ð[™t{]‚ yux÷u...

v ¼„ðt™ ©e Mðtr{™thtÞý™e …thtðýe

v ¼„ðt™©e Mðtr{™thtÞý y™u …h{nkËtu™e yæÞtí{ „tuce
v ¼„ðt™ ©e Mðtr{™thtÞý™t ÃÞtht ¼õ‚tu™e ytí{eÞ „tice
v „n™ ‚¥ð¿tt™™tu Ëh¤ W…Œuþ...
v srx÷ ËtÄ™t™t {t„o™kw Ëh¤ {t„oŒþo™
v yæÞtí{™t „qZ ‚¥ðtu™kw „n™ yæÞÞ™ y™u
v nM‚t{÷f hswyt‚-
v y{]‚™e y{eÄthtytu y™u
v þtkr‚™e þe‚[krÿftytu

ytð]r¥t™e fux÷ef rðþu»t‚tytu

v rð»tÞðth {wÆtytu «{týu ð[™t{]‚™e ™tUÄ
v ð[™t{]{‚tk WÕ÷ur¾‚ fe‚o™tu
v ð[™t{]‚{tk ytð‚t «&™tu™kw ftuüf
v ð[™t{]‚{tk WÕ÷ur¾‚ ðtSkºttu™e rð„‚...
v ð[™t{]‚{tk WÕ÷ur¾‚ …w»…tu™e rð„‚...
v ð[™t{]‚™e ˼t ŒhBÞt™ ©eS{nthtsu Äthu÷t ðMºttu™e rð„‚
v ßÞtk ©eS {nthtsu ð[™t{]‚ fÌtt Au ‚u Ät{{tk ytðu÷t «ËtŒe™t
MÚt¤tu™e rð„‚
v su su Ät{™t ð[™t{]‚ Au íÞtk …ntU[ðt {txu™tu htuz yux÷tË
v ð[™t{]‚{tk ytð‚t &÷tuftu™tu yÚto
v yt W…htk‚ ƒeS y™uf {trn‚eÚte ¼h…qh Au yt ytð]r¥t
 5

ytþeðo[™
Ëðtoð‚the ¼„ðt™ ©e Mðtr{™thtÞý, 500
…h{nkË ™kŒ Ëk‚tu ËtÚtu y…th fYýt fhe™u yt …]Úðe
…h …ÄtÞto y™u ytíÞkr‚f fÕÞtý™tu {t„o r™»fkxf
fÞtuo. MðÞk «ð‚toðu÷e {tuût «ýtr÷ft Þtðå[kÿrŒðtfhti
yûtwÛý hnu yux÷t {txu ËíþtMºttu™e h[™t fhe-
fhtðe. rþûtt…ºte îtht yirnft{w»{f rËÂØ™e ƒtknuÄhe
yt…e yux÷w s ™rn MðnM‚u W…tMÞ MðY…™e MÚtt…™t
…ý fhe.
{tuût{t„uo ‘‘„}æï± ç±çÎœ±æùç„}æëy²é}æïç„ Ýæù‹²:
Ћƒæ ç±l„ïù²Ýæ²’’ ™t ðirŒf rËØtk‚ «{týu ‘‘su ‚us
™u rð»tu {qŠ‚ Au ‚u s yt {nthts Au yu{ òýòu’’
(ð.„.{. 13) yu{ fne™u W…tMÞ MðY…™e M…ü‚t
fhe yt…e Au. nðu ‘‘yt {nthts rð™t ƒeòu ftuE
¼„ðt™ ™Úte.’’ (ð.ft. 2) yu{ Ë{S™u …tuu‚t™u
f]‚tÚto {t™e™u ¼„ðt™™wk y™LÞ¼tðu ¼s™ fhe™u
AuÕ÷tu sL{ fhe ÷uðtu.
W…tË™t™e áZ‚t fÞto rð™t™e ËtÄ™t ÔÞÚto
òÞ Au. ‘‘¼„ðt™™u òÛÞt{tk su™u ËkþÞ ntuÞ ™u ‚u
òu Wæðohu‚t-™iÂcf ƒúñ[the ntuÞ ™u {ntíÞt„e ntuÞ
‚tu…ý ‚u™wk fÕÞtý Útðw yr‚ fXý Au.’’ (…k.7) {txu
yk‚ft¤u ‚tu ¼„ðt™™tu áZ ytþhtuu ntuÞ ‚u s ft{{tk
ytðu Au. (ð.„«. 61) ©eS {nthtsu ð[™t{]‚™t
…t™u-…t™u …tu‚t™t MðY…™e áZ‚t fhtðe Au ‚u™u
yuftkr‚f Ëí…wY»t …tËuÚte ÞÚttÚto Ë{S™u ¼Âõ‚ fhþtu
‚tu A‚u Œunu yûthÄt{™wk Ëw¾ ytðþu yuðtu MðY…r™ct™tu
y÷tirff «‚t… Au.
yuðe áZ r™ct fu¤ððt {txu™wk W¥t{ hËtÞýY…
 6
yt ð[™t{]‚™wk yt…ýe ËkMÚtt îtht «ftþ™ ÚtE hÌtwk
Au ‚u ½ýe s yt™kŒ™e ðt‚ Au. ð[™t{]‚™e ½ýe
ƒÄe ytð]Â¥tytu «ftrþ‚ ÚtE Au ‚u™t fh‚t rðrþü
he‚u «ftrþ‚ fhðt {txu ËtÄw Ëk‚ðÕ÷¼ŒtËSyu
¾k‚Úte ½ýe s snu{‚ WXtðe Au. «wV ËkþtuÄ™{tk
ËtÄw rŒÔÞðÕ÷¼ŒtËS, ËtÄw …wýoðÕ÷¼ŒtËS ‚Útt
ËtÄw yt™kŒðÕ÷¼ŒtËSyu ¾qƒs WíËtnÚte Ëuðt
ƒòðe Au. Ëk‚tu™e yt {nu™‚™u ËtÚtof fhðt
….¼.©e yh®ðŒ¼tE zwk„htýeyu ËwkŒh At…ft{
fhe ytÃÞwk Au.
rðþu»t yt „úkÚthí™™t «ftþ™{tk „t{ ™thý…h
r™ðtËe nt÷ ™ihtuƒe™t y{tht …h{f]…t…tºt ©e
fwkðhS¼tE ft™S¼tE ðhËtýe ‚Útt {tðS¼tE
ft™S¼tE ðhËtýe …rhðthu y™u …hƒ‚¼tE
÷t÷S¼tE …ªztuheÞt ‚Útt ðt÷S¼tE rnhtýe …rhðthu
ytŠÚtf ËnÞtu„ ytÃÞtu Au. ‚u{™u {nthts ¾qƒ ¾qƒ
Ëwr¾Þt fhu y™u ytðe W¥t{tu¥t{ Ëuðt fhðt™wk ðÄw™u
ðÄw ƒ¤ yt…u yu s þw¼trþ»t.
yt ð[™t{]‚™t {tæÞ{Úte yt… Ënw Ëh¤‚tÚte
©eS{nthts™t ÓŒ„‚ rËØtk‚tu™u Ë{S™u ytí{©uÞ-
«uÞ rËØ fhtu yuðe y…uûtt Ën...

- þtMºte ½™~Þt{«ftþŒtË™t
sÞ ©e Mðtr{™thtÞý
 7

r™ðuŒ™{T
{w{ûw tw‚t™u …tk„h‚e ht¾ðt {txu™e y{]‚ËkSð™e yux÷u ‘‘ð[™t{]‚’’.
¥ÝæçÎ ÜUæH„æï …è±æ }ææ²²æ ÐçÚ±ïçC„æ: {trÞf W…trÄytu{tk sL{tk‚htuÚte
ht[‚t {w{wûtw Sðtí{tytu™u Ýñ…ï±ü™æïù}æë„ñHæïÜUïù„Ðü²Îì ²æï çÝ…æçŸæ„æÝì
ð[™t™wËth yt»ttZe {u½™e su{ MðÞk ©e nrhyu ytfkX ‚]Â fÞto. yt
ð[™tu™t {tuût{tºtifnu‚wÚte «ƒturÄ‚ yt „úkÚt {tuûtÁ… ÷ûÞ rËÂØ {txu™tu
rþ¾h„úkÚt Au. …qýo…wÁ»ttu¥t{™thtÞýu …tu‚us …tu‚t™t …hMðÁ…™e yŒT¼w‚
ytu¤¾tý yt „úkÚt{tk fhtðe Au. ‚tht{kz¤Úte Ëwþtur¼‚ [kÿ™e su{
˼t™u þtu¼tð‚t ©e nrhyu …tu‚u s …tu‚t™t MðÁ…™u ytu¤¾tð‚t yt
ð[™tu fÌtt Au - ‘‘yuðt Ëðtuo…he su …wÁ»ttu¥t{ ¼„ðt™ ‚u s ŒÞtyu
fhe™u Sðtu™t fÕÞtý™u yÚtuo yt …]Úðe™u rð»tu «„x ÚtÞt Útft Ëðo
s™tu™t ™Þ™ „tu[h ð‚uo Au. ™u ‚{tht EüŒuð Au, ™u ‚{the Ëuðt™u
yk„efth fhu Au. yuðt su yu «íÞût …wÁ»ttu¥t{ ¼„ðt™ ‚u™t MðÁ…{tk
™u yûthÄt{™u rð»tu hÌtt su ¼„ðt™ ‚u™t MðÁ…{tk ftkE…ý ¼uŒ ™Úte.
yu ƒu yuf s Au.’’ („.y. 38), ‘‘y™u yuðt su yu ¼„ðt™ ‚u s
…tu‚u ŒÞtyu fhe™u Sðtu™t …h{ fÕÞtý fhðt™u yÚtuo n{ýt «fx«{tý
Útft ‚{the Ëðuo™e áÂü™u „tu[h Ëtûtt‚…ýu ð‚uo Au... {txu „wýt‚e‚
yuðwk su yûthÄt{ ‚u™u rð»tu su {qŠ‚ Au ‚u s {qŠ‚ «íÞût Au yu ƒu{tk
Vuh ™Úte ‘‘(„.yk. 31), ‘‘su ‚us™u rð»t {qŠ‚ Au ‚us yt «íÞût
{nthts Au, yu{ òýòu’’ („.{. 13) ‘‘y™u ‚u ‚us™u rð»tu rŒÔÞ{qŠ‚
yuðt su …wÁ»ttu¥t{ ¼„ðt™ ðËwŒuð ‚u y¾kz rðhts{t™ hnu Au, y™u
‚u s …tu‚u rŒÔÞ {qŠ‚ Útft Sð™t fÕÞtý™u yÚtuo {™w»Þtf]r‚yu fhe™u
…]Úðe™u rð»tu Ëðuos™™u ™Þ™„tu[h Útft rð[hu Au’’ (ft. 7)
Wõ‚ y™ufrðÄ ð[™tu îtht …wÁ»ttu¥t{ «¼wyu {w{wûtw Sðtu™u
…tu‚t™t MðÁ…™wk ¿tt™ «ƒtuæÞwk Au. …h{tí{MðÁ…™t ¿tt™ rð™t
{wÂõ‚…Œ™t yrÄfth™u ™fth‚e yt ©wr‚ytu …ý yt s ËkŒ¼o {txu Au-
‘ « „ï ¿ææÝæÝì Ý }æéçQU:
„}æï± ç±çÎœ±æùç„}æëy²é}æïç„ Ýæù‹²: Ћƒæ ç±l„ïù²Ýæ² J’’
 8
ËŒT„wÁðÞo ©e {wõ‚t™kŒ Mðt{e, Ë.„w. „tu…t¤t™kŒ Mðt{e suðt
yûth{wõ‚tu™e S¿ttËtytu™t r™r{¥tÚte ðnu÷e yt ð[™tu™e y{]‚Ätht
Þw„Þw„tk‚h ËwÄe {w{wûtwytu™t yk‚h™u Xth™the Au. {tun, {tÞt y™u
{]íÞw™t …tþÚte {wftð™th yt …hƒúñ™wk ðtÜ{Þ MðÁ… Á… ð[™tu™wk
y{]‚ {w{wûtwytu {txu ËŒt-ËðoŒt ËuÔÞ Au.
{wÏÞíðu „úkÚt «r‚…tã rð»tÞtuu{tk {tuûtËtÄ™¼q‚-yuftkr‚fÄ{o,
MðÁ…r™ct, ytí{r™ct, „wý„útrnð]Â¥t, Ëk‚Ë{t„{™e yr™ðtÞo‚t,
yk‚:þºtwr™„ún rð„uhu ðýoÔÞt Au. yt rŒÔÞ …htðtýe™u Ë{sðt {txu
W¥t{ ËŒT„wÁytu™wk Ëtr™æÞ yíÞk‚ ytð~Þf Au. su rËØtk‚ ©enrhyu
MðÞk yt ð[™tu îtht sýtÔÞtu Au. ‘‘ytðe he‚™tu su yuftkr‚f Ä{o ‚u
‚tu su yuðt r™ðtoËr™f …wÁ»t ntuÞ y™u su™u ¼„ðt™™u rð»tu ÂMÚtr‚ ÚtE
„E ntuÞ ‚u™u ð[™u fhe™u s …{tÞ Au.’’ („.«.«. 60), ‘‘{txu
Ëíþt†™wk ©ðý ‚u Ëí…wÁ»t Útfes fhðwk’’ (÷tu. 11), ‘‘y™u yt
„úkÚt{tk ‚tu ytðe ðt‚to ntuÞ …ý ßÞthu Ëí…wÁ»t «„x ÚttÞ Au íÞthu
‚u{™t {w¾Úte s ðt‚ Ë{sðt{tk ytðu Au. …ý …tu‚t™t ƒwÂ؃¤u fhe™u
‚tu ËŒT„úkÚttu{tkÚte …ý Ë{ò‚e ™Úte.’’ („.{. 13)
yt ftuE ƒwÂØ«r‚¼tÚte fu ©w‚t™w…qðeoÚte …Õ÷rð‚ ðtø«ðtn ™Úte
…hk‚w yt ‚tu Ëtûttíf]‚ y™w¼ðÚte r™:Ë]‚ ðt+y{]‚ Au - su {nthts
…tu‚u fnu Au ‘‘y™u y{u «íÞût ™shu òuE™u ‚{™u yt ðt‚ fne Au,
y™u òu «íÞût òuE™u ™ fne ntuÞ ‚tu y{™u Ëðuo …h{nkË™t Ë{
Au.’’ („.{. 13), y™u yt ÷tirff ¼tË‚t ð[™tu …ý {nthts™t
„.{. 13{tk sýtÔÞt «{týu yûthÄt{{tkÚte s WŒTƒturÄ‚ ƒtuÄ «ðtn
Au. ðh‚t÷™t 5{tk ð[™t{]‚{tk ‚tu ©eS{nthtsu sL{tk‚h÷ÇÞ {wÂõ‚™u
…ý yt ™u yt s sL{u …t{ðt™tu y¼q‚…qðo W…tÞ ŒþtoÔÞtu Au.
{txu ytí{t™u yûth Á… ƒ™tðe yûthtrÄ…r‚™t Ë‚‚ Ëtn[Þo™u
{týðt {txu yt…ýu Ënwk ftuE ¼õ‚tu Ëí…wÁ»t™t ËÚtðthu yt …htðtrý{tk
«ftþ‚t …hƒúñ™t …hMðÁ…™wk ©ðý, {™™ y™u Ëtûttífth fhðt
«ÞtË fheyu yus...
- rð™Þtð‚™Mðt{e Ëwðú‚ðÕ÷¼t[tÞo
 9

ð[™t{]‚ rð»tu.....
ð[™t{]‚ yux÷u ð[™t{]‚..... ©e Ëðtoð‚the ©enrh f]…t
Ërh‚t™wk ÂMÚth ÚtÞu÷wk ðtÊT{Þ MðY…... yt ftuE þçŒ-þtMºte™wk þtÂçŒf
„qkV™ ™Úte fu LÞtÞ þtMºte™t y™w{t™ fu ðuŒtk‚e™t ðtŒ-rððtŒ™wk
…õðV¤... yt ftuuE ƒtiÂØf ÔÞtÞt{ fhe™u «r‚ðtrŒ ¼Þkfh ƒ™u÷t
…krz‚™e «¿tt «r‚¼t ™Úte fu, ™Úte fkŒ{q¤ ¾tE™u s…, ‚… ðú‚™t
«‚t…u ytí{ÿüt ƒ™e™u y™w¼ð™e ytÄthþe÷t …h ƒuXu÷t Þtur„ytu™tu
yÿü…qðo ƒtiÂØf [{ífth... yhu ! yt …h{tí{t™tu Ëtûttífth
fh™th …h{nkËtu™e ðtýe …ý ™Úte yt ‚tu MðÞk …hƒúñ …h{tí{t™e
…htðtýe Au.
rðï ËtrníÞ „„™{tk y™uf Äúwð„úLÚttu h[tÞt Au. su{tk
…hƒúñ™e y…htuûtt™w¼qr‚™e ÍtkE W‚he Au. Ëtk«ŒtrÞf ËtrníÞ{tk
«íÞûtt™w¼qr‚™t Íhýt rs÷tÞt Au …ý yt ‚tu MðÞk yt™kŒfkŒ
Ënò™kŒ™t ÓŒÞf{¤{tk ‚us «ðtn MðY…u «„xu÷e …htðtýe Au. ‚uÚte
s r™:Ëkftu[ ÷¾e þftÞ Au fu Ëtk«‚ «t yæÞtí{ ËtrníÞ{tk
ð[™t{]‚ rþh{tuh Au. ‚u{t …ý r‚rÚt, ‚ðthe¾ y™u MÚt¤ r™Œuoþ rðï
ËtrníÞ Er‚ntË{tk ™ðe fuze fkzthu Au. òu ftuE ËtrníÞ ‚¥ðtLðu»te
Er‚ntË™t …tA÷t …t™t Vuhðþu ‚tu [tu¬Ë Mðhu fnuþu fu ð[™t{]‚
„wsht‚e ËtrníÞ™e yuf y™tu¾e yÂM{‚t Au.
yæÞtí{ y{]‚™e ¾tý Ë{t™ yt ð[™t{]‚ yu yæÞtí{
ËtrnÂíÞf ûtehËt„h™t Ëth Y… Ä]‚ y{]‚ Au. su rð™t {kÚt™u {éÞkw
Au. yux÷u s ©eS™wk f]…tðtõÞt{]‚ Au.
ËtrnÂíÞf ÿÂüyu „wsoh „eht™t yý{tu÷ ËtrníÞ{tk „ã-…ã
W¼Þûtuºtu Ëk«ŒtÞ™wk «Œt™ yrðM{hýeÞ Au. yuðwk ËtrníÞ fturðŒtu
{wõ‚fkXu fnu Au ‚u{tk …ý rðrðÄ ðÞ y™u fûtt™t ËtÄftu™u ð[™t{]‚
Ë[tux-Ëh¤ {t„oŒþo™ …wY …tzu Au.
 10
ð[™t{]‚ yux÷u ËtæÞ y™u ËtÄftu™e MVwŠ‚÷e „tuce. ð[™t{]‚
yux÷u „wsht‚e ¼t»tt™tu «Út{ „ã „úLÚt. ð[™t{]‚ yux÷u srx÷
ËtÄ™t{t„o™tu Ëh¤ Ë[tux W…Œuþ ð[™t{]‚ yux÷u «¿tt «ftþ Íe÷‚e
þçŒþÂõ‚. ð[™t{]‚ yux÷u „wsoh„ã rËÂØ™wk «Út{ rþ¾h. yt÷kftrhf
¼t»tt{tk fnuðwk ntuÞ ‚tu ð[™t{]‚ 19 {e ËŒe{tk „wsht‚™e „e‚t Au.
yæÞtí{htn™wk …tÚtuÞ Au. {tÞt™t [¢ÔÞqn ¼uŒ™™e f÷t þe¾ð™th
„wYŒuð Au. ËtÄf™e ËUfztu Ë{MÞtytu™e yuf s [tðe Au.
‘‘²ç‹Ý:E稄¢ ±ïÎæ:’’ su™t r™: ïtË ðuŒ Au . ‚u™w s ðtÜ{ÞY…
ð[™t{]‚ Au. ð[™t{]‚ þ猃úñ y™u …hƒúñ W¼Þ™wk yufY… Au.
þçŒtu™t {tæÞ{Úte ÔÞõ‚ ÚtðtÚte þ猃úñ ‚tu Au s …ý ‚u þçŒtu Ëtûtt‚T
…hƒúñ ðh‚t÷ rðnthe™t ntuðtÚte ‚u™u rþûtt…ºteð‚T ‚u™tÚte yr¼Òt
fnuðt{tk yr‚þÞtuÂõ‚ ™Úte. yux÷u s ð[™t{]‚™tu r™»ýt‚ W¼Þƒúñ
r™»ýt‚ {wõ‚tí{t ƒ™u Au ‚u{tk ftuE ËkŒun ™Úte. yux÷u s yu™wk ðtk[™-
{™™-r™rŒæÞtË- Ëtûttífth fhtðe þfu Au.
ð[™t{]‚ WŒT¼ð
¿tt™ «tr™wk Wå[‚h ËtÄ™ …rh«§ Au. …rh«§ yux÷u ðthkðth
…wAt‚t «§tu. ßÞtk ËwÄe ËkþÞþq¤ r™{qo¤ ™ ÚttÞ íÞtk ËwÄe «§ …wAe
þftÞ Au. yu rþ»Þ™tu yrÄfth Au. yu{tk yrððuf ™Úte. …ý “ç±±æÎæï
Ýñ± ÜU„üò: S±æ™æ²ïü‡æ ¨ã v±ç™„ì” suðe Zt÷ …nuhe™u y¿t-yÕ…¿t
Ä{torÄftrhytuyu, Œqr»t‚, {]‚«tÞ y™u …tu‚t™t ntÚt™tu ¾u÷ ƒ™tðe ŒeÄtu
n‚tu.
íÞthu ¼„ðt™ ©e Mðtr{™thtÞýu Mðtr©‚tu ËtÚtu ¿tt™„tuÂc fhe
™t™t{tk ™t™t ytr©‚™u «§-…rh«§™t {t„uo [t÷ðt™e ®n{‚ yt…e
¿tt™{t„o™t Œq»tý™u Œqh fÞwo y™u rþ»Þtu™t ÓŒÞ{tk ¿tt™Œe… «„xtÔÞt...
¿tt™™t {t„uo „wY Ët{u «§ fhðt™tu rþ»Þ™u fÞtk ËwÄe yrÄfth Au ?
‚u™tu W¥th ftheÞtýe™wk 1 ÷wk ð[™t{]‚ ðtk[ðtÚte s {¤e òÞ Au.
 11
…rh«§ …qýo rðht{ ËtÚtu s ¿tt™ rðftË™e fuuze{tk ftkxt …ÚthtÞ
Au y™u «§-…rh«§ Mð{tun r™{qo÷™™tu yuf «fth Au. su™u ËŒT„wY
y™u ËŒTrþ»Þ ƒu s Ë{S þfu Au. „e‚t{tk yswo™ 84 &÷tuf{tk ƒtuuÕÞtu
Au. yswo™™t «§ rð™t „e‚t ŒwøÄt{]‚™e Ätht ytftþ…w»… Þt
ðkæÞtËw‚Ë{ s fnuðtÞ yÚtto‚T yswo™™t «§ rð™t „e‚t ™rn. ‚u{s
Ënò™kŒeÞ ƒúñ‚usÚte …qýo Ëk‚tu-¼õ‚tuu™e «§tðr÷ Atuz‚t ð[™t{]‚™e
fÕ…™t …ý yþfÞ ÚtE …zu, …ý ¼„ðt™ ©e Mðtr{™thtÞý yuf
Ëðtuo…rh ¿tt™™t hts{t„o™t r™{to‚t Au. ‚uytu MðÞk …ý …rh«§{tk
òuztÞt y™u y™uf yuf™u …rh«§™t {t„uo ðtéÞt y™u yu™t {tæÞ{Úte
yæÞtí{™e ©uc‚{ ¿tt™„k„t ðntðe. su™u [th ËŒT„wÁ Ëk‚tuyu
r÷r…ƒØ fhe, su™u ytsu yt…ýu “ð[™t{]‚” ™t{Úte ytu¤¾eyu
Aeyu...
ð[™t{]‚™e feŠ‚Äò {krŒh rþ¾h …h™e Äò™e {tVf Vh‚e
hne Au ‚u™w «Út{ y™u {tir÷f fthý yu Au fu ƒtÌts„‚{tk þtk‚
Œu¾t‚t yk‚hSð™™t ‚tuVt™tu Œw:¾ ŒŒtuo™e ht{ƒtý yti»trÄytu ‚u{tk
ƒ‚tððt{tk ytðe Au. …rhýt{u ftuE …ý {snƒ-{X fu {krŒh™tu ÔÞÂõ‚
ßÞthu ‚u™u ðtk[u Au íÞthu ‚u™t yk‚h ytí{t™t ƒkÄ îth ÄztÄz ¾q÷e
òÞ Au. …rhýt{u ‚u™e M{]r‚ Ërh‚t{tk ð[™t{]‚™t þçŒtu Vw÷™e {tVf
‚h‚t hnu Au. Ët„h suðt „n™ ytæÞtÂí{õ‚t™t {tu‚e suðt ‚¥ðtu™u
ð[™t{]‚ ËtÄf™t ntÚt{tk ƒ‚tðe Œu Au. («. 20) fthý fu ‚u{™e ¿tt™
[[to fu Ä{o®[‚™ ‚tr¥ðf fh‚t, ™tÂM‚f ðÄthu Au. ©eS {nthts
‚kºt-{kºt{tk {t™‚t ™Úte …ý ËtÄf {txu ‚u{™e ðtýe s ftuE …ý
y{tu½{kºt fh‚t …ý ðÄw «¼tðþt¤e Ëtrƒ‚ ÚtE Au. yt W…htk‚
ð[™t{]‚™wk ðirþüÞ òýðwk ‚u{s òuðwk ntuÞ ‚tu ‚¥ð¿tt™™t „úLÚttu ðtk[ðt
òuEyu. ‚¥ð¿tt™ ËtrníÞ suðtu hË«Œ rð»tÞ ™Úte …ý ¼thu þw»f-
fXý-f…htu rð»tÞ Au. A‚tk „úÚk t™t WŒT„t‚t ¼„ðt™ ©e Mðtr{™thtÞý™t
fkX{tk òýu ftuÞ÷™tu {t¤tu ™ ntuÞ ! yuðe {]Œw¼t»ttÚte fXtuh-
 12
þw»f¿tt™™e Wßsz ðtrxft™u hË{Þ ÷e÷e [tŒh ytuZtze Au.
ºteS ðt‚ ð[™t{]‚ ËtÄf™e ûtr‚ytu™u ZkZtu¤ðt ‚u™t yk‚h™t
Ÿztý{tk «ðuþ fhu Au. ‚u™e …rh«§tí{f þ]]¾k÷t ËtÄf™e Ë{MÞt y™u
‚u™t Ë{tÄt™™e rŒþt{tk M…ü Ëkfu‚ fhu Au.
[tuÚte ðt‚ ‚tò ¾e÷u÷t …w»……hÚte ËqÞtuoŒÞ Út‚t s yu{ fnu‚t
Ítkf¤ rðŒtÞ Útðt ÷t„u Au ‚u{ ð[™t{]‚™tk ƒúñðtõÞtu™tu M…þo Út‚tk s
y¿tt™r‚r{h ‚Útt rðfthtu Œqh ÚtE òÞ Au. (ftrh.12) rŒÔÞt™w¼qr‚™tu
rðãwí[{ífth ËòoÞ Au. yk‚h™e ðtkˤe{tk yt™kŒ™e Vwkf Vhe ð¤u Au
y™u yntu...yntu....™t þçŒ {tÄwÞo™u sL{ yt…u Au.
ð[™t{]‚ V÷©wr‚
ð[™t{]‚™t …t™u-…t™u ¿tt™ Ërh‚t™wk Ëk„e‚, ¼Âõ‚™e r¼™tþ,
¿tt™™e „he{t y™u ytí{t-…h{tí{t™e y™w¼qr‚ „wkÚttÞu÷e Au ‚u™t
r™Þr{‚ ðtk[™Úte ytí{t-…h{tí{t W¼Þ ‚¥ð™u «íÞût fhe þftÞ Au.
yt „úkÚt™t yæÞÞ™ ŒhBÞt™ {tºt ft„¤ …h ÷¾u÷t yûthtu s ™rn
…ý {w{wûtwSð™™e ðtM‚rðf‚t r[ºttí{f ¼t»tt{tk ðtk[ðt, òuðt {¤u Au
yÚtto‚T ytí{MðY…™wk nwƒnwk r[ºt ™shu …zu Au. ðtM‚rðf‚t™e ËtÚtu
ËtÚtu ðtk[f™e ò‚™u ƒ‚tððt™e [{íftrhf þÂõ‚ ð[™t{]‚tu{tk Ëns
¼hu÷e Au. yux÷u yt „úkÚt™u ËtÄf™tu yheËtu fneyu ‚tu fkE ¾tuxwk ™rn.
yt „úkÚt™u ðtk[‚t þe¾u yu ytí{t-Mð™u ðtk[‚t þe¾e sþu.
Œwr™Þt¼h™t „úkÚt Ët„htu{tk zqƒfeytu {the™u ð[™t{]‚™wk ðt[k™
fh™th y{]‚ «tr™tu ytMðtŒ y™w¼ðu Au. Ëtûth y™u r™hûth
Q¼Þð„o™u yuf Ë{t™ ytf»toý sL{tðu Au. fthý fu yt fkE þçŒtu™t
ËtrÚtÞt ™Úte. yt‚tu …hƒúñ ðh‚t÷ rðnthe™tu yûthŒun Au. ytsu
ËíËk„eytu™t fkX{tkÚte ËhMð‚e™t Mºttu‚ ÷w Útðt ÷tøÞt Au, íÞthu
ð[™t{]‚™wk ðtk[™ {™™ r™rŒæÞtË fÕ…™t‚e‚ V¤™e y™w¼qr‚
fhtð™tYk Ëtrƒ‚ ÚtE þfu Au.
 13
…ý ð[™t{]‚™e Ëðtuo¥t{ {n¥tt fkEf y÷tirff Au y™u y…qðo Au.
{tuût {txu™t Äúwð „úkÚttu{tk su ‚u MðY…™t W…tËftuyu su‚u MðY…™u W…tMÞ
fÌtt Au. Ë™t‚™ ðirŒf rËØtk‚ yux÷tu ‚tu Ëðo„útÌt Au fu - “„}æï ±
ç±çÎy±æùç„}æëy²}æïç„ Ýæù‹²: Ћƒæ ç±l„ïù²Ýæ²” ““« « „ï ¿ææÝæóæ }æéçv„:”
suðe ðuŒÉ[tytu îtht yæÞtí{ {t„ouo W…tMÞ MðY…™e r…Atý yr™ðtÞo
Au. yu W…tMÞ MðY…™e M…ü‚t ht{tÞý-¼t„ð‚ fu ËíËk„eSð™™t
f‚to fhu ‚u™t fh‚t MðÞk W…tMÞ s …tu‚t™e ytu¤¾tý yt…u ‚u™e ‚tu÷u
ftuE ™ ytðu, ftuE™e ‚foƒØ Œ÷e÷tu ‚u™tÚte ðÄthu «{trý‚ ™t ÚtE
þfu. „.{. 9 {wk., 13 {wk, „. yk. 37 {wk 38 {wk rð„uhu ð[™t{]‚tu{tk
MðÞk ©enrhyu …tuu‚t™e ytu¤¾tý fhtðe Au, …ý ‚u™t {txu yuftkr‚f
…wY»t™t Ëuð™™e sYh Au yLÞÚtt ‚u MðY… ytu¤¾e þft‚w ™Úte yu{
ð‚o{t™ ËíËk„™t zntu¤t‚t ðt‚tðhý …hÚte Ëw¿ts™tu Ë{S þfu Au.
yM‚w.
yk‚{tk Ënò™kŒeÞ [u‚™t™u Sðk‚ ht¾ðt ft„¤ …h f÷{
[÷tðe y{]‚ yûthtu™t Ënthu ð[™t{]‚ suðt y{qÕÞ „úLÚt™wk Ëk…tŒ™
fh™th „wYðÞo©e {wõ‚{wr™ «{w¾ Ëk‚tu™t [hýtu{tk fturx-fturx ðkŒ™....
- ftuXthe þwfðÕ÷¼ŒtË™t sÞ Mðtr{™thtÞý
 14

«ftþfeÞ
Ëðtoð‚the …htí…h …hƒúñ ¼„ðt™©e Mðtr{™thtÞý™e …ht-
rŒÔÞ ðtýeY… y{]‚ð[™tu™t yûthŒun yt ‘‘ð[™t{]‚’’ „úkÚt™u ½ýt
r[h…wY»ttÚto™t yk‚u ÞÚtuü ™ðt Y…hk„ ËtÚtu «Út{ ytð]Â¥tY…u «rËØ
fh‚t yt™kŒ n»to y™w¼ðeyu Aeyu.
yt „úkÚthí™™t «ftþ™ {txu Ëk‚tuyu ¾qƒs ft¤S…qðof ‘‘xe{ðfo’’
fÞow Au. ð[™t{]‚™e {tir÷f‚t™u ÞÚttð‚ ht¾e™u s yt „úkÚt «rËØ ÚtE
hÌttu Au A‚tk ‚u™e ½ýe ƒÄe yt„ðe rðþu»t‚tytu Au.
yt „úkÚt{tk ð[™t{]‚™t WŒT„t™ Ë{Þu ©enrhyu «ƒtuuÄu÷ þtMºttu™t
ËkŒ¼tuo™u Ëh¤¼t»tt{tk ‘‘Vwx™tux’’{tk ytÃÞt Au. ð[™t{]‚{t ytð‚t
‚tÂ¥ðf þçŒtu™e ËtÚtu ËtÚtu YrZ„‚ ÷tuf¼t»tt™t y½ht þçŒtu™e Ëh¤
Ë{sw‚e …ý yt…e Au y™u ©eS{nthtsu Äthý fhu÷t þý„th-
ðMºttu™e …ý Ëh¤ A‚t rðrþü Ë{sw‚e hsw fhe Au. yt ftÞo {txu
y{u ƒnwÄt þçŒftu»t (¼„ðŒT „tu{kz¤)™tu Ënthtu ÷eÄtu Au.
„úkÚt™t yk‚{tk …rhrþü{tk þtuÄf‚to rðãtÚteo™e su{ ¾qƒs {nu™‚
ËtÚtu Ëkð‚, r‚rÚt, ‚the¾, {tË, ðth E.Ë. Œhuf™t ËwkŒh ftucf
ƒ™tðe™u {wõÞt Au. „Zzt-Ëthk„…wh-ftrhÞtýe-÷tuÞt-ðh‚t÷-y{ŒtðtŒ
y™u …k[t¤t; yt Ët‚uÞ MÚt¤tu™t, ËwkŒh r[ºttu su‚u «fhý™t «thk¼u
{qõÞt Au. ËtÚtu ËtÚtu ¾qƒs ytuAt þçŒtuu{tk ‚u Ät{tu{tk hnu÷t «ËtŒe™t
MÚt¤tu™e ÞtŒe y™u ‚u™e rð„‚ …ý yt…e Au suÚte Œþo™tÚteo ¼õ‚tuu™u
ƒÄts MÚtt™tu™t Œþo™™e ‚f {¤u.
¾tË, ð[™t{]‚™t yÇÞtËw y™u fÚtt-«ð[™ fh‚t Ëk‚tu-
¼õ‚tu™u yr‚þÞ W…Þtu„e ÚttÞ yuðe ‘‘yfthtrŒ¢{t™w¢{rýft’’ y™u
‘‘rð»tÞðth y™w¢{rýft’’ At…e Au. suÚte ð[™t{]‚™t ftuE yuf s
rðþu»t þ猙e M{]r‚ …hÚte ‚u ð[™t{]‚ þtuÄðt™wk ½ýw Ëh¤ …zþu. yhu
 15
! ‚u™tÚte …ý ðÄw Ëh¤‚t {txu Ä{o, ¼Âõ‚, ¿tt™, ðihtøÞ, r™ùÞ y™u
fÕÞtý suðt rð»tÞtu rð»tÞf ð[™t{]‚™t …t™u «r‚…trŒ‚ ‚{t{ rð„‚tu™u
‘‘rð»tÞðth y™w¢{rýft’’{tk Œþtoðe Au suÚte yuf s rð»tÞ™e Ëk…qýo
{trn‚e Ëh¤‚tÚte {¤e þfþu. xqkf{tk yt ð[™t{]‚ su™e …tËu ntuÞ ‚u™u
fE ðt‚, fÞt ð[™t{]‚{tk Au yu þtuÄðt™e ¾qƒs Ëh¤‚t ÚtE sþu.
yux÷u s yíÞth ËwÄe{tk «ftrþ‚ ytð]Â¥tytu{tk yt ytð]Â¥t rðrþü
ƒ™e hnuþu.
ð[™t{]‚ „úkÚt™t {{o¿t y™u {nt™ ƒúñr™c Ëk‚ðÞo …qßÞ…tŒ
þtMºteS Mðt{e™t ytþeðtoŒ y™u «uhýtÚte Ët‚-Ët‚ ð»toÚte yt „úkÚt™u
«ftrþ‚ fhðt «Þí™þe÷ n‚t. Ëti «Út{ðth E.Ë. 1999{tk ytðe s
he‚u yt „úkÚt «ftrþ‚ fhðt™e ½ýe ƒÄe ‚iÞthe fhu÷e íÞthÚte yts
ËwÄe yt ‚{t{ {trn‚eytu™u Mðt{e©e ~Þt{ðÕ÷¼ŒtËSyu Ët[ðe Au
‚u™e Ët¼th ™tUÄ ÷Eyu Aeyu.
Ëtht{tk ËtY ftÞo fhðt {txu Mðt{e©e Ëwðú‚ðÕ÷¼t[tÞo y™u
ftu.©e þwfðÕ÷¼ŒtËS Mðt{e Ë‚‚ {t„oÿüt ƒLÞt Au. ….¼.©e
Þtu„uþ¼tE Ëe. …xu÷ ‚Útt ….¼. ©e Äh{¼tE ƒe. …xu÷ (rþft„tu)yu
…ý ½ýe ƒÄe {nu™‚ fhe Au. ©eS{nthts y™u …qßÞ…tŒ þtMºteS
Mðt{e™e «ËL™‚t ¾t‚h ©e …qýðo Õ÷¼ŒtËS Mðt{e, ©e rŒÔÞðÕ÷¼ŒtËS
Mðt{e, ©e yt™kŒðÕ÷¼ŒtËS Mðt{e, ©e {ntðú‚ ¼„‚ rð„uhu Ëk‚tu-
…t»toŒtuyu ¾qƒ s [eðxÚte «wV ËkþtuÄ™ ftÞo fÞwo Au. xtEx÷ …us
({w¾…]c)Úte ÷E™u Œhuf «fhý …h rðrþü r[ºttkf™ {txu «rËØ
r[ºtfth©e V‚u®Ën¼tE yu. ðt¤tyu ¾qƒ s ÷t„ýe…qðof Ënfth
yt…e™u þ猙u r[ºtŒun ytÃÞtu Au ‚Útt Ëk«ŒtÞ™t «rËØ r«Lxh©e
yh®ðŒ¼tE zwk„htýe (©eS ytxo)yu yt „úkÚt™u ÔÞðÂMÚt‚ «eLxª„-
ƒtELzª„ fhe ytÃÞtu Au.
‚u{s yt „úkÚt «ftþ™ Ëuðt {txu ytŠÚtf ËnÞtu„e ƒ™u÷t y{tht
…h{ M™une ¼hõ‚hts ©e fwkðhS¼tE ft™S¼tE ðhËtýe ‚Útt ©e
 16
{tðS¼tE ft™S¼tE ðhËtýe - ™thý…h ¼qs (nt÷ ™ihtuƒe-fuLÞt)
y™u ©e …hƒ‚¼tE ÷t÷S¼tE …ªztuheÞt - Ëw¾…wh (htunt) ¼qs
(nt÷-™ihtuƒe fuLÞt, ‚Útt ©e ðt÷S¼tE hí™t¼tE rnhtýe -
{t™fwðt-¼qs (nt÷ ™ihtuƒe) yt …rhðthtu™tu ËkMÚtt ¾qƒ ¾qƒ yt¼th
{t™u Au.
yk‚{tk ‘‘xæÓÀ„: S¶HÝ¢ v±æçÐ |æ±y²ï± Ðí}ææ΄:’’ LÞtÞu õÞtkÞ
ftuE ûtr‚ hne sðt …t{e ntuÞ ‚tu yt… Ëw¿ts™tu sYhÚte nkËûtehLÞtÞu
Ëth „úný fhe y{the ûtr‚ytu™u {tV fhþtu yus.
yt ytð]Â¥t{tk «ÞtË fhðt A‚tk …ý su ûtr‚ytu hne „E ntuÞ
‚u {the yÕ… {r‚™e ¼q÷tu Au y™u su fkE yt…™u „BÞwk ntuÞ yÚtðt
Yr[fh ÷tøÞwk ntuÞ ‚u Ëðo „wYðÞo …qßÞ…tŒ þtMºteS Mðt{e™t ytþeðtoŒ
y™u Ëk‚tu™e yÚtt„ {nu™‚™wk V¤ Au.
¼ðŒeÞ
þt. Ëk‚ðÕ÷¼ŒtË

– ©e Mðtr{™thtÞý-„wYfw÷-fkzthe.
 17

ntŠŒf yr¼™kŒ™
Ëðto ð ‚the ¼„ðt™©e Mðtr{™thtÞý™e
…htðtýe™u yûthŒun yt…e™u {nt{wr™ ©e {wõ‚t™kŒ
Mðt{e «{w¾ Ëk‚tuyu Ëk…trŒ‚ fhu÷ „úkÚthí™ ð[™t{]‚™t
«ftþ™ Ë{Þu; ËíËk„-ËtrníÞ™t rðþu»t yÇÞtËe-
r™ctðt™, MðtæÞtÞþe÷ WŒth Œt™ðeh y™u …qßÞ…tŒ
þtMºteS Mðt{e™t …h{f]…t…tºt ¼õ‚hts
©e fwkðhS¼tE ft™S¼tE ðhËtýe
‚Útt
….¼.©e {tðS¼tE ft™S¼tE ðhËtýe
„t{-™thý…h-¼ws (nt÷-™ihtuƒe fuLÞt) yu
…tu‚t™t ….¼. y.r™. ŒtŒt©efhË™¼tE …hƒ‚¼tE
ðhËtýe, ….¼. y.r™. ŒtŒe©e ÷t÷ƒtE fhË™
…hƒ‚ ðhËtýe, y.r™. ¼tE©e ÷t÷S¼tE ft™S
fhË™ ðhËtýe™e …rðºt M{]r‚{tk; ‚u{™t {tuûttÚtuo
….¼.©e r…‚t©e ft™S¼tE fhË™ …hƒ‚ ðhËtýe,
….¼.©e {t‚w©e «u{ƒtE ft™S fhË™ ðhËtýe ™t
™t{u ytŠÚtf ËnÞtu„ ytÃÞtu Au.
….¼.©e fwkðhS¼tE ËV¤ Wãtu„…r‚ ntuðt
A‚t ËíËk„ ËtrníÞ™t ôzt yÇÞtËe Au. ËíËk„
ËtrníÞ rðftË{tk ‚u{™e yr‚ Yr[ Au ‚u{ýu ƒL™u
¼tEytuyu yt „úkÚthí™™t «ftþ™ {txu ytŠÚtf
ËnÞtu„ ytÃÞtu Au. yt …rhðth rŒ™ «r‚rŒ™ ËíËk„
y™u ÔÞðËtÞ-…trhðtrhf þtkr‚™t {t„uo yt„¤ ðÄu
yuðe «tÚto™t ËtÚtu ntŠŒf yr¼™kŒ™.
- „wÁfw÷ …rhðth, fkzthe

yfthtrŒ¢{t™w ¢ {rýft
yûth™t ƒu Mð\…™w k .......... „.«.21
yûthÄt{™e þtu ¼ t™w k ........... „.{.12
y¾‚h ztÌtt™w k .................. „.{.65
y¾k z ð] r ¥t™t [th W…tÞ™w k ... „.{.36
y¾k z ð] r ¥t™w k .................... „.«.1
y¿tt™e{tk yr‚þÞ y¿tt™e™w k „.«.20
yLðÞ ÔÞr‚hu f ™w k ............... „.«.7
Ëthk . 5, ðh.7
yÄo ƒ¤u ÷ t ftc™w k ............ „.«.28
yÄto rð{w ¾ ™w k .................... „.{.26
yð‚th su ð t òýu ‚tu ÿtu n ™w k . „.{.9
yð„w ý xtéÞt™t W…tÞ™w k ..... ftrh.9
yð‚th ÄÞto ™ t «Þtu s ™™k w .... ftrh.5
yrððu f ™w k ......................... „.«.16
ðh.19
yð„w ý ytÔÞtu - {tÚtw f…týq ... ÷tu Þ t.1
yü «fth™e {q Š ‚{t y¾k z
hÌtt™k w ............................. „.«.68
yËtÄthý {tu û t™t fthý™w k ... „.«.57
yËtÄthý M™u n ™w k .............. „.«.59
y{] ‚ y™u ˪„zeÞt
ðA™t„™w k ......................... „.«.62
yÞtu æ ÞtðtËe™e r™ct™w k ....... y{.3
yr‚fw Ë k „ ™w k ...................... „.{.18
y¼Þ…Œ™w k ........................ „.{.9
yÂø™{tk ƒes ™tÏÞt™w k ........ „.«.25
y¿tt™e™e Ë{sý ................ Ëthk.14
ytxe ™ …tzât™w k ............... „.yk . 27
ytftþ™wk ÷ûtý ................... „.«.12
yt sL{u rËØ Útðt™tu nu‚w ...... ÷tuÞt.1
ytíÞkr‚f {tuût nu‚w ............... Ëthk.11
„.{.2
ytíÞkr‚f «÷Þ .................... «.12,y{.2
yt™kŒ …t{ðt™tu W…tÞ ........... «.34
ytnth r™Þ{{tk fhðt™e he‚ ... „.yk.32
ytnth þwÂØ™e yt¿tt ............ „.«.18
ytftþ™e Wí…r‚-÷Þ™w k ........ „.«.46/ 65
ytí{ƒw r Ø™w k ...................... „.{.54
19
ytí{ ÿrü-ƒtÌt ÿrü ......... Ëthk . 10
ytí{r™ct-…r‚ðú ‚ t-ŒtË…ýt™w k „.{.62
ytí{r™ct y™u {tntíBÞ™t
ƒ¤™w k ............................. „.y.27
ytí{t™t Mð\…™e ðt‚to ™ w k .... „.y.27
ytí{t-y™tí{t™t rð[th™k w .... Ëth.12
ytí{Ë‚t Á…u hnu ‚u ™ t
÷ûtý™k w ........................... „.{.12
ytí{Œþo ™ ™w k ..................... ðh.11
ytí{¿tt™trŒf™u …tAt …tzðt™w k „ .{.26
ytíÞ®‚f fÕÞtý™w k ............. ftrh.7
ytþht™t \…™w k ................ ðh.5
yt…íft¤u Ë{sý
sýtÞ Au , ‚u ™ k w .................. „.«.74
ytk ƒ ÷e™t ƒes™w k ............... ftrh.12
yu f tu Ê nk ƒnw MÞt{ ©w r ‚™t
yÚto ™ w k ............................. „.«.41
yu f Œk z ð‚ yrÄf fÞtu o , ‚u ™ w k „.{.40
yu f tk r ‚f Ä{o { tk Ú te …zât™w k .... „.{.46
yu f tk r ‚f Ä{o …téÞt™w k ......... „.«.60
yuftkr‚f ¼õ‚ ..................... „.yk.33/
„.«.11-15, „.«.66, „.{.22
yuftkr‚f™tu «ðuþ .................. „.{.38
yu f tk r ‚f Ä{o ð t¤t™w k ............ „.«.21
yu f tŒþe™w k ....................... „.{.8
yu f yu f {tk ƒu ƒu yðMÚtt™w k . Ëthk . 6
yu f tu ‚ u h …rhÞt™t QØth™w k ... „.«.75
yk ‚ hÿrü™w k ...................... „.«.49
.................................... „.{.8
yk ‚ :fhý™t Mð\…™k w .......... „.«.62
yk „ ú u s su ð t {™ ErLÿÞtu ™ w k ... „.yk . 13
yk „ ytu ¤ ÏÞt™w k ................. „.«.47
yk‚ft¤u M{]r‚™wk V¤ ............. „.«.3
yk‚h ztu¤tE òÞ Au ............. „.{.32
yk‚h{tk „tV÷tE .................. „.«.18
yk‚h Ëq™w hnu .................... „.«.24
yk‚Þto{e …ýt™wk ðýo™ ............ „.«.41
yk‚:fhý S‚ðt™tu W…tÞ ........ ÷tuÞt.5
 20
yk‚:fhý þwÂØ-yþwÂØ™wk ........ „.«.8
ErLÿÞtu yk ‚ :fhý SíÞt™k w .... ÷tu Þ t.5
ErLÿÞtu yk ‚ :fhý™u y™w ¼ ð
…ntU å Þt™w k ......................... ÷tu Þ t.7
ErLÿÞtu ™ e r¢Þt þw r Ø™w k ....... „.«.8
ErLÿÞtu ™ e [k [ ¤‚t xtéÞt™k w ... ÷tu Þ t.8
EÞ¤ ¼{he™w k .................... ftrh.1
E»Þto ™ t Á…™w k ................... Ëthk . 8
ŸÄe Ë{sý™w k .................. „.{.18
W…tË™t™e rðõ‚e™w k ............. „.yk . 38
W…tË™t™e rðõ‚e™w k ............. ÷tu Þ t.11
W…tË™t ð‚u ytí{Œþo ™ ™k w .... „.yk . 36
W…tË™t™t ƒ¤™w k ............... „.«.56
W…tË™t™e ÿZ‚tðt¤t™k w ........ …k [ t.6
Qíf] ü „w ý ™e «tr™w k ........ „.yk . 24
Qft¾t[h™w k ...................... „.{.25
W…þ{™w k .......................... y{.3
Q…tË™t Á…e ðntý™w k ........ „.«.61
fht{‚™w k .......................... „.yk . 12
fhtu r ¤Þt™e ÷t¤™k w ............. ðh.18
f{o { tºt ¼Âõ‚\… ÚtÞt™k w ...... „.{.11
fÕÞtýftrh yËtÄthý
ËtÄ™™w k ........................... „.yk . 36
fÕÞtý™t s‚™™k w ............... „.«.35
f…t¤{tk ƒ¤ƒ¤‚t zt{™k w ..... „.«.44
f…xe r™»f…xe™w k ............... ÷tu Þ t.4
f…x™w k ............................. ÷tu Þ t.16
fÕÞtý™wk {tuxw ËtÄ™ ............. „.{.12
fÕÞtý™e EåAt ntuÞ ‚u™u ........ „.yk.7,
Ëthk.10, „.{.27, ðh.12
fÕÞtýfthe „wý ytððt™wk ........ „.«.77
.................................... Ëthk.2,18
fÕÞtý™t [th ËtÄ™™wk .......... „.{.35
fÕÞtý ™ Útðt™wk fthý .......... „.{.60,
63,68, ðh.11, yk.12
fÕÞtý -yfÕÞtý™wk .............. „.«.72,
75 …k.7, „.{.21
fÕÞtý™t nu‚wytu .................. „.«.14,
ðh.10, „.«.77, 78
Ëthk.13, „.{.32
yfthtrŒ¢{t™w¢ {rýft
„.yk.27,37
fÕÞtý™t {t„o{tk ¼uŒ™wk fthý ... ÷tuÞt.4
fÕÞtý™t {t„o{tk {tuxw rðΙ ..... yk.36,
.................................... „.{.26
fÕÞtý™wk …h{ fthý ............. ftrh.10
fÕÞtý™u yÚtuo ºtý yk„ ......... „.{.62
fÕÞtý™e þtMºteÞ her‚ .......... „.«.71
ftft¼tE™t «&™tu ™ w k ............ „.«.70
ft„Œe ÷ªƒq [q Ë ðt™k w .......... „.{.16
ft[ƒt™e su { ð] r ‚ Ëk f tu [ ™k w .. „.{.39
ftÞh y™u þw h ðeh ¼õ‚™w k ... „.{.62
ftÞMÚt™t yrððu f ™k w ............ „.yk . 14
ft„¤ ÷ÏÞt™w k ................... „.{.19
ftÞo fthý™w k .................... ÷tu Þ t.2
ft¾™t {w ð t¤t™k w ................ „.{.35
fthý þheh xtéÞt™k w .......... ftrh.12
rfrzÞtht™tu htu „ ™w k ............. „.«.18
fe‚o™ „tðt ™ „tðt™tu rððuf ... ÷tuÞt.6
fw … tºt™u Ë{trÄ ÚtÞt™t
fthý™w k ........................... ð.14
fw þ t„ú ƒw r Ø ðt¤t™k w ........... „.«.50
fw ‚ ht™t „÷w r zÞt™w k ............. Ëthk . 1
fq k [ e™w ............................. „.{.42
fu ð ÷ ƒú ñ ™e {q Š ‚ytu Au ‚u ™ k w . „.{.63
¢tu Ä ™w k ............................. ÷tu Þ t.1
„.yk . 34
fk „ t÷™t ÿütk ‚ u Ët[t
íÞt„e™k w ........................... „.«.36
f] ‚ æ™e Ëu ð fht{™k w .............. „.«.10
¾ht ¼õ‚™k w ...................... „.yk . 25
¾z ¾tðt™w k ...................... ftrh.3
¾th ¼q r {{tk ƒes ™tk Ï Þt™k w ... „.«.25
¾th ¼q r {™w k ...................... Ëthk . 18
¾e÷t™t ÿütk‚™wk .................. „.«.32
¾tux™wk ðýo™ ....................... „.«.56
„.«.24,31
„ý‚he™t nrh¼õ‚tu ™ k w ......... „.yk . 33
„{u ™ „{u ........................ „.«.37,
„.yk.25,26
„heƒ ntuÞ ™u .................... „.yk.25
 yfthtrŒ¢{t™w¢ {rýft
„heƒ™t y…{t™™wk V¤ .......... „.«.62
„heƒ™u Œw:¾ððt™wk V¤ .......... „.«.72
„htu ¤ e™t ÿütk ‚ ™k w .............. „.{.57
„w ý ™t ðu „ ™k w .................... „.«.58
„wý ytððt™tu nu‚w ................ ÷tuÞt.6
„wý™e «ð]Â¥t ‚Útt r™ð]r‚™tu nu‚w Ëthk.9
„wY…hk…ht™wk ðýo™ ................. ðh.18
„wýt‚e‚ ÂMÚtr‚™tu nu‚w ............ «.42
„]nMÚt ntuÞ ‚u …ý ............... „.«.38
„]nMÚt r™ðtoËr™f™e ©uc‚t ..... „.«.14
„]nMÚt Útðwk fu ËtÄw ............... „.yk.29
„tu…t¤t™kŒ Mðt{e™e «Ëkþt ....... „.{.56,62
„.yk.33
„tu ¤ tu òÕÞt™k w ................... „.{.66
„tu ƒ he Ë{sý™w k ................ Ëthk . 4
½tx™t zk Ë ƒu X t™k w .............. „.«.30
½tx ftu™u fnuðt ? ............... „.«.38
½tx xt¤ðt™tu W…tÞ .............. ÷tuÞt.6
„.«.44, Ëthk.12
½tx rð»tu .......................... „.yk.6
„.{.33
[xfe™t ði h tøÞ™k w ............... ftrh.7
[‚w Ô Þw o n ™e ðt‚™w k ................ „.«.66
[{ífthe ytÏÞt™™k w ............ „.yk . 17
[{ífthe æÞt™™w k ................ y{.1
[rhºt Y…e ò¤™k w ............... „.«.38
[{f …týtu ™ u ÷tu Z w .............. „.yk . 8
[t¤t [q Ú t‚tu Vhu ‚u ™ k w .......... „.«.23
[t¤u [Ze sðt™w k ................ „.{.52
[th «fth™t fw Ë k „ e™w k ......... „.«.48
[th «fth™t {tu x t …w Y »t™k w .... ðh.3
[th «fth™e r™ctðt¤t
÷ûtý™w k ........................... „.«.47
[th «fth™e {w  õ‚™w k .......... „.«.43
[th «fth™e ðtýe™k w ........... Ëthk . 6
[th þtMºtu fhe™u ¼„ðt™™u
òÛÞt™w k ........................... „.«.52
[th þtMºtu fhe™u ¼„ðt™™u
òÛÞt™w k ........................... ðh.2
r[‚™t Mð¼tð™w k ................. „.{.6
21
r[{™htðS™t «&™™w k .......... ðh.6
r[¥t™t rðhtuÄ™tu W…tÞ ........... „.«.25
r[¥t™wk Y… ......................... ftrh.4
r[Œtftþ™wk ......................... „.«.46
[tu h ™u ftk x tu ðtøÞtu ‚u ™ w k ....... „.«.70
[i‚LÞ {qŠ‚ …t»toŒ ................. „.«.71/37
[k[¤ Útðt™tu W…tÞ ............... ÷tuÞt.8
A «fth™t r™ùÞ™k w ........... ÷tu Þ t.12
A ËŒT „ w Á ytu ™ t «&™tu ™ w k ...... „.{.66
AtÞt™t ÿütk ‚ u æÞt™™w k ........ „.yk . 37
s„‚™t rð{w ¾ Sðtu ™ w k ......... „.{.17
s„‚™t ÷tu [ t™w k ................. „.{.50
s¤™t Vw ð tht™w k ................. ðh.4
s™f™e Ë{sý™w k .............. ðh.20
sL{ ¼q r {™e ðtË™t™w k ......... „.«.37
sL{ {hý r™ð]Â¥t™wk .............. Ëthk.11
„.{.10
òý…ýtY… Œhðtò™w k ........... „.yk . 9
Sð …h{u ï h™t yk þ ™Úte... . „.yk . 10
Sð™t ™tþ™k w ................... „.yk . 12
ðh.11
Sð™t fÕÞtý™k w ................. ðh.10
„.y.7
Sýt¼tE Œe÷„eh ÚtÞt, ‚u ™ w k . ÷tu Þ t.4
Sð y™u {™™e r{ºt‚t™w k ..... „.yk . 6
Sð Œu n {tk fu { hÌttu Au
‚u ™ e rð„‚™w k ..................... „.yk . 4
Sð y™u Ëtûte™t òý…ýt™w k ftrh.4
Sð™Œtu h e Y… ðt‚ .............. „.{.28
Sð™Œth ðt‚ .................... „.{.13
Sð yr‚ Ë{Úto ðt‚ ........... „.«.57
S‚urLÿÞ …wY»t™wk ÷ûtý ........... ðh.17
Sð Œun Œun «íÞu yuf Au fu ... „.«.13
Sð™t ™tþ ™wk ................... ðh.11
„.yk.12
Sð ™wk òý…ýkw ................... ftrh.4
su ™ t ni Þ t{tk ¼Âõ‚ ntu Þ ‚u ™ w k „.«.15
su™tu Sð yr‚ ƒr¤Þtu ntuÞ .... „.{.63
Íeýt¼tE™e «Ëkþt™wk .............. „.yk.1
ztht Œu ™ th ¼e{Ëu ™ ™k w ......... „.«.69
 22
Ztu h ÷tk Ä ý™w k .................... „.{.8
‚¥ðð™t ÷ûtý ‚Útt Wí…r‚™w k . „.«.12
‚¥ðu frh ¼„ðt™™u òÛÞt™w . „.«.63
‚¥ð sz Au fu [i ‚ LÞ ? ‚u ™ w k „.{.34
‚…™t ytŒu þ ™k w .................. ftrh.10
íÞt„™t Y…™w k .................... „.{.57
íÞt„ ™¼ðt ™ ™¼ðt™wk fthý . „.yk.29
íÞt„e …t…e™wk ÷ûtý .............. „.«.36
íÞt„e{tk {tuxuht™wk ÷ûtý ........... „.{.61
íÞt„e™wk Ët[w ÷ûtý .............. „.«.14
36,38
íÞt„e y™u „] n MÚt™e þtu ¼ t™w k „.{.52
íÞt„e™u «ð] r ¥t ½xu fu ™rn ?
‚u ™ w k ................................ ðh.17
íÞt„e™u ƒu fw ÷ ûtý™k w .......... „.yk . 19
‚eÚto û tu º t™w …t… .................. „.{.2
‚u s ™t …w k s ™w ..................... „.{.13
ºtý «fth™t ytþht™w k ........ „.«.33
ºtý «fth™t ði h tøÞ™w k ......... „.«.2
÷tu Þ t.1
Úttu h ™t Ítz™w k .................... „.{.32
ŒÞt y™u M™u n ™w k ............... „.yk . 3
ŒÞt¤w «f] r ¥t™w k .................. „.{.28
Œrhÿ…ýt{tk …w ð o ™ t ¼tu „ Ëtk ¼ hu
‚u ™ w k ................................ „.yk . 37
Œrhÿ™w k ............................ „.{.7
Œ…o ý ‚w Õ Þ ðt‚to ™ w k .............. „.«.47
Œþo ™ fÞto ™ e he‚™w k ............ Ëthk . 2
Œþo™ ðeËhðt ™ ðeËhðt™tuu nu‚w Ëthk.5
Œþo™ ftuE ft¤u ™ Útðt™wk
fthý .............................. ðh.15
Œþo™trŒf™tu ÞÚttÚto {rn{t ....... Ëthk.6
ŒtË™t ÷ûtý™w k .................. „.«.14
Œt¾ztu ËV¤ fÞto ™ w k ........... „.«.18
rŒÔÞ¼tð y™u {™w»Þ¼tð ........ ÷tuÞt.8
rŒÔÞ¼tð ðýo™ .................... …k[t.4
Œeðt suðt Ëí…wÁ»t ................ ðh.3
Œw:r¾Þtu ............................ „.yk.34
Œw÷o¼{tk Œw÷o¼ ...................... ÷tuÞt.6
Œw Ä {tk Ë…o ™ e ÷t¤ .............. ðh.12
yfthtrŒ¢{t™w¢ {rýft
„.yk . 12, 19,÷tu . 17
Œw ð to Ë t™t ‚t{Ëe Mð¼tð™w k .... Ëthk . 18
Œw ü y™u ËtÄw ™ t Ä{o ™ w k ....... „.«.69
Œw r »t‚ ƒw r Ø™k w .................... „.«.35
Œu þ ft¤trŒf™t «Ät™…ýt™w k ... „.«.78
Œu þ ft¤u yu f tk r ‚f Ä{o hÌtt™w k „.yk . 13
Œu þ ft¤trŒfu fhe™u …ht¼ð ™
…t{u ‚u ™ w k .......................... ÷tu Þ t.13
Œu n , fw Ë k „ y™u …w ð o
Ëk M fth™k w .......................... „.«.58
Œu n Y…e z„÷t™w k .................. „.«.44
Œun A‚t fÕÞtý™wk ................ ÷tuÞt.2
Œun™t Œtu»t™wk ...................... ftrh.3
Œun™t „wýu ð‚toð™w ............... Ëthk.2
Œun™u r™Þ{{tk fhðt .............. „.{.33
Œun {wõÞt Ë{u Ët{Úteo™wk .......... „.«.77
Œuntí{ƒwÂØ ÚtÞt™wk fthý ......... „.«.56
Œuntí{ƒwÂØ™tu Œtu»t ................ „.«.23
ŒiíÞ ÚtÞt™wk fthý ................ „.yk.22
ŒiíÞ™t fÕÞtý™wk fthý ........... „.yk.35
Œiðe ‚Útt ytËqhe™u ytu¤ÏÞt™e
he‚ ................................ „.yk.39
Œu n {w õ Þt Ë{u Ëthe ™hËe
ÂMÚtr‚™w k ........................... „.«.77
Œi ð e ytËw h e Sð™t ÷ûtý™w k .. ðh.7
Œi ð e ytËq h e Sð™t ÷ûtý™w k .. „.{.14
Œi ð e ytËq h e™u ytu ¤ ÏÞt™w k ..... „.yk . 14
Œi ð e ytËq h e ÚtÞt™t nu ‚ w ™ w k ... ðh.15
Œtu»t xt¤ðt™tu W…tÞ .............. ÷tuÞt.16,
ftrh.3
Œtu»tƒwÂØ™wk …¤ .................... ðh.12
Œk¼™wk ÷ûtý ....................... „.yk.26
„.«.52
Œk¼ õÞthu f¤tÞ .................. ÷tuÞt.5
ÿZtð™w k ............................ „.«.55
ÿZ r™ùÞ™wk V¤ ................. ðh.5
ÿZ rðïtË™wk fthý .............. „.«.78
ÿtun ÚtÞt™wk fthý ................ ÷tuÞt.17
ÿtun™wk fthý ‚Útt r™ðthý ...... „.{.40
ÿtun {tuxtu y…htÄ ................ „.«.71
 yfthtrŒ¢{t™w¢ {rýft
ÿtun™wk V¤ ......................... „.yk.12,22
ðh.11, {.28, 63
ÿtun™wk …t… ......................... „.yk.35
ÿtun ‚u þw ......................... ðh.2
Ä{to r Œf [th™u W…ßÞt™t
nu ‚ w ™ w k .............................. ÷tu Þ t.9
Ä{o { tk ¼Âõ‚ Ëh¾t „ti h ð™w k .. „.yk . 21
Ä{to r Œf™w ƒ¤ ð] r Ø …tBÞt™w k . „.«.29
Ätu ƒ e™t fw ‚ ht™t ÿütk ‚ ™w k .... ftrh.7
Ä{oðt¤t™wk ÷ûtý .................. Ëthk.10
Ä{o{tkÚte yt…‚ft¤u ™ …zðt™wk ... „.yk.24
„.«.54
Ä{o{tkÚte ™ …zðt™wk ............... Ëthk.13
ðh.3, „.{.4,15, „.yk.36
Ä{o{tk ÿZ hnuðt™tu W…tÞ ........ „.«.54
„.{.16
Ä{o™e y…uûtt ...................... „.«.19
Ä{o{tk ƒu yk‚htÞ ................. „.yk.26
Ä{o™wk …wÛÞ ™tþ .................. ðh.14
Äehs yz„ õÞthu hnu .......... „.«.61
Äehs yz„ õÞthu ™ hnu ....... „.«.25
æÞt™ õÞthu fhðkw ................. Ëthk.12
æÞt™{tk rððuf ..................... ÷tuÞt.11
æÞt™™e ÞwÂõ‚ ..................... „.«.32
™x™e {tÞt™w k .................... …k [ t.7
™hf su ð t Ëw ¾ ™w k ............... ðh.16,19
™h™thtÞý™t ‚…™w k ............ ftrh.5
™h™thtÞý …ÄhtÔÞt™w k ........ „.{.22
™…wkËf™wk ........................... „.«.17
ðh.12
™hf™e «tr ftu™u ............... „.{.11,49
„.«.42, …k[t.2
™ðt ytŒhðt¤t™wk ................. {.59
™hf™t îth™wk .................... „.«.78/26
™thtÞý y™u {w õ ‚™t ¼u Œ ™k w . ÷tu Þ t.13
™tŒth ™ Útðt™w k ................ „.{.12
™thŒS su ð e E»Þto ™ w k .......... „.«.4
™tÂM‚f y™u þw » fðu Œ tk r ‚™w k ... „.{.18
™tne Ätu E …q ò fÞto ™ w k ........ y{.2
™tÚt ¼õ‚™e «Ëkþt™wk ............ „.{.59
23
™tÂM‚f ftu™u fnuðtÞ ............. „.«.48,78
™tÂM‚f™wk ÷ûtý ................... Ëthk.13
ftrh.2,10, „.{.6,18
™tÂM‚f …ýt™tu nu‚w .............. „.«.68
r™íÞ y™u r™r{‚ «÷Þ™wk ........ „.«.12
r™Þ{ .............................. ðh.18
„.yk.34
r™htfth r™»tuÄ ................... „.«.66,71
r™„woý MðY… Ëk‚ ................. „.{.14
r™„woý ftu™u fnuðtÞ ? .......... „.{.8
r™„wý
o ¼tð™w ....................... ftrh.8
r™Œtuo»t Útðt™tu W…tÞ ............. „.«.24
r™¼oÞ Útðt™wk ...................... ðh.12
r™{to™e ËtÄw™tu Ä{o .............. „.«.62
r™Þ{, r™ùÞ ™u …ût™w k ....... „.{.61
r™Þ{ Y…e …tk s ht™k w ............ …k [ t.3
r™„w o ý ¼tð™w k ..................... „.«.26
r™ðto Ë r™f ÚtÞt™t nu ‚ w ™ w k ..... „.«.73
r™ŠðfÕ… Ë{trÄ™w k .............. „.{.14
ðh.1
r™Šðfth hÌtt™w k ................. ÷tu Þ t.10
r™Šðæ™ ¼Âõ‚™k w ................. „.{.32
„.yk . 5
r™»ft{e ð‚o { t™™w k .............. „.{.33
r™»ft{¼tðu ËíËk „ fÞto ™ w k .... „.«.70
r™»ft{e™u yrÄf «tr™w k ..... „.yk . 5
r™ùÞ xéÞt ™ xéÞt™w k ....... Ëthk . 13
r™ùÞY…e „¼o ™ t s‚™™w k ..... „.{.10
r™ùÞ ðzu {tu x â…™w k ........... „.52.31
r™»fw¤t™kŒ Mðt{e™e «Ëkþt™wk .... „.yk.26
r™ðtoËr™f ™wk ÷ûtý ............. „.yk.18
r™ðtoËr™f …h «ËL™‚t ......... „.{.50
r™ŠðfÕ… Ë{trÄ .................. „.«.25
r™ŠðfÕ… Ë{trÄðt¤tu ftuý ....... „.«.40
{.10
r™ŠðfÕ… Ë{trÄðt¤t {wõ‚ ....... „.«.39
r™ŠðfÕ… ÂMÚtr‚ðt¤t™t ð[™ .... „.«.42
r™Šðfth hÌtt™tu W…tÞ ........... ÷tuÞt.10
r™ð]Â¥tðt¤t íÞt„e™u ƒkÄ™ ....... ðh.17
r™ùÞ yz„ õÞthu ÚttÞ ......... „.«.70
 24
r™ùÞ ............................. ftrh.1,
÷tuÞt.12,18, „.«.75
r™ùÞ{tk ËkþÞ™wk fthý .......... …k[t.4
r™ùÞ {rn{t Ërn‚ .............. ðh.12,÷tu.3
r™ùÞ Ërn‚-hrn‚™t ½tx ...... „.«.72
r™ùÞ …rh…õð ntuÞ ‚u™wk ÷ûtý . „.«.63
r™ùÞ™wk V¤ ...................... „.«.62,78
r™»f…xe™wk ÷ûtý ................. ÷tuÞt.5
r™»ft{…ýw yuf hnu ‚tu .......... ÷tuÞt.6
r™»ft{e Útðt™t W…tÞ™wk .......... ÷tuÞt.6
r™»ft{ ¼õ‚ ...................... „.«.43
„.yk.5,28
™i r {»tthÛÞûtu º t™w k ................ Ëthk . 7
…r‚ðú ‚ t y™u þq h ðeh…ýt™w k ... „.{.5
…r‚ðú ‚ t™e xu f ™w k ................ „.yk . 16
…h{ fÕÞtý™w k ................... „.{.19
…h{ ¼t„ð‚ Ëk ‚ ™w k ............ „.{.23
…htu û t su ð w «íÞût™t {tntíBÞ™w k „ .{.21
…ût htÏÞt™w k ..................... „.{.60
…h{u ï h™t Ë{tðzeÞt™w k ........ „.{.18
…r‚ðú‚t™wk yk„ .................... „.{.1,÷tu.2
…r‚ðú‚t™e ¼Âõ‚™wk ................. „.«.26
…ðo‚¼tE™e «Ëkþt™wk ............... „.yk.22
…ût ht¾ðt{tk rððuf™wk ............. „.{.5
…txtu „tu X Þt™w k ................... „.yk . 15
…tzt ¾th™w k ...................... ftrh.9
…týe™tu ½ztu Ztu é Þt™w .......... „.«.23
…týe™e Ëu h ™w k ................... „.{.2
…t‚t¤ Ëw Ä e …] Ú ðe Vtxât™w k ... „.{.47
r…‚htE Œtðt™w k .................. „.{.25
…w Y »t «Þí™ y™u «¼q f] … t™w k . Ëthk . 11
…w Y »ttu ¥ t{¼è™t «&™™w k .......... „.{.64
…w Y »t «Þí™ fÕÞtý™w k ËtÄ™ . „.{.12
…wY»t ‚Útt …wY»ttu¥t{™t ¼uŒ™wk ...... „.{.31
…q A ÷u ÷ Ztu h ™w k .................... „.{.13
…tu ÷ t …tý™w k ...................... „.«.56
…k … t¤e ht¾u , ‚u ™ w k ............... ÷tu Þ t.6
…tk [ ðt‚to ™ t y™w Ë k Ä t™™w k ..... „.yk . 30
…tk [ ¾tËzt™w k ................... Ëthk . 10
«f] r ‚ {htu z Þt™w k ................. „.yk . 35
yfthtrŒ¢{t™w¢ {rýft
«íÞût „w Á Y… nrh™w k ........... „.yk . 2
«{tŒ y™u {tu n ™w k .............. Ëthk . 14
«f]r‚ xt¤ðt™tu W…tÞ ............ „.{.37
«f]r‚ Ëthe-™hËe Útðt™tu nu‚w ... ÷tuÞt.8
«„x Útðt™e he‚ ................. „.{.13
«„x…ýwk ............................ „.«.37,56
«íÞût …htuûtY…™wk ðýo™ ........... ðh.18
«íÞût r™ct™wk V¤ ............... „.«.9
«¼tþkfh™e «Ëkþt ................ „.yk.1
«ð]Â¥t A‚t r™ð]r‚ ................ „.yk.21
«ËL™ fhðt™tu W…tÞ ............ „.«.54,21
„.{.25
«thçÄ Yzt Útðt™tu nu‚w ........... „.«.58
«er‚ fhðt{tk rððuf ............... «.42
„.{.57
«er‚ ytí{t™u Ëòr‚ ............. „.{.43
«er‚™t {q¤ Ÿzt ................. Ëthk.16
«er‚ W…ßÞt™tu nu‚w ............... „.«.44
«er‚ ™ Útðt™wk fthý ............ „.yk.14
«er‚ y[¤ hnuðt™tu nu‚w ......... „.yk.13
«íÞût Mð\…{tk r™ct™w k ...... „.«.9
«ð] r ¥t y™u r™ð] r ¥t™e
Ë{t÷tu [ ™t™w k ..................... „.«.31
«íÞût y™u {t™Ëe =
ƒu «fth™e …w ò ™w k .............. Ëthk . 3
«thçÄ, f] … t y™u …w Y »t
«Þí™™w k ........................... „.«.29
«u { ™t ÷ûtý™w k ................... ftrh.11
«íÞût y™u …htu û t™w k ........... ðh.18
Vtxu ÷ ÷k „ tu x e y™u ‚w k ƒ ze™w k .. „.{.4
ƒ¤ …t{ðt™w k ..................... „.{.63
ƒ¤ƒ¤‚t zt{™w k ................ „.«.44
ƒ¤e htò™w k ...................... „.«.61
ƒtÌt ÿrü y™u ytí{ÿrü .... Ëthk . 10
ƒtnw ƒ ¤u ‚Útt ™tð{t ƒu Ë e
Ë{w ÿ ‚hðt™w k .................... „.«.37
ƒt¤f™t ntÚt{t
®[‚t{ýe Au ‚u ™ w k ................ „.«.24
ƒtrÄ‚t™w ð ] r ¥t™w k .................. „.y.4
ƒtE-¼tE™w …hM…h {tntíBÞ™wk ... „.yk.24
 yfthtrŒ¢{t™w¢ {rýft
ƒw r Øðt¤t™w k ...................... …k [ t.1
ƒwÂØ-ErLÿÞtu Ë]ßÞt™wk «Þtus™ .. ftrh.1
ƒwÂØ Œqr»t‚ Útðt™wk fthý ........ „.«.35
„.«.73,75, Ëthk.2,15,
„.{.19, „.yk.1
ƒwÂØ {r÷™ Útðt™tu nu‚w .......... „.«.55
ƒwÂØ{tk «ftþ ‚Útt ykÄfth™tu
nu‚w ................................. ÷tuÞt.6
ƒwÂØ{t™™t ÷ûtý ................. „.«.73,
…k[t.1,3, „.{.11,14
ƒwÂØ þtr…‚ ÚtÞt™tu xt¤ðt™tu
W…tÞ .............................. ftrh.2
ƒu Ëu ™ t™w k ........................ „.{.22
ƒu ðt‚u ƒ„tz™w k ................ „.{.12
ƒú ñ tk z ƒú ñ tk z «íÞu fÕÞtý™e
he‚™w k .............................. ÷tu Þ t.4
ƒú ñ MðY… «‚e™w k ............... „.{.43
ƒú ñ tk z Y…e „t{tu y™u ‚u ™ t
…xu ÷ tu ™ w k ........................... …k [ t.4
ƒúñ{Þ Œun …tBÞt™wk .............. „.«.1
ƒúñ htûtË™tu Œun …tBÞt™wk ....... „.«.18
ƒúñY… Útðt™tu W…tÞ ............. „.{.31,50
„.yk.10, Ëthk.9
ƒúñŠ»t™wk ÷ûtý .................... „.yk.27
ƒúñníÞt ‚wÕÞ …t… ................ „.«.72
ƒúñtrŒf{tk «ðuþ™wk ................ „.{.38
ƒúñtkz yýwË{t™ ................. „.{.42
¼õ‚™t yrððu f ™w k ............... ðh.18
¼õ‚™u {tu x t rðæ™™w k ........... „.yk . 8
¼Âõ‚{tk Ú te ƒu «fthu …tzât™w k „.yk . 28
¼õ‚¼u ¤ e {q Š ‚ òÞ Au , ‚u ™ w k . ftrh.11
¼õ‚™u Ëw ¾ Œw : ¾fthý™w k ...... „.«.34
¼„ðt™{t «ðu þ ™w k ............... „.{.38
¼„ðt™™t MðY…™t ÞÚttÚto
¿tt™™w k ............................ „.y.37
¼„ðt™™t {t„o { tÚte …zât™w k . „.yk . 28
¼„ðt™™t MðY…{t ‚¥ðtu ™ k w .... „.{.17
¼„ðt™™e {q Š ‚{k t nu ‚ ÚtÞt™w k Ëth.2
¼„ðt™™w r™„w o ý Ëw ¾
fu { sýtÞ ? .................... ðh.9
25
¼„ðt™ yûthÄt{ Ërn‚
rðhtsu Au . ....................... „.«.71
¼„ðt™™e …u X u Ëu ð ðt
Þtu ø Þ Ëk ‚ ™w ...................... „.yk . 26
¼„ðt™{t ytËÂõ‚ðt¤t™t
÷ûtý™w k ........................... „.{.29
¼„ðt™™u rð»tu s ðtË™t
hÌtt™w k ............................. „.yk . 34
¼„ðt™ y™u {trÞf
ytfth™t ¼u Œ ™w k ................. „.{.49
¼„ðt™{t {tÞt ™ Ë{sðt™w ðh.5
¼„ðt™™e EåAt yu s
«thçÄ™w k .......................... „.y.13
¼„ðt™u f¤ [ZtÔÞt™w k ........ „.«.34
¼õ‚™wk ÷ûtý ...................... „.{.10,
26,60
¼õ‚ LÞq™™wk ÷ûtý ............... Ëthk.15
¼õ‚ …tft™wk ÷ûtý ............... „.{.44
¼õ‚ …wht™wk ÷ûtý ................ „.{.26,
„.«.72
¼õ‚ «tf]‚™wk ÷ûtý ............... „.«.14
¼õ‚ ÞÚttÚto™wk ÷ûtý .............. „.{.57
¼õ‚ þqhðeh™wk ÷ûtý ............. ÷tuÞt.20
„.{.22
¼õ‚ r™{to™e ÷ûtý .............. „.«.56
¼õ‚ Ë{Úto™wk ÷ûtý ............... „.«.27
¼õ‚ Ët[t™wk ÷ûtý ............... „.{.38
¼õ‚ ¾ht™wk ÷ûtý ................ „.yk.25
¼õ‚ ftÞh™wk ÷ûtý .............. „.{.22
¼õ‚ …rh…qýo™wk ÷ûtý ............. ftrh.6
¼õ‚ ©uc™wk ÷ûtý ................ „.«.31
¼õ‚ y…õð™wk ÷ûtý ............. „.«.31
Ëthk.15
¼õ‚ Útðt™tu W…tÞ ............... „.«.49
¼õ‚™t Œþo™™wk V¤ .............. „.«.37
¼õ‚™t yð„wý™wk V¤ ........... „.{.11
¼õ‚™e Ëuðt™u ÿtun™wk V¤ ....... „.{.40
¼õ‚™e Ëuðt™wk V¤ ............... „.{.28
¼õ‚™u yËqh òýðt™tu nu‚w ...... „.{.40
¼Âõ‚™wk ÷ûtý ..................... ÷tuÞt.14,
 26
„.{.10, ðh.17, „.«.40
¼Âõ‚ r™ct ....................... „.«.47
¼Âõ‚ W…ßÞt™tu nu‚w .............. „.«.12
„.yk.5, ðh.3
¼Âõ‚ W…ßÞt™tu nu‚w .............. ÷tuÞt.9
¼Âõ‚ ÿZ Útðt™tu nu‚w ............ „.{.19
¼Âõ‚™t ƒ¤™w .................... „.«.29,72,
¼Âõ‚ ð]ÂØ™tu nu‚w ................. „.«.53,58
¼Âõ‚™wk yrÄf…ýw ................. „.{.10,26
ðh.3
¼Âõ‚™wk V¤ ....................... „.{.10,
„.yk.37
¼Âõ‚ r™ctðt¤t™e „r‚ ......... ftrh.1
¼Âõ‚™t ¾…ðt¤t™w ................ „.yk.27
¼Âõ‚ðt™™wk ÷ûtý ................. „.«.15
¼Âõ‚ y™u ¼t„ð‚ Ä{o yuf .... „.yk.21
¼Âõ‚ „{ðt ™ „{ðt™wk .......... „.{.52
¼Âõ‚™t {t™™wk .................... „.«.56
¼Âõ‚™u ytËwhe ................... ðh.11
¼Âõ‚ ðu~Þt™t suðe ............... „.{.19
¼Âõ‚ ÔÞr¼[trhýe™t suðwk ........ „.yk.16
¼Âõ‚{t„o{tk Œq»tý™wk ............... „.{.65
¼Âõ‚{tk {tuxw rðΙ ................ „.yk.8,33
¼Âõ‚™t Œi ð ‚™w k .................. „.{.10
¼Âõ‚ y™u Q…tË™t™t ¼u Œ ™w k „.«.40
¼õ‚ Ät{{t s òÞ Au ‚u ™ w k . „.«.14,
77, „.yk . 4,
„.{.66, ÷tu Þ t.3
¼„ðt™ yÚtðt Ëk‚ ËŒt …]ÂÚð{tk ðh.19
¼„ðt™™u ËtÄw™t ÿtun™wk V¤ .... ðh.15
¼„ðt™ fu Ëk‚™t y¼tð™wk V¤ „.{.46
¼„ðt™Úte Auxw hnu ™ne ......... „.{.33
¼„ðt™ fu Ëk‚™t Œþo™
Ëuðt™wk V¤ ........................ „.{.63
¼„ðt™™u htS /fwhtS fhðt™tuu . „.{.28
¼„ðt™{tk yuf ËtÚtu …k[
rð»tÞ™wk Ëw¾ ....................... „.y.27
¼„ðt™™t Œþo™™wk V¤ .......... „.{.49
¼„ðt™™t MðY…™wk ¿tt™ ......... „.yk.37
¼„ðt™ ™u Ëk‚ yus fÕÞtý .... „.{.59
yfthtrŒ¢{t™w¢ {rýft
¼„ðt™ …ý Yzwk ™t fhe þfu .. „.«.72
¼s™ r™ŠðΙ Útðt™wk ............. „.yk.6
¼s™™tu ÿZtð ™ hnuðt™wk ....... „.«.55
¼s™™tu {rn{t ................... „.{.62
¼s™ M{hý{tk Ëw¾ ™ ytððt™wk „.«.32,
„.yk.15
¼t÷[kÿ þuX™e «Ëkþt ............ „.{.59
¼qkzt …t…™ f{o™tu ™tþ .......... „.yk.14
¼qkzw Útðt™t fthýtu ................ ÷tuÞt.4,6/3,
„.«.18, „.{.28,40, ðh.12
{íËhðt¤t™w k ...................... ftrh.6
{™ SíÞt™w k ...................... Ëth.1
{™tu { Þ [¢™w k .................... Ëthk . 7
{™ ËtÚtu ÷ztE™t V¤™w k ...... ðh.1
{™™ îtht ƒú ñ ™t Ëk „ ™k w .... „.{.31
{™w » Þ¼tð{t rŒÔÞ¼tð™w k ....... …k [ t.4
{hýŒtu h e™w k ....................... „.{.46
{rn{t Ërn‚ r™ùÞ™w k ......... ðh.12
{nt {w ¾ o ™ w k ....................... „.«.55
{™ r™Šð»tÚte ÚtÞt™w k ........... ftrh.12
{™ ™t „wýu fu{ ð‚oðw ........... Ëthk.2
{™ ™t Œtu»t™wk .................... ftrh.3
{™ SíÞt™tu W…tÞ ............... „.yk.11
„.«.38, „.{.33
{™™u Sð™e r{ºt‚t™wk ............ „.yk.6
{™ {w¾e™wk ......................... Ëthk.13
{™tu{Þ [¢™e Ätht™wk ............ Ëthk.7
{Þtht{ ¼è™e «Ëkþt™wk .......... „.yk.26
{r÷™ ËkMfth xt¤ðt™tu W…tÞ ... „.«.58
{nt …t…eÚte ðÄw …t…e™wk .......... ðh.14,
„.y.21
{nt …t…e™t ÷ûtý™wk .............. ftrh.3
„.{.6
{tk [ t ¼õ‚™k w ..................... „.{.38
{™ ŒeÄw ntu Þ ‚u ™ t ÷ûtý™w k . „.«.73
{t™ Y…e ntzft™w k .............. „.{.41
{tÞt Ëw ¾ Y… fu Œw : ¾Y… ? ... ÷tu Þ t.10
{t™ xtéÞt™t Q…tÞ™w k ........ „.yk . 28
„.«.56, ÷tu Þ t.16
{t™Ëe …q ò ™w k .................... „.yk . 23
 yfthtrŒ¢{t™w¢ {rýft
{t™ fÞtk ËtY-™hËw ‚u ™ w k .... …k [ t.5
{tntíBÞ¿tt™u Ërn‚ r™ùÞ™w k . ÷tu Þ t.3
{tntíBÞ™t ytu Ú tu …t… fÞto ™ w k „.yk . 32
{tntíBÞY…e ¾xtE™w k ............ „.«.24
{tntíBÞ Þw õ ‚ ¼Âõ‚™w k ......... „.yk . 5
{tntíBÞ Ërn‚ r™ùÞ™w k ....... „.«.72
{t¤t y™u ¾e÷t™w k ............. „.«.32
{e™zeÞt ¼õ‚™w k ................. „.{.57
{w Š ‚ Y…e …‚k „ ™k w ................ ðh.4
{w õ ‚™t ¼u Œ ™w k .................... Ëth.17
{w ø Ät, {æÞt y™u «ti Z t™w k ..... Ëthk . 15
{w ¾ o ™ e {w k Í ðý™w k ................. Ëthk . 18
{w ¾ o ™ e Ë{sý™w k ................. „.{.8
r{ºt™t ÷ûtý™wk .................... „.yk.21
{wõ‚™t ¼uŒ™t ðýo™™wk ............ Ëthk.17
{wõ‚t™kŒ Mðt{e™e «Ëkþt™wk ....... „.{.62,
„.yk.33, ÷tuÞt.13, Ëthk.3,
„.{.18, 27,35
{w Í ðý {tu x e ¾tu x Au ‚u ™ w k .... ÷tu Þ t.4
{tu û tîth™w k ........................ „.«.54
{tu x t™u òýu yu ð tu ÚttÞ. ....... „.«.58
{tu x t{t fËh sýtÞ Au ‚u ™ t
fthý™w k ........................... „.yk . 16
{tu x t ËtÚtu ƒ™u ™rn. ......... ðh.16
{tu n WŒÞ ÚtÞt™w k ............... „.{.1
{tuxt …wY»t [th «fth™t .......... ðh.3
{tuxt …wY»t™t „wý „úný™wk V¤ .. „.«.58
{tuxt …wY»t htS…t™wk V¤ ......... „.«.56
{tuxt …wY»t™e Ëuðt™wk V¤ ....... „.«.55
ðh.3
{tuxt …wY»t™tu htS…tu {u¤ððt™e
yt¿tt .............................. {.27
{k r Œh ƒk Ä tÔÞt™t nu ‚ w ™ w k ........ „.{.27
{] í Þw ™ tu ¼Þ xtéÞt™w k ........... ÷tu Þ t.2
Þð™ Ëh¾t Sð™w k ............. „.{.6
ÞtŒð y™u QØð™w k ............ Ëthk . 3
Þw „ ™t Ä{o «ðo í Þt™w k fthý ... Ëthk . 9
hrËf ¼õ‚™w k .................... „.«.26
hrËf{t„o y™u ytí{¿tt™™w .. „.{.3
hnMÞ™w k ........................... „.{.50
27
hts ™er‚™w k ..................... „.{.12
htò™t ft{Œth su ð e ƒw r Ø™w k . „.y.38
Yr[™w k .............................. ÷tu Þ t.14
htu { tk r [‚ „tºtu „ŒT „ ŒT fk X .... Ëthk . 3
÷e÷t [rhºt Ëk ¼ the ht¾ðt™w . „.«.3
÷w f ‚Útt rn{™w k ................. „.{.12
÷k ƒ fhý™w k ........................ „.yk . 14
ð@™e ¾e÷e™w k ................... „.yk . 7
ðrýf™t ™t{t™w k ................. „.«.38
ðrýf™t ™t{t™k w ................. Ëthk 1 8
ðz r……¤™e zt¤™w k ............ „.«.13
ðzðtE™w k .......................... y{.3
ðæÞt ½xât™w k .................... „.«.53
ðÄðt ½xðt™k w .................... „.«.28
ðtË™t fw k r X‚ ÚtÞt™w k ........... ÷tu Þ t.16
ðtË™t r™ð] r ¥t™t W…tÞ™w k ..... Ëthk . 5
ðtË™t r™ð] r ¥t™t W…tÞ™w k ..... „.yk . 20
ðtË™t™w k .......................... „.«.11
ðtËr™f íÞt„e y™u
r™ðto Ë r™f „] ] n e™w k .............. „.{.25
ðtËw Œ u 𠼄ðt™{t «ðu þ ™w k .... „.yk . 33
rð»tÞY…e Äw ¤ .................... „.{.4
rð[th™u …tBÞt™w k ................ …k [ t.1
rðrÄ-r™»tu Ä ™w k .................... „.«.42
rððu f ™w k ........................... „.«.16
rððu f e-yrððu f e™w k ............... „.«.6
rðþÕÞfhý yti » trÄ™w k .......... „.y.39
rðïtËe, ¿tt™e, «e‚eðt¤tu
™u þw h ðeh™w k ..................... ÷tu Þ t.2
rð»tÞ™e r™ð] r ¥t™t fthý™w k ... Ëthk . 1
rð»tÞ ¾k z ™™w k ................... „.«.18
rðûtu … xtéÞt™w k .................. „.{.60
rð»tÞ SíÞt™w k ................... „.{.13
rð»tÞ™t y¼tð™w k ............... ÷tu Þ t.17
ðeË ftu » t™t «ðtn™w k ........... „.«.25
ðeË ðeË ð»to ™ t ƒu
nrh¼õ‚tu ™ w k ....................... „.yk . 29
ðu ~ Þt su ð e ¼Âõ‚™w k ............. „.{.19
ðk Œ w ™ t fe‚o ™ ™w k .................. „.{.48
ð] k Œ tð™ y™u ftþe™w k ........... „.yk . 10
 28
ÔÞðnth htÏÞt™w k ................ „.{.61
ÔÞðntrhf ƒw r Ø™w k .............. „.yk . 38
ð] r ‚™t ðu „ ™w k .................... ÷tu Þ t.10
þheh þhehe™w k .................. „.«.64
þtr…‚ ƒw r Ø™w k ................... ftrh.2
þw ¤ e™w Œw : ¾ ftk x u ............... „.«.70
þw f {w r ™ ƒnw {tu x t ËtÄw Au . ...ftrh.3
þw » fðu Œ tk ‚ ™t „ú k Ú t ©ðý™w k ..... „.{.19
©ðý, {™™, r™rŒæÞtË
y™u Ëtûttífth™w k ............... Ëthk . 3
©Øt™w k ............................ „.{.16
©eS {nthts™e «ËÒt‚t™w k ... „.yk . 25
ït™ su ð t ytËw h e Sð™w k ..... „.yk . 38
˾e-˾t™t ¼tð™w k ............ „.yk . 22
Ë„w ý -r™„w o ý ¼tð yûth{tk Au ,
‚u ™ w k ................................ „.{.42
Ë„w ý -r™„w o ý ¼tð™w k ............. ftrh.8
Ë{t™ ðtË™tðt¤t íÞt„e-
„] n e™w k ............................. „.«.14
Ë{trÄ™e he‚™w k ................. ðh.13
Ëz‚t¤t™t htk f ™w k ............... …k [ t.1
ËrðfÕ… r™ŠðfÕ… r™ùÞ™w k ... ÷tu Þ t.12
ËrðfÕ… r™ŠðfÕ…
r™ùðt¤t™t½tx™w k ............... „.«.63
ËrðfÕ… r™ŠðfÕ… Ë{trÄ™w k ... „.«.40
ËrðfÕ… r™ŠðfÕ…
ÂMÚtr‚ðt¤t™w k ..................... „.«.39
ËíÞ þti [ trŒf „w ý ytÔÞt™w k „.«.62
ËíËk „ {t fw Ë k „ ™w k ............... „.«.17
ËŒtÞ Ëw r ¾Þt hnu ð t™w k ......... „.yk . 8,38
Ë{trÄ rð™t þtk r ‚™w k ........... „.y.11
Ëk … q ý o ËíËk „ ÚtÞt™w k ........... ÷tu Þ t.1
Ë…u o fhzu ÷ e ytk „ ¤e™w k ......... „.«.18
Ëh¾e Ëu ð t™w k .................... ðh.5
Ëðu o yÚto rËØ ÚtÞt™w k ......... „.yk . 2
Ëðo Ú te yrÄf ËíËk „ ™k w ........ „.{.54
ËíËk „ Út‚t yk „ ƒk Ä tÞ Au . . „.yk . 2
Ëðo Ú te {tu x t …t…™w k ............. „.yk . 22
ËíËk „ e ™u þw k þw k òýðw ?
‚u ™ w k ................................ ðh.18
yfthtrŒ¢{t™w¢ {rýft
Ë{Úto Útft Íhýt™w k ............ „.«.27
Ë{w ÿ {t ™tk „ ¤ ™tk Ï Þt™w k ....... ftrh.1
Ë{w ÿ …týe su x ÷w {tk ™w k
Œw Ä ÄtÔÞt™w k ..................... „.yk . 39
Ëí…wY»t™t ytþht™wk V¤ ......... ðh.14
Ëí…wY»t™t „wý ytððt™tu nu‚w .... „.«.67
Ëí…wY»t™t ÿtun™wk V¤ ............. ðh.14
Ëí…wY»t™e Ë{sý ................. ÷tuÞt.11
Ëí…wY»t™u ¾h¾ht™wk fthý ........ „.{.46
Ëí…wY»t™u ‚eÚtoY… .................. ðh.14
Ëí…wY»t™tu {rn{t .................. ðh.11,yk.2
„.{.13
Ëí…wY»t™tu {rn{t òÛÞt™wk ËtÄ™ ðh.11
Ëí…wY»t{tk Œtu»t ™ ytððt™wk fthýðh.11
Ëí…wY»t{tk «er‚™wk V¤ ............. ðh.11
Ëtfth r™htfth ™w k ............ „.«.45
Ëtfh™t hË™e {q Š ‚™w k ......... …k [ t.7
ËtÄ™ y™u rËØ Œþt™w k ...... „.{.1
ËtÄw ™ u Ë{ÿrü ™ òu E yu ,
‚u ™ w k ................................ „.{.5
ËtÄw™t Ëk„™wk V¤ ................ „.«.21
ËtÄw™t A ÷ûtý .................. yk.35
ËtÄw™t ƒºteË ÷ûtý ytðt. ..... „.«.77
ËtÄw™e ytu¤¾tý ................. ðh.19
ËtÄw™e Ëuðt™wk y™u ¼„ðt™™e
Ëuðt™wk V¤ ........................ „.yk.35
ËtÄw™w {tntíBÞ ™u {t„o ™
Ë{òýtu ntuÞ ‚u™wk ................ „.yk.35
ËtÄw™w ÷ûtý ...................... «.44,yk.27
ËtÄw™u {t™ hrn‚ ð‚oðt™tu W…tÞ «.56
ËtÄw™tu Ä{o ........................ „.«.69
ËtÄw…ýwk ™ ytððt™wk fthý ...... „.«.44
ËtÄw (…tft)™wk ÷ûtý ............. „.{.33
ËtÄw …qhtu ™ fnuðt™tu nu‚w ....... «.77
ËtÄw{tk „wý y¾kz hnu ........... Ëthk.12
ËtÄw ({tuxt)™wk ÷ûtý ............. „.{.33
ËtÄw hnuðt ™ hnuðt™tu nu‚w ...... {.47
ËtÄw Y…u «„x ÚtÞt™wk «Þtus™ ... ðh.10
ËtÄw Y…u ¼„ðt™™t ÷ûtý ....... ðh.13
ËtÄw (©uc)™wk ÷ûtý ............. ftrh.3
 yfthtrŒ¢{t™w¢ {rýft
Ëe‚tS™e Ë{sý™w k ............. „.yk . 11
Ëw » tw B ýt ™tze™w k ................. „.«.65
Ëq Þ o [k ÿ ™t æÞt™™w k ............. y{.1
Ëtu ¤ ËtÄ™™w k ................... „.yk . 24
Ëtu ™ t™t Œtu h t™w k ................. „.yk . 21
Ëtu ™ e™e …u Z e™w k .................. „.{.55
Ëk ‚ ™e [hý hs™w k ............. „.«.37
Ëk « ŒtÞ™e …w r ü™w k ............... „.{.58
Ëk „ þw r Ø™w k ...................... ÷tu Þ t.6
Ëtk Ï ÞtrŒf™w k ...................... „.yk . 38
Ëk ‚ ™e {æÞ{t sL{ ÄÞto ™ w k .... „.{.48
Ëk ‚ ™t ÿtu n Úte ¼„ðt™™t
ÿtu n ™w k ............................. „.yk . 35
Ëk ‚ ™e Ëu ð tÚte ¼„ðt™™e
Ëu ð t™k w ............................. „.yk . 35
Ëk ‚ ™u htS-fw h tS fÞto ™ t
V¤™w k .............................. „.{.45
Ëk‚ òýðt™tu «fth .............. {.23/1
Ëk‚‚t ytððt™wk fthý ............ «.27
Ëk‚ ‚wÕÞ «tr .................... Ëthk.10
Ëk‚™t Œþo™™wk V¤ ............... {.63
Ëk‚ ÿtun™wk …t… ................... yk.35
Ëk‚ {æÞu sL{™e EåAt .......... „.{.48
Ëk‚™e «tÚto™t™wk V¤ .............. ÷tuÞt.6/14
Ëk‚ «tr™wk V¤ .................. „.{.59
Ëk‚™e {ÞtoŒt™tu nu‚w .............. «.68
Ëk‚™e Ëuðt™wk V¤ ................ {.63
Ëk‚™e rMÚtr‚ ...................... yk.9
Ëk‚ Œþo™ ¼„ðŒ Œþo™ ......... Ëthk.10
Ëk‚™wk ƒ¤ ðÄðt ½xðt™wk ........ «.70
Ëk‚™wk Y… .......................... «.70
Ëk‚™u htS-fwhtS fÞto™wk V¤ ... {.45
Ëk‚™u rð»tu ™tÂM‚f…ýw ytððt™tu
nu‚w ................................. «.68
Ëk‚™tu {rn{t òýðt™tu W…tÞ ... «.78
Ëk‚ {tntíBÞ ....................... ÷tuÞt.10,
{.14,22,59
Ëk‚ {rn{t ......................... «.27,37
29
Ëthk.10, ÷tuÞt.6, {.45,53
yk.26,27
Ëtk Ï Þ™u Þtu „ r™ct™w k ........... „.{.24
Ëtk Ï Þ™u Þtu „ ™w k .................. …k [ t.2
M{] r ‚ rð™t „tÞw k ‚u ™ „tÞt
su ð t™w k ............................. „.«.22
Mð¼tð, «f] r ‚ fu ðtË™t™w k ... „.yk . 20
Mð¼tð rð»tu þºtw … ýw htÏÞt™w k „.{.15
MÚtw ¤ , Ëw û { þheh™t ‚¥ð™w k .. Ëthk . 14
MðY… r™ct™w k ................... „.{.9
MðY… r™ct y™u Ä{o
r™ct™w k ........................... „.{.16
Mð¼trðf „w ý ðíÞto ™ w k ......... „.{.39
Mð¼trðf «f] r ‚ xtéÞt™w k ...... „.{.37
Mðt{e Ëu ð f ¼tð™w k ............. „.«.64
Mðt{e Ëu ð f ¼tð™w k ............. „.{.67
M™u n ™t Y…™w k .................... „.«.44
M‚w r ‚ ®™Œt™w k .................... ÷tu Þ t.17
ÂMÚt‚ «¿t™w k ...................... „.{.17
ÂMÚtr‚™t hnu ð t™w k ................ „.«.23
nrh¼õ‚tu ™ t yk „ fÌtt ‚u ™ w .. „.yk . 24
nðu ÷ e™w k ........................... „.«.18
nrhs™™t …k [ rð»tÞ™w k ........ „.«.32
nzftÞt ït™™e ÷t¤™w k ....... „.yk . 12
nehu fhe™u nehtu ®ðÄtÞt™w k ... „.«.51
nu ‚ Y… {tÞt™w k .................. …k [ t.3
nw k z e™w k ............................. „.{.6
¿t™tk þ ™t ði h tøÞ™w k ............. „.yk . 24
¿tt™™t nu ‚ ™t yk „ ™w k .......... „.yk . 1
¿tt™«÷Þ™w k ....................... „.«.24
¿tt™™u ytu Ú tu …t… fÞto ™ w k ..... „.52,37
¿tt™Þ¿t™w k ........................ „.{.8
¿tt™þÂõ‚, r¢ÞtþÂõ‚ ™u
EåAt þÂõ‚™w k .................... „.«.65
¿tt™e …ý «f] r ‚ Ëh¾w
yt[hý fhu . .. .................. „.{.37
¿tt™e S‚u r LÿÞ fu { Au ? .... ðh.17
 30 rð»tÞðth y™w ¢ {rýft

rð»tÞðth y™w¢ {rýft

¼„ðt™™tu r™ùÞ Œþo ™ fu { ÚttÞ ? .............. „.«.51
ftrh.1
r™ùÞ ftu ™ u fneyu ............ „.{.14
¼„ðt™™tu yz„ r™ùÞ fu {
ÿZ r™ùÞ™w k Y…
ÚttÞ ? .......................... „.«.63-70
„.{.14, ðh.1, „.«.62
¼„ðt™™tu r™ùÞ Úttðt™tu
¼„ðt™™tu r™ùÞ ftu ™ t
y™w ¢ { ............................ ftrh.1
Útfe ÚttÞ Au . ................... „.{.14
ErLÿÞw { tk , yk ‚ :fhý{tk ™u
htòY…u ™ u ËtÄw Y …u ¼„ðt™™t
Sð{tk r™ùÞ ntu Þ ‚u fu {
yð‚th ytu ¤ ¾ðt™tk ÷ûtý .... ð.10
òýðtu ............................. ftrh.1
¼„ðt™™tu yz„ r™ùÞ
Sð{tk ÚtÞu ÷ tu r™ùÞ W¥t{ Au ftrh.1
þtMºtu fhe™u s ÚttÞ Au ........ Ët.13
W¥t{, {æÞ{ ™u fr™c
¼„ðt™™w k {q ¤ MðY… ™u
ËrðfÕ… ™u r™ŠðfÕ… r™ùÞ™t
{™w » Þ MðY… òýe™u r™ùÞ
¼u Œ ™w k fthý ..................... ÷tu Þ t.12
fhðtu .............................. …k [ t.4
fr™c r™ùÞ Wíf] ü Útðt™tu
¼„ðt™™u {™w » Þ su ð t Útðt™w k
W…tÞ .............................. ÷tu Þ t.12
fthý .............................. …k [ t.4
r™ùÞðt¤t™t ÷ûtý Ë{sý™u
„.«.63,72
ð‚o™ ............................... ÷tu Þ t.18
¼„ðt™™t yð‚th™e {q Š ‚Þw k
„.«.78,63,66,9
rŒÔÞ y™u yi ï Þo þÂõ‚yu
{ntíBÞu Ërn‚ r™ùÞðt¤t™t
Þw õ ‚ ntu Þ Au .................... ÷tu Þ t.18
÷ûtý .............................. „.«.75
…k [ t.7
÷tu . 3
¼„ðt™™t «„x {™w » Þ MðY…™tu
{tntíBÞu Ërn‚ r™ùÞðt¤t™e
{rn{t (yi ï Þo ) ................. „.«.42
Ë{sý ............................ „.«.56
„.«.56,71,78, ftrh.8,ðh.13,
„.«.72, ðh.12
„.{.13,4-49
«íÞût ¼„ðt™™u rð»tu rŒÔÞ
¼„ðt™™u rð»tu Œtu » t
Ëtfth…ýt™e r™ct™tk ÷ûtý. …k [ t.7,
Œu ¾ ™tht™u …t… .................. „.«.24
ftrh.7
„.{. 53
ÿZ r™ct™e rËØ Œþt™w k
¼„ðt™™u rð»tu Œu n ¼tð ‚tu
÷ûtý .............................. ftrh.7
Þtu „ {tÞtyu fhe™u Au .......... …k [ t.7
¼„ðt™™t ÿZ r™ùÞ™w k V¤ . „.«.9
¼„ðt™™u rð»tu {™w » Þ ¼tð
„.«.24,31,59,62,63,72,77,78
…hX™tht {q Z Au ................ …k [ t.7
ftrh.7, „.«.÷tu Þ t.6,3
÷tu Þ t.18, „.«.66
ðh.1,12, „.{.13,10,14,17,61.
¼„ðt™™e sL{ ™u Œu n
rËrØÞw k …rh…õð r™ùðt¤t™u
{w õ Þt™e he‚ ..................... ÷tu Þ t.18
s ytðu Au . ..................... „.«.61
„.{.13
fu ð tu r™ùÞ x¤e òÞ Au ..... Ëthk . 13
{trÞf ErLÿÞw yk ‚ :fhýu fhe™u
{tntíBÞ òÛÞtk A‚tk
y{trÞf ¼„ðt™™tu r™ùÞ ™u
r™ùÞ{tk Ú te …zðt™tk fthý .... „.yk . 28
 rð»tÞðth y™w ¢ {rýft
r™ùÞ{tk z„{„tx Útðt™tu ™u
™ Útðt™tu nu ‚ w ................... „.{.59
ft[t r™ùÞðt¤t™tk ÷ûtý ™u
Ë{sý ............................ ÷tu Þ t.18
…k [ t.4, „.«.63,71,72,75
r™ùÞ{tk ft[…ðt¤t™u LÞw ™ ‚t ™u
fÕÞtý{tk rðæ™ .................. „.«.63
„.«.24,34,73,72
„.{.14,24, ðh.1,12
r™ùðt¤tu A‚tk ftu ™ t {w ¾ Úte ¼„ðt™™e
ðt‚ …ý ™ Ëtk ¼ ¤ðe .......... „.«.9
ðh.12
r™ùÞ s ™Úte yu { ftu ™ u
fnu ð tÞ ? ........................ „.«.68,66
r™ùÞ{tk Ëk þ Þ Útðt™tu ™u
™ Útðt™tu nu ‚ w ................... …k [ t.4
r™ùÞ{tk Ëk þ Þðt¤t™u LÞw ™ ‚t
…k [ t.7, ÷tu Þ t.18
«„x ¼„ðt™™u rŒÔÞ
Ë{sðt™w k V¤ ................... ðh.5
…k [ t.7, „.{.17
r™ùÞ A‚tk Yzt „w ý fu {
ytð‚t ™Úte ? .................. „.«.62.
r™ùÞ A‚t f] ‚ tÚto … ýw k fu {
{™t‚w k ™Úte ? ................... „.«.24
Œk ¼ u fhe™u ð‚o { t™ ™u r™ùÞ
ntu Þ ‚u fu { f¤tÞ ? ......... ÷tu Þ t.5
ðh.5
Œk ¼ u fhe™u r™ùÞ ©enrh™u
™ „{u ............................ „.y.26
fÞtu ½tx r™ùÞ ™u
ð‚o { t™{tk Ú te …tzu ™u fÞtu ½tx
™ …tzu ? ........................ ÷tu Þ t.5
W¥t{, {æÞ{ ™u fr™ü ºtý
«fthu ¼„ðt™™t ¿tt™™w k
MðY… .............................. ÷tu Þ t.1
r™ùÞðt¤t™u Ä{o ™ e
ytð~Þf‚t ....................... „.«.77
¼„ðt™™w k MðY… ‚Útt {rn{t
¼„ðt™ ‚Útt {w õ ‚
31
yûthÄt{{tk ËŒtrŒÔÞ Ëtfth
Au . ................................. „.«.21,
„.«.63,64,71, 4 …k [ t.7,
÷tu . 14, „.{.64,50, „.yk . 7,
30,31,36, ðh.9,12
¼„ðt™™t y™trŒ {q ¤
MðY…™w k ðýo ™
…k . 4, ÷tu . 18, „.{.13
¼„ðt™ Ëk ƒ k Ä e y÷ti r ff
Ëw ¾ ™w k ðýo ™ ..................... …k [ t.1,4
÷tu . .18, „.{.13
Ëthk . 1, „.yk . 27,28,39,
ðh.9, {.1
¼„ðt™ Ëðo ™ t fthý Au ..... „.«.51
÷tu Þ t.2, „.«.63
¼„ðt™ Ëðo ™ t f‚to Au ....... „.{.21
ft.10, ðh.2
¼„ðt™ Ëðo Ú te Ë{Úto Au ...... „.«.72
„.«.63,ft.1,
÷tu . 1,7 …k [ t.h,4 „.{.31
¼„ðt™ ftÞo fthýY…u fu {
hÌtt Au ? ....................... „.«.41,63,
…k [ t.7, „.{.10,17,
÷tu Þ t.7, ftrh.8
¼„ðt™™u yð‚th ÄÞto ™ w
«Þtu s ™ ........................... ftrh.5
„.{.46,19
yð‚th Ähðt™tu «fth ........ „.«.63
ði h ts …w Y »t îthtyu
yð‚th™e Ë{sý ............... „.{.31
¼„ðt™ yûthÄt{{tk hÌtt
Útfts y™k ‚ Xu f týu y™k ‚ Y…u
Œu ¾ tÞ Au ......................... ÷tu . 4,18
„.{.42,64, yk . 37, ðh.13
¼„ðt™™w k yk ‚ Þto r {…ýu
ÔÞt…f…ýw k ......................... „.{.10,
„.{. 31,45, „.«.45,63,
ft.4, ÷tu . 4,15, ðh.4,
„.{., „.yk . 4
¼„ðt™™w k f{o V ¤ «Œt‚t…ýw k .. Ëthk . 6
 32 rð»tÞðth y™w ¢ {rýft
„.«.13,65, „.{.21, ¼„ðt™™tu {rn{t yrÄf
ðh.6 „.yk . 37 yrÄf fu { sýt‚tu òÞ ? ... Ëthk . 17
¼„ðt™™w k Ë„w ý r™„w o ý …ýw k .. ft.8 ¼„ðt™™t MðY…™w k Ëk … q ý o
„.«.66, „.{.31 ¿tt™ õÞthu ÚttÞ Au ? ........ „.«.52
¼„ðt™™w k yLðÞ ÔÞr‚hu f …ýw k „.«.7 ðh.2
Ëthk . 5, ðh.7 ¼„ðt™™w k {tntíBÞ ftu ™ t Útfe
¼„ðt™™w k yrîr‚Þ…ýw k ........ ÷tu Þ t.13 sýtÞ Au ......................... „.«.1,21
…k [ t.2, „.yk . 37 ¼„ðt™™tu {rn{t fu {
™thtÞý™u ÷E™u s ƒeò{tk rð[thðtu ? ....................... Ëthk . 9
{tu x … fnu ð tÞ Au ................ ÷tu Þ t.13 „.«.56, „.yk . 35
™thtÞý suðtu ftuE Útt‚tu ™Úte .. ftrh.10 ¼„ðt™™tu {rn{t Ë{sðt™e
„.yk . 39, ÷tu Þ t.13 Ët[t ¼õ‚™e he‚ .............. „.yk . 32
¼„ðt™™tu {rn{t y…th Au .. „.{.67 ¼„ðt™™w k ™u Ëk ‚ ™w k {tntíBÞ
„.yk . 37 y¾k z ntu Þ ‚u fu { sýtÞ ? . „.yk . 14
™thtÞý™u {w õ ‚™u Ëh¾t ¼„ðt™™w k {tntíBÞ Ë{s™thtu
fnu ð t™w k …t… ..................... ÷tu Þ t.13 fu { Ë{su ‚u Ä{o { tk hnu ð tÞ. . „.{.4
ftrh.10 „.yk . 26
¼„ðt™ f‚w O { f‚w O ™u fu ð tu {rn{t Ä{o …t¤ðt{tk
yLÞÚttf‚w O Au ................... „.{.21 yk ‚ htÞY… Au .................... „.yk . 26
÷tu Þ t.13,17, «.….56 {rn{tðt¤t™u …ý Œtu » t ™zât
¼„ðt™™w k ytí{t™u yûth rð™t ™rn hnu .................. Ëthk . 14
Útfe rð÷ûtý…ýw k ................ „.«.64 ¼„ðt™ Ëk ƒ k Ä e Ëw ¾ ™u ftu ý
¼„ðt™ Ëðo ™ t ytí{t…ýu …t{u ? ............................ „.yk . 28
hÌtt Au ........................... „.«.64 ¼„ðt™™tu {rn{t òýðtÚte
÷tu Þ t.10, ftrh.8 V¤ ................................ „.«.24
¼„ðt™™w k {tÞtyu fhe™u „.«.56,57,58,73,78
r™÷u o … …ýw k ......................... „.{.17 „.yk . 28, ftrh.1,8,9,10
„.{.65, ftrh.8 ÷tu Þ t.13 ÷tu Þ t.1,17,10,16, …k . 1,
¼„ðt™™u rð»tu ¿tt™þÂõ‚ „.{.4,16,57
r¢ÞtþÂõ‚ ™u EåAtþÂõ‚ fu { ðh.2, Ëthk . 1,5
Ë{sðe ? ........................ „.«.65 ¼„ðt™™w k {tntíBÞ Ë{sðt{tk
¼„ðt™{tk y™u f f¤t ¾t{eÚte LÞw ™ ‚t .................. „.«.24
hne Au ............................ „.yk . 39 „.«.25,56,78
{™ ðtýe Útfe …h ™u „.{.4, ÷tu Þ t.16,17
y„tu [ h ¼„ðt™™u «íÞût ¼„ðt™™u Ëðo f‚to ™
Œu ¾ tÞt™tu nu ‚ w .................... „.«.78 òýðtÚte LÞw ™ ‚t (…t…) ....... ðh.2
¼„ðt™™e «r‚{t ‚Útt Ëk ‚ {tk ftrh.10
¼„ðt™ y¾k z hÌtt Au ........ „.«.68 …k r z‚™u ¼„ðt™™tu {rn{t ™
…h{u ï h™ts yr‚þÞ ƒ¤™tu Ë{òÞt™tu nu ‚ w .................. ðh.11
Ë{Þ ............................... ðh.6 ¼„ðt™™w k {tntíBÞ Ë{s™tht
 rð»tÞðth y™w ¢ {rýft
¼õ‚™u Ä{o ™ e ytð~Þf‚t ..... „.yk . 32
{rn{t™tu ytu Ú t ÷E™u {tu ¤ eðt‚
fh™tht™u «tÞrù‚ ............. „.«.17
¼„ðt™™tu {rn{t òÛÞtu s ™Úte
yu { õÞtk Ëw Ä e fnu ð tÞ ? .... „.{.4
„.yk . 28
W…tË™t
W…tË™t™w k Y… ................... „.«.40
„.yk . 35
W…tË™t ftu ý u fhðe ? ....... „.{.39
Ëtfth™e W…tË™t fhðt™e
©e nrh™e yt¿tt ............... „.{.39
W…tË™t™e ytð~Þf‚t ......... „.«.56,61
„.yk . 36,„.{.35
fÞt MðY…™e W…tË™t
fhðe ? .......................... ÷tu . 12,14
„.yk . 30, „.{.50,3, yk . 38
W…tË™t{tk …r‚ðú ‚ t…ýt™e
xuf ................................. „.{.19
÷tu . 11, „.yk . 16
W…tË™t ÿZ fu { Út‚e òÞ ? Ëthk . 17
W…tË™t™t ƒ¤ðt¤t™e Ë{sý . „.«.56
ÿZ ytþhtðt¤tyu fu { ð‚o ð w k ? „.yk . 7
W…tË™t™e …w r ü™tu nu ‚ w ....... „.{.27
Œk ¼ e W…tË™tðt¤tu ftu ý ? ... „.«.52
W…tË™t hrn‚™t Ëk „ ™tu íÞt„
fhðt™e ©enrh™e yt¿tt ...... ftrh.10
W…tË™t™e ÿZ‚tðt¤t™u V¤
«tr .............................. …k.7,„.yk.7
Ëk þ Þðt¤t™u LÞw ™ ‚t ............ …k [ t.7
W…tË™t™t Þtu ø Þ y™u yÞtu ø Þ
¼u Œ ™e Ë{sý ................... ðh.18
Ëtfth r™ct Ëtfth MðY…™w k
«r‚…tŒ™ (r™Y…ý) ............. „.«.45,
„.«.64,71
„.{.10, …k . 7, ðh.2
Ëtfth MðY…{tk ytþk f tytu ™ w k
Ë{tÄt™ ........................... „.«.45
„.«.66,71,64, ftrh.7
Ëtfth™e …rh…õð r™ctðt¤t™tk
33
÷ûtý .............................. …k [ t.7
Ëtfthr™ct ftu ™ tÚtfe …{tÞ
Au .................................. „.«.64
¼„ðt™™t MðY… Ëk ƒ k Ä e {q ¾ o ™ e
Ë{sý ............................ …k [ t.7
Ëtfth™e r™ctðt¤t™e {n¥tt
™u ‚u ™ u V¤ ...................... „.«.37
„.«.64, „.{.39
„.{.10, ðh.2
Ëtfth™e r™ct hrn‚
(r™htfth™e r™ctðt¤t)™u
LÞw ™ ‚t ............................ „.«.37
„.«.64,71, ÷tu . 16, „.{.39
„.{.9, ðh.1
¼„ðt™™u rð»tu Mðt{eËu ð f…ýw k
yûthÄt{{tk {w õ ‚ ¼„ðt™™e
Ëu ð t{tk hnu Au ................... „.«.21
„.«.63,64, „.yk . 22,38
yûthÄt{{tk ™thtÞý ™u
{w õ ‚{tk ¼u Œ ....................... ÷tu Þ t.13
÷tu Þ t.15, „.{.67
yk . 37,ftrh.10
™thtÞý™u {w õ ‚™u Ëh¾t fnu h ™th™u
…t… ™u ‚u ™ t Ëk „ ™tu r™»tu Ä .. ftrh.10
÷tu Þ t.13
©enrh™u yð‚the Ë{sðt™e
ytð~Þf‚t ....................... „.{.9
„.yk . 36, „.{.13
yð‚the ™u Ëðtu o … rh Ë{sðt™e
he‚, ¼q ‚ ¼rð»Þ ™u ð‚o { t™
ºtýu ft¤™tk Ëðo ytùÞo ™ t
f‚to «„x ¼„ðt™
(©eS {nthts) Au ............. „.«.27
©e f] » ýtð‚th™u rð»tu
Ëðtu o … rh…ýt™w k fthý fne™u
«„x ¼„ðt™™u
(©eS {nthts™u ) Ëðtu o … rh ™u
Ëðo ™ t fthý fÌtt Au ......... …k [ t.6
ðtËw Œ u ð ™e W…tË™t fh‚tk
…w Á »ttu ¥ t{™e W…tË™t
 34
yrÄf Au ......................... …k [ t.6
÷tu Þ t.12
©e{ŒT ¼t„ð‚{tk fÌtt su
ðtËw Œ u ð ‚u ™ t …ý fthý ©eS
{nthts Au
„.«.66,78, „.{.39,64,
…k . 6, „.yk . 38, Ëthk . 1
Ëðu o yð‚th™t fthý
yûtht‚e‚ …w Y »ttu ¥ t{ ™thtÞý
(©eS {nthts) Au . ........... „.«.78
ðh.12, „.{.13
…htu û t…ýu fhu ÷ e W…tË™t™e
ðt‚. ............................... …k [ t.1
¼„ðt™™t yûthÄt{™e «trÂ
ƒeòk Ät{™e «tr fh‚tk
Œw ÷ o ¼ Au .......................... Ëthk . 11
©eS{nthts yûtht‚e‚
…wÁ»ttu¥t{™thtÞý yð‚the Au. .. ftrh.8
„.{.13, „.«.24,31
„.yk . 31,35,36,2,38,21
©eS {nthts™u rð»tu
yð‚the…ýt™e r™ctðt¤t™u
V¤ ................................ …k [ t.6
„.{.9,13
„.yk . 35, „.«.…7,78
yð‚the…ýt™e ðt‚to ™ tu rðþu » t
{rn{t y™u ‚u ðt‚to Ë{sðt™e
©enrh™e yt¿tt ................. „.{.9,13
¼„ðt™™w k yð‚the MðY…
ÞÚttÚto Ë{òÞw k ntu Þ ‚u ™ tk
÷ûtý MðY…r™ct{tk ............ „.{.13
¾t{eðt¤t™u LÞq ™ ‚t ............. „.{.9,13,
MðY…r™ct™t ƒ¤™tu «‚t… ... „.{.9
MðY…r™ct yt„¤ Ä{o ™ u „ti ý
fÌtt™tu nu ‚ w ...................... „.{.9
MðY…r™ct htÏÞtÚte Ä{o r ™ct
ÿZ…ýu hnu þ u ..................... „.{.16
©enrh™t Ëðu o yð‚th
…q ß Þ Au .......................... „.yk . 38
„.«.3, „.{.35,64
rð»tÞðth y™w ¢ {rýft
¼„ðt™™tu Ëk ƒ k Ä ‚Útt r™ðtË
¼„ðt™™tu Ëk ƒ k Ä ÚtÞtu õÞthu
fnu ð tÞ ............................ „.«.62
¼„ðt™™tu Ëtûtt‚ Ëk ƒ k Ä ftu ™ u
ntu Þ ............................... „.yk . 27
¼„ðt™™tu Ëk ƒ k Ä õÞthu ÚttÞ
Au .................................. „.{.8
¼„ðt™™t Ëk ƒ k Ä ™w k V¤
(yi ï Þo ) .......................... „.«.62
¼„ðt™™t Ëk ƒ k Ä ™u …t{u ‚u
r™„w o ý Au ........................ „.{.8,14
ðh.18
¼„ðt™™t Ëk ƒ k Ä Úte Ëw ¾ ™u
«tr ÚttÞ Au . .................. …k [ t.1
¼„ðt™ fu ð t ¼õ‚{tk r™ðtË
fhe™u hnu Au . .................. „.«.68
«.h7,…6, „.yk . 3…
su ™ t ÓŒÞ{tk ¼„ðt™™tu
r™ðtË ntu Þ ‚u ™ e Ët{Úteo ..... „.«.27
ËíËk „
ËíËk „ ™e {n¥tt ................. „.yk . 2
„.{.54,9
r™»ft{…ýu y™u ytí{Ë¥ttY…
ÚtE™u ËíËk „ fhðt™e
ytð~Þf‚t ....................... „.«.70
„.yk . 21
ËíËk „ {tk ð] r Ø ftu ý …t{u Au . „.«.1,6
„.«. 53,28, „.{.26
ËíËk „ ÿZ fu { hnu ............ „.«54,78
÷tu . 5,17, „.yk . 14,21
ËíËk „ «Ät™ fu { hnu ......... „.yk . 2
Úttu z e ƒw r Øðt¤tu ËíËk „ {tk
ÿZ…ýu fu { hnu Au ............. „.yk . 14
Ëðo ËtÄ™Úte ËíËk „ yrÄf
sýt‚tu ntu Þ ‚u ™ tk ÷ûtý ...... „.{.54
ËíËk „ W…h nu ‚ ntu Þ ‚u ™ t
÷ûtý .............................. „.«.57
Ëk … q ý o ËíËk „ ÚtÞtu ftu ™ u
fneyu ............................. ÷tu . 1
ËíËk „ {tk {tu x tu fhðt Þtu ø Þ
 rð»tÞðth y™w ¢ {rýft
ftu ý ? ........................... ðh.3
„.«.38,31, 41, „.{.61, ðh.20
ËíËk „ ÚtÞt …Ae Œw ÷ o ¼ {tk
Œw ÷ o ¼ ËtÄ™ ..................... ÷tu . 6
ËíËk „ {tk «er‚ ™ Útðt™tk ,
½xðt™tk ™u ÿZ ™ hnu ð t™tk
fthý .............................. „.«.1
„.«.78,6,53,28
÷tu . 5,17, {.26
ÍtÍe ƒw r Øðt¤tu ntu Þ ‚tu …ý
ËíËk „ {tk Ú te rð{w ¾ fu { ÚtE
òÞ Au ? .......................... „.yk . 14
ËíËk„ «Ät™ fu{ Útt‚tu ™Úte ?.. „.yk.2
ËíËk „ {tk ytðe™u ƒeò
…ŒtÚto { tk nu ‚ fu { hnu Au ? .. „.yk . 2
yrððu f x¤e™u ËíËk „ {tk {tu x …
…t{ðt™tu W…tÞ .................. „.«.6
ËíËk „ {tk …zâtu Au A‚tk …þw
su ð tu ftu ™ u òýðtu ............... „.«.21
ËíËk „ ™w k V¤ .................... Ët.9,21,27
{.9, „.«.30,70
sw ð t™ yðMÚttðt¤tu fu { ð‚u o ‚ tu
yu ™ tu ËíËk „ …th …zu ......... „.yk . 32
ftu ™ u ËíËk „ ƒnth ftZe
{w f ðtu ? .......................... „.«.18
ËíËk „ ™tu ÿZ …ût ntu Þ ‚u ™ u
V¤ ................................ „.«.78
ËíËk „ ™tu …ût ™ ntu Þ ‚u ™ u
LÞq ™ ‚t ............................ „.«.78
ËíËk „ {tk hÌtt A‚tk yûthÄt{™u
ftu ý ™ …t{u ? ................. „.{.9
ËíËk „ e ftu ™ u fneyu ? ....... „.yk . 39
…tft ËíËk „ e™t ÷ûtý ......... „.«.76
ftrh.9, „.{.9, „.yk . 21
ËíËk „ e A‚tk rð{w ¾ ............. „.«.76
ðh.18, „.{.60
ËíËk „ e A‚tk yhÄtu rð{w ¾
ft.9, „.{.26
fu ð tu ËíËk „ e rð{w ¾ ÚtE
òÞ Au ? ........................ „.«.78
35
„.yk . 12
íÞt„e ‚Útt „] n MÚt ËíËk „ e™u
yð~Þ …ýu òýðt™e ðt‚to ... ðh.18
yÞtu æ ÞtðtËe™e ¾ƒh ht¾ðe . y{.3
fÕÞtý
Sð™w k fÕÞtý fu { ÚttÞ ? ... ðh.10
¼„ðt™ ™u Ëk ‚ ™e «tró yu s
…h{ fÕÞtý Au ................. „.{.59
fÕÞtý™w k yËtÄthý ËtÄ™ .. „.yk . 36
fÕÞtý™tu {w Æ tu ................... „.{.21
fÕÞtý™w k …h{ fthý .......... ft.10
fÕÞtý™e her‚ .................. „.{.21,32
„.«.71
yu f ¼„ðt™™t yt©Þ ðzu s
fÕÞtý fu { Ë{sðw k ? ......... „.{.66
fÕÞtý™tu Ëw „ { {t„o .......... „.{.35
fÕÞtý õÞtk EåAðw k ? ......... Ëthk . 7
fÕÞtý™tk Ëðo ËtÄ™ su { tk
ytðe òÞ yu ð w k ËtÄ™ ........ ðh.4
fÕÞtý™w k yu f ƒ¤ðt™ ËtÄ™ „.{.12
fÕÞtý™tk ºtý yk „ ............ „.{.62
fÕÞtý EåA™thu fu { ð‚o ð w k ? „.{.10
„.{.12,18,59,27,45
Ëth.10, ðh.11,
„.yk . 12,7, „.«. 78
fÕÞtý™t {t„o { tk Sð™Œtu h eY…
ðt‚to ............................... „.{.28
¼õ‚{tk nu ‚ ðt¤t™w k fÕÞtý
ÚttÞ Au ........................... „.«.75
„.yk . 27
fÕÞtý™t {t„o { tk rðæ™ ftu ™ u
™ ÚttÞ ? ....................... „.yk.11,12
fÕÞtý™t ËtÄ™{tk rðæ™ ...... „.yk . 36
fÕÞtý™t {t„o { tk ¼u Œ ™w k
fthý .............................. ÷tu Þ t.4
ftu ™ w k fÕÞtý ™ s ÚttÞ ? .. „.{.60,59
ÍtÍe ƒw r Øðt¤tu A‚tk fÕÞtý™u
{t„u o fu { [t÷e þf‚tu ™Úte ?„.«.35
Úttu z e ƒw r Øðt¤tu fÕÞtý™t
s‚™{tk Ú te fu { …tAtu …z‚tu
 36
™Úte ? ........................... „.«.35
fÕÞtý™t s‚™ðt¤tu fw þ t„ú
ƒw r Øðt¤tu Au ..................... „.«.50
ytíÞk r ‚f fÕÞtý ({tu û t)
ytíÞk r ‚f fÕÞtý ftu ™ u
fneyu ? ......................... ftrh.7
ytíÞk r ‚f fÕÞtý™tk [th
ËtÄ™ ............................. „.«.19
{tu û t™w k îth W½tzw k fu {
ÚttÞ ? ............................ „.«.54.
{tu û t™tu nu ‚ w (W…tÞ) ........... „.«.78,57
„.{.62
{tu û t {t„o ™ u {txu Sð™Œtu h eY…
ðt‚to ............................... „.{.28
fu ð t ¿tt™u fhe™u ytíÞk r ‚f
{tu û t ÚttÞ Au ? ................ ÷tu Þ t.7
¼„ðt™™e «tr™w k yu f {tu x w k
ËtÄ™ ............................. ÷tu Þ t.16
ytíÞk r ‚f {tu û t™tk …tk [ ËtÄ™ Ëth.11
yûthÄt{™u rð»tu ¼„ðt™™e
Ëu ð t …t{ðt™t Ëtu ¤ ËtÄ™ ... „.yk . 24
{tu û t™t s‚™ðt¤t™u Mð¼tð
S‚ðt™tu rð[th ................. „.{.15
ytíÞk r ‚f fÕÞtý EåA™th™u
rð»tÞ™e r™ð] r ¥t™tu rð[th ..... „.{.2
{w õ ‚ ftu ý ÚttÞ Au ? ......... „.«.18
ytíÞk r ‚f {tu û t …t{ðt{tk ™z‚e
¾t{eytu ........................... Ëthk . 11
„.{.9,46
¼„ðt™™tu ¼õ‚
¼„ðt™™tu ¼õ‚ õÞthu ÚttÞ
Au ? .............................. ðh.19
¼„ðt™™t ¼õ‚™tk ÷ûtý ..... „.«.49
„.«.72,50,58,32,22
„.yk . 25,33, ðh.5,
„.{.57,38,60,65,26,10,44
¼„ðt™™t ŒtË™tk ÷ûtý ...... „.«.14
W¥t{ {æÞ{ ™u fr™c
rð»tÞðth y™w ¢ {rýft
¼„ðt™™t ¼õ‚™tk ÷ûtý ..... „.«.72
Ë‚T yË‚T ™ t rððu f ðt¤t
¼õ‚™tk ÷ûtý ................... „.«.16,6
nrh¼õ‚{tk {tu x u h t™tk ÷ûtý ... „.«.31,41
ðh.20
¼„ðt™™t ¼õ‚™u fu {
ð‚o ð w k ? ........................... „.«.4
„.«.18,56,21,32,12,72,74
„.{.26,62,57,22,
56,60, ÷tu Þ t.4, ðh.19,
yk . 23, 13,1,32
¼õ‚™u ytí{¿tt™ ™u
{tntíBÞ¿tt™™e ytð~Þf‚t ... „.«.25
…tft nrh¼õ‚ Útðt™tu W…tÞ . „.«.58
¼õ‚ ƒú ñ Y… ÚttÞ ‚tu … ý
¼„ðt™ ™u ¼„ðt™™t ¼õ‚™u
rð»tu ŒÞt ™u M™u n ntu Þ Au .. „.yk . 3
Ë¥ttY…u hÌttu su u r™„w o ý ¼õ‚
‚u ™ u ¼„ðt™™u rð»tu «er‚
ntu Þ Au ........................... „.{.43
¼õ‚™u ¼„ðt™{tk r™„w o ý …ýu
nu ‚ fhðt™e Ë{sý ........... „.{.57
…k [ t.3
¼„ðt™™t ¼õ‚™e r¢Þt ¼Âõ‚Y…
Au ™u {tu û t™u yÚtu o ÚttÞ Au . . „.{.11
¼f‚™u yrðãtY… {tÞt
Ëw ¾ ŒtE Au ....................... ÷tu Þ t.10
¼õ‚™u yt ÷tu f …h÷tu f {tk
ËŒtÞ Ëw ¾ e hnu ð t™tk ÷ûtý ... „.yk . 8,38
„.{.40
¼„ðt™™t ¼õ‚™u Ëw ¾ Œw : ¾
fu { ytðu Au ? ................. „.«.34
„.{.62
¼õ‚™e ËtÄ™Œþt ™u
rËæÄŒþt™tk ÷ûtý .............. „.{.1
…q ð o sL{™t ¼„ðt™™tk ¼õ‚™tk
÷ûtý .............................. „.{.59
™ðt ytŒhðt¤t ¼õ‚™t ÷ûtý . {.59
fu ð t ¼õ‚™u Œu þ ft¤trŒfu fhe™u
…ý …ht¼ð ™ ÚttÞ ? ........ ÷tu Þ t.13
 rð»tÞðth y™w ¢ {rýft
„.«.23, „.{.30,24, ðh.20,
„.yk . 26
¼õ‚™u hËef {t„u o fhe™u
¼„ðt™™u ¼sðt™e he‚ ....... „.{.3
„.yk . 22
¼õ‚™u ytí{¿tt™ fu {
Ë{sðwk ............................ „.{.3
¾ht ™u ¾tu x t hËef ¼õ‚™tk
÷ûtý .............................. „.«.26
r™»ft{ ¼õ‚™tk ÷ûtý ......... „.«.43
„.yk . 25,28
r™»ft{ ¼õ‚™u «tr .......... „.yk . 5
„.«.43
Ëft{ ¼õ‚™tk ÷ûtý ........... „.«.34
Ëft{ ¼õ‚™u «tr ............ „.yk . 25-5
¼õ‚…ýt{tk LÞw ™ ‚t ............. „.«.49
„.«.24,72,56
„.yk . 22, „.{.38,26,60
Œk ¼ e ¼õ‚™t ÷ûtý ............. „.«.25
ftÞh ¼õ‚™tk ÷ûtý ........... „.{.22
…tf] ‚ ¼õ‚™tk ÷ûtý ........... „.«.14
„.«.21,38, „.yk . 24-33
{e™zeÞt ¼õ‚™tk ÷ûtý ....... „.{.57
yrððu f e ¼õ‚™tk ÷ûtý ........ „.«.6
„.«.26, ðh.19
fu ð e Ë{sýðt¤t ¼õ‚™tu
õÞthu Þ Ëk „ ™ fhðtu ? ........ „.yk . 32
fu ð tu ¼õ‚ ËŒtÞ Œw : ¾eÞtu
hnu Au ? ........................ „.yk . 8,38
fu ð t ÷ûtýðt¤t nrh¼õ‚ ËtÚtu
©enrh™u ƒ™u ™rn ? ......... „.«.76
ytí{r™ct ™u ði h tøÞðt¤tu
¼õ‚ «u{e¼õ‚ fh‚tk ©uc Au ... Ëthk . 15
ƒú ñ Y… ÚtE™u ¼„ðt™™u ¼su
Au ‚u {trÞf W…tÄeðt¤t
«er‚ðt¤t fh‚tk ©u c Au ...... y{.2
nu ‚ u fhe™u ¼„ðt™{tk
òu z tÞu ÷ tu ¢tu Ä ™u ¼Þu fhe™u
òu z tÞu ÷ t fh‚tk ©u c Au ....... „.yk . 14
¼„ðt™™t ¼õ‚™w k yk ‚ ft¤u
37
fÕÞtý s ÚttÞ .................
„.«.14,77
yk . 4, ÷tu Þ t.3
¼„ðt™™t ¼õ‚™u Sð‚tk þe
«tr ÚttÞ Au ................... „.{.66
¼„ðt™™t ¼õ‚™u Œu n {q õ Þt
fu z u þe «tr ÚttÞ Au ........ „.{.66,31
„.«.21, 12,1, yk . 10,22
¼õ‚™u Mðt{e Ëu ð f…ýw k
hnu Au ............................ „.{.67
yu f tÂL‚f ¼õ‚
yu f tÂL‚f…ýw k ftu ™ u fneyu ? ÷tu Þ t.6
yu f tÂL‚f ¼õ‚™t ÷ûtý ...... „.«.11
„.«.15,60,19,21,38,47,66,60,
„.{.38,48,55,65,22,9,1
ðh.3, yk . 33, ÷tu . 6.
yu f tÂL‚f™tu Ä{o
yu f tÂL‚f Útfe s …{tÞ Au .. „.«.60
…h{ yu f tÂL‚f™tk ÷ûtý ...... ðh.3
yu f tÂL‚f ¼õ‚™e ¼„ðt™™u
ðþ fhðt™e he‚ ............... „.«.61
Ä{o , ði h tøÞ, ytí{¿tt™, ™u
{tntíBÞu Ërn‚ ¼Âõ‚{tk Ú te
ftu E ft¤u …zu ™rn ‚u ™ tk
÷ûtý .............................. „.{.15
yu f tÂL‚f™u ¼„ðt™ rð™t
ƒesw k ftk E ™ EåAðt Ëk ƒ k Ä e
Ë{sý ............................ „.{.22
ft¤ f{o ™ u Þtu „ u r™Þ{ ƒnth
ð‚to Þ ‚tu …ý yu f tÂL‚f…ýw k
hnu ‚u ð t ¼õ‚™tk ÷ûtý ........ „.yk . 13
yu f tÂL‚f™u ¼„ðt™ fu Ëk ‚ ™tu
y¼tð ytðu y u s {hý Au ..... „.{.46
yr‚þÞ {tu x t ntu Þ ‚u { tk
fËh sýtÞt™w k fthý .......... „.yk . 14
÷tu Þ t.6
yu f tÂL‚f™t ÿZ «Ëk „ ™w k V¤
„.«.54,60, Ëthk . 7, „.{.14
¼„ðt™™u rð»tu n{ýtk «ðu þ
ntu Þ ‚u ð t yu f tÂL‚f ¼õ‚™tk
 38
÷ûtý .............................. „.yk . 33
yu f tÂL‚f ¼õ‚™u «trÂ
„.«.21, „.{.38, „.yk . 33
yu f tÂL‚f ¼õ‚ ftu ™ u ™
fnu ð tÞ ............................ ðh.1
Ä{o
Ä{o W…ßÞt™tu nu ‚ w ............. ÷tu Þ t.9
Ä{o ™ e «ð] r ¥t™w k fthý .......... Ëthk . 13
ðýto © {™t Ä{o ™ w k MÚtt…™
ËŠ»t ytrŒf …ý fhu Au ... „.{.46
ftrh.5
Ä{o ™ w k «r‚…tŒ™ .................. Ëthk . 10
„.yk . 21, „.{.27,45,
÷tu . 1,4, …k [ t.1, „.«.77,78,
76,44,53,18 „.yk . 31
Ä{o { tk õÞthu hnu ð tÞ ? ........ „.{.35
„.yk . 29
Ä{o ð t¤t™tk ÷ûtý ............... Ët.10
„.yk . 8
yu f ht¾u Ëðo Ä{o hnu yu ð w k
Ä{o Ëk ƒ k Ä e yu f ËtÄ™ ....... ÷tu Þ t.6
yt…íft¤u …ý Ä{o { tk Ú te z„u
™rn ‚u ™ tk ÷ûtý ................ „.«.54
yk . 24,26
Ä{o …t¤ðt{tk yk ‚ htÞY… ƒu
yk „ ............................... „.yk . 26
ytí{r™ct ™u ¼„ðt™™t
{tntíBÞðt¤tu fu { Ë{su ‚tu
Ä{o { tk hnu ð tÞ. ................... „.yk . 26
„.{.4
„{u ‚u ð tu {tu x tu ntu Þ ‚tu … ý
Ëk „ Œtu » tu fhe™u Ä{o { tk Ú te …zu
Au. ................................. „.«.18
„.{.30,35, „.yk . 24,33
fu ð ¤ ðýto © {™t Ä{o ™ w k V¤ ... „.yk . 21
„.{.21
®nËt{Þ ™u y®nËt{Þ Ä{o ™ u
‚u ™ t V¤™e rð„‚e ............. „.«.69
MðÄ{o ™ ntu Þ ‚u ™ u LÞq ™ ‚t .. „.«.19
rð»tÞðth y™w ¢ {rýft
Ëthk . 9, ÷tu Þ t.1, „.{.35
yu f ÷t MðÄ{o Ú te LÞq ™ ‚t ....... „.«.19
„.«.25, „.{.35
Œk ¼ u fhe™u ð‚o { t™ ntu Þ ‚u
fu { sýtÞ ? .................... ÷tu Þ t.5
fÞtu ½tx Ä{o { tk Ú te …tzu ™u
fÞtu ½tx ™ …tzu ? ........... ÷tu Þ t.5
MðY…r™ct yt„¤ Ä{o ™ u
„ti ý fÌtt™tu nu ‚ w ............... „.{.9
Ä{o ð t¤t™u ¼„ðt™™tk
Œþo ™ ™ Útðt™tu nu ‚ w .......... ðh.14
yÄ{eo ™ t ÷ûtý .................. Ëthk . 10
r™»ft{e ð‚o { t™ r™»ft{e
ð‚o { t™™e {n¥tt ................. ÷tu Þ t.6
„.{.39
r™»ft{e ð‚o { t™
©enrh™u yr‚þÞ «eÞ Au . ... „.{.33
r™»ft{e ð‚o { t™™t ¼k „ Úte
©enrh yr‚þÞ fw h tS ÚttÞ Au . „.{.33
r™»ft{e ð‚o { t™ yr‚þÞ
ÿZ Útðt™tu W…tÞ ............... „.{.33
„.«.73
yt¿tt r™Þ{
r™Þ{ …t¤ðtk yu …tft
ËíËk „ e™t ºtý yk „ {t™w k …nu ÷ w k
yk „ Au . .......................... „.{.61
r™Þ{{tk ð‚o ð t™e
ytð~Þf‚t ....................... „.{.51,35
r™Þ{{tk hnu ð t™w k V¤ .......... „.{.16,51
„.yk . 34, ÷tu Þ t.5
r™Þ{{tk ™ ð‚u o ‚u ™ u LÞq ™ ‚t. „.«.34
„.{.16
r™Þ{™e rþrÚt÷‚t ©enrh™u
™ „{u ............................ „.yk . 26
yt¿tt yt¿tt …t¤ðt™w k {n¥ð . „.«.31
„.«.73, ÷tu Þ t.4,6
¼„ðt™™e yt¿tt õÞthu ™
…t¤ðe ............................. ÷tu Þ t.6
Ëthk . 9
 rð»tÞðth y™w ¢ {rýft 39
ð[™ …tAw k fÞu «fthu Xu ÷ ðw k ? Ëthk . 2 Sðtí{t ƒú ñ Y… ÚttÞ ‚tu … ý
ytí{r™ct ¼„ðt™ y™u ¼õ‚™u rð»tu
ŒÞt ™u M™u n hnu Au . ......... „.yk . 3
ytí{tr™ct™u fu { òýðe ...... Ëthk.1,4,12 Œu n ™e ™u ytí{t™e rðÂõ‚ òÛÞt
„.«.44, …k [ t.3 …Ae Œu n tr¼{t™ ÚttÞ
„.{.35,57,55, Au fu fu { ? .................... Ëthk . 2
÷tu Þ t.10, „.yk . 22,39 {tu û t™u yÚtu o ƒú ñ ¿tt™ fu {
ytí{r™ctðt¤t™tk ÷ûtý ...... „.«.47 Ë{sðw k ? ........................ „.{.3,50,30
„.{.62 fu ð t ƒú ñ ¿tt™e™u {tu û t {t„o Ú te
ytí{t y™tí{t™t rððu f ™w k …zâtu òÛÞtu ? ................. ÷tu . 7
fthý .............................. „.«.56, „.{.3
ytí{Ë¥ttY…u hnu ð t™e
ytð~Þf‚t ....................... „.yk . 21 ði h tøÞ
ytí{tY…u hnu ð t™w k «Þtu s ™ .... „.{. 57 ði h tøÞ™w k Y… ..................... „.«.44
ytí{Ë¥ttY…u hnu ‚u ™ tk ÷ûtý . „.{.51 „.{.10
ytí{r™ct™w k V¤ ............... „.«.25,61 ði h tøÞ W…ßÞt™tu nu ‚ w ......... „.«.12,56
„.{.2,35,32, Ëthk . 14,1,15, ÷tu . 9, ftrh.7, „.yk . 39,14
y{.2, ÷tu . 6,17, ™tþ ™ ÚttÞ yu ð tu ði h tøÞ
„.yk . 1,39,20 W…ßÞt™tu nu ‚ w ................... „.«.73
ytí{r™ct ™ ntu Þ ‚u ™ u „.yk . 24, Ëthk . 18
LÞw ™ ‚t ............................ „.«.19 ði h tøÞ r™ct™tk ÷ûtý ........ „.«.47
25,61, Ët.15, „.yk . 1,39,21, W¥t{,{æÞ{ ™u fr™c
„.{. 65 ÷tu Þ t.6. ði h tøÞ™tk ÷ûtý ................. „.«.2
Ë{sý™e fhËhðt¤t™u ÷tu Þ t.1,
LÞw ™ ‚t ............................ „.«.44 ði h tøÞðt™™u y¾k z fhðt™tu
Ët.4, …k . 3, yk . 33 rð[th ............................. „.{.55
ytí{r™ct{tk LÞw ™ ‚tðt¤t™u ði h tøÞðt™ ™u Ä{o ð t¤tu ftu ™ u
«trÂ{tk ¾t{e .................... Ëthk . 11, òýðtu ? ......................... „.yk . 9
ftu ™ u ytí{r™ct htÏÞt ði h tøÞ™w k V¤ .................... „.yk . 1
rð™t™e hnu Au ? ................ „.yk . 22 Ëthk . 1, ft.7
„w ý ™w k {t™ yu ytí{r™ct{tk ði h tøÞ ™ ntu Þ ‚u ™ u LÞw ™ ‚t . „.«.19,34
¾t{e Au ? ........................ „.«.56 „.{.7, „.yk . 1
ytí{r™ctðt¤t™u þt™e fu ð ¤ ði h tøÞðt¤t™u LÞw ™ ‚t ... „.«.19
y…u û tt Au ? ...................... „.«.61 „.{.65
„.{.65 fÞtu ði h tøÞ ™tþ …t{u Au ? ftrh.7
fu ð ¤ ytí{r™ctðt¤t™u Ëthk . 18
LÞw ™ ‚t ............................ „.«.19 ði h tøÞðt™™u …ý …ŒtÚto
„.{.65 „.yk . 3 MVw h u Au ........................... „.{.6
Ë¥ttY…u hÌttu su r™„w o ý ¼õ‚ ði h tøÞ ntu Þ ‚u õÞthu f¤tÞ ? „.«.74
‚u ™ u ¼„ðt™™u rð»tu «er‚ {k Œ ði h tøÞðt¤t™u fu { ð‚o ð w k ? „.yk . 29
ntu Þ Au . .......................... „.{.43 „.{.16
 40
ði h tøÞrn™™u rðfth xtéÞt™tu
W…tÞ .............................. „.{.7
¼Âõ‚
¼Âõ‚™w k Y… ....................... „.«.40
„.{.10, ðh.17
¼rõ‚ W…ßÞt™tu nu ‚ w ........... „.«.12
÷tu Þ t.9
¼Âõ‚™w k «r‚…tŒ™ ............... „.{.18
„.{.65,66,19. „.yk . 39,35,
÷tu . 7, „.yk . 30, ftrh.10
¼Âõ‚™w k Œw ÷ o ¼ …ýw k ™u ¼Âõ‚
yu s …h{…Œ Au . ................ „.{.10
¼Âõ‚ ftu ý u fhðe ? ........... „.yk . 39
¼Âõ‚ fu ð e he‚u fhðe ? ..... „.yk . 6
„.{.52,41,32,28
¼Âõ‚ðt¤t™tk ÷ûtý ............. „.«.15
„.{.10
¼Âõ‚ðt¤tyu fu { ð‚o ð w k ? ..... …k [ t.3
„.«.61, „.yk . 33,9, „.{.32
¼t„ð‚ Ä{o ™u ¼Âõ‚
yu f s Au . ........................ „.yk . 21
¼t„ð‚ Ä{o r ™ctðt¤t™t
÷ûtý .............................. „.«.47
¼t„ð‚ Ä{o ™ w k …tu » tý fu {
ÚttÞ ? ............................ „.«.54
¼Âõ‚ ð] r Ø fu { …t{u ? ....... „.«.58
¼Âõ‚ y[¤ fu { hnu ? ...... „.«.78
¼Âõ‚r™ct™tk ÷ûtý ............ „.«.47
yu f tk r ‚f™e ¼Âõ‚™tk ÷ûtý ... …k [ t.3
…r‚ðú ‚ t™e ¼Âõ‚™tk ÷ûtý ..... „.«.26
÷tu . 11, „.{.1,5,62, „.yk . 16
{tntíBÞu Ërn‚ ¼Âõ‚™w k {n¥ð
™u ‚u ™ tk ÷ûtý ................... ðh.3
{tntíBÞu Ërn‚ ¼Âõ‚
yt…ðt™tu W…tÞ ................. ðh.3
„.yk . 5
ŒtËíð ¼Âõ‚™tk ÷ûtý ......... „.{.62
«íÞût™e ¼Âõ‚ yu s fÕÞtý™w k
fthý Au . ........................ „.{.32
¼Âõ‚ ftu ™ e fhðe ? .......... „.{.19
rð»tÞðth y™w ¢ {rýft
¼Âõ‚™w k «Ät™…ýw k ............... „.{.10
„.{.27,26
¼Âõ‚{tk õÞthu rðæ™ ™ ÚttÞ? „.{.32
„.{.65, „.yk . 21,33,5
¼Âõ‚{tk õÞthu rðΙ ÚttÞ Au . Ët.5
„.yk . 33,8,36, ÷tu Þ t.4
©ðý ¼Âõ‚™u ©u c fÌtt™tu
nu ‚ w ................................ „.yk . 24
ftrh.12,
fÞt yk „ {tk hne™u ¼Âõ‚
fhðe .............................. „.yk.15,14
÷tu Þ t.8
fÞtu ¼õ‚ fÚtt rf‚o ™ ™ fhu
‚tu … ý ©u c Au ? ............... „.«.78
¼„ðt™™e fÚtt ytrŒf{tk nu ‚
Útðt™tu ™u ™ Útðt™tu nu ‚ w .... „.«.78
Œt˼tð ™u ˾t¼tð™e
¼Âõ‚{tk yu f s «fth Au . ..... „.yk . 22
¼Âõ‚{tk Ú te …zât™t ƒu «fth . „.yk . 28
¼Âõ‚ðt¤t™u Ä{o ™ e
ytð~Þf‚t ....................... „.«.19,77
„.{.35
¼rõ‚ fh‚tk …t… ÚttÞ ‚u
ð@÷u … ÚttÞ Au . ................. yk . 22
¿tt™ ™u ¼Âõ‚ðt¤tu fu { Ë{su
‚tu Ä{o ¼ k „ ™ ÚttÞ ............. „.yk . 26
¼Âõ‚ fh‚tk y…htÄ ÚttÞ
‚u ðtk f Sð™tu s Au . ........... „.yk . 6
ytí{Œþo ™ ÚtÞt …Ae ¼Âõ‚{tk
„ti ý ð] r ¥t ÚttÞ ‚u ¾tu x
xtéÞt™tu W…tÞ .................. „.{.66
¼Âõ‚™w k V¤ ...................... „.«.14
ftrh.1-6, „.yk . 21,16
{tntíBÞu Ërn‚ ¼Âõ‚™w k V¤
Ëthk . 5, „.yk . 11, „.«.61
«u { ÷ûtýt ¼Âõ‚™w k V¤ ....... „.«.56
„.yk . 22
¼Âõ‚ hrn‚™u LÞq ™ ‚t .......... Ëthk . 5
„.{.65, „.«.19, ÷tu . 7
¼Âõ‚ðt¤t™u ƒeò „w ý ™e
LÞq ™ ‚tÚte «trÂ{tk ¾t{e ....... „.«.19
 1

Ðæ„é¢ {}æü}æ{}æü}æéy¶Ýç²„é¢ Ÿæè|æçQU{}ææüX„æï

…æ„æ²æïœæÚÜUæï¨Hï¯é β²æ ¨±ïüEÚïàææ² ™ J
„ë猄¢ ±æv²¨é{æÚ¨ñ<±Î{„æï Ýñ…ñ<Ý…æÝæ¢ }æéãé -
S„S}æñ ŸæèãÚ²ï Ý}ææïùS„é ¨ã…æÝ‹Îæ² ¨m<‡æÝï JJ1JJ
¿ææÝï Ý {}æï ü ‡ æ ²é „ æ¢ ç±Úvy²æ }ææãæy}²Ïææï { ï Ý ™ ²æï çÝ…S² J
Ðí±„ü²æ}ææ¨ |æéç± S±|æôQU ¨ ŸæèãçÚÝæïüùS„é }æç„ÐíÎæ„æ JJ2JJ
¥¿ææݨ¢ ¿ æ¢ xæãÝæ‹{ÜUæÚ¢ çÝ…æçŸæ„S±æ‹„xæé ã æxæ„¢ ²: J
¥ÐæãÚÁ¿ææÝçαæÜUÚ: Ÿæè{}ææü X …‹}ææ …²ç„ Ðí | æé : ¨: JJ3JJ
Ðíæïv„æçÝ ²æÝèã ±™æïù}æë„æçÝ ŸæèS±æç}æÝæ „ïÝ çÝ…æçŸæ„ï|²: J
„ï¯æ¢ çH¶æ}æ: ÜUç„癜æÎ貄éCì²ñ ²ƒæÏæéçh ²ƒæŸæé„¢ ™ JJ4JJ
„~ææÎæñ ŸæèãÚïS„S² …‹}ææçÎ ™çÚ„¢ àæé|æ}æì J
ÜUƒ²æ}æ: ¨}ææ¨ïÝ „Îè²æÝ‹ÎÎæ²ÜU}æì JJ5JJ
©e „tu÷tuf™t {æÞ™u rð»tu ¼„ðt™™wk yûthÄt{ Au, ‚u fuðwk Au ? ‚tu fturxfturx
ËqÞo, [kÿ ™u yÂø™ ‚u Ëh¾wk «ftþ{t™ Au ™u rŒÔÞ Au ™u yíÞk‚ ïu‚ Au ™u ËÂå[Œt™kŒY…
Au; y™u su™u ƒúñ…wh fnu Au, y{]‚Ät{ fnu Au, …h{…Œ fnu Au, y™k‚ y…th fnu Au, ƒúñ
fnu Au, r[Œtftþ fnu Au. yuðwk su yu yûthÄt{ ‚u™u rð»tu ©ef]»ý ¼„ðt™ su ‚u ËŒtÞ
rðhts{t™ Au, ‚u fuðt Au ‚tu su™u …whw»ttu¥t{ fnu Au, ðtËwŒuð fnu Au, ™thtÞý fnu Au, …h{tí{t
fnu Au, ƒúñ fnu Au, …hƒúñ fnu Au, Eïh fnu Au, …h{uïh fnu Au, rð»ýw fnu Au. y™u
ð¤e ‚u ¼„ðt™ fuðt Au ? ‚tu ûth-yûth Útfe …h Au, Ëðo¿t Au, Ëðof‚to Au, Ëðo™t r™Þk‚t
Au, Ëðo™t yk‚Þto{e Au, Ëðofthý™t fthý Au, r™„woý Au, Mð«ftþ Au, Mð‚kºt Au. y™u ƒúñY…
yuðt su y™k‚fturx {wõ‚ ‚u{™u W…tË™t fhðt ÞtuøÞ Au. y™u y™k‚ftuxe ƒúñtkz™e su Wí…r¥t,
ÂMÚtr‚ ™u «÷Þ ‚u Y… Au ÷e÷t su™e yuðt Au. y™u «f]r‚ …whw»t, ft¤, «Ät™…whw»t ™u {n¥t¥ðtrŒf
yu su …tu‚t™e þÂõ‚ytu ‚u™t «uhf Au. y™u y™k‚fturx ƒúñtkz™t htòrÄhts Au ™u ËŒt rfþtuh
{qŠ‚ Au ™u fturx fturx fkŒ…o Ëh¾t ËwkŒh Au y™u ™ðe™ {u½ Ëh¾tu ~Þt{ Au ðýo su™tu yuðt
 2 W…tuŒT½t‚ «fhý{T
Au, y™u y{qÕÞ ™u rŒÔÞ yuðtk su ™t™t «fth™tk ðMºt ™u yt¼q»tý ‚uýu Þwõ‚ Au. y™u ft™™u
rð»tu {fhtfth fwkz¤ Ähe hÌtt Au, y™u {M‚f™u rð»tu ™t™t «fth™tk hí™u srz‚ yuðtu su {wfwx
‚u™u Ähe hÌtt Au. y™u þhŒ É‚w™wk su f{¤ ‚u™e …tk¾ze Ëh¾tk yrýÞt¤tk Au ™uºtf{¤
su™tk yuðt Au, y™u Yzwk yuðwk su Ëw„kÄe{t™ [kŒ™ ‚uýu fhe™u [åÞtO Au yk„ su™tk yuðt Au.
y™u {Äwhu Mðhu fhe™u ðuýw™u ðòzu Au y™u htÄeftS ™u ÷û{eS ‚u{ýu …qßÞt Au. y™u {qŠ‚{t™
yuðtk su ËwŒþo™trŒf ytÞwÄ ‚Útt ™kŒ, Ëw™kŒ ™u ©eŒt{trŒf su yËkÏÞ …t»toŒ ‚u{ýu ËuÔÞt
Au. y™u fturx fturx ËqÞo-[kÿ Ëh¾t «ftþu Þwõ‚ Au {qŠ‚ su™e yuðt Au. y™u y™k‚fturx yuðt
su fÕÞtýfthe „wý ‚uýu Þwõ‚ Au. y™u Ä{o, ¿tt™ ™u ðihtøÞtrŒf su yiïÞo ‚Útt yrý{trŒf
su rËrØytu ‚u{ýu ËuÔÞtk Au [hýf{¤ su™tk yuðt Au, y™u {qŠ‚{t™ yuðt su [th ðuŒ ‚u{ýu
M‚wr‚™u fÞto Au. y™u ðtËwŒuðtrŒf su [‚wÔÞqon ‚Útt fuþðtrŒf su [tuðeþ {qŠ‚Þtu ‚Útt ðhtntrŒf
yð‚th yu Ëðuo™t Äh™tht Au.
yuðt su ©ef]»ý …whw»ttu¥t{ ¼„ðt™ ‚u su ‚u yt su …tu‚t™wk Ë{„ú yiïÞo
‚uýu Þwõ‚ Útft …]Úðe™u rð»tu yuftkr‚f Ä{o™u «ð‚toððt™u yÚtuo ™u …tu‚t™t yuftkr‚f ¼õ‚ su
Ä{o, ¼Âõ‚ ™u {heåÞtrŒf Ér»t ‚u{™e hûtt fhðt™u yÚtuo ™u ‚u{™u Ëw¾ yt…ðt™u yÚtuo y™u
y™uf Sð™tk fÕÞtý fhðt™u yÚtuo ™u yÄ{o™tu WåAuŒ fhðt™u yÚtuo, ftuË÷Œuþ™u rð»tu «fx
Út‚t nðt.
nðu yu ¼„ðt™ suðe he‚u «„x ÚtÞt Au ‚u Ëkûtu…u fhe™u fneyu Aeyu : yuf
Ë{Þu {heåÞtrŒf Ér»t su ‚u ƒŒrhft©{™u rð»tu ©e™h™thtÞý ¼„ðt™™tk Œþo™ fhðt Ëthw
ytð‚t nðt. ‚u ðt‚™u Ëtk¼¤e™u Ä{oŒuð …ý …tu‚t™e Mºte su {qŠ‚ ‚uýu Ërn‚ Útft ©e
™h™thtÞý™tk Œþo™ fhðt ytÔÞt. …Ae ‚u Ér»t™e ˼t™u rð»tu WØðu Ërn‚ ƒuXt yuðt su
©e ™h™thtÞý Ér»t ‚u{™wk Œþo™ fhe™u ©e ™h™thtÞýu {tLÞt Útft Ä{oŒuð su‚u ‚u ˼t™u
rð»tu ƒuË‚t nðt. y™u {heåÞtrŒf Ér»tyu ©e™thtÞý Ér»t yt„¤ «Út{ fhe n‚e su
¼h‚¾kz™t ð]¥ttk‚™e ðt‚to, ‚u™u ©e™thtÞý Ér»t™t {w¾th®ðŒ Útfe yuft„ú r[¥t ÚtE™u Ä{oŒuð
su ‚u Ëtk¼¤‚t n‚t ‚Útt ‚u Ér»t ™u WØð ‚u …ý ‚u ðt‚to™u yuft„ú r[¥t ÚtE™u Ëtk¼¤‚t
n‚t.
‚u Ë{Þ{tk fi÷tË …ðo‚ Útfe ŒwðtoËt Ér»t su ‚u ©e™thtÞý Ér»t™u Œþo™u
ytÔÞt. ‚u™wk ftuEÚte ËL{t™ ÚtÞwk ™rn {txu ‚u ŒwðtoËt Ér»t ‚tu yu Ä{torŒf Ëðuo™u þt… Œu‚t
nðt su, ‘{tht y…{t™™t fh™tht su ‚{u Ëðuo ‚u ¼h‚¾kz™u rð»tu {™w»Þ…ýt™u …t{tu y™u
íÞtk yËwh Útfe y…{t™™u ™u fü™u …t{tu’. yuðt þt…™u Ëtk¼¤e™u Ä{oŒuðu ½ýef «fth™t
rð™Þu Þwõ‚ ð[™u fhe™u þtkr‚ …{tzât yuðt su ŒwðtoËt Ér»t ‚u ƒtuÕÞt su, “‚{u Ëðuo ©e™thtÞý
Ér»t™e ðt‚to Ëtk¼¤ðt™u rð»tu ytËõ‚ n‚t {txu {™u ™ ŒuÏÞtu ™u {tYk ËL{t™ ™ ÚtÞwk, yu™e
{™u ¾ƒh ™ntu‚e, ‚u Ëthw {U ‚{™u þt… ŒeÄtu. …ý ‚u {thtu þt… ‚tu r™ðthý ™rn ÚttÞ.
…ý ‚u þt… ¼u¤tu nwk ‚{™u y™w„ún fhwk Awk su, ‘nu Ä{oŒuð ! ‚{u ™u yt ‚{the Mºte {wŠ‚
‚u ƒútñý™t fw¤™u rð»tu {™w»Þ Œun Ähþtu y™u íÞtk yt ™thtÞý Ér»t ‚{tht …wºt Útþu y™u
‚{™u ™u yt Ér»tÞtu™u {tht þt… Útfe {wftðþu ™u yËwh™t fü Útfe ‚{the Ëðuo™e hûtt fhþu.’
yu{ fne™u ŒwðtoËt Ér»t ‚tu …tAt fi÷tË …ðo‚{tk „Þt.
 W…tuŒT½t‚ «fhý{T 3
…Ae ©e ™thtÞý Ér»t su ‚u Ä{torŒf Ëðuo «íÞu ƒtu÷‚t nðt su, “y…htÄ
rð™t su yt þt… ‚{™u ÚtÞtu ‚u™u òu nwk xt¤ðt™u EåAwk ‚tu nwk Ë{Úto Awk ‚u x¤e òÞ. …ý
n{ýtk ¼h‚¾kz™u rð»tu fr¤Þw„™t ƒ¤™u …t{e™u yÄ{o ™u yËwh ‚u ƒnw ð]rØ™u …tBÞt Au
‚u{™t ™tþ™u yÚtuo {the EåAtyu fhe™u s yu þt… ÚtÞtu Au. ‚u {U yk„efth fÞtuo Au. {txu
nu Ä{o ! nwk ‚{thtu …wºt ÚtE™u ‚u yËwhtu™tu ™u yÄ{o™tu ™tþ fheþ ™u ‚{the Ëðuo™e hûtt fheþ.
™u …]Úðe™u rð»tu yuftkr‚f Ä{o™u «ð‚toðeþ. {txu ‚{u ftkE ®[‚t ht¾þtu {t, ™u …]Úðe™u rð»tu
Ëðuo {™w»Þ Œun™u Äthtu.” yuðtk ð[™ Ëtk¼¤e™u ™u ©e™thtÞý Ér»t™u ™{Mfth fhe™u Ä{torŒf
Ëðuo su ‚u {™w»Þ Œun Äthðt™u yÚtuo …]Úðe «íÞu s‚t nðt.
nðu Ä{o ™u {qŠ‚ suðe he‚u «„x ÚtÞt Au ‚u fneyu Aeyu su ftuË÷ Œuþ™u rð»tu
Eèth ™t{u …wh Au ‚u{tk ËhðrhÞt ƒútñý Ët{ðuŒe …tkzu ƒt÷þ{to ™t{u n‚t. ‚u Útfe ¼tøÞð‚e
™t{u su ‚u™e …í™e ‚u™u rð»tu Ä{oŒuð su ‚u Ëkð‚ 1796 (Ë‚hËtu ™u AL™w™t) ftŠ‚f ËwrŒ
11 yuftŒþe™u rŒðË {æÞtnT™ …Ae «fx Út‚t nðt. y™u r…‚t su ‚u rðrÄyu fhe™u ‚u{™t
ò‚f{torŒf ËkMfth™u fh‚t nðt y™u ƒth{u rŒðËu Œuðþ{to yuðwk ™t{ Äh‚t nðt. y™u ‚u
ftuË÷ Œuþ™u rð»tu s A…iÞt ™t{u „t{{tk ºtðtze f]»ýþ{to ™t{u ƒútñý ‚u Útfe ¼ðt™e ™t{u
su ‚u™e …í™e ‚u™u rð»tu {qŠ‚ su ‚u Ëkð‚T 1798 (Ë‚hËtu ™u yXtýwk)™t ftŠ‚f ËwrŒ 15
…q™{™u rŒðË ËtkÞft¤u «fx Út‚tk nðtk. ‚u …Ae rŒðËu rŒðËu {tuxtk ÚtÞtk ™u ©ef]»ý ¼„ðt™™e
yr‚þÞ ¼Âõ‚ fhðt ÷tøÞtk, {txu ¼Âõ‚ yuðt ™t{™u …t{‚tk nðtk. …Ae yu ¼Âõ‚™t r…‚t
su f]»ýþ{to ‚u su …tu‚t™e …wºte su ¼Âõ‚ ‚u™tu Ä{o™t yð‚th su Œuðþ{to ‚u ËtÚtu ÞÚttrðrÄ
rððtn fh‚t nðt. y™u yu su …tu‚t™t s{tE ‚u™u …tu‚t™t „t{{tk …tu‚t™u ½uh ht¾‚t nðt.
…Ae ‚u Œuðþ{to su ‚u ¼Âõ‚ su …tu‚t™e …í™e ‚uýu Ërn‚ „]nMÚtt©{™t su Ä{o ‚u™u ytþhe™u
©ef]»ý ¼„ðt™™e ¼Âõ‚ fh‚t nðt y™u …tu‚u Ä{o™u rð»tu yr‚ ÿZ…ýu ðíÞto ‚u™u òuE™u
Ëðuo ÷tuf su ‚u Ä{o yuðu ™t{u fhe™u s ƒtu÷tð‚t nðt.
…Ae yu Ä{o-¼Âõ‚™u yËwh Útfe yr‚þÞ fü ÚtÞwk. ‚u™t r™ðthý™u yÚtuo ‚u
Ä{o-¼Âõ‚ su ‚u ð]kŒtð™{tk sE™u {heåÞtrŒf Ér»tyu Þwõ‚ Útftk ©ef]»ý ¼„ðt™™e ythtÄ™t
fh‚tk nðt. ‚uýu fhe™u ‚u ¼„ðt™ yu{™e W…h «ËL™ ÚtÞt y™u …tu‚t™t yûthÄt{{tk suðt
…tu‚u ËŒt rðhts{t™ Au ‚uðwk …tu‚t™wk Œþo™ yt…e™u, Ä{o-¼Âõ‚ «íÞu ƒtu÷‚t nðt, su ‘nu Ä{o-
¼Âõ‚ ! ‚{™u fü™t Œu™tht su yËwhtu ‚u{™u …qðuo {U f]»ýtð‚th™u rð»tu {tÞto n‚t. ‚u {the
W…h yu{™u ðih Au, {txu ‚{™u {tht òýe™u …ezu Au. ‚u yËwh™t ™tþ™u yÚtuo nwk su ‚u ™thtÞý
Ér»tY…u ‚{tht Útfe «fx ÚtE™u “nrhf]»ý” ™t{u rðÏÞt‚ ÚtEþ. y™u ‚{the ™u Ér»t™e
yËwh™t fü Útfe hûtt fheþ ™u ‚{™u ŒwðtoËt™t þt… Útfe {qftðeþ. y™u yËwh™tu ™u yÄ{o™tu
WåAuŒ fheþ ™u …]Úðe™u rð»tu yuftkr‚f Ä{o™u «ð‚toðeþ.’ yu{ fne™u ©ef]»ý ¼„ðt™ su ‚u
yk‚Äto™ ÚtE „Þt y™u Ä{o™t ÓŒÞf{¤™u rð»tu rðhts{t™ ÚtÞt, …Ae ‚u Ä{o-¼Âõ‚ su ‚u
yr‚þÞ yt™kŒ™u …t{e™u íÞtkÚte …tAtk …tu‚t™u „t{ ytðe™u ©ef]»ý ¼„ðt™™e ¼Âõ‚™u fh‚tk
nðt. y™u yuðe he‚u yu Ä{o™u ¼„ðt™ «ËL™ ÚtÞt {txu Ëðuo s™ su ‚u ‚u{™u ‘nrh«ËtŒ’
™t{u fhe™u ƒtu÷tð‚t nðt.
y™u …Ae fux÷tf {tË „Þt fuzu ‚u nrh«ËtŒS Útfe ¼Âõ‚™u rð»tu ©ef]»ý
 4 W…tuŒT½t‚ «fhý{T
¼„ðt™ su ‚u Ëkð‚T 1837 (yZthËtu Ëtzºteþ)™t [iºt ËwrŒ 9 ™ð{e™u rŒðË htºte Œþ
½ze „E íÞthu «„x Út‚t nðt. ‚u Ë{Þ{tk nrh«ËtŒS™t ½h™u rð»tu {tuxtu WíËð Út‚tu nðtu.
y™u ELÿtrŒf Œuð su ‚u sÞ sÞ þ猙u fh‚t Útft ™u ŒwkŒwr¼™u ðòz‚t Útft …w»…™tu ð»ttoŒ
fh‚t nðt. y™u yÃËhtytu su ‚u ™]íÞ fh‚e nðe. „kÄðo su ‚u „t™ fh‚t nðt. y™u {wr™
su ‚u ytþeðtoŒ Œu‚t nðt. y™u Œuð‚t ™u ËtÄw™t su {™ ‚u yr‚ «ËL™ Út‚tk nðt. y™u yËwh™tk
su {™ ‚u ‚íft¤ ºttË™u …t{‚tk nðt. y™u ‚u „t{{tk hnu™the su Mºteytu ‚u {k„¤ „t‚e
nðe ™u ƒt¤Y… yuðt su nrh ‚u™u ytrþ»t Œu‚e nðe. y™u ‚u Ë{Þ™u rð»tu {kŒ, Ëw„kÄ ™u
þe‚¤ yuðt su ðtÞw ‚u ðt‚t nðt. y™u ‚tht™t „ýu Ërn‚ ytftþ su ‚u yr‚þÞ r™{o¤
Út‚tu nðtu. ‚u ðth …Ae ‚u nrh«ËtŒS su ‚u …tu‚t™t …wºt™wk su ò‚ff{o ‚u ƒútñý …tËu ÞÚttrðrÄ
fhtðe™u ƒútñý™u ½ýtkf «fth™tk Œt™ yt…‚t nðt.
…Ae sL{Úte Aêt rŒðË™u rð»tu ftuxht ytrŒf ƒt¤„ún su ‚u ƒt¤Y… yuðt
su ‚u ¼„ðt™ ‚u™u {thðt Ëthwk ytÔÞt. ‚u{™u ‚u ¼„ðt™ su ‚u …tu‚t™e ÿrü{tºtu fhe™u ƒt¤e™u
¼„tðe Œu‚t nðt. …Ae ¼„ðt™ ºtý {rn™t ™u yr„Þth rŒðË™t ÚtÞt íÞthu {tfOzuÞ Ér»t
su ‚u ƒútñý™u ðu»tu ‚u nrh«ËtŒS™u ½uh ytð‚t nðt. íÞthu nrh«ËtŒS su ‚u ‚u Ér»t™wk
yr‚þÞ ËL{t™ fhe™u ™u ‚u{™u ßÞtur‚»te òýe™u fnu‚t nðt su, ‘‚{u y{tht …wºt™wk ™t{fhý
fhtu.’ …Ae ‚u Ér»t su ‚u htS ÚtE™u ™t{fhý fh‚t Útft ƒtuÕÞt su, ‘nu nrh«ËtŒS ! yt
‚{tht …wºt su ‚u ‚{the Ëðo yt…Œt™u nhþu y™u su s™ yu™t ytr©‚ Útþu ‚u{™e Ëðuo yt…Œt™u
nhþu. y™u ffo htrþ™u rð»tu yu™tu sL{ Au {txu yu{™wk ‘nrh’ yuðwk ™t{ Útþu. y™u ð¤e yt
su ‚{tht …wºt ‚u™t Œun™tu f]»ý ðýo Au, ‚Útt …tu‚t™t ytr©‚ s™™tk su {™ ‚u{™u …tu‚t™e
{qŠ‚™u rð»tu ‚týe ÷uþu ‚Útt [iºt {tË{tk sL{ Au {txu ‘f]»ý’ yuðu ™t{u rðÏÞt‚ Útþu. y™u
yu ƒu ™t{ ™tu¾tk ™tu¾tk Au ‚tu …ý yu ƒu ¼u¤tk {¤e™u ‘nrhf]»ý’ yuðwk ºteswk ™t{ …ý Útþu.
y™u yt ‚{tht …wºt su ‚u íÞt„, ¿tt™, ‚…, Ä{o y™u Þtu„ yu …tk[ „wýu fhe™u ‚tu rþðS
suðt Útþu, {txu ‘™e÷fkX’ yuðu ™t{u fhe™u ÷tuf™u rð»tu «rËØ Útþu. y™u yt su ‚{tht …wºt
‚u™t ntÚt™u rð»tu …È™wk r[nT™ Au ‚Útt …„™u rð»tu ð@, Qæðohu¾t y™u f{¤ ‚u™tk r[nT™
Au, ‚u {txu, yt ‚{tht …wºt su ‚u ÷ûttðrÄ {™w»Þ™t r™Þk‚t Útþu. y™u yt ‚{tht …wºt su
‚u fÕÞtýfthe yuðt y™k‚ „wýu Þwõ‚ Útþu ™u ‚{the Ë{„ú füÚtfe hûtt fhþu.’ yu{ fne™u
rðht{ …tBÞt yuðt su {tfOzuÞ Ér»t ‚u™u nrh«ËtŒS su ‚u ½rýf Œrûtýt ™u ¼thu ¼thu ™ðtk
ðMºttu ™u yt¼q»tý ‚u yt…‚t nðt. …Ae ‚u Ér»t su ‚u yuf rŒðË íÞtk hne™u «Þt„ ‚eÚto™e
Þtºtt fhðt Ëthw [t÷e ™eËh‚t nðt. y™u …Ae ‚u nrh«ËtŒS ™u ¼Âõ‚{t‚t su ‚u …tu‚t™t
…wºt™t „wý™u Ëtk¼¤e™u ƒnw «ËL™ Út‚t nðtk. …Ae ‚u ©enrh su ‚u …tu‚t™e ƒt¤÷e÷tyu
fhe™u …tu‚t™t {t‚tr…‚t™u ™u ËkƒkÄes™™u ƒnw yt™kŒ W…òð‚tk Útft ƒt÷[kÿ™e …uXu ð]rØ™u
…t{‚t nðt. y™u ‚u …Ae nrh«ËtŒS su ‚u ‚u …tu‚t™t …wºt™u …tk[{u {rn™u «Út{ …]Úðe W…h
ƒuËth‚t nðt. y™u Aêt {rn™t™u rð»tu «Út{ yL™ s{ðt þe¾ð‚t nðt. y™u Ët‚{u {rn™u
ft™™u ðªÄtð‚t nðt. y™u ºteswk ð»to ƒuXwk íÞthu [ti÷ ËkMfth su ‘„¼o™t fuþ W‚htððt’ ‚u
fhtð‚t nðt. y™u yu s rŒðËu {tÞtðe yuðtu su ftr¤Œ¥t ™t{u yËwh ‚u ¼„ðt™™u {thðt™u
ytÔÞtu ‚u™u ¼„ðt™u …tu‚t™e ÿrü{tºtu fhe™u {tun …{tzâtu, ‚u ð]ût™u rð»tu yÚtztE yÚtztE™u
{he s‚tu nðtu.
 W…tuŒT½t‚ «fhý{T 5
y™u ‚u …Ae nrh«ËtŒS su ‚u yËwh™t W…ÿð Útfe A…iÞt „t{™tu íÞt„
fhe™u …tu‚t™t fwxwkƒu Ërn‚ Útft yÞtuæÞt…whe{tk r™ðtË fhe™u hnu‚t nðt. y™u …Ae nrh«ËtŒS
su ‚u …tu‚t™t …wºt™u …tk[{t ð»to™u rð»tu «Út{ yûth ¼ýðt þe¾ð‚t nðt. y™u ytX{t ð»to™u
rð»tu ¼thu ¼thu Ët{„úeytu™u ¼u¤e fhe™u …tu‚t™t …wºt™u Þ¿ttu…rð‚ Œu‚t nðt. y™u ‚u ©enrh
su ‚u …tu‚t™t r…‚t Útfe Þ¿ttu…ðe‚™u …t{e™u ™ircf ƒúñ[the™t Ä{o™u rð»tu hÌtt Útft ðuŒtæÞ™™u
fh‚t nðt. y™u …tu‚t™t r…‚t …tËu ðuŒ, þtMºt, …whtý, Er‚ntË, Ä{oþtMºt yu Ëðuo „úkÚt™wk
…tu‚u yæÞÞ™ fhe™u ‚Útt ©ðý fhe™u ‚u Ëðo™wk su hnMÞ ‚u™u ÞÚttÚto òý‚t nðt y™u yu
Ëðo{tkÚte …tu‚u [th Ëth ftZ‚t nðt. ‚u{tk ©e{Œ T¼t„ð‚ …whtý Útfe ‚tu ‘…k[{MfkÄ’ ™u
‘Œþ{MfkÄ’ yu Ëth ftZâtu ‚Útt MfkŒ…whtý Útfe ‘ðtËwŒuð{tntíBÞ’ yu Ëth ftZâtu ‚Útt
Rr‚ntË su {nt¼th‚ ‚u Útfe ‘¼„ðŒT„e‚t’, ‘rðŒwh™er‚’ ™u rð»ýwËn†™t{‘ yu Ëth
ftZâtu ‚Útt Ëðuo Ä{oþtMºt Útfe ‘Þt¿tðÕfÞ M{]r‚’ yu Ëth ftZâtu. yuðe he‚u yu [th Ëth
ftZe™u ‚u™tu „wxftu ÷¾tðe™u …tu‚t™e …tËu r™íÞu ht¾‚t nðt. …Ae ‚u ©enrh su ‚u sL{ Útfe
yr„Þth ð»to™t ÚtÞt íÞthu …tu‚t™e {t‚t su ¼Âõ‚ ‚u™u Ä{o, ¿tt™ y™u ðihtøÞ Ërn‚ yuðe
su ¼Âõ‚ ‚u™tu W…Œuþ fhe™u rŒÔÞ„r‚™u yt…‚t nðt. ™u ŒwðtoËt™t þt… Útfe {wftð‚t nðt.
y™u ‚u …Ae fux÷tf {tË „Þt fuzu ‚u ©enrh su ‚u …tu‚t™t r…‚t su nrh«ËtŒS ‚u™u …tu‚t™t
MðY…™wk ÞÚttÚto ¿tt™ yt…e™u rŒÔÞ„r‚™u …{tz‚t nðt ™u ŒwðtoËt™t þt… Útfe {wftð‚t nðt.
y™u yuðe he‚u ¼Âõ‚ Ä{o su ‚u rŒÔÞ„r‚™u …t{e™u …Ae rŒÔÞ Œunu fhe™u
r™hk‚h ‚u ©enrh™u …tËu hnu‚tk nðt; ‚u ðth …Ae ‚u ©enrh su ‚u …tu‚t™tk su ËkƒkÄe ‚u™u
…qAât rð™t s r™íÞ M™t™™u r{»tu fhe™u ‚eðú ðihtøÞ™t ðu„ Útfe …tu‚t™t ½h™tu íÞt„ fhe™u
…tu‚u yuf÷t s W¥th rŒþt™u rð»tu ‚… fhðt Ëthw [t÷e ™eËh‚t nðt. ‚u …tu‚u fuðt Au ? ‚tu
ƒrnðtoËu Ërn‚ su fti…e™ ‚u™u Äthe hÌtt Au. ™u {]„[{o ÄtÞwO Au ™u …÷tþ™tu Œkz ÄtÞtuo Au.
™u ïu‚ yuðwk su Þ¿ttu…ðe‚ ‚u ÄtÞwO Au, ™u fkX™u rð»tu ‚w÷Ëe™e ƒuðze {t¤t Äthe Au. ™u [tkŒ÷u
Ërn‚ su Qæðo…qkzÙ r‚÷f™wk r[nT™ ‚u ÄtÞwO Au. ™u {M‚f W…h sxt™u Äthe hÌtt Au, ™u fuz™u
rð»tu {wks™e {u¾÷t Äthe Au. ™u ntÚt™u rð»tu s…{t¤t, f{kz¤w, r¼ûtt…tºt ™u s¤„hýwk yux÷t
ðt™tk™u Äthe hÌtt Au. ™u þt÷„út{ ™u ƒt¤{wfwkŒ™tu su ƒxwðtu ‚u™u „¤t™u rð»tu Äthe hÌtt Au.
™u [th Ëth™tu su „wxftu ‚u™u ¾¼t™u rð»tu Äthe hÌtt Au. yuðt ðu»t™u Äh‚t Útft ©e™e÷fkX
ƒúñ[the su ‚u ËhÞq ™Œe™u ‚he™u W¥th rŒþt{tk s‚t nðt. ‚u [t÷‚u [t÷‚u fux÷uf rŒðËu
fhe™u rn{t÷Þ …ðo‚™e ‚¤uxe{tk su yuf {nt{tuxwk ð™ ytÔÞwk ‚u™u …t{‚t nðt. …Ae íÞtkÚte
[tÕÞt ‚u fux÷uf rŒðËu fhe™u rn{t÷Þ …ðo‚™u …tBÞt. ™u ‚u …ðo‚™u rð»tu [t÷‚t Útft fux÷uf
rŒðËu fhe™u {wõ‚™tÚt «íÞu ytðe™u W„ú ‚… fÞwO. ™u ‚u ‚…u fhe™u ËqÞo™thtÞý™u «ËL™ fh‚t
nðt. y™u íÞtk fux÷tf {tË hne™u …Ae íÞtkÚte Œrûtý rŒþt{tk [tÕÞt. ‚u rn{t÷Þ …ðo‚™e
‚¤uxe{tk yuf {nt½tuh ð™ ytÔÞwk, ‚u™u rð»tu ƒth {tË ËwÄe rð[h‚t nðt, …Ae ©e ™e÷fkX
ƒúñ[the su ‚u, ‚u ð™™u rð»tu ðz™t ð]ût ‚¤u ƒuXt ™u ‚…™u fh‚t yuðt su „tu…t¤Þtu„e ‚u™u
Œu¾‚t nðt. ™u ‚u Þtu„e …tËu hne™u yütk„ Þtu„™u þe¾‚t Útft yuf ð»to ËwÄe hÌtt. ™u ‚u
Þtu„e™u …tu‚t™t MðY…™wk ¿tt™ yt…e™u rËØ „r‚™u …{tz‚t nðt. y™u …Ae íÞtkÚte W¥th{w¾u
[tÕÞt yuðt su ©e™e÷fkX ƒúñ[the ‚u su ‚u ytrŒðthtn ™t{u su ‚eÚto ‚u™u …tBÞt. y™u íÞtkÚte
[tÕÞt ‚u ƒk„t¤ Œuþ™u rð»tu Ëeh…wh ™t{u su þnuh ‚u™u …t{‚t nðt. y™u ‚u þnuh™tu htò
 6 W…tuŒT½t‚ «fhý{T
rËØðÕ÷¼ ™t{u {nt ÄtŠ{f n‚tu. ‚uýu «tÚto™t™u fÞto yuðt su ©e™e÷fkX ƒúñt[he ‚u su
‚u [tu{tËt™t [th {rn™t ËwÄe íÞtk hnu‚t nðt. y™u ‚u þnuh™u rð»tu ft¤e ™u ¼ihð ‚u™t
W…tËf ™u rËØ…ýt™wk Au yr¼{t™ su{™u yuðt su yËwh ‚u{™t {Œ™u nh‚t nðt. y™u …tu‚t™tu
Ëuðf su „tu…t¤ŒtË ™t{u ËtÄw ‚u™e yËwh™t yr¼[th Útfe …tu‚t™u Ët{ÚÞuo fhe™u hûtt fh‚tk
nðt. y™u ð¤e ‚u þnuh™u rð»tu ðuŒ, þtMºt, …whtý™tu ¼ýu÷tu yuðtu ‚i÷k„ Œuþ™tu ftuEf ƒútñý
n‚tu, ‚uýu ‚u htò Útfe nÂM‚ ytrŒf™wk {ntŒt™ ÷eÄwk, ‚uýu fhe™u ‚u ƒútñý „tihðýo n‚tu.
…ý ~Þt{ðýo ÚtE „Þtu. …Ae ‚u ƒútñý …tu‚t™t …t…™e þtkr‚™u yÚtuo ©e™e÷fkX ƒúñ[the™u
þhýu ytÔÞtu. ‚u™u …tu‚t™t Ët{ÚÞuo fhe™u ‚u …t… Útfe {wftÔÞtu íÞthu, ft¤tu {xe™u «Út{™t
suðtu „tihðýo Út‚tu nðtu. …Ae íÞtkÚte [tÕÞt yuðt su ©enrh ‚u su ‚u ft{tûte Œuðe™u Ë{e…u
ftuEf „t{ n‚wk, ‚u™u …tBÞt ™u ‚u „t{{tk {ntft¤e™tu W…tËf yuf ƒútñý n‚tu. ‚u ƒútñý
…tu‚t™t „t{{tk su ftuE ËtÄw ‚Útt ƒútñý ‚eÚtoðtËe ytðu ‚u™u yr¼[thu fhe™u S‚e™u, …tu‚t™t
rþ»Þ fhu yuðtu yr¼{t™e n‚tu. ‚u ƒútñý ytðe™u ©enrh™e W…h …tu‚t™wk skºt-{kºt yr¼[th
ËkƒkÄe su ½ýwkf Ët{ÚÞo ‚u™u fh‚tu nðtu …ý ‚uýu fhe™u …tu‚u ftkE …ht¼ð …tBÞt ™rn ™u
…tu‚t™u Ët{ÚÞuo fhe™u ‚u ƒútñý™tu Ë{„ú {Œ W‚the™u …tu‚t™tu ytr©‚ fh‚t nðt. …Ae ©enrh
su ‚u íÞtkÚte [tÕÞt Útft ™ð÷¾t …ðo‚™u …tBÞt. su ™ð÷¾t …ðo‚™u rð»tu ™ð ÷t¾ rËØ™tk
MÚtt™f Au ™u ™ð ÷t¾ Xuftýu yÂø™™e sðt¤t ™eËhu Au ‚Útt …týe™t fwkz Au. ‚u …ðo‚™u rð»tu
hÌtt su rËØ ‚u{™u …tu‚t™wk Œþo™ yt…e™u ‚u …ðo‚Úte Q‚Þto, ‚u ƒt¤ðtfwkz ™t{u su ‚eÚto ‚u™u
…t{‚t nðt. y™u íÞtkÚte [tÕÞt su ©enrh ‚u „k„tËt„h™t Ëk„{™u …t{e™u ™u íÞtk M™t™
fhe™u …Ae ‚u Ë{wÿ™e ¾tze™u ðntý{tk ƒuËe™u Q‚Þto ™u fr…÷t©{™u …t{‚t nðt, ™u íÞtk
r™íÞu fr…÷S™tk Œþo™ fh‚tk Útft yuf {tË ËwÄe hÌtt. y™u …Ae íÞtkÚte [tÕÞt ‚u s„L™tÚt…whe
«íÞu „Þt ™u íÞtk fux÷tf {tË r™ðtË fhe™u …]Úðe™t ¼th Y… yuðt su ½ýtf yËwh ‚u{™u
…hM…h ðih fhtðe™u ÞwØu fhe™u ™tþ fhtðe ™t¾‚t nðt. …Ae ©e™e÷fkX ƒúñ[the su ‚u íÞtkÚte
Œrûtý rŒþt «íÞu [tÕÞt. ‚u ytrŒfq{o ™t{u su ‚eÚtoûtuºt ‚u™u …tBÞt. ™u …Ae íÞtkÚte {ntð™™u
rð»tu [t÷‚t Útft {t™Ë…wh™u …tBÞt. y™u ‚u …wh™tu ˺tÄ{to ™t{u htò n‚tu ‚u …tu‚t™tu ytr©‚
ÚtÞtu ™u ‚u htòîthu yËwh™tu …ht¼tð fhtð‚t nðt. y™u íÞtkÚte [tÕÞt yuðt su ©e™e÷fkX
ƒúñ[the ‚u ðUfxtrÿ™u …tBÞt. ™u íÞtkÚte rþðftk[e ™u rð»ýwftk[e ™u …tBÞt. ™u íÞtkÚte ©ehk„ûtuºt{tk
sE™u ƒu {tË ËwÄe hnu‚t nðt. ™u íÞtk ði»ýð Ëk½tÚtu ËkðtŒ fh‚t Útft ‚u{™u rð»tu hÌttu su
Œwht[th ‚u™tu …tu‚t™u «‚t…u fhe™u íÞt„ fhtð‚t nðt. …Ae íÞtkÚte [tÕÞt yuðt su ©enrh
‚u Ëu‚wƒkÄ ™t{u su ‚eÚto ‚u™u …t{e™u ™u Ë{wÿ™u rð»tu M™t™ fhe™u, r™íÞu ht{uïh {ntŒuð™t
Œþo™ fh‚t Útft ƒu {tË ËwÄe íÞtk hnu‚t nðt. y™u …Ae íÞtkÚte [tÕÞt ‚u ËwkŒhhts ™t{u
su rð»ýw ‚u™tk Œþo™ fhe™u, íÞtkÚte [t÷‚t Útft {t„o™u rð»tu yuf ½tuh ð™ ytÔÞwk ‚u{tk …tk[
rŒðË ËwÄe [tÕÞt, …ý ftkE yL™ s¤™u ™ …tBÞt. …Ae Aêu rŒðËu {æÞtnT™ Ë{Þu ð™{tk
yuf fq… ytÔÞtu ‚u{tkÚte f{kz¤wyu fhe™u s¤™u ftZe™u M™t™ fÞwO ™u …Ae ðz™t ð]ût ‚¤u ƒuËe™u
…tu‚t™tu r™íÞ rðrÄ fh‚t Útft þt÷„út{™e Ëuðt fhðt ÷tøÞt. íÞthu ‚u þt÷„út{™u …tºt{tk
{qfe™u f{kz¤w™e Äthu fhe™u M™t™ fhtððt {tkzâwk. ‚u sux÷wk …týe huzâwk, ‚ux÷wk þt÷„út{ …e
„Þt. ‚u yu{ fh‚tk fh‚tk …tk[-Ët‚ f{kz¤w huzÞtk ‚uu …e „Þt. …Ae s¤ …e™u ‚]Â ÚtÞt òýe™u
‚u þt÷„út{™u [kŒ™trŒfu fhe™u …qs‚t nðt. y™u yu{ rð[th fhðt ÷tøÞt su ‘þt÷„út{™u
ytx÷e ‚hË ÷t„e íÞthu ¼q¾ …ý nþu ¾he. …ý yt…ýe …tËu ftkE ™iðuã ÄÞto™wk ™Úte {txu
 W…tuŒT½t‚ «fhý{T 7
rð»ýw™u þwk s{tzeyu ?’ yu{ rð[th fhu Au ‚ux÷t{tk rþðS ™u …tðo‚e ‚u …turXÞt W…h ƒuËe™u
ft…ze™u ðu»tu íÞtk ytðe™u «Út{Úte s Q¼tk n‚tk. ‚u ©e™e÷fkX ƒúñ[the™u yuðe he‚u þt÷„út{™e
…qò fh‚t òuE™u ‚u{™u ËtÚtðtu ™u {eXwk yt…‚tk nðtk. …Ae ‚u ËtÚtðt™u s¤{tk [tu¤e™u rð»ýw™u
™iðuã Ähe™u …tu‚u s{‚t nðt. y™u …Ae íÞtkÚte [tÕÞt yuðt su ™e÷fkX ƒúñ[the ‚u su ‚u
¼q‚…whe™u …tBÞt. ™u íÞtk hne su ht{t™wò[tÞo™e «r‚{t ‚u™wk Œþo™ ‚Útt …qs™ fhe™u, íÞtkÚte
fw{theft ûtuºt «íÞu ytÔÞt. ™u íÞtkÚte …È™t¼ „Þt, ™u íÞtkÚte s™tŒo™ „Þt. ™u íÞtkÚte
ytrŒfuþð ™t{u su rð»ýw ‚u™tk Œþo™ fhe™u, íÞtkÚte {÷Þt[÷ ™t{u su fw÷r„rh ‚u™u …t{‚t
nðt. y™u íÞtk Ëtûte„tu…t÷ ™t{u su rð»ýw ‚u™tk Œþo™ fh‚t Útft …tk[ rŒðË hnu‚t nðt.
y™u íÞtkÚte [tÕÞt yuðt su ©e™e÷fkX ƒúñ[the ‚u …kZh…wh „Þt ™u íÞtk rðê÷™tÚt ™t{u su
rð»ýw ‚u™tk Œþo™ fh‚t Útft ƒu {tË ËwÄe hnu‚t nðt. …Ae rðê÷™tÚt™u ¼uxe™u íÞtkÚte [tÕÞt
‚u ŒkzfthÛÞ™u …tBÞt ™u ‚u ŒkzfthÛÞ™e «ŒÂûtýt fhe™u ™trËf…wh «íÞu ytÔÞt. ™u íÞtk
ºÞkƒfuïh {ntŒuð™t Œþo™ fhe™u ‚t…e ™Œe «íÞu ytÔÞt ™u íÞtkÚte [tÕÞt ‚u ™{oŒt ™Œe™u
Q‚he™u {ne ™Œe™u …tBÞt. ™u {ne ™Œe™u W‚he™u ‚Útt Ëtƒh{‚e ™Œe™u Q‚he™u ™u ¼t÷
Œuþ™u WÕ÷k½e™u ¼e{™tÚt ytð‚t nðt. y™u íÞtkÚte [tÕÞt yuðt su ©e™e÷fkX ƒúñt[the ‚u
su ‚u „tu…™tÚt ™t{u rþðS™tk Œþo™ fhe™u, …k[‚eÚteoo fh‚tk fh‚tk {tk„htu÷ ƒkŒh{tk ytð‚t
nðt. yuðe he‚u ‚eÚtoÞtºtt™u fh‚t yuðt su ©enrhf]»ý ¼„ðt™ ‚u su ‚u su su ‚eÚto{tk …tu‚u
„Þt ‚u ‚u ‚eÚto™u rð»tu hÌttu su yÄ{o ‚u™tu WåAuŒ fh‚t n‚t ™u yuftkr‚f Ä{o™wk MÚtt…™ fh‚t
nðt. y™u ‚u ‚u ‚eÚto{tk hnu™tht su s™ ‚u{™u …tu‚t™tk Œþo™ yt…e™u ‚Útt ‚u{™wk yL™ s¤trŒf
„úný fhe™u ‚u{™u ËkËth™t ƒkÄ™ Útfe Atuztð‚t nðt.
y™u …Ae íÞtkÚte [tÕÞt su ©e™e÷fkX ƒúñ[the ‚u su ‚u Ëkð‚T 1856
(yZthËtu ™u AÃ…™)™t ©tðý ðŒe 6 AXâ™u rŒðË ÷tus…wh{tk ytð‚t nðt, y™u ‚u
÷tus…wh{tk WØð™t yð‚th yuðt su ©e ht{t™kŒ Mðt{e ‚u™t rþ»Þ su {wõ‚t™kŒ Mðt{e ytrŒf
ËtÄw ‚u{™u Œu¾‚t nðt. y™u ‚u{™u ËtÄw ÷ûtýu Þwõ‚ yuðt ©ef]»ý ¼„ðt™™t ¼õ‚ òýe™u
‚u ¼u¤t …tu‚u hnu‚t nðt. y™u fux÷tf {tË íÞtk hne™u …Ae íÞtkÚte ‚u ËtÄw ¼u¤t [tÕÞt ‚u
r„h™th …ðo‚™e AtÞt{tk su …e…÷týwk „t{ ‚u{tk hÌtt su ™h®Ën {nu‚t ™t{u ƒútñý ‚u™tk
½h™u ð»tu rðhts{t™ yuðt su ©e ht{t™kŒ Mðt{e ‚u™tk Œþo™ Ëkð‚T 1856 (yZthËtu ™u
AÃ…™)™t ßÞuc ðŒe 12 îtŒþe™u rŒðË fh‚t nðt. ‚u Mðt{e fuðt Au ? ‚tu „tih ™u …wü
Au {qŠ‚ su™e yuðt Au. ™u ïu‚ ð† …nuÞtO Au. y™u ™ircf ƒúñ[the™t ðu»t™u Ähe hÌtt Au,
yuðt su Mðt{e ‚u™u Ëtütk„ ™{Mfth fhe™u ™u {¤e™u Mðt{e™u …tËu ƒuË‚t nðt. …Ae ‚u
Mðt{e su ‚u ‚u ©e™e÷fkX ƒúñ[the™u òuE™u ƒnw yt™kŒ …t{‚t nðt ™u ‚u{™wk su Ëðuo ð]¥ttk‚
‚u™u …qA‚t nðt. …Ae ‚u ©e™e÷fkX ƒúñ[the su ‚u …tu‚t™wk sL{MÚtt™, fw¤, {t‚t-r…‚t, „tuºt,
ðuŒ, «ðh, „wÁ, EüŒuð yu Ëðuo™u su{ Au ‚u{ fnu‚t nðt. ‚Útt …tu‚t™tu su ðihtøÞ ‚Útt …tu‚u
su{ Mðs™™tu íÞt„ fÞtuo ‚Útt …tu‚u su{ ð™{tk r™ðtË fhe™u hÌtt ‚Útt …tu‚u su{ ™t™t «fthu
‚…ùÞto fhe ‚Útt …tu‚u su{ yütk„ Þtu„ ËtæÞtu ‚Útt …tu‚u su{ ‚eÚtoÞtºtt fhe ‚Útt ‚u ‚eÚto{tk
hnu™tht su …t¾kze „wÁ ‚u™tu …tu‚u su{ …htsÞ fÞtuo yu ytrŒf su Ëðuo …tu‚t™wk ð]¥ttk‚, ‚u™u
y™w¢{u fhe™u rðM‚thu Ërn‚ fnu‚t nðt. íÞthu ‚u ðt‚to™u Ëtk¼¤e™u, Mðt{e su ‚u yr‚þÞ
«ËL™ ÚtÞt. ™u ©e™e÷fkX ƒúñ[the «íÞu ƒtuÕÞt su, “nu ƒúñ[the ! ‚{u ‚tu y{tht Atu,
 8 W…tuŒT½t‚ «fhý{T
fu{ su ‚{tht r…‚t su Ä{o ‚u «Út{ «Þt„ûtuºt™u rð»tu y{tht Útfe s ¼t„ð‚e Œeûtt™u …tBÞt
n‚t ™u y{the yt¿ttyu fhe™u {w{wûtws™™u Ä{o Ërn‚ ©ef]»ý ¼„ðt™™e ¼Âõ‚™tu W…Œuþ
fh‚t Útft ftuË÷ Œuþ{tk hÌtt n‚t. ‚u Ä{o™t ‚{u …wºt Atu ™u „wýu fhe™u ‚tu ‚{tht r…‚t Útfe
…ý yrÄf Atu.’ yuðe he‚™tk su Mðt{e™tk ð[™ ‚u™u Ëtk¼¤e™u ©e™e÷fkX ƒúñ[the su yr‚þÞ
«ËL™ ÚtÞt Útft, ‚u Mðt{e …tËu hnu‚t nðt. …Ae Ëkð‚T 1857 yZthËtu ™u Ë¥ttð™™t ftŠ‚f
ËwrŒ 11 yuftŒþe™u rŒðË ‚u Mðt{e Útfe ¼t„ð‚e Œeûtt™wk „úný fh‚t nðt. íÞthu ‚u Mðt{eyu
‘Ënò™kŒ’ yuðwk …tu‚t™wk ™t{ ÄÞwO ‚Útt ƒeswk ‘™thtÞý{wr™’ yuðwk ™t{ ÄÞwO …Ae …tu‚u yr‚þÞ
«er‚yu fhe™u ‚u Mðt{e™u Ëuð‚t nðt. …Ae ‚u Mðt{e su ‚u Ëðo ËtÄw„wýu Ëk…L™ ™u yr‚ Ë{Úto
yuðt su ™thtÞý{wr™ ‚u™u òuE™u y™u …tu‚t™e su Ä{oÄwh ‚u ™thtÞý{wr™™u ËtU…e™u, …tu‚u
Ëkð‚T 1858 yZthËtu yêtð™™t {t„þh ËwrŒ ‚uhþ™u rŒðË Œun íÞt„ fhe™u, …tAt
ƒŒrhft©{™u rð»tu s‚t nðt ™u ŒwðtoËt™t þt… Útfe {wft‚t nðt.
…Ae ©e Ënò™kŒ Mðt{e su ‚u …tu‚t™t „wÁ™e su Œunr¢Þt ‚u™u ÞÚttrðrÄ
fhe™u, ™u Ä{oÄwh ™u W…tze ÷u‚t nðt. y™u ©eht{t™kŒ Mðt{e™t ytr©‚ su ËtÄw, ƒúñ[the
™u „]nMÚt n‚t. ‚u{™e ËíþtMºt™t W…Œuþu fhe™u Ëk¼tð™t fh‚t nðt. y™u ‚u{™u …tu‚t™tu
y÷tirff «‚t… Œu¾tze™u, …tu‚t™u rð»tu ‚u{™t r[¥t™u ‚týe ÷u‚t nðt. ‚u ðth …Ae Mðt{e ©e
Ënò™kŒS {nthts su ‚u …tu‚t™t rþ»Þ su íÞt„e ËtÄw ‚Útt ƒúñ[the ‚Útt fux÷tf „]nMÚt
ËíËk„e ‚u{ýu ðªxtýt Útft ËtuhX, nt÷th, fåA, Ít÷tðtz, ftrXÞtðtz, ¼t÷, „wsht‚ yu
ytrŒf su Ëðuo Œuþ ‚u{™u rð»tu …tu‚t™t «‚t…™u rðM‚th‚t Útft ™u Ä{o, ¿tt™ y™u ðihtøÞ Þwõ‚
su ¼Âõ‚ ‚u™u «ð‚toð‚t Útft ™u yÄ{o™tu WåAuŒ fh‚t Útft ™u yÄ{eo yuðt su …t¾kze yËwhtkþ
„wÁ ‚u{™tu …ht¼ð fh‚t Útft rð[h‚t nðt.
y™u ©eS{nthts su ‚u, su su Œuþ™u rð»tu rð[Þto ‚u ‚u Œuþ™t su s™ ‚u
©eS{nthts™tk y÷tirff yiïÞo™u òuE™u, ½ýt ytr©‚ Út‚t nðt, ™u ©eS{nthts™wk «fx
«{tý ¼s™ fh‚tk nðt. …Ae ©eS{nthts su ‚u ‚u{™t WíËtn™u yÚtuo ™u ‚u{™e ƒwrØ™e
áZ‚t™u yÚtuo …tu‚t™wk su ™t™t «fth™wk yiïÞo ‚u Ë{trÄyu fhe™u Œu¾tz‚t nðt. ‚u{tk fux÷tkf
{™w»Þ™u ‚tu „tu÷tuf™u {æÞu su yûthÄt{ ‚u™u rð»tu ÷û{e, htrÄft y™u ©eŒt{trŒf …t»toŒu Ërn‚
©ef]»ýY…u …tu‚t™wk Œþo™ Œu‚t n‚t. y™u fux÷tf™u ‚tu ðifwkX÷tuf™u rð»tu ÷û{e ™u ™kŒ Ëw™kŒtrŒf
…t»toŒu Ërn‚ rð»ýwÁ…u …tu‚t™wk Œþo™ Œu‚t nðt. y™u fux÷tkf™u ‚tu ïu‚rî…™u rð»tu r™hL™{wõ‚u
Ërn‚ {nt…whw»t Y…u …tu‚t™wk Œþo™ Œu‚t nðt. y™u fux÷tf™u ‚tu yÔÞtf]‚ Ät{™u rð»tu ÷û{e
ytrŒf þÂõ‚Þtu ™u …t»toŒu Ërn‚ ¼q{t…whw»tÁ…u …tu‚t™wk Œþo™ Œu‚t nðt. y™u fux÷tf™u ‚tu
ƒŒrhft©{™u rð»tu {wr™yu Ërn‚ ™h™thtÞý Á…u …tu‚t™wk Œþo™ Œu‚t nðt. y™u fux÷tf™u
‚tu ûtehË{wÿ™u rð»tu ÷û{e ™u þu»t™t„u Ërn‚ Þtu„uïh Y…u …tu‚t™wk Œþo™ Œu‚t nðt. y™u
fux÷tf™u ‚tu ËqÞo™tk {kz¤™u rð»tu rnhÛÞ{Þ…wÁ»t Y…u …tu‚t™wk Œþo™ Œu‚t nðt. y™u fux÷tkf™u
‚tu yÂø™{kz¤™u rð»tu Þ¿t…wÁ»t Y…u …tu‚t™wk Œþo™ Œu‚t nðt. y™u fux÷tf™u ‚tu «ýð™t su
™tŒ ‚u™u ‚íft¤ Ëk¼¤tð‚t nðt. y™u fux÷tf™u ‚tu fturx fturx ËqÞo Ëh¾wk su …tu‚t™wk ‚us
‚u™u Œu¾tz‚t nðt. y™u fux÷tf™u ‚tu ò„ú‚, MðÙ, Ëw»twr Útfe …h ™u ËÂå[Œt™kŒ Au ÷ûtý
su™wk, ™u ÿüt Au ™t{ su™wk yuðwk su ƒúñ, ‚u Á…u …tu‚t™wk Œþo™ Œu‚t nðt. y™u fux÷tf™u ‚tu
ƒúñtkz™t ytÄth ™u …whw»tËqõ‚™u rð»tu fÌtt yuðt su rðhtx …wY»t ‚u Y…u …tu‚t™wk Œþo™ Œu‚t
 W…tuŒT½t‚ «fhý{T 9
nðt. y™u fux÷tf™u ‚tu ¼q„tu¤ y™u ¾„tu¤ rð»tu hÌttk su Œuð‚t™tk MÚtt™f ™u yiïÞo ‚u™u
Œu¾tz‚t nðt. y™u fux÷tf™u ‚tu ytÄthtrŒf su Atu [¢ ‚u™u rð»tu hÌtt yuðt su „ýuþ ytrŒ
Œuð‚t ‚u{™u …]ÚtfT …]ÚtfT Œu¾tz‚tk nðt. y™u õÞthuf ‚tu Ëtuyu Ëtu „tW™u Auxu hÌtt yuðt su
…tu‚t™t ¼õ‚ ‚u{™u «íÞût «{tý …tu‚t™wk Œþo™ Œu‚t nðt. y™u õÞthuf ‚tu Auxu hÌtt yuðt
su …tu‚t™t ¼õ‚ ‚u{ýu …tu‚t™t ½h™u rð»tu ©eS {nthts™e «r‚{t™u yt„¤ ÄÞwO su ™iðuã
‚u™u …tu‚u …tu‚t™t ¼õ‚™u rðM{Þ …{tz‚t Útft s{‚t nðt. y™u õÞthuf ‚tu Œun™u íÞt„ fh‚t
yuðt su …tu‚t™t ¼õ‚ ‚u{™u …tu‚t™t Ät{ «íÞu ÷E sðt™u EåA‚t Útft, íÞtk …tu‚u ytðe™u
‚u ¼õ‚™t „t{™u rð»tu hÌtt yuðt su ƒeò ¼õ‚ yÚtðt y¼õ‚ ‚u{™u …ý …tu‚t™wk Ëtûtt‚T
Œþo™ Œu‚t nðt. yuðe heíÞu {w{wûtw yÚtðt {w{wûtw ™rn yuðt su s™ ‚u{™u …tu‚t™tk y÷tirff
yiïÞo™u Œu¾tz‚t yuðt su ©e Ënò™kŒS {nthts, ‚u™u òuE™u yr‚þÞ rðM{Þ™u …tBÞt
yuðt su nòhtu {™w»Þtu ‚u …tu‚…tu‚t™t {‚™tu ™u „whw™tu íÞt„ fhe™u, ™u ©eS{nthts™tu y™LÞ
yt©Þ fhe™u «fx «{tý ¼s™ fh‚t nðt. …Ae ½ýtf su {‚ðtŒe ‚u ©eS {nthts Ëk½tÚtu
rððtŒ fhðt ytÔÞt …ý ðtŒu fhe™u ©eS {nthts™u S‚ðt™u ftsu ftuE Ë{Úto ™ ÚtÞt. …Ae
‚u Ëðuo {‚ðtŒe su ‚u ©eS {nthts™t y÷tirff yiïÞo «‚t…™u Œu¾e™u ™{Mfth fhe™u ƒtuÕÞt
su, ‘nu {nthts ! ‚{u ‚tu …h{uïh Atu, {txu y{tht su su EüŒuð Au ‚u™tk Œþo™ y{™u
f]…t fhe™u fhtðtu.’ yuðe he‚u su ‚u{™wk «tÚto™tð[™ ‚u™u Ëtk¼¤e™u ‚u Ëðuo™u ƒuËthe™u …tu‚t™u
«‚t…u fhe™u ‚u{™u ‚íft¤ Ë{trÄ fhtð‚t nðt. …Ae ‚u Ëðuo su ‚u ©eS{nthts™u Œþo™ {tºtu
fhe™u ¾U[tE „Þtk Au ™tze «tý su{™tk yuðt Útft, …tu‚…tu‚t™t ӌޙu rð»tu …tu‚…tu‚t™t EüŒuð
Y…u ©eS{nthts™u Œu¾‚t nðt. ‚u{tk su ðÕ÷¼fw¤™u ytr©‚ yuðt ði»ýð n‚t ‚Útt ®™ƒtfo
Ëk«ŒtÞ™t n‚t ‚Útt {tæðe Ëk«ŒtÞ™t n‚t yu ºtý ‚tu „tu…e™t „ýu ðªxtýt™u ð]kŒtð™™u rð»tu
hÌtt ™u ƒt¤÷e÷tyu fhe™u {™tunh {qŠ‚ yuðt su ©ef]»ý ¼„ðt™ ‚u Y…u Œu¾‚t nðt. y™u
su ht{t™ws Ëk«ŒtÞ™t n‚t ‚u ‚tu ™kŒ, Ëw™kŒ, rðïfTËu™ ™u „hwztrŒf …t»toŒu Ërn‚
÷û{e™thtÞýY…u Œu¾‚t nðt. y™u su ht{t™kŒe n‚t ‚u ‚tu Ëe‚t, ÷û{ý ™u n™w{t™u Þwõ‚Útft
rŒÔÞ ®ËntË™ W…h ƒuXt yuðt su ©eht{[kÿS ‚u Á…u Œu¾‚t nðt. y™u su þkfht[tÞo™t
{‚ðt¤t n‚t ‚u ‚tu ƒúñßÞtur‚ Y…u Œu¾‚t nðt. y™u su þiðe nðt ‚u ‚tu …tðo‚e ™u «Út{„ýu
Ërn‚ su rþðS ‚u Y…u Œu¾‚t nðt y™u su ËqÞo™t W…tËf n‚t ‚u‚tu ËqÞo™t {kz¤™u rð»tu
hÌtt su rnhÛÞ{Þ …wY»t ‚u Á…u Œu¾t‚t nðt. y™u su „ý…r‚™t W…tËf n‚t ‚u ‚tu
{nt„ý…r‚Y…u Œu¾t‚t nðt y™u su Œuðe™t W…tËf n‚t ‚u‚tu ŒuðeY…u Œu¾‚t nðt. y™u
si™ n‚t ‚u ‚tu ‚eÚtOfhY…u Œu¾‚t nðt. y™u su Þð™ n‚t ‚tu …u„kƒhY…u Œu¾‚t nðt, yuðe
he‚u Ë{trÄyu fhe™u …tu‚…tu‚t™t EüŒuðY…u. ©eS{nthts™u òuE™u ™u Ëðo™t fthý òýe™u
™u …tu‚…tu‚t™t {‚™tu íÞt„ fhe™u, ©eS {nthts™tu ÿZ yt©Þ fh‚t nðt ™u «fx «{tý
¼s™ fh‚t nðt yuðe he‚u ©eËnò™kŒS {nthts su ‚u …tu‚t™t «‚t…u fhe™u Sð™wk su
{q¤ y¿tt™, ‚u™tu ™tþ fh‚t Útft …]Úðe™u rð»tu ™tþ …tBÞtu yuðtu su yuftkr‚f Ä{o ‚u™wk Yzt
«fthu MÚtt…™ fh‚t nðt.
y™u ð¤e Ä™tZâ yuðt su …tu‚t™t ¼õ‚ „]nMÚt ËíËk„e ‚u …tËu ½ýtkf
yL™Ëºt fhtð‚t nðt. ‚Útt ®nËtyu hrn‚ yuðt su rð»ýwÞt„, {nthwÿ ™u yr‚hwÿtrŒf Þ¿t
‚u™u fhtð‚t nðt. y™u ‚u Þ¿t™u rð»tu nòhtu ƒútñýtu™u r{ü yL™u fhe™u ‚] fhtð‚t nðt.
 10 W…tuŒT½t‚ «fhý{T
y™u ‚u ƒútñý™u ƒnw «fth™tk Œt™ Œuðtz‚t nðt y™u ËtÄw, ƒútñý ™u Œuð‚t ‚u{™wk su …qs™
‚Útt ¼tus™u fhe™u ‚]r ‚u™u ðthkðth fhtð‚t nðt. ‚Útt yÄ{o ™u …t¾kz ‚u™tu ðthkðth WåAuŒ
fh‚t nðt. y™u ©eS {nthts …tu‚u ßÞtk ßÞtk rð[Þto íÞtk íÞtk hÌtt su …tu‚t™t ¼õ‚s™
‚u{™e yt„¤ ðýto©{™tu Ä{o ‚Útt ytí{¿tt™ ‚Útt ðihtøÞ ‚Útt …tu‚t™t MðY…™wk ¿tt™ ‚Útt
…tu‚t™t {tntíBÞu Ërn‚ ¼Âõ‚ yu{™t su ƒnw «fth™t ¼uŒ ‚u{™u rðM‚thu fhe™u ÞÚttÚto…ýu
fnu‚t nðt. yuðe he‚u r™íÞ «íÞu …tu‚t™t ¼õ‚s™™u yt™kŒ …{tz‚t yuðt su ©eS{nthts
‚u su ‚u ©e„Zzt ™„h™u rð»tu …tu‚t™t ¼õ‚ yuðt su y¼Þ ™t{u htò ™u ‚u™e …wºteytu ™u
‚u™tu …wºt yu Ëðuo™e ¼Âõ‚™u ðþ ÚtE™u yu{™u ½uh …tu‚u r™ðtË fhe™u hnu‚t nðt. y™u íÞtk
hÌtt Útft sL{tü{e, ht{™ð{e, «ƒturÄ™e yuftŒþe, nw‚tþ™e y™u yL™fqx yu ytrŒf su
WíËð™t rŒðË ‚u™u rð»tu ¼thu ¼thu Ët{„úeytu {k„tðe™u, {tuxt WíËð fhtð‚t nðt. y™u
‚u WíËð™u rð»tu …h{nkË ‚Útt ƒúñ[the ‚Útt ŒuþrðŒuþ™t su nrh¼õ‚ ËíËk„e, ‚u
©eS{nthts™tk Œþo™ fhðt™u yÚtuo ðthkðth ytð‚t nðt. y™u ™t™t «fth™tk ð†, yt¼q»tý,
[kŒ™, …w»… yu ytrŒf su …qò™e Ët{„úeytu ‚uýu fhe™u ©eS{nthts™u …qs‚t nðt. y™u
‚u WíËð™u rð»tu ©eS{nthts su ‚u ™t™t «fth™e ¼tus™ Ët{„úeytu fhtðe™u nòhtu ËtÄw™u
‚Útt ƒútñý™u ½ýtf «fthu ðthkðth ‚]Â fh‚t nðt.
yuðt su ©e Ënò™kŒ Mðt{e {nthts ‚u™e {qŠ‚™tk su r[nT™ ‚u «Út{ ÷¾eyu
Aeyu : - ©eS{nthts™tk ƒu [hýth®ðŒ™t ‚¤t{tk Qæðohu¾t Au; ‚u fuðe Au ? ‚tu yk„wXt™e
…tËu™e su ytk„¤e{tk ‚u™e ƒuÞ ftuhu ™ef¤e Au ™u …t™e™u ƒuÞ ftuhu ™ef¤e Au. y™u s{ýt
…„™t yk„wXt™tk Útz{tk Qæðohu¾t™u {¤‚wk sð™wk r[nT™ Au. y™u ‚u s{ýt …„™t ‚¤t{tk
Qæðohu¾t™e ƒuÞftuhu f{¤, ykfwþ, æðs, yüftuý, ð@, MðÂM‚f, skƒqV¤ yu{™tk r[nT™
Au. ™u s{ýt …„™t yk„qXt™t ™¾{tk yuf Q¼e ht‚e hu¾t™wk r[nT™ Au. ™u yus yk„qXt™u
ƒtnuh÷u …z¾u yuf r‚÷ Au. y™u yu yk„qXt™e …tËu™e su ytk„¤e ‚u™wk su yk„qXt™e ftuh™wk
…z¾wk ‚u{tk yuf r‚÷ Au. y™u s{ýt …„™e Au÷e ytk„¤e™t ƒtnuh™t …z¾t{tk ™¾™e …tËu
yuf r‚÷ Au. y™u ztƒt …„™e Qæðohu¾t™e ztƒe ftuhu ~Þt{ yuðtk ƒu r[nT™ …tËu …tËu Au.
y™u ð¤e yu Qæðohu¾t™u {¤‚wk s Výt™t Útzt{tk yuf ÔÞtu{™wk r[nT™ Au y™u ztƒt …„™tk
‚¤t{tk Qæðohu¾t™u ƒu ftuhu Ä™w»t, f¤þ, {íMÞ, rºtftuý, „tu…Œ, yÄo[kÿ yu{™tk r[nT™ Au.
y™u ƒu …„™tk ‚¤tk hõ‚ Au. ™u ƒu …„™t yk„qXt ™u ytk„¤eytu™t su ™¾ ‚u hõ‚ Au ™u
Q…z‚t Au ™u ‚usMðe Au. y™u ƒu …„™t yk„qXt™u ytk„¤eytu™e W…h Íeýtk Íeýtk ™u ftu{¤
yuðt htu{™tk r[nT™ Au y™u ƒu …„™t yk„qXt ™u ‚u™e …tËu™e ƒu ytk„¤eytu W…h [t¾ze™tk
½Ëtht™tk r[nT™ Au y™u ƒu …„™e su ƒtnuh™e ½qkxeytu ‚uÚte nuXu ytË™™t ½Ëtht™tk r[nT™
Au y™u s{ýt …„™e ½qkxeÚte …tk[ ‚Ëw Ÿ[tu ™¤e™u W…h yuf ™t™tu r‚÷ Au. y™u yu …„™t
ËtÚt¤™u ƒnth÷e ftuhu yuf {tuxwk r[nT™ Au. y™u ztƒt …„™e ½qkxeÚte …tk[ ‚Ëw Ÿ[tu ™¤e™tu
W…h yuf {tuxtu r‚÷ Au ™u ‚uÚte W…h …tËu s yuf ™t™tu r‚÷ Au. y™u yu …„™t Zª[ý™u
ƒtnuh÷u …z¾u yuf r[nT™ Au. y™u frx¼t„™u rð»tu ƒu ftuhu Ätur‚Þwk …nuÞto™tk ½Ëtht™tk ~Þt{
r[nT™ Au y™u ËŒt þe‚¤ yuðwk su WŒh ‚u W…h rºtð¤e …zu Au y™u Ÿze ™u „tu¤ yuðe
su ™tr¼ ‚u™e ƒu ftuhu r‚÷ Au. ‚u{tk s{ýe ftuhu ‚tu ™tr¼™t ftkXt W…h Au ™u ztƒe ftuhu ‚tu
™tr¼Úte shtf Auxu Au. y™u s{ýe fq¾{tk yuf {tuxtu r‚÷ Au ™u ‚u™e …tËu ƒeòu ™t™tu r‚÷
 W…tuŒT½t‚ «fhý{T 11
y™u ™tr¼Úte W…h ƒu ‚Ëw™u Auxu ºtý r‚÷ Au ‚u{tk ƒu ™¤e™e W…h yuf Au ™u yuf yuf
ðå[u Au y™u ‚u ð[÷t r‚÷Úte ƒu ‚Ëw W…h yuf yuf r‚÷ Au y™u ztƒu …z¾u fq¾Úte Ÿ[u
™u ƒ„÷Úte nuXu {tuxt [th r‚÷™e yuf Q¼e nth Au. y™u ‚u™e …tËu ƒtnuh÷e ftuhu yuf ƒeS
™t™t [th r‚÷™e Q¼e nth Au. y™u ӌޙu rð»tu htu{™wk ©eðíË r[nT™ y™u At‚e™u ðå[u
yÄo[kÿ™u ytfthu …tk[ ‚Ëw …ntu¤wk ™u shtf ht‚wk yuðwk yuf {tuxwk r[nT™ Au, ‚u s{ýe ftuhu
ftkEf rðþu»t [Z‚wk Au. y™u yu r[nT™™u ðå[u shtf ztƒe ftuhu yuf {tuxtu r‚÷ Au y™u yu
r‚÷Úte ztƒe ftuhu ƒu ytk„¤™u Auxu yuf r‚÷ Au. ™u ‚uÚte ztƒe ftuhu ƒu ‚Ëw™u Auxu ztƒt M‚™Úte
W…h yuf r‚÷ Au. y™u ƒu M‚™Úte W…h ƒu At…™tk r[nT™ Au y™u s{ýe ¼wò™e …tËu {tknu÷e
ftuhu Q¼e ytuéÞu [th r‚÷ Au y™u ztƒe ¼qò{tk {q¤Úte ºtý ‚Ëw nuXwk yuf At…™wk r[nT™
Au ™u ‚u At…™t r[nT™™u …z¾u ƒtnuh÷e ftuhu ™t™t [th r‚÷ Au. y™u s{ýe fqýeÚte nuXt
™u ftkztÚte Ÿ[t ƒu r‚÷ Au. y™u s{ýtk ntÚt™e x[÷e ytk„¤e™t {q¤Úte W…h yÄto ytk„¤™u
Auxu yuf ™t™tu r‚÷ Au. y™u ztƒe ¼qò™t {q¤Úte ºtý ‚Ëw nuXwk yuf At…™wk r[nT™ Au y™u
ztƒe fqýeÚte ƒu ‚Ëw nuXtu ntÚt™u W…÷u ¼t„u yuf r‚÷ Au y™u ztƒt ntÚt™t yk„qXt …tËu™e
su ytk„¤e ‚Útt ð[÷e ytk„¤e yu ƒu™e ðå[u yuf r‚÷ Au. y™u yu yk„wXt …tËu™e ytk„¤e™t
™¾™e …tËu {tknu÷e ftuhu yuf ™t™tu r‚÷ Au. y™u ztƒt ntÚt™t …tU[t W…h yuf r‚÷ Au y™u
ƒu ntÚt™t su ™¾ ‚u hõ‚ Au ™u W…z‚t Au ™u ‚usMðe Au. ™u ‚u ™¾™t su y„ú¼t„ ‚u yr‚
‚eûý Au. y™u ƒu ntÚt™tk su ‚¤tk ‚u hõ‚ Au, ™u ‚u ‚¤t{tk su hu¾tytu ‚u Úttuze Úttuze ~Þt{
sýtÞ Au. y™u ƒu nÚtu¤e™t {q¤Úte W…h ytX ‚Ëw Ÿ[t ƒu At…™tk r[nT™ Au. y™u ƒu fqýe
~Þt{ Au. y™u fkX™t ¾tzt™e ðå[u yuf r‚÷ Au ™u yu r‚÷Úte shtf Auxu yuf ™t™tu r‚÷
Au y™u ŒtZeÚte nuXtu yuf r‚÷ Au y™u ztƒt ¾¼tÚte ƒu ytk„¤ nuXtu ðtkËt{tk yuf htu{u Ërn‚
yuf {tuxtu r‚÷ Au. ™u yu r‚÷Úte nuXtu yuf r‚÷ Au ™u ð¤e ‚uÚte nuXtu ƒeòu r‚÷ Au y™u fhtuz™e
ztƒe ftuhu ztufÚte ƒu ‚Ëw nuXtu yuf r‚÷ Au y™u s{ýe ¾h…ze W…h yuf ™t™tu r‚÷ Au.
y™u fhtuzÚte s{ýe ftuhu ðtkËt™e {æÞu [th r‚÷ Au. y™u ™trËft™e …tËu s{ýe ftuhu yuf
{tuxtu r‚÷ Au. y™u yu r‚÷Úte ô[tu ™u ytk¾™t ¾qýtÚte nuXtu …tËu s yuf ™t™tu r‚÷ Au,
y™u ƒu ™uºt™e su nuX÷e ™u W…÷e …tk…ÛÞtu ‚uÚte W…h ™u nuXu Íeýe Íeýe fh[÷eytu …zu Au.
y™u ™trËft™u W…h þe¤e™tk [tXtk™tk Íeýtk Íeýtk r[nT™ Au. y™u {w¾{tk s{ýe ftuhu nuX÷e
su «Út{™e ztZâ ‚u{tk ~Þt{ r[nT™ Au ™u rsnTðt ‚u f{¤™t …ºt Ëh¾e hõ‚ Au y™u ztƒt
ft™™u {tkrn÷e ftuhu ~Þt{ ®ƒŒw™wk r[nT™ Au. y™u rðþt¤ ™u Q…z‚wk yuðwk su ÷÷tx ‚u™u rð»tu
r‚÷f ™u ytfthu Q¼e ƒu hu¾t Au. y™u ð¤e ÷÷tx™u rð»tu s{ýe ftuhu fuþÚte nuXwk yuf r[nT™
Au. y™u s{ýt ft™™e ƒqxe W…h yuf ™t™tu r‚÷ Au. y™u ‚t¤ðt™e W…h yuf {tuxtu r‚÷
Au. y™u rþ¾tÚte yt„¤ Ë{e…u yuf r‚÷ Au y™u y™u rþ¾tÚte …Aðtzu s{ýe ftuhu ºtý
r‚÷ Au. y™u yu rð™t ƒeò …ý Íeýt Íeýt r‚÷ ‚u þheh{tk fux÷tf Au. y™u ©eS{nthts™e
su {qŠ‚ ‚u yr‚þÞ Y… ™u ËwkŒh‚t ™u {Äwh‚t ‚uýu Þwõ‚ Au y™u ‚u {qŠ‚ …wü Au ™u yr‚þÞ
þtu¼tÞ{t™ Au. y™u ‚u {qŠ‚™tk Œþo™™u fh™tht su ¼õ‚s™ ‚u{™tk {™™u ™u ™uºt™u nhe ÷u
yuðe ‚u {qŠ‚ Au. y™u ‚u {qŠ‚ ½™~Þt{ Au ™u þtk‚ Mð¼tðu Þwõ‚ Au. y™u Œw„o…¥t™™u rð»tu
©e „tu…e™tÚtS™e {qŠ‚ sux÷e Ÿ[e Au ‚ux÷e s ©eS{nthts™e {qŠ‚ Ÿ[e Au. y™u
©eS{nthts™e {qŠ‚™tk su fh[hý ytrŒf Ëðuo yk„ ‚u Ët{wrÿf þtMºt{tk suðtk fÌttk Au ‚uðt
Au. ytðe he‚u ©eS{nthts™e {qŠ‚™tk su r[nT™ ‚u …tu‚t™e M{]r‚™u y™wËthu ÷ÏÞtk Au.
 12 W…tuŒT½t‚ «fhý{T
nðu ©eS{nthts™e su Mðt¼trðf [uüt ‚u ÷¾eyu Aeyu : ©eS{nthts™tu
r™íÞ «íÞu …tA÷e [th ½ze yÚtðt ºtý ½ze htrºt hnu íÞthu QXe™u Œt‚ý fhðt™tu Mð¼tð
Au. y™u ‚u …Ae M™t™ fhe™u ™u ÄtuÞu÷wk su ftuhwk Ëqû{ ðMºt ‚uýu fhe™u þheh™u ÷wE™u …Ae
Q¼t ÚtE™u …nuhðt™t ðMºt™u ƒu ËtÚt¤ ðå[u ¼u¤wk fhe™u ‚u™u ƒu ntÚtu fhe™u r™[tuðe™u …Ae
ËtÚt¤™u ™u …„™u ÷wE™u …Ae ÄtuÞu÷wk Ëqû{ ½txwk su ïu‚ ðMºt ‚u™u Ëthe …uXu ‚týe™u …nuhu
Au. y™u ïu‚ ðMºt …nuhðt™e Au hwr[ su™u yuðt su ©eS{nthts ‚u ‚u …Ae ƒeswk ÄtuÞ÷wk
Ëqû{ ïu‚ ðMºt ytuZe™u ™u [t¾ze W…h [Ze™u …tu‚t™tu r™íÞrðrÄ fhe™u s{ðt …Äthu Au.
y™u …rðºt yuðwk su s{ðt ƒuËðt™wk MÚtt™f íÞtk sE™u ytË™ W…h ƒuËu Au. y™u s{ðt
ƒuËu íÞthu ytuZðt™t ðMºt™u ft™™u …Aðtzu ht¾e™u ft™™u W½tzt ht¾e™u s{ðt ƒuËu Au. y™u
s{ðt ƒuËu íÞthu W„{ýwk yÚtðt W¥thtŒwk {w¾ ht¾e™u ™u ztƒt …„™e …÷tkXe ðt¤e™u s{ýtu
…„ Q¼tu ht¾e™u ™u ‚u W…h s{ýt ntÚt™e fqkýe ht¾e™u s{u Au. y™u s{‚tk s{‚tk ðthkðth
…týe …eðt™tu Mð¼tð Au. y™u s{‚tk s{‚tk …tu‚t™u su sBÞt™e sýË Ëthe MðtŒðt¤e sýtÞ
‚u ƒeò ftuEf ©uc nrh¼õ‚ …tu‚t™u {™„{‚t ntuÞ ‚u™u y…tðu Au. y™u s{‚t Útft ytuzfth
¾tE™u …ux W…h ntÚt Vuhððt™tu Mð¼tð Au. y™u õÞthuf ‚tu ftuEf ¼õ‚s™™e W…h «ËL™
ÚtÞt Útft …tu‚t™e «ËtŒe™tu Útt¤ ‚u™u yt…u Au yÚtðt y…tðu Au. y™u ËtÄw™u …ehËðwk ntuÞ
íÞthu ztƒu ¾¼u ¾uË ™t¾e™u ‚u ¾uË™t Auzt™u fuz Ëk„tÚtu ‚týe ƒtkÄe™u …ehËu Au. y™u …ehËu
íÞthu ÷tzw, s÷uƒe ytrŒf su sBÞt™e sýËtu ‚u™wk ðthkðth ™t{ ÷u‚t Útft …kÂõ‚{tk ðthkðth
Vhu Au y™u ËtÄw-nrh¼õ‚™u s{tzðt{tk ‚Útt …ehËðt{tk …tu‚t™u su ©Øt, ytŒh y™u «ËL™‚t
‚u ½ýe Au. y™u ©eS{nthts õÞthuf ‚tu ð»ttoÉ‚w ‚Útt þhŒÉ‚w™u rð»tu Œw„o…¥t™™u Ë{e…u
½u÷t ™Œe™wk r™{o¤ s¤ òýe™u ËtÄw ‚Útt ËíËk„e Ërn‚ ™tðt …Äthu Au. y™u ‚u ™Œe™t
s¤™u ð¾tý‚t Útft …tu‚t™t ¼õ‚s™™u yt™kŒ W…òð‚t Útft ‚u ¼õ‚s™ ¼u¤t ƒnw «fthu
s¤¢ezt fhu Au. y™u s¤{tk zqƒfe {thu Au íÞthu …tu‚t™t ft™, ™uºt y™u ™tf ‚u™u ƒu ntÚt™tk
yk„qXt™u ytk„¤eyu fhe™u Œƒtðu Au. ‚Útt zqƒfe {the™u ÍtÍe ðth …Ae ™ef¤u Au, íÞthu
…tu‚t™t {w¾th®ðŒ W…h s{ýt ntÚt™u Vuhðe™u ftu„¤t fhðt™tu Mð¼tð Au ! y™u õÞthuf ‚tu
™Œe™t «ðtn™u {æÞu Q¼t hÌtt Útft ËtÄw™e …tËu ‚t¤e ðòze™u fe‚o™ „ðhtðu Au ™u …tu‚u
…ý ‚u ¼u¤t ‚t¤e ðòz‚t Útft WíËtnu Ërn‚ fe‚o™ „tÞ Au. y™u s¤{tk M™t™ fhðt …uËu
Au ‚Útt M™t™ fhe™u ™eËhu Au íÞthu …tu‚t™u r«Þ yuðtu ftuEf ¼õ‚s™ ƒ¤ðt™ ntuÞ ‚u™t
ntÚt™u …tu‚t™t ntÚtu fhe™u Ít÷u Au. y™u …tu‚t™u Œþo™u fhe™u n»tuo Þwõ‚ Au {w¾ su™tk yuðt
su …tu‚t™t ¼õ‚s™ ‚u{ýu Ërn‚ ™Œe™t s¤Úte ƒtnuh ™eËhe™u ™Œe™t ftkXt™u rð»tu Q¼t
hÌtt Útft, «Út{™e …uXu …nuhu÷t ðMºt™u ™e[tuðe™u ™u þheh™u ÷wE™u, Ätu¤tu ¾uË Ëthe …uXu ‚týe™u
…nuhu Au. ™u …Ae Ätu¤tu VUxtu {tÚtu ƒtkÄu Au. y™u {tÚtu VUxtu ƒtkÄu Au. íÞthu VUxt™t Auzt™wk Atu„÷wk
{qfe™u ƒtkÄu Au. ‚Útt VUxt™t yuf ytkxt™tu …u[ ¼úfwrx™e …tk…ý W…h ÷tðe™u ƒtkÄu Au. y™u
…Ae Ätu¤t ¾uË™u zt¼u ¾¼u ™t¾e™u ™u ‚u ¾uË™t Auzt™u fuzâ Ëk„tÚtu ‚týe ƒtkÄe™u …Ae
ËwkŒh ¼thu ½tuze W…h yÚtðt ½tuzt W…h yËðth ÚtE™u, nòhtu su …tu‚t™t ¼õ‚s™ ‚u{ýu
[thuftuhu ðªxtýt Útft ™u …tu‚t™tk Œþo™™u fh‚t su ¼õ‚s™ ‚u{™t ™uºt™u yt™kŒ W…òð‚t
Útft …tu‚t™u W‚thu …Äthu Au. y™u ©eS{nthts …tu‚u [t÷u Au íÞthu Ätu¤e …Auze™u yÚtðt
Ätu¤t ¾uË™u ztƒt ¾¼t W…h ytzËtuzu ™t¾e™u s{ýt ntÚt™u n÷tð‚t Útft [t÷u Au. y™u
õÞthuf Y{t÷u Þwõ‚ su s{ýtu ntÚt ‚u™u n÷tð‚t Útft [t÷u Au. y™u õÞthuf ‚tu ztƒt ntÚt™u
 W…tuŒT½t‚ «fhý{T 13
fuzâ W…h {qfe™u s{ýt ntÚt{tk Á{t÷™u ÷E™u ‚u s{ýt ntÚt™u n÷tð‚t n÷tð‚tk [t÷u Au.
y™u ©eS{nthts™u Ënsu W‚tð¤wk [t÷ðt™tu Mð¼tð Au. y™u …tu‚u [t÷u Au íÞthu …tu‚t™e
fuzu [t÷‚t su ¼õ‚s™ ‚u Œtuzu íÞthu {tkz{tkz ¼u¤u [t÷e þfu yuðe he‚u W‚tð¤t [t÷u Au.
y™u ßÞthu …tu‚u [t¾ze …nuhe™u [t÷u Au íÞthu [t¾ze™t [x[x þçŒ ÚttÞ Au. y™u õÞthuf
‚tu …tu‚u ftkEf ftÞo fhðt™u ‚í…h ÚtÞt Útft Q¼t ntuÞ ‚Útt Äehu Äehu [t÷‚t ntuÞ íÞthu …tu‚t™t
s{ýt ntÚt™e {qXe ðt¤e™u …tu‚t™t s{ýt ËtÚt¤{tk Äehu Äehu {thðt™tu Mð¼tð Au. y™u
õÞthuf ‚tu ½ýtkf {týË™e ¼ez ÚttÞ Au ™u hs Wzu Au íÞthu …tu‚t™e ™trËft™u {w¾th®ðŒ
‚u™u ytztu Y{t÷ Œu Au. y™u õÞthuf ‚tu …tu‚u Ztur÷Þt W…h ƒuËu Au, ™u õÞthuf ‚tu ytuAtzu
Ërn‚ „tuŒzwk …tÚtÞwO ntuÞ ‚u W…h ƒuËu Au ™u õÞthuf ‚tu „tŒe W…h ƒuËu Au, ™u õÞthuf ‚tu
[tf¤t W…h ƒuËu Au, ™u õÞthuf ‚tu Ztur÷Þt W…h ‚rfÞtu …zâtu ntuÞ ‚u W…h ƒuËu Au. y™u
ƒuËu íÞthu õÞthuf ‚tu …÷tkXe ðt¤e™u ƒuËu Au; ™u õÞthuf ‚tu ðMºtu fhe™u Zª[ý™u ƒtkÄe™u ƒuËu
Au. y™u ßÞthu ßÞthu ƒuËu íÞthu ƒnwÄt ‚tu ‚rfÞt™wk WXª„ý fhe™u ƒuËu Au. y™u õÞthuf
‚tu …tu‚u Ztur÷Þt W…h yÚtðt ytË™ W…h ƒuXt Útft ‚feÞt™wk WXª„ý fhe™u ™u …tu‚t™t …„™u
÷tkƒt fhe™u ™u …„ W…h …„™u {qfe™u ƒuËðt™tu Mð¼tð Au. y™u õÞthuf ‚tu …tu‚u ƒuXt Útft
ztƒt [hýth®ðŒ™e Qæðohu¾t W…h …tu‚t™t s{ýt ntÚt™e ytk„¤e™u Q¼e Vuhðe Au. y™u
õÞthuf ‚tu …tu‚t™e S¼™u yuf ftuh™t Œtk‚ ‚¤u Œƒtðe™u ƒuËðwk yuðtu Ëns Mð¼tð Au. y™u
õÞthuf ‚tu …tu‚u ƒuXt Útft …tu‚t™e ztuf™u ƒu …tËu {htuze™u fztft ð„tzu Au y™u õÞthuf ‚tu
…tu‚t™t ¼õ‚s™™e …tËu …tu‚t™t ðtkËt™u Œƒtðu Au íÞthu niÞt™e ‚¤u ‚feÞtu ht¾e™u Œƒtðu
Au. y™u ©eS {nthts ßÞtk ßÞtk Ënusu ƒuXt ntuÞ íÞthu ‚w÷Ëe™e {t¤t™u Vuhðu Au y™u
õÞthuf ‚tu h{‚™e …uXu ‚u {t¤t™u ƒuðze fhe™u ƒu ƒu {ýft ¼u¤t Vuhðu Au. y™u õÞthuf ‚tu
ðt‚to fh‚t Útft ‚u {t¤t™u ¼u¤e fhe™u ƒu ntÚt™t ‚¤t ðå[u ht¾e™u ½Ëu Au. y™u õÞthuf
‚tu {t¤t ™ ntuÞ íÞthu …tu‚t™t ntÚt™e ytk„¤e™t …ðo™u „ýu Au. y™u õÞthuf ‚tu ™uºtf{¤™u
{ª[e™u æÞt™ fh‚t Útft ƒuËu Au. y™u õÞthuf ‚tu ™uºtf{¤™u W½tztk ht¾e™u æÞt™ fh‚t Útft
ƒuËu Au. y™u õÞthuf ‚tu æÞt™ fh‚t Útft [{fe™u ò„u Au. y™u õÞthuf ‚tu …tu‚t™e yt„¤
ËtÄw ðt®skºt™u ðòze™u fe‚o™ „t‚t ntuÞ íÞthu …tu‚u æÞt™ fhe™u ƒuËu Au. y™u õÞthuf ‚tu
[…xe ð„tz‚t Útft ‚u ËtÄw ¼u¤t „tðt ÷t„u Au. y™u õÞthuf ‚tu ËtÄw ‚t¤e ðòze™u fe‚o™
„t‚t ntuÞ ‚u ¼u¤t …tu‚u ‚t¤e ðòze™u fe‚o™ „tÞ Au. y™u õÞthuf ‚tu …tu‚t™e yt„¤ ðt®sºt
ðòze™u ËtÄw fe‚o™ „t‚t ntuÞ ‚Útt …tu‚t™e yt„¤ fÚtt ðk[t‚e ntuÞ ‚Útt …tu‚u …tu‚t™t
¼õ‚s™™e yt„¤ ðt‚to fh‚t ntuÞ íÞthu ¾Ëe™u ‚u{™u Ë{e…u òÞ Au y™u fÚtt ðk[tð‚t
ntuÞ íÞthu ðthkðth ‘nhu’ yuðt þ猙wk Wå[thý fhu Au. y™u ƒeS su su r¢Þt fh‚t ntuÞ
‚u™u rð»tu …ý ‚u fÚtt™u ¼t™u fhe™u õÞthuf ‚tu y[t™f ‘nhu’ yuðt þ猙kw Wå[thý fhu Au.
™u ‚u™e M{]r‚ ÚttÞ Au íÞthu …tu‚t …tËu su ¼õ‚s™ ƒuXt ntuÞ ‚u{™e Ët{wk òuE™u {kŒ {kŒ
nËu Au. y™u õÞthuf ‚tu …tu‚u htS…t{tk ðt‚to fh‚t ntuÞ yÚtðt fÚtt fhtð‚t ntuÞ yÚtðt
fe‚o™ „ðhtð‚tk ntuÞ yÚtðt ftkEf rð[th{tk ƒuXt ntuÞ ™u ‚u ð[{tk ftuEf sBÞt™wk …qAðt
ytðu yÚtðt ftuEf …qò fhðt ytðu yÚtðt nth [Ztððt ytðu ‚tu ‚u W…h ƒnw f[ðtE òÞ
Au .
y™u õÞthuf ‚tu …tu‚t™t ¼õ‚s™™e ˼t{tk ƒuXt Útft Ä{o, ¿tt™, ðihtøÞu
Þwõ‚ su ¼Âõ‚ ‚u ËkƒkÄe su su ðt‚to ‚u …tu‚t™t ¼õ‚s™™e yt„¤ fhu Au. y™u õÞthuf
 14 W…tuŒT½t‚ «fhý{T
‚tu Þtu„, ËtkÏÞ, …k[htºt, ðuŒtk‚ EíÞtrŒf su þtMºt ‚u™t hnMÞ™e ðt‚to fhu Au. y™u õÞthuf
‚tu …tu‚t™t ¼õ‚s™™e ˼t{tk ƒuXt Útft ‚u ¼õ‚s™™e yt„¤ Ä{torŒf ËkƒkÄe ðt‚to fhu
Au íÞthu «Út{ …tu‚t™t ƒu ¼ws Ÿ[t W…tze™u ‚t¤e ðòze™u Ëðuo™u At™t ht¾e™u ðt‚to fhu
Au. y™u õÞthuf ‚tu ½ýtf ¼õ‚s™™t Ë{qn™e {tuxe ˼t ÚtE ntuÞ ™u ‚u{™e yt„¤ Ä{torŒf
ËkƒkÄe ðt‚to fhðe ntuÞ íÞthu AuxuÚte …ý Ëk¼¤tÞ ‚u™u yÚtuo …tu‚u W¼t ÚtE™u, ™u ‚t¤e ðòze™u,
Ëðuo™u At™t ht¾e™u ðt‚to fhu Au. y™u õÞthuf ‚tu ‚u ðt‚to fhðt™u rð»tu yuft„ú r[¥tu fhe™u
…tu‚t™u ytuZðt™wk ðMºt ¾Ëe òÞ ‚u™e …ý Ëwh‚ hnu‚e ™Úte yuðtu Mð¼tð Au. y™u õÞthuf
‚tu …tu‚t™t ¼õ‚s™™e ˼t{tk ƒuXt Útft …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™u Ë{e…u ƒuXt su ËtÄw ‚Útt
nrh¼õ‚ ‚u{™u …hM…h «&™-W¥th fhtðu Au. ™u ‚u{tk ftuEf fXý «&™ …qAu ‚u™tu W¥th ™
ytðzu ‚tu Ëðuo™u yt™kŒ W…òð‚t Útft …tu‚u W¥th fhu Au y™u õÞthuf ‚tu ‚u ðt‚to fh‚t Útft
…w»…™t „wåA™u yÚtðt ftuEf {tuxt …w»…™u ƒu ntÚtu fhe™u [tu¤e ™tk¾u Au. y™u õÞthuf ‚tu ‚u
ðt‚to fh‚t Útft …tu‚t™t Y{t÷™t Auzt™u 𤠌uðtu yuðtu Ëns Mð¼tð Au. y™u õÞthuf ‚tu
WíËð™u rð»tu ™t™t «fth™t ŒuþÚte ytÔÞt su …tu‚t™t ¼õ‚s™ ‚u{ýu «er‚yu fhe™u fhe su
{tuxe …qò ‚u™tu yk„efth fhu Au y™u õÞthuf ‚tu WíËð™u rð»tu …tu‚t™e …qò fhðt Ëthw ½ýtf
nrh¼õ‚ ¼u¤t ÚtE™u ytðu Au íÞthu ‚u{ýu [ZtÔÞt su …w»…™t nth, ‚u™u …tu‚t™t ƒu ntÚtu fhe™u
„úný fhu Au, ‚Útt [hýth®ðŒu fhe™u „úný fhu Au, ‚Útt Azeyu fhe™u „úný fhu Au.
y™u õÞthuf ‚tu …tu‚t™t Œþo™ {tºtu fhe™u …tu‚t™t ¼õ‚s™™u Ë{trÄ fhtðu
Au, ™u õÞthuf ‚tu ‚u Ë{trÄ{tkÚte ‚íft¤ WXtzu Au. y™u õÞthuf ‚tu ‚u …tu‚u ˼t{tk ƒuXt ntuÞ
™u ftuEf ¼õ‚s™™u …tu‚t™e …tËu ‚uzðtu ntuÞ íÞthu, ™uºtf{¤™e Ët™u fhe™u yÚtðt yk„qXt
…tËu™e su ytk„¤e ‚u™e Ët™u fhe™u ‚u ¼õ‚™u ƒtu÷tðe ÷u Au. y™u õÞthuf ‚tu {tu„ht ytrŒf
…w»…™t nth™u ‚Útt ÷ªƒw ytrŒf su V¤ ‚u™u þe‚¤ òýe™u …tu‚t™e ytk¾ W…h ðthkðth yztzu
Au. y™u õÞthuf ‚tu …tu‚u ¼„ðífÚtt fhtðe™u Ëtk¼¤u Au yÚtðt …tu‚u fÚtt fhu Au. yÚtðt …tu‚u
¼„ðît‚to fhu Au yÚtðt fe‚o™ „ðhtðe™u ‚u ¼u¤t …tu‚u „tÞ Au. yÚtðt {krŒh fhtðu Au.
yÚtðt ËtÄw ƒútñý™u s{tzu Au. EíÞtrŒf Ë‚Tr¢Þt fÞto rð™t õÞthuÞ ™ðhwk ™ hnuðwk yuðtu
Mð¼tð Au. y™u …tu‚u ¼Âõ‚-Ä{o ËkƒkÄe su su ftÞo™tu ythk¼ fhu Au ‚u™u Ëk…qýo fhðt{tk …tu‚t™u
þe½ú…ýwk ½ýwk Au. y™u Aªf ¾tðe ntuÞ íÞthu «Út{Úte …tu‚t™t Y{t÷™u ¾tu¤e™u ‚u Y{t÷™u
{w¾thrðkŒ yt„¤ ht¾e™u Auxu Ëk¼¤tÞ yuðe he‚u Ÿ[u Mðhu Aªf ¾tÞ Au. y™u ßÞthu ßÞthu
yuðe Aªf ¾tÞ Au íÞthu ƒu-ºtý ¼u¤e Aªf ¾tÞ Au. y™u ßÞthu …tu‚u ƒ„tËwk ¾tÞ Au íÞthu
‘nrh nrh nrh’ yuðt þ猙wk Wå[thý fh‚t Útft, …tu‚t™u ntÚtu fhe™u ™uºtf{¤™u ƒu-ºtýðth
[tu¤u Au. y™u r™»ft{¼õ‚u fhe su …tu‚t™e Ëuðt ‚u™u rð»tu Au hwr[ su™e yuðtu …tu‚t™tu Mð¼tð
Au y™u ftkEf h{qsu fhe™u yr‚þÞ nËu Au íÞthu ntÚtu fhe™u …tu‚t™t Y{t÷™u {w¾th®ðŒ
ytztu ŒE™u nËu Au. y™u õÞthuf ‚tu Œuþtk‚h Útfe …tu‚t™t Ë{e…u ytÔÞt su ËtÄw ‚Útt …tu‚t™u
r«Þ yuðt ¼õ‚s™ ‚u{™u òuE™u «ËL™ ÚtÞt Útft ‚íft¤ QXe™u ‚u{™u ƒtÚt{tk ½t÷e™u {¤u
Au. ™u ‚u{™u ‚u ‚u Œuþ™t Ë{t[th …qAu Au. y™u õÞthuf ‚tu WíËð™u ð»tu …tu‚t™u Ë{e…u hne™u,
…Ae …tu‚t™e yt¿ttyu fhe™u …hŒuþ{tk s‚tk su ËtÄw ‚u{™u «ËL™ ÚtE™u {¤u Au. y™u õÞthuf
‚tu …tu‚t™t ¼õ‚s™ W…h «ËL™ ÚtE™u ‚u™t {M‚f W…h …tu‚t™t ƒu ntÚt {qfu Au, y™u õÞthuf
‚tu «ËL™ ÚtE™u ftuEf ¼õ‚s™™t ӌޙu rð»tu …tu‚t™t [hýth®ðŒ™wk Äthý fhu Au. y™u
õÞthuf ‚tu …tu‚t™e yt¿tt™u ‚íft¤ …t¤ðt™u EåA‚tu Útftu ‚í…h ÚtÞtu su ftuEf ¼õ‚s™ ‚Útt
 W…tuŒT½t‚ «fhý{T 15
‚u …tu‚t™e yt¿tt™u Yze heíÞu …t¤e™u ytÔÞtu su ftuEf ¼õ‚s™, ‚u™u òuE™u ‚u™e W…h «ËL™
ÚtÞt Útft ‚u™t ӌޙu rð»tu …tu‚t™tk [hýth®ðŒ yt…u Au. y™u õÞthuf ‚tu ftuEf ¼õ‚s™
W…h «ËL™ ÚtE™u ‚u™u …tu‚t™e «ËtŒe …w»…™t nth yt…u Au, ‚Útt ‚tuht ƒtswƒkÄ yt…u Au,
‚Útt …tu‚t™t ðMºt-yt¼q»tý yt…u Au. y™u yr‚þÞ WŒth Au Mð¼tð su{™tuu yuðt su ©eS
{nthts ‚u …tu‚t™u yr‚þÞ r«Þ yuðwk su …ŒtÚto ‚u ¼thu {qÕÞðt¤wk ntuÞ ‚tu …ý ‚u™u Œuðtu™tu
{™{tk ËkfÕ… fh‚tk Útft ‚íft¤ Ëí…tºt™u ŒuE Œu Au, …ý ðth ÷„tz‚t ™Úte, yuðtu Mð¼tð
Au. y™u õÞthuf ‚tu …tu‚t™t ntÚt …„™e su ytk„¤eÞtu™u {hze™u fztft ð„tzu Au y™u õÞthuf
‚tu …tu‚t™u Ë{e…u ƒuXt su ¼õ‚s™ ‚u{™e …tËu …tu‚t™t ntÚt…„™e ytk„¤eÞtu™u {hztðe™u
fztft ð„ztðu Au. y™u õÞthuf ‚tu ftuE «týe™u Œw:¾eÞtu Œu¾e™u yÚtðt Ëtk¼¤e™u ‚íft¤
ŒÞtyu Þwõ‚Útft ‘ht{ ht{ ht{’ yuðe heíÞu ƒtu÷ðt™tu Mð¼tð Au. y™u ð¤e õÞthuf ‚tu
nhftuE {™w»Þ™u Œw:¾eÞtu Œu¾e™u ŒÞtyu fhe™u …tu‚t™t r[¥t{tk ¾uŒ™u …t{‚t Útft «ËL™ ÚtE™u
‚u {™w»Þ™wk Œw:¾ x¤u yuðe he‚u yL™ð†trŒf …ŒtÚtuo fhe™u W…fth fhu Au. y™u õÞthuf ‚tu
ftuEf™u ftuE {th‚wk ntuÞ ‚u™u Œu¾e™u ŒÞtyu fhe™u ‚u™u ™ Œu¾e ¾{‚t Útft ‚íft¤ ntUfth
fhe™u ‚u™wk r™ðthý fhu Au. y™u õÞthuf ‚tu …tu‚t™e yt„¤ ftuEf ‚tu ËtÄw™wk yÚtðt ftuEf
nrh¼õ‚™wk ftuE ½Ët‚wk ƒtu÷u ‚u™u Ëtk¼¤e™u ‚u™e W…h …tu‚u f[ðtE òÞ Au, ™u ‚u™tu y™tŒh
fhe™u X…ftu Œu Au. y™u õÞthuf ‚tu …tu‚t™t þheh{tk ftkEf fËh suðwk ntuÞ íÞthu …tu‚t™t ztƒt
ntÚt™e ytk„¤eyu fhe™u s{ýt ntÚt™e ™tze™u swðu Au y™u …tu‚u ßÞthu ˼t{tkÚte QXu Au
íÞthu ‘sÞ ËÂå[Œt™kŒ’ yÚtðt ‘sÞ Mðtr{™thtÞý’ yu{ fne™u, ™u ËtÄw™u ™{Mfth fhe™u
QXðt™tu Mð¼tð Au. y™u ßÞthu …tu‚u …kÚt™u {t„uo ½tuzu [ze™u [t÷u Au, íÞthu õÞthuf ‚tu ÷e÷tyu
fhe™u ½tuzt™e ztuf W…h …tu‚t™t yuf …„™u ÷tkƒtu ™t¾e™u ½tuzt™u [÷tðu Au. y™u Ëqyu íÞthu
«Út{ ò„‚t Útft ntÚt™e su ytk„¤eytu ‚u r‚÷f fhðt™e …uXu ¼t÷™u rð»tu Q¼e Vuhðu Au.
™u Ëqðt™wk ntuÞ íÞthu …tu‚t™e {t¤t™u {t„e™u s{ýt ntÚt{tk ÷E™u Vuhð‚t Útft Ëqðu Au. y™u
…tu‚u …tuZu Au íÞthu …tu‚t™wk {w¾th®ðŒ W½tzwk ht¾e™u …tuZðt™tu Mð¼tð Au. …tu‚u ¼hr™ÿt{tk
Ëq‚t ntuÞ ™u ftuEf shtf yze òÞ ‚tu ‚íft¤ ̓fe™u ò„e òÞ Au ™u ‘‘ftuý Au ?’’ yu{
‚u™u …qAu Au.
ytðe heíÞu ©eS{nthts™e su Mðt¼trðf [uüt ‚u …tu‚t™e M{]r‚™u y™wËthu
÷¾e Au. ™u ƒeS …ý fux÷ef [uüt Au yuðt su ©eS {nthts ‚u{ýu ©e„Zzt{tk hÌtt Útft
…tu‚t™t ¼õ‚s™™t ËkþÞ xt¤ðt™u yÚtuo MðÄ{o, ytí{¿tt™, ðihtøÞ, …tu‚t™t MðY…™wk ¿tt™
y™u …tu‚t™e {ntíBÞu Ërn‚ ¼Âõ‚ yu …tk[ ðt‚to ËkƒkÄe su su ð[™t{]‚ fÌttk Au, ‚Útt íÞtkÚte
ƒeò „t{{tk sE™u su su ð[™t{]‚ fÌttk Au, ‚u{tkÚte fux÷tf rŒðË™tk su ð[™t{]‚, ‚u
©eS{nthts™t su yuftkr‚f ¼õ‚, ‚u{™e «ËL™‚t™u yÚtuo …tu‚t™e su M{]r‚ ™u ƒwrØ ‚u™u
y™wËthu ÷¾eyu Aeyu.
¨}æ樄: ÐíæïQUç}æ΢ ™çÚ~æ¢ Ÿæè{}æü¨êÝæïçÚã ²æï }æÝéc²: J
ÐçÆc²ç„ Ÿææïc²ç„ ±æçÐ |ævy²æ ¨ HŒS²„ï ±ñ ÐéM ¯æƒüç¨çh}æì JJ1JJ
>> Er‚ W…tuŒT½t‚ «fhý{T >>1>>
16
17
18

„Z…whÄt{
©e Mðtr{™thtÞý ¼„ðt™ su™u …tu‚t™wk
½h {t™e™u 29 ð»to ËwÄe hÌtt yu “ „Zzt ” ™t
…rðºt ™t{Úte ftuý yòÛÞwwk nþu?
™ð¾kz Äh‚e{tk yt Ät{ Ëðtuo…rh Au.
íÞtk™e „r÷ „r÷{tk s ™rn, Äh‚e™t fý fý{tk
…hƒúñ™t M…kŒ™tu™e y÷tirff y™w¼qr‚™tu ynuËtË
{tºt M{hý fhðtÚte s ÚttÞ Au. Ëk«ŒtÞ™wk ftuE yuðwk
þtMºt ™Úte su™e ykŒh „Z…wh™wk ™t{ ™ ntuÞ!
yt „Z…wh™e Äh‚e{tk ŒtËíð™tk ytŒþo
ŒtŒt¾t[h y™u ÷tzwƒt-Sðwƒt suðt r™»ft{{qŠ‚
¼õ‚tu™e «u{ Œtuheyu ƒkÄtÞ™u hnu÷t ©enrh r™íÞ
…h{nkËtu™e ËtÚtu ¿tt™ „tuce fh‚t, ¼õ‚tu ËtÚtu
«§-…rh«§{tk òuzt‚t y™u Þtð‚T [kÿrŒðtfhti {tuût™t
y{wÕÞ hËtÞýtu Ë{t™ ð[™t{]‚tu™e ð»tto Út‚e...
©e nrh™t r™ðt˼q‚ yt „Zzt{tk
ŒtŒt¾t[h™tu Œhƒth„Z, yûth ytu h ze,
„tu…e™tÚtSŒuð {krŒh, ÷û{eðtze-htÄtðtze y™u
suu™t M{hý{tºtÚte sL{ sL{tk‚h™t f÷{»t ™tþ
…t{u Au yuðe WL{¥t „k„t(½u÷t™Œe) suðt y™uf
…tð™ MÚtt™tu Au.
 19

çÝ…ñ ± ü Ó ææï ù }æë „ ñ H æï ü Ü ï U ù„Ðü ² læï çÝ…æçŸæ„æÝì J

Ðí è „æï Ý: ¨±ü Î æ ¨æï ù S„é ŸæèãçÚ{ü } æü Ý ‹ÎÝ: JJ1JJ

ð[™t{]‚ 1 : y¾kz ð]r¥t™wk Index

*Ëkð‚T1 1876™t {t„þh ËwrŒ 4 [‚wÚteo™u rŒðË ©eS{nthts
©e„Zzt {æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk ËtÄw™e òÞ„t™u rð»tu htrºt™u 2 Ë{u
…ÄtÞto n‚t y™u Ëðo ïu‚ ðMºt Äthý fÞtO n‚tk y™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e
yt„¤ ËtÄw ‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe n‚e.
…Ae ©eS{nthtsu «&™ …qAâtu su, “Ëðo ËtÄ™{tk 3 fÞwk ËtÄ™ fXý
Au ?” íÞthu Ëðo ƒúñ[the, ËtÄw ‚Útt „]nMÚt ‚u{ýu …tu‚t™e Ë{sý «{týu
W¥th fÞtuo …ý 4 ÚtÞtu ™rn. …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “ÕÞtu y{u W¥th
fheyu su, ¼„ðt™™t MðY…{tk {™™e y¾kz5 ð]r¥t ht¾ðe ‚uÚte ftuE
ËtÄ™ fXý ™Úte y™u su {™w»Þ™t {™™e ð]r¥t ¼„ðt™™t MðY…Bttk y¾kz
hnu Au ‚u™u ‚uÚte ƒeS yrÄf «tr þtMºt{tk fne ™Úte, ftk su ¼„ðt™™e
{qŠ‚ Au ‚u ‚tu ®[‚t{rý ‚wÕÞ Au. su{ ®[‚t{rý ftuEf …whw»t™t ntÚt{tk
*ð[. 1, ‚t. 20-11-1819, hrððth. ytÔtítwk yLtu yt “ÔtåtLttBt]ít” øtúLÚtBttk ÃtÛt ítu
1. W¥th yLtu ÃtrùBt ÇtthítBttk “WßsiLt” Ltt htò «BttÛtu s BttË rítrÚt rLtŒuo~t fhuÕt Au; Ltrn fu
rÔt¢BttrŒíGtu “rÔt¢Bt ËkÔtítT”Lte ~tYytít fhuÕt. ftŠítfe ËkÔtítT.
W¥thÇtthítBttk yt ËkÔtíËhLtwk LtÔtwk Ôt»to åtiºt ËwrŒ 2. ðtËwŒuð ™thtÞý™e ËkæÞt yth‚e ÚtÞt …Ae.
1 ÃtzÔttÚte ÚttGt Au yLtu ÃtrùBt (øtwshtít)Bttk 3. ¼„ðt™™e «ËL™‚t™t fthý¼q‚ MðÄ{o, ‚…
ftŠítf ËwrŒ ÃtzÔttÚte LtÔtwk Ôt»to «thkÇt ÚttGt Au. ytrŒf W…tÞ.
Aíttk htsMÚttLtBttk fuxÕttf «tkítBttk yLtu øtwshtítLtt 4. ÞÚttÚto.
Ëtiht»xÙ-fåA «Œu~tBttk y»ttZ ËwŒ 1 ÃtzÔttÚte 5. ‚i÷Äthtð‚T yrðÂåAL™.
LtÔtwk Ôt»to ~tY Útítw.k ‚uÚte “yt»ttZe ËkÔtítT” BttLtÔttBttk
 20 „.«.1
ntuÞ ‚u …wY»t su su …ŒtÚto™u ®[‚ðu ‚u ‚u «t ÚttÞ Au, ‚u{ ¼„ðt™™e
{qŠ‚™u rð»tu su™t {™™e y¾kz ð]r¥t hnu Au ‚u ‚tu Sð, Eïh, {tÞt y™u
ƒúñ yu{™tk MðY…™u1 òu òuðt™u EåAu ‚tu ‚íft¤ Œu¾u Au, ‚Útt ðifwkX, „tu÷tuf,
ƒúñ{ntu÷ yu ytrŒf su su ¼„ðt™™tk Ät{ Au ‚u™u …ý Œu¾u Au, {txu
¼„ðt™™t MðY…{tk y¾kz ð]r¥t ht¾ðe ‚uÚte ftuE fXý ËtÄ™ …ý
™Úte y™u ‚uÚte ftuE {tuxe «tr …ý ™Úte.”
íÞth …Ae nrh¼õ‚ þuX „tuðÄo™¼tEyu2 ©eS{nthts «íÞu «&™
…qAâtu su, “su™u ¼„ðt™™e {tÞt fnu Au ‚u™wk Y… þwk Au ?” …Ae ©eS{nthts
ƒtuÕÞt su, “¼„ðt™™tu ¼õ‚ ntuÞ ‚u™u ¼„ðt™™e {qŠ‚™wk æÞt™ fh‚tk
su …ŒtÚto3 ytzwk ytðe™u ytðhý fhu ‚u™u {tÞt4 fneyu.”
…Ae {wõ‚t™kŒ Mðt{eyu «&™ …qAâtu su, “¼„ðt™™tu ¼õ‚ ßÞthu …k[¼q‚™t
Œun™u {qfe™u ¼„ðt™™t Ät{{tk òÞ Au, íÞthu ‚u fuðt Œun™u …t{u Au ?” íÞthu
©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “Ä{ofw¤™u ytr©‚ yuðtu su ¼„ðt™™tu ¼õ‚ Au ‚u
¼„ðt™™e EåAtyu fhe™u ƒúñ{Þ5 Œun™u …t{u Au y™u ßÞthu Œun™u {qfe™u
¼„ðt™™t Ät{ «íÞu òÞ Au íÞthu ftuEf ‚tu „Áz W…h ƒuËe™u òÞ Au
y™u ftuEf ‚tu hÚt W…h ƒuËe™u òÞ Au y™u ftuEf ‚tu rð{t™ W…h ƒuËe™u
òÞ Au. yuðe he‚u ¼„ðt™™t ¼õ‚ ¼„ðt™™t Ät{{tk òÞ Au, ‚u™u
Þtu„Ë{trÄðt¤t Au ‚u «íÞût Œu¾u Au.”
…Ae nrh¼õ‚ X¬h nhSyu6 ©eS{nthts™u …qAâwk su, “fux÷tkf ‚tu
½ýt rŒðË ËwÄe ËíËk„7 fhu Au ‚tu …ý ‚u™u suðe …tu‚t™t Œun y™u Œun™tk
ËkƒkrÄ™u rð»tu „tZ «er‚ Au ‚uðe ËíËk„{tk „tZ «er‚ ™Úte Útt‚e ‚u™wk þwk fthý
Au ?” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “yu™u ¼„ðt™™wk {tntíBÞ Ëk…qýo òÛÞt{tk
ytÔÞwk ™Úte. y™u su ËtÄw™u Ëk„u fhe™u ¼„ðt™™wk {tntíBÞ …rh…qýo òÛÞt{tk
ytðu Au ‚u ËtÄw ßÞthu …tu‚t™t Mð¼tð8 W…h ðt‚ fhu Au íÞthu ‚u Mð¼tð™u
1. …]ÚtfT …]ÚtfT. 5. rŒÔÞ [i‚LÞ{Þ
2. Bttkøthtu¤Ltt ÔtrÛtfÇtõít 6. øtZÃtwhLtt ÔtítLte
3. Mºte, …wºt-Ä™trŒf. 7. ÇtøtÔttLt, ËíÃtwY»t, ËØBto yLtu ËítT ~ttMºt, yt
4. {tÞtÚte ŒuntrŒf{tk ynk{{‚t ÚttÞ Au ‚uÚte åtthLttu Ëkøt.
rMºtÞtrŒf …ŒtÚto™tu ËkfÕ… ÚttÞ Au ‚u yL‚htÞY… 8. {tntíBÞ¿tt™{tk rðhtuÄe ft{ ÷tu¼trŒf
ÚtðtÚte y¾kz æÞt™ Út‚wk ™Úte.
 „.«.1-2 21
{qfe þf‚tu ™Úte, y™u ‚u ðt‚™t fh™tht su ËtÄw ‚u™tu yð„wý1 ÷u Au,
‚u …t…u2 fhe™u ËíËk„{tk „tZ «er‚ Útt‚e ™Úte ftk su, “yLÞ3 MÚt¤™u rð»tu
su …t… fÞtO ntuÞ ‚u Ëk‚™u Ëk„u fhe™u òÞ y™u Ëk‚™u rð»tu su …t… fhu
Au ‚u …t… ‚tu yuf Ëk‚™t y™w„ún4 rð™t ƒeò ftuE ËtÄ™u5 fhe x¤‚tk ™Úte.
‚u þtMºt{tk fÌtwk Au su :
6
¥‹²ÿæï ~ æï Üë „ ¢ ÐæТ „èƒü ÿ æï ~ ææïï ç±Ýà²ç„ J
„èƒü ÿ æï ï ~ æï Üë „¢ ÐæТ ±…í H ï Ð æï |æç±c²ç„ JJ
‚u {txu Ëk‚™tu yð„wý òu ™ ÷u ‚tu yu™u ËíËk„{tk ÿZ «er‚ ÚttÞ.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T „Zzt «Út{™wk >> 1 >>

ð[™t{]‚ 2 : ºtý «fth™t ðihtøÞ™wk Index

*Ëkð‚T 1876™t {t„þh ËwrŒ 5 …k[{e™u rŒðËu ©eS{nthts ©e„Zzt
{æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk htrºt™u Ë{u rðhts{t™ n‚t y™u Ëðo ïu‚
ðMºt Äthý fÞtO n‚tk, y™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ ËtÄw ‚Útt ŒuþŒuþ™t
nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe n‚e.
…Ae {Þtht{ ¼èu7 ©eS{nthts «íÞu «&™ …qAâtu su, “nu {nthts !
W¥t{, {æÞ{ y™u fr™c yu ºtý «fth™tu su ðihtøÞ ‚u™tk þtk ÷ûtý
Au ‚u fntu ?” íÞthu ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “W¥t{ ðihtøÞ su™u ntuÞ
‚u …h{uïh™e yt¿ttyu fhe™u yÚtðt …tu‚t™t «thçÄf{o ðþu fhe™u
ÔÞðnth{tk hnu …ý ‚u ÔÞðnth{tk s™fhtò™e …uXu ÷tu…tÞ ™rn y™u þçŒ,
M…þo, Y…, hË y™u „kÄ yu …k[ «fth™t su W¥t{ rð»tÞ ‚u …tu‚t™t «thçÄ
y™wËthu «t ÚttÞ ‚u™u ¼tu„ðu …ý «er‚yu hrn‚ WŒtË Útftu ¼tu„ðu y™u
* ð[. 2, ‚t. 21-11-1819, Ëtu{ðth W…tÞÚte ™rn.” yu{ M{]r‚{tk fÌtwk Au.
1. yt ‚tu yrððufe Au, yufŒuþe ¿tt™ðt¤t Au, 5. «tÞÂù¥ttrŒf.
Œe½oŒþeo ™Úte, ÔÞðnth™u òý‚t ™Úte, fuð¤ 6. yLÞûtuºt{tk su …t… fÞto ntuÞ ‚u ‚{t{ …t…tu
ðt‚to fhðt{tk [‚wh Au EíÞtrŒf. ‚eÚtoûtuºt{tk ™tþ …t{u Au. y™u ‚eÚtoûtuºt{tk fhu÷wk
2. yð„wýY…. …t… ð@÷u… ÚttÞ Au. yÚtto‚T su{ ð@™tu «nth
3. ‘‘¥‹²ÿæï ~ æï . ..’’ yt &÷tuftu™tu ‚tí…ÞtoÚto Au. ÔÞÚto ™Úte s‚tu ‚u{ ‚eÚto™wk …t… ™tþ ™Úte Út‚wk.
4. “su™tu y…htÄ fhu ‚u™u s «ËL™ fhðtÚte ‚u (MfLŒ…whtý)
Œtu»t{tkÚte þwØ ÚttÞ Au, ƒeò «tÞÂù¥ttrŒf 7. BttÛttÔtŒhLtt çtútñÛt Çtõít.
 22 „.«.2-3
‚u rð»tÞ yu™u ÷tu…e þfu ™rn y™u ‚u™tu íÞt„ {tu¤tu ™ …zu y™u ‚u rð»tÞ™u
rð»tu r™hk‚h Œtu»t™u Œu¾‚tu hnu y™u rð»tÞ™u þºtw suðt òýu y™u Ëk‚,
Ë‚TþtMºt y™u ¼„ðt™™e Ëuðt ‚u™tu r™hk‚h Ëk„ ht¾u y™u Œuþ, ft¤,
Ëk„, ytrŒf òu fXý ytðe …zu ‚tu …ý yu™e su yuðe Ë{sý ‚u {tu¤e
…zu ™rn, ‚u™u W¥t{ ðihtøÞðt¤tu fneyu. y™u su™u {æÞ{ ðihtøÞ ntuÞ
‚u …ý W¥t{ yuðt su …k[ «fth™t rð»tÞ ‚u™u ¼tu„ðu …ý ‚u{tk ytËõ‚
™ ÚttÞ y™u òu Œuþ, ft¤, Ëk„ fXý «t ÚttÞ ‚tu rð»tÞ™u rð»tu ƒkÄtE
òÞ y™u ðihtøÞ {kŒ …ze òÞ ‚u™u {æÞ{ ðihtøÞðt¤tu fneyu. y™u su
fr™c ðihtøÞðt¤tu ntuÞ ‚u™u Ët{tLÞ1 y™u Œtu»tÞwõ‚ yuðt …k[rð»tÞ òu
«t ÚttÞ y™u ‚u™u ¼tu„ðu ‚tu ‚u{tk ™ ƒkÄtÞ y™u òu Ëtht …k[rð»tÞ
«t ÚttÞ y™u ‚u™u ¼tu„ðu ‚tu ‚u{tk ƒkÄtE òÞ ‚u™u {kŒ ðihtøÞðt¤tu fneyu.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T øtZzt «ÚtBtLtwk >> 2 >>

ð[™t{]‚ 3 : ÷e÷t[rhºt Ëk¼the ht¾ðt™wk Index

*Ëkð‚T 1876™t {t„þh ËwrŒ 6 AX™u rŒðË ©eS{nthts ©e„Zzt
{æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk htrºt™u Ë{u rðhts{t™ n‚t, y™u Ëðo ïu‚
ðMºt Äthý fÞtO n‚tk, y™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ {wr™ ‚Útt ŒuþŒuþ™t
nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe n‚e.
…Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “su™u ¼„ðt™™e {qŠ‚ yk‚h{tk y¾kz2
Œu¾t‚e ntuÞ, ‚uýu …ý ¼„ðt™u su su yð‚thu fhe™u su su MÚtt™f™u
rð»tu su su ÷e÷t fhe ntuÞ ‚u Ëk¼the ht¾ðe y™u ƒúñ[the, ËtÄw
‚Útt ËíËk„e ‚u™e ËtÚtu nu‚ ht¾ðwk y™u yu Ëðo™u Ëk¼the ht¾ðt.
‚u þt ËtÁ su, fŒtr… Œun {qõÞt Ë{u ¼„ðt™™e {qŠ‚ ¼q÷e sðtÞ ‚tu
…ý ¼„ðt™u su MÚtt™f™u rð»tu ÷e÷t fhe ntuÞ, ‚u òu Ëtk¼he ytðu yÚtðt
ËíËk„e Ëtk¼he ytðu yÚtðt ƒúñ[the ™u ËtÄw Ëtk¼he ytðu ‚tu ‚u™u Þtu„u
fhe™u ¼„ðt™™e {qŠ‚ …ý Ëtk¼he ytðu y™u ‚u Sð {tuxe …Œðe™u …t{u
y™u ‚u™wk ½ýwk Yzwk ÚttÞ, ‚u {txu y{u {tuxt {tuxt rð»ýwÞt„ fheyu Aeyu
* ð[. 3, ‚t. 22-11-1819, {k„¤ðth 2. r™hk‚h ºtý yðMÚtt{tk
1. ËtÄthý ûtwÿ-yÕ….
 „.«.3-4 23
‚Útt sL{tü{e y™u yuftŒþe ytrŒf ðú‚™t ð»ttuoð»to WíËð fheyu Aeyu.
y™u ‚u{tk ƒúñ[the, ËtÄw, ËíËk„e™u ¼u¤t fheyu Aeyu y™u òu ftuEf
…t…e Sð ntuÞ y™u ‚u™u …ý òu yu{™e yk‚ft¤u M{]r‚ ÚtE ytðu, ‚tu
‚u™u ¼„ðt™™t Ät{™e «tr ÚttÞ.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T „Zzt «Út{™wk >> 3 >>

ð[™t{]‚ 4 : ™thŒS™t suðe E»Þto fhðt™wk Index

*Ëkð‚T 1876™t {t„þh ËwrŒ 7 ËÂ{e™u rŒðË ©eS{nthts
©e„Zzt {æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk rðhts{t™ n‚t y™u Ëðo ïu‚ ðMºt
Äthý fÞtO n‚tk y™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ ËtÄw ‚Útt ŒuþŒuþ™t
nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe n‚e.
…Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “¼„ðt™™t ¼õ‚™u …hM…h E»Þto1
™ fhðe.” íÞthu yt™kŒt™kŒMðt{e ƒtuÕÞt su, “nu {nthts ! E»Þto ‚tu hnu
Au.” íÞthu ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “E»Þto fhðe ‚tu ™thŒS™t suðe fhðe,
su{ ‘yuf Ë{Þ™u rð»tu ™thŒS y™u ‚wkƒhw yu ƒu ðifwkX™u rð»tu ÷û{e™thtÞý™tk
Œþo™ fhðt „Þt, ‚u ÷û{e™thtÞý yt„¤ ‚wkƒhwyu „t™ fÞwO. ‚uýu fhe™u
÷û{eS ‚Útt ™thtÞý yu ƒuÞ «ËL™ ÚtE™u ‚wkƒhw™u …tu‚t™tk ðMºt, yt¼q»tý
ytÃÞtk. íÞthu ™thŒS™u ‚wkƒhw W…h E»Þto ytðe su, ‘nwk ‚wkƒhw™t suðe
„t™rðãt þe¾wk y™u ¼„ðt™™u «ËL™ fÁk.’ …Ae ™thŒS „t™rðãt þe¾‚t
nðt y™u ¼„ðt™ yt„¤ „t‚t nðt, íÞthu ¼„ðt™u fÌtwk su, ‘‚{™u ‚wkƒhw™t
suðwk „t‚tk ™Úte ytðz‚wk.’ …Ae ð¤e rþð W…h ‚… fhe™u rþðÚtfe ðh
…t{e™u „t™rðãt þe¾e™u ¼„ðt™ yt„¤ „tð‚t nðt ‚tu …ý ¼„ðt™
yu™e „t™rðãt W…h «ËL™ ™ ÚtÞt. yuðe he‚u Ët‚ {Lðk‚h2 ËwÄe „t™rðãt
þeÏÞt y™u ¼„ðt™ yt„¤ „tÞwk ‚tu …ý ¼„ðt™ «ËL™ ™ ÚtÞt, …Ae
‚wkƒhw …tËu „t™rðãt þeÏÞt y™u ©ef]»ý¼„ðt™ yt„¤ îtrhft{tk „tð‚t
n‚t, íÞthu ©ef]»ý¼„ðt™ «ËL™ ÚtÞt y™u …tu‚t™tk ðMºt, y÷kfth
™thŒS™u ytÃÞtk, íÞthu ™thŒSyu ‚wkƒhw ËtÚtu E»Þto {u÷e. {txu E»Þto fhðe
* ð[. 4, ‚t. 23-11-1819, ƒwÄðth, 2. ƒu yƒs Ëtu¤ fhtuz ð»to
1. …tu‚t™u Ë{t™ ƒeò ftuE™tu WŒÞ Ën™ ™ ÚttÞ ‚u.
 24 „.«.4-5-6
‚tu yuðe fhðe su, su™e W…h E»Þto ntuÞ ‚u™t suðt „wý™u „úný fhðtk
y™u …tu‚t™t yð„wý™u íÞt„ fhðtk y™u ‚uðwk ™ ÚtðtÞ y™u su E»Þtoyu
fhe™u ¼„ðt™™t ¼õ‚™tu ÿtun ÚttÞ ‚uðe E»Þto™tu ‚tu ¼„ðt™™t ¼õ‚™u
Ëðo «fthu íÞt„ fhðtu.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T „Zzt «Út{™wk >> 4 >>

ð[™t{]‚ 5 : æÞt™™t yt„ún™wk Index

*Ëkð‚T 1876™t {t„þh ËwrŒ 8 yü{e™u rŒðË ©eS{nthts
©e„Zzt {æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk rðhts{t™ n‚t y™u Ëðo ïu‚ ðMºt
Äthý fÞtO n‚tk y™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ …h{nkË ‚Útt ŒuþŒuþ™t
nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe n‚e.
…Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “htrÄftyu Ërn‚ yuðt su ©ef]»ý¼„ðt™
‚u™wk æÞt™ fhðwk y™u ‚u æÞt™ fh‚tk {qŠ‚ ӌޙu rð»tu ™ Œu¾tÞ ‚tu …ý
æÞt™ fhðwk …ý ftÞh ÚtE™u ‚u æÞt™™u {qfe Œuðwk ™rn, yuðe he‚™t su
yt„únðt¤t Au ‚u™e W…h ¼„ðt™™e {tuxe f]…t1 ÚttÞ Au y™u yu™e ¼Âõ‚yu
fhe™u ¼„ðt™ yu™u ð~t ÚtE òÞ Au.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T „Zzt «Út{™wk >> 5 >>

ð[™t{]‚ 6 : rððufe-yrððufe™wk Index

*Ëkð‚T 1876™t {t„þh ËwrŒ 9 ™ð{e™u rŒðË ©eS{nthts ©e„Zzt
{æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk rðhts{t™ n‚t y™u Ëðo ïu‚ ðMºt Äthý
fÞtO n‚tk y™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ {wr™ ‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e
˼t ¼htE™u ƒuXe n‚e.
…Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “yt ËíËk„{tk2 su rððufe3 Au ‚u ‚tu
rŒðËu rŒðËu …tu‚t™u rð»tu yð„wý™u Œu¾u Au y™u ¼„ðt™ ™u ¼„ðt™™t
¼õ‚™u rð»tu „wý™u Œu¾u Au y™u ¼„ðt™ ™u ËtÄw …tu‚t™t rn‚™u yÚtuo fXý
* ð[. 5, ‚t. : 24-11-1819, „wÁðth 2. WØð Ëk«ŒtÞ{tk,
* ð[. 6, ‚t. 25-11-1819, þw¢ðth 3. Ë‚T yË‚T™t ¿tt™ðt¤tu
1. …tu‚t™e {qŠ‚™t Œþo™ yt…ðt Y….
 „.«.6-7 25
ð[™ fnu Au ‚u™u …tu‚t™tk rn‚fthe {t™u Au y™u Œw:¾ ™Úte ÷„tz‚tu,
‚u ‚tu rŒðËu rŒðËu ËíËk„™u rð»tu {tuxâ…™u …t{u Au y™u su yrððufe Au
‚u ‚tu su{ su{ ËíËk„ fhu Au y™u ËíËk„™e ðt‚ Ëtk¼¤u Au ‚u{ ‚u{ …tu‚t™u
rð»tu „wý …hXu Au y™u ¼„ðt™ ™u Ëk‚ yu™tu Œtu»t Œu¾tze™u yu™e yt„¤
ðt‚ fhu Au, ‚u ðt‚™u {t™u fhe™u yð¤e ÷u Au y™u ðt‚™t fh™tht™tu
yð„wý ÷u Au, ‚u ‚tu rŒðËu rŒðËu ½x‚tu òÞ Au y™u ËíËk„{tk «r‚ctrn™
ÚtE òÞ Au. {txu …tu‚t™u rð»tu su „wý™wk {t™ ‚u™tu íÞt„ fhe™u, þqhðeh
ÚtE™u, ¼„ðt™ y™u ¼„ðt™™t Ëk‚™u rð»tu rðïtË ht¾u ‚tu yu™tu yrððuf
x¤e òÞ Au y™u ËíËk„{tk {tuxâ…™u …t{u Au.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T „Zzt «Út{™wk >> 6 >>

ð[™t{]‚ 7 : yLðÞ-ÔÞr‚huf™wk Index

*Ëkð‚T 1876™t {t„~th ËwrŒ 10 Œþ{e™u rŒðË ©eS{nthts
©e„Zzt {æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk rðhts{t™ n‚t y™u Ëðo ïu‚ ðMºt
Äthý fÞtO n‚tk y™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ ËtÄw ‚Útt ŒuþŒuþ™t
nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe n‚e.
…Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “þtMºt{tk ßÞtk ßÞtk yæÞtí{ðt‚to1 ytðu
Au ‚u ftuE™u2 Ë{ò‚e ™Úte y™u ¼ú{e sðtÞ Au. {txu yu yæÞtí{ðt‚to
su{ Au ‚u{ ÞÚttÚto…ýu y{u fneyu Aeyu ‚u Ëðo Ëtk¼¤tu su, MÚtq¤, Ëqû{
y™u fthý yu ºtý Œun™u rð»tu yuftí{…ýu3 su ð‚oðwk ‚u yu Sð™wk yLðÞ…ýwk4
Au y™u yu ºtý ŒunÚte …]Útõ…ýu5 Ë¥tt{tºt6 su fnuðtu ‚u Sð™wk ÔÞr‚huf…ýwk7
Au ‚Útt rðhtx, Ëwºttí{t y™u yÔÞtf]‚ yu ºtý þhehu Ërn‚ su Eïh™u
fnuðt ‚u Eïh™wk yLðÞ…ýwk Au y™u yu ºtý þhehÚte …]ÚtfT™u Ë¥tt{tºt…ýu
fnuðt ‚u Eïh™wk ÔÞr‚huf…ýwk Au, ‚Útt {tÞt y™u {tÞt™tk ftÞo su y™k‚fturx
ƒúñtkz ‚u™u rð»tu ÔÞt…f…ýu su yûthƒúñ™u fnuðt ‚u yu™wk yLðÞ…ýwk Au
*ð[. 7, ‚t. 26-11-1819, þr™ðth 5. r[ÿq……ýw,k MðÞk«ftþ…ýwk y™u yAuã y¼uã…ýwk
1.ytíBtt-ÃthBttíBttLtt MÔtYÃt¿ttLtr™Y…ýLte Ôttítto ð„uhu.
2. rðît™tu™u …ý 6. ºtÛt Œun ºtÛt øtwÛttrŒf BttrGtf ÇttÔtÚte Ãth ¿ttLt
3. MÚtq¤trŒ ŒunLtus ÃttuíttLtwk MÔtYÃt BttLteLtu MÔtYÃt
4. MÚtq¤trŒ Œun ‚u s nwk Awk yuðwk yuf‚t…ýwk ŒuntrŒ{tk. 7. r¼L™‚t-ŒuntrŒÚte swŒt…ýwk.
 26 „.«.7-8
y™u yu ËðoÚte ÔÞr‚huf ËÂå[Œt™kŒ…ýu su yûthƒúñ™u fnuðt ‚u yu™wk
ÔÞr‚huf…ýwk Au ‚Útt yûthƒúñ, Eïh, Sð, {tÞt y™u {tÞt™tk ftÞo su
ƒúñtkz yu{™u rð»tu su ©ef]»ý¼„ðt™™u yk‚Þtor{…ýu fnuðt y™u r™Þk‚t…ýu
fnuðt, ‚u yu ¼„ðt™™wk yLðÞ…ýwk Au y™u yu ËðoÚte …]ÚtfT…ýu fhe™u …tu‚t™t
„tu÷tufÄt{™u rð»tu su ƒúñßÞtur‚ ‚u™u rð»tu hÌtt Au yu{ su fnuðwk ‚u yu
¼„ðt™™wk ÔÞr‚huf…ýwk Au y™u yu …whw»ttu¥t{¼„ðt™, yûthƒúñ, {tÞt,
Eïh y™u Sð yu su …tk[ ¼uŒ1 ‚u y™trŒ2 Au.”
>> Rr‚ ð[™t{]‚{T „Zzt «Út{™wk >> 7 >>

ð[™t{]‚ 8 : ErLÿÞtu™e r¢Þt™u ¼„ðt™ y™u Ëk‚™e Ëuðt{tk htÏÞt™wk Index

*Ëkð‚T 1876™t {t„þh ËwrŒ 11 yuftŒþe™u rŒðË ©eS{nthts
©e„Zzt {æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk rðhts{t™ n‚t y™u Ëðo ïu‚ ðMºt
Äthý fÞtO n‚tk y™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ ËtÄw ‚Útt ŒuþŒuþ™t
nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe n‚e.
…Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “ErLÿÞtu™e su r¢Þt Au ‚u™u òu
©ef]»ý¼„ðt™ y™u ‚u™t ¼õ‚™e Ëuðt™u rð»tu ht¾u ‚tu yk‚:fhý þwØ3
ÚttÞ Au y™u y™k‚ ft¤™tk su …t… Sð™u ð¤øÞtk Au ‚u™tu ™tþ ÚtE òÞ
Au. òu ErLÿÞtu™e ð]r¥tytu™u Mºte ytrŒf™t rð»tÞ{tk «ð‚toðu Au, ‚tu yu™wk
yk‚:fhý ¼úü4 ÚttÞ Au y™u fÕÞtý™t {t„o Útfe …ze òÞ Au. {txu
þtMºt{tk su he‚u rð»tÞ™u ¼tu„ÔÞt™wk fÌtwk Au ‚uðe he‚u r™Þ{{tk hne™u rð»tÞ™u
¼tu„ððt, …ý þtMºt™e {ÞtoŒt™wk WÕ÷k½™ fhe™u ¼tu„ððt ™rn. y™u ËtÄw™tu
Ëk„ ht¾ðtu y™u fwËk„™tu íÞt„ fhðtu y™u ßÞthu yu fwËk„™tu íÞt„
fhe™u ËtÄw™tu Ëk„ fhu Au íÞthu yu™u Œun™u rð»tu su ynkƒwrØ Au ‚u
r™ð]r¥t …t{u Au y™u Œun™tk ËkƒkÄe™u rð»tu su {{íðƒwrØ Au ‚u r™ð]r¥t
…t{u Au y™u ¼„ðt™™u rð»tu yËtÄthý «er‚ ÚttÞ Au y™u ¼„ðt™
rð™t yLÞ™u rð»tu ðihtøÞ ÚttÞ Au.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T „Zzt «Út{™wk >> 8 >>
* ð[. 8, ‚the¾ : 27-11-1819, hrððth 3. ht„ îu»ttrŒ Œtu»tu hrn‚.
1. MðY…Úte …hM…h r¼L™…ýwk. 4. ht„trŒ Œtu»tðt¤wk.
2. r™íÞ-yti…trÄf ™rn.
 „.«.9-10 27
ð[™t{]‚ 9 : ¼„ðt™ rð™t ƒeswk ™ EåAðt™wk
*Ëkð‚T 1876™t {t„þh ËwrŒ 12 îtŒþe™u rŒðË ©eS{nthts
©e„Zzt {æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk rðhts{t™ n‚t y™u Ëðo ïu‚ ðMºt
Äthý fÞtO n‚tk y™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ {wr™ ‚Útt ŒuþŒuþ™t
nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe n‚e.
…Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “©ef]»ý¼„ðt™™tu «íÞût…ýu r™ùÞ
fÞtuo ntuÞ, y™u ‚u™e ¼Âõ‚ fh‚tu ntuÞ, y™u ‚u™tk Œþo™ fh‚tu ntuÞ,
‚tu …ý su …tu‚t™u …qýoft{ ™ {t™u y™u yk‚:fhý{tk LÞq™‚t ð‚uo su, ‘„tu÷tuf,
ðifwkXtrŒf Ät{™u rð»tu su yt ™u yt ¼„ðt™™wk ‚uòu{Þ Y… Au ‚u {™u ßÞtk
ËwÄe Œu¾tÞwk ™Úte íÞtk ËwÄe {tÁk …rh…qýo fÕÞtý ÚtÞwk ™Úte’ yuðwk su™u
y¿tt™ ntuÞ ‚u™t {w¾Úte ¼„ðt™™e ðt‚ …ý ™ Ëtk¼¤ðe y™u su «íÞût
¼„ðt™™u rð»tu ÿZ r™ct ht¾u Au y™u ‚u™u Œþo™u fhe™u s …tu‚t™u …rh…qýo
{t™u Au y™u ƒeswk ftkE ™Úte EåA‚tu ‚u™u ‚tu ¼„ðt™ …tu‚u ƒ¤tífthu …tu‚t™t
Ät{™u rð»tu su …tu‚t™tk yiïÞo Au y™u …tu‚t™e {qŠ‚Þtu Au ‚u™u Œu¾tzu Au,
{txu su™u ¼„ðt™™u rð»tu y™LÞ r™ct ntuÞ ‚u™u «íÞût ¼„ðt™ rð™t
ƒeswk ftkE EåAðwk ™rn.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T „Zzt «Út{™wk >> 9 >>

ð[™t{]‚ 10 : f]‚Ιe™w-k Ëuðfht{™wk Index

*Ëkð‚T 1876™t {t„þh ËwrŒ 13 ‚uhË™u rŒðË ©eS{nthts

©eøtZzt {æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk rðhts{t™ n‚t y™u Ëðo ïu‚ ðMºt
Äthý fÞtO n‚tk y™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ …h{nkË ‚Útt ŒuþŒuþ™t
nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe n‚e.
…Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “y{u ðUfxtrÿÚte Ëu‚wƒkÄ ht{uïh s‚t
n‚t íÞtk yuf Ëuðfht{ ™t{u ËtÄw n‚tu. ‚u ©e{ŒT¼t„ð‚trŒf …whtý™u
¼ÛÞtu n‚tu. ‚u {t„o{tk [t÷‚tk {tkŒtu …zâtu, ‚u™e …tËu Yr…Þt nòh™e
Ëtu™t{ntuh n‚e …ý [tfhe™tu fh™thtu ftuE ™rn {txu htuðt ÷tøÞtu. …Ae
*ð[. 9, ‚the¾ : 28-11-1819, Ëtu{ðth *ð[. 10, ‚t. 29-11-1819, {k„¤ðth
 28 „.«.10-11
‚u™u y{u fÌtwk su, ‘ftkE ®[‚t ht¾þtu{t, ‚{the [tfhe y{u fheþwk.’ …Ae
„t{™u ƒnth yuf fu¤tk™e Vw÷ðtze n‚e ‚u{tk yuf ðz™wk ð]ût nítw. ‚u ðzLtt
ð]ût™u rð»tu nòh ¼q‚ hnu‚tk …ý ‚u ËtÄw ‚tu [t÷e þfu yuðtu hÌttu ™rn
y™u yr‚þÞ {tkŒtu ÚtÞtu, ‚u W…h y{™u yr‚þÞ ŒÞt ytðe. …Ae ‚u Xuftýu
y{u ‚u ËtÄw™u fu¤™tk …ºt ÷tðe™u ntÚt yuf Ÿ[e …Útthe fhe yt…e y™u
‚u ËtÄw™u ÷tune¾kz …uxƒuËýwk1 n‚wk ‚u™u y{u Ätu‚t y™u [tfhe fh‚t y™u
‚u ËtÄw …tu‚t™u sux÷wk òuEyu ‚ux÷wk y{the …tËu ¾tkz, Ëtfh, ½e, yL™
‚u …tu‚t™t Yr…Þt yt…e™u {k„tð‚tu, ‚u y{tu ÷tðe™u htkÄe ¾ðhtð‚t y™u
y{tu ðM‚e{tk sE™u s{e ytð‚t y™u ftuEf rŒðË ‚tu y{™u ðM‚e{tk yL™
{¤‚wk ™rn, íÞthu y{thu W…ðtË Út‚tu ‚tu …ý ftuE rŒðË ‚u ËtÄwyu y{™u
yu{ fÌtwk ™rn su, ‘y{ …tËu ÿÔÞ Au ‚u yt…ýu ƒu™u ftsu hËtuE fhtu
y™u ‚{u …ý y{ ¼u¤t s{tu.’ …Ae yu{ Ëuðt fh‚u Útfu ‚u ËtÄw ƒu {tËu
ftkEf Ëtòu ÚtÞtu. …Ae Ëu‚wƒkÄ ht{uïh™u {t„uo [tÕÞt, íÞthu ‚u™tu ¼th
{ý yuf n‚tu ‚u y{the …tËu W…ztð‚tu y™u …tu‚u ‚tu yuf {t¤t ÷E™u
[t÷‚tu y™u Œunu …ý Ëtòu y™u yuf þuh ½e s{e™u …[tðu yuðtu Ë{Úto
ÚtÞtu ‚tu …ý ¼th y{the …tËu W…ztðu y™u …tu‚u y{Úttu [t÷u y™u y{the
«f]r‚ ‚tu yuðe n‚e su, ‘¼th ™t{u ‚tu yuf Y{t÷ …ý ht¾‚t ™rn.’
{txu ‚u™u ËtÄw òýe™u y{u yu™tu {ý yuf™tu ¼th W…tze [t÷‚t. yuðe
he‚u ‚u ËtÄw™e y{u [tfhe fhe™u Ëtòu fÞtuo …ý ‚u ËtÄwyu y{™u yuf
…iËt¼th yL™ ytÃÞwk ™rn, ÃtAe yBtu ítuLtu f]ítÎLte òÛteLtu ítuLtt ËkøtLttu
íGttøt fGttuo. yuÔte heítu su {™w»Þ fÞto f]íÞ™u ™ òýu ‚u™u f]‚æ™e òýðtu,
y™u ftuEf {™w»Þu ftkEf …t… fÞwO ntuÞ y™u ‚uýu ‚u …t…™wk ÞÚttþtMºt
«tÞrù‚ fÞwO ntuÞ y™u ð¤e ‚u™u ‚u …t…u Þwõ‚ su fnu ‚u™u …ý ‚u
f]‚æ™e suðtu …t…e òýðtu.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T „Zzt «Út{™wk >> 10 >>

ð[™t{]‚ 11 : ðtË™t™wk ‚Útt yuftkr‚f ¼õ‚™wk Index

*Ëkð‚T 1876™t {t„þh ËwŒe 14 [tiŒþ™u rŒðË ©eS{nthts
* ð[. 11, ‚t. 30-11-1819, ƒwÄðth 1. yr‚þÞ Ítzt™e ykŒh ÷tune …zðwk.
 „.«.11-12 29
©e„Zzt {æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk rðhts{t™ n‚t y™u Ëðo ïu‚ ðMºt
Äthý fÞtO n‚tk y™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ {wr™ ‚Útt ŒuþŒuþ™t
nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe n‚e.
…Ae ƒúñt™kŒ Mðt{eyu …qAâwk su, “nu {nthts ! ðtË™t™wk þwk Y…
Au ?” íÞthu ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “…qðuo su rð»tÞ ¼tu„ÔÞt ntuÞ Ltu
ŒeXt ntuÞ y™u Ëtk¼éÞt ntuÞ ‚u™e su yk‚:fhý™u rð»tu EåAt ð‚uo ‚u™u
ðtË™t fneyu y™u ð¤e su rð»tÞ ¼tu„ÔÞt{tk ™ ytÔÞt ntuÞ ™u ‚u™e
su yk‚:fhý™u rð»tu EåAt ð‚uo ‚u™u …ý ðtË™t fneyu.”
íÞthu {wõ‚t™kŒ Mðt{eyu …qAâwk su, “nu {nthts ! ¼„ðt™™tu yuftkr‚f
¼õ‚ fu™u fneyu ?” íÞthu ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “su™u ¼„ðt™ rð™t
ƒeS ftuE ðtË™t ™ ntuÞ y™u …tu‚t™u ƒúñY… {t™e™u ¼„ðt™™e ¼Âõ‚
fh‚tu ntuÞ ‚u™u yuftkr‚f ¼õ‚ fnuðtÞ.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T „Zzt «Út{™wk >> 11 >>

ð[™t{]‚ 12 : ‚¥ðtuLttk ÷ûtý™wk ‚Útt Wí…r¥t™wk Index

*Ëkð‚T 1876™t {t„þh ËwrŒ 15 …wLt{™u rŒðË ©eS{nthts
©e„Zzt {æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk rðhts{t™ n‚t y™u Ëðo ïu‚ ðMºt
Äthý fÞtO n‚tk y™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ ËtÄw ‚Útt ŒuþŒuþ™t
nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe n‚e.
…Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “s„‚™tk fthý yuðtk su …whw»t, «f]r‚,
ft¤ y™u {n¥t¥ðtrŒf [tuðeþ ‚¥ð yu{™tk MðY…™u ßÞthu yu Sð òýu
Au, íÞthu …tu‚t™u rð»tu hne su yrðãt1 y™u ‚u™tk ftÞo yuðtk su [tuðeË
‚¥ð ‚u™tk ƒkÄ™ Útfe {wftÞ Au.
íÞthu {wõ‚t™kŒ Mðt{eyu …qAâwk su, “nu {nthts ! yu{™wk MðY… fu{
òÛÞt{tk ytðu ?” íÞthu ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “yu{™tk MðY… ‚tu yu{™tk
÷ûtý™u òýðu fhe™u sýtÞ Au. ‚u ÷ûtý fneyu Aeyu su, «f]r‚™tk r™Þk‚t

* ð[. 12, ‚t. 1-12-1819, „wYðth 1. BttGtt.

