Escolar Documentos
Profissional Documentos
Cultura Documentos
<siqgurpRswid
Awsw dI vwr
(stIk)
Awsw dIvwr
Awsw dI vwr smwjk,Dwrmuk Aqy rwjnIqk kurIqIAW ivruD bgwvq dw
sunyhw hY ijhVw mnuKI ihridAW AMdr s`c,inAwie,Drm Aqy igAwn dy nUr nUM hr smy
pRkwSmwn kr ky aus nUM smwjk,Dwrmuk Aqy rwjnIqk BrmW,pwKMfW,dMBW,JUTW Aqy
AinAwie qy kUtnIqIAW BrpUr iBRStcwrI qy ivBcwrI jIvn ivruD sMGrS krn dI
pRyrnw dyNdw hoieAw sdwcwr dw rwh drswauNdw hY]ies dy krqw kvIAw dy mhWn kvI
sRI gurU nwnk swihb jI ny dys ivdys dw audwsIAW dy rUp ivc pYdl sPr kridAw
mwnvqw dy kilAwn leI Sbd gurU rUp ivc gurbwxI rcnw dw mhwn kwrj ArMB
kIqw]aus smyN dy Bwrq(ihMdusqwn)dI jo dSw ho rhI jW hox vwlI sI aus dw idRS bVI
dlyrI nwl gurbwxI dw gwiex kridAw ikhw ik
“kwieAw kpV tuku tuk hosI,
ihdusqwnu sMmwlsI bolw](gurU gRMQ swihb AMg 723)
ihMdusqwn dw Sbd ilKqI rUp ivc sB qoN pihlW gurUnwnk bwxI ivc hI
imldw hY]aus smy ihMd qy loDI Kwndwn dw rwj sI]loDI bwdSwh iebrwhIm AwpxI
swrI Dwrmuk qy rwjnIqk SkqI Awpxy Kwndwn dI mzbUqI leI Awpxy Kwndwn ivc
hI kyNdrq krI jw irhw sI]jd iksy dys dIAW rwjsI,Dwrmuk qy AwrQk SkqIAW nUM
kyNdrI krn krky kuJ ivAkqIAW dw h`Q Tokw bxw idqw jwvy qW dys ivc zulm jbr
ADIn Anyk prkwr dIAW iBRStwcwrI SkqIAW jnm lY ky ijQy smwj nUM Gux dI qrW
KoKlw kr dyNdIAW hn auQy dys dy tukyV tukVy krky rK dyNdIAW hn]ijs dw mu`F Awm
krky AMdrUnI bgwvq jW iPr bdysI hmilAwW dy rUp ivc swhmxy AwauNdw hY]BwvyN
bdysI rwj pihly nwloN vI BYVw ikauN nw hovy lokW nUM sihx krn leI mjbUr hoxw pY
jWdw hY] gurU nwnk kwl smy ihMd dI kuJ ieho jhI hwlq sI]jd ik Bwrq dy pCmI
pwsy(pMjwb)rwhIN bwbr lgwqwr hmly krI jw irhw sI qy AKIr auh 1525 eI: nUM
id`lI qy kbzw krn ivc sPl ho igAw]bwbr dy hmilAw nwl jo qbwhI hoeI aus nUM
gurU mhwrwj jI ny AwpxIN A~KI vyiKAw qy bVI inrBYqw nwl aus dw hwl AwpxI
bwxI dw kIrqn kr ky aus vwihgurU Akwl purK snmuK aulwhmy BrI bynqI kIqI ik
“pwp kI jMJ lY kwblhu DwieAw jorI mMgy dwn vy lwlo]
srm Drmu duie Cip Kloey kUV iPrY prDwn vy lwlo]
kwjIAw bwmxw kI gl QkI Agdu pVY Syqwn vy lwlo]
muslmwnIAw pVih kqybw kst mih krih Kudwie vy lwlo]
jwiq snwqI hoir ihdvwxIAw eyih BI lyKY lwie vy lwlo]
3
bqIq kr rhy sn]ies qoN ibnw Dwrmuk AwgU vI lokW ivc vihm Brm Awid
AigAwnqw dIAW jVHW p`kIAW krky auhnW nUM lutxw hI Awpxw pySw bxweI bYTy
sn]rwjy AwpxI jMqw dI rwKI krn dI QW qy auhnW nUM AwpxI injI jwiedwd hI
smJ ky auhnW dI hr vsqU dy Awpxy Awp nUM mwlk smJky Awpxy Kwndwn nUM hI sB
qoN aucw drswaux dw Xqn kIqw krdy sn]ieh rwjy Awm qOr qy rwjpUq sn ijhnW
ivckwr jwq brwdrI dy ADwr qy aUc nIc,Cuq Cwq,iesqrI inrwdrI dy nwl nwl
AwpxI rwjsI SkqI dy bVwvY leI iek dujy qy hmly krny Awm jhI Gtxw smJI
jWdI sI]AwpsI lVweIAW ivc DMn dOlq dI lut dy nwl iesqrIAW dI lut vI Awm
sI]ieh rwjy Awpxy drbwrW ivc B`t kvIAW nUM riKAw krdy sn jihVy auhnW nUM
auhnW dy bzurgW dIAW kQw khwxIAW kwivk rUp ivc gw ky suxwieAw krdy sn]
ies nwl pMjwb dI DrqI qy iek nvyN swihq ny jnm ilAw ijs nUM pMjwbI swihq ivc
‘vwr swihq’ dw nwm idqw igAw hY]ies qrW rwijAw dI ieh mwVH DwVH bhwdrI dw
rUp Dwrn krky auhnW dI pris`DI dw vsIlw bx geI] kvIAW nUM rwijAw dy
drbwrW ivcoN ienwm pRwpq huMdy sn ijs kwrn CyqI hI ‘vwrW’ bVIAW prclq ho
geIAW qy lok iehnW ‘vwrW’ nUM cldy iPrdy gwiex krn lg pey sn]iehnW ‘vwrW’
dy hvwly gurU gRMQ swihb ivc ‘gurmq vwrW’ dy nwl imldy hn ]gurmq vwrw nUM
iehnW vwrW dI DuMnI qy gwiex krn dI hdwieq gurU mhwrwj jI vloN vwrW dy nwl
idqI hoeI imldI hY]
pRis`D vwrW dy ieh nwm dsy gey hn]
1) tuMfy Asrwjy dI vwr]
2) rwie kmwl maujdI dI vwr]
3) iskMdr iebwhIm dI vwr]
4) l`lw bihlImw dI vwr]
5) hsny mihmy dI vwr]
6) mUsy dI vwr]
gurU swihbwn dy smkwlI keI kvIAW ny iehnW lIhW qy vwrW dI rcnw kIqI hY
ijhnW ivc mlk murId qQw cMdRhV sohIAw dI vwr,joDy vIrY pUrbwxI kI vwr Aqy
rwxy kYlws qQw mwldy kI vwr pris`D hn]iehnW vwrw ivc ivSw Awm krky
lVweIAW JgiVAw dw hY jo ik Awm qOr qy injI vYr ivroD jw DMn Aqy suMdr
iesqrIAW dI pRwpqI kwrn lVIAW geIAW sn]
tuMgy Asrwjy dI vwr:-ies vwr dI DuMnI Anuswr hI Awsw dI vwr gwiex
krn dw aupdys gurU mhwrwj jI vloN idqw igAw hY]ies vwr dI khwxI iek rwjy
‘swrMg’ qy aus dy puqr ‘Asrwj’ sbMDI hY ik Asrwj dI mqreI mW ny aus nwl
AwpxIAW vwSnwvW ADIn sbMD joVx dw AsPl Xqn kIqw qW AwpxI AsPlqw dI
6
inmoSI qy prdw poSI krn vwsqy Awpxy mqrey puqr qy ausy qrW dy doS lwey ijs qrW
rwxI lUxw ny pUrn Bgq qy lwey sn]rwjy swrMg ny AwpxI rwxI dy kihx qy Asrwj
nUM mOq dI szw dy idqI pr jlwdW ny rwjy dy pRDwn mMqrI dy kihx qy aus dI iek bWh
vF ky C`f idqw]aus rsqy jd vxjwirAw dw iek kwPlw lMigAw qw auhnw ny
Asrwj nUM Awpxy nwl KVH ky iek DobI pws vyc idqw pr auh Awpxy guxW kwrn aus
dys dw rwjw bx igAw]iek hor rwjy srdUl rwie ny jd ies dy ipqw qy hmlw kIqw
qW ies ny Awpxy ipqw dI swihqw kIqI qy rwjy srdUl rwie nUM mwr idqw]ies dy
ipqw rwjy swrMg nUM jd pqw l`gw qW aus bVw pscwqwp kIqw qy Awpxw rwj vI
Awpxy honhwr puqr nUM sONp idqw]keI ivdvwnw dw iKAwl hY ik ipqw puqr dI
imlnI dw kwrn ipqw dy rwj ivc kwl pYxw kwrn bixAw sI pr vwr dI ieh vxgI
ies kQn nUM JuTlw dyNdI hY]
“BbikE Syr srdUl rwie rx mwrU v`jy]
Awn sulqwn bf sUrmy ivc rx dy g`jy]
Kiq ilKy tuMfy Asrwj nUM pqSwhI A`jy]
it`kw swrMg bwp ny idqw Br l`jy]
Pqih pweI Asrwj dI SwhI Gr s`jy]”
rwie kmwl maujdI dI vwr:-ies vwr dI khwxI rwie kmwl qy aus dy
BqIjy mwaujdI ivckwr hoeI lVweI dI khwxI hY]
ies lVweI ivc mwaujdI ny Awpxy ipqw swrMg dI mOq dw bdlw ilAw ijs nUM rwie
kmwl duAwrw zihr dyky mwr idqw igAw sI]lVweI ivc mwaujdI ij`q jWdw hY qy
rwie kmwl nUM mwr idqw jWdw hY]vwr dw nmUnw ies qrW hY]
“rwxw rwie kmwl dI rx Bwrw bwhI]
maujdI qlvMfIE ciVHAw swbwhI]
FwlI AMbr CwieAw rl A`k kwhI]
juty Awhmo swhmxy nyzy JlkweI]
maujy Gr vDweIAW Gr cwcy DwhIN]”
iskMdr iebrwhIm dI vwr:-ies vwr dI khwxI ivc iskMdr rwjw iksy
iesqrI qy mohq ho igAw sI ijs dI iezq iebrwhIm ny skMdr nwl jMg krky
bcweI sI]ies vwr dI DunI qy gurU gRMQ swihb jI ivc drj gujrI kI vwr mhlw 3
dw kIrqn krn dI hdwieq gurU jI vlo hY]vwr dI vxgI ies prkwr hY]
“iskMdr khy ibrwhm nUM iek gl hY BweI]
qyrI swfI rx ivKy Aj peI lVweI]
qUM nwhI ik mY nhIN ieh huMdI AweI]
rjpUqI jwqI nisAW rx lwj mrweI]
7
mlk murId qQw cMdRhV sohIAw kI vwr,joDy vIrY pUrbwxI kI vwr Aqy rwxy
kYlws qQw mwl dy kI vwr vI gurU kwl qoN pihlW ilKIAW geIAW vwrW dI qrW hI
hn]pihlIAW do vwrW Akbr dy smy qy qIsrI vwr jhWgIr bwdSwh dy smy ilKIAW
geIAW mMnIAW geIAW hn]ieh vwrW vI jMgW juDW nUM hI drswauMdIAW hn]pr iehnW
vwrW dy swihq qoN Bwrq dy aus smy dy smwj dI qsvIr inKr ky swhmxy Aw jwdI hY
ik swry Bwrq Kws krky pMjwb ivc hr smy lut Gsut dw hI dOr dOrw cl irhw
sI]hr ivAkqI AwpxI DONs jmwaux leI duijAW qy hmlw krnw AwpxI bhwdrI
smJdw sI]Kws kr ky rwjy lokweI dI syvw krn dI bjwey Awpxy DMn dOlq Aqy hor
pDwrQW dy vwDy leI iek dujy nwl lVweIAW hI lVdy rihMdy sn ijs kwrn jgq
sUDwr leI prkwSmwn hoeI gurU nwnk swihb jI joq ny ieh vMgwr idqI ik
“rwjy auie n AwKIAih iBiV mrih iPir jUnI pwih]
nwnk ivxu nwvY nNkNI vNFI iPrih soBw mUil n pwih]
(gurU gRMQ swihb Amg 590)
v`K v`K rwijAW dIAW lVweIAW jihnW ivc bIr rs dI prDwnqw sI,nUM ADwr
bxwky lokweI nUM jwgirq krn vwsqy iehnW hI lIhW qy nvy swihq dI loV smy dI
mMg bx geI]jihnW guxW kwrn mnuK Awpxy mn Awqmw qy bUDI dw kilAwn kr
skdw hY aus nUM swihqk rUp dyx dI loV AnBv kIqI geI]ies SbMDIN BweI mnI
isMG jI ShId AwpxI puqk igAwn rqnwvlI ivc ilK dy hn ik jd gurU nwnk
swihb jI dI imlnI SyK bRhm nwl hoeI qW SyK bRhm ny gurU jI nUM ikhw ik
AiDAwqmk vwrW dI rcnw vI kIqI jwxI cwhIdI hY]SyK bRhm bwbw PrId jI dI
g`dI qy aus smyN ibrwjmwn sn jd gurU nwnk swihb jI dI mulwkwq aus nwl
hoeI]AiDAwqmuk vwrW dI rcnw sbMDI ieh bVw mohlk iKAwl mMinAw jWdw hY ik
“….qW iPr SyK bRhm ikihAw ik jo jI FwFI rwijauN kI vwr gwvqy hYN sy rwjy
BI pRsMn hoqy hYN Ar sUrmyN BI pRsn ho ky juD krqy hYN Ar kwierW ky mn mYN BI juD kw
audm hoie Awvqw hY qYsy hI jo mhwrwj kI vwr gwvqy hYN so mhwrwj BI pRsMn hoqy hYN qy
sMq BI pRsMn hoqy hYN]Ar jaun sy jigAwsI hY iqno kw BI mnu Ar ieMdRIAh jIqny kw
audm hoie Awvqw hY]qW qy qusIN myry kweI pRmysr kI vwr suxwvhu]qW bwby kihAw
mrdwinAw kbIr jI ny gauVI kw rwg AMgIkwru kIAw hY]Aru isDhu ny rwmklI kw
rwgu AMgIkwru kIAw hY]Ar hmwry sB hI rwg hY]pr ey pIr AwswvMiq AwieAw hY]so
Awsw ky rwg iv`c vwr suxwvhu]”
gurU nwnk swihb jI ny Awsw dI vwr nUM 24 pauVIAW ivc gwieAw hY ijs dw
kIrqn gurU mhwrwj jI dy smy qoN hI SurU kIqw igAw mMinAw jWdw hY]is`K ieqhws
Anuswr cOQy pwiqSwh sRI gurU rwmdws jI jd gurU nwnk swihb jI dy v`fy swihbzwdy
bwbw sRI cMd jI nUM imln vwsqy ngr bwrT gey qW auhnW ny AMimRq vyly Awsw jI dI
9
vwr qoN pihlW Awsw rwg ivc aucwry gey Awpxy Cy CMdW dw kIrqn kIqw jihnW dy
hr CMd ivc cwr pauVIAW hn]bwbw sRI cMd jI ny aus smy ieh suJw idqw ik jy kr
Awsw rwg dy hr CMd dI hr pauVI dw Awsw dI vwr dI hr pauVI qoN pihlW kIrqn
kIqw jwvy qW kIrqn dI AiDAwqmuk mhwnqw hor v~D skdI hY]Agly idn gurU
rwmdws jI mhwrwj jI ny kIrqn bwbw sRI cMd jI vloN idqy gey suJw Anuswr hI
kIqw] aus idn qoN Aj qk Awsw dI vwr dw kIrqn iesy hI mrXwdw Anuswr kIqw
jw irhw hY BwvyN ieh Cy CMd Awsw rwg ivc gurU cOQy pwiqSwh sRI gurU rwm dws jI dI
bwxI dy nwl hI gurU gRMQ swihb ivc drj hn]ijs smy pMcm pwiqSwh sRI gurU Arjn
swihb jI ny gurU gRMQ swihb jI dI sMpwdnw qy il`Kq dw mhwn kwrj kIqw qW gurU
swihb jI ny gurU gRMQ swihb ivc vwrW drj krdy smy vwrW dIAW pauVIAW qoN pihlW
slok vwrW dy nwl lgw idqy qW ik vwr dI pauVI dy Bwv nUM hor spSt kIqw jw
sky]jihVy slok vwrW qoN v`D gey auhnW nUM gurU gRMQ swihb ivc vKrI QW qy drj kr
ky ieh isrlyK dy idqw ik “slok vwrW qoN vDIk” Awsw dI vwr dy nwl vI slok
idqy gey hn ijs kwrn Awsw dI vwr dw kIrqn krdy smy sB qoN pihlW gurU
rwmdws jI dy ilKy hoey CMdW dI pauVI dy kIrqn qoN ipCoN slok Aqy iPr vwr dI
pauVI dw kIrqn kIqw jWdw hY]gurU nwnk swihb jI dI vwr dw molk rUp vwr dI
pauVI nUM hI mMinAw jWdw hY]iehnW 24 pauVIAW dy nwl 59 slok drj hn]vwr
dIAW pauVIAW 1,2,11,12,15,18,qy 22 nUM C`fky bwkI 17 pauVIAW dy nwl do,do
slok drj hn jd ik pauVIAW 1,2,11,qy 18 nwl iqn iqn slok drj kIqy gey
hn]pauVI 12 qy pauVI 15 nwl cwr,cwr slok hn pr pauVI 22 nwl pMj slok
drj hn]iehnW slokW ivc gurU nwnk swihb jI dy 44 slok hn jd ik gurU AMgd
