j etere, \,x, quo fit ut hujufhiodi Scriptorem quatur, quidquid, ipfe ;andgm de fuá feiici
Κ reßia, ij' dr tno, pudcat ctiam palam dicer : \on ejje imfcru tudine & íanóìtate ícífumpferit. Quafi vero
imit P'**'* °, taulâ, cur voaitio in iil. Jit iiiefficax, in a tu fecun cffct aliud diligerc & coiere Dcum, qüam di
reprob $eci. 4io íj, ejic.ix, id enim pendet ab arb:trg libertate
-
l. 4. m.46. --, J~~~, .. iiguus ligere & colerc vcritatem, quia Deu$ vcfi;as
in cuius majiu eji facere , ut jit ejicax vel inejicax. „ eft ; aut ulla major crcaturæ rationalis tnife:
lEt alibi : Noluit Deus dare tawiam gratiae, optam ria cffe poffit, etiam in infcrno, quam ?
at cfi:;a fint matre facilia , pja;ue natura fit fè non diligat & faciat id quod veri:as diäat,
cura : fèd eam dam, axa- mcnjtiram , quæ m ttltam ferpcrquc vanis faitifjye deleétetur. Sgmper •••« •'• *•*,
nobis ri! m qtiat follicitudinem , ut animadverfa rei ergò & hic & ubique verita3 diligenda, co •i 1 . . .*.

d: ficultate & amcjiti everttt , excitem, *** natur.yn lcnda, facienda eft, five ab ea quippiam aliud
ei ;tie viin imfer.ihius, ut qtta* tum poteft gratiæ coo afcqui pofìíe fpcrcs , five non fperes. Tanta
-

pere;ur. Qg.fi vcro ilia cxcitatio naturæ, ifta enia, ctt pulchritudo & fclicitas in cius dile
follicitudo quam nobis rcltnqui putat,ifla vis &tene & cultu , & cuftodia mandatorum ve
infirc fida naturæ, ifta coopcratio ab ipfi gra ritatis, ut ctiam in hac vita nulla niäjòr feli
tia nobis non infératur, juxta illud Augufttni: citas dari poflit ci, qui in perpétuum condcm
'Aug.Iib.i.q. Vt fit nutus voluntatis, ut fit umdtflria fiudj, ut fint nandus eft. Si enim iion diligat veritatem, &c
2.*4 Si* Pl. opcr.t claritate ferrentia , ille tribuit ille largittir. non faciat id qued jubct, non folum neceffe
Propterea petere iub.mtur ut accipi.tmus &c. Itaque eft, ut falfum diligat & opcretur, quo nihil in
Mafliiicntibus firnili prorfus modo fidem exi felicius, fed ctiani ut longe graviores in dam
ftimantibus à fé petendam cffe, cum tali gra- . natione pœnas luat. Stultifliuum eft igitur
tia fufficieote, fine qua mom (ut fusè alibi de dicerc. hoc fruftra ficri à crcatura, quod ubi
monftratum eft ) non autem ex decreto, & que ar&tffime tenetur facere ; & quo nihil
-
-, - Praed. ftinationc Dei elic largicndam,qui quem melius aut faccrc aut dicere aut cogitare in
' ' , dignatur vocat, & qucm vult rcligiolum fa hac vita , aut futura poteft ; Et quod fi con
, dcno
lib.de , cit,iu
$it t: :
eundem moduih refpondet Äüguftinus: c {tantcr faccrct , nihil ea effet in tempore pru
: ille ;t':in Dcus caflum futurum effèpys,vivit, dentius , & in æternitate felicius. Quifquis
prrjs ¢. 17. qttam/vi: id .m.crtum b.ibe.it,
agit ut caji;s fit , ita ille tali fuerit animo, non dcfpcrabit, fed magnâ
gteih cajtum futurura prædejiinayit, qti.imyis id in . fiducia ibit in Deum, fiagnifque precibus
certum habeat, non ideo nùi agit ut cjius fit , hgc pofcct pcrfcvcrantiam talis dileétionis. Vnde
gft, non idco non cft follicitus agére üt caftus ctiam magnâ tranquillitate fruetur, fecuriffi
fit , quoniam Dei daiio fe atidit fúrtim effe quod 'mus , Dcum non po{fe talcm animum abijce
, qaaerit , iitio etiam gaudet eius charit;, nec inflatur, re: & fi abjecerit, hoc certiflìmè fua culpa fibi
tam jtiain id non acceperit. Nom fo!um ergo prcdtca futurum cfle pcrfuadet, nec alia culpâ, nifi
tione pr«dejhmationi: ab hoc opere non impeditur,ve
quia non in ilta veritatis dile&ione perfeve
7tim ad hoc adiuratur, ut cùm gloriatur in Demimo rat. De cetero ab .arcanorum judiciorum ,
g!orietur. Hgc eft, ut fimiliter agnofcat, non à quibus alterutrum decrevit Deus, perfcruta
fe provcniflè caftitatcm, fed fibi cælitus effe . tione curiofâ tempcrat humilitcr, fperans, &
datat. Yterque igitur qui de numero ele ex tali conftitutione animi confidens, fe non
£torum eft , five cx prævifione, five cx praede effe à Dci praedeftinatione præteritum. Quo
ftinatione, follicitùs de bonis operibus acfa fane modo fan&us Auguftinus omncs umbras
lute cffe debet, quia & prædeftinatio & præ ac tentationes defperationis abftcrgit, quando
£icntià habet , per follicitudinem & ópera
bona electionis cífc&um reipfa effe conferen
adverfus fimiles indifciplinatas cogitâtiones
opponendum tradit: Vos itaque etiam ipfùm obe Li5. de done
$um. Ncc enim ulla ratioefî, cur minus fol diendi perfeverantiam à Patre luminam à quo def. Perfc£p. zz,
!iciti fimus ut præftemus id quod per nos
- cendit omne datttm optimum & omme dvmam perfe
ipfos Deus fieri Prædeftinavit , quam id quod P £tum fperare debeti, & quotidianis orationibus pofie
Deus nos fà&uròs efie præfcivit. Nam ficuti re, atqtte hoc faciendo confidere non vos effe à prœde
non fieret id quod Deus praefcivit cile futu- ftimatione populi eius alienos, quia etiam hw ut fa
£um , nifi adhiberentur ea media, per quæ id ¢i4tis ipfe largitur.
- futurum cflc Præfcivit, ita non fiçietid quod Scd hoc vehemcntcr fane airabile eß,quod
Xx 4 - hüju£
 qaao DE GRATIA CHRISTI SALVATORIS %oq,
£uigfinodi*riptêres tantum remedium def-'A exfileia fecundum gratiam firmâ fiijromißsimiror
fe8:i6nis in ifta praefeiefitia, quâ Deus 'nó homines infimitati fuafe nialecommittere, quam
yeij ggg quid ille fed quidiífíçùm ifta grá fiiinitati promißionis Dei. Std incerta eft mihi, in
tfà fùffici£ti* pr6fiia indiííérétilibítaté ÉÉ; 'quis, de me ipfòvolunta Dei, 'Quid ergo? Tuane ti
funt, pof* fy**£piftant. Quaffijh eflet fà ütáé teipfâyölüiitas certa eft, ne Times? qus videtur
ris éjétientia cofiprobarum', quid in Arige flare videat ne iadat. Cùm igitur utraqiie incerta fit,
fis acéidérit,'jjid ifi'hümärio'genere `toto, £ir non hömo firmiori quâ infrmiiii fidemfuam
juod in άφbus höminibus cönftitutum erat, Jpem tharitatemque comitiit. Et in libro dédo
quid dííqúéj¤t; ÉÉ {enten fio pérfeverantiæ : Ego autem nolo exaggerare mei, £*: dede
verbis, fed illis &ogitámúlum potius rehmjùui videant *"Jove • I7.
tiae , jäm píiaí in huniani géneris in
£omparatjíít raajori parte, cciitit git. Et quale fit quod fibi perfuaferunt, pradicatione prede
fåne quid*fitj vglü;it hujufinodi ßriptores ftimationis aüdientibus phus defperationis quam ex
aliud,qùam ttjricbohini effe máximám fpem, hortationis afferri : hoc tft enim dittre, tunc de fua
èum hömo infe'fperäverit ? Quo quid pro falute hviminem defperare quamdo fpem fuam mon in
fanius dici potcft? Ët tamen fpes iila,qüam Jeipfe , fed in Deo didicerit pomere. Et multo in
ipfi prædicant , 'noh êít alia quain qua hómo, ferius : Abfit autem a vobis ideo defferare de vobis, ti;i,...
ÄÈÉÊ fufficienti ubique gratia, in feipfo & quoniam fpem ve$lram in ipfo habere iubemini,non
arbitrij fui fibertate fperat féfen per in Dei di in vokis. Et in eodem loco paulo po(t : An ve- lil.
fe&ioiie mänfufum. Adverfùs cujufmodi pr£ *o timendiim eft me tumc de fe homo defferet , quamdo
ftimptionem , & fimiles'ofhnirio cogitatióries -

B
fpes eius pomenda demon$tratur im Deo, mon antem
quibus ifte Scriptor ad iftam doéìrinam itn defperaret, fi eam imfeipfo fuperbißimws & inflicißi
- ügnandam utitür , {aepe graviter intonat Au mu* pomeret.
£££*. guftinus :
• £• l I • -
sane, inquit, cum Apoftolus dicat ideo

c A P V T N o N v M.
Soluitur fextum, argumentum, quo urgent iftam doétrinam tolle
- re zelum animarum, & inutiles facere prædicationcs
& correptiones. Et utrum fcandalum ac diffo
*. iutionem vitae pariat. -A

t eff. i* eie. r. Ex r o obijciunt, tolli zelum arima- A pr«deilinatum eleíforum mumerum hec augeri poff.
fe£H. &. m>13• rum. Si enim inquiunt, omnes falvan nec minui, me locum apud infideles ac megligenterca
di ante omnem prævifioncm funt jam
abfolute ele&i & præfiniti, tur de i:lo
hortantium imcjtamenra mon habeamt. Et apud .
Hilarium in Epiltolà ad Auguflinum ? si fic apud Hilar.
v
rum fàlute fim follicitus ? Nam ctjamfi ego - præde$tinati funt, inquiunt , ad utramque partem in £pif.44.
, quicfcam, æquè bcne omnes iili & foli falvá ut de aljs ad alios nùllus poffìt accidere quo pertinet °* -
buntur. Cur fum anxius. de eo , quod cx vi tanta extrinjecus correptionis in$tantia? -

decreti divini certiffime eft eventurum ? Nun bicimus igitur periftam Auguftini do&ri
quarn aliquis in illum numerum intrabit; nam tolli zelum animarum qui non eft fecundum
nunquam inde aliquis excidet, nulla ei fiet ac fcientiam ; adulterinum fcilicet, cx errorc pro
ceflio aut detra&io. Ita ille. Addunt ctjam fe&um, quo putant homines fe fua diligentia
inutiles confequenter fore omncs cxhortatio pcrfe&uros, ut aliqui qui non funt in illo cer
nes & prædicationes & correptiones, pcr quas to dccrctoque numerô eleétorum à Deo, ad
ifte zelüs ánimarum exerceri & ánimarum fa falutem peräucantur, alioquin aeterna morte
us promoveri folet. - perituri? Non tolli tamen'vcrum illum fince
Refponderetur , ifta quoque Maffiiienfium rumque zelum animarum, in ea quam Augu
vx aliorum qucrcla quondamfi adverfus Augu flinus tradidit veritate fundatum , ex qua
ftini do&rinam fuit, quam cx advcrfantiuam ferventes cooperatores effe debemus volun
tt, ,, c... perfona fibi obijsit Auguftinus : Nom argu tatis Dei, fratérnæquè falutis adjutores. Nam
çgiat. i5. memtemur £ontra ifta precepta de monendis & primo novimus Dèum velle & jubcre , ut
corripiendis hominibusfalubremque terrorem di quandoquidem cos qui illo numero com
centes : & corrumpamt bonor mores colloquia mala prehcnfi funt , à ceteris difcernere non
& pereat infirmus quid adnos ? Firmum fundamen Poffumns , omnes homines , velimus , &
tum Dei ftat & nemo perit nifi filius perditionis. Hoc quanturn poffumus conemur (alvos facere.
èft, decretum Dei de falvandis fixum eft, illi Lx quo fit, ut quamvis nemo nifi illo au
foli fàlvabuntur, nunquam inde aliquis cxci mero exclufus pereat, noftrae tamen focordiæ.
det, ficut obje&um fuit. Vndè & ad præce fi {alutem eju$ ncglexerimus iinputanda fit.
„,„„ dentem obje6tionem audimus quierentes Maf Itaque cum Auguftunus illa fupra dicta qu9
£*£'*/?.
in £pi/l. a4 fiíïì , quod utraque parte fùperfluus lab
4 oreffet, rundarà verba Tibi , objeciflct , quibus di* .,,
•£ wg. eo quod non poffet aliüd quam beus definit accideré. cebant ; Pereat infirmus quid ad mos 3 Firmum L#.a, cer,
- -

4ά. íteaque & apud Profpcrum ; Nom a£quifjsant fumdaiwntùm Dei fiat & ntino Pfrtngi H; per- & grass.15.
itwmâ '
 hoA? * LIBER D E C I M V S. 1o43
diri, & zelum fraternæ fálutis fuo & alio- A zelus infigit : PaHorali tamen meteßtas habet &it d.cor.
run^ animis eximebant, retundit ea non fine me per plures fepant dira contagia, feparare ab ovi- &&**** 1$.
I kid. r. 16, infigni acrimonia : Abfit ut 1£fa garrientes fe bus famis morbidam ab illo cui mi, tl eji impoßibile,
curos nos in hac negligentia effe debere credamus, ipfa forfam Jeparatione famanda., Nefcientes enim ;
Verum eft enim quia nemo perit njt filins penditio quu pertineat ad prædefiimatorum numerum quis non
nis; fed at per Ezechielem Prophetam : Ille quidem pertineat , Jic affici debemus charitatis affëiu ut om
in pectato fùo morieiur,fànguinem vero eit, de ma his vclimns falyos ftri, Et fui quoqüe zcli} ex
mu fpeculatoris requiram. Vnde rcgulam tra quo polt tot exarata volumina, duos illos po
- - -
defis exlerendi zeli & a&ionum quibus eum ftrenios libros advcrfus errores de Dei præ
ad falutem fratrum noftrorum procurandam deftinatione fcripfit, eandem fuiffe bafim in
-
dicat. Nam quafivis Dcum non dubitaret .* .* . ,
declaramus admonendo, exhortando , corri
bid. c.»lt. picndo, prædicando, fubjungit : Prumile quat atliiienlibus 'veritatem poffe revelare :. Ta J£;b d*}ræl.
5. c. i.
tam ad nós pertinet, qui pr«deflimates a non p. «defti men, inquit, etiam nos impendamus eis dileífionis
natis difternere non ya{tinus , & e! hoc vm m sjalros affectum , hoc eft, zelum noftrum quo libera
tri re, e debemus, omnibus me pereamt vel me alios , tionem corum ab erroribus coicüpifcimus,
perdant, ad libenda eft à nobis medictialiter fevera mtnisierttmque fermonis , ficut donat ille quem roga
correptio , Dei eft autem 1Il s eam utilem facere quos nitus ut in lis litteris ea quæ illis effeut apta & utilia
ipfeprafèrit & præde] iravit conformies J e. i imagmts d ceremus. V, de éhim fcimws me forte Deus no£ier,
i filii |iii. St in in alij;ando t.more mvm corr pimus • id per banc nwji rati, velit , ejicere feryitutem, qua eis
me alijt â ind. pertat, rur mom eti m timore corripi B iu Chrisli libera varitate frvimus. Denique
mus ne alij s inde plus pe, eat ? QJod etiam fu iftam cffe deυς re oawu zeli quo fèrvus Dei
perius nct nullis antes olitis luculente tradi falutem erranti m jubetur quâ rere, fìnctus -
-

tbid.c. i3. derat : Nefcientes emiin q is pertineat ad pr«defti Paulus fatis pcrf, ilie fimilibus veruis docet : ** • * •

materum numerum, quis mon pertineat , fc affici debe Cum mode:ii.i corripientem eos qui rejiífunt veritati, 1.7'imoth.*•
mius chartatis affe£tu qui n n cft alius nfi ani ne quando Deus dat illis pœnitentiam ad cogno/cem
mirum zelus, tit omnes relinus falvos fieri. Hoc dam venitatem & iejpijcaiit à diaboli laqueis.
quippe ft cum fingtik)s quofjue tit occiirrerint ctim Quati dicat cum Auguit, no ,, unde enim fi
quibus id agere valeainus ad jcc cofiam raddicere ut mus, ne fortc Deus id p**fianc veltram velit
iu/ ficati ex fide pacem babeant ad petºn. Ex qua cffi-cre correptionis, modeltæ fervitut&ri :
fan&i Augu(ttti doótrina manifcftum cft,vélle Hac fana & fanéta divi Auguftini do&rina
Deum,ut ad omnium qui occurrerint falutcm quifquis 1nltitutus fuerit , quamvis, non cre
acquirendam charitatis ardore flagremus; fcd dat quemquam opera fua falvandum effe,
Dei e!t utilem, inquit, illis eum faare, quos ipfe qucm Dcus non falvare decreverit; non tan en
pr«ftirit & pr«deftimavit conforme: imaginis fl; fui. idcirco minori zelo Dco jubenti Prædicare,
Sed quid opus, inquies, ut ctjam proptct prae monete > corripere , orare, & hujufinodi falu
deftinatos tanto zeio c. aritatis ardeamus,cum tis miniltcria .ratribus exbibsre morem geret;
æque bene omncs i!!i & fòli falvandi fint? fortaflc enim fic prædeftinatos ge cum Au
Rcfpondeo quia praedetinatio effc&um guftino cogitar, ut noftris winTtcrijs conce
fuum non fine horninüm aliorum cooperatio dantur. Vnde cum illam clectioncm quo
ne f ttietur. Non niinus eft autcm, ifho vero c rundam ad regnum, ac difcrctioncm à miaffâ
'multo magis , hominum a£lio & ttudium & Perditionis pcr propcfitum Dci, inftantiffime
zelus nece, arus ad ea qug Deus decrevit hu docuífiet, eo tänen non obftan:e, utilitatem
manis aétionibus concurrcntibus ficri, quam correptionis incuicans, Nemo 1 ?'ur dicat, in tib. de Cor.
ad ea quæ tantum futura prævidit. Nęutra qu\t,non effe corripiendum qui e::oru,ta: de via iuffit, &^ grat. c.9.
quippe ficrcnt , nifi illa pci quæ {unt futura Jei ei rvditum & peJeverantiam a Domnino tantum
concurrerctt. Cùm ergó nefciamus, utrum eje pojueudum: Nemo prudelis & fideli, hoc dicat.
per diligentiam atque opcram. noftram Deus Si enim fecuiidum propofitum rvcaiti* eft tffe , protul
fratrum noftri rumi falútem in æternæ feli dubio ulli etiam quod corripitiir Leus cooperat ur in
citatis Portum adducere velit, nierito fane, ὐonum. Ftrum autem hic fit vocatus, quoniam qui
fi filialis erga patrem noflrum, & fraternæ corripit nejcit, faciat ip,e cùm charitate (hoc eft,
£rga proximos vifccra cbaritatis gcrinuus, in cum zclo dc quo loquitur) quod fit effe ftuiem
fìlutem eorum zelandum inardcfcimus., Ita dum : fvit enim talem corripieiid;im ,fa£!uro Deo aut
divcrfis in locis iftum zelum intellexit & cpe mijericordiam aut iudictum. Mifert ordiam quidem
fa ex ze!o pullulantia fànctus Auguftinus. fi a maffa penditi.fiis ille qu» corripit:ir grati e largi
Nam ad preces pro proximis fundcnJas, in tate difcretas ejt &c. Et multo inferius moííet
-*
citans, quibus nihil efficacius ad proximorum præpotitos ut corripiant fubditos fratres cor
Lib. d. dono filutem obtinendam zelus habct : Si qui fùnt, reptionibus de charitate vcnicntibus : Nos, cap. i:
*/***•**, inquit, mondum vacati, pro eis ut yocentur oremus. D. ait , agamus fine defferatione quod agimus. si filius
Fortaßis enim fic pradejlinat, funt ut no$tris oratio paciâ eji qtii corripitur requiefcetfuper enim pax no
nibus comedantur & a cpiant eandem gratiam qua $ira: fiu 4ein, ad mos reyertetur. Quibüs præ
vini c, •}•antur ele£ti. Quafi dicat fortaftis clariffimc fubjungit : Quamvis itaque etiamidum Ibid.
cfftn praedcttinatum eft, ut falus eorum per quorundam fides fùbvertitur firmum Dei jundamen.
tale medium orationis, quam prò eis funüi tum flet , quumism fcipit Dominis quijint eius non
mus, procuranda fit. Et de excommunica tamen ideo mos pigri & negligentes effe debemus in
tionis anathemate, quod paftoralis aliquando ¢arripien4s qui corripiandiJwit. Ncque enimjufira
- -
i … -
4i:iam
 , sg4 DE GRATIA CHRIST! SALVATOR is so4; - - - *••.…

ucíàturae magni-'
`â;?y**f, Corrumpunt bonos mores colloquia mala, A kpfus humani corruptionifqucíà
& pjrijit infirmis in tua fcicntia frater, pro quo túdinem non penetrantibüs ( & ideo ple
• • . chjius mortuus eff., Npn argumentem ur «gnira rugiqüq plus quam fìs cft humano conâtui,
iíía præcepta falubrúmqae te:rorúm &c. Qgae fupra & libérâ voluntati tribuentibus) (obrie pru
| diximus. í.t in libro de deno perfeyerantiæ dcntcrquc prædicétur. Sed fi invidiofe pro
ygfpondcns Mafjjenfibus, qui digcbant , ut ponatuf, 'quid mirum fi fcandalum impeti
Ifùs viJia.s, ß ßc prædefiriäti ad utramque „tis, maximeque fuperbis ifta fummae huiniti
* pirtcm , ut de alijs?â alios nullus poffit acce tatis dc€trina pariat ? Etjam præfcientiam
I?iere,quo pertinet tania extrinfecus correptio rudibus fic proponere , ut horrefcant,fcanda
'jfjs inftantia?. Ac propterea clamabant Præ lizcntur, diffolvantur, non cft difficile : Qga £;$. de &•
- ' deftinationis definitiohém ütilitáti prædica tamen prediffimatio,inquit Aug.non ita popülü prœ A. rf cap.u,
- ;:;:'; tionis adverfain , Qgäfi yero, ; '£; adverfata dicanda eft ut apud imperitävel tardioris intelligentiæ
***** *** fit Apoíiolo pr£canti. Ncnne ille `odor gemium multitudinem redargui quodammodo ipfa fua pradi
- $i fide & veritate prade$inationemh toties com men cativne vidcatur ficut redargui videtur & prafcien:ia
davit , & vcrbum Dei prædicare nom dejittit 3 £t Dei(quam certe negare non poffunt) fi dicatur homi
utrumque Scriptura declarans : Ct r er.o præ milius, five curratis, (ive dvrmtaiis quod vos præfavit
áicationi , pr«ceptio;w, exhortationi, correptioni, quae qui fa'i non poteft boc eritis. Quod dolofi v:!
omnia frequentat Scriptura diviva, exifiimamus imu inpcriti mcdici medicamcntum utile perpe
tilem definitioneú prædicatioiiis commendat ram allegantes cQmparationc declarat. Qua
quam
eadem Svripiura divifit *. Ncmf* quia, ut fupra b dc re fupra nonnihil egimus. . . . , .
ex eo diximus , fic fortaffis jra deftinatum cft, , , Quod fi tamen ex dc&rina ifta re&e expli
ut noftris öratioribus aut alijs miniftcrij» con £ata quifpiam iQ fcandalum, vitæque diffolu
P.of}. !ib.
ccdantur. Quol praeclare éxferteque fanétus tionein, aut dcfperationcm cadat,fcandalum
Profpg: expreffi: ? qu*myis ergo jiiod fatuit eft l'hari{aicum, ex di(tortis opipicnibus vcl
*. 'de vo at.
Genf. c. 36. Deus nulla poßit ratione nvj fert, Jtudia tainem non aff &tibus profc&um, & ideo , fi,fanari non
tolluntur orandi , adde & prædicandi, & mo potuerit , ncgligendum. Dtcatur ergo vtrum, ibid. c. 15,
' ncndi , & corripiendi , quià fìmilis omnium ut nonct hac ipfà, de re difputans humilli
ratio eft. Nec per eleëtionis propofitum liberi arli Injus Do&or, maxime ubi aliqua qua;fto ut dica
trij devotio relaxatur, cum im, lendae voluntatis Dei tur impelit, & capiant, qui poffumt : me forte cum
ita fit pr«defùnatus effefttis, ut per laborem operum, tacetur propter eos qui capere non poffunt non fòlum
per imgantiam fupplicationum , per exeratia virtu veritate fraudentur , verum et avi falfitate capiántur,
tum fúnt incrementa meritorum & qui bona geffé qui verum capere, quo caveaturjalfita: poffunt. Non
rint, mom folum fecunduím propofitum Dei,fed etiam cft veritas Lcsbia regula , ut ad iìfi morum,
fecundum fua merita coronentur, , . . . . . . yel, de fe Praefumefitium affeétus aptari de1
Ex quo ctjam fcquitur, non rcάe dici,quod bcat : fcd fi neceffitas poftulat integerrime
haec döétrina explicati populo ac diligenter praedicanda ; fi In On poftulat, & imbecillium
expreffà, fcandaium pareret, & licentiam vi £aPacitatem pgftulat, fùpprimenda.. Verg,
tæ. Scand£um enim, non parit, nifi apud di folida, & humilis,pictas valde rara eft, etjami
fortos animos qui pravis opifiionibüs, vel in illis qui fibi de religioDc blädiuntur.Qjiot
fui-ipfius fiduciâ plèrii, fìmul atque ad fub c quot cam tamcn, Deo miferarte,con{ecuù
miffionem fùb Dco & ád fufpendendam per funt, non cft periculum, ut ì\\i in barathrum
ditæ creaturae fpcm cx divifae voluntatis de defperationis áut diffolutionis incidant, dum
creto revocantur, omriis devotio refrigefcit pninem fpem fuam in gratuitam Dei praedcfti
& ad fequcndäs vetéris hominis cupiditates nantis, ac liberantis quos voluerit, mifericor
relaxantür. Nihil enim horrent iltiufmodi diath transferre; ac baculum arundineum li
homincs magis, quam revocari ad divifie vólun bcrae fuae yoluntatis abijcere doccntur; quia
tátis incertum, quaG de fua coopcratione curâ tot Angclorum myriades, nulla tentatióne
fua fufficienti gratia certiores. Hanc cnium pulfatas, totumque genus humanum femel
fubmiflionem horrebânt etjam, cáncque pejus in paradifo , & nunc infinitis penè partibus
pr ofp im
& angue odcrant,Profpcro & Hilarioteftiuus,
Mamilienfes : Sub interta , aiebant, fpe curfurh
majorcm ejus numerum, #££;
ipfi
clamant) gratia communitum, iterum ceci
rp fi.adaug. 'i9f poffè effe con$tantem. Càm fî aliud habeatpre diffè, & quotidie cadere non poffunt ulla ra
deílimánti eleâio, caffa fit adnitenti iiitentio. Et tione diffiteri. Quibus itcrum illud Augufti
AVilar. ad
Hilarius : Nec ad incertum volumtâ;u Dei deduci ni etjam atque etjam cogitandum relinquo :
5-4*3« fé volunt, eo quod inde defperationem fibi vc Am vero timendum eft, me tunc homo defperet quando Lib. dedis*
-rerentur, fi fulcrum iftud propriæ diligentiæ fpes eiu* ponenda demonjlratur im Deo,non autem perfvs. 1>.
fubtraherctur. . . . * ; . . • defperaret fi eam im feipfofuperbißimus & infelicißi
Quaproptcr non eft inutilis ifta do&rinâ mus poneret è
prædicationi, dummodo coram impcritis,

cAPvT
iC;
230. Ἀ o46 ,-
L1B E R D E c I M V S. Jo47
Pi:. .?
natu,
: pru cAP v T x. · · · · ·
-,', , ^. ** •
& gro.
Še;.
b:ii, Solaitur fèptimum argumentum , quo exiftimatur ifta doétrina non *- -

£t ttag effe divinæ clementiæ confentanea, eo quod reprobos non nifi

{3Atá
is:®, ad damnationem creare & confervare videatur.
• •
*lufis, - * »
e
ι ', ., . .. . . ' ' …- • * •• .. ' , ... ,

E N 1 Qv E obijci poteft, non vide- A creat malos quomodo pafcit & nutrit malos, quia
ri fèntcntiam iftam fanóti Auguftini
divinæ bonitati & clementiæ cófen
T : taneam« Non enim ad aliud illi quos
ex perditionis mafla libcrare noluit, crcari vi
dentur, nifi ut in æternum percant, nec eorum
creatio cffe bcncficium, fed fummum malefi
cium. Quis cnim fru£tus propter qucm tanta
rcproborum multitudo nafcatur , cx qua ne
rno fàlvandus elfe prævidetur, neque fuppofita
illa gratæ potcnti(Iianæ negationc falvari po
tclt & . . . . . .. . • * •*
quod eis creando tribtiit ad matur« pertinet bonita
tem,& qund eos pafcendo &:mutriendo dat incremem
tum, non utique malitiæ eorum, fed eidem bona matu
ræ quam, creavit Dóm* bomum tribuit adigmentum.
Ex quo patet, hanc Auguftini folutionem non
minus ad hominum ac dæmonum fub pecca
to &, pcenis confervationem, quam crcatio
ncm pcrtinere ; idque quamvis non aliqui
tantum reprobi, fed omnes omnino homifies
& Angeli perjffe & in æternum perituros effe
. ; '. 'fingeremus. Itaque & Profpereandem obje *

Rcfpondetur : & ifta cbje&io à Maffilien
fibus Auguftino fa&a eft, quando ejus doctri
næ, tanquam inde conlcCtancum objeccrunt :
ohie&#. 3. Qgpd Deus maiorcm pariem generis bumani ad hoc
A^ r mcem, t. creet ut illaimperdat im æternum. itemque, quod ma
Obr«&}. 4. ior pars generis bumami ad hoc creetur a Deo , ut mom
p^incents Dei fed diaboli faciat volumtatem. . Ad cam igitur
êtionem folvens : Omnium quidcm hominum Deus Profp. «i!
creator eft, fed nemo ab eo ideo creatus eft ut periret : Cbieé}. 3.
quia alia eji caufa nafcendi & alia ej? pereundi. Vt Vunsens.
enim nafcantur homines conditorû eft beneficium : ut
autem pervant prayaricatoris efl ineritum, Scd hu
jufmodi imaginatiofies hominum adverfus
quas haétcnus dimicavimus, ex co ferc profi

;
;
dico, Deum ex immenfa bonitate crcalle non cifcuntur, quod de humana natura ad cum
minus hominum quam Angelorum naturam, , philofophantur modum, ac fi innocens ex opi
cofquc in manu liberi arbitrij collocafle, cum . ficis nanibus prodiret. Tunc enim revera,
adjútorio quo fcmpitcrnam, fibi beatitudinem fi Dcus abfque ulla operum prævifione, alios
pollent cömparare li vclicnt. Quod ergo crea ad beatitudinem clcgiffct, alios ad perditio
ti funt, creantis bcneficium , quod cecidcrunt, nem , finc auxilijs dimitteret, atque interim
pcccantis npcritum). Ncc gquum crat , ut illâ illos vocaret ad fidens, hortaretur ad follici
fpontancâ deficientis voluntatis pcrvicaciâ tudinem , praemia projorerct , cxitium miná
ftatutys ordo turbaretur, ut vidclicct propte retur , negata omni faciendi bonum & cavcn
rea nequc peccatrix natura dæmonuin aun di malum facultate , merito duriffimum ini
Piius peroaancrc debcrct, neque, peccatrix quiffimuinq;vidcrctur tales condcrc;quia non
Primorum hominutn natura propagari. Quod eos nifi ad interitum deftinare videretur. Sed
cnino dæmonibus & horninibuS rcprobis noc in Auguftini fentcntia fe rcs longe fecus ha
in malum cedit, non cft ex voluntáte crcato bct. Propria voluntate violata , fra&a, infir
ris, fcd malitia fpontanea peccatoris. Ille cnim mata natura eft , & perditioni obnoxia , quid
confcrvat dæmones fub fantis criminibus & guerimur adverfus judicem, qucd aliquos li
cum tantis fupplicijs, & ex femine vitiato pro bcrando, reliquos proprig relinquat infirmae
pagat, homincs rcprobos, in ufüs maxiinos quc libertati % An tit mutct æternas leges fuas,
Dco cognitos ; quamvis ipfi propria iniqui quas naturales dicimus, & hominibus haud
tate , non nifi malum fa&uri atque perituri fecus ac dæmonibus in eorum inftitutione pro
fint. Ex quo fit, ut quicquid ipfc cónfervat pofuit, ne amplius earum tranfgreffione de
aut creat, non nifi bonum, fit; & ex natura , linquant, vel gratias ubiqüe & [emper etjam
fua magnum beneficium, gratiarum aétione ad inferos diffundat, ut poffint eastranfgre
digniffimum, quamvis per accidcns, ex aliena diendo dclinquerc ? Quódfi utrumlibet per
perverfitatc cedat in màlum. Hinc Augufti abfurdum cft, ut vel abolcantur naturales cir
t£. 2. de *us cum ei fimile quid obijceretur : Bonitate ca Deum & proximum leges, vel adimplem
pwpt.f • 16.
fua, inquit, Deus facit bomines & primos finepec di gratia ad damnatos inferofque diffundatur;
cato, & ceteros fub peccato in ufùs profundarum co nec tamen alio ullo pa&o lex naturalis, nifi
gitationum faurum.Stcut enim de ipfius diaboli mali per magnam Dei gratiam,præcipuè à peccato
tia novit ille quid agat & quod agit iu$tin eji & bo tibus, fine peccato cuftodiri pöffit, definant
num, mac eum propterea creare (adde & cófervare) murmurare advcrfus Deum, quod ex pcrdito
noluit quia n;alum futurum & permanfurum effe enere quofJam tantum liberando, cetergs
?r*fcivit,ita de univerfo gemere hùmano quamvis múl É. gratuitis liberationis adjutorijs, in pcrdi
Ius hominum fime peccaii forde majcatur. bonum ille tione dercliquerit.
£i#. v.de
9ui fumme lonus ej; opciatur. Et infra : sic itaque
supt, ef- 16. c APVT
ι
 *. l.
,.,s DE GRATIA CHRISTI SALVAToRis $o$y
'g A P V T xi,
Repróbati nön tam propter fuam, quam eleétorum 'ùtilita.
'tem nafcuntur & confervantur,
· · · · · · · · · ·· · · ·
v re vámen vcl éxpreíía vel tácita A fupplicia ûereliáiéíïe videâfitür, hinc homi
murmura, quibus viri boni advcr
“fjs ift* m afíértim'ab Auguftifio di
vinæ juftitiae feveritatem concitan
tur, magna ex parte placárentur, fi caufas illas
profundas, própter quas Deus illum ordinem
providentiae adbibendurn judicayit, intclli
gendo penetrarent. Sunt enim ab oculis ho
minum maximè carnalium vehemcntcr ab
£rufae. Quam ob caufàm Auguftinus paulo
dnre dixit, quod Deus malos crcat in ufùs pro
fundaram cogitatiomiim fuarum. Cujus profun
£pig. 39. &itatis confideratione alibi dicit, quod illa im
[+litabilia iudicia eius, himc fidelibus cordibus mag
£iam ** gerant admiratioiiem , qui de illius fapientia
pertingente à fimt ufque ad fmem fortiter & omnia
fiaviter tkfponente mon dubitant, quid fit quod ei plu
tet ut hafcantur ac multiplicentur hi , quos etfi malos
ipfe non fecit tamen mali futuros effe prefaiit. Ad-
dit itaque ; Nimis enim confilium eius tm abdito tff, B gußino vifum fuit, non aliter
quo etiam malù bene utitur ad profeëium bonorum,
etiam im hoc mirificans omnipotentiam bonitatis fua.
Quae providentia adhuc multo apparet mira
kilior, quando tantam cogitamus , aut ct
jam videmus hominum non liberandorum ad
aeterna deftinatorum fupplicia multitudinem :
£i*.*.•}*r. Quare fint illi plures quam illi, ait Auguftinus,
j*£*** '*' cónfilium Dei vélle noffe multorum eft, moffôautem vel
f. 346. fahciffimorum hominum vel omninò nullorum. Haec
igitur divinae providcntiæ profunditas, & ex
profunditate obfcuritas , facit homines qui
non murmurant, aut non mirantur, peccato
res Angelos univerfos, in ictu oculi, fine fpc
reparationis, judiciaria Dci feveritate daá
natos , aut innumeros parvulos, qui omni
prorfus baptifmi poteftate caruerunt, ad infe
£os præcifâ fpe liberationis cxpelli,de majori
bus præcipue nirentur & conquerantur, quod
abfque ulla futurorum operum confiderätio Ipfis fuper quos ira Dei manet bene utitur ad docen
ne , in perditione reliéti fint , & à divina mi- c dìs aliò, quos liberare dignatur. Et libro decimo
fericordia reprobati, vitam iftam gratiæ cæle
ftis adjutorijs deftituti tranfeant. uafi vero
& ißa eorum defertio ac dereli&io nón efiet,
aut effe deberet pars illius fupplicij, quod fuá
iniquitáte meruerunt , aut non mirandum
effet , fi eos omnes confeftim extremis illis
fupplicijs addiceret : aut magis mirandum fit,
quod Deus in hac vita quandam iræ iftius
magiæ, quae peccato debita eft , & proptcr
quam à divina mifèricordia exclufi & à jüfti
tia reprobati funt, particulam exequatur. Scd
quia cauf£ iftius gubernationis reproborum
tam alta caligine te&ae funt , ut fruftra in hoc
' taundo yiycrc & non nifi ad cumulanda fibi
- .
-_
· · ·· · ·· · ·· · · · · · · · · · *> .
nes'vel ad ifta confideranda tardiores,vel pr£
occupatis cpinionibus diflorti , quibus abje
&ta jüftiti: feveritate, nil nifi gratiarum pro
fufiónes cogitant, patrocinandis ijs qui repro
bati ac dereli&ti funt, & redarguendo repro
banti ac derelinqucoti Deo, exercent facun
diam fuam. Qui ut vel paululùm erga do
&rinam iftam fàn&i Præfülis feveram qui
dem, fed tamen ipfius judicio nimis vcranì,
mitefcere dignentür, caufas nonnulias, Deo
;j$ , quas ipfe fan&us Augu
ftinus prodidit, cur Deus eos quos alto fuo
judicio reprobavit, & à damnationis libera
tiorie fecfufif, in hac vita fæpius fine gratiæ
uilius beneficio vivere finat, alios ex ipfì col
lata gratia quam fubinde tribuit graviores
accuìulare cruciatus, Quas quifquis bene
ponderaverit, judicabit fortatis id quod Au
ÉÉÉÉ
deftinatos cx eodem genere liberari, nifi re
probi ipfis permixti cum tanta Dei feveritate
tractarentur. * • • *• ,.. *
In primis igitur fànóto Auguftino indubi
tatum fuit, homines illos quos Dcus jufto ju
dicio noluit à damnationis mafiâ difcernere,
non tam propter ipfos ut a ternam vitam afIe.
quantur, quam proptcr alios ; quosgi ab ca
dem maffa mi(èricordiae liberalitate dißernc
re placuit ,creari, & in hac vita fcrvari,& gu
bernari. Teftatur hoc fan&us Oo&or àìwet- -
fis locis. Nam cum adverfus \u\ìanum ùecla
ratict, Deum fuis praede\natis pœnitentiatu
bcatumque finem fua liberalitate largiti, de Lib.3.asi.
reprobatis addit: Ceteri autem mortales qui ex Iul.$. 4*.
i£to numero non funt, & ex eadem quidem maffa ex
qtia & fii,fedvafa ira faâi funt, adutilitatem maf
iuntur jiofum. Et in Epiftola ad Paulinum : ryf.io*
fèxto cóntra Fauftuîn : Ad aliquem namque £******
vfum faniorum ordinatur omni cacitu impiorum à f*****
fummo Deo qui pro fui regimini «quitate bene uti
tur etiam malù ut qui fuo arbitrio iniufte virum
illius iudicio iufle diffouantur. Ex quo fit ut
quantum Dei dile&io erga reprobos minui
tur, quos in perditiorie relinquére ftatuit,tan
tum erga prædeftinatos,quosliberandos defti
navit augeatur, ut in eos toto impetu collata
fluat: Alijquippe fua in qua jacent igiquitato
meruerunt, ut quia fibi inutiles fa&ifunt,noa
amplius gubernéntur à Deo proptcrfe , fedin
illum ordinem providentiæ, in quo ferviant
alijs, referantur, -
c AP V t
 »

7 C;
go5o lIB E R D E c I M v s. 3o5 1
C A P V T X I I.
.
- -
- . -

Fruétus quos ele&is afferunt ad tria capita generalia revocantur.

a ' - Explicatur primus : quod fint ornamentum terrarum,
& quo fenfu. -

- ' O R R ö iftae utilitates , quas ele&is ^ commoda vitae prafentis inftruâa in inventicne ar
in: s. - Dei filijs conferunt reprobi, funt innu- tium, im extruätione urbithn, in comíhtutione legum,
È
€$ - merae, fed ferè ad dúo aut tria capita im confederaiione populorum ? Sed 8; ipfe Au
Ę - generalia reduci poffunt : ut videlicet guftinus praeclarffimè fufiffiinèque in libris de
itum ; fint quidam feculi praefentis ornatus, cujus Civitate Dei différendo declarat : Ipfe (Deus) L. ,,.4.
ir utilitas in corporalem clc&orum fru&um re- 1mcorpoream corporeum}, mati.ram, illam pr«pofi- Civit. c. 24.
Ę dundct ; ut ele&ti multis modis doceantur; tam , fama fubieátam mirú modis copulam, & con
:m É - denique ut exerccantur atque proficia tnt. mecle is animantem fa.tt. Quod opus eius tam magnam
- ;$ Primus igitur fru&tus cft , quem ex repro- & mitrabile e$t ut non folum im homine, quod eft ani
Ę bis elicit Deus, ut faltem feculi præfentis cur- mal rationale , & ex hoc cumétù terreni, animantibus
iis;
in iV. fus , vel fola
& infinitis ejustalis tantaeque
operibus natúræ
fiumanae præfentia,
viíae utilibus ma beneprefatius,fe
mufculaatq,
ex eleutius uim qualibet
conjideranti ftuporem minutinge
mentu ß
;
ig -

decoretur. Tetigit eum fàn&us Augußinus

- -
a. -.
**t, luudeng, pariat Creatorù. Ipfe itaque amium a
-, - - -

•ontra Iulianum, uti cum de praedeftinatis humana mentem dedit , ubi ratio atque intelligentia
ac reprobis difputando dix.ff.t , quod reprobi um mfumte fopita eft quodammodo,quafi nulla fit, ex
ad utilitatem eleäorum mafleremtur, prefliu$ eain qtanda fcilicet a;que exerceuda «tatis acceffu , qua
£*b. 5. ront, utilitatem, cxplicans , confeftim adijcit : Non fit fcientia capax, atque do£trinæ, & babilis pervep
- rut. cap. 4. enim quemquam eorum Deus temere ac fortuito cr.at, fiomyeritatu 6* amor.s igni, Qtia capacitate hau
'a3 aut quid de illu bomi operet.r ignorai cùm & buc rat fa?entiam virtutibufâ, fit prædita, quibus prw
- ipfo lonum operetur, quod im cu humanam creat na- denter, fortiter, temperanter & tufe adver us grat;
turam,& ex eu odinem feculi pr«fentu exomat. £.££** * £gerai; yj* dimicet , euj, m llius ret
Et in libris de libcro arbitrio de parvulis dif- defideruo mji bomi illius fummi atqueinon mutabilu
putans, cur cum pcccato ex hominejam pec- Vtncat.Quod etfi non factat, ipja talium bomorum
çatore nafci augerique finercntur aut €uraren- **past4 in natura ration4li egritus inftituta,quan
z;»., a. ii. tur : Ncm enim damnato primo hominefic adempta B '*" "* bumi quam mirab le t; om mipotentus, quu
art. c«p. ao. £# beatitudo ut etiam facuìidita, ad me, eiur. Potârat °"?*'**''*' effutur aut cogitat ? Frater enim a. tes
enim & de prole eius quamvù carnali & mortalial,- bene vivendi & aì immutale p.erveniendifel.autatem,
- quod in fuogenere fieri delus orname, tumqne terra. %'*'''*'**'*'***"*? fila Dei gratia quæ in Chri
& &* ve*r* rum. Lt in libro de vera religione : Iia de pec- flo efl, filys promißionis fegnig, donantur, momme bu
£ , ***• c. x8. cato mo/ ro quod im homine peccatore ipfù mati.ra mo- unamo img m o tot tanta 4, artes, unt inventæ & exer
*
ftra ccmmifit,
;

mum decus
& genus humanum faâum eff mag-
ornamentumq, terrari m & tam decemter
-

?artim ne, ffa 4, p4rtumtuomu$voluntaria.ui

cellens vus men, u, atque rati
-

im ! Y tam 'Έex
eIlurt

- - -. 1 '/ua 1f1 bua ett,4//1 reUtus

usu re

t*
-
'
-

divin«
>•
provident;« procuîatione adminiflratur ut ars
-

i-
-
?'* fup£; 1mo & £#f44 pΊ?;?p ^ iofa á appe-
e • ■ ••; •,
- - 1471] n. '/mIe m ifa nam
** ineffabiü median? ipfam vitiorum faeditatem im tit,quantum bomorum habeat in natura, umde ijfa po
<A nejìio quam fui generi, Pulchritudinem vertat. Quæ
- -
tuit vcl mvenire vel diflere
£-.
vel exercere ie£fetur 3 j'e-
..
£*% Š ä in Ê
ulciritudo in aco f;
j?; fo $'; ex par cft, ££; -
£;7i/eniorum
-

iniltjfria Ę.
& «dificiorum
quam fupemda quam m.rabi
ad op:rapervenerit , quò
-

„!;iit', £}a geperis humani focietatc, ! icul ò um navivaticme prvfecerit : -

ú non folum reprobi ele&orúm, jáíôïíí? in agricultura , quò m nayigatum prvfgerit: qua im
Ἀ
;;;*i!'
-
viunt , ut mox diccndum eft », (ed & ipfa in
rc f.
- - -
fabricatione
c£ piét quo, umvaforum, el e:iam ftatuarumque
: na it4v r;t r* iwn 12 we**•
i£tt rarum rar:etate excogitaverit * -^-
& impleverit:
„nimi,
qii;* ib.^. de Ge- !n
&ib.). ae in ί;' 'T íí sensertuntur.
- ~Cflc II ad I1tteram :
-

An
Et
yerò ita
u. ä;imtheatrus mirabilia fpeétantibus, ËÎ;
credibil facicmda & exhibenda molitafit im μη
em

*! ** *** 4** «*cus eft mente ut mcn cernat quanto teir., o,. di»!, occidendis , d: mam ì Ę
fecimo
£} Ἐ c% quanta reíí adverfi ÂÄ;:apntt
- -
1.1 i I. i datºri

;4mfa'
- -* Id-
**P* ;*; f*£*uu humanum etiam cùm à paucu reâè
*•. . - - - - TΩ. - • (lx - -
j
A.
nes -

~r, 41iu1·buluiergl. yiyatt,

f/M/ - re 7î, % • %. at (
Quauttm jtie valeat ordo < tot genera : 4(1 V€fIi, J ;
venenorum tot armorum tot ma.binam1em
» - 2i.

ag- 'P'*'**
f'''' £tiam in
abiu/dam
peccatores ? pacis terr. na vinculum cor- tcrur,& profalute mortalit, eud.: atquer
}j*
-

. Neque enim tantum aspra. j? e i. Äi. É qt. t:Ἐ d.'* »

ι?ttn e

:!
-
vatifiimt homiiies
f. • • •,-^'
ut non etiam tales pecoribus & vo- :; ?' 'Ä; j.rete,! erit:
υ Vvltl Diafa' fatuu1-111
f!0t
0fjul.fiJenfa c*;
III,
l.
ri, -
l*fiibt f.
* antecellant,
il... - hanc
*ibus quorum
vfim.am mirdi tameiiproomnium
partem -
fui locigene-
jorte - - -
i'tameiit ; ;
ienta reperer; Ἀ.Ἀ tasme& f
e Ä'.co
t.
Jtaaendas : - - - .* ? -
-

{* *oiatam atem mom confiderare d.ist.i ; Quis vc gitationes , quantam multitudinem varietatemque .

3. rò quantufque fit ifi€vrbis ierrìrì, OI natus -

fgnorum, ubi pravipui locum vel ba & littera tenent:
-

¥
- -
& ad praedicanda
:-</s.
m conditoris ÉÉÉÉÉÉ, ••t1, »
ad dcleilandos animes, quos elocutionis
- i •••• •
ornatur,
- -
-

;* quam admirabilis, brevius Profper tetigit qvam diverforum carminum copiam : ad mulcendas
mufica, £; Ę
- -

„noa cüm iflaun Auguftini d, &trinam dcfenäeré» -

-
Ἀ : orgama -
-

modo;
fidia - ^*°** cogeretur : ornar, autem etiam talium conduione
- - - - - 3.
£x C0({ifaveitt : qtuantam p. fquaig,
der
ptriti.im dim:em[10num atque
1
;iant ; 2* ie**. *3.
£a!{.^ issa
mt » ' huius raritatem
ferae re -
numerorumcomprehenderi
, qui mom intelligat, qui fagacitate : meaiufj, &t : ordines
-
fiderum,
quammulta rerumquanta
mun - - - - -

***at Jiadjs & operibus quorumdam impiorum tot áìarum cognitione fe impleuerit; quis poß* eloqui,
- Yy maximè
7r
-

1 o5? , DE GRATIA CHRISTI SALVATORIS * p 53

m.tximè fiveimtis non afflrvatim cuméta congerere, A tnanum femem Abrahæ imitantes femen Abra' ae, prop
fed in fingulis immor iri. In ipfis poftremo erroribus terea jta boma terrena fum, re à Deo, mom ut um eis
& falfitatió is defendendis quam magna claruerint ' luxu diffluant , five perversâ fecurit.ite turpefcant:
ingenia Philofphorum atque teriticorum quis exi féd ideo habeamt divina m ferico d à hac omnia pr«-
fim.ife fùffìctat ? Loquiii;ur enim de natura mentis parata , im qui'us qtiarendi, poffent negotioßßimis
humane jaa f« vita mhorta!is ornatur, moh de fide laboribus occupari ut ad hoc vacent undè bonum «t. r
• atqve itinere rert.ii; qtta illa immortalis ac quiritur. mum poffet acquiri, hoc eji ut cujiodiaiit iufificatio
Hic igitur tam magnus ac varius vitæ hujus mc, eius &legem eius re juirant. Ita igitur ex innu
' mortalis ornatus , qui cx hominum improbo meris artibns, quas txercent impij, & gfcri
rum inftitutione & cgº,fervatione confurg t, bus quæ excogita:.t, viri ac muliercs reli
quamvis non nifi pauciffimi prædcflinati diif giofè infinita corporcis ncccffitatibus einola
«crentur, quantam in ftis benè pièque confi menta capiunt, ex corum velut jumentorum
* derantibus artificis admirationem excitat, rationalium miniflerijs adjumenta, ex agro
laudciique creatoris ! Præter quam tamen ad rum & animantium cu'ta & paftu alimcnta
filios pròmiffionis innumerae còrporis animae & vc(timcnta, ex reipublicae tcrrerae quali
quc rcdída nt utilitates,quas vel ex induftria cunque oidine & fceleratorum caftigatione
mentis rationalis quæ in reprobis viget, vel cx fecuritatem , ex defcnfionc tranquilitatem,
`te, rcnis laboribus in quibus affidue verfan ut expeditius atque fecurius vaccnt Deo, quo
tur , haeriunt, ut ipfi a'tius {ublata mente, finem fibi fòlis praedeftinatum, etiam repro
colcndo Deo liberátori fuo, fine moleftiffi ° borum adjutoriô confequantur. Profundà fà
n is rcrum fecuiarium occupationibus, quibus nè multumquc mirabilis eft iftaDei providen
alioquin diftinerentur, incumbant. Quam tia , qua , quemadumodum in totius humant
ob caufam Pfalmus notat , 1fraëlitis datos generis irftitutione, totam creaturam ccrpo
fuilîè Chananæorum tanquam impiorum la rcam quae raticne carct ad rationalem , hoc
bores ac facultates ut ex eis ad colcndum eft, homincm referendo condidit, fervamque
- 'Deum re&eque vivendum acciperent adjuto fubjecit ; ita in cjufdem reparatione , repro
*Âlm. io4. rium : rt dcd t eu, inquit, regiónes gentium & bos omnes, à maximo ufque ad minimium,
labores popul. rum polfederunt. Nimirum, ut cuffo praedeftinatorum filiorum fuorum fervos fe
diant iuffificationes eius & legem etus requirant. ^ cit , ut & corporeis eorum neceflitatibus &
In quae verba fànctus Auguftinus, & ex ipfo eorum fpiritali profectui ,_ æternaque vitae
**'**'?
P^r, fp.in illa
Profpcr? d;ftipulus ejus: jij intelligendum eff Dei
»!.•^ - •• . .
potiundæ, fivc fcicndo , five ncfciéndo fa- -

»erva Pfàlm, feryos & clectos filios promjùohis verum & ger mulcntur. -

C A P V T XIII.

Fruéìus fecundus, ut multis modis doceantur cleéti.

Septem documenta proferuntur.
E cv N D v s igitur fru$tus eft,vt ele&ti A meritis fed gratuita Deigratia funt ab illa ëcretione
multa & magna & fummopcrè neceffa difcreta, quid fibi collatum effet addifcerent ut omne
ria documenta ex reprobis percipiant. os objlruatur & qui gloriatur w Domino glorie
Quorum primum e(t, at eis ad oculum f£?”.
in ifta reproborum abiectione &malediétione Alterum itaque documentum eft , ut clc&i
oftendatur , quid valeat liberum arbitrium, ex abjc&icne & pœna rcproborum , quæ
quando à Dci gratuita gubernatione & adiu etiam ia hac vita fæpè mafiifefta cft , difcant
torio defèrtum eft. Ceteri autem hòmimcs, ait quid etiam fibi & alijs confortibus fuis debea
Epi£H. io6. Auguftinus , ad tffam focietatem (praedeitinato tür ac redderetur, öif ipforum mifererctur
rum) non pertinentes propter hoc à Deo prafciente Deus. Vnde Aùguftinùs ex duobus parvu
creati funt , ut in his offenderet liberum defertoris ar lis unum dicit affuijiendum fuiffe pcr mrifericor
bitrium fine fua gratia mutd valeret. Nihil videlicet diam , alium per iudicium relinquendum », in qu£* ,„;„;,
a'i'd nifi ut à Deo deficicndo magis magifque qui affumeretur agnofieret quid fibi per iudicium de- „.,;.
££rrenis cupiditatibus & peccatis implicetur. bcretur mifi miferisodia fulyeniret. ' Ex quo fanè
Nam ut aliti dicit : 1 ib.rim arbitrium captira fequitur
r5], 3. a.! ttim non mfi ad peccatum valdt, ad iuffitiam verò Tertium utilitatis maximum documen
8 omij^ '. 8. mjidy m tu liberatum adiutumque nom yalet. Scd tum, ut elc&i agnofcant gratiae feu beneficij
quia fcopus Dei non in eo Gftitur, ut nudæ fibi collati magîitudinem, dum vident alios
cognitionis iftius fruëtus cxurgat, fed in pri æqualiter aut ihinus rcos, coecis oculis in hac
mis, ut per eam eleétorum fùorum voluntas p vita ad interitum fèmpiternum rucre , & in
virtutibus imbuatur , h'nc in eodem loco, altera fèveriffimæ juftitiæ æquitate damnari.
aliam non mediocrem utilitatem ex reprobo De qu9 documento fànéìus Auguftinus: Ibi FpiM, ief
rtim abjectione Auguftinus affignat : ut ifta gratia eft indulgentia, ubiiuita poffet effe vindiéta. -

- Hibcri arbitrijoftenfionc , in eoriim iuíiú & de

Et hinc ávidentiùs apparet à pæna debita liberato Cr
rpj;i. ,se, biti, pani, yaja mifèricordiæ quæ non fuoruw operum gratú ufficato, quantum beneficij conftatur, ;;;
41f€¢
 ho5Â IL I B E R D E C I M V S. Io55
alter aqualiter reus fine puniemtis iniquitatepumitur. A ditione derelinqui. Itaque ad ifta Apoftoli
Etin Epiftola ad Vitalem notat idem bencfi verba quibus dicit, quod Deus ex eadé maffa £ib. 4. ront.
r,;ti.,.,., cium iftius gratiæ nullo plerumque merito, aliud vas in honorem , aliud in contumeliam condit,
Iul.cap. 8.
* airitatem.* nullâ voluntate diftantibus , fed fimilem cum eis. fic Auguftinus : Ideo non utrumque im bonorem me
quibus datur habentibus caufam itffotamem iudicio hoc meruiffe fe exiftimettamquam inculpata matura.
Deinom dari ut intelligamt quibus datur, quam gra Ideo mon utrumq; im comtumeliâ utiudicio fùperexal
1ù eis detur, quando iuffeutique mom daretur, quo tet mifericordia. Acper hoc nec damnatus ex debito,de
miamfimilem habentibus taufam iustè non datur. Et fupplicio iuffè queritur, mec liberatus gratis de merito
in libro de donoperfeverantiæ, cùm quære fuperbè gloriaiur, fed potiùs humiliter gratias agit
Lib.dede° retur, cur non omnibus daretur gratia ? Qu9 quando im illo à quo debitum exigitur quid im eadem
P**%*.* 8. mium , inquit, Deus iudex eft. Ac per hoc & ab eo ¢aufu fibi debeatur agnofcit. Et non minus per
grati daturgratia: & iuflo eius in alijs iudicio de fpicuè quam nervosè in Pfalmum 58. cùm de
monftratur, quid eis quibus datur conferat gratia. illis verbis: Deus meus demonftravit mihi in inimi- 1* Pfal. 38.
Lib. 14. de
Et in libris de Civitate Dei docet, quod Deus cis meis, ad populum differendo traétaret, id eff,
civit. c.z6 jam gratia difcernit homines & liberatis mom fòlum inquit, quantam circa me habuit mifericordiam im
' de ipfis, verum etiam demon liberatis,quid ei largia ullis mihi demon$travit circa quos mom babuit, mifi enim
tur o$tendit. Ratio cft quia ut fubjungit : Nam debitor fuffendatur minus agit gratia, cui debitum
enim debita fed gratuita bonitate tunc fe quifque ag relaxatur.
moßit erutum a malis , cùm ab eorum hominum com Sextum documentum eft, ut Deus quofJam
fortio fit immunu cuu quibus illiiuiia e[[et pæna com- g jufta reprobationis fententia pœnaque pcr
munü. Quod præclariffîmè in Pfalmis etiam cellendo, timorem uti!em praedeftinatis in
fignificatum effe tradit, quando Propheta di- . cutiat, ne incidant iterum in idcm fuperbiæ Lib. r. a. 2.
+J^lp. 38: xit, ut in vulgato textülégimus, Deus offendet & incred exemplutn : quod vvafa eo f:* fíí.
incredulitatis exemp J T/tCt

mihi fuper inimicos, hoc cft, Deus oftendet mihi perditionis, inquit, ad ufum correctionis aliorum fa
fuæ in mc mifèricordiæ magnitudinem in ipfis cit; nempe, ut explicat, quia jufti concepto ex
inimicis meis, quos ab eo video deferi ac pu pcenis timore corriguntur, juxta illud Pfal
***%*7. niri, occurrebat åutem quaííio,inquit Augjiti mi : Iu$tus lavabit manus in fanguine peccatori, rìu..
nus, quifnam fit ufus istorum mortuorum,quid tx his hoc eft, mundatur ab operibus malis per timorem
agat Deus ad utilitatë corporis Christiquod e$t Eccle Dei, cùm videt fupplicia peccatorum.
Jia ? Vt in eis demomjircttir quæ fit Dei gratia 1m pr«- Septimum documentum eft,ut Deus ele&tis
definatis, qui fecundum propofitum vocati funt. Vnde oftendat potentiam fuam c[[c tantam, ut non
ipfum corpú m alio Pfalmo dicit: Deus meus miferi folum damnare po{Iit peccatores, fed illis ipfis
cordia eius praeyeniet me, Deus meus demon$travit mi ctiam in hoc feculo benè uti ad eorum quo
hi in inimicis meis. Vnde in Epift. ad Optatum que fru&um, quos acerbis odiis perfequuntur.
dicit , quod fi illi foli crearentur ex Adam, Nam ut quodam loco Auguftinus: Neque enim Enchiria.
fpiff. 1 57.
aa, Optat.
qui cffent per gratiam recreandi, & præter illos Deus omnipotens cùm fumme bonus fit ullo modo fi- c*p. 11.
qui im Dei filios adoptamtur, mulli aljhomines mafle meret mali effe aliquid in operibus fuis , mifi uf
rentur lateret beneficium, quod donaretur indignis: que adco effet omnipotems & bonus ut benefaceret
quia nullis ex eadem damnabili ftirpe venientibus de etiam demalu. Nam ca de caufa etiam dæmoni-*
bitum fupplicium redderetur. bus ipfis fubminiftrat vitam, vivacen que po
Ex quo quartum confequitur in ele&is do tentiam , quamvis nulla in eis in æternum
cumentum, quod Deus unicè fpeétat, in iftis emendatio exfpeétetur,
malu benefacere quam malaquia melius
mulla iudicavit de /bid.
effe permittere. i4, c. a7.
occultis providentiæ fuæ vijs : ut videlicet
commcndata fibi medullitus humilitate, dif Itaque in Epiftola quinquagefima nona cum
cant non cffe in fuis meritis, quæ damnatis mimis confilium Dei im abdito effe dixilfet, quo etiam EpiH. 35;
1m Emchjrid.
inveniunt,paria fcd in folaDci gratia glorian malis bene utitur ad profeétùm bonorum, mox addi, -

dum : Quod iudicium cum deberetur ambobus in al quod etiam in hoc mirificat omuipotentiam bomitatis
cap. 98.
tero alter agnovit mom de fuis diftantibus meritü fibi fu«, quia ficut illorum nequitiæ eff male uti bonis
effegloriandum, quod in eadem caufa idem fupplicium operibus eius fic illius fapientiæ eft bene uti mali,
mom imittrrit Jed de divinæ gratiæ largitate quia mom operibus eorum.
: yolenti, neque currentis fed miferentis eft Dei. Et in Hæc igitur pleraque & fimilia documea
- ' libris de nuptijs & concupifcentia docet, ex ta fàluberrima', quæ Deus cx rcprobis im
Lib. 2. de malediéto femine Deum etiam reprobos crea prædeftinatis fuis operatur, ex Scripturis fá
supt. c. 17. re atque eis bene uti, Ne meritú fuú tribuatfi ad cris Auguftinus prómpfit, ubi Apoftolus di
tandem maffam quifque pertinens liberetur,fed qui cit : Quod fi Deus volens offendere iram , quanta «„ �
gloriatur in Domino glorietur. Et in libris contra videlicet pœna damnatae maffae debeatur, ut T"
Iulianum docet, ifiipfis iræ vafis oftcndi mife indc in cle&tis timor exurgat, & demonftrara
'£ib. 6. comf, ricordiam qua Deu$ profequitur electos fuos,
potentiam fuam, qua benè uti novit etiam ma
<*l. cap. 1o Neglorientur tanquam le meritis vit« füe, cùm cog lis, fuffimuit.im multa patientia vafa iræ apta in
' nofcunt hoc fibi iufiißimè reddi potuiffe quod vident D interitum, non ut cos corrigeret quos defpe
reddiparibus confórtibns mortis fu«. Hinc nafcitur xit, fed ut offenderet divitia gloriae fuá in vafa mi
ùlterius fericordiæ quæ præparavit imgloriam. Quantum
Quintum pro praedeftinatis documentum, fcilicet ipfis conferat, & quam gratuitum be
ut fiant quantam gratitudinem dcbeant fefe neficium , quibus nihil nifi Gmile fupplicium
libsrantii)co cùmìlios vidcntineadcm per juftiffimè debebatur. Quos Apoftólici loci
- Y y 2. {enfus
 sc;5 . DE GRATIA CHRISTI SALVATORIS 16yy
fenfus frequenter profundus Do&or tetigit, A tio eius in univerfà terra prodeft ei, ut timeant, ut
ut in libris ad Bonifàcium , cùm cx Apoftolo via, fuas corrigant quibus vocatio talu congruit. Et
docuiffet, Deum ex eadem malfà poffe vas inferius ad illa con(equenter verba, quibus
aliud facert in honoré,aliud in contumeliam, divitias gloriae dicitur oflendere per vâfì iræ
f.*; •. ea
+ •*f.c.7.
Deinde, inquit , fècutus tam magnum abditumj, in vafa mifericordiæ: Qgd enim prole! vafis per- tiii,
fecretum quantam aperiendum effe hominibus iudica feíiis in perditionem quod ea patienter Deus juftinet,
vit, aperuit dicens: Si autem volens Deus offendere ut ordinanter difperdat utaiurj, illis ad infiumen
iram , & demonfîrare potentiam fuam &c. ut notas tum falutis aliorum, quorum miferetur? Sed illú
faceret diviti ts glorie &c. hoc eft , gratia Dei non utique prodeft ad quorum falutem ifù hic utitur. Et
fòlum adiutorium, fed etiam documentum. Adiuto inferius: Quod ergo volems Deus offendereiram attu- (l;l.
rium in vafis mifericordi« m vafis autem ita docu lit vafa ire valet ad utilem alijs prefandü timorem,
mentum. 1n eis non oftemdu iram & demonftrat & ut motas faceret divitia gloris fua invafa mifè.
potentiam fuam , quia tam potens eft bonitas eins rucordiæ quæ præparavit in gloriam. Etenim obdura
vt bene tttatur etiam malis : & in eis motas facit di tio illa impiorum utrum que demon$trat, & quid ii.
vitits glori« fu« in vafà mifèricordia ; quoniam quod mendum fit, ut quifque pietate conyertatur ad Deum,
ab irae vafis exigit infitia pumicntis , hoc vafis mi & quanta agenda fint grati* mifericordiae Dei quiii,
fericordiæ dimittit gratia liberantis; nec beneficium aliorum pæna quod alijs donet offendit. Si auteml,
quod quºbufilam gratis tribuitur appareret, mfi Deus quam de alijs exigit mom e$t iuífa pæna mihil domut
alijs ex eadcm maffa paritcr reis iuJlo fupplicio con alijs à quibus eam non exigut, quia verò illa iuía efi,
aemmatis, quid uti,fquc dcberetur offenderet. Et in B & nulla eff iniquitas apud yindicantem Deum, qui,
libri primi quæftione fecundâ ad Simplicia fufficiat agere gratia* ei qui hoc remittit, quodfi yult,
num, cadem omninò Apoftoli verba expli exigere nemo fe reiiè diceret non debere.
ri3. *. q. s. cans: Hæc demonftaiio potentia Dei , & annuncia
*d $implic,

C A P V T X I V.

