Kompozit Malzemelerle İlgili Genel Bilgiler: Prof. Dr. Mehmet Zor

Kompozit Malzemelerle İlgili
Genel Bilgiler
1
Prof. Dr. Mehmet Zor
Kompozit Malzeme Mekaniği - Ders Notları - Prof. Dr. Mehmet Zor 10.01.2018
Kompozit Malzemelerin Tanımı
2
En az iki farklı malzemenin makro
seviyede (birbiri içerisinde
çözünmeyecek şekilde) birleştirilmesiyle
oluşturulan yeni malzemelere
kompozit malzemeler denir.
Amaç ise bileşenlerde tek başına iken mevcut olmayan bazı özelliklerin (hafiflik,
dayanım esneklik, vb.) geliştirilmesi ve biraraya getirilmesidir.
Kompozit Malzemelerin Temel Özellikleri
3
1. Kompozit aslında karışım anlamına gelmekle birlikte
çözünen ve çözen bileşenlerden oluşmaz.
2. Bileşenler arasında atom alışverişi bulunmamaktadır.
3. Kompozit bileşenleri kimyasal olarak birbirlerini
etkilemezler.
4. Malzemeler birbiri içerisinde çözünürse ve atom
seviyesinde bir karışım sözkonusu olursa, bu tür
malzemeler kompozit değil alaşım olur.
5. Karışım nanometre seviyesindeki partiküller düzeyinde
olursa ise bu tip kompozitlere nano kompozitler denir.
Kompozit Malzemelerin Temel Özellikleri
4
6. Kompozitler genel olarak «matris» ismi verilen bir ana
malzeme ve «takviye elemanı (fiber, elyaf)» ismi verilen
daha mukavim bir malzemeden oluşturulur.
7. Bu iki malzeme grubundan, takviye malzemesi kompozit
malzemenin mukavemet ve yük taşıma özelliğini, matris
malzeme ise plastik deformasyona geçişte oluşabilecek çatlak
ilerlemelerini önleyici rol oynamakta ve kompozit
malzemenin kopmasını geciktirmektedir.
Kompozitlerin Uygulama Alanları
5
6
• Kompozit malzeme teknolojisindeki gelişmelerle birlikte,

kompozitler sanayi ve teknoloji uygulamalarında gittikçe artan
oranlarda kullanılmaya başlanmıştır.
• Özellikle uçak sanayisinde ve daha pek çok sektörde önemli ölçüde
kullanılan kompozitler üzerindeki bilimsel çalışmalar günümüzde
yoğun bir şekilde devam etmektedir.
7
 Kompozit malzemeler yapıları ve özellikleri

sayesinde çok çeşitli alanlarda kullanılır. Her
sektörün farklı ihtiyaçları ve beklentileri
olduğundan, kompozit malzemelerin, ürün
esneklikleri önemli bir avantaj olarak karşımıza
çıkmaktadır.
 Kompozitler, farklı sektörlerde hammadde olarak

kullanıldığı gibi imalat yardımcı ekipmanları olarak
da kullanılırlar.
 Kompozit malzemelerin yaygın olarak kullanıldığı

başlıca sektörler ve bu sektörlerde kullanılan ürün
tipleri aşağıda kısaca özetlenmektedir:
8
Kompozitler;
 Uzay teknolojisi,
 Denizcilik sektörü,
 Tıp alanında (Tıbbi cihazların imalatı),
 Robot teknolojisi,
 Kimya sanayisi,
 Elektrik-Elektronik teknolojisi,
 Müzik aletleri endüstrisi,
 İnşaat ve yapı sektörü,
 Otomotiv Sektörü,
 Savunma Sanayi ve Havacılık Sektörü,
 Gıda ve Tarım Sektörü
 Spor malzemeleri imalatı (yüksek atlama sırıkları, tenis raketleri, sörf, yarış tekneleri, kayak vs.)
gibi pek çok alanda kullanılmaktadır.
9
 İnşaat ve Yapı Sektörü ndeki Uygulama Alanları:
 Dış ve iç cephe kaplamaları

 Dekoratif uygulamalar
 Çatı kaplama levhaları ve çatı detay profilleri
 Taşıyıcı profiller
 Yağmur suyu taşıma sistemleri
 Muhtelif amaçlı izolasyon işleri
 Beton kalıpları
 Prefabrik binalar
 Köprüler
 Su tankları, Mazgal Olukları, Yeraltı Boruları, Gıda Reyonu Kaplamaları.
Rasathane Kubbeleri, Açık Saha Dolapları., İlan Panoları, vb.
10
Cam takviyeli Polyester (CTP) ile yapılmış pencere nüveleri
11
Prefabrik Binalar
12
İnşaat ve Yapı Sektörü ndeki Uygulama Alanları:

Beton kolonlar demir ve betonun birleştirilmesiye oluşturulur ve aslında bir
kompozit yapıdır.
13
Kabinler Borular
14
 Otomotiv ve Taşımacılık Sektörü ndeki Uygulama Alanları:
Otomobil firmaları, müşterilerinin ihtiyaçlarına karşılamak ve rekabet

güçlerini artırmak amacıyla hafif otomobiller üretmektedirler. Hafif
otomobiller, enerji tasarrufu yanında mekanik (ivmelenme ve frenlenme)
olarak çok önemlidir.
15
 Otomobil kaportaları
 Kamyon ve otobüs yan panelleri
 Tır dorse yan çıtaları
 Kamyon rüzgarlık ve ön panelleri
 Konteyner imalatı
 Karayolu işaret levhaları
 Karayolu kenar dikmeleri vs...
16
 Cam Sileceği; %30 Cam+PBT
 Fitre Kutusu; Mercedes, %35 Cam+Poliamid 66
 Pedallar; %40 Cam+Poliamid 6 Konteyner imalatı
 Dikiz Aynası; %30 Cam+ABS
 Far Gövdesi; BMW, %30 Cam+PBT
 Hava Giriş Manifoldu; BMW, Ford, Mercedes, %30 Cam+Poliamid 6
 Otomobil Gösterge Paneli; CTP, GMT GM otomobil ön panel
 Otomobil Spoiler; CTP
 Otomobil Yan Gövde İskeleti; Ford, CTP
 Otomobil kaporta; Corvette, SMC CTP
17
Savunma Sanayi Uygulamaları:
• Uçak ve helikopter gövde parçaları,
• Uçak burun ve kanat parçaları
• Havan topları gövdeleri ve sandıkları
• Kurşun geçirmez panel imali
• Miğferler,
• Mayın ve hücum bot parça ve gövdeleri ,
• Barınaklar vs...
18
Havacılık Sanayii Uygulamaları:
19
Havacılık Sanayii Uygulamaları:
20
Gıda ve Tarım Sektörü Uygulamaları:
 Silolar
 Gıda depolama tankları
 Salamura tankları
 Kültür balıkçılığı ekipmanları
 Seralar
 Tahıl depoları
 Sulama kanalları vs...
21
Denizcilik Sektörü Uygulamaları:
 Yelkenli/motorlu tekneler,
 Can kurtarma flikaları,
 Şamandralar,
 Kanolar,
 Dubalar-iskeleler,
 Deniz motorsikleti,
 Sörf tahtası,
 Marina ekipmanları vs...
22
Kimya Sektörü Uygulamaları:
 Muhtelif amaçlı boru ve bağlantı

parçaları
 Kimyasal tesis zemin ızgaraları
 Asit tankları ve kaplamaları
 Eloksal ve galvano tankları
 Arıtma ekipmanları
 Endüstriyel platform ve korkuluklar
 Absorber ve Scrubber (gaz yıkama
kolonları)
 Havalandırma kanalları vs...
23
Enerji Sektörü Uygulamaları:
 İzolatörler,
 Antenler,
 Devre kesiciler,
 Sigorta- panel kutuları,
 aydınlatma gövdeleri,
 Yalıtkan platformlar,
 Elektrik ve aydınlatma direkleri,
 Devre kesici kutular,
 Kablo taşıyıcıları, kablo kanalları,
 Merdivenler, balast, kofralar vs..
Kompozit içeren örnek ürünler
24
25Zor
Kompozit Malzeme Mekaniği - Ders Notları - Prof. Dr. Mehmet 10.01.2018
Kompozit Malzeme Mekaniği - Ders Notları - Prof. Dr. Mehmet26

Zor 10.01.2018
Kompozitler ve Mühendislik Faaliyetleri
27
 Görüldüğü gibi kompozit malzemeler çok farklı sektörlerde kullanılabilmekte, sürekli

geliştirilmekte ve kullanım oranı günden güne artmaktadır.
 Herhangi bir işletmede kompozit yapıların karşımıza çıkma olasılığı oldukça
yüksektir.
 Sadece kompozit üreticisi firmalarda değil, kullanım durumuna göre diğer firmalarda
da kompozit malzemelere yönelik ar-ge faaliyetleri sıkça yapılmaktadır. Bu
faaliyetlerde kompozit malzemelerle çözümler ve geliştirme alternatifleri mümkün
olabilmektedir.
 Bu sebeple, mühendislerin, izotropik (metal, seramik vb.) malzemeler için yapabildiği
tasarım, analiz, teorik hesaplamalar, deneysel ölçümler, geliştirmeler, imalat gibi
faaliyetleri, kompozit malzemeler için de yapabilmeleri onlar için önemli bir ayrıcalık
ve tercih edilme sebebidir. Bu ise kompozit malzeme mekaniği konusunda iyi bir temel
bilgi birikimiyle ancak mümkündür.
Kompozitler ve Mühendislik Faaliyetleri
28
Kompozitlerin mekanik davranışlarının izotropik malzemelerden daha farklı olması, yöne

göre değişebilmesi, mekanik açıdan farklı yaklaşım ve kriterlerle incelenmelerini gerektirir.
Hocam, mil Mili kompozit yaparsak, Von-Mises’e göre değil,

malzemesini Tsai-Hill kriterine göre değerlendirme yapmamız
kompozit yapalım. daha doğru olur. Kompozitler için akma-kırılma
Von-mises kriterleri farklıdır.
gerilmelerine tekrar
bakalım.
Niçin Kompozit Malzeme?
29
 Bu sorunun birden çok cevabı

bulunmaktadır.
 Taşıdığı karakteristik özellikleri ile diğer

malzemelere göre birçok avantajları bulunan
kompozit malzemeler uzun ömürleri,
hafiflikleri, yüksek kimyasal ve mekanik
dayanımları gibi pek çok üstün
özelliklerinden dolayı tercih edilirler.
30
 Kompozit malzemelerin üretimiyle aşağıdaki

özelliklerin biri veya birkaçının geliştirilmesi
amaçlanmaktadır:
-Mukavemet (Dayanım) -Elektrik iletkenlik
-Yorulma dayanımı -Akustik iletkenlik
-Aşınma dayanımı -Rijitlik
-Korozyon dayanımı -Hafiflik
-Kırılma tokluğu -Ekonomiklik
-Termal özellikler -Estetiklik
-Isıl iletkenlik
31
Yoğunluk Çekme Muk. Elastisite Modülü Özgül Çekme Özgül Elas.