 30 „.«.12
™u «f]r‚ Útfe rðò‚eÞ1 ™u y¾kz2 ™u y™trŒ3 ™u y™k‚4 ™u ËíÞ5 ™u
MðÞkßÞtur‚6 ™u Ëðo¿t ™u rŒÔÞ rð„ún7 ™u Ë{„ú ytfth{tºt™e «ð]r¥t™t
fthý y™u ûtuºt¿t8 yuðt …wY»t Au, y™u su «f]r‚ Au ‚u rºt„wýtí{f9 Au
™u szr[Œtí{f10 Au ™u r™íÞ Au ™u r™Šðþu»t 11 y™u {nŒtrŒf Ë{„ú ‚¥ð
y™u Sð{tºt ‚u™wk ûtuºt Au y™u ¼„ðt™™e þÂõ‚ Au, y™u „wýËtBÞ12 ™u
r™Šðþu»t yuðe su {tÞt ‚u™tu su ûttu¼13 fhu Au ‚u™u ft¤ fneyu.”
nðu {n¥tíðtrŒf su ‚¥ð ‚u™tk ÷ûtý fneyu ‚u Ëtk¼¤tu, su r[¥t™u
y™u {n¥t¥ð™u y¼uŒ…ýu òÛtðwk y™u su {n¥t¥ð™u rð»tu Ëqû{Y…u fhe™u
Ë{„ú s„‚ hÌtwk Au y™u …tu‚u r™Šðfth Au ™u «ftþ{t™ Au ™u MðåA Au
™u þwØË¥ð{Þ14 Au y™u þtk‚ Au. nðu ynkfth™wk ÷ûtý fneyu Aeyu su,
ynkfth su ‚u rºt„wýtí{f15 Au y™u ¼q‚{tºt, ErLÿÞtu, yk‚:fhý, Œuð‚t
y™u «tý yu Ëðuo™e Wí…r¥t™wk fthý Au y™u yu™u rð»tu þtk‚…ýwk Au, ½tuh…ýwk
Au y™u rð{qZ…ýwk Au. nðu {™™wk ÷ûtý fneyu Aeyu su, {™ su ‚u Mºte
ytrŒf …ŒtÚto™e su Ë{„ú ft{™t ‚u™e Wí…r¥t™wk ûtuºt Au y™u ËkfÕ… rðfÕ…Y…
Au y™u Ë{„ú ErLÿÞtu™wk r™Þk‚t Au. nðu ƒwrØ™wk ÷ûtý fneyu Aeyu su,
ƒwrØ™u rð»tu …ŒtÚto {tºt™wk ¿tt™ hÌtwk Au y™u Ë{„ú ErLÿÞtu™u rð»tu su rðþu»t
¿tt™ Au ‚u ƒwrØ ð‚u Au y™u su ƒwrØ™u rð»tu ËkþÞ, r™ùÞ, r™kÿt y™u
M{]r‚ yu hÌttk Au. y™u ©tuºt, íðfT, [ûtw, hË™t, ½útý, ðtfT, …trý,
…tŒ, …tÞw y™u W…MÚt yu su Œþ ErLÿÞtu ‚u{™wk ÷ûtý ‚tu yu Au su,
…tu‚…tu‚t™t rð»tÞ{tk «ð‚oðwk.
nðu …k[ {tºtt™tk16 ÷ûtý fneyu Aeyu, ‚u{tk þ猙wk ÷ûtý ‚tu yu
1. MÔtYÃt-MÔtÇttÔtÚte «f]rít Útfe rÔtÕtûtÛt 10. {tÞt MðÞk sz Au A‚tk Sð y™u Eïh, yt
2. su™tu ¾kz-¼t„ ™Úte. ƒL™u r[¥t ‚¥ðtu ‚u™e ËtÚtu òuztÞu÷t ntuðtÚte
3. su™tu ytrŒ-Wí…Â¥t ™Úte. sz r[Œtí{f fnuðtÞ Au.
4. su™tu yL‚-™tþ ™Úte. 11. fthÛt yÔtMÚttBttk Ãt]rÚtÔGttrŒ rÔt~tu»t hrnít.
5. ºtý ft¤{tk …ý su™tu MðY…™tu ƒtÄ ™Úte. 12. Ë¥ÔttrŒ ºtÛt øtwÛtLtt WŒTÇtÔt-yrÇtÇtÔt YÃt
6. MÔtGtk «ft~tYÃt, ƒeò™u ytrÄ™ «ftþ ™rn. Ôti»tBGt hrnít.
7. yBttrGtf ~thehÔtt¤t 13. „wý™e rð»t{‚t.
8. BttGtt yLtu ítuLtt ftGtoLtu òÛtLttht. 14. hòuøtwÛt yLtu ítBttuøtwÛtLtt yk~t hrnít ~twØË¥Ôt
9. Ë¥Ôt, hs yLtu ítBt. yt ºtÛt øtwÛt suBttk hnuÕtt øtwÛtBtGt.
Au ítu, 15. ËtÂ¥Ôtf, htsË, íttBtË.
16. …k[ {nt¼q‚™t fthýY… þçŒtrŒ …tk[™t.
 „.«.12 31
Au su, þçŒ su ‚u yÚto {tºt™tu yt©Þ1 Au y™u ÔÞðnth {tºt™tu fthý
Au y™u ƒtu÷™tht™e su òr‚ y™u MðY… ‚u™tu sýtð™thtu Au y™u ytftþ™u
rð»tu hnuðt…ýwk Au y™u ytftþ™e {tºtt2 Au y™u ©tuºt ErLÿÞu fhe™u „úný
fÞto{tk ytðu Au, yu þ猙wk ÷ûtý Au. nðu M…þo™wk ÷ûtý fneyu Aeyu
su, M…þo Au ‚u ðtÞw™e ‚L{tºtt Au y™u ftu{¤…ýwk, fXý…ýwk, þe‚¤…ýwk,
W»ý…ýwk y™u íð[tyu fhe™u „úný fhðt…ýwk yu M…þo™wk M…þo…ýwk3 Au. nÔtu
Y…™wk ÷ûtý fneyu Aeyu su, …ŒtÚto {tºt™t ytfth™u sýtðe Œuðt…ýwk y™u
‚u …ŒtÚto™u rð»tu „tiý…ýu hnuðt…ýwk y™u ‚u …ŒtÚto™e h[™tyu fhe™u …rhýt{…ýwk
y™u ‚us‚¥ð™wk ‚L{tºtt…ýwk y™u [ûtw ErLÿÞu fhe™u „úný fhðt…ýwk, yu
Y…™wk Y……ýwk Au. nðu hË™wk ÷ûtý fneyu Aeyu su, {Äwh…ýwk, r‚¾t…ýwk,
f»ttÞ÷t…ýwk, fzðt…ýwk, ¾txt…ýwk, ¾tht…ýwk, y™u s¤™wk ‚L{tºtt…ýwk y™u
hË™t ErLÿÞu fhe™u „úný fhðt…ýwk; yu hË™wk hË…ýwk Au. nðu „kÄ™wk
÷ûtý fneyu Aeyu su, Ëw„kÄ…ýwk, Œw„OÄ…ýwk y™u …]Úðe™wk ‚L{tºtt…ýwk y™u
½útý ErLÿÞu fhe™u „úný fhðt…ýwk yu „kÄ™wk „kÄ…ýwk Au.
nðu …]Úðe™wk ÷ûtý fneyu Aeyu su, Ëðo Sð{tºt™wk Äthðt…ýwk y™u
÷tufY…u fhe™u MÚtt™…ýwk4 y™u ytftþtrŒf su [th ¼q‚ ‚u™wk rð¼t„ fhðt…ýwk
y™u Ë{„ú ¼q‚«trý {tºt™t þheh™wk «„x fhðt…ýwk yu …]Úðe™wk ÷ûtý Au.
nðu s¤™wk ÷ûtý fneyu Aeyu su, …]rÚtÔÞtrŒf ÿÔÞ™wk ®…zefhý fhðt…ýwk
™u …ŒtÚto™u ftu{¤ fhðt…ýwk ™u ¼e™wk fhðt…ýwk ™u ‚]r fhðt…ýwk ™u «týe
{tºt™u Sðtzðt…ýwk ™u ‚]»tt™e r™ð]r¥t …{tzðt…ýwk ™u ‚t…™u xt¤ðt…ýwk y™u
ƒnw…ýwk yu s¤™wk ÷ûtý Au. nðu ‚us™wk ÷ûtý fneyu Aeyu su, «ftþ…ýwk
™u yL™trŒf™u …[tðe ™tk¾ðt…ýwk ™u hË™u „úný fhðt…ýwk ™u ftc™wk ™u
nw‚ÿÔÞtrŒf™wk5 „úný fhðt…ýwk ™u xtZâ™u nhðt…ýwk y™u þtu»tý fhðt…ýwk
y™u ûtwÄt6 ™u ‚]»tt7 yu ‚us™wk ÷ûtý Au. nðu ðtÞw™wk ÷ûtý fneyu Aeyu
su, ð]ûttrŒf™u fk…tððt…ýwk ™u ‚]ýtrŒf™u ¼u¤tk fhðt…ýwk™u þçŒ, M…þo,
Y…, hË y™u „kÄ yu su …k[rð»tÞ ‚u™u ©tuºttrŒf …k[ ErLÿÞtu «íÞu …{tzðt…ýwk
y™u Ëðo ErLÿÞtu™wk ytí{t…ýwk8 yu ðtÞw™wk ÷ûtý Au. nðu ytftþ™wk ÷ûtý
1. ðt[f.
2. yËtÄhý „wý. 6. ¼q¾.
3. ÷ûtý. 7. ‚hË.
4 yt©ÞŒt‚t. 8. ftÞoþÂõ‚ «Œt‚tY…u
5. Þ¿ttrŒ{tk ntu{t‚t sð-‚÷ rð„uhu.
 32 „.«.12
fneyu Aeyu su, Ë{„ú Sð {tºt™u yðftþ Œuðt…ýwk ™u ¼q‚ «tÛte {tºt™t
su Œun, ‚u™tu {tkrn÷tu ÔÞðnth y™u Œun™e ƒtnuh™tu ÔÞðnth ‚u™wk fthý…ýwk
y™u «tý, ErLÿÞtu y™u yk‚:fhý yu Ëðuo™wk MÚtt™f…ýwk yu ytftþ™wk ÷ûtý
Au. yuðe he‚u [tuðeË ‚¥ð, «f]r‚, …wY»t y™u ft¤ yu{™tk òu ÷ûtý òýu
‚tu yu Sð y¿tt™ Útfe {wftÞ Au.
y™u yu su Ëðuo ‚u™e Wí…r¥t òýðe, ‚u Wí…r¥t fneyu Aeyu su,
…tu‚t™t Ät{™u rð»tu hÌtt yuðt su ©ef]»ý¼„ðt™ ‚u yûth…whw»tY…u fhe™u
{tÞt™u rð»tu „¼o™u Äh‚t nðt, íÞthu ‚u {tÞt Útfe y™k‚ fturx su «Ät™
y™u …wY»t ‚u Út‚t nðt, ‚u «Ät™ …wY»t fuðt Au ? ‚tu y™k‚fturx ƒúñtkz™e
Wí…r¥t™t fthý Au, ‚u {æÞu yuf ƒúñtkz™e WíÃtr¥t™t fthý su «Ät™
…wY»t ‚u™u fneyu Aeyu su, «Út{ …whw»ttu¥t{ yuðt su ©ef]»ý¼„ðt™ ‚u …whw»tY…u
fhe™u «Ät™™u rð»tu „¼o™u Äh‚t nðt, …Ae ‚u «Ät™ Útfe {n¥t¥Ôt Wí…L™
Út‚wk nðwk y™u {n¥t¥Ôt Útfe ºtý «fth™tu ynkfth Wí…L™ Út‚tu nðtu. ‚u{tk
ËtÂ¥ðf ynkfth Útfe {™ y™u ErLÿÞtuLtt Œuð‚t Wí…L™ Út‚t nðt y™u
htsË ynkfth Útfe Œþ ErLÿÞtu, ƒwrØ y™u «tý yu Wí…L™ Út‚tk nðtk
y™u ‚t{Ë ynkfth Útfe …k[¼q‚ y™u …k[ ‚L{tºtt1 yu W…s‚tk nðtk. yuðe
he‚u yu Ë{„ú ‚¥ð W…ßÞtk.
…Ae ‚u …h{uïh™e EåAtyu «uÞtO Útftk …tu‚…tu‚t™t ykþu fhe™u Eïh
y™u Sð™t Œun™u Ë]s‚tk nðtk, ‚u Eïh™t Œun ‚u rðhtxT, Ëqºttí{t yLtu
yÔGttf]ít yLtu SÔtLtt Œun ítu MÚtq¤, ËqûBt yLtu fthÛt yLtu rÔthtx
™t{u su Eïh™tu Œun ‚u™wk rî…htÄo ft¤…ÞO‚2 ytÞw»t Au y™u ‚u rðhtxT
ÃtwY»tLtt yuf rŒÔtËLtu rÔt»tu åttiŒ BtLÔtkíth3 ÚttGt Au yLtu suÔtztu yuLttu rŒÔtË
Au ‚uðze s htrºt Au y™u ßÞtk ËwÄe yu™tu rŒðË ntuÞ íÞtk ËwÄe rºt÷tufe™e
ÂMÚtr‚ hnu Au y™u ßÞthu yu™e htrºt …zu Au íÞthu, rºt÷tufe™tu ™tþ ÚttÞ
Au, ‚u™u r™r{¥t4 «÷Þ fneyu y™u ßÞthu ‚u rðhtxT …whw»t™tu rî…htÄo ft¤
1. su™u Ëqû{¼q‚ fnu Au ‚u, ‚u îthtyu …tk[ MÚtq¤ ¼q‚ htßÞ fhu Au yuðt [tiŒ {™wytu htßÞ þtË™
Wí…L™ ÚttÞ Au. fhe òÞ Au. xqkf{tk rðhtx™t yuf rŒðË{tk [tiŒ
2. Âî…htÄo {] í Þw ÷ tu f ™e Ë{Þ „ý™t™w Ë th {™wytu ƒŒ÷tÞ òÞ Au.
64,00,000 (ytX yƒs [tuËX fhtuz ð»to). 4. Œi™krŒ™ þçŒÚte …ý fnu Au.
3. [tiŒ {LðL‚h : yuf {™w 30,85,71,428 ð»to
 „.«.12-13 33
…qhtu ÚttÞ Au íÞthu, yu rðhtxT Œun™tu ËíÞtrŒf ÷tufu Ërn‚ ™tþ ÚttÞ
Au y™u {nŒtrŒf su [turðþ ‚¥ð, «Ät™-«f]r¥t y™u …wY»t yu Ëðuo {nt{tÞt™u
rð»tu ÷Þ …t{u Au, ‚u™u «tf]‚ «÷Þ fneyu y™u yu {nt{tÞt ‚u yûthƒúñ™t
«ftþ™u rð»tu ÷Þ …t{u Au, su{ rŒðË™u rð»tu htrºt ÷Þ …t{u Au ‚u{ ÷Þ
…t{u Au ‚u™u ytíÞkr‚f «÷Þ fneyu y™u Œuð, ŒiíÞ y™u {™w»ÞtrŒf™t
su Œun, ‚u™tu su ûtý ûtý «íÞu ™tþ ‚u™u r™íÞ «÷Þ fneyu. yuðe he‚u
su rðï™e Wí…r¥t, ÂMÚtr‚ y™u «÷Þ ‚u™u òu òýu ‚tu Sð™u ËkËth™u rð»tu
ðihtøÞ ÚttÞ y™u ¼„ðt™™u rð»tu ¼Âõ‚ ÚttÞ Au y™u ßÞthu yu Ëðuo ƒúñtkz™tu
«÷Þ ÚttÞ Au íÞthu su Ëðuo Sð Au ‚u ‚tu {tÞt™u rð»tu hnu Au y™u su
¼„ðt™™t ¼õ‚ Au ‚u ‚tu ¼„ðt™™t Ät{{tk òÞ Au.”
íÞthu ð¤e {wõ‚t™kŒ Mðt{eyu …qAâwk su, “‚u ¼„ðt™™wk Ät{ fuðwk Au?”
íÞthu ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “‚u ¼„ðt™™wk Ät{ ‚tu Ë™t‚™ Au r™íÞ
Au, y…tf]‚ Au, ËÂå[Œt™kŒ Au, y™k‚ Au y™u y¾kz Au. ‚u™u ÿütk‚u1
fhe™u fneyu Aeyu, su{ …ðo‚ ð]ûttrŒfu Ërn‚ y™u {™w»Þ, …þw, …ûÞtrŒf™e
su ytf]r‚ ‚uýu Ërn‚ yuðe su yt Ë{„ú …]Úðe, ‚u ft[™e ntuÞ y™u ytftþ™u
rð»tu su Ë{„ú ‚tht ‚u Ëðo ËqÞo ntuÞ, …Ae ‚u™u ‚usu fhe™u ‚u Ë{„ú ytf]r‚yu
Ërn‚ ft[™e …]Úðe suðe þtu¼u ‚uðe þtu¼tyu Þwõ‚ ¼„ðt™™wk Ät{ Au, yuðwk
su ¼„ðt™™wk Ät{ ‚u™u ¼„ðt™™t ¼õ‚ Au ‚u Ë{trÄ™u rð»tu Œu¾u Au y™u
Œun {qõÞt …Ae yu ‚uòu{Þ su ¼„ðt™™wk Ät{ ‚u™u …t{u Au.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T øtZzt «ÚtBtLtwk >> 12 >>

ð[™t{]‚ 13 : ðz Ãte…¤™e zt¤ ƒesu htuÃÞt™wk Index

*Ëkð‚T 1876™t {t„þh ðrŒ 1 …zðt™u rŒðË htrºt™u Ë{u
©eS{nthts ©e„Zzt {æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk ©eðtËwŒuð™thtÞý™t
{krŒh™u Ë{e…u ÷ªƒzt™t ð]ût™e nuXu ytuxt W…h Ztur÷Þtu Z¤tðe™u rðhts{t™
n‚t y™u ht‚tu Ëwhðt¤ …nuÞtuo n‚tu y™u ht‚e z„÷e …nuhe n‚e y™u
{tÚtu Ëtu™uhe þu÷wk ƒtkæÞwk n‚wk y™u fxe™u rð»tu Ëtu™uhe þu÷wk ƒtkæÞwk n‚wk y™u
fkX™u rð»tu {tu‚e™e {t¤tytu …nuhe n‚e y™u …t½™u rð»tu {tu‚e™t ‚tuht
* ð[. ‚t. 2-12-1819, þw¢ðth
 34 „.«.13
÷xf‚t {qõÞt n‚t y™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ {wr™ ‚Útt ŒuþŒuþ™t
nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe n‚e.
…Ae ©eS{nthts™u r™íÞt™kŒ Mðt{eyu «&™ …qAâtu su, “Œun Œun
«íÞu Sð yuf Au fu y™uf Au ? y™u òu yuf fnuþtu ‚tu ðz, …e…h ytrŒf
su ð]ût Au ‚u™e zt¤¾eytu ft…e™u ƒesu Xuftýu htu…u Au íÞthu ‚uðwk ™u ‚uÔtwk
s ð]ût ÚttÞ Au, yu ‚u yuf Sð ƒu «fthu ÚtÞtu fu ƒesu Sðu «ðuþ fÞtuo ?
y™u fnuþtu su ‘yu ‚tu yu™tu yu Sð Au’ ‚tu Sð ‚tu y¾kz Au y™u yåÞw‚
Au, ‚u f…týtu fu{ ?” íÞthu ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “ÕÞtu, yu™tu W¥th
fheyu su, ©ef]»ý¼„ðt™ Au ‚u™e …wY»t y™u «f]r‚ yu ƒu þÂõ‚ytu Au,
‚u s„‚™e Wí…r¥t, ÂMÚtr‚ y™u «÷Þ ‚u™wk fthý Au. ‚u …wY»t ™u «f]r‚Y…
su …tu‚t™e ƒu þÂõ‚ytu ‚u™wk „úný fhe™u …tu‚u rðhtxT Y…™u Äth‚t nðt
y™u ‚u rðhtxT Y… su yu ¼„ðt™ ‚u «Út{ ƒútñfÕ…™u1 rð»tu ‚tu …tu‚t™t
yk„ Útfe ƒúñtrŒf M‚kƒ…ÞO‚2 Ë{„ú Sð™u Ë]s‚t nðt y™u …tÈfÕ…™u3
rð»tu ‚tu yu ¼„ðt™ ƒúñtY…u fhe™u {heåÞtrŒf™u Ë]s‚t nðt y™u f~Þ…
y™u ŒûtY…u fhe™u Œuð, ŒiíÞ, {™w»Þ y™u …þw …ûÞtrŒf Ë{„ú MÚttðh-
sk„{ su Sð ‚u™u Ë]s‚t nðt. yuðt su ©ef]»ý ¼„ðt™ ‚u …wY»t«f]r‚Y…
su …tu‚t™e þÂõ‚ ‚uýu Ërn‚ Útft Sð Sð «íÞu yk‚Þto{eY…u hÌtt
Au y™u su Sðu suðtk f{o fÞtO Au ‚u Sð™u ‚uðt Œun™u …{tzu Au y™u
‚u Sð Au ‚uýu …qðosL{™u rð»tu fux÷tkf f{o ‚tu Ë¥ð„wÛt «Ät™…ýu fhe™u
fÞtO Au y™u fux÷tkf f{o ‚tu hòu„wý «Ät™…ýu fhe™u fÞtO Au y™u fux÷tkf
f{o ‚tu ‚{tu„wý «Ät™…ýu fhe™u fÞtO Au. ‚u f{o™u y™wËthu yu Sð™u
¼„ðt™ su ‚u WŒTr¼s4 òr‚™t su Œun, shtGtws5 òrítLtt su Œun, MÔtuŒs6
òrítLtt su Œun yLtu ykzs7 òrítLtt su Œun, ‚u™u …{tzu Au, y™u Ëw¾Œw:¾Y…
su f{o™tk V¤ ‚u™u …{tzu Au y™u ‚u Sð™tk f{o™u y™wËthu ‚u™t Œun
Útfe ƒeò Œun™u Ë]su Au. su{ ‘f~Þ… ytrŒf «ò…r‚™t Œun Útfe y™uf

1. rðhtx …wY»t™e ytÞw»Þ Âî…htÄoft¤ …ÞoL‚ Au. 4. Ôt]ût, Õtítt ytrŒf

«Út{ …htÄo™t «Út{ rŒðË™u ƒútñfÕ… fnuðtÞ 5. {™w»Þ …þw ytrŒf
Au. (¼t. 3/11/33-34) 6. {tkfz [tk[z ytrŒf.
2. ‚]ý-ðu÷e …ÞoL‚. 7. …Âût Ë…o ytrŒf.
3. «Út{ …htÄo™t ykr‚{ rŒðË™u …tÈfÕ… fnuðtÞ
Au. (¼t. 3/11/35)
 „.«.13-14 35
òr‚™t Œun™u Ë]s‚t nðt’ ‚u{ yu™t yu ¼„ðt™ yk‚ÞtoBteY…u fhe™u Ë{„ú
Sð Sð «íÞu hÌtt Útft su Œun Útfe su{ W…ßÞt™e her‚ ntuÞ ‚u{ ƒeò
Œun™u W…òðu Au, …ý su Sð Útfe ƒeò Œun™u W…òðu Au ‚u Sð s y™uf
Y…u ÚttÞ yu{ ™Úte. yu ‚tu su Sð™u su™t Œun Útfe W…ßÞt™tu f{o ËkƒkÄ
«t ÚtÞtu ntuÞ ‚u Sð™u ‚u îthtyu W…òðu Au.1
>> Er‚ ð[™t{]‚{T „Zzt «Út{™wk >> 13 >>

ð[™t{]‚ 14 : “yk‚u Þt {r‚: Ët „r‚:” ™wk Index

*Ëkð‚T 1876™t {t„þh ðrŒ 2 ƒes™u rŒðË Mðt{e ©eËnò™kŒS
{nthts ©e„Zzt {æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk ©eðtËwŒuð™thtÞý™t {krŒh
yt„¤ ÷ªƒzt™t ð]ût nuXu Ztur÷Þt W…h ŒrûtýtŒu {w¾th®ðŒu rðhts{t™
n‚t y™u {tÚtu Ätu¤e …t½ ƒtkÄe n‚e y™u Ätu¤tu ¾uË …nuÞtuo n‚tu y™u
Ätu¤e [tŒh ytuZe n‚e y™u …e¤tk …w»…™t ‚tuht …t½{tk rðhts{t™ n‚t
y™u ƒu ft™ W…h …e¤tk …w»…™tk „wåA rðhts{t™ n‚tk y™u ‚u „wåA™e
W…h „w÷tƒ™tk …w»… rðhts{t™ n‚tk y™u fkX™u rð»tu …e¤tk …w»…™t nth
rðhts{t™ n‚t y™u s{ýt ntÚt{tk Ätu¤wk su Ëuð‚e™wk …w»… ‚u™u Vuhð‚t
n‚t y™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ {wr™ ‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e
˼t ¼htE™u ƒuXe n‚e.
…Ae ©eS{nthtsu {wr™ «íÞu «&™ …qAâtu su, “yuf nrhs™ Au ‚u
ËkËth™u ‚S™u ™eËÞtuo Au y™u yr‚ ‚eðú ðihtøÞðt¤tu ‚tu ™Úte y™u Œunu
fhe™u ‚tu ð‚o{t™ ÞÚttÚto …t¤u Au y™u {™{tk Úttuze Úttuze ËkËth™e ðtË™t
hne Au ‚u™u rð[thu fhe™u ¾tuxe fhe ™t¾u Au. yuðtu yuf íÞt„e ¼õ‚
Au y™u ‚u™u ¼„ðt™™tu r™ùÞ …ý ÿZ Au, y™u ð¤e ƒeòu „]nMÚt ¼õ‚
Au ‚u™u …ý ¼„ðt™™tu r™ùÞ ÿZ Au y™u yt¿ttyu fhe™u ½h{tk hÌttu
Au y™u ËkËth Útfe WŒtË Au y™u sux÷e íÞt„e™u s„‚{tk ðtË™t Au
‚ux÷e ‚u „]nMÚt™u …ý ðtË™t Au. yu ƒu su ¼„ðt™™t ¼õ‚ ‚u{tk ftuý
©uc Au ?” …Ae {wõ‚t™kŒ Mðt{e ƒtuÕÞt su, “yu íÞt„e ¼õ‚ ©uc Au.”
íÞthu ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “ytuÕÞtu {kqÍtE™u …tu‚t™e {u¤u ¼u¾ ÷E™u
* ð[. 14, ‚t. 3-12-1819, þr™ðth 1. sLBt ÄthÛt fhtÔtu Au.
 36 „.«.14
™eËÞtuo Au ‚u fuðe he‚u ©uc Au ? y™u „]nMÚt ‚tu yt¿ttyu fhe™u ½h{tk
hÌttu Au ‚u fuðe he‚u LÞq™ Au ?” …Ae ©eS{nthts™t «&™™wk {wõ‚t™kŒ
Mðt{eyu ƒnw «fthu Ë{tÄt™ fÞwO …ý Ë{tÄt™ ÚtÞwk ™rn. …Ae {wõ‚t™kŒ
Mðt{e ƒtuÕÞt su, “nu {nthts ! ‚{u W¥th fhtu.” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt
su, “íÞt„e1 ntuÞ y™u ‚u™u Ëthe …uXu ¾tðt {¤u y™u òu ft[e {r‚ðt¤tu
ntuÞ, ‚tu …tAe ËkËth™e ðtË™t ÓŒÞ{tk WŒÞ ÚttÞ, yÚtðt ½ýwk Œw:¾ …zu,
‚tu …ý …tAe ËkËth™e ðtË™t WŒÞ ÚttÞ yuðt íÞt„e fh‚tk ‚tu „]nMÚt
½ýtu Ëthtu, fu{ su, „]nMÚt ¼õ‚™u ßÞthu Œw:¾ …zu yÚtðt ½ýwk Ëw¾ ytðe
…zu, íÞthu ‚u yu{ rð[th ht¾u su, ‘h¾u {thu yt{tkÚte ƒkÄ™ ÚttÞ !’ yuðwk
òýe™u ‚u ËkËth{tkÚte WŒtË hnu. {txu íÞt„e ‚tu ‚u ¾htu su, ‘suýu ËkËth
{qõÞtu ™u …tAe ËkËth™e ðtË™t hnu s ™rn’. y™u „]nMÚt ‚tu ðtË™tðt¤t
íÞt„e fh‚tk ½ýtu ©uc Au, òu „]nMÚt™t Ä{o Ë[ðtÞ ‚tu, …ý „]nMÚt™t
Ä{o ‚tu ½ýt fXý Au, y™u y™k‚ «fth™tk Ëw¾ Œw:¾ ytðe …zu íÞthu
Ëk‚™e Ëuðt{tkÚte y™u Ä{o{tkÚte {™™u ytzwk yð¤wk ztu÷ðt Œu ™rn. y™u
yu{ Ë{su su, ‘Ëk‚™tu Ë{t„{ {éÞtu Au ‚u ‚tu {™u …h{ ®[‚t{rý
y™u fÕ…ð]ût {éÞtu Au y™u Ä™, Œtu÷‚, Œefht, Œefhe yu ‚tu Ëðo
MðÙ‚wÕÞ Au y™u Ët[tu ÷t¼ ‚u Ëk‚™tu Ë{t„{ {éÞtu yus Au’ yu{
Ë{su, y™u „{u ‚uðwk ¼thu Œw:¾ ytðe …zu …ý ‚uýu fhe™u …tAtu …zu ™rn,
yuðtu su „]nMÚt ‚u yr‚ ©uc Au y™u Ëti fh‚tk ¼„ðt™™t ¼õ‚ Úttðwk
yu ½ýwk fXý Au y™u ¼„ðt™™t ¼õ‚™tu Ë{t„{ {¤ðtu ½ýtu Œw÷o¼
Au.’ yu{ fne™u ‚u W…h ©eS{nthtsu ¼„ðt™ y™u Ëk‚™t {rn{t™tk {wõ‚t™kŒ
Mðt{e™t fe‚o™2 „ðhtÔÞtk.
…Ae {wõ‚t™kŒ Mðt{eyu «&™ …qAâtu su, ©wr‚{tk yu{ fÌtwk Au su 3‘¥‹„ï
¥‹„ï
²æ }æç„: ¨æ xæç„:’ yuðe he‚u fÌtwk Au su, yk‚ft¤u ¼„ðt™™u rð»tu {r‚
hnu ‚tu „r‚ ÚttÞ y™u ™ hnu ‚tu ™ ÚttÞ. yuðtu yu ©wr‚™tu yÚto ¼tËu
Au, íÞthu su ¼Âõ‚ fhe ntuÞ ‚u™tu þtu rðþu»t Au ?” …Ae ©eS{nthts
ƒtuÕÞt su, “su™u Ëtûtt‚T ¼„ðt™™e «tr ÚtE Au ‚u™u yk‚ft¤u M{]r‚
hnu yÚtðt ™ hnu ‚tu …ý ‚u™wk yfÕÞtý ÚttÞ ™rn, ‚u™e ‚tu ¼„ðt™
1. {LŒ ðihtøÞðt¤tu. 3. suðe {r‚ Au ‚uðe yk‚ft¤u „r‚ ÚttÞ Au.
2. …rhrþü{tk swytu. (rnhÛÞfuþeÞþt¾t©]r‚)
 „.«.14-15 37
hûtt fhu Au y™u su ¼„ðt™ Útfe rð{w¾ Au ‚u ‚tu ƒtu÷‚tk [t÷‚tk Œun
{qfu Au ‚tu …ý ‚u™wk fÕÞtý Útt‚wk ™Úte y™u {he™u Þ{…whe{tk òÞ Au y™u
fux÷tf …t…e fËtE ntuÞ ‚u ƒtu÷‚tk [t÷‚tk Œun {qfu Au y™u ¼„ðt™™tu
¼õ‚ ntuÞ y™u ‚u™wk yft¤ {]íÞw ÚtÞwk ‚u {txu þwk ‚u™wk yfÕÞtý Úttþu ?
y™u ‚u …t…e™wk þwk fÕÞtý Úttþu ? ™rn s ÚttÞ. íÞthu yu ©wr‚™tu yÚto
yu{ fhðtu su, ‘suðe n{ýtk yu™u {r‚ Au ‚uðe yk‚ft¤u „r‚ ÚttÞ
Au.’ {txu ‚u su ¼õ‚ Au ‚u™e {r‚{tk yu{ hÌtwk Au su, ‘{tÁk fÕÞtý ‚tu
ÚtE hÌtwk Au’ ‚tu ‚u™wk fÕÞtý yk‚ft¤u ÚtE s hÌtwk Au y™u su™u Ëk‚™e
«tr ™Úte ÚtE y™u ¼„ðt™Ltt MðY…™e …ý «tr ™Úte ÚtE ‚u™e {r‚{tk
‚tu yu{ ð‚uo Au su, ‘nwk y¿tt™e Awk y™u {tÁk fÕÞtý ™rn ÚttÞ’ ‚tu suðe
yu™e {r‚ Au ‚uðe yu™e yk‚ft¤u „r‚ ÚttÞ Au y™u su ¼„ðt™™t ŒtË
ÚtÞt Au, ‚u™u ‚tu ftkE fhðwk hÌtwk ™Úte. yu™tk Œþo™ fhe™u ‚tu ƒeò Sð™wk
fÕÞtý ÚttÞ Au ‚tu yu™wk fÕÞtý ÚttÞ yu{tk þwk fnuðwk ? …ý ¼„ðt™™wk
ŒtË…ýwk ytððwk ‚u ½ýwk fXý Au fu{ su, ¼„ðt™™t ŒtË ntuÞ ‚u™tk ‚tu
yu ÷ûtý Au su, ‘Œun™u r{ÚÞt òýu y™u …tu‚t™t ytí{t™u ËíÞ òýu
y™u …tu‚t™t su Mðt{e ‚u™u ¼tu„ÔÞt™tk su …ŒtÚto ‚u™u …tu‚u ¼tu„ððt™u1
yÚtuo EåAu s ™rn’ y™u …tu‚t™t Mðt{e™wk „{‚wk {qfe™u ƒeswk yt[hý
fhus ™rn, yuðtu ntuÞ ‚u nrh™tu ŒtË fnuðtÞ.’ ™u su nrh™tu ŒtË ntuÞ
™u ŒunY…u ð‚uo ‚u ‚tu «tf]‚ ¼õ‚ fnuðtÞ.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T øtZzt «ÚtBtLtwk >> 14 >>

ð[™t{]‚ 15 : æÞt™ fhðt{tk ftÞh ™ Útðt™wk Index

*Ëkð‚T 1876™t {t„þh ðrŒ 3 ºtes™u rŒðË ©eS{nthts ©e„Zzt
{æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk rðhts{t™ n‚t y™u Ëðo ïu‚ ðMºt Äthý
fÞtO n‚tk y™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ Ëðo ËtÄw ‚Útt ŒuþŒuþ™t
nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe n‚e.
…Ae ©eS{nthtsu yu{ ðt‚to fhe su, “su™t niÞt{tk ¼„ðt™™e ¼Âõ‚
ntuÞ ‚u™u yuðe ð]r¥t hnu su, ‘¼„ðt™ ‚Útt Ëk‚ ‚u {™u su su ð[™ fnuþu
* ð[. 15, ‚the¾ : 4-12-1819, hrððth 1. ‚u{™u r™ðuŒ™ fÞto rð™t «Út{Úte
 38 „.«.15-16
‚u{s {thu fhðwk Au.’ yu{ ‚u™t niÞt{tk rn{íÞ hnu y™u ‘ytx÷wk ð[™
{thtÚte {™tþu yLtu ytx÷wk ™rn {™tÞ’ yuðwk ð[™ ‚tu ¼qÕÞu …ý ™ fnu
y™u ð¤e ¼„ðt™™e {qŠ‚™u niÞt{tk Äthðe ‚u{tk þqhðeh…ýwk hnu y™u {qŠ‚
Äth‚tk Äth‚tk òu ™ ÄhtÞ ‚tu …ý ftÞh ™ ÚttÞ y™u r™íÞ ™ðe™1 ©æÄt
ht¾u, y™u {qŠ‚ Äth‚tk ßÞthu ¼qkzt ½tx-ËkfÕ… ÚttÞ y™u ‚u nXtÔÞt nXu
™rn ‚tu ¼„ðt™™tu {tuxtu {rn{t Ë{S™u …tu‚t™u …qýoft{ {t™e™u ‚u ËkfÕ…™u
¾tuxt fh‚tu hnu y™u ¼„ðt™™t MðY…™u niÞt{tk Äth‚tu hnu, ‚u Äth‚tk
Äth‚tk Œþ ð»to ÚttÞ yÚtðt ðeþ ð»to ÚttÞ yÚtðt …[eþ ð»to ÚttÞ yÚtðt
Ëtu ð»to ÚttÞ ‚tu …ý ftÞh ÚtE™u ¼„ðt™™t MðY…™u Äthðwk ‚u {qfe Œu
™rn, fu{ su ©ef]»ý¼„ðt™u „e‚t{tk fÌtwk Au su 2‘¥Ýï¥Ýï Ü U…‹}æ ¨¢ ç ¨hS„„æï
²æç„ ÐÚæ¢ xæç„}æ
xæç„}æìì J’ ‚u {txu yu{ ™u yu{ ¼„ðt™™u Äth‚tu hnu yuðwk su™u
ð‚o‚wk ntuÞ ‚u™u yuftkr‚f ¼õ‚ fneyu.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T „Zzt «Út{™wk >> 15 >>

ð[™t{]‚ 16 : rððuf™wk Index

*Ëkð‚T 1876™t {t„þh ðrŒ 4 [tuÚt™u rŒðË ©eS{nthts ©e„Zzt

{æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk rðhts{t™ n‚t y™u Ëðo ïu‚ ðMºt Äthý
fÞtO n‚tk y™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ ËtÄw ‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e
˼t ¼htE™u ƒuXe n‚e.
…Ae ©eS{nthtsu yu{ ðt‚to fhe su, “su ¼„ðt™™t ¼õ‚™u Ë‚T3
yË‚T4 ™tu rððuf5 ntuÞ ‚u ‚tu su yð„wý6 …tu‚t{tk ntuÞ ‚u™u òýu y™u
rð[the™u ‚u™tu íÞt„ fhe Œu y™u Ëk‚{tk yÚtðt ftuE ËíËk„e{tk ftkEf yð„wý
…tu‚t™u ¼tË‚tu ntuÞ ‚tu ‚u™tu íÞt„ fhe Œu y™u ‚u™t su „wý ‚u™wk s
„úný fhu, y™u …h{uïh™u7 rð»tu ‚tu ‚u™u ftuE yð„wý ¼tËu s ™rn y™u
* ð[. 16, ‚the¾ : 5-12-1819, Ëtu{ðth 4. ft¤trŒÚte yLÞÚtt¼tð™u …t{™tht {tÞt y™u
1. W¥thtu¥th yrÄf yrÄf. ‚u™tk ftÞo ð„uhu.
2. y™uf sL{tu{tk ¼„ðt™T ËkƒkÄe ËtÄ™tyu fhe™u 5. …]ÚtfT …]ÚtfT rððu[™ fhe™u ‚u™t ‚u™t MðY…™u
rËØ ÚtÞtu yuðtu su Þtu„e ‚u …h„r‚ fnu‚t òýðw.k
¼„ðt™™wk Ät{ «t fhu Au. („e‚t 6>45) 6. ÷tu¼trŒ Œtu»t.
3. ft¤trŒÚte yLÞÚtt¼tð (…rhýt{trŒ) ™rn 7. ™htf]r‚ yuðt …ý.
…t{™tht yí{t …h{tí{trŒ.
 „.«.16-17 39
¼„ðt™ y™u Ëk‚ ‚u su su ð[™ fnu ‚u™u …h{ ËíÞ fhe™u {t™u …ý
‚u ð[™™u rðþu ËkþÞ fhu ™rn, y™u Ëk‚ fnu su, ‘‚wk Œun, ErLÿÞ, {™,
«týÚte swŒtu Awk y™u ËíÞ Awk y™u yu™tu òý™thtu Awk y™u ŒuntrŒf Ëðuo
yËíÞ Au’ yu{ ð[™ fnu ‚u™u ËíÞ {t™e™u ‚u ËðoÚte swŒtu ytí{tY…u ð‚uo
…ý {™™t ½tx ¼u¤tu ¼¤e1 òÞ ™rn, y™u suýu fhe™u …tu‚t™u ƒkÄ™
ÚttÞ y™u …tu‚t™u yuftkr‚f Ä{o{tk ¾tux ytðu yuðtk su …ŒtÚto ‚Útt fwËk„2
‚u™u ytu¤¾e ht¾u y™u ‚uÚte Auxu s hnu y™u ‚u™t ƒkÄ™{tk ytðu ™rn.
y™u Ëð¤tu3 rð[th ntuÞ ‚u™u „úný fhu y™u yð¤tu rð[th ntuÞ ‚u™tu
íÞt„ fhu, yuðe he‚u su ð‚o‚tu ntuÞ íÞthu òýeyu su ‚u™u rððuf Au.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T „Zzt «Út{™wk >> 16 >>

ð[™t{]‚ 17 : ËíËk„{tk fwËk„™wk-{tu¤e ðt‚ ™ fÞto™wk Index

*Ëkð‚T 1876™t {t„þh ðrŒ 5 …tk[{™u rŒðË ©eS{nthts ©e„Zzt
{æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk ytÚt{ýu ƒthýu ytuhztu Au, ‚u{tk fÚtt4 ðk[tð‚t
n‚t y™u Ätu¤tu ¾uË …nuÞtuo n‚tu ‚Útt Ätu¤e [tŒh ytuZe n‚e ‚Útt Ätu¤e
…t½ ƒtkÄe n‚e y™u …e¤tk …w»…™e {t¤t …nuhe n‚e y™u …e¤tk …w»…™tu
‚tuhtu …t½™u rð»tu ¾tuMÞtu n‚tu y™u yr‚«ËL™ Útft rðhts{t™ n‚t.
‚u Ë{Þ™u rð»tu {wõ‚t™kŒ Mðt{e ‚Útt „tu…t¤t™kŒ Mðt{e ytrŒf ËtÄw™u
‚uztÔÞt y™u ©eS{nthts ‚u Ëðuo «íÞu ƒtuÕÞt su, “yt…ýt ËíËk„{tk Úttuztuf
fwËk„™tu ¼t„ hÌttu òÞ Au ‚u yts ftZðtu Au y™u yt «fhý yuðwk [÷tððwk
Au su, Ëðo …h{nkË ‚Útt ËtkÏÞÞtu„e ‚Útt f{oÞtu„e Ëðuo ËíËk„e{tk «ð‚uo.
‚u ËíËk„{tk fwËk„ ‚u þwk Au ? ‚tu su, ‘ðt‚™t fh™tht rn{íÞ rð™t™e
ðt‚ fhu Au ‚u ËíËk„{tk fwËk„ Au. ‚u fuðe he‚u ðt‚ fhu Au ‚tu yu{ fnu
Au su, ‘¼„ðt™™wk su ð[™5 ‚u™u ÞÚttÚto ftuý …t¤e þfu Au ? y™u ð‚o{t™Ä{o6
…ý ÞÚttÚto ftuý …t¤e þfu Au ? {txu sux÷wk …¤u ‚ux÷wk …t¤eyu y™u ¼„ðt™
‚tu yÄ{WØthý Au ‚u fÕÞtý fhþu, y™u ð¤e yu{ ðt‚ fhu Au ‘su
* ð[. 17, ‚the¾ : 6-12-1819, {k„¤ðth 4. ©e{Kt„ð‚™e.
1. {™™t ËkfÕ…™u ytÄe™ ™ ÚttÞ. 5. ¿tt™ ðihtøÞu Ërn‚ ™ðÄt ¼Âõ‚ fhðt Y….
2. yþw¼ ŒuþtrŒf ytX. 6. íÞt„e „]ne™t swŒt swŒt …k[ð‚o{t™.
3. yuftkr‚f Ä{o{tk …wÂü ÚttÞ ‚uðtu.
 40 „.«.17-18
¼„ðt™™wk MðY… su ÓŒÞ{tk Äthðwk ‚u ftkE yt…ýwk ÄtÞwO Äht‚wk ™Úte, yu
‚tu ¼„ðt™ su™u ŒÞt fhe™u Ähtðu Au ‚u™u ÄhtÞ Au.’ yuðe he‚™e {tu¤e
ðt‚ fhe™u Ä{o, ¿tt™, ðihtøÞ ™u ¼Âõ‚ EíÞtrŒ su ¼„ðt™™e «ËL™‚t™tk
ËtÄ™, ‚u{tkÚte ƒeò™u {tu¤t …tzu Au. {txu nðu yts rŒ™Úte yt…ýt ËíËk„{tk
ftuE …ý yuðe ®n{íÞ hrn‚ ðt‚ fhþtu ™rn. ËŒt ®n{íÞ Ërn‚
s ðt‚ fhßÞtu, y™u su yuðe rn{íÞ hrn‚ ðt‚ fhu ‚u™u ‚tu ™…wkËf
òýðtu y™u yuðe rn{íÞ rð™t™e ðt‚ su rŒðË ÚtE òÞ ‚tu ‚u rŒðË
W…ðtË fhðtu”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T „Zzt «Út{™wk >> 17 >>

ð[™t{]‚ 18 : rð»tÞ¾kz™™w-k nðu÷e™wk Index

*Ëkð‚T 1876™t {t„þh ðrŒ AX™u rŒðË htrºt …tA÷e …ntuh ƒtfe
n‚e íÞthu Mðt{e ©eËnò™kŒS {nthts ©e„Zzt {æÞu ŒtŒt¾t[h™t
Œhƒth{tk ytÚt{ýu ƒthýu ytuhzt™e ytuËhe™e yt„¤ Vr¤Þt{tk Ztur÷Þt
W…h rðhtßÞt n‚t, y™u Ëðo ïu‚ ðMºt Äthý fÞtO n‚tk.
…Ae …h{nkË ‚Útt ËíËk„e™u ‚uztÔÞt ™u ½ýeðth ËwÄe ‚tu …tu‚u rð[the
hÌtt y™u …Ae ƒtuÕÞt su, “yuf ðt‚ fnwk ‚u Ëtk¼¤tu.” yu{ fne™u
©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “{tht {™{tk ‚tu yu{ ÚttÞ Au su ðt‚ ™ fnwk
…ý ‚{u y{tht Atu {txu òýeyu Aeyu su fneyu s y™u yt ðt‚ Au
‚u™u Ë{S™u ‚u s «{týu ð‚uo ‚u s {wõ‚1 ÚttÞ Au, y™u ‚u rð™t ‚tu [th
ðuŒ, »txT þtMºt, yZth …whtý y™u ¼th‚trŒf 2 Er‚ntË ‚u™u ¼ýðu fhe™u
‚Útt ‚u™t yÚto™u òýðu fhe™u yÚtðt ‚u™u ©ðýu fhe™u …ý {wõ‚ ÚttÞ
™rn, ‚u ðt‚ fneyu ‚u Ëtk¼¤tu su, ƒnth ‚tu „{u ‚ux÷e W…trÄ3 ntuÞ
…ý ‚u™tu òu {™{tk ËkfÕ…4 ™ ntuÞ, ‚tu ‚u™tu y{thu ¾h¾htu5 ™rn, y™u
yk‚h{tk òu hk[6 sux÷tu …ŒtÚto™tu ½tx ÚttÞ ‚tu ‚u™tu íÞt„ fheyu íÞthu
r™htk‚ ÚttÞ yuðtu y{thtu Mð¼tð Au. {txu yBtu ÓŒÞ{tk rð[th fÞtuo su
* ð[. 18, ‚the¾ : 7-12-1819, ƒwÄðth 4. ¼tu„ððt™e EåAt.
1. y™trŒ y¿tt™Y… {tÞt™t ƒkÄ™Úte. 5. Œw:¾.
2. {nt¼th‚, ht{tÞý ytrŒf. 6.shtf, Ët{tLÞ.
3. Ëwðýo™t y÷kfthtrŒ y™uf h{ýeÞ ðM‚wytu™tu Þtu„.
 „.«.18 41
¼„ðt™™t ¼õ‚™t ÓŒÞ{tk rðûtu…1 ÚttÞ Au ‚u™wk fthý ‚u þwk Au ? …Ae
{™, ƒwrØ, r[¥t, ynkfth Ët{wk òuÞwk íÞtk ‚tu yu yk‚:fhý …ý Wîu„™wk
fthý ™Úte. yk‚:fhý{tk ‚tu ¼„ðt™™t MðY…™t r™ùÞ™wk ƒ¤ yÚtðt
ytí{¿tt™™wk ƒ¤ ‚u™u Þtu„u fhe™u yk‚:fhý™u „tV÷‚t2 hnu Au su, ‘¼„ðt™
{éÞt Au ‚u nðu ftkE fhðwk hÌtwk ™Úte.’ yuðwk „tV÷…ýwk hnu Au. yux÷tu
s yk‚:fhý™tu ðtkf Au. y™u ÍtÍtu ðtkf ‚tu …k[ ¿tt™ErLÿÞtu™tu Au. ‚u™e
rð„r‚ fneyu Aeyu su, yu Sð su ™t™tk «fth™tk ¼tus™ s{u Au ‚u ¼tus™
¼tus™ «íÞu swŒt swŒt MðtŒ Au y™u swŒt swŒt „wý 3 Au. ‚u ¼tus™™u ßÞthu
s{u Au íÞthu ‚u „wý yk‚:fhý{tk ‚Útt þheh{tk «ð‚uo Au, y™u òu ÷e÷t„h 4
¼tk„ …eðu y™u ‚u «¼w™tu ¼õ‚ ntuÞ ‚tu …ý ÷e÷t„h ¼tk„™u fuVu fhe™u
ð‚o{t™™e ¾ƒh hnu ™rn y™u «¼w™t ¼s™™e …ý ¾ƒh hnu ™rn, ‚u{
y™k‚ «fth™t su ytnth ‚u™t „wý …ý ÷e÷t„h ¼tk„™e …uXu s y™k‚
«fth™t Au, ‚u™tu „ý‚tk …ý …th ytðu ™rn. ‚u{s yu Sð ©tuºtîthu
y™k‚ «fth™t þ猙u Ëtk¼¤u Au, ‚u þ猙t …ý y™k‚ «fth™t „wý
swŒt swŒt Au. ‚u suðtu þçŒ Ëtk¼¤u Au ‚uðtu s yk‚:fhý{tk „wý «ð‚uo
Au, su{ ftuEf níÞthtu Sð ntuÞ yÚtðt ftuEf …wY»t ÔÞr¼[the ntuÞ yÚtðt
ftuEf Mºte ÔÞr¼[trhýe ntuÞ yÚtðt ÷tuf y™u ðuŒ™e {ÞtoŒt™u ÷tu…e™u
ð‚o‚tu yuðtu ftuEf ¼úü Sð ntuÞ ‚u{™e su ðt‚ Ëtk¼¤ðe ‚u ‚tu suðe
÷e÷t„h ¼tk„ …eðu yÚtðt ŒtY …eðu yuðe Au, {txu ‚u ðt‚™t Ëtk¼¤™tht™t
yk‚:fhý™u ¼úü fhe ™t¾u Au. y™u ¼„ðt™™wk ¼s™ M{hý ‚Útt ð‚o{t™
‚u™e rðM{]r‚ fhtðe ™t¾u Au. ‚u{s íð[t™t M…þo …ý y™k‚ «fth™t Au
y™u ‚u™t „wý …ý swŒt swŒt y™k‚ «fth™t Au, ‚u{tk …t…e Sð™tu su
M…þo ‚u s ¼tk„ ŒtY™t suðtu Au, {txu ‚u M…þo™tu fh™thtu nrh¼õ‚ ntuÞ
‚u™e …ý ËwÄ5 ƒwÄ™u ¼w÷tze Œu Au. ‚u{ s Y… …ý y™k‚ «fth™tk Au
y™u ‚u™t „wý …ý y™k‚ «fth™t swŒt swŒt Au, ‚u ftuEf ¼úü Sð ntuÞ
™u òu ‚u™wk Œþo™ ÚtÞwk ntuÞ ‚tu su{ ÷e÷t„h ¼tk„ ‚Útt ŒtY …eÄu ¼qkzwk
ÚttÞ Au ‚u{s …t…e™t Œþo™™t fh™tht™wk …ý ¼qkzwk s ÚttÞ y™u ƒwrØ
1. {tuût™t ËtÄ™™wk y™wËkÄt™ ™rn ‚u. 4. yuf ò‚™wk fuVe …eýwk.
2. ƒu f t¤S 5. ¼t™ {tuût™wk y™wËkÄt™.
3. þw¼tþw¼.
 42 „.«.18
¼úü ÚtE òÞ Au. ‚u{ s „kÄ …ý y™k‚ «fth™t Au y™u ‚u™t „wý …ý
y™k‚ «fth™t Au, ‚u òu …t…e Sð™t ntÚt™wk …w»… yÚtðt [kŒ™ ‚u™e òu
Ëw„kÄe ÷u ‚tu su{ ÷e÷t„h …eÄu ƒwrØ ¼úü ÚttÞ Au, ‚u{s ƒwrØ ¼úü
ÚttÞ Au. yuðe he‚u su{ ¼qkzt™u Þtu„u fhe™u Sð™e ƒwrØ ¼úü ÚttÞ ‚u{
s …h{uïh yÚtðt …h{uïh™t Ëk‚ ‚u™u Þtu„u fhe™u Sð™e ƒwrØ Ëthe
ÚttÞ Au y™u Sð™e ƒwrØ ¼úü ntuÞ ‚tu …ý ¼„ðt™ y™u Ëk‚™t
þ猙u Ëtk¼¤ðu fhe™u W¥t{ ÚttÞ Au, ‚u{s yu{™u M…þuo fhe™u …ý {r‚
W¥t{ ÚttÞ Au y™u ð‚o{t™™e ytzâu fhe™u {tuxt Ëk‚™tu M…þo ™ ÚttÞ
‚tu ‚u™t [hý™e hs ÷E™u {tÚtu [ztðu ‚uýu fhe™u …rðºt ÚttÞ, y™u ‚u{s
{tuxt Ëk‚™u Œþo™u fhe™u …ý …rðºt ÚttÞ, …ý ð‚o{t™ ht¾e™u Œþo™ fhðtk.
‚u{ s ‚u {tuxt™e «ËtŒe Au ‚u™u s{ðu fhe™u …ý …rðºt ÚttÞ Au
‚u{tk …ý ðýto©{™e {ÞtoŒt …h{uïhu ƒtkÄe ht¾e Au ‚u {ÞtoŒt™u ht¾e™u
«ËtŒe ÷uðe y™u su™u ™ ¾…u ‚u™u Ëtfh™e «ËtŒe fhtðe™u «ËtŒe ÷uðe.
‚u{ s ‚u {tuxt …whw»t™u [Zâwk yuðwk su …w»… [kŒ™ ‚u™e Ëw„kÄe ÷eÄu …ý
ƒwrØ r™{o¤ ÚttÞ Au, ‚u {txu yu …k[rð»tÞ™u Ë{ßÞt rð™t su ¼tu„ðþu
y™u Ëth-yËth™tu rð¼t„ ™rn fhu y™u ‚u ™thŒ, Ë™ftrŒf suðtu nþu
‚u™e …ý ƒwrØ ¼úü ÚtE òþu, ‚tu su Œuntr¼{t™e ntuÞ y™u ‚u™e ƒwrØ
¼úü ÚttÞ ‚u{tk þwk fnuðwk ? ‚u Ëthwk yu …k[ ErLÿÞtu™u ÞtuøÞ-yÞtuøÞ rð[tÞto
rð™t su {tuf¤e {u÷þu ‚u™wk yk‚:fhý ¼úü ÚtE òþu y™u …k[ ErLÿÞtu
îthu Sð su ytnth fhu Au ‚u ytnth òu þwØ fhþu ‚tu yk‚:fhý
þwØ Úttþu. y™u yk‚:fhý þwØ Úttþu ‚tu y¾kz ¼„ðt™™e M{]r‚ hnuþu.
y™u òu …k[ErLÿÞtu™t ytnth{tkÚte yuf ErLÿÞ™tu ytnth {r÷™ ÚttÞ
Au ‚tu yk‚:fhý …ý {r÷™ ÚtE òÞ Au, {txu ¼„ðt™™t ¼õ‚™u
¼„ðt™™t ¼s™™u rð»tu su ftkE rðûtu… ÚtE ytðu Au ‚u™wk fthý ‚tu
…k[ ErLÿÞtu™t rð»tÞ s Au …ý yk‚:fhý ™Úte.
y™u, yt Sð Au ‚u suðe1 Ëtuƒ‚2 fhu Au ‚uðwk3 yu™wk yk‚:fhý ÚttÞ
Au; ‚u ßÞthu yu Sð rð»tÞe Sð™e ˼t{tk ƒuXtu ntuÞ y™u ‚u søÞt …ý
ËwkŒh Ët‚ {t¤™e nðu÷e ntuÞ, ‚u nðu÷e™u rð»tu ft[™t ‚f‚t ËwkŒh szât
1. þw¼tþw¼. 2. Ëk„. 3. þwØtþwØ.
e „.«.18 43
ntuÞ y™u ËwkŒh rƒAt™tk fÞtO ntuÞ, ‚u{tk ™t™t «fth™tk yt¼q»tý ‚Útt
ðMºt™u …nuhe™u rð»tÞe s™ ƒuXt ntuÞ y™u ŒtY™t þeþt ÷E™u …hM…h
…t‚t ntuÞ y™u fux÷tf ‚tu ŒtY™t þeþt ¼hu÷t …zât ntuÞ y™u ðu~Þtytu
ÚtuE ÚtuEfth fhe hne ntuÞ y™u ™t™t «fth™t ðt®sºt ðts‚tk ntuÞ, ‚u
˼t{tk sE™u su s™1 ƒuËu ‚u Ë{u ‚u™wk yk‚:fhý 2 ƒeS ò‚™wk3 ÚtE òÞ
Au. y™u ‚]ý™e Íwk…ze ntuÞ ™u ‚u{tk Vtxu÷ „tuŒzeðt¤t …h{nkË™e ˼t
ƒuXe ntuÞ y™u Ä{o, ¿tt™, ðihtøÞ ™u ¼Âõ‚ Ënð‚o{t™ ¼„ðŒTðt‚to Útt‚e
ntuÞ, ‚u ˼t{tk sE™u su s™4 ƒuËu íÞthu ‚u Ë{u ‚u™wk yk‚:fhý5 ƒeS
he‚™wk6 ÚttÞ Au, {txu ËíËk„ y™u fwËk„™u Þtu„u fhe™u suðwk yk‚:fhý ÚttÞ
Au ‚u™u òu rð[the™u swðu ‚tu òÛÞt{tk ytðu Au y™u „ƒh„kz™u 7 ‚tu ftkE
¾ƒh …z‚e ™Úte, {txu yt ðt‚to Au ‚u Auf {q¾o…ýu …þw™u …tzu ð‚o‚tu
ntuÞ ‚u™u ‚tu ™ Ë{òÞ y™u su ftkEf rððufe ntuÞ y™u ftkEf ¼„ðt™™tu
ytr©‚ ntuÞ ‚u™u ‚tu yt ðt‚to ‚wh‚ Ë{ßÞt{tk ytðu Au. {txu …h{nkË
‚Útt ËtkÏÞÞtu„e nrhs™ ‚Útt f{oÞtu„e nrhs™ yu Ëðuo™u fw…tºt {týË™e
Ëk„‚ fhðe ™rn, y™u ËíËk„ ÚtÞt {tuh8 ‚tu „{u ‚uðtu fw…tºt Sð
ntuÞ ‚tuÞ ‚u™u r™Þ{ Ähtðe™u ËíËk„{tk ÷uðtu …ý ËíËk„{tk ytÔÞt
…Ae fw…tºt…ýwk ht¾u ‚tu ƒtE yÚtðt ¼tE su ntuÞ ‚u™u ËíËk„ ƒnth
ftZe {u÷ðtu y™u òu ™ ftZu ‚tu yu{tkÚte ÍtÍwk ¼qkzwk ÚttÞ su{, ‘su
ytk„¤e™u Ë…uo fhze ntuÞ yÚtðt ferzÞtht™tu htu„ ÚtÞtu ntuÞ y™u ‚ux÷wk
yk„ òu ‚wh‚ ft…e ™t¾u ‚tu …kzu9 fwþ¤ hnu, ™u ‚u™tu ÷tu¼ fhu ‚tu ÍtÍtu
rƒ„tz ÚttÞ’ ‚u{ su fw…tºt Sð sýtÞ ‚u™tu ‚íft¤ íÞt„ fhòu y™u
yt y{tÁk ð[™ Au ‚u ¼÷t ÚtE™u Ëðo sYh ht¾òu. ‚tu òýeyu ‚{u y{the
Ëðuo Ëuðt fhe, y™u y{u …ý ‚{™u Ëðuo™u ytþeðtoŒ ŒEþwk y™u ‚{tu W…h
½ýt «ËL™ ÚtEþwk, ftk su ‚{u y{thtu Œt¾ztu ËV¤ fÞtuo. y™u ¼„ðt™™wk
Ät{ Au íÞtk yt…ý Ëðuo ¼u¤t hneþwk. y™u òu yu{ 10 ™rn hntu ‚tu ‚{thu
y™u y{thu ½ýwk Auxwk ÚtE òþu y™u ¼q‚™wk fu ƒúñhtûtË™wk Œun ytðþu
y™u nuht™ Úttþtu, y™u su ftkE ¼„ðt™™e ¼Âõ‚ fhe nþu ‚u™wk V¤ ‚tu
1. Ä{or™c ¼õ‚s™. 4. Œwht[the …ý. 6. þwØ. 9. þhehu
2. r™Šðfth yuðwk …ý. 5. ft{trŒðtË™t Œqr»t‚ 7. {q¾o. 10. Ëk‚Ë{t„{, ErLÿÞtu™wk r™Þ{™
3. rð»tÞ{Þ. yuðwk …ý. 8. …nu÷t. y™u yËtÄw™tu íÞt„.
 44 „.«.18
hͤ‚tk hͤ‚tk ftuEf ft¤u «„x Úttþu, íÞthu …ý y{u ðt‚ fhe ‚u «{týu
hnuþtu íÞth …Ae {wõ‚ ÚtE™u ¼„ðt™™t Ät{{tk òþtu.
y™u òu ftuE y{thtu ðtŒ ÷uþtu ‚tu ‚u™wk ‚tu sYh ¼qkzwk Úttþu,
ftk su y{tht ÓŒÞ{tk ‚tu ™h™thtÞý «„x rðhtsu Au y™u nwk ‚tu
y™trŒ {wõ‚1 s Awk …ý ftuE™u W…Œuþu fhe™u {wõ‚ ™Úte ÚtÞtu. y™u
{™, ƒwrØ, r[¥t y™u ynkfth ‚u{™u ‚tu nwk …fze ÷ô Awk. su{ ®Ën
ƒfht™u …fzu Au ‚u™e …uXu yu yk‚:fhý™u nwk …fzwk Aw y™u ƒeò™u
‚tu yu yk‚:fhý ŒuÏÞt{tk …ý ytð‚tk ™Úte, {txu y{thtu ðtŒ ÷E™u òýu
su W…trÄ{tk5 hne™u þwØ…ýu hneþwk ‚u ‚tu ™thŒ Ë™ftrŒf suðtu ntuÞ ‚uÚte
…ý hnuðtÞ ™rn ‚tu ƒeò™e þe ðt‚to fnuðe ? y™u y™k‚ {wõ‚ ÚtE
„Þt ™u y™k‚ Útþu ‚u{tk W…trÄ{tk2 hne™u r™÷uo… hnu yuðtu ftuE ÚtÞtu
™Úte ™u Útþu …ý ™rn y™u n{ýtk …ý ftuE ™Úte y™u fturx fÕ…
ËwÄe ËtÄ™ fhe™u …ý yuðtu Útðt™u ftuE Ë{Úto ™Úte. {txu y{u fÌtwk
Au ‚u «{týu hnuþtu ‚tu Yzwk Útþu, y™u y{u su ftuE™u nu‚u fhe™u ƒtu÷tðeyu
Aeyu ‚u ‚tu ‚u™t Sð™t Yzt Ëthwk ƒtu÷tðeyu Aeyu yÚtðt ftuE™u nu‚u fhe™u
Ët{wk òuEyu Aeyu yÚtðt ftuE Ëthtk ¼tus™ fhtðu Au ‚u™u s{eyu Aeyu yÚtðt
ftuE Ztur÷Þtu rƒAtðe Œu Au ‚u W…h ƒuËeyu Aeyu yÚtðt ftuE ðMºt yt¼q»tý
‚Útt …w»…™t nth EíÞtrŒf su su …ŒtÚto ÷tðu Au ‚u™u yk„efth fheyu Aeyu,
‚u ‚tu ‚u™t Sð™t Yzt ðtM‚u fheyu Aeyu, …ý y{tht Ëw¾™u ðtM‚u fh‚t
™Úte, y™u òu y{tht Ëw¾™u ðtM‚u fh‚t ntuEyu ‚tu y{™u ©eht{t™kŒ Mðt{e™t
Ë{ Au, {txu yuðwk rð[the™u ftuE y{thtu ðtŒ fhþtu {t, y™u …k[ ErLÿÞtu™t
ytnth Au ‚u™u yr‚þÞ þwØ…ýu fhe™u ht¾òu. yu ð[™ y{tÁk sYh
sYh {t™ßÞtu y™u yt ðt‚ ‚tu Ëðuo™u Ë{òÞ yuðe Ëw„{ Au {txu Ëðo™t
Ë{ßÞt{tk ‚wh‚ ytðe òþu. ‚u ËtÁ ËíËk„{tk yr‚þÞ «ð‚toðßÞtu, ‚u{tk
y{thtu ½ýtu htS…tu Au.” yu{ ðt‚to fhe™u ‘sÞ ËÂå[Œt™kŒ’ fne™u
©eS{nthts …tu‚t™t W‚tht{tk …Äth‚t nðt.
>> Er‚ ð[™t{]‚{T øtZzt «ÚtBtLtwk >> 18 >>

1. ºtýft¤{tk …ý {tÞt™t ËkƒkÄu hrn‚. 2. ‚u ‚u rð»tÞtu™t «Ëk„{tk.

 „.«.19 45
ð[™t{]‚ 19 : ytí{r™ct ytrŒf „wý™e y…uûtt™wk Index
*Ëkð‚T 1876™t …tu»t ËwrŒ 1 …zðt™u rŒðË ©eS{nthts ËkæÞt Ë{u
©e„Zzt {æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk rðhts{t™ n‚t y™u Ëðo ïu‚ ðMºt
Äthý fÞtO n‚tk y™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ …h{nkË ‚Útt ŒuþŒuþ™t
nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe n‚e.
…Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “yt ËíËk„™u rð»tu …tu‚t™t ytíÞkr‚f
fÕÞtý™u EåA‚tu yuðtu su ¼õ‚s™ ‚u™u yuf÷e ytí{r™ctyu fhe™u s …tu‚t™wk
ytíÞkr‚f fÕÞtýY… ftÞo Ëh‚wk ™Úte ‚Útt yuf÷e «er‚ su «u{u Ërn‚ ™ð
«fth™e ¼Âõ‚ fhðe ‚uýu fhe™u …ý ‚u ftÞo Ëh‚wk ™Úte ‚Útt yuf÷tu su
ðihtøÞ ‚uýu fhe™u …ý ‚u ftÞo Ëh‚wk ™Úte ‚Útt yuf÷tu su MðÄ{o ‚uýu fhe™u
…ý ‚u ftÞo Ëh‚wk ™Úte; ‚u {txu yu ytí{r™ct ytrŒf su [thu „wý ‚u
rËØ fhðt, þt {txu ‚tu yu [thu „wý™u yufƒeò™e y…uûtt Au. nðu
yu [thu „wý™u yufƒeò™e y…uûtt Au ‚u fneyu ‚u Ëtk¼¤tu su, ytí{r™ct
‚tu ntuÞ …ý òu ©enrh™u rð»tu «er‚ ™ ntuÞ ‚tu ‚u «er‚yu fhe™u ÚtE su
©enrh™e «ËL™‚t ‚uýu fhe™u s …t{ðt ÞtuøÞ yuðwk {tuxwk yiïÞo su, ‘{tÞt™t
„wýu fhe™u …ht¼ð ™ …{tÞ’ yuðwk {tuxwk Ët{ÚÞo ‚u™u yu ¼õ‚ ™Úte …t{‚tu
y™u ©enrh™u rð»tu «er‚ ntuÞ …ý òu ytí{r™ct ™ ntuÞ ‚tu Œuntr¼{t™™u
Þtu„u fhe™u ‚u «er‚™e rËrØ Útt‚e ™Úte y™u ©enrh™u rð»tu «er‚ y™u
ytí{r™ct yu ƒuÞ ntuÞ …ý òu ÿZ ðihtøÞ ™ ntuÞ ‚tu {trÞf …k[rð»tÞ™u
rð»tu ytËÂõ‚yu fhe™u ‚u «er‚ y™u ytí{r™ct ‚u™e rËrØ Útt‚e ™Úte y™u
ðihtøÞ ‚tu ntuÞ ‚tu …ý òu «er‚ y™u ytí{r™ct ™ ntuÞ ‚tu ©enrh™t
MðY… ËkƒkrÄ su …h{t™kŒ ‚u™e «tr Útt‚e ™Úte y™u MðÄ{o ‚tu ntuÞ ‚tu
…ý òu «er‚, ytí{r™ct y™u ðihtøÞ yu ºtý ™ ntuÞ ‚tu ¼q÷tuof, ¼qð÷tuof
y™u ƒúñt™t ¼wð™…ÞO‚ su Mð„o÷tuf ‚u Útfe ƒnth „r‚ Útt‚e ™Úte, fnu‚tk
ƒúñtkz™u ¼uŒe™u {tÞt™t ‚{ Útfe …h yuðwk su ©enrh™wk yûthÄt{ ‚u™e «trÂ
Útt‚e ™Úte y™u ytí{r™ct, «er‚ y™u ðihtøÞ yu ºtý ntuÞ ‚tu …ý òu
MðÄ{o ™ ntuÞ ‚tu yu ºtýu™e rËrØ Útt‚e ™Úte, yuðe he‚u ytí{r™ct ytrŒf
su [th „wý ‚u{™u yuf ƒeò™e y…uûtt Au. ‚u {txu ÇtøtÔttLtLtt yuftkrítf
* ð[. 19, ‚the¾ : 18-12-1819, hrððth
 46 „.«.19-20
ÇtõítLttu ËBttøtBt fheLtu su ¼õ‚Ltu yu [thu øtwÛt yr‚þÞ ÿZ…ýu ð‚uo Au
‚u ¼õ‚™u Ëðo ËtÄ™ Ëk…qýo ÚtÞt y™u yu™u s yuftkr‚f ¼õ‚ òýðtu. ‚u
{txu su ¼õ‚™u [thu „wý{tkÚte su „wý™e LÞq™‚t ntuÞ ‚tu ¼„ðt™™t yuftkr‚f
¼õ‚™e Ëuðt Ë{t„{u fhe™u ‚u LÞq™‚t™u xt¤ðe.
>> Er‚ ð[™t{]‚{T „Zzt «Út{™wk >> 19 >>

ð[™t{]‚ 20 : y¿tt™e™w,k …tu‚t™t MðY…™u òuðt™wk Index

*Ëkð‚T 1876™t …tu»t ËwrŒ 2 ƒes™u rŒðË ©eS{nthts ©e„Zzt
{æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk W„{ýu îth ytuhzt™e ytuËheyu „tŒe ‚rfÞt
™k¾tðe™u rðhts{t™ n‚t y™u Ätu¤e …t½ {tÚtu ƒtkÄe n‚e ™u ‚u …t½™u
rð»tu …e¤t Vw÷™tu ‚tuhtu rðhts{t™ n‚tu y™u fkX™u rð»tu …e¤tk …w»…™tu
nth rðhts{t™ n‚tu y™u ƒu ft™™u rð»tu Ätu¤tk ™u …e¤tk …w»…™tk „wåA
rðhts{t™ n‚tk y™u Ätu¤tu [tuVt¤ ytuZâtu n‚tu y™u ft¤t Auzt™tu ¾uË
…nuÞtuo n‚tu y™u fÚtt ðk[tð‚t n‚t y™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ …h{nkË
‚Útt ŒuþŒuþ™t nrhs™™e ˼t ¼htE™u ƒuXe n‚e.
…Ae Mðt{e ©eËnò™kŒS {nthts ƒtuÕÞt su, “Ëtk¼¤tu Ëðo™u yuf
«&™ …qAeyu Aeyu.” íÞthu Ëðo nrh¼õ‚u ntÚt òuze™u fÌtwk su, “…qAtu.”
íÞthu ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “y¿tt™e{tk yr‚þÞ y¿tt™e ‚u ftuý Au?”
…Ae ‚tu Ëðuo rð[the hÌtt …ý W¥th fhe þõÞt ™rn. …Ae ©eS{nthts
ƒtuÕÞt su, “ÕÞtu y{u s W¥th fheyu.” íÞthu Ëðuoyu htS ÚtE™u fÌtwk su,
“nu {nthts ! ‚{Úte s ÞÚttÚto W¥th Útþu {txu fntu. …Ae ©eS{nthts
ƒtuÕÞt su, “yt Œun{tk hnu™thtu su Sð Au ‚u Y…™u swðu Au y™u fwY…™u
swðu Au ‚Útt ƒt¤, Þtið™ y™u ð]Ø…ýt™u swðu Au, yuðt y™k‚ …ŒtÚto™u
swðu Au …ý òu™thtu …tu‚u …tu‚t™u òu‚tu ™Úte y™u fu𤠃tÌtÿrüyu
fhe™u …ŒtÚto™u òuÞt fhu Au …ý …tu‚u …tu‚t™u ™Úte òu‚tu ‚u s y¿tt™e{tk
yr‚þÞ y¿tt™e Au y™u su{ ™uºtu fhe™u y™k‚ «fth™tk Y…™t MðtŒ™u
÷u Au ‚u{s ©tuºt, íðfT, hË™t, ½útý EíÞtrŒf Ëðuo ErLÿÞtuyu fhe™u
rð»tÞËw¾™u ¼tu„ðu Au ™u òýu Au; …ý …tu‚u …tu‚t™t Ëw¾™u ¼tu„ð‚tu ™Úte
* ð[. 20, ‚the¾ : 19-12-1819, Ëtu{ðth
 „.«.20-21 47
™u …tu‚u …tu‚t™t Y…™u òý‚tu ™Úte, yus Ëðuo y¿tt™e{tk yr‚þÞ y¿tt™e
Au y™u yus ½u÷t{tk yr‚þÞ ½u÷tu Au y™u yu s {q¾o{tk yr‚þÞ {q¾o
Au y™u yu s Ëðo ™e[{tk yr‚þÞ ™e[ Au.
íÞthu þwf{wr™yu ytþkft fhe su, “…tu‚t™wk MðY… òuðwk ‚u þwk …tu‚t™t
ntÚt{tk Au ? y™u òu …tu‚t™t ntÚt{tk ntuÞ ‚tu Sð þeŒ yr‚þÞ y¿tt™e
hnu ?” íÞthu ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “su™u ËíËk„ ÚtÞtu Au ‚u™u ‚tu
…tu‚t™t Sðtí{t™wk Œþo™ …tu‚t™t ntÚt{tk s Au y™u fu Œntzu yuýu …tu‚t™t
MðY…™u òuÞt™tu ytŒh fÞtuo ™u ™ ŒeXwk ? y™u yu Sð {tÞt™u ytÄe™
Útftu - …hðþ ÚtE™u ‚tu MðÙ y™u Ëw»twr yðMÚtt{tk yk‚Œ]orü fhe™u
òÞ Au …ý …tu‚u …tu‚t™u òýu ftuE rŒðË …tu‚t™t MðY…™u òuðt™u yk‚Œ]orü
fh‚tu ™Úte y™u su ¼„ðt™™t «‚t…™u rð[the™u yk‚Œ]orü fhu Au ‚u ‚tu
…tu‚t™t MðY…™u yr‚þÞ Wßs𤠫ftþ{t™ swðu Au y™u ‚u «ftþ™u {æÞu
«íÞût yuðt su …whw»ttu¥t{ ¼„ðt™ ‚u™e {qŠ‚™u swðu Au y™u ™thŒ Ë™ftrŒf
suðtu Ëw¾eÞtu …ý ÚttÞ Au, {txu nrh¼õ‚™u ‚tu sux÷e fËh hnu Au ‚ux÷e
…tu‚t™u yt¤Ëu fhe™u hnu Au.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T „Zzt «Út{™wk >> 20 >>

ð[™t{]‚ 21 : yuftkr‚f Ä{oðt¤t™w-k yûth™t ƒu MðY…™wk Index

*Ëkð‚T 1876™t …tu»t ËwrŒ 3 ºtes™u rŒðË ©eS{nthts ©e„Zzt
{æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk Ëtks™u Ë{u W„{ýu îth ytuhzt™e ytuËheyu
Ztur÷Þt W…h rðhts{t™ n‚t y™u ft¤t Auzt™tu ¾uË …nuÞtuo n‚tu ™u Ätu¤tu
[tuVt¤ ytuZâtu n‚tu ™u Ätu¤e …t½ {tÚtu ƒtkÄe n‚e ™u W„{ýu {w¾th®ðŒu
rðhts{t™ n‚t ™u …tu‚t™e yt„¤ ËtÄw ÍtkÍ, …¾ts ÷E™u fe‚o™ „t‚t
n‚t y™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ ËtÄw ‚Útt ŒuþŒuþ™t ËíËk„e™e ˼t
¼htE™u ƒuXe n‚e.
…Ae ‚u Ëðuo™u ©eS{nthtsu At™t htÏÞt ™u yu{ ƒtuÕÞt su, “Ëðuo
Ëtk¼¤tu yuf ðt‚to fheyu.” yu{ fne™u ÍtÍe ðth ËwÄe ‚tu ™uºtf{¤™u
Btªåte™u rð[the hÌtt ™u …Ae ƒtuÕÞt su, “su nrh¼õ‚™t {™{tk ¼„ðt™™u
* ð[. 21, ‚the¾ : 19-12-1819, Ëtu{ðth
 48 „.«.21
yr‚ «ËL™ fhðt™e EåAt ntuÞ ‚u ¼„ðt™™u «ËL™ fhðt™tu ‚tu yu W…tÞ
Au su, …tu‚…tu‚t™t ðýto©{™tu su Ä{o ‚u™u rð»tu y[¤ r™ct ‚Útt
ytí{r™ct™e yr‚þÞ ÿZ‚t ‚Útt yuf ¼„ðt™ rð™t ƒeò Ëðo …ŒtÚto™u
rð»tu yÁr[ ‚Útt ¼„ðt™™u rð»tu {tntíBÞu Ërn‚ yuðe r™»ft{¼Âõ‚,
yu [th ËtÄ™u fhe™u ¼„ðt™™e yr‚þÞ «ËL™‚t ÚttÞ Au y™u yu
su [th ËtÄ™ ‚u™u yuftkr‚f Ä{o fneyu, y™u yuðt yuftkr‚f Ä{oðt¤t
su ¼õ‚ ‚u yt Ë{t{tk yt…ýt ËíËk„{tk fux÷tf Au y™u su ¼„ðt™™tu
¼õ‚ ntuÞ ‚u™u ‚tu ¾t‚tk, …e‚tk, ™t‚tk, Ätu‚tk, [t÷‚tk, ƒuX‚tk, Ëðo r¢Þt™u
rð»tu ¼„ðt™™e {qŠ‚™wk ®[‚ð™ fhðwk y™u ßÞthu yk‚h{tk ftuE rðûtu… ™
ntuÞ íÞthu ‚tu ¼„ðt™™wk ®[‚ð™ fhðwk ™u ¼„ðt™™e {qŠ‚ Ët{wk òuE hnuðwk
y™u òu yk‚h{tk ËkfÕ…-rðfÕ…™tu rðûtu… ÚttÞ ‚tu Œun, ErLÿÞtu, yk‚:fhý,
Œuð‚t, rð»tÞ, yu ËðoÚte …tu‚t™wk MðY… swŒwk Ë{sðwk y™u ßÞthu ËkfÕ…™tu
rðht{ ÚttÞ íÞthu ¼„ðt™™e {qŠ‚™wk ®[‚ð™ fhðwk. y™u yt Œun™u ‚tu …tu‚t™wk
MðY… {t™ðwk ™rn y™u Œun™t su ËkƒkÄe ‚u™u …tu‚t™t ËkƒkÄe {t™ðt ™rn,
fu{ su yt Sð Au ‚u [tuhtþe ÷t¾ ò‚™t Œun™u …qðuo Ähe ytÔÞtu Au y™u
sux÷e s„‚{tk Mºteytu Au ‚u Ëðuo™u …ux sL{ ÷eÄt Au ‚Útt s„‚{tk sux÷e
fq‚heÞtu, sux÷e {e™zeÞtu, sux÷e ðt™heÞtu, yu ytrŒf su su [tuhtþe{tk
Sð Au ‚u Ëðuo™u …ux fux÷ef ðth sL{ ÄÞto Au y™u yt s„‚{tk sux÷e
ò‚™e Mºteytu Au ‚u{tk fE yuýu Mºte ™Úte fhe ? Ëðuo™u …tu‚t™e Mºteytu
fhe Au. ‚u{s yu Sðu Mºte™t Œun Ähe Ähe™u s„‚{tk sux÷e ò‚™t …wY»t
Au ‚u Ëðuo™u …tu‚t™t Äýe fÞto Au; ‚ux÷t {txu su{ yu [tuhtþe ÷t¾ ò‚™t
Ë„…ý™u n{ýu {t™‚t ™Úte ‚Útt [tuhtþe ÷t¾ ò‚™t Œun™u …tu‚t™tu Œun
{t™‚t ™Úte, ‚u{s yt Œun™u …tu‚t™wk MðY… {t™ðwk ™rn. y™u yu Œun™tk
ËkƒkÄe™u …tu‚t™tk ËkƒkÄe {t™ðtk ™rn, fu{ su [tuhtþe ÷t¾ ò‚™t Œun
ÄÞtO ‚u™tu ËkƒkÄ hÌttu ™rn, ‚tu yt Œun™tu ËkƒkÄ …ý ™rn s hnu. ‚u
{txu Œun„untrŒf Ëðo …ŒtÚto™u yËíÞ òýe™u ‚Útt Œun, ErLÿÞtu, yk‚:fhý,
‚uÚte swŒwk …tu‚t™wk MðY… òýe™u ‚Útt …tu‚t™t Ä{o{tk hne™u ¼„ðt™™e
r™»ft{¼Âõ‚ fhðe y™u rŒðËu rŒðËu ¼„ðt™™wk yr‚þÞ {tntíBÞ sýtÞ
‚u™u yÚtuo ËtÄw™tu Ëk„ r™hk‚h ht¾ðtu y™u su ytðe he‚u ™Úte Ë{s‚tu
y™u fu𤠌untr¼{t™e ™u «tf]‚ {r‚ðt¤tu Au y™u ‚u òu ËíËk„{tk …zâtu
 „.«.21 49
Au ‚tu …ý yu™u …þw suðtu òýðtu y™u yt ËíËk„{tk ‚tu ¼„ðt™™tu {tuxtu
«‚t… Au ‚uýu fhe™u …þw™wk …ý õÕÞtý ÚttÞ Au, ‚tu {™w»Þ™wk fÕÞtý ÚttÞ
‚u{t þwk ytùÞo fnuðtÞ ? …ý yu™u ¾hu¾htu ¼„ðt™™tu yuftkr‚f ¼õ‚
™ fnuðtÞ. yuftkr‚f ¼õ‚ ‚tu su™e «Út{ fne yuðe Ë{sý ntuÞ ‚u™u
s fneyu y™u yuðtu su yuftkr‚f ¼õ‚ ‚u Œun™tu íÞt„ fhe™u Ëðo {tÞt™t
¼tðÚte {wõ‚ ÚtE™u, yŠ[{t„uo1 fhe™u ¼„ðt™™t yûthÄt{™u …t{u Au.
‚u yûth™tk ƒu2 MðY… Au, yuf ‚tu r™htfth3 yufhË [i‚LÞ Au ‚u™u
r[Œtftþ fneyu, ƒúñ{ntu÷ fneyu. y™u yu yûth ƒesu4 Y…u fhe™u
…whw»ttu¥t{™thtÞý™e Ëuðt{tk hnu Au. y™u yu5 yûthÄt{™u …tBÞtu su ¼õ‚
‚u …ý yûth™t6 ËtÄBÞo…ýt™u7 …t{u Au y™u ¼„ðt™™e y¾kz Ëuðt{tk
hnu Au y™u yu yûthÄt{™u rð»tu ©ef]»ý …whw»ttu¥t{™thtÞý ‚u ËŒt rðhts{t™
Au y™u yu yûthÄt{™u8 rð»tu yûth™t ËtÄBÞo…ýt™u …tBÞt yuðt y™k‚
ftuxe {wõ‚ hÌtt Au. ‚u Ëðo …whw»ttu¥t{™t ŒtË ¼tðu ð‚uo Au y™u
…whw»ttu¥t{™thtÞý ‚u Ëðo™t Mðt{e Au ™u y™k‚ ftuxe ƒúñtkz™t htòrÄhts
Au {txu yt…ýt ËíËk„e Ëðuo™u ‚tu yu{s r™ùÞ fhðtu su, ‘yt…ýu …ý
yu yûthY… su {wõ‚ ‚u{™e …kÂõ‚{tk ¼¤ðwk Au y™u yûthÄt{{tk sE™u y¾kz
¼„ðtLt™e Ëuðt{tk nswh hnuðwk Au …ý ™tþðk‚ ™u ‚wåA yuðwk su {trÞf
Ëw¾ ‚u™u EåAðwk ™Úte, ™u yu{tk ftuE Xuftýu ÷tu¼tðwk ™Úte.’ yuðtu ÿZ r™ùÞ
ht¾e™u r™hk‚h ¼„ðt™™e yuftkr‚f ¼Âõ‚ fhðe y™u ¼„ðt™™wk yr‚þÞ
{tntíBÞ ÞÚttÚto Ë{S™u ¼„ðt™ rð™t ƒeòk su MºteÄ™trŒf Ëðo …ŒtÚto
‚u™e su ðtË™t ‚u™u Œun A‚u s xt¤e ™t¾ðe y™u òu ¼„ðt™ rð™t ƒeò
…ŒtÚto™e ðtË™t hne „E ntuÞ ™u ‚u™tu Œun …zu ™u ‚u™u ¼„ðt™™t Ät{{tk
ò‚u òu {t„o{tk rËrØytu Œu¾tÞ ‚tu ‚u ¼„ðt™™u {qfe™u ‚u rËrØytu{tk ÷tu¼tE
òÞ ‚tu ‚u™u {tuxwk rðΙ ÚttÞ, {txu Ëðo …ŒtÚto™e ðtË™t xt¤e™u ¼„ðt™™u
¼sðt.” >> Er‚ ð[™t{]‚{T „Zzt «Út{™wk >> 21 >>
1. ¼„ðt™™tk Ät{™tu su {t„o Au ‚u™u yŠ[{t„o fnu 2. Ät{-‚us r™htfth 7. Ë{t™„wýÞtu„.
Au, ‚u™u ŒuðÞt™ y™u ƒúñ…Út þçŒÚte …ý fnu y™u rŒÔÞŒun. 8. Ät{Y….
Au. ‚u {t„o{tk «Út{…ðo{tk yŠ[ ytðu Au ‚uÚte ‚u™wk 3. Ät{Y….
‘yŠ[{t„o’ yuðkw ™t{ …zâwk Au. yt {t„uo „Þu÷tytu 4. rŒÔÞtfthu Ëuðf.
yt ËkËth{tk …tAt ytð‚t ™Úte. yt {t„o™wk 5. r™htfth ‚usY….
ðýo™ AtLŒtuøÞtu…r™»tŒT{tk ‚Útt „e‚t{tk fÞwO Au. 6. rŒÔÞtfth
 50 „.«.22

ð[™t{]‚ 22 : M{]r‚ rð™t „tÞwk ‚u ™ „tÞt suðwk Index

*Ëkð‚T 1876™t …tu»t ËwrŒ 4 [tuÚt™u rŒðË {æÞtö Ë{u ©eS{nthts

©e„Zzt {æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk W„{ýu îth ytuhzt™e ytuËheyu
Ztur÷Þt W…h rðhts{t™ n‚t y™u Ëðo ïu‚ ðMºt …nuÞtO n‚tk ™u …t½™u
rð»tu Vw÷™tu ‚tuhtu ¾tuMÞtu n‚tu ™u ƒu ft™ W…h …w»…™t „wåA ÄtÞtO n‚t
™u fkX{tk „w÷ŒtðŒe™t …w»…™tu nth …nuÞtuo n‚tu ™u W„{ýu {w¾th®ðŒu rðhts‚t
n‚t y™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ …h{nkË ‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e
˼t ¼htE™u ƒuXe n‚e y™u …h{nkË fe‚o™ „t‚t n‚t.
…Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “Ëtk¼¤tu yuf ðt‚ fheyu,” íÞthu
Ëðo …h{nkË „tððwk ht¾e™u ðt‚ Ëtk¼¤ðt ‚í…h ÚtÞt. …Ae ©eS{nthts
ƒtuÕÞt su, “{]Œk„, Ëthk„e, ËhtuŒt, ‚t÷ EíÞtrŒf ðt®sºt ðòze™u fe‚o™
„tððtk ‚u™u rð»tu òu ¼„ðt™™e M{]r‚ ™ hnu ‚tu yu „tÞwk ‚u ™ „tÞt suðwk
Au y™u ¼„ðt™™u rðËthe™u ‚tu s„‚{tk fux÷tf Sð „tÞ Au ‚Útt ðt®sºt
ðòzu Au …ý ‚uýu fhe™u ‚u™t {™{tk þtkr‚ ytð‚e ™Úte. ‚u {txu ¼„ðt™™tk
fe‚o™ „tððtk ‚Útt ™t{hx™ fhðwk ‚Útt ™thtÞýÄqLÞ fhðe, EíÞtrŒf
su su fhðwk ‚u ¼„ðt™™e {qŠ‚™u Ëk¼the™u s fhðwk y™u ¼s™ fhðt
ƒuËu íÞthu ‚tu ¼„ðt™™u rð»tu ð]r¥t ht¾u y™u ßÞthu ¼s™{tkÚte WXe™u
ƒeS r¢Þt™u fhu íÞthu òu ¼„ðt™{tk ð]r¥t ™ ht¾u ‚tu ‚u™e ð]r¥t ¼s™{tk
ƒuËu íÞthu …ý ¼„ðt™™t MðY…{tk ÂMÚth ÚttÞ ™rn; {txu nt÷‚tk, [t÷‚tk,
¾t‚tk, r…‚tk Ëðo r¢Þt™u rð»tu ¼„ðt™™t MðY…{tk ð]r¥t ht¾ðt™tu yÇÞtË
fhðtu ‚tu ‚u™u ¼s™{tk ƒuËu íÞthu ¼„ðt™{tk ð]r¥t ÂMÚth ÚttÞ y™u su™u
¼„ðt™{tk ð]Â¥t hnuðt ÷t„u ‚u™u ‚tu ft{fts fh‚u …ý hnu y™u su™u „tV÷tE
ntuÞ ‚u™u ‚tu ¼s™{tk ƒuËu íÞthu …ý ¼„ðt™{tk ð]r¥t ™ hnu, ‚u {txu
ËtðÄt™ ÚtE™u ¼„ðt™™t MðY…{tk ð]r¥t ht¾ðt™tu yÇÞtË ¼„ðt™™t
¼õ‚™u fhðtu. yux÷e ðt‚ fhe™u ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “nðu fe‚o™
„tytu.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T øtZzt «ÚtBtLtwk >> 22 >>

*ð[. 22, ‚the¾ : 20-12-1819, {k„¤ðth

 „.«.23 51
ð[™t{]‚ 23 : …týe™tu ½ztu ZtuéÞt™wk - ÂMÚtr‚{tk hnuðt™wk Index
*Ëkð‚T 1876™t …tu»t ËwrŒ 5 …k[{e™u rŒðË ©eS{nthts ©e„Zzt
{æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk W„{ýu îth ytuhzt™e ytuËheyu Ztur÷Þt W…h
rðhts{t™ n‚t y™u ©eS{nthtsu {tÚtu Ätu¤tu VUxtu ƒtkæÞtu n‚tu ‚Útt Ätu¤wk
yk„h¾wk …nuÞwO n‚wk ‚Útt Ätu¤tu Ëwhðt¤ …nuÞtuo n‚tu ‚Útt fuzâu fËwkƒ÷ þu÷wk
ƒtkæÞwk n‚wk y™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ …h{nkË ‚Útt ŒuþŒuþ™t
nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe n‚e.
…Ae fÁýt fhe™u …h{nkË™e yt„¤ ©eS{nthts ðt‚ fhðt ÷tøÞt
su, “ðtËwŒuð {tntíBÞ ™t{u su „úkÚt ‚u y{™u yr‚þÞ r«Þ Au; fu{
su, ¼„ðt™™t ¼õ‚™u ¼„ðt™™u ¼ßÞt™e su her‚ ‚u Ëðuo yu „úkÚt{tk fne
Au. y™u ¼„ðt™™t su ¼õ‚ ‚u ƒu «fth™t Au. ‚u{tk (1) yuf™u ¼„ðt™™tu
r™ùÞ ‚tu ÞÚttÚto Au …ý ‚u Œuntí{ƒwrØ Ëtu‚tu ¼„ðt™™wk ¼s™ fhu Au
y™u (2) ƒeòu ‚tu ò„ú‚, MðÙ, Ëw»twr yu ºtý yðMÚtt ‚Útt MÚtq¤,
Ëqû{ y™u fthý yu ºtÛt Œun ‚uÚte …h ™u [i‚LÞY… yuðwk …tu‚t™t MðY…™u
{t™u y™u ‚u …tu‚t™t MðY…™u rð»tu ¼„ðt™™e {qŠ‚™u Äthe™u ¼„ðt™™wk
¼s™ fhu, …Ae ºtý yðMÚttÚte ™u ºtý þhehÚte …h su …tu‚t™wk MðY…
‚u™u yr‚þÞ «ftþ{t™ ¼t¤u, ™u ‚u «ftþ™u rð»tu ¼„ðt™™e {qŠ‚ suðe
«„x «{tý Au ‚uðe yr‚þÞ «ftþu Þwõ‚ ¼tËu, yuðe he‚™e ÂMÚtr‚ðt¤tu
ntuÞ y™u yuðe he‚™e ÂMÚtr‚ ßÞtk ËwÄe ÚtE ™Úte íÞtk ËwÄe ¼„ðt™™tu
¼õ‚ Au ‚tu …ý ‚u™u {tÚtu rðΙ Au y™u òu yuðe ÂMÚtr‚{tk rþðS ™tu’‚t
ð‚o‚t ‚tu {turn™e MðY…{tk {tun …tBÞt y™u yuðe ÂMÚtr‚{tk ƒúñt ™tu’‚t
ð‚o‚t ‚tu ËhMð‚e™u Œu¾e™u {tun …tBÞt, y™u yuðe ÂMÚtr‚{tk ™thŒS ™tu’‚t
ð‚o‚t ‚tu …hÛÞt™wk {™ ÚtÞwk y™u ELÿ ‚Útt [kÿtrŒf ‚u{™u òu yuðe ÂMÚtr‚
™tu’r‚ ‚tu f÷kf ÷tøÞtk. y™u ¼„ðt™™tu ¼õ‚ ntuÞ …ý òu yuðe ÂMÚtr‚™u
™ …tBÞtu ntuÞ ‚tu, ¼„ðt™™u rð»tu …ý «tf]‚ ¼tð …hXtE òÞ Au. su{
htò …herût‚ yuðtu ¼õ‚ ™tu’‚tu ‚tu, htË¢ezt Ëtk¼¤e™u ©ef]»ý¼„ðt™™u
rð»tu ËkþÞ ÚtÞtu y™u þwfS òu yuðt ¼õ‚ n‚t ‚tu, ‚u™u ftuE ò‚™tu
ËkþÞ ÚtÞtu s ™rn y™u su yuðtu ¼õ‚ ntuÞ ‚u ‚tu yu{ Ë{su su {thu
rð»tu ftuE Œtu»t yze þfu ™rn ‚Útt ‚u Œtu»t ftkE ƒtÄ fhe þfu ™rn,
‚tu su™u ¼s™u fhe™u nwk ytðtu ÚtÞtu yuðt su ¼„ðt™ ‚u™u rð»tu ‚tu ftuE
* ð[. 23, ‚. 21-12-1819, ƒwÄðth
 52 „.«.23-24
{trÞf Œtu»t ntuÞ s fu{ ? yu{ ÿZ…ýu Ë{su Au y™u yuðtu su ¼„ðt™™tu
¼õ‚ Au ‚u ¼„ðt™™e {qŠ‚™u rð»tu ßÞthu ð]r¥t™u ht¾u Au íÞthu ‚u ð]r¥t™t
ƒu rð¼t„ ÚttÞ Au. ‚u{tk (1) yuf ð]r¥t ‚tu ¼„ðt™™t MðY…{tk hnu Au
y™u (2) ƒeS ‚tu su ¼s™™tu fh™thtu ‚u{tk hnu Au. y™u ¼„ðt™™t
MðY…{tk su ð]r¥t hnu Au ‚u «u{u Þwõ‚ hnu Au, y™u ¼s™™t fh™tht{tk
su ð]r¥t hnu Au ‚u ‚tu rð[thu Þwõ‚ hnu Au, y™u ‚u ð]r¥t su ‚u ¼s™™t
fh™tht™u rð»tu ¼„ðt™™t ¼s™ rð™t ƒeò su su ½tx ËkfÕ… ÚttÞ Au
‚u Ëðuo™u ¾tuxt fhe ™t¾u Au, ‚Útt ‚u ¼s™ fh™tht{tk su Œtu»t ‚u Ëðuo™u
¾tuxt fhe ™t¾u Au. yuðe he‚u ‚u™e ð]r¥t ¼„ðt™{tk y¾kz hnu Au y™u
½zef ‚tu yuft„ú r[¥tu ƒuËe™u ¼„ðt™™wk ¼s™ fhu ™u ½zef{tk ‚tu [t¤t
[qkÚt‚tu Vhu ‚u™u ‚tu yuðe ÂMÚtr‚ Út‚e ™Úte. su{ …týe™tu ½ztu ¼he™u yuf
Xuftýu Ztu¤e ytðeyu, …Ae ð¤e ƒesu rŒðË yÚtðt ºtesu rŒðË, ‚u Xuftýu
…týe™tu ½ztu Ztu¤eyu ‚uýu fhe™u íÞtk …týe™tu Ähtu ¼htE ™rn. ftk su
yt„÷t rŒðË™wk s¤ yt„÷u rŒðË ËqftE òÞ ™u …tA÷t rŒðË™wk …tA÷u
rŒðË ËqftE òÞ. y™u òu ytk„¤e suðe ™t™es …týe™e Ëuh y¾kz ðnu‚e
ntuÞ ‚tu {tuxtu …týe™tu Ähtu ¼htE òÞ. ‚u{ ¾t‚tk, …e‚tk, nt÷‚tk, [t÷‚tk
‚Útt þw¼ r¢Þt™u rð»tu ‚Útt yþw¼ r¢Þt™u rð»tu Ëðo ft¤u ¼„ðt™{tk
y¾kz ð]r¥t ht¾ðe. …Ae yuðe he‚u ¼„ðt™{tk y¾kz ð]r¥t ht¾‚tk ht¾‚tk
yuðe ÿZ ÂMÚtr‚ ÚttÞ Au.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T „Zzt «Út{™wk >> 23 >>

ð[™t{]‚ 24 : ¿tt™™e ÂMÚtr‚™wk - {tntíBÞY…e ¾xtE™wk Index

*Ëkð‚T 1876™t …tu»t ËwrŒ 6 AX™u rŒðË ËkæÞtË{u ©eS{nthts
©e„Zzt {æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk W„{ýu îth ytuhzt™e ytuËheyu
Ztur÷Þt W…h rðhts‚t n‚t y™u {tÚtu Ätu¤tu VUxtu ƒtkæÞtu n‚tu ™u Ätu¤tu
¾uþ …nuÞtuo n‚tu ‚Útt „h{ …tuË™e ht‚e z„÷e …nuhe n‚e ™u Ätu¤tu [tuVt¤
ytuZâtu n‚tu ™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ …h{nkË ‚Útt ŒuþŒuþ™t
nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe n‚e.
…Ae ©eS{nthts …h{nkË «íÞu ƒtuÕÞt su, “su he‚u ¿tt™u 1 fhe™u
* ð[. 24, ‚. 22-12-1819, „wYðth 1. ytí{t …h{tí{t™t Ëtûtt‚T ÞÚttÚto y™w¼ð Y….
 „.«.24 53
ÂMÚtr‚1 ÚttÞ Au, ‚u fneyu Aeyu. ‚u ¿tt™ fuðwk Au ‚tu «f]r‚ …wY»tÚte
…h Au, y™u ¿tt™™u rð»tu ÂMÚtr‚ ÚttÞ Au íÞthu «f]r‚…wY»t y™u «f]r‚…wY»t™wk
su ftÞo ‚u ftkE ™sh{tk ytð‚wk ™Úte yu™wk ™t{ ¿tt™«÷Þ2 fnuðtÞ
Au, ™u yuðe ÂMÚtr‚ ÚttÞ Au ‚u™u yufhË [i‚LÞ ¼tËu Au ™u ‚u™u rð»tu yuf
¼„ðt™™e {qŠ‚s hnu Au …ý ƒeòu ftuE ytfth hnu‚tu ™Úte, y™u õÞthuf
‚tu yu «ftþ{tk ¼„ðt™™e {qŠ‚ …ý Œu¾tÞ ™rn, yuf÷tu «ftþ s Œu¾tÞ
Au ™u õÞthuf ‚tu «ftþ …ý Œu¾tÞ ™u ¼„ðt™™e {qŠ‚ …ý Œu¾tÞ ; yu™u
¿tt™u fhe™u ÂMÚtr‚ òýðe y™u suðe ¼„ðt™™e {qŠ‚ «„x Œu¾tÞ Au,
‚u {qŠ‚™u rð»tu y¾kz ð]r¥t hnu ‚uýu fhe™u yuðe ÂMÚtr‚ ÚttÞ Au y™u
su™u suðtu ¼„ðt™™tu {rn{t Ë{òýtu ntuÞ ‚u™t ÓŒÞ{tk ‚ux÷tu s «ftþ
ÚttÞ Au, ™u ‚ux÷tu s ‚u™u «ýð ™u ™tŒ Ëk¼¤tÞ Au, y™u sux÷tu su™u
¼„ðt™™tu r™ùÞ ™u {rn{t Ë{òÞ Au ‚u™u ‚ux÷t ¼qkzt ½tx ƒkÄ ÚtE
òÞ Au y™u ßÞthu ¼„ðt™™tu r™ùÞ ÞÚttÚto ÚttÞ Au ™u ÞÚttÚto {rn{t
Ë{òÞ Au íÞthu ‚u™u ¼qkzt ½tx{tºt x¤e òÞ Au. su{ Õtªƒw™e yuf
åteh [qËe ntuÞ ‚tu Úttuzt Úttuzt Œtk‚ ykƒtÞ …ý n¤ðt n¤ðt [ýt [ðtÞ
¾ht, ™u òu yt¾wk Õtªƒw [qMGtwk ntuÞ ‚tu [ýt [ðtÞ ™rn, ™u {„™tu Œtýtu
…htýu …htýu [ðtÞ, y™u òu ½ýtk Õtªƒw [qMGttk ntuÞ ‚tu htkÄu÷tu ¼t‚ …ý
[ðtÞ ™rn. ‚u{ ¼„ðt™™tu r™ùÞ y™u {tntíBÞY…e su™u ¾xtE [ze
ntuÞ ‚u™e [th yk‚:fhý ™u Œþ ErLÿÞtuY… su ztZâtu ‚u Ëðuo ykƒtE
òÞ Au, íÞthu yu Sð {™Y… …tu‚t™e ŒtZâu fhe™u rð»tÞ™t ËkfÕ…Y…e
[ýt™u [tððt™u Ë{Úto Út‚tu ™Úte, ‚u{s r[¥tY… …tu‚t™e ŒtZâu fhe™u rð»tÞ™wk
®[‚ð™ fhðt Ë{Úto Út‚tu ™Úte, ‚u{s ƒwrØY… …tu‚t™e ŒtZâu fhe™u r™ùÞ
fhðt Ë{Úto Út‚tu ™Úte, ‚u{s ynkfthY… …tu‚t™e ŒtZâu fhe™u rð»tÞ ËkƒkÄe
yr¼{t™ fhðt Ë{Úto Út‚tu ™Úte, ‚u{s …k[ ¿tt™ErLÿÞtu ™u …k[ f{oErLÿÞtuY…
su ŒtZâtu Au ‚u ŒtZâu fhe™u ‚u ‚u ErLÿÞtu™t rð»tÞY… su [ýt, ‚u™u [tððt™u
Ë{Úto Út‚tu ™Úte, y™u su™u ÞÚttÚto ¼„ðt™™tu r™ùÞ ™ ntuÞ ™u ÞÚttÚto
¼„ðt™™tu {rn{t sýtýtu ™ ntuÞ ‚u™tk ErLÿÞtu ‚Útt yk‚:fhý ‚u
…tu‚…tu‚t™t rð»tÞ Útfe ÞÚttÚto…ýu r™ð]r¥t …t{‚tk ™Úte, y™u su ¼„ðt™™wk
1. ¼„ð‚T MðY…{tk {™™e r™ù÷…ýu hnuðtY…. 2. ¿tt™ÂMÚtr‚™u ‘¿tt™«÷Þ’ þçŒÚte …ý fnu Au.
 54 „.«.24
MðY… Au ‚u ‚tu {tÞt ™u {tÞt™t su „wý ‚u Útfe …h Au y™u Ëðo
rðfthu hrn‚ Au …ý Sð™t fÕÞtý™u yÚtuo {™w»Þ suðt ¼tËu Au. ‚u
¼„ðt™™u rð»tu su yÕ…{r‚ðt¤t Au ‚u suðt suðt Œtu»t fÕ…u Au ‚u ¼„ðt™™u
rð»tu ‚tu yufu Œtu»t ™Úte, …ý fÕ…™tht™e ƒwrØ{tkÚte yu Œtu»t ftuR ft¤u
x¤ðt™t ™rn. ‚u{tk su ¼„ðtLt™u ft{e Ë{su Au ‚u …tu‚u yíÞk‚ ft{e
ÚtR òÞ Au, y™u su ¼„ðt™™u ¢tuÄe Ë{su Au, ‚u …tu‚u yíÞk‚ ¢tuÄe ÚtR
òÞ Au ™u su ¼„ðt™™u ÷tu¼e Ë{su Au ‚u …tu‚u yíÞk‚ ÷tu¼e ÚtR òÞ
Au yLtu su yu ¼„ðt™™u R»Þtoðt™ Ë{su Au ‚u …tu‚u yíÞk‚ R»Þtoðt™ ÚtR
òÞ Au, yu ytrŒf su su Œtu»t ¼„ðt™™u rð»tu fÕ…u Au. ‚u ‚tu su{ ‘ËqÞo
Ët{e Äq¤™e Vtkx ¼he™u ™t¾eyu ‚u …tu‚t™e ytk¾{tk …zu Au’ ‚u{ ¼„ðt™™u
rð»tu su ò‚™tu Œtu»t fÕ…u Au ‚u Œtu»t …tu‚t™u Œw:¾ Œu Au y™u …tu‚t{tk „{u
‚uðtk ¼qkzt Mð¼tð ntuÞ ™u òu ¼„ðt™™u yr‚þÞ r™Œtuo»t Ë{su ‚tu
…tu‚u …ý yr‚þÞ r™Œtuo»t ÚtR òÞ Au.
…Ae ƒúñt™kŒMðt{eyu …qAâwk su, “ftuR rð»tÞ{tk …ý …tu‚t™e RrLÿÞtu
‚ýt‚t ™ ntuÞ, ™u yk‚:fhý{tk …ý ¾tuxt ½tx Út‚t ™ ntuÞ, ™u ¼„ðt™™tu
r™ùÞ …ý ÞÚttÚto Au ‚tu …ý y…qýo…ýwk hnu Au, ™u yk‚h Ëq™wk hnu Au
‚u™wk þwk fthý Au ? íÞthu ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “yu …ý nrh¼õ‚{tk
{tuxe ¾tuxâ Au, su …tu‚t™wk {™ ÂMÚth ÚtÞwk Au, ™u ¼„ðt™™tu r™ùÞ …ý
yr‚þÞ ÿZ Au, ‚tu …ý niÞt{tk yr‚þÞ yt™kŒ ytð‚tu ™Úte, su ‘nwk ÄLÞ
Awk ™u nwk f]‚tÚto ÚtÞtu Awk y™u yt ËkËth{tk su Sð Au ‚u ft{, ¢tuÄ, ÷tu¼,
{tun, {Œ, {íËh, ytþt, ‚]»ýt ‚u™u rð»tu nuht™ Út‚tk Vhu Au y™u rºtrðÄ
‚t…{tk ht‚rŒðË ƒ¤u Au; y™u {™u ‚tu «„x …whw»ttu¥t{u fhwýt fhe™u …tu‚t™wk
MðY… ytu¤¾tÔÞwk Au ™u ft{ ¢tuÄtrŒ Ëðo rðfthÚte hrn‚ fÞtuo Au y™u
™thŒ Ë™ftrŒf suðt Ëk‚ ‚u™t Ë{t„{{tk htÏÞtu Au {txu {tÁk {tuxwk ¼tøÞ
Au’, yuðtu rð[th ™Úte fh‚tu ™u ytXtuu …ntuh yr‚þÞ yt™kŒ{tk ™Úte ð‚o‚tu
yu {tuxe ¾tuxâ Au. su{ ƒt¤f™t ntÚt{tk ®[‚t{rý ŒeÄtu ntuÞ ‚u™wk ‚u™u
{tntíBÞ ™Úte yux÷u ‚u™tu ‚u™u yt™kŒ ™Úte, ‚u{ ¼„ðt™ …whw»ttu¥t{ {éÞt
Au y™u ‚u™tu yk‚h{tk ytXu …ntuh fuV hnu‚tu ™Úte su, ‘{tÁk …qýoft{…ýwk
ÚtÞwk Au’ yuðwk ™Úte Ë{s‚tu, yu nrh™t ¼õ‚™u {tuxe ¾tuxÞ Au. y™u
 „.«.24-25 55
ßÞthu ftuR nrh¼õ‚™tu Œtu»t ™sh{tk ytðu íÞthu yu{ Ë{sðwk su, ‘yt™tu
Mð¼tð ‚tu ËíËk„{tk ™ ½xu yuðtu Au ‚tuÞ …ý yu™u òu ËíËk„ {éÞtu Au
y™u yu òu suðtu ‚uðtu Au ‚tu …ý ËíËk„{tk …zâtu Au ‚tu yu™tu …qðo sL{™tu
yÚtðt yt sL{™tu ËkMfth ¼thu Au ‚tu ytðtu ËíËk„ {éÞtu Au. yu{ Ë{S™u
‚u™tu …ý yr‚þÞ „wý ÷uðtu.” yu{ ðt‚to fhe™u ©eS{nthts ‘sÞ
ËÂå[Œt™kŒ’ fne™u …tu‚t™u W‚thu …ÄtÞto.
>> Rr‚ ð[™t{]‚{T „Zzt «Út{™wk >> 24 >>

ð[™t{]‚ 25 : ðeË ftuþ™t «ðtn™wk Index

*Ëkð‚T 1876™t …tu»t ËwŒe 7-ËÂ{e™u rŒðË «¼t‚ Ë{u ©eS{nthts
©e„Zzt {æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk …h{nkË™e òÞ„t™u rð»tu …ÄtÞto
n‚t ™u Ätu¤tu ¾uË …nuÞtuo n‚tu ™u Ätu¤tu [tuVt¤ ytuZÞtu n‚tu ™u Ätu¤tu
VUxtu ƒtkæÞtu n‚tu ™u ytÚt{ýu …hÚtthu W„{ýwk {w¾th®ðŒ fhe™u rðhts{t™
n‚t. ™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ …h{nkË ‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e
˼t ¼htR™u ƒuXe n‚e.
…Ae ©eS{nthts f]…t fhe™u ƒtuÕÞt su, “MðÄ{uo Þwõ‚ yuðtu su
¼„ðt™™tu ¼õ‚ ‚u™t yk‚h™u rð»tu ‚tu …tu‚t™wk ÞÚttÚto …qýoft{…ýwk {™t‚wk
™Úte y™u ‚u …qýoft{…ýwk ‚tu ytí{r™ct ™u ¼„ðt™™t {tntíBÞ™wk ¿tt™
‚uýu fhe™u s ÚttÞ Au, y™u yu ƒu{tk sux÷e LÞq™‚t hnu Au ‚ux÷e
…qýoft{…ýt{tk LÞq™‚t hnu Au, {txu yu ƒu ðt™tk ‚tu ¼„ðt™™t ¼õ‚™u
ÿZ…ýu ËtÄðtk, y™u yu ƒu {tk sux÷e ¾t{e hnu ‚ux÷e ‚tu Ë{trÄ{tk …ý
™zu Au y™u n{ýtk y{u yuf nrh¼õ‚™u Ë{trÄ fhtðe n‚e ‚u ‚u™u ‚us
yr‚þÞ Œu¾týwk; ‚u ‚us™u òuR™u [eË …tzðt {tkze ™u fÌtwk su, ‘nkw ƒ¤wk
Awk’ {txu Ë{trÄðt¤t™u …ý ytí{¿tt™™wk sYh ft{ …zu Au. y™u …tu‚t™wk
MðY… ytí{t ™ òýu, ™u Œun™u {t™u, ‚tu ‚u™u ½ýe ftåÞ… hne òÞ Au
y™u y{u ‚u nrh¼õ‚™u Ë{òÔÞwk su, ‚tÁk MðY… ‚tu ytí{t Au, Œun ™Úte,
™u yt ÷tzfeƒtR ™t{ y™u ¼tx™tu Œun ‚u ‚wk ™Úte y™u yAuã 1, y¼uã2
* ð[. 25, ‚the¾ : 23-12-1819, þw¢ðth. 2. ®ðÄe ™ þftÞ.
1. ft…e ™ þftÞ.
 56 „.«.25
yuðtu su ytí{t ‚u ‚tÁk MðY… Au. …Ae y{u ‚u™u Ë{trÄ fhtðe™u fÌtwk
su, ‘„ý…r‚™u MÚtt™fu [th …tk¾ze™wk f{¤ Au íÞtk sE™u ‚tÁk MðY… òu.’
y™u ßÞthu Ë{trÄðt¤tu „ý…r‚™u MÚtt™fu òÞ Au íÞthu íÞtk ™tŒ Ëk¼¤tÞ
Au ™u «ftþ Œu¾tÞ Au y™u ‚uÚte …h ƒúñt™t MÚtt™f™u rð»tu òÞ Au íÞthu
‚uÚte ™tŒ …ý ½ýtu Ëk¼¤tÞ Au ™u «ftþ …ý ‚uÚte yr‚þÞ ½ýtu Œu¾tÞ
Au, y™u ‚uÚte Ãth rÔt»ÛtwLtu MÚttLtfu òGt Au íGtthu ítuÚte yrít~tGt LttŒ ËkÇt¤tGt
Au Ltu ítuÚte ‚us …ý yr‚þÞ Œu¾tÞ Au. yuðe he‚u su{ su{ ô[t ô[t
MÚtt™f™u rð»tu òÞ Au ‚u{ ‚u{ ðÄw ™tŒ Ëk¼¤tÞ Au ™u ðÄw ðÄw «ftþ
Œu¾tÞ Au. y™u yuðe he‚u Ë{trÄ{tk yr‚þÞ ‚us Œu¾tÞ Au y™u yr‚þÞ
™tŒ ÚttÞ Au y™u fztft yr‚þÞ ÚttÞ Au, ‚u „{u ‚uðtu Äehsðt™ ntuÞ
‚tu …ý ftÞh…ýwk ytðe òÞ Au. òu yswo™ ¼„ðt™™t ykþ n‚t, y™u
{nt þqhðeh n‚t; ‚tu …ý ¼„ðt™™wk rðïY… òuðt™u Ë{Úto ÚtÞt ™rn,
{txu yu{ ƒtuÕÞt su, ‘nu {nthts ! yt Y… òuðt™u nwk Ë{Úto ™Úte {txu
‚{tÁk suðwk «Út{ Y… n‚wk ‚uðwk ‚{tÁk Œþo™ fhtðtu.’ yuðe he‚u yuðt Ë{Úto™u
…ý Ë{trÄ™u rð»tu ßÞthu ƒúñtkz Vtxe òÞ yuðt fztft ÚttÞ Au y™u
su{ Ë{wÿ {ÞtoŒt {u÷u yuðt ‚us™t Ë{qn Œu¾tÞ Au íÞthu Äehs hnu‚e ™Úte.
‚u ËtÁ Œun Útfe …tu‚t™wk MðY… sqŒwk Ë{sðwk òuEyu. y™u yuðe su Ë{trÄ
ÚttÞ Au ‚u™t ƒu ¼uŒ Au yuf‚tu «týtÞt{u fhe™u «tý™tu r™htuÄ1 ÚttÞ
Au, ‚u ¼u¤tu r[¥t™tu …ý r™htuÄ ÚttÞ Au y™u ƒeòu «fth yu Au
su, r[¥t™u r™htuÄu fhe™u «tý™tu r™htuÄ ÚttÞ Au. ‚u r[¥t™tu r™htuÄ
õÞthu ÚttÞ Au, ‚tu ßÞthu Ëðo XuftýuÚte ð]r¥t ‚qxe™u yuf ¼„ðt™™u
rð»tu ð]r¥t òuztÞ, y™u ‚u ¼„ðt™™u rð»tu ð]r¥t õÞthu òuztÞ ‚tu ßÞthu
Ëðo XuftýuÚte ðtË™t ‚wxe™u yuf ¼„ðt™™t MðY…™e ðtË™t ÚttÞ íÞthu
‚u ð]r¥t ftuE™e nXtðe ¼„ðt™™t MðY…{tkÚte …tAe nXu ™rn. su{ ftuE
fqðtu ntuÞ ™u ‚u W…h ðeþ ftuþ Vh‚t ntuÞ ™u ‚u™tu «ðtn swŒtu swŒtu
[t÷‚tu ntuÞ íÞthu ‚u «ðtn{tk òuh ntuÞ ™rn y™u ‚u ðeþu ftuþ™tu «ðtn
¼u¤tu fheyu ‚tu ™Œe™t suðtu yr‚þÞ ƒ¤ðt™ «ðtn ÚttÞ ‚u ftuE™tu nXtÔÞtu
…tAtu nXu ™rn. ‚u{ su™e ð]r¥t r™ðtoËr™f ÚttÞ Au íÞthu ‚u™wk r[¥t Au
‚u ¼„ðt™™t MðY…{tk òuztÞ Au y™u su™t r[¥t{tk ËkËth™t Ëw¾™e ðtË™t
1. ÂMÚth‚t.
 „.«.25 57
ntuÞ ‚u™u ‚tu ©tuºt ErLÿÞ îthu y™k‚ ò‚™t su þçŒ ‚u™u rð»tu swŒe swŒe
ð]r¥t Vu÷tÞ òÞ Au. ‚u{s íð[t ErLÿÞ îthu nòhtu ò‚™t su M…þo ‚u™u
rð»tu swŒe swŒe ð]r¥t Vu÷tE òÞ Au. ‚u{s ™uºt ErLÿÞ™e ð]r¥t ‚u nòhtu
ò‚™tk su Y…, ‚u™u rð»tu Vu÷tE òÞ Au. ‚u{s hË™t ErLÿÞ™e ð]r¥t ‚u
nòhtu ò‚™t su hË, ‚u{tk Vu÷tE òÞ Au. ‚u{s ™trËft ErLÿÞ™e ð]r¥t
‚u y™k‚ ò‚™t su „kÄ, ‚u{tk Vu÷tE òÞ Au. ‚u{s f{o ErLÿÞtu™e ð]r¥tÞtu
…ý …tu‚ …tu‚t™t rð»tÞ™u rð»tu nòhtu «fthu Vu÷tE òÞ Au. yuðe he‚u
Œþu ErLÿÞtu îthu yu™wk yk‚:fhý Au ‚u nòhtu «fthu Vu÷tE „Þwk Au, ‚u
ßÞthu r[¥t ‚u ¼„ðt™™wk ®[‚Ôt™ fhu y™u {™ ‚u ¼„ðt™™tu s ½tx ½zu
y™u ƒwrØ ‚u ¼„ðt™™t MðY…™tu s r™ùÞ fhu y™u ynkfth ‚u ‘nwk ytí{t
Awk ™u ¼„ðt™™tu ¼õ‚ Awk’ yuðwk s yr¼{t™ Ähu íÞthu yu™e yuf ðtË™t
ÚtE òýðe, y™u «týu fhe™u su r[¥t™tu r™htuÄ ÚttÞ Au ‚u ‚tu yütk„Þtu„u
fhe™u ÚttÞ Au. ‚u yütk„Þtu„ ‚tu Þ{, r™Þ{, ytË™, «týtÞt{, «íÞtnth,
æÞt™, Äthýt y™u Ë{trÄ yu su ytX yk„ ‚uýu Þwõ‚ Au y™u yütk„Þtu„
‚u ËtÄ™Y… Au ™u yu™wk V¤ ‚u ¼„ðt™™u rð»tu r™ŠðfÕ… Ë{trÄ Au. ‚u
ßÞthu yuðe r™ŠðfÕ… Ë{trÄ ÚttÞ Au íÞthu «tý™u r™htuÄu fhe™u r[¥t™tu
r™htuÄ ÚttÞ Au y™u òu r[¥t r™ðtoËr™f ÚtE™u ¼„ðt™™u rð»tu òuztÞ
Au ‚tu ‚u r[¥t™u r™htuÄu fhe™u «tý™tu r™htuÄ ÚttÞ Au {txu su{ yütk„
Þtu„ ËtÄðu fhe™u r[¥t™tu r™htuÄ ÚttÞ Au. ‚u{ ¼„ðt™™t MðY…™u rð»tu
òuztðu fhe™u r[¥t™tu r™htuÄ ÚttÞ Au. {txu su ¼õ‚™e r[¥tð]r¥t ¼„ðt™™t
MðY…™u rð»tu òuztýe, ‚u™u yütk„Þtu„ ð„h ËtÄu ËÄtE hÌttu. {txu
y{u fÌttk su ytí{r™ct y™u ¼„ðt™™t {tntíBÞ™wk ¿tt™; yu ƒu ËtÄ™
‚u ÿZ…ýu ht¾ðtk y™u ð‚o{t™ Ä{o Au ‚u ‚tu ¼„ðt™™e yt¿tt Au ‚u sÁh
ht¾ðtk, su{ ƒútñý™tu Ä{o Au su ™tðwk, Ätuðwk ™u …rðºt…ýu hnuðwk ‚u ftuE
rŒðË þqÿ™t ½h™wk …týe …eðu s ™rn. ‚u{ ËíËk„e ntuGt ‚u™u ¼„ðt™™e
yt¿tt{tk Vuh …tzðtu s ™rn. fu{ su, yu ¼„ðt™™e yt¿tt …t¤u ‚tu ‚u™e
W…h ¼„ðt™ htS ÚttÞ Au, y™u ¼„ðt™™wk {tntíBÞ¿tt™ ‚Útt ðihtøÞu
Ërn‚ ytí{¿tt™ yu ƒu™e yr‚þÞ ÿZ‚t ht¾ðe y™u …tu‚t™u rð»tu
…qýoft{…ýwk Ë{sðwk su, ‘nðu {thu ftkE LÞq™‚t hne ™Úte.’ yu{ Ë{S™u
r™hk‚h ¼„ðt™™e ¼Âõ‚ fhðe, y™u ‚u Ë{sÛt™u fuVu fhe™u Afe …ý
 58 „.«.25-26
sðwk ™rn y™u …tu‚t™u rð»tu yf]‚tÚto…ýwk …ý {t™ðwk ™rn y™u òu
yf]‚tÚto…ýwk {t™u ‚tu yu™e W…h su yuðe ¼„ðt™™e f]…t ÚtE ‚u òýeyu,
¾tht…tx{tk ƒes ðtÔÞwk ‚u WøÞwk s ™rn. y™u òu Afe sE™u su{ ‚u{
fhðt ÷t„u ‚tu òýeyu; yÂøLt{tk ƒes ™tÏÞwk ‚u ƒ¤e „Þwk ! {txu yBtu
fÌtwk ‚u{ su Ë{su ‚u™u ftuE «fth™e LÞq™‚t hnu ™rn.” yu{ fne™u
©eS{nthts …tu‚t™t ytË™ W…h …ÄtÞto.
>> Er‚ ð[™t{]‚{T øtZzt «ÚtBtLtwk >> 25 >>

ð[™t{]‚ 26 : Ët[t hrËf ¼õ‚™wk - r™„wý

o ¼tð™wk Index
*Ëkð‚T 1876™t …tu»t ËwrŒ 11 yuftŒþe™u rŒðË ƒ…tuh™u Ë{u
©eS{nthts ©e„Zzt {æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{t W„{ýu îth ytuhzt™e
ytuËheyu Ztur÷Þt W…h rðhts{t™ n‚t. ™u {tÚtu Ätu¤e …t½ ƒtkÄe n‚e
‚Útt Ätu¤tu ¾uË …nuÞtuo n‚tu ‚Útt Ätu¤tu [tuVt¤ ytuZâtu n‚tu ‚Útt ƒu ft™™u
W…h „w÷ŒtðrŒ™tk {tuxtk {tuxtk ƒu …w»… ¾tuMÞtk n‚tk ‚Útt …w»…™tu ‚tuhtu …t½™u
rð»tu ¾tuMÞtu n‚tu ™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ …h{nkË ‚Útt ŒuþŒuþ™t
nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe n‚e ™u …h{nkË ‚t÷ …¾ts ÷E™u fe‚o™
„t‚t n‚t.
…Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt, “su nðu fe‚o™ ƒtu÷ðtk ht¾tu, ™u y{u
yt yuf ðt‚ Y… fe‚o™ ƒtur÷Þu ‚u Ëtk¼¤tu.” …Ae …h{nkËu fÌtwk su, “nu
{nthts ! ƒnwk Ëthwk ‚{tu ðt‚ fhtu.” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su,
“¼„ðt™™tk hrËf1 fe‚o™ „t‚tk „t‚tk òu yuf ¼„ðt™™t MðY…{tk s hË2
sýtÞ ‚tu Xef Au y™u òu ¼„ðt™™t MðY… rð™t ƒesu3 Xuftýu hË sýtÞ
‚tu yu{tk {tuxe ¾tuxâ4 Au, fu{ su yu ¼õ‚™u su{ ¼„ðt™™t þçŒ{tk nu‚
ÚttÞ Au ™u ‚u þçŒ{tk hË sýtÞ Au, ‚u{s „e‚ ðt®sºt™t þçŒ{tk yÚtðt
MºteytrŒf™t þçŒ{tk hË sýtÞ Au ™u nu‚ ÚttÞ Au, {txu yu ¼õ‚™u yrððufe
òýðtu, y™u ¼„ðt™ yÚtðt ¼„ðt™™t Ëk‚ ‚u™tk su ð[™ ‚u™u rð»tu suðtu
hË sýtÞ Au ‚uðtus ƒeò rð»tÞ™t þçŒ{tk hË sýtÞ Au, yuðe su yu
* ð[. 26, ‚the¾ : 27-12-1819, {k„¤ðth 2. «u{. 4. …tu ‚ t™t fÕÞtý{tk Ú te
1. þ]k„th hË{Þ 3. rMºtÞtrŒf. ¼úü‚tY….
 „.«.26 59
{q¾o‚t ‚u™tu íÞt„ fhðtu y™u yuðe {q¾o‚t™tu íÞt„ fhe™u yuf ¼„ðt™™u
þçŒu fhe™u s Ëw¾ {t™ðwk y™u yuðe ò‚™tu su hrËf ¼õ‚ Au ‚u ¾htu
Au y™u suBt þçŒ ‚u{ s M…þo …ý yuf ¼„ðt™™tu s EåAu y™u yLÞ
M…þo™u ‚tu ft¤tu ™t„ ‚Útt ƒ¤‚tu yÂø™, ‚u suðtu òýu íÞthu ‚u hrËf
¼õ‚ Ët[tu. ‚u{ s Y… …ý ¼„ðt™™wk òuE™u …h{ yt™kŒ …t{u ™u ƒeò
Y…™u ‚tu suðtu ™hf™tu Z„÷tu ‚Útt Ëzu÷ fq‚Ák ‚uðwk òýu yu hrËf ¼õ‚
Ët[tu. ‚u{s hË …ý ¼„ðt™™t {nt«ËtŒ™tu ntuÞ ‚uýu fhe™u …h{ yt™kŒ
…t{u …ý ƒeò su ™t™t «fth™t hË ‚u™u MðtŒu fhe™u yt™kŒ™u ™ …t{u
‚u hrËf ¼õ‚ Ët[tu. ‚u{s ¼„ðt™™u [zâtk yuðt su ‚w÷Ëe, …w»…™t nth
‚Útt ™t™t «fth™e Ëw„kÄeyu Þwõ‚ yuðtk y¥th [kŒ™trŒf ‚u™e Ëw„kÄe™u
„úný fhe™u …h{ yt™kŒ …t{u, …ý ftuE yLÞ rð»tÞe Sðu Œun y¥th,
[kŒ™trŒf [håÞtk ntuÞ yÚtðt …w»…™t nth …nuÞto ntuÞ ‚u™t Ëw„kÄ™u …t{e™u
htS ™ s ÚttÞ. yuðe he‚u …k[rð»tÞ ¼„ðt™ ËkƒkÄe ntuÞ ‚u™u rð»tu
yr‚þÞ «er‚ðt™ ÚttÞ y™u s„‚ ËkƒkÄe su …k[rð»tÞ ‚u™u rð»tu yr‚þÞ
y¼tðu Þwõ‚ ð‚uo ‚u hrËf ¼õ‚ Ët[tu Au y™u hrËf ¼õ‚ ÚtE™u su{
¼„ðt™ ËkƒkÄe rð»tÞ™u Þtu„u fhe™u yt™kŒ …t{u Au ‚u{ s yLÞ ËkƒkÄe
su þçŒ, M…þo, Y…, hË y™u „kÄ ‚u™u Þtu„u fhe™u òu yt™kŒ …t{u Au,
‚tu yu ¾tuxtu hrËf ¼õ‚ Au. fu{ su, ‘su{ ¼„ðt™™u rð»tu yt™kŒ™u …tBÞtu
‚u{s rð»tÞ™u rð»tu …ý yt™kŒ …tBÞtu.’ {txu yuðt hrËf…ýt™u y™u yuðe
W…tË™t™u ¾tuxe fhe ™t¾ðe, ftk su ¼„ðt™ ‚tu ftkE ¾tuxt ™Úte …ý
yu™tu ¼tð ¾tuxtu Au. y™u suðt yLÞ …ŒtÚto™u òÛÞt ‚uðt s ¼„ðt™™u
…ý òÛÞt {txu yu™e ¼Âõ‚ y™u yu™wk hrËf…ýwk ‚u ¾tuxwk fÌtwk. nðu su{
MÚtq¤ Œun y™u ò„ú‚ yðMÚtt{tk …k[rð»tÞ™tu rððuf fÌttu ‚u{s Ëqû{ Œun
yLtu MÔtÃLt yÔtMÚtt ítuLtu rÔt»tu ËqûBt Ãtkåt rÔt»tGt Au. ‚u MðÃLt{tk ßÞthu
¼„ðt™™e {qŠ‚™u Œu¾e™u ‚u ¼„ðt™ ËkƒkÄe þçŒ, M…þo, Y…, hË y™u
„kÄu fhe™u suðtu yt™kŒ …{tÞ ‚uðtu ™u ‚uðtu s, òu yLÞ …k[rð»tÞ™u Œu¾e™u
MðÙ{tk yt™kŒ …{tÞ ‚tu ¼õ‚™wk hrËf…ýwk ¾tuxwk Au, y™u MðÙ{tk fuð¤
¼„ðt™™u ËkƒkÄu fhe™u yt™kŒ …t{‚tu ntuÞ y™u yLÞ rð»tÞ™u rð»tu W÷xt
yL™™e …uXu y¼tð hnu‚tu ntuÞ ‚tu yu hrËf ¼õ‚ Ët[tu Au, y™u yu{
™ òý‚tu ntuÞ ‚tu su ¼„ðt™ MðÙ{tk Œu¾tÞt ‚u ‚tu Ët[t Au …ý yu
 60 „.«.26-27
¼õ‚™u ‚tu suðtu ¼„ðt™{tk «u{, ‚uðtu yLÞ rð»tÞ{tk «u{ Au {txu yu™e
Ë{sý ¾tuxe Au, y™u yuf ¼„ðt™™t MðY…{tk ÷tu¼tE hnu ™u ƒeò rð»tÞ{tk
™ ÷tu¼tÞ ‚u Ë{sý Ët[e Au, y™u ßÞthu fu𤠼„ðt™™wk s ®[‚ð™
hnu Au íÞthu ®[‚ð™ fh‚tk fh‚tk þqLÞ ¼tð™u …t{e òÞ Au, íÞthu yu
¼õ‚™u ¼„ðt™™e {qŠ‚ rð™t ®…z-ƒúñtkz ftkE ¼tË‚wk ™Úte, …Ae yuðt
þqLÞ™u rð»tu ¼„ðt™™e {qŠ‚™u òu‚tk òu‚tk «ftþ ÚtE ytðu Au y™u ‚u «ftþ{tk
¼„ðt™™e {qŠ‚ Œu¾tÞ Au, {txu yuðe he‚u fu𤠼„ðt™™t MðY…{tk «er‚
ntuÞ yu …r‚ðú‚t™e ¼Âõ‚ Auu y™u y{u …ý ßÞthu ‚{u hrËf fe‚o™
„tðtu Atu íÞthu ytkÏÞtu {ª[e™u rð[theyu Aeyu, ‚u ytðtus rð[th fheyu
Aeyu y™u y{thtu rð[th Úttuztu s Au, …ý ¼„ðt™ rð™t ‚u rð[th{tk
ƒeswk ftkE xfe þf‚wk ™Úte y™u ¼„ðt™™t MðY…{tk s hrËf «er‚ Au
‚u{tk òu ftuE rð»tÞ ytztu ytðu ‚tu ‚u™wk {tÚtwk Wze òÞ yuðtu y{thtu ƒ¤ðt™
rð[th Au, y™u ‚{u su{ fe‚o™ òuze ht¾tu Atu ‚u{ y{u …ý yt ðt‚
fhe yux÷wk yu fe‚o™ òuze htÏÞwk Au ‚u ‚{the yt„¤ fÌtwk.” yu{ ©eS{nthtsu
…tu‚t™wk r{»t ÷E™u …tu‚t™t ¼õ‚™u yÚtuo ðt‚ fhe Œu¾tze.
>> Er‚ ð[™t{]‚{T „Zzt «Út{™wk >> 26 >>

ð[™t{]‚ 27 : ¼„ðt™ y¾kz r™ðtË fhe hnu ‚uðe Ë{sý™wk Index

*Ëkð‚T 1876™t …tu»t ËwrŒ 12 îtŒþe™u rŒðË ©eS{nthts rŒðË
WøÞt …nu÷tk ©e„Zzt {æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk …h{nkË™e òÞ„t™u
rð»tu …ÄtÞto n‚t ™u {tÚtu Ätu¤tu VUxtu ƒtkæÞtu n‚tu ‚Útt Ätu¤tu [tuVt¤ ytuZâtu
n‚tu ‚Útt ¾uË …nuÞtuo n‚tu, ™u ytuxt W…h ytÚt{ýwk {w¾th®ðŒ ht¾e™u
rðhts{t™ n‚t ™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ …h{nkË™e ˼t ¼htE™u
ƒuXe n‚e.
…Ae ©eS{nthts yÄo½ze ËwÄe ‚tu …tu‚t™e ™trËft™t y„ú Ët{wk
òuE hÌtt ™u …Ae ƒtuÕÞt su, “…h{uïh™u ¼sðt™e ‚tu Ëðo™u EåAt Au
…ý Ë{sý{tk Vuh hnu Au. {txu su™e ytðe Ë{sý ntuÞ ‚u™t ÓŒÞ{tk
¼„ðt™ Ëðo «fthu r™ðtË fhe™u hnu Au. ‚u™e rð„‚ su, su yu{ Ë{s‚tu
* ð[. 27, ‚the¾ : 28-12-1819, ƒwÄðth
 „.«.27 61
ntuÞ su, ‘yt …]Úðe su™e ht¾e ÂMÚth hne Au ™u ztu÷tðe ztu÷u Au ‚Útt
yt ‚tht{kz¤ su™wk htÏÞwk yÄh hÌtwk Au ‚Útt su™t ðhËtÔÞt {u½ ð»tuo Au
‚Útt su™e yt¿ttyu fhe™u ËqÞo-[kÿ WŒÞ-yM‚…ýt™u …t{u Au ‚Útt [kÿ{t™e
f¤t ðÄu-½xu Au ‚Útt …t¤ rð™t™tu Ë{wÿ su™e {ÞtoŒt{tk hnu Au ‚Útt s¤™t
®ƒŒw{tkÚte {™w»Þ Wí…L™ ÚttÞ Au y™u ‚u™u ntÚt, …„, ™tf, ft™ yu ytrŒf
Œþ ErLÿÞtu ÚtE ytðu Au ‚Útt ytftþ™u rð»tu yæÄh s¤ ht¾e {qõÞwk Au
y™u ‚u{tk „ts-ðes ÚttÞ Au, yuðt y™k‚ ytùÞo Au, ‚u Ëðuo {™u {éÞt
yuðt su ¼„ðt™ ‚u™tk fÞtO s ÚttÞ Au.’ yu{ Ë{su …ý «„x «{tý
su ¼„ðt™ ‚u rð™t ƒeòu ftuE yu ytùÞo™tu fh™thtu Au yu{ {t™u
™rn, y™u ‘…qðuo su su y™k‚ «fth™tk ytùÞo ÚtE „Þtk Au ‚Útt n{ýtk
su ÚttÞ Au ‚Útt yt„¤ Útþu ‚u Ëðuo {™u {éÞt yuðt su «íÞût ¼„ðt™
‚u ð‚us ÚttÞ Au’ yu { Ë{su y™u ð¤e …tu‚u yu{ s Ë{s‚tu ntuÞ su,
‘[tnu ftuE {the W…h Äq¤ ™tk¾tu, [tnu ftuE „{u ‚uðwk y…{t™ fhtu, [tÞu
ftuE ntÚteyu ƒuËtztu, [tnu ftuE ™tf-ft™ ft…e™u „Äuzu ƒuËtztu, ‚u{tk {thu
Ë{¼tð Au’ ‚Útt su™u Y…ðt™ yuðe Þtið™ Mºte yÚtðt fwY…ðt™ Mºte yÚtÔtt
ð]Ø Mºte ‚u™u rð»tu ‚wÕÞ¼tð hnu Au ‚Útt Ëwðýo™tu Z„÷tu ntuÞ ‚Útt …ÚÚth™tu
Z„÷tu ntuÞ ‚u ƒuÞ™u su ‚wÕÞ òýu Au, yuðe ò‚™t ¿tt™, ¼Âõ‚, ðihtøÞtrŒf
su y™k‚ þw¼ „wý ‚uýu Þwõ‚ su ¼õ‚ ntuÞ ‚u™t ÓŒÞ{tk ¼„ðt™
r™ðtË fhu Au. …Ae ‚u ¼õ‚ su ‚u ¼„ðt™™u «‚t…u fhe™u y™k‚
«fth™t yiïÞo™u …t{u Au ™u y™k‚ Sð™t WØth™u fhu Au y™u yuðe
Ët{Úteoyu Þwõ‚ Útftu …ý yLÞ Sð™t {t™ y…{t™™u Ën™ fhu Au
yu …ý {tuxe Ët{Úteo Au, ftk su, Ë{Úto Útft Íhýt1 fhðe ‚u ftuEÚte
ÚttÞ ™rn, yuðe he‚u shýt fhu ‚u™u yr‚ {tuxt òýðt y™u yu Ë{Úto
‚tu fuðtu su, yu™t ™uºt{tk ¼„ðt™ òu™tht Au ‚u {txu ƒúñtkz{tk sux÷t Sð
«týe Au ‚u™t ™uºt™u «ftþ fhðt™u Ë{Úto ÚttÞ Au y™u yu™t …„{tk [t÷™tht
¼„ðt™ Au ‚u {txu ƒúñtkz{tk Ëðo Sð™t …„™u rð»tu [t÷ðt™e þÂõ‚™u …tu»tý
fhðt™u yu Ë{Úto ÚttÞ Au, yu{ yu Ëk‚™e Ëðuo ErLÿÞtu{tk ¼„ðt™ hÌtt
Au, ‚u {txu yu Ëk‚ ‚tu ƒúñtkz{tk Ëðuo Sðtu™tk ErLÿÞtu™u «ftþ fhðt™u
Ë{Úto ÚttÞ Au. {txu yu Ëk‚ ‚tu Ëðo s„‚™t ytÄth Y… Au, ‚u ‚wåA
1. Äehs ht¾ðe, Ën™ fhðwk.
 62 „.«.27-28
Sð™wk y…{t™ Ënu ‚u yu{™e yu yr‚þÞ {tuxâ… Au. y™u yuðe he‚™e
ût{tðt¤t Au ‚us yr‚ {tuxt Au y™u su ytkÏÞtu ftZe™u …tu‚tÚte „heƒ
ntuÞ ‚u™u rƒðhtðu Au ™u {™{tk òýu su, ‘nwk {tuxtu ÚtÞtu Awk’ …ý yu {tuxtu
™Úte yÚtÔtt rËØtE Œu¾tze™u ÷tuftu™u zhtðu Au yuðt su s„‚{tk Sð Au
‚u ¼„ðt™™t ¼õ‚ ™Úte yu ‚tu {tÞt™t Sð Au y™u Þ{…whe™t yrÄfthe
Au. y™u yuðt™e su {tuxâ… Au ‚u ËkËth™t {t„o{tk Au. su{, ËkËth{tk su™u
½tuzwk [zðt ™ ntuÞ ‚uÚte su™u ½tuzwk ntuÞ ‚u {tuxtu y™u yuf ½tuzwk su™u ntuÞ
‚uÚte su™u …tk[ ½tuztk ntuÞ ‚u {tuxtu yu{ su{ su{ yrÄf Ëk…r¥t suLtu ntuÞ
‚u{ ËkËthÔÞðnth{tk yr‚ {tuxtu fnuðtÞ, …ý …h{uïh ¼ßÞt{tk yu {tuxtu
™Úte, y™u su™e {r‚ yuðe ntuÞ su, ‘yt Mºte ‚tu yr‚þÞ Y…ðt™ Au y™u
yt ðMºt ‚tu yr‚þÞ Ëthwk Au y™u yt {uze ‚tu ½ýe Ëthe Au y™u yt
‚wkƒze ‚tu yr‚þÞ Ëthe Au y™u yt …tºt ‚tu yr‚þÞ Ëthwk Au.’ yuðe
he‚™t su „]nMÚt ‚Útt ¼u¾Äthe ‚u Ëðuo ‚wåA ƒwrØðt¤t Au, íÞthu ‚{u
fnuþtu su, yu™wk fÕÞtý Útþu fu ™rn ÚttÞ ? ‚tu fÕÞtý ‚tu …t{h suðtu
ËíËk„{tk ntuÞ ‚u™wkÞu ÚttÞ Au, …ý {tuhu fne yuðe su Ëk‚‚t ‚u yu{tk
ftuE Œntzu ytð‚e ™Úte, ítÚtt ÃtqÔtuo fÌtt yuÔtt su Ëkít ítuLtt su øtwÛt ítu
ÃtÛt yuÔttBttk ytÔtítt LtÚte, ftk su, yu …tºt ÚtÞtu ™Úte.” yu{ ðt‚to fhe™u
‘sÞ ËÂå[Œt™kŒ’ fne™u ©eS{nthts ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk …tu‚t™u W‚thu
…ÄtÞto.
>> Er‚ ð[™t{]‚{T „Zzt «Út{™wk >> 27 >>

ð[™t{] ‚ 28 : yÄo ƒ éÞt ftc™w k - ðÄðt½xðt™w kIndex

*Ëkð‚T 1876™t …tu»t ËwrŒ 14 [tiŒþ™u rŒðË ©eS{nthts ©e„Zzt
{æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk ©eðtËwŒuð™thtÞý™t ytuhzt™e nthu su ytuhztu
‚u™e ytuËheyu ZturÕtÞt W…h rðhts{t™ n‚t, y™u Ëðo ïu‚ ðMºt Äthý
fÞtO n‚tk ™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ ËtÄw™u s{ðt™e …kÂõ‚ ÚtE n‚e.
‚u Ë{u ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “su ËíËk„e ËíËkøt{tkÚte …tAtu …zðt™tu
ntuÞ ‚u™u yËŒTðtË™t™e ð]rØ ÚttÞ Au ™u ‚u™u «Út{ ‚tu rŒðËu rŒðËu ËíËk„e
* ð[. 28, ‚the¾ : 30-12-1819, þw¢ðth
 „.«.28-29 63
{tºt™tu yð„wý ytðu Au ™u …tu‚t™t niÞt{tk yu{ òýu su, ‘Ëðuo ËíËk„e
‚tu yýË{sw Au ™u nwk Ë{sw Awk’ yu{ ËðoÚte yrÄf …tu‚t™u òýu, y™u
htrºt rŒðË …tu‚t™t niÞt{tk {wkÍtÞt fhu, y™u rŒðË{tk ftuE Xuftýu Ëw¾u
fhe™u ƒuËu ™rn y™u htrºt{tk Ëqðu ‚tu r™ÿt …ý ytðu ™rn, y™u ¢tuÄ
‚tu õÞthuÞ {xu s ™rn y™u yÄoƒ¤u÷t ftc™e …uXu ÄqkÄðtÞt fhu, yuðwk
su™u ð‚uo íÞthu ‚u™u yu{ òýeyu su, ‘yu ËíËk„{tkÚte …zðt™tu ÚtÞtu Au.’
y™u yuðtu ntuÞ y™u ‚u sux÷t rŒðË ËíËk„{tk hnu …ý ‚u™t niÞt{tk ftuE
rŒðË Ëw¾ ytðu ™rn y™u yk‚u …tAtu …ze òÞ Au.
y™u ËíËk„{tk su™u ðÄthtu ÚtÞt™tu ntuÞ ‚u™u þw¼ ðtË™t Ôt]rØ …t{u
Au, íÞthu ‚u™u rŒðËu rŒðËu ËíËk„e {tºt™tu niÞt{tk „wý s ytðu y™u Ëðo
nrh¼õ‚™u {tuxt Ë{su ™u …tu‚t™u LÞq™ Ë{su ™u ytXu …ntuh ‚u™t niÞt{tk
ËíËk„™tu yt™kŒ ðíÞto fhu. yuðtk ÷ûtý ßÞthu ntuÞ íÞthu òýeyu su,
‘þw¼ ðtË™t ð]rØ …t{e Au’ y™u ‚u su{ su{ ðÄw ðÄw ËíËk„ fhu ‚u{
‚u{ ðÄw ðÄw Ë{tË Út‚tu òÞ y™u yr‚þÞ {tuxâ…™u …t{e òÞ Au”, yuðe
he‚u ©eS{nthts ðt‚ fhe™u ‘sÞ ËÂå[Œt™kŒ’ fne™u …tu‚t™u ytË™u
…ÄtÞto.
>> Er‚ ð[™t{]‚{T „Zzt «Út{™wk >> 28 >>

ð[™t{]‚ 29 : Ä{torŒf™wk ƒ¤ ð]rØ …tBÞt™wk - Index

«thçÄ, f]…t y™u …w hw »t«Þí™™wk
*Ëkð‚T 1876™t …tu»t ËwrŒ 15 …wLt{™u rŒðË Ëtks™u Ë{u ©eS{nthts
©e„Zzt {æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk ytÚt{ýu îth ytuhzt™e ytuËheyu
Ztur÷Þt W…h rðhts{t™ n‚t, ™u Ätu¤tu ¾uË …nuÞtuo n‚tu ™u Ätu¤e [tŒh
ytuZe n‚e, ™u {tÚtu Ätu¤e …t½ ƒtkÄe n‚e ™u Ätu¤t …w»…™t nth …nuÞto
n‚t ™u …t½™u rð»tu Ätu¤t …w»…™tu ‚tuhtu ÷xf‚tu n‚tu y™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e
yt„¤ ËtÄw ‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe n‚e.
…Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “«&™ …qAtu, íÞthu „tu…t¤t™kŒ Mðt{eyu
…qAâtu su, “Ä{o, ¿tt™, ðihtøÞu Ërn‚ su ¼Âõ‚ ‚u™wk ƒ¤ ð]rØ™u fu{ …t{u ?”
* ð[. 29, ‚the¾ : 31-12-1819, þr™ðth.
 64 „.«.29
íÞthu ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “yu™t W…tÞ [th Au yuf ‚tu …rðºt Œuþ,
ƒeòu Yztu ft¤ y™u ºteS þw¼ r¢Þt y™u [tuÚttu Ëí…whw»t™tu Ëk„, ‚u{tk
r¢Þt™wk Ë{Úto…ýwk ‚tu Úttuzwk Au ™u Œuþ ft¤ ™u Ëk„™wk fthý rðþu»t Au,
fu{ su, òu …rðºt Œuþ ntuÞ, …rðºt ft¤ ntuÞ y™u ‚{ suðt Ëk‚™tu Ëk„
ntuÞ ‚tu íÞtk r¢Þt Yze s ÚttÞ y™u òu ®ËÄ suðtu ¼qkztu Œuþ ntuÞ ‚Útt
¼qkztu ft¤ ntuÞ ‚Útt …t‚Þtuo1 ™u k¼zðt2 yÚtðt ŒtÁ {tkË™t ¼ûtý fh™tht
‚u™tu Ëk„ ÚttÞ, ‚tu r¢Þt …ý ¼qkzes ÚttÞ, {txu …rðºt Œuþ{tk hnuðwk y™u
¼qkztu ft¤ ð‚o‚tu ntuÞ íÞtkÚte yt½wk …tAwk ¾Ëe ™eËhðwk y™u Ëk„ …ý «¼w™t
¼õ‚ y™u …k[ ð‚o{t™u Þwõ‚ yuðt su ƒúñðu¥tt ËtÄw ‚u™tu fhðtu, ‚tu nrh¼õ‚™u
…h{uïh™e su ¼Âõ‚ ‚u™wk ƒ¤ yr‚þÞ ð]rØ …t{u, yu «&™™tu yu W¥th
Au.”
…Ae {wõ‚t™kŒ Mðt{eyu …qAâwk. su, “nu {nthts ! ftuEf nrh¼õ‚
ntuÞ ‚u™u «Út{ ‚tu yk‚h „tuƒÁk Ëh¾wk ntuÞ y™u …Ae ‚tu yr‚þÞ þwØ
ÚtE òÞ Au, ‚u yu™u …qðo™tu ËkMfth3 Au ‚uýu fhe™u yu{ ÚtÞwk ? fu ¼„ðt™™e
f]…tyu fhe™u yu{ ÚtÞwk ? fu yu nrh¼õ‚™u …wY»t «Þí™u fhe™u ÚtÞwk ?’
…Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “…qðo™u ËkMfthu fhe™u su Ëthwk yÚtðt ™hËwk
ÚttÞ, ‚u ‚tu Ëðo s„‚™t òÛÞt{tk ytðu, su{ ¼h‚S™u {]„÷t{tk ytËÂõ‚
ÚtE, yuðu Xuftýu «thçÄ ÷uðtÞ yÚtðt ftuE fk„t÷ ntuÞ ™u ‚u™u {tuxwk htßÞ
{¤u yuðe he‚u ÚttÞ ‚u ‚tu Ëðo s„‚™t òÛÞt{tk ytðu, íÞthu ‚u™u ‚tu «thçÄ
òýðwk. …Ae ©eS{nthtsu …tu‚t™e ðt‚ fhe su, y{u su su ËtÄ™ fÞtO
n‚tk ‚u™u rð»tu ftuE he‚u Œun hnus ™rn ™u ‚u{tk …ý Œun hÌttu ‚u™u «thçÄ 4
fneyu. ‚u þwk ? ‚tu y{u ©e…whw»ttu¥t{…whe{tk 5 hnu‚t íÞthu fux÷tf {tË ËwÄe
‚tu ðtÞw ¼ûtý fhe™u hÌtt ‚Útt ºtý [th „tW™t …ntu¤t …xðt¤e yuf
™Œe n‚e ‚u™u rð»tu yufðth þheh ‚ýt‚wk {uÕÞwk ‚Útt rþÞt¤tu, W™t¤tu ™u
[tu{tËwk ‚u™u rð»tu AtÞt rð™t yuf fti…e™¼h hnu‚t ‚Útt Ítze™u rð»tu ðt½,
ntÚte ‚Útt yhýt…tzt ‚u™e ¼u¤u Vh‚t, yuðtk yuðtk y™k‚ rðfx Xuftýtk
1. ðu~Þt. þçŒÚte fnu÷wk òýðwk.
2. …tu‚t™e Mºte …tËu ÔÞr¼[th fhtðe™u ‚u ytðfÚte 4. ¼„ðt™™u «thçÄf{o™tu ËkƒkÄ ™Úte ‚Úttr…
Sð‚tu …r‚ yux÷u ¼zðtu. {™w»Þ™txâ™t y™wfhýÚte yuðe he‚u fnu Au.
3. …qðs
o L{{tk Ëk…tŒ™ fhu÷kw y™u yt Œun™e Wí…Â¥t™t 5. s„L™tÚt…whe.
fthý¼q‚ yuðw «thçÄf{o yt «&™tu¥th{tk ËkMfth
 „.«.29-30 65
‚u™u rð»tu VÞto ‚tu …ý ftuE he‚u Œun …zâtu ™rn, íÞthu yuðu Xuftýu ‚tu
«thçÄ ÷uðwk y™u su{ ËtkŒe…r™ ™t{u ƒútñý ‚u™tu …wºt ‚u ™hfÚte {wftÞtu
y™u ð¤e su{ …tk[ ð»to™t ÄúwðSyu ¼„ðt™™e M‚wr‚ fhðt {tkze íÞthu
ðuŒtrŒf™t yÚto™e Ënusu MVqŠ‚ ÚtE, yuðe he‚u yr‚ þwؼtðu fhe™u «ËL™
ÚtÞt su ¼„ðt™ ‚u™e EåAtyu fhe™u ‚Útt ‚u ¼„ðt™™u ðhŒt™u fhe™u
yÚtðt yr‚ þwØÇttðu fhe™u «ËL™ ÚtÞt su ¼„ðt™™t yuftkr‚f ËtÄw
‚u™t ðhŒt™u fhe™u su Yze ƒwrØ ÚttÞ ‚u™u ¼„ðt™™e f]…t òýðe,
y™u Yzt ËtÄw™tu Ëk„ fhu ™u …tu‚u …tu‚t™u rð[thu fhe™u su Ëthtu ÚttÞ
‚u™u ‚tu …wY»t«Þí™ fneyu.” yu{ ðt‚ fhe™u ‘sÞ ËÂå[Œt™kŒ’ fne™u
©eS{nthts nËíttk nË‚tk1 …tu‚t™u ytË™u …ÄtÞto.
>> Er‚ ð[™t{]‚{T øtZzt «ÚtBtLtwk >> 29 >>

ð[™t{]‚ 30 : ½tx™t zkË ƒuXt™wk Index

*Ëkð‚T 1876™t …tu»t ðrŒ 1 …zðt™u rŒðË Ëtks™u Ë{u ©eS{nthts
©e„Zzt {æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk ©eðtËwŒuð™thtÞý™t {krŒh™e ntÞuo
W¥thtŒu îth ytuhztu Au ‚u™e ytuËheyu Ztur÷Þt W…h rðhts{t™ n‚t ™u
Ätu¤tu ¾uË …nuÞtuo n‚tu ™u Ätu¤e [tŒh ytuZe n‚e, ™u {tÚtu Ätu¤tu VUxtu
ƒtkæÞtu n‚tu ™u Ätu¤t …w»…™t nth …nuÞto n‚t ™u ƒu ft™™u rð»tu Ätu¤t
…w»…™t ‚tuht ÷xf‚t n‚t ™u Ätu¤t …w»…™t ƒuh¾t …nuÞto n‚t ™u …tu‚t™t
{w¾th®ðŒ™e yt„¤ {wr™ ‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh ¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe
n‚e y™u {wr™{kz¤ fe‚o™ „t‚t n‚t.
…Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “nðu ‚tu «&™-W¥th fhtu.” íÞthu
©eS{nthts «íÞu Œe™t™tÚt ¼èu …qAâwk su, “nu {nthts ! ftuEf Ë{u ‚tu
nòhtu ½tx2 ÚttÞ, …ý ‚u™tu {™™u rð»tu zkË3 ƒuËu ™rn y™u ftuEf Ë{u
‚tu yÕ… ½tx ÚttÞ ‚u™tu …ý {™™u rð»tu zkË ƒuËu Au ‚u™wk fthý þwk Au
? y™u ¼„ðt™™t ¼õ‚™u yu {™™t ½tx™e r™ð]r¥t ÚtÞt™tu W…tÞ þtu
Au ?” íÞthu ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “yu™wk fthý ‚tu „wý Au, ‚u ßÞthu
* ð[. 30, ‚t. 1-1-1820, hrððth ntuÞ ‚u™t {{o{tk ntMÞ fÞwO sýtÞ Au.
1. ©enrhyu {™w»Þ÷e÷tY…u …tu‚t™t «thçÄ™e ðt‚to 2. {trÞf rð»tÞ¼tu„ ËkƒkÄe ËkfÕ….
fhe íÞthu ftuEyu ‚u{™u «thçÄðþ {t™e ÷eÄt 3. ðtË™t™wk Y… Äthý ™ fhu.
 66 „.«.30-31
‚{tu„wý «Ät™ ntuÞ ™u ‚u{tk ½tx ÚttÞ íÞthu Ëw»twr Ëh¾e yðMÚtt hnu‚e
ntuÞ, {txu ‚u{tk ½tx™tu zkË ƒuËu ™rn, y™u ßÞthu Ëíð„wý ð‚o‚tu ntuÞ
íÞthu «ftþ suðwk ð‚uo ™u ‚u Ë{u su su ½tx ÚttÞ ‚u™u rð[thu fhe™u ¾tuxt
fhe ™tk¾u, {txu ‚u ½tx™tu …ý zkË ƒuËu ™rn y™u ßÞthu hòu„wý ð‚uo
íÞthu su ½tx ÚttÞ ‚u™tu {™™u rð»tu zkË ƒuËu, {txu zkË ƒuËu Au ™u ™Úte
ƒuË‚tu ‚u™wk fthý ‚tu „wý™e ð]r¥t Au, y™u ƒwrØðt™ ntuÞ ‚tu yt ðt‚™u
rð[the™u su Ë{u ½tx ÚttÞ ‚u Ë{u ‚u ½tx Ët{wk swðu ‚tu …tu‚t{tk su „wý
«Ät™ ð‚o‚tu ntuÞ ‚u™u ytu¤¾u y™u ½ze½ze …¤…¤{tk Ëwû{ ½tx ÚttÞ
Au ‚u ‚tu ftuE™t ytu¤ÏÞt{tk ytðu ™rn, y™u ‚{tht suðtu ftuEf ƒwrØðt™
ntuÞ ‚tu yt¾t rŒðË{tk ƒu ºtý [th MÚtq¤ ½tx ÚttÞ ‚u ‚u™t ytu¤ÏÞt{tk
ytðu y™u su „wý™u «Ät™…ýu …tu‚t{tk ½tx Út‚t ntuÞ ‚u Ët{e ÿrü ht¾u
y™u ËíËk„{tk su ¼„ðt™™e ðt‚to ÚttÞ ‚u™u ÄtÞto rð[tÞto fhu ‚tu
yt ËíËk„™tu «‚t… yuðtu Au su, su „wý™t ½tx Út‚t ntuÞ ‚u ½tx™e
‚u™u r™ð]r¥t ÚtE òÞ Au y™u r™hwíÚtt™1 ÚtE™u y¾kz …h{uïh™t MðY…™wk
®[‚ð™ ÚttÞ Au y™u ËíËk„ rð™t ‚tu ƒeò fturx ËtÄ™ fhu …ý
‚u™u ½tx™e ‚Útt hòu„wý ytrŒf „wý™e r™ð]r¥t ÚttÞ ™rn y™u òu
r™»f…xÃtýu fhe™u ËíËk„ fhu ™u …h{uïh™e ðt‚to™u Äthu rð[thu ‚tu yu
{r÷™ ½tx™tu ™tþ ÚttÞ Au, {txu ËíËk„™tu «‚t… ‚tu yr‚þÞ {tuxtu Au
y™u ƒeòk ËtÄ™ Au ‚u ftuE ËíËk„ ‚wÕÞ ÚttÞ ™rn, ftk su ftuE ËtÄ™u
fhe™u su ½tx™e r™ð]r¥t ™Úte Út‚e ‚u™e r™ð]r¥t ËíËk„{tk ÚttÞ Au, ‚u
fthý…ýt {txu su™u hòu„wý ËkƒkÄe {r÷™ ½tx xt¤ðt ntuÞ ‚u™u {™,
f{o, ð[™u r™»f…x…ýu ËíËk„ fhðtu ‚tu ËíËk„™t «‚t…Úte yu ½tx™e
r™ð]r¥t ÚtE sþu.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T „Zzt «Út{™wk >> 30 >>

ð[™t{]‚ 31 : r™ùÞ ðzu {tuxâÃt™wk Index

*Ëkð‚T 1876™t …tu»t ðrŒ 2 ƒes™u rŒðË Ëtks™u Ë{u ©eS{nthts
©e„Zzt {æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk …tu‚t™u W‚thu W„{ýu îth ytuhzt™e
* ð[. 31, ‚the¾ : 2-1-1820, Ëtu{ðth ½tx ™ ÚttÞ ‚u{.
1. ËkþÞ hrn‚, Vhe õÞthuÞ ¼„ðt™ rð™t ƒeòu
 „.«.31 67
ytuËheyu „tŒe ‚rfÞt ™k¾tðe™u rðhts{t™ n‚t y™u Ëðo ïu‚ ðMºt Äthý
fÞtO n‚tk.
‚u Ë{Þu Þtu„t™kŒ {wr™yu «&™ …qAâtu su, “nu {nthts ! ¼„ðt™™t
¼õ‚ ƒu ntuÞ, ‚u{tk yuf ‚tu r™ð]r¥t1 …fze™u ƒuËe hnu ™u ftuE™u ð[™u
fhe™u Œw:¾ðu ™rn y™u yuf ‚tu …h{uïh yÚtðt …h{uïh™t ¼õ‚ ‚u™e
yL™, ðMºt, …w»…trŒfu fhe™u Ëuðt fÞto fhu …ý ð[™u fhe™u ftuE™u2 Œw:¾ðtÞ
¾hwk. yuðe he‚™t ƒu ¼õ‚ ‚u{tk fÞtu ©uc Au ?” …Ae ©eS{nthtsu yu™tu
W¥th fÞtuo ™rn y™u {wõ‚t™kŒ Mðt{e ‚Útt ƒúñt™kŒ Mðt{e™u ‚uztðe™u yu
«&™ Ëk¼¤tÔÞtu ™u …Ae fÌtwk su, “yu™tu W¥th ‚{u fhtu.” íÞthu yu ƒu
sýu W¥th fÞtuo su, “ð[™u fhe™u ftuE™u Œw:¾ðu Au …ý ¼„ðt™ yÚtðt
Ëk‚™e Ëuðt fhu Au ‚u ©uc Au y™u r™ð]r¥t™u rð»tu hnu Au ™u ftuE™u
Œw:¾ð‚tu ™Úte ™u ‚uÚte ¼„ðt™™e ‚Útt Ëk‚™e ftuE Ëuðt Út‚e ™Úte
‚u™u yË{Úto Ëh¾tu òýðtu y™u su xu÷ [tfhe fhu ‚u™u ‚tu ¼Âõ‚ðt¤tu
fneyu, ‚u ¼Âõ‚ðt¤tu ©uc Au.”
…Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “yu W¥th Xef fÞtuo y™u yuðe ¼Âõ‚ðt¤tu
ntuÞ ™u ¼„ðt™™t ð[™{tk ÿZ…ýu hÌttu ntuÞ ™u ‚u™u rð»tu ftkEf yÕ…
Ëh¾tu Œtu»t3 Œu¾tÞ ‚u Ët{wk òuE™u ‚u™tu yð„wý ÷uðtu ‚u {tuxe ¾tuxâ Au,
y™u yuðe he‚u Œtu»t swðu íÞthu ‚tu …h{uïhu Sð™t fÕÞtý™u yÚtuo Œun
ÄÞtuo ntuÞ ‚u{tk …ý Œtu»t™t òu™tht™u ¾tuxâ 4 Œu¾tÞ ¾he y™u yr‚ {tuxt
¼„ðt™™t ¼õ‚ ntuÞ ‚u{tk …ý ¾tuxâ Œu¾tÞ ¾he y™u ‚u Œtu»t™u òu™thu
¾tuxâ ftZe ‚uýu fhe™u …h{uïh™t yð‚th yÚtðt Ëk‚ ‚u þwk fÕÞtýfthe
™rn ? ‚u ‚tu fÕÞtýfthe s Au …ý su™u yð¤e ƒwrØ ntuÞ ‚u™u yð¤wk
s ËqÍu, ‘su{ rþþw…t¤ yu{ s fnu‚tu su …tkzð ‚tu ðýoËkfh Au ™u …tk[
sýu yuf Mºte ht¾e {txu yÄ{eo …ý Au y™u f]»ý Au ‚u …ý …t¾kze
Au fu{ su sL{ ÚtÞtu íÞtkÚte «Út{‚tu yuýu yuf Mºte {the íÞth …Ae ƒ„÷tu
{tÞtuo, ðtAztu {tÞtuo ™u {Ä™t …wzt W¾uzÞt ‚uýu fhe™u yu™u {ÄwËqŒ™ fnu
1. ynª r™ð]  ¥t þçŒÚte ¼„ð‚ Ëu ð t Ëk ƒ k Ä e 3. ftuE™u ¼„ðt™ yÚtðt ‚u{™t ¼õ‚™e Ëuðt{tk
r¢Þt™tu …ý íÞt„ yr¼«u ‚ Au . «uhðt r™r{¥tu fnu÷t fzf þçŒY… Œq»tý.
2. ¼„ðt™ yÚtðt ¼õ‚™e Ëuðt {txu s ƒeò nh 4. ¼„ðt™™tk rŒÔÞ [rhºttu{tk {trÞf…ýwk
ftuE ¼„ðŒT¼õ‚™u.
 68 „.«.31-32
Au …ý yuýu ftkE {Äw™t{u ŒiíÞ {tÞtuo ™Úte, ™u ðýoËkfh yuðt su …tkzð
‚uýu …qßÞtu ‚uýu fhe™u þwk yu ¼„ðt™ ÚtÞtu?” yuðe he‚u ¼„ðt™ ™u
¼„ðt™™t ¼õ‚™tu yð„wý ytËwhe ƒwrØðt¤tu rþþw…t¤ ‚uýu ÷eÄtu. …ý
¼„ðt™™t ¼õ‚ n‚t ‚uýu yuðtu yð„wý ftkE ™ ÷eÄtu, {txu yuðe ò‚™tu
su™u yð„wý ytðu ‚u™u ytËwhe ƒwrØðt¤tu òýðtu.”
íÞthu Vhe™u ‚u {wr™yu …qAâwk ‘nu {nthts ! {tuxt su «¼w™t ¼õ‚
ntuÞ ‚u™tu ‚tu yð„wý ytðu ™rn …ý suðtu ‚uðtu nrh¼õ‚ ntuÞ ‚u™tu yð„wý
‚tu ytðu ¾htu ?” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “su{ ‚{u 1 Ë{òu Atu ‚u{
™t™ÃÞ-{tuxÞ… ™Úte. {tuxÞ… ‚tu «íÞût ¼„ðt™™t r™ùÞu fhe™u ‚Útt
‚u ¼„ðt™™e yt¿tt™u rð»tu ð‚oðu fhe™u Au y™u yu ƒu ðt™tk su™u
™ ntuÞ ™u ‚u „{u ‚uðtu ÔÞðnthu fhe™u {tuxtu ntuÞ ‚tu …ý yu ™t™tu
s Au y™u «Út{ fne yuðe {tuxâ… ‚tu yts yt…ýt ËíËk„{tk Ëðo nrh¼õ‚™u
rð»tu Au. fu{ su, yts su Ëðo nrh¼õ‚ Au. ‚u yu{ Ë{su Au su, ‘yûtht‚e‚
yuðt su ¼„ðt™ …whw»ttu¥t{ ‚u y{™u «íÞût {éÞt Au y™u y{u f]‚tÚto ÚtÞt
Aeyu.’ yu{ Ë{S™u «íÞût ¼„ðt™™e yt¿tt{tk hÌtt Útft ‚u ¼„ðt™™e
¼Âõ‚ fhu Au {txu yuðt su nrh¼õ‚ ‚u™tu ftkEf ŒunMð¼tð 2 òuE™u ‚u™tu
yð„wý ÷uðtu ™rn y™u su™u yð„wý ÷eÄt™tu Mð¼tð ntuÞ ‚u™e ‚tu ytËwhe
ƒwrØ ÚtE òÞ Au.”
>> Er‚ ð[™t{]í{ „Zzt «Út{™wk >> 31 >>

ð[™t{]‚ 32 : {t¤t y™u ¾e÷t™wk Index

*Ëkð‚T 1876™t …tu»t ðrŒ 3 ºtes™u rŒðË «¼t‚ Ë{u ©e„Zzt {æÞu
©eS{nthts ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk ytÚt{ýu îth ytuhzt™e ytuËheyu
Ztur÷Þt W…h rðhts{t™ n‚t y™u Ätu¤tu ¾uË …nuÞtuo n‚tu ™u {tÚtu Ätu¤e
…t½ ƒtkÄe n‚e ™u Ätu¤e [tŒh ytuZe n‚e ™u ÷÷tx™u rð»tu fuËh™e ytzâ
fhe n‚e ™u Ätu¤t …w»…™tu nth …nuÞtuo n‚tu ™u …t½™u rð»tu Ätu¤t …w»…™tu
‚tuhtu ÷xf‚tu n‚tu y™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ {wr™ ‚Útt ŒuþŒuþ™t
*ð[. 32, ‚t. 3-1-1820, {k„¤ðth 2. Œun™t Œtu»t y™u rfkr[‚T fzf ¼t»tt rð„uhu
1. ÔÞðnth ÿÂüÚte ™t™ÃÞ {tuxâ…. Mð¼tðtu
 „.«.32 69
nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe n‚e ™u {wr™ fe‚o™ „tð‚t n‚t.
…Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “Ëtk¼¤tu, yuf «&™ fheyu,” íÞthu
{wr™ ‚Útt nrh¼õ‚u fÌtwk su, “nu {nthts, …qAtu ?” …Ae ©eS{nthts
½ýefðth ËwÄe rð[the™u ƒtuÕÞt su, “yt ËkËth{tk su rð»tÞe Sð ntuÞ
‚u …k[rð»tÞ rð™t hne þfu ™rn, ‚u su{ yu rð{w¾ Sð™u …k[rð»tÞ Au
‚u{ nrhs™™u …ý …k[rð»tÞ Au …ý ‚u{tk ¼uŒ Au. ‚u ¼uŒ fu{ Au? ‚tu
rð»tÞe Sð ‚tu ¼„ðt™ rð™t yLÞ su „útBÞ1 rð»tÞ ‚u™u ¼tu„ðu Au y™u
¼øtðt™™t ¼õ‚ Au, ‚u™u ‚tu ¼„ðt™™e fÚtt Ëtk¼¤ðe ‚us ©tuºt™tu rð»tÞ
Au y™u ¼„ðt™™t [hýth®ðŒ™tu M…þo fhðtu yÚtðt Ëk‚™t [hý™e hs™tu
M…þo fhðtu ‚u íð[t™tu rð»tÞ Au y™u ¼„ðt™™t yÚtðt Ëk‚ ‚u™t Œþo™
fhðtk ‚u ™uºt™tu rð»tÞ Au y™u ¼„ðt™™tu «ËtŒ ÷uðtu ‚Útt ¼„ðt™™t
„wÛt „tððt ‚u S¼™tu rð»tÞ Au y™u ¼„ðt™Ltu [zâtk yuðtk su …w»…trŒf
‚u™e Ëw„kÄe ÷uðe ‚u ½útý™tu rð»tÞ Au. yuðe he‚u rð{w¾ y™u nrh¼õ‚™t
rð»tÞ{tk ¼uŒ Au y™u yuðe he‚™t rð»tÞ rð™t ‚tu nrh¼õ‚u …ý hnuðt‚wk
™Úte y™u ™thŒ Ë™ftrŒf suðt y™trŒ {wõ‚ Au ‚uLtu …ý yuðt …k[rð»tÞ
rð™t hnuðt‚wk ™Úte, ‚u Ë{trÄ{tk ½ýt ft¤ hnu Au …ý ‚u Ë{trÄ{tkÚte
r™f¤e™u ¼„ðt™™e fÚtt, fe‚o™, ©ðýtrŒf rð»tÞ™u ¼tu„ðu Au y™u
su{ …ûte ntuÞ ‚u …tu‚t™t {t¤t™u {qfe™u [hðt ™ef¤u Au, ‚u [thtu fhe™u
htrºtË{u …tu‚…tu‚t™t {t¤t{tk sE™u rðht{ fhu Au …ý …tu‚ …tu‚t™t MÚtt™f™u
ftuE rŒðË ¼q÷e™u ƒeò™u MÚtt™fu s‚tk ™Úte, ‚u{ ¼„ðt™™t ¼õ‚ Au
‚u ¼„ðt™™e fÚtt, fe‚o™ ©ðýtrŒf yuðtu su [thtu, ‚u™u [he™u …tu‚t™tu
{t¤tu su ¼„ðt™™wk MðY… ‚u{tk sE™u rðht{ fhu Au y™u ð¤e …þw, …ûte
Ëðuo Sð su{ …tu‚ …tu‚t™tu [thtu fhe™u …tu‚ …tu‚t™u MÚtt™fu sE™u rðht{
fhu Au ‚u{ {™w»Þ …ý su su ftÞo ntuÞ ‚u™u yÚtuo Œuþ-rðŒuþ òÞ Au …ý
…tu‚t™u ½uh ytðu Au íÞthu r™htk‚ fhe™u ƒuËu Au. yu Ëðo ÿütk‚-rËØtk‚
fÌttk ‚u W…h ‚{u Ëðuo nrh¼õ‚™u y{u «&™ …qAeyu Aeyu su, “su{ rð{w¾
Sð „útBÞ1 …k[rð»tÞ{tk ƒkÄtýt Au ™u ‚u rð»tÞ rð™t …¤{tºt [t÷‚wk ™Úte,
‚u{ ‚{u ¼„ðt™™e fÚttðt‚to™wk su ©ðýtrŒf ‚u Y…e su rð»tÞ ‚u{tk ÿZ…ýu
ƒkÄtE™u yu™t rð»tÞe ÚtÞt Atu fu ™rn ?” y™u ð¤e ƒeòu «&™ …qAeyu
1. s„íËkƒkÄe.
 70 „.«.32
Aeyu su, “su{ …ûte [thtu fhe™u …tu‚t™t {t¤t{tk ytðu Au, ‚u{ ‚{u Ëðuo
¼„ðt™™e fÚtt fe‚o™trŒf Y…e [thtu fhe™u …tAt ¼„ðt™™t MðY…Y…e
{t¤t{tk rðht{ fhtu Atu ? fu ƒesu ßÞtk íÞtk rðht{ fhtu Atu ? y™u ð¤e
su{ ÄýeÞt‚wk Ztuh ntuÞ ‚u Ëe{{tk [he™u Ëtksu …tu‚t™u ¾e÷u ytðu Au y™u
su nhtÞwk Ztuh ntuÞ ‚u ¾e÷u ytðu ™rn y™u su™wk ‚u™wk ¾u‚h ¾tE™u ßÞtk
íÞtk ƒuËe hnu, …Ae ftuEf Ätuft {qfu ftk ðt½ ytðu ‚tu {thu, ‚u{ ‚{u
‚u ÄýeÞt‚t Ztuh™e …uXu …tu‚t™u ¾e÷u ytðtu Atu ? fu nhtÞt Ztuh™e …uXu
ftuE™wk ¾u‚h ¾tE™u ßÞtk íÞtk ƒuËe™u rðht{ fhtu Atu ?” yu Ëðuo «&™™tu
W¥th …tu‚t™t yk‚h{tk rð[the™u {tuxt {tuxt ntu ‚u fhtu ? …Ae {wr™ ‚Útt
nrh¼õ‚ Ëðuo swŒt swŒt ƒtuÕÞt su, “nu {nthts ! ¼„ðt™™e fÚtt
fe‚o™trŒf™t rð»tÞe …ý ÚtÞt Aeyu y™u ¼„ðt™™e {qŠ‚Y…e su {t¤tu
‚Útt ¾e÷tu ‚u™u {qfe™u ƒesu Xuftýu hnu‚t …ý ™Úte,” ‚u ðt‚to™u Ëtk¼¤e™u
©eS{nthts ½ýwk «ËL™ ÚtÞt.
y™u ð¤e ‚u™u ‚u rŒðË ƒ…tuh ™{‚u ©eS{nthts ŒtŒt¾t[h™t
Œhƒth ðå[u ÷ªƒzt ‚¤u Ztur÷Þt W…h rðhts{t™ n‚t y™u …tu‚t™t
{w¾th®ðŒ™e yt„¤ {wr™ ‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe
n‚e ™u …tu‚u ©e ðtËwŒuð™thtÞý™t {krŒh ËL{w¾ rðhts{t™ n‚t y™u
{wr™ fe‚o™ ƒtu÷‚t n‚t.
…Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “nðu ‚tu «&™-W¥th fhtu.” …Ae
Œe™t™tÚt ¼èu ‚Útt ƒúñt™kŒMðt{eyu «&™ …qAâtu su, “ftuE Ë{u ‚tu ¼„ðt™™t
¼õ‚™t ÓŒÞ{tk yt™kŒÚte ¼„ðt™™wk ¼s™ M{hý ÚttÞ Au ™u ¼„ðt™™e
{qŠ‚™wk ®[‚ð™ ÚttÞ Au y™u ftuE Ë{u ‚tu yk‚h ztu¤tE òÞ Au ™u ¼s™
M{hý™wk Ëw¾ ytð‚wk ™Úte ‚u™wk þwk fthý Au ?” íÞthu ©eS{nthts ƒtuÕÞt
su, “yu™u ¼„ðt™™e {qŠ‚ ÄtÞto™e ÞwÂõ‚ ytðz‚e ™Úte.” íÞthu {wõ‚t™kŒ
Mðt{eyu …qAâwk su, “fuðe he‚u ÞwÂõ‚ òýðe ?” íÞthu ©eS{nthts ƒtuÕÞt
su, “ÞwÂõ‚ ‚tu yu{ Au su, yk‚:fhý™u rð»tu „wý™tu «ðuþ ÚttÞ Au ‚u ßÞthu
Ëíð„wý ð‚o‚tu ntuÞ íÞthu yk‚:fhý r™{o¤ ð‚uo ™u ¼„ðt™™e {qŠ‚™wk ¼s™
M{hý Ëw¾u ÚttÞ y™u ßÞthu hòu„wý ð‚uo íÞthu yk‚:fhý ztu¤tE òÞ,
™u ½tx-ËkfÕ… ½ýt ÚttÞ ™u ¼s™ M{hý Ëw¾u ÚttÞ ™rn, y™u ßÞthu
 „.«.32-33 71
‚{tu„wý ð‚uo íÞthu ‚tu yk‚:fhý þqLÞ ð‚uo, {txu ¼s™™t fh™tht™u „wý
ytu¤¾ðt. y™u su Ë{u Ëíð„wý ð‚o‚tu ntuÞ ‚u Ë{u ¼„ðt™™e {qŠ‚™wk
æÞt™ fhðwk y™u ‚{tu„wý ßÞthu ð‚uo íÞthu fþtu ½tx ÚttÞ ™rn ™u þqLÞ
Ëh¾wk ð‚uo ‚u{tk …ý ¼„ðt™™wk æÞt™ ™ fhðwk, y™u ßÞthu hòu„wý ð‚o‚tu
ntuÞ íÞthu ½tx ËkfÕ… ½ýt ÚttÞ, {txu ‚u Ë{u ¼„ðt™™wk æÞt™ fhðwk ™rn.
y™u ‚u Ë{u ‚tu yu{ òýðwk su, “nwk ‚tu ËkfÕ… Útfe swŒtu Awk ™u ËkfÕ…™tu
òý™thtu Awk ™u ‚u {thu rð»tu yk‚Þto{e Y…u …whw»ttu¥t{¼„ðt™ ËŒtft¤ rðhtsu
Au,1 y™u ßÞthu hòu„wý™tu ðu„ {xe òÞ íÞthu ¼„ðt™™e {qŠ‚™wk æÞt™
fhðwk y™u hòu„wý ð‚o‚tu ntuÞ íÞthu ËkfÕ… ½ýt ÚttÞ ‚u ËkfÕ…™u òuE™u
{wkÍtðwk ™rn. fu{ su, yk‚:fhý ‚tu suðwk ™t™wk Atufhw ‚Útt ðt™hw ‚Útt fq‚hw
‚Útt ƒt¤f™tu h{tz™th ‚uðwk2 Au, y™u yu yk‚:fhý™tu yuðtu Mð¼tð Au
‚u rð™t «Þtus™ [t¤t fÞto fhu, {txu su™u ¼„ðt™™wk æÞt™ fhðwk ‚u™u
yk‚:fhý™t ½tx™u òuE™u f[ðtE sðwk ™rn ™u yk‚:fhý™t ½tx™u {t™ðt
…ý ™rn ™u …tu‚t™u y™u yk‚:fhý™u swŒwk {t™ðwk y™u …tu‚t™t ytí{t™u
swŒtu {t™e™u ¼„ðt™™wk ¼s™ fhðwk.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T „Zzt «Út{™wk >> 32 >>

ð[™t{]‚ 33 : {qZ…ýw,k «er‚ ™u Ë{sý™wk Index

*Ëkð‚T 1876™t …tu»t ðŒe 5 …k[{e™u rŒðË …tA÷tu …ntuh rŒðË
n‚tu íÞthu ©eS{nthts ©e„Zzt {æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk ©eðtËwŒuð
™thtÞý™t {krŒh™e òuzu su ytuhztu ‚u™e ytuËheyu W„{ýu {w¾th®ðŒu
Ztur÷Þt W…h rðhts{t™ n‚t y™u Ätu¤tu ¾uË …nuÞtuo n‚tu ‚u Ätu¤e [tŒh
ytuZe n‚e ™u {tÚtu fËwkƒe hk„™u Auzu hUxtu ƒtkæÞtu n‚tu y™u …tu‚t™t
{w¾th®ðŒ™e yt„¤ {wr™ ‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe
n‚e.
‚u Ë{u {wõ‚t™kŒ Mðt{eyu «&™ …qAâtu su, “¼øtðt™™u «ËL™ fhðt™t
3
ËtÄ™ y™k‚ «fth™tk þtMºt{tk fÌttk Au, …ý ‚u {æÞu yuðwk yuf ËtÄ™
fÞwk ƒ¤ðt™ Au su Ë{„ú ËtÄ™ fÞuo suðt ¼„ðt™ «ËL™ ÚttÞ ‚uðt yuf
* ð[. 33, ‚the¾ : 5-1-1820, „wÁðth. 2. [k[¤ Mð¼tððt¤wk Au.
1. yu{ òýe™u Wå[ MðhÚte ¼„ðt™™t ™t{™wk Wå[thý fhðwk. 3 Ä{o, ¿tt™, ðihtøÞ ytrŒf.
 72 „.«.33
ËtÄ™u fhe™u ¼„ðt™ htS ÚttÞ, ‚u yuðtu yuf W…tÞ fntu ?” íÞthu
©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “yuf s ËtÄ™u fhe™u ¼„ðt™ htS ÚttÞ ‚u fneyu
‚u Ëtk¼¤tu su, ¼„ðt™™tu su ÿZ ytþhtu1 yus yuf Ëðo ËtÄ™{tk {tuxwk
ËtÄ™ Au. ‚uýu fhe™u ¼„ðt™ htS ÚttÞ Au y™u ‚u ytþhtu yr‚ ÿZ
òuEyu su™u rð»tu ftkE …tu÷2 hnu ™rn. ‚u ytþht{tk ºtý ¼uŒ3 Au. yuf {qZ…ýu4
fhe™u ¼„ðt™™tu yt©Þ ÚttÞ Au ‚u yr‚ {qZ ntuÞ. ‚u™u ƒúñt suðtu ntuÞ
‚u yt©Þ{tk ztu÷tðu ‚tu …ý ztu÷u ™rn, y™u ƒeòu «fth yu Au su, ¼„ðt™{tk
su k«er‚5 ‚uýu fhe™u ¼„ðt™™tu ÿZ ytþhtu ÚttÞ Au. ‚u su™u ÿZ «er‚ ntuÞ
‚u …h{uïh™u {qfe™u ƒeò …ŒtÚto{tk òuhtðheyu «er‚ fhu ‚tu …ý Út‚e ™Úte.
yuðe he‚u ÿZ «er‚yu fhe™u ¼„ðt™™tu ÿZ ytþhtu fnuðtÞ Au. ºteòu «fth
yu Au su, su™u ƒwrØ6 rðþt¤ ntuÞ ‚u ¼„ðt™™wk Ë„wý7-r™„woý…ýwk8 ‚Útt
yLðÞ9 ÔÞr‚huf…ýwk ‚u™u Ë{s‚tu ntuÞ y™u ¼„ðt™™e {tÞt Útfe su su
Ë„o ÚtÞtu Au ‚u™u Ë{s‚tu ntuÞ y™u ¼„ðt™™t su …]Úðe™u rð»tu yð‚th
ÚttÞ Au, ‚u™e he‚™u10 Ë{s‚tu ntuÞ. y™u s„‚™e Wí…r¥t ft¤u ¼„ðt™
su «fthu11 yûthY…u ð‚uo Au, ‚Útt …whw»t «f]r‚Y…u ð‚uo Au ‚Útt rðhtx …whw»tY…u
ð‚uo Au ‚Útt ƒúñtrŒf «ò…r‚ Y…u ð‚uo Au ‚Útt Sð™t fÕÞtý™u yÚtuo ™thŒ
Ë™ftrŒf Y…u ð‚uo Au, yu Ëðuo he‚™u Ë{S òýu y™u …whw»ttu¥t{ ¼„ðt™™u
ËðoÚte …h12 ™u r™Šðfth Ë{s‚tu ntuÞ, yuðe he‚u su™e ÿrü …ntU[‚e ntuÞ
‚u™u ƒwrØyu fhe™u ¼„ðt™™tu ÿZ ytþhtu Au, ‚u ƒeò™tu 13 xtéÞtu x¤u
™rn, ™u …tu‚t™tu …ý xéÞtu x¤u ™rn y™u ¼„ðt™ {™w»Þ Œun™u „úný
fhe™u Ë{Úto…ýu yÚtðt yË{Úto…ýu ð‚o‚t ntuÞ ‚tu ‚u™u Œu¾e™u ‚u™e ƒwrØ™u
rð»tu ¼útkr‚ ÚttÞ ™rn.”
yu{ fne™u …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “fntu ‚tu ‚{™u yuf «&™
1. {ntrðïtË…qðof yt©Þ. 10. „e‚t{tk “Ïæãê ç Ý }æï ò„è„æçÝ” yt &÷tufÚte
2. ¼„ðt™ rËðtÞ ƒeò W…tÞ™wk yð÷kƒ™. ythk¼e™u “…‹}æ ÜU}æü ™ }æï çÎò}æì ” yt
3. ytþhtu ‚tu yuf s Au, …hk‚w ºtý «fthÚte ÚttÞ &÷tuf…ÞoL‚ …tk[ &÷tuf{tk fnu÷e.
Au {txu “ytþht{tk ºtý ¼uŒ Au” yu{ fÌtwk Au. 11. sz [i‚LÞ Ëðo s„‚T ¼„ðt™™wk þheh Au ‚u{tk
4. ËåAtMºt y™u Ëí…wÁ»t™t ð[™{tk «FtŒ ytrŒf™e …tu‚u ¼„ðt™T ‚u™t ytí{t (Äthf, r™ÞL‚t y™u
…uXu fuð¤ áZ rðïtËÚte. Mðt{e) …ýu hÌtt Au ‚uÚte yûthtrŒY…u …tu‚u s
5. ðúsðtrËytu™e …uXu. ð‚uo Au yu{ fnu Au. “²S²æÿæÚ¢ àæÚèÚ¢ ” “²S²
6. ™thŒ Ë™ftrŒf™e …uXu. Ðë牱 àæÚèÚ¢” “„y¨±Z ±ñ ãÚïS„Ýé:” “§Î çã ç±E¢
7. ¿tt™t™kŒtrŒ rŒÔÞ„wýtuyu Þwõ‚. |æxæ±æÝì ” EíÞtrŒ ©wr‚M{]r‚{tk ‚u{ fÌtwk Au.
8. {trÞf„wýu hrn‚. 12. MðY…, Mð¼tð, „wý, rð¼qr‚ ð„uhuÚte ©uc.
9. Ët‚{tk ð[™t{]‚{tk fÌtwk Au. 13. þw»fðuŒtL‚e ytrŒf ftuE {‚ðtŒeÚte.
 „.«.33-34 73
…wAwk,” íÞthu {wõ‚t™kŒ Mðt{e ƒtuÕÞt su, “…qAtu {nthts,” …Ae yu{ …qAâwk
su, “y{u fÌttk su ºtý yk„ ‚u{tk ‚{tÁk fÞwk yk„ Au ? y™u yu ºtý
yk„ ¼„ðt™™t ¼õ‚™u r{r©‚ ntuÞ …ý ‚u{tk su yk„ «Ät™ ntuÞ ‚u™wk
ítu ykøt fnuÔttGt, íttu BtqZÃtÛtw, «erít yLtu ËBtsÛt yu su ºtÛt ykøt ítuBttk
‚{tÁk fÞwk yk„ Au ?” …Ae {wõ‚t™kŒ Mðt{e ‚Útt ƒúñt™kŒ Mðt{e ƒtuÕÞt
su, “y{thu ‚tu Ë{sý™wk yk„ Au y™u ƒeò ËtÄwyu …ý su™u su yk„
n‚tk ‚u fÌttk.
>> Er‚ ð[™t{]‚{T „Zzt «Út{™wk >> 33 >>

ð[™t{]‚ 34 : ¼„ðt™u f¤ [ZtÔÞt™wk Index

*Ëkð‚T 1876™t …tu»t ðrŒ 11 yuftŒþe™u rŒðË Ëðth{tk ©eS{nthts
©e„Zzt {æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk ytÚt{ýu îth ytuhztLte ytuËheyu
ZturÕtGtt QÃth ŒrûtÛttŒwk BtwÏtth®ÔtŒ htÏteLtu rðhts{t™ n‚t y™u Ätu¤tu ¾uË
…nuÞtuo n‚tu ™u Ätu¤tu [tuVt¤ ytuZâtu n‚tu ™u {tÚtu Ätu¤e …t½ ƒtkÄe n‚e
™u Vw÷™t nth …nuÞto n‚t ™u …t½™u rÔt»tu …w»…™tk ‚Útt rnh™t ‚tuht ÷xf‚t
{qõÞtk n‚t ™u ƒu ft™™e W…h …w»…™t „wåA ¾tuMÞtk n‚tk y™u …tu‚t™t
{w¾th®ðŒ™e yt„¤ {wr™ ‚Útt ŒuþŒuþ™t ËíËk„e™e ËÇtt ¼htE™u ƒuXe n‚e
y™u {wr™ ðt®sºt ÷E™u fe‚o™ „t‚t n‚t.
…Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “fe‚o™ ht¾e™u «&™-W¥th fhtu.” …Ae
ƒúñt™kŒ Mðt{eyu «&™ …qAâtu su, “Ëðo Ëw¾™t Ät{ y™u Ëðo Útfe …h
yuðt …h{uïh Au ‚u{tk Sð™e ð]r¥t [tux‚e ™Úte y™u {trÞf yuðtk su ™tþðk‚
‚wåA …ŒtÚto ‚u{tk Sð™e ð]r¥t [tuxe òÞ Au, ‚u™wk þwk fthý Au ?” …Ae
‚u™tu W¥th {wõ‚t™kŒ Mðt{e fhðt ÷tøÞt …ý ÚtÞtu ™rn, íÞthu ©eS{nthts
ƒtuÕÞt su, “yu «&™™tu W¥th Ëtk¼¤tu, y{u fheyu Aeyu su, su rŒðËÚte
…h{uïhu yt s„‚™e Ë]rü fhe Au ‚u rŒðËÚte yuðe s f¤1 [ztðe {qfe
Au su, Vhe™u …h{uïh™u Œt¾ztu fhðtu …zu ™rn y™u ËkËth™e su ð]rØ
fhðe ‚u …tu‚t™e {u¤u s ÚtÞt fhu. yuðtu Vuh [ztðe {qõÞtu Au, ‚u {txu
Ënusu s Mºte{tk …whw»t™u nu‚ ÚttÞ Au ™u …whw»t{tk Mºte™u nu‚ ÚttÞ Au y™u
yu MºteÚte W…S su «ò ‚u{tk …ý Ënusu s nu‚ ÚttÞ Au. ‚u yu nu‚Y…e
s ¼„ðt™™e {tÞt Au. ‚u {tÞt™t «ðtn{tk su ™ ðnu ‚u™e ð]r¥t ¼„ðt™™t
* ð[. 34, ‚the¾ : 11-1-1820, ƒwÄðth 1. [tðe, ½rzÞt¤™e su{
 74 „.«.34
MðY…{tk hnu Au, {txu su ¼„ðt™™tu ¼õ‚ ntuÞ ‚u {trÞf …ŒtÚto™u rð»tu
Œtu»tƒwrØ ht¾e™u ðihtøÞ™u …t{u y™u ¼„ðt™™u Ëðo Ëw¾{Þ1 òýe™u
¼„ðt™{tk ð]r¥t ht¾u y™u òu {trÞf …ŒtÚto™u rð»tu ðihtøÞ ™ ht¾u ™u
¼„ðt™™t MðY…Úte swŒt …zu ‚tu rþð, ƒúñt, y™u ™thŒtrŒf yu suðt
Ë{Úto {wõ‚ ntuÞ ‚u …ý {trÞf …ŒtÚto{tk ‚ýtE òÞ Au, ítux÷t {txu ¼„ðt™™u
{qfe™u {trÞf …ŒtÚto™tu Ëk„ fhu ‚tu sYh ítu{tk Sð™e ð]r¥t [tuxe òÞ ‚u
ËtÁ …h{uïh™t ¼õ‚™u …h{uïh rð™t ƒesu Xuftýu «er‚ ht¾ðe ™rn.”
…Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “nðu {wõ‚t™kŒ Mðt{e™u «&™ fÞto™tu
ðthtu ytÔÞtu ‚u «&™ fhtu ?” …Ae {wõ‚t™kŒ Mðt{eyu …qAâwk su, “Sð™u
¼„ðt™™e2 «tr Útðe ‚u yr‚ Œw÷o¼3 Au y™u ¼„ðt™™e «tr ÚtE íÞthu
yuÚte ƒeòu {tuxtu ÷t¼ …ý ™Úte ™u ‚uÚte yt™kŒ …ý ƒeòu ™Úte, ‚u yuðt
{tuxt yt™kŒ™u {qfe™u ‚wåA …ŒtÚto {txu fu{ f÷uþ™u …t{u Au ?” yu «&™
Au, íÞthu ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “ÕÞtu, yu™tu W¥th y{u fheyu su,
…h{uïh™tk ð[™™u {qfe™u ßÞthu ytztu yð¤tu ztu÷u Au íÞthu f÷uþ™u
…t{u Au y™u òu ð[™™u rð»tu hnu ‚tu suðtu ¼„ðt™™tu yt™kŒ Au ‚uðt
yt™kŒ{tk hnu Au y™u sux÷wk su ¼„ðt™™wk ð[™ ÷tu…u Au ‚ux÷tu ‚u™u
f÷uþ ÚttÞ Au {txu íÞt„e™u su su yt¿tt fhe Au ‚u «{týu íÞt„e™u
hnuðwk y™u „]nMÚt™u su «{týu yt¿tt fhe Au ‚u «{týu „]nMÚt™u hnuðwk
™u ‚u{tk sux÷tu Vuh …zu Au ‚ux÷tu f÷uþ ÚttÞ Au y™u íÞt„e ntuÞ ‚u™u
yü «fthu Mºte™tu íÞt„ ht¾ðtu íÞthu ‚u™wk ƒúñ[Þo ðú‚ …qÁk fnuðtÞ ™u
‚u{tkÚte su™u sux÷tu Vuh …zu ‚u™u ‚ux÷tu f÷uþ ÚttÞ Au y™u „]nMÚt™u …ý
ƒúñ[Þo fÌtwk Au su …hMºte™tu íÞt„ ht¾ðtu ‚Útt …tu‚t™e Mºte™tu …ý ðú‚™u
rŒðË íÞt„ ht¾ðtu ™u É‚wË{u Mºte™tu Ëk„ fhðtu, yu ytrŒf su su íÞt„e™u
y™u „]nMÚt™u r™Þ{ fÌtt Au ‚u{tk sux÷tu su™u Vuh …zu ‚ux÷tu ‚u™u f÷uþ
ÚttÞ Au y™u ¼„ðt™Úte su rð{w¾ Sð ntuÞ ‚u™u su Ëw¾Œw:¾ ytðu Au
‚u ‚tu …tu‚t™u f{uo fhe™u ytðu Au y™u su ¼„ðt™™t ¼õ‚ ntuÞ ‚u™u sux÷wk
Œw:¾ ÚttÞ Au ‚u ‚wåA …ŒtÚto™u yÚtuo ¼„ðt™™e yt¿tt ÷tu…ðu fhe ÚttÞ
Au ™u sux÷wk Ëw¾ ÚttÞ Au ‚u ¼„ðt™™e yt¿tt …t¤ðu fhe™u ÚttÞ Au.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T „Zzt «Út{™wk >> 34 >>

1. yt™kŒ{Þ. 3. Þ¿t, ‚… Œt™trŒfÚte …ý.

2. Ëtûtt‚T
 „.«.35 75
ð[™t{]‚ 35 : fÕÞtý™t s‚™™wk Index
*Ëkð‚T 1876™t …tu»t ðrŒ 12 îtŒþe™u rŒðË Mðt{e ©eËnò™kŒS
{nthts ©e„Zzt {æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk ©eðtËwŒuð™thtÞý™t {krŒh
yt„¤ Õtª{zt™t ð]ût ‚¤u Ztur÷Þt W…h W„{ýu {w¾th®ðŒu rðhts‚t n‚t
y™u Ëðo ïu‚ ðMºt Äthý fÞtO n‚tk, ™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ {wr™™e
ËÇtt ‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe n‚e.
…Ae ©eS{nthts {wr™ «íÞu ƒtuÕÞt su, “‚{u «&™ …qAtu ftk y{u
…qAeyu.” íÞthu {wr™yu fÌtwk su, “nu {nthts ! ‚{u …qAtu.” …Ae ©eS{nthts
ƒtuÕÞt su, “ftuE …wY»t Au ‚u{tk Úttuze ƒwrØ1 Au ‚tu …ý …tu‚t™t fÕÞtý™u
yÚtuo su s‚™ fhðwk ‚u{tkÚte …tAtu …z‚tu ™Úte y™u ftuE ƒeòu …wY»t Au
‚u{tk ƒwrØ2 ‚tu ½ýe Au y™u {tuxt {tuxt{tk …ý ¾tuxâ ftZu yuðtu Au, ‚tu
…ý ‚u fÕÞtý™u {t„uo [t÷‚tu ™Úte ‚u™wk þwk fthý Au ?” íÞthu {wr™yu
W¥th fhðt {tkzâtu …ý ©eS{nthtsu ytþkft fhe ‚u W¥th ™ ÚtÞtu. …Ae
©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “ÕÞtu y{u W¥th fheyu su, yu{tk ƒwrØ ‚tu ÍtÍe
Au …ý yu™e ƒwrØ Œqr»t‚3 Au {txu yu fÕÞtý™u {t„uo [t÷e þf‚tu ™Úte.
su{ ËwkŒh ¼Uþ™wk ŒqqÄ ntuÞ ‚u{tk Ëtfh ½tu¤e ntuÞ ™u ‚u{tk Ë…o™e ÷t¤
…ze yux÷u yu Ëtfh ™u ŒqÄ n‚wk ‚u Íuh ÚtÞwk; …Ae ‚u™u su …eðu ‚u™t «tý
òÞ, ‚u{ ƒwrØ ‚tu ÍtÍe Au, …ý yuýu ftuE {tuxt Ëk‚™tu yÚtðt …h{uïh™tu
yð„wý ÷eÄtu Au; ‚u yð„wýY… Œtu»t yu™e ƒwrØ{tk ytÔÞtu Au ‚u Ë…o™e
÷t¤ Ëh¾tu Au {txu yu ‚tu fÕÞtý™u {t„uo õÞtkÚte [t÷u ? …ý òu ftuEf
yu™t {w¾™e ðt‚ Ëtk¼¤u ‚tu ‚u Ëtk¼¤™tht™e ƒwrØ …ý ËíËk„{tkÚte …tAe
…ze òÞ Au y™u yuðe Œqr»t‚ ƒwrØðt¤tu ßÞtk ßÞtk sL{ Ähu íÞtk íÞtk
¼„ðt™™tu yÚtðt ¼„ðt™™t ¼õ‚™tu ÿtun s fhu y™u su™e ƒwrØ yuðe
he‚u Œqr»t‚ ™ ntuÞ ™u ‚u òu Úttuze s ntuÞ ‚tu …ý ‚u …tu‚t™t fÕÞtý™u
yÚtuo s‚™ fh‚tu Útftu …tAtu …z‚tu ™Úte.”
íÞthu {wõ‚t™kŒM ðt{eyu …qAâwk su, “nu {nthts ! yu ftuE rŒðË
* ð[. 35, ‚the¾ : 12-1-1820, „wYðth 2.þtMºt ‚Útt ÔÞðnth™e.
1. þtMºt ‚Útt ÔÞðnth™e 3. ¼„ðt™ yÚtðt ¼õ‚™t yð„wýÚte.
 76 „.«.35-36
¼„ðt™™u ËL{w¾ ÚttÞ fu ™ ÚttÞ ?” íÞthu ©eS{nthtsu fÌtwk su, “yu
‚tu ftuE ft¤u ¼„ðt™ ËL{w¾ ÚttÞ s ™rn.”
íÞthu ð¤e {wõ‚t™kŒ Mðt{eyu …qAâwk su, “nu {nthts ! ftuE he‚u
yuðe ytËwhe ƒwrØ ™ ÚttÞ ‚u™tu su W…tÞ ntuÞ ‚u fntu ?” íÞthu ©eS{nthts
ƒtuÕÞt su, “yuf ¢tuÄ, ƒeswk {t™, ºteS E»Þto, [tuÚtwk f…x;yu [thðt™t
…h{uïh ËtÚtu ‚Útt Ëk‚ ËtÚtu ht¾u ™rn ‚tu ftuE rŒðË yu™e ytËwhe
ƒwrØ ÚttÞ ™rn y™u yu [th ðt™tk {tknu÷wk yufu òu ht¾u ‚tu su{ sÞ-
rðsÞ ½ýtÞ ztÌtt n‚t …ý Ë™ftrŒf Ëk½tÚtu {t™u fhe™u ðifwkX÷tuf{tkÚte
…ze „Þt ™u ytËwhe ƒwrØ ÚtE ‚u{ ‚u™e …ý ytËwhe ƒwrØ ÚttÞ, y™u
ßÞthu ytËwhe ƒwrØ ÚttÞ íÞthu ¼„ðt™ ‚Útt ¼„ðt™™t ¼õ‚™t su „wý
ntuÞ ‚u Œtu»t Ëh¾t ¼tËu Au y™u yu ßÞtk ßÞtk sL{ Ähu íÞtk íÞtk ftk
‚tu rþð™tu „ý ÚttÞ ™u ftk ‚tu ftuE ŒiíÞ™tu htò ÚttÞ y™u ðih¼tðu …h{uïh™wk
¼s™ fhu.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T „Zzt «Út{™wk >> 35 >>

ð[™t{]‚ 36 : fk„t÷™t áütk‚u Ët[t íÞt„e™wk Index

*Ëkð‚T 1876™t …tu»t ðrŒ 13 ‚uh~t™u rŒðËu ©eS{nthts ©e„Zzt
{æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk ©eðtËwŒuð™thtÞý™t {krŒh™e yt„¤ Õtª{zt™t
ð]ût nuXu ytuxt W…h Ztur÷Þtu Z¤tðe™u rðhts{t™ ÚtÞt n‚t y™u Ëðo ïu‚
ðMºt Äthý fÞtO n‚tk y™u fkX™u rð»tu Ätu¤tk ™u …e¤tk …w»…™t nth Äthý
fÞto n‚t y™u ƒu ft™ W…h Ätu¤tk …w»…™tk „wåA ¾tuMÞt n‚tk ™u …t½™u
rð»tu …e¤tk …w»…™tu ‚tuhtu ÷xf‚tu n‚tu ‚Útt fŠýfth™t ht‚t …w»…™wk Atu„÷wk
{qõÞwk n‚wk y™u s{ýt ntÚt™u rð»tu Ätu¤t …w»…™tu Œztu Vuhð‚t n‚t yuðe
he‚™e þtu¼t™u Äthý fh‚t ™u …tu‚t™t ¼õ‚s™™u yt™kŒ W…òð‚t Útft
rðhts{t™ n‚t y™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ {wr™ ‚Útt Œuþ-Œuþ™t
nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe n‚e.
…Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “suýu ËkËth {qõÞtu ™u íÞt„e™tu ¼u¾
* ð[. 36, ‚the¾ : 13-1-1820, þw¢ðth
 „.«.36-37 77
÷eÄtu y™u ‚u™u …h{uïh™t MðY… rð™t yË‚T …ŒtÚto{tk «er‚ hnu Au, ‚u™u
fuðtu òýðtu? ‚tu ‘suðtu {tuxt þtnwfth {týË™e yt„¤ fk„t÷ {týË ntuÞ’
‚uðtu òýðtu. su{ fk„t÷ {týË ntuÞ ™u …nuhðt ðMºt ™ {¤‚wk ntuÞ ™u
Wfhzt{tkÚte Œtýt ðeýe ¾t‚tu ntuÞ ‚u …tu‚u …tu‚t™u …t…e Ë{su y™u ƒeò
þtnwfth ÷tuf …ý ‚u™u …t…e Ë{su su, ‘ytýu …t… fÞtO nþu {txu yu™u
yL™-ðMºt {¤‚wk ™Úte.’ ‚u{ su íÞt„e ÚtE™u Ëthtk Ëthtk su ðMºttrŒ …ŒtÚto
‚u™u ¼u¤tk fhe ht¾u y™u ‚u™e ‚]»ýt …ý ½ýe ht¾u y™u Ä{o, ¿tt™,
ðihtøÞ y™u ¼Âõ‚ ‚u™u rð»tu «er‚yu hrn‚ ntuÞ, yuðtu su íÞt„e ‚u™u ‚tu
su {tuxt yuftkr‚f ËtÄw Au ‚u fk„t÷ {týË™e …uXu …t…e òýu Au. fu{ su
òu yu …t…e Au ‚tu yu™u Ä{o, ¿tt™, ðihtøÞ y™u ¼Âõ‚ ‚u™u rð»tu «er‚
Út‚e ™Úte, y™u …h{uïh rð™t ƒeò …ŒtÚto{tk «er‚ ÚttÞ Au y™u su íÞt„e
ntuÞ ‚u™u ‚tu f[htu y™u fk[™ yu ƒuÞ ƒhtuƒh ntuÞ y™u ‘yt …ŒtÚto
Ëthwk ™u yt …ŒtÚto ¼qkzwk’ yuðe ‚tu Ë{sý s ntuÞ ™rn y™u yuf
¼„ðt™™u rð»tu «er‚ ntuÞ ‚u s Ët[tu íÞt„e Au.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T øtZzt «ÚtBtLtwk >> 36 >>

ð[™t{]‚ 37 : ŒuþðtË™t™w-k yr„Þth …Œðe™wk Index

*Ëkð‚T 1876™t …tu»t ðrŒ 14 [tiŒþ™u rŒðË ©eS{nthts ©e„Zzt
{æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk ©eðtËwŒuð™thtÞý™t {krŒh yt„¤ Õtªƒzt
‚¤u Ztur÷Þt W…h ytÚt{ýu {w¾th®ðŒu rðhts{t™ n‚t y™u {tÚtu Ätu¤e
…t½ rðhts{t™ n‚e y™u ‚u …t½{tk …e¤tk …w»…™tu ‚tuhtu rðhts{t™ n‚tu
y™u ƒu ft™ W…h Ätu¤tk …w»…™tk „wåA rðhts{t™ n‚tk y™u fkX™u rð»tu
…e¤t y™u Ätu¤t …w»…™tu nth rðhts{t™ n‚tu y™u Ätu¤e [tŒh ytuZe
n‚e y™u Ätu¤tu ¾uË …nuÞtuo n‚tu y™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ {wr™
‚Útt ŒuþŒuþ™t nrhs™™e ˼t ¼htE™u ƒuXe n‚e.
…Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “su yýË{sw 1 ntuÞ ™u ‚uýu ¼u¾ ÷eÄtu
ntuÞ ‚tu …ý ‚u™u ßÞtk ßÞtk …tu‚t™e sL{¼qr{ ntuÞ ‚u™u rð»tu nu‚ x¤‚wk
™Úte,” yu{ fne™u …Ae …tu‚t™t ËtÚt¤™u rð»tu ™t™…ýt{tk Ítz™tu ¾tk…tu
* ð[. 37, ‚t. 14-1-1820, þr™ðth 1. ‚eðú ðihtøÞ…qðof ytí{¿tt™u hrn‚.
 78 „.«.37
÷tøÞtu n‚tu ‚u Ëðuo™u Œu¾tzâtu ™u ƒtuÕÞt su, “yt r[ö™u ßÞthu y{u Œu¾eyu
Aeyu íÞthu ‚u Ítz ™u ‚÷tðze Ëtk¼he ytðu Au, {txu sL{¼qr{ ‚Útt …tu‚t™tk
Ë„tk ËkƒkÄe ‚u™u yk‚h{tkÚte rðËthe Œuðtk ‚u ½ýwk fXý Au, {txu su™u su™u
sL{¼qr{ ‚Útt Œun™tk ËkƒkÄe ‚u ™ Ëtk¼h‚tk ntuÞ, ‚u ƒtu÷tu, y™u su ÷tsu
fhe™u ™ ƒtu÷u ‚u™u ©e ™h™thtÞý™t Ë{ Au.” …Ae ËÔtuo {wr™ su{ su™u
ð‚o‚wk n‚wk ‚u{ ƒtuÕÞt. …Ae ‚u Ëtk¼¤e™u ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “ßÞthu
…tu‚t™u ytí{tY…u1 {t™eyu íÞthu ‚u ytí{t™e sL{¼qr{ fE ? ™u ‚u ytí{t™wk
Ë„wk ftuý ? ™u ‚u ytí{t™e ò‚ …ý fE ? y™u òu Ë„…ý ÷uðwk ntuÞ
‚tu …qÔtuo [tuhtþe ÷t¾ ò‚™t Œun ÄÞto Au, ‚u Ëðo™wk Ë„…ý Ëh¾wk òýðwk
y™u ‚u Ë„tk™wk fÕÞtý EåAðwk ‚tu Ëðo™wk EåAðwk y™u yt {™w»Þ Œun{tk
ytÔÞt íÞthu [tuhtþe ÷t¾ ò‚™tk su {tƒt… ‚u y¿tt™u fhe™u ðeËGttO Au,
‚u{ yt {™w»Þ þheh™tk su {tƒt… Au ‚u{™u ¿tt™u fhe™u rðËthe Œuðtk y™u
y{thu ‚tu ftuE Ë„tk ËkƒkÄe ËtÚtu nu‚ ™Úte ‚Útt y{the Ëuðt fh‚t ntuÞ
™u ‚u™t ÓŒÞ{tk òu …h{uïh™e ¼Âõ‚ ™ ntuÞ ‚tu ‚u W…h nu‚ fheyu ‚tu
…ý ™ ÚttÞ y™u òu ™thŒS suðtu „wýðt™ ntuÞ ™u ‚u™u ¼„ðt™™e
¼Âõ‚ Lt ntuÞ ‚tu ‚u y{™u ™ „{u y™u su™t ÓŒÞ{tk ¼„ðt™™e ¼Âõ‚
ntuÞ ™u yu{ Ë{s‚tu ntuÞ su, ‘suðt2 «„x ¼„ðt™ …]Úðe W…h rðhtsu
Au y™u suðt3 ‚u ¼„ðt™™t ¼õ‚ ¼„ðt™™e Ë{e…u rðhtsu Au ‚uðt ™u
‚uðt s4 ßÞthu ytíÞkr‚f «÷Þ ÚttÞ Au íÞthu …ý hnu Au’ y™u ‘yt ¼„ðt™
™u ¼„ðt™™t ¼õ‚ ‚u ËŒt Ëtfth s Au’ yu{ Ë{s‚tu ntuÞ y™u „{u
‚uðt ðuŒtkr‚™t5 „úkÚt Ëtk¼¤u …ý ¼„ðt™ ™u ¼„ðt™™t ¼õ‚™u r™htfth
Ë{su s ™rn y™u yu{ òýu su, ‘yu ¼„ðt™ rð™t ƒeòu ftuE s„‚™tu
f‚to Au s ™nª’ y™u yu{ òýu su, ‘¼„ðt™ rð™t Ëqfwk …tkŒzwk …ý Vhðt™u
Ë{Úto ™Úte.’ yuðe su™u ¼„ðt™™u rð»tu Ëtfth…ýt™e ÿZ «‚er‚ ntuÞ ™u
‚u suðtu ‚uðtu ntuÞ6 ‚tu …ý yu y{™u „{u Au y™u yu™u {tÚtu ft¤, f{o
™u {tÞt ‚u™tu nwf{ ™Úte y™u òu yu™u Œkz Œuðtu ntuÞ ‚tu ¼„ðt™ …tu‚u
Œu Au, …ý ƒeò ftuE™tu7 yu™u {tÚtu nwf{ ™Úte y™u yuðe r™ct ™ ntuÞ
1. sz þhehtrŒfÚte rð÷ûtý 3. Ëtfth. 6. ÷tirff ÿÂüyu
ËÂå[Œt™kŒ…ýu. 4. Ëtfth s. {kŒƒwÂØ™tu.
2. Ëtfth. 5. þw»f ¿ttr™yu fhu÷t. 7. Þ{hts suðt.
 „.«.37-38 79
™u ‚u òu íÞt„ðihtøÞu Þwõ‚ ntuÞ ‚tu …ý ‚u™tu y{tht yk‚h{tk ¼th ytðu
™rn y™u su™t ÓŒÞ{tk ¼„ðt™™e yuðe r™ct y[¤ ntuÞ ™u ‚u „{u
‚ux÷tk þtMºt Ëtk¼¤u yÚtðt „{u ‚u™tu Ëk„ fhu ‚tu …ý …tu‚t™u su ¼„ðt™™t
Ëtfth…ýt™e r™ct Au ‚u x¤u ™rn y™u ‚us™t ®ƒƒ1 suðt r™htfth
¼„ðt™™u ftuE rŒðË Ë{su s ™rn, yuðe r™ctðt¤tu su Ëk‚ Au ‚u™t
…„™e hs™u ‚tu y{u …ý {tÚtu [Ztðeyu Aeyu y™u ‚u™u Œw¾ð‚t Útft
{™{tk ƒeyu Aeyu y™u ‚u™tk Œþo™™u …ý EåAeyu Aeyu y™u yuðe
r™ct rð™t™t su Sð Au ‚u …tu‚t™t ËtÄ™™u ƒ¤u fhe™u …tu‚t™wk fÕÞtý
EåAu Au, …ý yuðt …h{uïh™t «‚t…u fhe™u …tu‚t™wk fÕÞtý EåA‚t ™Úte.
yuðt su sz{r‚ðt¤t …wY»t Au ‚u ‚tu su{ ™tð rð™t …tu‚t™t ƒtnwƒ¤u fhe™u
Ë{wÿ ‚hðt™u EåAu ‚uðt {q¾o Au y™u su yuðt ¼„ðt™™u «‚t…u fhe™u …tu‚t™wk
fÕÞtý EåAu Au ‚u ‚tu su{ ™tð{tk ƒuËe™u Ë{wÿ ‚hðt™u EåAu yuðt ztÌtt
Au y™u yuðt su ¼„ðt™™t MðY…™t ¿tt™ðt¤t Au ‚u Ëðuo Œun™u {qfe™u
¼„ðt™™t Ät{{tk [i‚LÞ™e s {qŠ‚ ÚtE™u ¼„ðt™™e nsqh{tk hnu Au
y™u yuðe r™ct su™u ™ ntuÞ ™u ‚uýu ƒeòk ËtÄ™ òu fÞtO ntuÞ ‚tu ‚u
ƒeò Œuð‚t™t ÷tuf{tk hnu Au y™u su yuðt ÞÚttÚto ¼„ðt™™t ¼õ‚ Au
‚u™wk Œþo™ ‚tu ¼„ðt™™t Œþo™‚wÕÞ Au y™u yu™tk Œþo™u fhe™u y™k‚
…r‚‚ Sð™tu WØth ÚttÞ Au yuðt yu {tuxt Au.” yuðe he‚u ðt‚to fhe™u
©eS{nthtsu fÌtwk su, “fe‚o™ ƒtu÷tu.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T „Zzt «Út{™wk > >37 >>

ð[™t{]‚ 38 : ðrýf™t ™t{™wk Index

*ËkÔtítT 1876Ltt Btnt ËwrŒ 1 ÃtzÔttLtu rŒÔtË ©eSBtnthts ©e øtZzt

BtæGtu ŒtŒtÏttåthLtt ŒhçtthBttk ËtksLtu ËBtu Îttuz~tt¤Lte ytuËheyu øttŒÕtwk
LtkÏttÔteLtu rÔthtsBttLt nítt Ltu Ätu¤tu ÏtuË ÃtnuGttuo níttu Ltu BttÚtu htítt AuztLttu
Ätu¤tu VUxtu çttkæGttu níttu Ltu ŒturhGttLtwk ykøthÏtwk ÃtnuGtwO nítwk Ltu Ätu¤tu åttuVt¤
ytuZâtu níttu yLtu ÃttuíttLtt BtwÏtth®ÔtŒLte ytøt¤ ËtÄw ítÚtt Œu~tŒu~tLtt
nrhÇtõítLte ËÇtt ÇthtELtu çtuXe níte.
*ð[. 38, ‚the¾ : 16-1-1820, Ëtu{ðth 1. ‚us™tu Ë{qn.
 80 „.«.38
‚u Ë{u ©eS{nthts Ëðo nrh¼õ‚ Ët{wk òuE™u ÍtÍeðth rð[the hÌtt
y™u …Ae yu{ ƒtuÕÞt su, “Ëtk¼¤tu ðt‚ fheyu Aeyu su, su ËíËk„e ntuÞ
‚u™u ßÞtkÚte …tu‚t™u ËíËk„ ÚtÞtu ntuÞ íÞtkÚte …tu‚t™t {™™tu ‚…tË fhðtu
su, ‘«Út{™t ð»to{tk {tÁk {™ ytðwk n‚wk ™u …Ae ytðwk n‚wk y™u ytx÷e
¼„ðt™™e ðtË™t n‚e ™u ytx÷e s„‚™e n‚e.’ yu{ ð»ttuoð»to™tu Ëhðt¤tu
rð[tÞto fhðtu y™u …tu‚t™t {™{tk sux÷e s„‚™e ðtË™t ƒtfe hne „E
ntuÞ ‚u™u Úttuzu Úttuzu r™hk‚h xt¤ðe y™u yu{ rð[thu ™rn ™u ƒÄe ¼u„e
fhu ‚tu ‚u ðtË™t yu™e x¤u ™rn; su{ ðrýf™u ½uh ™t{wk fÞwO ntuÞ ‚u
òu Btrn™t-{rn™t™wk r™hk‚h åtwftÔte ŒEyu íttu Œuíttk fXÛt Lt Ãtzu Ltu Ôt»to
ŒntztLtwk Çtuøtwk fheyu íttu ytÃtÔtwk çtnw fXÛt Ãtzu, ítuBt rLthkíth rð[th fhðtu
y™u {™ Au ‚u s„‚™e ðtË™tyu fhe™u ðËtýwk Au, su{ Vw÷u fhe™u r‚÷
ðËtÞ1 Au ‚u{ {™™u ¼„ðt™™tk su [rhºt, ‚u™wk su {rn{tyu Ërn‚ r™íÞ
M{hý; ‚u Y… Vq÷™u rð»tu ðtËðwk y™u ¼„ðt™™tk [rhºtY… ò¤t™u rð»tu
{™™u ½qk[ðe {u÷ðwk ™u ¼„ðt™™t ½tx {™{tk fÞto fhðt. yuf þBÞtu
™u ƒeòu fhðtu, ƒeòu þBÞtu ™u ºteòu fhðtu, yu{ ™u yu{ {™™u ™ðÁk
hnuðt Œuðwk ™rn’’ yu{ fne™u …Ae ¼q‚™wk ÿütk‚ rðM‚the™u fne Œu¾tzâwk
™u …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “yuðe he‚u ¼„ðt™™tk su [rhºt ‚Útt
ðt‚to ‚Útt Œþo™; ‚u yuf rŒðË™tk òu Ëk¼thðt {tkzu ‚tu ‚u™tu …th ™ ytðu,
‚tu ËíËk„ ÚtÞtk ‚tu Œþ …kŒh ð»to ÚtÞtk ntuÞ ‚u yu™tu ‚tu …th s ™ ytÔtu
y™u ‚u yuðe he‚u Ëk¼thðtk su, ‘yt „t{{tk ytðe he‚u {nthts ‚Útt
…h{nkË™e ˼t ÚtE y™u ytðe he‚u {nthts™e …qò ÚtE ™u ytðe he‚u
ðt‚to ÚtE’ EíÞtrŒf su ¼„ðt™™tk [rhºt, ‚u™u ðthkðth Ëk¼thðtk y™u su
ÍtÍwk ™ Ë{s‚tu ntuÞ ‚u™u ‚tu yu{ fhðwk yus ©uc W…tÞ Au, yu suðtu
ƒeòu ™Úte. íÞthu ‚{u fnuþtu su, ‘yL™ Úttuzwk ¾tEyu ‚Útt ½ýt W…ðtË
fheyu’ ‚tu ‚u y{u fnu‚t ™Úte. yu ‚tu su{ su™tk r™Þ{ fÌttk Au ‚u «{týu
ËtÄthý…ýu hnuðwk y™u fhðt™wk ‚tu yt y{u ‚{™u fÌtwk ítu Au y™u y{u
‚tu yu{ {tLÞwk Au su, {™ r™ðtoËr™f òuEyu y™u Œunu fhe™u „{u ‚ux÷e
«ð]r‚ ntuÞ ™u ‚u™wk {™ òu þwØ Au ‚tu ‚u™wk yr‚ ¼qkzwk ÚttÞ ™rn
1. yuf «r¢Þt îtht Vq÷™tu Ëw„kÄ ‚÷{tk yÚtðt ¼„ðt™™t [rhºt™e ËwðtË r™hk‚h M{hý îtht
‚u÷{tk W‚the™u y¥th ƒ™tðtÞ Au. ‚u{ {™{tk W‚thðe.
 „.«.38 81
y™u ƒtnuh ÷tuf{tk ‚tu ítu «Ôt]r¥tÔtt¤tLtwk Çtqkzt suÔtwk sÛttGt yLtu suLtu BtLtBttk
ÔttËLtt ntuGt Ltu ítu çttnuh Ëthe ÃtuXu rLtÔt]r¥tÃthtGtÛt Ôtítoíttu ntuGt íttu ítuLtwk
çttnuh ÕttufBttk íttu Ëthwk sýtÞ …ý ‚u™t Sð™wk yr‚ ¼qkzwk ÚttÞ, fu{ su
{wðt xtýu ‚tu suðt {™{tk ËkfÕ… ntuÞ ‚uðt MVwhe ytðu. su{ ¼h‚S™u
yk‚ft¤{tk {]„™wk ƒt¤f MVwhe ytÔÞwk íÞthu ‚u {]„™u ytfthu ÚtE „Þt
y™u «Út{ htßÞ {uÕÞwk n‚wk, ™u É»t¼Œu𠼄ðt™ ‚tu …tu‚t™t ƒt… n‚t
‚tu …ý yu{ ÚtÞwk; {txu {™u fhe™u r™ðtoËr™f hnuðwk yu y{thtu {‚
Au y™u su W…ðtË fhðt ‚uýu fhe™u Œun Œwƒo¤ ÚttÞ íÞthu {™ Œwƒo¤
ÚttÞ ‚tu ¾Ák …ý ßÞthu Œun …wü ÚttÞ; íÞthu ð¤e {™ …wü ÚttÞ. {txu
Œunu fhe™u íÞt„ ™u {™u fhe™u íÞt„ yu ƒu ¼u¤t òuEyu y™u su™u {™{tk
¼„ðt™™t ½tx Út‚t ntuÞ ™u s„‚™t ½tx ™ Út‚t ntuÞ ‚u yt…ýt
ËíËk„{tk {tuxuhtu Au y™u yuðtu su ™ ntuÞ ‚u ™t™uhtu Au y™u „]nMÚt
ntuÞ ‚u™u …ý Œunu fhe™u ÔÞðnth fhðtu ™u {™u fhe™u ‚tu íÞt„e™e
…uXu s r™ðtoËr™f hnuðwk ™u ¼„ðt™™wk ®[‚ð™ fhðwk ™u ÔÞðnth ‚tu
¼„ðt™™u ð[™u fhe™u ht¾ðtu y™u {™™tu íÞt„ Ët[tu ™ ntuÞ ‚tu s™f
suðt htò n‚t ‚u htßÞ fh‚t, ™u {™ ‚tu {tuxt Þtu„uïh™t suðwk n‚wk,
‚u {txu {™u fhe™u su íÞt„ ‚u s Xef Au y™u su …tu‚t™t {™{tk ¼qkzt
½tx Út‚t ntuÞ ‚u fnuðt, …ý ‘su{ fq‚ht™wk {q¾ fq‚htu [tkxu’ ‚Útt Ë…o™u
½uh …htuýtu Ët… {w¾ [txe™u ð¤eÞtu yt…’ ‚Útt htkze™u …tËu ËwðtrË™e 1
Mºte òÞ íÞthu ‚u fnu su, ‘ytð ƒtE nwk suðe ‚wk …ý Útt’ ‚u{ …tu‚t™e
…uXu su™u ¼qkzt ½tx Út‚t ntuÞ ‚u™e yt„¤ su ½tx fnuðtu ‚u ‚tu yt ÿütk‚
ŒeÄtk yu{2 Au; {txu ½tx fu™u fnuðtu ? ‚tu su™t {™{tk ftuE rŒðË
s„‚™tu ¼qkztu ½tx ™ Út‚tu ntuÞ yuðtu ƒr¤Þtu ntuÞ ‚u™e yt„¤ fnuðtu
y™u yu{ ½tx ™ ÚttÞ yuðt …ý ½ýt ntuÞ ‚u{tkÚte …ý yuðt™u ½tx fnuðtu
su, ‚u ½tx™u Ëtk¼¤e™u ‚u ½tx W…h ðt‚ fhu, ‚u ßÞtk ËwÄe ‚u fnu™tht™tu
½tx x¤e Lt òÞ íÞtk ËwÄe ƒuX‚tu-WX‚tu, ¾t‚tu-…e‚tu Ëðo r¢Þt{tk ðt‚
fÞto fhu y™u ‚u™t ½tx xtéÞt{tk fuðe [tz ntuÞ ‚tu su{ …tu‚t™t ½tx™u
xtéÞt™e [tz ntuÞ ‚uðe ntuÞ, yuðt yt„¤ ½tx fnuðtu y™u su™e yt„¤
½tx fneyu ™u ‚u ytðe he‚u ðt‚ ‚tu ™ fhu ™u …tu‚u yt¤Ëw ntuÞ ‚tu
1. ËÄðt. 2. ½tx xt¤ðt™u ƒŒ÷u ðÄu.
 82 „.«.38
þtu Ë{tË ÚttÞ ? {txu yuðe he‚u …tu‚t™t {™™tu ½tx fne™u ‚u ½tx™u
xt¤e ™t¾e™u …tu‚t™t {™™u rð»tu fu𤠼„ðt™™t ½tx fÞto fhðt ™u
s„‚™t Ëw¾Úte r™ðtoËr™f Útðwk y™u yuftŒþe™tu W…ðtË fhðtu ‚u™wk þwk
÷ûtý Au ? ‚tu Œþ ErLÿÞtu ™u yr„Þth{wk {™, ‚u{™u …tu‚…tu‚t™t rð»tÞ{tkÚte
ftZe™u ¼„ðt™{tk òuzðtk ‚u™u yuftŒþe™wk ðú‚ fÞwO fnuðtÞ y™u yuðwk ðú‚
‚tu ¼„ðt™™t ¼õ‚™u r™hk‚h fhðwk y™u yuðe he‚u su™wk {™ r™ðtoËr™f
™ ntuÞ ™u Œunu fhe™u ‚u ðú‚-‚… fhu ‚tu …ý ‚u™wk yr‚þÞ Ëthwk Út‚wk ™Úte.
{txu su ¼„ðt™™tu ¼õ‚ ntuÞ ‚u™u …tu‚…tu‚t™t Ä{o{tk hne™u ‚u ¼„ðt™™wk
{tntíBÞ Ë{S™u …tu‚t™t {™™u r™ðtoËr™f fhðt™tu r™íÞu yÇÞtË ht¾ðtu,”
yu{ ðt‚to fhe.
y™u ð¤e ©eS{nthtsu ƒeS ðt‚to fhe su, “Ët[tu íÞt„e fu™u
fneyu ? ‚tu su …ŒtÚto™tu íÞt„ fÞtuo ‚u™tu …tAtu ftuE rŒðË {™{tk
ËkfÕ… …ý ™ ÚttÞ. su{ rðüt™tu íÞt„ fÞtuo Au ‚u™tu …tAtu ËkfÕ…
Út‚tu ™Úte; ‚u{ ËkfÕ… ™ ÚttÞ. íÞtk þwfS «íÞu ™thŒS™tu fnu÷tu &÷tuf
Óæ’’ 1 y™u yu &÷tuf™wk ntŒo yu Au su, ‘yuf ytí{t
Au su, ‘yÄæÁæ Šæ}æü } æŠæ}æZ Óæ
rð™tk ƒeòk su su …ŒtÚto Au ‚u™tu íÞt„ fhe™u, fuð¤ ytí{t…ýu ð‚oðwk ™u
¼„ðt™™e W…tË™t fhðe’ ‚u™u …qhtu íÞt„e fneyu y™u su „]nMÚt nrh¼õ‚
ntuÞ ‚u ‚tu su{ s™f htòyu fÌtwk su, ‘yt {the r{rÚt÷t ™„he ƒ¤u Au
…ý ‚u{tk ftkE {tÁk ƒ¤‚wk ™Úte’ íÞtk &÷tuf Au su :- “ç}æçƒHæ²æ¢ Ðí Π茄æ²æ¢
Ý }æï Îsç„ çÜU@Ý” 2 yu{ Ë{su ™u „]n{tk hnu‚tu ntuÞ ‚u „]nMÚt nrh¼õ‚
¾htu fnuðtÞ y™u yuðe he‚™tu su íÞt„e ™ ntuÞ ™u yuðe he‚™tu su „]nMÚt
™ ntuÞ ‚u ‚tu «tf]‚ ¼õ‚ fnuðtÞ y™u {tuhu3 fÌttu yuðtu su ntuÞ ‚u ‚tu
yuftkr‚f ¼õ‚ fnuðtÞ.” yuðe he‚u ðt‚to fhe.
…Ae {tuxt ytí{t™kŒ MÔttBteyu ©eS{nthts™u «&™ …qAâtu su, “Œun,
ErLÿÞtu ‚Útt yk‚:fhý ‚Útt Œuð‚t; ‚uÚte swŒtu su Sðtí{t ‚u™wk Y… fuðe
he‚u Au ?” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “Úttuztf{tk yu™tu W¥th fheyu
Aeyu su, “Œun ™u ErLÿÞtrŒf™t MðY…™tu su ðõ‚t ‚u Ëðuo™t MðY…™u swŒwk-
swŒwk fhe™u ©tu‚t™u Ë{òðu Au. ‚u su Ë{òð™thtu ðõ‚t ‚u ŒuntrŒf Ëðo™t
1. {nt¼th‚ þtk r ‚…ðo 12/17/18 2. {nt¼th‚ þtk r ‚…ðo 316/40
 „.«.38-39 83
«{tý™tu fh™thtu Au ™u òý™thtu Au ™u yu ËðuoÚte swŒtu Au yu™u s Sð
fneyu y™u su ©tu‚t Au ‚u ŒuntrŒf™tk Y…™u swŒtk swŒtk Ë{su Au ™u yu™wk
«{tý fhu Au ™u yu™u òýu Au ™u yu ËðoÚte swŒtu Au yu™u s Sð fneyu
yuðe1 he‚u Sð™t MðY…™u Ë{sðt™e he‚ Au.” yuðe he‚u ðt‚to fhe.
>> Er‚ ð[™t{]‚{T „Zzt «Út{™wk >> 38 >>

ð[™t{]‚ 39 : ËrðfÕ… r™ŠðfÕ… ÂMÚtr‚ðt¤t™wk Index

*Ëkð‚T 1876™t {ntËwŒe 3 ºtes™u rŒðË ©eS {nths ©e„Zzt
{æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk ©eðtËwŒuð™thtÞý™t {krŒh™e yt„¤ Õtªƒzt™t
ð]ût nuXu ytuxt W…h Ztur÷Þtu Z¤tðe™u rðhts{t™ n‚t ™u Ätu¤tu ¾uË …nuÞtuo
n‚tu ™u Ätu¤e [tŒh ytuZe n‚e ™u {tÚtu Ätu¤e …t½ ƒtkÄe n‚e ™u …e¤tk
…w»…™t ‚tuht …t½{tk ÷xf‚t n‚t ™u ft™ W…h Ätu¤tk ™u …e¤tk …w»…™tk
„wåA ¾tuMÞtk n‚t ™u fkX{tk …e¤tk …w»…™t nth …nuÞto n‚t ™u …tu‚t™t
{w¾th®ðŒ™e yt„¤ Ëðuo {wr™ ‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u
ƒuXe n‚e.
…Ae ©eS{nthtsu yuf ðuŒtk‚e2 ƒútñý ytÔÞtu n‚tu ‚u™u «&™ …qAâtu
su, “‚{u yuf ƒúñ™wk «r‚…tŒ™ fhtu Atu ™u ‚u rð™t su Sð, Eïh, {tÞt
y™u s„‚ ‚Útt ðuŒ, þtMºt, …whtý ‚u Ëðuo™u r{ÚÞt3 fntu Atu, yu ðt‚
y{™u Ë{ò‚e ™Úte ‚Útt {tLÞt{tk ytð‚e ™Úte, {txu ‚{™u …qAeyu Aeyu
‚u™tu W¥th fhtu, ‚u ðuŒ, þtMºt, …whtý, M{]r‚4 y™u Er‚ntË5 ‚u™e ËtÏÞu6
fhe™u fhtu, …ý ftuEf fÂÕ…‚ „úkÚt™u ð[™u fhe™u fhþtu ‚tu y{u ‚u™u
* ð[. 39, ‚the¾ : 18-1-1820, ƒwÄðth ù‹²æï ù Ý‹²¨æ{Ý: J çÝy²æï òæÐè Ðí ç „ÿæï ~ æ}ææy}ææ
1. Œun, ErLÿÞtu,{™, «tý y™u ƒwÂØ ytrŒf™t ¿tt‚t, ç|æóæ: S±„: ¨é¶è JJ EíÞtrŒ. ytx÷wk s ‚tí…Þo Au.
«{t‚t, ÿüt, ©tu‚t, ðõ‚t, ½út‚t, {L‚t, ƒtuØt y™u 2. …hƒúñ™u r™htfth y™u r™„woý…ýu «r‚…tŒ™
f‚to…ýu su sýtÞ Au ‚u Sðí{t Au. ‚uðt «fthÚte s fh™tht þw»f¿tt™e™u ðuŒtL‚e þçŒÚte Ëkfu‚ fhu÷tu
ŒuntrŒÚte ytí{t swŒtu òýe þftÞ Au y™u ‚u™wk Y… òýðtu
…ý ‚u s Au. ‚u ©wr‚M{]r‚{tk fÌtwk Au - ¥ƒ ²æï ±ïÎï΢ 3. Ae…÷t{tk [tkŒe™tu yt¼tË ÚttÞ Au ‚u{. yt¼trË‚-
ç…Íæí æ ‡æèç„ ¨ ¥æy}ææ »¯ çã Îí C æ Ÿææï „ æ ڨ粄æ ð]Útt.
Íæíæ„æ }æ‹„æ Ïææïhæ ÜU„æü 籿ææÝæy}ææ ÐéL¯:- §Î¢ àæÚèÚ¢ 4. Ä{oþt†
ÜUæñ‹„² ! ÿæï~æç}æy²ç|æ{貄ï J »„læï ±ïçœæ „¢}æ Ðíæãé: 5. {nt¼th‚.
ÿæï ~ æ¿æ §ç„ „çmÎ: JJ Îï ã ï ç ‹Îí ² }æÝ: Ðí æ ‡æ{è|²æï - 6. «{tý xtkfe™u
 84 „.«.39
™rn {t™eyu y™u òu ÔÞtËS™u ð[™u fhe™u fhþtu, ‚tu y{tht {tLÞt{tk
ytðþu, fu{ su y{thu ÔÞtËS™t ð[™{tk ÿZ «‚er‚ Au.” …Ae ‚u ðuŒtkr‚yu
½ýef «fth™e ÞwÂõ‚Þtu ÷tðe™u W¥th fhðt {tkzâtu …ý ©eS{nthtsu ‚u{tk
ytþkft fhe, {txu ‚u «&™™wk Ë{tÄt™ ÚtÞwk ™rn. …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt
su, “Ëtk¼¤tu, yu «&™™tu W¥th y{u fheyuu Aeyu su, yu ‚tu …h{uïh™u
¼S™u ÚtÞt su {wõ‚ ‚u™e ÂMÚtr‚™t ƒu ¼uŒ Au. su{ {uÁ …ðo‚ W…h Q¼t
su …wY»t, ‚u su ‚u {uÁ Útfe ytuht su Ëðuo …ðo‚ ‚Útt Ëðuo ð]ût ‚Útt ‚u
…ðo‚-ð]ût™wk ytÄth su …]Úðe™wk ‚¤ ‚u Ëðuo™u …]ÚtfT …]Útõ…ýu Œu¾u Au; ‚u{
ËrðfÕ… Ë{trÄðt¤t su ¿tt™e {wõ‚ ‚u su ‚u Sð, Eïh, {tÞt ‚Útt
yu{™tu ytÄth su ƒúñ yu Ëðuo™u …]ÚtfT …]Útõ…ýu Œu¾u Au y™u ð¤e
su{ ÷tuft÷tuf …ðo‚ W…h Q¼t su …wY»t, ‚u su ‚u yu ÷tuft÷tuf …ðo‚Úte
ytuht su …ðo‚ ‚Útt ð]ût ‚u Ëðuo™u yuf …]ÚðeY…u s Œu¾u Au …ý …]ÚtfT …]ÚtfT…ýu
™Úte Œu¾‚t, ‚u{ r™ðofÕ… Ë{trÄðt¤t su {ntBtwõ‚ ‚u su ‚u Sð, Eïh
y™u {tÞt ‚u™u yuf ƒúñY…u fhe™u s Œu¾u Au …ý …]Útõ…ýu ™Úte Œu¾‚t,
yuðe he‚u ƒu «fth™e ÂMÚtr‚ðt¤t {wõ‚ Au, ‚u™e ÂMÚtr‚™u Þtu„u fhe™u yu
Ëðuo™wk ËíÞ…ýwk fnuðtÞ Au ™u yËíÞ…ýwk fnuðtÞ Au y™u ËrðfÕ…
ÂMÚtr‚ðt¤t™tk ð[™ ðuŒ, þtMºt, …whtýtrŒf{tk ytðu Au, ‚u yu Ëðuo™u ËíÞ
fnu Au y™u r™ŠðfÕ… ÂMÚtr‚ðt¤t™tk su ð[™, ‚u yu Ëðuo™u yËíÞ fnu
Au, …ý ftkE yu Ëðuo yËíÞ ™Úte, yu ‚tu yu™u r™ŠðfÕ… ÂMÚtr‚™u ƒ¤u
fhe™u Œu¾t‚tk ™Úte, {txu yËíÞ fnu Au y™u ð¤e su{ ËqÞo™t hÚt{tk su
ƒuXt ntuÞ ‚u™u ht‚ ™Úte …ý su …]Úðe W…h hÌtt Au ‚u™u htrºt-rŒðË
Au, ‚u{ r™ŠðfÕ… ÂMÚtr‚ðt¤t™u {‚u yu Ëðuo Au ™rn, …ý ƒeò™u {‚u ‚tu
yu Ëðuo Au y™u ytðe he‚u ƒúñr™Y…ý fhu ‚tu þtMºt™tk ð[™{tk …qðto…h
ƒtÄ ™ ytðu ™u yu{ ™ fhu ‚tu …qðto…h ƒtÄ ytðu. ‚u ƒtÄ™u ‚tu Ë{s‚tu
™ ntuÞ ‚Útt yuðe he‚™e ÂMÚtr‚™u …ý ™ …tBÞtu ntuÞ ™u fuð¤ þtMºt{tkÚte
þe¾e™u ð[™{tºtu fhe™u yuf ƒúñ…ýt™wk «r‚…tŒ™ fh‚tu ntuÞ ™u „wÁ,
rþ»Þ, Sð, Eïh, {tÞt, s„‚ ‚Útt ðuŒ, …whtý, þtMºt yu Ëðuo™u fÂÕ…‚
fnu‚tu ntuÞ, ‚u ‚tu {nt{q¾o Au ™u yk‚u ™thfe ÚttÞ Au.” yu{ fne™u ƒtuÕÞt
su, “yt y{u ðt‚to fhe ‚u{tk ‚{™u ytþkft Út‚e ntuÞ ‚tu ƒtu÷tu ?” íÞthu
‚u ðuŒtk‚e ƒútñý ƒtuÕÞtu su, “nu {nthts ! nu «¼tu ! nu Mðtr{™T! ‚{u
 „.«.39-40 85
‚tu …h{uïh Atu y™u s„‚™t õÕÞtý™u yÚtuo «„x ÚtÞt Atu ‚u ‚{u su W¥th
fÞtuo ‚u ÞÚttÚto Au; yu{tk ytþkft™tu {t„ ™Úte.” yu{ fne™u yr‚ «ËL™
ÚtÞtu y™u …tu‚t™e su yýË{sý ‚u™tu íÞt„ fhe™u ©eS{nthts™tu ytr©‚
ÚtÞtu.
>> Er‚ ð[™t{]‚{T „Zzt «Út{™wk >> 39 >>

ð[™t{]‚ 40 : ËrðfÕ…, r™ŠðfÕ… Ë{trÄ™wk Index

*Ëkð‚T 1876™t {nt ËwrŒ 4 [tuÚt™u rŒðË «t‚:ft¤u ©eS{nthts
©e„Zzt {æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk ©eðtËwŒuð™thtÞý™t {krŒh™e yt„¤
÷ªƒzt™t ð]ût™e nuXu Ztur÷Þt W…h rðhts{t™ n‚t ™u Ätu¤tu ¾uË …nuÞtuo
n‚tu ™u Ätu¤e [tŒh ytuZe n‚e ™u {tÚtu Ätu¤e …t½ ƒtkÄe n‚e ™u …t½™u
rð»tu …e¤tk …w»…™tu ‚tuhtu ÷xf‚tu n‚tu ™u fkX™u rð»tu …e¤tk …w»…™tu nth
…nuÞtuo n‚tu ™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ Ëðo {wr™ ‚Útt ŒuþŒuþ™t
nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe n‚e.
…Ae ©eS{nthts™u {wõ‚t™kŒ Mðt{eyu «&™ …qAâtu su, “nu {nthts
! ËrðfÕ… Ë{trÄ ‚u fu™u fneyu ™u r™ŠðfÕ… Ë{trÄ ‚u fu™u fneyu ?”
íÞthu ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “su™u ¼„ðt™™t MðY…{tk ÂMÚtr‚ ÚtE ntuÞ
‚u™u yþw¼ ðtË™t ‚tu ™ ntuÞ ™u þw¼ ðtË™t hne ntuÞ su, ‘nwk ™thŒ,
Ë™ftrŒf ™u þwfS ‚u suðtu Úttô yÚtðt ™h™thtÞý™t yt©{{tk sE™u
‚u yt©{™t {wr™ ¼u¤tu hne™u ‚… fÁk yÚtðt ïu‚îe…{tk sE™u ‚… fhe™u
ïu‚{wõ‚ suðtu Úttô.’ yuðe he‚™tu su™u rðfÕ… hnu‚tu ntuÞ ‚u™u ËrðfÕ…
Ë{trÄðt¤tu fneyu y™u su™u yuðe he‚™tu rðfÕ… ™ ntuÞ ™u yûthƒúñ™t
ËtÄBÞo…ýt™u …t{e™u fu𤠼„ðt™™e {qŠ‚™u rð»tus r™{ø™ hnu‚tu ntuÞ
‚u™u r™ŠðfÕ… Ë{trÄðt¤tu fneyu.”
…Ae ð¤e {wõ‚t™kŒ Mðt{eyu «&™ …qAâtu su, “nu {nthts! ¼Âõ‚{tk
y™u W…tË™t{tk ‚u þtu ¼uŒ Au ?” íÞthu ©eS{nthts ƒtuÕÞtk su
1
Ÿæ±‡æ¢ ÜUè„ü Ý ¢ ç±c‡ææï : S}æÚ‡æ¢ ÐæÎ¨ï ± Ý}æì J
¥™ü Ý ¢ ±‹ÎÝ¢ ÎæS²¢ ¨w²}ææy}æçݱï Î Ý}æ Ý}æìì J
*ð[. 40, ‚t. 19-1-1820, „wÁðth ŒtËíð, ˾t y™u ytí{r™ðuŒ™ yt ™ð «fth™e
(1) ©ðý, fe‚o™, M{hý, …tŒËuð™, y[o™, ðkŒ™, ¼Âõ‚ Au. -¼t„. 7/5/3
 86 „.«.40-41
yuðe he‚u1 ™ð «fthu fhe™u su ¼„ðt™™u ¼sðt, ‚u™u ¼Âõ‚ fneyu.
y™u W…tË™t ‚tu ‚u™u fneyu su, ¼„ðt™™t MðY…™u rð»tu ËŒt Ëtfth…ýt™e
ÿZ r™ct ntuÞ ™u …tu‚u su ¼s™™tu fh™thtu ‚u ƒúñY… ÚttÞ ‚tu …ý ‚u
r™ct òÞ s ™rn y™u „{u ‚uðt r™htfth «r‚…tŒ™™t „úkÚt™u Ëtk¼¤u
‚tu …ý ¼„ðt™™t MðY…™u ËŒt Ëtfth s Ë{su y™u þtMºt™u rð»tu „{u
‚uðe ðt‚ ytðu …ý …tu‚u ¼„ðt™™t Ëtfth MðY…™wk s «r‚…tŒ™ fhu …ý
…tu‚t™e W…tË™t™wk ¾kz™ Útðt Œu s ™rn yuðe he‚u su™e ÿZ Ë{sý
ntuÞ ‚u™u W…tË™tðt¤tu fneyu.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T „Zzt «Út{™wk >> 40 >>

ð[™t{]‚ 41 : »ÜUæï ù 㢠Ïæãé S ²æ}æì ™wk Index

*Ëkð‚ 1876™t {nt ËwrŒ 5-…k[{e™u rŒðË Ëtks™u Ë{u ©eS{nthts
©e„Zzt {æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk ©eðtËwŒuð™thtÞý™t {krŒh™u Ë{e…u
÷ªƒzt ‚¤u [tu‚ht W…h Ztur÷Þuu rðhts{t™ n‚t ™u Ëðuo Ätu¤tk ðMºt Äthý
fÞtO n‚t ™u …e¤tk …w»…™t nth …nuÞto n‚t ™u …e¤tk …w»…™tk „wåA ft™
W…h ÄtÞto n‚tk ™u …t½™u rð»tu …e¤tk …w»…™t ‚tuht ÷xf‚t {qõÞt n‚t
™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ {wr™ ‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e ˼t
¼htE™u ƒuXe n‚e.
…Ae ©eS{nthts ƒtu Õ Þt su , “«&™-W¥th fhtu . ” …Ae
»ÜUæï ù 㢠Ïæãé S ²æ¢ Ðí … æ²ï ² ’ 2 yu
™]®Ënt™kŒMðt{eyu …qAâwk su, “nu {nthts ! ‘»ÜUæï
su ©wr‚ ‚u™tu su yÚto ‚u™u s„‚{tk su fux÷tf …krz‚ Au ‚Útt ðuŒtk‚e Au
‚u yu{ Ë{su Au su, ‘«÷Þft¤™u rð»tu su yuf ¼„ðt™ n‚t ‚u s …tu‚t™e
EåAtyu fhe™u Ë]rüft¤u3 Ëðo Sð Eïh Y…u ÚtÞt Au.’ ‚u yu ðt‚to ‚tu
{q¾o ntuÞ ‚u™t {tLÞt{tk ytðu ™u y{thu ‚tu ‚{thtu ytþhtu Au yux÷u yu
ðt‚™e ½uz ƒuË‚e ™Úte y™u y{u ‚tu yu{ Ë{Syu Aeyu su, ¼„ðt™ ‚tu
yåÞw‚ Au ‚u åÞðe™u Sð EïhY…u ÚttÞ ™rn, {txu yu ©wr‚™tu su yÚto
‚u ‚tu ‚{u fntu ‚tu ÞÚttÚto Ë{òÞ.” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “yu
©wr‚™tu yÚto ‚tu yu Ëðuo fhu Au yu{ ™Úte yu™tu yÚto ‚tu ƒeS he‚u Au,
* ð[. 41, ‚t. 20-1-1820, þw¢ðth 2. Atk . 6/2/3
1. «er‚…qðof. 3. …rhýt{ …t{e™u.
 „.«.41 87
‚u ðuŒM‚wr‚™t „ã{tk fÌttu Au su, “S±Üë S±Üë U „ ç±ç™~æ ²æï ç ݯé 籯çóæ± ãï „ é „ ²æ
1
„Ú„}æ„pÜUæSy²ÝH±yS±Üë U „æÝé Ü ë U ç„:” yu™tu yÚto yu{ Au su, ‘…whw»ttu¥t{¼„ðt™u
…tu‚u fhe yuðe su ™t™t «fth™e Þtur™ytu ‚u{™u rð»tu fthý…ýu yk‚Þto{eY…u
fhe™u «ðuþ fhe™u LÞq™trÄf¼tðu «ftþ fhu Au.’ ‚u™e rð„r‚ su, yûtht‚e‚
yuðt su …whw»ttu¥t{¼„ðt™ ‚u Ë]rüË{Þ™u rð»tu yûth Ët{e árü fhu Au
íÞthu ‚u yûth{tkÚte …wY»t «„x ÚtE ytðu Au. …Ae ‚u …whw»ttu¥t{ su ‚u yûth{tk
«ðuþ fhe™u …whw»t™u rð»tu «ðuþ fhu Au ™u …whw»tY…u ÚtE™u «f]r‚™u «uhu Au,
yuðe he‚u su{ su{ …whw»ttu¥t{™tu «ðuþ2 Út‚tu „Þtu ‚u{ ‚u{ Ë]rü™e «ð]r¥t
ÚtE. y™u …Ae ‚u «f]r‚-…whw»tÚtfe «Ät™…whw»t ÚtÞt y™u ‚u «Ät™…whw»tÚtfe
{n¥tíð ÚtÞwk ™u {n¥tíð Útfe ºtý «fth™tu ynkfth ÚtÞtu ™u ynkfthÚte
¼q‚, rð»tÞ, ErLÿÞtu, yk‚:fhý y™u Œuð‚t ‚u ÚtÞt ™u ‚u Útfe rðhtx
…wY»t ÚtÞt ™u ‚u™e ™tr¼f{¤{tkÚte ƒúñt ÚtÞt ™u ‚u ƒúñtÚtfe {heåÞtrŒf
«ò…r‚ ÚtÞt ™u ‚u Útfe f~Þ…«ò…r‚ ÚtÞt ™u ‚u Útfe ELÿtrŒf Œuð‚t
ÚtÞt ™u ŒiíÞ ÚtÞt y™u MÚttðh sk„{ Ëðuo Ë]rü ÚtE y™u …whw»ttu¥t{¼„ðt™
su ‚u yu Ëðuo{tk fthý…ýu yk‚Þto{eY…u «ðuþ fhe™u hÌtt Au, …ý suðt
yûth{tk Au ‚uðe he‚u …whw»t-«f]r‚{tk ™Úte ™u suðt …whw»t-«f]r¥t{tk Au ‚uðt
«Ät™…whw»t{tk ™Úte ™u suðt «Ät™…whw»t{tk Au ‚uðt {n¥t¥ðtrŒf [tuðeþ ‚¥ð{tk
™Úte. ™u suðt [tuðeþ ‚¥ð{tk Au ‚uðt rðhtx…whw»t{tk ™Úte ™u suðt rðhtx…whw»t{tk
Au ‚uðt ƒúñt{tk ™Úte ™u suðt ƒúñt{tk Au ‚uðt {heåÞtrŒf{tk ™Úte ™u suðt
{heåÞtrŒf{tk Au ‚uðt f~Þ…{tk ™Úte ™u suðt f~Þ…{tk Au ‚uðt ELÿtrŒf
Œuð‚t{tk ™Úte ™u suðt ELÿtrŒf Œuð‚t{tk Au ‚uðt {™w»Þ{tk ™Úte ™u suðt
{™w»Þ{tk Au ‚uðt …þw…ûte{tk ™Úte, yuðe he‚u …whw»ttu¥t{¼„ðt™ su ‚u
‚th‚BÞ‚tyu Ëðo{tk fthý…ýu yk‚Þto{eY…u fhe™u hÌtt Au. su{ ftc™u3
rð»tu yÂø™ hÌttu Au ‚u {tuxt ftü{tk {tuxtu yÂø™ hÌttu Au ™u ÷tkƒt ftü{tk
÷tkƒtu yÂø™ hÌttu Au ™u ðtftk ftc{tk ðtkftu yÂø™ hÌttu Au, ‚u{ yu …whw»ttu¥t{
¼„ðt™ Au ‚u su îthu sux÷wk ftÞo fhtððwk ntuÞ ‚u™u rð»tu ‚ux÷e Ët{Úteoyu
Þwõ‚ Útft hnu Au y™u yûth ™u …wY»t «f]r‚ ytãu Ëðuo™u rð»tu …whw»ttu¥t{
1. ¼t„. 10/87/26 …h{tí{t™e …w»f¤ «‚er‚ sýtÞ. “„y¨ë C ì ± æ
2. Ëðo ÔÞt…f …Á»ttu¥t{ ¼„ðt™™tu ËðoŒt ËðoðM‚w{tk „Îï ± æÝé Ð í æ ç±àæ„ì ”(s„‚ Ë]S™u ‚u{tk y™w«ðuþ
«Út{Úte s «ðuþ Au, ™ðtu ™Úte, ‚tu yt MÚt¤u fÞtuo) yu{ ©wr‚{tk fÌtwk Au.
fnu÷tu «ðuþ, Ë]Âü Ë{Þ{tk þÂõ‚ rðrþü…ýu 3. ¥çxݲüƒñÜUæï |æé±Ý¢ Ðíç±C: EíÞtrŒ ©wr‚ytu{tk yt
y™w « ðu þ òýðtu su Ú te «íÞu f Ëðo ðM‚w { tk yÚto r™Y…ý fÞtuo Au.
 88 „.«.41-42
¼„ðt™ yk‚Þto{eY…u hÌtt Au …ý …tºt™e ‚th‚BÞ‚tyu1 fhe™u Ët{Úteo{tk
‚th‚BÞ…ýwk Au.2 yuðe he‚u yuf …whw»ttu¥t{¼„ðt™ Au ‚u yk‚Þto{eY…u
fhe™u yu Ëðuo™u rð»tu «ðuþ fhe™u hÌtt Au3 …ý Sð-Eïh…ýt™u …tu‚u
…t{e™u ƒnwY… ™Úte ÚtÞt, yuðe he‚u yu ©wr‚™tu yÚto Ë{sðtu.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T „Zzt «Út{™wk >> 41 >>

ð[™t{]‚ 42 : rðrÄr™»tuÄ™wk Index

*Ëkð‚T 1876™t {nt ËwrŒ 6 AX™u rŒðË ©eS{nthts ©e„Zzt

{æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk ©eðtËwŒuð™thtÞý™t {krŒh yt„¤ rðhts{t™
n‚t y™u {tÚtu Ztur÷Þt W…h ytÚt{ýu {w¾th®ðŒu rðhts{t™ n‚t y™u {tÚtu
Ätu¤e …t½ ƒtkÄe n‚e ™u Ätu¤e [tŒh ytuZe n‚e ™u Ätu¤tu ¾uË …nuÞtuo
n‚tu ™u ƒu ft™™u W…h …e¤tk …w»…™t „wåA rðhts{t™ n‚tk y™u …tu‚t™t
{w¾th®ðŒ™e yt„¤ {wr™ ‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe
n‚e.
y™u ‚u ˼t™u rð»tu ftuEf ðuŒtk‚e ƒútñýtu …ý ytðe™u ƒuXt n‚t
‚u™u òuE™u ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “ðuŒtk‚ þtMºt™u su su ¼ýu Au ‚Útt
Ëtk¼¤u Au ‚u yu{ fnu Au su, ‘rðrÄr™»tuÄ ‚tu r{ÚÞt4 Au y™u rðrÄr™»tuÄu
fhe™u …{tÞ yuðtk su Mð„o ™u ™hf ‚u …ý r{ÚÞt Au, y™u ‚u™u …t{™thtu
su rþ»Þ ‚u …ý r{ÚÞt Au y™u „wÁ …ý r{ÚÞt Au; y™u yuf ƒúñ s
˼h ¼Þtuo Au ‚u ËíÞ Au.’ yuðe he‚u su fnu Au ‚u þwk Ë{S™u fnu‚t
nþu ? y™u Ëðuo ðuŒtk‚e™t yt[tÞo su þkfht[tÞo ‚uýu ‚tu …tu‚t™t rþ»Þ™u
Œkz-f{kz÷wk Äthý fhtÔÞtk y™u yu{ fÌtwk su, ‘¼„ðŒT„e‚t ™u rð»ýwËnMºt
™t{™tu …tX fhðtu ‚Útt rð»ýw™wk …qs™ fhðwk y™u su™u ÍtÍtk [tu{tËtk ÚtÞtk
ntuÞ ‚u™wk Úttuzt [tu{tËtkðt¤tyu ðkŒ™ fhðwk y™u Ëthtu …rðºt ƒútñý
ntuÞ ‚u™t ½h™es r¼ûtt fhðe’ yuðe he‚u su rðrÄr™»tuÄ™wk «r‚…tŒ™
fÞwO, ‚u þwk yu™u ÞÚttÚto ¿tt™ ™rn ntuÞ ? y™u su n{ýtk™t ¿tt™e ÚtÞt
* ð[. 42, ‚t. 21-1-1820, þr™ðth. fnu Au ¨±Z ¨}ææŒÝæï ç ¯ „„æï ù ç¨ ¨±ü :(Ëðo{tk
1. ‚th‚BÞ-swŒt…ýwk-r¼L™‚t. ÔÞt…e™u hÌtt Atu {txu ‚{tu ËðoY… Atu yu{
2. ðM‚w‚tyu yu ‚th‚BÞ…ýwk ™Úte. „e‚t{tk …ý fÌtwk Au.)
3. {txu ¼„ðt™ “ËðoY…u ÚttÞ Au” yu{ ðuŒtrŒf 4. „úný fhðt ÞtuøÞ ™Úte.
 „.«.42 89
‚u{ýu rðrÄr™»tuÄ™u ¾tuxt fhe ™tÏÞt, ‚u þwk þkfht[tÞo fh‚tk yu {tuxt
ÚtÞt ? {txu yu ‚tu yu{ sýtÞ Au su, yu ‚tu fuð¤ {q¾toE{tkÚte ƒtu÷u Au
y™u rðrÄr™»tuÄ þtMºt{tk ¾tuxt fÌtt Au ‚u ‚tu yu{ fÌtt Au, su{ ftuE
{tuxwk ðntý ntuÞ y™u ‚u ðntý {ntË{wÿ™u rð»tu yuf ð»to ËwÄe [tÕÞwk òÞ
Au ‚u™u yt„÷tu ftkXtu …ý ŒuÏÞt{tk ytðu ™rn y™u …tA÷tu ftkXtu …ý ŒuÏÞt{tk
ytðu ™rn y™u ‚u ƒu ftkXt W…h su {tuxt {tuxt …ðo‚ ‚u …ý ŒuÏÞt{tk ytðu
™rn; ‚tu Ítzðtk ‚Útt {™w»Þ ‚u ‚tu õÞtkÚte ŒuÏÞt{tk ytðu ? y™u ßÞtk
Œu¾u íÞtk yuf÷wk s¤ s Œu¾tÞ …ý s¤ rð™t ƒeòu ftuE ytfth ŒuÏÞt{tk
ytðu ™rn y™u Ÿ[wk swðu ‚tu {tuxe {tuxe Ë{wÿ™e ÷nuÞwO WX‚e ntuÞ. {txu
Ÿ[wk …ý s¤ s sýtÞ, íÞthu ‚u ðntý™u rð»tu ƒuXt yuðt su …wY»t ‚u
yu{ fnu su, ‘yuf÷wk s¤ s Au ƒeswk ftkE ™Úte’ yu ÿütk‚™tu rËØtk‚
yu Au su, su™u ƒúñMðY…™u rð»tu r™rðofÕ… ÂMÚtr‚ ÚtE ntuÞ ‚u yu{ ƒtu÷u
su, ‘yuf ƒúñ s Au y™u ‚u rð™t ƒeswk su Sð, Eïh y™u {tÞt yu
ytrŒf Ëðuo ‚u r{ÚÞt Au,’ y™u ‚u™tk ð[™ þtMºt{tk ÷¾týtk ntuÞ ‚u™u
Ëtk¼¤e™u …tu‚t™u ‚tu yuðe ÂMÚtr‚ ™ ÚtE ntuÞ ‚tu …ý rðrÄr™»tuÄ™u ¾tuxt
fnu Au y™u Mºte™e þw©q»tt1 fhu ™u Atufht™e þw©q»tt fhu y™u sux÷tu ËkËth™tu
ÔÞðnth ntuÞ ‚u Ëðuo™u ‚tu Ët[tu òýe™u ËtðÄt™ ÚtE™u fhu Au y™u þtMºtu
«r‚…tŒ™ fÞto yuðt su rðrÄr™»tuÄ ‚u™u ¾tuxt fnu Au. yuðt su yt s„‚™u
rð»tu ¿tt™™t fÚt™tht Au ‚u™u ‚tu {nt yÄ{ òýðt ™u ™tÂM‚f òýðt
y™u þkfht[tÞuo ‚tu Sð™t niÞt{tk ™tÂM‚f…ýwk ytðe òÞ ‚u™e ƒefu fhe™u
“ |æ… xææï ç ±‹Î¢ |æ… xææï ç ±‹Î¢ xææï ç ±‹Î¢ |æ… }æê É }æ„ï !’’2 yu ytrŒf ½ýtkf rð»ýw™tk
M‚tuºt fÞtO Au ‚Útt rþðS ‚Útt „ý…r‚ ‚Útt ËqÞo yu ytrŒf su ½ýtf
Œuð‚t; ‚u™tk M‚tuºt fÞto Au. su™u Ëtk¼¤e™u Ëðuo Œuð‚t ËíÞ ¼tËu yuðtu
ytþÞ òýe™u þkfht[tÞuo Ëðuo Œuð‚t™tk M‚tuºt fÞto Au y™u yts™t su
¿tt™e ÚtÞt ‚u ‚tu Ëðuo™u ¾tuxtk fhe ™t¾u Au y™u ð¤e yu{ fnu Au su,
‘¿tt™e ‚tu „{u ‚uðwk …t… fhu ‚tu …ý ftkE yz‚wk ™Úte’ ‚u {q¾o…ýt{tkÚte
fnu Au y™u sux÷t íÞt„e …h{nkË ÚtÞt ‚u Ëðuo™u rð»tu sz¼h‚ ©uc Au
y™u sux÷tk …whtý {tºt ‚Útt ðuŒtk‚™t „úkÚt ‚u Ëðuo™u rð»tu sz¼h‚™e ðt‚to
* ð[. 43, ‚t. 22-1-1820, hrððth 2. […ox {ksrhft.
1. Ëuðt-[tfhe.
 90 „.«.42-43
÷¾týe Au. yuðt {tuxt su sz¼h‚ ‚u …qðosL{{tk É»t¼Œu𠼄ðt™™t …wºt
n‚t y™u htßÞ™tu íÞt„ fhe™u ð™{tk „Þt n‚t. ‚u™u ŒÞtyu fhe™u …ý
òu {]„ Ëk½tÚtu «er‚ ÚtE ‚tu ‚u™tu Œtu»t ÷tøÞtu ™u …tu‚t™u {]„™tu sL{ ÷uðtu
…zâtu y™u {]„™t Ëh¾t [th …„ ™u xqkfe …qAze ™u {tÚtu ™t™e ®þ„rzÞtu
yuðtu ytfth …tu‚t™u «t ÚtÞtu y™u …h{tí{t su ©ef]»ý¼„ðt™ ‚u™e Ëk„tÚtu
ðús™e „tu…eytuyu ft{ƒwrØyu fhe™u «er‚ fhe ‚tu …ý Ëðuo ¼„ðt™™e
{tÞt™u ‚he „EÞtu ™u …tu‚u „wýt‚e‚ ÚtE™u r™„woý yuðwk su ¼„ðt™™wk
yûthÄt{ ‚u™u …tr{Þtu. ‚u™wk fthý yu Au su, ©ef]»ý¼„ðt™ …tu‚u ËtûttítT
…whw»ttu¥t{ „wýt‚e‚ rŒÔÞ{qŠ‚ n‚t, ‚tu ‚u Ëk„tÚtu „tu…eytuyu òýu yòýu
«er‚ fhe ‚tu …ý ‚u „tu…eytu „wýt‚e‚ ÚtEÞtu y™u ¼h‚Syu ŒÞtyu fhe™u
{]„÷t{tk «er‚ fhe ‚tu …tu‚u {]„÷wk ÚtÞt, {txu „{u ‚uðt {tuxt ntuÞ ‚u™wk
…ý fwËk„u fhe™u ‚tu ¼qkzwk s ÚttÞ Au y™u „{u ‚uðtu …t…e Sð ntuÞ
™u ‚u òu ËíÞMðY… yuðt su ¼„ðt™ ‚u™tu «Ëk„ fhu ‚tu …h{ …rðºt
ÚtE™u y¼Þ…Œ™u …t{uu y™u òu ©ef]»ý¼„ðt™ …tu‚u „wýt‚e‚ ™ ntu‚
‚tu yu™t ¼õ‚ su „tu…eytu ‚u „wýt‚e‚…ýt™u ™ …t{‚ y™u òu „wýt‚e‚
…Œ™u …tr{Þtu ‚tu ©ef]»ý¼„ðt™ „wýt‚e‚ fiðÕÞ rŒÔÞ {qŠ‚ s Au y™u
ðuŒtk‚e fnu Au su, ‘Ëðoºt ƒúñ ˼h ¼Þtuo Au’ íÞthu su{ „tÃteytuuyu
©ef]»ý¼„ðt™™u rð»tu «er‚ fhe ‚u{s Ëðuo Mºteytuu …tu‚…tu‚t™t Äýe™u rð»tu
«er‚ fhu Au ‚Útt Ëðuo …wY»t …tu‚t™e Mºteytuu™u rð»tu «er‚ fhu Au ‚tu …ý
‚u{™u „tu…eytuu™t suðe «tr Út‚e ™Úte. ‚u{™u ‚tu ½tuh ™hf™e «tr ÚttÞ
Au, {txu su rðrÄr™»tuÄ Au ‚u Ët[t Au …ý ¾tuxt ™Úte y™u su yu
rðrÄr™»tuÄ™u ¾tuxt fhu Au ‚u ‚tu ™thfe ÚttÞ Au.” yu{ ðt‚to fhe™u
©eS{nthts ‘sÞ ËÂå[Œt™kŒ’ fne™u …tu‚t™u W‚thu …ÄtÞto.
>> Er‚ ð[™t{]‚{T „Zzt «Út{™wk >> 42 >>

ð[™t{]‚ 43 : [th «fth™e {wÂõ‚™wk Index

*Ëkð‚T 1876™t {nt ËwrŒ 7 Ët‚{™u rŒðË ©eS{nthts ©e„Zzt
{æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk W„{ýu îth ytuhzt™e ytuËheyu Ztur÷Þt W…h
* ð[. 43, ‚t. 22-1-1820, hrððth.
 „.«.43 91
Ëtks™u Ë{u rðhts{t™ n‚t y™u {tÚtu Ätu¤e …t½ ƒtkÄe n‚e ™u Ätu¤e [tŒh
ytuZe n‚e ™u Ätu¤tu ¾uË …nuÞtuo n‚tu ™u …t½™u rð»tu …e¤tk …w»…™t ‚tuht
÷xf‚t n‚t ™u fkX™u rð»tu …e¤tk …w»…™t nth …nuÞto n‚t ™u ƒu ft™™u W…h
…e¤tk …w»…™t „wåA ¾tuMÞt n‚t ™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ {wr™ ‚Útt
ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe n‚e.
‚u Ë{u ©eS{nthts Ëðuo ¼õ‚s™ W…h fÁýt™e árüyu fhe™u
Ëðuo Ët{wk òuE™u ƒtuÕÞt su, “Ëðuo Ëtk¼¤tu, yuf «&™ …qAeyu Aeyu su,
©e{ŒT¼t„ð‚ …whtý{tk fÌtwk Au su, ‘su ¼„ðt™™t ¼õ‚ ntuÞ ‚u [th «fth™e
{wÂõ‚™u ™Úte EåA‚t’ y™u ƒeò …ý su su ¼„ðt™™t {tuxt ¼õ‚ Au ‚u
yu{ fnu Au su, ‘¼„ðt™™t ¼õ‚ ntuÞ ‚u [th «fth™e {wÂõ‚™u ™Úte EåA‚t.’
‚u [th «fth™e {wÂõ‚ ‚u þwk ? ‚tu (1) yuf ‚tu ¼„ðt™™t ÷tuf{tk hnuðwk
y™u (2) ƒeswk ¼„ðt™™u Ë{e…u hnuðwk y™u (3) ºteswk ¼„ðt™™t Ëh¾wk
Y… …t{ðwk y™u (4) [tuÚtwk ¼„ðt™™t Ëh¾wk yiïÞo …t{ðwk, yuðe he‚u su
[th «fth™e {wÂõ‚ Au ‚u™u ‚tu ¼„ðt™™tu ¼õ‚ ™Úte EåA‚tu ™u fuð¤
¼„ðt™™e Ëuðt™u EåAu Au, ‚u yu ¼õ‚ [th «fth™e {wÂõ‚™u þt ËtÁ
™Úte EåA‚tu ? yu «&™ Au, ‚u™tu W¥th su™u suðtu ytðzu ‚uðtu ‚u fhtu.”
…Ae Ëðuo …h{nkË W¥th fhðt ÷tøÞt …ý W¥th ÚtÞtu ™rn, íÞthu
©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “yu «&™™tu W¥th y{u fheyu Aeyu su, su
¼„ðt™™tu ¼õ‚ ÚtE™u yu [th «fth™e {wÂõ‚™e EåAt ht¾u ‚tu ‚u Ëft{
¼õ‚ fnuðtÞ y™u su yu [‚wÄto {wÂõ‚™u ™ EåAu ™u fu𤠼„ðt™™e Ëuðt™u
s EåAu ‚u r™»ft{ ¼õ‚ fnuðtÞ. ‚u ©e{ŒT¼t„ð‚{tk fÌtwk Au su
1
}æy¨ï ± ²æ Ðí „ è„¢ ™ ¨æHæï v ²æçÎ ™„é C ²}æ ²}æìì J
Ýï Ó Àç‹„ ¨ï ± ²æ Ðê ‡ ææü : Üé U „æï ù ‹²yÜUæH籌Hé „ }æì JJ
2
¨æHæï v ² ¨æ<cŨæ}æ茲¨æLŒ²ï Ü Uy±}æŒ²é „ J
Îè²}ææÝ¢ Ý xæë Ø ç‹„ ç±Ýæ }æy¨ï ± Ý¢ …Ýæ: JJ
yu™tu yÚtuo yu Au su, su ¼„ðt™™t r™»ft{ ¼õ‚ Au ‚u Ëuðt su
¼„ðt™™e …rh[Þto fhðe ‚u òu yu [‚wÄto {wÂõ‚{tk ™ ntuÞ ‚tu yu™u EåAu
1. {the Ëuðt{tºtÚte …qýfo t{ ÚtÞu÷t r™»ft{ ¼õ‚s™tu fnuðkw ? ¼t. 9 /4/67
{the Ëuðt fhðtÚte «t Út‚e yuðe Ët÷tuõÞ, ËtŠ»x, 2. {the ËuðtY… r™„woý¼Âõ‚{t„oðt¤t ¼õ‚s™tu;
ËtÁÃÞ y™u Ët{eÃÞ, yt [th «fth™e {wÂõ‚™u ¼„ðt™u ƒ¤tífthu yt…u÷e Ët÷tuõÞtrŒ {wÂõ‚™u
…ý ™Úte EåA‚t ‚tu …rA ft¤u fhe™u ™tþ …t{u …ý Ëuðt™u Atuze™u EåA‚t ™Úte. yÚtto‚T Ëuðt™u
yuðt yLÞ Ëw¾tu (yiïÞtorŒf) ™u ™ EåAu ‚u{tk þwk s EåAu Au. .... ¼t. 3/29/13
 92 „.«.43-44
s ™rn ™u yuf Ëuðt™u s EåAu Au y™u yuðt su r™»ft{ ¼õ‚ ‚u{™u ¼„ðt™
…tu‚t™e Ëuðt{tk ht¾u Au, y™u yu ¼õ‚ ™Úte EåA‚t ‚tu …ý ƒ¤tífthu
¼„ðt™ yu™u …tu‚t™tk yiïÞoËw¾™u …{tzu Au. ‚u fr…÷Œu𠼄ðt™u fÌtwk
su 1"¥ƒ ç±|æê ô „ }æ}æ }ææ²æç±ÝS„æ}æñ E ²ü } æCæX}æÝé Ð í ± ë œ æ}æ
æ}æìì J çŸæ²¢ |ææx汄è¢
±æùSÐë 㠲狄 |æÎí æ ¢ ÐÚS² }æï „ï ù àÝé ± „ï „é Hæï Ü ï U JJ” y™u yu r™»ft{ ¼õ‚™u
s „e‚t{tk ¼„ðt™u ¿tt™e fÌttu Au y™u su Ëft{ ¼õ‚ Au ‚u™u yÚttoÚteo
fÌttu Au, {txu ¼„ðt™™t ¼õ‚™u ¼„ðt™™e Ëuðt rð™t ƒeswk ftkE ™
EåAðwk y™u EåAu ‚tu yu{tk yux÷e ftåÞ… fnuðtÞ, y™u òu ftåÞ… ntuÞ
‚tu r™»ft{ yuðt su ¼„ðt™™t yuftkr‚f ¼õ‚ ‚u™tu Ë{t„{ fhe™u yu
ftåÞ…™u xt¤ðe.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T „Zzt «Út{™wk >> 43 >>

ð[™t{]‚ 44 : ƒ¤ƒ¤‚t zt{™w-k z„÷t™wk Index

*Ëkð‚T 1876™t {nt ËwrŒ 8-ytX{™u rŒðË ©eS{nthts ©e„Zzt
{æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk ©eðtËwŒuð™thtÞý™t {krŒh™e yt„¤ ÷ªƒzt™t
ð]ût nuXu ytuxt {æÞu Ztur÷Þt W…h ytÚt{ýu {w¾th®ðŒu Ëðth™t …ntuh{tk
rðhts{t™ n‚t ™u Ätu¤tu ¾uË …nuÞtuo n‚tu ™u Ätu¤e [tŒh ytuZe n‚e ™u
{tÚtu Ätu¤e …t½ ƒtkÄe n‚e ™u ‚u …t½™u yuf ytkxu fhe™u ƒtuft™e ðt¤e
n‚e ™u ‚u …t½ W…h Ätu¤t …w»…™tu nth rðhts{t™ n‚tu ™u …tu‚t™t
{w¾th®ðŒ™e yt„¤ {wr™ ‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe
n‚e.
…Ae ©eS{nthtsu «&™ …qAâtu su, “¼„ðt™™u rð»tu M™un ntuÞ ‚u™wk
2
þwk Y… Au ?” …Ae ƒúñt™kŒMðt{eyu M™un™wk Y… fhðt {tkzâwk …ý Ë{tÄt™
™ ÚtÞwk. …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “‚{™u ‚tu M™un™e rŒþ s sze
™rn y™u ‚{u su ®…z ƒúñtkzÚte r™:M…]n hnuðwk ‚u™u M™un fÌttu yu M™un™wk
Y… ™rn, yu ‚tu ðihtøÞ™wk Y… Au y™u M™un ‚tu yu™wk ™t{ su, ‘¼„ðt™™e
* ð[. 44, ‚the¾ : 23-1-1820, Ëtu{ðth. …ý r™»ft{ ¼õ‚s™tu EåA‚t ™Úte. y™u {tht
1. yŠ[htrŒ {t„o îtht {tht Ät{{tk ytððt™t ÷tuf{tk sE™u {tht Ëw¾™u …t{u Au. ......... ¼t.
«thk¼ ÚtÞt …Ae {tÞtðe yÚtto‚T Þtu„{tÞt™tu Mfk. 3/25/37.
Mðt{e yuðtu su nwk ‚u {tYk yiïÞo, ¼Âõ‚Þtu„Úte 2. ÷ûtý.
«t Út‚e yuðe yürËÂØytu y™u ¼„ð‚e©e™u
 „.«.44 93
{qŠ‚™e1 y¾kz M{]r‚ hnu’ yu™wk ™t{ M™un fneyu y™u su ¼õ‚™u
…rh…qýo ¼„ðt™™u rð»tu M™un ntuÞ ‚u™u yuf ¼„ðt™ rð™t ƒeòu ËkfÕ…
s ™ ÚttÞ y™u sux÷tu ¼„ðt™ rð™t ƒeòu ½tx ÚttÞ Au ‚ux÷tu ‚u™t
M™un{tk Vuh Au y™u su™u …rh…qýo ¼„ðt™{tk M™un ntuÞ ™u ‚u™u òu òýu
yòýu2 ¼„ðt™™e {qŠ‚ rð™t ƒeòu ftkEf ½tx ÚttÞ, ‚tu su{ …k[t{]‚ ¼tus™
s{‚tu ntuÞ ‚u{tk ftuEf ftkfht ‚Útt ÄwéÞ™tu ¾tuƒtu ¼he™u ™t¾u ™u suðwk
ðË{wk ÷t„u yÚtðt f…t¤{tk ƒ¤ƒ¤‚tu zt{ Œu ™u ‚u suðtu ðË{tu ÷t„u,
‚uðtu ¼„ðt™ rð™t ƒeòu ½tx ÚttÞ ‚u ðË{tu ÷t„u, yuðe he‚u su™wk ð‚o‚wk
ntuÞ ‚u™u ¼„ðt™™u rð»tu «er‚ Au yu{ òýðwk. ‚u Ëðuo …tu‚…tu‚t™t ÓŒÞ{tk
‚…tËe swytu ‚tu su™u suðe «er‚ nþu ‚u™u ‚uðe sýtE ytðþu.
…Ae ƒúñt™kŒMðt{eyu …qAâwk su, “yuðe ÿZ «er‚ ¼„ðt™™u rð»tu ÚttÞ
‚u™wk þwk ËtÄ™ Au ?” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “Ëí…whw»t™tu su «Ëk„
yus …h{uïh™u rð»tu ÿZ «er‚ Útðt™wk fthý Au,” íÞthu Ëtu{÷tu ¾t[h
ƒtuÕÞt su, “yuðtu «Ëk„ ‚tu yr‚þu fheyu Aeyu, …ý yuðe ÿZ «er‚ fu{
Út‚e ™Úte ?” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “«Ëk„ ‚tu fhtu Atu …ý yÄtuo
y{thtu «Ëk„ fhtu Atu ™u yÄtuo s„‚™tu «Ëk„ fhtu Atu. ‚u {txu ¼„ðt™™u
rð»tu ÿZ «er‚ Út‚e ™Úte.”
…Ae „t{ ðËtu™t rð« ðt÷t Äúwð ‚uýu «&™ …qAâwk su, “nu {nthts!
Œun y™u Œun™t ËkƒkÄe™u rð»tu ynk{{íð…ýt™t ½tx ÚttÞ Au ‚u fu{ x¤u ?”
íÞthu ©eS{nthts ƒtuÕÞt3 su, “yu‚tu yu Sð™u rð…he‚ ¼tð™t ÚtE Au
su, ‘…tu‚t™u ŒunÚte …]ÚtfT su Sðtí{t ‚u Y…u ™Úte {t™‚tu ™u ŒunY…u {t™u
Au.’ y™u yu Sðtí{t™u rð»tu Œun ‚tu fuðe he‚u ð¤øÞtu Au ? ‚tu su{ ftuEf
…wY»t ntuÞ ‚uýu ŒhS™u ½uh sE™u z„÷tu4 rËðtze™u …nuÞtuo, íÞthu ‚u yu{
{t™u su, ‘ŒhS5 ‚u {thtu ƒt… Au ™u Œhsý ‚u {the {t Au.’ yu{ su
1. «er‚…qðof. Ä™trŒf Œirnf …ŒtÚttuo{tk su {{‚t ‚u™tu ™tþ
2. Œuþft¤ rð…rh‚ ÚtðtÚte. ÚttÞ Au. …Ae Ëðuo ynk{{‚t™t ½tx™tu ‚íft÷
3. y[‚u™ Œun y™u [u‚™ ytí{t™tu ÞÚttÚto rððuf ÷Þ ÚttÞ Au. ytx÷tu Ëtûtt‚T W¥th Au ‚u™tu
ÚtðtÚte ynk{{‚t x¤u Au. yux÷u Ëí…wÁ»t™t Ëw¾uÚte ƒtuÄ Útðt {txu áütk‚ fnuðt…qðof rðM‚th
«Ëk„Úte Œun y™u ytí{t™wk MðY… …]Útõ…]ÚtfT fhe fnu Au.
Ë{òÞt …Ae r[ÿq… ytí{t{tk ynk‚t áZ ÚttÞ 4. Œun y™u ytí{t™wk yíÞL‚ …tÚtoõÞ Ëq[ððt™u {txu
Au ‚uÚte Œun{tk ytí{t…ýt™wk yr¼{t™ ™tþ yt áütk‚ Au.
ÚttÞ Au. yr¼{t™ ™tþ ÚtðtÚte Mºte, …wºt y™u 5. z„÷tu ‚u nwk Awk y™u.
 94 „.«.44-45
{t™u ‚u {q¾o fnuðtÞ. ‚u{ yt Sð™u yt ŒunY… su z„÷tu ‚u õÞthuÞ ‚tu
ƒútñý ™u ƒútñýe Útfe Wí…L™ ÚttÞ Au y™u õÞthuf ‚tu ™e[ òr‚{tkÚte
Wí…L™ ÚttÞ Au ‚Útt [tuhtþe ÷t¾ òr‚ Útfe Œun Wí…L™ ÚttÞ Au. ‚u
Œun™u rð»tu …tu‚t…ýwk {t™u y™u ‚u Œun™tk {tƒt…™u …tu‚t™tk {tƒt… {t™u
‚u {q¾o fnuðtÞ y™u ‚u™u …þw suðtu òýðtu y™u [tuhtþe ÷t¾ ò‚{tk su
…tu‚t™e {t ƒtu™ Œefheytu y™u Mºteytu Au ‚u …r‚ðú‚t™tu Ä{o yufu …t¤‚e
™Úte, {txu su yuðt Ë„…ý™u Ët[wk {t™u Au ‚u™u ynk{{íð™t ½tx fu{
x¤þu ? y™u ytðe he‚™e Ë{sý rð™t sL{¼qr{™e su ŒuþðtË™t ‚u
x¤ðe ½ýe fXý Au y™u ßÞtk ËwÄe Œun™u …tu‚t™wk Y… {t™u Au íÞtk
ËwÄe yu™e Ëðuo Ë{sý ð]Útt Au y™u ßÞtk ËwÄe ðýo™wk fu yt©{™wk
{t™ ÷E™u Vhu Au íÞtk ËwÄe yu™u rð»tu ËtÄw…ýwk ytð‚wk ™Úte, {txu
Œun ™u Œun™t ËkƒkrÄ™u rð»tu ynk{{íð™tu íÞt„ fhe™u y™u …tu‚t™t
ytí{t™u ƒúñY… {t™e™u y™u Ëðo ðtË™t™tu íÞt„ fhe™u MðÄ{o{tk hÌttu
Útftu su ¼„ðt™™u ¼su Au ‚u ËtÄw fnuðtÞ Au. y™u su™u yuðwk ËtÄw…ýwk
ytÔÞwk ‚u™u ™u …whw»ttu¥t{¼„ðt™™u ftkE Auxwk hnu‚wk ™Úte y™u ƒeswk Ëðuo
ÚttÞ …ý yuðe ËtÄw‚t ytððe ‚tu ½ýe fXý Au y™u yuðtu ËtÄw
‚tu nwk Awk su, ‘{thu ðýto©{™wk ÷uþ{tºt {t™ ™Úte.’ yuðe he‚u ©eS{nthts
ƒtuÕÞt. ‚u ‚tu …tu‚t™t ¼õ‚™u rþûtt™u yÚtuo Au yu{ òýðwk y™u …tu‚u ‚tu
Ëtûtt‚T …whw»ttu¥t{™thtÞý Au.
>> Er‚ ð[™t{]‚{T „Zzt «Út{™wk >> 44 >>

ð[™t{]‚ 45 : Ëtfth-r™htfth™wk Index

*Ëkð‚T 1876™t {nt ËwrŒ 10 Œþ{™u rŒðË Ëtks™u Ë{u Mðt{e

©eËnò™k Œ S {nthts ©e„Zzt {æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk
©eðtËwŒuð™thtÞý™t {krŒh™e yt„¤ ytuxt W…h ŒrûtýtŒu {w¾th®ðŒu
rðhts{t™ n‚t y™u Ätu¤e [tŒh ytuZe n‚e ™u Ätu¤tu ¾uË …nuÞtuo n‚tu
™u {tÚtu Ätu¤e …t½ ƒtkÄe n‚e y™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ {wr™ ‚Útt
* ð[. 45, ‚the¾ : 24-1-1820, {k„¤ðth
 „.«.45 95
ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe n‚e.
…Ae „tu…t¤t™kŒ Mðt{eyu …qAâwk su, “nu {nthts ! fux÷tf ðuŒtk‚e
yu{ fnu Au su, ‘¼„ðt™™u ytfth ™Úte’ y™u ‚uðt s «r‚…tŒ™™e ©wr‚ytu™u1
¼ýu Au y™u fux÷tf su ™thŒ, þwf, Ë™ftrŒf Ëh¾t ¼„ðt™™t ¼õ‚
Au ‚u ‚tu ¼„ðt™™wk2 Ëtfth…ýwk «r‚…tŒ™ fhu Au. ‚u yu ƒu{tkÚte ftuý Ët[t
Au ?” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “su ¼„ðt™T …whw»ttu¥t{ Au ‚u ‚tu
ËŒt Ëtfth s Au y™u {nt‚uòu{Þ {qŠ‚ Au y™u yk‚Þto{e…ýu fhe™u
Ëðoºt …qýo yuðwk su ËÂå[Œt™kŒ ƒúñ Au ‚u ‚tu {qŠ‚{t™ yuðt su …whw»ttu¥t{
¼„ðt™T ‚u™wk ‚us Au y™u ©wr‚yu3 …ý yu{ fÌtwk Au su, ‘‚u ¼„ðt™T {tÞt
Ët{wk òu‚t nðt’ y™u ßÞthu swðu íÞthu ‚u™u þwk yuf÷e ytkÏÞ s ntuÞ ?
ntÚt-…„ …ý ntuÞ. {txu Ëtfth Y…™wk «r‚…tŒ™ ÚtÞwk. y™u ð¤e su{ Ë{„ú
s¤ Au ‚u™t SðY…4 su ðÁý ‚u …tu‚t™t ÷tuf™u rð»tu Ëtfth Au ™u s¤
r™htfth fnuðtÞ Au y™u su{ yÂø™™e su ßÔtt¤t Au ‚u r™htfth fnuðtÞ
Au y™u ‚u™t Œuð‚t su yÂø™ ‚u yÂø™÷tuf™u rð»tu Ëtfth Au y™u su{
Ë{„ú ‚zftu ‚u r™htfth fnuðtÞ Au ™u ËqÞo™t {kz¤™u rð»tu su ËqÞoŒuð
Au ‚u Ëtfth Au, ‚u{ ËÂå[Œt™kŒ su ƒúñ ‚u r™htfth Au, y™u …whw»ttu¥t{
su ¼„ðt™ ‚u Ëtfth Au y™u yu Ëðoºt …qýo yuðwk su ËÂå[Œt™kŒ ƒúñ ‚u
…whw»ttu¥t{ ¼„ðt™™wk ‚us Au y™u ftuE yu{ fnuþu su, ©wr‚{tk yu{ fÌtwk
Au su, ‘…h{uïh ‚tu fh, [hýtrŒfu hrn‚ Au ™u Ëðoºt …qýo Au.’ ‚tu yu
su ©wr‚yu fh, [hýtrŒf™tu r™»tuÄ fÞtuo Au ‚u ‚tu {trÞf fh [hýtrŒf™tu
r™»tuÄ fÞtuo Au ™u ¼„ðt™™tu ytfth Au ‚u ‚tu rŒÔÞ Au …ý {trÞf ™Úte
y™u yk‚Þto{e…ýu fhe™u Sð-Eïh™u rð»tu ÔÞt…f yuðwk su …whw»ttu¥t{¼„ðt™™wk
ƒúñY… ‚us ‚u r™htfth Au. ‚tu …ý Sð-Eïh Ëðuo™u ‚u{™tk f{o™u y™wËthu
ÞÚtt-ÞtuøÞ…ýu f{o™tk V¤™u Œuðt™u rð»tu r™Þk‚t…ýwk Au ™u Ëtfth™e …uXu
r™Þk‚tY… r¢Þt™u fhu Au {txu ‚u ‚us™u …ý Ëtfth suðwk òýðwk.” yuðe
he‚u ¼„ðt™ …whw»ttu¥t{ ‚tu ËŒt Ëtfth s Au …ý r™htfth ™Úte y™u
su r™htfth fnu Au ‚u ‚tu Ë{s‚t ™Úte.
>> Er‚ ð[™t{]‚{T „Zzt «Út{™wk >> 45 >>

1. “¥Ðæç‡æÐæÎæï …±Ýæï xæí ã è„æ Ðà²y²™ÿæé : ¨ 3. ‘‘¨ §ÿæ„’’ - ‘‘„Îñ ÿ æ„’’ EíÞtrŒf.
Ÿæë ‡ ææï y ²ÜU‡æü : ” EíÞtrŒf. 4. s¤tÄth ŒuðY….
2. “² »¯æï ù ‹„ÚæçÎy²ï çãÚ‡}æ²: ÐéL ¯æï Îë à ²„ï
çãÚ‡²à}æŸæé < ãÚ‡²ÜUï à æ:” EíÞtrŒ ©wr‚ytuÚte.
 96 „.«.46
ð[™t{]‚ 46 : ytftþ™e Wí…r¥t y™u ÷Þ™wk Index

*Ëkð‚T 1876™t {nt ËwrŒ 11-yuftŒþe™u rŒðË Ëtks™u Ë{u

©eS{nthts ©e„Zzt {æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk ©eðtËwŒuð™thtÞý™t
{krŒh™e Ë{e…u ytuxt W…h ŒrûtýtŒu {w¾th®ðŒu rðhts{t™ n‚t ™u Ätu¤tu
¾uË …nuÞtuo n‚tu ™u Ätu¤e [tŒh ytuZe n‚e ™u {tÚtu Ätu¤e …t½ ƒtkÄe
n‚e ™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ {wr™™e ˼t ‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e
˼t ¼htE ƒuXe n‚e.
‚u Ë{u ¼è {tnuïh1 ™t{u ðuŒtk‚e ƒútñý n‚tu ‚uýu ©eS{nthts™u
«&™ …qAâtu su, “Ë{trÄ™u rð»tu Ëðuo2 ÷e™ ÚttÞ Au íÞthu ytftþ fuðe
he‚u ÷e™ ÚttÞ Au?” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “ytftþ™wk Y… y{u
Yzu «fthu fheyu ‚u ‚{u Ëðuo ËtðÄt™ ÚtE™u Ëtk¼¤tu su, ytftþ3 ‚u yðftþ™u
fneyu y™u su su …ŒtÚto hnu Au. ‚u yðftþ{tks hnu Au y™u ‚u …ŒtÚto{tk
…ý ytftþ ÔÞt…e™u hnu Au y™u yuðwk ftuE …ŒtÚto ™Úte su su™u rð»tu
ytftþ ™ ntuÞ, fu{ su …]Úðe™e yuf hs yr‚ Íeýe ntuÞ ‚u™u rð»tu
…ý ytftþ Au y™u ‚u yuf hs™t ftuxe™uftuxe fxft fheyu ‚tu …ý ‚u™u
rð»tu ytftþ Au, {txu ytftþ™e ÿrüyu ßÞthu òuEyu íÞthu …]Úðe ytrŒf
[th ¼q‚ Œu¾t‚tk ™Úte yuf÷tu ytftþ s Œu¾tÞ Au. ‚u ytftþ Ëðo™tu
ytÄth Au y™u MÚtq¤, Ëqû{ y™u fthý yu su ºtý þheh ‚u ytftþ™u
rð»tu Au; y™u yt ƒúñtkz Au ‚u …ý ytftþ™u rð»tu hÌtwk Au. y™u ƒúñtkz™wk
fthý su «f]r‚ ™u …wY»t ‚u …ý ytftþ™u rð»tu Au. yuðtu su ytftþ ‚u
«f]r‚ …wY»t y™u ‚u™wk ftÞo ®…zƒúñtkz yu Ëðo™u {tkne …ý hÌttu Au ™u
Ëðo™tu ytÄth ÚtE™u ƒnth …ý hÌttu Au. yuðtu su yu ytftþ ‚u ‚tu Ëw»twr™u
rð»tu yÚtðt Ë{trÄ™u rð»tu ÷e™ Út‚tu ™Úte. y™u ftuE fnuþu su, ‘ytftþtrŒf
…k[¼q‚ ‚tu ‚{tu„wýÚte W…ßÞt Au ‚u ytftþ, …wY»t y™u «f]r‚™tu ytÄth
fu{ fnuðtÞ ? ™u Ëðo{tk ÔÞt…f fu{ fnuðtÞ ?’ ‚tu yu™tu W¥th yu Au
* ð[. 46, ‚t. 25-1-1820, ƒwÄðth. ƒeò {ntftþ, {ntftþ™u Þtur„ytu r[Œtftþ fnu
1. htsftux r™ðtËe. Au. ‚u{™t MðY…™wk r™Y…ý fhðt…qðof Ë{trÄ{tk
2. ŒuntrŒf Ë{„ú rðï. r[Œtftþ™tu ÷Þ ™rn ntuðt™wk Ëq[ððt™e ËtÚtu
3. ytftþ ƒu «fth™tu Au -yuf ¼tir‚fytftþ y™u ¼q‚tftþ™tu Ëkftu[Y… ÷Þ fnuðtY… W¥th yt…u Au.
 „.«.46 97
su, «f]r‚{tk òu yðftþY… ytftþ ™ ntuÞ ‚tu su{ ð]ût{tkÚte V¤…w»…trŒf
ƒnth ™eËhu Au y™u su{ „tÞ™t …ux{tkÚte ðtAÁk ƒnth ™eËhu Au ‚u{
«f]r‚{tkÚte {n¥t¥ð ™eËhu Au ‚u fu{ ™eËhu ? {txu «f]r‚™u rð»tu ytftþ
hÌttu Au y™u {n¥tíð{tkÚte ynkfth ™eËhu Au {txu {n¥t¥ð{tk ytftþ hÌttu
Au y™u ynkfth{tkÚte ºtý „wý ™eËhu Au {txu ynkfth™u rð»tu ytftþ hÌttu
Au y™u ‚{tu„wý{tkÚte ytftþ ytrŒf …k[¼q‚ ™eËhu Au {txu ‚{tu„wý™u rð»tu
…ý ytftþ hÌttu Au y™u ‚{tu„wý{tkÚte su ytftþ ™eËhu Au ‚u ytftþ
‚tu ‚{tu„wý™wk ftÞo Au y™u rðfthðt™T Au y™u Ëðo™tu ytÄth su ytftþ
Au ‚u r™Šðfthe Au, ™u y™tŒe Au y™u yuðtu ËðtoÄth su ytftþ Au ‚u
ytftþ™u ƒúñ fneyu, r[Œtftþ fneyu y™u yu ytftþ™u rð»tu …wY»t
Ltu «f]r¥t ítu Ëkftuåt yÔtMÚttLtu yLtu rÔtftË yÔtMÚttLtu ÃttBtu Au. fuÔte heítu
íttu ßGtthu ÃtwY»t «f]r‚ ËtBtwk swyu Au íGtthu suBt Mºte-ÃtwY»t Útfe Ëk‚t™™e
Wí…r¥t ÚttÞ Au ‚u{ …wY»t su …r‚ ™u «f]r‚Y… su Mºte ‚u Útfe {n¥t¥ðtrŒf
Ëk‚t™ Wí…L™ ÚttÞ Au. yuðe he‚u su yu «f]r‚ ‚u [turðË ‚¥ðY…u ™u ®…z
ƒúñtkzY…u ÚttÞ Au, yu «f]r‚™e rðftË-yðMÚtt Au y™u sux÷tk «f]r‚™tk
ftÞo Au ‚u™u rð»tu …wY»t …tu‚t™e þÂõ‚yu fhe™u ÔÞt…f…ýu hnu Au ‚u …whw»t™e
rðftË yðMÚtt Au y™u ßÞthu ft¤u fhe™u «f]r‚™wk ftÞo Ëðo ™tþ …t{e
òÞ Au y™u «f]r‚ …ý …whw»t™t yk„{tk ÷e™ suðe hnu Au yu «f]r‚™e
Ëkftu[-yðMÚtt Au. y™u …whw»t™e …ý «f]r‚™tk ftÞo Ëðo ™tþ …tBÞtk íÞthu
…tu‚t™u MðY…u hÌttu, yu …whw»t™e Ëkftu[-yðMÚtt Au. su{ ft[ƒtu Au ‚u ßÞthu
rðftË™u …t{u Au íÞthu …tu‚t™t yk„ Ëðuo ƒnth ftZu Au y™u ßÞthu Ëkftu[™u
…t{u Au íÞthu Ëðuo …tu‚t™t yk„ ‚týe ÷u Au ™u ÁkZ {qkZ1 ÚtE hnu Au,
‚u{ …wY»t «f]r‚™e Ëkftu[ rðftË yðMÚtt Au. y™u yu «f]r‚ ™u «f]r‚™t
ftÞo™u rð»tu yLðÞ-ÔÞr‚huf…ýwk …whw»t™wk s Au …ý Ëðo™tu ytÄth yuðtu
r[Œtftþ ‚u™wk ™Úte. fu{ su, su ËðtoÄth ntuÞ ‚u ftuý Útfe ÔÞr‚huf ntuÞ
? ‚u ‚tu ËŒt Ëðo{tk hÌttu s ntuÞ y™u yt ƒúñtkz Au ‚u™u [thtuftuh ÷tuft÷tuf
…ðo‚ Au ‚u „Z™e …uXu hÌttu Au y™u ‚u ÷tuft÷tuf™e ƒnth ‚u y÷tuf Au
y™u ‚u y÷tufÚte …h ËÂ ytðhý Au y™u ‚uÚte …h yuf÷wk ykÄtÁk Au
1. Ëk¿ttþqLÞ.
 98 „.«.46-47
y™u ‚u ykÄthtÚte …h «ftþ Au ‚u «ftþ™u r[Œtftþ fneyu. ‚u{s Ÿ[wk
…ý ƒúñ÷tuf ËwÄe fnuðtÞ y™u ‚u™e W…h ËÂ ytðhý Au y™u ‚u ytðhý™u
…th ykÄfth Au y™u ykÄfth™u …th «ftþ Au ‚u «ftþ™u r[Œtftþ fneyu
y™u ‚u{s nuXu …ý ËÂ …t‚t¤ ËwÄe fnuðtÞ ™u ‚uÚte nuXtk ËÂ ytðhý
Au ™u ‚uÚte nuXwk ykÄfth Au ‚uÚte nuXtu «ftþ Au. ‚u «ftþ™u r[Œtftþ fneyu.
yuðe he‚u ƒúñtkz™e [thu …tËu r[Œtftþ Au y™u ƒúñtkz™e {tkne …ý
Au y™u yuðtu su yu ËðtoÄth ytftþ Au ‚u™u ytfthu su™e ÿrü ð‚o‚e
ntuÞ ‚u™u Œnhrðãt1 fneyu y™u yrûtrðãt ytrŒf ½ýef «fth™e ƒúñrðãt
fne Au ‚u {tknu÷e yu …ý yuf ƒúñrðãt Au, y™u yu r[Œtftþ Au ‚u
yr‚ «ftþðt™T Au y™u ‚u r[Œtftþ y™trŒ Au ™u ‚u™e Wí…r¥t-rð™tþ
™Úte y™u su ytftþ™e Wí…r¥t y™u rðLttþ fÌttu Au ‚u ytftþ ‚tu ‚{tu„wý™wk
ftÞo Au y™u ykÄfthY…2 Au ‚u™e ÷e™‚t ÚttÞ Au …ý Ëðo™tu ytÄth yuðtu
su r[Œtftþ ‚u™e ‚tu ÷e™‚t Út‚e ™Úte, yuðe3 he‚u ‚{tht «&™™tu W¥th
fÞtuo nðu ‚u{tk ftuE™u þkft hne ntuÞ ‚tu …qAtu.” …Ae ‚u ðuŒtk‚e ƒútñý
‚Útt Ëðo nrhs™ ƒtuÕÞt su, “nðu ftuE™u ÷uþ{tºt ËkþÞ ™Úte.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T „Zzt «Út{™wk >> 46 >>

ð[™t{]‚ 47 : [th «fth™e r™ctðt¤t™tk ÷ûtý Index

*Ëkð‚T 1876™t {ntËwŒe 12-îtŒþe™u rŒðË Ëðth™t …ntuh{tk Mðt{e
©eËnò™k Œ S {nthts ©e„Zzt {æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk
©eðtËwŒuð™thtÞý™t {krŒh™e yt„¤ Õtªƒzt™t ð]ût nuXu ytuxt {æÞu Ztur÷Þt
W…h rðhts{t™ n‚t y™u Ëðo ïu‚ ðMºt Äthý fÞtO n‚tk y™u …tu‚t™t
{w¾th®ðŒ™e yt„¤ {wr™ ‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe
n‚e.
*ð[. 47, ‚t. 26-1-1820, „wÁðth. ErLÿÞtu™wk «r‚÷tu{…ýu ytf»toý ¼„ðt™™e {qŠ‚{tk
1. AtkŒtuøÞtu…r™»tŒ{tk. ‚íft¤ ÚtE òÞ Au, ‚u Ë{Þ{tk s ð]Â¥tytu™u ÔÞt…ðt™tk
2. ‚{tu„ýw {tkÚte Wí…L™ ÚtÞtu Au {txu, yÚtðt ™e÷ðýo MÚtt™¼q‚ ™tzeytu™kw ytf»toý ÚttÞ Au, …Ae ™tzeytu™tk
Au {txu. rAÿtu{tk hnu÷tu ytftþ …ý Ëðo ™tzeytu{tkÚte Ëkftu[
3. Ë{trÄ{tk ¼„ðt™™e {qŠ‚ rð»tu {™ «tý y™u …t{u Au ‚u Ë{Þ{tk Ë{trÄMÚt …wÁ»t™tu Œun ftcð‚T
ErLÿÞtu™u «ftþ fh™the Sð™e ð]Â¥tytu «r‚÷tu{ sz ÚttÞ Au. ytðe ytftþ™e su Ëkftu[tðMÚtt ‚u™u ÷Þ
…ýu ßÞthu ð‚uo Au íÞthu Ë{trÄMÚt …wÁ»t™tk {™ fnu Au …ý ytftþ™tu MðY…Úte ™tþ Út‚tuu ™Úte.
 „.«.47 99
…Ae ©eS{nthts s{ýu ntÚtu […xe ð„tze™u ƒtuÕÞt su, “Ëðuo
ËtðÄt™ ÚtE™u Ëtk¼¤tu, yuf ðt‚ fheyu Aeyu y™u ‚u ðt‚ ‚tu MÚtq¤ Au
…ý ËwÄe Ëwh‚ ŒE™u Ëtk¼¤þtu ‚tu Ë{òþu, ™rn ‚tu ™rn Ë{òÞ. …Ae
Ëðou™u nrh¼õ‚u fÌtwk su, “nu {nthts ! fntu.” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt
su, “…h{uïh™t ¼õ‚ ntuÞ ‚u{tk ftuEf™u Ä{or™ct «Ät™ ntuÞ™u ftuEf™u
ytí{r™ct «Ät™ ntuÞ ™u ftuEf™u ðihtøÞr™ct «Ät™ ntuÞ ™u ftuEf™u
¼Âõ‚r™ct «Ät™ ntuÞ y™u „tiý…ýu ‚tu yu Ëðuo yk„, Ëðo nrh¼õ‚{tk
ntuÞ Au. nðu su™u ¼t„ð‚Ä{or™ct «Ät™ ntuÞ ‚u ‚tu y®nËt, ƒúñ[ÞtorŒfY…
su …tu‚t™tu ðÛtto©{ ËkƒkÄe ËŒt[th ‚uýu Þwõ‚ Útftu r™ŒO¼…ýu fhe™u ¼„ðt™
y™u ¼„ðt™™t ¼õ‚™e Ëuðt [tfhe fhðe; ‚u™u rð»tu «er‚yu Þwõ‚ ð‚uo
y™u ‚u ¼õ‚™u ¼„ðt™™tk {krŒh fhðtk ‚Útt ¼„ðt™™u yÚtuo ƒt„-ƒ„e[t
fhðt ‚u™u rð»tu Ár[ ð‚uo ‚Útt ¼„ðt™™u ™t™tk «fth™tk ™iðuÄ fhðtk ‚u{tk
Ár[ ð‚uo y™u ¼„ðt™™t {krŒh{tk ‚Útt Ëk‚™e òÞ„t{tk Õtª…ðwk ‚Útt ðt¤ðwk
‚u™u rð»tu Ár[ ð‚uo y™u ¼„ðt™™e ©ðý-fe‚o™trŒf su ¼Âõ‚, ‚u™u
r™ŒO¼…ýu fhu y™u ‚u Ä{or™ctðt¤t ¼õ‚™u ¼t„ð‚Ä{uo Þwõ‚ yuðwk su þtMºt
‚u™t ©ðý-fe‚o™trŒf™u rð»tu yr‚þÞ Ár[ ð‚uo y™u su™u ytí{r™ct
«Ät™ ntuÞ ‚u ‚tu ºtý Œun y™u ºtý yðMÚtt ‚uÚte …h y™u Ë¥ttY… yuðtu
su …tu‚t™tu ytí{t ‚u Y…u r™hk‚h ð‚uo y™u …tu‚t™t EüŒuð yuðt su «íÞût
©ef]»ý…h{tí{t ‚u™u ËðoÚte …h y™u yr‚þwØMðY… y™u ËŒt rŒÔÞ Ëtfth
{qŠ‚ Ë{su y™u ‚u …tu‚t™tu ytí{t ‚Útt ‚u …h{tí{t ‚u™t þwØ MðY…™t
«r‚…tŒ™™e fh™the su ðt‚to ‚u™u …tu‚u fhu y™u ƒeòÚte Ëtk¼¤u ‚Útt
‚uðe he‚™t þtMºt{tk «er‚yu Þwõ‚ ð‚uo y™u …tu‚t™u ytí{Ë¥tt…ýu ð‚oðwk ‚u{tk
rðûtu… ytðu ‚tu ‚u™u Ën™ fhe ™ þfu, yuðe «f]r‚ðt¤tu ntuÞ y™u su™u
ðihtøÞr™ct «Ät™ ntuÞ ‚u™u ‚tu yuf ¼„ðt™™e {qŠ‚ rð™t su Ëðuo {trÞf
…ŒtÚto{tºt ‚u™u rð»tu r™hk‚h yÁr[ ð‚uo y™u yËíÞY… òýe™u …tu‚u {¤™e
…uXu íÞt„ fÞto su „]n-fwxwkƒe ytrŒf …ŒtÚto ‚u™e r™hk‚h rðM{]r‚ ð‚uo
y™u ‚u ¼õ‚ su ‚u íÞt„e yuðt su ¼„ðt™™t ¼õ‚ ‚u™t Ë{t„{™u s
fhu y™u ¼„ðt™™e ¼Âõ‚ fhu ‚u …ý …tu‚t™t íÞt„{tk rðhtuÄ ™ ytðu
‚uðe he‚u fhu y™u íÞt„ Au «Ät™…ýu su{tk yuðe ðt‚to™u …tu‚u fhu y™u
íÞt„™u «r‚…tŒ™ fh™tÁk su þtMºt ‚u™u rð»tu Ár[ðt¤tu ntuÞ y™u …tu‚t™t
 100 „.«.47
íÞt„™u rð»tu rðhtuÄ fh™thtk su MðtŒwk ¼tus™ y™u ËŒTÔtMºttrŒf …k[rð»tÞ
ËkƒkÄe {trÞf …ŒtÚto{tºt, ‚u™u …t{ðt™u rð»tu yr‚þÞ yÁr[ ð‚uo, y™u
su™u ¼Âõ‚r™ct «Ät™ ntuÞ ‚u™u ‚tu yuf ¼„ðt™™t MðY…™u rð»tu s yr‚þÞ
ÿZ «er‚ ð‚uo y™u ‚u ¼„ðt™™t MðY…Úte yLÞ yuðtk su {trÞf …ŒtÚto
‚u™u rð»tu …tu‚t™t {™™e ð]r¥t™u Äthe þfu ™rn y™u «u{u fhe™u ¼„ðt™™u
ðMºt-y÷kfth™wk Äthý fhu y™u ‚u ¼õ‚™u ¼„ðt™™tk su {™w»Þ [rhºt
‚u™t ©ðý™u rð»tu yr‚þÞ Ár[ ð‚uo ‚Útt ¼„ðt™™e {qŠ‚™t r™Y…ý™u
fh™tÁk su þtMºt, ‚u™u rð»tu yr‚þÞ Ár[ ð‚uo y™u su ¼õ‚™u ¼„ðt™™u
rð»tu «u{™u Œu¾u ‚u ¼õ‚™u rð»tu s ‚u™u «er‚ ÚttÞ y™u ‚u rð™t ‚tu …tu‚t™t
…wºttrŒf™u rð»tu …ý õÞthuÞ «er‚ ™ ÚttÞ y™u ‚u ¼õ‚™u ¼„ðt™ ËkƒkÄe
r¢Þt™u rð»tus r™hk‚h «ð]r¥t ntuÞ. yuðe he‚u yt [th r™ctðt¤t ¼õ‚™t
÷ûtý™e ðt‚to™u rð[the™u su™wk suðwk yk„ ntuÞ ‚uðwk ‚u fntu ? y™u yt
ðt‚to Au ‚u ‚tu Œ…oý ‚wÕÞ Au. ‚u su™wk suðwk yk„ ntuÞ ‚uðwk ‚u™u Œu¾tze
yt…u Au y™u ¼„ðt™™t ¼õ‚ ntuÞ ‚u ‚tu yk„ rð™t™t ntuÞ ™rn, …ý
…tu‚t™t yk„™u ytu¤¾u ™rn yux÷u …tu‚t™t yk„™e ÿZ‚t ÚttÞ ™rn y™u
ßÞtk ËwÄe …tu‚t™t yk„™e ÿZítt ™ ÚtE ntuÞ íÞtk ËwÄe suðe ðt‚ ÚttÞ
‚uðwk ‚u™wk yk„ ÔÞr¼[the òÞ, {txu yt ðt‚to™u rð[the™u …tu‚…tu‚t™t yk„™e
ÿZ‚t fhtu y™u su™wk suðwk yk„ ntuÞ ‚u ‚u{ ƒtu÷tu ? …Ae nrh¼õ‚ Ëðuo
suðwk su™wk yk„ n‚wk ‚u ‚uðe he‚u ƒtuÕÞt. …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “su™wk
yuf Ëh¾wk yk„ ntuÞ ‚u WXe W¼t Úttytu.” …Ae su™wk su™wk yufËh¾wk yk„
n‚wk ‚u Ëðuo W¼t ÚtÞt. …Ae ©eS{nthtsu yu Ëðuo™u …tAt ƒuËtÞto.
…Ae r™íÞt™kŒMðt{eyu …qAâwk su, “yu [thu yk„ðt¤t™u …tu‚ …tu‚t™t
yk„{tk ftuE „wýŒtu»t Au fu ™Úte ?” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “„wýŒtu»t
Au ‚u fneyu ‚u Ëtk¼¤tu su, yu [thu yk„ðt¤t su ¼õ‚ ‚u{™tk su y{u
«Út{ ÷ûtý fÌttk ‚u «{týu su ð‚uo ‚u ‚tu yu{™u rð»tu „wý Au y™u yu
«{týu su ™ ð‚toÞ ‚ux÷tu yu{™u rð»tu Œtu»t Au.”
…Ae {wõ‚t™kŒMðt{eyu …qAâwk su, “yu [th r™ctðt¤t™u rð»tu ftuE
yrÄf LÞq™ Au fu yu [thu ‚wÕÞ Au ?” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su,
“ßÞtk ËwÄe yuf yuf r™ct™u rð»tu ð‚o‚t ntuÞ íÞtk ËwÄe ‚tu yu [thu Ëh¾t
 „.«.47-48 101
Au y™u ßÞthu yu [thu r™ct yuf™u rð»tu ð‚uo íÞthu ‚u Ëðo Útfe yrÄf
Au y™u ßÞthu yu [thu r™ct yuf™u rð»tu ð‚uo íÞthu ‚u™u …h{ ¼t„ð‚
fneyu y™u yu™u s yuftkr‚f ¼õ‚ fneyu.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T „Zzt «Út{™wk >> 47 >>