Cur tantus numerus reprobatorum prae

praedeftinatis.
V o D fiquis forfan quaeret , cur A cordia fubveniret. Ecce fic etiam portuit ele
ergo tantum hominum numerum ab &tos liberari, ut fimul tanta cffet multitudo
itto liberationis beneficio repulerit, in corum comparatione pereuntium. Quod
cùm cx paucis abjectis eadem po fuiffe exquifitum divinæ voluntatis conli
A;
tuiffent pro clectis documenta gratitudinis, lium ctiam non obfcurè docct, in libris de
Æ,
humilitatis , aliarumquc virtutum trahi ? Civitate Dei, dum tradit, propter peccati
Refpondebit Auguftinùs, & hoc ipfum ad primi magnitudincm maffìm üniverfâm effe
magnam praedcftinatorum utilitatem , à Deo damnatam ; atque ita diffcrtitum à Dcogrn* ,;„„,
de induftria efle provifum , ut ctiam ex ipfà humanum, ut in quibufám demonftttut quidva- ciii. .w
reprobat rum cópia neceffaria quædam docu leat mifericors gratia, in ceteris quidiuja vindiäa,
mcnta filij promiffionis haurircnt. neque enim utrumque demonffrarttur m omnibw :
Primum quidem, ut fic cx rebus ipfis ad quia fi omnes remanerent in prmiiiufle damnationis
i. difcerét, quid humarum genus meruiliet uni in mullo appareret mifericors gratia redimenti : rur
verfum, ex quo tantam , cernerent deperdi fum fi omnes à teiebrù transferrentur imluamim
multitudinem. Vnde cùm quidam ftulti , mullo appareret feverita, ultionis, In quapropttrta
non inteiligentes divini confilij altitudinem, multo plures quain in illafunt, ut fic offendatur quid
quo facit vas in honor3 vcl in contumeliam, omnibus deberetur, quodfi omnibus redderetur iufti
uodcunque voluerit,exiflimarentApoftolum tiam vindicamti, iuffnemo reprehenderet. Et in li
Rom, 9. clamando, O homo tu quis es qui refpondeas Deo ? bris contra Iulianum : Qg* non videat plures effe vg.,„.
in refponfionc defecifle & inopiâ reddendæ imgenere humano, in quos non abundavit gratia ut twlwm
rationis repreffiffe vi&oris audaciam, re&iffi B ex pluribus o$tenderetur quid univerfa ma[e iufoiu- iryf. fi.
A'r, *nchirid. mè obfervat Auguftinus, magnum habere pondus dicio deberetur , nifi ubi velit fpiritus fpiraret & **
c*p. 99• quod diétum eft ô bomo tu quis es ? In talibus enim Deus quos dignaretur vocaret, & quem yelletrtligio
quæftionibus ad fuæ capacitatis confideratio fum faceret.
ncm revocat hominem, verbo quidem brevi, Alterum documentum addit alibi Augu
fcd quod reipfâ magna eft rcdditio rationis; ftinus , ut videlicct ex tanta reprobatorüm
riidam. Si enim nom capit h«c , inquit, quù eft qui refpon copia demonftretur, nihil omninò in con
deat Deo ? Si autem non capit magis mom inveniet, fpe&u Dei effe multitudinem quantamcun
quid refpondcat. Videt enim fi capit eos qui libe que prævaricantium, ex quo contemptu dere
ramturex univerfa gcneris humani damnatione linqùentium Deum accidit, ut prævaricato
fic oporáliffe liberari ut ex pluribus mom liberatis atque res Angelos univerfùs juftiffimâ feveritate
in damnatione iuftif$ima dereliitus, offenderetur quid damnaverit. Tam multos autem creando, inquit, P}} iyf, |
smeruiffet univer/a comfperfio , & quo etiam jfos de nafci voluit quos ad /uam gratiam non pertinere auopu*
iuum iudicium Dei duceret nifi ¢i¢ iudebiia mijeii prafçiyit;
i6p *c38 ττ βΕ R í) E c I M v $. -
To59
prafçipit ut in multitudine incomparabili plurésfint ^ illi univerfe quod tam magna parti eiu redditum
Ε illu quos in fui regni gloriam filios promißionu pr«- ' cerneremt , non folum in eis qus originali peccato
}uibus ; definare dignatus eii ; ut etiam ipfa reieâorum 'multa addunt mala voluntatis arbitrio verum etiam
fiitae multitudine offenderetur quam mullius momenti fit in tam multù parvulis qui tantummodo vinculo pec
ἀγη- & apud Deum iuffum quantalibet numcrofita iuffifimè 'sati originalu objlriâi finegratia mediatoris ex hac
*)afn, damnatorum, atque ut hincquoque intelligant qui ex luce rapiuntur.
Κ ipfà damnatune redimuntur,hoc fuiffe debitum maffe
Std .'i
ttHr. E: t • - - - •.

71,1; affi.i c. À P V. T.
| ist,
****j.
h&iwu. Tertius fruétus, exercitium, & profeétus, probatio,
' qti4 f. • & eminentia feu manifeftatio cleétorum.
11 Da,
D:£r
atttm i Errivs fru&us generalis eft, quem A rentur, ut non aliter ele&os liberari opor
iiiliu ex reprobis in praedeftinatos divina
i £t; providentia redundare facit, ut eo
ff, fg „ rum improbitate excrceantur in vir
¢; tutibus ac de virtute in virtutem cundo
proficiant. M1arccffit enim fine exercitatione
virtus ac fenpcr debilis manet, quafîâta verò
tempcftatibus, profundiores firmiorcfqúe ra
dices agit. Difficulter autem excrceri poffent
multa virtutum genera, nifi reproborum im
pictate lacefferétur.Itaq; Aug. in libris de ge
ncfi ad litteram, admirantibus, cur vel cffe
finerentur qui praefciuntur futuri mali fcitiffi
tib., i. A. mè refpondet: Cùm ergo ctiam per iniuflos iufti, ac
geneß ad per impios pü proficiunt , frufra duitur ; mom crca
t • ***. *f. e. ret Deus quos prajciebat malis futuros, cur enim
* mom crearet quos fiebat bonis profuturos, ut & utiles
a eorum bonis voluntatibus exercendi, admoniendfj,
„& mafcantur , & iufepro fua mala velumtate puniam
p, 24. 3 ,. t r ? Et in quaeftionibus fuper Exodum: Novit
AP, £xod. ergo Dcus benè uti malis, im quibus tamen humanam
maturam mom ad malitiam creat, fed cos perfert pa
- tienter quo-ufque fcit oportere mom tmamiter, fed uten
do eü ad admonitionem vel exercitationem bonorum.
Ecce in utroque loco admonitioni, quæ ad
docendum pertinet, & praecedenti capitc la
tius pcrtra&ata cft, exercitationem jungit.
IEx qua rcgula Pharaoncm ad utilitatem alio
1 um à Dco fèrvatum effc commemorat. Et
in illum Evangelij locum. Ne fortè colligentei
zizaniam eradicetis fimul & triticum, fimiliter ex
hortationi, quæ ád praebcndum documentum
fjcétat, exercitationés addit. Sic enim in quæ
•.fi. , ,. ftionibus fupcr Matthæum : Vtrum quia etiam
tiß W. Matt. boni cùm adhuc infrm fuit opiù habent in quibuf
'34' dam malorum permixtione : five ut per eos exercean
ir* tur , five ut eor, m comparatione magna illis exhor
„ 3* tatio fiat ut mitantur ad melius, quibus fublaiü alti
g* tido charitati; quafi evulfa marcefcat quod eff eradi
cari. Hinc illud generale fin&ti Præfulis pro
g; nunciatum ex intimo divinæ providentiæ
ú . pp.I. 54. Pcnu hauftum : Ne puteti gratis effe malos in hoc
x v.
tuffe , ficut Auguftinus dixit quam tanta re
probatorum reliéta multitudinc , fruétuum
übertate convi&i , ultro etiam fortafIis qui
aliter fentiunt, faterentur. Sed quia res pr9
lixa eft, ijfque perceptis quæ ha&enus diffe
ruimus, non ita multum neceffària , pauco
rum exemplorum & peffimorum hominum
»erftriétiofie contenti crimus. Quid cnim
É' Hæreticis, Schifmaticis, Iudæis,
perfecutoribus, inimicis peftilentius ? Ex
his tamen omnibus vide quanta in Ecclefiam
ele$orum proficifcatur utilitas. Vtitur , in ti£. 2. vere
uit, gentibus Págánis ad materiam operationis relig. cap. 6.
Ä. h2retici, ad probationem dctirima fu«, fchifma
ticis addocumentumftabilitatis fu4, Iudais ad cuffi \
parationem pulchritudinis fua. Et in libris de
Civitáte Dei, de profe&tu verorum Ecclcfiae
filiorum quos praedeftinatos ibidem vocat,
in hunc inodum loquitur : Inimici omnes £j}. iä. Ζ.
Ecdefîe quolibet errore caetentur , vel malitia depra civit.c. 1*
ventur, fi accipiunt poteftatem corporaliter affli
gendi exercemt eius patientiam: fi tantummodo malè
fèntiendo adverfantur , exercent eius fapientiam:
B ut autcm etiám inimici diligantur , exercent eius be
mevolentiam aut etiam beneficentiam five fuafibili
dùítruma , five terribili difciplina. Et in Pfal
mìo centefimo-fèxto dc ijfdcm hæreticis foras
ex Ecclefia prorumpentibus ; Potuit illos pati In pf. 16$.
inius femper fed nos de illis non proficeremus. Cùm
autem feparati fint & per quajhones maligna, in
quietent nos, propofitum eft mobü ex illi, & inquifi
tiohis ftudium & iìmoris exemplum. Vnufquifque
tremit cùm alierum videt exiffe tamquam ex illius
èxìtu dicatür illi quapropter qui feputat ftare videat
me cadat. Profunt ergo quia exierunt , Nam fi
iniùs effemt & tam mâli effemt mihil de illis prodeffet.
Similia de cxercitatione profe&uóue filio
rum Dei per filios diaboli reprobatos, ip
fumque adeo diabolum jam damnatum, pcr
univérfas fan&i Doctoris lucubratioiics fpar
fâ funt. -

- mtmdo & nihil boni de illis agere Deum, omnis malus çQui & alium fru&um indicat.qui ex repro
;'* aut ideo vivit ut aorrigatur , aut ideo viyit ut per illum bis proficifcitur,&Quartu generalis dici pgffct?
: bomtis excrceatur. -
ut videlicet cle&ti cx impugnatione reproború
í Quod fi verò ad fingulas exercitationutn probcntur, & ex ipfà eórum oppofitione ma
? ' & prçfç&uum fpecies `defcendere neceffe gis emineant. Cohtrarium enim cyntiàrijfüi
g; £ffet,quas ex reprobis adhibet prædeftinatis öppofitione lucet luculentius. Vnde illa ver
Σ w
fuis filjs Deus , tot utilitates àobis obori bãtitati Pfalmi:yt excludamtur hi quiprobáti fùiii
-

I» pf. ié£
(jf/;
-

. -
Yy 3 argento;
 vo6o DE GRATIA CHRISTI SALVATORIS '1061
agento ; in hunc modum idem Auguftinus: A* {is non verborum, qua praecipuè dicentium
fermo ornari fc'ct, fed rérum ipfàrum, quafi
2gid, tit excludamtur? Vt appareant & einimeant illi
quifunt probatiim eloquio Dei. cùm enim refponde
colorum oppofitorum, ex quibus candidus
nigro ftipattis magis eminet : Piäor, inquit fsa
tu* hareticis ex neceßitate edificantur catboliti ex
wtilitate hanc fententiam plane Paulus expreßit : • Auguftinus, movit tibi ponat migrum colorem, ut",
Oportet enim, imqui:, h«refes effe ut probati manife fit decora pi&ura, & Deus nefcit ubi ponat peccáto.“
fi fiant in vobis. oportet & tauros feducentes effe ut res ut fit ordinata creatura ? Vel ccrtè , quafi
qui probati fùnt argento manifefi fint, hoc eft exclu motuum atjue paofìruin cx quibus deceiiter
**i* i4i. dantur. Et in Epiftola ad Maximum: $icut er fibi connexis, magna concinnitas modula
go ipfi bcnignitate & patientiâ id eft bonis Dei male tionis exurgir. De quo elevanter ad hoc pro
utuntur, d m non cor, guntur :*§tc contrt Deus pofitum : Neque enim Deus ullum nom dico Angel). 1;,,.
etiam malis eorum benè utitur mam ftum ad i;ftitiam rum fed vel hominum crearet quem m tlum futirum Cic.
fuam qtia cis digna in fime retribaet, fèd etiam ad effe prae cffet nifi pariter m^ffet Q v 1 I v s E os
exercitationcm & profccftim fùnctorum ju- rum t;t ex b oNo R v M v S 1 B v S C O M M o D A.
ipfa etiam malorum perverfitate boni proficiant & R E r atqtte it. ordinem feculorum tamjuam pul
probentur , & martfesfenttir , ficut Aposfolus ait: cherrimium c.tiinem , etiam ex quibuffam quafi .!ht;.
oportet h«re/?; e'. tit probati mamfe£ti fant inter thetis honejlaret. Na m ficuti contraria vetb;
vos. Quae fane manifeflatio bonorum eo fit contrarijs oppofita fermonis pulchritúdinem
luculcntior, quod non folum propriae virtu rcddunt, ita quadam,non verborum , fed r.
tis luce, fcd ctiam ex maiorum contrapofi rum eloquentia , contrariorum oppofition:
tione fplcndiditis micant. Oritur inde B feculi pulchritudo componitur.
quippc in hoc n.undo quædam quafi antithe

C A P V T X V I.

Quo fcopo & fructu reprobati mifceantur praedeftinatis,

& juxta Scripturas,fervituti deftinati fint.
Ropter hujufmodi igitur maximi mo- A Apoßolus : Quapropter qui videtur faie filiat ne
mcnti commcda quæ prædeftinatis cadat. irginitate;Anferi
libro de fànéta Virginitate;
it. Et in libro Anfero Lih dt£n£,
Dei filiis cx reproborum hominum prop:er aliud credeiidum eft permittere Deum utmi[- J/irgiwt.
- - 8.

in probitate nafcuntur , Deus ctiam * ceantur numero profeßionu vehe multi & mulis, a,...
quofditm ex eis quibus juftitiam & fan&ita ca/uri & ca, ur« mfi ut hü talen;bus tim rre;fer
tem 'cdit, quia tâmcn non funt ab originalis augeatur quo f perbia veflra comprimaturquam fic
pcrditionis natfa difcreti, non vult ejufdcm
fanctitatis perfeverantiam tribuere , tt illi
quibus per aliorum lapfus erudiri expedit, in
exfpe&ata corum prolapfione t«rrití, fub di
vina gratia fufpcnfius cautiufque gradiantur,
nec de ipfâ fecúritate fupcrbiafit. Qt od per
fpicaciter vid.t & pra clariflìmè divcrfi$ in
z$. de corr. locis tradidit fán&us Auguftinus: Propter huius
&grat.* 13. ergo utilitatem fecreti (quo tegitur in hac yita
quis de præde(!inatorum numcro fit) créen
dum e$t quofdam defijs perditionis mom accepto domo
perfeverandi ufque im finem , tm fide quæ per dilectio
mei, operaiui meipere vivere, & aliquamdiu fideliter
ac iufe vivere & pofiea cadere, neque de hac vita
priufquam hoc ei contingat, auferri. Quorum fi me
ánimi contigiffèt, tam diu haberent homines iftum
al. lcrrimt mt morem quo vitium elatiomu opprimi
iur, donec ad Chrifti gratiam qua piè vivitur perve
miremt,deinceps iam fècuri mumquam fe ab illo effe ca
fìros. Quae praefumptio in iffo temtationum loco mom
expcdit tibi iamta e$t imfirmitas, ut fuperbiam poßit
generai e fecuritts. Et in libro de dono perfeve
rantiæ, dc&trinam iftam fàlubcrrimam ali
p;;, I.4.,, quotics rcf ctit : Hominibus autem videtur omnes
p.-j.». c. 8. qui boni apparent fideles , perfeverantiam ufqtte in
finem accipere debuiffe. Deus autem mclius effe iudi
cavit mifcere qu flam mom perfeveraturos certo mu
mero fanótorum fuorum, ut quibus mom expedit in ha
ius vitae temtatiome fecuritas mom poßint effè fecuri;
cultus enim a perniciofa flatione reprimuit qiiodait
odit I c: ut contra hanc uiam fetantum humiliret
alt/ mus. Et ne quis eif maret hoc f li
Dci pcrmiffi, nc fi.ri, alici ap it tradit, hoc
Prev dentißima per rolatat contingere : Idem t;.i, 4, ,
quippe ficut tam fupra l;iint, non ftij vergini prje».c.13.
perfeveraturis proidenti siini Dei voluntate mifei
tur ut effe difèamus non alta fajicitts, ßd humilius
confèntientes , & cum timore & tremor: noßramip
forttm (alutem operemur. Alibi indicat etiam V)et
provifione ac difpofitione fieri: Propter \ ,,;,,„,
timorù tttilitatem, ne regenerati&pit virere incipieu- „r„.
tes tanquam fecuri altafpiainus, quidam non perfe
veratttrt perfèveraturi, Dei permißione vel provifione
ac difpofitionemfcentur,4uibus cadentibus territicum
¢ & tremore gradiamttr viam iuflam, donec ex
hac vita, qu« tentatio eft fùper tcrram tram [eamus
ad aliam, ut iam non fit elatio comprimenda nec
contra eius fuggeffiones temtationefj, lutfandum.
Alibi verò, etiâm elfe ncceffarium propter
profcétum quem jam faepius tetigit, ut infir
mi non perfèveraturos reprobos in medio
fui ferant. In onmi congregatione multitudii ne t»f% |
ceffe eff ut inveniamtur mali, Deus enim qui novit
exercendos, nos mifcet mobis &nonperfevcraturos aut
certe ita fimulatos ut nec inchoav rint in quo per?-
perare debeant. Noyit enim meceffarium effe mobis
£t framus malos & proficiat quod boni fimus.
Ecce quantâ fiduciâ docet Auguftinus, non
Ę perfevcraturis , hoc eft, repro
os Praedcttinatis, Dci aoa folum pcrmiffio
'.
iìo6. LIB ER D E c I M v s. ii o6;
ne, (èd etiam provifione ac difpofitione, ac A batorum omnium typQ , expreffum cft, cum
providentiffimâ voluntate,8c no{lrâ hocipfum ei nomine malcdicerdo prophetabat : Male.
poftulante neceffitatc mifceri, ut videliçet fi - diífis Chanaam fervus fervoíuni erit fratriiu,f,r. Gensf ».
inoluerint ipfi fervare ftabilitatem peccata vi Et in Efau, figura luculentiore luculenfius,
tandi, valeant ad exemplum quo paflint pec quando Rebeccæ confilenti rcfpondit D. n :- •\

cata vitari. Arcana fànè multumque mirabi nus : Populifque populum fuperah t, & maior fìr Gentf
lis eft ifta Dei cum repr6bis providéntia, cujus » y.
viet minori. Nam five pópulus ille major Iudai
radices nemo profundius quàm Auguftinus cus intelligatur, qui C hriftiano, five rcprobo
pcnetravit detexitque luculentius: nimirum, rum univerfa focietas, quæ præd;{υatorum
ut ex tot tantifqué teftimonijs ejus nofcerc civitati fervitura prophefctiir, uirofibet mo
mus, quod queniadmcdum in humani gene- ' do fibi plenißimè figura conftat, Nam juxta
ris inftitutione , totam crcaturam corporcam, primum allcgoricæ {i, nificationis typum, di
quæ ratione carct ad eam quæ rationis com xit Auguftinus : Im quibus parvulis quifìiaderit;- tib. 2. de
pos cft , hoc eß, hominem refercndo condidit bus &, Sacramentum ut dixi magnum exliiantibus, Symb. c. z.
fcrvamque fubjccit , ita in cjufdem reparatio & repruut in Efau demonjlrantur Iudæi, & prædefii
nc rcprobos omnes à minimo ufque ad maxi flati in Iacob apparert Ci/rtftani. Ille enim Iacob,
mum, prædeftinatorum filiorum fuorum fer tintts paryalus fic garr;ens fi:*!tos im fe prædefiimatos
vos fecit,ut corporcis neccfiitatibus & admo ctiam parvulos demomflrabat Iuxta alteruim verò,
nitioni corum , fivc doctrinæ , & excrcitatio alio in loco : In eo quod Dominus refpondit Rebec q.73. in Ge
ni , & fpiritali pr9fectui, fiye fcicntes, five ne-, cæ &c. maior ferviet miyuri ; fpiritali tntelligentia £•/.
fcicntes quomodocumquc famu'cntur. . , , , carnales in pop:ilo I)ei jignificantur per maiorem po
Quæ ferè cmnia, utilitatum genera fimul pulum & fpiritales per minorem. Qnos in Tacia
complexus cfl fanóìus Profper fànét: Auguflini tibus in Ioannem vocat Populiim qui eligittir & 7 ra $. 1 1. in.
Ioan.
Proff, ad ftudiofiffimus imitator: Qupd j qu«ritur au de populum qui reprobatur ; boi;um poptliae , malum
«Ol. 1«ci* 1 3. tfts qttos à vera religione impitis error ayertit aliquid populttm ; quorum uniis fùccedit in h«reditatem, al
«Gall. boni prsfcciibus fiimciorum & incrementis Ecclefia tcr exba redatur , quamvis in vifceribus unius
provideniia divina cvmtulerit, infficiatur primum ipfa Ecclcfiae utrique luétentur. De Iudæorum
artx Ciri, ; in qua magno fele, e Iiid.orum &c. fpiritali fèrvituite, qua Chriftianis, tanquam
ipfficiatur Apoftolorum glvriufa tolcramtia &c. im filio minori in adoptioncm affumpto, major
fpicianttir deniquc iiimtiiierabilium Martjrtmpalinæ ex divina condemnatione famulatur frequen
quibiis de crudelißima infidelttm f«vitia felix efi cul ter Auguftinus : Iudæi fparfi per orbem te, rarttm,
lita via oiia, Ac ftatim de barcticis alijfquc ftiii funt quafi cuftodes libroruminoflrorum, quomodo '**"' * la
<Ha f arob. ia*
reprobis Auguftini mentem explicando fub fervi quando cunt in adiutoriuin Domini ipfòrum appema
_ Jbid. ijcit : De illi, quoque erroribus coiifiiicns nobis Dei portamt po$t ill.s codices & f ri* fé lemt. Sic factus
b nitit: fcntiatur, quos peus im Lcclefia cvntra Eccle eji filius maiorfilio m:m; ri. Nam alijuamdo moyemt
;•.
fa;n perili, t exurgere, mon tittjue eos creans aut mos aliqua um Scriptum is, & de Itideo tim codicibus -

forens, fed pcr ipfos diligentiam fliort;in fuurtim ad terti aliquid cognofcimus ideù ergo fparfi funt, ut mo
i//j/ifitioncm & cuffodiam rerita:is excrcems dicente bis libros ßrrent. Maior ergù m;ij;ori Jèrvit. Quos
Apostolo: ( portet herefès effe, tit probati manifjii , proptcrea capfurios ngfires vocat , quia ftudenti- tm Pρι•,
fùnt in vobis. Qui, a tem rejicicnà adtenelra, in- ° bus nobù Scripturæ ficrae codices poriant. Simili
piorum & ad illi niinati, mem, fideli;m, non ad gratias, prorfus modo & populus reprobatus ele&o -

agend.: Deo ex ip(a fiat collationc ferventior ; & im
7tiina peretentii m difcat , in qu« mala per liberum
arbitrium rtieret mifi ei pcr Dominum no$trä 1 E svM
Chrift in Dei gratia fubvcnirct ? Haec crgò tanta
utilitas, jmò ncccflitas eruendae , exërcendæ,
Probandæ, & manifcflandae virtutis, vera ra
fervit, ut jam fàtis fuperquc ex diverfis fervi
tutum gcneribus per Auguftinum declaratis
intelligi potuit , & breviter ab eo figuram
i]lam explicante, fèd inadæquato fènfù tan
gitur : Quo, injttä , ordine , major populus $erim, 79, de
fcrviet minori ? Illo tttiqtie qi;o mali £ryiumt bo temp. -

tio cft , cur & finguli praedeftinati & fingulæ mis , mom utique vüfe }tiendo fèdperfequendo. Quomo
ccrgregationes probortim hominum, & uni do ergo mali ferriunt bonis ? Quomodo perfecutores
verfa pra deftinatorum filiorum Ecclefia tan-. Martyribtts , quomodo lime vel mallei auro, quoinodo
to infidcliun, & hæreticorum & malorum molæfervumt tritico, quomodo panibus cojuefidisfor
omnis generis hon)inum numcro cxtrin{ecus malia, ut illi coquantur, illi confumantur. Quomodo,
& intrinfccus, vclut infula Oceano, cinga-, inquam, mali fèrviumt ? Qtiomcdo im formace auri
tur & pcrluatur : ut omnes & finguli ex re ficispalea fèrvit auro, ubi fine dubio palea confumi
probatorum, velut jumento: um, fervitutc re tur, & aurtiin probatur. Et breviffimè in Ser
cipiant adjutorium ; ex omnibus difcant ma monibus de verbis Domini : Videtis ergò quia Serm. ; 3, de
gnitudinem gratiæ Dci, omnes exerceantur, & mali ncceffarij funt bonis. 1n formace quodam verù• D•uo.
omnes Probentur, & ipsâ comparatione fer modo at rificis fámus, hoc eft tm hoc mundo. Si aurum ¢.
ventiorcs & humiliores fiant. non es,Jimtil ardes. Si aurum es, Palea tua eft malui.
Quod quidcm oiim in Chanaan, rcpro- P

Yy 4 c AP V T.
1
 , ,.«, oE <* XyiA cHRisTis \.vAToRis ros;
«C A P V T X V I I.
s. • -- - **•

uam conveniens, imò poft

lapfum necefTarius
_ - * - fuerit ifte divinæ providentiæ modus.
x his itaquefru&ibus tain mùltipli A tento eorum difpendio ütatur , cum illa do
cibus & mágnis & nccelfarijs, quos re cumenta quæ protulimus per fympidiflimam
i. probi praedeftinatis famulando affé '{àpientiae lüceiìì cordibus eórum fineinfundere?
creatura;
runt, fufficientiffimè liquet, ncmitrii 'rum rationalium perditione Pofíet
«Jebere mirum vidéri, fi Dcus tamtum) repro Refpondeo, altiüs eß iftud confilium Dei,
bortim !) ominum númerurn creet , nutridt, quaim ut ab homine forfan inveftigari poffit.
confervet, & regat, quamvis meminem eo é}uamquam non importunè refponderi poffit,
rum falvum facefe vel äb originali perditionc id qucâ Auguftinus Pelagio repofuit , gum
mifericordia motus quæreret , cur Deus
fimili
Hberare conftituerit. Ad aliùd enim ferviunt,
ad quod idonei funt, & valde hoc rerum ftatu non potiusipfìm fuperbiam fanaret, cum om
' necéflarij. Netnpe ut in ipfis divinæ vindictæ nia fànare pößt, quàm ut ad cam comprimen- ,a ...,
qua peccatum jleéti meruit , feveritas ac1u 'dam tot fiominùm peccatis uteretur : H^c &&.. …
fìitia, & in clçétos mifericordiae magnitudouti ue, replicabat Auguftinus., agit, ut fìnet
monftretur. Nam qui iftud exoticum praede •miiia , jeâ agit iudicio fùo nec ordinem fatandi 4--
ftinationis & liberationis genus commenti . cipit ab Aegroto. Ita planè Deus omnia fuos ele
{unt, quo Deus omnibus paratus & cxpofitus &ios docére poteft, cum fint omnes docibiles
intrödücitur gratias fuas in omnes indifferen Dei, & omines itideft, aliter excrcere potcft,
`ter effundere, ut qui voluerit feipfum liberet, • fed ágit judiciofuo , nec orJinem docendi &
dum omriibus vifccra clcctionis videntur vel exercéndi accipit à difcipulo, fèd magiftro.
lepatefacere
Scripturis , totam illam
& Auguftino dilect decantatam
tamoncm, in „B Hpfe jadicat iã hoc lapfórum hominum flatu
qua pr£-
nihil effe ccnvenientiuSy qnam & fenfibilibus
deftinatos filios fuos comple6titur Deus,pror exemplis eorum fènfus adhuc carnales ferien
fus evacuant. Nam & gratias ilias congruas tibus, & loce fimul divinitus affufà, mcntis
fine quibus vix audent, etfi multum velint, adjuvetur tarditas & pedetentim ruditas ex
libero arbitrio fufficierite tantum gratia mu pellatur. Hoc enim in rebus etiam fecularibus
nito, confenfum voluntatis afivrivcre, ex pe èxperimur, nullas aptius doétrinas, tenaciuf
Yäs t •ffl.4 culiari Dei in cos quibus dantur clc&ione pro que memoriæ commendati, quam quas pro
$p; £? fici(ci negant , fèd ex nefcro quibus regulis prijvel alieni comtnodi vel incommodi expe
gt; % * providentiæ, rerum etiam corporalium & Dru fientia comprobaverit ; nullâ beneficia gra
£,,. tarum, quarum, ne ftatutus ordo violetur, rius coli, quam ea quibus cum alij careant,
· ἀ..&5* creaturæ rationalis pcrditio fiegligenda eft. ingentibus éos calamitatibus implicari cerni
Ita dilc&ioncm Dci augcre (atagendo , mi müs. Quae quidem tarditas mentis rationalìs
\iaunt, ad omnes extendendo , contrahunt,& non eft natufa inftituti hominis, (cd Pœna
imperitè amplificando, fuffocant. Et quæ tan dnmnati : ex quafì&um e(t,vt nQn fo\um , et
dem gratiarum actio quam tantopcre com fenfibilia docéri debeat, quod ei temper natu
mendât cle3tis Auguflinus , dcbcbitur ab cis rale fuit, fed quod fenfibilia figna non fuffi
ABeo, fi nullum cisbencficium præ cetcris cx-. . ciant, nifi experientia infinuatæ veritatis,
cellentius, ipforum intuitu ac dilc&ione do obfcrvatæ præmium, contemptae pgna, feu
natum eft ? Regulis enim providentiæ, qui propria feu aliena fuffragetur. Qua de re Au- £ib. 1. •*r.
bus anferes & mufcae , vinum & oleum guber c guftinus adverfus Iuliaîum : cur tanta menti *? f*-
nantur, non peculiari fui dilc&ioni debcnt, obtufio, ut etiam plagis erudiatur tardita eius ? Quo
fiquid fortè fòrtuna in ipforum caput ex ma afqiie Iuliane gravi es corde? Nunqtiidfingmo pec
nibus Dei lapfum fuerit, inter fpargendum dìffet , fi matúra humana in qua condita eft bonitate
quaquaverfum adjutoria.Sed abfit, ut illud di manfiffettaceam in paradifjaiìftas bomo miferia;, ,.
vimæ fiveritati, &bomitatis eternum altumj, confiliü, ut alia , etiam mafceretur : Et in alio loco : Cum Vid.f«. -

illa fapientiflima & beneficentiffimâ volun
tas in rationalis creaturæ falute procuranda ;
rerum naturalium regulis aftringatur, atque
- inde gratiatü divinarum diftributio pendéat,
»*.,. „ cum Auguftinus dicat: Dei gratia non folum
È.,„£,I«. omniâ fidera & omnes cælos , verum etiam omnes
ride &- tib, Angelos fupergreditur. Sed iftud per digreffio
<* domo ?erf. nem di&um fit.
*• t *• Vnum fupereft, quod adverfus iftam Dei
pròvidentiam opponipoteft. Qgid enim, in
quies, opus eft , ut Deus ad ifta prædeflinatis
commoda procuranda reproborum opcra cum
qum enim vanitate mafci, non folum veridica fcriptu
ra qua plangitur, verum etiam laboriofa & ærum
mofà cura qua eruditur, oftendit. Hæc igitur hu
mani generis miferia poßulabat, ut illi qgos
reparähdos in ęternäm vitam Dei gratia fuf
cepiffet, ex aliorum comparatione, quos in
pcrditione reli&os effe cerfierent, multifariam
multifque modis quos deduximus , docerem
tur, atque ita altérius videndo fupplicium,
quid fibi collatum efTet ac liberatorifüo debe
retur, addifcerent. Cardinem iftum divinæ
providentiæ perfpicaciter vidit, & ia huius
rei quam
35;
μο66 IL I B E R ÌO E C I M V S. ro67
rei quam tra&amtis declarationem luculen- A mala, voluntates in bomiim Deus cohvertiffèt & muli;
tiffifhè diviniffimèque Auguftinus expofuit. iniquitati pgnam debitam imffigeret, acfic non effee
Cùm enim quidam olim , quemadmodum mifi folum illud gemus , quodmtilla velpeccati vel fup
etiam nunc, ne{cio qua mifericordiæ perverfi plicij malorum comparationeproficeret. Ita velut au
tate, molefte ferre viderentur, quòd Deus da numerofitate excellentioris gemeris, ipforum gene
crearet cos quos malos futuros mânfurofque *um bonorum numerus mimueretur. -

effe praefciebat , refpondet primum, non éffe Hic ergò tandem occurrebat objc&io capi
ado. tales inutiles Deo, quia novit ees aliorum qui talis». effe igitur creaturas aliquas rationales,
imas fimiliter lapfi funt corrigendorum ufibus äd quæ alterius malo indigeant, üt corrigantur:
:tura
253. rr. de
hibere : Habent enim, inquit, & ipfi locumfuum Ergò , inquiebant , eft äliquidim operibus Éei quod tbid. e. rii,
iter: cgemef- ad quem in rebus impleamtpro utilitate Sanítorum.Qui alterius malo indigeat, quo proficiat ad bonum? Quæ TT°
i Dei, li**. e. 7. autem fobriâ confideratione dicat, melius mom crearet objeétio eodem prórfüs fundamento nitür
})rt, quem præfciebat ex alterius tmiquitate poffe corrigi, quod fupra diximus ; quod Deus poffèt eis ve
p. 7, quàm crearet etiam quem praefciebatpro fua iniquitate ritatem folâ fàpientiæ infufioné perfuadere,
» II* debere damnari ? Hoc eft enim dicere , melius mom finc alienæ perditionis exemplo.' Sed vide. .
D: effet, qui alterius malo bene-utemdo mifericorditer co quanta vi fpiritus eam & orationis infringat,
f 01. romaretur, quam effet etiam malus qui profuo merito & illum divinæ gubernationis ordinem in
im: iufte puniretur. Et quia ftatim occurrcre pote
creaturae lapfæ natura fundatam effe declaret:
rat, id quod hoc loco nobis objeétum eft , vi
Itane obfurdtierunt & excaecatifunthomines, mefcio
, delicet creaturam illam peccatricem quam B quo $tudio contentionis , ut mom audiant , quibufdam (bi4;
ù-*
Deus liberare ftatuiffet, fine alterius fùpplicij pttniti, quam plurimicorrigantur? Quis enim Paga
cóparatione poffe corrigi,& proinde non opus nus, quis Iudæus, quis Hæreticus non hoc in domo fua
effe, ut alia quæ peccatura & punienda prævi quotidie probet ? Verum cum venitur ad difputatio- -

i fa eft, crearetur, aut iniquitatibus iniquitates meminquifittomemque veritatis, nolunt adverterefem- - -

cumulatura fervaretur,refpondet, homines qui fus fuos homines ex quo opere divinae'providemtiæ in - .*

ex perditione liberandi funt, jam effè tales , ut eos veniat imponenda commotio difciplme : ut fi mom
aliter nifi alieno confpe&o fupplicio corrigi corriguntur, qui pumiumtur, eorum tamen exemplo s.

r&id. f 8. nequant : Ita fi excellentior eft creatura illa ratio
malù , quæ fime nllitis pænæ comparatione, fime u'la
fuperbia Deo fubditur, hoc eft, beati Angeli ; ali
qua verò in hominibus ita creata eft,ut in fe Dei bene
ficium non poßit agmofcere, mifi alterius videndo fup
plicium, ut mom altum fapiatfed timeat , 1d eft non de
fe praefidat, fed confidat im Deum quis reétè intelligens
dicat talis effe ifta , qualis illa (in Angelis) meo vi
deatfe nihil aliud dicere quam non effet iffa , fedfola
ceteri metuamt, valeatque ad eorum falutem itffa per- .
nicies aliorum. Numquid enim malitiae eorum vel me
quitiae Deus auétor eff, de quorum iufa pæma comfulit.
quibus boc modo confulendum effè conflitwit ? Nom.
utique : fed cum eos proprijs vitijs malos futuros effè
prafciret, mon eos tamen creare defiitit ,'utilitati de
ffimams eorum quos im hoc gemereita creavit, ut A D
BONVM PROFICERE NISI MALO
RVM COOPERATIONE NON POS- .

SENT. Si enim non effent, nulli rei utiq; prodeffent, i

effet illa ? Itaque cum Apoftoli verba protu
lifiet, quod Deus in talibus malis hominibus
vult oftendere iram, ac demonftrare potentiam
fuam, eofque patienter fuftinere, ut oftendat c
divitias gloriæ fuæ, {eu bonitatem in vafa mi
fericordiæ, tandem fùbne&endo concludit;
ri}. ■ r. de Nimis itaque importunè dicitur, mom effent quibus
Gcnef. ad Deus tamtam beneficentiam mifericordiæ fuæ tribueret,
litt. c, 8. fi aliter effe mom poffentmifi effemt & hi, in quibus vin
diété iuftitiam demonftraret. Curenim mom utrique
potiùs effent, quando in utrifque & bonitas Dei &
equita, præùicatur? Nimirum quia & reprobi,
guayis à feipfis habeant voluntanté mialam,
â Dei tamen bonitate & æquitate habent &
parumme boni eft aétum ut fimt, qui certe illi generi
utiles funt : quodgenus quifquis nom yult ut fit , mi
hilaliud agit , mifi ut ipfe in eo non fit? Ecce quo
ties repetit Auguftinus effe aliquas creaturas,
quæ im fe Dei beneficium: NoN PossiNT agnofçere, ,
mifi alterius vidcndo fupplicium: quae aliter effe mons
poßint corrigendæ, nifi effent & hi in quibus iufli
tiam demonftraret; quæ denique adbomum proficere
mifi malorum cooperatione non poffent. Nempe
quia tanta eorum cft ruditas, tarditas, & in
carnales fenfus depreffio poft pcccatú, ex quo
erigi debent, & proficere in bonum, utnifi na- \
turali rerum ordini vim perpetuam velit in- -

Ibid. c. 9. maturam bomam & iuffam pænam ; fibi debitum lo ferre Deus, non poffint à mifèria fua, nifi -

cum, alijs exercitatiomis admimiculum , & timorus
ii. exemplum. '
Cùm verò obijceretur iterum ab adverfàn
tibus, quod Deus etiam iftorum voluntatem
pofTet convertere in bonum, non refpondet,
ut nunc refponderi folet, eum dare füfficien
alienæ calamitatis confideratione & compa
ratione revocari. Quæ fánæ ratio eft , cur to
tius Auguftinus iftius comparationis utilita
tem praedicet, inculcetque neceffitatem. Nam
inde c(t quod explicans iftam comparationis
neceffitatem, ex peccato pullulaffe, & in crea- - I

tem converfionis gratiam, vel eos convertere turæ lapfae reparationem pulcherrimè adhi- :
• quantum in fe eft, verum eum hoc poffe, fed beri , in libris de Civitate Dei dicit : Nunc &#. 17. a.
mcll:; & hoc ipfum nolendo Deum providen verò ommis quidem humana maturaper peccatum pri- civit. r. 1r.
tiffimè fefe gerere, quia hæc ipfafeveritas alijs mi homini in vanitatem de veritate collapfa eft &c. -

*il*. *•.. inbonum cedit : Püto, inquit, paulò ante fati, fed non vanè Deus conftituit omnes filios hominum. ;
nos offendiffe non parvi boni effe rationalem creaturam guia &quos à vanitate liberatper mediatorem Iefum,
etiam ßiam quae malorum comparatione cavet malum. & quos liberamdos mom effe prafcivit ad utilitatem li- - -

239dgenus bonae creaturae utiqtiemom effet,Ji ommitium berandorum c& comparationem, duarum inter fé à - i
contr4, ' i .
τι
,.„53 DE GRATIA CHRISTI SALVATORIS io69
a.,,,.,i, divitatum, nam utique vana in totius ratio- A comparatione probaii manifeífi fiant inter '*"'**
ì
mali, creatur« pulcherrima atque iujhffima ordinatio qui Deomoti funt. Hinc eft deniqüe, qugd iftius
me confiituit. Hinc elt quod in quaeflionc 2. ad rovidenti£ non tantum utilitátem, fed & nc
z#. 4. q. 2. Simplicianum dicit : Intuere omnia opera altiß çeffitatcm, non {olum jam ante uberrimè d.
•d simplic. mi, duo contra duo, unum contra unum, utique ut claravit, fed etiam in fupcrioribus fæpe tet,
>•*J* finem, ex aeteriorum comparatione emineant proficiantque git, dum nonnunquam dicit , bonos dum ad
auiora, quæ tamen per gratiam meliora funt. Hinc huc infirmi funt, opw habere malorum permixtio
I*.
eß, quod in Pfalmos dicit : Mirum eft & verum;
PJal. 9. quantò ftudio bone ffe, parvuli ascendantur ad reétè
me, ut eorum comparatione magna illis exhor
tatio fiat:aliquando eos qui libcrantur fic opor
- vivendum comparatione peccantium. Qu9 myfterio tuiffeliberari, üt ex pluribus non liberatis oflen
agitur ut etiain barefes effe permittantur : non quia deretur &c. aliquándo , quodmom appareret mi
ipji Hai etiá hoc volunt, fed quia hoc depeccatu eorum fericors gratia redimentis,quod lateret beneficium,
dyyiha operatur providentia; quæ lucem & facit & or & fimilia quibus oltenditur,iftum diving Pro
dimat, tenebra, autem tamtum ordinat , ut fit earum ,videntiae fiodum effe naturæ corruptæ libe
comparatione lux gratia, ficut hæreticorum compa randorum prorfus confcntaneum.
ratione iucundior ejt iuyentio veritatis. Ea quippe

C A P V T X V I I I.

1 Oftenditur injuftitia querimoniae contraiftam

- - fancti Auguftini doctrinam.
x quo jam evanefcit illa multorum, A ad decrepitam fene&utem , reprobos nonnul
divina judicia non penetrantium,que
rimonia, qua Dei feveritatcm crga re
probos iideft, ferunt. Non enim ani
madvertunt, quantâ fuâ iniquitate in damna
- tione conftituti funt, quanta Dei æquitatc de
negato ipfis gratuita libcrationis beneficio, in
amnatione relinquantur, quanta & quam
multiplicia per eos pra ftétur liberandis docu
menta ac beneficia. Cur enim non mirantur
Angelis peccantibus non pepcrciffe Deum,fed
ftatim à commiffo pcccato rudentibus inferni
detraétos, in tartarum tradidiffe cruciandos ?
Cur non mirantur Deum parvulos non folum
non liberaffe, fed abrupto fpatio claufoq; fta
dio liberationis, continuò ad inferorum poe
nas ex hac vita rapuiffe 3 Cur non mirantur
dæmones etiam damnationispœnam undique
circumferentcs, ad eleétorum documentum, mo juftè conqueri poteft, quod infidcles ante
& exercitationem & ad majus reproborum B advcntum Cfirifti in pröfündiffima idolola
fupplicium adhiberi ? Cum ergò de iftis &
fimilibus divinæ feveritatis exedüplis neq; mi
randum , ncque conquerendum effe fatcantur,
definant mirari & conqueri adverfus Deú aut
Auguftinum , quod frequenter dicat, Deum
yru. ;,.. e, nulle eos ex pcrditione liberare, molle cisfubvenire,
timii, .f.e nolle eos falvos fieri, & hominibus volentibus &
jupra atcla- fcftinantibus molle ei baptifmum dari , & fimilia,
********&. quibus voluntas Dei deliberata & fixa & im
mutabilis fignificatur, non liberandi eos illo
poitrcmo perfe&tae liberationis beneficio,
quotquot non fic liberandos cffe judicavit.
Dcfinant igitur confequenter mirári & con
qucri , quod cùm eos confeftim Deus adfup
pliciú, fine nota iniquitatis rapere potucrit,àc
tandem rapere deflinaverit, finat illos tamen
fine liberationis gratia diutius in hac vita in
cupiditatibus varijs peccatifq; volutari, & me
rita fuppliciorü,fupplicijs méritorü cumularc.
Nam & hoc ipfo, quod ab incunte aetatc ufquc
los Deus in defideria cordis fuitradit, ut fidei
& gratiae prorfus expertes , faciant ea quae
non convéniunt, quifquis piè prudenterque
de rebus iflis cogitat, juftiffimam originalis
iniquitatis poenäm efie videt. Nam ficut ex
illa totum fiumanum genus confcftim in poe
natn damnationis præcipitari mercbatur, ita
etiam meretur, ut qui diutius ex eis viverent,
per errores, amores, dolorefque diverfos tan
dem adillud cxtremum cum defertoribus An
gelis, vitiatoribus & poffelforibus & conforti
bus fuis, fine fine fupplicium raperetur. Ve
riffimum eft quippe illud fìnctiflini & pro
fundiffimi Do&tóris pronuntiatum : Ad :ram En;liir.*.*i.
Dei pertinet iuffam, quicquid caca &indomita conck
pifcentia faciunt libenter, & mali quicquid manifefa
opertifque pænis patiuntur inviti. Sicut igitur ne
triæ cæcitate permiferit impiæ defertionis ori
ginalis, per innumera peccata, pœnas luere,
& æterna magis magifquc exaggerare fuPPli
cia, dum in hac vita interim ordinem feculi
præfentis cxornant; ita nemo juftè murmura
verit adverfùs Deum, quod ctiam poft adven
tum Domini, rcprobos in mcdio populi fui,
quem cœlcfti praedeftinavit Civitati, oberra
re, & pcccata peccatis cumularc pcrmittat,
quibus beneficium liberationis à maffa perdi
tionis impendere non decreverit : fed potius
magnopcre gratulétur Deo, quod ex tam im
pia & inutili hominum perditiffimorum focie
tate, tam admirabilem fecul. praefentis orna
tum, tam magna multaquc É.
fuis præde
ftinatis documenta tradat, tam utile compa
rationis fpeculum ob oculos ponat, tam ne
ceffariam virtutum quarumlibet exercitatio
nem exhibeat, tam naultifaria corporis& fpi*
gitus adjutoriâ largiatur,
\ i.

*. £pilogus
ao7o u * • . - 1o71

- _ -

... , . '^ Epilogüs omnium. '*'*'-

τ ί(a quidem quæ haâenus ex Augufîirii mente, quantum eam Deo adjuvante capere
aatum fùit, de primi hotninis gratia , & ftatu, & lapfu, de qftgritatis cjus pœnis, de
libéri árbitrii pro\ráti viribus & fupplicijs, de pùrà atufa, eg$inatae fatúræ libera
tione, de Chrifti Salvatoris medicináli adjutorio, de primæ &feÛundæ gratiae differen
tia, de utriufque cum libero arbitrio concordia, de Prxdeftinatione denigue ac reprobatione
hominum atque Angelorum difcruimus, noya multumque Ę videbuntur eis,
quìbus antiquâ, quia incognita fùnt, etiam videntür hova. Nihil in éts eruendis aptandifquc
Κ
indulfi genio vel ingenio, ut ea in cujufquam invidiam cgpcinnarem, à me
praeoccújatjs quafi aëreytus tribui ; fed filùm do&rihae cœleflis, ex orint parte fi i confònantis
humilitér fecutus , cum præoccupatis T hcologi$æ fcholæ hujus temporis opinionibus pcrpctuo
laétari coaâus fui. Neô precibüs ad Deum fùfis pepérci, iiec faböribüs imültorüm ännorum
pcrtinacibus , ut fènfùm fànâ.ffimi Præfulis ac Do&oris aßequerer; ne fortè vel defe&u pie
tatis ab càio inveniendæ veritatis repellercr , vel defectu leéìionis diuturnæ ac fæpius
repetitæ ac ponderationis omnium quæ undequaque confidcranda videbantur, temerè ferrcm
de inventa quafi veritate fententiam. " Vidi enim non'paucos, nec éxigui nominis Recen
tiores, qui fe duces, opinis num hoc tempore capitalium profitentur, incredibilem in mo
dum ita lapfos effe, üt ötj:&tiones erra htium pro folutionibus Auguftini arripuerint, in
illis capitibus do&trinæ, ubi de fumma rerum âgebatur. Paucis enim vacat , univerfam
deàrifiam ejus tantâ mole diffufàm , tantis pcrplévitatibus impeditam volvere & revolvere,
adhuc paucioribus libct , fine qua tamen animi obfirmatione & conftantia , non poffe
profundiffimi Do&oris hujus doétrinam fçnfufque pcnetrâri, fidenter ac fine terferitate dixero.
Nec verò mihi ipfe arrogaverim, me nulla ex parte ab ejus abcrraffe fententia. Homo fùm,
humanorum íí periculis obnoxius : quæ ficuti cavi quantum potui, ita ignofcet Leétor
ubi non potui, ut & affidui laboris confideratio temeritatis labem auferat, & finceritatis intui
tus, erfiiadi fimplicitati patrocinetur. Quod ficubi hallucinatus fuerim, hoc fcio, ire non in
Catholica veritáte, fed Auguftini fèntentia afferenda cecidifß. Ncc cnim cgo quid vcrum aut
falfum, quid tenendum aut non tcnedum in Catholicae Ecclefiae dc&rina tradidi, fcd quid Au
guftinus tencndum afferuerit ac docuerit. Qucd fi ejus clfceritas me fefellcrit, maximi bcne
ficij loco ducam, laborumque plurimorum compcfidiuj faciam, fi quis aliud ex Auguftini féri
ptis demohftravcrit. Quoá díncc humiliter aë defideranter exfpc&io, quidqüid de rebus tam
multiplicibus & arduis , non juxta meam, fed juxta S. Dυ&oris fientem pronunciavi, ex Apo
ftolicæ Scdis Ecclefiaeque Romanæ matris meae judicio, fcntentiaque fùfpendo, ut illud jam
nunc teneam fi tenendüm , revccem fi revocandum , darfinem & anathematizem, fi damnun
dum & anathematizandum effejudicaverit. Nam quemadbnodum iftius Ecclefiae ac Scdis my
fterijs infántulus initiatus, & ejus fide cum la&te matris imbutus fui, '& crevi , & adolevi, &
fenni, nec ab ea ad latum unguem, quod fciam, animio , aut fa&to, aut fermone defexi ; ita
porrò ad cxtremum ufque fpiritum vivere , ac Deo adiuvante mori, divinoque judicio fifti,
mihi conftitutum cft ; ut juxta facratiffimam ejus regulam , quae à temporibus Apoftolorum
per fucccffionem continuam Romanorum Pontificum per univerfùm Orbem prædicata & cre
áita cft, referam à Dci mifericordia aut juftitia bonum aut malum.