ρ σç GPa Mukavemeti Mod.
Malzeme gr/cm3 MPa σç/ρ E/ρ
Alaşımsız Çelik 7.9 459 203 58 26
Alüminyum 2.8 84 71 30 25
Al alaşımı-2024 2.8 247 69 88 25
Pirinç 8.5 320 97 38 11
Ahşap (Kayın) 0.7 110 13 157 19
Kemik 1.8 138 26 75 14
Bor-Epoksi 1.8 1600 224 889 124
Karbon-Epoksi-1 1.6 1260 218 788 136
Karbon-Epoksi-2 1.5 1650 140 1100 93
Kevlar-Epoksi 1.4 1400 77 1000 55
S Camı-Epoksi 1.8 1400 56 824 33
E Camı-Epoksi 1.8 1150 42 639 23
32
Kompozitlerin Sağladığı Başlıca Avantajlar:
1. Yüksek mukavemet/yoğunluk
oranı (Özgül Mukavemet):
Yüksek mukavemet değerlerine sahip
kompozitler üretilebilir. Geleneksel malzemelere
göre mukavemet/yoğunluk oranları daha yüksek
olabilir. Örneğin: Yüksek mekanik özelliklere sahip
kompozit profiller üretilebilmekte ve
konstrüksiyonlarda kullanılabilmektedir.
33
2. Yüksek rijitlik/yoğunluk oranı (Özgül Rijitlik):

Rijitlik/yoğunluk oranı yüksek kompozitler
üretilebilir.
34
3. Hafiflik: Plastik esaslı kompozitler, geleneksel
malzemelere göre hem daha hafiftirler hem de
daha yüksek mukavemet değerlerine
sahiptirler. Kompozit malzemeden üretilen bir
profil kesit, muadili bir çelik profilin ortalama
1/4 ' ü ağırlığındadır.
35
4. Yüksek Dielektrik Direnç:
Kompozitlerin yüksek elektrik yalıtım

özellikleri, birçok makine elemanının
imalatında tercih nedeni olmaktadır.
Ayrıca, elektrik-elektronik sektöründe

yaygın olarak kullanılırlar.
Örnek: Trafo, kablo, plaka gibi elemanların

üretiminde yaygın olarak kullanılırlar.
36
5. Korozyon dayanımı:
 Çevre şartlarına karşı kompozitlerin antikorrozif özellikleri, diğer malzemelere göre çok
üstündür.
 Yüksek kimyevi direnç yeteneği sayesinde kompozit malzemeler kimyasal tesislerde ve

diğer kimyasal korozyon riski taşıyan alanlarda yaygın olarak kullanılmaktadır.
 Kimyevi madde depolama tanklarından platform ve yürüme yollarına kadar birçok alanda
kullanılırlar.
37
6. Çeşitlilik: Farklı mekanik
özelliklere sahip, farklı

kombinasyonlara sahip
kompozit malzemeler imal
edilebilir.
38
7- Kalıplama kolaylığı:
 Çok parçadan oluşan karmaşık makine elemanları
kompozitler kullanılarak tek parça olarak imal

edilebilir.
 Bu sayede parça sayısı azaldığından ara birleştirme
detay ve parçalarının azalmasıyla üretim süresi

kısalmaktadır.
 Halbuki alüminyum, çelik gibi geleneksel
malzemelerde bu durum çok zordur.
39
8. Renk çeşitliliği:
Kompozitlerde kullanılan
polyester reçine, amaca uygun
olarak, özel pigment katkıları ile
renklendirilerek kendinden renkli
olarak üretilebilirler.
40
9. Tasarım esnekliği: Karmaşık
makine elemanları bile kompozit
malzeme ile kolayca
tasarlanabilir.
41
10. Şeffaflık Özelliği:
 Kompozitler, cam kadar ışık geçirgen olabilir.
 Şeffaf olmaları nedeniyle, ışık geçirgenliğin önem
kazandığı seralarda ve güneş kollektörü imalatında
kullanılırlar
This multi-colored solar powered dome can be

fitted with varied colored transparent
composite material.
42
11. Beton yüzeylere uygulama:
Özellikle, betonun gözenekli olması
nedeniyle, kompozitin ana bileşenlerinden
polyesterin betonun gözeneklerine
sızmasından dolayı iyi bir yapışma sağlanır.

Ctp polyester çatı izolasyonu
43
12. Ahşap yüzeylere uygulama:
Kompozitler ahşap yüzeylere koruyucu
ve kaplama olarak kullanılır. Ancak
ahşap kuru olması halinde, polyester
reçineye katkı yapılarak iyi bir
yapışma sağlanması gerekir.
44
13. Metal yüzeylere uygulama
 Metal yüzeyindeki pas ve yağ kalıntıları
temizlendikten sonra kompozitlerle
kaplanabilir.
 Bu sayede demir ve çelik yüzeyler
korozyondan korunabilir.
45
14. Yanmazlık özelliği:

 Kompozitlerin alev dayanımı, kullanılan polyesterin özelliğine
bağlıdır. Kompozit bileşenlerinin özelliklerine göre yanmaya
karşı dirençleri artırılabilir.
 Isı iletimleri düşük olduğundan, izolasyon malzemesi olarak

kullanılırlar.
 Kimyasal katkılarla alev dayanımları iyileştirilebilir. Alev

geciktirme, ilerletmeme ve kendiliğinden sönme özelliklerine
sahip kompozit malzemelerin yangın esnasında çıkardığı zehirli
gaz oranı minimum seviyededir. Bu özellikleri ile yangın
merdiveni gibi kritik güvenlik noktalarında kullanılırlar.
46
15. Isıl dayanım: ALÜMİNİZE YANGINA

YAKLAŞMA VE GİRİŞ
ELBİSESİ
Bilhassa termoset plastik grubundan Cam elyaf, KEVLAR: PBI

/KEVLAR veya Preox
polyester reçine esaslı kompozitler

kumaşın bir yüzüne yüksek
sıcaklığa dayanıklı
alüminize bir polyester
filmin vakum altında
yumuşamak suretiyle şekil kaplanması yoluyla üretilir.
Bu özel imalat tekniği
nedeniyle çatlamaz,
kırılmaz, aside, baza, tuza
değiştirmezler. Isıl dayanımları ve petrol ürünlerine karşı
dayanıklıdır. 1000˚C’lik ısı
kaynağından yansıyan
kullanılan polyester reçinenin cinsine ısının kumaş cinsine bağlı

olarak %95’ini geri
yansıtarak itfaiyeciyi korur.
bağlıdır.
47
16. Tamir edilebilirlik:
Hasar görmeleri halinde tamir edilebilirler.
Onarım işleminde bir kalıp kullanılır.
Onarım sonrası zımpara ve boya yapılır.
48
17. İşlenebilirlik:
Kompozitler, kolayca kesilir, delinir,

zımparalanır. Bu amaçla kullanılan
aletlerin sert çelik veya elmas uçlu olması
halinde daha iyi sonuç alınabilir.
49
18. Geniş renk ve desen seçenekleri,

19. Esneklik,
20. Sızdırmazlık (su izolasyonu),
21. U.V. ışınlarına dayanım,
22. Montaj kolaylığı
Kompozit Malzemelerin Tarihçesi
50
 İnsanoğlu, ilk çağlardan beri

kırılgan malzemelerin içine
bitkisel veya hayvansal lifler
koyarak kırılganlık özelliğini
gidermeye çalışmıştır.
 Bu konuda en iyi örnek kerpiçtir.
Kerpiç üretiminde, killi çamur

içine katılan saman, sarmaşık
dalları gibi sap ve lifler kerpicin
mukavemetini artırmaktadır.
51
 Özellikleri ve lif yönleri
farklı ağaç levhalar üst
üste istiflenerek yapılan
ok yayları bir başka
örnek olarak verilebilir.
52
 Hidrolik bağlayıcılar ve elyaf malzeme

kullanılarak yapay taş plakaların üretim
yöntemi hakkında 19. yy başlarında
alınmış patentlere rastlanmaktadır.
 İlk kez ince levha yapımında kullanılan

çimento ve asbest kompozitleri yıllarca
kullanılmış ve bu gün hala
kullanılmaktadır.
53
 Öte yandan, günümüzde kompozitlerin

donatılmasında yaygın olarak
kullanılan liflerle ilgili uygulamanın
çok yeni olmadığı araştırmalardan da
anlaşılmaktadır. Örneğin cam liflerinin
üretimi, eski Mısır’a kadar
dayanmaktadır.
 Dahası M.Ö. 1600 yıllarında Mısır’da
ince cam liflerinin imalatının , XVIII.
Hanedan devrinden kalan, farklı
renkte cam liflerinden elde edilen
çeşitli eşyalardan anlaşılmaktadır.
54
 Cam liflerinin sanayide kullanımıyla ilgili ilk kayıt

1877 tarihlidir.
 Liflerle takviye edilmiş sentetik reçineler 1950’li

yıllardan itibaren endüstride kullanılmaya
başlanmıştır. Bu malzemenin en tanınmış grubunu
“cam elyaf takviyeli polyester (CTP)”
oluşturmaktadır.
 Ülkemizde “fiber-glass” diye tanınan bu

malzemeler, 1960’lı yıllardan itibaren sıvı tankları,
çatı levhaları, küçük boy deniz tekneleri gibi
elemanların imalatında kullanılmaktadır.
Ülkemizde seri üretimi yapılmış ilk yerli otomobil
olan “Anadol”un kaportası da bu malzemedendir.
55
 Günümüzde ise havacılık, gemicilik, enerji gibi
birçok sektörlerde çok farklı kompozit

malzemeler ve ürünler geliştirilmiştir.
56
 Kompozit malzemelerle ilgili tanıtım videoları:
 http://www.youtube.com/watch?v=dbywZ4PJ3QA
Kompozit Malzemelerin Sınıflandırılması
57
Kompozit malzemelerin oluşum

seçenekleri sonsuz denebilecek kadar
çoktur. Bundan dolayı
sınıflandırılmaları oldukça zordur.
Ancak burada yaygın sınıflandırmalar

üzerinde durulacaktır.
58
 Matris Malzeme cinsine Göre Sınıflandırma:
59
Matris Malzeme cinsine Göre Sınıflandırma:
Metal Matris Kompozitler (MMK):
• Bu malzemeler ana yapıyı matris metalin oluşturduğu ve takviye elemanı
olarak da genellikle seramik bir takviye fazının kullanıldığı kompozitlerdir.
Bu malzemelerin seçiminde hemen hemen hiçbir sınırlama yoktur.
• Deneysel çalışmalara bakıldığında çok farklı türlerin kullanıldığı göze
çarpar. Son 45-50 yıldır MMK’ler ile ilgili pek çok araştırma yapılmış ve
literatürde olumlu şekilde yer almıştır.
• Metal matriks kompozitler geleneksel malzemelere en büyük alternatiftir.
• Seramiklerin yüksek elastik modülü ile metallerin plastik şekil değiştirme
özellikleri birleştirilerek aşınmaya dayanıklı, kırılma tokluğu ve basma
gerilmesi yüksek malzemeler elde edilmektedir.
• Bu kompozitler yaygın olarak otomotiv, havacılık ve savunma sanayinde
kullanılmaktadır.
60

