Nguy n V n Hóa

Vài c m ngh sau khi c bài “vài ghi nh n b t ch t” c a th y Tu S v b n

Vi t d ch c a “Tri t h c Th Thân”.

Nhân chuy n v n c h n hai n m tr c, tôi có vi ng th m th y M nh Thát, và

c th y ký t ng cho cu n “The Philosophy of Vasubandhu”. n t ng u tiên là
th y sách in Vi t Nam mà r t p, k thu t binding sách khá ti n b , bìa c ng b n
mà trang nhã. Tr v M , khi r nh, tôi em sách ra coi nhi u l n, nh ng l n nào
ng ch c c vài trang là b t u th y “ngán”. B i “Tri t h c Th Thân” ch a
ng ngôn ng tri t h c t m cao ã ành, còn dùng ngôn ng toán h c lý gi i
ts v n v i nh ng khai phá m i v c u trúc ngôn ng tri t h c. ó là lu n án
ti n s tri t h c i h c University of Wisconsin, Madison n m 1974 c a th y M nh
Thát. Mu n c hi u nó, theo tôi, ph i b ra nhi u th i gian cho s hi u bi t thêm
t cách th u áo v các t ti ng Ph n, Hán theo khái ni m tri t h c Ph t giáo, r i
i tr l i v i cu n sách g c; ó là ch a nói n nh ng ch d ng chân t duy v
não v nh ng di n gi i “Tri t h c Th Thân”.

Trong d p g p g cu i n m v a qua, tôi c b n Nguy n H u Liêm ( ang hành

ngh lu t s và còn là giáo s tri t t i i h c c ng ng San Jose) cho m t b n
copy bài vi t c a th y Tu S : “Nhân c Tri t h c Th Thân –b n Vi t d ch” c a o
Sinh t T p san Nghiên c u Ph t h c vào Thu 2549, t c là bài vi t r t m i.

Sau khi c xong bài “ c sách” mà th y Tu S r t khiêm t n nói là “vài ghi

nh n b t ch t, ch không ph i là l i gi i thi u sách”, và ph i c n hai, ba l n,
m giác “ngán” ban u khi c b n Anh ng , c thay th b ng tinh th n h ng
ph n. T ó, tôi suy di n ra m t vài m then ch t sau:

t, trí th c tinh hoa c a Ph t giáo Vi t Nam th ng b t k p th i i hay có th

i tr c th i i:

Th t v y, vào ngày 4/10/1957, Nga Sô vi t b n v tinh Sputnik lên không gian

ã gây s ng s t, b t ng cho M , nên trong vài n m sau ó, M v i vã ch y ua
ng m t d án nghiên c u b t k p Nga có tên là ARPA (Advanced Research
Project Agency). V i d án ó, qua công ty IBM, M ã ch t o nh ng máy n toán
l n, r t m c ti n, c g i là “MainFrame”, thi t k vài trung tâm kh p n c
. Các nhà khoa h c mu n s d ng “computer mainframe” nghiên c u, ph i tìm
cách t p trung v các trung tâm ó, gây nên nhi u b t ti n. Cho nên ng i ta ã
ngh n ph ng cách cho các “mainframe” ó liên l c v i nhau qua ng dây
n tho i, h th ng “m ng lu i” (networks) m i b t u hình thành. Ngày
21/11/1969, tr ng i h c UCLA v i Vi n Nghiên c u c a i h c Stanford
(Stanford Research Institute) có th liên l c v i nhau qua các máy n toán. Kho ng
u tháng 12/1969, m i úng là ngày sinh nh t c a Internet, g i t t là Arpanet
(Advanced Research Project Agency Networks). N m 1972, Internet m i ch tròn 3
tu i, trong th i gian ó th y M nh Thát ch a trình lu n án “Tri t h c Th Thân”,
nh ng trên T p chí T T ng (c a Vi n i h c V n H nh), th y ã cho ng m t
lo t bài nghiên c u và ngh m t l p trình (computer programming) kh d x lý
ngôn ng phiên d ch. Theo th y Tu S , “ u ó ã gây ra s ng c nhiên không ít”.
Không ph i ch ng c nhiên thôi, có ng i còn cho các bài kh o c u y là “hoang
ng”. u ó r t d hi u, vì c mi n Nam ch a ai bi t n máy computer là gì, k
trong môi tr ng i h c, làm sao có th hi u th nào là “l p trình’ c a máy
computer. M có trang b cho chính quy n mi n Nam lúc ó m t vài máy
“Mainframe” nh IBM 360 cho các c quan tham m u và qu c phòng, và h có cho
t vài s quan cao c p ch c nM c hu n luy n v các máy computer
ã trang b ó, nh ng ó ch là nh ng u-khi n-viên máy n toán, g i là
“computer operators”. Trong cu i th p niên 60’s M , m i ch có hai ‘l p trình’ thông
ng là Eliza Doolittle, vi t b i Joseph Weizenbaum MIT, và k ó là ‘l p trình’
Parry vi t b i Kenneth Colby i h c Stanford.

u th p niên 70’s, trong gi i sinh viên du h c mi n Nam, có hi n t ng n

ãi v i nhau ra n c ngoài nên h c môn n khách, d ki m ti n là “ nt ”
(Electronics), ch ch a ai có m t ý ni m ch n môn h c v “l p trình” (Computer
Programming) c , do ó xu t c a th y M nh Thát là m t xu t i tr c th i i
y.