E R R O.
 ■o7* ". - 407;

ERRORIS MASSILIENSIVM
,, ' , • ^" E T

OPINIONIS QyORVNDAM
R EC ENTIO RVM
II A P A A A H A O N
E T' -

S T A T E R A.
Hm qua difcrimenutriufque fententiæ res»!»*in
dagatur, & compluribus notis per
fpicue oftenditur.
…

P R AE F A T I O.
In quo caufa, & fruéìus hujus fcriptionis; Propofitio,
& partitio dicendorum.
Š V 1 a haerefes novifTe, refutaffe eft, ut iam olim reâè S. Hieronymus
5ententias
§ dixit, crrorem totum Semi-Pelagianum, prout à Presbyteris Malliiicnlibus
- affertus fuit, articulatim, quafi anatomicè diiie&um , Lcâorum oculis
veftras pro- I) 3 \ duobus poftremis libris de Pelagiana haerefi expofùimus: difficiliora quo
didiffe , fu- j
peraiie cit. IK Â que capita , ex quibus nervorum, venarum , artuum reliquotum vgxuta
¥.4=<
JHierom. £p. }%%, ne&itur, & vigor aut virus in totum corpus fuit, fg\latim & fpatím ex
sd ctejiph. §j plicuimws & refutavimus : ut non difficiie Le&or perfpicaxexijs ratioci*
hando deprehendere & concludere poffit, quid defingulis c0mP sitis,
quibus inftru&us fui, exiflimari debeat. Ex quo & aiius fru&us còlligi poterit; ut de affinibus
quibufdam opinionibushujus temporis, fciliùs judicium ferri queat. Morborum cnim veterum
cognitio, non eam ob caufàm tautùm utilis eil Mcdicis, quòi mentcm rerum antiquarum di
{ciplinis imbuat ; fed in primis quòd ex fimilium aut diffimilium fymptomatum ferie, quae no
fìrà quoque ætate in corporibus fefe manifeftant, certi aliquid de fìnitate eorum & agritudine,
de medicinis adhibendis prohibendifque flatuant. Sed quia non cft cujufiitet,fymptomatum
omnium, quae in erroribus illis antiquis , & opinionibus novis apparent, fimilitudinem aut
diffimilitudinë animadvertere; hinc contingit,ut antequam ad amüffim fingula cxcuferint, &
contulerint, error ab cis non femelpro veritate capiatur, & tanquam error veritas fugiatur.
Cui malo, ut pro illa charitate , quam Ecclefiè filijs fratribu$ meis infirmioribus dcb£9, 33
medium aliquod afferam , non abs re fore credidi , fi examcn inftituerem erroris veteris Maffi
lienfium, & opinionis cujufdam novae, quæ hâc aetate viget. Duae quippe funt hoc tempore
capitalcs opiniones de gratia & praedeftinatione Sanétorum, quæ inter fc dc fan&i Auguftini
fenfu, ipsaque veritate magnâ contentione configunt. Vna decretum in Deo ponit abfolutum,
quo certos fibi per Chriftum libcrandos ex mafla damnationis elegit ante omiicm praevifioncm
dperum five meritorum, quos velit (alvos facere, quofque ad fjutem cfficaci quadam gratiâ
cónfenfum ipfum fecum afferente perducit. Alia ex oppofitoftatuit, nemini adulto Deum de
cernere falutem ante praevifionem meritorum, nemini ulla merita ante praevifüm confenfum
& cooperationem voluntatis ejus cum gratia : cujus quidem influxum effe talcm tradit,ut fit in
potcftate voluntatis, cam efficacem vcl incfficaccm rcddere pro fuo beneplacito : cffe quippe
ii:
iuílat habitus fubjcctam voluntati , ita ut câ uti vel non uti poífit, eam cfficicntcm aut
IeQldcre,
 t *, , •-• * ,

3rû74 - ? R ο ΘΕ Μ I v M. . 1o73
reddere, ut vifum fuerit, Opinio videtur à Ludovico Molina excogitata aut'expolita ; quam
Leffiu§,Vafquez,& alij non pauci celebresScriptores amplexi funt è Socie;atc Iéfu : cú étiam
ipfà, fiScriptori Societatis credimus, in publico Thcatio totius orbis Rómæ adverfus Anta
goniftas patrocinata eft : ut non immeritò Societatis opinio vocari poffit. Nam ea de re Ia- ... -

cobus Fuligat;us & §9cietate Iefu Auétor vitae Eminentiffini Cardinalis Be!larmini; Quam „,,„, 4
£ntentiam eîabqui, òìuìd ex anirtprivati scriptorumatajgenio erat, minimè cenfeiant defendi?iare ?
quia noflrorum Profefforum pars iib.3.c.ult.
2 Societate amnwerfa : attamen ij qu;um præerant, aliter deciaiurunt , tur)
maior im Academ;* eam tuelatur; tum vero quia 11 dicabatur imprimu idonea ad noflra ayi barejes pervimcem- *jt* cardin.
da. Leffius quoque de eadem ifta fententia, quatenus gratiae influxum tangit, in öpüfculo de *larm.
gratia cficaci, dffit : eam tenet Melia, & mofra Svrietatis ibealogi. Francifcus ésiam Suárez,& alij,„„, -
plures, quamyis de Electione ad bcatjtugncm aliquid diverfum ab iftis dicant, ut proptereä ÄÈ'
imediam quafi fèntentiam tenrant, in modo tamen influxus explicando, quem habct gratia, ni- m.*. -

hil quod quidcm fpc£tct ad propofitum noftrum, diflrepant. Nam illa praedefinitio divinæ
volúntatis, quam rcfpe&tu ££; vifionetn abfölutam « oo, erat onis humanae volun-, * .
tatis,ipfe pofit, mcgi;m infccndi gratiâ, necue uiutat, ncque att* fgt. Vndc Lciiius opufcu '£ef. im«pr*-
luni Suarez de auxilijs,gudito Letior, ad rei rt llge- tiam aut nde μμα , jJe tradit : Et ipfe §uarez - -

fentit, opinioncm
£cl.næqucd prófitetur ànon
gratiae cfficicntia eff, falfam,,
voluntatis , uty coopera Nimr
d d &minutam. ionc,depcnd veífíimú
ipfevidclicct
in quiact,&ita ea £*.
, utefle Ä :;s:i: .•

quam tragit gratia, nch fit aliud nifi arjgtgri m ,' ogdan, poteitiae fire ftio non ; quod quan- sùarexfii.}.
ium ad ufum ita fit fubditum voluntati, ficut p'a tibi potentia vel habitu: ejus : & quod ipfà a an*ii. 7.
poÎr cfficax in aétu fecundo, fèu cffi.'eas,v«icéìi, m reJdcre qnod, inquit, gratia tang*ua non}it, . '.
ntjiie efficax, non aliunde quam ex eorum roluntat, proverit. Qai, us fimia frcqienier tradit, vnde sacro 'ib.3.
Tánnerus de fententijs ifìis; qiaritum ad jfjm articulutn; judicium ferens Jicit, Forte ad modum îjî;
juxta m. 1 i.
potiùs loquendi , qtiam ad rem ipfì mi pertinere difrert: ain , quae inter eas intercedit. Itaque
jftum explicandae gratiæ medem auct, res ift lib. um ari itrium ctiir præ defitatione & gratiA fgurdi?..
tanta facilitate conciliant, vt propter facilitatis inagnitudinem fentcnti m fuam etiam veram 3**•
effe concludant : Qgi dtarn f.tcr'e a. per? gue il'a tiaiuêrycx , ap te praefentis m:e '**,* cu#: arbitr% fiier, Ἐ,4.14
tate aohareant, fignum £f mai fjfuit, nbs i tegrum legit %.mjue ra.iºnem concili di ea oumia trad{ffe.|£t -saj}.
4.

apvrtè profitcntur non majorem ef'c diflicultarem, conci! ; ndi !*yerum a bitrrtt i cum piades*ii'atio- mena...
me quam cum prafcientia : quam vis quando à fè amo!iuntur Semi Pe'ag a^i error,s invidiamt, ' lcj3. 'i*. d*
1em facillimam & omnibus obviam, in elligere ncn potifffe M afiilienfcs, perfuadcrc ccrnenftir. pr«a-/*./*.6,
Atque iftam quidem de concordia gratiae & liberi arbitrijfententiam , ex uoius hagusiis Moli
inae ingcnio natam, ille quem dixi F, ligattu* hbn inim eritò : radit. Nam ipfc Molina ingenuè, -

qucdam loro proftetur : Qgia r.• efi magnim ment, , ac valle l bruta ; & Fa. nojlrâ ratio cvvilitnd, a foiim.q.*;
libertatem a bitrü cum divina prædefinatione, A N * M 1N E Qv £v vj D l R1 M , bttc ufjt.e tradita , ideo 4.4.& 5.
fútuus hac duxi panlòfafius explicare. Auguftinuia v rò fib quafi ralgine c nltitutum non advcrtiflc dijp.i.memb.
vcram iflam cònciliandì rà ioncm,idòquem los ex fideljit hiruiiim motum turbaffefertentiam ruui ;,„„.,.
Quòd fi tamen haec fèntentia fuá de pra'deftir.ation-fan&to Auguftino cct erifque Paribus pro- ey- im.-?.
]'ofita fuifît, non dubitat, jain uiiaiiimi confyfufaJet comprob ta. Ita vir de lententiæ fuæ navi- - ,'
iate card dè, & forfìà verè. Se&tato: es tämer ejùs cù m perpenderent , quicquid in bac mate- ' -

r»a novi extr , fandtum*. A grºflinuro traditur, non minùs de falfitate, quàm novitate efie fufpc- •*

ctum ; ** Que ce caufa inv.giam dificulter ferre p fent, quvd tn rc tam fubrica & magni uno- -

mentif. n:cntiam. a;ft : rcnt, qn» n nec fa&us Aug-!-nus , rec fancìus '1 h mas, nec fas,&ti Paa.
tres ad f.io'in.im ufquc ■ r , d-JiJ. nt ; funr, o conata niti funt eam {ùnéti Augufti paiiio fuppo
, ò ufque pr. f , erunt,
ncrt , *n eanique, rcmgloriatur ut ea:w opijarum, quauv primus invcntor ejus fe . . ,• • •,' ,
fuc ngenio ] epcrific ii fiffnao Angufiai: « r';« * «{k, non dubitgnt; in quamvPto- »
inde t c<efic eft, inqruoenrer cafu Molinarn incid.,ic. L* itintirent hoc plci^mque tam infeli- ... • , • • • •
citcr, ut ijs qui Augufìi i principia paulò pgnitius in liLcr£ iuifcraticne haud fcio am indigná- -

tiunc dignis res etfe vid«aiitur.; T aitopcre quippe, à vcra far&i illius Doétoris mente difcre- .
pant, ut ad evcrtevda omnia cjus principia,cu* immobiliter, adverfus hoites gratiæ fundaye- i
rat, in:erpretatis nts errum, ccljmare credcres : atque ipfe Auguftinus, fi revivifccret,vix in *
, eoruií fcrij tis de gratia & pia deftinatione, ullum, vélligium do&rinæ fuæ cæleftis agnofccrct; s.
' fed eam, fortè, im òmnibus capitibus, nobilieribus, in o in ómnibus ggn& n cnbris nihutiori
J>us, arterijs, atque vcuis, cnii, fertentia à fé fèpudiata ccnfcntirc judicaret. Qúod nc tcmerè
dixiffe videar, utriufque fgntcntiae, varia pronuntiata ww{a}λ%«; afíeram, & in qno tonveniant, .
differant, ( in nonnullis enim dißerunt) fè inviccm fupcrcnt,& fupercntur, ex Augufìinianæ *
doérrimæ norma, quanta potuero finceritate & vcritate patcfaciam• '. r. , * *, , , '.'. s. '
, Proderit hic labor meus tam fapientibus quàm infipientibus,ut fpero, plurimüm, Nam illi
qui fciunt utriufque fententiæ convenientiam'aut difcrepaniam, babcbynt in Promptw utriuf
que tellimonia verbis ipforum Au&orum expreffa:, & in ijs ipfis , univcrfam) cjus anatoaiam
ùni oculorum obtutui expanfami: qui vero fiefciunt, habebunt utriraque aud mediocrc arri
piendæ veritatis & fugiendae falfifatis adjutorium. Ex quor&alia utilitas non contempenda
confequetur, quòd, quia quædã non f.tisrnaturè ponderata ißius opinionis Patronis imponun
tur 3 .& ab ipfis viciffim quædam tahquam Auguflini feo(à (ecurè animofcquc Propugnantur,
erroris invidia paritcr & periculum diffipabitur. Itaque.totum gyufculum in quinquc capit*;
quafi
;
w
• «• ; Zz -
 <1o76
"* • •.* • . *-
YP R O OE
- - -
M 1 v M. £o7z
* quafi in generaliamembra partiemur. Exquibus declarabitur,
…
-
-

Primum, Quopatio in oppugnanda eleétionehominam,/eu complet4 neniun£i

pent aut conveniant.
Secundum, Quomodo in oppugnanda gratia efficaci.
Tertium, Qua fit inter gratiam ab utrifque traditam ccmvenientia, aut difcrepantia.
Quartum, Quid pradeftimationi apud utrofque commune, quid proprium.
`Quintum, Quibus utrique armis pugnayerint, quibus gradibus in illam fententiam
lapfi fint. *
- * . '• … -

$tudui, quantum licuit, brevitati, ut inftar fucci n&i compendijfeu Commonitorijhoc opufcu
lum efíé poffit multarum rerum, quae fparfim & fufius in Auguftino noftro ex Auguftino dif
putata & probata funt. Quam ob caufam ne eadem cum taedio forfàn repercrcntur, ad ea loci
iftius opcris latigris frequenter rcmitto, ubi latius difcuffa funt : quæ ne pigeat, quaefo, confu*
lere, quifquis plenius förfan alicui difficultati fa tisfactum efie velit. Argumenta, quibus utri
que veram Pra deftinationem & Gratiam impug nant, prgfero tantùm, non difcutio, hequc fol
§o ; eo quod alijs locis in totius opcris dccurfùboc abunde Præftitum fit.
c A P V T P R I M v M.
*.
;*•
Quo pacto in oppugnanda Electione hominum, feu completa
praedeftinatione 'difcrepent, aut conveniant.
N O T A I. - A fàlute, quam ei dandam Deus definiverat.
Hoc enim pa&to do&rinam S. Auguftini acci
Vtrique ex horrore praediflimationis illiùs piebant. ln quo utrum fortafIis hallucinati
fint , mcntem profundi Dc&oris non fàtis
abfolutæ, aliam fententiam excogi afièquendo, an re£te fcûferint,alia qugftio eft,
- tarunt molliorem. ., .
de qua fuo loco diximus.Hoc faltem conftat,
D primum igitur quod fpe&at, vc iftâ veluti teterrimâ larvâ, quæ in Anguftini
ra ratio cur Maffilienfès novam fcriptis eff: vidcbatur , territós, aliam fénten
\ \ viam fibi aperiendam judicaverint, tiam fabricandam fufcepific. … * •
l *•

ad declarandam praedcftinationem , Idem cmnino e(t lapis offenfionis iftis re

& gratiam Dei , non fuit alia nifi horror pro
pofiti divini, feu conftitutionu Dei humanas preve
mientù voluntates : qua ipfe definitum falvando
rum numerum fibi cligit pro fuo beneplacito.
Apud Prof. Sic enim aiebant apud Profyerum , quod utra
ii, Epif.ad queparte fuperfluus effet labor, fi neque reieíias ullâ
4ug. imduflriâ poßitintrare, meque eleäus ullâ negligentiâ
poßit excidere : quoquo enim modo fe egerint, mom
poffe aliud ergaeos, quam Deus definivit, accidere. e abfurda vitent, quae exifta fintentiaviâentut
,,u„ Sub hoc ergo prædeftinationis nomine dice
yii.ii.7. bant,fatalem quandam induci meceßitateui. Qua
$e h<rrfi Pe- de re videndafunt quæ diximùs latè libro fè
****. 7. ptimo de Haere6 P&figiana : ubi perfpicuè per
multa capita patefecimus, unicam caufam er
roris à Maffilienfibus excogitati , effe fugam
illius divinæ conftitutionis, (eu prædeftina
tionis de fàlute hominum , quæ præveniendo
centioribus./£gerrimè quippc ferunt fd quod
à multis traditur, Deum pr*veniendo volun
tates hominum pro fuo beneplacito, de aetcr
na eorum falute & perditione, adeoque de bo
nis opcribus eoruih decernere, prout placuit
Creatori. Itaque paffim fcntcntiam Augußini
duram vocat Molina. Qua de rc integ;yos \\-
t* bros ipfe, Le(fius, & alij {cripferunt. Vt enim
eis perfpicuè & niagno numero fequi,gratiam.
quandam protulerünt congruam voluntati,
cum qua operetur aut cefîèt,prout Iibct: & ifti
gratiæ prædeftinationem cóngruentem, qua
nihil Deus ncn folùm de ætérna hominum
fàlute, fed neque de fide, vel perfèverantia,vel
mcritis, vel ullo opere bono hominibus lar
gicndo quicquam ßätuit, nifi vél abfolutè, vel -

eorum voluntates, alios ex maflà eligit ad fà certè conditionatè prævisâ fingulorumf vo- Lik.de/ral!
lutem , alios pro meritis damnandö feijcit, Iuntate. Vnde alicubi Leffius: Modus eleäionis ; £:
prout placuit Creatori. Qgod propofitum à indicat modum intentioni : fed tota gratia pr«ve- Å.
Deo intelligebant conceptum , præveniendo niens, quam Deùspradeftinati, præparavit, talü eß,
voluntates hominum,non folum de conferen vt eâ pofitâ opus Jomum relinquatur libero arbitrio
'όa fide,(ed etiam & maximè omnium,de ipfa fcimftruäo , adeo ut tamfacile fit illi fe inclinare ad
aeterna falute,feu beatitudine. Nam ideo con malum, vel omißionem eius,quam ad eius effeâionem;
queruntur, fub incertaffe, pertingendifcilicet ficut in Angelü & primo homine proportionaliter lo- •
ad finem totius ftadij jam definitum, curfum quendofaäum. Rurfas gratua pr«parata eleífi mom
mom pbffe effe conftantem : cùm fi aliudhabeat prade diflinguitur à gratia reproborum, mfi effe*u. &-co -

ftimamtis eleétio, caffafit amnitentis intentio. Ideo operatione, quæ pendet a libertate no$tra: atqwi ralis -

conqueruntur,quod utrâquepartefuperfluas labor C præparatio mediorum non induat intentionem Dei ab

futurus fit,fi meqúe reieítus ullâ induflriâ pofsitim folutam,fed conditionalem, ficut offenfum eft in taufa.
trare,neque eleitus ullâ negligentiâ poßit excidere à. 4ngelorunw. : *, •'
- - N OTA
 *.
i**,
g<;8 . PA RA L TL E I, V M. 1 679
- N O T A I M.
A minis non pro conflitutione Dei, fed pro arbitrjliber , • , *
-

tate poHe verfari. lEt alibi : Dum liberi interem- iiii.*.

r *. Nafi ex ea fituni caufiitur.
- - - -
ptor arbitri, in alterutram,partem ommia ex praede
l - * -

— Afae v, rò, cur illi quos diximus recen Jhmatigue ftat:ita & de£nit.t effeprgntmtitt. Scd de
*\L tiores Scnolaluci tam op-rc propofitutn illa quercla inlrà pluribus, cùm ad gratiam,
ipfum abhorreant , oultæ profcétò funt , & Præqc!tinationis effectum , vcntum fucrit.
eis valdè vidcntur graves: int«r quas ifta non
ofiremo loco ab eis aut. cratur , quod hujuf - - -.-
N O T A
` . v. .
I V.
-* ' -* -

imodi prædktìinatio falvandorum, non aliud Afferri defferationem.

3:(c. '., . . quàm Ceati!;am fatim cfiç viceatur. Eggc
• <'. èffe unain abho rf fcntiæ fuæ catfatm pafiim T nis Ertia abhorrendæ , iftius pra deftinatio
ratio cft, quia taiis Dci coilitatio, '
tiki prcfitentür. Vaíquez difputans de de$cio
Jt. '. ta!:: gra dcf!*natio nis, £u eiectionis : I.lc de çae prævenit hominum voluntates , nihi!
i$ IT. vr.ß.*.?: cre*** *9n abieret At* stts g. [ sit; E A aliud nifi defperationcm qnandam fàlutis
:::$ diff.89.c.1o. T. /. L L. APP** *** q. d jmiicm iio! k hec fitatem affeire nata eft.Quod incomniodum tanquarn
-

, , in pj ei ei. A ; g. ft. n. m). ny m nat , qu'a fci tuin £yT [a pius reccntiores & vehcien
ILeßale prad. 'e,' s ncn aficdìtur. lcfîus : Siiil videtur ma :1 i,,culcant. Nam Leflius de hujufmodi '.,
{e£t.6. s.79. g; ;.. ducere t.ijorem, marorem, &• fe, er, t.vm.i. iii0 praedcfinitione loquens : Gwyf ma profíto eft £*£!i'*.
í s , quam prfuafo illa , d emm lu- c fingui a'/- jii animi affiiétio ; & interdum tanta , ut ícrimis f;£?*
q e ullo o;ergin i.ttiitv , tam fanu:r ejJ'a;titim; Ad de p, raiioncm , & mortem Jpontaiic ;m t\igat, ““
- & res om.i es fi diffoni , ut or' nia eveniunt , fictt Et in ecdeon libro alio loco : Perfu,'fio de abfo- i5ia.f.i}.;.
a, lux iftis , & 1» FL £x B il , B vs ET PLvs lura eleâione, ante vinneii. operumpr«vi, oi;em, nefcio h.3t. . .
Qv AM A υ A *: AN 1 1N Is 1, L c R 1 T 1 s 1 s T f.t- ad qtitd fit utilus , mfi ad luentiam vt & , & deff er.t-
c. m. C uj {irodi dccrcta locis alijs noini- .
iteß.de gra. f. gnt fatô, b fatum plu, qu:n; adana tinuit,
:l.
tiviiem. ii,'' ?É; $íí'
Et rnox : Qttorfi m tffa d étruma pertrieret, .m. 3, z.
nifi ad iniciendain -

•ffiçac, .;. c 'tttm tneritabile, d fit.ilem neceßitatem , * & vi na fiwiiter quer1tur, Quoa i * cjetuentia occafio- 81olima q. .
b £ia. • * 6. täm remp. i, fato .'igatam: effe. , , ' . - 1
nem preta b, minibus dejpondem, autino, me diam 33:44. c**.
c fbia. c. $. Eadcm | roríus fuit qúerela Mafflicffium, de peram, di. .. ' . . . . . . diff.; nam a

Fluxit & ifa ex Maffiiienfiuin fontc qtie-**-*

££££ de eadem iila praedeftinationis conftitutiene,
dijp- 1 m.ip. 9''at humanas praevcnit volunt tes. Vccabant rimoria. Nam api.d Profpcrvun dicunt: Ex profadaug.
I &• finimn eam fata'e decretum , & fìtalem legem: uira, i.epa; teft perjuum lab rem fcrc, fi bcque reie- -

άitis ulla in fitj ri, poßit intrare, meqtie eleciu: alla ne

$- e 4% p. 3 $. b pictari fronte, inquit Fauftus, gentilitat; gligenti.t poßit exc.de e. Qgpquv en.m modo (e egerit,
Ἀλί !j£ : % ilum, & inter gratia recabi !;m abfcond;tm erit
*.
Ę. ** f.tale decretum. Ét capite duo, ecig^o : Rece nem poffe ,11,1; erga eos, quam tria definivit a videre,
4 Ζ,. ii.t hinc originali íefn fit,velfatali, F t dc \'af* & fub ;i;certa fpe, cur, uin non pvj;c .!e comjia/item. >
& c. 1, c quu csipci atious qucrcla identiugii: ... . . *
PrJ. 1 piji. flier fibus l'roi; er : Ea qtiae ae fato iactitant, Augußini, & úlarius ad Àuguiinum: iii '***'*"*
•* Aujiu. i, meque ip?im qtiidem oneran: (fan&um, Augufti tuæ verbu :ta moventur, ut dicant quan-%£%,p
Ζ.» n;im) um rutus l b. i, epy%ye huiufmodi deiirttm f3i.ittat* lam de peraiionem. hvminibus exbilem. Et Fauftus: j Å.
9. ti r errorcs. Qua dc : e qni plura cupit , videat C Qua emim utra peret, quem tam gratia futmfecit?. Fau/f.lib.i.
êuæ libro fe; tiir;e dè Hærefi Pclagiaria uixi * in quo e com, iuriâ non defperet, quem prgnitio yio. de lib.arbit.
v us. I , -

lenta d.: m.av.t ? Ij (jffimuin videlicet , quòd '***.

- ' . N o T A II f. in ita præds ttiaationc quam dixi, rcccntiorcs
... Tolli libertatcm arbitrj. 11. àic habct. - - - - -- -- - - -

Q Ecunda horroris rat o eß l^ fio li' erratis, N. O T A v.

} • . vt quae pcr hujufn- « di decretum prorfùs Imlici/jcordiim, torporem,& igna- . - *•,
v;;. L. *. d. p* reat. Vrget earn Leffius vchemcntcr, pu 2 i.;in. . * , . *
prad.f §. 6. tans cmriino pcr hujufmcdi decreta , quæ
; ». 17. & %%. ante c rrnem pr;evifioncm f turori m gio P. Ræcederti jus relς vicira prorfus alia efi;
1 ' quòd ifta de prædçftinationc pcrfùafio fo
-

riarn & n erwta hcrrihibn§ pra c.finjt,T,l; per. -

*.
- fei*am libert.tcm , five horio d creta il!, fiat cordiam, torporém, ignaviam afferat homini '.'. • ••
£££ g. five nefci^t. £t Molina : cr. t. fibm ; ideo, cuit. bus < buftiaiis. QgjJ enim laborct aut fùili- .
.• *•*••• •••*.

£?. nam ratione piitentJima lberta, a t tj , o'ri;
6. g-am exfer mur, qu£ Ite tam aperte in scripturi;
fanctae traditur , cum divina pr. dj'w ati me ita ex
}lcata cohærere vilat. Étj dein in erium fi
tertatis cx ifta prgdetiinatione fecntorun) cen:
citus fit, qui fe præucftratum, inquiunt, &fe
patet ? Audi Lcffioni fæpè ftomachantem :
Nihil videtur magu inducere tórporem, marerem, & £**'**'*'
defcrationis motus , qu.in perfuafio illa de omnibus f.ct.o.n.79.
& Jirgulis ab, que ullo oper, m intuitu iam firmiter -

^a fj, r.p. 6cit Vafquez : qiii*, inquit, anini: o ! ; rw, non effe fl.ittttiwi, & fei omnes fic difjomi, ut omni4 eve
4i/f.8,«.io. manet i s qui eleët fert, non con;e,ut coronam , a: miht , fcut ab/olutü illi,;nfixttili'us, & p'tis
3 m 1. p. ai, proinde liberta eorum laatir & m pcditt. Qucd
» qtiam ad m.irtiiiu de reti j fancittm. Et. 'multo
.. ' . , ,,!
{b; 1 a * *;.
1.7.25.punr.
4.
Ę exequitur Iatius. Gregorius dc v a. D
entia idera faxum votvit.
- - v,

fupcrius : Videtur plane hîc modas cleífionis tol- '*' ^**.

- - "
le;e omnem fllcitudinem lonorum perum , & fa- ^. 14.
Mafliiienfès, etiani in ifa eadem texenda l tis, &c. Rufus non eß quod fim fallicitus de bonis.
f.„,.i;i... querimonia præfúltores fuerant. Ita Fauftus operibus , ait perfeverirtia , quia hæc omnia mi
•p. 13. T in libris füis : Aperte o;;endit Paulus,Jiatum ho hi cum omnibus f.i circumjfam; 3* fwt decreta.
• 2. z £ • **** t infta:
 Ύο8o ERROR. MAS. ET OPIN. QVOR. RECENT. '1o8r
tua, Et infra : cur ergo fim follicitu ? sit potius (ut A Gregorius de Valentia & focij ejus didicißè
humano more loquar) foliitus ille, ut decreta ipfius videntur. Commemorat enim ipfe in eodem
impleantur. Addit & ratiocinationcm : Vel/um
de numero Electorum vel non fum &c. & conclu
dit utrimque nullam follicitudinem adhiben
dam eflc.'Confentit & in rcfricanda ifta quc
£•*• fepr* rimonia Ludovicus Molina in loco quem ci
tuf4io. tavimus: ubi dicit, qucd h«c fententia occafionem
præbet hominubus fegnius operandi.
Idem ipfumi T& Miaffilienfibus permolc
ftum fuit. Nam ideo dicunt apud Profpcrum, ' cuntur, inquit Auguftinus, ita nos à confitenda Perf.*3
Prof. epifi. hoc propofitum vocationis & lapfis curam refu*3endi Dei vera gratia , & à confitenda fecundum eam prae
•4 arg. ad mere, & fanctu occafionem teporis ajerre: qugd defumatione fum&torum, deterrere mom debent : ficut
eft ipfiflimum iftud, quod Mlolina dixit. Et
caüfam addunt, quam jum fupra dedimus, Eo
quod utra jue parte fuperjtus labor fit &c. Qu9quo
emim modo fe egerint, mvm poffè aliud erga eos, qtiam
Deus definiiut accidere. Nonnc cft illa ipfa Lcffij
ratiocinatio ? Et ubcrius : Removcr* ttajue im
dufriam, tollique virtutes , fi Dei conftitutio huma- B
m u præveniat voltmtates. Vnde & Fauftus dicit,
'-*.*•* ii. in iila fententia illujires viros per quietem & d fi
diam coronari.
N O T A V I.
Studium Yirtutis rettmdi. ,
Icut autcm in animo follicitt do, ita in
cpere conatus oumnis ex ifta cle&tionis pcr
- fuafione retundi vidctur. Inculcant & illud
r.ri.,..!. incommodum in hac fentcntia recçptio;es
[?:H. s. aliquoties. Omne fluditim, inquit L cflius, lo
in prefat. morum operum elitdeietur. Et alibi: Nulla imcur 4
excides ; nulla diligentia imtratis.
1 m Fp;£ Et hoc ipfum ex M. filienfibus defumptum
Σλ... eft, qui conquercbantur, quod fi aliud habeat
praedeftimantis Eliítio, caffa fit ammitemiis imtemtio.
fbid. Et in eadem Epiflola dicunt, quod fuperflua
erit induftri« & laboris mditis, cuiujiudium veffar
te Eleëtione fruflrandum Jit.
N O T A V II.
• Incitari homines adlicentiam ac diffì -
lutionem vitae.
Vod fi homines à ftudio laboris ac vir
'tutis ifta fententia retrahere cis vidc
tur, non minus juftè (e conqueri putant, quod
ad li.cntiam ac diffòlutionem vitæ potentcr
,.p. 13.4. incitgt: Qua dere ita Lcffius: Audivi multos
prÄ«/ /«... dočt£ìmos & optimos viros eam (fententiam. dc
retiom io. electione ante praevifa opera hominis) hoc no
mine graviter accufáre, quod metuerent fibi effremem
-
vi: e licemtiam, Ji eam imamimum demififfemt. Et
nu
14 .
ibidem , quod expenfa ifta fentcntia pareret
fcándalum & vitae licentiam. Vrgct iftud incom
modum prefsè Gregorius de Valcntia hoc
To, fpu* r. fyllogifmo : Sipradejîimatus fum quicquid hoc tem
4. £, „ ,. pore facium, certißime tamdem falvabor. Conjultum
parte funri, igitur erit perfrgi quibufumque potero voluptatibu*. D ut iafra cum de gratiæ cfficacis incommodis
4. in corol, Si autem non fum , fimiliter etiam quicquid iam fa loqueinur, oftcndcr.dura cft.
ciam, aertißimè tandem comdemmabor. Fruar igi
tur iam quibus potcro voluptatibus &c.
Sed ifta quoqué querimonia ex illa ipfà
Nlaflilicafium officina prodijt, unde etiàm
loco Monachum quendam fimili argumen
tatione commotum ex Auguftini Monaflcric
tefte ipfo fan&o Auguftinó, velut canem a
vomitum , ad faeculi voluptates effe conver
fum. Vbi memor effe debuiffet,fan&um Au
guftinum ibidem adverfus Maffilienfium fi
íilem fyllogifmum prædeftinationi à fe tra
ditæ objc&um acriter difputare: Ifa cùm di £ ££.&,
non deterremur à vonfitenda preflientia Dei,fi qui,
de ila populo ficloquatur , ut dicat: Sive munc reâè
vivatu , five mom redè, tales vos eriti poftea, quale;
vos Deus futuros effe prafciyit , yel boni, fi bomas, rw
mali, Ji malos.
N O T A V I I I. *
Laudem detrahi operibus boni.
D Binde etiam illud in hac fententiaprae
dcftinationis iftius molefte fcrunt, quod
omnis laus ab opcrigus bonis tolleretur, quæ
tam omnipotenti Dei voluntatc hominibus
Li'.deprd,
$x vi Praedcftinationis decreta funt. De ju /•&#.*. p.ij,
ftis diccnt, inquit Leflius : Qgd mirum, fiji.
hona opcra fecerunt, fi perfererayerunt, fi járát.
Julit ? Dew enim illos præ cæteris abfolutâ voluntate
4d gloriam Jelegit : Deus omitia & Jingula corum
ù.ma opera cum umnibus fui, circumjiantjs, & per
fere antiam ingratia ante omncmprarificnam jìtu
rvnum Pr4a£}.niytt, Qujd laiidis habet talia bona
facere , qu« Jpe£iato Dei decreto, impoßibile erat
omittere ? Et alibi contendit per iftam cleciio- [;;/. p. 2,
ncm & operum præfinitionein derogari: &au
di & gloriæ Jancivium, quæ in eo/ita eft, quod ab
Julute potuerint tranjgredi, & omiiiter: vna qua
fecerunt, & ta , em non funt tranfgreßi, ut Ec
clefiajici tragejimo primo dicitur. Parva enim vi
deturlaus facere vviia , qu« tantis decretu , & tam
ta providentiæ vtra funt præparata & vallata, ut
abfolutè omitti nequeant. Quae querela cx ifta
radice nafcitur , quafi libertas ärbitrij cx Dei
prædefinitione iaedcretur. Antiqua & rauci
da cft ctiam illa objcétio.
Quæ jam olim in Semi-Pelagianorum ad
verfus prædefiinationcm luétantium folo na
ta fuit. Sic cnim Fauftus, quo nemo mole
flius ejus immobilitatcm tulit: Erga hominem Faw/.lJ.\
r
moflrum mom poterimus laudi conferre palmam , ß vo •}.wls, -
lumtis neceßitate fervare maturam. Præmi{erat
cnim paulo fupcrius: Cui natura prima ifia fit
laudis occafio , ut peccare poßit & nolit. Ex praede
ftinationc enim neceflitatem nafci , & liberta
tis iftius indifferentis interitum, eodem msodo,
ut rcccntiores, æftimat , & non femel docet,
N Q T A.
 '1'
ε
o8» -. ... r A RAL LE L v M. • * -- - - - - -. aes, v.

.
didi. A rum gratiam, aut auxifium, quod incertum
m eode N o r A 1x, cft , ütrum alter dare velit, itaque Letfìus :
T§ùmç-. •, Orationes refiiggfçere, df;t extirgui, s. guomodo omnes poffumt & debent firmißimum j}£hi teft, fit. {•
ni(icti, in Dei auxilio reponere, cùm ommihe fini incerti, at grat. •f*
attm *; Ec minus malum ex parte oratioìum, Deus illú illud auxilium pr«ordinaverit ? Non enim cap.7:*:s.
'• ύττερ quas frequentat Ecclefia , rcceutigres poffum firmam fpem pomere in eo auxilie , q«od &n * --- J
$um A. ex iftâ praedeftinatione, quæ voluntates ho mihi præparatum fit, ignoro, Fatuus effet di x mili
tnfim ; minum'antcgreditur,fequi putant,
vel frigidas fore, vel extinétum iri ,illas enim
fi vera cft tia, qui firmam ffvm poneret im auxilio & fa£tg*
mi iftt. incertis. - - -

f a& illa féítentia, arbitrantur. Qua dc re Yaf ipfiffimo ißo fcrupulo de inccrtitudine ,
**j*i quez in illa citata difputatione côggefima volúntatis Dei laborârunt Maßilicnfes, eo- -

r timjm riona in primam partem adverfus clcctioncm que preffi pra deftinationem Auguftini ge- .
1.::it ; j ißam ante prævifa opcra : Frustra diceremus ;
vafquez, pulerunt : Nec ad incertum voluntatu Dei dediti
Adveniat regnumtuum , f illud comfejui aut amittere
di/p.89.jm 1. fe volunt, inquit Hilarius ad Auguftinum . Et . .
4üt,;; Ëy.io, in mo/irapofitum non eff libertate , nec ex noftra ora '^.

F? H£M; Auguftinus ipfe cum fe mirari dixilfet , hQn.i- . -

*fta,*
tione mulio modo pendet. Scd umbram fuam ti nesjfirmitatijue fe malle committer* , quam finit- 4uguftis.*
met, quafi verò nihil à libertate vel oratione
j iw tati promißionis Dei, MafIilienfium f ropulum de pede? **.
noftra penderet, quod à Deo us, fiat conftitu ' & verba fiti refellcnda proponens : Std in- **f. **•
tum fit. Eodem quippe modo ratiocinaban certa efl mihi, inquis, de me- ipfo voluntas pei: qui- ;
tur Maffilienfes, proùt ipfemet in c9dcm locg s bus continuo reponit : Qgid ergo ? Ttgne tibi • ' •
teftis eft, hallucinando putans, ali9 fc, aliò volunta deteipfò certa eft , nec times ? Qui flat, vi- -

MaffiIieífes còllimafic , ac divcrfam ideo
, utrorumque efíe rationcm. Illos tamen hujus
querelae j geminandæ auétgres & præcepto
ies fibi fuiífc adijciendo teftatur : Sic injere
Idid. ' bant Maßiliemfes, inquit, contra 4ugu/linum, ditm
de eleâiăte adgrátiam ej]et fermo.Quod quamvis
effet verum, nihil futilitati iltius querimoniæ
officeret. Sed quid Fauftus putidiffimus ille
Semi-Pelagianus? Nonne contra totam præ
tf, deftinationem ad æternam vitam , tanquam
deat me cadat. Cùm igitur utrique incerta fit , cur
non homo firmiori qtiaw infirmiori fidem fuam, fpeiii,
charitatemque committit ? Et in libro de doao
perfeveraítiæ Maßilicafium timorem fimilli
imum illi, quem paulò antè exprcflit Leffius,
à prgdeftinatione Âbhorruifle teftatur,eo quod
vêrêtentur, ne plus defperatio , quam cxhortafio yi- ti**d**
deretur afferri, dum cogitant qui audiumt, is cuR- perf.
-rvs, 3 se rivM ANA- iosoR as r 1 x. , tui * *;
largiatwr Deus , cui non largiatur haec dvma. -

t£ immobili decrcto & nullius orationis inftan

[* tiâ violabili firmatam , eandem querelam re - N oT A x i.
;* centioribus iterum iterumque recoquendo Exhortationes , & correptiones lin
s r„m. L.,.præcinuit? Qtiidorare homini pro£erit , m uma ha -

ß 2.ÂÃÄÈ rum duarum conditione omnimodis conjlituto ? Nam » guefcere, & auferri,
. fap. 4. etfi ad quam partem fuerit deputatus ignorat5 utram Ec orationes tantum noftras pro nobis
r; qúe timem partem defixam & immutabilem non ipfis inancs cffici , fcd ctiam exhorta
ignorat. Et infra : Alterutrum ergo faciat • 4ut tiones'& correptiones, quibus alios ad bo
ja£tum orationu neget, at legem, flatut« Perdi- C num, incitamus, aut revocamus à malo, pror
tionis excludat. Et iterum paulo poft :. Q£ fus languidas ficri, & cxtingui crirninantur.
wmum in origine perditum, alterum in prædefina Hinc íeflius adverfus illa decreta Dci , qui
k tione affirmat eleäum, vude quò improba perfuafione bus abfolutè ante prgvifioncm operurn aliquis
A- declinet. Qtiid enimaliud dicit , mifi quod adittorio beandus conftituitur, concludit ncmincm yer
11, orationis neuter indigeat 3 Caufam accipe ipfifli bis Apoftolicis ad patientiam excitantibus
. mam illam Vafquez : Nam iam præordiiiaii* ad multuìm excitandunì efle , 6 de abfolutè ele
*? vitam oratio neceffaria mom erit , deputaii, ad mor
&tis intelligantur : Diceret emim , inquit, quifque teft.&pra*
'* tem prodeffe mom poterit. Quod adhuc latius pro • fidelium: Ego fum iam vocatu , & iufhficatu ; ab- Joã.3.$. 3i.
;…* £qüitur , & áperto marte fcntentiam fànéti falute mihi iegieia eft gloria ; quid gpus ut multum
gJ*
3 Aüguftini,dc alij
beneplacito, praedeftinatione, qua pro
ex origine damnâti ejus patia, in pf.run ? Non enim poffumfruftrari ee»
ad æter
14• nam mortem, alij ad vitam deputantur, eo juva mihi aífólute ante omnem operum pra;fionem
áfi praparatum. Et fimili fenfu tradit £myltisin- .
\& , dem, illo à Maffilienfibus intorto telo qua ççpofitis,cle&os fòlos infulsè ^poftolicâ ex
;*, tit.
'j ·· · · N O T A X,
hoitatiorie
fed
-

compellari:
etiam infulfa Quia non f'an frigida, !,
ejettale exhortatio;ffiot?atientes i.

perfectitionibus , quia ille omnes cedent vobu in glo

if,
; . Spem impetrandi tolli ex incertitudine riám, fi efu ex illis abfoluteíleátis ante vpertim pr*-
i*
: divini illius propofiti,
T quia oratio nititur fpe impetrandi , vifimiim. sed infulfi mcdiciapplicare;fic'
eft, etiam bongtn^
• t
fíedicamentum praepofterè hic
70J, ipfàm quoque fpem obtinendi dona qui au&or facit. Nám quo paétò hujufmogtex- -

i::!, bus homines fàlvi fiunt, funditus ex animo hortationes ad omne$ fidcles tanquam ele§os 4ug. tis.* ,
dú tolli recentiores putant ; eè quod incerturn fit, non infulsè, fèd aptiffimè dirigatitur : ac diri- ásp- f*/*.
an & cui Deus iila, praeveniendo voluntates gendæ fint, Auguflihus præclarè tradit : pro- }ù, lib» ic
hominum, donare conftituerit. Noh enim üt nos etiam in libro dccimo dcGratiaChtifti ij.§. *-*.

* A. * . videtur cffè fàpientiæ, confidere te acceptu Salvatoris diximus. *; - -

4 - - - • * .
Zz 3 _*-.

- n.

vasa ERRORIS MASSIL ET RECENTIO R. so8;
Sed iam advertat le&or quam accurate
queftus illos de exhortatione pcr praedeftina
tionem refrigerata recentioribus Maffilicnfes
χr;t. r»if. praeformavcrint : Nam fi fic predeitimati fuit,
•• .…;. inquiunt Maffi'ienfes apud Hilarium qucrelas
eorum exponentem Auguftino , ad utramqae
partem, ut de alijs ad alios nullus poßit accedere, que
pertinet tanta extrinfecus correptìvmis imiiamtia ?
Pro/».r»if. Et Profper ad Auguftinum fcribcns : Ncc ac
•d -**. quiefcunt præde:finatum eleítorum mumerum nec au
geri poffe nec minui, ne locum apud infideles ac negli
gemtes cohortantium ihcitament4 non habeant. Et
Zug. tf$. de apud Auguftinum corum vcrba fibi rcfutan
domo perß». da proponentem, Neminem, inquiunt, poffe cor
• 33- reptioni fimulis excitari, fi dicatur in conventu Ec
- - clefiae audientibus multis : Ita fe habet de præde$iima
tione definita femtentia voluntatis Dei, ut alij &c.
Itaque Profper fciens effe impcritorum homi
... nudi inanes voces, & levi fiatu Auguftini dif
pr«f?.*id. fipandas, movet ei quæftionem : Quemadmo
dum per hanc pradicationem propofiti Dei, qtiofidclct
fiunt, qui pracrdimati f&nt ad vitam ateriam, nemo
eorum, qui cohortardi funt, impediatur, mec occafio
mem negligentia habeat, fi Je prade$inatos effe defpe
2rent,
N OTA X II.
* Sollicitudinem ac zelum aniularum
£. e)celli.
Iuf3em farinæ c(t & alia querimonia re
centiorum, quod per iftam fententiam
non folú-vigor ά & correptio
nibus, fèd etjam follicitudo & zelus lucrandis
1 riri. animabus impendendus cx hominum Pe&ori
f}&#. z. n. 13. bus volleretur. Videtur, inquit Lcffius, tollere
zelum animarum. Si enim omnes falvamdi ante om
. mem pravifionem, funt iam abfolute eleiii & præfiniti,
- cur de i'erum fálute fim follicitus ? Nam etiamfi
-
i ego quiefcam, aque bene omnes illi & foli falyalum
. iir &c.' Et fimilia plura in hanc fcntcntiam
cont€X1t.
Sed audi fimiles apud Auguftinum queri
áfag.t£. de monias: Non argumentemur contra ifta præcepta,
cer:& grat. quaerendi falutem proximorum per correptio
*. -le, ncs, hortationcs, excommunicationes, &c.
' falubremque terrorem dicentes : Et corrumpant bcmos
mores colloquta mala;& pereat infirmus, quid adnos?
Firmum fundamentum Dei ftat: & memo perit, mfi
v, filius perditionis : hoc cft, praedeftinatio cle&o-
rum firma & immutabilis eft, & qui pcrierit,
jam olim perditioni praedcftinatus cß. Audi
jam Leffi & quifquis hujufmodi argutias re
fiigerando zelo álienæ falutis tibi praetexis :
abfit ut ita garrientes fecuros nos in hâc negligentiâ
•ffe debere iredamus. Quod pluribus ibidcm
agit. Et ifta quidcm objc&io non in iflo libro
quidem à Máffilienfibus Auguftino propofita
Prof.rpiß fuit, fed Profper teftis eß, Auguftino loqucns; D pro fuo beneplacito abfque opcrum refpe&u
Ę{<• * Qgicquid 1m libro hoc ( de correptione & gratia ) ad yitam delêgiffer. Et Gregorius de Valen
- - — ex contradicentium fenfu fanétitas tua fibi oppofuit, tia inter ceterì abfurda cx iftâ fententiâ c°n
hoc totum ab i£fis fänäis (Maffilienfibus presby fe&anea reponit, ut chriílus non pro/*/***°* p*f, r ,.
teris) intemtiofißime, fortè;contcntiofiflime,con nium omnino hominum mortuus fit, relueti* P*****
-glaitatumfùiffe, T i4lus ßt.
a.
A N OT A XIII.
(Deum non velle omnes homines fäbro;
fieri, & in agnitioncm veritatis *
Ύemure.
Ed adhuc contexunt graviora, non modô
adverfus homincs, fed etjam adverfus
ipfum Deum, quem multis quoque modis,
qucmadmodum^ & Maffilienfes reprehcndi
Pofle murmurant. Et primo quidem apertif
time arbitrantur fequi, quod Deus non vellet
omnes homines falvos fieri, ficut Apoftolusdocct.
Hic modus , inquit Leffius, eleciiomì nom videtur ß. *///.
fatis confiflere, cum fincera voluntatefalvandi omnes £&.*.***
homines, maxime fideles; meque awm illo amore, &
illâ curâ, quâ omnes ad falutem excitat , quæ Sap
tura tantepere aommendat. Quod fusè tra&at &
cxaggerât. Nec fegnius Niolina hoc ipfum
agit : certe fi is fuit modiis predeiiuationi quof- Afo!.4.w,
dam adultos, non item alios, qui ex horum attitorum. 13a/|/5},
Jententiâ iuxta fua, præfinitumes relatus eft, non vi- ••i*, i.”
deo qua ratione verum fit, Deum, velle omnes homines
falvos fieri, fi p:r ipjùs non fieterit.
-
Eidem, itîa decantatißima Maffilienfium &
Pelagij & omnium Pelagizantium cantilena
adverfus , eandem abfolutam praedcftinatio
ntm fuit. Nam in obje&ione côtava, quam
illi Galli Profpero & Auguftino impcgerunt,
clamitant, quod in Auguftini fententiâ, non om- Oliu$.$$
nrs homines beus velit fàlvos fieri,fedcertim nume- ζ
rum prædefinatorum. Et in Epittolis ad Augu- Proj,.'*
ftinum fcriptis eadem tacitc rcfricatur. Vnde
fan&us Pröfper Maffilicnfium & fimul reccn•
tiorum obje&ioncm propter falfitatis & ab- '
furditatis evidentiam qüafi irridens: Et ubi *%£piA
£ft illud, quod nobis quafi contrarium à moa inte//ige*- <4A/%.
tibus femper opponitur, quod Deas »me, homiue* re
lit falvos fieri, & ad agnitionem reritatü venire &
Próbat itaque duobusiflud cayìtìbus præbgts
latus, & cx parte adultoruto, qu\ a Rtgtcgis
generationibus ufquc in hoc témpus,{ine Dci
cognitionc pcrierunt; & ex parte parvulorum
quorum plurimi fine baptifmo pereunt : Num
„juid, inquit, nemfùnt de omnibus hominibus &c.
N OT A XIV.
Chrifium non pro omnibus effe mortuum,
nec omnium redemptorem gffè
Ddunt aliud fequi non minus impium>
quam præcedens , Chrißum non Pro
omnibus effe mortuum , nec omnium houni
num fore redemptorem. Vnde Molina Pyg- ar.14 •,
ba$ Dcum omnes omnino homines vcl;e fal- a. 4.& è
vo$ fieri,quiachrißus omnibus in redemptorep* da- diff.lere',
tus eft;hóc ipfo indicans,non fore datumia rc- 8.
derìptorem omnibus, fi Deus nollct onancs
|
omnino fàlvos fieri, fed eosdumtaxat ; quos
 ao86 . P AR A L l E LvM 168;
Expreffa eft ifta criminátio Maflilicnfium ^ pręffiuat.Difcrtiusexequitur querelam iIIam £eß. de pr
$: verbis, hoc ipfum ex Auguftini praedefìinatio- obfolctam Defiius : Sicut ad providentiam Dei Ä£
- nc fequi, invidiofiffimè conclamantium. Ob- pertinet, at falvetur mumerus ficáleâorum :'ita ad iio**,'
je&io enim Gallorum nona erat: Qwodnon pro eandem pertinere videtur, ut alij, qui ab illa eleâione "

totius mundi redemptione Salvator fit crucifix*. Et fant exclufi, nomjiamtfaivi : qüia alioquimpoßtfieri
prima Vincentiana: Quod Dominus mofter Iefus ut aliquis ex iítü in númerum illam intrarei, quo? eft
} œchriííus nom pro omnium hominum falute & redem- abfurdum. Qu4recùm ex tam immenfa multitudine
cis ptione fit paffus. Imitatus eft cam infeliciter memo falvetur,Jignum eft, id aliquâparticularipro
i; waw/.tà i. Fauftus, qui Chriftum pro omnibus mortuum videntiâ proyifum. Et inferius exprimit veluti
e$ *** **. effe, adverfus quQrundam praedeftinationcm ratione nixas impiorum voces : ìpfe nos impla- rbid*4f.€S
tIM. ad vitam, invidiofiffimè premit. Marit •ipfe noffre faluti infidiatus eft ; ipfe eam nobü --- "^-

i;it - impoßibilem reddidit ; alioquim qui fieret, ut ex tam

Qίt. N O T A X V. ígitens4 maltitudine nemo falvus fieret ? Et alijs
in fi)cumfuturum acceptoremperfónarum. íí locis aliquoties repetit, quod in ifto prædé
£.
*,
- w

Ccedit, quòd, Gregorio de - ,

Valentia
ftinandi módo, qui fit anté prævifà mérita,ad
Providentiam Dei pertinet curare, me non ele'tus im „£ 3.
£«£. se&
t. judice, Deus effet acceptor pcrfonarum, numerum illum intret ; & impedire, ne falvetur. In 58. & ss.
t. £••• Matìm fi non nifi certgs abfque operum praevifione ÉÉÉÉÉÉ ifte auétor tantopere «**. **;
t. :;:;: ad vitam prædeftinaffct:Si in hominibus, inquit, bi placct, ut quæ ante oculos funt, noii vi
- ut à Deo prad.ffimentur , £n requiritur pi44*opera- „ deaí, non3£e videliét opus, ut quemquam
tio, quæ à Deo tanquam effectus unus predeftimatio- * DJ3 impediat, quemquàm impellat . quem
mis fuerit praefcita ; Deus, quod alfit , effet aliquo mo quam deturbet è juftitia, quemquam arceat, ne ,
do acciptùr perfomarum, quòd non omnes praedeftimet. irrepat in numerum elc&orum, ut ipfc loqui
Et móx addit quod illud bencficium omni tur : fed Qpus effè , ut ipfe potenti, grâtiâ $•£.44.3*;
bus ex juftitia propter mcrita Chrifti dcbe mortuum fufcitct, infirmum róboret, jüftum
Ictur.
teneat , diabolum comprimat, & opitulatri
Haec , fateor, querela non cft à Maffilien cem manum diu no6tuque adhibeat: alioqui,
fibus profeéìá,quod fciatn;fed Pelagianis pro veluti dux in præceps, mox fuopte propriæ
pria fuit, & nòn femel adverfus Auguftinum infirmitatis pondere dcorfum in peccata rui
vibrata. Sed Maffilienfes tanquam peccati turus cft. Sed iftiufmodi chimericae phantafiae
originalis, atque univerfalis damnationis inde ex ifta congruarum & incongruarum gratia
* confecute confcij, probè noverant liberatio- TÍ`mî difpcrfionc cogitandi libcrtats
£ ncm à dampatioae nemini prorfus effe debi- Éåô, proficifcuntur,
tam : fèd effe maximè gratuitæ mifericordiæ | In quibüs profe&ò comminifcendis Mafti
bcneficium. Prout autem £xccgtior' Per dona 1;.âïëïê 5. architcétos ifti recentiorcsha
J gratiæ mandatur, ctiam fic rcfpcctu libcran- íèïí Ýã, & iii; apud Auguftinum que
di aut liberati cffe prorfusgratuitam;nec alias … S\, ., ejus praedeftinatioiíe fequi, qùòd
Chrifti meritis deberi, quàm quos Pater ei fàl- qui obcdircnt,fipradeftinati effent reijciendi, fubtf4- Apud aug.
vandos dedit, pro quibus etiam falvandis » "°° herentur obediendi vires, ut obedire ceffarent. Quod iib.dedo*
pro mundo rogavit, & pretium redemptionis ©b- c & GÀii; apud Profperum repctunt : Quòd qui- per£• s.i 5.
tulit. Vnde puduit
pclagianorura vocemipfos falfàm
ab inferis & putidary
revocare: quô bufiam
„; vátis, & fiè iuffèquè viventibus Nobedien- 3j***
fubtrahatur, ut obedire defiftant. Nonne eft Gall.
magis profçô mirum cft, virum Cathóli- ipfiffimum illud, quod Leflius dixit, infidiari
cum, quem fides imbuerat, omncs ex ''!?!£ íeum ipforum faluti ? Et quod Vincentius apud
condemnátigpem lapfos cffc, ncc nifi gratuitâ
gratia inde liberari , in hac re perfonarum ac-
ï?, Profpcrum claiìat: Quod hec fit plu- „.„
tas Dei, ut magma pars Chriftianorum falva effe fpe£ gii; 7.
$eptionem, & injuftitiam Dci advcrfus Chri- velit, ne poßit ; nonne id ipfum eft, quod dixit £,
ftum fomniare potuiffe, JLe(fìus , Deum impedirc ne falventur, pro- " ' ' '*
N O T A XV I. videre ne falvi fiant , reddere fàlutera impefti
- - - bilem 3 Et quod in alia obje&ionc diçitur;
Peccata reproborum Chriftianorum quod velit peus, ut magna pars fanäorum à fanäi- 9*i*. *.
in 1)eum redire. tatú propofito ruat; quod velit , ut magna pars C4-. 33:
tholiçorùm à fide apofatet ; nonne eft illud, quod '""*
r.
S Ed adhuc magisirmmania profcrunt fecu-
tura contra juftitiam Dei: nempe pcccata
ìììì iìtùlit,'dici poffe Deo : Ipfe nos im
planavit ? Ita nihil pænè tam abfurdum à
i. *Prob9rum Chriftianorum quibus àjuftitia îînfibus excogiíatum eft, quod non vel
i.
+
cadunt, & extra
rum numerum felicißimumi
tuunt , in Deumpraedcftinato-
reditura: $0 ' imprudentes
V. £3icarint. ,' vcl
. etiam prudentcs ifti fibi . - •• •• .

quòd ipfe, infidias hominum faluti ßrucndo, - -

curaturus fit ne vel lapfi redeant, vcl ut ftan- D N O T A XV II.

tes cadant; ne alioquin decretæ prædeftina- Homines condi , ut pereamt.
spi/»,* q. x; tignjs immobilitas & certitudo violctur, ita- … » - ---
2. £aj,'* que Gregorius de Valentia ex ifto praedefti- N Am etiam iftud fequi arbitrantur , qugd
pà pun£io a. nationis modo infert: Deum reddere quantum W Deushomines coridat, ut pcregt: Sic
vi' • €erell.5. £x fe eft, impoßibilcumfalutem js hominibw,4uos non enim Leffius: Addo in hac fententia difficile effe
prp- - Zz explicare,
-
 -*- -
-*-

..…*
.-

** ££ f* Kɧ. ×AS £T eftS. ® *ECENT. io8,

*x);icare, quomodo maxima homintm pars non fit ^ niare, cujus decretum omni ex partc in ho
d:iv.: potefatz przdefinata ad maiti* , & creata, minis poteftate ccnftituitur; infanum vcro,
vt pereat. Qjod Jitius t*m ibi, tum inferfds iftas ab eis profuf.di polfe querimonias , qui
declarat, oftendendo pafam interefe ad pra -ulrrc plena vcre & profeffióne proteftátur fe,
«m, five dicatur pofitive reprobati, quod ha *praedeftimationem fecundum prefcientiam recipere; Is fpi?.
-re-ici noftri volun*, five ncgative, fi eque mfailibt íe illos ponere prædeftinari atque eligi , quos Prejp.
A ttar. *
fuer (equatur damnatio, Deus prafciverit credituros : denique qui difcrI. E poft
- - - - -

Sed ifta querela proprijs Maffilienfum -tis verbis dicunt: Nifi praefcientia exploraverit, £a.
verbis exprcfla eß, qui obijciunt Auguftino prade$inatio nihil decernit. Quid ergo recentio- *•3
.;.,.;„.. apnd Profpcrum : qºod feu maiorem partem $es hujufmodi praetextus comminifcendo
generi, hum.tni ad hoc creet,ut illam perdat im ætermì. aliud facrunt, quàm fuae caufae imbecilütatem
- N OT A XV I I I. . produnt, quae talibus fulcris fuftcntari debet,
üt cum aliquo colore, aliam à fe praedeftina
Errorem Praediflimatianorum Yerum tionem defendi, aliamq; oppugnari , quàm à
μ[tuj'1!}}1 • -

Maffiftenfibus defenfa & cppugnata fuit, ho

Y)dit ad ifta gravius aliquid Gregorius
- de Vaientia , quod fequeretur ex iftâ
pifp 1. q. {entcn-iâ error Prgdeftinarianorum, qui ita, in
* 3. d. pr.ed quit, minimabant * , propterea quod dtceremt, mihi!
pun !• 4. homa' epera ad falutem prodeffe prædefinatu , quafi ° ceteri tradunt, & ab Auguftino traditas fuiffe
pro!. 8. nam effent falvi futur, abfque illis. Quod recte videtur
[e qui , fi anteomnem refpectum ad opera, frmta, de
allorum, {aluto flat decretum. Tunc enim ex vi eiu#fir
ni decreti fieret fa'vi , quamvù pie mom operarentur.
Sed noa advcrtit, Pra deftinatiaros illos,quos
vocat hæreticos, non alios cfje , quam Augu
{ìnum, Profperum, & fc£tatores eorum, imo
©atholicam Ecclefiam , cujus dc&rinam de
praedcftinatigne Maßilienfcs calumniofo di
áerio ha rcfin Praedeftinatorum, five Pre
<e!}iaatianorum efle di£titabant. Vnde pri
mus omnium Gennadius Maffilienfium non
poflremus iftos in hae rcticorum catalogo col
locavit. Quâ de causâ ctjam Fauftus, ubi aper
tiffino marte fan&i Auguftini doëtrinam ni
ritor proterere , capita fcntentiarum ejus,tan
quani hærcticorum diéta , vcllicat & oppug
nat. Quâ dc re cui piura videre lubet , videat
£/?, 3. c.4it. ca qua: fusè de Pra deftinatianis libro poftre
/ no de h rrcfi Pclagiana dißeruimus. Grego- c dcfpcrationem, licentiam vitae, fatalefquc nc
rius igitur f obfervaffet fe Maffilienfium öb
fo ctas advcrfus Auguftini do&rinam refri
care qucrimonias, paulo timidius forfàn ad
corum vcrba confùgiflet , quorum fenfus ei
prebari videtur. Atque ifta quidem funt po
taffima querelarum capita , quas eodem módo
adverfùs praedcfbnationem presbytcri Maffi
licnfes & noftri recentiorcs ingeminant. Eas
vcro tanquam adverfus pradeftinationem,
quæ praefèientiarú operum , feu humanæ coo
pcrationis fupponit , fùfàs comminifi , quafi
ex ea fequeretur , homines ad perditionem
condi, quorum peccata in Deum redeant;
'{)cum non elfc redernptorem omnium , ac
ceptorem effe pcrfonarum , follicitudinem,
zclum,correptiones, cxhoi tationes, fpem,ora
tiones, libertatem arbitrij , (ludium virtutis
funditus toili; dcfpcrationem, torporem, fo
cordiam, diffòlutionem ac licentiam vitae, de
nique fatalem afferri vitæ humanæ neceffita
tem, infipientiæ profe$to fingularis eft, tam
in eis qui hoc de Maffiiienfibus acutis viris
fngere potucrunt , quam in cis,de quibus hog
perfuadere conantur. Delirum cft enim ali
ipìid hujufmodi de tali prxieftinatione fom
-. .- -
minibus quoquo modo videatur. Quod fita
'men ita fé res habet ut Maffilicnfes praedefti
-nationem Leffj,Vafquez, Moling;gratiafque
fufficientes & congruas, quas tum ipfi , tum
arbitrantur, tam invidiofis vocibus pulfave
rint; quid caufae eft , cur eifdem qucfimonijs
nunc nerr o adverfus ipfos utatur ? Nemo ip
forum fententiam in tot portentorum invi
diam vocet ? Cur nullus queritur, Leffium,
Molinam, Vafquez prædefiinatione fua, unà
que cum ceteris gratiæ fuæ præditatione ftu
dium virtutis infringere ? Libertatem , folli
citudirem falutis, exhortationcs, orationes,
animarum zelum tollcre ? Fatum, moerorem,
focordiam , diffolutionem, defperationem
afferrc ? Cur nunc,mutatâ velificátione, om
nia contraria fymptomata de ifta fua tanquam I.
Auguftiniana gratia & praedeftinatione præ
dicant ? An ita repente omnia commütata
funt ut quod tunc aúrum; nunc album fit ? Vt
quod tunc intelle£tu, fatente Auguftino, dif
ficillimum ; nunc faciJIimum dici debeat ?
Quod tunc torporem, mœrorcm, horrorem,
ceflitatcs animis ingerebat, nunc è centravio,
tanquam folatio & fpc plenum, catúgandis
fluxis moribus cfficaciffimum, libertati omni
ex parte corgruum, {anandis moeroribus ac
dcfpcrationi remcdium præfentiffimum com
mendandum fit ? Quòd tunc ab incerta de
voluntate pendere; nunc totum in hominis
poteftate conftitutum effe videatur : O rerum
inufitatas metamorphofeis Ovidianis profe
&to mirabiliores ! Sed nimirum durum teium
necefIitas. Sic enim,cum in illas fententias bo
no ftudio, fed non fàtis cauto, incidiflent, to
ta fcena fubinde concinnanda fuit , ut & cali
ginofus Auguftinus, & bruti Maffilienfes £ue
íint : ne forte, fi illam veram Auguftiniariam
gratiam & praedeftinationcm adhuc priftiEium
illum vultum benignitate & feveritate termpe
ratum proferre faterentur, blandula & mclli- .
cula fententia recentiorum, ex MafIilicnfium
cineribus refúfcitata, & adverfus Auguftinum
iterum arietare crcderetur.
Nunc itaque videamus ah & quo etjam pa
£to in oppugnanda gratia , quae eft proprius
eff&tus Auguftiniane praedeftinationis,invi
ccrn fimiles aut diJiisiìiles oftcndantur. ^
* • . . . - " • C A P V. E

\
-
 -

1o9o P. A R A L L E L V M 109;

c A P v Ts E C V N D V M.
CJuomodo in oppugnanda gratia efficaci conveniant,
aut differant. . -

N OTA XIX.

Tepudiant gratiam quae humanam fibi (Ratio repudiandi,

fubjcit voluntatem.
N oppugnanda vera Dei gratia, quae per
! Auguttinuin nobis tradita eft, non mi
T
nor profe&ò fimilitudo reperitur. Ea
- dem quippe & Maflìiienféstunc,& reccn
tiorcs ifti nunc adverfus operationem divinæ
– gratiæ obmurmurant. Et quamvis ijs pleraque
fimilia funt, quæ prædeftinationi ab cis ob
jcéta vidimus , ex alio tamen capite praedcfti
nationi, ex alio efficaci gratiæ opponuntur.
Illi maxime proptcr immúutabilitatem , quâ
quia uni datur, alteri ngatur,
C Aufæ vero, cur hujufmodi gratiam tan
topsre averfentur, prorfùs ipfiffimae funt,
quibus Maffilienfcs ad eam deteftandam op
Pugnandamque n^oti funt. Et prima qui
dcm illa fuit , qucd gratia à fanëîo Augufti
no Prædicaretur talis c.'e , qt:ae non omnibus
promifcue acciperc volentibus cffcrretur, fèd
judicio Dci occulto darctur uni, alteri nega
rctur; ficut in Auguftibi fcriptis identidem
inculcatur. - - -

voluntates ab ætérno prævenicndo, de falu Hinc illud Faufli adverfus iftam folemnem '
tc quorundam, nullâ operum confideratione, fan&i Auguftini & 1'rofpcri doótrinam: Nunc, Faaß,!*%. r.
deccrncrct : huic praecipue Proptcr tcmpo ii,quit , veniemdum eft ad illos , qtti cttm gratiam * 3•
ralis operationis efficaciain. aljs diri, £us negari afferum gratiæ mulius cum Pe
ro F»f. ad _In priumis igitur gratiam illam rejecerunt Iago perdiderunt. £t in cocem libro infcrius :
•2 *g. Maffilicnfes, qua húmamam fibifubjcit volum- „ qai
Qai iatam imme;ior falutis fue fit , qui attrahenti, tbid.*. t7.
-

tatem , ut Profper notat : hoc eft, illam quæ B m.ijericorJiam negare pr«fumat ? Sed ille vere impius
voluntati cfficaci poteftate ita dominatur, ut eft, qui eum, non oinmiUus iugeri, mom vmm, lu;s tejta.gr
in ea ip{um etjam primum velle operetur; non impendi. Simili modo Mafli ienfès de quibus
cam cui voluntas ita dominatur, ut eam effi * Pro!, er & Hilarius, molcft,flij e ferebant in
... cacem vel incfficacem & caffam rcddat, fi hunc fcnfum illud ab Auguftino uturgari: $ic;t pr;;;, p.
¥******
lu!, 8. de he-
voluerit Quod verum effe,
- - -
alibi late affe
•• • -
unicuique partitus eft meijiram fde , quaf um, .a Aug.
,j,j,;. 3. ruimus , & infra forfan aliquid di&uri fu da ciur u velit, reicáis ab hoc dono aljs pariter
7. 8. ThuS. - -
· 7*43. - -

- Quid vero recentiores nonne illam ipfam
omniLus oppugnandi viribus expugnare ni
tuntur ? Profitentur enim palami, Te illam
averfari gratiam , quæ detérminat volunta
tem , hoc eft, cujus üfus vel non ufùs non de
Pendet à voluntatis dominantis nutu, fcd ipfâ
inferit ufum (ui, hsmanamfibi fubijciens volunta
tem. Ejicit enim primitus, iit velinius; & ex mo
tentibus volentes facit. Illam vero fe ample
&ti gra?ntcr confitentur , cujus ufus volun
tati fübditur , & facit aliquâ aut non facit,
prout voluntatis arbitrio placet. Vndc illud
Hoc ipfum graviter iflis recentioribus
difplicet. Ncc ei in fcrrc poffünt, gratiam
ita difpenfari à Deo, ut eam uni det, alteri
ncg-t: ied vmnibus comrauniter cam impcn
di volunt. itaque pari prorfùs modo gra
tiam fufficicntcm quandam cmnibus omniro
hominibus quantumcumquc pcrverfis expo
fitam traduiit. Quae doctrina quia ex eorum t.ff. iii.«,
libris notiflima eft, null:s tcftimcnijs opus ett. pr<a./ec/.•.
Vidcat qui volct Lciiium,Suarcz,\iolifiam. Jaare^;le
:*33, *•
NOTA XXI . . auxil. lib. 3.
- - - - v. 6.