swihb jI dy15 slok hn]Awsw dI vwr (pauVIAW)nUM ieky smy hI aucwirAw igAw
mMinAw jWdw hY pr kuJ ivdvwnW dw ivcwr hY ik ies dIAW pihlIAW 9 pauVIAW
SyK bRhm (SyK PrId swnI) dy snmuK aucwrIAW geIAW sn qy bwkI dIAW 15
pauVIAW ies qoN ipCoN gurU swihb jI ny aucwrIAW sn]vwr dIAW pauVIAW ivc
sirStI krqw dI sirStI rcnw,kudrq qy jIv jMqUAW dI rcnw dy nwl nwl jIvW dy
krm qy auhnW krmW dw Pl vI bVy sMKyp rUp ivc mnuK nUM smJwieAw igAw hY ik
jIv Awqmw ies mnuKI srIr nUM Dwrn krn auprMq jy pwp krmW ivc lIn ho jWdI hY
qW aus nUM Drmrwj dI kcihrI ivc aus dy krmW nUM aus jIv Awqmw nUM pihlW smJw
idqw jWdw hY qy iPr aus nUM jo jo szwvW BugqnIAW pYNdIAw hn auhnw dw vI bVy sMKyp
rUp ivc vrnx kIqw igAw hY jd ik cMgy krm krn vwly jIvW nUM jo suK SwqI
imldI hY aus dw vI sMKyp rUp ivc izkr kIqw igAw hY]vwr ivc drj slok iehnW
pauVIAW dy BwvW nUM spSt krn ivc ivAwiKAw rUp ivc shweI ho rhy hn]keI
10
slokW dw sbMD ieqhwsk GtnwvW nwl vI juVdw hY jd ik keI slok aus smy dy
smwjk jIvn dw idRSt bVI suMdrqw nwl drswauNdy hn]
ies vwr dw kIrqn ies vwr dy rcnhwr gurU bwby nwnk swihb jI dy smy qoN hI
ArMB hoieAw mMinAw jWdw hY]is`K ieqhws Anuswr kIrqnI j`iQAw qoN ibnw kuJ gurU
swihb jI vloN vI ies dy kIrqn krn dy hvwly imldy hn]klgI Dr ipqw gurU
goibMd isMG jI mhwrwj ny ijs smy AnMdpur swihb nUM sdIvIN ivCoVw dy idqw qW
auhnW aupr l`KW dI igxqI ivc duSmn ny mwrU hmlw kr idqw]ies mwrU Aqy
qbwhkun duSmn dy hmly dy bwvjUd dsmyS ipqw vloN AMimRq vyly srsw ndI dy iknwry
Awsw dI vwr dw kIrqn krnw ies dI mhwn mhwnqw nUM prgt krdw hY]Aj kl
ies vwr dw kIrqn qkrIbn hr v`fy jw ieqhwsk gurduAwry ivc AMimRq vyly krn
dI mrXwdw hY pr pCmI dysW ivc keI gurduAwirAw ivc sMgq dI hwzrI nUM muK rK
ky AsIN kuJ fwlrW dI Kwqr iehdy kIrqn dI mrXwdw nUM keI vwr BMg krn dy doSI
bx jWdy hW]ies pwsy is`K sMgqW qy guduAwirAw dy prbMDkW nUM aucycw iDAwn dyxw
cwhIdw hY ik ies dy kIrqn dw Bog AMimRq vyly hI pwieAw jw sky ikauNik AMimRq
vyly dI mhwnqw gubwxI ivc bhuq dsI geI hY]
11
Awsw dI vwr]
<siqgur pRswid]
Awsw mhlw 4 CMq Gru 4]
hir AMimRq iBMny loiexw mnu pRym rMqnw rwm rwjy]
mnu rwim ksvtI lwieAw kMcnu soivMnw]
gurmuiK rMig clUilAw myrw mnu qno iBMnw]
jnu nwnku musik JkoilAw sBU jnmu Dnu DMnw]1]
pd ArQ:-Awsw:-rwg dw nwm;mhlw:- srIr,kwieAW;4 nUM ieQy cOQw krky
aucwirAw jWdw hY ijs dw Bwv cOQy pwiqswh gurU rwm dws jI qoN hY]mhlw 4(cOQw) dw
ArQ gurU nwnk cOQy srIr ivc kIqw jWdw hY]iBMny-iB`jy hoey;loiexw-A`KW;rqMnw-rqy
hoey,rMgy hoey;rwim-rwm ny;kMcnu-sonw;soivMnw-suMdr,sohxy rUp vwlw;gurmuiK-gurU
rwhIN;clUilAw-gUVHy lwl rMg ivc rMigAw hoieAw;qno-qn qON,srIr qoN;iBMnw-iBjw
hoieAw;jnu:-dws;musik-sugMDI nwl;JkoilAw-sugMiDq hoxw;Dnu DMnw-BwgW vwlw DMn
DMn hoieAw]
ArQ:-pRmwqmw iek hY ijs nUM siqgurU dI ikrpw duAwirAw jwixAw jw skdw hY]ieh
Sbd cOQy gurU nwnk(gurU rwm dws jI) dy Awsw rwg ivc CMd dy rUp ivc aucwry gey
hn qy iehnW nUM sMgIq dy cOQy Gru ivc gwieAw jWdw hY]
mn pRBU dy ipAwr ivc rMigAw igAw hovy qW A`KW (ivrwg ivc)Awqmuk jIvn dyx
vwly hir nwm dy AMimRq nwl iB`j jWdIAW hn]mn rwm nwm dI ksctI qy lg ky sony
dy rMg dI qrW suMdr ho igAw hY qy gurU dI Srn pY ky myrw mn prmwqmw dy rMg ivc
guVHw lwl rMg ivc rMigAw igAw hY ijs kwrn mn qn qro qr ho igAw hY]nwnk dws
ny, ksqUrI rUpI nwm dI sugMDq nwl pUrI qrW sugMDq hox kwrn Awpxw jIvn bVHy
BwgW vwlw bxw ilAw hY]1]
< siqnwmu krqw purKu inrBau inrvYru
Akwl mUriq AjUnI sYBM gur pRswid]
Awsw dI vwr nUM ArMB krn qoN pihlW gurU mhwrwj jI ny aus vwihgurU Akwl
purK dw mUl mMqr duAwrw mMglw crn kIqw hY ik auh Akwl purK iek hY ijs dw
12
nwm siq AQvw s`c hY]auh sBnW dw isrjnhwr purK hY ijhVw ik fr rihq,vYr
rihq hY ijs dy srUp qy smy dw koeI pRBwv nhIN pYNdw qy auh iksy jUnI ivc nhIN
AwauNdw qy auh Awpxy Awp qoN hI prkwSmwn hoieAw hY]gurU dI ikrpw duAwrw hI aus
nUM jwinAw jw skdw hY]
Awsw mhlw 1]
gurU nwnk dy pihly srIr(gurU nwnk swihb jI) rwhIN Awsw rwg ivc aucwrI hoeI
(bwxI) vwr slokw nwil slok BI
mhly pihly ky ilKy
ieh vwr slokW nwl ilKI geI hY qy slok vI pihly mhly dy ilKy gey hn]
tuMfy AsrwjY kI DunI]
ies nUM tuMfy Asrwjy(vwr dw nwm ijs dw hwl pihlW idqw igAw hY)dI DunI qy
gwieAw jwxw cwhIdw hY]
skolu m: 1]
bilhwrI gur Awpxy idauhwVI sd vwr]
ijin mwxs qy dyvqy kIey krq n lwgI vwr]1]
pd ArQ:-bilhwrI-blhwry jwxw;idauhwVI-idhwVHI ivc AQvw idn ivc; sd-
sO;ijin-ijs ny;mwxs-mnuK;krq-kridAW;vwr-dyr]
Awpxy gurU qoN idn ivc sO sO vwr blhwry jWdw hW ijs ny mnuKW qoN dyvqy bxwaux
ivc rqw vI dyr nhIN lweI]
mhlw 2]
jy sau cMdw augvih sUrj cVih hjwr]
eyqy cwnx hoidAw gur ibnu Gor AMDwr]2]
pd ArQ:-sau:-sO(100);cMdw-cMdRmw;eyqy-ieqny;Gor-bhuq izAwdw,Gu`p]
Bwv ArQ:-jy kr sO cMdrmw inkl Awaux qy hzwr sUrj cVH jwx nwl ijqnw cwnx
ho jWdw hY auh cwnx gurU qoN ibxw Gup AMDyry dI qrw hY]
m:1]
nwnk gurU n cyqnI min AwpxY sucyqw]
Cuty iql bUAwV ijau suM\y AMdir Kyq]
KyqY AMdir CuitAw khu nwnk sau nwh]
PlIAih PulIAih bpuVy qn ivic suAwh]3]
pd ArQ:-cyqnI-cyqy krnw;min-Awpxy mn ivc;bUAwV-Pl qoN ibnw bUty,KwlI
PlIAW,siVAw hoieAw;suM\y-aujVy hoey;sau-iek sO;nwh-Ksm,mwlk;bpuVy-ivcwry]
13
Bwv ArQ:-jo ivAkqI Awpxy gurU nUM cyqy nhIN krdy qy Awpxy Awp nUM bhuq c`qr qy
isAwxw smJI bYTy hn auhnW dI hwlq hy nwnk auhnW bUAwV iqlW dy bUitAW vrgI hY
jihVy ik suM\I KyqI ivc AwpxIAW PlIAW ivc iqlW dy dwinAW dI QW svwh BrI
rKdy hn BvyN auh bUty Pldy vI hn qy auhnW nUM PlIAW vI inkldIAW hn ijs kwrn
auhnW dw AslI mwlk qW auhnw dI prvwh nhIN krdw jd ik sYNkVy ivAkqI auhnW
nUM ktx vwsqy Aw jWdy hn qW ik auhnW nUM bwln dy QW bwilAw jw sky]ArQwq jo
pRwxI Awpxy gurU nUM cqr bx ky Awpxy mn ivcoN ivswr dyNdy hn qy vyKx ivc irSt
puSt idKweI dyNdy hn pr Asl ivc auhnW dy kwm,kroD,loB, moh,AMhkwr Awid sO
mwlk bx jWdy hn qy mn auhnW dy ADIn ho ky keI ivkwrW dw iSkwr bx jWdw hY
ijs kwrn auhnW dI hwlq KwlI iqlW dy bUitAW vrgI bx jWdI hY]
pauVI]
AwpI nYR Awpu swijE AwpInYR ricE nwau]
duXI kudriq swjIAY kir Awsxu igTo cwau]
dwqw krqw Awip qUM quis dyvih krih pswau]
qUM jwxoeI sBsY dy lYsih ijMdu kvwau]
kir Awsxu ifTo cwau]1]
pd ArQ:-swijE-swjnw,auqpn krnw,bnwauxw;ricE-rcnw krnI;duXI-
dUjI;Awsxu-bYTx dw Awsn jW QW;cwau-Sok,cwA,qmwsw;
quis-KuS ho ky;pswau-pRswid,ikrpw;jwxoeI-jwnxhwr;lYsih-lY lYxw;ijMdu-
jwn,ijMd;kvwau-kvc ArQwq srIr]
Bwv ArQ:-pRmwqmw ny Awp hI Awpxy Awp nUM bxwieAw hY qy Awp hI aus ny Awpxw
nwmxw bxwieAw hoieAw hY]dusrI aus ny kudrq dI swjxw kr ky aus ivc Awp hI
ibrwjmwn ho ky jgq dy sB qmwsy vyK irhw hY]auh Awp hI sBnW dw krqw qy sBnw
nUM dwqW dyx vwlw qy b^sSW krn vwlw hY]auh sBnW dw jwnxhwr hY qy Awp hI auh
jIvW nUM srIr dyNdw qy Awp hI auhnW dI ijMd jwn qy srIr lY lYNdw hY]Awpxw
Awsn(kudrq ivc) lw ky Awpxy cwau BrpUr qmwsy nUM Awp hI vyK irhw hY]
not:-Awsw dI vwr dI ies pihlI pauVI qy slok ilKn qoN pihlW cOQy pwiqSwh sRI
gurU rwmdws jI dy pihly CMd dI pihlI pauVI ivc gurU jI vloN gurU dI Srn pYx dw
lwB mnuK nUM smJwieAw igAw hY jd ik vwr dy iqMny slok hI mnuK nUM gurU dI loV dI
jwnkwrI dyNdy hoey gurU qoN ibxw mnuK dI jo dSw bx jwdI hY aus dw igAwn swnUM
smJwauNdy hn] vwr dI pihlI pauVI ivc gurU duAwrw jo igAwn Akwl purK bwry
mnuK nUM jwnx dI loV hY aus nUM bVy hI sMKyp rUp ivc pihly pwiqSwh gurU nwnk
14
swihb jI dsdy hn ijs nUM auhnW ny jpujI swihb dI pMjvIN pauVI ivc vI disAw hY
ik”QwipAw n jwie kIqw n hoie]Awpy Awip inrMjnu soie]”
hir pRym bwxI mnu mwirAw AxIAwly AxIAw rwm rwjy]
ijsu lwgI pIr iprMm kI so jwxY jrIAw ]
jIvn mukiq so AwKIAY mir jIvY mrIAw]
jn nwnk siqguru myil hir jgu duqru qrIAw]2]
pd ArQ:-AxIAwly-iq`KI nok vwly;pIr-pIV,drd;jrIAw-jrnw,brdwsq
krnw,sihxw;jIvn mukq-krm krdw hoieAw vI nihkrm hoxw ArQwq krm
kridAw vI krmW qoN rihq hoxw;mir-mrky;duqru-ijs nUM pwr krnw AOKw hovy]
Bwv ArQ:-bwxI pRym pYdw krdI hY ijs kwrn gurbwxI nwl mn ies qrW ivinAw
jWdw hY ijs qrW ik koeI iqRKI nok vwlI koeI cIz(qIr,cwkU jW hor qyz Dwr vwlw
hiQAwr) aus nUM ivMndy hn]ijs nUM pRym dI pIVw l`g jWdI hY auhI jwxdw hY ik aus nUM
iks qrW sihx krnw hY]ies (pRym pIVw kwrn) AvsQw ivc hI pRwxI Awpxy Awp nUM
jIauNidAw hoieAw hI mirAw hoieAw smJn lg jWdw hY ijs kwrn auh sB krm
krdw hoieAw vI Awpxy Awp nUM krm rihq smJdw hoieAw krmw dy P`l qoN mukq ho
jWdw hY ijs qrW ik pMjvyN pwiqSwh gurU Arjn swihb jI PurmwauNdy hn ik
“krm krq hovY inhkrm]
iqsu bYsno kw inrml Drm]”(suKmnI swihb)
ijs smy pRwxI ies Awqmuk dSw ivc puj jWdw hY qW Awpxy krmW nUM pRBU dw hukm
smJdw hY ijs kwrn auh pRBU dy hr hukm qy clxw Awpxw krqv smJdw hY iehI
jIvn mukq dI dSw hY ijs bwry is`K ieqhws swnUM dsdw hY ik jd gurU Arjn swihb
jI ny suKmnI swihb jI dI rcnw kIqI qW aus smy dy Bwrq dy sB qo mhwn sUPI
PkIr sweIN mINAW mIr jihnW ny ik hir mMdr swihb AMimRqsr dI nINh rKI sI,ies
bwxI dw AiDAn kIqw qy gurU swihb nUM ieh bynqI kIqI ik sMswr dy swry Drm mOq
qON ipCoN hI mukqI AQvw injwq dI ie`Cw krdy hn pr gurU nwnk swihb jI jIvn
mukq dw iS`DWq dsdy hn?pMjvyN pwiqSwh jI ny aus smy sweIN jI nUM iehI ikhw sI
ik smw Awaux qy hI ies pRSn dw auqr idqw jw skdw hY]ijs smyN gurU Arjn
swihb jI q`qI loh qy bYTy hoey Akwl purK dw hukm mMn rhy sn qW sweIN mIAW mIr
jI ny duhweI pwauNidAW ieh ikhw ik jihVI srkwr ieqnw zulm kr rhI hovy aus nUM
qbwh krn dI aus nUM AwigAw idqI jwvy]pr gurU jI ny bVy SWq ihrdy nwl pIr jI
nUM auhnW dy puCy hoey pRSn nUM Xwd krvwauNidAw ikhw ik jivn mukq dI iehI dSw hY
jd ik pRwxI Awpxy mwlk dw hukm mMn irhw hovy]
pRB kI AwigAw Awqm ihqwvY]
jIvn mukiq soaU khwvY](suKmnI swihb)
15
ies AvsQw ivc hI pRwxI cOQy pwiqSwh jI dI ies isiKAww nUM Dwrn krn dI
Ardws kr skdw hY ik nwnk iek dws bx ky pRBU snmuK ieh bynqI krdw hY ik
aus nUM ieho ijhw koeI gurU iml jwvy jihVw ies Bv swgr qoN, ijs nUM pwr krnw bVw
kTn hY, aus nUM pwr lMGw sky]
sloku m:1]
scy qyry KMf scy bRhmMf]
scy qyry loA scy Awkwr]
scy qyry krxy srb bIcwr]
scw qyrw Amru scw dIbwxu]
scw qyrw hukmu scw Purmwxu]
scw qyrw krmu scw inswxu]
scy quDu AwKih lK kroiV]
scY siB qwix scY siB joir]
scI qyrI isPiq scI swlwh]
scI qyrI kudriq scy pwiqswh]
nwnk scu iDAwiein scu]
jo mir jMmy su kcu inkcu]1]
pd ArQ:-scy- hmySW Atl rihx vwlw;KMf-Bwg,tukVy;loA-lok;Akwr-
srUp;krxy-kMm;Amru-hukm;dIbwxu-drbwr;niswxu-inSwn;qwix-zor,SkqI;mir-mr
ky;su-auh;kcu inkcu-iblkul kcy]