ð[™t{]‚ 48 : [th «fth™t fwËk„e™wk Index

*Ëkð‚T 1876™t {nt ËwrŒ 13 ‚uhË™u rŒðË Mðt{e ©eËnò™kŒS

{nthts ©e„Zzt {æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk ©eðtËwŒuð™thtÞý™t
{krŒh™e yt„¤ Õtªƒzt™t ð]ût™e nuXu ytuxt {æÞu Ztur÷Þt W…h ytÚt{ýu
{w¾th®ðŒu ËkæÞtË{u rðhts{t™ n‚t y™u Ëðo ïu‚ ðMºt …nuÞtO n‚tk y™u
…tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ {wr™ ‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u
ƒuXe n‚e y™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ ƒu {þt÷tu ƒ¤‚e n‚e y™u
©e ðtËwŒuð™thtÞý™e ËkæÞt yth‚e ‚Útt ™thtÞýÄqLÞ ÚtE hne.
…Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “Ëðuo ËtðÄt™ ÚtE™u Ëtk¼¤tu yuf
ðt‚to fheyu Aeyu.” íÞthu Ëðo {wr™ ‚Útt nrh¼õ‚ ƒtuÕÞt su, “nu {nthts
! fntu.” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “su ¼„ðt™™tu ¼õ‚ ntuÞ ‚u™u
r™íÞ «íÞu ¼„ðt™™e …qò fhe™u ™u M‚wr‚ fhe™u ¼„ðt™ …tËu yu{ {t„ðwk
su, ‘nu {nthts ! nu Mðtr{™T ! nu f]…t®ËÄtu ! nu þhýt„‚ «r‚…t÷f !
fwËk„e Útfe {the hûtt fhßÞtu’ ‚u fwËk„e [th «fth™t Au. yuf fwkzt…kÚte,
ƒeò þÂõ‚ …kÚte, ºteò þw»fðuŒtk‚e y™u [tuÚtt ™tÂM‚f. yu [th «fth™t
fwËk„e Au, ‚u{tk òu fwkzt…kÚte™tu Ëk„ ÚttÞ ‚tu ð‚o{t™{tkÚte1 [wftze™u ¼úü
fhu yLtu òu þÂõ‚…kÚte™tu Ëk„ ÚttÞ ‚tu ŒtÁ-{tkË ¾ðhtðe™u MðÄ{o Útfe
¼úü fhu y™u òu þw»fðuŒtk‚e™tu Ëk„ ÚttÞ ‚tu ¼„ðt™™wk Ät{ ‚Útt ¼„ðt™™tu
su ËŒt rŒÔÞ ytfth ‚Útt ¼„ðt™™t yð‚th™e {qŠ‚ytu™t su ytfth ‚u
Ëðuo™u2 ¾tuxt fhe™u ¼„ðt™™e ¼Âõ‚3 W…tË™t ‚u Útfe ¼úü fhu y™u
òu ™tÂM‚f™tu Ëk„ ÚttÞ ‚tu f{o™u s Ët[tk fhe™u …h{uïh yuðt su
©ef]»ý¼„ðt™ ‚u™u ¾tuxt fhe Œu¾tzu y™u y™trŒ ËíþtMºt™t {t„o Útfe
* ð[. 48, ‚t. 27-1-1820, þw¢ðth. 2. Sð, Eïh y™u {tÞt ð„uhu.
1. ƒúñ[Þoðú‚Y…. 3. ¼Âõ‚Y… W…tË™t.
 102 „.«.48-49
¼úü fhu, {txu ¼„ðt™™e …tËu {t„ðwk su, yu [th «fth™t {týË™tu ftuE
rŒðË Ëk„ Útþtu ™rn, y™u ð¤e yu{ «tÚto™t fhðe su nu “nu {nthts !
ft{, ¢tuÄ, ÷tu¼, {tun, ynkfth, E»Þto y™u Œuntr¼{t™ yu ytrŒf su
yk‚:þºtw ‚u Útfe hûtt fhßÞtu y™u r™íÞu ‚{tht ¼õ‚™tu Ë{t„{ ŒußÞtu.”
yuðe he‚u r™íÞ ¼„ðt™™e «tÚto™t fhðe y™u yu fwËk„e Útfe ™u yk‚:þºtw
Útfe r™hk‚h zh‚t hnuðwk.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T „Zzt «Út{™wk >> 48 >>

ð[™t{]‚ 49 : yk‚:ÿrü™wk Index

*Ëkð‚T 1876 ™t {nt ËwrŒ 14-[tiŒþ™u rŒðË ËkæÞt Ë{u Mðt{e
©eËnò™k Œ S {nthts ©e„Zzt {æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk
©eðtËwŒuð™thtÞý™t {krŒh™e yt„¤ Õtªƒzt™t ð]ût nuXu ytuxt {æÞu Ztur÷Þt
W…h rðhts{t™ n‚t y™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ ƒu ŒeðeÞtu ƒ¤‚e
n‚e y™u fkX™u rð»tu …e¤tk …w»…™tu nth …nuÞtuo n‚tu ™u ƒu ntÚt{tk …e¤tk
…w»…™t „sht Äthý fÞto n‚t y™u Ëðo Ätu¤tk ðMºt …nuÞtO n‚tk y™u …tu‚t™t
{w¾th®ðŒ™e yt„¤ {wr™ ‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe
n‚e.
…Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “«&™-W¥th fhtu,” …Ae ƒúñt™kŒ
Mðt{eyu «&™ …qAâtu su, “¼„ðt™™u rð»tu ð]r¥t ht¾eyu Aeyu ‚u ‚tu ËwÄe
òuhu fhe™u ht¾eyu Aeyu íÞthu hnu Au y™u s„‚™t …ŒtÚto ËL{w¾ ‚tu
yu™e {u¤u s hnu Au ‚u™wk þwk fthý Au ?” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su,
“¼„ðt™™t ¼õ‚ ntuÞ ‚u™e ð]r¥t ‚tu ¼„ðt™ rð™t ƒesu hnus ™rn y™u
‚u™u ‚tu yu s Vfh hnu Au su, ‘{thu s„‚™t …ŒtÚto{tk ð]r¥t ht¾ðe ‚u
‚tu ½ýwk fXý …zþu.’ {txu …h{uïh™t ¼õ‚ ntuÞ ‚u™u ‚tu s„‚™t …ŒtÚto{tk
ð]r¥t ht¾ðe yus fXý Au y™u su s„‚™t Sð Au ‚u™u …h{uïh{tk ð]r¥t
ht¾ðe ‚u ½ýe fXý Au, {txu su™u …h{uïh{tk ð]r¥t ™ hnu ‚u …h{uïh™tu
¼õ‚ ™rn y™u ‚u ËíËk„{tk ytð‚tu ntuÞ ‚tu yu Äehu Äehu Ëk‚™e ðt‚to
Ëtk¼¤‚tk Ëtk¼¤‚tk …h{uïh™tu ¼õ‚ Útþu.”
* ð[. 49, ‚t. 28-1-1820, þr™ðth.
 „.«.49-50 103
…Ae ƒúñt™kŒ Mðt{eyu …qAâwk su, “yuðe he‚u ¼„ðt™{tk ð]r¥t htÏÞt™wk
þwk ËtÄ™ Au ?” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “yu™wk ËtÄ™ ‚tu yk‚:ÿrü 1
Au, ‚u yk‚:ÿrü þwk ?” ‚tu suðt …tu‚t™u «íÞût ¼„ðt™ {éÞt Au ‚u™e
{qŠ‚ Ët{wk2 òuE hnuðwk yu yk‚ÿorü Au y™u ‚u {qŠ‚ rð™t »txT[¢3 Œu¾tÞ
yÚtðt „tu÷tuf, ðifwkXtrŒf ¼„ðt™™tk Ät{ Œu¾tÞ ‚tu …ý ‚u yk‚ÿorü
™rn. {txu ¼„ðt™™e {qŠ‚™u yk‚h{tk Äthe™u ‚u Ët{wk òuE hnuðwk yÚtðt
ƒnth ¼„ðt™™e {qŠ‚ Ët{wk òuE hnuðwk ‚u™wk ™t{ yk‚ÿorü Au y™u ‚u {qŠ‚
rð™t ƒesu ßÞtk ßÞtk ð]r¥t hnu ‚u Ëðuo ƒtÌtÿrü Au.” …Ae ð¤e ©eS{nthts
…h{nkË «íÞu ƒtuÕÞt su, “nðu ‚tu ƒu ƒu sý ÚtE™u Ët{Ët{t «&™-W¥th
fhtu,” …Ae ½ýeðth ËwÄe …h{nkËu …hM…h «&™-W¥th fÞto ‚u™u Ëtk¼¤‚t
Útft ©eS{nthts ‚u{™e ƒwrØ™e …heûtt fh‚t nðt.
>> Er‚ ð[™t{]‚{T „Zzt «Út{™wk >> 49 >>

ð[™t{]‚ 50 : fwþt„ú ƒwrØðt¤t™wk Index

*Ëkð‚T 1876™t {nt ðrŒ 1 …zðt™u rŒðË ©eS{nthts ©e„Zzt
{æÞu ŒtŒt¾t[h™e {uze™e ytuËhe yt„¤ «t‚:ft¤u rðhts{t™ n‚t y™u
Ëðo ïu‚ ðMºt Äthý fÞtO n‚tk y™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ {wr™
‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe n‚e.
…Ae ©eS{nthtsu {wr™ «íÞu yu{ …qAâwk su, “su™u fwþt„úƒwrØ ntuÞ
‚u™u ƒúñ™e «tr ÚttÞ Au,4 ‚u fwþt„úƒwrØ,5 ‚u su ËkËth ÔÞðnth{tk ƒnw
òý‚tu ntuÞ ‚u™e fnuðtÞ fu ™rn? yÚtðt þtMºt-…whtý™t yÚto™u ƒnw
òý‚tu ntuÞ ‚u™e fnuðtÞ fu ™rn ?” …Ae yu™tu W¥th {wr™yu fhðt {tkzâtu
…ý ÚtÞtu ™rn, íÞthu ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “fux÷tf ‚tu ÔÞðnth{tk
yr‚ ztÌtt ntuÞ ‚tu …ý …tu‚t™t fÕÞtý™u yÚtuo ftkE s‚™ fhu ™rn ‚Útt
* ð[. 50, ‚the¾ : 30-1-1820, {k„¤ðth. y™u yt¿tt, yt A [¢{tk y™w¢{u hnu÷t „ý…r‚,
1. ƒeò ‚…, ðú‚, s…trŒf ËtÄ™ ™Úte. ƒúñt, rð»ýw, rþð, Sðtí{t y™u nkËtí{t yt A
2. {u»ttuL{u»t ðŠs‚ yuðtk ™uºtÚte ƒnwft¤…ÞoL‚. Œuðt‚tytu.
3. „wŒt, ®÷„, ™tr¼, ÓŒÞ, fkX y™u ¼úwfqxe™tu 4. …hƒúñ.
{æÞ¼t„, yt A MÚtt™{tk y™w ¢ {u hnu ÷ tk 5. yu { “ö “ ö àಲ „ ï yy±xæí²æ
“öà²„ï ± x æ í ² æ ÏÏæéh²æ
æéh²æ ¨ êÿ}æ²æ
¨êÿ}æ²æ
{q÷tÄth, MðtrÄct™, {rý…qh, y™tn‚, rðþwÂØ ¨ê ÿ }æÎ<àæç|æ:” EíÞtrŒ ©wr‚ M{]r‚ytu fnu Au.
 104 „.«.50-51
fux÷tf þtMºt, …whtý, Er‚ntË ‚u™t yÚto™u Ëthe …uXu òý‚t ntuÞ ‚tu
…ý …tu‚t™t fÕÞtý™u yÚtuo ftkE s‚™ fhu ™rn, {txu yu™u fwþt„ú ƒwrØðt¤t
™ òýðt yu™u ‚tu òze ƒwrØðt¤t òýðt y™u su fÕÞtý™u yÚtuo s‚™
fhu Au ™u ‚u™e ƒwrØ Úttuze Au ‚tu …ý ‚u fwþt„úƒwrØðt¤tu Au y™u
su s„‚T ÔÞðnth™e ftuhu ËtðÄt™ ÚtE™u {kzâtu Au ™u ‚u™e ƒwrØ yr‚
Íeýe Au ‚tu …ý ‚u òze ƒwrØðt¤tu Au, yu W…h ¼„ðŒT„e‚t™tu &÷tuf
Au su : 1 “²æ
²æ çÝàææ ¨±ü | æê „ æÝæ¢ „S²æ¢ …æxæ<„ ¨¢ ² }æè J ²S²æ¢ …æxæí ç „ |æê „ æçÝ
¨æ çÝàææ Ð಄æï }æé Ý ï : JJ” yu &÷tuf™tu yu{ yÚto Au su, ¼„ðt™™wk ¼s™
fhðwk ‚u{tk ‚tu Ëðo s„‚™t Sð™e ƒwrØ htrºt™e …uXu ykÄfthu Þwõ‚ ð‚uo
Au, fnu‚tk ¼„ðt™™wk ¼s™ ™Úte fh‚tk. y™u su ¼„ðt™™t ¼õ‚ Au ‚u
‚tu ‚u ¼„ðt™™t ¼s™™u rð»tu òøÞt Au, fnu‚tk r™hk‚h ¼„ðt™™wk ¼s™
fh‚t Útft ð‚uo Au y™u þçŒ, M…þo, Y…, hË y™u „kÄ yu su …k[rð»tÞ
‚u™u rð»tu Sð{tºt™e ƒwrØ ò„ú‚ ð‚uo Au, fnu‚tk rð»tÞ™u ¼tu„ð‚t Útft
s ð‚uo Au y™u su ¼„ðt™™t ¼õ‚ Au ‚u™e ƒwrØ ‚tu ‚u rð»tÞ¼tu„™u rð»tu
ykÄfthu Þwõ‚ ð‚uo Au, fnu‚tk ‚u rð»tÞ™u ¼tu„ð‚t ™Úte, {txu yuðe he‚u
su …tu‚t™t fÕÞtý™u yÚtuo ËtðÄt™…ýu ð‚uo Au ‚u s fwþt„úƒwrØðt¤t Au
y™u ‚u rð™t ‚tu Ëðo {q¾o Au.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T „Zzt «Út{™wk >> 50 >>

ð[™t{]‚ 51 : nehu fhe™u rnhtu ðUÄtÞt™wk Index

*Ëkð‚T 1876™t {nt ðrŒ 2-ƒes™u rŒðË htrºt™u Ë{u Mðt{e
©eËnò™k Œ S {nthts ©e„Zzt {æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk
©eðtËwŒuð™thtÞý™t {krŒh™e yt„¤ ytÚt{ýu îth ytuhzt™e ytuËheyu
Ztur÷Þt W…h rðhts{t™ n‚t. y™u Ätu¤tu Ëwhðt¤ …nuÞtuo n‚tu ™u Ätu¤tu
yk„h¾tu …nuÞtuo n‚tu y™u {tÚtu Ätu¤e …t½ ƒtkÄe n‚e ™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e
yt„¤ {wr™ ‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe n‚e.
…Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “ftkE «&™ …qAtu” …Ae …qýto™kŒ Mðt{eyu
«&™ …qAâtu su, “Œþ ErLÿÞtu ‚u ‚tu hòu„wý™e Au y™u [th yk‚:fhý
* ð[. 51, ‚the¾ : 1-2-1820, ƒwÄðth. 1. „e‚t. 2/59
 „.«.51 105
Au ‚u ‚tu Ë¥ð„wý™tk Au, {txu yu Ëðuo ErLÿÞtu ™u yk‚:fhý, ‚u ‚tu {trÞf
Au ™u ¼„ðt™ ‚tu {tÞtÚte …h Au. ‚u™tu {trÞf yk‚:fhýu fhe™u fu{ r™ùÞ
ÚttÞ ? y™u {trÞf yuðe su [ûtw ytrŒf ErLÿÞtu ‚uýu fhe™u ¼„ðt™
fu{ òuÞt{tk ytðu ?” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “{trÞf ðM‚wyu fhe™u
{trÞf …ŒtÚto ntuÞ ‚u sýtÞ, {txu {trÞf su yk‚:fhý y™u ErLÿÞtu ‚uýu
fhe™u òu ¼„ðt™ sýtýt ‚tu yu ¼„ðt™ …ý {trÞf XÞto, yu he‚u ‚{thtu
«&™ Au ?” …Ae …qÛtto™kŒ Mðt{e ‚Útt Ëðo {wr™yu fÌtwk su, “yu s «&™
Au’ ‚u™u nu {nthts ! ‚{u …wü fhe ytÃÞtu.” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt
su, “yu™tu ‚tu W¥th yu{ Au su, …[tË fturx Þtus™ …]Úðe™wk …eX Au ‚u
…]Úðe W…h ½x…xtrŒf y™uf …ŒtÚto Au. ‚u Ëðo …ŒtÚto{tk yu …]Úðe hne
Au ™u …tu‚t™u MðY…u fhe™u ™tu¾e …ý hne Au y™u ßÞthu …]Úðe™e ÿrüyu
fhe™u òuEyu íÞthu yu Ëðo …ŒtÚtoY…u …]Úðe ÚtE Au ™u …]Úðe rð™t ƒeswk
ftkE …ŒtÚto ™Úte y™u ‚u …]Úðe, s¤™t yuf ykþ{tkÚte ÚtE Au y™u s¤
‚tu …]Úðe™u nuXu …ý Au ™u …z¾u …ý Au ™u W…h …ý Au ™u …]Úðe™t {æÞ{tk
…ý s¤ Ëðoºt ÔÞt…e hÌtwk Au, {txu s¤™e ÿrüyu fhe™u òuEyu ‚tu …]Úðe
™Úte yuf÷wk s¤ s Au y™u yu s¤ …ý ‚us™t yuf ykþ{tkÚte ÚtÞwk Au
{txu ‚us™e ÿrüyu fhe™u òuEyu ‚tu s¤ ™Úte yuf÷wk ‚us s Au y™u
‚u ‚us …ý ðtÞw™t yuf ykþ{tkÚte ÚtÞwk Au {txu ‚u ðtÞw™e ÿrüyu fhe™u
òuEyu ‚tu ‚us ™Úte yuf÷tu ðtÞw s Au. y™u ‚u ðtÞw …ý ytftþ™t yuf
ykþ{tkÚte ÚtÞtu Au, {txu òu ytftþ™e ÿrüyu fhe™u òuEyu ‚tu ðtÞw ytrŒf
su [th ¼q‚, ™u ‚u™wk ftÞo su ®…z ™u ƒúñtkz ‚u ftkE ¼tËu s ™rn, yuf÷tu
ytftþ s Ëðoºt ¼tËu y™u yu ytftþ …ý ‚t{Ëtnkfth™t yuf ykþ{tkÚte
Wí…L™ ÚtÞtu Au y™u ‚u ‚{Ëtnkfth, htsËtnkfth, ËtÂíðftnkfth y™u ¼q‚,
RrLÿÞtu, yk‚:fhý y™u Œuð‚t yu Ëðuo {n¥tíð™t yuf ykþ{tkÚte Wí…L™
ÚttÞ Au. {txu {n¥t¥ð™e ÿÂüyu òuEyu ‚tu ºtý «fth™tu ynkfth ‚Útt
¼q‚, ErLÿÞtu, yk‚:fhý, Œuð‚t yu Ëðuo ™Úte yuf÷wk {n¥t¥ð s Au. y™u
‚u {n¥t¥ð …ý «Ät™-«fr‚™t yuf ykþ{tkÚte Wí…L™ ÚtÞwk Au {txu yu «f]r‚™e
ÿrüyu òuEyu ‚tu {n¥t¥ð ™Úte yuf÷e yu «f]r‚ s Au y™u ‚u «f]r‚ …ý
«÷Þft¤{tk …whw»t™t yuf ykþ{tk ÷e™ ÚtE òÞ Au y™u …tAe Ë]rüË{u
 106 „.«.51-52
yuf ykþ{tkÚte Wí…L™ ÚttÞ Au {txu …whw»t™e ÿrüyu fhe™u òuEyu ‚tu yu
«f]r‚ ™Úte yuf÷tu …wY»t s Au y™u ‚uðt y™k‚ ftuxe …wY»t Au ‚u {nt{tÞt™t
yuf ykþ{tkÚte Wí…L™ ÚttÞ Au, {txu {nt{tÞt™e ÿrüyu òuEyu ‚tu yu
…wY»t ™Úte yuf÷e {nt{tÞt s Au ™u {nt{tÞt yu …ý {nt…whw»t™t yuf
ykþ{tkÚte Wí…L™ ÚttÞ Au, {txu yu {nt…whw»t™e árüyu òuEyu ‚tu yu {nt{tÞt
™Úte yuf÷tu {nt…whw»t s Au y™u yu {nt…whw»t …ý …whw»ttu¥t{¼„ðt™™wk Ät{
su yûth, ‚u™t yuf Œuþ{tkÚte W…su Au, {txu yu yûth™e ÿrüyu fhe™u
òuEyu ‚tu yu {nt…whw»ttrŒf Ëðuo ™Úte yuf yûth s Au. y™u ‚u yûth
Útfe …h yûtht‚e‚ yuðt su …whw»ttu¥t{¼„ðt™ ‚u Au. ‚u Ëðuo™e Wí…r¥t,
ÂMÚtr‚ y™u «÷Þ ‚u™t f‚to Au ™u ‚u Ëðo™t fthý Au. y™u su fthý
ntuÞ ‚u …tu‚t™t ftÞo™u rð»tu ÔÞt…f ntuÞ ™u ‚uÚte swŒwk …ý hnu, {txu yu
Ëðo™tk fthý su …whw»ttu¥t{¼„ðt™ ‚u™e ÿrüyu fhe™u òuEyu íÞthu yu
…whw»ttu¥t{ ¼„ðt™ rð™t ƒeswk ftkE ¼tËu s ™rn, yuðt su ¼„ðt™ ‚us
f]…t fhe™u Sð™t fÕÞtý™u yÚtuo …]Úðe{tk Ëðuo {™w»Þ™u «íÞût Œþo™
yt…u Au, íÞthu su Sð Ëk‚™tu Ë{t„{ fhe™u yu …whw»ttu¥t{¼„ðt™™tu
ytðtu {rn{t Ë{su Au íÞthu yu™tk ErLÿÞtu yk‚:fhý Ëðuo …whw»ttu¥t{Y…u
ÚtE òÞ Au, íÞthu ‚u{ýu fhe™u yu ¼„ðt™™tu r™ùÞ ÚttÞ Au. su{
nehu fhe™u s nehtu ðUÄtÞ Au …ý ƒeòð‚u ™Úte ðUÄt‚tu, ‚u{ ¼„ðt™™tu
r™ùÞ ‚u ¼„ðt™ ð‚u s ÚttÞ Au y™u ¼„ðt™™wk Œþo™ …ý ¼„ðt™
ð‚us ÚttÞ Au …ý {trÞf yuðtk su ErLÿÞtu-yk‚:fhý ‚uýu fhe™u ™Úte Út‚wk.”
yu{ ðt‚to fhe™u ©eS{nthts ‘sÞ ËÂå[Œt™kŒ’ fne™u …tu‚t™u W‚thu …ÄtÞto.
>> Er‚ ð[™t{]‚{T „Zzt «Út{™wk >> 51 >>

ð[™t{]‚ 52 : [th þtMºtu fhe ¼„ðt™™u òÛÞt™wk Index

*Ëkð‚T 1876™t {nt ðrŒ 3 ºtes™u rŒðË ©eS{nthts ©e„Zzt {æÞu
ŒtŒt¾t[h™e {uze™e ytuËhe{tk fÚtt1 ðk[tð‚t n‚t y™u Ëðo ïu‚ ðMºt Äthý
fÞtO n‚t ™u …tu‚t™t {w¾th®ÔtŒ ™e yt„¤ {wr™ ‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e
˼t ¼htE™u ƒuXe n‚e.
* ð[. 52, ‚the¾ : 2-2-1820, „wÁðth. 1. {tuûtÄ{o™e.
 „.«.52 107
…Ae ‚u fÚtt{tk yu{ ytÔÞwk su, ËtkÏÞ,1 Þtu„,2 ðuŒtk‚3 y™u …k[htºt
yu [th þtMºtu fhe™u su ¼„ðt™™t MðY…™u Ë{su, ‚u …qhtu ¿tt™e fnuðtÞ.
íÞthu {wõ‚t™kŒ Mðt{eyu …qAâwk su, “nu {nthts ! yu [th þtMºtu fhe™u
¼„ðt™™u fu{ òýðt ? y™u yu [th þtMºtu fhe™u su ¼„ðt™™u ™ òýu
‚u{tk þe LÞq™‚t hnu Au ? ‚u fntu.” íÞthu ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “su
ËtkÏÞþtMºt4 Au ‚u ¼„ðt™™u …k[rðþ{t fnu Au y™u [turðË ‚¥ð su{ ¼„ðt™
rð™t ftkE fhðt™u Ë{Úto ™Úte Út‚tk ‚u{ Sð, Eïh …ý ¼„ðt™ rð™t ftkE
fhðt™u Ë{Úto ™Úte, {txu yu™u …ý [turðþ ‚¥ð ¼u¤t s „ýu Au y™u Sð,
Eïhu Ërn‚ yuðtk su [turðþ ‚¥ð ‚u™u ûtuºt fnu Au ™u …k[rðþ{t su ¼„ðt™
‚u™u ûtuºt¿t fnu Au. y™u Þtu„þtMºt5 Au ‚u ¼„ðt™™u Arðþ{t fnu Au ™u
{qŠ‚{t™T fnu Au ™u Sð, Eïh™u …k[rðþ{t fnu Au ™u [turðþ ‚¥ð™u …]ÚtfT
fnu Au ™u yu ‚¥ðÚte …tu‚t™t ytí{t™u …]ÚtfT Ë{S™u ¼„ðt™™wk æÞt™ fhðwk
yu{ fnu Au y™u ðuŒtk‚þtMºt6 Au ‚u ¼„ðt™™u Ëðofthý, ËðoÔÞt…f,
ËðtoÄth, r™„woý, yîi‚, r™hks™ y™u f‚to Útft yf‚to ™u «tf]‚ rðþu»týu
hrn‚ ™u rŒÔÞ rðþu»týu Ërn‚ yu{ fnu Au. y™u …k[htºtþtMºt 7 Au ‚u
¼„ðt™™u yu{ fnu Au su, yuf su ©ef]»ý…whw»ttu¥t{™thtÞý Au ‚u s ðtËwŒuð,
Ëkf»toý, yr™ÁØ, «ãwB™ yu [‚wÔÞqonY…u ÚttÞ Au y™u …]Úðe™u rð»tu yð‚th™wk
Äthý fhu Au y™u ‚u™u rð»tu su ™ð«fth™e ¼Âõ‚™u fhu Au ‚u™wk fÕÞtý
ÚttÞ Au. yuðe he‚u yu [th þtMºt ¼„ðt™™u fnu Au, ‚u™u ÞÚttÚto Ë{su íÞthu
…qhtu ¿tt™e fnuðtÞ y™u òu ƒeò ºtý þtMºt™u {qfe™u yuf ËtkÏÞ þtMºtu
fhe™u s ¼„ðt™™t MðY…™u Ë{su ‚tu yu ƒtÄ ytðu su, ‘ËtkÏÞ þtMºt{tk
Sð-Eïh™u ‚¥ðÚte ™tu¾t ™Úte fÌtt. ‚u ßÞthu ‚¥ð™tu r™»tuÄ fhe™u ‚¥ðÚte
…tu‚t™t Sðtí{t™u ™tu¾tu Ë{su íÞthu …k[rðþ{tu …tu‚t™tu Sðtí{t Ë{òÞ …ý
¼„ðt™ ™ Ë{òÞ’ y™u òu yuf÷u Þtu„þtMºtu fhe™u s ¼„ðt™™t MðY…™u
Ë{su ‚tu yu Œtu»t ytðu su, ‘Þtu„þtMºtu ¼„ðt™™u {qŠ‚{t™ fÌtt Au, ‚u™u
1/2. Eïh f‚]oíð Mðefth‚t ˃es ËtkÏÞ y™u 5. …‚ksr÷ hr[‚ Þtu„Ëqºt- 1/24-27.
Þtu„. 6. ÔÞtË hr[‚ ƒúñËqºt 1/1/2, 22; 1/3/8 -
3. ‚¥ðu fhe™u ¼„ðíMðY…™wk r™Y…ý fh‚wk þtMºt RíÞtrŒf.
W¥th{e{tkËt yÚtto‚T ƒñËqºttu. 7. Ëtíð‚Ëkrn‚t.
4. {nt¼th‚ þtkr‚…ðo : 293/42-45.
 108 „.«.52-53
…rhrAL™1 Ë{su …ý ËðtO‚Þto{e y™u …rh…qýo yuðt ™ Ë{su, y™u òu yuf
ðuŒtk‚þtMºtu fhe™u s ¼„ðt™™t MðY…™u Ë{su ‚tu yu Œtu»t ytðu su, ‘su
¼„ðt™™u Ëðofthý, ËðoÔÞt…f y™u r™„woý fÌtt Au ‚u™u r™htfth Ë{su
…ý «tf]‚ fh, [hýtrŒfu hrn‚ y™u rŒÔÞ yðÞðu Ërn‚ yuðtu Ë™t‚™
su ¼„ðt™™tu ytfth Au ‚u™u ™ Ë{su’ y™u òu yuf÷u …k[htºt þtMºtu fhe™u
s ¼„ðt™™t MðY…™u Ë{su ‚tu yuðtu Œtu»t ytðu su, ‘su ¼„ðt™™t yð‚th™u
rð»tu ¼Âõ‚ fne Au ‚u™u rð»tu {™w»Þ¼tð ytðu ‚Útt yufŒuþMÚt…ýwk2 Ë{òE
òÞ …ý ËðtO‚Þto{e…ýwk ™u …rh…qýo…ýwk ™ Ë{òÞ.’ {txu yu Ëðuo þtMºtu fhe™u
òu ¼„ðt™™u ™ Ë{su ‚tu ytðt Œtu»t ytðu Au y™u òu yu Ëðuo þtMºtu fhe™u
Ë{su ‚tu su yuf yuf þtMºt™e Ë{sýu fhe™u Œtu»t ytðu Au ‚u ƒeò þtMºt™e
Ë{sýu fhe™u x¤e òÞ Au, {txu yu [thu þtMºtu fhe™u su Ë{su ‚u …rh…qýo
¿tt™e fnuðtÞ y™u òu yu [th{tkÚte yuf™u {qfe Œu ‚tu …tuýtu ¿tt™e fnuðtÞ
™u ƒu™u {qfe Œu ‚tu yÄtuo ¿tt™e fnuðtÞ y™u òu yu [th{tkÚte ºtýu™u {qfe
Œu ‚tu …t ¿tt™e fnuðtÞ y™u [thu™u {qfe™u su …tu‚t™e {™™e fÕ…™tyu fhe™u
„{u ‚uðe he‚u þtMºt™u Ë{S™u ð‚uo Au y™u ‚u òu ðuŒtk‚e Au yÚtðt
W…tË™tðt¤tu Au ‚u ƒu Þ ¼q÷t …zât Au …ý fÕÞtý™tu {t„o yu ƒu{tkÚte
ftuE™u szâtu ™Úte. {txu yu ðuŒtk‚e ‚u Œk¼e ¿tt™e Au y™u yu W…tË™tðt¤tu
‚u …ý Œk¼e ¼õ‚ Au.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T „Zzt «Út{™wk >> 52 >>

ð[™t{]‚ 53 : ðæÞt ½xât™wk Index

*Ëkð‚T 1876™t {nt ðrŒ 9 ™ð{e™u rŒðË ©eS{nthts ©e„Zzt
{æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk ©eðtËwŒuð™thtÞý™t {krŒh™e yt„¤ ytÚt{ýu
îth ytuhzt™e ytuËheyu Ztur÷Þt W…h ytÚt{ýu {w¾th®ðŒu rðhts{t™ n‚t
y™u Ätu¤tu Ëwhðt¤ …nuÞtuo n‚tu ™u Ätu¤tu yk„h¾tu …nuÞtuo n‚tu ™u shfËe
Auzt™wk fËwkƒ÷ ¼thu þu÷wk fuzâu ƒtkæÞwk n‚wk ™u ‚u shfËe AuztLttu Çtthu fËwkçtÕt
* ð[. 53, ‚t. 8-2-1820, ƒwÄðth. 2. yuf s Œuþ-MÚt¤™u rð»tu hnuðt…ýw-yÔÞt…fíð.
1. {tºt {qŠ‚Y… s, ËðoÔÞt…f ™rn.
 „.«.53-54 109
huxtu BttÚtu çttkæGttu níttu Ltu …t½{tk …w»…™t ‚tuht Íwfe hÌtt n‚t y™u fkX{tk
…w»…™t nth …nuÞto n‚t y™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ Ëðuo {wr™ ‚Útt
ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe n‚e.
…Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “ftuE «&™ …qAtu, íÞthu {wõ‚t™kŒ
Mðt{eyu …qAâwk su, “ftuEf ‚tu ËíËk„{tk hne™u rŒðË rŒðË «íÞu ð]rØ™u
…t{‚tu òÞ Au y™u ftuEf ‚tu ËíËk„{tk hne™u rŒðË rŒðË «íÞu ½x‚tu
òÞ Au ‚u™wk þwk fthý Au ?” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “{tuxt su
ËtÄw ‚u™tu su yð„wý ÷u Au ‚u ½x‚tu òÞ Au y™u ‚u ËtÄw™tu su
„wý ÷u Au ‚u™wk yk„ ð]rØ …t{‚wk òÞ Au ™u ‚u™u ¼„ðt™™u rð»tu ¼Âõ‚
…ý ð]rØ …t{u Au, {txu ‚u ËtÄw™tu yð„wý ™ ÷uðtu ™u „wý s ÷uðtu y™u
yð„wý ‚tu íÞthu ÷uðtu ßÞthu …h{uïh™e ƒtkÄu÷ su …k[ð‚o{t™™e {ÞtoŒt
‚u{tkÚte ftuEf ð‚o{t™™tu ‚u ËtÄw ¼k„ fhu íÞthu ‚u™tu yð„wý ÷uðtu, …ý
ftuE ð‚o{t™{tk ‚tu Vuh ™ ntuÞ ™u ‚u™e Mðt¼trðf «f]r‚ Xef ™ sýt‚e
ntuÞ ‚u™u òuE™u ‚u ËtÄw{tk ƒeò ½ýtf „wý ntuÞ ‚u™tu íÞt„ fhe™u òu
yuf÷t yð„wý™u s „úný fhu ‚tu ‚u™t ¿tt™, ðihtøÞtrŒf su þw¼ „wý
‚u ½xe òÞ Au, {txu ð‚o{t™{tk Vuh ntuÞ ‚tu s yð„wý ÷uðtu …ý y{Úttu
¼„ðt™™t ¼õ‚™tu yð„wý ÷uðtu ™rn y™u òu yð„wý ÷u ™rn ‚tu ‚u™u
þw¼ „wý™e rŒðË rŒðË «íÞu ð]rØ Út‚e òÞ Au.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T „Zzt «Út{™wk >> 53 >>

ð[™t{]‚ 54 : ¼t„ð‚ Ä{o™t …tu»tý™wk-{tuût™t îth™wk Index

*Ëkð‚T 1876™t {nt ðrŒ 11 yuftŒþe™u rŒðË Mðt{e ©eËnò™kŒS
{nthts ©e„Zzt {æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk ©e ðtËwŒuð ™thtÞý™t
{krŒh™e yt„¤ ytÚt{ýu îth ytuhzt™e ytuËheyu Ztur÷Þt W…h „tŒe
‚rfÞt ™k¾tðe™u rðhts{t™ n‚t ™u Ätu¤tu ¾uË …nuÞtuo n‚tu ™u ÍrhÞt™
Auztðt¤tu fËwkƒ÷ hUxtu ytuZâtu n‚tu y™u ytË{t™e hk„™tu ÍheÞt™e huþ{™tu
VUxtu {tÚtu ƒtkæÞtu n‚tu ™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ {wr™ ‚Útt ŒuþŒuþ™t
nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe n‚e.
*ð[. 54, ‚t. 9-2-1820, „wYðth.
 110 „.«.54-55
…Ae {wõ‚t™kŒ Mðt{eyu «&™ …qAâtu su, “nu {nthts ! ©e{ŒT¼t„ð‚™t
yuftŒþMfkŒ{tk s™fhtò y™u ™ð Þtu„uïh™t ËkðtŒu fhe™u fÌtt su
¼t„ð‚Ä{o1 ‚u™wk su …tu»tý ‚u fu{ ÚttÞ ? y™u ð¤e Sð™u {tuût™wk su îth
‚u W½tzwk fu{ ÚttÞ ?” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “MðÄ{o, ¿tt™, ðihtøÞ
y™u {tntíBÞ¿tt™ ‚uýu Ërn‚ su ¼„ðt™™e ¼Âõ‚ ‚uýu Þwõ‚ yuðt
su ¼„ðt™™t yuftkr‚f ËtÄw ‚u™t «Ëk„ Útfe ¼t„ð‚Ä{o™wk …tu»tý ÚttÞ
Au y™u ð¤e Sð™u {tuût™wk su îth ‚u …ý yuðt ËtÄw™t «Ëk„ Útfe
W½tzwk ÚttÞ Au, ‚u fr…÷Œu𠼄ðt™u Œuðnq‚e «íÞu fÌtwk Au. su 2 “Ðí Ðí ¨ ¢ x æ}æ…Ú¢
Ðæàæ}ææy}æÝ: ÜU±²æï ç±Îé : J ¨ »± ¨æ{é ¯ é Üë U „æï }ææï ÿ æmæÚ}æÐæ±ë „ }æì JJ” suðtu
yu Sð™u …tu‚t™t ËkƒkÄe™u rð»tu ÿZ «Ëk„ Au ‚uðtu ™u ‚uðtu s «Ëk„ òu
¼„ðt™™t yuftkr‚f ËtÄw™u rð»tu ÚttÞ ‚tu yu Sð™u {tuût™wk îth W½tzwk
ÚttÞ Au.”
…Ae þwf{wr™yu …qAâwk su, “„{u ‚uðtu yt…íft¤ …zu ™u …tu‚t™t Ä{o{tkÚte
™ ¾Ëu ‚u fÞu ÷ûtýu fhe™u ytu¤¾tÞ ?” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su,
“su™u …h{uïh™t ð[™™e ¾xf3 hnu y™u ™t™wk-{tuxwk ð[™ ÷tu…e þfu
™rn yuðe he‚™tu su™tu Mð¼tð ntuÞ ‚u™u „{u ‚uðtu yt…íft¤ ytðu
‚tu …ý yu Ä{o Útfe …zu s ™rn, {txu su™u ð[™{tk ÿZ‚t Au ‚u™tu
s Ä{o ÿZ hnu y™u ‚u™tu s ËíËk„ …ý ÿZ hnu.
>> Er‚ ð[™t{]‚{T „Zzt «Út{™wk >> 54 >>

ð[™t{]‚ 55 : ¼s™, M{hý™u ð‚o{t™™t ÿZtð™wk Index

*Ëkð‚T 1876™t {nt ðrŒ 11 yuftŒþe™u rŒðË ©eS{nthts
©e„Zzt {æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk …tu‚t™t W‚tht™u rð»tu W„{ýu îth
ytuhzt™e ytuËhe W…h rðhts‚t n‚t y™u Ëðo ïu‚ ðMºt Äthý fÞtO
n‚tk ™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ yt„¤ Ëk‚ ‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e ˼t
¼htE™u ƒuXe n‚e.
…Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “«&™-W¥th fhtu.” …Ae {wõ‚t™kŒ
Mðt{eyu …qAâwk su, “Sð™u ¼s™-M{hý™tu ‚Útt ð‚o{t™™tu yuf ÿZtð fu{
* ð[. 55, ‚t. 10-2-1820, þw¢ðth 2. ¼t.3/25/ 20.
1. ¼„ðt™u …tu‚t™e «tr {txu fnu÷t ©ðý fe‚o™trŒ 3. ¾xftu-ËtðÄt™e.
¼Âõ‚Y… Ä{o.
 „.«.55-56 111
hnu‚tu ™Úte ?” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “yu ‚tu yþw¼ yuðt su Œuþ,
ft¤, r¢Þt y™u Ëk„ ‚u™u Þtu„u fhe™u hnu‚tu ™Úte y™u ‚u ÿZtð …ý
ºtý «fth™tu Au. W¥t{, {æÞ{ y™u fr™c. ‚u{tk òu W¥t{ ÿZ‚t ntuÞ
y™u Œuþ, ft¤, r¢Þt y™u Ëk„, yu òu yr‚ ¼qkzt ÚttÞ ‚tu ‚u W¥t{ ÿZ‚t™u
…ý xt¤e ™t¾u ‚tu {æÞ{ y™u fr™c ÿZ‚t™e ‚tu þe ðt‚ fnuðe ? y™u
Œuþ, ft¤, r¢Þt y™u Ëk„ yu yr‚ ¼qkzt ÚttÞ ™u ‚u{tk …ý ÿZ‚t su{
Au yu{ ™u yu{ òu hnu ‚tu yu™u …qðo™wk ¼thu ƒesƒ¤ Au ™u ¼thu …wÛÞ
Au y™u Œuþ, ft¤, r¢Þtk y™u Ëk„ yr‚ …rðºt Au y™u ‚u{tk …ý òu yu™e
ƒwrØ {r÷™ ÚtE òÞ Au ‚tu yu™u …qðo sL{™wk ‚Útt yt sL{™wk ftuE {tuxwk
…t… Au ‚u ™zu Au, yÚtðt ftuE {tuxt ¼„ðt™™t ¼õ‚™tu ÿtun ÚtE „Þtu
Au ‚u yu™u ™zu Au, fu{ su Œuþ, ft¤, r¢Þt y™u Ëk„ Yztk Au ‚tu …ý
yu™wk yk‚h ¼qkzwk ÚtE òÞ Au. {txu nðu òu {tuxt …whw»t™e Ëuðt{tk ¾ƒzŒth
ÚtE™u hnu ‚tu yu™tk …t… ƒ¤e™u ¼M{ ÚtE òÞ y™u òu yr‚ …t…e™tu
Ëk„ ÚttÞ ‚tu …t…™tu ðÄthtu ÚttÞ y™u ftkEf Ëwf]‚ ntuÞ ‚u …ý ™tþ …t{u
y™u {rŒht…t™™e fh™theGttu su …t‚Þtu o 1 ‚u™tk „¤t{tk ntÚt ™tk¾e™u ƒuËu
y™u …Ae …h{uïh™tu ðtkf ftZu su, ‘{tÁk {™ fu{ Xuftýu htÏÞwk ™rn.’
‚u™u ‚tu {nt{q¾o òýðtu.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T „Zzt «Út{™wk >> 55 >>

ð[™t{]‚ 56 : …tu÷t …týt™wk Index

*Ëkð‚T 1876™t {nt ðrŒ 12 îtŒþe™u rŒðË Ëtks™u Ë{u ©eS{nthts
©e„Zzt {æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk ©eðtËwŒuð™thtÞý™t {krŒh yt„¤
ytÚt{ýt îth™t ytuhzt™e ytuËheyu Ztur÷Þt W…h rðhts{t™ n‚t y™u
Ätu¤tu ¾uË …nuÞtuo n‚tu ™u ÍrhÞt™ fËwkƒ÷ hUxtu ytuZâtu n‚tu ™u {tÚtu Vh‚t
Auzt™tu fËwkƒe hUxtu ƒtkæÞtu n‚tu ™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ {wr™ ‚Útt
ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe n‚e y™u ™thtÞý ÄqLÞ fhe™u
{wr™ ÍtkÍ {]Œk„ ÷E™u fe‚o™ „t‚t n‚t.
…Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “fe‚o™ ht¾tu y™u ½zef «&™-W¥th
* ð[. 56, ‚t. 11-2-1820, þr™ðth. 1. ðu~Þt.
 112 „.«.56
fheyu, yu{ fne™u ð¤e ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “ÕÞtu nwk «&™ …wAwk Awk
su, “©ef]»ý¼„ðt™u „e‚t{tk 1 [th «fth™t ¼õ‚ fÌtt Au ‚u{tk ¿tt™e™u
yrÄf fÌttu Au y™u [thu™u ¼„ðt™™t MðY…™tu r™ùÞ ‚tu Ëh¾tu Au {txu
¿tt™e ‚u fuðe he‚u rðþu»t2 Au ?” …Ae yu «&™™tu W¥th {wr™yu fhðt
{tkzâtu …ý ÚtÞtu ™rn. …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “¿tt™e Au ‚u ‚tu
ƒúñMðY…u ð‚uo Au y™u ¼„ðt™™tu {rn{t ÞÚttÚto…ýu òýu Au {txu yu™u
¼„ðt™™t MðY… rð™t ƒeS {™{tk ftkE ft{™t hnu‚e ™Úte y™u ƒeò
su ºtý «fth™t ¼õ‚ Au ‚u™u ¼„ðt™™tu r™ùÞ ‚tu Au ‚tu …ý ¼„ðt™™tu
{rn{t ÞÚttÚto…ýu òý‚t ™Úte ‚u {txu yu™u ¼„ðt™ rð™t ƒeS ft{™t
hne òÞ Au. ‚u {txu ¿tt™e™u ƒhtƒh Út‚t ™Úte. ‚u ËtÁ ¼„ðt™™t ¼õ‚™u
¼„ðt™ rð™t ƒeS ftuE ò‚™e ft{™t hnu yu {tuxe ¾tux Au y™u
su™u ftuE ò‚™e ðtË™t ™ ntuÞ y™u ‚eðú ðihtøÞðt™ ntuÞ y™u òu ‚u
ðihtøÞ™u Þtu„u ynkfthu Þwõ‚ ð‚uo ‚tu yu …ý yu™u rð»tu {tuxe ¾tux Au yÚtðt
yíÞk‚ ytí{¿tt™™wk ƒ¤ ntuÞ yÚtðt ¼„ðt™™u rð»tu ÿZ ¼Âõ‚™wk ƒ¤
ntuÞ y™u ‚u™t {t™™u Þtu„u fhe™u òu „heƒ nrh¼õ‚™u ™{tÞ ™rn yÚtðt
‚u™e yt„¤ Œe™ð[™ ƒtu÷tÞ ™rn ‚tu yu …ý yu™u rð»tu {tuxe ¾tux Au.
‚u ¾tuxâu fhe™u yu nrh¼õ‚™wk yk„ ð]rØ™u ™ …t{u. suBt Ë÷tx fqðtu ¾tuŒ‚tu
ntuÞ y™u òu nuXu …týtu …tu÷tu ƒtu÷u ‚tu Ë÷tx yu{ fnu su, ‘…týe ½ýwk
Útþu’ y™u òu W…hÚte hýf‚tu ntuÞ ™u {tkne ft…u íÞthu yÂø™ Íhu ‚tu
Ë÷tx yu{ fnu su, ‘fqðt{tk …týe Útþu ‚tu yÄto ftuþ™wk fu …t ftuþ™wk Útþu
…ý ðÄw ™rn ÚttÞ’ ‚u{ ¿tt™, ðihtøÞ y™u ¼Âõ‚ ‚u™t {t™{tk su yxkx
hnu ‚tu yu {tuxtu fnuðtÞ …ý suðwk yÄto ftuþ™wk fu …t ftuþ™wk …týe
ÚtÞwk yuðtu {tuxtu ÚttÞ …ý suðt r™{to™e ¼õ‚{tk {tuxt „wý ytðu ‚uðt
{tuxt „wý yu{tk ™ ytðu. {txu su™u ¼„ðt™™u «ËL™ fhðt ntuÞ ‚u™u
¿tt™, ðihtøÞ, ¼Âõ‚ ‚Útt ƒeò ftuE ©uc „wý ntuÞ ‚u™u yr¼{t™u fhe™u
1. ¥æ„æïü ç…¿ææ¨éÚƒæüƒèü ¿ææÝè ™ |æÚ„¯ü|æ ! „ï¯æ¢ ¿ææÝè ¼„ðt™™tu s yuf ŒtË òýe™u, ¼„tð™™u
çÝy²²é v „ »ÜU|æçQU<±çàæc²„ï yÚto :- yt‚o, …t{ðt™e EåAtðt¤tu y™u ¼„ðt™™u s …h{
(yi ï Þo { tk Ú te ¼ú ü ÚtÞu ÷ tu y™u VheÚte ‚u ™ u «tÃÞ {t™™thtu) yt [th «fth™t ¼õ‚ fÌtt
…t{ðt™e EåAtðt¤tu) rs¿ttËw, («f]r‚ Útfe Au; ‚u{t r™»ft{¼õ‚ ntuðtÚte ¿tt™e ©uc Au.
rð÷ûtý ytí{Y…™u …t{ðt™e EåAtðt¤tu ) 2. yuf¼Âõ‚íðY… „wýÚte ©uc…ýwk „e‚t{tk fÌtwk Au
yÚttoÚteo (yiïÞo «t ÚtÞwk ™Úte {txu ‚u™u …t{ðt™e ‚u{tk þwk fthý Au ?
EåAtðt¤tu ) y™u ¿tt™e (ytí{MðY…™u
 „.«.56 113
yxkx Útðwk ™rn. ‚tu yu …whw»t™t ӌޙu rð»tu «fx «{tý yuðt su
©ef]»ý™thtÞý ‚u «ËL™ ÚtE™u r™ðtË fhe™u hnu Au.
…Ae {wõ‚t™kŒ Mðt{eyu …qAâwk su, “nu {nthts ! ¿tt™, ðihtøÞ, ¼Âõ‚
‚Útt ƒeò su þw¼ „wý ‚u™u Þtu„u fhe™u {t™ ytðu ‚u {t™™u fÞt W…tÞu
fhe™u xt¤ðwk ?” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “¼„ðt™™t ¼õ‚™wk {tntíBÞ
òýe™u …tu‚u Œunu fhe™u ‚u{™u ™{Mfth fhu ‚Útt ‚u{™e Ëuðt[tfhe fhu
y™u òu niÞt{tk {t™™tu ËkfÕ… ÚttÞ ‚tu ‚u™u ytu¤¾u y™u rð[th™wk ƒ¤
ht¾u ‚tu {t™ x¤e òÞ y™u yr‚þÞ «u{÷ûtýt ¼Âõ‚ ntuÞ y™u ‚u ¼Âõ‚yu
fhe™u ¼„ðt™ ‚u™u ð~t ð‚o‚t ntuÞ y™u òu ‚u ¼Âõ‚™wk ¼õ‚™t ÓŒÞ{tk
{t™ ytðu ‚tu …ý yu™u yr‚ ¾tux Au y™u ytí{¿tt™™wk {t™ ntuÞ yÚtðt
ðihtøÞ™wk {t™ ntuÞ …ý ‚u yr¼{t™ ‚tu Œuntí{ƒwrØ™u s ÿZ fhtðu, {txu
¼„ðt™™t ¼õ‚ ntuÞ ‚u™u ftuE «fthu yr¼{t™ ht¾ðwk ™rn, yu s ¼„ðt™™u
htS fÞto™tu W…tÞ Au y™u yk‚ÿorü ðt¤t su ¼„ðt™™t ¼õ‚ ntuÞ ‚u
òu ‚…tËe™u …tu‚t™t ÓŒÞ Ët{wk swðu ‚tu ßÞthu ÷„thu {t™ ytð‚wk nþu íÞthu
ÓŒÞ{tk hne su ¼„ðt™™e {qŠ‚ ‚u™e ™sh fhze Œu¾t‚e nþu y™u ßÞthu
r™{to™e…ýu ð‚to‚wk nþu íÞthu …tu‚t™t ÓŒÞ{tk hne su ¼„ðt™™e {qŠ‚ ‚u™e
ÿrü yr‚ «ËL™ sýt‚e nþu; {txu ¼„ðt™™tu ¼õ‚ ntuÞ ‚u™u rð[th™wk
ƒ¤ ht¾e™u ftuE «fth™wk {t™ WŒÞ Útðt Œuðwk ™nª y™u òu {t™ Ërn‚
¿tt™, ðihtøÞ, ¼Âõ‚ ntuÞ ‚tu su{ Ëtu™wk ntuÞ y™u ‚u{tk ¼u„ ¼¤u íÞthu
‚u Ëtu™wk …™hð÷wk fnuðtÞ y™u ‚uÚte ðÄ‚tu ¼u„ ¼¤u ‚tu ƒthð÷wk fnuðtÞ
y™u ‚uÚte ðÄ‚tu ¼u„ ¼¤u ‚tu ytXð÷wk fnuðtÞ, ‚u{ yu ¼õ‚™u ¿tt™, ðihtøÞ,
¼Âõ‚{tk su{ su{ ynkfth™tu ¼u„ ¼¤‚tu ytðu ‚u{ ‚u{ yu ºtýu ytuAtk
Út‚tk òÞ Au, {txu {t™ hrn‚ su ¿tt™, ðihtøÞ y™u ¼Âõ‚ ‚u ‚tu
Ëtu¤ð÷tk Ëtu™tk suðtk Au y™u {t™ Ërn‚ ntuÞ ‚u W…hÚte ‚tu yu™u ½ýtu
þtu¼tzu …ýu yu™t yk‚h{tk ÍtÍwk ƒ¤ ntuÞ ™rn. íÞtk ÿütk‚ Au su{ ‘…[tþ
ftuxe Þtus™ …]Úðe ‚u Ë{wÿ, …ðo‚ y™u Ëðo ¼q‚-«trý{tºt, ‚u™tu ytÄth
Au {txu ½ýe ƒ¤ðt™ sýtÞ Au y™u ‚u Útfe s¤ ð¤e ½ýwk ƒ¤ðt™T
sýtÞ Au, su s¤™u rð»tu …]Úðe Atýt™e …uXu ‚hu Au y™u s¤Útfe ‚us{tk
½ýwk ƒ¤ sýtÞ Au y™u ‚us Útfe ðtÞw{tk ½ýwk ƒ¤ sýtÞ Au. y™u ytftþ™wk
‚tu ftkE ƒ¤ sýt‚wk ™Úte …ý ytftþ ËðoÚte ƒ¤ðt™T Au, ftk su yu [thu™tu
 114 „.«.56
ytftþ ytÄthY… Au.’ ‚u{ {t™ hrn‚ su yu ¼õ‚™tk ¿tt™, ðihtøÞ y™u
¼Âõ‚ ‚u ytftþ Ëh¾tk ƒ¤ðt™T Au. {txu W…hÚte ‚tu sýtÞ ™rn, …ý
r™{to™e ¼õ‚ ‚u ËðoÚte ©uc Au y™u su{ ƒt¤f ntuÞ ‚u rŒðË ftkE {t™™tu
½txËkfÕ… ntuÞ ™rn ‚u{s ËtÄw™u ‚tu „{u ‚ux÷e …qò «r‚ct Út‚e ntuÞ
…ý ƒt¤f™e …uXu {t™ hrn‚ ð‚oðwk.”
…Ae ð¤e {wõ‚t™kŒ Mðt{eyu «&™ …qAâtu su, “ErLÿÞtu, yk‚:fhý
y™u «tý ‚Útt ò„ú‚, MðÙ y™u Ëw»twr yu ºtý yðMÚtt ‚Útt MÚtq¤,
Ëqû{ y™u fthý yu ºtý þheh; yu Ëðo Útfe Sð™wk MðY… LÞtÁk Au yuðwk
ËíËk„{tkÚte Ëtk¼¤e™u ÿZ r™ùÞ fÞtuo Au ‚tu …ý ErLÿÞtu yk‚:fhýtrŒf
¼u¤tu ¼¤e™u Ëw¾Y… yuðtu su Sðtí{t ‚u …h{tí{t™wk ¼s™-M{hý fh‚tu
Útftu ËkfÕ…™u Þtu„u fhe™u Œw:¾eÞtu fu{ ÚtE òÞ Au ?” …Ae ©eS{nthts
ƒtuÕÞt su,1k “fux÷tf rËØ ÚttÞ Au ™u fux÷tf Ëðo¿t2 ÚttÞ Au ™u fux÷tf
Œuð‚t ÚttÞ Au EíÞtrŒf y™k‚ «fth™e {tux… …t{u Au ‚Útt …h{…Œ™u …t{u
Au. yu Ëðo ¼„ðt™™e W…tË™t™u ƒ¤u …t{u Au …ý W…tË™t rð™t ftuE
ðt‚ rËØ Út‚e ™Úte, {txu þtMºt{tkÚte ytí{t-y™tí{t™e3 rð„‚ Ë{S™u
yÚtðt ftuEf {tuxt Ëk‚™t {w¾Úte ðt‚ Ëtk¼¤e™u òýu su, ‘nwk ytí{t-
y™tí{t™e rð„r‚ fhe ÷ô.’ yu{ rð„r‚ Út‚e ™Úte, yu ‚tu yu Sð™u
sux÷e …tu‚t™t EüŒuð su …h{uïh, ‚u™u rð»tu r™ct ntuÞ ‚ux÷tu s ytí{t-
y™tí{t™tu rððuf ÚttÞ Au …ý EüŒuð™t ƒ¤ rð™t ‚tu ftuE ËtÄ™rËØ
Út‚tk ™Úte y™u su™u „tur…ytu™t suðe «u{÷ûtýt ¼Âõ‚ Au ‚u™u ‚tu Ëðuo
ËtÄ™ Ëk…qýo ÚtÞtk Au y™u su™u yuðtu «u{ ™ ntuÞ ‚u™u ‚tu ¼„ðt™™tu {rn{t
Ë{sðtu su, ¼„ðt™ ‚tu „tu÷tuf, ðifwkX, ïu‚îe…, ƒúñ{ntu÷ ‚u™t …r‚ Au
y™u {™w»Þ suðt sýtÞ Au ‚u ‚tu ¼õ‚™t Ëw¾™u yÚtuo sýtÞ Au …ý yu™e
{qŠ‚ Au ‚u „tu÷tuftrŒf su …tu‚t™tk Ät{ ‚u™u rð»tu yuf yuf ™¾{tk fturx
fturx ËqÞo™t «ftþu Þwõ‚ sýtÞ Au y™u {íÞo÷tuf™u rð»tu ‚tu yu ¼„ðt™™e
{™w»Þ Ëuðt fhu Au ™u Œeðtu fhu íÞthu yu™u yt„¤ «ftþ ÚttÞ Au …ý
yu ‚tu ËqÞo-[kÿtrŒf Ëðo™u «ftþ™t Œt‚t Au y™u „tu÷tuftrŒf su Ät{ Au
1. ¼„ðt™™t {tntíBÞ¿tt™Úte W…tË™t™wk ƒ¤ ð]ÂØ Ë{„ú Œw:¾™tu ™tþ ÚttÞ Au, ytx÷tu ‚tí…ÞtoÚto
…t{u Au. W…tË™t™wk ƒ¤ ðÄðtÚte ¿tt™r™ct fu Au ‚u™u rððu[™ fhe fnu Au.
su ºtý ŒunÚte rð÷ûtý ytí{MðY…™t rð[thY… 2. Wí…¥ÞtrŒf™u òý™tht.
Au ‚u™e …rh…õð‚t ÚttÞ Au, ‚u ÚtðtÚte Œirnf 3. Œun y™u ytí{t
 „.«.56-57 115
‚u™u rð»tu ‚tu htrÄft, ÷û{e ytrŒf su …tu‚t™t ¼õ‚ Au ‚u{ýu r™hk‚h
ËuÔÞt yuðt yu ¼„ðt™ Au y™u ßÞthu ƒúñtkztu™tu «÷Þ ÚtE òÞ Au íÞthu
yt «„x ¼„ðt™T Au ‚u s yuf hnu Au y™u …Ae Ë]rü h[ðt™u Ë{u …ý
«f]r‚-…wY»t îthu fhe™u y™k‚fturx ƒúñtkztu™u yus ¼„ðt™ W…òðu Au,
yuðe he‚u ¼„ðt™™tu {rn{t rð[thðtu yus ytí{t-y™tí{t™t rððuf™wk fthý
Au y™u sux÷e yu ¼õ‚™u ¼„ðt™™t {tntíBÞu Ërn‚ ¼„ðt™™u rð»tu r™ct
Au ‚ux÷tu s yu ¼f‚™t ÓŒÞ{tk ðihtøÞ ytðu Au, {txu ƒeòk ËtÄ™™t
ƒ¤™u ‚S™u yuf÷wk ¼„ðt™™e W…tË™t™wk ƒ¤ ht¾ðwk y™u su yuðtu ¼õ‚
ntuÞ ‚u ‚tu yu{ Ë{su su, ‘„{u ‚uðtu …t…e ntuÞ ™u yk‚Ë{u òu ‚u™u
‘Mðtr{™thtÞý’ yuðt ™t{™wk Wå[thý ÚttÞ ‚tu ‚u Ëðo …t… Útfe Aqxe™u
ƒúñ{ntu÷™u rð»tu r™ðtË fhu. ‚tu su yu ¼„ðt™™tu ytr©‚ ntuÞ ‚u yu
¼„ðt™™t Ät{™u …t{u yu{tk þtu ËkþÞ Au?’ yu{ {tntíBÞ Ë{su, ‚u ËtÁ
su ¼„ðt™™tu ¼õ‚ ntuÞ ‚u™u ¼„ðt™™e W…tË™t™wk ƒ¤ ËíËk„ fhe™u
rŒðËu rŒðËu ð]rØ …{tzðwk.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T „Zzt «Út{™wk >> 56 >>

ð[™t{]‚ 57 : yËtÄthý {tuût™wk fthý Index

*Ëkð‚T 1876™t Vt„ý ËwrŒ 2-rî‚eÞt™u rŒðË ©eS{nthts
©e„Zzt {æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk ËtÄw™e òÞ„t™u rð»tu rðhts{t™
n‚t ™u Ëðo ïu‚ ðMºt Äthý fÞtO n‚tk ™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤
ËtÄw ‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe n‚e.
…Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “su™u «&™ W¥th-fh‚tk ytðzu ‚u yuf
yuf «&™ …qAtu.” …Ae {wõ‚t™kŒMðt{eyu …qAâwk su, “nu {nthts! {tuût™wk
yËtÄthý fthý ‚u þwk Au ?” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “¼„ðt™™t
MðY…™wk ¿tt™ y™u ¼„ðt™™wk {tntíBÞ òýðwk; yu ƒu yËtÄthý1 {tuût™t
nu‚w Au.
…Ae ð¤e {wõ‚t™kŒ Mðt{eyu …qAâwk su, “¼„ðt™™u rð»tu su M™un
‚u™wk þwk Y… Au ?” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “M™un™wk Y… ‚tu yu Au
* ð[. 57, ‚the¾ : 15-2-1820, ƒwÄðth. 1. ¼Âõ‚îtht.
 116 „.«.57-58
su, M™un{tk ftuE ò‚™tu rð[th ™ òuEyu y™u ßÞthu su „wý rð[the™u
M™un fhu ‚u ‚tu ßÞthu yð„wý Œu¾u íÞthu ‚u™tu M™un ítwxe òÞ, {txu nu‚
‚tu su{ ÚtÞwk ntuÞ ‚u{ ™u ‚u{ hnuðt Œuðwk …ý rð[th fhe™u ðthu ðthu MÚtt…™-
WíÚtt…™ fhðwk ™rn, ™u {qZ…ýu ¼„ðt™™u rð»tu nu‚ fhðwk y™u su „wý™u
rð[the™u nu‚ fhu ‚u nu‚™tu rðïtË ™rn, {txu nu‚ ‚tu su{ Œun™tk ËkƒkÄe
Ëk½tÚtu Au ‚uðwk ¼„ðt™™u rð»tu nu‚ fhðwk y™u yu nu‚™u {qZ…ýt™wk nu‚ fneyu
y™u ¼„ðt™™wk {tntíBÞ òýe™u su nu‚ ÚttÞ Au ‚u ‚tu ƒeS s 1 he‚™wk
Au yu{ òýðwk.”
…Ae rþðt™kŒ Mðt{eyu …qAâwk su, “ËíËk„{tk hnuðt™tu ¾… Au ‚tu
…ý ftuEf yÞtuøÞ Mð¼tð Au ‚u fu{ x¤‚tu ™Útª ?” …Ae ©eS{nthts
ƒtuÕÞt su, “su Mð¼tð ËíËk„{tk yk‚htÞ fh‚tu ntuÞ ‚u W…h su™u y¼tð
™ ytðu íÞtk ËwÄe yu™u õÞtk ËíËk„™tu …qhtu ¾… Au? y™u ‚u Mð¼tð™u
…ý õÞtk …qhtu þºtw òÛÞtu Au ? íÞtk ÿütk‚ Au su{ ‘ftuEf …wY»t yt…ýtu
r{ºt ntuÞ ™u ‚u s …whw»tu yt…ý ¼tE™u {the ™tÏÞtu ntuÞ ‚tu …Ae ‚u ËtÚtu
r{ºt…ýwk ™ hnu y™u ‚u™wk {tÚtwk ft…ðt™u ‚iÞth ÚttÞ; ftk su r{ºt fh‚tk
¼tE™tu ËkƒkÄ yrÄf Au. ‚u{ òu yu™u …tu‚t™tu Mð¼tð ð‚o{t™{tk ¼k„ …ztðe™u
ËíËk„{tkÚte rð{w¾ fhu yuðtu Au ™u ‚tu …ý yu™e W…h ðih¼tð ytð‚tu
™Úte y™u ‚u Mð¼tð W…h heË [z‚e ™Úte ‚tu yu™u ËíËk„{tk …qÁk nu‚
™Úte y™u òu suðwk ¼tE{tk nu‚ {™w»Þ™u Au ‚uðwk òu ËíËk„ W…h nu‚ ntuÞ
‚tu ¼qkzt Mð¼tð™u ‚íft¤ xt¤e ™t¾u, þt {txu su Sð ‚tu yr‚ Ë{Úto
Au ; fu{ su {™ y™u ErLÿÞtu yu Ëðuo ‚tu ûtuºt Au y™u Sð ‚tu yu™tu ûtuºt¿t
Au {txu su fhu ‚u ÚttÞ.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T „Zzt «Út{™wk >> 57 >>

ð[™t{]‚ 58 : Œun, fwË„

k ™u …qðË
o Mk fth™wk , {tuxt™u òýu ‚uðtu ÚttÞ
Index
*Ëkð‚T 1876™t Vt„ý ËwrŒ 5 …k[{e™u rŒðË ËkæÞt yth‚e™u Ë{u
Mðt{e ©eËnò™kŒS {nthts ©e„Zzt {æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk su
* ð[. 58, ‚t. 18-2-1820, þr™ðth. {™w»Þ[rhºt™u òuE™u …ý õÞthuÞ …ý ûteý ™rn
1. «r‚rŒ™ ð]ÂØ …t{e™u, ËwáZ ÚtE™u, ¼„ðt™™tk Út™tÁk {txu Ëtnrsf™e y…uûttyu W¥t{ Au.
 „.«.58 117
…h{nkË™e òÞ„t íÞtk rðhts{t™ n‚t y™u Ëðuo Ätu¤tk ðMºt Äthý fÞtO
n‚tk y™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ {wr™ ‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e
˼t ¼htE™u ƒuXe n‚e.
…Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “«&™ fhtu, …Ae {wõ‚t™kŒ Mðt{eyu
«&™ …qAâtu su, “nu {nthts ! ßÞthu ¼s™-M{hý fhðt ƒuËu íÞthu
¼„ðt™™t ¼õ‚™t yk‚h{tk hòu„wý, ‚{tu„wý™t ðu„1 ytðu íÞthu ¼s™
M{hý™wk Ëw¾ ytð‚wk ™Úte, ‚u yu „wý™t ðu„ fu{ x¤u ?” íÞthu ©eS{nthts
ƒtuÕÞt su, “yu „wý™e «ð]r¥t™t fthý ‚tu Œun 2, fwËk„ y™u …qðoËkMfth3
yu ºtý Au. ‚u{tk Œun™u Þtu„u fhe™u su „wý «ðíÞto ntuÞ ‚u ‚tu ytí{t-
y™tí{t™t rð[thu fhe™u x¤e òÞ Au y™u fwËk„u fhe™u «ðíÞto ntuÞ ‚u
Ëk‚™u Ëk„u fhe™u x¤u Au. y™u su hòu„wý, ‚{tu„wý™t ðu„ yu ƒuÞu fhe™u
…ý ™ x¤u ‚u ‚tu ftuEf …qðo™t ¼qkzt ËkMfth™u Þtu„u fhe™u Au, {txu yu
x¤ðt ½ýt fXý Au.”
…Ae yt™kŒt™kŒ Mðt{eyu …qAâwk su, “…qðo™t ËkMfth {r÷™ ntuÞ ‚u
fu{ x¤u ?” íÞthu ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “yr‚þÞ su {tuxt …wY»t ntuÞ
‚u™tu su W…h htS…tu ÚttÞ ‚u™t „{u ‚uðt {r÷™ ËkMfth ntuÞ ‚u ™tþ
…t{u y™u {tuxt …whw»t™tu htS…tu ÚtÞtu ntuÞ ‚tu htkf ntuÞ ‚u htò ÚttÞ
y™u „{u ‚uðtk ¼qkzt «thçÄ ntuÞ ‚tu Yztk ÚttÞ y™u „{u ‚uðwk ‚u™u
{tÚtu rðΙ ytð™tÁk ntuÞ ‚u ™tþ ÚtE òÞ.”
…Ae ð¤e yt™kŒt™kŒ Mðt{eyu …qAâwk su, “þtu W…tÞ fhu ‚tu {tuxt
…wY»t htS ÚttÞ ?” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “«Út{ ‚tu {tuxt Ëk‚
ËtÚtu r™»f…x…ýu ð‚uo y™u ft{, ¢tuÄ, ÷tu¼, {tun, {Œ, {íËh, ytþt,
‚]»ýt, ynkfth y™u E»Þto; yu Ëðo™tu íÞt„ fhu y™u Ëk‚™tu „w÷t{ ÚtE™u
hnu ™u yk‚h{tk {t™ xéÞu ¼tðu hnu …ý Œunu fhe™u Ëðuo™u ™{‚tu hnu,
‚tu yu™e W…h {tuxt Ëk‚ htS ÚttÞ Au.”
…Ae {nt™w¼tðt™kŒ Mðt{eyu …qAâwk su, “nu {nthts ! ËíËk„{tk hnu‚u
Útfu sux÷t yð„wý ntuÞ ‚u Ëðuo ™tþ …t{e òÞ y™u rŒ™rŒ™ «íÞu ¼„ðt™™e
1. ht„ {tun ð„uhu. 3. …qðosL{{tk fhu÷t f{o™tu ËkMfth.
2. ŒuntæÞtË.
 118 „.«.58-59
¼Âõ‚ ð]rØ …t{‚e òÞ yu™tu þtu W…tÞ Au ?” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt
su, “{tuxt …whw»t™tu su{ su{ „wý „úný fh‚tu òÞ ‚u{ ‚u{ yu™e
¼Âõ‚ ð]rØ …t{‚e òÞ; y™u yr‚þÞ su {tuxt ntuÞ ‚u™u òu yr‚þÞ
r™»ft{e òýu ‚tu …tu‚u fq‚ht suðtu ft{e ntuÞ ‚u r™»ft{e ÚttÞ; y™u òu
{tuxt …whw»t™u rð»tu ft{e…ýt™tu Œtu»t …hXu ‚tu „{u ‚uðtu r™»ft{e ntuÞ ‚tu
…ý yr‚þÞ ft{e ÚttÞ y™u {tuxt™u rð»tu ¢tuÄe-÷tu¼e…ýwk …hXu ‚tu …tu‚u
¢tuÄe ÷tu¼e ÚttÞ; y™u òu {tuxt …whw»t™u yr‚þÞ r™»ft{e, r™÷tuo¼e,
r™:MðtŒe, r™{to™e, r™:M™une Ë{su ‚tu …tu‚u …ý yu Ëðo rðfthÚte hrn‚
ÚtE òÞ y™u …tftu nrh¼õ‚ ÚttÞ. ‚u …tft nrh¼õ‚™wk þwk ÷ûtý Au ?
‚tu, Ëtht su þçŒ, M…þo, Y…, hË y™u „kÄ yu …k[rð»tÞ; ‚u™tu su{ Œw:¾ŒtÞf
ðM‚w™tu Ënusu y¼tð hnu Au ‚u{ su™u Ënusu y¼tð hnu Au y™u yuf
…h{uïh™t MðY…™u rð»tu y[¤ r™ct ð‚uo Au ‚u™u …tftu nrh¼õ‚ òýðtu.
‚u yuðtu …tftu nrh¼õ‚ ÚtÞt™tu ‚tu yus W…tÞ Au su, …h{uïh™t ŒtË™tu
„w÷t{ ÚtE™u hnu y™u yu{ òýu su, ‘yu Ëðo ¼õ‚ {tuxt Au ™u nwk
‚tu ËðoÚte LÞq™ Awk. yu{ òýe™u nrh¼õ‚™tu ŒtËt™wŒtË ÚtE hnu y™u
yuðe he‚u su ð‚uo ‚u™t Ëðo rðfth ™tþ …t{u y™u ‚u™u rŒðËu rŒðËu ¿tt™,
ðihtøÞ, ¼Âõ‚ ytrŒf su þw¼„wý ‚u ð]rØ …t{‚t òÞ Au.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T „Zzt «Út{™wk >> 58 >>

ð[™t{]‚ 59 : yËtÄthý M™un™wk Index

*Ëkð‚T 1876™t Vt„ý ËwrŒ 14 [‚wŒoþe™u rŒðË ©eS{nthts
©e„Zzt {æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk ©eðtËwŒuð™thtÞý™t {krŒh™e yt„¤
ytÚt{ýu îth ytuhzt™e ytuËheyu Ztur÷Þt W…h rðhts{t™ n‚t ™u Ätu¤tu
¾uË …nuÞtuo n‚tu ™u Ätu¤e [tŒh ytuZe n‚e ™u {tÚtu nehftuh™wk Ätu¤wk Ätur‚Þwk
ƒtkæÞwk n‚wk ™u ÷÷tx™u rð»tu [kŒ™™e y[to rðhts{t™ n‚e ™u …tu‚t™t
{w¾th®ðŒ™e yt„¤ {wr™ ‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe
n‚e.
…Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “«&™-W¥th fhtu.” …Ae {wõ‚t™kŒ
* ð[. 59, ‚t. 27-2-1820, Ëtu{ðth.
 „.«.59 119
Mðt{eyu «&™ …qAâtu su, “nu {nthts ! ¼„ðt™™u rð»tu yËtÄthý «u{
ÚttÞ ‚u™wk þwk fthý Au ?” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “yuf ‚tu ¼„ðt™™tu
rðïtË ntuÞ su, ‘yt {™u {éGtt Au ‚u r™ùÞ s ¼„ðt™ Au’ ‚Útt ytÂM‚f…ýwk
ntuÞ ‚Útt ¼„ðt™™tk su yiïÞo ‚u™u òýu su, ‘yt ¼„ðt™ Au ‚u ƒúñ{ntu÷,
„tu÷tuf, ïu‚îe… yu ytrŒf Ëðuo Ät{™t …r‚ Au ‚Útt y™k‚fturx ƒúñtkz™t
…r‚ Au ‚Útt Ëðo™t f‚to Au y™u …whw»t, ft¤, f{o, {tÞt, ºtý „wý, [tuðeþ
‚¥ð, ƒúñtrŒf Œuð yu ftuE™u yt ƒúñtkz™t f‚to1 òýu ™rn, yuf ¼„ðt™
…whw»ttu¥t{™u s f‚to2 òýu y™u Ëðo™t yk‚Þto{e òýu.’ yuðe he‚™e Ë{sýu
Ërn‚ su «íÞût ¼„ðt™™t MðY…™u rð»tu r™ùÞ ‚u s …h{uïh™u rð»tu
yËtÄthý M™un™wk fthý Au.”
…Ae ð¤e {wõ‚t™kŒ Mðt{eyu …qAâwk su, “yuðtu ¼„ðt™™tu {rn{t …ý
òý‚tu ntuÞ y™u yËtÄthý nu‚ ™ ÚttÞ ‚u™wk þwk fthý Au ?” …Ae
©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “òu yu ¼„ðt™™tu ytðtu {rn{t òýu Au ‚tu yu™u
¼„ðt™™u rð»tu yËtÄthý nu‚ Au …ý yu òý‚tu ™Úte, ‘su{ n™w{t™S{tk
y…th ƒ¤3 n‚wk …ý ftuEf™t4 sýtÔÞt rð™t sýtýwk ™rn’ y™u ‘su{
«÷kƒtËwh ƒ÷ŒuðS™u ÷E™u [tÕÞtu íÞthu …tu‚t{tk ƒ¤ 5 ‚tu y…th n‚wk …ý
…tu‚u òý‚t ™ n‚t. …Ae ßÞthu6 ytftþðtýeyu fÌtwk íÞthu òÛÞwk.’ ‚uðe
he‚u yu ¼õ‚™u ¼„ðt™™u rð»tu yËtÄthý «er‚ ‚tu Au7 …ý sýt‚e ™Úte.”
…Ae ð¤e {wõ‚t™kŒ Mðt{eyu …qAâwk su, “yu «er‚™t ƒ¤™u sýtÞt™wk
þwk fthý Au ?” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “ËíËk„ y™u ËíþtMºt™wk
©ðý fh‚u Ë{u yu™u ¼„ðt™™u rð»tu yËtÄthý «er‚ Au ‚u sýtE ytðu
Au.”
…Ae ð¤e {wõ‚t™kŒ Mðt{eyu …qAâwk su, “Œuþ, ft¤ y™u r¢Þt ‚u
¼qkzt ÚttÞ yÚtðt ¼÷tk ÚttÞ ‚u™wk fthý ‚u Ëk„ Au fu ftuE ƒeòu Au ?”
1. Mð‚kºt…ýu. Ý …ËÐç¨ JJ” EíÞtrŒ ð[™tuÚte fnu÷wk òýðwk.
2. Mð‚kºtf‚to. 5. «÷kƒtËwh™u nýðt™wk.
3. Ë{wÿ WÕ÷k½™ fhðt™wk. 6. ¼„ðt™u - ©ef]»ý¼„ðt™u ƒ¤ŒuðS™u ‚u{™wk
4. òkƒðt™™t. òkƒðt™u n™w{t™S™u ‚u{™wk ƒ¤ ƒ¤ sýtÔÞwk ‚u rð»ýw…whtý{tk -§ç„ §ç„ ¨¢ S }ææçÚ„æï
sýtÔÞwk ‚u ht{tÞý{tk - “…æÏæ¢ ± 拨}æé Î èÿ²ñ ± ¢ ç±Ðí Üë U c‡æï Ý ¨é } æãæy}æÝæ J ç±ãS² ÐèDzæ}ææ¨ ÐíH}Ïæ¢
ãÝé } æ‹„}æƒæÏæí ± è„ J ±èÚ±æÝÚ ! Hæï Ü US² ÏæH±æÝì ÏæH: JJ EíÞL‚ ð[™tuÚte sýtðu÷wk òýðwk.
¨±üàææS~æç±Îæ¢ ±Ú ! „ëc‡æè}æïÜUæ‹„}ææçŸæy² ãÝé}æç‹ÜU¢ 7. ftuEf ¼õ‚™t sýtÔÞt rð™t.
 120 „.«.59-60
…Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “Œuþ ‚tu …]Úðe fnuðtÞ ‚u Ëðuo Xuftýu Ëh¾tu
Au y™u ft¤ …ý Ëh¾tu Au …ý yr‚þÞ su {tuxt Ë{Úto …wY»t ntuÞ
‚u su Œuþ{tk hnu‚t ntuÞ; ‚u™u «‚t…u fhe™u ¼qkztu Œuþ ntuÞ, ¼qkztu ft¤
ntuÞ, ¼qkze r¢Þt ntuÞ, ‚u Ëðuo Ëthtk ÚtE òÞ Au. y™u yr‚þÞ ¼qkzt
…t…e …wY»t su Œuþ{tk hnu‚t ntuÞ, ‚u™u Þtu„u fhe™u Ëthtu Œuþ ™u Ëthe
r¢Þt ™u Ëthtu ft¤ ntuÞ ‚u …ý ¼qkzt ÚtE òÞ Au. {txu þw¼ ™u yþw¼
yuðt su Œuþ, ft¤ ™u r¢Þt ‚u™tk nu‚w ‚tu …wY»t Au. ‚u …wY»t òu yr‚þÞ
Ë{Úto ntuÞ ‚tu Ëðo …]Úðe{tk Œuþ, ft¤ ™u r¢Þt ‚u …tu‚t™t Mð¼tð «{týu
«ð‚toðu ™u ‚uÚte Q‚h‚tu ntuÞ ‚tu yuf Œuþ{tk «ð‚toðu ™u ‚uÚte Q‚h‚tu ntuÞ
‚tu yuf „t{{tk «ð‚toðu ™u ‚uÚte Q‚h‚tu ntuÞ ‚tu yuf V¤e ‚Útt yuf …tu‚t™wk
½h ‚u{tk «ð‚toðu. yuðe he‚u yu þw¼-yþw¼ su Œuþ, ft¤ ™u r¢Þt ‚u™t
nu‚w ‚tu þw¼ ™u yþw¼ yu ƒu «fth™t …wY»t Au.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T „Zzt «Út{™wk >> 59 >>

ð[™t{]‚ 60 : yuftkr‚f Ä{o …téÞt™wk - ðtË™t xtéÞt™wk

Index
*Ëkð‚T 1876™t Vt„ý ðŒ 1 «r‚…Œt™u rŒðË ©eS{nthts ©e„Zzt
{æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk …h{nkË™e òÞ„t™u rð»tu rðhts{t™ n‚t
™u Ätu¤tu ¾uË …nuÞtuo n‚tu ™u Ätu¤e [tŒh ytuZe n‚e y™u {M‚f W…h
ïu‚ …t½ ƒtkÄe n‚e ™u ‚u …t½™u rð»tu Ätu¤tk …w»…™t ‚tuht rðhtò{t™ n‚t
™u fkX{tk Ätu¤t …w»…™t nth rðhts{t™ n‚t y™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e
yt„¤ {wr™ ‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe n‚e.
…Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “Ëðo ËtÄ™ fh‚tk ðtË™t xt¤ðe yu
ËtÄ™ {tuxwk Au. ‚u ðtË™t xt¤ðt™e yu{ rð„r‚ Au su þçŒ, M…þo, Y…,
hË y™u „kÄ yu su …k[rð»tÞ ‚u™u rð»tu sux÷e …tu‚t™u ‚]»ýt ntuÞ ‚u™tu
rð[th fhðtu su {thu sux÷e ¼„ðt™™u rð»tu ðtË™t Au ‚ux÷e s s„‚™u
rð»tu Au fu ytuAe ðÄw Au ? ‚u™e …heûtt fhðe ™u sux÷e ¼„ðtLt™e ðt‚
Ëtk¼¤ðt{tk ©tuºt ErLÿÞ ÷tu¼t‚e ntuÞ ‚ux÷e s s„‚™e ðt‚ Ëtk¼¤ðt{tk
÷tu¼t‚e ntuÞ ‚tu yu{ òýðwk su, ‘¼„ðt™{tk ™u s„‚{tk ƒhtuƒh ðtË™t
* ð[. 60, ‚the¾ : 29-2-1820, ƒwÄðth.
 „.«.60 121
Au.’ yuðe s he‚u M…þo, Y…, hË y™u „kÄ; yu Ëðuo rð»tÞ™tu ‚…tË fhðtu
y™u ßÞthu yuðe he‚u ‚…tË fh‚tu fh‚tu s„‚™e ðtË™t™u ½xtz‚tu òÞ
y™u ¼„ðt™™e ðtË™t™u ðÄth‚tu òÞ ‚uýu fhe™u yu™u …k[rð»tÞ™u rð»tu
Ë{ƒwrØ ÚtE òÞ Au; ™u Ë{ƒwrØ ÚtÞt …Ae ®™Œt ™u M‚wr‚ Ëh¾tk ÷t„u
y™u Ëthtu M…þo ™u ¼qkztu M…þo Ëh¾tu ÷t„u; ‚u{ s Ëthwk Y… ™u ¼qkzwk Y…
‚Útt ƒt¤, Þwðt™ ™u ð]Ø yuðe su Mºteytu ‚Útt f[htu ™u fk[™ yu Ëðuo
Ëh¾wk ¼tËu; ‚u{ s Ëtht ™u ¼qkzt su hË ™u „kÄ ‚u …ý Ëh¾t ¼tËu.
yuðe he‚u Mðt¼trðf…ýu ð‚toÞ íÞthu òýeyu su ðtË™t S‚týe. y™u
ðtË™t hrn‚ ð‚oðwk yu yuftkr‚f™tu Ä{o Au. y™u ðtË™t shtf hne
òÞ ‚tu Ë{trÄðt¤tu ntuÞ y™u ™tze «tý ‚ýt‚tk ntuÞ ‚tuÞ …ý ðtË™t
Ë{trÄ{tkÚte …tAtu ¾U[e ÷tðu Au, {txu ðtË™t xt¤u ‚us yuftkr‚f ¼õ‚
Au.”
…Ae {wõ‚t™kŒ Mðt{e yu …qAâwk su, “ðtË™t xtéÞt™tu þtu W…tÞ 1
Au ?” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “yuf ‚tu ytí{r™ct™e ÿZ‚t òuEyu
y™u ƒeswk …k[rð»tÞ™wk ‚wåA…ýwk òÛÞwk òuEyu y™u ºteswk ¼„ðt™™wk yr‚þÞ
{tntíBÞ òÛÞwk òuEyu su, ‘¼„ðt™ ðifwkX, „tu÷tuf, ƒúñ{ntu÷ yu Ëðuo
Ät{™t …r‚ Au. {txu yuðt ¼„ðt™™u …t{e™u ‚wåA rð»tÞ™t Ëw¾{tk nwk þwk
«er‚ ht¾wk ?’ yuðe he‚u ¼„ðt™™t {rn{t™tu rð[th fhu. y™u ð¤e yu{
rð[th fhu su, ‘¼„ðt™™u ¼s‚t Útft …ý òu ftuEf ¾tux hne sþu ™u
fŒtr… òu ¼„ðt™™t Ät{{tk ™rn sðtÞ ™u ELÿ÷tuf ‚Útt ƒúñ÷tuf™u1 rð»tu
¼„ðt™ {qfþu ‚tu …ý yt ÷tuf™tk fh‚tk ‚tu íÞtk fturx „ýtk ðÄw Ëw¾
Au.’ yuðtu rð[th fhe™u …ý yt ËkËth™t ‚wåA Ëw¾Útfe ðtË™tyu hrn‚
Útðwk y™u yuðe he‚u ¼„ðt™™tu {rn{t òýe™u ðtË™tyu hrn‚ ÚttÞ Au,
íÞth …Ae yu™u yu{ sýtÞ Au su, ‘{thu ftuE ft¤u ðtË™t n‚e s ™rn
y™u yu ‚tu {™u ð[{tk ftkEf ¼ú{ suðwk ÚtÞwk n‚wk; …ý nwk ‚tu ËŒt ðtË™tyu
hrn‚ Awk’ yuðwk ¼tËu Au. y™u ytðe he‚™tu su yuftkr‚f Ä{o ‚u ‚tu su
yuðt r™ðtoËr™f …wY»t ntuÞ y™u su™u ¼„ðt™™u rð»tu ÂMÚtr‚ ÚtE ntuÞ
‚u™u ð[™u fhe™u s …{tÞ …ý „úkÚt{tk ÷¾e htÏÞtu ntuÞ ‚uýu fhe™u ™Úte
1. {wÏÞ. 2. ƒúñtS™t ÷tuf{tk.
 122 „.«.60-61
…{t‚tu. y™u ftuEf Ëtk¼¤e™u ‚uðe ™u ‚uðe ðt‚ fnuðt òÞ ‚tu fnu‚tk …ý
ytðzu ™rn, {txu su™u yuftkr‚f™t Ä{o{tk ÂMÚtr‚ ÚtE ntuÞ ‚u Útfe s
yuftkr‚f™tu Ä{o …{tÞ Au.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T „Zzt «Út{™wk >> 60 >>

ð[™t{]‚ 61 : ƒr¤ htò™wk Index

*Ëkð‚T 1876™t Vt„ý ðrŒ 3 ºtes™u rŒðË ©eS{nthts ©e„Zzt
{æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk ©eðtËwŒuð™thtÞý™t {krŒh™e yt„¤ Õtªƒzt™t
ð]ût™u nuXu ytuxt™u rð»tu Ztur÷Þt W…h rðhts{t™ n‚t. ™u nehftuh™wk ïu‚
Ätur‚Þwk {M‚fu ƒtkæÞwk n‚wk ™u ïu‚ …Auze ytuZe n‚e ™u ïu‚ ¾uË …nuÞtuo
n‚tu ™u fkX{tk ïu‚ …w»…™t nth Äthý fÞto n‚t ™u ïu‚ …w»…™t ‚tuht
…t½{tk ztƒe ftuhu ÷xf‚t n‚t ™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ {wr™ ‚Útt
ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe n‚e.
…Ae {wõ‚t™kŒ Mðt{eyu «&™ …qAâtu su, “ft{, ¢tuÄ, ÷tu¼ ‚Útt ¼Þ
yu{™u Þtu„u fhe™u …ý Äehs z„u ™rn ‚u™tu þtu W…tÞ Au ?” …Ae
©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “nwk Œun ™rn, nwk ‚tu ŒunÚte ™tu¾tu ™u Ëðuo™tu òý™thtu
yuðtu su ytí{t ‚u Awk. yuðe su ytí{r™ct1 ‚u ßÞthu yr‚þÞ ÿZ ÚttÞ
íÞthu ftuE he‚u fhe™u Äehs z„u ™rn y™u ytí{r™ct rð™t ƒeò y™uf
W…tÞ fhu ‚tu …ý Äehs hnu ™rn.”
…Ae ƒúñt™kŒ Mðt{eyu …qAâwk su, “su ytí{r™ct ntuÞ ‚u yk‚Ë{u
fux÷e ËntÞ fhu Au ?” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “su{ ™Œe ‚hðe
ntuÞ íÞtk ‚tu su™u ‚h‚tk ytðz‚wk ntuÞ ‚u ‚he òÞ ™u su™u ‚h‚tk ™ ytðz‚wk
ntuÞ ‚u ‚tu Q¼tu ÚtE hnu. …ý ßÞthu Ë{wÿ ‚hðtu ntuÞ íÞthu ‚tu ‚u ƒuÞ™u
ðntý™wk ft{ …zu Au, ‚u{ xtZ, ‚zftu, ¼q¾, ‚hË, {t™, y…{t™, Ëw¾,
Œw:¾, ‚u Y…e su ™Œe ‚u™u ‚tu ytí{r™ctðt¤tu ntuÞ ‚u ‚he òÞ …ý {]íÞwË{Þ
‚tu Ë{wÿ suðtu Au, {txu íÞtk ‚tu ytí{r™ctðt¤tu ntuÞ ‚Útt ð„h
ytí{r™ctðt¤tu ntuÞ yu ƒuÞ™u ¼„ðt™™e W…tË™tY…e ðntý™wk ft{ …zu
Au, {txu yk‚ft¤u ‚tu ¼„ðt™™tu ÿZ ytþhtu ntuÞ ‚us ft{{tk ytðu
Auu …ý yk‚Ë{u2 ytí{r™ct ftkE ft{{tk ytð‚e ™Úte, ‚u ËtÁ ¼„ðt™e
* ð[. 61, ‚the¾ : 3-3-1820, þr™ðth. 2. fuð¤.
1. ‚uýu Þwõ‚ yuðe su W…tË™t
 „.«.61 123
W…tË™t™u ÿZ fhe™u ht¾ðe.”
…Ae ð¤e {wõ‚t™kŒ Mðt{eyu …qAâwk su, “¼„ðt™™tu ¼õ‚ ntuÞ ‚u™u
rËrØytu ytze ytðu Au, ‚u su™u ¼„ðt™™t r™ùÞ{tk z„{„tx ntuÞ ‚u™u
s ytðu Au fu r™ùÞðt¤t™u ytðu Au ?” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su,
“rËrØytu ‚tu su™u …rh…õ𠼄ðt™™tu r™ùÞ ntuÞ ‚u™u s ytðu Au y™u
ƒeò™u ‚tu rËrØytu ½ýe Œw÷o¼ Au y™u yu rËrØytu™u …ý yu ¼õ‚™e
…heûtt ÷uðt ËtÁ ¼„ðt™ s «uhu Au su, ‘yu™u {the W…h ½ýwk nu‚ Au
fu rËrØytu W…h ½ýwk nu‚ Au ?’’ yuðe he‚u ¼„ðt™ …tu‚t™t ¼õ‚™e
…heûtt swðu Au. …Ae òu yu …tftu ¼õ‚ ntuÞ ™u ¼„ðt™ rð™t ƒeswk ftkE
™ EåAu ™u r™ðtoËr™f yuðtu yuftkr‚f ¼õ‚ ntuÞ ‚tu ¼„ðt™ …tu‚u ‚u ¼õ‚™u
ð~t ÚtE òÞ Au. “su{ ðt{™Syu ƒr¤htò™wk rºt÷tufe™wk htßÞ ÷E ÷eÄwk
y™u [tiŒ ÷tuf™tk ƒu …„÷tk fÞtO y™u ºteò …„÷t ËtÁ ‚u ƒr¤htòyu
…tu‚t™wk þheh ytÃÞwk, yuðe he‚u ©Øt Ërn‚ ¼„ðt™™u ËðoMð ytÃÞwk ‚tu
¼„ðt™u yu™u ð„h ðtkfu ƒtkæÞtu, ‚tu …ý ¼Âõ‚ Útfe …zâtu ™rn. íÞthu
yuðe …tu‚t™e y™LÞ ¼Âõ‚ òuE™u …tu‚u ¼„ðt™ ‚u ƒ¤e™t ƒkÄ™{tk ytð‚t
nðt. y™u ¼„ðt™u ‚tu ƒr¤htò™u ûtý{tºt ƒtkæÞtu n‚tu y™u ¼„ðt™
‚tu yu™e ¼Âõ‚Y…e Œtuheyu fhe™u ƒkÄtÞt Au, ‚u yts rŒðË ËwÄe
…ý y¾kz ¼„ðt™ ƒ¤e™u Œhðtsu W¼t Au y™u ƒr¤htò™e ÿrü Útfe
…¤{tºt …ý ¼„ðt™ Auxu Út‚tk ™Úte. yuðe he‚u yt…ýu …ý ƒeS Ëðuo
ðtË™t xt¤e™u y™u ¼„ðt™™u ËðoMð y…oý fhe™u ¼„ðt™™t ŒtË ÚtE
hnuþwk y™u yu{ fh‚tkÞ ¼„ðt™ yt…ý™u ðÄw Œw:¾ Œuþu ‚tu ¼„ðt™ …ý
…tu‚u yt…ýLtu ð~t ÚtE sþu, þt {txu su …tu‚u ¼õ‚ðíË÷ Au y™u f]…t®ËÄw
Au. ‚u su™e …tu‚t™u rð»tu yr‚ ÿZ ¼Âõ‚ Œu¾u ‚u™u …tu‚u ytÄe™ ÚtE òÞ
Au. …Ae ‚u «u{¼Âõ‚yu Þwõ‚ su ¼õ‚™wk {™ ‚u {™Y…e Œtuheyu fhe™u ƒkÄ™{tk
ytðu Au, …Ae Awxðt™u Ë{Úto Út‚t ™Úte. {txu su{ su{ ¼„ðt™ yt…ý™u
fËýe{tk ht¾u ‚u{ ‚u{ ðÄw htS Útðwk òuEyu. ‘su ¼„ðt™ su{ su{
{™u ðÄw Œw:¾ Œuþu ‚u{ ‚u{ ðÄw {thu ð~t Útþu y™u …¤{tºt {thtÚte
Auxu ™rn hnu.’ yuðwk Ë{S™u su{ su{ ¼„ðt™ yr‚ fËýe Œu‚t òÞ ‚u{
‚u{ yr‚ htS Útðwk …ý ftuE he‚u Œw:¾ Œu¾e™u yÚtðt Œun™t Ëw¾ ËtÁ
…tAtu …„ ¼hðtu ™rn.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T „Zzt «Út{™wk >> 61 >>
 124 „.«.62
ð[™t{]‚ 62 : ËíÞ þti[trŒf „wý ytÔÞt™wk Index
*Ëkð‚T 1876™t Vt„ý ðrŒ 4 [tuÚt™u rŒðË ©eS{nthts ©e„Zzt
{æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk [tuf ðå[u Ztur÷Þt W…h rðhts{t™ n‚t y™u
Ätu¤tu ¾uË …nuÞtuo n‚tu y™u Ätu¤e [tŒh ytuZe n‚e y™u {tÚtu ïu‚ …t½
rðhts{t™ n‚e y™u ‚u …t½™u rð»tu ïu‚ …w»…™t nth ‚Útt ïu‚ …w»…™t
‚tuht rðhts{t™ n‚t ™u …tu‚t™tk {w¾th®ðŒ™e yt„¤ {wr™ ‚Útt ŒuþŒuþ™t
nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe n‚e.
…Ae MðÞk«ftþt™kŒ Mðt{eyu …qAâwk su, “©e{ŒT¼t„ð‚{tk fÌtwk Au su-
1
¨y²¢ àææñ ™ ¢ βæ ÿææç‹„Sy²æxæ: ¨‹„æï ¯ ¥æ…ü ± }æì J àæ}ææï Î}æS„Ð: ¨æ}²¢
‘¨y²¢
ç„ç„ÿææï Ð Úç„: Ÿæé „ }æì JJ ¿ææÝ¢ ç±ÚçQUÚñ E ²Z àææñ ² Z „ï … æï ÏæH¢ S}æë ç „: J S±æ„¢ ~ ²¢ ÜUæñ à æH¢
ÜUæç‹„{ñ ü ² Z }ææÎü ± }æï ± ™ JJ Ðí æ xæË|²¢ Ðí Ÿ æ²: àæèH¢ ¨ã ¥æï … æï ÏæH¢ |æxæ: |æxæ: J xææ¢ | æè²Z
Sƒñ ² ü } ææçS„v²¢ ÜUè<„}ææü Ý æï ù Ýã¢ Ü ë U ç„: JJ yu su ytu„ý[t÷eþ fÕÞtýfthe „wý
‚u ¼„ðt™™t MðY…™u rð»tu r™hk‚h hnu Au.” ‚u yu „wý Ëk‚™u2 rð»tu fuðe
he‚u ytðu Au ?” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “yu „wý Ëk‚{tk ytÔÞt™wk
fthý ‚tu yu Au su3, yu™u ¼„ðt™™t MðY…™tu ÞÚttÚto r™ùÞ ÚttÞ ‚tu
yu fÕÞtýfthe „wý ¼„ðt™™t Au, ‚u Ëk‚{tk ytðu Au. ‚u r™ùÞ fuðtu
ntuÞ ‚tu su, ‘¼„ðt™™u ft¤ suðt ™ òýu, f{o suðt ™ òýu, Mð¼tð
suðt ™ òýu, {tÞt suðt ™ òýu, …wY»t suðt ™ òýu, y™u ËðoÚtfe ¼„ðt™™u
swŒt òýu, yLtu ËÔtoLtt rLtGtkítt òÛtuLtu ËÔtoLtt fítto òÛtu yLtu yu ËÔtoLtt
fíttoÚtft ÃtÛt yu rLtÕtuoÃt Au yuBt ÇtøtÔttLtLtu òÛtu. y™u yuðe he‚u su «íÞût
¼„ðt™™t MðY…™tu r™ùÞ fÞtuo Au ‚u ftuE he‚u fhe™u z„u ™rn, ‚u „{u
‚uðtk ‚hu‚hu™tk4 þtMºt5 Ëtk¼¤u y™u „{u ‚uðt {‚ðtrŒ™e6 ðt‚ Ëtk¼¤u y™u
„{u ‚uðt …tu‚t™wk yk‚:fhý7 fw‚fo fhu …ý ftuE he‚u fhe™u ¼„ðt™™t
* ð[. 62, ‚t. 4-3-1820, þr™ðth. 2. fuðt.
1. ËíÞ, þti[, ŒÞt, ûttÂL‚, íÞt„, ËL‚tu»t, ytsoð, 3. fuðt Ëk‚{tk ¼„ðt™™t „wý ytðu Au y™u fuðe
þ{, Œ{, ‚…, ËtBÞ, r‚r‚ûtt, Q…h‚, ©w‚, he‚u ytðu Au. yu ƒu «&™tu Au. ‚u{tk «Út{ «&™tu™tu
¿tt™, rðhÂõ‚, yiïÞ, þtiÞo, ‚us, ƒ¤, M{]r‚, W¥th yt…u Au.
Mðt‚kºÞ, ftÂL‚, ÄiÞo, {tŒoð, «t„÷ÇÞ, «©Þ, 4. fwxe÷ ÞwÂõ‚ Þwõ‚.
þe÷, ytus, ƒ¤, ¼„, „tB¼eÞo, MÚtiÞ,o ytÂM‚õÞ, 5. yËåAtMºt.
feŠ‚{t™, {t™, y™nkfr] ‚, yu ytu„ý[t¤eþ „wý 6. þw»fðuŒtkr‚ ð„uhu.
¼„ðt™{tk hnu Au. (¼t. 9/16/26 Úte 28) 7. yt …h{uïh Au …ý ƒeòytuÚte ¼Þ ? EíÞtrŒf rð‚fo.
 „.«.62 125
MðY…{tk z„{„tx ÚttÞ ™rn, yuðe ò‚™tu su™u ¼„ðt™™t MðY…™tu r™ùÞ
ntuÞ ‚u™u ¼„ðt™™tu ËkƒkÄ ÚtÞtu fnuðtÞ1, {txu su™u su Ëk„tÚtu ËkƒkÄ ntuÞ
‚u™t „wý ‚u{tk Ënusu ytðu. su{ yt…ýtk ™uºt Au ‚u™u ßÞthu Œeðt Ëk½tÚtu
ËkƒkÄ ÚttÞ Au íÞthu ‚u Œeðt™tu «ftþ ™uºt{tk ytðu Au ‚uýu fhe™u ™uºt
yt„¤ ykÄtÁk ntuÞ ‚u™tu ™tþ ÚtE òÞ Au, ‚u{ su™u ¼„ðt™™t MðY…™tu
ÿZ r™ùÞu fhe™u ËkƒkÄ ÚttÞ Au ‚u™u rð»tu ¼„ðt™™t fÕÞtýfthe „wý
ytðu Au. …Ae su{ ¼„ðt™ Ëðo «fthu r™ƒOÄ Au y™u su [ntÞ ‚u fhðt™u
Ë{Úto Au ‚u{, yu ¼õ‚ …ý yr‚þÞ Ë{Úto ÚttÞ Au y™u r™ƒOÄ ÚttÞ Au.”
…Ae r™Šðftht™kŒ Mðt{eyu …qAâwk su, “r™ùÞ ntuÞ ‚tuÞ …ý Yzt
2
„wý ‚tu ytð‚t ™Úte y™u {t™ ™u E»Þto ‚tu rŒðËu-rŒðËu ðÄ‚tk òÞ
Au, ‚u™wk þwk fthý nþu ?” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “¼„ðt™ …tËu
yuf y{]‚ ÷tðeyu y™u ®Ë„zeÞtu ðA™t„3 ÷tðeyu y™u ŒqÄ…tf ™u Ëtfh
÷tðeyu y™u yVeý ÷tðeyu y™u ‚u Ëðuo™u ¼„ðt™™t Útt¤{tk Äheyu ‚tu
…ý su™tu suðtu „wý ntuÞ ‚u™tu ‚uðtu ™u ‚uðtu s hnu …ý …÷xtE òÞ ™rn,
‚u{ su Sð ytËwhe y™u yr‚ fw…tºt ntuÞ ‚u ¼„ðt™™u Ë{e…u ytðu ‚tu
…ý …tu‚t™t Mð¼tð™u {qfu ™rn. …Ae yu ftuEf „heƒ nrh¼õ‚™tu ÿtun
fhu ‚uýu fhe™u yu™wk ¼qkzwk ÚttÞ, þt {txu su ¼„ðt™ Ëðo{tk yk‚Þto{eY…u
fhe™u hÌtt Au; ‚u …tu‚t™e EåAt ytðu íÞtk ‚ux÷e Ët{Úteo sýtðu Au. {txu
‚u ¼õ‚™u y…{t™u fhe™u ‚u ¼„ðt™™wk y…{t™ ÚttÞ Au. íÞthu y…{t™™t
fh™tht™wk yr‚þÞ ¼qkzwk ÚtE òÞ Au, su{ rnhÛÞfþe…w n‚tu ‚uýu rºt÷tufe™u
…tu‚t™u ðþ fhe ht¾e n‚e yuðtu ƒ¤ðt™ n‚tu …ý ‚uýu òu «FtŒS™tu
ÿtun fÞtuo ‚tu ¼„ðt™ M‚k¼{tkÚte ™]®ËnY…u «„x ÚtE™u ‚u rnhÛÞfþe…w™tu
™tþ fhe ™tÏÞtu, yu{ rð[the™u ¼„ðt™™t ¼õ‚ ntuÞ ‚u™u yr‚þÞ
„heƒ…ýwk …fzðwk …ý ftuE™wk y…{t™ fhðwk ™rn. ftk su ¼„ðt™ ‚tu
„heƒ™t yk‚h™u rð»tu …ý rðhts{t™ hÌtt Au ‚u yu „heƒ™t y…{t™™t
fh‚÷™wk ¼qkzwk fhe ™t¾u Au. yuðwk òýe™u ftuE yÕ… Sð™u …ý Œw:¾ððtu
™rn y™u òu ynkfth™u ðþ ÚtE™u su™u ‚u™u Œw:¾ð‚tu Vhu ‚tu „ðo„ks™
1. ƒeò «&™™tu W¥th yt…u Au. ðíË™t¼ fnuðtÞ Au fthý fu ‚u™tu ytfth
2. ËíÞ-þti[trŒ. ðtAhzt™e ™tr¼ suðtu ntuÞ Au.
3. yuf ò‚™e Íuhe yti»tÄe-ËkMf]‚-ðiãf{tk ‚u™u
 126 „.«.62-63
yuðt su ¼„ðt™ ‚u yk‚Þto{eY…u Ëðo{tk ÔÞt…f Au ‚u ¾{e þfu ™rn. …Ae
„{u ‚u îthu «fx ÚtE™u yu yr¼{t™e …whw»t™t yr¼{t™™u Ëthe …uXu ™tþ
fhu Au, ‚u {txu ‚u ¼„ðt™Úte zhe™u su ËtÄw ntuÞ ‚u™u ÷uþ{tºt yr¼{t™
ht¾ðwk ™rn y™u yuf feze suðt Sð™u …ý Œw:¾ððtu ™rn yus r™{to™e
ËtÄw™tu Ä{o Au.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T „Zzt «Út{™wk >> 62 >>

ð[™t{]‚ 63 : r™ùÞ™w-k ‚¥ðu fhe™u ¼„ðt™ òÛÞt™wk Index

*Ëkð‚T 1876™t Vt„ý ðrŒ 7 ËÂ{e™u rŒðË Mðt{e ©eËnò™kŒS
{nthts ©e„Zzt {æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk ©eðtËwŒuð™thtÞý™t {krŒh
yt„¤ ytÚt{ýu îth ytuhzt™e ytuËheyu Ztur÷Þt W…h rðhts{t™ n‚t
y™u Ätu¤tu ¾uË …nuÞtuo n‚tu ™u Ätu¤e [tŒh ytuZe n‚e ™u Ätu¤wk rnhftuh™wk
Ätur‚Þwk {tÚtu ƒtkæÞwk n‚wk ™u fkX™u rð»tu ïu‚ …w»…™t nth rðhts{t™ n‚t
y™u …t½™u rð»tu „w÷tƒ™t …w»…™t ‚tuht rðhts{t™ n‚t y™u …tu‚t™t
{w¾th®ðŒ™e yt„¤ {wr™ ‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe
n‚e.
…Ae ™]®Ënt™kŒ Mðt{eyu …qAâwk su, “¼„ðt™™t r™ùÞ{tk fËh ntuÞ
‚u™u fuðt ËkfÕ… ÚttÞ ?” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “su™u r™ùÞ{tk
fËh ntuÞ ‚u™u ßÞthu ¼„ðt™{tk ftkE Ët{Úteo Œu¾tÞ íÞthu yr‚ yt™kŒ
ÚttÞ y™u ßÞthu Ët{Úteo ™ Œu¾tÞ íÞthu yk‚h Ítk¾wk ÚtE òÞ y™u …tu‚t™t
ÓŒÞ{tk ¼qkzt ËkfÕ… Út‚t ntuÞ ™u ‚u™u xt¤u ‚tu …ý x¤u ™rn íÞthu ¼„ðt™{tk
yð„wý …hXu su, ‘nwk ytx÷t ŒntztÚte ËíËk„ fhe fhe™u {he „Þtu ‚tu
…ý ¼„ðt™ {tht ¼qkzt ½tx xt¤‚t ™Úte.’ yuðe he‚u ¼„ðt™{tk Œtu»t
…hXu. y™u su …ŒtÚto{tk …tu‚t™u nu‚ ntuÞ y™u ftuE «fthu ‚u …ŒtÚto{tkÚte
{™ …tAwk ™ ð¤‚wk ntuÞ íÞthu ‚uðtu ™u ‚uðtu Œtu»t ¼„ðt™™u rð»tu …hXu su,
‘su{ {thu rð»tu ft{trŒf Œtu»t Au ‚u{ ¼„ðt™™u rð»tu …ý Au …ý yu ¼„ðt™
Au ‚u {tuxt fnuðtÞ Au.’yuðe he‚™t su™u yk‚h{tk ½tx Út‚t ntuÞ ‚u™t
r™ùÞ{tk fËh òýðe, yu™tu …rh…õð r™ùÞ ™ fnuðtÞ.
* ð[. 63, ‚t. 7-3-1820, ƒwÄðth.
 „.«.63 127
…Ae …h{[i‚LÞt™kŒ Mðt{eyu …qAâwk su, “nu {nthts ! su™u ¼„ðt™™tu
…rh…õð r™ùÞ ntuÞ ‚u™u fuðe ò‚™t ½tx ÚttÞ ?” …Ae ©eS{nthts
ƒtuÕÞt su, “su™u …rh…õð r™ùÞ ntuÞ ‚u™u ‚tu {™{tk yu{ hnu su, ‘{thu
Ëðuo «tr ÚtE hne Au y™u ßÞtk «íÞût ¼„ðt™ hÌtt Au íÞtk s …h{Ät{
Au. y™u yt Ëk‚ Ëðuo ‚u ™thŒ, Ë™ftrŒf suðt Au y™u ËíËk„e Ëðuo ‚u
‚tu suðt WØð, y¢wh, rðŒwh, ËwŒt{t y™u ð]kŒtð™™t „tu… ‚uðt Au y™u
su ƒtEytu nrh¼õ‚ Au, ‚u ‚tu suðe „tu…eytu ‚Útt ÿti…Œe, fwk‚tS, Ëe‚t,
ÁÂõ{ýe, ÷û{e, …tðo‚e yuðe Au y™u nðu {thu ftkE fhðwk hÌtwk ™Úte y™u
„tu÷tuf, ðifwkX, ƒúñ…wh ‚u™u nwk …t{e hÌttu Awk.” yuðe he‚™t ½tx ÚttÞ
y™u …tu‚t™t ÓŒÞ{tk yr‚ yt™kŒ ð‚uo, yuðe he‚u su™t yk‚h{tk ð‚o‚wk ntuÞ
‚u™u …rh…õð r™ùÞ òýðtu.”
yu{ fne™u ©eS{nthts yu{ ƒtuÕÞt su, “‚¥ðu fhe™u ¼„ðt™™wk
MðY… òÛÞt …Ae yu™u ftkE òýðwk hnu‚wk ™Úte. ‚u ‚¥ðu fhe™u òÛÞt™e
he‚ fneyu ‚u Ëtk¼¤tu, su Ëtk¼¤e™u …h{uïh™t MðY…™tu yz„ r™ùÞ
ÚttÞ Au. su, «Út{ ‚tu yu™u ¼„ðt™™e {tuxtE òýe òuEyu. ‘su{ ftuEf
{tuxtu htò ntuÞ ‚u™t su „tu÷t y™u „tur÷Þtu ntuÞ ‚u™u …ý Ët‚ ¼qr{™e
‚tu nðu÷eÞtu hnuðt™e ntuÞ y™u ƒt„ƒ„e[t ™u ½tuzt, ðuÕÞtu, ½huýtk; yu
ytrŒf su Ët{„úeytu ‚uýu fhe™u Œuð÷tuf Ëh¾tk ‚u™tk ½h sýtÞ íÞthu
‚u htò™tu su Œhƒth ‚Útt ‚u{tk su Ët{„úeytu ‚u ‚tu yr‚ þtu¼tÞ{t™ ntuÞ’
‚u{ ©e …whw»ttu¥t{¼„ðt™™e yt¿tt{tk ð‚o‚t yuðt su ƒúñtkz™t yrÄ…r‚
ƒúñtrŒf ítu™t su ÷tuf y™u ‚u ÷tuf™t ði¼ð ‚u™tu …th …{t‚tu ™Úte, ‚tu
su™t ™tr¼f{¤{tkÚte ƒúñt Wí…L™ ÚtÞt yuðt su rðhtxT…wY»t ítuBtLtt ÔtiÇtÔtLttu
Ãtth íttu õGttkÚte ÃtBttGt ? yLtu yuÔtt yLtkítfturx su rÔthtxÃtwY»t ‚u{™t Mðt{e
su …whw»ttu¥t{ ¼„ðt™ ‚u™wk Ät{ su yûth, su™u rð»tu yuðtk y™k‚fturx ƒúñtkz
‚u yuf yuf htu{ «íÞu yýw™e …uXu Qz‚tk Vhu Au, yuðwk yu ¼„ðt™™wk Ät{
Au y™u ‚u Ät{™u rð»tu …whw»ttu¥t{¼„ðt™ …tu‚u rŒÔÞY…u fhe™u ËŒt rðhts{t™
Au y™u ‚u Ät{{tk y…th rŒÔÞ Ët{„úe Au, ‚u ¼„ðt™™e {tuxâ…tu …th
‚tu ytðu s fu{? yuðe he‚u ¼„ðt™™e {tuxâ… Ë{su. y™u1 su Útfe su
1. VheÚte …ý «fthtL‚hÚte {tuxâ… fnu Au.
 128 „.«.63
{tuxtu ntuÞ ‚u Útfe ‚u Ëqû{ ntuÞ y™u ‚u ‚u™wk fthý …ý ntuÞ. ‘su{ …]Úðe
Útfe s¤ {tuxwk Au y™u ‚u …]Úðe™wk fthý Au. y™u ‚u Útfe Ëqû{ …ý Au
y™u s¤ Útfe ‚us {tuxwk Au y™u ‚us Útfe ðtÞw {tuxtu Au y™u ðtÞw Útfe
ytftþ {tuxtu Atu.’ yuðe he‚u ynkfth, {n¥t¥ð, «Ät™…whw»t, «f]r‚…whw»t
y™u yûth yu Ëðuo yuf ƒeòÚte {tuxtk Au y™u yuf ƒeòÚte Ëqû{ Au ™u
fthý Au y™u yu Ëðuo {qŠ‚{t™ Au …ý ¼„ðt™™wk su yûthÄt{ Au ‚u
‚tu yíÞk‚ {tuxwk Au; su™t yuf yuf htu{™u rð»tu y™k‚fturx ƒúñtkz yýw™e
…uXu Wz‚tk s Vhu Au, ‘su{ ftuE {tuxtu nÂM‚ ntuÞ, ‚u™t þheh W…h feze
[t÷e ò‚e ntuÞ ‚u fþe „ý‚e{tk ytðu ™rn’ ‚u{ yu yûth™e {tuxtE yt„¤
ƒeswk ftuE ftkE „ý‚e{tk ytð‚wk ™Úte, ‘su{ Íeýtk {åAh ntuÞ ‚u™u {æÞu
feze ntuÞ ‚u {tuxe Œu¾tÞ y™u feze™u {æÞu ðªAe ntuÞ ‚u {tuxtu Œu¾tÞ
™u ðªAe™u {æÞu Ët… ntuÞ ‚u {tuxtu Œu¾tÞ y™u Ët…™u {æÞu Ë{¤t ntuÞ
‚u {tuxt Œu¾tÞ ™u Ë{¤t™u {æÞu …tztu ntuÞ ‚u {tuxtu Œu¾tÞ ™u …tzt ™u
{æÞu ntÚte ntuÞ ‚u {tuxtu Œu¾tÞ ™u ntÚte™u {æÞu r„h™th Ëh¾tu …ðo‚ ntuÞ
‚u {tuxtu Œu¾tÞ y™u ‚u …ðo‚™u {æÞu {uÁ …ðo‚ {tuxtu Œu¾tÞ y™u ‚u {uÁ
suðt …ðo‚™u {æÞu ÷tuft÷tuf …ðo‚ ‚u yr‚ {tuxtu sýtÞ y™u ÷tuft÷tuf …ðo‚
Útfe …]Úðe yr‚ {tuxe sýtÞ y™u …]Úðe™wk fthý su s¤ ítu ‚u Útfe {tuxwk
…ý Au y™u Ëqû{ …ý Au.’ yuðe he‚u s¤™wk fthý ‚u ‚us Au, ‚us™wk
fthý ðtÞw Au, ðtÞw™wk fthý ytftþ Au, ytftþ™wk fthý ynkfth Au,
y™u ynkfth™wk fthý {n¥t¥ð Au, {n¥t¥ð™wk fthý «Ät™ y™u …wY»t Au
y™u «Ät™ y™u …whw»t™wk fthý {q¤ «f]r¥t ™u ƒúñ1 Au y™u yu Ëðuo™wk
fthý yûthƒúñ Au y™u ‚u yûth ‚tu …whw»ttu¥t{ ¼„ðt™™wk Ät{ Au
y™u yu yûth™e Ëkftu[ y™u rðftË yðMÚtt Útt‚e ™Úte, ËŒtÞ yuf Y…
hnu Au y™u ‚u yûth {qŠ‚{t™T Au. …ý yr‚ {tuxt Au, {txu ftuE™e ™shu
yûth™wk Y… ytð‚wk ™Úte. ‘su{ [tuðeþ ‚¥ð™wk ftÞo su ƒúñtkz ‚u …whw»ttð‚th
fnuðtÞ Au y™u ‚u rðhtxT…wY»t su ‚u fh, [hýtrŒfu fhe™u Þwõ‚ Au …ý
‚u™e {qŠ‚ yr‚þÞ {tuxe Au, {txu ™shu ytð‚e ™Úte. y™u ‚u™e ™tr¼{tkÚte
ÚtÞwk su f{¤ ‚u™t ™t¤{tk ƒúñt Ëtu ð»to ÷„e [tÕÞt; …ý ‚u™tu yk‚ ™
ytÔÞtu y™u òu f{¤™tu s yk‚ ™ ytÔÞtu ‚tu rðhtx…whw»t™tu …th fu{ ytðu ?
1. yt MÚt¤u {q¤…wÁ»t™u ‘ƒúñ’ þçŒÚte fÌtt Au.
 „.«.63 129
{txu ‚u rðhtx™wk Y… ™shu ytð‚wk ™Úte.’ ‚u{ yûthÄt{ …ý {qŠ‚{t™ Au
…ý ftuE™u ™shu ytðu ™rn, ‚u þt {txu su yuðtk yuðtk ƒúñtkz yuf yuf
htu{{tk yËkÏÞt‚ Qz‚tk s Vhu Au yuðzt {tuxt Au. ‚u yûthÄt{™u rð»tu
…whw»ttu¥t{¼„ðt™ …tu‚u ËŒt rðhts{t™ Au y™u …tu‚t™e yk‚Þto{e þÂõ‚yu
fhe™u yûthÄt{ y™u y™k‚ftuxe ƒúñtkz y™u ‚u ƒúñtkz™t su Eïh ‚u
Ëðuo™u rð»tu yLðÞ…ýu hÌtt Au y™u ‚u yûthÄt{™u rð»tu …tu‚t™t ËtÄBGtoÃtýt™u
…tBÞt yuðt su y™k‚ ftuxe {wõ‚ ‚u, yu ¼„ðt™™e Ëuðt™u rð»tu hnu Au.
y™u ‚u ¼„ðt™™t Ëuðf™t yuf yuf htu{™u rð»tu fturx fturx ËqÞo™t suðtu
«ftþ Au, {txu su™t Ëuðf yuðt Au ‚tu yu{™t Mðt{e su …whw»ttu¥t{¼„ðt™
‚u™tu {rn{t ‚tu fu{ fnuðtÞ ! yuðt yr‚ Ë{Úto su ¼„ðt™, ‚u …tu‚u yûth{tk
«ðuþ fhe™u yûth Y…u ÚttÞ Au y™u …Ae {q¤ «f]r¥t…wÁ»tY…u ÚttÞ Au y™u
…Ae «Ät™…whw»tY…u ÚttÞ Au y™u …Ae «Ät™{tkÚte ÚtÞtk su [turðþ ‚¥ð ‚u™u
rð»tu «ðuþ fhe™u ‚u Y…u ÚttÞ Au y™u …Ae ‚u ‚¥ðu fhe™u Ëhòýt su
rðhtx …wY»t ‚u™u rð»tu «ðuþ fhe™u ‚u Y…u ÚttÞ Au y™u …Ae ƒúñt, rð»ýw,
rþð{tk «ðuþ fhe™u ‚u ‚u Y…u ÚttÞ Au.
yuðe he‚u yr‚ Ë{Úto y™u yr‚ «ftþu Þwõ‚ y™u yr‚{tuxt su yu
¼„ðt™ ‚u …tu‚t™wk su ytðwk yiïÞo y™u ‚us ‚u™u …tu‚t{tk Ë{tðe™u Sð™t
fÕÞtý™u yÚtuo {™w»Þ suðt ÚttÞ Au y™u {™w»Þ Œþo™ fhe þfu ‚Útt Ëuðt
y[o™trŒf fhe þfu yuðwk Y… Äthý fhu Au. ‘su{ feze™t …„{tk Íeýtu
ftkxtu ðtøÞtu ntuÞ ‚u™u ƒhAe ‚Útt ™huýeyu fhe™u ftZtu ‚tu ™eËhu ™rn.
‚u ‚tu yr‚þÞ Íeýwk ÷tuZwk ntuÞ ‚uýu fhe™u ™eËhu.’ ‚u{ ¼„ðt™ …ý …tu‚t™e
{tuxtE™u …tu‚t{tk Ë{tðe™u yr‚þÞ yÕ… Y…™wk Äthý fhu Au; ‘suBt yÂøLt
ÃttuíttLttu «ft~t yLtu ßÔtt¤t ítuLtu ËBttÔteLtu BtLtw»Gt suÔttu ÚttGt’ ‚u{ ¼„ðt™
…ý …tu‚t™e Ët{Úteo Aw…tðe™u Sð™t fÕÞtý™u yÚtuo {™w»Þ™e …uXu ð‚uo Au
y™u su {q¾o ntuÞ ‚u ‚tu yu{ òýu su, ‘¼„ðt™ ftkE Ët{Úteo fu{ «„x
fh‚t ™Úte ?’ …ý ¼„ðt™ ‚tu {w¤„e Sð™t fÕÞtý™u yÚtuo …tu‚t™e Ët{Úteo
Ztkfe™u ð‚uo Au. y™u òu …tu‚t™e {tuxâ… «„x fhu ‚tu ƒúñtkz …ý ™sh{tk
™ ytðu ‚tu Sð™e þe „ý™t ? yuðe he‚u {rn{tyu Ërn‚ su ¼„ðt™™tu
r™ùÞ, ‚u su™u ÓŒÞ{tk ÿZ…ýu ÚtÞtu ntuÞ ‚u™u ft¤, f{o, {tÞt ftuE
 130 „.«.63-64
ƒkÄ™ fhðt Ë{Úto ™Úte, {txu yuðe he‚u ‚¥ðu fhe™u su ¼„ðt™™u òýu
‚u™u ftkE fhðwk hÌtwk ™Úte.”
…Ae r™íÞt™kŒ Mðt{eyu …qAâwk su, “yuðe he‚u y™w¢{u fhe™u ¼„ðt™
{™w»Þtf]r‚ Ähu Au fu y™w¢{ rð™t …ý {™w»Þtf]r‚ Ähu Au ?” …Ae ©eS{nthts
ƒtuÕÞt su, “y™w¢{™tu ftkE {u¤ ™Úte. íÞtk ÿütk‚ su{ ftuE …wY»t ntuÞ ‚u ‚¤tð™u
rð»tu zwƒfe ¾tÞ. ‚u zwƒfe ¾tE™u „{u ‚tu íÞtk ™u íÞtk ™eËhu yÚtðt ftkXu ™eËhu
yÚtðt ytË…tË ™eËhu, ‚u{ …whw»ttu¥t{¼„ðt™ Au, ‚u yûthY… Ät{™u rð»tu
zwƒfe ¾tE™u „{u ‚tu íÞtkÚte …tÄht s {™w»Þtf]r‚™u Ähu Au y™u „{u ‚tu yuðe
he‚u y™w¢{u fhe™u {™w»Þtf]r‚™u ½hu Au.”
yu{ ðt‚to fhe™u …Ae ð¤e ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “su™u yr‚ ÿZ
r™ùÞ ntuÞ ‚u™wk Úttuztf{tk ÷ûtý fnwk ‚u Ëtk¼¤tu su, su™u …rh…õð r™ùÞ ntuÞ
y™u ‚u …tu‚u yíÞk‚ íÞt„e ntuÞ ‚tu …ý ‚u …tËu „{u ‚uðe «ð]r¥t {t„o™e r¢Þt
fhtðeyu ‚tu ‚u fhu …ý ‚u{tkÚte …tAtu nXu ™rn y™u f[ðtE™u …ý fhu ™rn,
htS Útftu fhu y™u ƒeswk yu ÷ûtý su, „{u ‚uðtu …tu‚t{tk ftuEf Mð¼tð ntuÞ
y™u ‚u ftuxe W…tÞ fhu ‚tu …ý x¤u yuðtu ™ ntuÞ ™u òu ‚u Mð¼tð™u {wftÔÞt™tu
…h{uïh™tu yt„ún Œu¾u, ‚tu ‚u Mð¼tð™u ‚íft¤ {qfu. y™u ºteswk yu ÷ûtý su,
…tu‚t{tk ftkEf yð„wý ntuÞ ‚tu …ý …h{uïh™e fÚtt-fe‚o™ ‚Útt ¼„ðt™™t
Ëk‚ ‚u rð™t ½ze{tºt hnuðtÞ ™rn y™u …tu‚t™tu yð„wý ÷u ™u Ëk‚™tu yr‚ „wý
„úný fhu y™u ¼„ðt™™e fÚttfe‚o™ y™u ¼„ðt™™t Ëk‚™tu yr‚ {rn{t
Ë{su, yuðwk su™u ð‚o‚wk ntuÞ ‚u™u …rh…õð r™ùÞ òýðtu. yuðt r™ùÞðt¤t™u
ftuEf rŒðË ftuEf «thçÄÞtu„u fhe™u ftkEf ð‚oðt{tk Vuh …ze òÞ ‚tu …ý
‚u™wk yfÕÞtý ™ ÚttÞ. y™u yuðtu r™ùÞ ™ ntuÞ ™u ‚u „{u ‚uðtu íÞt„e ntuÞ
‚tu …ý ‚u™t fÕÞtý{tk Vuh Au.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T „Zzt «Út{™wk >> 63 >>

ð[™t{]‚ 64 : þheh þhehe™wk-Mðt{e Ëuðf¼tð™wk Index

*Ëkð‚T 1876 ™t Vt„ý ðrŒ 9-™ð{e™u rŒðË Mðt{e ©eËnò™kŒS
{nthts ©e„Zzt {æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk W„{ýu îth ytuhzt™e
* ð[. 64, ‚t. 9-3-1820, þr™ðth.
 „.«.64 131
ytuËheyu Ztur÷Þt W…h rðhts{t™ n‚t ™u Ätu¤tu ¾uË …nuÞtuo n‚tu ™u ft¤t
Auzt™tu ¾uË ytuZâtu n‚tu ™u {M‚fu nehftuh™wk Ätur‚Þwk ƒtkæÞwk n‚wk ™u ‚w÷Ëe™e
™ðe fkXe fkX™u rð»tu …nuhe n‚e ™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ {wr™ ‚Útt
ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe n‚e.
…Ae ©eS{nthtsu {wr™ «íÞu «&™ …qAâtu su, “…whw»ttu¥t{ yuðt su
¼„ðt™, ‚u™wk þheh ytí{t ‚Útt yûth Au, yuBt ©wrítyu fÌtwk Au. ítu ytíBtt
yLtu yûth ‚u ‚tu rðfthu hrn‚ Au ™u ‚u ytí{t ™u yûth™u rð»tu ftkE
nuÞ W…trÄ ™Úte. y™u su{ ¼„ðt™ {tÞt Útfe …h Au ‚u{ ytí{t ™u yûth
…ý {tÞt Útfe …h Au yuðt su ytí{t ™u yûth ‚u fuðe he‚u ¼„ðt™™wk
þheh1 fnuðtÞ Au? y™u Sð™wk þheh ‚tu Sð Útfe yíÞk‚ rð÷ûtý Au
™u rðfthðt™T Au y™u Œune su Sð ‚u ‚tu r™Šðfthe Au, {txu Œun y™u
Œune™u ‚tu yíÞk‚ rð÷ûtý…ýwk Au ‚u{ …whw»ttu¥t{™u y™u …whw»ttu¥t{™t þheh
su ytí{t ™u yûth; ‚u™u rð»tu yíÞk‚ rð÷ûtý…ýwk òuEyu, ‚u fntu fu{
rð÷ûtý…ýwk Au ?” …Ae Ëðuo {wr™yu su™e suðe ƒwrØ ‚uýu ‚uðtu W¥th fÞtuo
…ý ÞÚttÚto W¥th ftuEÚte ÚtÞtu ™rn. …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “ÕÞtu
y{u yu™tu W¥th fheyu su2, ytí{t y™u yûth; yu ƒu™u su …whw»ttu¥t{¼„ðt™™wk
þheh…ýwk ‚u ‚tu ÔÞtÃÞ…ýwk, ytÄe™…ýwk y™u yË{Úto…ýwk ‚uýu fhe™u Au.
fuðe he‚u ‚tu ¼„ðt™ su ‚u …tu‚t™e yk‚Þto{e þÂõ‚yu fhe™u ytí{t ™u
yûth ‚u™u rð»tu ÔÞt…f Au ™u yu ƒuÞ ‚tu ÔÞtÃÞ Au. y™u ¼„ðt™ su
‚u Mð‚kºt Au ™u ytí{t ™u yûth ‚u ‚tu ¼„ðt™™u ytÄe™ Au …h‚kºt Au
y™u ¼„ðt™ su ‚u yr‚Ë{Úto Au ™u ytí{t ™u yûth ‚u ‚tu ¼„ðt™™e
yt„¤ yr‚ yË{Úto Au. yuðe he‚u ¼„ðt™ su ‚u yu ƒuÞ™t þhehe Au
y™u yu ƒuÞ su ‚u ¼„ðt™™wk þheh Au y™u þhehe yuðt su …whw»ttu¥t{
¼„ðt™, ‚u ‚tu ËŒtÞ rŒÔÞ {qŠ‚{t™T Au y™u yuðt su yu ¼„ðt™ ‚u su
‚u ÔÞt…f ™u ÿüt yuðt su Ëðuo ytí{t y™u ‚u ytí{t™u ÔÞtÃÞ y™u ytí{t™u
1. “àæè²ü „ ï „ÓÀÚè}æì ” (su rðþeýo ÚttÞ ‚u þheh r™ÞtBÞ…ýw,k …h‚kºt…ýwk …ý htò™e y…uûttyu htüÙ™kw
fnuðtÞ) yuðe ÔÞwí…Â¥tÚte su þheh þçŒtÚto Au su Au ‚u{ ™Úte, …hk‚w ÔÞtÃÞ …ýu fhe™u Au, ‚u
™u r™Šðfthe ytí{t y™u yûth™u rð»tu fuðe he‚u Ëq[ððt {txu ÔÞtÃÞ…ýwk fÌtwk Au, ºtýu þçŒtu {¤e™u
Ëk¼ðu yux÷tu «&™tÚto Au. yuf s ÷ûtý Au, ‘yL‚:«ðuþ fhe™u Ëðo «fthu
2. ‘àæè²ü „ ï „ÓÀÚèÚ¢ ’ yu þheh’ þ猙tu {wÏÞtÚto ™Úte r™Þ{{tk fhe þftÞ ‚u þheh fnuðtÞ’ ytx÷tu
{wÏÞtÚto ‚tu su ÔÞtÃÞ…ýwk, ytÄe™…ýwk y™u Vr÷‚tÚto Au, ‚u “² ¥æy}æçÝ ç„cÆ‹Ýæy}æÝæï ù ‹„Úæï
yË{Úto…ýwk ‚u Au, yLÞtÄe™ ntu ‚Úttr… fŒtr[‚ ²}ææy}ææ Ý ±ï Î ²S²æy}ææ àæÚèÚ¢ ² ¥æy}ææÝ}æ‹„Úæï
õðr[‚T ftuEf r¢Þt fhðt{tk Ë{Úto …ý ÚttÞ ²}æ²ç„ ¨ „ ¥æy}ææù‹„²æü } ²}æë „ :” EíÞtrŒ
‚u™e ÔÞtð]Â¥t {txu yË{Úto…ýwk fÌtwk Au, yux÷u ©wr‚ytuÚte rËØ ÚttÞ Au. ©e¼t»ÞtrŒf{tk þheh™tk
ƒL™u þ猙tu ‘„ÎïÜUæ{èÝ’ yuðtu yÚto ÚtÞtu, ytÄe™ ƒeòk ÷ûtýtu fÌtt Au ‚u ‚u Útfe òýðtk.
þçŒ …h‚Lºt…Þto Þ Au , …h‚k º t…ýw k yu x ÷u
 132 „.«.64
ÿ~Þ yuðt su Œun; yu Ëðuo{tk …tu‚t™e yk‚Þto{e þÂõ‚yu fhe™u ytí{t…ýu
hÌtt Au. y™u yuðe he‚u Ëðuo™t ytí{t su …whw»ttu¥t{ ¼„ðt™ ‚u ßÞthu
Y…ðt™ yuðwk su ÿ~Þ1 ‚u™t ytí{t…ýu fhe™u þtMºt™u rð»tu fÌtt ntuÞ íÞthu
‚u …whw»ttu¥t{™u ÿ~ÞY…u2 fhe™u «r‚…tŒ™ fÞtO ntuÞ; y™u ßÞthu yu ÿüt3™t
ytí{t…ýu fhe™u «r‚…tŒ™ fÞto ntuÞ íÞthu yu …whw»ttu¥t{™u yÁ……ýu4 fhe™u
þtMºt{tk fÌtt ntuÞ Au5, y™u ðM‚w‚tyu ‚tu Y…ðt™T su ÿ~Þ y™u yY… su
ytí{t; yu ƒuÞ Útfe …whw»ttu¥t{¼„ðt™ LÞtht Au ™u ËŒt {qŠ‚{t™T Au ™u
«tf]‚ ytfthu hrn‚ Au. y™u {qŠ‚{t™T Útft …ý ÿüt ™u ÿ~Þ yu ƒuÞ™t
ÿüt Au y™u yu ytí{t ™u yûth yu Ëðuo™t «uhf Au ™u Mð‚kºt Au ™u
r™Þk‚t Au ™u Ëf¤ yiïÞo Ëk…L™ Au ™u …h Útfe …h yuðwk su yûth ‚u
Útfe …ý …h Au. yuðt su …whw»ttu¥t{¼„ðt™ ‚u Sð™t fÕÞtý™u yÚtuo f]…tyu
fhe™u …]Úðe™u rð»tu {™w»Þ suðt sýtÞ Au. ‚u™u su ytðe he‚u ËŒt rŒÔÞ
{qŠ‚{t™ òýe™u W…tË™t-¼Âõ‚ fhu Au ‚u ‚tu yu ¼„ðt™™t ËtÄBÞo…ýt™u
…t{u Au y™u y™k‚ yiïÞo™u6 …t{u Au y™u ƒúñ¼tð™u7 …tBÞtu su …tu‚t™tu
ytí{t,8 ‚uýu fhe™u «u{u Ërn‚ r™hk‚h …h{ ytŒh Útfe …whw»ttu¥t{¼„ðt™™e
Ëuðt™u rð»tu ð‚uo Au. y™u su yu ¼„ðt™™u r™htfth òýe™u æÞt™-W…tË™t
fhu Au ‚u ‚tu9 ƒúñ10 Ëw»twr™u11 rð»tu ÷e™ ÚttÞ Au. ‚u …tAtu ftuE rŒðË
™eËh‚tu ™Úte y™u ¼„ðt™ Útfe ftuE yiïÞo™u …ý …t{‚tu ™Úte 12 y™u
yt su ðt‚to ‚u y{u «íÞût Œu¾e™u fne Au,13 {txu yu{tk ftkE ËkþÞ ™Úte
y™u yt ðt‚to ‚tu su™u yu ¼„ðt™™t MðY…{tk ËŒt rŒÔÞ Ëtfth…ýu
W…tË™t™e ÿZ r™ct ÚtE ntuÞ ‚u Útfe s …{tÞ Au …ý ƒeò Útfe ‚tu
…{t‚e s ™Úte. {txu yt ðt‚to™u yr‚ÿZ fhe™u ht¾ßÞtu.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T „Zzt «Út{™wk >> 64 >>

1. …]rÚtÔÞtrŒf. 7. rŒÔÞ¼tð.
2. …]rÚtÔÞtrŒY…u. 8. Œu n .“Ïæí
“Ïæí æ ræè¢ ¨¢ ç ±àæ„ï „Ýé } æì ” xæé ‡ ææÐæ²ï
3. Sðtí{t™t. Ïæí r æàæÚèÚ}æï ç „” yu{ M{]r‚{tk fÌtwk Au.
4. Sðtí{t…ýu. 9. fiðÕÞtÚteo ¼õ‚‚tu.
5. ¼tðtÚto yux÷tu Au fu -ßÞtk …h{tí{t™wk …]rÚtÔÞtrŒY…u 10. Œun™u yk‚u.
fu Sðtí{tY…u ðýo™ ntuÞ íÞtk ‚u™t ytí{t…ýu 11. Ëw»twr™u ‚wÕÞ yûth ƒúñ‚us{tk.
ðýoððt™tu yr¼«tÞ Au yuý òýðwk. ±æ¨é Î ï ± S² 12. ‚tu ¼„ðt™™e Ëuðt™wk Ëw¾ ™ …t{u ‚u{tk þwk
±è²ï ü ‡ æ ç±{ë „ æçÝ }æãæy}æÝ:J EíÞtrŒ, ytx÷tu fnuðkw ?
¼tðtÚto Au. 13. …ý ftuE Útfe Ëtk¼¤e™u fne ™Úte.
6. {tÞt™t „wýÚte …ht¼ð ™ Útðwk ð„uhu Ët{ÚÞo.
 „.«.65 133
ð[™t{]‚ 65 : ¿tt™þÂõ‚, r¢ÞtþÂõ‚ ™u EåAtþÂõ‚™wk Index
*Ëkð‚T 1876™t Vt„ý ðrŒ 14 [tiŒþ™u rŒðË ©eS{nthts ©e„Zzt
{æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk …tu‚t™u …tuZðt™t ytuhzt™e ytuËheyu „tŒe
‚rfÞt ™k¾tðe™u rðhts{t™ n‚t ™u Ëðo ïu‚ ðMºt Äthý fÞtO n‚tk ™u
…tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ …h{nkË ‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e ˼t
¼htE™u ƒuXe n‚e.
y™u ©eS{nthts fÚtt fhtð‚t n‚t ‚u Ë{u {tuxt {tuxt …h{nkËLtu
…tu‚t™e Ë{e…u ƒtu÷tÔÞt, …Ae fÚtt™tu yæÞtÞ …qhtu ÚtÞtu íÞthu ©eS{nthts
ƒtuÕÞt su, “nðu sux÷t {tuxt {tuxt ËtÄw Atu ‚u …hM…h «&™ W¥th fhtu,
fu{ su «&™-W¥th fhtu íÞthu su™u suðe ƒwrØ ntuÞ ‚u òÛÞt{tk ytðu. …Ae
MðÞk«ftþt™kŒ Mðt{eyu …h{t™kŒ Mðt{e™u «&™ …qAâtu su, “ytftþ™e Wí…r¥t
y™u ÷Þ ‚u fÞu «fthu Au ?” íÞthu …h{t™kŒ Mðt{e yu «&™™tu W¥th
fhðt ÷tøÞt …ý ÚtÞtu ™rn. …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “su{ ƒt¤f
ntuÞ ™u ‚u ßÞthu «Út{ {t‚t™t WŒh{tk ntuÞ íÞthu ‚Útt sL{ Ë{Þ{tk ‚u™u
ÓŒÞtrŒf su ErLÿÞtu™tk rAÿ ‚u Ëqû{ ntuÞ ™u …Ae su{ su{ ‚u ƒt¤f
ð]rØ™u …t{‚tu òÞ ‚u{ ‚u{ ‚u rAÿ™e ð]rØ Út‚e òÞ, ™u ‚u{tk ytftþ
…ý Wí…L™ Út‚tu sýtÞ y™u ßÞthu yu ð]Ø yðMÚtt™u …t{u íÞthu yu™tk
ErLÿÞtu™tk rAÿ; ‚u Ëkftu[™u …t{‚t òÞ y™u ‚u{tk ytftþ …ý ÷Þ Út‚tu
sýtÞ, ‚u{ ßÞthu rðhtx Œun W…su íÞthu ‚u™u yðtk‚h ÓŒÞtrŒf rAÿ{tk
ytftþ Wí…L™ Út‚tu sýtÞ y™u ßÞthu yu rðhtx Œun™tu ÷Þ ÚttÞ íÞthu
ytftþ ÷Þ …tBÞtu sýtÞ, yu{1 ytftþ™e Wí…r¥t y™u ÷Þ Au. …ý su
ytftþ Ëðuo™tu ytÄth Au ‚u ‚tu su{ «f]r¥t …wY»t r™íÞ Au ‚u{ r™íÞ Au,
yu™e Wí…r¥t ™u ÷Þ ‚u fnuðtÞ ™rn. y™u ð¤e Ë{trÄyu fhe™u …ý
ytftþ™e Wí…r¥t ™u ÷Þ Au. ‚u™e he‚™u ‚tu su Ë{trÄðt¤t Au ‚u òýu
Au2.

* ð[. 65, ‚. 13-3-1820, {k„¤ðth. ÔÞðnth ÚttÞ Au ‚u™tu «Ëk„ Au, ‚u ÔÞðnth …ý
1. Ë]Âü Ë{Þu ytftþ™e Wí…Â¥t ÚttÞ Au y™u «÷Þ ðtM‚rðf ™Úte, yti…trÄf Au, ytx÷tu yr¼«tÞ
Ë{Þu ÷Þ ÚttÞ Au ‚u™tu yt MÚt¤u «Ëk„ ™Úte, Au.
…hk‚w þheh{tk su ytftþ™e Wí…Â¥t y™u ÷Þ™tu 2. ‚u 46 {tk ð[™t{]‚{tk fÌttu Au.
 134 „.«.65
…Ae …h{t™kŒ Mðt{eyu MðÞk«ftþt™kŒ Mðt{e™u «&™ …qAâtu su,
“Ëw»twBýt ™tze ‚u Œun™u {tkrn÷e ftuhu fu{ hne Au y™u ŒunÚte ƒnth fu{
hne Au ?” íÞthu yu «&™™tu W¥th MðÞk«ftþt™kŒ Mðt{eyu fhðt {tkzâtu
…ý ÚtÞtu ™rn, …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “yt1 ƒúñtkz{tk sux÷wk fth¾t™wk
Au ‚ux÷wk s yt ®…z{tk …ý Au. ‚u ®…z{tk yÕ… Au ™u ƒúñtkz{tk {nítT Au
y™u suðtu yt ®…z™tu ytfth Au ‚uðtus ƒúñtkz™tu ytfth Au y™u su{
ƒúñtkz{tk ™Œeytu Au ‚u{ ®…z{tk ™tzeytu Au y™u su{ ƒúñtkz{tk Ë{wÿ Au
‚u{ ®…z{tk fwrût™u rð»tu s¤ Au y™u su{ íÞtk [kÿ, ËqÞo Au ‚u{ ®…z{tk
Ezt, ®…„÷t ™tze™u rð»tu [kÿ-ËqÞo Au, EíÞtrŒf Ët{„úe su{ ƒúñtkz{tk
Au ‚u{ ®…z{tk Au2 y™u yt ®…z{tk su ErLÿÞtu™e ™tzeytu Au ‚u™e ƒúñtkz 3
ËtÚtu yuf‚t Au. ‚u rsbt™t4 yk‚™u …t{u íÞthu ðÁýŒuð™u …{tÞ Au y™u
ðtfT ErLÿÞ™t yk‚™u …t{u íÞthu yÂø™ Œuð™u …t{u Au y™u íð[t™t yk‚™u
…t{u íÞthu ðtÞwŒuð™u …t{u Au y™u rþ&™™t yk‚™u …t{u íÞthu «ò…r‚™u
…t{u Au y™u ntÚt™t yk‚™u …t{u íÞthu ELÿ™u …t{u Au y™u ‚u{s ӌޙu
rð»tu hne su Ëw»twBýt ™tze ‚u™wk yk‚ su ƒúñhkÄú ‚u™u ßÞthu …t{u íÞthu
rþþw{th [¢™u rð»tu hne si ðiït™h ™t{u yÂø™ yr¼{t™e Œuð‚t ‚u™u
…t{u Au. íÞthu ƒúñhkÄúÚte5 ÷E™u «f]r‚ …wY»t ËwÄe yuf ‚us™tu {t„o ˤk„
hÌttu Au ‚u™u Œu¾u Au. ‚u ‚us™t {t„o™u Ëw»twBýt fneyu. yuðe he‚u Ëw»twBýt 6
™tze ®…z{tk ™u ƒúñtkz{tk hne Au.”

…Ae ð¤e …h{t™kŒMðt{eyu MðÞk«ftþt™kŒ Mðt{e™u «&™ …qAâtu su,

“«Út{7 ò„ú‚ yðMÚtt™tu ÷Þ Au fu MðÙ™tu ÷Þ Au fu Ëw»twr™tu ÷Þ Au ?”
íÞthu yu «&™™tu W¥th MðÞk«ftþt™kŒ Mðt{e™u ™ ytðzâtu, íÞthu
1. r…kz y™u ƒúñtkz™e h[™t ‚wÕÞ Au. ‚u ‚u ErLÿÞtuY… ðÁýtrŒf Œuð™u …t{u Au. ytx÷tu
2. y™u su ƒúñtkz Au ‚u ðihts…wÁ»t™tu Œun Au, ‚u™wk yr¼«tÞ Au.
ðýo ™ ¼t„ð‚{tk “ Ð æ „ æ H } æ ï „ S ² ç ã 5. ‚t¤ðt™tu {æÞ¼t„.
ÐæÎ}æê H ¢ ”EíÞtrŒ&÷tufÚte fÞwO Au. 6. ‚u ™tze ¼„ðt™™t Ät{™t {t„o Y … Au .
3. ðihts…wÁ»t™tk ErLÿÞtu ËtÚtu. “„²æï Š ±ü } æ沋Ý}æë „ y±}æï ç „” yu{ ©wr‚{tk fÌtwk
4. rsbt ytrŒf ‚u ‚u ErLÿÞtu{tk hnu÷e ðÁýt Au.
ytrŒf ‚u ‚u ™tzeytu™t ‚u ‚u yk‚ ¼t„™u ßÞthu 7. Ë{trÄ{tk ºtý yðMÚtt™tu ÷Þ ÚttÞ Au, ‚u{tk.
Þtu„e …t{u íÞthu ðihts …wÁ»t™t hË™t ytrŒf
 „.«.65 135
©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “ò„ú‚ yðMÚtt™u rð»tu M™unu fhe™u ¼„ðt™™e
{qŠ‚™u rð»tu ÷ût1 ÚttÞ Au; íÞthu «Út{ ò„ú‚ yðMÚtt™tu ÷Þ ÚttÞ Au, y™u
…Ae MðÙ™tu ™u Ëw»twr™tu ÷Þ ÚttÞ Au y™u ßÞthu {™u fhe™u ®[‚ð™
fh‚u fh‚u MðÙu rð»tu ¼„ðt™™e {qŠ‚{tk ÷ût ÚttÞ íÞthu «Út{ MðÙ™tu
÷Þ ÚttÞ, y™u …Ae ò„ú‚™tu ™u Ëw»tw™tu ÷Þ ÚttÞ Au y™u ßÞthu ¼„ðt™™e
{qŠ‚™wk ®[‚ð™ fh‚u fh‚u W…þ{…ýu fhe™u ÷ût ÚttÞ Au íÞthu «Út{ Ëw»t™tu
÷Þ ÚttÞ Au y™u …Ae ò„ú‚™tu ™u MðÙ™tu ÷Þ ÚttÞ Au,” yuðe he‚u yu
«&Lt™tu W¥th fÞtuo.
…Ae ð¤e MðÞk«ftþt™kŒ Mðt{eyu …h{t™kŒ Mðt{e™u «&™ …qAâtu su,
“¼„ðt™™u rð»tu ¿tt™þÂõ‚, r¢ÞtþÂõ‚, y™u EåAtþÂõ‚ Au ‚u fu{
Ë{sðe ?” íÞthu ©eS{nthts nËe™u ƒtuÕÞt su, “yu™tu W¥th ‚tu ‚{™u
…ý ™rn ytðz‚tu ntuÞ. yu{ fne™u …tu‚u W¥th fhðt ÷tøÞt su, “yt
Sð ßÞthu Ëíð„wý «Ät™…ýu ð‚o‚tu ntuÞ y™u íÞthu su f{o fhu ‚u f{o™wk
V¤2 ‚u ò„ú‚ yðMÚtt Au y™u yt Sð ßÞthu hòu„wý «Ät™…ýu ð‚uo y™u
‚u Ë{Þ{tk su f{o fhu ‚u f{o™wk V¤ MðÙ yðMÚtt Au. y™u ßÞthu yt
Sð ‚{tu„wý «Ät™…ýu ð‚o‚tu ntuÞ y™u ‚u Ë{Þ{tk su f{o fhu ‚u™wk V¤
‚u Ëw»twr yðMÚtt Au y™u3 ‚u Ëw»twr yðMÚtt™u yt Sð …t{u Au íÞthu
suðe …týt™e rþ÷t ntuÞ ‚u suðtu sz ÚtE òÞ Au y™u yu™u ftuE «fth™wk
¿tt™ hnu‚wk ™Úte su, ‘nwk …krz‚ Awk fu {q¾o Awk fu yt ft{ fÞwO Au fu yt
ft{ fhðwk Au, fu yt {the òr‚ Au fu ytðtu {thtu ðýo Au fu ytðtu {thtu
yt©{ Au fu yt {tÁk ™t{ Au fu yt {tÁk Y… Au fu nwk Œuð Awk, fu {™w»Þ
Awk, fu ƒt¤f Awk, fu ð]Ø Awk, fu ÄŠ{c Awk, fu …tr…c Awk’ EíÞtrŒf «fth™wk
¿tt™ hnu‚wk ™Úte y™u yuðe he‚™tu ßÞthu yt Sð ÚtE òÞ Au íÞthu su
¼„ðt™ Au ‚u yu™u ¿tt™þÂõ‚yu fhe™u Ëw»twrÂ{tkÚte s„tze™u yu™u yu™e
Ëðuo r¢Þt™wk ¿tt™ yt…u Au ‚u™u ¿tt™þÂõ‚ fneyu y™u yu Sð su su r¢Þt™u
rð»tu «ð‚uo Au ‚u ¼„ðt™™e su r¢Þt þÂõ‚ ‚u™wk yð÷kƒ™ fhe™u «ð‚uo
Au ‚u™u r¢ÞtþÂõ‚ fneyu. y™u yu Sð su su ftuE …ŒtÚto™e EåAt™u «tÂ
1. Ë{trÄ 3. fnu÷t yÚto™u ðÄw M…ü fh‚t Vhe fnu Au.
2. f{o V¤™wk ¼tu„MÚtt™.
 136 „.«.65-66
ÚttÞ Au. ‚u …h{uïh™e EåAt þÂõ‚™u yð÷kƒ™u fhe™u «t ÚttÞ Au ‚u™u
EåAtþÂõ‚ fneyu y™u yu Sð™u ò„ú‚, MðÙ y™u Ëw»twr yu ºtý yðMÚtt
¼tu„ðtÞ Au ‚u fuð¤ f{uo fhe™u s ™Úte ¼tu„ðt‚e. yu ‚tu yu™u f{o™t
V¤«Œt‚t su …h{uïh ‚u yu Sð™u ßÞthu f{oV¤™u ¼tu„ðtðu Au íÞthu ¼tu„ðu
Au, fu{ su1 yt Sð ßÞthu ò„ú‚ yðMÚtt™t V¤™u ¼tu„ð‚tu ntuÞ ™u íÞthu
yu EåAu su {thu MðÙ{tk sðwk Au ‚tu yu™e ð‚u MðÙ{tk sðtÞ ™rn, þt
{txu su V¤«Œt‚t su …h{uïh ‚u yu™e ð]r¥tÞtu™u ÁkÄe ht¾u Au. y™u MðÙ{tkÚte
ò„ú‚{tk ytððt™u EåAu ‚tu ò„ú‚{tk yðtÞ ™rn, y™u Ëw»twÂÂ{tk …ý sðtÞ
™rn y™u Ëw»twÂÂ{tkÚte MðÙ{tk ‚Útt ò„ú‚{tk yðtÞ ™rn. yu ‚tu ßÞthu
su f{o™t V¤™t ¼tu„ðtð™tht …h{uïh Au ‚u yu™u su yðMÚtt™tk f{oV¤™u
¼tu„ðtðu ‚u™u s ¼tu„ðe þfu Au …ý yu Sð …tu‚t™e EåAtyu fhe™u yÚtðt
f{uo fhe™u f{o™tk V¤™u ¼tu„ðe þf‚tu ™Úte. yuðe he‚u ¼„ðt™™u rð»tu
¿tt™þÂõ‚, r¢ÞtþÂõ‚ y™u EåAtþÂõ‚ ‚u hne Au2.” yu{ ©eS{nthtsu
f]…t fhe™u W¥th fÞtuo.
>> Er‚ ð[™t{]‚{T „Zzt «Út{™wk >> 65 >>

ð[™t{]‚ 66 : þtMºt™t þçŒA÷™w,k [‚wÔÞqn

o ™e ðt‚™wk Index
*Ëkð‚T 1876™t Vt„ý ðrŒ y{tË™u rŒðË Mðt{e ©eËnò™kŒS
{nthts ©e„Zzt {æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk W„{ýu îth ytuhzt™e
ytuËheyu Ztur÷Þt W…h rðhts{t™ n‚t y™u ft¤t Auzt™tu ¾uË …nuÞtuo
n‚tu ™u Ätu¤e …Auze ytuZe n‚e ™u {tÚtu Ätu¤tu VUxtu ƒtkæÞtu n‚tu ™u …tu‚t™t
{w¾th®ðŒ™e yt„¤ {wr™ ‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe
n‚e.
…Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “©e{ŒT¼t„ð‚™u rð»tu ðtËwŒuð, Ëkf»toý,
«ãwB™ y™u yr™ÁØ; yu [‚wÔÞqon™e s ðt‚to Au. ‚u ftuE Xuftýu yu™u
Ë„wý fhe fnu Au y™u ftuE Xuftýu yu™u r™„woý fhe ™u fnu Au. ‚u ßÞthu
r™„woý fhe™u fnu Au íÞthu ðtËwŒu𠼄ðt™™u fnu Au y™u ßÞthu Ë„wý
* ð[. 66, ‚t. 14-3-1820, ƒwÄðth. 2. ‚u þÂõ‚ytu Ëðo Sðtu ™ t „w ý f{to ™ w Ë thu Sð{tk hnu ÷ e
1. fnu÷t yÚto™u ðÄw M…ü‚t {txu …w™: fnu Au. ¿tt™trŒ þÂõ‚ytu™u «uhu Au {txu ¼„ðt™{tk rð»t{‚t ™Úte.
 „.«.66 137
fhe™u fnu Au íÞthu Ëkf»toý, yr™ÁØ, «ãwB™™u fnu Au. {txu ßÞthu
r™„woý…ýu fÌtt ntuÞ íÞthu1 Ëtk¼¤™tht™e ™u ðtk[™tht™e {r‚ ¼ú{e òÞ
Au y™u yu{ òýu Au su, ‘¼„ðt™™u ‚tu ytfth ™Úte.’ ‚u Ë{s™tht™e
yð¤e Ë{sý Au y™u þtMºt{tk su þçŒ Au ‚u yuftkr‚f ¼õ‚ rð™t
ƒeò™u Ë{ò‚t ™Úte, ‚u fÞtk þçŒ ? ‚tu su, ‘¼„ðt™ yY… Au,
ßÞtur‚:MðY… Au, r™„woý Au ™u Ëðoºt ÔÞt…f Au.’ yuðtk ð[™ Ëtk¼¤e™u
{q¾o ntuÞ ‚u yu{ òýu su, ‘þtMºt{tk ‚tu ¼„ðt™™u yY… s fÌtt Au; y™u
su yuftkr‚f ¼õ‚ ntuÞ ‚u ‚tu yu{ òýu su, ‘þtMºt{tk ¼„ðt™™u su yY…
™u r™„woý fÌtt Au ‚u ‚tu {trÞf yuðtk su Y… ™u „wý ‚u™tk r™»tuÄ™u yÚtuo
fÌtt Au …ý ¼„ðt™ ‚tu r™íÞ rŒÔÞ {qŠ‚ Au y™u y™k‚ fÕÞtý „wýu
Þwõ‚ Au’ y™u ‚us™t …wksY… fÌtt Au ‚u ‚tu {qŠ‚ rð™t ‚us ntuÞ ™rn,
{txu yu ‚us ‚u {qŠ‚™wk Au. su{ yÂø™™e {qŠ‚ Au ‚u {qŠ‚{tkÚte yÂø™™e
ßðt¤t «„x ÚttÞ Au ‚uýu fhe™u ‚u yÂø™™e {qŠ‚ Œu¾t‚e ™Úte y™u ßðt¤t
Œu¾tÞ Au, …ý Ë{sw ntuÞ ‚u yu{ òýu su yÂø™™e {qŠ‚{tkÚte s ßðt¤t
™ef¤u Au ‚u{s ðÁý™e {qŠ‚{tkÚte s¤ «fx ÚttÞ Au. ‚u s¤ Œu¾tÞ Au
™u ðÁý™e {qŠ‚ Œu¾t‚e ™Úte, …ý Ë{sw ntuÞ ‚u yu{ òýu su ðÁý™e
{qŠ‚{tkÚte Ëðuo s¤ Au, ‚u{ ƒúñË¥tt Y… su fturx ËqÞo suðtu «ftþ Au ‚u
…whw»ttu¥t{¼„ðt™™e {qŠ‚™tu «ftþ Au y™u þtMºt{tk yuðtk ð[™ ntuÞ su,
‘su{ ftkxu fhe™u ftkxtu ftZe™u …Ae ƒuÞ™tu íÞt„ fhu ‚u{ ¼„ðt™ …]Úðe™tu
¼th W‚thðt™u ftsu Œun™u Ähu Au ‚u ¼th W‚the™u Œun™tu íÞt„ fhu Au.’
yuðt su þçŒ ‚u™u Ëtk¼¤e™u {q¾o ntuÞ ‚u ¼q÷t …zu Au ™u ¼„ðt™™u yY…
Ë{su Au …ý ¼„ðt™™e su {qŠ‚ ‚u™u rŒÔÞ òý‚t ™Úte y™u yuftkr‚f
¼õ‚ ntuÞ ‚u ‚tu yu{ òýu su, ßÞthu ©ef]»ý¼„ðt™ yswo™™e «r‚¿tt
ht¾ðt™u ftsu ƒútñý™tu …wºt ÷uðt™u „Þt íÞthu îtrhft{tkÚte hÚt W…h ƒuËe™u
yswo™ Ërn‚ [tÕÞt ‚u ÷tuft÷tuf …ðo‚™u WÕ÷k½e™u {tÞt™tu su ykÄfth ‚u™u
ËwŒþo™[¢u fhe™u ft…e™u ‚u™u rð»tu hÚt™u ntkfe™u y™u ‚us:…qks™u 2 rð»tu
«ðuþ fhe™u ¼q{t…qY»t …tËuÚte ƒútñý™t …wºt™u ÷E ytð‚t nðt. {txu
©ef]»ý¼„ðt™ rŒÔÞ{qŠ‚ n‚t ‚tu ‚u™u «‚t…u fhe™u ÷tfzt™tu su hÚt y™u
…k[¼q‚™t Œunðt¤t su ½tuzt ‚u Ëðo rŒÔÞ ™u {tÞt …h su [i‚LÞ ‚u Y…u
1. r™„woýtrŒ …Œ™t yÚto. 2. ßÞtur‚{oÞ yûthƒúñ Ät{.
 138 „.«.66-67
Út‚t nðt. y™u òu rŒÔÞY… ™ ÚtÞt ntuÞ ‚tu sux÷wk {tÞt™wk ftÞo ntuÞ ‚ux÷wk
{tÞt{tk s ÷e™ ÚttÞ …ý {tÞtÚte …h su ƒúñ1 íÞtk ËwÄe …ntU[u ™rn,
{txu su ¼„ðt™™e {qŠ‚™u «‚t…u {trÞf …ŒtÚto n‚tk ‚u …ý y{trÞf ÚtÞtk,
yuðwk su ¼„ðt™™wk MðY… ‚u™u {q¾o ntuÞ ‚u {trÞf Ë{su y™u su yuftkr‚f
Ëk‚ Au ‚u ‚tu ¼„ðt™™e {qŠ‚™u yûtht‚e‚ Ë{su Au y™u {qŠ‚{t™ yuðt
su …whw»ttu¥t{¼„ðt™ ‚u™u ƒúñY… su y™k‚ fturx {wõ‚ y™u yûthÄt{ yu
Ëðuo™t ytí{t òýu Au. {txu ftuE „{u ‚uðtk þt† ðk[t‚tk ntuÞ y™u ‚u{tk
¼„ðt™™wk r™„woý…ýu fhe™u «r‚…tŒ™ ytðu ‚u Xuftýu yu{ òýðwk su
yu ¼„ðt™™e {qŠ‚™tu {rn{t fÌttu Au …ý ¼„ðt™ ‚tu ËŒt {qŠ‚{t™
s Au, yuðe he‚u su Ë{su ‚u™u yuftkr‚f ¼õ‚ fneyu.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T „Zzt «Út{™wk >> 66 >>

ð[™t{]‚ 67 : Ëí…wh»w t™t „wý ytÔÞt™wk Index

*Ëkð‚T 1876™t [iºt ËwrŒ 7 Ët‚{™u rŒðË Mðt{e ©eËnò™kŒS
{nthts ©e„Zzt {æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk {wr™™u W‚thu rðhts{t™
n‚t y™u Ëðo ïu‚ ðMºt Äthý fÞtO n‚tk. ™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤
{wr™ ‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe n‚e.
…Ae ©eS{nthtsu {wr™ «íÞu «&™ …qAâtu su, “ftuE Ëí…whw»t Au ‚u™u
yt ÷tuf™t Ëw¾{tk ‚tu «er‚ s ™Úte y™u …h÷tuf su ¼„ðt™™wk Ät{ ‚Útt
¼„ðt™™e {qŠ‚ ‚u™u rð»tu ðtË™t Au y™u su ‚u™tu Ëk„ fhu ‚u™wk …ý yuðe
s ò‚™wk rn‚ fhu su, ‘yt {thtu Ëk„e Au ‚u™u yt ËkËth™e ðtË™t ‚wxe
òÞ ™u ¼„ðt™™u rð»tu «er‚ ÚttÞ ‚tu ½ýwk Ëthwk Au’ y™u sux÷wk ftkE s‚™
fhu ‚u Ëðuo Œun™u {qfe™u ¼„ðt™™t Ät{{tk „Þt fuzu Ëw¾ yt…u yuðwk s fhu
…ý Œun™t Ëw¾™u yÚtuo ‚tu ftkE r¢Þt fhu s ™rn. yuðt su Ëí…qÁ»t ntuÞ
‚u™t Ëh¾t su „wý ‚u {w{wûtw™u rð»tu fu{ Ë{su ‚tu ytðu ™u fu{ Ë{su ‚tu
™ ytðu ?” yu «&™ Au. …Ae {wõ‚t™kŒ Mðt{eyu fÌtwk su, “su™u yt ÷tuf™t
Ëw¾{tk EåAt ™Úte yuðt Ëí…whw»t Au ‚u™u rð»tu Œuð™e2 ƒwrØ ht¾u y™u su
* ð[. 67, ‚t. 21-3-1820, ƒwÄðth 2. ²S² Îï±ï ÐÚæ |æçQU²üƒæ Îï±ï „ƒæ xæéÚæñ J „S²ñ„ï ÜU烄æ
1. yûthƒúñ Ät{. 㲃æü : Ðí Ü Uæàæ‹„ï }æãæy}æÝ: JJ yuðe M{]r‚ Au.
 „.«.67-68 139
ð[™ fnu ‚u ËíÞ {t™u y™u ‚u «{týu ð‚uo ‚tu yu Ëí…whw»t™t „wý ntuÞ ‚u
{w{wûtw{tk ytðu y™u su yuðtu ™ ntuÞ ‚u{tk ™ ytðu.” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt
su, “W¥th ‚tu ¾htu; …ý yt{1 Ë{su ‚tu {tuxt Ëí…whw»t™t „wý {w{wûtw{tk
ytðu Au ‚u Ë{ßÞt™e he‚ fneyu ‚u Ëtk¼¤tu su, su …whw»t™u …h{uïh rð™t™e
ƒesu õÞtkE «er‚ ™ ntuÞ ‚u™tu yu{ „wý „úný fhu su ‘yt …wY»t ‚tu yr‚þÞ
{tuxt Au y™u yu™u yt„¤ ÷t¾tu {týË ntÚt òuze™u W¼t hnu Au ‚tu …ý
÷uþ{tºt ËkËth™t Ëw¾™u EåA‚t ™Úte. y™u nwk ‚tu yr‚þÞ …t{h Awk su fuð¤
ËkËth™t Ëw¾{tk ytËõ‚ ÚtE hÌttu Awk y™u …h{uïh™e ðt‚{tk ‚tu ÷uþ{tºt
Ë{s‚tu s ™Úte {txu {™u rĬth Au.’ yuðe he‚u y™w‚t…2 fhu y™u {tuxt
…whw»t™tu „wý „úný fhu y™u …tu‚t™t yð„wý „úný fhe™u y™w‚t… fhu
…Ae yu{ ™u yu{ …rh‚t…3 fh‚u fh‚u yu™t ӌޙu rð»tu ðihtøÞ W…su y™u
…Ae ‚u{tk Ëí…whw»t™t suðt „wý ytðu Au. nðu su™t ÓŒÞ{tk Ëí…whw»t™t „wý
™ s ytðu ‚u™tk ÷ûtý fneyu ‚u Ëtk¼¤tu su, su …wY»t yu{ Ë{su su,
‘yt {tuxt fnuðtÞ Au …ý rððuf ‚tu ftuE «fth™tu ™Úte, y™u ¾t‚tk…e‚tk
…ý ytðz‚wk ™Úte, y™u ytuZ‚tk-…nuh‚tk …ý ytðz‚wk ™Úte y™u …h{uïhu
Ëw¾ ½ýwk ytÃÞwk Au; ‚u™u ¼tu„ð‚tk …ý ytðz‚wk ™Úte y™u ftuE™u yt…u Au
‚u …ý rððuf rð™t™wk yt…u Au.’ yuðe he‚u Ëí…whw»t{tk y™k‚ «fth™t yð„wý
…hXu, yuðtu su fw{r‚ …wY»t ntuÞ ‚u™u rð»tu ftuE ft¤u Ëí…whw»t™t „wý ytðus
™rn.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T „Zzt «Út{™wk >> 67 >>

ð[™t{]‚ 68 : yü «fth™e «r‚{t{tk y™u Ëk‚{tk y¾kz hÌtt™wk

Index
*Ëkð‚T 1876™t [iºt ËwŒ 9 ™ð{e™u rŒðË Mðt{e ©eËnò™kŒS
{nthts ©e„Zzt {æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk ©eðtËwŒuð™thtÞý™t
{krŒh™e yt„¤ ÷ªƒzt™t ð]ût nuXu Ztur÷Þt W…h rðhts{t™ n‚t ™u Ätu¤tu
¾uË …nuÞtuo n‚tu ™u Ätu¤e [tŒh ytuZe n‚e y™u {tÚtu Ätu¤wk nehftuh™wk
Ätur‚Þwk ƒtkæÞwk n‚wk y™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ {wr™ ‚Útt ŒuþŒuþ™t
nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe n‚e.
* ð[. 68, ‚t. 23-3-1820, þw¢ðth. 2/3. …~[t‚t…, ӌޙe ƒ¤‚ht, …M‚tðtu.
1. fhu÷t W¥th{tk su LÞq™‚t Au ‚u™u …qýo fhu Au.
 140 „.«.68
…Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “y{u yuf «&™ …qAeyu Aeyu,” íÞthu
{wr™yu fÌtwk su “…qAtu.” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “ytu„ý‚uht ft¤1{tk
y{™u yuf {rn™t ËwÄe ßÞthu r™ÿt ytðu íÞthu yu{ ¼tË‚wk su, y{u …whw»ttu¥t{
…whe™u rð»tu sE™u ©es„L™tÚtS™u {qŠ‚™u rð»tu «ðuþ fhe™u hÌtt Aeyu y™u
‚u {qŠ‚ ‚tu ftü™e sýtÞ …ý ‚u™u ™uºtu fhe™u y{u Ëðo™u Œu¾‚t y™u
…qòhe™tu ¼Âõ‚¼tð ‚Útt A¤f…x Ëðo Œu¾‚t y™u yuðe he‚u yt…ýt
ËíËk„{tk su Ë{trÄr™c …wY»t ntuÞ ‚u …ý Ë{trÄyu fhe™u ƒeò™t Œun{tk
«ðuþ fhe™u Ëðo™u Œu¾u Au y™u Ëðo þ猙u Ëtk¼¤u Au y™u þtMºt{tk …ý
yuðtk ð[™ Au su, ‘þwfS ð]ût{tk hne™u ƒtuÕÞt n‚t.’ 2 {txu {tuxt su Ëí…whw»t
ntuÞ yÚtðt su …h{uïh ntuÞ ‚u ßÞtk EåAt ytðu íÞtk «ðuþ fhu Au, {txu
‚u …h{uïhu …tu‚t™e yt¿ttyu fhe™u su {qŠ‚ …qsðt yt…e ntuÞ, ‚u {qŠ‚
yü «fth3™e fne Au ‚u{tk …tu‚u Ëtûtt‚T «ðuþ fhe™u rðhts{t™ hnu Au.
‚u {qŠ‚™u su ¼„ðt™™tu ¼õ‚ …qs‚tu ntuÞ íÞthu ‘su{ «íÞût ¼„ðt™ rðhts‚t
ntuÞ y™u ‚u™e {ÞtoŒt ht¾u ‚u{ ‚u {qŠ‚™e …ý ht¾e òuEyu y™u ‚u{ s
Ëk‚™t ÓŒÞ{tk ¼„ðt™™e {qŠ‚ hne Au ‚u ht¾e òuEyu, ‚u ‚tu yu ¼õ‚
÷uþ{tºt ht¾‚tu ™Úte; y™u {qŠ‚™u ‚tu r[ºtt{ý™e yÚtðt …t»ttýtrŒf™e
òýu Au y™u Ëk‚™u ƒeò {týË suðt òýu Au. y™u ¼„ðt™u ‚tu ©e{w¾u
yu{ fÌtwk Au su, ‘{the yü«fth™e su «r‚{t ‚Útt su Ëk‚; ‚u™u rð»tu
nwk y¾kz r™ðtË fhe™u hnwk Awk.’ y™u yu ¼õ‚ ‚tu ¼„ðt™™e «r‚{t
yt„¤ ‚Útt Ëk‚ yt„¤ „{u ‚ux÷t Vu÷V‚wh fhu Au, …ý ÷uþ{tºt ¼„ðt™™tu
zh ht¾‚tu ™Úte yu™u ¼„ðt™™tu r™ùÞ Au fu ™Úte ?” yu «&™ Au. íÞthu
…h{nkË ƒtuÕÞt su, “ßÞthu yu ¼„ðt™™u yk‚Þto{e òýe™u {ÞtoŒt ™Úte
ht¾‚tu íttu yu™u ¼„ðt™™tu r™ùÞ s ™Úte.”
…Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “yu™u r™ùÞ ‚tu ™Úte y™u W…hÚte
…tk¾z suðe ¼Âõ‚ fhu Au, íÞthu yu™wk fÕÞtý Útþu fu ™rn ÚttÞ ?” …Ae
Ëk‚ ƒtuÕÞt su, “yu™wk fÕÞtý ™rn ÚttÞ.” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su,
“su™u ¼„ðt™™e {qŠ‚™u rð»tu ™tÂM‚f…ýwk ytðu y™u Ëk‚™u rð»tu ™tÂM‚f…ýwk
1. 1879{tk …zu÷tu ¼Þkfh Œw»ft¤. 3. Ät‚w - …t»ttý, ftc, r[ºtt{ý, hu‚e, At…
2. “Ðé ~ æï ç „ „‹}沄²æ „Ú±æï ù ç|æÝï Î é : ” yt &÷tufÚte (hu¾tf]r‚) {™tu{Þ, {rý{Þ.
¼t„ð‚{tk fÌtwk Au.
 „.«.68-69 141
ytðu ‚u™u yux÷u s ™rn hnu, yu™u ‚tu su™wk ¼s™-M{hý fhu Au yuðt
su «íÞût ¼„ðt™ ‚u™u rð»tu …ý ™tÂM‚f…ýwk ytðþu y™u yu ¼„ðt™™tk
su „tu÷tuf, ƒúñ…wh ytrŒf Ät{ Au, ‚u™u rð»tu …ý ™tÂM‚f…ýwk ytðþu y™u
s„‚™e su Wí…r¥t, ÂMÚtr‚ y™u «÷Þ ‚u™u …ý ft¤u fhe™u Ltu {tÞtÞu
fhe™u y™u f{uo fhe™u {t™þu; …ý …h{uïhð‚u fhe™u ™rn {t™u yuðtu
…tftu ™tÂM‚f Útþu.”
…Ae {wõ‚t™kŒ Mðt{eyu …qAâwk su, “yu ™tÂM‚f…ýt™tu nu‚w ‚u ftuE
…qðo™wk f{o Au fu ftuE fwËk„ Au ?” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su,
“™tÂM‚f…ýt™t nu‚w ‚tu ™tÂM‚f™t „úkÚt Ëtk¼¤ðt yus Au y™u ™tÂM‚f™t
„úkÚt™u rð»tu su™u «‚er‚ ntuÞ ‚u™tu su Ëk„ ‚u …ý ™tÂM‚f…ýt™tu nu‚w Au,
y™u ð¤e, ft{, ¢tuÄ, ÷tu¼, ynkfth, {t™ y™u E»Þto; yu …ý
™tÂM‚f…ýt™t nu‚w Au, fu{ su yu {tkÞ÷tu yufu Mð¼tð ð‚o‚tu ntuÞ íÞthu
™thŒ, Ë™ftrŒf suðt ËtÄw ðt‚ fhu ‚tu …ý {™tÞ ™rn. y™u yu ™tÂM‚f…ýwk
{xu õÞthu ? ‚tu ßÞthu ©e{ŒT¼t„ð‚ suðt ytÂM‚f „úkÚt™u rð»tu fne su
s„‚™e Wí…r¥t, ÂMÚtr‚, «÷ÞY… yuðe ¼„ðt™™e ÷e÷t ‚u™u Ëtk¼¤u ‚Útt
¼„ðt™™wk y™u Ëk‚™wk {tntíBÞ Ë{su íÞthu yu™wk ™tÂM‚f…ýwk òÞ y™u
ytÂM‚f…ýwk ytðu.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T „Zzt «Út{™wk >> 68 >>

ð[™t{]‚ 69 : Œwü™t y™u ËtÄw™t Ä{o™wk Index

*Ëkð‚T 1876™t [iºt ËwrŒ 12 îtŒþe™u rŒðË Mðt{e ©eËnò™kŒS
{nthts ©e„Zzt {æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk ©eðtËwŒuð™thtÞý™t {krŒh
yt„¤ ytÚt{ýu îth ytuhzt™e ytuËheyu Ztur÷Þt W…h rðhts{t™ n‚t
™u Ëðo ïu‚ðMºt Äthý fÞtO n‚tk y™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ {wr™
‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe n‚e.
…Ae ©eðtËwŒuð™thtÞý™e ËkæÞt yth‚e ÚtE hne ‚u …Ae ™thtÞý
ÄqLÞ fhe™u …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “Ä{o ‚u fu™wk ™t{ Au; yu™tu
þtMºt™e he‚u fhe™u W¥th fhtu ? y™u su ®nËf htò n‚t ‚u …ý þhýu
* ð[. 69, ‚t. 26-3-1820, Ëtu{ðth.
 142 „.«.69-70
ytÔÞtu ntuÞ ‚u™u {th‚t ™rn y™u {thðt …ý Œu‚t ™rn, {txu þhýu ytÔÞtu
su Sð ‚u™u {tÞto™wk su{ …t… Au ‚u{ ƒeò™u {tÞto™wk …t… Au fu ™Úte ?”
…Ae yu™tu W¥th su{ su™u ¼tMÞtu ‚u{ ‚uýu fhðt {tkzâtu, …ý ©eS{nthtsu
ytþkft fhe yux÷u ftuEÚte W¥th ÚtÞtu ™rn. …Ae {wr™ Ëðuo ƒtuÕÞt su,
“nu {nthts ! y{u yu s ‚{™u «&™ …qAeyu Aeyu su, Þ¿ttrŒf™u rð»tu
…þw®nËt Ërn‚ Ä{o fÌttu Au; y™u y®nËtY… …ý Ä{o fÌttu Au {txu yu
su{ ÞÚttÚto ntuÞ ‚u{ fntu ?” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “®nËtÞwõ‚
su Ä{o Au ‚u ‚tu Ä{o, yÚto y™u ft{ …h Au, ‚u …ý ®nËt™t Ëkftu[™u
yÚtuo fÌttu Au y™u y®nËt{Þ su Ä{o Au ‚u {tuût…htÞý Au y™u yu ËtÄw™tu
Ä{o Au y™u ®nËt{Þ su Ä{o Au ‚u ‚tu ht„«t Au …ý õÕÞtý™u yÚtuo
™Úte y™u su y®nËtY… Ä{o Au ‚u ‚tu fuð¤ fÕÞtý™u yÚtuo Au, {txu „]nMÚt
yÚtðt íÞt„e; yu Ëðuo™u y®nËtY… su Ä{o ‚u s fÕÞtý™u yÚtuo fÌttu Au.
su{ htò W…rh[hðËw htßÞ{tk n‚tk ‚tu …ý y®nËt Ä{o™u rð»tu hÌtt n‚t,
‚u {txu ËtÄw™u ‚tu {™, f{o, ð[™u fhe™u ftuE™wk ¼wkzqk ðtkåtðwk ™rn y™u
ftuE ðt‚™tu ynkfth …ý ht¾ðtu ™rn y™u Ëðo™t ŒtËt™wŒtË ÚtE™u hnuðwk
y™u ¢tuÄu Þwõ‚ su «f]r‚ ‚u ‚tu Œwü™tu Ä{o Au y™u þtk‚ Mð¼tðu ð‚oðwk
‚us ËtÄw™tu Ä{o Au y™u ftuE fnuþu su, ‘nòhtu {týË™u r™Þ{{tk ð‚toððtk
ntuÞ ‚u™u fu{ ËtÄw‚t „úný fÞuo [t÷u ?’ ‚tu yu™tu W¥th yu Au su, htò
ÞwrÄrch™wk nòhtu „tW{tk htßÞ n‚wk ‚tu …ý ËtÄw‚t ht¾e n‚e y™u ztht
Œu™tht ‚tu ¼e{Ëu™ suðt nòhtu ntuÞ ‚u ðtheyu ‚tu …ý ‚u fÞto rð™t™wk
hnuðtÞ ™rn; {txu ‚e¾t Mð¼tððt¤t™e ‚tu ftkE ¾tux ™Úte yuðt ‚tu ½ýtÞ
ntuÞ …ý ËtÄw Útðwk yus ½ýwk Œw÷o¼ Au.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T „Zzt «Út{™wk >> 69 >>

ð[™t{]‚ 70 : ftft¼tE™w-k [tuh™u ftkxtu ðtøÞt™wk Index

*Ëkð‚T 1876™t [iºt ËwrŒ 15 …wLÞ{™u rŒðË ©eS{nthts ©e„Zzt
{æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk W„{ýu îth ytuhzt™e ytuËheyu Ztur÷Þt W…h
rðhts{t™ n‚t y™u {tÚtu rnhftuh™wk Ätu¤wk Ätu‚eÞwk ƒtkæÞwk n‚wk ™u Ätu¤tu
¾uË …nuÞtuo n‚tu ™u Ätu¤e [tŒh ytuZe n‚e ™u nM‚f{¤{tk ‚w÷Ëe™e {t¤t
* ð[. 70, ‚t. 29-3-1820, „wYðth.
 „.«.70 143
÷E™u Vuhð‚t n‚t. ™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ …h{nkË ‚Útt ŒuþŒuþ™t
nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe n‚e.
…Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “{tuxt {tuxt …h{nkË {tkntu{tkne «&™-
W¥th fhtu ‚Útt ftuE nrh¼õ‚™u …qAðwk ntuÞ ‚tu …h{nkË™u …qAtu.” íÞthu
„t{ htusft™t nrh¼õ‚ ftft¼tEyu r™íÞt™kŒ Mðt{e™u «&™ …qAâtu su,
“yk‚h™u {tkne÷e ftuhu yuf fnu Au su rð»tÞ™u ¼tu„ðeyu y™u yuf ‚u™e
™t …tzu Au, ‚u ™t …tzu Au ‚u ftuý Au ™u nt …tzu Au ‚u ftuý Au ?”
íÞthu r™íÞt™kŒ Mðt{eyu fÌtwk su, “™t …tzu Au ‚u Sð Au ™u nt …tzu Au
‚u {™ Au.” íÞthu ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “ÕÞtu yu «&™™tu W¥th y{u
fheyu su1, yt yt…ýu Aeyu ‚u su rŒðËÚte Ë{sýt ÚtÞt y™u {t ƒt…™e
ytu¤¾tý …ze, ‚u rŒðËÚte {t ƒt…u r™ùÞ fhtÔÞtu su, “yt ‚the {t
™u yt ‚thtu ƒt… ™u yt ‚thtu ftftu, ™u yt ‚thtu ¼tE, ™u yt ‚thtu
{t{tu ™u yt ‚the ƒu™, ™u yt ‚the {t{e, ™u yt ‚the ftfe, ™u yt
‚the {tþe ™u yt ‚the ¼Uþ, ™u yt ‚the „tÞ ™u yt ‚thtu ½tuztu, ™u
yt ‚tÁk ÷w„zwk ™u yt ‚tÁk ½h, ™u yt ‚the {uze ™u yt ‚tÁk ¾u‚h,
™u yt ‚thtk ½huýtk’ EíÞtrŒf, su fwËk„e™t þçŒ ‚u yt Sð™e ƒwrØ{tk
hÌtt Au, ‚u fuðe he‚u hÌtt Au ‚tu su{ ftuEf Mºteytu ¼h‚ ¼hu Au ‚u{tk
ft[™tu fxftu ntuÞ Au ‚u{ ¼h‚™u Xuftýu ƒwrØ Au y™u ft[™t fxft™u
Xuftýu ‚u Sð Au. ‚u ƒwrØ{tk yu fwËk„e™t þçŒ ™u ‚u™tk Y… ‚u …k[rð»tÞu
Ërn‚ hÌttk Au y™u ‚u Sð™u …Ae ËíËk„ ÚtÞtu íÞthu Ëk‚u …h{uïh™t {rn{t™e
™u rð»tÞ ¾kz™™e ™u s„‚T-r{ÚÞt™e ðt‚to2 fhe. ‚u Ëk‚™e ðt‚to ™u ‚u
Ëk‚™tk Y… ‚u …ý yu Sð™e ƒwrØ{tk hÌttk Au. ‚u yu ƒu ÷~fh Au ™u Ët{Ët{tk
W¼tk Au; ‘su{ fwÁûtuºt™u rð»tu ftihð™u …tkzð™t ÷~fh Ët{Ët{tk W¼tk n‚tk
™u …hM…h ‚eh ™u ƒhAe ™u ƒkŒqf ™u ‚tu… ™u skò¤tu™e ÷ztE Út‚e n‚e
1. Sð™u ßÞtk ËwÄe ¿tt™«tr ÚtE ™Úte íÞtk ËwÄe fhu÷t W¥th™u yÞÚttÚto òýe™u …tu‚u ©enrh s
{™™tk ËkƒkÄu hrn‚ Út‚tu ™Úte, {™ …ý Sð™t W¥th fhu Au.
ËkƒkÄ rð™t hne þf‚wk ™Úte, su{ ytkƒ÷e™tu 2. ‘yt ‚thtu r…‚t ™Úte yt ‚the {t‚t ™Úte, yt
f[qftu y™u ‚u™e At÷™tu ËkƒkÄ r™íÞ Au, ‚u{ ‚tÁk „]n ™Úte, yt ‚tÁk Ä™ ™Úte, ‚wk ‚tu
‚u ƒk™™
u tu ËkƒÄk r™íÞ Au ‚tu nðu ‚u{™tu …]ÚtfT¼tð r™íÞrËØ ¿tt™MðY… ytí{t Awk y™u ¼„ðt™™tu
Mðefthe™u “{™ rð»tÞtu™u ¼tu„ðu Au y™u Sð ŒtË Awk’ EíÞtrŒf ðt‚to.
¼tu„ð‚tu ™Úte” yuf fÚt™ {txu r™íÞt™kŒ{wr™yu
 144 „.«.70
y™u ftuE ‚hðthu ÷z‚t n‚t ™u ftuEf „Œtyu ÷z‚t n‚t ™u ftuEf ƒÚttuƒÚt
÷z‚t n‚t ™u ‚u{tk ftuE™wk {tÚtwk Wze „Þwk ™u ftuE™tu ËtÚt¤ f…tE „Gttu.
yu{ få[h½tý Wz‚tu n‚tu.’ ‚u{ yt Sð™t yk‚:fhý{tk …ý su fwËk„e™tk
Y… Au ‚u …k[rð»tÞ Y…e þMºt ƒtkÄe™u W¼tk Au y™u ð¤e su yt Ëk‚™tk
Y… Au ‚u …ý ‘¼„ðt™ ËíÞ ™u s„‚T r{ÚÞt ™u rð»tÞ ¾tuxt’ yuðt su
þçŒ ‚u Y…e þMºt ƒtkÄe™u W¼tk Au y™u yu ƒu™u …hM…h þ猙e ÷ztE
ÚttÞ Au. ‚u ßÞthu fwËk„e™wk ƒ¤ ÚttÞ Au, íÞthu rð»tÞ ¼tu„ÔÞt™e EåAt
ÚtE ytðu Au y™u ßÞthu yt Ëk‚™wk ƒ¤ ÚttÞ Au íÞthu rð»tÞ ¼tu„ÔÞt™e
EåAt ™Úte Út‚e. yu{ …hM…h yk‚:fhý{tk ÷ztE ÚttÞ Au. ‚u su{: 1“²~æ
²æï x æï E Ú: Üë U c‡ææï ²~æ Ðæƒæï ü {Ýé { ü Ú : J „~æ Ÿæè<±…²æï |æê ç „{í é ü ± æ Ýèç„}æü ç „}æü } æ JJ”
yu &÷tuf{tk fÌtwk Au su, “ßÞtk Þtu„uïh yuðt su ©ef]»ý¼„ðt™ Au y™u
Ä™w»t™t Äh‚÷ yswo™ Au íÞtks ÷û{e Au, rðsÞ Au, yiïÞo Au y™u yÞ¤
™er‚ Au’, ‚u{ su™e ftuhu yt Ëk‚{kz¤ Au ‚u™tu s sÞ Útþu yu{ r™ùÞ
ht¾ðtu.”
íÞthu ð¤e ‚u ftft¼tEyu «&™ …qAâtu su, “nu {nthts! yu Ëk‚™wk
ƒ¤ ðÄu ™u fwËk„e™wk ƒ¤ ½xu ‚u™tu þtu W…tÞ Au ?” íÞthu ©eS{nthts
ƒtuÕÞt su, “yk‚h{tk su fwËk„e hÌtt Au ™u ƒnth hÌtt Au ‚u ƒu yuf Au
y™u ð¤e yk‚h{tk Ëk‚ hÌtt Au ™u ƒnth hÌtt Au ‚u ƒu yuf Au; …ý
su yk‚h{tk fwËk„e Au ‚u™wk ƒnth™t fwËk„e™u …tu»týu fhe™u ƒ¤ ðÄu Au
y™u yk‚h{tk su Ëk‚ Au ‚u™wk …ý ƒnth™t su Ëk‚ Au ‚u™u …tu»týu 2 fhe™u
ƒ¤ ðÄu Au. {txu ƒnth™t fwËk„e™tu Ëk„ ™ fhu ™u ƒnth™t su Ëk‚
Au ‚u™tu s Ëk„ ht¾u ‚tu fwËk„e™wk ƒ¤ ½xe òÞ ™u Ëk‚™wk ƒ¤ ðÄu; yu{
Au,” yu{ ©eS{nthtsu fÌtwk.
íÞthu ð¤e ftft¼tEyu «&™ …qAâtu su, “nu {nthts ! yuf™u ‚tu
fwËk„e™e ÷ztE yt¤þe „E Au ™u Ëk‚™wk s ƒ¤ Au yuf yuðtu Au y™u
yuf™u ‚tu yu{ ™u yu{ ÷ztE Út‚e hnu Au. ‚u yu ƒu{tk su™u ÷ztE yt¤þe
„E Au ‚u {hu íÞthu ‚u™u ¼„ðt™™t Ät{™e «tr ÚttÞ; ‚u{tk ‚tu ftkE ËkþÞ
™Úte; …ý su™u ÷ztE yu{ ™u yu{ ÚttÞ Au ‚u {hu ‚u™e þe „r‚ ÚttÞ
1. „e‚t 18/78 2. ƒnth™t Ëk‚tu su{ «ËL™ ÚttÞ ‚u{ s fhðwk ‚us yk‚h™t Ëk‚tu™wk …tu»tý fÌtwk Au.
 „.«.70 145
‚u fntu.” íÞthu ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “su{ yuf ÷zðt ™eËÞtuo ‚u™u
yt„¤ ðtrýÞt fu „heƒ ðýo ytÔÞt ‚u™u S‚e „Þtu ‚u …ý SíÞtu s
‚tu y™u yuf ‚tu ÷zðt ™eËÞtuo ‚u™u yt„¤ ythƒ™e ƒuh¾1 ytðe ‚Útt
hs…q‚ ytÔÞt ‚Útt ftXe ‚Útt ftu¤e ytÔÞt ‚u™u ‚tu S‚ðt fXý s Au;
…ý ftkE yu ðtrýÞt™e …uXu ‚h‚ S‚tE òÞ yuðt ™Úte {txu yu ‚tu yu{
™u yu{ ÷zu Au y™u ‚u{tk òu SíÞtu ‚tu SíÞtu y™u òu ÷z‚u ÷z‚u þºtw™tu
nXtÔÞtu ‚tu ™ nXâtu, …ý Œun™tu ytÞw»Gt ytðe hÌtw y™u {]íÞw™u …tBÞtu
‚tu …ý su yu™tu Äýe Au ‚u þwk ™rn òýu ? su, ‘yu™u yt„¤ ytðtk
fhztk {týË ytÔÞtk n‚tk ‚u ™rn S‚tÞ y™u yt™e yt„¤ ‚tu ðtrýÞt
ytÔÞt n‚t ‚u S‚tÞ yuðt n‚t.’ yu{ yu ƒuÞ Äýe™e ™sh{tk ntuÞ, ‚u{
yu™e ¼„ðt™ ËntÞ fhu su, ‘yt™u ytðt ËkfÕ…-rðfÕ…™wk ƒ¤ Au y™u
÷ztE ÷u Au {txu yu™u þtƒtþ Au.’ yu{ òýe™u ¼„ðt™ yu™e ËntÞ fhu
Au {txu ƒurVfh hnuðwk. ftkE ®[‚t ht¾ðe ™rn. ¼„ðt™™u yu{ ™u yu{
¼ßÞt fhðwk ™u Ëk‚™tu Ë{t„{ yrÄf ht¾ðtu ™u fwËk„eÚte Auxu hnuðwk.”
yu{ «ËL™ ÚtE™u ©eS{nthts ƒtu÷‚t nðt.
íÞthu „t{ sËftðt¤t Sðt¼tEyu r™íÞt™kŒMðt{e™u «&™ …qAâtu su,
“¼„ðt™™tu yz„ r™ùÞ fu{ ÚttÞ ?” íÞthu r™íÞt™kŒMðt{e ƒtuÕÞt su,
“fwËk„e Útfe Auxu hneyu y™u Ëk‚™tu Ë{„t{ yr‚þÞ ht¾eyu ‚tu ‚u Ëk‚™e
ðt‚u fhe™u ¼„ðt™™tu yz„ r™ùÞ ÚttÞ y™u òu fwËk„e™tu Ëk„ fheyu
‚tu yz„ r™ùÞ ™ ÚttÞ.” íÞthu ð¤e ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “ÕÞtu y{u
yu™tu W¥th fheyu su2, ¼„ðt™™tu r™ùÞ fhðtu ‚u yuf÷tu …tu‚t™t Sð™t
fÕÞtý™u s yÚtuo fhðtu, …ý ftuEf …ŒtÚto™e EåAtyu fhe™u ™ fhðtu,
su, ‘nwk ËíËk„ fÁk ‚tu {thtu Œun {tkŒtu Au ‚u Ëtòu ÚttÞ yÚtðt ðtkÍeÞtu
Awk ‚u Œefhtu ytðu, fu Œefht {he òÞ Au ‚u Sð‚t hnu, fu r™Äo™ Awk
‚u Ä™ðt™ Úttô, fu „t{ „htË „Þtu Au ‚u ËíËk„ fheyu ‚tu …tAtu ytðu.’
yuðe ò‚™e su …ŒtÚto™e EåAt ‚u ht¾e™u ËíËk„ ™ fhðtu y™u òu yuðe
ò‚™e EåAt ht¾e™u ËíËk„ fhu y™u yu …ŒtÚto™e EåAt …qhe ÚttÞ ‚tu
1. Ëu™t. ft{™t ™ rËØ ÚttÞ ‚tu Ë{q¤tu ™tþ ÚtE s‚tu
2. fwËk„Úte Auxu hnu‚tk y™u ËíË{t„{ fh‚tk …ý Œu¾tÞ Au.
ftuE ft{™tÚte fhu÷tu ¼„ðt™™tu r™ùÞ; ‚u
 146 „.«.70
yr‚þÞ …tftu ËíËk„e ÚtE òÞ y™u òu EåAt …qhe ™ ÚttÞ ‚tu r™ùÞ
½xe òÞ, {txu ËíËk„ fhðtu ‚u …tu‚u …tu‚t™t Sð™t fÕÞtý™u s yÚtuo
fhðtu …ý ftuE …ŒtÚto™e EåAt ‚tu ht¾ðe s ™rn, ftk su ½h{tk Œþ {týË
ntuEyu y™u ‚u ŒþuÞ™wk {]íÞwk ytÔÞwk ntuÞ ‚u{tkÚte yuf sý òu W„hu ‚tu
þwk Úttuztu Au? fu ntÚt{tk ht{…¥th1 ytððt™wk ntuÞ y™u htux÷t ¾tðt {¤u
‚tu þwk Úttuzt Au ? Ëðuo s™tÁk n‚wk ‚u{tkÚte yux÷wk hÌtwk ‚u ‚tu ½ýwk Au, yu{
{t™ðwk. yu{ yr‚þÞ Œw:¾ Útðt™wk ntuÞ ‚tu ‚u{tkÚte …h{uïh™tu ytþhtu fheyu
‚tu Úttuzwkf ytuAwk ÚttÞ ¾Ák, …ý yu Sð™u yu{ Ë{ò‚wk ™Úte. y™u òu
~tq¤e ÷¾e ntuÞ ‚tu ftkxuÚte x¤e òÞ yux÷tu ‚tu Vuh …zu Au. íÞtk yuf
ðt‚to Au su -
yuf „t{{tk [tuh ƒnw hnu‚t n‚t. ‚u{tkÚte yuf [tuh ËtÄw™u …tËu
ƒuËðt ytð‚tu n‚tu. ‚u™u {t„o™u rð»tu …„{tk ftkxtu ðtøÞtu ‚u …„ ËtUËhtu
™eféÞtu. ‚uýu fhe™u …ý ËwkÛÞtu2 ‚u [tuheyu ™ sðtýwk y™u ƒeò [tuh
‚tu [tuhe fhðt „Þt. ‚u yuf htò™tu ¾ò™tu Vtze™u ½ýwkf Ä™ ÷E ytÔÞt
y™u Ëtiyu {tkntu{tkrn ðnU[e ÷eÄwk. ‚u …iËt ƒnw ytÔÞt, ‚u™u Ëtk¼¤e™u su
[tuh ËtÄw …tËu ytð‚tu n‚tu ™u ftkxtu ÷tøÞtu n‚tu ‚u™t {t, ƒt…, Mºte
y™u Ë„tk Ëðuo ðZðt ÷tøÞt su ’‚wk [tuhe fhðt ™ „Þtu y™u ËtÄw …tËu
„Þtu ‚u yt…ýwk ¼wkzwk ÚtÞwk Ltu ‚u [tuh [tuhe fhe™u ÷tÔÞt ‚tu fux÷tÞ …iËt
yu{™u ytÔÞt’ yu{ ðt‚to fhu Au íÞtk htò™wk ÷~fh ytÔÞwk ™u ‚u Ëðuo [tuh™u
Ít÷e™u ~tq¤eyu ŒeÄt ‚u™u ¼u¤u yu™u …ý Ít÷e™u ~tq¤eyu Œuðt ËtÁ ÷E
„Þt. íÞthu ‚u Ëðuo „t{™u {týËu ‚Útt ËtÄwyu Ët¾ …qhe 3 su, ‘yt ‚tu
[tuhe fhðt ™tu’‚tu „Þtu, yu™u ‚tu ftkxtu ðtøÞtu n‚tu.’ íÞthu ‚u W„Þtuo,
yu{ ËíËk„ fhu Au ‚u™u ~tq¤e sux÷wk Œw:¾ ntuÞ ‚tu ftkxu {xu Au, ftk
su, y{u ht{t™kŒMðt{e …tËu {t„e ÷eÄwk Au su, ‘‚{tht ËíËk„e ntuÞ ‚u™u
yuf ðªAe™wk Œw:¾ Útðt™wk ntuÞ ‚tu ‚u {™u yuf yuf Ákðtzu fturx fturx
ðªAe™wk Œw:¾ Úttytu, …ý ‚{tht ËíËk„e™u ‚u Úttytu ™rn. y™u ‚{tht
ËíËk„e™u «thçÄ{tk ht{…¥th ÷ÏÞwk ntuÞ, ‚u ht{…¥th {™u ytðu …ý ‚{tht
ËíËk„e yL™ ðMºtu fhe™u Œw:¾e ™ ÚttÞ; yu ƒu ðh {™u yt…tu.’ yu{

1. r¼ûtt…tºt. 2. ËtuS „Þtu.

 „.«.70-71 147
{U ht{t™kŒMðt{e …tËu {tkøÞwk íÞthu {™u ht{t™kŒMðt{eyu htS ÚtE™u yu ðh
ytÃÞtu Au. {txu su ftuE ËíËk„ fhu Au ‚u™u ÔÞðnthu Œw:¾ Útðt™wk ÷ÏÞwk
ntu‚ ‚u ÚttÞ ™rn, ‚tu …ý …ŒtÚto ™tþðk‚ Au. {txu yu …ŒtÚto™e EåAtyu
ËíËk„ fhu ‚tu yu™u r™ùÞ{tk ËkþÞ ÚtÞt rð™t hnus ™rn. {txu ËíËk„
fhðtu ‚u ‚tu yuf÷tu r™»ft{…ýu …tu‚t™t Sð™t fÕÞtý™u s yÚtuo fhðtu
‚tu yz„ r™ùÞ ÚttÞ.” EíÞtrŒf ½ýef ðt‚to fhe Au …ý yt ‚tu rŒþ{tºt
÷¾e Au.
>> Er‚ ð[™t{]‚{T „Zzt «Út{™wk >> 70 >>

ð[™t{]‚ 71 : ¼„ðt™™wk MðY… yûthÄt{ Ërn‚ rðhtsu Au.Index

*Ëkð‚T 1876™t [iºt ðŒ 4 [‚wÚteo™u rŒðË Ëtks™u Ë{u ©eS{nthts
©e„Zzt {æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk ytÚt{ýu îth {uze™e yt„¤ ytuxt
W…h Ztur÷Þtu Z¤tðe™u rðhts{t™ n‚t ™u Ätu¤tu ¾uË …nuÞtuo n‚tu ™u Ätu¤e
[tŒh ytuZe n‚e ™u {tÚtu Ätu¤tu VUxtu ƒtkæÞtu n‚tu ™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e
yt„¤ {wr™ ‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe n‚e ™u
{wõ‚t™kŒMðt{e ytrŒf ËtÄw ðtkrsºt ðòze™u fe‚o™ „t‚t n‚t.
…Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “nðu fe‚o™¼Âõ‚™e Ë{tr fhe™u
{tkntu{tkne «&™-W¥th fhtu.” …Ae Ëtu{÷u ¾t[hu «&™ …qAâtu su, “¼„ðt™
…tu‚t™t ¼õ‚™t Ëðuo y…htÄ {tV fhu Au …ý yuðtu fÞtu y…htÄ Au su
¼„ðt™ {tV ™ fhu ?” íÞthu ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “ƒeò Ëðuo y…htÄ
{tV fhu Au, …ý ¼„ðt™™t ¼õ‚™tu ÿtun fhu; yu y…htÄ™u ¼„ðt™ {tV
™Úte fh‚t, {txu ¼„ðt™™t ¼õ‚™tu ftuE «fthu ÿtun fhðtu ™rn. y™u ð¤e
¼„ðt™™t Ëðuo y…htÄ Útfe su ¼„ðt™™t ytfth™wk ¾kz™ fhðwk yu {tuxtu
y…htÄ Au ‚u {txu yu y…htÄ ‚tu õÞthuÞ …ý fhðtu ™rn y™u yu y…htÄ
fhu ‚tu yu™u …k[ {nt…t… fh‚tk …ý yrÄf …t… ÷t„u Au y™u ¼„ðt™
‚tu ËŒt Ëtfth {qŠ‚ Au ‚u™u su r™htfth Ë{sðt yus ¼„ðt™™t ytfth™wk
¾kz™ fÞwO fnuðtÞ Au y™u …whw»ttu¥t{ yuðt su ¼„ðt™ ‚u su ‚u fturx ËqÞo,
[kÿ Ëh¾wk ‚uòu{Þ yuðwk …tu‚t™wk yûthÄt{ ‚u™u rð»tu ËŒt rŒÔÞtfth Útft
* ð[. 71, ‚t. 2-4-1820, Ëtu{ðth.
 148 „.«.71
rðhts{t™ Au y™u ƒúñY… yuðt su y™k‚ fturx {wõ‚ ‚u{ýu ËuÔÞtk Au [hýf{¤
su™tk yuðt Au y™u …hƒúñ …whw»ttu¥t{ yuðt su yu ¼„ðt™ ‚u s …tu‚u f]…tyu
fhe™u Sð™t fÕÞtý™u yÚtuo …]Úðe™u rð»tu «fx ÚttÞ Au íÞthu su su ‚¥ð™tu 1
yk„efth fhu Au ‚u Ëðuo ‚¥ð ƒúñY…2 Au, ftk su ht{f]»ýtrŒf yð‚th™u
rð»tu MÚtq¤, Ëqû{ y™u fthý. yu ºtý Œun ‚Útt ò„ú‚, MðÙ y™u Ëw»twÂÂ;
yu ºtý yðMÚtt ‚u sýtÞ Au ‚Útt Œþ ErLÿÞtu, …k[ «tý EíÞtrŒf Ëðuo
‚¥ð {™w»Þ™e …uXu sýtÞ Au …ý yu Ëðuo ƒúñ3 Au …ý {trÞf ™Úte, ‚u
{txu yu ¼„ðt™™t ytfth™wk ¾kz™ õÞthuÞ …ý ™ fhðwk.”
…Ae {t‚hu ÄtÄ÷u «&™ …qAâtu su, “E»Þto™wk þwk Y… Au ?” íÞthu
©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “su™e W…h su™u E»Þto ntuÞ ‚u™wk Yzwk ÚttÞ íÞthu
‚uÚte ¾{tÞ ™rn y™u ‚u™wk ¼qkzwk ÚttÞ íÞthu htS ÚttÞ, yu E»Þto™wk ÷ûtý
Au.”
…Ae ©eS{nthtsu {wr™ «íÞu «&™ …qAâtu su, “¼„ðt™™e «íÞût
{qŠ‚™tu r™ùÞ ntuÞ y™u ¼s™ fh‚tu ntuÞ ™u ËíËk„™t r™Þ{ «{týu ð‚o‚tu
ntuÞ y™u ‚u™wk fÕÞtý ÚttÞ; yu ‚tu ËíËk„™e her‚ Au …ý þtMºt{tk fÕÞtý™e
fu{ her‚ Au ? y™u ðuŒ™tu yÚto ‚tu yr‚ fXý Au {txu ‚u™e fÚtt Út‚e
™Úte. y™u ©e{ŒT¼t„ð‚ …whtý y™u ¼th‚;4 yu{tk ðuŒ™tu s yÚto Au ™u
Ëw„{ Au. {txu ‚u™e s„‚{tk fÚtt ÚttÞ Au. {txu þtMºt™e he‚u fhe™u fÕÞtý
Út‚wk ntuÞ ‚u{ fntu ? y™u þkfht[tÞuo ‚tu r™htfth…ýu ¼„ðt™™wk «r‚…tŒ™
fÞwO Au y™u ht{t™wòrŒf su yt[tÞo, ‚u{ýu ‚tu Ëtfth…ýu ¼„ðt™™wk
«r‚…tŒ™ fÞwO Au; {txu yuðe he‚u þtMºt™tu {‚ ÷E™u W¥th fhtu ?” …Ae
{wr™yu þtMºt™e he‚u r™htfth ™tu …ût ¾tuxtu fhe™u Ëtfth ¼„ðt™™u ¼s™u
fhe™u fÕÞtý Au yuðe he‚u «r‚…tŒ™ fÞwO. …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su,
“y{u …ý yus …ût™wk „úný fheyu Aeyu, …ý ‚u{tk ‚{™u yuf «&™ …qAeyu
Aeyu su, “r™htfth yuðwk su yûthƒúñ ‚uÚte …h ™u ËŒt Ëtfth yuðt su
1. …]Úðe, s¤ ytrŒ ¼q‚tu y™u ytk¾, ft™ rð„uhu S±æ}æç{Dæ²”UEíÞtrŒ ð[™tu Ú te
“Ðí Ü ë ç „¢ S±æ}æç{Dæ²”U
RrLÿÞtu. …h{tí{t™tu Œun «tf]‚ ™Úte …hk‚w rŒÔÞ y«tf]‚
2. rŒÔÞY… Au, yu{ «r‚…tŒ™ fÞwO Au.
3. rŒÔÞ “Ý |æê „ ¨¢ Í æ¨¢ S ƒæÝæï Îï ã æï ù S² ÐÚ}ææy}æÝ:” 4. {nt¼th‚
“Ý „S² Ðí æ Üë U „æ }æê < „}ææZ ¨ }æï Î æï ù çSƒ¨¢ | æ±æ”
 „.«.71 149
…whw»ttu¥t{¼„ðt™ ‚u …]Úðe W…h «fx {éÞt ‚u fuzu ƒúñ…wh ‚Útt „tu÷tuf,
ðifwkX, ïu‚îe… yu ytrŒf su ¼„ðt™™t Ät{ ‚u Ät{™u Œu¾ðt™e su™u ÷t÷[
hnu íÞthu yu™u r™ùÞ Au fu ™Úte ?” …Ae {wr™ ƒtuÕÞt su, “¼„ðt™
{éÞt …Ae su™t {™{tk yu{ hnu‚wk ntuÞ su, ‘ßÞthu yûthtrŒf Ät{ Œu¾eþwk
yÚtðt fturx fturx ËqÞo™tu «ftþ Œu¾eþwk íÞthu yt…ýwk fÕÞtý ÚtÞwk yuðe
Ë{sýðt¤t™u ‚tu ÞÚttÚto ¼„ðt™™tu r™ùÞ ™Úte.’’ …Ae ©eS{nthts
ƒtuÕÞt su, “yuýu ƒúñ…whtrŒf Ät{™u ‚Útt ƒúñMðY…™u ŒuÏÞt™e ÷t÷[ ht¾e
yu ‚u þwk yuýu …t… fÞwO; su r™ùÞ™e ™t …tztu Atu ? …Ae {wr™ ƒtuÕÞt
su, ‘suýu «íÞût «{tý ¼„ðt™™u Œþo™u fhe™u fÕÞtý {tLÞwk ntuÞ ‚u ƒúñ…wh,
„tu÷tuf ytrŒf su Ät{ Au ‚u …ý ¼„ðt™™tk s Au {txu ‚u™e …ý yÁr[
þt ËtÁ ht¾u ? …ý ¼„ðt™ rð™t yu™u EåAu ™rn. …Ae ©eS{nthts
ƒtuÕÞt su, “‚u Ät{ ™u ‚u Ät{™u rð»tu hÌtt su …t»toŒ ‚u ‚tu [i‚LÞ {qŠ‚
Au, ™u {tÞt …h Au, {txu yu{tk þwk Œq»tý Au, su yu™u EåAu ™rn? y™u
¼„ðt™ …]Úðe W…h «fx rðhts‚t ntuÞ ™u íÞtk su Ëuðf ntuÞ ‚u …ý
{he òÞ yuðt ntuÞ y™u ½h ntuÞ ‚u …ý …ze òÞ yuðtk ntuÞ ‚u fu{
Ë{òu Atu ?” …Ae {wr™ ƒtuÕÞt su, “yu ½h™u ‚tu y{u ƒúñ…whtrŒf Ät{
Ë{Syu Aeyu ™u yu Ëuðf™u ‚tu y{u ƒúñY… Ë{Syu Aeyu.” …Ae
©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “ƒúñ…wh ™u ƒúñ…wh™u rð»tu hÌtt su ¼„ðt™™t
…t»toŒ ‚u ‚tu y¾kz Au ™u yrð™tþe Au, ‚u™u {íÞo÷tuf™tk ™tþðk‚ yuðtk
su ½h ™u …t»toŒ ‚u ƒu ƒhtuƒh fu{ fntu Atu ?” …Ae r™íÞt™kŒMðt{e
ƒtuÕÞt su, “nu Btnthts ! yuLttu Q¥th íttu ítBtu fhtu.” ÃtAe ©eSBtnthts
çttuÕGtt su, “¼„ðt™ Sð™t fÕÞtý™u yÚtuo ßÞthu {qŠ‚ Äthý fhu Au
íÞthu …tu‚t™wk su yûthÄt{ y™u [i‚LÞ {qŠ‚ yuðt su …t»toŒ y™u …tu‚t™t
su Ëðuo yiïÞo;1 ‚u Ërn‚ s …Äthu Au …ý yu ƒeò™t ŒuÏÞt{tk ytðu
™rn y™u ßÞthu ftuEf ¼õ‚™u Ë{trÄ™u rð»tu y÷tirff ÿrü ÚttÞ Au íÞthu
‚u™u ¼„ðt™™e {qŠ‚™u rð»tu fturx fturx ËqÞo™t Ëh¾tu «ftþ ¼tËu Au y™u
y™k‚ fturx su {wõ‚ ‚u …ý {qŠ‚ ¼u¤t ¼tËu Au y™u yûthÄt{ …ý yu
¼„ðt™™e {qŠ‚ ¼u¤wk s ¼tËu Au. {txu yu Ëðuo ¼„ðt™ ¼u¤wk Au ‚tu …ý
¼„ðt™ ‚u {™w»Þ su …tu‚t™t ¼õ‚ ntuÞ ‚u™e s Ëuðt™u yk„efth fhu
1. ¥…æï ù çÐ ¨óæò²æy}ææ |æê „ æÝæ}æèEÚæï ù çÐ ¨Ýì J Ðí Ü ë U ô„ S±æ}æç{Dæ² ¨}|æ±æ}²æy}æ}ææ²²æ JJ yu{ „e‚t{tk fÌtwk Au.
 150 „.«.71-72
Au y™u ‚u …tu‚t™t ¼õ‚™tk „tÞo, {txe ™u …týt™tk su ½uh ‚u™u rð»tu rðhts{t™
hnu Au y™u ‚u ¼õ‚ Äq…, Œe…, yL™, ð†trŒf su su y…oý fhu Au ‚u™u
¼„ðt™ «er‚yu fhe™u yk„efth fhu Au; ‚u yu {™w»Þ Ëuðf Au ‚u™u rŒÔÞY…
…t»toŒ ¼u¤t ¼u¤ððt ðtM‚u fhu Au y™u su ¼õ‚s™ su su ðM‚w ¼„ðt™™u
y…oý fhu Au ‚u ‚u ðM‚w ¼„ðt™™t Ät{™u rð»tu rŒÔÞY… ÚttÞ Au y™u
yu ¼õ‚ rŒÔÞY… ÚtE™u ‚u™u …t{u Au, {txu yuðwk y[¤ y¾kz Ëw¾ ¼õ‚s™™u
…{tzðt™u yÚtuo ¼„ðt™ su ‚u {™w»Þ yuðt su …tu‚t™t ¼õ‚s™, ‚u™e Ëðuo
Ëuðt™u yk„efth fhu Au. {txu ¼„ðt™™t ¼õ‚™u ¼„ðt™™wk MðY… yûthÄt{
Ërn‚ …]Úðe W…h rðhts{t™ Au yu{ Ë{sðwk y™u ƒeò yt„¤ …ý yuðe
he‚u ðt‚to fhðe.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T „Zzt «Út{™wk >> 71 >>

ð[™t{]‚ 72 : {tntíBÞu Ërn‚ r™ùÞ™wk Index

*Ëkð‚T 1876™t [iºt ðrŒ 11 yuftŒþe™u rŒðË Mðt{e ©eËnò™kŒS
{nthts ©e„Zzt {æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk ©eðtËwŒuð™thtÞý™t
{krŒh™u Ë{e…u W¥thtŒu îth ytuhzt™e ytuËheyu Ztur÷Þt W…h W„{ýu
{w¾th®ðŒu rðhts{t™ n‚t y™u Ëðo ïu‚ ðMºt Äthý fÞtO n‚tk ™u …tu‚t™t
{w¾th®ðŒ™e yt„¤ {wr™ ‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe
n‚e.
…Ae {wõ‚t™kŒ Mðt{eyu …qAâwk su, “nu {nthts ! ftÕÞ™u rŒðË ‚{u
ŒtŒt¾t[h yt„¤ ƒnw Yze ðt‚to fhe n‚e ‚u ðt‚to Ëtk¼¤ðt™e y{thu
Ëðuo™u ½ýe EåAt Au,” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “¼„ðt™™t ¼õ‚™u
¼„ðt™™tu r™ùÞ {tntíBÞu Ërn‚ ntuÞ ™u Ëk‚™wk ™u ËíËk„e™wk {ntíBÞ
½ýwk òý‚tu ntuÞ ™u ‚u ÇtõítLtwk òu fBto fXÛt ntuGtLtu ft¤ ÃtÛt fXÛt ntuGt
íttuÃtÛt ítu ÇtõítLtu yuÔte ¼Âõ‚™wk yr‚þÞ ƒ¤ Au ‚u ft¤ ™u f{o; yu çtuÞ
{¤e™u ‚u™wk ¼qkzwk1 fhe þf‚tk ™Úte. y™u su™u ¼„ðt™ ™u ¼„ðt™™t Ëk‚™u
rð»tu òu r™ct{tk ftkEf Vuh ntuÞ ‚tu2 ‚u™wk ¼„ðt™ Yzwk fhðt™u EåAu ‚tu
*ð[. 72, ‚t. 9-4-1820, Ëtu{ðth. 2. Œuþ-ft÷trŒf þw¼ ntuðt A‚t.
1. ËíËk„{tkÚte rþrÚt÷‚tY… yþw¼.
 „.«.72 151
…ý Yzwk Út‚wk ™Úte y™u su „heƒ™u f÷…tðu ‚u™wk ‚tu ftuE he‚u Yzwk s ÚttÞ
™rn y™u {nt¼th‚{tk ¼e»{ r…‚tyu htò ÞwrÄrch™u yu{ fÌtwk Au su,
‘òu ‚wk „heƒ™u fÕ…tðeþ ‚tu ‚wk ‚tht ðkþu Ërn‚ ƒ¤e™u ¼M{ ÚtE
sEþ.’ {txu ¼„ðt™™tu ¼õ‚ ntuÞ yÚtðt ftuE ƒeòu ntuÞ, …ý „heƒ
{tºt™u ÷uþ{tºt Œw:¾ððtu ™rn y™u òu „heƒ™u Œw:¾ðu ‚tu ‚u™wk ftuE «fthu
Ëthwk ÚttÞ ™rn y™u òu „heƒ™u Œw:¾ðu ‚tu ƒúñníÞt sux÷wk …t… ÚttÞ
Au. y™u ‚u{ s ftuEf™u {tÚtu swXwk f÷kf Œuðwk ‚u …ý ƒúñníÞt suðwk s
Au; y™u òu Ët[wk f÷kf ntuÞ ‚tu …ý ‚u™u yuftk‚u ‚uze™u ‚u™wk Yzwk ÚttÞ
yu{ fnuðwk …ý ‚u™u Vsu‚ fhðtu ™rn y™u ‚u{ s …tk[ «fth™e su Mºteytu
Au ‚u™tu òu Ä{o ¼k„ fhtðu ‚tu ‚u™u …ý ƒúñníÞt™wk …t… ÷t„u Au, ‚u …tk[
«fth™e Mºteytu fE ? ‚tu yuf ‚tu …tu‚t™u þhýu1 ytðe ntuÞ y™u ƒeS
‚u …tu‚t™e Mºte ntuÞ y™u ðú‚-W…ðtË™u rŒðËu …tu‚t™tu Ëk„ fhðt ™ EåA‚e
ntuÞ y™u ºteS ‚u …r‚ðú‚t ntuÞ y™u [tuÚte ‚u rðÄðt Mºte y™u …tk[{e
‚u rðïtËe2 Mºte, yu …tk[ «fth™e Mºteytu™u Ëk½tÚtu òu ÔÞr¼[th fhu ‚tu
‚u™u ƒúñníÞt™wk …t… ÷t„u Au. ‚u{tk su rðÄðt Mºte Au ‚u™wk òu {™ fw{t„o™u
rð»tu ztu÷‚wk ntuÞ ‚tu ‚u™u Ë{òðe™u Ä{o{tk ht¾ðe3.”
…Ae {wr™ su ‚u ¼„ðt™™t hrËf fe‚o™ „tðt ÷tøÞt. ‚u™u Ëtk¼¤e™u
©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “¼„ðt™ Sð™t fÕÞtý™u yÚtuo Œun Ähu Au íÞthu
{™w»Þ™t suðe s Ëðuo r¢Þt ntuÞ ‚u™u Œu¾e™u su ¼„ðt™™t ¼õ‚ ntuÞ
‚u ‚tu [rhºt fhe òýu4 y™u rð{w¾ Sð ntuÞ yÚtðt ft[tu…tu[tu nrh¼õ‚
ntuÞ ‚u ‚tu ‚u [rhºt™u rð»tu Œtu»t …hXu, su{ þwfSyu htË …k[tæÞtÞe5™wk
ðýo™ fÞwO íÞthu htò …herût‚™u ËkþÞ ÚtÞtu. …Ae yu{ …qAâwk su, “¼„ðt™
‚tu Ä{o™e {ÞtoŒt MÚtt…™ fhðt™u yÚtuo «„x ÚtÞt n‚t, ‚uýu …hMºte™tu
Ëk„ fhe™u Ä{o™tu ¼k„ fu{ fÞtuo ? yuðe he‚u Œtu»t ÷eÄtu y™u þwfSyu
‚tu Ë{S-rð[the™u ¼„ðt™™wk „wý„t™ fÞwO su, ft{Œuðu ƒúñtrŒf Œuð‚t™u
S‚e™u …tu‚t™u ðþ fÞto, ‚u™tu ft{Œuð™u yr‚þÞ „ðo ÚtÞtu ‚u „ðo™u W‚thðt™u
1. ÄŠ{c {t‚t r…‚t y™u ïþwh…ûteytu™t y¼tð™u yuðe Mºte.
÷eÄu Ä{oÂMÚtr‚™u {txu þhýu ytðu÷e. 3. ytðe he‚u „EftÕÞu ðt‚to fhe n‚e.
2. ‘yt …wÁ»t Ä{o{tkÚte {™u ™rn …tzu’ yu{ òýe™u 4. rŒÔÞ ÷e÷t{t™u.
‚u ™ e ËntÞ‚tÚte r™®ù‚ ÚtE™u ‚u { tk 5. ¼t„ð‚-Œþ{MfkÄ yæÞtÞ 29 Úte 33.
rðïtËðt¤e, su™tu …r‚ …hŒuþ{tk „Þu÷tu Au
 152 „.«.72
ftsu ¼„ðt™u ft{Œuð™u …zftÞtuo. ‚u su{ ftuE ƒ¤ðt™ htò ntuÞ ‚u þºtw™u
…tu‚t™e „tkXâ™e ŒtÁ „tu¤e y…tðe™u …Ae ‚u ËtÚtu ÷zðt òÞ, ‚u{ ¼„ðt™u
ft{ŒuðY…e þºtw™u ÷zât™tu Ët{t™ {tuhÚte ytÃÞtu, ‚u þwk ‚tu ft{Œuð™wk ƒ¤
ßÞthu Mºte™tu ËkƒkÄ ntuÞ íÞthu ÚttÞ. ‚u{tk …ý þhŒÉ‚w™u rð»tu htrºt{tk
ft{Œuð™wk ðÄw ƒ¤ ÚttÞ ‚Útt Mºte™t ht„hk„, rð÷tË™t þçŒ Ëtk¼¤ðt
‚Útt Mºte™wk Y… òuðwk, Mºte™tu M…þo fhðtu ‚uýu fhe™u ft{Œuð™wk yr‚þÞ
ƒ¤ ðÄu Au. yu Ëðuo Ët{t™ ©ef]»ý ¼„ðt™u ft{Œuð™u yt…e™u ‚u™u S‚e
÷eÄtu y™u y¾kz ƒúñ[the™e …uXu Qæðohu‚t hÌtt y™u yuðe he‚u ft{™tu
„ðo W‚tÞtuo. yuðwk y÷tirff Ët{ÚÞo ¼„ðt™ rð™t ƒeò{tk ntuÞ ™rn. yuðwk
yr‚ ¼øtðt™™wk Ët{ÚÞo òýe™u þwfSyu ¼„ðt™™tk [rhºt „t™ fÞtO y™u
htò …herût‚™u1 ‚u ðt‚ Ë{òýe ™rn íÞthu Œtu»t …hXâtu, {txu ftuEf
yu{ fnu su, ‘‚{u …h{nkË ÚtE™u hrËf fe‚o™ fu{ „tytu Atu ? ‚tu ‚u™u
yu{ fnuðwk su,’òu y{u hrËf fe‚o™ ™ „tEyu y™u ¼„ðt™™tk hrËf [rhºt™u
rð»tu Œtu»t …hXeyu ‚tu y{u …ý htò …herût‚ ‚Útt ƒeò su ™tÂM‚f-
rð{w¾ Sð ‚u™e …kÂõ‚{tk ¼¤eyu, {txu y{thu ‚tu rð{w¾™e …kÂõ‚{tk ¼¤ðwk
™Úte, þt {txu su …h{nkË{tºt™t „wÁ su þwfS ‚uýu ¼„ðt™™tk hrËf
[rhºt „tÞtk Au {txu y{thu …ý sYh „tððtk.’
y™u ûth yûthÚte …h yuðt su …whw»ttu¥t{ ¼„ðt™ Au, ‚u ßÞthu Sð™t
fÕÞtý™u yÚtuo ƒúñtkz™u rð»tu {™w»Þ suðe {qŠ‚ fhe™u rð[hu Au íÞthu Ëðo
{™w»Þ™t suðtk s [rhºt fhu Au y™u su{ {™w»Þ™u rð»tu nthðwk, S‚ðwk, ¼Þ,
þtuf, ft{, ¢tuÄ, ÷tu¼, {tun, {Œ, {íËh, ytþt, ‚]»ýt, E»Þto EíÞtrŒf
{trÞf Mð¼tð ntuÞ, ‚uðt s Mð¼t𠼄ðt™ …ý …tu‚t{tk Œu¾tzu Au. ‚u
Ëðuo Sð™t fÕÞtý™u yÚtuo Au, …Ae su ¼õ‚ ntuÞ ‚u ‚tu yu [rhºt „tE™u
…h{ …Œ™u …t{u Au y™u su rð{w¾ ntuÞ ‚u Œtu»t …hXu Au y™u yu ¼„ðt™
‚tu su{ ûth™t ytí{t Au ‚u{s «f]r‚ …whw»tÚtfe …h su yûthƒúñ ‚u™t
…ý ytí{t Au y™u ûth yûth yu ƒuÞ™u …tu‚t™e þÂõ‚yu fhe™u Ähe hÌtt
Au y™u …tu‚u ‚tu ûth yûthÚte LÞtht Au y™u ¼„ðt™™e {tuxtE ‚tu yuðe
Au su, ‘su™t yuf yuf htu{™tk rAÿ™u rð»tu y™k‚ fturx ƒúñtkz …h{týw™e
1. …tu‚u yuftkr‚f ¼õ‚…ýt{tk y…õð n‚tu ‚uÚte.
 „.«.72 153
…uXu hÌttk Au’ yuðt su {tuxt ¼„ðt™ ‚u Sð™t fÕÞtý™u ðtM‚u {™w»Þ suðzt
s ÚttÞ Au, íÞthu Sð™u Ëuðt fÞto™tu Þtu„ ytðu Au y™u òu ¼„ðt™ suðzt
Au ‚uðzt ™u ‚uðzt hnu ‚tu ƒúñtrŒf su ƒúñtkz™t yrÄ…r‚ Œuð ‚u™u …ý
Œþo™ fÞto™wk fu Ëuðt fÞto™wk Ët{ÚÞo hnu ™rn; ‚tu {™w»Þ™u ‚tu hnus õÞtkÚte
?” y™u su{ ðzðt™¤1 yÂø™ Au ‚u Ë{wÿ™t s¤™u rð»tu hÌttu Au y™u
Ë{wÿ™t s¤™u …eðu Au ™u Ë{wÿ™tu ytu÷tÔÞtu ytu÷t‚tu ™Úte yuðtu {tuxtu Atu.
‚u yÂø™ ßÞthu yt…ýu ½h{tk Œeðtu òuE‚tu ntuÞ íÞthu ytðe™u yt…ýt
½h{tk ƒuËu ‚tu yt…ý™u Œeðtu suðwk Ëw¾ ÚttÞ ™rn y™u ƒ¤e™u Ëðuo ¼M{
ÚtE sEyu y™u ‚u s yÂø™ ŒeðtY…u ntuÞ ‚tu ysðt¤wk fhu ™u yt™kŒ
ÚttÞ y™u ‚u Œeðtu Au ‚tu ‚u™tu ‚u s yÂø™; …ý Vqkfeyu ‚Útt ntÚtu fhe™u
ytu÷tðeyu ‚tu ytu÷tE òÞ yuðtu yË{Úto Au; ‚tu …ý ‚u Útfe s yt…ý™u
Ëw¾ ÚttÞ …ý ðzðt™¤ yÂø™Úte Ëw¾ ™ ÚttÞ, ‚u{s ¼„ðt™ {™w»Þ suðt
yË{Úto sýt‚t ntuÞ …ý y™uf Sð™wk fÕÞtý yu Útfes ÚttÞ …ý su™t
yuf yuf htu{{tk y™k‚ fturx ƒúñtkz hÌttk Au, yuðe {qŠ‚™wk ‚tu Sð Œþo™
fhðt …ý Ë{Úto ÚttÞ ™rn; {txu yuðu Y…u fhe™u fÕÞtý ™ ÚttÞ, ‚u {txu
¼„ðt™ {™w»Þ suðe {qŠ‚ Äthe™u suðtk suðtk [rhºt fhu Au ‚u Ëðuo „t™
fhðt ÞtuøÞ Au, …ý yu{ ™ Ë{sðwk su, ‘¼„ðt™ ÚtE™u yu{ þwk fh‚t
nþu?’ y™u ¼„ðt™™tk [rhºt ‚tu Ëðuo fÕÞtýfthe s Ë{sðtk, yu s ¼õ‚™tu
Ä{o Au y™u yuðwk Ë{su ‚u s ¼„ðt™™tu …qhtu ¼õ‚ fntuðtÞ Au.”
…Ae htusft™t nrh¼õ‚ ftft¼tEyu …qAâwk su, “su™u {tntíBÞ rð™t™tu
yuf÷tu ¼„ðt™™tu r™ùÞ ntuÞ ‚u™tk þtk ÷ûtý Au ? y™u su™u {tntíBÞu
Ërn‚ r™ùÞ ntuÞ ‚u™tk þtk ÷ûtý Au ?” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su,
“su™u yuf÷tu r™ùÞ ntuÞ ‚u™u yu{ ½tx ÚttÞ su, ‘¼„ðt™ ‚tu {éÞt Au
…ý þwk òýeyu fÕÞtý ‚tu Útþu fu ™rn ÚttÞ ?’ y™u su™u {tntíBÞu Ërn‚
r™ùÞ ntuÞ ‚u™u ‚tu yu{ Ë{òÞ su, ‘su rŒðËu ¼„ðt™™wk Œþo™ ÚtÞwk ‚u
rŒðËÚte s fÕÞtý ‚tu ÚtE hÌtwk Au y™u su Sð ¼tðu fhe™u {tÁk Œþo™
fhu ‚Útt {tÁk ð[™ {t™u; ‚u™wk …ý fÕÞtý ÚtE òÞ ‚tu {thu fÕÞtý™tu
~Þtu ËkþÞ Au ? nwk ‚tu f]‚tÚto Awk y™u su ftkE ËtÄ™ fÁk Awk ‚u ‚tu ¼„ðt™™e
1. Ë{wÿ{tk hnu‚t yÂø™ rðþu»t™wk ™t{.
 154 „.«.72-73
«ËL™‚t™u yÚtuo fÁk Awk.’ yu{ Ë{su ‚u™u ¼„ðt™™tu {tntíBÞu Ërn‚ r™ùÞ
òýðtu.”
…Ae ð¤e ftft¼tEyu …qAâwk su, “W¥t{, {æÞ{ y™u fr™c yu ºtý
«fth™t su ¼„ðt™™t ¼õ‚ ‚u™tk þtk ÷ûtý Au’’ ? …Ae ©eS{nthts
ƒtuÕÞt su, “su ¼õ‚ …tu‚t™u ŒunÚtfe swŒtu su ytí{t, ‚u Y… {t™u y™u
Œun™t „wý su sz, Œw:¾, r{ÚÞt, y…rðºt…ýwk EíÞtrŒf Au ‚u ytí{t™u
rð»tu {t™u ™rn y™u yAuã, y¼uã, yrð™tþe EíÞtrŒf su ytí{t™t „wý
‚u Œun™u rð»tu {t™u ™rn y™u …tu‚t™t þheh™u rð»tu hÌttu su Sðtí{t ‚u™u
Œu¾u y™u ‚u ytí{t™u rð»tu hÌtt su …h{tí{t ‚u™u …ý Œu¾u y™u ƒeò™t
Œun{tk su ytí{t hÌttu Au ‚u™u …ý Œu¾u. y™u yuðtu Ë{Úto ÚtÞtu Au ‚tu …ý
yu ytí{Œþo™ Útfe ¼„ðt™ y™u ¼„ðt™™t Ëk‚ ‚u™u yrÄf òýu Au …ý
…tu‚t™u ytí{Œþo™ ÚtÞwk Au ‚u™wk yr¼{t™ ÷uþ{tºt ™ ntuÞ, yuðtk su™tk ÷ûtý
Au ‚u W¥t{ ¼õ‚ fnuðtÞ. nðu su™u ¼„ðt™™tu r™ùÞ ntuÞ y™u ytí{r™ct
…ý ntuÞ ‚tu …ý ¼„ðt™™t ¼õ‚ W…h E»Þto ytðu y™u òu ¼„ðt™ yu™wk
y…{t™ fhu ‚tu ¼„ðt™ W…h …ý E»Þto ytðu su, ‘{tuxt ÚtE™u ð„h ðtkfu
yt{ þeŒ fh‚t nþu’ yuðtk ÷ûtý ntuÞ ‚u™u {æÞ{ ¼õ‚ òýðtu y™u
¼„ðt™™tu r™ùÞ ‚tu ntuÞ …ý ytí{r™ct ™ ntuÞ y™u ¼„ðt™™u rð»tu
«er‚ ntuÞ y™u s„‚™t ÔÞðnth™u rð»tu …ý «er‚ ntuÞ y™u ËtkËtrhf
ÔÞðnth™u rð»tu n»to þtuf™u …t{‚tu ntuÞ ‚u™u fr™c ¼õ‚ òýðtu.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T „Zzt «Út{™wk >> 72 >>

ð[™t{]‚ 73 : ft{ SíÞt™w-k r™ðtoËr™f ÚtÞt™wk Index

*Ëkð‚T 1876™t [iºt ðrŒ y{tË™u rŒðË htrºt™t Ë{u Mðt{e
©eËnò™kŒS {nthts ©e„Zzt {æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk …tu‚t™t
W‚tht™u rð»tu W¥thtŒu îth ytuhzt™e ytuËheyu rðhts{t™ n‚t y™u ïu‚
¾uË …nuÞtuo n‚tu ™u ïu‚ [tŒh ytuZe n‚e ‚Útt ïu‚ VUxtu {M‚f W…h
ƒtkæÞtu n‚tu y™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ {wõ‚t™kŒMðt{e ytrŒf {tuxuht
ËtÄw [th ‚Útt …[tË™u ytþhu nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe n‚e.
* ð[. 73, ‚t. 12-4-1820, „wYðth.
 „.«.73 155
…Ae „tu…t¤t™kŒ Mðt{eyu «&™ …qAâtu su, “ft{™wk þwk Y… Au ?”
…Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “ðeÞo yus ft{™wk Y… Au.” …Ae ytþkft
fhe su, “ðeÞo ‚tu Ët‚ Ät‚w1 {trn÷tu Ät‚w Au 2 {txu yus ft{™wk Y… fu{
fnuðtÞ ? y™u ‚u ðeÞo™e Wí…r¥t þtýu fhe™u Au ?” …Ae ©eS{nthts
ƒtuÕÞt su, “{™tuðnt ™t{u ™tze™u rð»tu {™ hÌtwk Au. ‚u {™™u rð»tu ßÞthu
Mºte ËkƒkÄe ËkfÕ… ÚttÞ Au íGtthu su{ Œnª ntuÞ ‚u hðtEyu fhe™u {ÚttÞ
íÞthu ½e ntuÞ ‚u Ëðo W…h ‚he ytðu Au, ‚u{ Mºte ËkƒkÄe ËkfÕ…u fhe™u
ðeÞo su ‚u þheh{tkÚte {ÚttE™u {™tuðnt ™tze™u rð»tu ¼u¤wk ÚtE™u rþ&™ îthu
ytðu Au y™u su™u ðeÞo rþ&™ îthu ™ ytðu ‚u Qæðohu‚t …wY»t fnuðtÞ,
y™u ‚u ™ircf ƒúñ[the fnuðtÞ y™u ©ef]»ý¼„ðt™u htË¢ezt™u rð»tu
Mºteytu™tu Ëk„ fhe™u …ý ðeÞo…t‚ Útðt ŒeÄtu ™rn, ‚u {txu Qæðohu‚t ƒúñ[the
fnuðtýt ™u ft{™u SíÞtu. {txu ðeÞo ‚us ft{™wk Y… Au, suýu ðeÞo™u S‚e™u
ðþ htÏÞwk ‚uýu ft{™u SíÞtu.
…Ae ð¤e „tu…t¤t™kŒ Mðt{eyu …qAâwk su, “ßÞthu yu Œun™u ƒt¤e
Œu Au íÞthu ËÂÄt‚w Œun ¼u¤t ƒ¤e òÞ Au; {txu òu ðeÞo s ft{™wk Y…
ntuÞ ‚tu Œun ¼u¤u ðeÞo™u ƒ¤ðu fhe™u ft{ …ý ƒ¤e „Þtu òuEyu, íÞthu
yu Sð ƒeò Œun{tk òÞ Au íÞthu ft{™t fu{ WŒÞ ÚttÞ Au ?” …Ae
©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “Ëqû{ Œun ¼u¤wk ðeÞo hnu Au. ‚u Ëqû{ Œun™u Þtu„u
fhe™u MÚtq¤ Œun WŒÞ ÚtE ytðu Au, su{ ¼q‚ ntuÞ ‚u Ëqû{ Œun«Ät™ ntuÞ
…Ae Ëqû{ Œun{tkÚte MÚtq¤ Œun™u Ähe™u Mºte™tu Ëk„ fhu Au y™u ‚u Mºte™u
¼q‚ Útfe ƒt¤f Wí…L™ ÚttÞ Au, {txu Ëqû{ Œun ¼u¤wk s ðeÞo hnu Au.”
…Ae ð¤e „tu…t¤t™kŒ Mðt{eyu …qAâwk su, “rþðS Qæðohu‚t n‚t …ý
{turn™e Y…™u òuE™u ðeÞo…t‚ ÚtÞtu, ‚u{ su™t Œun{tk ðeÞo ntuÞ y™u ‚u™u
ò„ú‚{tk yÚtðt MðÙ{tk Mºte™tu Þtu„ ÚttÞ íÞthu ðeÞo…t‚ ÚtÞt rð™t hnu
™rn. {txu ßÞtk ËwÄe Œun{tk ðeÞo ntuÞ íÞtk ËwÄe r™»ft{e fu{ fnuðtÞ ?”
…Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “rþðS™u …ý yux÷e Þtu„f¤t{tk ¾tux fnuðtÞ
Au ™u su™u ò„ú‚ yÚtðt MðÙ™u Þtu„u fhe™u Mºte™t ËkfÕ… Útfe ðeÞo…t‚
ÚttÞ ‚tu ‚u™u …tftu ƒúñ[the fnuðtÞ ™rn. {txu yt ËkËth{tk ÿZ ƒúñ[Þoðt¤t
1. hË, hõ‚, {tkË, {Œu, yÂMÚt, {ßò, y™u ðeÞo. 2. ‚u yL™hËÚte Wí…L™ ÚttÞ Au.
 156 „.«.73
‚tu yuf ™h™thtÞý Ér»t Au y™u ‚u ™h™thtÞý™tu yt…ýLtu yt©Þ Au
‚u™t «‚t… Útfe Äehu Äehu yu ™h™thtÞý™wk ¼s™ fhe™u yt…ýu …ý yu
Ëh¾t s r™»ft{e ÚtEþwk y™u Œun{tk su ðeÞo hnu Au ‚u™u ƒt¤e ™t¾ðt™u
yÚtuo Þtu„e fux÷tf «fth™wk s‚™ fhu Au y™u ©ef]»ý¼„ðt™u Mºteytu™u
Ëk„u hne™u ™ircf ƒúñ[Þo htÏÞwk, ‚u yuðwk Ët{ÚÞo ‚tu ¼„ðt™{tk s ntuÞ
…ý ƒeòÚte yu{ hnuðtÞ ™rn. {txu ƒeò Þtu„e™u ‚tu ò„ú‚{tk yÚtðt
MðÙ{tk Mºte™tu ËkfÕ… ™ ÚttÞ yuðwk s‚™ fhðwk.”
…Ae þwf{wr™yu …qAâwk su, “îtrhft{tk Ëtu¤ nòh yufËtu ™u ytX
su ¼„ðt™™e Mºteytu n‚e ‚u{tk yuf yuf Mºte™u rð»tu Œþ Œþ …wºt y™u
yuf yuf …wºte ÚtE; yu{ …ý fÌtwk Au ‚u™wk fu{ Ë{sðwk ?” …Ae ©eS{nthts
ƒtuÕÞt su, “îtrhft™e ðt‚ ƒeS Au y™u ðús™e ƒeS Au. îtrhft{tk ‚tu
¼„ðt™ ËtkÏÞ{‚™u ytþÞto n‚t. ‚u ËtkÏÞ{‚ðt¤tu ntuÞ ‚u Œun, ErLÿÞtu,
{™ yu Ëðo Útfe …tu‚t™wk MðY… r¼L™ Ë{su, y™u Ëðo r¢Þt™u fh‚tu Útftu
…tu‚t™u yf‚to Ë{su, ™u ‚u r¢Þtyu fhe™u n»to-þtuf™u …t{u ™rn; yu {‚™u
¼„ðt™ ytþÞto n‚t. {txu ¼„ðt™™u r™÷uo… fÌtt y™u ¼„ðt™ îtrhft{tk
su ËtkÏÞ{‚™u ytþÞto n‚t ‚u {‚ ‚tu s™f suðt htòytu™tu Au. su htò
„]nMÚtt©{{tk hne™u «¼w™u ¼su ‚u s ËtkÏÞ{‚™u yLtwËhu, yuBt ÇtøtÔttLt
ÃtÛt øt]nMÚtt©BtBttk nítt yLtu îtrhftLtt htò fnuðt‚t n‚t, {txu ËtkÏÞ{‚™u
y™wËÞto Útft yu{ r™÷uo… n‚t y™u ð]kŒtð™™u rð»tu ‚tu Þtu„f¤t™u ytþÞto
n‚t ‚u Mºteytu™tu Ëk„ fhe™u …ý ™ircf ƒúñ[Þo ðú‚ htÏÞwk, yu Xuftýu
‚tu …tu‚t™u rð»tu ™h™thtÞý Ér»t…ýwk Œu¾tzâwk. ‚u ©e{ŒT¼t„ð‚{tk fr…÷Œuðu
Œuðnq‚e «íÞu fÌtwk Au su, “MºteY… su {the {tÞt ‚u™u S‚ðt™u yÚtuo ™h™thtÞý
Ér»t rð™t ƒeòu ftuE Ë{Úto ™Úte.’ {txu ©ef]»Ût¼„ðt™u Mºteytu™u Ëk„u
hne™u ft{™u SíÞtu y™u1 ßÞthu ŒwðtoËt Ér»t ytÔÞt íÞthu ¼„ðt™u Ëðuo
„tu…eytu™u yL™™t Útt¤ ¼htðe™e {tuf÷ðt {tkze íÞthu „tu…eytu ƒtu÷e su,
‘y{u Þ{w™tS fu{ W‚heþwk ?” …Ae ©ef]»ý¼„ðt™u fÌtwk su, Þ{w™tS™u
yu{ fnußÞtu su, ‘òu ©ef]»ý ËŒt ƒt¤ƒúñ[the ntuÞ ‚tu y{™u {t„ ŒußÞtu.’
…Ae „tu…eytuyu yu{ fÌtwk íÞthu Þ{w™tSyu {t„ ŒeÄtu. …Ae Ëðuo „tu…eytu
1. yt fÚtt „tu…t¤‚tr…™e W…r™»tŒT{tk fne Au.
 „.«.73 157
Ér»t™u s{tze™u ƒtu÷eÞtu su, ‘y{thu ytztk Þ{w™tS Au ‚u y{u ½uh fu{
fhe™u sEþwk ? …Ae Ér»tyu fÌtwk su, ‘fu{ fhe™u ytÔÞt n‚tk’ …Ae „tu…eytuyu
fÌtwk su, y{u Þ{w™tS™u yu{ fÌtwk su, ‘©ef]»ý ËŒt ƒúñ[the ntuÞ ‚tu
{t„ ŒußÞtu’ yux÷u Þ{w™tSyu {t„ ŒeÄtu …ý nðu fu{ fhe™u ½uh sEyu
?’ …Ae ŒwðtoËt Ér»t ƒtuÕÞt su, “Þ{w™tS™u yu{ fnuòu su, ‘ŒwðtoËt Ér»t
ËŒt W…ðtËe ntuÞ ‚tu {t„ ŒußÞtu.’ …Ae „tu…eytuyu yu{ fÌtwk íÞthu Þ{w™tSyu
{t„ ŒeÄtu, íÞthu „tu…eytu™t {™™u rð»tu yr‚ ytùÞo ÚtÞwk …ý ¼„ðt™™tu
‚Útt ‚u Ér»t™tu su {rn{t ‚u™u ™ òýe þf‚e nðe. y™u ¼„ðt™ ‚tu
™ircf ðú‚ ht¾e™u „tu…eytu™u Ëk„u hBÞt n‚t {txu ƒúñ[the n‚t y™u
ŒwðtoËt Ér»t ‚tu rðïtí{t su ©ef]»ý¼„ðt™, ‚u™u rð»tu …tu‚t™t ytí{t™u
yuf fhe™u Ëðuo „tu…eytu™t Útt¤ s{e „Þt; {txu Ér»t …ý W…ðtËe s
n‚t y™u yL™‚tu Ëðuo ¼„ðt™™u s{tzâwk n‚wk, {txu yuðt yr‚ {tuxt ntuÞ
‚u™e r¢Þt féÞt{tk ytðu ™rn y™u ËtkÏÞðt¤t™u ¾tu¤eyu ‚tu nòhtu szu
…ý Þtu„f¤tyu fhe™u Qæðohu‚t ntuÞ yuðt ‚tu yuf ™h™thtÞý s Au
yÚtðt su ™h™thtÞý™t y™LÞ ¼õ‚ ntuÞ ‚u …ý ‚u™t ¼s™™u «‚t…u
fhe™u ÿZ ƒúñ[Þoðt¤t ÚttÞ Au, …ý ƒeòÚte Útðt‚wk ™Úte y™u su™u ErLÿÞ
îthu fhe™u ò„ú‚ yÚtðt MðÙ{tk ðeÞo™tu …t‚ ÚttÞ Au ‚u ƒúñ[the fnuðtÞ
™rn y™u su Mºte™tu yü«fthu íÞt„ ht¾u Au ‚u ‚tu ƒúñ[Þo™u {t„uo [tÕÞtu
Au ‚u nðu ™h™thtÞý™u «‚t…u fhe™u Äehu Äehu ÿZ ƒúñ[the Útþu y™u
ßÞthu y{u ™t™t n‚t íÞthu yu{ Ëtk¼éÞwk n‚wk su, ‘ðeÞo ‚tu …hËuðt îthu
fhe™u …ý ™ef¤e òÞ Au.’ …Ae ‚u ðeÞo™u Qæðo ht¾ðt™u ËtÁ y{u ƒu
«fth™e s¤ƒÂM‚1 rþÏÞt n‚t y™u fwkshr¢Þt2 rþÏÞt n‚t y™u ft{™u
SíÞt ËtÁ fux÷tf ytË™ rþÏÞt n‚t y™u htrºtyu Ëw‚t íÞthu „tuh¾3
1. ™tr¼ ËwÄe s¤{tk Q¼t hne™u „wŒt îtht s¤™wk {w¾Úte s ð{™ fhðwk ‚u „sfhýe r¢Þt fne
ytf»toý fhe™u ƒÂM‚™u (™tr¼ Úte ™e[÷t Au yu™u s fwkshr¢Þt fnu Au.
«Œuþ™u) ÄtuE ™tk¾e ™u íÞt„ fhu yux÷u „wŒt 3. ¼ÿtË™™u s „tuhûttË™ fnu Au. ð]»tý™e ™e[u
Úte ytf»toý fhu÷t s¤™u „wŒtÚte s ƒnth Ëeð™e (®÷„™e ™e[u™wk Ëqºt) ™t ƒu …tïo¼t„{tk
ftZu. ‚u yuf ƒÂM‚ fÌttu Au. ®÷„Úte s¤™u „wÕVt™u ht¾u ‚u{tk ðt{„wÕVt™u Ëeð™e™t ðt{
ytf»toý fhe™u VheÚte r÷k„Úte s ƒnth ftZu ¼t„{tk y™u ŒÂûtý „wÕVt™u Ëeð™e™t ŒÂûtý
yÚtðt „wŒtÚte ƒnth ftZu ‚u ƒeòu ƒÂM‚ ¼t„{tk ht¾u y™u Ëeð™e™t …tïo¼t„™t Ë{e…{tk
fÌttu Au. ht¾u÷t ƒu …tŒ™u ƒu ntÚtÚte (…Âù{ fhe™u ÷tu{
2. «Út{ {w¾Úte s¤…t™ fhe™u VheÚte ‚u s¤™u rð÷tu{ fhu÷t) „úný fnu, yt W¥t{ ¼ÿtË™ fÌtwk
Au.
 158 „.«.73
ytË™ fhe™u Ëw‚t, suýu fhe™u MðÙ{tk …ý ðeÞo™tu …t‚ Útðt …t{u ™rn.
…Ae ‚u ft{ SíÞt™wk yuðwk ËtÄ™ fÞwO su, ‘þheh{tkÚte …hËuðtu s ™ef¤u
™rn y™u xtZ ‚zftu …ý ÷t„u ™rn.’ …Ae y{u ht{t™kŒMðt{e …tËu ytÔÞt
íÞthu Mðt{eyu …hËuðtu ðéÞt ËtÁ ƒÄu þhehu ytð¤ 1™t …txt ƒkÄtÔÞt
n‚t ‚tu …ý þheh{tk …hËuðtu ytÔÞtu ™rn, {txu ft{ SíÞt™wk ËtÄ™ ‚tu
ËtiÚte ½ýwk fXý Au. yu ‚tu su™u ¼„ðt™™t MðY…™e W…tË™t™w ÿZ ƒ¤
ntuÞ y™u yr‚þÞ …k[rð»tÞ{tkÚte r™ðtoËr™f ÚtÞtu ntuÞ y™u ‚u
r™ðtoËr™f…ýt™e yr‚þÞ „tkX ƒkÄtýe ntuÞ, ‚tu ‚u …wY»t ¼„ðt™™u «‚t…u
fhe™u r™»ft{e ÚttÞ Au.”
…Ae r™íÞt™kŒ Mðt{eyu …qAâwk su, “r™ðtoËr™f ÚtÞt™wk fthý ‚u ytðe
ðt‚ Ëtk¼¤ðe ‚u Au fu ðihtøÞ Au ?” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “ðihtøÞ‚tu
yuf÷tu xfe þfu ™rn, yk‚u s‚t ™tþ ÚtE òÞ Au y™u ßÞthu ytí{r™ct
ntuÞ y™u ¼„ðt™™e {qŠ‚™wk ÞÚttÚto ¿tt™ ntuÞ …Ae yu{ rð[thu su, ‘nwk
‚tu ytí{t Awk, ËÂå[Œt™kŒY… Awk y™u ®…zƒúñtkz ‚tu {trÞf Au, ™u ™tþðk‚
Au {txu nwk õÞtk ? ™u yu ®…z-ƒúñtkz fÞtk ? y™u {tht EüŒuð su
…whw»ttu¥t{¼„ðt™ ‚u ‚tu y™k‚ fturx ƒúñtkz™t ytÄth su yûth; ‚u Útfe
…ý …h Au. ‚u ¼„ðt™™tu {thu ÿZ ytþhtu ÚtÞtu Au’ yuðt2 rð[th{tkÚte
su ðihtøÞ WŒÞ ÚttÞ ‚u ðihtøÞ ¿tt™u Þwõ‚ fnuðtÞ ™u yu ðihtøÞ™tu ftuE
ft¤u ™tþ ÚttÞ ™rn. su{ yÂø™ ƒ¤‚tu ntuÞ ‚u™u {tÚtu s¤ …zu ‚tu ytu÷tE
òÞ y™u ðzðt™¤ yÂø™ Ë{wÿ™u rð»tu Au ‚u s¤™tu ytu÷tÔÞtu ytu÷t‚tu
™Úte, ‚u{ su ¿tt™u Þwõ‚ ðihtøÞ Au ‚u ‚tu ðzðt™¤ yÂø™ ‚Útt rðs¤e™tu
yÂø™; ‚uðtu Au, ‚u ftuE ft¤u ytu÷tÞ ™rn y™u ‚u rð™t ƒeò ðihtøÞ™tu
‚tu rðïtË ytðu ™rn. y™u y{thtu su ðihtøÞ ‚u ‚tu suðtu ðes¤e™tu yÂø™
‚Útt ðzðt™¤ yÂø™ ‚u Ëh¾tu Au. ‚u y{tht Mð¼tð™u ‚tu su yr‚þÞ
y{thu ¼u¤t hÌtt nþu ‚u òýu Au y™u su Auxu hnu Au ‚u™u y{thtu Mð¼tð
òÛÞt{tk ytð‚tu ™Úte y™u yt {wfwkŒƒúñ[the Au ‚u ¼tu¤t suðt sýtÞ
Au ‚tu …ý y{tht Mð¼tð™u ÞÚttÚto òýu Au su, ‘{nthts ‚tu ytftþ suðt
1. ytkƒ÷e™t …t™ suðt Úttuzt {tuxt „tu¤ …t™ y™u Vwx sux÷tu ô[tu ÚttÞ Au. yti»tÄ{tk ð…htÞ Au.
…e¤t Vw÷™tu Atuz Ëtiht»xÙ{tk òuðt {¤u Au. 4 2. ytí{r™ct y™u W…tË™t™t.
 „.«.73 159
r™÷uo… Au y™u yu{™u ftuE …tu‚t™wk …ý ™Úte y™u …thfwk …ý ™Úte.’ y™u
yuðe he‚u òu y{tht Mð¼tð™u òýu Au ‚tu suðt Eïh{tk „wý ntuÞ ‚uðt
„wý ƒúñ[the{tk ð‚uo Au y™u yk‚Þto{e Ëti{tk hÌtt Au ‚u ƒtE-¼tE™u {™{tk
yu{ Ë{òðu Au su, ‘ƒúñ[the{tk ftuE ðt‚™e ¾tuxâ ™Úte. ‚u yuðt Yzt
„wý ytÔÞt™wk fthý yu Au su, {tuxt …whw»t™u rð»tu su r™Œtuo»t ƒwrØ ht¾u
Au ‚u …tu‚u Ëðo Œtu»t Útfe hne‚ ÚttÞ Au y™u su {tuxt …whw»t™u rð»tu
Œtu»t …hXu Au ‚u Œtu»t™t …hX™tht™e ƒwrØ ¼úü ÚtE òÞ Au y™u ft{trŒf
su þºtw ‚u Ëðuo ‚u™t niÞt{tk ytðe™u r™ðtË fhu Au, …Ae yu Ëí…Á»t™u
rð»tu Œtu»tƒwrØ™tu …hX™thtu su …wY»t ‚u™t niÞt{tk ¼qkzt ¼qkzt ½tx …ý …ezât
fhu Au; y™u yu ËíËk„ fhu Au ‚tu …ý Œw:¾eÞtu {xu ™rn y™u su ƒwrØ{t™T
Au ‚u ‚tu y{thu Ë{e…u hne™u y{the Ëðuo «f]r‚™u òýu Au su, ‘sux÷t
ËkËth{tk {tun W…òððt™tk …ŒtÚto, Ä™, Mºte, y÷kfthtrŒf ‚Útt ¾t™…t™trŒf
Au; ‚u ftuE{tk {nthts™u nu‚ ™Úte y™u {nthts ‚tu Ëðo Útfe WŒtËe Au,
y™u ftuEf™u ŒÞt fhe™u …tËu ƒuËðt Œu Au, ¿tt™ðt‚to fhu Au, ‚u ‚tu fuð¤
‚u™t Sð™t fÕÞtý™u yÚtuo ŒÞt fhe™u fhu Au.’ y™u su {q¾o ntuÞ ‚u ‚tu
…tËu hnu ‚tu …ý y{tht Mð¼tð™u yu{ ™ òýu y™u Auxu hnu ‚u …ý
yu{ ™ òýu.
y™u yt ðt‚ Ë{òÞ …ý ‚u™u, su™u ytí{r™ct ntuÞ y™u ‚u ytí{t™u
rð»tu …h{uïh™e {qŠ‚™u Äthe™u ‚u™e ¼Âõ‚ fh‚tu ntuÞ y™u …tu‚u ƒúñY…
ÚtE „Þtu ntuÞ ‚tu …ý ¼„ðt™™e W…tË™t™tu íÞt„ fhu ™ne, {txu
ytí{r™ct y™u ¼„ðt™™e {qŠ‚™tu {ne{t Ë{ßÞt Útfe ftuE …ŒtÚto™u rð»tu
ðtË™t hnu‚e ™Úte y™u ðtË™t xéÞt …Ae suðwk …tu‚t™t Œun™wk «thçÄ
ntuÞ ‚uðt Ëw¾ Œw:¾™u ¼tu„ðu ¾htu, …ý ErLÿÞtu™e ‚eûý‚t {xe òÞ Au,
y™u {™tu{Þ [¢™e su Ätht ‚u ‚tu ErLÿÞtu Au ‚u ßÞthu ƒúñ y™u ‚uÚte
…h su …hƒúñ ‚u™wk Ëtûtt‚T Œþo™ ÚttÞ Au íÞthu ƒwrXÞtu ÚtE òÞ Au, …Ae
su{ ftuE …wY»tu Õtªƒw [qMÞtk ntuÞ ™u Œtk‚ yr‚þÞ ykƒtE „Þt ntuÞ ™u
…Ae ‚u™u [ýt [tððt …zu, íÞthu ‚uÚte ftuE he‚u [ðtÞ ™rn y™u yr‚þÞ
¼qÏÞtu ÚtÞtu ntuÞ ‚tu ‚u [ýt™u „¤e òÞ …ý [ðtÞ ™rn, ‚u{ suýu ytí{t™tu
™u ¼„ðt™™tu ÞÚttÚto {rn{t òÛÞtu Au ‚u™u ftuE ÷tuf™t rð»tÞËw¾™u rð»tu
 160 „.«.73
yt™kŒ ÚttÞ ™rn y™u Œun™wk «thçÄ ntuÞ íÞtk ËwÄe ¾t™…t™trŒf Ëðuo
¼tu„ ¼tu„ðu, ¾htu …ý su{ Œtk‚ ykƒtE „Þt ntuÞ ™u [ýt yt¾t „¤e
òÞ yu{ ¼tu„ðu y™u ðtË™t x¤ðe yu …ý ft{ yr‚þÞ ¼thu Au. ðtË™t
‚tu Ë{trÄr™c ÚttÞ ‚tu …ý hne òÞ Au. yu Ë{trÄ ÚtÞt fuzu ‚tu ƒúñ™t
MðY…{tkÚte Œun{tk ftuE he‚u yðt‚wk ™Úte y™u òu yðtÞ Au ‚tu ‚u™t ºtý
nu‚w Au. ‚u{tk yuf ‚tu òu ftkE ËkËth™tk Ëw¾™e ðtË™t ntuÞ ‚tu Ë{trÄ{tkÚte
…tAtu Œun{tk ytðu y™u ftk‚tu yr‚Ë{Úto ntuÞ ‚tu Ë{trÄ{tk òÞ ™u …tu‚t™e
EåAtyu …tAtu Œun{tk ytðu y™u ftk‚tu ftuEf …tu‚tÚtfe yr‚ Ë{Úto ntuÞ
‚u …tAtu Ë{trÄ{tkÚte Œun{tk ÷tðu. yu ºtý «fthu Ë{trÄ{tkÚte …tAtu Œun{tk
ytðu Au y™u ßÞthu Ë{trÄ ÚttÞ Au y™u ‚u{tk ƒúñ™wk Œþo™ ÚttÞ Au íÞthu
fturx fturx ËqÞo Ëh¾tu ƒúñ™tu «ftþ Œu¾e™u òu Úttuze Ë{sý ntuÞ ‚tu
«íÞût …whw»ttu¥t{¼„ðt™™e su {qŠ‚ Au ‚u™u rð»tu LÞq™…ýwk Ë{su y™u ƒúñ{tk
yrÄf…ýwk {t™e ÷u yux÷u W…tË™t™tu ¼k„ ÚtÞtu, {txu «íÞût {qŠ‚™u rð»tu
yr‚ÿZ r™ùÞ ÚtÞtu òuEyu ‚tu Ëðuo ft{ Ëhu y™u y{u …ý yu{
ÿZ r™ùÞ fÞtuo Au su, ‘ftuE y{™u Ët[tu ÚtE™u {™ y…uo y™u ÷uþ{tºt
yk‚htÞ ht¾u ™rn ‚tu ‚u{tk y{u ftuE ðt‚™e fËh hnuðt ŒEyu ™rn.”
…Ae {wõ‚t™kŒ Mðt{eyu …qAâwk su, “suýu {™ ŒeÄwk ntuÞ ‚u™tk fuðtk
÷ûtý ntuÞ y™u {™ ™ ŒeÄwk ntuÞ ‚u™tk fuðt ÷ûtý ntuÞ ?” …Ae ©eS{nthts
ƒtuÕÞt su, “suýu {™ y…oý fÞwO ntuÞ ‚u™u òu …h{uïh™e ðt‚ Út‚e ntuÞ
‚Útt …h{uïh™tk Œþo™ Út‚tk ntuÞ y™u ‚u Ë{u òu …tu‚u ™ ntuÞ ‚tu ‚u™e
yr‚þÞ …tu‚t™t niÞt{tk ŒtÍ ÚttÞ y™u ßÞthu ¼„ðt™™e ðt‚ Ëtk¼¤u ‚Útt
¼„ðt™™tk Œþo™ fhu ‚u™u rð»tu yrÄf yrÄf «er‚ Út‚e òÞ …ý ‚u{tkÚte
{™ …tAwk nXu ™rn y™u …h{uïh ßÞthu ftuEf™u …hŒuþ {qõÞt™e yt¿tt
fh‚t ntuÞ íÞthu suýu {™ yÃÞwO ntuÞ ‚u™t {™{tk yu{ ÚttÞ su, ‘òu {™u
yt¿tt fhu ‚tu ƒwht™…wh ‚Útt ftþe ßÞtk {qfu íÞtk htS Útftu sô.’ yuðe
he‚u …h{uïh™t „{‚t{tk hne™u su htS hnu‚tu ntuÞ ‚u ‚tu nòh „tW
„Þtu ntuÞ ‚tuÞ y{thu …tËu Au y™u suýu yuðe he‚u {™ ™ yÃÞwO ntuÞ
y™u ‚u yr‚þÞ y{thu Ë{e…u hnu‚tu ntuÞ ‚tuÞ ÷t¾tu „tW Auxu Au y™u
suýu y{™u {™ ™ yÃÞwO ntuÞ ‚u™u ‚tu W…Œuþ fh‚t …ý ƒef ÷t„u su,
 „.«.73-74 161
‘þwk òýeyu Ëð¤wk Ë{sþu fu yð¤wk Ë{sþu. yuðe he‚u {™ yÃÞwO ntuÞ
™u ™ yÃÞwO ntuÞ ‚u™tk ÷ûtý Au.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T „Zzt «Út{™wk >> 73 >>

ð[™t{]‚ 74 : Ë{sý yt…ít¤u f¤tÞ Au Index

*Ëkð‚T 1876™t ðiþt¾ ËwrŒ 11 yuftŒþe™u rŒðË Ëðth{tk Mðt{e
©eËnò™k Œ S {nthts ©e„Zzt {æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk
©eðtËwŒuð™thtÞý™t {krŒh™e yt„¤ ÷ªƒzt™t ð]ût™e nuXu ytuxt W…h
Ztur÷Þtu rƒAtÔÞtu n‚tu ‚u W…h rðhts{t™ n‚t y™u Ëðuo ïu‚ ðMºt Äthý
fÞtO n‚tk ™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ {wr™ ‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e
˼t ¼htE™u ƒuXe n‚e.
…Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “su™u sux÷tu ðihtøÞ ntuÞ y™u su™u
sux÷e Ë{sý ntuÞ ‚u ‚tu ßÞthu ftuEf rð»tÞ ¼tu„™e «tr ÚttÞ yÚtðt
ßÞthu ftuEf yt…íft¤ ytðe …zu, íÞthu f¤tÞ …ý ‚u rð™t f¤tÞ ™rn,
y™u ÍtÍe Ëk…‚T fu yt…‚T ytðu yu™e ðt‚ þe fnuðe? …ý yt ŒtŒt¾t[h™u
Úttuzwk s yt…íft¤ suðwk ytÔÞwk n‚wk, ‚u{tk …ý su™wk yk‚:fhý suðwk nþu ‚uðwk
Ëti™u sýtýwk nþu.” …Ae {wõ‚t™kŒMðt{e ƒtuÕÞt su, “¼„ðt™™t ¼õ‚™tu
…ût ‚tu niÞt{tk hnu Au ¾htu ‚u …ý Ë{S™u hnu Au su, òu ËíËk„™wk Wíf]ü…ýwk
ntuÞ ‚tu ½ýt Sðtu™u Ë{tË ÚttÞ y™u ßÞthu ftkE ËíËk„™wk y…{t™ suðwk
ntuÞ íÞthu ftuE Sð™u Ë{tË ÚttÞ ™rn, yux÷t {txu n»to-þtuf suðwk ÚtE
ytðu Au,” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “yt…ýu ‚tu ©ef]»ý™thtÞý™t
ŒtË Aeyu ‚u ©ef]»ý™thtÞý™u su{ „{u ‚u{ htS hnuðwk y™u yu
©ef]»ý¼„ðt™™e EåAt nþu ‚tu ËíËk„™e ð]rØ Útþu ™u òu yu{™u ½xtzðtu
nþu ‚tu ½xe sþu y™u yu ¼„ðt™T yt…ý™u ntÚteyu ƒuËthu ‚tu ntÚteyu
ƒuËe™u htS hnuðwk y™u „uÄuzu ƒuËthu ‚tu „Äuzu ƒuËe™u …ý htS hnuðwk
y™u yu ¼„ðt™™t [hýth®ðŒ rð™t ƒesu õÞtkÞ «er‚ ht¾ðe ™rn y™u
yu ¼„ðt™™e EåAtyu fhe™u suðe he‚u ËíËk„™e ð]rØ Út‚e òÞ ‚uðe
he‚u htS hnuðwk, …Ae yu ¼„ðt™™e EåAt ntuÞ ‚tu ƒÄwk s„‚T ËíËk„e
*ð[. 74, ‚t. 24-4-1820, {k„¤ðth.
 162 „.«.74-75
Úttytu yÚtðt yu™e EåAtyu fhe™u Ëðuo ËíËk„e {xe òytu, …ý ftuE he‚u
n»to-þtuf {™{tk Äthðtu ™rn, yu ¼„ðt™™wk fÞwO Ëðuo ÚttÞ Au. {txu Ëqfwk
…tkŒzwk su{ ðtÞw™u ytÄthu Vhu Au ‚u{ yu ¼„ðt™™u ytÄe™ hne™u yt™kŒ{tk,
yu …h{uïh™wk ¼s™ fhðwk y™u ftuE ò‚™tu {™{tk Wîu„ ytððt Œuðtu ™rn.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T „Zzt «Út{™wk >> 74 >>

ð[™t{]‚ 75 : yuftu‚hu …rhÞtk ‚Þto™wk Index

*Ëkð‚T 1876™t ðiþt¾ ðrŒ 11 yuftŒþe™u rŒðË Mðt{e ©eËnò™kŒS
{nthts ©e„Zzt {æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk ©eðtËwŒuð™thtÞý™t {krŒh
yt„¤ ÷ªƒzt™t ð]ût nuXu Ztur÷Þt W…h rðhts{t™ n‚t y™u …e¤tk …w»…™t
nth fkX™u rð»tu rðhts{t™ n‚t y™u Ëðuo ïu‚ ðMºt Äthý fÞtO n‚tk y™u
…tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ {wr™ ‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u
ƒuXe n‚e.
…Ae Ëwht¾t[hu «&™ …qAâtu su, “su™t fw¤{tk ¼„ðt™™tu yuf ¼õ‚
ÚttÞ ‚tu ‚u™tk yuftu¥tuh1 …rhÞtk2 WØhu Au.” yu{ fÌtwk Au y™u ‚u™t „tuºt{tk
fux÷tf ‚tu Ëk‚™t ™u ¼„ðt™™t îu»te …ý ntuÞ, íÞthu ‚u™tu fuðe he‚u
WØth Au ?” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “su{ fŒo{ Ér»t™tu Œuðnwr‚yu
…r‚ƒwrØyu fhe™u «Ëk„ fÞtuo n‚tu, ‚tu …ý fŒo{ Ér»t™u rð»tu M™un n‚tu
‚tu yu™tu WØth ÚtÞtu y™u {tkÄt‚t htò™e Œefheytu …[tË ‚u Ëti¼he
Ér»t™wk Y… òuE™u ðheÞtu ‚u™u ft{™tyu fhe™u Ëti¼he™u rð»tu nu‚ n‚wk,
‚tu ‚u Ëðuo™wk fÕÞtý Ér»t™t suðwk ÚtÞwk. {txu su™t fw¤{tk ¼õ‚ ÚtÞtu ntuÞ
y™u ‚u™t fwxwkƒe Ëðuo yu{ {t™u su, ‘yt…ýwk {tuxwk ¼tøÞ Au su, ‘yt…ýt
fw¤{tk ¼„ðt™™tu ¼õ‚ ÚtÞtu Au.’ yuðe he‚u ¼õ‚™wk {tntíBÞ Ë{S™u nu‚
ht¾u ‚tu ‚u Ëðo fwxwkƒe™wk fÕÞtý ÚttÞ y™u {he™u r…ºte su Mð„o{tk „Þt
* ð[. 75, ‚t. 8-5-1820, {k„¤ðth. ¼tÞto™tk 16 ¼r„™e™tk 12 Œwrn‚t™tk 11
1. yuftu¥th þçŒÚte yuftu¥th þ‚ 101 yÚtðt yuftu¥th VtuE™t 10 {tËe™tk 8 yu{ Ët‚ „tuºt™tk {¤e™u
rðkþr‚ 21 fnuðt™tu yr¼«tÞ Au. Œþ …qðo™tk yufËtu y™u yuf fw¤™tu WØth ÚttÞ Au yu{
y™u Œþ …Ae™tk y™u yuf …tuu‚u yu{ {¤e™u r™ýoÞrËLÄw{tk …ý fÌtwk Au. W…h ÷¾u÷tk {t‚t
yufðeþ fw¤™tu WØth ÚttÞ Au, yu{ ¼t. 9/ r…‚t ð„uhu™tk fw¤{tk yÄtO …Ae™tk òýðtk.
10/18{tk fÌtwk Au. r…‚t™tk 24 {t‚t™tk 20 2. fw¤.
 „.«.75-76 163
ntuÞ ‚u …ý òu yu{ òýu su, ‘yt…ýt fw¤{tk ¼„ðt™™tu ¼õ‚ ÚtÞtu ‚u
yt…ýwk {tuxwk ¼tøÞ Au.’ yu{ Ë{S™u ¼„ðt™™t ¼õ‚{tk nu‚ ht¾u ‚tu ‚u
r…ºte™wk …ý fÕÞtý ÚttÞ y™u su{ su{ ðih fh‚tu òÞ ‚u{ ‚u{ ‚u™e ƒwrØ
¼úü Út‚e òÞ y™u su ¼„ðt™™t ¼õ‚ Ëk„tÚtu ðihƒwÂØ ht¾u ‚u™wk ‚tu
fÕÞtý ™ ÚttÞ y™u Œun {qfu íÞthu …k[ {nt…t…™t fh™tht su ™hf™t
fwkz{tk …zu ‚u …ý ‚u s fwkz{tk …zu Au, ‚u {txu ¼„ðt™™t ¼õ‚{tk su™u
nu‚ ntuÞ ‚tu ËkƒkÄe ntuÞ yÚtðt ƒeòu ftuE ntuÞ ‚u Ëðo™wk fÕÞtý
ÚttÞ Au.”
…Ae ™tsu ¼õ‚u «&™u …qAâtu su, “¼„ðt™™tu ¼õ‚ ntuÞ ‚u yuf
‚tu ÿZ r™ùÞðt¤tu ntuÞ y™u yuf ‚tu Úttuzt r™ùÞðt¤tu ntuÞ y™u W…hÚte
‚tu ƒuÞu Ëtht Œu¾t‚t ntuÞ ‚u ƒu fu{ ytu¤ÏÞt{tk ytðu ?” …Ae ©eS{nthts
ƒtuÕÞt su, “su™u ytí{t™t MðY…™wk ÞÚttÚto ¿tt™ ntuÞ y™u ÿZ ðihtøÞ ntuÞ
y™u ¼Âõ‚ ™u MðÄ{o …ý …rh…qýo ntuÞ, ‚u™tu r™ùÞ …rh…qýo òýðtu y™u
yu{tkÚte òu yufuÞ ðt™wk ytuAwk ntuÞ ‚tu r™ùÞ Au ‚tu …ý {tntíBÞ rð™t™tu
Au y™u yu [th ðt™tk Ëk…qýo ntuÞ ‚u {tntíBÞ Ërn‚ ¼„ðt™™tu r™ùÞ
òýðtu.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T „Zzt «Út{ >> 75 >>

ð[™t{]‚ 76 : ¢tuÄe, E»Þtoðt¤tu, f…xe™u {t™e™wk Index

*Ëkð‚T 1876™t «Út{ ßÞuc ËwrŒ 11 yuftŒþe™u rŒðË ©e„Zzt
{æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk Mðt{e ©eËnò™kŒS {nthts …tu‚t™t W‚tht™u
rð»tu rðhts{t™ n‚t ™u Ëðo ïu‚ ðMºt Äthý fÞtO n‚tk ™u …tu‚t™t
{w¾th®ðŒ™e yt„¤ {tuxt {tuxt ËtÄw fux÷tf ƒuXt n‚t.
‚u{™e yt„¤ ©eS{nthtsu ðt‚to fhe su, “¢tuÄe, E»Þtoðt¤tu, f…xe
y™u {t™e; yu [th «fth™t su {™w»Þ ‚u òu nrh¼õ‚ ntuÞ ‚tu …ý ‚u
ËtÚtu y{thu ƒ™u ™rn y™u ¢tuÄ ™u E»Þto yu ƒuÞ {t™™u ytþhu hnu Au
y™u ft{e™tu ‚tu y{thu ftuE ft¤u rðïtË s ™Úte su, ‘yu ËíËk„e Au.’
* ð[. 76, ‚t. 23-5-1820, ƒwÄðth.
 164 „.«.76-77
y™u ft{e ‚tu ËíËk„{tk ntuÞ ‚tuÞ rð{w¾ suðtu Au y™u su™u …k[ ð‚o{t™{tk
ftuE ðt‚u ¾tuxâ ™ ntuÞ y™u „{u ‚uðt ð[™™t ¼ezt{tk ÷Eyu, y™u
yu™wk „{‚wk {wftðe™u y{tht „{‚t{tk ht¾eyu ‚tu …ý ftuE he‚u Œun…ÞO‚
{qkÍtÞ ™rn; yuðtu ntuÞ ‚u …tftu ËíËk„e Au y™u yuðt nrh¼õ‚ W…h
y{thu ð„h fÞwO Ënusu s nu‚ ÚttÞ Auu ™u yuðt „wý ™ ntuÞ ‚tu nu‚
fhðt sEyu ‚tu …ý nu‚ ÚttÞ ™rn y™u y{the ‚tu yus «f]r‚ Au su
su™t ÓŒÞ{tk ¼„ðt™™e yuðe …rh…qýo ¼Âõ‚ ntuÞ ‚u W…h s nu‚ ÚttÞ
Au.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T „Zzt «Út{™wk >> 76 >>

ð[™t{]‚ 77 : ¿tt™™u ytuÚÞu Ä{o ¾tuxt ™ fhðt™wk Index

*Ëkð‚T 1876™t rî‚eÞ ßÞuc ðrŒ 30 y{tðMÞt™u rŒðË Mðt{e
©eËnò™k Œ S {nthts ©e„Zzt {æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk
©eðtËwŒuð™thtÞý™t {krŒh yt„¤ ytÚt{ýu îth ytuhzt™e ytuËheyu
Ztur÷Þt W…h rðhts{t™ n‚t y™u Ëðo ïu‚ ðMºt Äthý fÞtO n‚tk y™u
…tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ {wr™ ‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u
ƒuXe n‚e.
y™u {wr™ {tkntu{tkrn «&™-W¥th fh‚t n‚t. …Ae yuf {wr™yu
yýË{sýu fhe™u ¼„ðt™™t r™ùÞ™wk ƒ¤ ÷E™u Ä{o™u ¾tuxt suðt fhðt
{tkzât. …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “¼„ðt™™t ¿tt™™e ytuÚÞ 1 ÷E™u
su Ä{o™u ¾tuxt fhe ™tk¾u ‚u™u yËwh òýðtu y™u ¼„ðt™™t MðY…{tk ‚tu
yuðt fÕÞtýfthe y™k‚ „wý hÌtt Au ‚u ©e{ŒT¼t„ð‚™u rð»tu «Út{ MfkÄ 2{tk
…]Úðeyu Ä{o «íÞu fÌtt Au, {txu su™u ¼„ðt™™tu ytþhtu ntuÞ ‚u{tk ‚tu
¼„ðt™™t fÕÞtýfthe „wý ytðu Au y™u su™u ¼„ðt™™t MðY…™tu r™ùÞ
ntuÞ ‚u{tk yuftŒþ MfkÄ{tk fÌttk yuðtk su ËtÄw™tk ºteþ ÷ûtý ‚u ytðu Au.
{txu su{tk ºteþ ÷ûtý Ëk‚™tk ™ ntuÞ ‚u™u …qhtu ËtÄw ™ òýðtu y™u su™u

* ð[. 77, ‚t. 10-7-1820, {k„¤ðth. 2. 62 ™t ð[™t{]‚{tk ‚u „wýtu fÌtt Au.