Lefi : Neque gratiam fùbjcimus voluntati, fed c

z•ff de grat. Quia de£ruitditur
libertatem quam lo Xjj, c...
j£*f%m grati<; Qgafi vcro aliter gratia fùbj cord. 4. 14.
ccrctur voluntati, quam cum ùfùs cjus &
v*• 1 • 4* - - 4. 13. dJput.

non ufus , actio ejus & ceffatio à volúntate Ltera eaque

doftrucrct cclcbratiffima
libcrtatem arbitrijfüit,
noftri, id- :;?
quod Ä. $•33.
fufpenditur. Hinę frequcns eorum phrafis :
af»!.inc*». Liberum arbitrium affumi potef! fa.ere auxilium que fivc nobis à Dco donaretur,fivc ncgarctur. -

c **£i4- Dei : Gratia dicitur efficax yel inefficax ab effectu,
8. hujufmodi ; quibus evidenrefifta f bj &i6
exPrimitur. Et quamvis ipfi veriffimâ hæc
efle Putent; n9s tamen alibi non obfcure pa
tefecimus, nullum in his fententijs rclinqui
gratiæ Chrifti locum, fed folam eis liberi ár
bitrii naturam fupcreffc, quæ vellein cis&
I)e primo nunc, de altero fcquenti obfcrva
tione id oftcndcndum eft.
perire itaque libertatem arbitrijper gratiae
iftius, quam praedicabat Auguftinus , effica
ciam, fexccntis tundebant cælum & terram
querimonijs, . Vnde Profpcr ad Ruffinum :
scripta eius ( fanCti Auguftini ) quilis error Proff.
.. -
Pp;
7. Epiß. - . /f • ^ ■*

\A•
ePcrari operetur. pelagiamorum impugnatur, infamant ; dieuteseum „ Auff.
\
\$
libcrum arbitrium pænitus fubmorere. Et interius; -

Nimium vero inepte, mimitmjue inconfiderate 40 Ibid. in fine.

Wt
adyerfantibus dicitur , quod per' hanc Dei gra
- - J1411]
\1
 -

woy, ERROR. MAS ET óPIN. QVOR. RECENT. ioo,

Fraf.**, s, titm,libero nihi! relimjuatur arbitrio. Itaque coa- A mum, quod Deus pcr folam voluntatem,
. . ** iw, arb. &ionem per gratiam'inferri voluntati, & necef- hoc cft „ pet gratiam fùam , alios ad vi
] - í. .,, ftatem, gritiamque folitariam fine concurfu tam atti-here diceretur ; alterum, qucd
i "'*'' videlicet"voluntatis, operari falutem, incun- 'alios in morte relinqueret , vel reproba- |
; ; '. '.i. &a iter $ferebant. Imo brutu animianiiiu ho- ret... - - \ - |
. i.§. ** quandoquidem
minem fimilem,ficutvel
- v - maiepotius pejorem
magniim, fieri;
quod huc at- . Idem
tiam illamomnino non femelquaeadverfùs
ex fe efficacem, gra
non omnibus
que illuc ventis agitafi:ibus volutai£r , ita ad quod- datur, recentiores ingeminant. Leffius : An- t ■;
- cum jue bonwm vel facimus, fme ullo affeäu fio, folo , tequam detur motio efficax, non eft in ipfius potef!4- ffj, I
- divin« poteffaiis impuju, mem, huhana verfàretur. te eam habere, ut f&fe oílenfum eft, á próindini; |
'Ecce hæreticus ( o'iem non alium quam fàn- opus bonum facere : Vnde nullum iifams daripotef, |
ctum Augufticum cum fuis intelligit )fubprae- im quo fit potem, ad utrumlibet ; quod tamen adrafij.
textu gratus, qualem vult hominem effe poft gra- nem libertatù requiri, fupra capite quinto offendimw,
tiam. Vbi perfpicue vidcs, quo fenfu F auftus Idipfum docet & alijs locis. Net ceteridißen. rj;
gratiam Chriftianam ac veram in voluntate tiunt. Putant enim nullo modo imputan- iikv
operari crederet. Nonne ipfaniae fimile vide- dum cf. Feccatum, tanquam non libérâvo..,
retur, fi de gratia cuius ufus infar cujuflibet lurtate faâum, fi gratia, fine qua vitari nomî,
potentiae , inftar habitus , inflar fpccie- potcft, negaretur. - -

rum , innftar lucis , inftar concurfus illius

iìrę Dci, voluntatis nutui ad amuf- B - NOTA XX I I I.
-

fim fubditur, tales cxpoftulationcs & ejula- Quia praeceptum fit hominibus
- tus , non
viris, ab ignaro ?vulgo,
funderentur Nonnefcd ab acutiffimis
recentiores gra- . impoßibil
| )/si Il£.
viffime advcrfus eos movercntur, à quibus Einde, qucd ex praecedenti fequitur, f
tam brutus fibi flupor affingeretur, ut gra- fubtrahitur gratia illa vitandöpcccio,
tiam illam ab ipfa cocperatione voluntatis vel facicndo operi, qucd præcipitur, neceffì
cfficacem, quam ipfi docent, libcrtati volun- ria,jam præceptum fit hominibüs impcflibile,
tatis adverúm crcdere putarcntur? Et hoc Jta coriqueruntur in fuperiori obfèrvatione
tamen de Masfilienfibus quequo modo credi Monachi Adrumctini ; öur corripimur, argui- t;i,&c.
volunt , ne alioquin ab cis do&rinam ac fcnfà mur, reprehendimur , accufamur? Quidfaiiu, qui ç.ia.
fua derivafic credantur. , non accepimus ? Qgati dicerent, impofiibile cft -

Quam vcro fint ipfis in hac expoftulatione
fimiles, rcs ip(a clamat ,& voluminibus plenis
ubiquc proteftantur, Molina, Vafquez, Gre-
gorius à Valcntia, Suarez, Lcffius, & alii.Ni-
hil enim invidiofius paffim inculcánt , quam
pcr gratiam, quæ ad volendum, confentien-
dum, agcndum pra dcterninat voluntatem,
funditus everti libcrtatem : ut non fit opus
tciiim onijs corum corrcgatis hoc aflruere.
N OTA - -
nobis facere quod prrcipitur, qüia gratiam
non accepimus , qiia fieri pôfit, vnde &
Fauftus : Quum odo pradicatgratiam,quimfti- faff.li.i,
cordiam mrgat ? Qyomodo viditur afferre Dei do- *. ii.
mum, cuius tollit auxilium &c. Quomodo mi/i/j.
tur, Detlna & malo & fac bonum, fi iam mulm 4.
dimare non poffum ?. Pcr iftius vidclicctmiféri
cordiae fcu gratiae fubtraâioncm,
Accuratè hoc imitatur Lesfius : sifreta ££;

XXII. - c (id
ceteraeft, auxilia
gratia) requiiitur ad figula opera
qu4dam diteminans, insti* ""*""*
quam hajns
Qgia d/lruit eam etjam cum negatur. non fit in pote$tate, utpote quum Dtw pro faucipr*-
deifimavit; plurimi profeûo funt, quibusfta?ia Dti
Vod vero libertatem etjam everteret illa funt impoßibilia. Idipfum doccnt alij multo
-
gratia, quando divino judicio fubtrahi- pajori; ut eis videtùr, ratione, fi gratii fùf
tur, nön minùs invidiofe Mlasfilicnfes quefli ficiens ad implenda praecepta fùbtrahatgr.
L*£*£*. funt. Nam apud Auguftinum extra cülpam Concludunt ènim eaäem quâ Masfilisffes
•**'** fe videri volunt, qui non obediunt Deo, quia obtiiiem- ratione fubnixi: praecepta fore imposfibilia : Le(ìyil
- tia, hoc eft,gratia ad obediendum, munus Dei offert ergo Deus hoc àuxiliim, inquit Lesfius, alio- ;::::
eji. Hanc , inquiunt, non accepimus. Quid itaque
quin fequeretur, & Deum iuit;impºßibilia,& mi f^id. J*ar.(
árripimur, quji nos eam nobü dare p}imns, & p ccare in eo quòd vitaremum polumiu: yd*ita*i- ij-j
moslro arbitruo dare nolimus ? Iftas enim Adru- lamdo divima praecepta no nompestare,
metinorum querelas
fium, in Epiftola fuafuiffe quoque Maffilien-
É Hinc NOTA
• r- ■.
XXIV.
I vt
- . * _ •

& Fauftus: Dum liberi interemptor arbitrij im al- Qgiafrußra erunt praecepta, exhortatio
terutram partem omnia ex praedeíiimatione ftatuta 71£y correptiones.
& definita effe pronumciat, etiam fuprema remedia )

penitentiæ fénfu abrupte pietatis evacitat. Ita vcro E Iußem rationis efl,eodemque fundamen
faum.lib. 1. infcribit libros fuos : Profeßio fidei adverfus eos, to innixum, quod conquerebantur, fru
f. 1 I. qui dum per folum voluntatem Dei, alios dicunt ad P fira futura præcepti, exhortaíiones,& correp
yitam attrahi, alios in mortem deprimi, hinc fatum tiones. De quo'in praecedcntibus duobus ca
cum gentil b u afferunt, indeliberum arbitrium cum pitibus audivinus fi1asfilienfium yoces, Si- tqgu
Maniuet negant, Nam duplex, in cis verbis iniles paffim fundunt ctjam recentiorcs: pu- gì* |
Auguftinianæ doétrinæ caPut in Petit, Pri- miquefruíira eruntpraapta,fruftra tomfilia,£! *** |
£Äh/f/4-
 ¥ o94 P AR A L L E Lv M το9;
•xhortationes , & torreptiones. Nemo enim hü bene A mus ita ipfe auctor effet omnium bomorum, omniaque
- uti poterit, fime auxilio efficaci, quod nom eft in eius ei accepta referrentur, ut mihilominus libero arbitrio
{ potejiate. Ita Lciiius. Propria imdu$tria , & latis fervaretur. Eccc & an
te rcccptioncin gratiae libero relinquitur ar
-
-
\
-
.
'• •
N o T A • xxv.
- . ' -
, , 'bitrio locus, ut ei induftria & laus fua ferve
?- _ Quia naturae vires nimium deprimumtur. tur. Vndc ulterius pcrgit, idipfum afferens,
AJ5
'f- 1'
-

r Lia ex caufà Maffilienfes putabát fuper

- - - -
'.* fuam fore exhortationem, correptio
£* nem , & fimilia, ex eo quod Auguftinus tra
,* w deret, ita pcrpeccatum primi homìnis proflra
tas effe naturæ vires, ut nihiltoni velle , aut
agere , ant pcriculum æternæ mortis timere
poffet, nifi pcr gratiam bona ifta voluntas in
fpiraretur.Vr de ftomachantes apud Hilarium
£ritar. Epifi exaludi petant omi.em prædicationis vigorem, fi mi
quod & Lesfius de exhortatione'dixit: Atqùé
prediéta omnia exigere videtur I)eus àpeccatore illi: Malis4ibi4,
verbis Zachari« , td eft : Conyertiinini ad me, &
4onvertar ad vos. Quali videlicet Deus iliis ver
bis naturales liberæ voluntatis conatus exiges
ret, quibus fefe gratia pofte;. infereret, pröut.
.1bidem ex profe£lo docet , & Mafiilicnfes ex
Propria fui erroris profeslione flatuebant,
: ' . N OT A. xx v 1. ..
. • •- a • . . - ^
• "

*<-**g. hil, quòd pcr ci.m exc tett;r , remanfiffe dicatur. Et * Quiafolâ erit opus o) utioue.
paulo pcft : Affert.mt inutilem exhortandi <onfue
tudinem;, fi mihil im, homiuime remanfiffe dicatur, quod 'Inc ulterius Masfilie rfes inferebant.tan
correptio valeat excitare. • •.• • • • . *. B illi tummodò òranduo effe pro illis, qui
1. m. i;,. ,. . . Idipfum refricant fine fuco recentiores: No non re£te vivunt, fi totum cft gratiae. Nam & -

pr2d.f 3. «. luit, inquit Lcffius, dare tantamgratia copiam, ttt iftud ipfuin, totam grati« dari, permolcfte ferre . . .
a. 7 u. omnia fint naturâ facilia, ipfaque hatura fitfevura: 'folcbant. De oraúone audi : `si meo fecero, iion 4«.
fed eam di:m,taxat mei,* afiu , qti& multam motu re e;o aedit.
nou corripici£tiliisniox
fùin: , C&m
fed ille ogtwdus,
ergo de quodà ęgrat.
< ipfàuti'oluntas £; % £.4,
linquat fwiitiiiidinem ; i;t a.ffiadversa rei difficultate
& anticipiti evcntu cxcitem us m.aturam, e que vim in I>omiii-v pr<par tum , c;i?, he , vr* ipi* , qiiia vides mc
feram:tis , fit quantum poteft gratia cwpenetur. Hoc eius præcepta facere nole , & i on potius ipfùm rogas,
fepe moyet Scripttira, ut cum hortati r ad v gilan tit in me operetur & velle % \c.iiachoru h Adru
tiam, ad aßiduam orationem, ad redimnandum, tempus, auctiorun) verLa fuit , qtiæ à \}as filienfibus
£ •ad cattte am.bulandum, ad operandum falutem cttm tt frcqucntata quoque f.ie profpcr ad Augufti
s;* ■rore & tremcre. N om decebat , tt vires maturæ à nutn tcflatur. 3 * * - ,

«rcatore acceptae effem; otiofae , & quafi p.i£ve fe ad Eadem quoq;c eandem ob caufám propter l.
-
* •

gratiae vires haberet, cari:m impnlfum tant;mmodo illa fcilicet áuxilia cfcacia cx praedeftinatio- , I.

exfpeciam fis , & Jincntes fè ab illis moveri &c. In ne profluentia, ufur; aut rc, cntiorcs. Imo vero, ^fol.,3. **
›› quibus verbis tacitc indicat , alioquin non re inquit Mioliua,
datur errori darà
illorum , à fententiâ
¥ila.ioi , locus
um, qui dicebant nemi- :;;!f*.
apurtisjime memb, z,
,4 - &c iilas Scripturae monitiones ficii, nifi natu
ra feipfa m cxcitaret : nec attendit, hujufincdi nem eviripiendum effe , quod non operetur bonum; fed
€xcitationcs naturæ , & fòllicitudines , & ti grandiim effe Dei im, ut illi largiatur gratiam, 4uxi
. morcs effe.udum cx primis & præcipuis gratiæ ; lium.ye ej.c.ix , quo bene vp.r.tar, Sed non adver
gperibus prævenícítis volutitateiii. Ex quo tit, arbitror, iftas Monachorum accufàtiones
bt , ut utì ipfe fe naturam excitarc putar, ad ádverfùs gratiam, prcsbyteros quoque Masfi- !
°^®Psrgtdum gratiæ , gratia e contrario præ i;cnlcs , ca;tet,tigffime coaclamando, feciflc fuas,
vcnici d • naturam fopitam ac fomnolentàm , ut jam cx Profpt io faplus diximus,
cam ad coopcrandum, excitet. Nunquam lu
Jutºnodi vcrgis quifquam gratiæ irtciic&tor . , N o T A XXVI I. ..
utsietur, nifi exißimaret , aliquid in nitura
r£ficiua efie, quod ipfe fuá diligentiâ ad gra 4gia atfurdum efi, ut 1)eus petatabho
tiato excitaret. Scd hoc ex illa öpinationç ve mimefieri, quod ipfe T)eus pertalem
nit • qui putant hominem, quaiituin in fe eft - -gritifn debet fácere. . ., , ,
opcrando, multa facere, quæ vere bona funt;
, quibus fe pcflea interponat gratia , ut ad fù Stud quoque pcrabfurdum effe Masfilien
; pcrnaturales actus pcrducatùr. , Hoc aperte
profitetur Molina; cujus do&rina Leffio miri
bus vidcbitur , quod Dcus ab hqmine præ- -

*. . cipicndo aut exhortaudo petcrct id, quodipfe

rn periech* fice Probatur , ideoque de schola$ticaThcologia darc deberet. Hinc Monachi Adrumetini.
;;;*; : %iuf meritus pronuntiatur. Nam in concor quorum omnes querelas tanquam juftiffiimas
%ä. gia fia aperte profitétur ; quo homines avidius, Masfilicnfes quóque amplexós cfie, Profper.
%• •. 13. iJp.9. figativaque animo veritatcm cognofcere vulunt, eo tradit , valde ferio querebantur : Vt quid nobis r, Epifi.ad
- Pliiies à Deo vocari ad fidem , & illtimimari. Quafi prædicatur, atque præcipitur, ut declimemus à malo s-£ug.
ifta aviditas, & fincerus animus, & cognof
& faciamus bonum fi boc mos non agimus,fed id velle!.*.*°**
- genqi voluntas, non efi&t donum gratiæ Dei. &' operari DEvs opER EtvR in ììbi, 3 Et °&****'
* - Addit adhuc, ita fe Deum accomάodafle ho Auguftinus ex fimilium perfona ad eofdem
;j- ibid. £int , ut ficut per gratiam homini, maturam ex fè
gr
illos Monachos : Quare iubet, fi ipfe daturus ,,ih. de •rat.
liberam Perficiebat;ita etiam ante receptionem gratiæ, efl - - - -

? Quod ftatim folvit , quia dat quod iubet, jí'*

α & im ipfa. *eceptione gratiae , ac poftea m augmento. cum adiuvat, ut faciat cui iubet. ' c. 15.
$• l, illius, fuim locum libero relinquerìt arbitrio `quate Simili proiius modo Leffius ficulneam
Qι- ! -

hanc
{4 ;}
„}}•
**,
 ',.,,6 ERROR MASS. ET OPIN. QVOR. RECENT. io87
* RAN. AAA,aram non (èmel adverfus illam A tie vocabulum, inquitFauftus, abfconditm*!!*
gratiam vibrat, quæ non cft in hominis p9 fatale decretum. Quod non femel in eifdcm li
çeftate & adverfùs illa Dci dona , quæ talis bris refricat, & Pelagiani omnibus, gratiæ
1 *fij'. ** gratia in hominis voluntate operatur : Cur • •
efficaciter operantis adverfàrijs propinave
^/.. -

£; effi:- :,, in pu[arct Deus ad oftium cordis *.

, f mwm pof rant. Fatum?enim non folùm éx praedeftina
'. `7 • *j*t-3 fent aperire ? Quom30 diceret: 8,, qui
f*!-3 . • - … ..
mihi aperue -'
tione, quod fupra di&um , {edetjara exipfa
3.:, fi ip{emet deleret aperire, per quendam 1} pti eíícaéi gratiæ óperatione fequi arbitraban
-
. • .
- fum, qui num eji in evitiim p.tjiate? . Et accura ...tur.Apud
tius hcc argumentum, explicans ac diduccns : recentiores iftos nihil iftâ expoftu
latioiie invidiofius & frequentius : Fatebr, teff iib.*
in- 3?
Si enim, inquit', q^u intus tfi, mon poteft aperire, mullâ raticme
quit Lcffius, me poffe affequi, quomo- c. i6.
* fi tu fwis illud u p.iia , mvm, reéte ci dixeris : Si - • , - - *.

aperias intraüa, cum ipje a;erii c nequeat fme tue im do per eaja , dc&rinam de dctcrminatione vo
pulfu, & tu illum iirful, um nvm fati iri fit ei e. £i de luntatis pes gratiam cfficaceiw , non inducatur ^ide cap. ;.
mcri, û refpondebitur tibi : Imjtiit 11 pr iis, & tune fatum flijqu.iin adsmantintim. De quo & alibi
apcriam:Nam nji priv, iihpulfùm fe.rv, aperire num aliquòués. Et Molina profitetur, fi fecluda
tur prafcicntia , qualiter arbitrium pro fua
pvicro.
libertatc dcbci et fe dctcrminare , fe, fùppofito
N o T A xxv 1 1 I. auxilio deterrainante, mom intelligere, quâ ratiºne *£*3,
•. C* 5.
|
rius { nientiæ aff.rtvres evadere poßint fala'em *-. £ut. v.
*Qgia totum ifli gratiæ triluitur, aguiatcm in eo effeëiu , buman« gue libertati ever- „ ..….
nihil maturae. fiohefi. Ex quibus pcrfpicuum cfle puto, quam
accuratè fibi cujam rcccntiorcs ilti & Miaffi
Am verò iftud alterum , quod totum grati«, licnfes in gratia «x fe cfficaciter operantis
nihil naturæ tribucrctur, Matiuei fibus oppugnatione , & arguticr.torum omnium,
non minus invifum fuit. Nan, Fauftus rcpre aut pcne oninu.m apparatu concinant.
hendit, quod adverfarij dicerent tot mi, fc'iii effe Quaproptcr prudens qui{ u *, qui non con
a ,..;„.;, gratia , quibus vcrbis Ayguftiui d ct ma- « tentioncm, fcd vcrit:tcm jn fcriptoribus quæ
e$si- j,j, Cypriari , quibus tradunt , m J .-im .luil Je. rit, cot.fideret velim, quo colore ißae tct que
1 •• •.• l»b Et, Tutiores nos vivere, fi totum 15co da.r. riinoniæ adverfùs iiiud adjutoriuiù voluntatis
3 «* gg r.:.4 Hoc ipfum & Lcilius videtur reprehende intorqucri pofiunt, qvod à recentio*!$us defcn
re, quando dicit : Nom degebat , ut vires natur& d*tur, & ab Auguftino contra Maßilicnfcs
a guß. de a creatore accept« efferit qtiafae , & quafi paßive fe traditum fuiife crcdi volunt. Qua vel fpe
ÂÃÄÈ ad gratia vires haberent , earum impulfum tantum cie vcrifimili de adjutorio, quod inttar ba
e 6. modo exfpe£tantes, & finemtës fe ab illu moveri, & Litus omni ex par e fìt diruit eft nutui li
£*ff. li)3e fic Torv M à gratiae motione fenderit. Vbi íra berae voluntatis , dici, vel cogitari, vel fom
f**. Je?. 6. £iu,ul capita doctrinæ Faufti , & Maffiicn niari potcft , quòd fìtum afferat, quod cver
». 7 i - fium tangit, & obijcit ; primumi, quod totum
fat libertatcm , cui femp:r o temperat?
effct gratiæ 1 {ccundum', quod vifcs fiominis Quòd præceptum rcddat inpofIibile ; quod
ellent otiofae. Nam & hoc argüte Catholicis , fruftranea cfiiciat praecepta, exhortationes,
cbijcere fibi videbantur. Vhde apud Fau corrcptiones, quibus implendis nutui volun
y.a.t;, ftum frcqucns eft iftius otij reprchcnfio : Audi, tatis Præfto cft : Q'èd folâ fit opus oraiìone,
i.
c. 1 v. inquit, Apoftolummom tua otia prædicamttm ; Et cx quod totum gratiæ tríbuatur , cùm n\\\ om
Auguftini fententia vocat procurationem fa nino iila operetur, nifi aà operandura volun
cap. 11. lutis otiofum megotium ; & homines per quietem tatc concitetur : Quod abfurde Dcus ab ho
& defidiam coronari. T ertium, homines in ifla minc pctat; ut vciit, curn per iftam gratiam
gratiæ prædicatione, tantum impulfuro gratiæ non det velle, nifi ipfù voluntas velit 3 Quis
exfpc&are, finentes fe ab ea moveri. Näm fu ita ftupidus, tardus, blennus , & caudex cft,
pra rcprehendentem Fauftü audivimus, qu òd ut illos homines acutifIimos ita deliraffe cre
**f.lib. i. ficut mare magnam, quod huc aeque illuc ventú agi dat, qui uitro vociferantur fe agnofçere, ifi
4. 8. tantibus volutatur, ita folodivinæ poteslatis impulju, tclligerc, probare gratiam illam ab Auguftino T.£. Hil.
meis humana pergratiam verfaretur. traditam, quâ adjutus primus hono pQterat in E}f.4
perfeverarc & non perfcverare fi vellet ? Hoc vf*g.
- N OTA XXIX. cft, gratiarn quae obtemperat in agendo & non
agendo libcræ voluntati? Dicat hoc ergo qui
2gia fatalis fequitur in vitam humanam voluerit, credat qui potuerit. Ego Puto ne
meceßitas. minem corum, quihóc*de Maßilienfibus per
-
-
- -
fuadere conantur, vel apud feipfum in animo
Inc itaque fati fatalifque ncceffitatis fuo poife credere : fed ad hùjufmodi , vela
operationcm induci per gratiam, tan fententiæ fuæ prætexenda, ipfà fùfceptg femcl.
r..n.ig.i. quam indubitatum conclamabant, inter gra- D dcfcnfionis ncccffitate compelli,
e. 4. -

cAP V T
ù ---• -
 Jo98 P A R ,A
- C A P V T
Quae fit inter gratiam ab utrifque traditam convenientia,
ac difcrepantia.
Vim igitur fàtis declaratum fit, pari- A hil Qmninò in recentiorum effe fententiâ,
ter & ijfdem de caufis utrofque &
praedeftinationem & gratiam , qui
bus tunc Auguftini do&rina , &
4':f nunc vehemeiiter oppugnatur, averfìtos effe,
sit, & iifdem querimonijs expoftulaife ; nunc
:_* præcipuè videndum eft, quam utrique præde
ό'. íinationem & gratiam, & quibus ex caufis
- . excogitaverint , quo colore induxerint , qui
bus argumentis afferuerint, & plaufibiles fe
:.*
cerint. Ex hoc cnim in primis conftare pote
rit, quid convenientiæ, ac difcrepantiæ in
; eifdcm pateat aut lateat.
N OT A XXX.
Vtrique omnia /jc£lra differationis,fati,
ignaviæ &c ex magna facilitate C0}l-
cilandi gratiam & praedeftimationem
cum libero arbitriofacile figant.
Affilienfibus, ut alibi dictum eft » duo
generaliter in fìnéti Auguftin; doctri
na dufíicebant, praedeftinati9 ab ipfò prædi
cata,& effrátus ejus gratia. Illa,quòd pr§cur
rer.t omnem humaiiae voluntatis motuum :
haec, tum quòd nimis difcrctè daretur , &c
negaretur ; tum quòd nimis cfficaciter in vo
luîtatem j fluerét. Ex hifce fontibus omnes
eorum querelæ, & iafupcrabiles , ut eis v£
dentur, éifficultates fluunt. Mcdcndis omni
bus novum pra-dcftinationis & gratiæ genus
ita machinaä funt, ut caufà effectui,& ciic-tus
caufæ tuæ accuratiffimè rcfponderet » & utra
- que ad amiufîim libcro arbitrio attempcrata,
nullam umbram defpcrationis , ignaviæ, nc
ccffitatis, fati,& fimilium terriculamentorum
rctineret. Id-ipfum rcccntiores tam dexterè
imitati funt, ut de ingenti illa, quam attule
runt, conciliandæ prædeftinationis & gratiæ
, cum libero arbitriö facilitate, deque iolatio c cat: Qui vult omunes homines falvos fieri, & in ag- r. 7"*"•*•
animorum quod pcpcrerunt, non femel glo
„,.i,„.„.,, rientur. Molina eiiim : Quod tam favilga, Per
2.13. diff.s; fpicue illa quatuor (praefcientia, providcntia •
•memb. s. praedeftinatio, & reprobatio) ex capite pr*-
* fcientia mediæ cum libeitate cohæreant , Jignum eji
manifeflum , mos integram legitimam9, rationem
• comctliandi omnia tradidiffe. Et Leffius concludit:
Lib.*. »-.- Non effe maiorem difficultatem in comilianda pr«de
aef. fá. e. flimatione cum libertate arbitri, quam in conalianda
•um. 8c. praefèientia cum eadem libertate. Et crebro incul
}^ide praefat.
cat, fé folidum animabus fòlatium attulille.
ad £e{for.; Sanè præftiterunt hoc ipfum non minus
féliciter Maffilienfes , & recentioribus viam
ftraverunt in omnibus, quae fe velut magna
conciliationis illius myfteria rcperifie vendi
tant . Quod ut ad oculum cuivis apparerc
£''; , Deojuvante demonftrabimus, quàm
revitiimè fieri poflit, aut penè nihil, aut ni
L L E , L V M
3o99
T E R T I V M.
quod non Maffilienfibus tanquam invento
ribus & magiftris debeant : & fi quid ijs fortè
non debeat, hoc caufam corum non medio
criter deteriorem facere. A voluntate Dei,
tanquam temporalium cffe&uum causâ, quos
per gratiam in humana voluntate operatur, -
aufpicabimur.
N O T A X X X I.
Statuunt in 1)eo propofitumgenerale
refiaurandi totumgenus humantum.
Rimò igitur recentiores, ut omnia illa
immania, terricula ex gratia & prædefti
natione fugcnt quæ fatalitatem, libertatis
cverfionem, mocforem, defperationem, mor
tem, ut Lcffius putat, hominibus nonnun
quam afferunt, ftatuunt in Deo voluntatem
quandam feu propofitum generale, quo gcnus
humanum in Clirifìo reftaurare, & falvum
B
fieri voluit : idque non hos yel illos liberan
dos, reli&is cetéris, fuá folâ voluntate dcccr
pendo ; fed omnes omninò, nemine excepto.
Id-ipfum eodem modo tradiderunt Nlaffi
lienfes apud Profperum & Hilarium. Vtrum
que notius eft, quàm ut accerfitis teftimonjis
confirmandum fit ; & ex fequentibus patcbit
manifeftiùs.
, . N O T A XXXI I.
Cujus bafim collocant locum Apoftoli: Qui, r,„ ,.
vult omnes homines falvos
fieri, & in agnitioncm veritatis
venire.
S Ecundò do&rinae iftius bafin quafi im
mobilem recentiores Apoftoli Pauli lo
cum collocant : eò quòd perfpicuis verbis di
mitionem veruatu yenire. De quo Molina: Qgo £!f 33.
fit, ut univerfim verum fit, Deum ex parte fua yelle Â. ¢ .
omnes alfqtie ulla exceptione falvos fieri. Et alibi: „„','
Meditamäus eft Deus voluiffe ex animo promifcuè iiaj.). «
omnes homines iam im Adamo lapfos in vitam eter- $uar iv. .
mam perducere. Idem eodem modo & Suarez, ** *******.
& Leffius, & ceteri docent. cap. *.
L?ff. de pr&-
-
Id-ipfum fundamentum tanquam fuae fen- i#. j£.
tentiæ inconcuffum ftatuerunt Maffilienfes,
& femper eodem modo, ut nunc recentiores,
Augufiino, Profpero, & veris gratiae defen
foribus objecerunt, Et ubi eft illud, inqjit ,,„,,,„,
Profper , quod mobb'quafi contrarium à non intelli- „Ä.7. -
gentibus femper opponitur, quòd Deus omnes homi- .- - - - -.
hes velit falvos fieri? &c. Hoc ipfum verò nullis
Catholicoruih argumentis éxpugnabile effe
apud eundem Profp. fignificant. . Nec vacillare rn fpi?i a :
illud, quod Deus vulfomnes homines falvos fieri. -^* *gust. '
Aaa N
------———
1 1 OO ERROR. MASS. ET OPIN. QVOR. RECENT.
N O T A XXX I I I.
Auguflini expofitiones pariter
repudiant.
Inc recentiores Auguftini interpreta
tionem qua folos praedellinatos Apolto
licâ illâ fententiâ fign:ficatos putat, expcnen
do vel per diítributionem pro generii us fin
a Suarez I.4.
gulorum, vel caufaliter, incongruam cffe cen
de praedeft m. fènt, & apertè repudiant,ut in 1 raiiciflo* Sua
c. I. m 4. m. 2.
rez & b Miolina videre licet. - -• • .
„<^ 3. • Mafiiiienfes eandem Auguftini cxpofitio
b Σhil. nem , & eadem de caufa veluti nimis duram
£*:**. rejecerunt: c Inde eft, inquit Hilarius ad Au
!;,'i guftinum , quod iilus fentcnje expofitionem, non
Ä£'.a eam quæ à te eji leprompta, fufcip aut, id eft , ut
4ugu/t. 7j0n nifi omnes homines falvos fieri velit, & mom eos
tantiim qui ad Sanäo um nuiherum pertimebunt,fed
omnes omnino , tt ntillas babeatur exceptus.
/ . N O T A XXXI v.
Voluntas illa T)ei generalis conditiomata
eft reffeéiu majòrum.
- S Ed quia manifcftum cft , non omnes ho
mines falvos fi, ri, quamvis id vcllc.Dcus
dicatur , ne ipsâ *ver tatis cvidentiâ in Augu
ftini fcntcntiam cogantur, voluntatem quan
dam conuitionatam in Deo ponunt ;juxta
quam propofitum falvandi cúnes hoinincs
ita tempcrant, ut dicatur id velle quantum in
ipjo eft , fcu , quod in idem rcdit, fi & homi
mes ipfi velimt. Deum itaque fincerè velle : om
nes Ialvos fieri : fed ideò non fìlvari omnes,
quia ipfi nolunt. Quum quidem conditio
natam voluntatem hauere Deum cenfent, non
modo £rga finalcm illam fàlutem in regno
Dei, fcd ctiam erga quoflibet a&us bojos, c pendenter a rem dio contra peccalum, originis per
quibus ad fàlutem promoventur. Suarez:
££££*ita*. Verus fenfus e$t, Deum, quantum in fe eff, velle ac
Ibid. c. 7. cupere omnium falutem. Et infra dicit, voium
.^1 •lin. que- - - - _ - -
p;.n. i. ,; '***" illam includere conditionem in obieäo, fi homo
Aj, ,.„,„. velit : !dem Molina & Lefiius tradunt. Vn
ììì. 8. de illud ipfius: Intentio, quatenus ferebatur in
1*£. de pr* gloriae communionem um genere, erat quodammodo
*' *** ** confuJa no/lro modo inielligenìi : ut íerò applica
"*** Laigt riaj, fingulis hominibus, nom erat abjoluta,
fed conditionata. De mcdijs verò ad falutem
tcndcntibus, hoc eft, de confenfione noftræ
voluntatis, quæ in omnibus bonis operibus,
fide, fpe, dilc&ione neceiiaria e[t, fic decernit
Idem fe$. 3. generalitcr : Comfemfus & cooperatio moftra, now
•»n. 53. eft pradejlinata (id e(t volita à Deo) decreto ab
fòluto, antequam fit futura, fed fub conditione &
defiderio quodam. Dejiderat enim moflram coopera bat , `rem illám obfcuram & incertam effe. Fe-f.li.
tionem , fed non vult abfolute ut extet , nifi mos Sed in fecundo peritior faétus, acutiffimum *?.**
fpontè velimus. iftud effugium Molinæ & recentioribus
Maffilienfes iftud ipfum egdem modo prae- b commentus cft. Nam cùm ei objectum effet, .
formaverant. Nam apud Profperum di
In £pifati, cunt : 'Itaque quantùm ad Deum pertinet , om
adAagujf. mibus paratam vitam ætermam : quamtùm autem ad
arbitrü libertatein , ab his eam apprehendi qui Deo
fponte crediderunt. Et apud Hilariun i Ne, hos
-
!\.s.
I lO I
A timendum quòd quidam coinvito perire dicamtur : fed
quomodo, aiunt , nam vult à quoquam peccari , vel
deferi iu{fitiam , & tamen iugiter ulla de(eritur com
tra eius voluntatem , comihtitiwmittar ;tie pectata, ita
eum falvari velle vmnes hoihines, nec tamen onmes [
homines Jalvari. - -
Quam voluntatê Dei conditionalem falvandi
omnes homines eâdem explicat fimilitudine
Molina : J'ult enim ei*finodi volitieme omnes homi- A 1.1;. 4 ;
]
-
mes /alvos fieri, nec tamen omnes falitem affe iuum- •rt. aj.i. |
tur. Vult uem fua præcepta & confilia obfe, yart,
qna tamen paßim ao/itemimwmtur. Vt nemini du
bium elfe po'et, Mafliiienfium fe^fum , qui
boc dicebant , & cxplicationcn ci placuilie.
- NOTA XXXV.
Etiam reffe£lu paryulorum,
qui /ilvamtur.
Vm verò parvulis nulla voluntas fit, ra
- tione cujus conditionalis illa Dci vo
luntas vera cffc po'íit, & tamcn quofJam eo
rum filvari contat , & a'i s pcrdi ; utrimque
profc&tò magnis coarétantur argultjs. Söiâ
quippè Dei voluntate ante omne mcritum
eos praedeftimante , vcl rcprobante, vidctur
falus eis v$i perditio defunári ; atque ita rur
fus eifdem plus quàm adamantinis fìt vincu
lis confringuntür. Rimam ig tür fili face
re conati funt recentiorcs , per quam ab illa
decreti fataltate perfequente elabantur. Di
cunt enim, quòd ficut rcfpc&u adultorum in
volvitur in illa voluntate Dei conditio, fi
& ipfi adulti velint ; ita refpe&u parvulorum,
fi alj remedium eis adhibere velimt. Vnde Mo
lina : Cùm m ll, adultorum roluerit femp terram ^^"*!**
Beatitudinem , nifi dependenter a proprie ufu l'ert Ἀλλὰ.
arbitrij cuiufque e rum ; imù neque parvulis, niß de- §.
ufùm liberi a; & trj aliorum exhibito. Nulla et
igitur etiam refpeétu parvulorum ab(oluta
voluntas Dei praedeftinantis eos falvare , nifi
-
pofitâ prævitione libertatis , five propriæ ,
fivc alióìam. Et Vafquez eandem ratio *«f}.£if,
nem in parvulis & adultis efle tradit, fcrvatâ 89.t 9.44.
videlicet proportione. 1. p.rt.
Torfit ille fcrupulus diu multumά; Maffi
lienfes. Nam initio ftomachabantiir, quòd
caufà parvulorum ad adultos traheretur: Par
vulorum autem caufam , inquit Hilarius • ad ;;i;
exemplum maiorum non patuintur afferri. Alij*°"
non fecerni eos volebant ex nuda volun
tate Dei, fed ex meritis, quæ prævideban- a»! pnt
tur habituri , fi viverent. ' Fauftus m-ultis ii , »**
annis poft, in primo fui operis libro ftatue- 4**.
!
quòd puerorum innoccntium populus in
Betlehêm tam beatam mortem ex fola Dei prade- t#,*3
{linatione confecutus effet, refpondet : Non ita eft:
fed decreti forte ceffante mors pueri pro diaboli infer
turfurore &c. Nâ ergo eos pr«deftinatio morti addi- 1
.•
*it,
 /
.
.

$io? P AR A L lE l vM 11o;
xit , fed cauf& occafio confecravit. Illud ipfum ^ N O TA XXXV II I.
nimifum eft, quod Molina dixit : Deum de
creviße parvulis iftis bcatitudinem dependenter
À remedio per ufum liberi arbitrij aliorum exhibito. Statuunt beneficia remotiora omnibus ex
Nam mors illa per Herodem allata,remedium æquo communia,Chrifti mortem, bap- -

parvulorum fuit : quo libertate Herodis ex tifmum &c. ' •**

hibito, dependenter ab illo Deus bcatitudi
nem fempiternam eis voluit. P Rimùm itaque cùm vehementer averfen- -

N O T A XXXV I. tur recentiores illam gratiarum tenacita- -

tem , nimiumque fcrupulofam difcrctionem ,

Itemreffeélu eorum, qui damnantur.
I$ quifquis tantillùm in principijs con
clufiönes latentes infpicere poteft , facilè
vidct , in his verbis aliam recentioribus do
*trinam Fauftum aperuiffe. Si enim ipfe ro
gatus fuiflet , utrum Deus non æterno repro
bationis decreto parvulos illos,qui vel in ute
ro matris, vel improvisâ morte abripiuntur,
reprobaverit, & noluerit falvos fieri ; obviam
jam refponfionem habuiffet ad manum : Non B
- propterea hoc contingere, quòd aliquid de
perditione parvulorum illorum Deus confli
tuerit, eos fiolcndo fàlvos fieri, fèd quòd oc
cafio caufàrum naturalium vel liberarum eis
mortem procuraverit, quâ prævisâ Deus eos
quâ uni datur à Deo, alteri non; inducunt ipfi
è contrario Deum gratiarú effuforem in qm
nes quaquaverfum fiberaliffimum. Quod ut
obtineant plaufibiliüs, etiam atq; etiam com
mendant,beneficia Chrifti, mortem, paffio
nem, baptifmum, & fimilia remotiora falutis
adipifcendae remedia, pro omnibus omninô
hofiinibus,nullo excepto,exhibita cffe.Quod
inrelligunt non tantùm quoad fufficientiam, .
quod nemini in Catholica fide dubium effe
poteft, fed etiam quantùm ad aliquam effica
ciam, ex qua quædam propinquiores gratiæ
ad omnes omnino homines quantumcumque
barbaros fluant. Do&rina ifta in recentiorum ».
fcriptis notiffima efl, ncc tcftimonijs eget, vi- … -

damnationi tradiderit, Eadem quippe con dendus Leffius, Suarez, Molina , & ccteri -

trariorum eit ratio, & eorum præcipuè, in paffin.

q ibus eadem ratio majori ratione locum ha Idipfum eodé fènfù Maffilienfes ftrenuiffi
bct. Nam longè Deus ad beandum, quàm mè ïí bafim erroris fui follicitè inculcádo •
punicndum ex fc propenfior eft. Latehtem commendabant.Nam apud Profpcrum iterum • *

illam refponfionctn recentiores ex principijs iterumque dicunt : Pro univerfo humano genere Preff. i, ;
Epiß. ad
fuis evolvcrunt. Petentibus enim, quomódo
-*

mortuum effe Dominum noílrü Iefum Chriftum3*me- î. •a

Deus talcs fcriò velit falvos fieri, qui nullo ei minem prorfus à redemptione fanguinü eius exceptâ, -*** • _.

refitunt volütatis arbitrio, refpondeot;Deum e:iamfi omnem humc vitam alienißimâ ab eo mente , , *•

!!*** ***, quidem vel;e ut falvi fiant, fed quantùm curfus pertramfeat ; quia ad omines homines pertineat divina
/******** firum maturali, & providentia ratioftatui lapfo con mifericordiæ sacramentum (baptifmus) itaque
------ vemens p.ttiutur. Quod idem eft ac fi Fauftus quantum ad Deum pertinet, omnibus para*4in vitam -

ctialn dc damnandis illis parvulis diceret: De
geti forte veffante mors pueris pro diaboli infertur c
furore. Non ergo cu pr« lesiinatio mortem adduxit, °
Jed caufa occafio confecravit. Quid enim eft dia
boli furor,& caufae occafio, nifi curfus rerum,
«ternam. Vnde Fauftus exprobrat Ca holicis, Fau/?. l. ri '
quòd affererent, Chriíiuru humanam a nem mon **^. i*.
pro omnium falute fumpfiffe. Et Galli Auguflino, ^ide lib. 8.
quod, in e,üs fententia, non pro totius mundi re- f*****f**-
ifi
demptione Salvatorfit crucifixus. lag. cap.9. 3.
Quisít.
-

& Providentiae ratio ftatui lapfo conveniens? v N O T A XXX IX. Gallor..

Nam idco ibidem, aduit Lelius, poß pecca
tun, non ita Dcum compefcerc vim diabólicam,'
aut caujarum maturaliti aétiones, aut iniuria, aper ßeneficia etiam propinqua, gratiam/£ilicet * *
tere, quin multi pcr earum violentiam peseant fùfficientem, omnibus effundunt
ctli cos veiit Dcus fùlvos ficri.
liberalißimè. - • •
N OT A XXX V I I.
sti fùndamento recentiores aliam do&ri- • . -

Gratiam atte mperant jfli propofitogenera nam imponunt folemnißimam, quâ Deum _ ..•

li Dei, & libero arbitriohomiiiis. gratiam quandam fufficienté omnibus homi

nibus impertiri tradunt. De qua tanquam ce- teß, w lib
S Ic crgo ftabilitâ illi generali, & conditio leberrimâ vide, filibet,eundem Leflium,sua- de££*#**
prædef*. '
' V nata Dei voluntate fàlutis omnium, atque rez, Molinam,& alios. Qugmodo eft omnium re- fè&#. 6. f. '
- - -

elisâ illa duriffin à ac fatali, ut putant , decreti

£r*deftinanis reprobant{que îorte , progre auxilium, demptor, inquit Lef. fi non impetrayit omnibus ,.„, , ,
quopoßint liberari? Sed prodijt ea,qua- a. pr.j.
diuntur ulteriùs recentiores ad excogitaníam lis à recétioribus prædicatur,ex officinaMafli- •. i. v. 8- g.,
talem gratiano, quæ & ifti univerf.litati di D lienfium : qui ftudiofiffimè iftatn gratiae fuffi- Arol.n. i. '
vinæ voluntatis , & corditioni quam invol cientis generalitatem inculcabant, fine qua in con-9r4.
vit, hoc eft humanae volútatis libertati attem ifia fatália, quæ vocabant, decreta, de fà- 4*£!*•
Pcrata fit , ut cum ea videlicet agat vel nc n lute paucorum procurandââ ;, ne n gle&isis ce ce Awg. lib. de
agat , fi voluerit ; non autem potenter fle&a-
teris , fe revolutùm iri cerncbant. Audite Z; perßv.
tur: ut agat.\ trumque à Maflilienfibus iftius Fauftum Auguftini do&rinae, qu£ totum gratie j, 4.&7.
£*a*i* architc&is didicêre, ut in fequentibus tribuere folet,infidiantcm atq;calumniantem: ,-„,.i,,.,.
Particulatium demonftranduao cf. - - *
cùm refponderimus: totum planè gratia eft, fed om- äçì. G
* A aa 2 wibus lub. arb. c.17
 ,,o4 ERROR MASS. ET OPIN. QVOR. RECENT. * vos
nibus eam offert , atque ingerit ad falutem omniam A intelle&ú afficiunt,inta&à voluntate quæ præ
conditor atque redemptor ; ad hæc illi longè à pietatis cipuè ad opera bona praeftanda, imbecillis eft,
tramite recedentes, refpondere praefamunt: non eam & adjuvari debct, hinc recentiores lato limite
Sahatoromnibus dedit, quis mec pro omnibus mortus; à Maßilienfibus fe diftare putant, quòd aliam
eff. Et Maßilien{es apud Profpcrum eam gra
tiae formam inducunt,
£fíT: vt cunâos vocet illa quidem, invitetque, nec ullum
II, * jj. Pr«teriens , fludeat communem afferre falutem
«* cap. 11. Ommibus, & totttm peccato abfolvere mundum.
v,a.lib 8. Plura diximus inhærefis Pelag. defcriptione.
£g£- N O T A. XL.
** Gratia quodammodo fifficiens in Adam,
Moë,Abraham, Patriarchis,Sapientibus
gentilium;im caeleflimachina&creaturis.
Anc fùfficientem gratiam multiplicem
conftituunt rcccntiorcs, multifq; modis
eam à Dco humáno generi praeparatam cffe
tradunt; ut primo in Adam & eius comiuge, in Noè
& filijs eius, in firgulis gentibus exc.tamdo viros fà
puertes & pios, ut Abraham & Patriarchas; im cale
fium orbium, & reltquarum creaturarum publicâ vo
ce. Im Iudæis qui legcm habebant, totoq; paene
£*/?;!i!. 4. apparet,
prad/t. /e&#.
orbe diffquàm
et 6 erarit. Ex quibus , inquit Lédius,
multis & m iris modis Deus hoc auxi
6. lium pr£paraverit,ut omnes e us poßint effe parti, pes.
Mafsiltcnfes eodem omninò mcdo, gratias
iftas gcncrales prædicabant, quemadmodum
tib.a. ,,.- latißimè videre licet in opufculo de providen
vident, non tia apud Profperum, Semi-Pelagiafià fuligine
**!**p à non parum tin&to : & apud Fauftum lib. 2. &
?'"?''' in Maßilientibus apud Profpcrum, qui Dei
***!*** auxilium commendantcs, five per maturálem five
“**** _ per ßriptam legem &c. homines univerfàliter vo
£ £pig. cqriftatuunt.
Prof. ad
•^f*£• N O T A X L I.
Item informa Ecclfie,& prædicatione Gratia ifla quantum adoperandi modum
- Evangelj generali. eft ajutorium fine quo won.
- I Nter illas gratias fufficiétes recenfentetiam P Orrò quantum ad opcrandi modum gra
* t recentiores publicam Ecclefia formam,& doéiri
_ .- mam omnibus expofitam. Naij Ecdefi. jlj per om
nes gentes difpcrfi, ut hæ ab illis veritátemi difcere
£•*• citate. poßint, inquit idem Leffius.
Eadcm Ecclcfiafticæ do&rinæ univerfàlis
gratia fuit Maßilienfibus charißima. Nam
Profp. ad ideo dicebânt, omnem bominem ad credendum &
-^1 ugu$t.
operandumdivini inftitutionibus admoneri, adeoque
r, •aa r,ip gratiam referebant, ut Hilarius teftis eft,'ad
ad •aea: * ipfam vocationem, quæ præfatur indignis. Et apud
Profperum decernunt homines univerfàlìter
five per naturalem five per fcriptam legern,
Profper in five per Evangelicum prædicationemj vocari. Et
*Pf. * Fauftus : Fidei divitia, doçtrina generalu inculcat,
***&** ac lumen credulitatu infinuat.Quôd gratiae genus
,„n, ,. ,. aPud Semi;!'elagianos perquàm fìmìliare
ÁÉ¢.T fuit: & apud Pelagianos praedicatifsimum.
**
D.
,., ., N O T A XL I I.
. .•
- QviBvs HoMo NoN PoTEsT in his quicquam.
Gratiam aëiualem internam μtrique
-
-*
tribuunt. •,
· · · SĘgyiispk*;
. -' P non nifi externæ funt, vcl ccrtè fionnifi
… - - - - i. •
-
•*
-
;â
omnibus præcedentibus gratiam adijciendo,
praedicant, veram , & internam , & aétualem, -
& in ipfa potentia voluntatis. Haec gratia in -
recentiorüm Molinae, Suarez, Lcfj,Vafquez,
& aliorum fcriptis elt notißimâ: vocaturáue
congrua, quando cum ea voluntas operatur, in
congrua quando eam cefíandocaflàm facit:qui
bus nominibus crebrò à Lcf$io nuncupatur. zi. d. »r.
Non eft tamen, quòd dc ifta interna gratia dif. /*. s.
multùm fibi&recentiores
dem ipfùm ifliante
MafIilienfes Llandiantur. Ean- fe#
ipfos agnove- ''*•.' y.*•*•
runt, prædicarunt, & omninò etiam ad cre
dendum & orandum neceffariam effe confeß
funt. Scio hoc iftis au&oribus paradoxum
videri. Scd qui veritatem iftius aflertionis
meae probatam vidcre velit, legat ca qua fusè P^;4. ! ? 3:
diximus libro 8. de hærefi Pelagiana per mul 1 • ref P* ;
ta capita, ubi hoc, n:fi mc fallit, ad oculum ***. 6.7.5. y.
demonftravimus. Apud Hilarium enim cx 1 •.
magna parte fe divifionem illam probare te
ftantur, quà fànótus Auguftinus adjutorium
gratiæ diviferat, in adiutorium fine quo non, cum
quo primus homo poterat perfeverare fi vefiet;
& adititorum quo. Iliud ad credewlutn t artium
homini lapfo fùfficere ftatuebant ; cùm primo
hornini ad omnia mandata adimplendä fuffi
ceret : hoc verò ad opera bona poft fidem elíe
ncceffàrium. Quod qui latiùs & cvidcntiùs
fibi oftcnfum velit, legit loca quæ citavimus.
Fruftra quippe hîc iteratus impenderetur for
mandae probationi labor,quæ, paucis pigeliis . \
revolutis, tota prolixè habcri, & legi potefl.
N O T A X L II I.
L tiam iftam ita recentiores aptant,nt accu
ratiffimè tam illi generali voluntati divinæ
quadrct, quâ valt omnes falvos fieri , quan
„tum in ipfo eft, tum liberæ voluntari. Nam
'primò ftatuunt enm cffe talem, ur ncn fit gra
tia quá ft opus, fed fine qua non fit: hoc cft, ne
lunt effe talem gratiam , quæ ftatim atq; adeft
vel ineft voluntati,confenfuma adcffe facit: fed
talem, ut confenfus fequatur, fi voluntas ve
lit, fine ipfâ tamcn non fiat. Audite phrafium
iftam in au&orum iftorum {criptis pcrquam
familiarem: Hi influxu (gratiæ & liberi arbi &•£. de grat.
trij) fibi vicißim funt caufa fine qua non exiflendi in „¢. JQ. m. t*.
rerum matura. Et aiio in loco multò poft: Pecu
liari tamen modo haec(pcrfeverare , fe conver
tcre &c.) tribuumtur Deo , tum quia Deus homi cap. II*.%.
mem ad hæc excitat & follicitat , antequam de
illis cogitet ; tum quia ad haec vires præbet, si na
Et cùm fibi alibi objeciffet , ergo praede
ftinationem quam docuit, non fore caufàm
cooperationis noftræ , quæ capitalis erat
obje&io, & cui non poteft ullo modo fatis. fie
ri, niß modus infiuendi gratiæ explicetur, ref
pondet
 3; ΊΊο7 P AR ALL E L vM 'i io8
i. a. ar- pondet negandoconfequentiam : Qjaprrpre- a tur, vnde fimiliter & Francifus Suare, ut
è, 4 # fan£tor, definationem habemus vires, & Avxm. rvM, sina oftenderet Deutn effe caufam principalem dif
n, 6*. 6. **• Qyo non possvmvs ad bonü opus cooperari, Vn cretionis unius ab alio, quamvis homo fuâ li
at, de alio in loco categoricâ & abfolutâ defini berâ determinatione bonum, quo difcernitur,
13. a.grat. tione: Hanc conditionem (hic & nunc fieri) con accipiat; rationé reddit: Quia hanc ipfam liberam swarre£!, 8
*fie. e. io. trahit aítus direétè à libero arbitrio; à gratia autem determinationè sine DEo iNsriRant E Et ap- de a**fl ***
*m. i3. fòlùm indireétè,feu concomitanter, & tanquam à ivvANTE HABERE NoN Pores r. In quo & *****
caufa siNE Qva non, Nifi enim gratia fimul na omnes ceteri i(tius gratiae defenfores confen
tura influeret, & iuvaret, liberum arbitrium noh tiüt. Prorfus eodem modo hunc ipfum operá
poffet hanc conditionem affui tribuere. Haud fcio di modum gratiæ fuæ Maffilienfes tribuerunt.
l. -
an fcrupulofiùs
fine & accuratiùs
quonon depingere naturam
poffet : quod adiutorj
Anguftinus Nam in Epilt. Hilarijin illa divifione gratiae,
quam Aug. tradidit, ut alia fit, qua fiat, ut ho. arilari* •d
ftatui innocefitiæ hominum atq; Angelorum, mìo perfevêïet; alia fine qua per libérum arbitrium ***f**
intcgrifq; viribus liberae voluntatis proprium perfeverare non pote$t, pofteriorem ejus partem
facit,& áb adiutorio quo diftinguit, quod fraétæ tanquam aptißimam verißimamq; probant,
oppreffae & liberádæ voluntáti Chtiftus Iefus alteram in prima voluntate credendi deteftan
Salvator mundi per crucem fuam dedit. Quif tur, tanquam pcr quæ defferatiohominibus exhi- pu, , 3.4.
quis autcm ifta duo adjutoriori m genera beretur. Quod alio in loco, qui à Le&ore om- beref. Peiag.
ita confundit,ut qucd fanae arbitrio voluntatis ninò confulendus, fusè demonftravimus. Ne- s.s. & fa*.
convenit,hoc ægroto tribuat;quod libero, hoc g que enim fæpiùs eadem augédis voluminibus,
captivo, ut cum eo per vigorem fuae libertatis cùm Lc&orum toedio, repetcndafunt.
naturaleon, feu ut Celeftinus Papa loquitur, _ NOT A • X L I V.
xlefia.in per maturalem poßibilitatem operetur, ille natura ß)atpoffe,fivelit, non, ut velit.
* £pig. 44. lem iilam poßibilitatem non effe perditam, contra
* *?*;°* ejufâemêëìefini definitofieri profitetur;mul Taq; confcquenter talem gratiam homini
** tóq; magis arbitrium peccatofion e[[e caefum, 1 tribuunt, quæ det posse fi velit, id eft cum
in òlorgè robuftiùs fà&um effe decernit, ut qua operetur homo , fi velit, non quâ fiat ut
potè quòd ante lapfum vehementiffimarum velit.` Quam fæpißimè recentiores velut pal
paffiohum impetus, illamô, ingentem miferia marem gratiæ fuæ diftin&ionem, ab eâ qüam
Yum catervam cum eodcm adjutorio dcclinare alij nimis rigidam & potentem praedicant, in
quidem poterat,nulló verò pa&o, fi irruiffent, culcare folent. Vnde Leßius dicit : Voluntatem εὐ, 4, gra*,
fuperare:nunc veròpoft lapü univerf: morta moífram poffegratia wti vel non úti, in opus eam inten- effit. £aN. vs.
litatishujus ærumnas, tantarumά; cócupifcen dere vel negligere. Et cxponens illa verba : Trahe ***• *.
tialium perturbationum tempeflätes ferre,vin me &c. fignificatur inqùit plurimos per illum tra£tii rbid. *, i r.
$ere, domare potcft. Quæ fine comparatione imitaturos Chriftum , & omnes per illum PossE, fi m»ib. v 1,
fùperant, quiçquid integræ libertatis vires in velint. Ejufmodi phrafibus lucubrationes co
humana angelicaj; natura potuerunt. Qgod fi rum refertæ funt.
vig9r primævæ libertatis tantoperè illaefus Hoc ipfum gratiae genus fumraoperè proba
perftitit, profeâô peccatá origihale funditùs verunt Maßilienfcs,& quicquid potefit: ùs in
… tollitur,& gratisChriftus mortuus eft. Libe C voluntatem influerct velut libertatis interitô,
rum enim arbitrium perfeipfum,cum folo pri & defperationis anfàm apertißimam deteftati
ftino adjutcrio fine qiio non, non folùm ré&è funt. Nam in Epift. Hilarij ad Aug. probant
•perati,fed etiam ab ipfo peccato refurgere po illud adjutorii génus, cum quo volúntas perfi
teft, juxta illud S. Profperi, quod inifto im fendi & defiftendi obtineat liberam pote$tatem:abij
mobili Auguftini principiofuhdatum eft; ciunt illud, quo fecundùm Auguftinum nunc
Nam fi nunc etiam illefus vigor ille manerem, ita San£ti iuvamtur, ut declimare nonpoßint.
Â?:- In quo infons matura fuit: fua quemq, voluntas iN O T A X L V.
cap. $.- Conciliare Deo, pænãque abfolvere poffet:
Neqtiicquam Cliriftus mortem moriendopiaret: Qgam liberumarbitriúefficacem,velimffi.
. Peccatum & mundi fungai, mom tolleret Agni&c.
Et quare non? cacem,feu caffamreddere poteft.
-
Quoniamfapientia fama, T» Roinde rerum ipfarum nexu du&i docent
Sana fides, fàmum arbitrium, mens libera morbo ulteriùs gratiâ fuam cße talem , ut earn li
Vitum agerent aquam fummwrum participatu. berum arbitriom poffit reddere efficacem aut
Hoc autem nunquam vel Profpcr vel Äugu inefficaccm, efficientem aut ca(fìm , prout li
finus aliter intelléxit fieri poffe, quàm cùra berrimo nutui ejus vifùm fuerit. Vnde Moli
4diutorio illo fine quo mom, quod inftanter & conna non femel dicit, quòd in poteftate liberi ar
fanter profundiffimus Do&or etiam Adamo bitrijfit,auxiliü efficax,&caffuin inefficax£, reddere. *foliwa i.
$ Angelis ad omnia opera & voluntates pror Item vel caffum reddere,velefficere ut tranßät ingra- $•*. $ 14.
g#
fus neceffàrium fuiffe tradidit.. Ex quo Chri- D tiam cooperantem. Et Leftius, quòd in íí.
***. 13. aJp.
flianus lc&or cernit, quò ifta do&riha recen fit reddere gratiam prævenienteih'efficacemi velineffi- !ii • ».
;si $iorum iftorum porrigat manus.Nec enim fo carem in aâa fecundo, ubi & Molinam citat, & ' ii,di/) 43
› lius Le(fijaut Melin§ ifta de adiutor • fine quo explicat in haecyerba, quæ produximus : qui tsfiw a»
** hon fententia eft, fed omnium qui iftas gratias bus nihil aliud fignifiçatur, quam humánæ £; s;is.
;;1 fùfficientes & congruas fine adiutorio Chrifti voluntatis effe , üt gratia operetur cum vo- • 9.
yv
; %u? Potenter determinante voluntatem, tuen luntate, aut ceffet;agat aut otiofà fit,
- -