Seramik matris kompozitler (CMK):
• Seramik malzemeler çok sert ve kırılgandırlar. Ayrıca yüksek sıcaklık dayanımlarına ve
göreceli düşük yoğunluk özelliklere sahiptirler.
• Seramik malzemeler ısıl şok direnci ve tokluğu düşük malzemelerdir. Bunlar; Al2O3,
SiC, Si3N4, B4C, cBN, TiC, TiB, TiN ve AIN’dir.
• Bu bileşikler değişik yapılarda olup amaca göre bir ya da bir kaçı beraber kullanılarak
seramik matriks kompozitler elde edilir. Sandviç zırhlar, çeşitli askeri amaçlı parçalar
imali ile uzay araçları bu ürünlerin başlıca kullanım yerleridir.
• Seramik matrikse ilave edilen karbon, seramik ve cam fiberler özellikle yüksek sıcaklık
uygulamaları gibi özel şartlar için geliştirilmektedir.
• Seramik malzemelerin seramik fiberler ile takviye edilmesi durumunda, mukavemet
yükselmekte ve tokluklar da artmaktadır.
• Alümina ve zirkonya esaslı seramik kompozitler üzerindeki son yıllardaki çalışmalar, bu
malzemelerin sadece roket başlığı, uzay araçları gibi uygulamalarda değil aynı zamanda
insan vücudunda da biomalzeme olarak kullanılmaya başlanmasına sebebiyet vermiştir.
61
Polimer matris kompozitler (PMK):

• Sürekli fiber takviyeli olarak yaygın olarak kullanılan polimer matriksler termoset ve termoplastikler olarak iki
gruba ayrılır. Bu kompozitlerin sürekli fiberlerle takviye edilmiş polyester ve epoksi reçine matriksli olanları en
önemlileridir.
• Kullanılan takviye malzemelerinin başlıcaları ise, cam fiber, kevlar fiber, bor fiber ve karbon fiberlerdir.
PMK’lerin üretiminde en çok kullanılan yöntemler, elle sıvama, tel sarma, kese kalıplama işlemi, pultrüzyon
metodu, sıvı akış tekniği, takviyeli reaksiyon, enjeksiyon kalıplama, ekstrüzyon ve termo oluşum yöntemleridir.
• PMK’lerin başlıca kullanım alanları ise, korozyon direnci sebebiyle denizcilik uygulamaları, hafifliği sebebiyle
otomotiv ve diğer taşımacılık endüstrileri ile spor malzemeleri, yanmazlık özelliği istenen otomotiv iç
dekorasyonu gibi alanlar olarak gösterilebilir.
62
 Matris - Takviye Elemanı Malzeme Cinslerine Göre:
Matris Takviye
Kompozit Yapının Şekli
Malzemeleri Elemanları
Polimerler Elyaf/Lifler Tabakalar

Metaller Granül Kaplamalar
Seramikler Whiskers Film-Folya
Pudra Bal peteği (Honey-Combs)
Yonga Filaman Sarılmış Yapılar
• Granül: Tane şeklindeki hammadde, Plastik poşetlerin geri dönüşümünden elde edilen
pirinç büyüklügündeki ham ürün
• Whiskers: Doğranmış veya öğütülmüş elyaf
63
Takviye Elemanlarının Şekil ve Yerleştirilmesine Göre:
a. Elyaflı kompozitler b. Parçacıklı kompozitler
c. Tabakalı kompozitler d. Karma kompozitler
64
Takviye Elemanlarının Şekil veya Yerleştirilme Biçimine Göre:
a) Elyaf (Fiber) takviyeli kompozitler (Tek tabaka
kompozitler):
• Bu kompozit tipi ince elyafların matris yapıda yer
almasıyla meydana gelmiştir.
• Elyafların matris içindeki yerleşimi kompozit yapının
mukavemetini etkileyen önemli bir unsurdur.
• Uzun elyafların matris içinde birbirlerine paralel
şekilde yerleştirilmeleri ile elyaflar doğrultusunda
yüksek mukavemet sağlanırken, elyaflara dik
doğrultuda oldukça düşük mukavemet elde edilir, iki
boyutlu yerleştirilmiş elyaf takviyelerle her iki yönde de Elyaf takviyeli bir kompozit levha Matris (Matrix) ve
eşit mukavemet sağlanırken, matris yapısında homojen takviye/elyaf (Reinforcement/fiber)
dağılmış kısa elyaflarla ise izotrop bir yapı oluşturmak bileşenlerinden oluşur. Bu bileşenler birbirleri içinde
mümkündür çözülmezler veya birbirlerine karışmazlar.
65
b) Parçacıklı kompozitler:
• Bir matris malzeme içinde başka bir malzemenin parçacıklar

halinde bulunması ile elde edilirler.
• İzotrop yapılardır. Yani tüm yönlerde aynı malzeme davranışı
gösterirler.
• Yapının mukavemeti parçacıkların sertliğine bağlıdır. Partikül ve
matris birbiri içinde çözlümez (makro bağlantı).
• En yaygın tip plastik matris içinde yer alan metal parçacıklardır.
Metal parçacıklar ısıl ve elektriksel iletkenlik sağlar. Metal matris içinde seramik parçacıklar içeren
yapıların, sertlikleri ve yüksek sıcaklık dayanımları yüksektir. Uçak motor parçalarının üretiminde
tercih edilmektedirler . Partikül boyutu nanometre seviyesinde ise bu tip kompozitlere
nanokompozitler denir.
66

c) Tabakalı kompozitler:
 Matris ismi verilen malzeme, kendisinden daha mukavim fiber (çubuk veya örgü) malzemelerle birleştirilerek
bir kompozit tabaka (lamina) elde edilir.
 Daha sonra birden fazla tabakanın birleştirilmesiyle tabakalı kompozit malzemeler elde edilir.
 Bunlar matris veya fiber malzeme cinsine veya fiber örgü şekline göre isimlendirilir.
 Fiberlerin diziliş yönü ( q ) tabakalar arasında farklılık gösterebilir.
 Sanayide çok geniş bir uygulama alanı vardır.
Fiber takviyeli tabakalı kompozitler

67
 Tabakalı kompozit yapı, en eski ve en yaygın kullanım alanına

sahip olan tiptir.
 Farklı elyaf yönlenmelerine sahip tabakaların bileşimi ile çok

yüksek mukaveket değerleri elde edilir.
 Isıya ve neme dayanıklı yapılardır.
 Metallere göre hafif ve aynı zamanda mukavemetli olmaları

nedeniyle tercih edilen malzemelerdir.
 Sürekli elyaf takviyeli tabakalı kompozitler uçak yapılarında,

kanat ve kuyruk grubunda yüzey kaplama malzemesi olarak çok
yaygın bir kullanıma sahiptirler.
68
Ayrıca, uçak yapılarında yaygın bir kullanım

alanı olan sandviç yapılar da tabakalı
kompozit malzeme (laminated composite
materials) örneğidirler. Sandviç yapılar, yük
taşımayarak sadece izolasyon özelliğine sahip
olan düşük yoğunluklu bir çekirdek
malzemenin alt ve üst yüzeylerine
mukavemetli levhaların yapıştırılması ile
elde edilirler.
69

Sandviç kompozitler
• İki tabaka arasına, farklı bir formdaki farklı bir malzemenin

yerleştirilmesi ile elde edilen yapılara sandviç kompozitler adı verilir.
• Tabakaların herbirisi izotropik bir malzeme olabildiği gibi, fiber
takviyeli bir tabaka da olabilirler.
Dış cephe kaplamalarında kullanılan sandviç kompozit paneller Bal Peteği formunda sandviç
kompozit
70
d) Karma (Hibrid) kompozitler :
• Aynı kompozit yapıda iki yada daha fazla elyaf çeşidinin bulunması
olasıdır. Bu tip kompozitlere hibrid kompozitler denir.
• Bu alan yeni tip kompozitlerin geliştirilmesine uygun bir alandır.
• Örneğin, kevlar ucuz ve tok bir elyafdır ancak basma mukavemeti
düşüktür. Grafit ise düşük tokluğa sahip, pahalı ancak iyi basma
mukavemeti olan bir elyafdır.
• Bu iki elyafın kompozit yapısında hibrid kompozitin tokluğu grafit
kompozitden iyi,maliyeti düşük ve basma mukavemetide kevlar
elyaflı kompozitden daha yüksek olmaktadır
71
Takviye elemanlarının
Şekline ve yerleştirilme
biçimine göre:
72
Takviye elemanlarının Şekil ve Yerleştirilme biçimine göre : Örnekler
73
 Diğer Sınıflandırma Çeşitleri:
Doğal Kompozitler: Ahşap, kemik gibi malzemeler,

tabii (doğal) kompozit malzemelerdir.
Ağacın kompozit yapısı Kemiğin kompozit yapısı
Kompozitlerin Dezavantajları
74
1. İmalatı gerçekleştirilmiş kompozitin özellikleri her zaman

ideal olmayabilir. Malzemenin kalitesi üretim metodunun
kalitesine bağlıdır, standartlaşmış bir kalite mevcut
değildir.
2. Tabakalı kompozitler, tabakalar arası kayma

gerilmelerine hassas olduklarından delaminasyon
meydana gelebilir.
3. Bazı kompozitler gevrek olduklarından kolaylıkla zarar
görürler, onarılmaları yeni problemler oluşturabilir.
4. Onarılmadan önce çok iyi temizlenmeleri ve sıcak
kurutulmaları gerekir. Bazı kurutma teknikleri uzun
zaman alabilir. Bazen de bu çok zor olmaktadır.
Kompozit Bileşenleri
75
 Daha öncede belirtildiği üzere bir kompozit yapı,

«Matris» ve «Takviye elemanı » isimleri verilen 2
farklı malzemeden oluşur.
 Matris, kompoziti oluşturan ana malzeme, takviye
elemanı ise matrisi güçlendiren daha mukavim
malzeme olarak isimlendirilebilir. Örnek:
Kompozit Bileşenleri–MATRİS
76
Matris, kompozit malzemenin iki önemli bileşeninden

ana bileşeni olup kompozit malzemeye aşağıdaki
katkıları sağlar: matris
 Kuvvetleri elyafa (liflere) iletmek ve düzgün

dağılımını sağlamak,
 Lifleri ortamın etkisi ve darbelerden korumak,
lif
 Kompozit malzemenin tokluğunu artırmak,
 Kompozitlerde çatlak oluşmasını veya oluşan çatlağın

ilerlemesini engellemek..
Kompozit Bileşenleri –MATRİS
77
Başlıca Matris Malzeme Cinsleri:
1. Plastik matris malzemeleri (Polimerler)