Bwv ArQ:-ijs smy pRwxI jIvn mukq dI AvsQw ivc puj jWdw hY qy aus nUM gurU
rwhIN qW jo igAwn dI pRwpqI huMdI hy aus dw vrnx iehnW slokW ivc kIqw igAw
swnUM imldw hY ik hy prmwqmw KMfW bRhmMfW dI qyrI rcnw sdw hI siQr rihx vwlI
ArQwq jwrI rihx vwlI hY]v`K v`K lokW dI qyrI isrjnw qy auhnw dy byAMq Akwr
sdw hI jwrI rihx vwly hn qy qyry krqv Aqy ivcwrW hmySW hI siQr hn]qyrI
bwdSwhI qy drbwr sdw hI siQr hn ijs ivc qyry hukm qy Purmwn vI sdw siQr
hn]qyrIAW bKiSsW qy qyry inswn vI s`cy hn]jo qYnUM ismrn vwly l`KW kroVW hI hn
auh vI s`c srUp ho jWdy hn]qyrIAW sB SkqIAW qy auhnW dy sB zor vI qyrI s`cweI
ADIn hn]qyrI isPq qy aupmw krn vwilAw dw vI A`tl islslw cl irhw hY]hy
s`cy pwiqSwh qyrI kudrq vI s`cI hY]nwnk ieh kih irhw hY ik jo aus s`cy nUM
ismrdy hn auh BI s`c srUp ho jWdy hn jd ik jnm qy mrn ivc Awaux vwly
iblkul hI k`cy hn]
16
not:-Bwrq ivc keI mqW mqWdrW dy ivAkqI ieh iKAwl krdy hn ik ieh sMswr
iek BulyKw hY,imiQAw hY Aqy iek supxy smwn hY jd ik gurU nwnk swihb jI ieh
smJw rhy hn ik aus dy rcy hoey bRihmMf dI ku`K ivc DrqIAW,sUrj mMflW Aqy cMdW
dI auqpqI dw qmwSw hmySw hI cldw rihMdw hY]ijs qrW ies DrqI dy jIv jMqUM
jmdy qy mrdy rihMdy hn ausy qrW hI bRihmMf dI ku`K ivc Axigxq sUrj mMfl auqpn
huMdy qy iPr nSt huMdy rihMdy hn]ieh nw mukx vwlw aus dI Kyf dw pRbMD auqnw icr
jwrI rihMdw hY jd ik auh ies nUM Awp smwpq nhI krdw]
“eyk mUriq Anyk drsn kIn rUp Anyk]
Kyl Kyl AKyl Kyln AMq ko iPr eyk]”(jwpu swihb)
m:1]
vfI vifAweI jw vfw nwau]
vfI vifAweI jw scu inAwau]
vfI vifAweI jw inhcl Qwau]
vfI vifAweI jwxY Awlwau]
vfI vifAweI buJY siB Bwau]
vfI vifAweI jw puiC n dwiq]
vfI vifAweI jw Awpy Awip]
nwnk kwr n kQnI jwie]
kIqw krnw srb rjwie]2]
pd ArQ:-jw- ijs dw;inAwau-inAW,ienswP;inhcl-nw cln vwlw,siQr rihx
vwlw;Awlwau-Alwp,kQn;Bwau-ipAwr,jzby vl vly;puiC-puCxw,slwh lYxI;kwr-
kMm-kwr,krnw;kIqw-krnw;rjwie-hukm]
Bwv ArQ:-aus dy vfy nwm dIAW mhwn vifAwieAW hn]aus dI vfI vifAweI ieh
hY ik aus dw inAW vfw hY]aus dI mhwn isPq ieh vI hY ik aus dw sQwn siQr
hY]sBnW dy kQnW nUM jwnxw aus dI vifAweI hY]aus dI vifAweI ieh vI hY ik auh
sBnW dy ipAwr dIAW BwvnwvW nUM jwxdw hY]iksy nUM dwqW dyx leI aus nUM iksy qoN
puCx dI loV nhI , ieh vI aus dI iek vifAweI hY]aus dI vfI vifAweI ieh hY
ik auh Awpxy Awip ivc Awp hI hY ArQwq aus vrgw hor koeI nhI hY]gurU nwnk jI
AwKdy hn ik aus dy kIqy kMmW dw vrnx nhIN kIqw jw skdw ikauNik jo kuJ kIqw
igAw hY jW jo kuJ ho irhw hY auh sB aus dy hukm ivc hI ho irhw hY]
mhlw 2]
iehu jgu scY kI hY koTVI scy kw ivic vwsu]
17
jMgl dI Ag,jTr jW pyt dI Ag-jo mnuK nUM grm rKdI hY,icMqw AgxI,igAwn Aqy
rwj dI AgxI)Ascrj KYfW Kyf rhIAW hn ]ikqy hvw ikqy pwxI,ikqy DrqIAW qy
auhnW qy jIvW dI auqpqI dy swDn Aqy auhnW dy vKry vKry svwdW ivc lgy rihxw
Ascrjqw pYdw krdy hn]ikqy jIvW dw AwpsI myl imlwp qy ikqy auhnw dw AwpsI
ivCoVw Aqy auhnw dI AwpsI BuK qy pDwrQW dI vrqoN Aqy ikqy ho rhIAW isPqW
slwhqW ivsmwd pYdw krdIAW hn]ikqy keI rwhW qoN auKVy hoey qy keI rwhW qy cldy
hoey;keI nyVy,keI dUr qy keI aus(Akwl purK)nUM hwzr hzUr vyK ky Ascrj ho rhy
hn]pr nwnk kih irhw hY ik ies Ascrjqw BrpUr prBU dy koqkW nUM bVy BwgW
nwl hI jwixAw jw skdw hY]
mhlw 1]
kudriq idsy kudriq suxIAY kudriq Bau suK swru]
kudriq pwqwlI AwkwsI kudriq srb Akwru]
kudriq vyd purwx kqybw kudriq srb ivcwru]
kudriq Kwxw pIxw pYnxu kudriq srb ipAwru]
kudriq jwqI ijnsI rMgI kudriq jIA jhwn]
kudriq nykIAw bdIAw kudriq mwnu AiBmwnu]
kudriq pauxu pwxI bYsMqru kudriq DrqI Kwku]
sB qyrI kudriq qUM kwdru krqw pwkI nweI pwku]
nwnk hukmY AMdir vyKY vrqY qwko qwku]2]
pd ArQ:-kudriq-klw,jugq,mwieAw qy mwieAw dw Ascrj qmwsw,prikrqI;srb
Akwru-swrw bRihmMf,swrw jgq;vyd-igAwn,pRwcIn Bwrq dIAW cwr Dwrmk
pusqkW(irg vyd,swm vyd,Xjur vyd qy AQr vyd);purwx-ieh 18 Dwrmk pusqkW
hn;kqybw-ieh pCmI sMswr dIAW purwqn Dwrmk pusqkW hn jihnw ivc
XhUdIAW,pwrsIAW,iesweIAW qy muislmwnW dy Dwrmk gRMQ swml hn;srb ivcwru-
swry ivcwr,swry is`DWq;jIA-jIv;jhwn-sMswr,jgq;mwnu-siqkwr,iezq;AiBmwnu-
Amhkwr;bYsMqr-AgnI;pwkI-pivqr;nweI-vifAweI,ausqiq;pwku-Awp hI;qwko
qwku-Awpxy Awp ivc hI ieklw]
Bwv ArQ:- jo dyiKAw jw irhw hY,jo suixAw jw irhw hY auh sB prikrqI hY qy jo
Bau suKW nUM dyx vwlw hY auh vI prikrqI hI hY]pwqwlW,AwkwsW Aqy swry bRihmMf qy
auhnW dw Awkwr vI prikrqI hY]prikrqI hI vyd, purwx,kqyb qy hor isDWqk
ivcwr hn]Kwxw, pIxw,pYnxw Aqy jgq ivc psirAw ipAwr sB qyrI(pRmwqmw)hI
kudrq hY]siSRtI dy jIv auhnW dIAW vK vK jwqW,ijnsW qy rMgW ivc qyrI hI jugqI
vrq rhI hY]jy ikqy Bly dy kMm ho rhy hn,BirStwcwrI krm ho rhy hn qy ikqy iksy
dw Awdr siqkwr ho irhw hY jw ikqy AhMkwr pRDwn hY qW ieh sB qyrI hI kudrq
20
pauVI 3]
AwpInY Bog Boig kY hoie BsmiV Bauru isDwieAw]
vfw hoAw dunIdwru gil sMglu Giq clwieAw]
AgY krnI kIriq vwcIAY bih lyKw kir smJwieAw]
Qwau n hovI paudIeI huix suxIAY ikAw rUAwieAw]
min AMDy jnmu gvwieAw]3]
Bwv ArQ:-ies slok ivc gurU mhwrwj jI Awpxy smy dy smwj dw idRSt prgtwauNdy
hoey dsdy hn ik pKMfI gurUAW dy cyly swz KVkWdy hn qy auhnW dy gurU Awpxy pYr qy
isr ihlw ihlw ky nc rhy hn ijs kwrn im`tI G`tw auf auf ky auhnW dy Jwty ivc
pYNdw hY]auhnW dI ies rws(nwtk)nUM vyK vyK ky lok hsdy hoey Awpoxy GrW nUM cly
jWdy hn ik mnuK rotI dI Kwqr iks qrW sMgIqk qwlW qy ncx lg pYNdw hY]pr rotI
rozI leI ncn vwly rwsDwrIey DrqI qy ptkw ptkw ky Awpxy pYr mwrdy hn]kdy
gopIAW qy ikRSn dy sWg bx bx ky Aqy kdI sIqw qy rwm Aqy hor rwijAw dy sWg bx
ky ncdy qy gwauNdy hn]pr jo pRBU s`c nwm vwlw hY,swry jgq dw krqw hY,inrBY qy
Akwr rihq hY aus nUM auhI ismrn kr skdy hn jihnW qy aus dI ikrpw idRStI
kwrn auhnW ivc cVHdI klw qy ismrn leI auqSwh hovy]ieho jhy syvkW dI jIvn
rwq bVI AnMd meI rUp ivc guzr jWdI hY]jihnW ny gurU jI dI isiKAw pRwpq kr
leI hovy auhI gurU dy isK bx skdy hn]sMswr swgr qoN kyvl aus dI ikrpw idRStI
nwl hI pwr hoieAw jw skdw hY]
(ncx kudn Aqy BUAwtxIAW lYx nwl aus pRBU dI pRwpqI nhI ho
skdI)sMswr dy mMc qy Axigxq kolU,mwDwxI,ckIAW qy ck BUAwtxIAW kFdy rihMdy
hn,ryqly QlW ivc keI vwvroly,lwtU,mDwxIAW,Angwhux vwly Ply Aqy Axigxq
pMKI BauNdy iPrdy hn Aqy keI jMqUAW nUM sULW ivc tMg ky BauAwieAw jw irhw hY
jihnW dIAW BUAwtxIAW dw AMq nhIN pwieAw jw skdw]ieh gurU nwnk swihb jI
AwK rhy hn ik iesy qrW auh pRBU jIvW nUM mwieAw dy bMDnW ivc jkV ky auhnW dy
krmW AnUswr auhnW nUM BvweI jw irhw hY jd ik jIv ies sMswr ivc n`c n`c ky hs
rhy hn pr ieQoN qurn vyly auh roNdy hn ikauNik n`cn kudn nwl auh koeI aucI
AvsQw qy ApV ky koeI is`DI nhI pRwpq kr skdy]n`cn kudn qW kyvl mn dw hI
iek cwA hY]gurU nwnk swihb jI AwKdy hn ik pRmwqmw leI ipAwr auhnw dy mnW
ivc hI ho skdw hY jihnW dy mnW AMdr aus dw fr smwieAw hovy]
pauVI 5]
nwau qyrw inrMkwru hY nwie lieAY nrik n jweIAY]
jIau ipMfu sBu iqs dw dy KwjY AwiK gvweIAY]
jy loVih cMgw Awpxw kir puMnhu nIcu sdweIAY]
jy jrvwxw prhrY jru vys krydI AweIAY]
ko rhY n BrIAY pweIAY]5]
pd ArQ:-nwie-nwm,nwau;ipMfu-srIr;iqs-auh;Kwjy-Kwxw,Kurwk,Bojn;loVih-
loVH,lBxw;puMnhu-nyk kMm;jrvwxw-blvwn;jru-bufypw;BrIAY pweIAY-svwsW dw pUry ho
jwxw]
26
Bwv ArQ:-aus pRBU, ijs dw nwm inrMkwr hY,dw nwm lYx kwrn jIv Awqmw nrkW
ivc nhIN jw skdI]ieh jIv qy ies dw srIr sB kuJ ausy pRBU dw hI hY qy auhI ies
nUM Kwx leI pDwrQ dyNdw hY ijs dw AnUmwn nhIN lwieAw jw skdw]jy kr iksy jIv
ny Awpxw cMgw loVxw hY qW aus nUM cMgy krm krky Awpxy Awp nUM nIc sdvwauxw
cwhIdw hY ikauNik buFypy qoN koeI bc nhIN skdw,ieh iksy nw iksy rUp ivc Aw hI
Gyrdw hY qy jd srIr dy svws pUry ho jWdy hn qW koeI jIv ieQy nhIN rih skdw]
pMQu dswvw inq KVI muMD jobin bwlI rwm rwjy]
hir hir nwmu cyqwie gur hir mwrig cwlI]
myrY min qin nwmu AwDwru hY haumY ibKu jwlI]
jn nwnk siqguru myil hir hir imilAw bnvwlI]2]
pd ArQ:-pMQu-rwh;dswvw-puCnw;muMD-iesqrI;bwlI-b`cI,AMjwn;cyqwie-cyqy
krvwauxw;mwrig-rwh qy;min-mn ivc;ib`K-zihr;jwlI-swVnw,myil-imlnw
;bnvwlI-bxw dw mwlk(pRmwqmw)]
Bwv ArQ:-mY(jIv Awqmw)AMjwn suMdr bwlkw sdw KVI hoeI ieh rwh puCdI
hW ijs nwl hr smy pqI pRmysr dw nwm Xwd krvwauNId hoieAw myrw gurU Awpxy rwh
qy mYnUM clweI jwvy]myry mn qy qn dw Awsrw pRBU dw nwm hI hY ijs dy shwry Awpxy
AMdroN hMkwr dy zihr nUM swiVHAw jw skdw hY]gurU nwnk swihb jI AwKdy hn ik
koeI ieho ijhw siqgurU imlw jihVw bxW dy mwlk pRmwqmw nUM imilAw hovy ikauNik
auhI hir nwl myl krvw skdw hY]
slok m:1]
muslmwnw isPiq srIAiq piV piV krih bIcwru]
bMdy sy ij pvih ivic bMdI vyKx kau dIdwru]
ihMdU swlwhI swlwhin drsin rUip Apwru]
qIriQ nwvih Arcw pUjw Agr vwsu bhkwru]
jogI suMin iDAwvin jyqy AlK nwmu krqwru]
sUKm mUriq nwmu inrMjn kwieAw kw Awkwru]
sqIAw min sMqoKu aupjY dyxY kY vIcwir]
dy dy mMgih shsw guxw soB kry sMswru]
corw jwrw qY kUiVAwrw Kwrwbw vykwr]
ieik hodw Kwie clih AYQwaU iqnw iB kweI kwr]
jil Qil jIAw purIAw loAw Awkwrw Akwr]
Eie ij AwKih su qUM hY jwxih iqnw iB qyrI swr]
nwnk Bgqw BuK swlwhxu scu nwmu AwDwru]
sdw AnMid rhih idnu rwqI guxvMiqAw pw Cwru]1]
27
hI auhnW dw ADwr huMdw hY qy auh guxwvwnw dy pYrW dI Awpxy Awp nUM im`tI smJdy hoey
sdw AnMd ivc rihMdy hn]
not:-ies slok ivc gurU nwnk swihb jI ny vK vK mqW mqWdrW nUM mMnx vwilAw
nUM ieh smJwieAw hY ik Akwl purK kyvl mqW mqWdrW dIAW rhu rIqIAW AnUswr
nhIN jwixAw jw skdw jd ik aus nUM kyvl pRym ipAwr dUAwrw hI pRwpq kIqw jw
skdw hY]’swcu khO sun lyhu sBY,ijn pRymu kIE iqn hI pRBu pwieE](gurU goibMd isMG
jI)
m:1]
imtI muslmwn kI pyVY peI kuimAwr]
GiV Bwfy ietw kIAw jldI kry pukwr]
Jil jil rovY bpuVI JiV JiV pvih AMigAwr]
nwnk ijin krqY kwrxu kIAw so jwxY krqwru]2]
pd ArQ:-kuimAwr-imtI dy Bwfy bnwayux vwlw;FiV-bnwauxw;jldI-sVdI hoeI;jil
jil-sV sV ky;rovY-roxw; bpuVI-ivcwrI;pvih-ifgI jWdy hn;kwrxu-mwieAw]
Bwv ArQ:-ijQy muslmwn Awpxy mry hoey ivAkqIAW nUM dPnwauNdy hn aus AsQwn
dI intI keI swlW ipCoN ieho jhI cIknI ho jWdI hY ik imtI dy BWfy bnwaux vwly
aus nUM lY ky aus dy BWfy qy ietW bnwauNdy hn ikauNik dUsrI imtI dy twkry ies imtI
dy viDAw bWfy bxdy smJy jWdy hn]kuimAwr iehnW BwifAw nUM pkwaux vwsqy Ag dy
Awvy ivc rK dyNdw hY]jd Ag bldI hY qW mwno ieh sVdI hoeI pukwr kr rhI hovy
ik auh vI sV rhI hY]gurU nwnk swihb jI AwKdy hn ik ies dy AslI Byd nUM auhI
krqwr ijhVw krqw hY qy ijs ny mwieAw rcI hoeI hY jwx skdw hY ik moq qoN ipCoN
kI huMdw hY?