Aaa 3 Idem
„:. • . .
: - • . - . *
 w

, ιο7 ERROR. MASS. ET OPIN QVOR. RECENT. , io*

Idem omninò ante ipfos fuit MafTilienfium A minis & Angelorum S. Auguftinus explicuit.
fenf s Nam apud Hilarium fentiunt tam for Nam quid eft aliud, quod dicit: i't rápufita ho- 4;i,
„tem homini relictam à peccato efie voluntatç, mum opus libero relinquitur arbitrio, quàm id quod ®*;. £l
''*'*** quâ vel contem.ere qui valiat, vel cbedire. Et in Auguftinus de Adami gat:â : Adiutórium fine*
•' t g. ferius dicunt : c«terum quicquid libet donatum fit quo in iufl itit manere nom paterat , t;t autem valet, in f}.
taiem. prsd ffimatis , tdpoffe & amittere, & retinere propriâ eius libero r ljuit ab trio ? Et rurfim: Vt perie. c, |
- voluntate. Vbi per (quicquid libet) intelligunt verare vel mon perfèverare in eius llierw relinqueretur '
s quamlibet gratam. Reprehendunt enim verba arbuno: ut digne tanta bonitati, & ttnevrendif* iis,
S. Augwtuni quibus dixerat : Nunc praedefti cilitati perfèverandi committeretur arbitrium. Sed
natis tale auxilium perfevei.tntia dari, ut ei perfe quia profundi Dc&oris illius principia ncn
verantia ipfà donetur, hoc cft, quo fit ut non nifi fatis attentè pondcrarunt , nihil mirum in ipfâ
perf.vcrites fint. Ipfi contra tale dari volunt, eos inprudchtcs impingcrc. Francifcus Süa- i

qugd poffint & aniittere & retinere propriâ
voluntate, & con{cquenter, quo pofIint perfe
verare , vcl non perfeverarc, fi vclint. Et
collat. 13. Ca'lianus: \'aret in hon ine llcium femper arbi
trit in, quod gr.tiam Dei puft vcl neg!igere vel ama
re Qwbus syn fiat, ta c effc auxilium,quod,
ut Molina, fiax vel c.ifum ; ut f effius, ejicax
vel vicax in asta fe, undo redder, pJ'umus; ut Vi
talis S m Pelagiano errore corruptus, quo,
F»;?. not. f v.limus, fat , p ^; fi autem molynur, mihi in nobu
rez id ipfum ex profl[io docct , eundem ope- |
randi nìodum tribuens adjutorijs quibus nùnc
juvamur, & quibus Angeli atque Adamus ad
jutus fuit. Vtrifue enim affignat gratiam faff. r.,.
cientem , ut perfevcrrc poflint, & congrum •ai.
(quod ip(e efficax vocat) quo;&a peries: • t*;
rcnt;congruitate videlicet auxilum gigine ad ufw;'
bonum lib. ri arbitri, previfum, ut ipfe loquitur,& .
ut paffim congruitatem, feu efficaciaii, etiim ā,
in hominibus lapfis, explicarc folet. *it,

.;.. J4ug. op.r. t • iem 'ei valere faciamus.
; ' N O T A X L V I.
Effìmilitgratiae Almi,atq; Angelorí.
(Q Vapropter ut fenfùs recentiorum nervini
non pcrfpicuus effe pofiit, ex(ertis porrò
i
vci os profitentur
nam, quâ juvamur,, nongratiam
folumillam
efie in inter
modo
,' operand; ;;;:e jaa non, fcd effè fimilem illi gra
tuæ, quâ Adam primus homo, recenter vidcli
, cct in innocentiæ ftatu conditus, acjutus fuit.
Nifi mentem eorum clara verba loquercntur,
vix fidem mihi ipfi , nedum alijs, feciilcm,
huc-ufque eos pofîe progredi. Quid cnim eft
hoc a! ui, quam in libero arbitrio pcccatis
cbrio, & concupifcentjs terrcnis prægravato
atque diftorto,primævæ félicitatis vires con
A,.i;,.;,, ft íucre? v erba\1olinæ apcrta funt: poffumus C
concora q. 3 confirmare, unam & eamdem rationem Dei «ternam
«rt 4. & * provi{;il; cuic imjue adalto, five is de numero fit pr«-
*? i. rmât, defhnatorum, fire mom, pendere à qualitate ufus liberi
1 I. aibitru eiufdem pr<y fi , vel quod rationem praedifi
nati n s tllius habeat , vel providentiæ dumtaxat circ4
illu m m beatitudinem , fa.t.i quadam quafi mduclione
in Angelu , primis parentibtts tm futu immo citiæ con
flituit, utq; in algs et â adultis, Vbi quod eandcm
rationem prae icftinationis hominis lapfi ac
Cùm ergò manifcftum fit, eos non medici.
nalcm, fed primi hominis & Angelorum gra
tiam generi humano per peccatum, pcrdito
reftituere ; fimul etiam perfpicuum cft, eos in
Maffilienfium gratiam incidiffe. Nam & illi
ipfiffimam illam Adæ gratiam liberoarbitrio
ncccffariam elfe ftatuebant, qua credcrct fi
vcllcnt. ApertifTimis enim veibis apud Hila
rium dicunt, quod illum (Adamum)jigri, fri
bus iuvaretgratia volentem, id e(t, fi vellet, fiie
qua perfeverare non poterat:lapfosautemiy.tgra
tia credentes tantum, id eft fi crcdere volunt.
Nam quantum ad opera,uberius & fublimius p, q,;
adjutorium necefiarium efle fentiebant. De li. * J,
quo alias plenius difputatum ell, /ere/ P. a*.
£. 6, &fefq.
N O T A X L VII.
E.;pofitâ , T)eus txpélât Yoluntatem
mo/lram , 11t puigari Yclimw,
Am facile eft videre, quid fibi receptiores
ifti v9lunt, quando confidenter alicrutt,
Deum éxfpe&are voluntatem noftram. Nem
pè hoc volunt, quòd pofito illo Dei auxilio in
voluntate, fine juoliberum arbitrium rele non po
teft , Deus exfpe&et impulfùm illius gratiae ad
a&ionem à libéra voluntate, cujusclt , ut iyfi -

flantis inducit,ex eâdem ratione gratiæ, quan aiunt, gratiam in a&u fecundo cffi:acc® » vel
tnm ad modum influendi cum libcro arbitrio, inefficãem, & ca!am reddere. Vtitur illâ ex- -

pr;!e it id. nafçitur. Sicut ex ejus fubjunctà cxplicationc fpe6tandi phrafiaudaâer Leftius: Auxilwm ex- f*'*"
finem • 13. perf iluum eft : eòque magis, quod in alio fpeitat comfenfum
haec efcacia ab ufuvoluntati,
voluntati,cuius ii* ht $'.
ujui fulef,pendeat:'
quodammodo p. is.
1oco candem praedeftinationis rationcm , cx
eadem gratiae & liberæ voluntatis naturâ pe F t alibi: Auxilium præveniens ex'pręfat ut Potentia Cap.4,**
tit. Iafî verò hoc ipfum Lcffius multò tnani voluntatis fium influxum m aífum conferat. Et
z.£ u de fefliffimè tradit : Tota ggtie pr«¥eniens, quam multò inferius : yti hoc auxilium Deus dedit, iam £**"
,2 et f$. De * predefìimatis præpararit, talis eft, tit e4 fJt , omninò expectat, ut homopurgari vilit: non quidem
s. num. 45. opt: bonum relinqtiatur libero arbitrio fic in frtt.fv: at velit, aut relle illud in.hbet per nudus liberi arbiirj
„ideò ut tam ftcile fit illi fe inclinare ad malum, vel D vires ; fedper auxilium gratię accepte, quo prtff
om £omen p.ris, quàin ad eius effectionem ; ficut im tunc uti: Et mox iterum: Deus exfpeétat, ut coope
Angelis, & primo homine, proportionaliter lojueulo remur fie gratiæ, & confejuenter ut relimus purga- i;lt;f.
f.ium, vbi & modus explicandi, & ipfc fér `ri &c. Et iterum aíibi tradit : Deum exjiare'; ' ;
inoclamat gratiam lapfi hominis gratiae Ada yol mtates per auxilium fufficiemspræparata. Ean- £up£%}
T.
mi & Angelorum ifi modo age, di effc fimi dem locutionem & Franciféus Suarez eodem *}, ij.
lcm. Eodem quippc modo gratiam Primi ho fcnfu ycrala cffc contcndit. •
*

Idipfum -

£ie9 .. . . P A R A L AL E L V M.
Igipfum eis praecinuerunt Maffilienfes.
Cùm énim ejufdem rationis auxilium tribuc
rint voluntati, cum quo operaretur fi vellet,
;*e' Arsiar jp utpote quam ad hoc tantum liberam afferebant, ut
, tf. *P- 44*"&: vellet aut'nollet admittere medicimam, cogebantur
' *- . talem exfpectationem tribuere ifti auxilio feu
far Deo. Tale eft enim, ut à nutu voluntatis pen-.
deat, & illum ad influendum prærequirat. Ita
que codem verbo (exfpc&tandi) etiam ipfi ufi
& proptereà Arauficanâ in Synodo anathe
c... ara-f mate percuffi funt: Si qui, ut à peccato purgemur,
was. 4a. yolumtatem noftram Detum; exfpefta re contendit , &c.
- refißit ipfi spiritui Samfo. Nam quòd ipfi putant,
Mafiiiicn(es hujufmodi gratiam in talibus
a&ibus bonae voluntatis, & fidei, & orationis,
non agnoviffe, hallucinatio eft non vulgaris,
ex quâ in iftum labyrinthum fàlfarum opinio
nuô praecipitati funt. Scd dc illa locutione
aliquid adhuc inferiüs.
N OTA X LV I I I.
- - v ■• - -
Gratia iffa pendet älibero arbitrio, & ab
ejus nutu & ufu cau/iliter prae
eümte , ut imfluat.
E X eadem radice & alius recentioris do
&rinæ frutex nafçitur, quòd Chrifti gra
tiam à libero arbitrio pendere dicunt , & con
fequcnter,quòd gratiam fubijciunt voluntati,
& ejus pedifîeqúam effe faciant. ImpofIibile
eft enim', ut gratia cui eft talis operandi mo
dus,non fequatur per omnia in agendo nutum
Le(f c. 1o. voluntatis.Itaqué Leffius audet ac dicit: Cùm
m*. i I. influxus gratia alique modo à libero arbitrio pendeat,
cap.i i.m, 1 1 etiam ab eo pendet, quòd gratia dicatur efficax vel in
ejicax. Et alibi : Fatemur liberum arbitriam dire
£fe eff caufàm cur hic&nuncDeus influat in op u tuin
per dom jìa, tum perfeipjum : non autem Deum aut c nò operetur. Talis gratiae fibi voluntas opcm
gratiam, cur liberum arbitrium hic & munc iffluat.
AV**. ** Et mox : Nos quodammodo trahere Deum ad co
cap.18. c.3. operandum. Et in alio loco: Quod converfio hic
& nunc potius fiat , quam aliàs & alio modo, huius.
caufa direta & principalis eft libcrum arbitrium,
quamvis NoN siN E Avxilio GR AT IA. Item:
cap. ***** Gratia poteft dici determinari ad operandum bic &
-
abjd. m • 7•
munc libero
teft eâa uti vel nom uti. ,Etquia
arbitrio liberüm
rurfum arbitriumaibi
: Liberum po
trium quodammado determjmat gratiam, quatenus eâ
vtitur , ut hic & nunc influat in opus. Quafi verò
magnum amoliendæ invidiae myfterium in eo
lateret, quòd hic & nunc fieri dicátur. Quid eft
enim aliud hic & nunc fieri per liberum arbi
trium , quàm per ipfum fieri, ut qui non vole - credere, fperare, diligere, facere mandata, &c
bat, velit ; qui non agebat , agat; quiaverfus perfeverare fi velit, & non Dcus in ipfo per
erat, convertatur ? Nam nihil omninò fit, nifi
hic & nunc fiat. Et qutfquis caufa eft, ut hic
£ nunc fiat opus cum auxilio gratiæ, ipfè ab
folutè caufa eft, ut cum gratiâ, vel non fine
gratia fiat. Non enim `verborum iftorum
(Hic LT nvs c) ille fenfus&ft, quem alioquin D integræ funt; ergò contra, Arauficanum li
Prae fe ferunt,& au&tor ille, adfrangendam. berum arbitrium non eft amiffum ; ergò pec
invidiam , intelligi percuperet , quòd liberum
- arbitrium fit caùfa tantùm, iftarum circum
fantiarum, hoc loco, & hoc tcmpore potius
quam alio, feu,ut ipfe loquitur, potiùs quàm
-
v. ^has & alo modo ; quafi alioquih non niinüs
-. -
- -
P------
Ag;,;; , I I IQ
futurus fit a&us pcr gratiam ifama!iàs vide
licet & alio modò: fed fenfus eft, quod liberú
arbitrium fit caufa,cur aétus abfolutè cum fuis
individuis omnibus circumflantijs in rerum !
natura ponatur, hoc enium Scholaftici.om aes,
Paffim iftâ ufitata phrafi fignificare folent. Ita
que quòd gratia pendeas à libero arbitro, in
cub$tanter dicunt: Neque gratiam,fed afuin gra- c*. i. ••.
ti< fubijcimus voluntati. Item : Interdum G reétè cap ic m. 1 r
Molina dicit, quod gratia fit ejicax vel inefficax, (im.
attu fecundo) pendere à libero arbitrio. Quud non
video quâ ratione megari poßit, nifi qui modum in
fcripo quærat. Et I rancifcus Suarez lib. 3-de
auxilijs gratiæ: IIoc ipfum, quod auxilium fit aut £ u *r. lib. 3
mom fit habiturum effictum pendet ex libero arbitrio. de auxil.c. 14
Et fane fi ifte modus opérandi gratiae com m • 14.
petit , non malè auétor ifte ratiocinationis
B ittius filum fequitur. Scd in eo faliitur, quòd
non advertit, fe gratiam primi homifiis &
Angelorum fra&is perditae voluntatis viribus
' attribuere : quod qui facit,velit nolit, in Maf
filienfium (énfus labitur : qui cum tali gratia
tanquam futj &à & pcdfîqua voluntatis, â , ,
cujus arbitrio & nutu pendere ponebatur, ho
mincm velle credere, gemere, dcfidcrare, ora
re poflè crediderunt. Hinc & ifti jam di&ti
fenfus , & phrafes dc gratia Chrifti ufurpatae
omninò improbandæ funt, quæ à Profpero in
Epiftola tanquam Chriftianæ gratiæ injuriofæ
reijciuntur : quod voluntas hominis divinæ gratiæ
fibi pariat opem, non gratia fibi humanam fubijcuat Pref? ad4ug.
voluntatem. Talis enim gratia primi hominis,
& fine qua non, nullo paéto voluntatem fibi
fubijcit, fed fubijcitur ; quia quocunq; volun
tas fefe verterit, fubjcétè & pcdiffequæ inflar
fequitur, ut agat, ut otietur, ut influat, ut non
influat, ut multùm, vel parur,vel nihil on ni- .
parit, quia concurfum elicit, ac Deum, ut au- -
çtor ifle loquitur
gratiam. , trahit
Hanc ergo ad cooperandum
intelligentiæ per
perverfita- ■ - -
-
tem amoliri, non eft nodum, ut ipfè putat, in
fcirpo quærere,fed injuriam capitalem à Chri
fto avertere, & immobilia Chriftianæ fidei
fundamenta defendere. Quod enim fæpè alibi teo Ep. ad
ex S. Leonc & Profpero allegavimus, omni Nicet.
acceptione dignum eft,ita connexos effè hære- Profp carm.
fisiftius Pelagiang errorcs, ut fi vel minimum de ingrat..*
dederis, tota haerefis iftius mole opprimaris.
Si enim arbitrium hominis poft lapfum ita li
berum eft, ut cum primi hominis & Angelo
rum ftantium auxilio fine quo mom , poft adhuc
auxilium quo operetur ut velit, in quafcunque
fefe facies vertcrit, Leffius, Molina, Suarez,
Vafquez, & quotquot iftâ opinione praeoccu
pati funt, nunquam efficient, quin inviétè Au
guftinus illaturus fit; ergò liberi arbitrij vires
catum originalc non violavit libertaté : ergò
non eft peccatú originale,quia per illud folüm
natura humana univerfim labefa&ata eft;ergò
Chriftus gratis mortuus eft,quia per naturâ eft
juflitia : ergò non eft mortuus; ergò non eft
Aaa 4 , incar
 • , , , ERROR MAS. ** èPN QVOR. RECENT. vii,
“incarnatas Ecce quo nosducatcateria iíla per- A
' ditioais;exquocútq;dogmate Pelagiam6,vel
extreûiâ ac tenuiébrâ dg;natis, religetur.
Atque iftae quidern p6ftremae hallucinario
“nes Recentiorum ac Máffilienfium, quaspro
ximis capitibus tetigimus, reverà fic fé habent,
& in vera Chrifti gratia, quam Auguft. expli
cuit , nullo pa&o admitti poffunt. Verba ta
men quibus in fenfu Maffiíienfium , Deus expe
&. we dicitur, at purgari velimas; & volumtam divimæ
gratia fibi parere opem, mom gratia fibi humanam
fubjcere voluntatem ; alium verifimiliorem fen
{um habent, juxta quem, ut infra di&uri fu
tmus, non minus Recenticres à tramite verita
tis exorbitant.
N Ò T A XXX X I X.
.Caufâ excQgitanditalù adjutorj, ne alio
quim opus nulliusfit laudis.
* Stud verò gratiae fufficientis & congruæ mom, de qua jam diximus, non excludebant;
â genus, eadem omninò ex caufa Ma(filienfes qucmadmìodú etiam fupcrius declaratumeß.
& TRecentiores fibi machinati fùnt. Vtrique
enim potentem illam gratiam, quæ facit fa
cere , & voluntatem inclinando determinat,
d^plici ex caufa timent. Prima eft, ne opus
çuod Deus attulerit, vel donaverit voluntáti,
nulliusfit laudis, tanquam quod non à nobis,
fed ab ipfo Deo perpetratum fit. Caffianus
formidinem illam nobis propalavit,& utram
ve.Mas.^al. que caufam tetigit:Miratùr Dóminus atque aollau
f3• dat (Centwrtonis fidem) cumétifque iliù , qui ex
Ijraelu populo credideramt, prafert, dicens : Amen
dico vobu, non invenitantam fidem in Ifrael. Nul
άμιs enim laudü effet ac meriti,fi id in eo Dominus,
quodipfe donaverat , pretuliffet.
Hôc ipfum cx utraque cau(à Recentioribus
nmagnopere formidolófüm eft : si Deus ipfe per
τὰ πι.& fe hac (fidem & opera bona) debet in eu operari,
3**. effigi & non exfpeâat eorum voluntates per auxiliimfuf- c fiat, fed alteri caufae,qu* potentiaua vo\unta
e. 17. m: 18. ficiem; præparata, , quomodo credere, & bonum ope
*ari eft tllu liberum ? Quomodo laudem merentur,
fi credant & bene operentur, cùm Deus hoc totam iii
ipfis faciat &c. quafi non definiret Celeftinus
r, e»m. „ Pontifex, quod memo aliunde Deo placeat , nifi ex
£y£gail. eo quodipfe donaverit.
*. '^. N o T A . l. 1
Item memeritum operibus detrahatur.
Ecumda , ne opus definat effe meritorium.
Hoc Caffianus fuperiùs junxit, dum dixit:
nullimu ehim laadü effet ac meriti ; fi idin eo Domi
mus quod ipfe donaverat, prætuliffet.
Pa omninò caufà Receutiores vehementer
terret. Molina: Perit namque libertas impradefti
********: mate per auxiliú efficax, comparatione mediorum
3?*3 {èu öperum ad beatitudinem & per confequens ra
"** tio propriorum meritorwm. Et membro 4. bonita
rem moralem ac meritum tolli queritur. Et utrâ
ue complexus caufam in alio loco: simamque D tali gratiae, fine qua noh fiunt, fed credenti§.
ffali***3 arbitrium mofirum ab efficacia at ineffitatia auxilij perantis, diligehtis voluntatis nutui a&usilli
%. 4. ®
gra-
k. divini habet , quod confentiat, aut non comfentiat Deo
' vocanti, certè non ab immata libertate idpendet,fed à
¥u. lj, 4. qualitate auxilj & motioni divine ; atqae adeo ne
grat,*f$ _ que eft quod illi ctdat in laudem ac meritum. Id
fy*}*•
A7.**fv
ipfam ágn femelurget Lstiius,
-
- -
N o t A L 1.
-*
δjçrepantinoperibus moraliterbonis.
RÉ;internam,
verò, quamvis gratiam iflam
a&ualerm quam iam diximus,
tanquàm ad opera bona neceffariam plerum
ā requirere{oleant,arbitranturuamen etiam
nc tali gratiâ, multavere bona , nulliufque
peccatrfoeditate inquinata opera perfolumili
berum arbitrium exerceri po(fe. Nam inter
eos receptiffimum eft,opera moralia verè bona
per folum liberum aròitrium exerceri poffe
abfque omni interna gratia, quemadmoâum
in Francifco Suarez , Molina, Leffio, videte
licet, quorum verbis iítam do&rinam tanquá
vulgatißimam non opus eft aftruere.
A m hoc verò Maffilien(es non habent fibi
fimiles. Nam quamvis ipfi naturæ viribi,
rnultos bonos a&us, ut fidei, & orationis, fieri
poffe cenferent, gratiam tamen illam finequ
N O T A L I I.
Cratia difçernens propriè unumabalur,
eft utrjque natura liberi arbitrj
divinitus data. .
Ed cùm viderent Maffilienfes,nullopa
&to fatis cffè gratiam imam internamfu
que non, ut initium feu primus a&us fidei, de
fiderij , orationis, & fimiles poffent vocari
a&us gratiae feu dona Dei; ad àliam commi
nifcgndam gratiam, cui opus tanquamyer?
caufæ qua fiat, attribuerent,reinutüri id po
ftulante, compulfi funt, Efio enim, coinfiuat
ifta gratia cum voluntate in a&um fidei, cla
mat tamen ipfà perfpicuae veritatisevidentia,
non effe ifti grátiæ tribuendum quod aâus
M.
tis& gratiam fimul ádaâúmtayit,aut deter
tminat.Nam pofitä ifla gratià qùantumcunque
íúagââ in völuntate, fiunquàm in æter{\
fequctur a&io voluntátis, nifi voluntas ultrò
ei d<t manus, atque ad agendumß determi
pando velit.Ipfà igitur,noiigratia, eft illa cau
fejquae potentiam volum
fà quae facit fácere,
tatis ex astu primo in Äî um extrahendo,
ex n9n agente agentem facit. Gratia verè 1n
ftar habitùs accómmodando fefe nutuivolun*
tatis, inftar pediffeque,fin- qunon fieret, im*
peratricem íüam féquitùr. Itaque quemad*, yill.$. i.
- -
inodum fi quis calämo aureofribat, nequa*%. Ps 4;
quam auro vel calamo, fed Scriptoris volun-,, i;.;&
tatt fcriptio tribui debet, quiejus vera & Pro- uiia.
Priè dicta caufà eft,& nuháuparidebet,qua£:
vis non fine calamò coinfiuehte, quem ad aäü
fecum rapit, fcriptio exerceatur: ita fiquis Per
talem grátiam ciedit, fperat, aut diligit, ngn
tribui debent.
de tali gratia
$#.
ex caufâ jam paulò anto
Leiîm reâiffimè diçentem au
divimus : Qgod comrerfio hic & nunc potiuf4, LM\l.
$uam aliàs, aut alio módo, huiu cauß, direâa & £;;';;
ftiit falw fjt überum arbitrium, quámyu non fine |
- auxijj^
- -
- -
-
I
}
* ir; P A R A L L E L v M ,
auxilio gratiae. Vnde ulterius invi&è colli git ^ acceptat folâ libertate fuá acceptet, fed quia ex fola
Auguftinus, cum qui tali gratiâ adjutus cre libertate illud difcrimen oritur. Quod ibidem la
$it, fperat, diligit, perfeverät, per li:etum ar tius cxcquitur. Et in libro de praedeftinatio
bitriüm, non per gratiam, credere, fperare, di
ligere, perfevcrare, fi velit. Non enim talis
gratia, fine qua non fit,fed voluntas ipfà fe
ipfàm facit gredere, fpcrare, diligere, perfeve
rare, & illos fibi a&us ipfa, non tafiren fine
gratia, tribuit,fi volucrit. Et inde phrafesillæ
libratiffimae S. Auguflini, quibus dicit , quòd
in primævæ illius conditiónis felicitate An
geli, quamvis tali gratia juvarentur, per vires
tamen liberi arbitrij, feu per liberum arbitrum im
veritate fieterunt, quod nunc per aliam Chtifti
gratiam, qua datur ipfà pcrfcverantia, concc
* *idelib.de didebet. Quae omnia fufius & radicitus a ali
;*, P'"i , bi explanata & probata funt. Haec igitur cùm
';'g£; accuratè penetrarent Maflilienfès, non con
Ë?.'j'.. tenti illâ gratiâ internâ, fiue qua non aliam gra
I. 3. ti.T tiam, qùa fieret aëtus, fioi quærendam effe
chif. Salv. cenfùerunt: ne alioquin in Pelagianam impie
*. 4. 7. c/*. tatem apertè cecidiife dicerentur. Itaque cùm
nihil occurreret , ratione cujus tales aétus ini
tiales tribucrcntur Deo, dixerunt reliquias li
bertatis arbitrij, quae hominibus in fua condi
ditione liberaliter & gratis à Deo data cft, effe
donum Dei; cui proinde tanquam gratiæ Q ya
fivNr, a&us illi tribui debent. Hoc eft igitur
quòd dixerunt, initium fidci ad matur« iu
tigr« reliquias, tanquam ad gratiam , ciie refe
rendum, gratiam, inquam , illam difcrctivam vellefanari. Et ibidem moleftiffimè ferunt, ni
vnius ab altero, de quâ quætio crat , & quas hil juodpr«dicatione excitetur, in hominibus remam
fit, ut unus vocatus credat & veniat, alter cre
dcre & vcnire nolit , fed in infidelitate pcrfi
ftat. Hoc enim ad iliam gratiam, fine qua mom,
referre velle, quafi illa difcretionis iltius pri
muun cardincm impellcrct, infipicntiae figu
laris cffè cernebant. Haac ergò difcrctivam
gratiam affignando dicunt apud Hilarium ;
Nec de hac fide poffè dici : Quid habes, quod non acce
^**. **} pifti? cùm in eadem maturâ remumferit livet vitiatu,
£?: • quae Prius fana ac perfeëta donata fit. Et in alio ibi
> demloco: Confequens putant exhilendam ab eo fi
I, a. dein, cuius matura id voluntate conditoris vomceffum
• • %. Et Profpcr alibi notat, ideo ipfos fidem ad
I'eum retuliffe,
'*'**' tionabilem
l.ô*Â i;eruit ab ipfo fit creata
quiavoluitatem,pe natura,
r quam cui ra
unufquifq;
& aedere, & non credere tmfua habeat potejia, e. De
quibtis reliquijs integritatis primæ, tanquam
gratiâ d'fëretivâ Miafilicntium, & A uguf!i-
ti$ a prad. nus agit , & C&ffianusà Profpero reprclius:
** : *. Manet in homine 'iberum arbitrium , quod gratiam
« eff. c.ll3. p., hgligerepoßit vel amare. De quo viaflilien
pr„.is.,. **£ocir;nae capite fusè tractatum cft in libris
dc haerefi Pelagiana.
Hoc ipfùm igitur à Maffilienfibus ad Re
ccntiores noftros derivatum cft. Nam & ipfi
apcrtiífimè profitentur caufam illam difcreti
vam credestis à non credente, quando utcrq;
gratia illa fùffi.iente, fine qua nom , praeventus
eft,elfc liberum arbitrium, fcu naturam ho
minis cui Deus rationabilem infcruit volun
tatein, qua fepoffit indifferentcr in utramvis
t, „ „ Paris- fk&eré : quod exduobus fimiliter vocati,
gr... eff., 4iier oblatam gratiam acceptet, alter refpuat, reâè
****:*7. dici putej ex fòla libertate provenire: non quod ü qui
'i 1 14
fie & reprobatione : Qgod hic fequatur & perfe- ,,;, .4.n.46
reret, caufa vera & propria e$t libertam arbitrgau
xilio divino inflruéta : qua ficut in naturalibus, ita
infupernaturalibus, potejffe im utramque partem
feétere. Et jam fæpiùs cùm fùpra dicentem au
divimus, caufàm cur fiat åêus hic & nunc,
& quidem dire&am & principalem, effe libe
rum arbitrium. Hoc ceteri omnes ejufdem do
&rinae patroni aftipulando profitentur, quam
do datâ jam gratiâ fine quâ non, ultimum fie
xum, quo credens à non credente difcernitur,
tribuunt unanimiter libertati, quamvis non
fine gratia. Hoc enim eft ipfiffimum illud,
quod Maffilicnfes reliquijs natur; tribuebant.
N OTA L III.
Caufâ commendandi jffam dfcernentem
gratiam, ne voluntas alioquim non la/a,
fedpemitus extinéla videatur?
C Aufa quoque quæ utrofque in iftamopi
nionem impulit , prorfùs eadem eft: ne
alioquin, inquiebant Mâffilienfes,liberum ar
bitrium ac natura voluntatis rationalis, non
iaefà aut infirmata, fed penitus exftin&ta cre
datur. Hilarius : Nullam naturam ita depraya- rv;i.r.-a
tam vel extim tam putant,- ut non debeat vel poßit fe -*•g*.
fìffe ; hoc eft, perijffe libertatem amplc&endi
boni , & lapfis hominibus, ut ibidem dicitur,
molletjiitiam inevitabili neceßitate effe coniuniium.
Recentiores iftud ipfum altè imbibcrunt,&
accuratè imitati funt. Audi Lefsium: Si Adam
Leff. lih. 4*
poterat fefle'iere im utramq; partem, nec egebat gra grat. effic.
tiâ determinante (quam Auguftinus vocat gra c. 9. *. 12*
tiam, qua fit opus) ut fatentur ij, qui folùm ra
tione debilitati, ex peccato eriginis contraëta hanc
gratiam requirunt, cur non etiam poff lapfum poterit
homo itacorroborari pergratiam(fupple suNs Qya
noN feu congruam & fufficientem ) ut poßit
opus bomum facere vel omittereabfi; determmatiome?
Debilita, enim illa facile poteft inffaurariad fingula
opera pcrgratiam fufficientem , qua non determinat.
Alioqv IN s 1 1 T a Est PRosTRATvM Li
e ervm arbitrivm , ut nulla corroboratio et fa
tu fit, ad hoc ut verè & propriè poßit opuspr*ftare,
mijita impellatur , ut ex vi impulfus pradetermine
tur, pcrfpicuum eft, NoN T aM Esse D E BiLiTA
-rv M , Qy AM P EN1Tvs ExT iNcTvM. Non
potuiffet Maßilienfis aliquis Presbyter accu
fatioribus verbis fenfum fuum exprimere. Ea
ipfa quoque ceterorum doétrina eft, qui om
ries ünanimiter putant, liberum arbitrium ex
tinéìum effe, fi non poteft fe cum gratia fuffi
ciente ad bonum fleétcre, quemadmodum ad
malú.Sed non advertunt,non effe gratis fùffi
eientis officium,quantumcunq; magna & fex
centies milienis gradibus au&tà fuerit, volun
taté ita roborare,ut determinatione non indi
geat. Hgc enim determinatio effentialiter rc
pugnat laefioni voluntatis,quam peccatú attu
lit. In eo quippe laefioiftafita cft,ut feipfàm ad
bonum
 ,, ,; ERROR. MASS. ET OPIN. QVOR. RECENT.
borum cum tali gratia ferre non poffit, fed a
aiiâ potentiori egeat, quâ vel primaria illa
1ibertas redeat, exhaufta totius concupifcen
tiæ pefte, quod in coelo fiet ; vel ea mânente,
ita pér gratiám voluntas inclinetur ad bonum,
' ut eam faciat velle & operari. Quod per gra
tiam fufficientem quantumcunque magnam
£eri impoffibile eft , utpote cui èflentiale eft,
dare dumtaxat , Posse si velis: velle verò
jj, potes, aliundè quàm ab ifta gratia peti
ebet. Si à voluntate, jam non eft peccato lae
fâ libertas;quia idem, quod Adamus &Angeli
<cum> gratia , fine qua non, potuerunt, poteft.
£xtinctam autcm cffe libertatem ad bonum, . timendi, dolendi de infirmitate virium, timi
■*!. 3:!: non aegrè ferant Recentiores fi Auguftinus
£**'''*'*
lta ca- admittât,& ut alibidiximus accuratiùs,tan
- - - - - - - - … - ex Epiftolis, Profpe£i & Hilarij Perfpicuum,…„,.
;: Ἀ quam Chriftianæ Religionis bafin aperte fa
44 m a teatur. Sed recordentùr verborum Caffiani,
c«j.coli.13 quæ à S. Profpero caftigata funt: Cavendum no
bis eft ne ita ad Dominum omnia fanäorum merita
referamus, ut mihil nifi quod malum atque perverfum
eft, human£ affcribanuus matura. Et illorum, quæ
£î, cx mente Caffiani rationem
continent : Idcircò manet in homine liberum fem
fbîd.
perarbitrium ; quod gratiam Dei poßit vel negligere
vel amare. Quibus verbis illam liberi arbitrij
indifferentiam ad utrumlibet , quam Leffiuâ
poftulat,fupercfie tcftatur;alioquin extin&um
clfe viderctur.
- N OT A L I V.
Sibi tribuunt initium fidei, credere, defide.
rare, orare, &c.
Er iftas ergò naturae reliqüias, feu fuper
ftitem à Peccati ruina libertatem,homihem
dicebant PQffe credere, poße orare, poffè defi
derare medicum. Atqüc itainitium fidei, feu
gtimos a&tus fidei, & orationis in fua pote- - iili non fint fupernaturales, vel mcritorit, ve\
- ftate co!l9cabant. Quae fèntentia Maffilien c nom ut oportet, baculonituntur arundine9; id
fium celeberrimè apud Recentiores innotuit, nifi aliter, quàm folcanti(|uà, ut oportet, expli- £.', ;*:
ti** & he- n£; hoc loco probätionis eget, quia copiosè
rf Pelag. alibi tradita eff.
* **•** . Et quamvis eam tanquam profcriptamjam
olim hærefin deteftcntur, quia tamen nonfa
tis circumfpe&è ŠÅ; fenfà ponde
rant, id quodgeneratim & in confu(o éx ca
tholica fide dàmnant, in particulari inter opi
niops: fuas capitales recepille videntúr. Éx
£? quippe codem quo Maffilienfes mo
fe docent, hgminé exiftis primævæ libertatis
reliquijs poffe credere , fperare, medicum defi
$£rare , & implgrare, fi velit. Nam quod per
illam gratiafifine qua non, feu fiiciéntû&
congruam , fe extra erroris aleam conftitutos
Putanfjdipfum non potuit Mafmilienfes aber.
vid.pp. , £?'* defçrjete ; utjim alibi diverfis locis ex.
Å«, plicatum£ft.Talis ehim gratia,ficut & habitûs
i8.a.}, bonus nulla ratione impedire poteft, quò mi- D cis explanatum eft. Hoc cùm animadverterent T**
******* 7. nus opus quod fequitür, fit òpus libéri arbi.
$£??:_.trij 3 & humanae vòluntatis efïëåus , non do
{14}f*g*a* num fpiritale gratiæ Dei. Quod etiam alijs
primi hom. loci ]
-
e. f*. ®• 16, 9cis abundè démonftratum eß.
«9* lib. z. de
grat. chrif;
Salvat. c. 6;
-.
3T16
N o T A L V. -
Múltiplex différimem. Primumquod Ma/° .
filenfes initiumfidei, & ineaperfeve
fibi qffèriberent : recentiores
r4}1t14i/1 1
omnes yirtutes. In quo dupliciter gra- |
Yius Maßilienfibus hallucinantur.
Ed Maffifienfes cùm divinæ gratiæ præju- '
J) dicium fe fa&turos vererentur, folu m ini
tium fidei, & in ea perfèverantiam, ali ofque
quofdam imperfectös actus, orandi, germendi,
dêfuae libcrtati (eu poteftati tribuerunt. Quod
cft, & nos alibi latc declaravin\us. bursfi Ptlag.
Recentiores multo gravius, idque duplicì .vi.& j.
ex capite hallucinantur, primò, quòd a&us fi
B dei,fpei, dile&ionis , & fimiles, etiam abfque
Qmni gratia (ufficiente , {eu finc qua non, cx
folis libertatis nativæ viribus profiire polfe
docent. Quae do&trina à Molinâ & Le£fio có
fidenter traditur, dum uterque ex profeffo do
set : Auditâ predicatione Euangelica fa una proba- deß. ti, '. "
vilitate per omnes fidei nota, propofita, poffunt fecer- ,..,..ps.; !
mere apad fe illam perpendere , & abi perpenderint, 3. 1o. •.•.
fide quadam ba mana credere, Si enim poteft, inquit Arelae*• , ,
fa- ΣΊ};
?. 13. d*JP. |
Lcfsius , mens habentia,
hamana credere
fame veri fpeciem cur nonpernitiofa,m
potejl crtdereillum
lutaria , fummè prºbabilia ? Ita ille miferabi- ` I.
biliter conjc&ando palpans in tencbris, quia
veram rationem differentiae iftius non adver
tit. Vnde ibidem nudis n turæ viribus tribuit,
concipere ingens defiderium beatitudinis, c% petere à |
Deo ad illam perduci. Et Molinatn finilia dif
putantem approbat ac tuetur. Nam quod
Praeclarè fe éxcufàtosputant ex eo quod aëtus
- - -
-
care velint. De quo alibi latius, c.1 t. & l. 8.
Secundò hallucinantur,quòd non tantùm a.gr. Ici,*
initium fidei & reliquos imperfeëgs a£tus $al-. s. 11.
Maßilienfium, fed fidéon integram , dile&io- o* **•
nem Dei, omnium viriutum öpera, ipfìmque
perfeverantiam ufque in finem viribus patura
libus tribuant , cuim eadem illa gratia fine qua
non, quam ad folum initium fidei Maßilienfes
libero arbitrio fociabant. Nam nihil operis
boni tam excellens in quacunque virtute repe
riri poteft, ad quod gratiam alterius ordinis
neceffàriam putent, qùàm iftam fufficientem,
feu gratiam fine qua non: que non magis ad ea
perficienda in iftâ virium infirmitatc accom
modata eft , ac fi homini fra&is cruribus pro
ftrato baculum dares, quo re&us graderctur, Priden?!]!
quemadmodum & hocipfum abuídëfiis lo- £í: :
Maßilicnfes, horruerunt enormem iftam ex
orbitantiam : adeoq; etiam in ipß initio fidei
ræftando horruifleht, nifi putáfínt , tam im
£j? aétus, non clie partem fànitatis, aut
nomen operis boni non mereri. Vndc Hilar.
geterum ad nullum opus vel in plendum, nedumper- „„..
ficiendum quemquam fibi fuffi.ere poffe confenttunt: Ep. ad 4*;
Nequc
II; 1 1I7 . P A R A L L E L V M
Ner, enim alicui ptritur4tioni, eorum ann meran- A vel perditione, nifi cùmipfâ voluntas gratiam
dui putant, e steriti 3 fupplici yluniae, unum
queijue •;r tum velle fanari. Népe ex ægritu
dinis corpore: fimil tadine fallebantur,in qua
velle fìoìri nó eft •pus vel pars ulla fìnitatis.
* - NOTA L V I. , tem mon habit. Dicetur enii, te quidem effe prædefi
Secunlum, quod illimitiumfálutis; hi to
tamfiuepoteffati vendicent.
E X quibus alia diifinilitudo aut fimilitndo
proficifcitur. Mafilien(ès enim per iltay
fidei rev cationem ad arbitrium fuum, initiú
eriym (ìlutis divinæ conltitutioni extorquerc
nitebantur,ut ita fa&is iftis fitalibus tabulis
ïndependeret ab incerto voluntatis Dei,fid
ab humana h erate. Quod notat Profper in
Epiloh id Auguft. quando finem crroris co
rùm iiife tradit, ut initium alutis ex eo qui /alva
tur mm ex eo credendum fit jare, qui falvat. Et
rurT, n : Q y\d per hoc prmcip um falut* in
}am ne colloca ur ; quod dy me voluntati human4
p • • t r. Et alibi notat Matfilienfes maurire
, voluifte fàlutem
farm, dein Ex fönte volendi.
:..... 6. Nam perimtd auxili, genus , fine quo nºn fit
'actio, tora fati, torporis, omoeroris, defpera
tionifquefcena difparc', atq;ita expeditus &
'fui juris, homo conitituitur > a$ fi nulla pror
fus gratia indigerct,& fola nudaque volunta
sti, jstefia:c operaretur falutetn fuam , ita ut
ex fonte volendi, gratiâ illâ politâ, omne difcri
nçn falutis & perditionis oria ur.
Recentiore§ non contenti falutis initium
-fve poredati fra&o fato,vindicafIe,totam Per;
-f.&img, fjlntem ad fe revocant, quia nihil
-ampliu$ ex Deo fe habere profitcnlur , quam
. fùffi i<n:iflimam potcftatem, per quam potliat
. crcdere, operari, & perfeverare,fi vciint.Cùm
- autem, n m fit confe,uei s, quod perfpicaciter ob
r;!, de grat. {eiv, vit A uguft. ut qtti po eji venire ad Cbrifitim Tertium, quidil po/finitiumfidei?eram
¢Â.,,, etiam veniat,nifi id volu.ru atq,feverit,ipfum vcilc
•& ficere, fine quo ncmo adultus falvus erit,
, aliunde ab ipfa humana voluntatc Pcti dcbct.
' Hoc ergò ih omniJus opcribus tibi ipfis tri
: buendo, flutem univertam fioi tribuunt , &
verè fùfpendunt atq, hauriunt ex fonte volendi;
adverfus Apoß. qui non ait, ut idem Aeg. no
Lib.?. Pr«- tat , quºdaut.m potes labere, quod nem accepjt , ut
4* sauit. p fu halere : fed ait, quid h. b. *, quod non acciptji,
t.
i. 1b 3 de ha De quibus fùfìus ahbi d cta confule.
veß Ptlag.
Cur autem Recentiorcs univerfùm filutem
f. 1 I. fibi per iftum gratiae fùfficientis m, dú tribue
re vólueri, t, &aufì perfpicacibus fatis perfpi
cua cft. Nam nifi & cp ra & ipfa pcrfevcran
tia tota im homiwis potcltatc & liocrtate fta
* tiatur,difficulter larvg ilg vcteres refufcitatg,
de fato ac deferatione, fugabuntur. T ali au profiteri dicunt, quod fdes demitprprf peigra
tem gratia quibuflibet ópciibus pcrficicndis à b ham iuvanda fit : item quod eis fit vita adpreff»,in
primo ufq;ad ultimum coaccfsa totum huma aeterna, qui Deo fpohie crediderint,& auxilium gra
nae fìlutis myfterium ul in ò ad cardinem li ' tu« merito credulitatis acceperint, Rurfum Hilar,
bcre volunt tis revocatur , & in eo vertitur:
1 1 18
arripuiffe vel neglexiííe cernitur. Vndc pro
ponens argumentuum fibi Leffius, quod fatali- t.ff f#,de
tatem iliain fupponere,& dcfperationem atft pr**!***
rc videbatur: iinojira,inquit fènientia difficulta-* 7*
natum,fi es iuffus, non tamen complete, nifi fuppJtâ
prafcientiâ tuâ perfeverantia: qu« prafìitntia cum
tua perfevera;:ia oîte livè pendeat,&perfeverantia 8
tua diligentia divino auxilio adiuta ( fine quo non
videlicet ) conand m tibi omni ope, omnes vires n4
turæ & gratia intendenda, ut ptrfeveratiam Præfi*
&c. Sane nihil eff quod io;imem magi, ad Adulita
tem, follicitudinem, ßudiumj, virtutis, & ad vincen
dvjangendafj.práva, naitire cupiditates, quàm ha*
praìefiatioììiatio incitarepoßit. Et infra dc fin
guhs operibus : 1 erpr«dejinationem non funt de tbid, m, 8o.
ìreta fingnla opeia bona aljolutv decreto anteprayi
fionemí noftr. cùperationi : quod faepius repetit,
& fimui expofiit illud auxilium effe tale, fine
# quo non poffumus ad bomtm opus corperari.
ltaque
fatuum eft de fato urge, te cavillari , cum
unufquifq; fibi fabricet fatum fuum; & ftulti
tiæ pîenuin defperare , ubi ffg fibi quifq; juxta
Poàicam f.neiitiam factus cft , ut tantum, fe
rat,quantum diligentiæ contulerit.Hoc igitur
ut efficererit Recèìtiores, palam ad arbitrium
voluntatis liberum opera cunéìa rcvocarunt;
quod Maffilienfes cum non agderent ; folum
rhotum fidci, & in fide perfeverantiam fu£
pcnderunt à voluntate fua : fcd indircctè
iioc ipfum con(ccuti funt. Nam quemadrag
dum fide à feipfis inchoata, gratiâ, quam fide
merebantur, de coelo in tcrram dcvocabant;
ita perfeverantiam in eadcm fidc fibi tr buen
do, don, rum omnium perfevcrantiatn & mer
ccdem eorum vitam a teinam,ab humana vo
luntate religabant.De quibus vide loco cit•
N OT A L V I I.
c Chjiigatiam aciualem 4gnoverint;
hi nullam.
Ed unus adhuc aut alterarticulus eft, in
quo magno} crè à MafTiIienfibus difcre
pan-. Hi enim Catholicae fidei regulâ, & Cc
jeftini Papæ declaratione pcrterriti, quibu
apcrtè definitur, opcra boriâ c£ muncra Dci,
us per infpiratior,& flagrantiffimg gratię do
riaiido, in & cum libcro arbitrio operatur,
apertè veran, gratiam Poft fidem, omniaque
opera noftra bona Dei ona efle conf.ffi fùiit;
qüemadmodum po$ alibi latè afferuimus,& ex P^id. t;£,8.d.
tòto lio, quem de dono perfeverantiæ f.ripfit rherf Pelas
• 1 y. twtv,
Auguft, perfpicuum eft. Qgod etiam Profper
& Hilar. nón femel teftantur ; ut quando eos
~f*g.
£»
Æjfar. is
I ceterum al nullum opus ytljiiripiendum nedum per A.pòft •

atq; ita uno fi.tu omnes illæ ch'incræ déf`to, fc e, dum , quemquam fibì fuffìerepoffe confentiunt,
acdefpcrarione diffipantur.Nihilen m deeje | Quae fepè & piirimis niodis in illis Epift. re;
: ribus tutuitur cum illa gratia, nil quo;! quifq; petuntur. Vnde Aug. exfertè teftatur, quod aea:.!;?. 4,
; ip(e (.&turus aute pravidctur ; nihil dc££ute *Tjolum initium fidei & ufque infinemperfeverantiam a no p.tf.
- -
in mgj}ra * '7•

,, ,, ERROR. MAS ET OPIN. QVOR. RECENT. * •*o
in no$ra confitucrent potejiate, & Dei dona effe mom ^ quantumcunque magnæ & plaufibilis conjun
putarent , meqtie ad hæc habenda atque retimenda
Deum operari mo/lras argitationes & voluntates: ce
tera viro ipfum dare conwderent, cùm ab illo impe
trantur credentis fide. Si cetera dona à Deo dari
concedebant, crgò catenus veram & Chriftia
nam gratiam agnofcebant.
Recentiores nec ifti veraci re&aeq; confef
fioni Mi. ffiiienfium volunt acquiefcere. Nam
quer^admodú in ipfo initio fidei nullum gra
tig Chrifti relinquunt locum,qua vidclicct non
folum pofle credere, fed ipfuò credere volun
tati iafpiretur ac detur; ita eandem gratiam ab
omnibus operibus bonis rcmovcnt, quæ folâ
hominis libertate fe quò voluerit flectcnte,
quamvis non fincadjutoriogratia fine qua nom,
exhibcri ab homine,non à Deo donari putant.
Qua de re fi fèntentia & cenfura S. Auguftini
peteretur, opinionem illam non ad Matfilien
fium fcd fortè ad Pclagianorum placita rele
garet. Nam advcrfus Malliiicnfès difputans
Ibid.
},
ita loquitur : Hæc ergo Dei dona fttnt, ud ut de
alijs taceam, fapientia & continentia, hoc eft , fa
pienter & continenter vivcre. Acqaiefçunt & ijli
Maflilienfcs: Neq; enim Pelagianifunt, ut adverfus
iftam perfpicuam veritatcm, dura & hæreti, à perver
fitate contendant.Quo per{picue fignificat,quod
fi opcra pari modo ac fidem fuæ poteftatì ar
rogaffert, ac fua effe credidifïènt,perfe&è fu
turos fuifíe Pclagianæ hærefis reos. Cùm igi
tur fidem non aliter fuae poteftati arrogarent,
quàm ftatuendo , fe fua libcra voluntáte quo
voluerit fe fle&ente cum gratia Adami,feu
cum auxilio potenttalifine quo mum, vocanti Deo
Poffe credere, profectò fiml1 modo fuæ liber
tati opcra vendicare , & fua putare fecundum
Aug. Pelagianum facit. Mirabuntur iftam có
fequgntiam Recentiores. Scd fi tranquillè per
pendere dignentur, non minus eiië humaánæ c fcd illa tantum, qua depreliofub concu\\sa
Hibertatis officium , auro & unionibus, quàm
ferro ac terreisglebis uti,(iylo argenteó, quàm
ærso ghara&eres pingere ; habitu bono quàm
vitiofo agere: Déo cosilluflrante forfàn intel
ligent, etiam gratia ifta fuificiente,feu adjuto
rio fine quo non ad operandum vel credendum
uti, non minus noflrum effe & humanæ liberta
tis officium, quàm fi motibus naturalibus five
ad bgnum fiye ad malum noftra voluntate
' utroiibst fe fleótente uteremur ; atque ideò
impoffibile effe, ut opcra aut fides quæ fic
fiunt,. fint fpecialia dona gratiæ Dei. Non
£nim, donantur illa per adjutorium quo poßint,
fiyolueris , fieri ; fed per id, quo reipfì fiunt.
Hgc autem non talis gratia donat voluntati,
Pride!. z. de
fcd vice verfa, volunt $ tali gratiae , licet neu
grat. ( hrifti £a abf};altera operetur. Ex quo fit, ut perin
$al». latum*. de ac fi nulla gratia fufficiens aut congrua
cum voluntate concurrerct, ad liberum àrbi
tifT refrenda, & perinde quoque(argumen
$ando, non cenfendö !oquor) juxta s. Auguft.
Pelagio R centiorum opinió accenfèndávi
$catur. Vcra enim gratia Chrifti medicinalis
fractae libertati coelitus impertita, cujus folius
ccnfeffio Pelagianifmum excludií, longè alte licnies nòftros recentiores longè fuperant : ita
*ius rationis cft ; nec ullius alterius gratiae cos in adjutorij ißius verè Chriltiani intelli
»
άio cum volúntate, üti vire§pcrditas rcdgcre,
ita Pelagianifmi ihvidiam áut reatu no dimi
nucre aut aUflergere poteft. Pelagius eniuo ab
Auguftino & Patribus reda;gutus fuit » quòd
gratiam, quæ propriè Cbrifícit, negando tol
Icret, & per hoc advcntum & crucein cjus
evacíaret. Vndevocabant,
nem urgebatur, gratiam, ada gratiam
cujus conf-flio
qua Cbri 3 Pafr;'
Carth, *
fhaiitfuìus ; bgratiam Salvatoris; c gratiaem Cbri Ep.adI·
fiiamam ; d gratiam Chrifli , e gratiam quæ reve.ata aest
„,
ef per paßioiiem & rejìrrectionem Cbrji,; ' gratiam b Patri,
qua per incarnationem umgeniii domata e$t 5 dcniq; &w.%o.
g gratiam Dei per Iefum Chriftum, quarn ex A Po- !4:Ἄν.
/£#*. |
ítolo ad Romanos didicerant , b liberare---noya;J [***.
' _ _ *-* -
.*
-
corpore mortis huius, hoc cft , à vitijs Ò< Paiilum'*' ,j.,.. |
bus corporis mortis huius. Hæc autein gutia *, iusta, !
non eft gratia illa fùfficiens,qua etiata primus* hvf.
p4*rt* |
homo & Angeli indiguerunt , quando in pri-
fèd § om. £arth.'
mae 1ilius dignitatis præftantia creabantur: h Rwfm. I.
eft gratia mcdicinalis, qua à vulneribus libcro
arbitrio inflictis per Salvatorem fanamur & li
beramur. Quae gratia tantù n proportione
differt ab illa flffiSicnte, quantum morbus ab -
ægritudine. Itaqúe nullius gratiæ liye Concur
[ùs Dei, five gratiæ habitualis, fivc fufficientis
& congruæ, five fine qua nom, live cujulcunque
alterius confeflionc fe quifquâ ab crrore Pe
fagiano liberare poteft, nifiiiam gratiam có
fiteatur ad fingulos a&us necefíariam, quæ
nec Adamo, nec A ngelis tanquam tanis data
e(t ; fed quae hoininum Japforum arbitrio tan
quam aegro, & fub peccati, hoc cft fùo concu
pifcenti; dominatióne captivo ac fervo,fangn
do, rcdirnendo,liberando per crucem, & inor
tetn I esv Chrifti Salvatoris rcvelata atq; do
nata eft. Hæc non eß fufficiens, non congrua,
fine qua non, non concurfus Dei, non hab;tus,
tiæ dominatu arbitrio fit ac datur a&io. Dc
hac fola Auguft, & Patres ά{putant}anc Au
guftinus explicuit;hanc gratiæ fine qu4non oP
pofuit: Hanc qui non admittit, etli omnes
àlias fatearur , ' non Scmi-Pelagiano , fcd
perfe&o Pelagiano errorc , fi Auguftini
principijs crcdimus , detinetur. Omnium
enim reliquarum gratiarum confeflio, quod
ad praefcntis conrroverfi£ cardincm, fpc&tat,
perinde eft, atquc fi nullam omninò fatere
tur.
N O T A L V III.
Quartum,illiintelliguntYeram Chrifti gra
tiam cumlibertate cojfflere;
D.
! hi mequaquam.
*-
-
QΣΤξ igitur in verae medicina
lis gratiæ confefiione prcsbyteriMiaffi
gentià
 A321 ,' ' , . P A R A L L E L v M.
gentia progil pof* fé rclinqvat. Quo enim
pa&o ij offe;ibüs faciendis cu vioentate co
ærerct,cxägrtationcs non exungucrct,fatum
excluJssgt,.tatis accuratè pcnetrarunt.Teftis
enim c:i*iqipcr in Epift,ad Auguf}. quod ex
\ *-. • • • •
prc£ ci;£tcnt: Libertatem fùam ab hoc 1)ei auxi
•. . vts.
ii• i*.-**###44 Leus mandat,el gerit.Hoc cft,
£ elcctisy oiaatatis ad credeudum Deo ante
ceß; j*î; ,tradit, quod illam gratiam
in Siriytasjscommcmorari diccrcnt, qu4 unuf
i, ;u- paH,yoluntatem iuyatir.Ncmpe volcbant,
iioi, inita ex fc incipcrc velie , non folum crc
deado,&£stiam cujuflibct virtutis opu$ faccre
d¢Élcra: de : quam in Pcrfcétam voluntatcm
Deiis joßea quáfi igneà fùiftando roboraret.
.z*., de domo ¥¥¥Je Auguft.addis, quod ipfi bariabaiitur quo
psrf. cap. 17.
4se ad cajht4tem ». charitatcm , pietatein, & cetera,
qu;. Dei dvia Je confitebantur, neç dicebant exhorta
videus.8. ;t. i £*fu* im? diri prædicatunepr«deftinat.onis Dei.
deher.pelagęa. omnia latius in Scmi-Pelagia næ bgrefis
**. *o. Ig.laratione tanquam cefta demonftravimus.
... Receniorcs ifti nihil horum huc ufquc in
teliexcrunt. Nam,fivc ingdicina illa, cfficax
Salvatoris noftri Iefu Chrifti primam crcdcn
di voluntatcm nolátubus & repugnantibus in
fpiret, in cujus intcllectu Peculiaris difficultas
cit, £íííííí hallucinati atque turbati
funt; five voluntatem, hoc e[t, volitioncm jam
cxiftentem roboret, vehementiam atq; ardoré
infpirando, virtutcfq; fingulas potenter ppc
rafido, æquè ad fatum quafi immincns recen
-. - tiores, & ad libertatis extinctionem, & horta
tionum corieptionumq; interitum trepidánt.
Gcneraliter cnim fcntiiint, omnem talcm gra
tiani, quæ non eft fine qua mom,fed qua fit actio;
feu quâ non eft talis, ut praebeat po/e/i velu,fed
vel<, quod potes, capitaliter inimicam siie
libertari.Qgòd ex locis auâorum iftorum fù n}-!'clagiang hgrciis dcclaratione deduximus. a.}«r. P,i-;
perius annoûtis liquido conftat, & apud cru- r , Eafdem & fimiks phrafes moderni illi Scho- cep.17.
dytos notoriuum ett. * «• . C.
laftici ftudiosè collegerunt, ut meritum a&tuii
naturalium , quos infideles, faciendo viribus
` ... N, O T A LIX. . . . . naturae quod in fe cft, operantur, cxtenuando
Meritum agn fuit pariterim initiofidei; depriniaut. Nam ut nihil de illis loquar, qui
. -illi i)i)iti, hi palm. cos olim difpofitioncm, vel proximam,vei re
} Am verò &, alia nonnuiia doärinae capita
H fuot, in qii.iiis Mafii.icnfis a:que rece, íio
res vel omniao pares funt, vci fi quo di{cre
pant, illos iiti cxorbitationis enorinitate mul
tùm fupcrant.Vtriq;cnim in initio fidei,quod
cum gratja Adam potem;iali, fèu fii;e quamon, ii
bcrae volúntati tribuunt, meritum agnofcunt.
Nam ilii dicunt, com.rem;cns effe veritati, ut eo me
rito, quo yoluerint & cred. irwt à fuo morbofepoffè,
fuari,< ipjius fide, augmentum, & totius famitatis
Ju« confequantur effiátum..Cujüs plura tcftimo
nia in eadem Epiftola videre licèt. *• ;
Rccei;tiores id ipfum fidei meritum palàm
receperu;:t. Cùm enim putent fe veros a&us
ex gratia dcnante faétos prædicarc, quarnvis r
non nifi naturalis libertátis fœtus fiiit, nihil D.
nurum, fi qtiàm eos gratiæ mcritorios cfle fa
tcantur.
Scd in hoc nonnulla difcrepantia eft , quod
*{aliiientes inviti ad illam confeflionem pcr
* tra£ti fint;Videbant enim intelligendi pefipi
***** , non aliud hujufmodi fidei initium eiïe,
- B bb .
A
I 122
quàm naturalis fruétum voluntatis, per quod
gratiam fibi ipfos Parere ac dare pofie, pàlàm
Profitcri formidabant. Hac igitur de caufâ,
fumumopere meriti iftius dignitatcm extenuan
do clcvabant : quod nosfufius loco fuo dccla
ravimus; & paulo poft aliquid adhuc di&uri
*
fumus. Recentiorcs verò nón penetrantes car- Kidelib*.
dinem difficuitatis,fine ullo fcfupulo meritum *?*******
in tali fide conftituunt, & veiut Catholicæ “?**'*
do&rinae, caput Hiberrimè profitcntur. Non -
' enim animadvertunt, fe naturae viribus, gra
tiæ Chriftianæ mcritum attribuere, ut gratia
jam non fit gratia: atq. ita in illud totics pro
fcriptum fcifciderc , quod gratia jecundum me
ritum detur. '
N O T A LX. $.
ÀMeritum utrique valde diprimunt; /edil
– operum cum gratia fiélorum ; hi ope
B
rum purè naturalium, 4.
S Ed ex alio latere prcsbyteros Maffilienfès
2 imitando, longè remotius quàm ipfi à ve
ritate difcedunt. Illi enim, ne gratiam gratui
tatn actibus fidei & orationis, quos non fine -
gratia per arbitrij fui libertatem proferré fe , • -
Poife ftatuebant , laetali vulnere pcrcutercnt,
dum non gratis daretur, fed'quibufcunq; exi
guis fidci & orationis meritis redderetur, mc
1 itun, iitorum actuum vehemêtiffimè depref'
-
ferunt. Dixcrunt enim fidem, orationem pul- ,,
-
- #
- ftignem fuam , non effe condignam ; effe tantum c.j t;i. ix:
0«££]ivnem gratiæ confcrcndæ , ne irraticmabilis unjtut.cap. I H.
mi nificent;« Dej largita, meve penitus dorm/;euti aut '1bid.
merti vttv 4ffoluto Jua doma conferre videretur , effè collat. 13•
solur£im fub quo gratia darctur,atq id&ogratiam a [, 1 '
Deifempergratuuam perfeverare. Quæ latc in Se- )'„'L. 8.
notam ad gratiam vgcavéré, n* ftrt de quibus
agimus , qum iftam phrafin ut injuriofìiì grá-, ,
tiæ declinarunt , dicunt cos * uv# proprie mi, reri;, Leß. degra
num reddere hominem dignum: cffc tantum b fub. j.%,
ordinationem ad gratiam ; &fic £ occafionem ; d nºxi- append. adc.
decere Deum
*meinfalluili lege dare mijensoriam,
, ut gratiaiu, hancinlegem
eos effúndat:
dandi bij$: 39.
gratiam, effe rationi maxime coijgitaneatn , quam :; ìΖ,
Patcr cum C briito inierit: alicquin qua ratio- § 1,, i„ ;.
me verum erit, Deum velle offines homines falyos fieri? e A1-linâ
Videri quippe incredibile & INDIGNvM infinitâ apud Leff.
Dei limeiitià contrarium, Quae fync longè lucu- **£****°.
lenjgra funt epitheta,quàm quibgs paülo antè ';;';..,
Caflianus ufus eft. Nam quid cft nieriturn de ???
congruo, nifi id propter quod DecE r gra- iii. -
tiam dari à Deo, & non dari Deo indigmttm eft?
Nec enim quifquam fànus Catholicus dixerit,
indignum effe Dei clementia, fi peccatoris cu
jufqüam ctiamChriftiani preces non cxaudiat,
ficut multarum preces non cxaudit, in quibus
tamen mcritum de congruo cóftituerc folent.
Veruntamen quòd Scholaiticorutn iftoruin
exorbis
 ', , ,, ERROR. MASS. ET ÒPIN QVOR. J43 RECENT.
: LXII. * 124
a .s : '
cxorbitantiam clariùs indicat, Caffianus de
aétibus quidem naturalibus- qui tamen per secumda : V% peccato
noftràm Deuspurgemur
exfpeétat.voluntatera
••-
,, grati.m primi hominis, qualeiy Scholaftigi
**.**'* iìi norunr,fierent,loquebatür;vt fuprà nonni *• A * Ltera
v-
à Maffilienfibus'afferta
cilio Arauficano & à Coa* .„. 4¥
damnata propofitio
' ' ' * 5i!, & aliô latè demónftratú eft:hi verò Scho -

** *** fafiici de illis a&ibus bonis,quiabfque ómni eft, quòd, ut à peccato purgemur, voluntatem mo* LI.
. . oninino gr.tia, hon folùm C hrifti Salvatoris, ftram Deus exfpeâat: non autem, ut etiam purgarì -

fèd etiain prim horitis, pcr puras? aturæ velimur,per fanáti spiritus infufionem & operationem*
- - Serditæ virís proferuntur : à cujufmodi bonis : im nobis fiat.Quod eo fenfu afferebant;quia cen
- }$tibus M!:fíienfes ifti plerumcj; horruerur.t. febant impertiri nolle Deum infidelibus pec
' δ }u proptcr quantùm gra ia primi hóminis . catorum purgationem, five remiffionem , nifi
itidam fiat t tam fi perat, tantùm hallucinatiq priùs poffibilitate feu libcrtate naturali crede
nis cn rnutate* Miafi,licnfcs à rcccritioribu 'rcnr,eo mddo quo iftud MafIilienfes cum gra- .
íì-ftris fipcrantvr. Yia Adami fieri poffc ftatucbant, ut fupra de
claratum çft.. • … - - - - . • • •
. . No T A LX I. '- Idem omnino reccntiorum opinio velt*. -

Multa propofitiones apud vtrofq; vera. Prima: Gra certùm & in confeffo ftatuit.Neque enim pu- -

tia nön fibi fubijcit hun aram voluitatt u. tart, haud fecus ac Maffilienfes,fer S.Spiritus
infufioriem & operationem fieri, ut velimus; * *
YI Am verò ex his qug duximus funditus illa- $ quafi Deus 'per verum adjutwritm medicinale
rum propofitionum damnatarum fonfus Chrifti Salvatoris ipfuin,velle largiretur ; fèd
, inte!!igitùr , de quarú aliquibus füperiùs non per auxilium fine quónon operaritantummodo
r* ***, ni!,ii locuti fumus. Prima cft , qüod Voluntas É; fi velit, ita ut velle purgari, naturali li
***£ ** hominis divinæ grati e fibi pareret opein ; mom gratia ertati fuperftiti relinqueretur. Hoc verò ip
4**£*
humanam fubgceret voltmtatem.Siguificabát enim-

fum & nihil aliud cft , exfpe&are Deum, ut

* _ Nia'fiiicnles, voluntatcm hominis, dum natu
raii libertate, quamvis cum gratia fime qua moh,
credebat Deo , cfficcre ut eâ five occafione,
, five colore,five merito, Deus gratiam illam
Chrifti largiretur, qua voluntas ad incremen
tum fidei,virtutefqùe omnes Chriftiafias,Deo
purgari velimus; qucmadmodum etiám fùpra
îxpofuimus. ' ' , • • • •,
- , N O T A LXI I I. ' . .,
Tertia:Sine gratia Dei credentibus,volentibus,
dcfiderantibus,ccnántibus,&c.nobis mi
fericordia confertur divinitus. • • . -*

donante pergingeret. In qua fànè fententia Ertia eß, quòd fine gratia Dei credemtibus, c*****
gratia Chrifti non fubijciébat fibi voluntá l yolentibus, defiderantitî, cenantibus,iaboran- ***
tcm, fed illa jam ante fubje&a Deo, gratiam tilus, vigilantibus,ftadentibus, petentibus, quærenti
fibi ipû fuâ poteftate paricbat. Loquuntur bis, pulfantibus , noli miferuorilia conferatur divini
cnim de illa vcra gratiâ mcdicinali Chrifti Sal tus; mom autem ut credamw , velim us, vel haec omnia
»rul. Epi.95. vatorìs, quam {òlàm vel penè folam, Auguftì- . ficut oportet agere valeamus,pcr infufiorem & ipff
no tctle ,univerfæ Scripturæ & Ecclefiaftica tationem fanéii spiritum nobüfiai. Qyibus verbis
monumenta prædicare videntur. hoc Maffilienfès intendebeht, quòd Dei tni
. In qua quidem priore fententi; illius Parte, c fericordia gratiam tribuens daretur homìni
recentiore§ ifti Maffilienfibus diifimiles planè -bus credentibus, & volehtibus, & ìllos aâus
funt. Nam quia veram illam Iefu Chrilìi me exercentibus fine gratia Chrìììì Salvatoris,
dicinalem gratiam non aliter norunt, quam ut qua ipfum velle, crédere, defideratc »Petere»
9Ppugnent & expugnent, nunquam etiam in &c. ififpiratur. in his enim a&ibus geritum
illcrum fententia, voluntas hóminis divinæ , divinæ mifericordiæ collocabant. Putábant
gratiae fibi parit opcm, utppte cujus nunquam enim non effe opus gratiâ Chrifti Salvatoris
fc indigere profitcntur. Mliferam enim vólun voluntati a&tus illos infundente ac tribgente,
tatem fuam tantâ libertate utrimq; praeditam fed fàtis ad eos efficiendos robuftum efíeliberé
putant, ut cum föla illa Adami & Abgelorum arbitrium cum folo primi homihis adjgtori$-
gratia ; qug nullo pa&o eft Chrifti miedici & quo donctur eitantípofíefi ipsä arbitriti velit.
- Salvatoris auxilium, fc non folum credere,ut quemadmodú in praeçedentibus à nobis paulò
- w -
i .