- Termosetler
- Termoplastikler
- Elastomerler
2. Metal matris malzemeleri (Aluminyum,
titanyum, magnezyum, gibi)
3. Yüksek sıcaklık matrisleri (Seramikler)
78
Plastik Matris Malzemeleri (Reçineler/Polimerler)
 Plastik, istenilen biçimi alabilen anlamına gelen yunanca "plastikos" kelimesinden gelir.
 En basit tanımıyla monomer denilen küçük moleküllerin birbirlerine eklenmesiyle oluşan

ve polimer ismi verilen, uzun zincir yapıya sahip sentetik malzemelerdir.
79
Plastiklerin Genel Özellikler:

• Monomer ismi verilen küçük moleküllerin, sıcaklık, basınç
ve birçok kimyasalın etkisiyle birbirlerine eklenmesi ve
polimer (plastik) ismi verilen uzun zincirleri oluşturması
işlemine polimerizasyon denir.
• Polimerizasyon işlemi sonunda Etilen (monomer),
polietilene (polimer), propilen, polipropilene, stiren
polistirene dönüşmektedir. Böylece, polimerler
(plastikler) meydana gelmektedir.
80
 Polimerler (plastikler), düşük üretim maliyetleri, kolay şekil

almaları ve amaca uygun üretilebilmeleri nedeniyle pek çok alanda
kullanılırlar.
 Kompozitlerin yaklaşık % 90’ı polimer (plastik) esaslı matrislerden

üretildiklerinden, kompozit malzemelere takviye edilmiş
plastikler de denir.
81

Polimer molekülleri birçok zincirden oluşurlar. Bunlar birleşmiş veya birleşmemiş

(termoplastik) veya üçboyutlu çapraz bağlı zincirler (termoset) oluşturabilirler.
Bir tanıtıcı film: http://www.youtube.com/watch?v=QxazXEjI0SU
82

• Polimerizasyon süreci belirli aşamalarda durdurularak

belirli özelliklere sahip reçine (resin) elde edilmesi mümkün
olmaktadır. Yüksek yoğunluklular taşınma vb. ye elverişli
kapların yapımında, düşük yoğunluklular ise film vb.
yapımında kullanılmaktadır.
• Polimerizasyon ürünleri doğrudan kullanılabildiği gibi
katkı maddeleri ile esneklik, dayanım, sıcağa dayanım,
ultra-viyoleye dayanım gibi özellikleri artırılmakta ve
bunlardan değişik ürünlerin imalatında
yararlanılmaktadır.
83

Plastiklerin ana kaynağı, petrol rafinerilerinin artık maddeleridir.

Dünyada üretilen toplam petrolün yaklaşık % 5 ’i plastik üretimi için
kullanılmaktadır.
Plastikler aşağıdaki gibi gruplandırılabilir:
- Termoset gurubu: Isıl sertleşir plastikler
- Termoplastik gurubu: Isıl yumuşar plastikler
- Elastomerler
84

Termoset plastikler,
• Isıl sertleşir plastikler diye de bilinirler.
• Kovalent bağlarla, üç boyutlu olarak bağlandıkları için oldukça rijit bir
yapıya sahiptirler.
• Çapraz bağlantılarla sertleştikleri için ısıtıldıklarında çözünmezler ve
erimezler.
• Sıvı halde bulunan termoset plastikler, monomer moleküllerin
kimyasal reaksiyonlar sonucunda yanal bağların birbirine
bağlanmasıyla elde edilirler.
• Üretimleri sırasında gerçekleşen polimerizasyon reaksiyonu geri
dönüşümlü olmadığı için ısıtılarak yumuşatılamazlar dolayısıyla şekil
verilemezler.
• Termoset plastikler, termoplastikler gibi tekrar tekrar
kullanılmazlar fakat yeniden üretim sürecine sokulabilirler.
85

Termoset plastiklerin,
• Sertleşmemeleri için dondurucularda depolanmaları gerekir.
• Dondurucu içinde olmak şartıyla raf ömürleri, 6 ila 18 ay

arasında değişmektedir.
• Dondurucudan çıkarılıp oda sıcaklığında bir müddet (1-4 hafta

arası) bekletildiklerinde sertleşirler, özelliklerini kaybederler ve
biçim verilemezler.
• Termoset reçineler kimyasal etkiler altında çözülmezler
86

Termoset Plastik Malzemeler:
 Polyester,
 Epoksi,
 Yüksek sıcaklık reçineleri,
 Fenolik,
 Silikon,
 Poliimid,
 Poliüretan,
 Cynate Esters
87

POLYESTER TERMOSETLER
 Birleşik bir kelime olan Polyester kelimesi, “çok” anlamlı
“poly” ve organik bir tuzu ifade eden ”ester” kelimelerinden
oluşur. “Çok sayıda organik tuz” şeklinde de ifade
edilebilir.
 Kimyasal olarak ester molekülleri zincirinden oluşurlar.
Tereftalik asit ile etilen glikolün polimerleşmesinden oluşur.
 Polyester, hem Türkiye’de hem de Dünya’da CTP
uygulamalarında en yaygın kullanılan reçinedir.
Cam takviyeli Polyester (CTP) depolar
 Polyester reçineler 100 OC sıcaklığın altında mekanik ve
kimyasal dayanımları iyidir.
88

Bazı Kullanım alanları:

• Boyacılıkta, lâstik sanayinde ve metallerde korozyona karşı koruyucu
olarak ve ayrıca ahşap malzemelerde neme karşı koruyucu olarak
kullanılırlar.
• Denizcilikte (Gemi iskeleti) ve inşaat sektöründe (Yapı panelleri)
kullanımları oldukça yaygındır.
• Ayrıca boru, tank, otomotiv gövdesi parçaları gibi elemanların üretiminde
Elyaf takviyeli Polyesterler yaygın bir şekilde kullanılırlar.
89

Bazı Avantajları:
1. Polyesterin sertleşme öncesi viskositesi düşük olduğundan cam elyafını iyi
ıslattığı için özellikle cam elyaf ile iyi bir kompozit oluşturur.
2. Kullanımı kolay ve maliyeti düşüktür.
3. Polyesterin bağ şekli (formülü) değiştirilerek farklı özellikler elde edilebilir.
4. El yatırma gibi basit kalıplama tekniklerinden, en ileri kalıplama
tekniklerine kadar, çeşitli kalıplama tekniklerine uygundur.
90

Bazı Dezavantajları:
1. Sertleşme sırasında yüksek oranda çekme (% 5…12) meydana gelir.
Bu durum, liflerin basma gerilmesi altında burkulup kırılmasına
neden olur.
2. Düzgün yüzey elde etme zorluğu vardır.
3. Zehirli gaz yayarlar.
4. Raf ömürleri kısadır.

CTP logar kapağı
5. Alkali ve bazik ortamlarda korozyon dayanımı düşüktür.
6. Bünyelerine su alarak bozunurlar.
91

Epoksi
• Epoksi, termosetler grubundan yapıştırıcı bir kimyasal
reçinedir.
92

Epoksi
 Epoksit grubunun polimerizasyonu ile
üretilir ve farklı formüllerle özellikleri
değiştirilebilir.
 Kullanılan sertleştiricinin türüne bağlı
olarak kompozit malzemenin özellikleri
değişir.
Self leveling epoxy kaplama
93

Epoksi
Üstün Özellikleri:
1. Suya, aside, yağa ve kimyasallara direnci çok iyidir, zamanla direnç
özelliğini yitirmez.
2. Genellikle iki komponentli olan epoksiler,belli süre sonra sıvı halden katı
hale geçer. Sertleşme sırasında düşük oranda çekme meydana gelir.
3. Mükemmel mekanik dayanıklılığa sahiptir. Islakken 140ºC, kuruyken
220ºC ‘ye kadar ısıl dayanıma sahiptir.
94

Epoksi
4. Sürtünmeye ve aşınmaya karşı dayanıklı yüzeyler oluşturur.
5. Dekoratif uygulamalarda geniş bir renk yelpazesine sahiptir.
6. Agrega ilave edilerek sürtünme direnci artırılır ve kayma direnci
yüksek bir zemin elde edilebilir.
7. Estetiktir, kolay temizlenir ve hijyeniktir. Solvent içermez.
95

Epoksi
8. Birçok elyaf ile iyi bir bağ oluşturur. Cam ve karbon elyafı ile mükemmel
mekanik özelliklere sahip kompozit elde edilebilir. Bu kompozitler uzay,
havacılık ve denizcilik sektöründe yaygın olarak kullanılır.
9. Yapıştırıcı olarak kullanılan bir kimyasal reçinedir. Tamir amacıyla
çatlağa doldurulmuş epoksi, çatlağın neden olduğu süreksizliği giderir ve
çatlak kenarlarını birbirine bağlayarak gerilme yığılmalarını önler.
96

Epoksi
Dezavantajları:
1. Maliyetleri yüksektir.
2. Cilde zararlıdırlar.
3. Doğru karışım son derece önemlidir.
97

Epoksi
 Epoksinin Sertleşmesi, yaklaşık 1 saatlik sürede 127-177
ºC de ve belirli bir basınç altında gerçekleşir.
 Genellikle iki bileşeni olan epoksiler, diğer termoset
plastikler gibi belli bir süre sonra sıvı hâlden katı hâle
geçer ve bir iki hafta içinde son sertliğe ulaşırlar.
98

Epoksi
Kullanım Alanları:
 Yapıların çevresel etkilere karşı dayanıklı hale getirilmesi her zaman yapı
sektörünün en önemli tartışma ve araştırma konularından biri olmuştur.
 Bundan dolayı epoksi, her türlü kara ve deniz yapılarında, doğanın (rüzgar,
fırtına, dalga, ısıl değişimler, donma-çözünme, kirlenme, kimyasal etkiler, vs.)
ve sanayinin (mekanik, fiziksel ve kimyasal) en kötü şartlarına karşı yapı
yüzeylerini (iç ve dış) estetik olarak kaplayarak korumak için geliştirilen bir yapı
malzemesidir.
99

Epoksi
• Yüzey koruyucu kaplama olarak; Boru

kaplamalarında, Astar olarak teneke kutu
kaplamalarında, zemin kaplamalarında, Aşınmaya karşı
koruyucu kaplama olarak ve dekoratif kaplama olarak
kullanılır.
100

Epoksi
• İnşaat sektöründe; çatlakların ve oyukların
doldurulmasında, çelik donatıların yerleştirilmesinde
ve yapıştırıcı olarak yapı elemanlarında kullanılır.
• Taze betonu, eski sertleşmiş betona bağlamak için
yapıştırıcı olarak ayrıca prefabrik beton elemanların
montajında, çatlak ve kırıkların tamiratında,
101