not:- gurU nwnk swihb jI ny ies slok ivc ieh smJwieAw hY ik mnuK dI imrqU qo
ipCoN aus nwl kI vwprdw hY auh kyvl krqwr hI jwxdw hY ijs ny ik ieh swrI
rcnw bxweI hoeI hY] imrqk srIr dw BwvyN dPnw ky jw Agn Byt krky AMq kIqw
jwvy ies nwl koeI Prk nhIN pYNdw ikauNik dohW hI hwlqW ivc imtI dw srIr AMq
imtI ivc hI iml jWdw hY ,FMg qrIkw BwvyN koeI vriqAw jwvy]ies isDWq nUM Bgq
kbIr jI guru gRMQ swihb ivc spSt krdy hoey ilKdy hn ik
jy imrqk kau cMdnu cVwvY]
aus qy khhu kvn Pl pwvY]
jy imrqk kau ibstw mwih rulweI]
qW imrqk kw ikAw Git jweI]
(guru gRMQ swihb AMg1160)
29
ieQy ieh vI vrnx Xog hY ik ieh slok is`K ieqhws ivc bVI ieqhwsk QW
rKdw hY ijs qoN sB is`K jwxU hn ik jd sqvyN pwiqSwh sRI gurU hir rwie swihb jI
ny Awpxy vfy spuqr bwbw rwm rwie jI nUM ihMdusqwn dy aus smy dy bwdSwh AorMgzyb
dy sdy qy aus dy SwhI drbwr ivc ByijAw sI qW bwbw rwm rwie jI nUM 72 svwl
gurmq bwry puCy gey sn jihVy ik 72 krwmwqW dy nwm nwl is`K ieqhws ivc vrnx
kIqy jWdy hn]iehnW svwlW ivcoN iek ieh svwl vI mMinAw jWdw hY ik bwxI ivc
‘imtI muslmwn kI’ dw kI Bwv ArQ hY? qW rwm rwie jI ny Sbd ‘muslmwn’ dI QW
bwdSwh nUM KuS krn vwsqy ‘beImwn’ dw Sbd disAw sI]ies dw jd sRI gurU hir
rwie swihb jI nUM pqw lgw qW auhnw ny bwxI bdln dy doS ivc Awpxy puqr rwm
rwie nUM gurU Gr Aqy is`KI qoN hmySW leI Kwrj kr idqw sI]
pauVI 6]
ibnu siqgur iknY n pwieE ibnu siqgur iknY n pwieAw]
siqgur ivic Awpu riKEnu kir prgtu AwiK suxwieAw]
siqgur imilAY sdw mukqu hY ijin ivchu mohu cukwieAw]
auqmu iehu bIcwru hY ijin scy isau icqu lwieAw]
jg jIvnu dwqw pwieAw]6]
pd ArQ:-iknY-iks ny;pwieE-pRwpq krnw;Awpu-Awpxw Awp,ArQwq Akwl
purK;riKEnu-rKnw;cukwieAw-Kqm krnw;auqmu-bhuq cMgw,nyk ;ibcwru-iKAwl;scy-
scy siqgur nwl;icqu-ihrDw;jg jIvnu-jgq nUM jIvn dyx vwlw,Akwl purK]
Bwv ArQ:-siqgur qoN ibnw iksy ny vI Akwl purK dI pRwpqI nhI kIqI
ikauNik Akwl purK ny Awpxy Awp nUM siqgur ivc hI riKAw hoieAw hY]ieh gl
prgt krky suxw idqI geI hY ik jy koeI ieho ijhw siqgurU iml jwvy ijs ny Awpxy
ivcoN moh Awid nUM Kqm kr idq hovy qW aus rwhIN mukqI dI pRwpqI ho skdI hY]hor
swrIAW ibcwrW nwloN ieh ivcwr nyk hY ik ijs ny Awpxy icq nUM gurU nwl joV ilAw
aus ny hI jIvn dwqy dI pRwpqI kr leI hY]
gurmuiK ipAwry Awie imlu mY icrI ivCuMny rwm rwjy]
myrw mnu qnu bhuqu bYrwigAw hir nYx ris iBMny]
mY hir pRBu ipAwrw dis guru imil hir mnu mMny]
hau mUrKu kwry lwieAw nwnk hir kMmy ]3] pd ArQ:-
gurmuiK-gurU dI rwhIN;icrI-icr qoN;ivCuMny-ivCoVw;bYrwigAw-ivrwg ivc,Edrnw;nYx-
A`KW;ris-jl nwl;iBMny-iBjIAW;dis-dsy,bqwvy,sucq krnw;hau-mY;kwrY-kMm ivc]
Bwv ArQ:-mY (jIv Awqmw)keI icrW qoN ivCVI hoeI hW,hy ipAwry(pRBU)gurU dI
rwhIN Aw ky iml ikauNik myrw mn qn bhuq ivrwg ivc hY ijs kwrn A`KW ivco jl
dy vihx kwrn ieh A`KIAW iBjIAW hoeIAW hn ik hy hrI koeI ieho ijhw gurU ds
30
ijs nUM imln nwl myrw mn qyry ivc lIn ho jwvy]gurU nwnk swihb AwK rhy hn ik
ies mUrK nUM Awpxy nwm nwl juVx dy kMm ivc hI lweI rKo]
Slok m:1]
hau ivic AwieAw hau ivic gieAw]
hau ivic jMimAw hau ivic muAw]
hau ivic idqw hau ivic lieAw]
hau ivic KitAw hau ivic gieAw]
hau ivic sicAwru kUiVAwru]
hau ivic pwp puMn vIcwru]
hau ivic nrik surig Avqwru]
hau ivic hsY hau ivic rovY]
hau ivic BrIAY hau ivic DovY]
hau ivic jwqI ijnsI KovY]
hau ivic mUrKu hau ivic isAwxw]
moiK mukiq kI swr n jwxw]
hau ivic mwieAwhau ivic CwieAw]
haymY kir kir jMq aupwieAw]
haumY bUJY qw dru sUJY]igAwn ivhUxw kiQ kiQ lUJY]
nwnwk hukmI ilKIAY lyKu]jyhw vyKih qyhw vyKu]1]
pd ArQ:-hau-mY,AhMkwr,Akwl purK nwloN AwpxI hsqI nUM vKrw
jwnxw;AwieAw-jgq ivc AwieAw;gieAw-jgq ivcoN clw igAw;Avqwru-vwsw,jnm
lYxw;BrIAY-Br jwxw(pwpW nwl);jwqI-jwq;ijnsI-iksm;swr-Bwv,igAwn;lUJY-
iKjxw]
Bwv ArQ:-ies slok ivc gurU mhwrwj jI ‘hau ‘ AQvw AhMkwr dI ivAwiKAw
krdy hoe dsdy hn ik jIv Awqmw AhMkwr ivc hI ies jgq ivc auqpn ho ky
AhMkwr ivc hI ies jgq ivcoN qur jWdI hY jd ik auh hau ivc hI srIr rwhIN
jnm lYNdI qy hau ivc hI ieh srIr mr jWdw hY]hau ivc hI iksy nUM kuJ dyNdw qy hau
ivc hI iksy qoN kuJ pRwpq krdw hY]AhMkwr ivc hI KtIAW Ktdw hY qy AhMkwr ivc
hI kmweIAW guAw bYTdw hY]hauy ivc hI s`c,JUT,pun qy pwp nUM ivcwrdw hoieAw
Awpxy Awp dI hsqI nUM Akwl purK nwloN vK smJdw hY ijs kwrn AhMkwr ivc hI
nrkW svrgW ivc hI jnm mrn dy c`kr ivc PisAw rihMdw hY](ies ivcwr nUM gurU
Arjn swihb jI suKmnI swihb ivc spSt krdy hoey ilKdy hn ik’Aink qpisAw
kry AhMkwr]nrk surg iPr iPr Avqwr]’hau ivc PisAw jIv kdy hsdw qy kdy
roNdw hY,kdy Awpxy Awp nUM pwpW dI mYl ivc ilbiVAw rihMdw hY qy kdy hau ivc Aw
31
ky ies mYl nUM DoNdw hY]hau ivc hI AwpxI zwq Aqy zwq dI iksm ivc Awpxy Awp
nUM gvw lYNdw hY]hau ivc kdy mUrK qy kdy isAxw bnx kwrn moK mukq dI smJ qoN
dUr hI rihMdw hY]
haumy ivc ieh jIv CwieAwvwdI mwieAw dy ADIn hox kwrn AhMkwr ivc hI ieh
muV muV jnm lYNdw rihMdw hY]jd ies nUM ieh ikqy soJI Aw jwvy ik auh AwpxI vKrI
hoNd AhMkwr kwrn hI pRmwqmw qoN ivCiVAw hoieAw hY qw ies nUM aus dy dr dI soJI
pY skdI hY pr jd qk ieh igAwn qoN sKnw hY qd qk ieh kyvl igAwn dIAW glW
kr kr ky Awpxy Awp nUM iKjwauNdw rihMdw hY]gurU nwnk swihb jI AwKdy hn ik
mnuK ijho ijhw Awpxy Aws pws vyKdw hY auho ijhw hI Awpxw suBw bxwky Awpxy
krmW nUM aulIk lYNdw hY qy iPr pRmwqmw dy bxwey hoey rbI kwnUnW AnUswr auh Awpxy
krmw dw Pl Bugqdw hY ikauNik aus dy krmW dw Pl prmwqw dy hukmW AnUswr hI
iliKAw huMdw hY]
mhlw 2]
haumY eyhw jwiq hY haumY krm kmwih]
haumY eyeI bMDnw iPir iPir jonI pwih ]
haumY ikQhu aUpjY ikqu sMjim ieh jwie ]
haumY eyho hukmu hY pieAY ikriq iPrwih ]
haumY dIrG rogu hY dwrU BI iesu mwih ]
ikrpw kry jy AwpxI qw gur kw sbdu kmwih ]
nwnku khY suxhu jnhu iequ sMjim duK jwih ]2]
pd ArQ:-haumY-AhMkwr;jwiq-iksm,suBwau,lCx;krm-kMm,krqv;kmwih-
krnw;sMjm-FMg,qrIkw,jugqI;ikriq-kmweI dy swDn,kMm;iPrwih-iPrnw;dIrGu-lMby
smy qk,Kqrnwk;dwrU-ielwj,dvweI;kmwih-kmweI krnI,AwrwDnw krnI]
Bwv ArQ:-AhMkwr dI AwpxI hI ieho jhI iksm hY ik auh jIv dI AwpxI
vKrI hoNd bxweI rKdw hY ijs kwrn jIv hr krm krn smy iehI smJdw hY ik
auhI sB kuJ Awp hI kr irhw hY ijs kwrn auh iesy hI AhMkwr dy bMDnw ivc
PisAw hoieAw iPr iPr ky jUnIAW ivc iPrdw rihMdw hY]ies qoN Agy gurU mhwrwj jI
ieh pRSn auTwauNdy hn ik haumY pYdw iks qrW huMdw hY qy ies nUM iks FMg nwl dUr
kIqw jw skdw hY?iehnW dovW pRSnW dy auqr ivc gurU jI PurmwauNdy hn ik haumY iek
Kqrnwk ibmwrI dI qrw hY pr ies dw ielwj vI iesy hI ibmwrI ivc mjUd hY]jy
kr gurU mhwrwj jI dI ikrpw ho jwvy qW jIv gur Sbd dI kmweI krnI SurU kr
dyNdw hY ArQwq nwm jpx vl lg jWdw hY]gurU nwnk swihb jI PurmwauNdy hn ik hy
loko ieh iDAwn nwl sux lvo ik iesy hI jugqI duAwrw sBnW duKW qoN Cutkwrw iml
32
skdw hY]ies bwry qIsry pwiqSwh gurU Amr dws jI rwg vfhMs ivc bVI spStqw
nwl ilKdy hn ik
‘haumY nwvY nwil ivroDu hY duie n vsih iek Twie]
haumY ivic syvw n hoveI qw mnu ibrQ jwie]1]
hir cyiq mn myry qU gur kw Sbdu kmwie]
hukmu mMnih qw hir imlY qw ivchu haumY jwie](gurU gRMQ AMg 560)
pauVI 7]
syv kIqI sMqoKIeˆØI ijn@I sco scu iDAwieAw ]
En@I mMdY pYru n riKE kir suik®qu Drmu kmwieAw ]
En@I dunIAw qoVy bMDnw AMnu pwxI QoVw KwieAw ]
qUM bKsIsI Aglw inq dyvih cVih svwieAw ]
vifAweI vfw pwieAw ]7]
pd ArQ:-sMqoKIeIN-sMqoK nwl;suikRqu-nyk,ACy kMm;bKsIsI-bKiSMd;Aglw-
Agy vwlw,v`fw;inq-hr smy;cVih-vDnw;vifAweI-ausiqq krky]
BwvArQ:-ijhVy ivAkqI inrol s`cy dI hI AwrwDnw krdy hn auhI sMqoK nwl
syvw krn dy pwqr bxdy hn]auh kdy vI mMdy pwsy nhIN qurdy sgoN auh cMgy Drm dy
kMm hI krdy hn]auhnW ny sMswrk mwieAw dy bMDnW nUM qoV ilAw huMdw hY jd ik auh
Awpxw Kwx pIx dw Ahwr bVy sMjm nwl krdy hn]vwihgurU Akwl purK bhuq hI
bKiSMd hY qy hmySW hI jIvW qy bhuq mihrW hI krdw rihMdw hY qy auh aus dIAW
vifAweINAW krdy hoey aus vfy dI pRwpqI kr lYNdy hn]
gur AMimRq iBMnI dyhurI AMimRqu burky rwm rwjy ]
ijnw gurbwxI min BweIAw AMimRiq Cik Cky ]
gur quTY hir pwieAw cUky Dk Dky ]
hir jnu hir hir hoieAw nwnku hir ieky ]4]9]16]
pd ArQ:-dyhurI-srIr;burky-iCVknw;min-mn ivc;BweIAw-Bw jwxw,psMd
Aw jwxw,cMgw lgxw,ipAwrw lgxw;Cik Cky-pRwpq kr kr ky,Ck Ck ky;quTY-idAw
krky;cUky-cuky gey,Kqm ho gey;Dk Dky-Dky Kw kw ky]
Bwv ArQ:-gurU hmySw hI Awqmk SkqI dyx vwly nwm dy AMimRq ivc iBjw
rihMdw hY]auh hmySw hI hornW nUM nwm dy hI iC`itAW nwl iCVkdw rihMdw hY]ijhnW nUM
Awpxy gurU dI bwxI ipAwrI lgx lg jWdI hY auh nwm dy AMimRq nUM Ck lYNdy hn]jy
gurU dI idAw ho jwvy qW inq dy DikAw qoN Cutkwrw iml jWdw hY ]gurU nwnk swihb
jI AwKdy hn ik ies qrW hirjn qy hir iek ho jWdy hn qy hirjn hI hir ho jWdw
hY]
slok mÚ 1 ]
33
Bwv ArQ:-BwvyN l`KW hI nykIAW qy Drm dy krm kIqy jwx ijhVy ik ies
jgq ivc siqkwry qy prvwxy jwx,l`KW qIrQW qy jwky qp kIqy jwx,jMglW ivc jw ky
shj jog kIqy jwx,sUrimAW dI qrW l`KW hI sMgrwmW ivc sUrbIrqw dy kMm kIqy jwx
qy rx BumI ivc prwx Cutx ArQwq jwmy Shwdq pIqw jwvy,l`KW vwr AwpxI surqI nUM
itkw ky l`KW hI vwr iDAwn lgwieAw jwvy,l`KW hI vwr igAwn crcw kIqI jwvy qy
l`KW hI vwr pUrwnW dw pwT kIqw jwvy,gurU nwnk swihb dsdy hn ik ieh sB
ivArQ hn jd ik aus pRmwqmw ijs ny swrI rcnw kIqI hoeI hY qy jIvW dw jnm
mrn inscq kIqw hoieAw hY,dI bKisS hI drgwh ivc scw srtIPIkyt prvwn
kIqw jWdw hY]
pauVI 8]
scw swihbu eyku qUM ijin sco scu vrqwieAw ]
ijsu qUM dyih iqsu imlY scu qw iqn@I scu kmwieAw ]
siqguir imilAY scu pwieAw ijn@ kY ihrdY scu vswieAw ]
mUrK scu n jwxn@I mnmuKI jnmu gvwieAw ]
ivic dunIAw kwhy AwieAw ]8]
pd ArQ:-sco scu-pUrn sc;vrqwieAw-vMifAw;iqnI-iqnHW ny;mnmuKI-mn
muK; kwhy AwieAw-byArQ AwieAw]
Bwv ArQ:-kyvl iek hI Akwl purK sc srUp hY ijhVw sB jgq ivc sc
hI vMf irhw hY]ijs nUM qUM ieh dyNdw eyN auhI sc nUM pRwpq krdw hY qy sc nUM kmwauNdw
hY pr jd scw gurU iml jwvy ijs dy ihrdy ivc sc visAw hovy qW sc dI pRwpqI
ho jWdI hY]mUrK s`c nUM nhIN jwxdy qy mnmuK Awpxw jnm ibrQw hI gvw lYNdy hn qy
auhnW dw ies dunIAw ivc Awvxw byArQ hI jWdw hY]
Awsw mhlw 4 ]
hir AMimRq Bgiq BMfwr hY gur siqgur pwsy rwm rwjy ]
guru siqguru scw swhu hY isK dyie hir rwsy ]
Dnu DMnu vxjwrw vxju hY guru swhu swbwsy ]
jnu nwnku guru iqn@I pwieAw ijn Duir ilKqu illwit ilKwsy ]1]
pd ArQ:- BMfwr-Kzwnw,swhu-SwhUkwr;rwsy-pUMjI;vxjwrw-vpwrI;vxju-
vpwr;illwit-m`Qy qy;ilKwsy-iliKAw hoieAw]
Bwv ArQ:-hir dI BgqI dy AMimRq rUpI Kzwny scy gurU dy pws hI hn]gurU
siq gur (ies Kzwny dw) hI scw Swh hY ijhVw isKW nUM ieh pUMjI dyNdw hY]pRmwqmw dy
nwm dy Kzwny dw vpwr krn vwlw vpwrI Dn Dn hY ikauNik iehI sdw siQr rihx
vwlw vxj hY]gurU nwnk swihb jI AwKdy hn ik ijhnW dy m`Qy qy Dur drgwh qoN hI
35
ieh iliKAw hovy auhnW nUM hI ieh rws imldI hY ArQwq ijhnW qy guru dI ikrpw ho
jwvy auhnW dy lyK drgwh ivc vI ilKy jWdy hn]
sloku mÚ 1 ]
piV piV gfI ldIAih piV piV BrIAih swQ ]