1. ytuÚÞ - yt©Þ yÚtðt ƒ¤.
 „.«.77 165
¼„ðt™™tu r™ùÞ ntuÞ ‚u™t niÞt{tk ‚tu «¼w™t fÕÞtýfthe „wý sYh ytðu
y™u ßÞthu «¼w™t „wý Ëk‚{tk ytðu íÞthu ‚u ËtÄw ºteþ ÷ûtýu Þwõ‚ ntuÞ,
{txu ytsÚte su ftuE …k[ ð‚o{t™Y… su Ä{o ‚u™u {qfe™u ¿tt™™wk fu
¼Âõ‚™wk ƒ¤ ÷uþu ‚u „wÁÿtune, ð[™ÿtune Au y™u yuðe Ä{o¼k„ ðt‚
su ftuE fh‚tu ntuÞ ‚u™u rð{w¾ fnuðtu y™u yu{ fnuðwk su, ‘‚{u ‚tu yËwh™tu
…ût ÷eÄtu Au ‚u y{u ™rn {t™eyu.’ yu{ fne™u ‚u yÄ{eo™e ðt‚™u ¾tuxe
fhe ™t¾ðe.”
…Ae Ëk‚u «&™ …qAâtu su, “nu {nthts ? ftuEf ¼„ðt™tu yr‚
ÿZ ¼õ‚ ntuÞ ™u Œun {qfðt xtýu ‚u™u …ezt ÚtE ytðu Au y™u ƒtuÕÞt™wk
…ý ftkE Xuftýwk hnu‚wk ™Úte; y™u ftuEf ‚tu ftkE …tftu nrh¼õ‚ sýt‚tu
™ ntuÞ ™u ‚u Œun {qfðt™u Ë{u ‚tu yr‚Ë{Úto sýtÞ Au ™u yr‚þÞ ¼„ðt™™t
«‚t…™u òýe™u ™u ¼„ðt™™tu {rn{t {w¾u fne™u Ëw¾eÞtu Útftu Œun {qfu
Au; yu™wk þwk fthý Au ? su Ëthtu ntuÞ ‚u™wk yk‚Ë{u Ëthwk ™ Œu¾tÞ ™u
suðtu ‚uðtu ntuÞ ‚u™wk yk‚Ë{u Ëthwk Œu¾tÞ Au, yu™wk fthý fntu” yu «&Lt
Au. …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su1, “Œuþ, ft¤, r¢Þt, Ëk„, æÞt™, {kºt,
Œeûtt y™u þtMºt; yu ytX suðtk ntuÞ ‚uðe …whw»t™e {r‚ ÚttÞ Au. ‚u òu
Ëtht ntuÞ ‚tu Ëthe {r‚ ÚttÞ Au y™u ¼qkzt ntuÞ ‚tu ¼qkze {r‚ ÚttÞ Au
y™u …whw»t™t ӌޙu rð»tu …h{uïh™e {tÞt™t «uÞto Útft [thu Þw„™t Ä{o
ðthtVh‚e ð‚o‚t ntuÞ, ‚u òu yk‚Ë{u ËíÞw„™tu Ä{o ytðe òÞ ‚tu {]íÞw
ƒnw þtu¼e WXu y™u ºtu‚t y™u ît…h™tu Ä{o ytðu ‚tu ‚uÚte Úttuzwk þtu¼u.
y™u f¤e™tu Ä{o {]íÞw Ë{u ytðu ‚tu yr‚þÞ ¼qkzwk Œu¾tÞ. yu{ yk‚Ë{u
Ëthwk™hËwk ‚u ‚tu ft¤u fhe™u Au yÚtðt ò„ú‚, MðÙ y™u Ëw»twÂÂ yu ºtý
yðMÚtt Au; ‚u{tk òu yk‚Ë{u ò„ú‚ yðMÚtt ð‚o‚e ntuÞ ‚tu …t…e ntuÞ ‚u
…ý ƒtu÷‚tk [t÷‚tk Œun {qfu Au y™u yk‚Ë{u MðÙ yðMÚtt ð‚o‚e ntuÞ
‚tu ÍkÏÞt2 suðwk ftkE ™u ftkE ƒtu÷‚tu Útftu ¼øtðt™™tu ¼õ‚ ntuÞ ‚tu …ý
Œun {qfu y™u yk‚Ë{u Ëw»tw yðMÚtt «Ät™ ð‚uo ‚tu ¼„ðt™™tu ¼õ‚ ntuÞ
1. ‚u™tk ƒu fthý Au. yuf ft¤ y™u ƒeS yðMÚtt, þw¼tþw¼ ft¤ y™u yðMÚtt nu‚w ™Úte ‚u{tk ‚tu
‚u ƒL™u þw¼ y™u yþw¼ Au, ‚u{tk þw¼ ft¤ y™u …tu‚t™wk Ä{to™wct™ nu‚w Au ytx÷tu W¥thtÚto Au ‚u™u
yðMÚtt yL‚Ë{Þu ð‚uo ‚tu {]íÞw þtu¼u Au y™u rðM‚thÚte M…ü…ýu fnu Au.
yþw¼ ð‚uo ‚tu þtu¼u ™rn, yt„¤ „r‚{tk ‚tu 2. yM…ü, Ë{S ™ þftÞ ‚uðwk.
 166 „.«.77-78
yÚtðt rð{w¾ ntuÞ ‚tu …ý ½u™{tk ™u ½u™{tk hne™u Œun {qfu, …ý Ëthwk
fu ™hËwk ftkE ƒtu÷tÞ ™rn y™u yk‚ft¤u yu ºtý yðMÚtt Útfe …h y™u
ƒúñY… yuðt …tu‚t™t Sðtí{t™u Ëtûttífth {t™‚tu Útftu su Œun {qfu, ‚u
‚tu suðe Eïh™u Ët{Úteo ntuÞ ‚uðe Ët{Úteo sýtðe™u Œun {qfu Au y™u yu{
ƒúñY… ÚtE™u ™u Ët{Úteo sýtðe™u Œun {qfðtu ‚u ¼„ðt™™t ¼õ‚™u s ÚttÞ
Au …ý ƒeò rð{w¾ Sð™u yu{ ÚttÞ s ™rn. yuðe he‚u ft¤u fhe™u yk‚Ë{u
Ëthwk ™hËwk sýtÞ Au yÚtðt yðMÚttytu™u Þtu„u fhe™u Ëthwk-™hËwk sýtÞ
Au y™u rð{w¾ ntuÞ ™u ‚u™u yk‚ft¤u ò„ú‚ yðMÚtt ð‚o‚e ntuÞ ™u ƒtu÷‚tu-
ƒtu÷‚tu Œun {qfu ‚uýu fhe™u ftkE ‚u™wk fÕÞtý Út‚wk ™Úte. rð{w¾ ‚tu Ëthe
he‚u Œun {qfu yÚtðt ¼qkze he‚u Œun {qfu, …ý ™hfu s òÞ y™u ¼„ðt™™tu
¼õ‚ ntuÞ ‚u ƒtu÷‚tu ƒtu÷‚tu Œun {qfu yÚtðt ÍkÏÞt suðwk ƒtu÷e™u Œun
{qfu yÚtðt þqLÞ{ti™ hne™u Œun {qfu …ý, ‚u™wk fÕÞtý s Au, …ý
yu{tk ftkE ËkþÞ ™Úte yu{ ¼„ðt™™t ¼õ‚™u òýðwk y™u ¼„ðt™™tu
¼õ‚ ntuÞ ‚u™u yk‚Ë{u MðÙtrŒf™u Þtu„u fhe™u W…hÚte …ezt suðwk sýt‚wk
ntuÞ, …ý yu™u yk‚h{tk ‚tu ¼„ðt™™u «‚t…u fhe™u yr‚ yt™kŒ ð‚o‚tu
ntuÞ {txu ™¬e nrh¼õ‚ ntuÞ ™u yk‚Ë{u ÷tðtk;tk1 fh‚tu Útftu Œun {qfu
…ý yu™t fÕÞtý{tk ÷uþ{tºt ËkþÞ ht¾ðtu ™rn.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T „Zzt «Út{™wk >> 77 >>

ð[™t{]‚ 78 : Œuþft¤trŒf™t «Ät™…ýt™wk Index

*Ëkð‚T 1877™t y»ttZ ËwrŒ 3 ºtes™u rŒðË Mðt{e ©eËnò™kŒS
{nthts ©e„Zzt {æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk ©eðtËwŒuð™thtÞý™t {krŒh
yt„¤ ytÚt{ýu ƒthýu ytuhzt™e ytuËheyu rðhts{t™ n‚t ™u ïu‚ ¾uË
…nuÞtuo n‚tu ™u ïu‚ [tŒh ytuZe n‚e ™u {M‚f W…h ïu‚ …t½ rðhts{t™
n‚e ™u fkX™u rð»tu ïu‚ …w»…™tu nth …nuÞtuo n‚tu ™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e
yt„¤ {wr™ ‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe n‚e.
…Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “Ëðuo Ëk‚ Ëtk¼¤tu, yuf «&™ …qAeyu
Aeyu,” …Ae Ëk‚u fÌtwk su, “…qAtu, {nthts !” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt
su, “Œuþ, ft¤, r¢Þt, Ëk„, {kºt, Œuð‚t™wk æÞt™, Œeûtt y™u þtMºt yu
* ð[. 78, ‚t. 13-7-1820, þw¢ðth. 1. „¼htx™u ÷eÄu {u¤ rð™t™wk ƒtuu÷ðwk.
 „.«.78 167
ytX Ëthtk ntuÞ ‚tu …whw»t™e ƒwrØ r™{o¤ ÚttÞ Au y™u yu ytX ¼qkztk ntuÞ
‚tu …whw»t™e ƒwrØ ¼úü ÚttÞ Au; {txu yu ytXu{tk …qðo ËkMfthf{o™wk ftkE
òuh Au fu ™Úte ?” …Ae {wr™ ƒtuÕÞt su, “…qðof{o™wk òuh sýtÞ Au ‚tu
¾Ák, òu Ëthtk …qðof{o ntuÞ ‚tu …rðºt Œuþ™u rð»tu sL{ ytðu ™u ¼qkzt …qðof{o
ntuÞ ‚tu ¼qkzt Œuþ™u rð»tu sL{ ytðu, ‚u{s ft¤trŒf Ët‚ Au ‚u{tkÚte …ý
suðtk …qðof{o ntuÞ ‚uðt™tu Þtu„ ƒ™u Au., {txu Ëðuo{tk …qðof{o™wk «Ät™…ýwk
sýtÞ Au y™u Œuþft¤trŒf su ytX ‚u™wk ‚tu ftuEf Xuftýu «Ät™…ýwk ntuÞ
y™u …qðof{o™wk ‚tu Ëðuo Xuftýu «Ät™…ýwk Au.”
…Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “Œuþft¤Úte ÷E™u Œuð‚t su …h{uïh
íÞtk …ÞO‚ Ëðo™u rð»tu …qðof{o™u «Ät™ fntu Atu; ‚u fÞt þtMºt™u {‚u fntu
Atu ? ‚u™wk ftuE ð[™ ¼ýe Œu¾tztu y™u yuf f{o™wk s «Ät™…ýwk ‚tu si™™t
þtMºt{tk1 Au …ý ƒeò{tk ™Úte, ƒeò þtMºt{tk ‚tu …h{uïh y™u …h{uïh™t
¼õ‚™tu Ëk„ ‚u™wk s «Ät™…ýwk Au, {txu ‚{u fu𤠅qðof{o™wk «r‚…tŒ™ fhtu
Atu ‚u W…hÚte ËíËk„e Atu ™u At™t ™tÂM‚f Atu fu þwk ? fu{ su ™tÂM‚f
rð™t ƒeòu ‚tu ftuE f{o™wk «r‚…tŒ™ fh‚tu ™Úte y™u ™tÂM‚f ‚tu ðuŒ, þtMºt,
…whtý y™u Er‚ntË su ¼th‚trŒf ‚u™u ¾tuxtk òýu Au ™u …tu‚t™t {t„rÄ
¼t»tt™t 2 su „úkÚt ‚u™u s Ët[t {t™u Au, {txu {q¾o Útft f{o™wk «r‚…tŒ™ fhu
Au y™u òu …qðof{uo fhe™u ŒuþtrŒf ytX Vh‚t ntuÞ ‚tu {thðtz™u 3 rð»tu fux÷tf
…wÛÞðt¤t htò ÚtÞt Au ‚u{™u yÚtuo Ëtu ntÚt Ÿztk …týe n‚tk ‚u W…hA÷tk
ÚtÞtk ™Úte; y™u òu …qðof{o™u ðþ Œuþ ntuÞ ‚tu …wÛÞf{oðt¤t™u yÚtuo …týe
Ÿ[t ytÔÞtk òuEyu ™u …t…e™u yÚtuo Ÿzt „Þtk òuEyu, …ý yu{ ‚tu Út‚wk
™Úte y™u {thðtz Œuþ{tk ‚tu …t…e ntuÞ yÚtðt …wÛÞðt¤tu ntuÞ, …ý ôztk
…týe W…su …ý ‚u Œuþ …tu‚t™t „wý™tu íÞt„ fh‚tu ™Úte. {txu Œuþft¤trŒf‚tu
…qðof{o™t VuhÔÞt Vhu ™rn, ‚u {txu su …tu‚t™t fÕÞtý™u EåAu ‚u™u ‚tu
™tÂM‚f™e …uXu f{o™wk ƒ¤ ht¾ðwk ™rn. y™u ¼qkztk Œuþft¤trŒf ytX ntuÞ
‚u™tu íÞt„ fhe™u Yztk su Œuþ ft¤trŒf ytX ‚u™wk Ëuð™ fhðwk y™u Œuþ
‚tu ƒthýu …ý Ëthtu™hËtu ntuÞ y™u …tu‚t™t ŒunY…u su Œuþ ‚u …ý Ëthtu™hËtu
ntuÞ, ‚u ßÞthu ŒunY… su Ëthtu Œuþ; ‚u™u rð»tu Sð ntuÞ íÞthu þe÷, Ëk‚tu»t,
ŒÞt, Ä{o EíÞtrŒf su fÕÞtýfthe „wý ‚u ð‚o‚t ntuÞ y™u ßÞthu yt ŒunY…
1. ‚¥ðtÚtoËqºt, W¥thtæÞÞ™Ëqºt rð„uhu. 3. htsMÚtt™™tu yuf ¼t„.
2. rƒnth-ƒk„t¤™e «t[e™ ¼t»tt;
 168 „.«.78
su ¼qkztu Œuþ ‚u™u rð»tu Sð hÌttu ntuÞ íÞthu ft{, ¢tuÄ, ÷tu¼, {tun, {Œ,
{íËh EíÞtrŒf ¼qkzt „wý ð]rØ …t{u Au y™u Ëthtu¼qkztu su Ëk„ ÚttÞ Au
‚u™e rð„r‚ yu{ Au su, su™tu Ëk„ ÚttÞ ‚u ËtÚtu ftuE he‚u yk‚h hnu ™rn,
íÞthu ‚u™tu Ëk„ ÚtÞtu òýðtu y™u W…hÚte ‚tu þºtw™u …ý niÞt{tk ½t÷e™u
{¤u Au. …ý yk‚h{tk ‚tu ‚u ËtÚtu ÷t¾tu „tW™wk Auxwk Au. yuðe he‚u W…hÚte
Ëk„ ntuÞ ‚u Ëk„ ™ fnuðtÞ; y™u {™, f{o, ð[™u fhe™u su Ëk„ fhu ‚u
s Ëk„ fÞtuo fnuðtÞ; {txu yuðe he‚u {™, f{o, ð[™uu Ëk„ ‚tu …h{uïh yÚtðt
…h{uïh™t ¼õ‚ ‚u™tu s fhðtu, suÚte Sð™wk fÕÞtý ÚttÞ …ý …t…e™tu Ëk„
‚tu õÞthuÞ ™ fhðtu.”
…Ae {æÞtnT™ Ë{u ©eS{nthtsu Ëðuo ™t™t ™t™t rðãtÚteo ËtÄw™u
…tu‚t™e Ë{e…u ƒtu÷tÔÞt y™u yu{ fÌtwk su, “‚{u Ëðuo rðãtÚteo {™u «&™
…qAtu.’’ …Ae {tuxt rþðt™kŒ Mðt{eyu …qAâwk su, “su™u ¼„ðt™™tu y[¤
r™ùÞ ntuÞ ‚u fu{ ytu¤¾tÞ ?” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “su™u y[¤
r™ùÞ ntuÞ ‚u™u ¼„ðt™ Ëthe r¢Þt fhu yÚtðt ™hËe r¢Þt fhu, ‚u
Ëðuo fÕÞtýfthe ¼tËu y™u ¼„ðt™ S‚u yÚtðt nthu yÚtðt ftuEf Xuftýu
¼t„u yÚtðt õÞthuf htS ÚttÞ õÞthuf þtuf fhu, EíÞtrŒf y™k‚ «fth™e
¼„ðt™™e r¢Þtytu ‚u™u òuE™u r™ùÞðt¤tu ¼õ‚ ntuÞ ‚u yu{ fnu su,
‘«¼w™e Ëðo r¢Þt fÕÞtý™u yÚtuo Au.’ ‚u ßÞthu ƒtu÷u íÞthu yuðwk ™u yuðwk
ƒtu÷‚tu ntuÞ ‚tu ‚u™u …rh…õð r™ùÞðt¤tu òýðtu.”
…Ae r™{to™t™kŒ Mðt{eyu …qAâwk su, “¼„ðt™T y™u ¼„ðt™™t Ëk‚;
‚u™u rð»tu Œtu»tƒwrØ ™ ytðu ‚u™tu þtu W…tÞ Au ?” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt
su, “suðtu «Út{ fÌttu yuðtu ¼„ðt™™tu1 y[¤ r™ùÞ ntuÞ ‚tu ‚u™u ftuE
he‚u ¼„ðt™™u rð»tu Œtu»tƒwrØ ytðu ™rn y™u yuðt {tuxt su ¼„ðt™ ‚u™t
ŒtË™tu {rn{t ßÞthu rð[thu, íÞthu ¼„ðt™™t ¼õ‚™tu …ý ftuE he‚u yð„wý
ytðu ™rn.”
…Ae r™{to™t™kŒ Mðt{e y™u ™t™t «¿tt™t™kŒ Mðt{e; yu ƒuyu {¤e™u
…qAâwk su, “ò„ú‚, MðÙ y™u Ëw»twr yu ºtýu yðMÚtt™u rð»tu ¼„ðt™™e
{qŠ‚ y¾kz fu{ sýtÞ ?” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “…qðosL{™tu ftuE
þw¼ ËkMfth2 ƒr÷c ntuÞ ‚u™u ¼„ðt™™e {qŠ‚ ºtýu yðMÚtt{tk y¾kz Œu¾tÞ
Au yÚtðt ¼Þ, ft{ y™u M™un; yu ºtý su™u rð»tu y¾kz ntuÞ ‚u™u ¼„ðt™
1. {tntíBÞ¿tt™…qðof. 2. …qðosL{{tk Ëk…tŒ™ fhu÷e «u{…qðof ™ðÄt ¼Âõ‚Y…e ¼tð™t.
 „.«.78 169
rð™t ƒeswk …ŒtÚto ntuÞ ‚u …ý ºtý yðMÚtt{tk y¾kz Œu¾tÞ Au, ‚tu ¼„ðt™
Œu¾tÞ yu{tk þwk fnuðwk ? yu ‚tu Œu¾tÞ s. 1”
…Ae ™t™t rþðt™kŒ Mðt{eyu …qAâwk su, “ËíËk„™u rð»tu y[¤ …tÞtu
su™tu ntuÞ ‚u fu{ sýtÞ ?” yuf ‚tu yu «&™ Au y™u ƒeòu «&™ yu
Au su, “{t™, ft{, ¢tuÄ, ÷tu¼, {Œ, {íËh y™u E»Þto; EíÞtrŒf su þºtw
‚u fÞu «fthu fhe™u ™tþ …t{u Au ?” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “su™u
ËíËk„™tu yr‚ ÿZ …ût ntuÞ, ‚u ßÞthu ftuE ËíËk„™wk ½Ët‚wk ƒtu÷u íÞthu
¾{e þfu s ™rn, su{ …tu‚t™t fwxwkƒe ntuÞ ™u ‚u ËtÚtu f[ðtý 2 ÚtE ntuÞ
‚tu …ý ßÞthu ‚u™wk ftuE ½Ët‚wk ƒtu÷u íÞthu ¾{tÞ ™rn. yuðe he‚u suðtu
Œun™t ËkƒkÄe™tu …ût Au ‚uðtu su™u ËíËk„™tu …ût ntuÞ, ‚u™tu …tÞtu ËíËk„™u
rð»tu y[¤ Au y™u ƒeò «&™™tu yu W¥th Au su, su™u yuðtu ËíËk„™tu
…ût Au. ‚u Ëk‚ yÚtðt ËíËk„e ‚u Ëk½tÚtu {t™, {íËh, E»Þto fu{ ht¾e
þfu ? {txu su™u ËíËk„™tu …ût ntuÞ ‚u™tk {t™, {Œ, {íËh, E»Þto ytrŒf
Ëðo þºtw™tu ™tþ ÚtE òÞ Au y™u su™u ËíËk„e™tu …ût ™ ntuÞ y™u ËíËk„e
™u fwËk„e™u rð»tu Ë{¼tð ntuÞ ‚tu „{u ‚uðtu ËíËk„{tk {tuxtu fnuðt‚tu ntuÞ
…ý yk‚u s‚tk sYh rð{w¾ ÚttÞ.”
…Ae ™t™t ytí{t™kŒ Mðt{eyu …qAâwk su, “¼„ðt™ y™u ¼„ðt™™t
Ëk‚ ‚u ftuEf™u ‚tu r™Äzf ÚtE™u su{ fnuðwk ½xu ‚u{ fnu Au y™u ‚u™e
ftuh™tu yu{ ¼htuËtu ytðu Au su, “yt™wk {t™ fheþwk yÚtðt r‚hMfth fheþwk
‚tu …ý ftuE he‚u yu …tAtu ™rn …zu, yuðtu su ¼htuËtu ‚u ¼„ðt™ ™u ¼„ðt™™t
Ëk‚™u fu{ ytðu ?” yuf ‚tu yu «&™ Au, y™u ƒeòu «&™ yu Au su,
“su Ëk‚™u …tËu hnu‚t ntuEyu ‚u™u suðwk yt…ýt W…h nu‚ ntuÞ ‚uðwk Ë{„ú
Ëk‚™u fu{ hnu ?” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “suðtu rþðt™kŒ Mðt{e™t
«&™™tu W¥th fÞtuo Au ‚uðtu ËíËk„™tu su™u ÿZ …ût ntuÞ ‚tu ‚u™u fnu‚tk-
Ëtk¼¤‚tk ¼„ðt™ ™u ¼„ðt™™t Ëk‚™u ËkþÞ ÚttÞ ™rn y™u yu™tu ftuE
he‚u fwrðïtË ytðu ™rn su, ‘yt™u fnuþwk ‚tu yt ËíËk„{tkÚte s‚tu hnuþu.’
‚u™e ftuh™tu ‚tu ÿZ rðïtË s ntuÞ su, ‘yu™tu ËíËk„ ‚tu y[¤ Au {txu
yu™u fnuþwk ‚u™e ftkE Vefh ™Úte’ y™u ƒeò «&™™tu W¥th yu Au su,
1. ÿti…Œe™u yr‚ M™unÚte, „tu…eytu™u ft{¼tðÚte yðMÚtt{tk y¾kz Œu¾t‚t n‚t.
y™u fkË™u yr‚ ¼ÞÚte ©ef]»ý¼„ðt™ ºtý 2. ƒtu÷[t÷, {™Œw:¾;
 170 „.«.78
su™u …tËu …tu‚u «Út{ hnu‚tu ntuÞ y™u ‚u™e ËtÚtu …tu‚t™u ™ ƒLÞwk, íÞthu
ƒeò …tËu sE™u hnu ‚tu …ý su™e …tËu «Út{ hÌttu ntuÞ ‚u™wk òu ftuEf
½Ët‚wk ƒtu÷u ‚tu ¾{e þfu ™rn. íÞthu Ëðuo Ëk‚™u yu{ Ë{òÞ su, ‘yt
‚tu f]‚æ™e ™Úte su™u …tËu [th yûth ¼ÛÞtu Au ‚u™tu „wý {qf‚tu ™Úte;
{txu ƒnw Yztu ËtÄw Au.’ yu{ òýe™u Ëðuo Ëk‚™u nu‚ hnu y™u su™e …tËu
«Út{ hÌttu ntuÞ ‚u™u {qfe™u ƒeò …tËu òÞ íÞthu «Út{ su™e …tËu hÌttu
ntuÞ ‚u™e ®™Œt fhu íÞthu Ëðuo Ëk‚™u yu{ sýtÞ su, ‘yt f]‚æ™e …wY»t
Au ‚u ßÞthu yt…ýe ËtÚtu ™rn ƒ™u íÞthu yt…ýe …ý ®™Œt fhþu.’ …Ae
‚u W…h ftuE™u nu‚ hnu ™rn.”
…Ae Œnht™kŒ Mðt{eyu …qAâwk su, “¼„ðt™ ‚tu yûtht‚e‚ Au y™u
{™ ðtýe Útfe …h Au y™u Ëðo™u y„tu[h Au ‚u Ëðo™u «íÞût Œu¾tÞ Au
‚u™tu þtu nu‚w Au ?” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “yûtht‚e‚ ™u {™ðtýe
Útfe …h ™u y„tu[h yuðt su ¼„ðt™ ‚u s …tu‚u f]…t fhe™u yu{ Äthu
Au su, ‘¿tt™e y¿tt™e yuðt su {]íÞw÷tuf™t {™w»Þ ‚u Ëðuo {™u Œu¾tu.’ yu{
Äthe™u ËíÞËkfÕ… yuðt su ¼„ðt™ ‚u f]…tyu fhe™u {]íÞw÷tuf™tk Ëðuo {™w»Þ
Œu¾u yuðt ÚttÞ Au.”
…Ae íÞt„t™kŒ Mðt{eyu …qAâwk su, “¼„ðt™ htS fu{ ÚttÞ?” …Ae
©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “su™u ¼„ðt™™u htS fhðt ntuÞ ‚u™u ‚tu Œun™t
Ëw¾™u EåAðwk ™rn y™u Œþo™™tu …ý ÷tu¼ ht¾ðtu ™rn ™u ¼„ðt™ su{
fnu ‚u{ fhðwk yu s ¼„ðt™™u htS ÚtÞt™wk ËtÄ™ Au.”
…Ae ÷û{ýt™kŒ Mðt{eyu «&™ …qAâtu su, “¼„ðt™ ™u ¼„ðt™™t
Ëk‚™tu su Ë{t„{ ‚u ytùÞo Ëh¾tu fu{ Ë{Syu íÞthu sýtÞ y™u ytXu
…ntuh yntuyntu Ëh¾wk fu{ hnu ?” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “su ¼õ‚
yu{ Ë{su su, ‘yt ¼„ðt™ ™u yt Ëk‚ ‚u Ëðuo ðifwkX, „tu÷tuf y™u
ƒúñ…wh; ‚u™t r™ðtËe Au. ‚u Ëk‚ ™u …h{uïh ßÞtk rðhts{t™ Au íÞtks
yu Ëðuo Ät{ Au y™u yu Ëk‚ ¼u¤tu {thtu r™ðtË ÚtÞtu Au ‚u {tÁk
yr‚ ƒzwk1 ¼tøÞ Au. yuðe he‚u Ë{su ‚tu ytXu …ntuh ytùÞo Ëh¾wk hnu
y™u ytXu …ntuh yt™kŒ™t Ë{wÿ{tk Íe÷‚tu hnu.”
…Ae …h{tí{t™kŒ Mðt{eyu …qAâwk su, “Ëk‚™tk yuftŒþMfkÄ{tk su ºteþ
1. {tuxwk.
 „.«.78 171
÷ûtý fÌttk Au ‚u þtu W…tÞ fhu ‚tu ytðu ?” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt
su, “su ºteþ ÷ûtýu Þwõ‚ Ëk‚ ntuÞ ‚u™u rð»tu „wÁƒwrØ ™u ŒuðƒwrØ ht¾e™u
{™, f{o, ð[™u yu™tu Ëk„ fhu ‚tu yu Ëk„™t fh™tht™u rð»tu …ý yu
ºteþ ÷ûtý1 ytðu Au. yuðe he‚u Ëðo þtMºt{tk fÌtwk Au su, ‘Ëk‚™u Ëuðu
íÞthu Ëk‚ Ëh¾tu ÚttÞ Au.”
…Ae þtk‚t™kŒ Mðt{eyu …qAâwk su, “yuf ‚tu y¾kz ¼„ðt™™t MðY…{tk
ð]r¥t ht¾‚tu ntuÞ y™u ƒeòu ‚tu ¼„ðt™™wk ¼s™M{hý …ý fhu y™u
fÚttfe‚o™ …ý fhu ™u Ëtk¼¤u. yu ƒu «fth™t su ¼„ðt™™t ¼õ‚ ‚u{tk
fÞtu ©uc Au ?” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “su™u r™ŠðfÕ… Ë{trÄ
Út‚e ntuÞ y™u Œun™e ¾ƒh hnu ™rn yuðtu ntuÞ ‚tu ‚u fÚttfe‚o™ ™ fhu
‚tu …ý ©uc Au y™u su™u Œun™e ¾ƒh hnu‚e ntuÞ ™u ¼s™{tkÚte 2 …tu‚t™e
{u¤u WXe™u ¾tðwk, …eðwk Œun™e r¢Þt; ‚u Ëðuo fh‚tu ntuÞ y™u òu ¼„ðt™™e
fÚttfe‚o™ ™ fhu ™u ™ Ëtk¼¤u ‚tu ‚u Útfe ‚tu ¼„ðt™™e fÚtt-fe‚o™
fh‚tu ntuÞ ™u Ëtk¼¤‚tu ntuÞ ‚u ©uc Au.”
…Ae ytÄtht™kŒ Mðt{eyu …qAâwk su, “fuðe he‚u ðíteoyu ‚tu ¼„ðt™
™u ¼„ðt™™t Ëk‚ «ËL™ ÚttÞ ?” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “…k[
ð‚o{t™ Ëk…qýo ht¾eyu ™u ‚u{tk ftuE he‚u ¾tux ytððt ŒEyu ™rn ‚tu ¼„ðt™
™u ¼„ðt™™t Ëk‚ «ËL™ ÚttÞ Au. yu{tk ÷uþ {tºt ËkþÞ ™rn.”
…Ae ðuŒtk‚t™kŒ Mðt{eyu «&™ …qAâtu su, “suýu «Út{ ftkEf „tuƒÁk
ð‚toýwk ntuÞ …Ae ‚u þtu W…tÞ fhu íÞthu ‚u™e W…h ¼„ðt™ ™u ¼„ðt™™t
Ëk‚ htS ÚttÞ ?” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “su …tu‚t{tk ¼qkztu Mð¼tð
ntuÞ ‚u™u Œu¾e™u ¼„ðt™ y™u ¼„ðt™™t Ëk‚ fwhtS Út‚t ntuÞ ‚u Mð¼tð
ËtÚtu ßÞthu ðih fheyu íÞthu su™u su ËtÚtu ðih ntuÞ ‚u ‚tu Ëðuo s„‚T òýu
yuðwk ntuÞ. ‚u Ëk‚™u …ý ¾ƒh …zu …Ae Ëk‚ ‚tu ‚u Mð¼tð™t ðihe Au
‚u yt…ýt …ût{tk ¼¤e™u y™u yt…ýe W…h ŒÞt fhu y™u su «fthu ‚u
Mð¼tð™u S‚eyu yuðtu W…tÞ ƒ‚tðu, {txu su Mð¼tðu …tu‚t™u Vsu‚ fÞtuo
ntuÞ ‚u Mð¼tð ËtÚtu ËwÄwk ÿZ ðih ƒtkÄe™u ‚u™wk {q¤ W¾ze òÞ yuðtu W…tÞ
fhðtu y™u ßÞthu yuðe he‚u ðíteoyu íÞthu ¼„ðt™ ™u ¼„ðt™™t Ëk‚ yt…ý
W…h …qýo ŒÞt fhu y™u ßÞthu nrh™e ™u nrhs™™e su W…h ŒÞt ÚttÞ
1. „.«. 77{tk ð[.™e xeÃ…ýe{tk fÌtt Au. 2. æÞt™{tkÚte.
 172 „.«.78
íÞthu ‚u™u niÞt{tk yr‚þÞ Ëw¾ ðíÞto fhu y™u fÕÞtý™u {t„uo [tÕÞt™e
…ý Ët{Úteo ðÄu y™u …tu‚t™t þºtw su ft{, ¢tuÄ, ÷tu¼trŒf ‚u™wk ƒ¤
½xe òÞ Au. {txu su …tu‚t™t ӌޙu rð»tu yr‚þÞ þºtw …ez‚tu ntuÞ ‚u
ËtÚtu yr‚þÞ ðih fheyu ‚tu ‚u™e …h{uïh ËntÞ fhu Au. {txu …tu‚t™t
þºtw su ft{trŒf ‚u ËtÚtu sYh ðih fhðwk ½xu Au y™u …tu‚t™t yk‚:þºtw
ËtÚtu ðih fÞto{tk ½ýtu s ÷t¼ Au.”
…Ae ¼„ðŒt™kŒ Mðt{eyu …qAâwk su, “nu {nthts ! suðe ¼„ðt™™e
ƒef …tËu ƒuXt ntuEÞu ™u hnu Au ‚uðe ™u ‚uðe ƒef Auxu sEyu ‚tu …ý
hnu ‚u fu{ Ë{Syu ‚tu hnu ?” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “suðe …tËu
¼„ðt™™e {ÞtoŒt hnu Au ‚uðe Auxu òÞ ‚tu …ý hnu; òu ¼„ðt™™wk …qÁk
{tntíBÞ Ë{su ‚tu ‚u {tntíBÞ yu{ Ë{sðwk su, ‘yûtht‚e‚ yuðt su …whw»ttu¥t{
¼„ðt™ ‚u™e EåAtyu fhe™u y™k‚ fturx ƒúñtkz™e Wí…r¥t ÚttÞ Au y™u
‚u ƒúñtkz™u …tu‚t™e þÂõ‚yu fhe™u Ähe hÌtt Au y™u ‚u ¼„ðt™ ÔÞr‚huf
Útft Ëðo{tk yLðÞ…ýu hÌtt Au y™u yLðÞ Útft …ý ÔÞr‚huf Au y™u
‚u ¼„ðt™ suðt «íÞût «{tý Au ‚uðt ™u ‚uðt yýw yýw «íÞu yk‚Þto{eY…u
rðhts{t™ Au y™u ‚u ¼„ðt™™t ztu÷tÔÞt rð™t yuf ‚]ý …ý ztu÷ðt™u
Ë{Úto ™Úte y™u y™k‚ fturx ƒúñtkz™u rð»tu su Wí…r¥t, ÂMÚtr‚, «÷Þ ÚttÞ
Au y™u ‚u™u rð»tu Ëw¾, Œw:¾™tu Sðtu™u ËkƒkÄ ÚttÞ Au ‚u Ëðuo …whw»ttu¥t{¼„ðt™™t
ntÚt{tk Au, sux÷wk ¼„ðt™ fhu ‚ux÷wk s ÚttÞ Au. yuðt su ¼„ðt™ ‚u Sðtu™t
fÕÞtý™u yÚtuo …]Úðe W…h …Äthu Au, íÞthu …tu‚u ½tuzu [ze™u [t÷u íÞthu
½tuztu ¼„ðt™™u W…tze [t÷u Au, …ý yu ‚tu ½tuzt™t ytÄth Au y™u …]Úðe
W…h ƒuXt ntuÞ íÞthu yu{ sýtÞ su, …]Úðe ¼„ðt™™u Ähe hne Au, …ý
yu ‚tu MÚttðh sk„{ Ërn‚ Ë{„ú …]Úðe™u Ähe hÌtt Au y™u ßÞthu htrºt
ntuÞ íÞthu [kÿ{t fu Œeðtu fu {þt÷ ‚u™u ysðt¤u fhe™u ¼„ðt™™wk Œþo™
ÚttÞ; y™u rŒðËu ËqÞo™u ysðt¤u fhe™u Œþo™ ÚttÞ, …ý yu ¼„ðt™ ‚tu
ËqÞo, [kÿ{t, yÂø™ yu Ëðuo™u «ftþ™t Œt‚t Au. yuðe yŒT¼w‚ Ët{Úteo Au
‚tu …ý Sðtu™t fÕÞtý™u yÚtuo {™w»Þ suðt ÚtE™u {™u Œþo™ yt…u Au’ yuðe
he‚u {tntíBÞ Ë{su ‚tu suðe …tËu hÌtu {ÞtoŒt hnu Au ‚uðe ™u ‚uðe Auxu
òÞ ‚tu …ý hnu.”
…Ae ð¤e ¼„ðŒt™kŒ Mðt{eyu ƒeòu «&™ …qAâtu su, “¼„ðt™™t
 „.«.78 173
fÞto rð™t ftkE Út‚wk ™Úte Ëðuo ¼„ðt™™wk s fÞwO ÚttÞ Au, íÞthu ¼„ðt™™u
yÚtðt ¼„ðt™™t ¼õ‚™u ftkEf ßÞthu ¼qkztu Œuþ ft¤ ytðu Au íÞthu
‚u Œw:¾™u fu{ ¼„ðt™ xt¤‚t ™Úte y™u ‚u™u xtéÞt™t {™Ëwƒt fu{ fhu
Au ?’ …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “yu ‚tu ßÞthu ¼„ðt™ {™w»Þ Œun
Äthý fhu Au íÞthu ¼„ðt™™e yuðe he‚ s Au su, ‘{™w»Þ™e …uXu Ëðuo
ÔÞðnth fhu …ý y÷tirff Ët{Úteo™u «„x fhu ™rn.’ yuðe he‚u Ëðo
þtMºt{tk ¼„ðt™™tk [rhºt fÌttk Au. ‚uÚte ßÞthu ¼„ðt™ ftkEf ™ðtk [rhºt
fhu íÞthu ËkþÞ fhßÞtu, …ý ßÞtk ËwÄe …qðo yð‚th ÚtÞt Au, ‚u™tk suðtk
[rhºt fhu íÞtk ËwÄe ‚tu ËkþÞ fhðtu ™rn.”
…Ae r™{o¤t™kŒ Mðt{eyu …qAâwk su, “fu{ Ë{Syu íÞthu «¼w™t Ëk‚™tu
{rn{t yr‚þÞ sýtÞ ?” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “{íMÞ, fåA,
ðhtn, ðt{™, …hþwht{ y™u ht{f]»ýtrŒf yu su ¼„ðt™™t y™k‚ yð‚th
‚u™tu {rn{t rð[thu su, su ¼„ðt™u ht{f]»ýtrŒf; yð‚thu fhe™u y™k‚
Sð™tu WØth fÞtuo Au, ‚u ¼„ðt™™t yt Ëk‚ Au ‚u™tu {thu Ë{t„{ {éÞtu
Au ‚u {txu nwk …ý yr‚ ƒz¼t„e Awk.’ yu{ Ë{su ‚tu rŒðËu rŒðËu Ëk‚™tu
{rn{t yr‚þÞ sýt‚tu òÞ.”
…Ae ™thtÞýt™kŒ Mðt{eyu «&™ …qAâtu su, ‘MÚtq¤, Ëqû{ y™u fthý;
yu ºtý Œun™u rð»tu Sð yLðÞ…ýu fu{ Au ™u ÔÞr‚huf…ýu fu{ Au ?” …Ae
©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “ßÞthu Œun™u rð»tu Ëw¾ Œw:¾™tu Þtu„ ÚttÞ Au
íÞthu ‚u Ëw¾ Œw:¾™u Sð …tu‚t™u rð»tu {t™u íÞthu ‚u Sð yLðÞ…ýu Au
y™u ßÞthu ºtýu Œun™t Ëw¾ Œw:¾Úte …tu‚t™u LÞthtu Ë{su íÞthu yu Sð
ÔÞr‚huf Au.”
…Ae þqLÞt‚e‚t™kŒ Mðt{eyu «&™ …qAâtu su, “ßÞthu ËíËk„ fhu Au
íÞthu ‚tu Ëk‚{tk ™u ËíËk„e{tk yr‚þÞ nu‚ ntuÞ y™u …Ae fu{ ytuAwk ÚtE
òÞ Au ?” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “«Út{ ‚tu yu™u Ëk‚™u rð»tu y÷tirff
{r‚ ntuÞ ™u …Ae ‚tu ‚u Ëk‚™tu yÕ… Œtu»t òuE™u …tu‚t™e fwƒwrØyu fhe™u
ÍtÍtu Œtu»t …hXu Au. …Ae yu™e yËŒTðtË™t ÚtE òÞ Au ‚uýu fhe™u Ëk‚™u
rð»tu ytuAtu ¼tð ÚtE òÞ Au. ‚u òu rð[the™u yËŒTðtË™t™u xt¤u ‚tu «Út{
n‚tu ‚uðtu þwØ ÚttÞ y™u òu yËŒTðtË™t ™ xt¤u ‚tu yk‚u s‚tk rð{w¾
ÚtE òÞ Au.”
…Ae «ËtŒt™kŒ Mðt{eyu …qAâwk su, “Sð™u {tuût™tu þtu nu‚w Au ?”
…Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “su{ Ëk‚ fnu ‚u{s ËkþÞ hrn‚ Útftu fhu
yus Sð™u {tuût™tu nu‚w Au.”
 174 „.«.78
…Ae rºt„wýt‚e‚t™kŒ Mðt{eyu «&™ …qAâtu su, “Œuþ, ft¤, r¢Þt,
Ëk„ yu™wk rð»t{…ýwk ntuÞ íÞthu íÞtk þtu W…tÞ fhðtu ?” …Ae ©eS{nthts
ƒtuÕÞt su, “ŒuþtrŒf rð»t{ ntuÞ íÞtk ‚tu W„Þto™tu yus W…tÞ Au su íÞtkÚte
su‚u «fthu fheu ¼t„e Aqxðwk.”
…Ae ™t™t r™Šðftht™kŒ Mðt{eyu «&™ …qAâtu su, ‘¼„ðt™™tu r™ùÞ
Au ‚tu …ý yËŒTðtË™t fu{ x¤‚e ™Úte ?” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt
su, “¼„ðt™™wk {tntíBÞ ÞÚttÚto òÛÞwk ™Úte yux÷u yËŒTðtË™t x¤‚e ™Úte.”
…Ae {tuxt Þtu„t™kŒ Mðt{eyu …qAâwk su, “¼„ðt™™tu r™ùÞ …rh…qýo
Au ‚tu …ý ¼„ðt™™u rð»tu ™u ¼„ðt™™e fÚtt™u rð»tu nu‚ fu{ Út‚wk ™Úte
?” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “¼„ðt™™wk suðwk {tntíBÞ Au, ítuÔtwk Ë{òÞ
‚tu ¼„ðt™ rð™t ƒeò{tk nu‚ ht¾u ‚tu …ý hnu ™rn, ™u yuf ¼„ðt™
y™u ¼„ðt™™t Ëk‚ y™u ¼„ðt™™e fÚttfe‚o™ ‚u™u rð»tu s y[¤ nu‚
ÚttÞ Au.”
…Ae «‚tu»tt™kŒ Mðt{eyu …qAâwk su, “¼„ðt™™e ¼Âõ‚ y[¤ fu{
hnu ?” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “yr™ÁØ, «ãwB™, Ëkf»toý y™u
ðtËwŒuð; yu su [‚wÔÞqon ítÚtt fu~tÔttrŒf su åtturÔtþ BtqŠítytu ítÚtt ÔthtntrŒf
su yÔtítth yu Ëðuo™t fthý yuðt su «íÞût ©ef]»ý …whw»ttu¥t{ ¼„ðt™
‚u™tu {rn{t yr‚þÞ…ýu fhe™u Ë{su ‚tu ‚u™u ¼„ðt™™e ©ðýtrŒf su
™ðÄt ¼Âõ‚ ‚u y[¤ hnu.”
yuðe he‚u Ëðo {wr™™t «&™tu™t W¥th fhe™u …Ae ©eS{nthts Ëðuo™u
…qA‚t nðt su, “ft{, ¢tuÄ y™u ÷tu¼; yu ºtý ™hf™tk îth Au yu{tkÚte
su™u su yr‚þÞ SíÞt{tk ytÔÞt ntuÞ ‚u Ëðuo fntu. …Ae su™u su ðt‚™e
yr‚þÞ ÿZ‚t n‚e ‚u ‚uðe he‚u ƒtuÕÞt. ‚u {wr™™tk ð[™ Ëtk¼¤e™u
©eS{nthts yr‚þÞ htS ÚtÞt y™u ytí{t™kŒ Mðt{e ‚Útt Þtu„t™kŒ Mðt{e
‚Útt ¼„ðŒt™kŒ Mðt{e ‚Útt rþðt™kŒ Mðt{e yu [th sýt™u htS ÚtE™u
ӌޙu rð»tu [hýth®ðŒ ŒeÄtk y™u yu{ ƒtuÕÞt su, “su{ {nt™w¼tðt™kŒ
Mðt{e ytrŒf su {tuxuht Au ‚u ¼u¤t yt [th …ý Au; {txu yu{™wk ftuE™u
y…{t™ fhðt Œuþtu{t.’ yu{ {wõ‚t™kŒ Mðt{e ytrŒf su {tuxuht ËtÄw ‚u{™u
¼÷t{ý fhe™u ©eS{nthts ‘sÞ ËÂå[Œt™kŒ’ fne™u …tu‚t™u W‚thu s{ðt
…ÄtÞto.
>> Er‚ ð[™t{]‚{T „Zzt «Út{™wk >> 78 >>
©e „Zzt «Út{ «fhýk Ë{tÂ{T
175
176

Ëthk„…wh
©e Mðtr{™thtÞý Ëk«ŒtÞ y™u Ëk«ŒtÞ
E‚h s™{t™Ë{tk yt ™t™fzt yÕ…rðfËe‚ „t{™e
At… ð‚o{t™ Ë{Þ{tk yòuzÄt{ MðÁ…u ðtÞwðu„u
«Ëhe Au . …h{ ¼õ‚hts ©e Sðt¾t[h,
{tk[tu¾t[h, htXtuz ÄtÄ÷, htýŒu ÄtÄ÷týe ð„uhu™t
…h{ rðþwØ ¼tðÚte ytf»ttoÞ yûthtrÄ…r‚ ‚u{s
…h{nkË ™kŒ Ëk‚tuyu y™ufðth …Äthe yt „t{™e
Äht™u Ät{™wk MðY… ytÃÞwk Au.
MðÞk Ëðtoð‚the …qýo…wÁ»ttu¥t{ ¼„ðt™
©e Mðtr{™thtÞý {nt«¼wyu ¼trð {w{wûtw
ytí{tytu™u ÷ûÞ{tk ht¾e yý{tu÷ yZth yZth
W…r™»tŒtu ™ u «ƒtu Ä e yŒT ¼ q ‚ fÁýt ð] ü eÚte
Ëthk„…wh™e Äht™u hËƒË fhe Au.
V„ðt™wk ðhŒt™, ½hu ½hu MðÞk «¼wyu
r¼ûtt {tk„e, Ëthk„…wh ðtËe™u Þ{Œw‚™t htðýÚte
hûtt fhðt ÷û{ý hu¾tY… ðhŒt™ ð„uhu fuxfux÷e
Ëðuoïh™e yir‚ntËef y{wÕÞ ÷e÷tytu™wk yt÷u¾™
þtMºttu™t Ëwðýo …]ctu …h ykftÞu÷wk Au, su™t Ëtûte…Œu
hnu÷e Ëthk„…whÄt{™e Ähýe ytsuuÞ {w{wûtwytu™t
fýo rððh™u …htí…h™e rŒÔÞ ÷e÷tytu™t ƒúñM…kŒ™tuÚte
…w÷rf‚ fhu Au.
Ë{„ú ð[™t{]‚-„úkÚt{tk {u™ ytuV Ä
õðuuù™™wk MÚtt™ ËíËk„™e “ {tk ” ËŒT. {wõ‚t™kŒ
Mðt{e™wk Au, …hk‚w Ëthk„…wh «fhý{tk ËŒT.
MðÞk«ftþt™kŒ Mðt{eyu «§tu™e …uxLx …tu‚u nM‚„‚
fhe Au yuðwk …htðtýe™t …e…tËwytu™u M…ü sýtÞ
ytðu Au.
yu f ð»to ™ u ƒu {tË™t {n¥t{
Ë{Þ„t¤t{tk Ëk…tŒf Ëk‚tuyu Ëthk„…wh™t yZth
sux÷t ð[™t{]‚tu™wk Ëkf÷™ fÞow Au.
 177

ð[™t{]‚ 1 : {™ SíÞt™wk Index

*Ëkð‚T 1877™t ©tðý ðrŒ 5 …k[{e™u rŒðË Mðt{e ©eËnò™kŒS
{nthts „t{ ©eËthk„…wh {æÞu Sðt¾t[h™t Œhƒth{tk W¥thtŒu îth
ytuhzt™e ytuËheyu rðhts{t™ n‚t y™u Ëðo ïu‚ ðMºt Äthý fÞtO n‚tk
™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ {wr™ ‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e ˼t
¼htE™u ƒuXe n‚e.
…Ae {wõ‚t™kŒ Mðt{eyu «&™ …qAâtu su 1‘ç…„¢
ç…„¢ …xæ„ì Üï U Ý }æÝæï çã ²ï Ý ’
yu &÷tuf{tk yu{ fÌtwk Au su- suýu …tu‚t™wk {™ SíÞwk ‚uýu Ëðuo s„‚ SíÞwk, 2
‚u {™ SíÞwk fu{ sýtÞ ?” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “þçŒ, M…þo,
Y…, hË y™u „kÄ; yu su …k[rð»tÞ ‚u{tkÚte ßÞthu ErLÿÞtu …tAe nXu y™u
ftuE rð»tÞ …t{ðt™e EåAt hnu ™rn, íÞthu Ëðuo ErLÿÞtu ðþ ÚttÞ Au y™u
ßÞthu ErLÿÞtu rð»tÞ™tu M…þo s ™ fhu íÞthu {™ …ý ErLÿÞtu ÷„ý ytðu
™rn y™u niÞt{tk ™u niÞt{tk hnu. yuðe he‚u su™u …k[rð»tÞ™tu íÞt„ yr‚
ÿZ…ýu fhe™u ÚtÞtu, íÞthu ‚u™wk {™ SíÞwk òýðwk y™u òu rð»tÞ W…h ftkE
«er‚ ntuÞ ‚tu {™ SíÞwk ntuÞ ‚tu …ý SíÞwk ™ òýðwk.”
…Ae ð¤e {wõ‚t™kŒ Mðt{eyu …qAâwk su, “rð»tÞ™e r™ð]r¥t ÚtÞt™wk fthý
‚u ðihtøÞ Au fu …h{uïh™u rð»tu «er‚ Au ?” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt
su, “yuf ‚tu rð»tÞ™e r™ð]r¥t™wk fthý ytí{r™ct Au y™u ƒeswk {tntíBÞu
* Ëthk„…wh ð[. 1, ‚t. 28-8-1820, {k„¤ðth “ÎS²ê‹ Ðé Ú æ ¯‡‡æç±ç…y² Hé ¢ Ð „æï }拲‹„ »ÜUï
1. {rýhí™{t÷t. S±ç…„æ çÎàææï Îàæ” EíÞtrŒ fÌtwk Au.
2. ¼t„ð‚{tk «FtŒSyu rnhÛÞfrþ…w «íÞu …ý
 178 Ëthk.1
Ërn‚ su ¼„ðt™™wk ¿tt™ ‚u Au. ‚u{tk1 ytí{r™ct ‚tu yuðe he‚™e òuEyu
su, ‘nwk [i‚LÞ Awk ™u Œun sz Au, y™u nwk þwØ Awk ™u Œun ™hfY… Au,
y™u nwk yrð™tþe Awk ™u Œun ™tþðk‚ Au, y™u nwk yt™kŒY… Awk ™u Œun
Œw:¾Y… Au.’ yuðe he‚u ßÞthu ŒunÚtfe …tu‚t™t ytí{t™u Ëðo «fthu yr‚þÞ
rð÷ûtý Ë{su íÞthu Œun™u …tu‚t™wk Y… {t™e™u rð»tÞ{tk «er‚ fhu s ™rn.
yuðe he‚u ytí{¿tt™u fhe™u rð»tÞ™e r™ð]r¥t ÚttÞ Au y™u ¼„ðt™™tu {rn{t
yu{ rð[thu su, ‘nwk ytí{t Awk y™u su «íÞût ¼„ðt™ {éÞt Au ‚u
…h{tí{t Au y™u „tu÷tuf, ðifwkX, ïu‚îe… ‚Útt ƒúñ…wh ‚Útt y™k‚ftuxe
ƒúñtkz™t …r‚ su ƒúñtrŒf Œuð yu Ëðuo™t Mðt{e su ©e …whw»ttu¥t{¼„ðt™
‚u {™u «íÞût {éÞt Au y™u ‚u {tht ytí{t™u rð»tu …ý y¾kz rðhts{t™
Au y™u ‚u ¼„ðt™™wk su yuf r™{u»t {tºt™wk Œþo™ ‚u W…h y™k‚ fturx
ƒúñtkz™tk su rð»tÞËw¾ Au ‚u Ëðuo™u ðthe Vuhe™u ™t¾e ŒEyu y™u ¼„ðt™™t
yuf htu{{tk sux÷wk Ëw¾ hÌtwk Au ‚ux÷wk Ëw¾ òu y™k‚ fturx ƒúñtkz™t rð»tÞËw¾
¼u¤tk fheyu ‚tu …ý ‚u™t fturx{tk ¼t„™e ƒhtuƒh …ý ÚttÞ ™rn y™u
su ¼„ðt™™wk yûthÄt{ Au, ‚u™e yt„¤ ƒeò su Œuð‚t™t ÷tuf Au ‚u™u
{tuûtÄ{o™u2 rð»tu ™hf ‚wÕÞ fÌtt Au, yuðt su ¼„ðt™ ‚u {™u «fx {éÞt
Au ‚u™u {qfe™u ™hf™t fwkz suðtk su rð»tÞ™tk Ëw¾ ‚u™u nwk þwk EåAwk ? y™u
rð»tÞËw¾‚tu fu𤠌w:¾Y… s Au.’ yuðe he‚u ¼„ðt™™wk {tntíBÞ òýðu
fhe™u rð»tÞ™e r™ð]r¥t ÚttÞ Au y™u yuðe he‚u su ytí{¿tt™ y™u …h{tí{t™wk
¿tt™3 ‚u{tkÚte su ðihtøÞ «fxu ‚u ðihtøÞu fhe™u Ëðo rð»tÞËw¾™e ðtË™t™e
r™ð]r¥t ÚtE òÞ Au, y™u suýu yuðe he‚u Ë{S™u rð»tÞËw¾™tu íÞt„ fÞtuo,
‚u™u …tAe rð»tÞ{tk «er‚ ÚttÞ s ™rn y™u yu™wk s {™ S‚týwk fnuðtÞ
y™u yuðe Ë{sý4 rð™t ÍtÍwk nu‚ sýt‚wk ntuÞ, …ý ßÞthu ftuEf Ëtht
rð»tÞ™e «tr ÚttÞ íÞthu ¼„ðt™™u …zât {qfe™u rð»tÞ{tk «erít fhu yÚtÔtt
ÃtwºtfÕtºttrŒfLtu rÔt»tu «erít fhu yÚtÔtt htuøttrŒf ËkçtkÄe Ãtezt ÚttGt yÚtÔtt
ÃtkåtrÔt»tGtLtwk ËwÏt ntuGt ítu Btxe òGt, íGtthu ÇtøtÔttLtLtu rÔt»tu «er‚ hnu ™rn
1. su™t{tk ytí{r™ct ytðu Au ‚u™t{tk ðihtøÞ …ý rð»tÞ™e r™ð]Â¥t Útðt{tk ©uc ËtÄ™ Au.
Ënsu s ytðe òÞ Au y™u su™u {tntíBÞ¿tt™ 2. “SƒæÝæçÝ çÝÚ²æ »± SƒæÝS² ÐÚ}ææy}æÝ:” yt
rËØ ÚttÞ Au ‚u™t{tk MðÄ{o y™u «er‚ …ý ytðe &÷tufÚte fÌtwk Au.
òÞ Au {txu ‚{u fnu÷t ðihtøÞtrŒ ºtý ËtÄ™™e 3. {tntíBÞ¿tt™.
y…uûttyu ytí{r™ct y™u {tntíBÞ¿tt™ ‚us 4. ytí{r™ct y™u {tntíBÞ¿tt™ rð™t.
 Ëthk.1-2 179
y™u rðf¤ suðtu ÚtE òÞ y™u su{ fq‚ht™wk „÷qrzÞwk ntuÞ ‚u …ý ™t™wk
ntuÞ íÞthu Ëthwk ŒeËu ‚u{ yuðt™e ¼Âõ‚ «Út{ Ëthe ŒeËu …ý yk‚u þtu¼u
™rn1.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T Ëthk„…wh™wk >> 1 >> 79 >>

ð[™t{]‚ 2 : ¼„ðt™™e {qŠ‚{tk nu‚ ÚtÞt™wk Index

*Ëkð‚T 1877™t ©tðý ðrŒ 6 AX™u rŒðË ©eS{nthts „t{
©eËthk„…wh {æÞu Sðt¾t[h™t ŒhçtthBttk W¥thtŒu îth ytuhzt™e ytuËhe
W…h Ztur÷Þtu rƒAtÔÞtu n‚tu ‚u W…h W¥thtŒu {w¾th®ðŒu rðhts{t™ n‚t
y™u ïu‚ …t½ {M‚f W…h ƒtkÄe n‚e ‚Útt ïu‚ …Auze ytuZe n‚e ‚Útt
ïu‚ ¾uË …nuÞtuo n‚tu y™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ {wr™ ‚Útt ŒuþŒuþ™t
nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe n‚e.
…Ae ©eS{nthts {wr™ «íÞu ƒtuÕÞt su, “{tkntu{tkrn «&™-W¥th fhtu.”
…Ae MðÞk«ftþt™kŒMðt{eyu «&™ …qAâtu su, “¼„ðt™™t ¼õ‚™u2 ¼„ðt™™e
{qŠ‚{tk yr‚þÞ nu‚ fÞu «fthu ÚttÞ ?” …Ae ‚u «&™™tu W¥th {wr™yu
{tkntu{tkne fhðt {tkzâtu, …ý ÚtÞtu ™rn. …Ae ©eS{nthtsu ‚u™tu W¥th
fhðt {tkzâtu su, ‘M™un ‚tu Y…u fhe™u …ý ÚttÞ Au ‚Útt ft{u fhe™u …ý
ÚttÞ Au ‚Útt ÷tu¼u fhe™u …ý ÚttÞ Au ‚Útt MðtÚtuo fhe™u …ý ÚttÞ Au
‚Útt „wýu fhe™u …ý ÚttÞ Au. ‚u{tk Y…u fhe™u su M™un ÚttÞ Au ‚u ‚tu
ßÞthu ‚u™t Œun{tk r…¥t ™eËhu yÚtðt ftuZ ™eËhu íÞthu M™un ÚtÞtu ntuÞ
‚u ™tþ …t{u Au. ‚u{s ÷tu¼, ft{ y™u MðtÚtuo fhe™u su nu‚ ÚtÞwk ntuÞ
‚u …ý3 yk‚u ™tþ …t{u Au y™u su „wýu4 fhe™u M™un ÚtÞtu ntuÞ ‚u ‚tu
yk‚u hnu5 Au. íÞthu ©eS{nthts «íÞu Ëtu{÷t ¾t[h ƒtuÕÞt su, “yu ‚u
„wý fÞt W…h÷t6 fu {tkrn÷t7?” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “W…h÷u
* Ëthk„…wh ð[. 2, ‚t. 29-8-1820, ƒwÄðth. 5. y™u ¼„ðt™™u …ý ¼õ‚ W…h su M™un ÚttÞ Au
1. ytí{tr™ct y™u {tntíBÞ¿tt™u ðŠs‚ yuðtu MðÄ{o ‚u „wýu fhe™u s ÚttÞ Au, ‚u „wýtu su{ýu Ëk…tŒ™
…ý þtu¼u ™rn, yu{ …ý òýe ÷uðwk. fÞto ntuÞ ‚u{™e W…h ¼„ðt™™u áZ M™un ÚttÞ
2. «íÞût. Au y™u ‚uðt ¼õ‚tu™u …ý ¼„ðt™ W…h áZ
3. …tu‚…tu‚t™t nu‚w™e rËÂØ ™ Út‚tk. M™un ÚttÞ Au.
4. ¼„ðt™™t ËíÞþti[trŒf su „wý ‚u™t Œþo™ 6. ÔÞðnthr¢Þt{tk fwþ¤‚t ð„uhu ÷tirff.
fhe™u. 7. MðÄ{o, ¿tt™, ðihtøÞtrŒf y÷tirff.
 180 Ëthk.2
„wýu þwk ÚttÞ1 ? yu ‚tu ð[™u fhe™u, Œunu fhe™u y™u {™u fhe™u su „wý
ntuÞ y™u ‚u „wýu fhe™u su nu‚ ÚtÞwk ntuÞ ‚u ™tþ LtÚte …t{‚wk. y™u ‚{u
…qAtu Atu ‚u ¼õ‚™u ¼„ðt™ W…h M™un ÚttÞ yuBts fuÔt¤ ÃtqAtu Atu ?
fu ÇtøtÔttLtLtu Çtõít WÃth MLtun ÚttGt yu{ …ý …qAtu Atu ? íÞthu MðÞk«ftþt™kŒ
Mðt{e ƒtuÕÞt su, “yu ƒuÞ™u …qAeyu Aeyu.
…Ae ©eS{nthtsu ‚u™e rðM‚thu fhe™u ðt‚to fhðt {tkze su, “ð[™u
fhe™u ‚tu ftuE Sð «týe{tºt™u Œw:¾ððt ™rn y™u …h{uïh ËtÚtu yÚtðt
{tuxt Ëk‚ ËtÚtu «&™W¥th fh‚t ntuEyu y™u ‚u{tk …hM…h ðtŒrððtŒ Út‚tu
ntuÞ y™u ‚u{tk …tu‚u S‚eyu yu{ sýtÞ ‚tu …ý su {tuxtÚte ™t™tu ntuÞ
‚u™u {tuxt™u Ë{e…u ™{e Œuðwk; y™u yt…ý fh‚tk {tuxt Ëk‚ ntuÞ ‚u ˼t{tk
«&™W¥thu fhe™u ¼tUXt …zu yu{ fhðwk ™rn. {tuxt Ëk‚ yt„¤ y™u …h{uïh
yt„¤ ‚tu sYh nthe sðwk y™u …h{uïh ‚Útt {tuxt Ëk‚ ‚u …tu‚t™u ftuE
ð[™ ÞtuøÞ fnu yÚtðt yÞtuøÞ fnu íÞthu ‚u ð[™™u ‚íft¤ M™unu Ërn‚
{t™ðwk, ‚u{tk ÞtuøÞ ð[™ ntuÞ ‚u{tk ‚tu ytþkft ÚttÞ ™rn …ý ftuE yÞtuøÞ
ð[™ fÌtwk ntuÞ y™u ‚u{tk ytþkft ÚttÞ yuðwk ntuÞ ‚tu …ý ‚u Ë{t™u rð»tu
™t …tzðe ™rn, yu ‚tu nts …tzðe y™u yu{ fnuðwk su, ‘nu {nthts !
su{ ‚{u fnuþtu ‚u{ nwk fheþ’ y™u ‚u ð[™ …tu‚t™u {™tÞ ™rn yuðwk ntuÞ
‚tu …h{uïh ‚Útt {tuxt Ëk‚ ‚u™e {hS ntuÞ ‚tu ‚u{™u ntÚt òuze™u ¼Âõ‚yu
Ërn‚ yu{ fnuðwk su, ‘nu {nthts ! ‚{u su ð[™ fÌtwk ‚u ‚tu Xef Au …ý
ytx÷e {™u ‚u{tk ytþkft ÚttÞ Au.’ yu «fth™wk Œe™ ÚtE™u ð[™ fnuðwk
y™u òu …h{uïh™e {hS ™ ntuÞ ‚tu ‚u{™u Ë{e…u hnu‚t ntuÞ su {tuxt
Ëk‚ ‚Útt nrh¼õ‚ ‚u{™u yt„¤ fnuðwk su, ‘ytðe he‚u …h{uïhu ð[™ fÌtwk
Au ‚u ‚tu {™u {tLÞt{tk ytð‚wk ™Úte.’ …Ae ‚u™wk {tuxt Ëk‚ Ë{tÄt™ fhu
‚Útt …h{uïh yt„¤ fne™u yu ð[™™wk Ë{tÄt™ fhtðu, …ý …h{uïhu ð[™
yÞtuøÞ fu ÞtuøÞ fÌtwk ntuÞ ‚u Ë{u ™t …tzðe ™rn. yuðe he‚™e ÞwÂõ‚yu
{tuxt™t ð[™™u …tAwk Xu÷ðwk …ý fÌtwk ™u ‚íft¤ ™t …tzðe ™rn. yuðe
he‚u ‚tu ð[™™u „wýu fhe™u ð‚oðwk. …Ae ‚u ¼õ‚™u W…h …h{uïh ‚Útt
{tuxt Ëk‚ ‚u™u M™un ÚttÞ Au y™u ‚u ¼õ‚™u …ý ¼„ðt™™u rð»tu ÿZ M™un
1. ‚uðt „wýtu ‚tu rð{w¾{tk …ý ntuÞ Au, …ý „wýtu ¼„ðíM™un{tk fthý ™Úte.
¼„ðt™{tk ‚u{™u M™un ntu‚tu s ™Úte {txu ‚u
 Ëthk.2 181
ÚttÞ Au. nðu Œun™u „wýu fu{ ð‚oðwk ‚tu 1 …tu‚t™t Œun{tk òu ftkE WL{¥t…ýwk2
sýtÞ ‚tu ¼s™{tk ƒuËðu fhe™u yÚtðt [tkÿtÞý ðú‚u fhe™u Œun™u r™ƒo¤
fhe ™t¾ðwk, …Ae ‚u™u Œu¾e™u ‚u™t Œun™e {tuxt Ëk‚ yÚtðt …h{uïh ¾ƒh
h¾tðu ‚tu ¼÷u …ý …tu‚t™u òýu Œun™wk s‚™ fhðwk ™rn ‚Útt Œunu fhe™u
¼„ðt™™e ‚Útt ¼„ðt™™t ¼õ‚™e xu÷ [tfhe fhðe. yuðe he‚u ßÞthu
yu Œun™u „wýu fheu ð‚uo íÞthu ‚u™u Œu¾e™u ‚u™u W…h …h{uïh™u ™u {tuxt
Ëk‚ ‚u™u M™un ÚttÞ Au y™u yu ¼õ‚™u …ý ¼„ðt™™u rð»tu «er‚ ÚttÞ
Au. nðu {™™u „wýu su{ ð‚oðwk ‚u™e he‚ fneyu Aeyu su, …h{uïh™tk3 ßÞthu
Œþo™ fhðtk íÞthu {™u Ërn‚ ÿrü™u yuft„ú ht¾e™u fhðtk y™u …h{uïh™t
Œþo™ fh‚tu ntuÞ ™u íÞtk ftuE {™w»Þ ytÔÞwk yÚtðt ït™ ytÔÞwk fu ƒeswk
ftuE …þw …ûte ytÔÞwk íÞthu …h{uïh™tk Œþo™{tkÚte ð]r¥t ºttuze™u ytze yð¤e
ô[e ™e[e ÿrü fhe™u ‚u™tk …ý ¼u¤tk Œþo™ fh‚tu òÞ …Ae yuðe Vtxu÷
ÿrüðt¤t™u …h{uïh fu {tuxt Ëk‚ Œu¾e™u htS Út‚t ™Úte y™u yu Œþo™
fhu Au ‚u fuðtk fhu Au ‚tu su{ yLÞ {™w»Þ fhu Au ‚u{ ‚u …ý fhu Au
y™u yuðe ÷tirff ÿrüðt¤tu ‚tu su{ r¾÷¾tuze ƒtu÷u Au ‚u ¼u¤u …qkAzwk ô[wk
fhu Au ‚uðtu òýðtu. þt ËtÁ su …h{uïh ¼u¤u ƒeòk Œþo™ fhu Au, y™u
yuðt ÷tirff Œþo™ ßÞthu yu fhðt {tkzu íÞthu suðtu «Út{ Ëthtu ntuÞ ‚uðtu
hnu ™rn y™u ‚u rŒðËu rŒðËu W‚h‚tu òÞ, ‚u {txu …h{uïh™tk Œþo™
fh‚tk fh‚tk ytze yð¤e ÿrü fhðe ™rn, …h{uïh™tk Œþo™ ‚tu «Út{
…nu÷u ™ðe™ ÚtÞtk ntuÞ ™u ‚u Ë{Þ™u rð»tu suðwk yk‚h{tk y÷tirff…ýwk ntuÞ
‚uðwk ™u ‚uðwk {™{tk y÷tirff…ýwk hnu‚wk òÞ ™u yuf ÿrüyu fhe™u {qŠ‚™u
òu‚u sðwk y™u ÿrü …÷xe™u yk‚h{tk ‚uðe ™u ‚uðe ‚u {qŠ‚™u W‚thðe, su{
Ä{o…wh{tk fwþ¤fwkðh ƒtE n‚tk ‚u y{tht Œþo™ fh‚tk s‚tk n‚tk y™u ÿrü
…÷xtðe™u {qŠ‚™u yk‚h{tk W‚th‚tk ‚u{ Œþo™ ‚tu {™u Þwõ‚ ÿrü™u yuft„ú
ht¾e™u fhðtk …ý su{ ƒeò Œþo™ fhu Au ‚u{ ™ fhðtk y™u òu …h{uïh™tk
Œþo™ ¼u¤u ƒeòk Œþo™ {™w»Þ™tk fu fq‚htk rƒ÷tzt™tk fhu Au ‚tu ‚u™u ßÞthu
MðÙ ÚttÞ íÞthu …h{uïh …ý Œu¾tÞ y™u ‚u yLÞ …ŒtÚto …ý ¼u¤u Œu¾tÞ.
1. ¼„ðt™ y™u ‚u{™t yuftkr‚f ËtÄwytuyu r™»tuÄ 3. ¼„ðt™™tk Œþo ™ , ©ðý, æÞt™ y™u …q ò
fhu÷tk ®nËt [tuhe ytrŒf f{o õÞthuÞ …ý ŒunÚte ytrŒf{tk yuft„ú…ýwk (ƒeò ËkfÕ…™tu íÞt„
fhðtk ™rn. fhðtÚte yÔÞtfw¤…ýwk) ‚u {™™tu „wý fÌttu Au
2. þtherhf ƒ¤ ðÄ‚t ðÄ‚e [k[¤‚t. ‚u{tk.
 182 Ëthk.2
‚u {txu …h{uïh™tk Œþo™ ‚tu yuf ÿrüyu fhðtk …ý […¤ ÿrüyu ™ fhðtk
y™u …h{uïh™tk Œþo™ ÿrü™u r™Þ{{tk ht¾e™u fhu Au, ‚u™u yu Œþo™
™ðe™™tk ™ðe™ hnu Au y™u …h{uïhu susu ð[™ fÌttk ntuÞ ‚u …ý ‚u™u
™ðe™™tk ™ðe™ hnu Au y™u ÷tirff ƒtÌt ÿrüyu fhe™u Œþo™ fÞtO ntuÞ
‚u™u …h{uïh™tk Œþo™ ‚Útt ð[™ yu Ëðuo sw™tk ÚtE òÞ Au ‚u htus Œþo™
fÞto fhu …ý yuðt™u ‚tu su{ ™ ÚtÞtk ntuÞ ‚uðtk ™u ‚uðtk hnu Au, ‚u ßÞthu
¼s™{tk ƒuËu íÞthu ‚u™wk {™ ÂMÚth hnu ™rn. ƒnw Äthtyu Þwõ‚ ÚttÞ y™u
…h{uïh™u Äthu íÞthu ‚u ¼u¤u ƒeòk Œþo™ su su fÞtO Au ‚u …ý ð„h
ÄtÞtO ytðe™u niÞt{tk MVwhu Au. ‚u {txu Œþo™ ‚tu yuf …h{uïh™tk s fhðtk
y™u yu{ su Œþo™ fhu Au, ‚u™wk {™ ¼s™ M{hý fh‚u yuf …h{uïh{tk
s hnu Au …ý ‚u™e ƒnwÄtht ™Úte hnu‚e yuf hnu Au y™u su […¤ ÿrüyu
Œþo™ fhu Au ‚u™u nwk òýwk Awk y™u su™tk ÿrü ™u {™ r™Þ{{tk ntuÞ yuðt
su {tuxt Ëk‚ ‚u …ý òýu su, ‘yt ‚tu ÷tirff Œþo™ fhu Au’. …Ae ‚u
÷tirff Œþo™™tu fh™thtu yt Ë{t„{{tkÚte rŒðËu rŒðËu W‚h‚tu òÞ Au
y™u su{ ftuEf ft{e …wY»t ntuÞ ‚u™e Y…ðk‚e †e{tk yuf {™u fhe™u ÿrü
«tuðtýe ntuÞ ‚u Ë{u ðå[{tk ftuEf …þw …ûte ytðu, òÞ fu ƒtu÷u …ý ‚u™e
‚u™u ¾ƒh hnu ™rn1. yuðe he‚u yuft„ú ÿrüyu fhe™u …h{uïh{tk òuztðwk
…ý ÷tirff Œþo™ ™ fhðtk.’’
íÞthu r™Šðftht™kŒ Mðt{eyu ytþkft fhe su, ‘‘nu {nthts! y{thu
‚tu ŒuþŒuþ{tk {™w»Þ yt„¤ ðt‚to fhðe …zu ‚uýu fhe™u {™™wk yuft„ú…ýwk
hnu‚wk ™Úte.’’ íÞthu ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “{™w»Þ yt„¤ ðt‚to fhðe
‚u™e ‚tu y{u yt¿tt yt…e Au …ý ytkrn {qŠ‚™tk Œþo™ {u÷e™u ƒeòk Œþo™
fhðtk yuðe fÞu rŒðË y{u yt¿tt yt…e Au ?’’ yu{ fne™u ð¤e ðt‚to
fhðt ÷tøÞt su, “«Út{ ßÞthu {qŠ‚™tk Œþo™ ÚttÞ Au íÞthu yu™u fuðwk
y÷tirff…ýwk hnu Au? ‚uðwk ™u ‚uðwk y÷tirff …ýwk ‚tu, ‚tu hnu òu, {™u Ërn‚
ÿrü …h{uïh{tk ht¾u. yuðe2 he‚u {™™u „wýu fhe™u ð‚uo íÞthu ‚u ¼õ‚™e
W…h r™íÞ «íÞu ¼„ðt™™u ™ðe™ ™u ™ðe™ nu‚ hnu Au. y™u ‚u ¼õ‚™u
1. yt MÚt¤u Œ¥ttºtuÞ {wr™yu „wÁ…ýu Mðefthu÷t {™™wk yuft„ú…ýwk fhðwk fu{ fu {™™e yuft„ú‚t
E»twfth™e fÚtt™wk y™wËkÄt™ fhðwk. rð™t ©ðý …qs™ æÞt™trŒf, rðrÄÚte fÞwO ntuÞ
2. yuðe he‚u ©ðý, …qs™ y™u æÞt™trŒf{tk …ý …ý þtMºttuõ‚ V¤ yt…™tÁk Út‚wk ™Úte.
 Ëthk.2 183
…ý ¼„ðt™™u rð»tu r™íÞ «íÞu ™rð™™u ™rð™ nu‚ hnu Au y™u ð¤e ™uºt1
™u ©tuºt yu ƒu™u ‚tu rðþu»tu fhe™u r™Þ{{tk ht¾ðtk, ‚u þt ËtÁ su ßÞtk
íÞtk „útBÞ ðt‚to Út‚e ntuÞ ™u ‚u™u ©tuºt™e ð]r¥t îthu ‚ýtE sE™u Ëtk¼¤eyu
‚tu ‚u Ëðo „útBÞ þçŒ ¼s™{tk ƒuËu íÞthu Ëtk¼he ytðu Au. y™u Vtxu÷
™uºt™e ð]r¥tyu fhe™u su su Y… òuÞwk ntuÞ ‚u Ëðo ¼s™ fh‚tk Ëtk¼he
ytðu Au. ‚u Ëthwk yu ƒu ErLÿÞtu™u ‚tu yr‚þÞ r™Þ{{tk ht¾ðtk y™u ™uºt™e
™u ©tuºt™e ð]r¥t ßÞthu {qŠ‚™tk Œþo™ fh‚tk ntuEyu ™u {qŠ‚™u {u÷e™u yLÞ{tk
‚ýtÞ ‚tu ‚u™u yu{ W…Œuþ Œuðtu su, ‘nu {q¾o ! ‚wk ¼„ðt™™e {qŠ‚ rð™t
yLÞ Y…™u swðu Au fu …h{uïh™e ðt‚to rð™t yLÞ ðt‚to™u Ëtk¼¤u Au ‚u{tk
‚™u þwk «t Útþu? y™u nS ‚™u rËØŒþt ‚tu ytðe ™Úte, su suðwk ®[‚ÔÞwk
‚uðwk ‚™u ‚íft¤ {¤u, þt ËtÁ su nS ‚tu ‚wk ËtÄf Awk {txu su rð»tÞ™u
‚wk ®[‚ðeþ ‚u rð»tÞ {¤þu ™®n, y™u Xt÷tk ð÷¾tk2 fhe™u …h{uïh™u þt
ðtM‚u {u÷e Œu Au ? y™u ftkEf òu ‚™u yÕ… rð»tÞ {¤þu ‚tu ‚u™tk …t…{tk
Þ{…whe™tu {th ¾t‚tk¾t‚tk yk‚ ™rn ytðu’. yuðe he‚u ™uºt™u y™u ©tuºt™u
W…Œuþ Œuðtu. y™u ð¤e yu{ fnuðwk su, ‘ßÞthu ‚wk ¼„ðt™™e {qŠ‚{tk yuft„ú
ÚtEþ ‚tu ‚u{tkÚte ‚wk rËØŒþt™u …t{eþ …Ae ‚wk susu ƒúñtkz{tk ðt‚to ÚttÞ
Au ‚u™u Ënusu Ëtk¼¤eþ y™u ƒúñt, rð»ýw y™u rþð™t suðt Y…™u EÂåAþ
‚tu ‚uðt Y…™u …t{eþ y™u ÷û{e fu htÄeft suðtu ¼õ‚ Útðt EåAeþ ‚tu
‚uðtu ÚtEþ y™u ¼„ðt™™wk ¼s™ fh‚tk fh‚tk rËØŒþt™u Œun A‚u ™rn
…tBÞ ‚tu Œun …zât …Ae {wõ‚ ÚtEþ íÞthu rËØŒþt {¤þu …ý rËØŒþt
ytÔÞt rð™t Y…™u òuEòuE™u {he sEþ ‚tu …ý ‚u Y… {¤þu ™rn y™u
„útBÞ þ猙u …ý Ëtk¼¤e Ëtk¼¤e {he sEþ ‚tu ‚uýu fhe™u ƒwrØ ‚tu
yr‚þÞ ¼úü ÚtE sþu …ý ‚u{tkÚte ftkE «tr ™rn ÚttÞ.’ yuðe he‚u ™uºt™u
y™u ©tuºt™u W…Œuþ ŒE™u yuf ¼„ðt™™e {qŠ‚{tk s ht¾ðtk y™u yuðe3
he‚u su ðh‚u ‚u™u ¼„ðt™™e {qŠ‚{tk rŒðËu rŒðËu yrÄf M™un ÚttÞ Au
y™u ‚u ¼õ‚ W…h …h{uïh™u ™u {tuxt ËtÄw™u M™un ntuÞ ‚uÚte …ý rŒðËu
rŒðËu ðÄ‚tu òÞ Au.”
>> Rr‚ ð[™t{]‚{T Ëthk„…wh™wk >> 2 >> 80 >>

1. Ëðo ErLÿÞtu™u {æÞu {™™u rðþu»t…ýu ßÞtk íÞtk 2. ÔÞÚto-r™»V¤ «Þí™.

ytf»toý fh™thtk. 3. ð[™, Œun y™u {™™tk „wýu fhe™u.
 184 Ëthk.3
ð[™t{]‚ 3 : ©ðý, {™™, r™rŒæÞtË y™u Ëtûttífth™wk Index
*Ëkð‚T 1877™t ©tðý ðrŒ 7 Ët‚{™u rŒðË Ëtks™u1 Ë{u ©eS{nthts
„t{ ©eËthk„…wh {æÞu Sðt¾t[h™t Œhƒth{tk ytuhzt™e ytuËheyu Ztur÷Þt
W…h rðhts{t™ n‚t y™u ïu‚ …t½ {M‚fu ƒtkÄe n‚e ™u ft¤t Auzt™tu ¾uË
ytuZâtu n‚tu ™u Ätu¤tu ¾uË …nuÞtuo n‚tu ™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ {wr™
‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE ƒuXe n‚e.
…Ae MðÞk«ftþt™kŒMðt{eyu ©eS{nthts™u «&™ …qAâtu su, “nu
{nthts ! yuf ¼õ‚ ‚tu ™t™t «fth™e …qò Ët{„úe2 ÷E™u «íÞût ¼„ðt™™e
…qò fhu Au y™u yuf ¼õ‚ ‚tu ™t™t «fth™t {t™rËf W…[thu fhe™u
¼„ðt™™e {t™Ëe …qò fhu Au, yu ƒu ¼õ‚{tk ©uc ‚u ftuý Au ?” íÞthu
©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “òu ¼„ðt™™u rð»tu «u{u fhe™u yr‚ htu{tkr[‚
„tºt3 ÚtE™u ‚Útt „ŒT„ŒT fkX4 ÚtE™u òu ¼„ðt™™e «íÞût …qò fhu Au
yÚtðt yuðe he‚u s ¼„ðt™™e {t™Ëe …qò fhu Au ‚tu yu çtuÞ ©uc Au
y™u «u{u fhe™u htu{tkr[‚ „tºt y™u „ŒT„ŒT fkX ÚtÞt rð™t fuð¤ þw»f
{™u fhe™u «íÞût ¼„ðt™™e …qò fhu Au ‚tuÞ LÞq™ Au y™u {t™Ëe …qò
fhu Au ‚tuÞ LÞq™ Au.
íÞthu Ëtu{÷u ¾t[hu …qAâwk su, “yuðe he‚u su «u{{ø™ ÚtE™u «íÞût
¼„ðt™™e …qò fh‚tu ntuÞ yÚtðt {t™Ëe …qò fh‚tu ntuÞ ‚u ¼õ‚ fÞu
÷ûtýu fhe™u ytu¤¾tÞ ?” íÞthu ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “su™u ¼„ðt™™e
…qò5 Ëuðt™u6 rð»tu ‚Útt fÚttðt‚to, fe‚o™™u rð»tu yr‚þÞ ©Øt ntuÞ ‚Útt
¼„ðt™™wk yr‚þÞ {tntíBÞ Ë{s‚tu ntuÞ ™u yu ƒu ðt™tk rŒðËu rŒðËu ™ðtk
™u ™ðtk s hnu‚tk ntuÞ …ý õÞthuÞ „tiý ™ …zu, su{ {wõ‚t™kŒMðt{e™u y{u
«Út{ ÷tus…wh{tk ŒeXt n‚t y™u suðe ©Øt ™u ¼„ðt™™wk {tntíBÞ n‚wk
‚uðwk ™u ‚uðwk s yts rŒðË ËwÄe ™ðwk™u ™ðwk Au …ý „tiý …zâwk ™Úte,
yu ƒu ÷ûtýu fhe™u ‚u ¼õ‚™u ytu¤¾ðtu y™u yuðe he‚u {tntíBÞ ™u ©Øt
rð™t™t Ëðuo ÞtŒð7 ©ef]»ý¼„ðt™ ¼u¤t s hnu‚t y™u su{ ƒeò htò™e
* Ëthk„…wh ð[. 3, ‚t. 30-8-1820, „wÁðth. 5. [kŒ™trŒ W…[thÚte.
1. A ½ze rŒðË ƒtfe n‚tu íÞthu. 6. [hý [tk…ðt ð„uhu.
2. [kŒ™ …w»…trŒf. 7. yt yÚto ¼t„ð‚{tk “Îé|æüxææï Ïæ„ HæïÜUæïù²¢ ²æαæï
3. n»toÚte Ykðtzt ƒuXt ÚtE „Þt ntuÞ ‚uðtu ¼tðrð¼tuh. çÝ„Úæ}æçД yt &÷tufÚte fÌttu Au.
4. „¤„¤t ÚtE™u.
 Ëthk.3 185
Ëuðt[tfhe fhu ‚u{ Ëuðt[tfhe fh‚t ‚tu …ý ‚u™wk ftuE ™t{ òý‚wk ™Úte
y™u ‚u ¼õ‚ …ý fnuðtÞt ™Úte ™u WØðS òu ©ef]»ý¼„ðt™™e ©Øt
{tntíBÞu Ërn‚ Ëuðt[tfhe fh‚t ‚tu ‚u …h{ ¼t„ð‚ fnuðtÞt y™u ‚u™e
þtMºt{tk ‚Útt ÷tuf{tk yr‚þÞ «rËrØ Au.”
…Ae r™Šðftht™kŒ Mðt{eyu «&™ …qAâtu su, “nu {nthts! ©ðý,
{™™, r™rŒæÞtË y™u Ëtûttífth ‚u fu™u fnuðtÞ ?” íÞthu ©eS{nthts
ƒtuÕÞtk su, ‘‘©tuºtu fhe™u ðt‚to Ëtk¼¤ðe ‚u™u ©ðý fneyu y™u su ðt‚to
©ðý fhe ntuÞ ‚u ðt‚to™tu {™u fhe rð[th fhe™u sux÷e ðt‚to íÞt„ fÞto
ÞtuøÞ ntuÞ ‚ux÷e™tu íÞt„ fhu y™u sux÷e ðt‚to „úný fÞto ÞtuøÞ ntuÞ
‚ux÷e™wk „úný fhu ‚u™u {™™ fneyu y™u su ðt‚to r™ùÞ fhe™u {™™u
rð»tu „úný fhe ntuÞ ‚u™u ht‚ rŒðË Ëk¼thðt™tu su yæÞtË ht¾ðtu ‚u™u
r™rŒæÞtË fneyu y™u ‚u ðt‚to suðe ntuÞ ‚uðe ™u ‚uðe s ®[‚ð™ fÞto
rð™t …ý Ëðuo {qŠ‚{t™™e …uXu EŒk Ëtk¼he ytðu ‚u™u Ëtûttífth fneyu
y™u òu yuðe he‚u ytí{t™t MðY…™wk ©ðýtrŒf fÞwO ntuÞ ‚tu ytí{ MðY…™tu
yuðe he‚u Ëtûttífth ÚttÞ y™u òu ¼„ðt™™tu yuðe he‚u ©ðý, 1 {™™,
r™rŒæÞtË fÞtuo ntuÞ ‚tu ¼„ðt™™tu yuðe he‚u Ëtûttífth ÚttÞ Au, …ý
{™™ y™u r™rŒæÞtË yu ƒu fÞto rð™t fu𤠩ðýu fhe™u Ëtûttífth
Út‚tu ™Úte y™u òu ¼„ðt™™t MðY…™wk Œþo™ fhe™u ‚u™wk {™™ y™u r™rŒæÞtË
‚u ™ fÞtuo ntuÞ ‚tu ÷t¾ ð»to ËwÄe Œþo™ fhu ‚tu …ý ‚u MðY…™tu Ëtûttífth
™ ÚttÞ y™u ‚u Œþo™ ‚tu fu𤠩ðý{tºt Ëh¾wk fnuðtÞ y™u suýu ¼„ðt™™t
yk„yk„™wk Œþo™ fhe™u …Ae ‚u yk„ yk„™wk {™™ ™u r™rŒæÞtË ‚u fÞtuo
nþu ‚tu ‚u yk„ yts Ënsu Ëtk¼he ytð‚wk nþu y™u su yk„™wk Œþo™ {tºt
s ÚtÞwk nþu ‚tu ‚u yk„™u Ëk¼th‚tu nþu ‚tu …ý ™rn Ëtk¼h‚wk ntuÞ y™u
fux÷tf nrh¼õ‚ fnu Au su, ‘y{u ‚tu {nthts™e {qŠ‚™u æÞt™{tk ƒuËe™u
½ýtÞ Ëk¼theyu Aeyu ‚tu …ý yufu yk„ ÄtÞto{tk ™Úte ytð‚wk ‚tu Ë{„ú
{qŠ‚ ‚tu õÞtkÚte ytðu ?’ ‚u™wk …ý yus fthý Au su ¼„ðt™™e {qŠ‚™tk
Œþo™{tºt fhu Au …ý {™™ ™u r™rŒæÞtË ™Úte fh‚tu {txu fu{ ÄtÞto{tk
ytðu? ftk su, su {trÞf …ŒtÚto Au ‚u …ý fuð¤ ÿrü{tºtu ŒuÏÞwk ntuÞ ™u
1. yt yÚto “¥æy}ææ
¥æy}ææ ±æÚï Îí C ò: Ÿææï „ òæï }拄òæï ©wr‚{tk fÌttu Au. Œþo™ þçŒÚte Ëtûttífth fÌttu
çÝçΊ²æ稄ò: J Ïæë ã Îæ.2/4/5-4/5/6 yt Au.
 186 Ëthk.3-4
fu𤠩ðý {tºtu Ëtk¼éÞwk ntuÞ y™u ‚u™u òu {™{tk Ëk¼the ™ htÏÞwk ntuÞ
‚tu ‚u ðeËhe òÞ Au ‚tu su y{trÞf ™u rŒÔÞ yuðwk su ¼„ðt™™wk MðY…
‚u ‚tu {™™ ™u r™rŒæÞtË fÞto rð™t õÞtkÚte Ëtk¼hu ? {txu ¼„ðt™™wk
Œþo™ fhe™u ‚Útt ðt‚to Ëtk¼¤e™u òu ‚u™wk {™™ ‚u r™rŒæÞtË r™hk‚h
fÞto fhu ‚tu ‚u™tu Ëtûttífth ÚttÞ, ™rn ‚tu yt¾e ô{h Œþo™ ©ðý
fhu ‚tu …ý Ëtûttífth ÚttÞ ™rn.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T Ëthk„…wh™wk >> 3 >> 81 >>

ð[™t{]‚ 4 : ytí{t-y™tí{t™t rððuf™wk Index

*Ëkð‚T 1877 ™t ©tðý ðrŒ 8 yü{e™u rŒðË ©eS{nthts „t{
©eËthk„…wh {æÞu Sðt¾t[h™t Œhƒth{tk ytuhzt™e ytuËheyu Ztur÷Þt W…h
W¥thtŒu {w¾th®ðŒu rðhts{t™ n‚t ™u {M‚fu ïu‚ …t½ ƒtkÄe n‚e ™u ïu‚
…Auze ytuZe n‚e ™u ïu‚ ¾uË …nuÞtuo n‚tu ™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤
{wr™ ‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe n‚e.
…Ae MðÞk«ftþt™kŒMðt{eyu «&™ …qAâtu su, “nu {nthts! ytí{t
y™tí{t™e1 [tu¾e su rðÂõ‚ ‚u fu{ Ë{sðe ?” su Ë{sðu fhe™u ytí{t
y™tí{t yuf Ë{òÞ s ™rn.” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “yuf2 &÷tufu
fhe™u yÚtðt ƒu &÷tufu fhe™u yÚtðt …tk[ &÷tufu fhe™u yÚtðt Ëtu &÷tufu
fhe™u yÚtðt nòh &÷tufu fhe™u su [tuϾwk Ë{òÞ ‚u Xef Au su Ë{òýt
fuzu ytí{t y™tí{t™t yuf…ýt™tu ÷tu[tu s hnu ™rn y™u [tuϾwk Ë{òE
òÞ ‚us Ë{sý Ëw¾ŒtÞe ÚttÞ Au y™u „tuƒhe Ë{sý Ëw¾ŒtÞe Út‚e
™Úte, {txu yu{ [tuϾwk Ë{su su, ‘nwk ytí{t ‚u {tht suðtu „wý Œun™u rð»tu
yufuÞ ytð‚tu ™Úte, y™u sz, Œw:¾ y™u r{ÚÞt Y… su Œun ‚u™t su „wý
‚u nwk [i‚LÞ ‚u {thu rð»tu yufuÞ ytð‚tu ™Úte.’ yuðe rðÂõ‚ Ë{S™u yíÞk‚
r™ðtoËr™f ÚtE™u [i‚LÞY… Útftu …whw»ttu¥t{ ¼„ðt™™wk ®[‚ð™ fhu yuðtu
su sz [i‚LÞ™tu rððuf ‚u™u ÿZ rððuf òýðtu y™u ½rzf …tu‚t™u ytí{tY…
{t™u y™u ½rzf ŒunY… {t™e™u Mºte™wk ®[‚ð™ fhu yu™u „tuƒhtu òýðtu
* Ëthk„…wh ð[. 4, ‚t. 31-8-1820, þw¢ðth. 2. ËåAtMºt™wk ©ðý fhe™u yÚtðt ¼ýe™u ‚u{ s
1. Œun y™u ytí{t™e. „wÁ™e Ëuðt fhe™u.
 Ëthk.4 187
{txu yu™t yk‚h{tk Ëw¾ ™ ytðu su{ ËwkŒh y{]‚ Ëh¾wk yL™ ntuÞ ™u
‚u{tk Úttuzwkf Íuh ™tÏÞwk ntuÞ ‚tu ‚u yL™ Ëw¾ŒtÞe ™ ÚttÞ Ët{wk Œw:¾ŒtÞe
ÚttÞ Au, ‚u{ ytXu …ntuh ytí{t™tu rð[th fhe™u yuf ½ze …tu‚t™u ŒunY…
{t™e™u Mºte™wk ®[‚ð™ fhu yux÷u yu™tu Ëðuo rð[th Äq¤{tk {¤e òÞ Au
{txu yíÞk‚ r™ðtoËr™f ÚtðtÞ yuðtu [tuϾtu ytí{rð[th fhðtu.”
y™u ftuEf™u1 yuðtu ËkþÞ ÚttÞ su yíÞk‚ r™ðtoËr™f ™rn ÚtEyu
™u ft[t ™u ft[t {he sEþwk ‚tu þt nðt÷ 2 Útþu ?” ‚tu yuðtu rð[th ¼„ðt™™t
¼õ‚™u fhðtu ™rn 3 y™u yu{ Ë{sðwk su, ‘{hþu ‚tu Œun {hþu …ý nwk
‚tu ytí{t Awk y™u ysh, y{h Awk {txu nwk {Ák ™rn.’ yuðwk Ë{S™u niÞt{tk
®n{‚ ht¾ðe y™u …h{uïh rð™t Ëðuo ðtË™t íÞt„ fhe™u y[¤ {r‚
fhðe y™u yu{ ðtË™t xt¤‚tk xt¤‚tk òu ftkEf Úttuze ½ýe ðtË™t hne
„E ‚tu suðt {tuûtÄ{o{tk ™hf fÌttk Au ‚uðtk ™hf™e «tr Útþu. ‚u ™hf™e
rð„r‚ su ¼„ðt™™tu ¼õ‚ ntuÞ ‚u™u ftkE s„‚™e ðtË™t hnu ‚u™u ELÿtrŒf
Œuð‚t™t su ÷tuf ‚u™e «tr ÚttÞ ™u ‚u ÷tuf™u rð»tu sE™u y…åAhtytu
‚Útt rð{t™ ‚Útt {rý{Þ {ntu÷ yu ytrŒf su ði¼ð ‚u Ëðuo …h{uïh™t
Ät{™e yt„¤ ™hf suðtk Au ‚u™u ¼tu„ðu Au …ý rð{w¾ Sð™e …uXu Þ{…whe{tk
òÞ ™rn y™u [tuhtþe{tk …ý òÞ ™rn, {txu òu ËðtËr™f ¼„ðt™™t
¼õ‚ nþtu ‚tu …ý ½ýwk Útþu ‚tu Œuð‚t Útðwk …zþu ™u Œuð‚t{tkÚte …zþtu ‚tu
{™w»Þ Útþtu y™u {™w»Þ ÚtE™u ð¤e …tAe ¼„ðt™™e ¼Âõ‚ fhe™u ™u
r™ðtoËr™f ÚtE™u ykíÞu ¼„ðt™™t Ät{™u …t{þtu …ý rð{w¾ Sð™e …uXu
™hf [tuhtþe™u ™rn ¼tu„ðtu, yuðwk òýe™u ¼„ðt™™tu ¼õ‚ ntuÞ ‚u™u
ðtË™t™wk ƒ¤ Œu¾e™u ®n{‚ nthðe ™rn ™u yt™kŒ{tk ¼„ðt™™wk ¼s™
fÞto fhðwk y™u ðtË™t xtéÞt™t W…tÞ{tk hnuðwk y™u ¼„ðt™ ™u ¼„ðt™™t
Ëk‚™tk ð[™{tk ÿZ rðïtË ht¾ðtu.
>> Er‚ ð[™t{]‚{T Ëthk„…wh™wk >> 4 >>> 82 >>
1. yt Þtu„t™kŒ{wr™™tu ËkþÞ Au. xæô„ Üë U c‡æ ! xæÓÀç„” yt yswo™™t ËkþÞ{tk Ýçã
2. Œþt-ÂMÚtr‚-nt÷‚ „r‚. ÜU˲æ‡æÜëUyÜUçpÎìÎéxæüô„ „æ„ xæÓÀç„ JJ yu{ ¼„ðt™u
3. ‚u™e ‚tu ¼„ðt™ hûtt fhu Au, “¥²ç„: Ÿæh²æïÐï„æï W¥th ytÃÞtu Au.
²æï x ææÓ™çH„}ææݨ: J ¥Ðí æ Œ² ²æï x 樢 ç ¨çh¢ ÜUæ¢
 188 Ëthk.5
ð[™t{]‚ 5 : yLðÞ-ÔÞr‚huf™wk Index
*Ëkð‚ T 1877™t ©tðý ðrŒ 9 ™ð{e™u rŒðË Mðt{e ©eËnò™kŒS
{nthts „t{ ©eËthk„…wh {æÞu Sðt¾t[h™t Œhƒth{tk W¥thtŒu îth
ytuhzt™e ytuËheyu Ztur÷Þt W…h rðhts{t™ n‚t y™u Ëðo ïu‚ ðMºt Äthý
fÞtO n‚tk y™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ {wr™ ‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e
˼t ¼htE™u ƒuXe n‚e.
…Ae {wõ‚t™kŒ Mðt{eyu «&™ …qAâtu su, “ðtË™t™e r™ð]r¥t ÚtÞt™tu
yuðtu þtu sƒhtu W…tÞ Au su yuf W…tÞ™u rð»tu Ëðuo ËtÄ™ ytðe òÞ
?” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “su™u ©Øt ‚Útt nrh™u nrhs™™tk ð[™™u
rð»tu rðïtË ‚Útt ¼„ðt™™u rð»tu «er‚ ‚Útt ¼„ðt™™t MðY…™wk {tntíBÞ
yu [th ðt™tk su™t ÓŒÞ{tk ntuÞ ‚u™e ðtË™t r™ð]¥t ÚtE òÞ Au, ‚u{tk
…ý òu yuf {tntíBÞ yr‚þÞ ÿZ ntuÞ ‚tu ©Øt ‚Útt rðïtË ‚Útt «er‚;
yu ºtý Œwƒo¤tk ntuÞ ‚tu …ý {nt ƒ¤ðt™ ÚttÞ Au y™u {tntíBÞ rð™t™e
¼Âõ‚ òu ÍtÍe sýt‚e ntuÞ ‚tu …ý yk‚u ™tþ ÚtE òÞ Au, su{ Œþ
ƒth ð»to™e fLÞt ntuÞ ™u ‚u™u ûtÞ htu„ ÚttÞ …Ae ‚u fLÞt Þwðt™ ÚtÞt
{tuh s {he òÞ …ý Þwðt™ ÚttÞ ™rn, ‚u{ su™u {tntíBÞ rð™t™e ¼Âõ‚
ntuÞ ‚u …ý …rh…õð Út‚e Út‚e ™tþ ÚtE òÞ Au y™u su™t ÓŒÞ{tk {tntíBÞu
Ërn‚ ¼„ðt™™e ¼Âõ‚ ntuÞ ‚tu ƒeò fÕÞtýfthe „wý ™ ntuÞ ‚tu …ý
‚u™t ÓŒt{tk Ëðuo ytðu Au y™u òu {ntíBÞu Ërn‚ ¼Âõ‚ su™t ÓŒt{tk ™Úte
‚tu Ë{Œ{trŒf su fÕÞtýfthe su Yzt „wý ‚u ‚u™t ÓŒÞ{tk Au ‚tuÞ …ý
™rn suðt s Au fu{ su yk‚u ™tþ …t{e sþu {txu yuf {tntíBÞu Ërn‚
¼Âõ‚ ntuÞ ‚tu ‚u™e ðtË™t …ý r™ð]¥t ÚtE òÞ y™u fÕÞtýfthe su „wý
‚u Ëðuo ytðe™u ӌޙu rð»tu r™ðtË fhe™u hnu. ‚u {txu {tntíBÞu Ërn‚
¼„ðt™™e ¼Âõ‚ yu s ðtË™t xtéÞt™wk {nt {tuxwk y[¤ ËtÄ™ Au.”
…Ae MðÞk«ftþt™kŒ Mðt{eyu «&™ …qAâtu su, “Sð yLðÞ…ýu fu{
Au ? ™u ÔÞr‚huf…ýu fu{ Au ? y™u Eïh yLðÞ…ýu fu{ Au ? ™u ÔÞr‚huf…ýu
fu{ Au y™u yûthƒúñ yLðÞ…ýu fu{ Au ™u ÔÞr‚huf…ýu fu{ Au y™u
…whw»ttu¥t{¼„ðt™™u yLðÞ…ýu fu{ òýðt ™u ÔÞr‚huf…ýu fu{ òýðt ?”
…Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “sL{{hý™wk ¼tuõ‚t yuðwk su Sð™wk MðY…
*Ëthk„…wh ð[. 5, ‚t. 1-9-1820, þr™ðth.
 Ëthk.5 189
‚u yLðÞ òýðwk y™u yAuã, y¼uã, yrð™tþe yuðwk su Sð™wk MðY… ‚u
ÔÞr‚huf òýðwk y™u rðhtxT, Ëqºttí{t y™u yÔÞtf]‚ yu ºtý þheh{tk
yufhË…ýu ð‚uo, yu Eïh™wk yLðÞ MðY… òýðwk y™u ®…z ƒúñtkzÚte …h
ËÂå[Œt™kŒ…ýu fhe™u su r™Y…ý fÞwO Au ‚u Eïh™wk ÔÞr‚huf MðY… òýðwk
y™u «f]r‚ …wY»t ‚Útt ËqÞo [kÿtrŒf Ëðuo Œuð‚t ‚u™wk su «uhf ‚u yûth™wk
yLðÞ MðY… òýðwk y™u su MðY…™u rð»tu …wY»t «f]r‚ ytãu ftkE W…trÄ
hnu‚e ™Úte yuf …whw»ttu¥t{¼„ðt™ s hnu Au yu yûth™wk ÔÞr‚huf MðY…
Au, y™u ƒØ Sð ‚Útt {wõ‚ Sð yu ƒu™t ÓŒÞ{tk ËtrûtY… Útft hÌtt
Au y™u ƒØ…ýwk ™u {wõ‚…ýwk su™u yz‚wk ™Úte ‚u{s Eïh™t ™u yûth™t
ÓŒÞ{tk ËtrûtY…u hÌtt Au y™u ‚u ‚u W…trÄ1 Útfe hrn‚ Au yu …whw»ttu¥t{™wk
yLðÞ MðY… Au y™u Sð, Eïh ™u yûth ‚u Útfe …h su yûtht‚e‚
MðY… yu …whw»ttu¥t{™wk ÔÞr‚huf MðY… òýðwk, yuðe he‚u yLðÞ ÔÞr‚huf…ýwk
Au.”
…Ae ð¤e {wõ‚t™kŒ Mðt{eyu …qAâwk su, “¼„ðt™™t Œþo™™tu su {rn{t
‚Útt ¼„ðt™™t ™t{ M{hý™tu su {rn{t ‚Útt ¼„ðt™™t M…þo™tu su {rn{t
‚u ¼„ðt™™t ¼õ‚™u yÚtuo Au fu Ëðuo Sð™u ËtÁ Au ?” …Ae ©eS{nthts
ƒtuÕÞt su, “Œþo™trŒf™tu ‚tu ¼uŒ swŒtu s Au ‚u fneyu ‚u Ëtk¼¤tu su,
ßÞthu yu Œþo™™tu fh™thtu ¼„ðt™™t Œþo™ fhu Au íÞthu yu™wk {™ Au
‚u ÿrü îthu ytðe™u ‚u Ërn‚ ÿrü òu Œþo™ fhu ‚tu ‚u Œþo™ yuðwk ÚttÞ
Au su rðËthu ‚tuÞ …ý ðeËhu ™rn, yuðe he‚u {™u Ën ð‚o{t™ íð[t M…þo
fhu ‚tu ‚u M…þo …ý rðËhu ™rn. su{ „tu…tk„™tytu™tk ¼„ðt™ «íÞu ¼t„ð‚{tk
ð[™ Au su, ‘nu ¼„ðt™! su rŒðËÚte ‚{tht [hý™tu M…þo ÚtÞtu Au ‚u
rŒðË Útfe ‚{ rð™t su su ËkËth™tk Ëw¾ Au ‚u y{™u rð»t suðtk ÷t„u
Au’ yuðe he‚u Ëðuo ¿tt™ ErLÿÞu fhe™u {™u Ënð‚o{t™ su Œþo™, M…þo,
©ðýtrŒf ÚttÞ Au ‚u ftuE ft¤u ðeËhe s‚tk ™Úte, su{ y¿tt™e Sð ntuÞ
‚uýu {™u Ënð‚o{t™ su …k[¿tt™ ErLÿÞtu ‚uýu fhe™u su su rð»tÞ ¼tu„ÔÞt
ntuÞ ‚u rðËthu ‚tu …ý ðeËhu ™rn, yuðe he‚u ¼„ðt™™wk …ý {™u Ënð‚o{t™
su Œþo™trŒf fhu Au ‚u™u s Œþo™trŒf òýðwk y™u ƒeò™u ‚tu Œþo™ ÚtÞwk
Au ‚tuÞ …ý ™ ÚtÞt suðwk Au, ftk su, su Ë{u yuýu Œþo™ fÞtO ‚u Ë{u
1. {trÞf - ht„îu»ttrŒ.
 190 Ëthk.5-6
yu™wk {™ ‚tu õÞtkEyu Vh‚wk n‚wk {txu yu Œþo™ yu™u ftk‚tu yuf rŒðË{tk
ðeËhe sþu yÚtðt …tk[ rŒðË{tk yÚtðt …[tË rŒðË{tk yÚtðt A {rn™t{tk
yÚtðt ð»to{tk yÚtðt …tk[ ð»to{tk sYh ðeËhe sþu …ý yk‚u hnuþu ™rn,
{txu su {tntíBÞ òýe™u yr‚þÞ «er‚yu fhe™u {™u Ërn‚ ÿrü ytrŒf
¿tt™ ErLÿÞu fhe™u Œþo™ M…þtorŒf fhu Au ‚u™us ‚u{™wk V¤ Au y™u
ƒeò™u ‚tu su …h{uïh™tk Œþo™trŒf ÚttÞ Au ‚u™wk ƒesƒ¤ ÚttÞ Au y™u
ÞÚttÚto {rn{t ‚tu su {™u Ënð‚o{t™ Œþo™trŒf fhu Au ‚u™u yÚtuo Au.”
>> Rr‚ ð[™t{]‚{T Ëthk„…wh™wk >> 5 >> 83 >>

ð[™t{]‚ 6 : yuf yðMÚtt{tk ƒƒu yðMÚtt™wk - [th «fth™e ðtýe™wk Index

*Ëkð‚T 1877™t ©tðý ðrŒ 10 Œþ{e™u rŒðË ©eS{nthts „t{
©eËthk„…wh {æÞu Sðt¾t[h™t Œhƒth{tk W¥thtŒu îth ytuhzt™e ytuËheyu
Ztur÷Þt W…h rðhts{t™ n‚t ™u Ëðo ïu‚ ðMºt Äthý fÞtO n‚tk ™u …tu‚t™t
{w¾th®ðŒ™e yt„¤ {wr™ ‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe
n‚e.
…Ae r™íÞt™kŒ Mðt{eyu «&™ …qAâtu su, “yuf yuf yðMÚtt™u rð»tu
ƒeS ƒu ƒu yðMÚttytu fu{ hne Au ?” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “yt
Sðtí{t su ‚u ‘su™u rð»tu hne™u rð»tÞ¼tu„™u ¼tu„ðu Au ‚u™u yðMÚtt fneyu.
‚u yðMÚtt ò„ú‚, MðÙ y™u Ëw»twrÂ; yu ºtý «fth™e Au. ‚u{tk1 su ò„ú‚
yðMÚtt Au ‚u ðihts…whw»t™e su ÂMÚtr‚ yðMÚtt ‚u™wk ftÞo Au ™u Ë¥ð„wýtí{f 2
Au ™u ™uºt MÚtt™f™u rð»tu hne Au yuðe su ò„ú‚ yðMÚtt ‚u™u rð»tu
rðïtr¼{t™e3 ™t{u su yt Sðtí{t ‚u su ‚u MÚtq¤Œun™t yr¼{t™u Ërn‚
Útftu Œþ ErLÿÞtu™u [th yk‚:fhýu fhe™u rððufu Ërn‚ ÞÚttÚto…ýu …tu‚t™t
…qðof{o™u y™wËthu ƒtÌt þçŒtrŒf …k[rð»tÞ™t ¼tu„™u ¼tu„ðu Au ‚u™u Ë¥ð„wý
«Ät™ yuðe ò„ú‚ yðMÚtt fneyu y™u yu ò„ú‚™u rð»tu òu yu Sðtí{t
¼útkr‚yu fhe™u yÞÚttÚto…ýu ƒtÌt rð»tÞ ¼tu„™u ¼tu„ðu Au ‚tu ‚u™u ò„ú‚™u
rð»tu MðÙ fneyu4 y™u yu Sðtí{t su‚u ò„ú‚™u rð»tu þtuf ‚Útt ©{trŒfu
* Ëthk„…wh ð[. 6, ‚t. 2-9-1820, hrððth. 3. MÚtq÷, Ëqû{ y™u fthý, yt ºtý Œun™t yr¼{t™Úte
1. ‚u yðMÚttytu …hM…h ™rn {¤u÷t Ë¥ðtrŒf Sð™tk rðï, ‚isË y™u «t¿t; yt ºtý ™t{ …zâtk
„w ý ™t ftÞo Y … Au y™u Ë¥ðtrŒf„w ý ™t Au, ‚u ðtM‚rðf ™Úte …ý W…trÄÚte Au.
r{©¼tðÚte …hM…h {¤u÷e …ý Au. 4. hòu„wý «Ät™.
2. Ë¥ð„wý™t ftÞoY….
 Ëthk.6 191
fhe™u rððufu hrn‚ Útftu òu ƒtÌt rð»tÞ ¼tu„™u ¼tu„ðu Au ‚tu ‚u™u kò„ú‚™u
rð»tu Ëw»twr fneyu1 y™u su MðÙ yðMÚtt Au ‚u rnhÛÞ„¼o™e su Wí…Â¥t
yðMÚtt ‚u™wk ftÞo Au ™u ‚u hòu„wýtí{f2 Au ™u fkX MÚtt™f™u rð»tu hne
Au yuðe su MðÙ yðMÚtt ‚u™u rð»tu ‚isËtr¼{t™e ™t{u su Sðtí{t ‚u
Ëqû{Œun™t yr¼{t™u Ërn‚ hÌttu Útftu ErLÿÞtu yk‚:fhýu fhe™u …qðof{o™u
y™wËthu Ëw¾Œw:¾Y… ðtË™t{Þ ¼tu„™u3 ¼tu„ðu Au ‚u™u hòu„wý «Ät™ MðÙ
yðMÚtt fneyu y™u MðÙ™u rðþu yu Sðtí{t su ‚u ßÞthu ò„ú‚™e …uXus
rððufu fhe™u òý‚tu Útftu ðtË™t{Þ ¼tu„™u ¼tu„ðu Au íÞthu ‚u™u MðÙ™u
rð»tu ò„ú‚ yðMÚtt4 fneyu y™u yu MðÙ™u rð»tu sýtýt su ðtË™t{Þ
¼tu„ ‚u{™u yu Sðtí{t su ‚u ¼tu„ð‚tu Útftu …ý òu sz…ýu fhe™u ™ òýu 5
‚tu ‚u™u MðÙ™u rð»tu Ëw»twr 6 fneyu y™u su Ëw»twr yðMÚtt Au ‚u Eïh™e
su «÷Þ yðMÚtt ‚u™wk ftÞo Au ™u ‚{tu„wýtí{f7 Au ™u ÓŒÞ MÚtt™f™u rð»tu
hne Au. yuðe su Ëw»twr yðMÚtt ‚u ßÞthu yu Sð™u ytðu Au íÞthu ErLÿÞtu
yk‚:fhý™e su ð]r¥tÞtu ‚Útt rð»tÞ ¼tu„™e ðtË™t ‚Útt ¿tt‚t…ýwk8 ™u
f‚to…ýwk9 yu Ëðuo fthý Œun™u rð»tu ÷e™ ÚtE òÞ Au y™u fthý Œun™tu
yr¼{t™e su «t¿t ™t{u Sðtí{t ‚u™wk «Ät™…w…wY… Ë„wýƒúñ™t10 Ëw¾÷uþ™u
rð»tu yr‚þÞ ÷e™…ýwk ÚtE òÞ Au ‚u™u ‚{tu„wý «Ät™ Ëw»twr yðMÚtt
fneyu y™u yu Ëw»twr™u rð»tu f{o ËkMfthu fhe™u f‚toð]r¥t™wk11 su Wí…L™
Útðwk ‚u™u Ëw»twr™u rð»tu MðÙ fneyu12 y™u ò„ú‚ ™u MðÙ™u rð»tu su
…ezt ‚u™t ‚t… Útfe ð¤e ‚u Ëw»twr™t13 Ëw¾™u rð»tu «ðuþ fh‚e su f‚toð]r¥t
‚u™t «r‚÷tu{…ýt™wk su ¿tt™ ‚u™u Ëw»twr™u rð»tu ò„ú‚ fneyu.14 yuðe
he‚u yuf yuf yðMÚtt™u rð»tu ƒeS ƒuƒu yðMÚttytu hne Au y™u yu su
yðMÚtt™t ¼uŒ ‚u™kw su ¿tt™ ‚u Sðtí{t™u15 su ð‚u ÚttÞ Au y™u ð¤e ‚u‚u yðMÚtt™u
rð»tu yu Sð™u f{to™Ë w thu su V¤™t …{tz™tht Au ‚u™u ‚wÞ16 o …Œ17 fnu18 Au.
1. ‚{tu „wý«Ät™. 8. Sð™wk rð»tÞtu™u òýðt…ýwk. 14. Ë¥ð„wý«Ät™.
2. hòu„wý™t ftÞoY…. 9. Sð™wk ynkð]Â¥tÚte rð»tÞtu {txu f{o™wk 15. ºtý yðMÚttÚte …h.
3. ytÇÞL‚h, rð™tþe y™u fhðt…ýwk.
16. [tuÚtwk ðtËwŒuð ™t{™wk.
yÂMÚth yuðt þçŒtrŒ rð»tÞ™tu 10. Ë„wý ƒúñY… «Ät™ …wÁ»t.
{t™rËf ¼tu„. 17. «tÃÞ MðY….
11. f{o™tu f‚to su Sð ‚uðe ð]Â¥t™wk.
4. Ë¥ð„wý«Ät™ 18. ðuŒtL‚{tk.
12. hòu„wý«Ät™
5. r«Þtyr«Þ yuðt rððufu fhe™u.
6. ‚{tu„wý «Ät™ 13. «Út{ Ëw»twr yðMÚtt{tk y™w¼ðu÷t
7. ‚{tu„wý™t ftÞoY…. Ë„wý ƒúñËkƒkÄe yt™kŒ{tk.
 192 Ëthk.6
yk‚Þto{e fnu Au. ÿüt fnu Au. ƒúñ fnu Au. …hƒúñ fnu Au.”
…Ae ð¤e r™íÞt™kŒ Mðt{eyu «&™ …qAâtu su, “…ht, …~Þk‚e, {æÞ{t
y™u ði¾he yu su [th ðtýe1 ‚u™u fu{ Ë{sðe ?” íÞthu ©eS{nthts
ƒtuÕÞt su, “yu ðt‚to ‚tu ƒnw {tuxe Au ™u yr‚þÞ Ëqû{ Au y™u
©e{ŒT¼t„ð‚™t yuftŒþ MfkÄ™u 2 rð»tu ©ef]»ý¼„ðt™u WØðS «íÞu fne
Au ‚u™u Ëkûtu…u fhe™u fneyu ‚u Ëtk¼¤tu su, «Út{ Wí…Â¥tft¤™u rð»tu
…whw»ttu¥t{¼„ðt™ su ‚u ðihts…wY»t™t {M‚f™u rð»tu hÌtwk su ËnMºt 3 Œ¤™wk
f{¤ ‚u™u rð»tu «ðuþ fhe™u yûthƒúñtí{f4 yuðtu su ™tŒ5 ‚u™u fh‚t
nðt …Ae ‚u ™tŒ su ‚u Ëw»twBýt {t„uo fhe™u ‚u rðhtxT …whw»t™t ™tr¼fkŒ
«íÞu ÔÞt…e™u {nt«týu6 Ërn‚ Útftu íÞtkÚte ô[tu ð]rØ™u …t{‚tu nðtu ‚uýu
fhe™u ‚u rðhtxT …whw»t™wk su ™tr¼…È ‚u yÄtu{w¾ n‚wk ‚u Qæðo{w¾ 7 Út‚wk
nðwk. yuðe he‚u ‚u rðhtxT…whw»t™t ™tr¼fkŒ™u rð»tu su ™tŒ ÚtÞtu ‚u™u …htðtýe
fneyu y™u ‚u …htðtýe su ‚u ðuŒ™e Wí…r¥t™u yÚtuo …tu‚u ¼„ðt™u ƒes
Y…u fhe™u «ftþe Au ™u ‚us™t «ðtnY… Au ™u yÄo{tºtt8 Y… Au, …Ae
‚u …htðtýe su ‚u íÞtk Útfe ‚u rðhtx™t ÓŒÞtftþ™u …t{e™u …~Þk‚e ™t{u
Út‚e nðe ™u íÞtk fkXŒuþ™u …t{e™u {æÞ{t ™t{u Út‚e nðe ™u íÞtkÚte ‚u
rðhtxT™t {w¾™u …t{e™u ði¾he Ëk¿tt™u …t{‚e nðe y™u yfth,9 Wfth ™u
{fth; yu ºtý ðýoY…u ÚtE™u «ýð Y…u Út‚e nðe ™u …Ae ƒtð™ yûthY…u
ÚtE™u [th ðuŒY…u Út‚e nðe, yuðe he‚u rðhtx …whw»t™u rð»tu …ht, …~Þk‚e,
{æÞ{t y™u ði¾he; yu [th ðtýe Ë{sðe.”
“nðu yt Sð™t Œun™u rð»tu …ý [th ðtýe fneyu10 ‚u Ëtk¼¤tu su,
1. ‚u Sð™t y™u ðihts™t Œun{tk hne Au. 7. ӌޅÞoL‚.
2. ‘‘¨ » ¨…è±æï ç±±ÚÐí ¨ ê ç „:’’ (11/12/17) 8. yÄo{tºtt™t fthýY….
9. ™tr¼ ytrŒf [th MÚtt™{tk …ht ytrŒf [th
yt &÷tuf ©eÄhMðt{eyu [th «fth™e ðtýe …h
ðtýe{tkÚte y™w¢{u yÄo{tºtt, {fth, Wfth y™u
ÔÞtÏÞt™ fÞtuo Au. yfth, ytx÷t ðýo Wí…L™ ÚttÞ Au.
3. ËnMºtŒ¤™wk f{¤ su{tk Au yuðwk su ðihts…wÁ»t™wk 10. Sð™tk …ý ™tr¼, ÓŒÞ, fkX y™u {w¾{tk
{M‚f ‚u{tk hnu÷wk su ƒúñhLÄú” yuðtuu ðtõÞtÚto ¼„ðt™™e EåAtÚte s [th «fth™e ðtýe
Ë{sðtu. WŒT¼ðu Au ‚u{tk þheh™e ykŒh™tk ºtý «fth™t
4. yûthƒúñ îtht «fx fhu÷tu. ðtýe™t ¼uŒ ‚tu ¿tt™eytu™u …ý ŒwƒtuoÄ Au. {™w»Þtu
‚tu fuð¤ ði¾he ™t{™t [tuÚtt ¼uŒ™u s òýu Au.
5. su™u MVtux fnu Au.
Sð™e ði¾he ðtýe{tk s ðtýe™t [th ¼uŒ {U
6. ËqºttÏÞ ðtÞw. r™ùÞ fhu÷t Au ‚u M…ü…ýu fnwk Awk.
 Ëthk.6-7 193
yu™t yu …whw»ttu¥t{¼„ðt™ ‚u Sð™u rð»tu yk‚Þtor{Y…u fhe™u hÌtt Au ™u
yu Sð™e su ºtý yðMÚtt ‚u™u rð»tu Mð‚kºt Útft y™wMÞq‚1 Au yuðt su
¼„ðt™ ‚us Sð™t fÕÞtý™u yÚtuo …]Úðe™u rð»tu yð‚th Äthu Au íÞthu
yu Sð su‚u ‚u ¼„ðt™™t MðY…™wk su «r‚…tŒ™ fhu ‚Útt ‚u ¼„ðt™™tk
su Ät{, „wý y™u yiïÞo ‚u™wk «r‚…tŒ™ fhu ‚Útt ‚u™t [rhºt™wk ðýo™
fhu ‚Útt ytí{t y™tí{t™tu rððuf fhe Œu¾tzu ‚Útt Sð, Eïh, {tÞt,
ƒúñ, …hƒúñ; ‚u™t ¼uŒ™u …]ÚtfT …]ÚtfT fne Œu¾tzu ‚uðe su ðtýe ‚u™u …htðtýe
fneyu. y™u su {trÞf …ŒtÚto ‚Útt rð»tÞ ‚u{™u rððufu Ërn‚ ÞÚttÚto…ýu
fne Œu¾tzu ‚u™u ði¾he ðtýe fneyu. y™u …ŒtÚto™u ™u rð»tÞ™u ¼útkr‚yu
Ërn‚ yÞÚttÚto…ýu fne Œu¾tzu ‚u™u {æÞ{t ðtýe fneyu. y™u yu …ŒtÚto™u
rð»tÞ™u ykÄ ÄkÄ Ëh¾w fne Œu¾tzu ™u ftkE Ë{ßÞt{tk ™ ytðu ‚u™u …~Þk‚e
ðtýe fneyu. yuðe he‚u Sð™e ò„]‚ yðMÚtt™u rð»tu yu [th ðtýe™wk Y…
Ë{ßÞt{tk ytðu Au. y™u MðÙ ™u Ëw»twr™u rð»tu ‚tu ftuEf Ë{trÄðt¤t™u
yu [th ðtýe™tk Y… Ë{ßÞt{tk ytðu …ý ƒeò™u Ë{ßÞt{tk ytð‚t ™Úte.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T Ëthk„…wh™wk >> 6 >> 84 >>

ð[™t{]‚ 7 : ™ir{»tthÛÞ ûtuºt™wk Index

*Ëkð‚T 1877™t ©tðý ðrŒ 11 yuftŒþe™u rŒðË htrºt™u2 Ë{u

©eS{nthts „t{ ©eËthk„…wh {æÞu Sðt¾t[h™t Œhƒth{tk W¥thtŒu îth
ytuhzt™e ytuËheyu Ztur÷Þt W…h rðhts{t™ n‚t y™u Ëðo ïu‚ ðMºt Äthý
fÞtO n‚tk ™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ {wr™ ‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e
˼t ¼htE™u ƒuXe n‚e.
y™u ©eS{nthtsu ©e{ŒT¼t„ð‚ …whtý™t «Út{ MfkÄ™e fÚtt
ðk[tððt™tu ythk¼ fhtÔÞtu n‚tu íÞthu ‚u{tk yu{3 ðt‚to ytðe su, ‘ßÞtk
{™tu{Þ [¢™e Ätht fwkrX‚ ÚttÞ íÞtk ™ir{»tthÛÞ ûtuºt òýðwk.’ yu ðt‚to™u
Ëtk¼¤e™u {wõ‚t™kŒMðt{eyu …qAâwk su, “nu {nthts ! yu {™tu{Þ [¢ ‚u
þwk Au ™u yu™e Ätht ‚u þe Ë{sðe ?” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su,
* Ëthk„…wh ð[. 7, ‚t. 3-9-1820, Ëtu{ðth. 3. “Ýñç}æ¯ïùçÝç}æ¯ÿæï~æï” yt &÷tuf™e ©eÄhe xeft{tk
1. ðËu÷t, ÔÞt…u÷t. ™ir{»tthÛÞ þçŒtuu™tu yÚto fhðt{tk ðtÞw…whtý™e
2. ËkæÞt yth‚e …Ae. ytÏÞtrÞft ÷¾e Au ‚u{tk
 194 Ëthk.7-8
“{™tu{Þ [¢ ‚u {™™u òýðwk y™u yu™e Ätht ‚u Œþ ErLÿÞtu Au yu{
òýðwk y™u ‚u ErLÿÞtuY… su {™™e Ätht ‚u su Xuftýu ½ËtE™u ƒqêe 1 ÚtE
òÞ ‚u™u ™ir{»tthÛÞ ûtuºt òýðwk. ‚u Xuftýu s…, ‚…, ðú‚, æÞt™, …qò
yu ytrŒf su Ëwf]‚ ‚u™tu su ythk¼ fhu ‚u rŒ™ rŒ™ «íÞu ð]rØ …t{u
yuðwk su ™ir{»tthÛÞûtuºt ‚u su Xuftýu ¼„ðt™™t yuftkr‚f ËtÄw hnu‚t
ntuÞ ‚u Xuftýu òýðwk y™u ßÞthu {™tu{Þ [¢™e ErLÿÞtu Y… su Ätht
‚u ƒqkXe ÚtE òÞ íÞthu þçŒ, M…þo, Y…, hË y™u „kÄ yu …k[rð»tÞ™u
rð»tu õÞtkE «er‚ hnu ™rn y™u ßÞthu ftuE Y…ðt™ Mºte Œu¾tÞ yÚtðt
ðMºt y÷kfthtrŒf yr‚ ËwkŒh …ŒtÚto Œu¾tÞ íÞthu {w¤„tu ‚u™t {™{tk yr‚þÞ
y¼tð ytðu …ý ‚u{tk ErLÿÞtu™e ð]r¥t sE™u [tuxu ™rn. su{ yr‚ ‚e¾e
yrýðt¤wk ƒtý ntuÞ ‚u su …ŒtÚto{tk [tUxtzu ‚u …ŒtÚto™u rðkrÄ™u {tkrn «ðuþ
fhe òÞ Au y™u …tAwk ftZâwk …ý r™Ëhu ™rn y™u ‚u™t ‚u ƒtý{tkÚte
V¤2 ftZe ÷eÄwk ntuÞ ™u …Ae ÚttuÚtwk3 hÌtwk ntuÞ ‚u™tu ¼ª‚{tk ½t fhu ‚tu
íÞtkÚte WÚtzfe™u …tAwk …zu Au …ý su{ V¤ Ëtu‚wk ¼ª‚™u rð»tu [tUxe òÞ
Au ‚u{ [tUxu ™rn, ‚u{ ßÞthu {™tu{Þ [¢™e Ätht su ErLÿÞtu ‚u ƒqkXTXeÞtu
ÚtE òÞ íÞthu „{u ‚uðtu ©uc rð»tÞ ntuÞ ‚u{tk …ý ErLÿÞtu™e ð]r¥t [tUxu
™rn y™u ÚttuÚtt™e …uXu ErLÿÞtu™e ð]r¥tÞtu …tAe nXu, yuðwk ð‚toÞ íÞthu òýeyu
su {™tu{Þ [¢™e Ätht fwkrX‚ ÚtE „E. yuðwk 4 Ëk‚™t Ë{t„{Y…e ™ir{»tthÛÞ
ûtuºt ßÞtk Œu¾tÞ íÞtk fÕÞtý™u EåAðwk y™u íÞtk yr‚ ÿZ {™ fhe™u
hnuðwk.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T Ëthk„…wh™wk >> 7 >> 85 >>

ð[™t{]‚ 8 : E»Þto™t Y…™wk Index

*Ëkð‚T 1877™t ©tðý ðrŒ 12 îtŒþe™u rŒðË Mðt{e ©eËnò™kŒS
{nthts „t{ ©eËthk„…wh {æÞu Sðt¾t[h™t Œhƒth{tk W¥thtŒu îth
ytuhzt™e ytuËheyu Ztur÷Þt W…h rðhts{t™ n‚t ™u Ëðuo ïu‚ ðMºt Äthý
* Ëthk„…wh ð[. 8, ‚t. 4-9-1820, {k„¤ðth. ‚u{ ßÞthu rð»tÞtu{tkÚte #rÿÞtu …tAtk ð¤u íÞthu {™ rð»tÞtu{tk
1. þçŒtrŒ rð»tÞtu{tk «ð‚oðwk ™rn ‚u. ¼ú{ý fhu ™rn, su{ ƒtý V¤tyu hrn‚ ÚttÞ ‚tu ÷ûÞ™u ðªÄðt
2. ƒtý™e yýeðt¤tu yt„¤™tu ¼t„. {txu Ë{Úto ÚttÞ ™rn ‚u{s {™ …ý ßÞthu #rÿÞtu™e ËntÞ‚tyu
3. yrý ð„h™tu ƒwXtu ¼t„. hrn‚ ÚttÞ íÞthu rð»tÞ „úný fhðt Ë{Úto ÚttÞ ™rn, ytx÷tu
4. su{ [¢™e Ätht fwrk X‚ ÚttÞ íÞthu ‚u [¢ ¼ú{ý fhe þfu ™rn, ‚tí…ÞtoÚto Au.
 Ëthk.8-9 195

fÞtO n‚tk ™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ {wr™ ‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e

˼t ¼htE™u ƒuXe n‚e.
…Ae [iíÞt™kŒ Mðt{eyu …qAâwk su, “nu {nthts ! E»Þto™wk þwk Y… Au?”
…Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “su™t ÓŒÞ{tk {t™ ntuÞ ‚u {t™{tkÚte E»Þto
«ð‚uo Au y™u ¢tuÄ, {íËh ™u yËqÞt ‚u …ý {t™{tkÚte «ð‚uo Au ™u E»Þto™wk
yu Y… Au su, ‘…tu‚tÚte su {tuxt ntuÞ ‚tu …ý ‚u™wk ßÞthu ËL{t™ ÚttÞ
íÞthu ‚u™u Œu¾e þfu ™rn.’ yuðtu su™tu Mð¼tð ntuÞ ‚u™u yu{ òýðwk su
yt™t niÞt{tk E»Þto Au y™u ÞÚttÚto E»Þtoðt¤tu su ntuÞ ‚u ‚tu ftuE™e
{tuxtE™u Œu¾e þfu ™rn.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T Ëthk„…wh™wk >> 8 >> 86 >>

ð[™t{]‚ 9 : Þw„™t Ä{o «ðíÞto™kw - MÚtt™™wk Index

*Ëkð‚T 1877™t ©tðý ðrŒ 13 ‚uhË™u rŒðË Mðt{e ©eËnò™kŒS
{nthts …tu‚t™t ¼õ‚s™™u Ëw¾ Œuðt™t yÚtuo Ëthk„…whÚte [tÕÞt ‚u „t{
©e fwkz¤ …ÄtÞto y™u ‚u fwkz¤ {æÞu y{ht …x„h™t ytÚt{ýt ytuhzt™e
ytuËheyu, Ztur÷Þt W…h W¥th {w¾th®ðŒu rðhts{t™ n‚t y™u {M‚f W…h
Ätu¤e …t½ ƒtkÄe n‚e ‚Útt Ätu¤e …Auze ytuZe n‚e ‚Útt Ätu¤tu Ëwhðt¤
…nuÞtuo n‚tu ‚Útt Ätu¤tu yk„h¾tu …nuÞtuo n‚tu y™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤
{wr™ ‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe n‚e.
…Ae {wõ‚t™kŒMðt{eyu «&™ …qAâtu su, “nu {nthts ! Sð™t1 ÓŒÞ{tk
Þw„™t Ä{o «ð‚uo Au ‚u™wk þwk fthý Au ?” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su,
“Þw„™t Ä{o «ð‚uo Au ‚u™wk fthý ‚tu „wý2 Au ‚u ßÞthu þwØ Ë¥ð„wý ð‚o‚tu
ntuÞ íÞthu ‚u™t niÞt{tk ËíÞÞw„™e «ð]r¥t ntuÞ y™u ßÞthu Ë¥ð ™u hs
¼u¤t ð‚o‚t ntuÞ íÞthu ‚u™t niÞt{tk ºtu‚tÞw„™e «ð]r¥t ntuÞ y™u ßÞthu
hs™u ‚{tu„wý ¼u¤t ð‚o‚t ntuÞ íÞthu ‚u™t niÞt{tk ît…hÞw„™e «ð]r¥t ntuÞ
y™u ßÞthu yuf÷tu ‚{tu„wý ð‚o‚tu ntuÞ íÞthu ‚u™t niÞt{tk fr¤Þw„™e «ð]r¥t

* Ëthk„…wh ð[. 9, ‚t. 5-9-1820, ƒwÄðth 2. …wÁ»t™t ÓŒÞ{tk hnu÷t Ë¥ðtrŒf.

1. su{ ƒnth Þw„ «ð‚uo Au ‚u{.
 196 Ëthk.9
ntuÞ, yu{ „wýu fhe™u Þw„™e «ð]r¥t Au.1
…Ae ð¤e {wõ‚t™kŒ Mðt{eyu …qAâwk su, “„wý™e «ð]r¥t ÚtÞt™tu þtu nu‚w
2
Au? ” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “„wý™e «ð]r¥t™wk fthý ‚tu f{o Au. ‚u suðtk
…qðof{o ntuÞ ‚uðt „wý™e «ð]r¥t ÚttÞ Au, {txu su™u hòu„wý ™u ‚{tu„wý ð‚o‚t
ntuÞ ™u ‚u òu yuft„ú ÚtE™u ¼„ðt™™wk æÞt™ fhðt òÞ ‚tu ÚttÞ ™rn {txu yuðt™u
‚tu ytí{r™ct™wk ƒ¤ ht¾ðwk y™u ¼„ðt™™t {rn{t™wk ƒ¤ ht¾ðwk ™u yu{
Ë{sðwk su, ‘nwk ‚tu ytí{t Awk. ‚u {thu rð»tu {tÞtf]‚ W…trÄ 3 ntuÞ ™rn ™u nwk
‚tu „wýt‚e‚ Awk.’ y™u ¼„ðt™™tu {rn{t yu{ rð[thðtu su, yò{u÷ {nt…t…e
n‚tu ™u Œefht™u Þtu„u ™thtÞý yuðwk ™t{ ÷eÄwk ‚u Ëðuo …t…Úte Aqxe™u …h{…Œ™u
…tBÞtu. ‚tu {™u ‚tu ‚u ¼„ðt™ «íÞût {éÞt Au y™u ht‚ rŒðË ‚u ¼„ðt™™wk
nwk ™t{ ÷ô Awk {txu nwk ‚tu f]‚tÚto ÚtÞtu Awk.’ yuðe he‚u rð[the™u yt™kŒ{tk hnuðwk
…ý su™u ‚{tu„wý ™u hòu„wý ð‚o‚t ntuÞ ‚u™u æÞt™ Äthýt™u yÚtuo yt„ún
fhðtu ™rn y™u suðwk ƒ™e ytðu ‚uðwk ¼s™ M{hý fhðwk ™u Œunu fhe™u ¼„ðt™™e
‚Útt Ëk‚™e …rh[Þto ©Øtyu Ërn‚ fhðe ™u …tu‚ …tu‚t™t Ä{o{tk hnuðwk …tu‚t™u
…qhýft{ {t™ðwk.”
…Ae ð¤e {wõ‚t™kŒ Mðt{eyu …qAâwk su, “su™u ‚t{rË f{o ½ýtk ntuÞ
‚u™t niÞt{tk fr¤Þw„ ð‚uo ‚u ftuE W…tÞu x¤u fu ™ x¤u ?” …Ae ©eS{nthts
ƒtuÕÞt su, “òu yu™u Ëk‚ ‚Útt …h{uïh™tk ð[™™u rð»tu y‚rþÞ ©Øt ntuÞ
y™u yr‚ÿZ rðïtË ntuÞ ‚tu „{u ‚uðtk ‚t{rË f{o ntuÞ …ý ‚u™tu ™tþ
ÚtE òÞ ™u fr¤Þw„™t Ä{o {xe™u ËíÞÞw„™t Ä{o ntuÞ ‚u ð‚uo, {txu yr‚
Ët[u ¼tðu fhe™u ËíËk„ fhu ‚tu ‚u™u ftuE ò‚™tu Œtu»t niÞt{tk hnu
™rn ™u Œun A‚tk s ƒúñY… ÚtE òÞ.”
…Ae MðÞk«ftþt™kŒ Mðt{eyu …qAâwk su, “MÚtt™ ‚u fu™u fneyu?” …Ae
1. ßÞthu Ë¥ð„wý™t ftÞoY… ¿tt™ y™u ‚…{tk Ár[ Ár[ ÚttÞ íÞthu {tht ÓŒÞ{tk ‚{tu„wý «ðíÞtuo
ÚttÞ íÞthu {tht ÓŒÞ{tk ËíÞw„ «ðíÞtuo Au yu{ Au yu{ òýðwk. ‚u ¼t„ð‚{tk12/3/26-30.
òýðwk. hòu„wý™t ftÞoY… ftBÞf{torŒf{tk ßÞthu “¨y±¢ Ú…S„}æ §ç„” yt &÷tufÚte ythk¼e™u “²Îæ
Ár[ ÚttÞ íÞthu {tht ÓŒÞ{tk ºtu‚tÞw„ «ðíÞtuo Au }ææ²æÝë „ ¢ „‹Îí æ ” EíÞtrŒ …tk[ &÷tufÚte r™Y…ý
yu{ òýðwk. ßÞthu hòu„wý y™u ‚{tu„wý™t fÞwO Au ytx÷tu ‚tí…ÞtoÚto Au.
ftÞoY… ftBÞf{torŒ y™u ÷tu¼trŒf{tk Ár[ ÚttÞ 2. y™u suðt „wýðt¤tyu suðe ¼Âõ‚ fhðt™e ntuÞ
íÞthu {tht ÓŒ{tk ît…hÞw„ «ðíÞtuo Au yu{ òýðw.k ‚u …ý fntu ?
‚{tu„wý™t ftÞoY… {tÞt y™]‚ ytrŒf{tk ßÞthu 3. ht„-îu»ttrŒ Œtu»t.
 Ëthk.9-10 197
©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “[th ðýo y™u [th yt©{ ‚u™u su …tu‚ …tu‚t™tu
Ä{o ‚u™u MÚtt™ òýðwk y™u ‚{u íÞt„e Atu ™u ‚{thtÚte òu íÞt„™tu …ût
{qfe™u „]nMÚt™u {t„uo [÷tÞ ‚tu ‚u MÚtt™fÚtfe ¼úü Útðtýwk yu{ òýðwk
{txu „{u ‚uðtu yt…íft¤ …zu yÚtðt y{u yt¿tt fheyu ‚tu …ý ‚{thu …tu‚t™t
Ä{o{tkÚte [¤ðwk ™rn. y™u su{ „]nMÚt ðMºt ‚Útt y÷kfthu fhe™u y{the
…qò fhðt™u EåAu ‚u{ ‚{thu EåAðwk ™rn, ‚{thu ‚tu …ºt, …w»…, V¤ y™u
s¤u fhe™u …qò fhðe ™u yuðe …qòyu fhe™u s yt™kŒ {týðtu …ý …tu‚t™t
Ä{oÚte [÷tÞ{t™ ÚtE™u …h{uïh™e …qò fhðe yu Xef ™rn, {txu Ëðo™u
…tu‚t™t Ä{o{tk hÌtt Útft sux÷e …qò ÚttÞ ‚ux÷e fhðe yu y{the yt¿tt
Au ‚u™u ÿZ fhe™u Ëðo ht¾ßÞtu.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T Ëthk„…wh™wk >> 9 >> 87 >>

ð[™t{]‚ 10 : ytí{ÿrü-ƒtÌtÿrü™wk-…tk[ ¾tËzt™wk Index

*Ëkð‚T 1877™t ©tðý ðrŒ 14 [tiŒþ™u rŒðË ©eS{nthts Ëðuo Ëk‚™wk
{kz¤ ÷E™u „t{ fwkz¤Úte [tÕÞt ‚u ðtx{tk „t{ ¾tk¼zu ytÔÞt ™u íÞtk …ª…h™t
ð]ût nuXu Q‚Þto …Ae ‚u „t{™t {týËu Ztur÷Þtu ÷tðe™u ‚u W…h …ÄhtÔÞt y™u
‚u Ë{u ©eS{nthtsu Ëðuo ïu‚ ðMºt Äthý fÞtO n‚tk. ™u …tu‚t™u [thu ftuhu ËtÄw
‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e ˼t ¼htÞ™u ƒuXe n‚e.
y™u ËtÄw fe‚o™ „t‚t n‚t ‚u fe‚o™ h¾tðe™u ©eS{nthtsu ‚u „t{™t
{týË yt„¤ ðt‚ fhe su, yt ËkËth™u rð»tu Ä{oðt¤t ™u yÄ{eo yu ƒu
«fth™t {týË Au, ‚u{tk Ä{oðt¤t su {týË ntuÞ ‚u [tuhe ‚Útt …hMºte™tu
Ëk„ ‚Útt [tze [w„÷e yu ytrŒf Ëðuo …t…™tu íÞt„ fhe™u ™u …h{uïhÚte
zhe™u Ä{o{ÞtoŒt{tk [t÷u Au. ‚u™tu ËkËth{tk su …tu‚t™t fwxwkƒe ntuÞ yÚtðt
ftuE ƒeò ntuÞ …ý ‚u Ëðuo rðïtË fhu ™u ‚u su ƒtu÷u ‚u ð[™ Ëti™u
ËíÞ s ¼tËu y™u yuðt su Ä{oðt¤t ntuÞ ‚u™u s Ët[t Ëk‚™tu Ë{t„{
„{u y™u su yÄ{eo {týË ntuÞ ‚u ‚tu [tuhe, …hMºte™tu Ëk„, {ã{tkË™wk
¼ûtý, ðx÷ðwk, ðx÷tððwk yu ytrŒf su Ëðuo fwf{o ‚u™u rð»tus ¼h…wh ntuÞ
™u ‚u™tu ËkËth{tk ftuE rðïtË fhus ™rn ™u yu™tk Ë„tk ntuÞ ‚u …ý ftuE
* Ëthk„…wh ð[. 10, ‚t. 6-9-1820, „wYðth.
 198 Ëthk.10
yu™tu rðïtË ™ fhu y™u yuðt su yÄ{eo ntuÞ ‚u™u Ët[t Ëk‚™tu Ë{t„{
‚tu „{u s ™rn y™u òu ftuE ƒeòu ‚u Ëk‚™tu Ë{t„{ fhu ‚tu ‚u™tu …ý
ÿtun fhu, {txu su™u fÕÞtý™u EåAðwk ‚u™u yÄ{eo™u {t„uo [t÷ðwk s ™rn
y™u Ä{oðt¤t™u {t„uo [t÷e™u Ët[t Ëk‚™tu Ë{t„{ fhðtu ‚tu r™ùÞ s
yu Sð™wk fÕÞtý ÚttÞ yu{tk ftuE ËkþÞ ™Úte.” yux÷e ðt‚to fhe ‚u™u
Ëtk¼¤e™u ‚u „t{™t fux÷tf {týËu ©eS{nthts™tu yt©Þ fÞtuo.
…Ae íÞtkÚte ©eS{nthts …tAt Ëthk„…wh …ÄtÞto …Ae Sðt ¾t[h™t
Œhƒth{tk W¥thtŒu îth ytuhzt™e ytuËheyu Ztur÷Þt W…h rðhts{t™ ÚtÞt
™u ‚u Ë{u …tu‚u Ëðo ïu‚ ðMºt Äthý fÞtO n‚tk y™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e
yt„¤ {wr™ ‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe n‚e.
…Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “„tu÷tuf, ðifwkX, ïu‚îe…, ƒúñ…wh yu
Ëðuo su ¼„ðt™™tk Ät{ ‚u™u ƒtÌtÿrüyu fhe™u òuEyu ‚tu ½ýtk Auxu Au
y™u ytí{ÿrüyu fhe™u òuEyu ‚tu yuf yýw sux÷wk …ý Auxwk ™Úte, {txu
ƒtÌtÿrüðt¤t™e Ë{sý Au ‚u r{ÚÞt1 Au y™u ytí{ÿrüðt¤t™e Ë{sý
Au ‚u ËíÞ Au2 y™u su ËtÄw yu{ Ë{s‚tu ntuÞ su, ‘{tht [i‚LÞ™u rð»tu
¼„ðt™ ËŒtÞ rðhts{t™ Au ‚u su{ Œun{tk Sð ntuÞ ‚u{ {tht Sð™u rð»tu
¼„ðt™ hÌtt Au y™u {thtu Sð Au ‚u ‚tu þheh Au y™u ¼„ðt™ ‚tu {tht
Sð™t þhehe Au’ y™u …tu‚t™t Sðtí{t™u MÚtq¤, Ëqû{ y™u fthý; yu
ºtý þheh Útfe …]ÚtfT {t™u y™u ‚u™u rð»tu y¾kz ¼„ðt™ rðhts{t™ Au 3
yu{ Ë{su ‚tu ‚u Ëk‚ Útfe ¼„ðt™ ‚Útt ¼„ðt™™tk Ät{ ‚u yýw{tºt Auxu
™Úte. y™u yuðe he‚™tu su Ëk‚ ntuÞ ‚u ‚tu suðtu ïu‚îe…{tk {wõ‚ Au. ‚u
Ëh¾tu Au y™u yuðt Ëk‚™wk Œþo™ ÚtÞwk íÞthu yu{ òýðwk su, ‘{™u Ëtûttífth
¼„ðt™™wk Œþo™ ÚtÞwk’ ™u yuðe Ë{sýðt¤tu su Ëk‚ ‚u ‚tu f]‚tÚto4 Au y™u
su™u ytðe Ë{sý ‚tu ytðe þfu ™rn, ™u òu ‚u Ëk‚™t Ë{t„{{tk …zâtu
hnu ™u ‚u Ëk‚ r™íÞ …tk[ ¾tËztk {thu ‚tu …ý ‚u y…{t™™wk Ën™
fhu ™u Ëk‚™tu Ë{t„{ {qfe þfu ™rn su{ yVeý™tu ƒkÄtýe ntuÞ ‚u
1. yL‚oÿÂüðt¤t™e y…uûtt ½ýe ytuAe ÷t¼«Œ Au 3. ßÞtk ¼„ðt™ rðhts{t™ Au íÞtk s ‚u{™tk
yuðtu r{ÚÞt þ猙tu yÚto òýðtu. Ät{trŒf …ý Au.
2. yL‚oÿÂüÚte …tu‚t™e Ë{e…u ¼„ðt™™tk Ät{ 4. …qýoft{.
òuðt™tu «fth fnu Au.
 Ëthk.10-11 199
‚u™u {qfe þf‚tu ™Úte ‚u{ yu …ý ftuE he‚u Ëk‚™tu Ë{t„{ ‚S þfu
™rn ‚tu suðt «Út{ Ëk‚ fÌtt ‚u Ëh¾tu yu™u …ý òýðtu y™u suðe
«tr ‚u Ëk‚™u ÚttÞ Au ‚uðe s su Ëk‚ Ë{t„{{tk …zâtu hnu Au ‚u™u …ý
ÚttÞ Au.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T Ëthk„…wh™wk >> 10 >> 88 >>

ð[™t{]‚ 11 : …wY»t«Þí™™wk Index

*Ëkð‚T 1877™t ©tðý ðrŒ 30 y{tË™u rŒðË Mðt{e ©eËnò™kŒS
{nthts „t{ ©eËthk„…wh {æÞu Sðt¾t[h™t Œhƒth{tk W¥thtŒu îth
ytuhzt™e ytuËheyu Ztur÷Þt W…h rðhts{t™ n‚t y™u Ëðoïu‚ ðMºt Äthý
fÞtO n‚tk y™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ {wr™ ‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e
˼t ¼htE™u ƒuXe n‚e.
…Ae {wõ‚t™kŒMðt{eyu «&™ …qAâtu su, “…whw»t«Þí™ þtMºt{tk fÌtwk
Au ‚u …wY»t«Þí™u fhe™u fux÷wk ft{ ÚttÞ Au y™u …h{uïh™e f]…tyu fhe™u
fux÷wk ft{ ÚttÞ Au ?” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “ËŒT„wÁ ™u ËíþtMºt™u
ð[™u fhe™u ÿZ ðihtøÞ™u …tBÞtu ntuÞ y™u ÿZ ©Øtðt™ ntuÞ y™u
yü«fth™wk su ƒúñ[Þo; ‚u™u yr‚ ÿZ …t¤‚tu ntuÞ y™u y®nËt Ä{o™u
rð»tu ÿZ «er‚ðt™ ntuÞ y™u ytí{r™ct …ý yr‚…rh…õð ntuÞ ‚tu ‚u™u
{tÚtuÚte sL{{hý™e r™ð]r¥t ÚtE òÞ Au. su{ þt¤™u1 {tÚtuÚte Vtu‚Ák W‚ÞwO
‚u þt¤ …tAe W„u ™rn, ‚u{ fÌtt yuðu „wýu fhe™u su Þwõ‚ ntuÞ ‚u y™trŒ
y¿tt™Y… su {tÞt ‚uÚte Aqxu Au ™u sL{{hý Útfe hne‚ ÚttÞ Au ™u
ytí{Ë¥tt™u …t{u Au ytx÷wk ‚tu …wY»t «Þí™u fhe™u ÚttÞ Au y™u …h{uïh™e
f]…t …ý su yuðu ÷ûtýu Þwõ‚ ntuÞ ‚u W…hs ÚttÞ Au y™u ßÞthu
…h{uïh™e f]…t ÚttÞ íÞthu yu ¼„ðt™™tu yuftkr‚f ¼õ‚ ÚttÞ Au y™u
©wr‚yu fÌtwk Au su “çÝÚ¢ … Ý: ÐÚ}æ¢ ¨æ}²}æé Ð ñ ç „” 2 yu ©wr‚™tu yu yÚto Au su,
yks™ su {tÞt ‚u Útfe su hrn‚ ÚtÞtu ‚u ¼„ðt™™t ‚wÕÞ…ýt™u …t{u Au,
fnu‚tk su{ ¼„ðt™ þw¼ yþw¼ f{uo fhe™u ƒkÄt‚t ™Úte. ‚u{ ‚u {wõ‚ …ý
þw¼ yþw¼ f{uo fhe™u ƒkÄtÞ ™rn. y™u su{ ÷û{eS Au ‚u nu‚u fhe™u
* Ëthk„…wh ð[. 11, ‚t. 7-9-1820, þw¢ðth. 1. ztk„h 2. {wkzftu…r™»tŒT 3/1/3
 200 Ëthk.11
õÞthuf ‚tu ¼„ðt™™t MðY…{tk ÷e™ ÚtE òÞ Au ™u õÞthuf ‚tu ™tu¾tk hÌttk
Útftk ¼„ðt™™e Ëuðt{tk hnu Au ‚u{ ‚u ¼õ‚ …ý yr‚þÞ nu‚u fhe™u ¼„ðt™™u
rð»tu õÞthuf ‚tu ÷e™ ÚtE òÞ Au y™u õÞthuf ‚tu {qŠ‚{t™ Útftu ¼„ðt™™e
Ëuðt{tk hnu Au y™u su{ ¼„ðt™ Mð‚kºt Au ‚u{ yu ¼„ðt™™tu ¼õ‚ …ý
Mð‚kºt ÚttÞ Au. ytðe he‚™e su Ët{Úteo ‚u ‚tu ¼„ðt™™e f]…t Útfe ytðu
Au.”
…Ae r™íÞt™kŒ Mðt{eyu …qAâwk su, “su{tk yu Ëðuo yk„ Ëk…qýo ntuÞ
‚u™e W…h ‚tu ¼„ðt™™e f]…t ÚttÞ Au y™u òu yu yk„{tkÚte ftkEf LÞq™‚t
ntuÞ ‚tu ‚u™e þe „r‚ ÚttÞ Au ?” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “ðihtøÞ,
ƒúñ[Þo, ©Øt, y®nËtÄ{o y™u ytí{r™ct yu{tkÚte ftuE yk„{tk LÞq™‚t
ntuÞ ‚tu ytíÞkr‚f {tuût su ¼„ðt™™wk yûthÄt{ ‚u™u ‚tu ™ …t{u y™u
yu rð™t ƒeòk su ¼„ðt™™tk Ät{ ‚u™u …t{u yÚtðt ðÄw ËðtËr™f
ntuÞ ‚tu Œuð÷tuf™u …t{u, su Œuð÷tuf™u ¼„ðt™™t Ät{ yt„¤ {tuûtÄ{o™u
rð»tu ™hf ‚wÕÞ fÌtt Au y™u Œuð‚t{tkÚte {™w»Þ ÚttÞ ™u {™w»Þ{tkÚte ð¤e
Œuð‚t ÚttÞ y™u ‘‘¥Ýï Ü U…‹}æ ¨¢ ç ¨hS„„æï ²æç„ ÐÚæ¢ xæç„}æì ” 1 yu &÷tuf™tu
…ý yus yÚto Au su, su ¼„ðt™™tu ¼õ‚ ËðtËr™f ntuÞ ‚u ™hf [tuhtþe{tk
‚tu ™ òÞ y™u Œuð‚t{tk ™u {™w»Þ{tk ‚tu y™k‚ sL{ ½hu …Ae ßÞthu …qðuo
fÌttk yuðtk ðihtøÞtrŒf ÷ûtýu Þwõ‚ ÚttÞ íÞthu s ¼„ðt™™e f]…t™wk …tºt
ÚttÞ y™u …Ae ¼„ðt™™tu yuftkr‚f ¼õ‚ ÚtE™u „wýt‚e‚ yuðwk su ¼„ðt™™wk
yûthÄt{ ‚u™u …t{u Au, {txu yuf sL{u yÚtðt y™k‚ sL{u …ý su rŒðË
«Út{ fÌttk yuðu ÷ûtýu Þwõ‚ ÚtE™u yr‚þÞ r™ðtoËr™f Útþu íÞthu s
¼„ðt™™e f]…t™wk …tºt Útþu y™u ytíÞkr‚f {tuût™u …t{þu …ý ‚u rð™t
‚tu ™rn s …t{u.”
…Ae ™]®Ënt™kŒ Mðt{eyu …qAâwk su, “yt Œunu fhe™u s Ëðuo fËh
{tºt {xe òÞ yuðtu ftuE W…tÞ Au ?” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “òu
¾ƒzŒth ÚtE™u {kzu ‚tu yt ™u yt Œunu s Ëðuo fËh {xe òÞ yÚtðt
Œun…ÞO‚ fËh ™ {xe ntuÞ y™u yk‚ Ë{u su r™ðtoËr™f ÚttÞ ™u ¼„ðt™™u
rð»tu yr‚þÞ «er‚ ÚttÞ ‚tu yk‚ft¤u …ý ¼„ðt™™e f]…t ÚttÞ ™u ¼„ðt™™t
1. „e‚t- 6/45.
 Ëthk.11-12 201
Ät{™u …t{u, {txu yuf Œunu yÚtðt y™k‚ Œunu yÚtðt yk‚ Ë{u yuf ½ze
{]íÞw ytze hne ntuÞ íÞthu …ý òu yr‚þÞ ¼„ðt™™u rð»tu ð]r¥t òuztE
òÞ ‚tu ‚u ¼õ‚™u ftuE ò‚™e fËh hnu‚e ™Úte.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T Ëthk„…wh™wk >> 11 >> 89 >>

ð[™t{]‚ 12 : ytí{t™t rð[th™wk Index

*Ëkð‚T 1877™t ¼tŒhðt ËwrŒ 1 …zðt™u rŒðË Mðt{e ©eËnò™kŒS
{nthts „t{ ©eËthk„…wh {æÞu Sðt¾t[h™t Œhƒth{tk W¥thtŒu îth
ytuhzt™e ytuËheyu Ztur÷Þt W…h rðhts{t™ n‚t y™u Ëðo ïu‚ ðMºt Äthý
fÞtO n‚tk y™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ {wr™ ‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e
˼t ¼htE™u ƒuXe n‚e.
…Ae r™Šðftht™kŒ Mðt{eyu «&™ …qAâtu su, “ËtÄw™u rð»tu fÞt „wý
y¾kz hnu Au ™u fÞt „wý ytðu òÞ yuðt Au ?” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt
su, “yuf ‚tu ytí{r™ct y™u ƒeòu MðÄ{o y™u ºteòu ¼„ðt™™t MðY…™tu
r™ùÞ; yu ºtý1 „wý ‚tu y¾kz hnu Au y™u ƒeò2 „wý ‚tu ytðu3 ¾ht
™u …tAt4 òÞ …ý ¾ht {txu ƒeò „wý ‚tu ytÔÞt „Þt hnu Au y™u yu
ºtý „wý ‚tu y¾kz hnu Au.”
…Ae {wõ‚t™kŒ Mðt{eyu …qAâwk su, “Œun™e ™u ytí{t™e ™tu¾e rðÂõ‚
Ë{òýe ntuÞ ‚tuÞ …ý ‚u rðÂõ‚™u ¼q÷e™u …tAtu Œuntr¼{t™e fu{ ÚttÞ
Au?” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “Œun ytí{t™e rðÂõ‚ yufðth [tu¾e
Ë{òýe ntuÞ ‚tu …Ae ¼w÷tÞ ™rn y™u yu{ {t™u su, ‘nwk Œun Awk ‚tu
…ý Œun …tu‚t™wk Y… {™tÞ s ™rn,’ y™u ¼„ðt™™tu r™ùÞ …ý òu yufðth
ÿZ ÚtÞtu ntuÞ ‚tu …tAtu xt¤u ‚tu …ý x¤u ™rn y™u yu{ sýtÞ Au su
ytí{ƒwrØ {xe™u ŒunƒwrØ ytðe òÞ Au yu ‚tu ¾tuxtu ¾tuxtu {™{tk ¼ú{
…zu Au …ý Œuntr¼{t™ ‚tu ytð‚wk s ™Úte y™u yuðtu su …rh…õð ¿tt™e
‚u™u ‚tu ytí{t™wk s yr¼{t™ ÿZ hnu Au ™u ‚u …tu‚t™t ytí{t™u ƒúñY…
* Ëthk„…wh ð[. 12, ‚t. 8-9-1820, þr™ðth. 2. f]…t¤w‚t ð„uhu.
1. ytí{r™ctÚte ðihtøÞ y™u r™ùÞÚte ¼Âõ‚ yu 3. þw¼ ŒuþtrŒf™tu Þtu„ ÚtðtÚte.
ƒu …ý òýe ÷uðt. 4. yþw¼ ŒuþtrŒf™tu Þtu„ ÚtðtÚte.
 202 Ëthk.12
{t™u Au y™u ‚u ƒúñ™u rð»tu …hƒúñ su …whw»ttu¥t{ ¼„ðt™ ‚u y¾kz rðhts{t™
Au y™u ‚u ¼„ðt™t MðY…™tu r™ùÞ …ý yu™u y¾kz ™u y¾kz hnu Au.”
…Ae MðÞk«ftþt™kŒ Mðt{eyu …qAâwk su, “…tu‚t™t ytí{t™tu rð[th
fu{ fhðtu ?” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “ßÞthu yk‚:fhý Ët{wk ÿüt
yuðtu su Sðtí{t ‚u òuE hnu íÞthu ƒtnuh su MÚtq¤ þheh y™u ‚u ËkƒkÄe
su rð»tÞ ‚u Ëðuo ðeËhe òÞ Au y™u yk‚:fhý ™u ÿüt yu ƒu™t ð[{tk
su rð[th Xhu Au ‚u rð[thu fhe™u {™, ƒwrØ, r[¥t, ynkfth yu Ëðo™tk
Y…™u òýðtk. …Ae rð[th™e ÿrüyu yu yk‚fhý™t ½tx Ët{wk òu‚tk òu‚tk
ßÞthu ½tx ƒkÄ ÚtE òÞ íÞthu ¼„ðt™™e {qŠ‚™wk æÞt™ fhðwk y™u ßÞtk
ËwÄe ½tx ËkfÕ…™wk ƒ¤ ntuÞ íÞtk ËwÄe ‚tu ËkfÕ… Ët{wk òuE hnuðwk, …ý
æÞt™ ™ fhðwk. y™u su ƒtnuh MÚtq¤ Œun™u rð»tu …k[ ¿tt™ ErLÿÞtu Au ‚u
ßÞthu …tu‚ …tu‚t™t rð»tÞ Ët{e òÞ Au íÞthu rð[th™u ƒu «fthu fhðtu.’’
yuf ‚tu su rð»tÞ™u ytfthu ErLÿÞtu ÚtÞtk ntuÞ ‚u rð»tÞ™u ytfthu rð[th 1
fhðtu y™u ƒeòu ‚u ErLÿÞtu™t „tu÷f™u2 rð»tu su òu™thtu ÿüt Au ‚u ÿüt™u
ytfthu; rð[th3 fhðtu. …Ae rð»tÞ™u ytfthu™u ÿüt™u ytfthu yu ƒu «fthu
su rð[th Au ‚u yuf ÚtE òÞ Au. …Ae ‚u rð»tÞ{tkÚte ð]r¥t yr‚þÞ ‚wxe
òÞ Au y™u yu{ rð[tÞto rð™t òu ƒ¤tífthu fhe™u rð»tÞ{tkÚte ð]r¥t™u
‚tuzu ‚tu ‚u ð]r¥t™u rð»tÞ{tkÚte «er‚ {xu ™rn y™u ßÞthu rð[the™u ð]r¥t™u
…tAe ðt¤u íÞthu ‚u ð]r¥t …tAe rð»tÞ{tk òuztÞ s ™rn, {txu ßÞtk ËwÄe
ErLÿÞtu™e ð]r¥t™u rð»tÞ ËL{w¾ «er‚ ntuÞ íÞtk ËwÄe ¼„ðt™™wk æÞt™ fhðwk
™rn ™u ßÞthu ErLÿÞtu™e ð]r¥t ÂMÚth ÚttÞ íÞthu ¼„ðt™™wk æÞt™ fhðwk
y™u ßÞthu ƒtnuh MÚtq¤ Œun{tk ÿüt ð‚o‚tu ntuÞ íÞthu [tuϾtu rð¼t„ fhe
ht¾ðtu su ßÞthu MÚtq¤ Œun{tk ð‚oðwk íÞthu Ëqû{ Œun™t ½tx Ët{wk ‚tu òuðwk
s ™rn y™u ßÞthu yk‚:fhý ËL{w¾ òuðwk íÞthu MÚtq¤ Œun™u rðËthe Œuðwk
y™u ÿüt ™u ÿ~Þ™u {æÞu su rð[th Au ‚u rð[thu fhe™u yu{ Ë{sðwk su,
‘ÿüt ™u ÿ~Þ ‚u yr‚þÞ swŒtk Au.’ yu{ Ë{S™u Œun™t ¼tð ‚u Œun™u
rð»tu ntu{ðt y™u ÿüt su [i‚LÞ ‚u™t ¼tð ‚u [i‚LÞ™u rð»tu ntu{ðt. y™u
ƒt¤, Þtið™, ð]Ø, MÚtq¤, f]þ, Sððwk, {hðwk yu Ëðuo Œun™t ¼tð Au ‚u
1. rð»tÞtu Œw:¾Y… Au yuðtu. 2. MÚtt™f 3. ytí{t ËŒt Ëw¾Y… Au yuðtu.
 Ëthk.12-13 203
ytí{t™u rð»tu {t™ðt s ™rn y™u yAuã, y¼uã, ysh, y{h, ¿tt™Y…,
Ëw¾Y…, Ë¥ttY… yu su Ëðuo ytí{t™t ¼tð Au ‚u ftuE ft¤u Œun™u rð»tu
Ë{sðt s ™rn. yu „wý ‚tu ytí{t™u rð»tu Ë{sðt. yuðtu su rð[th ‚u
ßÞtk ËwÄe ½tx-ËkfÕ…™wk ƒ¤ ntuÞ íÞtk ËwÄe {qfðtu ™rn. su{ htò ntuÞ
‚u ßÞtk ËwÄe þºtw™wk ƒ¤ ntuÞ íÞtk ËwÄe hts„tŒeyu ƒuËe™u Ëw¾ ¼tu„ðu
™rn y™u ßÞthu þºtw{tºt™tu ™tþ ÚtE òÞ íÞthu …tu‚t™t htßÞ™t su ði¼ð
Au ‚u™u ¼tu„ðu Au, ‚u{ su ¼„ðt™™tu ¼õ‚ ntuÞ ‚u™u ßÞtk ËwÄe {™ ™u
ErLÿÞtu Y…e þºtw …ez‚t ntuÞ íÞtk ËwÄe …qðuo fÌttu yuðtu su rð[th ‚u ÿZ…ýu
ht¾ðtu y™u ßÞthu {™ ErLÿÞtu™t ½tx Ëðuo þ{e òÞ íÞthu …h{uïh™t
MðY…™wk æÞt™ fhðwk.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T Ëthk„…wh™wk >> 12 >> 90 >>

ð[™t{]‚ 13 : r™ùÞ xtéÞt - ™ xéÞt™wk Index

*Ëkð‚T 1877™t ¼tŒhðt ËwrŒ 2 ƒes™u rŒðË Mðt{e ©eËnò™kŒS
{nthts „t{ ©eËthk„…wh {æÞu Sðt¾t[h™t Œhƒth{tk W¥thtŒu îth
ytuhzt™e ytuËheyu rðhts{t™ n‚t y™u Ëðo ïu‚ ðMºt Äthý fÞtO n‚tk.
y™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ {wr™ ‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e ˼t
¼htE™u ƒuXe n‚e.
…Ae {wõ‚t™kŒMðt{eyu …qAâwk su, “su™u ¼„ðt™™t MðY…™tu r™ùÞ
«Út{ ÚtE™u …Ae {xe òÞ Au ‚u™u ‚u «Út{ r™ùÞ ÚtÞtu n‚tu fu ™ntu‚tu
ÚtÞtu ?” …Ae MðÞk«ftþt™kŒ Mðt{e ƒtuÕÞt su, “su™u …tu‚t™t Sðtí{t™u
rð»tu r™ùÞ ÚtÞtu ntuÞ ‚u ‚tu ftuE he‚u x¤u ™rn y™u þtMºt™e he‚u òu
r™ùÞ ÚtÞtu ntuÞ ‚tu þtMºt{tk ™ {¤u yuðwk [rhºt ßÞthu …h{uïh fhu íÞthu
¼„ðt™™tu r™ùÞ ntuÞ ‚u x¤e òÞ Au.” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su,
“þtMºt™u rð»tu ‚tu …h{uïh™wk Ë{Úto…ýwk, yË{Úto…ýwk, f‚to…ýwk, yf‚to…ýwk
yuðe y™k‚ ò‚™e ðt‚ Au {txu yuðwk fÞwk þtMºt ƒnth [rhºt …h{uïhu
fÞwO nþu su suýu fhe™u yu™tu r™ùÞ x¤e „Þtu ?” yu «&™™tu W¥th
fhtu. …Ae Ëðuo {wr™ ƒtuÕÞt su, “þtMºt ƒnth ‚tu ftuE [rhºt ™Úte {txu
* Ëthk„…wh ð[. 13, ‚t. 9-9-1820, hrððth.
 204 Ëthk.13-14
nu {nthts ! yu Sð™u r™ùÞ ÚtE™u …tAtu x¤e òÞ Au ‚u™wk þwk fthý
Au ?” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “su™u ¼„ðt™™tu r™ùÞ ÚttÞ Au ‚u™u
þtMºtu fhe™u s ÚttÞ Au, ftk su, þtMºt{tk …h{uïh™tk …ý ÷ûtý fÌttk
ntuÞ y™u Ëk‚™tk …ý fÌttk ntuÞ, {txu þtMºtu fhe™u r™ùÞ ÚttÞ ‚u s
y[¤ hnu Au y™u þtMºt rð™t …tu‚t™u {™u fhe™u s r™ùÞ fÞtuo ntuÞ
‚u r™ùÞ x¤e òÞ Au. y™u ð¤e Ä{o™e «ð]r¥t™wk su fthý Au ‚u …ý
þtMºt s Au y™u suýu þtMºt ftuE rŒðË Ëtk¼éÞt s ™Úte yuðt su y¿tt™e
Sð ‚u{™u rð»tu …ý {t, ƒu™, Œefhe y™u Mºte ‚u™e rð„r‚ Y… su Ä{o™e
{ÞtoŒt ‚u yts ËwÄe [t÷e ytðu Au ‚u™wk fthý …ý þtMºt s Au, fu{
su þtMºt{tkÚte ftuEfu «Út{ yuðe ðt‚ Ëtk¼¤e Au ‚u …hk…htyu fhe™u Ëðuo
÷tuf{tk «ð‚eo Au {txu su™u ¼„ðt™™tu r™ùÞ ÚtE™u x¤e òÞ Au ‚u™u ‚tu
þtMºt™tk ð[™™e «‚er‚ s ™Úte. yu ‚tu fuð¤ {™{w¾e Au ™u ™tÂM‚f
Au y™u òu þtMºt™e «‚er‚ ntuÞ ‚tu ftuE ft¤u …h{uïhÚte rð{w¾ ÚttÞ
s ™rn ftk su, þtMºt{tk ‚tu y™k‚ ò‚™tk ¼„ðt™™tk [rhºt Au {txu …h{uïh
„{u ‚uðtk [rhºt fhu …ý þtMºtÚte ƒthýu ntuÞ s ™rn, {txu su™u þtMºt™tk
ð[™™tu rðïtË ntuÞ ‚u™u s ¼„ðt™™t MðY…™tu r™ùÞ yz„ ÚttÞ
Au y™u fÕÞtý …ý ‚u™wk s ÚttÞ Au y™u ‚u Ä{o{tkÚte …ý ftuE ft¤u
z„u s ™rn.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T Ëthk„…wh™wk >> 13 >> 91 >>

ð[™t{]‚ 14 : «{tŒ y™u {tun™wk Index

*Ëkð‚T 1877™t ¼tŒhðt ËwrŒ 3 ºtes™u rŒðË Mðt{e ©eËnò™kŒS
{nthts „t{ ©eËthk„…wh {æÞu Sðt¾t[h™t Œhƒth{tk ytuhzt™e ytuËheyu
Ztur÷Þt W…h rðhts{t™ n‚t y™u ft¤t Auzt™tu ïu‚ ¾uË …nuÞtuo n‚tu
y™u ïu‚ [tŒh ytuZe n‚e ™u {M‚f W…h ïu‚ …t½ ƒtkÄe n‚e ™u ft™
W…h …e¤tk …w»…™tk „wåA rðhts{t™ n‚tk y™u …t½{tk …e¤tk …w»…™tk Atu„tk
Äthý fÞtO n‚tk y™u fkX™u rð»tu …e¤tk …w»…™tu nth ™tr¼ ËwÄe ®nz¤‚tu
rðhts{t™ n‚tu y™u ytÚt{ýwk {w¾th®ðŒ fhe™u ©eS{nthts rðhts{t™
* Ëthk„…wh ð[. 14, ‚. 10-9-1820, Ëtu{ðth.
 Ëthk.14 205
n‚t ™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ {wr™ ‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e ˼t
¼htE™u ƒuXe n‚e.
…Ae MðÞk«ftþt™kŒ Mðt{eyu «&™ …qAâtu su, “¼„ðt™™t ¼õ‚ ntuÞ
‚u ¼„ðt™™tk Ät{ su ðifwkXtrŒf ‚u™u …t{e™u …tAt …z‚t ™Úte, yu{ ¼„ðt™u
„e‚t{tk1 fÌtwk Au y™u su …z‚tu nþu ‚u þu Œtu»tu fhe™u …tAtu …z‚tu nþu
?” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “ftuý ¼„ðt™™t Ät{™u …t{e™u …tAtu
…zâtu Au, yuf ‚tu ƒ‚tðtu ? …Ae MðÞk«ftþt™kŒ Mðt{eyu fÌtwk su, yuf
‚tu ðifwkX{tkÚte sÞ rðsÞ ¼„ðt™™t …t»toŒ …zât2 y™u „tu÷tuf{tkÚte
htrÄftS3 ™u ©eŒt{t …zâtk.” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “sÞ rðsÞ
…zât yu ‚tu ¼„ðt™u …tu‚t™t Ëk‚™tu {rn{t Œu¾tzðt ËtÁ …tzât su,
‘Ë™ftrŒf suðt Ëk‚™tu ÿtun fhu ‚tu ðifwkXtrŒf suðt Ät{™u …tBÞtu ntuÞ
‚tuÞ …ý …ze òÞ Au; y™u sÞ rðsÞ ‚tu …tAt ºtesu sL{u ¼„ðt™™t
ðifwkXÄt{{tk …ntUåÞt4; {txu yu ftkE …zât ™ fnuðtÞ. yu ‚tu ¼„ðt™™e
EåAtyu ÚtÞwk, y™u …zâtu ‚tu ‚u fnuðtÞ su su™u …tAtu ¼„ðt™™tu ËkƒkÄ
s ™ hnu y™u „tu÷tufÚte htrÄftS …zâtk ‚u …ý ¼„ðt™™e s EåAt
n‚e y™u …tu‚t™u …ý {™w»ÞŒun Ähe™u y™k‚ Sð™tu WØth fhðtu n‚tu.
y™u …tu‚t™tk fÕÞtýfthe su [rhºt ‚u™u rðM‚thðtk n‚tk, {txu htrÄftS™u
ftuE …zâtk fnu ‚tu ¼„ðt™ …ý ‚u ¼u¤u …zât fnuðtÞ, ‚u ËtÁ ¼„ðt™™e
EåAtyu su „tu÷tufÚte …]Úðe™u rð»tu ytÔÞtk yu ‚u ftkE …zâtk ™ fnuðtÞ.
yu Xuftýu ‚tu ¼„ðt™™e s EåAt òýðe, ‚u ¼„ðt™™e EåAtyu ‚tu
yûthÄt{{tkÚte …ý Œun Ähu y™u sz ntuÞ ‚u [i‚LÞ ÚtE òÞ y™u [i‚LÞ
ntuÞ ‚u sz ÚtE òÞ. fu{ su, ¼„ðt™ ‚tu yr‚ Ë{Úto Au ‚u su{ fhu
‚u{ ÚttÞ …ý ‚u ¼„ðt™™e EåAt rð™t ‚tu ¼„ðt™™t Ät{™u …t{e™u ftuE
…zu s ™rn y™u su …zu Au ‚u ‚tu ytÄwr™f y…õð ¼õ‚ ntuÞ ‚u
ËtÄ™ft¤{tkÚte s …zu Au ‚u ‚tu Þtu„¼úü fnuðtÞ …ý ðihtøÞ, ytí{r™ct,
¼„ðt™™e ¼Âõ‚ y™u ƒúñ[ÞtorŒf su Ä{o ‚uýu fhe™u su rËØ ÚttÞ ‚u
1.“²Îì
²Îì xæy±æ Ý çݱ„ü‹„ï” ¨xæüïçÐ ÝæïЅ沋„ï ÐíH²ï ¼t„ð‚ (7/1/32){tk fÌtwk Au.
Ý Ã²ƒç‹„ ™” “}ææ}æé Ð ï y ² „é ÜUæñ ‹ „ï ² ! Ðé Ý …ü ‹ }æ 3. ƒúñðið‚o…whtý-©ef]»ý sL{¾kz …qðtoÄo
Ý ç±l„ï ” EíÞtrŒ ð[™. (3/97-113){tk yt «Ëk„ Au.
2. “Ðæ¯ü Î Ðí ± Úæñ ç±c‡ææï < ±Ðí à ææÐæyÐÎæÓ²é „ æñ ” yu{ 4. ¼t„ð‚- 7/1/46.
 206 Ëthk.14
‚tu suðt ïu‚îe…™u rð»tu {wõ‚ Au ‚u Ëh¾t Au ‚u ‚tu ftuE ft¤u …z‚t ™Úte.”
yuðe he‚u ©eS{nthts yux÷e ðt‚ fhe™u …Ae ƒtuÕÞt su, “ÕÞtu
nðu y{u yuf «&™ …qAeyu,’’ …Ae {w™eyu fÌtwk su, ‘‘…qAtu’’. íÞthu
©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “{nt¼th‚™t Wãtu„…ðo™u rð»tu Ë™íËwò‚ Ér»tyu
Ä]‚ht»xÙ «íÞu fÌtwk Au su, ‘yuf ‚tu «{tŒ y™u ƒeòu {tun yu ƒuÞ™tu
su íÞt„ fhu ‚u Ëðo «fthu ¼„ðt™™e {tÞt™u ‚he hÌttu Au y™u «{tŒ
™u {tun yu™wk s ™t{ {tÞt Au.’ {txu yt…ýu íÞt„e yuðt ¼„ðt™™t
¼õ‚ fnuðtEyu Aeyu ™u ‚u{tk su™u «{tŒ ™u {tun ð‚o‚t nþu ™u ¼„ðt™™t
{rn{t™wk ƒ¤ ÷E™u ‚u ¼õ‚ «{tŒ ™u {tun™u xtéÞt™tu ¾xftu ™rn ht¾‚tu
ntuÞ ‚u ¼õ‚™u Œun A‚u fuðwk Ëw¾ nþu y™u {he™u ‚u fuðt Ëw¾™u …t{þu
yu «&™ Au ?” …Ae MðÞk«ftþt™kŒ Mðt{e ƒtuÕÞt su, “su ¼„ðt™™tu ¼õ‚
ntuÞ ‚u ¼„ðt™™wk {tntíBÞ yr‚þÞ rð[the™u «{tŒ fu {tun ™ x¤u ‚tu
…ý ‚u™e ftkE ÍtÍe ®[‚t ht¾u ™rn.”1 …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su,
“¼„ðt™™tu ¼õ‚ ntuÞ ™u ‚u™u «{tŒ ™u {tun ð‚o‚t ntuÞ ™u ‚u™u xtéÞt™tu
¾xftu ht¾u ‚u™u ¾tuxâ fux÷e Au y™u su xtéÞt™tu ¾xftu ™ ht¾u ‚u{tk
þtu rðþu»t Au ?” …Ae MðÞk«ftþt™kŒ Mðt{e ƒtuÕÞt su, “¼„ðt™™wk ƒ¤
ht¾u ™u ËtÄ™™wk ƒ¤ ™ ht¾u {txu yu rðþu»t s Au ‚tu.” …Ae ©eS{nthts
ƒtuÕÞt su, “su™u «{tŒ ™u {tunY… þºtw hÌtt Au ‚tuÞ …ý su „tV÷ hnu
Au ‚u™u ‚tu ‚{u ©uc fntu Atu, su{ …r‚ðú‚t Mºte ntuÞ ™u ‚u …tu‚t™t …r‚™e
ƒefu ™u …r‚ðú‚t™tu Ä{o htÏÞt™e ƒefu yr‚þÞ {™{tk ¾xftu ht¾e™u ftuE
…wY»t ËtÚtu nËe™u ‚t¤e ÷u ™rn y™u ‚u™u yu{ {™{tk ƒef hnu su, ‘òu
nwk „tV÷tE ht¾eþ ‚tu {thtu …r‚ {™u ÔÞr¼[trhýe òýþu ‚tu {the Ëuðt
yk„efth ™rn fhu yux÷u {thu …r‚ðú‚t™t Ä{o{tk ¾tuxâ …zþu.’ yuðwk òýe™u
{™{tk ¾xftu ht¾u Au. ‚u{ su ¼õ‚ yu …r‚ðú‚t™t suðe ¼Âõ‚ ht¾u ™u
«{tŒ™u ™u {tun™u xt¤ðt™tu ¾xftu ht¾u ‚u™u ‚tu ‚{u {w¤„e ¾tuxâ ƒ‚tðtu
Atu. y™u ð¤e su{ ftuEf Mºte …tu‚t™u {™{tk ytðu ‚u …wY»t ËtÚtu ‚t¤eÞtu
Œu‚e Vhu ™u …r‚ðú‚t™tu Ä{o …t¤ðt™tu ¾xftu ™ ht¾u ‚u{ su ¼õ‚ «{tŒ™u
1. «{tŒ y™u {tun™e r™ð]Â¥t y™tÞtËÚte Út‚e ntuuÞ yuðt ‚u ƒk™u þtu y™Úto fhe þfðt™t Au ? ftkR
‚tu ¼÷u, yÚtðt ‚u ƒk™u ¼„ðt™™t ¼õ‚{tk …ý ™nª. ytx÷tu ‚tí…ÞtoÚto Au.
hne™u …ý ¼„ðt™™t {rn{t™e yt„¤ yr‚htkf
 Ëthk.14 207
{tun™u xtéÞt™tu ¾xftu ™ ht¾u ‚u™u ‚tu ‚{u ©uc ƒ‚tðtu Atu, yu ‚u þwk
‚{the yuðe yð¤e Ë{sý Au fu fu{ Au ? y™u su „tV÷tE ht¾þu ™u
‚u ¼„ðt™™tu ¼õ‚ nþu, ‚tu ‚u™u «{tŒ ™u {tun yu ƒu þºtw ™zât rð™t
™rn hnu, su{ {rŒht …eðu ‚Útt ¼tkøÞ …eðu ‚tu su{ rð{w¾™u fuV [zu Au
‚u{ s ¼„ðt™™tu ¼õ‚ ntuÞ ‚u™u …ý fuV [zu ™u „tkztu ÚttÞ, ‚u{ {rŒht
™u ¼tkøÞY… su «{tŒ ™u {tun ‚u ‚tu su{ rð{w¾ Sð™u ™zu ‚u{s ¼„ðt™™t
¼õ‚™u …ý ™zu y™u rð{w¾{tk ™u nrh¼õ‚{tk yux÷tu s Vuh Au su, ‘rð{w¾™u
yu ƒu þºtw x¤u ™rn y™u ¼„ðt™™tu ¼õ‚ òu ¾xftu ht¾e™u xt¤ðt™tu
W…tÞ fhu ‚tu yu ƒu þºtw ™tþ …t{e òÞ.’ yux÷tu ¼„ðt™™t ¼õ‚™u rðþu»t
Au y™u su „tV÷tE ht¾u ‚u ‚tu ¼„ðt™™tu ¼õ‚ ntuÞ ‚tuÞ Ëthtu ™rn.”
…Ae ©eS{nthtsu Vhe™u «&™ …qAâtu su, “MÚtq¤ þheh ‚u fux÷tk
‚¥ð™wk Au ? y™u Ëqû{ þheh ‚u fux÷t ‚¥ð™wk Au ? y™u MÚtq¤ Œun{tk
™u Ëqû{ Œun{tk ƒhtuƒh ‚¥ð Au fu ftkE ytuAtk yrÄf Au ? yu ƒu þheh™wk
Y… fhtu ?” …Ae MðÞk«ftþt™kŒ Mðt{eyu yu «&™™tu W¥th fhðt {tkzâtu
…ý ÚtÞtu ™rn. …Ae Ëðuo {wr™ ƒtuÕÞt su, “nu {nthts! yu™tu W¥th ‚{u
f]…t fhe™u fhtu.” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “MÚtq¤ Œun Au ‚u ‚tu …]Úðe
ytrŒ …k[ {nt¼q‚ ™t{u su …tk[ ‚¥ð ‚u™wk Au, y™u Ëqû{ Œun Au ‚u ‚tu
…tk[ ¿tt™urLÿÞtu, …tk[ f{uorLÿÞtu, …k[ «tý y™u [th yk‚:fhý yu ™t{u
su ytu„ýeþ ‚¥ð ‚u™wk Au. y™u ‚u MÚtq¤ Œun™u rð»tu …ý ßÞthu Ëqû{ Œun
y™wMÞq‚…ýu1 ð‚uo Au íÞthus Ëðuo r¢Þt ÞÚttÚto…ýu ÚttÞ Au …ý ‚u rð™t
Út‚e ™Úte, fu{ su ft™, ™uºt ytrŒf su ErLÿÞtu™tk „tu÷f ‚u{ýu Þwõ‚
yuðtu su MÚtq¤ Œun ‚u™u rð»tu ‚u‚u ErLÿÞtrŒfu Þwõ‚ yuðtu su Ëqû{ Œun
‚u ¼¤u Au ‚uýu fhe™u ‚u‚u ErLÿÞtu™t rð»tÞ™wk „úný ÚttÞ Au …ý fuð¤
MÚtq¤ Œun™t „tu÷fu fhe™u Út‚wk ™Úte ‚u {txu …k[ ‚¥ð™wk su MÚtq¤ Œun ‚u™u
rð»tu ytu„ýeþ ‚¥ð™wk su Ëqû{Œun ‚u y™wMÞq‚…ýu hÌtwk Au ‚u ËtÁ MÚtq¤
Œun™u rð»tu …ý [tuðeþ ‚¥ð Au y™u ‚u{s Ëqû{Œun™u rð»tu …ý …k[ ‚¥ð™wk
su MÚtq¤ Œun ‚u yufíð…ýu ð‚uo Au íÞthus Ëqû{Œun™t ¼tu„ rËØ ÚttÞ Au
y™u Ëqû{ Œun ytu„ýeË ‚¥ð™wk Au ‚u™u rð»tu …k[ ‚¥ð™wk MÚtq¤Œun ¼¤u
Au {txu Ëqû{Œun …ý [tuðeË ‚¥ð™wk Au y™u òu Ëqû{ Œun{tk MÚtq¤ Œun
1. ytu‚«tu‚-yuf{uf…ýu, r¼L™ A‚tk yr¼L™-yuf ÚtE™u.
 208 Ëthk.14
Au ‚tu Ëqû{ Œun{tk Mºte™tu Ëk„1 fhu Au ‚u™tu MÚtq¤ Œun{tk ðeÞo…t‚ ÚtE
òÞ Au {txu MÚtq¤ Œun™u Ëqû{ Œun™e ò„ú‚ yðMÚtt™u rð»tu ™u MðÙ yðMÚtt™u
rð»tu yuf‚t Au.”
…Ae {wr™yu «&™ …qAâtu su, “nu {nthts ! yt ‚tu suðwk MÚtq¤ Œun
Au ‚uðwk s Ëqû{ Œun ÚtÞwk íÞthu su{ MÚtq¤ Œun{tk f{o ÷t„u Au ‚u{s Ëqû{
Œun{tk ÷t„u Au fu ftkE Vuh Au ?” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “MÚtq¤
Œun™u rð»tu suðe ÿZ …tu‚t…ýt™e {t™e™‚t Au ‚uðes òu Ëqû{ Œun™u rð»tu
{t™e™‚t ntuÞ ‚tu suðwk MÚtq¤ Œun{tk f{o ÷t„u Au ‚uðwk s Ëqû{ Œun{tk …ý
÷t„u. y™u su Ëqû{ Œun™tk f{o™u yÕ… fÌttk Au ‚u ‚tu Sð™u ®n{‚ Œuðt
ËtÁ Au, y™u su™u MÚtq¤ Œun™u rð»tu ‚Útt Ëqû{ Œun™u rð»tu yr¼{t™ ™Úte
‚u™u ‚tu MÚtq¤ Œun™wk f{o…ý ÷t„‚wk ™Úte ™u Ëqû{ Œun™wk …ý ÷t„‚wk ™Úte,
fu{ su yu ‚tu fuð¤ ytí{Ë¥ttY…u s ð‚uo Au {txu yuðt su ytí{¿tt™e ntuÞ
‚u™u‚tu MÚtq¤Œun ËkƒkrÄ ‚Útt Ëqû{Œun ËkƒkrÄ f{o ÷t„u ™rn y™u ‚u yt
Œunu fhe™u yþw¼ f{o™u ‚tu fhu s ™rn y™u «thçÄt™wËthu su Ëw¾Œw:¾
ytðu ‚u™u ‚tu ¼tu„ðu y™u ¼tu„ð‚tu Útftu yu{ {t™u su, ‘nwk yu™tu ¼tuõ‚t
™Úte nwk ‚tu ytí{t Awk.’ y™u su y¿tt™e Œuntr¼{t™e ntuÞ ‚u™u ‚tu MÚtq¤
Œun yÚtðt Ëqû{ Œun ËkƒkÄe Ëðo f{o ÷t„u Au y™u ‚u f{o «{týu Ëw¾Œw:¾™u
…ý ¼tu„ðu Au, fu{ su su y¿tt™e Au ‚u su, su rð»tÞ™u ¼tu„ðu ‚u ¼tu„ð‚tu
Útftu …tu‚t™u ŒunY…u {t™e™u yu{ {t™u su, ‘nwk yu rð»tÞ™tu ¼tuõ‚t Awk’ …Ae
ßÞthu yk‚ Ë{tu ytðu íÞthu ‚u y¿tt™e Sð™u ‚tu Þ{™t Œq‚ Œu¾tÞ ™u
Œun™e rðM{]r‚ ÚtE òÞ ™u {qAto yðMÚtt ytðu Au …Ae ‚u Þ{™t Œq‚ Œun™u
{qftðe™u Sð™u swŒtu fhu Au, íÞthu yu Sð™u «u‚™tu Œun ƒkÄtÞ Au …Ae
‚u Œunu fhe™u Þ{…whe™t fü™u ¼tu„ðu Au. y™u ¿tt™e yuðtu su ¼„ðt™™tu
¼õ‚ ‚u™u ‚tu yk‚ft¤u ¼„ðt™ fu ¼„ðt™t Ëk‚ Œu¾tÞ Au ™u yu™u …ý
Œun™e rðM{]r‚ ÚtE òÞ ™u {qAto yðMÚtt ytðu Au. …Ae yu Œun™u {qfe™u
swŒtu ÚttÞ Au íÞthu yu ¼õ‚™u ¼„ðt™ ¼t„ð‚e ‚™wk yt…u Au ™u ‚u Œunu
fhe™u yu ¼„ðt™™t Ät{™u rð»tu hnu Au.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T Ëthk„…wh™wk >> 14 >> 92 >>

1. ËkfÕ…tí{f Ëk¼tu„.
 Ëthk.15 209

ð[™t{]‚ 15 : {wøÄt, {æÞt y™u «tiZt™wk Index

*Ëkð‚T 1877™t ¼tŒhðt ËwrŒ 4 [tuÚt™u rŒðË ©eS{nthts „t{
©eËthk„…wh {æÞu Sðt¾t[h™t Œhƒth{tk ytuhzt™e ytuËheyu Ztur÷Þt W…h
rðhts{t™ n‚t ™u Ëðo ïu‚ ðMºt Äthý fÞtO n‚tk ™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e
yt„¤ {wr™ ‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe n‚e.
…Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “ÕÞtu y{u «&™ fheyu Aeyu su, ‘ƒu
«fth™t ¼„ðt™™t ¼õ‚ Au ‚u{tk yuf™u ‚tu ¼„ðt™™u rð»tu yíÞk‚ «er‚
Au y™u ¼„ðt™™t Œþo™ rð™t ûtý{tºt …ý hnuðt‚wk ™Úte y™u ‚u™tu «u{
ƒtnuh …ý ½ýtu ŒeXt{tk ytðu Au y™u ƒeòu su ¼„ðt™™tu ¼õ‚ Au ‚u™u
‚tu ytí{r™ct …ý Au y™u ðihtøÞ …ý …rh…qýo Au y™u ¼„ðt™™u rð»tu
«er‚ …ý Au ‚tu …ý ‚u™tu «u{ «Út{ fÌttu su ¼õ‚ ‚u™t suðtu sýt‚tu
™Úte y™u «Út{ fÌttu ‚u™u ‚tu ytí{r™ct ™u ðihtøÞ yu ƒuÞ ™Úte ‚tu
…ý yu™e ¼Âõ‚ yr‚þÞ þtu¼u Au. y™u ytí{r™ct ™u ðihtøÞu Þwõ‚ Au
‚tu …ý ‚u™e ¼Âõ‚ ‚tu «Út{ fÌttu su ¼õ‚ ‚u™t suðe þtu¼‚e ™Úte. yu
ƒu «fth™t ¼õ‚{tk fu™e ¼Âõ‚ ©uc Au; ™u fu™e ¼Âõ‚ fr™c Au ?
yu «&™ Au ” …Ae MðÞk«ftþt™kŒ Mðt{e ƒtuÕÞt su, “ytí{r™ct y™u
ðihtøÞ ™Úte ‚tu …ý su™u ¼„ðt™{tk yr‚þÞ «u{ Au ‚u s ËhË Au.”
…Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “su™u ðihtøÞ ™u ytí{r™ct ™Úte, ‚u™u ©uc
fntu Atu ‚u þe Ë{sýu fntu Atu ? fu{ su, yu ‚tu Œuntr¼{t™e Au {txu
ßÞthu yu™t Œun™u Ëw¾ ÚttÞ yuðt …k[rð»tÞ™tu Þtu„ Útþu íÞthu yu™u rð»tÞ{tk
«er‚ ÚtE sþu. …Ae ¼„ðt™™u rð»tu yuðe «er‚ ™rn hnu. ‚u™u ‚{u ©uc
fu{ fntu Atu ? …Ae MðÞk«ftþt™kŒ Mðt{e ƒtuÕÞt su, “su™u rð»tÞ{tk «er‚
ÚtE òÞ yu™u y{u «u{e fnu‚t ™Úte. y{u ‚tu „tu…eytu suðt 1 ¼õ‚ ntuÞ
‚u™u «u{e fneyu Aeyu. …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “„tu…eytu ftkE ¼tur¤Þtu
™ntu‚e, yu ‚tu ytí{r™ct ™u ðihtøÞ Þwõ‚ ntuÞ ‚u™e Ë{sý™uÞ WÕ÷k½e
òÞ yuðe ‚tu ztrnÞtu n‚e. su{ ftuEf hts™er‚™tu òý™thtu ntuÞ ™u ‚u
* Ëthk„…wh ð[. 15, ‚t. 11-9-1820, 1. “ÿæ‡æ¢ ²é x æàæ„ç}æ± ²æ¨æ¢ ²ï Ý ç±Ýæù|æ±„ì ” yt
{k„¤ðth. ð[™Úte ¼„ðt™{tk „tu…eÞtu™tu «u{ ðýoÔÞtu Au.
 210 Ëthk.15
ƒtu÷u ‚u™t suðwk ‚tu „tu…eytu™u ƒtuÕÞt{tk znt…ý n‚wk y™u ¼„ðt™™u …ý
su{ ÞÚttÚto…ýu òÛÞt òuEyu ‚u{ òý‚e n‚e y™u Ëðuo ÞtŒð{tk yr‚þÞ
ztÌtt ™u ¼„ðt™™t [tuðrxÞt1 yuðt su WØðS ‚u „tu…eytu™e Ë{sý òuE™u
„ŒT„ŒT fkX ÚtE „Þt y™u ‚u WØðS yu{ ƒtuÕÞt su, “„tu…eytu …tËu {™u
¿tt™ fnuðt {tufÕÞtu ‚u ‚tu ¼„ðt™u {the W…h yr‚þÞ y™w„ún fÞtuo.’
y™u …tu‚u „tu…eytu™u W…Œuþ fhðt „Þt n‚t …ý „tu…eytu™tk ð[™ Ëtk¼¤e™u
…tu‚u Ët{tu W…Œuþ „úný fÞtuo y™u ‚{u fnuþtu su, ‘„tu…eytu ‚tu yuðe ƒwrØ{t™
™ntu‚e’ ‚tu yu{tk ‚tu {wøÄt, {æÞt y™u «tiZt; yu ºtý «fth™t ¼uŒ n‚t.
‚u{tk {wøÄt™wk yuðwk ÷ûtý Au su, yuf ‚tu ¼„ðt™ W…h Ätu¾tu ½ýtu fhu
y™u yu{ ƒtu÷u su, ‘y{u ‚{thu yÚtuo fhe fhe™u {he „Þtk ‚tu …ý ‚{u
™sh{tk ÷tð‚t ™Úte’ y™u yu{ fh‚tk òu ðÄw Auzu ‚tu ¼„ðt™ ËtÚtu heþ
fhu y™u ‚tuAztk ‚tuAztk ð[™ ƒtu÷u su, ‘òýeyu n{ýtk rð{w¾ ÚtE sþu.’
yuðe ò‚™tk su™tk þtMºt™u rð»tu ð[™ ntuÞ ‚u „tu…e™u {wøÄt òýðe y™u
su {æÞt ntuÞ ‚u ‚tu ftuE rŒðË ¼„ðt™ Ët{tu ¢tuÄ ™ fhu y™u ‚tuAzwk
ð[™ …ý ™ fnu y™u znt…ýu fhe™u ÞwÂõ‚ ÞwÂõ‚yu …tu‚t™wk MðtŠÚt…ýwk
ƒeò™u òýðt Œu ™rn y™u …tu‚t™wk ft{ ËtÄu ‚u ¼u¤wk ¼„ðt™™wk „{‚wk
fhu …ý yuf÷wk ¼„ðt™™wk „{‚wk fhu ™rn y™u òu ¼„ðt™™wk s „{‚wk
fhðwk …zu ‚tu …ý ftkEf …tu‚t™wk „{‚wk fhðt™e ÞwÂõ‚ sYh ht¾u. yuðtk
su™tk þtMºt™u rð»tu ð[™ ntuÞ ‚u „tu…e™u {æÞt òýðe y™u su «tiZt ntuÞ
‚u ‚tu fu𤠼„ðt™™t „{‚t «{týu s [t÷u y™u ftuE he‚u …tu‚t™t MðtÚto™u
yÚtuo ÞwÂõ‚ fhu ™rn y™u fu𤠼„ðt™™u htS fhðt™u EåAu y™u su
he‚u ¼„ðt™ htS ÚttÞ ‚u he‚u s …tu‚u htS hnu y™u …tu‚t™e ƒhtuƒh™e
su ƒeS „tu…eytu ntuÞ ‚u W…h E»Þto, ¢tuÄ fhu s ™rn y™u {t™ {íËh
ytrŒf Ëðuo rðfth™tu íÞt„ fhe™u ¼„ðt™™e Ëuðt{tk ËtðÄt™ hnu y™u
suýu fhe™u ¼„ðt™ fwhtS ÚttÞ ‚uðwk yt[hý ‚tu {™, f{o, ð[™u fhe™u
ftuE ft¤u fhu ™rn. yuðtk su™tk þtMºt{tk ð[™ ntuÞ ‚u „tu…e™u «tiZt
òýðe. yuðe he‚u {wøÄt, {æÞt y™u «tiZt yuðt „tu…eytu™t ¼uŒ Au {txu
1. yk„‚ Ë÷tn-Ëq[™ yt…™th-Ër[ð.
 Ëthk.15 211
„tu…eytu™e Ë{sý{tk ‚tu yr‚þÞ rððuf n‚tu. ‚u {txu yu™e «er‚
yýË{sý™e fnuðtÞ ™rn y™u „tu…eytu ‚tu ÞÚttÚto òuðwk ¼„ðt™™t {rn{t™u
òý‚e n‚e y™u ‚u {rn{t™u «‚t…u fhe™u ytí{r™ct ™u ðihtøÞ Ënusu
yu™tk niÞt{tk ð‚o‚tk n‚tk. {txu yu „tu…eytu™u rð»tu ‚tu ytí{r™ct ™u ðihtøÞ
ytrŒf y™k‚ su fÕÞtýfthe „wý ‚u ¼„ðt™™t {tntíBÞ™u «‚t…u fhe™u
Ëðuo Ëk…qýo n‚t y™u yuðt ¼õ‚™e he‚ ‚tu yt{ Au su, ‘þçŒ, M…þo,
Y…, hË y™u „kÄ yu su …k[rð»tÞ ‚u ¼„ðt™ ËkƒkÄe s EåAu …ý ƒeò
ftuE ËkƒkÄe EåAu ™rn y™u ¼„ðt™™u rð»tu yu …k[rð»tÞu fhe™u su yr‚þÞ
nu‚ ‚u nu‚u fhe™u ðihtøÞu ™u ytí{r™ct ™Úte ‚tuÞ …ý ¼„ðt™ rð™t
ƒeòu ftuE s„‚™tu ½tx niÞt{tk ÚttÞ ™rn, y™u su{ ðhËtŒ ™ ðhMÞtu
ntuÞ íÞthu ™t™tk «fth™tk ‚]ý™tk su ƒes ‚u …]Úðe W…h ftkEyu ¼tËu ™rn
y™u ßÞthu ðhËtŒ ðhþu íÞthu yux÷tk ‚]ý W„u su …]Úðe s Œu¾tÞ ™rn,
‚u{ su ytí{r™ct ™u ðihtøÞ fhe™u hrn‚ Au ‚u™u òu ¼„ðt™ rð™t ƒeò
ftuE rð»tÞ™t ½tx sýt‚t ™Úte ‚tu …ý ßÞthu yu™u fwËk„™tu Þtu„ Útþu
íÞthu rð»tÞ™t ½tx Útðt ÷t„þu y™u ƒwrØ ¼úü ÚtE sþu ™u …h{uïh™e
‚tu niÞt{tk M{]r‚ …ý ™rn hnu ™u y¾kz rð»tÞ™wk æÞt™ Útþu. …Ae yu
su ðihtøÞ ™u ytí{r™ct rð™t™tu «u{e ‚u™u yu{ ¼tËþu su, ‘{thu ¼„ðt™{tk
÷uþ{tºt «er‚ ™Úte,’ {txu ytí{r™ct ™u ðihtøÞ rð™t™tu su «u{e ¼õ‚
sýt‚tu ntuÞ ‚u ‚tu yr‚þÞ LÞq™ Au. y™u su™u ytí{r™ct Au ™u ðihtøÞ
Au ™u ¼„ðt™{tk «er‚ …ý ËtÄthý suðe s Au. ‚u ‚tu yu{ òýu Au su,
‘{tht Sðtí{t™u rð»tu s yt ¼„ðt™™e {qŠ‚ y¾kz rðhts{t™ Au.’ yu{
òýe™u W…hÚte ‚tu ¼„ðt™™e {qŠ‚™tk Œþo™ M…þtorŒf™u rð»tu yt‚wh‚t suðwk
™Úte sýt‚wk ™u þtk‚…ýt suðwk sýtÞ Au. ‚tu …ý ‚u™e «er‚™t {q¤ Ÿzt
Au. ‚u ftuE fwËk„™u Þtu„u fhe™u …ý yu™e «er‚ ytuAe ÚttÞ yuðe ™Úte
{txu yu ¼õ‚ ©uc Au ™u yuftkr‚f Au.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T Ëthk„…wh™wk >> 15 >> 93 >>
 212 Ëthk.16
ð[™t{]‚ 16 : ™h™thtÞý™t ‚…™wk Index
*Ëkð‚T 1877™t ¼tŒhðt Ëwr Œ 5 …k[{e™u rŒðË ©eS{nthts „t{
©eËthk„…wh {æÞu Sðt¾t[h™t ytuhzt™e ytuËheyu Ztur÷Þt …h rðhts{t™
n‚t y™u Ëðo ïu‚ ðMºt Äthý fÞtO n‚tk ™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤
{wr™ ‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe n‚e.
…Ae …h{t™kŒ Mðt{eyu «&™ …qAâtu su, “©e{ŒT¼t„ð‚{tk fÌtwk Au
su, ©e™h™thtÞý Ér»t su ‚u ƒŒrhft©{{tk hÌtt Útft yt ¼h‚¾kz™tk
Ëðuo {™w»Þ™tk fÕÞtý™u yÚtuo y™u Ëw¾™u yÚtuo ‚…™u fhu Au.’ íÞthu Ëðuo
{™w»Þ fÕÞtý™t {t„o™u rð»tu fu{ ™Úte «ð‚o‚t ?” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt
su, “yu™tu W¥th ‚tu ‚u ©e{ŒT¼t„ð‚™t …k[{1 MfkÄ™u rð»tus Au su, ‘yu
¼„ðt™ ‚… fhu Au ‚u ‚tu …tu‚t™t ¼õ‚™u yÚtuo fhu Au …ý y¼õ‚™u yÚtuo
™Úte fh‚t.’ fuðe he‚u ‚tu yt ¼h‚¾kz™u rð»tu yr‚þÞ Œw÷o¼ yuðtu su
{™w»Þ Œun ‚u™u òýe™u su s™ ¼„ðt™™t þhý™u …t{u Au ™u ¼„ðt™™e
¼Âõ‚ fhu Au ‚u s™™t y™w„ún™u yÚtuo ‚…ÂMð™t suðtu Au ðu»t su™tu yuðt
su ©e ™h™thtÞý ¼„ðt™ ‚u su ‚u f]…tyu fhe™u {tuxwk ‚… fhu Au y™u
…tu‚t™u rð»tu r™hk‚h yrÄf…ýu ð‚o‚t yuðt su Ä{o, ¿tt™, ðihtøÞ, W…þ{,
yiïÞo; yu ytrŒf „wý ‚uýu Þwõ‚ yuðwk su ‚… ‚u™u fh‚t Útft ‚u ¼„ðt™
su‚u yt s„‚™tu htrºt«÷Þ2 ÚttÞ íÞtk ËwÄe ƒŒrhft©{™u rð»tu hÌtt Au
y™u ¼h‚¾kz™u rð»tu hÌtt su‚u …tu‚t™t ¼õ‚s™ ‚u{™t su Ä{o¿tt™trŒf
„wý ‚u su ‚u yr‚þÞ yÕ… ntuÞ ‚tu …ý ‚u ¼„ðt™™t „wýuÞwõ‚ ‚…™u
«‚t…u fhe™u Úttuztf ft¤{tks yr‚þÞ ð]rØ™u …t{u Au y™u ‚u …Ae ‚u
¼õ‚s™™t ӌޙu rð»tu ¼„ðt™™e EåAtyu fhe™u sýt‚wk su yûthƒúñ{Þ
yuðwk ‚us ‚u™u rð»tu Ëtûtt‚T yuðt su ©ef]»ý¼„ðt™ ‚u™wk Œþo™ ÚttÞ Au.
yuðe he‚u su …tu‚t™t ¼õ‚ Au ‚u{™wk ‚u ¼„ðt™™t ‚…u fhe™u r™ŠðΙ
fÕÞtý ÚttÞ Au …ý su ¼„ðt™™t ¼õ‚ ™Úte ‚u{™wk fÕÞtý Út‚wk ™Úte.
yuðe he‚u yu «&™™tu W¥th Au.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T Ëthk„…wh™wk >> 16 >> 94 >>

* Ëthk„…wh ð[. 16, ‚t. 12-9-1820, ƒwÄðth. 2. r™r{¥t «÷Þ.

1. “|ææÚ„ïùçÐ ±¯ïü... ¥Ýéxæíãæ²æy}汄æ}æÝéÜ¢Uвæ”
(¼t. 5/19/9) yt „ã{tk fÌtwk Au.
 Ëthk.17 213
ð[™t{]‚ 17 : {wõ‚™t ¼uŒ™wk-ytkƒ÷e™e zt¤e™wk Index
*Ëkð‚T 1877™t ¼tŒhðt ËwrŒ 6 AXâ™u rŒðË ËkæÞt Ë{u ©eS{nthts
„t{ ©eËthk„…wh {æÞu Sðt¾t[h™t ytuhzt™e ytuËheyu Ztur÷Þt W…h
rðhts{t™ n‚t ™u Ëðuo ïu‚ ðMºt Äthý fÞtO n‚tk y™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e
yt„¤ {wr™ ‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe n‚e.
…Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “¼„ðt™™t ¼s™™tu fh™thtu su Sð
‚u™e ÿrü su{ su{ Ëqû{ Út‚e òÞ Au ‚u{ ‚u{ yu™u …h{uïh™wk …h…ýwk sýt‚wk
òÞ Au y™u ¼„ðt™™tu {rn{t …ý yrÄf yrÄf sýt‚tu òÞ Au. ‚u ßÞthu
yu ¼õ‚ …tu‚t™u ŒunY…u {t™‚tu ntuÞ íÞthu ¼„ðt™™u ò„ú‚, MðÙ, Ëw»twr™t
Ëtûte òýu. y™u ßÞthu …tu‚t™u ò„ú‚, MðÙ Ëw»twr Útfe …h {t™u íÞthu
¼„ðt™ ‚u Útfe …h ¼tËu Au. …Ae su{ su{ Ëqû{ ÿrü Út‚e òÞ ‚u{ ‚u{
¼„ðt™™u …tu‚t Útfe …h òý‚tu òÞ y™u {rn{t …ý ðÄw ðÄw Ë{s‚tu
òÞ y™u …Ae su{ su{ …tu‚t™e ð]r¥t nu‚u fhe™u ¼„ðt™ Ëk½tÚtu [tUx‚e
òÞ ‚u{ ‚u{ W…tË™t ËwÄe ÿZ Út‚e òÞ, íÞtk ÿütk‚ Au su{ Ë{wÿ Au
‚u™u rð»tu feze …ý sE™u …týe …eðu y™u [hf÷wk1 …ý …eðu ™u {™w»Þ, …þw,
½tuzt, ntÚte, ‚Útt {tuxt {tuxt {„h {íMÞ yu Ëðuo Ë{wÿ™wk s¤ …eE™u ƒr¤Þt
ÚttÞ Au. …ý Ë{wÿ ÷uþ{tºt ytuAtu Út‚tu ™Úte y™u su su Sð™wk suðwk suðwk
{tuxwk „swk2 ntuÞ ‚u ‚u Sð ‚u «{týu Ë{wÿ™tu {rn{t ðÄw òýu Au. ð¤e ƒeswk
ÿütk‚ Au - su{ ytftþ Au ‚u™u rð»tu {åAh Wzu ™u [hf÷wk Wzu ™u Ë{¤t
Wzu ™u ˪[týtu3 …ý Wzu ™u y™¤4 …ûte …ý Wzu ™u „Yz …ý Wzu ‚tu
…ý yu Ëðuo™u ytftþ y…th™tu y…th hnu Au y™u su™u …tk¾™u rð»tu ðÄw
ƒ¤ ntuÞ ‚u ytftþ™tu {rn{t ðÄw òýu Au y™u …tu‚t™u rð»tu LÞq™…ýwk Ë{s‚tu
òÞ Au, ‚u{ {heåÞtrŒf «ò…r‚™e …uXu yÕ… W…tË™tðt¤t ¼õ‚ ‚tu {åAh
suðt Au y™u ƒúñtrŒf™e …uXu ‚uÚte yrÄf W…tË™tðt¤t ¼õ‚ ‚tu [hf÷t
suðt Au y™u rðhtxT …whw»ttrŒf™e …uXu ‚uÚte yrÄf W…tË™tðt¤t ¼õ‚ ‚tu
Ë{¤t suðt Au y™u «Ät™ …wY»t™e …uXu ‚uÚte yrÄf Q…tË™t ðt¤t ¼õ‚
‚tu Ëek[týt suðt Au y™u þwØ «f]r‚ …wY»t™e …uXu ‚uÚte yrÄf W…tË™tðt¤t
* Ëthk„…wh ð[. 17, ‚t. 13-9-1820, „wYðth. 2. ‚tft‚. 4. ytftþ{tk ðË‚wk …ûte rðþu»t. ‘‘程{é±æαëœæ}æì’’’{tk
1. [f÷wk. 3. ƒts. yt …ûte™tu WÕ÷u¾ Au.
 214 Ëthk.17-18
¼õ‚ ‚tu y™¤…ûte suðt Au y™u yûthÄt{{tk hnu™tht su yûth{wõ‚ ‚u™e
…uXu ‚uÚte yrÄf W…tË™tðt¤t ¼õ‚ ‚tu „Yz suðt Au. y™u yu Ëðuo ¼õ‚
su{ su{ ðÄw ðÄw Ët{Úteo™u …tBÞt Au. ‚u{ ‚u{ ¼„ðt™™tu {rn{t ðÄw ðÄw
òý‚t „Þt Au. y™u su{ su{ ðÄw Ët{Úteo™u …t{‚t „Þt ‚u{ ‚u{ ¼„ðt™™u
rð»tu Mðt{e Ëuðf…ýt™tu ¼tð …ý yr‚ ÿZ Út‚tu „Þtu Au y™u ßÞthu ¼s™™tu
fh™thtu SðY…u n‚tu íÞthu yu Sð{tk ¾ãtu‚1 sux÷tu «ftþ n‚tu. …Ae su{
su{ ¼„ðt™™wk ¼s™ fh‚tk fh‚tk ytðhý x¤‚wk „Þwk ‚u{ ‚u{ Œeðt suðtu
ÚtÞtu. …Ae {þt÷ suðtu ÚtÞtu. …Ae yÂø™™e ßðt¤t suðtu ÚtÞtu …Ae Œtðt™¤
suðtu ÚtÞtu …Ae rðs¤e suðtuu ÚtÞtu …Ae [kÿ{t suðtu ÚtÞtu …Ae ËqÞo suðtu ÚtÞtu.
…Ae «÷Þft¤™t yÂø™ suðtu ÚtÞtu. …Ae {nt‚us suðtu ÚtÞtu. yuðe he‚u «ftþ
…ý ð]rØ™u …tBÞtu y™u Ët{Úteo …ý ð]rØ™u …t{e y™u Ëw¾ …ý ð]rØ™u …tBÞwk.
yuðe he‚u ¾ãtu‚Úte fhe™u {nt‚us …ÞO‚ ytæÞ, {æÞ y™u yk‚; su ¼uŒ
fÌtt ‚u Ëðuo {wõ‚™t ¼uŒ Au. ‚u su{ su{ yrÄf ÂMÚtr‚™u …t{‚t „Þt ™u
¼„ðt™™tu {rn{t yrÄf òý‚t „Þt ‚u{ ‚u{ {wõ‚…ýt{tk rðþu»t…ýwk ytð‚wk
„Þwk”
yu{ fne™u ©eS{nthts ‘sÞ ËÂå[Œt™kŒ’ fne™u WXât. …Ae
ytkƒ÷e™e zt¤¾e™u Ít÷e™u W„{ýu {w¾th®ðŒu Q¼t hÌtt Útft ƒtuÕÞt su,
“su{ …wLÞ{™t [kÿ{t™wk {kz¤ ntuÞ ‚u y®nÚte ‚tu ™t™e Útt¤e suðwk Œu¾tÞ
Au …ý su{ su{ yu™e Ë{e…u òÞ ‚u{ ‚u{ {tuxwk {tuxwk sýt‚wk òÞ. …Ae yr‚þÞ
Zqkfztu òÞ íÞthu ‚tu ÿrü …ý …ntU[e þfu ™rn yuðwk {tuxwk sýtÞ, ‚u{ {tÞtY…e
yk‚htÞ xæ¤e™u su{ su{ ¼„ðt™™u Zqkfzwk ÚtðtÞ Au ‚u{ ‚u{ ¼„ðt™™e
…ý yr‚ y…th {tuxâ… sýt‚e òÞ Au y™u ¼„ðt™™u rð»tu ŒtË…ýwk
…ý yr‚ ÿZ Út‚wk òÞ Au.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T Ëthk„…wh™wk >> 17 >> 95 >>

ð[™t{]‚ 18 : ¾th ¼qr{™wk Index

*Ëkð‚T 1877™t ¼tŒhðt ËwrŒ 8 ytX{™u rŒðË Mðt{e ©eËnò™kŒS
{nthts „t{ ©eËthk„…wh {æÞu Sðt¾t[h™t Œhƒth{tk W¥thtŒu îth
* Ëthk„…wh ð[. 18, ‚t. 15-9-1820, þr™ðth. 1. ytr„Þtu.
 Ëthk.18 215
ytuhzt™e ytuËheyu rðhts{t™ n‚t ™u Ätu¤tu ¾uË …nuÞtuo n‚tu ™u Ätu¤e
[tŒh ytuZe n‚e y™u {M‚f W…h ïu‚ …t½ ƒtkÄe n‚e ™u W¥thtŒu {w¾th®ðŒu
rðhts{t™ n‚t ™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ {wr™ ‚Útt ŒuþŒuþ™t
nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe n‚e.
…Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “su ©Øtðt™ …wY»t ntuÞ y™u ‚u™u
òu Ët[t Ëk‚™tu Ëk„ {¤u y™u ‚u Ëk‚™t ð[™™u rð»tu ©Øtðt™ ÚttÞ
‚tu yu™t ӌޙu rð»tu MðÄ{o, ðihtøÞ, rððuf, ¿tt™, ¼Âõ‚ ytrŒf su
fÕÞtýfthe „wý ‚u Ëðuo «fx ÚtE ytðu Au y™u ft{¢tuÄtrŒf su rðfth
‚u ƒ¤e òÞ Au. y™u òu fwËk„ {¤u ™u fwËk„e™t ð[™™u rð»tu ©Øtðt™
ÚttÞ ‚tu ðihtøÞ, rððuftrŒf su „wý ‚u Ëðuo ™tþ …t{e òÞ Au, su{ ¾th
¼qr{ ntuÞ ™u ‚u™u rð»tu „{u ‚ux÷tu {u½ ðhËu …ý ‚u{tk ‚]ýtrŒf W„‚tk
™ ntuÞ y™u ‚u s ¾th ¼qr{™u rð»tu òu …týe™e hu÷ ytðu ‚tu ¾th Ëðuo
ÄtuðtE òÞ y™u su Xuftýu ¾th n‚tu ‚u Xuftýu ftk… [ze òÞ …Ae ‚u
ftk… ¼u¤tk ðz, ®……¤t ytrŒf ð]ût™tk ƒes ytÔÞtk ntuÞ ‚u ƒes W„e™u
{tuxtk {tuxtk ð]ût ÚttÞ Au ‚u{ su™t ӌޙu rð»tu …qðo fÌtt su MðÄ{torŒf
„wý ‚u ÿZ ntuÞ y™u s„‚ ËkƒkÄe rð»tÞ Ëw¾™tu ykfwh …ý WXu yu{
™ ntuÞ ™u ‚u™u òu fwËk„ ÚttÞ ‚tu ‚u™t ӌޙu rð»tu fwËk„ Y…e …týe™u
ðu„u fhe™u s„ŒT ð‚to Y…eÞtu ytðe™u ftk… ¼htÞ. …Ae ‚u ftk…{tk ft{,
¢tuÄ, ÷tu¼, {tun, {Œ, {íËhtrŒf su ƒes hÌttk Au ‚u Ëðuo W„e™u {tuxtk
{tuxtk ð]ût ÚttÞ Au {txu ¼„ðt™™t ¼õ‚ ntuÞ ‚u™u ftuE rŒðË fwËk„
™ fhðtu y™u ð¤e …tu‚t{tk ftuE Mð¼tð ntuÞ ™u ‚u™u Ëk‚™tu Ë{t„{ fhe™u
Ë{S rð[the™u xt¤u ‚tu ‚u Mð¼tð™tu ™tþ ÚtE òÞ Au …ý {q¾toEyu fhe™u
„{u ‚ux÷t W…tÞ fhu ‚tuÞ ¼qkztu Mð¼tð x¤u ™rn y™u {q¾o ntuÞ ‚u ßÞthu
{wkÍtÞ íÞthu ftk‚tu ËqE hnu ™u ftk‚tu Áðu ™u ftk‚tu ftuEf ËtÚtu ðZu ™u ftk‚tu
W…ðtË fhu; yu [th «fthu fhe™u {wkÍðý xtéÞt™tu W…tÞ fhu. y™u yu{
fh‚tk òu yr‚þÞ {wkÍtÞ ‚tu Au÷e ƒtfe {hu …ý ¾htu, yuðe he‚u {q¾o™u
þtuf xtéÞt™tu W…tÞ Au …ý yu{ fÞto Útfe Œw:¾ …ý {xu ™rn ™u Mð¼tð
…ý x¤u ™rn y™u Ë{S™u xt¤u ‚tu Œw:¾™u Mð¼tð yu ƒuÞ x¤e òÞ
{txu Ë{sw ntuÞ ‚u s Ëw¾e ÚttÞ Au y™u su{ yÂø™™e {tuxe ßðt¤t ntuÞ
 216 Ëthk.18
™u òu W…hÚte s¤ ðhËu ‚tu ‚íft¤ ytu÷tE òÞ y™u ðes¤e™t yÂø™™tu
‚tu Úttuztuf ̓fthtu Út‚tu ntuÞ …ý yu yÂø™ {u½™e ½xt{tk hnu Au ‚tu
…ý ytu÷t‚tu ™Úte, ‚u{ Ë{ßÞt rð™t „{u ‚ux÷tu ðihtøÞ ntuÞ yÚtðt
¼„ðt™{tk «er‚ ntuÞ ‚tu …ý yÂø™™e ßðt¤t™e …uXu fwËk„Y…e s¤u fhe™u
Ëðuo ™tþ ÚtE òÞ Au y™u Ë{S™u su ðihtøÞ ™u «er‚ ntuÞ ‚u ‚tu
ðes¤e™t yÂø™ suðe Au ‚u Úttuze ntuÞ ‚tu …ý ™tþ ™ …t{u.”
…Ae r™Šðftht™kŒ Mðt{eyu …qAâwk su, “nu {nthts ! ftuEf …whw»t{tk
¢tuÄtrŒf ¼qkzt Mð¼tð ntuÞ ‚u x¤u fu ™ x¤u ?” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt
su, “su{ ðtrýÞtu ntuÞ ‚u sux÷tu ðu…th fhu ‚u™wk ™t{wk {tkze ht¾u Au ‚u™e
…uXu su rŒðË Útfe ËíËk„ ÚtÞtu Au ‚u rŒðËÚte suýu ™t{wk {tkze htÏÞwk ntuÞ
‚u™tu Mð¼tð x¤u Au. y™u ‚u yu{ rð[thu su, ‘ßÞthu {thu ËíËk„ ™ntu‚tu
íÞthu {thu ytx÷tu {r÷™ Mð¼tð n‚tu y™u ËíËk„ fÞto …Ae ytx÷tu Mð¼tð
W¥t{ ÚtÞtu Au y™u ð»ttuoð»to …tu‚t™tu ðÄthtu Út‚tu ntuÞ yÚtðt ftkE Vuh hnu‚tu
ntuÞ ‚u Ëðuo™u ‚…tMÞt fhu, …ý {q¾o ðtrýÞtu su{ ™t{wk {tkzu ™rn ‚u™e
…uXu ™ fhu’ yuðe he‚u su ËíËk„ fhe™u …tu‚t™tu òu ‚…tË fh‚tu hnu ‚tu
‚u™t su su Mð¼tð ntuÞ ‚u Ëðuo ™tþ …t{e òÞ Au.”
…Ae {wõ‚t™kŒ Mðt{eyu …qAâwk su, “fwËk„ ntuÞ íÞthu ‚tu ¼qkztu Mð¼tð
ntuÞ s …ý Ëk‚™tu Ë{t„{ fhe™u …Ae {r÷™ Mð¼tð ytðe òÞ Au ‚u™wk
þwk fthý Au ?” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “ßÞthu ƒt¤ yðMÚtt ntuÞ
íÞthu ft{, ¢tuÄ, ÷tu¼trŒf þºtw ntuÞ ™rn y™u ¼„ðt™{tk «er‚ …ý rðþu»t
ntuÞ …Ae ßÞthu Þwðt yðMÚtt ytðu íÞthu ft{trŒf þºtw™tu ðÄthtu ÚttÞ
y™u Œuntr¼{t™ …ý ðÄu, …Ae ‚u òu su Ëk‚™u rð»tu ft{trŒf þºtw ™ ntuÞ
‚Útt Œuntr¼{t™u hrn‚ ntuÞ yuðt Ëk‚™tu Ë{t„{ ht¾u ‚tu Þwðt yðMÚttY…e
Ë{wÿ™u ‚he òÞ Au y™u òu yu{ ™ fhu ‚tu ft{trŒf þºtwyu fhe™u …ht¼ð
…t{e™u ¼úü ÚtE òÞ Au y™u su™e «tiZ yðMÚtt ntuÞ y™u ‚u ËíËk„
fh‚tk Útftk ƒ„zu Au ‚u™wk ‚tu fthý yu Au su, {tuxt …wY»t ntuÞ ‚u™u rð»tu
su su ò‚™t Œtu»t …hXu ‚u ‚u ò‚™t Œtu»t …tu‚t™t niÞt{tk ytðe™u r™ðtË
fhu Au. y™u òu {tuxt …whw»t™t „wý™wk „úný fhu y™u yu{ òýu su, {tuxt
…wY»t su su Mð¼tð ht¾u Au ‚u ‚tu Sð™t fÕÞtý™u yÚtuo Au y™u {tuxt
 Ëthk.18 217
…wY»t ‚tu r™Œtuo»t Au y™u {™u Œtu»t sýtýtu ‚u ‚tu {the fw{r‚yu fhe™u
sýtýtu Au.’ yu{ rð[the™u Ëí…whw»t™tu „wý „úný fhu y™u …tu‚t™t y…htÄ™u
ût{t fhtðu ‚tu ‚u …whw»t™e {r÷™‚t {xe òÞ Au.”
…Ae {nt™w¼tðt™kŒ Mðt{eyu …qAâwk su, “htsËe, ‚t{Ëe ™u ËtÂíðfe;
yu su ºtý „wý™t Mð¼tð ‚u ËtÄ™ fh‚tk Útft x¤u Au fu ™Úte x¤‚t
?” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “yu Ëðuo Mð¼tð xtéÞt x¤u Au.” …Ae
ð¤e {nt™w¼tðt™kŒ Mðt{eyu …qAâwk su, “ŒwðtoËtrŒf {wõ‚ ÚtÞt Au ‚tu …ý
‚u ‚t{Ëe fu{ hÌtt Au ?” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “ŒwðtoËtrŒf{tk
su ‚{tu„wý ytrŒf „wý ð‚uo Au ‚u ‚tu …tu‚t™u yu „wý ht¾ðt Au, {txu
hÌtt Au. y™u ‚u yu{ òýu Au su, ‘ftuEf yð¤tu [t÷‚tu ntuÞ ‚u™u rþûtt
fÞto ËtÁ yt…ýu ‚{tu„wý Au ‚u ƒnw Yztu Au.’ yu{ „wý òýe™u htÏÞtu
Au. y™u ßÞthu …tu‚t{tk su Mð¼tð ð‚o‚tu ntuÞ ™u ‚u W…h y¼tð ytðu
su, ‘nwk ¼„ðt™™tu ¼õ‚ Awk ‚u {thu ytðtu ¼qkztu Mð¼tð òuEyu ™rn.’ yuðe
he‚u Œtu»tY… òýe™u su su Mð¼tð™u íÞsðt™u EåAu ‚tu ¼„ðt™™u «‚t…u
fhe™u ‚u ‚u Mð¼tð™e r™ð]r¥t ÚtE òÞ Au.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T Ëthk„…wh™wk >> 18 >> 96 >>

©e Ëthk„…wh «fhýk Ë{tÂ{T

218
219
220

ftrhÞtýe
¼„ðt™©e Mðtr{™thtÞý y™u
„Z…whðtËeytu™t r{÷™{tk Ëu‚wY… ¼õ‚hts ©e
{tk[t¾t[h y™u ðM‚t¾t[h suðt ¼õ‚tu™t
r™ðtËMÚtt™™u ©enrh …tu‚t™wk r™ðtËMÚtt™ ƒ™tðu
yu™tÚte ðÄw {tuxt ¼tøÞ fÞt ntuE þfu ?
ftrhÞtýe™t ðM‚t¾t[h yuðt ¼tøÞþt¤e
¼õ‚tu{tk yuf Au su{™u ytk„ýu yrð™tþeyu
y{]‚ËkSð™e Ë{t W…Œuþt{]‚™e y{eÄthtytu
ðntðe Au. ©enrhyu ËíËk„™e Ä{oÄwht Ëk¼téÞt
ƒtŒ Ët{tSf ftÞo™t ©e„ýuþ yt ftrhÞtýe
„t{{tk ‚¤tð ¾tuŒtðe™u fhu÷t. rð.Ëk. 1861 Úte
y™ufðth yûthtrÄ…r‚yu yt „t{™u Mð[hýhsÚte
…tð™ fÞwo Au.
yt „t{™e y™uf f{™eÞ ÷e÷tytu{tk ©enrh
y™u Þtu„ehts ©e „tu…t¤t™kŒMðt{e™e „tuce - „qZ
ËkfÕ…tu™e [[to s„«rËæÄ Au. yûthytuhze ytsu
…ý ‚u™e Ëtûte …qhu Au.
y{]‚ËkSð™e y™u rðþÕÞfhýe; W¼Þ
yti » tÄeytu ™ e „hs Ëthu yu ð e ð[™t{] ‚ ™e
y{eÄthtytu ©enrhyu ftrhÞtýe{tk ðntðe Au.
 221

ð[™t{]‚ 1 : EÞ¤-¼{he™wk Index

*Ëkð‚T 1877™t ¼tŒhðt ËwrŒ 12 îtŒþe™u rŒðË „t{ ©e ftrhÞtýe
{æÞu ðM‚t¾t[h™t Œhƒth{tk W¥thtŒu îth ytuhzt™e ytuËheyu Ëwh‚™t
nrh¼õ‚ òŒðS A…h…÷k„1 ÷tÔÞt n‚t ‚u ZtéÞtu n‚tu ™u ‚u …÷k„ W…h
huþ{™wk „tŒ÷wk Ätu¤t ytuAtzu Ërn‚ rƒAtÔÞwk n‚wk ™u ‚u™e W…h Ätu¤tu ‚rfÞtu
‚Útt ÷t÷ {þÁ2 ™tk Ze[rýÞtk3 {qõÞtk n‚tk y™u ‚u …÷k„™e W…h [thuftuhu
Ëtu™uhe f˃ 4 ™t ËusƒkÄ ÷xf‚t n‚t yuðe þtu¼tyu Þwõ‚ su ‚u, …÷k„
‚u™e W…h ©eS{nthts W¥thtŒu {w¾th®ðŒu rðhts{t™ n‚t y™u Ëtu™uhe
Auzt™tu Ätu¤tu VUxtu {M‚fu ƒtkæÞtu n‚tu y™u Ëtu™uhe Auzt™wk þu÷wk ytuZâwk
n‚wk ™u ft¤t Auzt™tu Ätu¤tu ¾uË …nuÞtuo n‚tu y™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e
yt„¤ {wr™ ‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe n‚e y™u
©eS{nthts™t {w¾th®ðŒ Y… [kÿ{t Ët{t [ftuh™e …uXu Ëðuo ¼õ‚s™ òuE
hÌtt n‚t.
…Ae ©eS{nthts …h{nkË «íÞu ƒtuÕÞt su, “{tkntu{tkrn «&™-W¥th
fhtu”, íÞthu ¼qÄht™kŒMðt{eyu «&™ …qAâtu su, “¼„ðt™™tu r™ùÞ ÚttÞ
Au, ‚u yk‚:fhý{tk ÚttÞ Au fu Sð{tk ÚttÞ Au ?” íÞthu ‚u™tu W¥th rþðt™kŒ
Mðt{eyu fhðt {tkzâtu …ý ÚtÞtu ™rn. …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “yt
* ftrh. ð[. 1, ‚t. 19-9-1820, ƒwÄðth. 3. s{ðt ƒuË‚tk Zª[ý - ½qkxý ‚¤u ht¾ðt{tk
1. A…h+…ÞOf : {åAhŒt™e fu [kŒ™e ™tk¾u÷e ntuÞ ytð‚wk xufý, ÷tfzt™wk fu Ät‚w™wk ƒ™u Au.
yu ð e Ëthe ƒ™tðx™tu Ztu ÷ eÞtu , A…h¾tx, 4. RrsÂ{tk ƒ™tðt‚wk yuf ò‚™t þý™t ft…z™t
Aºteðt¤tu …÷k„. Ëu s ƒk Ä -A…h…÷k „ rð„u h u ™ u [thu ¾q ý u
2. yufò‚™wk huþ{e ft…z. {åAhŒt™e W…h huþ{e „qkÚtu÷e Œtuheytu y™u ‚u™u
Auzu huþ{e Vw{‚tk ÷xf‚tk ntuÞ ‚u.
 222 ftrh.1
Sð Au ‚u ƒwrØyu fhe™u òýu Au y™u ‚u ƒwrØ Au ‚u Ëðuo™wk1 fthý ™u
ËðoÚte {tuxe Au. {txu ‚u ƒwrØ {™™u rð»tu hne Au, r[¥t™u rð»tu hne Au,
ynkfth™u rð»tu hne Au, ©tuºt™u rð»tu hne Au, [ûtw™u rð»tu hne Au. ½útý™u
rð»tu hne Au, SnTðt™u rð»tu hne Au, ðtýe™u rð»tu hne Au, íð[t™u rð»tu
hne Au, ntÚt™u rð»tu hne Au, …„™u rð»tu hne Au, rþ&™™u rð»tu hne Au,
„wŒt™u rð»tu hne Au, yuðe he‚u ƒwrØ su ‚u ™¾rþ¾t …ÞoL‚ yt þheh™u
rð»tu ÔÞt…e™u hne Au. y™u ‚u ƒwrØ™u rð»tu Sð hÌttu Au …ý ‚u Sð sýt‚tu
™Úte y™u yuf÷e ƒwrØ sýtÞ Au, íÞtk ÿütk‚ Au. su{ yÂø™™e ßðt¤t
½xu Au ™u ðÄu Au ‚u ðtÞwyu fhe™u ðÄu Au ™u ½xu Au y™u ‚u yÂø™™e
ßðt¤t ðÄ‚e-½x‚e sýtÞ Au, …ý ðtÞw sýt‚tu ™Úte y™u su{ yÂø™
÷E™u Atýt{tk {qfeyu ™u ‚u Atýt{tk ˤ„ðt {tkzu ‚u™u ÷E™u ßÞtk ðtÞw
™ ntuÞ íÞtk {qfeyu ‚u Äw{tztu ô[tu [zðt {tkzu. ‚u Äw{tztu s ô[tu [z‚tu
sýtÞ …ý ‚u{tk ðtÞw sýt‚tu ™Úte. y™u su{ ytftþ™u rð»tu ðtŒ¤tk [t÷u
Au, ‚u ðtÞwyu fhe™u [t÷u Au. ‚u ðtŒ¤tk [t÷‚tk sýtÞ Au …ý ‚u{tk hÌttu
yuðtu su ðtÞw ‚u sýt‚tu ™Úte, ‚u{ ßðt¤t, Äw{tztu ™u ðtŒ¤tk, ‚u™u Xuftýu
ƒwrØ òýðe y™u ðtÞw™u Xuftýu Sð òýðtu. ‚u Sð fuðtu Au ? ‚tu ƒwrØyu
fÞtuo su r™ùÞ ‚u™u òýu Au y™u ‚u ƒwrØ{tk r™ùÞ™e rð„r‚™tu fh™thtu
su ƒúñt ‚u™u …ý òýu Au y™u {™™t ËkfÕ…™u òýu Au y™u ‚u {™™t
ËkfÕ…™e rð„r‚™tu fh™thtu su [kÿ{t ‚u™u …ý òýu Au. y™u r[¥t™t ®[‚ð™™u
òýu Au y™u ‚u r[¥t™e ®[‚ð™™e rð„r‚ fh™tht su ðtËwŒuð ‚u™u …ý
òýu Au y™u ynkfth™e ynk{r‚™u òýu Au y™u ‚u ynk{r‚™e rð„r‚™t
fh™tht su Áÿ ‚u™u …ý òýu Au. yuðe he‚u su [th yk‚:fhý ™u Œþ
ErLÿÞtu ‚u™tk su rð»tÞ ™u ‚u rð»tÞ™e rð„r‚™t fh™tht su Œuð‚t yu Ëðuo™u
yufft¤tðrAL™2 yufËtÚtu òýu Au, yuðtu su Sð ‚u Sð su ‚u yufŒuþMÚt
sýtÞ Au y™u ƒhAe™e yýe suðtu ‚e¾tu sýtÞ Au, y™u yr‚þÞ Ëqû{
sýtÞ Au, ‚u ƒwrØyu Ërn‚ Au {txu yuðtu Ëqû{ sýtÞ Au …ý ßÞthu
yu Sð™u Œun, ErLÿÞtu, yk‚:fhý, Œuð‚t y™u rð»tÞ; ‚u™t «ftþf…ýu
òýeyu íÞthu ‚tu Sð ƒnw {tuxtu sýtÞ Au y™u ÔÞt…f 3 sýtÞ Au. ‚u
ƒwrØyu hrn‚ Au y™u y™w{t™u fhe™u sýtÞ Au su …ý Ëtûttífth ™Úte
sýt‚tu. íÞtk ÿütk‚ Au:- su{ ftuEf Œþ {ý™e ‚hðth ntuÞ ‚u™u òuE™u
1. Ëðo ¿tt™™wk. 2. yufs Ë{Þu. 3. ¿tt™þÂõ‚ ðzu ÔÞt…f ™rn fu ytftþð‚T.
 ftrh.1 223
{týË y™w{t™ fhu su, ‘yu ‚hðth™tu W…tz™thtu ƒnw {tuxtu nþu !’ ‚u{
yu Ëðo Œun, ErLÿÞtrŒf™u yufft¤u «ftþu Au, {txu yu Sð ƒnw {tuxtu
Au yuðe he‚u y™w{t™u fhe™u sýtÞ Au.’ yuðe he‚u ©eS{nthtsu W¥th
fÞtuo.
íÞthu r™íÞt™kŒMðt{eyu …qAâwk su, “nu {nthts ! yu{tk ‚u þwk W¥th
ÚtÞtu ?” íÞthu ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “yu{tk ‚tu yu W¥th ÚtÞtu su, “ßÞthu
ƒwrØ{tk r™ùÞ ÚtÞtu íÞthu Sð{tk …ý r™ùÞ ÚtE „Þtu yu{ òýðwk. ‚u
fuðe he‚u ÚttÞ Au? ‚tu «Út{ ErLÿÞtu{tk r™ùÞ ÚttÞ Au, …Ae ynkfth{tk
r™ùÞ ÚttÞ Au, …Ae r[¥t{tk r™ùÞ ÚttÞ Au. …Ae {™{tk r™ùÞ ÚttÞ
Au, …Ae ƒwrØ{tk r™ùÞ ÚttÞ Au, …Ae Sð{tk r™ùÞ ÚttÞ Au.” yu{
©eS{nthtsu fÌtwk.
íÞthu r™íÞt™kŒMðt{eyu ð¤e …qAâwk su, “nu {nthts ! ErLÿÞtu{tk
r™ùÞ ntuÞ ‚u fu{ sýtÞ, ™u yk‚:fhý{tk r™ùÞ ntuÞ ‚u fu{ sýtÞ
™u Sð{tk r™ùÞ ntuÞ ‚u fu{ sýtÞ ? íÞthu ©eS{nthts ƒtuÕÞt su,
“ErLÿÞtu{tk r™ùÞ ‚u yu{ òýðtu su, yt s„‚™u rð»tu su su …ŒtÚto Au
‚u ŒeXt{tk, Ëtk¼éÞt{tk, ËwkÎÞt{tk, yzât{tk ytðu Au ‚u{tk fux÷tkf þw¼ 1 Au
™u fux÷tf yþw¼2 Au, y™u fux÷tkf Ëw¾Á…3 Au ™u fux÷tkf Œw:¾Á…4
Au, y™u fux÷tkf r«Þ5 Au ™u fux÷tkf yr«Þ6 Au, y™u fux÷tkf ÞtuøÞ7
Au ™u fux÷tkf yÞtuøÞ8 Au. yu Ëðuo ¼„ðt™{tk sýtÞ ‚uýu fhe™u ËkþÞ
™ ÚttÞ ‚tu yu™u ErLÿÞtu{tk r™ùÞ òýðtu. y™u Ë¥ð, hs y™u ‚{; yu
ºtý „wý™tk su ftÞo Au ‚u{tk yt¤Ë, r™ÿtrŒf ‚{tu„wý™wk ftÞo Au, y™u
ft{¢tuÄtrŒf hòu„wý™wk ftÞo Au, y™u þ{Œ{trŒf Ë¥ð„wý™wk ftÞo Au. yu
Ëðuo ¼„ðt™{tk Œu¾tÞ …ý ‚u{tk ftuE ËkþÞ ™ ÚttÞ ‚tu yu™u yk‚:fhý{tk
¼„ðt™™tu r™ùÞ òýðtu, y™u su{ É»t¼Œu𠼄ðt™ r™ŠðfÕ… Ë{trÄyu
fhe™u WL{¥t Útft rð[Þto ™u {w¾{tk …týtu htÏÞtu ™u …tu‚t™tu Œun Œtðt™¤{tk
ƒ¤e „Þtu ‚tuÞ ¾ƒh ™ hne. yuðe he‚u su „wýt‚e‚ ÂMÚtr‚ ‚u ¼„ðt™{tk
1. ÞwrÄÂch îtht Ä{o«ð‚o™ ð„uhu. 5. “²æ„æÏæHæ ±í…¢ ÜUæ}梔 (nu yƒ¤tytu ‚{u ðús{tk
2. ÞwrÄÂch îtht f…xtrŒÚte …]Úðe™t ¼th¼q‚ …tAe òytu. ) ytðe WÂõ‚ ð„uhu.
htòytu™wk r™fkŒ™ ð„uhu. 6. „tu…eytu ËtÚtu h{ý ð„uhu.
3. Ë{wÿ{tk îtrhft r™{toýtrŒf. 7. y½tËwhtrŒ ytËwhtuÚte „tu…ƒt¤ftrŒ™wk hûtý ð„uhu.
4. htòytu ËtÚtu ðih ƒtkÄðwk ð„uhu. 8. {t{t fkË™tu ðÄ ytrŒf.
 224 ftrh.1
sýtÞ ‚u{tk ftuE ËkþÞ ™ ÚttÞ ‚tu yu™u Sð™u rð»tu r™ùÞ òýðtu. íÞtk
ÿütk‚ Au “su{ Ë{wÿ{tk ðtký [t÷u Au ‚u{tk su ÷tuZt™tk ™tk„¤, ntuÞ ‚u™u
Ë{wÿ{tk ™tk¾u ‚u òu Äh‚e ÷„ý ™ …qøÞtu ntuÞ ™u ‚u™u òu ‚h‚ ‚týe ÷u
‚tu ÍtÍe {nu™‚ ™ …zu ™u ‚h‚ ™eËhe ytðu y™u ‚u™u Äh‚e ÷„ý sðt
ŒE™u ‚týu ‚tu ½ýe {nu™‚u ™eËhu y™u òu Äehu Äehu sðt Œu ™u Äh‚e{tk
¾qk‚u ™u ¼htE òÞ ‚tu …tAtu ‚u ‚tÛÞtu ‚ýtÞ ™rn ™u ™eËhu …ý ™rn.
yu{ su™u Sð™u rð»tu r™ùÞ ÚttÞ ‚tu ‚u™tu r™ùÞ ftuE «fthu ‚tÛÞtu ‚ýtÞ
™rn,” yuðe he‚u ©eS{nthtsu ðt‚to ½ýef fhe …ý yt‚tu rŒþ{tºt ÷¾e
Au.
…Ae [i‚LÞt™kŒMðt{eyu …qAâwk su, “nu {nthts ! ¼„ðt™ ‚tu {™-
ðtýe Útfe …h Au, y™u „wýt‚e‚ Au. ‚u™u {trÞf yuðtk su ErLÿÞtu, yk‚:fhý
‚u fu{ …t{u ?” íÞthu ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “yt Œun, ErLÿÞtu ™u
yk‚:fhý; ‚u™u òý™thtu su Sð ‚u ßÞthu Ëw»twrÂ{tk ÷e™ ÚttÞ Au íÞthu
yu™tk ErLÿÞtu yk‚:fhý …ý Ëw»twrÂ{tk ÷e™ ÚttÞ Au. íÞthu ‚u Ë{Þ{tk
yu Sð™u ¼„ðt™ «ftþu1 Au y™u ßÞthu Ëw»twrÂ{tkÚte MðÙ{tk ytðu Au,
íÞthu ‚u MðÙ ËkƒkÄe su MÚtt™, ¼tu„, rð»tÞ y™u Sð; yu Ëðuo™u ¼„ðt™
«ftþu2 Au. y™u ò„ú‚{tk …ý ¼„ðt™ «ftþu3 Au. yuðe he‚u Y……ýu4 ™u
yY……ýu5 fhe™u hÌttu su Sð ‚u™u ¼„ðt™ «ftþu Au y™u «Ät™{tkÚte {n¥t¥ð
ÚtÞwk y™u {n¥t¥ð{tkÚte ºtý «fth™tu ynkfth ÚtÞtu ™u ‚u ynkfth{tkÚte ErLÿÞtu,
Œuð‚t, …k[¼q‚, …k[{tºtt yu Ëðuo ÚtÞtk, ‚u{™u …ý su ¼„ðt™u «ft~Þtk Au 6
y™u yu Ëðuo ‚¥ðu {¤e™u håÞtu yuðtu su rðhtx, ‚u™u …ý ¼„ðt™ «ftþu
Au. y™u yu Ëðuo ßÞthu {tÞt{tk ÷e™ ÚttÞ Au íÞthu ‚u {tÞt™u …ý ¼„ðt™
«ftþu Au. yuðe he‚u Sð y™u Eïh yu ƒuÞ ßÞthu Y……ýu ÚttÞ Au íÞthu
su ¼„ðt™ «ftþu Au. y™u ßÞthu yu Sð ™u Eïh ƒuÞ ™t{Y… hrn‚
Útft Ëw»twrÂ{tk ™u «Ät™{tk hnu Au íÞthu …ý su ¼„ðt™ «ftþu Au y™u
su ft¤ ‚u yu {tÞtrŒf ‚¥ð™u ™t{Y……ýt™u …{tzu Au ™u yY……ýt™u …{tzu
1. ‚t{Ëf{o™t V¤Y… ¼tu„™u ¼tu„ðtðu Au. 4. ò„ú‚ MðÙ{tk ŒunurLÿÞtrŒ¼tðu Ërn‚…ýu.
2. htsËf{o™t V¤Y… MðÙ¼tu„™u ¼tu„ðtðu Au. 5. Ëw»twrÂ{tk ŒunurLÿÞtrŒ¼tðu hrn‚…ýu.
3. Ëtr¥ðff{o™t V¤Y… ¼tu„™u ¼tu„ðtðu Au. 6. …tu‚…tu‚t™t ftÞo {txu þÂõ‚{t™ fhu Au.
 ftrh.1 225
Au yuðtu su ft¤ ‚u ft¤™u …ý su ¼„ðt™ «ftþu Au yuðt su ¼„ðt™
‚u su ‚u yu ErLÿÞtu yk‚:fhýu fhe™u fu{ òÛÞt{tk ytðu ? yu ‚{thtu
«&™ fu ™rn?” íÞthu Ëtiyu fÌtwk su, “nu {nthts ! yus «&™ Au” íÞthu
©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “yu™tu yu{ W¥th Au su, yuðt su ¼„ðt™ ‚u™u
yt s„‚™e Wí…r¥t y™u ÂMÚtr‚™wk fhðwk Au ‚u ftkE …tu‚t™t yÚtuo ™Úte,
ftk su, ©e{ŒT ¼t„ð‚{tk fÌtwk Au su - 1‘‘Ïæéhèç‹Îí²}æÝ: Ðíæ‡ææÝì …ÝæÝæ}æ¨ë…yÐí|æé: J
}ææ~ææƒZ ™ |æ±æƒZ ™ sæy}æÝï ù ÜUËÐÝæ² ™ JJ” yu &÷tuf{tk yu{ fÌtwk Au su,
‘Ëðuo s™™tk ƒwrØ, ErLÿÞtu, {™ y™u «tý ‚u™u ¼„ðt™ su ‚u Ë]s‚t
nðt, ‚u Sð™u rð»tÞ ¼tu„™u yÚtuo ‚Útt sL{™u yÚtuo ‚Útt ÷tuftk‚h{tk sðt™u
yÚtuo ‚Útt {tuût™u yÚtuo Ë]ßÞtk Au’ {txu yt s„‚™e Wí…r¥t fhu Au ‚u …ý
Sð™t fÕÞtý™u yÚtuo fhu Au y™u ÂMÚtr‚ fhu Au y™u «÷Þ fhu Au ‚u
…ý Sð™u yÚtuo fhu Au, ftk su, ™t™t «fth™e ËkË]r‚yu fhe™u ÚttõÞt
su Sð” ‚u™t rð©t{™u yÚtuo «÷Þ fhu Au. yuðe he‚u Ëðo «fthu Sð™t
rn‚™u yÚtuo «ðíÞto yuðt su ¼„ðt™ ‚u su ‚u ßÞthu f]…t fhe™u {™w»Þ
Ëh¾t ÚttÞ Au íÞthu su Sð ‚u ¼„ðt™™t Ëk‚™tu Ë{t„{ fhu Au ‚u Sð™t
òÛÞt{tk fu{ ™ ytðu ? yu ‚tu ytðus.” 2 yu{ ©eS{nthtsu fÌtwk.
íÞthu ¼s™t™kŒMðt{eyu …qAâwk su, “nu {nthts ! yt ©wr‚{tk yu{
fu{ fÌtwk Au su 3 ²„æï ±æ™æï çݱ„ü ‹ „ï ¥Ðí æ Œ² }æÝ¨æ ¨ã
¨ã”” íÞthu ©eS{nthts «ËL™
Útft ƒtuÕÞt su, “yu™wk yu{ Au su, su{ …]Úðe ytftþ{tk hne Au …ý4 ytftþ™t
¼tð™u5 ™Úte …t{‚e y™u s¤ ytftþ™u rð»tu hÌtwk Au …ý ytftþ™t ¼tð™u
™Úte …t{‚wk y™u ‚us ytftþ™u rð»tu hÌtwk Au …ý ytftþ™t ¼tð™u ™Úte
…t{‚wk y™u ðtÞw ytftþ™u rð»tu hÌttu Au …ý ytftþ™t ¼tð™u ™Úte …t{‚tu,
yu{ 6 {™, ðtýe ¼„ðt™™u ™Úte …t{‚t”.
1. ¼t. Mfk. 10 / y. 87 / &÷tu. 2. 4. ÂMÚtr‚ft¤{tk.
2. “Ëðuo s™tu {™u òýtu y™u swðtu” ytðtu ¼„ðt™™tu 5. Ëqû{‚t™u.
ËkfÕ… ntuðtÚte «tf]‚ ŒunurLÿÞtrŒ ¼tððt¤t …ý 6. …h{uïh™e y…uûttyu ðt„trŒ ErLÿÞtu yr‚ MÚtq¤
«íÞût ¼„ðt™™u òýu y™u swðu s, ytx÷tu Au {txu ‚u™t rð»tÞ{tk ¼„ðt™ ytðu ™rn yux÷tu
‚tí…ÞtoÚto Au. ‚tí…ÞtoÚto Au.
3.ßÞtkÚte {™ y™u ðtýe …tAt Vhu Au. yÚtto‚T {™
ðtýe Útfe su …h Au. ‚i¥theÞ W…r™»tŒ 2/9/1
 226 ftrh.1-2
íÞthu r™íÞt™kŒ Mðt{eyu …qAâwk su, “nu {nthts ! ©wr‚-M{]r‚{tk yu{
fÌtwk Au su 1 çÝÚTÝ: ÐÚ}æ¢ ¨æ}²}æé Ð ñ ç „ JJ , 2 Ïæã±æï ¿ææÝ „Шæ Ðê „ æ }æjæ±}ææxæ„æ
}æjæ±}ææxæ„æ:: JJ
íÞthu ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “yu‚tu y{u y¼õ‚™tk {™-ErLÿÞtu™u fÌtwk
Au …ý ¼õ‚™tk {™-ErLÿÞtu ‚tu ¼„ðt™™u Ëtûttífth…ýu …t{u Au, su{
ytftþ™u rð»tu hne Au su …]Úðe ‚u «÷Þft¤™u Ë{u ytftþY… ÚtE òÞ
Au y™u s¤…ý ytftþY… ÚtE òÞ Au y™u ‚us …ý ytftþY… ÚtE òÞ
Au y™u ðtÞw …ý ytftþÁ… ÚtE òÞ Au. yu{ su ¼„ðt™™t ¼õ‚ ntuÞ
‚u™tk su Œun, ErLÿÞtu, yk‚:fhý y™u «tý; ‚u Ëðo ¼„ðt™™u ¿tt™u fhe™u
¼„ðt™™u ytfthu ÚtE òÞ Au. ™u rŒÔÞ ÚtE òÞ Au, ftk su, ¼„ðt™
…tu‚u rŒÔÞ{qŠ‚ Au ‚u™tk ErLÿÞtu, yk‚:fhý, Œun ‚u™u ytfthu yu ¼õ‚™tk
Œun, ErLÿÞtu, yk‚:fhý ÚttÞ Au. {txu rŒÔÞ ÚtE òÞ Au, íÞtk ÿütk‚
Au “su{ ¼{he EÞ¤™u Ít÷e ÷tðu Au ™u ‚u™u [xftu ÷E™u W…h „wkòhð
fhu Au ‚uýu fhe™u ‚u EÞ¤ ‚u™u ‚u Œunu fhe™u ‚Œtfth ÚtE òÞ Au …ý
ftuE yk„ EÞ¤™wk hnu‚wk ™Úte. ¼{he suðes ¼{he ÚtE òÞ Au, ‚u{ ¼„ðt™™tu
¼õ‚ …ý yu ™u yu Œunu fhe™u ¼„ðt™™u ytfthu ÚtE òÞ Au. y™u yt
su y{u ðt‚to fne ‚u™wk ntŒo yu Au su, ytí{¿tt™u Ërn‚ su ¼Âõ‚r™ctðt¤tu
Au ‚Útt fu𤠼Âõ‚ r™ctðt¤tu Au ‚u ƒuÞ™e yu „r‚ fne Au. …ý fuð¤
ytí{r™ctðt¤tu su fiðÕÞtÚteo3 ‚u™tk Œun, ErLÿÞtu y™u yk‚:fhý; ‚u™wk
¼„ðt™™e {qŠ‚™u ‚Œtfth…ýwk ™Úte Út‚wk; yu ‚tu fu𤠃úñË¥tt™u 4 …t{u
Au. yu{ ðt‚to fhe™u ƒtuÕÞt su, “nðu yux÷e ðt‚to ht¾tu y™u ˼t Ëðuo
þqLÞ ÚtE „E Au, {txu ftuEf Ëthtk Ëthtk fe‚o™ ƒtu÷tu”. yu{ fne™u …tu‚u
æÞt™ fhðt {tkzât ™u Ëk‚ fe‚o™ „tðt ÷tøÞt.
>> Er‚ ð[™t{]‚{T ftrhÞtýe™wwk >> 1 >> 97 >>

ð[™t{]‚ 2 : þtr…‚ ƒrØ™wk Index

*Ëkð‚T 1877™t ytËtu ËwrŒ 2 rî‚eÞt™u rŒðË Mðt{e ©eËnò™kŒS

* ftrh. ð[. 2, ‚t. 9-10-1820, {k„¤ðth. 3. yîi‚{‚ «{týu r™htfth òýe ‘‘Ëtuàn{T’’ ¼tðu
1. {wkzwftu…r™»tŒT 3/1/2 W…tË™t fh™th ËtÄf.
2. ¿tt™Y… ‚…u frh™u …rðºt ÚtÞu÷t ½ýt ¼õ‚tu 4. r™htfth yûth ¼tð™u.
{tht¼tð™u «t ÚtÞt Au. 2. „e‚t. 4/10.
 ftrh.2 227
{nthts „t{ ©eftrhÞtýe {æÞu ðM‚t¾t[h™t Œhƒth{tk W¥thtŒu îth
ytuhzt™e ytuËheyu rðhts{t™ n‚t y™u Ëðo ïu‚ ðMºt Äthý fÞtO n‚tk
y™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ …h{nkË ‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e ˼t
¼htE™u ƒuXe n‚e.
y™u ©eS{nthts™e yt¿ttyu fhe™u ™t™t ™t™t …h{nkË yt„¤
ytðe™u «&™W¥th fh‚t n‚t. …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “ÕÞtu y{u
yuf «&™ …qAeyu”. íÞthu Ëðuo ƒtuÕÞt su, “…qAtu {nthts, …Ae ©eS{nthts
ƒtuÕÞt su, “yuf™e ƒwrØ ‚tu yuðe Au su, su ŒntztÚte ËíËk„ fÞtuo ntuÞ
‚u ŒntztÚte ¼„ðt™™tu ‚Útt Ëk‚™tu yð„wý ytðu ¾htu, …ý hnu ™rn,
x¤e òÞ. …ý yu{ ™u yu{ „wý-yð„wý ytÔÞt fhu …ý ËíËk„ {qfe™u
ftuE rŒðË òÞ ™rn, þt {txu su yu™u ƒwrØ Au ‚u yu{ òýu su, ‘ytðt
Ëk‚ ƒúñtkz{tk õÞtkÞ ™Úte y™u yt {nthts rð™t ƒeòu ftuE ¼„ðt™
™Úte, yu{ Ë{òýwk ntuÞ {txu ËíËk„{tk yz„…ýu hnu Au y™u yuf™e ‚tu
yuðe ƒwrØ Au su, Ëk‚™tu yÚtðt ¼„ðt™™tu ftuE rŒðË yð„wý s ytð‚tu
™Úte. y™u ƒwrØ ‚tu yu ƒuÞ™e Ëh¾e Au y™u ¼„ðt™™tu r™ùÞ …ý
ƒuÞ™tu Ëh¾tu Au, …ý yuf™u yð„wý ytÔÞt fhu Au ™u yuf™u ™Úte ytð‚tu,
‚u su™u yð„wý ytðu Au ‚u™e ƒwrØ{tk þtu Œtu»t Au ? yu «&™ ™t™t rþðt™kŒ
Mðt{e™u …qAeyu Aeyu”. …Ae rþðt™kŒMðt{eyu yu™tu W¥th fhðt {tkzâtu
…ý W¥th ÚtÞtu ™rn. …Ae ¼„ðŒt™kŒMðt{e ƒtuÕÞt su, “yu™e ƒwrØ þtr…‚
Au”. …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “yu Xef fnu Au yu™tu W¥th yu s
Au, su ftuE s„‚{tk fnu‚t ™Úte su, ‘yu™u ‚tu ftuEf™tu Vxfth ÷tøÞtu
Au.’ yu{ {tuxt Ëk‚™u Œw¾ÔÞt ntuÞ yÚtðt ftuE „heƒ™u Œw¾ÔÞt ntuÞ yÚtðt
{t ƒt…™e [tfhe ™ fhe ntuÞ, ‚u {txu yu{ýu þt… ŒeÄtu ntuÞ ‚uýu fhe™u
yu™e ƒwrØ yuðe Au.”
…Ae ¼„ðŒt™kŒ Mðt{eyu …qAâwk su, “nu {nthts ! yu™e þtr…‚
ƒwrØ Au ‚u fu{ Ëthe ÚttÞ ?” íÞthu ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “yu™wk ‚tu
yu{ Au su, yuf ‚tu y{u yt {tÚtu ƒtkÄe hÌtt yu ðMºt™u Ätuðwk ntuÞ y™u
yuf ‚tu {tuã1 suðwk òzwk ðMºt; ‚u™u Ätuðwk ntuÞ íÞthu ‚u ftkE Ëh¾u Œt¾zu
ÄtuðtÞ ™rn, ftk su yt Íeýwk ðMºt Ätuðwk ntuÞ íÞthu ‚u{tk ÷„thuf Ëtƒw
1. fth…ux, þu‚hkS, òzwk …tÚthýwk.
 228 ftrh.2-3
ŒE™u ÄtuE ™tk¾eyu yux÷u ‚h‚ Ws¤wk ÚttÞ, y™u ßÞthu òzt ðMºt™u Ätuðwk
ntuÞ íÞthu ‚u™u ƒu [th rŒðË ËwÄe …týe{tk …÷t¤e {qfu ™u …Ae yÂø™yu
fhe™u ƒtVu ™u …Ae Ëtƒw ŒE™u Äwðu íÞthu Ws¤wk ÚttÞ; ‚u{ su™e ƒwrØ
þtr…‚ ntuÞ ‚u Ëðuo …t¤u Au yux÷wk s …t¤u ‚tu yu Œtu»t x¤u ™rn y™u
ƒeò su{ r™»ft{e hnu Au, r™:MðtŒe hnu Au, r™÷tou¼e hnu Au, r™:M™une
hnu Au, r™{to™e hnu Au ‚u{s yu™u ™ hnuðwk ƒeò r™»ft{e hnu‚t ntuÞ
‚uÚte yu™u rðþu»t r™»ft{e hnuðw y™u ƒeò r™÷tuo¼e hnu‚t ntuÞ ‚uÚte yu™u
rðþu»t r™÷tuo¼e hnuðwk y™u ƒeò r™:MðtŒe hnu‚t ntuÞ ‚uÚte yu™u rðþu»t
r™:MðtŒe hnuðwk y™u ƒeò r™:M™une hnu‚t ntuÞ ‚uÚte yu™u rðþu»tu r™:M™une
hnuðw y™u ƒeò r™{to™e hnu‚t ntuÞ ‚uÚte yu™u rðþu»t r™{to™e hnuðwk y™u
ƒeò ËqE hnu ‚u fuzu ½ze {tuzwk yu™u Ëwðwk y™u ƒeò {t¤t Vuhðu ‚uÚte
yu rðþu»tu {t¤t Vuhðu y™u ƒeò WXu. ‚uÚte ½ze ðnu÷tu WXu yu{ ËðoÚte
rðþu»tu …t¤u ‚tu yu™e ƒwrØ þtr…‚ x¤u, ™rn ‚tu x¤u ™rn.”
…Ae {tuxt rþðt™kŒ Mðt{eyu {tuxt Þtu„t™kŒ Mðt{e™u «&™ …qAâtu su,
“f{o {qŠ‚{t™T Au fu y{q‚o Au ?” íÞthu {tuxt Þtu„t™kŒ Mðt{eyu fÌtwk su,
“yu™tu W¥th ‚tu {™u ytðzu yu{ sýt‚wk ™Úte”. íÞthu ©eS{nthts ƒtuÕÞt
su, “ðM‚w‚tyu f{o ‚tu y{q‚o Au y™u f{o{tkÚte ÚtÞwk yuðwk su þw¼ ‚Útt yþw¼
yuðwk V¤ ‚u ‚tu {qŠ‚{t™T Au. y™u su f{o™u {qŠ‚{t™T fnu Au ‚u ‚tu ™tÂM‚f
fnu Au, ftk su f{o su r¢Þt ‚u ftkE {qŠ‚{t™ ™ ntuÞ. yuðe he‚u ©eS{nthtsu
½ýef ðt‚to fhe ‚u{tkÚte yt‚tu rŒþ{tºt ÷¾e Au.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T ftrhÞtýe™wk >> 2 >> 98 >>

ð[™t{]‚ 3 : þwf{wr™ {tuxt ËtÄw Au - {týË W…h «f]r‚Úte

™Úte ytu¤¾t‚tu ‚u™kw Index
*Ëkð‚T 1877™t ytËtu ðrŒ 7 Ët‚{™u rŒðË ËtÞkft¤™u Ë{u
©eS{nthts „t{ ©eftrhÞtýe {æÞu ðM‚t¾t[h™t Œhƒth{tk W¥thtŒt
îth™t ytuhzt™e ytuËheyu Ztur÷Þt W…h rðhts{t™ n‚t ™u {tÚtu ïu‚
VUxtu ƒtkæÞtu n‚tu ™u ïu‚ ¾uË …nuÞtuo n‚tu y™u ïu‚ [tŒh ytuZe n‚e
™u W¥thtŒu {w¾th®ðŒu rðhts{t™ n‚t ™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤
* ftrh. ð[. 3, ‚t. 14-10-1820, hrððth.
 ftrh.3 229
…h{nkË™e ‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe n‚e.
…Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “yt þwf{wr™ ƒnw {tuxt ËtÄw Au y™u
su rŒðËÚte y{the …tËu hÌtt Au ‚u rŒðËÚte yu™tu [z‚tu ™u [z‚tu hk„
Au, …ý {kŒ ‚tu …z‚tu ™Úte; {txu yu ‚tu {wõ‚t™kŒ Mðt{e suðt Au”, yu{
fne™u ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “{™w»Þ™u …hM…h nu‚ ÚttÞ Au ‚u „wýu fhe™u
ÚttÞ Au y™u yð„wý ytðu Au ‚u Œtu»tu fhe™u ytðu Au, ‚u „wý ™u Œtu»t
‚tu {týË™e W…h™e «f]r‚yu fhe™u ytu¤¾t‚t ™Úte; ftk su, ftuEf {™w»Þ‚tu
rƒ÷tzt™e …uXu nuXwk òuE™u [t÷‚tu ntuÞ …ý {tkrn‚tu yr‚ ft{e ntuÞ. ‚u™u
Œu¾e™u yýË{sw ntuÞ ‚u fnu su ‘yt ‚tu ƒnw {tuxtu ËtÄw Au’ y™u ftuEf
‚tu Vtxe ÿrüyu [t÷‚tu ntuÞ ‚u™u òuE™u yýË{sðt¤tu ntuÞ ‚u yu{ fnu
su, ‘yt ‚tu yËtÄw Au’ …ý ‚u {tkrn ‚tu {ntr™»ft{e ntuÞ, {txu þheh™e
W…h™e «f]r‚ òuE™u {™w»Þ™e …heûtt ÚttÞ ™rn, …heûtt ‚tu ¼u¤tk hÌtt
ÚttÞ Au. ¼u¤tu hnu íÞthu ƒtuÕÞt{tk sýtÞ, [tÕÞt{tk sýtÞ, ¾t‚u sýtÞ,
…e‚u sýtÞ, Ëq‚u sýtÞ, WX‚u sýtÞ, ƒuX‚u sýtÞ EíÞtrŒf r¢Þt™u rð»tu
sýtÞ Au. y™u rðþu»tu fhe™u ‚tu „wý yð„wý Þwðt yðMÚtt{tk sýtÞ Au.
…ý ƒt¤ yðMÚtt ‚Útt ð]Ø yðMÚtt{tk ‚tu ™Úte sýt‚t, ftk su ftuEf ƒt¤
yðMÚtt{tk Xef ™ ntuÞ ™u Þwðt yðMÚtt{tk ËhË ÚttÞ y™u ftuEf ƒt¤
yðMÚtt{tk Ëthtu ntuÞ ™u Þwðt yðMÚtt{tk ƒ„ze òÞ Au y™u su™u ¾xftu
ntuÞ su,‘{™u yt ½tx ÚtÞtu ‚u Xef ™rn’ ™u ‚u ½tx™u xtéÞt™tu Þí™ fÞto
fhu y™u ‚u ßÞtk ËwÄe x¤u ™rn íÞtk ËwÄe ¾xftu ht¾u, yuðtu su™tu Mð¼tð
ntuÞ ‚u Þwðt yðMÚtt{tk ðÄe òÞ y™u su™u ¾xftu ™ ntuÞ ™u «{tŒe ntuÞ
‚u ðÄu ™rn. y™u yuðtu Ëthtu ntuÞ ‚u ‚tu ƒt¤f…ýt{tkÚte s sýtÞ. ‚u
W…h …tu‚u …tu‚t™t ƒt¤f…ýt™t íÞt„e Mð¼tð™e ½ýef ðt‚to fhe™u ƒtuÕÞt
su, “Ëthtu ntuÞ ‚u™u ‚tu ƒt¤…ýt{tkÚte s Atufht™e Ëtuƒ‚ „{u ™rn ™u
rsnTðt™tu MðtrŒÞtu ntuÞ ™rn ™u þheh™u ŒBÞt fhu. swytu™u, {™u ƒt¤…ý{tk
Mðt{e ftŠ‚f™e …uXu yuðtu s rð[th W…ßÞtu su, ‘{thu {tht þheh{tk {t‚t™tu
¼t„ su, ÁrÄh ™u {tkË ‚u hnuðt Œuðwk ™Úte; {txu ½ýuf «Þí™u fhe™u
þheh yuðwk Ëqfðe ™tÏÞwk su, þheh{tk ftkEf ðt„u ‚tu …týe™wk xe…wk ™eËhu
…ý ÁrÄh ‚tu ™eËhu s ™rn’. yuðe he‚u su Ëthtu ntuÞ ‚u ‚tu ƒt¤…ýt{tkÚte
s sýtÞ”.
 230 ftrh.3
íÞthu ¼s™t™kŒ Mðt{eyu …qAâwk su, “nu {nthts ! yuðtu rð[th ‚u
{™u fhe™u ht¾u ‚tu Xef fu þheh™u Œ{u ‚u Xef ?” íÞthu ©eS{nthts
ƒtuÕÞt su, “fux÷tf ‚tu þheh™t Œtu»t Au ‚u òÛÞt òuEyu y™u fux÷tf
‚tu {™™t Œtu»t Au ‚u …ý òÛÞt òuEyu. ‚u{tk þheh™t Œtu»t ‚u þwk ? su,
rþ&™ ErLÿÞ ðthkðth ò„ú‚ ÚttÞ ‚Útt ‚u{tk [u¤ ÚttÞ ‚Útt Xufztu ¼hðtu
‚Útt ½ze yuf{tk Ëðo™u òuE ð¤ðwk ‚Útt ½ze yuf{tk ½ýtf «fth™t „kÄ
Ëwk½e ÷uðt ‚Útt rðþ …[eþ „tW™e {s÷ 1 fhðe, ‚Útt ƒ¤u fhe™u ftuEf™u
{¤e™u ‚u™tk ntzftk ¼tk„e ™t¾ðtk ‚Útt MðÙ{tk ðeÞo…t‚; ÚttÞ EíÞtrŒf
su Œtu»t Au ‚u Ëðuo Œun™t Œtu»t Au, …ý {™™t ™Úte. ‚u yu þheh™t su
Œtu»t ‚u yr‚þÞ ûteý ÚtE òÞ ‚tuÞ …ý {™{tk su ft{™tu ËkfÕ… ‚Útt
¾tÄt™tu ‚Útt …eÄt™tu ‚Útt [tÕÞt™tu ‚Útt M…þo™tu ‚Útt „kÄ™tu ‚Útt þ猙tu
‚Útt MðtŒ™tu su ËkfÕ…; ‚u hÌtt fhu ‚u {™™t Œtu»t òýðt. yu{ {™™t
™u þheh™t Œtu»t òýe™u þheh™t Œtu»t™u þheh™u Œ{ðu fhe™u xt¤ðt y™u
þheh ûteý ÚtÞt …Ae su {™™t Œtu»t hÌtt, ‚u rð[thu fhe™u xt¤ðt su,
‘nwk ytí{t Awk ™u ËkfÕ… Útfe r¼L™ Awk ™u Ëw¾Á… Awk’. yuðe he‚u þheh™wk
Œ{™ ™u rð[th, yu ƒu su™u ntuÞ ‚u {tuxtu ËtÄw Au y™u su™u yuf÷wk
Œ{™ Au ™u rð[th ™Úte ‚tu ‚u Xef ™rn ‚Útt su™u yuf÷tu rð[th Au ™u
Œ{™ ™Úte ‚u …ý Xef ™rn, {txu yu ƒu su™u ntuÞ ‚u ©uc Au. y™u þheh™wk
Œ{™ ™u rð[th yu ƒu ðt™tk‚tu „]nMÚt ËíËk„e™u …ý sYh htÏÞtk òuEyu
íÞthu íÞt„e™u ‚tu sYh htÏÞtk s òuEyu”.
íÞthu r™»fw¤t™kŒ Mðt{eyu …qAâwk su, “nu {nthts ! yu{ su hnuðtÞ
Au ‚u rð[thu fhe™u hnuðtÞ Au fu ðihtøÞu fhe™u hnuðtÞ?” íÞthu ©eS{nthts
ƒtuÕÞt su, “yu‚tu {tuxt Ëk‚™t Ë{t„{u fhe™u ÚttÞ Au. y™u su™u {tuxt
Ëk‚™t Ë{t„{u fhe™u …ý ™ ÚttÞ ‚u ‚tu {nt…t…e Au.” yu{ fne™u ð¤e
©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “íÞt„e ÚtE™u „]nMÚt™u ¼tu„ððt ÞtuøÞ ¼tu„™e
EåAt ht¾u Au ‚u ¾z ¾tÞ Au.” ftk su yu™u yu ¼tu„ «t Út™th Au
™rn y™u ‚u™e EåAt ht¾u Au {txu yu™t Ë{ßÞt{tk yu ðt‚ ytðe ™Úte,
ftk su, su „t{ sðwk ™rn ‚u™wk ™t{ þwk …qAðwk ? ‚u{ yuýu su …ŒtÚto™tu
1. ÷tkƒe …ŒÞtºtt, [t÷e™u fhu÷e ÷tkƒe {wËtVhe.
 ftrh.3-4 231
íÞt„ fÞtuo Au ™u ‚u™e …tAe yr¼÷t»tt ht¾u Au ‚u þwk yt Œunu fhe™u yu™u
«t Útðt™wk Au ? ‚u ‚tu òu yt ËíËk„{tkÚte rð{w¾ ÚttÞ ‚tu «t ÚttÞ
…ý ËíËk„{tk hÌtu Útfu ‚tu ÚttÞ ™rn, {txu ËíËk„{tk hÌtu Útfu ‚u ¼tu„™e
su EåAt ht¾u Au ‚u {q¾o Au, fu{ su ËíËk„{tk su hnuþu ‚u™u ‚tu sYh
…téÞwk òuEþu. su{ ftuE Ë‚e Útðt™u ™eËhe ™u …Ae yÂø™ òuE™u …tAe
ð¤u ‚tu ‚u™u þwk ‚u™tk Ë„tk …tAe ð¤ðt Œu ? yu ‚tu òuhu fhe™u ƒt¤u
y™u su{ ftuE ƒútñýe ntuÞ ™u ‚u rðÄðt ÚtE ™u ‚u òu ËwðtrË™e™t suðtu
ðu»t ht¾u ‚u þwk ‚u™tk Ë„tk ht¾ðt Œu ? ™ ht¾ðt Œu, ‚u{ su ËíËk„{tk
hne™u yÞtuøÞ Mð¼tð ht¾u Au ‚u™u yuðe he‚u ðt‚ Ë{ßÞt{tk ytðe ™Úte
y™u òu ytðe ntuÞ ‚tu yÞtuøÞ Mð¼tð hnu ™rn”. yuðe he‚u ðt‚ fhe™u
©eS{nthts “sÞ Mðtr{™thtÞý” fne™u þÞ™™u yÚtuo …Äth‚t nðt.
>> Er‚ ð[™t{]‚{T ftrhÞtýe™wk >> 3 >> 99 >>

ð[™t{]‚{ 4 : Sð y™u Ëtûte™t òý…ýt™wk Index

*Ëkð‚T 1877™t ytËtu ðrŒ 8 yü{e™u rŒðË ŒtuZ 1 …ntuh rŒðË
[Z‚u ©eS{nthts „t{ ©eftrhÞtýe {æÞu ðM‚t¾t[h™t Œhƒth{tk W¥thtŒu
îth ytuhzt™e ytuËheyu rðhts{t™ n‚t y™u Ëðo ïu‚ ðMºt Äthý fÞtO
n‚tk y™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ …h{nkË ‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e
˼t ¼htE™u ƒuXe n‚e.
íÞthu ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “{tkntu{tkne «&™-W¥th fhtu”, íÞthu
„tu…t¤t™kŒ Mðt{eyu ¼s™t™kŒ Mðt{e™u …qAâwk, “yt Œun™u rð»tu Sð™wk
òý…ýwk fux÷wk Au ™u Ëtûte™wk2 òý…ýwk fux÷wk Au ?” …Ae ¼s™t™kŒ Mðt{eyu
W¥th fhðt {tkzâtu. …ý W¥th ÚtÞtu ™rn, íÞthu ©eS{nthts ƒtuÕÞt su,
“ƒwrØ Au ‚u yt Œun™u rð»tu ™¾rþ¾t…ÞO‚ ÔÞt…e™u hne Au ‚u ƒwrØ su
‚u Ëðo ErLÿÞtu™e r¢Þt™u yufft¤tðrAL™ òýu Au ‚u ƒwrØ™u rð»tu Sð
ÔÞt…e™u hÌttu Au ‚u Sð™t òý…ýt™u fnuðu fhe™u ƒwrØ™wk òý…ýwk fnuðtÞwk
* ftrh. ð[. 4, ‚t. 15-10-1820, Ëtu{ðth. 2. Sð™t yL‚Þto{e MðY…u hnu÷t …h{tí{t™wk.
1. 3 f÷tf™t yuf …ntuh «{týu Ëðthu 10-30
f÷tfu.
 232 ftrh.4-5
y™u ‚u Sð™u rð»tu Ëtûte hÌtt Au {txu Ëtûte™t òý…ýt™u fnuðu fhe™u
Sð™wk òý…ýwk …ý1 fnuðtÞwk.”
íÞthu ©eS{nthts™u r™íÞt™kŒ Mðt{eyu …qAâwk su, “nu {nthts !
su yt Sð™u rð»tu Ëtûte hÌtt Au ‚u Ëtûte su ntuÞ ‚u ‚tu {qŠ‚{t™T ntuÞ
™u su {qŠ‚{t™T ntuÞ ‚u ÔÞt…f fu{ ntuÞ ?” íÞthu ©eS{nthts ƒtuÕÞt
su, “{qŠ‚{t™T ntuÞ ‚u …ý ÔÞt…f ntuÞ. su{ yÂø™Œuð Au ‚u …tu‚t™t ÷tuf™u
rð»tu {qŠ‚{t™T Au ™u …tu‚t™e þÂõ‚yu fhe™u ftü™u rð»tu hÌttu Au, ‚u{ ¼„ðt™
…ý …tu‚t™t yûthÄt{™u rð»tu {qŠ‚{t™T Útft …tu‚t™e yk‚Þto{e þÂõ‚yu fhe™u
Sðtu™u rð»tu ÔÞt…e™u hÌtt Au ™u {qŠ‚{t™™e …uXu r¢Þt™u fhu Au. {txu yu™u
…ý {qŠ‚{t™ òýðt.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T ftrhÞtýe™wk >> 4 >> 100 >>

ð[™t{]‚ 5 : yð‚th ÄÞto™t «Þtus™™wk Index

*Ëkð‚T 1877™t ytËtu ðrŒ 14 [tiŒþ™u rŒðË Mðt{e ©eËnò™kŒS
{nthts „t{ ©eftrhÞtýe {æÞu ðM‚t¾t[h™t Œhƒth{tk W¥thtŒu îth
ytuhzt™e ytuËheyu A…h…÷k„ W…h rðhts{t™ n‚t y™u Ëðoïu‚ ðMºt
Äthý fÞtO n‚tk y™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ {wr™ ‚Útt ŒuþŒuþ™t
nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe n‚e.
…Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “y{u yuf «&™ …qAeyu Aeyu, …Ae
{wr™ ƒtuÕÞt su, “…qAtu {nthts”. …Ae ©eS{nthtsu …qAâwk su, “¼„ðt™
Sð™t fÕÞtý™u yÚtuo …]Úðe W…h yð‚th Ähu Au, ‚u yð‚th ÄÞto rð™t
…tu‚t™t Ät{{tk hÌtt Útft þwk fÕÞtý fhðt™u Ë{Úto ™Úte? y™u fÕÞtý
‚tu ¼„ðt™ su{ Äthu ‚u{ fhu, íÞthu yð‚th ÄÞto™wk þwk «Þtus™ Au ?
* ftrh. ð[. 5, ‚t. 4-11-1820, hrððth. ¿tt‚]íð …ý Mð‚kºt ™Úte …hk‚w ‚u{tk yLÞÞto{e…ýu
1. Sð{tk Mð¼trðf…ýu ¿tt‚]íð hnu÷kw Au …hk‚w ËkËth hnu÷t …h{tí{t™u ytÄe™ Au. …h{tí{t™e «uhýt
Œþt{tk ‚u™wk «Ëhý ƒwÂØ îtht ÚttÞ Au ‚uÚte rËðtÞ ¿tt‚t Sðtí{t ftuE…ý «ð]Â¥t fhe þf‚tu
‘ƒwÂØ òýu Au’ yuðtu ‚u{tk W…[th ÚttÞ Au. ƒwÂØ ™Úte {txu Sð™e ¿tt‚]‚t …ý …h{tí{t™e yt„¤
‚tu sz Au {txu ‚u{tk Mð‚: ¿tt‚]íð Ëk¼ðu ™rn, y®fr[ífh Au, {txu s “Ëtûte™t òý…ýt™u fnuðu
{txu s “Sð™t òý…ýt™u fnuðu fhe™u ƒwÂØ™wk fhe™u Sð™wk òý…ýwk fnuðtÞwk” yu{ fnu Au. ytx÷wk
òý…ýwk fnuðtÞwk” yu{ fnu Au. Sð{tk hnu÷wk ‚tí…Þo Au.
 ftrh.5-6 233
y™u òu yð‚th Ähu íÞthu s ¼„ðt™{tk fÕÞtý fhðt™e Ët{Úteo ntuÞ
y™u yð‚th ÄÞto rð™t Sð™t fÕÞtý ™ fhe þf‚t ntuÞ ‚tu ¼„ðt™™u
rð»tu …ý yux÷wk yË{Úto…ýw ytðu. {txu ¼„ðt™‚tu yð‚th Ähe™u …ý fÕÞtý
fhu y™u yð‚th ™ Ähu ‚tu …ý Sð™tk fÕÞtý fhðt Ë{Úto Au. {txu
yuðt su ¼„ðt™ ‚u™u yð‚th ÄÞto™wk þwk «Þtus™ Au ?” yu «&™ Au. …Ae
{tuxt {tuxt Ëk‚ n‚t ‚u{ýu su™e suðe ƒwrØ ‚uýu ‚uðtu W¥th fÞtuo …ý
©eS{nthts™t «&™™wk ftuEÚte Ë{tÄt™ ™ ÚtÞwk y™u ©eS{nthtsu ytþkft
fhe ‚u Ëðuo™t W¥th ¾tuxt ÚtE „Þt. …Ae {wr™ Ëðuo ntÚt òuze™u ƒtuÕÞt
su, “nu {nthts ! yu «&™™tu W¥th ‚tu ‚{u s fhtu ‚tu ÚttÞ.” …Ae
©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “¼„ðt™™u yð‚th ÄÞto™wk yus «Þtus™ Au su,
¼„ðt™™u rð»tu yr‚þÞ «er‚ðt¤t su ¼õ‚ ntuÞ ‚u™e ¼Âõ‚™u ytÄe™
ÚtE™u ‚u ¼õ‚™u Ëw¾ Œuðt™u yÚtuo suðe ¼õ‚™e EåAt ntuÞ ‚uðt Y…™wk Äthý
fhu Au. …Ae suðt suðt …tu‚t™t ¼õ‚™t {™tuhÚt ntuÞ ‚u Ëðuo …qht fhu
Au, y™u ‚u ¼õ‚ ntuÞ ‚u MÚtq¤ ¼tðu Þwõ‚ Au y™u ŒunÄthe Au, {txu ¼„ðt™
…ý MÚtq¤¼tð™u Äthý fhe™u ŒunÄthe suðt ÚttÞ Au y™u ‚u …tu‚t™t ¼õ‚™u
÷tz ÷ztðu Au y™u …tu‚t™e Ët{Úteo™u A…tze™u ‚u ¼õ‚ Ëk½tÚtu …wºt ¼tðu
ð‚uo Au yÚtðt ˾t ¼tðu ð‚uo Au yÚtðt r{ºt ¼tðu ð‚uo Au yÚtðt
Ë„tkËkƒkÄe¼tðu ð‚uo Au. ‚uýu fhe™u yu ¼õ‚™u ¼„ðt™™e ÍtÍe {ÞtoŒt
hnu‚e ™Úte. …Ae suðe yu ¼õ‚™u EåAt ntuÞ ‚uðe he‚u ÷tz ÷ztðu Au.
{txu …tu‚t™t su «u{e¼õ‚ ‚u™t {™tuhÚt …qht fhðt yu s ¼„ðt™™u
yð‚th ÄÞto™wk1 «Þtus™ Au y™u ‚u ¼u¤wk yËkÏÞ Sð™wk fÕÞtý …ý
fhu ™u Ä{o™wk MÚtt…™ …ý fhu Au. 2 nðu yu{tk ytþkft Út‚e ntuÞ ‚tu ƒtu÷tu”
…Ae {wr™yu fÌtwk su, “nu {nthts ! ÞÚttÚto W¥th ÚtÞtu”.
>> Er‚ ð[™t{]‚{T ftrhÞtýe™wk >> 5 >> 101 >>

ð[™t{]‚ 6 : {íËhðt¤t™wk Index

*Ëkð‚T 1877™t ytËtu ðrŒ y{tË, su rŒðt¤e ‚u™u rŒðË „t{
©eftrhÞtýe {æÞu ðM‚t¾t[h™t Œhƒth{tk W¥thtŒu îth ytuhzt™e yt„¤
* ftrh. ð[. 6, ‚t. 5-11-1820, Ëtu{ðth. 2. yt yÚto “ÐçÚ~ææ‡ææ²” yt „e‚t &÷tuf™t
1. {wÏÞ. ht{t™ws¼t»Þ{tk r™Y…ý fÞto Au.
 234 ftrh.6
Œe…{t¤t …qhe n‚e y™u ‚u Œe…{t¤t {æÞu {k[ ƒtkæÞtu n‚tu ™u ‚u {k[ W…h
A…h…÷k„ rƒAtÔÞtu n‚tu ‚u W…h Mðt{e ©eËnò™kŒS {nthts rðhts{t™
n‚t y™u Ëtu™uhe ƒwxtŒth1 ht‚t rf™¾tƒ™tu2 Ëwhðt¤ …nuÞtuo n‚tu y™u
™h™thtÞý Mðtr{™thtÞý ™t{u ykrf‚ yuðt ft¤t rf™¾t…™e z„÷e …nuhe
n‚e y™u {tÚtt W…h Ëtu™uhe ‚th™t Vh‚t Auzt™e fËwkƒ÷3 …t½ ƒtkÄe
n‚e y™u ytË{t™e hk„™tu VUxtu f{hu fËe™u4 ƒtkæÞtu n‚tu y™u fkX™u rð»tu
…e¤tk …w»…™t nth Äthý fÞto n‚t y™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ {wr™
‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe n‚e.
…Ae rŒðƒkŒh™t nrh¼õ‚5 ytÔÞt n‚t ‚uýu ©eS{nthts™e …qò
fÞto™u yÚtuo «tÚto™t fhe. …Ae ©eS{nthtsu ‚u ®ËntË™ W…hÚte W‚he™u
‚u ¼õ‚s™ Ët{t sE™u ‚u™e …qò yk„efth fhe, …Ae ‚u™tk yt…u÷tk ðMºt
‚Útt …e¤wk Aºt ‚Útt …tŒwft ‚u™wk „úný fhe™u …tAt ‚u ®ËntË™ W…h
rðhts{t™ Út‚t nðt.
…Ae ©eS{nthts yu{ ƒtuÕÞt su, “ytx÷tk ytx÷tk ð»to ÚtÞtk ‚u{tk
y{thu yÚtuo fux÷tf nrh¼õ‚ ðMºt ‚Útt nòhtu Yr…Þt™t y÷kfth ÷tðu
Au, …ý y{u ytðe he‚u ftuE Ët{t sE™u ÷u‚t ™Úte y™u ytðe he‚u ftuE™tk
ðMºt½huýtk …nuhe™u htS ÚtÞt ™Úte, y™u yts ‚tu y{thu yu nrh¼õ‚
W…h yr‚þÞ htS…tu ÚtÞtu.” …Ae {wr™ ƒtuÕÞt su, “yuðt s yu «u{e nrh¼õ‚
Au. yuðt Ë{t{tk Œe™t™tÚt¼è ytðe™u ©eS{nthts™u …„u ÷t„e™u ƒuXt.
…Ae ©eS{nthtsu ¼thu ¼thu ðMºt n‚tk ‚u Ëðuo Œe™t™tÚt ¼è™u ytÃÞtk.
…Ae {wõ‚t™kŒ Mðt{eyu …qAâwk su, “nu {nthts ! ¼„ðt™ …tu‚t™t
¼õ‚ W…h fÞu „wý fhe™u htS Út‚t nþu ?” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt
su, “su ¼õ‚s™ ft{, ¢tuÄ, ÷tu¼, f…x, {t™, E»Þto y™u {íËh;6 yux÷tk
ðt™tkyu hrn‚ ÚtE™u ¼„ðt™™e ¼Âõ‚ fhu ‚u™e W…h ¼„ðt™ htS ÚttÞ
Au, ‚u{tk …ý {íËh Au ‚u Ëðo rðfth{tºt™tu ytÄth Au, {txu ©eÔÞtËSyu
1. ¼t‚ðt¤wk. 6. E»Þto þçŒ y™u {íËh þçŒ ½ýu MÚt¤u yuf s yÚto{tk
2. sheƒwèt™t ðýtx™wk huþ{e ðMºt. ð…htÞ Au, ßÞtk ƒk™u þçŒtu …]ÚtfT ntuÞ íÞtk …tu‚t™u Ë{t™
3. fËwkƒt™t Vq÷ suðtu hk„, ÷t÷ hk„. yLÞ™tu Wíf»to ™ Ën™ fhe þftÞ’ ‚u E»Þto y™u …tu‚t™u
4. ¼ux ðt¤e™u. Ë{t™ fu yË{t™ yLÞ™tu Wíf»to Ën™ ™ fhe þftÞ’ ‚u
5.ðrýf ¼õ‚ «u{ƒtE. {íËh, yuðtu Ëns yÚto¼uŒ Ë{sðtu.
 ftrh.6 235
©e{ŒT¼t„ð‚™u rð»tu r™{oíËh yuðt su Ëk‚; ‚u™u s ¼t„ð‚ Ä{o™t yrÄfthe
fÌtt Au. {txu {íËh ‚u Ëðo rðfthÚte Íeýtu Au y™u {íËh x¤ðtu ‚u …ý
½ýtu fXý Au.”
…Ae ƒúñt™kŒ Mðt{eyu …qAâwk su, “{íËh xtéÞt™tu þtu W…tÞ Au ?”
…Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “Ëk‚™u {t„uo [t÷u ™u su Ëk‚ ntuÞ ‚u™tu ‚tu
{íËh x¤u y™u su™u Ëk‚™u {t„uo ™ [t÷ðwk ntuÞ ‚u™u {íËh ™ x¤u.”
…Ae ð¤e {wõ‚t™kŒ Mðt{eyu …qAâwk su, “{íËh W…ßÞt™tu þtu nu‚w
Au ?” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “yuf Mºte, Ä™, y™u Ëthwk Ëthwk ¼tus™,
yu ºtý {íËh™t nu‚w Au, y™u su™u yu ºtý ðt™tk ™ ntuÞ ‚u™u {t™ Au.
‚u {íËh™tu nu‚w Au y™u su {íËhðt¤tu nþu ‚u™u ‚tu y{u yt ¼è™u ðMºt
ŒeÄtk ‚u{tk …ý {íËh ytÔÞtu nþu, …ý {íËhðt¤t™u yuðtu rð[th ™ ytðu
su, ‘ðMºt ÷tÔÞt n‚t ‚u™u ÄLÞ Au su, ytðtk ¼thu ðMºt {nthts™u
…nuhtÔÞtk’y™u {nthts™u …ý ÄLÞ Au su, ‘‚h‚ ƒútñý™u ŒE ŒeÄtk’ yuðtu
su rð[th, ‚u {íËhðt¤t ™t ÓŒÞ{tk ™ ytðu y™u ftuEf ÷u y™u ftuEf
Œu ‚tu …ý {íËhðt¤tu ntuÞ ‚u Xt÷tuXt÷tu ð[{tk ƒ¤e {hu y™u y{thu ‚tu
ft{, ¢tuÄ, ÷tu¼, {t™, {íËh, E»Þto yu Ëðuo™tu õÞthuÞ niÞt{tk ÷uþ …ý
ytð‚tu ™Úte y™u þçŒ, M…þo, Y…, hË y™u „kÄ; yu su …k[rð»tÞ ‚u™tu
‚tu niÞt{tk yr‚þÞ y¼tð ð‚uo Au, …ý …k[rð»tÞ{tkÚte yufu™u rð»tu ÷uþ{tºt
¼tð Út‚tu ™Úte y™u sux÷wk ftkEf yL™ ðMºttrŒf™wk „úný fh‚tk nEþwk
‚u ‚tu ¼õ‚™e ¼Âõ‚™u Œu¾e™u fh‚t nEþwk, …ý …tu‚t™t Œun™t Ëw¾™u yÚtuo
™Úte fh‚t y™u y{thu su ¾tðwk, …eðwk, ytuZðwk, …nuhðwk Au ‚u Ëðuo Ëk‚ ™u
ËíËk„e™u yÚtuo Au y™u òu yu{™u yÚtuo ™ sýtÞ ™u …tu‚t™u yÚtuo sýtÞ
‚tu y{u yu™tu ‚íft¤ íÞt„ fhe ŒEyu, y™u y{u yt Œun ht¾eyu Aeyu
‚u …ý ËíËk„e™u yÚtuo s ht¾eyu Aeyu …ý ƒeòu ftuE Œun htÏÞt™tu yÚto
™Úte. ‚u y{tht Mð¼tð™u ‚tu {q¤S ƒúñ[the ™u Ëtu{÷tu ¾t[h ytrŒf
su nrhs™ Au ‚u fux÷tkf ð»toÚte y{thu …tËu ™u …tËu hnu Au ‚u òýu Au,
su, ‘{nthts™u yuf «¼w™t ¼õ‚ rð™t ftuE Ëk½tÚtu nu‚ ËkƒkÄ ™Úte
™u {nthts ‚tu ytftþ Ëh¾t r™÷uo… Au’ yu{ r™hk‚h y{thu …tËu™t
hnu™tht Au ‚u y{tht Mð¼tð™u òýu Au y™u y{u ‚tu su {™, f{o, ð[™u
 236 ftrh.6-7
…h{uïh™t ¼õ‚ Au ‚u™t yÚtuo y{thtu Œun …ý ©ef]»ýt…oý fhe htÏÞtu
Au. {txu y{thu ‚tu Ëðo «fthu su ftuE ¼„ðt™™t ¼õ‚ Au ‚u Ëk½tÚtu ËkƒkÄ
Au, ™u ¼„ðt™™t ¼õ‚ rð™t ‚tu y{thu [tiŒ÷tuf™e Ëk…Â¥t ‚u ‚]ý¾÷t
suðe Au. ™u su ¼„ðt™™t ¼õ‚ nþu ™u ¼„ðt™ Ëk½tÚtu s ÿZ «er‚ nþu
‚u™u …ý h{ýeÞ su …k[rð»tÞ ‚u™u rð»tu ‚tu yt™kŒ W…su s ™rn y™u
Œun™u htÏÞt ËtÁ ‚tu suðt ‚uðt su þçŒtrŒf rð»tÞ ‚uýu fhe™u „wshtý
fhu, …ý h{ýeÞ rð»tÞ Útfe ‚tu ‚íft¤ WŒtË ÚtE òÞ y™u yuðt su
ntuÞ ‚us ¼„ðt™™t …rh…qýo ¼õ‚ fnuðtÞ.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T ftrhÞtýe™wk >> 6 >> 102 >>

ð[™t{]‚ 7 : [xfe™t ðihtøÞ™wk - ytíÞkr‚f fÕÞtý™wk Index

*Ëkð‚T 1877™t ftŠ‚f ËwrŒ 1 …zðt™u rŒðË htrºt™u Ë{u „t{
©eftrhÞtýe {æÞu ðM‚t¾t[h™t Œhƒth{tk W¥thtŒu îth ytuhzt™e yt„¤
Œe…{t¤t …qhe n‚e y™u ‚u Œe…{t¤t {æÞu {k[ n‚tu ™u ‚u W…h …÷k„ rƒAtÔÞtu
n‚tu ™u ‚u …÷k„ W…h ©eS{nthts rðhts{t™ n‚t, y™u Ëðo ïu‚ ðMºt
Äthý fÞtO n‚tk y™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ …h{nkË ‚Útt ŒuþŒuþ™t
nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe n‚e.
…Ae „t{ ƒtu[tËýðt¤t ftþeŒtËu ©eS{nthts™u «&™ …qAâtu su,
“nu {nthts ! íÞt„e ntuÞ ‚u ‚tu r™ð]r¥t{t„o™u y™wËÞto Au, ‚u y¾kz
¼„ðt™™t MðY…{tk ð]r¥t ht¾u Au, y™u su „]nMÚtt©{e Au ‚u ‚tu «ð]r¥t{t„o™u
y™wËÞto Au {txu ‚u™u ‚tu ËkËth™e y™k‚ rðxkƒýt ð¤„e Au. {txu ‚u
„]nMÚtt©{e fu{ Ë{su ‚tu y¾kz ¼„ðt™™t MðY…{tk ð]r¥t hnu ?” …Ae
©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “„]nMÚt™u ‚tu yu{ Ë{sðwk su, ‘su{ …qðuo [tuhtþe
÷t¾ ò‚™tk {thu {t ƒt… ‚Útt Mºte Atufhtk ÚtÞtk n‚tk ‚uðtk ™u ‚uuðtk s
yt Œun™tk …ý Au ™u fux÷tf sL{™e {t, ƒtu™ ŒefheÞtu ‚u fux÷ef hͤ‚e
nþu, ‚u™e su{ {thu {{‚t ™Úte ‚u{ yt Œun™t ËkƒkÄe ‚u™e …ý {thu {{‚t
™ ht¾ðe’. yuðe he‚u rð[th fhe™u Ëðo{tkÚte «er‚ ‚tuze™u ¼„ðt™™u rð»tu
ÿZ «er‚ fhu ™u ËtÄw™tu Ë{t„{ ht¾u ‚tu, „]nMÚt™u …ý íÞt„e™e …uXu
* ftrh. ð[. 7, ‚t. 6-11-1820, {k„¤ðth.
 ftrh.7 237
y¾kz ¼„ðt™{tk ð]r¥t hnu.”
…Ae yuðe he‚u ©eS{nthts™e ðt‚ Ëtk¼¤e™u su „]nMÚt Ëðuo ˼t{tk
ƒuXt n‚t ‚u{ýu ntÚt òuze™u …qAâwk su, “nu {nthts ! su „]nMÚt™u yuðe
he‚u ™ ð‚toÞ ‚u™t þt nt÷ Útþu ?” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “yu
‚tu su ¼„ðt™ rð™t yLÞ …ŒtÚto{tkÚte ðtË™t{tºt™u xt¤e™u ¼„ðt™{tk y¾kz
ð]r¥t ht¾u ‚u™e ðt‚ fne Au. y™u su yuðtu ƒ¤eÞtu ™ ntuÞ ‚u™u ‚tu ËíËk„™e
Ä{o{ÞtoŒt{tk hnuðwk y™u Ëk‚ ™u ¼„ðt™ ‚u™tu su …tu‚t™u ytþhtu Au ‚u™wk
ƒ¤ ht¾ðwk su, ‘¼„ðt™ ‚tu yÄ{WØthý ™u …r‚‚…tð™ Au ‚u {™u Ëtûtt‚T
{éÞt Au.” …Ae yuðtk ©eS{nthts™tk ð[™ Ëtk¼¤e™u Ëðuo nrhs™ yr‚þÞ
htS ÚtÞt.
…Ae ©eS{nthtsu Ëk‚™u «&™ …qAâtu su, “ðihtøÞ WŒÞ ÚtÞt™wk þwk
fthý Au ?” …Ae su™u suðtu ¼tMÞtu ‚uðtu W¥th fÞtuo …ý ©eS{nthts™t
«&™™wk Ë{tÄt™ ÚtÞwk ™rn …Ae Ëðuo {wr™ ƒtuÕÞt su, “nu {nthts ! yu™tu
W¥th ‚{u fhtu.” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “ðihtøÞ™wk fthý ‚tu yu
Au su, ËŒT„úkÚt ™u Ëí…whw»t™tk ð[™; ‚u™u Ëtk¼¤e™u su™u [xfe ÷t„u y™u
[xfe ÷t„u1 ‚u …tAe {xu s ™rn, yuðe su [xfe ‚u s ðihtøÞ™tu nu‚w
Au. ƒeòu ðihtøÞ™tu nu‚w ™Úte y™u su™u [xfe ÷t„‚e ntuÞ ™u ‚u ‚t{Ëe
ntuÞ ‚Útt htsËe ntuÞ ‚Útt ËtÂ¥ðfe ntuÞ; ‚u Ëðuo™u ðihtøÞ W…su. y™u
su™u [xfe ÷t„‚e ™ ntuÞ ‚u™u ðihtøÞ ™ W…su y™u su™u [xfe ÷t„e™u
Úttuzt rŒðË fuzu x¤e s‚e ntuÞ ‚u™u ‚tu yu [xfe™tu ðihtøÞ yr‚þÞ ¾wðth 2
fhu, fu{ su ßÞthu [xfe ÷t„u íÞthu ½h {qfe™u s‚tu hnu. …Ae ¼u¾ ÷eÄt
fuzu su [xfe ÷t„e ntuÞ ‚u W‚he òÞ y™u …Aðtzu ½h ‚tu Äq¤Ätýe
ÚtE „Þwk ntuÞ, …Ae su{ “Ätuƒe™tu fq‚htu ðtx™tu ™rn ™u ½tx™tu ™rn,
‚u{ ‚u …wY»t W¼Þ¼úü3 ÚttÞ Au y™u su ÿZ ðihtøÞðt¤t ntuÞ Au ‚u
…h{…Œ™u …t{u Au.”
…Ae ©eS{nthts yr‚ «ËL™ Útft ƒeòu «&™ …h{nkË «íÞu …qA‚t
nðt su, “ytíÞkr‚f fÕÞtý ‚u fu™u fneyu ? y™u ytíÞkr‚f fÕÞtý™u
1. ‚eðú ‚{L™t-RåAt. 3. ƒL™u ƒtswÚte h¾ze …zu÷.
2. …tÞ{t÷.
 238 ftrh.7-8
…t{e™u su rËØŒþt™u …tBÞtu ntuÞ ‚u …whw»t™e Ëðuo r¢Þt™u rð»tu fuðe Œþt
ð‚o‚e ntuÞ ?” …Ae su™u suðtu ¼tMÞtu ‚uðtu Ëðuo {wr™yu W¥th fÞtuo, …ý
©eS{nthts™t «&™™wk Ë{tÄt™ ÚtÞwk ™rn. …Ae Ëðuo {wr™ ntÚt òuze™u
©eS{nthts «íÞu ƒtuÕÞt su, “nu {nthts ! yu™tu W¥th ‚{u fhtu.” …Ae
©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “ßÞthu ƒúñtkz™tu «÷Þ ÚttÞ Au íÞthu «f]r‚™tk
ftÞo su [tuðeþ ‚¥ð, ‚u Ëðuo «f]r‚™u rð»tu ÷e™ ÚtE òÞ Au y™u ‚u «f]r‚
…wÁ»t …ý yûthƒúñ™t ‚us{tk yá~Þ ÚtR òÞ Au y™u …Ae yuf÷wk
ËÂå[Œt™kŒ (r[ŒT½™) su ‚us ‚u hnu Au y™u ‚u ‚us™u rð»tu rŒÔÞ{qŠ‚ yuðt
su …whw»ttu¥t{¼„ðt™ ðtËwŒuð, ‚u y¾kz rðhts{t™ hnu Au. y™u ‚u s …tu‚u
rŒÔÞ{qŠ‚ Útft Sð™t fÕÞtý™u yÚtuo {™w»Þtf]r‚yu fhe™u …]Úðe™u rð»tu Ëðo
s™™u ™Þ™„tu[h1 Útft rð[hu Au. íÞthu su s„‚{tk yýË{sw {q¾o Sð
Au ‚u, ‚u ¼„ðt™™u {trÞf „wýu Þwõ‚ fnu Au …ý yu {trÞf „wýu Þwõ‚
™Úte; yu ‚tu ËŒt „wýt‚e‚ rŒÔÞ{qŠ‚ s Au. y™u ‚u™wk ‚u su ¼„ðt™™wk
Ëtfth rŒÔÞMðY… ‚u™u su ðuŒtk‚þtMºt Au ‚u r™„woý, yAuã, y¼uã, Ëðoºt
ÔÞt…f yuðe he‚u fhe™u «r‚…tŒ™ fhu Au, ‚u Sð™e ƒwrØ{tkÚte {trÞf
¼tð xt¤ðt™u yÚtuo r™„woý…ýu fhe™u «r‚…tŒ™ fhu Au. y™u yu ¼„ðt™
‚tu Wí…r¥t, ÂMÚtr‚ y™u «÷Þ; yu Ëðuo ft¤™u rð»tu yuf Á…u fhe™u s
rðhts{t™ Au; …ý {trÞf …ŒtÚto™e …uXu rðfth™u …t{‚t ™Úte. ËŒt rŒÔÞY…u
fhe™u rðhts{t™ hnu Au, yuðe he‚u «íÞût …whw»ttu¥t{™u rð»tu su ÿZr™ct
‚u™u ytíÞkr‚f fÕÞtý fneyu. y™u yuðe r™ct™u …t{e™u su rËØŒþt™u
…tBÞtu ntuÞ ‚u™e ytðe Œþt ntuÞ su, ‘®…z ƒúñtkz™tu ‚Útt «f]r‚ …whw»t™tu
«÷Þ ÚtÞt …Ae yûthÄt{™u rð»tu su ¼„ðt™™e {qŠ‚ y¾kz rðhts{t™
hnu Au ‚u {qŠ‚™u MÚttðh-sk„{ Ëðuo ytfth™u rð»tu ßÞtk ßÞtk ÿrü òÞ
íÞtk íÞtk Ëtûttífth Œu¾u y™u yu {qŠ‚ rð™t ƒeswk yýw{tºt …ý ¼tËu
™rn’ yu rËØ Œþt™wk ÷ûtý Au.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T ftrhÞtýe™wk >> 7 >> 103 >>

ð[™t{]‚ 8 : Ë„wý-r™„wý
o MðY…™wk Index
*Ëkð‚T 1877™t ftŠ‚f ËwrŒ 4 [‚wÚteo™u rŒðË ©eS{nthts „t{
* ftrh. ð[. 8, ‚t. 9-11-1820, þw¢ðth. 1. ÿÂü Ë{ût-«íÞût.
 ftrh.8 239
©e ftrhÞtýe {æÞu ðM‚t¾t[h™t Œhƒth{tk W¥thtŒu îth ytuhzt™e
ytuËheyu Ztur÷Þt W…h rðhts{t™ n‚t y™u Ëðo ïu‚ ðMºt Äthý fÞtO
n‚tk y™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ {wr™ ‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e
˼t ¼htE™u ƒuXe n‚e.
…Ae {wõ‚t™kŒ Mðt{eyu «&™ …qAâtu su, “nu {nthts ! ðuŒ, þtMºt,
…whtý y™u Er‚ntË™u rð»tu ¼„ðt™™wk Ë„wý MðY… r™Á…ý fÞwO Au y™u
r™„woý MðY… …ý r™Á…ý fÞwO Au. ‚u1 ¼„ðt™ su ©e…whw»ttu¥t{, ‚u™wk r™„woý
MðY… fuðe he‚u Ë{sðwk? y™u Ë„wý MðY… ‚u fuðe he‚u Ë{sðwk ? y™u
‚u ¼„ðt™™wk r™„woý MðY… Ë{sðu fhe™u ¼„ðt™™t ¼õ‚™u fux÷tu Ë{tË
Au? y™u ‚u ¼„ðt™™wk Ë„wý MðY… Ë{sðu fhe™u fux÷tu Ë{tË Au ?”
…Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “¼„ðt™™wk r™„woý MðY… Au ‚u ‚tu Ëqû{
Útfe …ý yr‚ Ëqû{ Au y™u …]Úðe ytrŒf su Ëðuo ‚¥ð ‚u™wk ytí{t2 Au
y™u ‚u Útfe …h su «Ät™ …wY»t, ‚u™wk ytí{t Au y™u ‚u «Ät™ …wY»t Útfe
…h su þwØ …wY»t ™u «f]r‚ ‚u™wk ytí{t Au y™u ‚uÚte …h su yûth, ‚u™wk
…ý ytí{t Au. y™u yu Ëðuo ¼„ðt™™wk þheh Au y™u su{ ŒunÚtfe Sð
Au ‚u Ëqû{ Au ™u þwæÄ Au ™u ½ýtu «ftþ{t™ Au ‚u{ yu Ëðuo Útfe ¼„ðt™
yr‚þÞ Ëqû{ Au y™u yr‚þÞ þwØ Au y™u yr‚þÞ r™÷uo… Au y™u yr‚
«ftþu Þwõ‚ Au, y™u su{ ytftþ Au ‚u …]Úðe ytrŒf [th ¼q‚{tk ÔÞt…f
Au ™u …]Úðe ytrŒf [th ¼q‚ Útfe yËk„e Au y™u yu [th ¼q‚™e W…trÄ
‚u ytftþ™u yz‚e ™Úte, ytftþ ‚tu yr‚þÞ r™÷uo… Útftu yu [th ¼q‚™u
rð»tu hÌttu Au; ‚u{ …whw»ttu¥t{¼„ðt™ Ëðo™t ytí{tÁ…u fhe™u Ëðo™u rð»tu
hÌtt Au; ‚tu …ý yr‚þÞ r™Šðfth Au ™u yËk„e Au ™u …tu‚u …tu‚t™t Mð¼tðu
Þwõ‚ Au y™u ‚u Ëh¾tu Útðt™u ftuE Ë{Úto ™Úte Út‚tu. su{ ytftþ [th
¼q‚{tk hÌttu Au …ý [th ¼q‚ ytftþ suðtk r™÷uo… ‚Útt yËk„e Útðt™u Ë{Úto
™Úte Út‚tk, ‚u{s …whw»ttu¥t{ ¼„ðt™ Ëðo™t ytí{t Au ‚tu …ý yûth …ÞO‚
ftuE…ý …whw»ttu¥t{ ¼„ðt™ suðt Ë{Úto Útðt™u Ë{Úto ™Úte Út‚tk. yuðe he‚u
su yr‚þÞ Ëqû{…ýwk y™u yr‚þÞ r™÷uo……ýwk y™u yr‚þÞ þwØ…ýwk y™u
yr‚þÞ yËk„e…ýwk y™u yr‚þÞ «ftþu Þwõ‚…ýwk y™u yr‚þÞ yiïÞoÞwõ‚…ýwk;

1. ¥‡ææïÚ‡æè²æÝì }æã„æï }æãè²æÝì yt ©wr‚{tk fÌtwk Au. 2. Äthf, r™ÞL‚t y™u þu»te.
 240 ftrh.8
‚u yu ¼„ðt™™e {qŠ‚™u rð»tu r™„woý…ýwk Au y™u su{ r„h™th …ðo‚ Au
‚u™u ÷tuft÷tuf …ðo‚™e …tËu {qfeyu íÞthu ‚u yr‚þÞ ™t™tu ¼tËu, …ý r„h™th
…ðo‚ ftkE ™t™tu ÚtÞtu ™Úte, yu ‚tu ÷tuft÷tuf™e yr‚þÞ {tuxtE yt„¤
™t™tu sýtÞ Au, ‚u{ …whw»ttu¥t{ ¼„ðt™™e {tuxtE yt„¤ yü ytðhýu
Þwõ‚ su y™k‚ftuxe ƒúñtkz ‚u yýw™e …uXu yr‚ Ëqû{ ¼tËu Au, …ý ‚u
ƒúñtkz ftkE ™t™tk ÚtE „Þtk ™Úte. yu ‚tu ¼„ðt™™e {tux… yt„¤ ™t™tk
sýtÞ Au. yuðe he‚u ¼„ðt™™e {qŠ‚™u rð»tu su yr‚þÞ {tuxtE ‚u ¼„ðt™™wk
Ë„wý…ýwk Au. íÞthu ftuR™u yu{ ytþkft ÚttÞ su, ¼„ðt™ r™„woýY…u ‚tu
yr‚ Ëqû{ fh‚tk …ý Ëqû{ Au y™u Ë„wýY…u ‚tu yr‚ MÚtq¤ fh‚tk …ý
MÚtq¤ Au íÞthu yu ƒuÞ Y…™wk Äh™tÁk su ¼„ðt™™wk {q¤ MðY… ‚u fuðwk
Au ?” ‚tu ‚u™tu W¥th yu Au su, “«fx «{tý {™w»Þtfthu Œu¾tÞ Au yu
s ¼„ðt™™wk ËŒtÞ {q¤ MðY… Au, y™u r™„woý…ýwk ™u Ë„wý…ýwk; yu
‚tu yu {qŠ‚™wk ftuEf y÷tirff yiïÞo Au. su{ ©ef]»ý ¼„ðt™ ƒútñý™t
…wºt™u ÷uðt Ëthwk yswo™ Ërn‚ hÚtu ƒuËe™u [tÕÞt ‚u ÷tuft÷tuf …ðo‚™u WÕ÷k½e™u
{tÞt™wk ‚{ ytÔÞwk ‚u™u ËwŒþo™ [¢u fhe™u ft…e™u ‚uÚte …h su ƒúñßÞtur‚
‚u™u rð»tu hÌtt su ¼q{t…wY»t; ‚u™e …tËuÚte ƒútñý™t …wºt™u ÷E ytÔÞt;
íÞthu ‚u hÚt ™u ½tuuzt ‚u {trÞf n‚tk ™u MÚtq¤¼tðu Þwõ‚ n‚tk …ý ‚u ©ef]»ý
¼„ðt™™u Þtu„u fhe™u yr‚Ëqû{ y™u [i‚LÞY…u ÚtE™u ¼„ðt™™t r™„woý
ƒúñÄt{™u …tBÞt. yuðe he‚u su MÚtq¤ …ŒtÚto™u Ëqû{…ýt™u …{tze Œuðwk yu
©ef]»ý ¼„ðt™™e {qŠ‚™u rð»tu r™„woý…ýwk Au. y™u yu s ©ef]»ý¼„ðt™
‚uýu …tu‚t™e {t‚t su ÞþtuŒtS ‚u™u …tu‚t™t {w¾™u rð»tu yütðhýu Þwõ‚
Ë{„ú ƒúñtkz Œu¾tzâwk y™u ð¤e yswo™™u …tu‚t™e {qŠ‚™u rð»tu rðïY… Œu¾tzâwk
y™u yswo™ rð™t su ƒeò n‚t ‚u ‚tu Ëtztºtý ntÚt™e ¼„ðt™™e {qŠ‚™u
Œu¾‚t n‚t y™u ßÞthu ¼„ðt™u ðt{™tð‚th ÄÞtuo íÞthu «Út{ ‚tu ðt{™Y…u
Œþo™ ytÃÞwk y™u ºtý …„÷tk Äh‚e ƒr¤ …tËu ©ef]»ýt…oý fhtÔÞt …Ae
yuðwk …tu‚t™t MðY…™u ðÄtÞwO, su Ët‚ …t‚t¤™wk ‚tu yuf …„÷wk fÞwO y™u
ytfþ{tk ‚tu …tu‚t™wk þheh ƒÄuÞ {tE hÌtwk y™u ƒeswk …„÷wk ô[wk {uÕÞwk
‚uýu Ët‚ Mð„o™u ðUÄe™u ykzfxtn1 Vtuzâwk yuðwk su ¼„ðt™™wk {tuxwk MðY…
ÚtÞwk ‚u™u ƒr¤ htòyu ŒeXwk y™u ƒ¤e rð™t su ƒeò n‚t ‚uýu ‚tu suðwk
1. ƒúñtkz™wk …z.
 ftrh.8-9 241
ðt{™ MðY… ¼„ðt™u Äthý fÞwO n‚wk ‚uðwk ™u ‚uðwk ŒeXwk. yuðe he‚u su ¼„ðt™™u
rð»tu yr‚þÞ {tuxtE Útfe su {tuxtE Œu¾tÞ, yu ¼„ðt™™e {qŠ‚™u rð»tu
Ë„wý…ýwk òýðwk. su{ ytftþ Au ‚u þe‚ft¤u ‚Útt W»ýft¤u ðtŒ¤tkyu hrn‚
ntuÞ y™u ßÞthu ð»ttoÉ‚w ytðu íÞthu yËkÏÞ ðtŒ¤tk™e ½xtyu fhe™u ¼htE
òÞ Au, ‚u ft¤u fhe™u ytftþ{tk ðtŒ¤tk W…su Au ™u …tAtk ÷e™ ÚtE
òÞ Au, ‚u{ ¼„ðt™ …tu‚t™e EåAtyu fhe™u …tu‚t{tkÚte r™„woý y™u Ë„wýY…
su yiïÞo ‚u™u «fx fhe™u …tAwk …tu‚t™u rð»tu ÷e™ fhu Au. y™u yuðt su
¼„ðt™ ‚u {™w»Þ suðt sýt‚t ntuÞ …ý ‚u™t {rn{t™tu …th ftuE …t{‚tu
™Úte y™u su ¼õ‚ yuðe he‚u ¼„ðt™™e {qŠ‚{tk r™„woý…ýwk ™u Ë„wý…ýwk
Ë{su ‚u ¼õ‚™u ft¤, f{o y™u {tÞt; ‚u ƒkÄ™ fhðt™u Ë{Úto Út‚tk
™Úte y™u ‚u™u ytXu …ntuh yk‚h{tk ytïÞo hÌtt fhu Au.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T ftrhÞtýe™wk >> 8 >> 104 >>

ð[™t{]‚ 9 : …tzt¾th™wk Index

*Ëkð‚T 1877™t ftŠ‚f ËwrŒ 5 …tk[{™u rŒðË Mðt{e ©eËnò™kŒS
{nthts „t{ ©eftrhÞtýe {æÞu ðM‚t¾t[h™t Œhƒth{tk W¥thtŒt ytuhzt™e
ytuËheyu Ztur÷Þt W…h rðhts{t™ n‚t y™u Ëðo ïu‚ ðMºt Äthý fÞtO
n‚tk y™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ {wr™ ‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e
˼t ¼htE™u ƒuXe n‚e.
…Ae ©eS{nthtsu r™íÞt™kŒ Mðt{e ‚Útt ƒúñt™kŒ Mðt{e «íÞu «&™
…qAâtu su, “su™u yuðe {r÷™ heË ntuÞ su su™e W…h ytkxe …zu ‚u Ëk„tÚtu
ytkxe {qfu s ™rn, …tzt™e …uXu heË htÏÞt s fhu, yuðtu su ntuÞ ‚u™u
‚u ËtÄw fneyu fu ™ fneyu ?” …Ae yu ƒu ƒtuÕÞt su, “su yuðtu ntuÞ
‚u™u ‚u ËtÄw ™ fnuðtÞ.”
…Ae {wõ‚t™kŒ Mðt{eyu «&™ …qAâtu su,“nu {nthts ! su ¼„ðt™™tu
¼õ‚ ntuÞ ™u ‚u™u ftuEf ¼„ðŒeÞ™tu niÞt{tk yð„wý ytð‚tu ntuÞ y™u
‚uýu fhe™u ‚u ¼„ðt™™t ¼õ‚ W…h heË [z‚e ntuÞ ‚tu ‚u yð„wý xtéÞt™tu
þtu W…tÞ Au ?” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “su™t niÞt{tk ¼„ðt™™e
* ftrh. ð[. 9, ‚t. 10-11-1820, þr™ðth.
 242 ftrh.9-10
¼Âõ‚ ntuÞ ™u ¼„ðt™™tu {rn{t òý‚tu ntuÞ ‚u™u ¼„ðt™™t ¼õ‚™tu
yð„wý ytðu ™rn y™u ¼„ðt™™t ¼õ‚ W…h heË™e ytkxe ƒkÄtÞ s
™rn, su{ WØðS òu ¼„ðt™™t {rn{t™u Ë{s‚t n‚t ‚tu yu{ ðh {tøÞtu
su, ‘yt „tu…eytu™t [hýhs™t yrÄfthe yuðtk su ð]kŒtð™™u rð»tu ÷‚t
‚Útt ‚]ý ‚Útt „wåA; ‚u™u rð»tu nwk …ý ftuEf ÚttkW, y™u ©ef]»ý ¼„ðt™u
ð]kŒtð™™u rð»tu ð]ût™u ‚Útt …ûte™u ‚Útt {]„÷tk™u ƒ¤ŒuðS yt„¤ yr‚
{tuxtk ¼tøÞðt¤tk fÌttk Au. y™u ƒúñtyu …ý ©ef]»ý ¼„ðt™ …tËu yu{
ðh {tøÞtu Au su, ‘nu «¼tu ! yt sL{™u rð»tu yÚtðt …þw…ûte™t sL{™u
rð»tu nwk su ‚u ‚{tht ŒtË™u rð»tu hne™u ‚{thtk [hýth®ðŒ™u Ëuðwk yuðwk
{tÁk {tuxwk ¼tøÞ Úttytu.’ {txu yuðtu ßÞthu ¼„ðt™™t ¼õ‚™tu {rn{t Ë{su
íÞthu ‚u™u ¼„ðt™™t ¼õ‚ W…h ftuE rŒðË yð„wý™e „tkX ™ ƒkÄtÞ
y™u …tu‚t™t Eü su «íÞût ¼„ðt™ ‚u™tu su ¼õ‚; ‚u™u rð»tu su ftkEf
yÕ… Œtu»t ntuÞ ‚u {rn{t™t Ë{s™tht™e ÿrü{tk ytðu s ™rn y™u su
¼„ðt™™t {rn{t™u òý‚tu ntuÞ ‚u ‚tu ¼„ðt™™t ËkƒkÄ™u …tBÞtk yuðtk
su …þw …ûte ‚Útt ð]ût-ðu÷e ytrŒf ‚u™u …ý Œuð‚wÕÞ òýu, ‚tu su {™w»Þ
ntuÞ ™u ¼„ðt™™e ¼Âõ‚ fh‚t ntuÞ ‚Útt ð‚o{t™ …t¤‚t ntuÞ ‚Útt
¼„ðt™™wk ™t{M{hý fh‚t ntuÞ ™u ‚u™u Œuð‚wÕÞ òýu ™u yð„wý ™ ÷u
‚u{tk þwk fnuðwk ? {txu ¼„ðt™™tu {rn{t Ë{su ‚u™u ¼„ðt™™t ¼õ‚ Ëk„tÚtu
ðih ™ ƒkÄtÞ y™u su {tntíBÞ ™ Ë{su ‚u™u, ¼„ðt™™t ¼õ‚ Ëk„tÚtu
ðih ƒkÄtÞ ¾Ák, {txu su ¼„ðt™™wk ‚Útt ¼„ðt™™t ¼õ‚™wk {tntíBÞ
™ òý‚tu ntuÞ ™u ‚u ËíËk„e Au ‚tu …ý ‚u™u yÄtuo rð{w¾ òýðtu
y™u ¼„ðt™™tu ™u ¼„ðt™™t ¼õ‚™tu su {rn{t Ë{su ‚u™u s …whtu
ËíËk„e òýðtu.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T ftrhÞtýe™wk >> 9 >> 105 >>

ð[™t{]‚ 10 : ™tze òuÞt™wk - ‚…™wk Index

*Ëkð‚T 1877™t ftŠ‚f ËwrŒ 10 Œþ{e™u rŒðË htrºt™u Ë{u Mðt{e
©eËnò™kŒS {nthts „t{ ©eftrhÞtýe {æÞu ðM‚t¾t[h™t Œhƒth{tk
W„{ýu îth ytuhzt™u rð»tu rðhts{t™ n‚t y™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤
* ftrh. ð[. 10, ‚t. 15-11-1820, „wYðth.
 ftrh.10 243
Œþ ƒth {tuxuht ËtÄw ƒuXt n‚t ‚Útt …tk[ Atu nrh¼õ‚ ƒuXt n‚t y™u
©eS{nthts™t þheh{tk ftkEf ‚tð suðwk sýt‚wk n‚wk y™u yt„¤ Ë„ze
{u÷e™u ‚t…‚t n‚t. …Ae ©eS{nthtsu {wõ‚t™kŒ Mðt{e™u fÌtwk su,“y{the
™tze swðtu. þheh{tk ftkEf fËh sýtÞ Au.” …Ae {wõ‚t™kŒ Mðt{eyu ™tze
òuE™u fÌtwk su, ‘‘nu {nthts ! fËh ‚tu ƒnw Au y™u ð¤e yu{ fÌtwk su,
nu {nthts ! n{ýtk ËíËk„e™u fXý ft¤ ð‚uo Au, fu{ su, nu {nthts !
‚{tu ‚tu Ëðuo ËíËk„e™t Sð™«tý Atu ‚u {nthts™u þhehu fËh suðwk Au,
yus Ëðuo ËíËk„e™u fXý ft¤ Au.”
…Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “¼„ðt™™u «ËL™ fhðt™u yÚtuo
™thŒSyu fux÷tf Þw„…ÞO‚ xtZ‚zft™u ‚Útt ¼w¾‚hË™u Ën™ fhe™u {nt‚…
fÞwO y™u ‚u ‚…u fhe™u ¼„ðt™™u htS fÞtO. yuðe he‚u su rððufe ntuÞ
‚u ‚tu òýe™u …tu‚t™tk Œun, ErLÿÞtu™u Œ{e™u ‚… fhu Au, {txu su rððufe
ËtÄw ntuÞ ‚u™u ‚tu òýe™u ŒunErLÿÞtu™u fü ÚttÞ yu{ ðíÞwO òuEyu, ‚tu
Eïh EåAtyu su ftkE fü ytðu ‚u™u þeŒ xt¤ðt™u EåAu ? y™u ð¤e
íÞt„e ËtÄw™u ‚tu …tu‚t™t {™{tk yu{ ÿZ Ár[ ht¾e òuEyu su, ‘{thu ‚tu
Œuð÷tuf, ƒúñ÷tuf y™u ðifwkXtrŒf ÷tuf™t su …k[rð»tÞ ËkƒÄe ¼tu„Ëw¾ ‚u
™Úte òuE‚tk y™u {thu ‚tu n{ýtk Œun A‚u ‚Útt Œun™tu íÞt„ fhe™u ƒŒrhft©{
‚Útt ïu‚îe…{tk sE™u ™u ‚… fhe™u ¼„ðt™™u htS fhðt Au. ‚u yuf
sL{ ‚Útt ƒu sL{ ‚Útt ËnËú sL{ ËwÄe …ý ‚… fhe™u s ¼„ðt™™u
htS fhðt Au.’ y™u Sð™wk fÕÞtý‚tu ytx÷e s ðt‚{tk Au su, ‘«fx
«{tý yuðt su ©e f]»ý™thtÞý ‚u™wk s fÞwO Ëðuo ÚttÞ Au, …ý ft¤,
f{o ™u {tÞtrŒf ftuE™wk fÞwO ftkE Út‚wk ™Úte.’ yuðe he‚u ¼„ðt™™u rð»tu
s yuf f‚to…ýwk Ë{sðwk yu s fÕÞtý™wk …h{ fthý Au y™u su ‚…
fhðwk ‚u ‚tu ¼„ðt™™e «ËL™‚t™wk fthý Au. y™u ‚u ‚…™u rð»tu …ý
suðtu htrÄftS ‚Útt ÷û{eS; ¼„ðt™™u rð»tu «u{÷ûtýt ¼Âõ‚yu fhe™u
¼tð ht¾u Au ‚uðtu ¼tð ht¾ðtu y™u òu ‚… ™ fhu ™u ¼„ðt™™u s
Ëðof‚to òýu ‚tu …ý sL{ {hý™t Œw:¾Úte ‚tu Sð ‚he òÞ …ý
‚… fÞto rð™t ‚u Sð W…h ¼„ðt™™tu htS…tu ÚttÞ ™rn, y™u su
S𠼄ðt™™u Ëðof‚to-n‚to ™Úte òý‚tu ‚tu ‚uÚte ƒeòu ftuE …t…e ™Úte,
y™u „ti-níÞt, ƒúñníÞt, „wÁMºte™tu Ëk„ ‚Útt ƒúñðu¥tt ËŒT„wÁ™tu ÿtun;
‚u Útfe …ý yu™u ðÄw …t…e òýðtu, ftk su ¼„ðt™ rð™t ƒeò su ft¤,
f{torŒf ‚u™u yu f‚to òýu Au, {txu yuðtu su ™tÂM‚f [kzt¤ ntuÞ ‚u™e
 244 ftrh.10
‚tu AtÞt{tk …ý W¼wk hnuðwk ™rn ™u ¼qÕÞ{tk …ý ‚u™tk {w¾™wk ð[™ Ëtk¼¤ðwk
™rn y™u su ¼„ðt™™t ¼õ‚ ntuÞ ‚u ¼„ðt™™u «‚t…u fhe™u ƒúñt, rþð,
þwfS, ™thŒ ‚u suðt …ý ÚttÞ y™u «f]r‚…whw»t suðt …ý ÚttÞ y™u ƒúñ
‚Útt yûth suðt …ý ÚttÞ ‚tu …ý ©e…whw»ttu¥t{ ™thtÞý suðtu Útðt™u ‚tu
ftuE Ë{Úto ™Úte, {txu su™tu Ëk„ fÞto Útfe ‚Útt su þtMºt Ëtk¼¤ðt
Útfe ¼„ðt™™e W…tË™t™wk ¾kz™ ÚtE™u Mðt{e Ëuðf¼tð x¤e s‚tu ntuÞ,
‚tu ‚u Ëk„™tu ‚Útt ‚u þtMºt™tu ï…[™e …uXu ‚íft¤ íÞt„ fhðtu.”
…Ae {wõ‚t™kŒ Mðt{eyu …qAâwk su, “nu {nthts ! su ¼õ‚ ËwkŒh ðMºt
‚Útt y÷kfth ‚Útt ™t™t «fth™tk ¼tus™trŒf ðM‚w, ‚uýu fhe™u ¼„ðt™™e
Ëuðt fhu Au ‚u …ý ¼„ðt™™u htS fhðt™u EåAu Au y™u ‚{u ‚tu ‚…u fhe™u
s ¼„ðt™ htS ÚttÞ yu{ fntu Atu, ‚u ‚… rð™t yuðe Ëuðtyu fhe™u htS
fhu ‚u{tk þtu ƒtÄ Au ?” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “su Ëthtk Ëthtk
…ŒtÚtuo fhe™u ¼„ðt™™e ¼Âõ‚ fhu Au ‚u òu r™»ft{¼tðu fhe™u fuð¤
¼„ðt™™e «ËL™‚t™u yÚtuo s fh‚tu ntuÞ ‚tu ‚tu Xef Au, …ý òu …tu‚u …ý
¼„ðt™™e «ËtŒe òýe™u ‚u …ŒtÚto™u rð»tu ÷tu¼tE™u ™u ¼„ðt™™u …zât {u÷e™u
‚u …ŒtÚto™u rð»tu «er‚ fhu ‚tu ‚u …ŒtÚto™u ¼tu„ð‚tu Útftu rð»tÞe ÚtE™u ¼úü
ÚtE òÞ Au, yu ƒtÄ Au {txu su íÞt„e ¼õ‚ ntuÞ ‚u™u ‚tu ¼„ðt™™u Ëðof‚to
òýe™u ‚…u fhe™u s ¼„ðt™™u htS fhðt y™u htrÄftS ‚Útt ÷û{eS
‚u™e …uXu ¼„ðt™™u «u{÷ûtýt ¼Âõ‚yu fhe™u ¼sðt, yu y{thtu rËØtk‚
Au.”
…Ae ƒúñt™kŒ Mðt{eyu …qAâwk1 su, “nu {nthts ! y{tÁk yt ÷tuf™u
rð»tu ‚Útt …h÷tuf™u rð»tu Ëthwk ÚttÞ ‚u fntu ?” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt
su, “yt2 su y{thtu rËØtk‚ Au ‚u s yt ÷tuf ™u …h÷tuf™u rð»tu …h{Ëw¾™tu
nu‚w Au.”
…Ae „tu…t¤t™kŒ Mðt{eyu …qAâwk su, “nu {nthts ! íÞt„™tu ™u ‚…
fhðt™tu {™{tk Eþf3 ‚tu ntuÞ y™u íÞt„ fu ‚… fh‚tk ð[{tk ftuEf rðΙ
ytðe …zu ‚tu ‚u™wk fu{ fhðwk ?” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “su™u su
ðt‚™tu Eþf ntuÞ ™u ‚u ð[{tk nòhtu yk‚htÞ ytðu ‚tu …ý ‚u yk‚htÞ™tu
1. Þãr… ytíÞÂL‚f fÕÞtý™t nu‚wY… …tu‚t™tu rËØtL‚ 2. …qðtuoõ‚.
fÌttu Au ‚Úttr… fÕÞtý {txu ‚uÚte …ý ftuEf Ëw¾uÚte 3. ‚{L™t-Wífx RåAt.
ÚttÞ ‚uðtu W…tÞ fnuþu yuðt yr¼«tÞÚte …qAu Au.
 ftrh.10-11 245
htuõÞtu htuftÞ ™rn, íÞthu ‚u™tu Ët[tu Eþf òýðtu. swðtu™u-y{u yufðeþ
ð»to ÚtÞtk ©eht{t™kŒ Mðt{e …tËu ytÔÞt Aeyu, ‚u{tk y™k‚ ¼t‚™tk ðMºt
‚Útt y÷kfth ‚Útt ¾t™…t™trŒf ‚uýu fhe™u Ëuðt™t fh™tht y™k‚ ¼õ‚
{éÞt Au …ý y{tÁk {™ ftuE …ŒtÚto{tk ÷tu¼týwk ™Úte, þt {txu su y{thu
íÞt„™tu s Eþf Au, y™u yt ËkËth™u rð»tu fux÷ef htkztu Au ‚u Äýe
{he „Þtu ntuÞ, ‚tu ‚u™u ðtkËu At‚e fwxefwxe™u htuÞt s fhu Au y™u fux÷ef
ƒtEytu Au ‚u …tu‚t™t …hÛÞt Äýe™tu …ý íÞt„ fhe™u ¼„ðt™™wk ¼s™
fhu Au y™u fux÷tf {q¾o …wY»t ntuÞ Au ‚u …tu‚t™e Mºte {he „E ntuÞ
‚tu ‚u™u ðtkËu htuÞt fhu Au y™u ƒeS Mºte™u ðtM‚u ntÞntuÞ fh‚t Vhu
Au y™u fux÷tf ðihtøÞðt™ …wY»t ntuÞ ‚u ½h{tk …hýu÷e Mºte ntuÞ, ‚u™tu
íÞt„ fhe™u …h{uïh™wk ¼s™ fhu Au. yuðe he‚u Ëti Ëti™t Eþf swŒe
swŒe ò‚™t Au, y™u y{thtu ‚tu yus Eþf Au ™u yus rËØtk‚ Au
su, ‘‚…u fhe™u ¼„ðt™™u htS fhðt ™u ¼„ðt™™u Ëðuo™t f‚ton‚toòýe™u
y™u Mðt{e-Ëuðf™u ¼tðu fhe™u ‚u ¼„ðt™™e ¼Âõ‚ fhðe y™u ftuE
he‚u ‚u ¼„ðt™™e W…tË™t ¾kz™ Útðt Œuðe ™rn’ {txu ‚{tu …ý Ëðuo
yt y{thtk ð[™™u …h{ rËØtk‚ fhe {t™ßÞtu.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T ftrhÞtýe™wk >> 10 >> 106 >>

ð[™t{]‚ 11 : «u{™t ÷ûtý™wk Index

*Ëkð‚T 1877™t ftŠ‚f ËwŒ 11 yuftŒþe™u rŒðË ©eS{nthts „t{
©eftrhÞtýe {æÞu ðM‚t¾t[h™t Œhƒth{tk W„{ýu îth ytuhzt™e ytuËheyu
htrºt™u Ë{u rðhts{t™ n‚t y™u Ätu¤tu ¾uË …nuÞtuo n‚tu ™u Ätu¤e Aªx 1
™e z„÷e …nuhe n‚e y™u {M‚f W…h Ätu¤e …t½ ƒtkÄe n‚e y™u …e¤tk
™u ht‚tk su „w÷ŒtðŒe™tk …w»…, ‚u™t nth …nuÞto n‚t y™u …t½{tk …e¤tk
…w»…™t ‚tuht ÷xf‚t n‚t y™u …tu‚t™e yt„¤ ƒu ftuhu ƒu ðt¤kŒ {þt÷
÷E™u W¼t n‚t y™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ {wr™ ‚Útt ŒuþŒuþ™t
nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe n‚e.
…Ae ©eS{nthts™u ËÂå[Œt™kŒ Mðt{eyu «&™ …qAâtu su, “¼„ðt™™u
* ftrh. ð[. 11, ‚t. 16-11-1820, þw¢ðth 1. ¼t‚ ¼t‚™wk, hk„ƒuhk„e At…u÷wk f…zwk
 246 ftrh.11
rð»tu «er‚ ntuÞ ‚u™tk þtk ÷ûtý Au ?” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “su™u
…tu‚t™t r«Þ‚{ su ¼„ðt™ ‚u™u rð»tu «er‚ ntuÞ ‚u …tu‚t™t r«Þ‚{™e {hS™u
÷tu…u ™rn yu «er‚™wk ÷ûtý Au. òu „tu…eytu™u ©ef]»ý ¼„ðt™™u rð»tu «er‚
n‚e ‚tu ßÞthu ©ef]»ý ¼„ðt™ {Útwhtk sðt ‚iÞth ÚtÞt íÞthu „tu…eytu
Ëðuo {¤e™u yu{ rð[th fÞtuo su, ‘yt…ýu fwxwkƒ™e ‚Útt ÷tuf™e ÷ts™tu
íÞt„ fhe™u ¼„ðt™™u òuhtEyu ht¾eþwk’ …Ae [t÷ðt Ë{u ©ef]»ý
¼„ðt™™tk ™uºt Ët{wk òuÞwk íÞthu ¼„ðt™™e hÌtt™e {hS Œu¾e ™rn íÞthu
Ëðuo zhe™u Auxu hneÞtu y™u yk‚h{tk yu{ ƒe™eÞtu su, ‘òu yt…ýu ¼„ðt™™t
„{‚t{tk ™rn hneyu ‚tu ¼„ðt™™u yt…ýt W…hÚte nu‚ W‚he sþu.’ yu{
rð[the™u ftkE fne þfeÞtu ™rn, …Ae ¼„ðt™ {Útwhtk …ÄtÞto íÞthu …ý
ºtý „tW W…h ¼„ðt™ n‚t ‚tu …ý „tu…eytu ftuE rŒðË {hS ÷tu…e™u
Œþo™u „E ™rn y™u „tu…eytuyu yu{ òÛÞwk su, ‘¼„ðt™™e {hS rð™t
òu yt…ýu {Útwhtk sEþwk ‚tu ¼„ðt™™u yt…ýt W…h nu‚ Au ‚u x¤e sþu’
{txu nu‚™wk yus Y… Au su, ‘su™u su ËtÚtu nu‚ ntuÞ ‚u ‚u™e {hS «{týu
hnu y™u òu …tu‚t™t r«Þ‚{™u …tËu hÌtu htS òýu ‚tu …tËu hnu y™u òu
…tu‚t™t r«Þ‚{™u Auxu hÌtu htS òýu ‚tu Auxu hnu; …ý ftuE he‚u …tu‚t™t
r«Þ‚{™e yt¿tt™u ÷tu…u ™rn yu «u{™wk ÷ûtý Au. òu „tu…eytu™u ¼„ðt™™u
rð»tu Ët[tu «u{ n‚tu ‚tu yt¿tt rð™t ¼„ðt™™u Œþo™u „E ™rn y™u ßÞthu
¼„ðt™u fwÁûtuºt{tk ‚uze íÞthu ¼„ðt™™wk Œþo™ fÞwo …ý ftuE he‚u ¼„ðt™™tk
ð[™™tu ¼k„ fÞtuo ™rn, {txu su™u ¼„ðt™™u rð»tu «er‚ ntuÞ ‚u ¼„ðt™™e
yt¿tt ftuE ft¤u ÷tu…u ™rn. su{ ¼„ðt™™wk „{‚wk ntuÞ ‚u{ s hnu
yu «er‚™wk ÷ûtý Au.”
…Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su,“ÕÞtu yuf y{u «&™ …qAeyu.” …Ae
{wr™yu fÌtwk su, “nu {nthts ! …qAtu.” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “su
¼„ðt™™tu ¼õ‚ ntuÞ ‚u ¼„ðt™™e {qŠ‚™tk ËkƒkÄ rð™t™t su yLÞ ËkƒkÄe
…k[rð»tÞ ‚u™u ‚wåA fhe ™t¾u Au y™u …k[ «fthu yuf ¼„ðt™™tu ËkƒkÄ
ht¾u Au, yuðtu su ¼õ‚ ‚u™u ¼„ðt™ yu{ yt¿tt fhu su, ‘‚{u y{Útfe
Auxu hntu’ íÞthu ‚u òu ¼„ðt™™tk Œþo™™tu ÷tu¼ ht¾u ‚tu yu™u yt¿tt™tu
¼k„ ÚttÞ y™u òu yt¿tt ™ …t¤u ‚tu ¼„ðt™™u yu ¼õ‚ W…h nu‚ ™
hnu. {txu yu ¼õ‚u su{ {trÞf þçŒtrŒf …k[rð»tÞ™tu íÞt„ fÞtuo Au ‚u{
 ftrh.11-12 247
s ¼„ðt™ ËkƒkÄe su þçŒ, M…þo, Á…, hË y™u „kÄ; yu …k[rð»tÞ Au
‚u™tu …ý íÞt„ fhu fu ™ fhu ?” yu «&™ Au. …Ae Ëðuo {wr™ {¤e™u
su™u suðe ƒwØe n‚e ‚uýu ‚uðtu W¥th fÞtuo …ý yu «&™™wk Ë{tÄt™ ÚtÞwk
™rn. …Ae ©eS{nthts™u fÌtwk su, “nu {nthts! yu™tu W¥th ‚{u fhtu.”
…Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “su™u ¼„ðt™™u rð»tu ÿZ «er‚ Au y™u
¼„ðt™™u y¾kz ËkƒkÄu hrn‚ su {trÞf …k[rð»tÞ ‚u™u ‚wåA fhe ™tkÏÞt
Au y™u þçŒtrŒf …k[rð»tÞu fhe™u ¼„ðt™ Ëk„tÚtu ÿZ…ýu òuztýtu Au ‚u
¼õ‚ ¼„ðt™™e yt¿ttyu fhe™u ßÞtk ßÞtk òÞ Au íÞtk íÞtk ¼„ðt™™e
{qŠ‚ …ý yu ¼õ‚ ¼u¤e s òÞ Au, ™u su{ yu ¼õ‚™u ¼„ðt™
rð™t hnuðt‚wk ™Úte ‚u{ s ¼„ðt™™u …ý yu ¼õ‚ rð™t hnuðt‚wk ™Úte
y™u yu ¼õ‚™t ÓŒt{tkÚte ytkÏÞ™wk {xfwk ¼heyu yux÷e ðth Auxu hnu‚t
™Úte. {txu yu ¼õ‚™u …tk[u «fthu ¼„ðt™ Ëk½tÚtu y¾kz ËkƒkÄ hnu Au,
fu{ su su þçŒtrŒf …k[rð»tÞ rð™t Sð{tºt™u hnuðt‚wk ™Úte ‚u þçŒtrŒf
…k[rð»tÞ™u yuýu ‚wåA fÞto Au ™u …k[u «fthu fhe™u ¼„ðt™™u rð»tu òuztýtu
Au ‚u {txu yu ¼õ‚™u ¼„ðt™ ËtÚtu y¾kz ËkƒkÄ hnu Au.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T ftrhÞtýe™wk >> 11 >> 107 >>