Maffilienfes , fed & diligere Deum, & omnia iìùtè,& alijs locis'ex profeffo explanatujn fuit. ra.i i.
9mnium virtutum opcra fe pcrficere poffe ar Hæc verò ipfiffinia cft recentiorug; fenteri- de barj Pé
bitrentur. Ex quo nafcitur, ut propöfitionis tia; quam ex profe(To in omnibus difputati9- c.6. g*
quoquc iftius pars pofterior, in iftórum opi hibu$ fuis hac de ré paffim tradunt. Nec ifto
nione non fècùs ac Maffilienfium, veriffima adhuc contenti ulteriùs docent,han folum ps
caftilfimaq;fit.Nunquam enim apud ipfos gra tentibüs & voleritibus curh ifta Adami gratia,
tia fibi humanam fubijcit volüntatém. Non divinitus coiifcrri mifericordiam ; fed etiam
illa Adami, quia illa nunquam habct, aut ha petentibus, defiderantibus , conantibus per
bere poteft höc officij, cùm nihil tribuit, hifi P folâ naturalis $it'; ulla gratia
£9ffêfi velis » & ipfa voluntas gratiam fübijciat etiam fine qua nem,mifèricordiam £j£gi, & ep
€

fibi: non vera Chrifti gratia, quia illam qúám pofitum indignum eße mifericordiâ Dci.Na'm
Poffunt remotiffimè àbemajum fidc & fèn verba LéTij ftint
puras naturæ de: facicntc
vires Maxime quod ifi fe eft per ££££*? |
decere Deum, ut im £*£. IV
tcntia exterminant. ' - - .
primi, in eos fuam mifericordiam effundat, qui ei im- • §•.

-pedimcnta non objciunt, & viribus naturareite uti

έθη4mfur.
{ì\ * 1*5 P A R A 1. L f. 1. v M
a/.t;.; q.ia conantur. Et Molinae : Incred bis viditur, & indig- ^ effe ponvm gra* tx Dtt, Non enim gratia
tù':■ •r. 13. â/?. mum infinita Dei clementię claufiffe eam vifèera miferi
; {o. cordiæ fuæ, ut cgnftitueret, quicquid talis peccator ex fuis
C* * naturalibus fätre attentaret, numquam fè opem latu
$itio [h rum, ut à peccatis refargeret.
Itm, l*, Quæ profe&ò Maffìlicnfium di&tis à Concilio
nºn damnatis, longè ac diverfis ex caufis jam fupra
4£HfM ta*tis deteriora funt. Nam confequenter in eo
i4;. Ibidem. . dem loco nudis viribus naturalibüs tribuit, ag
!5 ;:. gredi velle opus aliquod ex ijs quæ ad iuftificationem fpe
m,fi &famt; defiderare ut filj Dei fiant; facere aliquid ut fidem
ç.
Ibid.difp. 1 1 ampletantur, vel ut à peccatis doleant ; conatus aliquas
- a - na? rj
/ •• • •milia.
.
rg, teß. loc. cit. edere; conati Evangelise dodrine affentiri, & fimilia.
His Quibus addit exccllcntiora Lcflius: Flagittjs alfli
nere, quo excellentiùs vix Chrifti gratia tribuit;
O v. fecundùm di*amem rationis velle vivere, p-adicationem
IN 4m. 4. Evangelam p. rpendere, utpoßint ad fidem &, iufiuiam
perveiiire ; conc pere imgeii* d:fiderium c rlefu bea:itudi
Apud Lef. mis , & petere à Deo ad illud perduci. Denique propo
in app. ad fitum rete vivendi , fé uendi diítamen rationis , emen
*. io. *••34.
lib. cit. ,
dandae vitæ, memim jacuendi quod tibi molis fieri, placendi '
- - -- -
* ' Deo, & fmiles attus, abfque u!lo aiixilio fupernaturali
conceptos. De cujufmodi aétibus &c. tur non poßint
dic, diffofitiones remotæ ad auxilium gratiae ? Quam
ifta & bujufmodi ex diametro S. Profperi & Au
guftini do£trinæ repugnent. Recétiores ifti nul
lo paéto vident, quia ab eorum principijs dijun
&;ffimi funt. Quod quia non eft hic iterum de
moftrandi locus vidcat Le&tor ea quæ lib. 3. &
4. toto de Statu naturæ lapfœ diximus.
Nec verò fcfe præclarè tutatos putent, quod
dicant hujufmodi opera: mom ficrificut oportet, prò
ut ex eodem Convilio Maffilienfes hoc fieri vo
luiííe, perfpicuum efl. Non enim fitis attendunt
ifti Dótores, quid fit opus aliquod bonum fieri ceret, re&è hoc aflereretur fi liberurn arbitrium
ficut oportet.Exponunt hoc ipfiquidem diverfis per peccatum primi hominis non effct infirina* '
ac miris modis, qui nunquam antiquis gratiæ de
fenforibus vel in menteri, inciderunt , prout cu
juftj* fententiae magis expedierit:fcd fi Aug.incn
tcw\ atfecuti c{Ient, ex çujus dcôtrina verba itla
fumpta funt, iam intclligèrent, opus ficri ficut
oportet non aliud e(fe, quam re£lè , fincerè, ex
animo, non sarnali intcîtione fieri. Quod qui
áccgratiùs atfcrtum,& pleniùs fìbi perfuafum ve
ya. t;b. i. lit, legat ea quæ divcrfis locis dixiíhus. I{la verò
de fiat • f** ratione Poffe naturae nu lae viribus opcra ifta
•at. cap. *; bona ficii, fententia inter ipfoscxplorata eft.
«*- lib. 3. 4*
grat. br /*. NOTA L X I V.
sa. v. c. \ I •
©* 1 i- • Quarta: Humilitati & obedientiae humanae fubiun
gitur gratiae adiutorium,
Varta eft, quòd humilitati, :ut obedienti, hu
«Ceue Afraw*
human« fubiungerent gratia adjutorium, nec ut
***** oieiientes & humiles `fmus, ipfu gratia, donum effe
confentirent. Sentiebant eoim gratiæ chrifHanae
adjutorium quo Deus operatur in nobis vefle&
Perficcre , non dari nifi poftquam humiliádo nos
fub auétoritate primæ veritatis revelantis,obedi
viifemus fidei, credcndo per hunanae volunta
tis vires huc illuc cum ádjutorio Adae fefe fle
&tentis, propofitae veritati.Nam hoc eß illud de
cantatum initium fidei, quod non niG nos humi
liando füb potenti manu'Dei, & obediendo pr£
dicationi, obtineri potcrat. Hoc item quod'ad
Vngitur , quod nollent hujufmodi obedientiam
• • 26
Adami, five fufficiens, five congrua, fiv« fi.e quae
mam ; fed fola medicinalis Chriiti sa!vates is g:a-
tia donat, velle , & obcdire, & crede;e reveig.).
ti Deo. Quicquid ahter cum quocunq; grata e
adjutorio fit humihtas & obcdientia hunina cû,
& liberi arbitrij fætus. .
Recentiores multò longiùs recefferunt, N^ºn
præter quam quòd fìmiliter fentiunt non ef% i;*-
fius gratiæ Chriftianæ (de qua fempcr fermo eft)
donum ut obedientes fidei atque hümiles fi:x;s,
fed hoc fieri cum fòlo adjutorio fiue qtie nou j)exi
bilitate, feu ut Celeltinus Papa Ioquir, pJéìilita
te voluntatis naturali , nc quidem ;ul yrgent ifti -
obe fientiæ gratiæ veræ ádjutorium, fed ficut
obcdicntiam fidei, ita obedientiam quoq; om
nium mandator, ni fieri pof£ naturalibus
ijfdem viribus tradunt, Deo fùbiimen iftara obe
' dicntiam, per verâ Chrifti ncdici gratiata non
infpirante, vel donat.te. -
N O T A L X V.
Quinta, Aliqui pcr liberum arbitrium adgratia*
baptiffini venire poffunt.
vinta eß, quôd Maffilienfcs, aliquos per libe *
c^9*-. *-« * .
Q. rum arbitriuiis ad gratiam baptifni poffe venire g* c. * *a*, b.
contendercnt. Nempe quia fentiebant, pofitâ fola
primi hominis gratiâ fine qua non, folum libertim
àrbitrium fofficere non minus nunc, quàm in
Adamo fùfîccit, ut ad baptifmi gratiam volendo
accedamus. Nam ut ad Àdamum iftud potuiiie
Concilium nobis indicaret, ftatim adjecit , quod ca* *is,
is qui hoc ftatuit, Non minium liberum arbitriuus pe*
pecîatum prùni hvmivâ afferit infirmatum: quafi di
turri, fed in fùo naturali vigore & pofîibilitatc
perfifteret. Quam ob caufam etiam infertus di
cit. per peccatum p.ini hominis ita inclinatum & itt*-
C nuatum fuiJJe liberum arbitrium, ut nvllvs PosT £ A
aut diligere Deum ficut oportet è eft, non carnal!-
ter) aut crevere in Deum, aui*erari propter Deu*
quod bonum effepoßit. Apertifiimè pcr illud (poftr4)
fignificans , antea id primos homines per libs
rùm arbitrium potuiffè: quia quando nuliâ inte
riùs concupifceiitiali fervitute premcbatur,nuliâ
rixà turbabatur, cum folo auxilio ißius ftatus
proprio,jine quo nihil potcrat , liberum arbitriutra'
íefèipfüin nìturalibus viribus fuis ad creden
dum,volendum, diligendumq;fectcbat. Atte
nuatum verò & infirmatum nihil iftorum poftea
potuit, fed medicinâ gratiæ potentior£ ipfius
imbecillitati opitulante, velie, credere , diligcrt
voluntati fraétà primævâ libcrtate claudicanti
largiendum fuit. - -
Éecentiores noßri longè animofiùs & peti
culaliùs in hac rc progreifi funt. Non enim fo
lum adbaptifmi gratiam per liberum arbitrium,
fed adjuftitiam, ad mandatorum omnium ob
fervationem, ad perfc&ionis apiccm; ad ipfum
caelum per liberum arbitriü fe venire poffe cgn
rcndunt. Nam in omnibus i(lisfublimibus & he
roicis operibus , nihil omninò ulterius Poftu
lant, quàm illam foiam gratiam , cum qua pri
mus hómo ante peccatum Per liberum arbitrium
Bbb 3 ' illa
 ;
-

s 127 ERROR MASS. ET OPIN QVOR. RECENT. 1 118

ills omnia poteræ præfare, fi vellet; & Angeli a Plureshujufmodi propofitiones afferri potient,
reipsâ volendo praeftiterunt, gratia non donan tum aliunde, tum ex Concilio Alaulicano » qua*
* te ut vellcnt.Abfurdiffimum enim putant, quòd non folum, recentiores cum Presbytcris Má'li
Praeter peffe credere , & perfeverare, fi velis, lientibus amplexi videntur, fed plerumquc dc*>-
Deus pcr gratiam potentiorem ctiam ipfum cre rius aliquid eis addidiffe. V crum ex ijs quas
dcrc, & vclic, & vcnire ad gratiam baptifumi, hic decláravimus , ccteræ penc fiailes, « in
& perfeverare largiatur. Tam denfae tenebræ ijfJem principijs fundatæ fine uiffic Ę
funt, in quas ilta caeleftis fan&iffimi pr, fundifIi intelligi pollunt, Nunc tcmpus clt, ut aliqui
mique Doctoris doétrina mcrla afque abftru- • etiam de prædeßinationc dicamus , qualo uuri
£a cit. que machinati funt. .

C A P V T .Q_V A R T V M.
Quid praedeftinationi apud utrofque commune;
quid prcprium.
N O T A LX V I. A credituri fimt, quive in ea fide , qu4 deinceps pcr Dei
'Vmwm Dei propofitum im duo diridunt, in con gratianu fit uvanda , manfiat, Prafaffe aute muni
4itio;iatum, & abfolutum. Hoc po$tremum conftitutionem Deum , & eos pr«d;iinaje in regnum
Juum, quos gratu vocatos, dignos futurus eleâioae, J*
concipitur po$t pr«* fi mem fdei de hac vita bomo finc exceffuros effepraviderut : Scntcn
& mueritorum.
tia illa Muf{ilicnfium clara & ccrta clt , dc qua
£#. 8.*. w
Ratia & praedeftinatio pari ferè pafTu fe qui plura vcl:t, lcgat ca quæ lidio octavo de
invicem confequi folcnt. Ex quo fit, hærefi Pelagiina diximus .- -

ut quifquis in àf;crcncia gratiâ halluci Confèntiunt ad annuilim recentiores. Hor

netur , vix re&um iter tenere in pra de rent enim velut mortem, quòd Deus propofito
ftinatione poffit. Itaq; quia gratia Maffilij nfium fuo efficaci perducendi quempiam ad regnum
aígue fgcentiorum iftorum, de quibus haâenus; fuum, præfcientiam fidei ipfius, & opcruin , &
eft prorfus eadem vel fimillima;in prgdeftinatio perfeverantiæ antevertcrct. Itaque ex profeffo
nis etiam explicatione confentiunt. Quod pau 11tam Maffiltenfium doctrinam tradunt, & mor
$is ad complementum hujus operis fìudiofo ta dicus tcncnt.Detis non faiuit, inquit Lelius, abfo- i •/r & »re
* lium rerum Lectori declarandum cf. lato decreto ante pravafionem operum aut finalis flatus, def#. fe&#. *.
Et Primüm quidem unicum ißud decre qui fint falvands, aut damnundi, Et ih illa fc&io- n**. 73.
-

tum Dei, quo hómines cx maflà pcrditionis ad ne crebrò repctit, in pote(tate hominis effe , ut
æternam beatitudinem per gratiani feu per gra fua prædeftiîatio coräpleatur, hoc eft, ut Deus
tuita merita cfficaciter, jùxta fàn&i f)o&ôri.
*m£ntem , Praedeftinantur, Maffiiien(ès duritie cum ad vitam æternarû efficaciter cligat: nempe
guia, ut exp icat, efficere potcft fua libcri vo
talis Propofiti praedeftinafitis territi indúo par luntate, ut Deus praevideatconditionein, qu*
titi funt : quorüm unum effet generale refpe&u B ex partc hominis requiritur , fidem (cúget,&c
univerforuin hominum, quos ï)eus pariter fal 9pera boya, & pcrfeverantiam. LAcum Moììma,
vos fieriyellet ;•Iterum fíeciale refp{ὰ. idcm Vafquez, idem Waicntia ut ccrtum tta*
rum qgbus bcrtiludineih a&u dandaïíô. dunt.
'giter decernerct. Illud conditionúí, effe
ftatuebant, fi & homines vellent, & pcr ipfos N o T A Lxvii.
non ftaret ; hoc abfolutum. iiijà antc Om
Illa fides & mcrita cum adiutorio gratia compa
nium operum etiam fidci praefcientiam, à Deo, randa funt.
dum fola mifericordiâ lapfum genus humanum Ec tamen Maffilienfes ira crudè ißud in
3*Parare vellet, conceptùm eiië : hoc e, præ
ftientia fidei & meritórum.Tibè primo illo tclligebant , quafi vel fides, vcl epera ,
vel in utífque pérfèverantia , tanquam puris
£*perali & conditionato propofito,'quod Κ βturae yiribus à fe proferenda praefcirentur à
ba! et rationem pradeftihationis, ἀ praeam Pco; vcl Propter merita & perfèverantiam purè
buli cujufdam generalis ad redemptoreni huma umana , tanquam fine ullo gratiae adjutorio
nogeneri mittendum, & fuffi.icntem, ut aiunt,
gratiam affequcndae bcatitudini Praeparandam, £9;)Parata, eligerentur ad regnum Dci : fed
fcnfüs eorum eät, quòd propter fidcm & meri
jam fupra fàtis diximus, & fìnìì utrimque
$9pvcnientiatn demonftravimus. Nunc de HS. $a $um adjutorio gratiae comparata ad aetcrnam
foluto aliqnid adijciendum eß. Vitam eligerentur. Nam ideò expreßè dicit eos
Maffilienfès ig'tur omnes apertè decernebant, tenuifle Profper, quòd qui in ea fide, que dcvi
££p* per Dei gratiam (it iuvanda, mamfuri fint,pr< •
Propofitú abfoiùtum largiédi cupiam beatitu fiiife ante mundi cun£titutionem Deum, & omne$ eos
diné, quod propriè ipfis pía defináíô eft,& ele- C Praedcftinaffe, quos bono fineexceffworeffepr<viderit.
&io fæpiùs vocátur, n6 fiifiex praevifione,& poft Natn bono finé, nihil aliud eft, quàm in bonis
Praevitionem fidei & meritorum, & perfeve 9peribus per Spiritus fàncti gratiam proferendis.
*antiæ ín utrifquc concipi. Exfertis veííi, íí Quod idem Profper declarât evidcntiùs, quan
p,.|,.*yifi.soiuta fcntcntiàm Pro/pcr exprcllit : Qui autem
*4 •1 *gwf. do eos fcntire tradit, quòd ob hoc Deus alijs vafa t, ,,i,...
-

honoris v*r«g-$.
 -

/
I.

£. *m a*9 -

P A R A TL IL E L V M. * 1 1 3o
.• • ' - - -

V,,
'. Honoris, alios contumelia fecerit, quia finem uniufcuiuf ^ res : fed tanquam capitalem fui dogmatis fcntca
que pr«rudetit , & fub ipfo gratia adiutorio im qua futu tiam tradunt.
s&: N OTA L X X.
rus effet yolantate, & aâione, pra;turit. Ex errore. • * pradeffinatio utrifque retributio.
*,*vila*. ia S. Augufìini ante Epifcopatum id ipfum liquet.
i, , £p/#. ad
k., *44•g.
Sentiébat enim , quòd quens Dcus crediturum effe
pr«μiverat, ipfum eligern, cui spiritum fanäum da IH Inc ulterius Maffìfiènfès non aliud praedc
ftinationem e{(e fentiebant , quàm ret Fi
i; Yat, ut bona operándo etiam vitam eternam confequcre buticnem, hoc eft , non e(fe gratuitam volun
L. tatem Dei, liberandi hominem : fed voluntatem
tur. Quae Auguftini verba ab Hilario relata
Maffifienfes fe acceptate te$fantur. retribuendi ei debitâ mercedé: ut qucmadmocú
Arripuerunt 'earidem do&rinam recentiores. in tépore regni Dei affignatio non erat nifi pura
Notoríue eft efiim hanc eorum effe fententiam,' ' merces mcritorum, non gratiâ Dei;ita & jn præ
quod eos Deus cl git ad regnum fuum , quos fcicntia, praedeftinatio non eflet aliud nifi talis
& credituros , & bcne vi&turos cum adjutorio mercedis retributic.Dcfignat hoc Profp. cùm ex
gratiae Dei , & fùb ecdem adjutorio gratiæ bo pofitââ Gt nv erf bus iftâ pra dcftinaticnis naturâ '--^**.
íio fine excefîir, s etle præviderit. Quò fit ut ` dicit : Vt ipfù Eleétorum pr«dejiinatio nom fit mf re- ****** ***
*.parte diff. Vafqucz planiffìris verbis dicat, mom craff/ hac ' tributio. Et evidenter Fauftus : Prafcientia itaque ''''!
- Fauji.!*. v.
-

}} w«.5. ' in te, & re&èfènfiffe semi-Pelagianeg. Nimirum, &erenda pramofcit, pofimodum pradeftimatio retribuenda .P. 3
;.
ne fietralfent , ijfùm quoque crraffe fequerctur. , præfcribit. Illa pravidet merita ; hac præordinat prae
N o T A * LX V I I I. ,. ., mia. Præfìtentia ad potentiam ; pradejimatuo aatuf -
tiam feitimet, Prafcicntia de aliuno fubfftt aäu, pr4
Difrimem, quod Maßilienfès veram Cbriffi gratiam
•djhmatio autem de iudiciofuo &c. Acfic mifi prafaan
intelligerent ; retentiores nov. tia explorayerit , pradeftimatio nihil decernit.
IN uno tamen à recentioribus Maffilienfes dif * Coguntur, velint nolint, idem ipfum fentire
crepant : quod hi fidem & perfeverantiam in recentiores. Nam quia fcntiui,t, non Deum pcr
eademi fidc cum folo adjutori6gratiae Prim ho aditterium quo efficere ut homines velint, credant,
minis fine quo mom, à fe per liberum arbitrium operentur, &: pcrfevercnt ; fed hæc omnia hu
afferri poffe contendcrerit ; opera:verò per ve 'mana (quamvis non fine adiutorio fine quonom )
ram Chrifti gratiam , feu per spiritum [a) itum, ut voluntate proferri : hinc neceffe cft , ut tota eo
Augufiinus Tin corum; etrore pofitus loqucba rum Praedcftinatio, non fit aliud quàm pura rc
tur, fibi donanda, ftetentur., Hoc cft cnim .tributio. Q jfquis cnjm vcl fidem, vel opcra,
illud qucd dicunt , fubadiutorio gratia:item : qua vcl pcrfcvci-ntiam humanae hbertati ctiaii fub
deinceps p.rgratiam fit iuvanda. Intelligunt enim & cum talis gratiæ adjutorio tribuit , omncm
illam, vcram & medicinalem Chrifti Salvatoris gratuitam praedcftinationcm radicitus tollit.
* • gr ti&m , quam Scriptura, &, Ecclefia,& Au Nihil enim relinquit , ratione cujus propriè
7¥14. ad guftinus prædicabant? cò qnöd palam fe abomi & fpqcialiter gratuita cfie poflit, ncquc forma
<4rt. mari & damnare teftarentur, fi quu quicquam yirium liter neque in radice. Non formaliter, quia fic
in 4|i;uo remanfiffe, quo ad fanitattm progredi poffet, ' cft actu$ juftitiæ, qua mcritis mcrccs condigna
4xiffimaret. , • •• • -
• , • •• -
retribuitur ; quod ncque recentiores i! i neg.nt.
Rc:cntiores è contrarjo nec illam quidem Non in radice,* quia gravia ifta p.prini homanis'
-

gratiatu ad ullum opus bonum admittere vo c feu habitualis, fcu fufficicns,feu congrua,fcu quo
lunt ; fed folâ illâ gratiâ fine qua non, feu poten cumque nomine appe'lavcris, non tribuit ullo
tiali , & f.fficiente contenti, qua Mafhlicnfes fc modo merita fèu cfcra bota, aut perfevcrantiam,
tantummodò crcdcrc poffe cehfebant , fe {atis fcd eft adiuterium gratiae tantummodò fine quo
liberos, & fanos, & potentes putant , ad cffi tion , tribucns voluntati poffe fi velit ; vcllc autem,
£ienda quælibet operâ quanturícumque diffici & confentire, & opcrari, & perfèverare in quo
Jia. Atque idcò illos ad regnum eligi putant, folum & propriè mcritum 6tum eft ab ipfà ho
quqs, Deus per liberum arbitrium ά , & minis voluntate, non à tali adjutotio gratiae , cx
Per liberum ârbitrium operaturos,& per hbcrutn fpc&indum eft.* Nam it je phrafcs iftae $:
arbitrium perfeveraturös effe praefcivcrit. Nam fuam apcrtifiimae : Dcus^exffe fut coi/ii.]uia vo t411 z«/?/, gra*.
^avu c. 18.
„ illnd adjutorium gratiæ fine quo non, nullo pacio tatis, auius ufù fitj' gratia , ita ut hæc ei, cacia gra- ;
impedit, quo minùs operâ quâ per liberum arbi tia in a&tu fecundo ab ufu yoluntatis quodammodo "''
$tium eo concurrente producuntur, fint merita pendeat. Vbi boc auxilii m ? &veniens dedit, tam omnino ^ap. 11.n. r,
humana, & liberi arbitrij ; non divinæ gratiæ aut exfpcciat, ut cooperemur fu* grati«. Exfpe&at, ut Iºia.
finéti Spiritus muncra quæ crcdentibus âonet. faciamus bona opera , aliis regnam fuum nva daturas.
. N O T A LX I X. Totum relinqait nojfra libertat, ut confentum us. Quod
alibi declarat comparatione habituum & con
curfus Dei : Habitus voluntatis, & auxilium preve tuilaeae
• • - - - -

ftrifqueprxdefinatio completa eft ex prafcien

tia fidei, & meritorum. nien* folum exffeffant, ut potentia voluntatu [sium im
X ißis principijs Mafmilienfes inferebant, P fiuxum in aétum conßrat. Simuli modo ut Deus concur
' praedeftinatioiiem completam ad regnum fathfa*m • fiat, exfpeâat concurjum liber, a Jitri.
rn apf Dei 'efîè ex praefcientia : nempe fidei & merito Qfè manifeftilfime declarant , quantumcumn
%£* fum. Atteftatur eis Profper, dum indicat eos que magna gratia iftius ordinis & operationis
T" propofitum & pradeftimationem fecundum prafcuntiam ad crcdcndum , ad operandum , aa perfeve
' recepiffe. randum conferatur, iiihil oontío efiè in ifta
Non diffitentur hoc ipfum de fciú reccstio gratia, ficut ncc in ipfà potentialibcri arbitrii,
• -
- bb 3 vcl ia
 : : ; ; . ERROR MASS. ET OPIN : QyOR. RECFNT. $i3a
v.-l in halitu fidei , aut charitatis , quo prae- A omnem follicitudinem reffè vivendi. Et quare tandem? ' ,'
d. fl,arus à reprobato , eligendus ad regnum Rcfpondet: Quia fi illonumero es comprehemfius, nulla
« ò srum ab excludenco differat : fed priumam incuria facict , ut excudas : fi mcm es ccmprebemJus, multa
;
.:.-er tiam fi ri per liLerum fièxum ( non fine follicitudo iuvabit ut intres. Et alibi: si non fìm àe mu- ******
, , . tia) humanae voiunatis : 1. t in illo cfle me : mero fic eleëtorum, fruftra pracepta fervo &c. Omnibus s. 14,
xiv *,*, , jroptcr quod ad i cgoum pradeftinetur, emim fi mom poffum intrare in iffum numerum, extra
a , cligatur. V nde inpoflibi'c eft, ut ifta præ quem nemofalvatur. Et aliquot fe&ionibus interpo
dedi... tio aut e côtio fit fpccialit«r gratuita: fitis : Nullum exparte fua ccrium mumerum definivir, se8.«.•!,
•
fed
sit ametnicra, & propriè
itcrum. dictaplcnius
Quc& qui mercesinbum anorum
cliigcrc dc- ' neminem exclufit. Et mox itcrum : Facr[at 1£iaima
gmatio &c. Nonne Mafliiicnfium audire tibi vi
4. &c. t,'egat ca quae de mcrito & præmio primi deris voces, quibus virtutes toli, dicebant, fi Dei
humnn*s & Angelorú difputavimus. Hoc vero ita com/litutio humana præreniat voluntates 3 Quibús fu
I, i, fit;cntibus përpicuum fuit, ut quamvis & fi perfii.um laborem jactitabant , fi ne, ue reieâus à tal; A'/iar.
Profj. e
iw
dcus cur grat a Adami à fe proferri,& opcra pcr : numero, ulla indufriá poffet intrare, neque eleâu, uli; *AjfeJiag
- -

veram Chrilti gratiam à Dco fibi conferri fate negligentiâ poffet excidere 3 Quibus moleftiffimè f. 4%.
rentur, quia tanicn fuum, non gratiæ eflc fcntic ftré teftabantur, quod, quoquo modeffe cgerint, non
bant, quòd a&u fuá libcrtate credcrcnt, & in ca poßit aliud erga eo* , quam Deus definivit, accidere?
dem fide fuâ libertate pcrfitlcrcnt , non gratiâ ut Qgibus partes somjitui nolebant , quibus nec adij
- auu credercnt & perfiftercnt,fibi largierte, nun- B ciendum fit aliquid, nec detrahendum , at de alijs ad aìs
quam tar-en aufi funt fidcm ,vel perfcvcrantiam mullus poßit accedere., Nam ipfi predeftinatiomem &
in fide donum Dei, vei cleäioiiem ad rei num electionem fecundum prafçientiam recipiendo, etiam
prorfu, gratuitaa, pröfiteri, Quis com nisi infi confequienter certitudinem Dei ex praefcientia
piens, qui ncfciat quja loquatur aut de quibus non folùm abfolutâ, fed ctiam conditionatâ in- 1

affirmet, non ftatim advcrtat, non ii!;us effe vi
&toriam,qui militi cquum, & arma,vel ipfarn po
tentiam voluntatis dcdit, quibus ignavi vel non
ut nt r vel abutur tur ; fed illus qui ftrenuè pu
g.ii, armis ftis adjutus c pe'ivit,& hoften, [ira
vit ? Illius ergo ne r.tum cft , illius pra mium:
* quod ei nihil cft aliud , quàm mcrces iùcriti,
hon fpcciale gratiæ donum. , *
N o T A LXX I.
.
/
Difcrimem, quùd aliquid gratuiti involveret Maßßen
Jium electio ad Regnum: recentiorum nihil omnino.
•
- -
N uno tamen aliquid eft difcriminis, quod
1 • I Maffilienfes aliquiá fateri in praedcftinatione , lienfiutr, quibus Auguftinus, & Profpt r , & Au
ccmpleta cogerentur, quatenus operum bono- c guftinianæ äääÄÄú, appctti fùnt, fusè
rum merita, ctfi non fidem, per veram Chrifti & clarè, quantum arbitror,à nobis gerrot (\ratum ui si
gratiam fibi donari fentiebant. Quod Chrifti ad
jutorium cùm recentiores prorfus abijciant, nihil
&atuiti in prædeftinatiohc agnofcant,nccc£ cft.
N o T A Lxx I I.
Numerus Ele£torum non ef ei defnitus ex yolus.
tate, & pr«defiuitiwme Dei.
X ifto igitur capite proficif.1tur,quòd Maf.
p• /». i» , fi ienfes omnino fateri rollent definitum eííe
- - - - -
in A p f. ad ex voluntate Dei certum ac pradejtnat*m eleclorum
- ■ g. numerum , qui nec augeri poffet nec minui. Quod eos
de numero illo non ex Dei prafçientia,{ed ex ejus
v irntate & confhtutione hümanam prayenieme po
χι , duritatem definito intelligere, perfpicuè CX €QTuIIa
£!:,'
3 *p * *.
Principijs & vertis
, T oto corde demonftravimus.
& ore hcc ipfum recentiores ißi - ---
cºartant. Audi Lcffium ceteris animofiorem : si
^ e/?. /n pr.
• • pr«3 ^ tier* falvandcr.m , qui nec augeri nec mimui poteft,
c * prop, n ll. ?yetum vel laborum noflrorum habito refpeítu, im
mutabiliicr <j definitus, &ç, perfpicuum effe putant,toli
tegcrrimè fatebantur ; prout cx praecedentibus }^jde lib.8
liquerc potcft, & nos. alibi latius explicuimus. ÂÃÄ.
• lag. :ap. •*
_
N O T A L X XI I I.
- Pr«dejlinatianorum errorem utriqae impingunt
adver/arijs fuù.
D Enique cum duriffima Maffi!ienfibus Au.
guftini & Profpeii fententia videretur, Prg
dcftinatianorum hærefifi eis impudenter impé
gerunt: quod ex obje&ionibus Gallorum, íed
*
máxime Vincentianis perfpicue pat<t. Nam hae
..* refin iftam plerifquc modernis Sçriptoribus com
mcmoratam non aliud effe niß caluminius Malfi
efì, cùm àe semi-pelagiaia hæreti tra&aremus."*****
Nec in hoc recentiores à Maffilicnfibus, diffi
miles efíe voluerunt, Totis enim quibus potiunt
viribus, erroris iftius invidiam doctrinæ alte
rius patronis affricant. Nam quid cft aliud illa
do&rina, quae praedeftinatic nis praedicati9ne
tollit ab hominé liberum arbitrium, fato hu
manam vitam premit, barathrum dcfperationis
aperit, follicitudincm aufert vitæ bcn£ , cxhor
tâtiones, correptiones, præcepta, confilia , me
rità , præmia è medio tollit ; denique quae Deo
cum Calvino aflcribit peccata reproborum,
quàm error, & hærefis Praedeftinatiana ? Nam
Harc & hujufmodi Prædeftinarianis tribuuntur,
& Augußinq à Maffilienfibus impa&a funt:quo
rum veßigia ufque ad ipfas calum hias , quas ipfi
veritatem effe fincerè putant fibi terenda juui
carunt. Hinc eft illud planiffimum Gregorijde
Valentia, quò Praedeftinatianorum errgren cx
ifa fententiâ
ccntem praedeftinationis confequi fuprà di-.prid. f;
audivimus.
- - . A»«i.
J|
w9f4
-

c AP v τ
 ii 33 T P A R A L L E L v M. . **34
¥ cA P vT Q v 1 N T v M.
- Quibus utrique armis pugnaverint ; quibus gradibus
- , , in illam fententiam lapfi fint. -*
-

- N O T A , L XXI V. -
A cavit adfalutem&c. . •: ' ' ' ,. *'

Âfùm rationibus utuntur ad pr«deftinationem & gra vit, Alter ett ibidem:Nam
conformes quosfiu.
fieri imagimufily prefcivit & przdeflima- Pel.ip cem.
De quólocöLef-* t.

- ' tiam fuam afferendam. -,- • . .. •& *

V w ergo error Maffilienfium, & cpi
nio recentiorum tam accuratè, inter fe ,
j confentiant, ut exceptis ijs quæ recentio
T res addiderunt, unam eandemque fenten
tiam arbitrari quis poflct,ijfdem quoq;argumen
fius: hic locus reiiißime fic explicari poteft : quos prefci
yit, id eft, quorum prafcivit fidem & dileífionem,eospra
deffimavit ut effent fimiles filio, citatque Origefiem, Lib. de pred.
qui Pelagii in Scripturis & rationibus excuden- ß8. *•*. *.
dis, totaq; Pelagiánâ haerefi formandâ Magiftqr
fuit, ut alvei declaratum eft. Et eundem in obfcu
ra illa quæftiore non pauci Grgci in quibufdam -

tis, & armis üfi fünt ad eam firidaiidaiw tucn
άamq;,Rati9nibus Scripturis, Patribus; codem
lubrico in pręcipitium ducti\ De rationibus ni
hil eft quod üiterius fàt gamus, cum eas agunde
in praeccdentibus, tetigefimus. Nam p'eraά, quæ
infeliciter, imitati funt. Eodem igitur modo ex- Lib.6. d. ba
' plicat Pelagius : Ergo quos prævidit confermes futuros refi ?«i.* 13.
in £ta,voluit ut ferent confrmgingloria. , ... ********
Tertius: qui, accufab.t adyerfus Eleífos D<?. vbi Pel. in Com,
omnes omnino jultos Lelfius putat Ele&os dici, -

contra prædeftination$m & gratiam utriá, cadem & non folus eos, qui ad g!oriaiii deltinati funt, ut t •Tibidje£.
omnino protulerunt , humanæ ratiocinationis Aug. intelligere folet.* Eodem rnodo iritelhgit & 3*3o.&31.
ebullimenta, & carnalis praefumptionis terricula Pclagius & Ambrofia!'er Semi-Pelagigna hærefi
nenta fhilfe vidimus : qùae velut præfenti[fimum p'enus : • Qggs Deus cligit .redcntes, inquit Pelagius,
interitum fuum à folo f)eo & incertâ ejus volun ac fignis & virtutibus tuflos effendit ; & ex nreff: ali
tatc dependere formidat.In his igitur ijldem pror qnotics notat de'omnitus fèrmgncm efle. /r, Cornro,
fuscomminfcendis, fiamllltnoseos fuiííe demon Quartus,* M fereber, cui mifèreor &c. Leíius ex
ftravimus. . , ponit,quod Detis pöteß fuam gratiam dare cui placuerit,
- NOTA LXX V. • ,. , • placet autem c*edentibus.. Pelagius vero : Illius mife- teff ߣ. 3.
, Ifiem quoque Scriptarù eodem modo explicatis. . rebor quem præfúyimifericordiam f ffepromcreri,netnpe p 33.
per fidem de qtfa tta&tábat.Idipaum Ambrofiafter
vòd fifcripturas confùlamus,quibusChri tradit, &,Fauftus: Qucm igftu* effè perfpexero.
QÉ, fides niti debet, liquidò profectò de * Quintus : Igitur cuius vult iiiferetur, & quem vult r,.a. i;;.,.
premcndct quifque curiofior,S.ripturas plerafque, indurat. Lcffius : Refpicit ad incredulos fuit eos,& gem cap. 5.
& Pene omnes capitales & fundamentales,ex qui te, credentes; Illos in peccatis & infidelitate obdurarifinit,
bus Prædgfinationem fuam, & gratiae modufum lorum vero vult miferiri,quia fidem Chrjfi ainpf. funtur; teff. % praed.
utriquc fabricarunt, eodem ab uiriique modo ex Eundem Gommentarium refpicit Iulianus, quan Jéêt. 3. ms. 34.
Politas effe : quarum cxpiagatione , relicto Aug. do locum fic interprctandum judicavit,ut dicen
duce gratiæ peritiffimo, vel ab ipfo Pelago,vel à de, m feretur cui voluerit, fignificarct, cui 'ebue
Pelagianizantibus, vel auôtoribus, quos ipfimet *it : v:de!icet,quia miferetur crcdcntiun,cbdurat *^ideti*, t.
incredulos. Et ipfè Pelagius eundem ir.!inuat in *£*** ***.
fubinde fufpe&ös e/Ie profitentur,Grâcis Jeriva ' Commentario
verint, Quod nifi ad oculum o;;endi poffet, ne Epiftolæ ad Rcmar.os. *p*a At-g.
mo modeftior, facile crederet, Aliquas igitur Sextus : Reljgi« fecundari eleëtioneft graiia falre , , cap. 9. jo
operæ pretium ct in mcdium adducere ; ne quis . factæ funt. -De quio Lefìas : Loquitu* dc omnibus,qtti fin. verJ. 45i
verba potius, quam res ipfìs fibi dari arbitretur. © ex Iudeę crediderìnt, quia non ex operibus legis ad fidem
. adduât.legü.
; Priinus igitur locus de prxdeftinatione cap:ta Ete£iio Pelagius:
. .
Eleáto gratiae• fides
• '
eft'.., fi.us opera' ,,.,
Ibid. m, 38.
fis eft apud Apoftolum : Ifie qui ecundum propojitum - -

Arenp.3. votagfunt ferèii. Quem Lellius ita cxpoiiit, ut fe Scptinus : Fleífio autem conffata eff. Leffius : I* Commen*
-

cundum, propofitum vocari nihii aliud fit, quàm
!*. depred.non fecundumoper«, fèdcx gratu:to Dei beneplatito, hoc
/***. 3. m.3o. eß, gratis, Quod quamvis ctjain illo ioco fignifi
ςetur, hoc tamen {Öiü duntaxat fignificári, & non
fimul completam pra deitinationé fèu voluntatem
, conferendæ efficacem gloriae, ab Aug. mente val
ab.a.pr.4.de alienircft : ficut hpc ipfe Leffius non diffitetur,
£g; Quamvim habeutiffa pora;is, inquit, iuxta mentemfa-,
£; tib£
red |e3f. 4.
** Scripturæ, infra oflendetur : fit vero ufurpatur à dive
- - - - -
omnes qui ex It;d sit c, £ iferunt, vocantur eleiii. Pela
gus : Qui p$r fidem e!e£ti funt.
O&avus: Liber vitæ : in quo à Leffic intclligun
tur fcripti ognesjufti;nc folis prædíftinatis com
srct. Eodem modo Ambrofiafler : Frant
petere ßrip- ,,
ant fcrip- .,.id.n.4o.
ia nomina eorum in lib*o vitæ profter iufiiiant,ficut dixi
Nonus lecus ille cclcbris : Firbium fumtamenrum r. co…...
I>ei fiat., Exponit Leftius fundamentum effe Ele- c.9.ad Rom.
-
άos omnes ex operiit* iuflitia feu juftos, quifignati fuit
-

! ?' * 443. habet aliqüid obfcuritatis, & fatcsrfignificare pre . ab

memaermo
yaldedivi* : pr<jcientia,
verjimile Et pau!oqtiinfidc
eft agi de omniùus, poft : Mihi
firmita
ab £*£. m.41,
diffimationem completam, & eonvenire flu falvandis.
Quafi Aug. non juxta mentem. {aëræ Script. ræ h«reticu mom poffunt perverti Pelagius, funda;ncntum
Ę iftám explicuiffèt, fcd Lcffius.At velagius firmum exponit eos, In qworum corde fides Chrifl;
ocipfum codem modo fibi voluit juãdo lojatn erat fundata non fúnt feduji,vei*noti, &c. Deo illos op
explicans in Cqmmentario, quos gratk, inquit, vo timos cognofcentt. Vbi ütui,1icr vidcs & fidcm &
•,
_ - kDb + - '. , ' prae
 1 .
;
*-* .
x 1 35 ERROR. MASS. ET OPIN QVOR. RECENT.
præfcientiam ; ut à fimiiibus locis Dei praedcfti A dere. Nam fen(um iflum declarat Profper in fine
hatio, quam Aug. intelligcre folet, excluderetur. iflius Epiftolæ, cùm dicit, quod pene omnium par in
Décimus; Qui vult omnes homines falvos fieri.Hanc , . vemitur & uma femtentia, quâ propofitum & prædeftima
omres Maßiliènfùs unanimiter de omnibus om
nino hominibus , ßcut & rccentiores exponunt.
Vndecimus: Non ex operilus, fedex vocante &c.
Totus ille locus à Leffio fic exponitur, ut fignifi
,.t. p3, 3. cetur, Deum in cor ferenda {alutc non habere ra
m. 3i. tionem operum externorum,præfertimlegis, jue Iud«i tan
tificiebant & ok qu« putabant fili omnia deberi, & om
• niuus alijs effe preferendos ; fèd fide, tantum, & interni
• affeáus in Deum & öbrfum.Quod fusè Apoftolum
. explicando dcclarat. Eadem cft omning expofi
tió Iuliani Pelagianorü hyperafpiftis fideliffini,
qui eam adveifus Aug. animose verbosèq; de
r ). r. oper.
imp. apud
fcndit : comprimit , inquit, gentium Magifter Iudaeo
*g.
rum tumorem. c%- offendit
- -
1}01,
- - - -
'imulto caftiu* de gratia & prgdeftination« fcripfit: j.
Jeminibus humant generis,
. fed in moribus effe diffantiam,ut fe illi agnofcerent, miffi Ipfe Auguftinus ex incuriofâ forfàn Qrigenis, aut
'
deles effe cura|ent, nullâ praiogativa circumcifi genciis aliorum Græcorum le&ione,in cgìem errorem
pindicandos. Et mox addit, Iudæis m Ceremvmiarum ,
& hofharum olfervatione gloriantei , algs nationibus fe
praeferendas putaffe. Cui expofitioni fuam opponens
Aug. Vt fciant qui intelligenter legunt, quemadmodum
conatus fueris verba Apoftolica obnubilare , clara & reóf4
pervertere, huic difputationi tuæ ex eadem oportet Apo
Jfclj di/putatione iejondcam. Eadem eft & Faufti
Semi-Pelagianorum deterrimi , qui totum locum
refert ad crcdituros , & mom credituros-: & vcrba non
ex operibus,eodcm mcdo exponit, non ex operibus
legis. - •
Quod fi tempus hujufmodi locis colligendis
impendere liberet, aut ncceffe effet,vix ullus lo
cus alicujus momenti à recentioribus ínftituto eo
rum adhiberi forfan dcprchenderetur, qui non
ante à Pelagio, vel Iuliano, vel au&ore aliquo in
hac rc fufpcâo,fuiffct ufurpatus. Non quod figni
ficatum velim , erroneas effe cun&as iftas inter
pretationes, abfit; fed hoc tantum, qucd reli&is
interpretationibus Auguft. quae in iftò dbfcuriffi
mo & periculofiffimo argumento verfàntibus ,
erant ample&cndæ, fufpeétas & à Pelagio,vel dif
- cipulis, vel Magiftris eius,vel & Grgcis in hac ma
'teria periculofifIimc loquentibus & fentientibus;
excogitatas, arripere maluerint.
N o T A L xxvr.
/ ' Eodem modo accerfùntur imprefidium GraciPatrer.
* D Oft Scripturas fequuntur Patres, quorum in
rebus theolcgicis confpiratio non parvum eft
veritatis argumentum, Hós Maffilienfès pene om
nes adverfus Auguftinum flare invidiofiffime
contendebant. Nàm inde funt illa verba eorum
apud Profp. Obflimationem fùam vetuftate defemdunt;
z}if. ad
•*•;. & ea quæ de Epffol4 Apoftoli Pauli Romamù fcribentis
ad mamifeftationem divina gratia pravemienti eleäorum
merita proferuntur, à nullo umquam Ecclefiafticorum ita
effe intelleéta, ut nunc fentiuntur, affirmant. Idipfum
,,,„..„ & Hilarius eos magnopere urfiffè teftatur. Ita difcederdun, pútant. Imò verò, ait Molina, ££• hi anl, a. v).
<*g. que clamabant, ut ait ibidem Profper, Contrarium P duo Patrcs (Aüguftinus ac Thomas) in eam fentcn- •*,•**,
Patrum opinioni & Ecclefiaftico femfui, quicquid de vo
catione Ele&orum fecundum Dei propofitum Auguftinus
difputaverat. 'Quis autem fuerit ifte Ecclefiafticus
fenfus, & qui Patres, non eft difficilc deprcheh
· ·
ii36 -
tionem Dei fecundum prafientiam, volúntatis, vel fi
dei, vel orationis alicujus, vel opcrum fufceperunt.
Patres vero illi non alij fuerunt,quam Origenes,
ceterique penè omnes Grgci, qui ipfum, propter
ingenij excellcntiam & explicationum ubertatem
& varietatem avidiffime imbiberunt, & prono
confenfu fecuti funt. Ipfe vero in Epiftolam ad -
Romanos, & in libros periarchon, errorem de
praedeftinatione fecundum Praefcientiam , omnef
íjuc ceteros Pelagianorü & Maffilicntiâ tantâ co
' £iâ & accuratione præcudit, ut poft Pelagij aeta p^ig*!;*.«.?/
tem vixiffe vidcatur. Quod nos alibi pluribus ber A P. *.
patefecimus. £x Latinis etjam Ambrofiäßer non Ίά.
-
-
impa&us fuit, nec iiide aifi divinâ revelatione libc t35.8.de rei;
r. 4•
ratus. Tam pronum eft naturæ miferabili de fe
medullitus praefumenti aliquid prius dare vclle
Deo, ut retribuatur ei. . . ^ - - ]
Rccentiores noftri cum candem fcntentiafm de
propofito & pra deftinatione Dci fecundum præ
fciefitiam aviäiffime fufcepcrifit , & ex profeffo
tueantur, etjam in ÉÉÉ fibi Mafmilienßs
cffc nolucrunt, quod Græcorum fcntcntiam tan
quam fibi patrocinantem probant. Hinc eft cnim
. •
quod paffim Lcflius, MQlina , & alijOrigencm,
cujus do&rina pcftis cft gratiæ Dei , aliofque
Græcos pro fe citent, & interpretationes eorüm
uti Maffijienfes, Auguftino opponant, eoqus re
jc&o exofculcntur. Qu£ d pcnè infr gulis ;£
cationibus Scripturarum apud Lcffium libro de
pradcflinationc vidcre licet. Quafi ron cflet fá
cillimum univerfam Scmi-Pelagianam haercffn
ex Origenc & ceteris Graecis fiabilire. Vrde
Gabriei Vafquez ceteris nonnihil cautior in hac r.fj.i. v.).
re, palam profitetur origentm, Chyfofcnium,Thto- diff. 89. *•$.
dorátum, otcumenium, Theophilaátum, ceierofque Gra
cos Maffilienfium cpinionem tradiâifíe, quos tan- .
quam columina fuá: dcârinae Leffius in hoc ar- *
gumento, tam densè citat, ac tanti facit. *
NoTA LXXVII.
Magni faciunt Auguílinum, ano doärina capite !
excepto.
-
-
Tquamvis Graecis Maffilienfes adbzrefcc
rcnt, magni tamen fecerunt Auguftinum, &
quafi inviti in ifto dc&rinae capite reliqucrunt :
sed plane, inquit Hilarius ad Auguftinum, illud £i'*;*
tacere non debeo, quod fe digant tuam famifuatem,hoc Epi.ad 4*
excepto, in faíiú & d;£tis omnibus admirari.
Neç diffimiliter recentiores Auguftinum ex
tollendo magni faciunt ; fcd cum ad rem venitur.
in hoc articulo praedcftinatipnis & gratiæ, ab co
tiam indinajènt, jalvâ eorum reverentiâ, qua eiúebetur g? ia-*
maxima, quoad illud fecundum, quod praedcftinatio *
non cft fecundum praefcicntiarn ufus libcri arbi
trij, admittenda non effet.
- NQTA
-
 -

,1 137 . P A R A L ALlapfiE funt.