piV piV byVI pweIAY piV piV gfIAih Kwq ]
pVIAih jyqy brs brs pVIAih jyqy mws ]
pVIAY jyqI Awrjw pVIAih jyqy sws ]
nwnk lyKY iek gl horu haumY JKxw JwK ]1]
pd ArQ:-ldIAih-ldnw;swQ-Fyr,iekT;byVI-ikSqI;Kwq-toey;gfIAih-
pUrnw;brs brs-swlW dy swl;mws-mhIny;Awrjw-aumr;sws-suAws;JKxw JwK-JKW
mwrnw,gpW mwrxIAW]
Bwv ArQ:-jy kr ieqnI pVHweI kr leI jwvy ik pVHIAW hoeIAw pusqkW nwl
gfIAW ldIAW jwx qy FyrW dy Fyr pusqkW dy Bry jwx Aqy keI toey pVHIAW hoeIAW
pusqkW nwl pUry jw skn qy pVHweI kridAW keI swl,keI mhIny bIq jwx ik
pVHidAW pVHidAW swrI AwXU hI bIq jwvy qy pusqkW dI pVHweI svws svws rtI geI
hovy pr gurU nwnk swihb jI AwKdy hn ik ieko hI gl lyKy ivc lgxI hY ArQwq
Akwl purK dw nwm ismrn hI prvwx hY bwkI hor ieho ijhIAW sB AhMkwr ADIn
g`pW mwrky Kjl KuAwrIAW ivc aulJxw hI hY]
mÚ 1 ]
iliK iliK piVAw ] qyqw kiVAw ]
bhu qIrQ BivAw ] qyqo livAw ]
bhu ByK kIAw ]dyhI duKu dIAw ]
shu vy jIAw Apxw kIAw ]AMnu n KwieAw swdu gvwieAw]
bhu duKu pwieAw dUjw BwieAw]bsqR n pihrY]
Aihinis khrY] moin ivgUqw]
ikau jwgY gur ibnu sUqw]
pg aupyqwxw ] Apxw kIAw kmwxw ]
Alu mlu KweI isir CweI pweI ] mUriK AMDY piq gvweI ]
ivxu nwvY ikCu Qwie n pweI ] rhY bybwxI mVI mswxI ]
AMDu n jwxY iPir pCuqwxI ] siqguru Byty so suKu pwey ]
hir kw nwmu mMin vswey ] nwnk ndir kry so pwey ]
Aws AMdysy qy inhkyvlu haumY sbid jlwey ]2]
36
hm ikAw gux qyry ivQrh suAwmI qUM Apr Apwro rwm rwjy ]
hir nwmu swlwhh idnu rwiq eyhw Aws AwDwro ]
hm mUrK ikCUA n jwxhw ikv pwvh pwro ]
jnu nwnku hir kw dwsu hY hir dws pinhwro ]3]
pd ArQ:-ivQrh-ivcwr ky dsxw,ivsQwr nwl dsxw,ibAwn krnw;Apr-ijs qoN
pry hor koeI nhI;Apwro-ijs dw pwrlw isrw nw hovy;swlwhh-aupmw
krnI,slwhuxw;AwDwro-Awsrw,Adwr;pwvh-pujnw,pwauxw;pwro-pwrlw
pwsw,AMq;pinhwro-pwxI Brn vwlw]
Bwv ArQ:-myry svwmI qUM Apr Apwr eyN ijs kwrn AsIN qyry ikhVy ikhVy guxW qy
ivcwr kr ky ibAwn krIey ik qUM kI eyN?swfy jIvn dw iehI Awsrw hY ik AsIN idn
rwq qyry nwm nUM jpdy hoey qyrI aupmw krI jweIey]AsIN ieho jhy mUrK hW ik swnUM
ieh kuC nhIN pqw ik AsW ny iks qrW pwr pujnw hY]gurU nwnk swihb AwKdy hn ik
auh hir Aqy aus dy dwsW dy dws hn]
sloku mÚ 1 ]
sic kwlu kUVu vriqAw kil kwlK byqwl ]
bIau bIij piq lY gey Ab ikau augvY dwil ]
jy ieku hoie q augvY ruqI hU ruiq hoie ]
nwnk pwhY bwhrw korY rMgu n soie ]
BY ivic KuMib cVweIAY srmu pwhu qin hoie ]
nwnk BgqI jy rpY kUVY soie n koie ]1]
pd ArQ:-kwlu-QuV pY jwxI,kwl pY jwxw;kil-kl Xug;kwlK-kwlI svwh,dIvy jw
qvy dI kwlK,ivkwrW dI kwlK;byqwl-pRyq,Buq;bIau bIj-bIjn vwlw bIj;piq-
41
pd ArQ:-lbu-lwlc,zbwn dw cskw;mhqw-vzIr,mMqrI;iskdwru-cODrI;nybu-
nwieb,shwiek;sid-bulwauxw,sdxw;bih bih-bYT ky;ivhUxI-ibnw,KwlI; Bwih-
qUVI,Gwh Pus,murdwru-mudw,lwS;igAwnI-aupdySk,igAwnvwn;vwvih-vjwauNxy;rUp-
Bys;sIgwr-SINgwr krnw;kUkih-kUkxw;vwdw-khwxIAW (juDW jMgW dIAW);ihkmiq-
clwkI,Pryb,jugqI;hujiq-dlIl;sMjY-mwieAw iekqr krn vwly;gvwvih-gvw lYNdy
hn;jqI-kwm Awid ieMdrIAW nUM kwbU ivc rKx vwly;jugiq-FMg,qrIkw;pUrw-
mukMml;piq-iezq;prvwxw-vtw (qol dw)]
Bwv ArQ:-ies slok ivc gurU mhwrwj jI mnoivigAwnk FMg nwl mnuK dy mn dI
dSw ibAwn krdy hoey AwKdy hn ik mn ivc lb lob qy pwp dI auqpqI iek rwjy qy
dujy aus dy vzIr dI qrW hY jd ik iehnW dw cODrI kUV hY]mnuKI mn dy ieh rwjy qy
vzIr Aqy cODrI Awpxy nwl kwm rUpI nwieb nUM vI bulw lYNdy hn qy bYT ky ivcwrW
krdy hn]iehnW dy rwj dI prjw ivkwrW ADIn AMDI qy igAwn qoN sKxI ies qrW
dI hY ijs qrW ik iksy murdy ivc qUVI BrI peI hovy]Awpxy Awp nUM igAwnI
AKvwaux vwly vK vK SMgwr lw ky Awpxy vK vK rUp bxw ky vwijAW nUM vjwauNdy hoey
nc rhy hn]auh aucI aucI lVweIAW dy prsMg kUk kUk ky gwvMdy hn qy sUrbIrW dy
prsMgW dI ivAwiKAw krdy hn]pVHy ilKy mUrK ivAkqI Awpxy leI DMn dOlq
iekqr krn leI keI clwkIAW krdy hoey keI dlIlW dyx ivc lgy hoey hn]DrmI
AKvwaux vwly ivAkqI Drm dy kwrjW bdly moK dI mMg krdy hn qy svwrQI bx
jWdy hn ijs kwrn auh Awpxw Drm hI gvw bYTdy hn]Awpxy Awp nUM jqI sdvwaux
vwly koeI jugqI nhIN jwxdy qy Awpxy Gr Gwt Cf dyNdy hn]ies qrW lb rwjy qy pwp
vzIr dy rwj ivc hr iek Awpxy Awp nUM pUrn dsdw hoieAw iek dujy qoN Gt nhIN
Awpxy Awp nUM AKvwauNdw hY]gurU nwnk swihb jI AwKdy hn ik jy kr iehnW
ivAkqIAW dy guxW qy AvguxW nUM inAwie dy vty nwl qoilAw jwvy qW pqw lgy gw ik
drgwh ivc iks nUM iezq siqkwr imldw hY]
mÚ 1 ]
vdI su vjig nwnkw scw vyKY soie ]
sBnI Cwlw mwrIAw krqw kry su hoie ]
AgY jwiq n joru hY AgY jIau nvy ]
ijn kI lyKY piq pvY cMgy syeI kyie ]3]
pd ArQ:-vdI-imQI hoeI,inXq kIqI hOeI;su-auhI;vjig-vjxw;sBnI-sBnW
ny;Cwlw-kudnw;AgY-AgWh,mrn qoN ipCoN ijQy jwxw hY;jwiq- jwq pwq dw
ivqkrw;jIau-jIv;joru-qwkq,D`kw;lyKY-krmW dy lyKY]
Bwv ArQ:-gurU nwnk swihb dsdy hn ik auhI kuJ vwprdw hY jo kuJ pihlW hI
imiQAw igAw hovy ijs dI dyK ryK auh scw Awp kr irhw hovy]swry hI jIv jMqU Awpo
43
AwpxI ivq AnUswr AwpxI mrzI krn leI CwlW mwrdy hn pr huMdw auhI kuJ hY jo
aus krqy nUM mnzUr hovy]aus dI drgwh ivc iksy dI aucI zwq dw zor nhIN cldw
jd ik jIv Awqmw dw vwsqw Agy hornW nvyN jIvW nwl pYNdw hY]auQy auhI iezq mwn
siqkwr pRwpq krdy hn ijhnW ny cMgy krm kr ky Awpxy lyKy bxwey huMdy hn]
pauVI 11] Duir krmu ijnw
kau quDu pwieAw qw iqnI Ksmu iDAwieAw ]
eynw jMqw kY vis ikCu nwhI quDu vykI jgqu aupwieAw ]
ieknw no qUM myil lYih ieik Awphu quDu KuAwieAw ]
gur ikrpw qy jwixAw ijQY quDu Awpu buJwieAw ] shjy hI sic
smwieAw ]11]
pd ArQ:-Duir-Dur drgwh;krmu-mihr;vykI-keI prkwr dy,keI qrW dy;Awphu-
Awpxy Awp qoN;KuAwieAw-Kjl Kuwr hoxw;buJwieAw-smJoxw, soJI dyxI]
Bwv ArQ:-ijhnW jIvW qy Dur qoN hI qyrI hy Akwl purK myhr hovy
auhI Awpxy Ksm dI ikrpw dUAwrw qyrw nwm ismrn kr skdy
hn]iehnW jIvW dy Awpxy vs ivc kuJ vI nhIN hY]keI prkwr dw
jgq qusW(Akwl purK)pYdw kIqw hoieAw hY ijhnW ivcoN keIAW nUM
Awpxy nwl myl lYNdw eyN pr keI Awpxy Awp hI Kjl KuAwr huMdy
rihMdy hn]ijs jIv qy qyrI myhr ho jwvy auh Awpxy gurU dI ikrpw
dUAwrw qYnUM jwx buJ lYNdw hY qy sihjy hI qyry ivc smw jWdw hY]
sloku mÚ 1 ]
duKu dwrU suKu rogu BieAw jw suKu qwim n hoeI ]
qUM krqw krxw mY nwhI jw hau krI n hoeI ]1] bilhwrI kudriq visAw
] qyrw AMqu n jweI liKAw ]1] rhwau ]
jwiq mih joiq joiq mih jwqw Akl klw BrpUir rihAw ]
qUM scw swihbu isPiq suAwil@au ijin kIqI so pwir pieAw ]
khu nwnk krqy kIAw bwqw jo ikCu krxw su kir rihAw ]2]
pd ArQ:-dwrU-dvweI,ielwj;qwim-qd;hau-mY;bilhwrI-sdky jwxw;jwiq-
sMswr;hoiq-nUMr,pRkwS;Akl-pUrn,klw-tukVw,ihsw,Bwg;suAwilau-sRySt,suMdr]
Bwv ArQ:-duK qklIPW vI suK dw kwrn bx skdIAW hn qy suK vI duK nUM auqpn
kr skdw hY]ieh sB aus dI hI Kyf hY ik jy Awqm igAwn ho jwvy qW iPr sdw hI
suK mwixAw jw skdw hY]qUM(Akwl purK)krqw vI eyN qy krnhwr vI qUMhIN hYN]myrI
hsqI kuJ vI nhIN hY ik mY kuJ kr skW]swrI kwienwq ivc vsx vwly mY qyQoN sdky
jWdw hW ik qyrw AMq iliKAw nhIN jwskdw]Tihrwau]
SwrI isRStI dy sBnW jIvW ivc qyrw hI pRkwS ho irhw hY qy qUM Awpxy Awp ivc hI
sB QweIN vs irhw hYN]qUM scw mwlk eyN ijs dI isPq slwhq sUMdr rUp ivc krn
vwly ies Bv swgr qoN pwr ho jWdy hn]gurU nwnk swihb AwKdy hn ik krqy dIAW
glW krqw hI jwx skdw hY]auh jo kuJ cwhuMdw hY auhI kuJ kr lYNdw hY]
mÚ 2 ]
jog sbdM igAwn sbdM byd sbdM bRwhmxh ]
KqRI sbdM sUr sbdM sUdR sbdM prwik®qh ]
srb sbdM eyk sbdM jy ko jwxY Byau ]
nwnku qw kw dwsu hY soeI inrMjn dyau ]3]
pd ArQ:-jog SbdM-jog dw isDWq;igAwn-bRhm igAwn;byd-cwr vyd;sUr-
sUrmw;sudR-nIvIN jwq,sudr dI jwqI coN;prwikRqh-prwey leI ikrq krnI,prwieAw
dI syvw krnI;srb-swirAw leI;eyk-iek pRmwqmw;jy ko-jy koeI;Byau-Byd;soeI-
auhI;inrMjn-pRmwqmw;dyau-rUp]
Bwv ArQ:-jog dw isDWq Awqm igAwn pRwpqI hY jd ik bRihmx dw krqv vydW dy
igAwn dI pRwpqI hY]KqrIAW dw Drm sUrbIrqw vwly kMm krny hn]SudrW dw Prz
dUsirAW dI syvw krnw hY]pr iehnW sBnW krqvW dw vI krqv ieh hY ik iek
prmwqmw dw ismrn kIqw jwvy ] ies Byd nUM koeI ivrlw hI jwx skdw hY pr ijs
ny ieh jwx ilAw hY dusry nwnk swihb jI AwKdy hn ik auh aus dy dws hn ikauNik
auh aus Akwl purK dw hI rUp bx igAw huMdw hY]
45
mÚ 2 ]
eyk ik®snμ srb dyvw dyv dyvw q Awqmw ]
Awqmw bwsudyvis´ jy ko jwxY Byau ]
nwnku qw kw dwsu hY soeI inrMjn dyau ]4]
pd ArQ:-eyk ikRsnM-iek prmwqmw;srb dyvw-swry dyvqy;dyv dyvw-dyviqAW dw vI
dyvqw;bwsudyvisH-vwsu dyv( ijs qrW ikRsn dw ArQ pRmwqmw ilAw igAw hY ausy qrW
vwsU dyv dw ArQ vI pRmwqmw ilAw jWdw hY]vwsU dyv ikRsn dy ipqw dw nwm vI hY qy
dyviqAW dy isrmor dyvqw ivSnUM dw nwm vI hY)]
Bwv ArQ:-iek prmwqmw hI sBnw dyviqAW qy dyviqAW dy dyvqw dI vI Awqmw
hY]pRmwqmw hI sBnW dI Awqmw hY jo ies Byd nUM jwx lYNdw hY auhI pRmwqmw dw rUp ho
jWdw hY qy nwnk aus dw dws hY]
mÚ 1 ]
kuMBy bDw jlu rhY jl ibnu kuMBu n hoie ]
igAwn kw bDw mnu rhY gur ibnu igAwnu n hoie ]5]
kuMBy-GVy ivc;bDw-siQr,bJw hoieAw,itikAw hoieAw;jl-pwxI;gur ibnu-gurU qoN
ibnw]
Bwv ArQ:-ijs qrW pwxI GVy ivc itikAw rihMdw hY qy pwxI qoN ibnw GVw nhIN
AKvw skdw ausy qrW mnuKI mn igAwn qoN ibnw itk nhIN skdw qy igAwn dI
pRwpqI gurU qoN ibnw nhIN ho skdI]
pauVI 12]
piVAw hovY gunhwgwru qw EmI swDu n mwrIAY ]
jyhw Gwly Gwlxw qyvyho nwau pcwrIAY ]
AYsI klw n KyfIAY ijqu drgh gieAw hwrIAY ]
piVAw AqY EmIAw vIcwru AgY vIcwrIAY ]
muih clY su AgY mwrIAY]12]
pd ArQ:-piVAw-iliKAW piVAw;gunhwgwru-pwpI,gunwh krn vwlw;EmI-
AnpVH,kyvl Em nUM hI jwnx vwlw;mwrIAY-mwry jwxw,ku`ty jwxw;jyhw-ijho jhI;Gwly-
krnw;Gwlxw-kmweI,krm;qyvyho-iqho ijhw; nwau-nwm; prcwrIAY-prcwrnw,prclq
hoxw;AysI-ieho ijhI;klw-Kyf,krm krny;KyfIAY-Kyfxw,krnw;ijqu-ijs
kwrn;vIcwru-inrxw,AgY-drgwh ivc;vIcwrIAY-vIcwr kIqI jWdI hY;muih clY-mn
mrzI krn vwlw;mwrIAY-mwr Kw jWdw hY]
Bwv ArQ:-BwvyN koeI piVAw iliKAw gunwgwr hovy jw AnpVH hovy drgwh ivc nwm
ismrn vwlw mwr nhIN KWdw]ijho ijhI koeI Gwlnw Gwldw hY auho ijhw hI aus dw
nwm prclq ho jWdw hY]ies leI ieho ijhw koeI vI krm nhIN krnw cwhIdw ijs dy
46
krn nwl drgwh ivc jIv nUM hwr KwxI pvy]pVHy ilKy qy AnpVH dw inrnw auQy
drgwh ivc hI kIqw jWdw hY]ApxI mn mrzI nwl jIvn bqIq krn vwly drgwh
ivc jw ky mwr Kw jwdy hn]
Awsw mhlw 4 ]
ijn msqik Duir hir iliKAw iqnw siqguru imilAw rwm rwjy ]
AigAwnu AMDyrw kitAw gur igAwnu Git bilAw ]
hir lDw rqnu pdwrQo iPir bhuiV n cilAw ]
jn nwnk nwmu AwrwiDAw AwrwiD hir imilAw ]1]
pd ArQ:-ijn-ijs dy;msqik-m`Qy qy;Duir-drgwh qoN;iliKAw-iliKAw
igAw;AigAwnu;igAwn qoN sKnw,AigAwnqw;kitAw-Kqm hoxw,imt jwxw;Git-ihrdy
‘c;bilAw-Ag dw blxw,cwnx hoxw,prkwS hoxw ,cmkxw;lDw-l`Bw;bhuiV-iPr
,muVky;cilAw-cly jwxw,guAwc jwxw;AwrwiDAw-AwrwDnw krnI]
Bwv ArQ:-ijhnW dy m`Qy qy Dur drgwh qoN iliKAw hoieAw hovy auhnW dw hI scy gurU
nwl imlwp ho jWdw hY]ijs smy igAwn dw prkwS bl auTy ausy hI smy AigAwn rUpI
AMDyrw Kqm ho jWdw hY qy prmwqmw dy nwm rUpI rqn dI aus jIv Awqmw nUM pRwpqI ho