ð[™t{]‚ 12 : fthý þheh xtéÞt™wk - ytkƒ÷e™t f[qft™wk Index

*Ëkð‚T 1877™t ftŠ‚f ËwrŒ 15 …w™{™u rŒðË Mðt{e ©eËnò™kŒS
{nthts „t{ ©eftrhÞtýe {æÞu ðM‚t¾t[h™t Œhƒth{tk W„{ýu îth
ytuhzt™e ytuËheyu Ztur÷Þt W…h rðhts{t™ n‚t y™u Ätu¤tu ¾uË …nuÞtuo
n‚tu ™u Ätu¤e Aªx™e z„÷e …nuhe n‚e y™u Ätu¤tu VUxtu ƒtuft™e Ërn‚
ƒtkæÞtu n‚tu y™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ …h{nkË ‚Útt ŒuþŒuþ™t
nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe n‚e.
…Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “«&™ W¥th fhtu.” …Ae {wr™yu
{tkntu{tkrn ½ýeðth ËwÄe «&™-W¥th fÞto, ‚u{tk MÚtq¤, Ëqû{ y™u fthý;
yu ºtý þheh™tu rð[th ™eËÞtuo ‚Útt rðhtxT, Ëqºttí{t y™u yÔÞtf]‚; yu
ºtý þheh™tu rð[th ™eËÞtuo. …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “fthý þheh
* ftrh. ð[. 12, ‚t. 20-11-1820, {k„¤ðth
 248 ftrh.12
Au yu Sð™e {tÞt Au. ‚u s fthý þheh ‚u MÚtq¤ Ëqû{Y…u ÚttÞ Au, {txu
MÚtq¤, Ëqû{ y™u fthý; yu ºtý Sð™e {tÞt Au. ‚u{s rðhtxT, Ëqºttí{t
y™u yÔÞtf]‚; yu Eïh™e {tÞt Au. ‚u Sð™e fthý þhehY… su {tÞt
‚u ð@Ëth suðe Au. ‚u ftuE he‚u SðÚte swŒe …z‚e ™Úte, {txu ßÞthu yu
Sð™u Ëk‚™tu Ë{t„{ {¤u ™u ‚u Ëk‚™u ð[™u fhe™u …h{uïh™wk MðY…
ytu¤ÏÞt{tk ytðu ™u ‚u …h{uïh™t MðY…™wk æÞt™ fhu ™u ‚u …h{uïh™t
ð[™™u ÓŒt{tk Äthu ‚uýu fhe™u yu fthý þheh Au ‚u ƒ¤e™u ¾tu¾t
suðwk ÚtE òÞ Au. su{ ytkƒ÷e™wk ƒes ntuÞ ™u ‚u ƒes™e At÷ ƒes
ËtÚtu yr‚ÿZ [tUxe ntuÞ …Ae ‚u™u ßÞthu yÂø™{tk þufu íÞthu ‚u At÷ ŒtÍe™u
¾tu¾t suðe ÚtE òÞ ™u …Ae ntÚt{tk ÷E™u [tu¤u ‚tu swŒe ÚtE òÞ, ‚u{
¼„ðt™™wk æÞt™ ™u ¼„ðt™™wk ð[™; ‚uýu fhe™u fthý þheh þuftE™u
ytkƒ÷e™t Vtu‚ht™e …uXu swŒwk ÚtE òÞ Au y™u ‚u rð™t ƒeò ftuxe W…tÞ
fhu ‚tu …ý fthý þhehY… su y¿tt™ ‚u™tu ™tþ Út‚tu ™Úte.” yuðe he‚u
©eS{nthtsu ðt‚to fhe.
…Ae ©eS{nthtsu {wr™ «íÞu «&™ …qAâtu su, “ò„ú‚T yðMÚtt{tk
Ëíð„wý ð‚uo Au y™u Ëðuo …ŒtÚto™wk ÞÚttÚto ¿tt™ ð‚uo Au ‚tu …ý ò„ú‚T yðMÚtt{tk
su ©ðý fÞwO ntuÞ ‚u™u Ëqû{Œun{tk ßÞthu {™™ fhu íÞthu ‚u Ëtk¼éÞwk ntuÞ
‚u …tfwk ÚttÞ Au y™u Ëqû{ Œun{tk ‚tu hòu„wý ð‚uo Au. ‚u hòu„wý{tk ‚tu
yÞÚttÚto ¿tt™ hÌtwk Au ‚tu …ý su ò„ú‚{tk Ëtk¼éÞwk ntuÞ ‚u™wk Ëqû{ Œun{tk
{™™ fhu íÞthu ÞÚttÚto ¿tt™ ÚttÞ Au, yu™wk þwk fthý Au ?” …Ae {wr™
Ëðuo {¤e™u su™e suðe ƒwrØ n‚e ‚uýu ‚uðtu W¥th fÞtuo …ý ©eS{nthts™t
«&™™wk Ë{tÄt™ ÚtÞwk ™rn. …Ae {wr™ Ëðuo ntÚt òuze™u ƒtuÕÞt su, “nu
{nthts ! yt «&™™tu W¥th ‚tu ‚{u fhtu ‚tu ÚttÞ. …Ae ©eS{nthts
ƒtuÕÞt su, “yu™tu W¥th ‚tu yu Au su, “ӌޙu rð»tu ûtuºt¿t su Sð ‚u™tu
r™ðtË Au ‚u ûtuºt¿t [tiŒ ErLÿÞtu™tu «uhf Au. ‚u{tk yk‚:fhý su Au ‚u
ûtuºt¿t™u Ë{e…u ð‚uo Au {txu yk‚:fhý{tk {™™ fhu íÞthu ÿZ ÚttÞ Au,
ftk su, ûtuºt¿t Au ‚u Ëðuo ErLÿÞtu yk‚:fhý Útfe Ë{Úto Au, {txu ûtuºt¿t
«{tý fhu yu ðt‚ yr‚ ÿZ ÚttÞ Au.” yuðe he‚u yu «&™™tu W¥th fÞtuo
íÞthu Ëðuo {wr™yu fÌtwk su, “nu {nthts! ÞÚttÚto W¥th fÞtuo. yuðtu W¥th
 ftrh.12 249
ƒeò ftuEÚte ÚttÞ ™rn.” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “„{u ‚uðtu ft{e,
¢tuÄe, ÷tu¼e, ÷k…x Sð ntuÞ y™u òu ytðe he‚™e ðt‚{tk rðïtË ht¾e™u
«er‚yu fhe™u Ëtk¼¤u ‚tu ‚u™t Ëðuo rðfth x¤e òÞ Au. su{ ftuE …whw»t™u
«Út{ ‚tu ft[t [ýt [tðu yuðwk Œtk‚{tk ƒ¤ ntuÞ ™u ‚u òu ft[e fuhe Ëthe
…uXu ¾tÞ ‚tu ‚uÚte ¼t‚ …ý [ðtÞ ™rn, ‚u{ „{u ‚uðtu ft{trŒf™u rð»tu
ytËõ‚ ntuÞ …ý ytðe he‚™e ðt‚™u ytÂM‚f ÚtE™u ©Øtyu Ërn‚ Ëtk¼¤u,
‚tu ‚u …wY»t rð»tÞ™tk Ëw¾ ¼tu„ððt™u Ë{Úto hnu ™rn y™u ‚Âf]åA,
[tkÿtÞýtrŒf ðú‚u fhe™u òu Œun™u Ëwfðe ™tk¾u ‚tu …ý suðwk ytðe ¼„ðŒTðt‚to
Ëtk¼¤™tht™wk {™ r™Šð»tÞe ÚttÞ Au ‚uðwk ‚u™wk Út‚wk ™Úte. y™u ytðe ðt‚
Ëtk¼¤e™u suðwk ‚{tÁk Ëðuo™wk {™ r™ŠðfÕ… Út‚wk nþu ‚uðwk æÞt™ fh‚t nþtu
‚Útt {t¤t Vuhð‚t nþtu íÞthu ™rn Út‚wk ntuÞ, {txu rðïtË ht¾e™u «er‚yu
Ërn‚ su ¼„ðt™ …whw»ttu¥t{™thtÞý™e ðt‚ Ëtk¼¤ðe yuÚte ƒeswk {™™u
ÂMÚth Útðt™wk ™u r™Šð»tÞe Útðt™wk ftuE {tuxwk ËtÄ™ ™Úte.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T ftrhÞtýe™wk >> 12 >> 108 >>

“©eftrhÞtýe «fhýk Ë{tÂ{T”

250
251
252

÷tuÞtÄt{
“÷tuÞtÄt{” ©e Mðtr{™thtÞý Ëk«ŒtÞ™wk
™t™wk „Z…wh Au. {wõ‚hts ©e Ëwht¾t[h, ‚u{™e
ËÏÞ ¼Âõ‚ y™u ©e nrh™e þtftu í Ëð™e
rŒÔÞ÷e÷tytu ytƒt÷ð]Ø Ëti ftuE™t fkXu „ðtÞ Au.
yt Ät{{tk rƒhtS™u ¼„ðt™ ©e
Mðtr{™thtÞýu yuf ð»to y™u ƒu {tË{tk WŒTƒtuÄu÷
W…Œuuþt{]‚{tkÚte 18 rŒðË™t ð[™t{]‚tu yt „úkÚt{tk
Ëkfr÷‚ ÚtÞt Au.
ð[™t{]‚ „úkÚt™wk ËB…tŒ™ MðÞk ©e nrhyu
fhtÔÞwk Au ‚u™e yir‚ntrËf y™u ŒM‚tðuS ™tUÄ …ý
÷tuÞtÄt{™tk s ð[™t{]]‚tu{tk ™tUÄtÞu÷e Au.
ytsu yt Ät{{tk …h{nkË™t W‚tht y™u
Ëwht¾t[h™t Œhƒth„Z™e ËtÚtu …t‚t¤eÞtu fqðtu,
Ä{ofw¤ r{÷™ MÚtt™, Ëw¾¼tŒh ™Œe, «ËtŒe™e
ðtze™e ËtÚtu ©eS {nthts {tuxt ¼tE ht{«‚t…S
y™u ™t™t ¼tE EåAtht{S yuf ËtÚtuu ƒuXt n‚t ‚u
rŒÔÞ ytuxtu, ð„uhu «ËtrŒ™t y™uf MÚtt™tu ytðu÷t
Au. xwkf{tk yt MÚtt™tu{tk ytsu …ý ytí{t™uu þt‚t
{¤u Au.
ytðtu y™u y™w¼ðtu yuf {tunf MðÙË{e
ytk‚rhf þtkr‚ y™u ytí{Ëtûttífth suðtu yt™kŒ
÷tuÞtÄt{™e rŒÔÞ ƒúñ¼e™e Äh‚e{tk...
 253

ð[™t{]‚ 1 : ¢tuÄ™wk-Ëk…qýo ËíËk„ ÚtÞt™wk Index

*Ëkð‚T 1877™t ftŠ‚f ðrŒ 10 Œþ{e™u rŒðË Mðt{e ©eËnò™kŒS
{nthts „t{ ©e÷tuÞt {æÞu Ëwht¼õ‚™t Œhƒth{tk …h{nkË™t W‚tht {æÞu
Ztur÷Þt W…h rðhts{t™ n‚t y™u Y™tu ¼hu÷tu Ätu¤tu Ëwhðt¤ …nuÞtuo n‚tu
y™u Ätu¤e Aªx™e z„÷e …nuhe n‚e y™u {tÚtu Ätu¤tu VUxtu ƒtkæÞtu n‚tu
y™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ {wr™ ‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e ˼t
¼htE™u ƒuXe n‚e.
…Ae ©eS{nthts {wr™ «íÞu ƒtuÕÞt su, “þkfh þ猙tu þtu yÚto
Au ?” …Ae {wr™ ƒtuÕÞt su, Ëw¾™u fhu ‚u™u þkfh fneyu” …Ae yu ðt‚™u
Ëtk¼¤e™u ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “yts …tA÷e [th ½ze 1 ht‚ n‚e ‚u
Ë{u MðÙ{tk y{™u rþðSyu Œþo™ ŒeÄtk. ‚u rþðS {tuxtu sƒhtu ™kŒeïh 2
‚u W…h ƒuXt n‚t y™u þhehu ƒnw …wü n‚t ™u [t÷eþ ð»to™e yðMÚtt
n‚e ™u {tuxe sƒhe sxt n‚e ™u ‚u rþðS ¼u¤u …tðo‚e n‚tk ‚uýu Ätu¤tk
ðMºt …nuÞtO n‚tk y™u ‚u rþðS {tuxt Ëk‚™e …uXu þtk‚{qŠ‚ n‚t y™u {thu
W…h ‚tu rþðS™u ½ýwk nu‚ sýtÞwk ‚tu…ý {thu ‚tu rþð W…h nu‚ ™ sýtÞwk,
fu{ su nwk yu{ òýwk Awk su,‘rþð ‚tu ‚{tu„wý™t Œuð‚t Au y™u yt…ýu ‚tu
þtk‚{qŠ‚ yuðt su ©ef]»ý™thtÞý ‚u™t W…tËf Aeyu, ‚u {txu hòu„wýe,
‚{tu„wýe Œuð yuðt su ƒúñt, rþð y™u ELÿtrŒf Œuð‚t ‚u{™e W…h ¼tð
ƒuËu ™rn y™u ‚u{tk …ý ¢tuÄ W…h ‚tu {thu ½ýwk ðih Au ™u ¢tuÄe su {týË
yÚtðt Œuð‚t ‚u {™u „{us ™rn, ‚Úttr… su rþðS™u y{u {t™eyu Aeyu
* ÷tuÞt ð[. 1, ‚t. 30-11-1820, þw¢ðth. 4-30 f÷ftu.
1. “[turðË {e™ex™e yuf ½ze” yt «{týu Ëðthu 2. þkfhS™wk ðtn™ su ™kŒe ™t{u …turXÞtu.
 254 ÷tuÞt.1
‚u™wk þwk fthý Au ? ‚tu rþðS ‚tu íÞt„e Au ™u Þtu„e Au ™u ¼„ðt™™t
{tuxt ¼õ‚ Au, {txu rþð™u {t™eyu Aeyu. y™u ¢tuÄ ‚tu fuðtu Au ? ‚tu
‘suðwk nzftÞwk fq‚Ák ntuÞ ‚uðtu Au.’ su{ nzftÞt fq‚ht™e su ÷t¤, ‚u Ztuh
yÚtðt {™w»Þ su™u yzu ‚u nzftÞt fq‚ht™e …uXu ztr[Þtu ™tk¾e™u {he òÞ;
‚u{ ¢tuÄ™e su™u ÷t¤ yzu ‚u …ý nzftÞt fq‚ht™e …uXu ztr[Þtu ™tk¾e™u
Ëk‚™t {t„o Útfe …ze òÞ. y™u ð¤e ¢tuÄ fuðtu Au ? ‚tu suðt fËtE,
ythƒ, ¼tðh1, ðt½, Œe…ztu, ft¤tu Ë…o ‚u su{ Ëðo™u rƒðhtðu Au y™u
ƒeò™t «tý™u nhe ÷u Au, ‚u{ ¢tuÄ Au ‚u …ý Ëti™u rƒðhtðu Au y™u
ƒeò™t «tý™u nhe ÷u Au. yuðtu su ¢tuÄ ‚u òu ËtÄw{tk ytðu ‚u ‚tu yr‚
¼qkztu ÷t„u; fu{ su, ËtÄw ‚tu þtk‚ ntuÞ …ý ßÞthu ‚u{tk ¢tuÄ ytðu íÞthu
‚u ËtÄw ƒeò™u ¢qh ÷t„u y™u ‚u ËtÄw™e ytf]r‚ …ý Vhe òÞ; fu{ su,
yu ¢tuÄ™wk ™t{ rðY…2 Au, {txu yu ¢tuÄ su™t Œun{tk ytðu ‚u™t Œun™u rðY…
fhe ™tk¾u.”
íÞthu þwf{wr™yu …qAâwk su, “nu {nthts ! su ÷„thuf ¢tuÄ [Ze ytðu
™u …Ae ‚u™u xt¤e ™tk¾u, yuðtu su ¢tuÄ ‚u ftkE ™z‚h fhu fu ™ fhu ?”
íÞthu ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “su{ yt ˼t ƒuXe Au ‚u{tk òu n{ýu Ë…o
™ef¤u ™u ftuE™u fhzu ™rn ‚tu …ý QXe™u Ëti™u ¼t„ðwk …zu ‚Útt Ëti™tk
yk‚h{tk ºttË ÚttÞ; y™u ð¤e su{ „t{™u Ítk…u ytðe™u ðt½ nqkftht fh‚tu
ntuÞ y™u ftuE™u {thu ™rn ‚tu …ý Ëti {týË™u yk‚h{tk ¼Þ ÷t„u ™u
ƒthýu r™f¤tÞ ™rn; ‚u{ Úttuztuf ¢tuÄ Q…su ‚u …ý yr‚þÞ Œw:¾ŒtÞe
Au.”
…Ae ™t™t r™{to™t™kŒ Mðt{eyu «&™ …qAâtu su, “ft{™u {q¤{tkÚte
Q¾uze ™tk¾ðtu ‚u™wk þwk ËtÄ™ Au?” íÞthu ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “yuf
‚tu ytí{r™ct3 yr‚ áZ ntuÞ y™u yü «fthu ƒúñ[Þo ðú‚ ht¾ðwk, yu
ytrŒf su …k[ ð‚o{t™ ‚u™u áZ fhe™u …t¤u y™u ¼„ðt™™tu {rn{t yr‚þÞ
Ë{su; yu W…tÞu fhe™u ft{™wk {q¤ Q¾ze òÞ Au. y™u ft{™wk {q¤ Q¾ze
òÞ ‚tu …ý ƒúñ[ÞtorŒf r™Þ{{tkÚte ftuE he‚u z„ðwk ™rn. y™u yr‚þÞ
1. h¾z‚tu rË…tR - rþfthe. 3. ytí{t y™tí{t™t MðY…™tu rððuf.
2. þheh™e ytf]r‚ Vhe sðt Y….
 ÷tuÞt.1 255
ft{™wk {q¤ Q¾zât™tu ‚tu W…tÞ yu Au su, “¼„ðt™™tu {rn{t Ëthe …uXu
Ë{sðtu.”
y™u ‚u …Ae ¼s™t™kŒ Mðt{eyu «&™ …qAâtu su, “nu {nthts! fr™c
ðihtøÞ ™u {æÞ{ ðihtøÞ ™u W¥t{ ðihtøÞ; yu ºtý «fh™t ðihtøÞ™wk þwk
Y… Au ?” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “fr™c ðihtøÞðt¤tu su ntuÞ
‚u ‚tu Ä{oþtMºt{tk fÌtt su Mºte™t íÞt„ ËkƒkÄe r™Þ{ ‚u{tk Ëthe …uXu ð‚uo
íÞtk ËwÄe ‚tu yu™u Xef hnu, …ý òu ftuE Mºte™t yk„™u Œu¾e òÞ ‚tu
‚u yk„{tk yu™wk r[¥t [tUxe òÞ y™u yu™wk Xuftýwk ™ hnu, ‚u™u fr™c
ðihtøÞðt¤tu fneyu. y™u su {æÞ{ ðihtøÞðt¤tu ntuÞ ‚u ‚tu fŒtr[‚T Mºte™u
W½tze Útfe Œu¾e òÞ ‚tuÞ …ý su{ …þw™u W½tztk Œu¾e™u ûttu¼ Út‚tu ™Úte
‚u{ ‚u™t {™{tk ûttu¼ ™ ÚttÞ ™u ‚u Mºte™t yk„{tk r[¥t [tUxe òÞ ™rn,
‚u™u {æÞ{ ðihtøÞðt¤tu fneyu. y™u su W¥t{ ðihtøÞðt¤tu ntuÞ ‚u™u ‚tu
òu fŒtr[‚T yuftk‚{tk MºteytrŒf …ŒtÚto™tu Þtu„ ÚttÞ ‚tu …ý yu z„u ™rn,
‚u™u W¥t{ ðihtøÞðt¤tu fneyu.”
y™u ð¤e ¼s™t™kŒ Mðt{eyu «&™ …qAâtu su, “fr™c, {æÞ{ y™u
W¥t{ yu ºtý «fthu su ¼„ðt™™wk ¿tt™ ‚u™wk þwk MðY… Au ?” íÞthu
©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “fr™c ¿tt™ðt¤tu ‚u ‚tu «Út{ ¼„ðt™™tu «‚t…
Œu¾e™u r™ùÞ fhu y™u …Ae ‚uðtu «‚t… ™ Œu¾tÞ ™u ¼„ðt™™tu ftuEf
Œwü Sð ÿtun fh‚t ntuÞ ‚u™wk ftkE ¼qkzwk ™ ÚttÞ íÞthu ‚u™u r™ùÞ hnu
™rn, yu™u fr™c ¿tt™ðt¤tu fneyu. y™u {æÞ{ ¿tt™ðt¤tu su ntuÞ ‚u
‚tu ßÞthu ¼„ðt™™tk þw¼-yþw¼ yuðtk {™w»Þ [rhºt™u Œu¾u íÞthu ‚u{tk {tun
ÚttÞ ™u r™ùÞ hnu ™rn, ‚u™u {æÞ{ ¿tt™ðt¤tu fneyu. y™u W¥t{
¿tt™ðt¤t™u ‚tu yu{ ð‚uo su, ¼„ðt™™u „{u ‚uðe þw¼-yþw¼ r¢Þt™u fh‚t
Œu¾e™u …ý ‚u{tk {tun ÚttÞ ™rn ™u r™ùÞ òÞ ™rn ‚Útt suýu …tu‚t™u
r™ùÞ fhtÔÞtu ntuÞ ™u ‚u s ð¤e fnu su, ‘yu ¼„ðt™ ™Úte’, íÞthu
‚u™u yu{ òýu su, ‘yu™wk {tÚtwk VÞwO Au.’ yuðtu su ntuÞ ‚u™u W¥t{ ¿tt™ðt¤tu
fneyu. y™u ‚u{tk su fr™c ¿tt™ðt¤tu ‚u ‚tu y™uf sL{u fhe™u rËØ
ÚttÞ y™u {æÞ{ ¿tt™ðt¤tu ƒu-ºtý sL{u fhe™u rËØ ÚttÞ y™u W¥t{
¿tt™ðt¤tu ‚u s sL{u fhe™u rËØ ÚttÞ.” yuðe he‚u ðt‚to fhe.
 256 ÷tuÞt.1
íÞth …Ae {tuxt rþðt™kŒ Mðt{eyu «&™ …qAâtu su, “¼„ðt™™tu r™ùÞ
‚tu Ëk…qýo ntuÞ ‚tu …ý yk‚h{tk f]‚tÚto…ýwk {™t‚wk ™Úte, ‚u™wk þwk fthý Au?”
íÞthu ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “ft{, ¢tuÄ, ÷tu¼, MðtŒ, M™un, {t™ EíÞtrŒf
su þºtw ‚uýu fhe™u su™wk yk‚:fhý ŒøÄ1 ð‚o‚wk ntuÞ ™u ‚u™u r™ùÞ ntuÞ
‚tu …ý …tu‚t™u f]‚tÚto {t™u ™rn.”
…Ae r™íÞt™kŒ Mðt{eyu «&™ …qAâtu su, “yu ft{trŒf þºtw™u xtéÞt™tu
þtu W…tÞ Au ?” íÞthu ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “yu ft{trŒf þºtw ‚tu
‚tuu x¤u òu yu™u W…h r™ŒoÞ Útftu Œkz Œuðt™u ‚í…h hnu. su{ Ä{ohtò
Au ‚u …t…e™u {thðt™u yÚtuo Œkz ÷E™u ht‚-rŒðË ‚iÞth hnu Au, ‚u{ ErLÿÞtu
fw{t„uo [t÷u ‚tu ErLÿÞtu™u Œkz Œu y™u yk‚:fhý fw{t„uo [t÷u ‚tu yk‚:fhý™u
Œkz Œu. ‚u{tk ErLÿÞtu™u f]åAT[tkÿtÞýu fhe™u Œkz Œu y™u yk‚:fhý™u rð[thu
fhe™u Œkz Œu, ‚tu yu ft{trŒf þºtw™tu ™tþ ÚtE òÞ y™u …tu‚t™u ¼„ðt™™t
r™ùÞu fhe™u Ëk…qýo f]‚tÚto {t™u.”
íÞth …Ae {wõ‚t™kŒ Mðt{eyu «&™ …qAâtu su, “Ëk…qýo ËíËk„ ÚtÞtu
‚u fu™u fneyu ?” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “yuf ‚tu yr‚þÞ áZ
ytí{r™ct ntuÞ y™u ‚u …tu‚t™t ytí{t™u Œun, ErLÿÞtu, yk‚:fhýÚte
yr‚þÞ yËk„e {t™u; y™u yu Œun-ErLÿÞtrŒf™e r¢Þtytu ‚u …tu‚t™u rð»tu
™ {t™u ‚tu …ý …k[ ð‚o{t™™t r™Þ{{tk ÷uþ{tºt Vuh …zðt Œu ™rn. y™u
…tu‚u ƒúñMðY…u ð‚uo ‚tu …ý …hƒúñ su …whw»ttu¥t{ ¼„ðt™ ‚u™wk ŒtË…ýwk
{qfu ™rn, Mðt{e-Ëuðf…ýu fhe™u ¼„ðt™™e áZ W…tË™t fhu. y™u «íÞût
{qŠ‚ su ¼„ðt™ ‚u™u ytftþ™e …uXu yr‚þÞ yËk„e Ë{su, su{ ytftþ
Au ‚u [th ¼q‚{tk y™wMÞq‚…ýu2 ÔÞt…e™u hÌttu Au y™u [th ¼q‚™e su r¢Þt
‚u ytftþ™u rð»tu ÚttÞ Au ‚tu …ý ytftþ™u yu …]Úðe ytrŒf [th ¼q‚™t
rðfth yz‚t ™Úte, ‚u{ «íÞût su ©ef]»ý™thtÞý ‚u þw¼-yþw¼ Ëðo
r¢Þt™u f‚to Útft ytftþ™e …uXu r™÷uo… Au yu{ òýu; y™u ‚u ¼„ðt™™tk
su yËkÏÞt‚ yiïÞo Au ‚u™u Ë{su su, ‘yt ¼„ðt™ Sðtu™t fÕÞtý™u yÚtuo
{™w»Þ suðt sýtÞ Au ‚tu…ý yu y™k‚fturx ƒúñtkz™t f‚to n‚to Au y™u
„tu÷tuf, ðifwkX, ïu‚îe…, ƒúñ…wh EíÞtrŒf su Ät{ ‚u Ëðuo™t Mðt{e Au,
1. rð»tÞY… yÂø™Úte ƒ¤u÷wk. 2. ÔÞt…f…ýu, ytu‚«tu‚ ÚtR™u, ËtÚtu òuztR™u.
 ÷tuÞt.1 257
y™u y™k‚fturx yuðt su yûthY… {wõ‚ ‚u Ëðo™t Mðt{e Au;’ yuðtu ¼„ðt™™tu
{rn{t òýe™u ‚u ¼„ðt™™u rð»tu ©ðýtrŒf ¼Âõ‚™u áZ fhe™u ht¾u y™u
‚u ¼„ðt™™t ¼õ‚™e Ëuðt [tfhe fhu. yuðe he‚u su ð‚uo ‚u™tu Ëk…qýo ËíËk„
fneyu.”
…Ae ™t™t rþðt™kŒ Mðt{eyu «&™ …qAâtu su, “õÞthuf ‚tu ¼„ðt™™t
¼õ‚™tu {rn{t yr‚þÞ Ë{òÞ Au y™u õÞthuf ‚tu yr‚þÞ Ë{ò‚tu ™Úte,
‚u™wk þwk fthý Au ?” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “Ëk‚ Au ‚u ‚tu Ä{oðt¤t
Au, ‚u ßÞthu ftuEf™u yÄ{o{tk [t÷‚tu Œu¾u íÞthu ‚u™u xtufu, …Ae su Œuntr¼{t™e
ntuÞ ‚u™u Ëð¤tu rð[th fhe™u rþûtt „úný fh‚tk ytðzu ™rn ™u Ët{tu
‚u Ëk‚™tu yð„wý ÷u; {txu ßÞtk ËwÄe yu™u Œw:¾tze™u fnu ™rn íÞtk ËwÄe
{tntíBÞ hnu ™u ßÞthu rn‚™e ðt‚ …ý Œw:¾tze™u fnu íÞthu yð„wý ÷u
™u {tntíBÞ ™ òýu. y™u su™u Ëk‚™tu yð„wý ytÔÞtu ‚u™u ftuE he‚u «tÞrù‚u
fhe™u …ý þwØ Útðt‚wk ™Úte. su{ ft{trŒf Œtu»t™tk …t… r™ðthý Au ‚u{
Ëk‚™t ÿtun™wk …t… r™ðthý Au ™rn. ™u su{ ftuE™u ûtÞ htu„ ÚttÞ ‚u™u
xtéÞt™wk ftuE yti»tÄ ™Úte ‚u ‚tu r™ùÞ {hu; ‚u{ su™u Ëk‚™tu yð„wý ytÔÞtu
‚u™u ‚tu ûtÞhtu„ ÚtÞtu òýðtu, ‚u ‚tu …tk[ rŒðË {tuztu-ðnu÷tu r™ùÞ rð{w¾
Útþu. y™u ð¤e su{ {™w»Þ™tk ntÚt, …„, ™tf, ytkÏÞ, ytk„¤eytu yu
ytrŒf su yk„ ‚u f…tÞ ‚tu …ý yu {™w»Þ {qytu fnuðtÞ ™rn, y™u ßÞthu
Äz{tkÚte {tkÚtw f…tE òÞ íÞthu ‚u™u {qytu fnuðtÞ; ‚u{ nrhs™™tu su™u
yð„wý ytðu ‚u™wk ‚tu {tÚtwk f…týwk y™u ƒeò ð‚o{t™{tk fŒtr[‚T Vuh …zu
‚tu yk„ f…týwk fnuðtÞ …ý ‚u Sðu ¾htu, fnu‚tk ‚u ËíËk„{tk xfu ¾htu;
y™u su™u Ëk‚™tu yð„wý ytÔÞtu ‚u ‚tu r™ùÞ ËíËk„Úte ßÞthu íÞthu
rð{w¾ s ÚttÞ, yu yu™wk {tÚtwk f…týwk òýðwk.”
…Ae ¼„ðŒt™kŒ Mðt{eyu «&™ …qAâtu su, “nrhs™™tu yð„wý ytÔÞtu
ntuÞ ‚u™u xtéÞt™tu ftuE W…tÞ Au fu ™Úte ?” íÞthu ©eS{nthts ƒtuÕÞt
su, “W…tÞ ‚tu Au …ý yr‚ fXý Au, ‚u yr‚þÞ ©Øtðt¤tu ntuÞ ‚uÚte
ÚttÞ Au. ßÞthu ftuE Ëk‚™tu yð„wý ytðu íÞthu yu{ rð[th fhu su, ‘{U
yr‚ {tuxwk …t… fÞwO, su ƒúñMðY… yuðt su ¼„ðt™™t ¼õ‚ ‚u™tu yð„wý
÷eÄtu.’ yuðt rð[th{tkÚte yr‚þÞ ŒtÍ niÞt{tk ÚttÞ, ‚u ŒtÍ™u {thu yL™
 258 ÷tuÞt.1-2
s{u ‚tu ‚u™t MðtŒw-fwMðtŒw…ýt™e ¾ƒh …zu ™rn ‚Útt htrºt™u rð»tu r™ÿt
…ý ytðu ™rn. y™u ßÞtk ËwÄe Ëk‚™tu yð„wý niÞt{tkÚte x¤u ™rn íÞtk
ËwÄe su{ s¤ rð™t™wk {tA÷wk ‚hVzu ‚u{ yr‚ ÔÞtfw¤ ÚttÞ. y™u ßÞthu
yu Ëk‚™tu niÞt{tk yr‚þÞ „wý ytðu ™u ‚u Ëk‚ ftuE ðt‚u Œw:¾týt ntuÞ
‚tu ‚u™u yr‚ Œe™ ÚtE™u «ËL™ fhu. yuðe ò‚™tu su™t ÓŒÞ{tk rð[th
hnu‚tu ntuÞ, ‚tu ‚u™u Ëk‚™tu yð„wý ytÔÞtu ntuÞ ‚u …ý x¤e òÞ ™u
ËíËk„{tkÚte …ý rð{w¾ ™ ÚttÞ; …ý yu rð™t ƒeòu ftuE yu™tu W…tÞ
™Úte fÌttu yu s yuf W…tÞ Au.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T ÷tuÞt™wk >> 1 >> 109 >>

ð[™t{]‚ 2 : rðïtËe, ¿tt™e, þqhðeh y™u «er‚ðt¤t™wk Index

* Ëk ð ‚T 1877™t ftŠ‚f ðrŒ 11 yu f tŒþe™u rŒðË Mðt{e
©eËnò™kŒS {nthts „t{ ©e÷tuÞt {æÞu Ëwht¼õ‚™t Œhƒth{tk ŒrûtýtŒu
{w¾th®ðŒu Ztur÷Þt W…h rðhts{t™ n‚t y™u ht‚t rf™¾tƒ™tu Ëwhðt¤
…nuÞtuo n‚tu y™u ™h™thtÞý ™t{u ykrf‚ yuðtu su ft¤tu rf™¾tƒ ‚u™e
z„÷e …nuhe n‚e y™u {tÚtu ƒwht™…whe ytË{t™e hk„™tu hUxtu Ëtu™uhe ‚th™t
Vh‚t Auzt™tu ƒtkæÞtu n‚tu y™u fËwkƒe hk„™tu hUxtu fuzâu ƒtkæÞtu n‚tu y™u
…tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ {wr™ ‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u
ƒuXe n‚e y™u {wõ‚t™kŒ Mðt{e ytrŒf su …h{nkË ‚u Œqfz, ËhtuŒt, Ë‚th,
{kShtrŒf ðt®sºt™u ðòze™u fe‚o™™wk „t™ fh‚t n‚t.
…Ae fe‚o™™e Ë{tÂÂ ÚtE hne íÞthu ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “Ëðuo
…h{nkË Ëtk¼¤tu, nwk ‚{™u yuf «&™ …qAwk Awk”. íÞthu {wr™ ƒtuÕÞt su,
“nu {nthts ! …qAtu.” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “yt ËíËk„{tk
nrh¼õ‚™u õÞthu {]íÞw™tu1 ¼Þ x¤e òÞ ™u Œun A‚u s …tu‚t™wk fÕÞtý
{™tÞ òÞ ?” …Ae {wõ‚t™kŒ Mðt{eyu suðtu ytðzâtu ‚uðtu W¥th fÞtuo,
…ý ©eS{nthts™t «&™™wk Ë{tÄt™ ÚtÞwk ™rn. …Ae ƒeò …h{nkË ƒtuÕÞt
su, “nu {nthts ! yu «&™™tu W¥th ‚tu ‚{u s fhtu.” …Ae ©eS{nthts
ƒtuÕÞt su, “‚{u ßÞtk ËwÄe fe‚o™ ƒtuÕÞt íÞtk ËwÄe y{u yu™tu rð[th fÞtuo
* ÷tuÞt ð[. 2, ‚t. 1-12-1820, þr™ðth. 1. sL{{hý™tk «ðtnY… ËkËth™tu.
 ÷tuÞt.2 259
Au, ‚u y{the ™sh{tk ‚tu yu{ ytÔÞwk Au su, [th «fth™t nrh¼õ‚ ntuÞ
‚u™u {]íÞw™tu ¼Þ ™tþ …t{u Au y™u f]‚tÚto…ýwk1 {™tÞ Au. ‚u [th «fth™t
nrh¼õ‚™e rðÂõ‚- yuf ‚tu rðïtËe, ƒeòu ¿tt™e, ºteòu þqhðeh, [tuÚttu
«er‚ðt¤tu, yu [th «fth™t su ¼õ‚ ‚u™u ‚tu {]íÞw™tu ¼Þ ™Úte hnu‚tu
y™u Œun A‚u f]‚tÚto…ýwk {™tÞ Au. nðu yu [th «fth™t ¼õ‚™tk ÷ûtý
fneyu Aeyu. ‚u{tk su rðïtËe ntuÞ ‚u ‚tu «íÞût ¼„ðt™ ™u ‚u™t ËtÄw
‚u™t ð[™™u rð»tu yr‚þÞ rðïtË™u …tBÞtu Au; {txu ‚u ¼„ðt™™t r™ùÞ™t
ƒ¤ ðzu fhe™u {]íÞw™tu ¼Þ ht¾u ™rn y™u yu{ òýu su, ‘{™u «íÞût
…wÁ»ttu¥t{¼„ðt™ {éÞt Au {txu nwk f]‚tÚto Awk’ y™u ¿tt™e™u ‚tu ytí{¿tt™™wk
ƒ¤ ntuÞ, ‚u yu{ {t™u su, ‘nwk ‚tu ƒúñMðY… yuðtu ¼„ðt™™tu ¼õ‚ Awk;’
{txu yu™u …ý {]íÞw™tu ¼Þ ntuÞ ™rn. y™u þqhðeh ntuÞ ‚u Útfe ‚tu ErLÿÞtu
‚Útt yk‚:fhý yu Ëðuo ÚthÚth fk…‚t hnu y™u ƒeò ftuEÚte …ý zhu ™rn,
{txu yu™u ftuE he‚u …h{uïh™e yt¿tt{tk ¼k„ ÚttÞ ™rn. {txu …tu‚t™u
f]‚tÚto…ýwk {t™u y™u {]íÞw™tu ºttË ‚u™t {™{tk ÷uþ{tºt …ý ntuÞ ™rn. y™u
[tuÚttu su «er‚ðt¤tu ‚u™u ‚tu …r‚ðú‚t™wk yk„ Au. su{ …r‚ðú‚t Mºte ntuÞ ‚u™u
…tu‚t™t …r‚ rð™t ƒesu Xuftýu ð]r¥t ztu÷u ™rn ™u yuf …tu‚t™t …r‚™u
rð»tu s «er‚ ht¾u, ‚u{ ‚u ¼„ðt™™tu ¼õ‚ ‚u …r‚ðú‚t™e …uXu …tu‚t™t
…r‚ yuðt su ¼„ðt™ ‚u™u rð»tu s «er‚ ht¾u. {txu …tu‚t™u f]‚tÚto…ýwk {t™u
y™u ‚u™u {]íÞw™tu ¼Þ …ý ÷uþ{tºt ntuÞ ™rn. y™u yu [th yk„ {tkrn÷wk
yuf «Ät™ ntuÞ ™u ƒeòk ºtý „tiý ntuÞ ‚tu …ý sL{ {]íÞw™t ¼Þ Útfe
‚hu Au, y™u [th {tkrn÷wk yuf …ý ™ ntuÞ ‚u™u ‚tu {]íÞw™tu ¼Þ x¤u ™rn.”
yux÷e ðt‚to fhe™u …Ae ©eS{nthts Ëðo …h{nkË ‚Útt nrh¼õ‚ «íÞu
ƒtuÕÞt su, “yu [th {tkrn÷tk su™u su yk„ «Ät™…ýu ð‚o‚tk ntuÞ ‚u fntu.”
…Ae …h{nkË Ë{„ú™u su su yk„ ð‚o‚tk n‚tk ‚u fÌttk, y™u nrh¼õ‚™u
…ý su™u su yk„ ð‚o‚t n‚tk ‚u fÌttk, ‚u Ëtk¼¤e™u ©eS{nthts ½ýt
«ËL™ ÚtÞt. …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “yu [th yk„{tkÚte su™u þqhðeh™wk
yk„ ntuÞ ‚u Ëðuo ytðe™u y{thu …„u ÷t„tu.” …Ae su™u su™u þwhðeh ™tk yk„
ð‚o‚t n‚tk, ‚u Ëðuo ©eS{nthts™tk [hýth®ðŒ™u At‚e{tk ÷E™u …„u ÷tøÞt.
…Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “ð¤e su™u «&™ …qAðtu ntuÞ ‚u …qAtu.”
1. f]‚, f]íÞ¼tð, yntu¼tð.
 260 ÷tuÞt.2
íÞthu ƒúñt™kŒ Mðt{eyu …qAâwk su, “su fthý ntuÞ ‚u ‚tu ftÞoÚte {tuxwk òuEyu,
íÞthu ðz™wk ƒes ‚u ‚tu ™t™wk Au ™u ‚u Útfe {tuxtu ðz fu{ ÚttÞ Au ?”
…Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “fthý ntuÞ ‚u ‚tu ™t™wk ntuÞ ™u Ëqû{ ntuÞ
‚tu …ý {tuxt ftÞo™e Wí…r¥t fhðt™u Ë{Úto Au, yu s fthý{tk {tuxtE Au.
su{ {q¤ «f]r‚™tk ftÞo yuðtk su y™k‚ «Ät™ ‚u™tu {tuxtu rðM‚th Au …ý
fthý Y… su {q¤ «f]r‚ ‚u ‚tu Mºte™u ytfthu Au ‚Útt …]Úðe™wk fthý su
„kÄ ‚u Ëqû{ Au y™u ‚u™wk ftÞo su …]Úðe ‚u {tuxe Au. yu{ s ytftþ ytrŒf
ƒeò [th ¼q‚ ‚u™tu rðM‚th {tuxtu Au y™u ‚u™tk fthý su þçŒtrŒf ‚u
Ëqû{ Au. y™u su fthý ntuÞ ‚u ™t™wk ntuÞ ‚tu …ý ‚u {tuxt ftÞo™u Wí…L™
fhðt Ë{Úto ÚttÞ yuðe yu{tk f¤t hne Au. su{ yÂø™Œuð Au ‚u ‚tu {™w»Þ
suðtu {qŠ‚{t™ Au y™u {týË suðztu Au, y™u ‚u™wk ftÞo su yÂø™™e ßðt¤tytu
‚u ‚tu yr‚ {tuxe Au; ‚Útt su{ ðÁý™e {qŠ‚ ‚u ‚tu {™w»Þ suðze Au y™u
‚u™wk ftÞoY… su s¤ ‚u ‚tu yr‚ ÍtÍwk Au; y™u su{ ËqÞo™e {qŠ‚ ‚tu {™w»Þ
suðe hÚt{tk ƒuXe Au y™u ‚u™wk ftÞo su «ftþ ‚u ‚tu yt¾t ƒúñtkz{tk ÔÞt…e
hÌttu Au; ‚u{ Ëðo™t fthý yuðt su ©e…whw»ttu¥t{ ™thtÞý ©ef]»ý ‚u ‚tu
{™w»Þ suðzt Au ‚tu…ý y™k‚fturx ƒúñtkz™t fthý Au. y™u su {q¾o ntuÞ
‚u ‚tu yu{ Ë{su su, ‘su™wk ftÞo ytðzwk {tuxwk Au ‚tu ‚u™wk fthý ‚tu fuðzwk
{tuxwk nþu?’ yu ‚tu {q¾o™e Ë{sý Au. y™u Ëðo™t fthýY… yuðt ¼„ðt™
‚u {™w»Þ suðt Au, ‚tu…ý …tu‚t™t yk„{tkÚte Þtu„f¤tyu fhe™u y™k‚fturx
ƒúñtkz™u Wí…L™ fhðt™u Ë{Úto Au ™u …tAtk …tu‚t™u rð»tu ÷Þ fhðt™u Ë{Úto
Au. su{ yÂø™, ðÁý, ËqÞo ‚u …tu‚t™t ftÞoY…u {tuxt sýtÞ Au ™u ð¤e
ftÞo™u …tu‚t{tk ÷e™ fhe™u yuf …tu‚u s hnu Au; ‚u{ ¼„ðt™™t yuf yuf
htu{{tk y™k‚fturx ƒúñtkz yýw™e …uXu hÌttk Au; ‚u yütðhý 1 ™u [tiŒ
÷tuf2 ËwØtk hÌttk Au. yuðe he‚u fthý{tk y÷tirff…ýkw Au ™u {tuxtE…ýkw
Au. ‚u™u Ë{sw ntuÞ ‚u òýu su, ‘¼„ðt™ {™w»Þ suðt sýtÞ Au ‚tu…ý
yu ¼„ðt™ Ëðo™t fthý Au y™u Ëðo™t f‚to Au ™u Ë{Úto Au.” yu{ fne™u
©eS{nthts þÞ™ fhðt …ÄtÞto.
>> Er‚ ð[™t{]‚{T ÷tuÞt™wk >> 2 >> 110 >>
1. …]Úðe, s¤, ‚us, ðtÞw, ytftþ, 2. y‚¤, rð‚¤, Ëw‚¤, hËt‚¤, ‚¤t‚¤, {nt‚¤, …t‚t¤,
ynkfth, {n‚¥ð, «f]r‚ ¼q÷tuf, ¼qð÷tufo , Mð„o÷tuf, {n÷tufo , s™÷tuf, ‚…÷tuf, ËíÞ÷tuf
 ÷tuÞt.2-3 261
ð[™t{]‚ 3 : {tntíBÞ¿tt™u Ërn‚ r™ùÞðt¤t™wk Index
*Ëkð‚T 1877™t ftŠ‚f ðrŒ 13 ‚uhË™u rŒðË ©eS{nthts „t{
©e÷tuÞt {æÞu Ëwht¾t[h™t Œhƒth{tk htrºt™u 1 Ë{u Ztur÷Þt W…h rðhts{t™
n‚t ™u Ätu¤e Aªx™e z„÷e …nuhe n‚e ‚Útt Y™tu ¼hu÷tu Ätu¤tu Ëwhðt¤
…nuÞtuo n‚tu ™u {M‚f W…h Ätu¤tu VUxtu ƒtkæÞtu n‚tu ‚Útt Ätu¤e …Auze ytuZe
n‚e y™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ {wr™ ‚Útt ŒuþŒuþ™t ËíËk„e™e ˼t
¼htE™u ƒuXe n‚e.
‚u Ë{Þ™u rð»tu ©eS{nthts™u ¼„ðŒt™kŒ Mðt{e ‚Útt rþðt™kŒ
Mðt{eyu «&™ …qAâtu su, “¼„ðt™ ‚Útt Ëk‚ ‚u™tu su™u {tntíBÞ¿tt™u Ërn‚
r™ùÞ ntuÞ ‚u™tk þtk ÷ûtý Au ?” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “su™u
¼„ðt™™tu ™u Ëk‚™tu {tntíBÞ¿tt™u Ërn‚ r™ùÞ ntuÞ ‚uÚte ¼„ðt™™u yÚtuo
™u Ëk‚™u yÚtuo þwk ™ ÚttÞ ? yu™u yÚtuo fwxwkƒ™tu íÞt„ fhu, ÷tuf÷ts™tu
íÞt„ fhu, htßÞ™tu íÞt„ fhu, Ëw¾™tu íÞt„ fhu, Ä™™tu íÞt„ fhu, Mºte™tu
íÞt„ fhu y™u Mºte ntuÞ ‚u …whw»t™tu íÞt„ fhu.” yu{ fne™u …Ae yt
Ëðuo nrh¼õ‚™e ðt‚toytu yuf ƒeò fuzu fhe. „t{ zzwËhðt¤t hs…w‚
„÷wS ‚Útt Ä{o…whðt¤tk fwþ¤fwkw ðhƒtE ‚Útt …ðo‚¼tE 2 ‚Útt htsƒtE3
‚Útt SðwƒtE 4 ‚Útt ÷tzwƒtE ‚Útt {tuxtk ht{ƒtE5 ‚Útt ŒtŒtu¾t[h6 ‚Útt
{tk[tu¼õ‚7 ‚Útt {q¤Sƒúñ[the8 ‚Útt ¼wsðt¤tk ÷tÄeƒtE ™u {t‚tS ‚Útt
{wõ‚t™kŒ Mðt{e9 ‚Útt ðt¤tf Œuþ™t ytneh …xu÷ Ët{‚ ‚Útt „t{ {t™fwðt™t
{q¤S ‚Útt f]»ýS ‚Útt ðt¤tf Œuþ{tk „wkŒt¤e „t{™t ƒu ftXe nrh¼õ‚ 10
EíÞtrŒf su ËíËk„e; ‚u{ýu ¼„ðt™™u yÚtuo ™u Ëk‚™u yÚtuo su su fÞwO; ‚u™u
rðM‚the™u fnu‚t nðt, y™u ð¤e yu{ …ý fÌtwk su, ‘su™u ¼„ðt™™tu r™ùÞ
{tntíBÞ¿tt™u Ërn‚ ntuÞ ‚u ¼„ðt™™tk ð[™{tk Vuh …tzu ™rn, ™u su{
fnu ‚u{ fhu.’ ‚u W…h …tu‚t™e ðt‚ fhe su y{thtu Mð¼tð fuðtu n‚tu ?
‚tu, ‘„tuŒtun™{tºt11 yuf MÚtt™f{tk hnuðtÞ, …ý ðÄw hnuðtÞ ™rn.’ yuðt
* ÷tuÞt ð[. 3, ‚t. 3-12-1820, 4. „Zztðt¤t. 9. y{ht…wh.
Ëtu{ðth. 5. su‚…wh. 10. {t{iÞtu y™u {uht{ý.
1. ËkæÞt yth‚e fÞto …Ae. 6. „Zztðt¤t. 11. Ëðth-Ëtks ƒu Ë{Þu „tÞ ŒtunðtÞ Au.
2. y„‚htÞðt¤t. 7. ftrhÞtýeðt¤t. yux÷u ËtksÚte Ëðth ËwÄe; yuf ht‚
3. ðtkrfÞtðt¤t. 8. {rAÞtððt¤t. yÚtðt ËðthÚte Ëtks ËwÄe yuf rŒðË.
 262 ÷tuÞt.3
íÞt„e n‚t y™u ðihtøÞ yr‚þÞ n‚tu ™u ©eht{t™kŒ Mðt{e W…h nu‚ …ý
yËtÄthý n‚wk ‚tu…ý Mðt{eyu ¼ws™„hÚte fne {tufÕÞwk su, ‘òu ËíËk„{tk
hÌtt™tu ¾… ntuÞ ‚tu Úttk¼÷t™u ƒtÚt ÷E™u …ý hnuðwk …zþu.’ yu{ {Þtht{
¼èu ytðe™u fÌtwk; íÞthu y{u Úttk¼÷t™u ƒtÚt ÷eÄe, íÞth …Ae ‚u{ýu fÌtwk
su, ‘{wõ‚t™kŒ Mðt{e™e yt¿tt{tk hntu.’ …Ae y{u Mðt{e™t Œþo™ ÚtÞtk {tuh
™ð {rn™t ËwÄe {wõ‚t™kŒ Mðt{e™e yt¿tt{tk hÌtt. yuðu ÷ûtýu fhe™u su™u
Ëk‚™tu y™u ¼„ðt™™tu yuðtu r™ùÞ ntuÞ ‚u™u òýeyu” y™u …Ae ËwkŒhS
Ëw‚th1 y™u ztuËt ðtrýÞt2 ™e ðt‚ fhe y™u ð¤e su™u ¼„ðt™™tu y™u
Ëk‚™tu yuðtu r™ùÞ ntuÞ ‚u™u ‚u™e ftuh™tu fuV ð‚uo. yu{ fne™u htýthts„h3™e
ðt‚to fhe y™u «FtŒ™e ðt‚to fhe su, «FtŒ su ‚u ™]®ËnS «íÞu ƒtuÕÞt
su, “nu {nthts ! nwk yt ‚{tht rðfht¤ Y…Úte ™Úte ƒe‚tu ™u ‚{u su {the
hûtt fhe ‚u™u nwk hûtt ™Úte {t™‚tu; ™u ‚{u ßÞthu {tht ErLÿÞtuY… þºtw™t
„ýÚtfe hûtt fhþtu íÞthu nwk hûtt {t™eþ.’ {txu su ¼„ðt™™tu ¼õ‚ ntuÞ
‚u Œirnf hûtt ¼„ðt™ fhu ‚uýu fhe™u n»to ™ …t{u ™u hûtt ™ fhu ‚uýu
fhe™u þtuf ™ fhu y™u y÷{M‚ Útftu ¼„ðt™™u ¼su y™u ¼„ðt™ y™u
Ëk‚ ‚u™wk {tntíBÞ ƒnw òýu, ‚u W…h „t{ fX÷t÷™e ztuËe™e4 ðt‚ fhe.
y™u ytðe he‚™tu su nrh¼õ‚ ntuÞ ‚u™tu Œun …„ ½Ëe™u …zu, ðt½ ¾tE
òÞ, Ë…o fhzu, þMºt ðt„u, …týe{tk ƒqze òÞ; EíÞtrŒf „{u ‚uðe he‚u
y…{]íÞwyu fhe™u Œun …zu ‚tu …ý yu{ Ë{su su, ‘¼„ðt™™t ¼õ‚™e yð¤e
„r‚ ÚttÞ s ™rn. yu ‚tu ¼„ðt™™t Ät{™u s …t{u y™u ¼„ðt™Úte
rð{w¾ ntuÞ ‚u™tu Œun ËwÄe Ëthe …uXu …zu y™u [kŒ™™tk ÷tfzt{tk ËkMfthu
Þwõ‚ ƒ¤u ‚tu …ý ‚u ‚tu r™ùÞ Þ{…whe{tk òÞ.’ yu ƒu™e rðÂõ‚ Ëthe
…uXu Ë{su. yu Ëðuo «fth™e su™t ÓŒÞ{tk ÿZ „tkX …ze òÞ ‚u™u ¼„ðt™
™u Ëk‚™tu {tntíBÞu Ërn‚ r™ùÞ Au yu{ òýðwk y™u yuðt r™ùÞðt¤tu su
ntuÞ, ‚u sYh ƒúñ{ntu÷{tk s …w„u …ý ƒesu õÞtkE ftuE Ät{{tk ytuhtu hnu
™rn.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T ÷tuÞt™wk >> 3 >> 111 >>

1. ¼qsðt¤t. 3. „tu÷eztðt¤t.
2. ËhÄthðt¤t. 4. ht{ƒtR™e.
 ÷tuÞt.3-4 263
ð[™t{]‚ 4 : ¼„ðt™{tk fw‚fo ÚttÞ ‚tu {tÞt™u
‚Þto ™ fnuðtÞ Index
*Ëkð‚T 1877™t ftŠ‚f ðrŒ 14 [tiŒþ™u rŒðË …ntuh yuf rŒðË
1
[Z‚u Mðt{e ©eËnò™kŒS {nthts „t{ ©e÷tuÞt {æÞu Ëwht¼õ‚™t
Œhƒth{tk rðhts{t™ n‚t y™u Ätu¤tu Ëwhðt¤ …nuÞtuo n‚tu y™u Ätu¤e Aªx™e
z„÷e …nuhe n‚e y™u {M‚f W…h ïu‚ …t½ ƒtkÄe n‚e y™u …tu‚t™t
{w¾th®ðŒ™e yt„¤ …h{nkË ‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe
n‚e.
…Ae y¾kzt™kŒ Mðt{eyu ©eS{nthts™u «&™ …qAâtu su, “y™k‚ftuxe
ƒúñtkz Au ‚u ƒúñtkz™u rð»tu suðe yt ƒúñtkz{tk ð‚o{t™ ft¤u ¼„ðt™™e
{qŠ‚ Au ‚uðe ™u ‚uðe s Œu¾tÞ Au fu ™Úte Œu¾t‚e?” …Ae ©eS{nthts
ƒtuÕÞt su,2 “¼„ðt™ …tu‚u …tu‚t™t yûthÄt{™u rð»tu ËŒt rðhts{t™ Au
y™u {q¤ {tÞt{tkÚte W…ßÞtk su y™k‚fturx «Ät™…whw»t ‚u Útfe y™k‚fturx
ƒúñtkz W…su Au. …Ae ‚u ¼„ðt™ …tu‚t™t yûthÄt{{tk yuf Xuftýu hÌtt
Útft …tu‚t™e EåAtyu fhe™u ‚u y™k‚ftuxe ƒúñtkz™u rð»tu …tu‚t™t ¼õ‚™u
yÚtuo y™k‚Y…u Œu¾tÞ Au.”
…Ae ð¤e y¾kzt™kŒ Mðt{eyu «&™ …qAâtu su, “©ef]»ý™thtÞý ‚tu
ËŒt {™w»Þtf]r‚ Au ™u ‚u ¼„ðt™™wk MðY… Ëðoft¤u ËíÞ Au, y™u ‚u s
¼„ðt™ õÞthuf {íMÞ, fåA, ðhtn, ™]®ËntrŒf y™k‚Y…u fhe™u ¼tËu
Au ‚u fu{ Ë{sðwk ?”3 y™u ð¤e ƒúñtkz ƒúñtkz «íÞu fÕÞtý™e her‚ ‚Útt
¼„ðt™™e {qŠ‚ ‚u yufËh¾e Au fu swŒe swŒe Au ?” …Ae ©eS{nthts
ƒtuÕÞt su, “¼„ðt™™e {qŠ‚ ‚tu ËŒt yufËh¾e Au, ‚tu …ý ¼„ðt™ …tu‚t™e
{qŠ‚™u4 ßÞtk suðe Œu¾tze òuRyu íÞtk yuðe …tu‚t™e RåAtyu fhe™u Œu¾tzu
* ÷tuÞt ð[. 4. ‚t. 4-12-1820, {k„¤ðth. Œþo™trŒf™wk Ëw¾ yt…ðt {txu f]…t fhe™u MðuåAtÚte
1. yuf …nh™t 3 ºtý f÷tf «{týu 9-00 ðtøÞu. yt ƒúñtkz™e …uXu s «fx ÚttÞ Au” ytðt
2. yt ƒúñtkz{tk su{ ¼„ðt™ …tu‚t™t y™LÞ¼õ‚tu™u yr¼«tÞÚte W¥th yt…u Au.
Œþo™trŒ yt…e™u Ëw¾ yt…ðt {txu {™w»Þtfthu 3. ¼„ðt™ ËŒt {™w»Þtf]r‚ ntuÞ ‚tu yLÞ …þw,
«fx ÚttÞ Au ‚u{ y™uf ƒúñtkz{tk …ý ¼„ðt™ ™h®Ën rð„uhu ytfth fu{ ½xu ? yuðtu …qAðt™tu
«fx ÚttÞ Au fu ™rn ? ytx÷tu «&™™tu ytþÞ yr¼«tÞ Au.
Au. ‚u™tu “y™uf ƒúñtkz{tk …tu‚t™t y™LÞ¼õ‚tu™u 4. ftÞoðþt‚T.
 264 ÷tuÞt.4
Au y™u ßÞtk sux÷tu «ftþ fhðtu ½xu íÞtk ‚ux÷tu «ftþ fhu Au. y™u …tu‚u
‚tu ËŒt rî¼ws Au ‚tu…ý …tu‚t™e EåAtyu fhe™u õÞtkE [th ¼ws, õÞtkE
yü¼ws, õÞtkE y™k‚ ¼ws™u Œu¾tzu Au, ‚Útt {íMÞ, fåAtrŒfY…u fhe™u
¼tËu Au. yuðe he‚u ßÞtk suðwk ½xu íÞtk ‚uðwk Y… «ftþu Au y™u …tu‚u ‚tu
ËŒt yuf Y…u s rðhts{t™ hnu Au, y™u ð¤e yuf Xuftýu hÌtt Útft
y™k‚fturx ƒúñtkz™u rð»tu yk‚Þto{e Y…u ÔÞt…e™u hnu Au. su{ ÔÞtËS yuf
n‚t ‚uýu þwfS™u ËtŒ fÞtuo íÞthu MÚttðh sk„{ Ëðuo Sð{tk hne™u ËtŒ
fÞtuo y™u þwfSyu nwkfthtu ŒeÄtu íÞthu…ý MÚttðh sk„{ Ëðuo Ë]rü{tk hne™u
nwkfthtu ŒeÄtu. yuðe he‚u þwfS suðt {tuxt rËØ ntuÞ ‚u …ý su Ëðo s„‚{tk
ÔÞt…ðt™u Ë{Úto ÚttÞ Au. ‚u ‚tu ¼„ðt™™t ¼s™™t «‚t…u fhe™u yuðe
Þtu„f¤t™u …tBÞt Au. ‚tu …tu‚u ¼„ðt™ …whw»ttu¥t{ ‚u ‚tu Þtu„uïh Au ™u
Ëðo Þtu„f¤t™t r™rÄ Au, ‚u yuf Xuftýu hÌtt Útft y™k‚fturx ƒúñtkz{tk
…tu‚t™e EåAtyu fhe™u ßÞtk su{ ½xu íÞtk ‚u{ ¼tËu ‚u{tk þwk fnuðwk ?
y™u yu ¼„ðt™{tk yu{ ntuÞ ‚u™wk þwk ytùÞo Au ? fu{ su, ftuEf „turzÞtu 1
òŒw„h ntuÞ ‚u ‚wåA {tÞt™u òýu Au ‚u{tk …ý ÷tuftu™u fuðwk ytùÞo ÚttÞ
Au? ™u ‚u™e ÞÚttÚto ¾ƒh …z‚e ™Úte ‚tu ¼„ðt™{tk ‚tu Ëðo Þtu„f¤tytu
hne Au, ‚u {nt ytùÞoY… Au. ‚u™u Sð fu{ òýe þfu ? {txu ¼t„ð‚{tk
fÌtwk Au su, ‘ytx÷t ¼„ðt™™e {tÞt™u ‚Þto Au’ y™u ð¤e yu{ fÌtwk su,
‘ftuE ¼„ðt™™e {tÞt™t ƒ¤™u …th …tBÞt ™Úte.’ ‚uýu fhe™u yu{ òýðwk
su, yu ¼„ðt™™e Þtu„f¤t{tk ƒúñtrŒf suðt™u fw‚fo ÚttÞ ‚tu yu ¼„ðt™™e
{tÞt™t ƒ¤™t …th™u ™ …tBÞt fnuðtÞ. ‚u fw‚fo ‚u þwk ? ‚tu su, ‘yu ¼„ðt™
‚u fu{ yu{ fh‚t nþu ?’ y™u ¼„ðt™™u yu{ Ë{su su, ‘yu ‚tu Ë{Úto
Au ‚u su{ fh‚t nþu ‚u Xef fh‚t nþu.’ yuðe he‚u ¼„ðt™™u r™Œtuo»t
Ë{su ‚tu {tÞt™u ‚Þto fnuðtÞ y™u fÕÞtý™e her‚ ‚tu yufËh¾e Au …ý
¼s™tht su …wY»t ‚u™u rð»tu W¥t{, {æÞ{ y™u fr™c yu ºtý «fth™t
¼uŒ Au ™u ‚u{™e2 ©Øt y™k‚ «fth™e Au, ‚u™u Þtu„u fhe™u fÕÞtý™t
{t„o{tk …ý y™k‚ ¼uŒ ÚtÞt Au y™u ðM‚w„‚u ‚tu fÕÞtý™tu {t„o yuf Au
y™u ¼„ðt™™wk MðY… …ý yuf s Au y™u ‚u ¼„ðt™ yr‚ Ë{Úto Au ™u
‚u suðtu Útðt™u ftsu yûth…ÞO‚ ftuE Ë{Úto Út‚tu ™Úte, yu rËØtk‚ Au.”
1. ™xrðãt òý™th. 2. Ëtr¥ðfe ytrŒf.
 ÷tuÞt.4-5 265
…Ae {wõ‚t™kŒ Mðt{eyu ©eS{nthts™u fÌtwk su, “Íeýtu¼tE 1 ‚tu yts
ƒnw rŒ÷„eh ÚtÞt y™u yu{ ƒtuÕÞt su, “ßÞthu {nthts y{thu ½uh ytÔÞt
™rn íÞthu y{thu …ý ½h{tk hÌtt™wk þwk ft{ Au ?” yu ðt‚ Ëtk¼¤e™u
©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “{wkÍtE™u heËu fhe™u su «u{ fhu ‚u «u{ yk‚u ™¼ðt™tu
™rn y™u heËðt¤t™e ¼Âõ‚ ‚Útt «u{ yu Ëðuo yk‚u ¾tuxt ÚtE òÞ Au,
{txu {wkÍtE™u Ítk¾wk {w¾ fhðwk ‚u ‚tu yr‚ {tuxe ¾tux Au.” …Ae Íeýt¼tEyu
fÌtwk su, “¼„ðt™ ™u ¼„ðt™™t Ëk‚ ‚u …tu‚t™u ½uh ytðu íÞthu {w¾ «VwÂÕ÷‚
ÚtÞwk òuEyu y™u ßÞthu ¼„ðt™ ™u Ëk‚ ™ ytðu íÞthu ‚tu {w¾ Ítk¾wk ÚtÞwk
s òuEyu y™u niÞt{tk þtuf …ý ÚtÞtu òuEyu.” …Ae yu ðt‚to Ëtk¼¤e™u
©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “¼„ðt™ ™u Ëk‚ ‚u ytðu íÞthu htS Útðwk …ý
þtuf ‚tu õÞthuÞ …ý fhðtu ™rn. y™u òu þtuf fÞto™tu Mð¼tð ntuÞ ‚tu
yk‚u sYh ftkEf ¼qkzwk ÚtÞt rð™t hnu ™rn. {txu …tu‚…tu‚t™t Ä{o{tk hne™u
su he‚™e ¼„ðt™™e yt¿tt ntuÞ ‚u™u htSÚtft …t¤ðe …ý …tu‚t™wk „{‚wk
fhðt ËtÁ ftuE he‚u {qkÍtðwk ™rn y™u ¼„ðt™ õÞtkEf sðt™e yt¿tt
fhu ™u þtuf fhe™u {qkÍtÞ ‚tu «Út{ su ¼„ðt™u Œþo™ ytÃÞtk ntuÞ ‚Útt
«ËtŒ ytÃÞtu ntuÞ ‚Útt y™k‚ «fth™e ¿tt™ðt‚to fhe ntuÞ; EíÞtrŒf r¢Þtyu
fhe™u su …tu‚t™u Ëw¾ «t ÚtÞwk ntuÞ ‚u s‚wk hnu y™u {qkÍðýu fhe™u ƒwrØ{tk
yuf÷tu ‚{tu„wý AtE òÞ, ‚uýu fhe™u fu𤠌w:¾eÞtu Útftus ßÞtk {qfu íÞtk
òÞ. …Ae yu {qkÍðýu fhe™u yt¿tt …ý ÞÚttÚto …¤u ™rn, {txu ¼„ðt™™t
¼õ‚™u ‚tu ËŒt yr‚ «ËL™ hnuðwk y™u «ËL™ {™u fhe™u ¼„ðt™™wk ¼s™
fhðwk …ý „{u ‚uðtu ¼qkztu Œuþft¤ ntuÞ ‚tu …ý niÞt{tk ÷uþ{tºt {qkÍðý
ytððt Œuðe ™rn.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T ÷tuÞt™wk >> 4 >> 112 >>

ð[™t{]‚ 5 : #rÿÞtu-yk‚:fhý SíÞt™wk Index

*Ëkð‚T 1877™t ftŠ‚f ðrŒ y{tË™u rŒðË htrºt™u Ë{u Mðt{e
©eËnò™kŒS {nthts „t{ ©e÷tuÞt {æÞu Ëwht¼õ‚™t Œhƒth{tk rðhts{t™
n‚t y™u Ätu¤tu Ëwhðt¤ …nuÞtuo n‚tu ™u Ätu¤e Aªx™e z„÷e …nuhe n‚e
* ÷tuÞt ð[. 5, ‚t. 5-12-1820, ƒwÄðth. 1. …k[t¤tðt¤t.
 266 ÷tuÞt.5
™u {M‚f W…h ïu‚ …t½ ƒtkÄe n‚e ™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ …h{nkË
‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe n‚e.
…Ae ©eS{nthtsu Ëðo …h{nkË™u «&™ …qAâtu su, “fux÷t ËkfÕ… fnuðtÞ
íÞthu r™»f…x fnuðtÞ ? ™u fux÷t ËkfÕ… ™ fnuðtÞ íÞthu f…xe fnuðtÞ?”
…Ae …h{nkË ð‚u yu™tu W¥th ™ ÚtÞtu, íÞthu ©eS{nthts ƒtuÕÞt su,
“…k[ð‚o{t™1 ËkƒkÄe …tu‚t{tk ftåÞ… ntuÞ ™u ‚u …tu‚tÚte rð[thu fhe™u x¤‚e
™ ntuÞ ‚tu ‚u ftåÞ… su{tk ™ ntuÞ yuðt su Ëk‚ ‚u™u yt„¤ fnuðwk y™u
ftuEf Ëk‚™tu yð„wý …tu‚t™u ytÔÞtu ntuÞ ‚tu ‚u fnuðtu ‚Útt ¼„ðt™™t r™ùÞ{tk
yr™ùÞ™tu ½tx ÚtÞtu ntuÞ ‚u …ý fnuðtu íÞthu ‚u r™»f…x fnuðtÞ y™u
yu {tkne÷tu ËkfÕ… ÚtÞtu ntuÞ ™u ‚u™u su Ëk‚™e yt„¤2 ™ fnu, ‚u™u f…xe
òýðtu.”
…Ae ð¤e ©eS{nthtsu «&™ …qAâtu su,3 “yuðtu f…xe ntuÞ ™u ‚u
ztÌttu ntuÞ ‚u™u fuðe ƒwrØyu fhe™u ytu¤¾eyu ?” íÞthu yu™tu W¥th …ý
…h{nkË™u ™ ytðzâtu, íÞthu ©eS{nthtsu fÌtwk su, “yu ‚tu yu{ ytu¤¾tÞ
su, yu™tu ËnðtË ntuÞ ™u ¾tÄu, …eÄu, ƒuX‚u, WX‚u, [t÷‚u, nt÷‚u …tu‚t
¼u¤tu hnu‚tu ntuÞ, íÞthu …tu‚u ‚u™e ¾ƒh ht¾u ™u …tu‚tÚte ™tu¾tu …zu íÞthu
…ý ƒeò {týË …tËu ‚u™e At™e ¾ƒh h¾tðu íÞthu ‚u™wk f…x ytu¤ÏÞt{tk
ytðu.”
…Ae ð¤e ©eS{nthtsu «&™ …qAâtu su, “Œk¼u fhe™u ð‚o{t™ …t¤u
™u Œk¼u fhe™u ¼„ðt™™tu r™ùÞ ht¾‚tu ntuÞ ™u …tu‚u ƒwrØðt¤tu ntuÞ
™u {t™e ntuÞ ‚u …tu‚t™t ð‚o{t™™u ™u …tu‚t™t r™ùÞ™u ƒeò™t Ët[t ð‚o{t™
™u r™ùÞ ‚u™e yt„¤ yrÄf fhe Œu¾tz‚tu ntuÞ íÞthu ‚u™u yu{ fu{ f¤eyu
su yu™tu Œk¼u fhe™u ð‚o{t™ ™u r™ùÞ Au ?” íÞthu yu «&™™tu W¥th
…ý …h{nkË ð‚u ™ ÚtÞtu, íÞthu ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “yu™e «r‚ct™tu4
1. “…k[ð‚o{t™ (íÞt„e™t - 1 r™÷tuo¼ 2. r™»ft{ 3. …tu‚u f…xe ntuÞ …ý W…hÚte ËtÄwðu»t Äthe™u …tu‚u
3. r™:MðtŒ 4. r™{to™ 5. r™:M™un, „]nMÚt™t ƒwÂØ{t™ Au {txu Œk¼Úte s W…hÚte ËŒt[hý™u
1. ŒtY 2. {txe-{tkË 3. [tuhe 4. yðuhe ƒ‚tð‚tu ntuÞ ‚u ƒwÂØþt¤e …wÁ»ttuyu‘yt f…xe Au’
ÔÞr¼[th 5. ðx÷ðwk ™rn ™u ðx÷tððwk ™rn). yu{ þe he‚u ytu¤¾e þftÞ ? ytx÷tu …qAðt™tu
2. Œk¼, {t™, {Œ fu ÷ßòÚte. yr¼«tÞ Au.
4. {t™¼k„.
 ÷tuÞt.5 267
¼k„ ÚttÞ íÞthu1 yu™tu Œk¼ f¤tÞ, ™rn ‚tu ™ f¤tÞ.”
y™u ð¤e ©eS{nthtsu «&™ …qAâtu su, “¼„ðt™™tu r™ùÞ ‚Útt
ð‚o{t™ ‚u ƒu{tkÚte fuðtu ½tx ntuÞ ‚u …tzu y™u fuðtu ½tx ntuÞ ‚tu…ý ™
…tzu ? y™u ‚u™tu yðrÄ ntuÞ ‚u fuðtu su õÞtk ËwÄe yu ½tx hnu ‚u Ä{o{tkÚte
…tzu ™u ¼„ðt™™t r™ùÞ{tkÚte …tzu ?” íÞthu yu™tu W¥th …ý …h{nkË
ð‚u ÚtÞtu ™rn, íÞthu ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “su ½tx™u xtéÞt™wk s‚™
fhu ‚tu …ý x¤u ™rn yuðtu su ftkEf Ä{o …téÞt{tk yÞtuøÞ ½tx hnu‚tu
ntuÞ y™u ‚u ½tx …kŒh rŒðË ‚Útt {rn™t ËwÄe ™ ÚttÞ ™u ð¤e ftuEf
rŒðË «„x ÚtE ytðu, yuðtu su ½tx ‚u Ä{o{tkÚte …tzu y™u yu{ s ¼„ðt™™t
r™ùÞ{tk …ý òýðwk y™u su ½tx ÚtÞtu ™u ‚u™u rð[thu fhe™u xt¤e ™t¾u
™u …tAtu Vhe™u ‚u ½tx ÚttÞ ™rn, yuðtu su ½tx ‚u yu ƒu{tkÚte …tze þfu
™rn.”
y™u ð¤e ©eS{nthtsu «&™ …qAâtu su, “ËíËk„{tk ÿZ …tÞtu fu™tu
ÚttÞ ™u fu™tu ™ ÚttÞ ?” …Ae yu™tu W¥th …ý …h{nkË™u ™ ytðzâtu,
íÞthu ©eS{nthtsu fÞtuo su, “su{ Œ¥ttºtuÞu …k[¼q‚, [kÿ{t, …þw, ðu~Þt,
fw{the, …tu‚t™tu Œun EíÞtrŒf Ëðuo{tkÚte …ý „wý ÷eÄt, yuðe he‚u Ëk‚{tk
su™u „wý „úný fÞto™tu Mð¼tð ntuÞ ‚u™tu s ËíËk„{tk ÿZ …tÞtu ÚttÞ
Au. y™u su™u Ëk‚{tk „wý ÷eÄt™tu Mð¼tð ™ ntuÞ ‚u ËíËk„{tk hÌttu Au
‚tu …ý yu™tu ÿZ …tÞtu ™Úte.”
…Ae ð¤e ©eS{nthtsu «&™ …qAâtu su, “Ëk‚ ‚Útt þtMºt ‚Útt …tu‚t™tu
rð[th yu ºtýu ntuÞ íÞthu yr‚þÞ ErLÿÞtu yk‚:fhý rs‚tÞ fu yu ƒu
{tkÚte yufuðt™wk ntuÞ ‚tu …ý rs‚tÞ? y™u òu yu{ fnuþtu su, ‘yu ºtýu
ðt™tk ¼u¤tk ntuÞ ‚tu rs‚tÞ’, íÞthu Ëk‚ …tËuÚte fuðe ÞwÂõ‚ þe¾ðe ?
y™u þtMºt{tkÚte þe ÞwÂõ‚ þe¾ðe ? y™u …tu‚t™u rð[thu fhe™u þe ÞwÂõ‚
þe¾ðe ‚u fntu.” íÞthu yu™tu W¥th …ý …h{nkËÚte ÚtÞtu ™rn, íÞthu
©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “þtMºtu fhe™u ‚tu ¼„ðt™ ‚Útt Ëk‚ ‚u™wk {tntíBÞ
Ë{sðwk y™u Ëk‚Úte yu{ þe¾ðwk su, su he‚u Ëk‚ ErLÿÞtu™u SíÞt™e ÞwÂõ‚
ƒ‚tðu su, ‘ytðe he‚u ™uºt™e árü ™trËft W…h ht¾ðe ‚Útt „útBÞðt‚to
1. þtuf, ¢tuÄ™tu WŒÞ EíÞtrŒ ÷ûtýÚte.
 268 ÷tuÞt.5-6
™ Ëtk¼¤ðe.’ EíÞtrŒf su ÞwÂõ‚ ‚u Ëk‚Úte þe¾ðe. y™u ‚u Ëk‚u þe¾tðe
su ÞwÂõ‚ ‚u™u …tu‚t™u rð[thu fhe™u …tu‚t™t fÕÞtý™u yÚtuo Ëð¤e Ë{S™u
{t™ðe, ™u ‚u{ ð‚oðt ÷t„ðwk. yu{ ºtýu ðt™tkyu fhe™u ErLÿÞtu, yk‚:fhý
rs‚tÞ Au.”
y™u ‚u …Ae ð¤e ©eS{nthtsu «&™ …qAâtu su, “ErLÿÞtu™u rsíÞu
yk‚:fhý rs‚tÞ Au fu yk‚:fhý™u rsíÞu ErLÿÞtu rs‚tÞ Au?” …Ae yu
«&™™tu W¥th …ý …h{nkË™u ™ ytðzâtu, íÞthu ©eS{nthtsu fÞtuo “su
ƒtÌt ErLÿÞtu™u ŒunŒ{™u fhe™u rs‚u y™u ŒunŒ{™u fhe™u ƒtÌt ErLÿÞtu
rs‚týe ntuÞ, ‚tu …ý …tk[ ð‚o{t™™t r™Þ{{tk ÿZ ÚtE™u hnu‚tu ntuÞ ‚tu
ƒtÌt ErLÿÞtu™u rs‚ðu fhe™u yk‚:fhý rs‚tÞ, …ý yuf÷u yk‚:fhý™u
rs‚ðu fhe™u ƒtÌt ErLÿÞtu rs‚tÞ ™rn, y™u ƒtÌt ErLÿÞtu™u rs‚ðu fhe™u
‚tu yk‚:fhý rs‚tÞ Au. fu{ su, òu ƒtÌt ErLÿÞtu rs‚u ™u rð»tÞ{tk «ð‚oðt
Œu ™rn íÞthu yk‚:fhý {tkrn÷e ftuhuÚte r™htþ ÚtE òÞ Au su, “yt Œunu
fhe™u yt ðt‚ ƒ™ðt™e ™Úte.”
y™u ‚u …Ae ð¤e ©eS{nthtsu «&™ …qAâtu su, “ƒtÌt RkrÿÞtu þtýu
fhe™u rs‚tÞ ™u yk‚:fhý þtýu fhe™u rs‚tÞ ?” …Ae yu™tu W¥th …ý
…h{nkË™u ™ ytðzâtu, íÞthu ©eS{nthtsu fÞtuo su, ‘‘Ä{oþtMºt{tk fÌtt
Au su íÞt„e™t r™Þ{ ‚u™u ht¾u ‚Útt ytnth™u r™Þ{{tk ht¾u ‚Útt ‚Âf]åA,
[tkÿtÞýtrŒf ðú‚ fhu ‚Útt òýe òýe™u ‚tZ, ‚zftu, ¼q¾, ‚hË ‚u™wk
Ën™ fhu y™u ¼„ðt™™t fÚtt, fe‚o™, ðt‚to fhu ‚Útt ¼s™M{hý{tk
ƒuËu ‚Útt ytË™ rs‚u, EíÞtrŒf ËtÄ™u fhe™u ƒtÌt ErLÿÞtu rs‚tÞ Au.
y™u ¼„ðt™™t {tntíBÞ™tu rð[th ™u ¼„ðt™™wk æÞt™ ‚Útt ytí{r™ct
yux÷u fhe™u yk‚:fhý rs‚tÞ Au.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T ÷tuÞt™wk >> 5 >> 113 >>

ð[™t{]‚ 6 : Ëk„ þwrØ™wk Index

*Ëkð‚T 1877™t {t„þh ËwrŒ 1-…zðt™u rŒðË ©eS{nthts „t{
©e÷tuÞt {æÞu Ëwht¾t[h™t Œhƒth{tk htrºt™u Ë{u rðhts{t™ n‚t y™u
* ÷tuÞt ð[. 6, ‚t. 6-12-1820, „wYðth.
 ÷tuÞt.6 269
Ätu¤tu ¾uË …nuÞtuo n‚tu ‚Útt Ätu¤e Aªx™e z„÷e …nuhe n‚e ‚Útt Ätu¤tu
VUxtu ƒtkæÞtu n‚tu ‚Útt ƒesu Ätu¤u VUxu fhe™u ƒtuft™e ðt¤e n‚e ™u ‚u
Ätu¤t VUxt™wk Atu„÷wk {tÚtu ÷xf‚wk n‚wk ™u [tuVt¤1 ytuZâtu n‚tu ™u …tu‚t™t
{w¾th®ðŒ™e yt„¤ …h{nkË ‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe
n‚e.
…Ae ©eS{nthtsu …h{nkË «íÞu «&™ …qAâtu su, “ËíËk„ ÚtÞt …Ae
Œw÷o¼{tk2 Œw÷o¼ ‚u þwk ËtÄ™ {tLÞwk Au ?” …Ae yu «&™™tu W¥th …h{nkË
ð‚u ™ ÚtÞtu. íÞthu ©eS{nthtsu fÞtuo su, “yuftkr‚f…ýwk yu{tk ytðu yu
yr‚þÞ Œw÷o¼ Au. ‚u yuftkr‚f…ýwk ‚u þwk ? ‚tu Ä{o, ¿tt™ y™u ðihtøÞ
yu ºtýu Þwõ‚ su ¼„ðt™™e ¼Âõ‚ fhðe ‚u™u yuftkr‚f…ýwk frnyu.”
…Ae ð¤e ©eS{nthtsu «&™ …qAâtu su, “Ä{o ËkƒkÄe ËtÄ™{tk yuðwk
fÞwk ËtÄ™ Au su yuf htÏÞu fhe™u Ëðuo Ä{o hnu ? y™u ¼„ðt™ ËkƒkÄe
su ¼s™, M{hý, fe‚o™, ðt‚to yu ytrŒf ËtÄ™ Au ‚u{tk yuðwk yuf ËtÄ™
fÞwk Au su yt…íft¤ ntuÞ ™u Ëðuo òÞ ™u òu yuf hnu ‚tu Ëðuo hnu ?”
…Ae ‚u™tu W¥th …ý …tu‚u fÞtuo su, “Ä{o ËkƒkÄe ËtÄ™{tk ‚tu yuf r™»ft{…ýwk
ntuÞ ‚tu Ëðuo ËtÄ™ ytðu y™u ¼„ðt™ ËkƒkÄe ‚tu yu ËtÄ™ Au su,
r™ùÞ hnu ‚tu Ëðuo ytðu.”3
y™u ð¤e ©eS{nthtsu «&™ …qAâtu su, “fuðe {r‚ yuf «fth™e
htÏÞu Yzwk ÚttÞ ™u ‚u™u òu Vuhðeyu ‚tu ¼qkzwk ÚttÞ ?” y™u fuðe {r‚™u
ðthkðth Vuhðeyu ‚tu Yzwk ÚttÞ ™u ™ Vuhðeyu ‚tu ¼qkzw ÚttÞ? …Ae ‚u™tu
W¥th …ý …tu‚u fÞtuo su, “¼„ðt™™t r™ùÞ Y… su {r‚ ‚u™u ‚tu Vhðt
s Œuðe ™rn. ¼„ðt™wk {tntíBÞ Ëtk¼¤e™u ‚u™e …wrü ðthkðth fÞto fhðe
‚tu Yzwk ÚttÞ ™u yu {r‚™u ðthkðth Vuhðu ‚tu ¼qkzwk ÚttÞ, y™u …tu‚u …tu‚t™t
{™™u òÛÞu su {r‚{tk r™ùÞ fÞtuo ntuÞ su, ‘{thu yt{ fhðwk Au’ ‚u {r‚™u
Ëk‚™u ð[™u fhe™u ðthkðth Vuhððe ™u Ëk‚ fnu su, ‘ynª ƒuËðwk ™rn
1. ([tuVt¤ yux÷u [th Vt¤ yÚtto‚T …z fu …x ntuÞ Þãr… ‘«u{÷ûtýt ¼Âõ‚™tk ©ðýtrŒf ËtÄ™tu Au’
yuðe {tuxe …Auze, ƒuðze òze, {tuxe ytuZðt™e yu{ fÌtwk Au ‚Úttr… ‚u ËtÄ™tu …ý r™ùÞ{q¤ Au {txu
[tŒh. ‚u™e ÷kƒtR 24 ntÚt ntuÞ Au. yt MÚt¤u r™ùÞ™u ËtÄ™…ýu fÌttu Au. {txu r™ùÞ™u
2. ™ ƒ™e þfu ‚uðwk frX™. s ¼Âõ‚{tk ËtÄ™…ýu y™u {q¤…ýu fnuðt{tk Œtu»t
3. “|ævy²æ ¨T愲æ |ævy²æ” EíÞtrŒ ð[™Úte ™Úte.
 270 ÷tuÞt.6
™u yt fhðwk ™rn. ‚tu ‚u Xuftýu ƒuËðwk ™rn ™u ‚u fhðwk ™rn yuðe he‚u
{r‚™u Vuhðu ‚tu Yzwk ÚttÞ ™u yu {r‚™u Vuhðu ™rn ™u …tu‚t™wk ÄtÞwO fhu
‚tu ¼qkzwk ÚttÞ.”
y™u ð¤e ©eS{nthtsu «&™ …qAâtu su, “fuðe ò‚™tu ËíËk„e yÚtðt
…h{nkË ntuÞ y™u Ä{o{tk Ëk…qýo hnu‚tu ntuÞ ™u ‚u™u …tËu ƒuËeyu ™u ðt‚
Ëtk¼¤eyu ‚tu Œtu»t ÷t„u ?” íÞthu ‚u™tu W¥th …ý …tu‚u fÞtuo su, “su™u
¼„ðt™tu r™ùÞ ntuÞ ™u Ä{o{tk …ý …tu‚u hnu‚tu ntuÞ ‚tu …ý òu ‚u™u ÔÞðnth{tk
ytËÂõ‚ ntuÞ ‚Útt Œuntr¼{t™ ntuÞ ‚Útt {t™ ntuÞ ™u ‚u™u ¼„ðt™ ‚Útt
Ëk‚ ‚u ¾tuŒu, ¾kz™ fhu ‚tu ‚u ¼„ðt™™tu ™u Ëk‚™tu yð„wý sYh ÷u.
…Ae ƒeò™u yt„¤ …ý ¼„ðt™™t ‚Útt Ëk‚™t yð„wý™e ðt‚ fhe™u
‚u™u rð{w¾ suðtu fhu. yuðtu su ntuÞ ‚u™tu ftuE he‚u ËkƒkÄ ™ ht¾ðtu y™u
ht¾u ‚tu ¼qkzwk ÚttÞ.”
y™u ð¤e ©eS{nthtsu «&™ …qAâtu su, “fuðtu ËtÄw ntuÞ ™u ‚u Ä{o{tk
hnu‚tu ntuÞ ™u r™ùÞ …ý ntuÞ ‚tu…ý ‚u™u ¼u¤u ™t’ðt sðwk ™rn ™u …tËu
…Útthe fhðe ™rn ™u ‚u™e ðt‚ …ý ™ Ëtk¼¤ðe?” …Ae ‚u™tu W¥th …ý
…tu‚u fÞtuo su, su Ëk‚ ®n{‚ hrn‚ ðt‚ fh‚tu ntuÞ su, ‘þwk yuf sL{u
fhe™u r™»ft{trŒf „wý ytðu Au ? yu ‚tu ¼„ðt™ f]…t fhu ‚tu ytðu,
™rn ‚tu y™uf sL{u fhe™u fÕÞtý ÚttÞ, …ý yt s Œunu fhe™u þwk fÕÞtý
ÚttÞ Au ?’ yuðe he‚u su ®n{‚ hrn‚ ðt‚ fh‚tu ntuÞ ‚u™t Ëk„™tu Ëðo
«fthu íÞt„ fhðtu y™u su yu{ fnu‚tu ntuÞ su, ‘yt ™u yt Œunu fhe™u
f]‚tÚto ÚtÞt Aeyu, ™u ft{, ¢tuÄ, {Œ, {íËh, {t™ EíÞtrŒf Œtu»t™tu þtu
¼th Au ? ¼„ðt™ ™u Ëk‚™t «‚t…u fhe™u yu Ëðuo™tu ™tþ fhe ™t¾eþwk.’
yu{ su fnu‚tu ntuÞ ™u ‚u ft{trŒf Œtu»t™u ™tþ fhðt™t W…tÞ{tk ‚í…h
ÚtE™u {kzâtu ntuÞ ‚u™tu, Ëk„ Ëðo «fthu fhðtu.”
y™u ð¤e ©eS{nthtsu «&™ …qAâtu su, ‘fuðtu ËtÄw ®n{‚ Ërn‚
ðt‚ fh‚tu ntuÞ ‚tu …ý ‚u™tu íÞt„ fhðtu ?” …Ae ‚u™tu W¥th …ý …tu‚u
fÞtuo su, “su Ëk‚ fu𤠅tu‚t™t …whw»ttÚto™u s yrÄf fnu‚tu ntuÞ y™u …whw»ttÚtuo
fhe™u s …tu‚t™u f]‚tÚto {t™‚tu ntuÞ …ý ¼„ðt™™wk ƒ¤ ™ ht¾u y™u
yu{ ™ Ë{su su, ‘yt ËtÄ™u fhe™u ¼„ðt™™u htS fhðt Au’ ‚tu ‚u™tu
 ÷tuÞt.6 271
…ý íÞt„ fhðtu.”
y™u ð¤e ©eS{nthtsu «&™ …qAâtu su, “fuuðtu ËtÄw ntuÞ ‚u™tuu Ëk„
fhðtu ™u fuðt™tu ™ fhðtu ?” íÞthu ‚u™tu W¥th …ý …tu‚u fÞtuo su, “ð‚o{t™
…ý Ëwættk Ëthtk …t¤‚tu ntuÞ ™u r™ùÞ ËwÄtu ntuÞ ™u ‚u …tËu yt…ý hnu‚t
ntuEyu ™u yt…ý™u xtufu ™rn ™u …k…tu¤e™u ht¾u ™u ò…htu1 ht¾u, ‚tu ‚u
{wõ‚t™kŒ Mðt{e suðtu ÷tufÔÞðnthu {tuxtu fnuðt‚tu ntuÞ ‚u™tu …ý Ëk„ ™
fhðtu y™u su Ëk‚ …tu‚t™u xtuõÞt fhu ™u su Mð¼tð Œu¾u ‚u W…h ¾xftu
ht¾u ™u ‚u ™ x¤u íÞtk ËwÄe ðt‚ fÞto fhu ™u ÷÷tu[…tu 2 ht¾u ™rn ™u
‚u ÷tufÔÞðnthu {tuxtu ™ fnuðt‚tu ntuÞ ‚tu …ý ‚u™tu Ëk„ fhðtu.’’
…Ae ð¤e ©eS{nthtsu «&™ …qAâtu su, “su Ëk‚{tk ƒÄt „wý Ëtht
{tuxt {tuxt ¼Âõ‚, ¿tt™trŒf ntuÞ, …ý ‚u{tk yuf yuðtu fÞtu ¼qkztu Œtu»t
ntuÞ suýu fhe™u ‚u™tu Ëk„ ™ fheyu ?’ íÞthu ‚u™tu W¥th …ý …tu‚u fÞtuo
su, “su™u yt¤Ë ƒnw ntuÞ ™u r™ÿt ƒnw ntuÞ ™u M™t™, æÞt™trŒf su
r™Þ{ ‚u™u …t¤ðt™wk ftuEf fnu ‚tu fnu, ‘n{ýtk fheþwk þe W‚tð¤ Au
? ÄehuÄehu Útþu.’ yu{ ƒtu÷u ‚u ËwÄtu Ëthtu ntuÞ ‚tu …ý ‚u™tu Ëk„ ™ fhðtu.”
y™u ð¤e ©eS{nthtsu «&™ …qAâtu su, “ËwÄe Ëthe ðt‚ fh‚tu
ntuÞ …ý ‚u™e ðt‚ ™ Ëtk¼¤eyu, yuðtu yu™e ðtýe{tk þtu Œtu»t òýðtu
?” íÞthu ‚u™tu W¥th …ý …tu‚u fÞtuo su, “ðt‚ fhðt{tk …tu‚t™u rð»tu su
¼Âõ‚, ¿tt™, ðihtøÞ, Ä{o, ‚u™e s ynkfthu fhe™u …tu‚u ËhËtE Œu¾tzu
™u ƒeò Ëk‚{tk su ¿tt™, ¼Âõ‚ ytrŒf „wý ‚u™e ftkEf LÞq™‚t Œu¾tzu
yuðtu su™e ðtýe{kt Œtu»t ntuÞ ‚u™e ðt‚ ™ Ëtk¼¤ðe.”
y™u ð¤e ©eS{nthtsu «&™ …qAâtu su, “su™e ðtýe{tk ‚tu fwÂíË‚…ýwk3
ntuÞ, ‚tu …ý ‚u ðtýe™u y{]‚™e …uXu …t™ fheyu, yuðe ‚u fE ðtýe Au ?”
…Ae ‚u™tu …ý …tu‚u W¥th fÞtuo su, ‘su Ëk‚ ðt‚ fhu íÞthu …tu‚u …tu‚t™t
ËkƒkÄe {t, ƒt…, ƒtu™, ¼tE ‚Útt …tu‚t™e òr‚ ‚u™e fwÂíË‚ þçŒu fhe™u
®™Œt fh‚tu ntuÞ ‚tu ‚u™e ‚u ðtýe Ëthe òýðe, þt ËtÁ su ‚u ðtýe™u
su Ëtk¼¤u ‚u™u ‚u Ëk‚™e ftuh™tu yu{ „wý ytðu su, ‘yt Ëk‚™u ‚tu ftuE
1. òýðt A‚t s‚w fhðt™e ð]r¥t. s‚wk fhu. 3. fzðtþ-‚tuAztE.
2. Ëthwk {™tððt {txu ƒtu÷ðt{tk ytð‚e {eXe ðtýe, ¾qþt{‚.
 272 ÷tuÞt.6
he‚u …tu‚t™tk Œun ËkƒkÄe ytrŒf{tk nu‚ ™Úte.’ {txu ‚u ðtýe™u y{]‚™e
…uXu …t™ fhðe.”
y™u ð¤e ©eS{nthtsu «&™ …qAâtu su, “fÞu Xuftýu {t™ ht¾ðwk
™u fÞu Xuftýu {t™ ™ ht¾ðwk ?” …Ae ‚u™tu W¥th …ý …tu‚u fÞtuo su,
“¼„ðt™™tu ÿZ ytr©‚ ntuÞ ™u ‚u suðtu ‚uðtu „heƒ nrh¼õ‚ ntuÞ ‚tu
…ý ‚u yt„¤ {t™ ™ ht¾ðwk y™u su™u ËíËk„Útfe ftkEf …tAtu …„ …ze
„Þtu ntuÞ ‚u™e yt„¤ ‚tu {t™ ht¾ðwwk …ý ‚uÚte ŒƒtE sðwk ™rn ™uu «&™
W¥th{tk ‚u™tk ðuý W…h ðuý ÷tððwk.”
y™u ð¤e ©eS{nthtsu «&™ …qAâtu su, “fÞu Xuftýu ¼„ðt™™tk
Œþo™trŒf™u rð»tu ‚Útt Ëk‚™u rð»tu nu‚ ™ ht¾ðwk ™u fÞu Xuftýu ht¾ðwwk ?”
íÞthu ‚u™tu W¥th …ý …tu‚u fÞtuo su, “y{u Ëðuo Ëk‚™u ËtÄthý…ýu fnu‚t
ntuEyu su, ‘ƒwht™…wh ‚Útt ftþeyu ftuý sþu?’ íÞthu ftuE ƒtu÷u ™rn íÞthu
‚u ˼t{tkÚte …tu‚u WXe™u y{™u yu{ fnuðwk su, ‘fntu ‚tu nu {nthts !
nwk òô.’ yu{ fne™u y{the yt¿tt ÷E™u íÞtk sðwk. yuðu Xuftýu y{the
«ËL™‚t™u yÚtuo y{tht Œþo™trŒf™wk ‚Útt Ëk‚Ë{t„{™wk nu‚ …ý ™ ht¾ðwk.
y™u y{u ‚Útt Ëk‚ ‚u su™u f[ðtýt ntuEyu ™u ðZe™u r‚hMfth fhe™u ƒnth
ftZe {qõÞtu ntuÞ ™u ‚u þtufu fhe™u htu‚tu ntuÞ ™u ‚u …tËu ftuE yufz{÷ 1
rð{w¾ suðtu ytðeu Ëk‚™tu yÚtðt y{thtu yð„wý fnuðt ÷t„u íÞthu ‚u™e
yt„¤ ‚u Ëk‚™e ftuh™wk ™u ¼„ðt™™e ftuh™wk ƒnw nu‚ sýtðu y™u yu{
fnu su, ‘nwk ‚tu yu™tu ðu[tý Awk ™u {tht fxft fhe ™t¾u ‚tu …ý {thu
yu{™tu yð„wý ™ ytðu. yu ‚tu {tht fÕÞtý™t fh‚÷ Au.’ yuðe he‚u
‚u Xuftýu yr‚þÞ nu‚ sýðu.”
y™u ð¤e ©eS{nthtsu «&™ …qAâtu su, “suýu fhe™u ¼„ðt™ htS
Út‚t ntuÞ ‚tu …ý ‚u fhðwk ™rn y™u suýu fhe™u ¼„ðt™ fwhtS ÚttÞ
‚tu …ý ‚u fhðwk yuðwk ‚u þwk Au ?” …Ae yu™tu W¥th …ý …tu‚u fÞtuo su,
“y{u ftuEf ð[™ fneyu ™u ‚u{tk òu yÄ{o suðwk ntuÞ ‚tu ‚u™u rð»tu r[hfthe 2
Útðwk fnu‚tk ‚u{tk ½ýef ðth ÷„tzðe, …ý ‚wh‚ {t™ðwk ™rn. su{
©ef]»ý¼„ðt™u yswo™™u fÌtwk su, ‘yïíÚtt{t™wk {tÚtwk ft…e ™t¾tu.’ …Ae
1. yuf÷t-òuz rð™t ËíËk„{tk Vh‚t ËtÄw. 2. ‚íft¤ ™ {t™ðwk.
 ÷tuÞt.6 273
‚u ð[™ yswo™u ™ {tLÞwk. ‚u{ yuðe he‚™wk su ð[™ ‚u{tk y{u htS Út‚t
ntuEyu ‚tu…ý ™ {t™ðwk ‚Útt …k[ð‚o{t™ ËkƒkÄe su r™Þ{ fÌtt Au ‚u{tkÚte
suýu fhe™u ¼k„ Út‚tu ntuÞ yuðwk su ð[™ ‚u ™ {t™ðwk y™u yu ƒu ð[™
™t {t™eyu ™u ¼„ðt™ f[ðt‚t1 ntuÞ ‚tu Ëthe …uXu f[ðtððt …ý ‚u{tk
htS ™ fhðt.”
y™u ð¤e ©eS{nthtsu «&™ …qAâtu su, “¼„ðt™™wk æÞt™ fh‚u
Útfu {™™u rð»tu y™uf «fth™t ¼qkzt ½tx™t ‚hk„ WXðt {kzu; su{ Ë{wÿ™t
{tuxt {tuxt ‚hk„ WXu ‚u{ ¼qkzt ½tx WXðt ÷t„u íÞthu ‚u ½tx™u fu{ xt¤ðt ?”
…Ae yu™tu W¥th …ý …tu‚u fÞtuo su, “ßÞthu yuðt ¼qkzt ½tx Útðt {tkzu
íÞthu æÞt™™u …zâwk {qfe™u S¼u fhe™u Wå[ Mðhu r™÷oßs ÚtE™u ‚t¤e
ðòze™u “Mðtr{™thtÞý Mðtr{™thtÞý” ¼s™ fhðwk y™u nu Œe™ƒkÄtu !
nu ŒÞt®ËÄtu ! yuðe he‚u ¼„ðt™™e «tÚto™t fhðe ‚Útt ¼„ðt™™t Ëk‚
su {wõ‚t™kŒ Mðt{e suðt {tuxt ntuÞ, ‚u™tk ™t{ ÷E™u ‚u™e «tÚto™t fhðe
‚tu ½tx Ëðuo x¤e òÞ ™u r™htk‚ ÚttÞ …ý yu rð™t ƒeòu yuðtu ½tx
xtéÞt™tu W…tÞ ™Úte.”
y™u ð¤e ©eS{nthtsu «&™ …qAâtu su, “yt ËíËk„{tk su yr‚
{tuxtu „wý sýt‚tu ntuÞ ™u ‚u „wý™tk Ëðuo ð¾tý fh‚tk ntuÞ ‚tu …ý ‚u
íÞt„ fhðt ÞtuøÞ ntuÞ yuðtu fÞtu „wý Au ? y™u Œtu»t ntuÞ ™u ‚u „úný
fhðt ÞtuøÞ ntuÞ yuðtu fÞtu Œtu»t Au ?” íÞthu ‚u™tu W¥th …ý …tu‚u fÞtuo
su, “{wõ‚t™kŒ Mðt{e suðt ntuÞ ‚u ËðuoÚte ËhË ð‚o{t™ …t¤‚t ntuÞ ™u
‚uýu fhe™u ƒeò Ëk‚™u Wîu„ ÚttÞ, fu{ su yu{™e ƒhtuƒh ð‚toÞ ™rn
‚u Ëthwk yu „wý Þãr… {tuxtu Au ‚tu …ý ‚u™tu íÞt„ fhe™u Ëðo Ëk‚™u ƒhtuƒh
ð‚oðwk. y™u ƒhtuƒh ð‚oðtY… Œtu»t Au ‚tu …ý yu™wk „úný fhðwk.”
y™u ð¤e ©eS{nthtsu «&™ …qAâtu su, “yt Ëk‚{tk yuðtu fÞtu yuf
Œtu»t Au su, su™tu íÞt„ fhu íÞthu Ëðuo Œtu»t{tºt™tu íÞt„ ÚtE òÞ y™u
yuðtu fÞtu yuf „wý Au su, yuf ytÔÞu Ëðuo „wý ytðu ?” íÞthu ‚u™tu
W¥th …ý …tu‚u fÞtuo su, “òu Œuntr¼{t™Y… Œtu»t Au ‚tu ‚u{tk Ëðuo Œtu»t
hÌtt Au ™u ‚u™tu íÞt„ fhu ‚tu Ëðuo Œtu»t™tu íÞt„ ÚtE òÞ Au.” y™u
nwk ‚tu ŒunÚte ™tu¾tu su ytí{t ‚u Awk yuðtu su ytí{r™ctY… yuf „wý ‚u
1. WÂîø™ fhðt, Œw:¾ yt…ðwk.
 274 ÷tuÞt.6-7
ytðu ‚tu Ëðuo „wý{tºt ytðu Au
y™u ð¤e ©eS{nthtsu «&™ …qAâtu su, “fuðt …k[rð»tÞ™u Ëuððu fhe™u
ƒwØe{tk «ftþ ÚttÞ Au y™u fuðt …k[rð»tÞ™u Ëuððu fhe™u ƒwØe{tk ykÄfth
ÚtE òÞ Au. ?” íÞthu ‚u™tu W¥th …ý …tu‚u fÞtuo su, “¼„ðt™ ËkƒkÄe
su …k[rð»tÞ ‚u™u Ëuðu ‚tu ƒwrØ{tk «ftþ ÚttÞ Au y™u s„‚ ËkƒkÄe …k[rð»tÞ™u
Ëuðu ‚tu ƒwØe{tk ykÄfth ÚtE òÞ Au.”
y™u ð¤e ©eS{nthtsu «&™ …qAâtu su, “fuðtu Œuþ, fuðtu ft¤, fuðtu
Ëk„, fuðe r¢Þt; su™tu ËkƒkÄ ¼„ðt™™e yt¿ttyu fhe™u …ý ™ fhðtu ?”
íÞthu yu™tu W¥th …ý …tu‚u fÞtuo su, “su Œuþ{tk hÌtu Útfu …tu‚t™tk Œun™tk
ËkƒkÄe™tu ðthkðth ƒuXt WXât™tu Þtu„ Út‚tu ntuÞ ‚tu ‚u Œuþ{tk ¼„ðt™™e
yt¿ttyu fhe™u …ý ™ hnuðwk y™u y{tht Œþo™ Út‚tk ntuÞ ™u ‚u ¼u¤u Mºteytu™tk
Œþo™ Út‚tk ntuÞ, yuðtu Ëk„ ‚Útt r¢Þt ntuÞ íÞtk y{u ƒuËtheyu y™u fneyu
su, ‘y{thtk Œþo™ fhtu’ ‚tu …ý ‚u Xuftýu ƒuËðwk ™rn, ftuEf r{»t ÷E™u
WXe sðwk y™u su ft¤{tk rð»t{…ýwk ð‚o‚wk ntuÞ ™u {thfwx Út‚e ntuÞ ™u
òu ¼„ðt™™e yt¿tt ntuÞ ‚tu …ý íÞtkÚte [t÷e ™ef¤ðwk …ý ‚us Xuftýu
hne™u {th ™ ¾tðtu.”
y™u ð¤e ©eS{nthtsu «&™ …qAâtu su, “fÞtk þtMºttu™u Ëtk¼¤ðtk
™u ¼ýðtk y™u fÞtk þtMºttu™u ™ Ëtk¼¤ðtk ™u ™ ¼ýðtk ?” …Ae ‚u™tu
W¥th …ý …tu‚u fÞtuo su, su þtMºt{tk ¼„ðt™™wk Ëtfth…ýwk «r‚…tŒ™ ™
fÞwO ntuÞ ‚Útt ¼„ðt™™t yð‚th™wk r™Y…ý ™ ntuÞ y™u ‚u „úkÚt þwØ
ðuŒtk‚™t ntuÞ ™u yuf yrî‚eÞ r™htfth™wk «r‚…tŒ™ fh‚t ntuÞ ™u ‚u
„úkÚt ËwÄt ƒwrØðt™™t fhu÷t ntuÞ ‚tu …ý ‚u „úkÚt™u ftuE rŒðË ¼ýðt
™rn ™u Ëtk¼¤ðt …ý ™rn y™u òu hýAtuz ¼õ‚™tk suðtk fe‚o™ s ntuÞ
™u ‚u{tk ¼„ðt™™e {qŠ‚™wk ðýo™ ntuÞ ‚tu ‚u™u „tððtk ™u Ëtk¼¤ðtk ‚Útt
yuðe he‚™t su „úkÚt ntuÞ ‚u™u ¼ýðt ™u Ëtk¼¤ðt.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T ÷tuÞt™wk >> 6 >> 114 >>

ð[™t{]‚ 7 : #rÿÞtu, yk‚:fhý y™u y™w¼ð …ntUåÞt™wk Index

*Ëkð‚T 1877™t {t„þh ËwrŒ 3 ºtes™u rŒðË ©eS{nthts „t{
* ÷tuÞt ð[. 7, ‚t. 7-12-1820, þr™ðth.
 ÷tuÞt.7 275
©e÷tuÞt {æÞu Ëwht¾t[h™t Œhƒth{tk Ztur÷Þt W…h rðhts{t™ n‚t y™u
{tÚtu Ätu¤e …t½™wk Atu„÷wk rðhts{t™ n‚wk ‚Útt Ätu¤e Aªx™e z„÷e …nuhe
n‚e y™u Y™tu ¼hu÷tu Ätu¤tu Ëwhðt¤ …nuÞtuo n‚tu y™u Ätu¤e …Auze ytuZe
n‚e y™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ {wr™ ‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e
˼t ¼htE™u ƒuXe n‚e.
y™u ‚u Ë{Þ{tk ð[™t{]‚™wk …wM‚f r™íÞtt™kŒ Mðt{eyu ÷tðe™u
©eS{nthts™u ytÃÞwk. …Ae ‚u …wM‚f™u òuE™u ƒnw htS ÚtÞt y™u …h{nkË
«íÞu ƒtuÕÞt su, “yts ‚tu ¼thu ¼thu «&™ …qAtu ‚tu ðt‚ fheyu.” íÞthu
{wõ‚t™kŒ Mðt{eyu «&™ …qAâtu su, “©wr‚{tk fÌtwk Au su 1“ « „ï ¿ææÝæóæ }æéçQUç QU:’’
çQU:
2
“„}æï ± ç±çÎy±æç„}æë y ²é } æï ç „ Ý拲: Ћƒæ ç±l„ï ù ²Ýæ²” yu ©wr‚{tk yu{ fÌtwk
su, ‘¼„ðt™™wk Ëtûtt‚T ¿tt™ ÚttÞ íÞthu Sð™wk fÕÞtý ÚttÞ Au.’ íÞthu þtMºt{tk
su ƒeòk ËtÄ™3 fÕÞtý™u yÚtuo ƒ‚tÔÞtk Au, ‚u™wk þwk «Þtus™ Au ? fu{ su,
fÕÞtý ‚tu ¿tt™u fhe™u s ÚttÞ Au ?” yuðt «&™™u Ëtk¼¤e™u ©eS{nthts
ƒtuÕÞt su, “¿tt™ ‚u òýðt™wk ™t{ Au.” 4 íÞthu r™íÞt™kŒ Mðt{eyu ytþkft
fhe su, “òýðwk yus ¿tt™ ntuÞ ‚tu þtMºtu fhe™u ¼„ðt™™u Ëðuo s„‚ òýu
Au ‚uýu fhe™u Ëðuo™wk fÕÞtý Út‚wk ™Úte.”
íÞthu ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “þtMºtu fhe™u …htuût…ýu ¼„ðt™™u
òÛÞt, ‚uýu fhe™u su{ fÕÞtý ™Úte ‚u{s ht{f]»ýtrŒf ¼„ðt™™t yð‚th
n‚t íÞthu ‚u{™u Ëðuo {™w»Þu «íÞût ŒeXt n‚t; ‚tu ‚uýu fhe™u …ý þwk
fÕÞtý ÚtÞwk Au ?” íÞthu {wõ‚t™kŒ Mðt{eyu fÌtwk su, “suýu ¼„ðt™™u «íÞût
ŒeXt ntuÞ ‚u™wk ‚tu sL{tk‚hu fÕÞtý ÚttÞ Au.” íÞthu ©eS{nthts ƒtuÕÞt
1. ¿tt™ rð™t {wÂõ‚ ™ ÚttÞ ‘‘rnhÛÞfuþeÞþt¾t’’ fthý {t™tu Atu, fu{ fu ‚{tuyu fnu÷e “ « „ï
©wr‚ - (nt÷ y™w…÷çÄ) ¿ææÝæóæ }æé ç QU:” yt ©wr‚{tk ‚tu ¿tt™™tu rð»tÞ
2. ‚u …h{tí{t™u òýe™u {]íÞw™t ¼Þ Útfe Aqxe M…ü…ýu fÌttu ™Úte. ytðwk ð[™ Ëtk¼¤e™u {wõ‚t™kŒ
þftÞ Au.ïu‚tï‚htu…r™»tŒ. {wr™yu fÌtwk fu - {U fnu÷e ©wr‚{tk™t ¿tt™ rð»tÞ
3. “¿tt” Ät‚w™wk fuð¤¼tð{tk‘¿tt™’ yuðwk Y… ÚttÞ Au ‚tu «íÞût ¼„ðt™ {tLÞt Au, ‚u{™t ¿tt™Úte s
{txu ¿tt™™tu ƒeòu …ÞtoÞ ðuŒ™ Au. ‚u ¿tt™ …ŒtÚto {wÂõ‚ ÚttÞ Au, fu{ fu - {trÞf …ŒtÚto™wk ¿tt™ ‚tu
rð»tÞðt¤wk Au yux÷u ‘fu™wk ¿tt™’ yu{ ¿tt™{tk y¿tt™ s Au, Ëtûtt‚T ¼„ðt™™wk ¿tt™ ‚tu {wÂõ‚™wk
rð»tÞ™e y…uûtt Au. rð»tÞ rð™t ¿tt™™wk r™Y…ý {wÏÞ ËtÄ™ Au, ‚u -“„}æï“„}æï ± ç±çÎy±æç„}æë y ²é } æï ç „”
s Út‚wk ™Úte. …ŒtÚto y™uf «fth™t Au {txu ¿tt™ ¿ææy±æ Îï ± ¢ }æéÓ ²„ï ¨±ü ÐæÐñ : ” “„}æï ± ç±mæÝ}æë „
…ý y™uf «fth™wk Au su{ fu hË¿tt™, Y…¿tt™ §ã |æ±ç„” EíÞtrŒf ©wr‚Þtu{tk fÌtwk Au. (ytx÷tu
EíÞtrŒf …ŒtÚto™t yð÷kƒ™ðt¤t y™uf «fth™t rðþu»t yt MÚt¤u ÷uðtu).
¿tt™™u {æÞu ‚{u fÞt …ŒtÚtoðt¤wk ¿tt™ {wÂõ‚{tk 4. MðÄ{o ‚… Þtu„ ð„uhu.
 276 ÷tuÞt.7
su, “suýu þtMºtuu fhe™u ¼„ðt™™u òÛÞt ‚uýu fhe™u …ý sL{tk‚hu1 fÕÞtý
ÚttÞ Au, ftk su, su™u þtMºtu fhe™u òÛÞt Au ‚u™u s ™uºtu fhe™u Œu¾u Au
y™u su™u ™uºtu fhe™u Œu¾u Au ‚u™u s þtMºtu fhe™u òýu Au {txu ƒuÞ™wk
ƒesƒ¤ ƒhtuƒh ÚttÞ Au ™u ƒuÞ™wk sL{tk‚hu fÕÞtý …ý ƒhtuƒh Au,
fu{ su, ©ðýu fhe™u ¼„ðt™™u Ëtk¼éÞt ‚u{tk þwk ¿tt™ ™Úte ? …ý ‚u™u
‚u Ëtk¼éÞt s fnuðtÞ y™u íð[tyu fhe™u M…þo fÞtuo ‚u{tk þwk ¿tt™ ™Úte ?
…ý ‚u™u ‚u M…þo fÞtuo s fnuðtÞ y™u ™uºtu fhe™u òuÞt ‚u{tk þwk ¿tt™
™Úte ? …ý ‚u™u ‚u òuÞt s fnuðtÞ y™u ™trËftyu fhe™u ËqkÎÞt ‚u{tk
þwk ¿tt™ ™Úte ? …ý ‚u™u ‚u ËwkÎÞt s fnuðtÞ y™u rsnTðtyu fhe™u ðýo™
fÞto ‚u{tk þwk ¿tt™ ™Úte ? …ý ‚u™u ‚u ðýo™ fÞto s fnuðtÞ. yuðe he‚u
ƒtÌt ErLÿÞtuyu fhe™u ¿tt™ Au ‚Útt yk‚:fhýu fhe™u su ¿tt™ Au y™u
yk‚:fhý, ErLÿÞtu …h su SðË¥tt ‚Œtr©‚2 su y™w¼ð ¿tt™ Au, ‚u{tkÚte
‚{u fÞt ¿tt™™u fntu Atu ? y™u su ¼„ðt™ Au ‚uýu ‚tu yt s„‚™e
Wí…r¥t™u yÚtuo yr™ÁØ yuðwk MðY… ÄtÞwO Au, su™u rð»tu MÚttðh sk„{Y… 3
su rðï, ‚u Ëtðftþu fhe™u hÌtwk Au y™u Ëkf»toýY…u fhe™u s„‚™tu Ëknth
fhu Au. y™u «ãwB™Y…u fhe™u s„‚™e ÂMÚtr‚ fhu Au ‚Útt {íMÞ fåAtrŒf
yð‚th™wk Äthý fhu Au. yuðe he‚u ßÞtk suðwk ftÞo íÞtk ‚uðt ftÞo™e rËrØ™u
yÚtuo ‚uðt Y…™wk „úný fhu Au. ‚u{tk ftuE ftÞo ‚tu yuðwk Au su, su{tk yk‚:fhý-
ErLÿÞtu ™Úte …q„‚tk fuð¤ y™w¼ð¿tt™u fhe™u s sýtÞ Au, íÞthu ‚uðt
ftÞo™e rËrØ™u yÚtuo ¼„ðt™ …ý ‚uðt MðY…™wk Äthý fhu Au y™u ftuE
ftÞo yuðwk Au su, ErLÿÞtu yk‚:fhýu fhe™u òÛÞt{tk ytðu Au íÞthu ‚u ftÞo™e
rËrØ™u yÚtuo ¼„ðt™ …ý ‚uðt s ÚttÞ Au; {txu 4 ‚{u fÞt ¼„ðt™™t
MðY…™u ¿tt™u fhe™u fÕÞtý ÚttÞ; yu{ …qAtu Atu ?’’ íÞthu r™íÞt™kŒ Mðt{eyu
fÌtwk su, “su ¼„ðt™™t MðY…™u rð»tu ErLÿÞtu, yk‚:fhý y™u y™w¼ð
ºtýu …q„u yuðt ¼„ðt™™t MðY…™u ¿tt™u fhe™u {tuût ÚttÞ; yu{ fneyu
1. ƒeò sL{tu{tk. 4. yr¼«tÞ yu x ÷tu Au fu , ßÞthu ¼„ðt™
2. RrLÿÞtu yk‚:fhý Y… ¿tt™ ËtÄ™ rð™t Sð™t yr™ÁØtrŒ Y…u ntuÞ íÞthu ‚u{™tu yt©Þ fh™th™u
þwØ MðY…Úte Út™tYk. [ûtw ytrŒf ƒtÌtfhýÚte y™u r[¥ttrŒ yk‚ fhýÚte
3. sz [u‚™ yuf søÞtyuÚte ƒeS søÞtyu MÚt¤tk‚h „úný{tk ÚttÞ Au y™u
™ fhtðe þftÞ ‚u MÚttðh y™u su™wk MÚt¤tk‚h
ÚtR þfu ‚u sk„{.
 ÷tuÞt.7 277
Aeyu.” íÞthu ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “yuðt su ¼„ðt™ ‚u ‚tu ©ef]»ý
Au. ‚u ‚tu …tu‚u …tu‚t™u yu{ fnu Au su- 1“²S}ææyÿæÚ}æ„è„æï ù ã}æÿæÚæÎçÐ ™æï „ }æ}æ:: J
æ}æ:: JJ” 2“ç±C|²æãç}æ΢ Üé U yF}æï Ü Uæ¢ à æï Ý
¥„æï ù çS}æ Hæï Ü ï U ±ï Î ï ™ Ðí ç ƒ„: Ðé M ¯æï œ æ}æ
çSƒ„æï …xæ„ì ” 3 “}æœæ: ÐÚ„Ú¢ Ý拲çyÜ¢ U ç@ÎçS„ {ÝT² ! J }æç² ¨±ü ç }æ΢ Ðí æ ï „ ¢
¨ê ~ æï }æç‡æxæ‡ææ §± JJ” 4“Ðಠ}æï Ðæƒü ! LÐæç‡æ àæ„àææï ù ƒ ¨ã›àæ: J ÝæÝæç±{æÝè
çÎòæçÝ ÝæÝ汇ææü Ü ë U „èçÝ ™ JJ” EíÞtrŒf ð[™u fhe™u …tu‚u …tu‚t™u ErLÿÞtu
yk‚:fhý Útfe y„tu[h fnu Au, {txu ¼„ðt™™u ‚¥ðu fhe™u Ë{sðt ‚u
‚tu yu{ Au su, ErLÿÞtu, yk‚:fhý ‚Útt y™w¼ð yu ºtýu fhe™u ÞÚttÚto…ýu
«íÞût ¼„ðt™™u òýu íÞthu …qhtu ¿tt™e fnuðtÞ y™u yu ºtý «fth{tkÚte
òu yufu ytuAtu ntuÞ ‚tu ‚u™u ytíÞkr‚f ¿tt™ ™ fnuðtÞ ™u ‚uýu fhe™u
sL{-{]íÞ™u …ý ™ ‚hu y™u ftuEf ËtÄ™u fhe™u ƒúñMðY…™u …tBÞtu
ntuÞ ‚u …ý òu «íÞût ¼„ðt™™u yuðe he‚u ™ òýu ‚tu ‚u …ý …qhtu
¿tt™e ™ fnuðtÞ. {txu ©e{ŒT¼t„ð‚{tk fÌtwk Au su, 5“ÝñÝñ c ÜU}²ü } æŒ²Ó²é „ |ææ±±<…„¢
Ý àææï | æ„ï ¿ææÝ}æH¢ çÝÚTÝ}æì ” ‚Útt „e‚t{tk fÌtwk Au su, 6 ‘‘ÜU}æü ‡ ææï sçÐ
Ïææï h ò¢ Ïææï h ò¢ ™ ç±ÜU}æü ‡ æ: J ¥ÜU}æü ‡ æp Ïææï h ò¢ xæãÝæ ÜU}æü ‡ ææï xæç„: JJ”
yf{o su ¿tt™ ‚u™u rð»tu …ý òýðwk hÌtwk Au. ‚u þwk? ‚tu su ƒúñY… ÚtÞtu
‚u™u …ý …hƒúñ …whw»ttu¥t{ ‚u òýðt hÌtt Au y™u su ƒúñY… ÚtÞtu ‚u™us
…whw»ttu¥t{™e ¼Âõ‚™tu yrÄfth Au. ‚u ¼Âõ‚ ‚u þwk ? ‚tu su{ ïu‚îe…ðtËe
su r™hL™{wõ‚ Au ‚u ƒúñY…Útft [kŒ™…w»…trŒf ™t™t «fth™e …qòËt{„úeyu
fhe™u …hƒúñ su ðtËwŒuð ‚u™u …qsu Au, ‚u{ yu …ý ƒúñY…Útftu «íÞût
¼„ðt™™e ¼Âõ‚ [kŒ™-…w»…, ©ðý-{™™trŒfu fhe™u fhu. ‚u ¼„ðt™u
1. …qðo &÷tuftuõ‚ Mð¼tð îtht nwk ûth…wY»t Útfe …h MðY…tu™u òu... „e‚t. 11/5
Awk. ‚Útt yûth {wõ‚tuÚte …ý ðÄwk Q¥t{ Awk. yux÷u 5. ™i»fBÞo su ytí{tu…tË™ Y… ¿tt™ ‚u ðM‚q‚tyu ‚tu
s ÷tuf y™u ðuŒ{tk “…wY»ttu¥t{” ™t{Úte «rËØ yks™ su {tÞt ‚u™tÚte …h Au. ‚Úttr… òu ‚u
Awk. „e‚t. 15/18. ¼„ðt™™e ¼Âõ‚Úte hrn‚ ntuÞ ‚tu ƒhtƒh
2. yt sz r[Œtí{f s„‚™u nwk {tht Ët{ÚÞo™t yuf þtu¼‚wk ™Úte... ¼t. 1/5/12
ykþÚte Äthý fhe hÌttu Awk. „e‚t. 10/ 42. 6. {tuûtËtÄ™¼q‚ f{o™wk MðY… …ý òýðt ÞtuøÞ
3. nu Ä™ksÞ ! {thtÚte …h ƒeswk fkE ©uc Au s Au. rðf{o ™t™t «fth™t ðirŒf ftBÞ f{o ‚u™wk
™ne Ëwºt (Œtuht) {tk {rýytu™e {tVf yt s„‚ MðY… …ý òýðt ÞtuøÞ Au y™u yf{o (¿tt™)
{tht{tk …htuðtÞu÷wk Au. yÚtto‚T {tht ytÄthu Au. …ý òýðt ÞtuøÞ Au. fthýfu f{o™e „r‚ yr‚
4. nu …tÚto ? ‚w {tht ™t™t «fth™t rŒÔÞ y…tf]‚ „n™ Au... „e‚t. 4/17
ïu‚-f]»ýtrŒ y™u y™uf ytfth ðt¤t {tht
 278 ÷tuÞt.7
„e‚t{tk fÌtwk Au su 1 ‘‘Ïæí r æ|æê „ : Ðí ¨ óææy}ææ Ý àææï ™ ç„ Ý ÜUæ¢ ÿ æç„ J ¨}æ:¨±ï ü ¯ é
|æê „ ï ¯ é }æjôQU H|æ„ï ÐÚæ}æì JJ” {txu ƒúñY… ÚtE™u su …hƒúñ™e ¼Âõ‚ ™
fhu ‚tu ‚u …ý ytíÞkr‚f fÕÞtý™u ™ …tBÞtu fnuðtÞ. y™u 2 ‘‘|æê ç }æÚæÐæï ù ÝHæï
±æ²é : ¶¢ }æÝæï Ïæé ç hÚï ± ™ J ¥ãVæÚ §„è²¢ }æï ç|æóææ Ðí Ü ë U ç„ÚC{æ JJ” yu ÔÞtÃÞ
yuðe sz «f]r‚ Au. y™u 3 “¥ÐÚï ² ç}æ„Sy±‹²æ¢ Ðí Ü ë U ô„ ç±çh }æï ÐÚæ}æì J …è±|æê „ æ¢
}æãæÏææãæï ! ²²ï Î ¢ {æ²ü „ ï …xæ„ì JJ’’ yu ÔÞt…f yuðe [i‚LÞ «f]r‚ Au. y™u
su «íÞût ¼„ðt™ Au, ‚u fuðt Au? ‚tu yu yü «fth™e su ÔÞtÃÞ «f]r‚
y™u ‚u™u rð»tu ÔÞt…f yuðe si [i‚LÞ «f]r‚ ‚u ƒuÞ™t ytÄth Au. su{
ytftþ Au ‚u …]rÚtÔÞtrŒf [th ‚¥ð™tu ytÄth Au y™u …]Úðe™e ßÞthu Ëkftu[
yðMÚtt ÚttÞ Au ‚u ¼u¤tu ytftþ …ý Ëkftu[™u …t{u Au ™u …]Úðe™e rðftË
yðMÚtt ÚttÞ Au ‚u ¼u¤e ytftþ™e …ý rðftË yðMÚtt Au ‚Útt s¤,
‚us y™u ðtÞw™e Ëkftu[ rðftË yðMÚtt ¼u¤e ytftþ™e …ý Ëkftu[ rðftË
yðMÚtt Au y™u …]rÚtÔÞtrŒ ‚¥ð™e Ëkftu[ yðMÚtt ¼u¤e rðftË yðMÚtt
‚u ƒuÞ ytftþ™u rð»tu ÚttÞ Au, ‚u{ yu ƒu «f]r‚™e Ëkftu[ rðftË yðMÚtt
¼u¤e ¼„ðt™™e …ý Ëkftu[ rðftË yðMÚtt Au ™u yu ƒu «f]r‚™e Ëkftu[
rðftË yðMÚtt ‚u ¼„ðt™™u rð»tu Au. yuðt su ¼„ðt™ ‚u Ëðo™t ytí{t
Au, íÞtk ©wr‚Þtu Au :-
4
‘‘¥‹„:Ðí ç ±C: àææS„æ …ÝæÝæ¢ ¨±æü y }ææ” ‘²S²æÿæÚ¢ àæÚèÚ¢ ’ , ‘»¯ ¨±ü
|æê „ æ‹„Úæy}ææùÐã„ÐæŒ}ææ çÎòæï Îï ± »ÜUæï ÝæÚ沇æ: 5 ‘‘²S²æy}ææ àæÚèÚ¢ ²
¥æy}ææÝ}æ‹„Úæï ²}æ²ç„ ¨ „ ¥æy}ææ‹„²æü } ²}æë „ :’, 6‘²S² Ðë ç ƒ±è àæÚèÚ¢ ²:
1. ƒúñMðY… ÚtÞu÷t «ËL™r[¥t, f÷uþ-f{torŒ Œtu»ttuÚte 3. Ëðo s™tu{tk yk‚Þtor{…ýu yk‚:«ðuþ fhe™u Ëðo™wk
hrn‚ r™{o¤ …wY»ttu, {™u Atuze™u ƒeò ftuE …ý r™Þ{™ fh™tht Au. Þsw. yt. 3 - 11
…ŒtÚto {txu þtuf ™Úte fh‚t y™u ftuE™e ytftkûtt 4. su …h{tí{t™wk yûth þheh Au... yt Ëðo ¼q‚tu{tk
…ý ™Úte fh‚t. ¼q‚«trý{tºt{tk Ë{t™¼tð™u yk‚Þto{e …ýu hnu÷t r™Œtuo»t y™u rŒÔÞ Œuð yuf
«t fh™th ‚u …wY»t {the …ht¼Âõ‚™u «t ™thtÞý s Au. Ëwƒt÷tu…r™»tŒT ¾kz 7.
fhu Au... „e‚t. 18/54. 5. su …h{tí{t™wk ytí{t þheh Au. su …h{tí{t
2. …]Úðe, s¤, ‚us (yÂø™) ðtÞw, ytftþ, {™, Sðtí{t{tk yk‚Þto{e…ýu fhe™u «ðuþ fhe™u
ƒwÂØ y™u ynkfth yt ytX «fth™e {the «f]r‚ r™Þ{™ fhu Au. ‚us yk‚Þto{e ‚tht y{]‚ ytí{t
Au. yt y…ht «f]r‚ Au y™u nu {ntƒtnq yswo™! Au. ƒ]nŒthtÛÞftu…r™»tŒT. y-3, ƒút. 7-22.
yt y…htÚte r¼L™ SðY… {the …ht «f]‚e™u 6. su …h{tí{t™wk …]Úðe þheh Au. su …h{tí{t
‚q òý su™t îtht yt s„‚ Äthý fhtÞ hÌtwk …]Úðe{tk yk‚Þto{e …ýu fhe™u «ðuþ fhe™u r™Þ{™
Au. „e‚t. 7/4-5 fhu Au ‚us yk‚Þto{e ‚tht y{]‚ ytí{t Au.
 ÷tuÞt.7 279
Ðë ç ƒ±è}æ‹„Úæï ²}æ²ç„ ¨ „ ¥æy}ææ‹„²æü } ²}æë „ :’ EíÞtrŒf ©wr‚Þtu Au ‚Útt
yL™{Þ ƒúñ fÌttu Au, {™tu{Þ ƒúñ fÌttu Au, rð¿tt™{Þ ƒúñ fÌttu Au,
yt™kŒ{Þ ƒúñ fÌttu Au, EíÞtrŒf ½ýef «fth™e ƒúñrðãt fne Au. ‚u™wk
þwk ‚tí…Þo Au? su, ¼„ðt™ Ëðo™t fthý Au ™u Ëðuo™t ytÄth Au. {txu
yu Ëðuo™u ƒúñ fÌtt Au …ý yu Ëðuo þheh Au y™u yu Ëðuo™t þhehe,
‚u ¼„ðt™ ©ef]»ý «íÞût …whw»ttu¥t{ Au. ‚u ¼„ðt™™u rð»tu yu sz [i‚LÞY…
su ƒu «f]r‚ ‚u Ëkftu[ rðftË yðMÚttyu fhe™u …tu‚t™t ftÞo Ërn‚ Ëw¾u
fhe™u hne Au y™u yu Ëðuo™u rð»tu ¼„ðt™T su ‚u yk‚Þto{eY…u fthý…ýu
fhe™u hÌtt Au y™u ‚us ¼„ðt™T yt «íÞût «{tý Au. yuðe he‚u {rn{tyu
Ërn‚ su ¼„ðt™™u òýu ™u Œu¾u ‚u™u …rh…qýo ¿tt™ fneyu.”
íÞthu {wõ‚t™kŒ Mðt{eyu …qAÞwk su, “yuðe he‚u Œu¾t‚wk ‚tu ™ ntuÞ
™u yk‚:fhý{tk ‚tu yuðe he‚™e ÿZ ytkxe1 ntuÞ ‚u™u …rh…qýo ¿tt™ fnuu ðtÞ
fu ™rn?” íÞthu ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “su{ ykÄtÁk ½h ntuÞ™u ‚u{tk
ftuXe ‚Útt Úttk¼÷t hÌttk ntuÞ ‚u™u Œu¾u Au ‚tu …ý ÞÚttÚto ŒuÏÞt ™ fnuðtÞ.
‚u{ …whw»ttu¥t{ ¼„ðt™™u rð»tu sz r[‚T «f]r‚ hne Au ™u yu «f]r‚™u rð»tu
…tu‚u hÌtt Au ‚u™u y™w{t™u fhe™u òýu Au …ý òu ŒuÏÞt{tk ™Úte ytð‚wk
‚tu …rh…qýo ¿tt™e ™ fnuðtÞ. y™u òu yu™u yuðe ytkxe Xtðfe Au ‚tu ftkEf
yu™u y÷tirff…ýwk sýtÞwk òuEyu, ™ne ‚tu sýtþu. y™u r™:ËkŒu n yuðe
ytkxe Au ™u sýt‚wk ™Úte ‚tu yu{ yu Ë{su su, ‘yu ¼„ðt™™u rð»tu ‚tu
Ëðuo Au …ý {™u Œu¾tz‚t ™Úte yuðe s yu™e EåAt Au.’ yu{ Ë{S™u
‚u ¼„ðt™™e ¼Âõ‚ fh‚tu Útftu …tu‚t™u f]‚tÚto {t™u Au, ‚tu yu …rh…qýo
¿tt™e Au. {txu ErLÿÞtu, yk‚:fhý y™u y™w¼ð; yu ºtýu «fthu fhe™u
su ¼„ðt™™u ÞÚttÚto…ýu òý‚tu ntuÞ ‚u™u ¿tt™e fneyu. y™u ‚uuðt ¿tt™e™u
¼„ðt™u „e‚t{tk ©uc…ýu fÌttu Au. 2“¥æ„æï ü ç…¿ææ¨é Ú ƒæü ƒ èü ¿ææÝè ™ |æÚ„¯ü |æ J
„ï ¯ æ¢ ¿ææÝè çÝy²²é Q U »ÜU|æçQU<±çàæc²„ï JJ “yu
“ ðtu su ¿tt™e ‚u ‚tu ËŒt Ëtfth
{qŠ‚ yuðt su «íÞût ¼„ðt™T ‚u™u «f]r‚ …wY»t yûth ‚u Útfe …h ™u Ëðo™t
fthý Ëðo™t ytÄth òýe™u y™LÞ…ýu Ëuðu Au. yuðe he‚u su Ë{sðwk
‚u™u ¿tt™ fneyu y™u yu ¿tt™u fhe™u ytíÞkr‚f {tuût ÚttÞ Au. y™u su
1. …qðuo fÌtwk ‚uðwk ¼„ðíMðY…™wk ¿tt™ Au. fthýfu ‚u r™íÞÞwõ‚ Au y™u yuf {tºt {tht{tk
2. nu ¼h‚©uc ! yt‚o, rs¿ttËw, yÚttoÚteo y™u ¿tt™e s «er‚ðt¤t Au. „e‚t 7/16
yt [th «fth™t {tht ¼õ‚tu Au. ‚u{tk ¿tt™e ©uc
 280 ÷tuÞt.7-8
yu{ ™Úte Ë{s‚t ™u fuð¤ þtMºtu fhe™u 1 “¥ã¢
¥ã¢ ÏÏææí r ææçS}æ” ÚtE ƒuËu Au
™u fnu Au su, ‘ht{f]»ýtrŒf ‚tu ƒúñY… yuðtu su nwk ‚u {the ÷nhe 2 Au
‘yuðt su ƒúñfwŒt¤3 ytÄwr™f ðuŒtkr‚ ‚u ‚tu yr‚ Œwü Au ™u {nt…t…e
Au y™u {he™u ™hf{tk …zu Au. ‚u ftuE rŒðË yu™tu Aqxftu Út‚tu ™Úte.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T ÷tuÞt™wk >> 7 >> 115 >>

ð[™t{]‚ 8 : ErLÿÞtu™e [k[¤‚t xtéÞt™wk - …tu‚t™t yk„™t

þçŒtu „úný fÞto™kw Index
*Ëkð‚T 1877 ™t {t„þh ËwrŒ … …k[{e™u rŒðË htrºt™u Ë{u
©eS{nthts „t{ ©e÷tuÞt {æÞu Ëwht¼õ‚™t Œhƒth{tk rðhts{t™ n‚t
y™u Ätu¤tu VUxtu {M‚fu ƒtkæÞtu n‚tu ™u Ätu¤e Aªx™e z„÷e …nuhe n‚e
™u Ätu¤tu ¾uË …nuÞtuo n‚tu ™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ …h{nkË ‚Útt
ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe n‚e.
‚u Ë{Þ™u rð»tu ©eS{nthts™u {wõ‚t™kŒ Mðt{eyu «&™ …wAâtu su,
“su ¼tu¤tu ntuÞ ‚u™u ‚tu ftuE Mð¼tð Œu¾e™u Ëk‚™tu yð„wý ytðu, …ý
su ztÌttu ntuÞ ‚u™u Ëk‚™tu yð„wý fu{ ytðu Au 4 ?’’ íÞthu ©eS{nthts
ƒtuÕÞt su, “su ztÌttu ntuÞ ‚u™u …tu‚t{tk su ftuE yÞtuøÞ Mð¼tð ŒuÏÞt{tk
ytÔÞtu ™u ‚u™e W…h …tu‚u yr‚ Œtu»tƒwÂæÄ ht¾e™u îu»tu Ërn‚ ‚u Mð¼tð™u
xtéÞt™tu Œt¾ztu fh‚tu ntuÞ y™u ‚u Mð¼tð W…h …tu‚t™u yr‚ ¾th ntuÞ
y™u ‚u™tu ‚u Mð¼tð ftuE ƒeò Ëk‚{tk Œu¾tÞ íÞthu ‚u™tu y¼tð ytðu
Au y™u su {q¾o ntuÞ ‚u ‚tu …tu‚t™t Mð¼tð™u xt¤u ™rn ™u ƒeò Ëk‚{tk
ftkEf ‚u Mð¼tð Œu¾u ‚tu ‚u™tu yð„wý ÷u Au ‚u™u {q¾o fneyu.”5
* ÷tuÞt ð[. 8, ‚t. 10-12-1820, Ëtu{ðth. Au {txu …thft Œtu»t™wk „úný Útðwk ‚u yÞtuøÞ Au yux÷u
1. nwk ƒúñ Aw.k ½xu ™rn. ‚tu…ý fŒtr[‚T ‚u™t{tk ‚u Œtu»t Œu¾tÞ Au
2. ‚hk„; yÚtto‚T su{ Ë{wÿ{tk ytð‚e ÷nuh-‚hk„ Ë{wÿÚte ‚u{tk þtu nu‚w Au, yux÷tu «&™ …qAðt™tu yr¼«tÞ Au.
yr¼L™ Au ‚u{ {tht{tk y™u …h{tí{t{tk ¼uŒ ™Úte. 5. yr¼«tÞ yux÷tu Au fu - …tu‚t{tk hnu÷t y™uf Œtu»ttu™u
3. ¼„ðt™ y™u ‚u{™t yð‚th™u ¾kz™ fh™tht Au, yuf Œtu»t sux÷tu …ý ™rn „ýe™u y™u ‚u Œtu»t™tu
{txu …hƒúñ …h{tí{t™u ftuŒt¤tÚte s þwk? yu{ íÞt„ ™rn fhe™u …ý ƒeò™t ƒnw yuðt …ý
¾tuŒ™tht. „wýtu™u ™rn „ýe™u yÕ…{tºt ŒirnftrŒ ftuE Œtu»t™u
4. yÕ…ƒwÂØðt¤tu ƒeò™t Œtu»t™u „úný fhu ‚u ‚tu ‚u™u Wvuþe™u ‚u™t yð„wý s „úný fhu Au. yÚtto‚T
ƒwÂØ™t y¼tðÚte y™u …tu‚t{tk Ëtht Mð¼tð™t …tu‚t™tk {uÁ sux÷tk rAÿtu Au ‚u™u òu‚tu ™Úte y™u
y¼tðÚte ÞtuøÞ s Au …hk‚w su {ntƒwÂØðt¤tu Au ‚u™u ƒeò™t ËhËð™t Œtýt sux÷t …ý rAÿ™u swðu Au,
‚tu ƒwÂØ™wk ytrÄõÞ Au y™u …tu‚t{tk Ëtht Mð¼tð ‚us yu™kw {q¾…o ýwk Au.
 ÷tuÞt.8 281
íÞth …Ae ©eS{nthts ™t™t ™t™t …h{nkË™u ‚uztðe™u …tu‚u «&™
þe¾ððt ÷tøÞt ™u …tu‚u W¥th fhðt ÷tøÞt, ‚u{tk «Út{ ‚tu …tu‚u yu{ «&™
…qAÞtu su, “ft{, ¢tuÄ y™u ÷tu¼trŒf þºtw™tu su ðu„ ‚u™wk su ‚eðú…ýwk ™u
{kŒ…ýwk ‚u ƒt¤, Þtið™ y™u ð]Ø; ‚uýu fhe™u Au, fuðe he‚u? ‚tu ƒt¤…ýt{tk
{kŒ ðu„ ntuÞ y™u Þtið™ yðMÚtt{tk ‚eðú ðu„ ntuÞ ™u ð¤e …tAwk ð]Ø…ýt{tk
{kŒ…ýwk ÚttÞ. yu{ ft{trŒf™wk ‚eðú-{kŒ…ýwk Au ‚u ‚tu sýtÞ Au. …ý rð[thu
fhe™u yu™wk1 {kŒ…ýwk Au fu ™rn ?” íÞthu ‚u™tu W¥th …tu‚u s fÞtuo su,
‘‘rð[thu fhe™u …ý ft{trŒf™wk {kŒ…ýwk Au. ‚u rð[th fu{ fhu? ‚tu ƒt¤f
yðMÚtt{tk {kŒ…ýwk Au ™u Þtið™ yðMÚtt{tk ‚eðú…ýwk Au ™u ð]Ø yðMÚtt{tk
…tAwk {kŒ…ýwk Au ‚u ‚tu ytnthu fhe™u Au; su ƒt¤ yðMÚtt™u rð»tu …ý ytnth
Úttuztu Au {txu ft{ …ý ytuAtu Au ™u ð]Ø yðMÚtt{tk …ý ytnth ytuAtu
ntuÞ yux÷u ft{ …ý ytuAtu ntuÞ y™u Þtið™ yðMÚtt{tk ytnth™e ð]rØ
ntuÞ yux÷u ft{™e ð]rØ ntuÞ. ‚u {txu òu Þtið™ yðMÚtt{tk ytnth ytuAtu
fhu y™u Œunu2 fhe™u þe‚, W»ý, ðhËtŒ, ¼q¾; ‚u™wk òýeòýe™u Ën™
fhu. yuðtu su rð[th ht¾u y™u {tuxt ËtÄw™tu Ë{t„{ ht¾u ‚tu ‚u™u Þtið™
yðMÚtt{tk …ý ft{ {kŒ …ze òÞ.”
y™u ð¤e ©eS{nthtsu «&™ …qAÞtu su, “Sð™u ™t™tk3 «fth™tk ÔÞË™
…zu Au. ftuEf™u ¼tkøÞ™wk, yVeý™wk, ŒtÁ™wk, „tkò™wk EíÞtrŒf y™uf «fth™tk
…zu Au ‚u ÔÞË™ r¢Þ{tý Au fu «thçÄu fhe™u Au ?” íÞthu ‚u™tu W¥th
…ý …tu‚u s fÞtuo su, “yu ÔÞË™ ‚tu fÞto ÚttÞ Au …ý «thçÄu fhe™u
™Úte. {txu òu yu ÔÞË™™u xtéÞt™tu ©Øt Ërn‚ yt„ún fhu ™u þqhðeh…ýwk
ntuÞ ‚tu ‚u x¤e òÞ, …ý ©Øt ™ ntuÞ ™u Vtuþe ntuÞ ‚uÚte yu Mð¼tð
x¤u ™rn.”
…Ae ð¤e ©eS{nthtsu «&™ …qAâtu su, “fux÷tf ƒt¤f™u ‚tu ð]Ø™t
Ëh¾e «f]r‚ ntuÞ Au ™u fux÷tf™u ‚tu yr‚ [k[¤ «f]r‚ ntuÞ Au. ‚u Ëk„u
fhe™u ÚttÞ Au fu yu™t Sð{tk s yuðe «f]r‚ hne Au ?” íÞthu ‚u™tu W¥th
…ý …tu‚u s fÞtuo su, “ƒnwÄt ‚tu Ëk„u fhe™u s Ëthe-™hËe «f]r‚ ÚttÞ
1. ÞwðtðMÚtt{tk ft{trŒf™t ‚eðúðu„™wk. 3. rðrðÄ.
2. nwk ytí{t Awk yuðe ƒwÂØÚte …tu‚t™u.
 282 ÷tuÞt.8
Au y™u fux÷tf™u …qðof{to™wËthu …ý ÚttÞ Au.”
…Ae fr…÷uïht™kŒ Mðt{eyu …qAâwk su, “nu {nthts! …qðo™tu Mð¼tð
ntuÞ ‚u fu{ òýðtu ™u n{ýtk™tu Mð¼tð ntuÞ ‚u fu{ òýðtu?” íÞthu
©eS{nthtsu ‚u™tu W¥th fÞtuo su, “su Mð¼tð n{ýtk™tu ntuÞ ‚u ‚tu òu Yzt
Ëk‚™u Ëk„u hne™u Úttuztuf ‚u™u xtéÞt™tu W…tÞ fhu ‚tu x¤e òÞ. su{ ðkze
W…h ‚]ý QøÞtk ntuÞ ‚u …tk[ Œntzt {u½ ™ ðhËu ‚tu ËwftE òÞ, ‚u{ n{ýtk™tu
su Mð¼tð ‚u ‚tu Úttuztf rŒðË{tk x¤e òÞ Au. y™u su …qðo™tu Mð¼tð ntuÞ
‚u™u xtéÞt™tu ‚tu yr‚ Œt¾ztu fhu íÞthu {tkz{tkz x¤u. su{ Äh‚e{tk Ähtu™tu
Atuz ntuÞ yÚtðt ƒtuhze™tk Ítz ntuÞ, ‚u™u ‚tu ¾uzq‚ yÂø™ ÷„tze™u ƒt¤u
‚tu …ý …tAtu Vwxe ytðu ™u òu ftuŒt¤e ÷E™u {q¤{tkÚte ¾tuŒe ™t¾u ‚tu òÞ,
‚u{ su …qðo™tu Mð¼tð ntuÞ ‚u™u Yzt Ëk‚™t Ë{t„{{tk hne™u yr‚ «ÞtËu
fhe™u xt¤u ‚tu {tkz {tkz x¤u.”
y™u íÞth …Ae ð¤e ©eS{nthtsu «&™ …qAâtu su, “su™e $rÿÞtu
[k[¤ ntuÞ ‚u [k[¤‚t™u xtéÞt™t …]ÚtfT …]ÚtfT fÞt W…tÞ Au?” íÞthu ‚u™tu
W¥th …ý …tu‚u s fÞtuo su, “[ûtw ErLÿÞ™e [k[¤‚t xtéÞt™tu yu W…tÞ
Au su, ™trËft„ú árü ht¾u ™u ytzwkyð¤wk swðu ™rn, ¼ýðwk ntuÞ ‚tu ¼ÛÞt
fhu ‚Útt ¼s™ M{hý fÞto fhu, y™u yu{ fh‚tk Mºte-ytrŒf Œu¾tÞ òÞ
™u yÞtuøÞ ½tx ™ ÚtÞtu ntuÞ ‚tu …ý ™uºt™u W½tztk ht¾e™u {u»ttuL{u»tu1
hrn‚ fhe™u ßÞtk ËwÄe ™uºt Ëthe …uXu ƒ¤u ™u ytkËw [t÷u íÞtk ËwÄe ½ze
…ÞO‚ òuE hnu; íÞthu ‚u™e áüe [k[¤ ntuÞ ‚tu …ý ðþ ÚtE òÞ Au y™u
™trËft ErLÿÞ Au ‚u ftuE™wk þheh yÚtðt {w¾ fu ðMºt ‚u „kÄt‚wk ntuÞ
‚u™tu „kÄ ÷u íÞthu ‚u ™ „{u. íÞthu ‚u™tu yu{ rð[th fhu su, ‘{thtu Œun
…ý W…hÚte Ëthtu Au …ý {tkrn ‚tu ÁrÄh, {tkË, ntzftk Au ‚Útt …ux{tk
{¤, {qºt, ytk‚hztk Au.’ yu{ rð[thu ‚tu ™trËft™e [k[¤‚t x¤u, y™u
ft™™e [k[¤‚t yu{ x¤u su, ftuE h{ws Út‚e ntuÞ yÚtðt ¼ðtE Út‚e
ntuÞ, ‚tu ‚u™u Ëtk¼éÞt{tk nu‚ ÚttÞ ™u ¼„ðt™™e fÚtt fe‚o™ Ëtk¼éÞt{tk
r™ÿt ytðu, íÞthu W¼t Útðwk ™u r™ÿt yt¤Ë™u xt¤ðe ™u ¼„ðt™™e fÚtt
Ëtk¼éÞt{tk ©Øt ht¾ðe ™u nu‚ ht¾ðwk; ‚tu ft™ rs‚tÞ, y™u íð[t ErLÿÞ™u
1. yr™{u»t ™Þ™u : {xfwk {tÞto rð™t.
 ÷tuÞt.8 283
yu{ rs‚u su, òýe òýe™u xtZ, ‚zftu ðhËtŒ; ‚u™u ¾{ðtu ™u „tuŒze
ntuÞ ‚u ôþefu {qfe ht¾ðe ™u Ëthe …uXu xtZ ðtÞ íÞthu ytuZðe ‚Útt ßÞtk
íÞtk …ze hnuðwk, yu{ fhe™u íð[t™u ƒt¤e ™t¾u, yu{ fhu ‚tu íð[t ErLÿÞ™e
[k[¤‚t x¤u y™u ntÚt™e [k[¤‚t yu{ x¤u su, ßÞthu ntÚt ™ðht ntuÞ,
íÞthu ntÚt{tk {t¤t ht¾e™u ïtËtuåAðtËu ¼„ðt™™wk ™t{ ÷E™u ‚u {t¤t
Vuhððe, …ý W‚tð¤e ÷nhfu {t¤t ™ Vuhððe. y™u fux÷tkf yu{ fnu
Au su, ‘{™u fhe™u ‚tu ™t{ ðÄw ÷uðtÞ.’ yu ðt‚ ¾tuxe Au. sux÷tk S¼u
÷uðtÞ ‚ux÷tk s {™u fhe™u ÷uðtÞ Au, yu{ fhu ‚tu ntÚt™e [k[¤‚t x¤u.
y™u …„ [k[¤ ntuÞ ‚tu ytË™™u rs‚ðwk1 ‚tu …„ rs‚tÞ y™u rþ&™
[k[¤ ntuÞ ‚tu su{ Íeýe ¾Ë ntuÞ fu ht‚e ŒtŒh ntuÞ ‚u™u ¾kòu¤eyu
‚tu ÷tune ™ef¤u íÞtk ËwÄe ¾hs x¤u ™ne y™u ™ ¾kòu¤eyu ‚tu ‚u yu{
™u yu{ ƒ¤e òÞ, ‚u{ rþ&™ ErLÿÞ{tk [¤ ytðu ‚tu …ý ‚u™u ntÚtu fhe™u
yzu s ™rn. y™u òu rþ&™{tk ðtÞw ¼ht‚tu ntuÞ ‚tu ytnth Úttuztu fhu
™u W…ðtË fÞto fh ™u Œun™u ƒ¤ne™ fhe ™t¾u ‚tu rþ&™ rs‚tÞ. y™u
rsnTðt ErLÿÞ™u rs‚ðe ntuÞ ‚tu su ðM‚w S¼™u „{‚e ntuÞ ‚u ðM‚w ™
yt…ðe y™u ytnthÞwõ‚ fhðtu, ‚tu rsnTðt™e [k[¤‚t x¤u. y™u ðtýe
[k[¤ ntuÞ ‚tu yu{ x¤u su, {wõ‚t™kŒ Mðt{e suðt ðt‚to fh‚t ntuÞ ‚Útt
fÚtt ðtk[‚t ntuÞ, ‚u ð[{tk …tu‚u znt…ý fhe™u ƒtu÷ðwk ™rn y™u òu ðå[{tk
ƒtu÷tE òÞ ‚tu …k[ðeË {t¤t Vuhððe; ‚tu ðtýe™e [k[¤‚t x¤e òÞ.”
y™u ð¤e ©eS{nthtsu «&™ …qAâtu su, “yu Ëðuo ErLÿÞtu Au ‚u{tkÚte
yuf™u …rh…õð rs‚u ‚tu Ëðuo ErLÿÞtu rs‚tÞ, yuðe fE ErLÿÞ Au?” íÞthu
‚u™tu W¥th …ý …tu‚u s fÞtuo su, “yuf rsnTðt™u …rh…õð rs‚u ‚tu ƒeS
Ëðuo ErLÿÞtu rs‚tÞ Au.’’2
íÞth …Ae ð¤e ©eS{nthtsu «&™ …qAâtu su, “su …whw»t™u yk‚h{tk
ft{ ÔÞtÃÞtu ntuÞ ‚u™u ƒnthÚte fu{ òýeyu su, ‘yu™u ft{ ÔÞtÃÞtu Au ?’
y™u yu™wk su yk„ ‚u ‚tu ðMºt{tk ZtkõÞwk ntuÞ Au ?” íÞthu yu™tu W¥th …ý
1. yuf ytË™u 3 f÷tf ƒuËe þftÞ íÞthu ytË™ ¨±Z ç…„ï Ú¨ï JJ yÚto : ßÞtk ËwÄe hË™urLÿÞ S‚e
rs‚týwk fnuðtÞ. ™Úte íÞtk ËwÄe ƒeS ErLÿÞtu S‚e ntuÞ ‚tu…ý ‚u
2. ‚u ¼t„ð‚{tk fÌtwk Au su - „æ±çÁ…„ï ç ‹Îí ² æï Ý …wY»t rs‚urLÿÞ Út‚tu ™Úte. ßÞthu hË™urLÿÞ S‚u
S²æçm煄拲ïç‹Îí²: Ðé}ææÝì J Ý …²ïÎí¨Ý¢ ²æ±çÁ…„¢ Au, íÞthu Ëðo ErLÿÞtu rs‚tÞ Au.
 284 ÷tuÞt.8
…tu‚u s fÞtuo su, “su™u ft{ ÔÞt…u ‚u™tk ™uºt ytrŒf su Ëðuo ErLÿÞtu ‚u [k[¤
ÚttÞ íÞthu òýðwk su yu ft{u ÔÞtfw¤ ÚtÞtu Au.”
y™u ð¤e ©eS{nthtsu «&™ …qAâtu su, “su™tu [k[¤ Mð¼tð ntuÞ
‚u™u þtk‚ Útðwk y™u su™tu þtk‚ Mð¼tð ntuÞ ‚u™u [k[¤ Útðwk; ‚u õÞt rð[thu
fhe™u ÚttÞ Au ?” íÞthu ‚u™tu W¥th …ý …tu‚u s fÞtuo su, ‘‘su [k[¤
ntuÞ ‚u yu{ rð[thu su, ‘nwk ytí{t Awk, ƒúñ 1 Awk, y®÷„2 Awk y™u ytftþ™e
…uXu ÂMÚth Aw” yuðu rð[thu fhe™u W…þ{ yðMÚtt™u …t{u ‚tu [k[¤ ntuÞ
‚u þtk‚ ÚttÞ y™u su þtk‚™u [k[¤ Útðwk ntuÞ ‚u™u ‚tu ¼„ðt™ ™u ¼„ðt™™t
¼õ‚™wk {tntíBÞ òýðwk ™u {tntíBÞ òýu íÞthu ¼„ðt™™e ™ð «fthu ¼Âõ‚
fhu ‚Útt ¼„ðt™™t ¼õ‚™e Ëuðt [tfhe fhu, ‚uýu fhe™u yu™tu [k[¤
Mð¼tð ÚttÞ Au.”
y™u ð¤e ©eS{nthtsu «&™ …qAâtu su, “©e{ŒT¼t„ð‚trŒf su ytX
Ë‚TþtMºt ‚u{tkÚte ftuE íÞt„ fhðt ÞtuøÞ Au fu Ëðuo „úný fhðt ÞtuøÞ
Au ? íÞthu ‚u™tu W¥th …ý …tu‚u s fÞtuo su, “yu Ëðuo „úkÚt{tk …ý y™uf
«fth™tk «fhý Au. ‚u Ëðuo «fhýu fhe™u ¼„ðt™™u3 …tBÞt su ¼õ‚, ‚u{™tk4
yk„ fÌttk Au, {txu yu Ëðuo „úný fÞto ÞtuøÞ Au …ý Ëðo «fhý{tkÚte
su «fhý …tu‚t™tk yk„{tk {¤‚wk ytð‚wk ntuÞ ‚u™u „úný fhðwk ™u ƒeò™tu
íÞt„ fhðtu. y™u yu{ òýðwk su, ‘yu Au ‚tu Ët[wk …ý yu ƒeò ¼õ‚™u
yÚtuo Au …ý {thu yÚtuo ™Úte.5”
y™u ð¤e ©eS{nthtsu «&™ …qAâtu su, “yt ‚{u Ëðuo ™t™t Atufht
ƒuXt Atu ‚u{tkÚte ftuEf™u ‚tu yt Ëðuo Ëk‚ «{tý fhu Au ™u ftuEf™u ‚tu
™Úte fh‚t. y™u Ëðuo™e yðMÚtt Ëh¾e Au ™u Ëk„ …ý yuf Ëh¾tu Au
y™u ¼tus™, ðMºt, W…tË™t, þtMºt, W…Œuþ, {kºt; ‚u Ëðuo™u yuf Ëh¾tk
Au ‚tu …ý su LÞq™trÄf…ýwk hne „Þwk ‚u™wk þwk fthý Au ? y™u su Ëk‚
Au ‚u ‚tu Ë{árüðt¤t Au ™u r™»…ût Au ™u Ä{oðt¤t Au. ‚u ‚tu su suðtu
ntuÞ ‚u™u ‚u{ fnu {txu yu™tu W¥th fntu ?” …Ae …tu‚u s yu™tu W¥th
2. ƒúñY…. 5. yt yr¼«tÞ „e‚t{tk -“~æñ “~æñ x æé ‡ ²ç±¯²æ ±ï Î æ
2. Œuð{™w»ÞtrŒ ytfthu hrn‚. çÝS~æñ x æé ‡ ²æï |æ±æ…é ü Ý J çÝmü ‹ mæï çÝy²¨œ±Sƒæï
3. ¼„ðt™™t þhý™u …tBÞt. çݲæï ü x æÿæï } æ ¥æy}æ±æÝì JJ ²æ±Ýƒü ©ÎÐæÝï ¨±ü „ :
4. yrÄfth™u y™wËthu. ¨}ŒHé „ æï Î ÜUï J „æ±æÝì ¨±ï ü ¯ é ±ï Î ï ¯ é Ïæí æ ræ‡æS²
ç±…æÝ„: JJ” yt ƒu &÷tufÚte fÌttu Au.
 ÷tuÞt.8-9
fÞtuo su, “su™tk Ëk‚ ð¾tý fhu Au
rð»tu ‚u™tu ðÄthtu Au ™u ‚u™u Ëk‚™e
ðt‚ Ëtk¼¤ðt™u rð»tu …ý ©Øt Au
„Þtu y™u su ytðt Ë{t„{{tk hÌttu
yu{ òýðwk.”
285
‚u™u s ©Øt Au, {txu Ä{o …téÞt™u
Ëuðt fhðt™u rð»tu ‚Útt ¼„ðt™™e
™u Ëk‚™tu rðïtË Au {txu yu ðÄe
Útftu ðæÞtu ™rn ‚u ©Øt hrn‚ Au,
>> Er‚ ð[™t{]‚{T ÷tuÞt™wk >> 8 >> 116 >>

ð[™t{]‚ 9 : Ä{torŒf [th™u Q…ßÞt™t nu‚w™wk Index

*Ëkð‚T 1877™t {t„þh ËwrŒ 6 AXâ™u rŒðË ©eS{nthts „t{
©e÷tuÞt {æÞu Ëwht¼õ‚™t Œhƒth{tk rðhts{t™ n‚t ™u Ätu¤e Aªx™e z„÷e
…nuhe n‚e ‚Útt Ätu¤tu Ëwhðt¤ …nuÞtuo n‚tu ‚Útt Ätu¤tu VUxtu {M‚fu ƒtkæÞtu
n‚tu ™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ …h{nkË ‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e
˼t ¼htE™u ƒuXe n‚e.
…Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “Ëðuo …h{nkË …hM…h «&™ W¥th fhtu”,
íÞthu ytí{t™kŒ Mðt{eyu y¾kzt™kŒ Mðt{e™u «&™ …qAâtu su, “ðihtøÞ, ¿tt™,
¼Âõ‚ y™u Ä{o yu [th™u W…ßÞt™tu nu‚w þtu Au ?” …Ae ‚u™tu W¥th
©eS{nthtsu fÞtuo su, “ðihtøÞ ‚tu yu{ W…su su, òu ft¤™wk MðY… òÛÞt{tk
ytðu, ‚tu ft¤™wk MðY… ‚u þwk ? ‚tu r™íÞ «÷Þ™u òýu, ™ir{r¥tf «÷Þ™u
òýu, «tf]‚ «÷Þ™u òýu y™u ytíÞkr‚f «÷Þ™u òýu ‚Útt ƒúñtrŒf
M‚kƒ…ÞO‚ Ëðo Sð™t ytÞw»t™u òýu y™u yu{ òýe™u ®…zƒúñtkz Ëðo …ŒtÚto™u
ft¤™wk ¼ût Ë{su, íÞthu ðihtøÞ Q…su y™u ¿tt™ ‚tu yu{ ÚttÞ su, òu
ƒ]nŒthÛÞ, AtkŒtuøÞ, fXðÕ÷e ytrŒf su W…r™»tŒT ‚Útt ¼„ðŒT„e‚t ‚Útt
ðtËwŒuð{tntíBÞ ‚Útt ÔÞtËËqºt EíÞtrŒf „úkÚt™wk ËŒT„wÁ Útfe ©ðý fhu,
‚tu ¿tt™ Q…su. y™u Ä{o ‚tu yu{ Q…su, òu Þt¿tðÕfTÞM{]r‚, {™wM{]r‚,
…htþhM{]r‚, þk¾r÷r¾‚ M{]r‚ EíÞtrŒ M{]r‚™wk ©ðý fhu, ‚tu Ä{o Q…su
™u ‚u{tk r™ct ytðu y™u ¼Âõ‚ yu{ Q…su su, ¼„ðt™™e su rð¼qr‚Þtu
Au ‚u™u òýu, ‚u fu{ òýu ‚tu, ¾kz ¾kz «íÞu ¼„ðt™™e {qŠ‚Þtu su hne
Au ‚u™wk ©ðý fhu ‚Útt ¼„ðt™™t „tu÷tuf, ðifwkX, ƒúñ…wh, ïu‚rî…trŒf
* ÷tuÞt ð[. 9, ‚t. 11-12-1820, {k„¤ðth.
 286 ÷tuÞt.9-10
Ät{ Au ‚u™u Ëtk¼¤u ‚Útt s„‚™e Wí…r¥t, ÂMÚtr‚, «÷Þ Y… su ¼„ðt™™e
÷e÷t ‚u™u {tntíBÞu Ërn‚ Ëtk¼¤u ‚Útt ht{f]»ýtrŒf su ¼„ðt™™t yð‚th,
‚u™e su fÚttytu ‚u™u nu‚u Ërn‚ Ëtk¼¤u ‚tu ¼„ðt™™u rð»tu ¼Âõ‚ Q…su
y™u yu [th{tk su Ä{o Au ‚u ‚tu ft[e ƒwrØ ntuÞ ™u «Út{ s f{oftkzY…
su M{]r‚Þtu ‚u™wk ©ðý fhu ‚tu Q…su y™u ßÞthu Ä{o™u rð»tu ÿZ‚t ÚttÞ
íÞth …Ae W…tË™t™t „úkÚt™wk ©ðý fhu íÞthu yu™u ¿tt™, ¼Âõ‚, ðihtøÞ;
yu ºtÛtuÞ Q…su. yuðe he‚u yu [th™u Q…ßÞt™t nu‚w Au.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T ÷tuÞt™wk >> 9 >> 117 >>

ð[™t{]‚ 10 : r™Šðfthe hÌtt™wk Index

*Ëkð‚T 1877™t {t„þh ËwrŒ 8 ytX{™u rŒðË ©eS{nthts „t{
©e÷tuÞt {æÞu Ëwht¾t[h™t Œhƒth{tk Ztur÷Þt W…h «t‚:ft¤™u Ë{u
rðhts{t™ n‚t ™u Ätu¤e Aªx™e z„÷e …nuhe n‚e ‚Útt Ätu¤tu Ëwhðt¤
…nuÞtuo n‚tu ‚Útt Ätu¤tu VUxtu {M‚f W…h ƒtkæÞtu n‚tu ™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e
yt„¤ {wr™ ‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe n‚e.
‚u Ë{Þ{tk r™íÞt™kŒ Mðt{eyu «&™ …qAâtu su, “yt s„‚{tk fux÷tf
{™w»Þ™u MºteytrŒf …ŒtÚto{tk yuðwk nu‚ ÚttÞ Au su, ‚u™tu rðÞtu„ ÚtÞtu ntuÞ
‚tu «tý™tu íÞt„ ÚtE òÞ y™u fux÷tf™u MºteytrŒf …ŒtÚto{tk nu‚ Au …ý
ËtÄthý Au, {txu ‚u™t rðÞtu„u fhe™u «tý™tu íÞt„ ™ ÚttÞ. yu ƒu «fth™t
Sð Au. ‚u su{ ËkËth{tk nu‚u fhe™u òuztÞ Au ‚u{ ‚u nu‚ðt¤t™u òu ¼„ðt™
{¤u ‚tu ‚u{tk …ý yu{ s òuztÞ su, ‘¼„ðt™™tu rðÞtu„ ÚttÞ ‚tu «tý
òÞ; y™u su™u ËkËth{tk ËtÄthý nu‚ Au ™u ‚u™u ¼„ðt™ {¤u ‚tu ¼„ðt™{tk
…ý ËtÄthý nu‚ ÚttÞ. ‚u yu ƒu «fth™t su {™w»Þ ‚u™u rð»tu f{uo fhe™u
yuðtu ¼uŒ Au fu yu ƒu «fth™t Sð y™trŒ™t s Au ?” …Ae ©eS{nthts
ƒtuÕÞt su, “yu ¼uŒ Sð{tk Mðt¼trðf ™Úte yu ‚tu f{uo fhe™u ÚttÞ Au.
‚u fuðe he‚u ÚttÞ Au? ‚tu ßÞthu Sð f{o fhu Au íÞthu Sð™e ð]r¥t™tu
ðu„ ºtý «fthu ÚttÞ Au. yuf {kŒ ðu„, ƒeòu {æÞ{ ðu„ y™u ºteòu ‚eðúðu„
‚u{tk suðu ðu„u ð]r¥t …ŒtÚto{tk [tuxu íÞthu ‚u™u ‚uðe ò‚™wk f{o ÷t„u Au; ‚u
* ÷tuÞt ð[. 10, ‚t. 13-12-1820, „wYðth.
 ÷tuÞt.10 287
f{uo fhe™u M™un{tk …ý ºtý «fth Au.”
…Ae ð¤e r™íÞt™kŒ Mðt{eyu …qAâwk su, “ð]r¥t™t ðu„{tk yu ºtý «fth
ÚtÞt ‚u „wýu fhe™u ÚtÞt fu ftuE ƒeò nu‚wyu fhe™u ÚtÞt?” íÞthu ©eS{nthts
ƒtuÕÞt su, “yu ºtý «fth™t su ¼uŒ ‚u „wýu fhe™u ™Úte, yu ‚tu su …ŒtÚto{tk
fuð¤ ErLÿÞtu s «ð‚uo, íÞthu {kŒ ðu„ ÚttÞ Au y™u ßÞthu {™u Ërn‚
ErLÿÞtu …ŒtÚto{tk òÞ, íÞthu {æÞ{ ðu„ ÚttÞ Au y™u ßÞthu ErLÿÞtu {™
y™u Sð; yu ºtýu ¼u„tk ÚtE™u …ŒtÚto{tk «ð‚uo Au íÞthu ‚u ð]r¥t™tu ‚eðú ðu„
ÚttÞ Au, y™u ‚u ‚eðú ðu„ yuf [ûtw ErLÿÞ™u rð»tu ÷tøÞtu ntuÞ, ‚tu ƒeS
ErLÿÞtu ‚u™u y™wð‚eo ÚtE™u Ëðuo ErLÿÞtu{tk ÷t„u Au. yuðe he‚u su su ErLÿÞ{tk
{wÏÞ…ýu ‚eðúðu„ ÷tøÞtu ntuÞ íÞthu ƒeS ErLÿÞtu ‚u™u y™wð‚eo ÚtE hnu
Au y™u yu su ‚eðúðu„ ‚u hòu„wýe, Ë¥ð„wýe y™u ‚{tu„wýe; yu ºtýuÞ™u
÷t„u Au y™u yuf yuf ErLÿÞ{tk ‚tu Ëðo™u ‚eðú ðu„ ntuÞ Au y™u ‚Œ™wËthu
…ŒtÚto{tk nu‚ ÚttÞ Au.”
íÞthu ð¤e r™íÞt™kŒ Mðt{eyu …qAâwk su, “yu™u ¼„ðt™{tk fu{ ‚eðú
ðu„u fhe™u nu‚ Út‚wk ™Úte ?” íÞthu ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “Œuþ, ft¤,
r¢Þt, æÞt™, þtMºt, Œeûtt, {kºt y™u Ëk„; yux÷t™u Þtu„u fhe™u þw¼ yÚtðt
yþw¼ yt[hý ÚttÞ Au ‚u òu Yzt Œuþ ft¤ Ëk„trŒf «t ÚtÞt ntuÞ,
‚tu ¼„ðt™™u rð»tu …ý ‚eðúðu„u fhe™u M™un ÚttÞ Au y™u òu ¼qkzt ŒuþtrŒf™tu
Þtu„ ÚttÞ, ‚tu ¼„ðt™ rð™t yLÞ …ŒtÚto{tk «er‚ ÚttÞ Au.”
íÞthu [i‚LÞt™kŒ Mðt{eyu …qAâwk su, “ft¤ rð»t{ ntuÞ íÞthu fu{
fhðwk ?” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “ßÞthu su MÚt¤{tk ft¤™wk rð»t{…ýwk
ntuÞ íÞthu ‚u XuftýuÚte yLÞ MÚt¤{tk ¼t„e sðwk …ý rð»t{ ft¤{tk hnuðwk
™rn. y™u ft¤ Ë‚TÞw„, ºtu‚t, ît…h, fr¤ Y…u fhe™u ƒnth ð‚uo Au ™u
…tu‚t™t yk‚h{tk …ý ð‚uo Au ‚u ßÞthu niÞt{tk fr¤ ð‚o‚tu ntuÞ íÞthu ¼„ðt™™e
{qŠ‚ niÞt{tk Äthðe ™rn, ƒnth ™uºt™e yt„¤ Äthðe.”
…Ae {wõ‚t™kŒ Mðt{eyu …qAâwk su, “su™t ÓŒÞ{tk {kŒ ðu„, {æÞ{
ðu„ ™u ‚eðú ðu„ ð‚o‚tu ntuÞ ‚u fu{ òýðtu ? …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt
su, “ßÞthu {kŒ ðu„ ð‚o‚tu ntuÞ, íÞthu ™t™e ƒt¤fe ‚Útt ™ð Þtið™ðt¤e
Mºte ‚Útt ð]Ø Mºte; yu ºtýuÞ™u Œu¾e™u Ëh¾tu ¼tð hnu, fu{ su íÞtk yuf÷e
 288 ÷tuÞt.10
ErLÿÞ™es ð]r¥t „E Au, {txu ‚u{tk {kŒðu„ Au. y™u ßÞthu ErLÿÞ™u rð»tu
{™ ¼¤u Au ™u yu ºtý «fth™e Mºte™u Œu¾u Au íÞthu ƒt¤fe ™u ð]Ø Mºte;
‚u™tu ‚tu ¼qkztu ½tx ™Úte Út‚tu y™u Þwðt™ Mºte™u rð»tu ¼qkztu ½tx ÚttÞ Au
™u rðfth™u …t{e òÞ Au yu™u {æÞ{ðu„ òýðtu, y™u ßÞthu ErLÿÞ™u rð»tu
{™ ™u Sð; yu çtL™u ¼¤e™u ºtý «fth™e Mºte™u Œu¾u Au íÞthu ‚tu yu
ºtýu «fth™e Mºte™u rð»tu ¼qkzt ½tx ÚttÞ Au ™u rðfth™u …t{u Au y™u …tu‚t™e
{t ƒu™ ntuÞ ‚tu ‚u™u Œu¾e™u …ý, rðfth™u …t{u yu™u ‚eðú ðu„ òýðtu.” 1
…Ae ƒúñt™kŒ Mðt{eyu «&™ …qAâtu su, “yu ºtý «fth™e su Mºteytu
‚u™u Œu¾e™u ÔÞÂõ‚2 sýtÞ ‚Útt Á… fwÁ… …ý sýtÞ y™u rðfth ‚tu
ÚttÞ ™rn íÞthu ‚u™u3 fÞtu ðu„ òýðtu4 ?” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, 5
“su …ŒtÚto™u yíÞk‚ Œw:¾ŒtÞe òýe™u {™™ ÚtÞw ntuÞ, …Ae ‚u {™™u fhe™u
‚u …ŒtÚto™u rð»tu yíÞk‚ Œtu»t sýtÞ Au. ‚u Œtu»t™tu {™{tk rð[th ÚtR™u
Sð{tk ‚u Œtu»t «ðuþ fhu Au y™u SðÚte …h su Ëtûte yk‚Þto{e …h{tí{t
‚uýu …ý ‚u Œtu»ttu™wk «{tý fÞwO Au, ‚uýu fhe™u yu Œtu»t™e yr‚ ÿZ‚t ÚtR
Au {txu …ŒtÚto™u rð»tu ßÞthu RrLÿÞ™e ð]r¥t òÞ Au íÞthu ‚u ð]r¥t ¼u¤u
{™ ‚Útt Sð; yu ƒuÞ ytðu Au. …ý Sð{tk su yr‚þÞ Œtu»t™e ÿZ‚t
Au ‚u Œtu»t™e ËuzTÞ {™-RrLÿÞtu™u rð»tu ËtUËhe ™eËhu Au {txu ‚u …ŒtÚto
ÞÚttÚto Œu¾tÞ ™u òÛÞt{tk ytðu, …ý ‚u™u rð»tu yíÞk‚ y¼tð ytðe òÞ
Au. su{ ŒqÄ-Ëtfh™wk …tºt ¼ÞwO ntuÞ ™u ‚u{tk Ë…uo ÷t¤ ™tk¾e ntuÞ ™u ‚u™u
™tk¾‚tk ŒeXe ntuÞ, …Ae ‚u ŒqÄ suðwk …qðuo Œu¾t‚wk n‚wk ‚uðwk s Œu¾tÞ, …ý
‚u™tu yr‚ y¼tð niÞt{tk ð‚uo Au; fu{ su yuýu yu{ òÛÞwk Au su, ‘yu™u
…eðu ‚tu ‚íft¤ «tý òÞ.’ ‚u{ su™u yu{ Ë{òÞwk su, ‘yt Y…ðt™ Mºte
Au ‚u fÕÞtý™t {t„o{tk rðhtuÄe Au’ y™u yt ÷tuf …h÷tuf™u rð»tu …h{
Œw:¾ŒtÞe Au ™u Mºte™e «t ‚tu {™u Ëðuo …þw ytrŒf sL{™u rð»tu y™k‚ðth
ÚtR Au, y™u nS òu …h{uïh™u ™rn ¼sw ‚tu y™k‚ Mºte™e «tÂÂ Útþu,
1. yuðe he‚u ƒeS ErLÿÞtu{tk …ý ºtý «fth™tu ðu„{tkÚte fÞtu ðu„ nþu? yu{ ËkþÞ ÚtðtÚte yt
ðu„ òýe ÷uðtu. «&™ …qAÞtu Au.
2. ƒtÕÞtrŒ yðMÚtt™e rðÂõ‚ ¼uŒ¿tt™. 5. yt ðu„ ‚eðú Au yu{ òýðwk. …ý ‚u ðu„ ËŒtu»t
3. [ûtw{tk. Au {txu ‚u™t ftÞo¼q‚ {™:ûttu¼{tk ‚eðú‚t ™Úte.
4. Mºte™t Y… yðMÚtt™e rðÂõ‚ ƒhtuƒh sýtÞ Au ðu„{tk su «fthu Œtu»t™tu «ðuþ ÚttÞ Au ‚u «fth
{txu ‚eðúðu„ ntuÞ yu{ ‚tu sýtÞ Au …hk‚w ‚eðú yuðe he‚u Au fu.
ðu„™wk ftÞo su ûttu¼ ‚u Út‚tu ™Úte {txu ºtý
 ÷tuÞt.10 289
{txu yu ðt‚ Œw÷o¼ ™Úte, y™u ¼„ðt™ ™u ¼„ðt™™t Ëk‚; ‚u™tu Ëk„ ‚u
‚tu {ntŒw÷o¼ Au y™u yu Œw÷o¼ ðM‚w™e «t™u rð»tu yu Mºte s …h{ rðΙY…
Au.’ yuðwk òýe™u su niÞt{tk Œtu»t™e ÿZ‚t ÚtR Au ‚uýu fhe™u „{u ‚uðe
Y…ðt™ Mºte Œu¾tR òÞ ‚tu …ý rðfth ÚttÞ ™rn.
y™u ð¤e yu™u rð»tu yrðfthe hÌtt™wk ƒeswk …ý fthý Au, su{
s™f rðŒune suðt su {tuxt ¼„ðt™™t ¼õ‚ htò n‚t, ‚u htßÞ{tk hÌtt
n‚t ™u h{ýeÞ yuðt su þçŒtrŒf …k[rð»tÞ ‚u™u ¼tu„ð‚t Útft …ý ¿tt™™e
ÿZ‚tyu fhe™u r™Šðfth…ýu hÌtt, y™u yu s™f suðt su ¿tt™e ntuÞ, ‚u
yu{ rð[thu su, ‘nw ytí{t Awk, þwØ Awk, [u‚™ Awk, r™Šðfth Awk, yrð™tþe
Awk, Ëw¾Á… Awk y™u MºteytrŒf su rð»tÞ Au ‚u ‚tu Œw:¾ Y… Au, ‚wåA
Au, sz Au y™u ™tþðk‚ Au yu{ rð[the™u fu𤠅tu‚t™t ytí{MðY…™u
s Ëw¾Y… òýu ™u þçŒtrŒf rð»tÞ{tk su Ëw¾ suðwk sýtÞ Au ™u Ëtht
suðwk sýtÞ Au ‚u ytí{tð‚u sýtÞ Au y™u ytí{t Œun{tkÚte ™ef¤e
òÞ íÞthu Ëw¾Y… ntuÞ ‚u ¼wzwk ÚtR òÞ Au. yuðe he‚u …tu‚t™t ytí{t™u
rð[thu y™u ytí{t Útfe …h su …h{tí{t ‚u™tu rð[th fhu su, ytðwk {tÞt
Útfe …h þwØ ytí{t™wk ¿tt™ ‚u™u nwk …tBÞtu, ‚u Ëk‚™u «‚t…u …tBÞtu Awk y™u
‚u Ëk‚ …h{uïh™t ¼õ‚ Au y™u …h{uïh Au ‚u ‚tu Ëðtoí{t 1 yuðt su ƒúñ2
‚u™t …ý ytí{t Au y™u yûth™t3 …ý ytí{t Au, y™u y™k‚fturx su
{wõ‚ ‚u™t …ý ytí{t Au; yuðt su …hƒúñ …h{tí{t ™thtÞý ‚u™tu nwk ƒúñY…
yuðtu ŒtË Awk.
y™u ‚u ¼„ðt™™tu {rn{t ‚tu yu{ Ë{su su, 4 lé Ð „² »± „ï Ý
²²é Ú ‹„}æÝ‹„„²æ y±}æçÐ J EíÞtrŒf ©wr‚yu ¼„ðt™™tu {rn{t yr‚þÞ
«r‚…tŒ™ fÞtuo Au, yuðe he‚u …tu‚t™t MðY…™wk su™u ¿tt™ Au ‚u™u „{u ‚uðt
ËwkŒh rð»tÞ «t ÚttÞ …ý ‚uýu fhe™u ftkE ÷uþ{tºt …ý ‚u™wk {™ rðfth
™u …t{u ™rn y™u yð~Þ su þçŒtrŒf rð»tÞ „úný fÞto òuE‚t ntuÞ ‚u™u
„úný fhu. …ý ‚u rð»tÞ™u ytÄe™ ÚtR òÞ ™rn, Mð‚kºt…ýu „úný fhu;
su{ fhtur¤Þtu …tu‚t™e ÷t¤™u rðM‚the™u …tAe Mð‚kºt…ýu „¤ðe ½xu íÞthu
1. Ëðo{tk ÔÞt…f. 4. Mð„torÄ…r‚ ƒúñtrŒ Œuðtu …ý ‚{tht {rn{t™t …th™u
2. r™hðÞð yûthƒúñ. …t{‚t ™Úte fu{fu ‚u y…th Au ®f ƒnq™t, ‚{u …ý ‚{tht
3. ËtðÞð yûthÄt{. {rn{t™t …th™u …t{‚t ™Úte. ¼t.3 /7/17.
 290 ÷tuÞt.10
„¤e ÷u Au, ‚u{ yuðtu su ¿tt™e ‚u …tu‚t™e ErLÿÞtu™e ð]r¥t™u rð»tÞ{tk
«Ëthe™u …tAtu Mð‚kºt Útftu Ëkfu÷e ÷u Au y™u yuðtu su ntuÞ ‚u htßÞ{tk
ntuÞ ‚tu …ý ð™{tk Au y™u ð™{tk ntuÞ ‚tu …ý ‚u™u htßÞ fh‚tk
ðÄ‚tu yt™kŒ Au y™u yuðtu su ¿tt™e ‚u htßÞ{tk hÌttu ntuÞ ™u nòhtu
{™w»Þ …tu‚t™e yt¿tt{tk hnu‚tk ntuÞ ™u Ë{]rØyu Þwõ‚ ntuÞ ‚uýu fhe™u
…tu‚t™u ftkE yu{ ™ {t™u su, nwk ƒnw {tuxtu ÚtE „Þtu y™u ‚u htßÞ™tu
™tþ ÚtE òÞ ™u ntÚt{tk {]r‚ft™wk …tºt ÷E™u ½htu½h {t„e ¾tÞ ‚uýu fhe™u
yu{ ™ {t™u su nwk nðu ‚tu „heƒ ÚtE „Þtu; fu{ su ‚u ‚tu …tu‚t™t fuV{tk
{nt y÷{M‚ hnu ‚Útt ‚uýu …tu‚t™t MðY…™tu ‚Útt ¼„ðt™™t MðY…™tu {rn{t
òÛÞtu Au. ‚u {txu yu™u Ëtu™wk, fq[tu, ÷tuZwk, …t»ttý yu Ëðo™u rð»tu Ë{ƒwrØ
ð‚uo Au ‚Útt {t™ y…{t™™u rð»tu Ë{ƒwrØ ð‚uo Au y™u yuðtu su ¿tt™e
‚u™u ftuE …ŒtÚto ƒkÄ™ fhðt Ë{Úto ™Úte, fu{ su yu™e ÿrü ‚tu yr‚ {tuxe
ÚtE „E Au ™u {trÞf Ëðuo …ŒtÚto™u ‚wåA òÛÞtk Au, su{ ftuEf …wY»t «Út{
fk„t÷ ntuÞ ™u …Ae ‚u™u htßÞ {¤u íÞthu ‚u™e ÿrü {tuxe ÚttÞ Au y™u
«Út{ ÷tfztk™t ¼tht ðu[‚tu ntuÞ ‚Útt ƒeòk ‚wåA ‚wåA ft{ fh‚tu ntuÞ
‚u Ëðuo yu™u ðeËhe òÞ ™u {tuxtk {tuxtk htßÞ ËkƒkrÄ ftÞo fhðt ÷t„u,
‚u{ yuðt ¿tt™e™u Ëðuo …ŒtÚto {tºt ‚wåA ÚtE òÞ Au ™u yuðt ¿tt™™u rð»tu
yu™e rðþt¤ ÿrü ÚttÞ Au y™u yuðe he‚u su Ë{ßÞtu Au ‚u Ëw¾eÞtu Au
‚Útt su rðïtËe ntuÞ fnu‚tk yu{ Ë{s‚tu ntuÞ su, ‘ytðt {tuxt Ëk‚ ‚Útt
¼„ðt™ su ðt‚ fnu Au ‚u yu{s Au, …ý yu{tk ftkE ËkþÞ ™Úte’, yu{
Ë{S™u ‚u ¼„ðt™ ‚Útt Ëk‚ su{ fnu ‚u{ fhðt ÷t„u, yu ƒu sý s
Ëw¾eÞt Au, ™u yu rð™t su ƒeò Au ‚u Ëw¾eÞt ™Úte. íÞtk &÷tuf Au :
1
²p }æê É „}ææï Hæï Ü ï U ²p Ïæé h ï : ÐÚ¢ xæ„: J „æ±é | ææñ ¨é ¶ }æï { ï „ ï çvHà²y²‹„çÚ„æï
…Ý: JJ ‚Útt ¼„ðŒT„e‚t{tk fÌtwk Au su - 2 籯²æ ç±çݱ„ü ‹ „ï çÝÚæãæÚS² Îï ç ãÝ ãÝ:: J
Ú¨±…Z Ú¨æï ù Œ²S² ÐÚ¢ gC±æ çݱ„ü „ ï J yuðe he‚u su™e y÷tirff árü ÚttÞ
1. su ¼õ‚ yt ÷tuf{tk (©wr‚M{]r‚™t yÚto¿tt™{tk) …t{u Au. ¼t„. 3/7/17
{qZ‚{ fnu‚t yr‚ y¿tt™e Au A‚tk ¼„ðŒT 2. ©tuºttrŒf ErLÿÞtu™t ©ðýtrŒf ytnth™u ™rn
¼õ‚™t ð[™™u rð»tu rðïtË ht¾e ¼s™ fhu Au fh™tht Œune™t ht„ ðŠs‚ rð»tÞtu r™ð]¥t ÚttÞ
y™u su ƒÂØÚte …h (ytí{t-…h{tí{t)™t MðY…™u Au. …ý ht„ r™ð]¥t Út‚tu ™Úte. y™u ‚u hË …ý
…t{e [qõÞtu Au; yt ƒL™u Ëw¾uÚte ð]ÂØ …t{u Au. …hMðY…™u òuE™u r™ð]¥t …t{u Au. „e‚t.2/59
ƒtfe™t ƒÄts {tºt Mðf]‚f{o V¤t™wËth Œw:¾
 ÷tuÞt.10 291
Au, ‚u™u …h{uïh rð™t Ëðuo …ŒtÚto ‚wåA ÚtE òÞ Au y™u yt ƒu
&÷tuf Au ‚u™tu …ý Ëh¾tu ¼tð Au.”
…Ae {wõ‚t™kŒ Mðt{eyu ©eS{nthts™u fÌtwk su, “nu {nthts! nðu
‚{u su «&™ …qA‚t n‚t ‚u …qAtu.” íÞthu ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “{tÞt{tk
‚u fu𤠌w:¾ Au fu Ëw¾ …ý ftkEf Au ?” yu «&™ Au.” …Ae {wõ‚t™kŒ
Mðt{eyu fÌtwk su, “{tÞt ‚tu fu𤠌w:¾ŒtÞe Au”, …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt
su, “{tÞt{tkÚte Q…ßÞt yuðt su Ë¥ð, hs y™u ‚{; yu ºtý „wý, ‚u{tk
su Ë¥ð Au ‚u ‚tu Ëw¾Y… fnuðtÞ Au, ‚Útt ©e{ŒT¼t„ð‚{tk fÌtwk Au, su,
1
‘¨œ±¢ ²Îì Ï æí r æÎàæü Ý }æì ’ ‚Útt Ë¥ð„wý™e Ëk…r¥t ‚u ¿tt™, ðihtøÞ, rððuf,
þ{Œ{trŒf Au yuðe su {tÞt ‚u fuðe he‚u Œw:¾Y… Au? y™u ð¤e
yuftŒþMfkÄ{tk fÌtwk Au su - 2‘ç±læç±lï } æ}æ„Ýê ç ±h²é h ± ! àæÚèçÚ‡ææ}æì J
Ïæ¢ { }ææï ÿ æÜUÚè ¥ælï }ææ²²æ }æï ç±çÝ<}æ„ï ’ JJ {txu {tuût™u fhu yuðe su rðãtY…
{tÞt ‚u fuðe he‚u Œw:¾ŒtÞe Au?” …Ae yu «&™™u Ëtk¼¤e™u {wõ‚t™kŒ Mðt{e
ytrŒf Ëðuo …h{nkË ƒtuÕÞt s, “nu {nthts ! yu™tu W¥th y{Úte ÚttÞ
™rn, yu™tu W¥th ‚tu f]…t fhe™u ‚{u s fhtu.” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt
su, “su{ Þ{htò™wk su Y… ‚u …t…e Sð™u yr‚ ¼Þt™f rðfht¤ sýtÞ
Au, ‚Útt {tuxt {tuxt Œtk‚ ™u {tuxwk {w¾ ¼Þt™f Œu¾tÞ Au ‚Útt fts¤ suðwk
ft¤wk ™u …ðo‚ suðwk {tuxwk y™u ft¤ suðwk ¼Þt™f yuðwk Œw:¾Y… Œu¾tÞ Au.
y™u …wÛÞðt¤t su Sð ‚u™u ‚tu ‚u Þ{htò™wk Y… yr‚þÞ Ëw¾ŒtÞe, rð»ýw™t
suðwk sýtÞ Au,3 ‚u{ {tÞt Au ‚u su ¼„ðt™Úte rð{w¾ Au ‚u™u ‚tu yr‚
ƒkÄ™ fh™the Au ™u yr‚ Œw:¾ŒtÞe Au y™u su ¼„ðt™™t ¼õ‚ Au ‚u™u
‚tu yu {tÞt yr‚þÞ Ëw¾ŒtÞe Au y™u {tÞt™tk ftÞo su ErLÿÞtu, yk‚:fhý
y™u Œuð‚t, ‚u Ëðuo ¼„ðt™™e ¼Âõ‚™u yr‚…wü fhu Au. {txu ¼„ðt™™t
¼õ‚™u ‚tu {tÞt Œw:¾ŒtÞe ™Úte, …h{ Ëw¾ŒtÞe Au.”
…Ae {wõ‚t™kŒ Mðt{eyu «&™ …qAâtu su, “ßÞthu {tÞt Ëw¾ŒtÞe Au
íÞthu …h{uïh™tu ¼õ‚ ntuÞ, ‚u ¼„ðt™™e {qŠ‚™u ÓŒÞ{tk Äthe™u ¼s™
1. Ë¥ð„wý Au ‚u ƒúñ™wk Œþo™ fhtð™th Au... Au ‚u ƒkÄ™ y™u {tuût™e fh™the Au. rðãt {tuût
¼t. 1/2/24 y™u yrðãt ƒkÄ™ fhu Au. ¼t. Mfk. 11 /11 /3
2. nu WØð ! rðãt y™u yrðãt ‚u ƒL™u {tht þheh 3. çàæ±: çàæ±æÝæ}æçàæ±æï ù çàæ±æÝæ}æì -
¼q‚ Au. ‚u {the {tÞt ËkfÕ…Úte r™Š{‚ ytrŒ¼q‚ ¨Ýy¨é … æ„è²Îàæü Ý }æì J
 292 ÷tuÞt.10-11
fhðt ƒuËu Au íÞthu yu™u yk‚:fhýY… {tÞt ‚u ËkfÕ… rðfÕ…Y…u fhe™u
fu{ Œw:¾ yt…u Au ?” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “su™u ¼„ðt™™wk {tntíBÞ
Ëthe …uXu Ë{S™u yr‚þÞ ÿZ ¼„ðt™™tu yt©Þ ntuÞ, ‚u™u ‚tu yk‚:fhý
Y… {tÞt Au ‚u Œw:¾ Œu‚e ™Úte, y™u su™u yuðt yt©Þ{tk Vuh ntuÞ ‚u™u
Œw:¾ Œu Au, su{ ft[tu ËíËk„e ntuÞ ‚tu ‚u™u fwËk„e ntuÞ ‚u z„tððt™tu
yt„ún fhu, …ý su …tftu ËíËk„e ntuÞ ‚tu ‚u™u z„tÔÞt™e ftuE ÷t÷[
ht¾u ™rn, y™u ‚u™u Ëtk¼¤‚tk ftuE ËíËk„™wk ½Ët‚wk ƒtu÷e þfu ™rn. ‚u{
su™u yuðtu …rh…õð …h{uïh™tu ytþhtu ÚtÞtu Au ‚u™u z„tÔÞt™e ÷t÷[
yk‚:fhýY… {tÞt ht¾u ™rn, y™u Ët{e ‚u™e ¼Âõ‚{tk …wrü fhðt ÷t„u.
y™u su™t Sð™u rð»tu yuðt ytþht{tk ftkE ftåÞ… ntuÞ ‚u™u yu {tÞt z„tðu
Au ™u Œw:¾ Œu Au y™u ßÞthu yu™tu yu Sð yuðe he‚u ¼„ðt™™tu …rh…õð
yt©Þ fhþu íÞthu yu™u z„tÔÞt™u yÚtuo ™u …ezðt™u yÚtuo {tÞt Ë{Úto ™rn
ÚttÞ, {txu yu™tu W¥th yus Au su, “su™u ¼„ðt™™tu yuðtu …rh…õð r™ùÞ
Au ‚u™u ftuE he‚u {tÞt Œw:¾ Œuðt™u yÚtuo Ë{Úto Út‚e s ™Úte.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T ÷tuÞt™wk >> 10 >> 118 >>

ð[™t{]‚ 11 : Ë‚T…wÁ»t y™u yË‚T…whw»t™e Ë{sý™wkIndex

*Ëkð‚T 1877™t {t„þh ðrŒ 8 ytX{™u rŒðË Mðt{e ©eËnò™kŒS
{nthts „t{ ©e÷tuÞt {æÞu Ëwht¾t[h™t Œhƒth{tk «t‚:ft¤™u Ë{u
rðhts{t™ n‚t y™u Ëðo ïu‚ ðMºt Äthý fÞtO n‚tk y™u …tu‚t™t
{w¾th®ðŒ™e yt„¤ ËtÄw ‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe
n‚e.
…Ae ©eS{nthts™u þwf{wr™yu «&™ …qAâtu su, “©e{ŒT¼t„ð‚ ‚Útt
¼„ðŒT„e‚t yu ytrŒf su Ë‚TþtMºt ‚u Útfe yËí…whw»t su ‚u fuðe Ë{sý™wk
„úný fhu Au ?” íÞthu ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “yu™tu W¥th fheyu Aeyu
su, yËí…whw»t™e yu{ Ë{sý Au su, yt rðï™u rð»tu MÚttðh-sk„{Y… yuðe
su Mºte…whw»t™e Ëðuo ytf]r‚ytu ‚u su ‚u rðhtxY… yuðt su ytrŒ…whw»t ™thtÞý
‚u Útfe {tÞtyu fhe™u Q…S Au, {txu yu Ëðuo ytf]r‚ytu ‚u ™thtÞý™e
* ÷tuÞt ð[. 11, ‚t. 27-12-1820, „wYðth.
 ÷tuÞt.11 293
s Au, ‚u ËtÁ su {w{wûtw fÕÞtý™u EåA‚tu ntuÞ ‚u™u «Út{ …tu‚t™wk {™
ðþ fhðwk. ‚u {™ su ‚u Mºteytu ‚Útt …whw»tÁ… yuðe W¥t{, ™e[ su su
ytf]r‚ytu ‚u™u rð»tu ytËõ‚ ÚttÞ íÞthu ‚u™u ‚u s ytf]r‚™wk {™™u rð»tu
æÞt™ fhðwk ‚tu yu™u Ëã Ë{trÄ ÚttÞ y™u ‚u ytf]r‚™u rð»tu òu {™ Œtu»t™u
fÕ…u, ‚tu ‚u{tk ƒúñ™e ¼tð™t ÷tððe su, ‘Ë{„ú s„‚ ‚u ƒúñ Au’ yu{
rð[th fhe™u ‚u ËkfÕ…™u ¾tuxtu fhðtu. yuðe he‚u su ËíþtMºt{tkÚte y™w¼ð™wk
„úný fhðwk ‚u yËí…whw»t™e Ë{sý Au y™u yu{ Ë{sðwk yu yu™t {™™tu
yr‚ Œwü ¼tð Au y™u yu™wk V¤ yk‚ft¤u ½tuh‚{ ™hf Au ™u ËkË]r‚
Au.”
íÞthu ð¤e ©eS{nthts™u þwf{wr™yu «&™ fÞtuo su, “yu ËíþtMºt
Útfe Ëí…whw»t su ‚u fuðe Ë{sý™wk „úný fhu Au? ‚u fntu.” íÞthu ©eS{nthts
ƒtuÕÞt su, “yu ËíþtMºt™u1 rð»tu s yu «&™™tu W¥th fÞtuo Au su, yuf
…whw»ttu¥t{™thtÞý rð™t ƒeò su rþð-ƒúñtrŒf Œuð‚t ‚u™wk æÞt™ su {tuût™u
EåA‚tu ntuÞ ‚u™u fhðwk ™rn y™u {™w»Þ™u rð»tu ‚Útt Œuð‚t™u rð»tu su …whw»ttu¥t{
™thtÞý™e ht{f]»ýtrŒf {qŠ‚ytu ‚u™wk æÞt™ fhðwk y™u ‚u™u rð»tu …ý su
ztÌtt Au ‚u su ‚u MÚtt™f{tk yu ht{f]»ýtrŒf ¼„ðt™™e {™w»ÞY… {qŠ‚ytu
hne Au ‚u MÚtt™f™u rð»tu ðifwkX, „tu÷tuf, ïu‚îe…, ƒúñ…wh yu ÷tuf™e ¼tð™t
fhu Au, y™u ‚u ÷tuftu™u rð»tu hÌtt su …t»toŒ ‚u™e ¼tð™t ht{f]»ýtrŒf™t
…t»toŒ su n™w{t™, WØðtrŒf ‚u™u rð»tu fhu Au, y™u fturxfturx ËqÞo, [kÿ{tk,
yÂø™ ‚u™t «ftþ suðe «ftþ{t™ yuðe su ‚u ÷tuftu™u rð»tu hne
…whw»ttu¥t{™thtÞý™e rŒÔÞ{qŠ‚ytu ‚u™e ¼tð™t ‚u ht{f]»ýtrŒf™u rð»tu fhu
Au, yuðe he‚u su ËíþtMºt Útfe Ë{sý™wk „úný fhe™u rŒÔÞ¼tðu Ërn‚
{™w»ÞY… ¼„ðt™™e {qŠ‚™wk æÞt™ fhu Au ‚u™u ¼„ðt™™t yð‚th™e su
{qŠ‚Þtu ‚Útt ‚u rð™t™t su yLÞ ytfth ‚u ƒuÞ™u rð»tu Ë{…ýwk ÚttÞ s
™rn, y™u ¼„ðt™™t yð‚th™e su {qŠ‚ytu ‚u Au ‚tu rî¼qs y™u ‚u™u
rð»tu [th ¼qs™e ¼tð™t, yü¼qs™e ¼tð™t fne Au, ‚u …ý ¼„ðt™™e
1. ¼rð»Þ…w h týtL‚„o ‚ ©erð»ýw Ä {o { t - ÜUæÚÜUæ:: J Ýñ¨<xæÜUæï Ý ±ñ Ïææï{S„ï¯æ}挲݋²„æï
Ýñ±æïÐÜUæÚÜUæ
“¥æÏæí r æS„}Ïæвü ‹ „æ …xæ΋„òü ± çSƒ„æ: J ²„: JJ „S}ææœæÎ}æH¢ Ïæí r æ çݨxææü Î ï ± Ïææï { ±„ì J”
Ðíæ ç‡æÝ: ÜU}æü … çÝ„¨¢ ¨ æÚ±àæ±<„Ý: JJ ²„S„„æï Ý EíÞtrŒ ð[™Úte ƒØ y™u {wõ‚tu™t æÞt™™tu r™»tuÄ
„ï Š²æÝï Š²æçÝÝæ}æé Ð ÜUæÚÜUæ: J ¥ç±læ‹„xæü „ æ: fhe™u yuf …hƒúñ …h{tí{t™wk s æÞt™ fhðt™wk
¨±ïü „ï çã ¨¢¨æÚ xææï™Úæ: J ÐpæÎéjé„Ïææï{æp Š²æÝï fÌtwk Au.
 294 ÷tuÞt.11-12
{qŠ‚ ™u ‚u rð™t™t yLÞ ytfth ‚u ƒu{tk su yrððufe …whw»t™u Ë{¼tð ÚttÞ
Au ‚u™e r™ð]r¥t™u yÚtuo fne Au y™u suðe ¼„ðt™™e {qŠ‚ …tu‚t™u {¤e
ntuÞ ‚u™wk s æÞt™ fhðwk. y™u …qðuo ¼„ðt™™t yð‚th ÚtE „Þt, ‚u
{qŠ‚™wk æÞt™ ™ fhðwk y™u …tu‚t™u ¼„ðt™™e {qŠ‚ {¤e ntuÞ ‚u™u rð»tu
s …r‚ðú‚t™e …uXu xuf ht¾ðe, su{ …tðo‚eyu fÌtwk Au su, “fturx sL{÷„
h„z n{the, ðÁk þk¼w fu hnwk fw{the” yuðe he‚u …r‚ðú‚t…ýt™e xuf ‚u
…ý ¼„ðt™™wk Y… ™u yLÞ Sð™wk Y…, ‚u ƒuÞ™u rð»tu yrððufe …whw»t™u
Ë{¼tð ÚttÞ Au ‚u™e r™ð]r¥t™u yÚtuo fne Au, fu{ su …tu‚t™u {¤e su {qŠ‚
‚u™u {qfe™u ‚u™t su …qðuo …htuût yð‚th ÚtÞt Au ‚u™wk òu æÞt™ fhu ‚tu
‚u, ¼„ðt™ rð™t ƒeò su Œuð-{™w»ÞtrŒf ytfth Au ‚u™wk …ý æÞt™ fhu,
{txu …r‚ðú‚t™t suðe xuf fne Au …ý ¼„ðt™™e {qŠ‚Þtu™u rð»tu ¼uŒ ™Úte.
ytðe he‚u Ë‚…whw»t™e Ë{sý Au, {txu ËíþtMºt™wk ©ðý fhðwk ‚u Ëí…wÁ»t
Útfes fhðwk, …ý yËí…whw»t Útfe ËíþtMºt™wk ftuE rŒðË ©ðý fhðwk
™rn.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T ÷tuÞt™wk >> 11 >> 119 >>

ð[™t{]‚ 12 :A «fth™t r™ùÞ™wk ËrðfÕ…-r™ŠðfÕ… r™ùÞ™wk Index

*Ëkð‚T 1877™t {t„þh ðrŒ 9 ™ð{e™u rŒðË Mðt{e ©eËnò™kŒS
{nthts „t{ ©e÷tuÞt {æÞu Ëwht¼õ‚™t Œhƒth{tk htrºt™u Ë{u rðhts{t™
n‚t. ™u „h{ …tuË™e ht‚e z„÷e …nuhe n‚e ™u ƒeòk Ëðo ïu‚ ðMºt
Äthý fÞtO n‚tk y™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ …h{nkË™e ˼t ‚Útt
ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe n‚e.
…Ae ©eS{nthtsu «&™ fÞtuo su, “¼„ðt™™tu r™ùÞ ƒu «fth™tu
Au. yuf ËrðfÕ… ™u ƒeòu r™ŠðfÕ… y™u ‚u ƒu{tk …ý W¥t{, {æÞ{ y™u
fr™c; yu ºtý «fth™t ¼uŒ Au. ‚u ƒu {¤e™u A ¼uŒ ÚtÞtk. ‚u™tk ÷ûtý
…]ÚtfT …]ÚtfT fhe™u fntu ?” …Ae ‚u™tu W¥th …h{nkË ð‚u ÚtÞtu ™rn. íÞthu
©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “ËrðfÕ…1 r™ùÞ{tk fr™c ¼uŒ‚tu yu su, ¼„ðt™
* ÷tuÞt ð[. 12, ‚t. 28-12-1820, þw¢ðth. sLÞ yuðtu su Œirnf¼tð ‚u{tk ËrðfÕ…þçŒ YZ Au,
1. yt MÚt¤u ËrðfÕ… r™ŠðfÕ… þçŒ ÞÚtt©w‚tÚto ™ y™u ËíË{t„{sLÞ yuðe ytí{¿tt™™e ÂMÚtr‚{tk
„úný fhðt, rfL‚w …tu‚t™t ytí{t™t y¿tt™Úte r™ŠðfÕ…þçŒ YZ Au, ‚u{tk Œirnf¼tð™e ää
 ÷tuÞt.12 295
su ‚u yLÞ {™w»Þ™e ƒhtuƒh ft{, ¢tuÄ, ÷tu¼, MðtŒ, {t™ yu ytrŒf™u
rð»tu «ð‚uo íÞtk ËwÄe ‚tu ¼„ðt™™tu r™ùÞ hnu …ý òu ðÄthtu fhu ‚tu
™ hnu y™u {æÞ{ ¼uŒ ‚tu yu su, {™w»Þ Útfe ƒ{ýt ft{trŒf™u rð»tu
yrÄf «ð‚uo íÞtk ËwÄe …ý r™ùÞ hnu y™u W¥t{ ¼uŒ ‚tu yu su, ¼„ðt™
„{u ‚uðwk ™e[ òr‚™e …uXu yt[hý fhu ‚Útt {ã, {tkË, …hMºte, ¢tuÄ,
®nËt EíÞtrŒf „{u ‚uðwk yt[hý fhu ‚tu …ý ËkþÞ ÚttÞ ™rn. fu{ su,
yu ¼õ‚ ¼„ðt™™u yu{ òýu Au su, ‘¼„ðt™ ‚tu Ëðo™t f‚to Au ™u …h{uïh
Au ™u Ëðo™t ¼tuõ‚t Au. {txu su su r¢Þt «ð‚uo Au ‚u yLðÞ…ýu r™Þk‚tY…u
fhe™u Ëðo™u rð»tu hÌtt su ¼„ðt™, ‚u Útfe s «ð‚uo Au, ‚tu yu ‚tu ftkEf
Úttuzef yuðe ™e[ suðe r¢Þt fhe ‚uýu fhe™u yu{™u ftkE ƒtÄ ™Úte. fu{
su, yu ‚tu Ëðof‚to Au.’ yuðe he‚u ¼„ðt™™u rð»tu Ëðuoïh…ýwk òýu, {txu
yu™u W¥t{ ËrðfÕ… r™ùÞðt¤tu ¼„ðŒT¼õ‚ fneyu.”
y™u nðu r™ŠðfÕ…{tk fr™c ¼õ‚ fÞtu ? ‚tu ¼„ðt™™u Ëðo þw¼-
yþw¼ r¢Þt fh‚t Œu¾u ‚tu …ý Ë{su su Ëðo r¢Þt™u fhu Au ‚tu …ý yf‚to
Au. fu{ su, yu ¼„ðt™ ‚tu ƒúñY… Au. ‚u ƒúñ fuðwk Au ? ‚tu ytftþ™e
…uXu Ëðo™u rð»tu hÌtwk Au ™u Ëðo™e r¢Þtytu ‚u™u rð»tu s ÚttÞ Au.’ yuðwk
su ƒúñ…ýwk ‚u ¼„ðt™™u rð»tu òýu. su{ htË…k[tæÞtÞe{tk þwfS «íÞu …herût‚
htòyu «&™ …qAâtu su, “Ä{ohûtf ¼„ðt™™tu yð‚th ‚uýu …hŒtht™tu Ëk„
fu{ fÞtuo ?” íÞthu ‚u™tu W¥th þwfSyu fÞtuo su, ‘©ef]»ý ‚tu yÂø™™e
…uXu ‚usMðe Au. ‚u su su þw¼ yþw¼ r¢Þt™u fhu Au ‚u Ëðuo ¼M{ ÚtE
òÞ Au.’ yuðe he‚u ¼„ðt™™u r™÷uo… yuðt ƒúñY… òýu, ‚u™u fr™c
r™ŠðfÕ… r™ùÞðt¤tu fneyu y™u ïu‚îe…™u rð»tu hÌtt su »txT QŠ{yu1
hrn‚ yuðt r™hL™{wõ‚, ‚u suðtu …tu‚u ÚtE™u ðtËwŒuð™e W…tË™t fhu, ‚u™u
{æÞ{ r™ŠðfÕ… r™ùÞðt¤tu fneyu, ™u yütðhýu Þwõ‚ yuðtk su fturx
fturx ƒúñtkz ‚u su yûth™u rð»tu yýw™e …uXu sýtÞ Au. yuðwk su …whw»ttu¥t{
™thtÞý™wk Ät{Y… yûth, ‚u Y… …tu‚u hÌttu Útftu …whw»ttu¥t{™e W…tË™t
ää ‚th‚BÞ‚tÚte r™ùÞ™wk ‚th‚BÞ Au ‚uÚte ËrðfÕ…r™ùÞ{tk 1. 1. ¼q¾ 2. ‚hË 3. þtuf
fr™c, {æÞ{, W¥t{ yuðt ºtý ¼uŒ ÚttÞ Au y™u ytí{¿tt™™e 4. {tun 5. sh : ð]ØtðMÚtt
ÂMÚtr‚™t ‚th‚BÞÚte r™ŠðfÕ…r™ùÞ{tk ºtý ¼uŒ ÚttÞ Au ‚u{tk 6. {]íÞw
«Út{ ËrðfÕ…r™ùÞ™t ¼uŒ™wk ÷ûtý fnu Au.
 296 ÷tuÞt.12-13
fhu; ‚u™u W¥t{ r™ŠðfÕ… r™ùÞðt¤tu fneyu.”1
íÞthu [i‚LÞt™kŒ Mðt{eyu …qAâwk su, “nu {nthts ! yuðe he‚u r™ùÞ™t
¼uŒ ‚u þtýu fhe™u ÚtÞt Au ?” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “ßÞthu
{w{wûtw «Út{ „wÁ …tËu ytðu íÞthu ðõ‚t su „wÁ ‚u™u rð»tu Œuþ, ft¤,
Ëk„, Œeûtt, r¢Þt, {kºt, þtMºttrŒf™wk su þw¼-yþw¼…ýwk ‚Útt …tu‚t™e su
©Øt ‚u™wk su {kŒ ‚eûý …ýwk ‚uýu fhe™u yuðt ¼uŒ …ze òÞ Au {txu Ëtht
ŒuþtrŒf™u Ëuððt ‚Útt ðõ‚t …ý ËwÄtu þtk‚ ntuÞ ™u ‚u{tk ftuE Œtu»t ™
ntuÞ, ‚u Ë{u ‚u Útfe ¿tt™ Ëtk¼¤ðwk.”
íÞthu ð¤e [i‚LÞt™kŒ Mðt{eyu …qAâwk su, “fŒtr[‚ ftuEf Þtu„u fhe™u
fr™c r™ùÞ ÚtÞtu ntuÞ ‚u™u …tAtu ð¤e Wíf]ü r™ùÞ ÚttÞ fu ™rn ?”
íÞthu ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “òu ©tu‚t™u Wíf]ü ©Øt Q…su ‚Útt Yzt
ŒuþtrŒf «t ÚttÞ ‚Útt Wíf]ü ¿tt™ðt¤tu ðõ‚t {¤u ‚tu Ëðtuoíf]ü r™ùÞ
ÚttÞ, ™rn ‚tu sL{tL‚hu fhe™u Wíf]ü r™ùÞ™u …t{u.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T ÷tuÞt™wk >> 12 >> 120 >>

ð[™t{]‚ 13 : Œuþft¤u …ht¼ð ™ ÚttÞ ‚u™kw Index

*Ëkð‚T 1877™t {t„þh ðrŒ 10 Œþ{e™u rŒðË «t‚:ft¤™u Ë{u
©eS{nthts „t{ ©e÷tuÞt {æÞu Ëwht¾t[h™t Œhƒth{tk Ztur÷Þt W…h
rðhts{t™ n‚t y™u {tÚtu Ätu¤tu VUxtu ƒtkæÞtu n‚tu ™u ƒeò Ätu¤t VUxt™e
ƒtuft™e ðt¤e n‚e ™u „h{ …tuË™e ht‚e z„÷e …nuhe n‚e ™u Ätu¤tu ¾uË
…nuÞtuo n‚tu ™u [tuVt¤ ytuZâtu n‚tu y™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤
…h{nkË™e ˼t ‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe n‚e.
…Ae ©eS{nthtsu fÌtwk su, {tuxuht {tuxuht …h{nkË …hM…h «&™-
W¥th fhtu. íÞthu „tu…t¤t™kŒ Mðt{eyu ƒúñt™kŒ Mðt{e™u «&™ …qAâtu su,
“fuðtu …wY»t ntuÞ ‚u™u Œuþ, ft¤, r¢Þt, Ëk„trŒfu fhe™u …ht¼ð ™ ÚttÞ
™u fuðtu ntuÞ ‚u™u ÚttÞ ? y™u Ëtk¼éÞt{tk ‚tu yu{ ytðu Au su, ƒúñt™u
…ý ËhMð‚e™u Œu¾e™u {tun ÚtÞtu ™u rþðS™u …ý {turn™e™u Œþo™u fhe™u
{tun ÚtÞtu {txu rð[the™u W¥th fhtu, fu{ su yuðt {tuxt™u …ý Œuþft¤trŒfu
* ÷tuÞt ð[. 13, ‚t. 30-12-1820, hrððth. 1. yu r™ùÞ¼uŒtu™wk W¥thtu¥th ©uc…ýwk òýðwk.
 ÷tuÞt.13 297
fhe™u …ht¼tð ÚtÞtu.” …Ae ‚u™tu W¥th ƒúñt™kŒMðt{eyu fhðt {tkzâtu, …ý
ÚtÞtu ™rn, íÞthu ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “yu™tu W¥th yu Au su, “™tze
«tý Ëkfu÷tE™u r™ŠðfÕ… ÂMÚtr‚yu fhe™u ©e™thtÞý™t [hýth®ðŒ{tk hÌttu
ntuÞ, ‚tu ‚wåA suðtu Sð ntuÞ ‚u™u …ý Œuþ ft¤ Ëk„trŒfu fhe™u …ht¼ð
™ ÚttÞ y™u yuðe he‚u ƒúñtrŒf hÌtt ntuÞ ‚tu ‚u™u …ý …ht¼ð ™ ÚttÞ
y™u yuðe he‚u ÂMÚtr‚ ™ ÚtE ntuÞ ™u Œun{tk ð‚o‚t ntuÞ ‚tu ƒeò Sð™u
…ht¼ð ÚttÞ ™u yuðt {tuxt su ƒúñtrŒf ‚u™u …ý ÚttÞ y™u yu{ ™ ntuÞ
‚tu 1‘„y¨ë C ¨ë C ¨ë C ï ¯ é ÜUæï ù ‹±¶ç‡Ç„{è: Ðé } ææÝì J « ô¯ ÝæÚ沇æ}æë „ ï ²æï ç ¯‹}æIJï ã
}ææ²²æ JJ’ yu &÷tuf™tu yÚto Xef ƒuËu ™rn, {txu yu™u rð»tu hÌtt Útft
‚tu yuf ™thtÞýÉr»t™u …ht¼ð ™ ÚttÞ y™u ƒeòu ‚tu „{u yuðtu {tuxtu
ntuÞ, ™u ‚u òu ™thtÞý™t [hýth®ðŒ™u rð»tu r™{ø™ ™ hnu, ‚tu ‚u™u
…ht¼ð ÚttÞ, y™u òu r™{ø™ hnu ‚tu ™ ÚttÞ. yuðe he‚u y{u y{tht
yk‚h{tk y[÷ rËØtk‚ fhe htÏÞtu Au, y™u ‚u ¼t„ð‚{tk fÌtwk Au su
2
‘»„ÎèàæÝ}æèàæS² Ðí Ü ë U ç„Sƒæï ù çÐ „Îì x æé ‡ æñ : J Ý ²é Á ²„ï ¨Îæy}æSƒñ ² ü ƒ æ
Ïæé ç hS„ÎæŸæ²æ JJ’ ‚Útt ¼„ðt™u fÌtwk Au su, 3‘ Îñ ± è sï ¯ æ xæé ‡ æ}æ²è }æ}æ }ææ²æ
Îé Ú y²²æ JJ }ææ}æï ± ²ï Ðí Ð l‹„ï }ææ²æ}æï „ æ¢ „Úç‹„ „ï JJ yuðe he‚u {tÞtyu fhe™u
r™÷uo……ýwk ‚u yuf ™thtÞý™u s Au yÚtðt ‚u ™thtÞý™u r™ŠðfÕ……ýu …tBÞtu
ntuÞ ‚u™u …ý …ht¼ð ™ ÚttÞ y™u ËrðfÕ……ýu òu ™thtÞý™u …tBÞtu ntuÞ
‚tu ‚u „{u ‚uðtu {tuxtu ntuÞ ‚u™u …ý …ht¼ð ÚttÞ.”
y™u íÞth …Ae r™íÞt™kŒMðt{eyu «&™ …qAâtu su, “nu {nthts !
ßÞtk ËwÄe yu {wõ‚tu™u „wý™tu ËkƒkÄ Au íÞtk ËwÄe ‚tu ‚u™u Œuþ ft¤trŒfu
fhe™u rð…ÞoÞ…ýw ÚttÞ. y™u ™thtÞý Au ‚u ‚tu „wý{tk hÌtt Útft Œuþ
ft¤trŒfu fhe™u …ht¼ð™u ™ …t{u yu ‚tu Xef, …ý ßÞthu yu Ëðuo {wõ‚tu™u
„wý™tu ËkƒkÄ ™ ntuÞ ™u r™„woý…ýu fhe™u yûthÄt{™u rð»tu hÌtt ntuÞ
y™u ™thtÞý …ý íÞtk ‚uðe s he‚u hÌtt ntuÞ, ‚u ðthu yu Ëðuo [i‚LÞ{Þ
1. yt ÷tuf{tk, ƒúñt îtht ËŠs‚ {heåÞtrŒf, 2. yt Ë¥ðtrŒ „wý{Þ ™u Œiðe yuðe {the {tÞt
{heåÞtrŒf îtht ËŠs‚ f~Þ…trŒf y™u r™:ËkŒun ‚hðe ½ýe fXý Au. …ý su yuf {tºt
f~Þ…trŒf îtht ËŠs‚ Œuð ({t™ðtrŒf{tkÚte) {tht þhýu ytðu Au ‚u yt {tÞt™u ‚he òÞ Au...
yuf ™thtÞý Ér»t™u Atuze yuðtu fÞtu rðh÷tu „e‚t. 7/14.
…wY»t Au fu su™e Ë{sý MºteY… {tÞtÚte ¾krz‚ 3. {tht ËtÄBÞo…ýt™u …t{u÷t yuðt …wY»ttu...
™ ÚttÞ ? ƒkÄtÞ ™rn... ¼t. 3/31/37. „e‚t. 14/1
 298 ÷tuÞt.13
Au ™u r™„woý Au ™u 1‘}æ}æ ¨æ{}²ü } ææxæ„æ:’ yuðe he‚u ™thtÞý™t ËtÄBÞo…ýt™u
…tBÞt Au yuðt su {wõ‚ y™u ™thtÞý ‚u™u rð»tu fu{ ¼uŒ Ë{sðtu ? íÞthu
©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “su{ [kÿ{t Au ™u ‚tht Au, ‚u{tk ¼uŒ Au fu ™rn ?
swðtu™u «ftþ…ýu fhe™u Ëh¾t ™Úte y™u ®ƒƒ{tk …ý ½ýtu ¼uŒ Au y™u
Ëðo yti»trÄ™wk …tu»tý ‚u …ý [kÿ{tð‚u s ÚttÞ, …ý ƒesu ‚thu ™ ÚttÞ
y™u htrºt™tu ykÄfth ‚u …ý [kÿ{tyu fhe™u x¤u …ý ‚thtyu fhe™u x¤u
™rn, ‚u{ ™thtÞý ‚Útt {wõ‚tu{tk ¼uŒ Au y™u ð¤e su htò ™u htò™t
[tfh ‚u {™w»Þ òr‚yu fhe™u Ëh¾t Au …ý htò™wk Ët{ÚÞo, yiïÞo, Y…,
÷tðÛÞ‚t ‚u Ëðtuo…rh Au. y™u su htò ð‚u ÚttÞ ‚u [tfh ð‚u ÚttÞ ™rn,
ËqÍu yuðztu {tuxtu ntuÞ ‚tu …ý ™ ÚttÞ. ‚u{ …whw»ttu¥t{ ™thtÞý ‚u Ëðo
f‚to Au, Ëðofthý Au, Ëðor™Þk‚t Au, yr‚ Y…ðt™ Au, yr‚ ‚usMðe Au,
yr‚ Ë{Úto Au, y™u f‚wo{f‚wO{T yLÞÚttf‚wO{T Ë{Úto Au. ‚u òu …tu‚t™e EåAt{tk
ytðu ‚tu yu yûthÄt{™u rð»tu hÌtt su {wõ‚ ‚u Ëðuo ™u …tu‚t™t ‚us™u rð»tu
÷e™ fhe™u …tu‚u yuf s rðhts{t™ hnu y™u ËqÍu ‚tu yu Ëðuo {wõ‚ ‚u{ýu
ËuÔÞt Útft ‚u{™e ¼Âõ‚™u yk„efth fhu ™u yu Ërn‚ rðhts{t™ hnu. y™u
su yûthÄt{™u rð»tu …tu‚u hÌtt Au, ‚u yûth™u …ý ÷e™ fhe™u …tu‚u
MðhtxTÚtft yuf÷t s rðhts{t™ hnu; y™u …tu‚t™u {™{tk ytðu ‚tu yu
yûthÄt{ rð™t …ý y™k‚fturx {wõ‚™u …tu‚t™u yiïÞuo fhe™u Äthðt™u
Ë{Úto Au. su{ …]Útw ¼„ðt™u …]Úðe™u fÌtwk su, {tht Ä™w»tÚtfe ™eËÞtO su
ƒtý ‚uýu fhe™u ‚™u {the™u {tht Ët{ÚÞuo fhe™u yt Ëðuo s„‚™u Äthðt™u
nwk Ë{Úto Awk; ‚u{ yu ™thtÞý …tu‚t™u yiïÞuo fhe™u Ëðtuo…rh ð‚uo Au.
‚u yu™u ™u ƒeò yûthtrŒf {wõ‚™u Ëh¾t fnu Au ‚u Œwü {‚ðt¤t
òýðt ™u ‚u™u yr‚ …t…e òýðt y™u yu™tk Œþo™ …ý fhðtk ™rn.
y™u yuðe he‚™e Ë{sýðt¤t™tk Œþo™ fheyu, ‚tu …k[ {nt…t… suðwk …t…
ÚttÞ y™u yu ™thtÞý™u ÷E™u ‚tu su™u rð»tu {tuxâ… fneyu ‚u™u rð»tu Ëk¼ðu
y™u yu™u ÷E™u ƒúñt, rþð, ™thŒ, Ë™ftrŒf, yu Ëðuo™u ¼„ðt™ fnuðtÞ
Au y™u WØðS™u rð»tu yu ™thtÞý™u ÷E™u WØð™u ¼„ðt™ fnuðtÞ y™u
1. nu Äúwð ! y…rhr{‚ yËkÏÞ y™u rð¼q yÚtto‚T ™rn {txu òu Sðtu™u ËðoÔÞt…f ™ {t™ðt{tk ytðu
ÔÞt…f yuðt Sðtu™u ËðoÔÞt…f {t™ðt{tk ytðu ‚tu s þtMºttuõ‚ r™ÞtBÞ r™Þt{f ¼tð rËØ ÚttÞ
‚tu Sðtí{t y™u …h{tí{t Ë{t™ ÚttÞ. yt Au. yLÞÚtt ™rn... ¼t.10/8/30
ƒL™u™e Ë{t™‚t{tk r™ÞtBÞ, r™Þt{f ¼tð ½xu
 ÷tuÞt.13-14 299
n{ýtk yt {wõ‚t™kŒ Mðt{e suðt Ëk‚™u rð»tu yu ™thtÞý™u ÷Eyu, ‚tu yu{™u
…ý ¼„ðt™ suðt fnuðtÞ. y™u yu ™thtÞý™u ÷eÄt rð™t ‚tu yûth™u
…ý ¼„ðt™ ™ fnuðtÞ ‚tu ƒeò™e þe ðt‚to fnuðe ? y™u 1 ‘¥ÐçÚç}æ„æ
{í é ± æS„Ýé | æë „ æï ²çÎ ¨±ü x æ„æS„<ã Ý àææS²„ï ç „ çݲ}ææï {í é ± ! Ýï „ Úƒæ J’ yu
ðuŒM‚wr‚™t „ã™tu …ý yus yÚto Au y™u òu yu{ ™ ntuÞ ‚tu yt yt…ý
Ëðuo Aeyu ‚u yt Œun Útfe ™tu¾tu su ytí{t ‚u™u ƒúñY… òýeyu Aeyu
y™u ¿tt™, ðihtøÞtrŒf ËtÄ™u Þwõ‚ Aeyu, ‚tu …ý ™thtÞý™u «ËL™ fhðt™u
yÚtuo ht‚ rŒðË Wò„ht fheyu Aeyu, ™u fe‚o™ ™t{M{hý, ‚u ‚t¤e ð„tze
ð„tze™u ntÚt™e ytk„¤eÞtu Vtxe òÞ yu{ fheyu Aeyu ‚Útt fÚtt ðt‚to
ht‚ rŒðË fheyu fhtðeyu Aeyu, ‚u òu yu ™thtÞý Ëh¾t ÚtE sðt‚wk
ntuÞ ‚tu yuðztu Œt¾ztu þwk fhðt fheyu? {txu ‘yu ™thtÞý suðt ‚tu
yuf ™thtÞý s Au …ý ƒeòu ftuE yu suðtu Út‚tu ™Úte.’ y™u
2
‘»ÜU}æï ± æçm„è²¢ Ïæí r æ’ yu ©wr‚™tu …ý yus yÚto Au su yu ™thtÞý suðt
‚tu yuf ™thtÞý s Au yu{ Ëðuo þtMºt™tu rËØtk‚ Au.” yuðe he‚u ¼õ‚s™™e
rþûtt™u yÚtuo ©eS{nthtsu ðt‚to fhe ™u …tu‚u ‚tu Ëtûtt‚T …whw»ttu¥t{ ™thtÞý
Au.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T ÷tuÞt™wk >> 13 >> 121 >>

ð[™t{]‚ 14 : Ár[™wk Index

*Ëkð‚T 1877™t {t„þh ðrŒ 11 yuftŒþe™u rŒðË ©eS{nthts
„t{ ©e÷tuÞt {æÞu Ëwht¼õ‚™t Œhƒth{tk Ztur÷Þt W…h rðhts{t™ n‚t
™u {tÚtu Ätu¤tu VUxtu Äthý fÞtuo n‚tu ‚Útt Ätu¤e [tŒh ytuZe n‚e ‚Útt
Ätu¤tu ¾uË …nuÞtuo n‚tu ™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ …h{nkË™e ˼t
‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe n‚e.
…Ae ©eS{nthts …h{nkË «íÞu ƒtuÕÞt su, “…qðuo yt[tÞo ÚtE „Þt
Au ‚u™u …]ÚtfT …]ÚtfT Ár[ Au, ‚u{tk þkfhMðt{e™u yîi‚¿tt™tkþ3 «Ät™ sýtÞ
* ÷tuÞt ð[. 14, ‚t. 31-12-1820, Ëtu{ðth. r{ºt‚t ðþ rðïtË™e „úkÚte òuzðe ™rn fu - “{™
1. AtkŒtuøÞtu…r™»tŒT 6 / 2 / 1 {thu ðþ Au.” fthýfu {™™tu rðïtË fhðtÚte
2. Sðtí{t …h{tí{t™wk yiõÞ¿tt™. ƒnwft¤ ËwÄe ‚…ùÞto fhe™u Ëk…tŒ™ fhu÷wk yiïÞo
3. {™ yr‚ [k[¤ ntuðtÚte ‚u™e ËtÚtu õÞthuÞ …ý ™tþ …tBÞwk Au.
 300 ÷tuÞt.14
Au ‚Útt ht{t™ws™tu yu{ {‚ Au su, ‘Sð, {tÞt y™u …whw»ttu¥t{, yu
ºtýu r™íÞ Au. ™u …whw»ttu¥t{ Au, ‚u Sð, {tÞt™t r™Þk‚t Au ™u Ëðo™t
fthý Au ™u …tu‚t™t yûthÄt{™u rð»tu ËŒt rŒÔÞ ytfth Útft rðhts{t™
Au ™u Ëðuo su yð‚th ‚u ‚u™t Au. yuðt su …whw»ttu¥t{ ™thtÞý ‚u™e
W…tË™t Sð™u fhðe.’ yuðe he‚u ht{t™ws™e Ë{sý sýtÞ Au. ‚Útt
ðÕ÷¼t[tÞo™u fu𤠼Âõ‚ W…h r™ct ƒnw sýtÞ Au y™u yu Ëðuo yt[tÞuo
…tu‚t™t „úkÚttu{tk «Ëk„u fhe™u ƒeS ðt‚toytu ÷¾e Au …ý „{u ‚uðe he‚u
fhe™u yk‚u …tu‚t™e Ár[ W…h òÞ. yu{ ‚u{™t „úkÚttu™u rð»tu ‚u{™tk ð[™
Au ‚uýu fhe™u ‚u{™tu yr¼«tÞ ÞÚttÚto òÛÞt{tk ytðu Au. ‚u{ y{the ðt‚to
Ëtk¼¤e™u ‚{™u Ëðuo™u y{the fuðe Ár[ sýtÞ Au ? y™u su{ ËtuÞ fuzu
Œtuhtu [tÕÞtu òÞ Au ™u ð¤e su{ {t¤t™t {ýft™u rð»tu Œtuhtu ËwkËhtu Au,
‚u{ y{the su Ëðuo ðt‚to, ‚u{tk þtu yr¼«tÞ r™hk‚h ËwkËhtu [tÕÞtu ytðu
Au ? ‚u su™u su{ sýt‚tu ntuÞ ‚u ‚u{ fntu.” íÞthu Ëðuo {tuxuht …h{nkËu
su™u su{ sýtÞwk ‚uýu ‚u{ fÌtwk, …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “ÕÞtu y{u
y{thtu yr¼«tÞ ‚Útt Ár[ ‚u fneyu. yuf ‚tu y{™u yu „{u Au su, É»t¼Œuð
¼„ðt™ ðtËwŒuð Ëk„tÚtu yuftí{‚t™u …tBÞt n‚t ‚tu …ý ßÞthu rËrØytu
ytðe™u «t ÚtEytu íÞthu …tu‚u ¼„ðt™ n‚t ‚tu …ý ƒeò íÞt„e™e rþûtt™u
yÚtuo ‚u rËrØytu™u „úný ™ fh‚t nðt. ‚u ©e{ŒT¼t„ð‚{tk fÌtwk Au su,
“Þtur„ rËØ ÚtÞtu ntuÞ ™u …tu‚t™wk {™ ðþ ÚtÞw ntuÞ ‚tu …ý ‚u {™™tu
rðïtË ™ fhðtu. íÞtk &÷tuf Au : 1‘Ý Üé U ²æü y ÜU<ãç™y¨w²¢ }æÝç¨ sݱçSƒ„ sݱçSƒ„ïï J
²çmd¢ | ææçÓ™ÚæÓ™è‡æZ ™SÜU‹Î „Ð »ï E Ú}æì JJ çÝy²¢ ÎÎæç„ ÜUæ}æS² çÀÎí ¢ „}æÝé ² ï ù Ú²:J
²æï ç xæÝ: Üë U „}æñ ~ æS² Ðy²é … æü ² ï ± Ðé ¢ p Hè JJ’ yuðe he‚u su {™™tu rðïtË ™
fhu, ‚uðtu íÞt„e y{™u „{u Au ‚Útt y{tht {™{tk ïu‚îe… ‚Útt ƒŒrhft©{
suðt „{u Au, ‚uðt ƒeò ÷tuf „{‚t ™Úte. y™u yu{ {™{tk hnu Au su,
ïu‚îe…™u rð»tu ‚Útt ƒŒrhft©{™u rð»tu sE™u r™hL™…ýu hÌtt Útft ‚…
fheyu, ‚u ƒnw Ëthwk ÷t„u, …ý ƒeò ÷tuf{tk y™uf «fth™t ði¼ð ¼tu„ððt
1. su Þtu„e …tu‚t™t {™™tu rðïtË fhu Au ‚u Þtu„e™wk su{ rðïtËe …r‚™u …wkù÷e Mºte rðïtË{tk ÷E™u
{™ sYh ft{™u …uËðt™tu yðftþ yt…u Au y™u òh …wY»t îtht níÞt fhtðu Au ‚u{ ‚u Þtu„e™u ‚u™wk
ft{™e …tA¤ ¢tuÄtrŒf yk‚:þºtwytu …ý ytðu Au {™ ft{trŒ îtht ¼úü fhu Au. ¼t. 5/6/3-4
 ÷tuÞt.14 301
‚u ™Úte „{‚t. ‚Útt ¼„ðt™™t su ½ýtf yð‚th ÚtÞt Au ‚u™u yu{ òýeyu
Aeyu su, yu Ëðuo yð‚th ™thtÞý™t Au ‚tu …ý ‚u yð‚th{tk É»t¼ŒuðS
ƒnw „{u1 ‚Útt ‚uÚte W‚h‚t fr…÷S ‚Útt Œ¥ttºtuÞ yu ƒu Ëh¾t sýtÞ
Au y™u yu ºtÛÞu yð‚th fh‚t fturx ½ýwk ©ef]»ý™u rð»tu y{thu nu‚ Au
y™u yu{ òýeyu Aeyu su, ‘ƒeò Ëðuo yð‚th fh‚tk yt yð‚th ƒnw
{tuxtu ÚtÞtu ™u ƒnw Ë{Úto Au, y™u yu{tk yð‚th yð‚the yuðtu ¼uŒ ™Úte
sýt‚tu.’ y™u ƒeò su {íMÞ-fåAtrŒf ¼„ðt™™t yð‚th Au …ý ‚u{tk
y{the yr‚ Yr[ ™Úte. y™u ytðe he‚u ‚tu y{thu W…tË™t Au su, ËðuoÚte
…h yuf {tuxtu ‚us™tu Ë{wn Au. ‚u ‚us™tu Ë{qn yÄtu Qæðo 2 ‚Útt [thu
ftuhu «{týu3 hrn‚ Au ™u y™k‚ Au y™u ‚u ‚us™t Ë{qn™t {æÞ ¼t„™u
rð»tu yuf {tuxwk ®ËntË™ Au ™u ‚u™e W…h rŒÔÞ {qŠ‚ yuðt su ©e™thtÞý
…whw»ttu¥t{¼„ðt™ ‚u rðhts{t™ Au ™u ‚u ®ËntË™™u [thu ftuhu y™k‚fturx
{wõ‚ ƒuXt Útft ‚u ™thtÞý™t Œþo™ fhu Au, yuðt su {wõ‚u Ërn‚ ©e™thtÞý
‚u™u y{u r™hk‚h Œu¾eyu Aeyu y™u ‚u ¼„ðt™™u rð»tu ‚us™wk yr‚þÞ…ýwk
Au, ‚uýu fhe™u ßÞthu yu ˼t Ërn‚ ‚u ¼„ðt™™tk Œþo™ ™Úte Út‚tk íÞthu
y{™u yr‚þÞ fü ÚttÞ Au y™u ‚u ‚us™tu Ë{qn ‚tu r™hk‚h Œu¾tÞ Au,
‚tu …ý yu™u rð»tu Ár[ ™Úte y™u ¼„ðt™™e {qŠ‚™tk Œþo™u fhe™u s yr‚Ëw¾
ÚttÞ Au. y{thu yuðe he‚u W…tË™t Au. y™u yu ¼„ðt™™u rð»tu ¼Âõ‚
‚tu suðe „tu…eytu™u n‚e ‚uðe „{u Au. ‚u Ëthwk y{u Ëti {týË™u òu‚t hneyu
Aeyu su, ftuEf ft{e Mºte ntuÞ ‚u™u …whw»t™u rð»tu suðwk nu‚ ntuÞ ‚Útt ft{e
…whw»t™u Mºte™u rð»tu suðwk nu‚ ntuÞ ‚u™u Œu¾e™u yu{ ÚttÞ su, yuðwk nu‚ yt…ýu
¼„ðt™{tk ntuÞ ‚tu Xef, ‚Útt ftuEf™u …wºt{tk, Ä™{tk ƒnw nu‚ sýtÞ.
‚u™u Œu¾e™u yu{ ÚttÞ su, ‘yuðwk nu‚ yt…ýu ¼„ðt™{tk ntuÞ ‚tu Xef’ ‚Útt
ftuEf „t‚tu ntuÞ ‚tu ‚u™u Ëtk¼¤e™u ‚u™u …tËu ftuE {týË™u {tuf÷eyu yÚtðt
y{u …kzu yu™e …tËu sEyu ™u òýeyu su, ‘yu ƒnw Xef fhu Au.’
y™u y{thu Ëwðtý ‚tu yuðt ËtÚtu ÚttÞ Au su, ‘su{tk ft{, ¢tuÄ,
÷tu¼, MðtŒ, M™un, {t™, E»Þto, Œk¼, f…x EíÞtrŒf Œtu»t ™ ntuÞ ™u
1. fu{ fu ‚u{™t{tk Ëí…wÁ»t™t ût{trŒf „wý Au. 3. {t….
2. ™e[u-W…h.
 302 ÷tuÞt.14-15
Ä{oþtMºt{tk fÌtwk Au yuðe he‚u Ä{o …t¤‚tu ntuÞ ™u ¼„ðt™™e ¼Âõ‚yu
Þwõ‚ ntuÞ, ‚u ËtÚtu s y{thu ƒuXt WXât™e Ëwðtý ÚttÞ Au y™u yuðtu
™ ntuÞ ™u ‚u y{the ¼u„tu hnu‚tu ntuÞ ‚tu …ý ‚u™e ËtÚtu Ëwðtý ÚttÞ
™rn, ‚u™e ‚tu W…uûtt hnu Au y™u {tuhu ‚tu y{thu ft{e W…h ƒnw y¼tð
hnu‚tu y™u nðu ‚tu ¢tuÄ, {t™ ™u E»Þto yu ºtý su{tk ntuÞ ‚u W…h ƒnw
y¼tð hnu Au. ftk su ft{e ntuÞ ‚u ‚tu „]nMÚt™e …uXu r™{to™e ÚtE™u ËíËk„{tk
…zâtu hnu Au y™u su{tk ¢tuÄ, {t™, E»Þto ntuÞ Au ‚u ‚tu ËíËk„{tkÚte sÁh
…tAt …ze s‚t Œu¾tÞ Au {txu yu ºtý W…h ƒnw ¾uŒ hnu Au. ‚u {t™
‚u þwk ? ‚tu su {t™e ntuÞ ‚u™u …tu‚tÚte {tuxtu ntuÞ ‚u™e yt„¤ …ý M‚çÄ…ýwk
hnu, …ý ‚u™e yt„¤ n÷ftu ÚtE™u ‚u™e Ëuðt{tk ð‚toÞ ™rn. y™u yu
Ëðuo su y{thtu yr¼«tÞ ‚u Úttuztf{tk ÕÞtu fneyu su, suðe he‚u þkfh
Mðt{eyu yîi‚ƒúñ™wk «r‚…tŒ™ fÞwO Au, ‚u™u rð»tu y{thu Ár[ ™Úte
‚Útt ht{t™ws Mðt{eyu suðe he‚u ûth-yûth Útfe …h su …whw»ttu¥t{¼„ðt™
‚u™wk r™Y…ý fÞwO Au ‚u …whw»ttu¥t{¼„ðt™ rð»tu ‚tu y{thu W…tË™t Au
‚Útt „tu…eytu™t suðe ‚tu yu …whw»ttu¥t{¼„ðt™™u rð»tu y{thu ¼Âõ‚ Au
‚Útt þwfS™t suðtu ‚Útt sz¼h‚™t suðtu ‚tu y{thu ðihtøÞ Au ™u
ytí{r™ct Au. yuðe he‚u y{thtu yr¼«tÞ ‚Útt Ár[ Au, ‚u y{the ðt‚toyu
fhe™u ‚Útt y{u {tLÞt su y{tht Ëk«ŒtÞ™t „úkÚt ‚u{ýu fhe™u òu …qðto…h
rð[the™u swðu ‚tu su ƒwrØ{t™ ntuÞ ‚u™t òÛÞt{tk ytðu Au.” yuðe he‚u
…tu‚t™t ¼õ‚s™™e rþûtt™u yÚtuo ©eS{nthtsu ðt‚to fhe ™u …tu‚u ‚tu Ëtûtt‚T
…whw»ttu¥t{™thtÞý Au.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T ÷tuÞt™wk >> 14 >> 122 >>

ð[™t{]‚ 15 : ¼qk„¤e ‚Útt „tÞ™t ÿütk‚u ytí{Œþo™™wk Index

*Ëkð‚T 1877™t {t„þh ðrŒ 13 ‚uhþ™u rŒðË htrºt™u Ë{u
©eS{nthts „t{ ©e÷tuÞt {æÞu Ëwht¼õ‚™t Œhƒth{tk rðhts{t™ n‚t
y™u Ätu¤tu VUxtu {tÚtu ƒtkæÞtu n‚tu ‚Útt ƒesu Ätu¤u VUxu ƒtuft™e ðt¤e n‚e
‚Útt „h{ …tuË™e ht‚e z„÷e …nuhe n‚e ‚Útt Ätu¤tu ¾uË …nuÞtuo n‚tu
* ÷tuÞt ð[. 15, ‚t. 2-1-1821, ƒwÄðth.
 ÷tuÞt.15 303
™u Ätu¤tu [tuVt¤ ™u Ätu¤e …Auze ‚u ¼u„tk fhe™u ytuZâtk n‚tk ™u …tu‚t™t
{w¾th®ðŒ™e yt„¤ ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e ˼t ‚Útt …h{nkË™e ˼t
¼htE™u ƒuXe n‚e.
…Ae ©eS{nthts f]…t fhe™u ƒtuÕÞt su, “yt Sð Au ‚u 1 yæÞtí{2,
yrļq‚3 y™u yrÄŒuð4 …ýu5 fhe™u Ëðo Œun{tk ™¾rþ¾t…ÞO‚6 ÔÞt…e™u
hÌttu Au y™u Œuð‚t™u ErLÿÞtuY…u7 fhe™u Sð™wk ¼tuõ‚t…ýwk Au …ý Œuð‚t
ErLÿÞtuÚte …]ÚtfT…ýu ¼tuõ‚t ™Úte.” 8
íÞthu r™íÞt™kŒ Mðt{eyu ytþkft fhe su, “nu {nthts ! íÞthu yu{
fnuðtÞ Au su, Sð su ‚u Ët{tLÞ…ýu Ëðo Œun{tk ÔÞt…e™u rðþu»t…ýu
ÓŒÞtftþ{tk hÌttu Au, íÞthu Ëðuo Xuftýu Ëh¾wk òý…ýwk ™Úte sýt‚wk; ‚u™wk
fu{ Ë{sðwk ?” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “su{ 9 ËqÞo Au ‚u rfhýu
fhe™u Ëðo …ŒtÚto{tk ÔÞt…e™u hÌttu Au …ý yt„¤ suðwk …ŒtÚto Au íÞtk ‚uðtu
ËqÞo™tu «ftþ sýtÞ Au, fu{ su ft[™e ¼qr{ ntuÞ ‚Útt MðåA r™{o¤ …týe
ntuÞ íÞtk suðe he‚u ËqÞo™tu þqØ «ftþ sýtÞ Au, ‚uðe he‚u …týt™e ¼qr{,
hu‚e™e ¼qr{ ‚Útt ztu¤tÞu÷wk …týe; ‚u{tk sýt‚tu ™Úte. yuðe he‚u ËqÞo™t
«ftþ{tk LÞq™yrÄf…ýwk sýtÞ Au. ‚u{ yu Sð ErLÿÞtu,10 yk‚:fhý „tu÷f;
yu Ëðo™u rð»tu Ë{t™…ýu hÌttu Au, …ý ErLÿÞtu™u rð»tu MðåA…ýwk Au {txu
‚u™u rð»tu rðþu»t «ftþ sýtÞ Au. swytu™u-™uºt{tk suðwk ‚us sýtÞ Au ‚uðwk
™tf ft™{tk ftuE rŒðË sýtÞ Au ? ™Úte sýt‚wk. y™u [th yk‚:fhý™wk
yr‚ MðåA…ýwk Au ‚tu íÞtk Sð™tu yrÄf «ftþ sýtÞ Au y™u ƒeòk
ErLÿÞtu{tk LÞq™ sýtÞ Au, …ý Sð‚tu Ëðo Œun™u rð»tu11 Ë{t™…ýu hÌttu
Au.” 12
íÞthu ƒúñt™kŒ Mðt{eyu «&™ …qAâtu su, “yu Sð™u fux÷tf ‚tu ‚tht
1. ºtý ŒunÚte rð÷ûtý Au y™u …tu‚…tu‚t™tk ÓŒÞ{tk 8. yt yÚto ‘‘¥æy}æï ç ‹Îí ² }æÝæï ² é Q ¢ |ææï Q Uï y ²æ-
rðþu»t Ë¥ttÚte hÌttu Au, ŒunurLÿÞtrŒf™u [u‚™ fhu ãé } æü Ý è篇æ:’’ yt ©wr‚{tk ðýoÔÞtu Au.
Au ‚uÚte ‚u r[ÿq… fnuðtÞ Au ‚u 9. yæÞtí{trŒf{tk Ët{tLÞË¥ttÚte ÔÞt yuðt
2. [ûtwhtrŒ ErLÿÞtu. ytí{¿tt™{tk Mð‚: LÞq™trÄf¼tð ™Úte s …hk‚w
3. ErLÿÞtu™tk ™uºttrŒ „tu÷tuf. ErLÿÞtuY… ytÄth™e ‚th‚BÞ‚tÚte ytí{«ftþ™wk
4. ErLÿÞtu™tk yrÄct‚t ËqÞtorŒ Œuð‚tytu. ‚th‚BÞ…ýwk sýtÞ Au.
5. yrÄŒuð™t «ftþf …ýu. 10/11. ¿tt™ «¼tÚte.
6. Ët{tLÞ Ë¥ttÚte 12. {txu ytí{«ftþ{tk LÞq™trÄf ¼uŒ òýðtu ™rn
7. îthu. fu{ fu ‚u Mð‚: rð»t{ ™Úte.
 304 ÷tuÞt.15
suðtu Œu¾u Au ‚Útt Œeðt™e ßÞtu‚ suðtu Œu¾u Au ‚Útt ƒ…turhÞt suðtu Œu¾u
Au ‚u fu{ Ë{sðwk ?” íÞthu ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “yu‚tu yu{ Au su,
su{ su™u yrûtrðãt Au ‚u™u ™uºtîthtyu Sð™wk Œþo™ ÚttÞ Au ™u ‚u™u rð»tu
¼„ðt™™e {qŠ‚™u …ý Œu¾u Au. ‚u{ su™u ErLÿÞ îtht ÷ût ÚtÞtu ‚u ‚uðtu
ytí{t™u Œu¾u Au. su{ ft[™wk …q‚¤wk {™w»Þ™u ytfthu fÞwO ntuÞ ‚u™u su su
yðÞð ‚Útt {wðt¤t ‚Útt ™tzeytu, ‚u Ëðuo ft[™tk ntuÞ ™u ‚u …q‚¤t™e
{tkrn÷e ftuhu ‚us ¼ÞwO ntuÞ ‚u ‚us Œu¾tÞ, ‚u suðtu ¼qk„¤e™tu yðftþ
ntuÞ ‚u «{týu Œu¾tÞ Au …ý Ë{„ú ™Úte Œu¾t‚w, ‚u{ yu Sð™wk MðY… suýu
suðwk ŒeXwk Au ‚u ‚uðwk fnu Au, …ý yu™e r™htðhý ÿrü ™Úte ÚtE; {txu
yu™u suðtu ytí{t Au ‚uðtu ™Úte Œu¾t‚tu y™u ßÞthu yu™e r™htðhý ÿrü
ÚtE™u ytí{tfthu ÚttÞ Au íÞthu ErLÿÞtu™t „tu÷f™t MÚtt™f su rð¼t„
‚u yu™e ÿrü{tk ™Úte ytð‚t, ™u suðtu ytí{t Au ‚uðtu sýtÞ Au.
su{ su ytftþ™e ÿrü™u …tBÞtu ntuÞ ‚u™e ÿrü{tk ƒeòk [th ¼q‚ ™Úte
ytð‚tk, ‚u{ su™e r™htðhý ÿrü ÚttÞ Au ‚u™u „tu÷f, ErLÿÞtu, Œuð‚t,
yk‚:fhý; ‚uýu fhe™u sýt‚t su Sð™t «ftþ™t ¼uŒ, ‚u ÿrü{tk ™Úte
ytð‚tu ™u suðtu Sð Au ‚uðtu ÞÚttÚto sýtÞ Au y™u ¼uŒ ÿÂüðt¤t™u suðtu
Au ‚uðtu ™Úte sýt‚tu su{ ftuEfu „tÞ™wk …qAzwk ŒeXwk, ftuEfu {w¾ ŒeXwk, ¾wh
ŒeXtu, …ux ŒeXwk, M‚™ ŒeXtu, ‚u suýu su su yk„ ŒeXwk ‚u „tÞ™wk s ŒeXwk
Au …ý suðe „tÞ Au ‚uðe ftuEyu ŒeXe ™Úte, y™u yuf yk„ ŒeXwk {txu
„tÞ ŒeXe …ý fnuðtÞ, ‚u{ yu ytí{t™t «ftþ™wk Œþo™ sux÷wk su™u ErLÿÞtu
îtht yÚtðt yk‚:fhý îtht ÚtÞwk ‚ux÷tu ‚u ytí{Œþeo fnuðtÞ …ý ËBÞfT
ytí{Œþo™ yu™u fnuðtÞ ™rn. {txu y{u ‚tu yu Sð™u rð»tu yuðe he‚u Ët{tLÞ
rðþu»t…ýwk fneyu Aeyu.”
íÞthu r™íÞt™kŒ Mðt{eyu «&™ …qAâtu su, “nu {nthts ! ‚{u Sð™u
‚tu r™htfth fÌttu, íÞthu ‚u Sð™u rð»tu ¼„ðt™ hÌtt Au ‚u …ý 1 y®÷„…ýu
hÌtt Au fu {qŠ‚{t™ hÌtt Au ?” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “¼„ðt™
‚tu ErLÿÞtu, Œuð‚t, yk‚:fhý y™u Sð; yu Ëðo™tk yt©Þ…ýu hÌtt Au.
‚u ©ef]»ý¼„ðt™u WØð ¼u¤u „tu…eytu™u fnuðhtÔÞwk Au su, ErLÿÞtu,
yk‚:fhý, Œuð‚t y™u Sð ‚u™t yt©Þ…ýu fhe™u ‚{thu Ë{e…u nwk hÌttu
1. r™htfth.
 ÷tuÞt.15 305
Awk, su{ …k[ {nt¼q‚ ƒúñtkz™u rð»tu hÌttk Au ™u ‚u™tk ‚u s Ëðo™t Œun{tk
hÌttk Au, ‚u{ su nwk yt {Útwht{tk hÌttu Awk ‚u ‚tu su{ {nt¼q‚ rðþu»t…ýu
fhe™u ƒúñtkz™u rð»tu hÌttk Au, ‚u{ hÌttu Awk y™u su{ yu ¼q‚ Sðtu™t Œuntu{tk
Ët{tLÞ…ýu hÌttk Au ‚u{ nwk ‚{thu …tËu hÌttu Awk y™u su nwk Œu¾t‚tu ™Úte
‚u ‚tu ‚{tht r[¥t™e ð]r¥t™tu {thu rð»tu r™htuÄ ÚttÞ ‚u™u yÚtuo ™Úte
Œu¾t‚tu, …ý hÌttu ‚tu {qŠ‚{t™ Awk.”
íÞthu ð¤e r™íÞt™kŒ Mðt{eyu …qAâwk su, “nu {nthts ! yu ¼„ðt™
ErLÿÞtrŒf™t yt©Þ…ýu hÌtt Au ‚u …whw»tY…u fhe™u hÌtt Au fu yûthY…u
hÌtt Au fu …tu‚u MðÞk …whw»ttu¥t{…ýu hÌtt Au ? íÞthu ©eS{nthts ƒtuÕÞt
su, “Sð, …whw»t, yûth y™u …whw»ttu¥t{ yu Ëðo™wk ‚us «ftþ…ýu ‚tu Ëò‚eÞ
Au, {txu yu{™t «ftþ™t ¼uŒ …tzðt™u ‚tu ftuE Ë{Úto Au ™rn y™u ¼uŒ
‚tu yr‚þÞ Au …ý ‚u ¼uŒ™u Œu¾ðt™u ftuE Ë{Úto ™Úte y™u su™u yu ¼„ðt™
f]…t fhu Au ‚uýu fhe™u ‚u™u «ftþ{Þ yuðtu rŒÔÞ Œun ƒkÄtÞ Au. …Ae
‚u yu{ òýu Au su, ‘yt nwk Awk ™u yt …wY»t Au ™u yt yûth Au ™u yu
ËðuoÚte rð÷ûtý yuðt yt …whw»ttu¥t{ Au.’ yuðe he‚u yu Ëðuo™u …]Útõ…ýu Œu¾u
Au ™u yu{™t «ftþ™u …ý rð÷ûtý …ýu Œu¾u Au, …ý ƒeòu ‚tu ftuE …]ÚtfT
Œu¾ðt™u yÚtuo Ë{Úto ÚttÞ ™rn. {txu yu ¼„ðt™ ËqÍu yu Y…u fhe™u hÌtt
Au …ý …tu‚u s hÌtt Au.”
y™u ðuŒtk‚ su W…r™»tŒT ‚Útt Þtu„ ‚Útt ËtkÏÞ; yu ºtý þtMºt Ë™t‚™
Au ‚u yu ©ef]»ý…h{tí{t™wk s ðýo™ fhu Au. ‚u yu ºtý þtMºt™t {‚ ‚{™u
y{u …]ÚtfT …]Útõ…ýu fhe™u fneyu ‚u Ëtk¼¤tu. ‚u{tk su ËtkÏÞðt¤t Au ‚u
‚tu [tuðeþ ‚¥ð™u fne™u ‚uÚte …h …k[ ðeþ{tk …h{tí{t™u fnu Au …ý Sð-
Eïh™u …]Útõ…ýu ™Úte fnu‚t, ‚u™tu yu yr¼«tÞ Au su, ‚¥ð Au ‚u Sð
rð™t™tk ntuÞ ™rn {txu ‚¥ð ¼u¤tu ‚Œtí{f…ýu hÌttu su Sð ‚u™u ‚¥ðY…
s fnu Au, …ý ‚¥ðÚtfe …]ÚtfT ™Úte fnu‚t y™u su{ Sð™u [tuðeþ ‚¥ðY…
{t™u Au ‚u{ ƒúñtkztr¼{t™e su Eïh, ‚u™u …ý [tuðeþ ‚¥ðY… {t™u Au.
yuðe he‚u Sð-Eïh yu ƒuÞ™u ‚¥ðY… {t™e™u ‚¥ð ¼u¤u s yu™u „ýu
Au …ý ‚¥ðÚte ™tuk¾t ™Úte „ý‚t, y™u yu …k[rðþ{t …h{tí{t™u fnu Au.
yu ËtkÏÞ™tu {‚ Au, …ý yu{ ™ Ë{sðwk su Sð ™Úte, ftk su ËtkÏÞðt¤u
 306 ÷tuÞt.15
»txTËk…r¥t1 ©ðý, {™™, r™rŒæÞtËtrŒf ËtÄ™ fÌttk Au, ‚u Sð™u s fhðt™tk
fÌttk Au, …Ae ‚u ËtÄ™u fhe™u rð[th™u …t{u ™u ‚u rð[thu fhe™u ‚¥ð
Útfe …tu‚u ™tu¾tu …zu ™u …tu‚t™u ƒúñY… {t™u ™u …h{tí{t™u ¼su, yuðe
he‚u ËtkÏÞ{‚ Au, ‚u {tuûtÄ{o{tk þwfS «íÞu ™thŒSyu fÌtwk su- 2 ‘y²…
{}æü } æ{}æZ ™ ©|æï ¨y²æÝë „ ï y²… J ©|æï ¨y²æÝë „ ï y²Ü
y²Ü y±æ ²ï Ý y²…ç¨ „œ²
„œ²…… JJ’
yu™tu yÚto yu{ Au su, ßÞthu {w{wûtw ytí{rð[th fhðt ƒuËu íÞthu ‚u™u
ytzt su Ä{oY… yÚtðt yÄ{oY…, ËíÞY…, yËíÞY… su su ËkfÕ… ytðu
‚u™tu íÞt„ fhe y™u su rð[thu fhe™u yu™u ‚su Au ‚u rð[th™tu …ý íÞt„
fhe™u ƒúñY…u hnuðwk …ý Œunu fhe™u Ä{oY… r™Þ{™tu íÞt„ fhðtu fÌttu
™Úte, yu &÷tuf™tu yu yÚtuo Au, y™u Þtu„ðt¤t Au ‚u [tuðeþ ‚¥ð™u …]ÚtfT
„ýu Au y™u Sð-Eïh™u …k[ðeþ{t fnu Au ™u …h{tí{t™u Aðeþ{t fnu
Au y™u rððufu fhe™u …k[ðeþ{t™u ‚¥ð Útfe …]ÚtfT Ë{S™u ‚u™u rð»tu
…tu‚t…ýt™e ÿZ‚t {t™e™u [tuðeþ ‚¥ð™e su ð]r¥tÞtu ‚u™tu ®…ze¼tð fhe™u
ƒ¤tífthu Aðeþ{t™u rð»tu ht¾u, …ý rð»tÞ ËL{w¾ sðt Œu ™rn. y™u
yu{ Ë{su su, ‘{the ð]r¥t ¼„ðt™™u {qfe™u ƒesu Xuftýu sþu ‚tu {™u ËkË]r‚
Útþu’ {txu yr‚ yt„ún fhe™u ErLÿÞtu-yk‚:fhý™e su ð]r¥tytu, ‚u™u
¼„ðt™™u rð»tu ht¾u. y™u su ËtkÏÞðt¤tu Au ‚u ‚tu yu{ Ë{su su, ‘{thu
ErLÿÞtu-yk‚:fhý s ™Úte ‚tu sþu õÞtk ?’ {txu …tu‚t™u ƒúñY… {t™e™u
r™¼oÞ hnu Au y™u su Þtu„ðt¤tu Au ‚u ‚tu zh‚tu s hnu Au. su{ ftuEf
…whw»t™t ntÚt{tk ‚u÷™wk {tÚtt ÷„ý ¼hu÷wk …tºt ntuÞ ™u ‚u …whw»t™u …„rÚtÞtk™u
W…h ô[wk [Zðwk ntuÞ ™u ƒu ftuhÚte W½tze ‚hðthðt¤t …wY»t zhtððt™u
W¼t hÌtt ntuÞ ™u ‚u ‚u÷™u Z¤ðt Œuðwk ™ ntuÞ ™u ‚u …wY»t suðtu ¼Þ™u
…t{u, ‚u{ Þtu„ðt¤tu rð»tÞ Útfe ƒeÞ™u ¼„ðt™™u rð»tu ð]r¥tytu™u ht¾u
Au, yu Þtu„™tu {‚ Au. y™u ðuŒtk‚ su W…r™»tŒT ‚u™tu {‚ yu Au su,
Ëðo™t yr‚þÞ {tuxt fthý yuðt su …whw»ttu¥t{™thtÞý ƒúñ ‚u™wk s „úný
fhe™u ƒeò Ëðuo™u r{ÚÞt {t™u Au. su{ ytftþ™e ÿrü™u su …tBÞtu ntuÞ
‚u ƒeò ‚¥ð™u Œu¾u ™rn, ‚u{ yu ƒúñ™u su Œu¾‚tu ntuÞ ‚u ƒeò ftuE™u
Œu¾u ™rn, yuðe he‚u ðuŒtk‚™tu {‚ Au.”
Er‚ ð[™t{]‚{T ÷tuÞt™wk >> 15 >> 123 >>
1. þ{, Œ{, W…hr‚, r‚r‚ûtt, Ë{tÄt™ y™u ©Øt. 2. {nt¼th‚, þtkr‚…ðo 316/40
 ÷tuÞt.16 307
ð[™t{]‚ 16 : ðtË™t fwrk X‚ y™u r™{qo¤ ÚtÞt™wk Index
*Ëkð‚T 1877 ™t {t„þh ðrŒ 14 [tiŒþ™u rŒðË ËkæÞt yth‚e
ÚtÞt fuzu ©eS{nthts „t{ ©e÷tuÞt {æÞu Ëwht¼õ‚™t Œhƒth{tk Ztur÷Þt
W…h rðhts{t™ n‚t, ™u Ätu¤tu ¾uË …nuÞtuo n‚tu ‚Útt „h{ …tuË™e ht‚e
z„÷e …nuhe n‚e ‚Útt {tÚtu Ätu¤tu VUxtu ƒtkæÞtu n‚tu ™u ƒesu Ätu¤u VUxu
fhe™u ƒtuft™e ðt¤e n‚e ™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ …h{nkË ‚Útt
ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe n‚e.
…Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “Ëðuo …h{nkË …hM…h «&™-W¥th
fhtu,” yu{ fne™u …tu‚u «&™ …qAâtu su, “su™u ðtË™t fwkrX‚ ™ ÚtE ntuÞ
™u su™u ðtË™t fwkrX‚ ÚtE „E ntuÞ ™u su™u ðtË™t r™{qo¤ ÚtE „E ntuÞ
‚u™tk þtk ÷ûtý Au ?” …Ae {wõ‚t™kŒ Mðt{eyu yu «&™™tu W¥th fhðt
{tkzâtu …ý ÚtÞtu ™rn. íÞthu ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “su™e ðtË™t fwkrX‚
™ ÚtE ntuÞ ‚u™e ErLÿÞtu™e ð]r¥t rð»tÞ{tk [tUxe òÞ ‚u …tAe rð[thu fhe™u
…ý ™eËhu ™rn y™u su™u fwkrX‚ ðtË™t ÚtE „E ntuÞ ‚u™e ð]r¥t rð»tÞ{tk
‚íft¤ «ðuþ fhu ™rn y™u fŒtr[‚ ð]r¥t rð»tÞ{tk «ðuþ fhe òÞ, ™u
‚u ð]r¥t™u …tAe ðt¤u ‚tu ‚h‚ …tAe ð¤u …ý rð»tÞ{tk ytËõ‚ ÚttÞ ™rn
y™u su™u ðtË™t r™{qo¤ ÚtE „E ntuÞ ‚u™u ‚tu ò„ú‚™u rð»tu Ëw»twr™e
…uXu rð»tÞ™tu y¼tð ð‚uo ™u Ëtht ™hËt su rð»tÞ, ‚u ƒuÞ Ë{t™…ýu
sýtÞ y™u …tu‚u „wýt‚e‚…ýu ð‚uo.”
íÞthu „tu…t¤t™kŒ Mðt{eyu …qAâwk su, “ðtË™t fwkrX‚ ‚tu ntuÞ …ý
‚u {q¤{tkÚte x¤e s‚e ™Úte ‚u™wk þwk fthý Au ?” íÞthu ©eS{nthts ƒtuÕÞt
su, “yu™tu W¥th yu Au su, ytí{r™ctY… yuðwk su ¿tt™ ‚Útt «f]r‚™tk ftÞo
yuðtk su …ŒtÚto{tºt ‚u™u rð»tu y™tËÂõ‚Y… yuðtu su ðihtøÞ ‚Útt ƒúñ[ÞtorŒfY…
su Ä{o ‚Útt {tntíBÞu Ërn‚ yuðe su ¼„ðt™™e ¼Âõ‚, yu [th ðt™tk
su{tk Ëk…qýo ntuÞ ‚u™u ðtË™t r™{qo¤ ÚtE òÞ Au y™u yu [th{tk sux÷e
LÞq™‚t hnu Au ‚ux÷e ðtË™t r™{qo¤ Út‚e ™Úte.” 1
* ÷tuÞt ð[. 16, ‚t. 3-1-1821, „wYðth.
1. {txu {q¤{tkÚte ðtË™t™tu WåAuŒ fhðt EåA‚t
¼õ‚s™u MðÄ{torŒ ËtÄ™ yr‚áZ…ýu ËtÄðtk.
 308 ÷tuÞt.16
…Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “ÕÞtu, y{u «&™ …qAeyu su, “{w{wûtw™u
¼„ðt™™e «t™u yÚtuo y™k‚ ËtÄ™ fhðt™tk fÌttk Au, ‚u{tk yuf yuðwk {tuxwk
fÞwk ËtÄ™ Au suýu fhe™u Ëðuo Œtu»t x¤e òÞ ™u ‚u{tk Ëðuo „wý ytðu ?”
íÞthu yu «&™™tu W¥th …h{nkË ð‚u ÚtÞtu ™rn, …Ae ©eS{nthtsu yu™tu
W¥th fÞtuo su, “¼„ðt™™wk {tntíBÞ su{ fr…÷ŒuSyu Œuðnq‚e «íÞu fÌtwk Au
su :- 1‘}æj²æmæç„ ±æ„æï ù ²¢ ¨ê ² ü S „Ðç„ }æj²æ„ì ’ yuðe he‚u y™k‚ «fth™t
{tntíBÞu Ërn‚ yuðe su ¼„ðt™™e ¼Âõ‚ ‚u su™u ntuÞ ‚u™t Œtu»t{tºt
x¤e òÞ Au y™u ‚u™u ¿tt™, ðihtøÞ Ä{o; yu ™ ntuÞ ‚tu …ý yu Ëðuo ytðu
Au, {txu yu ËtÄ™ Ëðo{tk {tuxwk Au.”
y™u ð¤e ©eS{nthtsu «&™ …qAâtu su, “su f…xe ntuÞ ™u ‚u
ƒwrØðt¤tu ntuÞ {txu …tu‚t™t f…x™u sýtðt Œu ™rn, ‚u™wk f…x fuðe he‚u
f¤tÞ ? ‚u fntu.” íÞthu yu™tu W¥th ƒúñt™kŒ Mðt{eyu fÞtuo su, “su™e
ƒuXâf WXâf ‚u su ËíËk„™tu îu»te ntuÞ ™u Ëk‚™wk ™u ¼„ðt™™wk ½Ët‚wk
ƒtu÷t‚tu ntuÞ ‚u …tËu ntuÞ ‚uýu fhe™u ‚u ytu¤¾tÞ, …ý ƒeS he‚u ‚tu
™ ytu¤¾tÞ.” …Ae yu W¥th™u ©eS{nthtsu {tLÞtu y™u …Ae …tu‚u ƒtuÕÞt
su, “yuðt™tu Ëk„ ™ fh‚tu ntuÞ ‚tu fu{ f¤eyu” íÞthu ƒúñt™kŒ Mðt{eyu
fÌtwk su, “ftuEf Œuþft¤™wk rð»t{…ýwk ytðu íÞthu yu™wk f…x f¤tE òÞ,
íÞthu ©eS{nthtsu fÌtwk su, “yu Xef W¥th fÞtuo.”
y™u ð¤e ©eS{nthtsu «&™ …qAâtu su, “yuðt fÞtu yuf yð„wý
Au su, suýu fhe™u Ëðuo „wý{tºt ‚u Œtu»tY… ÚtE òÞ Au ? ‚u fntu.” íÞthu
©e…t‚T Œuðt™kŒ Mðt{e ƒtuÕÞt su, “¼„ðt™™t ¼õ‚™tu su ÿtun fhu ‚u™t
su Ëðo „wý ‚u Œtu»tY… ÚtE òÞ Au.” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “yu
W¥th …ý ¾htu. …ý y{u ‚tu yu™tu W¥th ƒeòu ÄtÞtuo Au, su Ëðuo
„wýu Ëk…L™ ntuÞ ™u òu ¼„ðt™™u y®÷„ Ë{s‚tu ntuÞ …ý {qŠ‚{t™
™ Ë{su, yu {tuxtu Œtu»t Au, yuýu fhe™u yu™t ƒeò Ëðuo „wý Œtu»tY…
ÚtE òÞ Au.”
y™u ð¤e ©eS{nthtsu «&™ …qAâtu su, “Ëk‚™tu y¼tð þtýu fhe™u
ytðu Au ? ‚u fntu.” …Ae yu™tu W¥th …h{nkËu fhðt {tkzâtu …ý ÚtÞtu
1. yÚto :- {tht ¼ÞÚte ðtÞw ðtÞ Au. {tht ¼ÞÚte ËqÞo ‚…u Au.
 ÷tuÞt.17 309
™rn, íÞthu ©eS{nthtsu yu™tu W¥th fÞtuo su, “su™u {t™ ntuÞ ‚u™u Ëk‚™tu
y¼tð ytðu Au. fu{ su, su {t™e ntuÞ ‚u™tu yuðtu Mð¼tð ntuÞ su, su
…tu‚t™u ð¾týu ‚u{tk Ëtu yð„wý ntuÞ ‚u Ëðo™u …zât {qfe™u ‚u{tk yuf „wý
ntuÞ ‚u™u ƒnw {t™u y™u ‘su …tu‚t™u ð¾tý‚tu ™ ntuÞ ™u ‚u{tk Ëtu „wý
ntuÞ ‚u Ëðo™u …zât {qfe™u ‚u{tk ftuEf suðtu ‚uðtu yuf yð„wý ntuÞ ‚u™u
ƒnw {t™e™u ‚u™tu «Út{ ‚tu {™ ‚Útt ð[™; ‚uýu fhe™u ÿtun fhu ™u …Ae
Œunu fhe™u …ý ÿtun fhu.’ {txu yu {t™ Y… {tuxtu Œtu»t Au y™u ‚u {t™
Ë{sw{tk s ntuÞ ™u ¼tu¤t{tk ™ ntuÞ yu{ òýðwk ™rn, ¼tu¤t{tk ‚tu Ë{swk
fh‚tkÞ ÍtÍwk ntuÞ Au.”
…Ae {wõ‚t™kŒ Mðt{eyu ©eS{nthts™u «&™ …qAâtu su, “nu {nthts
! yu {t™ fu{ x¤u ?” íÞthu ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “su ¼„ðt™™wk {tntíBÞ
yr‚þÞ Ë{s‚tu ntuÞ ‚u™u {t™ ™ ytðu; fu{ su, swðtu™u WØðS fuðt
ztÌtt n‚t ™u ™er‚þtMºt{tk fwþ¤ n‚t ™u Œunu fhe™u htò suðt n‚t,
…ý òu ¼„ðt™™wk {tntíBÞ Ë{s‚t n‚t ‚tu „tu…eytu™u rð»tu ¼„ðt™™tu
M™un òuE™u ‚u™e yt„¤ …tu‚t™wk {t™ ™ hÌtwk y™u yu{ ƒtuÕÞt su, “yu
„tu…eytu™t [hý™e hs su™u yz‚e ntuÞ yuðtk su ð]ût, ÷‚t, ‚]ý, „wåA
‚u {tknu÷tu nwk ftuEf Úttô, y™u ‚w÷ËeŒtËSyu fÌtwk Au su, ‘„é H ¨è Á²æÜï U
}æé ¶ ݨï |æê H ï çÝÜU¨ï Úæ}æ J „æÜï U ÐxæÜUè Ðãï ç Ý²æ¢ }æï Ú ï „ÝÜUè ™æ}æ JJ’ yu{ su™u
¼q÷u …ý ¼„ðt™™wk ™t{ {w¾Úte ™eËhu ‚u™u yÚtuo …tu‚t™t þheh™t [{o™t
òuzt fhtðe yt…u, ‚tu su ¼„ðt™™t ¼õ‚ ntuÞ ™u ¼„ðt™™wk r™hk‚h
™t{M{hý, ¼s™, fe‚o™, ðkŒ™ fh‚t ntuÞ ™u òu ¼„ðt™™wk {tntíBÞ
Ë{s‚tu ntuÞ, ‚tu ‚u™u yt„¤ þwk {t™ hnu ? ™ s hnu, {txu {tntíBÞ
Ë{su íÞthu {t™ òÞ Au, …ý {tntíBÞ Ë{ßÞt rð™t ‚tu {t™ s‚wk ™Úte,
‚u ËtÁ su™u {t™ xt¤ðwk ntuÞ ‚u™u ¼„ðt™™wk ™u Ëk‚™wk {tntíBÞ Ë{sðwk.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T ÷tuÞt™wk >> 16 >> 124 >>

ð[™t{]‚ 17 : M‚wr‚®™Œt™wk Index

*Ëkð‚T 1877™t {t„þh ðrŒ y{tË™u rŒðË ©eS{nthts „t{
©e÷tuÞt {æÞu Ëwht¼õ‚™t Œhƒth{tk Ztur÷Þt W…h rðhts{t™ n‚t y™u
* ÷tuÞt ð[. 17, ‚t. 4-1-1821, þw¢ðth.
 310 ÷tuÞt.17
{M‚f W…h Ätu¤tu VUxtu ƒtkæÞtu n‚tu ™u ƒesu Ätu¤u VUxu fhe™u ƒtuft™e
ðt¤e n‚e ‚Útt „h{ …tuË™e ht‚e z„÷e {tknu÷e ftuhu Ätu¤u yk„h¾u Ërn‚
…nuhe n‚e ‚Útt Ätu¤tu ¾uË …nuÞto n‚tu ‚Útt [tuVt¤ ytuZe™u ‚u W…h …e¤e
hòE ytuZe n‚e y™u …tu‚t™t {w¾t‹ðŒ™e yt„¤ {wr™™e ˼t ‚Útt ŒuþŒuþ™t
nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe n‚e. yuðe he‚u ©eS{nthts «ËL™ Útft
htrºt™u Ë{u rðhts{t™ n‚t.
…Ae ©eS{nthts …tu‚t™e {u¤u ƒtuÕÞt su, “swytu™u ¼„ðt™™e {tÞt™wk
ƒ¤ fuðwk Au ! suýu fhe™u rð…he‚…ýwk ½ýwk ÚttÞ Au, fu{ su, «Út{ fuðtu
Ëthtu sýt‚tu ntuÞ ™u …Ae yr‚þÞ ¼qkztu ÚtE òÞ Au.” yu{ fne™u …Ae
ð¤e …h{nkË «íÞu ƒtuÕÞt su, “yts ‚tu «&™ …qAtu ‚tu ðt‚to fheyu” íÞthu
r™íÞt™kŒ Mðt{eyu …qAâwk su, “nu {nthts ! «Út{ Ëthtu ntuÞ ™u M‚wr‚
fh‚tu ntuÞ y™u ‚u™tu ‚u …tAtu ®™Œt fhðt {tkzu Au. {txu ËqÍu yuðtu Œuþ,
ft¤, r¢Þt, Ëk„ rð»t{ ÚttÞ ‚tu …ý Ëthtu ™u Ëthtu s hnu, …ý ftuE
he‚u rð…he‚ {r‚ ÚttÞ ™rn, ‚u þtýu fhe™u ÚttÞ ?” íÞthu ©eS{nthts
ƒtuÕÞt su, “su™u Œun™tu y™tŒh ntuÞ ™u ÿZ ytí{r™ct ntuÞ ™u …k[rð»tÞ{tk
ðihtøÞ ntuÞ y™u ¼„ðt™™tu {tntíBÞu Ërn‚ ÞÚttÚto r™ùÞ ntuÞ yuðt™u
ËqÍu yuðwk Œuþft¤trŒf™wk rð»t{…ýwk ÚttÞ ‚tu …ý yu™e {r‚ yð¤e ÚttÞ
™rn y™u su Œuntr¼{t™e ntuÞ ™u …k[rð»tÞ™tu yr‚þÞ y¼tð ™ ÚtÞtu
ntuÞ, ‚u™u ßÞthu Ëk‚ yu rð»tÞ™wk ¾kz™ fhu, íÞthu ‚u Ëk‚ {tuxuht ntuÞ
‚u™tu …ý y¼tð ytðu ™u ¼„ðt™™tu …ý y¼tð ytðu. y™u ¼„ðt™™tu
‚tu ÞÚttÚto r™ùÞ ntuÞ ‚tu …ý òu …k[rð»tÞ™tu yíÞk‚ y¼tð ™ ÚtE „Þtu
ntuÞ ™u ‚u™e ytËÂõ‚ ntuÞ ™u ‚u rð»tÞ™wk {wõ‚t™kŒ Mðt{e suðt ¾kz™ fhu
‚tu ‚u™wk {tÚtwk þMºtu fhe™u {wftðe Œu yuðtu ÿtun fhu.”
…Ae ð¤e r™íÞt™kŒ Mðt{eyu …qAâwk su, “ftuEf™u Œuntr¼{t™ ‚Útt
…k[rð»tÞ™e ytËÂõ‚ ntuÞ ‚tu …ý ‚u ËíËk„{tk ™ÇÞtu òÞ Au ‚u fu{ Ë{sðwk ?”
íÞthu ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “yu™u ßÞtk ËwÄe ftuEf Ĭtu ™Úte ÷tøÞtu
íÞtk ËwÄe ™ÇÞtu òÞ Au …ý ßÞthu ftuEf {tuxt Ëk‚ yÚtðt ¼„ðt™ ‚u
{t™™u ¾tuŒþu ‚Útt MðtŒ, Œuntr¼{t™, ÷tu¼, ft{, ¢tuÄ yu™u ¾tuŒþu íÞthu
yu™u sYh ‚u Ëk‚™tu y¼tð ytðþu íÞthu yu sYh Ëk‚™tu ÿtun fhþu ™u
ËíËk„{tkÚte rð{w¾ Útþu. su{ Ë…uo ÷t¤ ™t¾e ntuÞ, yuðwk su ŒqÄ Ëtfh
 ÷tuÞt.17 311
‚u™u suýu …eÄwk ntuÞ ™u ‚u Sðu Au ‚tu …ý ‚u ½ze ƒu ½ze{tk, Ëtks-Ëðth,
yts ft÷ sYh {h™thtu Au, ‚u{ su Œuntr¼{t™e Au ‚u {rn™u, ƒu {rn™u,
ð»tuo, ƒu ð»tuo, Œþ ð»tuo, Œun {qõÞt Ë{u, Œun {qfe™u, ßÞthu íÞthu …ý yu
sYh Ëk‚™tu y¼tð ÷E™u …ze sþu y™u su™u Œuntr¼{t™ ™ ntuÞ y™u
yu{ Ë{s‚tu ntuÞ su, ‘yk‚:fhý-ErLÿÞtu™tu «ftþf ™u suýu fhe™u Œun
[t÷u Au nt÷u Au yuðtu su Ë¥ttY… ytí{t ‚u nwk Awk, ‚u nwk Ä™ MºteytrŒf
ftuE …ŒtÚtuo fhe™u Ëw¾e Útô yuðtu ™Úte ™u yu …ŒtÚto ™ {¤u ‚uýu fhe™u
Œw:¾e Útô yuðtu ™Úte’ yu{ ÿZ Ë{sý su™u ntuÞ ‚u™u Ëk‚ „{u ‚uðe he‚u
…k[rð»tÞ™wk ¾kz™ fhu ‚Útt Œuntr¼{t™™wk ¾kz™ fhu ‚tu …ý ‚u Ëk‚™tu y¼tð
ftuE he‚u ytðu ™rn, y™u ‚wåA …ŒtÚto ËtY Ëk‚ ËtÚtu ƒ¾uztu ÚttÞ ™rn
™u ytkxe …ý …zu ™rn.”
…Ae r™íÞt™kŒ Mðt{eyu …qAâwk su, “su™u …k[rð»tÞ™tu y¼tð ntuÞ
‚u fu{ sýtÞ ?” íÞthu ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “su™u rð»tÞ™tu y¼tð
ntuÞ ‚u yu{ sýtÞ su, ßÞthu ftkE Ëthwk ¾tðt™wk ytðu íÞthu ‚u™u ¾tÞ
…ý su{ suðwk ‚uðwk ¾t‚tu ntuÞ ™u ‚u{tk yt™kŒ ntuÞ ‚uðtu yt™kŒ hnu ™rn,
{wkÍtE òÞ y™u ÷q„ztk suðtk ‚uðtk òztk …nuh‚tu ntuÞ ‚u{tk yt™kŒ ntuÞ ‚uðtu
Íeýtk ÷q„ztk …nuhðtk …zu ‚u{tk yt™kŒ ™ hnu ™u {™ {wkÍtÞ. ‚u{s Ëthe
…Útthe ntuÞ yÚtðt ftuEf {t™ Œu EíÞtrŒf su su Ëtht …ŒtÚto™tu Þtu„
ÚttÞ íÞthu ‚u{tk ‚u™wk {™ {qkÍtÞ …ý ‚u{tk ftuE he‚u yt™kŒ …t{u s
™rn, íÞthu ‚u™u yu{ òýeyu su yu™u rð»tÞ™u rð»tu y¼tð Au.”
…Ae {wõ‚t™kŒ Mðt{eyu «&™ …qAâtu su, “nu {nthts ! yu …k[rð»tÞ™tu
y¼tð fu{ ÚttÞ ?” íÞthu ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “rð»tÞ™tu y¼tð ÚtÞt™wk
{wÏÞ ËtÄ™ ‚tu …h{uïh™wk {tntíBÞ Au ™u ‚u …Ae ytí{r™ct ™u ðihtøÞ
Au. ‚u {tntíBÞ ‚u þwk ? ‚tu ‘su ¼„ðt™™e ƒefu fhe™u ELÿ ð»tuo Au, ËqÞo,
yÂø™, [kÿ{tk «ftþ fhu Au, …]Úðe Ëðo™u Äthe hne Au, Ë{wÿ {ÞtoŒt ™Úte
÷tu…‚tu, yti»trÄytu É‚w™u …t{e™u V¤u Au y™u su ¼„ðt™ s„‚™e Wí…r¥t-
ÂMÚtr‚-«÷Þ™u fhu Au, y™u su™e þÂõ‚ ft¤ Au, {tÞt Au, …wY»t Au, yûth
Au.’ yuðe he‚u su ¼„ðt™™e {tuxâ…™u Ë{s‚tu ntuÞ ‚u™u s„‚{tk yuðwk
þwk …ŒtÚto Au, ‚u ƒkÄ™ fhu ? ‚u ft{, ¢tuÄ, ÷tu¼, {t™, E»Þto, MðtŒ,
Ëqû{ðMºt, Ä™, Mºte ‚Útt su su …k[rð»tÞ ËkƒkLÄe …ŒtÚto ‚u yu™u ftuE ƒkÄ™
 312 ÷tuÞt.17
fhu ™rn, ftk su, yuýu ‚tu Ëðo™wk …rh{tý fhe htÏÞwk Au, ‘su ¼„ðt™
‚u ytðt Au ™u ytðtu yu ¼„ðt™™tk ¼s™ M{hý, fÚtt ðt‚to™u rð»tu {t÷
Au y™u yûth ‚u ytðwk Au ™u ytðwk yu yûth ËkƒkÄe Ëw¾ Au ‚Útt „tu÷tuf,
ðifwkX, ïu‚îe… ËkƒkÄe Ëw¾ ‚u ytðwk Au, ‚Útt «f]r‚…whw»t ËkƒÄe Ëw¾ ‚u
ytðwk Au y™u ƒúñ÷tuf ËkƒÄe Ëw¾ ‚u ytðwk Au. y™u Mð„o™wk Ëw¾ ‚u ytðwk
Au ‚Útt htßÞtrŒf™wk Ëw¾ ‚u ytðwk Au yuðe he‚u yu Ëðo™t Ëw¾™wk y™w{t™
fhe™u y™u ¼„ðt™™t Ëw¾™u ËðoÚte yrÄf {t™e™u su ¼„ðt™™u rð»tu
òuztýtu ntuÞ ‚u™u yuðwk fÞwk …ŒtÚto Au ‚u ¼„ðt™™t [hýth®ðŒÚte …tzu
? ftuE ™ …tzu. su{ …thË{rý ntuÞ ‚u ftuEf ÷tuZt™u yze™u ‚u™wk Ëtu™wk
ÚtÞwk ‚u Ëtu™wk …tAwk …thË{rý™wk fÞwO …ý ÷tuZwk ÚttÞ ™rn, ‚u{ yuðwk suýu
¼„ðt™™wk {tntíBÞ òÛÞwk Au ‚u ¼„ðt™™tu …tzâtu …ý ‚u ¼„ðt™™t
[hýth®ðŒÚte …zu ™rn, ‚tu þwk ƒesu …ŒtÚtuo fhe™u yu …zu ? ™ …zu.
y™u yu ¼„ðt™™u ¼s‚t ntuÞ yuðt su Ëk‚ ‚u™wk …ý yu ƒnw {tntíBÞ
Ë{su su, ‘yuðt {tuxt su ¼„ðt™ ‚u™t Ëtûtt‚T W…tËf yu Ëk‚ Au, {txu
yu ƒnw {tuxt Au.’ su{ WØð …tu‚u fuðt {tuxt n‚t! …ý òu ytðe he‚u
¼„ðt™™wk {tntíBÞ Ë{s‚t n‚t ‚tu …tu‚t™u ftkE znt…ý™wk {t™ ™ hÌtwk
™u „tu…eytu™t [hý™e hs™u …t{ðt™u EåAât y™u ð]ûtðu÷e™tu yð‚th
{tkøÞtu; fu{ su yuðt {tuxt ¼„ðt™ su™t {t„o™u ðuŒ™e ©wr‚ ¾tu¤u Au,
‚u ¼„ðt™™u rð»tu „tu…eytu™e «er‚ yr‚þÞ ¼t¤e. ‚u{ yuðt ¼„ðt™™t
Ëk‚ ntuÞ ‚u™u yt„¤ {t™ fu{ hnu ? y™u ‚u™u ™{tÞ fu{ ™rn ? ‚u™e
yt„¤ ‚tu ŒtËt™wŒtË ÚtE™u hnuðtÞ y™u …tk[ …tk[ ¾tËztk {thu ‚tu …ý
¾{u y™u yu{ Ë{su su {thtk {tuxtk ¼tøÞ ÚtÞtk su yuðt Ëk‚™tu nwk r‚hMfth
Ënwk Awk, ™rn ‚tu «thçÄðþ ÚtE™u ƒtÞze-Atufhtk™t r‚hMfth Ënuðt …z‚
‚Útt {tƒt…™t ‚Útt htò™t r‚hMfth Ënuðt …z‚ y™u «thçÄðþ ÚtE™u
zturz1 ™e ¼tS ¾tðe …z‚ ‚Útt {tuÚÞ2 ¾tuŒe™u ¾tðe …z‚, ‚u fh‚tk yt
Ëk‚™u Ëk„u hne™u nwk r™:MðtŒe ð‚o{t™ …t¤wk Awk. ‚u {thtk {tuxt ¼tøÞ Au
y™u «thçÄðþ ÚtE™u suðtk ‚uðtk ðMºt ‚Útt [ªÚtht …nuhðtk …z‚, ‚u fh‚tk
1. yuf ò‚™e ÷‚t, Sðk‚e, ‚u yti»tÄ{tk ft{ ðÄw «{tý{tk ÚttÞ Au.
ytðu Au yt ðu÷™t fwk{¤t ykfwh ¼tS ‚hefu 2. yuf ò‚™t ½tË™t {q¤{tk Út‚e Ëw„kÄeŒth
ð…htÞ Au. sðtËt™e {tVf y™tð]rü{tk ƒnw ft¤e „tkX
 ÷tuÞt.17-18 313
yt Ëk‚™u Ëk„u hne™u nwk „tuŒze ytuZwk Awk ‚u yu {thtk {tuxtk ¼tøÞ Au.
y™u Ëk‚™e ˼t{tk òÞ Au ™u …tu‚t™u {t™ sz‚wk ™Úte íÞthu yu Ëk‚™tu
yð„wý ÷u Au íÞthu yu™u Ëk‚™e {tuxâ… òÛÞt{tk ytðe ™Úte, ™rn ‚tu
yð„wý ÷u‚ ™rn. su{ {wkƒE™tu „ð™oh Ëtnuƒ ¾whþe ™tk¾e™u ƒuXtu ntuÞ
™u ‚u™e ˼t{tk ftuE „heƒ {týË òÞ ™u ‚u™u ¾whËe ™ ™tk¾e Œu ™u
ytŒh ftuE ™ fhu íÞthu ftkE yu™u ‚u $„úus W…h Ätu¾tu ÚttÞ Au ? ™u
ftkE ‚u™u „t¤ ŒeÄt™wk {™{tk ÚttÞ Au ? ÷uþ{tºt …ý Út‚wk ™Úte. þt {txu
su yu $„úus™e {tuxtE òýe Au su, ‘yu ‚tu {w÷f1 ™tu …tŒþtn Au2 ™u
nwk ‚tu fk„t÷ Awk’ yuðwk òýe™u Ätu¾tu ÚttÞ ™rn, ‚u{ òu Ëk‚™e {tuxtE
òýe ntuÞ ‚tu ‚u Ëk‚ „{u ‚uðtu r‚hMfth fhu ‚tu …ý Ätu¾tu ÚttÞ
™rn y™u sux÷tu ÷u yux÷tu …tu‚t™tu yð„wý ÷u …ý Ëk‚™tu yð„wý
‚tu ftuE he‚u ÷u s ™rn, {txu su™u ¼„ðt™™wk ™u Ëk‚™wk {tntíBÞ Ë{òýwk
Au ‚u™tu …tÞtu ËíËk„{tk y[¤ Au y™u su™u {tntíBÞ ™Úte Ë{òýwk ‚u™tu
rðïtË ™rn.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T ÷tuÞ™wk >> 17 >> 125 >>

ð[™t{]‚ 18 : r™ùÞ™wk Index

*Ëkð‚T 1877 ™t …ti»t ËwrŒ 1 …zðt™u htrºt™u Ë{u Mðt{e ©eËnò™kŒS
{nthts „t{ ©e÷tuÞt {æÞu Ëwht¼õ‚™t Œhƒth{tk Ztur÷Þt W…h rðhts{t™
n‚t y™u {tÚtu Ätu¤tu VUxtu ƒtkæÞtu n‚tu ™u ƒesu Ätu¤u VUxu fhe™u ƒtuft™e
ðt¤e n‚e ‚Útt „h{ …tuË™e ht‚e z„÷e …nuhe n‚e ‚Útt [tuVt¤u Ërn‚
hòE ytuZe n‚e ‚Útt Ätu¤tu ¾uË …nuÞtuo n‚tu y™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e
yt„¤ …h{nkË™e ˼t ‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe
n‚e. ‚u Ë{Þ{tk ËkæÞt yth‚e ‚Útt M‚wr‚ …h{nkË fhe hÌtt …Ae
©eS{nthtsu fÌtwk su, “fe‚o™ „tytu.” …Ae ðt®sºt ðòze™u {wõ‚t™kŒ Mðt{e
ytrŒf …h{nkËu fe‚o™ „tÞtk.
…Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “nðu fe‚o™ ht¾tu, nðu ‚tu y{u ðt‚to
* ÷tuÞt ð[. 18, ‚t. 5-1-1821, þr™ðth 2. htò-ƒtŒþtn.
1. Œwr™Þt
 314 ÷tuÞt.18
fheþwk y™u y{u yt ðt‚ fhe ‚u{tk su™u ytþkft W…su ‚u …qAßÞtu” yu{
fne™u ƒtuÕÞt su, “¼„ðt™™tu r™ùÞ Útðtu ‚u ËtiÚte {nt fXý Au. ‚u
r™ùÞ™e ðt‚to yr‚ yx…xe Au, {txu fnu‚tk ƒef ÷t„u Au su, þwk òýeyu
ðt‚ fheyu ™u ‚u{tkÚte ftuE™u yð¤wk …zu ™u ‚uýu su …tu‚t™t yk„™e ÿZ‚t
fhe ntuÞ ‚u yk„ yt ðt‚u fhe™u ºtwxe òÞ ‚tu ‚u {q¤„uÚte òÞ y™u yu
ðt‚ fÞto rð™t …ý [t÷‚wk ™Úte. y™u yu ðt‚ òu Ë{s‚tk ™ ytðzu ‚tu
Œq»tý …ý ½ýtk ytðu y™u yt ðt‚ Ë{su ™rn íÞtk ÷„ý ‚u™t r™ùÞ{tk
…ý ftåÞ… ½ýe hnu Au. ‚u Ëthwk ðt‚ fheyu Aeyu su, ¼„ðt™u ðhtn™tu
Œun ÄtÞtuo ‚u ¼qkz™wk Y… ‚u yr‚ fwY… fnuðtÞ ‚Útt {íMÞtð‚th ÄtÞtuo íÞthu
{tA÷t suðwk s Y… n‚wk ‚Útt fåAtð‚th ÄtÞtuo íÞthu ƒeò ft[ƒt suðwk
s Y… n‚wk ‚Útt ™]®Ëntð‚th ÄtÞtuo íÞthu ðt½™t suðwk ¼Þt™f Y… n‚wk
‚Útt ðt{™tð‚th ÄtÞtuo íÞthu ‚u ðt{™Y…™t ntÚt…„ xqkft ™u fuzâ Ī„e
™u þheh Ī„w yuðt xwfzt1 n‚t ‚Útt ÔÞtËtð‚th ÄtÞtuo íÞthu ‚u ÔÞtË
ft¤t n‚t ™u þheh{tk {wðt¤t ½ýt n‚t ™u þheh „kÄt‚wk n‚wk, EíÞtrŒf
su ¼„ðt™u ytf]r‚Þtu Äthý fhe n‚e íÞthu ‚u™u ‚u ft¤u su su {éÞt
‚u{ýu ‚uðt ‚uðt Y…™wk æÞt™ fÞwO Au y™u ‚u æÞt™u fhe™u ‚u ‚u ¼„ðt™™t
Y…™u2 …tBÞt Au, ‚u{tk su ðhtn™u {éÞt ‚u þwk Ät{™u rð»tu ¼„ðt™™u ðhtnY…
s Œu¾u Au ? y™u {íMÞS™u {éÞt ‚u þwk Ät{™u rð»tu {íMÞY… s Œu¾u
Au ? y™u fq{o™u {éÞt ‚u þwk Ät{™u rð»tu fq{oY… s Œu¾u Au ? y™u ™]®Ën™u
{éÞt ‚u þwk Ät{™u rð»tu ™]®ËnY… s Œu¾u Au ? y™u nÞ„úeð™u {éÞt ‚u
þwk Ät{™u rð»tu ½tuztY… s Œu¾u Au ? y™u suýu ðhtn™u …r‚¼tðu ¼ßÞt
‚u þwk ¼qkzý ÚtE ? ™u ˾t¼tðu ¼ßÞt ‚u þwk ¼qkz ÚtÞtu ? y™u {íMÞ™u
…r‚¼tðu ¼ßÞt ‚u þwk {tA÷e ÚtE ? ™u ˾t¼tðu ¼ßÞt ‚u þwk {tA÷tu
ÚtÞtu ? y™u fq{o™u …r‚¼tðu ¼ßÞt ‚u þwk ft[ƒe ÚtE ? ™u ˾t¼tðu ¼ßÞt
‚u þwk ft[ƒtu ÚtÞtu ? ™]®Ën™u …r‚¼tðu ¼ßÞt ‚u þwk ®Ëný ÚtE? ™u ˾t¼tðu
¼ßÞt ‚u þwk ®Ën ÚtÞtu ? y™u nÞ„úeð™u …r‚¼tðu ¼ßÞt ‚u þwk ½tuze ÚtE?
™u ˾t¼tðu ¼ßÞt ‚u þwk ½tuztu ÚtÞtu ? {txu òu ¼„ðt™™wk {q¤Y… ðhtntrŒf
suðwk s ntuÞ ‚tu ‚tu ‚u yð‚th™t ¼õ‚tu™u ‚u™t æÞt™u fhe™u ‚Œtfth…ýwk
ÚttÞ, íÞthu ‚tu fÌtwk ‚u{s ÚtÞwk òuEyu, …ý yu ðt‚ yu{ ™Úte.”
1. Xª„ýt. 2. ËtÄBÞo
 ÷tuÞt.18 315
íÞthu ‚{u fnuþtu su, ‘‚u ¼„ðt™™wk fuðwk Y… Au ?’ ‚tu fneyu Aeyu
su, ‘¼„ðt™ ‚tu ËÂå[Œt™kŒY… Au ™u ‚uòu{Þ {qŠ‚ Au y™u su™t yuf yuf
htu{™u rð»tu fturxfturx ËqÞo suðtu «ftþ Au ™u fturx ft{Œuð™u …ý ÷ßò
…{tzu yuðt ‚u ¼„ðt™ Y…t¤t Au y™u y™k‚fturx ƒúñtkz™t …r‚ Au,
htòrÄhts Au, Ëðo™t r™Þk‚t Au, Ëðo™t yk‚Þto{e Au y™u yr‚þÞ Ëw¾MðY…
Au y™u su™t Ëw¾™e yt„¤ y™k‚ Y…ðt™ Mºteytu™u òuÞt™wk su Ëw¾ ‚u
‚wåA ÚtE òÞ Au y™u yt ÷tuf …h÷tuf ËkƒkÄe su …k[rð»tÞ™t Ëw¾ ‚u
¼„ðt™™e {qŠ‚™t Ëw¾ yt„¤ ‚wåA ÚtE òÞ Au. yuðwk ¼„ðt™™wk MðY…
Au. ‚u MðY… ËŒt rî¼ws s Au ™u …tu‚t™e EåAtyu fhe™u õÞthuf [‚w¼wos
…ý sýtÞ Au yü¼ws …ý sýtÞ Au y™u ËnMºt¼ws …ý Œu¾tÞ Au.
y™u ‚u s ¼„ðt™ {íMÞ fåA ðhtnrŒf Y…™u ‚Útt ht{f]»ýtrŒf Y…™u
ftuEf ftÞo™u yÚtuo Äthý fhu Au …ý su yu …tu‚t™wk {q¤ Y… Au ‚u™u
‚S™u yu yð‚th™wk Äthý ™Úte fh‚t. ‚u s ¼„ðt™ …tu‚u y™k‚
yiïÞo ™u y™k‚ þÂõ‚ Ërn‚ s {íMÞ fåAtrŒf Y…™u Äthý fhu
Au y™u su ftÞo r™r{¥tu su Œun™wk Äthý fÞwO ntuÞ ‚u ftÞo ÚtE hnu Au
íÞthu ‚u Œun™tu íÞt„ …ý fhu Au. ‚u ¼t„ð‚{tk fÌtwk Au; 1 ‘|æê | ææÚ: ÿæçЄæï
²ï Ý „æ¢ „Ýê ¢ ç±…ãæ±…: J ÜU‡ÅÜ¢ U ÜU‡ÅÜï U Ýñ ± m²¢ ™æÐèçàæ„é : ¨}æ}æì JJ’ su su
Œunu fhe™u ¼„ðt™u …]Úðe™tu ¼th W‚tÞtuo ‚Útt Sðtu™u Œuntr¼{t™ Y… su
[i‚LÞ{tk ftkxtu ¾qk[e hÌttu n‚tu ‚u™u ftZe™u ™u ftZðt™t ftkxt Y… su …tu‚t™tu
Œun ‚u™u …ý íÞt„ fÞtuo y™u htûtË™u {thðt™u yÚtuo ¼„ðt™u ™]®ËnY…
ÄtÞwO ™u …Ae ‚u ftÞo™u fhe™u …Ae ‚u Œun™tu íÞt„ fhðt™u EåAât …ý
‚u ®Ën™u ftuý {thu ? …Ae …tu‚t™e EåAtyu fhe™u ft¤Y… rþð ‚u þh¼™wk
Y… Äthe™u ytÔÞt. ™u ™]®Ën™u ™u þh¼™u ÞwØ ÚtÞwk. …Ae ƒuÞ sýu Œun
{qõÞtu. ‚uýu fhe™u rþð þh¼uïh {ntŒuð ÚtÞt y™u ™]®ËnSyu Œun {qõÞtu
‚u ™th®Ëne þe÷t ÚtE. {txu r[ºtt{ý{tk ßÞtk ßÞtk {íMÞ-fq{torŒf ¼„ðt™™tk
yð‚th™tk r[ºtt{ý fhu Au íÞtk íÞtk Úttuztf {íMÞ fåAtrŒf ™tu ytfth
fhe™u …Ae ‚u W…h þkf, [¢, „Œt, …È, ðißÞk‚e{t¤t, …e‚tkƒh ðMºt,
rfhex-{wfwx, ©eðíË™wk r[ö, EíÞtrŒf r[Lnu Ërn‚ ¼„ðt™™e {qŠ‚™u ÷¾u
Au ‚tu òu ¼„ðt™™wk Y… y™trŒ yuðwk s Au. y™u ©ef]»ý¼„ðt™u «Út{
1. ¼t„. 1/15/34
 316 ÷tuÞt.18
sL{Ë{Þ{tk ðËwŒuð Œuðfe™u [‚w¼wos Y…u Œþo™ ŒeÄwk, y™u y¢wh™u [‚w¼wosY…u
Œþo™ s¤™u rð»tu ŒeÄwk ‚Útt YÂõ{ýe™u {qåAto ytðe íÞthu …ý [‚w¼wosY…u
Œþo™ ŒeÄwk y™u yswo™u …ý yu{ fÌtwk su, 1 ‘„ï Ý ñ ± LÐï ‡ æ ™„é | æé ü … ï Ý ¨ã›Ïææãæï
|æ± ç±E}æê „ ïü ! {txu yswo™ …ý [‚w¼wosY… Œu¾‚t y™u ÞtŒðtMÚt¤e2 fhe™u
…ª…¤t™e nuXu ©ef]»ý¼„ðt™ ƒuXt n‚t ‚u Ë{Þ{tk WØðSyu ‚Útt
{iºtuÞÉr»tyu ¼„ðt™™wk Y… [‚w¼wos þk¾, [¢, „Œt, …È, …e‚tkƒh Ërn‚
ŒeXwk y™u ©ef]»ý¼„ðt™ ‚tu ~Þt{ n‚t ™u ‚u™wk Y… ‚tu fturx ft{™u ÷ßò
…{tzu yuðwk fÌtwk Au. {txu yuðt {™w»Þ suðt sýtÞ Au ‚u™u rð»tu s …qðuo
fÌttu yuðtu «ftþ ™u Ëw¾ ‚u Ëðuo hÌtt Au. ‚u su™u æÞt™ Äthýt, Ë{trÄ™wk
yk„ ntuÞ ‚u™u yu™e yu {qŠ‚ Au ‚u s fturx fturx ËqÞo™t «ftþu Þwõ‚ Œu¾tÞ
Au …ý {þt÷-Œeðt™wk ft{ …z‚wk ™Úte, y™u yuðtu «ftþ yu ¼„ðt™™u
rð»tu Au ™u ™Úte Œu¾t‚tu ‚u ‚tu yu ¼„ðt™™e yuðe EåAt Au y™u yu ¼„ðt™
EåAu su, ‘yuðtu «ftþðt™ nwk yt ¼õ‚™u Œu¾tô’ ‚tu ‚u «ftþu Þwõ‚ yuðe
yu s {qŠ‚™u Œu¾u Au. {txu su™u ¼„ðt™™tu r™ùÞ ntuÞ ‚u ‚tu yu{ Ë{su
su, „tu÷tuf, ðifwkX, ïu‚îe…, ƒúñ…wh yu Ät{™tk su yiïÞo, Ë{]rØ ‚Útt
…t»toŒ; ‚uýu Ërn‚ yu ¼„ðt™ Au y™u yu{™e Ëuðt™t fh‚÷ ‚tu htrÄft,
÷û{e ytrŒf Au, yuðt …h{¼tðu Ërn‚ ¼„ðt™™u Œu¾u Au y™u su {qZ
Au ‚u {týË suðt Œu¾u Au. ‚u ©ef]»ý ¼„ðt™u „e‚t{tk fÌtwk Au. 3 ¥±…æÝç‹„
}ææ¢ }æê É æ }ææÝé ¯ è¢ „Ýé } ææçŸæ„}æ Ú}æìì JJ {txu su
ææçŸæ„}æìì J ÐÚ¢ |ææ±}æ…æÝ‹„æï }æ}æ |æê „ }æãï E Ú}æ
{qZ Au ‚u ¼„ðt™™t yuðt …h{¼tð™u òÛÞt rð™t ¼„ðt™™u rð»tu …tu‚t™t
suðt {™w»Þ™t ¼tð™u …hXu Au, ‚u {™w»Þ¼tð ‚u þwk ? ‚tu ft{, ¢tuÄ, ÷tu¼,
{tun, {Œ, {íËh, ytþt, ‚]»ýt EíÞtrŒf yk‚:fhý™t ¼tð Au ‚Útt ntz,
[t{, {¤, {qºttrŒf ‚Útt sL{, {hý, ƒt¤, Þtið™, ð]Ø yu Ëðuo Œun™t
¼tð Au. EíÞtrŒf su {™w»Þ¼tð ‚u Ëðuo ¼tð™u ¼„ðt™™u rð»tu …hXu Au,
{txu yuðt ¼tð™tu …hX™thtu su ntuÞ ‚u™u ¼„ðt™™t r™ùÞ suðwk sýtÞ
Au ‚tu …ý ‚u™tu r™ùÞ ft[tu Au. y™u yu sYh ËíËk„{tk …zþu. y™u
1. nu ËnMºtƒtntu ! nu rðï{q‚ou ! ‚u™t ‚us [‚w¼s
ow Y…u y™u …h{ fÁýtÚte Ëðo™t Ë{t©Þ {txu {™w»Þ™u
‚{u Úttytu. Ëò‚eÞ þheh™u ytþhu÷tu nwk ‚u {the yð¿tt fhu
2. ‘‘ÞtŒð™tu rð™tþ’’ yuðtu ¼tðtÚto Au. Au yux÷u {™u «tf]‚ {™w»Þ™u Ëò‚eÞ {t™e™u
3. yÚto :- …tu‚u fhu÷tk …t…f{oÚte {qZ yuðt …wÁ»ttu r‚hMfth fhu Au.
{thtu …h{ ¼tð ™rn òýe™u Ëðo¼q‚tu™tu {nuïh
 ÷tuÞt.18 317
yu ¼„ðt™ ‚tu …h{ rŒÔÞ{qŠ‚ Au ™u ¼„ðt™™u rð»tu ‚tu yu {™w»Þ¼tð™tu
÷uþ ™Úte. {txu yu ¼„ðt™{tkÚte {™w»Þ¼tð™u xt¤e™u Œuð¼tð ÷tððtu, …Ae
ƒúñtrŒf™tu ¼tð ÷tððtu, …Ae «Ät™…whw»t™tu ¼tð ytðu, …Ae «f]r‚…whw»t™tu
¼tð ytðu, …Ae yûth™tu ¼tð ytðu, …Ae yûtht‚e‚ yuðt …whw»ttu¥t{; ‚u™tu
¼tð ytðu Au. su{ ðús™t „tu…™u ytùÞoY… ©ef]»ý¼„ðt™™tk [rhºt Œu¾e™u
«Út{ ‚tu Œuð¼tð ytÔÞtu, …Ae „„to[tÞo™tk ð[™™u Ëk¼the™u ™thtÞý™tu
¼tð ytÔÞtu, …Ae yu{ fÌtwk, ‘su ‚{u ‚tu ™thtÞý Atu {txu y{™u ‚{tÁk
Ät{ Œu¾tztu.’ íÞthu yûthÄt{ Œu¾tzâwk. yuðe he‚u ¼„ðt™™u rð»tu su™u
rŒÔÞ¼tð Au. ‚u™tu …qhtu r™ùÞ òýðtu y™u yu{ fnu Au su ‘yt™u «Út{
¼„ðt™™tu r™ùÞ ™ntu‚tu ™u nðu ÚtÞtu.’ ‚u þwk yu «Út{ ¼„ðt™™u ™tu’‚tu
Œu¾‚tu ? Œu¾‚tu ‚tu n‚tu …ý {™w»Þ¼tðu Ërn‚ Œu¾t‚tu n‚tu y™u …Ae
ßÞthu r™ùÞ ÚtÞtu íÞthu ‚u rŒÔÞ¼tð Ërn‚ Œþo™ fÞwO íÞthu yu™u r™ùÞ
ÚtÞtu òýðtu y™u ßÞthu ¼„ðt™™u rð»tu yuðtu rŒÔÞ¼tð ™ Ë{su íÞthu
yu™u ðt‚uðt‚u Ätu¾tu ÚttÞ ™u „wý yð„wý ÷eÄt fhu Au su, ‘yt™eftuh™tu
…ût ht¾u Au ™u y{thtu …ût ht¾‚t ™Úte ‚Útt yt™u ðÄw ƒtu÷tðu Au ™u
y{™u ™Úte ƒtu÷tð‚t y™u yt™u W…h ðÄw nu‚ Au ™u y{the W…h ™Úte.’
yuðe he‚u „wý yð„wý …hXât fhu Au ‚uýu fhe™u yu™wk yk‚h
rŒðËu rŒðËu …tAwk …ze™u yk‚u ‚u rð{w¾ ÚttÞ Au {txu ¼„ðt™™u rð»tu
‚tu {™w»Þ¼tð ™ s …hXðtu y™u ¼„ðt™™t ¼õ‚™u rð»tu …ý {™w»Þ¼tð
™ …hXðtu. ftk su, Œunu fhe™u ‚tu ¼„ðt™™t ¼õ‚{tk ftuEf ytkĤtu ntuÞ,
÷q÷tu ntuÞ, fturZÞtu ntuÞ, ƒnuhtu ntuÞ, ð]Ø ntuÞ, fwY… ntuÞ y™u ‚u ßÞthu
Œun {qfu Au íÞthu þwk ¼„ðt™™t Ät{{tk yuðt ytkĤt-÷q÷t s hnu Au ?
™Úte hnu‚t yu ‚tu Ëðuo {™w»Þ…ýt™t ¼tð Au ‚u™u {qfe™u rŒÔÞY… ÚttÞ
Au ƒúñY… ÚttÞ Au, {txu nrh™t ¼õ‚™u rð»tu {™w»Þ¼tð ™ …hXtÞ ‚tu
…h{uïh™u rð»tu fu{ …hXtÞ ? y™u yt su ðt‚ Au ‚u ËqÍu ‚tu yts Ë{òu
‚tu yux÷e Ë{sðe Au. y™u ËqÍu ‚tu Ëtu ð»tuo fhe™u Ë{òu ‚tu …ý yux÷e
Ë{sðe Au y™u yt ðt‚ Ë{S™u yu™e ÿZ‚t™e „tkX …zât rð™t Awxftu
™Úte {txu yt y{the ðt‚ Au ‚u Ëðuo nrh¼õ‚™u ÞtŒ ht¾e™u …hM…h fhðe
y™u ßÞthu ftuE™u yýË{sýu fhe™u Ätu¾tu ÚttÞ íÞthu ‚u™u yt ðt‚ fhe™u
 318 ÷tuÞt.18
[u‚tðe Œuðtu, y™u yt su y{the ðt‚to Au ‚u™u r™íÞ «íÞu rŒðË{tk yufðth
fhðe, yu{ y{the yt¿tt Au ‚u™u ¼w÷þtu {t, sÁh ¼w÷þtu {t. yu{ fne™u
©eS{nthts Ëðuo nrh¼õ‚™u ‘sÞ Mðtr{™thtÞý’ fne™u nË‚t Útft …tu‚t™u
W‚thu …ÄtÞto, yuðe he‚u ©eS{nthts™e ðt‚to Ëtk¼¤e™u Ëðuo ËtÄw ‚Útt
Ëðuo nrh¼õ‚ ‚u ©eS{nthts™u Ëðo yð‚th™t fthý yð‚the òýe™u
rŒÔÞ ¼tð™e yr‚þÞ ÿZ‚t fh‚t nðt.
>> Er‚ ð[™t{]‚{T ÷tuÞt™wk >> 18 >> 126 >>