Hai, Tri t h c Th Thân, theo t duy và cách hi u m i, th y M nh Thát ã thi t

t m t ph ng pháp lu n m i v Tri t h c Th Thân, mà trong quá kh có r t nhi u
ng i hi u “Th Thân” theo xu h ng Duy tâm lu n tuy t i (Absolute Idealism),
qua ó “ngoài th c, không có gì h t”, hay nói cách khác t t c u là h vô. Nh ng,
i sao có tình tr ng nh m l n nguy h i này, theo th y Tu S là vì, “ngôn ng Hán
có m t gi i h n nào ó khó mà chuy n t i h t n i dung t t ng c a Ph t h c có
ngu n g c n ”, và b i i a s các ng i ã h c Ph t t Hán và t duy t Hán
c cho c hai phái c a i Th a (Trung Quán và Duy Th c). Nh ng không ph i ch
vì “khuy t m” c a Hán t , ngay c t duy ngôn ng l ch l c, có th at is
hi u sai, u mà th y Tu S g i là cái “b y s p” c a ngôn ng . Thí d , t 'vip ka',
các d ch gi tr c và sau Huy n Trang ã d ch là “qu báo” trong m t môi tr ng xã
i và th i i d dàng ch p nh n, k c nh ng ng i Tây ph ng h c Ph t ã d ch
là “retribution” (hoàn báo), ch vì h b sa vào nh th c duy tâm tuy t i..

gi i quy t v n n n ó, th y M nh Thát ã ngh cách d ch và hi u khác,

ng m t lôgíc mà tôi g i là ‘não tr ng n toán’ và m t “lý thuy t mô t ” (the
theory of descriptions), theo ó, tác gi ngh m t cách d ch m i t 'vip ka' b ng
t “c u trúc ngôn ng , mang tính ngôn ng ” (‘verbal construction’) là “x lý”
(processing) –hay có th hi u là ti n trình x lý, thay vì “qu báo” hay “d th c”
(theo Câu Xá lu n). Nh ng t i sao: “qu báo” tr thành “x lý” ? – theo th y Tu S ,
th gi i mà ta th y ang t n t i ó ch là m t c u trúc ã cx lý, chính là d li u
thông tin (informational data), là “cái làm cho ta bi t”. Hi u theo ngôn ng tri t h c :
it ng c a vào th c. Hi u theo ‘não tr ng n toán’, ó là d li u c a
vào b vi x lý / hay còn g i là b x lý trung ng (Central Processing Unit). M
ng s di n gi i này, ta có th hi u b ng bi u l p trình n toán (computer
programming flowchart), ti n trình x lý này còn g i là chu k x lý (logic/
processing loop), hay nói cách khác khi m t quá trình x lý hoàn t t, k t qu c a nó
tr thành d li u b t u quá trình x lý khác. Th y Tu S g i trong Hán d ch là
“ti n d th c ký t n, ph c sinh d d th c”/ ngh a là : d th c tr c ã h t, d th c
khác l i phát sinh / “d th c là thân và tâm c a chúng ta ây nh là k t qu báo ng
a nghi p ã làm trong quá kh . Khi s báo ng ã hoàn t t, món n ã thanh
toán, d th c thân này cr x d th c (t c thân) khác xu t hi n, tái sinh trong
t i s ng khác.”

y, th c (consciousness) và ho t ng c a th c không ph i là u hoang

ng, l ch l c, mà chính là “m t c c u x lý thông tin v i m i thành ph n ph
thu c quan y u c bi t n c a nó, bao g m m i v n hành có th c bi t n
và có kh n ng th c hi n.”

nhiên ó là ch nêu ra m t vài m nh , dù r t c b n c a “Tri t h c Th

Thân”, mà qua “cái nhìn b t ch t” c a th y Tu S , ã làm cho s hóc búa c a nó tr
thành s lôi cu n, h p d n. T ây, qua “Tri t h c Th Thân”, Ph t giáo mang thêm
t t m nhìn m i : tích c c, n ng ng và hi n sinh, mà qua h th ng tri t h c, t
duy c a n không ch cung c p m t ch t “thu c súng”, còn làm b phóng a
ti n b c a khoa h c k thu t và kinh t Vi t Nam bay lên cao. Nh ng ai ã
mang tâm tr ng nh tôi sau khi c m cu n “The Philosophy of Vasubandhu”, có th
tin t ng b c qua c u t i b áo ng n, b ng b n Vi t d ch y “cân nh c th n
tr ng, trong thu t ng c ng nh trong cú pháp” nh th y Tu S ã mô t .

m n l i mách n c c a ông Nguy n H u Liêm. Trân tr ng gi i thi u THTT.

ib n c c a Giao m.

Thursday, January 26, 2006

Nguy n V n Hóa
© Copyright 2006 giaodiem.us

posted: 26.01.2006