jWdI hY]iPr ieh rqn(nwm) guAwcdw nhIN hY]gurU nwnk swihb ieh dsdy hn ik
ijs pRwxI ny gurU dI Srn pY ky Akwl purK dw ismrn krdy hn auh aus ivc hI
lIn ho jWdy hn]
sloku mÚ 1 ]
nwnk myru srIr kw ieku rQu ieku rQvwhu ]
jugu jugu Pyir vtweIAih igAwnI buJih qwih ]
sqjuig rQu sMqoKu kw Drmu AgY rQvwhu ]
qRyqY rQu jqY kw joru AgY rQvwhu ]
duAwpuir rQu qpY kw squ AgY rQvwhu ]
kljuig rQu Agin kw kUVu AgY rQvwhu ]1]
pd ArQ:-myru-iek imiQhwsk prbq dw nwm ijs duAwly sB gRih ckr kFdy mMny
gey hn, ismrn krn vwlI mwlw dw isrmor mxkw;srIr-mnuKI srIr;rQu-svwrI
krn dw swDn;rQvwhu-rQ cwlk;jugu jugu-hr iek jug ivc;jqY kw-jqI rihxw;qpY
kw-qp krnw;Agin kw-qmw rUpI AgnI;
Bwv ArQ:- mnuKI jUnI sBnW jUnIAw ivc myrU dI qrW hY ijs dy srIr dI Xwqrw
leI iek rQ qy iek rQvwhy dI loV hY]hr iek jug ivc rQ qy rQvwhI bdldy
rihMdy hn ijs dw Byd igAwnvwn ivAkqI hI pw skdy hn]siqjug ivc mnuKI jIvn
Xwqrw sMqoK rUpI rQ duAwrw sMpUrn kIqI jWdI sI jd ik sMqoK rUpI rQ dw cwlk
rQvwh Drm sI ArQwq siqjug ivc mnuK sMqoKI qy DrmI hMdy hn]dUsry SbdW ivc
47
ieh vI ikhw jw skdw hY ik ijQy sMqoK hY qy sMqoK dI AgvweI Drm ADIn ho rhI
hovy auQy mnuKI jIvn suKdwiek jw siqjugI jIvn AKvwaUNdw hY]qRyqY jug ivc jq
rUpI rQ rwhIN jIvn Xwrqw leI jq nUM rQ mMinAw igAw hY ijs dw rQvwhI jor nUM
disAw igAw hY ArQwq ies jug ivc mnuKI jIvn leI mnuK nUM Awpxy bwhU bl dy
zor qy inrBr krnw pYNdw sI ijs kwrn jq kwiem rKx leI mnuK XqnSIl rMihdw
hY]duAwpr jug ivc qpisAw dy rQ leI sq rUpI rQvwhI hI jIvn clwaUx dy
smrQ mMinAw igAw hY]kljug ivc mnuKIjIvn dw rQ AgnI hY ArQwq kljug ivc
mnuK iqRSnw rUpI AgnI ivc sVHx leI kUV AQvw JUT nUM rQvwhI dy rUp ivc vrqdw
hY]ies dw Bwv iehI ilAw jw skdw hY ik mnuK AwpxI iqRSnw dI pUrqI leI jUT dw
shwrw lYx leI bybs ho jWdw hY]
Nnot:- ies slok ivc gurU nwnk swihb ny mnuKI jIvn ivc suK qy duK leI mnUKI
suBwv nUM icMnAwqmk rUp ivc dsidAw ikhw hY ik ijhVy ivAkqI Drm ADIn
Awpxw jIvn inbwh krdy hn auhnW dy mn AMdr sMqoK dI auqpqI hox kwrn auh
Awpxy jIvn nUM suKI bxw lYNdy hn jd ik mnuK dy mn ivc hr iksy vsqU dI pRwpqI
leI loB qy moh ADIn iqRSnw dI lwlsw pYdw huMdI hY qW auh mnuK hr prkwr dy JUT
Pryb dw shwrw lY ky AwpxI iqRSnw dI Ag nUM SWq krn dw Xqn krdw hY pr ies
lwlsw dw AMq nw hox kwrn auh hmySw duKI rihMdw hY]ieh aus leI kljugI smw hY
jd ik pihly ivAkqI leI siqjugI smw hY]
mÚ 1 ]
swm khY syqMbru suAwmI sc mih AwCY swic rhy ] sBu ko sic
smwvY]
irgu khY rihAw BrpUir ] rwm nwmu dyvw mih sUru ]
nwie lieAY prwCq jwih ]nwnk qau moKMqru pwih ]
juj mih joir ClI cMdRwvil kwn@ ik®snu jwdmu BieAw ]
pwrjwqu gopI lY AwieAw ibMdRwbn mih rMgu kIAw ]
kil mih bydu AQrbxu hUAw nwau KudweI Alhu BieAw ]
nIl bsqR ly kpVy pihry qurk pTwxI Amlu kIAw ]
cwry vyd hoey sicAwr ] pVih guxih iqn@ cwr vIcwr ]
Bau Bgiq kir nIcu sdwey ] qau nwnk moKMqru pwey ]2]
pd ArQ:-swm-iek vyd dw nwm;syqMbru-suPYd vsqrW vwlw
svwmI,mwlk,prmwqmw;irgu-vyd dw nwm;prwCq-pwp;juj-jujr vyd;cMdrwvil-
ikRSn dI iek gopI dw nwm;pwrjwqu-ieMdr dyvqy dy bwg dy iek ibRK dw
nwm;AQrbxu-AQr vyd;Alhu-A`lw,rb dw iek nwm;Amlu-rIs
krnI,hukm,vrqwrw;qurk pTwxI-qurkW qy pTwxW dI;pVih-pVHdy ny;guxih-ivcwr
48
lYNdw hY]siqgurU iek Aysw jhwz hY ijs dI iksy ivrly nUM hI smJ AwauNdI hY pr jy
auh ikrpw kry qW jIv nUM auh pwr auqwr dyNdw hY]
ijnI AYsw hir nwmu n cyiqE sy kwhy jig Awey rwm rwjy ]
iehu mwxs jnmu dulμBu hY nwm ibnw ibrQw sBu jwey ]
huix vqY hir nwmu n bIijE AgY BuKw ikAw Kwey ]
mnmuKw no iPir jnmu hY nwnk hir Bwey ]2]
pd ArQ:-ijnI-ijhnW ny;AYsw-ieho ijhw; cyiqE-Xwd krnw ,ismrnw;kwhy-iks
vwsqy;mwxs-mnuKI;dulMBu-durlB,kTnqw nwl pRwpq hox vwlw;huix-ies smy(mnuKI
jnm ivc);vqY-vqr dw smw(bIj bIjn leI Kyq dw vqr);AgY-prlok ivc,Agly
jnmW ivc;mnmuKw-gurU dy hukm dI QW qy AwpxI mn mrzI krn vwly]
Bwv ArQ:-ieho ijhw vfmuly nwm dw ijnhW ivAkqIAW ny ismrn nhIN kIqw auhnW
dw ies jgq ivc Awaux dw kI lwB hY?ArQwq auh ijho jhy pYdw hoyey jw nw pYdw
hoey iek smwn hI hn]ieh mnuKI jnm bVI muSkl nwl pRwpq huMdw hY pr nwm
ismrn qoN ibnw ieh ibArQ hI bIq jWdw hY]ijs qrW vqr AweI KyqI ivc Anwj
pYdw krn vwsqy bIj nUM bIijAw jWdw hY ausy qrW mnuKI jnm ivc mn rupI KyqI ivc
nwm bIjn dw vqr lgw hox kwrn nwm ismrn kIqw jwxw cwhIdw hY jo nwm nhIN
bIjdy AQvw ismrn nhIN krdy auh drgwh jw Agly jnmW ivc jw ky AwpxI BuK nUM
dUr krn vwsqy kI Kwx gy?gurU nwnk swihb dsdy hn ik AwpxI mn mrzI krn
vwly iPr iPr jnm lYNdy rihMdy hn qy iehI kuJ aus pRBU nUM BwaMdw hY]
sloku mÚ 1 ]
isMml ruKu srwierw Aiq dIrG Aiq mucu ]
Eie ij Awvih Aws kir jwih inrwsy ikqu ]
Pl iPky Pul bkbky kMim n Awvih pq ]
imTqu nIvI nwnkw gux cMigAweIAw qqu ]
sBu ko invY Awp kau pr kau invY n koie ]
Dir qwrwjU qolIAY invY su gaurw hoie ]
AprwDI dUxw invY jo hMqw imrgwih ]
sIis invwieAY ikAw QIAY jw irdY kusuDy jwih ]1]
pd ArQ:-isMml-iek ru`K dw nwm hY;srwierw-is`Dw,hrw Brw;Aiq-bhuq;dIrG-
lMbw;mucu-v`fw;Eie-auh(pMCI) imTqu-imTws;nIvI-inmrqw,nIvwpn,qqu-swr;Awp
kau-Awpxy svsrQ leI;pr kau-iksy prwie vwsqy;qwrqjU-qoln vwlI
qkVI;gaurw-Bwrw;hMqw-mwrn vwlw,iSkwrI;imrgwie-imrg,ihrn;kusuDy-Koty kMm
krny]
50
Bwv ArQ:-ies slok ivc gurU mhwrwj jI ny isMml dy ruK dI auDwrnw dy ky mnuK nUM
inmrqw Dwrn krn dI pRyrnw idqI hY ik isMml dw ruK bVw lMbw,aucw motw qy is`Dw
ruK hY ijs kwrn keI pMCI aus aupr ieh Aws lYky Aw jWdy hn ik auhnW nUM auhnW
dI Aws muqwbk Pl Awid Kwx vwsqy pRwpq ho skx gy pr aus dy Pl iblkul iPky
qy Pul bk bky hox kwrn auh pMCI inrws ho ky cly jWdy hn ik ies ruK dy qW pqR vI
iksy kMm nhIN Aw skdy]iesy qrW guxhIn pRwxI AwpxI suMdrqw,PokI vfMxqw Aqy
AKOqI aucqw dw qW kuJ smy leI pRBwv qW dy skdy hn pr auhnW dI AslIAq dw
pqw cln qy AwsvMdW nUM mwXUsI dw hI swmxw krnw pYNdw hY]ijs kwrn gurU nwnk
swihb AwKdy hn ik inmrqw ivc hI jIvn dI guxAwqmk imTws hY]inmrqw hI
swry guxW dw swr hY]pr jgq ivc ho ieh irhw hY ik hr ivAkqI Awm qOr qy
Awpxy svwrQ leI Jukdw hY jd ik iksy dUsry leI koeI vI Jukx leI iqAwr nhIN
hY]ies dy nwl hI gurU jI Bwr qolx vwlI qkVI dI auDwrnw dyNdy hn ik qkVI dw
auhI Cwbw nIvw hovy gw ijs ivc BwrI vsqU peI hovy gI]pr AprwDI inmrqw dw vI
pwKMf krn leI dugxw Juk jWdw hY ijs qrW ik koeI iSkwrI imrg dw iSkwr krdy
smy bhuq Jukdw hY]ies leI jy kr mnuK dw ihrDy Koty krmW ivc hI glqwn hY qW
iPr isr invwky Jukx dw koeI lwB nhIN hY]
mÚ 1 ]
piV pusqk sMiDAw bwdM ] isl pUjis bgul smwDM ]
muiK JUT ibBUKx swrM ] qRYpwl iqhwl ibcwrM ]
gil mwlw iqlku illwtM ]duie DoqI bsqR kpwtM ]
jy jwxis bRhmM krmM ] siB Pokt inscau krmM ]
khu nwnk inhcau iDAwvY ] ivxu siqgur vwt n pwvY ]2]
pd ArQ:-pusqk-Dwrmk pusqkW;sMiDAw-Swm smy sUrj dy Asq hox dw smw;bwdM-
bolxw,crcw krnI,ivcwr krnI;isl-p`Qr;pUjis-pUjw krnI;bgul-bgly dI
qrW;smwDM-smwDI lgwxI;ibBUKx-gihxy;swrM-suMdr;qRYpwl-iqRpdw,iqn pdW
vwlw(CMd,mMqr)iqnW pwlW vwlw;iqhwl-iqny vyly;illwtM-m`Qy qy;kpwtM-isr qy;bRhmM-
bRhm dy ,prmwqmw dy;krmM-krm krny, kMm krny;Pokt-Poky ,ivArQ;inscau-inscy
krky,lwzmI,jrUrI;inhcau-inscy krky,Brosy krky;vwt-rsqw,rwh]
Bwv ArQ:-ies slok ivc gurU nwnk swihb jI dsdy hn ik Dwrmuk iBRStwcwr
krn vwly BwvyN ikqny pwT pUjw Awid krdy rihx pr jy auhnW dw Acwr sucw nhIN
hY qW auhnW dy kIqy hoyey pujw pwT insPl hn jy kr auhnW dy mnW ivc pRmwqmw ipRqI
ipAwr qy SrDw nhIN hY]gurU mhwrwj jI pwKMfI Dwrmuk ivAkqIAW dw rUp dsdy hoey
PurmwauNdy hn ik Dwrmuk pusqkW ArQwq pwT pUjw dIAW pusqkW pVHidAW hoieAW
sMiDAw smy Dwrmuk bcn vI kIqy jWdy hn Aqy p`Qr dI mUrqI dI pUjw kridAW
51
hoieAW smwDI vI lgweI jWdI hY pr srDw qy ipAwr qoN ibnw ieh smwDI bgly dI
hI nkl hY](bgly pMCI dw ieh suBw hY ik auh iek l`q dy Bwr qy iksy srovr ivc
KVw ho jWdw hY jd koeI CotI motI f`fI m`CI aus dy nyVy Aw jwvy qW auh aus nUM PV ky
Kw jWdw hY]aus dI ies hwlq nUM bgl smwDI dw nwm idqw igAw hY)ieh ivAkqI
Awpxy muK rwhIN bVy suMdr aUBuSnW dI qrW JUT aucwrn krdy hoey pRBwvCwlI bnx dw
Xqn krdy hoey iqny smy(svyr,Swm qy rwq) iqny vwr iqRpdy mMqr(gwieqrI)dw pwT
vI krdy hn]gl ivc mwlw qy m`Qy qy itkw lgw ky do vsqr DoqI qy sMiDAw smy isr
qy vsqr vI pihx lYNdy hn]jy kr ieh ivAkqI bRhm AQvw pRmwqmw dy krmW nUM
jwxdy hovn qW auhnW nUM inscy hI ieh smJ Aw jwvy gI ik jo kuJ auh kr rhy hn
auh sB Pokt krm hI kr rhy hn]gurU nwnk swihb ds rhy hn ik pRmwqmw pRqI
inscy BrpUr srDw qy ipAwr nwl ismrn krn dw hI rsqw TIk hY ijs dI pRwpqI
siqgur qoN ibnw nhIN ho skdI]
pauVI 14]
kpVu rUpu suhwvxw Cif dunIAw AMdir jwvxw ]
mMdw cMgw Awpxw Awpy hI kIqw pwvxw ]
hukm kIey min Bwvdy rwih BIVY AgY jwvxw]
nμgw dojik cwilAw qw idsY Krw frwvxw ]
kir Aaugx pCoqwvxw ]14]
pd ArQ:-kpVu-kpVw,Awqmw dw kpVw ieh srIr;kIqw pwvxw-Bugqnw;min
Bwvdy-mn mrzI dy;BIVY-qMg;AgY-moq qoN Agy;nMgw-prdw PwS krnw ArQwq sB
krmW dw disAw jwxw;dojik-nrk;cwilAw-DikAw jwxw;Krw-bhuq izAwdw]
Bwv ArQ:-jIv nUM ies sohxy srIr rUpI kpVy nUM Aqy AwpxI suMdrqw nUM Cfky ies
sMswr qoN auQy cly jwxw pYNdw hY ijQy aus nUM Awpxy cMgy qy mMdy krmW dw Awp hI
Bugqwn krnw pYNdw hY]ies sMswr ivc aus ny AwpxI mn mrzI dy hukmW dIAW
hkUmqW clweIAW hn pr Agy aus nUM bhuq hI BIVy rsqy ivcoN lMgxw pYNdw hY]aus dy
krmW nUM nMigAW kr ky aus nUM ds idqw jWdw hY ik auh hux nrkW ivc DikAw jw
irhw hY ijs nUM vyK ky auh bhuq hI frdw hY pr Awpxy kIqy hoey AaugxW qy pCoqwvw
krn qoN ibnw auh kuJ nhIN kr skdw]
hY qy iPr aus dy kMn ivc aus nUM aupdys krky Awpxw cylw bxwky bRihmx Awp aus
ivAkqI dw gurU bx jWdw hY]ijs smy pRwxI mr jWdw hY aus smy jnyaU vI aus nwl
sVH ky aus nwloN JV jWdw hY pr auh Awqmw dy nwl nhIN inBdw ijs kwrn mrn
vwlw pRwxI ibxw jnyaU dy hI ies jhWn qoN qur jWdw hY]
mÚ 1 ]
lK corIAw lK jwrIAw lK kUVIAw lK gwil ]
lK TgIAw pihnwmIAw rwiq idnsu jIA nwil ] qgu kpwhhu kqIAY
bwm@xu vty Awie ]
kuih bkrw irMin@ KwieAw sBu ko AwKY pwie ]
hoie purwxw sutIAY BI iPir pweIAY horu ] nwnk qg n quteI
jy qig hovY joru ]2]
pd ArQ:-jwrIAw-jrwnydwrIAW,iesqrI mnuKW dy nwzwied sbMD,ivBcwrIAW;gwil-
mMdy bol;pihnwmIAw-iemwnq ivc iKAwnq,iksy qoN koeI vsqU sWBx jw vrqn leI
vwps krn vwsqy lY lyxI pr vwps nw krnI;qgu-Dwgw;kuih-qsIey dy ky
mwrnw,irMin KwieAw-irMn ky Kwxw;sBu ko-hr iek nUM]
Bwv ArQ:-mnuK l`KW hI pRkwr dIAW corIAW qy XrwnydwrI(pr iesqrI jw pr mnuK
nwl nzwiej sbMD)krdw hoieAw l`KW hI vwr JUT boldw qy gwlIAW dyNdw rihMdw
hY]idn rwq corI corI l`KW hI T`gIAW mwrdw qy bdnwmI vwlIAW krqUqW krdw
rihMdw hY]bwhrmuKI rUp leI auh kpwh nUM kq ky Dwgw bxw lYNdw hY qy bRwhmx aus
Dwgy nUM vt dy dyNdw hY ArQwq aus dw auh jnyaU bxw lYNdw hY]jnyaU Dwrn krn smy
Gr Awey hoey sBnW nUM koh ky mwry hoey bkry dw mws irMn ky KuAwieAw jWdw hY]iPr
swry bVIAW KuSIAW nwl ieh AwKdy hn ik jnyaU pw lIqw igAw]pr jd ieh jnyaU