>> ©e÷tuÞt «fhýk Ë{tÂ{T >>

319
320

…k[t¤t
“…k[t¤t” ™t{ Ëtk¼¤‚t s ytk¾tu Ë{ût
…h{nkËtu™e ËtÚtu htË™e h{Íx ƒtu÷tð‚t ©eS™e
Aƒe W…Ëe ytðu Au. Íeýt¼tE suðt yŒ™t
Ëuðf™e ¼Âõ‚Y…e Œtuheyu Ëtûtt‚T Ëðtoð‚the ƒkÄtÞt
y™u yuf {tË y™u Ët‚ rŒðË sux÷t xwkft Ë{Þ{tk
y™u f rðÄ ÷e÷tytu ™ e ËtÚtu W…Œu þ t{] ‚ ™e
y{eÄthtytuÚte {w{wûtwytu™t yk‚h™u ™ð…Õ÷rð‚
fÞto Au.
…k[t¤t™e Äh‚e™t ¾tu¤u ƒuËe™u ©e nrhyu
…h{nkËtu™u fkXe, s™tuE Äthý fhtÔÞt Au. r‚÷f
[tkŒ÷t™e «ýtr÷ft™tu r™Œuouþ fÞtuo Au. hk„u hBÞt Au,
htË hBÞt Au, Ëtƒ¤e ™Œe{tk s¤ r¢ztytu fhe Auu,
{kŒðtz „úný fÞtuo Au yuux÷wk s ™rn …hýðt™e nX
÷E™u yŒT¼q‚ y©w‚…qðo [rhºttu fÞto Au.
ËtÚtu ËtkÏÞ Þtu„™t ‚tÂ¥ðf rððu[™ …qðof
…tu‚t™t Ät{™e Ëðtuo…rh‚t ƒ‚tðe Au. ¿tt™ -
ðihtøÞtrŒf ËtÄ™™e ËtÚtu Mðuü MðY…™e W…tË™t
fux÷e sYhe Au ‚u™e ftkfht ftZe™u ðt‚tu fhe Au, su yt
«fhý™t yæÞÞ™Úte sYh Ë{S þftþu.
 321

ð[™t{]‚ 1 : ƒwrØðt¤t™wk - rð[th™u …tBÞt™wk Index

*Ëkð‚T 1877™t Vt„ý ËwrŒ 4 [tuÚt™u rŒðË ©eS{nthts „t{ ©e
…k[t¤t {æÞu Íeýt¼tE™t Œhƒth{tk ytuxt W…h Ztur÷Þtu Z¤tðe™u rðhts{t™
n‚t, ™u {M‚f W…h Ätu¤tu VUxtu ƒtkæÞtu n‚tu ‚Útt Ätu¤tu yk„h¾tu …nuÞtuo
n‚tu ‚Útt Ätu¤tu ¾uË …nuÞtuo n‚tu ‚Útt Ätu¤e …Auze ytuZe n‚e y™u {tÚtt™t
VUxt™tu …u[ s{ýe ftuhu Aqxtu n‚tu y™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ …h{nkË
‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe n‚e.
‚u Ë{Þ{tk ËkæÞt yth‚e ÚtE hne ‚u fuzu ©eS{nthts ‚rfÞt W…h
rðhts{t™ ÚtE™u ƒtuÕÞt su, “y{u yt Ëðuo {tuxt …h{nkË ‚Útt {tuxt
nrh¼õ‚™u «&™ …qAeyu Aeyu su, ¼„ðt™{tk nu‚ ntuÞ ‚Útt Ä{o{tk r™ct
ntuÞ ‚tu …ý òu rð[th™u ™ …tBÞtu ntuÞ ‚tu yr‚ Ëtht su þçŒ, M…þo,
Y…, hË y™u „kÄ yu …k[rð»tÞ ‚u su ‚u yr‚þÞ ¼qkzt su þçŒtrŒf …k[rð»tÞ
‚u Ëh¾t ÚttÞ ™rn yÚtðt ‚uÚte yr‚þÞ W‚th‚t …ý ÚttÞ ™rn, {txu
fÞt rð[th™u …t{u íÞthu yr‚ Ëtht su …k[rð»tÞ ‚u yr‚þÞ ¼qkzt su …k[
rð»tÞ ‚u Ëh¾t ÚtE òÞ. yÚtðt ‚u fh‚tk …ý yr‚þÞ ¼qkzt ÚtE òÞ
? yu «&™ Ëðuo {tuxuht …h{nkË™u ‚Útt Ëðuo {tuxuht nrh¼õ‚™u y{u …qAeyu
Aeyu, ‚u suýu suðu rð[thu fhe™u yu Ëtht …k[rð»tÞ™u ¼qkzt …k[rð»tÞ suðt
òÛÞt ntuÞ yÚtðt ¼qkztÚte …ý yr‚þÞ ¼qkzt òÛÞt ntuÞ ‚u su …tu‚…tu‚t™tu
rð[th ‚u fntu ?” …Ae ‚u Ëðuo …h{nkËu ‚Útt Ëðuo nrh¼õ‚u …tu‚…tu‚t™tu
rð[th fne Œu¾tzâtu.
* …k[t¤t ð[. 1, ‚t. 3-3-1821, „wYðth.
 322 …k[t.1
íÞth …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “‚{thtu Ëðou™tu ‚tu yu rð[th
Ëtk¼éÞtu …ý nðu y{u su rð[th fÞtuo Au ‚u fneyu Aeyu; su{ ftuEf™tu
ft„¤ …hŒuþÚte ytÔÞtu ntuÞ ‚u™u ðtk[e™u ‚u ft„¤™t ÷¾™tht™e suðe
ƒwrØ ntuÞ ‚uðe sýtÞ ytðu Au ‚Útt su{ …tk[ …tkzð, ÿti…Œe, fwk‚tS ‚Útt
ÁÂõ{ýe, ËíÞ¼t{t, òkƒð‚e ytrŒf ¼„ðt™™e …xhtýeÞtu ‚Útt Ëtkƒ
su ¼„ðt™™tu …wºt EíÞtrŒf ¼õ‚™tk Y… ‚Útt ð[™ ‚u þtMºt{tk ÷ÏÞtk Au
‚u þtMºt™u ©ðýu fhe™u ‚u{™t Y…™wk «{tý ‚u Œþo™ suðwk s ÚttÞ Au ‚Útt
‚u{™tk ð[™u fhe™u ‚u{™e ƒwrØ™wk «{tý ÚttÞ Au. ‚u{ …whtý ¼th‚trŒf
„úkÚtu fhe™u yu{ Ëtk¼éÞt{tk ytðu Au su, ¼„ðt™ su ‚u yt s„‚™e su
Wí…r¥t, ÂMÚtr‚ y™u «÷Þ ‚u™t f‚to Au ™u ËŒt Ëtfth Au y™u òu Ëtfth
™ ntuÞ ‚tu ‚u™u rð»tu f‚to…ýwk fnuðtÞ ™rn y™u su yûthƒúñ Au ‚u ‚tu
yu ¼„ðt™™u hnuðt™wk Ät{ Au. yuðt rŒÔÞ{qŠ‚ «ftþ{Þ ™u Ëw¾Y… su ¼„ðt™
‚u su ‚u «÷Þft¤u {tÞt{tk fthý þheh Ërn‚ ÷e™ n‚t su Sð; ‚u{™u
Wí…r¥tft¤u ƒwrØ, ErLÿÞtu, {™ y™u «tý™u yt…u Au, ‚u þt™u yÚtuo yt…u
Au ? ‚tu W¥t{, {æÞ{ y™u fr™c su rð»tÞ ‚u™t ¼tu„™u yÚtuo ™u {tuût™u
yÚtuo yt…u Au.
y™u yu Sðtu™u yÚtuo ¼tu„ ™u ¼tu„™tk MÚtt™f ‚u ¼„ðt™u håÞtk Au,
‚u{tk su W¥t{ …k[rð»tÞ fÞto Au ‚u ¼qkzt …k[rð»tÞ™t Œw:¾™e r™ð]r¥t™u yÚtuo
fÞto Au, su{ ftuEf ¼thu þtnwfth ntuÞ ™u ‚u hM‚t™u ƒuÞ ftuhu AtÞt™u
yÚtuo Ítz htu…tðu Au ‚Útt …týe™e …hƒ ƒkÄtðu Au ‚Útt ËŒtðú‚ fhtðu Au
‚Útt Ä{oþt¤t fhtðu Au, ‚u „heƒ ËtY fhtðu Au. ‚u{ ƒúñt, rþð y™u
ELÿtrŒf Œuð Au ‚u ‚tu yu ¼„ðt™™e yt„¤ suðt Ëz‚t¤t™t htkf1 ntuÞ
™u …ª…h™e xuxe ƒtVe™u ¾t‚t ntuÞ ‚u suðt „heƒ Au. ‚u ƒúñtrŒf Œuð
{™w»Þ™t Ëw¾™u yÚtuo W¥t{ yuðt …k[rð»tÞ ‚u ¼„ðt™u håÞtk Au y™u su{
þtnwfthu ËŒtðú‚ Ä{oþt¤trŒf{tk Ëw¾, suðtk htkf™u yÚtuo håÞtk Au ‚u fh‚tk
‚u þtnwfth™t ½h{tk Ëw¾ ‚u yr‚þÞ W¥t{ nþu yu{ sýtÞ Au, ‚u{ yu
¼„ðt™u ƒúñtrŒf™u yÚtuo yuðtk Ëw¾ håÞtk Au ‚u …tu‚t™t Ät{{tk ‚tu yu
fh‚tk yr‚ W¥t{ Ëw¾ nþu yu{ ƒwrØðt¤tu ntuÞ ‚u™u òÛÞt{tk ytðu Au,
{txu yu ¼„ðt™™t Ät{™t Ëw¾™wk yr‚þÞ…ýwk ƒwrØðt™™u òÛÞt{tk ytðu
1. 1847{tk …zu÷ Œw»ft¤™t „heƒtu.
 …k[t.1 323
Au ‚uýu fhe™u Ëtht rð»tÞ ‚u ¼qkzt ÚtE òÞ Au y™u ËkËth{tk su …þw,
{™w»Þ, Œuð‚t, ¼q‚, EíÞtrŒf ßÞtk ßÞtk …k[rð»tÞ ËkƒkÄe Ëw¾ sýtÞ
Au ‚u Ä{uo Ërn‚ su ®fr[‚T ¼„ðt™™tu ËkƒkÄ ‚uýu fhe™u Au …ý …kzu
¼„ðt™{tk suðwk Ëw¾ Au ‚uðwk ftuE™u rð»tu ™Úte su{ yt {þt÷ ƒ¤u Au
‚u {þt÷™u Ë{e…u suðtu «ftþ Au ‚uðtu Úttuzuf Auxu ™Úte y™u ‚uÚte ½ýu
Auxu ‚tu {q¤„tu ™Úte, ‚u{ ƒesu Xuftýu ‚tu ®fr[‚T Ëw¾ Au y™u Ëk…qýo Ëw¾‚tu
¼„ðt™™t Ë{e…{tk hÌtwk Au, y™u sux÷wk ¼„ðt™Úte Auxu ÚtðtÞ Au ‚ux÷e
Ëw¾{tk LÞq™‚t ÚttÞ Au, {txu su {w{wûtw ntuÞ ‚u …tu‚t™t ÓŒÞ{tk yu{ rð[thu
su, sux÷wk {thu ¼„ðt™Úte Auxwk Útþu ‚ux÷wk Œw:¾ Útþu y™u {ntŒw:¾eÞtu ÚtEþ
y™u Úttuzuf ¼„ðt™™u ËkƒkÄu fhe™u yuðwk Ëw¾ ÚttÞ Au {txu {thu ¼„ðt™™tu
ËkƒkÄ yr‚þÞ ht¾ðtu Au y™u nwk yr‚ ËkƒkÄ ht¾eþ ‚tu {thu Wíf]ü
Ëw¾™e «tr Útþu. yu{ rð[the™u y™u ¼„ðt™™t Ëw¾™tu ÷tu¼ ht¾e™u
su{ ¼„ðt™™tu ËkƒkÄ yr‚þÞ hnu ‚u{ W…tÞ fhu ‚u™u ƒwrØðt™T fneyu.
y™u …þw™t Ëw¾Úte {™w»Þ{tk yrÄf Ëw¾ Au ™u ‚u fh‚tk htò™wk Ëw¾ yrÄf
Au ™u ‚uÚte Œuð‚t™wk Ëw¾ yrÄf Au ™u ‚uÚte ELÿ™wk yrÄf Au ™u ‚uÚte ƒ]nM…r‚™wk
™u ‚uÚte ƒúñt™wk ™u ‚uÚte ðifwkX÷tuf™wk ™u ‚uÚte „tu÷tuf™wk Ëw¾ ‚u yrÄf Au
y™u ‚uÚte ¼„ðt™™t yûthÄt{™wk Ëw¾ yr‚ yrÄf Au.
yuðe he‚u ¼„ðt™™t Ëw¾™u yr‚þÞ òýe™u ƒeòk su su …k[rð»tÞ™tk
Ëw¾ ‚u™u rð»tu ƒwrØðt™™u ‚wåA‚t ÚtE òÞ Au y™u ‚u ¼„ðt™™t Ëw¾
yt„¤ ƒúñtrŒf™wk Ëw¾ ‚tu suðwk ¼thu „]nMÚt™u ƒthýu ftuEf htkf XefYk
÷E™u {t„ðt ytÔÞtu ntuÞ ‚u™t suðwk Au, y™u yu ¼„ðt™™t Ät{™t Ëw¾™tu
ßÞthu rð[th fheyu Aeyu íÞthu Ëðo su ƒeòk Ëw¾ ‚uÚte WŒtË ÚtE™u {™{tk
yu{ ÚttÞ Au su, ‘yt Œun {qfe™u yu Ëw¾™u õÞthu …t{eyu?’ y™u Mðt¼trðf…ýu
…k[rð»tÞ™wk „úný fh‚tk ntuEyu ‚u{tk ‚tu ftkE ÍtÍtu rð[th Út‚tu ™Úte …ý
òu ‚u rð»tÞ{tk ftkEf ËthÃÞ {™tÞ Au íÞthu ‚whk‚ yu ¼„ðt™™t Ëw¾{tk
ÿrü …q„e òÞ Au y™u {™ yr‚ WŒtËe ÚtE òÞ Au. y™u yt su Ëðuo
ðt‚ Au ‚u su ƒwrØðt¤tu ntuÞ ‚u™u òÛÞt{tk ytðu Au, {txu ƒwrØðt¤t W…h
y{thu nu‚ Au. fu{ su y{u ƒwrØðt¤t Aeyu ‚tu yuðe he‚u y{the ÿÂü
…q„u Au {txu ƒwÂØðt¤tu su ntuÞ ‚u™e …ý ÿÂü …q„u ¾he.
y™u ytðe he‚u y{thtu rð[th ‚u ‚{tht Ëðuo™t rð[th fh‚tk y{™u
 324 …k[t.1-2
yrÄf sýtÞtu Au. ‚u ËtY yt y{tht rð[th™u yr‚ ÿZ…ýu fhe™u niÞt{tk
Ëti ht¾ßÞtu y™u yt rð[th rð™t‚tu òu h{ýeÞ …k[rð»tÞ{tk ð]r¥t [tUxe
ntuÞ ‚u™u yr‚ ƒ¤u fhe™u W¾tzu íÞthu {tkz {tkz W¾zu y™u òu yt rð[th™u
…tBÞtu ntuÞ ‚tu ‚u ð]r¥t™u ¾UåÞt{tk ÷uþ{tºt «ÞtË …zu ™rn. Ënusu s rð»tÞ™e
‚wåA‚t sýtE òÞ Au y™u yt su ðt‚to Au ‚u su™u ÍtÍe ƒwrØ ntuÞ ™u
ÍtÍt Ëw¾™t ÷tu¼™u EåAu ‚u™u Ë{òÞ Au. su{ ftuze fh‚tk …iËt{tk ðÄw
{t÷ Au ™u ‚uÚte Yr…Þt{tk ðÄw {t÷ Au ™u ‚uÚte Ëtu™t{ntuh{tk ðÄw {t÷ Au
™u ‚uÚte ®[‚t{rý{tk ðÄw {t÷ Au, ‚u{ ßÞtk ßÞtk …k[rð»tÞ™wk Ëw¾ Au ‚uÚte
¼„ðt™™t Ät{{tk ¼„ðt™™wk Ëw¾ yr‚ yrÄf Au {txu su ƒwrØðt¤tu ntuÞ
™u su™e ÿrü …q„u ‚u™u yt rð[th ÓŒÞ{tk Xhu Au, y™u yt rð[th su™t
ÓŒÞ{tk ÿZ XÞtuo ntuÞ ™u ‚u ð™{tk ƒuXtu ntuÞ ‚tu …tu‚t™u yu{ òýu su,
‘nwk y™k‚ {týË ‚Útt htßÞ Ë{]rØyu rðxtýtu Awk.’ yu{ Ë{su …ý Œw:¾eÞtu
™ {t™u. y™u $Lÿ™t ÷tuf{tk ntuÞ‚tuu òýu su, ‘ð™{tk ƒuXtu Awk’ …ý ‚u
ELÿ™t ÷tuf™t Ëw¾u fhe™u Ëw¾eÞtu ™ {t™u. ‚u Ëw¾™u ‚wåA òýu ‚u ËtYk
yt rð[th ht¾e™u yu{ Ëðuo r™ùÞ ht¾ßÞtu su nðu ‚tu ¼„ðt™™t Ät{{tk
s XuX …q„ðwk Au …ý ð[{tk ftuE Xuftýu ‚wåA su …k[rð»tÞ ËkƒkÄe Ëw¾
‚u{tk ÷tu¼tðwk ™Úte. yuðe he‚u Ëti ÿZ r™ùÞ ht¾ßÞtu y™u yt ‚tu su
y{thtu rËØtk‚ Au ‚u ‚{™u Ëðuo™u fÌttu Au {txu ÿZ fhe™u ht¾ßÞtu.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T …k[t¤t™wk >> 1 >> 127 >>

ð[™t{]‚ 2 : ËtkÏÞ-Þtu„™wk Index

*Ëkð‚T 1877™t Vt„ý ËwrŒ 7 Ët‚{™u rŒðË „t{ ©e …k[t¤t {æÞu
Íeýt¼tE™t Œhƒth{tk ytuxt W…h Ztur÷Þtu ZtéÞtu n‚tu. ‚u W…h ©eS{nthts
rðhts{t™ n‚t y™u Ätu¤tu VUxtu {M‚f W…h ƒtkæÞtu n‚tu ‚Útt Ätu¤tu ¾uË …nuÞtuo
n‚tu ‚Útt Ätu¤e …Auze ytuZe n‚e y™u …h{nkË™e ˼t ‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e
˼t ¼htE™u ©eS{nthts™t {w¾th®ðŒ yt„¤ ƒuXe n‚e.
…Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “{tuûtÄ{o™wk …wM‚f {k„tðtu ‚tu ËtkÏÞ™t
yæÞtÞ™e ‚Útt Þtu„™t yæÞtÞ™e fÚtt fhtðeyu.” yu ð[™™u Ëtk¼¤e™u1
…wM‚f {k„tÔÞwk. …Ae r™íÞt™kŒ Mðt{eyu fÚtt fhðt™tu ythk¼ fÞtuo. …Ae
* …k[t¤t ð[. 2, ‚t. 10-3-1821, hrððth. 1. þwft™kŒ{wr™ …tËu.
 …k[t.2 325
©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “Þtu„ðt¤t Au ‚u …k[rðþ{tk Sð Eïh™u fnu Au
y™u Arðþ{tk …h{tí{t™u fnu Au y™u ËtkÏÞðt¤t Au ‚u [turðþ ‚¥ð™u yðtk‚h1
Sð-Eïh™u fne™u …k[rðþ{tk …h{tí{t™u fnu Au ‚u{tk su Þtu„ðt¤t Au ‚u™tu
yu{ {‚ Au su, ËqÍu yuðtu ytí{t y™tí{t™tu rð[th fhtu, ËtÄ™ fhtu
…ý «íÞût ¼„ðt™™t yt©Þ rð™t {tuût ™ ÚttÞ. y™u ËtkÏÞðt¤t™tu yu{
{‚ Au su, Ëðuo Œuð {™w»ÞtrŒf™e su „r‚Þtu2 ‚u™u òýe™u y™u rð»tÞ™u
rð»tu ðihtøÞ™u …t{e™u ºtý ŒunÚtfe …h yuðtu su ytí{t ‚u™u òýu íÞthu
{wõ‚ ÚttÞ y™u ƒu «fth™t su {‚ Au ‚u™u …tu‚…tu‚t™t {‚{tk su Œq»tý
Au ‚u™t r™ðthý™u yÚtuo ÞwÂõ‚™wk „úný fhðwk. ‚u{tk Þtu„{‚{tk yuf Œq»tý
Au su, Sð™u …k[rðþ{tu fÌttu ‚Útt Eïh™u …k[rðþ{tk fÌtt y™u Sð™tu
[turðþ ‚¥ð™tu Œun fÌttu ™u Eïh™tu …ý [turðþ ‚¥ð™tu Œun fÌttu, {txu
yu ƒuÞ™u rð»tu ‚wÕÞ ¼tð ytðe òÞ. su, MÚtq¤ ™u rðhtx ‚u ‚wÕÞ Au,
‚Útt Ëqû{™u Ëqºttí{ ‚u ‚wÕÞ Au y™u fthý ™u yÔÞtf]‚ ‚u ‚wÕÞ Au ‚Útt
ò„ú‚ ™u ÂMÚtr‚ yðMÚtt ‚u ‚wÕÞ Au ‚Útt MðÙ ™u Wí…r¥t yðMÚtt ‚u ‚wÕÞ
Au, ‚Útt Ëw»twÂÂ ™u «÷Þ yðMÚtt ‚u ‚wÕÞ Au y™u rðï, ‚usË y™u «t¿t
™u rð»ýw, ƒúñt y™u rþð ‚u ‚wÕÞ Au yu{ Ë{S™u Arðþ{t™u ¼su Au,
yuðe he‚u Sð Eïh™u rð»tu su ‚wÕÞ ¼tðY… Œtu»t Au ‚u™u xt¤ðt™u yÚtuo
ftuEf {tuxt …tËuÚte ÞwÂõ‚ rþ¾ðe su, ‘Eïh™t Œun{tk su …k[¼q‚ hÌttk
Au ‚u™e {nt¼q‚ yuðe Ëk¿tt Au, ™u ‚u ¼q‚ Ëðo Sð™t Œuntu™u Äthe hÌttk
Au y™u Sð™t Œun{tk su …k[¼q‚ Au ‚u yÕ… Au ™u ƒeò™u Äthðt™u Ë{Úto
™Úte y™u Sð Au ‚u yÕ…¿t Au ™u Eïh Au ‚u Ëðo¿t Au.’ yuðe he‚u ÞwÂõ‚
rþ¾e™u Sð Eïh™u rð»tu Ë{…ýwk ™ Ë{sðwk. y™u òu yuðe ÞwÂõ‚ ™ rþÏÞtu
ntuÞ ™u ftuE «r‚ðtŒe «&™ …qAu, ‚tu ‚u™tu W¥th fhðtu fXý …zu ™u Ë{sý
[wkÚttE òÞ y™u ftuEf «&™ fhu ‚u ‚tu Sð Eïh™u rð»tu Ë{…ýwk hnuðt
Œu ™rn, {txu Sð Eïh™u rð»tu Ë{…ýwk ™ ytðu yuðe he‚™e ÞwÂõ‚ rþ¾ðe
y™u yuðe he‚™tk su ð[™ ‚u™u Ëtk¼¤ðtk. y™u ËtkÏÞðt¤t™u yu Œq»tý
Au su, [turðþ ‚¥ð fÌttk Au ™u …k[rðþ{tk …h{tí{t fÌtt Au ™u ‚u [turðþ
‚¥ð r{ÚÞt fÌtt Au ™u …h{tí{t™u ËíÞ fÌtt Au íÞthu ‚u …h{tí{t™u …t{u
Au ftuý? fu{ su …t{™tht Sð™u ‚¥ðÚte r¼L™ fÌttu ™Úte, {txu yu su
Œq»tý Au ‚u™u xt¤ðt™u yÚtuo {tuxt Útfe yu{ ÞwÂõ‚ rþ¾ðe su, yu [turðþ
1. ¼u¤t. 2. ft¤Úte yLÞÚtt ÚtðtY… yðMÚttytu.
 326 …k[t.2
‚¥ð fÌttk ‚u Sð rð™t ntuÞ ™rn {txu yu ‚¥ð ¼u¤t s Sð Eïh™u fÌtt
Au. ‚u Sð Eïh yu ‚¥ðÚtfe …]ÚtfT Au ™u …h{tí{t™u …t{u Au yuðe he‚™e
ÞwÂõ‚ rþ¾ðe y™u yt ÞwÂõ‚ ™ rþ¾e ntuÞ ™u ftuE «r‚…ûte «&™ …qAu
‚tu ËkþÞ ÚttÞ su, ‚¥ð‚tu r{ÚÞt Au íÞthu ‚u …h{tí{t™u …tBÞt™u yÚtuo
ƒúñ[ÞtorŒf Ä{o fÌtt Au ‚Útt ©ðý, {™™, r™rŒæÞtËtrŒf ËtÄ™ fÌttk
Au ‚u þt™u yÚtuo fÌttk Au ? {txu ‚¥ð™t ‚Œtí{f…ýt™u 1 …tBÞt su Sð
Eïh ‚u™u ‚¥ðY…u fhe™u fÌtt Au …ý yu ‚¥ð Útfe yr‚ rð÷ûtý2 Au
‚u …h{tí{t™u …t{u Au EíÞtrŒf su ÞwÂõ‚ytu ‚u™u {tuxt Ëk‚ Útfe ËtkÏÞðt¤t™u
rþ¾ðe. y™u Þtu„ðt¤t su Au ‚u ‘«íÞût {qŠ‚ yuðt su {íMÞ, fåA, ðthtn,
™]®Ën, ðt{™, ht{f]»ýtrŒf ¼„ðt™™t yð‚th ‚u™u æÞt™u fhe™u {tuût
ÚttÞ yuðe ÞwÂõ‚™wk „úný fhu Au.’ y™u su ËtkÏÞðt¤t Au ‚u su ‚u 3 ‘²„æï
²„æï
±æ™æï çÝÚ±„ü ‹ „ï ¥Ðí æ Œ² }æÝ¨æ ¨ã’ EíÞtrŒf ©wr‚þtMºtu fhe™u fÌtwk su
¼„ðt™™wk MðY… ‚u™u y™w¼ðu fhe™u ÞÚttÚto òýu íÞthu {tuût ÚttÞ yuðe
ÞwÂõ‚™wk „úný fhu Au. y™u yu ƒuÞ {‚ Au ‚u Ëtht4 Au {tuxtyu5 {tLÞt
Au y™u yu ƒuÞ™wk ÞÚttÚto òu yt[hý su fhu ‚tu ‚u …h{„r‚™u …t{u Au
y™u yu ƒu {‚ Au ‚u{tk ËtÄ™ Ëh¾tk fÌttk Au …ý W…tË™t™e su he‚
‚u Ëh¾e ™Úte, ½ýe …]ÚtfT Au.”
yuðe he‚u ðt‚to fhe™u ©eS{nthts …h{nkË «íÞu ƒtuÕÞt su, “nðu
‚tu fe‚o™ „tytu, …Ae {wõ‚t™kŒMðt{e ytrŒf su …h{nkË ‚u ðt®sºt ÷E™u
fe‚o™ „tðt ÷tøÞt, ‚u …Ae ð¤e ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “nðu fe‚o™
ht¾tu y™u yu ËtkÏÞ ™u Þtu„ yu ƒuÞ™tu rËØtk‚ ‚{u fe‚o™ „tÞtk íÞtk
ËwÄe y{u rð[tÞtuo Au ‚u fneyu ‚u Ëtk¼¤tu, su Þtu„ðt¤t Au ‚u™u ytíÞkr‚f
«÷Þ™u rð»tu su yûthÄt{{tk ‚uòu{Þ yuðe rŒÔÞY… ¼„ðt™™e {qŠ‚ hne
Au ‚u æÞt™ fhðt ÞtuøÞ Au y™u ‚uÚte ytuht6 «f]r‚ …wY»t Y… ¼„ðt™
æÞt™ fhðt ÞtuøÞ Au 7 y™u ‚uÚte ytuht «f]r‚ …wY»t™t ftÞo su [turðþ
‚¥ð ‚u Y… ¼„ðt™ æÞt™ Ähðt ÞtuøÞ Au y™u ‚uÚte ytuht rnhÛÞ„¼o
‚uÚte ytuht [turðþ ‚¥ðÚte W…ßÞtu su rðhtx ‚u æÞt™ fhðt ÞtuøÞ Au y™u
1. ÷tuZt™t „tu¤t{tk yÂø™™e …uXu yuf…ýt™u. 4. …tþw…‚trŒf {‚™e y…uûttyu.
2. ‚¥ðtu™t «ftþf…ýu fhe™u. 5.ÔÞtËtrŒf {wr™ytuyu.
3. {™u Ërn‚ ðtýe su …h{tí{t™u ™rn …t{e™u 6. ™e[u hnu÷t.
…tAe ð¤u Au yÚtto ‚ T …h{tí{t {™ðtýe™u 7. fu{ fu, ‚u{tk ¼„ðt™ …wÁ»ttu¥t{™tu yLðÞ Au.
y„tu[h Au.
 …k[t.2 327
‚uÚte ytuht ƒúñt, rð»ýw, rþð ‚Útt …]Úðe™u rð»tu su {íMÞ, fq{o, ™]®Ën,
ðthtntrŒf ¼„ðt™™t yð‚th ‚Útt þt÷„út{trŒf «r‚{tytu yu Ëðuo æÞt™
fhðt ÞtuøÞ Au yuðwk Þtu„ðt¤t™wk ‚tí…Þo sýtýwk. …Ae ËtkÏÞ™tu rð[th
W…ßÞtu. íÞthu ‚uýu yu ytfth{tºt™wk r™htfhý fhe ™tÏÞwk y™u yu{ sýtýwk
su, yu Ëðo™t rð[th™tu fh‚÷ su Sð Au ‚u suðtu þwØ ftuE ™Úte {txu
Sð™wk æÞt™ fhðwk yu Xef Au. yuðtu su ËtkÏÞ™tu rð[th ‚u™u xt¤ðt™u yÚtuo
ð¤e Þtu„™tu rð[th ÚtÞtu su, yu …htí…h yuðt su …whw»ttu¥t{¼„ðt™ ‚u™wk
yu «f]r‚ …whw»ttrŒf Ëðuo™u rð»tu yLðÞ…ýwk Au {txu yu Ëðuo ¼„ðt™ s
Au ™u rŒÔÞY… Au ™u ËíÞ Au ™u æÞuÞ Au. y™u yu ðt‚™u ÿZ fhðt™u
yÚtuo ©wr‚ Au su1 ‘¨±Z ¶ç˱΢ Ïæí r æ JJ’ 2 Ýï ã ÝæÝæçS„ çÜU@çÜU@ÝÝ JJ’ ‚Útt 3‘§Î¢
çã ç±E¢ | æxæ±æçÝ±ï „ Úæï ²„æï …xæySƒæÝçÝÚæï { ¨¢ | æ±æ: JJ’
yuðe he‚™tu Þtu„{t„o Au ‚u™u rð»tu «ðíÞtuo su {w{wûtw ‚u™u ftuE rðΙ
™Úte, þt {txu su yu {t„o MÚtq¤ Au ™u yu™u rð»tu «íÞût {qŠ‚ ¼„ðt™™wk
yt÷kƒ™ Au ‚u ËtY suðtu ‚uðtu ntuÞ ‚u …ý yu {t„uo fhe™u r™Šðæ™ Útftu
{tuût™u …t{u Au. …ý yu {t„o{tk yuf Œtu»t Au su yu ËðoÚte …h su …whw»ttu¥t{
¼„ðt™ ‚u™u y™u «f]r‚ …whw»ttrŒf™u ykþ ykrþ¼tð ytðe òÞ Au su,
¼„ðt™™t ykþ «f]r‚…wY»t Au.’ y™u ‚u™t ykþ rnhÛÞ„¼o rðhtxtrŒf Au
yuðe he‚u Ë{òÞ ‚tu {tuxtu Œtu»t ytðu, ftk su, ¼„ðt™ yåÞw‚ Au, r™hkþ
Au, r™Šðfth Au, yûth Au, y¾kz Au, ‚u™u rð»tu åÞw‚¼tð ytðu Au ™u
ykþ ykrþ ¼tð ytðu Au {txu yuðtu Œtu»t ytððt Œuðtu ™rn.
y™u yu{ Ë{sðwk su yu ¼„ðt™ suðt ‚tu ¼„ðt™ s Au ™u ƒeò
su «f]r‚ …whw»ttrŒf Au ‚u ‚tu yu™t ¼õ‚ Au y™u yu™wk æÞt™ fhu Au {txu
yu ¼„ðt™ Y… Au. su{ ftuE {tuxt Ëk‚ ntuÞ ™u ‚u ¼„ðt™™wk æÞt™ fh‚t
ntuÞ ™u ‚u™u ¼„ðt™ Y… òýu Au ‚u{ yu «f]r‚ …whw»ttrŒf …ý ¼„ðt™Y…
Au y™u yu ËðoÚte …h su …whw»ttu¥t{ ©ef]»ý ‚us ðtËwŒuð, Ëkf»toý, «ãwB™,
yr™YØY…u ÚttÞ Au ‚Útt ht{f]»ýtrŒf yð‚th™wk „úný fhu Au ‚u æÞt™
fhðt ÞtuøÞ Au yu{ Ë{su ‚tu yu Þtu„{t„o ‚u yr‚þÞ r™Šðæ™ Au ™u ©uc
1. yÚto:- yt Ëðo s„‚T ƒúñ-ƒúñtí{f Au. 3. yt Ë{„ú rðï ¼„ðt™Y… Au. su ¼„ðt™ Útfe
2. s„‚{tk su fkE Œu¾tÞ Au ‚u Ëðo ¼„ðt™{Þ Au. yt s„‚™e Qí…Â¥t, ÂMÚtr‚ y™u «÷Þ ÚttÞ Au.
‚u{™t rð™t s„‚™t ftuE …ŒtÚto {t™tu yÂM‚íð {txu s„‚ ¼„ðt™Y… fnuðtÞ Au. ðM‚w‚tyu
s ™Úte ! rðïÚte ¼„ðt™ rð÷ûtý Au... ¼t. 1/5/20
 328 …k[t.2
Au y™u ËtkÏÞðt¤t Au ‚u{tk yu Œtu»t Au su yu ËtkÏÞðt¤t ntuÞ ‚u yu{
fnu Au su yk‚:fhýu fhe™u ‚Útt ErLÿÞu fhe™u su su „úný fÞto{tk ytðu
Au ‚u Ëðo r{ÚÞt Au y™u y™w¼ðu fhe™u su „úný fÞto{tk ytðu ‚u ËíÞ
Au. yuðe he‚u ytfth{tºt™u r{ÚÞt fhu Au ‚u ¼u¤u Sð™t fÕÞtý™u yÚtuo
«fx ÚtÞt su ¼„ðt™ ‚u™t Y…™u …ý r{ÚÞt fhu Au. ‚Útt yr™ÁØ, «ãwB™,
Ëkf»toý, yu{™t Y…™u …ý r{ÚÞt fhu Au y™u r™„woý yuðt su ðtËwŒuð
‚u™wk s „úný fhu Au yuðtu yu {tuxtu Œtu»t Au {txu yu ËtkÏÞðt¤t yu{ Ë{su
‚tu Xef su ËtkÏÞ rð[th™wk „úný fhue™u «f]r‚…whw»tÚte su su W…ßÞwk ‚u™u
r{ÚÞt fhe™u …tu‚™t ytí{t™u ËðoÚte …]ÚtfT þwØ ƒúñY… {t™e™u ‚u …Ae
Sð™t fÕÞtý™u yÚtuo «fx ÚtÞt su ¼„ðt™ ‚u™t Y…™u ËíÞ òýe™u ‚u™wk
æÞt™ fhðwk. yuðe he‚u yu ƒu «fth™t su rð[th Au ‚u ftuEf y{tht suðt
{tuxt …tËuÚte rþ¾u íÞthu ytðzu, ™rn ‚tu þtMºt™u ¼ýu Ëtk¼¤u …ý ytðzu
™rn y™u Au ‚tu yu{ su, «Út{ ËtkÏÞ rð[thu fhe™u su ƒúñY… ÚtÞtu ntuÞ
‚u™u yÚtuo Þtu„™tu W…Œuþ Au, ‚u fÌtwk Au su 1‘Ïæí r æ|æê „ : Ðí ¨ óææy}ææ Ý àææï ™ ç„
Ý ÜUæ¢ ÿ æç„ J ¨}æ: ¨±ï ü ¯ é |æê „ ï ¯ é }æjôQU H|æ„ï ÐÚæ}æì JJ ‚Útt 2¥æy}ææÚæ}ææp
ãçÚ: J
}æé Ý ²æï çÝxæí Z ƒ æ ¥Œ²é L RUU}æï J Üé U ±ü ‹ y²ãñ „ é Ü Uè¢ |æçQUç}æyƒ¢ |æê „ xæé ‡ ææï ãçÚ:
3
ÐçÚçÝçD„æï ù çÐ Ýñ x æé ü ‡ ²ï ©œæ}æÔHæï Ü UHèH²æ J xæë ç ã„™ï „ æ Úæ…¯ï ü ¥æw²æÝ¢
²Î{脱æÝìì 2JJ yuðe he‚u ËtkÏÞðt¤t™u Þtu„™e y…uûtt Au ftk su, yu
²Î{脱æÝ
ËtkÏÞðt¤tu rð[thu fhe™u …tu‚t™t ytí{tÚte ÔÞr‚rhõ‚ su su ftkE …k[ ErLÿÞtu
™u [th yk‚:fhýu fhe™u ¼tu„ððt{tk ytðu yuðt rð»tÞ¼tu„ Au ‚u™u yr‚þÞ
‚wåA òýu Au {txu yu ftuE …ŒtÚto™u rð»tu ytùÞo …t{u ™rn ‚Útt ƒkÄtÞ
™rn. y™u yu™e …tËu ftuE ytðe™u yu{ fnu su yt …ŒtÚto ‚tu ƒnws Yzwk
Au íÞthu ‚u™u yu{ rð[thu su „{u ‚uðwk Ëthwk nþu …ý ErLÿÞtu yk‚:fhýu
fhe™u „úný fÞto{tk ytðu yuðwk nþu ™u ErLÿÞtu yk‚:fhý™t „úný{tk su
ytðu ‚u ‚tu yËíÞ Au ™tþðk‚ Au. yuðe yu ËtkÏÞðt¤t™u ÿZ Ë{sý hnu
Au y™u …tu‚t™t ytí{t™u þwØ òýu Au yuðtu su ËtkÏÞðt¤tu ‚u™u Þtu„{t„uo
1. ÷tuÞt™t 7 {tk ð[™t{]‚™e xeÃ…ýe{tk yt &÷tuf™tu 3. nu hts»tuo ! Ë¥ðtrŒ „wý™t ftÞo¼q‚ ºtý Œun Útfe
yÚto fÞtuo Au. rð÷ûtý ytí{ MðY…{tk ËBÞfT r™ct™u …t{u÷tu
2. ytí{t MðY…{tk h{ýfh™tht y™u ht„îu»ttrŒf yuðtu …ý nwk (þwf) W¥t{ &÷tuf ¼„ðt™™e
„ú k Ú teytu Ú te {w õ ‚ ÚtÞu ÷ t yu ð t {w r ™ytu …ý ÷e÷tÚte ytfŠ»t‚ r[¥tðt¤tu ÚtE™u ©e{ŒT¼t„ð‚
r™»ft{¼tðu su™e ¼Âõ‚ fhu Au yuðt „wýðt™ …whtý Y… su ytÏÞt™ ‚u™u ¼ÛÞtu Awk.
¼„ðt™ Au... ¼t.1/7/10
 …k[t.2-3 329
fhe™u ¼„ðt™™e su W…tË™t, æÞt™, ¼Âõ‚ ‚u fhðtk yu yu{ ™ fhu ‚tu
yu™u rð»tu yr‚ LÞq™‚t fnuðtÞ Au. yuðe he‚u ËtkÏÞþtMºt ‚Útt Þtu„þtMºt
‚u™tu su Ë™t‚™ rËØtk‚ Au ‚u y{u ÞÚttÚto rð[the™u fÌttu Au y™u su ytÄwr™f
Þtu„ðt¤t ™u ËtkÏÞðt¤t Au ‚u{ýu ‚tu yu ƒuÞ {t„o™u ƒ„tze ™tkÏÞt Au.
su Þtu„ðt¤t Au ‚u ytfth™wk MÚtt…™ fhðt òÞ Au íÞthu ƒeò Sð™t
ytfth ‚Útt ƒúñt, rð»ýw, rþð™t ytfth ‚Útt ht{f]»ýytrŒf yð‚th™t
ytfth ‚u Ëðuo™u ‚wÕÞ…ýu òýu Au y™u ËtkÏÞðt¤t Au ‚u ytfth™wk ¾kz™
fhu Au ‚u ¼u¤u ‚eÚto, ðú‚, «r‚{t, Þ{, r™Þ{, ƒúñ[ÞtorŒf Ä{o, ƒúñt,
rð»ýw, rþð ‚Útt ht{f]»ýtrŒf yð‚th; yu Ëðuo™wk ¾kz™ fhu Au, {txu
ytÄwr™f su ËtkÏÞðt¤t ™u Þtu„ðt¤t ‚u ƒuÞ {t„o™u {qfe™u fw{t„uo [t÷u
Au ‚u ™thfe ÚttÞ Au.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T …k[t¤t™wk >> 2 >> 128 >>

ð[™t{]‚ 3 : {wr™ƒtðt™wk - {tuût™t ft{{tk ytðu ‚u™u

ƒwrØ frnyu ‚u™kw Index
*Ëkð‚T 1877™t Vt„ý ËwrŒ 8 yü{e™u rŒðË ©eS{nthts „t{
©e…k[t¤t {æÞu Íeýt¼tE™t Œhƒth{tk Ztur÷Þt W…h rðhts{t™ n‚t y™u
Ätu¤tu VUxtu {tÚtu ƒtkæÞtu n‚tu ‚Útt Ätu¤tu ¾uË …nuÞtuo n‚tu ‚Útt Ätu¤e …Auze
ytuZe n‚e y™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ …h{nkË™e ˼t ‚Útt ŒuþŒuþ™t
nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe n‚e.
…Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “Ëðuo …h{nkË {tkntu{tkne «&™-W¥th
fhtu”, íÞthu {wr™ƒtðu ƒúñt™kŒ Mðt{e™u «&™ …qAâtu su “ytðtu ËíËk„™tu
y™u ¼„ðt™™tu Þtu„ {éÞtu Au ™u ƒeò rðfth Ëðuo x¤e „Þt Au ‚Útt
ËíËk„™tu ¾… Au ‚tu …ý {t™ E»Þto fu{ hne òÞ Au ?” …Ae yu™tu W¥th
ƒúñt™kŒ Mðt{eyu fhðt {tkzâtu …ý ÚtÞtu ™rn …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt
su, “yuðtu1 su Au ‚u{tk ƒwrØ ™Úte y™u su ƒwrØðt¤tu Au ‚u ‚tu …tu‚t{tk
sux÷t yð„wý ntuÞ ‚u™u òýu ‚Útt sux÷t „wý ntuÞ ‚u™u …ý òýu y™u
ƒeò{tk su „wý ‚Útt yð„wý ntuÞ ‚u™u …ý òýu y™u su ƒwrØðt¤tu ™
* …k[t¤t ð[. 3, ‚t. 11-3-1821, Ëtu{ðth . 1. {t™ E»Þtoðt¤tu.
 330 …k[t.3
ntuÞ ‚u ‚tu …tu‚t{tk „wýs òýu …ý yð„wý ntuÞ ‚u™u ‚tu òýu s ™rn
y™u …tu‚t™u Ë™ftrŒf suðtu {tuxtu òýu ™u ƒeò {tuxt ntuÞ ‚u™u …ý …tu‚tÚte
W‚h‚t òýu y™u su ƒwrØðt¤tu ntuÞ ‚u …tu‚t™t yð„wý™u òý‚tu ntuÞ
su, {tht{tk ytx÷tu yð„wý Au …Ae ‚u™e W…h [tz ht¾e™u ‚u yð„wý
™u xt¤e ™t¾u ‚Útt ‚u yð„wý™u xt¤ðt™e ƒeò Ëk‚ ðt‚to fh‚t ntuÞ
‚u™u rn‚fthe {t™u {txu yu{tk {t™ E»ÞtorŒf ftuE yð„wý hnu ™rn y™u
ftuEf{tk {tuxe ƒwrØ sýt‚e ntuÞ ™u ‚u òu …tu‚t™t yð„wý™u ™ rð[th‚tu
ntuÞ ‚tu ‚u™e ÔÞtðntrhf ƒwrØ òýðe y™u ‚u ƒwrØ …hÚte ‚tu ƒnw [tuò¤e 1
sýtÞ …ý yu™u ƒwrØðt¤tu ™ fnuðtÞ. ‚u™u ‚tu yr‚ {q¾o òýðtu ™u yu™e
yu ƒwrØ …tu‚t™t {tuût™t ft{{tk ytðu ™rn y™u Úttuzef ƒwrØ ntuÞ y™u
òu …tu‚t{tk yð„wý ntuÞ ‚u™u òýe™u ‚u™u xtéÞt™tu W…tÞ fhu ‚tu yu™e
Úttuze ƒwrØ …ý {tuût™u W…Þtu„e ÚttÞ Au y™u yu™u s ƒwrØðt¤tu fneyu
y™u su …tu‚t{tk ‚tu ftuE ðthu yð„wý …hXu ™rn y™u „wý s …hXu ‚u™u
{q¾o fneyu. …tu‚t{tk yð„wý …hXu ‚u™u ƒwrØðt¤tu fneyu.”
…Ae ©eS{nthtsu yt¿tt fhe su fe‚o™ „tytu, …Ae ‘˾e yts
{tun™ ŒeXt hu þuheyu ytð‚t hu”2 yu fe‚o™ …h{nkË „tðt ÷tøÞt, íÞthu
ð¤e ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “nðu fe‚o™ ht¾tu, y™u fe‚o™ „tÞt ‚u{tk
nu‚ ƒnw Au ‚u nu‚™tu y{u rð[th fÞtuo su, nu‚ {tuxe ðt‚ Au y™u nu‚u
fhe™u ¼„ðt™™u ¼sðt yu Xef Au, …ý Ëthe …uXu rð[the™u òuÞwk íÞthu
yu{ sýtýwk su nu‚3 Au ‚u s ¼„ðt™™e {tÞt Au fu{ su Mºteytu …hM…h
ƒtu÷‚e ntuÞ, òu‚e ntuÞ, M…þo fh‚e ntuÞ, ‚u{tk ƒeS he‚™wk nu‚ Au y™u
…wY»t ntuÞ ™u …hM…h ƒtu÷u swðu M…þo fhu ‚u{tk …ý ƒeS he‚™wk nu‚ Au.
y™u …wY»t su ‚u Mºte™u òu‚tu ntuÞ ™u yt®÷„™ fh‚tu ntuÞ, ‚u™e ðt‚to
Ëtk¼¤‚tu ntuÞ, ‚u™tu Ëw„kÄ ÷u‚tu ntuÞ ™u ‚u™e ðt‚to fh‚tu ntuÞ ‚u™u rð»tu
suðwk nu‚ ÚttÞ Au ™u ‚u Mºte{tk …whw»t™wk {™ ytf»toý ÚtE òÞ Au ‚uðwk …whw»t™u
…whw»t{tk ™Úte Út‚wk. ‚Útt Mºte ntuÞ ™u …whw»t™u òu‚e ntuÞ yt®÷„™ fh‚e
ntuÞ EíÞtrŒf …whw»t™t ËkƒkÄu fhe™u Mºte™u nu‚ suðwk …whw»t{tk ÚttÞ Au ™u
‚u™wk {™ …whw»t{tk Ë{„ú…ýu ¾U[tE òÞ Au ‚uðwk Mºte{tk ™Úte Út‚wk, {txu su
Útfe s„‚™tu «ðtn Au ™u su Sð™u ËkË]r‚ ™u ƒkÄ™™e fh™the Au
1. ‚eûý. 2. …rhrþü{tk Ëk…qýo fe‚o™ yt…u÷ Au. 3. ¼„ðt™ rËðtÞ ƒeò{tk su.
 …k[t.3 331
yuðe su ¼„ðt™™e {tÞt ‚u s nu‚Y…u Au. …Ae yu{ rð[th ÚtÞtu su
þçŒ, M…þo, Y…, hË y™u „kÄ yu su …k[rð»tÞ Au ‚u ƒesu Xuftýu Úte
r{ÚÞt fhe™u yuf ¼„ðt™{tk s ytíÞkr‚f Ëw¾ òýe™u òuzât ntuÞ ‚u
‚tu Xef Au ‚u {tÞt ™Úte. …Ae ð¤e ‚u{tk …ý rð[th ÚtÞtu su yu …ý
Xef ™ne, ftk su, ¼„ðt™™tk Y… fh‚tk yrÄf Y…, yrÄf M…þo, yrÄf
hË, yrÄf „kÄ, yrÄf þçŒ ‚u ƒeò™u rð»tu sýtÞ ‚tu ¼„ðt™™u {qfe™u
‚u™u rð»tu nu‚ ÚtE òÞ, su{ Ëtu¤1 nòh ™u yufËtu su ©ef]»ý¼„ðt™™e
Mºteytu n‚e ‚u sL{tk‚hu yÃËhtytu n‚e ‚u{ýu ƒúñt …tËu ðh {tøÞtu su
‘nu {nthts ! y{u Œuð, ŒiíÞ y™u {™w»Þ yu Ëðuo™tu M…þo fÞtuo Au …ý
su ™thtÞý …wY»t Au ‚u™tu …r‚¼tðu M…þo ™Úte fÞtuo {txu yuðe f]…t fhtu
su yu y{tht …r‚ ÚttÞ.’ …Ae ƒúñtyu fÌtwk su “‚{u ‚… fhtu ‚{tht …r‚
™thtÞý Útþu.” íÞthu ‚u{ýu ½ýwk ‚… fÞwO …Ae ‚u{™e W…h yütð¢ Ér»t
‚Útt ™thŒ{wr™ ‚u …ý «ËL™ ÚtÞt y™u ðh ytÃÞtu su ‚{tht …r‚ ™thtÞý
Útþu. yuðe he‚u sL{tk‚hu ½ýwkf ‚… fhe™u ©ef]»ý¼„ðt™™u …t{e n‚e …ý
òu ¼„ðt™ fh‚tk Ëtkƒ™u rð»tu yrÄf Y… ŒeXwk ‚tu ‚u{tk {tun …t{e. {txu
su™e yuf {r‚ hnu‚e ™ ntuÞ ‚u™u …k[ ErLÿÞtu™t rð»tÞ™tk Ëw¾ ËkƒkÄu
fhe™u ¼„ðt™{tk «er‚ fhðe ‚u Xef ™rn y™u su™e {r‚ yuf™e yuf
r™M‚fo…ýu hÌtt fhu ‚u™u ‚tu Xef Au. yu su™u ƒwrØ ntuÞ ‚u™u ¼„ðt™{tk
nu‚ fu{ fhðwk ‚tu, su [turðþ ‚¥ð Au ‚u Útfe …tu‚t™t Sð™u …]ÚtfT òýðtu
™u ‚u Sð™u rð»tu ¾qk‚e™u hne su …k[ ErLÿÞtu™e ð]r¥tÞtu ‚u™u W¾tze ™t¾e™u
ErLÿÞtu™e ð]r¥t rð™t SðË¥tt…ýu hÌtt Útft r™„woý…ýu fhe™u sux÷wk ¼„ðt™{tk
nu‚ ÚttÞ ‚ux÷wk fhðwk. ‚u r™„woý…ýwk ‚u þwk ? su Œþ ErLÿÞtu ‚u hòu„wý™e
Ëk…r¥t Au y™u yk‚:fhý ™u Œuð‚t ‚u Ë¥ð „wý™e Ëk…r¥t Au y™u …k[ ¼q‚
™u …k[rð»tÞ ‚u ‚{tu„wý™e Ëk…r¥t Au ‚u yu ºtý „wý™e Ëk…r¥tÞtu ™u ºtý
„wý ‚u™u …]ÚtfT {t™e™u fuð¤ Sð Ë¥ttyu fhe™u hnu ‚u™u r™„woý fneyu.
yuðt r™„woý ÚtE™u ¼„ðt™{tk nu‚ fhðwk. ‚u fÌtwk Au su,
2
‘Ýñ x æé ü ‡ ²Sƒæ Ú}æ‹„ï S}æ xæé ‡ ææÝé Ü UƒÝï ãÚï : JJ ‚Útt 3 ÐçÚçÝD„æï ù çÐ Ýñ x æé ü ‡ ²ï
©œ}æÔHæï Ü UHèH²æ J xæë ã è„™ï „ æ Úæ…¯ï ü ¥æw²æÝ¢ ²Î{脱æÝì JJ’
1. yt fÚtt nrhðkþ{tk Au. Au. ¼t.2/1/7
2. Ë¥ðtrŒ {tÞtsLÞ „wýtuÚte …h ƒúñ¼tð™u …t{u÷t 3. yÚto ð.…k.h™e xe…ýe{tk Au.
{nt…wY»ttu …ý ©enrh™t „wýt™wðtŒ{tk {M‚ hnu
 332 …k[t.3
y™u yuðe he‚™t su ¿tt™e Au ‚u ûtuºt ™u ûtuºt¿t™t Y…™u òýe™u
…tu‚u ûtuºt¿tY…u ÚtE™u ¼„ðt™{tk «er‚ fhu Au, ‚u ûtuºt ‚u þwk ? ‚tu MÚtq¤,
Ëqû{ y™u fthý yu ºtý Œun ‚Útt ò„ú‚ MðÙ y™u Ëw»twr yu ºtý yðMÚtt
yu Ëðuo ûtuºt Au ‚u ûtuºt™u …tu‚t™t ytí{tÚte …]ÚtfT òýu Au su yu {thu rð»tu
ftuE rŒðË ntuÞ ™rn. nwk ‚tu yu™tu òý™thtu Awk ™u yr‚ þwØ Awk yY…
Awk y®÷„ Awk [u‚™ Awk y™u yu ûtuºt ‚tu yr‚ {r÷™ Au sz Au ™tþðk‚
Au y™u ÿZ…ýu Ë{S™u ™u yu ËðoÚte ðihtøÞ™u …t{e™u MðÄ{uo Ërn‚
su ¼„ðt™™u rð»tu ¼Âõ‚ fhðe ‚u™u yuftkr‚fe ¼Âõ‚ fneyu y™u yu™u
¿tt™e fneyu y™u yu su ¿tt™e ‚u ËðoÚte ©uc Au, ‚u ¼„ðt™u fÌtwk
Au 1 ‘„ï ¯ æ¢ ¿ææÝè çÝy²²é Q U »ÜU|æçQU<±çàæc²„ï J çÐí ² æï çã ¿ææçÝÝæï ù y²ƒü } æ㢠¨
™ }æ}æçÐí ² : JJ ©ÎæÚæ: ¨±ü »±ñ „ ï ¿ææÝè y±æy}æñ ± }æï }æ„}æì JJ’ yu{ Ë{S™u ErLÿÞtu
yk‚:fhý rð»tÞ yu Ëðuo™tk su {q¤ ‚u Sð{tkÚte W¾uze ™t¾e™u ¼„ðt™™u
rð»tu nu‚ fhðwk yus Xef Au y™u ßÞtk ËwÄe yu™tk {q¤ W¾tze ™tÏÞtk
™ ntuÞ íÞtk ËwÄe yu ErLÿÞtu yk‚:fhýu fhe™u ¼„ðt™™t Œþo™ M…þo™trŒf
Y… su ft{ ‚u ÷uðwk …ý yu™u …tu‚t™t nu‚w ™ {t™ðt, ðihe {t™ðt y™u
yu™tu „wý ™ ÷uðtu su yu ¼„ðt™™e ¼Âõ‚™u rð»tu W…fth fhu Au fu{
su ™uºt fhe™u ¼„ðt™™tk Œþo™ ÚttÞ Au, ©ðýu fhe™u ¼„ðt™™e fÚtt
Ëk¼¤tÞ Au, íð[tyu fhe™u ¼„ðt™™tu M…þo ÚtÞtu Au, ™trËftyu fhe™u
¼„ðt™™e {t¤t ™u ‚w÷Ëe™tu Ëw„kÄ ÷uðtÞ Au, {w¾u fhe™u ¼„ðt™™t fÚtt-
fe‚o™ fnuðtÞ Au ‚Útt rsbtyu fhe™u ¼„ðt™™e «ËtŒe™tu hË ÷uðtÞ Au.
EíÞtrŒf ¼„ðt™™e ¼Âõ‚™u rð»tu W…Þtu„e Au yu{ Ë{S™u yu™tu „wý
™ ÷uðtu y™u yu™tu rðïtË ™ fhðtu yu™u ‚tu ðihe s òýðtk, ftk su,
þwk òýeyu yu ¼„ðt™™t Œþo™, M…þo™trŒfu fhe™u s Ëw¾ {t™‚t Útft
MºteytrŒf™tk Œþo™ M…þo™trŒfu fhe™u s Ëw¾ {™tðe Œu ‚tu ¼qkzwk ÚttÞ.
{txu yu …k[ ErLÿÞtu Y… þºtw™u fuŒ{tk ht¾e™u ¼„ðt™™e ¼Âõ‚Y… ft{
1. yt‚torŒ [th «fth™t ¼õ‚tu™u {æÞu ¿tt™e ¼õ‚ fu r«Þíð™tu {t… ™Úte, ‚u{ s {™u ¿tt™e yux÷tu ƒÄtu
©uc Au, fu{ fu ‚u {thu rð»tu s ËðoÚtt òuztÞu÷tu r«Þ Au fu, ‚u {thtÚte fne þft‚™wk ™Útefu ytx÷tu
Au y™u yuf {thu rð»tus ¼Âõ‚ðt¤tu Au, ƒeò ºtý s r«Þ Au.’ yt‚torŒ ºtý «fth™t ¼õ‚™tu WŒth
‚uðt ™Úte, ð¤e ¿tt™e™u yux÷tu ƒÄtu nwk r«Þ Awk ({tuxt) Au. ¿tt™e ‚tu {thtu s ytí{t Au yux÷u
fu Ëðo¿t ËðoþÂõ‚ yuðtu …ý nwk ‚u {thtÚte fne ytí{ð‚T r«Þ Au yu{ nwk {t™wk Awk.
þft‚w ™Úte fu ytx÷tu s ‘nwk ¿tt™e™u r«Þ Awk fu{
 …k[t.3 333
÷uðwk. su{ ftuE htòyu …tu‚t™t þºtw™u …fzâtu ntuÞ ‚u™u ƒuze{tk ƒtkÄe ht¾e™u
ft{ fhtðu …ý Aqxtu {u÷u ™rn ™u rðïtË …ý fhu ™rn y™u òu ‚u™u
Aqxtu {u÷u ™u rðïtË fhu ‚tu ‚u htò™u ðihe r™ùÞ {thu, ‚u{ òu ErLÿÞtuY…
ðihe™tu rðïtË fhu ™u Aqxt {qfu ™u fuŒ{tk ™ ht¾u ‚tu yu™u r™ùÞ ¼„ðt™™t
{t„o Útfe …tze ™t¾u Au {txu yu™tu rðïtË ™ fhðtu y™u ð¤e su{ #„úus
ftuEf „w™u„th™u …fzu Au íÞthu ‚u™u …tksht{tk W¼tu ht¾e™u …qAu Au …ý
Aqxtu {qf‚tu ™Úte ™u ‚u™tu rðïtË fh‚tu ™Úte, ‚{u yu ErLÿÞtu yk‚:fhý™u
…k[ ð‚o{t™™t r™Þ{Y… su …tksÁk ‚Útt ƒuze ‚u{tk ht¾e™u ¼„ðt™™e
¼Âõ‚ fhtððe …ý yu™u rð»tu „wý ™ ÷uðtu, þºtw¼tð s ht¾ðtu y™u
òu yu{™u ¼Âõ‚{tk W…Þtu„e {t™e™u nu‚w {t™u ™u yu™tu „wý ÷u ‚tu
¼„ðt™™tk Œþo™ M…þo™trŒf™u rð»tu Ëw¾ {™tð‚u Útfu òu †eytrŒf™u
rð»tu ftkEf Ëw¾ {™tðe Œu ‚tu yu™wk fÞwO fhtÔÞwk Ëðuo ÔÞÚto ÚtE òÞ.
su{ ÍtÍtu ŒtY™tu Z„÷tu ntuÞ ™u ‚u{tk yuf yÂø™™tu ‚ý¾tu …zâtu ntuÞ
‚tu ‚u ŒtY Ëðuo ¼M{ ÚtE òÞ Au, ‚u{ yu™wk ftkE Xuftýwk hnu‚wk ™Úte {txu
fuð¤ ytí{tY… ÚtÞu Útfu su ¼„ðt™™u rð»tu nu‚ ÚttÞ ‚u Xef Au yu{ y{thtu
rËØtk‚ Au y™u yuðe he‚u su ¼„ðt™{tk nu‚ fhu Au ‚u y{™u „{u Au.
y™u yu{ …ý rð[th fhðtu su ¼„ðt™{tk suðwk Y… Au ‚uðwk ƒesu ™Úte y™u
suðtu ¼„ðt™™tu M…þo Au ‚uðtu ƒesu ™Úte y™u suðtu ¼„ðt™{tk Ëw„kÄ Au
‚uðtu ƒesu ™Úte y™u ¼„ðt™™t ©ðý{tk suðwk Ëw¾ Au ‚uðwk ƒesu ™Úte y™u
suðtu ¼„ðt™{tk hË Au ‚uðtu ƒesu ™Úte, yu{ ErLÿÞtu yk‚:fhý™u ÷tu¼
Œu¾tze™u ƒeò rð»tÞÚte …tAtk ðt¤ðtk yu …ý Ë{sý Xef Au.”
íÞthu MðÞk«ftþt™kŒ Mðt{eyu «&™ …qAâtu su “nu {nthts ! yt
su Ëðuo rð[th ‚u fÞt MÚtt™fu hne™u fhðtu?” íÞthu ©eS{nthts ƒtuÕÞt
su, “…tu‚t™t ӌޙu rð»tu yu{ rð[th fhu su MÚtq¤ Œun, Ëqû{ Œun, fthý
Œun yu nwk ™rn y™u ò„ú‚, MðÙ, Ëw»twr yu ºtý yðMÚtt nwk ™rn y™u
…k[ ¿tt™ ErLÿÞtu ™u …k[ f{o ErLÿÞtu ™u [th yk‚:fhý ™u yu{™t Œuð‚t
yu Ëðuo nwk ™rn. nwk ‚tu yu ËðuoÚte …]ÚtfT Awk, [i‚LÞ Awk ™u ¼„ðt™™tu ¼õ‚
Awk y™u ErLÿÞtu yk‚:fhý ftkEf [t¤t fhu ‚tu yu™u fnuðwk su, fu{ ‚thu
‚u yuf ¼„ðt™™wk s Y… òuðwk Au fu, ƒeò™wk …ý òuðwk Au ™u fu𤠼„ðt™™tu
þçŒ Ëtk¼¤ðtu Au ‚Útt „kÄ ÷uðtu Au fu ƒeò™tu …ý þçŒ Ëtk¼¤ðtu Au
 334 …k[t.3-4
? ™u „kÄ ÷uðtu Au? y™u òu ¼„ðt™ rð™t ƒeò rð»tÞ{tk ‚wk sEþ ‚tu
‚thu {thu þwk Au ¼tE ? ‚wk ftuý? ™u nwk ftuý ? ‚thu {thu ÷uðwk Œuðwk ™Úte.
‚{u fhþtu ‚u ‚{u ¼tu„ðþtu. yu{ ErLÿÞtu yk‚:fhý™u fne™u …Ae ¼„ðt™™e
«tÚto™t fhðe su, nu {nthts ! nu Mðtr{™T ! nu ¼õ‚ðíË÷ ! nu ŒÞtr™Äu
yt ErLÿÞtu yk‚:fhý™tu ðtkf Au ™u nwk ‚tu yuÚte ™tu¾tu Awk ™u yu ‚tu {tht
þºtw Au {txu yu Útfe {the hûtt fhßÞtu. yu{ r™hk‚h «tÚto™t fÞto fhðe
™u …tu‚t™u ûtuºt¿t [i‚LÞY… {t™e™u ¼„ðt™™u rð»tu nu‚-¼Âõ‚ fhðe.”
>> Rr‚ ð[™t{]‚{T …k[t¤t™wk >> 3 >> 129 >>

ð[™t{]‚ 4 : {™w»Þ¼tð{tk rŒÔÞ¼tð™wk Index

*Ëkð‚T 1877 ™t Vt„ý ðrŒ 3 ºtes™u rŒðË ©eS{nths „t{

©e…k[t¤t {æÞu Íeýt¼tR™t Œhƒth{tk ytuxt W…h Ztur÷Þtu Z¤tðe™u
rðhts{t™ n‚t yu™u Ätu¤tu VUxtu {M‚f W…h ƒtkæÞtu n‚tu ‚Útt Ätu¤tu ¾uË
…nuÞtuo n‚tu ‚Útt Íeýe Ätu¤e …Auze ytuZe n‚e ™u nM‚f{¤™u rð»tu ‚w¤Ëe™e
{t¤t Vuhð‚t n‚t y™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ …h{nkË™e ˼t ‚Útt
ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e ˼t ¼htR™u ƒuXe n‚e.
…Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “Ëðuo …h{nkË …hM…h «&™-W¥th
fhtu.” íÞthu {wr™ƒtðu ƒúñt™kŒ Mðt{e™u «&™ …qAâtu su, “«Út{ ‚tu
¼„ðt™™™tu r™ùÞ ntuÞ ™u ¼s™ M{hý fh‚tu ntuÞ y™u …Ae ¼„ðt™™tk
{™w»Þ[rhºt Œu¾e™u ‚u r™ùÞ{tk ËkþÞ ÚtR òÞ Au ‚u™wk þwk fthý Au ?”
…Ae yu «&™™tu W¥th ƒúñt™kŒ Mðt{e fhðt ÷tøÞt …ý ÚtÞtu ™rn, íÞthu
©eS{nthts ÍtÍeðth ËwÄe rð[the hÌtt ™u …Ae ƒtuÕÞt su, “yu «&™™tu
W¥th y{u fheyu Aeyu su,1 ðuŒ, …whtý, {nt¼th‚, M{]r‚ytu RíÞtrŒf
su þtMºt ‚u™u rð»tu ¼„ðt™™wk Ë™t‚™ y™trŒ rŒÔÞ yuðwk su {q¤Y… …tu‚t™t
yûthÄt{{tk hÌtwk Au, ‚u fÌtwk Au su, ¼„ðt™ fuðt Au ? ‚tu yt [ûtwRrLÿÞu
fhe™u ŒeXt{tk ytðu Au su Þ®ífr[‚T Y… ‚u suðwk ‚u{™wk Y… ™Úte y™u ©ðýu
fhe™u Ëtk¼éÞt{tk ytðu Au su ftkR þçŒ{tºt ‚u suðtu yu ¼„ðt™™tu þçŒ
* …k[t¤t ð[. 4, ‚t. 21-3-1821, „wYðth. {t™w»t yu ƒu Y… Au ‚u™t ËBÞfT yufíð¿tt™Úte ‚u
1. su r™ùÞ{tk ËkþÞ ÚttÞ Au ‚u r™ùÞ y…õð Au ËkþÞ r™ð]‚ ÚttÞ Au.
- áZ ™Úte, yu{ òýðwk. ¼„ðt™™wk rŒÔÞ y™u
 …k[t.4 335
™Úte y™u íð[tyu fhe™u M…þo{tk ytðu Au su M…þo, ‚u suðtu yu™tu M…þo
™Úte y™u ™trËftyu fhe™u ËqkÎÞt{tk ytðu Au su Ëwk„kÄ, ‚u suðtu yu™tu Ëw„kÄ
™Úte. y™u rsnTðtyu fhe™u ðýo™ fÞto{tk ytðu yuðt …ý yu ¼„ðt™ ™Úte
y™u {™™tk ËkfÕ…{tk ytðu yuðt ™Úte ‚Útt r[¥t™t ®[‚ð™{tk ytðu yuðt
™Úte ‚Útt ƒwrØ™t r™ùÞ{tk ytðu yuðt ™Úte ‚Útt ynkfthu fhe™u ynk…ýwk
ÄhtÞ yuðt ™Úte su,“yu ¼„ðt™™tu nwk Awk ™u yu {tht Au.” yuðe he‚u
ErLÿÞtu yk‚fhý™u y„tu[h yu ¼„ðt™ hÌtt Au y™u yu ¼„ðt™™wk suðwk
Y… Au ‚uðwk yt ƒúñtkz{tk ƒúñtrŒf M‚kƒ…ÞO‚ ftuR™wk Y… ™Úte su su™e yu™u
W…{t ŒRyu. ‚Útt yu™tu suðtu þçŒ Au ‚uðtu ƒeòu yt ƒúñtkz{tk ftuR™tu
þçŒ ™Úte su su™e yu™u W…{t ŒRyu y™u yu ¼„ðt™™tu suðtu Ëw„kÄ Au
‚uðtu yt ƒúñtkz{tk ftuR™tu Ëw„kÄ ™Úte su su™e yu™u W…{t ŒRyu ; ‚Útt
yu ¼„ðt™™tu suðtu M…þo Au ‚uðtu yt ƒúñtkz{tk ftuR™tu M…þo ™Úte su su™e
yu™u W…{t ŒRyu; ‚Útt yu ¼„ðt™{tk suðtu hË Au ‚uðtu yt ƒúñtkz{tk ftuR™tu
hË ™Úte su su™e yu™u W…{{tk ŒRyu y™u yu ¼„ðt™™wk suðwk Ät{ Au
‚uðwk MÚtt™f yt ƒúñtkz{tk ftuR ™Úte su su™e yu™u W…{t ŒRyu; ‚u ËÂîe…
™u ™ð ¾kz{tk su su MÚtt™f Au ‚Útt {uÁ W…h ½ýef þtu¼tyu Þwõ‚
ƒúñtrŒf™tk MÚtt™f Au ‚Útt ÷tuft÷tuft[¤™u1 rð»tu ½ýtkf MÚtt™f Au, ‚Útt
RLÿ, ðÁý, fwƒuh, rþð, ƒñt yu™tk su MÚtt™f Au, ‚Útt ƒeòk …ý ½ýtkf
MÚtt™f Au. yu Ëðuo {tkrn÷wk yuðwk yufu MÚtt™f ™Úte su su™e ¼„ðt™™t
Ät{™u W…{t ÚttÞ. y™u yu ¼„ðt™™t Ät{™u rð»tu hÌtt su ¼„ðt™™t
¼õ‚ ‚u™u suðwk Ëw¾ Au ‚uðwk yt ƒúñtkz{tk ftuR Ëw¾ Au ™rn su™e yu™u
W…{t ŒRyu y™u yu ¼„ðt™™tu suðtu ytfth Au ‚uðtu yt ƒúñtkz{tk ftuR™tu
ytfth ™Úte su™e yu™u W…{t ŒRyu. fu{ su yt ƒúñtkz{tk sux÷t …whw»t«f]r‚
Útfe Wí…L™ ÚtÞt su ytfth ‚u Ëðuo {trÞf Au y™u ¼„ðt™ Au ‚u rŒÔÞ 2
Au ™u y{trÞf Au {txu ƒuÞ™u rð»tu yr‚þÞ rð÷ûtý…ýwk3 Au ‚u Ëthwk yu™u
™u yu™u Ëtá~Þ…ýwk4 fu{ ÚttÞ ? su{ {™w»Þ™u fneyu su, yt {týË ¼UË
suðtu Au, Ë…o suðtu Au, [hf÷t suðtu Au, „Äuzt suðtu Au, fq‚ht suðtu
Au, ft„zt suðtu Au, ntÚte suðtu Au, yuðe W…{t {™w»Þ™u Ëk¼ðu ™®n, fu{
su, {™w»ÞÚtfe yu ƒeò su Ëðuo ‚u rðò‚eÞ Au y™u {™w»Þ {™w»Þ{tk …ý
1. ÷tuft÷tuf …ðo‚. 3. ‚Vtð‚-r¼L™‚t.
2. y÷tirff. 4. Ë{t™…ýw.
 336 …k[t.4
yr‚þÞ Ëtá~Þ…ýwk ™Úte. su™e W…{t yu{ ŒRyu" ‘su yt ‚u yt suðtu
s Au' y™u òu ‚u ‚u suðtu s ntuÞ ‚tu ‚u™e ytu¤¾tý fu{ ÚttÞ? {txu
{™w»Þ {™w»Þ Ëòr‚ Au ‚u™u rð»tu …ý Ëtá~Þ…ýwk yíÞk‚ Au ™rn. swðtu™u
yt ¼„tu {q¤tu ƒu Ëh¾t fnuðtÞ Au …ý ÍtÍt rŒðË ¼u„t hneyu ‚tu
ytu¤¾tR òÞ su "yt ¼„tu Au ™u yt {q¤tu Au,' {txu òu rð÷ûtý‚t ™
ntuÞ ‚tu ytu¤¾tÞ fu{? {txu {™w»Þ-{™w»Þ{tk …ý yr‚ Ëtá~…ýwk ™Úte
‚tu {trÞf y{trÞf™u rð»tu Ëtá~Þ…ýwk fu{ ytðu? su™e W…{t ¼„ðt™™u
ŒRyu ‚Útt ¼„ðt™™t Ät{™u ŒRyu. ftk su, ‘yu ¼„ðt™ Au ‚u2 RrLÿÞtu
yk‚:fhý™u y„tu[h Au.' yu{ Ëðo þtMºt{tk fÌtwk Au.”
‚u yu ¼„ðt™ ßÞthu Sð™u …tu‚t™w Œþo™ Œuðt™u ™ RåAu íÞthu ‚tu
ytðe he‚u rŒÔÞY… y„tu[h Útft …tu‚t™t yûthÄt{™u rð»tu hÌtt Au y™u
yu ¼„ðt™ {nthtòrÄhts Au ™u rŒÔÞY… yuðe su yËkÏÞ Ë{]rØ ‚Útt
yËkÏÞ …t»toŒ ‚uýu Þwõ‚ Au ™u yk™‚fturx ƒúñtkÊ™t …r‚ Au, su{ yt ÷tuf{tk
ftuRf {tuxtu [¢ð‚eo htò ntuÞ ‚u™wk ËqÞo™t WŒÞ-yM‚ ËwÄe htßÞ ntuÞ
y™u ‚u s htò …tu‚t™t ‚…™u ƒ¤u fhe™u ‚u Œuð‚t™t suðt yiïÞo™u …tBÞtu
ntuÞ ™u Mð„o, {]íÞw y™u …t‚t¤ yu rºt÷tufe™t htßÞ™u fh‚tu ntuÞ. su{
yswo™ n‚t ‚u yu™u yu Œunu fhe™u Mð„o™u rð»tu ELÿtË™ W…h ‚u fux÷tkf
ð»to ËwÄe hÌtt ‚Útt ™nw»t htò …ý ELÿ ÚtÞtu n‚tu. yuðtu su «‚t…e [¢ð‚eo
htò ‚u™u ½uh sux÷tk „t{ Au ‚u™e „ý‚e ÚttÞ ™rn, yu ‚tu yËkÏÞ Au,
‚Útt „t{ „t{™t su …xu÷ ‚u™e …ý „ý‚e ÚttÞ ™rn y™u ‚u „t{ „t{™t
yËkÏÞ …xu÷ ‚u yu™t Œhƒth{tk yhs fhðt ytð‚t ntuÞ y™u ‚u htò™tk
Ä™, {t÷, ¼tu„, MÚtt™f, M{]rØ ‚u …ý „ý‚e{tk ytðu ™rn, ‚u{ yu ¼„ðt™
yËkÏÞ fturx su ƒúñtkzY… „t{ ‚u™t htòrÄhts Au y™u yu ƒúñtkzY…
su „t{ ‚u™t {wÏÞ …xu÷ ‚tu ƒúñt, rð»ýw y™u rþð Au su{ yuf „t{{tk
yuf …xu÷ {tuxtu ntuÞ , ‚u™u ‚u „t{™e Ëðuo «ò ‚u ytðe ™{u ™u yt¿tt{tk
hnu ‚u …xu÷ htò™u ™{u,‚u{ ƒúñtkz ƒúñtkz «íÞu ƒúñt, rð»ýw, rþð Au
‚u {tuxuht Au ™u ƒeò su ƒúñtkz{tk Œuð, ŒiíÞ, {™w»Þ, Ér»t, «ò…r‚ ‚u
yu™u ¼su Au ™u yt¿tt{tk hnu Au ™u ƒúñt, rð»ýw rþð ‚u ¼„ðt™ …whw»ttu¥t{™u
¼su Au ™u yt¿tt{tk ð‚uo Au, ‚u yu ƒúñtkz ƒúñtkz™t su ƒúñt, rð»ýw y™u
rþð ‚u ¼„ðt™™e «tÚto™t fhu Au su, ‘nu {nthts! f]…t fhe™u ‚{u y{tht
 …k[t.4 337
ƒúñtkz{tk …Äthtu.’ su{ ftuR „t{™tu …xu÷ ntuÞ ‚u [¢ð‚eo htò yt„¤
sR™u «tÚto™t fhu su, nu {nthts ! nwk „heƒ Awk ‚u ‚{u {thu ½uh …Äthtu,
{thtÚte suðe ‚{the [tfhe ƒ™e ytðþu ‚uðe fheþ. ‚u{ ƒúñt rð»ýw, rþð
‚u yu ¼„ðt™™e «tÚto™t fhu Au su, nu {nthts ! ‚{u y{™u ŒÞt fhe™u
Œþo™ ãtu ™u y{tht ƒúñtkz{tk …Äthtu íÞthu yu su ¼„ðt™ ‚u ƒúñtkz{tk
Œun™wk Äthý fhu Au ‚u ßÞtk suðwk ftÞo íÞtk ‚uðt Œun™wk Äthý fhu Au ™u
‚uðe he‚u ð‚uo Au. òu Œuð{tk Œun Äthý fhu Au ‚tu Œuð™t suðe s [uüt
fh Au ‚Útt …þw™t Œun™wk Äthý fhu Au íÞthu ‚u …þw™e …uXu s ð‚uo Au,
su{ ðhtnY… ¼„ðt™u ÄtÞwO íÞthu Ëqk½e™u …]Úðe ¾tu¤e ftZe, ‚Útt nÞ„úeðY…u
ÚtÞt íÞthu ½tuzt™e …uXu VqkVtzt {thðt {tkzÞt ‚Útt {íMÞfåAtrŒf s¤sk‚w™tu
Œun Äthý fÞtuo íÞthu s¤{tk s VÞto …ý …]Úðe{tk ™ VÞto ‚Útt ™]®ËnY…u
ÚtÞt íÞthu ®Ën™e …uXu s ðíÞto …ý {™w»Þ™t suðe [uüt ™ fhe.”
“y™u yu ¼„ðt™ {™w»Þ™t Œun™u Äthý fhu Au íÞthu {™w»Þ™t suðe
s r¢Þt fhu Au. ‚u ßÞthu ËíÞÞw„ ntuÞ íÞthu {™w»Þ™u ÷t¾ ð»to™e ytðhŒt
ntuÞ íÞthu yu ¼„ðt™ …ý ÷t¾ ð»to s Œun ht¾u, y™u ‚u ËíÞÞw„™t
{týË {™tuðtkrA‚ ¼tu„™u ¼tu„ðu íÞthu ¼„ðt™ …ý ‚u{s ¼tu„™u ¼tu„ðu
…ý yrÄf…ýuu ™ ð‚uo y™u ºtu‚tÞw„{tk Œun Äthý fhu íÞthu {týË™u Œþ
nòh ð»to™e ytðhŒt ntuÞ íÞthu ¼„ðt™ …ý ‚ux÷tk ð»to Œun ht¾u y™u
ît…h Þw„{tk nòh ð»to™e ytðhŒt ntuÞ ™u Œþ nòh ntÚte™wk ƒ¤ {týË{tk
ntuÞ Au íÞthu ¼„ðt™™wk …ý yux÷wk ƒ¤ ™u yux÷e ytðhŒt ntuÞ Au y™u
fr¤{tk Äthý fhu íÞthu fr¤ «{týu ytÞw»Þ ™u ƒ¤ ‚u™wk ¼„ðt™ Äthý
fhu Au y™u su{ ƒt¤f „¼o{tk ytðu ™u ‚u „¼o ð]rØ™u …t{u …Ae sL{u
Au ™u ƒt¤, Þtið™, ð]Ø yðMÚtt ÚttÞ Au ™u {]íÞw™u …t{u Au, ‚u{s ¼„ðt™
…ý yuðe s {™w»Þ™e [uüt fhu Au y™u su{ {™w»Þ{tk ft{, ¢tuÄ, ÷tu¼,
MðtŒ, {t™, M™un, {Œ, {íËh, R»Þto, îu»t, ht„, {tun, Ëw¾, Œw:¾, ¼Þ,
r™¼oÞ, þqh‚t, ftÞh‚t, ¼q¾, ‚hË, ytþt, ‚]»ýt, r™ÿt, …ût…t‚, …thfwk,
…tu‚t™wk, íÞt„, ðihtøÞ RíÞtrŒf Mð¼tð Au, ‚u{ ‚uðt s yu Ëðuo Mð¼tð
{™w»ÞŒun™u ¼„ðt™ Äthu íÞthu ‚u{tk sýtÞ Au. ‚u yu {™w»Þ MðY… …ý
¼„ðt™™wk Ëðo þtMºt{tk ðýo™ fÞwO Au. y™u {q¤ su rŒÔÞY… Au ‚u™wk …ý
ðýo™ fÞwO Au. ‚u yu ƒuÞ Y…™wk suýu ÞÚttÚto ©ðý {™™ fhe™u ŒZ r™ùÞ
 338 …k[t.4
fÞtuo ntuÞ ‚u™u ‚tu ftuR he‚u ËkþÞ ÚttÞ ÚttÞ ™rn y™u su™u ytðe he‚™e
Ë{sý{tk fËh ntuÞ ‚u™u ¼„ðt™{tk ËkþÞ ÚttÞ Au y™u yus rŒÔÞY…
yuðt ¼„ðt™ {™w»Þ™t Œun™wk Äthý fhu Au, íÞthu {™w»Þ™t suðt Mð¼tðu
Þwõ‚ ð‚o‚t ntuÞ …ý su ƒwrØðt™ ntuÞ ‚u™u yu{ sýtÞ ¾Ák su yu{tk
ft{ Au ‚u ƒeò {™w»Þ™t suðtu ™Úte ‚Útt ÷tu¼, MðtŒ, {t™ RíÞtrŒf
{™w»Þ™t Mð¼tð ‚u yu ¼„ðt™{tk Au …ý ƒeò {týË suðt ‚tu ™Úte yu{tk
ftkRf rŒÔÞ¼tð Au ‚u ƒwrØðt™™t òÛÞt{tk ytðu Au ‚uýu fhe™u ¼„ðt™…ýt™tu
r™ùÞ fhu Au. su{ þkfht[tÞuo1 þ]k„thhË™e ðt‚to òÛÞt™u yÚtuo htò™t
Œun{tk «ðuþ fÞtuo n‚tu íÞthu ‚u htò™t suðt s Ëðuo þ]k„thtrŒf ¼tð ™u
Œun™e [uüt ‚u n‚e, …ý ‚u htò™e htýe ƒwrØðt¤e n‚e ‚uýu yu{ òÛÞwk
su {tht Äýe{tk ytðtu [{ífth ™ntu‚tu, {txu yt Œun™u rð»tu ftuRf ƒesu
Sðu «ðuþ fÞtuo Au. ‚u{ {™w»ÞY… yuðt su ‚u ¼„ðt™ ‚u™u rð»tu rŒÔÞ¼tð
sýtÞ Au. ‚uýu fhe™u ¼„ðt™…ýt™tu r™ùÞ ÚttÞ Au. íÞthu ‚{u fnuþtu
su ftkRf rŒÔÞ¼tð òÛÞt{tk ytÔÞtu ‚uýu fhe™u {™w»Þ™u ¼„ðt™…ýt™tu
r™ùÞ ÚtÞtu íÞthu ½ýtu rŒÔÞ¼tð sýtðu ‚tu ‚tu ƒnw {týË™u r™ùÞ ÚttÞ
‚tu yu™wk ‚tu yu{ Au su yt ËqÞo Au ‚u™u Ëðo þtMºt{tk fÌtt Au su, yu
™thtÞý Au ™u ‚u yu ËqÞo Ëðo {™w»Þ™u ÿrü„tu[h …ý Au ™u r™íÞ yu™wk
Œþo™ {™w»Þ{tºt fhu Au ‚tu …ý yu™u Œþo™u fhe™u {™w»Þ …tu‚t™t fÕÞtý™tu
r™ùÞ ™Úte Út‚tu su {thwk fÕÞtý ÚtÞwk y™u {™w»Þ…ýu hÌtt su ht{f]»ýtrŒf
yð‚th ‚Útt ™thŒ-þwftrŒf Ëk‚ ‚u™tk Œþo™ fhe™u {™w»Þ™u yu{ r™ùÞ
ÚttÞ Au su, {tÁk fÕÞtý r™ùÞ ÚtÞwk ™u nwk f]‚tÚto ÚtÞtu Awk y™u ‚u ¼„ðt™
™u Ëk‚ ‚u{tk ‚tu ftkR «ftþ Au ™rn, Œeðtu fheyu íÞthu ‚u™tk Œþo™ ÚttÞ
Au, ‚tu …ý yuðtu fÕÞtý™tu r™ùÞ ÚttÞ Au ‚Útt yÂø™ Au ‚u …ý Ëtûtt‚T
¼„ðt™ Au, ftk su ¼„ðt™u fÌtwk Au.”
2
‘¥ã¢ ±ñ E æÝÚæï |æê y ±æ Ðí æ ç‡æÝæ¢ Îï ã æ}ææçŸæ„: J
Ðí æ ‡ææÐæݨ}ææææ²é Q U: Йæ}²óæ¢ ™ ™„„ é < ± {}æì JJ
“yuðtuu su yÂø™ ‚u™tk …ý Ëðo™u Œþo™ Au. …ý {™w»Þ™u fÕÞtý™tu
1. yt ytÏÞt™ þkfh rŒÂøðßÞ{tk Au. [th «fth™t yL™™u «týt…t™ð]Â¥t™t ¼uŒu Ë{tÞwõ‚
2. nw k ði ï t™h (òXhtÂø™) Y…u ÚtE™u Ëðo ÚtE™u …[tðwk Awk. „e‚t. 16/18
«týeytu™t Œun{tk «ðuþ fhe™u «týeytuyu s{u÷t
 …k[t.4 339
r™ùÞ Út‚tu ™Úte y™u ¼„ðt™™u ™u Ëk‚™u Œþo™ fhe™u ÚttÞ Au, ‚u™wk
þwk fthý Au su {™w»Þ™u ™u ËqÞoyÂø™™u rðòr‚…ýwk Au. {txu yu™u Œþo™u
fhe™u fÕÞtý™tu r™ùÞ ™Úte Út‚tu ftk su yu yÂø™™tu M…þo fhu ‚tu ƒ¤e
{hu ‚Útt ËqÞo Au ‚u™u fwk‚tSyu ŒwðtoËt™t yt…u÷t {kºtu fhe™u ‚uzât íÞthu
‚u ËqÞo fwk‚tS …tËu ytÔÞt ‚u {™w»ÞY…u suðtk fwk‚tS n‚tk ‚uðt s ËqÞo ÚtR™u
ytÔÞt íÞthu ‚u™t yk„Ëk„™wk Ëw¾ ytÔÞwk ™u fýoY… „¼o hÌttu, …ý suðt
ËqÞo «ftþðt™ Au ‚uðt «ftþu Ërn‚ ytÔÞt ntu‚ ‚tu fwk‚tS ƒ¤e {h‚
™u M…þo™wk Ëw¾ …ý ™ ytð‚ ‚Útt ˺ttrs‚ ÞtŒð …tËu ËqÞo ytð‚t ‚u
…ý {týË suðt ÚtR™u ytð‚t y™u ßÞthu yu ËqÞo fwk‚tS …tËu ‚Útt ˺ttS‚
…tËu ytÔÞt íÞthu þwk ytftþ{tk ™ntu‚t? ytftþ{tk …ý n‚t ™u ƒesu Y…u
yu™t yu s ËqÞo fwk‚tS ™u ˺ttrs‚ …tËu ytÔÞt y™u suðtu ËqÞo™tu «ftþ
Au ‚u Ëðuo yu{tk Au ¾htu …ý ‚u™tu Ëkftu[ fhe™u {týË suðt ÚtR™u ytÔÞt
Au. ‚u{ yu su ¼„ðt™ Au ‚u …tu‚u …tu‚t™t rŒÔÞ¼tð Ërn‚ s Sð™u òu
Œþo™ yt…u ‚tu {™w»Þ™u Xef ™ …zu y™u yu{ òýu suu yt ‚u þwk ¼q‚
nþu fu þwk nþu ? {txu yu ¼„ðt™ …tu‚t™t yiïÞo™tu Ëkftu[ fhe™u {™w»Þ
suðt s ÚtR™u Œþo™ yt…u Au y™u …tu‚u …tu‚t™t Ät{{tk …ý rðhts{t™
Au íÞthu ‚u {™w»Þ™u Œþo™{tk, M…þo{tk ‚Útt ™ð «fth™e ¼Âõ‚ fÞto{tk ytðu
Au y™u òu ¼„ðt™ {™w»Þ suðt ™ ÚttÞ ™u rŒÔÞ¼tðu ð‚uo, ‚tu {™w»Þ™u
…tu‚t{tk nu‚ ÚttÞ ™rn ™u Ëwðtý ™ …zu. þt {txu ‚tu {™w»Þ - {™w»Þ™u
rð»tu nu‚ ÚttÞ Au ™u Ëwðtý ÚttÞ Au, …ý …þw™u ™u {™w»Þ™u nu‚ ËwðtÛÞ
Út‚e ™Úte y™u …þw …þw™u …hM…h nu‚ ™u ËwðtÛÞ ÚttÞ Au fu{ su Ëòr‚-
Ëòr‚{tk nu‚ ÚttÞ …ý rðòr‚{tk ÚttÞ ™®n. ‚u{ ¼„ðt™ …tu‚t™t rŒÔÞ¼tð™tu
Ëkftu[ fhe™u …tu‚t™t ¼õ‚™u …tu‚t{tk nu‚ ÚttÞ ‚u Ëthwk {týË suðt s
¼„ðt™ ÚttÞ Au …ý rŒÔÞ¼tð sýtð‚t ™Úte y™u rŒÔÞ¼tð sýtðu ‚tu
rðòr‚…ýwk ÚttÞ, {txu ¼õ‚™u …tu‚t{tk nu‚ ™u ËwðtÛÞ ÚttÞ ™rn, ‚u ËtÁ
{™w»ÞY… yu ¼„ðt™ ÚttÞ Au íÞthu …tu‚t™tu rŒÔÞ¼tð Au ‚u™u Aw…tðe ht¾ðtu
‚u W…h s …tu‚t™e ÿrü hnu Au y™u Aw…tð‚u Aw…tð‚u fŒtr[‚ …tu‚u ftuRf
ftÞo{tk W‚tð¤t ÚtR òÞ Au íÞthu rŒÔÞ¼tð sýtR ytðu Au y™u õÞthuf
…tu‚u …tu‚t™e RåAtyu fhe™u …ý …tu‚t™t ftuR ¼õ‚™u sýtðu Au. su{1 ©ef]»ý
1. yt yÚto ¼t„ð‚{tk “{ë
{ë „ Úƒ™Ú‡ææï ù |²²æÓ™HÎì ’ yt &÷tuf{tk fÌttu Au.
 340 …k[t.4
¼„ðt™ ¼e»{™u {thðt™u W‚tð¤t ÚtÞt íÞthu {™w»Þ¼tð ¼q÷e „Þt ™u
…tu‚t{tk rŒÔÞ¼tð ytÔÞtu ‚uýu fhe™u …tu‚t™t ¼th™u …]Úðe Ën™ fhðt Ë{Úto
™ ÚtR ‚Útt yswo™™u rŒÔÞ¼tð Œu¾tzâtu ‚u …tu‚t™e RåAtyu Œu¾tzâtu, …ý
‚u rŒÔÞ¼tðu1 fhe™u yswo™™u Ëw¾ ™ ÚtÞwk ™u ƒnw ÔÞtfw¤ ÚtR „Þt. …Ae
©ef]»ý ¼„ðt™u …tu‚t™wk {™w»Þ…ýu Œþo™ yswo™™u ytÃÞwk íÞthu yswo™™u
Ëw¾ ÚtÞwk íÞthu fÌtwk su- 2‘ÎëÎë C ì ± ï Î ¢ }ææÝé ¯ ¢ MUТ „± ¨æñ } ²¢ …ÝæÎü Ý J §ÎæÝè}æçS}æ
¨¢ ± ë œ æ: ¨™ï „ æ: Ðí Ü ë U ç„ xæ„: JJ {txu {™w»Þ…ýu fhe™u ¼„ðt™ ð‚uo ‚tu s Sð™u
Ët™wf¤…zu, ™rn ‚tu ™ …zu, ‚u Ëthwk yu ¼„ðt™ {™w»Þ…ýu ð‚uo Au íÞthu
su ytðe he‚u ™Úte Ë{s‚tu ‚u™u {™w»Þ¼tð Œu¾e™u yð¤wk …zu Au y™u òu
yu ¼„ðt™ rŒÔÞ¼tðu s ð‚uo ‚tu {™ ðtýe™u y„tu[h ntuÞ ‚u Sð™t òÛÞt{tk
ytðu ™rn, {txu yu ƒu «fthu ¼„ðt™™u þtMºt{tk fÌttk Au, ‚uðe he‚u suýu
ÞÚttÚto òÛÞt ntÞu ‚u™u ËkþÞ ™ ÚttÞ y™u òu yu{ ™ Ë{su ‚tu ËkþÞ sYh
ÚttÞ, y™u su yu{ fnu Au su, {U ¼„ðt™™u òÛÞt Au ™u {™u r™ùÞ Au
™u òu ‚u yt ðt‚to™u Ë{ßÞtuu ™Úte ‚tu ‚u™tu r™ùÞ ft[tu Au su{ ftuEf
…wY»t &÷tuf þeÏÞtu ntuÞ ‚Útt fe‚o™ þeÏÞtu ntuÞ ™u ‚u™u …qAeyu su, ‚™u
yt &÷tuf ‚Útt fe‚o™ ytðzâtu ? íÞthu fnu su ytðzâtu ™u fkXÚte {w¾…tXu
fne Œu¾tzu …ý …Ae Úttuztf rŒðË ÚttÞ íÞthu ‚u &÷tuf fe‚o™™u ¼q÷e òÞ,
íÞthu yu ‚u þwk su yu™u ßÞthu yu þeÏÞtu n‚tu íÞthu s yu™u yux÷tu ytðzâtu
™ntu‚tu, fu{ su ©ðý {™™u fhe™u yu™tu ÿZ yÇÞtË ÚtR™u yu™t Sð{tk
yu &÷tuf fe‚o™ [tuxe ™ntu‚tu „Þtu y™u ftuRf ðt‚™tu ƒt¤f…ýt{tk s yuðtu
yæÞtË ÚtÞtu ntuÞ Au ‚tu yu Þwðt ÚttÞ, ð]Ø ÚttÞ ‚tu …ý ‚u ðt‚™wk ßÞthu
ft{ …zu íÞthu Ëtk¼he ytðu Au. ‚u{ yuýu ¼„ðt™™tu r™ùÞ fÞtuo n‚tu íÞthu
s yu™t r™ùÞ{tk fËh hne „R n‚e y™u òu fËh ™ hne ntu‚ ™u ytðe
he‚u «Út{Úte s ©ðý fhe™u ™u ‚u™wk {™™ fhe™u ‚u™tu ÿZ yÇÞtË yu™t
Sð{tk ÚtÞtu ntu‚ ‚tu yu™u ftuR rŒðË ËkþÞ Útt‚ s ™rn.”
>> Rr‚ ð[™t{]‚{T …k[t¤t™wk >> 4 >> 130 >>
1. rðïY….
2. nu s™tŒo™ ! yr‚ËtiBÞ yt ‚{tht {™w»ÞY…™tk
Œþo™ fhe™u n{ýtk s nwk Ë[u‚ («ËL™r[¥t)
ÚtÞtu y™u «f]r‚ (MðMð¼tð) ™u …tBÞtu Awk.
„e‚t- 11/61
 …k[t.5-6 341
ð[™t{]‚ 5 {t™e…ýwk ™u r™{to™e…ýwk õÞtk Ëthwk ? Index

*Ëkð‚T 1877 ™t Vt„ý ðrŒ 8 yü{e™u rŒðË ©eS{nthts „t{

©e…k[t¤t {æÞu Íeýt¼tR™t Œhƒth{tk ytuxt™u rð»tu Ztur÷Þt W…h rðhts{t™
n‚t ™u Ätu¤tu ¾uË …nuÞtuo n‚tu ™u „h{ …tuË™e ht‚e z„÷e …nuhe n‚e
™u {M‚f W…h Ätu¤tu VUxtu ƒtkæÞtu n‚tu ™u Ätu¤e [tŒh ytuZe n‚e ™u …tu‚t™t
{w¾th®ðŒ™e yt„¤ …h{nkË ‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e ˼t ¼htR™u ƒuXe
n‚e.
…Ae MðÞk«ftþt™kŒ Mðt{eyu «&™ …qAâtu su, “fÞu Xuftýu {t™ Ëthwk
Au ™u fÞu Xuftýu Ëthwk ™Úte ? ™u fÞu Xuftýu r™{to™e…ýwk Ëthwk Au ™u fÞu
Xuftýu Ëthwk ™Úte ?” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “su ËíËk„™tu ÿtune
ntuÞ ™u …h{uïh™wk ™u {tuxt Ëk‚™wk ½Ët‚wk ƒtu÷‚tu ntuÞ ‚u™e yt„¤ ‚tu
{t™ ht¾ðwk ‚us Ëthwk Au y™u ‚u ½Ët‚wk ƒtu÷u íÞthu ‚u™u ‚e¾t ƒtý suðwk
ð[™ {thðwk …ý rð{w¾™e yt„¤ r™{to™e Útðwk ™rn ‚us Yzwk Au. y™u ¼„ðt™
™u ¼„ðt™™t Ëk‚™e yt„¤ ‚tu su {t™ ht¾ðwk ‚u Ëthwk ™Úte ™u ‚u™e yt„¤
‚tu {t™™u {qfe™u ŒtËt™wŒtË ÚtR™u r™{to™e…ýu ð‚oðwk ‚u s Yzwk Au.”
>> Rr‚ ð[™t{]‚T …k[t¤t™wk >> 5 >> 131 >>

ð[™t{]‚ 6 : W…tË™t™e ÿZ‚tðt¤t™wk fÕÞtý ÚttÞ ‚u™wk Index

*Ëkð‚T 1877 ™t Vt„ý ðŒ 9 ™ð{e™u rŒðË htrºt™u Ë{u
©eS{nthts „t{ ©e…k[t¤t {æÞu Íeýt¼tR™t Œhƒth{tk ytuxt W…h Ztur÷Þtu
Z¤tðe™u rðhts{t™ n‚t ™u {M‚f W…h Ätu¤tu VUxtu ƒtkæÞtu n‚tu ™u Ätu¤u
yk„h¾u Ërn‚ „h{ …tuË™e ht‚e z„÷e …nuhe n‚e ™u Ätu¤tu ¾uË …nuÞtuo
n‚tu ™u Ätu¤e …Auze ytuZe n‚e y™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ …h{nkË™e
‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e ˼t ¼htR ™u ƒuXe n‚e.
…Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “y{u ÍtÍeðth ËwÄe rð[th fÞtuo
™u Ëðuo þtMºt{tk ™sh Vuhðe™u òuÞwk íÞthu yu{ sýtÞwk su, ©e f]»ý suðtu
yð‚th Ëðo þÂõ‚yu Þwõ‚ ƒeòu ftuR ™Úte ÚtÞtu.‘ fu{ su ƒeS su Ëðuo
* …k[t¤t ð[. 5, ‚t. 27-3-1821, ƒwÄðth. * …k[t¤t ð[. 6, ‚t. 28-3-1821, „wYðth.
 342 …k[t.6

…tu‚t™e y™k‚ {qŠ‚ytu r¼L™r¼L™…ýu hne Au, ‚u Ëðuo™tu ¼tð ©ef]»ý

¼„ðt™u …tu‚t™u rð»tu Œu¾tzâtu. fuðe he‚u ‚tu «Út{ …tu‚u Œuðfe Útfe sLBÞt
íÞthu þk¾, [¢, „Œt, …È Äthe™u [‚w¼wos Y…u Œþo™ ŒeÄwk ‚uýu fhe™u
÷û{…r‚ su ðifwkX™tÚt ‚u™tu ¼tð …tu‚t{tk sýtÔÞtu, ‚Útt {t‚t ÞþtuŒt™u …tu‚t™t
{w¾{tk rðïY… Œu¾tzâwk ‚uýu fhe™u ËnMºtþe»tto…ýu fhe™u yr™ÁØ…ýwk
…tu‚t{tk sýÔÞwk ‚Útt y¢wh™u Þ{w™t™t Äht{tk Œþo™ ŒeÄtk ‚uýu fhe™u
þu»tþtÞe…ýwk sýÔÞwk ‚Útt yswo™u hýËk„út{{tk rðïY… Œu¾tzâwk su 1 Ðà²
}æï ¢ Ðæƒü M Ðæç‡æ àæ„æï à ææï ù ƒ ¨ãS~æàæ: JJ yuðe he‚u y™k‚ ƒúñtkz Œu¾tze™u
…wh»ttu¥t{…ýwk sýtÔÞwk ‚Útt …tu‚u ©ef]»ýu fÌtwk su :- 2 ²S}ææyÿæÚ}æ„è„æï ù ã}æÿæÚæÎçÐ
™æï œ æ}æ
æ}æ:: J ¥„æï ù çS}æ Hæï Ü Uï ±ï Î ï ™ Ðí ç ƒ„: Ðé M U¯æï œ æ}æ: JJ yuðe he‚u …tu‚u …tu‚t™wk
…whw»ttu¥t{…ýwk sýÔÞwk ‚Útt „tu÷tufðtËe su htrÄft Ërn‚ ©ef]»ý ‚u ‚tu
…tu‚u s n‚t y™u ƒútñý™t ƒt¤f™u ÷uðt „Þt íÞthu yswo™™u …tu‚t™wk
¼q{t…whw»tY…u Œþo™ fhtÔÞwk ‚Útt ïu‚îe…ðtËe ðtËwŒuð ‚uýu ‚tu …tu‚u s yu
yð‚th ÄÞtuo n‚tu ‚Útt ™h™thtÞý ‚tu Ë{„ú ¼th‚™u rð»tu ‚Útt ¼t„ð‚{tk
yu ©ef]»ý™u s fÌtt Au, ‚u{txu yu ©ef]»ý™t yð‚th™u rð»tu ‚tu
r¼L™r¼L™…ýu hne su yu s ¼„ðt™™e {qŠ‚ytuu ‚Útt þÂõ‚ytu yiïÞo
‚u Ë{„ú Au {txu yu yð‚th ‚u ƒnw {tuxtu ÚtÞtu Au y™u ƒeS {qŠ‚™u rð»tu
Úttuzwk yiïÞo Au. ™u yu™u rð»tu Ëk…qýo yiïÞo Au {txu f]»ýtð‚th suðtu ftuR
yð‚th ™Úte. y™u yu yð‚th Ëðtuo…he ð‚uo Au y™u ƒeò yð‚thu fhe™u
Úttuze þÂõ‚ sýðe Au ™u yt yð‚thu fhe™u Ëk…qýo yiïÞo þÂõ‚ytu sýðe.
{txu yt yð‚th Ëðtuoíf»to…ýu ð‚uo Au. yuðe he‚u su™e «íÞût ©ef]»ý™t
MðY…{tk y[¤ {r‚ ntuÞ ™u yu {r‚ ftuR rŒðË ÔÞr¼[th™u ™ …t{‚e
ntuÞ ™u ‚u™e ð‚u ftuR fwËk„u fhe™u fŒtr[‚T ftkRf yð¤wk ð‚toR „Þwk ntuÞ
‚tu …ý ‚u fÕÞtý™t {t„o{tkÚte …zu ™rn yu™wk õÕÞtý s ÚttÞ. {txu ‚{u
Ëðuo …h{nkË nrh¼õ‚ Atu ‚u …ý yuðe he‚u òu W…tË™t™e ÿZ‚t ¼„ðt™™u
rð»tu ht¾þtu ‚tu fŒtr[‚ ftkRf yð¤wk ð‚toR sþu ‚tu …ý yk‚u fÕÞtý
Útþu.” yuðe he‚™e ðt‚to™u Ëtk¼¤e™u Ëðuo ËtÄw ‚Útt nrh¼õ‚ ‚u
©eS{nthts™u rð»tu Ëðofthý…ýwk òýe™u W…tË™t™e ÿZ‚t fh‚t nðt.
>> Rr‚ ð[™t{]‚{T …k[t¤t™w >> 6 >> 132 >>
1/2. yt &÷tuf™tu yÚto ÷tuÞt™t 7 {tk ð[™t{]‚™e xeÃ…ýe{tk fÞtuo Au.
 …k[t.7 343
ð[™t{]‚ 7 : ™x™e {tÞt™wk Index
*Ëkð‚T 1877 ™t Vt„ý ðrŒ 11 yuftŒþe™u rŒðË Atu ½ze rŒðË
[Z‚u ©eS{nthts „t{ ©e…k[t¤t {æÞu Íeýt¼tR™t Œhƒth{tk ytuxt W…h
Ztur÷Þtu Z¤tðe™u rðhts{t™ n‚t ™u {tÚtu Ätu¤tu VUxtu ƒtkæÞtu n‚tu ‚Útt
„h{ …tuË™e ht‚e z„÷e …nuhe n‚e ‚Útt Ätu¤tu ¾uË …nuÞtuo n‚tu ‚Útt
Ätu¤e Íeýe …Auze ytuZe n‚e y™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ …h{nkË™e
˼t ‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e ˼t ¼htR™u ƒuXe n‚e.
y™u ©eS{nthts r™íÞt™kŒ Mðt{e …tËu ©e{ŒT ¼t„ð‚™t «Út{
MfkÄ™e fÚtt fhtð‚t n‚t, ‚u{tk 1 “…‹}æælS² ²„:” yu &÷tuf «Út{ ytÔÞtu
‚u™tu yÚtuo fÞtuo íÞthu “²~æ ç~æ¨xææï ü }æë ¯ æ” yuðwk su &÷tuf™wk …Œ ‚u™tu yÚto
…tu‚u ©eS{nthts fhðt ÷tøÞt su {tÞt™t ºtý „wý™tu Ë„o su …k[¼q‚,
RrLÿÞtu, yk‚:fhý y™u Œuð‚t ‚u ¼„ðt™™t MðY…™u rð»tu rºtft¤{tk Au
s ™rn yu{ Ë{su ‚Útt yu &÷tuf™wk …Œ su, “{æ}Ýæ S±ï Ý ¨Îæ çÝÚS„Üé U ãÜU}æì ”
fu’‚tk Ät{ su …tu‚t™wk MðY… ‚uýu fhe™u xtéÞwk Au yu {tÞt™t Ë„oY… f…x
suýu yuðwk ¼„ðt™™wk …h{ ËíÞMðY… Au. ‚u ytíÞkr‚f «÷Þ™u yk‚ yûthÄt{™u
rð»tu suðwk ¼„ðt™™wk MðY… y™k‚ yiïÞo ‚usu Þwõ‚ Au, ‚uðwk ™u ‚uðwk s «íÞût
{™w»ÞY… ¼„ðt™™u rð»tu òýðwk, ‚uýu ‚¥ðu fhe™u ¼„ðt™™u òÛÞt fnuðtÞ.
y™u yu s «íÞût ¼„ðt™™u {qZ Sð Au ‚u {trÞf árüyu fhe™u swyu
Au, íÞthu …tu‚t suðt {™w»Þ Œu¾u Au y™u su{ …tu‚u sLBÞtu ntuÞ, ƒt¤f
ÚttÞ, Þwðt ÚttÞ, ð]Ø ÚttÞ ™u {he òÞ ‚u{ s ¼„ðt™™u …ý òýu Au.
y™u ßÞthu ¼„ðt™™t yuftkr‚f ËtÄw™t ð[™™u rð»tu rðïtË ÷tðe™u
r™»f…x¼tðu fhe™u ¼„ðt™™t [hýf{¤™u ¼su Au, íÞthu yu™e {tÞrf
ÿrü {xu Au. ‚u …Ae yu™e yu su ¼„ðt™™e {qŠ‚ ‚u™u …h{ [i‚LÞ Ë‚T
r[¥t yt™kŒ{Þ òýu Au. ‚u …ý ¼t„ð‚{tk fÌtwk Au su :- 2 ¨ ±ï Î {æ„é :
ÚƒæX
ÐÎ±è¢ ÐÚS² Îé Ú ‹„±è²ü S ² Úƒæ X xæÐæ‡æï : J ²æï ï ù }ææ²²æ ¨¢ „ „²æÝé ± ë y ²æ |æ…ï „
„yÐæΨÚæï … xæ‹{}æì JJ’ y™u yu ¼„ðt™™u rð»tu su ƒt¤f Þwðt™ ð]Ø…ýwk Œu¾tÞ
* …k[t¤t ð[. 7, ‚t. 29-3-1821, þw¢ðth. ¼„ðt™™t [hýf{¤™u ¼su Au ‚u ¼õ‚ ËðtoÄth,
1. yt s„‚™e Wí…Â¥t ÂMÚtr‚ «÷Þ su …hkƒúñ y…rhr{‚ yiïÞoðt¤t, [¢…trý …h{tí{t™e
…h{tí{t Útfe ÚttÞ Au. ¼t„- 1/1/1 …Œðe™u òýu Au. ¼t. 1/3/38
2. su ¼õ‚ r™»f…x yrðåAL™ yuðe y™wð]Â¥tÚte
 344 …k[t.7
Au ‚Útt sL{{hý…ýwk Œu¾tÞ Au, ‚u ‚tu yu™e Þtu„{tÞtyu fhe™u Œu¾tÞ
Au, …ý ðM‚w„íÞu ‚tu ¼„ðt™ suðt Au ‚uðt ™u ‚uðt s Au. su{ ™xrðãtðt¤tu
ntuÞ ‚u þMºt ƒtkÄe™u ytftþ{tk RLÿ™t þºtw su yËwh™t ÞtuØt ‚u ËtÚtu
ðZðt òÞ Au, …Ae fxft ÚtR™u nuXtu …zu ™u ‚u …Ae ‚u fxft™u ¼u„t
fhe™u ‚u ™x™e Mºte ƒ¤e {hu, …Ae Úttuzef ðthu ‚u ™x …tAtu ytftþ{tkÚte
nrÚtÞth ƒtkÄe™u suðtu n‚tu ‚uðtu ™u ‚uðtu s ytðu ™u htò …tËu {tus {t„u
™u fnu su ‘{the Mºte ÷tðtu’ yuðe he‚™e su ™x™e {tÞt ‚u …ý féÞt{tk
ftuR™u ytð‚e ™Úte, ‚tu ¼„ðt™™e Þtu„{tÞt féÞt{tk fu{ ytðu? y™u
su ™x™e {tÞt™u òý‚tu ntuÞ ‚u ‚tu yu{ òýu su yu ™x {Þtuo …ý ™Úte
™u ƒéÞtu …ý ™Úte, suðtu Au ‚ubtu ™u ‚uðtu s Au. ‚u{ ¼„ðt™™t MðY…™u
su ‚¥ðu fhe™u Ë{s‚tu ntuÞ ‚u ‚tu ¼„ðt™™u y¾kz yrð™tþe suðt Au
‚uðt s Ë{su. su{ ©ef]»ý ¼„ðt™u Œun {qõÞtu íÞthu yu ¼„ðt™™e …í™eytu
su ÁÂõ{ýe ytrŒf n‚e, ‚u yu ¼„ðt™™t Œun™u ÷R™u ƒ¤e {he íÞthu
y¿tt™e n‚t ‚uýu ‚tu yu{ òÛÞw su, nðu yu ™tþ ÚtR „Þt. y™u su ¿tt™e
n‚t ‚uýu ‚tu yu{ òÛÞwk su, ytnªÚte yk‚Äto™ ÚtR™u ƒesu Xuftýu sýtýt
Au. yu{ ¼„ðt™™u y¾kz Ë{su ‚u …tu‚u ©ef]»ýu fÌtwk Au su :- 1¥±…æÝç‹„}ææ¢
}æê É æ }ææÝé ¯ è¢ „Ýé } ææçŸæ„}æì J ÐÚ¢ |ææ±}æ…æÝ‹„æï }æ}æ |æê „ }æãï E Ú}æì JJ {txu {q¾o ntuÞ
‚u òu ¼„ðt™™u Ëtfth Ë{su, ‚tu fuð¤ {™w»Þ suðt s Ë{su y™u òu
r™htfth Ë{su ‚tu ƒeò ytfth™u su{ {trÞf òýu ‚u{ ¼„ðt™™t ytfth™u
…ý {trÞf òýu y™u yY… yuðwk ¼„ðt™™wk MðY… fÕ…u, {txu yu ƒu «fthu
{q¾o™u ‚tu yð¤wk …zu Au. y™u òu ¼„ðt™™u ytfth ™ ntuÞ ‚tu ßÞthu
ytíÞkr‚f «÷Þ n‚tu íÞthu ©wr‚yu yu{ fÌtw su ‘¨ »ï ÿ æ„’ fnu‚tk ‚u ¼„ðt™
su ‚u òu‚t nðt íÞthu òu òuÞwk ‚tu yu ¼„ðt™™wk ™uºt, ©tuºttrŒf yðÞðu
Ërn‚ Ëtfth yuðwk rŒÔÞ MðY… s n‚wk y™u ð¤e yu{ …ý fÌtwk Au su,
‘ÐéL ¯ï ‡ ææy}æ|æê „ ï Ý ±è²ü } ææ{œæ ±è²ü ± æÝì ’ yuðe he‚u …wÁ»tY…u ÚtR™u yu …whw»ttu¥t{
‚uýu {tÞt™u rð»tu ðeÞo™u Äthý fÞwO íÞthu yu ¼„ðt™ «Út{ s Ëtfth
n‚t y™u yu su …whw»ttu¥t{™thtÞý ‚u ftuR ftÞo™u yÚtuo …whw»tY…u ÚttÞ Au
íÞthu yu …wY»t Au ‚u …whw»ttu¥t{™t «ftþ{tk ÷e™ ÚtR òÞ Au ™u …whw»ttu¥t{
s hnu Au. ‚u{ s {tÞtY…u ÚttÞ Au íÞthu {tÞt …ý …whw»ttu¥t{™t ‚us{tk
1. ÷tuÞt 18{tk ð[™t{]‚™e rxÃ…ýe{tk yÚto fÞtuo Au.
 …k[t.7 345
÷e™ ÚtR òÞ Au ™u ‚u Y…u ¼„ðt™ s hnu Au y™u …Ae yu ¼„ðt™
{n¥t¥ðY…u ÚttÞ Au ™u ‚u{s {n‚¥ð{tkÚte ÚtÞtk su ƒeòk ‚¥ð ‚u Y…u ÚttÞ
Au y™u …Ae ‚u ‚¥ð™wk ftÞo su rðhtx ‚u Y…u ÚttÞ Au ‚Útt ‚u rðhtx…whw»tÚte
ÚtÞt su ƒúñtrŒf ‚u Y…u ÚttÞ Au ‚Útt ™thŒË™ftrŒf Y…u ÚttÞ Au. yuðe
he‚u y™uf «fth™t ftÞo™u yÚtuo su™u su™u rð»tu yu …whw»ttu¥t{¼„ðt™™tu
«ðuþ ÚttÞ Au, ‚u™u ‚u™u …tu‚t™t «ftþu fhe™u ÷e™ fhe ™t¾e™u …tu‚u s
‚u Y…u fhe™u Ëðtuoíf»toý…ýu rðhts{t™ Útft hnu Au y™u su™u rð»tu …tu‚u
rðhts{t™ hnu Au ‚u™t «ftþ™u …tu‚u Ztkfe™u …tu‚t™tu «ftþ «fx fhu Au.
su{ yÂø™ ÷tuZt™u rð»tu ytðu Au íÞthu ÷tuZt™tu su þe‚¤ „wý ™u ft¤tu
ðýo ‚u™u xt¤e™u …tu‚u …tu‚t™t „wý™u «ftþ fhu Au ‚Útt su{ ËqÞo WŒÞ
ÚttÞ Au íÞthu ‚u™t «ftþ{tk Ëðuo ‚tht[kÿ{trŒf™tk ‚us ÷e™ ÚtR òÞ Au
™u yuf ËqÞo™tu s «ftþ hnu Au, ‚u{ yu ¼„ðt™ su™u su™u rð»tu ytðu
Au íÞthu ‚u™t ‚us™tu …ht¼ð fhe™u …tu‚t™t «ftþ™u yrÄf…ýu sýtðu
Au, y™u su ftÞo™u yÚtuo …tu‚u su{tk «ðuþ fÞtuo n‚tu ‚u ftÞo fhe hÌtt fuzu
‚u{tkÚte …tu‚u ™tu¾t ™eËhe òÞ Au íÞthu ‚tu ‚u …kzu suðtu ntuÞ ‚uðtu hnu
Au ™u ‚u{tk su yrÄf Œið‚ sýt‚wk n‚wk ‚u ‚tu …whw»ttu¥t{ ¼„ðt™™wk n‚wk yu{
òýðwk.”
yuðe he‚u Ëðo™t fthý ™u ËŒt rŒÔÞ Ëtfth yuðt su «íÞût …wh»ttu¥t{
™thtÞý ‚u™e {qŠ‚™u rð»tu Ëtfh™t hË™e {qŠ‚™e …uXu íÞt„¼t„ Ë{sðtu
™rn. ™u suðe {qŠ‚ ŒeXe ntuÞ ‚u™wk s æÞt™, W…tË™t, ¼Âõ‚ fhðe …ý
‚uÚte ftkR …]Útf ™ Ë{sðwk y™u ‚u ¼„ðt™{tk su Œun¼tð sýtÞ Au ‚u
‚tu ™x™e {tÞt™e …uXu Ë{sðtu y™u su ytðe he‚u Ë{su ‚u™u ‚u ¼„ðt™™u
rð»tu ftuR he‚u {tun Út‚tu ™Úte. y™u yt ðt‚to Au ‚u fu™u Ë{ßÞt{tk ytðu
Au ‚tu su™u yuðe ÿZ «‚er‚ ntuÞ su ytíÞkr‚f «÷Þ ÚttÞ Au íÞthu …ý
¼„ðt™™u ¼„ðt™™t ¼õ‚ ‚u rŒÔÞ ËtfthY…u fhe™u yûthÄt{™u rð»tu rŒÔÞ
¼tu„™u ¼tu„ð‚t Útft hnu Au y™u ‚u ¼„ðt™™wk Y… ™u ¼„ðt™™t ¼õ‚™t
Y… ‚u y™k‚ ËqÞo-[kÿ™t «ftþ Ëh¾tk «ftþu Þwõ‚ Au, yuðe ò‚™e su™u
ÿZ {r‚ ntuÞ ‚us yt ðt‚to™u Ë{S þfu y™u yuðt ‚uòu{Þ rŒÔÞ{qŠ‚ su
¼„ðt™ ‚u Sðtu™t fÕÞtý™u yÚtou ™u …tu‚t™u rð»tu ™ð «fth™e ¼Âõ‚ Sðtu™u
fhtððt™u yÚtuo f]…t fhe™u …tu‚t™e su Ëðo þÂõ‚ytu, yiïÞo, …t»toŒ ‚uýu
 346 …k[t.7
Ërn‚ Útft s {™w»Þ suðt ÚttÞ Au, íÞthu …ý su yuðt {{o™t òý™tht
Au ‚u ¼„ðt™™wk MðY… yûthÄt{™u rð»tu suðwk hÌtwk Au ‚uðwk s …]Úðe ™u rð»tu
su ¼„ðt™™wk {™w»ÞMðY… hÌtwk Au ‚u™u Ë{su Au. …ý ‚u MðY…™u rð»tu ™u
yt MðY…™u rð»tu ÷uþ{tºt Vuh Ë{s‚t ™Úte. y™u ytðe he‚u suýu ¼„ðt™™u
òÛÞt ‚uýu ‚¥ðu fhe™u ¼„ðt™™u òÛÞt fnuðtÞ y™u ‚u™u {tÞt™e r™ð]r¥t
ÚtR fnuðtÞ y™u yu{ su òýu ‚u™u ¿tt™e ¼õ‚ fneyu ™u ‚u™u yuftkr‚f
¼õ‚ fneyu y™u ytðe he‚u su™u «íÞût ¼„ðt™™t MðY…™e ÿZ W…tË™t
ntuÞ, ™u ‚u™u ¼„ðt™™t MðY…{tk ftuE rŒðË {trÞf…ýt™tu ËkþÞ ™ Út‚tu
ntuÞ, ™u fŒtr[‚T ftuR fwËk„™u Þtu„u fhe™u yÚtðt «thçÄf{o™u Þtu„u fhe™u
ftkR yð¤wk ð‚toR òÞ ‚tu …ý ‚u™wk fÕÞtý ÚttÞ. y™u òu ytðe he‚u ¼„ðt™™u
òÛÞt{tk su™u ËkþÞ ntuÞ ™u ‚u òu Wæðohu‚t-™ircf ƒúñ[the ntuÞ ™u
{ntíÞt„e ntuÞ, ‚tu …ý ‚u™wk fÕÞtý Útðwk yr‚ fXý Au. y™u suýu «Út{
yuðtu ÿZ r™ùÞ fÞtuo ntuÞ su, ßÞthu ytíÞkr‚f «÷Þ ÚttÞ Au ‚u™u yk‚u
…ý ¼„ðt™ Ëtfth Au yuðe ÿZ „úkÚte ÓŒÞ{tk …ze ntuÞ ™u …Ae òu ‚u™u
‚uòu{Þ y®÷„…ýwk su þtMºt{tk fÌtwk ntuÞ ‚u™wk ©ðý ÚttÞ ‚Útt yuðe ðt‚to
ftuR Útfe Ëtk¼¤u ‚tu…ý ‚u™u ËkþÞ ÚttÞ ™rn. fu{ su, yu ‚tu yu{ Ë{ßÞtu
Au su ¼„ðt™ ‚tu ËŒt Ëtfth s Au …ý r™htfth ™Úte y™u ‚us ¼„ðt™
ht{f]»ýtrŒf {qŠ‚ytu™u Äthý fhu Au. yuðe he‚u su™e ÿZ…ýu Ë{sý ntuÞ
‚u™e …rh…õð r™ct òýðe. yuðe he‚u ©eS{nthtsu …tu‚t™t ¼õ‚s™™e
rþûtt™u yÚtuo …tu‚t™t MðY…™e y™LÞr™ct ‚u ËkƒkÄe ðt‚to fhe ‚u™u
Ëtk¼¤e™u Ëðuo …h{nkË ‚Útt nrh¼õ‚ ‚u ©eS{nthts ™t MðY…™e yuðe
s he‚u rðþu»t ÿZ‚t fh‚t nðt.
>> Rr‚ ð[™t{]‚{T …k[t¤t™wk >> 7 >> 133 >>

©e …k [ t¤t «fhýk Ë{tÂ{T

347
348

„Z…whÄt{
©e Mðtr{™thtÞý ¼„ðt™ su™u …tu‚t™wk
½h {t™e™u 29 ð»to ËwÄe hÌtt yu “ „Zzt ” ™t
…rðºt ™t{Úte ftuý yòÛÞwwk nþu?
™ð¾kz Äh‚e{tk yt Ät{ Ëðtuo…rh Au.
íÞtk™e „r÷ „r÷{tk s ™rn, Äh‚e™t fý fý{tk
…hƒúñ™t M…kŒ™tu™e y÷tirff y™w¼qr‚™tu ynuËtË
{tºt M{hý fhðtÚte s ÚttÞ Au. Ëk«ŒtÞ™wk ftuE yuðwk
þtMºt ™Úte su™e ykŒh „Z…wh™wk ™t{ ™ ntuÞ!
yt „Z…wh™e Äh‚e{tk ŒtËíð™tk ytŒþo
ŒtŒt¾t[h y™u ÷tzwƒt-Sðwƒt suðt r™»ft{{qŠ‚
¼õ‚tu™e «u{ Œtuheyu ƒkÄtÞ™u hnu÷t ©enrh r™íÞ
…h{nkËtu™e ËtÚtu ¿tt™ „tuce fh‚t, ¼õ‚tu ËtÚtu
«§-…rh«§{tk òuzt‚t y™u Þtð‚T [kÿrŒðtfhti {tuût™t
y{wÕÞ hËtÞýtu Ë{t™ ð[™t{]‚tu™e ð»tto Út‚e...
©e nrh™t r™ðt˼q‚ yt „Zzt{tk
ŒtŒt¾t[h™tu Œhƒth „Z, yûth ytu h ze,
„tu…e™tÚtSŒuð {krŒh, ÷û{eðtze-htÄtðtze y™u
suu™t M{hý{tºtÚte sL{ sL{tk‚h™t f÷{»t ™tþ
…t{u Au yuðe WL{¥t „k„t(½u÷t™Œe) suðt y™uf
…tð™ MÚtt™tu Au.
 349

ð[™t{]‚ 1 : {tun WŒÞ ÚtÞt™wk Index

*Ëkð‚T 1877 ßÞuc ËwrŒ 15 …qýo{tËe™u rŒðË Mðt{e ©e
Ënò™k Œ S {nthts ©e„Zzt {æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk ©e
ðtËwŒuð™thtÞý™t {krŒh™e yt„¤ ytÚt{ýu îth ytuhzt™e ytuËheyu
rðhts{t™ n‚t y™u Ätu¤tu ¾uË …nuÞtuo n‚tu y™u Ätu¤e [tŒh ytuZe n‚e
y™u {tÚtu Ätu¤e …t½ ƒtkÄe n‚e y™u Ätu¤tk …w»…™tu nth …nuÞtuo n‚tu y™u
…tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ {wr™{kz¤ ‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e ˼t
¼htR™u ƒuXe n‚e y™u …tu‚t™e yt„¤ …h{nkË ÍtkÍ {]Œk„ ÷R™u „tð‚t
n‚t.
…Ae ©eS{nthtsu fe‚or™Þt™u fÌtwk su, “n{ýtk fe‚o™ ht¾tu ™u
«&™ - W¥th fhtu.” …Ae {wõ‚t™kŒ Mðt{eyu ntÚt òuze™u ™{Mfth fhe™u
©eS{nthts™u «&™ …qAâtu su, “nu {nthts {tun™wk þwk Y… Au ? y™u {tun™e
r™ð]r¥t ÚtÞt™tu þtu W…tÞ Au?” …Ae ©eS{nthts Úttuzef ðth rð[the hne™u
…Ae ƒtuÕÞt su, “{tun™wk Y… ‚tu {™™u rð»tu ¼útkr‚ suðwk ÚtR òÞ yu s
sýtÞ Au. y™u ßÞthu …whw»t™t ÓŒÞ{tk {tun ð]rØ …t{u Au, íÞthu {™{tk
rð¼útkr‚ rðþu»t ÚttÞ Au. …Ae yt fhðt ÞtuøÞ ™u yt ™ fhðt ÞtuøÞ yuðtu
rððuf hnu‚tu ™Úte. y™u ‚u {tun ÚtÞt™wk fthý ‚tu yts s y{u rð[tÞwo
Au1 su2 yts yÄo ht‚ n‚e íÞthu y{thu r™ÿt Qze „R n‚e. …Ae3 y{u
W¥thtrŒ rŒþt Ët{wk {w¾ fhe™u Ëq‚t n‚t. …Ae Äúwð™tu ‚thtu ŒeXtu íÞthu
* ð[. „.{.™wk 1, ‚t. 15-6-1821, þr™ðth. 2. Ë{trÄ.
1. y™u …tu‚t™t y™w¼ð «{týÚte s r™Âù‚ …ý fÞwO Au. 3.™ûtºttu™t ytÄthY… rþþww{th [¢ òuÞwk …Ae.
 350 „.{.1
yu{ rð[th ÚtÞtu su yt ‚tu W¥thÄúwð Au …ý þtMºt{tk Œrûtý 1 Äúwð fÌttu
Au ‚u õÞtk nþu ? …Ae y{u Œrûtý Äúwð òuÞtu íÞthu ‚u …ý ŒeXtu. y™u
su{ fqðt W…h …týe ®Ë[ðt™tu Vt¤ftu2 ntuÞ ‚uðe he‚u ƒu Äúwð™u ðå[u {tuxtu
Vt¤ftu ŒeXtu ™u ‚u Vt¤ft™t {uÁ™tk ƒu Xuƒtk ‚u ƒu ftuhu Äúwð™u yze hÌttk
Au, su{ ÷tfzt™t M‚k¼ ntuÞ ™u ‚u{tk ÷tuZt™e ythtu ¾qk‚e™u hne ntuÞ ‚u{
Au y™u ‚u Vt¤ft W…h su{ Ëq‚h™e Vu÷3 ðexª ntuÞ ™u ‚u Vt¤ft Ëk½tÚtu
su{ …e‚¤™e VqŒzeytu sze ntuÞ ‚u{ Ëðuo ‚tht ™u Œuð‚t ™u ™ð„úntrŒf
‚u™t su MÚtt™f ‚u Vt¤ft™u ytþhe™u hÌttk Au ‚u Ëðuo™u òuÞtk y™u …Ae
ËqÞo ™u [kÿ ‚u™tu WŒÞ ™u yM‚ ‚u yuf s4 Xuftýu Úte ÚttÞ Au ‚u …ý
òuÞtu, …Ae yk‚ÿorüyu fhe™u òuÞwk íÞthu sux÷wk Äúwð ytrŒf ƒúñtkz{tk Au
‚ux÷wk Ëðuo ®…z{tk …ý ŒeXwk, …Ae yt Œun™u rð»tu su ûtuºt¿t Au, ‚u™u …ý
ŒeXtu …Ae ‚u ûtuºt¿t{tk …whw»ttu¥t{ ¼„ðt™ hÌtt Au, ‚u™u …ý ŒeXt. ‚u ¼„ðt™™u
òuR™u ¼„ðt™™t MðY…™u rð»tu yr‚þÞ ð]r¥t òuztR „R, …Ae Ë{trÄ{tkÚte
ftuR «fthu ™ef¤tÞwk ™rn. …Ae ‚tu ftuRf ¼õ‚s™u ytðe™u y{the M‚wr‚
ƒnw fhe ‚u™e ŒÞtyu fhe™u y{thu …tAwk Œun{tk yðtÞwk.
…Ae y{tht ÓŒÞ{tk rð[th ÚtÞtu su, ‘y{thu su Ë{trÄ{tkÚte ™eËhtÞwk
‚u ‚tu ŒÞtyu fhe™u ™eËhtÞwk …ý ƒeò™u5 Ë{trÄ{tkÚte ™eËht‚wk nþu ‚u™wk
þwk fthý nþu ? …Ae y{™u yu{ sýtÞwk su yu™u ftkRf rð»tÞ{tk ytËÂõ‚
hnu Au, ‚uýu fhe™u …tAwk ™ef¤tÞ Au y™u {tun™wk su fthý ‚u …ý …k[rð»tÞ
s Au. ‚u rð»tÞ …ý W¥t{, {æÞ{ y™u fr™c yu ºtý «fth™t Au. ‚u{tk
ßÞthu W¥t{ rð»tÞ™e «tr ÚttÞ y™u ‚u{tkÚte ftuE yk‚htÞ fh™thtu ytðu,
íÞthu ‚u W…h ¢tuÄ ÚttÞ, …Ae ¢tuÄ Útfe {tun ÚttÞ Au y™u Ët{tLÞ…ýu
‚tu ©tuºt™u ™u þ猙u ËŒt ËkƒkÄ Au y™u íð[t™u ™u M…þo™u ËŒt ËkƒkÄ
Au. yuðe he‚u …k[ ¿tt™RrLÿÞtu™u …k[rð»tÞ™tu ËkƒkÄ Au. {txu su …ŒtÚto™u
Ët{tLÞ…ýu òuÞwk ntuÞ ™u ‚u …ŒtÚto{tkÚte ð]r¥t™u ‚tuze™u ¼„ðt™™t MðY…{tk
ht¾ðe ntuÞ ‚tu ‚u{tk ftkR Œt¾ztu …zu ™rn, Ënsu s ‚u Y… rð»tÞ{tkÚte
1. ËqÞorËØtk‚„úkÚt{tk y™u rËØtk‚rþhtu{rý„úkÚt{tk ƒu 3. Œtuhe.
Äúwð fÌtt Au. 4. {wÏÞ.
2. fwðt{tkÚte …týe ƒnth ftZ‚e ð¾‚u ®Ë[ðt™e 5. Ë{trÄ{tk «t Út‚t ¼„ðt™™t Ëw¾™tu íÞt„
Œtuhe™t ytÄthY…u ð…ht‚w ÷tfzwk. fhe™u.
 „.{.1 351
ð]r¥t ‚qxe™u ¼„ðt™™t MðY…{tk hnu y™u òu Mºte ytrŒf™wk yr‚þÞ
h{ýeÞY… ŒeXt{tk ytðe „Þwk ntuÞ ™u ‚u{tk ð]r¥t òuztýe ntuÞ ™u …Ae òu
¼„ðt™™t MðY…{tk ð]r¥t ht¾ðt òÞ ‚tu hnu ™rn y™u r[¥t …ý yuf
Xuftýu hnu ™rn. {txu ßÞtk ËwÄe h{ýeÞ …k[rð»tÞ{tk r[¥t ÷tu¼tÞ Au,
íÞtk ËwÄe {tun x¤u ™rn y™u ßÞthu yu™u „{‚tu rð»tÞ ntuÞ ™u ‚u{tk r[¥t
‚ýt‚wk ntuÞ ™u Ëk‚ ‚Útt „wÁ ‚Útt …tu‚t™t RüŒuð su ¼„ðt™ ‚u òu r™»tuÄ
fhu, ‚tu ‚u W…h heË [zu y™u ‚u™tu ÿtun ÚttÞ …ý yu™wk ð[™ {™tÞ
™rn. yuðwk su™t yk‚h{tk ð‚o‚wk ntuÞ ‚u™u {tun fneyu ‚u ¼„ðt™u „e‚t{tk
fÌtwk Au su -
1‘
Š²æ²„æï 籯²æÝì Ð風: ¨XS„ï¯êЅ沄ï J
¨Xæy¨T沄ï ÜUæ}æ: ÜUæ}ææyRUæï{æïùç|æ…沄ï JJ
RUæï{æj|æ±ç„ ¨¢}ææïã: ¨¢}ææïãæyS}æëç„ç±|æí}æ: J
S}æëç„|æí¢àææiéçhÝæàææï ÏæéçhÝæàææyÐí‡æà²ç„ JJ’
{txu yt ð[™ su ©ef]»ý ¼„ðt™u fÌttk Au ‚u …h{rËØtk‚ Au. su
ßÞthu þçŒtrŒf ftuE rð»tÞ{tk r[¥t ÷tu¼tÞwk, íÞthu „{u ‚uðtu ƒwrØðt™
ntuÞ …ý ‚u™e ƒwrØ™wk ftkE Xuftýwk hnu ™rn y™u …þw suðtu ÚtE òÞ Au.
{txu {tun™u WŒÞ ÚtÞt™wk fthý ‚u rð»tÞ{tk ytËÂõ‚ ‚us Au y™u su™u
yu rð»tÞ{tkÚte r[¥t™u W¾uzðwk ntuÞ ‚u™u «Út{ ‚tu ytí{r™ct yr‚ ÿZ fhe
ht¾ðe su, “nwk ytí{t Awk, …ý Œun ‚u nwk ™rn” yuf ‚tu yu rð[th ÿZ
fhðtu y™u ƒeswk, su «fthu s„‚™e Wí…r¥t, ÂMÚtr‚ ™u «÷Þ ÚttÞ Au,
‚u ðt‚to …ý Ëthe …uXu Ë{sðe y™u ºteswk, ¼„ðt™™t MðY…™wk {tntíBÞ
yr‚þÞ…ýu Ë{sðwk. ‚u yu{ rð[thðwk su, …k[rð»tÞ Au, ‚u ‚tu ¼„ðt™™t
fÞto ÚtÞt Au. {txu ¼„ðt™{tk ‚tu yuÚte yr‚ ÍtÍwk Ëw¾ Au. þt {txu, su
þçŒ ntuÞ ‚u{tk yuf÷wk þçŒËkƒkÄe s Ëw¾ ntuÞ, …ý ƒeò su [th rð»tÞ
1. rð»tÞtu™wk æÞt™ fh™tht …wÁ»t™u VheÚte …ý “yt{ýu {tÁk y¼eü ™tþ fÞwO” yu{ {t™e™u ¢tuÄ
rð»tÞtu{tk ytËÂõ‚ yr‚þÞ ð]ÂØ …t{u Au. ‚u{tkkÚte ÚttÞ Au, yÚtto‚T ft{ s ¢tuÄY…u …rhýt{ …t{u Au,
ft{ Wí…L™ ÚttÞ Au, ytËÂõ‚™e …õðŒþt™u ft{ ¢tuÄÚte Ëk{tun (f]íÞtf]íÞrððuf™e þqLÞ‚t) ÚttÞ Au,
fnu Au, yux÷u …wÁ»t su Œþt™u …t{e™u rð»tÞtu™u ‚uÚte ™ fhðt™tk …t…f{o fhu Au, Ëk{tunÚte ythk¼u÷t
¼tu„ÔÞt rð™t hne þfu ™rn. ‚u ft{ fnuðtÞ, ErLÿÞ sÞtrŒf «Þí™{tk M{]r‚¼úkþ ÚttÞ Au,
ft{{tkÚte ¢tuÄ ÚttÞ Au yux÷u ft{ ð‚o‚tu ntuÞ M{]r‚¼úkþ ÚtðtÚte ƒwÂØ ™tþ ÚttÞ Au, ƒwÂØ ™tþ
y™u ‚u Ë{Þu rð»tÞtu Ë{e…{tk ™ ntuÞ ‚tu ‚u ÚtðtÚte ™tþ ÚttÞ Au yux÷u VheÚte …ý ËkËth{tk
ð¾‚u su ftuE …tËu …wÁ»ttu ntuÞ, ‚u™t «íÞu r™{ø™ ÚttÞ Au.
 352 „.{.1
hÌtt ‚u™wk Ëw¾ þçŒ{tk ™ ntuÞ. yuðe s he‚u M…þo{tk M…þo™wk s Ëw¾ ntuÞ,
…ý ƒeswk ™ ntuÞ, ‚u{s Y…{tk Y… ËkƒkÄe s Ëw¾ ntuÞ, ‚u{ s hË ™u
„kÄ ‚u{tk …ý …tu‚…tu‚t ËkƒkÄe s Ëw¾ ntuÞ, …ý yuf rð»tÞ{tk …k[rð»tÞ™wk
Ëw¾ ¼u¤wk ™ ytðu y™u ¼„ðt™™wk su MðY… Au ‚u{tk ‚tu Ëðuo Ëw¾
¼u¤tk hÌttk Au. ‚u yuf Œþo™ fhu ‚tu…ý ‚u ¼õ‚ …qýoft{ ÚtE
òÞ. yuðe he‚u ¼„ðt™™t M…þtorŒf …ý …tu‚t™t ¼õ‚™u …qýoft{ fhu
Au.’ y™u {trÞf su rð»tÞËkƒkÄe Ëw¾ Au, ‚u ‚tu Ëðuo ™tþðk‚ Au y™u ¼„ðt™
ËkƒkÄe Ëw¾ Au, ‚u ‚tu y¾kz Au. yuðtu su ¼„ðt™™t MðY…™t {tntíBÞ™tu
rð[th ‚u …ý yr‚ ÿZ fhðtu, yu su ºtý rð[th fÌtt ‚uýu fhe™u rð»tÞ{tkÚte
ytËÂõ‚ x¤e òÞ Au. y™u ßÞthu rð»tÞ{tkÚte ytËÂõ‚ x¤u íÞthu rð»tÞ
Ëtht fu ™hËt ‚u™tu ¼uŒ hnu ™rn; suðe Y…ð™ Mºte ‚uðe s fwY…ðt™
Mºte ¼tËu y™u ‚uðe s he‚u …þw, …ûte, ÷tfztk, Atýtk, …Úthtk, Ëwðýo yu
Ëðo™u ‚wÕÞ…ýu swyu, …ý Ëthwk …ŒtÚto Œu¾e™u ‚u{tk {tun ™ …t{u. yuðe he‚u
…k[rð»tÞ™u rð»tu ð‚uo …ý Ëthtu fu ™hËtu yuðtu ƒwÂØ™u rð»tu ¼uŒ hnu ™rn,
yuðwk su™u ð‚uo ‚u™u r™{tuone fneyu. ‚u ©ef]»ý ¼„ðt™u …ý „e‚t{tk fÌtwk
Au su, 1‘¨}æHæï C æà}æÜUæ@Ý:’ yuðtk su™tk ÷ûtý ntuÞ ‚uýu ¼„ðt™™wk MðY…
‚¥ðu fhe™ òÛÞwk Au y™u yu™u s y™LÞ ¼õ‚ fneyu y™u …r‚ðú‚t™wk
yk„ …ý ‚u™wk s òýðwk y™u ¿tt™e …ý ‚u™u s òýðtu y™u ¼„ðt™ …ý
‚u™e W…h s htS ÚttÞ Au y™u ¼„ðt™™u yuðtu ¼õ‚ yr‚þÞ ðnt÷tu
Au, ‚u ¼„tð™u „e‚t{tk fÌtwk Au su, 2 ‘çÐí ² æï çã ¿ææçÝÝæï ù y²ƒü } æ㢠¨ ™ }æ}æ
çÐí ² :’ {txu yuðt su …r‚ðú‚t™t yk„ðt¤t ¼„ðt™™t ¼õ‚ Au ‚u s ¼„ðt™™u
yr‚þÞ Ônt÷t Au y™u ‚u …r‚ðú‚t™wk yk„ ztÌtt™u s ytðu yu{ ™Úte, su™u
¾… ntuÞ ‚u™u Ëti™u ytðu. su{ yt ËkËth{tk ¼tu¤e Mºteytu ntuÞ ™u ‚u …r‚ðú‚t
ntuÞ y™u ztne ntuÞ ™u ‚u ÔÞr¼[trhýe ntuÞ. {txu ztÌtt¼tu¤t™tu ftkE
{u¤ ™Úte, yu ‚tu su™u fÕÞtý™tu ¾… ntuÞ ‚u …r‚ðú‚t™wk yk„ ht¾e™u
¼„ðt™™e ¼Âõ‚ fhu Au y™u su yuðe he‚u Ëtht ™hËt rð»tÞ{tk Ë{t™
ƒwrØ Útðe ‚u ‚tu òýu su yuf rŒðËu s yu{ fhe ÷ô ™u r™{tuone Útô,
yu{ W‚tð¤u yu ft{ Út‚wk ™Úte, yu ‚tu n¤ðu n¤ðu ytŒh ht¾u ‚u™u ÚttÞ
Au. su{ fqðt™t ftkXt W…h …Úthtu ™tÏÞtu ntuÞ ‚u{tk …týe ®Ë[‚tk ®Ë[‚tk
Œtuhze ™h{ ntuÞ ‚tu …ý ½ýu ft¤u fhe™u ‚u …týt{tk ft…t …zu Au y™u
1. Äq¤™wk ZuVwk, …ÚÚth y™u Ëwðýo Ë{t™. 2. ÷tuÞt™tk ƒeò ð[™t{]‚™e rxÃ…ýe{tk yÚto ÷ÏÞtu Au.
 „.{.1-2 353
òu ÷tuZt™e Ëtkf¤u fhe™u ®Ë[u ‚tu …ý W‚tð¤u yuðtu ft…tu ™ …zu. {txu
fÕÞtý™u yÚtuo su™u Þí™ fhðtu ntuÞ ‚u™u rð»tÞ{tkÚte ytËÂõ‚ xt¤ðe yu™u
rð»tu ytf¤t ÚtE™u yf¤tE sðwk ™rn. yuðe he‚u „e‚t{t …ý fÌtwk Au
su, “¥Ýï Ü U…‹}樢 ç ¨hS„„æï ²æç„ ÐÚæ¢ xæç„}æì J” {txu yu{ rð[thðwk su, ‘yt
sL{u sux÷e rð»tÞ{tkÚte ytËÂõ‚ x¤þu ‚ux÷e xt¤ðe Au, y™u yu{ fh‚tk
òu ftkE hne „E ‚tu ƒesu sL{u fhe™u xt¤ðe Au, …ý ¼„ðt™™t ¼õ‚
Aeyu ‚u ™hf[tuhtþe{tk ‚tu sðwk ™Úte.’ yuðe he‚u ¼„ðt™™t ¼õ‚™u ®n{‚
ht¾e™u Äehu Äehu {tun™wk {q¤ W¾tzât™tu ytŒh ht¾ðtu y™u ßÞtk ËwÄe
Ëtht ™u ™hËt yu ƒu rð»tÞ ‚wÕÞ ™ sýtÞ íÞtk ËwÄe yu ¼„ðt™™tu ¼õ‚
ËtÄ™Œþt{tk fnuðtÞ y™u ßÞthu Ëtht™hËt rð»tÞ ‚wÕÞ ¼tËu íÞthu yu
¼õ‚ rËØŒþt™u …tBÞtu òýðtu y™u ßÞthu rð»tÞ{tkÚte ytËÂõ‚ {qfe™u rËØ
Œþt™u …t{u Au, íÞthu yu™u f]‚tÚto ÚtÞtu òýðtu y™u ðuŒ, þtMºt, …whtý,
Er‚ntË yu Ëðuo „úkÚt™tu yu s „r÷‚tÚto1 Au, yt su y{u ðt‚ fhe Au
‚u Ëðuo þtMºt™wk hnMÞ Au. {txu yt ðt‚to™u Ëðuo nrh¼õ‚ ÿZ fhe™u ht¾ßÞtu.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T „Zzt {æÞ™wk >> 1 >> 134 >>

ð[™t{]‚ 2 : …týe™e Ëuh™wk Index

* Ëkð‚T 1878™t ©tðý ËwrŒ 3 ºtes™u rŒðË Mðt{e ©eËnò™kŒS
{nthts ©e„Zzt {æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk ©eðtËwŒuð™thtÞý™t {krŒh
yt„¤ huþ{™t [tf¤t W…h rðhts{t™ n‚t y™u Ëðo ïu‚ ðMºt Äthý
fÞtO n‚t y™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ {wr™ ‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e
˼t ¼htE™u ƒuXe n‚e ™u {wr™ ÍtkÍ-{]Œk„ ÷E™u fe‚o™ „tð‚t n‚t.
…Ae ©eS{nthtsu fÌtwk su, fe‚o™ ht¾tu y{u ðt‚ fheyu Aeyu,”
yu{ fne™u ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “su™u ytíÞkr‚f fÕÞtý …t{ðwk ntuÞ
y™u ™thŒ Ë™ftrŒf suðt ËtÄw Útðwk ntuÞ, ‚u™u yu{ rð[th fhðtu su,
yt Œun Au. ‚u™u rð»tu Sð hÌttu Au y™u ErLÿÞtu yk‚:fhý Au, ‚u Sð
ËtÚtu ð¤„e hÌttk Au y™u ErLÿÞtu ™u yk‚:fhý Au, ‚u ƒtnuh …ý …k[rð»tÞ{tk
ð¤„e hÌttk Au. ‚u y¿tt™u fhe™u Sð ErLÿÞtu yk‚:fhý ™u …tu‚t™wk Y…
{t™u Au, …ý ðM‚w„íÞu Sð ErLÿÞtu yk‚:fhý Útfe ™tu¾tu Auu y™u …k[rð»tÞ
* ð[. „.{.™wk 2, ‚t. 1-8-1821, „wÁðth. 1. hnMÞ-yfo-Ëth.
 354 „.{.2
Au, ‚u yk‚:fhý Útfe ™tu¾t Au …ý yu ‚tu rð»tÞ™u yÇÞtËu fhe™u
yk‚:fhý™u rð»tu …k[rð»tÞ™e yuf‚t sýtÞ Au y™u rð»tÞ™e su Wí…r¥t
‚u ‚tu ErLÿÞtu Útfe ÚttÞ Au, …ý yk‚:fhý{tkÚte ™Úte Út‚e. su{ yr‚þÞ
‚zftu ntuÞ yÚtðt xtZ ntuÞ ‚u™tu «Út{ ƒtnuh ErLÿÞtu™u ËkƒkÄ ÚttÞ Au,
…Ae ErLÿÞtu îthu fhe™u þheh™u {tkrn÷e ftuhu ‚u™tu «ðuþ ÚttÞ Au, …ý
yu™e Wí…r¥t {tkrn÷e ftuhuÚte ™Úte; yu ‚tu ƒtnuhÚte Wí…L™ ÚtE™u {tkrn÷e
ftuhu «ðuþ fhu Au; ‚u{ …k[rð»tÞ Au, ‚u «Út{ yk‚:fhý{tkÚte Q…s‚t ™Úte,
yu ‚tu «Út{ ErLÿÞtu™u ƒtnuh rð»tÞ™tu ËkƒkÄ ÚttÞ Au ™u …Ae yk‚:fhý{tk
«ðuþ fhu Au. {txu su{ ƒtnuh „w{zwk ÚtÞwk ntuÞ ‚u™u yti»tÄ [tu…zu íÞthu
s fhth1 ÚttÞ …ý fuð¤ ðt‚to Ëtk¼éÞu fhth ÚttÞ ™rn y™u su{ ûtwÄt-
r……tËt2 ÷t„e ntuÞ ‚u ¾tÄu…eÄu s r™ð]r¥t ÚttÞ …ý yL™s¤™e ðt‚ fÞuo
r™ð]r¥t ™ ÚttÞ, ‚u{ …k[rð»tÞY…e su htu„ Au ‚u ‚tu ‚u™wk ßÞthu yti»tÄ
fheyu íÞthu s r™ð]r¥t ÚttÞ.
‚u yti»tÄ™e he‚ yu{ Au, ßÞthu íð[t™u MºteytrŒf rð»tÞ™tu M…þo
ÚttÞ Au, íÞthu íð[t îthu yk‚:fhý{tk ‚u™tu «ðuþ ÚttÞ Au y™u yk‚:fhý
îthu ÚtE™u Sð{tk «ðuþ fhu Au, …ý {q¤Útfe rð»tÞ™e Wí…r¥t Sð{tkÚte
…ý ™Úte y™u yk‚:fhý{tkÚte …ý ™Úte y™u su su rð»tÞ yk‚:fhý{tkÚte
MVwh‚t nþu ‚u …ý …qðosL{™u rð»tu ƒtnuhÚte s ErLÿÞtu îthu fhe™u ytÔÞt
Au. {txu rð»tÞ xtéÞt™wk yu s yti»tÄ Au su, íð[tyu fhe™u MºteytrŒf
…ŒtÚto™tu M…þo ‚sðtu y™u ™uºtu fhe™u ‚u™wk Y… ™ òuðwk y™u rsnTðtyu fhe™u
‚u™e ðt‚ ™ fhðe y™u ft™u fhe™u ‚u™e ðt‚ ™ Ëtk¼¤ðe y™u ™trËftyu
fhe™u ‚u™tu „kÄ ™ ÷uðtu. yuðe he‚u …k[ ErLÿÞtu îthu rð»tÞ™tu íÞt„ ÿZ
ht¾u, ‚tu ƒtnuhÚte rð»tÞ™tu «ðtn {tkne÷e ftuhu «ðuþ fhu ™rn. su{ fqðt{tk
…týe™e ËuÞo ytð‚e ntuÞ …Ae ‚u™u „tuŒzt™t „t¼t ¼he™u ƒkÄ fhu íÞthu
‚u fqðtu „¤tÞ. ‚u{ ƒtÌt ErLÿÞtu™u r™Þ{{tk ht¾ðu fhe™u ƒtÌt rð»tÞ™tu
yk‚:fhý{tk «ðuþ ™ ÚttÞ y™u su{ WŒh{tk htu„ ÚtÞtu ntuÞ ‚u ‚tu WŒh{tk
yti»tÄ òÞ íÞthu s x¤u, ‚u{ «Út{Úte su ErLÿÞtu îthu fhe™u rð»tÞ
yk‚:fhý{tk ¼htÞt ntuÞ ‚u ‚tu ytí{rð[thu fhe™u xt¤ðt; ‚u ytí{rð[th
yu{ fhðtu su ‘nwk ytí{t Awk ™u {thu rð»tu ErLÿÞtu yk‚:fhý™tu ËkƒkÄ ™Úte’
1. htn‚ . 2. ¼q¾-‚hË.
 „.{.2-3 355
yu{ ÿZ rð[th fhe™u y™u ‚u [i‚LÞ™u rð»tu ¼„ðt™™e {qŠ‚ Äthe™u y™u
…tu‚t™t ytí{Ëw¾ð‚u fhe™u …qýo hnuðwk. su{ fqðtu s¤u fhe™u …qýo ¼htÞtu
ntuÞ íÞthu su ƒtnuhÚte …tu‚t{tk ËuÞtuo ytð‚e ntuÞ ‚u™u …tu‚t™wk …týe 1 Xu÷e
ht¾u Au …ý {tkne÷e ftuhu ‚u ËuÞo™t …týe™tu «ðuþ fhðt Œu ™rn y™u
òu W÷u[tE™u Xt÷tu2 ÚttÞ ‚tu ËuÞo™wk …týe ƒtnuhÚte {tkne ytðu. yuðe he‚u
ytí{Ëw¾u fhe™u {tkne÷e ftuhu …qýo hnuðwk y™u ƒtnuh …k[ ErLÿÞtu îthu
rð»tÞ™tu {t„o ƒkÄ ht¾ðtu, yu s ft{trŒf ™u SíÞt™tu ÿZ W…tÞ Au.
…ý yu rð™t yuf÷t W…ðtËu fhe™u ft{trŒf™tu …htsÞ Út‚tu ™Úte.
{txu yt rð[th ÿZ fhe™u ht¾ßÞtu”.
>> Er‚ ð[™t{]‚ „Zzt {æÞ™wk >> 2 >> 135 >>

ð[™t{]‚ 3 : hrËf{t„o y™u ytí{¿tt™™wk Index

*Ëkð‚T 1878™t ©tðý ËwrŒ 4 [tuÚt™u rŒðË Mðt{e ©eËnò™kŒS
{nthts ©e„Zzt {æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk ©eðtËwŒuð™thtÞý™t {krŒh
yt„¤ [tf¤t W…h rðhts{t™ n‚t y™u Ëðo ïu‚ ðMºt Äthý fÞtO n‚tk
y™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ …h{nkË ‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e ˼t
¼htE™u ƒuXe n‚e ™u …tu‚t™e yt„¤ …h{nkË ÍtkÍ {]Œk„ ÷E™u fe‚o™
„t‚t n‚t.
…Ae ©eS{nthts ™uºtf{¤™e Ët™u fhe™u Ëti™u At™t ht¾e™u ƒtuÕÞt
su, “{tuxuht {tuxuht …h{nkË ntu ‚u yt„¤ ytðtu, ðt‚ fhðe Au.’’ yu{
fne™u ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, ‘‘su ¼„ðt™™u ¼s‚t ntuÞ ‚u™u {tuxe …Œðe
…tBÞt™t ƒu W…tÞ Au y™u …zât™t ƒu W…tÞ Au; ‚u fneyu Aeyu su,
yuf ‚tu hrËf{t„uo fhe™u ¼„ðt™™e ¼Âõ‚ fhðe y™u ƒeòu ytí{¿tt™,
yu ƒu {tuxâ… …tBÞt™t …ý {t„o Au y™u …zât™t …ý Au. ‚u{tk hrËf
{t„uo ‚tu nòhtu ™u ÷t¾tu …ze „Þt Au y™u ¼„ðt™™u ‚tu ftuEf …tBÞtu
nþu. y™u {tuxt yt[tÞo ÚtÞt ‚u{ýu …ý hrËf {t„uo fhe™u ¼Âõ‚ fhtðe
Au, …ý ‚u{tk ƒ„tz ½ýtk™u ÚtÞtu Au y™u Ëthwk ‚tu ftuEf™wk ÚtÞwk Au. ftk
su, hrËf…ýu fhe™u ßÞthu ¼„ðt™™wk ðýo™ fhu íÞthu ¼„ðt™ ¼u¤wk
htrÄftS ‚Útt ÷û{eS ‚Útt ‚u™e ˾eytu ‚u™wk …ý ðýo™ ytðu y™u ßÞthu
* ð[. „.{.™wk 3, ‚t. 2-8-1821, þw¢ðth. 1. htufe ht¾u. 2. ¾t÷e.
 356 „.{.3
Mºteytu™wk ðýo™ ytðu íÞthu ‚tu ‚u™tk y„tuyk„™wk ðýo™ ÚttÞ; íÞthu ðýo™™t
fh™tht™wk {™ r™Šðfth fu{ hnu ? y™u ErLÿÞtu™tu ‚tu yu s Mð¼tð
Au su, Ëthtu rð»tÞ ntuÞ ‚u W…h s «er‚ ntuÞ y™u htrÄftS, ÷û{eS
‚u™t suðwk rºt÷tufe{tk ftuE Mºte™wk Y… ntuÞ ™rn y™u yu™t suðe ftuE™e
ƒtu÷e …ý {eXe ™ ntuÞ y™u yu™t Œun™tu Ëw„kÄ …ý yr‚þÞ ntuÞ, {txu
yuðt Y…™u Œu¾e™u yÚtðt Ëtk¼¤e™u fÞu «fthu {tun ™ ÚttÞ ? yu ‚tu
ÚttÞ s. y™u ÷uþ{tºt òu {™ rðfth …t{u ‚tu ‚u fÕÞtý™t {t„o{tkÚte …zâtu.
{txu hrËf™e he‚u su ¼„ðt™™u ¼su ‚u™u yu {tuxwk rðΙ Au y™u ƒúñ¿tt™{tk
‚tu ytðe he‚u yð¤wk Ë{òÞ Au su, “su ƒúñ Au ‚u s «f]r‚…whw»tY…u ÚttÞ
Au y™u …Ae ‚us ƒúñ ƒúñt, rð»ýw, rþðY…u ÚttÞ Au ™u …Ae ‚u s ƒúñ
MÚttðhsk„{Y…u ÚttÞ Au y™u ‚u MÚttðh sk„{Y… su ytfth ‚u™u rð»tu hÌtt
su Sð ‚u Y…u …ý ƒúñ ÚttÞ Au.” yuðe he‚u ƒúñ¿tt™™u yð¤wk Ë{S™u
…Ae Ë{s™thtu …tu‚t™t Sð™u …ý ¼„ðt™ òýu Au, íÞthu yu{ Ë{s™tht™u
W…tË™t™tu ¼k„ ÚtÞtu, {txu yu …ý ¼„ðt™™t {t„oÚtfe …zâtu. yuðe he‚u
ƒúñ¿tt™{tk …ý W…tË™t™wk ¾kz™ ÚttÞ yu {tuxwk rðΙ Au. ftk su, Ë{S
Ë{S™u Ëðo™t fthý y™u Ëðo™t Mðt{e yuðt su ¼„ðt™ ‚u™wk s ¾kz™
ÚtÞwk, {txu yu{ Ë{s™thtu …ý fÕÞtý™t {t„o Útfe …zâtu òýðtu y™u
yu ƒu {t„o Au, ‚u fÕÞtý™t Au y™u yu ƒu{tk rðΙ …ý yr‚ {tuxtk Au,
{txu su õÕÞtý™u EåA‚tu ntuÞ ‚u™u fu{ fhðwk ? yu «&™ Au, ‚u™tu W¥th
fhtu.” …Ae Ëðuo …h{nkË rð[the hÌtt …ý ftuEÚte W¥th ™ ÚtÞtu.
…Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “yu™tu W¥th ‚tu yu Au su, su{ …tu‚t™e
{t‚t ntuÞ yÚtðt ƒu™ ntuÞ ‚Útt Œefhe ntuÞ ‚u ½ýe Y…ðt™ ntuÞ ‚tu …ý
‚u™u Œu¾e™u {™™u rð»tu rðfth Út‚tu ™Úte, ‚u{ s ‚u™u ËtÚtu ƒtu÷u Au, M…þo
fhu Au ‚tu …ý {™™u rð»tu ÷uþ{tºt rðfth Út‚tu ™Úte. yuðe he‚u ¼„ðt™™t
¼õ‚ su ƒtEytu ntuÞ ‚u™u rð»tu {t, ƒu™ ™u Œefhe ‚u™e ƒwrØ hnu ‚tu ftuE
he‚u rðfth ÚttÞ ™rn y™u hrËf{t„uo fhe™u ¼„ðt™™u ¼S™u y¼Þ…Œ™u
…t{u y™u ßÞthu yu{ ™ Ë{su y™u ftuE {tuxtk ¼„ðt™™tk ¼õ‚ ƒtEytu
ntuÞ ‚u™u Œu¾e™u yð¤wk Ë{su, íÞthu yu™u {tuxtu Œtu»t ÷t„u y™u su yLÞ
Mºte™u Œu¾ðu fhe™u Œtu»t ÷tøÞtu ntuÞ ‚u ‚tu ¼„ðt™™t ¼õ‚™u Œþo™u fhe™u
x¤u Au y™u ¼„ðt™™t ¼õ‚™u òuE™u su Œtu»t ÷tøÞtu ntuÞ, ‚u™u xtéÞt™tu
 „.{.3-4 357
W…tÞ þtMºt{tk fÌttu s ™Úte. ‚u{ s ¼„ðt™™tu ¼õ‚ su …wY»t ntuÞ, ‚u™u
Œu¾e™u su Mºte yð¤wk Ë{su ‚u™u …ý yu …t…Útfe ftuE ft¤u AwxtÞ ™rn.
íÞtk &÷tuf Au su,
‘¥‹²ÿæï ~ æï Üë U „¢ ÐæТ „èƒü ÿ æï ~ æï ç±Ýà²ç„ J
„èƒü ÿ æï ~ æï Üë U „¢ ÐæТ ±…í H ï Ð æï |æç±c²ç„ JJ ’
yu &÷tuf™tu yÚto yu Au su, ‘ƒesu Xuftýu …t… fÞwO ntuÞ ‚u ‚tu ¼„ðt™
fu, ¼„ðt™™t ¼õ‚ …tËu „Þu Aqxu y™u ¼„ðt™ ™u ¼„ðt™™t ¼õ‚ …tËu
sE™u su …t… fhu ‚u ‚tu ‚eÚtoûtuºt™wk …t… Au, ‚u ð@÷u… ÚttÞ Au.’ {txu su™u
hrËf {t„uo fhe™u ¼„ðt™™u ¼sðt ntuÞ ‚u™u ‚tu suðe he‚u y{u ðt‚ fhe
‚uðe he‚u r™Œtuo»t ƒwrØ ht¾ðe.
nðu su ƒúñ¿tt™™tu {t„o Au, ‚u{tk ‚tu yu{ Ë{sðwk su, ‘su ƒúñ Au,
‚u ‚tu r™Šðfth Au ™u r™hkþ Au. {txu yu rðfth™u …t{u ™rn ™u yu™t
ykþ …ý ÚttÞ ™rn y™u yu ƒúñ™u su ËðoY…u fnu Au, ‚u™wk ‚tu yu{ Au
su, ‘yu ƒúñ su ‚u «f]r‚…wY»t ytrŒf Ëðuo™t fthý Au ™u ytÄth Au ™u
Ëðo™u rð»tu yk‚Þto{e þÂõ‚yu fhe™u ÔÞt…f Au. {txu su fthý™u ytÄth
™u ÔÞt…f ntuÞ, ‚u ftÞoÚtfe …]ÚtfT ntuÞ ™rn. yu{ Ë{sý™u ÷E™u yu
ƒúñ™u þtMºt su ‚u ËðoY… fnu Au,’ …ý yu ƒúñ s rðfth …t{e™u [ht[h 1
SðY…u ÚtE „Þt yu{ ™ Ë{sðwk y™u yu ƒúñ Útfe …hƒúñ su
…whw»ttu¥t{™thtÞý ‚u ™tu¾t Au ™u yu ƒúñ™t …ý fthý Au ™u ytÄth Au
™u «uhf Au. yu{ Ë{S™u …tu‚t™t Sðtí{t™u yu ƒúñ Ëk„tÚtu yuf‚t
fhe™u …hƒúñ™e Mðt{e-Ëuðf¼tðu W…tË™t fhðe. yuðe he‚u Ë{su
íÞthu ƒúñ¿tt™ Au ‚u …ý …h{…Œ™u …tBÞt™tu r™ŠðΙ {t„o Au.”
>> Er‚ ð[™t{]‚ „Zzt {æÞ™wk >> 3 >> 136 >>

ð[™t{]‚ 4 : {tntíBÞ ™u ©ØtÚte y¾kz ®[‚ð™ ÚttÞ,

Vtxu÷ ÷k„tuxe ™u ‚wkƒze™wk Index
*Ëkð‚T 1878™t ©tðý ËwrŒ 5 …k[{e™u rŒðË Mðt{e ©eËnò™kŒS
{nthts ©e„Zzt {æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk ytÚt{ýu îth {uze™e
ytuËheyu rðhts{t™ n‚t y™u Ëðuo ïu‚ ðMºt Äthý fÞtO n‚tk ™u …tu‚t™t
* ð[. „.{.™wk 4, ‚t. 3-8-1821, þr™ðth. 1. sz-[u‚™.
 358 „.{.4
{w¾th®ðŒ™e yt„¤ …h{knË ‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe
n‚e ™u …h{nkË Œqfz, ËhtuŒt, Ë‚th ðòze™u {÷th ht„™tk fe‚o™ „t‚t
n‚t.
…Ae ©eS{nthtsu fÌtwk su, ‘‘fe‚o™ „tððtk hnuðt ãtu, nðu ‚tu
…h{uïh™e ðt‚to fheyu.” …Ae …h{nkËu fÌtwk su, “Ëthwk {nthts !” …Ae
©eS{nthtsu «&™ fÞwO su, “þtMºt{tk fÌtt yuðt Ä{o …t¤‚tu ntuÞ ™u
¼„ðt™™e ¼Âõ‚ …ý fh‚tu ntuÞ ™u ‚u™u yuðtu yt…íft¤ ytðu su, ¼Âõ‚
ht¾ðt òÞ ‚tu Ä{o òÞ ™u Ä{o ht¾ðt òÞ ‚tu ¼Âõ‚ òÞ, íÞthu fu™u
ht¾ðtu ™u fu™tu íÞt„ fhðtuk ?”1 …Ae ƒúñt™kŒ Mðt{e ƒtuÕÞt su, “òu
¼„ðt™ ¼Âõ‚ htÏÞu htS ntuÞ ‚tu ¼Âõ‚ ht¾ðe y™u òu Ä{o htÏÞu htS
ntuÞ ‚tu Ä{o ht¾ðtu.”
íÞthu ©eS{nthtsu fÌtwk su, “su™u «fx ¼„ðt™ {éÞt ntuÞ ‚u™u
‚tu su{ ¼„ðt™ htS ntuÞ ‚u{ s fhðwk yu Xef Au; …ý ßÞthu ¼„ðt™™wk
…htuût…ýwk ntuÞ íÞthu fu{2 fhðwk ?” …Ae {wõ‚t™kŒ Mðt{e yu™tu W¥th fhðt
÷tøÞt …ý ÚtÞtu ™rn. …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “ßÞthu ¼„ðt™ …htuût
ntuÞ ™u yt…íft¤ …zu ™u ftuE ™ hnu íÞthu ‚tu ¼„ðt™™wk yuf y¾kz
®[‚ð™ fhðwk ‚tu yu ¼„ðt™™t {t„oÚtfe …zu ™rn.”3
…Ae ð¤e ©eS{nthtsu «&™ …qAâtu su, “su ¼„ðt™™tu {rn{t yr‚þÞ
Ë{s‚tu ntuÞ ‚uýu fhe™u yu{ òýu su, ‘„{u ‚ux÷tk …t… fÞtO ntuÞ ™u òu
¼„ðt™™wk yuf ™t{ ÷eÄwk ntuÞ ‚tu Ëðuo …t… ƒ¤e™u ¼M{ ÚtE òÞ’ yuðwk
{tntíBÞ Ë{s‚tu ntuÞ, ‚u™u fuðe he‚u Ë{su íÞthu Ä{o{tkÚte z„tÞ ™rn ?”
…Ae {wõ‚t™kŒ Mðt{eyu «&™™tu W¥th fhðt {tkzâtu …ý ÚtÞtu ™rn. …Ae
©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “su ¼„ðt™™tu {rn{t yr‚þÞ òý‚tu ntuÞ ‚u™u
1. Ä{o, ¿tt™, ðihtøÞ y™u ¼Âõ‚Úte ¼„ðt™™t 3. ¼Âõ‚ y™u Ä{o™wk Ëtn[Þo ntuðtÚte ‚u{tkÚte yuf™tu
¼õ‚{tk yuftkr‚f…ýwk ytðu Au, ‚u{tk ¿tt™ðihtøÞ{tk ÷tu… ÚttÞ ‚tu ƒL™u™tu ÷tu… Útðt™tu Ëk¼ð Au. {txu
yk ‚ :ËtÄ™™e y…u û tt Au . {txu rð»t{ Œu þ W…hÚte ‚u ƒk™u™tu íÞt„ fhðt…qðof ytL‚h ‚u ƒu
ft¤trŒfÚte …ý ‚u ™ e r™ð]  ¥t™tu ¼Þ ™Úte, ¼„ðt™™t ®[‚ð™ îtht ht¾ðtk, su ËðoÚtt y¾kz
©ðýtrŒf ¼Âõ‚ y™u Ä{o{tk ‚tu ƒtÌt ËtÄ™™e ¼„ðt™™wk ®[‚ð™ fhu Au. ‚uýu ¼Âõ‚ Ä{o ƒk™u™u
y…uûtt Au. {txu Œuþft¤trŒf™e rð»t{‚t ÚttÞ htÏÞt Au. yu{tk ÷uþ{tºt ËkþÞ ™Úte. fu{ fu,
íÞthu Ä{o™tu íÞt„ fhe™u ¼Âõ‚ ht¾ðe fu, Ä{o™u ¼„ðt™™e {qŠ‚ Ä{o¼Âõ‚™t ytÄthY… Au. {txu
ht¾e™u ¼Âõ‚™tu íÞt„ fhðtu; yt{tk þwk ÞtuøÞ Au ¼„ðt™™tk yuft„ú…ýu fhu÷t ®[‚ð™Úte ƒk™u™wk
‚u fntu? ytx÷wk «&™™wk ‚tí…Þo Au. hûtý Ëk¼ðu Au, ytðtu ¼tðtÚto Ë{sðtu.
2. ƒu™u {æÞu fu™tu íÞt„ fhðtu y™u fu™u ht¾ðwk.
 „.{.4 359
‚tu ytðe he‚u Ë{òÞ íÞthu Ä{o{tk hnuðtÞ su, ‘{thu ‚tu y¾kz ¼„ðt™™wk
®[‚ð™ fhe™u yuftkr‚f ¼õ‚ Útðwk Au1 y™u òu ft{, ¢tuÄ, ÷tu¼trŒf, rðfth™u
rð»tu {the ð]r¥t sþu ‚tu {thu ¼„ðt™™t ®[‚ð™{tk yux÷tu rðûtu… Útþu, yu{
òýe™u fw{t„oÚtfe yr‚þÞ s zh‚tu hnu y™u yÄ{o™u rð»tu ftuE ft¤u «ð‚uo
s ™rn.’ yuðe he‚u Ë{su ‚tu ¼„ðt™™wk {tntíBÞ yr‚þÞ Ë{s‚tu ntuÞ
‚tu …ý Ä{o{tkÚte ftuE ft¤u …zu ™rn2 y™u ¼„ðt™™wk su y¾kz ®[‚ð™
Útðwk ‚u ftkE Úttuze ðt‚ ™Úte. ¼„ðt™™wk ®[‚ð™ fh‚tk fh‚tk òu Œun {qfu
‚tu ‚u yr‚ {tuxe …Œðe™u …t{u Au.”
…Ae ƒúñt™kŒ Mðt{eyu …qAâwk su, “yu{ òýeyu Aeyu ‚tu …ý y¾kz
®[‚ð™ hnu‚wk ™Úte, yu™wk þwk fthý Au ?” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su,
“yuf ‚tu y¾kz ®[‚ð™ ÚttÞ yuðe ©Øt òuEyu y™u ßÞthu yuðe ©Øt
™ ntuÞ, íÞthu ‚ux÷wk {tntíBÞ òÛÞt{tk …ý ytuAâ… Au y™u ßÞthu {tntíBÞ
òÛÞt{tk ytuA… Au, íÞthu ¼„ðt™™t MðY…™t r™ùÞ{tk …ý yux÷e ytuAâ…
Au, {txu òu ¼„ðt™™t MðY…™wk {tntíBÞ ‚Útt ©Øt ntuÞ ‚tu y¾kz ®[‚ð™
ÚttÞ. ‚u {tntíBÞ yu{ òýðwk su, ‘¼„ðt™ ‚tu 3 suðt «f]r‚…whw»t Útfe …h
Au ‚uðt™u ‚uðt s «f]r‚…wÁ»t{tk ytÔÞt Au, ‚tu …ý «‚t…u Þwõ‚ Au y™u
«f]r‚…wÁ»t™wk ftÞo su ƒúñtkz ‚u™u rð»tu ytÔÞt Au ‚tu …ý ¼„ðt™ ‚uðt
™u ‚uðt «‚t…u Þwõ‚ Au, …ý ¼„ðt™™e {qŠ‚™u rð»tu ftuE he‚u {tÞt™tu ÷uþ
yz‚tu ™Úte. su{ yLÞ Ät‚w Au ™u Ëtu™wk …ý Au, ‚u™u ¼u¤tk fhe™u …]Úðe{tk
Œtxu ‚tu Ëtu™t rð™t yLÞ Ät‚w Au, ‚u Ëðuo ½ýu ft¤u fhe™u Äqzâ ¼u¤tk
Äqzâ ÚtE òÞ y™u Ëtu™wk ntuÞ ‚u ‚tu su{ …]Úðe{tk hnu ‚u{ ð]rØ …t{u …ý
½xu ™rn, ‚u{ ¼„ðt™ y™u ƒeò su ƒúñtrŒf Œuð ‚Útt {wr™ ‚u ftkE
Ëh¾t ™Úte. fu{ su, ßÞthu rð»tÞY…e Äqzâ™tu Þtu„ ÚttÞ, íÞthu ¼„ðt™
rð™t ƒeò „{u ‚uðt {tuxt ntuÞ ‚tu …ý rð»tÞ{tk yufhË ÚtE òÞ y™u
¼„ðt™ ‚tu {™w»Þ suðt sýt‚t ntuÞ ‚tu …ý yu™u {trÞf …ŒtÚto ƒtÄ
fhðt™u Ë{Úto ÚttÞ ™rn y™u „{u ‚uðt rð»tÞ ntuÞ ‚tu, ‚u{tk ftuE rŒðË
1. ‚u{tk Ä{torŒf [th nu‚wytu Au, ‚u{tk Ä{o {wÏÞ Au, Au. {txu {thu Ä{o{tk s hnuðwk.
‚u Ä{o ¼„ðt™™u yr‚ r«Þ Au fu{ fu, ¼„ðt™ 2. y™u yk‚ft¤u ¼„ðt™™t Ät{™u …t{u.
Ä{ohûtý {txu s Þw„Þw„{tk «fx ÚttÞ Au y™u 3. ËðoŒt yr‚þwØ Au, Mð‚kºt Au ‚Útt r™Šðfth Au
Ä{oÿturnytu™tu ™tþ fhu Au. ¼„ðt™™u Ä{o r«Þ y™u.
 360 „.{.4-5
÷tu…tÞ ™rn. yuðwk ¼„ðt™™wk y÷tirff Ët{ÚÞo Au.’ yu{ ¼„ðt™™wk {tntíBÞ
òýu ‚tu ‚u™u ¼„ðt™™wk y¾kz ®[‚ð™ ÚttÞ y™u ßÞtk ËwÄe rð»tÞ™tu
÷eÄtuu ÷uðtÞ íÞtk ËwÄe yu ¼õ‚u ¼„ðt™™tu y÷tirff {rn{t òÛÞtu
s ™Úte. y™u òu WØðS n‚t, ‚u™u ¼„ðt™u yu{ fÌtwk su, ‘WØð! nwk
Útfe yýw{tºt LÞq™ ™Úte.’ ‚u þt {txu su, WØðSyu y÷tirff ¼„ðt™™wk
{tntíBÞ òÛÞwk n‚wk ™u …k[rð»tÞ™t ÷eÄt ÷uðt‚t ™ntu‚t. y™u su™u ¼„ðt™™tu
{rn{t Ë{òÞ Au ‚u™u htßÞ ntuÞ yÚtðt ¼e¾ {t„e ¾tÞ, ‚u ƒuÞ Ëh¾wk
ð‚uo y™u ƒt¤f Mºte y™u Ëtu¤ ð»to™e Mºte y™u yukþe ð»to™e Mºte ‚u Ëðo{tk
Ëh¾tu ¼tð ð‚uo y™u su su ËkËth{tk Ëthwk ™hËwk …ŒtÚto ntuÞ ‚u Ëðuo{tk
Ëh¾e ¼tð™t hnu …ý Ëtht …ŒtÚto{tk …‚kr„Þt™e …uXu ykòE òÞ ™rn
y™u ¼„ðt™ rð™t ƒeò ftuE …ŒtÚto{tk ÷tu¼tÞ ™rn, yuf ¼„ðt™™e {qŠ‚{tk
s ÷tu¼tÞ y™u yuðe he‚u su ð‚o‚tu ntuÞ ‚u ¼õ‚ „{u ‚uðt {tuxt rð»tÞ
ntuÞ ‚u{tk ƒkÄtÞ ™rn y™u òu yuðtu {{o ™ Ë{òÞtu ntuÞ ‚tu Vtxe ÷k„tuxe
‚Útt ‚wkƒze ‚u{tkÚte …ý {™™u W¾uzðwk {nt{w~fu÷ Au. {txu ytðe he‚u
¼„ðt™™e {qŠ‚™wk {tntíBÞ òÛÞt rð™t ƒeò fturx ËtÄ™ fhu ‚tu …ý
¼„ðt™™e {qŠ‚™wk y¾kz ®[‚ð™ Út‚wk ™Úte y™u su ¼„ðt™™t MðY…™tu
{rn{t òýu Au, ‚u™u s ¼„ðt™™wk y¾kz ®[‚ð™ ÚttÞ Au.”
>> Er‚ ð[™t{]‚ „Zzt {æÞ™wk >> 4 >> 137 >>

ð[™t{]‚ 5 : …r‚ðú‚t y™u þqhðeh…ýt™wk Index

*Ëkð‚T 1878™t ©tðý ËwrŒ 7 Ët‚{™u rŒðË Mðt{e ©eËnò™kŒS
{nthts ©e„Zzt {æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk ©eðtËwŒuð™thtÞý™t {krŒh
yt„¤ ytuxt W…h [tf¤tu ™k¾tðe™u rðhts{t™ n‚t y™u Ëðo ïu‚ ðMºt
Äthý fÞtO n‚tk y™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ {wr™ ‚Útt ŒuþŒuþ™t
nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe n‚e y™u {wr™ ‚t÷-{]Œk„ ÷E™u „tð‚t
n‚t.
…Ae ©eS{nthts ™uºtf{¤™e Ët™u fhe™u ‚u fe‚o™ h¾tðe™u ƒtuÕÞt
su, “Ëðuo Ëtk¼¤tu yuf ðt‚ fheyu Aeyu su, su ¼„ðt™™t ¼õ‚ ntuÞ,
* ð[. „.{.™wk 5, ‚t. 5-8-1821, Ëtu{ðth
 „.{.5-6 361
‚u™u yuf …r‚ðú‚t™tu Ä{o ht¾ðtu y™u ƒeswk þqhðeh…ýwk ht¾ðwk. su{ …r‚ðú‚t
Mºte ntuÞ ‚u™u …tu‚t™tu …r‚ ð]Ø ntuÞ ‚Útt htu„e ntuÞ ‚Útt r™Äo™ ntuÞ
‚Útt fwY… ntuÞ, …ý …r‚ðú‚t Mºte™wk {™ ftuE ƒeò …whw»t™t Yzt „wý Œu¾e™u
ztu÷u s ™rn y™u òu htkf™e Mºte ntuÞ ™u ‚u òu …r‚ðú‚t ntuÞ ‚tu {tuxtu
htò ntuÞ ‚tu …ý ‚u™u Œu¾e™u ‚u …r‚ðú‚t™wk {™ [¤u s ™rn. yuðe he‚u
¼„ðt™™t ¼õ‚™u …r‚ðú‚t™tu Ä{o ¼„ðt™™u rð»tu ht¾ðtu y™u …tu‚t™t …r‚™wk
ftuE ½Ët‚wk ƒtu÷u ‚u Xuftýu ftÞh ÚtE™u „¤e sðwk ™rn, yr‚þÞ þqhðeh
ÚtE™u sðtƒ Œuðtu; …ý …tS…¤tð™e1 AtÞt{tk ¼„ðt™™t ¼õ‚™u Œƒtðwk
™rn. yuðe he‚u þqhðeh…ýwk ht¾ðwk y™u ÷tuf{tk yu{ fnu Au su, ‘ËtÄw™u
‚tu Ë{árü òuEyu’ …ý yu þtMºt™tu {‚ ™Úte. fu{ su, ™thŒ-Ë™ftrŒf
™u Äúwð-«n÷tŒtrŒf ‚u{ýu ¼„ðt™™tu ™u ¼„ðt™™t ¼õ‚™tu s …ût htÏÞtu
Au, …ý rð{w¾™tu …ût ftuEyu htÏÞtu ™Úte y™u su rð{w¾™tu …ût ht¾‚tu
nþu ‚u yt sL{u yÚtðt ƒesu sL{u ò‚tu sYh rð{w¾ Útþu. {txu su ¼„ðt™™t
¼õ‚ ntuÞ ‚u™u sYh ¼„ðŒeÞ™tu …ût htÏÞtu òuEyu y™u rð{w¾™tu …ût
íÞtøÞtu òuEyu. yt y{the ðt‚to™u Ëðuo yr‚ ÿZ fhe™u ht¾ßÞtu.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T „Zzt {æÞ™wk >> 5>> 138>>

ð[™t{]‚ 6 : nqkze™wk, r[¥t™t Mð¼tð™wk Index

*Ëkð‚T 1878™t ©tðý ËwrŒ 8 yü{e™u rŒðË Mðt{e ©eËnò™kŒS
{nthts ©e„Zzt {æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk ©eðtËwŒuð™thtÞý™t {krŒh
yt„¤ ðurŒ W…h rðhts{t™ n‚t y™u Ëðuo ïu‚ ðMºt Äthý fÞtO n‚tk
y™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ …h{nkË ‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e ˼t
¼htE™u ƒuXe n‚e ™u …h{nkË ‚t÷{]Œk„ ÷E™u fe‚o™ „tð‚t n‚t.
…Ae ©eS{nthtsu fÌtwk su,“fe‚o™ ht¾tu, nðu ¼„ðŒðt‚to fheyu.”
…Ae Ëðuo {wr™ ntÚt òuze™u ƒuXt, …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “yt ËkËth{tk
fux÷tf Þð™ Ëh¾t Sð ntuÞ ‚u yu{ fnu Au su, ‘„k„tS™wk …týe ™u ƒeswk
…týe yu ƒuÞ Ëh¾tk sýtÞ Au y™u þt÷„út{ ™u ƒeò …týt ‚u Ëh¾t
sýtÞ Au y™u ‚u{ s ‚w¤Ëe ™u ƒeòk Ítz ‚u Ëh¾tk sýtÞ Au y™u ƒútñý
* ð[. „.{.™wk 6, ‚t. 6-8-1821, {k„¤ðth 1. nht{ ¾tuh.
 362 „.{.6
™u þwÿ ‚u …ý Ëh¾t sýtÞ Au y™u XtftuhS™e «ËtŒe yL™ ™u ƒeswk
yL™ ‚u ƒu Ëh¾tk sýtÞ Au y™u yuftŒþe™u rŒðË ¼qÏÞt hÌtt ™u ƒesu
rŒðË ¼qÏÞt hÌtt yu ƒuÞ Ëh¾tk sýtÞ Au y™u ËtÄw ™u yËtÄw yu ƒuÞ
Ëh¾t sýtÞ Au. ‚u {txu yt rðrÄr™»tuÄ™tu su rð¼t„ ‚u {tuxt …wY»t fnuðtÞ
‚uýu þt ËtÁ þtMºt{tk fÌttu nþu ? yu{ Œwü {r‚ðt¤t su Sð Au, ‚u fnu
Au. {txu Ëðo Ëk‚™u y{u yt «&™ …qAeyu Aeyu su, yu rðrÄr™»tuÄ™tu rð¼t„
{tuxt …whw»tu þtMºt{tk fÌttu Au, ‚u Ët[tu Au fu fÂÕ…‚ Au ? ‚u «&™™tu W¥th
™t™t ™t™t …h{nkË ntuÞ ‚u fhtu.” …Ae ™t™t ™t™t …h{nkË n‚t ‚u ƒtuÕÞt
su, “rðrÄr™»tuÄ™tu ¼uŒ ËíÞ Au y™u yu{ ™ ntuÞ ‚tu Mð„o ™hf fu™u {tÚtu
fnuðtÞ?” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “™t™t Au, …ý Ëthe rŒþ W…h
Ë{su Au.” yu{ fne™u ©eS{nthtsu yu™tu W¥th fhðt {tkzâtu su, “{tuxt…whw»tu
su þtMºt{tk «r‚…tŒ™ fÞwO Au, ‚u Ëðuo ËíÞ Au. íÞtk áütk‚ Au su, su{ ftuEf
{tuxtu þtnwfth ntuÞ ™u, ‚u ftuE™u nqkze ÷¾e yt…u íÞthu ft„¤{tk ‚tu yufu
Yr…Þtu sýt‚tu ™Úte …ý Yr…Þt Ët[t Au. ‚u ßÞthu nqkze su þtnwfth™e W…h
÷¾e ntuÞ ‚u™u yt…u íÞthu yu nqkze{tkÚte s Yr…Þt™tu Z„÷tu ÚttÞ Au, ‚u{
{tuxt …whw»t™e yt¿ttyu fhe™u su Ä{o …t¤u íÞthu n{ýtk ‚tu ftkE
rðrÄr™»tuÄ{tk rðþu»t sýt‚wk ™Úte, …ý yk‚u {tuxt …whw»t™e yt¿tt
…t¤™tht™wk fÕÞtý ÚttÞ Au. su{ nqkze{tkÚte Yr…Þt ™eËhu Au ‚u{.
y™u su Ë{Úto þtnwfthu nqkze ÷¾e ntuÞ y™u ‚u™tu rðïtË ™ fhu ‚u™u {q¾o
òýðtu y™u ‚u™u ‚u þtnwfth™t «‚t…™e ¾ƒh s ™Úte. ‚u{ ™thŒ, Ë™ftrŒf,
ÔÞtË, ðtÂÕ{f EíÞtrŒf su {tuxt …wY»t ‚u™t ð[™™tu su™u rðïtË ™Úte ‚u™u
™tÂM‚f òýðtu ™u {nt …tr…c òýðtu y™u ð¤e su ™tÂM‚f {r‚ðt¤t ntuÞ
‚u™u yu{ Ë{òÞ Au su, ‘ƒeò …týt{tk ™u XtftuhS™e {qŠ‚{tk þtu Vuh Au
? Ëðuo …týt yufËh¾t Au, y™u …hýu÷e Mºte ™u ™ …hýu÷e Mºte ‚u{tk þtu
Vuh Au ? Ëðuo Mºte Ëh¾e Au y™u ½h™e Mºte ™u {t-ƒu™ ‚u{tk þtu Vuh
Au ? Ëðuo™tu Ëh¾tu s ytfth Au y™u ht{ f]»ýtrŒf su ¼„ðt™™e {qŠ‚ytu
‚u …ý Ëðuo {™w»Þ suðe Au, {txu yrÄf LÞq™¼tð ‚tu {týËu fÕ…e™u Q¼tu
fÞtuo Au. …ý þwk fheyu ? {týË ¼u¤wk hnuðwk ‚u {týË™e ntÞu nt fne
òuEyu, …ý rðrÄr™»tuÄ™tu {t„o Au, ‚u ¾tuxtu Au’ yu{ …t…e yuðt su ™tÂM‚f
 „.{.6-7 363
‚u …tu‚t™t {™{tk Ë{su Au. {txu su™e ytðe ò‚™e ƒtu÷e Ëtk¼¤eyu
‚u™u …t…eü òýðtu ™u ™tÂM‚f òýðtu y™u yu™u [tkzt¤ òýe™u
yu™tu ftuE «fthu Ëk„ ht¾ðtu ™rn.”
y™u ð¤e, ©eS{nthtsu ƒeS ðt‚to fhe su, “{™w»Þ{tºt™wk r[¥t
fuðwk Au, ‚tu su{ {Ä ntuÞ yÚtðt „tu¤,Ëtfh, ¾tkz ‚u™wk ½txwk …týe ntuÞ
‚u Ëh¾w kAu. ‚u {Ä{tk fu „tu¤, Ëtfh, ¾tkz™t …týe{tk {t¾e, feze, {ftuztu
su ytðu ‚u [tuxe hnu y™u {™w»Þ òu ntÚt yztzu ‚tu {týË™e ytk„¤eyu
…ý [tuxe òÞ, ‚u{ r[¥t™tu Mð¼tð yuðtu Au su, su su …ŒtÚto Ëtk¼¤u ‚u
‚u …ŒtÚto{tk [tUxe òÞ Au. ‚u òu …Úthtu yÚtðt f[htu ‚Útt fq‚ht™tu {¤ yu
ytrŒf su ™fthe ðM‚w ntuÞ ‚u{tk ‚tu ÷uþ{tºt Ëw¾ ™Úte ‚tu …ý yu ™fthe
ðM‚w{tk …ý r[¥t ð¤„u Au y™u ‚u Ëtk¼he ytÔÞwk ntuÞ ‚tu ‚u™wk …ý ®[‚ð™
fhu Au, yuðtu yu™tu ð¤„ðt™tu Mð¼tð Au. su{ {tuxwk ft[™wk Œ…oý ntuÞ ‚u{tk
{tuxt ËtÄw ytðu ‚tu ‚u™wk …ý «r‚®ƒƒ Œu¾tÞ, ‚Útt fq‚htk, „Äuztk, [tkzt¤trŒf
su su ytÔÞtk ntuÞ ‚tu ‚u™wk …ý «r‚®ƒƒ ‚u{ s Œu¾tÞ, ‚u{ r[¥t™u rð»tu
yr‚ r™{o¤…ýwk Au, ‚u su …ŒtÚto Ëtk¼hu ‚u Œu¾tE ytðu Au. yu{tk Ëtht ™hËt™tu
ftkE {u¤ ™Úte. {txu su {w{wûtw ntuÞ ‚u™u yu{ ™ rð[thðwk su, ‘{thu ðihtøÞ
™Úte ‚u {txu MºteytrŒf …ŒtÚto {tht r[¥t{tk MVwhu Au.’ yu ‚tu su ðihtøÞðt™
ntuÞ ‚u™t r[¥t{tk …ý su Ë{u su …ŒtÚto ytÔÞwk, ‚u Ënsu MVwhe ytðu Au.
{txu ðihtøÞ yðihtøÞ™wk ftkE fthý ™Úte, yu ‚tu r[¥t™tu Mð¼tð s yuðtu
s Au su, ‘¼÷wk yÚtðt ¼qkzwk Ëtk¼éÞwk ‚u™u ®[‚ðu’ y™u ßÞthu su …ŒtÚto™wk ®[‚ð™
fhu íÞthu ‚u …ŒtÚto su{ Œ…oý{tk Œu¾tE ytðu ‚u{ Œu¾tE ytðu. ‚u {txu yu{
òýðwk su, ‘nwk ‚tu yu r[¥tÚtfe swŒtu Awk y™u nwk ‚tu yu™tu òu™thtu ytí{t
Awk,’ yu{ òýe™u r[¥t™t Ëtht ¼qkzt ½txu fhe™u ø÷tr™ …t{ðe ™rn. …tu‚t™u
r[¥tÚtfe swŒtu òýe™u ¼„ðt™™wk ¼s™ fhðwk y™u ËŒt yt™kŒ{tk hnuðwk.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T „Zzt {æÞ™wk >> 6 >> 139 >>

ð[™t{]‚ 7 : Œrhÿe™wk Index

*Ëkð‚T 1878™t ©tðý ËwrŒ 11 yuftŒþe™u rŒðË htºte™u Ë{u
Mðt{e ©eËnò™kŒS {nthts ©e„Zzt {æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk
* „Zzt {æÞ™wk ð[. 7, ‚t. 9-8-1821, þw¢ðth
 364 „.{.7-8
©eðtËwŒuð™thtÞý™t {krŒh yt„¤ rðhts{t™ n‚t y™u Ëðo ïu‚ ðMºt
Äthý fÞtO n‚tk y™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ …h{nkË ‚Útt ŒuþŒuþ™t
nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe n‚e.
…Ae {wõ‚t™kŒ Mðt{eyu ©eS{nthts™u «&™ …qAâtu su, “¼„ðt™™tu
¼õ‚ ntuÞ ‚u™t {™{tk ‚tu yu{ ntuÞ su,”¼„ðt™™t ¼s™{tk yk‚htÞ fhu,
yuðtu yufu Mð¼tð ht¾ðtu ™Úte, ‚tuÞ …ý yÞtuøÞ Mð¼tð hne òÞ ‚u™wk
þwk fthý Au ?” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “su™u ðihtøÞ™e Œwƒo¤‚t
ntuÞ ‚u™u xtéÞt™e ©Øt ntuÞ ‚tuÞ Mð¼tð x¤u ™rn. su{ Œrhÿe ntuÞ
‚u ½ýtk Ëthtk Ëthtk ¼tus™ ™u Ëthtk Ëthtk ðMºt™u RåAu …ý ‚u õÞtkÚte
{¤u ‚u{ ðihtøÞne™ ntuÞ ‚u™t ÓŒÞ{tk RåAt ‚tu ntuÞ …ý ËtÄw‚t™t „wý
ytððt ½ýt Œw÷o¼ Au.’’
…Ae ð¤e {wõ‚t™kŒ Mðt{eyu …qAâwk, su, su™u ðihtøÞ ™ ntuÞ ‚u þtu
W…tÞ fhu íÞthu rðfth x¤u. …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “ðihtøÞne™
ntuÞ ‚u ‚tu ftuR {tuxt Ëk‚ ntuÞ, ‚u™e yr‚þÞ Ëuðt fhu y™u …h{uïh™e
yt¿tt{tk su{ fnu ‚u{ {kzâtu hnu …Ae …h{uïh ‚u™u f]…tÿrüyu fhe™u swðu
su yt rƒ[thtu ðihtøÞ hrn‚ Au, ‚u™u ft{¢tuÄtrŒf ƒnw …ezu Au. {txu yu™t
yu Ëðuo rðfth x¤tu. ‚tu ‚íft¤ x¤e òÞ y™u ËtÄ™u fhe™u ‚tu ƒnwft¤
{nu™‚ fh‚tk fh‚tk yt sL{u x¤u yÚtðt ƒesu sL{u x¤u y™u ‚h‚ su
rðfth{tºt x¤u ‚u ‚tu …h{uïh™e f]…tyu fhe™u x¤u.
>> Rr‚ ð[™t{]‚{T „Zzt {æÞ™wk >> 7 >> 140>>

ð[™t{]‚ 8 : yuftŒþe™wk, ¿tt™Þ¿t™wk, yk‚ÿorü™wk Index

*Ëkð‚T 1878 ™t ©tðý ËwrŒ 12 îtŒþe™u rŒðË «t‚:ft¤™u Ë{u
Mðt{e ©eËnò™kŒS {nthts ©e„Zzt {æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk
©eðtËwŒuð™thtÞý™t {krŒh yt„¤ [tf¤t W…h rðhts{t™ n‚t y™u Ëðo
ïu‚ ðMºt Äthý fÞtO n‚tk y™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ …h{nkË ‚Útt
ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e ˼t ¼htR™u ƒuXe n‚e ™u …h{nkË ‚t÷-{]Œk„ ÷R™u
fe‚o™ „t‚t n‚t.
* ð[.„.{.™wk 8, ‚t. 10-8-1821, þr™ðth.
 „.{.8 365
…Ae ©eS{nthts Ëk‚ «íÞu ƒtuÕÞt su, “yuftŒþe™wk ðú‚ fhðwk ‚u™e
‚tu yu{ rð„‚ Au su, …qðuo ¼„ðt™ Œþ RrLÿÞtu y™u yr„Þth{wk {™ ‚u™u
yk‚hËL{w¾ fhe™u …tuZât n‚t. ‚u Ë{Þ{tk ™tzesk½™tu Œefhtu su {whŒt™ð
‚u ÞwØ fhðt ytÔÞtu. …Ae ¼„ðt™™t yuftŒþ RrLÿÞtu™t ‚us{tkÚte yuf
fLÞt Wí…L™ ÚtR íÞthu {whŒt™ð fLÞt «íÞu ƒtuÕÞtu su, ‘‚wk {™u ðÞo.’
…Ae fLÞt ƒtuÕÞtk su, {thu ‚tu yuðe «r‚¿tt Au su, ‘su {™u ÞwØ{tk S‚u
‚u™u nwk ðÁk.’ …Ae {whŒt™ð™u y™u fLÞt™u ÞwæÄ ÚtÞwk, íÞthu fLÞtyu
{whŒt™ð™wk {M‚f ¾z„u1 fhe™u ft…e ™tÏÞwk. …Ae ¼„ðt™u «ËL™ ÚtR™u
‚u fLÞt™u fÌtwk su ‚wk ðh {tøÞ. íÞthu ‚u fLÞtyu ðh {tøÞtu su, ‘{tht
ðú‚™u rŒðË ftuR yL™ ™ ¾tÞ y™u nwk ‚{tht yuftŒþ RrLÿÞtu™t ‚us{tkÚte
«fx ÚtR {txu {tÁk ™t{ yuftŒþe Au y™u nwk ‚…ÂMð™e Awk, {txu {tht
ðú‚™u rŒðË {™ ytrŒf su yr„Þth RrLÿÞtu ‚u™tu su ytnth ‚u ftuR fhu
™rn’ yuðwk yuftŒþe™wk ð[™ Ëtk¼¤e™u ¼„ðt™u ‚u ðh ytÃÞtu. yuðe he‚u
…whtý™e fÚtt Au.
y™u ð¤e Ä{oþtMºt{tk yu{ õÌtwk Au su, yuftŒþe™wk ðú‚ fhðwk ‚u rŒðË
ft{, ¢tuÄ, ÷tu¼trŒf ËkƒkÄe ¼qkzt ½tx {™{tk Útðt Œuðt ™rn y™u Œunu fhe™u
ftkR ¼qkzw yt[hý fhðwk ™rn. yu{ þtMºt{tk ð[™ Au y™u ‚u þtMºt «{týu
s y{u …ý fneyu Aeyu su, yuftŒþe™u rŒðË Ztuh ÷tk½ý 2 fhðe ™rn
y™u yuftŒþ RrLÿÞtu™t ytnth™tu íÞt„ fhu íÞthu ‚u yuftŒþe Ët[e ™u
‚u rð™t ‚tu Ztuh ÷tk½ý fnuðtÞ y™u su{ «tý™u yL™™tu ytnth Au, ‚u{s
©tuºt™u þ猙tu ytnth Au y™u íð[t™u M…þo™tu ytnth Au ™u ™uºt™u Y…™tu
ytnth Au ™u rsnTðt™u hË™tu ytnth Au ™u ™trËft™u „kÄ™tu ytnth Au
™u {™™u ËkfÕ… rðfÕ…™tu ytnth Au. yuðe he‚u yr„Þthu RrLÿÞtu™t swŒtswŒt
ytnth Au. ‚u Ëðuo ytnth™tu íÞt„ fhu ‚u™wk ™t{ yuftŒþe ðú‚ fnuðtÞ.
…ý yr„Þthu RrLÿÞtu fw{t„uo Œtuzu y™u …tu‚…tu‚t™t yL™™u ¾tÞ ‚u yuftŒþe™wk
ðú‚ þtMºt «{týu ™ fnuðtÞ. {txu yuftŒþe™wk ðú‚ fhðwk íÞthu ‚tu yr„Þthu
RrLÿÞtu™u ytnth fhðt Œuðt ™rn, yuðwk ðú‚ …kŒh rŒðË{tk yuf ðth
ytðu ‚u ¾ƒzŒth ÚtR™u fhðwk, ‚tu ‚u™u W…h ¼„ðt™ «ËL™ ÚttÞ
1. ‚÷ðth. 2. yLÞ r™Þ{tu™u ™rn …t¤e™u fuð¤ W…ðtË{tºt fhðtu ‚u.
 366 „.{.8
Au, …ý ‚u rð™t su Ztuh ÷tk½ý ‚uýu fhe™u ¼„ðt™ «ËL™ Út‚t
™Úte. y™u ïu‚îe…{tk su r™hL™{wõ‚ fnuðtÞ Au, ‚u ‚tu ËŒtÞ yu ðú‚ ht¾u
Au, õÞthuÞ …ý yu ðú‚™tu ¼k„ Útðt Œu‚t ™Úte. {txu r™hL™ fnuðtÞ Au.
y™u yt…ýu …ý RåAt ‚tu yu{ ht¾ðe su, suðt ïu‚îe…{tk r™hL™{wõ‚ Au
‚uðwk s Útðwk Au. …ý yu ðt‚{tk rnB{‚ nthðe ™rn. yuðe he‚u su rnB{‚
ht¾e™u suðwk {tuhu fÌtwk ‚uðwk yuftŒþe ðú‚ fhu y™u ¼„ðt™™e fÚtt fe‚o™trŒf™u
fhu ™u Ëtk¼¤u ™u htrºtyu ò„hý fhu, ‚tu ‚u ðú‚ Ët[wk Au y™u þtMºt{tk
yu™wk s ™t{ yuftŒþe fne Au.” yux÷e ðt‚ fhe™u ©eS{nthts {ti™ hÌtt
™u Ëk‚u fe‚o™ „tððt {tkzÞtk.
…Ae ð¤e ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “ßÞthu ƒúñtyu «Út{ Ë]rü fhe
íÞthu Ëðuo «ò™u fÌtwk su ‚{tu Ëðuo Þ¿t fhßÞtu ™u ‚u Þ¿tu fhe™u ‚{thu Ëðo
…whw»ttÚto™e rËrØ Útþu y™u Ë]rü™e …ý ð]rØ Útþu, {txu Þ¿t ‚tu sYh fhßÞtu.
…Ae ðuŒ{tk ƒnw «fth™t su Þ¿t n‚t ‚u Ëðuo ƒúñtyu rðrÄ Ërn‚ ƒ‚tÔÞt.
‚u{tk su «ð]r¥t{t„oðt¤t n‚t ‚u™u ‚tu htsËe, ‚t{Ëe, yuðt «ð]r¥t{t„o™t Þ¿t
ƒ‚tÔÞt y™u su r™ð]r¥t{t„oðt¤t n‚t, ‚u™u ‚tu ËtÂíðfÞ¿t ƒ‚tÔÞt. ‚u Þ¿t
©ef]»ý ¼„ðt™u ¼„ðŒT„e‚t™u rð»tu …ý fÌtt Au. {txu yt…ýu ‚tu
r™ð]r¥t{t„oðt¤t Aeyu ‚u yt…ýu ‚tu ËtÂíðf Þ¿t fhðt, …ý su{tk …þw {h‚tk
ntuÞ yuðt su htsËe, ‚t{Ëe Þ¿t ‚u yt…ýu fhðt ™rn. ‚u ËtÂíðf Þ¿t™e
he‚ su, Œþ RrLÿÞtu ™u yr„Þth{wk {™ yu Ëðuo su su rð»tÞ{tk [tuxu
íÞtkÚte …tAt ¾U[e™u ƒúñ yÂø™™u rð»tu ntu{ðtk. yu™wk ™t{ Þtu„Þ¿t
fnuðtÞ. y™u yuðe he‚u ntu{‚tk ntu{‚tk su{ Þ¿t fh™tht™u ¼„ðt™ Œþo™
yt…u Au, ‚u{ s yu Þtu„Þ¿t™t fh™tht™t yk‚h™u rð»tu …tu‚t™wk MðY… su
ƒúñ ‚u™u rð»tu …hƒúñ su ©e…whw»ttu¥t{ ‚u «fx ÚtR ytðu Auu, yu Þtu„Þ¿t™wk
V¤ Au. y™u yk‚ÿorü fhe™u su ¼„ðt™™t ¼õ‚™u ð‚oðwk ‚u ¿tt™Þ¿t1 fnuðtÞ
Au. nðu ftuR yu{ …qAu su yk‚ÿorü ‚u þwk ? ‚tu ‚u™tu W¥th yu Au su, ƒtnuh
yÚtðt {tkrn÷e ftuhu ¼„ðt™™e {qŠ‚ Ët{e su ð]r¥t fhðe yu s yk‚ÿorü
Au. y™u ‚u rð™t ‚tu yk‚ÿorü fhe™u ƒuXtu Au …ý ƒtÌtÿrü s Au. {txu
1. Þtu„Þ¿t™e y…uûttyu ¿tt™Þ¿t ©uc Au. “²¿ææÝæ¢ Ðé ‡ ÇÚèÜUæÿæ¢ S„±ñ Ú ™ï ü ‹ ÝÚ: ¨Îæ” yu{ rð»ýw-
…в¿ææï ù çS}æ” yu{ „e‚t{tk fÌtwk Au. ‚Útt “»¯ ËnËú™t{M‚tuºt{tk fÌtwk Au.
}æï ¨±ü {}ææü‡ææ¢ {}ææïüùç{ÜU„}ææï }æ„: J ²Îì|ævy²æ
 „.{.8 367
ƒtnuh ¼„ðt™™wk Œþo™ ‚Útt …qs™ ‚Útt ¼„ðt™™tk fÚtt, fe‚o™
yu ytrŒf su su ¼„ðt™ ËkƒkÄe r¢Þtytu ntuÞ ‚u Ëðuo yk‚ÿorü
Auu y™u yu Ëðuo ¿tt™Þ¿t ÚttÞ Au. y™u ‚us ¼„ðt™™e {qŠ‚™u yk‚h{tk Äthe™u
‚u™wk …qs™ ðkŒ™trŒf su fhðwk ‚u …ý yk‚ÿorü Au ™u ¿tt™Þ¿t Au. {txu
ËíËk„e{tºt™u ‚tu yuðtu y¾kz ¿tt™Þ¿t ÚttÞ Au y™u Ë{trÄ ‚tu ftuEf™u ÚttÞ
Au ™u ftuRf™u ™Úte Út‚e, ‚u ‚tu …h{uïh™e RåAtyu fhe™u yu{ hÌtwk Au
yÚtðt ftuRf Xuftýu ¼õ‚™e f[tR ð‚u fhe™u yu{ hÌtwk Au.”
y™u ftuRf {q¾o ÷tuf Au, ‚u yu{ fnu Au su, „tur…ft ™t yk„™t fe‚o™
ntuÞ ‚u hnuðt ãtu y™u r™„woý fe‚o™ ntuÞ ‚u „tytu ‚Útt su W½tzt ÚtR™u
Vh‚t ntuÞ ‚u™u {q¾o ntuÞ ‚u r™„woý…whw»t fnu Au …ý òu W½tzt [tÕÞu r™„woý
Útðt‚wk ntuÞ ‚tu fq‚htk, „Äuztk RíÞtrŒf Ëðuo r™„woý fnuðtÞ, {txu yu ‚tu
{q¾o™e Ë{sý Au y™u ¿tt™e ¼õ‚ ntuÞ ‚u ‚tu yu{ òýu su ¼„ðt™™wk MðY…
Au, ‚u r™„woý Au y™u su™u su™u ‚u ¼„ðt™™tu ËkƒkÄ ÚtÞtu ‚u Ëðuo r™„woý{t„oðt¤t
Au y™u su su fÚtt fe‚o™™u rð»tu ¼„ðt™™t MðY…™tu ËkƒkÄ Au ‚u Ëðuo r™„woý
fnuðtÞ y™u su fÚtt rf‚o™™u rð»tu ¼„ðt™™tu ËkƒkÄ ™ ntuÞ ‚u {trÞf „wýu
Þwõ‚ Au, {txu Ë„wý fnuðtÞ y™u òu ¼„ðt™™e «tr ™ ÚtR ntuÞ ™u ‚u
W½tzt Vhu ‚tu r™„woý ™ funðtÞ y™u su™u ¼„ðt™™e «tr ÚtR Au y™u
„]nMÚtt©{e Au ‚tu …ý ‚u r™„woý fnuðtÞ y™u íÞt„e ntuÞ ‚u …ý r™„woý
fnuðtÞ. {txu ¼„ðt™™u …tBÞt™tu su {t„o ‚u s r™„woý{t„o Au. y™u ‚u su
su ¼„ðt™ ËkƒkÄe r¢Þt fhu ‚u Ëðuo r™„woý Au y™u su™u ¼„ðt™™tu ËkƒkÄ
ÚtÞtu Au ‚u™t ¼tøÞ™tu …th ytðu ™rn y™u ‚u ¼„ðt™™tu ËkƒkÄ yuf sL{™u
…wÛÞu fhe™u Út‚tu ™Úte. yu ‚tu ©ef]»ý ¼„ðt™u „e‚t{tk fÌtwk Au su,
‘ ¥Ýï Ü U…‹}樢 ç ¨hS„„æï ² æç„ ÐÚæ¢ xæç„}æì JJJJ’’ yu &÷tuf™tu yu yÚto Au su, y™uf
sL{™wk Ëwf]‚ ¼u¤wk ÚttÞ Au, ‚uýu fhe™u su ËkrËØ ÚtÞtu ‚u …h{…Œ™u …t{u
Au. ‚u …h{…Œ ‚u þwk ? su «íÞût ¼„ðt™™e «tr ‚u s …h{…Œ Au. y™u
ð¤e ©ef]»ý ¼„ðt™u yu{ …ý fÌtwk Au su:-
“}æ}æñ ± æ¢ à ææï …è±Hæï Ü Uï …è±|æê „ : ¨Ýæ„Ý: J
}æÝ:¯DæÝèç‹Îí ² æç‡æ Ðí Ü ë U ç„SƒæçÝ ÜU¯ü ç „ JJ
yu &÷tuf™tu yÚto yu Au su, yt ËkËth™u rð»tu ¼„ðt™™t ykþ
 368 „.{.8-9
su Sð Au, ‚u ‚tu {™u Ërn‚ su …k[ ¿tt™RrLÿÞtu ‚u™u …k[rð»tÞ Útfe
¾U[e™u …tu‚t™u ðþ ht¾u Auu y™u su ¼ð„t™™t ykþ ™Úte ‚u™u ‚tu RrLÿÞtu
¾k[e™u ßÞtk …tu‚t™e RåAt ntuÞ íÞtk ÷R òÞ Au. {txu yt…ýu Ëðuo RrLÿÞtu™t
ŒtuÞto Œtuh‚tk ™Úte, ‚tu òu ¼„ðt™™t ykþ Aeyu yuðwk òýe™u yr‚þÞ
yt™kŒ{tk hne™u ¼„ðt™™wk ¼s™ fhðwk. y™u Ëðuo RrLÿÞtu™e ð]r¥tytu™u
¼„ðt™™t MðY…{tk ntu{ðe y™u ËŒt ¿tt™Þ¿t fÞto fhðtu y™u Þ¿t hrn‚™wk
ftuR he‚u fÕÞtý Út‚wk ™Úte. y™u [th ðuŒ, ËtkÏÞþtMºt, Þtu„þtMºt,
Ä{oþtMºt, yZth …whtý, ¼th‚, ht{tÞý y™u ™thŒ…k[htºt yu ytrŒf
Ëðo þtMºt™wk yu s rËØtk‚ Au su, Þ¿t hrn‚™wk fÕÞtý Út‚wk ™Úte. {txu
y{the …ý yu s yt¿tt Au su, Ëðuo …h{nkË ‚Útt Ëðuo ËíËk„e ¿tt™Þ¿t
fh‚tk hnußÞtu y™u yu{ ™u yu{ ¿tt™Þ¿t fh‚tk fh‚tk ßÞthu …tu‚t™wk
MðY… su ƒúñ ‚u™u rð»tu …hƒúñ ¼„ðt™ Ëtûttífth Œu¾tÞ, yu
s ¿tt™Þ¿t™wk V¤ Au. yuðe he‚u ¿tt™Þ¿t fh‚tk fh‚tk ßÞthu ïu‚îe…{tk
r™hL™{wõ‚ Au, yuðwk ÚtðtÞ íÞthu ¿tt™Þ¿t™t rðrÄ™tu yðrÄ ytðe hÌttu
y™u ßÞtk ËwÄe yuðwk ™ ÚtðtÞ, íÞtk ËwÄe yux÷wk yÄwÁk òýðwk y™u
r™hL™{wõ‚ suðt Útðt™e yr‚þÞ RåAt ht¾ðe, …ý ©Øthrn‚ Útðwk ™rn
y™u …tu‚t™u rð»tu y…qýo…ýwk {t™ðwk ™rn ™u ¼„ðt™™e «tr ÚtR Au ‚uýu
fhe™u …tu‚t™u f]‚tÚto {t™e™u ™u ËtðÄt™ ÚtR™u ¿tt™Þ¿t fÞto fhðtu.’’
>> Rr‚ ð[™t{]‚{T „Zzt {æÞ™wk >> 8 >> 141 >>

ð[™t{]‚ 9 : MðY…r™ct™wk - yð‚th suðt òýu ‚tu ÿtun ÚtÞt™wIndex

k
*Ëkð‚T 1878 ™t ©tðý ËwrŒ 14 [tiŒþ™u rŒðË Mðt{e ©eËnò™kŒS
{nthts ©e„Zzt {æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk ©eðtËwŒuð™thtÞý™t {krŒh
yt„ý {þY™t [tf¤t W…h rðhts{t™ n‚t ™u ‚u Ë{u yt™kŒt™kŒ Mðt{eyu
…qò fhe n‚e, ‚u ht‚t rf™¾tƒ™tu Ëwhðt¤ …nuÞtuo n‚tu ‚Útt ht‚t
rf™¾tƒ™e z„÷e …nuhe n‚e ‚Útt {M‚f W…h Ëtu™uhe Vh‚t Auzt™tu fËwkƒe
hUxtu ƒtkæÞtu n‚tu ‚Útt f{hu shfËe þu÷wk ƒtkæÞwk n‚wk ‚Útt „qZt ytË{t™e
hk„™tu hUxtu ¾¼t W…h ™tÏÞtu n‚tu y™u ntÚtu ht¾rzÞtu ƒtkÄe n‚e y™u
* ð[.„.{.™wk 9, ‚t. 12-8-1821, Ëtu{ðth.
 „.{.9 369
…tu‚t™t {w¾thrðŒk™e yt„¤ {wr™ ‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e ˼t ¼htR™u
ƒuXe n‚e.
…Ae {wõ‚t™kŒ Mðt{eyu fÌtwk su “fe‚o™ ƒtu÷eyu” …Ae ©eS{nthtsu
fÌtwk su “ÕÞtu …h{uïh™e ðt‚to fheyu” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su,
“¿tt™{t„o ‚tu yuðtu Ë{sðtu su ftuR he‚u ¼„ðt™™t MðY…™tu ÿtun ÚttÞ
™rn y™u ftuRf ft¤u ¼„ðt™™t ð[™™tu ÷tu… Út‚tu ntuÞ, ‚tu ‚u™e ®[‚t
™rn …ý ¼„ðt™™t MðY…™tu ÿtun Útðt Œuðtu ™rn y™u òu ¼„ðt™™wk ð[™
ftkRf ÷tu…tÞwk ntuÞ ‚tu ‚u ¼„ðt™™e «tÚto™t fhe™u …ý Aqxftu ÚttÞ, …ý
¼„ðt™™t MðY…™tu ÿtun fÞtuo ntuÞ, ‚tu ‚u™tu ftuR he‚u Aqxftu ÚttÞ ™rn.
{txu su Ë{sw ntuÞ ‚u™u ¼„ðt™™t ð[™{tk ‚tu sux÷wk …tu‚t™e Ët{Úteo «{týu
hnuðtÞ ‚ux÷wk yð~Þ hnuðwk, …ý ¼„ðt™™e {qŠ‚™wk ƒ¤ yr‚þÞ ht¾ðwk
su, Ëðtuo…he ™u ËŒt rŒÔÞ Ëtfth{qŠ‚ y™u Ëðo yð‚th™wk yð‚the yuðwk
su ¼„ðt™™wk MðY… Au, ‚us {™u «t ÚtÞwk Au y™u su yu{ òý‚tu ntuÞ
™u ‚uÚte òu fŒtr[‚T ËíËk„Úte ƒtnuh ™eËhe sðtýwk, ‚tuÞ …ý ‚u™u ¼„ðt™™e
{qŠ‚{tkÚte nu‚ x¤‚wk ™Úte y™u ‚u n{ýtk ‚tu ËíËk„Úte ƒtnuh Au, …ý Œun
{qfe™u ‚tu yk‚u ¼„ðt™™wk su yûthÄt{ ‚u™u rð»tu ¼„ðt™™u Ë{e…u sþu
y™u n{ýu ËíËk„{tk hnu‚tu nþu y™u þtMºt™tk ð[™{tk …ý hnu‚tu nþu
y™u ‚u™u òu ¼„ðíMðY…™e r™ct …tfe ™rn ntuÞ ‚tu ‚u ßÞthu Œun {qfþu
íÞthu ftk ‚tu ƒúñt™t ÷tuf{tk sþu ™u ftk ‚tu ftuRf ƒeò Œuð‚t™t ÷tuf{tk
sþu …ý ‚u …whw»ttu¥t{ ¼„ðt™™t Ät{™u rð»tu ™rn òÞ. ‚u {txu …tu‚t™u
Ëtûtt‚T {éÞwk su ¼„ðt™™wk MðY… ‚u™u ËŒt rŒÔÞ Ëtfth {qŠ‚ ™u Ëðo yð‚th™wk
fthý yð‚the yuðwk òýðwk. y™u òu yu{ ™ òýu ™u r™htfth òýu ™u
ƒeò yð‚th suðt ‚tu yu™tu ÿtun fÞtuo fnuðtÞ. ™u ‚u MðY…™u ƒeò yð‚th
suðwk …ý ™ Ë{sðwk y™u su{ yswo™ n‚t ‚u™u ‚tu ¼„ðíMðY…™wk ƒ¤ n‚wk
y™u ÞwrÄrch htò™u ‚tu þtMºt™t ð[™™wk ƒ¤ n‚wk …Ae ßÞthu ¼th‚e
÷ztR ÚtR íÞthu ©ef]»ý¼„ðt™u yswo™™u fÌtwk su -
‘¨±ü { }ææü ‹ ÐçÚy²Á² }ææ}æï Ü ¢ U àæÚ‡æ¢ ±í … J
¥ã¢ y±æ¢ ¨±ü Ð æÐï | ²æï }ææï ÿ æç²c²æç}æ }ææ àæé ™ : JJ’
yu &÷tuf™tu yÚto Au su, “nu yswo™ ! Ëðo Ä{o™u ‚S™u ‚wk yuf
 370 „.{.9
{tht s þhý™u …tBÞ, ‚tu nwk ‚™u Ëðo …t… Útfe {wftðeþ. ‚wk ftkE þtuf
fheþ {t.” yu ð[™™u {t™e™u yswo™ su ‚u ÷ztE™u rð»tu y™k‚ Œtu»t ÚtÞt
‚tu …ý ÷uþ{tºt {™{tk Ítk¾t ÚtÞt ™rn y™u ¼„ðt™™t yt©Þ™wk ƒ¤
ht¾e hÌtt y™u ÞwrÄrchu ftkE …t… fÞwO ™rn ‚tu …ý þtMºt™t ð[™™tu
rðïtË n‚tu ‚uýu fhe™u yu{ òÛÞwk su, “{tÁk ftuE ft¤u fÕÞtý ™rn
ÚttÞ.” …Ae Ëðuo Ér»tyu Ë{òÔÞt ‚Útt ÔÞtËSyu Ë{òÔÞt ‚Útt ©ef]»ý¼„ðt™u
…tu‚u Ë{òÔÞt ‚tuÞ …ý þtuf {qõÞtu ™rn. …Ae ©ef]»ý¼„ðt™u ¼e»{ …tËu
÷E sE™u þtMºt ËkƒkÄe fÚtt Ëk¼¤tðe íÞthu ftkEf rðïtË ytÔÞtu ‚tuÞ
…ý yswo™ suðt r™:ËkþÞ ÚtÞt ™rn. {txu ƒwrØ{t™™u ‚tu ¼„ðíËðY…™wk
ƒ¤ yr‚þÞ htÏÞwk òuEyu. yu ƒ¤ òu ÷uþ{tºt …ý ntuÞ ‚tu {tuxt ¼ÞÚte
hûtt fhu. ‚u …ý ©ef]»ý¼„ðt™u fÌtwk Au su,
‘S±ËÐ}挲S² {}æü S ² ~æ沄ï }æã„æï |æ²æ„ì J’
yu &÷tuf™tu yu yÚto Au su, ‘¼„ðíMðY…™t ƒ¤™tu ÷uþ{tºt ntuÞ
‚u …ý {tuxt ¼Þ Útfe hûtt™u fhu Au.’ su{ yswo™u ¼th‚e ÷ztR fhe
íÞthu ‚u™u rð»tu fux÷ef ò‚™t yÄ{oY…e {tuxt {tuxt ¼Þ ytÔÞt …ý ‚u
¼Þ Útfe su yswo™™e hûtt ÚtR ‚u ¼„ðíMðY…™t ƒ¤™u «‚t…u ÚtR. {txu
su™u ËðoÚte ¼„ðíËðY…™wk ƒ¤ yrÄf ntuÞ yu s yuftkr‚f ¼õ‚
fnuðtÞ y™u ‚us …tftu ËíËk„e fnuðtÞ. y™u ©e{ŒT ¼t„ð‚{tk …ý
yu s ðt‚ «Ät™ Au su, ©wr‚M{]r‚™t Ä{o™u ftkRf ‚òÞ ‚tu ‚u™e ®[‚t
™rn, …ý ¼„ðt™™tu yt©Þ ‚sðtu ™rn y™u ftuRf yu{ òýu su, ytðe
ðt‚ fheyu ‚tu Ä{o ¾tuxt ÚtR òÞ …ý yt ðt‚to ftkR Ä{o™u ¾tuxt fÞto
ËtÁ ™Úte. yt ‚tu yux÷t ËtÁ Au su Œuþ, ft¤, r¢Þt, Ëk„, {kºt, þtMºt,
W…Œuþ y™u Œuð‚t yux÷tk ðt™t þw¼ ™u yþw¼ yu ƒu «fth™tk Au. ‚u{tkÚte
òu yþw¼™tu Þtu„ ÚttÞ ™u yu™u ftkRf rðΙ …zu ‚tu …ý òu ¼„ðt™™t
MðY…{tk r™ct …tfe ntuÞ ‚tu ‚u fÕÞtý™t {t„o{tkÚte ftuR ft¤u …zu ™rn
y™u òu ¼„ðíMðY…™e r™ct{tk ftåÞ… ntuÞ, ‚tu su rŒðË Ä{o{tkÚte [¤e
sðtÞ ‚u rŒðË ‚u yu{ òýu su, ‘nwk ™hf{tk …ze [qõÞtu.’ {txu su™u
¼„ðíMðY…™w ƒ¤ ‚u s …tftu ËíËk„e Au y™u yu rð™t ƒeò ‚tu
 „.{.9-10 371
„wýƒwrØðt¤t fnuðtÞ y™u su™u ¼„ðíMðY…™e r™ct …tfe ntuÞ ‚u™u s
þtMºt{tk …ý yuftkr‚f ¼õ‚ fÌtt Au. y™u yt Ë{Þ{tk suðe ËíËk„{tk
ðt‚to ÚttÞ Au ‚u™u òu ™thŒ Ë™ftrŒf ™u ƒúñtrŒf Œuð‚t Ëtk¼¤u ‚tu Ëtk¼¤e™u
yu{ fnu su, ytðe ðt‚to ftuR ft¤u Ëtk¼¤e …ý ™Úte y™u Ëtk¼¤þwk …ý
™rn. yt ðt‚to ‚tu ‘Ý |æê „ æï Ý |æç±c²ç„’ yuðe Au y™u yr‚þÞ Íeýe
ðt‚to ÚttÞ Au, ‚tu …ý yr‚þÞ MÚtq¤ ƒwrØðt¤t ntuÞ ‚u™u …ý Ë{òÞ
Au, yuðe {qŠ‚{t™ ðt‚to ÚttÞ Au. {txu yt Ë{u su™u ËíËk„{tk «‚er‚ ytðe
Au ‚u™t …qÛÞ™tu …th ytðu yu{ ™Úte. yuðwk òýe ËíËk„e ntuÞ ‚u™u …tu‚t™u
rð»tu f]‚tÚto…ýwk {tLÞwk òuRyu y™u su™u ¼„ðt™™u rð»tu yr‚þÞ «er‚ ntuÞ
‚u™u ‚tu yt ðt‚to Ë{òÞ yÚtðt ™ Ë{òÞ, ‚tu …ý ‚u™u ‚tu ftkR fhðwk
hÌtwk ™Úte, …ý su™u …h{uïh™u rð»tu yr‚þÞ «er‚ ‚tu ™ ntuÞ ‚u™u ‚tu
sYh ¼„ðt™™t MðY…™tu {rn{t Ë{ßÞtu òuRyu. {txu su ztÌttu ntuÞ ‚u™u
‚tu yt ðt‚to Ë{S-rð[the™u yr‚ ÿZ ¼„ðt™™tu ytþhtu fhðtu yu s
{‚ yr‚ Ëth{tk Ëth Au.”
>> Rr‚ ð[™t{]‚{T „Zzt {æÞ™wk >> 9 >> 142 >>

ð[™t{]‚ 10 : r™ùÞY…e „¼o™t s‚™™wk Index

*Ëkð‚T 1878 ™t ©tðý ðrŒ 3 ‚]‚eÞt™u rŒðË Mðt{e ©eËnò™kŒS

{nthts ©e„Zzt {æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tkÚte ½tuzeyu1 yðËth ÚtR™u
©e÷ût{eðtzeyu …ÄtÞto n‚t. …Ae ‚u Vw÷ðtze™u {æÞu ytkƒt™t ð]ût™e nuXu
ðurŒ Au ‚u W…h W¥thtŒwk {w¾th®ðŒ fhe™u rðhts{t™ n‚t ™u ©eS{nthtsu
Ëðo ïu‚ ðMºt Äthý fÞtO n‚tk y™u …tu‚t™t {w¾t®ðŒ™e yt„¤ …h{nkË
‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e ˼t ¼htR™u ƒuXe n‚e.
…Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “©e{ŒT¼t„ð‚{tk2 Ëtfth ƒúñ™wk
«r‚…tŒ™ Au, …ý su ðtk[™tht ntuÞ ‚u™u òu …h{uïh™e ¼Âõ‚ ™ ntuÞ
‚tu ¼„ðt™™wk MðY… ©e{ŒT¼t„ð‚{tkÚte …ý r™htfth Ë{òÞ Au y™u rî‚eÞ
MfkÄ{tk ßÞtk yt©Þ™wk Y… fÞwO Au, íÞtk …ý ¼„ðt™™wk MðY… ¼Âõ‚ne™
* ð[.„.{.™wk 10, ‚t. 16-8-1821, þw¢ðth. 2. ¼h‚¾kz{tk yt Ë{Þ{tk ©e{ŒT¼t„ð‚ …whtý
1. {týfe. Ëðtuo…rh ð‚uo Au ‚u.
 372 „.{.10
ntuÞ ‚u™u r™htfth Ë{òÞ Au. …ý ¼„ðt™™wk MðY… r™htfth ™Úte, ftk
su, ¼„ðt™ Útfe s Ëðo MÚttðh sk„{ Ë]rü ÚttÞ Au, ‚u òu ¼„ðt™ r™htfth
ntuÞ ‚tu ‚u Útfe Ëtfth Ë]rü fu{ ÚttÞ ? su{ ytftþ r™htfth Au, ‚tu
‚u Útfe suðt ½xtrŒf ytfth ÚttÞ Au ‚uðt Út‚tk ™Úte, ‚u{ ƒúñtrŒf su
Ë]rü ‚u Ëtfth Au, ‚tu ‚u™t fh™tht su …h{uïh ‚u …ý Ëtfth s Au
y™u ¼t„ð‚{tk yæÞtí{, yrļq‚ y™u yrÄŒuð yu ºtý™tu su ytÄth Au,
‚u ¼„ðt™™wk MðY… Au yu{ fÌtwk Au ‚u™e ðt‚ fheyu ‚u Ëtk¼¤tu yæÞtí{
su rðhtx…whw»t™tk ErLÿÞtu y™u yrļq‚ su ‚u™tk …k[{nt¼q‚ y™u yrÄŒuð
su rðhtx™tk RrLÿÞtu™t Œuð‚t yu Ëðuo rðhtx™u rð»tu ytÔÞtk ‚tu …ý rðhtx
W¼tu ™ ÚtÞtu. …Ae ðtËwŒu𠼄ðt™u …whw»tY…u ÚtR™u ßÞthu rðhtx…wh»t™u
rð»tu «ðuþ fÞtuo íÞthu rðhtx…whw»t Q¼t ÚtÞt. 1 ‚u ¼„ðt™ rðhtx…whw»t™t
su yæÞtí{, yrļq‚ y™u yrÄŒuð ‚u™u rð»tu ‚Œtí{f…ýu2 fhe™u ð‚uo Au
y™u MðY…u3 ‚tu rðhtx Útfe LÞtht Au y™u ‚u™u s yt©Þ fhðt ÞtuøÞ
MðY… fÌtwk Au. y™u su{ yÂø™ Au ‚u «ftþMðY…u ‚tu yY… Au ™u yÂø™
…tu‚u ‚tu {qŠ‚{t™ Au, ‚u ßÞthu yÂø™™u ySýo ÚtÞwk n‚wk íÞthu {qŠ‚{t™
yÂø™ ©ef]»ý ¼„ðt™ ™u yswo™ …tËu ytÔÞtu n‚tu. …Ae ßÞthu RLÿ™wk
¾tkzð ð™ ƒt¤ðt „Þtu, íÞthu ‚us yÂø™ ßðt¤tY… ÚtR™u Ë{„ú ð™{tk
ÔÞtÃÞtu. ‚u{ s …whw»ttu¥t{ ¼„ðt™ Au ‚u ƒúñY… su …tu‚t™e yk‚Þto{e þÂõ‚
‚uýu fhe™u Ëðuo™u rð»tu ÔÞt…f Au, ™u {qŠ‚{t™ Útft ËðoÚte swŒt Au. y™u
ƒúñ Au ‚u ‚tu …whw»ttu¥t{ ¼„ðt™™e rfhý Au y™u …tu‚u ¼„ðt™ ‚tu ËŒt
Ëtfth {qŠ‚ s Au. {txu su™u fÕÞtý™u RåAðwk ‚u™u ‚tu ¼„ðt™™u {qŠ‚{t™
Ë{S™u ‚u™tu yt©Þ ÿZ ht¾ðtu y™u ðt‚ …ý yuðe he‚u fhðe su, ‘ftuR™u
¼„ðt™™tu yt©Þ ntuÞ ‚u x¤u ™rn,’ y™u su{ Mºte™t WŒh{tk „¼o ntuÞ
…Ae ‚u{tkÚte …wºtY… V¤ WŒÞ ÚttÞ Au, ‚u{ su™u ¼„ðt™™t MðY…™tu r™ùÞY…
„¼o ntuÞ ‚u™u ¼„ðt™™wk su yûthÄt{ ‚u Y… V¤™e «tr ÚttÞ Au. {txu
yuðtu W…tÞ fhðtu, suýu fhe™u yu „¼o™u rðΙ ™ ÚttÞ y™u ƒeò™u …ý
yuðe ðt‚ fhðe, suýu fhe™u ¼„ðt™™t r™ùÞY… „¼o™tu …t‚ ™ ÚttÞ.
…Ae ©eS{nthts ðtze Útfe ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk …ÄtÞto y™u
1. …tu‚t™e «ð]Â¥t fhðt{tk Ë{Úto ÚtÞt. 3. rŒÔÞ{qŠ‚Úte ‚tu.
2. ‚u™t yL‚Þto{e …ýu.
 „.{.10 373
W„{ýu îth ytuhzt™e ytuËheyu Ztur÷Þt W…h rðhts{t™ ÚtÞt y™u …tu‚t™t
{w¾th®ðŒ™e yt„¤ …h{nkË ‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e ˼t ¼htR™u ƒuXe
n‚e.
…Ae ©eS{nthtsu ™t™t ™t™t …h{nkË™u ƒtu÷tðe™u …hM…h [[to
fhtðe. …Ae y®[íÞt™kŒ Mðt{eyu «&™ …qAâwk su, “¿tt™, ðihtøÞ y™u ¼Âõ‚
yu ºtý™u rð»tu ¼„ðt™™t MðY…{tk «er‚ ÚtÞt™wk rðþu»t fthý ftuý Au?
…Ae yu «&™™tu W¥th ‚tu ftuRÚte ÚtÞtu ™rn, …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt
su, “ÕÞtu yu «&™™tu W¥th y{u fheyu y™u ¿tt™, ðihtøÞ y™u ¼Âõ‚
‚u™wk Y… swŒwk swŒwk fneyu su, Sð{tºt™tu yuðtu Mð¼tð Au. su Ëthwk …ŒtÚto
Œu¾u íÞthu ‚uÚte W‚h‚wk su …ŒtÚto ntuÞ ‚u{tkÚte Ënsu s «er‚ x¤e òÞ
Au. {txu ¼„ðt™™wk su yûthÄt{ Au ™u ‚u™u rð»tu su Ëw¾ Au, ‚u™e yt„¤
su yt {trÞf Ëw¾ Au ‚u ‚tu ™f÷ suðwk Au y™u y[¤ Ëw¾ ‚tu ¼„ðt™™t
Ät{™u rð»tu s Au, {txu …h{uïh™e ðt‚ Ëtk¼¤‚tk Ëtk¼¤‚t òu ¼„ðt™
ËkƒkÄe Ëw¾ ytu¤¾tÞ ‚tu sux÷w {tÞtÚtfe Wí…L™ ÚtÞwk Au ‚u Ëðuo ‚wåA
sýtÞ. su{ ºttkƒt™tu …iËtu ftuRf …whw»t™t ntÚt{tk ntuÞ ‚u™u ßÞthu ‚u …iËt
{txu Ëtu™t{ntuh ftuR yt…u íÞthu ºttkƒt™t …iËt{tkÚte nu‚ W‚he òÞ Au,
yuðe he‚u ßÞthu ¼„ðt™ ËkƒkÄe Ëw¾{tk ÿrü …ntU[u íÞthu sux÷wk {trÞf
Ëw¾ Au, ‚u Ëðo Útfe ðihtøÞ …t{u Au y™u yuf ¼„ðt™™e {qŠ‚{tk su nu‚
ÚttÞ Au yu ðihtøÞ™wk MðY… fÌtwk Au.
nðu ¿tt™™wk MðY… fneyu Aeyu su, ¿tt™r™Y…ý™u rð»tu ƒu þtMºt
Au yuf ËtkÏÞþtMºt™u ƒeswk Þtu„þtMºt, ‚u{tk ËtkÏÞþtMºt™tu {‚ yu Au
su, su{ ytftþ su ‚u …]Úðe, s¤, ‚us, ðtÞw ‚u{tk ÔÞt…f Au y™u ytftþ
rð™t yuf yýw …ý õÞtkÞ ¾t÷e ™Úte ‚tu …ý …]Úðe ytrŒf™t su rðfth
‚u ytftþ™u yz‚t s ™Úte, ‚u{ …whw»ttu¥t{¼„ðt™ Au, ‚u™u ytftþ™e
…uXu {trÞf rðfth ftuR yz‚tu s ™Úte. yu ðt‚to f]»ý‚t…e™e W…r™»tŒT{tk
fne Au su, ßÞthu ŒwðtoËtÉr»t ð]kŒtð™™u rð»tu ytÔÞt íÞthu ©ef]»ý ¼„ðt™u
„tu…eytu™u fÌtwk su, ‘ŒwðtoËt ¼qÏÞt Au, {txu Ëðuo Útt¤ ÷R™u òytu.’ …Ae
„tu…eytuyu …qAâwk su, ytztk Þ{w™tS Au, ‚u fu{ W‚htþu ? íÞthu ©ef]»ý
¼„ðt™u fÌtwk su, Þ{w™tS™u ‚{u yu{ fnuòu su, ‘©ef]»ý ËŒt ƒúñ[the
 374 „.{.10
ntuÞ ‚tu {t„o ŒußÞtu.’ …Ae „tu…eytu nË‚e Þ{w™t™u ftkXu sR™u yu{ fÌtwk,
íÞthu Þ{w™tSyu ‚íft¤ {t„o ŒeÄtu. …Ae „tu…eytuyu Ér»t™u s{tz‚tk
‚u Ér»t Ëðo™t Útt¤ s{e hÌtt. …Ae „tu…eytuyu fÌtwk su, ‘y{u ½uh fu{
fhe™u sEyu, ytztk Þ{w™tS Au ? íÞthu ‚u Ér»tyu …qAâw su, ytÔÞt
íÞthu fu{ fhe™u ytÔÞt n‚tk ? …Ae „tu…eytuyu fÌtwk su, ©ef]»ýu yu{
fÌtwk n‚wk su, y{u ËŒt ƒt¤ƒúñ[the ntuRyu ‚tu Þ{w™tS™u fnuòu su {t„o
Œuòu. …Ae Þ{w™tSyu {t„o ŒeÄtu ‚u ‚{the …tËu ytÔÞt Aeyu. ‚u ðt‚
Ëtk¼¤e™u Ér»t ƒtuÕÞt su, “nðu Þ{w™tS™u yu{ fnuòu su, ŒwðtoËt ËŒt
W…ðtËe ntuÞ ‚tu {t„o ŒußÞtu, …Ae „tu…eytuyu nË‚e nË‚e sR™u yu{
fÌtw íÞthu Þ{w™tSyu ‚íft¤ {t„o ŒeÄtu, íÞthu „tu…eytu Ëðuo yu ƒu ðt‚
òuR™u yr‚þÞ ytùÞo …t{e.’’ {txu ¼„ðt™™wk MðY… ‚tu yuðwk ytftþ™e
…uXu r™÷uo… Au y™u Ëðuo r¢Þtytu™u f‚to Útft ¼„ðt™ yf‚to Au y™u
Ëðo™t Ëk„e Útft …ý yíÞk‚ yËk„e Au, yuðe he‚u ËtkÏÞþtMºt
¼„ðt™™t MðY…™u r™÷uo……ýu fhe™u fnu Au yuðwk Ë{sðwk, yu ËtkÏÞ™u
{‚u ¿tt™ Au.
“nðu Þtu„þtMºt™tu {‚ fneyu ‚u Ëtk¼¤tu. Þtu„™u {‚ yu{ Au su
su™u ¼„ðt™™wk æÞt™ fhðwk ntuÞ ‚u™u «Út{ ÿrü ÂMÚth fhðe. ‚u ÿrü
ÂMÚth fhðt ËtÁ ¼„ðt™™e «r‚{t yÚtðt ƒeswk ftkR …ŒtÚto ntuÞ ‚u{tk
«Út{ ÿrü™u Xhtððe. …Ae yuf ™u yuf ytfth òu‚tk Útftk ÿrü ÂMÚth
ÚtR òÞ íÞthu ‚u ¼u¤w yk‚:fhý …ý ÂMÚth ÚttÞ Au y™u sÞthu yk‚:fhý
ÂMÚth ÚttÞ íÞthu ¼„ðt™™e {qŠ‚ ÓŒÞ{tk Äthðe. ‚u{tk Äthý fh™th Þtu„e™u
«ÞtË ™ …zu, Ëw¾u ÄhtÞ Au, y™u òu «Út{Úte yÇÞtË fhe™u yk‚:fhý
ÂMÚth ™ fhu ‚tu ßÞthu ¼„ðt™™wk æÞt™ fhu íÞthu ƒeòk …ý fux÷tkf rx¾¤
ytztk ytðe ™u W¼t hnu. {txu Þtu„þtMºt™tu yu rËØtk‚ Au su, ‘«Út{
yÇÞtË fhe™u ð]r¥t ÂMÚth fhðe ™u …Ae ¼„ðt™ Ëk„tÚtu òuzðe.’ yu{
òýðwk yu Þtu„þtMºt ËkƒkÄe ¿tt™ Au. yuðe he‚u yu ƒu þtMºt™u {‚u fhe™u
su Ë{sý ÿZ fhðe, ‚u™wk ™t{ ¿tt™ Au. nðu ¼Âõ‚™e he‚ ‚tu yu{ Au
su, ßÞthu Ë{wÿ{kÚt™ fÞwO íÞthu Ë{wÿ{tkÚte ÷û{eS ™eËÞto. …Ae ÷û{eSyu
ntÚt{tk ðh{t¤t ÷R™u rð[th fÞtuo su, ðhðt ÞtuøÞ ftuý Au ? ‚u™u nwk
ðÁk. …Ae ßÞtk ‚…tËe™u òuÞwk íÞtk ‚tu su{tk Y… ‚u{tk Yzt „wý ™rn ™u
su{tk ftkRf „wý ‚u{tk Y… ™rn. yuðe he‚u ½ýtkf™u rð»tu {tuxtk {tuxtk f÷kf
 „.{.10 375
ŒeXtk. …Ae Œuð‚t {tºt ‚Útt ŒiíÞ {tºt ‚u™u f÷kf™t ¼Þto Œu¾e™u Ëðo „wýu
fhe™u Ëk…qýo y™u Ëðo Œtu»tu hrn‚ ™u Ëðo Ëw¾™t r™Ät™ yuðt yuf ¼„ðt™™u
s ŒeXt íÞthu ÷û{eS™u ¼„ðt™™u rð»tu ÿZ ¼Âõ‚ ÚtR. …Ae yr‚ «u{u
fhe™u ¼„ðt™™u ðh{t¤t …nuhtðe ™u ¼„ðt™™u ðÞtO. {txu yuðt
fÕÞtýfthe „wý™u su òýðt ™u …h{uïh™tu ÿZ yt©Þ fhðtu ‚u™wk s
™t{ ¼Âõ‚ Au.
yu ðt‚to Ëtk¼¤e™u {wõ‚t™kŒ Mðt{eyu ©eS{nthts™u …qAâwk su, “nu
{nthts ! ¿tt™, ðihtøÞ y™u ¼Âõ‚ yu™u rð»tu …h{uïh™u rð»tu «er‚ Útðt™wk
fu™u rð»tu yrÄf Œið‚ ytÔÞwk ‚u Ë{òýwk ™rn. …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt
su, “¼Âõ‚™u rð»tu Œið‚ ½ýwk Au y™u ¿tt™ ðihtøÞ{tk Œið‚ ‚tu Au …ý ¼Âõ‚
sux÷wk ™Úte y™u ¼Âõ‚ ‚tu yr‚ Œw÷o¼ Au ‚u ¼Âõ‚ðt¤t™tk ÷ûtý ytðtk
ntuÞ Au su, ßÞthu Sðtu™t fÕÞtý yÚtuo ¼„ðt™ {™w»Þ suðe {qŠ‚ Ähe™u
…]Úðe™u rð»tu rð[hu Au, íÞthu ¼„ðt™™t fux÷tkf [rhºt ‚tu rŒÔÞ ntuÞ ™u
fux÷tkf [rhºt ‚tu {trÞf suðtk ntuÞ, ‚u ßÞthu ¼„ðt™u f]»ýtð‚th ÄtÞtuo
íÞthu ŒuðfeðËwŒuð™u [‚w¼wos Œþo™ ŒeÄwk ‚Útt „tuðÄo™ ‚tuéÞtu ‚Útt
ft¤eÞ™t„™u ftZe™u Þw{w™tS™wk s¤ r™Šð»t fÞwO ‚Útt ƒúñt™tu {tun r™ðthý
fÞtuo ‚Útt y¢qhS™u Þ{w™t™t s¤™u rð»tu Œþo™ ŒeÄwk ‚Útt {Õ÷, nÂM‚,
fkËtrŒ Œwü™u {the™u Ëðo ÞtŒð™wk fü r™ðthý fÞwO. ‚u{ s ht{tð‚th™u
rð»tu Ä™w»t ¼tkøÞwk ‚Útt htðýtrŒf Œwü™u {the™u Ëðo Œuð‚t™wk fü r™ðthý
fÞwo, RíÞtrŒf su …ht¢{ ‚u ¼„ðt™™tk rŒÔÞ [rhºt fnuðtÞ, y™u Ëe‚tnhý
ÚtÞwk íÞthu h½w™tÚtS htu‚thtu‚t ½u÷t suðt ÚtR „Þt ‚Útt f]»ýtð‚th{tk
ft¤Þð™™e yt„¤ ¼tøÞt ‚Útt shtËk½™e yt„¤ ntÞto ™u …tu‚t™e
htsÄt™e su {Útwht ‚u™u ‚S™u Ë{wÿ™t ƒux{tk sR ðMÞt RíÞtrŒf su ¼„ðt™tk
[rhºt ‚u «tf]‚ suðtk sýtÞ Au. {txu rŒÔÞ [rhºt ntuÞ ‚u{tk ‚tu …t…e ntuÞ
‚u™u …ý rŒÔÞ…ýwk sýtÞ …ý ßÞthu ¼„ðt™ «tf]‚ [rhºt fhu ™u ‚u™u
rð»tu …ý su™u rŒÔÞ…ýwk sýtÞ íÞthu ‚u …h{uïh™tu ¼õ‚ Ët[tu y™u
¼„ðt™u „e‚t{tk fÌtwk Au su,
‘…‹}æ ÜU}æü ™ }æï çÎò}æï ± ¢ ²æï ±ï ç œæ „œ±„: J
y²vy±æ Îï ã ¢ Ðé Ý …ü ‹ }æ Ýñ ç „ }ææ}æï ç „ ¨æï ù …é ü Ý JJ’
yu &÷tuf™tu yu{ yÚto Au su, nu yswo™ ! {thtk sL{ ™u f{o ‚u rŒÔÞ
 376 „.{.10-11
Au, ‚u™u su rŒÔÞ òýu ‚u Œun™u {qfe™u Vhe sL{™u ™Úte …t{‚tu {™u s
…t{u Au, {txu su ¼„ðt™ rŒÔÞ [rhºt fhu ‚u ‚tu ¼õ‚ ™u y¼õ‚ ƒuÞ™u
rŒÔÞ sýtÞ, …ý ßÞthu {™w»Þ™t suðtk «tf]‚ [rhºt fhu ‚tu …ý ‚u™u
rð»tu su™u rŒÔÞ…ýwk s sýtÞ …ý ftuE he‚u ¼„ðt™™t ‚u [rhºt{tk y¼tð
ytðu ™rn, yuðe su™e ƒwrØ ntuÞ ‚u™u …h{uïh™e ¼Âõ‚ fnuðtÞ y™u
yuðe ¼Âõ‚ fhu ‚u s ¼õ‚ fnuðtÞ y™u yu &÷tuf{tk fÌtwk su, V¤ ‚u
ytðt ¼õ‚™u s ÚttÞ Au. y™u su{ „tu…eytu ¼„ðt™™tk ¼õ‚ n‚tk ‚u ftuR
he‚u ¼„ðt™™tu yð„wý ÷eÄtu s ™rn y™u htò …herût‚u ‚tu „tu…eytu™e
ðt‚ Ëtk¼¤e yux÷t{tks ¼„ðt™™tu yð„wý ÷eÄtu. …Ae þwfSyu ¼„ðt™™wk
Ë{Úto…ýwk Œu¾tze™u ‚u yð„wý™u ¾tuxtu fhe ™tÏÞtu. {txu su su ¼„ðt™
[rhºt fhu ‚u Ëðuo™u „tu…eytu™e …uXu rŒÔÞ òýu …ý ftuR he‚u «tf]‚ òýe™u
y¼tð ‚tu ytðu s ™rn, yuðe su ¼Âõ‚ ‚u ‚tu {ntŒw÷o¼ Au y™u yuf
ƒu sL{™u Ëwf]‚u fhe™u yuðe ¼Âõ‚ ™ ytðu yu ‚tu y™uf sL{™t ßÞthu
þw¼ ËkMfth ¼u¤t ÚttÞ Au, íÞthu ‚u™u „tu…eytu™t Ëh¾e ¼Âõ‚ WŒÞ ÚttÞ
Au y™u yuðe ¼Âõ‚ Au ‚us …h{…Œ Au. {txu ytðe he‚™e su ¼Âõ‚ ‚u
¿tt™ ðihtøÞ Útfe yrÄf Au y™u su™t ӌޙu rð»tu ytðe he‚™e ¼Âõ‚
ntuÞ ‚u™u ¼„ðt™™u rð»tu «er‚{tk þwk ƒtfe Au ? ftkR ƒtfe ™Úte.”
>> Rr‚ ð[™t{]‚{T „Zzt {æÞ™wk >> 10 >> 143>>

ð[™t{]‚ 11 : f{o{tºt ¼Âõ‚Y… ÚtÞt™wk Index

*Ëkð‚T 1878™t ©tðý ðrŒ 5 …k[{e™u rŒðË Mðt{e ©eËnò™kŒS
{nthts ©e„Zzt {æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk ©eðtËwŒuð™thtÞý™t {krŒh
yt„¤ ÷ªƒzt™t ð]ût nuXu Ztur÷Þt W…h rðhts{t™ n‚t y™u Ëðo ïu‚
ðMºt Äthý fÞtO n‚tk y™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ {wr™ ‚Útt ŒuþŒuþ™t
nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe n‚e.
…Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, ‘‘sux÷t „úkÚt Au, ‚u Ëðuo „úkÚttu™u
Ëtk¼¤e™u fux÷tf su Sð Au, ‚u yu „úkÚttu™u Ä{o, yÚto ™u ft{…h òýu
Au. …Ae yu{ òýe™u …tu‚u …ý Ä{o, yÚto ™u ft{ ‚u™us yÚtuo Þ¿t-ðú‚trŒf
þw¼ f{o fhu Au,…Ae ‚u f{o™wk V¤ Œuð÷tuf yÚtðt ƒúñ÷tuf yÚtðt {]íÞw÷tuf,
* ð[.„.{.™wk 11, ‚t. 18-8-1821, hrððth.
 „.{.11 377
‚u™u rð»tu ¼tu„ðe™u …Ae íÞtkÚte …zu Au ™u ™hf [tuhtþe{tk òÞ Au. {txu
su Sð Ä{o, yÚto ™u ft{™u rð»tu «er‚ ht¾e™u su su Ëwf]‚ fhu Au, ‚u
Ëðuo ËtÂ¥ðfe, htsËe ™u ‚t{Ëe ÚttÞ Au ™u ‚u f{o™wk V¤ Mð„o, {]íÞw ™u
…t‚t¤ yu ºtý ÷tuf{tk hne™u ¼tu„ðtÞ Au; …ý „wýt‚e‚ su ¼„ðt™™wk
Ät{ ‚u™u …t{u ™rn y™u ßÞthu {tuût ™ ÚttÞ íÞthu sL{ {hý y™u ™hf™wk
Œw:¾ ‚u {xu ™rn. y™u òu Ä{o, yÚto ™u ft{ ËkƒkÄe su V¤™e EåAt
‚u™tu íÞt„ fhe™u ‚u™tk ‚u þw¼ f{o òu ¼„ðt™™e «ËL™‚t™u yÚtuo
fhu ‚tu yu s þw¼ f{o Au, ‚u ¼Âõ‚Y… ÚtE™u fuð¤ {tuût™u yÚtuo
ÚttÞ Au, íÞtk &÷tuf Au su :-
1
‘¥æ}æ²æï ²ï Ý |æê „ æÝæ¢ …æ²„ï ²p ¨é ± í „ ! J
„Îï ± sæ}æ²¢ Îí à ²¢ Ý Ðé Ý æç„ ç™çÜUçy¨„}æì JJ
»±¢ Ýë ‡ ææ¢ çRU²æ²æï x ææ: ¨±ï ü ¨¢ ¨ ë ç „ãï „ ±: J
„ »±æy}æç±Ýæàææ² ÜUËЋ„ï ÜUçËЄæ: ÐÚï JJ’
yu &÷tuf™tu …qðuo ðt‚ fhe yu s ¼tð Au, {txu yu ðt‚to Au, ‚u
ËwÄe yx…xe Au, ‚u òu …qhe Ë{òýe ™ ntuÞ ‚tu ¼„ðt™™t ¼õ‚ ntuÞ
‚u™tu …ý Ëðo y¿tt™e Sð™t Ëh¾tu Œun™tu ÔÞðnth òuE™u ‚u ¼„ðt™™t
¼õ‚™tu yð„wý ÷u; ‚uýu fhe™u yð„wý™tu ÷u™thtu ™thfe ÚttÞ Au y™u
¼„ðt™™t ¼õ‚™e ™u rð{w¾ Sð™e r¢Þt{tk ‚tu ½ýtu Vuh Au. fu{
su, rð{w¾ su su r¢Þt fhu Au, ‚u …tu‚t™e ErLÿÞtu™u ÷tz ÷ztððt™u
yÚtuo fhu Au ™u ¼„ðt™™tu ¼õ‚ su su r¢Þt fhu Au, ‚u ‚tu fuð¤
¼„ðt™ ™u ¼„ðt™™t ¼õ‚ ‚u™e Ëuðt™u yÚtuo fhu Au. {txu nrhs™™e
su Ëðuo r¢Þt ‚u ‚tu ¼Âõ‚Y… Au. y™u su ¼Âõ‚ Au ‚u ‚tu ™i»fBÞo su
¿tt™ ‚u Y… Au. {txu nrhs™™e r¢Þt Au, ‚u ‚tu Ëðuo ™i»fBÞoY…2 Au, íÞtk
&÷tuf ¼„ðŒT„e‚t™tu Au :-
‘ÜU}æü ‡ ²ÜU}æü ²: Ðà²ï Î ÜU}æü ç ‡æ ™ ÜU}æü ²: J
¨ Ïæé ç h}ææ‹}æÝé c ²ï ¯ é ¨ ²é Q U: Üë ySÝÜU}æü Ü ë U „ì JJ ’
1. nu Ëwðú‚ ! su{ su ½]‚trŒ ðM‚w yr‚ ¼ûtý Œt™trŒf) ‚u™t V¤¼tu„™u yk‚u ËkË]r‚™t fthý
fhðtÚte {™w»Þtu™u su htu„ ÚttÞ Au, ‚u …ŒtÚto ‚u Au, …hk‚w ‚u™t ‚u r¢ÞtÞtu„tu …h{uïh{tk ¼Âõ‚Y…u
htu„™u r™ð]¥t fh‚wk ™Úte Q÷xwk htu„™u ð]ÂØ …{tzu fÕÃÞt ntuÞ‚tu y™trŒ y¿tt™™e r™ð]Â¥t …qðof
Au, ‚u™t ‚u ½]‚trŒ ÿÔÞ{tk ‚t{ú¼M{trŒ r{r©‚ {tuût™u {txu fÕ…tÞ Au.
fhu÷wk ntuÞ ‚tu ‚u htu„™u Ë{„ú…ýu r™ð]¥t fh™tÁk 2. ƒkÄ ™rn fh™thwk.
ÚttÞ Au. ‚u{ {™w»Þtu™e Ëðo r¢Þtytu (ðú‚, Þ¿t
 378 „.{.11-12
yu &÷tuf™tu yÚto Au su, “¼„ðt™™tu ¼õ‚ ntuÞ ‚u ¼„ðt™™e
«ËL™‚t™u yÚtuo su su f{o fhu Au, ‚u f{o™u rð»tu yf{o su ¿tt™ ‚u™u su
Œu¾u Au y™u rð{w¾ ntuÞ ‚u r™ð]r¥t{t„o …fze™u yf{o…ýu hnu‚tu ntuÞ ‚tu
…ý ‚u™u f{o{tk ƒwzâtu Au, yu{ su Œu¾u Au, ‚u Œu¾™thtu Ëðuo {™w»Þ™u rð»tu
ƒwrØ{t™ Au ™u ‚u ¿tt™e Au ‚Útt ‚u Þwõ‚ Au fnu‚tk {tuût™u ÞtuøÞ Au y™u
“Üë ySÝÜU}æü Ü ë U „ì ” fnu‚tk Ëðo f{o™tu fh™thtu Au’ {txu ¼„ðt™™e yt¿ttyu
fhe™u ¼„ðt™™e «ËL™‚t™u yÚtuo ¼„ðt™™t ¼õ‚ su su f{o fhu Au,
‚u™tu ftuE he‚u yð„wý òu ÷u ‚tu ‚u™t ӌޙu rð»tu fwxwkƒu Ërn‚ yÄ{o
ytðe™u r™ðtË fhu Au.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T „Zzt {æÞ™wk >> 11 >> 144>>

ð[™t{]‚ 12 : hts™er‚™wk Index

*Ëkð‚T 1878™t ©tðý ðrŒ 6 AXâ™u rŒðËu Mðt{e ©eËnò™kŒS
{nthts ©e„Zzt {æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk ytÚt{ýu ƒthýu ytuhzt™e
ytuËheyu ©eðtËwŒuð™thtÞý™t {krŒh yt„¤ rƒhts{t™ n‚t y™u Ëðuo
ïu‚ ðMºt Äthý fÞtO n‚tk ™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ …h{nkË ‚Útt
ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe n‚e.
…Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “yuf ðt‚ fheyu Aeyu ‚u Ëðo Ëtk¼¤tu
y™u yt su ðt‚to fneþwk ‚u yuf s ËtÄ™ fÕÞtý™u yÚtuo fneþwk. ‚u yuf™u
rð»tu Ëðuo ËtÄ™ ytðe òÞ yuðwk yuf ƒ¤ðt™ fÕÞtý™wk ËtÄ™ Au, ‚u
fneyu Aeyu su, Œun™u rð»tu su Sð Au, ‚u yu{ òýu Au su, ‘ft{ ¢tuÄtrŒf
¼qkze «f]r¥tytu Au, ‚u {tht Sð ËtÚtu sztýe Au.’ yuðe he‚u ft{trŒf
su su «f]r‚ su™u rð»tu {wÏÞ ntuÞ, ‚u «f]r‚™u Þtu„u fhe™u …tu‚t™t Sð™u
ft{e, ¢tuÄe, ÷tu¼e EíÞtrŒf fw÷ûtýu Þwõ‚ {t™u Au. …ý Sð™u rð»tu ‚tu
yu yufu fw÷ûtý Au ™rn. yu ‚tu Sðu {q¾toEyu fhe™u …tu‚t™u rð»tu {t™e
÷eÄtk Au. {txu su™u …h{…Œ …t{ðt EåAðwk ‚u™u ftkEf …tu‚t™u rð»tu …whw»tt‚™
ht¾ðwk …ý Auf ™tŒth ÚtE™u ƒuËðwk ™rn y™u yu{ rð[th fhðtu su, ‘su{
yt Œun{tk [th yk‚:fhý Au, Œþ ErLÿÞtu Au, …k[ «tý Au, ‚u{ nwk Sðtí{t
* ð[.„.{.™wk 12, ‚t. 19-8-1821, Ëtu{ðth.
 „.{.12 379
Awk ‚u …ý yt Œun™u rð»tu Awk ‚u ËðoÚtfe yrÄf Awk ™u yu Ëðo™tu r™Þk‚t
Awk.’ …ý yu{ ™ {t™ðwk su, ‘nwk ‚tu ‚wåA Awk ™u yk‚:fhý, ErLÿÞtu ‚tu
ƒ¤ðt™ Au.’ su{ ftuEf htò ntuÞ ™u ‚u ƒwrØne™ ntuÞ …Ae yu™t ½h™tk
{™w»Þ ntuÞ, ‚u …ý ‚u™wk ð[™ {t™u ™rn. …Ae yu ðt‚to™e ßÞthu „t{™t
{™w»Þ™u ¾ƒh …zu íÞthu „t{{tk …ý ftuE nwf{ {t™u ™rn. …Ae Œuþ™tk
{™w»Þ yu ðt‚ Ëtk¼¤u íÞthu Œuþ™tk {™w»Þ …ý ftuE nwf{ {t™u ™rn. …Ae
‚u htò ø÷tr™ …t{e™u yË{Úto ÚtE™u ƒuËe hnu y™u ftuE W…h nwf{ [÷tðu
™rn. ‚u{ htò™u Xuftýu Sð Au y™u ½h™tk {™w»Þ™u Xuftýu yk‚:fhý
Au ™u „t{™tk ™u Œuþ™tk {™w»Þ™u Xuftýu ErLÿÞtu Au. ‚u ßÞthu yu Sð ™tŒth
ÚtE™u ƒuËu ™u …Ae yk‚:fhý W…h nwf{ fhe™u …h{uïh ËL{w¾ ht¾ðt™u
EåAu íÞthu yk‚:fhý yu™wk fÌtwk fhu ™rn y™u ErLÿÞtu™u ðþ ht¾ðt EåAu
‚tuu ErLÿÞtuytu™u ðþ hnu ™rn …Ae yu Sð ftÞt™„h™u rð»tu htò Au
‚tu …ý htkf™e …uXu yturþÞt¤tu ÚtE hnu Au y™u ßÞthu htò ™tŒth ÚttÞ
íÞthu ‚u™t ™„h™u rð»tu {™w»Þ ntuÞ ‚u ËtkZ ÚtE™u ƒuËu Au ™u htò™wk ÷uþ{tºt
[t÷ðt Œu ™rn, ‚u{ yt Sð™t ftÞt™„h™u rð»tu …ý su ft{trŒf htò
™Úte ‚u htò ÚtE™u ƒuËu Au y™u yu Sð™wk ÷uþ{tºt [t÷ðt Œu‚t ™Úte.
{txu su™u fÕÞtý™u EåAðwk ‚u™u yuðwk ™tŒth…ýwk ht¾ðwk ™rn ™u su «fthu
…tu‚t™tk ErLÿÞtu ™u yk‚:fhý ‚u Ëðuo …tu‚t™t nwf{{tk ð‚uo yuðtu W…tÞ fhðtu.
su{ htò ntuÞ ‚u hts™er‚™t „úkÚt ¼ýe™u …tu‚t™t htßÞ{tk …tu‚t™tu nwf{
[÷tðu, …ý hiÞ‚™tu ŒƒtÔÞtu ŒƒtÞ ™rn y™u òu hts™er‚ ™ òý‚tu ntuÞ
‚tu ‚u ðM‚e nwf{ ™ {t™u ‚u™u {thðt s {tkzu, …Ae …tu‚t™tu Œuþ ntuÞ
‚u Wßsz ÚtE òÞ y™u ftk‚tu ftuE nwf{ s {t™u ™rn ‚uýu fhe™u …tu‚u
Œw:r¾Þtu Útftu ð‚uo; yuðe he‚u hts™er‚ òÛÞt rð™t ƒu ðt‚u ƒ„tz ÚttÞ
Au, ‚u{ Sð …ý òu hts™er‚™u òÛÞt rð™t ftÞt™„h{tk nwf{ fhðt
òÞ ‚tu yu{tkÚte Ëw¾ ÚttÞ ™rn.”
…Ae {wõ‚t™kŒ Mðt{eyu ©eS{nthts™u …qAâwk su,”fÕÞtý™u EåAu
‚u™u fu{ hts™er‚ òýðe ?” íÞthu ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “ hts™er‚
yu{ ¼ýðe su, «Út{ ‚tu ¼„ðt™™wk {tntíBÞ Ëthe …uXu òýðwk. …Ae
¼„ðt™™e {qŠ‚™wk æÞt™ fhe™u {™™u ðþ fhðwk ™u ¼„ðt™™e fÚtt
Ëtk¼¤e™u ©tuºt™u ðþ fhðt, …ý „útBÞðt‚to ntuÞ ‚u Ëtk¼¤ðt Œuðe ™rn.
 380 „.{.12-13
‚u{ s íð[t ‚u ¼„ðt™ ™u ¼„ðt™™t s™ ‚u™tu s M…þo fhu y™u ™uºt
‚u …h{uïh ™u ‚u™t ŒtË ‚u™wk s Œþo™ fhu y™u hË™t ‚u y¾kz ¼„ðŒT„wý™u
s „tÞ ™u ¼„ðt™™tu «ËtŒ ntuÞ ‚u™tu s MðtŒ ÷u y™u ™trËft ‚u ¼„ðt™™tk
«ËtŒe su …w»…trŒf ‚u™tu s Ëw„kÄ ÷u. …ý fw{t„uo ftuE ErLÿÞ™u [t÷ðt
Œu ™rn. yuðe he‚u su ð‚uo ‚u™tu ŒunY…e ™„h™u rð»tu nwf{ ftuE Vuhðu
™rn y™u yuðe he‚u …whw»t«Þí™u Þwõ‚ su ð‚uo ™u ™tŒth…ýt™tu Ëthe
…uXu íÞt„ fhu, yu s fÕÞtý™u {t„uo [tÕÞtu ‚u™u Mð¼tð SíÞt™tu yr‚þÞ
{tuxtu W…tÞ Au. y™u yu …whw»t«Þí™Y… su W…tÞ Au, ‚u™u ËtðÄt™ ÚtE™u
fhu ‚tu sux÷tk fÕÞtý™u yÚtuo ËtÄ™ Au, ‚u Ëðuo …whw»t«Þí™Y…e ËtÄ™™u
rð»tu ytðu Au {txu …wÁ»t «Þí™ Au ‚u s fÕÞtý™u yÚtuo Ëðo ËtÄ™ Útfe
{tuxwk ËtÄ™ Au.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T „Zzt {æÞ™wk >> 12 >> 145 >>

ð[™t{]‚ 13 : ‚us™wk
Index
*Ëkð‚T 1878™t ©tðý ðrŒ y{tðtMÞt™u rŒðË Mðt{e ©eËnò™kŒS
{nthts ©e„Zzt {æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk ©eðtËwŒuð™thtÞý™t
{krŒh™e ytuËheyu [tf¤t W…h rðhts{t™ n‚t ™u Ätu¤tu ¾uË …nuÞtuo n‚tu
‚Útt Ätu¤e [tŒh ytuZe n‚e ™u {M‚f W…h ïu‚ …t½ ƒtkÄe n‚e y™u
…tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ {wr™ ‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u
ƒuXe n‚e.
…Ae ©eS{nthtsu …tu‚t™t ƒu ¼ws Ÿ[t W…tze™u Ëðuo™u At™t htÏÞt
™u …Ae …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ M‚wr‚ fhe™u ƒuXt yuðt su Ëk‚ ‚u
«íÞu ©eS{nthts yu{ ƒtu÷‚t n‚t su, “nu Ëk‚tu ! su {tuxuht {tuxuht ntu
™u ðt‚{tk Ë{s‚t ntu ‚u yt„¤ ƒuËtu ™u yt yuf ðt‚ fÁk Awk ‚u Ëðuo
r[¥t ŒE™u Ëtk¼¤òu y™u yt su {thu ðt‚ fhðe Au, ‚u ftkE Œk¼u fhe™u
™Úte fhðe ‚Útt {t™u fhe™u ™Úte fhðe ‚Útt …tu‚t™e {tuxâ… ðÄthðt
ËtÁ ™Úte fhðe. yu ‚tu yu{ òýeyu Aeyu su, ‘yt Ëðuo Ëk‚ ‚Útt nrh¼õ‚
Au ‚u{tkÚte yu ðt‚ ftuE™u Ë{òE òÞ ‚tu ‚u™t Sð™wk yr‚ Yzwk ÚttÞ,’
* ð[.„.{.™wk 13, ‚t. 27-8-1821, {k„¤ðth.
 „.{.13 381
‚u Ëthwk fheyu Aeyu y™u yt su ðt‚ Au, ‚u {the ŒeXu÷ Au ™u {tht y™w¼ðu
fhe™u …ý {U rËØ fhe Au y™u Ëðo þtMºt{tk …ý {¤‚e ytðu Au y™u
‚u yu ðt‚ ˼t{tk fÞto suðe ™Úte ‚tu …ý ˼t{tk fheyu Aeyu su, {thu
Ëns Mð¼tðu yu{ ð‚uo Au su, yt ËkËth™u rð»tu su yr‚ Yztu þçŒ ‚Útt
yr‚ Yztu M…þo ‚Útt yr‚ Yztu „kÄ ‚Útt yr‚ Yztu hË ‚Útt yr‚ Yzwk
Y… yu su …k[rð»tÞ ‚u{tk nwk {tht {™™u ƒtkÄðt™u EåAwk ‚tu …ý ™Úte ƒkÄt‚wk
™u yu{tk yr‚þÞ WŒtË hnu Au y™u yu su Ëtht …k[rð»tÞ ‚Útt ™hËt
…k[rð»tÞ ‚u ƒuÞ Ë{ ð‚uo Au y™u htò ‚Útt hkf ‚u …ý Ë{ ð‚uo
Au y™u rºt÷tufe™wk htßÞ fhðwk ‚Útt XefÁk ÷E™u {t„e ¾tðwk ‚u …ý
Ë{ ð‚uo Au y™u ntÚte™u ntuÆu ƒuËðwk ‚Útt …„…t¤t [t÷ðwk ‚u …ý Ë{
ð‚uo Au y™u ftuEf [kŒ™ ‚Útt …w»… ‚Útt Ëthtk ðMºt ‚Útt ½huýtk [ztðu
‚Útt Äq¤ ™t¾u ‚u ƒuÞ Ë{ ð‚uo Au y™u ftuEf {t™ yt…u ‚Útt ftuEf y…{t™
fhu ‚u ƒuÞ …ý Ë{ ð‚uo Au, ‚Útt Ëtu™wk, Y…wk, nehtu ‚Útt f[htu ‚u ƒuÞ
Ë{ ð‚uo Au y™u yt nrh¼õ‚ ƒnw {tuxtu Au ™u yt nrh¼õ‚ ™t™tu Au
yu{ …ý ™Úte sýt‚w, ƒÄtÞ nrh¼õ‚ Ëh¾t sýtÞ Au y™u {tht
yk‚:fhý™u rð»tu yr‚ ‚eðú ðihtøÞ ð‚uo Au, ‚u™tu …ý ¼th ™Úte sýt‚tu.
su{ ftuEfu {tÚtu …týtu W…tzâtu ntuÞ ‚Útt Yr…Þt ™u Ëtu™t{ntuh™e ðtkˤe1
fuzâu ƒtkÄe ntuÞ ‚u™tu ¼th sýtÞ Au ‚u{ ¼th ™Úte sýt‚tu y™u {thu
rð»tu ËØ{o Au ‚u™tu …ý ¼th ™Úte sýt‚tu ‚Útt {thu rð»tu ¿tt™ Au su
‘nwk ƒúñ Awk’ ‚u™tu …ý ¼th ™Úte sýt‚tu y™u yt su nwk W…h Útfe ftuEf
…ŒtÚto™u ð¾týwk Awk ™u ftuEf …ŒtÚto™u fwð¾týwk Awk ‚u ‚tu òýeòýe™u fÁk
Awk. y™u su su …ŒtÚto™u rð»tu ErLÿÞtu™e ð]r¥t™u ƒ¤tífthu òuzwk Awk ‚u {tkz{tkz
‚u …ŒtÚto ËL{w¾ hnu Au y™u ßÞthu Ze÷e {u÷wk Awk íÞthu ‚h‚ …tAe ð¤e
ytðu Au. su{ ytftþ™u rð»tu …Úthtu V„tðeyu ‚u ßÞtk ËwÄe ntÚt™u òuhu
fhe™u Xu÷tÞ íÞtk ËwÄe s ytftþ™u rð»tu hnu ™u …Ae …tAtu …]Úðe™u rð»tu
ytðe™u …zu Au y™u su{ …qkA÷u÷2 Ztuh ntuÞ ‚u™u {týË ƒ¤tífthu fhe™u
ßÞtk ËwÄe Ÿ[wk Ít÷e ht¾u íÞtk ËwÄe hnu ™u ßÞthu {qfe Œu íÞthu ă
÷E™u …ze òÞ y™u su{ ftuEf …wY»t ËqÍu yux÷tu ƒr¤Þtu ntuÞ ™u Œtk‚u
yt¾e Ëtu…the ¼tk„e ™t¾‚tu ntuÞ y™u ‚u …whw»t™u Œþðeþ ft„Œe ÷ªƒw 3
1. Yr…Þt ¼hðt™e Ëtkfze ÷tkƒe ftuÚt¤e. 1. yr‚ r™ƒo¤. 2. …t‚¤e At÷ðt¤t yr‚¾txt ÷ekƒw™e yuf ò‚.
 382 „.{.13
[wËtÔÞtk ntuÞ, …Ae ‚u þufu÷t [ýt …ý {tkz{tkz [tðu, ‚u{ rð»tÞ ËL{w¾
ƒ¤tífthu ð]r¥t™u òuzeyu Aeyu ‚tu {tkz{tkz òuztÞ Au. ‚u yt su yu{ {™u
ð‚uo Au ‚u™wk þwk fthý Au ? ‚tu {the ErLÿÞtu™e su ð]r¥t Au ‚u …tAe ð¤e™u
ËŒt ӌޙu rð»tu su ytftþ Au ‚u™u rð»tu ð‚uo Au y™u ‚u ÓŒÞtftþ™u rð»tu
yr‚þÞ ‚us Œu¾tÞ Au. su{ [tu{tËt™u rð»tu ytftþ{tk ðtŒ¤tk AtE hÌttk
ntuÞ ‚u{ {tht ӌޙu rð»tu yuf÷wk ‚u s ÔÞt…e hÌtwk Au.
y™u ‚u ‚us™u rð»tu yuf ¼„ðt™™e {qŠ‚ Œu¾tÞ Au, ‚u yr‚ «ftþ{Þ
Au y™u ‚u {qŠ‚ ½™~Þt{ Au, ‚tu …ý yr‚þÞ ‚usu fhe™u ~Þt{ ™Úte sýt‚e,
yr‚þÞ ïu‚ sýtÞ Au y™u ‚u {qŠ‚ rî¼ws Au y™u ‚u {qŠ‚™u ƒu [hý
Au y™u yr‚þÞ {™tunh Au …ý [th ¼ws fu yü¼ws fu ËnMºt ¼ws
‚u yu {qŠ‚™u ™Úte. yu {qŠ‚‚tu yr‚ ËtiBÞ Au y™u {™w»Þ™t suðe ytf]r‚
Au ™u rfþtuh Au, ‚u yu {qŠ‚ õÞthuf ‚tu yu ‚us{tk Q¼e Œu¾tÞ Au ™u
õÞthuf ƒuXe sýtÞ Au ™u õÞthf nh‚e Vh‚e Œu¾tÞ Au y™u yu {qŠ‚™u
[thu ftuhu {wõ‚™tk {kz¤ ¼htE™u ƒuXtk Au, ‚u Ëðuo {wõ‚ Au ‚u yuf ™shu
‚u ¼„ðt™™e {qŠ‚ Ët{wk òuE hÌtt Au. ‚u {qŠ‚™u y{u «fx «{tý n{ýtk
…ý Œu¾eyu Aeyu y™u ËíËk„{tk ™ntu‚t ytÔÞt íÞthu …ý Œu¾‚t y™u
{t‚t™t „¼o{tk n‚t ‚u rŒðË …ý Œu¾‚t y™u „¼o{tk ytÔÞt {tuhu …ý
Œu¾‚t y™u y{u ƒtu÷eyu Aeyu ‚u …ý íÞtk s ƒuXt Útft ƒtu÷eyu Aeyu
y™u ‚{u …ý Ëðuo íÞtk s ƒuXt Atu yu{ nwk Œu¾wk Awk. …ý yt „Zzwk
þnuh fu, yt ytuËhe yu ftkE Œu¾t‚wk ™Úte y™u ßÞthu yu MðY… su™u òÛÞt{tk
ytðu ‚u™u su{ y{™u ftuE rð»tÞ ËkƒkÄe Ëw¾{tk ytËÂõ‚ ™Úte ‚u{ ‚u …whw»t™u
…ý õÞtkE ytËÂõ‚ hnu s ™rn y™u ‚u MðY…™u ‚tu ‚{u …ý Œu¾tu Atu
…ý ‚{tht Ë{ßÞt{tk …rh…qýo ytð‚wk ™Úte y™u ßÞthu yu ðt‚to Ë{ßÞt{tk
ytðþu íÞthu …k[rð»tÞ fu ft{, ¢tuÄtrŒf Mð¼tð ‚u SíÞt{tk «ÞtË
Útþu ™rn, Ënsu rs‚tE sþu. y™u yu su yufhË ‚us Au, ‚u™u ytí{t
fneyu ‚Útt ƒúñ fneyu ™u yûthÄt{ fneyu y™u yu «ftþ™u rð»tu su
¼„ðt™™e {qŠ‚ Au ‚u™u ytí{t™wk ‚¥ð fneyu ‚Útt …hƒúñ fneyu ‚Útt
…whw»ttu¥t{ fneyu. ‚u s ¼„ðt™ ht{f]»ýtrŒfY…u fhe™u …tu‚t™e EåAtyu
Sðtu™tk fÕÞtý™u yÚtuo Þw„ Þw„™u rð»tu «„x ÚttÞ Au. ‚u ¼„ðt™ yt ÷tuf™u
rð»tu {™w»Þ suðt sýtÞ Au, ‚tu …ý {™w»Þ suðt ™Úte ™u yûthÄt{™t
 „.{.13 383
…r‚ Au. ‚u ©ef]»ý ¼„ðt™u „e‚t{tk fÌtwk Au su,
1
Ý „j樲„ï ¨ê ² æï ü Ý àæàææVæï Ý Ðæ±ÜU: J
²ey±æ Ý çݱ„ü ‹ „ï „hæ}æ ÐÚ}æ¢ }æ}æ JJ
{txu ©ef]»ý ¼„ðt™ {™w»Þ suðt sýt‚t n‚t ‚tu …ý yûtht‚e‚
fiðÕÞ {qŠ‚ s Au y™u ¼„ðt™ su {™w»Þ Œun Ähu Au, ‚u ¼„ðt™™e {qŠ‚™wk
su æÞt™ fhu íÞthu yu æÞt™™t fh™tht™u yu {qŠ‚ ‚uòu{Þ yuðe yûthÄt{™u
rð»tu fiðÕÞMðY…u ¼tËu Au y™u æÞt™™t fh™tht™tu su Sð ‚u {tÞt™u ‚hu
Au y™u …h{…Œ™u …t{u Au. {txu ¼„ðt™ ‚tu {™w»ÞŒun Äthý fhu Au, ‚tu
…ý fiðÕÞY…u s Au y™u ‚u ¼„ðt™ su søÞt{tk rðhts‚t ntuÞ ‚u søÞt
…ý r™„woý Au y™u ‚u ¼„ðt™™tk ðMºt, y÷kfth ‚Útt ðtn™ ‚Útt …rh[Þto™t
fh™tht Ëuðf ‚Útt ¾t™…t™trŒf su su …ŒtÚto ¼„ðt™™t ËkƒkÄ™u …t{u
Au ‚u Ëðuo r™„woý Au. yuðe he‚u suýu ¼„ðt™™wk MðY… òÛÞwk, ‚u™u y{the
…uXu s …k[rð»tÞ{tk õÞtkE «er‚ hnu‚e ™Úte ™u ‚u Mð‚kºt ÚttÞ Au.
y™u yu yûtht‚e‚ su …whw»ttu¥t{ ¼„ðt™ Au ‚u s Ëðuo yð‚th™wk
fthý Au y™u Ëðuo yð‚th …whw»ttu¥t{{tkÚte «„x ÚttÞ Au y™u …tAt
…whw»ttu¥t{™u rð»tu ÷e™ ÚttÞ Au. ‚u ßÞthu ¼„ðt™ {qŠ‚ Ähe™u …tAt yk‚Äto™
ÚttÞ Au, íÞthu ‚u su ¼„ðt™™e {qŠ‚ ‚u õÞthuf ‚tu {™w»Þ™e …uXu yt …]Úðe™u
rð»tu …ze hnu Au. ‚u su{ ©ef]»ý™e {qŠ‚™u ¾tu¤t{tk ÷E™u ÁÂõ{ýeS ƒ¤e
{qðtk ‚Útt É»t¼Œuð™tu Œun n‚tu ‚u Œtðt™¤™u rð»tu ƒ¤e „Þtu; yu{ …ý
ÚttÞ y™u õÞthuf ‚tu ntz{tkË Ërn‚ rŒÔÞ¼tð …t{e™u ftkE hnu ™®n yk‚Äto™
ÚtE òÞ y™u ßÞthu «fx ÚttÞ íÞthu …ý õÞthuf ‚tu MºteÚtfe sL{ Ähu
™u õÞthuf ‚tu …tu‚t™e EåAt{tk ytðu íÞtk Útfe «fx ÚtE ytðu Au, yu{
yu ¼„ðt™™t sL{ ™u Œun {qõÞt™e her‚ ‚tu y÷tirff Au y™u ßÞthu
yuðwk ¼„ðt™™wk MðY… Au, ‚u™u ÿZ fhe™u Ë{sþtu íÞthu ‚{™u ftuE «fth™wk
rðΙ fÕÞtý™t {t„o™u rð»tu ™rn ÚttÞ ™u yu ¼„ðt™™t MðY…™e ÿZ‚t
rð™t ‚tu „{u ‚ux÷tu íÞt„ ht¾tu ™u „{u ‚ux÷t W…ðtË fhtu …ý ftuE
he‚u ¾t{e ¼tk„þu ™rn y™u ‚{u yu{ fnuþtu su,’y{™u ‚tu yu MðY…™e
‚{u su{ fntu Atu ‚u{ ÿZ‚t Au, ‚tu …ý «týErLÿÞtu fu{ ÷e™ ™Úte Út‚tk ?”
1. su Ät{™u …t{e™u …w™htð]Â¥t™u …t{‚t ™Úte, su ™Úte, ‚u {tÁk …h{ Ät{ Au.
Ät{™u ËqÞo, [Lÿ y™u yÂø™ «ftþ fhe þf‚t
 384 „.{.13
‚tu yu ‚tu …h{uïh EåAtyu yu{ hÌtwk Au yu{ Ë{sðwk. …ý ‚u™u ftkE fhðwk
hÌtwk ™Úte, yu ‚tu f]‚tÚto Au y™u yu ‚tu Ëðo ËtÄ™™t yk‚™u …tBÞtu Au
y™u òu ¼„ðt™™t MðY…™e ytðe he‚u ÿZ‚t ntuÞ ™u fŒtr[‚T òu r™{to™,
r™÷tuo¼, r™»ft{, r™:MðtŒ y™u r™:M™un yu{tk ftkEf Úttuze ½ýe ftåÞ…
hne òÞ ‚tu ‚u™e ftkE ®[‚t ™Úte …ý ¼„ðt™™t MðY…{tk òu ftuE he‚™e
Ë{ßÞt{tk fËh hne ‚tu ftuE he‚u ðtkÄtu ¼tk„þu ™rn. {txu Œun A‚u su
«fthu ytðwk hnMÞ Ë{òÞ ‚uðtu W…tÞ fhðtu.
y™u yt ðt‚to ÞÚttÚto Ë{òýe ntuÞ ™u ftuEf «thçÄf{o™u ðþ ÚtE™u
òu ftuEf ™e[ Wå[ Œun™e «tr ÚttÞ ‚tu …ý ð]ºttËwh™e 1 …uXu ¿tt™ òÞ
™rn ‚Útt su{ ¼h‚S™u {]„™tu Œun ytÔÞtu ‚tu …ý …qðosL{™wk ¿tt™ xéÞwk
™rn. yuðwk yt ¿tt™™wk yr‚þÞ {tntíBÞ Au. y™u ™thŒ Ë™ftrŒf ™u
ƒúñtrŒf Œuð ‚u{™e ˼t{tk …ý r™hk‚h yt s ðt‚to ÚttÞ Au. y™u
ytðe ¼„ðíMðY… ËkƒkÄe su ðt‚to ‚u ‚tu þtMºt{tkÚte …ý …tu‚t™e {u¤u Ë{òÞ
™rn y™u ËŒT„úkÚttu{tk ytðe ðt‚to ‚tu ntuÞ …ý ßÞthu Ëí…whw»t «„x ÚttÞ
Au, íÞthu ‚u{™t {w¾ Útfe s ðt‚ Ë{ßÞt{tk ytðu Au, …ý …tu‚t™t
ƒwr؃¤u fhe™u ËŒT„úkÚttu{tkÚte …ý Ë{ò‚e ™Úte y™u su™u ytðe he‚u
ÞÚttÚto ¼„ðt™™wk MðY… Ë{ßÞt{tk ytÔÞwk Au ‚u™u òu ¼q‚, ¼rð»Þ ™u ð‚o{t™
yu ºtý ft¤™u rð»tu árü …ntU[‚e ntuÞ ‚tu …ý ‚u™u yu ðt‚™tu ftkE „ðo
ntuÞ ™rn y™u ftuEf™u ðh fu þt… Œu ™rn y™u ftuE Xuftýu ðh fu þt…
Œu …ý ¾ht. y™u ftuE Xuftýu r™¼oÞ hnu ™u ftuE Xuftýu ƒeðu …ý ¾ht
…ý ‚uýu fhe™u …tu‚u ftkE n»to þtuf {™{tk ÷tðu ™rn. y™u su™u ¼„ðt™™tu
yt fÌttu yuðe he‚u ÿZ yt©Þ ntuÞ ‚u òýe™u ‚tu ¼qkzwk f{o fhu s ™rn,
…ý fŒtr[‚T ¼qkzt Œuþft¤trŒf™u Þtu„u fhe™u òu ftkEf yð¤wk f{o ÚtE
òÞ ‚tu …ý ‚u ÿZ yt©Þðt¤tu fÕÞtý™t {t„oÚtfe …ze òÞ ™rn. {txu
yu su ¼„ðt™™tu ÿZ yt©Þ Au yuðtu r™ŠðΙ {t„o ftuE ™Úte. y™u yu
ðt‚ su™u Ë{òýe ntuÞ ‚u™tu ‚tu yr‚ {tuxtu ytþÞ ntuÞ, swytu™u y{thu
…h{nkË ‚Útt ËíËk„e Ë{M‚ …tËuÚte ftuE MðtÚto ËtÄðtu ™Úte ‚tu …ý ftuE™u
ƒtu÷tðeyu Aeyu, ftuEf™u ðZeyu Aeyu, ftuE™u ftZe {qfeyu Aeyu ‚u™wk yu
s «Þtus™ Au su, ‘ftuE he‚u yt ðt‚ Ë{òÞ ‚tu ƒnw Ëthwk ÚttÞ.’ {txu
1. yt fÚtt ¼t„ð‚-»tcMfkÄ y. 11 {tk Au.
 „.{.13-14 385
yt ðt‚to Au ‚u Ëðuo ÿZ fhe™u ht¾ßÞtu y™u ‘su ‚us™u rð»tu {qŠ‚ Au
‚u s yt «íÞût {nthts Au.’ yu{ òýòu y™u òu yu{ ™ sýtÞ
‚tu yux÷wk ‚tu sYh òýßÞtu su, ‘yûthY… su ‚us ‚u™u rð»tu su {qŠ‚
Au, ‚u™u {nthts Œu¾u Au.’ yu{ òýþtu ‚tu …ý ‚{thu {thu rð»tu nu‚
hnuþu. ‚uýu fhe™u ‚{tÁk …h{ fÕÞtý Útþu y™u yt ðt‚™u r™íÞu ™ðe
™u ™ðe ht¾òu. …ý „tV÷…ýu fhe™u rðËthe Œuþtu {t, yts Au ‚uðe
s ft÷ ™ðe ht¾ßÞtu y™u ‚uðe s Œun™tu yk‚ ÚttÞ íÞtkËwÄe …ý rŒ™
rŒ™ «íÞu ™ðe ™u ™ðe ht¾ßÞtu y™u su su ¼„ðt™™e ðt‚ fhtu ‚u ‚u
ðt‚™u rð»tu yt ðt‚™wk ƒes ÷tðßÞtu yu{ y{the yt¿tt Au. y™u yt ðt‚to
‚tu yuðe Sð™Œth Au su Œun hnu íÞtkËwÄe …ý r™íÞ «íÞu fhðe y™u
Œun {qfe™u ¼t„ð‚e ‚™wyu fhe™u …ý yt s ðt‚to fhðe Au y™u yt
su y{u ‚{™u ðt‚ fne ‚u Ëðuo þtMºt™tu rËØtk‚ Au ™u y™w¼ð{tk
…ý yu{ s ÿZ Au. y™u y{u «íÞût ™shu òuE™u ‚{™u yt ðt‚ fne
Au y™u òu «íÞût òuE™u ™ fne ntuÞ ‚tu y{™u Ëðuo …h{nkË™t Ë{ Au.”
yuðe he‚u ©eS{nthtsu …tu‚t™t ¼õ‚s™™e rþûtt™u yÚtuo …htuût…ýu …tu‚t™t
…whw»ttu¥t{…ýt™e ðt‚to fhe ‚u™u Ëtk¼¤e™u Ëðuo ËtÄw ‚Útt nrh¼õ‚ ‚u yu{
s {t™‚t nðt su,‘su ‚us™u rð»tu {qŠ‚ fne ‚u s yt ©eS{nthts «íÞût
«{tý Au.’
>> Er‚ ð[™t{]‚{T „Zzt {æÞ™wk >> 13 >> 146 >>

ð[™t{]‚ 14 : r™ŠðfÕ… Ë{trÄ™wk Index

*Ëkð‚T 1878™t ¼tŒhðt ËwrŒ 1-«r‚…Œt™u rŒðË Mðt{e ©eËnò™kŒS
{nthts ©e„Zzt {æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk ©e ðtËwŒuð™thtÞý™t {krŒh
…tËu W¥thtŒu ƒthýu ytuhzt™e ytuËhe W…h rðhts{t™ n‚t ™u ïu‚ ¾uË
…nuÞtuo n‚tu ™u ïu‚ [tŒh ytuZe n‚e ™u {M‚f W…h ïu‚ VUxtu ƒtkæÞtu
n‚tu ™u ‚u VUxt W…h ht‚t fŠýfth™t …w»…™wk Atu„wk rðhts{t™ n‚wk y™u
ËwkŒh fwkfw{™tu [tkŒ÷tu ¼t÷™u rð»tu rðhts{t™ n‚tu ™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e
yt„¤ {wr™{kz¤ ‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe n‚e.
…Ae {wõ‚t™kŒ Mðt{eyu …qAâwk su, “¼„ðt™™t MðY…™u rð»tu su Ëk‚
* ð[.„.{.™wk 14, ‚t. 28-8-1821, ƒwÄðth.
 386 „.{.14
‚Œtí{f…ýt™u1 …t{u Au, ‚u Ë{trÄyu fhe™u …t{u Au fu yu™tu ftuE ƒeòu
…ý W…tÞ Au ?” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “suýu ¼„ðt™™wk MðY…
suðwk ft÷u y{u fÌtwk ‚uðwk ÞÚttÚto òÛÞwk ntuÞ ™u ‚u{tk ftuE ò‚™wk WíÚtt™2
hÌtwk ™ ntuÞ, su{ yt ÷ªƒzt™wk ð]ût Au ‚u yufðth òýe ÷eÄwk Au …Ae
ftuE he‚u {™{tk ËkfÕ… Út‚tu ™Úte su, ‘÷ªƒztu nþu fu ™rn ntuÞ ?’ yuðe
he‚u „{u ‚u™tu Ëk„ ÚttÞ y™u „{u ‚uðtk þtMºt Ëtk¼¤u …ý ftuE he‚u fhe™u
¼„ðt™™t MðY…™tu su r™ùÞ fÞtuo ntuÞ ‚u{tkÚte {™ z„{„u ™rn yuðtu
su r™ÁíÚtt™…ýu3 ¼„ðt™™tu r™ùÞ yu™u y{u ‚Œtí{f…ýwk fneyu Aeyu.
™u yuðwk su yu ‚Œtí{f…ýwk ‚u ¼„ðt™™t yuftkr‚f ¼õ‚™t «kË„u fhe™u
ÚttÞ Au, …ý fuð¤ Ë{trÄyu fhe™u ™Úte Út‚wk y™u yuðwk su yu ‚Œtí{f…ýwk
‚u™us r™ŠðfÕ… Ë{trÄ fneyu Aeyu ™u yuðe ò‚™e su™u r™ŠðfÕ… Ë{trÄ
ÚtE ntuÞ ‚u Ëk‚™wk MðY… …ý r™„woý4 ƒúñ s Au. y™u yuðt yz„
r™ùÞðt¤t su Ëk‚ ‚u r™ð]r¥t{t„o™u rð»tu ð‚uo yÚtðt «ð]r¥t {t„o™u rð»tu
ð‚uo ‚tu …ý yu™wk r™„woý s MðY… Au. su{ ™thŒ ™u Ë™ftrŒf yu
Ëðuo r™ð]r¥t{t„o™u rð»tu «ðíÞto y™u ËÂÉr»t ‚Útt s™ftrŒf htò, yu
Ëðuo «ð]r¥t {t„o™u rð»tu «ðíÞto …ý yu Ëðuo™u ¼„ðt™™t r™ùÞu fhe™u
r™„woý òýðt. y™u su r™ð]r¥t{t„o™u rð»tu «ðíÞto ntuÞ ™u òu ¼„ðt™™tu
r™ùÞ ™ ntuÞ ‚tu ‚u™u {trÞf „wýu fhe™u Ë„wý òýðt. y™u yu{
òýðwk su, ‘yt yr‚þÞ íÞt„e sýtÞ Au. …ý yu™u ¼„ðt™™tu r™ùÞ
™Úte {txu yu y¿tt™e Au, ‚u sYh ™hf{tk sþu’ y™u su™u ¼„ðt™™t MðY…™tu
yuðtu r™ùÞ Au ™u òu ‚u{tk ftkEf Úttuze ½ýe ¾tux hne „E nþu; ‚tu
…ý ‚u ¼qkze „r‚™u ™rn …t{u. ‚u ‚tu yk‚u ò‚tu r™„woý…ýt™u s …t{þu.
y™u su™u ¼„ðt™™t MðY…™tu ‚tu yuðtu r™ùÞ ™Úte ™u ‚u ËqÄtu íÞt„e
hnu‚tu ntuÞ ™u ft{, ¢tuÄ, ÷tu¼trŒf™u xtéÞt{tk ËtðÄt™ ð‚o‚tu ntuÞ ‚tu
…ý yu™t xtéÞt ft{trŒf ™rn x¤u y™u ‚u yk‚u ¾htƒ ÚtE™u ™hf{tk
s sþu y™u ytðwk su ¼„ðt™™t MðY…™wk ¿tt™ ‚u su™u ÚtÞwk ntuÞ ™u ‚u™u
Úttuze ƒwrØ ntuÞ ‚tu …ý yu™u {tuxe ƒwrØðt¤tu òýðtu y™u ytðwk ¼„ðt™™t
MðY…™wk ¿tt™ su™u ™ ntuÞ ™u ‚u™u òu ÍtÍe ƒwrØ ntuÞ ‚tu …ý ‚u™u ƒwrØne™
òýðtu.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T „Zzt {æÞ™wk >> 14 >> 147 >>
1. yuftí{¼tð™u. 3. ËkfÕ… hrn‚-ÂMÚth.
2. ËkfÕ…-rðfÕ…. 4. ‘‚u Ëk‚ r™„woý ƒúñMðY… Au’ ytðtu ðtõÞtÚto Ë{sðtu.
 „.{.14-15 387
ð[™t{]‚ 15 : Mð¼tð rð»tu þºtw…ýwk htÏÞt™wk Index
*Ëkð‚T 1878™t ¼tŒhðt ËwrŒ 2-ƒes™u rŒðË Mðt{e ©eËnò™kŒS
{nthts ©e„Zzt {æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk ©eðtËwŒuð™thtÞý™t
{krŒh™e ytuËheyu [tf¤tu ™k¾tðe™u rðhts{t™ n‚t y™u Ëðo ïu‚ ðMºt
Äthý fÞtO n‚tk y™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ {wr™ ‚Útt ŒuþŒuþ™t
nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe n‚e.
…Ae ©eS{nthtsu Ëðuo …h{nkË™u «&™ …qAâtu su, “„{u ‚uðtu fXý
Mð¼tð ntuÞ ™u òu yuf rð[th fheyu ‚tu ‚u Mð¼tð™tu ™tþ ÚtE òÞ
y™u yu rð[th™u {qfe™u ƒeò nòhtu rð[th fhu ‚tu …ý ‚u ¼qkzt Mð¼tð
ntuÞ ‚u x¤u ™rn, yuðtu ‚u fÞtu rð[th Au ? ‚u su™u su{ Ë{ò‚wk ntuÞ
‚u ‚u{ fntu’’ …Ae …h{nkË{tk su{ su™u Ë{ò‚wk n‚wk ‚u{ ‚uýu fÌtwk, …ý
ÞÚttÚto ftuEÚte fnuðtÞwk ™rn, …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “ÕÞtu y{u fneyu
su, ‘su{ ƒtnuh ftuEf …tu‚t™tu þºtw ntuÞ ‚u yt…ýwk ftkEf ft{ Út‚wk ntuÞ
‚u™u ƒ„tze Œu yÚtðt …tu‚t™e {t ƒu™ Ët{e „t¤tu Œu, ‚u™tu su{ yr‚þÞ
y¼tð ytðu Au yu™u su W…tÞu fhe™u ‚u™wk ¼qkzwk ÚttÞ ‚u W…tÞ fhtÞ Au
yÚtðt ƒeòu ‚u þºtw™wk ¼wkzwk fhu ‚tu …ý yr‚þÞ htS ÚtðtÞ Au. ‚u{ su
{tuût™u yÚtuo Þí™ fh‚t ntuÞ ™u ‚u{tk su ft{ ¢tuÄtrŒf {tknu÷t þºtw rðΙ
fhu ‚tu ‚u™e W…h …ý ‚uðes ðihƒwrØ ÚttÞ y™u ‚u™tu ¾xftu õÞthuÞ …ý
x¤u ™rn. yuðtu rð[th su™u ntÚt ytðu ‚u yu rð[thu fhe™u þºtw {tºt™u
xt¤u y™u ßÞthu ftuEf Ëk‚ yu ft{trŒf þºtw™e ®™Œt fhu ‚Útt ‚u þºtw™u
¾tuŒu ‚u{tk su™u {tuhu fÌttu yuðtu rð[th ntuÞ ‚u™u ‚u ËtÄw™tu y¼tð ytðu
™rn; Ët{tu ‚u ËtÄw™tu yr‚þÞ „wý ÷u y™u yu{ òýu su, ‘yt ËtÄw {tht
þºtw™u {tÞto™tu W…tÞ fhu Au. {txu {tht …h{ nu‚w Au.’ ytðe ò‚™tu rð[th
su™t ӌޙu rð»tu «t ÚtÞtu ntuÞ ‚u þºtw{tºt™tu ™tþ fhe ™tk¾u y™u ftuE
¼qkztu Mð¼tð ‚u™t ӌޙu rð»tu hne þfu ™rn. yu™u yu rð™t ƒeò „{u
‚ux÷e ò‚™t rð[th fhu …ý ft{trŒf Mð¼tðY…e þºtw ™tþ …t{u ™rn,
{txu yu Mð¼tð W…h su þºtw…ýwk ht¾ðwk yus Ëðo rð[th{tk ©uc rð[th
Au.”
* ð[.„.{.™wk 15, ‚t. 29-8-1821, „wÁðth.
 388 „.{.15-16
…Ae ©eS{nthtsu ð¤e «&™ fÞtuo su, “Ä{o, ðihtøÞ, ytí{¿tt™
y™u {tntíBÞu Ërn‚ …h{uïh™e ¼Âõ‚ yu [th ðt™t{tkÚte ftuE ft¤u …zu
™rn yuðtu su ntuÞ ‚u™u þu ÷ûtýu fhe™u ytu¤¾ðtu ?” …Ae Ëðuo Ëk‚u su™u
suðwk Ë{òýwk ‚uýu ‚uðwk fÌtwk …ý ‚u ftuEÚte ÞÚttÚto fnuðtÞwk ™rn. …Ae
©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “su™tu ƒt¤f…ýtÚte s yuðtu Mð¼tð ntuÞ su ftuE™e
AtÞt{tk ‚tu ŒƒtÞ s ™rn y™u yu ßÞtk ƒuXtu ntuÞ íÞtk ftuEyu ntkËe {~fhe
ÚttÞ ™rn y™u ‚u™u ftuEyu n¤ðwk ðuý …ý fnuðtÞ ™rn. yuðtk su™tk ÷ûtý
ntuÞ ‚u ftuE rŒðË Ä{o, ðihtøÞ, ¿tt™ y™u ¼„ðt™™e ¼Âõ‚ ‚u{tkÚte …zus
™rn y™u ‚u™tu {t™e™t suðtu Mð¼tð ntuÞ ‚tu …ý ‚u™u fÕÞtý™tu ¾…
ntuÞ {txu ‚u ËíËk„{tkÚte ftuE «fthu òÞ ™rn.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T „Zzt {æÞ™wk >> 15 >> 148 >>