Epoksi
• Ahşap malzemelerin tamiratında, değişiklik yapılmasında ve imalat
hatalarının giderilmesinde, ve Ahşap, metal (çelik, alüminyum gibi) ve taş
malzemelerin yapıştırılmasında,
• Yüksek dayanımlı zemin ve duvar boyası olarak ve su altı imalatlarında,
• Kimyasal dirençleri, sertlikleri ve yapışma özelliklerinden dolayı otomotiv
sanayinde,
• Elektrikli ve elektronik cihaz imalatlarında yaygın olarak kullanılmaktadır.
102

Epoksi
Dünyadaki petrol rezervlerinin tükenmesi ve mevcut enerji kaynaklarının
çevre kirletici olması sebebi ile alternatif enerji kaynaklarının kullanımı
kaçınılmaz bir hale gelmiştir. İlk büyük petrol krizi ile ivme kazanan rüzgar
enerjisi de bu alternatif kaynaklardan bir tanesidir. 1970'li yılların
başlarındaki teknolojiler ile azami 25 kW mertebelerinde rüzgar türbinleri
imal edilebilirken, kompozit ve elektrik-elektronik teknolojilerindeki
gelişmeler sayesinde günümüzde 5000 kW gücünde makinalar daha
ekonomik bir şekilde üretilebilmektedir. Bu türbinlerin kanatları 60 metre
boyuna kadar cam-karbon-epoksi kompozit malzemelerden
üretilebilmektedir.
103

Fenolik Reçineler:
Fenol formaldehit kondenzasyon ürünü olup, bu ham maddelerin bazen
türevlerinde kullanılmaktadır. Katı ve sıvı türleri vardır. Yurdumuzda sıvı
reçine üretimi vardır.
 300 ºC ye kadar sürekli, eğer asbest elyafla takviye edilirse 1000 ºC ye kadar kısa
süreli olarak kullanılabilirler.
 Viskoziteleri yüksektir.
 Gözenek oluşma tehlikesi yüksektir. Bu nedenle yüksek kalıplama basınçları gerekir.
 Sertleşme sonrası 250 ºC ye kadar ısıl işlem uygulanması gerekir.
 Suya ve bir çok aside karşı dayanıklıdırlar. Ancak alkalilere duyarlıdırlar.
 Kırılgan yapılı fenolik reçinelerde yüzey kalitesi düşüktür.
104

Silikon:
Silisyum, oksijen ve muhtelif hidrokarbonlar ihtiva

eden, çok sayıdaki sentetik (sun’i) polimerlerden
birisidir.
 Mekanik özellikleri düşük olmasına rağmen 250 ºC
ye kadar sürekli olarak çalışabilir.
 Suya, ısıya ve korozyona karşı dayanımları çok iyidir.
 Maliyetleri yüksektir.
105

Poliimit Reçineler:
 Yüksek sıcaklık reçinesidir.
 127-316 ºC sıcaklığa kadar kullanılan
polimit reçinelerdir.
 Üretimleri zordur.
Renegade Materials (Springboro, Ohio) now
 Maliyetleri yüksek reçinelerdir. produces commercial quantities of
polyimide-based products, such as this 60-
inch wide AFR-PE-4/carbon fiber woven
fabric prepreg. Source: Renegade Materials
106

Poliüretan/Üretan:
• Karbamat bağlantıları ile birleştirilen organik üniteler zincirinden oluşan bir
polimerdir. Köpükler, yüksek performanslı yapıştırıcılar, sentetik elyaf,
contalar, halıların alt kısımları, sert plastik gibi malzemelerin imalatında
kullanılırlar.
• Esnek poliüretan köpükler, poliüretan süngerler olarak da bilinirler ve Poliüretan Su Yalıtım ve Zemin Kaplama
yataklarda, mobilyalarda konfor malzemesi olarak kullanılırlar. Esnemeyen

poliüretan köpükler ise, daha çok ısı ve ses izolasyonunda kullanılırlar.
• Poliüretan ürünlere çoğu zamanlar üretan da denir. Ancak etil karbamat
olarak da bilinen özel üretan maddesi ile karıştırılmamalıdır. Poliüretanlar etil
karbamatdan yapılmaz ve onu içermezler.
Poliüretan köpük
107

Poliüretan/Üretan:
• Poliüretanlar ilk kez Alman bilim adamı Otto Bayer tarafından 1937 yılında
bulunmuştur.
• Günlük hayatımızda hemen elimizin altında bile kullanılmasına karşın farkında

olmadığımız poliüretan artık otomotiv, sünger, ayakkabı, taşıma, soğutma, yalıtım,
mobilya, tekstil, gıda, elektronik, boya, sanayi parçaları üretimi ve sağlık sektörü
(biyouyumlu) gibi branşların değişmez parçası olmakla birlikte inşaat ve yapı
sektöründe henüz yerini tam olarak bulamamıştır.
Otto Bayer (1902-1982) with a

%100 Poliüretan Poliüretan süngerden, ses polyurethane foam mushroom
deri ceket yalıtım odası Poliüretan kumaş kaplı koltuk
108

Cynate Ester
 Genellikle uçak endüstrisinde kullanılırlar.

 Yalıtkanlıkları çok iyidir.
 Yaş durumda 200ºC’ ye kadar kullanılabilirler.
109

Termoset Plastik Malzemeler> Bazı Termoset Matrislerin Özellikleri
Özellik Polyester Epoksi Polimit

Yoğunluk(gr/cm3) 1.1 - 1.4 1.1 - 1.2 1.43 - 1.9
Çekme Mod.(GPa) 1.2 - 4 2-5 3.1 - 4.9
Kayma Mod.(GPa) 1-2 1.5 -
Çekme Muk.(MPa) 45 - 95 55 - 120 70 - 110
Basma Muk.(MPa) 140 - 90 - 288
Poisson Oranı 0.35 -0.36 0.25 – .39 -
Kopma uzaması(%) 2-6 1.5 – 8.5 1.5 - 3
110

TERMOSETLERİN İŞLENMESİ
 Termoset polimerler düşük mol kütleli bir ön polimer içerisine gerekli olan çapraz
bağlayıcılar, katkı ve dolgu maddeleri karıştırılarak kalıplamaya hazırlanırlar.
 Kalıplanmadan önce viskoz sıvı veya toz halindedirler. Bazı uygulamalarda toz reçineler
yeniden granül, palet, tablet veya benzeri geometrilerde sıkıştırılarak şekillendirilirler ve
depolanırlar.
 İçerisine sertleştirici ve hızlandırıcı maddeler katılarak depolanan termosetler, depolama
sırasında çapraz bağlanma tepkimeleri vermeye yatkındırlar. Bu nedenle uygun bir süre
içerisinde şekillendirilmeleri gerekir.
 Depolanma süresi önleyici katılmamış alkit reçineleri ve doymamış poliesterler için birkaç
hafta, fenolik reçinelerde ise iki yıl kadardır.
111
Termosetlerin kalıplama yöntemleri
 Sıkıştırarak kalıplama
 Transfer kalıplama
 Enjeksiyon kalıplama
 Döküm
112

Termoplastik Malzemeler
Genel Özellikler:
1. Hem otomotiv sektöründe hem de uçak sanayisinde yaygın olarak
kullanılan Termoplastiklere, ısıl yumuşar reçineler de denir.
2. Termoplastikler ısıtıldıklarında yumuşar, soğutulduklarında tekrar

sertleşirler. Metallerin yaklaşık 5 katı termal genleşme katsayılarına
sahiptirler.
3. Özgül ısıları metallerin 2 katı seramiklerin 4 katıdır.

4. Termal iletkenlikleri ise metallerden 3 kat düşüktür.
113

Genel Özellikler:
6. Çoğunlukla enjeksiyon ve ekstrüzyon

kalıplama yöntemleri ile üretilen
termoplastikler, GMT (Glass Mat
Reinforced Thermoplastics /
Durable and very flexible thermoplastic
elastomer hose with a high degree of flexibility
Preslenebilir Takviyeli Termoplastik)
üretim tekniklerinde kullanılırlar.
114

Avantajları:
1. Hammadde olarak raf ömürleri uzundur. (raf ömrü: rafa kaldırıldığında
dayanabileceği ömür)
2. Geri dönüşüm kabiliyetleri bulunmaktadır.
3. Yüksek süneklik oranına (%1-500) sahiptirler.
4. Termoplastik mamuller, işlem sonrası ısıtılarak yeniden şekillendirilebilirler.
5. Oda sıcaklığında katı halde bulunan termoplastikler, soğutucu olmaksızın
depolanabilirler.
6. Sertleşmeleri için organik çözücülere ihtiyaç duyulmaz.
7. Üstün kırılma toklukları nedeniyle darbe dayanımları da yüksektir.
8. Elektrik yalıtkanlık özellikleri çok iyidir.
115

Dezavantajları:
1. Çok düşük mukavemete (bilhassa çekme) düşük sertliğe ve düşük rijitliğe sahiptirler.
2. Kompozit malzeme üretiminde matris olarak kullanılmaları zor ve maliyetleri de
yüksektir.
3. Oda sıcaklığında işlenmeleri zordur.
4. Bazı termoplastikleri istenilen şekillere sokabilmek için çözücülere ihtiyaç duyulur.
5. Termoplastik hammaddeleri, termoset malzemelere göre daha pahalıdır.
6. Oda sıcaklığında bile sünme (zamana bağlı şekil değişimi) olabilir.
7. Düşük ergime sıcaklığına sahiptirler.
116

Termoplastik Malzemelerden Bazıları
• Asetal / Poli-Methelene-Metilen (POM) •
• Poli-Etilen (PE) •
• Polimet metha arkilik (Akrilik) (PMMA) •
• Poli-Amids (PA) / Naylon •
• Akronitril-Butadiene-Streyn(ABS) •
• Poli-Propilen (PP) •
• Poli-Tetra-Fluor-Ethylene (PTFE) •
• Poli-Vinil-Klorür (PVC) •
• Poli-Eter-Sülfon (PES) • Poli-Eter-Imid (PEI) •
• Poli-Amid-Imid (PAI) • Poli-Phenilen-Sulfid (PPS) •
• Poli-Eter-Eter-Keton (PEEK) • Poli-Stiren (PS) •
117

Asetal / Poli-Methelene-Metilen (POM) :
• Temel malzemesi formaldehit olup ticari olarak Poli-Methelene-
Metilen (POM) bilinir.
• Yüksek rijitlik, dayanım, tokluk ve aşınma direncine sahiptir.
Ergime noktası (180oC) olup nem alma kapasitesi düşüktür.
• Bu özellikleri ile çinko ve pirince yakındır. Bazı otomobil parçaları,
kapı kolları, pompa parçaları gibi elemanların imalatında kullanılır.
Asetal den yapılmış

bir bağlantı elemanı
118

Polimet metha akrilik (Akrilik) PMMA:
Akrilik ip
 Akrilik veya Poli-Met-Metha-Akrilik (PMMA), lineer polimer olduğundan
şekilsizdir.
 Saydamlığı nedeniyle optik uygulamalarda cama alternatif olarak kullanılır.
 Örnek: oto kuyruk ışığı lensleri ve uçak camları.