pUrwxw ho jWdw hY qW ies nUM sut ky nvW jnyaU pw lIqw jWdw hY]gurU nwnk swihb
dsdy hn ik jy jnyaU ivc koeI jor AQvw SkqI huMdI qW auh kdy vI nw tutdw]
mÚ 1 ]
nwie mMinAY piq aUpjY swlwhI scu sUqu ]
drgh AMdir pweIAY qgu n qUtis pUq ]3]
pd ArQ:-nwie-nwm(pRmwqmw dw);mMinAY-mn lYxw;piq-
siqkwr,iezq,mwn;slwhI-ausiqq,slwhuxw;sUqu-sUq dw Dwgw(jnyaU)drgh AMdir-
drgwh ivc;qgu-Dwgw(jnyaU)pUq-pivqr,suD, swP]
Bwv ArQ:-ies slok ivc gurU mwhwrwj jI AslI qy s`cy jnyaU dw vrnx krdy hoey
dsdy hn ik pRmwqmw dy nwm nUM mn ky aus dIAW isPqW slwhqW krn nwl hI mnuK
nUM Awdr,iezq pRwpq ho skdI hY]iehI iek s`cw qy pivqr jnyaU hY ijhVw drgwh
dy AMdr nhIN tut skdw]
54
mÚ 1 ]
qgu n ieMdRI qgu n nwrI ] Blky Quk pvY inq dwVI ]
qgu n pYrI qgu n hQI ] qgu n ijhvw qgu n AKI ]
vyqgw Awpy vqY ] vit Dwgy Avrw GqY ]
lY BwiV kry vIAwhu ] kiF kwglu dsy rwhu ]
suix vyKhu lokw eyhu ivfwxu ] min AMDw nwau sujwxu ]4]
pd ArQ:-ieMdrI-srIrk ieMdry;nwrI-nwVIAW,iesqrI;Blky-hmySw,sdw,hr
roz;Quk pvY inq dwVI-hmySW hI byiezqIhuMdI rvy;qgu-jnyaU;vqY-vt dyxw,BUAWtxIAW
dyxIAW;Avrw-iksy hor nUM;GqY-pwauNdw,Dwrn krvwauxw;BwiV-mzUrI,pYysy lYxy,BwVw
lYxw;vIAwhu-ivAwh krvwauxw;kwgl-kwgz,p`qRI(tyvw lwauxw,mhUrq kFxw);ivfwxu-
Ascrj;sujwxu-sujwKw,isAwxw]
Bwv ArQ:-srIrk ieMdrIAW nUM(Acrn hInqw qoN bcwaux leI) koeI jnyaU nhIN
pwieAw jWdw nw hI iksy iesqrI nUM jnyaU Dwrn krvwieAw jWdw hY]h`QW, pYrW,zbwn
Aqy AKIAW Awid nUM vI jnyaU nhIN Dwrn krvwieAw jWdw ijs kwrn hr roz hr smy
aus dI(Acrn hInqw kwrn)byiezqI huMdI rihMdI hY]Awpy hI(pMfq)jnyaU nUM vt dy ky
bxw ilAw jWdw hY qy iPr iksy hor nUM pvw idqw jWdw hY]dUsirAw dy ivAwh BwVy lY
ky AQvw pYsy lYky krvwaudw hY qy hornW nUM AwpxI pqrI Kol ky(joqS lw ky)rwh dsdw
hY pr ieh Ascrjqw vyKo ik mn dw AMDw Awpxy Awp nUM iSAwxw kihlvw irhw hY]
not:-jnyaU bwry BweI bwly vwlI jnm swKI ivc disAw igAw hY ik gurU nwnk
swihb nUM jnyaU pwvx vwsqy auhnW dy kul prohq pMfq hridAwl nUM sidAw igAw sI
pr gurU nwnk jI ny jnyaU Dwrn krn qoN nwh kr idqI qy ieh slok aUcwrx kr ky
pMfq hridAwl nUM jnyaU dy AslI Bwv qoN jwxU krvwieAw]ies swKI dI puStI pRisD
ieqhwskwr igAwnI igAwn isMG jI AwpxI pusqk qvwrIK gurU Kwlsw dy pihly
Bwg ivc krdy hn]iesy qrW isK ieqhws dy prisD ivdvwn kinMGm iek PwrsI
nusKy dw hvwlw dy ky ies swKI dI qsdIk krdy hn]prisD AMgryz ieqhwskwr
mYkwlP AwpxI ieqhwsk pusqk “dI is`K rIlIjIAn” ivc ies swKI dw vrnx
krdw hY] pr ies swKI dw vrnx purwqn jnm swKI(vlYq vwlI)ivc nhIN imldw]
pauVI 15]
swihbu hoie dieAwlu ikrpw kry qw sweI kwr krwiesI ]
so syvku syvw kry ijs no hukmu mnwiesI ]
hukim mMinAY hovY prvwxu qw KsmY kw mhlu pwiesI ] KsmY BwvY so kry
mnhu icMidAw so Plu pwiesI ]
qw drgh pYDw jwiesI]15]
55
pd ArQ:-swihb-mwlk;sweI-auhI;kwr-kMm;KsmY-mwlk dy;mhlu-Gr;mnhu
ivMidAw-mn BwauNdw;pYDw-iezq nwl]
Bwv ArQ:-jy kr mwlk idAwl ho jwvy qW aus dI ikrpw duAwrw auhI kMm kIqw
jWdw hY ijhVw aus nUM cMgw lgdw hovy]auhI syvk syvw kr skdw hY ijs nUM auh mwlk
Awpxw hukm mxvw lvy]auhI hukm minAw hoieAw jwixAw jWdw hY ijhVw aus nUM
pRvwx ho jwvy qy aus mwlk dy Gr ivc AsQwn dy dyvy]jo mwlk nUM cMgw lgdw hY auhI
kIqw jwvy qW mn ieCk Pl dI pRwpqI ho jWdI hY qy drgwh ivc bVw mwn siqkwr
iml jWdw hY]
koeI gwvY rwgI nwdI
bydI bhu Bwiq kir nhI hir hir BijY rwm rwjy ]
ijnw AMqir kptu ivkwru hY iqnw roie ikAw kIjY ]
hir krqw sBu ikCu jwxdw isir rog hQu dIjY ]
ijnw nwnk gurmuiK ihrdw suDu hY hir Bgiq hir lIjY ]4]11]18
pd ArQ:-gwvY-gw irhw hY;rwgI-rwgW rwhIN;nwdI-SMK Awid swzW rwhIN;bydI-vydW
dUAwrw,Dwrmuk pusqW rwhIN,BIjY-KuS hoxw,pRsn hoxw;AMqir-mn AMdr;roie-ro ky;isir
rog-ibmwrIAW isr qy Aw jwx;hQu dIjY-hQ dyxw ,lko ky rKxw,Fk ky
rKxw;gurmuiK-gurU dy crnw ivc]
Bwv ArQ:-keI rwgW ivc gw ky ,keI sMK Awid swz vjwky,keI Dwrmuk gRMQ pVHky
Aqy keI hor keI FMgW nwl pRmwqmw dy gux gWdy hn pr pRmwqmw ies qrW pRsn nhIN
huMdw ikauMik auhnW dy mnW ivc kptI ivkwr huMdy hn ijhnW qy rox nwl kuJ nhIN
bxdw]pRmwqmw hr iek dy idl dIAW jwxdw hY,BwvyN Awpxy AMdrly isr qy Awey hoey
rogW nUM Fkx dw Xqn vI kIqw jwvy]gurU nwnk swihb dsdy hn ik gurU dI Srn pY ky
jo Awpxw ihrDw suD kr lYNdy hn auh hir dI BgqI kr ky aus nUM pRwpq kr lYNdy
hn]
sloku mÚ 1 ]
gaU ibrwhmx kau kru lwvhu gobir qrxu n jweI ]
DoqI itkw qY jpmwlI Dwnu mlyCW KweI ]
AMqir pUjw pVih kqybw sMjmu qurkw BweI ]
CofIly pwKMfw ] nwim lieAY jwih qrMdw ]1]
pd ArQ:-kru-msUl,tYks;gobir-gohw;qrxu-qrxw;jpmwlI-jpx vwlI mwlw;Dwnu-
pdwrQ,dOlq;mlyCW-nIc lokW dw(muslmwnW dw);AMqir-AMdr jw ky,corI corI,luk
ky;kqybw-kurwn;sMjmu-rihq;qurkw-muslmwnW;CofIly-C`f dy;qrMdw-qr jwxw]
Bwv ArQ:-gaU Aqy bRwhmn nUM qW msUl lgw hoieAw hY pr gaU dy gohy dw pocw Pyrn
nwl Bvswgr qoN qirAw nhIN jw skdw qy nw hI DoqI,itkw lgwky mwlw Pyrn vwlw
56
koeI qr skdw hY jd ik auh auhnW ivAkqIAW dy pDwrQ Kw irhw hY ijhnW nUM auh
nIvyN mlyC AQvw muslmwn AwKdw hY]auhnW qoN luk ky corI corI pUjw kr ky iPr
auhnW nUM KuS krn vwsqy auhnW dI kurwn qy hor kqwbW pVHdw hY Aqy auhnW muslmwnW
dIAW rihqW nUM Dwrn kr irhw hYN]ieho jhy pwKMfW nUM Cf dyh qy pRmwqmw dw nwm
ismrn kr ijs nwl Bv swgr nUM qirAw jw sky]
mÚ 1 ]
mwxs Kwxy krih invwj ] CurI vgwiein iqn gil qwg ]
iqn Gir bRhmx pUrih nwd ] aun@w iB Awvih EeI swd ]
kUVI rwis kUVw vwpwru ]kUVu boil krih Awhwru ]
srm Drm kw fyrw dUir ]nwnk kUVu rihAw BrpUir ]
mQY itkw qyiV DoqI kKweI ] hiQ CurI jgq kwsweI ]
nIl vsqR pihir hovih prvwxu ] mlyC Dwnu ly pUjih purwxu ]
ABwiKAw kw kuTw bkrw Kwxw ] cauky aupir iksY n jwxw ]
dy kY caukw kFI kwr ] aupir Awie bYTy kUiVAwr ]
mqu iBtY vy mqu iBtY ] iehu AMnu Aswfw iPtY ]
qin iPtY PyV kryin ]min jUTY culI Bryin ]
khu nwnk scu iDAweIAY ]suic hovY qw scu pweIAY ]2]
pd ArQ:-mwxs Kwxy-mnuKW nUM Kwx vwly,irSvq Kor;invwj-nmwz;vgwiein-
clwxw,mwrnw;qwg-jnyaU;iqn-auhnW dy(KqrIAW dy);pUrih nwd-nwd(sMK)pUrdy
hn(vjWdy hn);aunw-auhnW nUM (bRwhmxW nUM);EeI-Eho ijhw;swd-svwd;rwis-
pUMjI;Awhwru-kmweI vwlw kMm,ikrq kmweI;srm-ljw;kKweI-gyrU rMg dI;ksweI-
qsIey dy ky mwrn vwlw;nIl vsqR-nIly rMg dy kpVy,aus smy dw muslmwnI pRmwnq
pihrwvw;mlyC Dwn-mlyCW dw DMn,pwp dI kmweI;purwxu-Dwrmuk pusqkW,pUrwnW dIAW
18 pusqkW ArQwq pUrwn 18 hn;ABwiKAw-koeI hor BwSw,klmw(ieslwmk
bwxI)kuTw bkrw-hlwl kr ky mwirAw igAw bkrw; cauky-cOky,Kwxw iqAwr krn qy
Kwx vwly kcI imtI dy QVy ijhVy GrW dy vihVy nwloN QoVy jhy(qkrIbx Put aucy)aucy
huMdy hn;mqu iBtY-mqW ikqy iBitAw nw jwey;iPtY-gMdw ho jwxw,Krwb ho jwxw;PyV-
buirAweIAW,BYVy kMm;jUTY-mlIn,gMdw;suic-pivqrqw]
Bwv ArQ:-irSvq Kwx vwly inmwzW pVHdy hn ArQwq aus smy muslmwn hwkm qy
kwzI iek pwsy qW irSvq lYNdy sn qy nwl hI nmwzW pVHI jWdy sn]aunW dy
ADIn(krmcwrI)gl ivc jnyaU pw ky hQW ivc CurIAW PVI iPrdy sn]iehnW(jnyaU
pihnx vwilAw)dy GrW ivc bRwihmx jw ky sMK vjWdy hn ArQwq Dwrmuk rIqIAW
krdy hn qy auhI svwd mwxdy hn ijhVw ik Gr vwly mwn rhy huMdy hn]auhnW dI ieh
rwsI JUTI hY qy vpwr vI auhnW dw JUTw hY jd ik auh JUT bol bol ky Awpxw inrBwh
57
kr rhy huMdy hn]ies hwlq ivc srm qy Drm iblkul hI Kqm ho jWdy hn jd ik
hr pwsy JUT dw hI bol bwlw ho irhw hovy,ieh gl gurU nwnk swihb jI ds rhy
hn]Awpxy Awp nUM DrmI dsx leI mQy qy itkw lw ky qy qyV gyrU rMg dI DoqI bMn
lYNdy hn pr hqW ivc CurI PVH ky jgq nUM ksweIAW dI qrW koh koh ky lutdy hn]
hwkmW swhmxy jWx leI auhnW dw pihrwvw nIl vsqr pihx lYNdy hn qWik auhnW
nUM hwkmW pws jwx dI AwigAw iml sky]ies qrW auh auhnW pwsO DMn dOlq lYNdy hn
ijhnW nUM auh mlyC AwKdy hn qy iPr ies mlyCW dy DMn nwl purxW ArQwq Drm gRMQW
dI pUjw krdy hn]Awpxy Kwx leI aus bkry dy mws dI vrqoN krdy hn ijhVw ik
muslmwnI qrIky nwl klmw pVH ky iqAwr kIqw igAw huMdw hY]suc ieqnI rKdy hn
ik iPr vI iksy nUM Awpxy cONky qy jwx dI AwigAw nhIN dyNdy qy cONky dy duAwly lkIrW
kF ky aupr Awp auh Awx ky bYT jWdy hn ijhVy JUT bol bol inrbwh krdy hn pr
Awpxy cONky dy nyVy iksy hor nUM nhIN Awaux dyNdy qWik auh iBty nw jwx qy auhnW dw AMn
ArQwq Kwxw Krwb nw ho jwvy BwvyN auh Awp Awpxy gMdy srIr nwl keI prkwr
dIAW gMdgIAW ArQwq bUrweIAW krdy hn qy Awpxy mlIn mn nwl mlIn culIAW
krdy hn]gurU nwnk swihb dsdy hn ik s`c(pRmwqmw)nUM hI iDAwauxw cwhIdw hY pr
jy suc ArQwq pivqrqw hovy gI qW hI s`c dI pRwpqI ho skdI hY]
pauVI 16]
icqY AMdir sBu ko vyiK ndrI hyiT clwiedw ]
Awpy dy vifAweIAw Awpy hI krm krwiedw ]
vfhu vfw vf mydnI isry isir DMDY lwiedw ]
ndir aupTI jy kry sulqwnw Gwhu krwiedw ]
dir mMgin iBK n pwiedw ]16]
pd ArQ:-icqY-iDAwn ivc;sBu ko-sBnW jIvW jMqW ivc;vyiK-iDAwn nwl;ndrI-
myhr,ikrpw;hyiT-hyTW;clwiedw-clWdw hY;vfhu vfw-vfy qoN vfw;mydnI-DrqI;DMDY-
kMm kwr ivc;ndir-nzr;aupTI puTI;sulqwnw-pwqSwhW;Gwhu krwiedw-kKoN
hOly;dir-drvwzy qy,Gr Gr;iBK-BIK]
Bwv ArQ:-pRmwqmw hr jIv jMqUM nUM Awpxy iDAwn ivc rKdw hoieAw AwpxI mrzI
jyT clweI rK irhw hY]auh Awpy hI vifAweIAW dyNdw qy Awpy hI sBnW qoN krm
krvweI jw irhw hY]auh sB qoN vfw hY aus dI vfI DrqI ivc AnykW jIvW nUM auh
kwry lweI rKdw hY pr jy ikqy aus dI nzr aultI ho jwvy qW pwqSwhW nUM vI auh kKoN
hlky kr dyNdw hY ijhnW nUM dr dr qy BIK mMgx qy vI lok muMh nhIN lgWdy]
Awsw mhlw 4 ]
ijn AMqir hir hir pRIiq hY qy jn suGV isAwxy rwm rwjy ]
58
mÚ 1 ]
ijau jorU isrnwvxI AwvY vwro vwr ]
jUTy jUTw muiK vsY inq inq hoie KuAwru ]
sUcy eyih n AwKIAih bhin ij ipMfw Doie ]
sUcy syeI nwnkw ijn min visAw soie ]2]
pd ArQ:-jorU-iesqrI;isrnwvxI-mwhvwrI;vwro vwr-vwrI vwrI;jUTy jUTw-JUiTAw
dy JUTy;inq inq-hmySw;KuAwr-duKI,Kjl KUAwrI,Btkdy iPrnw;ipMfw-srIr;sUcy-
pivqr,swP,suD,sucy;soie-auh pRBU]
Bwv ArQ:-ijs qrW hr mhIny iesqI nUM nHwvxI AwauNdI hY ausy qrW JUTy ivAkqI
hr smy JUT ivc hI glqwn rihMdy hn qy iek JUTy qoN ipCoN dujw JUTw aus dI QW qy Aw
jWdw hY qy hmySw hI KuAwr huMdw rihMdw hY]Awpxw srIr pwxI nwl iesnwn krky sucy
nhIN bixAw jw skdw]gurU nwnk swihb dsdy hn ik sucy qW auh hn ijhnW dy mn
AMdr aus pRBU dw vwsw hY]
pauVI 17]
qury plwxy paux vyg hr rMgI hrm svwirAw ]
koTy mMfp mwVIAw lwie bYTy kir pwswirAw ]
cIj krin min Bwvdy hir buJin nwhI hwirAw ]
kir Purmwieis KwieAw vyiK mhliq mrxu ivswirAw ]
jru AweI jobin hwirAw ]17]
pd ArQ:-qury-GoVy;plwxy-kwTIAW;paux vyg-hvw dI qyz rPqwr;hrm-mhl;koTy-
mkwn;mMfp-SwimAwny,vfy Gr;mwVIAw-hvylIAW,pwswirAw-psry hoxw,KulI vfy pswr
vwlI QW;cIj-kOql;min Bwvdy-mn mrzI;buJin-jwnxw;hwirAw-hwr
jwxw;Purmwieis-hukm;mhliq-mhl;jru-buFypw]
Bwv ArQ:-hvw dI qyz rPqwr dI qrW clx vwly ijhnW pws GoVy hn qy auhnW
GoiVAw auqy Swndwr kwTIAW hn Aqy auhnW dy mhl,koTy,mMfp qy mwVIAW bhuq
Swndwr hn qy auh bVI suMdrqw nwl szwey hoey hn]ieho ijhIAW suMdr QwvW qy auh
psr ky bYTy hoey hn]hr hrkq auh AwpxI mn mrzI nwl krdy hoey pRBU nUM Bul ky
ieh nhIN jwxdy ik auh hwrI hoeI bwzI Kyf rhy hn]hukm krky mn mrzI dy pdwrQ