ð[™t{]‚ 16 : MðY…r™ct ™u Ä{or™ct™wk Index

*Ëkð‚T 1878™t ¼tŒhðt ËwrŒ 10 Œþ{e™u rŒðË Mðt{e ©eËnò™kŒS
{nthts ©e„Zzt {æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk ©eðtËwŒuð™thtÞý™t {krŒh
…tËu …tx W…h rðhts{t™ n‚t y™u Ëðo ïu‚ ðMºt Äthý fÞtO n‚tk y™u
…tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ {wr™ {kz¤ ‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e ˼t
¼htE™u ƒuXe n‚e.
…Ae {wõ‚t™kŒ Mðt{eyu «&™ …qAâtu su, “yuf ‚tu yswo™™e …uXu su
MðY…r™ct y™u ƒeS ÞwrÄrch htò™e …uXu su Ä{or™ct, yu ƒu r™ct
Au, ‚u{tkÚte su MðY…r™ct™wk ƒ¤ ht¾u ‚u™u Ä{or™ct {tu¤e …ze òÞ Au 1
y™u su Ä{or™ct™wk ƒ¤ ht¾u ‚u™u MðY…r™ct {tu¤e …ze òÞ Au, {txu
yuðtu þtu W…tÞ Au su, suýu fhe™u yu ƒu{tkÚte yufu r™ct {tu¤e ™ …zu
?” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt, su2, “…]Úðe™tu ™u Ä{o™tu ©e{ŒT¼t„ð‚™t
«Út{ MfkÄ™u rð»tu ËkðtŒ Au. ‚u{tk yu{ fÌtwk Au su, ‘ËíÞ þti[trŒf su
fÕÞtýfthe yuðt ytu„ý[t¤eþ „wý ‚uýu Þwõ‚ ¼„ðt™™wk MðY… Au.’ {txu
* ð[.„.{.™wk 16, ‚t 7-9-1821, þr™ðth Ërn‚ yuðe MðY…r™ct™wk ©uc…ýwk fÌtwk Au {txu
1. ‘MðY…r™ct ƒ¤ðt™ Au. {txu ‚u s yuf ht¾ðe, ƒk™u™e y…uûtt …ý Au.
Ä{or™ct™wk þwk «Þtus™ Au ?’ yu{ …ý fne 2. MðY…r™ct áZ ht¾ðtÚte Ä{or™ct …ý áZ ÚttÞ
þftÞ ™rn,fu{ fu ƒnwÄt‚tu ‚{tuyu Ä{or™ctyu Au, fu{ fu.
 „.{.16 389
Ëðuo Ä{o ¼„ðt™™e {qŠ‚™u ytÄthu hnu Au. ‚u ËtY ¼„ðt™™u Ä{oÄwhkÄh
fÌtt Au. y™u ð¤e ©e{ŒT¼t„ð‚™t «Út{ MfkÄ™u rð»tu þti™ftrŒf Ér»tyu
Ëq‚ …whtýe™u …qAâwk Au su, ‘Ä{o™t ƒ¾‚hY…1 yuðt su ©ef]»ý¼„ðt™
‚u yk‚Äto™ ÚtÞt …Ae Ä{o fu™u þhýu hÌttu ?’ {txu Ä{o ‚u ¼„ðt™™e {qŠ‚™u
s ytþhu hnu Au. ‚u ËtÁ su ¼„ðt™™e {qŠ‚™u rð»tu r™ct ht¾u ‚u™u
¼„ðt™™wk MðY… ÓŒÞ{tk hnu yux÷u ‚u™t ÓŒÞ{tk Ä{o …ý hnu. {txu su
MðY…r™ct ht¾u ‚u™u Ä{or™ct Ënsu s hnu y™u yuf÷e Ä{or™ct ht¾u
‚tu MðY…r™ct {tu¤e …ze òÞ Au, ‚u fthý…ýt {txu ƒwrØðt™ ntuÞ ‚u™u
MðY…r™ct s ÿZ fhe™u ht¾ðe ‚tu ‚u ¼u¤e Ä{or™ct …ý ÿZ…ýu
hnuþu.”2
…Ae {wõ‚t™kŒ Mðt{eyu ƒeòu «&™ …qAâtu su, “…k[rð»tÞ rs‚tÞ ‚u
ðihtøÞu fhe™u rs‚tÞ Au fu, ftuE ƒeòu W…tÞ Au ?” …Ae ©eS{nthts
ƒtuÕÞt su, “ðihtøÞ ntuÞ yÚtðt ™ ntuÞ, …ý òu …h{uïhu fÌtt yuðt
su r™Þ{; ‚u™u rð»tu ¾ƒzŒth hnu ‚tu …k[rð»tÞ rs‚tÞ Au y™u òu
þçŒ Útfe ðihtøÞu fhe™u ð]r¥t …tAe ðt¤u ‚tu ½ýtu «ÞtË fhu ‚tu …ý
þçŒ Ëk¼¤tÞ ¾htu y™u ft™™u ƒeze ÷u ‚tu Ënsu þçŒ Ëk¼¤tÞ ™rn.
‚u{s yÞtuøÞ …ŒtÚto™u íð[tyu fhe™u yzu ™rn ‚tu Ënsu M…þo rs‚tÞ,
‚u{s yÞtuøÞ ðM‚w ntuÞ, ‚u™u ™uºtu fhe™u swðu ™rn ‚tu Ënsu Y… rs‚tÞ.
‚u{s su su MðtŒw ¼tus™ ntuÞ ‚u™u {u¤tðe …týe ™tk¾e™u s{u ‚Útt Þwõ‚
ytnth fhu yux÷u Ënsu s hË™t rs‚tÞ, ‚u{s yÞtuøÞ „kÄ ntuÞ íÞtk
™tf™u ƒeze ÷u ‚tu Ënsu „kÄ rs‚tÞ. yuðe he‚u r™Þ{u fhe™u …k[rð»tÞ
rs‚tÞ Au y™u òu r™Þ{{tk ™ hnu ‚tu „{u ‚uðtu ðihtøÞðt™ ntuÞ ‚Útt
¿tt™e ntuÞ …ý ‚u™tu Xt hnu ™rn. {txu rð»tÞ rsíÞt™wk fthý ‚tu …h{uïh™t
ƒtkÄu÷t su r™Þ{ ‚u s Au, ‚u{tk …ý {kŒ ðihtøÞðt¤t™u ‚tu r™Þ{{tk hnuðwk
yu s W„Þto™tu W…tÞ Au. su{ {tkŒtu ntuÞ ‚u fhe …t¤e™u yti»tÄ ¾tÞ
‚tu s r™htu„e ÚttÞ.’’
…Ae y¾kzt™kŒ Mðt{eyu …qAâwk su, “{tkŒt™u ‚tu fhe™tu r™Þ{ ntuÞ su,
1. “Ïæír懲ï {}æü±}æüç‡æ” yu{ fÌtwk Au, ‚Útt “{}æü S ² 2. yu{tk ËkþÞ ™Úte.
Ðí | æé Ú Ó²é „ :” yuðe M{]r‚ …ý Au.
 390 „16.{.16
‘ytx÷t rŒðË s fhe ht¾ðe’ ‚u{ fÕÞtý™t ËtÄ™™tu …ý ftuE r™Þ{ Au
fu, ™Úte ?” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “su™u ©æÄt {kŒ ntuÞ ‚u™u ‚tu ½ýuf
sL{u fhe™u ËtÄ™™e Ë{t ÚttÞ Au. ‚u ¼„ðŒT„e‚t{tk fÌtwk Au su, ‘¥ÝïÜU…‹}æ
¨¢ç¨hS„„æï ²æç„ ÐÚæ¢ xæç„}æì J’ yu &÷tuf{tk yu{ fÌtwk Au su, ‘y™uf sL{u fhe™u
ËkrËØ ÚtÞtu su Þtu„e ‚u su ‚u …h{…Œ™u …t{u Au’ yu {kŒ ©Øtðt¤t™tu …ût
Au. y™u su™u ƒ¤ðt™ ©Øt ntuÞ ‚u ‚tu ‚íft¤ rËØ ÚttÞ Au, ‚u …ý „e‚t{tk
fÌtwk Au,
‘Ÿæhæ±æÝì H|æ„ï ¿ææÝ¢ „yÐÚ: ¨¢ ² „ï ç ‹Îí ² : J
¿ææÝ¢ HÏŠ±æ ÐÚæ¢ àææç‹„}æç™Úï ‡ ææç{xæÓÀç„ JJ’
yu &÷tuf™tu yu{ yÚto Au su, ‘r™Þ{{tk Au ErLÿÞtu su™tk ™u ©Øtðt™
yuðtu su …wY»t, ‚u ¿tt™™u …t{u Au ™u ¿tt™™u …t{e™u ‚íft¤ …h{…Œ™u
…t{u Au’ {txu su yr‚þÞ ©Øtðt™ ntuÞ ‚u™u ðnu÷e ËtÄ™™e Ë{tÂÂ ÚttÞ
Au y™u su™u {kŒ ©Øt ntuÞ ‚u™u ‚tu y™uf sL{u fhe™u ËtÄ™™e Ë{tÂÂ
ÚttÞ Au, su{ ftuE …wY»t ftþeyu s‚tu ntuÞ ™u ‚u yt¾t rŒðË{tk ƒu z„÷tk
[t÷‚tu ntuÞ ‚u™u ‚tu ftþeyu s‚tk ƒnw rŒðË ÷t„u y™u su ðeþ ðeþ „tW
[t÷ðt {tkzu ‚u ‚tu ytkneÚte ftþeyu Úttuztf rŒðË{tk …ntU[u. ‚u{ su™u ©Øt
ƒ¤ðt™ Au, ‚u ‚tu n{ýtk ‚h‚ ËíËk„e ÚtÞtu ntuÞ ‚tu …ý yr‚þÞ ËhË
ÚtE òÞ Au y™u su™u ©Øt {kŒ ntuÞ ‚u ‚tu ½ýt ft¤ ÚtÞt ËíËk„e ÚtÞtu
ntuÞ ‚tu …ý ÷tu[tu…tu[tu hnu Au.”
…Ae ©e „wÁ[hýh‚t™kŒ Mðt{eyu …qAâwk su, “ßÞthu {kŒ ©Øtðt¤t™wk
y™uf sL{u fÕÞtý ÚttÞ íÞthu íÞtk ËwÄe ‚u õÞtk hnu‚tu nþu ?’’ …Ae
©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “ËwkŒh Œuð÷tuf ntuÞ íÞtk sE™u ‚u hnu Au. y™u
ßÞthu yu ¼„ðt™™wk æÞt™ fh‚tu; íÞthu yu ¼õ‚ ¼„ðt™ Ët{wk òu‚tu íÞthu
¼„ðt™ …ý ‚u ¼õ‚ Ët{wk òu‚t. …Ae ¼„ðt™™wk æÞt™ fh‚tk Útft su
su rð»tÞ™wk yuýu ®[‚ð™ fÞwO n‚wk y™u su su rð»tÞ{tk yu ¼õ‚™u nu‚ n‚wk
‚u ¼„ðt™ Ëðuo ™shu òuE™u y™u yu Œun {qfu íÞthu yu™u suðt ¼tu„ ðnt÷t
Au, ‚uðt ¼tu„ su ÷tuf{tk Au ‚u ÷tuf{tk yu ¼õ‚™u …ntU[tzu Au. y™u ft¤™u
yu{ yt¿tt fhu Au su, ‘yu ¼õ‚™tk ¼tu„™u ‚wk ¾kz™ fheþ{t.’ {txu ‚u
r™hk‚h Œuð÷tuf{tk hÌttu Útftu ¼tu„™u ¼tu„ðu Au. …Ae {]íÞw÷tuf{tk ytðe™u
 „.{.16 391
y™uf sL{u fhe™u {tuût™u …t{u Au.”
…Ae y¾kzt™kŒ Mðt{eyu ƒeòu «&™ …qAâtu su, ‘‚eðú ©Øtðt™T …whw»t™tk
þtk ÷ûtý Au ?” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “su™u ‚eðú ©Øt ntuÞ ‚u™u
ßÞthu ¼„ðt™™u Œþo™u ytððwk ntuÞ yÚtðt ¼„ðífÚttðt‚to Ëtk¼¤ðe ntuÞ
‚Útt ¼„ðt™™e {t™Ëe …qò fhðe ntuÞ EíÞtrŒf su su ¼„ðt™ ËkƒkÄe
r¢Þt ‚u™u fÞto ËtÁ M™t™trŒf su …tu‚t™e Œunr¢Þt ‚u™u yr‚þÞ W‚tð¤tu
ÚtE™u fhu y™u ft„¤ ÷¾e™u y{u ftuEf ð‚o{t™ VuhÔÞwk ntuÞ ‚tu ‚u™u fhðt™u
yÚtuo …ý ytf¤tu ÚtE òÞ y™u {tuxtu {týË ntuÞ ‚tu …ý ¼„ðt™™tk
Œþo™ ËtÁ ƒt¤f™e …uXâu ytf¤t{ý fhðt {tkzu. yuðtk su™tk ÷ûtý ntuÞ
‚u™u ‚eðú ©Øtðt™T òýðtu y™u su yuðe ©Øtðt¤tu ntuÞ ‚u Ëðuo ErLÿÞtu™u
…ý ‚íft¤ ðþ fhu Au y™u su™u ¼„ðt™™t {t„o{tk {kŒ ©Øt ntuÞ ‚u™tk
ErLÿÞtu rð»tÞ ËL{w¾ yr‚ ‚eûý…ýu Þwõ‚ ntuÞ ‚u „{u ‚ux÷tu Ëk‚tzðt
òÞ …ý Ëti™u sýtE òÞ su, ‘yt™e ErLÿÞtu™t rð»tÞ ËL{w¾ ‚eûý ðu„
Au’ y™u ErLÿÞtu™wk Y… ‚tu ðtÞw™t ðu„ suðwk Au, su{ ðtÞw Œu¾tÞ ™rn …ý
ð]ût™u n÷tðu ‚uýu fhe™u sýtÞ Au su, ðtÞw ðtÞ Au, ‚u{ ErLÿÞtu™e ð]r¥tÞtu
Œu¾t‚e ™Úte …ý rð»tÞ ËL{w¾ Œtuzu ‚u Ëti™u sýtÞ Au y™u òu f…xu fhe™u
Ztkfðt òÞ, ‚tu f…xe òýe™u Ëti™u ‚u™tu yr‚þÞ yð„wý ytðu Au. {txu
su™e RrLÿÞtu{tk rð»tÞ ¼tu„ÔÞt™e ‚eûý‚t ntuÞ ‚u ftuE «fthu At™e hnu
™rn.”
…Ae {wõ‚t™kŒ Mðt{eyu …qAâwk su, “rð»tÞ ËL{w¾ ErLÿÞtu™e su ‚eûý‚t
‚u™u xtéÞt™tu þtu W…tÞ Au ?” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “ErLÿÞtu™e
‚eûý‚t™u xtéÞt™tu yus W…tÞ Au su, …h{uïhu íÞt„e™t ™u „]nMÚt™t su
r™Þ{ ƒtkæÞt Au, ‚u{tk Ëðuo ErLÿÞtu™u {hze™u ht¾u ‚tu Ënsu s ErLÿÞtu™e
‚eûý‚t {xe òÞ. ™u ©tuºt, íðfT, [ûtw, hË™t y™u ½útý; yu …tk[u ErLÿÞtu™u
ßÞthu fw{t„o{tk ™ sðt Œu, íÞthu ErLÿÞtu™t ytnth þwØT ÚttÞ Au. ‚u fuzu
yk‚:fhý …ý þwØ ÚttÞ Au. {txu ðihtøÞ™wk ƒ¤ ntuÞ yÚtðt ™ ntuÞ
‚tu …ý òu ErLÿÞtu™u ðþ fhe™u …h{uïh™t r™Þ{{tk ht¾u ‚tu su{
‚eðú ðihtøÞu fhe™u rð»tÞ rs‚tÞ Au ‚u Útfe …ý ‚u r™Þ{ðt¤t™u rðþu»tu
rð»tÞ rs‚tÞ Au. {txu …h{uïh™t ƒtkÄu÷t su r™Þ{ Au ‚u™u s yr‚
ÿZ fhe™u ht¾ðt.”
 392 „.{.16-17
…Ae ð¤e y¾kzt™kŒ Mðt{eyu …qAâwk su, “su™u {kŒ ©Øt ntuÞ ‚u™u
©Øt ð]rØ fu{ …t{u ?” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “òu ¼„ðt™™wk {tntíBÞ
sýtÞ ‚tu {kŒ ©Øt ntuÞ ‚u …ý ð]rØ™u …t{u, su{ …týe …eðt™wk ðtËý
{]r¥tft™wk ntuÞ ‚u{tk Ënsu s «er‚ ÚttÞ ™rn y™u ‚u …tºt òu Ëwðýo™wk
ntuÞ ‚tu ‚u{tk Ënsu s «er‚ ÚttÞ. ‚u{ ¼„ðt™™wk ‚Útt ¼„ðt™™e fÚtt
fe‚o™trŒf™wk {tntíBÞ sýtÞ ‚tu Ëns Mð¼tðu s ¼„ðt™{tk ‚Útt fÚtt
fe‚o™tŒef{tk ©Øt ð]rØ …t{u Au. {txu su «fthu ¼„ðt™™wk {tntíBÞ Ë{òÞ
‚u W…tÞ fhðtu ™u òu yu W…tÞ fhu ‚tu ©Øt ™ ntuÞ ‚tu …ý ©Øt ÚttÞ
Au y™u òu {kŒ ©Øt ntuÞ ‚tu ‚u ð]rØ™u …t{u Au.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T „Zzt {æÞ™wk >> 16 >> 149 >>

ð[™t{]‚ 17 : ¼„ðt™™t MðY…{tk ‚¥ðtu™wk - ÂMÚt‚«¿t™wk Index

*Ëkð‚T 1878™t ytËtu ðrŒ 11-yuftŒþe™u rŒðË htrºt™u Ë{u Mðt{e
©eËnò™kŒS {nthts ©e„Zzt {æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk ©e
ðtËwŒuð™thtÞý™t {krŒh™u Ë{e…u ytuhzt™e ytuËheyu ®ËntË™ W…h
rðhts{t™ n‚t y™u Ëðuo ïu‚ ðMºt Äthý fÞtO n‚tk y™u …tu‚t™e yt„¤
{þt÷ ƒu ƒ¤‚e n‚e y™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ …h{kË ‚Útt ŒuþŒuþ™t
nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe n‚e y™u fe‚o™ „ðt‚tk n‚tk.
…Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “fe‚o™ „tððtk hnuðt ãtu, «&™-W¥th
fheyu.” …Ae Ëðuo {wr™ ƒtuÕÞt su, “½ýwk Ëthwk {nthts.” …Ae ©eS{nthtsu
«&™ …qAâtu su, “¼„ðt™™wk MðY… Au, ‚u™u ftuEf ¼õ‚ ‚tu {tÞt™tk [turðþ
‚¥ðu Ërn‚ Ë{su Au y™u ftuEf ¼õ‚ ‚tu {tÞt™tk ‚¥ðu hrn‚ fuð¤ [i‚LÞ{Þ
¼„ðt™™wk MðY… Ë{su Au. yu ƒu «fth™t ¼õ‚ Au, ‚u{tk fu™e Ë{sý
Xef Au ™u fu™e Ë{sý Xef ™Úte?” …Ae {wõ‚t™kŒ Mðt{eyu fÌtwk su,
“su ¼„ðt™™u rð»tu {trÞf [turðþ ‚¥ð Ë{su yu™e Ë{sý Xef ™Úte
y™u ¼„ðt™™wk MðY… {tÞt™tk ‚¥ðu fhe™u hrn‚ fuð¤ [i‚LÞ{Þ Ë{su
‚u™e Ë{sý Xef Au.”
…Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “ËtkÏÞðt¤u [turðþ ‚¥ð fÌttk Au ‚u
* ð[.„.{.™wk 17, ‚t. 21-10-1821, Ëtu{ðth
 „.{.17 393
ËtkÏÞ™u {‚u ºturðþ ‚¥ð ™u [turðþ{tu ûtuºt¿t su Sð EïhY… [i‚LÞ Au,
‚u yu he‚u [turðþ ‚¥ð fÌttk Au. fu{ su, ûtuºt ûtuºt¿t™u ‚tu yLÞtuLÞ yt©Þ…ýwk
Au. ‚u ûtuºt¿t rð™t ûtuºt fnuðtÞ ™rn ™u ûtuºt rð™t ûtuºt¿t fnuðtÞ ™rn.
‚u {txu ‚¥ð ¼u¤t s Sð Eïh™u fÌtt Au y™u ¼„ðt™ Au ‚u ‚tu ûtuºt
™u ûtuºt¿t yu çtL™u™t yt©Þ Au. {txu ¼„ðt™ Útfe {trÞf ‚¥ð swŒtk
fu{ fnuðtÞ ? y™u su{ ytftþ Au ‚u™u rð»tu [th ‚¥ð hÌttk Au, ‚tu …ý
ytftþ™u ftuE™tu Œtu»t yz‚tu ™Úte. ‚u{ …h{uïh™t MðY…™u …ý {trÞf
‚¥ð™tu yufuÞ Œtu»t yz‚tu ™Úte. yuðwk s ¼„ðt™™wk MðY… Au, ‚u{tk [turðþ
‚¥ð fneyu ‚u{tk þtu ƒtÄ Au ? y™u ‚¥ðu hrn‚ fnuðwk ‚u{tk þwk r™ƒtoÄ…ýwk
ytðe „Þwk ? y{™u ‚tu yu{ sýtÞ Au.”
…Ae Œe™t™tÚt ¼èu …qAâwk su, “su™u ¼„ðt™™e {qŠ‚™wk æÞt™ fhðwk
ntuÞ ‚u™u ¼„ðt™™wk MðY… ‚¥ðu Ërn‚ Ë{sðwk fu ‚¥ðu hrn‚ Ë{sðwk ?”
…Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “¼„ðt™™t MðY…™u su ‚¥ðu Ërn‚ Ë{su
Au, ‚u …ý …t…e Au y™u su ‚¥ðu hrn‚ ¼„ðt™™t MðY…™u Ë{su Au, ‚u
…ý …t…e Au. ¼„ðt™™t MðY…{tk ‚tu ¼„ðt™™t ¼õ‚ ntuÞ ‚u™u ‚¥ð Au
fu ™Úte, yuðwk [qkÚtýwk fhðwk „{us ™rn. ¼õ‚ ntuÞ ‚u ‚tu yu{ òýu su,
‘¼„ðt™ ‚u ¼„ðt™, yu™u rð»tu ¼t„-íÞt„ fÞto™tu {t„ ™Úte. yu ¼„ðt™
‚tu y™k‚ ƒúñtkz™t ytí{t Au’ y™u su™u ¼„ðt™™t MðY…{tk ftuE he‚™wk
WíÚtt™ ™Úte ‚u™u r™ŠðfÕ… ÂMÚtr‚ðt¤tu òýðtu y™u su™u yuðe yuf {r‚
ntuÞ ‚u™u ÂMÚt‚«¿t òýðtu y™u su …wÁ»t™u ¼„ðt™™u rð»tu yuðe ÿZ {r‚
Au ‚u™u ¼„ðt™ Ëðo …t… Útfe {wftðu Au, ‚u ¼„ðt™u ¼„ðŒT„e‚t{tk yswo™
«íÞu fÌtwk Au su, “¨±ü { }ææü Ý ì ÐçÚy²Á² }ææ}æï Ü ¢ U àæÚ‡æ¢ ±í … J ¥ã¢ y±æ¢ ¨±ü ÐæÐï | ²æï
}ææï ÿ æç²c²æç}æ }ææ àæé ™ : JJ’’ y™u yt ËkËth{tk …ý yuðe he‚ Au su, su Útfe
…tu‚t™tu {tuxtu MðtÚto Ëh‚tu ntuÞ ‚u™tu ƒwrØðt™ ntuÞ ‚u Œtu»t „úný fhu
™rn. su{ Mºte ntuÞ ‚u …tu‚t™t MðtÚto ËtÁ …r‚™tu Œtu»t „úný fh‚e ™Úte
‚Útt ƒeò …ý „]nMÚttu ntuÞ ‚u …tu‚t™t ¼tE, ¼ºteò, Œefht EíÞtrŒf
su ËkƒkÄe ‚u™u rð»tu òu …tu‚t™tu yr‚þÞ MðtÚto ntuÞ ‚tu Œtu»t™wk „úný ™Úte
fh‚tk, ‚u{ ¼„ðt™ Útfe suýu {tuxtu MðtÚto òÛÞtu ntuÞ su, ‘¼„ðt™ ‚tu
…t… Útfe ™u y¿tt™ Útfe {wftðe™u …tu‚t™t ¼õ‚™u y¼Þ…Œ yt…u Au.’
yuðtu {tuxtu MðtÚto òÛÞtu ntuÞ ‚tu ftuE he‚u ¼„ðt™™tu yð„wý ytðu s
 394 „.{.17
™rn. su{ þwfSyu htË…k[tæÞtÞe™wk ðýo™ fÞwO, íÞthu htò …herût‚™u ËkþÞ
ÚtÞtu su, ‘¼„ðt™u …hMºte™tu Ëk„ fu{ fÞtuo ?’ …ý þwfS™u ÷uþ{tºt ËkþÞ
ÚtÞtu ™rn y™u su „tu…eytu Ëk„u ¼„ðt™u rðnth fÞtuo, ‚u „tu…eytu™u …ý
ËkþÞ ™ ÚtÞtu su, ‘¼„ðt™ ntuÞ ‚tu yt{ fu{ fhu ?’ yuðtu ftuE he‚u
ËkþÞ ÚtÞtu ™rn y™u ßÞthu ¼„ðt™ fwçò™u ½uh „Þt íÞthu WØðS™u
¼u¤t ‚uze „Þt n‚t. ‚tu …ý WØðS™u ftuE he‚u ËkþÞ ÚtÞtu ™rn y™u
ßÞthu WØðS™u ðús{tk {tufÕÞt, íÞthu „tu…eytu™e ðtýe Ëtk¼¤e™u …ý ftuE
he‚u ËkþÞ ™ ÚtÞtu y™u Ët{wk „tu…eytu™wk {tntíBÞ yr‚þÞ Ë{ßÞt. {txu
su™u ¼„ðt™™tu y[¤ yt©Þ ÚtÞtu ntuÞ ™u ‚u yr‚þÞ þtMºtðu¥tt1 ntuÞ
yÚtðt ¼tu¤tu s ntuÞ …ý ‚u™e {r‚ ¼ú{u ™rn y™u ¼„ðt™™t su ÿZ
¼õ‚ ntuÞ ‚u™wk su {tntíBÞ ‚u …ý ¼„ðt™™tu ¼õ‚ ntuÞ ‚u s òýu,
…Ae þtMºtðu¥tt ntuÞ yÚtðt ¼tu¤tu ntuÞ …ý su™e ¼„ðt™™u rð»tu ÿZ {r‚
ntuÞ ‚u s ¼„ðt™™t ¼õ‚™wk {tntíBÞ òýu y™u ÿZ {r‚ðt¤t ¼õ‚ ntuÞ
‚u™u ytu¤¾u …ý ¾ht y™u ‚u rð™t su s„‚™t rð{w¾ Sð ntuÞ ‚u ‚tu
…krz‚ ntuÞ yÚtðt {q¾o ntuÞ …ý ¼„ðt™™u rð»tu ÿZ {r‚ …ý fhe þfu
™rn. y™u ÿZ {r‚ðt¤t ¼õ‚ ntuÞ ‚u™u …ý ytu¤¾u ™rn y™u nrhs™™wk
{tntíBÞ …ý òýu ™rn. {txu ¼„ðt™™tu ¼õ‚ ntuÞ ‚u s ¼„ðt™™t
¼õ‚™u ytu¤¾u y™u {tntíBÞ …ý ‚u s òýu. su{ WØðSyu „tu…eytu™wk
yr‚þÞ {tntíBÞ òÛÞwk, ‚u{ „tu…eytuyu …ý WØðS™wk {tntíBÞ òÛÞwk.
y™u …whw»ttu¥t{¼„ðt™ Au, ‚u Ëðo ûtuºt¿t™t ûtuºt¿t Au, ‚tu …ý r™Šðfth
Au y™u {tÞt ytrŒf su rðfthðt™ …ŒtÚto ‚u™tu rðfth …whw»ttu¥t{¼„ðt™™u
yz‚tu ™Úte y™u su ytí{r™c …wY»t Au, ‚u™u …ý MÚtq¤, Ëqû{ y™u fthý™t
rðfth ™Úte yz‚t, ‚tu …whw»ttu¥t{¼„ðt™™u ™ yzu yu{tk þwk fnuðwk ? ¼„ðt™
‚tu r™Šðfthe ™u r™÷uo… s Au. yuðe he‚u su ¼„ðt™™t MðY…™u Ë{su
‚u ¼„ðt™™tu ¼õ‚ ÂMÚt‚«¿t òýðtu. su{ …tu‚t™t ytí{t™u rð»tu su™u ÂMÚtr‚
ntuÞ ‚u …ý ÂMÚt‚«¿t fnuðtÞ Au, ‚u{ su™u ¼„ðt™™t MðY…™u rð»tu ftuE
ò‚™tu ½tx ™ ntuÞ y™u su{ ¼„ðt™™wk Ë{Úto…ýwk ntuÞ ™u ‚u™wk „t™ fhu
‚u{s yË{Úto…ýwk ntuÞ ‚u™wk …ý „t™ fhu y™u su{ ¼„ðt™™wk ÞtuøÞ [rhºt
ntuÞ ‚u™wk „t™ fhu ‚u{s su yÞtuøÞ suðwk [rhºt sýt‚wk ntuÞ ‚u™wk …ý
1. þtMºttu™tu òý™th …krz‚.
 „.{.17-18 395
„t™ fhu …ý ¼„ðt™™t [rhºt rð»tu ÞtuøÞ yÞtuøÞ yuðtu ½tx ½zu ™rn.
yuðtu su ¼„ðt™™tu ¼õ‚ ntuÞ ‚u™u …whw»ttu¥t{™t MðY…™u rð»tu ÂMÚt‚«¿t
òýðtu. y™u su™u yuðe …whw»ttu¥t{™t MðY…™u rð»tu ÿZ r™ct ÚtE ‚u™u yuÚte
W…htk‚ ƒeswk ftkE Ë{sðt™wk hÌtwk ™Úte.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T „Zzt {æÞ™wk >> 17 >> 150>>

ð[™t{]‚ 18 : ™tÂM‚f y™u þw»f ðuŒtk‚e™wk Index

*Ëkð‚T 1878™t {t„þh ðrŒ 6 AXâ™u rŒðË Mðt{e ©eËnò™kŒS

{nthts ©e„Zzt {æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk …tu‚t™t W‚tht™u rð»tu
„tŒe‚rfÞt ™k¾tðe™u rðhts{t™ n‚t y™u Ätu¤tu ¾uË …nuÞtuo n‚tu y™u
Ätu¤e [tŒh ytuZe ™u ‚u W…h ƒwètŒth hòE ytuZe n‚e y™u {M‚f W…h
Ätu¤tu VUxtu rðhts{t™ n‚tu y™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ …h{nkË ‚Útt
ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe n‚e y™u …tu‚t™e yt„¤ «t„SŒðu
fÚtt fh‚t n‚t.
…Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “y{u ‚tu Ëðo «fthu rð[the™u òuÞwk
su, yt ËkËth{tk sux÷t fwËk„ fnuðtÞ Au, ‚u Ëðo fwËk„Úte yrÄf fwËk„
‚u fÞtu Au ? ‚tu ‘su™u …h{uïh™e ¼Âõ‚ ™rn y™u ¼„ðt™ Ëðo™t Mðt{e
Au, ¼õ‚ðíË÷ Au, …r‚‚…tð™ Au, yÄ{WØthý Au yuðtu …ý ¼„ðt™™e
ftuh™tu su™t niÞt{tk rðïtË ™rn’ ‚u yuðt ‚tu yt ËkËth{tk ƒu {‚ Au -
yuf ‚tu ™tÂM‚f™tu ™u ƒeòu þw»f 1 ðuŒtk‚e™tu2. yu ƒu yr‚ fwËk„ Au y™u
…k[ {nt…t…u Þwõ‚ ntuÞ ™u ‚u™u òu ¼„ðt™™tu rðïtË ntuÞ ‚tu ‚u™tu ftuE
ft¤u Aqxftu ÚttÞ ‚Útt ƒt¤níÞt, „tiníÞt, MºteníÞt, EíÞtrŒf su {tuxtk
…t…, ‚u™t fh™tht™tu …ý ftuE ft¤u Aqxftu ÚttÞ ¾htu, …ý yu ƒu {‚™e
su™u «‚er‚ ytðe ‚u™tu ftuE ft¤u Aqxftu ÚttÞ ™rn. þt {txu su, yu™e
Ë{sý ðuŒ, þtMºt y™u …whtý ‚u Útfe QkÄe Au. ‚u{tk ™tÂM‚f ‚tu yu{
Ë{su Au su, ‘ht{[kÿS ™u ©ef]»ý¼„ðt™ yu ‚tu htò n‚t y™u ©ef]»ýu
ŒiíÞ {tÞto ‚Útt …hMºte™t Ëk„ feÄt; {txu ºteò ™hf{tk …zât Au.’ yuðe
* ð[.„.{.™wk 18, ‚t. 7-12-1821, þr™ðth 2. ™t{{tºtÚte ðuŒtL‚e.
1. ¼„ðt™™e ¼Âõ‚yu hrn‚ þw»f.
 396 „.{.18
he‚u yÄ{WØthý y™u …r‚‚…tð™ yuðt su ©ef]»ý¼„ðt™ ‚u™u rð»tu
…h{uïh™e ƒwrØ s ™Úte y™u f{uo fhe™u …tu‚t™wk fÕÞtý {tLÞwk Au.
‚u ßÞthu f{o fh‚tk fh‚tk fu𤠿tt™ «fxu íÞthu ‚u ¼„ðt™ ÚttÞ.
yuðe he‚u y™k‚ ¼„ðt™ {tLÞt Au, …ý y™trŒ …h{uïh ™tÂM‚f™u
{‚u ftuE ™Úte; su™u ¼s™u fhe™u Sð ¼ð™t ƒkÄ™ Útfe Aqxu. {txu
yu {‚ Au, ‚u ðuŒÚte rðÁØ Au.
y™u þw»f ðuŒtk‚e Au, ‚u ‚tu yu{ Ë{su Au su, ‘ƒúñ Au ‚u s
SðY… ÚtÞt Au y™u su{ ËqÞo™wk «r‚®ƒƒ Au ‚u{ ƒúñ ‚u SðY… Au’ {txu
ßÞthu yu{ Ë{òÞ su, ‘nwk ƒúñ Awk’ íÞthu yu™u ftkE ËtÄ™ fhðwk hÌtwk
™rn y™u ßÞthu …tu‚u …h{uïh ÚtÞt íÞthu nðu ¼s™ …ý ftuE™wk fhðwk
hÌtwk ™rn. yu{ {t™e™u …Ae …t… fh‚tk …ý ƒeðu ™rn y™u {™{tk yu{
Ë{su su, ‘yt…ýu r™„woý {t„o™u …tBÞt Aeyu {txu yt…ýu Vhe™u sL{
™rn Ähðtu …zu.’ …ý yu þw»f ðuŒtk‚e yux÷tu ‚…tË fh‚t ™Úte su, {tÞt
…h su r™„woý ƒúñ, ‚u™u …ý yu™e Ë{sýu fhe™u sL{ {hý Xuhtýwk,
fu{ su yu yu{ fnu Au su, ‘ƒúñ Au ‚u s MÚttðh sk„{ Y… ÚtÞt Au’
íÞthu su Sð ntuÞ, ‚u™u {tÚtu ‚tu sL{ {hý ntuÞ, ‚u s sL{ {hý ƒúñ™u
{tÚtu ytÔÞwk. y™u yu ‚tu yu{ òýu Au su, ‘y{u sL{ {hýÚte Aqxeþwk.’
…ý yu{ rð[th‚t ™Úte su, yt…ýu {‚u fhe™u ƒúñ™u {tÚtu sL{ {hý
Ët[wk ÚtÞwk, íÞthu yt…ýu …ý ½ýwk Ë{Sþwk ‚tu …tu‚t™u ƒúñMðY… {t™eþwk
‚tu …ý sL{ {hý ™rn x¤u. {txu yu™u s {‚u fhe™u yuýu su {tuût {tLÞtu
Au, ‚u ¾tuxtu ÚtE òÞ Au; ‚tu …ý ftuE ‚…tËe™u òu‚t ™Úte y™u S¼u
‚tu yu{ ƒfu Au su, ‘yt…ýu ‚tu ƒúñMðY… Aeyu ‚u fu™wk ¼s™ fheyu?
y™u fu™u ™{Mfth fheyu ?’ yu{ {t™e™u yr‚þÞ ynkfthe ÚtE òÞ Au
y™u Ë{ßÞt{tk ‚tu ftkE ytÔÞwk ™rn ‚tu …ý ¿tt™e™wk {t™ ÷E™u ƒuXt Au,
…ý yu{ rð[th‚t ™Úte su, ‘…tu‚t™u {‚u fhe™u s …tu‚t™tu {tuût ¾tuxtu
ÚtE „Þtu’ y™u su yu™tu Ëk„ fhu ‚u™u …ý yuðt ™u yuðt {q¾o fhe {qfu
Au.
y™u Ët[t ¿tt™e su ™thŒ, Ë™ftrŒf, þwfS ‚u ‚tu r™hk‚h ¼„ðt™™wk
æÞt™, ™t{ hx™ y™u fe‚o™; ‚u™u fhu Au y™u ïu‚îe…™u rð»tu su r™hL™{wõ‚
 „.{.18-19 397
Au, ‚u ‚tu ƒúñMðY… Au y™u ft¤™t …ý ft¤ Au, ‚u …ý …h{uïh™wk æÞt™,
™t{ hx™, fe‚o™, …qs™, y[o™, ðkŒ™ ‚u™u fh‚t hnu Au y™u …tu‚u
yûthMðY… Au, ‚tu …ý yûtht‚e‚ su …whw»ttu¥t{¼„ðt™ ‚u™t ŒtË ÚtE™u
ð‚uo Au. y™u ƒŒrhft©{™u rð»tu su WØð ™u ‚™wÉr»t ytrŒf {wr™ hÌtt
Au ‚u …ý ‚… fhu Au ™u r™hk‚h ¼„ðt™™e ¼Âõ‚ fÞto fhu Au y™u yu
þw»f ðuŒtk‚e ‚tu fu𤠌untr¼{t™e Sð Au, ‚tu …ý ¼„ðt™™wk æÞt™, M{hý
fu, ðkŒ™ fh‚t ™Úte. y™u ™thŒ Ë™ftrŒf ™u þwfS ‚u{™e suðe Ët{Úteo
Au ™u suðwk ¿tt™ Au, ‚Útt ïu‚îe…ðtËe su r™hL™{wõ‚ ‚u™u rð»tu suðe Ët{Úteo
Au ™u suðwk ¿tt™ Au, ‚Útt ƒŒrhft©{ðtËe su Ér»t ‚u{t suðe Ët{Úteo Au
™u ¿tt™ Au ‚u™t fturx{tk ¼t„™e …ý yu þw»f ðuŒtk‚e™u rð»tu Ët{Úteo …ý
™Úte ™u ¿tt™ …ý ™Úte, ‚tu …ý …h{uïh™t Ë{tuðrzÞt ÚtE™u ƒuXt Au.
{txu yu …tft y¿tt™e Au y™u sux÷t y¿tt™e fnuðtÞ ‚u™t htò Au y™u
yu ‚tu fturx fturx fÕ… ËwÄe ™hf™t fwkz{tk …zþu ™u Þ{™tu {th ¾tþu;
‚tu …ý yu™tu Aqxftu ™rn. ÚttÞ y™u yuðt™tu su Ëk„ ‚u™wk s ™t{ fwËk„
Au y™u su{ Ëí…whw»t™tu su Ëk„ ‚uÚte ftuE {tuxwk …wÛÞ ™Úte ‚u{ y¿tt™e
yuðt su þw»f ðuŒtk‚e ‚u™t Ëk„Úte ftuE {tuxwk …t… ™Úte. {txu su™u fÕÞtý™u
EåAðwk ‚u™u ™tÂM‚f ‚Útt þw»f ðuŒtkr‚™tu Ëk„ fhðtu s ™rn.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T „Zzt {æÞ™wk >> 18 >> 151 >>

ð[™t{]‚ 19 : þw»f ðuŒtk‚™t „úÚk t™wk ©ðý fhe Index

rŒ÷„eh ÚtE ft„¤ ÷ÏÞt™wk
*Ëkð‚T 1878™t {t„þh ðrŒ 14 [tiŒþ™u rŒðË Mðt{e ©eËnò™kŒS
{nthts ©e„Zzt {æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk …h{nkË™u W‚thu rŒðË WøÞt
Ë{u …ÄtÞto n‚t. …Ae íÞtk ytðe™u „trŒ‚rfÞt W…h WŒtË ÚtE™u ƒuXt.
‚u ftuE™u ƒtu÷tðu …ý ™rn y™u ftuE Ët{wk swyu …ý ™rn y™u {M‚f
W…h Ätu¤tu VUxtu ƒtkæÞtu n‚tu; ‚u Aqxe™u rþrÚt÷ ÚtE „Þtu, ‚uu …ý Ëk¼t¤u
™rn. yuðe he‚u yuf ½ze ËwÄe yr‚þÞ WŒtË ÚtE™u ƒuËe hÌtt y™u
™uºt{tkÚte s¤ …zðtk ÷tøÞtk.
* ð[.„.{.™wk 19, ‚t. 23-12-1821, Ëtu{ðth.
 398 „.{.19
…Ae ©eS{nthts …h{nkË «íÞu ƒtuÕÞt su, “y{u þw»f¿tt™e™tu {‚
òýðt ËtÁ ‚u™t þtMºt™wk ©ðý fÞwO, ‚u ©ðý{tºtu fhe™u s y{tht yk‚h{tk
ytðtu Wîu„ ÚtE ytÔÞtu. fu{ su, yu þw»f ðuŒtk‚þtMºt™u ©ðýu fhe™u Sð™e
ƒwrØ{tkÚte ¼„ðt™™e W…tË™t™wk ¾kz™ ÚtE òÞ Au y™u niÞt{tk Ë{¼tð
ytðe òÞ Au yux÷u yLÞ Œuð™e …ý W…tË™t ÚtE òÞ Au y™u ‚u þw»f
ðuŒtk‚e™tk ð[™™u su Ëtk¼¤u ‚u™e ƒwrØ yr‚þÞ ¼úü ÚtE òÞ1 Au. y™u
y{u ‚tu ftkEf2 «Þtus™ ËtÁ þw»f ðuŒtk‚™e ðt‚ Ëtk¼¤e nþu ‚uýu fhe™u
…ý nðu y{thu þtuf ½ýtu ÚttÞ Au.” yu{ fne™u ©eS{nthts ËqÄt WŒtË
ÚtE „Þt. …Ae ½ýeðth ËwÄe rŒ÷„eh ÚtE™u …Ae …tu‚t™u ntÚtu ™uºt{tkÚte
s¤ ÷tuE™u yu{ ƒtuÕÞt su, “¼„ðŒT„e‚t W…h su ht{t™ws ¼t»Þ Au, ‚u™e
fÚtt Ëtk¼¤e™u y{u yts htrºtyu Ëq‚t n‚t. …Ae y{™u MðÙ ÚtÞwk su,
y{u „tu÷tuf{tk „Þt; íÞtk ¼„ðt™™t y™k‚ …t»toŒ ŒeXt. ‚u{tk fux÷tf ‚tu
¼„ðt™™e Ëuðt{tk hÌtt Au ‚u ‚tu ÂMÚth Ëh¾t sýtÞt y™u fux÷tf ‚tu
…h{uïh™t fe‚o™ „tÞ Au, ‚u fe‚o™ …ý {wõ‚t™kŒ Mðt{e ™u ƒúñt™kŒ Mðt{e™tk
„tÞ Au y™u ‚u fe‚o™ „t‚t òÞ y™u ztu÷‚t òÞ, su{ fuVu fhe™u „tkzt
ÚtÞt ntuÞ ™u ‚u ztu÷u ™u „tÞ ‚u{ fe‚o™ „tÞ ™u ztu÷u. …Ae y{u …ý
yu „tð‚t n‚t ‚u ¼u¤t sE™u {éÞt ™u fe‚o™ „tððt ÷tøÞt. ‚u „tð‚tk
„tð‚tk yuðtu rð[th ÚtÞtu su, ‘ytðe su …h{uïh™e «u{¼Âõ‚ y™u ytðe
su …h{uïh™e W…tË™t ‚u™tu íÞt„ fhe™u su r{ÚÞt¿tt™e ÚttÞ Au y™u
yu{ òýu Au su, ‘y{u ¼„ðt™ Aeyu, ‚u {ntŒwü Au.” yu{ fne™u …Ae
©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “su «fthu Ä{oÚtfe ‚Útt ¼„ðt™™e ¼Âõ‚ Útfe
ftuE he‚u …tAtu ™ …zu y™u …tu‚t™t EüŒuð su ©ef]»ý™thtÞý ‚u{tkÚte
ftuE he‚u ƒwrØ z„u ™rn yuðtu ÷tðtu yuf ft„¤ ÷¾e™u ŒuþŒuþ™t ËíËk„e
«íÞu {tuf÷eyu.”
r÷¾trð‚k Mðt{e ©eËnò™kŒS {nthts™t, Ëðo …h{nkË ‚Útt Ëðo
ËíËk„e ƒtE ¼tE ™thtÞý ðtk[ßÞtu. ƒeswk y{the yt¿tt yu{ Au su,
©ef]»ý™thtÞý yuðt su …whw»ttu¥t{¼„ðt™, ‚u™t su yð‚th ‚u Ä{o™t
MÚtt…™™u yÚtuo ‚Útt ƒúñ[Þo, y®nËtrŒf Ä{o, ytí{r™ct, ðihtøÞ y™u
1. {txu þw»f¿tt™e™tk ð[™ ™ Ëtk¼¤ðtk. 2. ¾kz™ fhðt™t.
 „.{.19-20 399
{tntíBÞu Ërn‚ ¼Âõ‚ yu [th „wýu Ëk…L™ yuðt su …tu‚t™t yuftkr‚f ¼õ‚
‚u™u Œþo™ Œuðt™u yÚtuo ™u ‚u{™e hûtt fhðt™u yÚtuo ‚Útt yÄ{o™tu WåAuŒ
fhðt™u yÚtuo Œuð{™w»ÞtrŒf™u rð»tu ÚttÞ Au. ‚u yð‚th™u rð»tu …r‚ðú‚t™t
suðe y™LÞ…ýu r™ct ht¾ðe. su{ Ëe‚tS™u ©eht{[kÿ™u rð»tu r™Œtuo»t…ýu
r™ct n‚e, ‚u{ r™ct ht¾ðe. y™u yuðt su ¼„ðt™ ‚u™e nu‚u fhe™u
{t™Ëe …qò fhðe ‚Útt Œunu fhe™u ™ð «fthu ¼Âõ‚ fhðe. y™u òu
yu ©ef]»ý™thtÞý™t yð‚th …]Úðe™u rð»tu «fx ™ ntuÞ ‚tu ‚u™e su «r‚{t
‚u™e …qò {™u fhe™u ‚Útt Œunu fhe™u [kŒ™, …w»…, ‚w÷Ëe ytrŒf Ët{„úe
ð‚u fhðe. …ý ¼„ðt™ rð™t ƒeò Œuð™e W…tË™t ™ fhðe y™u òu
ƒeò Œuð™e W…tË™t fheyu ‚tu ‚u{tk {tuxtu Œtu»t ÷t„u Au ™u …r‚ðú‚t…ýwk
òÞ Au ™u ðu~Þt™t suðe ¼Âõ‚ ÚttÞ Au. {txu ¼„ðt™™u rð»tu Ëe‚t
™u hwÂõ{ýe™t suðe ¼Âõ‚ fhðe y™u ‚u ¼„ðt™™wk s æÞt™ fhðwk y™u
‚u rð™t ƒeò ftuE Œuð™wk æÞt™ ™ fhðwk. ƒeswk su ËtÄw rËØ„r‚™u …tBÞt
ntuÞ ™u Ë{trÄr™c ntuÞ ‚u™wk …ý æÞt™ ™ fhðwk1 y™u Ëðuo™u …tu‚…tu‚t™t
ðýto©{ Ä{o™u rð»tu ÿZ…ýu ð‚oðwk. ƒeswk yt su y{the yt¿tt Au ‚u™u su
…wY»t ÿZ…ýu …t¤þu ‚u™u ©ef]»ý™thtÞý™u rð»tu ™thŒ™t suðe ÿZ ¼Âõ‚
Útþu y™u yt y{the yt¿tt™u su Mºte {t™þu ‚u™u ©ef]»ý™thtÞý™u rð»tu
÷û{eS ‚Útt htrÄftS ytrŒf su „tu…eytu, ‚u™t suðe ¼Âõ‚ Útþu y™u
yt y{thtk ð[™™u su ™rn {t™u ‚u™e ¼Âõ‚ ðu~Þt™t suðe Útþu. Ëkð‚T
1878™t {t„þh ðrŒ 14 ™u rŒðË ÷ÏÞtu Au,” yuðe he‚u ft„¤ ÷¾e™u
ŒuþŒuþ™t ËíËk„e «íÞu {tuf÷tÔÞtu.
>> Er‚ ð[™t{]‚{T „Zzt {æÞ™wk >> 19>> 152>>

ð[™t{]‚ 20 : Ë{trÄr™c™u ¿tt™þÂõ‚ ™u ErLÿÞtu™e Index

þÂõ‚ fu{ ð]rØ …t{u Au ? ‚u™wk
*Ëkð‚T 1878™t …tu»t ðrŒ 14 [tiŒþ™u rŒðË Mðt{e©e Ënò™kŒS
{nthts ©e„Zzt {æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk ©eðtËwŒuð™thtÞý™t
{krŒh™e yt„¤ rðhts{t™ n‚t y™u Ätu¤tu ¾uË …nuÞtuo n‚tu ™u Ätu¤tu
* ð[.„.{.™wk 20, ‚t. 22-1-1822, ƒwÄðth 1. y™u þw»fðuŒtL‚e ‚Útt ‚u{™t „úLÚttu™tu «Ëk„ Ëðo
«fthu ™ fhðtu.
 400 „.{.20
[tuVt¤ ytuZe™u ‚u W…h Aªx™e hòE ytuZe n‚e ™u {M‚f W…h ïu‚ …t½
ƒtkÄe n‚e ™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ {wr™ ‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e
˼t ¼htE™u ƒuXe n‚e y™u …h{nkË ‚t÷ {]Œk„ ðòze™u fe‚o™ ƒtu÷‚t
n‚t.
…Ae ©eS{nthts …h{nkË «íÞu ƒtuÕÞt su, “yts ‚tu y{tht W‚tht{tk
y{the …tËu hnu™tht su Ëtu{÷tu¾t[h ytrŒf nrh¼õ‚ ‚u{™u y{u yuf
«&™ …qAâtu Au; ‚u™tu Ëðuo …h{nkË {¤e™u W¥th fhtu.’’ …Ae …h{nkËu fÌtwk
su, “nu {nthts ! yu «&™ y{™u Ëk¼¤tðtu.” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt
su, “Ë{trÄr™c …wY»t ÚttÞ Au, ‚u™u ‚tu {tÞt 1 Útfe …h ÂMÚtr‚ ÚttÞ Au
y™u ¼„ðt™™t MðY…™tu …ý ÿZ ËkƒkÄ hnu Au. {txu yu Ë{trÄr™c™u
‚tu ¿tt™þÂõ‚ ‚Útt Œun, ErLÿÞtu™e þÂõ‚ ‚u ð]rØ …t{e òuEyu. þt {txu
su {tÞt Útfe su [tuðeþ ‚¥ð ÚtÞtk Au, ‚u sz-[i‚LÞY… Au. …ý yuf÷tk
sz ™ fnuðtÞ ‚u{ yuf÷tk [i‚LÞ …ý ™ fnuðtÞ y™u ‚u ‚¥ð{tk þÂõ‚
…ý Ëh¾e ™ fnuðtÞ. RrLÿÞtu Útfe yk‚:fhý{tk òý…ýwk rðþu»t Au y™u
yk‚:fhý Útfe ErLÿÞtu yk‚:fhý™tu ÿüt su Sð ‚u{tk ¿tt™ rðþu»t Au
‚u Sð™u ßÞthu Ë{trÄ ÚttÞ Au íÞthu ErLÿÞtu yk‚:fhý™t ÿüt…ýt™tu
íÞt„ fhe™u {tÞt …h su ƒúñ, ‚u Ëh¾tu yu Sð [i‚LÞ ÚttÞ Au y™u
¼„ðt™™t MðY…™tu ËkƒkÄ hnu Au. ‚u Ë{trÄðt¤t™u fux÷tf yu{ Ë{su
Au su, ‘su™u Ë{trÄ ÚttÞ Au, ‚u™u ‚tu {tuhu Ë{sý n‚e ‚ux÷e …ý hnu‚e
™Úte.’ {txu yu Ë{trÄðt¤t™u ¿tt™ ‚Útt Œun ErLÿÞtu™e þÂõ‚ ð]rØ …t{u
Au fu, ™Úte …t{‚e ?” yu «&™ Au. …Ae …h{nkËu suðe su™e ƒwrØ …w„e
‚uðtu W¥th fÞtuo, …ý ©eS{nthts™t yu «&™™tu W¥th ÚtÞtu ™rn. …Ae
©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “ÕÞtu y{u W¥th fheyu. yu «&™™tu ‚tu yu{ W¥th
Au su, Ëtûte su ƒúñ ‚u ‚tu {tÞt{tkÚte Wí…L™ ÚtÞwk yuðwk su [tuðeþ ‚¥ðtí{f
ƒúñtkz, ‚u™u rð»tu «ðuþ fhe™u ‚u™u [i‚LÞ{Þ fhu Au y™u ‚u™u Ëðo r¢Þt
fhðt™e Ët{Úteo yt…u Au y™u ‚u ƒúñ™tu yuðtu Mð¼tð Au su ftc ‚Útt
…t»ttý suðwk sz ntuÞ ‚u™u rð»tu «ðuþ fhu íÞthu ‚u [t÷u nt÷u yuðwk ÚtE
òÞ Au. ‚u ƒúñ Ëk„tÚtu Ë{trÄyu fhe™u ‚wÕÞ¼tð™u …t{u íÞthu yu Sð
…ý ƒúñY… fnuðtÞ Au y™u ‚u™u ¿tt™™e ð]rØ ÚttÞ Au.2 y™u ErLÿÞtu™e
1. ºtý ŒunY…. 1. ErLÿÞtu™e þÂõ‚ ™wk yrÄf…ýwk ‚u Ë{trÄ™wkV¤ {tLÞwk ™Úte.
 „.{.20 401
þÂõ‚ ‚tu ßÞthu ‚… ™u r™ð]r¥t Ä{o ™u ðihtøÞ ‚uýu Þwõ‚ Þtu„tÇÞtË
ntuÞ ‚u™u þwfS™t suðe rËØŒþt «t ÚttÞ Au y™u su™u ‚… ‚Útt
r™ð]r¥tÄ{o ‚Útt ðihtøÞ ‚u™wk Ët{tLÞ…ýwk ntuÞ y™u Ä{o, yÚto ™u ft{Y…
su «ð]r¥t {t„o ‚u™u rð»tu hÌttu ntuÞ ‚u™u ‚tu Ë{trÄ ÚttÞ ‚tuÞ …ý yuf÷wk
¿tt™ s ð]rØ …t{u …ý ErLÿÞtu™e þÂõ‚ ð]rØ …t{e™u rËØŒþt ™ ytðu.
y™u su{ s™f htò ¿tt™e n‚t ‚uðtu ¿tt™e ÚttÞ …ý «ð]r¥t {t„oðt¤t™u
™thŒ, Ë™ftrŒf, þwfS™t suðe rËØŒþt ™ …{tÞ y™u su rËØ ntuÞ
‚u ‚tu ïu‚îe… ytrŒf su ¼„ðt™™tk Ät{ ‚u™u rð»tu yu ™u yu s þhehu
fhe™u òÞ y™u ÷tuf y÷tuf Ëðo Xuftýu yu™e „r‚ ntuÞ. y™u «ð]r¥t
{t„oðt¤t™u ‚tu s™f™e …uXu fu𤠿tt™™e s ð]rØ ÚttÞ Au …ý ¿tt™
½x‚wk ™Úte. y™u su{ ©ef]»ý¼„ðt™u „e‚t{tk fÌtwk ‚u{ ‚tu ÚttÞ Au, íÞtk
&÷tuf Au -
‘‘²æ çÝàææ ¨±ü | æê „ æÝæ¢ „S²æ¢ …æxæ<„ ¨¢ ² }æè J
²S²æ¢ …æxæí ç „ |æê „ æçÝ ¨æ çÝàææ Ð಄æï }æé Ý ï : JJ’’
yu &÷tuf™tu yu yÚto Au su, ‘su™u rð»tu ¼q‚«týe{tºt Ëq‚t Au. ‚u™u
rð»tu ËkÞ{e …wY»t òøÞt Au y™u su™u rð»tu ¼q‚«týe{tºt òøÞt Au ‚u™eftuhu
ËkÞ{e …wY»t Ëq‚t Au’ {txu su …whw»t™e yk‚htí{t ËL{w¾ ÿrü ð‚o‚e ntuÞ
‚u™u Œun, ErLÿÞtu, yk‚:fhý™e ftuhu þqLÞ ¼tð ð‚uo Au, ‚u™u Œu¾e™u yýË{sw
ntuÞ ‚u yu{ òýu su, ‘Ë{trÄðt¤t™u ¿tt™ ytuAwk ÚtE òÞ Au.’ …Ae hòu„wý,
‚{tu„wý{tk ‚Útt {r÷™ Ë¥ð„wý{tk hne™u yt «&™™tu W¥th fhðt òÞ ‚u™u
yu{ s ËqÍu su, ‘Ë{trÄðt¤t™u ¿tt™ ytuAwk ÚtE òÞ Au’ …ý yu{ ™Úte
òý‚tu su, ‘nwk Œuntr¼{t™e Awk ‚u {w¾toE{tkÚte fnwk Awk. {txu Ë{trÄðt¤tu
‚tu Œun, ErLÿÞtu, yk‚:fhýÚte swŒtu …ze™u ð‚uo Au ‚tu …ý ¿tt™™e ð]rØ
ÚttÞ Au y™u …tAtu ErLÿÞtu yk‚:fhý{tk ytðe™u ð‚uo ‚tu …ý …tu‚t™u Ë{trÄ™u
rð»tu su ¿tt™ ÚtÞwk Au ‚u™tu ™tþ ÚttÞ ™rn y™u ‚…, r™ð]r¥tÄ{o y™u ðihtøÞ
‚u™u „úný fhe™u «ð]r¥t{t„o™tu íÞt„ fhu ‚tu su{ ¿tt™ ð]rØ …tBÞwk Au ‚u{
ErLÿÞtu, yk‚:fhý™e þÂõ‚Þtu …ý ð]rØ …t{u y™u ™thŒ, Ë™ftrŒf
þwfS™t suðe rËØ„r‚™u …ý …t{u.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T „Zzt {æÞ™wk >> 20 >> 153 >>
 402 „.{.21
ð[™t{]‚ 21 : {wÆt™wk Index
*Ëkð‚T 1878™t Vt„ý ËwrŒ 15 …w™{™u rŒðË Mðt{e ©eËnò™kŒS
{nthts ©e„Zzt {æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk ©eðtËwŒuð™thtÞý™t {krŒh
yt„¤ rðhts{t™ n‚t y™u ïu‚ ¾uË …nuÞtuo n‚tu ™u ïu‚ [tŒh ytuZe
n‚e ‚Útt ïu‚ …t½ {M‚f W…h ƒtkÄe n‚e y™u ©eS{nthts™t {w¾th®ðŒ™e
yt„¤ «u{t™kŒ Mðt{e ytrŒf Ëðuo …h{nkË rð»ýw…Œ1 ƒtu÷‚t n‚t.
…Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “fe‚o™ hnuðt ãtu ™u Ëðuo Ëwh‚ ŒE™u
Ëtk¼¤tu. yuf ðt‚to fheyu Aeyu su, sux÷t fÕÞtý™u yÚtuo ÔÞtËSyu „úkÚt
fÞto Au, ‚u Ëðuo Ëwh‚ ht¾e™u y{u Ëtk¼éÞt. ‚u Ëðuo þtMºt{tk yus rËØtk‚
Au y™u Sð™t fÕÞtý™u yÚtuo …ý yux÷e s ðt‚ Au su, yt Ëðo s„‚
Au, ‚u™t f‚to n‚to yuf ¼„ðt™ Au y™u yu Ëðuo þtMºt™u rð»tu ¼„ðt™™tk
[rhºt Au, ftk ¼„ðt™™t Ëk‚™tk [rhºt Au y™u ðýto©{™t Ä{o™e su ðt‚to
Au y™u ‚u™wk V¤ su Ä{o, yÚto y™u ft{ Au, ‚uýu fhe™u ftkE fÕÞtý
Út‚wk ™Úte y™u fuð¤ ðýto©{™t Ä{oð‚u ‚tu ËkËth{tk feŠ‚ ÚttÞ ™u Œunu
fhe™u Ëw¾eÞtu hnu yux÷wk s V¤ Au. y™u fÕÞtý™u yÚtuo ‚tu ¼„ðt™™u
Ëðo f‚to n‚to òýðt yu s Au y™u suðwk …htuût ¼„ðt™™t ht{f]»ýtrŒf
yð‚th™wk {tntíBÞ òýu Au ‚Útt ™thŒ, Ë™ftrŒf, þwfS, sz¼h‚,
n™w{t™, WØð RíÞtrŒf su …htuût ËtÄw ‚u™wk suðwk {tntíBÞ òýu Au,
‚uðwk s «íÞût yuðt su ¼„ðt™ ‚Útt ‚u ¼„ðt™™t ¼õ‚ ËtÄw ‚u™wk
{tntíBÞ Ë{su, ‚u™u fÕÞtý™t {t„o{tk ftkEyu Ë{sðwk ƒtfe hÌtwk ™rn.
‚u yt ðt‚to yufðth fÌtu Ë{òu yÚtðt ÷t¾ðth fÌtu Ë{òu; yts Ë{òu
yÚtðt ÷t¾ ð»to fuzu Ë{òu; …ý yu ðt‚ Ë{su s Aqxftu Au y™u ™thŒ,
Ë™ftrŒf, þwfS, ƒúñt, rþð yu{™u …qAtu ‚tu …ý ztÌtt Au ‚u y™uf ðt‚™e
ÞwÂõ‚ ÷tðe™u «íÞût ¼„ðt™ ™u «íÞût Ëk‚ ‚u™u s fÕÞtý™t Œt‚t ƒ‚tðu
y™u suðwk …htuût ¼„ðt™ ™u …htuût Ëk‚™wk {tntíBÞ Au, ‚uðwk s «íÞût ¼„ðt™
™u «íÞût Ëk‚™wk {tntíBÞ ƒ‚tðu y™u yux÷tu su™u ÿZ r™ùÞ ÚtÞtu ntuÞ
‚u™u Ëðuo {wÆtu ntÚt ytÔÞtu y™u ftuE ft¤u ‚u fÕÞtý™t {t„o Útfe …zu
™rn. su{ ƒúñt, rþð. ƒ]nM…r‚ y™u …htþhtrŒf ‚u ft{trŒfu fhe™u Ä{o
* ð[.„.{.™wk 21, ‚t. 7-3-1822, þw¢ðth. 1. …rhrþü{tk swytu.
 „.{.21 403
Útfe …zÞt, ‚tu …ý «íÞût ¼„ðt™ ™u «íÞût Ëk‚ ‚u™tu …htuût™t suðtu
òu {tntíBÞu Þwõ‚ r™ùÞ n‚tu ‚tu fÕÞtý™t {t„o{tkÚte …zÞt ™rn, {txu
Ëðo þtMºt™wk hnMÞ yt ðt‚to Au.”
y™u ‚u s rŒðË Ëtks™u Ë{u Mðt{e ©eËnò™kŒS {nthts ©e„Zzt
{æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tkÚte ½tuzeyu [ze™u ©e÷û{eðtzeyu …ÄtÞto n‚t
™u íÞtk ytkƒt™t ð]ût nuXu ytuxt W…h Ztur÷Þu rðhts{t™ n‚t y™u ïu‚
¾uË …nuÞtuo n‚tu ™u ïu‚ [tŒh ytuZe n‚e ™u ïu‚ …t½ {tÚtu ƒtkÄe n‚e
y™u ‚u …t½™u rð»tu …e¤tk …w»…™tu ‚tuhtu rðhts{t™ n‚tu y™u ft™ W…h
{tu„ht™tk …w»…™tk „wåA rðhts{t™ n‚tk y™u fkX™u rð»tu {tu„ht™tk …w»…™tu
nth rðhts{t™ n‚tu y™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ {wr™ ‚Útt Œuþ Œuþ™t
nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe n‚e.
…Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “Ëtk¼¤tu ‚{™u yuf «&™ …qAeyu Aeyu
su, ‘Sð™u MðÙ yðMÚtt™u rð»tu su su MðÙ{tk Ë]rü Œu¾tÞ Au y™u ‚u
MðÙ™e Ë]rü™t su ¼tu„ ‚u™u Sð ¼tu„ðu Au ‚u yu Ë]rü Y…u ‚u Sð …tu‚u
ÚttÞ Au ? fu yu Sð …tu‚t™t ËkfÕ…u fhe™u MðÙ™u rð»tu yu Ë]rü™u Ë]suo
Au ? y™u su{ Sð™u Au ‚u{s Ëðo ƒúñtrŒf Eïh Au, ‚u™u …ý MðÙ
Ë]rü Au. ‚u …tu‚u yu Ë]rü Y…u ÚttÞ Au ? fu …tu‚u ËkfÕ…u fhe™u Ë]suo Au ?
fu yu Sð Eïh Útfe …h su …h{uïh ‚u s MðÙ™e Ë]rü™u Ë]S yt…u
Au ?” yu «&™™tu W¥th fhtu.” …Ae suðe su™e ƒwrØ ‚uðwk ‚uýu fÌtwk …ý
ftuEÚte ÞÚttÚto W¥th ÚtÞtu ™rn. …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “Sð ‚Útt
Eïh yu{tkÚte ftuE MðÙË]rü™u Ë]s‚t ™Úte y™u …tu‚u …ý MðÙ Ë]rü
Y…u Út‚t ™Úte. yu ‚tu yu Sð EïhÚtfe …h su …h{uïh f{oV¤«Œt‚t
Au ‚u yu Sð-Eïh™t f{o™u y™wËthu fhe™u yu MðÙË]rü™u Ë]su Au. 1
yu MðÙË]rü™u rð»tu su yÂMÚth…ýwk Au ™u ¼útk‚…ýwk Au, ‚u ‚tu Œuþ™u Þtu„u
fhe™u «ð‚uo Au. fu{ su, fkX Œuþ Au ‚u yuðtu s Au su, yu MÚt¤{tk y™k‚
¼t‚™e yuðe Ë]rü Œu¾tE ytðu. su{ ft[™wk {krŒh ntuÞ ‚u{tk yuf rŒþu
Œeðtu fÞtuo ntuÞ ‚tu y™uf Œeðt Œu¾tE ytðu. ‚u{ fkX Œuþ™u Þtu„u fheu
1. ‚u ©wr‚{tk fÌtwk Au fu ‘‘ÝÝ „~æ Úƒæ Ý Úƒ²æï x ææ Ý sðt™t {t„tuo ™Úte, …hk‚w ËðoþÂõ‚ …h{tí{t hÚt,
ЋƒæÝæï |汋y²ƒ ÚƒæÝì Úƒ²æï x ææÝì Ѓ: ¨ë … „ï” hÚt™t yï y™u {t„o™u Ë]su Au. EíÞtrŒ.
MðÙ{tk hÚttu ™Úte, hÚt{tk òuzðt™t yïtu ™Úte,
 404 „.{.21-22
yuf ËkfÕ… ntuÞ ‚u y™k‚ he‚u Œu¾tÞ Au 1 y™u su ¿tt™e ntuÞ ‚u ‚tu ßÞtk
Œuþ™wk «Ät™…ýwk ntuÞ íÞtk Œuþ™wk s Ë{su y™u ft¤™wk «Ät™…ýwk ntuÞ íÞtk
ft¤™wk s Ë{su y™u f{o™wk «Ät™…ýwk ntuÞ íÞtk f{o™wk s Ë{su y™u …h{uïh™wk
«Ät™…ýwk ntuÞ íÞtk …h{uïh™wk s Ë{su y™u {q¾o ntuÞ ‚u ‚tu su ftuE yuf
ðt‚ Ë{òE „E ‚u™u s {wÏÞ òýu. òu ft¤™e ðt‚ Ë{òýe ntuÞ ‚tu
ft¤™u {wÏÞ òýu y™u f{o™e ðt‚ Ë{òýe ntuÞ ‚tu f{o™u {wÏÞ òýu y™u
{tÞt™e ðt‚ Ë{òýe ntuÞ ‚tu {tÞt™u {wÏÞ òýu, …ý ßÞtk su™wk «Ät™…ýwk
‚u™u íÞtk swŒwk swŒwk {q¾o™u Ë{s‚tk ™ ytðzu y™u ¿tt™e ntuÞ ‚u ‚tu su Xuftýu
su™wk «Ät™…ýwk ntuÞ, ‚u Xuftýu ‚u™wk s «Ät™…ýwk ÷u y™u …h{uïh Au ‚u
‚tu Œuþ, ft¤, f{o, {tÞt yu Ëðo™t «uhf Au y™u …tu‚t™e EåAtyu fhe™u
Œuþ ft¤trŒf™wk «Ät™…ýwk hnuðt Œu Au, …ý Ëðuo …h{uïh™u ytÄthu Au.
su{ rþþw{th[¢ Au, ‚u Äúwð{kz¤™u ytÄthu Au y™u su{ «ò Ëðuo htò™u
ytÄthu Au. ‚u{tk Œeðt™ ntuÞ ‚Útt ðSh ntuÞ; ‚u™wk htò [t÷ðt Œu ‚ux÷wk
[t÷u …ý ™ [t÷ðt Œu íÞthu yuf yýw{tºt …ý ™ [t÷u, ‚u{ Œuþ, ft¤,
f{o, {tÞt ‚u™wk …h{uïh [t÷ðt Œu ‚ux÷wk [t÷u …ý …h{uïh™tk „{‚tk
ƒnth yýw{tºt …ý ™ [t÷u; {txu Ëðo f‚to ‚u …h{uïh s Au.” yux÷e
ðt‚to fhe™u ©eS{nthts …tAt Œhƒth{tk …Äth‚t nðt.
>> Er‚ ð[™t{]‚{T „Zzt {æÞ™wk >> 21 >> 154 >>

ð[™t{]‚ 22 : ƒu Ëtu™t™wk-™h™thtÞý …ÄhtÔÞt™wk Index

*Ëkð‚T 1878™t Vt„ý ðrŒ 10 Œþ{e™u rŒðË ©eS{nthts
yÄohtrºt™u Ë{u òøÞt ™u ©e„Zzt {æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk
©eðtËwŒuð™thtÞý™t {krŒh™e yt„¤ ŒrûtýtŒu {w¾th®ðŒu Ztur÷Þt W…h
rðhts{t™ ÚtÞt n‚t ™u Ëðo ïu‚ ðMºt Äthý fÞto n‚tk ™u ‚u Ë{u Ëðuo
ËtÄw ‚Útt nrh¼õ‚™u ‚uztÔÞt. …Ae …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ ‚u Ëðuo™e
˼t ¼htE™u ƒuXe.
íÞthu ©eS{nthts ËtÄw «íÞu ƒtuÕÞt su, “yuf ðt‚to fheyu ‚u Ëtk¼¤tu
su, su{ ƒu Ëu™t ntuÞ ™u ‚u …hM…h ÷zðt™u ‚iÞth ÚtE ntuÞ ™u ƒuÞ™tk
* ð[.„.{.™wk 22, ‚t. 19-3-1822, {k„¤ðth. 1. Œuþ™t «Ëk„Úte ƒeòytu™wk ‚u ‚u r¢Þt{tk «Ät™…ýwk
fnu Au.
 „.{.22 405
r™þt™ Ët{Ët{tk htuÃÞtk ntuÞ, …Ae ƒuÞ™tk {™{tk yu{ ntuÞ su, yt…ýwk
r™þt™ Au, ‚u yu™tk r™þt™™u Xuftýu {tkzeÞu ™u yu™wk r™þt™ ÷E ÷Eyu’
…ý yuðtu rð[th ™Úte Út‚tu su, ‘yu™t r™þt™ ÷„e sEþwk ‚u{tk ‚tu fux÷tf™tk
{tÚttk …zþu ™u ÷tune™e ™Œe [t÷þu.’ ‚u™tu ‚tu yu™u ¼Þ ™Úte ftk su, þqhðeh
ntuÞ ‚u™u {hðt™e ƒef ntuÞ ™rn y™u su ftÞh Au ‚u ‚tu ¼tøÞt™t nòhtu
rð[th fhu Au y™u yu{ …ý rð[th fhu Au su, ‘yt…ýe Vtus S‚þu ‚tu
ftuEf™wk Ä™ nrÚtÞth nþu ‚u ÷qkxe ÷Eþwk’ y™u ‚u ƒuÞ htò™t su þqhðeh
Au ‚u™u ‚tu {hðt™tu …ý ¼Þ ™Úte ™u ÷qkxðt™tu …ý ÷tu¼ ™Úte, …ý ‚u™wk
r™þt™ ÷uðwk ™u …tu‚t™e S‚ fhðe, yuðtu s yuf ËkfÕ… Au. yu ‚tu ÿütk‚
Au yu™wk rËØtk‚ ‚tu yu Au su, r™þt™™u Xuftýu ‚tu ¼„ðt™™wk Ät{ Au y™u
htò™t þqhðeh™u Xuftýu ‚tu ¼„ðt™™t ÿZ ¼õ‚ Au. ‚u™u ‚tu yt ËkËth™u
rð»tu {t™ Úttytu yÚtðt y…{t™ Úttytu, Œun™u Ëw¾ Úttytu yÚtðt Œw:¾
Úttytu, þheh htu„e hntu yÚtðt r™htu„e hntu, Œun Sðtu yÚtðt {htu …ý
yu™u ftuE ò‚™tu niÞt{tk ½tx ™Úte su, ‘yt…ýu ytx÷wk Œw:¾ Útþu fu, yt…ýu
ytx÷wk Ëw¾ Útþu.’ yu ƒu{tkÚte ftuE ò‚™tu niÞt{tk ½tx ™Úte. yu ¼õ‚s™™t
niÞt{tk ‚tu yus ÿZ r™ùÞ Au su, ‘yt Œunu fhe™u ¼„ðt™™t Ät{{tk r™ðtË
fhðtu Au, …ý ðå[{tk õÞtkE ÷tu¼tðwk ™Úte’ y™u ftÞh™u Xuftýu su Œuntr¼{t™e
yuðt ¼„ðt™™t ¼õ‚ Au, ‚u™u ‚tu «¼w ¼ßÞt{tk nòh ò‚™t ½tx ÚttÞ
Au su, ‘òu fhztk ð‚o{t™ Útþu ‚tu ™rn ™¼tÞ ™u Ëw„{ ð‚o{t™ nþu ‚tu
™¼tþu’ y™u ð¤e yuðtu …ý rð[th fhu su, ytðtu W…tÞ fheyu ‚tu ËkËth{tk
…ý Ëwr¾Þt ÚtEyu y™u ™¼tþu ‚tu n¤ðt n¤ðt ËíËk„{tk ™¼eþwk yuðtu
¼õ‚ ntuÞ ‚u ftÞh™u Xuftýu òýðtu y™u þqhðeh su ¼„ðt™™t ÿZ ¼õ‚
ntuÞ ‚u™u ‚tu ®…z ƒúñtkz ËkƒkÄe ftuE ò‚™tu ½tx ™ ÚttÞ.”
…Ae ©eS{nthtsu …tu‚t™t ð]¥ttk‚™e1 ðt‚to fhðt {tkze su, “y{u
y{ŒtðtŒ{tk ©e™h™thtÞý Œuð™e «r‚ct fhðt „Þt n‚t, íÞthu nòhtu
{týË™tu {u¤tu ¼htÞtu n‚tu. …Ae ßÞthu ©e™h™thtÞýŒuð™e «r‚ct ÚtE
hne y™u y{ŒtðtŒ™t ƒútñýtu [tuhtþe s{e hÌtt; …Ae y{u ËtƒŒt ÚtE™u
[t÷e ™eËÞto. ‚u su‚÷…wh{tk sE™u ht‚ hÌtt. …Ae íÞt sE™u yuðtu rð[th
1. WŒtnhý {txu.
 406 „.{.22
fhðt {tkzâtu su, ‘sux÷tk {týË ŒuÏÞtk Au ™u sux÷e «ð]r¥t Œu¾e Au, ‚u™u
xt¤e ™t¾ðe.’ …Ae ‚u™u rðËtÞto™u yÚtuo niÞt{tk yr‚þÞ Œw:¾ ÚtÞwk, ‚uýu
fhe™u þhehu …ý {tkŒt ÚtE „Þt. …Ae íÞtk Útfe Ätu¤fu sE™u ht‚ hÌtt
y™u Ätu¤ft™t [tÕÞt yu ™u yu rð[th{tk „t{ ftuXâ™u …tËu „ýuþ Ätu¤ft™e
htÛÞtu{tk sE™u ht‚ hÌtt. ‚u rð[th yuðtu fhðt {tkzâtu su, Œun™e M{]r‚
™ hne. …Ae rð[th‚tk rð[th‚tk Ëðuo «ð]r¥t™u rðËthe {u÷e ™u suðt y{u
ftkfheyu ‚¤tð W‚Þto ™ntu‚t ™u {u¤tu …ý ¼htÞtu ™ntu‚tu ™u íÞthu ftuE
ò‚™tu ½tx ™ntu‚tu, ‚uðe he‚u Ëðo ½tx xt¤e ™tÏÞt y™u ßÞthu ÷tirff
½tx {xe „Þt íÞthu yk‚ÿorü hnuðt {tkze. …Ae y÷tirff ytùÞo Œu¾tðt
{tkzât y™u Œuð‚t ËkƒkÄe su ¼tu„ Au, ‚u Œu¾tðt {tkzât ™u y™k‚ «fth™tk
rð{t™ ™u y™k‚ «fth™e y…Ëht™u y™k‚ «fth™tk ðMºt ™u y™k‚ «fth™tk
y÷kfth ‚u su{ ykne {]íÞw÷tuf™u rð»tu Au, ‚u{ s íÞtk Œu¾tðt ÷tøÞtk. …ý
y{tht yk‚h{tk ‚tu yuf ¼„ðt™ rð™t ƒeswk ftkE „BÞwk ™rn ™u su{ ynª™t
…k[rð»tÞ ‚u y{™u ‚wåA ¼tMÞt ™u ‚u{tk y{tÁk {™ ÷tu¼tÞw ™rn, ‚u{s
Œuð÷tuf, ƒúñ÷tuf …ÞO‚ y{tÁk {™ õÞtkÞ ÷tu¼tÞwk ™rn, ‚u™u Œu¾e™u Œuð‚t
Ëðuo y{thtk ð¾tý fhðt {tkzâtk su, ‘‚{u ¼„ðt™™t yuftkr‚f ¼õ‚ ¾ht,
fu{ su ‚{tYk {™ ¼„ðt™™u {qfe™u õÞtkÞ ÷tu¼t‚wk ™Úte.’ …Ae ‚u{™tk ð[™
Ëtk¼¤e™u y{thu niÞt™u rð»tu Ëq½e ®n{‚ ytðe. …Ae y{u {™™u fÌtwk su,
‚tÁk suðwk Y… Au, ‚uðwk nwk òýwk Awk. òu ¼„ðt™ rð™t ƒeò …ŒtÚto™tu ½tx
½zâtu ‚tu ‚tht ¼qft fhe ™t¾eþ. ‚u{s ƒwrØ™u fÌtwk su, ¼„ðt™ rð™t
ƒeòu r™ùÞ fÞtuo ‚tu ‚the ðt‚ Au. ‚u{s r[¥t™u fÌtwk su, ¼„ðt™ rð™t
ƒeswk ®[‚ð™ fÞwO ‚tu ‚tht …ý ¼qft fhe ™t¾eþ ‚u{s ynkfth™u fÌtwk
su, ¼„ðt™™t ŒtËíð…ýt rð™t ƒeswk yr¼{t™ ÄÞwO ‚tu ‚thtu ™tþ fhe
™tk¾eþ. …Ae ‚tu y{thu su{ yt ÷tuf™tk …ŒtÚto™e yíÞk‚ rðM{]r‚ ÚtE n‚e
‚u{ s Œuð÷tuf ƒúñ÷tuf™t …ŒtÚto™e …ý yíÞk‚ rðM{]r‚ ÚtE „E y™u ßÞthu
yu Ëðuo ËkfÕ… x¤e „Þt íÞthu ËkfÕ…™tu {kŒðtz n‚tu ‚u …ý x¤e „Þtu.
yuðe he‚u ¼„ðt™™tu ¼õ‚ ntuÞ ‚u™u ð‚oðwk.” yu{ ©eS{nthtsu …tu‚t™wk
ð]¥ttk‚ ¼õ‚s™™t fÕÞtý™u yÚtuo fÌtwk ™u …tu‚u ‚tu Ëtûtt‚T ©ef]»ý …whw»ttu¥t{
™thtÞý Au.
…Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “ðtËwŒuð {tntíBÞ™u rð»tu yuftkr‚f
 „.{.22-23 407
¼õ‚™t Ä{o fÌtt Au, su, ‘yuftkr‚f ¼õ‚ ntuÞ, ‚u …tu‚t™wk Y… Œun {t™u
™rn ™u …tu‚t™u [i‚LÞ Y… {t™u y™u MðÄ{o, ¿tt™ ™u ðihtøÞ ‚uýu Ërn‚
¼„ðt™™e ¼Âõ‚ fhu ™u yuf ¼„ðt™ rð™t ƒeò ftuE …ŒtÚto™e ðtË™t
ht¾u ™rn’ y™u yu ßÞthu yu ¼„ðt™™u ¼S™u ytðe he‚™tu ËtÄw ÚtÞtu
íÞthu ËtÄw Útfe ftuE ƒeS {tuxe …Œðe ™Úte. su{ htò ntuÞ ™u ‚u™e htýe
ntuÞ ‚u sux÷t{tk htò™wk htßÞ Au, ‚ux÷t{tk htýe™wk …ý htßÞ fnuðtÞ
y™u suðtu htò™tu nwf{ [t÷u ‚uðtu s htýe™tu …ý nwf{ [t÷u, ‚u{ ¼„ðt™™tu
suðtu «‚t… Au, ‚uðtu s yu ËtÄw™tu …ý «‚t… Au {txu ‚wåA yuðtk su ËkËth™tk
Ëw¾ ‚u ËtÄw™u EåAðtk ™rn, ftk su, yu ËtÄw ßÞthu ¼„ðt™™tk Ät{™u
…t{u Au, íÞthu y™k‚fturx ƒúñtkz™t …r‚ su ƒúñtrŒf Eïh ‚u ¼„ðt™™u
yÚtuo su{ y™k‚ «fth™e ¼uxâ Ët{„úeytu ÷tðu Au ‚u{ ËtÄw™u yÚtuo …ý
÷tðu Au ™u ¼„ðt™™u «‚t…u fhe™u yu ËtÄw y÷tirff yiïÞo Ët{Úteo™u …t{u
Au. yuðtu {tuxtu rð[th niÞt{tk ht¾e™u yuf ¼„ðt™ rð™t ƒeswk ftkE …ý
{™{tk EåAðwk ™rn y™u su{ ntÚt{tk ®[‚t{rý ytðe íÞthu ‚u ®[‚t{rý™u
s‚™ fhe™u ht¾ðe, fu{ su, òu ntÚt{tk ®[‚t{rý Au ‚tu su, …ŒtÚto™u EåAþu
‚u …ŒtÚto™u yt…þu ‚u{ ¼„ðt™™t ¼õ‚™u ¼„ðt™™e {qŠ‚Y…e ®[‚t{rý™u
Ít÷e ht¾ðe …ý ‚u™u {qfðe s ™rn ‚tu yu™u Ëðuo ðt‚™e rËrØ Útþu.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T „Zzt {æÞ™wk >> 22 >> 155 >>

ð[™t{]‚ 23 : ÷qf ‚Útt rn{™wk Index

*Ëkð‚T 1878™t ßÞuc ËwrŒ 11 yuftŒþe™u rŒðË Mðt{e ©eËnò™kŒS
{nthts ©e„Zzt {æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk ©eðtËwŒuð™thtÞý™t
{krŒh™e yt„¤ rðhts{t™ n‚t ™u {M‚f W…h Ätu¤e …t½ ƒtkÄe n‚e
™u Ätu¤tu ¾uË …nuÞtuo n‚tu ™u Ätu¤e [tŒh ytuZe n‚e ™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e
yt„¤ {wr™ ‚Útt Œuþ Œuþ™t nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe n‚e.
…Ae ©eS{nthts yu{ ƒtuÕÞt su, “yts ‚tu y{u {™™wk Y… rð[the
òuÞwk ‚u {™ Sð Útfe swŒwk ™ Œu¾tÞwk, {™ ‚tu Sð™e s ftuEf rfhý 1
Au, …ý Sð Útfe swŒwk ™Úte. y™u {™™wk Y…‚tu yuðwk Œu¾tÞwk su, su{ W™t¤t{tk
* ð[.„.{.™wk 23, ‚t. 31-5-1822, þr™ðth. 1. ¿tt‚]‚trðrþüð]r¥t
 408 „.{.23-24
÷qf1 ntuÞ ‚Útt su{ rþÞt¤t{tk rn{2 ntuÞ ‚uðwk {™™wk Y… Œu¾tÞwk y™u su{
{týË™t Œun{tk ÷qf …uËu ‚Útt rn{ …uËu íÞthu ‚u {týË {he òÞ Au. ‚u{
yu {™, ErLÿÞtu îthu ÚtE™u ßÞthu rð»tÞ ËL{w¾ òÞ Au, íÞthu ‚u rð»tÞ
òu Œw:¾ŒtÞe ntuÞ ‚tu {™ ‚…e™u W™t¤t™e ÷qf suðwk ÚttÞ Au y™u ‚u rð»tÞ
òu Ëw¾ŒtÞf ntuÞ ‚tu ‚u™u rð»tu {™ rþÞt¤t™t rn{ suðwk ÚttÞ Au. ‚u ßÞthu
Œw:¾ŒtÞe rð»tÞ™u ¼tu„ðe™u ÷qf Ëh¾wk Q™wk ÚtE™u Sð™tk ÓŒÞ{tk …uËu Au,
íÞthu Sð™u yr‚þÞ Œw:¾eÞtu fhe™u fÕÞtý™t {t„o{tkÚte …tze ™t¾u Au,
yu ‚u ÷qf ÷t„e™u {hu ‚u{ òýðwk y™u ßÞthu yu {™ Ëw¾ŒtÞe rð»tÞ{tk
Ëw¾™u ¼tu„ðu íÞthu xtZwk rn{ Ëh¾wk ÚtE™u Sð™t ÓŒÞ{tk …uËu Au y™u
Sð™u Ëw¾eÞtu fhe™u fÕÞtý™t {t„oÚte …tze ™t¾u Au, yu ‚u rn{t¤t™tu
ðt ytðu ™u {hu ‚u{ òýðwk. {txu su™wk {™ ¼qkzt rð»tÞ™u Œu¾e™u ‚…u …ý
™rn y™u Ëtht rð»tÞ™u Œu¾e™u xtZwk …ý ÚttÞ ™rn. yuðe he‚u su™wk {™
yrðfthe hnu‚wk ntuÞ ‚u™u …h{ ¼t„ð‚ Ëk‚ òýðt y™u yuðwk {™ Útðwk
yu ftkE Úttuze ðt‚ ™Úte. y™u {™™tu ‚tu fuðtu Mð¼tð Au ? ‚tu su{ ƒt¤f
ntuÞ ‚u Ë…o™u, yÂø™™u ‚Útt W½tze ‚hðth™u Ít÷ðt òÞ, ‚u òu Ít÷ðt
™ ŒEyu ‚tu…ý Œw:¾e ÚttÞ y™u Ít÷ðt ŒEyu ‚tu …ý Œw:¾e ÚttÞ, ‚u{
òu {™™u rð»tÞ ¼tu„ððt ™ ŒRyu ‚tu …ý Œw:¾e ÚttÞ y™u ¼tu„ððt ŒEyu
‚tu …ý rð{w¾ ÚtE™u yr‚þÞ Œw:¾e ÚttÞ. {txu su™wk {™ ¼„ðt™™u rð»tu
ytËõ‚ ÚtÞwk Au ™u rð»tÞ™u Þtu„u fhe™u xtZwk Q™wk Út‚wk ™Úte ‚u™u s
ËtÄw òýðt.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T „Zzt {æÞ™wk >> 23 >> 156 >>

ð[™t{]‚ 24 : ËtkÏÞ ™u Þtu„r™ct™wk-[tuft …tx÷t™wk Index

*Ëkð‚T 1879™t ©tðý ËwrŒ 8 yü{e™u rŒðË Mðt{e ©eËnò™kŒS
{nths ©e„Zzt {æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tkÚte ½tuzeyu [Ze™u ©e÷û{eðtzeyu
…ÄtÞto n‚t ™u íÞtk [tu‚ht W…h W¥thtŒu {w¾th®ðŒu rðhts{t™ n‚t y™u Ëðo
ïu‚ ðMºt Äthý fÞtO n‚tk ™u fkX™u rð»tu {tu„ht™tk …w»…™tu nth …nuÞtuo n‚tu
™u …t½ ™u rð»tu {tu„he™e …w»…™tu ‚tuhtuu Äthý fÞtuo n‚tu ™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e
* ð[.„.{.™wk 24, ‚t. 26-7-1822, þr™ðth. 2. rþÞt¤t™tu yr‚ Xkztu …ð™.
1. W™t¤t™tu yr‚ „h{ …ð™.
 „.{.24-25 409
yt„¤ …h{nkË ‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe n‚e.
…Ae {wõ‚t™kŒ Mðt{eyu ©eS{nthts™u «&™ …qAâtu su, “nu {nthts !
¼„ðt™™u rð»tu y[¤ r™ctðt¤t su ¼õ‚ ntuÞ ‚uu™u ftuE ò‚™tu rðûtu…
ytztu ytðu fu ™ ytðu ?” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “yuf ‚tu Þtu„r™ct
Au ™u ƒeS ËtkÏÞr™ct Au. ‚u{tk Þtu„r™ctðt¤tu su ¼„ðt™™tu ¼õ‚ ‚u
¼„ðt™™t MðY…{tk …tu‚t™e y¾kzð]r¥t ht¾u y™u ËtkÏÞr™ctðt¤tu su
¼„ðt™™tu ¼õ‚ ‚u ‚tu {™w»Þ™tk Ëw¾ ‚Útt rËØ, [thý, rðãtÄh, „kÄðo,
Œuð‚t yu Ëðuo™tk su Ëw¾ ‚u™u Ë{S ht¾u ‚Útt [tiŒ÷tuf™e {tkrn÷e ftuhu
su Ëw¾ Au, ‚u Ëðuo™wk …rh{tý fhe ht¾u su, ‘yt Ëw¾ ‚u ytx÷wk s Au’
y™u yu Ëw¾™e fuzâu su Œw:¾ hÌtwk Au, ‚u™wk …ý …rh{tý fhe ht¾u. …Ae
Œw:¾u Ërn‚ yuðtk su yu Ëw¾ ‚u Útfe ðihtøÞ™u …t{e™u …h{uïh™u rð»tu
s ÿZ «er‚ ht¾u, yuðe he‚u ËtkÏÞr™ctðt¤t™u ‚tu Ë{sý™wk ƒ¤ ntuÞ
y™u Þtu„r™ctðt¤t™u ‚tu ¼„ðt™™t MðY…{tk y¾kz ð]r¥t ht¾ðe ‚u™wk s
ƒ¤ ntuÞ, …ý ftuEf rð»t{ Œuþft¤trŒf™u Þtu„u fhe™u ftuEf rðûtu… ytðu
‚tu ¼„ðt™™t MðY…{tk ð]r¥t hnu‚e ntuÞ, ‚u õÞtkf ƒesu …ý [tuxe òÞ.
fu{ su, Þtu„r™ctðt¤t™u Ë{sý™wk ƒ¤ Úttuzwk ntuÞ, {txu ftkEf rðΙ ÚtE
òÞ ¾Ák y™u ËtkÏÞr™ct ™u Þtu„r™ct, yu ƒu òu yuf™u rð»tu ntuÞ ‚tu
…Ae ftkE ðtÄtu s ™ hnu y™u yuðtu su ¼„ðt™™tu ¼õ‚ ntuÞ ‚u ‚tu ¼„ðt™™e
{qŠ‚ rð™t ƒeò ftuE …ŒtÚto{tk ÷tu¼tÞ s ™rn y™u yu{ Ë{su su, ‘¼„ðt™™wk
su yûthÄt{ ™u ‚u Ät{™u rð»tu hne yuðe su ¼„ðt™™e {qŠ‚ ™u
‚u Ät{™u rð»tu hÌtt yuðt su ¼„ðt™™t ¼õ‚ ‚u rð™t su su ÷tuf
Au ™u ‚u ÷tuf™u rð»tu hÌtt yuðt su Œuð Au ™u ‚u Œuð™t su ði¼ð
Au, ‚u Ëðuo ™tþðk‚ Au.’ yu{ òýe™u yuf ¼„ðt™™u rð»tu s ÿZ
«er‚ ht¾u Au. {txu yuðt ¼õ‚™u ‚tu ftuE ò‚™tu rðûtu… ytð‚tu ™Úte.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T „Zzt {æÞ™wk >> 24 >> 157 >>

ð[™t{]‚ 25 : ðtËr™f íÞt„e y™u r™ðtoËr™f „]ne™wk Index

*Ëkð‚T 1879™t ©tðý ðrŒ 6 AXâ™u rŒðË Mðt{e ©eËnò™kŒS
{nthts ©e„Zzt {æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk ŒrûtýtŒu îth ytuhzt™e
* ð[.„.{.™wk 25, ‚t. 8-8-1822, þw¢ðth.
 410 „.{.25
ytuËheyu Ztur÷Þt W…h rðhts{t™ n‚t y™u Ëðo ïu‚ ðMºt Äthý fÞtO
n‚tk y™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ {wr™ ‚Útt Œuþ-Œuþ™t nrh¼õ‚™e
˼t ¼htE™u ƒuXe n‚e.
…Ae ©eS{nthtsu Ëðuo …h{nkË™u fÌtwk su, “Ëtk¼¤tu y{u yuf «&™
…qAeyu Aeyu, ‘su yuf ‚tu ¼„ðt™™tu ¼õ‚ íÞt„e Au ™u Œunu fhe™u ‚tu
Ëðo ð‚o{t™ áZ ht¾u Au. ™u yk‚h{tk ‚tu rð»tÞ ¼tu„ððt™e ðtË™t yr‚þÞ
‚e¾e Au. ‚tu …ý Œunu fhe™u ‚tu ¼úü Út‚tu ™Úte yuðtu ‚tu íÞt„e Au y™u
ƒeòu ¼õ‚ Au ‚u ‚tu „]nMÚtt©{e Au ™u ‚u™u ‚tu Œunu fhe™u Ä™ Mºte™tu
«Ëk„ Au ™u yk‚h{tk ‚tu Ëðuo «fthu r™ðtoËr™f Au. yu çtL™u sýt ßÞthu
Œun {qfþu íÞthu yu ƒuÞ þe „r‚™u …t{þu ? yu ƒuÞ ‚u Ëh¾e „r‚™u …t{þu?
fu yrÄf LÞq™ Útþu ? yu ƒuÞ™tu rðÂõ‚yu fhe™u swŒtu swŒtu W¥th yt…tu.”
…Ae „tu…t¤t™kŒMðt{e ƒtuÕÞt su, “yu1 íÞt„e ßÞthu Œun {qfþu íÞthu yu™u
rð»tÞ ¼tu„ððt™e yk‚h{tk ‚e¾e ðtË™t Au {txu yu™u ‚tu ¼„ðt™ {]íÞw
÷tuf™u rð»tu yÚtðt Œuð÷tuf™u rð»tu {tuxtu „]nMÚt fhþu y™u yr‚þÞ rð»tÞ
¼tu„ «t Útþu ‚u suðt ¼„ðŒT„e‚t{tk Þtu„¼úü™u ¼tu„ fÌttk Au, ‚uðt
¼tu„™u Œuð÷tuf{tk ¼tu„ðþu2 y™u yu „]nMÚt nrh¼õ‚ Au, ‚u ‚tu Œun {qfþu
íÞthu r™ðtoËr™f Au. {txu ¼„ðt™™wk su ƒúñ…wh Ät{ ‚u™u …t{þu ™u ¼„ðt™™tk
[hýth®ðŒ{tk r™ðtË fhe™u hnuþu. y™u «Út{ fÌttu su íÞt„e ‚u ‚tu rð»tÞ
¼tu„ðe™u ßÞthu ‚] Útþu íÞthu ‚u rð»tÞÚtfe ðihtøÞ™u …t{e™u ™u {™{tk
…ùt‚t… fhe™u ¼„ðt™™wk ¼s™ fhþu. …Ae r™ðtoËr™f ÚtE™u ¼„ðt™™t
Ät{{tk sþu.” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “Xef fÌtwk; yu™tu W¥th yus
Au.”
…Ae {wõ‚t™kŒ Mðt{eyu …qAâwk su, “yuðe ÿZ ðtË™t ntuÞ ™u ‚u™e
su™u xt¤ðt™e EåAt ntuÞ, ‚tu ‚u þtu W…tÞ fhu íÞthu x¤u ?” …Ae
©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “suðwk Wft ¾t[h™u Ëk‚™e Ëuðt fÞto™wk ÔÞË™
…zâwk Au ‚uðe he‚u ¼„ðt™ ‚Útt ¼„ðt™™t Ëk‚ ‚u™e Ëuðt fÞto™wk su™u
1. ƒk™u™e „r‚ r¼L™ r¼L™ Útþu. 2. …ý ƒúñÄt{™u ™rn …t{u.
 „.{.25-26 411
ÔÞË™ …zu ™u ‚u rð™t yuf ûtý {tºt …ý hnuðtÞ ™rn, ‚tu yu™t
yk‚:fhý™e su {r÷™ ðtË™t ‚u Ëðuo ™tþ …t{e òÞ Au.”
…Ae MðÞk«ftþt™kŒ Mðt{eyu «&™ …qAâtu su, “nu {nthts ! suýu
fhe™u ¼„ðt™ yr‚þÞ htS ÚttÞ yuðwk fÞwk ËtÄ™ Au ?” …Ae ©eS{nthts
ƒtuÕÞt su, “ßÞthu ½h{tk yuf {ý yL™ {¤‚wk ntuÞ ™u íÞthu suðe Ëk‚™e
W…h «er‚ ntuÞ ™u suðwk Œe™…ýwk ntuÞ y™u …Ae ‚u™u yuf „t{™wk htßÞ
ytðu yÚtðt …tk[ „t{™wk htßÞ ytðu yÚtðt …[tË „t{™wk htßÞ ytðu yÚtðt
Ëtu „t{™wk htßÞ ytðu, yÚtðt Ëðuo …]Úðe™wk htßÞ ytðu, ‚tu …ý Ëk‚™e
yt„¤ suðtu fk„t¤ n‚tu ™u Œe™ ytÄe™ hnu‚tu, ‚uðtu ™u ‚uðtu s «er‚yu
Þwõ‚ Útftu Œe™ ytÄe™ hnu. ‚u{s ELÿ÷tuf ‚Útt ƒúñ÷tuf™wk htßÞ …t{u
‚tu …ý Ëk‚™e yt„¤ ‚uðtu ™u ‚uðtu s Œe™ ytÄe™ hnu y™u íÞt„e ntuÞ
™u ‚u suðtu «Út{ „heƒ ntuÞ y™u su{ Ëti Ëk‚™e xu÷ [tfhe fh‚tu ntuÞ
‚uðe ™u ‚uðe s …tu‚t{tk ¼„ðt™™t suðtk yiïÞo ytðu ‚tu …ý fh‚tu hnu
…ý ËtÄw ËtÚtu r…‚htE Œtðtu ƒtkÄu ™rn ™u ƒhtuƒheÞt…ýwk fhu ™rn, yuðtk
su™tk ÷ûtý ntuÞ ‚u™e W…h ¼„ðt™ yr‚ «ËL™ ÚttÞ Au.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T „Zzt {æÞ™wk >> 25 >> 158 >>

ð[™t{]‚ 26:¼Âõ‚{tk yk‚htÞ fh‚tk

ytí{¿tt™trŒf™u …tAtk …tzðt™wk Index
*Ëkð‚T 1879™t ¼tŒhðt ËwrŒ 11-yuftŒþe™u rŒðË htrºt™u Ë{u
©eS{nthts ©e„Zzt {æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk ©eðtËwŒuð™thtÞý™t
{krŒh™e yt„¤ rðhts{t™ n‚t ™u Ëðo ïu‚ ðMºt Äthý fÞtO n‚tk y™u
…tu‚t™t {w¾thrðŒ™e yt„¤ …h{nkË ‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e ˼t
¼htE™u ƒuXe n‚e.
…Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “su ¼„ðt™™tu ¼õ‚ ntuÞ ‚u™u ‚tu
¼„ðt™™u ‚Útt ¼„ðt™™t ¼õ‚™u su ™ „{‚wk ntuÞ ‚u ™ s fhðwk
y™u …h{uïh™u ¼ßÞt{tk yk‚htÞ fh‚t ntuÞ ™u ‚u …tu‚t™tk Ë„tk ðnt÷tk
* ð[.„.{.™wk 26, ‚t. 29-8-1822, „wYðth.
 412 „.{.26
ntuÞ ‚u™tu …ý íÞt„ fhðtu. y™u ¼„ðt™™u ™ „{u yuðtu ftuEf …tu‚{tk
Mð¼tð ntuÞ ‚tu ‚u™tu …ý þºtw™e …uXu íÞt„ fhðtu, …ý ¼„ðt™Úte su
rð{w¾ ntuÞ ‚u™tu …ût ÷uðtu ™rn. su{ ¼h‚Syu …tu‚t™e {t‚t1 ™tu …ût
™ ÷eÄtu. y™u ¼„ðt™™tu ¼õ‚ ntuÞ ‚u™u ‚tu ËtiÚte rðþu»tu …tu‚t{tk s yð„wý
¼tËu y™u su ƒeò{tk yð„wý swðu y™u …tu‚t{tk „wý …hXu ‚u ‚tu ËíËk„e
Au ‚tu …ý yÄtuo rð{w¾ Au y™u ¼„ðt™™t ¼õ‚™u ‚tu ¼„ðt™™e
¼Âõ‚ fh‚tk ytí{¿tt™ ‚Útt ðihtøÞ ‚Útt Ä{o; ‚u òu yk‚htÞ fh‚t
ntuÞ ‚tu ‚uu™u …tAtk …tze™u ¼„ðt™™e ¼Âõ‚™wk s {wÏÞ…ýwk ht¾ðwk y™u
òu ¼Âõ‚™u rð»tu ËntÞY… Út‚t ntuÞ ‚tu ‚tu yu Xef Au. yu{ Ë{su ‚u
s ¼„ðt™™tu …qhtu ¼õ‚ fnuðtÞ. y™u su™u ƒeò™tu yð„wý ytðu ™u …tu‚t{tk
„wý …hXu ‚u ‚tu „{u ‚uðtu {tuxtu ntuÞ ‚tu …ý ‚u™u fÕÞtý™t {t„o{tk rðΙ
ÚttÞ Au. su{ htrÄftS ½ýtk {tuxtk n‚tk y™u ¼„ðt™™u rð»tu «u{ …ý yr‚þÞ
n‚tu, …ý ßÞthu …tu‚t{tk „wý {tLÞtu y™u ©ef]»ý¼„ðt™™u rð»tu yð„wý
{tLÞtu, íÞthu …tu‚™t «u{{tk ‚{tu„wý™tu ¼t„ ytÔÞtu. …Ae ©ef]»ý¼„ðt™
‚Útt ©eŒt{t ËtÚtu ðZðuz fhe. …Ae ©eŒt{t™tu þt… ÚtÞtu ‚uýu fhe™u
„tu÷tuf{tkÚte …ze™u „wsh™u ½uh yð‚th ÷eÄtu y™u ¼„ðt™ rð™t yLÞ
…wY»t n‚tu ‚u™u Äýe fÞtuo yuðt {nt {tuxtk ÷tkA™™u …tBÞtk. y™u ©eŒt{t
n‚tu ‚uýu …ý …tu‚t{tk „wý {tLÞtu y™u htrÄft{tk yð„wý …hXâtu ‚tu
htrÄft™tu þt… …t{e™u ŒiíÞ Útðwk …zâwk. y™u yu Ät{{tkÚte ‚tu …zðt™e he‚
™Úte ™u su …zât ‚u ‚tu ¼„ðt™™e EåAt yuðe n‚e. ‚tu …ý ¼„ðt™u
yu{ sýtÔÞwk su, ‘htrÄftS suðtu {tuxtu ntuÞ ™u ‚u …tu‚t{tk „wý {t™e™u
¼„ðt™™t ¼õ‚™tu yð„wý ÷u ‚tu ‚u …ý …ze òÞ, ‚tu ƒeò™e þe „ý‚e?’
{txu ¼„ðt™™tu ¼õ‚ ntuÞ ‚u™u ‚tu Ëðuo ËíËk„e™tu „wý s ÷uðtu ™u …tu‚t™tu
‚tu yð„wý s ÷uðtu. yuðe he‚u Ë{s‚tu ntuÞ ™u Úttuze ƒwrØ ntuÞ ‚tu …ý
‚u™tu ËíËk„ rŒðËu rŒðËu ð]rØ …t{‚tu òÞ y™u ‚u rð™t ‚tu ÍtÍe ƒwrØ
ntuÞ ‚tu …ý rŒðË rŒðË «íÞu ËíËk„{tkÚte …tAtu nX‚tu òÞ y™u yk‚u
ò‚tk r™ùÞ rð{w¾ ÚttÞ y™u ð¤e yu he‚ ‚tu Ëðo Xuftýu Au su, su [tfh
ntuÞ yÚtðt rþ»Þ ntuÞ ‚u™u htò ntuÞ yÚtðt „wÁ ntuÞ ‚u su{ ðZe™u
fnuðt {tkzu ‚u{tk su Ëð¤wk ÷u‚tu òÞ ‚tu ‚u W…h htò ‚Útt „wÁ™u yr‚þÞ
1. fifuÞe.
 „.{.26-27 413
nu‚ ÚttÞ Au y™u su™u rþ¾t{ý™e ðt‚ funu ™u yð¤wk ÷u, ‚tu ‚u W…h
nu‚ Út‚wk ™Úte.’ ‚u{s ¼„ðt™™e …ý he‚ Au su, su™u rþ¾t{ý™e ðt‚
fnu ™u Ëð¤wk ÷u, ‚tu ‚u W…h nu‚ ÚttÞ Au …ý su yð¤wk ÷u ‚u W…h Út‚wk
™Úte.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T „Zzt {æÞ™wk >> 26 >> 159 >>

ð[™t{]‚ 27 : {r÷™ ðtË™t ™ hnu íÞthu {tuxt htS ÚttÞ ‚u™wIndex

k
*Ëkð‚T 1879™t ftŠ‚f ËwrŒ 11 yuftŒþe™u rŒðË Mðt{e ©eËnò™kŒS
{nthts ©e„Zzt {æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk ŒrûtýtŒu îth ytuhzt™e
ytuËheyu rðhts{t™ n‚t y™u Ëðo ïu‚ ðMºt Äthý fÞtO n‚tk y™u fkX™u
rð»tu „w÷ŒtðrŒ™tk Ätu¤tk ™u …e¤tk …w»…™t nth rðhts{t™ n‚t y™u …t½{tk
ƒu ftuhu ‚tuht ÷xf‚t n‚t y™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ …h{nkË ‚Útt
Œuþ Œuþ™t nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe n‚e.
…Ae ©eS{nthtsu {wõ‚t™kŒ Mðt{e™u «&™ …qAâtu su, “‚{thu ¢tuÄ
ÚttÞ Au, íÞthu þu r™r{¥tu ÚttÞ Au ? y™u fux÷wk r™r{¥t ntuÞ íÞthu ¢tuÄ
ÚttÞ Au ? y™u y{thu ‚tu yufÚte ÷t¾ Yr…Þt ËwÄe ƒ„tz fhu ‚tu …ý
…tu‚t ËtÁ ‚tu ¢tuÄ ytðu ™rn y™u ßÞthu Ä{o÷tu… fhu yÚtðt ƒ¤eÞtu
ntuÞ ‚u „heƒ™u …ezu yÚtðt yLÞtÞ™tu …ût ÷u, íÞthu ‚u™e W…h y{thu
ftuEf™u yÚtuo ÷„thuf ¢tuÄ™e [xfe ytðu Au, …ý …tu‚t ËtY ‚tu ÷uþ{tºt
¢tuÄ ytð‚tu ™Úte. y™u ftuRf ËtY ytðu Au ‚u …ý ûtý{tºt …ý ™Úte
hnu‚tu ™u ytkxe …ý ƒkÄt‚e ™Úte, ‚u{ ‚{thu fuðe he‚u ytðu Au ™u fuðe
he‚u x¤u Au ?” …Ae {wõ‚t™kŒ Mðt{eyu fÌtwk su, “ftuEf …ŒtÚto™u Þtu„u
‚Útt ftuEf™e yð¤tE Œu¾tÞ, ‚u™u Þtu„u ‚u W…h ¢tuÄ ÚttÞ …ý ‚íft¤
þ{e òÞ Au.”
…Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “yuðwk ‚{thu rð[th™wk ƒ¤ hnu Au,
‚u þt™u Þtu„u hnu Au ?”íÞthu {wõ‚t™kŒ Mðt{eyu fÌtwk su, “yuf‚tu ¼„ðt™™wk
{tntíBÞ rð[the™u yu{ Ë{òÞ Au su, ‘su he‚u ¼„ðt™™tu fwhtS…tu ÚttÞ,
‚u Mð¼tð ht¾ðtu ™Úte.’ y™u ƒeòu þwfS ™u sz¼h‚ suðt Ëk‚™tu {t„o
* ð[.„.{.™wk 27, ‚t. 25-11-1822, „wYðth.
 414 „.{.27
òuE™u yu{ rð[th hnu Au su, ‘ËtÄw{tk yuðtu yÞtuøÞ Mð¼tð ™ òuEyu.”
…Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “ft{, ¢tuÄtrŒf™t òuh™u nXtðu yuðtu su
rð[th ‚u ‚tu „wýÚtfe …h Au, ‚u yu ‚{tht Sð{tk hÌttu Au y™u yuðe
he‚u ft{, ¢tuÄtrŒf „wý™u nXtðu yuðwk su òuh Au, ‚u …qðosL{™tu ËkMfth
Au y™u ‚{tÁk yux÷wk ‚tu y{™u sýtÞ Au su, ‘‚{thu su su {trÞf …ŒtÚto™tu
Þtu„ ÚttÞ ‚u™e ytkxe{tk «Út{ ‚tu ytðe sðtÞ …ý yk‚u s‚tk yu™tk ƒkÄ™{tk
hnuðtÞ ™rn, ƒkÄ™ ‚tuze ™ef¤tÞ ¾Ák.”
…Ae {wõ‚t™kŒ Mðt{eyu …qAâwk su, “«Út{ ytðhý ÚtE òÞ yuðe
ftåÞ… hnu Au, ‚u þt™u Þtu„u hnu Au ?” íÞthu ©eS{nthts ƒtuÕÞt su,
“Œuþft¤trŒf su ytX Au, ‚u{tk suðwk …qðo ËkMfth{tk òuh Au, ‚uðwk s yuf
yuf{tk Au. {txu ßÞthu yu™tu Þtu„ ÚttÞ íÞthu sYh ƒkÄ™ ÚttÞ Au y™u
…qðo™t ËkMfth™wk òuh hnuðt Œu‚t ™Úte y™u òu ËkMfth{tk ÷ÏÞwk yux÷wk s
Ëwf]‚ Œw»f]‚ ÚttÞ ‚tu ðuŒ, þtMºt ™u …whtý ‚u™u rð»tu rðrÄr™»tuÄ™t ¼uŒ
fÌtt Au su, ‘yt fhðwk ™u yt ™ fhðwk’ ‚u Ëðo ¾tuxwk ÚtE òÞ, ‚u yu
{tuxt™tk fhu÷tk þtMºt ‚tu ¾tuxtk ÚttÞ s ™rn. y™u sÞ rðsÞ n‚t ‚uýu
òu yÞtuøÞ r¢Þt fhe ‚tu su Xuftýu ft¤, f{o ™u {tÞt ™Úte yuðwk su
¼„ðt™™wk Ät{ íÞtkÚte …ze „Þt y™u òu ™thŒS™u htS fÞto ‚tu «nT÷tŒ™u
Œuþft¤trŒf yþw¼ n‚t ‚tu …ý ™ze þõÞt ™rn y™u òu Ë™ftrŒf™u
ftu…tÞ{t™ fÞto ‚tu Œuþft¤trŒf þw¼ n‚t ‚tu …ý sÞ rðsÞ …ze „Þt.
{txu su™u fÕÞtý™u EåAðwk ‚u™u ‚tu su{ {tuxt …whw»t htS ÚttÞ ‚u{ fhðwk.
y™u ‚u {tuxt …whw»t …ý íÞthu htS ÚttÞ, ßÞthu ftuE «fthu yk‚h{tk {r÷™
ðtË™t ™ hnu y™u su™u „heƒ W…h ¢tuÄtrŒf™tu ËkfÕ… Út‚tu ntuÞ ‚tu
‚u™u {tuxt W…h …ý ÚttÞ y™u …tu‚t™t EüŒuð W…h …ý ¢tuÄtrŒf™tu {r÷™
½tx ÚttÞ. {txu su™u fÕÞtý™u EåAðwk ‚u™u ftuE W…h {r÷™ ½tx fhðtu
™rn y™u òu ftuE W…h {r÷™ ½tx fhu ‚tu ‚u™u ¼„ðt™™t ¼õ‚ ‚Útt
¼„ðt™ W…h …ý {r÷™ ½tx ÚtE òÞ y™u y{thtÚte ‚tu yuf „heƒ
…ý Œw:¾tÞtu ntuÞ ‚tu y{tht yk‚h{tk yuðtu rð[th ytðu Au su, ‘¼„ðt™
ËðtO‚Þto{e Au y™u yuf Xuftýu hne™u Ëðuo™tk yk‚h™u òýu Au. {txu su™u
y{u Œw:¾ÔÞtu ‚u™tk s yk‚h{tk rðhts{t™ nþu íÞthu y{u ¼„ðt™™tu y…htÄ
fÞtuo.’ yu{ òýe™u ‚u™u …„u ÷t„e™u ‚u™u ftkEf òuE‚wk ntuÞ ‚u yt…eyu.
 „.{.27-28 415
…ý su «fthu ‚u htS ÚttÞ ‚u{ fheyu Aeyu y™u ð¤e y{u rð[the™u
òuÞwk su, su yr‚þÞ íÞt„ ht¾u yÚtðt ŒÞt ht¾u ‚uÚte ¼„ðt™™e ¼Âõ‚
ÚttÞ ™rn. íÞthu W…tË™t™tu ¼k„ ÚttÞ Au y™u …qðuo su su yr‚þÞ íÞt„e
ÚtÞt Au, ‚u™t {t„o{tk W…tË™t™tu ™tþ ÚtE „Þtu Au. {txu y{u yu{ rð[the™u
…h{uïh™e W…tË™t hnuðt ËtÁ íÞt„™tu …ût {tu¤tu fhe™u ¼„ðt™™tk
{krŒh fhtÔÞtk Au, ‚u{tk òu Úttuztu íÞt„ hnuþu ‚tu …ý W…tË™t hnuþu ‚tu
‚uýu fhe™u ½ýtf Sð™tk fÕÞtý Útþu y™u su™u ¼„ðt™™e ¼Âõ‚ fhðe
‚u™u ‚tu ZwkrZÞt™e …uXu ŒÞt htÏÞu …ý fu{ Xef …zu ? yu™u ‚tu …h{uïh™u
ðtM‚u …w»… ÷tÔÞtk òuEyu, ‚w÷Ëe ÷tÔÞtk òuEyu, ¼tS‚hfthe ÷tðe òuEyu,
XtftuhS™u ðtM‚u ƒt„ ƒ„e[t fhtÔÞt òuEyu {krŒh fhtÔÞtk òuEyu, {txu
™u yr‚þÞ íÞt„ ht¾e™u ‚u yr‚þÞ ŒÞt ht¾e™u {qXe ðt¤e™u ƒuËe hnu,
‚uýu ¼„ðt™™e ¼Âõ‚ Út‚e ™Úte y™u ßÞthu ¼Âõ‚yu hrn‚ ÚttÞ íÞthu
¼„ðt™™e W…tË™t™tu ™tþ ÚtE òÞ. yux÷u …AðtzuÚte ykÄ…hk…ht [t÷u.
‚u ËtÁ y{u {krŒh fhtÔÞtk Au, ‚u y¾kz ¼„ðt™™e W…tË™t htÏÞt ËtÁ
fhtÔÞtk Au y™u su W…tËf ntuÞ ‚u …tu‚t™t Ä{o{tkÚte ¼úü ÚttÞ s
™rn. {txu …tu‚…tu‚t™t Ä{o{tk hne™u ¼„ðt™™e ¼Âõ‚ W…tË™t fhðe
yu y{thtu rËØtk‚ Au.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T „Zzt {æÞ™wk >> 27 >> 160>>

ð[™t{]‚ 28 : Sð™Œtuhe™wk-ŒÞt¤w «f]r‚™wk Index

*Ëkð‚T 1879™t Vt„ý ËwrŒ 2 rî‚eÞt™u rŒðË Mðt{e ©eËnò™kŒS
{nthts ©e„Zzt {æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk …tu‚t™u W‚thu ðuŒe W…h
ytÚt{ýu {w¾th®ðŒu rðhts{t™ n‚t ™u Ätu¤tu ¾uË …nuÞtuo n‚tu y™u Ätu¤e
[tŒh ytuZe n‚e y™u {M‚f W…h ïu‚ …t½ ƒtkÄe n‚e y™u …tu‚t™t
{w¾th®ðŒ™e yt„¤ {wr™ ‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe
n‚e.
…Ae Œðu «t„Syu fÌtwk su, ©e{ŒT ¼t„ð‚ suðtu ftuE „úkÚt ™Úte’’ …Ae
©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “©e{ŒT ¼t„ð‚ ‚tu Ëthwk s Au, …ý MfkŒ…whtý™u
rð»tu ©eðtËwŒuð{tntíBÞ Au ‚u suðtu ftuE „úkÚt s ™Úte. ftk su, yu „úkÚt™u rð»tu
* ð[.„.{.™wk 28, ‚t. 13-2-1823, þw¢ðth.
 416 „.{.28
Ä{o, ¿tt™, ðihtøÞ y™u ¼Âõ‚ ‚Útt y®nËt…ýwk yu{™wk yr‚þÞ «r‚…tŒ™
fÞwO Au.” yu{ fne™u …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “ðtÕ{erf ht{tÞý™u rð»tu
y™u nrhðkþ™u rð»tu yr‚þÞ ®nËt™wk «r‚…tŒ™ fÞwO Au y™u h½w™tÚtS …ý
ûtrºtÞ™e «f]r‚yu ðíÞto Au y™u h½w™tÚtS™u rð»tu þhýt„‚ðíË÷…ýwk ‚tu ¾Ák
…ý su þhýt„‚ ntuÞ ™u ‚u òu shtÞ ðtkf{tk ytÔÞtu ntuÞ, ‚tu ‚u™tu ‚íft¤
íÞt„ fhe Œu, òu Ëe‚tS™u {tÚtu ÷„thuf ÷tuft…ðtŒ ytÔÞtu, ‚tu yr‚ ðnt÷tk
n‚tk …ý ‚íft¤ íÞt„ fhe ŒeÄtu.’’ …Ae {wõ‚t™kŒ Mðt{eyu fÌtwk su, “yuðe
‚tu ht{t™kŒ Mðt{e™e «f]r‚ n‚e.” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “y{the
«f]r‚ ‚tu yuðe ™Úte. y{thu ‚tu …h{uïh™t ¼õ‚ W…h yr‚þÞ ŒÞt ð‚uo
Au y™u …tkzðtu™u rð»tu …ý yswo™™e «f]r‚ ƒnw ŒÞt¤wk n‚e y™u …whw»t{tºt™u
rð»tu ‚tu ht{[kÿS ‚Útt yswo™ yuðtu ftuE …wY»t ™Úte y™u Ëe‚tS ™u ÿti…Œe,
yuðe ftuE Mºte{tºt{tk Mºteytu ™Úte. nðu y{u y{the su «f]r‚ Au, ‚u fneyu
Aeyu su, y{thtu ŒÞt¤w Mð¼tð Au, ‚tu …ý su nrh¼õ‚™tu ÿtune ntuÞ ‚u™tu
‚tu y{thu y¼tð ytðu Au y™u nrh¼õ‚™wk ½Ët‚wk òu ftuE ƒtuÕÞtu ntuÞ y™u
yu™u òu nwk Ëtk¼¤wk, ‚tu ‚u ËtÚtu nwk ƒtu÷ðt™u ½ýtu EåAwk …ý ƒtu÷ðt™wk {™
s ÚttÞ ™rn. y™u su ¼„ðt™™t ¼õ‚™e Ëuðt [tfhe fhu ‚u W…h ‚tu y{thu
yr‚þÞ htS…tu ÚtE òÞ Au y™u y{the «f]r‚ yu{ Au su, ‘Úttuzef ðt‚{tk
fwhtS …ý ™ Útô ™u Úttuzef ðt‚{tk htS …ý ™ Útô’ y™u ßÞthu su{tk
htS ÚtÞt™tu fu, fwhtS ÚtÞt™tu Mð¼tð ƒnw rŒðË ËwÄe òuô Awk, íÞthu htS…tu
™u fwhtS…tu ÚttÞ Au, …ý ftuE™u fÌtt Ëtk¼éÞt Útfe ftuE™e W…h htS…tu
fu fwhtS…tu Út‚tu ™Úte y™u su™tu sux÷tu „wý {tht {™{tk sýtE òÞ Au,
‚ux÷tu ‚u™tu „wý ytðu Au y™u {thu ‚tu yus yk„ Au su, ‘òu ¼„ðt™™tu
¾hu¾htu ¼õ‚ ntuÞ ‚tu nwk ‚tu ‚u ¼„ðt™™t ¼õ‚™tu …ý ¼õ‚ Awk y™u nwk
¼„ðt™™t ¼õ‚™e ¼Âõ‚ fÁk Awk’ yu s {thu rð»tu {tuxtu „wý Au y™u yux÷tu
„wý su{tk ™ ntuÞ ‚tu ‚u{tk ftuE ò‚™e {tuxâ… þtu¼u ™rn.
y™u ¼„ðt™™t ¼õ‚™tu su™u su™u y¼tð ytÔÞtu Au, ‚u yr‚þÞ {tuxt
n‚t ‚tu …ý …tu‚t™e …Œðe Útfe …ze „Þt Au y™u su™wk Yzwk ÚttÞ Au, ‚u
…ý ¼„ðt™™t ¼õ‚™e Ëuðt{tkÚte s ÚttÞ Au y™u su™wk ¼qkzwk ÚttÞ Au, ‚u
…ý ¼„ðt™™t ¼õ‚™t ÿtun{tkÚte s ÚttÞ Au y™u ð¤e Sð™u ¼„ðt™™u
htS fÞto™tu W…tÞ ‚tu {™, f{o, ð[™u ¼„ðt™™t ¼õ‚™e Ëuðt fhðe
 „.{.28-29 417
yu s Au y™u ¼„ðt™™t ¼õ‚™tu ÿtun fhðtu yu s ¼„ðt™™u fwhtS
fhðt™tu W…tÞ Au. {txu y{thtu ‚tu yus rËØtk‚ Au su, ‘¼„ðt™™tu htS…tu
ntuÞ ™u ¼„ðt™™t ¼õ‚™tu Ëk„ ntuÞ ‚tu ¼„ðt™Úte y™k‚ ð»to ËwÄe Auxu
hneyu ‚tu …ý ftkE {™{tk þtuf ™ ÚttÞ y™u ¼„ðt™™e …tËu hnu‚t ntuEyu
™u òu ¼„ðt™™tu htS…tu ™ ntuÞ ‚tu ‚u™u nwk Ëthwk ™Úte òý‚tu.’ y™u Ëðo
þtMºt™wk …ý yu s Ëth Au su, ‘¼„ðt™™tu su{ htS…tu ntuÞ ‚u{s fhðwk’
y™u su{ ¼„ðt™™tu htS…tu ntuÞ ‚u{ su ™ fhu ‚u™u ¼„ðt™™t {t„o Útfe
…zâtu òýðtu. y™u su™u ¼„ðt™ ™u ¼„ðt™™t ¼õ‚™tu Ëk„ Au ™u ¼„ðt™™tu
htS…tu Au ™u ‚u òu {]íÞw-÷tuf{tk Au ‚tu …ý ¼„ðt™™t Ät{{tk s Au. fu{
su, su Ëk‚™e Ëuðt fhu Au ™u ¼„ðt™™t „{‚t{tk Au, ‚u ¼„ðt™™u Ë{e…u
sE™u s r™ðtË fhþu y™u òu ¼„ðt™™t Ät{{tk Au ™u ¼„ðt™™tu htS…tu
™Úte ™u ¼„ðt™™t ¼õ‚ W…h E»Þto Au, ‚tu ‚u ¼õ‚ ¼„ðt™™t Ät{{tkÚte
…ý sYh nuXtu …zþu. {txu y{thu ‚tu ¼„ðt™™tu htS…tu ÚtÞt ËtÁ sL{tus™{
¼„ðt™™t ¼õ‚™e s Ëuðt fhðe Au y™u su{ y{thtu r™ùÞ Au, ‚u{s
‚{thu …ý r™ùÞ fhðtu.” …Ae {wõ‚t™kŒ Mðt{e ytrŒf su Ëðuo nrh¼õ‚
n‚t ‚u{ýu ntÚt òuze™u fÌtwk su, “nu {nthts ! y{thu …ý yu s r™ùÞ
ht¾ðtu Au.” yu{ fne™u Ëðuo nrh¼õ‚ rð™kr‚yu Ërn‚ ©eS{nthts™u …„u
÷tøÞt. …Ae ð¤e ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “yt ðt‚to su y{u fhe, Au ‚u
fuðe Au ? ‚tu ðuŒ, þtMºt, …whtý ytrŒf su su fÕÞtý™u yÚtuo …]Úðe™u rð»tu
þçŒ {tºt Au, ‚u Ëðuo™wk y{u ©ðý fhe™u ‚u™wk Ëth ftZeu “yt ðt‚to fhe
Au, ‚u …h{ hnMÞ Au ™u Ëth™wk …ý Ëth Au y™u …qðuo su su {tuût™u
…t{e „Þt Au ™u nðu su su …t{þu ™u n{ýtk su su {tuût™u {t„uo [tÕÞt
Au ‚u Ëðo™u yt ðt‚to Au, ‚u Sð™Œtuhe Y… Au.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T „Zzt {æÞ™wk >> 28 >> 161 >>

ð[™t{]‚ 29 : ¼„ðt™{tk ytËÂõ‚ðt¤t™tk ÷ûtýtu™kw Index

*Ëkð‚T 1879™t Vt„ý ËwrŒ 8 yü{e™u rŒðË Mðt{e ©eËnò™kŒS
{nthts ©e„Zzt {æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk W¥thtŒu îth ytuhzt™e
ytuËheyu Ztur÷Þt W…h rðhts{t™ n‚t y™u Ëðuo ïu‚ ðMºt Äthý fÞtO
* „Zzt {æÞ™wk ð[. 29, ‚t. 18-2-1823, ƒwÄðth.
 418 „.{.29-30
n‚tk y™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ {wr™ ‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e
˼t ¼htE™u ƒuXe n‚e.
…Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “©ef]»ý¼„ðt™™t MðY…™u rð»tu su
¼õ‚™wk r[¥t yr‚ ytËõ‚ ÚtÞwk ntuÞ ‚u™tk ytðtk ÷ûtý ntuÞ su, ‘…tu‚u
{t„uo [t÷e™u yr‚þÞ Úttfe hÌttu ntuÞ ™u ƒuXwk Útðt™e …ý þheh{tk þÂõ‚
™ hne ntuÞ y™u ‚uðt Ë{t{tk ftkEf ¼„ðt™™e ðt‚to™tu «Ëk„ ™eËhu,
‚tu òýeyu yufu „tW …ý [tÕÞtu ™Úte, yuðtu ËtðÄt™ ÚtE™u ‚u ðt‚to™u
fhðt Ëtk¼¤ðt{tk yr‚þÞ ‚í…h ÚtE òÞ yÚtðt „{u ‚uðt htu„trŒfu fhe™u
…ezt™u …tBÞtu ntuÞ yÚtðt „{u ‚uðwk y…{t™ ÚtÞwk ntuÞ ™u ‚uðt{tk òu yu
¼„ðt™™e ðt‚to Ëtk¼¤u ‚tu ‚íft¤ Ëðo Œw:¾ Útfe hrn‚ ÚtE òÞ y™u
ð¤e „{u ‚uðe htßÞ Ë{]rØ™u …t{e™u yðhtE „Þtu ntuÞ yuðtu sýt‚tu ntuÞ
y™u su ½zeyu, yu ¼„ðt™™e ðt‚to Ëtk¼¤u ‚tu ‚u ½zeyu òýeyu yu™u
ftuE™tu Ëk„ s ™Úte ÚtÞtu. yuðtu Útftu ‚u ¼„ðt™™e ðt‚to Ëtk¼¤ðt{tk ËtðÄt™
ÚtE òÞ.’ yuðe ò‚™tk su™u rð»tu ÷ûtý ntuÞ ‚u™u yu ¼„ðt™™u rð»tu,
ÿZ ytËÂõ‚ ÚtE òýðe.”
…Ae {wõ‚t™kŒ Mðt{eyu …qAâwk su, “yu ¼„ðt™™u rð»tu ÿZ ytËÂõ‚
þt Útfe ÚttÞ Au ?” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “ftk ‚tu …qðo sL{™tu
yuðtu yr‚ ƒ¤eÞtu ËkMfth ntuÞ yÚtðt su Ëk‚™u ¼„ðt™™u rð»tu yuðe
ÿZ ytËÂõ‚ ntuÞ ‚u™u Ëuðtyu fhe™u htS fhu; yu ƒuÞ fhe™u s ¼„ðt™™u
rð»tu yuðe ÿZ ytËÂõ‚ ÚttÞ Au …ý yu rð™t ƒeòu W…tÞ ™Úte.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T „Zzt {æÞ™wk >> 29 >> 162 >>

ð[™t{]‚ 30 : Ëtu™wk ™u Mºte ƒkÄ™ ™ fÞto™wk Index

*Ëkð‚T 1879™t rî‚eÞ [iºt ËwrŒ 9 ™ð{e™u rŒðË Mðt{e ©eËnò™kŒS
{nthts ©e„Zzt {æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk ©eðtËwŒuð™thtÞý™t
{krŒh™e ytuËheyu „tŒe ‚feÞt W…h rðhts{t™ n‚t ™u ïu‚ ¾uË …nuÞtuo
n‚tu ™u ïu‚ [tŒh ytuZe n‚e ™u ft¤t Auzt™e Ätu‚÷e {M‚fu ƒtkÄe n‚e
™u Ätu¤tk …w»…™tu nth …nuÞtuo n‚tu ™u Ätu¤tk …w»…™tu ‚tuhtu …t½{tk ÷xf‚tu
* ð[.„.{.™wk 30, ‚t. 19-4-1823, hrððth.
 „.{.30-31 419
n‚tu ™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ ËtÄw ‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e ˼t
¼htE™u ƒuXe n‚e.
…Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “©e{ŒT ¼t„ð‚ ytrŒf su ËåAtMºt,
yu ËíÞ Au y™u þtMºt{tk su fÌtw ntuÞ ‚u ‚uðe s he‚u ÚttÞ Au, …ý ƒeS
he‚u ÚtÞwk ™Úte. swytu™u, ©e{ŒT ¼t„ð‚{tk Ëwðýo™u rð»tu f¤e™tu r™ðtË
fÌttu Au, ‚tu ‚u Ëwðýo y{™u ŒeXwk …ý „{‚wk ™Úte y™u suðwk ƒkÄ™fthe
Ëwðýo Au ‚uðwk s ƒkÄ™fthe Y… …ý Au. fu{ su, ßÞthu Y…ðt™ Mºte ntuÞ
™u ‚u ˼t{tk ytðu íÞthu „{u ‚uðtu Äehsðt™ ntuÞ ‚u™e …ý árü ‚u™tk
Y…™u rð»tu ‚ýtÞt rð™t hnu ™rn. {txu Ëtu™wk ™u Mºte yu ƒu yr‚ ƒkÄ™fthe
Au. y™u yu ƒu …ŒtÚto™wk ƒkÄ™ ‚tu íÞthu ™ ÚttÞ ßÞthu «f]r‚ …wY»t
Útfe …h yuðwk su þwØ [i‚LÞ ƒúñ ‚u™u s yuf ËíÞ òýu ™u ‚u
ƒúñ™u s …tu‚t™wk MðY… {t™u ™u ‚u ƒúñY… ÚtE™u …hƒúñ yuðt su
©ef]»ý¼„ðt™ ‚u™wk ¼s™ fhu y™u yu ƒúñ Útfe ytuÁk su «f]r‚ ™u
«f]r‚™wk ftÞo{tºt, ‚u™u yËíÞ òýu ™u ™tþðk‚ òýu ™u ‚wåA Ë{su
™u {trÞf su ™t{Y… ‚u™u yr‚þÞ Œtu»tárü ht¾u ™u ‚u Ëðo ™t{Y…™u
rð»tu yr‚þÞ ðihtøÞ …t{u, ‚u™u Ëtu™wk ™u Mºte ƒkÄ™ ™ fhu y™u ƒeò™u
‚tu sYh ƒkÄ™ fhu.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T „Zzt {æÞ™wk >> 30 >> 163 >>

ð[™t{]‚ 31 : {™™ îtht ƒúñ™tu Ëk„ fÞto™wk Index

*Ëkð‚T 1880™t ©tðý ËwrŒ 4 [tuÚt™u rŒðË ©eS{nthts ©e„Zzt
{æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk …tu‚t™u W‚thu ðurŒft W…h „tŒe ‚feÞt
™k¾tðe™u rðhts{t™ n‚t y™u Ëðo ïu‚ ðMºt Äthý fÞtO n‚tk Ëðuo ™u
ft¤t Auzt™e Ätu‚÷e {M‚fu ƒtkÄe n‚e y™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤
…h{nkË ‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe n‚e.
y™u «t„S Œðu …tËu ©e{ŒT ¼t„ð‚{tk fr…÷„e‚t™e fÚtt ðk[tð‚t
n‚t. …Ae fÚtt™e Ë{tr ÚtE, íÞthu ©eS{nthts …h{nkË «íÞu ƒtuÕÞt
su, “Ëðuo fthý™t …ý fthý ™u yûtht‚e‚ ™u …whw»ttu¥t{ yuðt su ðtËwŒuð
* ð[.„.{.™wk 31, ‚t. 10-8-1823, Ëtu{ðth.
 420 „.{.31
¼„ðt™ ‚u {nt…whw»tY…u fhe™u {nt{tÞt™u rð»tu ðeÞo™u Ähu Au. ‚u …wY»t
yûthtí{f Au, {wõ‚ Au y™u yu™u ƒúñ fnu Au y™u yu …whw»tu {tÞt{tk
ðeÞo ÄÞwO íÞthu ‚u {tÞt Útfe «Ät™…whw»t îthtyu ðihts…whw»t Wí…L™ ÚtÞt.
íÞthu yu ðihts…wY»t ‚u ‚u …whw»t™t …wºt fnuðtÞ. su{ yt s„‚{tk ftuEf
ƒútñý, ûtrºtÞ, ði~ÞtrŒf su «tf]‚ {týË ntuÞ ™u ‚u™e Mºte{tkÚte ‚u™tu
Œefhtu ÚttÞ ‚u{ yu ðihts…whw»t ÚttÞ Au. yuðt su ðihts…whw»t, ‚u yt Sð
suðt s Au y™u yu™e r¢Þt …ý yt Sð™t suðe s Au ™u ‚u ðihts…whw»t™e
rî…htÄoft¤™e ytðhŒt Au. y™u yt s„‚™e Wí…r¥t, ÂMÚtr‚, «÷ÞY…
yu™e ºtý yðMÚtt Au. su{ Sð™e ò„ú‚, MðÙ, Ëw»twr yu ºtý yðMÚtt
Au ‚u{. y™u yu ðihts…whw»t™tk rðhtxT Ëqºttí{t, yÔÞtf]‚; yu ºtý Œun Au
™u ‚u Œun yütðhýu Þwõ‚ Au ™u ‚u Œun {n¥t¥ðtrŒf su [turðþ ‚¥ð ‚u
îthu ÚtÞt Au. ‚u yu rðhtx™u rð»tu ErLÿÞtu, yk‚:fhý ™u Œuð‚tyu «ðuþ
fÞtuo ™u yu™u WXtzðt {tkzâwk ™u rðhtx™tu Sð …ý {tkne n‚tu ‚tu…ý yu
rðhtx WXâwk ™rn y™u ßÞthu ûtuºt¿t yuðt su ðtËwŒu𠼄ðt™ ‚u …whw»tY…u
fhe™u yu{tk ytÔÞt íÞthu yu rðhtx Œun WXâwk ™u yu ðihts…whw»t …tu‚t™e
r¢Þt™u rð»tu Ë{Úto ÚtÞt y™u yu s su ¼„ðt™ ‚u yt Sð™u «ft~Þt™u
yÚtuo Ëw»twrÂY… {tÞt Útfe …h hÌtt Útft yu Sð™u rð»tu ËtûteY…u hÌtt
Au ‚tu …ý Sð™u Œun y™u ErLÿÞtu ™u rð»tÞ ‚u™tu Ëk„ ½ýtu ÚtÞtu Au.
{txu Ëk„Œtu»tu fhe™u yu Sð ŒuntrŒfY… ÚtE „Þtu Au. ‚u yu™t Ëk„™u {qfe™u
yu Sð yu{ Ë{su su, ‘{tÁk MðY… ‚tu {tÞtÚtfe {wõ‚ ™u …h yuðwk su
ƒúñ, ‚u Au.’ yuðe he‚u r™hk‚h {™™ fh‚tu Ë‚tu ƒúñ™tu Ëk„ fhu ‚tu
yu ƒúñ™tu „wý yu Sð™u rð»tu ytðu. …ý yu™u yt ðt‚to Ëtk¼¤e ntuÞ
‚tu…ý r™hk‚h M{]r‚ hnu‚e ™Úte yu {tuxtu Œtu»t Au. yuðe he‚u Eïh su
ðihts…whw»t ™u yt Sð yu Ëðuo™t «ftþf ‚tu …whw»tY…u fhe™u …whw»ttu¥t{
yuðt ðtËwŒuð Au y™u yu ðihts…whw»t …ý Sð™e …uXu ƒØ Au, ‚u rî…htÄo
ËwÄe …tu‚t™e ytðhŒt ¼tu„ðu Au, íÞtk ËwÄe ƒØ ð‚uo Au y™u yu™tu «÷Þ
ÚttÞ íÞthu yu™u yu …whw»t™tu ËkƒkÄ Ëtûtt‚T ÚttÞ Au. fu{ su, yu™tu ƒt…
su …wY»t ‚u Ë{Úto Au, ‚u yu™u yux÷tu ò¤ðu Au y™u ðihts…whw»t™u {tÞt™tu
ËkƒkÄ hÌttu Au. {txu «÷Þ™u yk‚u …tAtu {tÞt{tkÚte W…su Au y™u yt Sð
Au, ‚u suðtu …tu‚u ƒØ Au ™u yË{Úto Au. ‚uðe he‚u su yu™tu su ƒt… ntuÞ
 „.{.31 421
‚u …ý ƒØ ™u yË{Úto ntuÞ. {txu yu ƒt… ‚u Œefht™u þe ËntÞ fhu ?
{txu yu™u Ëw»twrÂY… {tÞt™tu ËkƒkÄ r™hk‚h hnu Au, x¤‚tu ™Úte. yu ‚tu
ßÞthu …qðuo fÌttu ‚uðe he‚u r™hk‚h …tu‚t™t «ftþf su ƒúñ ‚u™tu {™™
îtht Ëk„ fhu íÞthu x¤u.
y™u ð¤e yu rðhtx …whw»t …ý Ëkf»toý, yr™ÁØ, «ãwB™™e W…tË™t
fhu Au. ‚u{tk «÷ÞY… yðMÚtt™u rð»tu Ëkf»toý™e W…tË™t fhu Au, ™u ÂMÚtr‚Y…
yðMÚtt™u rð»tu «ãwB™™e W…tË™t fhu Au ™u Wí…r¥tY… yðMÚtt™u rð»tu
yr™ÁØ™e W…tË™t fhu Au y™u ‚u Ëkf»toýtrŒf ºtý su ‚u ðtËwŒuð
¼„ðt™™tk Ë„wý Y… Au ™u ‚u™e W…tË™t™u ƒ¤u fhe™u yu ðihts…whw»t
su ‚u Wí…r¥t, ÂMÚtr‚ ™u «÷ÞY… r¢Þt™u rð»tu Ët{tÚÞo™u …t{u Au y™u ßÞtk
ËwÄe yu ºtý™e W…tË™t fhu Au, íÞtk ËwÄe yu™u Wí…r¥t, ÂMÚtr‚, «÷ÞY…
su {tÞt™tu ËkƒkÄ ‚u x¤‚tu ™Úte y™u ßÞthu yu r™„woý yuðt su ðtËwŒuð
¼„ðt™ ‚u™e W…tË™t fhu Au, íÞthu yu ðihts…whw»t {tÞt™tu íÞt„ fhe™u
ƒúñY… ÚttÞ Au. su{ yt Sð Au ‚u ƒúñtrŒf ŒuðY…u ¼„ðt™™e W…tË™t
fuhu Au, íÞthu Ä{o, yÚto, ft{Y… V¤™u …t{u Au y™u ßÞthu ¼„ðt™™t
yð‚th su ht{f]»ýtrŒf ‚u™e W…tË™t fhu, íÞthu ƒúñY… ÚttÞ ™u yu™e
{wÂõ‚ ÚttÞ. ‚u{ yu rðhtx …whw»t™u …ý Au. y™u yu ðihts…wÁ»t îthtyu
yð‚th ÚttÞ Au, yu{ þtMºt{tk fÌtwk Au. ‚u ‚tu yu{ Ë{sðwk su, ‘yu su
ðtËwŒuð™thtÞý ‚u …whw»tY…u fhe™u ðihts…whw»t™u rð»tu ytðe™u rðhts{t™
ntuÞ íÞthu yð‚th fÌtt Au.’ {txu ‚u yð‚th ‚tu Ëðuo ðtËwŒu𠼄ðt™™t
s Au y™u yu ðtËwŒu𠼄ðt™ ßÞthu «r‚÷tu{…ýu yu ðihts…whw»t Útfe
™tu¾t …ze òÞ íÞthu yu fuð¤ ðihts…whw»tÚtfe yð‚th Ëk¼ðu s ™rn.
{txu yu Útfe yð‚th ‚tu yu™u rð»tu ðtËwŒuð ytÔÞt Au, ‚u ËtÁ fÌtt Au
y™u yu™u rð»tu ðtËwŒuð su ûtuºt¿t ‚uýu «ðuþ fÞtuo ™ntu‚tu íÞthu yu ðihts…whw»t
…tu‚t™e r¢Þt fhðe ‚u™u rð»tu …ý Ë{Úto ™ntu‚t ÚtÞt y™u …qðuo su …wY»t
fÌtt ‚u {tÞt{tk „¼o Ähu íÞthu «Ät™…whw»t îthtyu yuf yuðtu su ðihts…whw»tY…
Œefhtu ‚u ÚttÞ y™u yus {tÞt {tkÚte y™uf «Ät™ …whw»tîthtyu ƒeòk …ý
½ýtkf yuðtk ðihts…whw»tY… ƒúñtkz ÚttÞ Au. y™u ‚u …wY»t ‚tu r™hL™ Au
™u {wõ‚ Au ™u ƒúñ Au ™u {tÞt™t fthý Au. ‚u {tÞt™u rð»tu ÷tu{…ýu
 422 „.{.31-32
ð‚uo Au, ‚tu …ý yu™u {tÞt™tu ƒtÄ Út‚tu ™Úte ™u {tÞt™u rð»tu yu™u
¼tu„™e EåAt ™Úte. yu ‚tu …tu‚u ƒúñ Ëw¾u Ëw¾eÞt Au ™u …qýoft{
Au y™u su ðihts…whw»t Eïh Au, ‚u {tÞt™t ¼tu„™u ¼tu„ðe™u «÷Þft¤™u
rð»tu {tÞt™tu íÞt„ fhu Au y™u su Sð Au, ‚u ‚tu {tÞt™t ¼tu„™u ¼tu„ðe™u
Œw:¾eÞtu Útftu {tÞt{tk s ÷e™ ÚttÞ Au.”
íÞthu þwf{wr™yu …qAâwk su, “…whw»ttu¥t{ ðtËwŒuð Au, ‚u …whw»tY…u fhe™u
y™uf ƒúñtkz™e Wí…r¥t, ÂMÚtr‚, «÷Þ™t f‚to Au. {txu …whw»tY…u fhe™u s
ƒnwÄt þtMºt{tk …whw»ttu¥t{™u fÌtt Au, íÞthu …whw»t{tk ™u ðtËwŒuð{tk fux÷tu
¼uŒ Au ?” íÞthu ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “su{ yt Sð™u rð»tu ™u ðihts
…whw»t Eïh™u rð»tu ¼uŒ Au y™u ð¤e su{ Eïh™u rð»tu ™u …whw»t™u rð»tu
¼uŒ Au, ‚u{ …wY»t ™u …whw»ttu¥t{ yuðt su ðtËwŒuð¼„ðt™ ‚u™u rð»tu yuðtu
½ýtu ¼uŒ Au ™u …whw»ttu¥t{ ðtËwŒuð ‚tu Ëðo™t Mðt{e Au y™u yuðt yûthtí{f
…wY»t ƒúñY… ½ýtf Au, ‚u su ‚u ðtËwŒuð [hýth®ðŒ™e W…tË™t fhu
Au ™u M‚wr‚ fhu Au. yuðe he‚u …whw»ttu¥t{, …whw»t, Eïh, Sð y™u {tÞt
yu …tk[ ¼uŒ y™trŒ Au. ‚u yuðe he‚u ðt‚to y{u ½ýefðth fhe Au,
…ý yu™wk {™™ fhe™u Ëthe …uXu …tu‚t™t yk‚h{tk ½uzâ ƒuËth‚t ™Úte yux÷u
þtMºt™t þ猙u Ëtk¼¤e™u Ë{sý{tk Xt hnu‚tu ™Úte ™u Xtðfe ½uzâ1 ƒuËthe
ntuÞ ‚tu yu™e Ë{sý ftuE rŒðË ‚u þ猙u Ëtk¼¤ðu fhe™u Vhu ™rn.
{txu yt ðt‚to™u Ëthe …uXu rð[thßÞtu ™u ÷¾ßÞtu.” yuðe he‚u yt ðt‚to
©eS{nthtsu fhe Au, ‚u ÷¾e Au.
>> Er‚ ð[™t{]‚{T „Zzt {æÞ™wk >> 31 >> 164 >>

ð[™t{]‚ 32 : Úttuh™t Ítz™wk-r™ŠðΙ ¼Âõ‚™wk Index

*Ëkð‚T 1880™t ©tðý ËwrŒ 5 …k[{e™u rŒðË Mðt{e ©eËnò™kŒS
{nthts ©e„Zzt {æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk …tu‚t™u W‚thu rðhts{t™
n‚t y™u ©eS{nthtsu yk„™u rð»tu Ëðo ïu‚ ðMºt …nuÞtO n‚tk y™u {M‚f™e
W…h ft¤t Auzt™e Ätu‚÷e ƒtkÄe n‚e y™u fkX™u rð»tu …w»…™t nth rðhts{t™
n‚t ‚Útt fýo™u W…h …w»…™t „wåA rðhts{t™ n‚t. ‚Útt {M‚f W…h
* ð[.„.{.™wk 32, ‚t. 18-8-1823, {k„¤ðth. 1. áZ‚t.
 „.{.32 423
…w»…™t ‚tuht rðhts{t™ n‚t y™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ …h{nkË
‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe n‚e.
…Ae ©eS{nthts Ëðuo nrh¼õ‚ «íÞu ƒtu÷‚t nðt su, “yt ËkËth™u
rð»tu …tu‚t™t fwxwkƒe™tu ËkƒkÄ Au, ‚u ‚tu su{ Úttuh™wk Ítz ntuÞ yÚtðt ðz™e
fu, ®……h™e zt¤ ntuÞ ‚u yuf XuftýuÚte ft…e™u ƒesu Xuftýu htu…eyu ‚tu
W„e™u Ítz ÚttÞ y™u ytkƒtu ‚Útt ÷ªƒztu ntuÞ ™u ‚u™u yuf ðth ftÃÞtu
yux÷u Vhe™u [tuxu ™rn. ‚u{ fwxwkƒe rð™t ƒeò™tu su ËkƒkÄ Au, ‚u ‚tu
ytkƒt™t Ítz™t suðtu Au, ‚u yuf ðth ftÃÞtu yux÷u Vhe™u [tuxu ™rn. y™u
fwxwkƒe™tu ËkƒkÄ Au, ‚u ‚tu Úttuh™t ™u ðz™t Ítz suðtu Au, ‚u ft…e ™tkÏÞtu
ntuÞ ‚tu …ý Äh‚e{tk …zâtu …zâtu …ý …t÷ÔÞt rð™t hnu ™rn. {txu yu
fwxwkƒe™tu ËkƒkÄ‚tu, ‚tu x¤u òu MÚtq¤, Ëqû{ y™u fthý yu ºtý Œun Útfe
™tu¾tu yuðtu su yt Œun™u rð»tu Sðtí{t ‚u™u …tu‚t™wk Y… òýe™u ‚u™u rð»tu
¼„ðt™™e {qŠ‚™u Äthe™u ™u òr‚-ðýo yt©{ ‚u™t {t™™u {qfe™u fuð¤
¼„ðt™™t M{hý™u rð»tu ‚í…h ÚttÞ ‚tu fwxwkƒe™tu ËkƒkÄ [tuϾtu x¤u. ‚u
rð™t ƒeòu ftuE W…tÞ ™Úte. y™u ð¤e Sð™wk su fÕÞtý ÚttÞ y™u
Sð {tÞt™u ‚he™u ƒúñMðY… ÚttÞ ‚u™wk fthý ‚tu …whw»ttu¥t{ yuðt su
ðtËwŒu𠼄ðt™ ‚u™t «íÞût MðY…™wk ¿tt™, æÞt™, fe‚o™ y™u fÚttrŒf
yu s Au ™u yuýu fhe™u s yu Sð Au, ‚u {tÞt™u ‚hu Au y™u yr‚
{tuxtE™u …t{u Au y™u ¼„ðt™™wk su yûthÄt{ ‚u™u …t{u Au y™u ytí{r™ct,
ðihtøÞ ™u Ä{o ‚u ‚tu ¼„ðt™™e ¼Âõ‚™tk ËntÞY… W…fhý Au …ý
¼„ðt™™e ¼Âõ‚ rð™t yuf÷tu ðihtøÞ ‚Útt ytí{r™ct ‚Útt Ä{o ‚u Sð™u
{tÞt ‚Þto™wk ËtÄ™ ™Úte y™u òu yr‚þÞ Ä{o, ytí{r™ct ™u ðihtøÞ
™ ntuÞ ™u yuf÷e ¼„ðt™™e ¼Âõ‚ ntuÞ ‚tu…ý yu Sð™wk fÕÞtý ÚttÞ
™u {tÞt™u ‚hu, yux÷tu Ä{torŒf Útfe ¼Âõ‚™u rð»tu rðþu»t Au. ‚tu …ý Ä{torŒf
yk„™wk ËntÞ…ýwk ntuÞ ‚tu yu ¼Âõ‚™u rð»tu ftuE rðΙ Út‚wk ™Úte y™u òu
Ä{torŒf yk„™wk ËntÞ…ýwk ™ ntuÞ ‚tu rð»t{ Œuþft¤trŒfu fhe™u ¼Âõ‚™u
rð»tu rðΙ sYh ÚttÞ Au. ‚u {txu Ä{torŒf yk„u Ërn‚ ¼Âõ‚ fhðe y™u
yuðe he‚u ¼Âõ‚™u fh‚tu su ¼õ‚ ‚u™u …ý òu ¼qkzt Œuþ, ft¤, r¢Þt
™u Ëk„ Au, ‚u™u rð»tu «ð‚toÞ ‚tu ¼„ðt™™tu ¼õ‚ ntuÞ, ‚u™wk …ý yk‚h
ztu¤tE òÞ ™u ‚u™t Mð¼tð™tu Xt ™ hnu. {txu ¼qkztu Œuþ, ¼qkztu ft¤,
 424 „.{.32-33
¼qkze r¢Þt y™u ¼qkztu Ëk„ ‚u™tu íÞt„ fhe™u Yztu Œuþ, Yztu ft¤, Yztu
Ëk„, Yze r¢Þt ‚u™u rð»tu ËŒt «ð‚oðwk …ý ¼qkzt ŒuþtrŒf™tu Ëk„ fhðtu
s ™rn.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T „Zzt {æÞ™wk >> 32 >> 165 >>

ð[™t{]‚ 33 : r™»ft{e ð‚o{t™™wk Index

*Ëkð‚T 1880™t ©tðý ðrŒ 13 ‚uhþ™u rŒðË Mðt{e ©eËnò™kŒS
{nthts ©e„Zzt {æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk …tu‚t™u W‚thu Ztur÷Þt W…h
„tŒe ‚rfÞt ™k¾tðe™u rðhts{t™ n‚t ™u Ëðo ïu‚ ðMºt Äthý fÞtO n‚tk
y™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ {wr™ ‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e ˼t
¼htE™u ƒuXe n‚e.
…Ae ©eS{nthts Ëðuo Ëk‚ ‚Útt Ëðuo nrh¼õ‚ «íÞu yu{ ƒtu÷‚t
nðt su, “«Út{ y{u y{tht yk„™e ðt‚ fneyu. …Ae ‚{u Ëðuo …tu‚ …tu‚t™tu
su he‚u {tuût {tLÞtu ntuÞ ‚Útt y{u ytðe he‚u ð‚oþwk ‚tu yt ÷tuf{tk ™u
…h÷tuf{tk ¼„ðt™ y{the W…h htS hnuþu. yu{ su {tLÞwk ntuÞ ‚u fnußÞtu.”
yu{ Ëðuo™u fne™u …Ae ©eS{nthtsu …tu‚t™t yk„™e ðt‚ fnuðt {tkze su,
“y{™u ‚tu su …ŒtÚto{tk nu‚ sýtÞ ‚tu ‚u™tu íÞt„ fheyu íÞthu Ëw¾ ÚttÞ
y™u ¼„ðt™™t ¼õ‚ rð™t su {™w»Þ{tºt yÚtðt …ŒtÚto {tºt ‚u™e òu {™{tk
M{]r‚ ÚtE ntuÞ ‚tu ‚uÚte yr‚þÞ Auxwk fheyu, íÞthu Ëw¾ ÚttÞ y™u òu
¼„ðt™™tu ¼õ‚ ntuÞ ‚tu ‚u™tu ftuE he‚u fhe™u niÞt{tk y¼tð ytðu s
™rn y™u y{thu ð„h EåAu …ý …k[rð»tÞ Au, ‚u òuhtðheyu ytðe™u «tÂ
ÚttÞ Au, ‚tu …ý ‚u™u y{u EåA‚t ™Úte y™u …„u fhe™u Xu÷e ™tk¾eyu
Aeyu y™u su rŒðË Útfe y{u sLBÞt Aeyu ‚u rŒðËÚte fhe™u yts rŒðË
…ÞO‚ ftuE rŒðË ò„ú‚{tk yÚtðt MðÙ{tk ÿÔÞ™tu fu Mºte™tu ¼qkztu ½tx ÚtÞtu
ntuÞ ‚tu yt Ë{„ú …h{nkË™t Ë{ Au y™u yuðe he‚u y{u ËŒtÞ r™Œtuo»t…ýu
Aeyu ™u su y{thu rð»tu Œtu»tƒwrØ fhþu ‚tu ‚u™u ò„ú‚{tk ‚Útt MðÙ{tk
¼qkzt ½tx Útþu ™u ‚u™u Œun {qõÞt Ë{u ƒnw fü Útþu. y™u y{tht yk‚h{tk
‚tu yuf ¼„ðt™™t MðY…™wk s ®[‚ð™ hnu Au y™u W…hÚte ‚tu ¼„ðt™™t
* ð[.„.{.™wk 33, ‚t. 18-9-1823, „wYðth.
 „.{.33 425
¼õ‚ ntuÞ ‚u™t Sð™wk Ëthwk ÚttÞ ‚u ËtÁ n¤e{¤e™u hneyu Aeyu y™u
su rŒðË y{tht niÞt{tk ¼„ðt™ ™u ¼„ðt™™t ¼õ‚ rð™t ƒesu õÞtkE
nu‚ sýtþu ‚tu y{u yu{ {t™eþwk su, ‘y{u y{the ÂMÚtr‚{tkÚte zøÞt.’ …ý
y{™u yuðtu r™ùÞ Au su, y{u yu ÂMÚtr‚{tkÚte z„eyu s ™rn. yu y{u
y{tYk yk„ n‚wk ‚u fÌtwk. nðu ‚{u Ëti …tu‚…tu‚t™wk yk„ ntuÞ ‚u fntu. …Ae
Ëðuo Ëk‚u ‚Útt Ëðuo nrh¼õ‚u suðtk su™tk yk„ n‚tk ‚uðtk fÌttk su, yt ÷tuf™u
rð»tu ™u …h÷tuf™u rð»tu ytðe he‚™tk yk„{tk y{u hneyu ‚tu y{tht W…h
¼„ðt™ htS hnu yuðe he‚u fÌtwk, ‚u Ëðuo nrh¼õ‚™tk yk„™e rðrf‚ su,
ftuýuf ‚tu ¼„ðt™ rð™t ƒesu Xuftýu ðihtøÞ™wk fÌtwk y™u ftuýuf
ytí{r™ct™wk fÌtwk ™u ftuýuf ¼„ðt™™u rð»tu «er‚™wk fÌtwk ™u ftuýuf Ä{o{tk
hnuðt™wk fÌtwk, yuðe he‚u ƒnw «fthu fÌtwk …ý ©eS{nthtsu {™{tk su Äthe
htÏÞwk n‚wk ‚u ftuEyu ™ fÌtwk.”
…Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “yuf r™»ft{e ð‚o{t™ ÿZ ntuÞ ‚tu
‚u™u yt ÷tuf{tk ‚Útt …h÷tuf{tk ftuE Xuftýu ¼„ðt™Úte Auxwk hnu ™rn y™u
y{thu …ý ‚u W…hÚte ftuE rŒðË nu‚ ytuAwk ÚttÞ ™®n y™u y{u y®nÞt
xõÞt Aeyu. ‚u …ý y®nÞtk™t nrh¼õ‚™u yr‚ r™»ft{e ð‚o{t™™tu ÿZtð
Œu¾e™u xõÞt Aeyu y™u su™u r™»ft{e ð‚o{t™ ÿZ ntuÞ ‚tu ‚u Útfe y{u
nòh „tW Auxu sEyu ‚tu …ý ‚u™e …tËus Aeyu y™u su™u ‚u r™»ft{e
ð‚o{t™{tk ftåÞ… Au ™u ‚u òu y{the …tËu hnu Au ‚tu …ý ‚u ÷t¾
„tW Auxu Au y™u y{™u r™»ft{e ¼õ‚ ntuÞ ‚u™t s ntÚt™e fhe
Ëuðt „{u Au. {txu yt {q¤S ƒúñ[the Au, ‚u yr‚þÞ ÿZ r™»ft{e Au,
‚tu y{™u yu™e fhu÷e Ëuðt yr‚þÞ „{u Au y™u ƒeòu ftuE Ëuðt [tfhe
fhu, ‚tu ‚u yuðe „{‚e ™Úte. y™u y{u su su ðt‚to fheyu Aeyu, ‚u™u
rð»tu …ý r™»ft{e ð‚o{t™™wk s yr‚þÞ «r‚…tŒ™ ÚttÞ Au. y™u y{u su
rŒðË Útfe «fx ÚtÞt Aeyu, ‚u rŒðË Útfe r™»ft{e ð‚o{t™™u s yr‚þÞ
ÿZ fh‚t ytðeyu Aeyu. y™u ˼t ƒuXe ntuÞ íÞtk ftuEf Mºte yÚtðt
…wY»t ‚u™u òuÞt{tk Vuh …zu íÞthu yu „{u ‚ux÷e ÞwÂõ‚ fhe™u Ëk‚tzu ‚tu
…ý y{™u sýtÞt rð™t hnu s ™rn, íÞthu y{thtu ‚u {™w»Þ W…h yr‚þÞ
fwhtS…tu ÚtE òÞ Au y™u y{tÁk {w¾ …ý ~Þt{¤wk ÚtE òÞ Au y™u ‚u™wk
 426 „.{.33
Œw:¾ ‚tu yr‚þÞ ÷t„u Au. …ý {ntuƒ‚ òýe™u ÍtÍwk fnuðtÞ ™rn y™u
ð¤e ËtÄw Œtðtu Au. {txu niÞt{tk Ë{S hneyu Aeyu, …ý òu htò™tk suðe
he‚ ntuÞ ‚tu ‚u™u {tÚtu ÍtÍtu Œkz ÚttÞ. {txu Ëðo {tuxt …h{nkË ‚Útt {tuxe
{tuxe ƒtEÞtu ‚u™u y{u {tuÞoÚte s fne htÏÞwk Au su, ‘ËíËk„{tk ftuE …whw»t™u
‚Útt ftuE Mºte™u fŒtr[‚T òu r™»ft{e ð‚o{t™{tk Vuh …zu ‚tu y{™u Ëk¼¤tðþtu
{t.’ þt {txu su, ßÞthu y{u yuðe ðt‚to Ëtk¼¤eyu íÞthu su{ ðtkrÍÞt™u
½uh Œefhtu ytÔÞtu ntuÞ ™u ‚u {he òÞ ™u ‚u™u suðtu þtuf ÚttÞ ‚uðtu y{thu
…ý þtuf ÚttÞ Au ‚Útt {™{tk yu{ rð[th ÚtE òÞ Au su, ‘ƒÄt ËíËk„™u
{qfe™u s‚t hneyu.’ {txu su r™»ft{e ð‚o{t™ ht¾u ‚u s y{™u ðnt÷tu
Au y™u ‚u™u ™u y{thu yt ÷tuf …h÷tuf{tk ÿZ {u¤t… hnu Au.”
…Ae nhS X¬hu «&™ …qAâtu su, “yu r™»ft{e ð‚o{t™ þu W…tÞu
fhe™u yr‚þÞ ÿZ ÚttÞ ?” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “yu™tu yuf
«fth™tu W…tÞ ™Úte, yu™t ‚tu ºtý «fth™t W…tÞ Au. su{ ntkf™thtu,
ƒ¤rÄÞt, …iztk, ÄwkËhe, ôæÞ, {tk[ztu yuðtk ½ýtkf Ët{t™u fhe™u yuf „tzwk
fnuðtÞ Au, ‚u{ r™»ft{e ðú‚ ÿZ ht¾ðt™e …ý ½ýef Ët{„úe òuEyu Aeyu.
‚u{tk …ý ºtý W…tÞ Au, ‚u ‚tu yr‚þÞ {wÏÞ Au. ‚u{tk yuf ‚tu {™™u
ðþ fhðwk su, {™™u rð»tu y¾kz yuðwk {™™ fhðwk su, ‘nwk ytí{t Awk, Œun
™Úte’ ™u ¼„ðt™™e fÚtt ©ðýtrŒf su ™ðÄt ¼Âõ‚ ‚u™u rð»tu {™™u y¾kz
òuze {u÷ðwk, …ý ûtý{tºt {™™u ™ðÁk hnuðt Œuðwk ™rn. su{ ftuEf …whw»t™u
¼q‚ ð~t ÚtÞtu n‚tu. ‚u ßÞthu ft{ ™ ƒ‚tðu íÞthu ‚u™u ¾tðt ‚iÞth ÚttÞ,
‚u{ yt {™ Au, ‚u …ý ¼q‚ suðwk Au. ‚u ßÞthu ¼„ðŒT¼Âõ‚{tk ™ ht¾u
íÞthu yÄ{o™t ½tx ½zu íÞthu yu ¼q‚™e …uXu Sð™u ¾tðt ‚iÞth ÚtÞwk fnuðtÞ.
{txu {™™u y¾kz ¼„ðt™™e fÚtt fe‚o™trŒf{tk òuze ht¾ðwk yux÷u yu {™
ðþ ÚtÞwk fnuðtÞ y™u ƒeòu W…tÞ yu Au su, «tý™u r™Þ{{tk ht¾ðtu.
‚u su{ ¼„ðt™u „e‚t{tk fÌtwk Au su, ‘ytnth rðnth Þwõ‚ ht¾ðtu …ý yr‚þÞ
¾tÄt™e ÷tu÷w…‚t ™ ht¾ðe.’ yuðe he‚u ð‚uo íÞthu «tý r™Þ{{tk ÚtÞtu fnuðtÞ
y™u «tý r™Þ{{tk ™ fÞtuo ntuÞ ‚tu ¾tÄt™e ƒnw {™{tk ‚]»ýt hnu. …Ae
y™k‚ «fth™t su hË ‚u™u rð»tu hË™t ErLÿÞ Au ‚u Œtuz‚e Vhu íÞthu
ƒeS ErLÿÞtu ðþ fhe ntuÞ ‚u …ý Ëðuo {tuf¤e ÚtE òÞ. {txu ytnth™u
r™Þ{{tk ht¾e™u «tý™u r™Þ{{tk fhðtu. y™u ºteòu W…tÞ yu Au su,
 „.{.33-34 427
yt ËíËk„™u rð»tu su™u su™u su su r™Þ{ fÌtt Au, ‚u{tk Œun™u ht¾e™u
r™Þ{{tk fhðtu. yuðe he‚u yu ºtý W…tÞ™u su ÿZ ht¾u ‚u™u r™»ft{e
ð‚o{t™ yr‚þÞ ÿZ ÚttÞ Au y™u yu™u rð»tu yu{ ™ òýðwk su, ‘yuðe
he‚u ht¾ðwk ½ýwk fXý Au’ fu{ su, su ËtÄw s ntuÞ ‚u™u ‚tu yu{ ht¾ðwk
ftkE fXý Au ™®n y™u ËtÄw ntuÞ ‚u ‚tu ft{, ¢tuÄ, ÷tu¼trŒf þºtw™wk
ƒ¤ ntuÞ ‚tu …ý ¼„ðt™™u htS fÞto ËtÁ ‚u™tu íÞt„ fhu, íÞthu s
yu …tftu ËtÄw fnuðtÞ y™u {™w»Þ Œunu fhe™u ™ ÚttÞ yuðwk þwk Au ? su
r™íÞu yÇÞtË ht¾e™u fhu ‚u ÚttÞ Au. su{ fqðt™t ftkXt W…h {ntfXý
…Úthtu ntuÞ Au ‚u™u rð»tu r™íÞu …týe™u ®Ë[ðwk, ‚uýu fhe™u ™h{ Œtuhze
Au, ‚u …ý ft…t …tzu Au, ‚u{ su ËtÄw s Au ™u ‚u su Mð¼tð™u xt¤ðt™tu
r™íÞ yÇÞtË ht¾þu, ‚tu ‚u Mð¼tð õÞtk ÷„e hnuþu ? yu ‚tu r™ùÞ
™tþ …t{þu. {txu su™u r™»ft{ ðú‚ ht¾ðwk ntuÞ ‚u™u fÌtt yuðt su ºtý
W…tÞ ‚u ÿZ fhe™u ht¾ðt.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T „Zzt {æÞ™wk >> 33 >> 166 >>

ð[™t{]‚ 34 : ‚¥ð sz Au fu [i‚LÞ ? ‚u™wk Index

*Ëkð‚ 1880™t ¼tŒhðt ËwrŒ 1 …zðt™u rŒðË Mðt{e ©eËnò™kŒS
{nthts ©e„Zzt {æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk W„{ýu îth ytuhzt™e
ytuËheyu rðhts{t™ n‚t y™u Ätu¤wk Ätur‚Þwk …nuÞwO n‚wk ™u Ätu¤e [tŒh
ytuZe n‚e ™u ft¤t Auzt™e Ätu‚÷e {M‚fu ƒtkÄe n‚e ™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e
yt„¤ …h{nkË ‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe n‚e ™u
…h{nkË Œwfz ËhtuŒt ÷E™u „tð‚t n‚t.
…Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “fe‚o™ ht¾tu, «&™-W¥th fheyu, ‚tu
yt¤Ë {xu”. yu{ fne™u ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “«Út{ nwk yuf «&™
…qAwk Awk su, yt Sð™u rð»tu {tÞt™tk ftÞo yuðtk su ErLÿÞtu-yk‚:fhý ytrŒf
[tuðeþ ‚¥ð ‚u hÌtt Au, ‚u yu ‚¥ð sz Au fu, [i‚LÞ Au ?” …Ae …h{nkËu
fÌtwk su, “yu ‚¥ð [i‚LÞ ‚tu ¾htk.” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “ßÞthu
yu ‚¥ð [i‚LÞ Au íÞthu yt þheh™u rð»tu Sð Au, ‚u ¼u¤t [tuðeþ ‚¥ð™t
* ð[.„.{.™wk 34, ‚t. 5-9-1823, þr™ðth.
 428 „.{.34-35
…ý [tuðeþ Sð ÚtÞt. íÞthu yt Sð™w su fÕÞtý Útþu ‚u …ý Ëðuo™u ðnku[t‚wk
¼t„u ytðþu ™u su …t… fhþu ‚u …ý Ëðuo™u ðnuk[t‚wk ¼t„u ytðþu íÞthu
Ëw¾Œw:¾™wk su ¼tuõ‚t…ýwk, ‚u yuf Sð™u rð»tus ™rn fnuðtÞ y™u Ëkr[‚,
«thçÄ ™u r¢Þ{tý yu ºtý «fth™tk su f{o ‚u …ý yuf Sð™u s ™rn
fnuðtÞ, y™u ™thŒtrŒf su …qðuo {wõ‚ ÚtÞt Au, ‚u{™tu yuf …tu‚…tu‚t™tu
Sð s {wõ‚ ÚtÞtu Au, …ý ‚u ¼u¤t [tuðeþ ‚¥ð™t Sð ‚tu {wõ‚ ÚtÞt fÌtt
™Úte.” yuðe he‚u ytþkft fhe™u ‚¥ð™u r™Soð fhe Œu¾tzâtk. …Ae ‚u{tk
su su he‚u …h{nkËu W¥th fÞto ‚u™u ‚u™u ytþkft fhe™u ¾tuxt fhe ™tÏÞt.
‚u ftuE he‚u …h{nkËÚte W¥th ÚtÞtu ™®n. …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su,
“ÕÞtu, yu™tu W¥th y{u fheyu su, “yu ‚¥ð su‚u ftÞo fthý ¼uŒu fhe™u
ƒu «fth™tk Au. ‚u{tk fthýY…1 su ‚¥ð Au, ‚u [i‚LÞ Au ™u ftÞoY… su
‚¥ð Au, ‚u sz Au y™u yt Sð Au ‚u …tu‚u rðþuu»t, Ë¥ttyu fhe™u ӌޙu
rð»tu hÌttu Au ™u …tu‚t™e Ët{tLÞ Ë¥ttyu fhe™u Œun, ErLÿÞtu, yk‚:fhý{tk
‚Œtí{f…ýu {éÞtu Au. ‚uýu fhe™u yu ŒuntrŒf [i‚LÞ suðtk sýtÞ Au, …ý
yu ‚tu sz s Au. y™u ßÞthu yu S𠼄ðt™™tu ¼õ‚ ÚtE™u ¼„ðt™™t
Ät{{tk òÞ Au, íÞthu sz yuðtk su ‚¥ð ‚u …zâtk hnu Au y™u yu [tuðeþ
‚¥ð Au, ‚u {tÞt{tkÚte ÚtÞtk Au. {txu {tÞtY… Au ™u sz Au y™u Œun, ErLÿÞtu
™u yk‚:fhýY…u swŒtk swŒtk sýtÞ Au ‚u ‚tu su{ yuf …]Úðe Au ‚us íð[t,
{tkË, {ßò, yÂMÚt ™u M™tÞw yu …tk[ Y…u ÚtE Au ™u ft[Y…u …ý fh™tht™e
fek{‚u ÚtE Au, ‚u{ yu {tÞt Au ‚u …h{uïh™e EåAtyu fhe™u yu ŒuntrŒf
Y…u swŒu swŒu «fthu sýtÞ Au.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T „Zzt {æÞ™wk >> 34 >> 167 >>

ð[™t{]‚ 35 : òh™e ¾tý™wk Index

*Ëkð‚T 1880™t ¼tŒhðt ËwrŒ 11 yuftŒþe™u rŒðË htrºt …tA÷e
A ½ze hne íÞthu ©eS{nthts Ëq‚t WXe™u ©e„Zzt {æÞu ŒtŒt¾t[h™t
Œhƒth{tk òh™e ¾tý W…h Ztur÷Þtu Z¤tðe™u rðhts{t™ ÚtÞt n‚t ™u
Ätu¤tu ¾uË …nuÞtuo n‚tu ™u Ätu¤e …Auze ytuZe n‚e ™u ~Þt{ Auzt™e Ätu‚÷e
* ð[.„.{.™wk 35, ‚t. 16-9-1823, ƒwÄðth. 1. ftÞoY… sz‚¥ðtu™t yr¼{t™e su Œuð‚tytu ‚u
fthýY… ‚¥ð fnuðtÞ Au.
 „.{.35 429
{M‚fu ƒtkÄe n‚e.
…Ae …h{nkË ‚Útt nrh¼õ‚™u ‚uztðe™u ‚u «íÞu ƒtuÕÞt su, “yts
‚tu y{™u r™ÿt ƒnw ytðe, ‚u ½ýwk WXðt™wk fÞwO …ý WXtÞ ™rn ™u ‚u
r™ÿt{tk y{u rð[th ½ýtu fÞtuo Au ™u ‚u rð[th fhe™u su r™Ätoh fÞtuo
Au, ‚u fnwk Awk su, nwk ht{t™kŒ Mðt{e …tËu ytÔÞt {tuh …ý ytí{t™u Ëtûtt‚T
Œu¾‚tu ™u n{ýu …ý Œu¾wk Awk. ‚u ytí{t ËqÞo™t suðtu «ftþu Þwõ‚ Au ™u
yt {the Ëðuo ErLÿÞtu™e r¢Þt™u rð»tu ytí{t™wk ûtý{tºt …ý rðM{hý Út‚wk
™Úte. …ý yu ytí{Œþo™ Útðwk ƒnw fXý Au. yuðwk ytí{Œþo™ ‚tu …qðo™t
½ýtf sL{™t ËíËkMfthðt¤tu ftuEf rðh÷tu ntuÞ ‚u™u ÚttÞ Au y™u ƒeòu
‚tu yu ytí{t™tu rð[th Ëtu ð»to …ÞO‚ fhu ‚tu …ý ytí{t™wk Œþo™ ÚttÞ
™rn. yu ‚tu õÞthu ÚttÞ ? ‚tu ßÞthu ©ef]»ý¼„ðt™™e {qŠ‚™wk æÞt™ fhu
íÞthu yu ytí{t™u Œu¾ðtu yu ftkE fXý ™Úte y™u ¼„ðt™™t æÞt™ rð™t
fuð¤ ytí{t™u rð[thu fhe™u ytí{t sýtÞ Au, fu Œu¾tÞ Au, yuðe ‚tu
ytþt ftuE™u ht¾ðe ™rn y™u ¼„ðt™™e W…tË™t fhðe ™u ¼„ðt™™tk
[rhºt „tððtk, Ëtk¼¤ðtk ™u ¼„ðt™™wk ™t{M{hý fhðwk ™u …tu‚…tu‚t™t Ä{o{tk
hnuðwk yuðe he‚u …tu‚t™t Sð™wk fÕÞtý Útðwk ‚u ftkE fXý ™Úte. yu ‚tu
su{ ðtý{tk ƒuËe™u Ë{wÿ™u ‚hðtu yuðtu Ëw„{ {t„o Au y™u ytí{Œþo™u
fhe™u fÕÞtý fhðwk ‚u ‚tu su{ ‚wkƒzt ƒtkÄe™u Ë{wÿ ‚hðtu yuðtu fXý
{t„o Au. y™u y{u su ytí{¿tt™™e ðt‚to fheyu Aeyu, ‚u{tk ‚tu yux÷wk
s «Þtus™ Au su, ‘òu …tu‚t™t ytí{t™u ŒunÚte swŒtu {t™u ‚tu Œun™u rð»tu
«er‚ ™ hnu ‚Útt Œun™tk ËkƒkÄe™u rð»tu nu‚ ™ hnu ‚Útt ¼„ðt™™e ¼Âõ‚™u
rð»tu ftuE rðæ™ ™ ÚttÞ’ yux÷wk s «Þtus™ Au. …ý fuð¤ yuýu fhe™u
s fÕÞtý ÚttÞ yu{ ‚tu {t™ðwk ™rn.
y™u ð¤e s„‚{tk yu{ ðt‚to Au su, ‘{™ ntuÞ [k„t ‚tu fÚthtux{tk
„k„t’ yu ðt‚to ¾tuxe Au. yu ‚tu „{u ‚uðtu Ë{trÄr™c ntuÞ yÚtðt rð[thðt™T
ntuÞ ™u ‚u …ý òu Mºteytu™t «Ëk„{tk hnuðt {tkzu ‚tu yu™tu Ä{o ftuE he‚u
hnus ™rn y™u „{u ‚uðe Ä{oðt¤e Mºte ntuÞ ™u ‚u™u òu …whw»t™tu ËnðtË
ÚttÞ ‚tu yu™tu …ý Ä{o hnus ™rn. y™u yuðe he‚u Mºte-…whw»t™u …hM…h
ËnðtË ÚttÞ ™u yu™tu Ä{o hnu yuðe ‚tu ytþt s ht¾ðe ™rn. ‚u
 430 „.{.35
yt ðt‚to ‚u yu{s Au, …ý yu{tk ftkE ËkþÞ ht¾ðtu ™rn. ‚u {txu
Ä{o{tk ‚tu õÞthu hnuðtÞ ‚tu …h{nkË ntuÞ ‚Útt ƒúñ[the ntuÞ ™u ‚u òu
…tu‚t™t ƒúñ[ÞtorŒf r™Þ{ fÌtt Au ‚u{tk hnu, ‚tu yuýu Ä{o{tk hnuðtÞ y™u
Mºte ntuÞ ™u ‚u …ý òu …tu‚…tu‚t™t r™Þ{ fÌtt Au ‚u{tk ð‚uo, ‚tu yuýu
Ä{o{tk hnuðtÞ y™u ƒeò su ËíËk„e „]nMÚt ntuÞ ‚u …ý òu …tu‚…tu‚t™t
r™Þ{ fÌtt Au ‚u{tk hnu ™u Þwðt yðMÚttðt¤e su …tu‚t™e {t, ƒtu™ ™u
Œefhe ‚u ¼u¤u …ý yuftk‚{tk ™ ƒuËu ™u ‚u™e Ët{wk …ý ÿrü {tkze™u ™
swðu ‚tu yuýu Ä{o{tk hnuðtÞ. yuðe he‚u Ä{o{tk hnuðwk ‚Útt ¼„ðt™™t MðY…™e
W…tË™t fhðe ‚Útt ¼„ðt™™t yð‚th [rhºt™wk ©ðý fe‚o™ fhðwk ‚Útt
¼„ðt™™wk ™t{ M{hý fhðwk yu [th ðt™tk s Sð™tk yr‚þÞ fÕÞtý™u
yÚtuo Au y™u yt ‚{u Ëðuo Atu ‚u {™u ¼„ðt™ òýtu Atu. ‚u y{u ßÞtk
ßÞtk WíËð Ë{iÞt fÞto ntuÞ ™u su Xuftýu …h{nkË, ƒúñ[the ‚Útt nrh¼õ‚
ËíËk„e, ƒtE ¼tE Ëðuo ¼u„tk ÚtÞtk ntuÞ ™u y{u fe‚o™ „ðhtÔÞtk ntuÞ
™u ðt‚to fhe ntuÞ ™u y{the …qò ÚtE ntuÞ yu ytrŒf su y{thtk [rhºt
÷e÷t ‚u™u fnuðtk ™u Ëtk¼¤ðtk ™u ‚u™wk {™{tk ®[‚ð™ fhðwk y™u su™u yuðwk
®[‚ð™ yk‚ft¤u òu ÚtE ytÔÞwk ntuÞ ‚tu ‚u™tu S𠼄ðt™™t Ät{™u sYh
…t{u. {txu yuðtk su y{thtk yu Ëðuo [rhºt, r¢Þt ‚Útt ™t{M{hý ‚u
fÕÞtýfthe Au. y™u ytðe he‚u y{u MðY…t™kŒ Mðt{e™u ðt‚to fhe n‚e,
‚u ðt‚to™u Äthe íÞthu Œun{tk su {kŒðtz™wk ½ýwk Œw:¾ n‚wk ‚u Ëðuo r™ð]r¥t
…t{e „Þwk ™u …h{ þtkr‚ ÚtE. …ý yu ½ýtÞ ytí{t™u Œu¾‚t n‚t, ‚tuÞ
…ý ‚uýu fhe™u ftkE rËrØ ÚtE ™rn y™u ð¤e …htuût su ©ef]»ý, ht{[kÿtrŒf
¼„ðt™™t yð‚th ‚u{™tk su [rhºt ‚u ßÞtk ßÞtk fÌttk ntuÞ ‚u™u …ý Ëtk¼¤ðtk
™u „tððtk. yu [th ðt™tk™e ÿZ‚t ÚttÞ ‚u™u yÚtuo y{u ©e{ŒT ¼t„ð‚ ytrŒf
ytX „úkÚt™wk yr‚þÞ «r‚…tŒ™ fÞwO Au. {txu yu „úkÚt™u Ëtk¼¤ðtk ™u ¼ýðt
™u yu [th ðt™tk™e s ðt‚to fhðe.
y™u ð¤e ¼„ðt™™e {qŠ‚™e W…tË™t ™u ¼„ðt™™tk [rhºt ™u
¼„ðt™™wk ™t{M{hý yu ºtý ðt™tk rð™t fuð¤ Ä{uo fhe™u fÕÞtý Útðwk
‚u ‚tu ‚wkƒztk ƒtkÄe™u Ë{wÿ ‚hðtu ‚uðwk fXý Au. y™u ¼„ðt™™e {qŠ‚™tu
yt©Þ ntuÞ ™u ¼„ðt™™tk [rhºt™u „t‚tu Ëtk¼¤‚tu ntuÞ ™u ¼„ðt™™wk
 „.{.35-36 431
™t{M{hý fh‚tu ntuÞ ™u òu ‚u{tk Ä{o ™ ntuÞ ‚tu ‚u {tÚtu …týtu ÷E™u
Ë{wÿ™u ‚hðt™u EåAu yuðtu òýðtu ™u ‚u™u [kzt¤ suðtu òýðtu. {txu
yu [th ðt™tkyu fhe™u s Sð™wk fÕÞtý sYh ÚttÞ Au, …ý yu rð™t ƒeswk
ftuE yuðwk ËtÄ™ ™Úte su, suýu fhe™u fÕÞtý ÚttÞ y™u {wõ‚t™kŒ Mðt{e
ytrŒf ËtÄw™tk su ftÔÞ fe‚o™ ‚u „tððtk ™u Ëtk¼¤ðt ‚Útt ¼„ðt™™t
yð‚th [rhºtu Þwõ‚ yuðtk ftÔÞ fe‚o™ ƒeò frð™tk ntuÞ ‚tu ‚u™u …ý
„tððtk ™u Ëtk¼¤ðtk, …ý fƒeh ™u y¾t™tk su ftÔÞ fe‚o™ ntuÞ ‚Útt
yu suðtk su™tk su™tk ftÔÞ fe‚o™ ntuÞ ‚u™u „tððtk ™rn ™u Ëtk¼¤ðtk …ý
™rn. y™u ‚{thu Ëðuo™u {thu rð»tu rðïtË Au ™u nwk ‚{™u suðe ‚uðe yð¤e
ðt‚u [ztðe Œô, ‚tu su{ Ëðuo™u fqðt{tk ™tk¾e™u W…hÚte …týt™e rþ÷t Ztkfu
íÞthu ‚u™u ™ef¤ðt™e ytþt s ™rn, ‚u{ ‚{u …ý {thtk ð[™™u rðïtËu
fhe™u yð¤u {t„uo [Ze òytu ‚tu yu{tk {tÁk þwk Ëthwk ÚttÞ ? {txu yt
ðt‚to ‚{tht fÕÞtý™e Au, ‚u {U ‚{™u nu‚u fhe™u fne Au, ‚u ËtÁ ‚{tu
Ëðuo nðu ytðe s he‚u Ë{S™u ÿZ…ýu ð‚oßÞtu”, yu{ fne™u …Ae
©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “òu ‚{u Ëðuo yt y{u ðt‚to fhe yuðe he‚u ð‚oðt™tu
r™ùÞ fÞtuo ntuÞ ‚tu yuf yuf ytðe™u {thu …„u yze™u Ë{ ¾tytu ™u
yuðe «r‚¿tt fhtu su, ‘y{thu ÿZ …ýu yu{ s ð‚oðwk Au.” …Ae Ëðuo …h{nkË
‚Útt ËíËk„e htS Útft WXe™u ©eS{nthts™t [hýf{¤™tu M…þo fhe™u
™{Mfth fhe™u …tAt ƒuXt. …Ae Ëðuo ƒtEytu™u …ý yuðe he‚u fÌtwk; íÞthu
ƒtEytuyu …ý Auxu W¼e hne™u yu{ ð‚oðt™tu r™ùÞ fhe™u Ë{ ¾tÄt.
…Ae ©eS{nthts «ËL™ Útft …tu‚t™u W‚thu …ÄtÞto.
>> Er‚ ð[™t{]‚{T „Zzt {æÞ™wk >> 35 >> 168 >>

ð[™t{]‚ 36 : y¾kzð]r¥t™t [th W…tÞ™wk Index

*Ëkð‚T 1880™t ¼tŒhðt ËwrŒ 15 …w™{™u rŒðË Mðt{e ©eËnò™kŒS
{nthts ©e„Zzt {æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk ytÚt{ýu îth ytuhzt™e
ytuËheyu Ztur÷Þt W…h rðhts{t™ n‚t y™u Ëðo ïu‚ ðMºt Äthý fÞtO
n‚tk ™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ …h{nkË ‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e
* ð[.„.{.™wk 36, ‚t. 20-9-1823, hrððth.
 432 „.{.36
˼t ¼htE™u ƒuXe n‚e.
…Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “«&™-W¥th fhtu.” íÞthu {wõ‚t™kŒ
Mðt{eyu «&™ …qAâtu su, “¼„ðt™™t MðY…{tk y¾kz ð]r¥t hnu ‚u™tu þtu W…tÞ
Au ?” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “yu™tu W…tÞ ‚tu [th «fth™tu Au.
‚u{tk yuf ‚tu su™tk r[¥t™tu [tuxðt™tu Mð¼tð ntuÞ, ‚u ßÞtk [tuxtzu íÞtk [tuxe
òÞ, ‚u su{ …wºtf÷ºttrŒf{tk [tuxu Au, ‚u{ …h{uïh{tk …ý [tuxu. {txu yuf
‚tu yu W…tÞ Au. y™u ƒeòu W…tÞ yu Au su, yr‚þÞ þqhðeh…ýwk su™t
niÞt{tk ntuÞ ™u ‚u™u òu ¼„ðt™ rð™t ƒeòu ½tx ÚttÞ ‚tu …tu‚u þqhðeh ¼õ‚
Au {txu ‚u™t ÓŒÞ{tk yr‚þÞ rð[th W…su, ‚u rð[thu fhe™u ½tx {tºt™u
xt¤e™u y¾kz ¼„ðt™™t MðY…{tk ð]r¥t ht¾u Au. y™u ºteòu W…tÞ ‚u ¼Þ
Au, ‚u su™tk ӌޙu rð»tu sL{ {]íÞw ™u ™hf [tuhtþe ‚u™e ƒef yr‚þÞ
hnu‚e ntuÞ ‚u ƒefu fhe™u ¼„ðt™™t MðY…{tk y¾kz ð]r¥t ht¾u Au. y™u
[tuÚttu W…tÞ ‚u ðihtøÞ Au. ‚u su …wY»t ðihtøÞðt™ ntuÞ ‚u ËtkÏÞþtMºt™u ¿tt™u
fhe™u Œun Útfe …tu‚t™t ytí{t™u swŒtu Ë{S™u ‚u ytí{t rð™t ƒeòk Ëðo
{trÞf …ŒtÚto™u yËíÞ òýe™u …Ae ‚u ytí{t™u rð»tu …h{tí{t™u Äthe™u ‚u™wk
y¾kz ®[‚ð™ fhu y™u yu [th W…tÞ rð™t ‚tu su™t W…h ¼„ðt™ f]…t
fhu ‚u™e ‚tu ðt‚ ™ fnuðtÞ, …ý ‚u rð™t ƒeò ‚tu y™k‚ W…tÞ fhu ‚tu
…ý ¼„ðt™™u rð»tu y¾kzð]r¥t hnu ™rn y™u ¼„ðt™™u rð»tu y¾kzð]r¥t hnuðe
‚u ‚tu ½ýwk ¼thu ft{ Au. ‚u su™u y™uf sL{™tk Ëwf]‚ WŒÞ ÚtÞtk ntuÞ ‚u™u
¼„ðt™™t MðY…{tk y¾kz ð]r¥t hnu Au ™u ƒeò™u ‚tu y¾kz ð]r¥t ht¾ðe
{ntŒw÷o¼ Au.”
yuðe he‚u ¼„ðt™™t MðY…{tk y¾kz ð]r¥t ht¾ðt™e ðt‚ fhe™u …Ae
©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “yt ËkËth™u rð»tu {tÞt {tÞt fnu Au, ‚u {tÞt™wk
Y… y{u òuE ÷eÄwk Au su, ‘¼„ðt™ rð™t ƒesu Xuftýu su nu‚ hnu Au, ‚u
s {tÞt Au’ y™u yt Sð™u …tu‚t™tu su Œun ™u Œun™tk Ë„tk ËkƒkÄe ™u Œun™wk
¼hý…tu»tý fh™thtu yux÷tk™u rð»tu ‚tu suðwk …k[rð»tÞ{tk Sð™u yr‚þÞ nu‚
Au ‚u Útfe …ý rðþu»t nu‚ Au, {txu su™u Œun ™u Œun™tk Ë„tk ËkƒkÄe ™u Œun™t
¼hý …tu»tý fh™thtk yu{tkÚte M™un ‚qxâtu ‚u …wY»t ¼„ðt™™e {tÞt™u
‚he hÌttu Au. y™u su …whw»t™u ¼„ðt™ rð™t ƒeò{tkÚte nu‚ ‚qxu Au ‚u™u
 „.{.36-37 433
¼„ðt™™u rð»tu nu‚ ÚttÞ Au1. y™u ßÞthu ¼„ðt™™u rð»tu nu‚ ÚtÞwk íÞthu
‚u™e ¼„ðt™{tk y¾kz ð]r¥t hnu Au. y™u ßÞthu ¼„ðt™{tk y¾kz ð]r¥t hne,
íÞthu ‚u™u ƒeswk ftkE fhðwk hÌtwk ™Úte, ‚u ‚tu f]‚tÚto ÚtÞtu Au.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T „Zzt {æÞ™wk >> 36 >> 169 >>

ð[™t{]‚ 37 : Mðt¼trðf «f]r‚ xtéÞt™w-k ¿tt™e …ý «f]r‚

Ëh¾wk yt[hý fhu ‚u™wk Index
*Ëkð‚T 1880 ™t ¼tŒhðt ðrŒ 1-…zðt™u rŒðË Mðt{e ©eËnò™kŒS
{nthts ©e„Zzt {æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk ytÚt{ýu îth ytuhzt™e
ytuËheyu rðhts{t™ n‚t ™u Ëðo ïu‚ ðMºt Äthý fÞtO n‚tk ™u …tu‚t™t
{w¾th®ðŒ™e yt„¤ …h{nkË ‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe
n‚e.
…Ae ©eS{nthtsu «&™ …qAâtu su, “„e‚t{tk fÌtwk Au su, ¿tt™e 2 ntuÞ
‚u …ý …tu‚t™e «f]r‚ Ëh¾wk yt[hý fhu y™u þtMºtu fÌttu yuðtu su r™„ún,
‚u™wk òuh [t÷u ™rn, {txu yu Mðt¼trðf «f]r‚ Au, ‚u þu W…tÞu fhe™u
x¤u ?” …Ae Ëðo su {wr™ {kz¤, ‚uýu rð[the òuÞwk, …ý ©eS{nthts™t
«&™™tu W¥th ÚttÞ yu{ sýtÞwk ™rn. …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “yu™tu
W¥th yu{ Au su, yu Mð¼tð {wftÔÞt ËtÁ su Ëí…whw»t W…Œuþ fh‚t ntuÞ
‚u™t ð[™™u rð»tu yr‚þÞ rðïtË ntuÞ y™u ‚u™t W…Œuþ™t fh™tht™e W…h
Ëtk¼¤™tht™u yr‚þÞ «er‚ ntuÞ y™u ‚u W…Œuþ™tu fh™thtu ntuÞ, ‚u „{u
‚ux÷tk Œw:¾ðe™u fXý ð[™ fnu ‚tu …ý ‚u™u rn‚fthe s {t™‚tu òÞ ‚tu
Mðt¼trðf su «f]r‚ Au, ‚u …ý ™tþ ÚtE òÞ, …ý yu rð™t ƒeòu ftuE
W…tÞ ™Úte. {txu su™u …tu‚t™e «f]r‚ xtéÞt™e EåAt ntuÞ ‚u™u …h{uïh ‚Útt
Ëí…wY»t ‚u Mð¼tð xtéÞt ËtÁ „{u ‚ux÷t r‚hMfth fhu ™u „{u ‚uðtk fXý
ð[™ fnu ‚tu …ý ftuE he‚u Œw:¾tðwk ™rn ™u fnu™tht™tu „wý s ÷uðtu. yuðe
he‚u ð‚uo ‚tu ftuE he‚u ™ x¤u yuðe «f]r‚ ntuÞ ‚tu …ý ‚u x¤e òÞ Au.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T „Zzt {æÞ™wk >> 37 >> 170 >>
* ð[.„.{.™wk 37, ‚t. 21-9-1823, Ëtu{ðth. 2. “¨öàæ¢ ™ï C „ï S±S²æ: Ðí Ü ë U „ï ¿ ææü Ý ±æÝçÐ J
1. yt yÚto “ÐÚ}ææy}æçÝ ²æïï ÚQUæï ç±ÚQUæïùÐÚ}ææy}æçÝ” Ðí Ü ë U ô„ ²æç‹„ |æê „ æçÝ çÝxæí ã : ôÜU ÜUçÚc²ç„ JJ”
yt M{]r‚{tk fÌttu Au. - 3/33 yt „e‚t ð[™™tu yÚto Au.
 434 „.{.38
ð[™t{]‚ 38 : {tk[t ¼„‚™wk-«ðuþ™wk Index
*Ëkð‚T 1880™t ¼tŒhðt ðrŒ 6-AXâ™u rŒðË Mðt{e ©eËnò™kŒS
{nthts ©e„Zzt {æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk W„{ýu îth ytuhzt™e
ytuËheyu Ztur÷Þt W…h „tŒe ‚rfÞt ™k¾tðe™u rðhts{t™ n‚t ™u Ëðo
ïu‚ ðMºt Äthý fÞtO n‚tk ™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ …h{nkË ‚Útt
ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe n‚e.
…Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “ËkËthe 1 Sð Au, ‚u™u ‚tu ftuEf Ä™
Œu™thtu {¤u fu, Œefhtu Œu™thtu {¤u ‚tu íÞtk ‚h‚ «‚er‚ ytðu y™u ¼„ðt™™t
¼õ‚ ntuÞ ‚u™u ‚tu skºt {kºt, ™txf [uxf{tk õÞtkE «‚er‚ ytðu s ™rn
y™u su nrh¼õ‚ ntuÞ ™u skºt{kºt{tk «‚er‚ fhu, ‚u ËíËk„e ntuÞ ‚u
…ý yÄtuo rð{w¾ òýðtu y™u su Ët[t ¼„ðt™™t ¼õ‚ ntuÞ ‚u ½ýt
ntuÞ ™rn. ÞÚttÚto ¼„ðt™™t ¼õ‚ ‚tu ftrhÞtýe „t{{tk {tk[tu ¼õ‚ n‚t.
‚u ËíËk„ ÚtÞt {tuh {t„eo™t …kÚt{tk n‚t. ‚tu …ý r™»ft{e ð‚o{t™{tk Vuh
…zâtu ™rn y™u …tu‚u ƒt¤ƒúñ[the hÌtt y™u ftuEf rfr{Þtðt¤tu …tu‚t™u
½uh ytðe™u W‚Þtuo n‚tu ‚uýu ºttkƒt{tkÚte Y…wk fhe Œu¾tzâwk ™u …Ae yu ¼õ‚™u
fÌtwk su, ‘‚{u ËŒtðú‚e Atu. {txu ‚{™u yt ƒwxe ƒ‚tðe™u Y…wk fh‚tk þe¾ðwk.’
…Ae yu ¼õ‚u ÷tfze ÷E™u ‚u™u „t{ ƒnth ftZe {qõÞtu y™u ‚u™u yu{
fÌtwk su, ‘y{thu ‚tu ¼„ðt™ rð™t ƒeò …ŒtÚto™e EåAt ™Úte.’ …Ae yu
¼õ‚™u ËíËk„ ÚtÞtu íÞthu ¼„ðt™™t yuftkr‚f ¼õ‚ ÚtÞt, {txu su yuftkr‚f
¼õ‚ ntuÞ ‚u™u yuf ‚tu ytí{r™ct ntuÞ ™u ƒeòu ðihtøÞ ntuÞ ™u ºteòu
…tu‚t™tu Ä{o ÿZ…ýu ntuÞ, ™u [tuÚte ©ef]»ý¼„ðt™™u rð»tu yíÞk‚ ¼Âõ‚
ntuÞ y™u ‚u yuftkr‚f ¼õ‚ ßÞthu Œun {qfu íÞthu ‚u™tu ©ef]»ý¼„ðt™™u
rð»tu «ðuþ ÚttÞ Au y™u su yuftkr‚f ™ ntuÞ ‚u™tu ‚tu ƒúñtrŒf{tk
«ðuþ ÚttÞ Au, yÚtðt Ëkf»toýtrŒf™u rð»tu «ðuþ ÚttÞ Au, …ý yuftkr‚f
ÚtÞt rð™t ©ef]»ýðtËwŒuð{tk «ðuþ Út‚tu ™Úte. ‚u «ðuþ ‚u yu{ Ë{sðtu
su, su{ yr‚þÞ ÷tu¼e ntuÞ ‚u™tu Ä™{tk «ðuþ ÚttÞ Au, ™u su{ yr‚ ft{e
ntuÞ ‚u™tu {™„{‚e Mºte{tk «ðuþ ÚttÞ Au ™u su{ ½ýef Œtu÷‚ðt¤tu ntuÞ
* ð[.„.{.™wk 38, ‚t. 26-9-1823, þr™ðth. ¼„ðt™™t ¼õ‚ Au y™u fux÷tkf y¼õ‚ Au
1. yt ÷tuf{tk ƒu «fth™t {™w»Þtu Au, ‚u{tk fux÷tf ‚u{tk.
 „.{.38-39 435
™u ‚u ðtkrÍÞtu ntuÞ ™u ‚u™u Œefhtu ytðu ‚tu ‚u™tu Œefht{tk «ðuþ ÚttÞ Au,
‚u{ yuðe he‚u su™tu Sð su Ëk„tÚtu ƒkÄtÞtu ntuÞ ‚u™u rð»tu ‚u™tu «ðuþ òýðtu,
…ý su{ s¤{tk s¤ {¤e òÞ Au y™u yÂø™{tk yÂø™ {¤e òÞ Au ‚u{
«ðuþ ™Úte Út‚tu. yu ‚tu su™tu su™u rð»tu «ðuþ ntuÞ ‚u™u …tu‚t™t EüŒuð
rð™t ƒeò ftuE …ŒtÚto™u rð»tu nu‚ W…su ™rn ™u yuf ‚u™e s hx™t
÷t„e hnu, ™u ‚u rð™t Sðu ‚u {ntŒw:¾™t rŒðË ¼tu„ðe™u Sðu …ý
Ëw¾ ™ ÚttÞ.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T „Zzt {æÞ™wk >> 38 >> 171 >>

ð[™t{]‚ 39 : Mðt¼trðf „wý ðíÞto™kw Index

*Ëkð‚T 1880™t ¼tŒhðt ðrŒ 10 Œþ{e™u rŒðË ©eS{nthts
©e„Zzt {æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tkÚte ½tuzeyu [Ze™u ©e÷û{eðtzeyu
…ÄtÞto n‚t. …Ae íÞtk ytuxt W…h Ztur÷Þtu Z¤tðe™u ‚u W…h rðhts{t™
ÚtÞt n‚t ™u Ëðo ïu‚ ðMºt Äthý fÞtO n‚tk ™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤
…h{nkË ‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe n‚e.
…Ae ©eS{nthtsu «&™ …qAâtu su, “Œuþ, ft¤, r¢Þt, Ëk„trŒfu
fhe™u …ý su …tu‚t{tk yuðtu „wý ntuÞ ‚u òÞ s ™rn yuðtu su™u su Mðt¼trðf
„wý ntuÞ ‚u fntu ?” yu{ fne™u ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “ÕÞtu, y{u
y{tht{tk yuðt Mðt¼trðf „wý hÌtt Au, ‚u fneyu su, yuf ‚tu y{thu
yu{ ð‚uo Au, su …k[ «fth™t rð»tÞ ËkƒkÄe su su …ŒtÚto Au, ‚u™tu Œunu
fhe™u ËqÍu yux÷tu Þtu„ ÚttÞ ‚tu …ý ‚u™tu {™{tk ½tx ™ ÚttÞ ‚Útt MðÙ{tk
…ý ™ ytðu. y™u ƒeòu yu{ su ƒnthÚte ËqÍu yux÷e «ð]r¥t{tk hÌtt ntuEyu
…ý ßÞthu yk‚ÿrü fhe™u …tu‚t™t ytí{t Ët{wk òuEyu ‚tu ft[ƒt™tk yk„™e
…uXu Ëðuo ð]r¥t Ëkftu[tE™u ytí{MðY…™u …t{e òÞ ™u …h{ Ëw¾Y…u ð‚toÞ
y™u ºteòu yu{ su [i‚LÞY… ™u ‚uòu{Þ yuðwk su ¼„ðt™™wk yûthÄt{ Au,
‚u{tk ËŒt Ëtfth {qŠ‚ yuðt ©ef]»ý-ðtËwŒuð rðhts{t™ Au ™u ‚u Ëtfth
Útft s Ëðo™t f‚to Au …ý r™htfth Útfe ‚tu ftkE Út‚wk ™Úte, yuðe he‚u
Ëtfth™e ÿZ «‚er‚ Au, ‚u fux÷tf ðuŒtk‚™t1 „úkÚt ðk[tÔÞt ™u Ëtk¼éÞt
* ð[.„.{.™wk 39, ‚t. 29-9-1823, {k„¤ðth. 1. þw»f yîi‚ðuŒtL‚™t.
 436 „.{.39
‚tu …ý yu «‚er‚ x¤e ™rn y™u [tuÚttu yu{ su, su ftuE ƒtE ¼tE ntuÞ
™u ‚u™e ftuh™wk yu{ {thu òÛÞt{tk ytðu su, ‘yt ‚tu W…hÚte Œk¼u fhe™u
¼„ðt™™e ¼Âõ‚ fhu Au …ý yu Ët[tu ¼„ðt™™tu ¼õ‚ ™Úte.’ ‚tu ‚u™u
Œu¾e™u {™ htS ™ ÚttÞ ™u ‚u™e ËtÚtu ËwðtÛÞ …ý ™ ÚttÞ ™u su ¾hu¾htu
¼„ðt™™tu ¼õ‚ ntuÞ ‚u™u Œu¾e™u s {™ htS ÚttÞ ™u ‚u™e ËtÚtu s ËwðtÛÞ
ÚttÞ. yu [th „wý y{thu rð»tu Mðt¼trðf…ýu hÌtt Au, ‚u fÌtt y™u
nðu ‚{u Ëðuo fntu.” …Ae su {tuxuht …h{nkË ‚Útt {tuxuht nrh¼õ‚ n‚t
‚u{ýu su{tk su „wý yuðtu n‚tu ‚u fne Œu¾tzâtu.
…Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “su {tuxuhtu ntuÞ ‚u™u rð»tu r™»ft{Y…
Ä{o Au, ‚u yð~Þ òuEyu ™u ƒeS ðt‚{tk ‚tu ftkEf ftåÞ… ntuÞ ‚tu [t÷u,
…ý yu™e ‚tu ÿZ‚t yr‚þÞ òuEyu. fu{ su, yu {tuxuhtu Au, ‚u™e ËthÃÞu
Ëðo™e ËthÃÞ fnuðtÞ.”
yuðe he‚u ðt‚to fhe™u …tAt ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk …Äthe™u ËkæÞt
yth‚e, ™thtÞý ÄqLÞ, M‚wr‚ fhe™u …Ae Ëðuo ËtÄw ‚Útt nrh¼õ‚™e ˼t
ÚtE. …Ae ©eS{nthtsu {tuxuht {tuxuht …h{nkË™u …qAâwk su, “y{u …k[{MfkÄ
‚Útt Œþ{MfkÄ™wk yr‚þÞ «r‚…tŒ™ fÞwO Au. {txu yu ƒu „úkÚt™wk su hnMÞ
‚u su{ ‚{™u Ë{ßÞt{tk ytÔÞwk ntuÞ ‚u fntu ?’’ íÞthu {tuxuht Ëðuo …h{nkËu
…tu‚ …tu‚t™e Ë{sý «{týu su{ sýtÞwk ‚u{ fne Œu¾tzâwk. …Ae ©eS{nthts
ƒtuÕÞt su, “ÕÞtu, nðu y{u yu ƒu „úkÚt™wk hnMÞ fneyu su, hnMÞ ‚u þwk
‚tu „{u yuðtu þtMºte ntuÞ, …whtýe ntuÞ, yr‚þÞ ƒwrØðt¤tu ntuÞ ‚u …ý
Ëtk¼¤e™u ‚u ðt‚to™u r™ùÞ ËíÞ {t™u ™u nt …tzu …ý ‚u™u ftuE he‚u ËkþÞ
™ hnu su, ‘yu ðt‚to yu{ ™rn ntuÞ.’ yuðe he‚u su fne Œu¾tzðwk ‚u™wk
™t{ hnMÞ fnuðtÞ. y™u yu ƒu „úkÚt{tk Œþ{MfkÄ™wk ‚tu yu hnMÞ Au su,
W…r™»tŒT, ðuŒtk‚™u ©wr‚M{]r‚ ‚u{tk su™u ƒúñ fÌtt Au, ßÞtur‚MðY… fÌtt
Au, ¿tt™Y… fÌtt Au, ‚¥ð fÌtt Au, Ëqû{ fÌtt Au, y™u r™hks™, ûtuºt¿t,
Ëðofthý, …hƒúñ, …whw»ttu¥t{, ðtËwŒuð, rð»ýw, ™thtÞý, r™„woý yuðu yuðu
™t{u fhe™u su™u …htuût…ýu fÌtt Au ‚u, yt «íÞût ðËwŒuð™t …wºt
©ef]»ýðtËwŒuð Au. yuðe he‚u ßÞtk ßÞtk M‚wr‚ ¼t„ Au, íÞtk íÞtk yuðt
yuðt M‚wr‚™t þ猙u ÷E™u «íÞût ©ef]»ý¼„ðt™™u s fÌtt Au, …ý
©ef]»ý¼„ðt™Úte yrÄf ftkE ™Úte fÌtwk, ‚Útt Ëðo s„‚™e Wí…r¥t, ÂMÚtr‚,
 „.{.39 437
«÷Þ™t f‚to ‚u …ý ©ef]»ý¼„ðt™ s Au yu{ fÌtwk Au. y™u …k[{MfkÄ™u
rð»tu ‚tu yu ©ef]»ý¼„ðt™™wk {tntíBÞ fÌtwk Au ‚Útt yu ©ef]»ý¼„ðt™
su ‚u yt s„‚™e ÂMÚtr‚™u yÚtuo ™u …tu‚t™t ¼õ‚s™™u Ëw¾ yt…ðt™u yÚtuo
y™uf «fth™e {qŠ‚ytu™u Äthe™u ¾kz ¾kz «íÞu hÌtt Au, yu{ fÌtwk Au y™u
…tu‚u ƒtkÄe yuðe su {ÞtoŒtytu ‚u™u rð»tu su hnu ‚u yr‚þÞ {tuxâ…™u …t{u
™u su ™ hnu ‚u {tuxtu ntuÞ ‚tu …ý …tu‚t™e ÂMÚtr‚ Útfe …ze òÞ y™u
su ËtÄthý Sð ntuÞ ™u ‚u {ÞtoŒt™u ÷tu…u ‚tu ‚u™u yÄtu„r‚ ÚttÞ Au yu{
fÌtwk Au. y™u yu s su ©ef]»ýðtËwŒuð ‚uýu ðËwŒuð-Œuðfe™u «íÞût [‚w¼wosY…u
yŒT¼w‚ ƒt¤f Útft Œþo™ ŒeÄwk yu y™trŒ ðtËwŒuðY… Au y™u yu
©ef]»ý¼„ðt™ Ä{o, yÚto, ft{™u rð»tu ðíÞto Au; ‚u Ä{o, yÚto, ft{ ËtÁ
su su ¼„ðt™u [rhºt fÞtO ‚u™wk su „t™ fhu yÚtðt ©ðý fhu ‚u Ëðuo
Sð Ëðuo …t… Útfe {wftE™u …h{…Œ™u …t{u Au. y™u yu ðtËwŒu𠼄ðt™™tk
sL{, f{o ™u {qŠ‚ yu Ëðuo rŒÔÞMðY… Au. y™u yu su ðtËwŒuð ©ef]»ý
‚u s Ëðtuo…he Au, yuðe he‚u yu ƒu „úkÚt™wk hnMÞ Au y™u su þwfS suðt
ƒúñÂMÚtr‚™u …tBÞt ntuÞ ‚u™u …ý yu ©ef]»ý …hƒúñ™e W…tË™t ¼Âõ‚
fhðe ™u Œþ{{tk fÌttk Au su ©ef]»ý¼„ðt™™tk [rhºt ‚u þwfS suðt™u
…ý „tððtk ™u Ëtk¼¤ðtk, ‚u þwfSyu s fÌtwk Au su, ‘ÐçÚçÝçD„æï ù çÐ Ýñ x æé ü ‡ ²ï
©œæ}æ àHæï Ü UHèH²æ J xæë ã è„™ï „ æ Úæ…¯ï ü ¥æw²æÝ¢ ²Î{脱æÝì JJ’ y™u yuðt su
ðtËwŒu𠼄ðt™ ‚u™t ytfth™u rð»tu ÿZ «‚er‚ ht¾ðe y™u òu ¼„ðt™™t
ytfth™u rð»tu ÿZ «‚er‚ nþu ™u fŒtr[‚T yu Sð ftkEf …t… fhþu ‚tu
…ý yu™tu WØth Útþu. fu{ su, …t… fhu ‚u™wk ‚tu «tÞrù‚ fÌtwk Au.
…ý ¼„ðt™™u su r™htfth Ë{su yu ‚tu …k[ {nt…t… fh‚tk …ý yr‚
{tuxwk …t… Au. yu …t…™wk ftuE «tÞrù‚ ™Úte. y™u ¼„ðt™™u Ëtfth
òýe™u r™ct ht¾e ntuÞ ™u fŒtr[‚T ‚uÚte ftkEf …t… ÚtE „Þwk ntuÞ ‚tu
yu™tu þtu ¼th Au ? yu …t… ‚tu ¼„ðt™™u «‚t…u fhe™u Ëðuo ƒ¤e sþu
™u yu™tu S𠼄ðt™™u …t{þu. {txu ¼„ðt™™t ytfth™u rð»tu ÿZ «‚er‚
ht¾e™u yu™e ÿZ W…tË™t fhðe, yu{ y{u ‚{™u Ëðuo™u fneyu Aeyu.
‚u yt ðt‚to™u Ëðuo ÿZ fhe™u ht¾ßÞtu.” yuðe he‚u ©eS{nthts Ëðuo™u
rþûtt™tk ð[™ fne™u ¼tus™ fhðt ËtÁ …ÄtÞto.
>> Er‚ ð[™t{]‚{T „Zzt {æÞ™wk >> 39 >> 172 >>
 438 „.{.40
ð[™t{]‚ 40 : yuf Œkzð‚T «ýt{ yrÄf fÞto™wk Index
*Ëkð‚T 1880™t ytËtu ðrŒ 3 ºtes™u rŒðË ©eS{nthts ©e„Zzt
{æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk …tu‚t™t W‚tht™u rð»tu rðhts{t™ n‚t …Ae
M™t™ fhe™u ïu‚ ð†™wk Äthý fhe™u …tu‚t™t ytË™ W…h rðhts{t™
ÚtÞt y™u …tu‚t™wk Œuðt[o™trŒf su r™íÞf{o ‚u™u fhe™u W¥thtŒu {w¾u
©ef]»ý¼„ðt™™u Ëtütk„ Œkzð‚T «ýt{ fh‚t nðt. ‚u «r‚rŒ™ sux÷t Œkzð‚T
«ýt{ fh‚t ‚uÚte ‚u rŒðËu ‚tu …tu‚u yuf Œkzð‚T «ýt{ yrÄf fÞtuo. ‚u™u
òuE™u þwf{wr™yu …qAâw su, “nu {nthts ! yts ‚{u yuf «ýt{ yrÄf
fu{ fÞtuo ?” íÞthu ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “r™íÞ «íÞu ‚tu y{u
©ef]»ý¼„ðt™™u ™{Mfth fhe™u yu{ fnu‚t su, ‘nu {nthts! yt ŒuntrŒf™u
rð»tu ynk{{íð ntuÞ ‚u™u ‚{u xt¤ßÞtu’ y™u yts ‚tu y{™u yuðtu rð[th
ÚtÞtu su, ‘¼„ðt™™t ¼õ‚™tu {™u, ð[™u y™u Œunu fhe™u su ftkEf òýu
yòýu ÿtun ÚtE ytðu ™u ‚uýu fhe™u suðwk yt Sð™u Œw:¾ ÚttÞ Au ‚uðwk
ƒesu ftuE …t…u fhe™u Út‚wk ™Úte.’ {txu òýu yòýu {™u, ð[™u, Œunu fhe™u
su ftkE ¼„ðt™™t ¼õ‚™tu ÿtun ƒ™e ytÔÞtu ntuÞ ‚u™tu Œtu»t r™ðthý
fhtÔÞt ËtÁ yuf «ýt{ yrÄf fÞtuo y™u y{u ‚tu yu{ òÛÞwk Au su,
‘¼„ðt™™t ¼õ‚™t ÿtunu fhe™u suðwk yt Sð™wk ¼qkzwk ÚttÞ Au ™u yu Sð™u
fü ÚttÞ Au, ‚uðwk ftuE …t…u fhe™u ™Úte Út‚wk y™u ¼„ðt™™t ¼õ‚™e
{™u, ð[™u, Œunu fhe™u su Ëuðt ƒ™e ytðu ™u ‚uýu fhe™u suðwk yt Sð™wk
Yzwk ÚttÞ Au ™u yu Sð™u Ëw¾ ÚttÞ Au, ‚uðwk ƒesu ftuE ËtÄ™u fhe™u ™Úte
Út‚wk’ y™u yu ¼„ðt™™t ¼õ‚™tu su ÿtun ÚttÞ Au, ‚u ÷tu¼, {t™, E»Þto
y™u ¢tuÄ yu [thu fhe™u ÚttÞ Au y™u ¼„ðt™™t ¼õ‚™wk su ËL{t™ ÚttÞ
Au ‚u su{tk yu [th ðt™tk ™ ntuÞ ‚uÚte ÚttÞ Au. {txu su™u yt Œunu fhe™u
…h{ Ëw¾eÞt Útðwk ntuÞ ™u Œun {qõÞt fuzu …ý …h{ Ëw¾eÞt Útðwk ntuÞ,
‚u™u ¼„ðt™™t ¼õ‚™tu {™u, ð[™u, Œunu fhe™u ÿtun ™ fhðtu y™u òu
¼„ðt™™t ¼õ‚™tu ftkEf ÿtun ÚtE òÞ ‚tu ‚u™e ð[™u fhe™u «tÚto™t fhðe
™u {™u fhe™u ™u Œunu fhe™u ‚u™u Œkzð‚T «ýt{ fhðt ™u Vhe™u ÿtun ™
ÚttÞ, yuðe he‚u ðíÞto ™tu ytŒh fhðtu …ý yufðth ÿtun fhe™u Œkzð‚T
* ð[.„.{.™wk 40, ‚t. 22-10-1823, „wYðth.
 „.{.40-41 439
«ýt{ fÞto ™u ð¤e Vhe ÿtun fhe™u Œkzð‚T «ýt{ fhðt, yuðe he‚u ð‚oðwk
™rn y™u yt ðt‚to Œtze Ëtk¼h‚e hnu ‚u ËtÁ ytsÚte Ëðuo Ëk‚ ‚Útt
Ëðuo nrh¼õ‚{tºt yuðtu r™Þ{ ht¾ßÞtu su, ¼„ðt™™e …qò fhe™u …tu‚t™t
r™íÞ r™Þ{™t su Œkzð‚T «ýt{ ntuÞ ‚u fhðt ™u ‚u …Ae ƒÄt rŒðË{tk
su ftkE òýu yòýu {™u, ð[™u, Œunu fhe™u ¼„ðt™™t ¼õ‚™tu ÿtun
ÚtÞtu ntuÞ ‚u™wk r™ðthý fhtððt ËtÁ yuf Œkzð‚T «ýt{ r™íÞu fhðtu,’
yu{ y{the yt¿tt Au. ‚u™u Ëðuo …t¤ßÞtu.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T „Zzt {æÞ™wk >> 40 >> 173 >>

ð[™t{]‚ 41 : {t™Y…e ntzft™wk Index

*Ëkð‚T 1880™t ftŠ‚f ðrŒ 11 yuftŒþe™u rŒðË Mðt{e ©eËnò™kŒS
{nthts ©e„Zzt {æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk ytÚt{ýu îth ytuhzt™e
ytuËheyu Ztur÷Þt W…h rðhts{t™ n‚t y™u Ëðo ïu‚ ðMºt Äthý fÞtO
n‚tk ™u fkX™u rð»tu …e¤tk …w»…™t nth …nuÞto n‚t ™u …t½™u rð»tu …e¤tk
…w»…™t ‚tuht ¾tu~Þt n‚t ™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ {wr™ ‚Útt ŒuþŒuþ™t
nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe n‚e.
…Ae ©eS{nthts f]…t fhe™u …tu‚t™t ¼õ‚s™™u W…Œuþ fh‚t Útft
ƒtuÕÞt su, “su™u …h{uïh ¼sðt ntuÞ ‚u™u ¼„ðt™™e yÚtðt ¼„ðt™™t
¼õ‚™e Ëuðt [tfhe {¤u íÞthu …tu‚t™wk {tuxwk ¼tøÞ {t™e™u Ëuðt fhðe,
‚u …ý ¼„ðt™™e «ËL™‚t™u yÚtuo ™u …tu‚t™t fÕÞtý™u yÚtuo ¼Âõ‚yu fhe™u
s fhðe …ý ftuEf ð¾týu ‚u ËtÁ ™ fhðe y™u Sð™tu ‚tu yuðtu Mð¼tð
Au su, ‘su{tk …tu‚t™u {t™ szu ‚u s fhðwk Ëthwk ÷t„u.’ …ý {t™ rð™t
yuf÷e ‚tu ¼„ðt™™e ¼Âõ‚ fhðe …ý Ëthe ÷t„u ™rn y™u su{ ït™
ntuÞ ‚u Ëqft ntzft™u yuftk‚u ÷E sE™u fhzu. …Ae ‚uýu fhe™u …tu‚t™wk
{tuZwk Atu÷tÞ ™u ‚u ntzfwk ÷tuneðt¤wk ÚttÞ ‚u™u [txe™u htS ÚttÞ Au, …ý
{q¾o yu{ ™Úte òý‚tu su, ‘{tht s {tuZt™wk ÷tune Au. ‚u{tk nwk MðtŒ {t™wk
Awk. ‚u{ ¼„ðt™™tu ¼õ‚ ntuÞ ‚tu …ý {t™Y…e ntzft™u {qfe þf‚tu ™Úte
y™u su su ËtÄ™ fhu Au, ‚u {t™™u ðþ ÚtE™u fhu Au, …ý fu𤠼„ðt™™e
* ð[.„.{.™wk 41, ‚t. 28-11-1823, þr™ðth.
 440 „.{.41-42
¼Âõ‚ òýe™u ¼„ðt™™e «ËL™‚t™u yÚtuo fh‚tu ™Úte y™u ¼„ðt™™e ¼Âõ‚
fhu Au, ‚u{tk …ý {t™™tu MðtŒ ytðu Au, íÞthu fhu Au. …ý fu𤠼„ðt™™e
«ËL™‚t™u yÚtuo ™Úte fh‚tu y™u {t™ rð™t fu𤠼„ðt™™e «ËL™‚t™u
yÚtuo ¼„ðt™™e ¼Âõ‚ ‚tu h‚™S ‚Útt {eÞtkS suðt ftuEf s fh‚t nþu,
…ý ËðuoÚte ‚tu {t™™tu MðtŒ {qfe þft‚tu ™Úte.” …Ae ‚u W…h {wõ‚t™kŒ
Mðt{eyu ‚w÷ËeŒtË™e Ët¾e fne su, “ÜUÝÜU „Á²æï ÜUæ}æÝè „Á²æï „Á²æï
{æ„é Ü Uæï ¨¢ x æ J „é H ¨è HÍæé |ææï … Ý ÜUÚè …è±ï }ææÝÜï U Ú¢ x æ JJ” yu Ët¾e™u Ëtk¼¤e™u
©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “suðtu Sð™u {t™{tkÚte MðtŒ ytðu Au. ‚uðtu ‚tu
ftuE …ŒtÚto{tkÚte ytð‚tu ™Úte {txu {t™™u ‚S™u su ¼„ðt™™u ¼su ‚u™u
‚tu Ëðuo nrh¼õ‚{tk yr‚þÞ {tuxtu òýðtu.”
>> Er‚ ð[™t{]‚T „Zzt {æÞ™wk >> 41 >> 174 >>

ð[™t{]‚ 42 : Ë„wý r™„wý

o …ýwk yûth™u rð»tu Au - fqk[e™wIndex
k
*Ëkð‚T 1880™t {t„þh ðrŒ 12 îtŒþe™u rŒðË Mðt{e ©eËnò™kŒS
{nthts ©e„Zzt {æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk W„{ýu îth ytuhzt™e
ytuËheyu rðhts{t™ n‚t y™u Ëðuo ïu‚ ðMºt Äthý fÞto n‚t y™u …tu‚t™t
{w¾th®ðŒ™e yt„¤ {wr™ ‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe
n‚e.
…Ae ¼„ðŒt™kŒ Mðt{eyu ©eS{nthts™u «&™ …qAâtu su, “nu
{nthts ! ¼„ðt™™t yuf yuf htu{™u rð»tu y™k‚fturx ƒúñtkz hÌttk Au,
‚u fuðe he‚u hÌttk Au ? y™u ƒúñtkz{tk fÞu fÞu Xuftýu ¼„ðt™™t yð‚th
ÚttÞ Au ?” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “…whw»ttu¥t{ ¼„ðt™™wk su yûthÄt{
‚u™t ƒu ¼uŒ Au, yuf Ë„wý…ýwk ™u ƒeswk r™„woý…ýwk y™u …whw»ttu¥t{™thtÞý
Au ‚u™u ‚tu Ë„wý ™ fnuðtÞ ™u r™„woý …ý ™ fnuðtÞ y™u Ë„wý r™„woý
¼uŒ ‚tu yûth™u rð»tu Au. ‚u yûth r™„woý…ýu ‚tu yýw Útfe …ý yr‚
Ëqû{ MðY…u Au y™u Ë„wý MðY…u ‚tu sux÷wk {tuxwk …ŒtÚto fnuðtÞ ‚u
Útfe …ý yr‚þÞ {tuxwk Au. ‚u yûth™t yuf yuf htu{™u rð»tu yýw™e
…uXu y™k‚fturx ƒúñtkz hÌttk Au. ‚u ftkE ƒúñtkz yûth™u rð»tu ™t™tk ÚtE
* ð[.„.{.™wk 42, ‚t. 29-12-1823, {k„¤ðth.
 „.{.42-43 441
s‚tk ™Úte. yu ‚tu yütðhýu Ënð‚o{t™ ntuÞ …ý yûth™e yr‚þÞ {tuxâ…
Au, ‚u yt„¤ ƒúñtkz yr‚þÞ ™t™tk Œu¾tÞ Au. su{ r„h™th …ðo‚ Au,
‚u {uÁ yt„¤ yr‚þÞ ™t™tu Œu¾tÞ y™u ÷tuft÷tuf …ðo‚™e yt„¤ {uÁ
…ðo‚ yr‚þÞ ™t™tu Œu¾tÞ Au, ‚u{ ƒúñtkz ‚tu ytðztk ™u ytðztk ntuÞ
…ý yûth™e yr‚þÞ {tuxâ… Au, ‚u™e yt„¤ yr‚ ™t™tk Œu¾tÞ Au.
{txu yýwk Ëh¾tk fnuðtÞ Au y™u yûthƒúñ ‚tu su{ ËqÞo™wk {kz¤ Au ‚u{
Au. ‚u ËqÞo ßÞthu {tÚtu ytðu íÞthu ËqÞo™u Þtu„u fhe™u Œþu rŒþtytu fÕ…tÞ
Au. ‚u{ yûthÄt{ Au y™u ‚u yûth™u W…h, nuXu ™u [thu …z¾u Ëðo rŒþt{tk
ƒúñtkz™e fturxytu Au y™u ¼„ðt™ su …whw»ttu¥t{ ‚u ‚tu yûthÄt{™u rð»tu
ËŒtÞ rðhts{t™ hnu Au ™u ‚u ËíÞËkfÕ… Au y™u yûthÄt{™u rð»tu hÌtt
Útft s su ƒúñtkz{tk su su Y… «ft~Þtk òuEyu ‚uðt ‚uðt Y…™u «ftþ fhu
Au. su{ ©ef]»ý¼„ðt™u htË¢ezt fhe íÞthu …tu‚u yuf n‚t ‚u sux÷e
„tu…tk„™tytu n‚e ‚ux÷tk Y…u ÚtÞt. ‚u{ …whw»ttu¥t{¼„ðt™ ƒúñtkz ƒúñtkz
«íÞu ßÞtk suðwk Y… «ft~Þwk òuEyu, íÞtk ‚uðt Y…™u yûthÄt{{tk hÌtt
Útft «ftþu Au y™u …tu‚u ‚tu ËŒtÞ yûthÄt{{tk hnu Au y™u ßÞtk
yu …whw»ttu¥t{™e {qŠ‚ Au íÞtk s yûthÄt{™wk {æÞ Au.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T „Zzt {æÞ™wk >> 42 >> 175 >>

ð[™t{]‚ 43 : ƒúñMðY… «er‚™wk Index

*Ëkð‚T 1880™t …tu»t ËwrŒ 4 [tuÚt™u rŒðË Mðt{e ©eËnò™kŒS
{nthts ©e„Zzt {æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk yÞtuæÞtðtËe™u ½uh „tŒe‚rfÞt
W…h rðhts{t™ n‚t y™u Ëðo ïu‚ ðMºt Äthý fÞtO n‚tk ™u …tu‚t™t
{w¾th®ðŒ™e yt„¤ {wr™ ‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe
n‚e y™u «u{t™kŒ Mðt{e ËhtuŒt ÷E™u fe‚o™ „tð‚t n‚t.
…Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “ÕÞtu «&™-W¥th fheyu.” yu{ fne™u
©eS{nthtsu …qAâw su, “su ¼„ðt™™tu ¼õ‚ „wýt‚e‚ ntuÞ ™u fuð¤ Ë¥ttY…u
ð‚o‚tu ntuÞ y™u ‚u™u rð»tu ðihtøÞY… su Ë¥ð„wý y™u rð»tÞ{tk «er‚Y…
su hòu„wý y™u {qZ…ýtY… su ‚{tu„wý yu ºtýu „wý™t ¼tð ‚tu ™ ntuÞ
* ð[.„.{.™wk ð[. 43, ‚t. 5-1-1824, {k„¤ðth.
 442 „.{.43-44
y™u ‚u ‚tu fuð¤ WíÚtt™u hrn‚ þqLÞË{‚t Ähe hnu ™u Ëw»twr suðe yðMÚtt
ð‚uo, yuðe he‚u Ë¥ttY…u hÌttu su r™„woý ¼õ‚ ‚u™u ¼„ðt™™u rð»tu «er‚
ntuÞ fu, ™ ntuÞ ?1 yu «&™ Au.” …Ae {wõ‚t™kŒ Mðt{eyu fÌtwk su, “su
Ë¥ttY…u ð‚uo ‚u™u ¼„ðt™™u rð»tu «er‚ ‚tu ntuÞ.2 íÞthu ©eS{nthtsu …qAâw
su, “Ë¥ttY…u hÌttu yuðtu su ¼õ‚, ‚u™u ¼„ðt™™u rð»tu «er‚ Au, ‚u ytí{t™u
Ëòr‚3 Au fu rðòr‚4 Au ?” …Ae {wõ‚t™kŒ Mðt{eyu fÌtwk su, ‘‘yu «er‚
‚tu ytí{t™u Ëòr‚5 Au. …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “{æðt[tÞo, ®™ƒtfo
™u ðÕ÷¼t[tÞo yu{ýu ytí{tY…u hne™u su ¼„ðt™™u rð»tu «er‚ fhðe, yu
«er‚™u ƒúñMðY…6 fne Au. {txu „wýt‚e‚ ÚtE™u su ¼„ðt™™u rð»tu «er‚
fhu Au yus ƒúñMðY… Au. yu{ {tuxt {tuxt yt[tÞo™tu rËØtk‚ Au.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T „Zzt {æÞ™wk >> 43 >> 176 >>

ð[™t{]‚ 44 : Œiðe ytËwhe Sð™t ÷ûtý™wk Index

*Ëkð‚T 1880™t …tu»t ËwrŒ 8 yü{e™u rŒðË Mðt{e ©eËnò™kŒS
{nthts ©e„Zzt {æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk W„{ýu îth ytuhzt™e
ytuËheyu rðhts{t™ n‚t y™u Ëðo ïu‚ ðMºt Äthý fÞtO n‚tk ™u …tu‚t™t
{w¾th®ðŒ™e yt„¤ {wr™ ‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe
n‚e.
…Ae ©eS{nthtsu {wõ‚t™kŒ Mðt{e™u …qAâwk su, “ßÞthu ftuEf
nrh¼õ‚™tu yð„wý ytðu íÞthu {tuhu sux÷t ‚u{tk Œtu»t ËqÍ‚t ntuÞ yux÷t
™u yux÷t s ËqÍu fu, ftkE ðÄw ËqÍu ?” …Ae {wõ‚t™kŒ Mðt{e ƒtuÕÞt su,
“yxf¤u ‚tu yu{ sýtÞ Au su, {tuhu ËqÍ‚t yux÷t ™u yux÷t ËqÍu Au.”
…Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “yu ðt‚{tk ‚{the ™sh …ze ™rn. yux÷t
™u yux÷t yð„wý ËqÍ‚t ntuÞ ‚tu yð„wý ytÔÞtu yu{ fu{ fnuðtÞ? {txu
* ð[.„.{.™wk 44, ‚t. 9-1-1824, þr™ðth. hnu™the.
1. ht„ …ÞtoÞ su™tu Au yuðe «er‚ hòu„wý™wk ftÞo 4. ytí{tÚte …]Útõ…ýu hnu™the.
ntuðtÚte „wýt‚e‚ ¼õ‚{tk ‚u Ëk¼ðu ™rn yu{ 5. r™„woý ¼õ‚™e «er‚ ¼„ðt™™t {rn{t {q÷f
òýe™u yt ËkþÞ fÞtuo Au. Au. su {rn{t Au ‚u™tu ytÄth ytí{t Au {txu ‚u
2. …ý yt r™„woý ¼õ‚™e su «er‚ ‚u ¼„ðt™™t «er‚ ytí{t™e ËtÚtu yufe¼q‚ Au …]ÚtfT ™Úte.
{tntíBÞ¿tt™{q¤f Au {txu r™„woý Au. 6. ƒúñY… …tu‚t™t ytí{tÚte y…]ÚtfT rËØ Au {txu
3. ytí{t™e ËtÚtu yufe¼q‚; yux÷u …]ÚtfT ™rn ƒúñMðY… fne Au.
 „.{.44-45 443
yu ‚tu ¼qkzt Œuþ, ft¤, r¢Þt, Ëk„ ytrŒf™u Þtu„u fhe™u ƒwrØ …÷xtE™u
ƒeS he‚™e s ÚtE òÞ Au, ‚uýu fhe™u yð„wý ðÄw ËqÍu Au. íÞthu yu{
òýðwk su, ‘ƒwrØ™u rð»tu ¼qkzt Œuþ ft¤trŒf™wk Œq»tý ÷tøÞwk Au’ y™u y{u
‚tu yu{ òýeyu Aeyu su, ‘su™u …qðuo {tuxt …whw»t™tu Ëk„ nþu yÚtðt ¼„ðt™™wk
Œþo™ ÚtÞwk nþu, ‚u™u ‚tu …tu‚t™t s yð„wý ¼tËu …ý ƒeò nrh¼õ‚™t
yð„wý ¼tËu s ™rn’ y™u yuðtk su™tk ÷ûtý ntuÞ ‚u™u Œiðe Sð òýðtu
y™u su ytËwhe Sð ntuÞ ‚u™u ‚tu …tu‚t{tk yufu yð„wý ¼tËu ™rn y™u
ƒeò su nrh¼õ‚ ntuÞ ‚u™u rð»tu fuð¤ yð„wý ¼tËu. yuðe su™e ƒwrØ
ntuÞ ‚u™u ytËwhe Sð òýðtu y™u ‚u ytËwhe Sð ËíËk„{tk hÌttu ntuÞ
yÚtðt Ëk‚™t {kz¤{tk hÌttu ntuÞ …ý suðt ft¤™u{e, htðý ™u htnw n‚t
‚u Ëh¾tu hnu …ý yu™u Ëk‚™tu Ëk„ ÷t„u ™rn. {txu …tft nrh¼õ‚ ntuÞ
‚u™u …tu‚t™t s yð„wý ËqÍu …ý ƒeò nrh¼õ‚™t Œtu»t™u ‚tu Œu¾u s ™rn.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T „Zzt {æÞ™wk >> 44 >> 177 >>

ð[™t{]‚ 45 : yuftð™ ¼q‚™wk xtu¤wk ftZðt™wk Index

*Ëkð‚T 1880™t …tu»t ðrŒ 1 -…zðt™u rŒðË Mðt{e ©eËnò™kŒS
{nthts ©e„Zzt {æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk W„{ýu îth ytuhzt™e
ytuËheyu rðhts{t™ n‚t y™u Ëðo ïu‚ ðMºt Äthý fÞtO n‚tk y™u …tu‚t™t
{w¾th®ðŒ™e yt„¤ {wr™ ‚Útt Œuþ-Œuþ™t nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe
n‚e.
…Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “‚{u Ëðo {wr™{kz¤ ‚Útt ƒúñ[the ‚Útt
„]nMÚt ËíËk„e ‚Útt …t¤t ‚Útt yÞtuæÞtðtËe yu ‚{u Ëðuo {tht fnuðtytu
Atu,1 ‚u òu nwk ¾xftu ht¾e™u ‚{™u ð‚toðwk ™rn y™u ‚{u ftkRf „tV÷…ýu
ð‚tuo, ‚u y{tht Útfe Œu¾tÞ ™rn. {txu su su {tht fnuðtÞt Atu ‚u{tk {thu
yuf ‚÷{tºt fËh hnuðt Œuðe ™Úte. {txu ‚{u …ý ËqÄt ËtðÄt™ hnußÞtu,
òu shtÞ „tV÷tE ht¾þtu ‚tu ‚{thtu …„ xfþu ™rn y™u {thu ‚tu su ‚{u
* ð[.„.{.™wk 45, ‚t. 17-1-1824, hrððth. …t¤ðe ‚u Au, ytðtu „wÁ rþ»Þ™tu Ä{o þtMºt{tk
1. y™u nwk ‚{thtu Ëðuo™tu „whw Awk, „wh™e r¢Þt rþ»Þ™u ÔÞðÂMÚt‚ fÞtuo Au.
rþûtt fhðe ‚u Au rþ»Þtu™e r¢Þt „wÁ™e yt¿tt
 444 „.{.45
¼„ðt™™t ¼õ‚ Atu ‚u™tk ÓŒÞ{tk ftuE ò‚™e ðtË™t ‚Útt ftuE ò‚™tu yÞtuøÞ
Mð¼tð ‚u hnuðt Œuðtu ™Úte y™u {tÞt™t ºtý „wý,Œþ ErLÿÞtu, Œþ «tý,
[th yk‚:fhý, …tk[ ¼q‚, …k[ rð»tÞ y™u [tiŒ ErLÿÞtu™t Œuð‚t yu{tkÚte
ftuE™tu Ëk„ hnuðt Œuðtu ™Úte ™u yu Ëðuo {trÞf W…trÄ Útfe hrn‚ Ë¥tt{tºt
yuðtu su ytí{t ‚u Y…u ÚtE™u ¼„ðt™™e ¼Âõ‚ fhtu. yuðt Ëðuo™u fhðt Au,
…ý ftuE ò‚™tu {tÞt™tu „wý hnuðt Œuðtu ™Úte y™u yt sL{{tk Ëðo fËh
™ x¤e ‚tu ƒŒrhft©{{tk sE™u ‚… fhe™u Ë{„ú ðtË™t ƒt¤e™u ¼M{
fhðe Au ‚Útt ïu‚îe…{tk sE™u r™hL™{wõ‚ ¼u¤t ‚… fhe™u Ë{„ú ðtË™t
ƒt¤e™u ¼M{ fhe ™tk¾ðe Au, …ý ¼„ðt™ rð™t ƒeò ftuE …ŒtÚto{tk «er‚
hnu yuðwk hnuðt Œuðwk ™Úte. {txu Ëðuo nrh¼õ‚ ‚Útt Ëðuo {wr™{kz¤ ËtðÄt™
hnußÞtu.” yux÷e ðt‚to fhe™u ©eS{nthts …tu‚t™t W‚tht{tk …ÄtÞto.
…Ae ‚u s rŒðË ËtkÞft¤u ð¤e ˼t fhe™u rðhts{t™ ÚtÞt. …Ae
yth‚e ÚtE hne íÞthu ©eS{nthts ƒtuÕÞt su,1 “ËtÂ¥ðf f{o fhe™u
Œuð÷tuf{tk òÞ Au y™u htsË f{o fhe™u {æÞ÷tuf™e «tr ÚttÞ Au ™u
‚t{Ë f{o fhe™u yÄtu„r‚™u …t{u Au. ‚u{tk ftuE yu{ ytþkft fhu su, ‘htsË
f{o fhe™u {™w»Þ÷tuf™e «tÂÂ ÚttÞ Au, íÞthu ‚tu Ëðo {™w»Þ™u Ëw¾-Œw:¾
Ëh¾wk òuEyu.’2 ‚tu yu™tu W¥th yu{ Au su, yuf hòu„wý Au, ‚u™t
Œuþft¤trŒf™u Þtu„u fhe™u y™k‚ «fth™t ¼uŒ ÚttÞ Au. {txu htsËf{o™tu
yuf Ëh¾tu r™Ätoh hnu‚tu ™Úte. yu ‚tu suðt Œuþ, ft¤, Ëk„ y™u r¢Þt™tu
Þtu„ ytðu ‚uðwk f{o ÚttÞ Au. ‚u{tk3 …ý ¼„ðt™™t ¼õ‚ Ëk‚ y™u ¼„ðt™™t
yð‚th ‚u fwhtS ÚttÞ yuðwk ftkEf f{o ÚtE òÞ ‚tu yt ™u yt Œunu {]íÞw÷tuf{tk
Þ{…whe™t suðwk Œw:¾ ¼tu„ðu y™u ¼„ðt™ ™u ¼„ðt™™t ¼õ‚ htS ÚttÞ
yuðwk f{o fhu ‚tu yt ™u yt Œunu …h{…Œ …tBÞt suðwk Ëw¾ ¼tu„ðu y™u
¼„ðt™ ™u ¼„ðt™™t Ëk‚™u fwhtS fhu ™u ‚uýu òu Mð„o{tk „Þt suðwk f{o
fÞwO ntuÞ ‚tu …ý ‚u™tu ™tþ ÚtE òÞ ™u ™hf{tk …zðwk …zu y™u ¼„ðt™
™u ¼„ðt™™t Ëk‚ htS ÚttÞ yuðwk f{o fÞwO ntuÞ ™u ‚u™u òu ™hf{tk sðt™wk
1. yt ¼wð™{tk hnu÷t ÷tuftu „wýtí{f Au y™u ‚u{™tk f{o Au ‚u «thçÄ fÌtwk Au, su f{o sL{t‚khÚte ¼tuøÞ
f{o …ý „wýtí{f Au, ‚u{tk. Au, ‚u r¢Þ{tý fÌtwk Au, ‚u r¢Þ{ý f{o{tk su rðþu»t
2. ‚u fu{ ™Úte ? Au ‚u™u fnu Au.
3. {txu Ëw¾ Œw:¾{tk ¼uŒ Au. yt ŒunÚte ¼tuøÞ su
 „.{.46 445
«thçÄ ntuÞ ‚tu …ý ‚u ¼qkzt f{o™tu ™tþ ÚtE òÞ ™u …h{…Œ™u …t{u.
{txu su Ë{sw ntuÞ ‚u™u ‚tu ¼„ðt™ ™u ¼„ðt™™t ¼õ‚ htS ÚttÞ ‚u{s
ð‚oðwk y™u …tu‚t™t ËkƒkÄe su {týË ntuÞ ‚u™u …ý yu{ W…Œuþ fhðtu su,
‘¼„ðt™ ™u ¼„ðt™™t Ëk‚ su su «fthu yt…ýe W…h htS ÚttÞ ™u f]…t
fhu ‚u{s yt…ýu ð‚oðwk’ y™u ¼„ðt™ ™u ¼„ðt™™t Ëk‚™u yÂø™yu ßÞthu
htS fÞto nþu íÞthu yÂø™™u yuðtu «ftþ «t ÚtÞtu Au y™u ËqÞo [kÿtrŒf
su «ftþ{t™ Au, ‚uýu …ý ¼„ðt™ ™u ¼„ðt™™t Ëk‚™u þw¼ f{uo fhe™u
htS fÞtuo nþu, íÞthu yuðt «ftþ™u …tBÞt Au y™u Œuð÷tuf, {]íÞ÷tuf™u
rð»tu su su Ëw¾eÞt Au ‚u Ëðuo ¼„ðt™ ™u ¼„ðt™™t Ëk‚™u htS fÞto
nþu ‚u «‚t…u fhe™u Ëw¾eÞt Au. {txu su …tu‚t™t ytí{t™wk Yzwk Útðt™u EåAu
‚u™u ‚tu ËŒT„úkÚt™u rð»tu fÌtt su MðÄ{o ‚u™u rð»tu hne™u ¼„ðt™ ™u ¼„ðt™™t
Ëk‚ htS ÚttÞ yus W…tÞ fhðtu.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T „Zzt {æÞ™wk >> 45 >> 178 >>

ð[™t{]‚ 46 : {hýŒtuhe™wk - yuftkr‚f Ä{o{tkÚte …zât™wk Index

*Ëkð‚T 1880™t …tu»t ðrŒ 11-yuftŒþe™u rŒðË Mðt{e ©eËnò™kŒS
{nthts ©e„Zzt {æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk ytÚt{ýu îth ytuhzt™e
ytuËheyu rðhts{t™ n‚t ™u Ëðo ïu‚ ðMºt Äthý fÞtO n‚tk ™u …e¤e
Aªx™e hòE ytuZe n‚e ™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ {wr™ ‚Útt ŒuþŒuþ™t
nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe n‚e ™u ÍtkÍ {]kŒ„ ÷E™u Ëk‚ fe‚o™ „tð‚t
n‚t.
…Ae fe‚o™ „tE hÌtt íÞthu ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “yt ËkËth™u
rð»tu su Ëí…whw»t ntuÞ1, ‚u™u ‚tu ftuEf Sð™u ÷tirff …ŒtÚto™e ntý ð]rØ
Út‚e Œu¾e™u ‚u™e ftuh™tu n»to þtuf ÚttÞ ™rn y™u ßÞthu ftuEf™wk {™
¼„ðt™™t {t„o{tkÚte …tAwk …zu íÞthu ¾h¾htu ÚttÞ Au. ftk su, Úttuztf ft¤
Sððwk ™u yu™tu …h÷tuf ƒ„zþu, {txu yu™u {tuxe ntý ÚttÞ Au y™u ¼„ðt™™t
su yð‚th …]Úðe™u rð»tu ÚttÞ Au, ‚u Ä{o™t MÚtt…™™u yÚtuo ÚttÞ Au ‚u fuð¤
* ð[.„.{.™wk 46, ‚t. 26-1-1824, {k„¤ðth. …hk‚w …tu‚t™t yuftkr‚f Ä{o{tkÚte ¼úü ÚtÞt™u s
1. ‚u ‚tu …tu‚t™t yuftkr‚f Ä{o™wk s «Þí™Úte hûtý {hý {t™u Au y™u ð¤e.
fhu Au y™u Œun™t {hý™u {hý {t™‚t ™Úte,
 446 „.{.46-47
ðýto©{™t Ä{o MÚtt…™ fhðt™u yÚtuo s ™Úte Út‚t, fu{ su ðýto©{™t Ä{o
‚tu ËŠ»t ytrŒf su «ð]r¥t Ä{o™t yt[tÞo Au, ‚u …ý MÚtt…™ fhu Au.
{txu yux÷t ËtÁ s ¼„ðt™™t yð‚th ™Úte Út‚t. ¼„ðt™™t yð‚th
‚tu …tu‚t™t yuftkr‚f ¼õ‚™t su Ä{o ‚u™u «ð‚toððt™u yÚtuo ÚttÞ Au
y™u ð¤e su yuftkr‚f ¼õ‚ Au ‚u™u Œunu fhe™u {hðwk yu {hý ™Úte;
yu™u ‚tu yuftkr‚f™t Ä{o{tkÚte …ze sðtÞ yu s {hý Au. ‚u ßÞthu
¼„ðt™ fu ¼„ðt™™t Ëk‚ ‚u™tu niÞt{tk y¼tð ytÔÞtu íÞthu yu ¼õ‚
yuftkr‚f™t Ä{o{tkÚte …zâtu òýðtu y™u ¢tuÄu fhe™u …zÞtu ntuÞ ‚tu ‚u™u
Ë…o™tu Œun ytÔÞtu òýðtu y™u ‚u òu ft{u fhe™u …zâtu ntuÞ ‚tu Þût htûtË™tu
yð‚th ytÔÞtu òýðtu. {txu su yuftkr‚f™t Ä{o{tkÚte …ze™u yuðt Œun™u
…tBÞt Au ™u òu ‚u Ä{oðt¤t ntuÞ yÚtðt ‚…Mðe ntuÞ ‚tu …ý ‚u Ä{uo fhe™u
‚Útt ‚…u fhe™u Œuð÷tuf{tk òÞ, …ý suýu ¼„ðt™™tu ™u ¼„ðt™™t Ëk‚™tu
y¼tð ÷eÄtu, ‚u ‚tu ¼„ðt™™t Ät{™u ‚tu ™ s …t{u. y™u ð¤e su …k[
{nt…t…u Þwõ‚ ntuÞ y™u ‚u™u òu ¼„ðt™ ™u ¼„ðt™™t Ëk‚™u rð»tu yð„wý
™ ytÔÞtu ntuÞ, ‚tu ‚tu yu™tk …t… ™tþ ÚtE òÞ ™u yu™tu ¼„ðt™™t Ät{{tk
r™ðtË ÚttÞ. {txu …k[ {nt…t… Útfe …ý ¼„ðt™ ™u ¼„ðt™™t ¼õ‚™tu
yð„wý ÷uðtu yu {tuxwk …t… Au.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T „Zzt {æÞ™wk >> 46 >> 179 >>

ð[™t{]‚ 47 : …t‚t¤ ËwÄe …]Úðe Vtxât™wk Index

*Ëkð‚T 1880 {nt ðrŒ 10 Œþ{e™u rŒðË Mðt{e ©eËnò™kŒS
{nthts ©e„Zzt {æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk W„{ýu îth ytuhzt™e
ytuËheyu rðhts{t™ n‚t y™u Ëðo ïu‚ ðMºt Äthý fÞtO n‚t y™u …e¤e
Aªx™e hòE ytuZe n‚e y™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ {wr™ ‚Útt Œuþ
Œuþ™t nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe n‚e.
…Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “su Ëk‚™e …tËu [th ËtÄw hnu‚t ntuÞ,
‚u™u òu {™ ŒE™u {týËtEyu ht¾‚t ytðz‚wk ntuÞ, ‚tu ‚u™e …tËu ËtÄw
htS…u hnu y™u su™u ËtÄw™u ht¾‚t ytðzu ™rn ‚u™e …tËu ËtÄw hnu …ý
* ð[.„.{.™wk 47, ‚t. 24-2-1824, ƒwÄðth.
 „.{.47 447
™rn y™u su ËtÄw™u {tuût™tu ¾… ntuÞ, ‚u™u ‚tu su{ Œw:¾ðeyu ™u rð»tÞ™wk
¾kz™ fheyu ‚u{ yr‚ htS ÚttÞ. su{ yt {wõ‚t™kŒ Mðt{e™u ûtÞhtu„ ÚtÞtu
Au ‚u Œnª ŒqÄ, „éÞwk r[fýwk ftkE ¾tðt Œu‚tu ™Úte. ‚u{ su Ë{sw ntuÞ
‚u™u yu{ sýtÞ su, ‘yt htu„u Ëthwk Ëthwk ¾tðt …eðt™wk Ëðuo ¾kz™ fhe
™tÏÞwk {txu, yt ‚tu ûtÞhtu„Y…u òýeyu ftuEf {tuxt Ëk‚™tu Ë{t„{ ÚtÞtu
ntuÞ™u þwk ?’ yu{ ¼tËu Au. þt {txu, su rþ&™ ™u WŒh yu ƒu™u rð»tu
su Sð™u ytËÂõ‚ Au, yu s yËí…whw»t…ýwk Au. ‚u ûtÞ htu„ yu ƒuÞ
«fth™e ¾tuxâ™u ftZu yuðtu Au, ‚u{ yu htu„™e …uXu su Ëí…whw»t ntuÞ ‚u
rð»tÞ™wk ¾kz™ fh‚t ntuÞ íÞthu {w{wûtw ntuÞ ‚u™u ‚u{tk Œw:¾tE sðwk ™rn
y™u su ¾tÄt …eÄt™e ÷t÷Þu fu ÷w„ztk™e ÷t÷[u yÚtðt …tu‚t™u {™„{‚t
…ŒtÚto™e ÷t÷[u ftuE {tuxuht Ëk‚ ¼u„tu hnu‚tu ntuÞ, ‚u™u ‚tu ËtÄw ™ òýðtu.
‚u™u ‚tu ÷ƒtz òýðtu ™u fw‚ht suðtu òýðtu y™u yuðtu {r÷™ ytþÞðt¤tu
ntuÞ ‚u yk‚u s‚t rð{w¾ ÚttÞ y™u ð¤e Ëk‚™u ftuE Ëthwk …ŒtÚto yt…u ‚u{tk
su E»Þto fhu ‚Útt su …k[rð»tÞ™tu ÷t÷[e ntuÞ, yu ƒu ‚tu …k[ {nt…t…eÚte
…ý yr‚ ¼qkzt Au. {txu su Ë{sw ntuÞ ‚u™u Ëk‚™t Ë{t„{{tk hne™u ytðtu
{r÷™ ytþÞ yk‚h{tk htÏÞtu ™ òuEyu. fu{ su, yt ˼t ‚tu suðe
ƒŒrhft©{{tk ‚Útt ïu‚îe…{tk ntuÞ ‚uðe Au. ‚u{tk ƒuËe™u ßÞthu {r÷™ ðtË™t
™ x¤e íÞthu ƒeswk xtéÞt™wk Xuftýwk õÞtk {¤þu ? y™u …k[rð»tÞ Au, ‚u
‚tu …qðuo Œuð, {™w»ÞtrŒf™u rð»tu y™k‚ Œunu fhe™u yt…ýu Sðu ¼tu„ÔÞt Au,
‚tu …ý nS ÷„ý yu rð»tÞ™e ‚]r ÚtE ™Úte, ‚tu nðu ¼„ðt™™t ¼õ‚
ÚtE™u ð»to fu ƒu ð»to fu …tk[ ð»to rð»tÞ ¼tu„ðe™u …qýo Útðtþu ™rn. su{
…t‚t¤ ËwÄe …]Úðe Vtxe ntuÞ ‚u™u …týeyu fhe™u ¼hðt {tkzeyu ‚u õÞthuÞ
¼htÞ ™rn, ‚u{ ErLÿÞtu Au, ‚u™u õÞthuÞ rð»tÞ Útfe ‚]]r ÚtE ™Úte
™u Útþu …ý ™rn. {txu nðu ‚tu rð»tÞ™e ytËÂõ‚™tu íÞt„ fhe™u y™u
ËtÄw su{ ðZe™u fnu ‚u{ „wý ÷uðtu …ý yð„wý ÷uðtu ™rn. ‚u {wõ‚t™kŒ
Mðt{e™t fe‚o™{tk fÌtwk Au su, 1‘‘þq¤e W…h þÞ™ fhtðu ‚tuÞ ËtÄw™u
Ëk„ hneÞu hu’’ ? {txu ytðtu yðËh …t{e™u ‚tu yþw¼ ðtË™t xt¤e™u
s {hðwk, …ý yþw¼ ðtË™t Ëtu‚tk {hðwk ™rn y™u ‘yt Œun{tkÚte ™eËhe™u
™thŒ, Ë™ftrŒf, þwfS suðt ƒúñY… ÚtE™u ¼„ðt™™e ¼Âõ‚ fhðe Au’,
1. …rhrþü{tk swytu.
 448 „.{.47-48
yuðe ðtË™t ht¾ðe y™u yu{ fh‚tk Útftk òu ƒúñ÷tuf{tk fu ELÿ÷tuf{tk
r™ðtË ÚtE sþu ‚tu …ý ftkE ®[‚t ™Úte. su{ Ítzu Vhðt „Þt ™u …tÞ¾t™t{tk
{tÚtt¼h …ze „Þt ‚tu ™tne ÄtuE™u …rðºt Útðwk …ý yu{tk …ze ™ hnuðwk,
‚u{ þw¼ ðtË™t ht¾‚tk ht¾‚tk ƒúñ÷tuf{tk fu ELÿ÷tuf{tk sðtÞwk ‚tu yu{
òýðwk su, ‘{tÚtt¼h ™hf™t ¾tzt{tk …zât Aeyu’ yu{ òýe™u þw¼ ðtË™t™u
ƒ¤u fhe™u ƒúñ÷tuf, ELÿ÷tuf™t ¼tu„™tu íÞt„ fhe™u ¼„ðt™™t Ät{{tk
…w„ðwk, …ý ð[{tk õÞtkÞ ™ hnuðwk. yu{ r™ùÞ ht¾ðtu y™u ð¤e su{ …tu‚t™e
Ëuðt „]nMÚt fhu Au, yÚtðt íÞt„e Ëuðt fhu Au, ‚u{ yt…ýu …ý nrh¼õ‚™wk
{tntíBÞ òÛÞwk òuEyu su{ y{the [tfhe {q¤S ƒúñ[the {tntíBÞ òýe™u
fhu Au ‚u{ y{u …ý ƒúñ[the™wk {tntíBÞ òýeyu Aeyu. su{ yt…ýe „]nMÚt
yL™ðMºtu fhe™u [tfhe fhu Au ‚u{ yt…ýu …ý yu{™wk {tntíBÞ Ë{S™u
yu{™e ðt‚[e‚u fhe™u [tfhe fhðe, yu{ yhË…hË {tntíBÞ Ë{S™u
nrh¼õ‚™e ËtuƒíÞ ht¾ðe.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T „Zzt {æÞ™wk >> 47 >> 180 >>

ð[™t{] ‚ 48 : “ðk Œ w ” ™tfe‚o ™ ™w k - Ëk ‚ ™t {æÞ{tk sL{ Ähðt™wIndex

k
*Ëkð‚T 1880™t {nt ðrŒ 14 [tiŒþ™u rŒðË Mðt{e ©eËnò™kŒS
{nthts ©e„Zzt {æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk W„{ýu îth ytuhzt™e
ytuËheyu rðhts{t™ n‚t y™u Ëðo ïu‚ ðMºt Äthý fÞtO n‚tk y™u ‚w÷Ëe™e
™ðe™ ïu‚ fkXeÞtu fkX™u rð»tu Äthý fhe n‚e ™u …t½™u rð»tu …e¤tk …w»…™tu
‚tuhtu rðhts{t™ n‚tu ™u fkX™u rð»tu …w»…™t nth Äthý fÞto n‚t ™u …tu‚t™t
{w¾th®ðŒ™e yt„¤ {wr™ ‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe
n‚e.
y™u ËtÄw «u{t™kŒ Mðt{e, ¼„ðt™™t æÞt™™t yk„™e „hƒeÞtu su,
‘ðkŒw Ënò™kŒ hËY… y™w…{ Ëth™u hu ÷tu÷” yu „tð‚t n‚t. …Ae ßÞthu
„tE hÌtt íÞthu ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “ƒnw Ëtht fe‚o™ „tÞt, yt
fe‚o™™u Ëtk¼¤e™u ‚tu y{tht {™{tk yu{ rð[th ÚtÞtu su, ‘ytðe he‚u yu™u
¼„ðt™™e {qŠ‚™wk ®[‚ð™ Au. {txu yu ËtÄw™u ‚tu WXe™u Ëtütk„ Œkzð‚T
* ð[.„.{.™wk 48, ‚t. 28-2-1824, hrððth.
 „.{.48 449
«ýt{ fheyu’ y™u su™u ytðe he‚u yk‚:fhý{tk ¼„ðt™™wk ®[‚ð™ Út‚wk
ntuÞ ™u yuðe ðtË™tyu Þwõ‚ òu Œun {qfu ‚tu ‚u™u Vhe™u „¼oðtË{tk sðwk
…zu s ™rn y™u yuðe he‚u ¼„ðt™™wk ®[‚ð™ fh‚tk Sð‚tu ntuÞ ‚tu …ý
yu …h{…Œ™u …tBÞtu s Au y™u suðt ïu‚îe…{tk r™hL™{wõ‚ Au, ‚uðtu s
yu …ý r™hL™{wõ‚ ÚtE hÌttu Au y™u Œunr¢Þt ‚tu ÞtuøÞ ntuÞ yux÷e Ënusu
s ÚttÞ Au y™u su™u ¼„ðt™™t MðY…™wk yuðe he‚u ®[‚ð™ ÚttÞ Au, ‚u
‚tu f]‚tÚto ÚtÞtu Au ™u ‚u™u ftkE fhðwk ƒtfe hÌtwk ™Úte y™u su™u ¼„ðt™
rð™t ƒeò …ŒtÚto™wk ®[‚ð™ fh‚u Útfu Œun …zþu, ‚u™u fturx fÕ…u Œw:¾™tu
yk‚ ytð‚tu ™Úte {txu ytðtu yðËh ytÔÞtu Au ‚u™u …t{e™u ¼„ðt™ rð™t
ƒeò …ŒtÚto™wk ®[‚ð™ {qfe™u yuf ¼„ðt™™t MðY…™wk s ®[‚ð™ fhðwk.

y™u òu ¼„ðt™™t MðY…™wk ®[‚ð™ ÚtE ™ þfu ‚tu …ý Ä{o,

¿tt™, ðihtøÞ y™u ¼Âõ‚ ‚uýu Þwõ‚ yuðt su yt ËtÄw ‚u™u {æÞu …ze
hnuðwk. y™u y{thu …ý yu s yk‚h{tk ðtË™t Au su, ‘yt Œun™u {qfþwk
…Ae ftuE he‚™wk sL{ Útðt™wk r™r{¥t ‚tu ™Úte ‚tu …ý yk‚h{tk yu{ rð[theyu
Aeyu su, sL{ ÄtÞto™wk ftuEf fthý Wí…L™ fhe™u …ý Ëk‚™t {æÞ{tk
sL{ Ähðtu.’ yu{ s EåAeyu Aeyu y™u su™u yu fe‚o™{tk fÌtwk yuðe he‚™wk
®[‚ð™ Út‚wk ntuÞ ‚u ‚tu ft¤, f{o ™u {tÞt™t …tþ Útfe {qftÞtu Au y™u
su™u ½uh yuðt …whw»tu sL{ ÄÞtuo ‚u™tk {tƒt… …ý f]‚tÚto ÚtÞtk òýðtk y™u
¼„ðt™ rð™t ƒeò rð»tÞ™wk su ®[‚ð™ fhu Au ‚u ‚tu yr‚þÞ ¼qÕÞtu òýðtu
y™u Mºte, …wºt ™u Ä™trŒf …ŒtÚto ‚u ‚tu su su Þtur™{tk òÞ Au, ‚u Ëðuo{tk
{¤u Au …ý ytðt ƒúñðu¥tt Ëk‚™tu Ëk„ ™u ©eðtËwŒu𠼄ðt™™wk Ëtûttífth
Œþo™ ™u ®[‚ð™ ‚u ‚tu yr‚þÞ Œw÷o¼ Au. {txu su{ rð»tÞes™™u …k[rð»tÞ™wk
®[‚ð™ yk‚:fhý{tk ÚtÞt fhu Au, ‚u{ su™t yk‚h{tk y¾kz ¼„ðt™™wk
®[‚ð™ ÚtÞt fhu yuÚte W…htk‚ {™w»Þ Œun™tu ƒeòu ÷t¼ ™Úte y™u
yu ‚tu Ëðuo nrh¼õ‚{tk {w¾eÞtu Au y™u yu ¼õ‚™u þçŒ, M…þo, Y…,
hË y™u „kÄ; yu …k[rð»tÞ ntuÞ ‚tu …ý ¼„ðt™ ËkƒkÄe s ntuÞ; y™u
‚u™t ©ðý ‚u y¾kz ¼„ðt™™e fÚtt Ëtk¼¤ðt™u EåAu y™u íð[t ‚u
¼„ðt™™tu M…þo fhðt EåAu y™u ™uºt ‚u ¼„ðt™ y™u ¼„ðt™™t Ëk‚™tk
Œþo™ fhðt EåAu y™u hË™t ‚u ¼„ðt™™t {nt«ËtŒ™t MðtŒ™u EåAu y™u
 450 „.{.48-49-50
™trËft ‚u ¼„ðt™™u [zâtk su …w»… ‚w÷Ëe ‚u™t Ëw„kÄ™u EåAu, …ý …h{uïh
rð™t yLÞ ðM‚w™u Ëw¾ŒtÞe òýu s ™rn. yuðe he‚u su ð‚uo ‚u ¼„ðt™™tu
yuftkr‚f ¼õ‚ fnuðtÞ.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T „Zzt {æÞ™wk >> 48 >> 181 >>

ð[™t{]‚ 49 : fÚttfe‚o™trŒf{tk ‚]r ™ …t{ðt™wk Index

*Ëkð‚T 1880™t Vt„ý ËwrŒ 2 ƒes™u rŒðË Mðt{e ©eËnò™kŒS
{nthts ©e„Zzt {æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk ©eðtËwŒuð™thtÞý™t
{krŒh™e yt„¤ ytÚt{ýu îth {uze™e ytuËheyu Ztur÷Þt W…h „tŒe‚rfÞt
rƒAðtðe™u rðhts{t™ n‚t y™u Ëðo ïu‚ ðMºt Äthý fÞtO n‚tk ™u …t½{tk
Ätu¤t …w»…™tu nth ÷xf‚tu {qõÞtu n‚tu ™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤
{wr™{kz¤ ‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe n‚e.
…Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “«íÞût ¼„ðt™™e su {qŠ‚ ™u ƒeò
su {trÞf ytfth, yu ƒuÞ™u rð»tu ‚tu ½ýtu Vuh Au …ý su y¿tt™e Au
™u yr‚þÞ {q¾o Au, ‚u ‚tu ¼„ðt™ y™u {trÞf ytfth™u Ëh¾t òýu
Au. fu{ su, {trÞf ytfth™t su òu™tht Au ™u {trÞf ytfth™t su ®[‚ð™
fh™tht Au, ‚u ‚tu y™k‚fturx fÕ… ËwÄe ™hf [tuhtþe™u rð»tu ¼{u Au y™u
su ¼„ðt™™t MðY…™t Œþo™ fh™tht Au ™u ¼„ðt™™t MðY…™tk ®[‚ð™
fh™tht Au, ‚u ‚tu ft¤, f{o ™u {tÞt yu Ëðuo™tk ƒkÄ™ Útfe Aqxe™u y¼Þ…Œ™u
…t{u Au ™u ¼„ðt™™t …t»toŒ ÚttÞ Au. {txu y{thu ‚tu ¼„ðt™™e fÚtt-
fe‚o™ fu ðt‚to fu ¼„ðt™™wk æÞt™ yu{tkÚte ftuE ft¤u {™™e ‚]ÂÂ
Út‚e s ™Úte ™u ‚{thu …ý Ëðuo™u yuðe s he‚u fhðwk.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T „Zzt {æÞ™wk >> 49 >> 182 >>

ð[™t{]‚ 50 : hnMÞ™wk-s„‚™t ÷tu[t™wk Index

*Ëkð‚T 1880™t [iºt ðrŒ 2 rî‚eÞt™u rŒðË Mðt{e ©eËnò™kŒS
{nthts ©e„Zzt {æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk ©eðtËwŒuð™thtÞý™t {krŒh™e
* ð[.„.{.™wk 49, ‚t. 1-3-1824, „wÁðth. * ð[.„.{.™wk 50, ‚t. 15-4-1824, þw¢ðth.
 „.{.50 451
yt„¤ ytÚt{ýu îth {uze™e ytuËhe W…h htrºt™u rð»tu rðhts{t™ n‚t ™u
Ëðo ïu‚ ðMºt Äthý fÞtO n‚tk ™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ {wr™ ‚Útt
ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe n‚e.
…Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “yts ‚tu y{tÁk su hnMÞ Au, ‚u ‚{™u
Ëðuo™u y{tht òýe™u fneyu Aeyu su, su{ ™Œeytu Ë{wÿ™u rð»tu ÷e™ ÚttÞ
Au y™u su{ Ë‚e ™u …‚k„ ‚u, yÂø™™u rð»tu ƒ¤e òÞ Au y™u su{ þqhtu
hý™u rð»tu xwf xwf ÚtE òÞ Au, ‚u{ yufhË …rh…qýo yuðwk su ƒúñMðY…
‚u™u rð»tu y{u y{tht ytí{t™u ÷e™ fhe htÏÞtu Au. y™u ‚u ‚uòu{Þ yuðwk
su yûthƒúñ, ‚u™u rð»tu {qŠ‚{t™ yuðt ‚u …whw»ttu¥t{¼„ðt™ ™u ‚u ¼„ðt™™t
su ¼õ‚ ‚u Ëk„tÚtu y¾kz «er‚ òuze ht¾e Au y™u ‚u rð™t ftuE …ŒtÚto{tk
«er‚ ™Úte yuðwk y{thu y¾kz ð‚uo Au y™u W…hÚte ‚tu y{u yr‚þÞ íÞt„™tu
VqkVðtztu sýtð‚t ™Úte …ý ßÞthu y{u y{tht yk‚h Ët{wk òuE™u ƒeò
nrh¼õ‚™t yk‚h Ët{wk òuEyu Aeyu, íÞthu {tuxt {tuxt …h{nkË ‚Útt {tuxe{tuxe
ËtkÏÞÞtu„e ƒtEytu yu Ëðuo™u ftkEfu s„‚™e ftuh™tu ÷tu[tu sýtÞ, …ý y{tht
yk‚h™u rð»tu‚tu õÞthuÞ MðÙ{tk …ý s„‚™e ftuh™tu ½tx Út‚tu ™Úte y™u
¼„ðt™ ™u ¼„ðt™™t ¼õ‚™e ¼Âõ‚{tkÚte y{™u …tzðt™u yÚtuo ftuE Ë{Úto
™Úte; yu{ sýtÞ Au y™u su rŒðË ¼„ðt™™e «tr ™ntu‚e ÚtE ‚u rŒðË
…ý ¼„ðt™™e þÂõ‚ su ft¤, ‚u …ý yt Sð™tu ™tþ fhe þõÞtu ™Úte
y™u f{o …ý ™tþ fhe þõÞtk ™Úte y™u {tÞt …ý …tu‚t™u rð»tu ÷e™ fhe
þfe ™Úte y™u nðu ‚tu ¼„ðt™ {éÞt Au, {txu ft¤, f{o, {tÞt™tu þtu
¼th Au? yu{ òýe™u yuðe ®n{‚ ƒtkÄe Au su, ‘nðu ‚tu ¼„ðt™ ™u ¼„ðt™™t
¼õ‚ rð™t ftuE™u rð»tu «er‚ ht¾ðe ™Úte’ y™u su y{the Ëtuƒ‚ ht¾þu
‚u™tk ÓŒÞ{tk …ý ftuE ò‚™tu ÷tu[tu hnuðtu Œuðtu ™Úte. þt {txu su, su™u
{tht suðtu yk‚h™tu ÿZtð ntuÞ ‚u ËtÚtu s y{thu ƒ™u Au y™u su™t ÓŒÞ{tk
s„‚™tk Ëw¾™e ðtË™t ntuÞ ‚u Ëk„tÚtu ‚tu y{u nu‚ fheyu ‚tu …ý ÚttÞ
™rn. {txu su r™ðtoËr™f ¼„ðt™™t ¼õ‚ ntuÞ ‚u s y{™u ðnt÷t
Au. yu y{tht yk‚h™wk hnMÞ Au, ‚u fÌtwk.” yuðe he‚u ©eS{nthtsu …tu‚t™t
¼õ‚s™™e rþûtt™u yÚtuo ðt‚to fhe.
>> Er‚ ð[™t{]‚{T „Zzt {æÞ™wk >> 50 >> 183 >>
 452 „.{.51
ð[™t{]‚ 51 : “ytí{Ë¥ttY… hnu” ‚u™tk ÷ûtý™wk Index
*Ëkð‚T 1880™t [iºt ðrŒ 9 ™ð{e™u rŒðË Mðt{e ©eËnò™kŒS
{nthts ©e„Zzt {æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk ŒrûtýtŒu îth ytuhzt™e
ytuËheyu Ztur÷Þt W…h „tŒe‚rfÞt ™k¾tðe™u rðhts{t™ n‚t ™u …tu‚t™t
{w¾th®ðŒ™e yt„¤ {wr™ ‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe
n‚e.
…Ae ©eS{nthtsu …h{nkË™u «&™ …qAâtu su, “ftuEf Ë{t{tk ‚tu
Sð Ëw»twÂÂ{tk òÞ Au, íÞthu yr‚þÞ Ëw¾ ÚttÞ Au y™u ftuEf Ë{t{tk‚tu
Ëw»twÂÂ{tk òÞ Au, ‚tu …ý Wîu„ {x‚tu ™Úte. ‚u™wk þwk fthý Au ?” yu
«&™ Au. …Ae {tuxt {tuxt Ëk‚ n‚t ‚u{ýu yu «&™™wk Ë{tÄt™ fhðt {tkzâwk
…ý ÞÚttÚto Ë{tÄt™ ÚtÞwk ™rn. …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “yu ‚tu
hòu„wý™wk ƒ¤ ð]rØ …t{e òÞ Au, ‚u Ëw»twÂÂ{tk …ý ‚{tu„wý ¼u¤tu hòu„wý™tu
rðûtu… hnu Au. {txu Ëw»twÂÂ{tk …ý yËw¾ hnu Au. {txu „wý™tu Ëk„ ßÞtk
ËwÄe hnu íÞtk ËwÄe ftuE Sð Ëw¾eÞtu hnu ™rn y™u ßÞthu ytí{Ë¥tt
Y…u hnu íÞthu s Ëw¾e hnu Au.
…Ae {wõ‚t™kŒ Mðt{eyu «&™ …qAâtu su, “ytí{Ë¥ttY…u hnu ‚u™tk þtk
÷ûtý Au ?” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “rþð, ƒúñt suðt ftuE Ë{Úto
fnuðtÞ ™rn, yu ‚tu ™thŒ suðt™t …ý „wÁ Au y™u yu suðt ƒúñMðY…u
ð‚uo Au ‚uðwk ‚tu ƒeò™u ð‚oðwk fXý Au. ‚tu …ý Œuþ, ft¤, r¢Þt, Ëk„,
{kºt, þtMºt, Œeûtt y™u æÞt™ yu ytX òu ¼qkzt ÚtÞtk ‚tu ‚u™u Þtu„u fhe™u
yu rþð, ƒúñt suðt™u …ý yk‚h{tk yr‚þÞ Œw:¾ ÚtÞwk. {txu „{u ‚uðtu r™„woý
ntuÞ ™u ytí{Ë¥tt Y…u hnu‚tu ntuÞ ™u òu ‚u™u ¼qkzt Œuþft¤trŒf™tu Þtu„
ÚttÞ, ‚tu ‚u™u sYh yk‚h{tk Œw:¾ ÚttÞ. {txu {tuxt …whw»t™e ƒtkÄu÷ su
{ÞtoŒt ‚u™u ÷tu…e™u ftuE Ëw¾e Út‚tu ™Úte. {txu sux÷t íÞt„e Au ‚u™u
‚tu íÞt„e™t Ä{o «{týu ð‚oðwk y™u sux÷t „]nMÚt nrh¼õ‚ Au, ‚u{™u „]nMÚt™t
Ä{o «{týu ð‚oðwk y™u sux÷e ƒtEytu nrh¼õ‚ Au, ‚u™u ƒtEytu™t Ä{o «{týu
ð‚oðwk y™u òu ‚u Útfe ytuAwk ð‚uo ‚tu …ý Ëw¾ ™ ÚttÞ y™u òu ‚u Útfe
yrÄf ð‚uo ‚tu …ý Ëw¾ ™ ÚttÞ þt {txu su, …h{uïh™t fnu÷ su Ä{o
* ð[.„.{.™wk 51, ‚t. 22-4-1824, þw¢ðth.
 „.{.51-52 453
‚u «{týu s „úkÚt{tk ÷ÏÞwk ntuÞ ‚u{tk ftuE he‚u ƒtÄ ytðu yuðwk ™ ntuÞ,
‚u Ëw¾u …¤u yuðwk ntuÞ, ™u ‚uÚte ytuAwk yrÄf fhðt òÞ ‚u fh™thtu sYh
Œw:¾e ÚttÞ. {txu Ëí…whw»t™e yt¿tt «{týu su hnu Au ‚u s Yzt Œuþ, ft¤trŒf™u
rð»tu hÌttu Au y™u su Ëí…whw»t™e yt¿ttÚte ƒnth …zâtu ‚u s yu™u ¼qkzt
Œuþ ft¤trŒf™tu Þtu„ ÚtÞtu Au. {txu Ëí…whw»t™e yt¿tt™u rð»tu ð‚uo Au ‚u
s ytí{Ë¥ttY…u ð‚uo Au.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T „Zzt {æÞ™wk >> 51 >> 184 >>

ð[™t{]‚ 52 : íÞt„e y™u „]nMÚt™e þtu¼t™wk Index

*Ëkð‚T 1880™t [iºt ðrŒ 11 yuftŒþe™u rŒðË ©eS{nthts ©e„Zzt

{æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tkÚte ½tuzeyu yËðth ÚtE™u ©e÷û{eðtzeyu …ÄtÞto
n‚t ™u íÞtk ðurŒft W…h rðhts{t™ ÚtÞt n‚t ™u Ëðo ïu‚ ðMºt Äthý
fÞtO n‚tk ™u fkX™u rð»tu …w»…™tu nth …nuÞtuo n‚tu ™u …t½™u rð»tu Vw÷™tu
‚tuhtu rðhts{t™ n‚tu ™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ {wr™ ‚Útt ŒuþŒuþ™t
nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe n‚e.
y™u …tu‚t™e yt„¤ {wr™{kz¤, ÍtkÍ {]Œk„ ÷E™u fe‚o™ „tð‚t n‚t,
‚u ßÞthu fe‚o™ „tE hÌtt íÞthu ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “ÕÞtu nðu ðt‚to
fheyu ‚u Ëtk¼¤tu su, yt ËkËth™u rð»tu „]nMÚtt©{e ™u íÞt„e yu ƒu™t
{t„o swŒt swŒt Au. ‚u su „]nMÚt™u þtu¼t ntuÞ ‚u íÞt„e™u Œq»týY… ntuÞ
y™u su íÞt„e™u þtu¼t ntuÞ ‚u „]nMÚt™u Œq»týY… ntuÞ, ‚u™u ƒwrØ{t™ ntuÞ
‚u òýu …ý ƒeòu òýe þfu ™rn. {txu ‚u™e rðÂõ‚ fneyu Aeyu su,
su „]nMÚtt©{e Au ‚u™u Ä™, Œtu÷‚, ntÚte, ½tuzt, „tÞ, ¼UË, {uze, nðu÷e,
Mºte, Atufhtk, ¼thu ¼thu ðMºt, yt¼q»tý yu Ëðuo …ŒtÚto þtu¼tY… Au y™u
yu s su Ëðuo …ŒtÚto ‚u su íÞt„e ntuÞ ‚u™u Œtu»tY… Au. y™u íÞt„e
Au ‚u™u ð™{tk hnuðwk, ðMºt rð™t W½tzwk yuf fti…e™¼h hnuðwk, {tÚtt{tk xtu…e
½t÷ðe, ŒtZe {qA {wkztðe ™k¾tððe, ¼„ðtk ðMºt ht¾ðtk y™u ftuE „t¤tu
Œu ™u ftuE Äq¤ ™t¾u ‚u y…{t™™u Ën™ fhðwk, yu s íÞt„e™u …h{ þtu¼tY…
Au y™u yu íÞt„e™e su þtu¼t ‚u s „]nMÚt™u …h{ Œtu»tY… Au. {txu
* ð[.„.{.™wk 52, ‚t. 24-4-1824, hrððth.
 454 „.{.52-53
yt ËkËth{tkÚte su ™eËÞtuo ™u íÞt„e ÚtÞtu ‚u™u ‚tu yu{ rð[thðwk su, ‘nwk
fÞt yt©{{tk hÌttu Awk ?’ yu{ ƒwrØ{t™ ntuÞ ‚u™u rð[th fhðtu, …ý
{q¾o™e …uXu rð[tÞto rð™t ftuE [t¤u [ze sðwk ™rn y™u su Ë{sw ntuÞ
‚u™u ftuEf ðZe™u fnu íÞthu Ët{tu „wý ÷u y™u su {q¾o ntuÞ ‚u™u ftuEf
rn‚™e ðt‚ fnu íÞthu ‚u {wkÍtE òÞ y™u {wfwkŒ ƒúñ[the ‚Útt h‚™S
yu ƒu {wkÍt‚t ™Úte, ‚tu yu{™e ËtÚtu y{thu ½ýwk ƒ™u Au y™u ð¤e su
©Øtyu Ërn‚ Ëuðt [tfhe fhu ‚u y{™u „{u y™u ©Øt rð™t ‚tu ftuE
sBÞt™wk ÷tðu ‚tu ‚u sBÞt™wk „{u ™rn y™u ðMºt ÷tðu ‚tu ‚u ðMºt ytuZðwk
„{u ™rn y™u …qò ÷tðu ‚tuu …qò „{u ™rn y™u ©Øtyu fhe™u fhu ‚u
yr‚þÞ „{u y™u ©Øtyu fhe™u ¼Âõ‚ fh‚tu ntuÞ ™u ƒeòu ftuEf ‚u{tk
¼Âõ‚ fhðt ytðu ™u ‚u™e W…h E»Þto fhu ‚tu ‚u y{™u ™ „{u. {txu ©Øtyu
Ërn‚ ™u E»Þtoyu hrn‚ su ¼Âõ‚ fhu ‚u y{™u yr‚þu „{u Au.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T „Zzt {æÞ™wk >> 52 >> 185 >>

ð[™t{]‚ 53 : …tu‚t™tu yð„wý ™ ËqÍu yu s {tun ‚u™wk Index

*Ëkð‚ 1880™t ðiþt¾ ËwrŒ 5 …k[{e™u rŒðË Mðt{e ©eËnò™kŒS
{nthts ©e„Zzt {æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk …tu‚t™u W‚thu „tŒe ‚rfÞt
rƒAðtðe™u rðhts{t™ n‚t ™u Ëðo ïu‚ ðMºt Äthý fÞtO n‚tk ™u …tu‚t™t
{w¾th®ðŒ™e yt„¤ {wr™ ‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe
n‚e.
…Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “þtMºt™u rð»tu su {tun fÌttu Au ‚u
{tun™wk yu Y… Au su, ‘ßÞthu ӌޙu rð»tu {tun ÔÞt…u íÞthu yu Sð™u …tu‚t™tu
yð„wý ‚tu ËqÍu s ™rn’ {txu …tu‚t™tu yð„wý ™ ËqÍu yus {tun™wk Y…
Au. y™u ð¤e Sð{tºt™u …tu‚t™t znt…ý™wk yr‚þÞ {t™ ntuÞ, …ý yu{
rð[thu ™rn su, ‘{™u {tht Sð™e ¾ƒh ™Úte, su yt þheh{tk Sð hÌttu
Au ‚u ft¤tu Au fu „tuhtu Au ? fu ÷tkƒtu Au fu xwkftu Au ?’ yu™e ftkE ¾ƒh
™Úte ‚tu …ý {tuxt …wY»t ntuÞ yÚtðt ¼„ðt™ ntuÞ ‚u™u rð»tu …ý ¾tuxâ
ftZu y™u yu{ Ë{su su, ‘yt {tuxt …wY»t Au yÚtðt ¼„ðt™ Au, …ý ytx÷wk
Xef fh‚t ™Úte.’ yu{ ¾tuxâ ftZu Au, …ý yu {q¾tuo yu{ ™Úte òý‚tu
* ð[.„.{.™wk 53, ‚t. 3-5-1824, {k„¤ðth.
 „.{.53-54 455
su, ‘yu ¼„ðt™ ‚tu y™k‚fturx ƒúñtkz™u rð»tu hÌtt yuðt su Sð ™u Eïh
‚u™u su{ nÚtu¤e{tk s¤™wk xe…wk ntuÞ ™u ‚u™u Œu¾u ‚u{ Œu¾u Au. yt y™k‚fturx
ƒúñtkz™t ytÄth Au, ™u ÷û{e™t …r‚ Au y™u y™k‚fturx ƒúñtkz™t f‚to
n‚to Au y™u þu»t, þthŒt ™u ƒúñtrŒf Œuð ‚u …ý su™t {rn{t™t …th™u
…t{‚t ™Úte y™u r™„{ …ý su™t {rn{t™u ‘™ur‚ ™ur‚’ fnu Au. {txu yuðt
su …h{uïh ‚u™tk [rhºt™u rð»tu ™u ‚u ¼„ðt™™e su Ë{sý ‚u™u rð»tu
su Œtu»t Œu¾u Au ‚u™u rð{w¾ ™u yÄ{eo òýðtu y™u Ëðuo {q¾o™tu htò
òýðtu y™u ¼„ðt™ ™u ¼„ðt™™t ¼õ‚ ‚u™e ‚tu y÷tirff Ë{sý ntuÞ
‚u™u Œuntr¼{t™e Sð õÞtkÚte Ë{S þfu ? {txu …tu‚t™e {q¾toEyu fhe™u
¼„ðt™ ™u ¼„ðt™™t su ¼õ‚ ‚u™tu yð„wý ÷E™u rð{w¾ ÚtE òÞ Au
y™u yu ¼„ðt™™t ¾hu¾ht ¼õ‚ su Ëí…whw»t ntuÞ ‚u ‚tu y÷tirff ÿrüyu
Þwõ‚ ðíÞto fhu Au.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T „Zzt {æÞ™wk >> 53 >> 186 >>

ð[™t{]‚ 54 : Ëðo ËtÄ™Úte ËíËk„ yrÄf

fÌttu ‚u™wk-„tu¾h™wk, ytí{ƒwrØ™wk Index
*Ëkð‚T 1880™t ßÞuc ËwrŒ 7 ËÂ{e™u rŒðË ºteò …ntuh™u Ë{u
Mðt{e ©eËnò™kŒS {nthts ©e„Zzt {æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tkÚte
½tuzeyu yËðth ÚtE™u ©e÷û{eðtzeyu …ÄtÞto n‚t. íÞtk ½ýe ðth ËwÄe
‚tu ½tuze Vuhðe …Ae ‚u ðtze {æÞu ðuŒe W…h rðhts{t™ ÚtÞt n‚t ™u Ëðo
ïu‚ ðMºt Äthý fÞto n‚tk y™u {M‚f W…h ft¤t Auzt™e Ätu‚÷e ƒtkÄe
n‚e ™u fkX™u rð»tu {tu„ht™t …w»…™tu nth rðhts{t™ n‚tu ™u …t½™u rð»tu
‚tuhtu rðhts{t™ n‚tu y™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ {wr™{kz¤ ‚Útt
Œuþ Œuþ™t nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe n‚e.
…Ae ©eS{nthtsu {wr™ «íÞu «&™ …qAâtu su, “yuftŒþ MfkÄ™t ƒth{t
yæÞtÞ{tk ©ef]»ý¼„ðt™u WØð «íÞu fÌtwk Au su, ‘yütk„Þtu„1, ËtkÏÞ, ‚…,
íÞt„, ‚eÚto, ðú‚, Þ¿t y™u Œt™trŒf, yuýu fhe™u nwk ‚uðtu ðþ Út‚tu ™Úte
suðtu ËíËk„u fhe™u ðþ Útô Awk.’ yu{ ¼„ðt™u fÌtwk Au; {txu Ëðo ËtÄ™
* ð[.„.{.™wk 54, ‚t. 3-6-1824, þw¢ðth. ±í „ æçÝ ²¿æàÀ‹Îæ¢ ç ¨ „èƒæü ç Ý çݲ}ææ ²}ææ: J
1. “Ý Úæï { ²ç„ }ææ¢ ²æï x ææï Ý ¨æ¢ w ²¢ {}æü »± ™ J ²ƒæ±L‹{ï ¨y¨¢ x æ: ¨±ü ¨ ¢ x ææÐãæï çã }ææ}æì ’ ’
Ý S±æŠ²æ²S„ÐSy²æxææï Ýï D æÐê „ Z Ý Îçÿæ‡ææ JJ yt &÷tuf™tu yÚto Au.
 456 „.{.54-55
fh‚tk ËíËk„ yrÄf ÚtÞtu ‚u su™u Ëðuo ËtÄ™ Útfe ËíËk„ yrÄf òý‚tu
ntuÞ ‚u …whw»t™tk fuðtk ÷ûtý ntuÞ ?” …Ae su™u suðwk Ë{òÞwk ‚uðwk ‚uýu fÌtwk,
…ý ÞÚttÚto W¥th ÚtÞtu ™rn. …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “su™u ¼„ðt™™t
Ëk‚™u rð»tu s ytí{ƒwrØ Au, su{ ftuEf htò ntuÞ ™u ‚u ðtkrÍÞtu ntuÞ ™u
…Ae ‚u™u ½z…ý{tk Œefhtu ytðu, …Ae ‚u Atufhtu ‚u™u „t¤tu Œu, {qAtu ‚týu
‚tu …ý y¼tð ytðu ™rn y™u ftuEf™t Atufht™u {thu ‚Útt „t{{tk y™er‚
fhe ytðu ‚tu …ý ftuE he‚u ‚u™tu yð„wý ytðu s ™rn. þt {txu su yu
htò™u …tu‚t™t Œefht™u rð»tu ytí{ƒwrØ ÚtE „E Au. yuðe su™u ¼„ðt™™t
¼õ‚™u rð»tu ytí{ƒwrØ ÚttÞ Au, ‚uýu s Ëðo ËtÄ™ Útfe yrÄf fÕÞtýfthe
ËíËk„™u òÛÞtu Au. yu ðt‚to ¼t„ð‚{tk fne Au su, 1 “²S²æy}æÏæé ²S²æy}æÏæé ç h: Üé U ‡æÐï
ç~æ{æ„é Ü ï U S±{è: ÜUH~ææçίé |ææñ } æ §Á²{è: J ²œæèƒü Ï æé ç h: ¨çHHï Ý
ÜU<ãç™Á…Ýï c ±ç|æ¿æï¯é¯ é ¨ »± xææï ¶ Ú: JJ yu &÷tuf™u rð»tu yu ðt‚to ÞÚttÚto fne
Au.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T „Zzt {æÞ™wk >> 54 >> 187 >>

ð[™t{]‚ 55 : Ëtu™e™e …uZe™wk Index

*Ëkð‚T 1880™t ßÞuc ËwrŒ 11 yuftŒþe™u rŒðË Mðt{e ©eËnò™kŒS
{nthts ©e„Zzt {æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk W„{ýu îth ytuhzt™e
ytuËheyu Ztur÷Þt W…h rðhts{t™ n‚t y™u {M‚f W…h ™ðt™„h™wk Ëtu™uhe
ftuhu Þwõ‚ ïu‚ {tur¤Þwk ƒtkæÞwk n‚wk y™u ïu‚ …Auze ytuZe n‚e y™u ïu‚
¾uË …nuÞtuo n‚tu y™u ©eS{nthts™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ {wr™ ‚Útt
ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe n‚e ™u ‚u Ë{t™u rð»tu {wr™ ÍtkÍ
{]Œk„ ÷E™u fe‚o™ „tð‚t n‚t.
…Ae ‚u {wr™ fe‚o™ ¼Âõ‚ fhe hÌtt, íÞthu ©eS{nthts ƒtuÕÞt
su, “su™wk yts suðwk yk„ ntuÞ ‚uðwk ËíËk„ ÚtÞt {tuhu …ý ftkEf ntuÞ ¾Ák,
‚u {txu yts ‚tu Ëðuo su™wk suðwk yk„ ntuÞ ‚u ‚uðwk fntu. ‚u{tk «Út{ ‚tu y{u
* ð[.„.{.™wk 55, ‚t. 7-6-1824, „wYðth. «r‚{trŒf{tk …qs™eÞ Œuð‚tƒwÂØ Au y™u s¤{tk
1. su …wÁ»t™u ðt‚ r…¥t y™u &÷u»{Y… ºtý Ät‚w{Þ ‚eÚtoƒwÂØ Au, ‚u …wÁ»t™u òu ytí{ƒwØÞtrŒf ƒwÂØÞtu
þheh{tk ytí{ƒwÂØ Au y™u Mºte …wºttrŒf{tk ¼„ðt™™t yuftkr‚f ¿tt™e ¼õ‚{tk ™ ntuÞ ‚tu ‚u™u
ytí{eÞƒw Â Ø Au y™u ¼q r {™t rðfth¼q ‚ …þwytu{tk …ý fr™c „Äuztu òýðtu.
 „.{.55 457

y{tÁk suðwk yk„ Au, ‚uðe ðt‚to fneyu Aeyu ‚u Ëtk¼¤tu su, ßÞthu y{thu
ƒt¤ yðMÚtt n‚e íÞthu …ý Œuð{krŒh ntuÞ íÞtk Œþo™u sðwk, fÚttðt‚to
Ëtk¼¤ðe, ËtÄw™tu Ë{t„{ fhðtu, ‚eÚto fhðt sðwk, yuðe ðt‚to „{‚e. y™u
ßÞthu ½h {qfe™u ™eËÞto íÞthu ‚tu ðMºt ht¾ðwk …ý „{‚wk ™rn y™u ð™{tk
s hnuðwk „{‚wk y™u ƒef ‚tu ÷uþ{tºt ÷t„‚e s ™rn y™u ð™™u rð»tu
{tuxt {tuxt Ë…o, ®Ën, ntÚte EíÞtrŒf y™k‚ s™tðh ŒeXt{tk ytÔÞtk, …ý
ftuE «fthu niÞt{tk {hðt™e ‚tu ƒef s ÷t„‚e ™rn. yuðe he‚u {ntð™™u
rð»tu ËŒt r™¼oÞ hnu‚t. …Ae ‚eÚto™u rð»tu Vh‚t Vh‚t ©eht{t™kŒ Mðt{e
…tËu ytÔÞt y™u …Ae ©e ht{t™kŒ Mðt{e ßÞthu yk‚Äto™ ÚtÞt ‚u fuzu
ËíËk„™wk Yzwk Útðt™u yÚtuo ftkEf ƒef ht¾ðt {tkze, …ý yk‚h{tk y¾kz
rð[th yuðtu hnu Au, su{ {™w»Þ™u {wðt xtýu …Útthe W…h ËwðtÞtuo ntuÞ
íÞthu ‚u {™w»Þ{tkÚte Ënw™u …tu‚t™t MðtÚto™e ðtË™t x¤e òÞ Au y™u ‚u
{h™th™u …ý ËkËth Útfe {™ WŒtË ÚtE òÞ Au. ‚u{™wk ‚u{ y{thu …tu‚t™e
ftuh™wk y™u ƒeò™e ftuh™wk yk‚ yðMÚtt suðwk ËŒt ð‚uo Au y™u sux÷wk
{trÞf …ŒtÚto {tºt Au, ‚u Ëðuo ™tþðk‚ ™u ‚wåA Ëh¾wk sýtÞt fhu
Au; …ý yu{ rðÂõ‚ ™Úte sýt‚e su, ‘yt Ëthwk …ŒtÚto Au ™u yt ¼qkzwk …ŒtÚto
Au’ sux÷tk {trÞf …ŒtÚto {tºt Au, ‚u ‚tu Ëðuo yuf Ëh¾tk sýtÞ Au. su{
ft¾™t {wðt¤t Au, ‚u{tk Ëthtu fÞtu ™u ™hËtu fÞtu ? ‚u ‚tu Ëthtu ™hËtu
Ënw yuf …tz{tk Au. ‚u{ {trÞf …ŒtÚto …ý Ëðuo Ëh¾tk Au y™u ftkEf
Ëthwk ™hËwk su fneyu Aeyu, ‚u ‚tu ¼„ðt™™t ¼õ‚™u Ëthwk ÷„tzðt™u yÚtuo
fneyu Aeyu su, yt Ëthwk ¼tus™ Au, yt Ëthwk ðMºt Au, yt Ëthwk ½huýwk
Au, yt Ëthwk ½h Au, yt Ëthwk ½tuzwk Au, yt Ëthtk …w»… Au. ‚u ¼õ‚™u
Ëthwk ÷t„u ‚u ËtÁ fneyu Aeyu y™u y{the Ëðuo r¢Þt Au, ‚u ¼„ðt™™t
¼õ‚™u yÚtuo Au, …ý …tu‚t™t Ëw¾™u yÚtuo yufuÞ r¢Þt ™Úte y™u ¼„ðt™™t
su yuftkr‚f ¼õ‚ ntuÞ ‚u™wk su {™ ‚u ¼„ðt™™t MðY…™wk s ®[‚ð™ fhu
y™u ðtýe ‚u ¼„ðt™™t Þþ™u s „tÞ y™u ntÚt ‚u ¼„ðt™ fu ¼„ðt™™t
¼õ‚™e Ëuðt …rh[Þto™u s fhu y™u ft™ ‚u y¾kz ¼„ðt™™t Þþ™u s
Ëtk¼¤u. yu{ ¼„ðt™™e ¼Âõ‚ òýe™u su su r¢Þt fheyu Aeyu ‚u ÚttÞ
Au, …ý yu ¼„ðt™™e ¼Âõ‚ rð™t ‚tu y{u Ëðo …ŒtÚto{tkÚte WŒtËe Aeyu.
 458 „.{.55
su{ ftuEf {tuxtu htò ntuÞ ™u ‚u™u yuf s Œefhtu ntuÞ y™u ‚u htò ËtXâ
rË¥tuh ð»to™tu ÚttÞ ™u …Ae ‚u™tu Œefhtu {he òÞ íÞthu ‚u htò™wk {™
Ëðo …ŒtÚto{tkÚte WŒtË ÚtE òÞ. ‚u{ y{thu …ý ¾t‚tk, …e‚tk, ½tuzu [Z‚tk,
htS fwhtS…ýt{tk Ëðuo ft¤u {™ WŒtËe s hnu Au. y™u yk‚h{tk yu{
rð[th hnu Au su, ‘yt…ýu ‚tu ŒunÚtfe …]ÚtfT ytí{t Aeyu, …ý Œun suðt
™Úte’. y™u ð¤e yk‚h{tk yu{ rð[th hÌtt fhu Au su, ytí{t™u rð»tu h¾u
hòu„wý, ‚{tu„wý ytrŒf ftuEf {tÞt™tu ¼t„ ¼¤e òÞ ™rn, ‚u™u ½zeyu
½zeyu ‚…tË‚tk hneyu Aeyu, su{ Ëtzt Ëtu¤ð÷wk fk[™ ntuÞ ™u ‚u™u Ëtu™e™e
…uZeyu ÷E òÞ y™u òu Äýe™e ÷„thuf ™sh [qfu ‚tu Ëtu™e Ëtu™wk ftZe
÷E™u ‚u{tk Y…wk ¼u¤ðe Œu. ‚u{ yt ÓŒÞY…e ‚tu Ëtu™e™e …uZe Au y™u
‚u{tk {tÞtY…e Ëtu™e Au. ‚u …tu‚u ƒuXtu Útftu ËkfÕ…Y…e su nÚttuztu, ‚u™t
y¾kz x[x[ x[ft {th‚tu hnu Au y™u su{ Ëtu™e™tk Atufhtk Mºte ntuÞ
‚u …thËe1 fhe™u ‚u™u ntÚt ytðu ‚tu ftkEf Ëtu™wk [tuhe òÞ. ‚u{ ErLÿÞtu
yk‚:fhý yu Ëðuo {tÞtY…u su Ëtu™e ‚u™tk Atufhtk Mºte Au. ‚u fk[™Y… su
[i‚LÞ ‚u™u rð»tu ºtý „wý ‚Útt …k[rð»tÞ{tk ytËÂõ‚ ‚Útt Œuntr¼{t™ ‚Útt
ft{, ¢tuÄ, ÷tu¼trŒf yu Y… su Y…wk ‚u™u ¼u¤ðe™u ¿tt™ ðihtøÞtrŒf „wýY…
su Ëtu™wk ‚u™u ftZe ÷u Au. y™u su Ëtu™t{tkÚte Ëtu™wk ftZe™u Y…wk ¼u¤ðu ‚tu
‚u Ëtu™wk ƒthð÷wk ÚtE òÞ Au y™u …Ae ‚u Ëtu™t™u ‚tðe ‚tðe™u …tAwk Ëtu¤ð÷w
fhu ‚tu ÚttÞ Au, ‚u{ yt Sð™u rð»tu hs, ‚{ ytrŒf su Y…wk ¼éÞwk Au,
‚u™u „t¤e™u ftZe ™tk¾ðwk ™u …Ae fk[™Y…u su yuf ytí{t ‚u s hnu …ý
ƒeòu {trÞf ¼u„ ftkE hnu ™rn.’ yuðe he‚™t rð[th{tk y{u ht‚ rŒðË
{kzât Aeyu. yu y{u y{tÁk yk„ Au, ‚u fÌtwk, nðu yuðe he‚u su™u su
yk„ ntuÞ ‚u fntu ?” …Ae Ëk‚{kz¤u yu{ fÌtwk su, “nu {nthts ! ‚{thu
rð»tu ‚tu {trÞf „wý™tu ¼u„ ntuÞ s ™rn, ‚{u ‚tu fiðÕÞ{qŠ‚ Atu; …ý
yu su Ëðuo ‚{u ðt‚ fhe ‚u ‚tu y{tht yk„™e Au y™u ‚{u fÌttu su rð[th
‚u y{thu Ëðuo™u htÏÞtu òuEyu.” …Ae ©eS{nthts “sÞ ËÂå[Œt™kŒ” fne™u
…tu‚t™t W‚tht™u rð»tu …ÄtÞto.
>> Er‚ ð[™t{]‚{T „Zzt {æÞ™wk >> 55 >> 188 >>
1. ftðtuŒtðtu, A¤f…x, «…k[, „qZ Ëtkfur‚f ƒtu÷e;
ÔÞk„¼t»tt
 „.{.56 459
ð[™t{]‚ 56 : fËwkƒ÷ ðMºt™wk Index
*Ëkð‚T 1881™t y»ttZ ËwrŒ 5 …k[{e™u rŒðË Mðt{e ©eËnò™kŒS
{nthts ©e„Zzt {æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk W„{ýu îth ytuhzt™e
ytuËheyu Ztur÷Þt W…h „tŒe‚rfÞt ƒeAðtðe™u rðhts{t™ n‚t y™u Ëðo
ïu‚ ðMºt Äthý fÞtO n‚tk ™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ {wr™{kz¤™e
˼t ‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe n‚e.
y™u ËtÄw Œwfz ËhtuŒt ÷E™u fe‚o™ ƒtu÷‚t n‚t. ‚u fe‚o™¼Âõ‚
ÚtE hÌtt …Ae ©eS{nthts yu{ ƒtuÕÞt su, “yt fe‚o™ Ëtk¼éÞt{tkÚte ‚tu
y{thtu ytí{t rð[th{tk s‚tu hÌttu. …Ae ‚u{tk yu{ sýtÞwk su, ¼„ðt™™u
rð»tu su yr‚þÞ «er‚ yu ½ýe {tuxe ðt‚ Au’ …Ae ‚tu „tu…t¤t™kŒ Mðt{e
ytrŒf su ¼„ðt™™u rð»tu «er‚ðt¤t nrh¼õ‚ ‚u Ëðuo Ëtk¼he ytÔÞt y™u
yu Ëðuo™t yk‚:fhý ™u yu Ëðuo™tk Sð y™u yu{™e su ¼„ðt™™u rð»tu
«er‚ ‚u Ëðuo òuÞt{tk ytÔÞtk. …Ae y{u y{tht ytí{t™u …ý ‚…tËe òuÞtu.
íÞthu y{thu suðe ¼„ðt™™u rð»tu «er‚ sýtýe ‚uðe ƒeò™e «er‚ sýtýe
™rn, þt {txu su, ftkEf ¼qkzt Œuþft¤trŒf™tu ßÞthu Þtu„ ÚttÞ Au íÞthu
yu Ëðuo {tuxt Au ‚tu …ý ftkEf yu{™e ƒwrØ™u rð»tu Vuh …ze òÞ Au,
íÞthu yu{ sýtÞ su, ‘yk‚u …tÞtu ft[tu Œu¾tÞ Au.’ ‚u Ëthe …uXu òu ftuEf
¼qkzt Œuþft¤trŒf™tu Þtu„ ÚttÞ ‚tu ¼„ðt™{tk «er‚ Au, ‚u™wk ftkE Xuftýwk
hnu ™rn. {txu yu Ëðuo™u òu‚tk y{™u y{the ftuh™wk Xef ¼tËu Au su,
‘„{u ‚uðt ¼qkzt Œuþft¤trŒf™tu Þtu„ ÚttÞ …ý ftuE he‚u y{tÁk yk‚:fhý
Vhu ™rn’. y™u ¼„ðt™™u rð»tu «er‚ ‚tu ‚u™e s Ët[e su, ‘su™u ¼„ðt™
rð™t ƒeò ftuE …ŒtÚto™u rð»tu «er‚ s ™ ÚttÞ’. y™u Ëðuo ËŒT„úkÚt™wk
…ý yus hnMÞ Au su1, ¼„ðt™ Au, yu s …h{ Ëw¾ŒtÞf Au ™u …h{
Ëth ðM‚w Au y™u ‚u «¼w rð™t su su ƒeò …ŒtÚto Au, ‚u yr‚þÞ ‚wåA
Au ™u yr‚ yËth Au y™u su™u ¼„ðt™ suðe ƒeò …ŒtÚto{tk …ý «er‚
ntuÞ ‚u™tu ‚tu ½ýtu s …tÞtu ft[tu Au, su{ fËwkƒ÷ ðMºt ntuÞ ‚u ½ýwk Ëthwk
* ð[.„.{.™wk 56, ‚t. 1-7-1824, þw¢ðth. 1. ‘¼„ðt™{tk s ËðoÚte yrÄf «er‚ Ëðo «fthu
fhðe’ fu{ su.
 460 „.{.56-57
sýt‚wk ntuÞ, …ý ßÞthu ‚u W…h …týe …zu ™u …Ae ‚u™u ‚zft{tk Ëwfðeyu
íÞthu ËqÄwk ™ftÁk ÚtE òÞ ™u Ätu¤t ðMºt suðwk …ý ™ hnu, ‚u{ su™u …k[rð»tÞ{tk
«er‚ ntuÞ ‚u™u ßÞthu fwËk„™tu Þtu„ ÚttÞ íÞthu ftkE Xuftýwk hnu ™rn.
{txu su ¼„ðt™™tu ¼õ‚ ntuÞ ‚u™u ‚tu ¼„ðt™™u htS fÞto ËtÁ …k[rð»tÞ™tu
yr‚þÞ íÞt„ fÞtuo òuEyu. …ý ¼„ðt™™u rð»tu su «er‚ ‚u{tk, rðæ™ fhu
yuðwk ftuE …ŒtÚto ðnt÷wk ht¾ðwk ™rn.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T „Zzt {æÞ™wk >> 56 >> 189 >>

ð[™t{]‚ 57 : „htu¤e™t ÿütk‚™wk , {e™rzÞt ¼õ‚™wk Index

*Ëkð‚T 1881™t y»ttZ ËwrŒ 6 AXâ™u rŒðË ËkæÞt yth‚e™u Ë{u

Mðt{e ©eËnò™kŒS {nthts ©e„Zzt {æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk W„{ýu
îth ytuhzt™e ytuËheyu Ztur÷Þt W…h rðhts{t™ n‚t y™u {M‚f W…h
ïu‚ …t½ …w»…™u ‚tuhu Þwõ‚ rðhts{t™ n‚e y™u ïu‚ [tŒh ytuZe n‚e
™u ïu‚ ¾uË …nuÞtuo n‚tu y™u ©eS{nthts™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ …h{nkË
‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe n‚e y™u {þt÷™tu «ftþ
ÚtE hÌttu n‚tu y™u {wr™ {kz¤ Œwfz ™u ËhtuŒt ÷E™u ¼„ðt™™t fe‚o™™wk
„t™ fh‚t n‚t.
…Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “Ëtk¼¤tu yuf ðt‚to fheyu su, ßÞthu
‚{u fe‚o™ „t‚t n‚t íÞthu y{u fe‚o™ Ëtk¼¤‚tk su{ rð[th fÞtuo Au,
‚u rð[th fneyu Aeyu su, ¼„ðt™{tk «er‚ fhðe ‚u yuf Ë¥ttY…u hne™u
s fhðe ™u ‚u Ë¥ttY… ytí{t fuðtu Au ? ‚tu su™u rð»tu {tÞt ™u {tÞt™tk
ftÞo su ºtý „wý ™u Œun ErLÿÞtu yk‚:fhý ‚u™wk ftuE ytðhý ™Úte y™u
ftkEf su ytí{t™u rð»tu ytðhý suðwk sýtÞ Au, ‚u y¿tt™u fhe™u sýtÞ
Au, …ý suýu ¿tt™ ðihtøÞu fhe™u yu™tu Ëðuo «fthu r™»tuÄ fhe ™tÏÞtu
Au, ‚u™u ‚tu yu ytí{t™u rð»tu ftuE ò‚™wk ytðhý ™Úte y™u yu ytí{tY…u
su ð‚oðwk ‚u fu𤠃úñ ÚtE™u {M‚ Útðwk ‚u™u yÚtuo ™Úte; yu ‚tu …tu‚t™u ytí{tY…u
hnuðwk ‚u™wk yu «Þtus™ Au su, ‘nwk ytí{t Awk ‚u {thu rð»tu ftuE ò‚™wk {tÞt™wk
* ð[.„.{.™wk 57, ‚t. 2-7-1824, þr™ðth.
 „.{.57 461
ytðhý ™Úte ‚tu ytí{t Útfe …h su …h{tí{t ™thtÞý ðtËwŒuð ‚u™u rð»tu
‚tu {tÞt™tu ÷uþ …ý fu{ ntuÞ?’ yuðe he‚u ¼„ðt™{tk ftuE he‚™tu Œtu»t
™ ytðu ‚u ËtÁ ytí{r™ct ÿZ fhe™u ht¾ðe. y™u yu ytí{t™t «ftþ™u
rð»tu rð[th™u ht¾e™u Ë¥ttY…{tk su …uËðt ytðu ‚u™tu ™tþ fhe ™t¾ðtu.
su{ Œeðt™t «ftþ{tk „htu¤e ytðe™u su su sk‚w ytðu ‚u™tu ™tþ fhu Au,
‚u{ ytí{t™tu su «ftþ ‚u{tk hÌttu su rð[th ‚u ytí{t rð™t ƒeò …ŒtÚto™tu
™tþ fhe ™t¾u Au.
y™u ð¤e su™u …h{uïh™u rð»tu «er‚ ntuÞ ‚u™u ‚tu …h{uïh rð™t
ƒeò ftuE …ŒtÚto{tk «er‚ ™ ntuÞ y™u …h{uïh rð™t ƒeswk su su …ŒtÚto
yrÄf sýtÞ ‚u™tu su yr‚þÞ íÞt„ fhu ‚u íÞt„ ¾htu Au y™u ‚u …ŒtÚto
™t™wk ntuÞ yÚtðt {tuxwk ntuÞ …ý ‚u™tu su íÞt„ fhðtu, ‚u™wk s ™t{ íÞt„
fnuðtÞ y™u su …ŒtÚto ¼„ðt™™t ¼s™{tk ytzwk ytð‚wk ntuÞ ‚u™u ‚tu
™ ‚S þfu ™u ƒeòu W…hÚte ‚tu ½ýtu íÞt„ fhu …ý ‚u™tu ‚u íÞt„
ð]Útt Au y™u yu{ ftkE òýðwk ™rn, su ‘Ëthwk …ŒtÚto ntuÞ ™u ‚u s ¼„ðt™™t
¼s™{tk ytzâ fhu ™u ™hËwk …ŒtÚto ntuÞ ‚u ™ fhu.’ yu ‚tu Sð™tu yuðtu
Mð¼tð Au su, su{ ftuEf™u „éÞwk ¼tðu, ftuEf™u ¾tÁk ¼tðu, ftuEf™u ¾txwk
¼tðu, ftuEf™u fzðwk ¼tðu ‚u{ Sð™e ‚tu yuðe ‚wåA ƒwrØ Au, ‚u yÕ…
…ŒtÚto ntuÞ ‚u™u …ý ¼„ðt™ fh‚tk yrÄf ðnt÷wk fhe ht¾u Au y™u ßÞthu
¼„ðt™™e {tuxâ… Ët{wk òuEyu, íÞthu ‚tu yuðwk ftuE …ŒtÚto Au ™rn su,
‘‚u™e ftuxe{t ¼t„™t …tþk„{tk1 …ý ytðu.’ yuðt ¼„ðt™™u ÞÚttÚto òýe™u
òu nu‚ fÞwO ntuÞ ‚tu {trÞf …ŒtÚto su ®…z ƒúñtkztrŒf ‚u{tk õÞtkE …ý
«er‚ hnu ™rn, {trÞf …ŒtÚto Ëðuo ‚wåA ÚtE òÞ y™u yu ¼„ðt™™tu ßÞthu
ÞÚttÚto {rn{t sýtÞtu, íÞthu r[ºtfu‚w htòyu fhtuz Mºteytu™tu íÞt„ fÞtuo
y™u Ëðuo …]Úðe™wk [¢ðŠ‚ htßÞ n‚wk ‚u htßÞ™tu …ý íÞt„ fÞtuo y™u ‚u
yu{ Ë{ßÞt su, ‘yu ¼„ðt™™t Ëw¾ yt„¤ yu Ëtu ÷t¾ Mºteytu™wk Ëw¾
‚u þe „ý‚e{tk ? y™u [¢ðŠ‚ htßÞ™wk Ëw¾ …ý þe „ý‚e{tk ? y™u
‚uÚte ELÿ™t ÷tuf™wk ™u ƒúñt™t ÷tuf™wk Ëw¾ …ý þe „ý‚e{tk ?
y™u yuðt su ¼„ðt™ ‚u rð™t su ƒeò …ŒtÚto™u rð»tu «er‚ fhu
1. ºttsðt™t ƒk™u Atƒzt™u Ë{‚tu÷ fhðt {txu {qft‚tu ðs™, Äztu.
 462 „.{.57-58
Au, ‚u ‚tu yr‚þÞ ‚wåA ƒwrØðt¤tu Au. su{ fq‚Ák ntuÞ ‚u Ëqft ntzft™u
yuftk‚u ÷E sE™u fhzu ™u ‚u{tk Ëw¾ {t™u Au, ‚u{ {q¾o Sð Au ‚u Œw:¾™u
rð»tu Ëw¾™u {t™e™u ‚wåA …ŒtÚto™u rð»tu «er‚™u fhu Au y™u su ¼„ðt™™tu
¼õ‚ fnuðt‚tu ntuÞ ™u ‚u™u ¼„ðt™ Útfe ƒeò …ŒtÚto{tk ‚tu nu‚ ðÄw ntuÞ
‚u ‚tu fuð¤ {e™zeÞtu1 ¼õ‚ Au y™u su ÞÚttÚto ¼„ðt™™tu ¼õ‚ ntuÞ ‚u™u
‚tu ¼„ðt™Úte ƒeswk ftuE …ŒtÚto yrÄf ntuÞ s ™rn y™u ¿tt™, ðihtøÞ,
¼Âõ‚ y™u Ä{o ‚uýu Þwõ‚ yuðtu su ‚u ¼„ðt™™tu ¼õ‚ ‚u ‚tu yu{ òýu
su, ‘þqhðeh ntuÞ ‚u ÷zðt Ë{u þºtw ËL{w¾ [t÷u …ý ƒeðu ™rn, ‚u þqhðeh
Ët[tu y™u þqhðeh ntuÞ ™u ÷ztE{tk ft{ ™ ytÔÞtu y™u „tkXu Ä™ ntuÞ
™u ‚u ¾håÞt ðtðÞto{tk ft{ ™ ytÔÞwk, ‚u ð]Útt Au. ‚u{ {™u ¼„ðt™ {éÞt
Au, ‚u su Sð {thtu Ëk„ fhu ‚u™u yt„¤ nwk fÕÞtý™e ðt‚ ™ fÁk íÞthu
{tÁk ¿tt™ ‚u þt ft{{tk ytÔÞwk ?” yu{ rð[the™u W…Œuþ fÞto r™r{¥tu
ftkEf Úttuze ½ýe W…trÄ hnu ‚tu …ý …h{uïh™e ðt‚ fÞto{tk ftÞh…ýwk
ht¾u ™rn yu{ fne™u ©eS{nthtsu ‚w÷ËeŒtËS™tk ºtý …Œ „ðhtÔÞtk.
‚u ºtý …Œ™t ™t{ yuf ‚tu2 ‘sÞtrf ÷„™ ht{Ëtu ™trn’ ‚Útt ƒeswk
‘yune fÌttu Ëw™w ðuŒ [nwk’ ‚Útt ºtesw ‘sÞtfwk r«Þ ™ ht{ ðiŒune1’ yu
ºtý …Œ „ðhtðe™u …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “suðe he‚u yt …Œ{tk
fÌtwk Au ‚uðe he‚u yt…ýu hnuðwk Au, ‚u fh‚tk fh‚tk òu ftkEf yÄwÁk hÌtwk
y™u yux÷t{tk òu Œun …zâtu ‚tu …ý {he™u ™hf [tuhtþe{tk sðwk ™Úte,
fu ftuE ¼q‚ «u‚ Útðwk ™Úte, ËqÄtu ¼qkzt{tk ¼qkztu Œun ytðþu ‚tu …ý ELÿ™t
suðtu fu ƒúñt™t suðtu ‚tu ytðþu, …ý yuÚte W‚h‚tu ™rn ytðu. {txu r™¼oÞ
hne™u ¼„ðt™™wk ¼s™ fhðwk.” yu{ fne™u ©eS{nthts™u {wfwkŒƒúñ[the
‚uzðt ytÔÞt ‚u ¼u¤u s{ðt …ÄtÞto.
>> Er‚ ð[™t{]‚{T „Zzt {æÞ™wk >> 57 >> 190 >>