Akrilik saydam levhalar
 Çizilme dirençlerinin düşük olması camlara göre dezavantajdır.
 Tekstilde ve Poli-Akro-Nitril (PAN) üretiminde yaygın olarak kullanılır.
Akrilik kazak
119

Akronitril-Butadiene-Streyn (ABS)
 Üstün özelliklere sahip olan ABS iki fazlı olup
 1. fazı sert Streyn-Acrylonitrile kopolimeri

iken,
 2. fazı Streyn-Butadiene kopolimeri olup
kauçuktur.
ABS den yapılmış bir alet çantası
 Üç farklı temel hammaddesi değişik
oranlarda karıştırılarak elde edilir.
120

Poli-Tetra-Fluor-Ethylene (PTFE)
• Teflon olarak ta bilinen bu malzemenin, çevresel ve

kimyasal etkilere karşı direnci oldukça iyidir.
• Sudan etkilenmez ayrıca elektrik ve ısıl direnci iyidir.
• Düşük sürtünme direncinden dolayı yağlanamayan
parçaların imalatında kullanılır.
• Kimya sanayisinde ve gıda sektöründe de kullanılmaktadır.
121

Poli-Amids (PA)
• En önemli PA ailesi Naylon (Naylon 6 ve Naylon 6.6) olup Du
Pont şirketi tarafından geliştirilmektedir. Mukavemeti, elastik
modülü yüksek ve aşınma direnci de iyidir.
• Kendi kendini yağlama özelliğine sahiptir. 125oC ye kadar mekanik
özelliklerini koruyabilir.
PA dan yapılmış kapı çekme kolları
• Su emmesi en önemli dezavantajıdır.
• Düşük sürtünmenin gerekli olduğu ve yüksek mukavemet gerekli
olmadığı yerlerde (Dişli, yatak gibi) metal yerine kullanılabilir.
• İkinci gurup PA Aramidler olup ticari isimleri Kevlardır. Kevların
özgül mukavemeti çelikten oldukça yüksektir.
122

Poli-Etilen (PE)
• Düşük ve yüksek yoğunluklu olmak üzere iki türü

olan PE nin deformasyon direnci iyidir. Granür PE
• Düşük nem alma, düşük maliyet, kimyasal

kararlılık, kolay işlenebilirlik, yalıtkanlık gibi
üstün özelliklerinden dolayı film ve tel imalatında
kullanılırlar.
• Yüksek yoğunluklu PE nin mukavemeti ve rijitliği
daha yüksektir. Şişe, boru gibi elemanların
imalatında kullanılır.
PE borular
123

Poli-Propilen (PP)
• Enjeksiyon kalıplarında kullanılan hafif bir plastik olup

özgül mukavemet değeri çok iyi konumdadır.
• Ergime sıcaklığının yüksek olmasından dolayı belirli
alanlarda kullanılır.
Poli-Vinil-Klorür (PVC)
• Gıda anbalajlama, oyuncak, döşeme, pencere, kapı

imalatlarında kullanılırlar.
• Ayrıca rijit borular, tel ve kablo yalıtımı, film imalatı gibi
alanlarda kullanılır. PVC ısı ve ışığa karşı kararsızdır.
124

Termoplastik Reçinelerin Erime ve İşlem Sıcaklıkları
Malzeme Erime sıcaklık Maksimum işlem

aralığı (°C) sıcaklığı (°C)
PP Poli-Propilen 160-190 110
PA Poli-Amid 220-270 170
PES Poli-Eter-Sülfon - 180
PEI Poli-Eter-Imid - 170
PAI Poli-Amid-Imid - 230

PPS Poli-Phenilen-Sulfid 290-340 240
PEEK Poli-Eter-Eter-Keton 390 250
Kompozit Bileşenleri ve Etkileri –MATRİS
125

Termoplastik Reçinelerin Mekanik ve Termal Özellikleri
Öz Kütle Çekme Muk. Elastik Mod. Sıcaklık

Malzeme Adı g/cm3 MPa MPa Sınırı oC
Poli-Etilen (PE) (düşük yoğunluk) 0.92-0.93 7-17 105-280 80
Poli-Etilen (PE) (yüksek yoğunluk) 0.95-0.96 20-37 420-1260 100
Poli-Vinil-Klorür (PVC) 1.50-1.58 40-60 2800-4200 110
Poli-Propilen (PP) 0.90-0.91 50-70 1120-1500 105
Poli-Stiren (PS) 1.08-1.10 35-68 2660-3150 85
Akronitril-Butadien-Streyn(ABS) 1.05-1.07 42-50 - 75
Poli-Met-Metha-Arkilik (PMMA) 1.11-1.20 50-90 2450-3150 125
Poli-Tetra-Flor-Etilen(PTFE)(Teflon) 2.10-2.30 17-28 420-560 120
Poli-Amids (PA) Naylon 6.6 1.06-1.15 60-100 2000-3500 82
126

Elastomerler
 Elastomerler, termosetler gibi çapraz bağlı olan uzun zincir
moleküllerinden oluşur. Küçük kuvvetler etkisinde çok büyük
elastik deformasyonlar meydana gelir.
 Bazılarında % 500 civarında elastik şekil değişikliği meydana

gelebilir. En önemlileri kauçuk olup iki kategoride
incelenebilir:
 a- Doğal kauçuk; Belirli bitkilerden elde edilir.

Elastomer Tampon
 b- Sentetik kauçuk; termoset ve termoplastik polimerlerde
kullanılırlar ve benzer polimerizasyon işlemleriyle üretilirler.
127
Metal Matris Malzemeleri

Bazı durumlarda metaller de matris olarak az da olsa kullanılmaktadır.
Genel Özellikler:
1. Metal matrisli kompozitler, otomotiv, uzay,
havacılık gibi bazı alanlarda kullanılmaktadır.
2. Metal matris malzemeleri, plastik matrislere göre
mukavemetleri, rijitlikleri ve toklukları yüksek
olduğundan kompozit malzemenin bu özelliklerinin
yükselmesinde büyük katkı sağlarlar.
128
Metal Matris Malzemeleri

Genel Özellikler:
3. Metal matrisler her elyafla iyi bir kompozit

oluşturmazlar. Ancak yüzeyi silisyum karbür kaplanmış
boron elyafı ile iyi bir kompozit yapı elde edilebilir.
4. Metal matrisler, her elyafla iyi ara yüzey oluşturmadıkları
için kompozit üretimi zor ve pahalı olup bu en önemli
dezavantajlarından biridir.
5. Kompozit üretiminde hafif metallerden alüminyum,
magnezyum, nikel, titanyum, bakır, çinko ve bunların
alaşımları sıkça kullanılan metal matris malzemelerdir.
129
Metal Matris Malzemelerden Bazıları

Alüminyum ve Alaşımları:
 Yaygın kullanılan metal matrislere örnek olarak 6061 ve 2024 alüminyum alaşımları
ile 1010 saf alüminyum verilebilir.
 Kompozit malzeme 450-550oC de sıcak presleme ile üretilir. Böyle bir malzeme
300oC ye kadar özelliklerini korur.
 Alüminyum alaşımları ile Karbon elyafı kullanılarak da kompozit üretilebilir. Ancak
aralarındaki korozyonu önlemek için elyaf yüzeyinin nikel veya gümüşle kaplanması
gerekir.
 Elektrik iletkenliğinin gerekli olduğu alanlarda tercih edilirler.
 Alüminyum alaşımlarında Mg, Mn, Si, Cu, ve Zn alaşım elementleri tek tek veya birkaçı birlikte belirli özellikleri sağlamak
üzere kullanılır.
 Bunlar:- Sertleşmeyen alaşımlar: Al-Mg ve Al-Mn, - Çökelme ile sertleşebilen: Al-Cu-Mg, Al-Mg-Si ve Al-Zn-Mg şeklinde
sınıflandırılabilirler.
130

Magnezyum ve Alaşımları:
 Magnezyumun mukavemeti Alüminyumdan düşük olmasına rağmen, yoğunluğu

(1.74 gr/cm3) düşük olduğundan özgül mukavemeti Al dan yüksektir. Bundan
dolayı uzay araçlarında, yüksek hızlı makinelerde ve nakliye araçlarında kullanılır.
 Korozyon dirençlerinin kötü olması, düşük rijitlik, yorulma mukavemetlerinin

düşük olması ve yüksek sıcaklıkta sünme ve aşınma özelliklerinin kötü olması
dezavantajlarıdır.
 Magnezyumun ile kullanılan alaşım elementleri Al ve Zn dir. Magnezyumun da

sertleşebilen ve sertleşmeyen türleri bulunmaktadır.
 Talaşlı imalatta diğer metallere göre daha iyidir.
131

Çinko ve Alaşımları:
 Zn ve alaşımlarının ergime sıcaklıklarının düşük (419oC) olması döküm malzemesi
olarak tercih edilmelerini sağlamaktadır. Bundan dolayı 0.5 mm kalınlıklı ince
cidarlı, karışık şekilli ve küçük çaplı delikler kolaylıkla oluşturulabilir.
 Pres dökümle üretilen Zn alaşımları Zamak adını alır: Zamak-3, Zamak-5, Zamak-
8, Zamak-15 ve Zamak-27 alaşım çeşitleri bulunmaktadır. Bu alaşımlar Z33520,
Z35540 vb. şeklinde de kodlandırılmaktadır.
 Zn anot ve çelik/döküm katot olmak üzere, dökme demir ve çelik üzerine
kaplandığında korozyon direnci sağlar (Zn ile kaplı çelik=Galvanize çelik).
 Çinkonun yoğunluğu (7.13 gr/cm3) olup bu oldukça yüksektir.
 Düşük devirlerde ve ağır yüklemelerde aşınma dirençleri çok iyidir.
 Zn ve alaşımları oda sıcaklığında yorulma dayanımı iyi fakat düşük sıcaklıklarda
gevrektirler. Bunlar uzun süre kullanımlarında süneklikleri artarken dayanımları
biraz düşer.
 Mutfak eşyaları, bazı otomobil hassas parçaları Zn pres dökümle üretilmektedir.
132

Titanyum ve Alaşımları:
 Metaller arasında Titanyumun ısıl genleşme katsayısı en düşük

olanlardandır. Ayrıca mukavemet ve rijitliği Alüminyumdan daha yüksektir.
Korozyon dirençleri de iyidir.
 Titanyum ile kullanılan alaşım elementleri Al, Mn, Si ve V dur.
 Isıya dayanımları nedeniyle titanyum alaşımları kompresör pervanesi, disk
gibi makine elemanlarının imalatında kullanılırlar. Boing 787 için geliştirilmiş bir
bağlantı elemanı. Titanium
 Matris olarak titanyum alaşımları, Borsic ve SiC elyafla birleştirilerek Metal Matrix Composite
(TMMC)
kompozit üretilebilir.
 Bunların kullanım sıcaklıkları 420-550oC civarındadır.
 Üstün özgül mukavemetleri nedeniyle özellikle uçak ve uzay sanayisinde
kullanılır.
133
Yüksek Sıcaklık Matrisleri

Seramikler
 Seramik; en basit tarifiyle, “çok yüksek
sıcaklıkta pişirilmiş toprak” demektir.