L vMaflilienfes
- N o T A L XXV 1 I I.
Auguftinum tamquam turbarum autorem accufant.
f Ec fàtis ei at Maffiliènfibus Auguftinum
rejecilfe, nifi etiam reprchcndcrent,& veluti
qui fidelium confcientias nimià do&rinae infoien
tiâ ac duritic perturbarct , acritcr carperent. Te
ftatur hoc Hilar. ad Augu£. Ad fummam fatigati,
M quippe in errorem1 1inde
38
corruerunt , vel jâ errantes confirmati'udt, quòd
cùm ofcitanter fecurèq; S. Aug. fcripta legerent,
partim obfcuriufcula non fatis intclligerent ; par- ,.
tim oLjeéîiones errantium , aflertiones docentis ..
effe crcdercnt ; partim haercfes ab Auguft. ipfo §.
revocatas & refutatas pro Catholica doctrina
imprudenter acciperent. -

ommbus nobis, ad ud profecutio eorum, velpotius querela

conye, titur, ut dicant: Quid opus fuii huiufmodi diipuia
tionu mcerto, tot minus intelligentium corda turiari?
Et quidétr, quòd fìtis moderatè Maffilicnfès,
non paulò iminodeftius Recentiores noftri hanc
Nam ex primâ illa caufà fa&um eft, ut cum
verba S. Do&t, ris contra Porphyrium f ripta nó !
.
intelligerent, Euangelijpr, dicationem fecúndum
præfcicntia Dci,quâ quando & ubi pra nofceretur
eiie crcdenda, difpenfùri crederent. Et hoc,inquit , - *

turbátionis invidiam & infciti; notam Augufttio Hilar.

ctiá mum folum
fanétitauis tuaealioram Catlvltcvram
difputatione antiquarerefiim te- Z.'λ'.
mijs,{ed
f prvbare au a g.
impingunt.Quid cn m fi velint vila Molin; vcrba
A/ol. q. 23. pruderis quifj;fìcile videt: 11« fententia ( Aug.) ftantur : tib, tamem eamdem grauiam nom mmore veritatis.
Ζ muliùm fane eo tempore , mwmnull s cx j dclibu turburit, per puuitate docueris: hi eMilud, ju-d dixit tua fanétitam.
aJ.i.mms.6 tum, ob fui eo tempore movitatem, tum quod non addiderit in qu«ft. vontra Forphyr. de tempore Chr:ftariæ Relig.
Auguft. pr. dejiiationem fuiffe non fine prae(cicmtta ujus Tunc vuluiffe hominibus àpparere Chr flum , & ap- d eos
lliriarbitrij. i;erum, : sufficor Auguft. non adverttje, B praedicar, dviirimam juâ, quahdofùebat , & ubi fctebat
qaant, mad suferendam duritiem illam conduceret additio effe, qui in eum fuerant credit.ri. Signilitcr Aug. di
illa, de prajciei.ta. Vbi addit , Aag. fuafi fub diligine fput tioncm dc parvulis in libris de lib. arbit. non
confliturum, arb;iratum effe id quod non erat. Itaq; iion perîctrantes, de pctii eorum Auguftinum dubita iã.
ibid. fjtjungit:fe non m.rari cpinionem illam, eo paâo intelle * re maluiffe vemjuerunt. [taque vtrumque locum Au
* άum,à multi, m.mi, duramindignam 4, divima bonita e& guliin s, & genuinon, ejus fcntcntialn explicare, L. a.;„.
ιlementia iudicari Et inferius tradit,q öd quia Atig. con pulfus eft. , _' per/ev. c. ,.
non ad- erterat , praede! inationcm cfle fecumdam Ex fecunJa caufà contigit , ut Presbyteri illi & 1 v.
,,,„. „.„,. menta qualitaiemjujus !ib. ri arbitrij, do&rina eius plu Genuenles, cum apud Aug.illa legiffent verba in
»luumo. mimos ex fidelibus mirum im modum turbavit , nc di am, lib. de dono perfev. Sed aiunt, utjcribiti, ueminem
in juit, illius occafione falutem eºrum fuiffe periclitatam, poffe correptioni fimulis excitari, fi dicaiur in aenyent*
Et de vi&. ria S. Aug.contraPelagianos & Semi Éçlefia aüdientibus multù: 1, aje habet de Pr«deftimatio
l'elag. loqucns : Ha, dfcio an expliata pei*, & ab me definita fententia voluntatis Dei &c. putavcrint
Ibid, unde reddita ratio integra somaliamdt libertatem arbitrij Aug. ex pérf na fua fic locutum effe , atq; £o mo
v: m il'u trilas, & barcticis aditu, quo facilius ad pacem do írguéftinationcm & gratiam dgfet dendo Fro- .
unitatem j, Eccefia redirent,fit patef. άus;& concei tatio didi(í. profper dfcitus hujus hallucinatipnis te- '
mes qu« ante mille annos inter viros Catholicos oborta. fhs cm : stupeo famifitatem vestram obieäionem calym- Prof,.a
funt, qnantám, par eft,fin tcmpofitae, Et totum pro niantum a pérfîa defenforis grati« non potuiffe difcer- aubTo.*
fundens fpiritum fuum de Auguftini do&rina, & nere. Et verba vlti etiamiium eipfi , qui vltr ätatiombus 0**/.
- *id. me
fua, quam de gratia & pra deft. tradiderunt: Qgae fuu re,pondet aptaffe. -

i»itumo. • (principia)fi data explaaat. j,femper fuiffemt,fortè me; C

- .- -
Pelagiama has effis fuiffet exorta, mejue Lutheramitam
- impidem ei arlitri, nojiri lilertatem fuffent aufi megare,
ol tendentes cum divina gratia , prajvientia , & p 4 defi
matione colarere non poffe ; ■ ejue ex Auguft pinione,
.onc, rtationibu'j, cum Pelagami , totfideles fuiffent tur
bati, ad f el.giai fj, defeciffent,facil j,reliquia ille rela
giam rum m Gallia, quarum im Fpif. Profp.& IJilari, fit
jam.io. fuiff.nt extin&#4 ut patet ex ijs in quibus homines
illos cum Cathvli, ù convemffe, & ab eis d;ffenfiffe , eedè
Epif vl« 1 fantur : cvmcertationes deniq; t.ter Catholicos
facile fuiffent vom pºfitae Sed cujufmodi illa principia
Molinæ fint, quae olim cxpl c • ta fùiffe j'£';
& quàm felicitcr ex ijs extin&ta fiffent Pelagia
ro rú reliquiae:quàm deniq, gloriosè pro Catho
lic , Ecciefia concertationes inter Catholico sex
ijs conponi potuiflent, ex fundamcntis quibus
ifla prinçipia ncumbunt ut jam jam fequcnti no
tactlenf, ii fumus, manifeftiùs eluccflct.
NOT A L XX I X.
D tam densâ ca'igne te$ta & involuta funt, ut in
Vtri ue cb eâ:or es ; rc folttiombus , & errorcm ab Au hac materia nojau&torem legere & exponcrc,(ed
guflno profu* ptum pro do£ìrina Cat. vltra capientes,
{e);entiam fiam. cxvog ita, umt, & fumdarunt.
V. Nu in itac; f pra mrdum anior advcrfionc
& adn iratio è dignum eft , quòd utrique,
qui Aug. d &rit am & m.irantur & carpunt, cx
• illa ipfa dc&rina ijldcm vcftigijs in præcipitiuma
Ex crtia caufà Semi-Pelagianum errorem,
qucm ipfe S. Auguft. an e Epifcopatum tenuit,
& multis libris poftea exaratis refutavit, pro
ipfiffimo Catholicæ doótrinæ dogmate amplexi
fuit. Teflatur hoc Hilar. in Epift. ubi S. Aug. (t.
vcrba illum errorem undiquc fpirantia producit,
que je accepiare & probare iefabant*, tanquam cgnve- ,ru.,,,,
iiientia Luangelge veritati. Scdantidotum illis Awg aa J.gj.
proferens & Mafliiienfium, lapfùm notans : Vitiis
íerte, quidtunc defíde atq; ope lu- fentiebam, nempc •^f*. li'.•
{jmilitér errabar, ut ante dixerat , quamvis de com- P'*'*/** **-
mendanda I)ei gratia l.borarem : im qua fenuntia flos “**
fratres no, ros effe , unc vuleo: quia non faut lege tlilros
me.s, ita et, m in vi curaverunt profitere mecum.
Tria ilia hallucinationum capita,vclut omniá
fontes errorum, quibus à MafIilienfibus gratia &c
pra dcfu.latio contaminata fgit, integerrima, Ple
íiftimaque Rcccntioribus noflris vclút hæreditate
tradiderunt.
Nam ad primum quod attinet, Aug.fcripta eis
tanquam de a nigma i)us divinare videantur.Vix
enii, quicquam occultioris do&rir £ Auguftinian£
in ßriptis corum reliquú cffc v dcas ; & ubi le&to
ris ocülis eam exponere conantur, Lcff. inprimis,
Molina, Vafq. Suar. opinionibus fuis Præoccu
patis mordicus adhærentes,& Aug.(cufàtuis ά Cςε 10
!
,, ; , ERROR. MASS. ET OPIN QVOR. RECENT. • 1 140
coelo differentibus aptantes, fententiam cjuspo- A tiam,& fi non habuit, non utij, arcepit Ad quæ verba a.;.ii,4.
tius funditus eos evértcre , quàm explanare dixe
ris. Quod in plurimis graviffimis argumentis, de
a&ibus infidelium , de aétibus moralibus, de gra
tia primi hominis & fecundi , de prædeftinatione
& auxilijs Angelorum , quomodo aliqui magis
ad;uti fint, dc pura natura & alijs non paucis
capitibus fuo quodque loco declaravimus.
In 2. & 3. hallucinationis capite, tam eviden
ter atq; enormiter tenentur, ut fi de induftria ab
errare volui{fent, non potuiffent ftudio delibera
to gravius & in fcopulos periculofiores impinge
re. Quod nc temerè jactaffe vidcar, rein paulò
preffiùs explorando declarabimus.
Duo praecipuè cardines (ùnt,in quibus intelli
gentia gratiæ & prædcfinationis, ut ab Aug. tra
dita cft , vertitur natua adjutorij primi hominis
fine quo mom ; & adjutoff fecundi hominis , quo fit
opus. Vnum accommodatum cft viribus intcger
rimis & liberrimis; alterum fractis & fublibidine
captivis & fervis. Ex quo neceffe eft intcr illa duo
adjutoria, proportione quadam tantum difcrimi
nis c{fe,quantum inter fanitatem & ggritudinem,
imò quantum inter vitam & mortem. Illud cnim
viventi aptatum voluntati, robore ipfius incitatur
& retinetur, torquetur & retorquetur quo volue
rit: hoc verò mortuam ad viram revocat, atq; ei
tribuit vivere, fàpere,veiie operari.Qui hic lajfus
fuerit alterum pro altero accipiendo,tantú ncceffe
cft crret, quantùm in rebus iftis errari poteft: nec
aliud Aug.fçripta de gratia & prgdeftinatione effe
judicabit, quàm confufum quòddam locutionum
improprijflimarum chaos, errorumq; labyrinthú,
ex quo exire nequeas , nifi quemadmodum in
denfifiina filva viam, obvia quæq; caedendo &
proftcrnendo, aperueris, Difcrimen iftud latif
fimè, & nifi fallör, perfpicuè declaravimus; quod
veriffimum effc & ünicam aperiendae do&rinæ S.
Aug. clavem, admirabilis rerum omnium conne
xio, & à capitc ad calcem ufq; fumma verborum
fententiarutnq; confonantia altiffimè clamat. fn
utroque cardine fcu utriufq; ftatus adjutorio in
feliciffimè recentiores lapfi funt. Cùm enim pro
pter inolitas Philofophiæ fuæ opiniones ab Aug.
valde difçrepantes, cernere non poflent, quid fi5i
Aug. in ifto difcrimine tandem áliquando vellet,
fcntentiam praecipitantes, partim objectiones ad
verfàriorum pro refponfionibus Aug. partim er.
rorem hærcticorum pro do&rina S. Dò&oris ar
ripucrunt. Ex quo factum eft,ut in iftis totius ma
chinæ cardinibus hallucinantes, adjutorium ftan
tis hominis pro adjutorio lapfi,& vice versâ, hoc
cft, auxilium [ànitatis pro remedio ægritudinis,
& è contrario ; at&icum videlicet polum pro an
tar&tico & antarëticum pro arctico accepérint,&
fupcr iflà bafi univerfamíi doétrinæ fuæ molem de
gratia & praedcftinatione collocaverint, fingnla
ad oculum demonft;abimus. '
P^ide Suar. Et quidem Franc. Suarez, cùm non fàtis pe
'. ic. degra. netraret difcritnen, quod inter gratiam primiho
•. 9, n. 6. minis & fècundi intércedit, locum Aug. arripuit,
ex quo evidenter oftendi putat , primo hoinini
quoq;per efficacis gratiæ donum, five per adjuto
torium, quo fit opis, pcrfeverantiâ donari debuiffe;
quod ipfe ex profcflo aflcrit, & ex Augufl. etiam
probari putat. Aug. enim de Adamo innocente
loqucns, his vcrbis ufus cft: Non habuitperfeveran
Suarez. Supponit, inquit, mam potuiffe illum habere mfi c.ir.cgra.
accepiam, à Dco videlicet , hoc eft , nifi per cffica- *• **.
cem gratiam ei à Deo donaretur. Ex quo con
cludit perfevcrantiam Angelorum in illo eriam
ftatu fuiffe, fpecialis domum gratiae , imo etiam Chriffi, Juare{&
quod videlicet Adamus & Angeli non fibi- ipfis
libero arbitrioparere, fed à Deo per fpecialé gra
tiam videlicet efficacem accipere debuiffent;pro
ut ipfe ibidem ex profeßø probat. Eundem locú
Agg, ccdcm mgdo accepit Gabriel Vafq. Idem,...{. I, p.
- - »
effe , inquit , a;ad Auguft. non habere, & non accipere dif?. 95...
a Deo, patet ex cap. io. illius l;b. Nam de eodem primo
homine, inquit: Non ergò haltiit in illo bono perfeveram
tiam: etfi mom hal tr;t , mam utique accepit. Ita illi, fèd
non advertunt, illa verba non effe Aug. tradentis
doctrinam fuam, fed Κῦ, !Pela
giani opponcntis objc&tionem, qua evertere S.
Praefulis fèntentiam conabatur, afferentis pefeve- L; A*r*,
rantiâ hominibus lapfis juftè negari,quia in malia o ;** io
perditionis per peccatum Adæ conftituti fùnt;
ideòq;per fpecialis gratiae donum eis efíe largien
dam ; & confeque iter homines id à fè haberì non
poffe fèd à Deo donante effe accipiendí.Obijciebat
enim adverfàrius: Adá non habuit perfè vetantiâ,
quia non pcrfeveravit; ergò eâ non accepit à Deo
& tamen Adam nondum in mafTa perditionispec
caverat, ut ci meritò negaretur ; ergò falfum eft,
quòd propter dãnationis mafiâ hominibus à Deo
negctur : ergò ulterius falfù eft, quòd perfeve
rantia per fpecialis gratiae donú à Deo aécipi de
beat, fed perfeverare & non perfeverare et inho
minis poteftate ita ut ipfe fibi poffit hoc nolendo
negare vel volcndo däre. Haec obje&iojugulum
pctcbat omniú, quae Aug. in præcedentibus capit.
tradiderat, quod & fides, & opera, & perfévérâ
tia. non folum veluti donurì gratuitum à Deo
accipiendum effet, fcd etiam prôpter damnatio
C. nis maliam juftè negaretur.
Iam verò effè illâ verba non affertionem, fed
objeétionem ex eo manifcftiffimè patet, quia im
mediatè difertis verbis præceííerat: Hinc exoritur
alia quefiio&c.Et cú ei iioiinihil lucis proponendo
addidiflèt. iterum repetit: sed illud magis quaerendm ,,;,,,.
eff, operofiufj, traâandum, quid refpondeamus eis, qui ,v* •
dicunt &c. Et mox proponit eodem filo orationis
ea verba, quæ duos illos Scholafticos deceperunt,
ijfq; propofitis ad folutioné accedens ; Quapropter, ttif,
inquit, [aluberrimè confitemur quod re$tißime credimtu
&c. & quæftionem iftam per tria integra capita
profundiffimè foiidiffimèq;diffolvit, tótis difpu
tandi viribus inculcans doétrinam ex diametro
contrariam ei , quam Recentiores ifti ex objeétis
verbis exfculperé conantur Nempe tradit Adamâ
non indiguiffe adjutorio gratig, quo ei perfeverâ
tia donaretur,{ed per liberum arbitrium potuiife l
perfeverarefi vellet, cum adjutorio alteriùsgene- 1
Š. quo perfeverare non polfet, non tamen, ut
pcrfeveraret largiente. Quam egrum hallucipati$- „, „,-, *
hcm latius difïufimus, & oßendimus, cùm de primi*
adjutorio primi hominis loqueremur. c, 17. 1
Eodem modo hallucinántur confequent r **.** |
Suarez, Bellarminus, Vafquez, cum celeo'em £/.
illum Auguft. locum, ex libris de Civitate Dei Κ É
citant, quo Angeli boni magis adiuti dicunt! : ut iî.i;it
inde probent id quod ex Aüguft. fefe haufiife Pu- Vfaj).
tant, Angelos átque Adamum fimilitcrÈ 'ÉÉ 193.c.4-
- os no
 -
_- •
llJ -
-

f\;
/
.* i4* *
.{. . v
- •
a P A RA L lE L vM , , , - * 1 141 **
vi, ,
* *
fos homines ; auxilio sfficacis quo fitopus, a tione ad folutionem accedens: Hac, inquit, tii, a spir.
tit; eguifle: Sed latè ofiendimus, eos & in iftolo. difputatio, fi qu«flioni illi folvenâ. [úfficit, fafficiat. & li*. e. 3*-
ut : ridet;$. a. co, toto caelo ab Aug. mente aberraffe, ut qui si autem refpondetut, cavendum effe �c. attendat
'*; ζ£, -non ftatuit majus auxilium, quod Angelis vuleat, non ideo tantiiw ifiam voluntatem divino mu •

(. *•*•*a8 viatoribes datum fit, fed quod eis cum ipfa heri tribuemdam, quia ex libero arbitrio eft, quod nobis
aeterna beawtudine tanquàm permanfionis naturaliter comiríatum eft,i.Vbi eadem verba re
praemiurt retributum fit: *' **: ' r *. `petit, quæ à Pelagianis objeéta , & à recentio
.' Sed ficut (ti auctores objc&ionem Pelagi*. sibus tanquam Äug. arrepta fuerant. Si Aug.
nam pro Auguftiniana affertione capiendo in de lc&torum fuorum fanà follicitus intelligeri- -
primò divifionis metutto, lapfi funt, ut adju tià cx profeffo præcaverc ftuduiflet, ne quis
torium primi houiinus fine quo num, in adjutó *verba illa, obje&a tanquam fua arriperet , &
rium Cl*\u quo convertcient: ita cx oppofitó Pelagianam do£trinam earum cortice propi
, ijdem ipfi,& alij plures ejufdem doctrinæ fè natarn imbiberet, non potuiííét manifeftius
• άatores, iterum Pelagianorum objectionem '9bjeétionem à folùtione, difputationem ab of.
':: atque errorem, dc&rifiim Aug. exiftimantes, fcrtione, falfam do&rinam ventilatione di£
'-i fecundum juvifionis 1itius nembrum pcrver £uffam à fubjun&a rcfi:tátionc difccrnere.
Ille tendo, un primum converterunt 5. ut gratiam Quid enim e(t it; d, videamus uirum fatisfaciat,
, Ea
fi Chrifli falvatoris mcdicinalem qua fit, ac da- v quam non dari folutionem fèd proponi quæ
tur a&io, in gratiam umnocentis nominis & ftionem ? Quid rurfum iftud, si ha, diffatatio
-

Angelorum verterent, atque iia tota Chri B quaflioni folvenda fufficit, fujciat, quam difputa
ftiana doéìrina dc advcntu Chrifti , de caufa tiorem non alieritonem fuiffe gráditam? Ouid
affercndæ lapfi, houninibus mcdiciaae à non denique litud : Si auteiii,refpondetur, careiidttr.
advertentibus funditus everteretur. Vt enim &c. Atteudat & yideat, non ideo tant&m iftam yo
, Probent gratiam, quae nunc homnibus ad cre lumtatem diyinm muneii tributndem & c.quàm prop
dcndum divinitus datur, ita cffc lubcro arbi ter illam caufam, difputationem ìftìm fìlven
trio attenpcratam, ut inflar gratig potentialis dæ quæftioni nonfùfficere, fed aliam eííe qu£- •
- (quam Aüg. adjutoriun fine quo non appellat) rendam ? quam gtjam ftafim fequcntibus ver
£a ftante, in libero arbitrio, poflit arbitrium bis accurate tradit. ' . '; : ' ' ' . . .
indifferenter velle vel nolle; locum Aug. tan , T ertia qugdam totius íententiæ recentioris
quam luculcntiftìmue {ìbi favcntem exlibro dc jflius bafis eft, quam adverfùs omnes adver
Spiritu & littera producunt: ubi caulam qug arios vgtut inexyugnabilem c!ypeum obijce
rens Aug.,unde voluntas feu volutio oriatur, re folefit;, Locus tile, videlicet Apoßolicus :
:` • an ex liùero arbitrio (e huc illuc fie&tente, an. Qui vult omnes homines fgtros fieri & §. Nam ex
t*, i. sy», aliunde: Liberum , inquit, arbitruviaturaliter • itto advcrfus communein Aug expofitionem
& iit. c. 55. 4t*rubutum a greatore animæ rationali illa media vù exp'icato ». quod „Deus pinnes omnino homi
£jt, qu« vel intendi adfidem, vel inulinari ad infideli nes nemine excepto yelij falyos fieri, fi & ipfi
tatem poteft. Et ideo nec flam voluntatem, qua vre* velint, dcfiderium iftjd filutis omnium tri
ait Dea , diei potefi homo babere, quam num acceperit;
buunt Deo, & ex illo defiderio, gratiam fuf
9-aidojuidem vocante Deo fùgit de libero arburio, fj? ünivertis hóminibus impcrtiri vo
quod iia:&raluer eum crearetur auepit. Ex quibti$ . unt, eamquc talem , éuín qua poifint credere, -

verbis iltain juuifierentiam voluntátis, quani operari, perfeverare, five}jfrt :ita ut ifte locu; -

$um gratià fua congrua vcl fufficiefite.copu
lant,fub adjutorio gaºg remanere cótendünt:
ut videlicet gratia prævénicos, det folummo
de voluntaí pofíe,fi velit, Hic vero fi tantil
lum vgilallent, advertitient profccto, haec efk
verba doârinæ, Pelagianae .poftea Semi-Pela
gianae , quam ipfe antc Epifcopatum tcnuit.
Nam ifta verba libi ip(e Aug. ventilanda pro
fic expolitus, univerfam fene ipfqruip do&tri,
nam velut in £mine continere videatur. Häg;
igitur cxpotificnem ut$j; ex qfinibus illi;
tribus partibus confèntire demonßrent,onins;
aut pene ongs; jiitiùs, fentcntiâ recentiqre$
unahimiter fùi gyjjj' Ates Pntafit, tandem;
££; quantiunvjs, gfiis foci' tvm duras expo- ; '* '
itiónes iftius i9si dccerit, iti fuäm fentcn;iam: '. -

, Ponit, vt auditâ repúgnantium, Pelagianorum explicatiQneiii conceffiile. Dicit eoim in li. ÉÉ stir.
ru.w,i. fententia, veritas tánácm cvidengustraderc pro
term §Ă& littera,
Deus opine; homine; [alij,inquiunt
fieri, & ;in yui, au- ******
agnitió- . • … .
3. d.3.i.T tur. Qgod late & à fundamentis alibi tradidi
$ hrf.- mus ; hic quia re$ pcrfpicua eft & cgrta, dup qtm veritatu venire; non, fictam ; gt;i adimat fir $warez lib.4.
.*•bat,<3o, tantum animadvertere(ufficiat, Primü,quod bérum arbitrium, qu? yelfigiéyflmiale fitentes iuffif. 2., X.
* cum Aug. hæc ipfa, quibus £ rgcentiores bene fime iudicentur. Qu9d nihil fané eft alitid,qüaí &ja. pr«d.
fmunitos putant , verba difcutienda proponc ' quod ipfi dicunt
vos fieri, ; Deusin*Jt
quantutfi fé eflomries horiines
, ftu,fi & ipfi ß} £. Com.
£!;:
.; fet, hâc loqucndi formâ utebatur: Priujigitwr
: illudditamus, Er vide aMvs , vt Rvm Hvic Iibero fùo aibitrio velint. Itaque tai?.m Aug. T;£. ä;
- §ATISFACIAT QyA.sT foN I , quod libérum ar hanc expojîtionem fecutum effe, Siiarcz gloriatúí, ÉÉÉ 3. '
litium naturaliter attribitum à creatore @c. & tantumque Dc&orem tãquam fibi in hac ex- corncla La
fubjungit omnia ipfiffima eadem verba, quæ pofitione tandem faventemi,diligenter notant, [orpiaehmm.in I.7T*•
, tum
recentiores velut Aug. do&rinâ arripuerunt. D Lcffius,Molina, A Lapide, Befarininus. „s' motb. v.
- • • . , ■' - ' … ... - - -

' $ecundum, cum verba ifta prolixe vëntilafièt
ne quis per ofcitantiam fibi ab Aug. folutio
- rem do&rinamque Catholicam Epifcopaliter
datam ciie ctedcrct, tandem finita difputa
Sed bis âtcrrafle bcä contenti , tertio aeq'è %?*,;,.
infaufto fidere etjam ifùm locum fibi in fubfi- î, î.
dium rapuerunt. Nain & ille in ecdem loco art.2. •
vcntilandus Proponitur, non refo!uitur; do
- άrinamque
 -

] v, 43 ERROR. MASS. ET OPIN QVOR. RECENT. 1 144

·· · · &rinamque puram putam Pelagianam conti- A rores , ifti Catholicâ ac traditam ab Aug. do
- net,quarì Auguftinùs & in eodem loco, & alijs &rinam putent; quis terram cælo mifceri, &
pluribus, refcvavit. Qucd qui pluibes o[tem univerfam corum, do&rinam inexplicabiliter , ,
f.i}.*. de fum fibi velit, legat ea quae ex profeffo de hac perturbari miretur 3 Sed malo Chrifliano pru- -

... / o.i re fcripfimus, cùm de Semi-Pelagiana hærefi , denti Lc6tori hanc ataxiam, in quam viri do- .
c i 5•& lib. & de spodo operandi gratiæ tra&taremus. Hic rei obfcuritate as difficultate
éti & boni ex
:;:;':;
* tJ*. y*. ly.
tantum anima {vcrtat }re-c{tbr, locum tòtum in
,! . v § • *^
imprudcntcs lapfi funt, filentio potius perpen- -

c. »o. late.
■ - .

eadem,quain paulo arte diximus, ven* latione

- .

dcfidam & gemcndam relinquefe,quarfi vérbis -

- non afíeíi fcd in favorerh adverfarij difputari, afperioribus exaggcrare.

ut in fequenti capite, vera totius difficulta , _ , ' N o 3. A Lxxx. *.
tis folutionc allata refolvatur.
Vt vero omnibus modis ofteriderent ifti re
-

1}iffutationes fas arbitrantiirfieri citra

centiores, quant, pere fibi fenten ia Maffilien _periculum laedendae fidei.
fium à Pelagianis dérivata rationi confentanea A. P Poftremù cùm animadverterent Maf
videatur, teitio lapfui ctjjm quartum addide A filienfes (cfc Aug. & Ecclefi; Catholicg
runt, in r: pcrinde capitali, à qua tota gratiæ auét9ritatc ad deponeiidas Periculofas opinio
':.,,.< i;.'m£dicinalis natura dependet. Nam ut perfùa ncs luas Polic Premi, quæftiones jflas effe füb.
§:...\.ii. deânt, veram Chrifti gratiam for alii;m ha viliorcs, ac citra Catholicæ fidei lafi onem tu.
. 3. n. ^. . bcre opcrandi modum , quam ipfi gratiae fuae to £gtari polle dixcrunt. Vnde Profper Au
Hellarm. 1}. fufficiénti & congruae tribuunt, ut Dcus vide „ guftino9 :: Acfidem
Chriftianam Prinium
hac diffen/vne piwlartnon
quia plerique putant,'*'**
, qüanium £pwi-i4-:.
;::;:; licet voluntatem eâ gratiâ præparatam exfpe
L. ff. •• grat. άare dicatur, & ab ejus tandem nutu pendcat Pertguli/it in eorum perfuajione, paief.cia.
effi.e. 8.,.«.indifferente velle vcl nolle, locum cx quaeR. 2. , Ne quid perfcctato fimilitudinem deficeret,
lib. i. ad Simp'ic. fibi fumrijopere, nec imme et}am iltud novis iftis opinionibus libere tue,.
rito, favere judicarunt, Sic enim ibid. Aug. gis Veium Prætexitur. Putant enim in omni
4-g.lib.I.q. ait : Aliter Deus pr«ftat, ut velimus. aliter Pr£fiat, bus iliis , quibus à ceteris in hoc argumento
2. 44 sump. dilicniunt inagnam e[je reli&am à ę
quod voluerimus. Vt velimus enim & fuum effe vo
luit & noflrum , fùum vocando, noftrum fequendo. 9Pinandi, difputandique libertatem, tanquem
&uod autem volúerimus folu praflat, id eft; poffe bene à quibus nihii adhuc definitú fit. itaq; Lémus
agere, & femper beate vivere. Ex quo cQnficiunt, quodam loco, cum in ijs quæ exprcflç definita
- gratiam eflè talem, quae mcnteim quidem exci funt, Catholicos Doétóre$ convënire dixiflet;
* , tet, confenfus tamen noftræ libertati commit famé, inquit, im mammullu fiiltiliorilu, adhuc eft com- ■ m Epif di
tatur, Prout ipfi hoc intelligere folent. Sed et fu* effia, qu« ante viginti annos non parum, í.go, 4*.!**.
, deunde um £*JP4mia multorü concertatione yiguit. Sub grat. tfji-acs.
jam itte locùs ab Aug. pro tuendo quoquo
ímodo errore, quo antè Epifcopatum labora- ' quibus fubuli9ribus capitalia illa δού
bat, difputando profertur,& in eodcm loco re dit, quibus Chrifti me dicinale adjutoium ab
futatur. Continet enim Semi-Pelagianum er adjutorio primi hominis diftinguitur, cetcra
rorem, quò nondum Epifcöpusfa&is putabat quc omnia , quæ tanta yurium coltentionc de
primam voluntatem credendi , non aliter elle gratia & prggettinatione ventilantur.Quorum
à Deo, nifi quia præcederet praeconium vcri c Pleraqiic P«r antiquitatis incuriam aut imye
tatis,five, ut hic lóquitur, quia vocabat;volun ritiam apud recentiores obliterata, iam oitm
tatem vcro fequendi noftram effe, & noftrg fiber accurate definita funt. Et alibi fchola difputa- Li*. d*£rat,
tatis,ita ut non peculiari gratiâ à Deo donare tionem vocat utrum gratia prius naturâ iiifiuat*}*****t
tur. Quod poftmodum Deo revelante peritior £n opus , quam velùntas. Et quæcumque ia
de:eftatus cft. Vnde in eodem loco, unde ob fcholis de hoc árgumento tanquam nova vcl
jeéta verba avulfa funt, crror iftis verbis im Pcriculofà redarguuntur, niox jùxta illud vul
plicatus refellitur. Quod qui pcrfpicue intel gatü Celeftini Pontificis ad profundores & dif- ra, tría
ligere velit, & objeétionem Semi-Pclagianama jiciliores partes occurrentium quaftianum pertinere. iii.&i*
pruetis... loco Catholicæ do&rinae arreptam efle non contendunt,qua: {icut non audebat ille contemnere, ". *
de grat.chri, dubitet, legat ea quæ fusè & ex profeffè de iRo ita nom meaejs habebat åííruere. 'Sub quibus pro
$41*af. c.3o. loco alibi É fundioribus occurrentium quæftionum parti- …

*•to. Et iftas quidem tam enormcs, & capitales bus, longe aliud comprchendifie Celeftinum, -

hallucinantis mentis abcrrationes,quis talibus nos alibi declaravimus. Èt de prxdeftina

' viris crederet obvenire potuiffe ? Quis cum
acciderint, non exhorrefcat, ad illud do&rinae
recentioris gdificium,quod talibus fundamen
tis tam generalibus & per univerfam gratiæ
Pei materiam fefe diffundentibus impofitum
fuit ? Cùm cnim omnia ilta principia , quae
Agg. effe opinãtur,ex diametrò Auguftinianis D
adverfentur, ut quod ille naturá,higratiâ vo
cent;quod ille adiutoriü quo,ifti fime quomon;quod
ille fine quo mom, ifti quo; quod ille per gratiam,
tiofe loquens : Repudianda potiiì'erunt huiuf- ru.t p.
fnodi Principi4» ex quAûùs tali ratiocinatio duci. 1.prefata!
tur » quam quies animi perdenda , cvm ab Ec- tést,!"
ci- Es1 A NIHIL Hi c rolfinrtv m sit. depra*.
Et haecfufficient, arbitror, ut quæ fit inter
Maflilientium & Scholaßicorum íítorum fen
tentiam difcrePuntia & convcnientia, dignof
ci poflit. Legat, ponderet, judicet Le&tor
Chriftianus: Et ita* Miafiiiienfès caveat , nc i
fortè fpecic doëtrinae fubtilioris, per ambagcs .

hi pcr liberam voluntatem ficri; quod ille er unde cgrcfTus fucrit, rcvertatur.
- . F I N I S.
E iE N.

'ι 145. -------
R. LEN C HVS
- T O MI
De gratia
'' L I Chrifti
B £ R. Salvatoris.
I. ' - i.
g A P. I. paritio dicendorum & qgi eft de vera voluntatis gratia, quan
§u $ ' ordo fequentiam difputatio
4*
-§
£>* §$
£
mum. ; - ',,9
$4* 33 ,. Notio liberationì arbitrj.
-<*,
s*,
*-»
caufa eius efficiens non £ff n*
turai& poßibilita, libere volun
tatis , fed grati4• IO
3. Nomina diverfa gratiâ ex hoe effeítu traâa. 13 ma gratiae inde derivata.
4. Arbitrium pergratiam liberari debet, u%?*'** ' - 3. Difcrimem gratiae fanitatis & medicinalis à re
, tur aëius, non folwmfupernaturales, fedet
iam moraliter bonos. 15
;. yirum aliquid poßit arbitrium fui naturalib*
viribus , ad boc ut gratiam illam adipiJcatur.
Facient, quod in fé eft per matura vires »non
datur ex alijua ftabili lege gratia. . 37
6. Tranfitu à maturâ ad graiiam generaliter di
άam. Divifio eius generali : multiplex ge
mulgi, ac doârinâ. Explicatur ßatus ca*-
fe. 2.3
7. Gratia divinæ legis ac doârin* arbitrium lus
rare non poteft, ut velit & opereturiafitiam.
caufà rei flius datur : & profertur primus
effeâus legü, dare cognitionem pectati.. 27
8. secúndas effiíiutegi, redderepracepti obfer**-
tionem difficilioremfih* gratia,propter incre
mentum concupifcentia. 33
9. Tertius effeâus legü, graviorem ruinam afferre,
arétiufque concludere bominem fùb peccato-37
io. Explicatur modu quo lex facit abundarepecca
tum » & ivam operatur. 4I•
ι1. Aperitur myfterium divini confilj, quslegem tu
lit, qua non nifi pravaritationem, & iram
operatur. 43
rz. Lex Padagogus adgratiam perterrorem : eff &
gratia teftimonium,& qnomodo. 5o
13. quo paëto lex ad bomimis iu$tificationem & legis
ampletionem à Deo ordinata eft. 53
14. Lex virtus peccati, & iram operatur, & im fim
~ . gulu homimibus etiam Chriftiani, & im toto
-
populo Dei, qui inftarumius homimi, eruditur
im quatuor ftatibus, ante legem,fublege, fub
t. gratia,tm pace.
15. Qu£ fuerit radix talis æconomia populi Dei,quam
. tum ad legem & gratiam.
16. Eadê vi cuiucúfq; doärina,revelationi,fcientia,
fapientiæ, quæ legù , ad liberamdam volumta
tem. Opus inde proficifcens eft opus maturae,
mom gratiæ. * 63
17. Aperitur hallucinatio cuiufdam recentiorù, qui
cogitationes congruam etiam maturales, illam
veram gratiam Chrifti ad operandum fatuit.
Qgid ab errore Pelagiano difcrepet. 67
18. Vera & fuudamentalu ratio aur mulla doéfrima,
vel revelatio , vel cogitatio, comgrua liberare
poßit arbitriwm: ex termino a qu», & ad
quem luberationi petita. • •
»
- - - -
* *' ' ' ' ' ■ 146
TERT11 ' '
De gratia Chrifti Salvatoris
- - • L 1 B E R , II. --
*** tum ad operandi modum.79.
r~ A p. I, Gratia voluntati, alia fame,alia egre*
Ti. &ardo difputationis inter Ecclefiam &
-
Pelagiamos. De gratia mediwimali contra
vulnera mäturæ infliéta. 79
». Idem offenditur ex alijs varijs apitibus. Nomi
- centiorum notitia yalde alfirufum,& quare.
Iaciuntur fundamenta difçriminis, libertas
arbitrij ante peccatum,& captiyita, poffprc
vatum. ' - 9
4. Affertur ex Auguffino ac declaratur difcrimer
* Tadiutorij fane voluntatis & ægrote, hoc eft
adiutorij famitatis & mediciualis, feu adiu
torüfime quo mom , & quo. ' 97
5. Inferuntur due torollaru, quibus accuratius d*-
claratur difcrimem duplicis i$tius adiutorj.
Reijciuntur lex,fciemtia,revelatio,remißio pec
catorum, gratiafuffitiems,habitualis, congrua,
efficax recentiorum extra limites adiutorij me
dicimalis Chrifti Io3
-
&. * Idem difcrimen probatur fecundo ex effeétibus
qui ex illo duplici adiutorw tn Adamo ante &
pofl lapfum;im Angelorum & hominum falv4
tione confecutifunt. Proferuntur tres effettus
iftius diyerfitatü. I1I - -
7. Profertur quartus effeétus illius diyerfitatis.
- II 3
8. Profertur quihtuseffeétus eius. * 117
9. Idem difcrimem eadamque matura gratia Chrifti
Probatur uertio ex differentia adiutorij poßi
tilitatü, quod Pelagiani condiderunt, & vo
lumtatis atque aâiomü, quod horruerunt.
12, I
fo. Refpomfio quedam Neotericorum refellitur. 12 ;
11. Probatur quarto ex horrore, quo Pelagiani ad -i-
iutorium voluntatu & a£tionü aperfati fam»
I 29
12. Qainto ex errore Maßilienfium , quilicet adiuto
55 rium poßibilitatü , & fine quo non, defende
rent, tamquam gratiæ Chrifti defruétores
9 dammatifunt. 131
13. Ex pracedentibus imfertur genuita declaratio
multarum phrafium ac doëtrinalium decifio
mum Auguítint, Profperi, Fulgentij, Concilio
rum Ecclefi«, & Pontificum. 1 35
14. Adiutorium gratiæ Chriffi effe revera tale quaie
haäenus declaratum eft offenditur diverfis alijs
*.
nodis ; & fexto quidem ex eo quod faciat ac
donet velle & operari, & omnia merita. 14i
15. offenditur tribiis argumentis mam effe fati,
* ' quod gratia habituäiü aut qualibet aätte
lis influat im meritum , ad hoc ut iftud meritum
73 fit domum Dei ,& non meritumliberi arbitrij &
humanum ab Augufino damnatum : fed quod
C ££ debeat
*147 ELENCHVS LI B. ET C A P. * 148
a beat effe gratia aitaalis dans operationem & • * tatis ex librô ditoäecimd de Civitate Dei. 237
merêfum. * . 147 34. £xplicaiitur alia quædam quæ ex Angtftinopro
us. Idem ofienditur quarto ex natura gratia adfin feruntur quod velle,& nolle, comfentire ac diffem
J gulos aâus neceffarie, quæ ex diverfis capitul* fire fiut pròpria voluntatis; quod fimt meffra;quod
Jfienditur non effe habitüalis, fed aiiualis infpi habere doma Dei fit accipientis & habentù c*c.
- 1. i-. - . • 243
, zans atiam bujiis babitualiter velle & operari• '; - -

151 ;
17. Idem o$tenditur íiviáè iuxta doärinam S. Aw- ]
De gratiaChriftiSalvatoris
LI B E R I [ I. . - -.
guifimi ex precibus Faljie que aäualemme- !
íionem datiam voluntatù & operationi imple-' Qui e(t de gratia fufficienti. -

74nt. ' - 157 ; - A P. I. Tangitur natura adiutorú fufficiemti,

18. Eandem do&rinam Romani Pontifices tradunt, & oftemduar mulum dari poft lapjum quin fi
& Ectlejia tota profitetur. 1 67 ; mul efficax fit. Hoc emim repugnut multi;
* 9. Eudem a&ualu gratia feu motionù meceßitas ad principijs Auguílimi id* Ecclejiae. 249
fingulos aítu , offenditur ex diverfis alijs locis 2. Adiutorium pare Jufficiens ad gratiam natur&
Auguftini. 171 pertinet : lapforum reparationi unseeile & permi
' zo. Idem offenditur ex illis Auguft.& Hieronymi le • • ciofùm, iu quo fitafit lefio libert arbutrj. 2*
cis, fibi ex profeffo de gratia adfingulos aítus ne 3. Quam momfrofa fit gratia fafficiems prout hit
meffaria difputatur dum Pelagio: & ex ipfa pro- ' centioribus explicatur & quare excogitata. Gta
feßone. 175 ,tia congru« authores nom mfi fuffuiemttm iw
31. concluditur argumentum capità decimi quinti bent, Jablatoque peccato Origmali naturamli
inchoatum, atque offenditur nom effegratiam ha beri arbitrj imtegram & illafam imducunt. 259
bitualem,vel aliam quamcumque in operandi mo 4. Ex matura gratiæ chriífi effenditur, nonnulù
do ei fimilem , illum Chrifti gratuam quæ in dari fufficientem gratiam iuxtafemfum Resis
fpirat ac donat velle agere, opus meritü &c. tiorum,qui conantur dirctie contrariameius per
183 fuadere, quod Auguffimas de lege & grati4
sz. offenditur eadem natura gratia mtdicimalù fufficiente. 26;
«Chri{fi, feptimo ex orationibus Ecclefia, quibus 5. Iudais lex data eft,& chrißiani plurimü pre
ipfa voluntatis determinatio à Deo pofcitur. 187 cepta dantur fine ulla gratia fufficiente aut ad
$3. Oftenditur očtavo ex eo quod poft lapfum mhil iuvante. Probatur boc multis modi, & oftendi
omnino boni in homine,vel ab homine effe poteft, ditur illamgratuam repugnaffefcopo legu. 267
nifi donetur à Deo, etiam *pfa fua volumtatü bo 6. Qgj fuerit ftatus veteri teftamenti& hominum
me determinatio : nec im ullo laudari nifi in folo fub eo viventium fafe declaratur. 277
Deo. 189 7. Non affuiffe hominibus fub lege viventibus gra
§.4. Nomo matura gratiæ medicinali, generaliter de tiam fufficientem fervandi legem melalumpr*-
mon$tratur exorto proprietatibus ac motu,quibus ceptum eius. 28;
ab Auguftimo paßim defcribi folet. 197 8. status veteris tefiamentifiguratimus& Pro^/e-
25. Decimo eius efficacißima natura declaratur, ex ticus mom afferebat Iudei gra^am affatim
eo quod mulla prorfus effeäu caret, fedeum in fedpotius impedientem. Quanta fuerit in ia4*is
omnibus quibus datur infallibiliter operatur.zo; fermtw & ignorantia gratia & authori; £;
*26. Declaratur ratio diverfitati, phrafium quibus 289
atitur Augu$tinus, opus bonum olim volumtati 9. status veteri, reflumenti, ut talisnon erat iwff
tribtiemdo,nunc gratia. 2o9 tia & falutis,fedpotius peccati & mortis. P4
£7. Duobus fcrupuli occurritwr,quomodo nulla chri cißimiiuflifìilù tefiamento, &grati4fff
fti gratia effectu careat: itemquecur Auguftinus ciente munui. Gratia illa fub matura d* lege
' ° ' loquatur de fola gratia efficaci, wom fufficiente. centimetur. ... 394
-
2 II io. Excacati & obdurati carent gratiâfîfficienti,
48. Tranfitus ad argumentorum fòlutionem.solvitur quâ videant & moveamtur ad bonum. 3οτ
*** primum , quo difcrimem gratia ftantis&lapfe '11. ffideles carent gratia fufficienti adfalutem ta*
naturae direétè tellitur, quantum ad operaîdi proxim4 quam remotâ & omnibus principjt
fmodum. , 213 eius. 385
¥9. solvitur fecundum quo fimiliter tolliturjfiuddif. 12. Infideles non habent gratiamfufficientemerdini;
' ' crifiem,fubftituendopro adiutoruo medicinaligra maturalis. Gratiafufficiens infidelium à Semi
* * tiam habttualem, excitationes,proteâiones, com Pelagianis excogitata. 32t
** curfum generalem ordinis fupernaturalis. z 15 13. Proponuntur duo argumenta pro afferenda gra*
30. Solvuntur duo toca Auguíiini ex libro defpiritu ! tiafufficiente. Différiturfufè depofibilit4te,&
ι , ἄ littera, in quorum utroque recentiores obie impoßibilitate preäeptorii Dei.Effe quandã ro'*
** £tionem errantium cæperumt pro folutione Augu tatis infirmitatem;quâ monporeft certa tentatu*
*. £hmi, z 19 mes fùperare, nec adef gratia quafùperantur,**
31. Solvitur alius locus ex libroprimo quafionef fpiritw orationi , qvo vires impetremtur. 325
£tfmda ad Simplicianum, ubi Jimilìter ballucinati 14. idem modus, quomodo talibus preceptum fit pof
* funt. , 235 ßbile etiam à scholafìici fòlyemdiu eft. A*g*
32. Solvitur difficulta devocatione congruaexeadem, Jtinus & Apoftolus eo comáriái, numquam ali
queftione fecunda ad Simplicunum. 229 ter folverunt, uifi quia gratia eff qu« negatur
33. Alta difficulta, tollitur ex duobus æqualitui tem. peccatori, & iwffitia quapgnitur, w;i.
^..: •• • • -
 1149 'T O M I T E*R T I I. 1 15o
i;. Multi, modi prattpta dicuntur poßibilia etiam • bene operandi & fimilibus declarantur. 4;.
fine gratia fufficiente. Qgenam impoßibilitas m. Delettatio iffa cæle$ti, fecundum Augußinimicm
excüfet peccantem , & quæ non: ex quibus fol tem, ef aítus vitalis & imdeliberaius ammæ: &
vuntur duo argumenta capite decimo tertio pro quidem amoris ac defiderij, pracedenti, confèn
pofita. 337 fum, ac deleétationem illum, qua & quies animi
r6. Locus Augußini exponitur ubi dicere videtur, c* gaudium dicitur. 435
quod Pharaoni non imputabatur quod ob De gratiæ divifionibus
duratus obtemperare non poterat. 349 I2 •
Tres divifiones gratia afferuntur. Quidfit gra
17. Non fruíira dantur precepta, confilia, exhorta tiapræveniens. 444
tiones, correptiones ijs qui gratiafufficientedeffi 13. Quid fit gratia confequentfeufubfequens. 45i
tuti funt. Abfurdum quod homini poft lapfum 14. Declaratur uherius matura gratia prævenientis
Deus illam gratiam debeat, & qaare. 35i
& confequentis ex Profpero, Fulgentio, & ex
j8. solvuntur quædam Scripturæ loca quæ pro affe Comcilijs Arauficano ac Tridentimo. 455
renda gratia fufficientiprojeruntur,utQuid de 15. Quid fit gratia operam* & cooperams, uxta Au
bui ultra facere vineæ meæ &c. &, Si non guflimum & Fulgentium. '459
veniflem, & locutus eis fuiffcm , pccca 1 6. Quidfit gratia excitans & adiuvans. 463
tum non haberent. 361
17. semfùs multorum scholafiicorum in explicandâ
19. Qupmodo Deus meminem deferit mifi deferatur. grattarum divifionibus à Jenfu Patrum quam
' 365 diverfus fit. 468
zo. Exponitur locus Apoftoli : Deus omnes ho 18. Gratia præveni ens,fub fequens; operans , coope
mines vult falvos fieri , & ad agnitioncm fans ; excitans, adiuvans; generalius quandoqu
veritatis venire. 369 ufurpamtur à Patribus femft, tamem etiam à
»x. quomodo Chriftus fit redemptor omnium ,pro Neotericis diverfo. - 47r
omnibus crucifixus & mortaus. / 38o I9. Gratia præparans voluntatem quid fit, & quo
De gratia Chrifti Salvatoris modo fecus ab Auguftime quam à Scholaíiicis
IL I B E R I V. quibufdam intelligatur. 475

Quid eft gratia Chrißi, quantum ad cffentiam De gratia Chrifti Salvatoris

& divifiones ejus. .
LI B E R V.
ar- A p. I. Quid fit mediinale chrifti adiutorium Qui eft de effe&ibus gratiæ Chrifti.
-
fecundumJubflantiam. Effe calefem fuavi A P. I. Tranfitus ad effe£tus gratia medicima
-

tatm feu dele&ationem tuxta mentem S. J ' hi, Chrifti. Gratia Chrifli tantummodo ad
Auguftini, offenditur primo ex Scripturis ' diligendum in cuiufvis precepti impletioneDeum,
quibus ipfe utitur, & aljs diverfis eius tefti 'neceffaria eft. 484
monjs. 393 2• Quomodo fit intelligendum, quod fola gratia
Idem oftenditur. qua diffumditur charitas im cordibus moftris , fit
2. Secundo tmductione, /£a emum eratiome cuit,fipis gratia qua Deus operatur immobis velle, & ope
generis bonarum opcrationum volumtatis, ad
rari, & præceptorum omnium impletionem. Et
quam eam prærequirit Auguflimns. 399
quæ do&rinae i$tius radix fit. 488
Idem probatur. Virtus non eft aliud nifi amor Dei. Oflemditur
3 -
Tertio ex contrarto, hoc eft , ex peccatis quæ ex
ex diverfis principijs. 494
fimili delettatione terrena, tamjuam ex caufa Virtutcs Cardinales Amor Dci quadruplex.5 o2.
proficifci traiit. ' 4o4
Etiam ceterae virtutes quidam affeétu fumt di
Idem demonßratur.
leétiomu Dei. oftenditur hoc de virtute Religio
Quarte ex luéta duarum dele&tatimum terrenæ hi*. 51r
ac valefi, quarumpoßremanifi vicerit, pecta Idem dedlaratur in virtutibus Theologicü. Et
tttr. 4o7
Eademluâa & viétoria celeffis deleëtationis ube primo in fdeex divcrfis Auguflini primcipjs &
locis. 51r
rius declaratur , ex libris quos ex profeffo comtra Dile&fi^ iffa ex qua nafcitur fides, charita, im
hofles gratia fcripfit. - - * 4o8 perfeëia ef!, & quo (enfu. 5 I4
Nomuem vicTRicis ; DE LEcTATioNis. Idem defpe offenditur. 5: o
inde traäum,atque impofitum gratiæ medicinali spes cf rt£iana non critur ex amore concupif.
Chri{fi. - - 41 i.
centiae, fedgemtrinæ Charitatis. 52 I
Deleëtationi* mereßra, oritur ex infirrnirare IO.
Charitati gratu diligenti Deum mom repugnat
voluntatis , quâ fit ut nihil bomi ample&ti poßit refpe£fus mei cedit aut retributionis. 527
mifi deleάer. ' 415 I I.
Quid ßt opus fieri sicvT oPoRTET , iuxta
Quimto oftenditur deleítationem effe veram gra fanéti Auguftini, Concilij Arauficami, ac Tri
tiam Chryffi ex adiutoruo perfeverant« tn hac dentini phrafim. *32.
- vita & impeccabilitatis in cælo. Eplgu» pro offerditnr, schola$$icos Doétores mtilium haiiu
• bationum praecedemtuum. 1. A2o.
-

cinari de operibus quæ fiunt,yelmomfiunt sicvt

Neueßita, deleäf.ttionis caele£fi* ad benevole, dºm 'opoRT ET. 538
& operandum non ex natura voluntatu,fid ex
- 13 Timor gebenm« fecundum fe confideratus licitus,
eius panaprofafcitur. 428 bonus, reífus cf. - 542.
io. Inferuntur corollaria, quibus multa primiipia 14. Timor pama imitium fapientia externum, qui ab
-- fanäi Auguftini de liberò arbitrio, & potejiate ipfa fapientia, id eft charitate excluditur. 546
- - C ££ A Twm9t
A.
**5* £lENCHVS* LI B. $* c A P. ;i I 5?.
sς. τῆς* puhs ex gaiia quadam generali, non ex 1o. Idem oflemditur ex volumtate fruente fum:mio bo
' %'ia p;ip;ii & fifte diäa gratia chrifli mafci mo clare vifo, iuxta principia Auguíiimi. 648
ftur. - . • 548 11. Idem probatur iuxta principia propria schplafti
3s. occurritui vbic&fioni ; & ofienditur eandem effe corum. . . 654
T rationcm de quolibet timorepænarum etiam ge 12. Eamdem diífinitioiiem indicarunt ante Angu$ti
henne. Nafcitt rex.imore creatur« & fui 554 num ac ipfo vivente multi, Dionyfius Areopagi
3;. Amplius declaratur, timorem paene non efle ex ta,Clcmens, Iremeiu, Tertulliamus, origemes,Hi
chrifli gratia, quia facitiuftittam inde matam, lamus, Épiphanius , Macarius, Bafilius, seleu
ex lcge, & juftitiam noftram , non ex Deo. eicnfcs, Lufìlius, ClJfviiomius, Cyrillus. 659.
- 556 13. Poft Auguíiimum idem docuerunt omnes ufque ad
i.
<8. yberius oftenditur ex Auguftimo, timorem pæne scholafticos,& primo fanäus Profper & fulgen
& opus ex ifio timore faäum mon effe ex gratia tius. 66z.
Chriffi,fed mattirae viribus fuppofita fide. , 558 14. Vemerabilis Beda. 666
39. Ex puro timore pæna non poteft ita fugipeccatü, 15. S. Ioannes Damafcentis. 667
' ut nullam aligmde peccatum incurratur. 56o 16. S. Amfelmus. 67*
»o. Ne quidehi ex tiiiore gehenma. , 562. 17. S. Bernardus. 674
• I. Radix prima fius doctrinæ, quia qui mudotimo 18. Hugo de Samäto Vi£tore. 6$.
re pænæ peccatum fugit invitus & amimo repug 19. Richardus de Samäto viäore. 686
manti fugit, ideoquemom fugit peccatumfed ali 2o. Magister Sentemtiarum. 683
ttd quidpiam. 566 z I. Alexander de Hales. 693.
+z. Secunda radix , qtiia timor pænæ non poteft mu 22. Guilielmus Parifienfis. - 694
tare voluntatem malam , fed folus amor iuftitiae. 23. Guilielmus Altißidiorenfis. 698
. 572 24. SamftusTbomas. 699
23. Radix tertia, qtiia timor pænè ab amiòreiuftitie 25. Ioannes Scotus. 7oo
diffunâus , mafcitttr ex amore fui ipfius, quate 26. Sanétus Bonavemtura. 7o3
m;is in creatura ultimo requiefcit. ** ' 58o 27. Hemricus à Gandavo. 7o7
24. Iuftitia ex timiore pane, eft iuftitia ex lcge & 28. Richardus de Media vulla, 7o7
noftra, qtttm Apoftoltis arbitratus eft detrimem 29. Thomas de Argemtima. 7o8
tum ac fiercor.t. 584 3o. Dionyfius Carthufiamms. 71o
25. Repugnat magnopere Auguftino doârima qüa do 31. Marfilius de Inghem. 71I
eettir dolorem peccati propter gehennæ metum, 32. Nicolaus de Orbellis & Stepbamus Biultfer.7i*
feu attritione quorundam Scholafticorum exclu 33. Gabriel. 713
dere poffe omnem peccamdi volnntatem, & coiiti 34. Solyantur gemeraliterscriptura, Patres & con
mcre propofitum bona vitae fen fervandi totam le filia quæ requirunt indifferentiam adutrumli
gem D. i, itemque effe difpofitionem fufficientem bet. - 7I4
ad iustificationem cum Sacramento obtinendam. 35. A&ius voluntati, deliberata meceffarius, 4# #
- - 586 poteftate & domimio yo/avtari. . . . 716
26. Cencilium Tridentinum ifti doârima multi, loci; 36. Ëxplicantur propofitiones ex Bulla Pj fi£iis
adverfatar. 59o Qüod volúntafiè fit etjamfi necellitate
27. Multi fruótus timori; pænæ reccmfentur, ex qui fiat, liberè tamen fit. Et fola violentiare
bis yeritas dvärimæ à comcilio Itidentino déti. pugnat libertati hominis naturali. 724
Amorrpaemae traditæ patefcit &confirmatur. 594 37. Ęgjmodo potentis rationales fe habeant ad*-
De gratia Chrifti Salvatoris jjita, & aáus liberpoßit effeneceffarius. 7:7
3g. profertur epilogice confenfus antiquorum Sáe
LIBER V I. la£iicorum & scriptorum ufque ad A%ujii
Qui eft primus de libero arbitrio 711I7i7. 729
A P. I. De momiiie libcri arbitrij & volunta De gratia Chrifti Salvatoris -
f:£. , 6o9
LI B E R V II.
2. Iiberum opponitur fervo, captivo, dominationi
4lterius fubieiio. Fff effe inalligatum, imimpe s Qui eft fecundus de libero arbitrio
dittim &c. « 61o C. A P. I. Brevis recapitulatiopr«cedentium, &
3. libertim aliquid pofitivum fomat. Effe dominum, 2, propofitio fequentium. 733
£/*/wi iuris , effein poteftate noftrâ, effe gratiâ 2. s. Eft aliquid,prater mudam facultatemvoluntatu,
14* - . 614 * quodaiiumetiam voluntatis ponit in arbitr#?*
4. Qujd ft rffe in noftra poteftate, feu aâum habe. teftate & illud facit velle. 734
re in pote$tate , tuxta Augu;iimum. 6 18 3. Deleäatio efficit volumtatem & libertatem »hoc
$• 9mnis voluntas quomodo fit im poteflate, & li eft, facit velle & libere velle. 737
bezat. 62z. 4. iibertas Auguftino maxime perfatur circaf*
6. ĘPl.3*ræ£ta Atguftimo, coa&ios & fim mem, & quare. 74*
plex ea voluntariâ. Illa, non hac repugnat 5. pivifioneslibertati, in libertatemà neceßitat,
I bertati. 62.8 ä peccato, à miferia." Item im libertatem à pe
7. I'e m o:ferditur ex libertate Dei. 636 tato, & à iuíìitia. Quomodo fe babeant ad ve
8. Item ex libertate beatorum hominum & Ange ram arbitrij libertatem. 446
lorm. . 638 6. gujd fit libertas à peccato in Scripturis celebra*
$ Ex libertate Chrifti Domini. 346 - . . . ta, iuxta Regentiores, & Pelagianos, & 4*
gusiimmm
®.
 •*. - - - - -

I]: * TE'R TII.* % 154

;;;gußinim,fecu . . . quo.ToM.
. . ndanterminum . 753 À ad ungtiem docuerunt difjpii s. Augußi
7. Libertas àpeccato,fecundum terminum ad qucm ni , & in primù latißimè & clarjj;?
4 reta & propriè diíta liberta arbitrij ad s. Profper,
- - 845
r_."

ápus bonum. Fit per charitaecm iuifitie, & * I. Item S. Cyrillus Alexandrinus , Fulgentius, &
deleétationehi, . . . 76o Petrus Diacomus. 848
§. yberius declaratur mattira libertatis. Qujdfami 12. saiiiius Gregorius, Feda, s. Anfelmus. 85o
` ta, quidpotefla arbitrij ? Vnde nafcuntur, or 13. Santftis Bernardus , & amici eius duo Hugo &
tus, incrementum , fa:figitimlibertatis. 768 - Richardus de fan£to Vtiiore. 85z
g: Quatuor corollaria ex iii principjs Auguftini 14. Magifter Sententiarum , Alexander Halenfis,
jéclarantur , & in primi: qtiomodo arbitrium Guilielmus Parifienfis. -854
liberum erit in cælo. .. .. 772 15. Sanótus Thomas, S. Bottcventtira , Scotus. 856
-
\ .- -

io. Triplex liber: arbitrij fatus, ad bonum, vel ma 16. Henricius a Gamdayo , Richardus de media Villa,
' liim, & ad ttrumque. Vnde haec refritio ad - Marfilius. . . 874
- -

unum, vel iudifferent;a contrarietatis mafca 17. Zozymus Papa, Celeftinus, Tridentinmm eán
tf/7. . . . ^777 dem concordiam definierunt. §6o
vi. Error Pelagianns eff , requiri ad libertatem , in 18. Epilogus probatiomum præcedentium. 864
differentiam ad bonum & malum : fed poieft 19. Redditur vera ratio principjs Auguftini & a!io .
effelibert.t; deftruiia ad malum. 78o rtim Patrum ad 4 huj$im comfentanea, cur
1. Libertas arbitrij, quo fenfu tribuenda , & me talem concordiamgratia & {iberi arbit ydo
ganda peccatoridiis. , 788 cuerimt, mihilque im tradenda libertate cura
13. §uomodo felisrta,arbitj habeat ad libertatem verint illam indifferenttam & æqualitatem
feu indifferentiam contrarietatis, & contra - contrarietatis & contradiçtionu. 866
di£tionis. • 79* 2o. Agnovit Augufiinus fub gratia & antegratiam
14. Afferuntur quatuor abfurda, quæ ex neceßitate tmdifferentiam contrartetati, & contradiâio
talis indifferentia vontraditionis fequuntur. mis quodamfenfu; non tamem tanquam liber
- 798 tatem aut partem eius. Explicaiur iffa in
15. Ali« tres abfurditates ex ifta indifferentia com differentia conformiter principjs Augu
tradiétioni confeäanea aperiuntur. , 8o4 fini. • * • • •- ' 868
i6. Quomodo fe habeat liberta, aib:trij adamplitu 2.I. . Qupmodo differat iíia concordia gratia & liberi
dinem , eminemtiair,independemtiam,immenfi arbitej ab spinione Calyini. 3 878
tatem, & fimiles voluntatis preprietates. 8o8.
De gratia Chrifti Salvatoris,
De gratia Chrifti Salvatoris. L IB E R IX*
JL I B E R V II I. , Qui eft de Prgdeftinationc hominum
Qui eft de Concordia gratiæ & & Angclorum.
- liberi arbitrij. - A P. i. Denomine praedeftimationi. seriptu
©" A P. i. Difrimtm duarum qpinionum depre ris & patribus mon eft aliud,ni/i prædefinire.
determinatione pbyfica & g*atia congruâ. In prædecernere, preftituere. 884.
quo S. Augufim fententia cum utraque com z; Imfciuntur ex praediéîis quatuor Corollaria. Et
veniat. . . . . . . , 817 im primi, quodpraedeflimatio mom magü ex ra
'3. Varia difcrimina proferuntur inter adiutorium tione fua refpiciat & includat medium quaiit
Dei medicimale & praedcterminationem phyfi finem, nec magis fmcm quam medium fuè,
... tam , prout à defenforibus eius traditur. 818 quod gloria fit etiam obieäum predeftimatio
3. Adiutorium Chrifti detcrminat, ac praedetermi mis. . 886
matetiam phyficè, voluhtatem, ut velu & ar . Pradeftimatio Dei refpicit non folum bonum , fèt
dentius velit, & ex quo capitejiudaccidat. etiam malum, mom vulpæ, fed pane. De dw
... . . '- • ** 8z z plici predeiiimatione, ad vitam & ad mor
$• Conciliatiograti« Christiquam Augtistimus (o- tem. - 894
£uit cumlibero arbitruo, iuxtaprincipta scho- . 4. Inferuntur aliquot corollaria. Iterum de pre
laflivorum. ,,.. … . . ,. ` s 8:5 defiimatione in bomo , & malo. Aliaduplex
5. Conciliatio genuina grati« cum. libero arbitrio * pr«deftimatio, gratiæ & iuftitiae. De præ
fecundum Augufiini mentem profertur, & „ . . dejiiiiatione Jimpliciter diiìa, & quod refpi
prob4tur ex querelis,Pelagiamorum & modo ... ciat a£tiones pet. 893
- quo gs Auguftinus fatisfecit. .. .. , 8:6 5. Pradejlimatio, dileííio, ele£tio,propof itum, præ
5. Eadem ex aljs diverjis loci Auguftini afferitur, paratto gratiae, difcretio,quid in Scripturis &
.. … Augujiino differant. 9oz,
§ 2.
7. Eadem offenditur ex alia querela Pelagianorum. 6. ., Pradejiimatio, electio, & difcretio, alia gratiæ,
- 856 alia meritorum.Quid fingulæ fint & refpi
8. Eadem ex libro quem hanc folam ob caufam Au sint Augußinus olim etiam rectè de gratia
;* ;gufiimus fcripfit, ad oculum demon$tratur. 838 fentiens, nullam agnovit electionem gratiæ,3*
9. bäija;, j. ipfum ex vonaordi.t mctuum con quare. Quid eleäio iuxta Manichæos. 9o4
cupifcentiae,& liberi arbitrij ab Auguflino tra 7. Definitio pradefìimationis gratiae feu gratuit«
'.
dita, ex quibus Pelagiani fimiliter qaereban ab Auguflino tradita , nonnihil enodatur.
. . . tur liberum arbitrium extingui. 84* Qnamam fint illa beneficia , & illa prefcien
tia, de quibus in ea fit mentio ? 9i4
. *°* Eandem concordiam gratiæ & liberi arbitrij ad C6£ 3 8. Effettws
,,;; ELENCHVS LIB. * ET CAP.
8. Effeäus adxquatm* predeftimatiomi gratuite ef
lú.ratio. Quid illz, & à quibus. Pradeftina
tio grati« faifa eft pravifo peccato wom aliter.
92 o
9. Vnde Phrafes iffae , Maffa, & difcretio à maffa
perditionu , & quid fignificemt apud Augu$ti
fnufh. 92.
το. Eleâio, feu praedeftinatio gratiæ mom habuit im
Angelu locum, & quo femfu. 932.
1 1. Eleëtio gratia in Angelü, ex alio capite deftrui
tttr. 938
12. Auguftinus Angelorum perfeverantiam non pre
definatam, fed prefiitam tradit , eofque mom
gratiâ,fed meritis difcretos. 94o
13., 4ngeli ad g!oriam ele£iifunt,non eleétione gratiæ
fed meritorum. . 942
14. Angeli mum funt ele£ti efficaciter ad gloriam,ante
prayfionem perf.y.rantia, feu meritorum abfo
Iutam. 946
15. Homines efficaciter elefti funt, mom folum ad me
rita, fed etiam ad ipfam gloriam, antepravifio
nem abfòlatam meritorum : & cut magis quam
Angeli. Tres hallucinantium daffes, quia ra
dicem diverfitati, mom agnoverunt. 948
16. Breviter perfringuntur quadam Scripturæ, qui
bus illa doctrina affertur. Ftfius foluitur ex
Auguftimo, qao paíto Scripturae Chri$tianos om
mes eleëtos ó præde;timatos vocent. 954
17. Prima prvbatio iftius fententiæ ex varijs Augufti
mi locis,quibus generaliter talem voluntatem effi
cacem elcttionis adgloriam, ante meritiprafcien
tiam fatuit. 96z
18. Secumda ex voluntate fingulari faluti paryulo
7f///i. 965
19. Tertia ex voluntate illa, quæ velut radix effgu
bermationis mirabilù circa adultos. 966
2o. Quarta ex vvluntate illa , que veluti radix, &
cardo eft gubernationis reproborum. 972.
ἈI. ggnta ex vocatione fecundum propofitüm.
' - 978.
zz. Declaratur hoc propofitum antecedere omnem
prefjentiam abfolutam meritorum ex pr«defini.
tionibus multorum effe&uum liberorüm , ante
. . prefcientiam abfolutam confenfus voluitatu,
- 982.
23. Sexta, ex querelis Maffilienfium. 986
z4. solvuntur quadam argumenta ab Augufiinípe
, tit4. 988
35. Pecaufa praedeftinationi ex parte Angelorum,&
hominum, eaque diverfa. Cur buic, nem illi áe.
turgratia, Quefio infcrutabilu, origo errorum
quibus eius fcrutatores lapfi funt. Quadam de
operibus moraliter bomu, & faciente quod in ß
» eft. 992.
26. Numerus Pradeftimatorum quo paâo cerú,
prefcientia, amprefinitione, tam refpeâu Ange
s lorum, quam bomunam. Aliquifupra mumerìm.
ico4
1156
Degrátia ChriftiSàlvatoris
LIBE R X.
qui eft de reprobatione hominum &c
Angclorum.
A P. I. Quis ordo reprobationis quorumdam
Angelorum megativæ & pofitiva, ante, am
poft prævifa merita. 10 I o
2. Quw ordo reprobationü lapforum bomimum.
I OI2.
3. , Caufa reprobationis, fecuhdum confiderationem
abfolutam , eji maffa dammationis Jive peccatum
originale, & quo femfa. Io14
4. Caufa reprobatiomi* ,fecundum confiderationem
comparativam, eft volumta, Dei. IO2 2
5. Effeäus reprobationis dammatio, excacatio, ob
duratio : mom tamemprimi peccati, five Angelici,
five bumani permißio. 1o24
6. Tria Jolvuntur argumenta, quibus £/fafamäi
Auguftimi doëtrina de pradeffimatione & repro
batione impetitur, quod Deus mom videatur effè
Salvator omnium hominum: nec Redemptor ta
tius mundi: meque congruè promittere vitam
eternam,fubconditione fervandi mandata.Io28
7. Solvitur argumentum quartum, quo dicitur,
Deum infidiari faluti eorum qui reprobatifunt.
Io3z
8. Solvitur quintum argumentum,quo dicitur,hanc
fententiam afferre focordiam eleäü , & reprobi
defperationem. 1036
9. $olvitur fextum argumentum,quo urgtmt iffam
doärinam tollere zelum animarum,& inutiles
facere pradicationes & correptionus. Et utrum
fcandalam ac diffolutionem vita pariat. io4o
io. Solviturfeptimum argumentum, quo exifimu
tur ifta doärina, non effe divina dementie com
femtamea, eo qiiod ry?a/arara affaaamma<
tiomem creare,& confervare videatur. 1046
11. Reprobatimom tampropterfuam,quam eleitarum
utilitatem mafcuntur,& confervantur. io43
12. Fruëtus quos eleëtis afferunt adtria capitagent
ralia revocantur. Explicatar primus, quod fimt
ormamentum terrarum, & quo fenfu. io5o
13. Fruitus fecundus , ut multi modis doceantur ele
£ti. Septem documenta proferuntur. 105*
14. Currantus mumerus reprobatorumpr«predejii
matü. io56
1 5. Tertius fru$tus, exercitium,& profeâus, prob4*
tis,& eminentia feu manifeffatio ele£torii. io58
16. Quo fcopo & fruâu reprobatimifaeantur pre
deftimati, & iuxta scripturas, fervituti deffi
mati fimt. 1o6t
17. Qgam conveniens, imo po$lapfum neceffarius
fuerit tffe divinæ providentia modus. . io64
18. Ofienditur iniuífutia querimonia contra i$tam^
fam*, Augufim, doärinam. uo6$
EPILO.
· · · ' , Epilogus omnium. 1o7o; '-

Erroris Maffilienfium & opinionis quorundam

Recentiorum ver.xxx, & Statera. - '.
In qua difcrimen utriufque fententiae wapa^λλως indaga- *.

tur,& compluribus notis perfpicuè oftenditur. -

P R AE F A T I O. 29. Quia fatali fequitur in vitam humanam neceß

In quo caufa,& fru&ushujus fcriptionis;Pro f4*, 1o96
pofitio, & partitio dicendorum. 1o7z - cAPV T II I
CAPV T I, -

Quae fit in gratiam ab utrifquc traditam

quo pa&o in oppugnanda ele&ione h9mi convenientia ac difcrepantia.
nuin, feu compietà praedeftinatione dif 39. Vtrique omnia fpeétra defferanomi,fati,ignavie
crepent, aut convcniant. ic76. &c. ex magna facilitate conciliandi gratiam &
O r A I. Vtrique ex horronepradefina præde:finationem sum libero arbitrio facile fu
tionis illius abfolutæ, aliamfententiam gamt. Io98
excogitarunt molliorem. .Io77 31. Statuumt in Deo propofitum generale reítauran
a. Nafci ex ea fatum caujamtur, 1o78 di totum genus humamum. ` uo99
3. Toli, libertatem arbitrij. ibid.
32. Cuius bajim colloant locum Apoftoli: Qui vult
4. Afferri defperationem. \ » Io79 omnes homines falvos fieri,& in agnitio
5. Induci focórdiam, torporem , & ignavi4m. tbid, nem veritatis venire, ibid.
6. Studium virtutu retumdi. Io8o 33. Auguftim expofitiones pariter repudiant. iioo
7. Incitari homines ad lucentiam ac diffòlutionem 34. Volunta, illa Dei generalis conditionata eit re
vitae - / ibud• fpeétu maiorum." 1IOO
8. Laudem detrahi operibus boni. 1081 35. Etiam refpeáuparvulorum quifalvantur. iioi
9. Orationes refrigefcere, aut extingui. io8z 36. 'Item refpe£tu eorum qui damnantur. 1Ioz.
io. sp.am impetrandi telli ex jncertitudine divimt 37. Gratiam attemperant ifti propofito generali dei,
illius propofiti. ' ibid. - &^libero arbitrio homimü. ' II , z.
'11. Exhortationes,& correptioneslangaefèere;& au 38. Statuunt beneficia remotiora omnibus ex equo
ferri. - 1o83 ` `communia, Chrifti mortem baptifmum &c.
2. Sollucitudinem ac zelum animarum evelli. Io8 1 1o3
+3. Deum mom velle omnes homines falyosfieri , & im 39. Beneficia etiam propinqua,gratiam fcilket (uffi
agnitionem veritatis venire. 1685 cieiitem, omnibus effúndiiiitliberalißimè. **^3
A4. C/jriftum mompro omnilw effe mortuum, nec om 4o. Gratia quomodo fujciens in Adam, N$, Abra
nium redemptorem effe. ibid. ham, Patriarchę, Sapientibus geffilium; in
15.- Deum futurum acceptorem perfomarum. no86 caelefti macbina & creaturis. 1 Io4
i6. Peccuta reproborum Cbrißianorum im Deum re 4*. Item im forma Ecclejia , & predicatione Euan
dire. I o86
geljgenerali. ibid.
17. Homines condi, ut pereamt. io 87 42. Gratiam aítualem internam utrique tribuunt.
18. Errorem Prædeíiinatiamorum yerum futurum. - ibid.
1988 43. Gratia ifa quantum ad operandi modum eft ad
C A P V T II. ' ' iutorutum time quo nom. 1 Io5
Quomodo in oppugnanda gratia efficaci 44. Dat poffe fi velit ; mom ut velit. 1 Io6
conveniant, aut differant. 45. Qgam liberum arbitrium efficacem,velimefficegem
feu caffamreddere poteft. ibid.*
19. Repudiant gratiam, qua humanam fibifubijcit 46. Eft fimili gratia Adami,atq; Angelorum. 11o7
volttutatem. - 1o9o 47. Eâ pofitâ Deiis expeäat voluntatem noftram, ut
2o. Ratio reptidtamdi, quia tuni datar, alteri negatur. , ptrgari velimus. ** 1 io8
- το91 48. Gratia ifta pendet à libero arbitrio,& ab eius
21. Qgia defruit libertatem quando datur. ibud. -nutu, & wfu caufaliter praeunte, ut influat.
23. Quia dc:iruit eam etiam cum negatur. Jo92 , - - I Ic9
23. Quia præceptam fit hominibus impoßibile. io93 49. Caufa excogitanditali adiutorij, ne alioquin opus
24. Quia fru$tra erunt pracepta, exhortationes, cor - mullius fit laudis. 1 1 11
reptuones. ibid. sc. Item me merittum operibus detrahatur, ibid.
25. Quta naturae vires mimiam deprimuntur. io94 51, Difcrepant in operibus moraliter bonu. 1 1 12
26., Qgia fali erit opus oratione. Io95 52. Gratiâ difcerncns propriè unum ab altero, eft
27. Qufa abfurdum eft , ut Deus petat ab homine utrifque natura liberi arbitrij divinitu data.ibid.
fieri, quod ipfe Deiis per talem gratiam debet fa 53. Caufa commendandi iftam difcernentem gratiam,
cere. - Io95 ' ne voluntas alioquim non lefu,fed pænitus extin
28. Qaia totum ijli gratia tribuitur , nihil nature. &ta videatur. III4
, 1096 , 54. sibi tribuunt initium fidei, credere, defiderare,
- orare, &c. 1 1 15. A{ultj
 /

35. Multiplexâ,βrimem. Primum, quod Mafïliges cipitur ptf pravifionem fidei, & meritoramis
-\ 1 1 2.
initiüm fidé,& m eaperfeverantiam fibi afferi
berent : recentiores omnes virtutes. Im quo du 67. IHa fides & merita cum adiutoriografi« £.
-: plituer gravius M4%lienfibw hallucinantur. •paranda Junt. 1 128
1 116.
-

68. Diferimtm, quùd Maßilienfes reram Chrifti gra

56. secumdum, qúod illiinitum falutù$ hi totam tiam imtelligerent; recentiores non. 1 129
fua potestati vendicent. 1 1 17 69. Vtrifque prædestinatio completa cft ex pra
57. tertium, quod illipoffinitiam fidei veram Chri :}-fcientiafidei, & meritbrtim. ibud.
fi gratiam aäualem agnoverint; hi nullam. 7c. Pradeftinatio utrifque retributio. 1 i3o
- v II 18 71. Difcrimem , quùd aliquid gratuiti imvolveret
58. Quartum,illiintelligunt veram Chriiiigratiam £a£liemfium eleítio ad Regnum:Recentiorum
- cum liberta*e confij;ere ; hi mequaquam. I 12o . nihilommuno. 1 13*
39. inviti,
Meritum agnofcunt pariter im initio fidei;J I2.illiI 72. Numerus eleétorum non eft ei definitus ex vo
hi palam. luntate , & prædefinitione Dei. II 31
&o. Meritum utrique valde deprimunt; fed illi ope 73. Pradeftimatianorum errorem utrique impingunt
yum cum gratia faäorum; hi operumpure ma adverfarijs fuit, a f 3t
turaliam, I I2 2

. 61. Multa propofitione, apud uirofquevera: Prima: .C A P V T V.