Kwdy hn qy Awpxy mhlW nUM vyKdy hoey mOq nUM BulweI bYTy hn]pr jobn dIAW mOzW Kqm
ho ky auhnW nUM buFypw Aw Gyrdw hY]
bwilAw jwdw hY jIv qw aus ivc vI hY ijs kwrn hr Gr dI rsoeI ivc sUqk pYdw
ho irhw hY)]gurU nwnk swihb dsdy hn ik sUqk nUM hor iksy FMg nwl nhIN auqwirAw
nhIN jw skdw] ies AigAwnqw Bry vihm nUM qW kyvl igAwx nwl hI Do ky
pivqrqw nUM Dwrn kIqw jw skdw hY]
mÚ 1 ]
mn kw sUqku loBu hY ijhvw sUqku kUVu ]
AKI sUqku vyKxw pr iqRA pr Dn rUpu ]
kMnI sUqku kMin pY lwieqbwrI Kwih ]
nwnk hMsw AwdmI bDy jm puir jwih ]2]
pd ArQ:-priqRA-prweI iesqrI;rUp-suMdrqw(mnuK dI);lwieqbwrI-cuglI;hMsw
AwdmI-vyKx nUM hMs vrgy mnuK;jmpuir-nrk,jmW dw AsQwn]
Bwv ArQ:-mn dw sUqk loB qy zbwn dw sUqk JUT bolxw hY]AKIAW dw sUqk prweI
iesqrI,prwey mrd dw rUp qy prwey DMn qy AKW lweI rKxw hY]kMnW dw sUqk
byiPkrI nwl duijAW dIAw cuglIAW sunxw hY]gurU nwnk swihb dsdy hn ik ieho jhy
pRwxIAW nUM bMn ky isDy nrkW ivc jwxw pYNdw hY]
mÚ 1 ]
sBo sUqku Brmu hY dUjY lgY jwie ]
jMmxu mrxw hukmu hY BwxY AwvY jwie ]
Kwxw pIxw pivqRü hY idqonu irjku sMbwih ] nwnk ijn@I gurmuiK
buiJAw iqn@w sUqku nwih ]3]
pd ArQ:-dUjY-mwieAw;BwxY-hukm ivc;idqonu-idqw hoieA(pRmwqmw vlo)irjku-Kwx
pwx;sMbwih-sBnW nUM;buiJAw-jwx ilAw]
Bwv ArQ:-sUqk iek iblkul hI Brm hY ijhVw auhnW pRwxIAW nUM lgdw hY ijhVy
mwieAw ivc grsy hoey pRmwqmw qoN dujy pwsy lgy hoey hn]jmxw qy mrxw pRmwqmw dy
hukm ivc hY qy hr jIv aus dy hukm ivc hI jnm lYNdw qy mrdw hY]aus pRBU ny sBnW
nUM irjk idqw hoieAw hY ijs kwrn Kwxw pIxw sB pivqr hn]gurU nwnk swihb
dsdy hnik ijhnW gurmuKW ny ies Byd nUM jwx ilAw hY aunw nUM sUqk nhIN Coh skdw]
pauVI 18]
siqguru vfw kir swlwhIAY ijsu ivic vfIAw vifAweIAw ]
sih myly qw ndrI AweIAw ]
jw iqsu Bwxw qw min vsweIAw ]
kir hukmu msqik hQu Dir ivchu mwir kFIAw buirAweIAw ]
sih quTY nau iniD pweIAw ]18]
pd ArQ:-swlwhIAY-ausiqq krnI,gux gwiex krnw;vfIAw-mhwn;vifAweIAw-
62
gurisKw min hir pRIiq hY hir nwm hir qyrI rwm rwjy ]
kir syvih pUrw siqgurU BuK jwie lih myrI ]
gurisKw kI BuK sB geI iqn ipCY hor Kwie GnyrI ]
jn nwnk hir puMnu bIijAw iPir qoit n AwvY hir puMn kyrI ]3]
pd ArQ:-gurisKw-gurU dy is`K;pRIiq-ipAwr;BuK-pdwrQW dI BuK;BuK sB-hr pRkwr
dI BuK;hor Kwie-hor Kwxw,hor pRwpq krnw(Awqmk pdwrQ);GnyrI-
sMGxI,bQyrI;puMnu-nyk krm;qot-Gwt]
Bwv ArQ:-guris`KW dy mnW ivc Akwl purK dI pRIq bxI rihMdI hY qy aus dy nwm
ivc auh itky rihMdy hn]Awpxy siqgurU nUM auh pUrw jwx ky aus dI syvw aus dy hukmW
AnUswr krdy hn]ies qrW mwieAw dI BuK lQ jWdI hY]ijhnW gurisKW dI sB BuK
imt jWdI hY auhnw dy ipCy bQyrI lokweI Awqmk rs dI Kurwk Kw lYNdI hY]gurU nwnk
swihb dsdy hn ik ijhVy ivAkqI Awpxy mn dI KyqI ivc hir dy nwm dy puMn dw
bIj bIjdy hn auhnW nUM puMn krmW dI kdy Gwt nhIN AwauNdI]
sloku mÚ 1 ] pihlw sucw Awip hoie
sucY bYTw Awie ]
sucy AgY riKEnu koie n iBitE jwie ]
sucw hoie kY jyivAw lgw pVix sloku ]
kuhQI jweI sitAw iksu eyhu lgw doKu ]
AMnu dyvqw pwxI dyvqw bYsMqru dyvqw lUxu pMjvw pwieAw iGrqu ]
qw hoAw pwku pivqu ] pwpI isau qnu gifAw
Qukw peIAw iqqu ]
ijqu muiK nwmu n aUcrih ibnu nwvY rs Kwih ]
nwnk eyvY jwxIAY iqqu muiK Qukw pwih ]1]
pd ArQ:-sucY bYTw-sucy cONky ivc bYTxw;riKEnu-Kwxw rKxw;koie-iksy ny
vI;iBitE-iBitAw;jwie-jw ky;jyivAw-Kwx lg ipAw;kuhQI-gMdw QW;sitAw-sut
63
dyxw;iksu-iks nUM;doKu-doS;bYsMqr-AgxI;iGrqu-GI;GIE;pwku-pivqr;qn-
srIr,(AMn,pwxI,AgxI,lUx qy GIE nUM dyvqw mMinAw jWdw sI;auhnW dw
srIr)gifAw-rl igAw,iml igAw;iqqu-aus qy,iqs qy;rs-rsW vwly,suAwdly;eyvY-
ies qrW]
Bwv ArQ:-ies slok ivc gurU nwnk swihb aus smy aucI zwq dy lokw ivc sucy
rihx dw jo pwKMf kIqw jwdw sI aus qoN Awm lokw nUM bcx leI smJONdy hoey pwKMf
iqAwgx dw rwh ivKWdy hoey dsdy hn ik pUjwrI Kwxw Kwx vwsqy Awpxy Awp nUM sucw
ho ky dsx dw Xqn krdw hY qy iPr auh sucy cONky qy Aw ky bYT jWdw hY]ies qrW aus
kQq sucy dy Agy auh Bojn riKAw jWdw hY ijs nUM iksy hor ny Coh ky iBtAw nhIN
hY]ies qrW auh(pUjwrI)sucy hox dw pwKMf krdw hoieAw Kwx smy slokW ArQwq
Dwrmuk bwxI nUM pVHdw hY]pivqr smJy jWdy Bojn nUM auh gMdy QW ArQwq Awpxy pyt
ivc sut dyNdw hY]ies kukrm krn dw dos iks qy idqw jw skdw hY?AMn,pwxI,bYsMqr
Aqy lUx nUM dyvqw smJky pivqr minAw jWdw hY iPr iehnW ivc pMjvyN dyvqy smJy
jWdy iGau nUM imlw ky pivqr Bojx pkwieAw jWdw hY ijs nUM auh pivqr dyvqy mMndw
hY]iehnW pivqrW nUM ah pwpI srIr ivc jd sutdw hY qW aus auqy Qu`kW pYNdIAW
hn]gurU nwnk swihb dsdy hn ik iesy qrW ijhVy pRwxI nwm ismrn nhIN kr rhy
pr sUAwdly Bojn pwx kr rhy hn auhnW dy muMh qy vI iesy qrW QukW pYNdIAW hn]
mÚ 1 ]
BMif jMmIAY BMif inMmIAY BMif mMgxu vIAwhu ]
BMfhu hovY dosqI BMfhu clY rwhu ]
BMfu muAw BMfu BwlIAY BMif hovY bMDwnu ]
so ikau mMdw AwKIAY ijqu jMmih rwjwn ]
BMfhu hI BMfu aUpjY BMfY bwJu n koie ]
nwnk BMfY bwhrw eyko scw soie ]
ijqu muiK sdw swlwhIAY Bwgw rqI cwir ]
nwnk qy muK aUjly iqqu scY drbwir ]2]
pd ArQ:-Bmif-iesqrI;inMmIAY-prvrS pwauxI,auqpqI hoxI,srIr dI bxqr
bnxI;mMgxu-mMgxI hoxI,kuVmweI hoxI;vIAwhu-SwdI hoxI ,ivAwh hoxw;clY rwhu-sMswr
dI auqpqI dy rsqy qy clxw;BwlIAY-Bwl krnI,lBxw;bMDwnu-irSiqAW dw
prbMD;ijqu-ijs qoN;BMfhu hI BMfu-iesqrI qoN hI iesqrI;bwJu-ibnw;bwhrw-
bwhr,ibxw;eyko scw-iek pRmwqmw;swlwhIAY-ausiqq krnI(pRBU dI)Bwgw rqI-cMgy
Bwg,BwgW dI mxI;cwr-cwr
Bwv ArQ:-gurU nwnk swihb dw ieh slok sMswr dI pihlI ilKq mMinAw jWdw hY
ijs ivc iesrI dI bVy ivigAwnk rUp ivc ausiqq krky aus dy AsQwn nUM mwqw dy
64
rUp ivc rwijAW dI jnmdwqI svIkwirAw igAw hY]sBnW mnuKW nUM jnm dyx vwlI
iesqrI hI hY ijhVI mnuKI srIr nUM isMJdI vI hY]mnuK ies nwl hI mMgxI
krvwauNdw hY qy iesy nwl hI ivAwh rcdw hY]ies nwl hI Awpxy imqrqw pUrvk
sbMD joV ky sMswrk auqpqI dy rwh qy cldw hY]jy kr iksy mnuK dI iesqrI(pqnI)
mr jWdI hY qW mnuK iksy dUsrI iesqrI dI Bwl krn lg jWdw hY]iesqrI rwhIN hI
hor sMbD(irSqydwrIAW)bxdy hn]ijhVI rwijAw nUM jnm dyNdI hY aus nUM iks qrW
BYVw ikhw jw skdw hY]iesqrI hI iesqrI nUM jnm dyNdI hY]iesqrI qoN ibxw sMswr
ivc koeI nhIN hY]pr iesqrI qoN ibxw gurU nwnk swihb dsdy hn ik iek pRmwqmw
hI hY ijs dI aupmw ijhVy pRwxI krdy hn auhnW dy BwgW ivc cwry pRkwr dIAW
rqIAW(Kzwny) Aw jWdIAW hn]aus scy(pRmwqmw)dy drbwr ivc auh aUjly lgdy
hn]ieh gl nwnk ds irhw hY]
pauVI 19]
sBu ko AwKY Awpxw ijsu nwhI so cuix kFIAY ]
kIqw Awpo Awpxw Awpy hI lyKw sMFIAY ]
jw rhxw nwhI AYqu jig qw kwiequ gwrib hMFIAY ]
mMdw iksY n AwKIAY piV AKru eyho buJIAY ]
mUrKY nwil n luJIAY]19]
pd ArQ:-sBu ko AwKY Awpxw-jIv hr iek vsqU nUM AwpxI hI bxwauxdw hY;ijs
nwhI-ijs AMdr ieh rucI nhIN hY;so-aus nUM;cuix kFIAY-cux ky vKrw krnw;kIqw
Awpo Awpxw-Awpxy hI kIqy hoey krm;lyKw sMFIAY-kIqy hoey krmW dw Bugqwn
Bugqnw;AYqu-ies;kwiequ-iks leI,ikau;gwrib-grb,AMhkwr;hMFIAY-Kpxw;buJIAY-
jwx lYxw;luJIAY-aulJxw,JgVw krnw]
Bwv ArQ:-hr pRwxI ies jgq ivc moh dy ADIn hr vsqU nUM Awpxw hI bnwauxw
locdw hY pr ieho ijhw Aogx ijs ivc nhIN hY aus nUM cux ky vK krky idKwauxw bVw
kTn hY ArQwq ieho ijhw koeI ivrlw hI hovy gw ikauik hr pRwxI nUM Awpxy hI kIqy
hoey krmw dw Bugqwn Awp hI krnw pYNdw hY]jy kr iksy ny ies jgq ivc rihxw hI
nhIN qW aus nUM iPr AMhkwr ivc Psxw nhIN cwhIdw Aqy nw hI iksy nUM mMdw AwKxw
cwhIdw hY]iehI gl pVHky smJ lYxI cwhIdI hY ik mUrK dy nwl aulJxw nhIN
cwhIdw]
jwvy]hr iek nUM Awpxy hQIN Awpxy kwrj Awp hI krny cwhIdy hn ArQwq hr iek
nUM Awp hI aus AkwlpurK dy nwm ismrn ivc jut jwxw cwhIdw hY]
Awsw mhlw 4 ]
ijn@w ByitAw myrw pUrw siqgurU iqn hir nwmu idRVwvY rwm rwjy ]
iqs kI iqRsnw BuK sB auqrY jo hir nwmu iDAwvY ]
jo hir hir nwmu iDAwiedy iqn@ jmu nyiV n AwvY ]
jn nwnk kau hir ik®pw kir inq jpY hir nwmu
hir nwim qrwvY ]1]
pd ArQ:-ByitAw-Srn lYxI;idRVwvY-pkI qrW Xwd krvw dyxw;iqs dI-aus
dI;iqRsnw-ipAws,qRYh,lwlc;iDAwvY-ismrn krnw;nyiV-nyVy;qrwvY-qYrw ky pwr
lMgwauxw]
Bwv ArQ:- myry pUry siqgurU dI ijhnW pRwxIAW ny Srn pRwpq kIqI hY auhnW nUM auh
hir dw nwm idRV krvw dyNdw hY]auhnW pRwxIAW dI sB iqRsnw Aqy BuK imt jWdI hY jo
pRmwqmw dw nwm ismrn krdy hn]jo hir dy nwm dw ismrn krdy hn auhnW dy nyVy
jm nhI Aw skdy]gurU nwnk swihb dsdy hn ik ijhnW pRwxIAw qy aus dI ikrpw ho
jWdI hY auhI aus dw nwm ismrn krdy hn] pRmwqmw auhnW nUM Awpxy nwm nwl joV
lYNdw hY qy Bvswgr qoN auhnW nUM qrwky pwr lMGw lYNdw hY]
sloku mhlw 2 ]
eyh iknyhI AwskI dUjY lgY jwie ]
nwnk Awsku kWFIAY sd hI rhY smwie ]
cMgY cMgw kir mMny mMdY mMdw hoie ]
Awsku eyhu n AwKIAY ij lyKY vrqY soie ]1]
pd ArQ:- iknyhI-ikho jhI;AwskI-pRIq,ipAwr;dUjY-iksy hor nwl;lgY-pRIq
lgwvxI;kWFIAY-ikhw jWxw;sd-sdw hI;smwie-imlAw hoieAw,smwieAw hoieAw;cMgY
cMgw-cMgy kIqy hoey kMm ArQwq suKdwiek krm;mMdY mMdw-BYVy qoN BYVy kMm ArQwq duK
dyx vwly krm;lyKY vrqy-igx igx ky vrqwE krnw]
Bwv ArQ-ies slok ivc gurU mhwrwj jI s`cy ipAwr dI ivAwiKAw krdy hoey dsdy
hn ik ieh koeI pRIq nhIN huMdI ijhVI ik Awpxy pRIqm nUM Cfky iksy dUjy nwl kIqI
jwvy]dUsry nwnk gurU AMgd swihb jI dsdy hn ik pRIq krn vwlw qW hr smy hI
Awpxy ipAwry dy nwl smwieAw rihMdw hY]Awpxy ipAwry dy suKW qy duKW dw auh pUrn
qOr qy BweIvwl huMdw hY]jy koeI AwSk Awpxy ipAwry nwl guxw dw lyKw krdw hoieAw
Awpxy ipAwr dw prgtwvw krdw hY qW aus nUM AwSk nhIN ikhw jw skdw]
mhlw 2 ]
68
pauVI 21]
ijqu syivAY suKu pweIAY so swihbu sdw sm@wlIAY ]
ijqu kIqw pweIAY Awpxw sw Gwl burI ikau GwlIAY ]
mMdw mUil n kIceI dy lμmI ndir inhwlIAY ]
ijau swihb nwil n hwrIAY qyvyhw pwsw FwlIAY ]
ikCu lwhy aupir GwlIAY ]21]
pd ArQ:-ijqu-ijs;smwlIAY-sMBwlxw,Xwd rKxw;ijqu-ijs;kIqw-kIqw igAw
krm;Gwl-imhnq,kSt;burI-BYVI,BYVy krm;GwlIAY-Gwl GwlxI;mMdw-BYVw
krm;kIceI-krnw;lMmI ndir-dUr idRStI;inhwIAY-vyKxw cwhIdw hY;ijau-ijs qrW
,jyvyN;n hwrIAY-nw tutIAY;qyvyhw-iqho ijhw;FwlIAY-Fwl lYxw cwhIdw;lwhy-munwPy
leI]
Bwv ArQ:-ijs nUM syivAw ArQwq ijs dI syvw qy ismrn kIiqAW suK dI pRwpqI
huMdI hovy aus mwlk(pRmwqmw)nUM sdw hI Xwd rKdy rihxw cwhIdw hY]jy pRwxI ny Awpxy
hI kIqy hoey krmw dw Awp hI Pl Bugqnw hY qW aus nUM BYVy krm krn dI kI loV
hY]jy kr dUr idRStI nwl vyiKAw jwvy qW mMdy krm kdy vI nhIN krny cwhIdy]ijs
kIiqAw Awpxy mwlk nwlo nw tuitAw jw sky ausy pwsy hI Awpxy Awp nUM Fwl lYxw
cwhIdw hY qy munwPy vwlI Gwlnw krnI cwhIdI hY]
ijnI gurmuiK nwmu iDAwieAw iqnw iPir ibGnu n hoeI rwm rwjy ]
ijnI siqguru purKu mnwieAw iqn pUjy sBu koeI ]
ijn@I siqguru ipAwrw syivAw iqn@w suKu sd hoeI ]
ijn@w nwnku siqguru ByitAw iqn@w imilAw hir soeI ]2]
69
sloku mhlw 2 ]
eyh iknyhI dwiq Awps qy jo pweIAY ]
nwnk sw krmwiq swihb quTY jo imlY ]1]
72
hir jugu jugu Bgq aupwieAw pYj rKdw AwieAw rwm rwjy ]
hrxwKsu dustu hir mwirAw pRhlwdu qrwieAw ]
AhMkwrIAw inMdkw ipiT dyie nwmdyau muiK lwieAw ]
jn nwnk AYsw hir syivAw AMiq ley CfwieAw ]4]13]20]
73