Seramiğin tarihi, uygarlık tarihi kadar eskidir.
 Seramik; daha teknik bir tanımla, bir veya
birden fazla metalin, metal olmayan

Multifunctional, ceramic matrix
elementlerle birleşmesi ve sinterlenmesi composite/foam core sandwich structure.
sonucunda elde edilen inorganik bileşiktir.
134

Seramikler
Genel Özellikler:
1. Seramikler; Silikatlar, alüminatlar, su ve metal oksitler ile
alkali ve toprak alkali bileşiklerden oluşmaktadır.
2. Seramik grubuna oksitler, nitritler, boridler, karbitler,

silikatlar ve sülfidler girmektedir.
3. Bazı seramiklerde iyonik, kısmen kovalent bağ bulunur.

Bundan dolayı çok kararlı bir yapıya sahiptirler. An F-16 Fighting Falcon F100 engine exhaust
nozzle with five A500 Ceramic Matrix
4. Bazı seramikler amorf, bazıları kristal yapılıdırlar. Composite divergent seals, identified by the
yellow arrows.
5. Seramik malzemeler; endüstriyel fırınlar (tuğla fb.),

elektrik-elektronik, optik sanayisi gib pek çok alanda
kullanılmaktadır.
135

Seramikler
6. Mukavemetleri çok yüksek olmakla birlikte, Seramik malzemeler, çok sert
ve gevrek yapıya oldukları için kırılgan yapıya sahiptirler. Bu nedenle
kullanım alanları sınırlıdır.
7. Isıl dayanımları yüksek olduğundan, yüksek ısıya maruz yerlerle
kullanılırlar. Örnek: Endüstriyel fırınlar, elektronik ve optik cihazlar
giibi.
8. Ergime sıcaklıkları yüksektir (silis 1750ºC'de alüminat 2050ºC'de ergir).
Elektrik ve ısıl yönden yalıtkandırlar. Silise %6 alüminat ilave edilirse
ergime sıcaklığı 1550ºC'e düşer. Demir oksit ve alkali bileşikler ergime
sıcaklığını daha da azaltarak 900ºC’ye kadar düşürebilir.
136

Seramikler
9. Seramikler matris olarak kullanılmaları halinde,
kompozit malzemeler 1300oC ye kadar
kullanılırlar. Örnek: SiC veya Al2O3 elyaf ile
takviye edilmiş SiC ve Si3N4 seramikleri
10. Karbon elyafının da kullanıldığı bu tür
matrislerde (cam, seramik, mullit, MgO, Al2O3, Seramik matris
kompozitten yapılmış bir
Sic) elyafın görevi malzemenin tokluğunu yanma odası elemanı
artırmaktır
137
Karbon Elyafı – Karbon Matrisi

(Carbon/carbon)
 Karbon matris ve karbon

elyafından üretilmiş kompozitler
4000oC ye kadar dayanabilirler.
 Bu kompozitler, yüksek
sıcaklıklarda çok iyi termal ve
mekanik özelliklere sahiptirler.
CMC (Ceramic Matrix Composites)-encased carbon/carbon
structures that reduce component weight
Kompozit Bileşenleri - Takviye/Elyaf
138
 Elyaf malzemelerinin fiziki özellikleri, üretilen kompozit

malzemenin özellikleri üzerinde çok etkilidir.
 Takviye malzemeleri 3 kategoride incelenebilir:
 Parçacık takviye elemanları,
 Süreksiz elyaf malzemeleri,
 Sürekli elyaf malzemeleri
şeklinde sınıflandırılabilir.
139
Parçacık takviye elemanları:

Genel Özellikler:
1. Bu tür takviye malzemeleri, mikroskopik veya makroskopik boyutta olabilirler.
2. Parçacık takviyeli kompozitler, izotropik malzeme gibi değerlendirilebilirler.
Parçacık takviye Matris
140
Genel Özellikler:
Agrega Hafif Yalıtımlı Duvar Bloğu

2. Büyük ve küçük parçacık şeklinde
kullanılırlar:
a. Büyük parçacık olarak kullanılan
kompozitlerde, yük bileşenler tarafından
birlikte taşınır (Agrega).
Al2O3 (Alümina)
b. Küçük parçacıklar ise, Alümina composite
refraktor paneli
dislakasyonların hareketlerini engelleyerek
kompozitin mukavemetini artırırlar. Parçacık
boyutları 1 μm yi geçmez (Al2O3 ve
SiC seramikler).
141
Avantaj ve Dezanantajları:
1. Döküm yoluyla üretilen parçacık takviyeli kompozitlerin en
büyük dezavantajı, eriyik viskozitesinin düşmesi nedeni
ile parçacıkların ıslatılamaması ve homojen dağılımdaki
zorluktur.
2. Parçacık takviyeli kompozitlerin üretimi elyaf takviyeli

kompozitlere göre daha ekonomiktir.
3.
4. Ancak Elyaf takviyeli kompozitler, parçacık

takviyelilere göre daha üstün mekanik özelliklere
sahiptirler.
142
Süreksiz Elyaflar (Doğranmış-Öğütülmüş elyaf/Whiskers)

Genel Özellikler:
1. Liflerin çapları birkaç μm yi geçmemektedir.
2. Süreksiz elyaflar, birkaç mm den birkaç cm ye kadar değişen boyutlarda olabilirler.
3. Bu nedenle elyafın parçacık halden lif haline geçişi için çok uzun olmasına gerek yoktur.
143
Sürekli Elyaflar
 Günümüzde kompozit yapılarda kullanılan en önemli takviye malzemeleri sürekli
elyaflardır.
 Sürekli elyaflar, özellikle modern kompozitlerin gelişmesinde önemli rol oynamaktadır.
 Elyaf takviyeler, kompozitin temel mukavemet elemanları olup, Matris

 Düşük yoğunluk,
 Yüksek elastisite modülü,
 Yüksek mukavemet,
 Sertlik
gibi özelliklere sahip olmaları gerekir.
Sürekli Elyaf
144
Sürekli Elyaflar
 Sürekli elyaf malzemeleri, tel sarma metodu gibi metotlarla
kesilmeden ip şeklinde üretilirler ve kullanılırlar.
 Elyaflar kendi boyları doğrultusunda, kompozitin mekanik
özelliklerini iyileştirirler.
145
Sürekli Elyaflar
Elyaf malzemelerinin yüksek performanslı mühendislik malzemeleri olmalarının nedenleri:
1. Küçük çapta üretildikleri ve iç yapı tane

boyutları küçük olduğu için malzeme kusurları
minimize edilmiştir. Bu nedenle üstün
mikroyapısal özelliklere sahiptirler. Bundan
dolayı Elastisite modülleri ve
mukavemetleri yüksektir.
2. Lif boyu/çap oranı büyük olduğundan matris
tarafından elyafa iletilen yük miktarı da
artmaktadır.
146
Sürekli Elyaflar
Elyaf malzemelerin bir üretim biçimi:
Örgü dokuma Elyaflar (Woven Fabric)
 Kompozit bir tabakada farklı yönlerde eşit mukavemet elde edebilmek
için kumaş şeklinde dokunmuş elyaflar kullanılır.
 Sürekli liflerle hazırlanan dokuma elyaf kumaşlarının farklı amaçlar
için geliştirilmiş türleri bulunmaktadır.
147
Sürekli Elyaflar
Elyaf malzemelerin bir üretim biçimi:
Dokuma Elyaflar
148
Başlıca Elyaf Malzemeler:

 Cam elyafı,
 Karbon (Graphite) elyafı,
 Aramid (Kevlar) elyafı,
 Bor elyafı,
 Oksit elyafı,
 Yüksek yoğunluklu polietilen elyafı,
 Poliamid elyafı,
 Polyester elyafı,
 Doğal organik elyaflar
Bu elyaf malzemeleri arasından en çok Cam, Karbon, Bor ve Aramid elyafları kullanılmaktadır. Bu üç elyaf türü
de sürekli elyaf olarak üretilebilmektedir.
149
Cam elyafı (Glass fiber):

 Cam elyafı; silika, kolemanit, alüminyum
oksit, soda gibi maddelerden
üretilmektedir.
 Cam elyafı, elyaf takviyeli kompozit
üretiminde en çok kullanılan elyaf türüdür.
 Cam elyafı; eritilmiş camın, özel
tasarlanmış, tabanında küçük delikler
bulunan özel bir fırından basınç altında
geçirilmesiyle üretilir.
150
Cam elyafı: üretim şeması
151
Cam elyafı:
 Cam elyafı biçimlendirildikten sonra yıpranmaya karşı

dayanımın artması için kaplama işlemi yapılır. Elyaf kaplama
malzemesi olarak genellikle kompozit üretiminden önce
(suyla) kolaylıkla çözülebilen polimerler kullanılır.
 Elyaf ile reçinenin birbirine iyi yapışması çok önemlidir. Aksi

halde, kompozit malzemenin sertliği ve mukavemeti düşük
olur. Bu durumun engellenmesi için elyaf kimyasallarla
kaplanır.
152
 Cam elyafı:
CTP BORULAR
153
 Cam elyafı:
CTP BORULAR
154
 Cam elyafı türleri:

 A Camı - Pencerelerde ve şişe imalatında en çok kullanılan cam çeşidi olup
kompozit üretiminde çok fazla kullanılmaz.
 C Camı - Kimyasallara direnci yüksektir. Depolama tankları gibi yerlerde

kullanılır. Silicone-type E-glass Fiber
 E Camı -Takviye elyaflarının üretiminde en çok kullanılan cam türüdür. Düşük

maliyet, iyi yalıtım ve düşük su emiş oranı özelliklerine sahiptir.
 S ve R Camı - Yüksek maliyetli ve yüksek performanslı bir malzemedir. Uçak

sanayisinde yaygın olarak kullanılır. Elyaf içindeki tellerin çapları E Camının
yarısı kadar olduğundan lif sayısı artar. Bundan dolayı üretilen kompozitin
özellikleri çok üstün olur ve daha sert yüzey elde edilir.
155
 Cam elyafı
üretim prosesi:
156
Karbon Elyafı (Carbon Fiber):

 1965 ten sonra geliştirilen özellikle uçak ve uzay sanayinde geniş
uygulama alanı bulan karbon elyafı, kompozit teknolojisinde
büyük öneme sahiptir.
 Cam elyaf, günümüzde en çok kullanılan takviye malzemesi
olmasına rağmen, gelişmiş kompozit malzemelerde yaygın olarak
karbon elyafı kullanılmaktadır.
 Karbon elyafı cam elyafına göre daha hafif ve mekanik özellikleri
daha iyidir. Ancak üretim maliyetleri yüksektir.
 Hava araçlarının iskeletlerinde ve spor araçlarında metallerin yerine
kullanılmaktadır.
157
Karbon Elyafı:
• Karbon elyafı yüksek ısıl işlem

uygulandığında karbonlaşır.
Carbonfiber gear
• Bu yeni elyafa grafit elyafı denir.
• Günümüzde karbon elyafı ve grafit

elyafı aynı malzemeyi
tanımlamaktadır.
158
Karbon Elyafının Üstün Özellikleri:

1. Yüksek elastisite modülü,
2. Düşük yoğunluğu,
3. Yüksek sıcaklık dayanımın,
4. Korozyon dayanımı,
5. Yüksek sertlik,
6. Yüksek mukavemet ve yorulma dayanımı,
7. Bütün reçinelerle kompozit oluşturabilme,
8. Sürekli geliştirilebildiğinden, karbon elyaf çeşitleri sürekli

değişmektedir.
159
Karbon Elyafı
• Dezavantajı : Üretiminin Pahalı Olmasıdır.