Gratiâ non fibi fubijcit humanam volun
tatena. 1123 «Quibus utrique armis pugnaverint ; quibus
62. secunda : Vt à peccato purgemur volun gradibus in illam fententiam lapfi fiht.
tatem noftram Deus exfpc&at. I i 24
.63. Tertia: Sine gratia Dei crcdentibus, vo 74. Iifdem rationibus utuntur ad predeftimationem
lentibus, dcfidcrantibus, conantibus &c. & gratiam fuam afferendam. 1 133
nobis mifèricordia confertur divinitus y5. Iifdem quoque Scripturü eodem modo explicati,
- ibid. ibid.
64. Quarta : Humilitati & obedienti£ huma 76. Eodem modo accerfumtur im prafidium Grati
n? fubjungitur gratiæ adjutorium. 1 126 Patres. 1135
I 65. Quinta : Aliqui per liberum arbitrium ad 77. Magni faciumt Augafiinum , uno doârina capite
gratiam baptifmii venire poffunt. 1127 . excepto. 1136
78. Awguftinum tamquam turbarum auäorem ac
c AP v T 1 v. cuJant. - I13M/
79. Vtrique obieëtiones pro folutionibus, & errorem
quid praedeftinationi apud utrofque com ab Augufiino profcriptum prodoârima catho
munc; quid proprium. lica capientes , femtentiamfuam excogitatumt,
& fundarumt. ibid.
66, Vnum Deipropofitum in duo dividunt, in condi 8o. Bifputationes ifta, arbitranturfieri citraperi
tionatum &..*..**. Hoc poftremum con culum ledenda fidei. 4144
•

„ i • .

*- INDEX
 INDEX RERVM ET VERBORVM
- T o M 1 T E R T -1 I.
A Adamo perfeverante prxdcftinatio Auguftiniana in hominibus
locuni non habuilict. 945.
A D A M. Adamo cum pollcris in originali fan&itate perfiftentc , ijomnes.
A & volu progrca centur qui modo funt praedeftinari. 1o. 6.
D a M cum pleniflimâ libertate ejufque aequilibriali Omnes füiiié t cle ii eâ cle&ione n;eiitorum » non gratiæ: Ryout
indiffcrcntiâ conditus. 94. 95. 96. 349. 35o. 432. 47*. ' cle& funt fan&ii Angeli. 943. 9 14. 945. 946. 947. 948. ioo6.
77 ». 773. 7-8. 7 9. 791. 8zo. 82 1 8* . , ■oo7. ic o8. ioo9.
Non accepit per$evcrantiae donum , fed meram per3c . vide Angclus, electio, gratia, liber.;m arbitrium , praedeftiua
- verandi poffibilitatem. ioo. tio , rcprobatio. • -

Adamo c-!!atum fi c ic adjutorium poffibilitatis, reliéto velle A D l V T O R I V M.

in ipfius arbitrio : hoinini autem lapfo confe;turipium velle Adjutoriuin.Vide Adam, Angelus, gratia. -
& op. rari? 1 o>. 1o9. 1 1 1. 43*. 934. - - * • .. -

Adam,'& Angeli in prima cxa,ione , confinili prorfus adjutorio … A M O R.

inftru:&: fucrunt. 1 1 1. 1 1 > 1 14. 432. 937. Arnor quid ? 52^. 5**. • ' ' . -

Ncc Adan, ncc Angeli abfquc c leftis gratir adjutorio perfevera Am gratiantcm anatocopulat , & u:rumque effentialitcr refpi
rc po:t:crunt. io*. 1 1*. 1 34. 136. 43*. 933. 934, 935. 936. 9A6. c1t. $ 12.
Nihii boni opcrari potucrunt ab£|uc gratiae auxilio. 1 1>. 136. - Amor cft vita fecunda , motufjue vitalis. 52 ».
43*. »35. 936. 936. . amor ^uguiiino alius eft maniorius circa finem , alius tranfito
- - - -

* Adain ajijuintulo tcmpore ufus eft fuá gratiâ in bono perfeve rius c:rca mc. 1a 794. ,
rans. I I 2. l
Amor hiis nc.c.iàtiò íubinfert amorem medij. 795.
- Adain nullo vitio prorirante praevaricatus eft. ) 1. . Amor finis herili potc:tate dominatur amori mediorum. 79$.
adam priùs dcferuit Deum,quam à Deo dcfcterctur. 366. . Amor mcdiorum , omnium humanorum affeétuum viliffimus e0
Adam
cutàd
necbenè agendum
AngeHi. *9. non cguit grata Chrifli medicinali, fi - - • • •
& fervilitlìmus. 796. -^ *

Amor creaturarum quantumvis bonarum vi iofus eft fi in Creato

Adam fui f&c'ctis granditate poflibilitatcm boni tatn fibi quam rern non referatur. 545.
pomciis ademit. 33. 29. 94. 95. 96. 136. 43*. 433. ig* 2. Amor juftitiæ malain voluntatem in bonam commutat , ifjue fo
Aâam per libcrum arbitrium ftarc poterar, prout reipfa fteterunt lus. 573. 574. - -

. * rgeli 'an$i. 1 1 1. 1 , 2. t 13. t 14. 1 15. 116. 134. 1 so.43 v.934.946.' Ad amorem De r.on nifi per Dci timorem pertiagitur. 346. .
Adani ante iapfum habuit adjutorium fine quo nom : non adjuro Amot coiicufi.centiæ fempcr oritur cx amorc bcncvolenti e. 523.
riem quo: * tcm adjutorium poflibii ratis , non voluntatis rut 5i4. 52.5. - - - \

operis: & quomodo haec differant ? 98. 99. 1oo. ioi. ios 1o3. Amor concupifccntiae erga Dcum femper eft vitiofus, & cur? 5. 5.
io4. »o3. *) 1.113. * 16. 933. 934. \ 53.6, -

Ea luculeiitiffìmè diftinxit Auguftinus. »19. 8**. 823. 933. 934. Hinc fpcs Thcologica non cx amore concupifcentiali fed ex cha
935. 943. 949. 99 t. - ritat.vo nafci.ur. 5>o. 5* 1. ** v. 523. 5*4. 525. 526, & fcqq.
atu non habuit adjutorium medicinale , fed adjutorium fanita Solo atnorc Dcus vcracitcr colitur. 576. 577. -

tis : & qualiter haec c i crepent ? 93. 94. 95. 96. 97. 98. 99. ioo. Amoris callitas non violatur expeéîatiouc mercedis retributiona
* 1o1. 1o. io4. ic5. ic6. 1o8. io9. 1 io. 1 1 1. i 12. 1 13. 1 19. 2o3. riae. 527. s=s. É; 53o. 53 i.
>15. * 59. 43o. 933. 934. . ' - - : Amot Dci catius nullum rivulum extra fe duci patitur, cujus deri
Adam in ßatu innocentiae : ftarum & cafum , gloriam & damna vatione dccrefcat. 524. -

tionem, praedefinationem & reprobationcm in fua habuit po Amor Dei an & qualitcr pcccatoribus cum juftis communis? 5 19.
, tcftate, ficut & Angeli. toi^. io 1 i. - Amoiis ordo ne- cliariò fcrvandus is cft , ut mos ipfos & proximos
Adae innocenti aut Angelis nufquam Angußinus accommodat non mili propter Deum: ip(um verò Dcum proptcr feipfum amb
i!las Scripturas: N on e$t volentis neque rurrenru* fed Dei miferentis. mus. 524. 5*5. 5-6. 58 r.
1), u* cperatar in veb* velle & perficere : & cur ? 943. *Quando
Deum? ccnicndus
5. ;. $>5. iit quifpiam aunare fe aut proximum propter
- •.

Quamvis Adam in paradyfo ante lapfum merucrit: nqn eft tamen

' ad Patrem tra&us , ncc fecundùm propo::tura vocatis. 949. Amare fe proptcr fe , non eft laudabilis charitatis ; fcd fuperbae
A dife rimine adjutorij collari Adamo innocenti ab ad;utorio ho vanit.itis cffi.iuan. 58 1. 58*..
minis lapfi , totam controver3am de graria adverìs Peiagia Vidc Charicas, dic&tio.
nos fufpcndit Auguf}inus. 8 1. 91. 3*. 93 94. 48o. 487. - - A N G E L V S.
^ Adaniocôflatum fuit ad;utorium fubdit nm mutui & detcrmina
* tioni 15b«ri arbitrij , §. 96. 97. 98. 1 1 1. zo3. z 1 3. z 1 s. «;-. 4: . Angeli nec ulliim bonum operari,nec in bono in quo conditi funt
Si petis talc adjut, rium; homiribus fi p'is largiretur qnalcs largi. perfeverare potueruut abfque caelellis gratiae adjutorio. ioz.
' rus eft Adamo, nu!!us omnium co unquam tircrctur . & cur? * * . 1 1 1. 1*4. 1 3*. 432. 933. 934. 935. 936. 946.
z 1 1. x. 12. 2. s8. * ' • . - ' , ,
Angeli yer 1 bcrum arbitrium ftctcrunt, non tamcn finc adjuto
gratiam Adami innoccntis & hominis lapfi,non fatis dißinguunt rio gratiae poflib litatis. 1 13. 1 14. 1 1 5. 1 16, 124. 159. 946
Neoterici penes cfficaciam, 1 17. 1 18. 1 19. 1 *o*i 1 1. 142. ia3. .. Adjutórium angelis collatum ad nicrcndum & pcrfcverandum
z 1 5. * 16. > 48. 2 59 : 66. 432. _ ^ -

fuberat potefiativo mutui liberi arbitrij , ficut adjutorium ho

•• ,

Farum confufioScmi-Pclagianifmiin genuit. 126. 13 r. 13 . minis integri , cum quo fuit cjafdem prorfus conditionis. 95.
e. - Septcntiam eas confundentem , Apoitolico mucrone pröfcriptam ., • 97. 68. 1 1 1. zo3. * 1 x. 1 13. 114. 432, 934, -

teííatür Auguflinus. 1:3. 1 5 f. 1 5*. - - -

Angelos fan&os fuiííc caeteris amplius adjutos , quo fenfu affetas
Gratia Adamio innocenti c^l!ata non fuit mcrè habitualis, non ' ; usgufi:us ? r miffivè. 1 1 1, 949. -

corcúi( . concomitaiis cau(ae pri- ae, nec prrdcterminatio phy In Aiigeiorum hominumque crcationc Deus oftcndere voluit
fira. 9 , 1 1 1. * 1 *. : 14. * t 5. 2. t 6. z 17. *) 8. 82 1. 8zz. 823.8 A. primò quid poflit corym liberum arbitrium : dcindc quid podic
Qüi cam in praedeterminatfone phy. ca conftituunt, totam bafin iur grátiæ bencficium , juftitiæque judicium. 1 16. 432. '
doétrinr Auguftinianae velhcar *. 8*^ 82. r. Angclínon funt electi aut prrdefiinari cle&ionc aut ptrdcflira
Adan-o inncccnti uftrá habitualem gtaviam & concurfum ei de tione gr; tig: cd mcriro, ü 931.933.934.935.&fcqq.ufque ad 9« ».
bitvm ncn dcerat divina proce&tio, Jire&io,& cxcitatio , quic -Coetrari.n» con endunt pleriquc rcccntiorcs» fcd cx Auguftini
; • quid refragentur Neoterici. » *-. » 18. do&rii â conftantiffinâ refelluntur. 934. 933. 936. 957.938.• 939.
94o. »4 i. 942. 943. 944. 945. -

| Pernyjijie lapfus \dami non fuit effc&us rcprobationis hominum,

multò uiiiius ipfe lapfus. Io 13. ro* 6. ic. 7. '; Angcli omncs in charitatc & gratia conditifunt. 93+. +

Adae lapfus à Deo prævius, anterior cft hominum praedeftinatio - Vltra gratiam hab tualcm & virtutes pcdiffcquas habuerunt auxi
me & reprobationc. 9* §. 816. ic 18. ic 1 9. lium gratiae a&ualis , non quidem quo ficrct ut vellent art per
A«'am innoccws di{parcm à nobis graciam habuit,& laetiorem: no | feverarent , fcd fime quo ncc vcllc Poflcnt ncc Pcrfcvcrarc. 935.
bis potcntior gratia nccefíaria cft , juxta Auguftinum. 823. 936. 937. 938. & çcqq. -

Ddd Angcli
 v

τNDEX RERVM ET - VERBORVM - •

`Angeli habuerunt in füa libcra poteftate ftatum & cafum , glo Aiiftotelica Philofòphia quatenus hibertatem arbitrij cffcntiúst
riam & damnationem, ele&tiomen &; veprobationem. 161 1. adftruit bicorncm, cum Pelagianifimo profcripta eft. 606,
Io12. Io 13. - - - - - - - -
Ariftotcles caufam voluntariam cum caufa libera fubinde α.
Angelorum mcritum & pcrfeverántia non fuerunt fpecialia Dei fundit. 7.8. -

dona: & &ur ? 955. 536. 937. 938. 939. '. Vide liberum arbitrium, Pclagiani , Philofophia , Scholaftici
Eorum meiita juxta Auguftinum fuerunt liberi arbitrij, maturalia, A T TR 1 T. I O.
2* gelica , fuá: & cùr ? 935. 936. 937.
Eadem nihilominus gratie deputat Aüguftinus æquè aut magis
euáam Ncoterici merita hominum lapforum. 936.
Attritio ex pœnarum timóre orta â Neotericis plus aequoexo;
tur. 586. 587. 588. 589 «9o. & feqq. . . - -
|
“Angelorum períeveranriam Auguftinus ptrf&iram affirmat : prae Eam fccum afferre propofirü emendationis & 9b'ervariorisma*
_ ' dcftinatam prorfùs ncgar : & cur ? 94^. » 1. 942.
Ángelos fuiffe praediftin£tos in Auguftini fcriptis mu{quam lcgi
-
datorum : mirabile para loxum cit , Auguftini principijs édi
mctro adverfum. 587. 588.
,
tur. 945. - Non difponit ad juflificationem ctiam cum aâuali füícptior:
*Angcli ncc ad Patrem'tra&ifunt , nec fecundum propofitum vo baptifmi aut pœnitentiae. 589 59©. 591..
cati 949. Fundamcntum Scholafiicorum ex Concilio Tridertino defump
'De Angciis mufquam Auguftin£is inquirit : cur hunc Dcus traxc tur, :vcrtitur & retorquetur in ipfos. 5 9o. 591. 59*. 59;.
rit, & ilJum non traxcrit : 'item , cur huic ita fuafum f:crit ut ftaftra pro patrocinio fui paradoxi recurrunt ad D. Thomimur
_ pcrfuadcretur ,'non il I 949. -
alios gravioris notx Scriptorcs. remiffivè. 593. ,
Iifdem nufquam accornod:itiftas Scripturas : Nom e£H volentis Attritio ifta à Scholafticis obtrufa procul abeft ab ea quimCom
n quecurrente fed mijeremtu Dei : Deus eft qui op.ratur in *ou*, velle cilium Tridei timum ut fufficicntcm partem praiicuit com
& p:rficere. 948. - mendat. 59o. 59 1. 592. 593. -

Angéloriiim bonorumAuguftinus.
â malis difcretionem Attritio tamen ex poenae timore concepta *ion cft omû inuûi;
arbitrij adfcribit 942. 943 non gratiae fed mcritis • ,
fcd plures affert utilitates: quae conformiter ad doârinam Cot
Angcli nonmi , poft abfolutam mericorum & finalis pcrfcvcrantiae cilijTcidentini rcccnfentur. 594. 595. 596. 597. 598, 539.
, praeviiiomemfunt efficaciter ad gloriam ele&i : quicquid reni Vidc Timor. -

tatur Suarez. ' 946. 948.949. - -

- - A V G V S T I N V S.
Angelici lapfus pcftniflio non fuit effe&us reprobationis five ;
poÉtivae five iiegarivr. Io 13. Ic* «.ioz7. \ Auguftinus in materia de gratia tutiflimus & 63eliifimisDu*,
Angelorum rcprcbatio praefupponit prævißonem demeritorurh ' quem omnes meritò fequantur. 599. -

perinde ac cfeétio prævifioùem perfeverantium meritorum. Ejüs doârinam fervat & fequitur Romana Ecclefia, ipfo Eccleis
ro Io. 1o r 1. I^ 12. Io 13. (1^ 18. . capite auteftante. 6c4
'Circa Angelos frußra & gratis confingitur reprobatio negativa. : Ejus ingeniam uberrimum & folcrtiffimum, Philofophorüm quo
“Angeloium lapforum ruinae , fubftitutionc hominum e'eétorum , rumcunque ingenijs fublimius. 81. 6o4.
fùppletæ funt: & perfeverantc ftatu innocentir , fupplendae ' omnes difciplinãs philofophicas proprio martc abfque ptzcepto
fuiHent, rco7. too8. Ico9., . ris adminiculo pcrdidicit. 6o4. - -

Angelorum cognitio vefpcrtina apud Auguftinum quaenam dica £rrorem fuum priftinum dc initio fidei cx nobis, caelefti oriculo
tur ? 2. 17. * cdo&us mox â baptifmate depofuit; quem tamen errorem yix
Vide Adarn sele&io, gratia,praedeftimatio, reprobatio. excutere polfunt älij poft tot?\uguftini lucubrationes& Eccle
fiae fan&ioncs. zzo.** 1, 2* 4. •* 5. 217. 6o4.907. 908......
A RB I T R I V M. Auguftinus in duobus potißimùm erravcrat; primò infideiinitio
-
-
- quod viribus naturae arrogabat : fecundò in eleéiore divina,
'Arbitrium quid ? & an ad intelle&um an ad voluntátem fpeâet? gr. in rcbus omninòpatibus locum habcrc pcrnegâbat. 907.
6o8. 6o9. 6 Io. 61 1. 9d8. 9^9. - , - - -- -

'Arbitrium liberari quid ? & quid ifta liberatio? ro. 92. 923. Poft depofitum priorcm errorem adhaefit pofteriori, deceptus***
' Arbitrium hbcrari , in Scho!a Neotcricorum pcnè inaddicum. 9. mológia vocis eleé}io. 9o8.9o9. 94o. 988. 939.
Arbitrij liberatio eaptivitatem pro termino à quo rcfpicit, nec 'poftremùm errorem randem deponit & clectionem gratiae con
abß,ue ejus notitia intelligi poteft. 1o. 6 1 1. 6 1 ». 921. 923.
* Arbitrij lapfi libcratio praecedere debet omnem bonum ejus ufùm. . Exftantißimè afíerit. 9 1 1. 989.
verbis & fenfibus Àuguftini univerfos penè ca^%* (ύδs de *. _ _ _.

. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. zo. & feqq. -
“Arbitrij libératío neceffàriò praeccdit in adultis remißionem
peccatorum ; unde perperàm à Scholafticis conftituitur forma
liter in ipfa peccatorum rcmiffionc. 9. 1o. 1o3. 1o4. & fcqq.
1 5 1.1 52, 1 53. 154, 167. 168. 177. 178.
' gratia&iibero arbitriô, formavit Ecçlefia. §°*;°°':...
Djària3, fuam dc gratia &\ύcto arbitrig: ex $$*******
tifîîmùm & Ecclefiae precibus haufit Auguflinus. 666. . …
Auguftini ac doârinae'ejus encomia cx Pontiiicum verbisc6n
texta. - &ox. 6o4. … - - *

_ Arbitrium homiiis femper manerc liberum ad bcnè & mafè agen Auguftinum nimiâ liberi arbitrij depreffigns modum exctTeut
&ontrarium Pelagianorum dogma refelleret • calumniántur
dum,falsò exiftimantAriftotelico Scholafiici. 9. Io. 1 1. r». 13.
* 14. & feqq. - -
Neotcrici. : 599. 6oo. 6or. 6oz.
arbitrium hominis nondum per gratiam liberatum , ita mancre ' In hoc imitantú{Pelagianos, Manichaeifmin9tam Augufîo &
'captivum tit nihil bòni poffit opcrari , (ed fùb effrænis concu Eççíeípe- SS ejú$ ioquenti, inurentcs. 6oo. 603. *****
pifccritiae tyrannide geniat: non intra latitudinem opinionis, -827. 828. 829.83*. 864. - - -• •

fed ut dogma Catholicum , Apcftolicuin & Evangelicüm tradit Si Auguftino ÉÉ; refutanti licuiffet liberum stittm
Auguftimus. 16. ufque ad exccffum mediocritatis deprim£*£ § id nun;licctesi;
' ' Arbitriuin homiris liberari nequit per legem, do&rinam,aut qui scholafticosnon minùs libertatem arbitrij ext6lfétes;quam
ullam gratiam ad merum intellcctum fpe&antcm. 27. 28. ,y. extóllcbant
Auguftirrus antePelagiani
Ę impugnant.6co.69*.
Peiagianiámum idem .de.._ „.„
libero arbitrio
3o.3 1. &fcqq. Itcm 64. 65. 66. 67. 68. & feqq.
Arbitrium fua primaevâ libertate peccatum induxit : fed pœnalis docuit, quod poft. 6oo. 6o4. - - -

vitiofitas fubfecuta ex libertate fecit ncceflitatem. »3, sicut ÄÈÉÊ çminatricem gratiam. ‣!*.
idc libertas , libcrum. Pelagiüm fed non fe purgabat à Manichaeo ; fic hodierniScho
laâiçis aftruendo biçorrèm libcrtatcm , Calvinumquidemj*
A R I S T O T E L E$. gulant , fed incauti Pelagium induunt,_6o*. ;•ai-anri
Auguftini do&rina de gratia & praedeftinatioue vindicat;
Ariftote!es hominem liberum definit: qui fui ipfius & non alie Éïijs Maffiiienfiumi, eofque imitantium Schölatio*
•
rius gratíi
Ariftotclis cfr. 6 14. multorum
Philofophia 74 r. 757. errorùm origo. 9. &o4.6o6. 88., 1o»8. io* 9 io3^. &feqq. ufque ad Io69. . . „Mmodum

Ariftoteles Pelagianorum prodromus & patronus. 9. 1 1. «cs.

Auguftinus ante Epiícopatum adhaefit errori queru ΕC.
implexi funt Mäßliénfes, ipfomct attcftante & fa*
Ariftotelici magis quam.Auguftiniani funt qui praedeterminatio zxd xxr.xx,4.»»«.»»6.2.58.35 1358. 907. 968. 999.93. si*.$.
ncm Phyficam ad Angelos viatores & protoplaftos innocentes Auguflinus oppugnando Pelagianos» in gratiae intelligeutia?'*
extendunt. 8z 1. -
“feciffe fe fatetur. »29. - ^_ __• _ . • .sniriru &litt*
Vti & ij qui pofitivam indifferentiam ad utrumlibet, libertati Quo tempore & qua occafioncfcripferitlibrum despiritus
faciunt effcntialcm, 9. 1o.11. 12. 6o4. 6o6. ra ? 4o8. 4o9. • Auyi*
*-
 -
T O M I
Auguftini fenfum veraciter indagare & patefaccrc, unicus au
thoris fcopus. 249. 1o7o.
CUuo {enfu afíerat Augufìinus: acripere & habere, effe accipienti, &
habemt*. 246. 247.
Augufìinus difficillimam caufam gratiae cum Pelagianis,à
Σrimine adjutorij hominis fani & hominis ægroti fufpcndit. 81.
8:. 83. 84. 85. 86. 48o.
semper voluit à Pelagio extorquere confeffionem adjutorij vo
lüntatis & operis. 184. 489.483.
Auguftinus adjutorium poflibilitatis affimilat alimentis, lumini,
Éavi, pedibus ; fine quibus nequit homo vivere , vidcrc, navi |
gare, ámbulare: cùm tamen ifta aétu non praeftcnt nifi quan
âo & quomodo lubet. 1 19. 173. 255. . -
Ab Augüftini femita procul aberrant rccentiores qui adjutorium
homìnis integri &lapfi non fatis diftinguunt pcnes cfficaciam.
1 17. 118. 1 19. 12o. 1 1 1. 12*. 123. 215. 216. 248. 259. z6o.
1.
sάtiam inter ea non diftinguentem ,
Apoftolico mucrone
damnatam pronunciat Auguftinus. 123. 151. 152.
Auguûinus ipfe inter ea adjútoria latiffimum difcrimen conftan
tiffimè agnofcit. 219. 8**. 823. 933. 934. 935. 943. 949.99 1.
Auguftinus gratiam cum libero arbitrio fufficientcr conciliare fe
exiftimat, removendo neceffitatcm coa&tionis: quæ fola dero
gar libertati. 628. 529. 63o. 631. & feqq. . .
Auguflino quoad hoc pun&um concinunt veteriorcs Patrcs; Dio
ijyfius Areop. Clcmens Papa, Irenæus, Tertullianus , Orige
nes, Hilarius, Epiphanius, Macarius , Bafilius Sclcuc. Eufc
bius , Chryfoftomus , Cyrillus. 658. 659. 66o. 661. 66i.
663.
Item recentiores Patres; Profper, Fulgentius, Beda , Damafce
nus, Anfelmus, Bernardus, Hugo & Richardus Victorini. 663.
664. ufque ad 689. - -
Item Schölafticorum primipili: Magifter, Hallenfis , Guil. Pa
rißenfis, Altiffiodcrenfis , D. Thomas , Scotus , Bonavcntura,
henricus, Mediavillanus, Argentinas, Carthufianus, Marfi.
1ius, orbcllis, Brulefer, Gabricl. 688. 689. &feqq. ufque ad
I 3. - • . .* _ *•
Aάino difficile femper vifum eft, auxiliantem Chrifti gra
fiam cum libertate arbitrij conciliare. 814. 83o. ,.
Auguftino ob concordiam liberi arbitrij cum gratia liberatrice
; à fe cxcogitatam, negati libcri arbitrij crimcn affingunt Pcla
giani. 6oo. 8o3. 6o4. 614. 624. 628. 629. 63o.
Ab Auguftino ufque ad ^rolinam pcr tot annorum centurias nemo
de Ecclefia aufus fuit concoräiam gratiae & liberi arbitrijab
Augufino affcrtam improbarc , aut in dubium rcvocare. 8 14.
Auguftini methodum coniciliandi grátiam cum libertate arbitrij,
amplexi funt: Cyrillus Alcxand. Profper, Fulgentius, Petriis
Diaconus, Gregorius magnus, Beda , Anfelmus, Bcrnardus,
Hugo & Richärdus Vi&ötini. 844. 845. 846. 847. 848. 849.
85o. 85 1. 85*. 853. 854.
Eandcm mcthodum tenuerunt Scholafticorum Coryphæi : Magi
. fter', HaJenfis , Guil. Parifienfis , D. Thomas , Scotus, Bona
ventura, Henricus, Richardus Mcdiavillanus, Matfilius. 854.
855. 856. 857. ufque ad 83o. .
? Suffragantur Pontifices Zozinus & Caeleflinus, cum Synodo Tri
dentina. 86o 861.86. 863. 864. 86 5.
Methodus ifta Auguftiniana à tot proceribus approbata , rcfertür
& approbatur. 826,827. 828. & feqq. ufquc ad 845.
Auguftinus inter duos extrcmos errores de gratia & libero arbi
trio fecurus praecedit medius. 93. 6oi.
. Auguftinus vircs intcgrae libcrtatis longè altiùs quam recenrfo
rum chorus extollit : fraétae libertatis ruinas longè humiliùs
dcprimit. 93.
.Auguftinus cxtcrnas vocationes fubindc appellat congruas: in
ternam voluntatis gratiam nufquam vocat congruam. 1,8.
129. 23o. 23 r. 232. 133. 234. 13$. -
Auguftintis ante depofitum errorem de initio fidci & ele&ione
difparium , gratiam fufficientem afferuit : poft corre&ionem
erroris , nufquam. z58.
Auguftinus omnem gratiam Angclis & Protoplaftis ante lapfum
collatam , mcrè fufiìciententcm facit : omncm gratiam Chri ' Gratiam fufficicntem paratam à Deo omnibus, etiam infidclibus;
fti, efficacem. 254. * 57. 258. adftruit. 3o4. 3o5.
-
Auguftinus omnen gratiam hominis lapfi quae non habet infepa Verba illa Apoftoli : Deus vult omnes homines falvo, fieri, cum con
rabiliter conjun&um fuum effeétum, ad lcgem & do&rinam
foris pulfantem reijcit. 235. 236.
Auguftinus ccnfct homincm gratia dcftitutum non magis poffe
T E R T I I.
operari bonuwm ; quam poffit coecus videre,furdus audire, clau
-
dus rectè inccdere. 81. 91. 92. 93. 94. -
Auguftinus voluntatem hominis integri conflituit Dominam gra
-
tiae fibi obfequentisinftar peditfequæ; voluntatcm hominis Iapfi
di[. Pediifcquam gratiae Salvatricis. | Io. 1 zo. 199. 2o8. zo9.
Auguftinus rcfutando libros luliani defun&us.'' 6co.
- · Vidc Adam • Angelus, gratia, libcrum arbitrium, Praedeftinatio,
reprobatio, Scholaftici. -.
- -
B E A T VS, B E A T I T V D O.
-
E a T v s caret poffibilitateodicndi Deum : uti & dam
natus » amandi. 733.
Beatus per quid præcisè reddatur impeccabilis: an pet
vilioncm » an per amorem ? 42*. 4*3. 4z4.&feqq.
Bcatus habct Plcniffimam libertatem arbitrij, non obftahte de
tcrminatione ad unum abfque ulla indifferehtia contrarietatis
-
aut contradictionis. 638. 639. 64o. 641. 64*. 648, 649. 65o.
65 1. 652. 653. 654. 655. 714.
Imò juxta Auguftini doctrinam nulla eft vera libertas nifi bea
torum , & legi aeterti e conftanter adhaerentium. 653.
Beatis non eft iiberum , velle pcccare. 613. 6 14.
- -
Beatorum libertas in excqucndis Dei præceptis & confilijs , diffi
cillimè in Scholafticorum principijs falvari potcft. 8o4. 8o5.
8o6. 8o7. 8o8. 8o9,
Beatitudo æterna Angelis fàn&is fuit merces meriti , ßeut & ho
-
minibus in primæva innocentia perfcverantibus fuiffct. 114.
- 936. 942. 943. .
Eadem refpe&u hominis lapfi eft vera gratia , non obftante gra
.
tiofo merito. ibid. •
Ab Apoftolo appcllatur gratia Dei , & cur ? 942.
Beatitudincm?eternaim & ele&ionem ad illam meruerunt Ange
li, & mereri poterant protoplafti: non ita homo lapfus. 1 14.
942. 943. 944 545.946. 947. 948. 949. 95o. 951. 952. &feqq.
Beatitudinis formalis effentiam in nuda Dei vifione conftituunt
-
quidam Scholaftici , non fatis confentaneè Auguftinianae do
&rinae. 4* 6. 4*7. '
-
-
Eorum opinio ex mala intelligentia verborum Auguftini orta cft.
ibid.
Quid per vifionem Dei intelligat Auguftinus dum in cabcatitu
-
âinem fitam effe affirmat? ibid.
Quicquid ut beatitudinis caufa diligitur, diligenti inviáé domi
natur : nec poteft animus non ei fervire. 749.
beatificus amor in fcipfo liberrimus eft , & qua ratione? 726.
727. -
Beatitudinis adeptione non minuitur fed perficitur arbitrijlibcr
tas. 774. 775. 776. 777.
Beati longè pcrfeétiorem arbitrij libertatem habent quam ullus
viator five Angelus fivc homo lapfus aut intcger : & in quo
confiftat ifta major perfe&io ? 78o.78r. -
Beatorum libertas excellentiori modo participat libcrtatem divi
nam , quam libertas bicornis viatorum. 778. 779, 78o. &
fcqq.
B E L L A R M I N V S.
.
Bellarminus gratiam hominis integri & hominis , lapfi non {atis
diftinguit. * 14.
Concurfuin Dei fupernaturalem cum gratia habituali protopla
ftorum innocentium , pro adjutorio hominis integri obtrude
re conatur. ibid.
-
Pelagianorum objeäiönes ab Auguftino relatas, pro Auguftini
vcrbis arripit 5 ijfquc fua dogmata munire contendit. 218, 219.
& feqq.
Errorcs Auguftini priflinos ab ipfo Auguftino emendato refuta
tos , pro genuina Auguftini doétrina ufurpat: ut hâc ratione
Auguftinum ia fuas Partes quovis modo attrahat. 224. 348.
& feqq.
ditionc repugnante menti Auguftini interpretatur. 369.
, Tinorem pœnæ à charitate fuperveniente negat expclli, contra
dilucidam Auguftini mentem. 346. 547. 548.
Ddd * BE N R
 INDEX RERVM ET VERBORVM
C H A N A A N.
- ' 8ENEFICIA DEI. -
-

Beneficia Dei ele&is pr;paratapcr praedeftinationem , fuse recen Chanaan nepos Noë à fuo avo maledictus. ro63.
fcntur & cxpenduntur. 889. 89o. ® 14. 9 13.9 16.933 934. & fcqq. Fuic typus omnium rcproborum. ibid.
Benehcia illa non funt adjutoria poflibilitatis , fcd voluntatis & Factu$eft fcrvus fratrüm fuorum , ficut & rcprobi ele&torum?:- |
operis: neque adjutoria fine quibns nom » fed cufh quibus fit ; vituti dcputantur. ibid.
illud ad quod ordinantur. 933. 934.935. 936. , c H A R I T A S.
non furtjcnc£cia grariae fanitatis, fed gratiae tredicinaliter libe-
* rantis. 9* 1. 922. 923. 924- 92.5. 9:6.333.334. - - -
-
Charitas, animae fanitas: & plena charitas, pJena fanitas. 76*,*
“Charitas inchoaca , inchoata juftitia eft: charitas Provc&ta,?
|
Ab adjutorio Ängeiis in fua crearione collato multis modis dif vc&ta juftitia : charitas magna, magna juftitia. 514. 1

crepant. 93 v. 533. 934. & feqq, Vidc Praedcftinatio. Charitas cft fapientia illa, cujus initium cft timor Domini. % ,
B O NIV M. Charitas nihil aliud cft quam bona concu£i centia. 57*. j
Bonum fpirituale367.
mcmini aufertur invico : tcmporalc invitis au Nujlus datur fru&us bònus , nifi qui dc charitatis radiccfitji •
ferti po:eft. • ' - -

sicut bónum fpiritualc ncn aufertur invitis, ita nec invitis con
fertur. 367. . - -*
Deum, qui plenißimè bonus eft, nemo invitus amittit : nemoin
virus accipi:. ibid.
3 R v T v M.
Brutum non tam feipfum ad agendâ movet, quam movetut. 716.
bruta cur non agant libcrè, càm juxta fo!idam Auguft ni doétri
nam libcrtari nihil dcroget dctcrminacio ad unam parcera ccn
'trarietatis aut contradi&ionis ? 7zz. 723. 725.
, 574.
«Charitas eft arbor bona: cupiditas arbor mala. 61o.
Chari, as fola peccandi dcfiderium frænat & cxtinguit. 36,
Charitas foia vult bcnum. 36. 481. 483. 578.
Chariras Auguftino eft gratia liberatrix arbitrij» imò ipfalixt
tas. 78. 48 1. 488. 489.
Cbaritas & cupid tas funt duae gcnera fes radices: ilhornium
bonorum , haec omnium malorum. 48o. 481.
charitas Augufiino nihil aliud eft quam bona voluntas.*t, fis,
-
Chari as quomodo omnium bonorum ra dix? 48o. 481. . .
Charitas adeò excellenter bona eft, ut Dcus mcreatut nominnm,
48 1. 482. 483. -

Charitas eft legis plenitudo, ncc abfquc ca ulla Icx veracitersi

-' C A L v I N V S. -
iinpletur. 482. 483. - -

A t v * n'v s impudenter negat hominibus ele&ioncm Charitas cft juftitiae fcmpiternae dile&io. 486. * -

boni aut mali. 878. Charitatis infptratio cft unica gratia Salvátoris quae operatitim
Negat libcrum clfc homini rcfiftcre gratiae. 879. nobis vellc & perficere. 384. 487. 488. 489. 49o. 491. & feqq.
Ncgat voluntatem hominis gratia praeventam , pediifc _1tem 76o. 761. &feqq.
quali obfequio contentire gratiae. 879. Charitas & cupiditas medio carent. 49$. • w

Negat vir:utcim aut vitium effe in poteftare hominis. 879. 88o. Cupiditas boni ctiam inchoata , eft quaedam charitas &grati$ fí
Νοη folum per ambages , fed & difertis verbis ncgat homincm beratricis cffe&us. 5 13. -

effe libcri arbitrij. 88o. - Charitas vera & fincera in peccatoribus reperiri potcft,fcd im
ILarinos ob ufurpatum liberi arbitrij vocabulum praefumptuosè perfeéta. 5 19.
reprehcndit , multòque magis Graecos: vcllctque ipfum vo • Charitas pro obje&o habet Deum propter f, *i9. -.

cabulum pcnitùs profcribi. 881. charitas deum' invenit per fideni, & habere defiderat per ße
Ejus dogmé de hominis articrio, à fententia Auguftini & Tho;
miftarum phyficam prrdcterminatìònem aftruentium , procul
c1em. 52. 2. -

Charitas efl radix fidei, fpei, & religionis: imo harum virtutum
diftat. 878. 879. 88o. 83 1. 882. 883. a&us funt formaliter a&us charitátis certo modo fpcâatae, fuo.
vbi unquc Calvinus cum Auguftino & alijs antiquis Patribus 511. 51». 313. 514. § 15. 5 16. 517. 518. 519. **o. * £%.
concordat ; non illis idcirco indignandum, fcd Calvino Potiùs Charitas ex qua nafcitur fides, imperfe&a cft : & quo fenfu. y 14,
gratulandum. 6o6. 878. -
5 1 5. 5 1 6. $ 17. 5 18. 5 19. ... .. ■•

Neötericorum quorundam invidiofà querimonia

tanquam Calvinî fautoré , retunditur. 6^6.
dc Auguftiao chártati ex qüa' nafçitúr fpes non repugnat rejeâusfterced*
i
aut retributionis. 526. 527. 528. 329. 53o. 331. 33*. f33:
Eorundem praxis reprehenditur , quâ ut Calvinum liberi arbitrij Nullum opus fit ficut oportet, niä fiat ex charitatc. *3* 333 33*
negatorém fubvertant, Pclagium induunt. 6o2. 6o3. '. * 36. $37. & [e -

C A V S A. -
vÉÉÉ É aaus charitatis certo modo $e$a;*•
caufa ab Ariftotele dividitur immediatè in naturam & propofi aliàs non funt verae virtutes: idquc oûcnditus* tingulis. yev.
tum : & quid per hæc intelligat? 728. 5o3. 5o4. 5o5. 5o6. 5o7. 6o8. 5o9. -

Ad ifta duo menbra rcducit caufas per accidens, cafum videli cę a&üs qui in peccatoribus repetiunt';*' ££
cet & fortunam. ibid. habituali aliquâ
controvertitur : &difjofitione
ex AuguftiniipfisprinciPJ*
yctcatori*"* '°j° £;
concluditur p.
Caufa ab Auguftino dividitur in naturalem , voluntariam , &
fortuitam : & qualitcr ca divilio divifioni Philofophi confo affirmativa. 5 19. -

net ? ibid. Charitatem nori dele&at iniquitas etiamfi proponatur impuni-.

caufae divilio in ncceffariam & liberam nec eft immediata ncc in tas. 485. ^ - -

mcmbra repugnántia. ibid. Charitas cxpcllit timorem. 545. &fegg. Vide Timot.
Caufae quadrimembris divifio in materialem , formalem , effi C H R I S T vs.
mnibustrud*
cicntem & finalem : & qualiter omnes iftae caufae interveniant Chriftus qua ratione Redemptor omnium & pro o
38e, 3ì1.33*.
in arbitrijcaptivati liberationc? 9. 1o. fixus, cùm non omnibus detur gratia fuificie*** -

COECVS, COEC1TAS. -

383. 384. & feqq. -

coecus quis dicendus: & à nolente videre, qualiter differat? 3ov. Chitiíïîfaiiguis äå pro reprobis effufus ? 38°. 381. 3*».33.*
3o3. 3o4. feqq. Item 1 o28. Io29. Ic3o. 3o3i: . . •

Corcò nihil prodeft lucis adjutorium, uti nec crurifragium paffo

adjutorium fcipionis. 1 io.
Quid de hac quaeftione dccernat 5îoâusValentia?
Chriftus habuit plenam & perfe&am libertatem a$;
$£ -

Eo exemplo oftenditur adjutorium fanitatis & fine quo mom, nihil

prodeffe homini lapfo nifi priùs per gratiam midicinalcm fanc
fiante determinatione
terminationem ad uaum libcrtati.
non repugnare 646.647;5;48.8.649.
: unde collig't“ •**
tur vulnus peccato induétum. ibid. chrifti libertas non facilè falvatur juxta Princi?* *
Sicut non potcft dici coecus qui videre poteft quantumvis nolit: rum. 8o4. 8o5. 8o6.
fic non cft dicendus fpiritualitcr excoecatus qui potcft videre C IC E R O. .._.„. g,,
quid agendum fit. ibid. Ciceronis de tribus Conftantijs dogma perftringº: $“
inc ex ipfo excoecationis vocabulo deducitur carentia gratiae Cicero dcteftabili
Cicero libertatem argumcnto
definit,potéftatei vivendi ***'*
, cx libcrtatc Éii diri•
humaniarbitm]"
fufficientis in excœcatis. ibid.
Ûoecitas fpiritualis longè gravius malum eft quam corporalis. nam praefcientiam deftruebat. 626. 357
3o2. 3o3. 3o4. 3o5. coACTio, COACTVM._ _. 33*,
Coecitarem fpiritualem folus Deus wemovere poteft illuminando ' coa&io caufat involuntárium & illibcrua: 737;??; á
_ mcntcin. 3o3. §§íçìáíôçìgìEiibertati arbitrij.68.6%$* *}; -

Sęcitatis corporalis &fpiritualis analogia. 3o2. 3o3. 394. 3o3. 7.4.72.5.7z6.72.7.72.8.7.9.73o.731.73 *7*£*j;, uoíerü
Vidc cxcœcatio, gratiafufficicas, tioifta; sola violätia repugnat tjertatibumina nat*^ ir; duobu*
 p. - -
à duobus Ponrificibus profcripta? 714. 725.
Coa&tuin q id : 73*.
coa&um dirc&è opponitur libero feu fpontaneo. 743. 83*.. .
coa&tio in actus impcratos voluntatis cadcrc Potcft : in elicitos
non poteit. 745. Vide libertas.
-i- : C O, G 1 T A T I O.
«Cogitatio congrua cujus, ncccffitatem Patres depraedicant, non
eft nuda cognitio intellectiva , fcd fimul includit volitiQncm
— - deliberaram. 69. - -
NulJa cogitatio eft congrua voluntati captivatae nifi ipà voluntas
... fuerit per intrin$ecâm fibi gratiam libcrata & erecta : & cur?
. 77. 78.
ca?fè congrua non tam eft gratia liberatrix , quam fibetatri
, cis gratiae effectus. 69. 79.
arbitrium, Vafquez: .
Vide gratia,liberumCONCVPISCENTIA.
-Concupi(centia ab Augufttmo appcllatur neceffitas, difìcultas ,
confuetudo carnalis. 28. 29. '
Vocatur corpus mortis , lex pcccati , malum. 1$. 89. 9* 931.
Concupifcefiìiae rixa interior famâm libertatê difccrpfit. iof. ro*.
Concujikengia voluntati humanae infirmitatcm intulit » non nifi
, - *medicinali Chriiti gratiâ fanabilcm. 29. 3o.
concupifcentia&ignórantia funt duo vulnera per peccatum infí
ata, quae arbitrij libcrtatcm in fcrvitutcm commutarunt. 28.
.- z9. 88. z 18, 419. „ . . . · · · ·
Humani arbitrij captivitas, in fubjeétione veluiìtatis fub domi
nante concupifccntia confiftit. 1o. 16.
Idque tradit Augu irus non ut humaiium conimentum , fèd ut
do&rinam Evangclicam, Apoftolicam, Catholicam; i6.
- Ccncupifcentia per legem inhibitiyam non infcritur (cd detegi
ttir. 39. 3 1. 3*. 4^» 41. 4*. 43 §« icgg. .
concupifcentiæ morbus pcr nullam legis aut dòârinae gratiam
faaari potcft. 27. 28. 29. 3^. 31. 31. · · ·· ·
concupifccntiae morbus per legerì noii folum iion tollitur, fcd &
augetur. 49. 33. 34. 33. 36. 168.369. *73. 371._
Q£î aií, iftüd noii fit imputandumDeo legem con
- . dcnti* 4*. 42. 43. . ' ' - - - - … ..
. Lex concupifccntiam dcmonftrans & inhibcns , non nifi per acci
II dens &fi fomes ardoris concupißcntiafis: per fe autcm cft liimcs
cjufdem. 4*. » 97. · · · · · ·
.Coiicutißcntir incrementum occafione legis induétum ab Au
• • guftiuo affinilatur augmcnto torrentis gcr obftruétionem a!-
vc1. .35. ." . . .
doncu Ęsti, quae ante obicein legis mòdeßè duxerat ignotan
- - rcs:, obicc pcr violentiam difrupto immòdicè obruttfcientes.
. . 35. 36. 37. 38. 39. 4o. 41. 42. 43. & feqq.
Concupifcentia ante lcgcm conftituebat peccatores, poft legem
prævaricatores: & qualiter hi differant : ;7 38 39. 4c. 356.
- . CONGRVVM , CoNGRVITAS.
, Congruum quid ? & cut Auguftinus externas vocationes appellet
congruas: intcrnam verò vòluntatis gratiam nufquam vocct
. .
congruam ? 238. **9. 233. *33. *3*. 333. & feqq. .
Congruam gratiam magnâ yerborum pompâ in grariàm Chrißi
efficacem commutârunt Scholafiici: fed réfelluiitur. Io5. io6.
1 e. n* 1. 121, • 18. *9. :3o. 23 1. 817.
Congruitatem iftam in divina praefcientia'explörativa confenftis
fub conditionc ponendi , ftatuunt. 8 17.
Ab Auguflino magis rccedunt iftiufmodí congruitátis fabricarò
res , quam phyficae praedeterminationis affertorcs. 8 18.
Gratiaim hoiìiìs lapfi à gratia Angelorum aut ftatus innocen
tiae non fatis diflinguunt. ibid.
“Congruas cogitationes ordinis naturalis pto gratiä Carifti ad be
nè agendum neceffariâ obtrudit Vafquez, fomniaiido magis
… quam Augufiiiii doctrinam inyefligando. 67. 68. 69.7o.& fcqq.
vide cogitatio, gratia .Scholaftici Vafjuez.
- C O N C V R S v S.
Concurfus caufae primae non ad gratiam Chrifti medicinalem , (td
ad naturae inftitutioncm fpe&tat. > 18.
, Praeflò adeft omnibus operari vo!cntibts. 2. 17.
. Non fuppedirat vires opcrandi , fed eas fùpponit. 2 1*.
Non facit ut crcatura 9peretur , fed potiùs crcatura operari pàrata
efficit ut conrurfus à Deo praebeatur. £ 17.
Sicut non cofcft agendi yircs , ita pr; cxiflentes non auget ncc ro
borat, fcd in codcm ftatu relinquit. 9*.
'Non minus Angelis & protoplafiis innocentibus ncccffarius fuit
quam hominibus lapfis. z. 18.
Nullo modò ßrat vulnera per peccatum hominibus infli&a. » 18.
Non pro co promereudo hominibus Chriftus crucem fubijt. .18.
* 19.
T . O M- I T E R T I I.
Nec Pelagiani eum detre&arunt : nec de eo Auguflinus cum ijs
difccptavit. » 19. -
Concurfum Dei cuin habituali gratia Angelorum & protoplafio
rum , pro adjutorio gratiae innocentialis ab Auguftino depre
-
dicatæ obtrudcre cömtendunt quidam Neotctici, fed grátis.
-
214. * 15. 217. » 18. z19. 248. 18o. 487.
Mulô turpias hallucinantur qui corcarfüm divinum pro gratia
Chrifti obtrudunt. » 17. 1. 18. . r9.
- . ' -- -- Vide Bcllarminus , graria, Leffius, Scholaffici, Vafqucz.
C O R R E P T t O. -
Cotfeptioncs reddi inutiles praedicatione gratiae Auguftinianae
- -
calumniati funt ohim Maffilienfes. 1o38. io37. 1&38. io39. 1o4o.
ic4 f. io43. io43. 1o44. io35. •• . - …
Eandgin cantilenam rcfumpferunt Scholaftici, gratiae pre{;ien
- tialirer congruæ , & prædcltinationis poftfciéntialis afferro
rcs. ibid. - - - ., . . . .
Retorquc ut argumentum in authores , oftendendo utilitatem:
correptiomam , exhortarjonum » praeceptorum , & prohibitio
… -
num , non minus ftare cum Auguftiniana gratia & praedeftina
tionc , quam cum divina praefcientia , qtiamj agnofuít: ibid.
Cratiam fufficicntem cum Äuguftino negantes & folam efhcacem
… ….. • * n* aftruehtes , ndn reddant cörreptiones inutiles aut fruftraneas,
' nri nec exhortati ncs aut præcepta. 35*. 3 53, 354. 355. & feqq.
Reccnfcntur multiplices earum vtili:ates non`óbftante do&rinà
- - - - '. , . 'Arguftiniana to!lcnte omnem gratiain merè fufficientem in
*taturaturae cortuptr. 354. 355. 356. 337.358.359.36o.361.36.
- -
Corrcptioncs funt, mcdicameiita extrinfecus adhibita , quae ut
correptis falutaria fiant , ncceife eft ut Dcus operetur intrin
. fecùs. 358. - - -
Correpiigncs & exhortationcs funt charitatis obfequia nemini
- - fjbtrahenda ; eò quod elcétorum à reprobis difcretio corripien
tibus & exhortantibus ignota fit. 357. 358. ro4z. io43. -
- Corrcptus correptioncm rcfpucndo fit inexcufabilis. 3 ;&. -
Correptorum füperbia multum reprimitur , dum vitiâ fùa cogun
tur agnofccrc , quamvis Deo aüxilium fubtrahente, ea vitare
nön pofinr. 3 37. . - . -
- . correptio praedeftinatis fit falubre medicamentum : reprobispo
'male rormentum. 357. - -
Corrcptio rcprobofum quamvis non profit ipfis reprobis,prodeft
tamen mult plicitcr ele&tis. 358. 359.
Correptiones non effe fubtrahendas hominibus quantummvis def.
Peratis , 9ftenditur excmplo Dei qui cxcaecatos & obduratos
- promifcuè rcdarguit. 361. . -
D A N I E L. .
A * * * * 1 s miraculofa liberatio delacu Me6num,fuit
•• •• . RegiBabylonis vocatio congrua,fed foris pulfafis. z35.
D E V S. •
- Deus inirabili providentitiâ & totum mundum & fingu
los homines gubernat & ordinat. 58. 59. 6o. -
Modus regiminis à Deo obfervátus circa veterem Hebraeorum
fcmpublicam, accommodatur fingulis hominibus etiam in lege
Evàngelica. 36. 37, 58.59 6o.
Deus quo potiffimùm fine legem Moyfaicam populo Ifraëlitico
tradiderit ? 43. 44. 45. 46. 47. 48. 53. 54. 55. i65. & feqq.
Deus in hofìinum Angelorumque creatione oftendere vöfuit pri
mò quid poffit corum liberum arbitrium , demùm quid pößit
faae gratiae beneficium juftitiaeque judicium. r 16. ao8. zo9.
-
95^. 95 I.
Deus humants cordibus {ominatur, cfficacißimè, potentiffimè,
omnipotentiffimè. 196. 197. * 1 z. 826. 863. 952. -
Deus vita animae , ut anima vita corporis. 366.
Dcus dileétione poffidetur, eâque folâ. 437.
-
Deus eft fum^mum bonum creaturae rationalis. 5o5.
In folo proindc Deo figcndus amor creaturae rationális. 496.
444. 58o. 58 r. -
Deus non veraciter colitur nifi dilc&ione. 576.
Deus eft pérfeétiffimè liber non obftäte naturali determinatione
'ad unam partcm contrarieratís. 636. 637. 638. 639. 778. 78z.
v Eo exemplo qftcnditur quod libertas arbitrij ex generica fua ra
rionc non ihcludat indifferentiam ad bönuin & malum. ibid.
Dcns cx fua natura : ctcatura rationalis quantumvis beata non
nifi ex participationc divinae divinæ , habet quod pcccare non
poffit. 778. 779. 78o 78 r. -
Dcus nequit odio habcri à beatis , aut à damnatis ar^ari. 733.
Peus nequit effe author culpae , adeoque hæc ncquit effe effe&us
Praedcftinarionis. 894. 89$. - -
D dd 3 Peus
 - INDEx RERVM ET vERBoRvM
*petis vúlnciatas & fra&as humani arbitrij vires pcr gratiam fa
nans gerit fe inllax mcdici. 82, 83. 365. 366.
Deüs hóminem àfe fùmatum non dcfetit , medicus verò corporalis
mox uf{ùnitatem rcftituit, abfccdit. 365. 366.
Deum operar
«f per vires náturae, quorumdam dogma. 17. 18. 19. xo.\\.n.
23,993. 994. & feqq.
'Rcfellitür dogma ifluę ex imporentia hominis gratiâ definiad
faciendum quidquam quod non fit peccatum » & Dcioita.