• Tipleri: Piyasada 2 çeşit karbon Elyafı vardır. Bunlar:
1. Sürekli Elyaf: Dokuma, Örgü ve bobine sarılmış

olarak bulunur. Bantlarda, Prepreg‘lerde, vb.
kullanılmaktadır.
2. Kırpılmış Elyaf (whichkers): Genellikle

enjeksiyon kalıplarında, Basınçlı kaplarda, Makine
elemanları imalatında, kimyasal ortamlarda
kullanılırlar.
160
Karbon Elyafı
Karbon elyafı iki malzemeden üretilmektedir:
 Zift tabanlı karbon elyafı: Düşük mekanik
özelliklere sahip olduğundan yapısal

uygulamalarda az kullanılır.
 PAN (PoliAkriloNitril) tabanlı karbon

Karbon elyafından
elyafı: Mukavemeti yüksek ve daha hafiftir. üretilmiş uçak pervanesi
Sürekli geliştirilmektedir.
161
Karbon Elyafın Isıl Özellikleri
162

Aramid (Kevlar) Elyafı (DuPont-Aromatic Polyamid)
Genel Özellikleri:
1. Polimerler, matris olarak kullanılmalarının yanı sıra elyaf olarak da
kullanılırlar. Örnek Kevlar (Aramid) bir polimer elyafı olup kompozit
malzemeye yüksek mukavemet ve sertlik kazandıran, hafif bir
malzemedir. Aramid, bir çeşit naylon olan aromatik poliamiddir.
2. Aramid elyafı piyasada daha çok ticari isimleri Kevlar (DuPont) ve
Twaron (Akzo Nobel) ile bilinmektedir. En çok kullanılan Kevlar
(Aramid) elyafları Kevlar 29, ve Kevlar 49 dır.
3. Farklı uygulamalar için farklı özelliklere sahip aramid elyafı
üretilebilmektedir. Genellikle doğal rengi sarıdır.
163
Aramid (Kevlar) Elyafı
Bazı Üstün Özellikleri;
1. Düşük yoğunluk,
2. Yüksek mukavemet ve yorulma dayanımı,
3. Yüksek darbe dayanımı ve aşınma dayanımı,
4. Yüksek kimyasal dayanım,
5. E-Cam elyafına yakın basınç dayanımı,
6. Kevlar elyaflı kompozitler, Cam elyaflı kompozitlere göre

%35 daha hafiftir.
164
Dezavantajları
1. Bazı aramid elyaf türleri ultraviole ışınlarına hassastırlar.
2. Işığa duyarlı olduklarından karanlıkta saklanmaları gerekir.
3. Matrisle iyi birleşmeyebilirler. Bu durumda reçinede

mikroskobik çatlaklar oluşabilir. Bu çatlaklar, malzeme
yorulduğunda su emişine yol açabilir.
165

Bazı Kullanım Alanları:
 Balistik koruma uygulamaları; Askeri

kasklar, Yüksek darbe dayanımlı Kevlar 29
kurşun geçirmez yelek imalatında,
 Koruyucu giysiler; eldiven, motosiklet
koruma giysileri, avcılık giysi ve
aksesuarları,
166
Bazı Kullanım Alanları:
 Yelkenli yatlar için yelken direği,

 Hava araçlarında gövde parçaları,
 Tekne gövdesi,
 Endüstri ve otomotiv uygulamaları için kemer ve hortum,
 Fiberoptik ve elektromekanik kablolar,
 Debriyajlarda bulunan sürtünme balatalarında ve fren
kampanalarında,
 Yüksek ısı ve basınçlarda kullanılan conta, salmastra vb.
167

Bor Elyafı
 Karbon elyafından daha güçlü ve aynı

zamanda daha pahalı elyaf türü ise bor
elyafıdır.
 Bor, oda sıcaklığında katı durumda olan
ikinci hafif elementtir. Çekirdek
(genellikle Tungsten/Wolfram) olarak
adlandırılan ince bir telin üzerine bor
kaplanarak imal edilir. Bu nedenle Bor
elyafı kendi başına bir kompozittir.
168
Bor Elyafı
• Bor-tungsten elyaflar, sıcak tungsten flama (ince tel) nın
H ve Bortiklorür (BCl3) gazından geçirilmesi ile üretilir.
Böylece Tungsten flamanın dışında bor tabakası oluşur.
• Bor elyaflar değişik çaplarda üretilir. Mekanik özellikleri
yüksek olduğundan havacılıkta kullanılmaktadır.
• Silisyum karbür (SiC) veya Bor Klorür (B4C) kaplanarak
yüksek sıcaklıklara dayanım artar. Özellikle (B4C)
kaplanmasıyla çekme mukavemeti önemli ölçüde artar.
• Bor elyafının maliyeti yüksek olduğundan, son yıllarda
karbon elyafı daha çok kullanılmaktadır.
169
Başlıca Elyaf malzemeler:
Özellik E-Camı S-Camı Bor Karbon Kevlar49
Yoğunluk(gr/cm3) 2.54 2.49 2.68 1.85 1.44

Çekme Muk.(MPa) 2000 4750 3450 2900 3750
Çekme Mod.(GPa) 80 89 414 525 136
Lif çapı (µm) 3-200 3-13 100-1000 5-13 12
Isıl G.K(oC-1.10-6) 5 2.9 3 -1 -2

Kopma Uz. (%) 2.75 - 0.7 0.5-1.3 2.5
170
Başlıca Elyaf malzemeler:

Kompozit Malzemelerle İlgili Genel Bilgiler: Prof. Dr. Mehmet Zor

Enviado por

Dados do documento

Título original

Direitos autorais

Formatos disponíveis

Compartilhar este documento

Compartilhar ou incorporar documento

Opções de compartilhamento

Você considera este documento útil?

Este conteúdo é inapropriado?

Direitos autorais:

Formatos disponíveis

Kompozit Malzemelerle İlgili Genel Bilgiler: Prof. Dr. Mehmet Zor

Enviado por

Direitos autorais:

Formatos disponíveis

Kompozit Malzemelerle İlgili

Prof. Dr. Mehmet Zor

En az iki farklı malzemenin makro

seviyede (birbiri içerisinde

çözünmeyecek şekilde) birleştirilmesiyle

oluşturulan yeni malzemelere

kompozit malzemeler denir.

dayanım esneklik, vb.) geliştirilmesi ve biraraya getirilmesidir.

1. Kompozit aslında karışım anlamına gelmekle birlikte

çözünen ve çözen bileşenlerden oluşmaz.

2. Bileşenler arasında atom alışverişi bulunmamaktadır.

3. Kompozit bileşenleri kimyasal olarak birbirlerini

4. Malzemeler birbiri içerisinde çözünürse ve atom

seviyesinde bir karışım sözkonusu olursa, bu tür

malzemeler kompozit değil alaşım olur.

5. Karışım nanometre seviyesindeki partiküller düzeyinde

olursa ise bu tip kompozitlere nano kompozitler denir.

6. Kompozitler genel olarak «matris» ismi verilen bir ana

malzeme ve «takviye elemanı (fiber, elyaf)» ismi verilen

daha mukavim bir malzemeden oluşturulur.

7. Bu iki malzeme grubundan, takviye malzemesi kompozit

malzemenin mukavemet ve yük taşıma özelliğini, matris

malzeme ise plastik deformasyona geçişte oluşabilecek çatlak

ilerlemelerini önleyici rol oynamakta ve kompozit

malzemenin kopmasını geciktirmektedir.

• Kompozit malzeme teknolojisindeki gelişmelerle birlikte,

 Kompozit malzemeler yapıları ve özellikleri

 Kompozitler, farklı sektörlerde hammadde olarak

 Kompozit malzemelerin yaygın olarak kullanıldığı

gibi pek çok alanda kullanılmaktadır.

 İnşaat ve Yapı Sektörü ndeki Uygulama Alanları:

 Dış ve iç cephe kaplamaları

 İnşaat ve Yapı Sektörü ndeki Uygulama Alanları:

Cam takviyeli Polyester (CTP) ile yapılmış pencere nüveleri

 İnşaat ve Yapı Sektörü ndeki Uygulama Alanları:

İnşaat ve Yapı Sektörü ndeki Uygulama Alanları:

 İnşaat ve Yapı Sektörü ndeki Uygulama Alanları:

 Otomotiv ve Taşımacılık Sektörü ndeki Uygulama Alanları:

Otomobil firmaları, müşterilerinin ihtiyaçlarına karşılamak ve rekabet

 Otomotiv ve Taşımacılık Sektörü ndeki Uygulama Alanları:

 Otomotiv ve Taşımacılık Sektörü ndeki Uygulama Alanları:

 Cam Sileceği; %30 Cam+PBT

 Fitre Kutusu; Mercedes, %35 Cam+Poliamid 66

 Pedallar; %40 Cam+Poliamid 6 Konteyner imalatı

 Dikiz Aynası; %30 Cam+ABS

 Far Gövdesi; BMW, %30 Cam+PBT

 Hava Giriş Manifoldu; BMW, Ford, Mercedes, %30 Cam+Poliamid 6

 Otomobil Gösterge Paneli; CTP, GMT GM otomobil ön panel

 Otomobil Spoiler; CTP

 Otomobil Yan Gövde İskeleti; Ford, CTP

 Otomobil kaporta; Corvette, SMC CTP

Savunma Sanayi Uygulamaları:

• Uçak ve helikopter gövde parçaları,

• Uçak burun ve kanat parçaları

• Havan topları gövdeleri ve sandıkları

• Kurşun geçirmez panel imali

• Mayın ve hücum bot parça ve gövdeleri ,

 Muhtelif amaçlı boru ve bağlantı

Kompozit Malzeme Mekaniği - Ders Notları - Prof. Dr. Mehmet26

 Görüldüğü gibi kompozit malzemeler çok farklı sektörlerde kullanılabilmekte, sürekli

Kompozitlerin mekanik davranışlarının izotropik malzemelerden daha farklı olması, yöne

Hocam, mil Mili kompozit yaparsak, Von-Mises’e göre değil,

 Bu sorunun birden çok cevabı