ð[™t{]‚ 58 : Ëk«ŒtÞ™e …wrü™wk Index

*Ëkð‚T 1881™t ©tðý ËwrŒ 4 [tuÚt™u rŒðË Mðt{e ©eËnò™kŒS
{nthts ©e„Zzt {æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk W„{ýu îth ytuhzt™e
* ð[.„.{.™wk 58, ‚t. 29-7-1824, þw¢ðth. 1. Œk¼e-ZtU„e-ytzkƒhe. 2. swytu …rhrþü.
 „.{.58 463
ytuËheyu Ztur÷Þt W…h „tŒe‚rfÞt rƒAðtðe™u rðhts{t™ n‚t y™u
©eS{nthtsu Ëðo ïu‚ ðMºt Äthý fÞto n‚tk ™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤
{wr™{kz¤ ‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe n‚e.
…Ae ©eS{nthtsu «&™ …qAâtu su, “su su yt[tÞo ÚtÞt Au, ‚u™t
Ëk«ŒtÞ™e …wrü ½ýtf ft¤ ËwÄe þu W…tÞu fhe™u hnu Au?” …Ae {wõ‚t™kŒ
Mðt{eyu fÌtwk su, “yuf ‚tu Ëk«ŒtÞ ËkƒkÄe „úkÚt ntuÞ y™u ƒeòu þtMºtu
fÌttu yuðtu ðýto©{™tu Ä{o ntuÞ y™u ºteS …tu‚t™t EüŒuð™u rð»tu yr‚þÞ
ÿZ‚t ntuÞ; yu ºtý™u Þtu„u fhe™u …tu‚t™t Ëk«ŒtÞ™e …wrü hnu Au.” …Ae
©eS{nthtsu ƒúñt™kŒ Mðt{e ‚Útt r™íÞt™kŒ Mðt{e™u …ý …qAâwk. íÞthu yu{ýu
…ý yuðe s he‚u fÌtwk. …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “ÕÞtu, yu «&™™tu
W¥th y{u fheyu su, Ëk«ŒtÞ™e …wrü ‚tu yu{ ÚttÞ Au su, su Ëk«ŒtÞ™t
EüŒuð ntuÞ ‚u™tu su nu‚w {txu …]Úðe™u rð»tu sL{ ÚtÞtu ntuÞ y™u sL{
Ähe™u ‚uýu su su [rhºt fÞtO ntuÞ y™u su su yt[hý fÞtO ntuÞ ‚u yt[hý™u
rð»tu Ä{o …ý Ënusu ytðe òÞ y™u ‚u EüŒuð™tu {rn{t …ý ytðe òÞ.
{txu …tu‚t™t EüŒuð™tk su sL{Úte fhe™u Œun {qfðt …ÞO‚ [rhºt ‚u™wk
su þtMºt, ‚uýu fhe™u Ëk«ŒtÞ™e …wrü ÚttÞ Au. ‚u þtMºt ËkMf]‚ ntuÞ
yÚtðt ¼t»tt ntuÞ, …ý ‚u s „úkÚt Ëk«ŒtÞ™e …wrü fhu …ý ‚u rð™t ƒeòu
„úkÚt …tu‚t™t Ëk«ŒtÞ™e …wrü ™ fhu. su{ ht{[kÿ™t W…tËf ntuÞ ‚u™u
ðtÕ{erf ht{tÞýu fhe™u s …tu‚t™t Ëk«ŒtÞ™e …wrü ÚttÞ y™u
©ef]»ý¼„ðt™™t su W…tËf ntuÞ ‚u™u Œþ{MfkÄ y™u yuftŒþMfkÄ yu
ƒu su ¼t„ð‚™t MfkÄ ‚uýu fhe™u s …tu‚t™t Ëk«ŒtÞ™e …wrü ÚttÞ, …ý
ht{[kÿ™t W…tËf ‚Útt ©ef]»ý™t W…tËf ‚u™u ðuŒu fhe™u …tu‚t™t Ëk«ŒtÞ™e
…wrü ™ ÚttÞ. {txu …tu‚t™t Ëk«ŒtÞ™e he‚™wk su þtMºt ntuÞ ‚u s …tA÷u
Œntzu …tu‚t™t Ëk«ŒtÞ™u …wü fhu Au.” yu{ fne™u ©eS{nthtsu {wõ‚t™kŒ
Mðt{e™u fÌtwk su, “‚{u …ý …tu‚t™t Ëk«ŒtÞ ËkƒkÄe ™u …tu‚t™t EüŒuð ËkƒkÄe
su ðtýe ‚Útt þtMºt, ‚u s Œun…ÞO‚ fÞto fhßÞtu ™u ‚{thtu Œun hnu íÞtk
ËwÄe ‚{™u yu s yt¿tt Au.” …Ae yu su ©eS{nthts™wk ð[™ ‚u™u {wõ‚t™kŒ
Mðt{eyu yr‚ ytŒh fhe™u {tÚtu [ztÔÞwk y™u ©eS{nthts™u ƒu ntÚt òuze™u
™{Mfth fÞto.
>> Rr‚ ð[™t{]‚{T „Zzt {æÞ™wk >> 58 >> 191 >>
 464 „.{.59
ð[™t{]‚ 59 : …h{ fÕÞtý™wk Index
*Ëkð‚T 1881 ™t ©tðý ËwrŒ 12 îtŒþe™u rŒðË Mðt{e ©eËnò™kŒS
{nthts ©e„Zzt {æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk ©eðtËwŒuð™thtÞý™t
{krŒh™e ytuËheyu Ztur÷Þt W…h W„{ýu {w¾th®ðŒu rðhts{t™ n‚t y™u
Ëðo ïu‚ ðMºt Äthý fÞtO n‚tk y™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ {wr™
‚Útt Œuþ Œuþ™t nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe n‚e.
…Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “[th ðuŒ, …whtý, Er‚ntË yu Ëðuo{tk
yu s ðt‚to Au su, ‘¼„ðt™ ™u ¼„ðt™™t Ëk‚ yu s fÕÞtýfthe Au’
y™u ¼„ðt™™t su ËtÄw Au, ‚u ‚tu ¼ð ƒúñtrŒf ŒuðÚtfe …ý yrÄf Au.
‚u ¼„ðt™ fu ¼„ðt™™t Ëk‚™e ßÞthu «t ÚtE íÞthu yu Sð™u yuÚte
W…htk‚ ƒeswk ftuE fÕÞtý ™Úte, yus …h{ fÕÞtý Au y™u ¼„ðt™™t
Ëk‚™e Ëuðt ‚tu ƒnw {tuxt …wÛÞðt¤t™u {¤u Au, …ý Úttuzt …wÛÞðt¤t™u
{¤‚e ™Úte, {txu ¼„ðt™™t Ëk‚ ËtÚtu ‚tu yuðwk nu‚ ht¾ðwk, suðwk nu‚
Mºte W…h Au fu …wºt W…h Au fu {tƒt… ™u ¼tE W…h Au ‚uðwk nu‚
ht¾ðwk; ‚tu yu nu‚u fhe™u Sð f]‚tÚto ÚtE òÞ Au y™u …tu‚t™tk su
Mºte …wºttrŒf ntuÞ ‚u ‚tu fw…tºt ntuÞ ™u fw÷ûtýðt¤tk ntuÞ ‚tu …ý ftuE
he‚u ‚u™tu yð„wý yu Sð™u ytð‚tu ™Úte y™u su ¼„ðt™™t ¼õ‚ ntuÞ
‚u ‚tu Ëðuo Yzu „wýu fhe™u Þwõ‚ ntuÞ …ý òu ‚uýu ÷„thuf fXý ð[™
fÌtwk ntuÞ ‚tu ‚u™e ytkxe Sðu íÞtk ËwÄe {qfu ™rn. yuðe su™e ð]r¥t Au,
‚u™u ‚tu suðwk …tu‚t™t ËkƒkÄe W…h nu‚ Au ‚uðwk ‚u ¼„ðt™™t ¼õ‚ W…h
fnuðtÞ s ™rn. íÞthu yu™wk fÕÞtý …ý ÚttÞ ™rn y™u Ëk‚™tu {rn{t
‚tu «Út{ fÌttu yuðtu {tuxtu Au. ‚u Ëk‚™e ™u ¼„ðt™™e «tr ÚtE Au ‚tu
…ý ftuEf™u yu{ z„{„tx hnu Au su, ‘{tÁk fÕÞtý Útþu fu ™rn ÚttÞ
?’ ‚u™wk þwk fthý Au ? ‚tu yu Sð™u …qðo sL{™u rð»tu ¼„ðt™ fu ¼„ðt™™t
Ëk‚™e «tr ÚtE ™Úte, ™u ‚u{™e Ëuðt …ý ‚uýu fhe ™Úte, yu™u ‚tu yt
sL{{tk s ™ðtu ytŒh Au. ‚u yt„ÕÞt sL{{tk V¤þu y™u su™u …qðo sL{{tk
¼„ðt™™e fu ¼„ðt™™t ¼õ‚™e «tr ÚtE nþu ‚Útt ‚u{™e Ëuðt fhe
nþu, ‚u™u ‚tu yt sL{{tk ¼„ðt™ fu ¼„ðt™™t ¼õ‚{tkÚte nu‚ {xu s
* ð[.„.{.™wk 59, ‚t. 6-8-1824, þw¢ðth.
 „.{.60 465
™rn y™u r™ùÞ{tk …ý z„{„tx ÚttÞ ™rn y™u ft{, ¢tuÄ, ÷tu¼ ËkƒkÄe
½tx ‚tu fŒtr[‚T hnu …ý ¼„ðt™™tu r™ùÞ ‚tu ftuE he‚u {xu ™rn, ‚u
ftuEf™u ð[™u fhe™u ™ {xu yu{tk þwk fnuðwk ? yu™u ‚u òu …tu‚t™wk {™
z„{„tx fhtðu ‚tu …ý z„{„tx ÚttÞ ™rn. y™u ‚u™e ÿZ‚t ‚tu suðe
™tÚt¼õ‚™e1 Au, fu suðe rð»ýwŒtË™e2 n‚e fu suðe rn{hts3 þtn™e n‚e
fu suðe ftþeŒtË™u4 Au fu suðe ¼t÷[kÿ5 þuX™u n‚e fu suðe Œt{tuŒh™u 6
Au. yuðe ÿZ‚t ntuÞ íÞthu òýðwk su, yt …qðo sL{™tu ¼„ðt™™tu ¼õ‚
Au.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T „Zzt {æÞ™wk >> 59 >> 192 >>

ð[™t{]‚ 60 : rðûtu… xtéÞt™wk - …ût htÏÞt™wk Index

*Ëkð‚T 1881™t ©tðý ðrŒ 4 [tuÚt™u rŒðË Mðt{e ©eËnò™kŒS
{nthts ©e„Zzt {æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk ytÚt{ýu îth ytuhzt™e
W„{ýe ytuËheyu Ztur÷Þt W…h rðhts{t™ n‚t y™u ïu‚ …t½ {M‚f
W…h ƒtkÄe n‚e y™u ïu‚ …Auze ytuZe n‚e y™u ïu‚ ¾uË …nuÞtuo n‚tu
y™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ …h{nkË ‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e ˼t
¼htE™u ƒuXe n‚e.
…Ae ©eS{nthtsu fÌtwk su, “«&™ W¥th fhtu.” íÞthu {wõ‚t™kŒ Mðt{eyu
«&™ …qAâtu su, “nu {nthts ! yt ËkËth™u rð»tu ‚tu fux÷ef ò‚™t rðûtu…
ytðu Au ‚u{tk fuðe he‚u ¼„ðt™™tu ¼õ‚ Ë{su ‚tu yk‚hu Ëw¾ hnu ?”
…Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “yu™tu W¥th ‚tu su{ y{™u ð‚toÞ Au, ‚u{
fneyu su, …tu‚t™t ŒunÚte ™tu¾tu su …tu‚t™tu ytí{t, ‚u™wk su r™hk‚h y™wËkÄt™
‚Útt {trÞf yuðtk su …ŒtÚto{tºt ‚u™t ™tþðk‚…ýt™wk su y™wËkÄt™ ‚Útt
¼„ðt™™t {tntíBÞ¿tt™™wk su y™wËkÄt™, yu ºtýu fhe™u ftuE rðûtu… ytztu
ytð‚tu ™Úte. y™u ßÞthu ftuEf ò‚™t rðûtu…™tu Þtu„ ytðu íÞthu W…hÚte
* ð[.„.{.™wk 60, ‚t. 13-8-1824, þr™ðth. 4. ƒtu[tËý™t ði~Þ ¼õ‚.
1. ðztuŒht „t{™t ði~Þ ¼õ‚. 5. Ëwh‚™t ðrýf ¼õ‚.
2. z¼tý™t ði~Þ ¼õ‚. 6. y{ŒtðtŒ™t ði~Þ ¼õ‚.
3. ËwkŒheÞtýt™t ðrýf ¼õ‚.
 466 „.{.60
‚tu r[¥t™tu Ä{o Au ‚u rðûtu… suðwk sýtÞ …ý ‚u rðûtu…™tu …tu‚t™t [i‚LÞ{tk
‚tu zkË ƒuË‚tu ™Úte, ‚u fu{ sýtÞ su, ßÞthu ËqEyu Aeyu íÞthu ƒnth
ÕÞtu su rðûtu…, ‚u ftuE rŒðË MðÙ{tk Œu¾t‚tu s ™Úte. y™u su [i‚LÞ{tk
rðûtu… …uXtu ntuÞ, ‚u ‚tu ºtýu yðMÚtt{tk sýtÞ Au. {txu MðÙ{tk ftuE he‚u
rðûtu… sýt‚tu ™Úte ‚u Útfe yu{ òýeyu Aeyu su, ‘[i‚LÞ{tk rðûtu… ftuE
he‚u 𤄂tu ™Úte.’ y™u su ¼„ðt™™tu ¼õ‚ ntuÞ ™u ‚u™u ftuEf «fth™t
Œw:¾™tu rðûtu… ÚtÞtu ntuÞ yu ‚tu Ëthe …uXu yk‚h{tk sýtÞ Au, …ý ™
sýtÞ yu{ ™Úte y™u yu ‚tu h½w™tÚtŒtË Ëh¾tu rð{w¾ ntuÞ ‚u™u ‚tu ™
sýtÞ; ‚u ßÞthu ht{t™kŒ Mðt{eyu Œun {qõÞtu ™u Ëðuo ËíËk„e htuðt ÷tøÞt
íÞthu …ý h½w™tÚtŒtË™u ‚tu shtÞ þtuf ÚtÞtu ™rn y™u nË‚tu òÞ ™u
ƒeò™u yt„¤ ðt‚ fh‚tu òÞ. {txu ¼„ðt™™t ¼õ‚™u Œw:¾ ytðe …zu
íÞthu ‚tu su [tkzt¤ ™u rð{w¾ ntuÞ ‚u™u Œw:¾ ™ ÚttÞ …ý su ¼„ðt™™tu
¼õ‚ ntuÞ ‚u ‚tu nrh¼õ‚™u Œw:¾u fhe™u sYh Œw:¾eÞtu ÚttÞ.
y™u su ¼„ðt™™tu ¼õ‚ ntuÞ ™u ‚u™u ftuRf {the ™tk¾‚tu ntuÞ yÚtðt
‚u™u ftuRf Œw:¾ Œu‚tu ntuÞ ™u ‚u ¼„ðt™™t ¼õ‚ ytztu sE™u òu {hu
fu ½tÞ÷ ÚttÞ, ‚tu þtMºt{tk yu{ fÌtwk Au su, ‘‚u™t ƒúñníÞtrŒf su …k[
{nt…t… ‚u Ëðuo {xe òÞ Au.’ yuðtu ¼„ðt™™t ¼õ‚™tu …ût htÏÞt™tu «‚t…
Au. y™u su™u ¼„ðt™™t ¼õ‚™wk ð[™ ƒtý™e …uXu niÞt{tk ðË{wk ÷t„u
y™u ‚u™e ðih¼tðu ytkxe …ze òÞ ‚u Sðu íÞtk ËwÄe x¤u ™rn, yuðtu su
[tkzt¤ suðtu Sð ntuÞ ‚u Ä{uo Þwõ‚ ntuÞ, íÞt„u Þwõ‚ ntuÞ, ‚…u Þwõ‚ ntuÞ
‚u Ëðuo ð]Útt Au. y™u ƒeò …ý fturxf ËtÄ™ fhu …ý ‚u™t Sð™wk ftuE
ft¤u fÕÞtý ÚttÞ ™rn y™u yt ËkËth™u rð»tu su{ ftuEf Mºte ntuÞ ‚u
…tu‚t™t …r‚ W…h ™u ƒeò …wY»t W…h Ëh¾wk nu‚ ht¾u ‚u ðu~Þt Ëh¾e
¼qkze fnuðtÞ. ‚u{ yt ËkËth™u rð»tu su yuðtu …wY»t ntuÞ su, ‘yt…ýu ‚tu
ƒÄtÞ ËtÄw Ëh¾t Au fu™u Ëthtu ™hËtu fneyu ? ‚tu ‚u ËíËk„e fnuðt‚tu
ntuÞ ‚tu …ý ‚u™u rð{w¾ òýðtu y™u su …wY»t yu{ òýu su, ‘yt…ý
ftkEf yð¤wk Ëð¤wk ƒtu÷eyu ‚tu yt…ýtu {týË yð„wý ÷uþu.’ yuðe he‚u
…tu‚t™e ËthÃÞ htÏÞt ËtÁ ¼„ðt™™wk fu ¼„ðt™™t ¼õ‚™wk ftuEf ½Ët‚wk
ƒtu÷u ™u ‚u™u Ëtk¼¤e hnu, ‚tu ‚u ËíËk„e fnuðt‚tu ntuÞ ‚tu …ý ‚u™u
 „.{.60-61 467
rð{w¾ òýðtu. y™u suðtk …tu‚t™tk Ë„tk ðnt÷tk ntuÞ yÚtðt {tƒt… ntuÞ
‚u™tu …ût hnu Au, ‚uðtu ¼„ðt™™t ¼õ‚™tu ÿZ …ût ht¾ðtu. y™u ¼„ðt™™t
¼õ‚ ËtÚtu ftuE he‚™tu rðûtu… ÚttÞ ‚tu s¤{tk ÷ext™e …uXu Vuh yuf
ÚtE òÞ, …ý ytkxe ht¾u ™rn, ‚u s ¼„ðt™™tu ÞÚttÚto ¼õ‚ fnuðtÞ.”
yux÷e ðt‚to fhe™u …Ae ©eS{nthts yu{ ƒtuÕÞt su, “nwk ‚tu Œ¥ttºtuÞ,
sz¼h‚, ™thŒ y™u þwfS ‚u Ëh¾tu ŒÞtðt¤tu Awk y™u …qðoŒuþ{tk yuf
Ë{u ™t„zt ðuht„e™e s{t‚ ¼u¤tu n‚tu, ‚u {™u Ëðuo ðuht„eyu fÌtwk su,
‘‚tkŒ¤ò™e ÷e÷e ¼tS ‚tuztu.’ íÞthu {U fÌtwk su, ‘yu{tk ‚tu Sð Au, ‚u
y{u ™rn ‚tuzeyu.’ …Ae yuf sýu ‚hðth W½tze fhe™u zthtu fÞtuo, ‚tu
…ý y{u ÷e÷e ¼tS ™ ‚tuze, yuðtu y{thtu ŒÞtðt¤tu Mð¼tð Au. ‚tu …ý
òu ftuEf ¼„ðt™™t ¼õ‚™u ¢wh ÿrüyu fhe™u òu‚tu ntuÞ ™u ‚u òu …tu‚t™tu
Ë„tu ðnt÷tu ntuÞ ‚tu …ý òýeyu su, ‘‚u™e ytk¾ Vtuze ™tk¾eyu y™u
ntÚtu fhe™u òu ¼„ðt™™t ¼õ‚™u Œw:¾ðu ‚tu ‚u ntÚt™u ft…e ™tk¾eyu.’
yuðtu ‚u™tu y¼tð ytðu Au, …ý íÞtk ŒÞt ™Úte hnu‚e. y™u yuðtu su™u
¼„ðt™™tu ™u ¼„ðt™™t ¼õ‚™tu …ût ntuÞ ‚u™u s ¼„ðt™™tu …qhtu
¼õ‚ fnuðtÞ.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T „Zzt {æÞ™wk >> 60 >> 193 >>

ð[™t{]‚ 61 : r™Þ{, r™ùÞ y™u …ût™wk Index

*Ëkð‚T 1881™t ©tðý ðrŒ 7 Ët‚{™u rŒðË Mðt{e ©eËnò™kŒS

{nthts ©e„Zzt {æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk ytÚt{ýu îth ytuhzt™e
W„{ýe ytuËheyu Ztur÷Þt W…h rðhts{t™ n‚t y™u {M‚f W…h ïu‚
þu÷wk Ëtu™uhe Auzt™wk ƒtkæÞwk n‚wk y™u yuf ƒeswk ïu‚ þu÷wk ytuZâwk n‚wk y™u
ïu‚ ¾uË …nuÞtuo n‚tu y™u {tu„ht™t …w»…™t nth …nuÞto n‚t y™u …tu‚t™t
{w¾th®ðŒ™e yt„¤ …h{nkË ‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe
n‚e.
…Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “su{tk ºtý ðt™tk ntuÞ ‚u …tftu ËíËk„e
fnuðtÞ. ‚u ºtý ðt™tk ‚u fÞt ? ‚tu yuf ‚tu …tu‚t™u EüŒuðu su r™Þ{
* ð[.„.{.™wk 61, ‚t. 17-8-1824, ƒwÄðth.
 468 „.{.61
ÄhtÔÞtk ntuÞ, ‚u …tu‚t™t rþh Ëtxu ÿZ fhe™u …t¤u …ý yu Ä{o™tu ftuE
rŒðË íÞt„ ™ fhu. y™u ƒeòu ¼„ðt™™t MðY…™tu su r™ùÞ ‚u yr‚þÞ
ÿZ…ýu ntuÞ …ý ‚u{tk ftuE ËkþÞ ™t¾u ‚tu ËkþÞ …zu ™rn ™u …tu‚t™wk {™
ËkþÞ ™t¾u ‚tuÞ …ý ËkþÞ …zu ™rn; yuðtu ¼„ðt™™tu yz„ r™ùÞ ntuÞ.
y™u ºteòu …tu‚t™t EüŒuð™u ¼s‚t ntuÞ yuðt su ËíËk„e ði»ýð ‚u™tu …ût
ht¾ðtu, ‚u su{ {tƒt… Œefht Œefhe ‚u™tu …ût ht¾u Au y™u su{ …wºt
ntuÞ ‚u …tu‚t™t r…‚t™tu …ût ht¾u Au y™u su{ Mºte ntuÞ ‚u …tu‚t™t …r‚™tu
…ût ht¾u Au, ‚u{ ¼„ðt™™t ¼õ‚™tu …ût ht¾ðtu. yu ºtý ðt™tk su{tk
…rh…qýo ntuÞ ‚u …tftu ËíËk„e fnuðtÞ. y™u nrh¼õ‚™e ˼t{tk {tuZt
yt„¤ ytðe™u ƒuË‚tu ntuÞ íÞthu ƒeò™u yu{ sýtÞ su, ‘yu {tuxuhtu ËíËk„e
Au.’ …ý {tuxuht™e ‚tu yu{ …rhûtt Au su, „]nMÚt ntuÞ ‚u ‚tu …tu‚t™wk
su ËðoMð ‚u ¼„ðt™ ™u ¼„ðt™™t ¼õ‚™u yÚtuo fhe ht¾u y™u ËíËk„™u
yÚtuo {tÚtwk Œuðwk ntuÞ ‚tu Œu. y™u su ½zeyu …tu‚t™t EüŒuð yt¿tt fhu
su, ‘‚wk …h{nkË Útt.’ ‚tu ‚u ‚íft¤ …h{nkË ÚttÞ yuðtk su™tk ÷ûtý
ntuÞ ‚u nrh¼õ‚™e ˼t™u yt„¤ ƒuËu yÚtðt ðtkËu ƒuËu …ý ‚u™u
s Ëðuo nrh¼õ‚{tk {tuxuhtu òýðtu. y™u su íÞt„e ntuÞ ‚u ßÞthu Œuþ
…hŒuþ{tk òÞ ™u íÞtk f™f ftr{™e™tu Þtu„ ÚttÞ ‚tu …ý ‚u{tk Vuh
…zu ™rn y™u …tu‚t™t su su r™Þ{ ntuÞ ‚u Ëðuo ÿZ fhe™u ht¾u,
‚u Ëðuo íÞt„e{tk {tuxuhtu fnuðtÞ.
y™u ð¤e su ftuEf ËkËth{tk hòu„wýe {tuxtu {™w»Þ fnuðt‚tu ntuÞ
™u ‚u ßÞthu ˼t{tk ytðu íÞthu ‚u™u ytŒh fhe™u Ëðo ˼t™u {tuZt yt„¤
ƒuËtÞtuo òuEyu y™u yu ÔÞðnth Au, ‚u ¿tt™e ntuÞ, íÞt„e ntuÞ ‚u™u …ý
htÏÞtu òuEyu y™u òu ™ ht¾u ‚tu yu{tkÚte ¼qkzwk ÚttÞ Au. su{ htò …herût‚
Ér»t™t yt©{{tk „Þt íÞthu Ér»t Ë{trÄ{tk n‚t. ‚u htò™wk ËL{t™ ÚtÞwk
™rn, …Ae ‚u htò™u heË [ze ‚u {hu÷ Ë…o n‚tu ‚u Ér»t™t „¤t{tk ™tÏÞtu.
…Ae ‚u Ér»t™t …wºtu þt… ŒeÄtu ‚uýu fhe™u ‚u htò™wk Ët‚ rŒðË{tk {]íÞw
ÚtÞwk y™u ßÞthu ƒúñt™e ˼t{tk Œût «ò…r‚ ytÔÞt íÞthu rþðS W¼t
™ ÚtÞt y™u ð[™u fhe™u …ý Œût™wk ËL{t™ ™ ÚtÞwk. …Ae Œût™u heË
[ze ‚u rþð™tu Þ¿t{tkÚte ¼t„ ftZe ™tÏÞtu. …Ae ™kŒeïh ™u ¼]„wÉr»t
‚u™u Ët{Ët{t þt… ÚtÞt. …Ae ‚u …t…{tk Ë‚e Œût™t Þ¿t{tk ƒ¤e {wðtk
 „.{.61-62 469
y™u ðeh¼ÿu Œût™wk {tÚtwk ft…e™u yÂø™{tk ntuBÞwk y™u Œût™wk {w¾ ƒfht™wk
ÚtÞwk. {txu „]nMÚt ‚Útt íÞt„e yu Ëti™u yu he‚ ht¾ðe su, ‘ËkËthÔÞðnthu
su {tuxtu {týË fnuðt‚tu ntuÞ ‚u™wk ˼t{tk ftuE he‚u y…{t™ fhðwk
™rn.’ y™u òu y…{t™ fhu ‚tu yu{tkÚte sYh Œw:¾ ÚttÞ y™u ¼s™ M{hý{tk
…ý rðûtu… ÚttÞ. {txu yt ðt‚to ËíËk„e „]nMÚt Ëðuo ‚Útt íÞt„e Ëðuo ÿZ
fhe™u ht¾òu.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T „Zzt {æÞ™wk >> 61 >> 194 >>

ð[™t{]‚ 62 : ytí{r™ct, …r‚ðú‚t…ýwk ™u ŒtË…ýt™wk Index

*Ëkð‚T 1881™t {t„þh ËwrŒ 2 ƒes™u rŒðË Mðt{e ©eËnò™kŒS
{nthts ©e„Zzt {æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk W¥thtŒu îth ytuhzt™e
ytuËheyu Ztur÷Þt W…h rðhts{t™ n‚t y™u ïu‚ …t½ {M‚f W…h ƒtkÄe
n‚e ‚Útt ïu‚ [tuVt¤ ytuZâtu n‚tu ‚Útt ïu‚ ¾uË …nuÞtuo n‚tu y™u
©eS{nthts™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ {wr™ ‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e ˼t
¼htE™u ƒuXe n‚e.
…Ae ©eS{nthtsu …tu‚t™t ¼rºtò su yÞtuæÞt«ËtŒS y™u h½wðehS,
‚u{™u ƒtu÷tðe™u fÌtwk su, “‚{u y{™u «&™ …qAtu ?” …Ae «Út{ yÞtuæÞt«ËtŒSyu
«&™ …qAâtu su, “yt ËkËth™u rð»tu yuðtu …wY»t ntuÞ su, “ytXtu …ntuh
‚tu ËkËth™e rðxkƒýt{tk hÌttu ntuÞ y™u „{u yuðwk ÞtuøÞ yÞtuøÞ f{o …ý
ÚtE s‚wk ntuÞ y™u ‚u yuf ½ze fu ƒu ½ze ¼„ðt™™wk ¼s™ fh‚tu ntuÞ,
íÞthu ‚u ¼s™u fhe™u ‚uýu rŒðË ƒÄt{tk …t… fÞwO ‚u ƒ¤u fu ™ ƒ¤u
?” yu «&™ Au. …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “Ëthtu rŒðË «ð]r¥t {t„o{tk
hne™u „{u ‚uðe r¢Þt fhe ntuÞ ™u ¼„ðt™™wk ¼s™ fhðt ƒuËu ‚u Ë{u
yu ¼s™™t fh™tht™tk ErLÿÞtu yk‚:fhý y™u Sð yu Ëðuo yuft„ú ÚtE™u
òu ¼s™{tk òuztÞ, ‚u yuðe he‚u yuf ½ze fu yÄeo ½ze …ý òu ¼„ðt™™t
¼s™{tk òuztÞ ‚tu Ë{„ú …t… ƒ¤e™u ¼M{ ÚtE òÞ Au. ™u ErLÿÞtu,
yk‚:fhý ™u Sð ‚u yuft„ú ÚtE™u òu ¼„ðt™™t ¼s™{tk ™ òuztÞ ‚tu
‚u™t ¼s™ Útfe ‚tu ½ze fu yÄo ½ze{tk …t… ™ ƒ¤u y™u yu™wk su fÕÞtý
* ð[.„.{.™wk 62, ‚t. 22-11-1824, {k„¤ðth.
 470 „.{.62
‚u ‚tu ¼„ðt™™u «‚t…u fhe™u ÚttÞ. yu™tu yus W¥th Au.”
…Ae h½wðehSyu «&™ …qAâtu su, “nu {nthts ! yt Sð™tu {tuût
‚u fu{ fhu íÞthu ÚttÞ Au ?” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “su™u …tu‚t™t
fÕÞtý™e EåAt ntuÞ ‚u™u …tu‚t™wk Œun, Ä™, Ät{, fwxwkƒ …rhðth yu Ëðuo™u
¼„ðt™™e Ëuðt{tk òuze Œuðtk y™u ¼„ðt™™e Ëuðt{tk su …ŒtÚto ft{ ™
ytðu ‚tu ‚u™tu íÞt„ fhe Œuðtu. yuðe he‚u su ¼„ðt™ …htÞý ð‚uo ‚u
„]nMÚtt©{e ntuÞ ‚tu …ý {hu íÞthu ¼„ðt™™t Ät{{tk ™thŒ-Ë™ftrŒf™e
…kÂõ‚{tk ¼¤u y™u …h{ {tuût™u …t{u. yu™tu yus W¥th Au.”
yuðe he‚u ©eS{nthts ðt‚to fhe™u …Ae …tu‚t™e EåAtyu fhe™u
ƒtu÷‚t nðt su, “y{u su rŒðËÚte rð[theyu Aeyu ‚u rŒðËÚte y{the ™sh{tk
yu{ ytðu Au su, Sð™t fÕÞtý™u yÚtuo ºtý yk„ Au ‚u yr‚ Ëw¾ŒtÞe
Au. ‚u{tk yuf ‚tu yr‚þÞ ytí{r™ct, su þwfS™e …uXu ytí{tÁ… ÚtE™u
…h{uïh™wk ¼s™ fhðwk. y™u ƒeswk …r‚ðú‚t™wk yk„ su „tu…eytu™e …uXu …r‚¼tðu
¼„ðt™™wk ¼s™ fhðwk y™u ºteswk ŒtË…ýt™wk yk„ su n™{w{t™S ‚Útt
WØðS™e …uXu Œt˼tðu ¼„ðt™™wk ¼s™ fhðwk. yu ºtý yk„ rð™t ftuE
he‚u fhe™u Sð™wk fÕÞtý Út‚wk ™Úte. y™u y{u ‚tu yu ºtý yk„™u ÿZ
fhe ht¾eyu Aeyu y™u yu ºtý yk„{tkÚte su™u yufuÞ yk„ ÿZ…ýu ntuÞ
‚tu ‚u f]‚tÚto ÚttÞ Au. y™u nðu yu ºtý yk„ðt¤t™t su ÷ûtý ‚u ™tu¾tk
™tu¾tk fhe™u fneyu Aeyu - ‚u{tk ytí{r™ctðt¤t™wk ‚tu yu ÷ûtý Au
su, yuf ftuhu ‚tu ytí{t Au y™u yuf ftuhu ‚tu Œun, ErLÿÞtu, yk‚:fhý,
ºtý „wý, …k[rð»tÞ, yu ytrŒf su {tÞt™wk xtu¤wk ‚u Au. y™u yu ƒu™t
{æÞ™u rð»tu su rð[th hnu, ‚u rð[th ¿tt™MðY…e Au. ‚u rð[th su{ ðtÞwyu
hrn‚ MÚt¤™u rð»tu Œe…f™e rþ¾t yr‚þÞ ÂMÚth ÚtE™u hnu Au, ‚u{ ÂMÚth
ÚtE™u hnu Au. ™u ‚u rð[th Œun, ErLÿÞtu ™u yk‚:fhý yu{™u ytí{t Ëk„tÚtu
yuf Útðt Œu‚tu ™Úte y™u ‚u rð[th …ý ytí{t Ëk„tÚtu yuf Út‚tu ™Úte
y™u ßÞthu ‚u rð[th™u Sð …t{u Au íÞthu ‚u Sð™e ð]r¥t ftþe ËwÄe ÷tkƒe
ntuÞ ‚u ðh‚t÷ sux÷t{tk ytðu Au y™u …Ae ‚u rð[th ßÞthu ÿZ ÚttÞ íÞthu
ðh‚t÷ Útfe yt „Zzt sux÷t{tk ytðu Au ™u …Ae yt „Zzt sux÷u ÷tkƒe
ð]r¥t ntuÞ ‚u Ëkfu÷tE™u …tu‚t™t Œun sux÷t{tk hnu Au y™u …Ae Œun{tkÚte
ð]r¥t xqkfe ÚtE™u ErLÿÞtu™t „tu÷f{tk s hnu Au ™u …Ae ErLÿÞtu™t „tu÷f
 „.{.62 471
Útfe ErLÿÞtu™e ð]r¥t Au. ‚u yk‚:fhý ËL{w¾ ÚtE òÞ Au ™u …Ae ErLÿÞtu™e
™u yk‚:fhý™e su ð]r¥t Au ‚u ytí{t™u rð»tu ÷e™ ÚtE òÞ Au, íÞthu yu
Sð™t ðtË™t ®÷„ Œun™tu ™tþ ÚtÞtu fnuðtÞ Au. y™u yu rð[th Au, ‚u
ßÞthu yt Sð Ëk„tÚtu {¤u Au, íÞthu ‚u Sð™t ӌޙu rð»tu «ftþ ÚttÞ
Au y™u …tu‚t™t ytí{t™wk ƒúñY…u Œþo™ ÚttÞ Au ™u ‚u ƒúñ™u rð»tu …hƒñ
su ™thtÞý ‚u™wk …ý Œþo™ ÚttÞ Au ‚u Œþo™™t fh™tht™u yu{ y™w¼ð
ÚttÞ Au su, ‘nwk ytí{t Awk y™u {thu rð»tu su …h{tí{t Au ‚u y¾kz hÌtt
Au.’
y™u yuðe he‚™e y¾kz ÂMÚtr‚ hnu yu ytí{r™ct™e yr‚ W¥t{
Œþt Au y™u …r‚ðú‚t™wk su yk„ Au ‚u ‚tu ðús™e „tu…eytu™t suðwk òuEyu.
su{ „tu…eytuyu su rŒðËÚte ©ef]»ý¼„ðt™™tk [hýth®ðŒ™tu M…þo fÞtuo
‚u rŒðËÚte sux÷tk ËkËth ËkƒkÄe su Ëw¾ ‚u Ëðuo Íuh suðtk ÚtE „Þtk. ‚u{
su™u …r‚ðú‚t™t yk„™e ¼Âõ‚ ntuÞ ‚u „{u ‚tu ELÿ suðtu Y…t¤tu …wY»t ntuÞ
‚Útt Œuð‚t suðtu ntuÞ ‚Útt ftuEf htò ntuÞ ™u ‚u™u ßÞthu Œu¾u íÞthu su{
Ëzu÷ fq‚ht™u Œu¾u yÚtðt rðüt™u Œu¾u íÞthu yr‚þÞ ø÷tr™ …t{e™u ÿrü
…tAe ¾U[e ÷u Au, ‚u{ ÿrü …tAe ¾U[tE òÞ ‚u W¥t{ …r‚ðú‚t™e her‚
Au. ‚u {txu su™e yuf ¼„ðt™™u rð»tu s …r‚¼tðu fhe™u ð]r¥t òuztýe
Au ‚u™wk ƒeò ftuE …whw»t™u Œu¾e™u {™ htS ÚttÞ s ™rn. y™u ºteswk su™u
Œt˼tðu fhe™u ¼Âõ‚™wk yk„ Au ‚u™u …ý …tu‚t™t su EüŒuð Au, ‚u™wk s
Œþo™ „{u y™u ‚u™e s ðt‚to Ëtk¼¤ðe „{u ™u …tu‚t™t EüŒuð™tu s Mð¼tð
„{u y™u ‚u™e s …tËu hnuðwk „{u. yuðtu «er‚ðt™ ntuÞ ‚tu …ý …tu‚t™t
EüŒuð™e Ëuðt ËtÁ ™u htS…t ËtÁ ht‚ rŒðË yu{ EåAÞt fhu su,
‘{™u {tht EüŒuð ftkEf yt¿tt fhu ‚tu nwk yr‚þÞ n»tuo fhe™u fÁk.’ …Ae
…tu‚t™t EüŒuð Au, ‚u yt¿tt fhu ‚tu Auxu sE™u hnu ‚tu …ý htS Útftu
hnu …ý ftuE he‚u yk‚:fhý{tk ¾uŒ …t{u ™rn y™u yt¿tt™u rð»tu s …h{
yt™kŒ {t™u. yu ŒtËíð¼Âõ‚™e W¥t{ Œþt Au. yuðt ŒtËíð ¼Âõ‚ðt¤t
‚tu yts „tu…t¤t™kŒ Mðt{e Au y™u ƒeò {wõ‚t™kŒ Mðt{e Au y™u yu ºtýu
yk„ðt¤t su ¼„ðt™™t ¼õ‚ ‚u{tk W¥t{, {æÞ{ y™u fr™c …ût Au y™u
yuÚte su ƒnth hÌtt, ‚u ‚tu fu𤠅t{h fnuðtÞ. {txu yu ºtý{tkÚte yuf
yk„ …rh…qýo ÚttÞ ™u ‚u fuzâu Œun {qfu ‚u ‚tu Xef Au y™u yu ºtý{tkÚte
yufuÞ yk„ su™u …rh…õð ™ ÚtÞwk ntuÞ ™u ‚u™u su {hðwk ‚u Xef ™Úte y™u
 472 „.{.62
‚u ‚tu …tk[ Œntzt ðÄw Sðu ™u …tu‚t™e yýË{sý™u xt¤e™u y™u yu ºtý
yk„{tkÚte ftuEf yuf yk„™u ÿZ fhe™u {hu, yus Xef Au.
y™u ð¤e yt Sð™tu ‚tu yuðtu Mð¼tð Œu¾tÞ Au su, ‘ßÞthu
„]nMÚtt©{{tk ntuÞ íÞthu ËkËth™tu íÞt„ fhðtu „{u y™u ßÞthu íÞt„ fhu
Au íÞthu …tAt ËkËth ËkƒkÄe Ëw¾™t ½tx ÚtÞt fhu.’ yuðe he‚u yu Sð™tu
yð¤tu Mð¼tð sýtÞ Au. {txu su ¼„ðt™™t ÿZ ytr©‚ ntuÞ ‚u™u
‚tu yuðt yð¤t Mð¼tð™tu íÞt„ fhe™u ™u …tu‚t™t {™™wk „{‚wk Ëðuo
{qfe™u ¼„ðt™™u ¼sðt y™u ¼„ðt™ rð™t ƒeS Ëðuo ðtË™t™u xt¤e™u
{hðwk ‚u s Xef Au y™u su™u ¼„ðt™{tk yr‚þÞ «er‚ ™ ntuÞ ‚u™u
‚tu ytí{r™ct s rð[thu fhe™u ÿZ fhðe. fu{ su, su ¼„ðt™™t ¼õ‚
ntuÞ ‚u™u ftk ‚tu ytí{r™ct ÿZ òuEyu ™u ftk ‚tu ¼„ðt™™u rð»tu yr‚þÞ
ÿZ «er‚ òuEyu y™u yu ƒu yk„{tkÚte su™u yufu yk„™e yr‚þÞ ÿZ‚t
™ ntuÞ ‚u™u ‚tu su yt ËíËk„™t r™Þ{ Au ‚u{tk ÿZ…ýu fhe™u hnuðwk ‚tu
s ËíËk„e hnuðtÞ, ™rn ‚tu ËíËk„ Útfe ƒnth …ze sðtÞ. y™u ¼„ðt™™tu
su ¼õ‚ ntuÞ, ‚u™u ‚tu su su «fth™t Œw:¾ ytðu Au ‚u Œw:¾™t Œu™tht
ft¤, f{o, {tÞt yu{tkÚte ftuE ™Úte. yu ‚tu …kzu ¼„ðt™ s …tu‚t™t ¼õ‚™e
Äehs òuðt™u yÚtuo Œw:¾™u «uhu Au. y™u …Ae su{ ftuEf …wY»t …zŒt{tk
hne™u swðu ‚u{ ¼õ‚™e Äehs™u ¼„ðt™ ¼õ‚™t ÓŒÞ{tk hne™u òuÞt fhu
Au ‘…ý ft¤, f{o, {tÞt™tu þtu ¼th Au su, ¼„ðt™™t ¼õ‚™u …eze þfu
? yu ‚tu ¼„ðt™™e s EåAt Au.’ yu{ òýe™u ¼„ðt™™tu ¼õ‚ ntuÞ
‚u™u {„™ hnuðwk.”
yu ðt‚to Ëtk¼¤e™u {wõ‚t™kŒ Mðt{eyu «&™ …qAâtu su, ‘‘nu {nthts !
yu ºtý su yk„ ‚{u fÌttk, ‚u ðt‚ ‚tu yr‚ Íeýe Au ™u fXý Au. ‚u
ftuEf™t s Ë{ßÞt{tk ytðu ™u ftuEf™t s ðíÞto{tk ytðu, …ý Ëðuo™u ™
ytðu y™u yt ËíËk„{tk ‚tu ÷ûttðrÄ {™w»Þ Au, ‚u Ëðuo™u ‚tu yt ðt‚to
Ë{sðe fXý Au, {txu ‚u fu{ fhu íÞthu ‚u™wk Yzwk ÚttÞ ?’ …Ae ©eS{nthts
ƒtuÕÞt su, “‚u ‚tu yu ºtý yk„ðt¤t {tkrn÷tu su nrh¼õ‚ ntuÞ, ‚u™tu
ŒtËt™wŒtË ÚtE™u ‚u™e yt¿tt{tk hnu ‚tu ‚u ftkE ™ Ë{s‚tu ntuÞ ‚tu …ý
yu A‚u Œunu s ¼„ðt™™tu …t»toŒ ÚtE hÌttu Au ™u f]‚tÚto ÚtE hÌttu Au y™u
yt ËkËth™u rð»tu ¼„ðt™ y™u ¼„ðt™™t ¼õ‚™tu ‚tu {rn{t yr‚þÞ
{tuxtu Au. ‚u „{u ‚uðtu …t{h ™u …r‚‚ Sð ntuÞ …ý ¼„ðt™ fu ¼„ðt™™t
 „.{.62-63 473
¼õ‚™tu ytr©‚ ÚttÞ ‚tu ‚u Sð f]‚tÚto ÚtE òÞ Au. yuðtu ¼„ðt™ ™u
¼„ðt™™t ¼õ‚™tu {rn{t Au. {txu su™u ¼„ðt™™t ¼õ‚™e Ëuðt «tÂ
ÚtE ‚u™u ‚tu r™Äzf hnuðwk y™u yt ºtý yk„™e su y{u ðt‚to fhe Au;
‚u ƒnwÄt ‚tu yt {wõ‚t™kŒ Mðt{e ËtÁ fhe Au y™u {wõ‚t™kŒ Mðt{e W…h
y{™u ½ýwk nu‚ Au ™u yu{™u þhehu {kŒðtz Au ‚u h¾u ftuE ðt‚™e Ë{sý{tk
¾t{e hne òÞ ™rn. yu{ òýe™u yt ðt‚to fhe Au.” …Ae {wõ‚t™kŒ Mðt{eyu
fÌtwk su, “nu {nthts! {U …ý òÛÞwk Au su, ‘{tht ËtÁ s yt ðt‚to fhe
Au.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T „Zzt {æÞ™wk >> 62 >> 195 >>

ð[™t{]‚ 63 : ƒ¤ …t{ðt™wk Index

*Ëkð‚T 1881™t {t„þh ðrŒ 2 ƒes™u rŒðË Mðt{e ©eËnò™kŒS
{nthts ©e„Zzt {æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk …tu‚t™t W‚tht™u rð»tu
rðhts{t™ n‚t ™u Ëðo ïu‚ ðMºt Äthý fÞtO n‚tk ™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e
yt„¤ ¼s™t™kŒ Mðt{e ©e{ŒT ¼t„ð‚™tu …tX fh‚t n‚t ™u …h{nkË
‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe n‚e.
…Ae {wõ‚t™kŒ Mðt{eyu «&™ …qAâtu su, “nu {nthts ! ÿüt 1 ™u
ÿ~Þ™t2 {æÞ{tk su rð[th hnu Au ‚u ÿüt™u ™u ÿ~Þ™u swŒtk swŒtk ht¾u
Au. yu{tk Sð™wk òý…ýwk fÞwk òýðwk ™u ErLÿÞtu yk‚:fhý™wk òý…ýwk fÞwk
òýðwk?” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “y{™u ‚tu yu{ sýtÞ Au su, su™tu
Sð yr‚þÞ ƒ¤™u …tBÞtu ntuÞ ‚u™u ‚tu yk‚:fhý™e ð]r¥tytu ‚u Sð™e
s ð]r¥t Au. y™u ‚u™t [th r¢Þtyu fhe™u [th rð¼t„ sýtÞ Au. y™u
‚u yk‚:fhý{tk ™u ErLÿÞtu{tk òý…ýwk Au, ‚u Sð™wk s Au. ‚u ErLÿÞtu
yk‚:fhý™u ßÞtk ½rx‚ ntuÞ íÞtk [t÷ðt Œu ™u ßÞtk ½rx‚ ™ ntuÞ íÞtk
™ [t÷ðt Œu. y™u su™tu Sð yr‚þÞ ƒ¤™u …tBÞtu ntuÞ, ‚u™u ‚tu ¼qkzwk
MðÙ …ý ytðu ™rn. y™u su™tu Sð r™ƒo¤ ntuÞ, ‚u™u ‚tu ËtkÏÞ™t {‚™u
y™wËhe™u yuf ÿüt yuðtu su …tu‚t™tu ytí{t, ‚u ytí{t…ýu hnuðwk, …ý
ErLÿÞtu yk‚:fhý ¼u¤wk ¼¤ðwk ™rn. yuðe he‚u Ë¥ttY… hnu‚tk Útftk yu™tu
S𠃤™u …t{u Au y™u yuÚte …ý ƒ¤ …t{ðt™tu yuf yr‚þÞ {tuxtu W…tÞ
Au su, ¼„ðt™ ™u ¼„ðt™™t su Ëk‚ ‚u™u rð»tu su™u «er‚ ntuÞ, ™u
* ð[.„.{.™wk 63, ‚t. 8-12-1824, „wYðth. 1. òu™th (ytí{t). 2. Œu¾tÞ Au (s„‚).
 474 „.{.63
‚u™e Ëuðt™u rð»tu yr‚þÞ ©Øt ntuÞ, ™u ¼„ðt™™e ™ðÄt ¼Âõ‚yu
Þwõ‚ ntuÞ, ‚u™t Sð™u ‚tu ‚íft¤ yr‚þÞ ƒ¤ ytðu Au. {txu Sð™u
ƒ¤ …t{ðt™u yÚtuo ¼„ðt™ y™u ¼„ðt™™t ¼õ‚™e Ëuðt ƒhtuƒh ƒeòu
ftuE W…tÞ ™Úte.
y™u ð¤e y{u y{tht yk‚h™e ðt‚to fneyu su, ßÞthu y{u
y„™tu‚ht™e Ët÷{tk {tkŒt ÚtÞt n‚t, íÞthu fi÷tË ™u ðifwkX ŒuÏÞt{tk ytÔÞtk
™u ™kŒeïh™e yËðthe ™u „hwzZ™e yËðthe …ý y{u fhe. yu{ y{tht
ŒeXt{tk ytÔÞwk …ý ‚u Ët{Úteo{tk y{™u ftkE Ëthwk ÷tøÞwk ™rn. …Ae ‚tu y{u
fuð¤ Ë¥ttY…u hnuðt {tkzâwk íÞthu Ëðuo W…trÄ™e þtkr‚ ÚtE; …Ae ‚u{tk …ý
y{™u yu{ rð[th ÚtÞtu su, ‘Ë¥ttY…u hnuðwk ‚uÚte …ý ¼„ðt™ ™u ¼„ðt™™t
¼õ‚ ¼u¤u Œun Ähe™u hnuðwk yu ©uc Au.’ {txu y{™u yu{ ƒef ÷t„e
su, ‘h¾u Ë¥ttY…u hneyu ™u …tAtu Œun ™ ÄhtÞ.’ {txu Œun Ähe™u ¼„ðt™
™u ¼„ðt™™t ¼õ‚™e ¼u¤u hneyu ™u ‚u™u yÚtuo su Ëuðt ƒ™e ytðu yu
s yr‚þÞ ©uc ËtÄ™ Au y™u ßÞthu Sð™u yk‚ Ë{tu ytðu Au, íÞthu
y™k‚ ò‚™e ytrÄ ™u ÔÞtrÄ «fx ÚttÞ Au. …Ae ¼„ðt™ fu ¼„ðt™™t
Ëk‚™wk sÞthu Œþo™ ÚttÞ Au, íÞthu Ëðuo Œw:¾™tu ™tþ ÚtE òÞ Au. yuðtu
¼„ðt™™tu ™u ¼„ðt™™t ¼õ‚™tu {rn{t {tuxtu Au. y™u ¼„ðt™™t ¼õ‚
Au, ‚u ‚tu fu𤠃úñ™e s {qŠ‚Þtu Au. yu™u rð»tu ‚tu {™w»Þ¼tð ÷tððtu
s ™rn y™u su{ …tu‚t™t Œun™tk fwxwkƒe ntuÞ Au ™u ‚u™u ‚u™t rn‚™u yÚtuo
yt…ýu ðZe™u fneyu ™u yt…ý™u ‚u ðZe™u fnu, …ý yk‚h{tk ftuE™u ytkxe
…z‚e ™Úte, ‚u{ ¼„ðt™™t ¼õ‚ Ëk„tÚtu ðíÞwO òuEyu. y™u su™u ¼„ðt™
™u ¼„ðt™™t ¼õ‚ Ëk„tÚtu ytkxe …ze òÞ Au, ‚u ‚tu y{™u ŒeXtu …ý
„{‚tu ™Úte. ™u ‚u W…hÚte heË …ý ftuE rŒðË W‚h‚e ™Úte. y™u yt
ËkËth{tk …k[ {nt…t…™t fh™tht™tu ftuE rŒðË Aqxftu ÚttÞ …ý ¼„ðt™™t
¼õ‚™t ÿtun™t fh™tht™tu ftuE rŒðË Aqxftu Út‚tu ™Úte. {txu ¼„ðt™™t
¼õ‚™e su Ëuðt fhðe ‚u ƒhtuƒh ftuE …wÛÞ ™Úte ™u ¼„ðt™™t ¼õ‚™tu
ÿtun fhðtu ‚u ƒhtuƒh ftuE …t… …ý ™Úte. {txu su™u …tu‚t™t Sð™u ƒ¤ðt™
fhðtu ntuÞ ‚u™u ‚tu ¼„ðt™ fu ¼„ðt™™t ¼õ‚™u {™, f{o, ð[™u
þwØ ¼tðu fhe™u Ëuððt.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T „Zzt {æÞ™wk >> 63 >> 196 >>
 „.{.64 475
ð[™t{]‚ 64 : …wÁ»ttu¥t{ ¼è™t «§™wk Index
*Ëkð‚T 1881™t …tu»t Ëww rŒ 7 Ët‚{™u rŒðË Mðt{e ©eËnò™kŒS
{nthts ©e„Zzt {æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk ©eðtËwŒuð™thtÞý™t
{krŒh™e ytuËheyu Ztur÷Þt W…h „tŒe‚rfÞt ™k¾tðe™u W¥thtŒu {w¾th®ðŒu
rðhts{t™ n‚t y™u Ëðo ïu‚ ðMºt Äthý fÞtO n‚tk ™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e
yt„¤ {wr™ ‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe n‚e.
…Ae MðÞk«ftþt™kŒ Mðt{eyu «&™ …qAâtu su, “nu {nthts! ¼„ðt™™t
su yð‚th Au, ‚u Ëðuo Ëh¾t s Au fu ‚u{tk yrÄf LÞq™ ¼tð Au ?”
…Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “y{u ÔÞtËS™t fhu÷t su Ëðuo „úkÚt ‚u Ëtk¼éÞt
™u …Ae …qðto…h rð[the™u òuÞwk, íÞthu ‚u{tkÚte y{™u yu{ Ë{òÞwk Au su,
{íMÞ, fåA, ðthtn, ™]®ËntrŒf su ¼„ðt™™t yð‚th Au ‚u Ëðuo yð‚th™t
yð‚the ‚u ©ef]»ý¼„ðt™ Au, …ý ƒeò yð‚th™e …uXu ©ef]»ý¼„ðt™
‚u yð‚th ™Úte. ‚u ‚tu yð‚the s Au. yuðt su ©ef]»ý¼„ðt™™tk [rhºt
©e{ŒT ¼t„ð‚ …whtý™t Œþ{ MfkÄ™u rð»tu Ëk…qýo fÌttk Au. {txu yt…ýt
WØð Ëk«ŒtÞ™u rð»tu y{u Œþ{ MfkÄ™u yr‚þÞ «{tý fÞtuo Au. y™u ƒeò
su Ëðuo yð‚th ‚u …ý ©ef]»ý¼„ðt™™t s Au {txu yu yð‚th ™u yu
yð‚th™t «r‚…tŒ™ fh™tht su „úkÚt ‚u Ëðuo™u yt…ýu {t™ðt, …ý rðþu»tu
fhe™u ‚tu ©ef]»ý¼„ðt™ ™u ‚u™t «r‚…tŒ™ fh™tht su „úkÚt ‚u™u s {t™ðt.”
…Ae …wÁ»ttu¥t{ ¼èu «&™ …qAâtu su, “¼„ðt™ Sð™t fÕÞtý™u yÚtuo
yt s„‚™u Ë]su Au, ‚u rðï ™ håÞwk ntuÞ ™u {tÞt™t WŒh{tk Sð ntuÞ
‚u™wk ¼„ðt™ fÕÞtý fhu ‚tu þwk ™ ÚttÞ ? su ytx÷tu rðï Ë]sðt™tu ¼„ðt™
Œt¾ztu fhu Au ?” yu «&™ Au. …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “¼„ðt™
©ef]»ý…wÁ»ttu¥t{ Au, ‚u ‚tu htòrÄhts Au y™u y¾kz{qŠ‚ Au y™u …tu‚t™wk
yûthÄt{Y…e su ‚¾‚ ‚u™u rð»tu ËŒt rðhts{t™ Au. y™u ‚u yûthÄt{™u
ytr©‚ y™k‚fturx ƒúñtkz hÌtt Au. ‚u su{ ftuEf {tuxtu [¢ð‚eo htò ntuÞ
™u ‚u™u yËkÏÞ „t{ztk ntuÞ ‚u{tkÚte yuf ƒu „t{ Wßsz ÚtÞt ntuÞ yÚtðt
ðMÞtk ntuÞ …ý ‚u ‚tu ‚u htò™e „ý‚e{tk …ý ™ ntuÞ. ‚u{ ©ef]»ý¼„ðt™
* ð[.„.{.™wk 64, ‚t. 27-12-1824, {k„¤ðth.
 476 „.{.64
‚u y™k‚fturx ƒúñtkz™t …r‚ Au, ‚u ƒúñtkztu™tu ftkE yuf Ët{xtu «÷Þ Út‚tu
™Úte, y™u ‚u{tkÚte yuftŒt ƒúñtkz™tu «÷Þ ÚttÞ ‚u ‚tu ¼„ðt™™e „ý‚e{tk
…ý ™Úte y™u ‚u ©ef]»ý¼„ðt™™tu ŒuðfeS Útfe su sL{ ‚u ‚tu fÚt™
{tºt Au y™u yu ©ef]»ý ‚tu ËŒt ysL{t Au. y™u ‚u ©ef]»ý¼„ðt™™wk
su yûthÄt{ Au ‚u ÔÞr‚huf…ýu ‚tu «f]r‚ …wÁ»t Útfe …h Au, y™u yLðÞ…ýu
fhe™u ‚tu Ëðuo Xuftýu Au, su{ ytftþ Au ‚u yLðÞ…ýu fhe™u ‚tu Ëðoºt
Au y™u ÔÞr‚huf…ýu ‚tu [th ¼q‚ Útfe …h Au, ‚u{s ©ef]»ý¼„ðt™™wk
yûthÄt{ Au y™u ‚u Ät{™u rð»tu ¼„ðt™ y¾kz rðhts{t™ hnu Au y™u
‚u Ät{{tk hÌtt Útft y™k‚fturx su ƒúñtkz Au ‚u™u rð»tu ßÞtk su™u su{ Œþo™
Œuðwk ½xu íÞtk ‚u™u ‚u{ Œþo™ Œu Au, y™u su ËtÚtu ƒtu÷ðwk ½xu ‚u ËtÚtu ƒtu÷u
Au y™u su™tu M…þo fhðtu ½xu ‚u™tu M…þo fhu Au. su{ ftuEf rËØ…wY»t
ntuÞ ‚u yuf Xuftýu ƒuXtu Útftu nòhtu „tW Œu¾u y™u nòhtu „tW™e ðt‚to™u
Ëtk¼¤u, ‚u{ ¼„ðt™ …tu‚t™t yûthÄt{{tk hÌtt Útft y™k‚fturx ƒúñtkz™u
rð»tu ßÞtk su{ sýtðwk ½xu íÞtk ‚u{ sýtÞ Au y™u …tu‚u ‚tu ËŒt …tu‚t™t
yûthÄt{{tk s Au. y™u yuf Xuftýu hÌtt Útft su y™k‚ Xuftýu sýtÞ
Au ‚u ‚tu …tu‚t™e Þtu„f¤t Au. su{ htË{kz¤™u rð»tu sux÷e „tu…eytu ‚ux÷t
s …tu‚u ÚtÞt. {txu yuf Xuftýu hÌtt Útft su y™k‚ Xuftýu Œu¾tðwk yu
s ¼„ðt™™wk Þtu„f¤tyu fhe™u ÔÞt…f…ýwk Au, …ý ytftþ™e …uXu yY……ýu
fhe™u ÔÞt…f ™Úte. y™u su ¼„ðt™™e Þtu„ {tÞtyu fhe …[tË fhtuz
Þtus™ su …]Úðe™wk {kz¤ Au, ‚u «÷Þ ft¤™u rð»tu …h{týw Y… ÚtE òÞ
Au y™u ‚u …]Úðe …tAe Ë]rüft¤™u rð»tu …h{týw{tkÚte …[tË fhtuz Þtus™
ÚttÞ Au. y™u [tu{tËwk ytðu Au íÞthu „tsðes ™u {u½™e ½xt ÚtE ytðu
Au. yu ytrŒf Ëðuo ytùÞo ‚u ¼„ðt™™e Þtu„{tÞtyu fhe™u ÚttÞ Au, yuðt
su ©ef]»ý¼„ðt™ ‚u {w{wûtw™u Ëðo «fthu ¼s™ fhðt ÞtuøÞ Au. þt {txu
su, ƒeò yð‚th™u rð»tu ‚tu yuf fu ƒu f¤t™tu «ftþ ntuÞ Au y™u
©ef]»ý¼„ðt™™u rð»tu ‚tu Ëðuo f¤tytu Au. {txu yu ©ef]»ý¼„ðt™ ‚tu hrËf
…ý Au ™u íÞt„e …ý Au, ™u ¿tt™e …ý Au, ™u htòrÄhts …ý Au, ™u ftÞh
…ý Au ™u þqhðeh …ý Au ™u yr‚þÞ f]…t¤w …ý Au ™u Þtu„f¤t™u rð»tu
«ðeý Au, ™u yr‚þÞ ƒr¤Þt …ý Au ™u yr‚þÞ Ar¤Þt …ý Au. {txu
 „.{.64-65 477
Ëðuo f¤tyu Ëk…L™ ‚tu yuf ©ef]»ý¼„ðt™ s Au y™u ‚u ©ef]»ý¼„ðt™™wk
su yûthÄt{ ‚u™u ytr©‚ su y™k‚fturx ƒúñtkz ‚u …ý ËŒtÞ hnu Au. ‚u{tkÚte
su ƒúñtkz™e Ëtu ð»to™e ytðhŒt …qhe ÚttÞ ‚u ƒúñtkz™tu ™tþ ÚttÞ, ‚uýu fhe™u
ftkE Ëðuo ƒúñtkz™tu ™tþ Út‚tu ™Úte. {txu «÷Þ ft¤{tk þt ËtÁ fÕÞtý
fÞwO òuEyu Ëðuo ƒúñtkz ðËu s Au ‚tu ? yuðe he‚u yu «&™™wk Ë{tÄt™ Au.”
yuðe he‚u …htuût…ýu …tu‚t™t …wÁ»ttu¥t{…ýt™e ðt‚to ©eS{nthtsu fhe. ‚u™u
Ëtk¼¤e™u Ëðuo nrh¼õ‚ yu{ òý‚t nðt su, yu s su ©ef]»ý …whw»ttu¥t{
‚u s yt ¼Âõ‚ Ä{o™t …wºt ©eS{nthts Au.
>> Er‚ ð[™t{]‚{T „Zzt {æÞ™wk >> 64 >> 197 >>

ð[™t{]‚ 65 : y¾‚hztÌtt™wk Index

*Ëkð‚T 1881™t …tu»t ËwrŒ 11-yuftŒþe™u rŒðË Mðt{e ©eËnò™kŒS
{nthts ©e„Zzt {æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk ©eðtËwŒuð™thtÞý™t
{krŒh™e Ë{e…u Ztur÷Þt W…h rðhts{t™ n‚t y™u Ëðo ïu‚ ðMºt Äthý
fÞtO n‚tk ™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ {wr™ ‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e
˼t ¼htE™u ƒuXe n‚e.
…Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “Ëtk¼¤tu ¼„ðt™™e ðt‚to fheyu.”
íÞthu ‚t÷ …¾ts ÷E™u Ëk‚ fe‚o™ „tð‚t n‚t ‚u At™t hÌtt y™u Ëðuo
ntÚt òuze™u Ëtk¼¤ðt ƒuXt. …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “Sð™t fÕÞtý™u
yÚtuo ¼„ðt™™t ht{f]»ýtrŒf su yð‚th ÚttÞ Au ‚u™u ‚tu {tÞt™wk ftÞo
yuðwk su yt s„‚ ‚u{tk ftuE Xuftýu {tun Út‚tu ™Úte y™u …tu‚t™t y÷tirff
«‚t…u fhe™u r™:þkf ð‚uo Au y™u …tu‚t™t ¼õ‚s™™e ¼Âõ‚™u yk„efth
fhðt™u yÚtuo …k[rð»tÞ™u …ý Ëthe …uXu ¼tu„ðu Au. ‚u™u òuE™u yt ËkËth™u
rð»tu su y¾‚hztÞt1 {™w»Þ Au ‚u …h{uïh™u rð»tu Œtu»t …hXu Au y™u yu{
òýu su, ‘ yt ‚tu …h{uïh fnuðtÞ Au, ‚tu …ý yu™u yt…ýt fh‚tk …ý
ðÄw ËkËth™u rð»tu ytËÂõ‚ Au.’ yu{ òýe™u ¼„ðt™™u …ý …tu‚t suðt
{™w»Þ òýu Au, …ý ¼„ðt™™tu su y÷tirff {rn{t ‚u™u òý‚t ™Úte,
* ð[.„.{.™wk 65, ‚t. 1-1-1825, hrððth. 1. su{ ‚u{ ƒtu÷e, þ猙t yÚto™u yð¤t ÷E™u
…tu‚t™e ò‚™u ztÌttu {t™™th.
 478 „.{.65-66
yus ¼„ðt™™e {tÞt Au y™u ƒúñÂMÚtr‚™u …tBÞt yuðt su ytí{Œþeo ËtÄw
‚u™u …ý yt ËkËth™u rð»tu ftuE …ŒtÚto Œu¾e™u {tun Út‚tu ™Úte, ‚tu ƒúñÚte
…h …hƒúñ yuðt su ©ef]»ý¼„ðt™, ‚u™u {tÞt ™u {tÞt™t ftÞo Útfe r™÷uo…
hnuðtÞ yu{tk ‚u þwk fnuðwk ? yu ‚tu hnuðtÞ s. y™u ytí{r™ctðt¤t su
Ëk‚, ‚u™u ytí{r™ct ™u ‚eðú ðihtøÞ yu ƒuÞ ntuÞ ‚uýu fhe™u ftuE he‚™wk
ƒkÄ™ ‚tu ™ ÚttÞ, …ý òu ‚u™u ¼„ðt™™u rð»tu ¼Âõ‚ ™ ntuÞ ‚tu su{
ƒnw «fth™tk ¼tus™ ™u ƒnw «fth™tk ÔÞks™ fÞtO ntuÞ, ™u ‚u{tk òu yuf
÷ðý ™ ntuÞ ‚tu ‚u Ëðuo ™fthtk ÚtE òÞ Au. ‚u{ ¼„ðt™™e ¼Âõ‚ rð™t
yuf÷wk su ƒúñ¿tt™ Au ‚Útt ðihtøÞ Au, ‚u ‚tu ™ftÁk s Au ™u ËŒt
yfÕÞtýfthe s Au, yu{ òýe™u þwfŒuðS ƒúñMðY… ÚtÞt n‚t ‚tu …ý
©e{ŒT ¼t„ð‚™u ¼ý‚t nðt y™u ©ef]»ý¼„ðt™™u rð»tu ÿZ ¼Âõ‚™u fh‚t
nðt. {txu ytí{r™ctðt¤t™u òu ¼„ðt™™u rð»tu ¼Âõ‚ ™ ntuÞ ‚tu yu
yu™u {tuxwk Œq»tý Au. y™u su™u ¼„ðt™™u rð»tu ¼Âõ‚ ntuÞ ‚u™u …ý òu
ytí{r™ct ™u ðihtøÞ ™ ntuÞ, ‚tu suðe ¼„ðt™™u rð»tu «er‚ ntuÞ ‚uðe
ƒeò …ŒtÚto™u rð»tu …ý «er‚ ÚtE òÞ. {txu yu ¼Âõ‚ {t„oðt¤t™u …ý
{tuxwk Œq»tý Au y™u su ytðtu …rh…õ𠼄ðt™™tu ¼õ‚ ntuÞ ‚uýu ‚tu ¼„ðt™™tu
ÞÚttÚto {rn{t òÛÞtu Au {txu ‚u™u ‚tu …h{uïh rð™t ƒeswk Ëðuo ‚wåA sýtýwk
Au. ‚u ËtÁ ftuE …ŒtÚto{tk ‚u {tun …t{‚tu ™Úte. {txu ytí{r™ct, ðihtøÞ
™u ¼„ðt™™u rð»tu ¼Âõ‚ yu ºtýuÞ ¼u¤t ntuÞ íÞthu ftuE ò‚™e ¾tux
™ fnuðtÞ y™u yuðtu su ntuÞ ‚u ‚tu ¼„ðt™™tu ¿tt™e ¼õ‚ fnuðtÞ, yuftkr‚f
¼õ‚ fnuðtÞ, y™LÞ ¼õ‚ fnuðtÞ.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T „Zzt {æÞ™wk >> 65 >> 198 >>

ð[™t{]‚ 66 : ËŒT„whw™t «&™tu™wk - „tu¤tu ÍtÕÞt™wk Index

*Ëkð‚T 1881™t …tu»t ðrŒ 1-«r‚…Œt™u rŒðË Mðt{e ©eËnò™kŒS
{nthts ©e„Zzt {æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk W„{ýu îth ytuhzt™e
ytuËheyu Ztur÷Þt W…h „tŒe‚rfÞt rƒAtðt™u rðhts{t™ n‚t y™u Ëðo
ïu‚ ðMºt Äthý fÞtO n‚tk ™u …e¤tk …w»…™tk ™u ht‚e „w÷ŒtðrŒ™t …w»…™tk
* ð[.„.{.™wk 66, ‚t. 5-1-1825, „wYðth.
 „.{.66 479
nth fkX™u rð»tu rðhts{t™ n‚t ™u …e¤tk …w»…™tu ‚tuhtu …t½™u rð»tu rðhts{t™
n‚tu. y™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ {wr™{kz¤ ‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e
˼t ¼htE™u ƒuXe n‚e.
y™u …tu‚t™e yt„¤ ËhtuŒt ™u Œwfz ÷E™u Ëk‚{kz¤ rð»ýw…Œ „tð‚t
n‚t. ‚u fe‚o™ ¼Âõ‚ ÚtE hÌtt …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “yts ‚tu
y{thu {tuxt {tuxt Ëk‚™u «&™ …qAðt Au.” yu{ fne™u «Út{ yt™kŒ Mðt{e™u
…qA‚t nðt su, “ftuEf yuðtu …wY»t ntuÞ su ‚u™u ƒwrØ Úttuze ntuÞ ‚tu …ý
…tu‚t{tk su Œtu»t ntuÞ ‚u™u Œu¾u y™u ƒeò nrh¼õ‚{tk Œtu»t ntuÞ ‚u™u ™
Œu¾u y™u „wý ntuÞ ‚u™u s Œu¾u y™u ƒeòu su …wY»t Au ‚u™u ‚tu ƒwrØ
½ýe Au, ‚tu …ý …tu‚t™t yð„wý™u Œu¾‚tu s ™Úte y™u ƒeò nrh¼õ‚™u
rð»tu „wý™tu íÞt„ fhe™u fu𤠌tu»t s Œu¾u Au. yu™wk þwk fthý nþu su,
Úttuze ƒwrØðt¤tu ntuÞ ‚u …ý …tu‚t™t Œtu»t™u Œu¾u Au y™u ÍtÍe ƒwrØðt¤tu
Au, ‚u™u …tu‚t™t Œtu»t ËqÍ‚t ™Úte ?” yu «&™ Au. …Ae yt™kŒ Mðt{e™u
suðtu ËqÍTÞtu ‚uðtu W¥th fÞtuo, …ý «&™™wk Ë{tÄt™ ÚtÞwk ™rn. …Ae
©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “yu™tu W¥th yu{ Au su, yt sL{u yÚtðt ftuE
sL{tk‚h™u rð»tu yuýu ftuEf {tuxt ¼„ðt™™t ¼õ‚™tu y…htÄ fÞtuo Au,
‚u …t…u fhe™u yu™e ƒwrØ Œtu»tu Þwõ‚ Au. {txu yu™u nrh¼õ‚™t Œtu»t ËqÍu
Au ™u …tu‚t™t Œtu»t ËqÍ‚t ™Úte, yu s yu™tu W¥th Au.”
yu{ fne™u …Ae ©eS{nthts r™íÞt™kŒ Mðt{e™u «&™ …qA‚t nðt
su, “¼„ðt™™u …tBÞt™wk yuf s ËtÄ™ Au fu ½ýtf ËtÄ™u fhe™u ¼„ðt™
…{tÞ Au ? íÞthu ‚{u yu{ fnuþtu su, ¿tt™, ðihtøÞ, ¼Âõ‚ ™u Ä{o yu
[th ËtÄ™u fhe™u …{tÞ Au. ‚u ßÞthu yu [th ËtÄ™u fhe™u ¼„ðt™™e
«t ÚttÞ Au, íÞthu yuf ¼„ðt™™t yt©Þu fhe™u s fÕÞtý ÚttÞ yuðt
y™LÞ ¼tð™tu r™Ätoh hÌttu ™rn.” …Ae r™íÞt™kŒ Mðt{eyu ƒnw «fthu
W¥th fÞtuo, …ý «&™™wk Ë{tÄt™ ÚtÞwk ™rn. …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su,
“fÕÞtý ‚tu yuf ¼„ðt™™t yt©Þu fhe™u s Au, …ý ¼„ðt™ Au, ‚u
yr‚ Ë{Úto Au ™u ‚u™e yt¿tt™u ƒúñtrŒf Ë{„ú Œuð …t¤u Au ‚Útt ft¤,
{tÞtrŒf su Ëðuo ƒúñtkz™tk fthý, ‚u …ý ¼„ðt™™t ¼Þ Útfe ËtðÄt™
ÚtE™u ¼„ðt™™e yt¿tt{tk hnu Au. {txu ¼„ðt™™tu ¼õ‚ ntuÞ ‚u™u yu
 480 „.{.66
¼„ðt™™e yt¿tt Au, ‚u ÿZ fhe™u {t™ðe yus ¼„ðt™™t ¼õ‚™wk ÷ûtý
Au. ‚u ËtÁ ËtÄ™ Ëðuo yr‚ÿZ fhe™u ht¾ðtk. yux÷u yuf ¼„ðt™ð‚u
s fÕÞtý Au. y™u yu ËtÄ™ Au ‚u ‚tu ¼„ðt™™e «ËL™‚t™u yÚtuo Au.
yu s yu «&™™tu W¥th Au.”
…Ae ©eS{nthts ƒúñt™kŒ Mðt{e™u …qA‚t nðt su, “yt Œun™u rð»tu
Sð Au, ‚u Ëtfth Au fu r™htfth Au ?” …Ae ƒúñt™kŒ Mðt{eyu fÌtwk su,
“Sð ‚tu Ëtfth Au.” íÞthu ©eS{nthtsu fÌtwk su, “òu Sð Ëtfth ntuÞ
‚tu ‚u fh[hýtrŒfu Þwõ‚ ÚtÞtu, íÞthu Œþ{MfkÄ™u rð»tu ðuŒM‚wr‚™t yæÞtÞ{tk
yu{ fÌtwk Au su, ‘¼„ðt™ su ‚u Sð™t fÕÞtý™u yÚtuo ‚u Sð™tk ƒwrØ, ErLÿÞ,
{™ ™u «tý, ‚u™u Ë]s‚t nðt.’ ‚u òu Sð Ëtfth s ntuÞ ‚tu ‚u™u yÚtuo
ƒwrØ, ErLÿÞ, {™, «tý Ë]ßÞt™wk þwk ft{ Au ? {txu yuðe he‚™tk þtMºt™tk
ð[™™u òu‚tk yu{s r™Ätoh ÚttÞ Au su, Sð su ‚u MðY…-Mð¼tðu fhe™u ‚tu
Ë¥tt{tºt Au, ™u [i‚LÞ ðM‚w Au y™u y™trŒ y¿tt™Y… yuðwk su fthý þheh
‚uýu Þwõ‚ Au y™u su{ [{f…tý ntuÞ ‚u ÷tuZt™u ‚týe™u ÷tuZt ËtÚtu [tuxe
hnu Au, ‚u{ yu Sð™tu …ý [tuxðt™tu Mð¼tð Au, ‚u {trÞf yuðtk su MÚtq¤
™u Ëqû{, yu ƒu þheh, ‚u ËtÚtu [tuxu Au y™u yu Sð y¿tt™u fhe™u ‚u þheh™u
rð»tu …tu‚t…ýwk {t™u Au, …ý ðM‚w„‚u ‚tu yu Sð þheh suðtu ™Úte.”
…Ae ƒúñt™kŒ Mðt{eyu fÌtwk su, “ßÞthu ¼„ðt™™e ¼Âõ‚yu fhe™u
yu Sð™t y¿tt™™e r™ð]r¥t ÚttÞ Au íÞthu yu Sð™u MÚtq¤, Ëqû{ ™u fthý,
yu {trÞf ºtý Œun™tu ËkƒkÄ hnu‚tu ™Úte. íÞthu yu S𠼄ðt™™t Ät{{tk
sE™u fuðe he‚™t ytfthu Þwõ‚ Útftu hnu Au ?” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt
su, “ßÞthu yu Sð™t y¿tt™™e r™ð]r¥t ÚttÞ Au íÞthu yu™u {trÞf ºtý
Œun™tu Ëk„ Aqxe òÞ Au. …Ae yu Sð fuð¤ [i‚LÞ Ë¥tt{tºt hnu Au.
…Ae yu Sð™u ¼„ðt™™e ¼qr{ ytrŒf su ytX «fth™e «f]r‚ ‚u Útfe
swŒe su [i‚LÞ «f]r‚, ‚u™tu ¼„ðt™™e EåAtyu fhe™u Œun ƒkÄtÞ Au ™u
‚uýu Þwõ‚ Útftu ¼„ðt™™t yûthÄt{™u rð»tu hnu Au. yu he‚u yu «&™™tu
W¥th Au.”
…Ae „tu…t¤t™kŒ Mðt{e™u ©eS{nthts …qA‚t nðt su,1 “yütk„
1. yt ÷tuf{tk ƒnw …wÁ»ttu ¼„ðt™™u ¼su Au, ‚u{tk fux÷tf ¼õ‚tu™u.
 „.{.66 481
Þtu„ rËØ ÚttÞ Au yÚtðt ytí{Œþo™ ÚttÞ Au, ‚u ‚tu ¼„ðt™ ™u ¼„ðt™™t
Ëk‚™e f]…t Útfe ÚttÞ Au.1 ‚u yu Þtu„ ™u ytí{Œþo™ rËØ ÚtÞt™wk fthý
su ¼„ðt™ ™u ¼„ðt™™t Ëk‚, ‚u™u rð»tu ð]r¥t „tiý ÚtE òÞ Au y™u
yütk„Þtu„ ™u ytí{Œþo™ yu™u rð»tu ðÄw ÷„™e ÚttÞ Au, ‚u™wk þwk fthý
nþu ? ” …Ae „tu…t¤t™kŒ Mðt{eyu fÌtwk su, “yu™u Þtu„tÇÞtË fh‚u Útfu
Þtu„ rËØ ÚttÞ Au, ‚u™wk ftkEf {t™ ytðu Au. ‚uýu fhe™u ¼„ðt™™e ftuhu
ftkEf ð]r¥t „tiý ÚtE òÞ Au.”
…Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “ßÞthu rËØ Œþt™u …t{u íÞthu yu Þtu„e
Au ‚u ƒúñY… ÚttÞ Au. ‚u ƒúñ{tk ‚tu ftuE ò‚™wk {t™ ntuÞ ™rn;2 {txu W¥th
Ëk¼ðu ™rn. …Ae „tu…t¤t™kŒ Mðt{e ƒtuÕÞt su, “nu {nthts! yu ‚tu ftkE Ë{ò‚wk
™Úte {txu ‚{u f]…t fhe™u fntu.” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “yu‚tu yu{
Ë{sðwk su,3 ßÞthu …tu‚t™e ¾tuxâ ftZðe ntuÞ íÞthu ‚u™u {tuxtytu™tk ð[™™e
ËtÏÞ ÷E™u ftZðe. su{ ftuEf ÔÞðntrhf ft{ ntuÞ ™u ‚u ft{™u yr‚þÞ
rËØ fhðwk ntuÞ, íÞthu Ëthtk Ëthtk {týË™e ËtEŒe4 fhðe, ‚u{ yrkn …ý
yu ËtEŒe Au su þwfŒuðS ƒúñMðY… ÚtÞt n‚t ‚tu …ý yr‚ «er‚yu fhe™u
©e{ŒT ¼t„ð‚ ¼ÛÞt y™u yts rŒðË ËwÄe …ý ¼„ðt™™e ¼Âõ‚™u s fhu
Au y™u þti™ftrŒf yXâtþe nòh Ér»t ‚u ƒúñMðY… Au, ‚tu …ý Ëw‚ …whtýe™t
{w¾Útfe ¼„ðt™™e fÚtt™u Ëtk¼¤u Au. yuðe ò‚™tk ð[™™e ËtÏÞ ¼Âõ‚™e
ÿZ‚t™u yÚtuo ÷uðe. y™u su ¾tuxâ …tu‚t™t òÛÞt{tk ™ ytð‚e ntuÞ ‚u™e ftuh™e
¼„ðt™™uu yt„¤ «tÚto™t fhðe su, ‘nu {nthts! {tht{tk su su ¾tuxâ ntuÞ
‚u f]…t fhe™u ™tþ fhßÞtu.’ su{ ftuEf …whw»t™u {tÚtu f÷kf ytÔÞwk ntuÞ ™u
‚u f÷kf xtéÞt™tu ftuE ËtEŒe ™ ntuÞ íÞthu ‚u ÷tuZt™tu „tu¤tu ht‚tu[tu¤ ntuÞ
‚u™u W…tze™u …tu‚t™wk f÷kf xt¤u Au. ‚u{ su Œtu»t ™ ytu¤¾t‚tu ntuÞ íÞthu
‚u Œtu»t xt¤ðt™u yÚtuo ¼„ðt™™e M‚wr‚ fhðe, yu ‚u ÷tuZt™tu „tu¤tu ÍtÕÞt
1. {txu ‚u ¼õ‚tu™u ¼„ðt™ y™u ‚u{™t Ëk‚tu™u rð»tu …t{‚tk ¼„ðt™™e ¼Âõ‚™u s fh‚t n‚t, ytðwk
s ËðoŒt ÷„™e Útðe Wr[‚ Au ‚Úttr… ftuEf ð]‚tL‚ ™rn òýðtÚte ¼„ðt™ y™u ‚u{™t Ëk‚tu™u
¼õ‚™u. rð»tu ð]Â¥t „tiý ÚttÞ Au y™u ytí{Œþo™{tk ðÄw
2. Œuntr¼{t™eytu{tk s {t™ Œtu»t™tu Ëk¼ð Au. ÷„™e ÚttÞ Au. {txu «Út{ …wht‚™ Þtu„eytu™tu
3. ‚uðt ¼õ‚u Þtu„rËÂØðt¤t y™u ytí{Œþo™ ð‚o™ «fth yð~Þ òÛÞtu òuEyu y™u yt su
ðt¤tytu™tu ð‚o™«fth òÛÞtu ™Úte, …wht‚™ þwftrŒ …tu‚t™e ¾tuxâ ‚u xt¤ðe y™u.
Þtu„eytu ƒúñY… ÚtE™u …ý ‚u{tk rð©tkr‚ ™rn 4. Ëtûte.
 482 „.{.66
suðe Au. yu{ fhe™u …tu‚t™e ¾tuxâ™u xt¤ðe, yu ‚{tht «&™™tu W¥th Au.”
…Ae ©eS{nthts {wõ‚t™kŒ Mðt{e™u …qA‚t nðt su, “¼„ðt™™u ÞÚttÚto
òÛÞt ntuÞ ™u ¼„ðt™ ‚tu ftkE [{ífth ™ Œu¾tz‚t ntuÞ ™u ƒeò su
skºt {kºtðt¤t ntuÞ ‚u ‚tu …h[tu Œu¾tz‚t ntuÞ, ‚u™u Œu¾e™u ¼„ðt™™tu ¼õ‚
ntuÞ ‚u™wk {™ ¼„ðt™{tkÚte ftkE z„u fu ™ z„u ?” …Ae {wõ‚t™kŒ Mðt{eyu
fÌtwk su, “nu {nthts ! su™u ¼„ðt™™tu ÞÚttÚto r™ùÞ ntuÞ ‚u™u ‚tu ¼„ðt™
rð™t ƒesu õÞtkE «‚er‚ ytðu s ™rn y™u òu ƒesu Xuftýu «‚er‚ ytðe
‚tu ‚u™u ¼„ðt™™tu r™ùÞ s ™Úte. yu ‚tu „wýƒwrØðt¤tu nrh¼õ‚ fnuðtÞ
…ý ÞÚttÚto ¼„ðt™™tu ¼õ‚ ™ fnuðtÞ, …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su,
“yus yu™tu W¥th Au.”
…Ae ©eS{nthtsu þwf{wr™™u …qAâwk su, “¼„ðt™™tu ¼õ‚ ntuÞ ™u
‚u ¼„ðt™ ‚Útt ¼„ðt™™t Ëk‚ ‚u™u Ëtûttífth …tBÞtu, ‚u™u Sð‚tk þe
«tÂÂ ÚttÞ Au y™u {wðt fuzâu þe «tÂÂ ÚttÞ Au.” …Ae þwf{wr™ ƒtuÕÞt
su, “nu {nthts ! yu™tu W¥th ‚tu ‚{u fhþtu íÞthu Útþu.” …Ae ©eS{nthts
ƒtuÕÞt su, “su™u ¼„ðt™ ™u ¼„ðt™™t Ëk‚™e «tr ÚtE Au, ‚u™u
Sð‚u ‚tu ¼„ðt™™tk fÚtt-fe‚o™ fh‚tk Útfts rŒðË ™u htrºt ðe‚u Au
y™u ºtýu yðMÚttÚte …h su …tu‚t™tu Sðtí{t ‚u™wk ƒúñY…u Ëtûtt‚T Œþo™
ÚttÞ Au. y™u ¼„ðt™ rð™t yLÞ …ŒtÚto{tºt™u rð»tu ðihtøÞ ÚttÞ Au
™u yÄ{o™tu íÞt„ fhe™u Ä{o™u rð»tu hnuðtÞ Au y™u Œun {qfu íÞthu
yuðt ¼õ‚™u ¼„ðt™ …tu‚t suðtu s fhu Au. su{ ¼„ðt™u ƒúñt™u fÌtwk
Au su, ‘nu ƒúñt ! suðtu nwk Awk ™u suðtu {thtu {rn{t Au ™u suðt {tht „wý
™u f{o Au ‚uðwk {tht y™w„ún Útfe ‚u™u rð¿tt™ Úttytu.’ yuðwk su ƒúñt™u
fÌtwk Au, ‚u{ su …tu‚t™t y™LÞ ¼õ‚ ntuÞ ‚u Ëðo™u ¼„ðt™ yuðe «tÂÂ
fhtðu Au. y™u su{ ¼„ðt™ ft¤, f{o ™u {tÞt Útfe hrn‚ Au ‚u{s
¼„ðt™™t ¼õ‚ …ý ft¤, f{o ™u {tÞtÚtfe hrn‚ ÚttÞ Au ™u y¾kz
¼„ðt™™e Ëuðt™u rð»tu hnu Au. yuðe Œun {qõÞt fuzâu «t ÚttÞ Au, yus
yu «&™™tu W¥th Au.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T „Zzt {æÞ™wk >>66>> >>199>>
 „.{.67 483
ð[™t{]‚ 67 : „k„tsr¤Þt fqðt™wk Index
*Ëkð‚T 1881™t {nt ðrŒ 3 ‚]‚eÞt™u rŒðË Mðt{e ©eËnò™kŒS
{nthts ©e„Zzt {æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk …tu‚t™t W‚tht™u rð»tu
„k„tsr¤Þt fqðt …tËu ytuxt W…h Ztur÷Þtu Z¤tðe™u „tŒe‚feÞt ™k¾tðe™u
rðhts{t™ n‚t y™u Ëðo ïu‚ ðMºt Äthý fÞtO n‚tk ™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e
yt„¤ {wr™ ‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe n‚e y™u …tu‚t™e
yt„¤ ËtÄw Œwfz-ËhtuŒt ÷E™u rð»ýw…Œ „tð‚t n‚t.
‚u fe‚o™ ¼Âõ‚ ÚtE hÌtt …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “y{u Ëðuo
Ëk‚ «íÞu «&™ fheyu Aeyu su, ‘¼„ðt™™tu ¼õ‚ ntuÞ ‚u Œun {qfe™u ƒúñY…
ÚtE™u ¼„ðt™™t Ät{{tk òÞ Au, …Ae yu{tk ™u ¼„ðt™{tk þtu yk‚htÞ
hnu Au ? suýu fhe™u Mðt{e-Ëuðf…ýt™tu ™t‚tu hnu Au, fu{ su, yu ¼„ðt™™tu
¼õ‚ Au, ‚u …ý suðt ¼„ðt™ Mð‚kºt Au ™u ft¤, f{o ™u {tÞt ‚u™u ytðhýu
fhe™u hrn‚ Au ‚uðtu s ÚttÞ Au. {txu yu{tk þtu ¼uŒ hnu Au, suýu fhe™u
Mðt{e-Ëuðf…ýwk hnu Au ?” yu «&™ Au. …Ae …h{nkËu su™u suðwk Ë{òÞwk
‚uýu ‚uðtu W¥th fÞtuo …ý ©eS{nthts™t «&™™wk Ë{tÄt™ ÚtÞwk ™rn. …Ae
Ëðuo Ëk‚u fÌtwk su, ‘‘nu {nthts ! ‚{tht «&™™tu W¥th ‚tu ‚{u s fhþtu
íÞthu Útþu.’’ …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “yu™tu W¥th yu{ Au su,
¼„ðt™™tu ¼õ‚ ntuÞ ‚uýu suðt ¼„ðt™™u òÛÞt ntuÞ su, ¼„ðt™ ytx÷e
Ët{Úteoyu Þwõ‚ Au y™u ytx÷e þtu¼tyu Þwõ‚ Au y™u ytðt Ëw¾MðY… Au.
yuðe he‚u yu ¼õ‚u sux÷tu ¼„ðt™™tu {rn{t òÛÞtu Au y™u suðt «‚t…u
Þwõ‚ ¼„ðt™™u òÛÞt Au, ‚u ¼õ‚ ßÞthu Œun {qfe™u ¼„ðt™™t Ät{{tk
òÞ Au íÞthu Y… ‚Útt Ët{Úteo ‚u yu ¼õ‚™e …ý ‚uðe s ÚttÞ Au, ‚tu
…ý ¼„ðt™™e Ët{Úteo y™u ¼„ðt™™wk ËwkŒh…ýwk EíÞtrŒf su «‚t…, ‚u
yu ¼õ‚™u ¼„ðt™™u rð»tu yr‚þÞ sýtÞ Au íÞthu yu ¼õ‚ yu{ òýu
Au su, ‘{U sux÷tu «‚t… òÛÞtu n‚tu ™u ËwkŒh…ýwk òÛÞwk n‚wk. ‚ux÷wk yiïÞo
y™u ‚ux÷wk ËwkŒh…ýwk ‚tu {™u …ý ¼„ðt™u ytÃÞwk Au, ‚tu …ý ¼„ðt™™wk
yiïÞo ™u ¼„ðt™™wk ËwkŒh…ýwk ‚u ‚tu yr‚þÞ-y…th Œu¾tÞ Au.’ {txu {tht
suðt y™k‚ ¼„ðt™™t ËtÄBÞo…ýt™u …tBÞt Au ‚tu …ý ¼„ðt™ suðtu ftuE
* ð[.„.{.™wk 67, ‚t. 6-2-1825, Ëtu{ðth
 484 „.{.67
Útðt™u Ë{Úto Út‚tu ™Úte. þt {txu su, ¼„ðt™™tu {rn{t, „wý, f{o, sL{
™u Ët{Úteo ‚Útt ËwkŒh‚t, Ëw¾ŒtÞf…ýwk yu ytrŒf su y™k‚ fÕÞtýfthe
„wý ‚u™t …th™u þu»t, þthŒt, ƒúñtrŒf Œuð‚t ‚Útt [th ðuŒ yu …t{‚t
™Úte y™u ¼„ðt™ …tu‚u …ý …tu‚t™t {rn{t™t …th™u …t{‚t ™Úte. {txu
¼„ðt™ ‚tu Ëðuo Ët{Úteoyu fhe™u y…th Au y™u yu ¼„ðt™™u ¼S™u
y™k‚fturx ði»ý𠼄ðt™ Ëh¾t ÚtÞt Au, ‚tu …ý ¼„ðt™{tkÚte ftuE ò‚™tu
«‚t… yýw sux÷tu …ý LÞq™ ÚtÞtu ™Úte. su{ {eXt s¤™tu Ë{wÿ ¼Þtuo ntuÞ
‚u{tkÚte {™w»Þ …þw, …k¾e Ëðuo sux÷wk ¼tðu ‚ux÷wk s¤ …eðu ‚Útt …tºt ¼he
÷u ‚tu …ý ytuAwk Út‚wk ™Úte. þt {txu su, ‚u Ë{wÿ ‚tu y„tÄ Au, ‚u{s
¼„ðt™™tu {rn{t …ý yr‚þÞ-y…th Au. {txu ftuE he‚u fhe™u ðÄu ½xu
yuðtu ™Úte; ‚u ËtÁ su su ¼„ðt™™t ¼õ‚ ƒúñMðY… ÚtÞt Au ‚tu …ý
¼„ðt™™t áZ ŒtË ÚtE™u ¼„ðt™™wk ¼s™ fhu Au. yuðe he‚u ¼„ðt™™t
¼õ‚ ¼„ðt™™t ËtÄBÞo…ýt™u …t{u Au ‚tu …ý Mðt{e Ëuðf…ýwk hnu
Au. yus yu «&™™tu W¥th Au.”
>> Rr‚ ð[™t{]‚{T „Zzt {æÞ™wk >> 67 >> 200 >>

©e „Zzt {æÞ «fhýk Ë{tÂ{T

485
486

ðh‚t÷
ðuŒ™e É[tytuÚte …ý {nt™ rþûtt…ºte™e
h[™t, yt ƒúñtkz{tk yuf y™u {tºt yuf ©enrhf]»ý
{nthts™t MðY…™e MÚtt…™t; yt[tÞo…Œ™e MÚtt…™t
suðt yŒT¼w‚ ftÞtuo su Ät{™e Ähýe{tk ÚtÞt yu Au
ðh‚t÷ Ät{ :-
…tu‚t™t s nM‚u …tu‚t™e {qŠ‚™e «tý«r‚ct;
yu ®nŒw ËkMf]r‚™tu y¼q‚…qðo «Ëk„ Au. ytr©‚
ðtíËÕÞðtrhrÄ ©enrhyu …tu‚u fYýt fhe™u yt ftÞo
òuƒ™…„e suðt «u{e ¼õ‚tu™u íÞtk ðh‚t÷Ät{{tk
fÞwo Au.
{txu s ðh‚t÷ Ë{„ú Ëk«ŒtÞ™e htsÄt™e
fneyu ‚tuu …ý þwk ¾tuxwk Au ?
yir‚ntrËf ftÞtuo™e ËtÚtu yt ðh‚t÷ Ät{™e
hk„÷e÷t …ý yir‚ntrËf he‚u ™tUÄtÞu÷e Au. „tu{‚e
‚¤tð™u ftkXu ¿tt™[[toytu y™u Ä{o-yÄ{o, Œiðe-
ytËwhe, …tºt-fw…tºt™wk yŒT¼w‚ yt÷u¾™ ðh‚t÷™t
ð[™t{]‚{tk ÚtÞwk Au. yux÷w s ™rn ynª Ëtu sL{™e
fËh {tºt y™u {tºt yt sL{u s x¤e òÞ yuðt
W…tÞtu …ý r™Œuo~Þt Au. ðtk[e swytu yu ƒúñ[[to™e
rŒÔÞÉ[tytu Ë{t™ 20-20 ð[™t{] ‚ tu ™ e
þçŒfr÷ftytu.
 487

ð[™t{]‚ 1 : r™ŠðfÕ… Ë{trÄ™wk Index

*Ëkð‚T 1882™t ftŠ‚f ËwrŒ 11 yuftŒþe™u rŒðË Mðt{e ©eËnò™kŒS
{nthts ©eðh‚t÷ {æÞu ©e÷û{e™thtÞý™t {krŒhÚte W¥thtrŒ ftuhu „tu{‚eS™u
ftkXu ytkƒtðtzeÞt{tk ®ËntË™ W…h „tŒe‚rfÞt ™k¾tðe™u rðhts{t™ n‚t
™u Ätu¤tu Ëwhðt¤ ™u Ätu¤tu yk„h¾tu …nuÞtuo n‚tu y™u „wZt hk„™tu hUxtu
f{hu ƒtkæÞtu n‚tu ™u {tÚtt W…h fËwkƒ÷ hUxtu Ëtu™uhe ‚th™t Auztðt¤tu
ƒtkæÞtu n‚tu ™u ¾¼u fËwkƒ÷ hUxtu shfËe Auzt™tu rðhts{t™ n‚tu ™u fkX™u
rð»tu „w÷tƒ™tk …w»…™t nth rðhts{t™ n‚t ™u {tÚtt W…h „w÷tƒ™t …w»…™t
‚tuht rðhts{t™ n‚t ™u ¼wòytu™u rð»tu „w÷tƒ™t „sht ™u ƒtswƒkÄ ƒtkæÞt
n‚t. yuðe þtu¼t™u Äh‚t Útftk W¥thtŒu {w¾th®ðŒu rðhts{t™ n‚t y™u
…tu‚t™tk {w¾th®ðŒ™e yt„¤ {wr™ ‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u
ƒuXe n‚e.
…Ae ðztuŒhtðt¤t þtu¼tht{ þtMºteyu ©eS{nthts™u «&™ …qAâtu
su, “nu {nthts ! {w{wûtw ntuÞ ‚u ßÞthu r™ŠðfÕ… Ë{trÄ™u …t{u íÞthu
„wýt‚e‚ ÚttÞ ™u ¼„ðt™™tu yuftkr‚f ¼õ‚ ÚttÞ; íÞthu su™u r™rðofÕ…
Ë{trÄ ™ ÚttÞ ‚u™e þe „r‚ ÚttÞ ?” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “«tý™tu
r™htuÄ ÚttÞ íÞthu s r™ŠðfÕ… Ë{trÄ ÚttÞ yu{ ™Úte. r™ŠðfÕ… Ë{trÄ™e
he‚ ‚tu ƒeS Au ‚u fneyu ‚u Ëtk¼¤tu su, ©e{ŒT¼t„ð‚{tk fÌtwk Au su,
1
¥~æ ¨xææï ü 籨xæü p SƒæÝ¢ Ðæï ¯ ‡æ}æê „ ²: J
* ðh.ð[. 1, ‚t. 2-11-1825, {k„¤ðth. Ë] r ü. MÚtt™{T :- ¼„ðt™™e Ëðtu o í f»to
1. Ë„o :- {nŒtrŒ …]rÚtÔÞL‚ ‚¥ðtu™e Wí…Â¥t, yÚtto‚T þºtwrðsÞtrŒY… ÂMÚtr‚. …tu»tý{T :- ¼„ðt™™tu
ðihts…wÁ»t ËwÄe™e Ë]Âü. rðË„o:- ƒúñtyu fhu÷e s„‚™t hûtýY… y™w„ún. Q‚Þ :- f{oðtË™t.ä
 488 ðh.1
}拱‹„Úï à ææÝé Ü Uƒæ çÝÚæï { æï }æé ç QUÚæŸæ²: JJ
yu &÷tuf™tu yu{ yÚto Au su, ‘rðï™t Ë„o rðË„torŒf su ™ð ÷ûtý,
‚uýu fhe™u òÛÞt{tk ytðu yuðwk yt©ÞÁ… su ©ef]»ý ¼„ðt™™wk MðY…,
‚u™u rð»tu su {w{wûtw™e y[÷{r‚ ÚtE, su{ yt ytkƒt™wk ð]ût Au ‚u yuf ðth
ÿZ fhe™u òÛÞwk. …Ae ft{ ÔÞt…u, ¢tuÄ ÔÞt…u, ÷tu¼ ÔÞt…u ‚tu …ý ftuE
he‚u ytkƒt™u rð»tu ¼útkr‚ ™ ÚttÞ su, ‘ytkƒt™wk ð]ût nþu fu ™rn ntuÞ.’
‚u{ su™u «íÞût ©ef]»ý¼„ðt™™t MðY…™tu ÿZ r™ùÞ ÚtÞtu ™u ‚u{tk
ftuE ò‚™tu fw‚fo ™ ÚttÞ ‚tu ‚u …whw»t™tk «tý ÷e™ ™ ÚtÞt ntuÞ
‚tu …ý r™ŠðfÕ… Ë{trÄ Au ™u «tý ÷e™ ÚtÞt ntuÞ ‚tu …ý r™ŠðfÕ…
Ë{trÄ Au. y™u su™u yu ¼„ðt™™t MðY…{tk ËkfÕ…-rðfÕ… hnu‚t ntuÞ
su, ‘ƒúñ…wh™u rð»tu fuðwk ¼„ðt™™wk MðY… nþu ? y™u ïu‚îe… ™u ðifwkX™u
rð»tu fuðwk ¼„ðt™™wk MðY… nþu? y™u ‚u MðY…™wk õÞthu Œþo™ Útþu ?’
yuðe ò‚™t ËkfÕ… rðfÕ… fÞto fhu …ý «fx ¼„ðt™ {éÞt ‚u™u s Ëðo™t
fthý òýe™u ‚uýu fhe™u s …tu‚t™u f]‚tÚto ™ {t™u. y™u yuðt ™u òu
Œið1 EåAtyu fhe™u Ë{trÄ ÚttÞ ‚tu …ý ËkfÕ… rðfÕ… {xu ™rn y™u
Ë{trÄ{tk su su Œu¾tÞ ‚uÚte ™ðwk ™ðwk òuðt™u RåAu …ý {™™t rðfÕ… {xu
™rn, yuðtu ntuÞ ‚u™u Ë{trÄ Au ‚tu …ý ËrðfÕ… Au ™u Ë{trÄ ™ ntuÞ
‚tuÞ ËrðfÕ… Au. {txu yuðtu ntuÞ ‚u „wýt‚e‚ yuftkr‚f ¼õ‚ ™ fnuðtÞ
y™u su™u ¼„ðt™™t MðY…™tu ÿZ r™ùÞ ntuÞ ™u ‚u™u Ë{trÄ Au yÚtðt
™Úte ‚tu …ý ‚u™u ËŒt r™ŠðfÕ… Ë{trÄ s Au.”
…Ae Œe™t™tÚt ¼èu «&™ …qAâtu su, ‘{™{tk ËkfÕ…-rðfÕ… xt¤ðt™tu
W…tÞ fhu y™u òu {™™u ™ S‚e þfu, ‚tu ‚u™e þe „r‚ ÚttÞ ?” …Ae
©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “ftihð™u ™u …tkzð™u ÞwØ fhðt™tu «thk¼ ÚtÞtu
íÞthu ftihð ™u …tkzðu yu rð[tÞwo su, ‘yt…ýu yuðu Xuftýu ÞwØ fheyu su,
ä {LðL‚h fÚtt :- ËØ{o, ¼„ðt™u y™w„ún Œuð{™w»ÞtrŒ Y…™tu íÞt„ fhe™u MðY…Úte (…tu‚t™t
fhu ÷ t {LðL‚htrÄ…tu ™ tu Ä{o . Eþt™w f Útt :- y…n‚…tÃ{íðtrŒ „wýtüfu rðrþü yuðt Y…Úte)
¼„ðt™™t yð‚th [rhºttu™e fÚtt ‚Útt ‚u{™t hnuðwk ‚u. yt©Þ :- su™tÚte s„‚™e Wí…Â¥t ÂMÚtr‚
yuftkr‚f ¼õ‚tu™tk ™t™trðÄ ytÏÞt™ðt¤e ËífÚtt. y™u «÷Þ ÚttÞ Au, su™u ‘…hkƒúñ …h{tí{t’
r™htuÄ :- SðË{wŒtÞ™wk …tu‚…tu‚t™e f{oþÂõ‚ytu™e EíÞtrŒ þçŒÚte ©wr‚M{]r‚Þtu fnu Au ‚u.
ËtÚtu Ëq û {tðMÚt «f] r ‚{tk hnu ð w k ‚u . {w  õ‚:- 1. ¼„ðrŒåAt ðt …qðo™t ËíËkMfth™t ƒ¤u fhe™u.
 ðh.1-2 489
‚u ÞwØ{tk su ftuE {hu ‚tu …ý ‚u™t Sð™wk Yzwk ÚttÞ.’ yuðwk rð[the™u fwÁûtuºt™u
rð»tu ÞwØ fÞwO. …Ae SíÞt ‚u™wk …ý Ëthwk ÚtÞwk ™u yu Ëk„út{{tk {htÞt ‚u™u
…ý Œuð÷tuf™e «tr ÚtE ™u htßÞ Útfe …ý yrÄf Ëw¾™u …tBÞt. ‚u{
su {™ ËtÚtu ÷ztE ytŒhu y™u òu {™™u S‚u ‚tu r™rðofÕ… ÂMÚtr‚™u …t{u
™u ¼„ðt™™tu yuftkr‚f ¼õ‚ ÚttÞ y™u òu {™ yt„¤ nthu ‚tu …ý Þtu„¼úü
ÚttÞ. ‚u …Ae yuf sL{u yÚtðt ƒu sL{u yÚtðt ½ýu sL{u …ý ykíÞu ò‚tu
yu yuftkr‚f ¼õ‚ ÚttÞ, …ý yuýu Œt¾ztu fÞtuo ‚u Aqxe ™ …zu. {txu ƒwrØðt™
ntuÞ ‚u™u ‚tu …tu‚t™t fÕÞtý™u yÚtuo {™ ËtÚtu sYh ðih ƒtkÄðwk. …Ae yu
{™™u S‚þu ‚tu …ý Ëthwk Au ™u yu {™Úte nthþu ‚tu …ý Þtu„¼úü Útþu;
‚u{tk ykíÞu ò‚tk Ëthwk Au. ‚u {txu su fÕÞtý™u EåAu ‚u™u ‚tu {™ ËtÚtu
sYh ðih ƒtkÄðwk.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T ðh‚t÷™wk >> 1 >> 201 >>

ð[™t{]‚ 2 : [th þtMºtu fhe™u ¼„ðt™ ™u òýðt™w-k Index

ft™ŒtËS™t «&™™wk
*Ëkð‚T 1882™t ftŠ‚f ËwrŒ 13 ‚uhþ™u rŒðË Mðt{e ©eËnò™kŒS
{nthts ©eðh‚t÷ {æÞu ©e÷û{e™thtÞý™tk {krŒhÚte W¥thtrŒ rŒþu „tu{‚eS™u
ftkXu ytkƒt™t ð]ût™e nuXu Ztur÷Þt W…h rðhts{t™ n‚t y™u …e¤t ‚tË‚t™tu 1
Ëwhðt¤ …nuÞtuo n‚tu ‚Útt ht‚t fe™¾tƒ™e z„÷e …nuhe n‚e ‚Útt {M‚f
W…h shfËe Auzt™e fËwkƒ÷ …t½ ƒtkÄe n‚e ‚Útt shfËe Auzt™wk fËwkƒ÷
þu÷wk ¾¼u ™tkÏÞwk n‚wk y™u …t½™u W…h [k…t™t …w»…™t nth rðhts{t™ n‚t
™u fkX™u rð»tu Ätu¤tk …w»…™tk nth rðhts{t™ n‚t y™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e
yt„¤ {wr™ ‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe n‚e.
…Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “ftkEf «&™-W¥th fhtu,” …Ae „t{
ƒwðt™t …xu÷ ft™ŒtËSyu ntÚt òuze™u …qAâw su, “nu {nthts! ¼„ðt™
þu «fthu htS ÚttÞ Au ?” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “òu ¼„ðt™™tu
ÿtun ™ fheyu ‚tu ¼„ðt™ htS ÚttÞ; íÞthu fnuþtu su ÿtun ‚u þwk ? ‚tu
su yt Ëðo s„‚™t f‚to-n‚to ¼„ðt™ Au ‚u™u f‚to-n‚to ™ Ë{Syu ™u
* ðh.ð[. 2, ‚t. 22-11-1825, „wYðth. 1 yuf ò‚™wk huþ{e ft…z-rf™¾tƒ
 490 ðh.2
rðï™t f‚to-n‚to ft¤™u òýeyu yÚtðt {tÞt™u òýeyu yÚtðt f{o™u òýeyu
yÚtðt Mð¼tð™u òýeyu; yu ‚u ¼„ðt™™tu ÿtun Au. fu{ su ¼„ðt™ Ëðo™t
f‚to-n‚to Au ‚u™tu íÞt„ fhe™u fuð¤ ft¤, f{o, Mð¼tð y™u {tÞt ‚u™u
s„‚™t f‚to-n‚to fnu Au. {txu yu ¼„ðt™™tu yr‚ ÿtun Au. íÞtk1 ÿütk‚
Au, su{ ‚{u „t{™t …xu÷ Atu, ‚u su ‚{the „t{{tk …x÷tE ™ hnuðt ‚u
‚{thtu ÿtune fnuðtÞ y™u ð¤e su{ [¢ð‚eo htò ntuÞ ‚u™tu nwf{ ¾tuxtu
fhe™u su htò ™ ntuÞ ‚u™tu nwf{ [÷tðu, ‚tu ‚u …wY»t htò™tu ÿtune fnuðtÞ
y™u ð¤e su{ ftuEf yuðt ft„¤ ÷¾e ÷¾e™u {u÷u su, ‘y{thtu htò Au
‚u ™tf-ft™ rð™t™tu Au yÚtðt ntÚt …„ rð™t™tu Au.’ yuðe he‚u htò™wk
Y… Ëk…qýo ntuÞ ‚u™u ¾krz‚ fhe™u ðýoðu ‚u htò™tu ÿtune fnuðtÞ, ‚u{ ¼„ðt™
Au ‚u fh-[hýtrŒf Ë{„ú yk„u fhe™u Ëk…qýo Au y™u ÷uþ{tºt …ý ftuE
yk„u rðf¤ ™Úte y™u ËŒt {qŠ‚{t™ s Au; ‚u™u yf‚to fnuðt ‚Útt yY…
fnuðt ™u ¼„ðt™ rð™t ƒeò su ft¤trŒf ‚u™u f‚to fnuðt, yu s ¼„ðt™™tu
ÿtun Au. yuðe ò‚™tu su ¼„ðt™™tu ÿtun ‚u™u su ™ fhu ‚uýu Ëk…qýo ¼„ðt™™e
…qò fhe y™u ‚u rð™t ‚tu [kŒ™-…w»…trŒfu fhe™u …qsu Au ‚tu …ý ¼„ðt™™tu
ÿtune Au. {txu ¼„ðt™™u s„‚™t f‚ton‚to òýu y™u {qŠ‚{t™ òýu
‚u W…h s ¼„ðt™ htS ÚttÞ Au.
y™u ðuŒ{tk ‚tu ¼„ðt™™wk MðY… ƒnw he‚u ðýoðe™u ™thtÞýu …tu‚u
…tu‚t™tk {w¾u fÌtwk Au, …ý ‚u ftuE™t Ë{ßÞt{tk ytÔÞwk ™rn íÞthu ËtkÏÞþtMºtu
fhe™u [tuðeþ ‚¥ð fÌttk ™u …k[ðeþ{wk ¼„ðt™™wk MðY… fÌtwk. ‚u ËtkÏÞ™t
yt[tÞo su fr…÷{wr™ ‚uýu yu{ rð[tÞwO su, “MÚtq¤, Ëqû{ ™u fthý ‚u™u
rð»tu Sð yuf…ýu fhe™u ð‚uo Au y™u yuÚte LÞthtu Sð hne þf‚tu ™Úte
y™u Eïh Au ‚u …ý …tu‚t™e W…trÄ su rðhtx, Ëqºttí{t ™u yÔÞtf]‚.
‚u™u rð»tu yuf…ýu ð‚uo Au …ý ‚u rð™t hne þf‚t ™Úte. {txu ËtkÏÞþtMºtu
Sð™u ™u Eïh™u [tuðeþ ‚¥ð ¼u¤t s „ÛÞt Au y™u …k[ðeË{t …h{tí{t™u
1. y™u ‚u{™u þtMºt™wk ÷uþ{tºt ¿tt™ ™Úte yu{ sýtÞ Au fu{ fu ‘‘¿æ: ÜUæHÜUæH:’’ EíÞtrŒ ©wr‚M{]r‚{tk
ft¤trŒf™u ¼„ðt™™e þÂõ‚Y…u ðýoÔÞt Au. s„íË„torŒf{tk ft¤trŒf™e Mð‚kºt‚t ™Úte s fu{ fu ‚uytu
¼„ðt™™e «uhýtÚte s rðïË„torŒ ‚u ‚u r¢Þtytu fhu Au, ‚u ¼t„ð‚{tk fÌtwk Au fu - ‘‘Îí à ²¢ ÜU}æü ™
ÜUæHp S±|ææ±æï …è±æï »± ™ J ²ÎÝé x æí ã „: ¨ç‹„ Ý ¨ç‹„ ²Îé Ð ï ÿ æ²æ’’ su{ [¢ð‚eo htò™e yt¿ttÚte
¾kzeÞt htòytu «ò™wk «þtË™ fhu Au ‚u{ s ¼„ðt™™e yt¿ttÚte s ft¤trŒf™wk rðïË„torŒf{tk
f‚]oíð Au yuðe he‚u su s™ ¼„ðt™™u Ëðor™Þk‚t y™u Ëðof‚to òýu ‚us ¼õ‚ fnuðtÞ Au y™u su yuðe
he‚u ™ òýu ‚u ¼„ðt™™tu ÿtune fnuðtÞ Au.
 ðh.2 491
fÌttk Au” y™u Þtu„þtMºt™t yt[tÞo su rnhÛÞ„¼o Ér»t ‚uýu [turðþ ‚¥ð
fne™u …k[rðþ{tu Sð™u fÌttu Au, ‚u{s …k[rðþ{t Eïh™u fÌtt Au, y™u
…h{tí{t™u AÔðeË{tk fÌtt Au, yuðe he‚u ËtkÏÞþtMºt ™u Þtu„þtMºt ‚uýu
¼„ðt™™wk MðY… fÌtwk ‚tu …ý Ëtûttífth ¼„ðt™™t MðY…™wk ¿tt™ ™ ÚtÞwk.
y™u y™w{t™ «{týu ‚tu ÚtÞwk su, ‘ËtkÏÞ™u {‚u [turðþ ‚¥ðÚte …h Au ‚u
ðM‚w ËíÞ Au y™u Þtu„™u {‚u [turðþ ‚¥ðÚte …h Sð-Eïh Au ™u ‚uÚte
…h …h{tí{t Au ‚u ËíÞ Au.’ yuðe he‚u …h{tí{t™t MðY…™wk ƒuÞ þtMºtð‚u
y™w{t™ «{týu fhe™u ¿tt™ ÚtÞwk, …ý ‚u ¼„ðt™ ft¤t Au fu …e¤t Au ?
fu ÷tkƒt Au fu xwkft Au ? fu Ëtfth Au fu r™htfth Au ? yuðwk ftkE ¿tt™
™ ÚtÞwk.
…Ae …tu‚u ðtËwŒu𠼄ðt™u …k[htºt ™t{u ‚kºt fÞwO. ‚u™u rð»tu yu{
«r‚…tŒ™ fÞwO su, ‘©ef]»ý …wÁ»ttu¥t{ ¼„ðt™ Au ‚u …tu‚t™t yûthÄt{™u
rð»tu ËŒt rŒÔÞ Ëtfth {qŠ‚{t™ hÌttk Au y™u ‚u s ¼„ðt™ su ‚u ïu‚îe…ðtËe
su y™k‚ r™hL™{wõ‚ Au; ‚u{™u …tk[ 𾂠…tu‚t™wk Œþo™ yt…u Au ‚Útt
ðifwkX÷tuf™u rð»tu ‚u s ¼„ðt™ [‚w¼wos {qŠ‚Útft ÷û{eSyu Ërn‚ Au ™u
‚u þk¾, [¢, „Œt, …È™u Ähe hÌttk Au ‚Útt rðïfTËu™trŒf su …t»toŒ ‚u{ýu
ËuÔÞt Au y™u yu s ¼„ðt™ …qsðt ÞtuøÞ, ¼sðt ÞtuøÞ ™u …t{ðt ÞtuøÞ
Au y™u ‚u s ¼„ðt™ ht{-f]»ýtrŒf yð‚th Äthý fhu Au y™u ðtËwŒuð,
Ëkf»toý, «ãwB™, yr™ÁØ yu [‚wÔÞqonY…u ð‚uo Au.’ yuðe he‚u Ëtfth {qŠ‚™wk
«r‚…tŒ™ fÞwO Au. …Ae ‚u s …k[htºt ‚kºt™u ™thŒSyu Vhe™u fÞwO íÞthu
‚u ™thŒ…k[htºt fnuðtÞwk. ‚u™u rð»tu yuðe he‚u ¼„ðt™™t MðY…™wk «r‚…tŒ™
fÞwO su, ‘ftuE he‚u ËkþÞ hÌttu ™rn.’ ‚u {txu ©e{ŒT¼t„ð‚{tk fÌtwk Au
su, 1 “ÝæÚ沇æÐÚæ ±ï Î æ Îï ± æ ÝæÚ沇ææX…æ: J ÝæÚ沇æÐÚæ Hæï Ü Uæ ÝæÚ沇æÐÚæ
}æ¶æ: JJ ÝæÚ沇æÐÚæï ²æï x ææï ÝæÚ沇æÐÚ¢ „Ð: J ÝæÚ沇æ ÐÚ¢ ¿ææÝ¢ ÝæÚ沇æÐÚæ
1. yÚto :- ðuŒtu ™thtÞý ‚u s …h - «r‚…tã yÚtðt fthý su™u Au, yuðt Au. “¨±ï ü ±ï Î æ ²yÐÎ}ææ}æÝç‹„”
“±ïÎñp ¨±ñüÚã}æï± ±ïl:” EíÞtrŒ ©wr‚M{]r‚ Au. ELÿtrŒ Œuð‚tytu ™thtÞý™t yk„ Útfe ÚtÞu÷t Au yux÷u
‚u™t þheh¼q‚ Au, ™‹Îí } ææ }æݨæï ï …æ„:” EíÞtrŒ ©wr‚ Au. f{o«tÃÞ Mð„torŒ ÷tuftu ™thtÞý s Mðt{e
su™t Au yuðt Au. Þ¿ttu ™thtÞý s …h - ythtæÞ yÚtðt «Ät™ su™u Au yuðt Au. rððuftrŒsLÞ
W…tË™tí{f Þtu„ ™thtÞý s …h - æÞuÞ su{tk Au yuðt Au. rðãt™t yk„¼q‚ ‚… ™thtÞý s …h
-…ÞoðËt™¼qr{ su™e Au yuðwk Au. þtMºtsLÞ ¿tt™ ™thtÞý s …h -¿tuÞ su™u Au yuðwk Au. Þtu„™t V¤Y…
yŠ[htrŒ „r‚ ™thtÞý s …h - „L‚ÔÞ (…t{ðt ÞtuøÞ) su™u Au yuðe Au.
 492 ðh.2-3
xæç„: JJ ‚Útt 1“±æ¨é ±æ¨é Î ï ± ÐÚæ ±ï Î æ ±æ¨é Î ï ± ÐÚæ }æ¶æ: J ±æ¨é Î ï ± ÐÚæ ²æï x ææ
±æ¨é Î ï ± ÐÚæ: çRU²æ: JJ ±æ¨é Î ï ± ÐÚ¢ ¿ææÝ¢ ±æ¨é Î ï ± ÐÚ¢ „Ð:J ±æ¨é Î ï ± ÐÚæï {}ææï ü
±æ¨é Î ï ± ÐÚæ xæç„:
yuðe he‚u yu [th2 þtMºtu fhe™u ©ef]»ý™thtÞý ðtËwŒuð™t MðY…™wk
s «r‚…tŒ™ fÞwO Au y™u yu [th þtMºtu fhe™u su ¼„ðt™™t MðY…™u
Ë{su ‚u s …qhtu ¿tt™e fnuðtÞ. su{ ŒqÄ Au ‚u™u ™uºtu swyu íÞthu Ätu¤wk
Œu¾tÞ y™u ™tfu Ëqk½u íÞthu Ëw„kÄðt™ sýtÞ y™u ytk„¤eyu fhe™u yzu
íÞthu xtZwk-Q™wk sýtÞ y™u rsbtyu fhe™u [t¾u íÞthu MðtŒw sýtÞ; …ý
yuf ErLÿÞu fhe™u ŒqÄ™t MðY…™wk Ëk…qýo ¿tt™ ™ ÚttÞ y™u Ëðo ErLÿÞu
fhe™u ‚…tËe swðu íÞthu Ëk…qýo ¿tt™ ÚttÞ Au, ‚u{ ðuŒtrŒf [th þtMºtu
fhe™u ¼„ðt™™t MðY…™u Ë{su íÞthu Ëk…qýo ¼„ðt™™t MðY…™wk ¿tt™
ÚttÞ Au y™u yu{ òýðwk ‚u™u Ëk…qýo ¿tt™ fneyu y™u ¼„ðt™ …ý
yu{ Ë{su s htS ÚttÞ Au …ý …h{uïh™u htS fÞto™tu ƒeòu W…tÞ ™Úte.
{txu yuðe he‚u Ë{su ‚u s …qhtu ¿tt™e fnuðtÞ y™u ¼„ðt™ …ý ‚u W…h
s yr‚þÞ htS ÚttÞ Au.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T ðh‚t÷™wk >> 2 >> 202 >>

ð[™t{]‚ 3 : [th «fth™t {tuxt …wÁ»t™wk Index

*Ëkð‚T 1882™t ftŠ‚f ðrŒ 11-yuftŒþe™u rŒðË Mðt{e ©eËnò™kŒS
{nthts ©eðh‚t÷ {æÞu ©e÷û{e™thtÞý™t {krŒh{tk ®ËntË™ W…h
rðhts{t™ n‚t ™u Ëðo ïu‚ ðMºt Äthý fÞtO n‚tk ™u fkX™u rð»tu „w÷tƒ™tk
…w»…™t nth Äthý fÞto n‚t y™u {M‚f™u rð»tu …t½{tk ‚tuht rðhts{t™
n‚t y™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ {wr™{kz¤ Ë{M‚ ‚Útt ŒuþŒuþ™t
* ðh.ð[.3, ‚t. 6-12-1825, ƒwÄðth. Au. «f]r‚…wÁ»t™t rððufY… ¿tt™ ðtËwŒuð s …h
1. yÚto :- …qðtuo¥th ¼t„îÞtí{f ðuŒtu ðtËwŒuð s …h - rð»tÞ su™u Au yuðwk Au. f]åAÙ[tLÿtÞýtrŒf ‚…
- ‚tí…Þo¼qr{ su™e Au yuðt Au. yÂø™ ytrŒf ðtËwŒuð s …h - ythtÄ™t …h Au. ðýto©{rðrn‚
Œuð‚t™e …qòY… Þtu„trŒf ðtËwŒuð s …h- ©ti‚ M{t‚o Ä{o ðtËwŒuð …h yux÷u ðtËwŒuð™u
«Ät™…ýu ythtæÞ su™u Au yuðt Au. ELÿtrŒf™t ytÄe™ ÂMÚtr‚ «ð] Â ¥tðt¤tu Au . Ä{o «tÃÞ
W…tË™Y… Þtu„tu ðtËwŒuð s …h - rð»tÞ su™u Mð„torŒ«trÂY… „r‚ ðtËwŒuð …h Au yux÷u yuf
Au yuðt Au, yuðe he‚u Ë{„ú ðuŒÚte ðuã yuf ðtËwŒuð s …t{ðt ÞtuøÞ Au.
ðtËwŒu𠼄ðt™ s Au. M{]r‚«tuõ‚ r¢Þtytu 2. ðuŒ (ðuŒtL‚) ËtkÏÞ, Þtu„, …k[htºt.
ðtËwŒuð s …h - «Ät™…ýu ythtæÞ su™u Au yuðwk
 ðh.3 493
nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe n‚e.
…Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “yt…ýt WØðËk«ŒtÞ™u rð»tu ¿tt™,
ðihtøÞ, Ä{o y™u ¼„ðt™™e ¼Âõ‚; yu [th ðt™tk su{tk ntuÞ ‚u yuftkr‚f
¼õ‚ fnuðtÞ. y™u yt…ýt ËíËk„{tk {tuxtu fhðt ÞtuøÞ …ý ‚u s Au
y™u yu [th Ëk…qýo ™ ntuÞ ™u yuf s {wÏÞ…ýu fhe™u ntuÞ ‚tu …ý ºtý
su ƒtfe hÌttk ‚u ‚u yuf™t …uxt{tk ytðe òÞ, yuðwk yuf fÞwk yu [thu{tk
©uc Au ?” íÞthu „tu…t¤t™kŒMðt{eyu ‚Útt {wõ‚t™kŒMðt{eyu fÌtwk su, “nu
{nthts ! yuðtu ‚u yuf Ä{o Au ‚u Ä{o ntuÞ ‚tu ºtýu ðt™tk ‚u …wÁ»t{tk
ytðu.”
íÞthu ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “Ä{o ‚tu fux÷tf rð{w¾ 1 {týË ntuÞ
‚u{tk …ý ntuÞ, {txu ‚u™u þwk ËíËk„{tk {tuxtu fheþwk ?” …Ae yu ðt‚ Ëtk¼¤e™u
ftuEÚte W¥th ŒuðtÞtu ™rn. …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “òu {tntíBÞu Ërn‚
¼„ðt™™e ¼Âõ‚ ntuÞ ™u ytí{r™ct, Ä{o ™u ðihtøÞ yu Ët{tLÞ…ýu ntuÞ
‚tu …ý ftuE rŒðË yu Ä{o{tkÚte …zu ™rn. fu{ su, su ¼„ðt™™wk {tntíBÞ
òý‚tu ntuÞ ‚u ‚tu yu{ rð[thu su, ‘¼„ðt™™e yt¿tt™u rð»tu ƒúñtrŒf
Ë{„ú Œuð hÌtt Au ‚u ¼„ðt™™e yt¿tt {thtÚte fu{ ÷tu…tÞ ?’ yu{ òýe™u
¼„ðt™™t r™Þ{{tk r™hk‚h hnu.”
íÞthu þwf{wr™yu …qAâwk su, “ßÞthu yuf {tntíBÞu Ërn‚ ¼Âõ‚yu fhe™u
Ëk…qýo ÚttÞ íÞthu yuf ¼Âõ‚ fu{ ™ fne ™u [th ðt™tk þt ËtÁ fÌttk ?”
…Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “yr‚þÞ2 {tntíBÞ Ërn‚ ¼Âõ‚ ¼„ðt™™u
rð»tu ntuÞ ‚tu yuf ¼Âõ‚™u rð»tu ºtýu ytðe òÞ y™u Ët{tLÞ ¼Âõ‚ ntuÞ
‚tu yuf{tk ºtý ™ ytðu, {txu ‘[th ðt™tkyu Ërn‚ su ¼Âõ‚ ‚u su{tk ntuÞ
‚u yuftkr‚f ¼õ‚ fnuðtÞ’ yu{ fÌtwk Au y™u yuðe yËtÄthý ¼Âõ‚ ‚tu
…]Útwhtò™u n‚e, ‚u ¼„ðt™u ðh Œuðt™wk fÌtwk íÞthu ¼„ðt™™e fÚtt Ëtk¼éÞt
ËtÁ Œþ nòh ft™ {tøÞt3 …ý ƒeswk ftkE ™ {tkøÞwk y™u su „tu…eytu™u
htË¢ezt{tk ™ sðt ŒeÄe ‚u Œun {qfe™u ©ef]»ý …tËu „E. yuðe yËtÄthý
1. fýo shtËk½trŒf{tk …ý Ä{o n‚tu. fÌtwk Au. ‘Œþ nòh ft™u fhe™u fÚtt©ðý fhðtÚte
2. ¼Âõ‚ ‚tu yËtÄthý y™u ËtÄthý (…ht ™u sux÷tu yt™kŒ ÚttÞ ‚ux÷tu yt™kŒ ƒu ft™Úte fÚtt©ðý
y…ht) yuðt ¼uŒÚte ƒu «fth™e Au ‚u{tk. fhðtÚte ÚttÞ’ ytðtu yr¼«tÞ Ë{sðtu.
3. ‘‘ç±{y¨± ÜU‡ææü²é„}æï¯ }æï ±Ú:’’ yu{ ¼t„ð‚{tk
 494 ðh.3-4
¼Âõ‚ ntuÞ ‚tu ¿tt™trŒf ºtýu yuf ¼Âõ‚{tk ytðe òÞ.” 1
íÞthu ƒúñt™kŒMðt{eyu …qAâwk su, “yuðe yËtÄthý ¼Âõ‚ þu W…tÞu
fhe™u ytðu ?” íÞthu ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “{tuxt …wÁ»t™e ËuðtÚtfe
ytðu Au. ‚u {tuxt …wÁ»t …ý [th «fth™t Au. yuf ‚tu Œeðt suðt ™u
ƒeò {þt÷ suðt ™u ºteò ðes¤e suðt™u [tuÚtt ðzðt™¤ yÂø™ suðt;
‚u{tk Œeðt suðt ntuÞ ‚u ‚tu rð»tÞY…e ðtÞwyu fhe™u ytu÷tE òÞ. ™u {þt÷
suðt ntuÞ ‚u …ý ‚uÚte yrÄf rð»tÞY…e ðtÞw ÷t„u ‚tu ‚uýu fhe™u ytu÷tE
òÞ, ™u ðes¤e suðt su ntuÞ ‚u ‚tu {tÞtY…e ðhËtŒ™u …týeyu fhe™u
…ý ™ ytu÷tÞ. y™u ðzðt™¤ yÂø™ suðt ntuÞ, ‚u ‚tu su{ ðzðt™¤
Ë{wÿ{tk hnu Au …ý Ë{wÿ™t s¤™tu ytu÷tÔÞtu ytu÷t‚tu ™Úte y™u Ë{wÿ™t
s¤™u …e™u {q¤îthu ftZe ™t¾u Au ‚u …týe {eXwk ÚttÞ Au, ‚u™u {u½ ÷tðe™u
ËkËth{tk ð]rü fhu Au, ‚uýu fhe™u ™t™t «fth™t hË ÚttÞ Au. ‚u{ yuðt
su {tuxt…whw»t Au ‚u Ë{wÿ™t s¤ suðt ¾tht Sð ntuÞ ‚u™u …ý {eXt fhe
™t¾u Au. yuðe he‚u yu [th «fth™t su {tuxt …wÁ»t fÌtt ‚u{tk su
ðes¤e™t yÂø™ suðt ‚Útt Ë{wÿ™t yÂø™ suðt {tuxt …wÁ»t Au, ‚u{™e
Ëuðt òu …tu‚…tu‚t™t Ä{o{tk hne™u {™, f{o, ð[™u fhu ‚tu ‚u Sð™t
ÓŒÞ{tk {tntíBÞ Ërn‚ ¼Âõ‚ ytðu Au. ‚u ðes¤e™t yÂø™ suðt ‚tu
ËtÄ™Œþtðt¤t ¼„ðt™™t yuftkr‚f ËtÄw Au y™u ðzðt™¤ yÂø™ suðt
‚tu rËØŒþtðt¤t ¼„ðt™™t …h{ yuftkr‚f ËtÄw Au yu{ òýðwk.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T ðh‚t÷™wk >> 3 >> 203 >>

ð[™t{]‚ 4 : Vwðtht™wk Index

*Ëkð‚T 1882™t {t„þh ËwrŒ 10 Œþ{e™u rŒðË Mðt{e ©eËnò™kŒS
{nthts ©eðh‚t÷ {æÞu ©e÷û{e™thtÞý™t {krŒh{tk rðhts{t™ n‚t y™u
yk„™u rð»tu Ëðo ïu‚ ðMºt Äthý fÞtO n‚tk y™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤
{wr™ ‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe n‚e.
…Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “«&™-W¥th fhtu.” íÞthu {wõ‚t™kŒ
* ðh.ð[. 4, ‚t. 19-12-1825, {k„¤ðth. 1. su …wÁ»t™u Ët{tLÞ…ýu ¼„ðt™{tk ¼Âõ‚ ntuÞ
‚uýu ‚tu Ä{torŒf ºtý yk„ rËØ fhðtk.
 ðh.4 495
Mðt{eyu …qAâwk su, “¼Âõ‚{t„o™u rð»tu «ðíÞtuo yuðtu su ¼„ðt™™tu ¼õ‚
‚u™u yuðwk yuf ËtÄ™ ‚u fÞwk Au su, yuf ËtÄ™™u fÞto Útfe sux÷tk fÕÞtý™u
yÚtuo ËtÄ™ Au ‚u Ëðuo ‚u yuf ËtÄ™™u rð»tu ytðe òÞ ?” …Ae ©eS{nthts
ƒtuÕÞt su, “ºteþ ÷ûtýu Þwõ‚ yuðt su Ëk‚, ‚u™tu su Ëk„, ‚u {™-f{o-
ð[™u fhe™u ht¾u ‚tu sux÷tk fÕÞtý™u yÚtuo ËtÄ™ Au ‚ux÷tk Ëðuo ‚u™t
Ëk„{tk ytðe òÞ Au.”
yu{ W¥th fhe™u …Ae ©eS{nthts «&™ …qA‚t nðt su, “¼„ðt™™tu
yuftkr‚f ¼õ‚ yuðtu su Þtu„e ntuÞ, ‚u ËtkÏÞþtMºt ™u Þtu„þtMºt yu ƒuÞ™tu
{‚ yuf ðtËwŒuð ™thtÞý …h Au yu{ òýu, {txu ‚u Þtu„e fÞu «fthu
¼„ðt™™t MðÁ…{tk ð]r¥t ht¾u ? y™u fu{ …tu‚t™t {™™u [÷tðu ™u ‚u
{™ ¼u¤e fu{ {qŠ‚™u ht¾u ? y™u ‚u fuðe he‚u yk‚h{tk ð]r¥t ht¾u ? ™u
fuðe he‚u ƒthýu ð]r¥t ht¾u ? y™u r™ÿtY…e ÷Þ ™u ËkfÕ…rðfÕ…Y…e rðûtu…
‚u Útfe fuðe Þtu„™e f¤tyu fhe™u swŒtu …zu1?” yu™tu W¥th fntu.” …Ae
{wõ‚t™kŒ Mðt{eyu ‚Útt „tu…t¤t™kŒ Mðt{eyu suðwk ytðzâwk ‚uðwk fÌtwk …ý
ftuE Útfe W¥th ÚtÞtu ™rn. …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su2, “su{ s¤™tu
Vwðthtu ntuÞ ‚u™u Þtu„u fhe™u ½q{he ¾tE™u s¤ Ÿ[wk QA¤u Au, ‚u{
yk‚:fhýY…e su Vwwðthtu, ‚u™u rð»tu Sð™e ð]r¥t Au ‚u ½q{he ¾tE™u …k[
ErLÿÞ îthu QA¤u Au ‚u™u su Þtu„e ntuÞ ‚u ƒu «fthu fhe™u3, yuf ð]r¥tyu
fhe™u ‚tu …tu‚t™t ӌޙu rð»tu ËtûteY…u hÌtt yuðt su ©eðtËwŒu𠼄ðt™
‚u™wk ®[‚ð™ fhu y™u ƒeS ð]r¥t Au ‚u™u ‚tu ÿrüîthu fhe™u ƒnth ht¾u
y™u ‚u ð]r¥tyu fhe™u ƒnth ¼„ðt™™wk ®[‚ð™ fhu ‚u …ý ™¾rþ¾t…ÞO‚
Ë{„ú {qŠ‚™wk ¼u¤wk s ®[‚ð™ fhu …ý yufyuf yk„™wk swŒwk swŒwk ®[‚ð™
™ fhu. su{ {tuxwk {krŒh ntuÞ ‚u™u yufËt{xwk ¼u¤wk s swðu 4 ‚Útt su{ {tuxtu
…ðo‚ ntuÞ ‚u™u yufËt{xtu ¼u¤tu ™u ¼u¤tu s swðu yuðe he‚u ¼„ðt™™t
MðY…™u swyu …ý yufyuf yk„ ™ swðu y™u ‚u {qŠ‚™u ßÞthu …tu‚t™e ÿrü
yt„¤ Auxu Äthu ™u ‚u {qŠ‚™u …z¾u ƒeswk ftkEf …ŒtÚto Œu¾tÞ ‚tu ‚u {qŠ‚
Auxu Äthe Au ‚u™u Zwkfze ÷tðe™u …tu‚t™e ™trËft™t y„ú™e W…h yu {qŠ‚™u
ht¾u, yu{ fh‚tk …ý ytË…tË ftkEf …ŒtÚto sýtÞ ‚tu …tu‚t™e ¼úfwrx™t
1. yuðe he‚u A «&™tu Au. 3. yux÷u.
2. …nu÷t ºteò y™u [tuÚtt «&™™tu W¥th yt…u Au. 4. ƒeò «&™™tu W¥th yt…u Au.
 496 ðh.4-5
{æÞ™u rð»tu {qŠ‚™u Äthu, yu{ fh‚tk òu yt¤þ fu r™ÿt suðwk sýtÞ ‚tu
ð¤e {qŠ‚™u ÿrü yt„¤ Auxu Äthu. …Ae su{ Atufhtk …‚k„™u Wztzu Au
‚uðe he‚u {qŠ‚Y…e …‚k„™u …tu‚t™e ð]r¥tÁ…e su Œtuhe, ‚uýu fhe™u {qŠ‚™u
Ÿ[e [Ztðu y™u ð¤e …tAe nuXe ÷tðu y™u yz¾u…z¾u ztu÷tðu, yuðe he‚u
Þtu„f¤tyu fhe™u ßÞthu Ë[u‚ ÚttÞ íÞthu ð¤e …tAe {qŠ‚™u ™trËft™u
y„úu Äthu ™u íÞtkÚte ¼úfwrx{tk ÷tðe™u ӌޙu rð»tu {qŠ‚™u W‚thu y™u yk‚h™u
rð»tu ËtûteY… su {qŠ‚ y™u ƒnth™e {qŠ‚ yu ƒuÞ™u yuf fhu, …Ae
yk‚:fhý™e ƒu «fthu ð]r¥t ntuÞ ‚u yuf ÚtE òÞ Au 1. yu{ fh‚tk òu
yt¤Ë fu r™ÿt suðwk sýtÞ ‚tu ð¤e ƒu «fthu ð]r¥t™u fhe™u {qŠ‚™u ƒnth
÷tðu, yuðe he‚u su ©tuºt, íðfT, hË™t y™u ½útý; ‚u îthu …ý Þtu„f¤t
ËtÄu y™u ‚u{s {™, ƒwrØ, r[¥t y™u ynkfth ‚u îthu …ý ¼„ðt™™e
{qŠ‚™u Äthu2 y™u ErLÿÞtu ™u yk‚:fhý yu Ëðuo™u ËtkÏÞrð[thu fhe™u s
swŒtk fhe™u yuf÷t [i‚LÞ™u rð»tu s ¼„ðt™™e {qŠ‚™u Äthu. y™u ‚u
¼„ðt™™e {qŠ‚™u yk‚h{tk fu ƒnth Äthe ntuÞ y™u ‚u Ë{u ftuEf ÔÞðnth
ËkƒkÄe rðûtu… ytzt ytðu ‚tu ‚u rðûtu…™wk …ý {qŠ‚™u Äthðt …ýu fhe™u
Ë{tÄt™ fhu, …ý rðûtu…™u rð»tu …tu‚t™e Þtu„f¤t™tu íÞt„ ™ fhu yuðe
he‚™e Þtu„f¤tyu Þwõ‚ yu Þtu„e ð‚uo Au.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T ðh‚t÷™wk >> 4 >> 204 >>

ð[™t{]‚ 5 : ¼„ðt™{tk {tÞt ™ Ë{sðt™wk, Ëh¾e Ëuðt™wk Index

*Ëkð‚T 1882™t {t„þh ðrŒ 4 [‚wÚteo™u rŒðË Mðt{e ©eËnò™kŒS
{nthts ©eðh‚t÷ {æÞu ©e ÷û{e™thtÞý™t {krŒhÚte W¥th rŒþu „tu{‚eS™u
ftkXu ytkƒt™t ð]ût nuXu ðuŒe W…h Ztur÷Þt™u rð»tu W¥thtŒu {w¾th®ðŒu
rðhts{t™ n‚t ™u yr‚ Ëqû{ yuðtk ïu‚ ðMºt Äthý fÞtO n‚tk y™u fkX™u
rð»tu „w÷tƒ™t …w»…™t nth ½ýtf Äthý fÞto n‚t y™u ©ðý W…h {tuxt
ƒu ƒu „w÷tƒ™tk …w»…™t „wåA Äthý fÞto n‚t y™u …t½™u rð»tu „w÷tƒ™t
…w»…™t ‚tuht rðhts{t™ n‚t y™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ {wr™{kz¤
Ë{„ú ‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe n‚e.
* ðh.ð[. 5, ‚t. 29-12-1825, þw¢ðth. 2. Aêt «&™™tu W¥th yt…u Au.
1. …tk[{t «&™™tu W¥th yt…u Au.
 ðh.5 497
…Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “ðtkfzt ðtkfzt «&™ fhtu su suýu
fhe™u Ëti™wk yt¤Ë Qze òÞ.’ yu{ fne™u …tu‚u ytÚt{ýe ftuhu WËefwk
fhe™u …z¾t¼h ÚtÞt. …Ae {wõ‚t™kŒ Mðt{eyu «&™ …qAâtu su, “ÎñÎñ ± è sï ¯ æ
xæé ‡ æ}æ²è }æ}æ }ææ²æ Îé Ú y²²æ J }ææ}æï ± ²ï Ðí Ð l‹„ï }ææ²æ}æï „ æ¢ „Úç‹„ „„ïï JJ’ yu &÷tuf{tk
©ef]»ý¼„ðt™u yu{ fÌtwk Au su, ‘su …wÁ»t {™u …t{u ‚u Œw:¾u fhe™u …ý
™ ‚htÞ yuðe su {the „wý{Þe {tÞt ‚u™u ‚hu Au.’ íÞthu su™u ¼„ðt™™e
«tr ÚtE Au ‚u™u ¼„ðt™™wk ¼s™ fh‚tk Útftk ftkEf yk‚h{tk ËkfÕ…rðfÕ…™tu
rðûtu… ÚtE ytðu Au, ‚u™u {tÞt rð™t ƒeswk ftuý fh‚wk nþu ? yu «&™
Au.” …Ae ©eS{nthts …tuZât n‚t, ‚u ƒuXt ÚtE™u yr‚ fÁýtyu ¼e™t
Útft ƒtu÷‚t nðt su, “{tÞt™t su ºtý „wý Au ‚u{tk ‚{tu„wý™tk ‚tu …k[¼q‚
™u …k[{tºtt Au; y™u hòu„wý™tk Œþ ErLÿÞtu, ƒwrØ y™u «tý Au y™u
Ë¥ð„wý™tk {™ ™u ErLÿÞtu yk‚:fhý™t Œuð‚t Au. ‚u su su ¼õ‚ ÚtE „Þt
Au ‚u Ëðuo{tk yu ºtý „wý™t ftÞoY… su ¼q‚, ErLÿÞtu, yk‚:fhý ™u Œuð‚t
‚u Ëðo n‚t. {txu yu™tu yu{ W¥th Au su, …h{uïh™u ÞÚttÚto…ýu fhe™u …h{uïh
òÛÞt su, ‘yu ¼„ðt™™t MðY…™u rð»tu ftuE «fthu {trÞf ¼tð ™Úte y™u
yu ¼„ðt™ ‚tu {tÞt ™u {tÞt™wk ftÞo su ºtý „wý ‚u Útfe …h Au.’ yuðtu
su™u ¼„ðt™™tu ÿZ r™ùÞ ÚtÞtu ‚u ¼„ðt™™e {tÞt™u ‚he [qõÞtu Au. y™u
…tu‚t{tk ‚tu {tÞt™t „wý™wk ftÞo su ¼q‚, ErLÿÞtu, yk‚:fhý ™u Œuð‚t;
‚u …tu‚…tu‚t™e r¢Þt™u rð»tu «ð‚uo Au ‚tu …ý yu {tÞt™u ‚Þtuo fnuðtÞ. fu{
su yu {tÞt™wk ftÞo …tu‚t™u rð»tu ‚tu ntuÞ …ý …tu‚t™u ¼s™ fhðt ÞtuøÞ
yuðt su «fx «{tý ©eðtËwŒu𠼄ðt™ ‚u™u ‚tu yu {tÞt™t „wýÚte …h
Ë{su Au, {txu yu™u …ý {tÞtÚte …h s òýðtu y™u ƒúñtrŒf Œuð ™u
ðrËc, …htþh, rðïtr{ºttrŒf Ér»t; yu Ëðuo{tk „wý™tu «ðuþ sýtýtu Au
‚u þtMºt{tk …ý ÷ÏÞwk Au, {txu ‚u þwk {wõ‚ ™ fnuðtÞ ? ™u {tÞt™u ‚Þto
™ fnuðtÞ ? Ëðuo {wõ‚ Au ™u Ëðuo {tÞt™u ‚Þto Au. y™u yu{ òu W¥th
™ fheyu ‚tu yu «&™™wk Ë{tÄt™ ÚttÞ ™rn {txu yu s W¥th Au.”
…Ae r™íÞt™kŒ Mðt{eyu …qAâwk su, “nu {nthts ! ¼„ðt™™u ytþhu
sðwk ‚u ytþht™wk þwk Y…1 Au ?” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “¼„ðt™u
„e‚t{tk fÌtwk Au su, ‘¨±ü { }ææü Ý ì ÐçÚy²Á² }ææ}æï Ü ¢ U àæÚ‡æ¢ ±í … J ¥ã¢ y±æ¢ ¨±ü Ð æÐï | ²æï
}ææï ÿ æç²c²æç}æ }ææ àæé ™ : JJ yu &÷tuf{tk yu{ fÌtwk Au su, ‘ƒeò Ëðo Ä{o™tu
1. þhýt„‚™wk ÷ûtý þwk Au ? yuðtu «&™tÚto Ë{sðtu.
 498 ðh.5
…rhíÞt„ fhe™u {thu yuf™u s þhýu ytÔÞ ‚tu nwk ‚™u Ëðo …t…Útfe {wftðeþ,
‚wk þtuf {t fÞo.’1 y™u yuðtu su ¼„ðt™™tu ÿZ yt©Þ ‚u su™u ntuÞ, ‚u™u
{nt«÷Þ suðwk Œw:¾ ytðe …zu ‚tu …ý ‚u Œw:¾ Útfe hûtt™tu fh™thtu ¼„ðt™
rð™t ƒeò™u ™ òýu y™u su su …tu‚t™u Ëw¾ òuE‚wk ntuÞ ‚u …ý ¼„ðt™
Útfe s EåAu, …ý «¼w rð™t ƒeò™u Ëw¾ŒtÞf ™ òýu ™u «¼w™e su{
{hS ntuÞ ‚u «{týu s ð‚uo, yuðtu su ntuÞ ‚u «¼w™tu þhýt„‚ Sð
fnuðtÞ; y™u ‚u s ¼„ðt™™tu y™LÞ ¼õ‚ fnuðtÞ.”
…Ae ™tsu ¼õ‚u …qAâwk su, “su™u …rh…qýo ¼„ðt™™tu ytþhtu ™ ntuÞ
™u ƒtuÕÞt{tk ‚tu ™¬e nrh¼õ‚ ntuÞ ‚u™t suðwk s r™ùÞ™wk ƒ¤ Œu¾tz‚tu
ntuÞ, ‚u þe he‚u fhe™u féÞt{tk ytðu ?” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su,
“¼„ðt™™t ¼õ‚™tu ËhË ™hË r™ùÞ ntuÞ ‚u ‚tu ¼u¤t hÌtt Útfe y™u
¼u¤tu ÔÞðnth fÞto Útfe suðtu ntuÞ ‚uðtu f¤tE ytðu Au. …Ae su™u Úttuztu
r™ùÞ ntuÞ ‚u f[ðtE™u ËíËk„™t ¼ezt{tkÚte {t„ ŒE™u yuftk‚ …fze™u
suðwk ÚttÞ ‚uðwk ¼s™ fhu, …ý nrh¼õ‚™e ¼ªËý{tk hnuðtÞ ™rn. {txu
¼„ðt™™tu ytþhtu …ý W¥t{, {æÞ{ ™u fr™c yu ºtý «fth™tu Au y™u
‚uýu fhe™u ¼õ‚ …ý ºtý «fth™t Au.”
…Ae ð¤e r™íÞt™kŒ Mðt{eyu «&™ …qAâtu su, “yu fËh {xe™u fr™c
ntuÞ ‚u yt sL{™u rð»tu s W¥t{ ¼õ‚ ÚttÞ fu ™ ÚttÞ ?” …Ae ©eS{nthts
ƒtuÕÞt su, “su{ ¼„ðt™™e {t™Ëe …qò fhu ‚u{s su W¥t{ nrh¼õ‚ ntuÞ
‚u™e …ý ¼„ðt™™e «ËtŒeyu fhe™u ¼„ðt™ ¼u¤e {t™Ëe …qò fhu y™u
su{ ¼„ðt™™u yÚtuo Útt¤ fhu ‚u{s W¥t{ su ¼„ðt™™t ¼õ‚, ‚u™u yÚtuo
…ý Útt¤ fhe™u ‚u™u s{tzu; y™u su{ ¼„ðt™™u yÚtuo …tk[ Yr…Þt™wk ¾h[
fhu ‚u{s ‚u {tuxt Ëk‚™u yÚtuo …ý ¾[o fhu. yuðe he‚u ¼„ðt™ ™u W¥t{
÷ûtýðt¤t su Ëk‚, ‚u™e yr‚ «u{u fhe™u Ëh¾e Ëuðt su fhu ‚tu ‚u fr™c
¼õ‚ ntuÞ ™u ‚u ƒu sL{u ‚Útt [th sL{u ‚Útt Œþ sL{u fu Ëtu sL{u fhe™u
W¥t{ ¼õ‚ suðtu Út™thtu ntuÞ, ‚u yt ™u yt sL{u fhe™u W¥t{ ¼õ‚ ÚttÞ
Au. yuðwk ¼„ðt™ ™u ‚u ¼„ðt™™t ¼õ‚ ‚u™e Ëh¾e Ëuðt fÞto™wk V¤
Au.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T ðh‚t÷™wk >> 5 >> 205 >>

1. ©ef]»ý ¼„ðt™u fnu÷t «…L™ ¼õ‚™t ÷ûtý{tk su LÞq™‚t …qýo fh‚t sýtðu Au.
 ðh.6 499
ð[™t{]‚ 6 : r[{™htðS™t «&™™wk Index
*Ëkð‚T 1882™t {t„þh ðrŒ 11 yuftŒþe™u rŒðË Mðt{e ©eËnò™kŒS
{nthts ©eðh‚t÷ {æÞu ©e÷û{e™thtÞý™t {krŒh yt„¤ {k[ W…h
rðhts{t™ n‚t ™u Ëðo ïu‚ ðMºt Äthý fÞtO n‚tk ™u fkX™u rð»tu …w»…™t
nth Äthý fÞto n‚t ™u …t½™u rð»tu …w»…™t ‚tuht ÷xf‚t n‚t ™u …tu‚t™t
{w¾th®ðŒ™e yt„¤ {wr™ ‚Útt Œuþ Œuþ™t nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe
n‚e.
…Ae r[{™htðSyu «&™ …qAâtu su, “nu {nthts ! Sð ßÞthu «Út{
«÷Þft¤u fthý þhehu Þwõ‚Útft {tÞt™u rð»tu ÷e™ n‚t, …Ae Ë]rü Ë{Þ™u
rð»tu yu Sðtu™u MÚtq¤, Ëqû{ Œun™e «tr ÚtE ‚Útt Œuð, {™w»Þ, …þw, …ûte
ytrŒf Y… su rðr[ºt…ýwk ÚtÞwk ‚u f{uo fhe™u ÚtÞwk ? yÚtðt ¼„ðt™™e
EåAtyu fhe™u ÚtÞwk ? y™u òu f{uo fhe™u ÚtÞwk yu{ fneyu ‚tu si™ {‚™e
ËíÞ‚t1 ÚttÞ y™u òu ¼„ðt™™e EåAtyu fhe™u ÚtÞwk yu{ fneyu ‚tu
¼„ðt™™u rð»tu rð»t{…ýwk ™u r™ŒoÞ…ýwk ytðu; {txu yu suðe he‚u ntuÞ ‚uðe
he‚u f]…t fhe™u fntu” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “yu «&™ ‚{™u …qA‚t
ytðzÞtu ™rn. fu{su, su fthý þheh Au ‚u™u rð»tu MÚtq¤, Ëqû{ yu su
ƒu Œun, ‚u ƒes ð]ût LÞtÞu fhe™u hÌtt Au {txu yu™u fthý þheh fnu
Au y™u yu su fthý þheh Au ‚u yrðãtí{f Au ™u y™trŒ Au ™u Ëkr[‚
f{uo Þwõ‚ Au y™u su{ ƒes ™u Vtu‚ht™u r™íÞ ËkƒkÄ Au y™u ¼qr{™u ™u
„kÄ™u su{ r™íÞ ËkƒkÄ Au ‚u{ Sð™u ™u fthý þheh™u r™íÞ ËkƒkÄ Au
y™u su{ …]Úðe™u rð»tu ƒes hÌttk Au. ‚u ð»ttoft¤u s¤™t Þtu„™u …t{e™u
W„e ™eËhu Au, ‚u{ {tÞt™u rð»tu fthý þhehu Þwõ‚ Útft hÌtt yuðt su
Sð, ‚u Wí…r¥t-ft¤™u rð»tu V¤«Œt‚t yuðt su …h{uïh, ‚u™e ÿrü™u …t{e™u
…tu‚…tu‚t™t f{o™u y™wËthu ™t™t «fth™t Œun™u …t{u2 Au y™u ™tÂM‚f
* ðh.ð[. 6, ‚t. 4-1-1826, „wYðth. „ýtÞ Au. ykfwhtu{tk su rðr[ºt‚t ÷tððe ‚u …]Úðe
1. fu{ fu ‚uytu fuð¤ f{oÚte s s„‚™e Wí…r‚ fnu s¤trŒf{tk ™Úte …hk‚w …tu‚…tu‚t™t ƒes{tk s Au,
Au. {txu rðr[ºt‚t{tk MðMðƒes s rðþu»t fthý „ýtÞ
2. yr¼«tÞ yux÷tu Au fu - su{ ƒes, …]Úðe Au, yux÷u yt{útrŒf «íÞuf ƒes™t ykfwhtu{tk …]Úðe
s¤trŒf™t ËkƒkÄ rð™t ykfwrh‚ Út‚wk ™Úte …hk‚w s¤trŒf ËtÄthý Au …hk‚w suðwk ƒes ntuÞ ‚uðe s
‚u™tu ËkƒkÄ ÚtðtÚte s ykfwrh‚ ÚttÞ Au {txu ykfwhtu{tk rðr[ºt‚t ytðu Au. ‘ßÞtk ËwÄe ËtÄthý
ykfwh Útðt{tk …]Úðe s¤trŒf ËtÄthý fthý fthýÚte r™ðton Út‚tu ntuÞ, ää
 500 ðh.6
yuðt su si™ Au ‚u ‚tu fuð¤ f{o™u s f‚to fnu Au, …ý …h{uïh™u f{oV¤«Œt‚t
™Úte fnu‚t. ‚u ™tÂM‚f™tu {‚ ¾tuxtu Au1. {txu yuf÷wk ft¤™wk s ƒ¤ ftuE
fnu ‚u …ý «{tý ™rn ™u yuf÷wk f{o™wk ƒ¤ ftuE fnu ‚u …ý «{tý ™rn
™u yuf÷wk …h{uïh™e EåAt™wk ƒ¤ ftuE fnu ‚u …ý «{tý ™rn; yu ‚tu
su Ë{u su™wk «Ät™…ýwk ntuÞ ‚u Ë{u þtMºt{tk ‚u™wk s «Ät™…ýwk fÌtwk ntuÞ,
…ý Ëðo Xuftýu yu™wk yu ÷uðwk ™rn. fu{ su ßÞthu «Út{ yt rðï håÞwk
íÞthu «Út{™tu su ËíÞÞw„, ‚u™u rð»tu Ëðuo {™w»Þ™t ËkfÕ… ËíÞ Út‚t y™u
Ëðuo ƒútñý n‚t y™u {™{tk ËfkÕ… Äthu íÞthu ËkfÕ…{tºtu fhe™u s …wºt™e
Wí…r¥t Út‚e y™u Ëti™u ½uh fÕ…ð]ût n‚tk y™u sux÷tk {™w»Þ n‚tk ‚u Ëðuo
…h{uïh™wk s ¼s™ fh‚tk. y™u ßÞthu ºtu‚tÞw„ ytÔÞtu íÞthu {™w»Þ™t
ËkfÕ… ËíÞ hÌtt ™rn, ßÞthu fÕ…ð]ût nuXu òÞ íÞthu ËíÞ ËkfÕ… ÚttÞ
y™u Mºte™tu M…þo fhu íÞthu …wºt™e Wí…r¥t ÚttÞ y™u ßÞthu ît…hÞw„ ytÔÞtu
íÞthu Mºte™tu yk„Ëk„ fhu íÞthu …wºt™e Wí…r¥t ÚttÞ y™u yuðe he‚u su
ää íÞtk ËwÄe …]Úðe s¤trŒf™u rðþu»t fthý fÕ…ðt™e sYh ™Úte’ yuðtu LÞtÞ Au. yuðe he‚u s„‚™e
Ë]rü …h{tí{t™e EåAt rð™t Út‚e ™Úte. …hk‚w ‚u{™e EåAtÚte s ÚttÞ Au. {txu Ë]Âü Útðt{tk
…h{tí{t fthý Au, …ý ‚u{tk su Œuð{™w»ÞtrŒ y™u Ëw¾e Œw:¾e ytrŒf rðr[ºt‚t ÚtE ‚u{tk …h{tí{t
fthý ™Úte. ‚u{tk ‚tu Sð„‚ su y™trŒ f{orðþu»t ‚us rðþu»t fthý Au. {txu …h{tí{t{tk …ût…t‚
fu r™ŒoÞ‚tY… Œtu»t ™Úte. ‚u{tk ÔÞtËËqºt Au fu -‘‘±ñ ‘‘±ñ ¯ }²Ýñ Í æë ü ‡ ²ï Ý ¨æÐï ÿ æy±æœæƒæçã Îàæü ² ç„ JJ’’
yÚto :- …h{tí{t{tk ftuE™u Œuð ‚tu ftuE {™w»Þ ‚tu ftuE™u …þw ‚tu ftuE™u MÚttðh Þtur™ yt…e™u Wíf]ü
{æÞ{ y™u fr™c ¼tð fhðtÚte …ût…t‚ fu yr‚½tuh Œw:¾Þtu„ fhðtÚte r™ŒoÞ‚t ™Úte, fu{ fu ‚u{tk
…h{tí{t™u f{o™e y…uûtt Au-rð»t{Ë]Âü{tk Ë]ßÞ{t™ su ûtuºt¿ttu ‚u{™t f{o™e y…uûtt ht¾u Au. yux÷u
‚u{™t ‚u{™t f{o™u y™wËthu ‚uðe ‚uðe Þtur™ y™u Ëw¾ Œw:¾ yt…u Au. {txu ði»tBÞ ™i½]oÛÞ ™Úte.
f{o™e y…uûtt ™rn ht¾e™u MðuåAtÚte s rðr[ºt Ë]Âü fhu ‚tu ði»tBÞ ™i½]oÛÞ ytðu, ‚tu ‚u{ ‚tu fh‚t
™Úte. rð»t{‚t{tk f{o s rðþu»t Au fthý Au. yu{ ©wr‚ …ý ƒ‚tðu Au - ‘‘¨æ{é Ü UæÚè ¨æ{é | æü ± ç„
ÐæÐÜUæÚè ÐæÐæï |æ±ç„ Ð釲: ÐL‡²ïÝ ÜU}æü‡ææ ÐæÐ: ÐæÐïÝ ÜU}æü‡ææ JJ’’ EíÞtrŒ. ŒuðtrŒ rðr[ºt ¼tð{tk
«Ät™ fthý ‚tu Ë]ßÞ{t™ ûtuºt¿ttu™e «t[e™ f{oþÂõ‚ Au, …h{tí{t ‚tu r™r{¥t {tºt Au yu{ …htþh
{wr™ …ý fnu Au ‘‘çÝç}æœæ}ææ~æ}æï ± æ¨æñ ¨ê Á ²æÝæ¢ ¨xæü Ü U}æü ç ‡æ J Ðí { æÝÜUæÚ‡æè|æê „ æ ²„æï ±ï ¨é Á ²àæQU²:
JJ çÝç}æœæ}ææ~æ¢ }æévy±ñ± Ý拲çyÜUç@ÎÐïÿæ„ï J Ýè²„ï „Ð„æ¢ ŸæïD S±àævy²æ ±S„é ±S„é„æ}æ æ}æìì JJ’’ (ûtuºt¿ttu
y™u ‚u{t™t f{o «ðtntu y™trŒ Au. {txu Ë]Âü Ë{Þ{tk f{o™tu rð¼t„ ™ n‚tu yuðe þkft™tu yðftþ
™Úte.) Wõ‚ nu‚wÚte s …h{tí{t ©ef]»ý ¼„ðt™ …tu‚t™u f‚to Útft yf‚to fnu Au ‘‘™æ„é ± ü ‡ ²Z }æ²æ
¨ë C ¢ xæé ‡ æÜU}æü ç ±|ææxæàæ: J „S² ÜU„æü Ú }æçÐ }ææ¢ ç±h²ÜU„æüÚ }æò²}æì JJ’’ su{ htò «ò™u r™„únt™w„ún
fhu Au. ‚u{tk …tu‚u f‚to Au. ‚Úttr… ‚u{™t f{o™u y™wËthu fhu Au. ‚uÚte htò yf‚to Au yux÷u htò{tk
rð»t{‚t y™u r™ŒoÞ‚tY… Œtu»t ™Úte ‚u{ …h{tí{t f‚to Útft yf‚to Au. yux÷u ði»tBÞ ™i½]oÛÞ ™Úte.
1. nðu {‚¼uŒÚte fnu÷e ft¤trŒf™e Mð‚kºt f‚]o‚t™tu r™»tuÄ fhe™u ‚u{™e fuðe f‚]o‚t Au, ‚u™tu «fth
ÞwÂõ‚Úte «r‚…tŒ™ fhu Au.
 ðh.6 501
ËíÞÞw„, ºtu‚tÞw„™e he‚ ‚u Ëðuo ËíÞÞw„, ºtu‚tÞw„{tk ™ ntuÞ, yu ‚tu «Út{
ËíÞÞw„ ™u «Út{ ºtu‚tÞw„ n‚t ‚u{tk n‚e. yuðe he‚u ßÞthu þw¼ ft¤
ƒ¤ðt™…ýu «ð‚uo íÞthu Sð™t yþw¼ f{o™t Ët{ÚÞo™u LÞq™ fhe ™t¾u
Au y™u ßÞthu yr‚þÞ ŒwŠ¼ût1 ð»to ytðu íÞthu Ëðuo «ò™u Œw:¾ ytðu
yÚtðt ¼thu ÷ztE ÚttÞ íÞthu ÷ûttðrÄ {týË yuf ft¤u {htE òÞ Au;
íÞthu þwk ƒÄtÞ™wk yuf ¼u¤u þw¼ f{o ¾qxe „Þwk ? yu ‚tu yþw¼ ft¤™e
s yr‚þÞ Ët{Úteo Au, ‚uýu Sð™t þw¼f{o™t ƒ¤™u nXtðe ŒeÄwk. {txu
ßÞthu ƒ¤ðt™ ft¤™tu ðu„ «ð‚uo íÞthu f{o™tu {u¤ hnu ™rn, f{o{tk Ëw¾
÷ÏÞwk ntuÞ ‚u Œw:¾ ÚtE òÞ ™u f{o{tk Sððwk ÷ÏÞwk ntuÞ ‚u ft¤u fhe™u
{he òÞ. yuðe he‚u ßÞthu ƒ¤ðt™ ft¤™tu ðu„ ntuÞ íÞthu ft¤u fhe™u
s Ëðo ÚttÞ Au, yu{ þtMºt{tk ÷ÏÞwk ntuÞ y™u ßÞthu ½ýtf {™w»Þ ¼„ðt™™t
yuftkr‚f ¼õ‚ ÚttÞ Au íÞthu fr¤Þw„™u rð»tu …ý ËíÞÞw„ ÚttÞ Au.
yu Xuftýu yuftkr‚f ¼õ‚™t su ¼„ðt™™e ¼Âõ‚ ËkƒkÄe þw¼f{o ‚u™wk òuh
þtMºt{tk fÌtwk ntuÞ, …ý ft¤™wk òuh fÌtwk ™ ntuÞ. ‚u ðt‚to™u òÛÞt rð™t
™tÂM‚f {‚ðt¤t Au ‚u fuð¤ f{o™u s Ëðof‚to fnu Au …ý yu{ ™Úte òý‚t
su, yu ‚tu ¼„ðt™™t yuftkr‚f su ¼õ‚ ‚u™t f{o™wk Ët{ÚÞo fÌtwk Au, …ý
rð{w¾ Sð™t f{o™wk yuðwk Ët{ÚÞo fÌtwk ™Úte y™u ßÞthu ¼„ðt™ yuðtu ËkfÕ…
Äthe™u «fx ÚttÞ Au su, ‘yt Œunu fhe™u ‚tu …tºt-fw…tºt su su Sð™u {the
{qŠ‚™tu Þtu„ ÚttÞ, ‚u Ëðo™wk fÕÞtý fhðwk Au.’ íÞthu ft¤™wk ™u f{o™wk ftkE
Ët{ÚÞo hnu ™rn, íÞthu ‚tu yuf÷wk …h{uïh™wk s Ët{ÚÞo hnu Au. ‚u ßÞthu
¼„ðt™u f]»ýtð‚th ÄtÞtuo íÞthu {nt…t…ýe2 su …q‚™t, ‚uýu ¼„ðt™™u Íuh
…tÞwk. ‚u™u ©ef]»ý¼„ðt™u …tu‚t™e {t‚t su ÞþtuŒtS ‚u ƒhtuƒh „r‚ yt…e.
y™u ƒeò …ý {nt…t…e3 ŒiíÞ n‚t ‚u ¼„ðt™™u {thðt ytÔÞt n‚t, ‚u™u
…ý ©ef]»ý ¼„ðt™ …h{…Œ yt…‚t nðt ™u ƒeò …ý su su ¼tðu fhe™u
©ef]»ý ¼„ðt™™t ËkƒkÄ™u …tBÞt ‚u Ëðuo™wk fÕÞtý fÞwO. {txu yu Xuftýu
‚tu …h{uïh™wk s ƒ¤ yr‚þÞ fÌtwk Au …ý ft¤™wk fu f{o™wk ftkE Ët{ÚÞo
™Úte fÌtwk. {txu su Xuftýu suðwk «fhý ‚u Xuftýu ‚uðwk òýðwk.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T ðh‚t÷™wk >> 6 >> 206 >>
1. Œw»ft¤.
2. ‘ rs½tkËÞtzr… nhÞu M‚™kŒ¥ðt… ËŒT„r‚{T’ 3. ‘ðihuý Þk ™]…‚Þ: rþþw…t÷…tiÛzÙþtÕðtŒÞtu...
¼t. 10/6 {tk fÚtt Au. ‚íËtBÞ{t…w:’ ¼t. y. …. &÷tuf. 48{tk fÌtwk Au.
 502 ðh.7
ð[™t{]‚ 7 : Œiðe-ytËwhe Sð™t ÷ûtý™wk- yLðÞÔÞr‚huf™wk Index
*Ëkð‚T 1882™t {t„þh ðrŒ 14 [tiŒþ™u rŒðË ©eS{nthts
©eðh‚t÷ {æÞu ©e÷û{e™thtÞý™t {krŒh™e yt„¤ {k[ W…h rðhts{t™
n‚t ™u Ëðo ïu‚ ðMºt Äthý fÞtO n‚tk ™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤
…h{nkË ‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe n‚e.
y™u nrh¼õ‚ …hM…h ¼„ðît‚to fh‚t n‚t ‚u{tk yuðtu «Ëk„ ™eËÞtuo
su, Œiðe1 ™u ytËwhe2 yu ƒu «fth™t Sð Au; ‚u{tk Œiðe Sð ntuÞ ‚u ‚tu
¼„ðt™™t ¼õ‚ s ÚttÞ ™u ytËwhe ntuÞ ‚u ‚tu ¼„ðt™Úte rð{w¾ s hnu.
íÞthu r[{™htðSyu ©eS{nthts™u «&™ …qAâtu su, “nu {nthts ! ytËwhe
Sð ntuÞ ‚u ftuE «fthu Œiðe ÚttÞ fu ™ ÚttÞ ?” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt
su, “ytËwhe3 Sð ‚tu Œiðe ™ s ÚttÞ. fu{ su yu ‚tu sL{Úte s ytËwh¼tðu
Þwõ‚ Au y™u òu ftuEf he‚u fhe™u ytËwhe Sð ËíËk„{tk ytðe …zâtu
‚tu …ý ytËwh¼tð ‚tu x¤u ™rn, …Ae ËíËk„{tk hÌttu Útftu s ßÞthu þheh™u
{qfu íÞthu ƒúñ™u4 rð»tu ÷e™ ÚttÞ ™u ð¤e …tAtu ™ef¤u5, yu{ y™k‚ ðth
ƒúñ{tk ÷e™ ÚttÞ ™u …tAtu ™eËhu íÞthu yu™tu ytËwh¼tð Au ‚u ™tþ …t{u
…ý ‚u rð™t6 ‚tu ytËwh¼tð ™tþ …t{u ™rn.”
…Ae þtu¼tht{ þtMºte yu «&™ …qAâtu su, “nu {nthts ! ¼„ðt™™wk 7
yLðÞ…ýwk fu{ Au y™u ÔÞr‚huf…ýwk fu{ Au?” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt
su, “yLðÞÔÞr‚huf™e ðt‚to ‚tu yu{ Au su, ¼„ðt™ yÄtof {tÞt™u rð»tu
yLðÞ ÚtÞt Au ™u yÄtof …tu‚t™t Ät{™u rð»tu ÔÞr‚huf hÌtt Au yu{ ™Úte.
* ðh.ð[. 7, ‚the¾ : 7-1-1826, hrððth 3. ytËwhe Sðtu Œiðe Útðt Œw÷o¼ Au, ‚uytu ƒu
1. “y¼Þk Ë¥ðËkþwÂØ:” EíÞtrŒ ð[™Úte ©ef]»ý «fth™t Au - yuf sL{Úte s ytËwh¼tðu Þwõ‚
¼„tð™u fnu÷e Œiðe Ëk…Œtyu Þwõ‚ yÚtðt Au y™u ƒeò ytËwh Ëk„Úte ytËwh ¼tðu Þwõ‚
rð»ýw¼Âõ‚…htÞý. Au. ‚u{tk su ƒeò Au ‚u ‚tu W¥t{ Ëí…wÁ»t™e
2. “Œk¼tu Œ…tuoàr¼{t™ù” EíÞtrŒ ð[™Úte „e‚t{tk r™»f…x Ëuðt fhðtÚte y™u ËÄ{o ™ðÄt ¼Âõ‚
fnu ÷ e ytËw h e Ëk … Œtyu Þw õ ‚ yÚtðt fhðtÚte ytËwh¼tð íÞt„ fhe™u Œiðe ÚttÞ Au
rð»ýw¼Âõ‚Úte rð{w¾. ‘su rð»ýw¼Âõ‚ …htÞý y™u sL{Úte.
Au ‚u Œiðe y™u su ‚uÚte rð…he‚ Au ‚u ytËwhe’ 4. yûth ƒúñ«ftþ{tkÞ.
yu{ yÂø™ …whtý{tk fÌtwk Au -‘‘îti ¼q‚Ë„tio 5. ¼„ðt™™e EåAtÚte ™ef¤e™u ¼Âõ‚ fhe™u VheÚte
÷tufuàÂM{LŒið ytËwh yuð [ > rð»ýw ¼Âõ‚ …htu …ý ‚u{tk ÷e™ ÚttÞ.
Œið ytËwhM‚Âî…ÞoÞ: >>” Rr‚. 6. ƒeò ftuE W…tÞÚte.
7. {tÞt y™u {tÞt™t ftÞo{tk.
 ðh.7-8 503
yu ‚tu ¼„ðt™™wk MðY… s yuðwk Au su, {tÞt{tk yLðÞ ÚtÞt Útft …ý ÔÞr‚huf
s Au …ý ¼„ðt™™u yu{ ƒef ™Úte su, ‘h¾u nwk {tÞt{tk òô ™u yþwØ
ÚtE òô.’ ¼„ðt™ ‚tu {tÞt™u rð»tu ytðu íÞthu {tÞt …ý yûthÄt{Y… 1
ÚtE òÞ Au y™u [tuðeþ ‚¥ð™u rð»tu ytðu ‚tu [tuðeþ ‚¥ð …ý ƒúñY…
ÚtR òÞ Au. ‚u ©e{ŒT¼t„ð‚{tk fÌtwk Au su, {æ}Ýæ S±ï Ý ¨Îæ çÝÚS„Üé U ãÜ¢ U
¨y²¢ ÐÚ¢ {è}æçã JJ RíÞtrŒf y™k‚ ð[™u fhe™u ¼„ðt™™t MðY…™wk «r‚…tŒ™
fÞwO Au, y™u su{ ð]ût™wk ƒes ntuÞ ‚u{tk …ý ytftþ Au. …Ae yu ƒes{tkÚte
ð]ût ÚtÞwk íÞthu ‚u ð]ût™tk zt¤, …t™ztk, Vw÷, V¤ yu Ëðuo™u rð»tu ytftþ
yLðÞ ÚtÞtu, …ý ßÞthu ð]ût™u ft…u íÞthu ð]ût f…tÞ ‚u ¼u¤tu ytftþ
f…tÞ ™rn, y™u ð]ût™u ƒt¤u íÞthu ytftþ ƒ¤u ™rn. ‚u{ ¼„ðt™ …ý
{tÞt ™u {tÞt™wk ftÞo ‚u™u rð»tu yLðÞ ÚtÞt Útft …ý ytftþ™e …uXu ÔÞr‚huf
s Au, yu{ ¼„ðt™™t MðY…™wk yLðÞ ÔÞr‚huf…ýwk Au.”
>> Rr‚ ð[™t{]‚{T ðh‚t÷™wk >> 7 >> 207 >>

ð[™t{]‚ : 8 fhtur¤Þt™e ÷t¤™wk

*Ëkð‚T 1882 ™t …tu»t ËwrŒ 4-[tuÚt™u rŒðË Mðt{e ©eËnò™kŒS
{nthts ©eðh‚t÷ {æÞu ©e÷û{e™thtÞý™t {krŒh™e yt„¤ {k[ W…h
rðhts{t™ n‚t ™u Ëðo ïu‚ ðMºt Äthý fÞtO n‚tk ™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e
yt„¤ {wr™ ‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e ˼t ¼htR™u ƒuXe n‚e.
y™u {wr™ Œwfz ËhtuŒt ÷R™u fe‚o™ „tð‚t n‚t ‚u Ë{u ©eS{nthtsu
yk‚ÿorü fhe™u æÞt™{wÿtyu Þwõ‚ ÚtR™u Úttuzef ðth Œþo™ ŒeÄtk ™u …Ae
™uºtf{¤™u W½tze™u Ëðuo ˼t ËL{w¾ òuR™u ƒtuÕÞt su, “nðu Ëðuo Ëtk¼¤tu
ðt‚2 fheyu Aeyu su, yt ™uºt™e su ð]r¥t ‚u yY…3 Au ‚tu …ý ð]Â¥t™u
ytzwk ftuEf MÚtw¤ …ŒtÚto ytðu íÞthu ð]Â¥t htuftÞ Au. {txu yu ð]r¥t …ý
MÚtq¤ Au ™u …]Úðe‚¥ð-«Ät™ Au ™u ‚u ð]r¥t™u ßÞthu …h{uïh™tu ¼õ‚
…h{uïh™t MðY…{tk ht¾u Au íÞthu ‚u ð]r¥t «Út{ ‚tu …t‚¤e Œtuhze™e …uXu
…e¤e4 ¼tËu Au y™u su{ fhtur¤Þtu ntuÞ ‚u …tu‚t™e ÷t¤™u yuf M‚k¼Úte
* ðh‚t÷ ð[. 8, ‚t. 12-1-1826, þw¢ðth. 2. yæÞtí{ðt‚to.
1. su{ ¼„ðt™™u yûthÄt{ yƒkÄf Au ‚u{ {tÞt 3. yY… suðe sýtÞ Au yuðtu ðtõÞtÚto Ë{sðtu.
…ý yƒkÄf Au yuðwk ‚tí…Þo yt MÚt¤u Ë{sðwk. 4. y™u ÷tkƒe.
ƒúñY… þ猙wk …ý ‚uðwk s ‚tí…Þo Ë{sðwk.
 504 ðh.9
ƒeò M‚k¼ ËwÄe ÷tkƒe fhu, …Ae yu fhtur¤Þtu õÞthuf ‚tu yt M‚k¼ W…h
òÞ ™u õÞthuf ytu M‚k¼ W…h òÞ ™u õÞthuf ƒu M‚k¼™u {æÞu ƒuËu, ‚u{
fhtur¤Þt™u Xuftýu Sð Au ™u yuf M‚k¼™u Xuftýu ¼„ðt™™e {qŠ‚ Au ™u
ƒeò M‚k¼™u Xuftýu …tu‚t™wk yk‚:fhý Au ™u ÷t¤™u Xuftýu ð]r¥t Au, ‚u
îthu fhe™u æÞt™™tu fh™thtu su Þtu„e, ‚u õÞthuf ‚tu ¼„ðt™™t MðY…
Ëk„tÚtu Ëk÷ø™ ÚtR hnu Au ™u õÞthuf ‚tu yk‚:fhý™u rð»tu hnu Au ™u õÞthuf
‚tu yk‚:fhfý ™u ¼„ðt™ ‚u™t {æÞu hnu Au. yu{ ð‚o‚tk Útftk …]Úðe‚¥ð
«Ät™ yuðe su …e¤e ð]r¥t ‚u ßÞthu s¤‚¥ð «Ät™ ÚttÞ íÞthu ïu‚ sýtÞ
™u ßÞthu yÂø™‚¥ð «Ät™ ÚttÞ íÞthu hõ‚ sýtÞ ™u ßÞthu ðtÞw‚¥ð«Ät™
ÚttÞ íÞthu ÷e÷e sýtÞ ™u ßÞthu ytftþ‚¥ð «Ät™ ÚttÞ íÞthu ~Þt{ sýtÞ.
…Ae …k[¼q‚™wk «Ät™…ýwk {xe™u ð]r¥t r™„woý ÚttÞ íÞthu yr‚þÞ «ftþu
Þwõ‚ sýtÞ Au ™u ¼„ðt™™t MðY…™u ytfthu ÚttÞ Au. {txu yuðe he‚u
su ¼„ðt™™t MðY…{tk ð]r¥t ht¾‚tu ntuÞ ‚u™u yr‚þÞ …rðºt…ýu hnuðwk.
su{ Œuð™u …qsðt™u ‚í…h ÚttÞ ‚u ŒuðËh¾tu …rðºt ÚtR™u òu Œuð™e …qò
fhu, íÞthu ‚u™e …qò™u Œuð yk„efth fhu Au. ‚u{ …h{uïh™u rð»tu ð]r¥t
ht¾‚tu ntuÞ ‚u™u …ý ËtkÏÞþtMºt™e he‚u fhe™u MÚtq¤, Ëqû{ ™u fthý;
yu ºtý ŒunÚte …tu‚t™wk MðY… LÞtÁk òýe™u fuð¤ ytí{tY… ÚtR™u …h{uïh™t
MðY…™u rð»tu ð]r¥t ht¾ðe. …Ae yu{ ð]r¥t ht¾‚tk ht¾‚tk ßÞthu yu ð]r¥t
¼„ðt™™t MðY…{tk ÷e™ ÚtR òÞ yu s æÞt™ fh™tht Þtu„e™u r™ÿt fne
Au, …ý Ëw»twrÂ{tk ÷e™ Útðwk yuðe yu Þtu„e™u r™ÿt ntuÞ ™rn.”
>> Rr‚ ð[™t{]‚{T ðh‚t÷™wk >> 8 >> 208 >>

ð[™t{]‚ 9 : ¼„ðt™™wk r™„woý Ëw¾ fu{ sýtÞ ? ‚u™wk Index

*Ëkð‚T 1882 ™t …tu»t ËwrŒ 8 yü{e™u rŒðË Mðt{e ©eËnò™kŒS
{nthts ©eðh‚t÷ {æÞu ©e÷û{e™thtÞý™t {krŒh™e yt„¤ {k[ W…h
„tŒe-‚rfÞt rƒAðtðe™u rðhts{t™ n‚t y™u Ëðo ïu‚ ðMºt Äthý fÞtO
n‚tk y™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ {wr™ ‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e
˼t ¼htR™u ƒuXe n‚e.
…Ae ©eS{nthtsu {wr™{kz¤ Ë{M‚ «íÞu «&™ …qAâtu su, “htsËe,
* ðh.ð[. 9, ‚t. 16-1-1826, {k„¤ðth.
 ðh.9-10 505
‚t{Ëe ™u ËtÂ¥ðfe; yu ºtý «fth™wk su {trÞf Ëw¾ ‚u su{ ºtý yðMÚtt™u
rð»tu sýtÞ Au ‚u{ r™„woý yuðwk su ¼„ðt™ ËkƒkÄe Ëw¾ ‚u1 fu{ sýtÞ
Au?” …Ae yu «&™™tu W¥th {wr™{kz¤ Ë{M‚ {¤e™u fhðt {tkzÞtu, …ý
yu™wk Ë{tÄt™ ÚtÞwk ™rn. …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “…]Úðe ytrŒf [th
¼q‚ rð™t yuf÷tu s ytftþ ntuÞ y™u sux÷t ytftþ™u rð»tu ‚tht Au
‚ux÷t [kÿ{tk ntuÞ ™u ‚u™tu suðtu «ftþ ÚttÞ, ‚uðtu r[Œtftþ™tu 2 «ftþ Au.
y™u ‚u r[Œtftþ™u {æÞu ËŒtÞ ¼„ðt™™e {qŠ‚ rðhts{t™ Au. ‚u {qŠ‚™u
rð»tu ßÞthu Ë{trÄ ÚttÞ íÞthu yuf ûtý {tºt ¼„ðt™™t MðY…{tk ÂMÚtr‚
ÚtR ntuÞ, ‚u ¼s™™t fh™tht™u yu{ sýtÞ su, nòhtu ð»to …ÞO‚ {U Ë{trÄ™u
rð»tu Ëw¾ ¼tu„ÔÞwk.” yuðe he‚u ¼„ðt™™t MðY… ËkƒkÄe su r™„woý Ëw¾
‚u sýtÞ Au y™u su {trÞf Ëw¾ Au ‚u ƒnwft¤ ¼tu„ÔÞwk ntuÞ ‚tu …ý
yk‚u ûtý suðwk sýtÞ Au. {txu ¼„ðt™™t MðY… ËkƒkÄe su r™„woý Ëw¾
Au ‚u y¾kz-yrð™tþe Au ™u su {trÞf Ëw¾ Au ‚u ™tþðk‚ Au.”
>> Rr‚ ð[™t{]‚{T ðh‚t÷™wk >> 9 >> 209 >>

ð[™t{]‚ 10 : Sð™wk fÕÞtý ÚttÞ ‚u™wk Index

*Ëkð‚T 1882 ™t …tu»t ËwrŒ 11-yuftŒþe™u rŒðË Mðt{e ©eËnò™kŒS
{nthts ©eðh‚t÷ {æÞu ©e÷û{e™thtÞý™t Œhƒth{tk Õtªƒzt™t ð]ût nuXu
…tx W…h „tŒe-‚rfÞt ™k¾tðe™u rðhts{t™ n‚t y™u yk„™u rð»tu Ëðo
ïu‚ ðMºt Äthý fÞtO n‚tk. y™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ {wr™ ‚Útt
ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e ˼t ¼htR™u ƒuXe n‚e.
‚u Ë{Þ{tk „t{ ¼tŒhý™t …txeŒth ¼„w¼tR ytÔÞt. ‚uýu ©eS{nthts
«íÞu «&™ …qAâtu su, “nu {nthts ! Sð™wk fÕÞtý fu{ ÚttÞ? …Ae
©eS{nthtsu fÌtwk su, “yt …]Úðe™u rð»tu htòÁ… ™u ËtÄwY…; yu ƒu
«fthu ¼„ðt™™t yð‚th ÚttÞ Au. ‚u{tk htòY…u ßÞthu …]Úðe W…h «fx
ÚttÞ íÞthu ‚tu ‚u ytu„ý[t¤eþ ÷ûtýu Þwõ‚ ntuÞ y™u ßÞthu ËtÄwY…u …]Úðe
W…h «fx ÚttÞ íÞthu ‚tu ºteþ «fth™u ÷ûtýu Þwõ‚ ntuÞ 3. y™u su htòY…u
* ðh‚t÷ ð[. 10, ‚t.: 19-1-1826, þw¢ðth. òýðtk y™u yt ÷tu f {tk ËtÄw Y … ™u htòY…
1. ¼„ðt™™t ¼õ‚™u ºtý yðMÚtt{tk. yð‚thtu™wk Œunr¢ÞtÚte ‚tu ËtÄBÞo ™Úte …ý ytr©‚
2. yûthÄt{. s™tu™wk fÕÞtý fhðt{tk ‚tu ËtÄBÞo Au.
3. ‚u ƒk™u ÷ûtýtu fÕÞtý™u EåA‚t …wÁ»tu «Út{
 506 ðh.10-11
¼„ðt™ ntuÞ ‚u ‚tu [tuËX «fth™e f¤tyu Þwõ‚ ntuÞ ‚Útt Ët{, Œt{,
¼uŒ, Œkz; yu [th «fth™t su W…tÞ ‚uýu Þwõ‚ ntuÞ ‚Útt þ]k„th ytrŒf
su ™ð hË ‚uýu Þwõ‚ ntuÞ y™u ‚u ¼„ðt™ ßÞthu ËtÄwY…u ntuÞ íÞthu
‚u{tk yu ÷ûtý ntuÞ ™rn y™u su htòY…u ¼„ðt™ ntuÞ ‚u™u òu yt…íft¤
ytÔÞtu ntuÞ ‚tu {]„Þt fhe™u …ý Sðu y™u [tuh ntuÞ ‚u™u „Œo™ …ý
{thu1 y™u ½h{tk Mºteytu …ý ht¾u. y™u ËtÄwY…u ¼„ðt™ ntuÞ 2 ‚u ‚tu
yr‚þÞ y®nËt …h ð‚uo, ‚u ÷e÷t ‚]ý™u …ý ‚tuzu ™rn y™u ftc™e ‚Útt
r[ºtt{ý™e Mºte™tu …ý M…þo fhu ™rn.3 {txu ËtÄwY… su ¼„ðt™™e {qŠ‚
y™u htòY… su ¼„ðt™™e {qŠ‚ yu ƒu™e her‚ yuf ntuÞ ™rn. y™u
©e{ŒT¼t„ð‚™t «Út{ MfkÄ™u rð»tu …]rÚð™u Ä{o™t ËkðtŒu fhe™u htòY… su
©ef]»ýtrŒf ¼„ðt™™t yð‚th ‚u™t ytu„ý[t÷eþ ÷ûtý fÌtt Au y™u
yuftŒþ MfkÄ™u rð»tu ©ef]»ý ¼„ðt™ ™u WØð™t ËkðtŒu fhe™u ËtÄwY…
su Œ¥ttºtuÞ, fr…÷ ytrŒf ¼„ðt™™t yð‚th ‚u™tk ºteþ ÷ûtý fÌttk Au.
{txu su™u …tu‚t™wk fÕÞtý RåAðwk ‚u™u ‚u ‚u ÷ûtýu fhe ‚u ¼„ðt™™u ytu¤¾e™u
‚u ¼„ðt™™u þhýu Útðwk y™u ‚u™tu ÿZ rðïtË ht¾ðtu ™u ‚u™e yt¿tt{tk
hne™u ‚u™e ¼Âõ‚ fhðe yu s fÕÞtý™tu W…tÞ Au y™u ¼„ðt™ ßÞthu
…]Úðe™u rð»tu «íÞût ™ ntuÞ íÞthu ‚u ¼„ðt™™u {¤u÷t su ËtÄw ‚u™tu
yt©Þ fhðtu, ‚tu ‚u Útfe …ý Sð™wk fÕÞtý ÚttÞ Au y™u ßÞthu yuðt
ËtÄw …ý ™ ntuÞ íÞthu ¼„ðt™™e «r‚{t™u rð»tu ÿZ «‚er‚ ht¾ðe
™u MðÄ{o{tk hne™u ¼Âõ‚ fhðe. ‚u Útfe …ý Sð™wk fÕÞtý ÚttÞ Au.”
>> Rr‚ ð[™t{]‚{T ðh‚t÷™wk >> 10 >> 210 >>

ð[™t{]‚ 11 : Sð™t ™tþ™wk-Ëí…whw»t{tk nu‚ yu s Index

ytí{Œþo™™™wk ËtÄ™ ‚u™wk
*Ëkð‚T 1882 ™t …tu»t ËwrŒ 15 …wLÞ{™u rŒðË Mðt{e ©eËnò™kŒS
{nthts ©eðh‚t÷ {æÞu ©e÷û{e™thtÞý™t Œhƒth{tk Õtªƒzt™t ð]ût nuXu
…tx W…h „tŒe ‚feÞt ™k¾tðe™u rðhts{t™ n‚t y™u Ëðuo ïu‚ ðMºt Äthý
* ðh.ð[. 11, ‚t. 23-1-1826, {k„¤ðth. yütk„Þtu„ ntuÞ y™u hË ‚tu yuf þtk‚ ™t{™tu
1. Sð ÷uðtu, {the ™tk¾ðwk. s ntuÞ y™u.
2. ‚u { tk Ëðo Þtu „ f¤tytu ntu Þ ‚Útt íÞt„ ™u 3. y™u ¼„ðt™{tk áZ ¼Âõ‚ ntuÞ.
 ðh.11 507
fÞtO n‚tk ™u fkX™u rð»tu ïu‚ …w»…™t nth …nuÞto n‚t ™u fýo™e W…h
…w»…™t „wåA ¾tuMÞt n‚t ™u …t½™u rð»tu …w»…™t ‚tuht ÷xf‚t n‚t ™u
…tu‚t™t {w¾thrðkŒ ™e yt„¤ {wr™ {kz¤ Ë{M‚ ‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e
˼t ¼htR™u ƒuXe n‚e.
…Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su,1 “y{thtu ‚tu yuðtu Mð¼tð Au su, yuf
‚tu ¼„ðt™ ™u ƒeò ¼„ðt™™t ¼õ‚ ™u ºteò ƒútñý ™u [tuÚttu ftuEf
„heƒ {™w»Þ; yu [thÚte ‚tu y{u yr‚þÞ ƒeÞu Aeyu su, ‘h¾u yu{™tu
ÿtun ÚtE òÞ ™rn y™u yuðt ‚tu ƒeò ftuEÚte y{u ƒe‚t ™Úte. fu{ su,
yu [th rð™t ƒeò™tu ftuEf ÿtun fhu ‚tu ‚u™t Œun™tu ™tþ ÚttÞ …ý
Sð ™tþ …t{u ™rn y™u yu [th{tkÚte yufu™tu òu ÿtun fhu ‚tu ‚u™tu
Sð …ý ™tþ …t{e òÞ Au.”
yu ðt‚™u Ëtk¼¤e™u {wõ‚t™kŒ Mðt{eyu «&™ …qAâtu su, “nu {nthts !
Sð ‚tu yrð™tþe fÌttu Au ‚u™tu ™tþ ‚u fu{ òýðtu ?” …Ae ©eS{nthts
ƒtuÕÞt su, “…ðo‚™wk fu ƒeswk yuðwk s su ftuEf sz Œun ytðu ‚u{tk ftuE
ft¤u Sð™wk fÕÞtý ÚttÞ ™rn, yux÷u yu™t Sð™tu ™tþ ÚtE „Þtu yu{
òýðwk. {txu su™u …tu‚t™wk fÕÞtý EåAðwk ‚u™u yu [th{tkÚte ftuE™tu ÿtun ™
fhðtu y™u ð¤e ¼„ðt™ fu ¼„ðt™™t ¼õ‚ ‚u yt„¤ ftuE «fthu {t™
ht¾ðwk ™rn. fu{ su, {t™ Au ‚u ‚tu ¢tuÄ, {íËh, E»Þto, ™u ÿtun yu™tu
ytÄth Au y™u {t™e ntuÞ ‚u™e ¼Âõ‚…ý ytËwhe fnuðtÞ y™u ¼„ðt™™t
¼õ‚™u òu rƒðhtð‚tu ntuÞ ™u ‚u «¼w™tu ¼õ‚ ntuÞ ‚tu …ý ‚u™u yËwh
òýðtu. y™u y{thtu ‚tu yu Mð¼tð Au su ƒútñý™tu ™u „heƒ™tu ™u ¼„ðt™™t
¼õ‚™tu ftuEf ÿtun fhu, ‚u ‚tu y{™u ŒeXtu s „{u ™rn y™u yt ÷tuf{tk
™u …h÷tuf{tk ‚u™u ™u y{thu Ëtuƒ‚ hnuðt™e ™Úte.” yux÷e ðt‚to fhe™u
…Ae ©eS{nthtsu ƒu …Œ „ðhtÔÞtk su, “{tht nhS þwk nu‚ ™ ŒeËu
hu ‚u™u ½uh þeŒ sEyu.” yuf ‚tu yu y™u ƒeswk su, “{tht ðnt÷tS
þwk ðnt÷… ŒeËu hu ‚u™tu Ëk„ fu{ ‚Syu.” y™u …Ae yu ƒu …Œ þeÏÞt™e
ËíËk„e {tºt™u yt¿tt fhe™u yu{ fÌtwk su, “yu ƒu …Œ{tk ðt‚to Au ‚u™u
r™íÞ „tE™u Ëk¼the ht¾ðe.”
yu{ fne™u ©eS{nthts ©e ÷û{e™thtÞý™t {krŒh yt„¤ yuf
1. {tht ytr©‚ s™tuyu ¼„ðt™™t ¼õ‚, ƒútñý y™u htkf s™ ‚u{™tu õÞthuÞ …ý ÿtun fhðtuu ™rn fu{ fu.
 508 ðh.11
{k[ n‚tu ‚u W…h ytðe™u rðhts{t™ ÚtÞt. …Ae „tu…t¤t™kŒMðt{eyu …qAâwk
su, “yt ËkËth™u rð»tu su …krz‚ Au ‚u þtMºt, …whtý Ëðuo ðtk[u Au …ý
‚u™u ¼„ðt™™tu ™u Ëk‚™tu su{ Au ‚u{ {rn{t fu{ Ë{ò‚tu ™Úte ?” …Ae
©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “þtMºt, …whtý ðtk[u Au ‚tu ¾ht; …ý yu™u ¼„ðt™™tu
ytþhtu ™Úte. {txu ft{, ¢tuÄ, ÷tu¼, E»Þto, {íËh ‚uýu yu™t Sð™u nhðe
™tkÏÞtu Au y™u ft{trŒf su þºtw ‚u yu™u ftuE ft¤u {tÚtwk W…tzðt Œu‚t
™Úte. …Ae ‚u …krz‚ …tu‚t™e …uXu s ¼„ðt™ ™u ¼„ðt™™t Ëk‚™u Ë{su
su, ‘su{ y{tht ft{trŒf þºtw ftuE ft¤u r™ð]r¥t …t{‚t ™Úte ‚u{ yu™t
…ý ft{trŒf þºtw r™ð]r¥t ™rn …t{‚t ntuÞ.’ yu{ ¼„ðt™ ™u ¼„ðt™™t
Ëk‚™u rð»tu Œtu»t Ë{su; {txu þtMºt, …whtý ðtk[u …ý yu™u ¼„ðt™ fu
¼„ðt™™t Ëk‚™wk su{ Au ‚u{ ÞÚttÚto {tntíBÞ Ë{ò‚wk ™Úte.”
…Ae ©eS{nthtsu Œe™t™tÚt ¼è ‚Útt {wr™{kz¤ Ë{M‚ «íÞu «&™
…qAâtu su, “ƒúñMðÁ… yuðt su Ëí…whw»t ‚u ‚tu ºtý þheh ™u ºtý yðMÚtt
‚u Útfe …h ð‚o‚t ntuÞ y™u [tiŒu ErLÿÞtu™e r¢Þt ‚u …tu‚t™u rð»tu yufu
{t™‚t ™ ntuÞ, ‚u™u y¿tt™e Sð Au ‚u ytu¤¾e þfu ™rn. y™u ßÞthu
yu™u {tuxt …whw»t™t Ëh¾e ÂMÚtr‚ ÚttÞ íÞthu yu {tuxt …wÁ»t su{ ð‚uo Au
‚u ËíÞ {™tÞ. y™u ßÞtk ËwÄe yu Ëí…whw»t™tu {rn{t yu™u ™ sýtÞ íÞtk
ËwÄe ƒúñMðÁ…™u rð»tu ÂMÚtr‚ …ý ™ ÚttÞ ™u ytí{t™u rð»tu ÂMÚtr‚ ÚtÞt
rð™t Ëí…wwÁ»t™tu {rn{t …ý ™ sýtÞ. {txu …hM…h rðhtuÄ ytÔÞtu ‚u
rðhtuÄ x¤u ‚u W…tÞ fntu.” …Ae su™e suðe ™sh …q„e ‚uýu ‚uðtu W¥th
fÞtuo …ý yu «&™™wk Ë{tÄt™ ÚtÞwk ™rn. …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su,
‘‘ÕÞtu y{u W¥th fheyu. yu™tu W¥th ‚tu yu Au su, …]Úðe™u rð»tu su ¼„ðt™™tu
yð‚th ‚u™u {¤u÷t su Ëk‚ ‚u Ëk„tÚtu ßÞthu yu™u yr‚þÞ «er‚ ÚttÞ íÞthu
yu Ëí…whw»t™u rð»tu yu™u ftuE «fthu Œtu»t ¼tËu ™rn. y™u su™u su Ëk„tÚtu
ÿZ nu‚ ntuÞ ‚u™u ‚u™tu yð„wý ftuE «fthu ytðu s ™ne; y™u ‚u™tk ð[™
…ý ËíÞ {™tÞ, yuðe he‚u ÷tirff {t„o{tk …ý her‚ Au y™u fÕÞtý™t
{t„o{tk …ý her‚ Au. {txu Ëí…whw»t™u rð»tu ÿZ «er‚ yu s ytí{Œþo™™wk
ËtÄ™ Au y™u Ëí…whw»t™tu {rn{t òÛÞt™wk …ý yu s ËtÄ™ Au y™u
…h{uïh™wk Ëtûtt‚T Œþo™ Útðt™wk …ý yu s ËtÄ™ Au.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T ðh‚t÷™wk >> 11 >> 211 >>
 ðh.12 509
ð[™t{]‚ 12 : {rn{t Ërn‚ r™ùÞ™wk Index
*Ëkð‚T 1882 ™t …tu»t ðrŒ h ƒes™u rŒðË Mðt{e ©eËnò™kŒS
{nthts ©eðh‚t÷ {æÞu ©e÷û{e™thtÞý™t Œhƒth{tk Õtªƒzt™t ð]ût ‚¤u
…tx W…h „tŒe‚rfÞu Þwõ‚ Ztur÷Þtu n‚tu ‚u W…h rðhts{t™ n‚t y™u
ïu‚ ¾uË …nuÞtuo n‚tu ™u {tkne÷e ftuhu ïu‚ …Auzeyu Þwõ‚ „w÷tƒe hk„™e
þt÷ ytuZe n‚e y™u {M‚f W…h ïu‚ …t½ ƒtkÄe n‚e y™u fkX™u rð»tu
„w÷tƒ™t …w»…™tu nth …nuÞtuo n‚tu y™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ {wr™{kz¤
‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe n‚e.
y™u ‚u Ë{u ©eS{nthts yk‚árü fhe™u ƒnw ðth ËwÄe rðhts{t™
ÚtÞt n‚t. …Ae ™uºtf{¤™u W½tze™u Ëðuo nrh¼õ‚™e ˼t Ët{wk fÁýtfxtûtu1
fhe òuE™u ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “yts ‚tu Ëðuo™u r™ùÞ™e ðt‚ fhðe
Au ‚u Ëðuo ËtðÄt™ ÚtE™u Ëtk¼¤tu su, y™k‚fturx ËqÞo, [kÿ{t ™u yÂø™
‚u Ëh¾wk «ftþ{t™ yuðwk su yûthÄt{ ‚u™u rð»tu ©e…whw»ttu¥t{ ¼„ðt™ ËŒt
rŒÔÞ{qŠ‚ Útft rðhts{t™ Au. y™u ‚u s ¼„ðt™ Sðtu™t fÕÞtý™u yÚtuo
…]Úðe™u rð»tu ht{f]»ýtrŒf yð‚th™wk Äthý fhu Au; íÞthu ‚u ¼„ðt™™t
MðY…™tu su™u ËíË{t„{u fhe™u ÿZ r™ùÞ ÚttÞ Au, ‚u™tu Sð ƒes™t
[kÿ{t™e …uXu rŒðËu rŒðËu ð]rØ™u …t{‚tu òÞ Au. y™u su{ [kÿ{t™u
rð»tu su{ su{ ËqÞo™e f¤t ytð‚e òÞ ‚u{ ‚u{ ‚u [kÿ{t ð]rØ™u …t{‚tu
òÞ Au, ‚u ßÞthu …qýo{tËe ytðu íÞthu [kÿ{t Ëk…qýo ÚttÞ Au. ‚u{ ¼„ðt™™tu
…rh…qýo r™ùÞ ÚtÞt {tuh ‚tu yu Sð y{tðtMÞt™t [kÿ™e …uXu f¤tyu hrn‚
¾ãtu‚2 suðtu ntuÞ. …Ae su{ su{ …h{uïh™t {rn{tyu Ërn‚ r™ùÞ™u …t{u
Au ‚u{ ‚u{ ð]rØ™u …t{e™u …qýo{tËe™t [kÿ suðtu yu Sðtí{t ÚttÞ Au …Ae
yu™u ErLÿÞtu, yk‚:fhý r™ùÞ{tkÚte z„tððt™u Ë{Úto ™Úte Út‚tk y™u
…h{uïh „{u ‚uðtk [rhºt fhu ‚tu …ý ‚u™u ftuE he‚u ¼„ðt™™u rð»tu Œtu»t
¼tË‚tu s ™Úte. yuðtu su™u {rn{tyu Ërn‚ ¼„ðt™™tu r™ùÞ ntuÞ ‚u
¼õ‚ r™¼oÞ ÚtE [qõÞtu y™u ‚u s ¼õ‚™u òu õÞthuf yË‚T Œuþ, yË‚T
* ðh.ð[. 12, ‚t. 25-1-1826,„wÁðth. yuðwk [tu{tËt™wk yuf Wz‚wk Sðzwk - ytr„Þtu-
1. fYýt¼he ™sh. …‚kr„Þtu
2. ykÄth{tk su™t þheh{tkÚte «ftþ ͤf‚tu ÷t„u
 510 ðh.12
ft¤, yË‚T Ëk„ ™u yË‚T þtMºttrŒf™u Þtu„u fhe™u yÚtðt Œuntr¼{t™u
fhe™u ¼„ðt™™t [rhºt™u rð»tu ËkŒun ÚttÞ ™u ¼„ðt™™tu y¼tð ytðu ‚tu
yu Sð …qýo{tËe™t [kÿ{t suðtu n‚tu, …ý …tAtu y{tðtMÞt™t [kÿ suðtu
ÚtE òÞ Au. {txu …tu‚t{tk su ftkEf Úttuze ½ýe ¾tuxâ ntuÞ ‚u yu Sð™u
ÍtÍe ™z‚e ™Úte; …ý …h{uïh™t [rhºt{tk ftuE he‚u ËkŒun ÚttÞ yÚtðt
…h{uïh™tu ftuE he‚u y¼tð ytðu íÞthu yu Sð fÕÞtý™t {t„o{tkÚte ‚íft¤
…ze òÞ Au. su{ ð]ût™tk {q¤ f…týtk íÞthu ‚u ð]ût yu™e {u¤u s ËwftE
òÞ, ‚u{ su™u ¼„ðt™™u rð»tu ftuE he‚u Œtu»tƒwrØ ÚtE yu Sð ftuE
he‚u rð{w¾ ÚtÞt rð™t hnu ™rn. y™u su™u r™ùÞ™wk yk„ Œwƒo¤ ntuÞ
™u ‚u ËíËk„{tk ntuÞ ‚tu …ý ‚u™u yuðt ½tx ÚttÞ su, ‘þwk òýeyu {thwk
‚u fÕÞtý Útþu fu ™rn ÚttÞ ? y™u nwk ßÞthu {heþ íÞthu Œuð‚t ÚtEþ,
fu htò ÚtEþ, fu ¼q‚ ÚtEþ ?’ su™u ¼„ðt™™t MðY…™tu …rh…qýo r™ùÞ
™ ntuÞ ‚u™u yuðt ½tx ÚttÞ y™u su™u ¼„ðt™™t MðY…™tu …rh…qýo r™ùÞ
ntuÞ ‚u ‚tu yu{ Ë{su su, ‘{™u ‚tu ¼„ðt™ {éÞt ‚u rŒðËÚte s {thwk
õÕÞtý ÚtE [qõÞwk Au y™u su {thwk Œþo™ fhþu fu {the ðt‚to Ëtk¼¤þu
‚u Sð …ý Ëðo …t…Útfe {wftE™u …h{…Œ™u …t{þu.’ {txu yuðe he‚u ¼„ðt™™tu
{rn{t Ërn‚ r™ùÞ ht¾e™u …tu‚t™u rð»tu f]‚tÚto…ýwk {t™ðwk yu ðt‚ Ëðuo
¾ƒzŒth ÚtE™u ht¾ßÞtu.” …Ae ©eS{nthtsu fÌtwk su, “ÄLÞ ð]kŒtð™ðtËe
ðx™e AtÞt hu ßÞtk nrh ƒuË‚t’ yu {tntíBÞ™wk fe‚o™1 „tðtu. …Ae ‚u
fe‚o™ „tÞwk. …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “yuðe he‚u ©ef]»ý ¼„ðt™u
…ý ¼t„ð‚{tk õÌtwk Au su, 2¥ãæï ¥}æè Îï ± ±Úæ}æÚæ<™„¢ ÐæÎæ}Ïæé … ¢ „ï
æ}æìì J Ý}æ‹y²é Ð æÎæ² çàæ¶æç|æÚæy}æÝS„}ææï Ð ãy²ñ „L…‹}æ ²yÜë U „}æì JJ”
¨é } æÝ:ÈUHæãü ‡ æ}æ
yu{ …h{uïh™t Þtu„™u …t{e™u ð]ût™tu sL{ ntuÞ ‚u …ý f]‚tÚto ÚttÞ Au.
{txu su ð]ût ‚¤u ¼„ðt™ ƒuXt ntuÞ ‚u ð]ût™u …ý …h{…Œ™wk yrÄfthe
òýðwk. y™u su™t ÓŒÞ{tk yuðtu ¼„ðt™™tu {rn{t Ërn‚ ÿZ r™ùÞ
™ ntuÞ ‚u™u ‚tu ™…wkËf suðtu òýðtu, ‚u yu™u ð[™u fhe™u ftuR Sð™tu
WØth Útðt™tu ™rn. su{ htò ntuÞ ‚u ™…wkËf ntuÞ ™u ‚u™wk htßÞ s‚wk
1. ™h®Ën {nu‚t™wk. fr™c ð]ûtsL{ «t ÚtÞtu Au ‚u ‚u{™t ™tþ {txu
2. yÚto :- Œu ð ðh y{htu y u …q s u ÷ t ‚{tht …tu‚t™e rþ¾tÚte yux÷u {M‚f™u Xuftýu hnu÷t
[hýth®ðŒ™u yt ð] û ttu …w » … V¤trŒfY… y„ú ¼ t„Úte ‚{tu ™ u «ýt{ fhu Au , yt yr‚
…qòËtÄ™ ÷E™u, su ‚{Úte (y¿tt™Úte) …tu‚t™u ytùÞo™e ðt‚ Au. (10/10/5).
 ðh.12-13 511
ntuÞ ™u ðkþ s‚tu ntuÞ, …ý yu Útfe ‚u™e Mºte™u …wºt ÚttÞ ™rn; y™u
Ëðo {w÷f{tkÚte …tu‚t suðt ™…wkËf™u ‚uztðe™u ‚u Mºte™u Ëk„u ht¾u ‚tu …ý
Mºte™u …wºt ÚttÞ ™rn. ‚u{ su™u ¼„ðt™™tu {rn{t Ërn‚ r™ùÞ ™Úte ‚tu
‚u™u {w¾u „e‚t, ¼t„ð‚ suðt ËŒT„úkÚt Ëtk¼¤u …ý ‚uýu fhe™u ftuE™wk fÕÞtý
™Úte Út‚wk. y™u ð¤e su{ ŒqÄ ™u Ëtfh ntuÞ ™u ‚u{tk Ë…o™e ÷t¤ …ze,
…Ae yu™u su ftuE …eðu ‚u™t «tý òÞ. ‚u{ {tntíBÞ Ërn‚ su ¼„ðt™™tu
r™ùÞ ‚uýu hrn‚ yuðtu su Sð ‚u™t {w¾ Útfe „e‚t, ¼t„ð‚™u Ëtk¼¤u
‚uýu fhe™u ftuE™wk fÕÞtý Út‚wk ™Úte, yu{tkÚte ‚tu {q¤„wk ¼qkzwk ÚttÞ
Au.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T ðh‚t÷™wk >> 12 >> 212 >>

ð[™t{]‚ 13 : ƒúñ ÔÞt…f ntuÞ ‚u {qŠ‚{t™ fu{ fnuðtÞ ? Index

*Ëkð‚T 1882™t …tu»t ðrŒ 7 ËÂ{e™u rŒðË Mðt{e ©eËnò™kŒS
{nthts ©eðh‚t÷ {æÞu ©e÷û{e™thtÞý™t Œhƒth{tk Õtªƒzt™t ð]ût™e
‚¤u …tx W…h „tŒe‚rfÞt ™k¾tðe™u rðhts{t™ n‚t y™u yk„™u rð»tu Ëðo
ïu‚ ðMºt Äthý fÞto n‚tk y™u fkX™u rð»tu ïu‚ …w»…™t nth …nuÞto n‚t.
y™u nM‚f{¤u fhe™u yuf Œtz{™wk V¤ WAt¤‚t n‚t y™u …tu‚t™t
{w¾th®ðŒ™e yt„¤ {wr™ ‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe
n‚e y™u ©eS{nthts™u W…h Ëtu™t™t #ztyu Ërn‚ Aºt rðhts{t™ n‚wk.
yuðe þtu¼t™u Äh‚t Útft ©eS{nthts rðhts{t™ n‚t.
‚u Ë{Þ{tk „t{ ¼tŒhý™t …txeŒth ¼„w¼tE ©eS{nthts …tËu ytÔÞt
n‚t. ‚uýu …qAâwk su, “nu {nthts ! yt Ë{trÄ ‚u fu{ Út‚e nþu ?” 1 …Ae
©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “Sðtu™t fÕÞtý™u yÚtuo yt ¼h‚¾kz{tk ¼„ðt™
yð‚th Ähu Au. ‚u ¼„ðt™ ßÞthu htòY…u ntuÞ íÞthu ‚tu ytu„ý[t¤eþ
÷ûtýu Þwõ‚ ntuÞ y™u Œ¥t, fr…÷ suðt ËtÄwY…u ntuÞ íÞthu ‚tu ºteË ÷ûtýu
Þwõ‚ ntuÞ. ‚u ¼„ðt™™e {qŠ‚ Œu¾ðt{tk ‚tu {™w»Þ Ëh¾e s ytð‚e ntuÞ
…ý yu yr‚þÞ y÷tirff {qŠ‚ Au. su{ …]Úðe™u rð»tu Ëðuo …Útht Au ‚u{ [{f…tý
…ý …Úthtu Au, …ý [{f…tý{tk Ënsu yuðtu [{ífth hÌttu Au su, ‘[{f™t
* ðh‚t÷ ð[. 13, ‚t. 30-1-1826, {k„¤ðth. Ë{trÄ ÚttÞ Au ‚u Útðt{tk þtu nu‚w Au yuðtu «&™tÚto
1. yütk„Þtu„ rËØ ÚtÞt …Ae Ë{trÄ Útðt™tu r™Þ{ Ë{òðtu.
Au ‚u rð™t …ý ‚{tht Œþo™ {tºtÚte s fux÷tf™u
 512 ðh.13
…ðo‚™u Ë{e…u ðntý òÞ íÞthu ‚u™t ¾e÷t [{f™t …týt …tËu ‚ýtE òÞ
Au. ‚u{ ¼„ðt™™e su {qŠ‚ htòY…u Au ™u ËtÄwY…u Au ‚u {qŠ‚™wk ßÞthu su
Sð ©Øtyu fhe™u Œþo™ fhu Au ‚u™tk RrLÿÞtu ¼„ðt™ Ët{tk ‚ýtR òÞ
Au íÞthu Ë{trÄ ÚttÞ Au. su{ ©ef]»ý ¼„ðt™™wk Œþo™ fhe™u „tufw¤ðtËe
Ëðuo™u Ë{trÄ ÚtE n‚e y™u ¼„ðt™u ‚u Ë{trÄ{tk …tu‚t™wk Ät{ Œu¾tzâwk n‚wk.
‚uðe he‚u su su Ë{Þ{tk ¼„ðt™™t yð‚th ntuÞ ‚u ‚u Ë{Þ{tk ¼„ðt™™e
{qŠ‚™u rð»tu yuðtu [{ífth sYh ntuÞ, ‚u su ©Øtyu Þwõ‚ ¼„ðt™™tk Œþo™
fhu ‚u™e ErLÿÞtu Ëðuo ¼„ðt™ Ët{e ‚ýtE òÞ y™u ‚íft¤ Ë{trÄ
ÚttÞ. y™u ftuEf Ë{Þ{tk ¼„ðt™™u ½ýtf Sð™u …tu‚t™u ËL{w¾ fhðt ntuÞ
íÞthu ‚tu y¼õ‚ Sð ntuÞ yÚtðt …þw ntuÞ ‚u™u …ý ¼„ðt™™u òuE™u Ë{trÄ
ÚtE òÞ Au, ‚tu ¼„ðt™™t ¼õ‚™u ÚttÞ yu{tk þwk ytùÞo Au ?”
…Ae {wõ‚t™kŒ Mðt{eyu …qAâwk su, “ƒúñ Au ‚u ‚tu Ëðoºt ÔÞt…f Au
yu{ Ëðuo fnu Au; ‚u su ÔÞt…f ntuÞ ‚u™u {qŠ‚{t™ fu{ fnuðtÞ y™u su
{qŠ‚{t™ ntuÞ ‚u™u ÔÞt…f fu{ fnuðtÞ ? yu «&™ Au.’’ …Ae ©eS{nthts
ƒtuÕÞt su, “ƒúñ ‚tu yufŒuþe Au …ý ËðoŒuþe ™Úte ™u ‚u ƒúñ ‚u ©ef]»ý
¼„ðt™ Au ‚u yufŒuþe Útft ËðoŒuþe Au. su{ ftuEf …whw»tu ËqÞo™e W…tË™t
fhe ntuÞ …Ae ËqÞo ‚u™u …tu‚t™t Ëh¾e ÿrü yt…u íÞthu ‚u …wY»t ßÞtk
ËwÄe ËqÞo™e ÿrü …ntU[‚e ntuÞ íÞtk ËwÄe Œu¾u. y™u ð¤e su{ rËØŒþtðt¤tu
…wY»t ntuÞ ‚u nòhtu ™u ÷t¾tu „tW W…h ftuEf ðt‚ fh‚tu ntuÞ ‚u™u su{
…tËu ðt‚to fhu ™u Ëtk¼¤u ‚u{ Ëtk¼¤u, ‚u{ s ÷t¾tu „tW W…h ftkEf
ðM‚w …ze ntuÞ ‚u™u {™w»Þ™t suðzt ntÚt ntuÞ ‚uýu fhe™u …ý W…tzu; ‚u{
©ef]»ý ¼„ðt™ yuf Xuftýu hÌtt Útft …tu‚t™e EåAtyu fhe™u ßÞtk Œþo™
Œuðtk ntuÞ íÞtk Œþo™ yt…u Au y™u yufY… Útft y™k‚Y…u ¼tËu Au y™u
rËØ ntuÞ ‚u{tk …ý Œqh ©ðý, ŒqhŒþo™Y… [{ífth ntuÞ ‚tu …h{uïh{tk
ntuÞ ‚u{tk þwk ytùÞo Au ? y™u ¼„ðt™™u „úkÚt{tk ÔÞt…f fÌtt Au ‚u ‚tu
{qŠ‚{t™ Au ‚u s …tu‚t™e Ët{Úteoyu fhe™u yuf Xuftýu hÌtt Útft Ëðo™u
Œþo™ yt…u Au yu{ ÔÞt…f fÌtt Au …ý ytftþ™e …uXu yY… Útft ÔÞt…f
™Úte. ¼„ðt™ ‚tu ËŒt {qŠ‚{t™ s Au. ‚u {qŠ‚{t™ ¼„ðt™ yûthÄt{{tk
hÌtt Útft s y™k‚ fturx ƒúñtkz{tk ¼tËu Au.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T ðh‚t÷™wk >> 13 >> 213 >>
 ðh.13-14 513
ð[™t{]‚ 14 : rð{w¾ Sð Ä{eo òýu ‚u Ä{eo ™Úte ™u …t…eIndex
òýu ‚u …t…e ™Úte
*Ëkð‚T 1882 ™t …tu»t ðrŒ 9 ™ð{e™u rŒðË Mðt{e ©eËnò™kŒS
{nthts ©eðh‚t÷ {æÞu ©e÷û{e™thtÞý™t {krŒh yt„¤ rðhts{t™ n‚t
y™u Ëðo ïu‚ ðMºt Äthý fÞtO n‚tk y™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤
{wr™ ‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe n‚e.
…Ae ðztuŒht™t ðt½{turzÞt ht{[kÿu ©eS{nthts™u «&™ …qAâtu su,
“nu {nthts ! su fw…tºt Sð sýt‚tu ntuÞ ™u ‚u™u …ý Ë{trÄ ÚtE òÞ
‚u™wk þwk fthý nþu ?” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “Ä{oþtMºt™u rð»tu
su ðýto©{™t Ä{o fÌtt Au ‚u Útfe su ƒtÌt ð‚o‚tu ntuÞ ‚u™u Ëðuo ÷tuf
yu{ òýu su, ‘yt fw…tºt {týË Au’ y™u ‚u fw…tºt™u ¼„ðt™ fu ¼„ðt™™t
Ëk‚™tu òu niÞt{tk „wý ytðu ‚tu yu™u yu {tuxwk …wÛÞ ÚttÞ Au y™u ðýto©{™t
Ä{o ÷tuÃÞt n‚t ‚u™wk su …t… ÷tøÞwk n‚wk ‚u Ëðuo ™tþ ÚtE òÞ Au y™u
‚u Sð yr‚þÞ …rðºt ÚtE òÞ Au. {txu yu™u ¼„ðt™™t MðY…{tk r[¥t
[tuxu Au íÞthu Ë{trÄ ÚtE òÞ Au. y™u su …wY»t Ä{oþtMºtu fÌtt yuðt su
ðýto©{™t Ä{o ‚u™u …t¤‚tu ntuÞ íÞthu ‚u™u Ëðuo ÷tuf Ä{oðt¤tu òýu, …ý
¼„ðt™ ™u ¼„ðt™™t ËtÄw ‚u™tu òu ‚u ÿtun fh‚tu ntuÞ ‚tu ‚u Ëí…whw»t™t
ÿtun™wk yuðwk …t… ÷t„u Au su, ‘ðýto©{™t Ä{o …téÞt™wk su …wÛÞ ‚u™u ƒt¤e™u
¼M{ fhe ™t¾u Au.’ {txu Ëí…whw»t™t ÿtun™tu fh™thtu ‚u ‚tu …k[{nt…t…™tu
fh™thtu ‚uÚte …ý ðÄw …t…e Au. þt {txu, su …k[{nt…t… fÞtO ntuÞ ‚u
‚tu Ëí…whw»t™u ytþhu sE™u AwxtÞ Au …ý Ëí…whw»t™tu ÿtun fhu ‚u™u ‚tu
ftuE Xuftýu Awxât™tu W…tÞ ™Úte. fu{ su, yLÞ Xuftýu …t… fÞwO ntuÞ
‚u ‚tu ‚eÚto{tk sE™u AwxtÞ Au y™u ‚eÚto{tk sE™u …t… fhu ‚u ‚tu ð@÷u…
ÚttÞ Au. {txu Ëí…whw»t™tu ytþhtu fhu íÞthu „{u ‚uðtu …t…e ntuÞ ‚tu
…ý yr‚ …rðºt ÚtE òÞ Au ™u ‚u™u Ë{trÄ ÚtE òÞ Au y™u Ëí…whw»t™tu
ÿtune ntuÞ ™u ‚u „{u ‚uðtu Ä{oðt¤tu sýt‚tu ntuÞ ‚tu …ý {nt…t…e
Au ™u ‚u™u ftuE ft¤u ¼„ðt™™tk Œþo™ ӌޙu rð»tu ÚttÞ s ™rn. {txu
su™u rð{w¾ Sð …t…e òýu Au ‚u …t…e ™Úte y™u su™u rð{w¾ Ä{eo òýu
Au ‚u Ä{eo ™Úte.” >> Er‚ ð[™t{]‚{T ðh‚t÷™wk >> 14 >> 214 >>
* ðh‚t÷ ð[. 14, ‚t. 1-2-1826, „wYðth.
 514 ðh.15
ð[™t{]‚ 15 : Œiðe ytËwhe ÚtÞt™t nu‚w™wk Index
*Ëkð‚T 1882 ™t …tu»t ðrŒ 11 yuftŒþe™u rŒðË Mðt{e ©eËnò™kŒS
{nthts ©eðh‚t÷ {æÞu ©e÷û{e™thtÞý™t {krŒh yt„¤ Õtªƒzt™t ð]ût
nuXu {k[ W…h „tŒe‚rfÞt rƒAðtðe™u rðhts{t™ n‚t y™u rf™¾tƒ™tu
Ëwhðt¤ ™u z„÷e …nuÞtO n‚tk y™u {M‚f W…h {tuxt Ëtu™uhe Auzt™wk ¼thu
fËwkƒ÷ þu÷wk ƒtkæÞwk n‚wk y™u {tuxt {tuxt Ëtu™uhe Auzt™wk fËwkƒ÷ þu÷wk ¾¼t
W…h rðhts{t™ n‚wk y™u {M‚f W…h Ëtu™uhe #zt™wk Aºt rðhts{t™ n‚wk
y™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ {wr™{kz¤ Ë{M‚ ‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e
˼t ¼htE™u ƒXe n‚e.
‚u Ë{t{tk þtu¼tht{ þtMºteyu «&™ …qAâtu su, “nu {nthts! Œiðe
™u ytËwhe; yu ƒu «fth™t Sð Au. ‚u y™trŒ1 ft¤™t Au fu ftuEf Þtu„u
fhe™u ÚtÞt Au ?” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “Œiðe ™u ytËwhe yu ƒu
«fth™t Sð Au, ‚u «Út{ ‚tu «÷Þft¤u {tÞt™u rð»tu ÷e™ ÚtÞt n‚t; …Ae
ßÞthu s„‚™tu Ë„o ÚttÞ Au íÞthu ‚u ƒu «fth™t Sð …tu‚…tu‚t™t ¼tðu
Þwõ‚ Útft W…su Au y™u fux÷tf ËtÄthý Sð Au ‚u ‚tu Œiðe ™u ytËwhe™u
Ëk„u fhe™u Œiðe ™u ytËwhe ÚttÞ Au y™u fux÷tf Œiðe ™u ytËwhe Sð
Au ‚u ‚tu suðtk suðtk f{o fh‚t òÞ Au ‚uðt ‚uðt ¼tð™u …t{‚t òÞ Au.
‚u{tk ytËwh¼tð™u rð»tu ™u Œiðe¼tð™u rð»tu {wÏÞ nu‚w ‚tu Ëí…whw»t™tu ftu…
™u y™w„ún Au. su{ sÞrðsÞ ¼„ðt™™t …t»toŒ n‚t ‚uýu Ëí…whw»t yuðt
su Ë™ftrŒf, ‚u™tu ÿtun fÞtuo íÞthu yËwh¼tð™u …t{e „Þt y™u «uFtŒS
ŒiíÞ n‚t ‚uýu ™thŒS™tu W…Œuþ „úný fÞtuo ‚tu …h{¼t„ð‚ Ëk‚ fnuðtÞt.
{txu {tuxt …whw»t™tu su W…h ftu… ÚttÞ ‚u Sð ytËwhe ÚtE òÞ Au
y™u su W…h {tuxt …wY»t htS ÚttÞ ‚u Sð Œiðe ÚtE òÞ Au; …ý
ƒeswk Œiðe ytËwhe ÚtÞt™wk fthý ™Úte. {txu su™u …tu‚t™wk fÕÞtý EåAðwk
ntuÞ ‚u™u ¼„ðt™ ™u ¼„ðt™™t ¼õ‚ ‚u™tu ftuE he‚u ÿtun fhðtu ™rn
y™u su he‚u ¼„ðt™ ™u ¼„ðt™™t ¼õ‚ htS ÚttÞ ‚u{ fhðwk.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T ðh‚t÷™wk >>15>>215>>

* ðh.ð[. 15, ‚t. 3-2-1826, þr™ðth. 1. Mð¼tðÚte Au fu r™r{¥tÚte Au yuðtu ¼tðtÚto Ë{òðtu.
 ðh.16 515
ð[™t{]‚ 16 : {tuxt {týË ËtÚtu ƒ™u ™rn index
*Ëkð‚T 1882 ™t …tu»t ðrŒ 13 ‚uhþ™u rŒðË Mðt{e ©eËnò™kŒS
{nthts ©eðh‚t÷ {æÞu ©e÷û{e™thtÞý™t Œhƒth{tk Õtªƒzt™t ð]ût nuXu
{k[ W…h „tŒe‚rfÞt rƒAðtðe™u rðhts{t™ n‚t ™u ïu‚ ðMºt Äthý fÞtO
n‚tk ™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ {wr™{kz¤ Ë{M‚ ‚Útt ŒuþŒuþ™t
nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe n‚e.
‚u Ë{t{tk ðztuŒht™t þtMºte ƒuXt n‚t. ‚uýu yu{ fÌtwk su, “nu {nthts
! ‚{u òu ftuEf {tuxt {týË™u [{ífth sýtðtu ‚tu ‚u{tkÚte ½ýtu Ë{tË
ÚttÞ.” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “{tuxt {týË ËtÚtu y{thu ÍtÍwk ƒ™u
™rn. þt {txu su, yu™u htßÞ™tu ™u Ä™™tu {Œ ntuÞ y™u y{thu íÞt„™tu
™u ¼Âõ‚™tu {Œ ntuÞ, {txu ftuE fu™u ™{e Œu yuðwk ft{ ™Úte y™u ftuE
{tuxt {týË™u òu Ë{trÄ fhtðeyu ‚tu ftkEf „t{ „htË yt…u, ‚u™e y{tht
ÓŒÞ{tk ÷t÷[ ™Úte. fu{ su, „t{ „htË ‚tu Ëw¾™u yÚtuo EåAeyu, ‚u y{thu
‚tu ™uºt {ek[e™u ¼„ðt™™e {qŠ‚™wk ®[‚ð™ fheyu ‚u{tk suðwk Ëw¾ Au ‚uðwk
[tiŒ ÷tuf™t htßÞ™u rð»tu …ý ™Úte y™u òu ¼„ðt™™t ¼s™ suðwk htßÞ™u
rð»tu Ëw¾ ntuÞ ‚tu MðtÞk¼w ð{™w ytrŒf su {tuxt {tuxt htò, ‚u Ëðuo htßÞ
{qfe™u ð™{tk ‚… fhðt þt ËtÁ òÞ ? y™u ¼„ðt™™t ¼s™ suðwk Mºte™u
rð»tu Ëw¾ ntuÞ ‚tu r[ºtfu‚w htò fhtuz Mºteytu™u þt ËtÁ {qfu ? y™u
¼„ðt™™t ¼s™™t Ëw¾ yt„¤ ‚tu [tiŒ÷tuf™wk su, Ëw¾ ‚u ™hf suðwk fÌtwk
Au. {txu su ¼„ðt™™u Ëw¾u Ëwr¾Þtu ÚtÞtu ntuÞ ‚u™u ‚tu ƒúñtkz™u rð»tu su
rð»tÞ™wk Ëw¾ Au ‚u ™hf ‚wÕÞ ¼tËu Au y™u y{thu …ý ¼„ðt™™t ¼s™™wk
Ëw¾ ‚u s Ëw¾ sýtÞ Au; ƒeswk Ëðuo Œw:¾Á… sýtÞ Au. {txu …h{uïh™wk
¼s™M{hý fh‚tk Útftk su™u Ënsu ËíËk„ ÚttÞ ‚u™u fhtðeyu Aeyu,
…ý ftuE ðt‚™tu yk‚h{tk yt„ún ™Úte. yt„ún ‚tu fu𤠼„ðt™™t
¼s™™tu y™u ¼„ðt™™t ¼õ‚™tu ËíËk„ htÏÞt™tu Au. yu y{tht yk‚h™tu
hnMÞ-yr¼«tÞ n‚tu, ‚u y{u ‚{the yt„¤ fÌttu.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T ðh‚t÷™wk >> 16 >> 216 >>

* ðh.ð[. 16, ‚t. 4-2-1826, hrððth.

 516 ðh.17
ð[™t{]‚ 17 : ¿tt™e rs‚urLÿÞ Au. Index
*Ëkð‚T 1882 ™t …tu»t ðrŒ y{tË™u rŒðË Mðt{e ©eËnò™kŒS
{nthts ©eðh‚t÷ {æÞu ©e÷û{e™thtÞý™u ËL{w¾ nðu÷e W…h „tŒe ‚rfÞt
™k¾tðe™u rðhts{t™ n‚t y™u Ëðuo ïu‚ ðMºt Äthý fÞtO n‚t y™u …tu‚t™t
{w¾th®ðŒ™e yt„¤ Ëðuo ËtÄw ‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u
ƒuXe n‚e.
…Ae ©eS{nthtsu «&™ …qAâtu su, “…k[ ¿tt™ErLÿÞtu ™u …k[f{o
ErLÿÞtu Au ‚u …tu‚…tu‚t™t rð»tÞ™u ÞÚttÚto òýu Au. ‚u ¿tt™e ‚Útt y¿tt™e™u
ErLÿÞtu îthu yufËh¾tu ÔÞðnth Au; …ý ¿tt™e ntuÞ ‚u™tk ErLÿÞtu y¿tt™e
Útfe ƒeS he‚u ™Úte ð‚o‚tk. {txu ¿tt™e™u rs‚urLÿÞ õÌtt Au, ‚u fuðe he‚u
òýðt ?” yu «&™ Au. …Ae {wõ‚t™kŒ Mðt{eyu fÌtwk su, “r™ŠðfÕ… Ë{trÄ
ÚttÞ íÞthu rs‚urLÿÞ ÚttÞ yu{ sýtÞ Au.” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su,
“r™ŠðfÕ… Ë{trÄðt¤t™u …ý …k[rð»tÞ „úný fhðt ‚u ‚tu Ëti™e …uXu ErLÿÞtu
îthu s „úný ÚttÞ Au {txu rs‚urLÿÞ…ýwk fu{ Au ?” …Ae ƒnw he‚u fhe™u
{wõ‚t™kŒ Mðt{eyu W¥th fÞtuo, …ý Ë{tÄt™ ÚtÞwk ™rn. …Ae ©eS{nthtsu
fÌtwk su, “yu™tu W¥th ‚tu yu{ Au su, þçŒtrŒf su …k[rð»tÞ Au ‚u{tk su
Œtu»t hÌtt Au ‚u™u òýu y™u ¼„ðt™™e su {qŠ‚ Au ‚u{tk su fÕÞtýfthe
„wý Au ‚u™u …ý òýu y™u {trÞf su …k[rð»tÞ ‚u™u ¼tu„ððu fhe™u Sð™u
™hf™t fwkz™e «tr ÚttÞ Au ™u {ntŒw:¾ ¼tu„ððtk …zu Au ‚u™u …ý òýu
y™u yu{ òýu íÞthu yu™u …k[rð»tÞ™tu yr‚þÞ y¼tð ytðu Au ™u yu™u
rð»tu ðihƒwrØ ÚttÞ Au. …Ae su ËtÚtu su™u ðih ÚtÞwk ‚u™u ‚u™u rð»tu ftuE
he‚u «er‚ ÚttÞ s ™rn. yu{ Ë{S™u ßÞthu …k[rð»tÞ™tu {™{tkÚte su™u
yr‚þÞ y¼tð ÚtE òÞ, ‚u rs‚urLÿÞ …wY»t fnuðtÞ. …Ae ¼„ðt™™e ©ðý-
fe‚o™trŒf ¼Âõ‚yu fhe™u …tu‚t™wk Srð‚ÔÞ …qÁk fhu …ý rð{w¾ Sð™e
…Xu …k[rð»tÞ{tk ytËõ‚ ÚttÞ ™rn, yuðtu ntuÞ ‚u rs‚urLÿÞ fnuðtÞ.”
…Ae ©eS{nthtsu ƒeòu «&™ …qAâtu,“su yuf íÞt„e Ëk‚ Au ‚u ‚tu
fuð¤ r™ð]r¥t{t„oðt¤t Au y™u ‚u yu{ òýu Au su, ‘y{u ytí{t Aeyu’
…ý Œun™u …tu‚t™wk Y… {t™‚t ™Úte ™u ‚u™t Œun™e her‚ ‚tu sz ™u WL{¥t™t
suðe ntuÞ y™u ‚u …whw»t™u òr‚, ðýo, yt©{; ‚u™wk yr¼{t™ ntuÞ ™rn
* ðh.ð[. 17, ‚t. 6-2-1826,{k„¤ðth.
 ðh.17 517
™u ¾tðwk, …eðwk, WXðwk, ƒuËðwk; ‚u Ëðuo ½u÷t™t suðwk ntuÞ, …ý ÷tuf{tk ¼¤‚wk
ytðu ‚uðwk ™ ntuÞ ™u yuðt su íÞt„e ntuÞ ‚u™u ftuE™tu Ëk„ …ý hnu ™rn.
su{ ð™™wk {]„÷wk ntuÞ ‚u™e …uXu WL{¥t Útftu yuf÷tu Vh‚tu hnu ™u yu™u
ftuE he‚™wk ƒkÄ™ …ý ÚttÞ ™rn y™u ƒeò íÞt„e Ëk‚ Au. ‚u ‚tu
r™ð]r¥t{t„oðt¤t Au ‚tu …ý «ð]r¥t{t„o{tk ð‚uo Au y™u su «ð]r¥t™u Þtu„u fhe™u
ft{, ¢tuÄ, ÷tu¼, {tun, {Œ, {íËh ytþt, ‚]»ýt EíÞtrŒf Œtu»t ӌޙu
rð»tu «ð‚uo ‚uðe r¢Þt™u rð»tu «ð‚uo Au, íÞthu ftuEf ò‚™tu yk‚h{tk rðfth
…ý ÚtE ytðu Au. {txu yu íÞt„e™u yu «ð]r¥t{t„o{tk hnuðwk ½xu fu ™ ½xu ?
y™u ð¤e yu «ð]r¥t{t„o{tk hnu‚tk Útft fuðe he‚u r™Šðfth hnuðtÞ ? y™u
‚{u fnuþtu su, ‘òu …h{uïh™e yt¿ttyu fhe™u yu «ð]r¥t{t„o{tk hnu ‚tu
ƒkÄ™ ™ ÚttÞ’ ‚u W…h yu ytþkft Au su, ‘…h{uïh™e yt¿ttyu fhe™u
¼tkøÞ …eðu ‚tu þwk „tkztu ™ ÚttÞ ? sYh „tkztu ÚttÞ.’ {txu yu íÞt„e
fuðe he‚u «ð]r¥t{t„o{tk hnu ‚tu ƒkÄ™ ™ ÚttÞ ?” yu «&™ Au. …Ae r™íÞt™kŒ
Mðt{eyu ™u þwf{wr™yu yu™wk Ë{tÄt™ fhðt {tkzâwk …ý ÞÚttÚto W¥th ÚtÞtu
™rn. …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “su fuð¤ r™ð]r¥tÄ{oðt¤t íÞt„e Au
™u WL{¥t™e …uXu ð‚uo Au ‚u ‚tu fuð¤ ytí{r™ctðt¤t òýðt. y™u ð¤e
su r™ð]r¥tÄ{oðt¤t íÞt„e ¼„ðt™™e ¼Âõ‚yu Þwõ‚ Au, ‚u™u ‚tu …h{uïhu
õÌtt yuðt su r™Þ{ ‚u™u rð»tu hne™u ¼„ðt™ ™u ¼„ðt™™t ¼õ‚ ËkƒkÄe
su «ð]r¥t{t„o ‚u™u rð»tu ËtðÄt™ ÚtE™u òuztðwk y™u yu su ¼„ðt™ ™u
¼„ðt™™t ¼õ‚™u yÚtuo «ð]r¥t{t„o{tk òuztðwk yu™wk ™t{ s ¼Âõ‚ Au
y™u yuðe «ð]r¥tðt¤t su íÞt„e Au. ‚u™e ƒhtuƒh r™ð]r¥t{t„oðt¤tu su fuð¤
ytí{r™c íÞt„e ‚u ÚtE þf‚tu ™Úte. þt {txu su, yt ‚tu íÞt„e Au ™u
r™ð]r¥t{t„oðt¤t Au ‚tu …ý ¼„ðt™ ™u ¼„ðt™™t ¼õ‚™e Ëuðt™u yÚtuo
«ð]r¥t{tk «ð‚uo Au y™u yu su ¼„ðt™™tu ¼õ‚ íÞt„e ‚u™u ‚tu …h{uïh™t
r™Þ{{tk hne™u «ð]r¥t{t„o™u rð»tu hnuðwk, …ý …h{uïh™t r™Þ{Úte yrÄf
…ý ð‚oðwk ™rn ™u LÞq™ …ý hnuðwk ™rn. y™u ft{, ¢tuÄ, ÷tu¼, {tun,
ytþt, ‚]»ýt, MðtŒ yu ytrŒf su rðfth, ‚u™tu íÞt„ fhe™u ¼„ðt™ ™u
¼„ðt™™t ¼õ‚™e Ëuðt™u yÚtuo «ð]r¥t{t„o™u rð»tu ð‚oðwk, ‚tu yu™u ftuE ò‚™wk
ƒkÄ™ ÚttÞ ™rn y™u fuð¤ ytí{r™ctðt¤tu su íÞt„e ‚u fh‚tk ‚tu yt
íÞt„e yr‚þÞ ©uc Au ™u ¼„ðt™™e f]…t™wk …tºt Au.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T ðh‚t÷™wk >> 17 >> 217 >>
 518 ðh.18
ð[™t{]‚ 18 : yð~Þ…ýu ðt‚to òýðt™wk Index
*Ëkð‚T 1882 ™t {nt ËwrŒ 1 …zðt™u rŒðË ©eS{nthts ©eðh‚t÷
{æÞu ËkæÞt yth‚e ÚtÞt fuzu ©e÷û{e™thtÞý™t {kz…{tk „tŒe‚rfÞt
™k¾tðe™u rðhts{t™ ÚtÞt n‚t ™u Ëðo ïu‚ ðMºt™wk Äthý fÞwO n‚wk ™u …tu‚t™e
[thuftuhu {kz…™u W…h ‚Útt nuXu …h{nkË Ëðuo ‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚ Ëðuo
ƒuXt n‚t.
…Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “yt ‚{u Ëðuo {tuxt {tuxt …h{nkË Atu
‚u ‚{™u y{u «&™ …qAeyu Aeyu su, “ËíËk„e ntuÞ ‚u™u yð~Þ…ýu þe
þe ðt‚to òýe òuEyu; fu{ su, ‚u™u ftuEf …qAu yÚtðt …tu‚t™t {™{tk ftuEf
‚fo ÚtE ytðu, íÞthu òu ‚u ðt‚to òýe ™ ntuÞ ‚tu ‚u™wk Ë{tÄt™ fu{ ÚttÞ ?”
yu{ «&™ …qAe™u …Ae …tu‚u s ƒtuÕÞt su, “ÕÞtu yu™tu W¥th y{u s fheyu
Aeyu su, yuf ‚tu yt…ýtu WØð Ëk«ŒtÞ Au ‚u™e he‚ òýe òuEyu
‚Útt ƒeS „wY…hk…ht òýe òuEyu; ‚u fuðe he‚u ‚tu WØð ‚u ht{t™kŒMðt{e
Y…u n‚t ™u ‚u ht{t™kŒMðt{e ©ehk„ûtuºt™u rð»tu MðÙ{tk1 Ëtûtt‚T ht{t™wò[tÞo
Útfe ði»ýðe Œeûtt™u …tBÞt. {txu ht{t™kŒMðt{e™t „wÁ ‚u ht{t™wò[tÞo
Au ™u ‚u ht{t™kŒMðt{e™t rþ»Þ y{u Aeyu. yuðe he‚u „wÁ…hk…ht2 òýðe.
y™u y{u y{tht Ä{ofw¤™wk MÚtt…™ fÞwO Au ‚u™e he‚ òýðe y™u ºteò
y{tht Ëk«ŒtÞ{tk yr‚«{týÁ… su þtMºt Au ‚u™u òýðtk. ‚u þtMºt™tk
™t{-ðuŒ 1, ÔÞtËËqºt 2, ©e{ŒT¼t„ð‚ …whtý 3, {nt¼th‚™u rð»tu
rð»ýwËnMºt™t{ 4, ¼„ðŒT„e‚t 5, rðŒwh™er‚ 6, MfkŒ…whtý™t rð»ýw¾kz
{tkrn÷wk ðtËwŒuð{tntíBÞ 7 y™u Þt¿tðÕõÞM{]r‚ 8. yu su ytX þtMºt ‚u™u
òýðtk y™u [tuÚtt Ëðuo ËíËk„e™t su su r™Þ{ Au ‚u™u òýðt y™u
…tk[{t yt…ýt EüŒuð su ©e f]»ý ¼„ðt™ ‚u™u òýðt y™u MÚtt™f,
Ëuðf ™u ftÞo; ‚u™u ¼uŒu fhe™u ‚u ©ef]»ý¼„ðt™™e {qŠ‚ytu™wk ƒnwk…ýwk Au
‚u™u òýðwk. y™u ‚u ©ef]»ý¼„ðt™™tk su …htuûtY… ™u «íÞûtY… ‚u™u
òýðtk. ‚u{tk …htuûtY… ‚u fuðe he‚u ‚tu {tÞt™t ‚{ Útfe …h yuðtu su „tu÷tuf,
‚u™u {æÞu su yûthÄt{, ‚u™u rð»tu ©ef]»ý ¼„ðt™ hÌtt Au, ‚u rî¼ws
* ðh.ð[. 18, ‚t. 7-2-1826, ƒwÄðth. 2. „wÁ…hk…ht™u s Ëk«ŒtÞ fnu Au, “Ëk«ŒtÞtu
1. Ë{trÄ{tk. „wÁ¢{:” yu{ ftuþ{tk …ý fÌtwk Au.
 ðh.18 519
Au ™u fturx fturx ËqÞo Ëh¾t «ftþ{t™ Au ™u ~Þt{ËwkŒh Au ™u htrÄftS
™u ÷û{eSyu Ërn‚ Au ™u ™kŒ Ëw™kŒ ™u ©eŒt{trŒf su …t»toŒ, ‚u{ýu ËuÔÞt
Au ™u y™k‚fturx ƒúñtkz™e su Wí…r¥t, ÂMÚtr‚ ™u «÷Þ, ‚u™t f‚to Au ™u
{nthtòrÄhts …ýu rðhts{t™ Au y™u yuðt su yu ¼„ðt™ ‚u [‚w¼wosY…™u
Äthu Au yü¼ws Y…™u Äthu Au, ™u ËnMºt¼wsY…™u …ý Äthu Au ™u ðtËwŒuð,
Ëkf»toý, yr™ÁØ ™u «ÄwB™; yu su [‚wÔÞqon ™u fuþðtrŒf su [turðþ ÔÞqn;
yu Ëðuo Y…™u Äthu Au ‚Útt ðthtn, ™]®Ën, ðt{™, fr…÷, nÞ„úeð yu ytrŒf
su y™uf yð‚th, ‚u™u Äthu Au ™u …tu‚u ‚tu ËŒt rî¼ws Au y™u W…r™»tŒ
‚Útt ËtkÏÞþtMºt ™u Þtu„þtMºt ‚Útt …k[htºt; yu{™u rð»tu yu s MðY…™wk
ðýo™ fÞwO Au. yuðe he‚u …htuût…ýu ¼„ðt™™wk MðY… fÌtwk.1
y™u Ëðuo su yt[tÞo ÚtÞt Au, ‚u{tk ÔÞtËS {tuxt yt[tÞo Au
™u ‚u ÔÞtËS suðt ‚tu þkfht[tÞo ™ fnuðtÞ, ht{t™wò[tÞo ™ fnuðtÞ,
{æðt[tÞo ™ fnuðtÞ, ®™ƒtfo ™ fnuðtÞ, rð»ýwMðt{e ™ fnuðtÞ, ðÕ÷¼t[tÞo
™ fnuðtÞ; fu{ su, yu yt[tÞo òu ÔÞtËS™t ð[™™u y™wËhu ‚tu yu yt[tÞo™t
ð[™™wk ÷tuf{tk «{tý ÚttÞ, ™rn ‚tu ™ ÚttÞ y™u ÔÞtËS™u ‚tu ƒeò ftuE™e
y…uûtt ™Úte. fu{ su ÔÞtËS ‚tu ðuŒ™t yt[tÞo Au, ™u …tu‚u ¼„ðt™
Au. {txu yt…ýu ‚tu ÔÞtËS™t ð[™™u s y™wËhðwk y™u ‚u su ÔÞtËS
‚uýu Sð™t õÕÞtý™u yÚtuo ðuŒ™tu2 rð¼t„ fÞtuo ™u Ë¥th …whtý fÞtO ™u
{nt¼th‚ fÞwok ‚tu …ý ‚u ÔÞtËS™t {™{tk yu{ ÚtÞwk su, ‘Sð™t fÕÞtý™tu
W…tÞ su{ Au ‚u{ ÞÚttÚto ™ fnuðtÞtu.’ ™u ‚uýu fhe™u …tu‚t™t {™{tk Ëk‚tu»t
™ ÚtÞtu. ‚u …Ae Ë{„ú ðuŒ, …whtý, Er‚ntË, …k[htºt, Þtu„þtMºt, ËtkÏÞþtMºt
‚u™wk Ëth yuðwk su ©e{ŒT ¼t„ð‚…whtý ‚u™u ÔÞtËS fh‚t nðt. ‚u ¼t„ð‚™u
rð»tu Ëðo yð‚th fh‚tk ©ef]»ý ¼„ðt™™u s yrÄf…ýu fÌtt Au ™u Ëðo
yð‚th™t Äh™tht su Au ‚u s MðÞk ©ef]»ý ¼„ðt™ Au y™u yu
©ef]»ý¼„ðt™u WØð «íÞu „wýrð¼t„™t yæÞtÞ{tk fÌtwk Au su, ‘nwk r™„woý
Awk ™u {tht ËkƒkÄ™u su …t{u Au ‚u …ý r™„woý ÚttÞ Au.’ {txu ft{¼tð,
îu»t¼tð, ¼Þ¼tð, Ëkƒkļtð, M™un¼tð; yu{tkÚte su su ¼tðu fhe™u yu
1. «íÞûtY… ‚tu Äht‚¤{tk ð‚o‚wk ™htfth òýðwk, fÞto Au ‚u yr‚ ¼Âõ‚Úte {w{wûtwyu Ëtk¼¤ðt.
™htfth ©ef] » ý ¼„ðt™™tk Ë{„ú [rhºttu 2. É]„trŒ [th «fthu.
Ëtûtt‚T ¼„ðt™ ÔÞtË{wr™yu …whtýtrŒf{tk ðýo™
 520 ðh.18
©ef]»ý ¼„ðt™™u su Sð ytþÞto ‚u r™„woý ÚtE „Þt. {txu yu ©ef]»ý
¼„ðt™ ‚u r™„woý Au. yuðe he‚u ÔÞtËSyu ©ef]»ý ¼„ðt™™u fÌtt Au
y™u ‚u ÔÞtËSyu yu{ rËØtk‚ fÞtuo Au su, ‘Ëðo yð‚th™t Äh‚÷ su
…h{uïh, ‚u s MðÞk ©ef]»ý ¼„ðt™ Au ™u ƒeò su yð‚th ‚u yu™t
Au.’ y™u òu yu ©ef]»ý ¼„ðt™™u r™„woý ™rn fnu ™u þwØ Ë¥ðtí{f
fnuþu, ‚tu ‚u™u ¼t„ð‚™t …qðto…h ËkƒkÄ™e ¾ƒh s ™Úte ™u ‚u™u rð»tu
{tuxtu ƒtÄ ytðþu; fu{ su, „tu…eytuyu ©ef]»ý™u ¼„ðt™ ™ òÛÞt ™u
ft{¼tðu fhe™u yus ©ef]»ý ¼„ðt™™u ¼ßÞt ‚uýu fhe™u ‚u „tu…eytu r™„woý
ÚtE „E, íÞthu ‚u ©ef]»ý¼„ðt™™u þwØ Ë¥ðtí{f fu{ fnuðtÞ ? {txu
©ef]»ý ¼„ðt™ ‚tu r™„woý s Au. ‚Útt ©ef]»ý ¼„ðt™u …tu‚u yswo™ «íÞu
fÌtwk Au su,
1
…‹}æ ÜU}æü ™ }æï çÎò}æï ± ¢ ²æï ±ï ç œæ „œ±„: J
y²vy±æ Îï ã ¢ Ðé Ý …ü ‹ }æ Ýñ ç „ }ææ}æï ç „ ¨æï ù …é ü Ý ! JJ
y™u yu ©ef]»ý¼„ðt™u …tu‚t™t sL{ Ë{Þ{tk ðËwŒuð-Œuðfe™u
…h{uïh…ýt™e «‚er‚™u yÚtuo su [‚w¼wosY… Œu¾tzâwk ‚Útt ƒúñt™u su y™uf
[‚w¼wosY… Œu¾tzâtk ‚Útt y¢qh™u su þu»tþtÞeY… Œu¾tzâwk ‚Útt yswo™™u
rðïY… Œu¾tzÞwk, EíÞtrŒf Y…™u ¼uŒu fhe™u su ©ef]»ý ¼„ðt™™e
W…tË™t™t ¼uŒ fnuðt ‚u ‚tu ÞtuøÞ Au …ý yu ©ef]»ý ¼„ðt™ ðús™u
rð»tu ƒt÷{wfwkŒ fnuðtÞt, {wh÷e{™tunh fnuðtÞt, htÄtf]»ý fnuðtÞt ‚Útt
ðtAztk [tÞtO, „tÞtu [the, „tuðÄo™ …ðo‚ ÄtÞtuo, „tu…eytu ËtÚtu htË¢ezt
fhe ‚Útt {Útwht…whe{tk ytðe™u fkË™u {tÞtuo, ÞtŒð™u Ëwr¾Þt fÞto ‚Útt
ËtkŒe…r™ ƒútñý™u ½uh rðãt ¼ÛÞt ‚Útt fwçò Ëk„tÚtu rðnth fÞtuo ‚Útt
îthft…whe{tk ðMÞt ™u YÂõ{ýe ytrŒf yü …xhtýeytu™u …hÛÞt ‚Útt Ëtu¤
nòh Mºteytu™u …hÛÞt ‚Útt nÂM‚™t…wh{tk hÌtt ™u …tkzðtu™e Ëðo fü Útfe
hûtt fhe ™u ÿti…Œe™e ÷ts ht¾e ™u yswo™™t ËthrÚt ÚtÞt; EíÞtrŒf
MÚtt™f™u ¼uŒu fhe™u su ©ef]»ý ¼„ðt™™e y™uf ÷e÷t Au; ‚uýu fhe™u
yu ©ef]»ý¼„ðt™™t rî¼ws MðY…™u rð»tu W…tË™t ¼uŒ ™ fhðt y™u
su fhþu ‚u ð[™ÿtune, „wÁÿtune Au y™u yu ©ef]»ý ¼„ðt™™tk yt[hý
su „tuðtr¤Þt™wk WråAü ¾tÄwk ‚Útt htËh{ý fÞwO; RíÞtrŒf y™uf «fth™tk
1. nu yswo™ ! …qðtuoõ‚ «fthu su …wÁ»t {thtk sL{ íÞt„ fhe™u VheÚte sL{™u …t{‚tu ™Úte …hk‚w {™u
f{o™u ÞÚttÚto…ýu rŒÔÞ òýu Au ‚u …wÁ»t Œun™tu s …t{u Au.
 ðh.18-19 521
Au, ‚u yt[hý «{týu ‚u ©ef]»ý ¼„ðt™™t ¼õ‚™u yt[hý ™ fhðwk.
y™u yu ©ef]»ý ¼„ðt™u yuftŒþMfkÄ{tk ‚Útt ¼„ðŒT„e‚t{tk ‚Útt
ðtËwŒuð{tntíBÞ{tk su{ ËtÄw™tk ÷ûtý fÌttk Au ‚Útt ðýto©{™t Ä{o fÌtt
Au ‚Útt …tu‚t™e ¼Âõ‚ fÞto™wk fÌtwk Au ‚u «{týu ð‚oðwk, …ý yu ©ef]»ý
¼„ðt™™t yt[hý «{týu yt[hý ™ fhðwk y™u su fhþu ‚u rð{w¾
Au, y{thtu ËíËk„e ™Úte y™u yt…ýt EüŒuð yuðt su yu ©ef]»ý
¼„ðt™ ‚u™tk yt[hý «{týu su{ ™ fhðwk, ‚u{ s ‚{thtu Ëðuo™tu yt[tÞo
™u „wÁ ™u W…Œuüt yuðtu su nwk, ‚u {tht Œun™tk su yt[hý ‚u «{týu
…ý ‚{thu ™ fhðwk y™u y{tht Ëk«ŒtÞ™u rð»tu su{ su™t Ä{o fÌtt Au,
‚u su y{thtk ð[™ ‚u «{týu ‚{thu Ëðuo™u hnuðwk, …ý y{tht yt[hý «{týu
™ hnuðwk. yt su y{u ðt‚to fhe ‚u™u Ëðo …h{nkË ‚Útt Ëðo ËíËk„e þe¾e
÷ußÞtu ™u yu «{týu Ë{S™u yu{ s ð‚ostu ™u ƒeò yt„¤ …ý yu{s
ðt‚to fhstu.” yu{ fne™u ©eS{nthts ¼tus™ fhðt …ÄtÞto. yuðe he‚™e
ðt‚to™u Ëtk¼¤e™u Ëðuo ËtÄw ™u ËíËk„e ‚u yu{ Ë{s‚t nðt su, ‘yu …htuût
su ©ef]»ý ¼„ðt™ fÌtt ‚u s yt ¼Âõ‚Ä{o™t …wºt ©eS{nthts Au, …ý
yu Útfe …h ftuE ™Úte. y™u yu s yt…ýt EüŒuð Au ™u „wÁ …ý yu
s Au.’
>> Er‚ ð[™t{]‚{T ðh‚t÷™wk >> 18 >> 218 >>

ð[™t{]‚ 19 : ¼õ‚ Úttðt™wk - yrððuf™wk Index

*Ëkð‚T 1882™t {nt ËwrŒ 2 ƒes™u rŒðË ©eS{nthts Ëtks™u
Ë{u ©eðh‚t÷ {æÞu ©e÷û{e™thtÞý™t {krŒh{tk W„{ýe ftuh™e Y…[tufe
W…h „tŒe‚rfÞt ™k¾tðe™u rðhts{t™ n‚t ™u Ëðo ïu‚ ðMºt Äthý fÞtO
n‚tk y™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ {wr™ ‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh ¼õ‚™e
˼t ¼htE™u ƒuXe n‚e.
…Ae XtftuhS™e ËkæÞt yth‚e ÚtE hne íÞthu ©eS{nthts ƒtuÕÞt
su, “Ëtk¼¤tu ¼„ðt™™e ðt‚to fheyu Aeyu su, yt Sð™u ßÞthu ¼h‚¾kz™u
rð»tu {™w»ÞŒun ytðu Au íÞthu ¼„ðt™™t yð‚th ftk ¼„ðt™™t ËtÄw;
yu sYh …]Úðe W…h rð[h‚t ntuÞ, ‚u™e òu yu Sð™u ytu¤¾tý ÚttÞ
* ðh.ð[. 19, ‚t. 8-2-1826, „wÁðth.
 522 ðh.19-20
‚tu yu S𠼄ðt™™tu ¼õ‚ ÚttÞ Au. …Ae yu ¼„ðt™™tu ¼õ‚ ÚtÞtu
‚u™u ¼„ðt™ rð™t ƒeò ftuE …ŒtÚto™u rð»tu «er‚ ht¾ðe ½xu ™rn. þt
{txu su, ¼„ðt™™t Ät{™wk su Ëw¾ Au ‚u™e yt„¤ {trÞf …k[rð»tÞ™wk Ëw¾
Au ‚u ‚tu ™hf suðwk Au y™u su ™hf™t fezt Au ‚u ‚tu ™hf™u rð»tu …h{
Ëw¾ {t™u Au …ý su {™w»Þ ntuÞ ‚u ‚tu ‚u ™hf™u …h{ Œw:¾ŒtÞe òýu
Au. ‚u{ su™u ¼„ðt™™e ytu¤¾tý ÚtE ‚u ‚tu ¼„ðt™™tu …t»toŒ ÚtÞtu ™u
‚u™u ¼„ðt™™tu …t»toŒ {xe™u rðüt™t fezt™e …uXu {trÞf …k[rð»tÞ™tk Ëw¾™u
EåAðwk ™rn y™u su ¼„ðt™™tu ¼õ‚ ntuÞ ‚u ‚tu su su {™tuhÚt™u fhu
‚u Ëðuo ËíÞ ÚttÞ Au. {txu ¼„ðt™ rð™t ƒeò …ŒtÚto™u yýË{sýu fhe™u
su EåAu Au yu s yu™tu {tuxtu yrððuf Au. ‚u ËtÁ su ¼„ðt™™tu ¼õ‚
ntuÞ ‚u™u ‚tu [tiŒ ÷tuf™tk su ¼tu„Ëw¾ Au ‚u™u ftfrðüt ‚wÕÞ òÛÞtk òuEyu
y™u {™-f{o-ð[™u fhe™u ¼„ðt™ ™u ¼„ðt™™t ¼õ‚™u rð»tu s ÿZ «er‚
fhe òuEyu y™u yu{ Ë{ßÞwk òuEyu su, ‘su ¼„ðt™™tu ¼õ‚ ntuÞ ™u
‚u™u òu fŒtr[‚T ¼„ðt™ rð™t ƒeS ðtË™t hne „E ntuÞ, ‚tu ‚u …ý
ELÿ…Œðe™u …t{u, ftk ƒúñ÷tuf™u …t{u; …ý «tf]‚ Sð™e …uXu ™hf-[tuhtþe{tk
‚tu òÞ s ™rn. íÞthu su ÞÚttÚto ¼„ðt™™tu ¼õ‚ ntuÞ ‚u™tu su {rn{t
™u ‚u™wk su Ëw¾ ‚u ‚tu ðýoÔÞt{tk s fu{ ytðu ?’ {txu ¼„ðt™™tu ¼õ‚
ntuÞ ‚u™u ‚tu ¼„ðt™{tk s ÿZ «er‚ ht¾ðe.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T ðh‚t÷™wk >> 19 >> 219 >>

ð[™t{]‚ 20 : s™f™e Ë{sý™wk Index

*Ëkð‚T 1882™t {nt ËwrŒ 3 ºtes™u rŒðË Mðt{e ©eËnò™kŒS {nthts
©eðh‚t÷ {æÞu ©e÷û{e™thtÞý™t Œhƒth{tk ÷ªƒzt™t ð]ût™e nuXu ðuŒe W…h
„tŒe‚feÞt ™k¾tðe™u rðhts{t™ n‚t y™u Ëðo ïu‚ ðMºt Äthý fÞto n‚tk
™u fkX™u rð»tu [{u÷e™t …w»…™tu nth rðhts{t™ n‚tu y™u {M‚f W…h ht‚t
y‚÷Ë™wk1 Aºt rðhts{t™ n‚wk y™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ {wr™ ‚Útt
ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe n‚e.
…Ae ©eS{nthtsu …h{nkË™u «&™ …wAâtu su, “hòu„wý{tkÚte ft{™e
* ðh.ð[. 20, ‚t. 10-2-1826. þr™ðth. 1. yu ™t{™wk yuf ò‚™wk ™h{ huþ{e ft…z.
 ðh.20 523
Wí…r‚ ÚttÞ Au y™u ‚{tu„wý{tkÚte ¢tuÄ ™u ÷tu¼™e Wí…r¥t ÚttÞ Au {txu
yu ft{trŒf™wk ƒes ™ hnu yuðwk yuf ËtÄ™ õÞwk Au ?” …Ae þwf{wr™yu
fÌtwk su, “ßÞthu r™ŠðfÕ… Ë{trÄ ÚttÞ ™u ßÞthu ytí{Œþo™ ÚttÞ íÞthu
s yu™t ÓŒÞ{tkÚte ft{trŒf™wk ƒes ƒ¤e òÞ.” …Ae ©eS{nthsu ytþkft
fhe su, “rþð, ƒúñt, ©]kr„Ér»t, …htþh, ™thŒ; yu{™u þwk r™ŠðfÕ… Ë{trÄ
™ntu‚e ? su ft{u fhe™u yu Ëðuo rðûtu…™u …tBÞt, {txu yu Ëðuo r™ŠðfÕ…
Ë{trÄðt¤t s n‚t, ‚tu …ý ErLÿÞtu™e ð]r¥t y™w÷tu{ ÚtE íÞthu ft{trŒfu
fhe™u rðûtu…™u …tBÞt’ {txu ‚{u fÌtwk yuðe he‚u yu «&™™tu W¥th ™ ÚtÞtu
y™u su{ ¿tt™e r™ŠðfÕ… Ë{trÄ™u rð»tu òÞ íÞthu r™Šðfth hnu Au ‚u{s
y¿tt™e Ëw»twr™u rð»tu r™Šðfth hnu Au. y™u ßÞthu ErLÿÞtu™e ð]r¥t y™w÷tu{
ÚttÞ Au, íÞthu ‚tu ¿tt™e ™u y¿tt™e ƒuÞ ft{trŒfu fhe™u rðûtu…™u …t{u
Au; yu{tk ‚tu ¿tt™e y¿tt™e™tu ftkE rðþu»t sýt‚tu ™Úte. {txu nðu ƒeò
…h{nkË W¥th fhtu.” …Ae ‚tu „tu…t¤t™kŒ Mðt{e, Œuðt™kŒ Mðt{e, r™íÞt™kŒ
Mðt{e, {wõ‚t™kŒ Mðt{e; yu Ëðuo {¤e™u suðtu su™u ¼tMÞtu ‚uðtu ‚uýu W¥th
fÞtuo, …ý ©eS{nthts™t «&™™wk ftuEÚte Ë{tÄt™ ÚtÞwk ™rn. …Ae
©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “su{ s™f rðŒune n‚t ‚u «ð]r¥t {t„o{tk n‚t
‚tu …ý r™Šðfth n‚t y™u ßÞthu s™f™e ˼t{tk Ëw÷¼t ™t{ ËkLÞtrË™e
ytðe, íÞthu s™fhtò Ëw÷¼t «íÞu ƒtuÕÞt su, “‚wk {tht r[¥t™u {tun
…{tzât™wk fhu Au …ý {tht „wÁ su …k[rþ¾ Ér»t, ‚u™e f]…t Útfe nwk
ËtkÏÞ ™u Þtu„; yu ƒu {‚™u y™wËÞtuo Awk. {txu {tht yÄto þheh™u [kŒ™
[[uo y™u yÄwO þheh ‚hðthu fhe™u ft…u, yu çtuÞ {thu ƒhtuƒh Au y™u
yt {the r{rÚt÷t…whe ƒ¤e òÞ ‚tu …ý {tÁk ftkE ƒ¤‚wk ™Úte. yu{ nwk
«ð]r¥t{tk hÌttu Útftu yËk„e ™u r™Šðfth Awk. yuðe he‚u htò s™fu Ëw÷¼t
«íÞu fÌtwk y™u þwfŒuðS™t …ý htò s™f „wÁ fnuðtÞt. {txu yu «&™™tu
yu s W¥th Au su, ‘ELÿÞtu™e ð]r¥t y™w÷tu{…ýu ð‚o‚e ntuÞ y™u
«ð]r¥t{t„o{tk hÌttu ntuÞ ‚tu …ý òu htò s™f™e …uXu su™t ÓŒÞ{tk
Ë{sý™e ÿZ‚t ÚtE ntuÞ, ‚tu ‚u ftuE he‚u rðfth™u …t{u ™rn’ y™u
su™u suðwk òÛÞwk òuEyu ‚uðwk ÞÚttÚto òÛÞwk ntuÞ su, yt ‚u Ëth Au ™u yt
‚u yËth Au, …Ae yuf ¼„ðt™™e {qŠ‚ rð™t sux÷t {trÞf ytfth Au
‚u Ëðuo yr‚þÞ Œw:¾ŒtÞf Au ™u ™tþðk‚ Au yu{ òýu y™u …tu‚t™u Œun,
 524 ðh.20
ErLÿÞtu ™u yk‚:fhý; ‚u Útfe ™tu¾tu ytí{tÁ…u òýu, …Ae yu™u ftuE yuðw
…ŒtÚto ™Úte su, ‘{tun …{tzðt™u yÚtuo Ë{Úto ÚttÞ.’ fu{ su, yu ‚tu Ëðuo
{trÞf ytfth™u ‚wåA fhe òýu Au. y™u yuðe he‚u su™t yk‚h{tk Ë{sý™e
½uzâ ƒuXe ntuÞ ™u ‚u™t ErLÿÞtu «ð]r¥t{t„o™u rð»tu Ëðuo y™w÷tu{…ýu ð‚o‚tk
ntuÞ ‚tu …ý ‚u ft{trŒfu fhe™u ûttu¼™u ™ …t{u. yuðtu su nrh¼õ‚ ntuÞ
‚u íÞt„e ntuÞ yÚtðt „]nMÚt ntuÞ, …ý ‚u™t ÓŒÞ{tkÚte ft{trŒf™wk ƒes
™tþ …t{e òÞ Au y™u yuðtu su ntuÞ ‚u s Ëðuo nrh¼õ‚{tk ©uc ði»ýð
Au. {txu „]neíÞt„e™tu ftkR {u¤ ™Úte, su™e Ë{sý {tuxe ‚u™u s ËtiÚte
{tuxtu nrh¼õ‚ òýðtu. y™u rþð, ƒúñtrŒf™u rð»tu su ¾tuxâ fnuðtÞ Au
‚u™wk ‚tu yu{ Au. su, fux÷tf™u rð»tu ‚tu ytðe he‚™e Ë{sý™e fËh Au
™u fux÷tf™u rð»tu ‚tu ytðe Ë{sý ntuÞ ‚tu …ý ¼qkzt Œuþ, ft¤, Ëk„,
r¢ÞtrŒf™u Þtu„u fhe™u ‚u{™u ft{trŒf rðfthÁ… ¾tuxâ fnuðtýe Au. {txu
ytðe Ë{sý ntuÞ ‚tu …ý ftuE «fthu fwËk„ ‚tu fhðtu s ™rn, yu
rËØtk‚ ðt‚to Au.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T ðh‚t÷™wk >> 20 >> 220 >>

>> ©eðh‚t÷ «fhýk Ë{tÂ{T >>

525
526

y{ŒtðtŒ
Ëk « ŒtÞ™t Rr‚ntË{tk ßÞtk Ú te {k r Œh
MÚtt…íÞ™t ©e„ýuþ ÚtÞt Au. ßÞtk ¼„ðt™©e
Mðtr{™thtÞý™t nM‚u Ëti «Út{ rþ÷tLÞtË y™u
«r‚ct™e {ntr™hts™ - yth‚e ÚtE Au. yhu ! su
„wsht‚™wk …wht‚™ y™u Ëk«ŒtÞ (W¥th rð¼t„)™wk
Ë™t‚™ …tx™„h Au yuðt y{ŒtðtŒ™t ð¾tý ftuý
fhe þfu ?
rƒúrxþ Ëhfth …tËuÚte {krŒh {txu søÞt
{u¤ðe™u ‚u{tk ¼h‚¾kz™t yrÄ…r‚©e ™h™thtÞý
Œuð™e MÚtt…™t ®nŒw ËkMf]r‚™e yÂM{‚t „tÚtt™wk
Ëwðýo…c
] Au.
ËíËk„™t Ë{]Ø Rr‚ntË™t …t™u y™uf
÷e÷tytu™e ËtÚtu ËtÚtu ð[™t{]‚ suðt yæÞtí{
®[‚™™t W¥tw„
k rþ¾htu …h [{ífthe æÞt™-W…tË™t™e
ðt‚tu y{ŒtðtŒ™t ™t{u ™tUÄtÞu÷e Au. y{ŒtðtŒ
„t{ ™Úte ©enrh™wk ÃÞtYk ÃÞtYk Ät{ Au.
 527

ð[™t{]‚ 1 : [{ífthe æÞt™™wk Index

*Ëkð‚T 1882™t {nt ðrŒ 11 yuftŒþe™u rŒðË Mðt{e ©eËnò™kŒS

{nthts ©ey{ŒtðtŒ {æÞu ©e™h™thtÞý™t {krŒh{tk ytÚt{ýe ftuhu
{w¾th®ðŒ fhe™u rðhts{t™ n‚t ™u Ëðo ïu‚ ðMºt Äthý fÞtO n‚tk ™u
fkX™u rð»tu „w÷tƒ™tk …w»…™t nth rðhts{t™ n‚t ™u ft™™e W…h „w÷tƒ™tk
…w»…™t „wåA rðhts{t™ n‚t ™u …t½™u rð»tu „w÷tƒ™tk …w»…™t ‚tuht
rðhts{t™ n‚t y™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ {wr™ ‚Útt ŒuþŒuþ™t
nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe n‚e.
‚u ˼t{tk ©eS{nthts yk‚h Ët{e árü fhe™u rðhts{t™ n‚t
…Ae ™uºtf{¤™u W½tze™u Ëðuo Ët{wk òuÞwk. …Ae yu{ ƒtuÕÞt su, “y{thu
yuf æÞt™™tk yk„™e ðt‚to fhðe Au, ‚u ðt‚to {tuûtÄ{o™u rð»tu …ý fne
Au y™u su {tuxt {tuxt yu æÞt™u fhe™u rËØŒþt™u …tBÞt Au ‚u …ý y{u
½ýtf ŒeXt Au ™u y{tht …ý y™w¼ð{tk yu{ ð‚uo Au su, y™k‚ «fth™tk
æÞt™ Au, …ý su yt ðt‚ fnuðe Au ‚u™e ƒhtuƒh ƒeswk ftuE æÞt™ ÚttÞ
™rn, su{ ftuE [{ífthe {kºt ntuÞ yÚtðt [{ífthe yti»tÄe ntuÞ, ‚u{tk
Mðt¼trðf s [{ífth hÌttu Au, ‚u{ su yt æÞt™ y{thu fnuðwk Au ‚u æÞt™{tk
…ý yuðtu Mðt¼trðf s [{ífth Au ‚u, ‚íft¤ rËØŒþt™u …t{e òÞ.
nðu ‚u ðt‚to fheyu Aeyu, yu su æÞt™™tu fh™thtu Au ‚u™u s{ýt ™uºt{tk
ËqÞo™wk æÞt™ fhðwk ™u ztƒt ™uºt{tk [kÿ™wk æÞt™ fhðwk. yuðe he‚u æÞt™
fh‚tk fh‚tk ËqÞo ™u [kÿ{t suðt ytftþ{tk Au ‚uðt ™u ‚uðt s ™uºt{tk Œu¾tðt
{tkzu, íÞthu s{ýwk ™uºt Au ‚u ‚…ðt {tkzu ™u ztƒwk ™uºt Au ‚u Xhðt {tkzu,
* y{. ð[. 1, ‚t. 4-3-1826, hrððth
 528 y{.1
íÞthu ËqÞo™e Äthýt ztƒt ™uºt{tk fhðe ™u [kÿ™e Äthýt s{ýt ™uºt{tk
fhðe. yuðe he‚u Äthýt fhe™u …Ae ËqÞo™u ™u [kÿ™u yk‚ÿorü fhe™u
ÓŒÞtftþ{tk òuÞt fhðt y™u òu™thtu su …tu‚t™tu Sð ‚u™t Y…™u …ý Œu¾ðwk
y™u Œu¾™thtu su Sðtí{t ‚u™u rð»tu …h{tí{t™wk æÞt™ fhðwk. …Ae ‚u™wk su
ðtË™t®÷„ Œun Au, ‚u su{ hUx™tu Vt¤ftu Vhu ‚u{ ytftþ™u rð»tu Vh‚wk
sýtÞ. …Ae yuðe he‚u æÞt™ fh‚tk Útft ¼„ðt™™wk su rðïY… Au ‚u™wk
Œþo™ ‚u™u ÚttÞ Au, ™u ‚u Y…™u rð»tu [tiŒu ÷tuf™e h[™t Au ‚u Œu¾tE ytðu
Au y™u ‚u MðY… yr‚þÞ {tuxwk …ý ™Úte Œu¾t‚wk. su{ ðx…ºtþtÞe ¼„ðt™
yuf ðz™t …ºt{tk ™t™t ƒt¤f ÚtE™u …tuZât n‚t y™u ‚u s ¼„ðt™™t
WŒh™u rð»tu {tfOzuÞ Ér»tyu Ë{„ú ƒúñtkz ŒeXwk, yuðe he‚u ¼„ðt™™wk æÞt™
fh‚tk Útftk sux÷tk ftkE þtMºt{tk …ŒtÚto fÌttk Au ‚u Ëðuo yu™e árü{tk ytðu
Au íÞthu yu™t Sðtí{t™u rð»tu su ftkEf ™tÂM‚f ¼t„ hÌttu ntuÞ ‚u {xe
òÞ Au y™u ‚u™tu Sð yr‚ ƒr¤Þtu ÚttÞ Au y™u su su þtMºt{tk fÌtwk
Au, ‚u Ëðuo ËíÞ Au yuðe yu™u ÿZ «‚er‚ ytðu Au y™u yrý{trŒf yü
rËrØytu ‚u …ý yu æÞt™™t fh™tht™u ytðe™u ntsh ÚttÞ Au y™u ßÞtk
÷„ý ËqÞo™e ™u [kÿ™e rfhý …ntU[‚e ntuÞ íÞtk ÷„e ‚u™e árü …ntU[u
yuðe y™k‚ rËrØytu «fxu Au, …ý …h{uïh™tu ¼õ‚ Au {txu ftuR rËrØytu™u
„úný fh‚tu ™Úte, fu𤠅h{uïh™wk s æÞt™ fhu Au, íÞthu yu æÞt™™tu
fh™thtu ™thŒ, Ë™ftrŒf, þwfS™t Ëh¾e rËØŒþt™u …t{u Au. {txu y™k‚
«fth™tk æÞt™ Au …ý ‚íft¤ rËØŒþt™u …{tzu yuðwk ‚tu yu s æÞt™
Au.”
yux÷e ðt‚to fhe hÌtt íÞthu {wõ‚t™kŒ Mðt{eyu …qAâwk su, “yuðwk æÞt™
‚u yütk„Þtu„™u {t„uo fhe™u «týtÞt{ fh‚tu ntuÞ ‚u™u s rËØ ÚttÞ Au
fu ƒeò™u …ý ÚttÞ Au ?” íÞthu ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “«týtÞt{ðt¤t™tu
ftkE {u¤ ™Úte, yu ‚tu òu yuðt æÞt™™tu yÇÞtË fhu ™u ‚u …h{uïh™tu
yuftkr‚f ¼õ‚ ntuÞ ‚tu ‚u™u s yu æÞt™ rËØ ÚttÞ Au; …ý ƒeò Sð
Útfe ‚tu yu {t„o™u rð»tu [÷t‚wk s ™Úte. {txu yu æÞt™™t su yrÄfthe
Au ‚u™u ‚tu fÌtwk yuðwk su yu æÞt™ ‚u Útfe ƒeòu ‚íft¤ rËØ ÚtÞt™tu W…tÞ
™Úte.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T y{ŒtðtŒ™wk >> 1 >> 221 >>
 y{.2 529
ð[™t{]‚ 2 : ™tneÄtuE …qò fÞto™kw Index
*Ëkð‚T 1882™t Vt„ý ËwrŒ 11 yuftŒþe™u rŒðË Mðt{e ©eËnò™kŒS
{nthts ©ey{ŒtðtŒ {æÞu ©e™h™thtÞý™t {krŒh yt„¤ ðurŒ™u rð»tu …tx
W…h „tŒe‚rfÞt ™k¾tðe™u rðhts{t™ n‚t y™u Ätu¤tu ¾uË …nuÞtuo n‚tu
™u Ätu¤e [tŒh ytuZe n‚e ™u {M‚f™u rð»tu „w÷tƒe hk„™tu VUxtu ƒtkæÞtu
n‚tu ™u ‚u …t½™u rð»tu „w÷tƒ™t …w»…™t ‚tuht Íwfe hÌtt n‚t ™u ft™™u
W…h „w÷tƒ™tk ƒu „wåA ¾tuMÞt n‚tk ™u fkX™u rð»tu „w÷tƒ™t …w»…™t nth
…nuÞto n‚t ™u ƒu ¼ws™u rð»tu „w÷tƒ™t ƒtswƒkÄ ƒtkæÞt n‚t ™u ƒu ntÚt™u
rð»tu „w÷tƒ™t …w»…™t „sht …nuÞto n‚t yuðe he‚u Ëðuo yk„{tk „w÷tƒ™t
…w»…u „hftð ÚtÞt n‚t ™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ {wr™ ‚Útt ŒuþŒuþ™t
nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe n‚e.
…Ae ©eS{nthts Ëðuo …h{nkË «íÞu ƒtuÕÞt su, “yuf «&™ …qAwk
Awk su, yuf …h{uïh™tu ¼õ‚ Au ‚u ‚tu ò„ú‚, MðÙ y™u Ëw»twr ‚u Útfe
…h ð‚uo Au, ™u {r÷™ hs, ‚{ ™u {r÷™ Ë¥ð, ‚u™tu íÞt„ fhe™u þwØ
Ë¥ð{Þ ð‚uo Au, ™u yuðtu Útftu …h{uïh™u ¼su Au y™u ƒeòu su ¼õ‚ Au
‚u ‚tu rºt„wýtí{f ð‚uo Au ™u …h{uïh™u rð»tu ‚tu yr‚þÞ «er‚yu Þwõ‚
ð‚uo Au. yu ƒu ¼õ‚{tk õÞtu ¼õ‚ ©uc Au ?” …Ae Ëk‚{kz¤u ‚tu yu{ s
fÌtwk su, “¼„ðt™™u rð»tu «er‚ðt¤tu ©uc Au.
íÞthu ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “yuf ‚tu ™tne-ÄtuE™u …rðºt ÚtE™u
¼„ðt™™e …qò fhu Au y™u yuf ‚tu {¤{qºt™tu ¼Þtuo Útftu ¼„ðt™™e …qò
fhu Au yu ƒu{tk fÞtu ©uc Au ?” íÞthu {wr™{kz¤u fÌtwk su, “…rðºt ÚtE™u
¼„ðt™™e …qò fhu ‚u ©uc Au.”
íÞthu ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “su {trÞf W…trÄ™u ‚S™u ¼„ðt™™u
¼su Au ‚u™u ‚tu ‚{u LÞq™ fntu Atu ™u su {trÞf W…trÄyu Ërn‚ Útftu …h{uïh™u
rð»tu «er‚ðt™T Au ‚u™u ©uc fntu Atu; ‚u yu fuðe he‚u ©uc Au ?” …Ae
yu «&™™wk ftuEÚte Ë{tÄt™ ™ ÚtÞwk, …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “„e‚t{tk
[th «fth™t ¼õ‚ fÌtt Au ‚u{tk ¿tt™e™u s ¼„ðt™u …tu‚t™tu ytí{t fÌttu
Au. {txu su {trÞf W…trÄ™u ‚S™u ƒúñY… ÚtE™u ¼„ðt™™u ¼su ‚u s ¼õ‚
* y{. ð[. 2, ‚t. 20-3-1826, {k„¤ðth.
 530 y{.2-3
©uc Au. þt {txu su, r™íÞ«÷Þ su Ëw»twrÂ, ™u r™r{¥t «÷Þ su ƒúñt™e
Ëw»twrÂ, ™u «tf]‚ «÷Þ su «f]r‚™wk ftÞo Ëðuo «f]r‚™u rð»tu ÷e™ ÚtE òÞ
y™u ytíÞkr‚f «÷Þ su ¿tt™«÷Þ ‚u{tk ‚tu «f]r‚ …ÞO‚ Ëðuo ƒúñ™t
«ftþ™u rð»tu ÷e™ ÚtE òÞ Au y™u r™íÞ«÷Þ{tk Sð™e W…trÄ ÷e™
ÚtE òÞ Au y™u r™r{¥t «÷Þ{tk Eïh™e W…trÄ ÷e™ ÚtE òÞ Au y™u
«tf]‚«÷Þ{tk …whw»t™e W…trÄ Ëðuo ÷e™ ÚtE òÞ Au, …ý ßÞthu Ë]rü ËòoÞ
Au íÞthu yu ºtýu™u …tu‚…tu‚t™e W…trÄ ð¤„u Au. y™u ytíÞkr‚f «÷Þ su
¿tt™«÷Þ ‚uýu fhe™u suýu {trÞf W…trÄ™tu íÞt„ fÞtuo, ‚u™u ‚tu …tAe
ftuE ft¤u {trÞf W…trÄ ð¤„‚e ™Úte y™u òu ftuEf ft¤u Œun Ähu ‚tu
su{ ¼„ðt™ Mð‚kºt Útft Œun Ähu Au ‚u{ ‚u …ý Mð‚kºt Útftu Œun Ähu Au,
…ý ft¤, f{o ™u {tÞt ‚u™u ytÄe™ Útftu Œun™u ™Úte Äh‚tu. {txu ƒúñY…
ÚtE™u su …h{uïh™u ¼su ‚u s ©uc Au y™u yt ðt‚to Au ‚u su …h{uïh™tu
y™LÞ ¼õ‚ Au y™u yuftkr‚f ¼õ‚™tk ÷ûtýu Þwõ‚ Au ‚u™u s Ë{òÞ Au.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T y{ŒtðtŒ™wk >> 2 >> 222 >>

ð[™t{]‚ 3 : ðzðtE™wk - W…þ{™wk Index

*Ëkð‚T 1882™t Vt„ý ðrŒ 2 rî‚eÞt™u rŒðË Mðt{e ©eËnò™kŒS
{nthts ©ey{ŒtðtŒ {æÞu ©e™h™thtÞý™t {krŒh™u ËL{w¾ ytuxt W…h
Ztur÷Þtu Z¤tðe™u ‚u W…h rðhts{t™ n‚t ™u {M‚f W…h „w÷tƒe hk„™e
…t½ rðhts{t™ n‚e ™u ‚u …t½™u rð»tu „w÷tƒ™t ™u [{u÷e™t nth rðhts{t™
n‚t ‚Útt …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ {wr™ ‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e
˼t ¼htE™u ƒuXe n‚e.
…Ae ©eS{nthtsu Ë{„ú {wr™{kz¤ «íÞu «&™ …qAâtu su, “Sð {tºt
Au ‚u …k[rð»tÞ™u ytÄthu Sðu Au. ‚u ftk ‚tu ƒtÌt …k[rð»tÞ™u ¼tu„ð‚tu
ntuÞ y™u ßÞthu ƒtÌt …k[rð»tÞ™tu Þtu„ ™ ntuÞ íÞthu yk‚:fhý{tk
…k[rð»tÞ™wk ®[‚ð™ fÞto fhu, …ý yu Sð rð»tÞ™t ®[‚ð™ rð™t ™u rð»tÞ™u
¼tu„ÔÞt rð™t ûtý{tºt …ý hne þf‚tu ™Úte y™u su{ ðz™wk ð]ût Au, ‚u™tk
su {q¤ ‚u s ðz™u ÷e÷tu ht¾u Au y™u ƒeòk Ëðuo {q¤ W¾ze „Þtk ntuÞ
™u òu yuf ðzðtE …]Úðe{tk [tUxe hne ntuÞ ‚tu …ý yu ðz™wk ð]ût ÷e÷wk
* y{. ð[. 3, ‚t. 25-3-1826, hrððth.
 y{.3 531
hnu Au. ‚u{ W…h Útfe fŒtr[‚T …k[rð»tÞ™tu íÞt„ fÞtuo Au …ý yk‚h{tk
rð»tÞ™wk ®[‚ð™ ÚttÞ Au, yu s yu™u sL{{hý™tu nu‚w Au. yuðt su …k[rð»tÞ
‚u …h{uïh™t ¼õ‚™u fuðe he‚u sL{{hý™t nu‚w ™Úte ?” yu «&™ Au.
…Ae yu™tu W¥th su{ Ë{òÞtu ‚u{ {wõ‚t™kŒ Mðt{eyu fÞtuo, …ý ÞÚttÚto
Ë{tÄt™ ÚtÞwk ™rn. …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “ÕÞtu yu «&™™tu W¥th
y{u fheyu su, {tÞt{Þ yuðtk su ºtý þheh ‚u™e ¼tð™tyu hrn‚ fuð¤
ytí{Ë¥ttY…u hne™u su ¼õ‚ …h{u&ðh™e {qŠ‚™wk ®[‚ð™ fh‚tu ntuÞ ‚u™u
¼„ðt™™t ®[‚ð™™u ƒ¤u fhe™u ßÞthu W…þ{ yðMÚtt ð‚uo íÞthu yu ¼õ‚™u
W…þ{™u ƒ¤u fhe™u …k[rð»tÞ sL{ {hý™t nu‚w ™ ÚttÞ. su{ {ne suðe
fu Ëtƒh{‚e suðe ™Œe ƒu ftkXt{tk ðnu‚e ntuÞ íÞthu ntÚte, ½tuzt, ð]ût
Ëðuo ‚ýtE òÞ, …ý ftuE Xhe þfu ™rn, ‚u{ W…þ{ðt¤t™u …ý „{u ‚uðt
h{ýeÞ ¼tu„ ErLÿÞtu™u „tu[h ÚtÞt ntuÞ, …ý ßÞthu yk‚hËL{w¾ ÿrü
fhu íÞthu suðt …qðosL{™u rð»tu ŒuÏÞt ntuÞ ™u ‚u yt sL{{tk ðeËhe òÞ
Au ‚uðe ‚u™e rðM{]r‚ ÚtE òÞ Au. yuðe he‚u su ¼õ‚™u ð‚o‚wk ntuÞ ‚u
W…þ{ fnuðtÞ, ‚u W…þ{™tu {rn{t yr‚ {tuxtu Au y™u su yt ËkËth™u
rð»tu y¿tt™e Mºte …wY»t ntuÞ ™u ‚u™u …hýtÔÞt {tuh yr‚þÞ «er‚ ð‚o‚e
ntuÞ ™u …Ae ‚u™u …hýtðe™u ºtý ht‚ ™u ºtý rŒðË ËwÄe Wò„htu ™u
…kÚt fhtÔÞtu ntuÞ ™u …Ae yu ƒu™u ¼u¤tk fÞtO ntuÞ ‚tu r™ÿt™u {tÞuo yufƒeò™tk
Y…™wk fu M…þo™wk Ëw¾ ¼tu„ððt™u Ë{Úto ÚttÞ ™rn y™u yufƒeò™u yt®÷„™
fhe hÌttk ntuÞ ‚tu …ý su{ ftü™u Ët{Ët{tk ƒtkÄe {qõÞtk ntuÞ ‚u{ Ëq‚tk
ntuÞ, …ý …k[rð»tÞ{tk yufu Ëw¾ ytðu ™rn. yu òu y¿tt™ ft¤u Ëw»twrÂ{tk
W…þ{™u …tBÞtk Au ‚tu …ý ftuE ò‚™e rð»tÞ™e ¾ƒh hnu‚e ™Úte, ‚tu
su ¿tt™e Au ™u …h{uïh™t MðY…™u æÞt™u fhe™u W…þ{Œþt™u …tBÞtu Au
‚u™u …k[rð»tÞ fu{ ƒtÄ fhu ? ™ s fhu, {txu su W…þ{Œþt™u …tBÞtu
‚u™u …k[rð»tÞ sL{ {hý™t nu‚w Út‚t ™Úte.”
…Ae r™íÞt™kŒMðt{eyu …qAâw su, “W…þ{Œþt …tBÞt™tu ‚{u fÌttu su
ytí{tY…u ÚtE™u ¼„ðt™™t æÞt™ fhðt Y… W…tÞ ‚u ‚tu yr‚ fXý Au
{txu yu rð™t ƒeòu yu™tu Ëw„{ W…tÞ ntuÞ ‚u fntu.” …Ae ©eS{nthts
ƒtuÕÞt su, “yuf ‚tu ¼„ðt™™wk yr‚þÞ {tntíBÞ Ë{s‚tu ntuÞ y™u
ƒeswk ¼„ðt™ ™u ¼„ðt™™t ¼õ‚™e Ëuðt-[tfhe, Œþo™ fhðwk; ‚u{tk
yr‚þÞ ðu„ðt™T ©Øt ð‚o‚e ntuÞ, yuðtu su ¼„ðt™™tu ¼õ‚, ‚u™u
 532 y{.3
yu W…þ{Œþt ytðu Au. …ý y{™u yu{ ¼tËu Au su, ‘su Ëuðf {t™e
nþu ‚uu ‚tu ftuE™u ™rn „{‚tu ntuÞ.’ y™u {t™e Ëuðf …tËu su xu÷ [tfhe
fhtððe ‚u ‚tu su{ ft¤ …zu íÞthu {tuxt {týË …ý ftuŒht ¾tE™u Sðu
‚u{ {t™e Ëuðf™u …tËu Ëuðt [tfhe fhtððe ‚u …ý yuðe Au y™u Äýe™tu
htS…tu ‚tu suðtu r™{to™e Ëuðf W…h ntuÞ yuðtu {t™e W…h ™ ntuÞ. {txu
Äýe™wk „{‚wk fhu ‚u s Ëuðf Ët[tu.”
…Ae þwf{wr™yu …qAâwk su, “su™u rððuf ™u Ë{sý ™ ntuÞ ‚u Äýe™u
fu{ htS fhu ?” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “{q¤Sƒúñ[the ™u h‚™S;
yu yr‚þÞ õÞtk ztÌttk Au ? …ý fÕÞtý™tu ¾… yr‚þÞ Au. {txu ¼„ðt™
su{ htS ÚttÞ ‚u{ yu{™u fh‚tk ytðzu Au ¾Ák. y™u ð¤e yt Ë{Þ{tk
‚tu yÞtuæÞtðtËe ƒtE¼tE Ëðuo suðt y{tht „{‚t{tk ð‚uo Au ‚uðt ‚tu …h{nkË
‚Útt ËtkÏÞÞtu„e ™u f{oÞtu„e ËíËk„e; ‚u …ý y{tht „{‚t{tk ™Úte ð‚o‚t.
fu{ su yÞtuæÞtðtËeyu ‚tu yr‚þÞ s ËíËk„ …htÞý …tu‚t™wk Srð‚ÔÞ
fÞwO Au. {txu yÞtuæÞtðtËe™e …uXu ¼„ðt™™u htS fh‚tk ftuE™u ytðz‚wk
™Úte y™u yu yÞtuæÞtðtËe ‚tu ƒnw rðïtËe Au. {txu ftuEf f…xe nþu
‚tu yu{™u Au‚he sþu, ‚u Ëthwk yu{™u ftuEf ftÞo™tu ytŒh fhðtu ntuÞ
íÞthu {tuxuht …h{nkË ‚Útt {tuxuht ËíËk„e „]nMÚt ‚u{™u …qAe™u ‚u ft{
fhðt Œuðwk, …ý ftuEf yuf sýt™u fÌtu fhðt Œuðwk ™rn. yuðe he‚u íÞt„e
‚Útt „]nMÚt ËíËk„e™u yÞtuæÞtðtËe™e ¾ƒh ht¾ðe, yu{ y{the yt¿tt
Au.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T y{ŒtðtŒ™wk >> 3 >> 223 >>

y{ŒtðtŒ -«fhýk Ë{tÂ{T

y{. 533
534

„Z…whÄt{
©e Mðtr{™thtÞý ¼„ðt™ su™u …tu‚t™wk
½h {t™e™u 29 ð»to ËwÄe hÌtt yu “ „Zzt ” ™t
…rðºt ™t{Úte ftuý yòÛÞwwk nþu?
™ð¾kz Äh‚e{tk yt Ät{ Ëðtuo…rh Au.
íÞtk™e „r÷ „r÷{tk s ™rn, Äh‚e™t fý fý{tk
…hƒúñ™t M…kŒ™tu™e y÷tirff y™w¼qr‚™tu ynuËtË
{tºt M{hý fhðtÚte s ÚttÞ Au. Ëk«ŒtÞ™wk ftuE yuðwk
þtMºt ™Úte su™e ykŒh „Z…wh™wk ™t{ ™ ntuÞ!
yt „Z…wh™e Äh‚e{tk ŒtËíð™tk ytŒþo
ŒtŒt¾t[h y™u ÷tzwƒt-Sðwƒt suðt r™»ft{{qŠ‚
¼õ‚tu™e «u{ Œtuheyu ƒkÄtÞ™u hnu÷t ©enrh r™íÞ
…h{nkËtu™e ËtÚtu ¿tt™ „tuce fh‚t, ¼õ‚tu ËtÚtu
«§-…rh«§{tk òuzt‚t y™u Þtð‚T [kÿrŒðtfhti {tuût™t
y{wÕÞ hËtÞýtu Ë{t™ ð[™t{]‚tu™e ð»tto Út‚e...
©e nrh™t r™ðt˼q‚ yt „Zzt{tk
ŒtŒt¾t[h™tu Œhƒth „Z, yûth ytu h ze,
„tu…e™tÚtSŒuð {krŒh, ÷û{eðtze-htÄtðtze y™u
suu™t M{hý{tºtÚte sL{ sL{tk‚h™t f÷{»t ™tþ
…t{u Au yuðe WL{¥t „k„t(½u÷t™Œe) suðt y™uf
…tð™ MÚtt™tu Au.
 535

ð[™t{]‚ 1 : ¿tt™ ‚Útt nu‚™t yk„™wk Index

*Ëkð‚T 1882™t ðiþt¾ ðrŒ 11 yuftŒþe™u rŒðË Mðt{e ©eËnò™kŒS

{nthts ©e„Zzt {æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk ©eðtËwŒuð™thtÞý™t
Vr¤Þt™e {tkrn÷e ftuhu ytÚt{ýu îth ytuhzt™e Ÿ[e ytuËheyu „tŒe ‚feÞu
Þwõ‚ su ËwkŒh hkr„‚ Ztur÷Þtu, ‚u W…h rðhts{t™ n‚t y™u Ëðo ïu‚ ðMºt
Äthý fÞtO n‚tk y™u {M‚f™u rð»tu su {tuxe ïu‚ …t½, ‚u{tk ËwkŒh {tu„ht™t
…w»…™tu ‚tuhtu rðhts{t™ n‚tu y™u fkX™u rð»tu {tu„ht™t …w»…™tu nth
rðhts{t™ n‚tu y™u ƒu ntÚt™u rð»tu ‚u …w»…™t „sht rðhts{t™ n‚t y™u
…tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ {wr™ ‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u
ƒuXe n‚e.
…Ae ©eS{nthtsu …h{nkË™u …qAâwk su, “…h{uïh™t ¼õ‚™u ¼qkzt
Œuþ, ft¤trŒf™tu Þtu„ ÚttÞ ‚tu …ý ¼„ðt™™e ¼Âõ‚{tk rðΙ ÚttÞ ™rn,
yuðe þe Ë{sý Au ?” …Ae …h{nkË™u suðwk Ë{òÞwk ‚uðwk fÌtwk, …ý ÞÚttÚto
W¥th ÚtÞtu ™rn. …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “su ¼„ðt™™u ¼su ‚u™u
yuf ‚tu ÿZ ðihtøÞ òuEyu y™u ƒeS ytí{r™ct òuEyu; ‚u{tk òu ðihtøÞ
™ ntuÞ ‚tu ßÞthu {™„{‚wk …ŒtÚto {¤u íÞthu su{ ¼„ðt™{tk «er‚ fhu
Au ‚u{ ƒeò …ŒtÚto{tk …ý ¼„ðt™™t suðe «er‚ ÚtE òÞ y™u òu ytí{r™ct
™ ntuÞ ‚tu ßÞthu Œun{tk Ëw¾ Œw:¾ ytðu íÞthu yu ¼õ‚™e ð]r¥tytu [qkÚttE
òÞ, …Ae su™u Ëw¾ŒtÞe òýu ‚u{tk «er‚ fhu, y™u su™u Œw:¾ŒtÞe òýu
‚u ËtÚtu îu»t fhu, yuðe he‚u yu™e ƒwrØ ¼úü ÚtE òÞ, {txu ¼„ðt™™t
* „.yk.™wk ð[. 1, ‚t. 1-6-1826, þw¢ðth.
 536 „.yk.1
¼õ‚™u ytí{r™ct y™u ðihtøÞ yu ƒuÞ yr‚þÞ ÿZ òuEyu. þt ËtÁ
su, ðihtøÞu fhe™u ‚tu ¼„ðt™™e {qŠ‚ rð™t ƒeò {trÞf ytfth{tºt ¾tuxt
ÚtE òÞ Au y™u ytí{r™ctyu fhe™u {trÞf su Ëw¾ ™u Œw:¾ ‚u ¾tuxtk
ÚtE òÞ Au y™u su™u ðihtøÞ ™u ytí{r™ct ™ ntuÞ ‚u™u ‚tu r™ŠðfÕ…
Ë{trÄ ÚtE ntuÞ ‚tu …ý ßÞtk ËwÄe Ë{trÄ{tk hnu íÞtk ËwÄe Ëw¾ þtkr‚
hnu y™u ßÞthu Ë{trÄ{tkÚte ƒnth ™eËhu íÞthu ™thtÞýŒtË™e …uXu Ëtht
…ŒtÚto™u òuE™u [t¤t [qkÚtðt {tkzu.” 1
“y™u ð¤e su ¼„ðt™™t ¼õ‚ ntuÞ ‚u™u ‚tu ¼„ðt™™u rð»tu ¿tt™™wk
yk„ ntuÞ, ™u ftk‚tu nu‚™wk yk„ ntuÞ, ‚u{tk su™u ¿tt™™wk yk„ ntuÞ ‚u ‚tu
¼„ðt™™wk yr‚þÞ {tntíBÞ Ë{su y™u su™u nu‚™wk yk„ ntuÞ ‚u™u ‚tu ¼„ðt™
rð™t yÄo ½ze [t÷u ™rn, ‚u ¿tt™™t yk„ðt¤t ‚tu Íeýtu¼tE, Œuðht{
™u «¼tþkfh Au. yuðe he‚u su nrh¼õ‚ ¼„ðt™™wk {tntíBÞ òýu ‚u™u ¿tt™™t
yk„ðt¤t òýðt. y™u suðwk ðús™e „tu…eytu™u ¼„ðt™™u rð»tu nu‚ n‚wk ‚uðe
he‚™t su nrh¼õ‚ ntuÞ ‚u™u nu‚™wk yk„ òýðwk2. y™u su™u ¿tt™™w yk„
ntuÞ ‚u ¼„ðt™™u yk‚Þto{e òýu y™u yu{ òýu su, ‘¼„ðt™ ‚u ftuE™wk
fÌtwk Ëtk¼¤u s ™rn, ¼„ðt™ ‚tu su ¼õ‚™wk suðwk yk„ ntuÞ ‚u™u ‚uðwk òýe™u
‚uðe he‚u fnu Au, …ý ftuE™e rþ¾t{ýu fhe™u [t÷‚t ™Úte.’ y™u su yu{
òýu su ‘¼„ðt™ ‚tu ftuEf™t rþ¾ÔÞt Útft {tht{tk ðtkf ™Úte ‚tu …ý
{™u fnu Au’ ‚u™u ‚tu ¼„ðt™™t MðY…™wk ¿tt™ s ™Úte3. y™u yt ËkËth{tk
…ý su {™w»Þ™u su Ëk½tÚtu MðtÚto ntuÞ ‚u™tu ftuE he‚u yð„wý ÷u ™rn.
þt {txu su, yu™u …tu‚t™t MðtÚto™wk nu‚ Au, ‚tu suýu ¼„ðt™ ËtÚtu sL{{hý™t
¼Þ Útfe Aqxðt™tu MðtÚto òÛÞtu ntuÞ, ‚u™u ftuE he‚u ¼„ðt™™tu yð„wý
ytðu ™rn y™u su yu{ stýu su, ‘¼„ðt™ ‚tu ftuEf™t VuhÔÞt Vhe òÞ
Au’ yu{ Ë{S™u su ¼„ðt™™tu yð„wý ÷u ‚u™u ‚tu ¿tt™™wk yk„ …ý ™Úte
y™u nu‚™wk yk„ …ý ™Úte.” yuðe he‚u fne™u ©eS{nthtsu {tuxt {tuxt
…h{nkË™u fÌtwk su ‚{u ‚{tÁk yu ƒu{tkÚte su yk„ ntuÞ ‚u fntu. …Ae Ëðuo
…h{nkËu fÌtwk su, “y{thu ‚tu ¿tt™™wk yk„ Au.”
1. ‚tu ƒeò™e þe ðt‚to fnuðe ? 3. y™u su™u ¼„ðt™{tk nu‚ ntuÞ ‚u ‚tu ¼„ðt™™t
2. ‚u nu ‚ ™t yk „ ðt¤t ‚tu ËÂå[Œt™k Œ {w r ™, {™w»Þ [rhºt{tk õÞthuÞ …ý Œtu»t „úný fhu
f]…t™kŒ{wr™, …qòu¼õ‚ ð„uhu Au. ™rn, ¼„ðt™™e {™w»Þ÷e÷t™u õÕÞtýY… òýu.
 „.yk.1 537
…Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “su™u nu‚™wk yk„ ntuÞ ‚u™u ‚tu …tu‚t™t
su r«Þ‚{ ‚u™u yÚtuo su ™ fhðt™wk ntuÞ ‚u …ý ÚttÞ. fu{ su yt
ËkËth™u rð»tu su [tuh ntuÞ ‚u™u …tu‚…tu‚t™e Mºte ™u Atufhtk; ‚u™u rð»tu nu‚
ntuÞ Au. y™u ßÞthu [tuhe fhðt òÞ íÞthu ƒeò {týË™u {the™u …tu‚t™tk
½h™tk {týË™u ÿÔÞ yt…u Au. y™u yu [tuh ½ýtu r™ŒoÞ Au, …ý …tu‚t™tk
fwxwkƒe W…h nu‚ Au ‚tu ‚u Ëk½tÚtu r™ŒoÞ ™Úte Út‚tu, ‚u{ su™u ¼„ðt™ fu
¼„ðt™™t ¼õ‚ Ëk½tÚtu nu‚ ntuÞ ‚u™u ¼„ðt™ fu ¼„ðt™™t ¼õ‚ W…h
¢tuÄ fu E»Þto ytðu s ™ne y™u yð„wý …ý ftuE he‚u ytðu s ™rn.
yuðwk su™u nu‚ ntuÞ ‚u™u nu‚™wk yk„ fneyu y™u su™u ¿tt™ fu nu‚; yu
ƒu{tkÚte yufuÞ yk„ ™Úte ‚u™u [t¤t[qkÚtýtu fneyu.” yux÷e ðt‚to 1 fne™u
©eS{nthts …tu‚t™t W‚tht{tk …ÄtÞto.
…Ae ‚u s rŒðË Ëtks™u Ë{u ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk W„{ýu îth
ytuhzt™e ytuËheyu „tŒe ‚feÞt ƒeAtðu÷ Ztur÷Þt W…h rðhts{t™ ÚtÞt
n‚t y™u Ëðuo ïu‚ ðMºt Äthý fÞtO n‚t y™u fkX™u rð»tu {tu„ht™t …w»…™tu
nth …nuÞtuo n‚tu y™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ {wr™ ‚Útt ŒuþŒuþ™t
nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe n‚e.
y™u …tu‚t™e yt„¤ ËtÄw Œwfz ËhtuŒt ƒòðe™u fe‚o™ „t‚t n‚t.
‚u fe‚o™¼Âõ‚ ßÞthu fhe hÌtt íÞthu ©eS{nthtsu yu{ yt¿tt fhe su,
“y{the ÷¾u÷e su rþûtt…ºte, ‚u™tu …tX y{tht ytr©‚ su íÞt„e ËtÄw
‚Útt ƒúñ[the ‚Útt „]nMÚt ƒtE-¼tE Ëðuo ‚u{ýu r™íÞu fhðtu y™u su™u
¼ý‚tk ™ ytðz‚wk ntuÞ ‚u™u r™íÞu ©ðý fhðwk y™u su™u ©ðý fhðt™tu
Þtu„ ™ ytðu ‚u™u r™íÞ rþûtt…ºte™e …qò fhðe, yuðe he‚u y{u rþûtt…ºte{tk
s ÷ÏÞwk Au. {txu yu ºtý{tkÚte su™u Vuh …zu ‚u™u yuf W…ðtË fhðtu,
yu{ y{the yt¿tt Au. yuðe he‚™e su ©eS{nthts™e yt¿tt ‚u™u …t¤ðt™tu
r™Þ{ yu Ëðuoyu ÄtÞtuo su, ‘nu {nthts ! su{ ‚{u fntu Atu ‚u{ y{u Ëðuo
…t¤þwk.” ‚u™u Ëtk¼¤e™u ©eS{nthts yr‚þÞ «ËL™ ÚtE™u Ëðuo ËtÄw™u
™u Ëðuo ƒúñ[the™u {¤‚t nðt y™u Ëðuo ËíËk„e™t ӌޙu rð»tu …tu‚t™tk
[hýth®ðŒ yt…‚t nðt.
>> Er‚ ð[™t{]‚{T „.ykíÞ™wk >> 1 >> 224 >>
1. Ëk„ðft¤u.
 538 „.yk.2
ð[™t{]‚ 2 : Ëðuo yÚto rËØ ÚtÞt™wk - «„x „wÁY… nrh™wk
*Ëkð‚T 1882™t ßÞuc ËwrŒ 6 AXâ™u rŒðË Ëtks™u Ë{u Mðt{e
©eËnò™k Œ S {nthts ©e„Zzt {æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk
©eðtËwŒuð™thtÞý™t {krŒh™t Vr¤Þt™u rð»tu ƒtòuX W…h rðhts{t™ n‚t
y™u {M‚f W…h ~Þt{ Auzt™e Ätu¤e …t½ ƒtkÄe n‚e y™u ïu‚ [tŒh
ytuZe n‚e y™u ïu‚ ¾uË …nuÞtuo n‚tu y™u …t½™u rð»tu {tu„ht™tk …w»…™tu
‚tuhtu ¾tuMÞtu n‚tu y™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ {wr™ ‚Útt ŒuþŒuþ™t
nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe n‚e.
…Ae ©eS{nthtsu «&™ …qAâtu su, “s„‚™u ™tþðk‚ Œu¾u Au y™u
Œun™u {qfe™u [i‚LÞ swŒtu ÚtE òÞ Au ‚u™u …ý Œu¾u Au, ‚tu …ý yt Sð™u
s„‚™wk «Ät™…ýwk ÓŒÞ{tkÚte {x‚wk ™Úte y™u …h{uïh™u Ëðo «fthu Ëw¾™t
®ËÄw òýu Au ‚tu …ý …h{uïh{tk Sð™wk r[¥t [tukx‚wk ™Úte, ‚u{ ËíËk„ …ý
yu™t ÓŒÞ{tk {wÏÞ Út‚tu ™Úte y™u Ä™, Mºte ytrŒf su ËtkËtrhf …ŒtÚto
‚u{tkÚte «er‚ {x‚e ™Úte ‚u™wk þwk fthý nþu?” …Ae {wõ‚t™kŒ Mðt{eyu
fÌtwk su, “Sð™t ÓŒÞ{tk ðihtøÞ ™Úte ‚uýu fhe™u s„‚™wk «Ät™…ýwk {x‚wk
™Úte ™u ¼„ðt™{tk «er‚ Út‚e ™Úte.” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su,
“ðihtøÞ™e LÞq™‚t Au yu ‚tu ðt‚ Ët[e …ý y{™u ‚tu yu{ ¼tËu Au su,
su™u ËíËk„ Út‚tk Út‚tk1 suðwk yk„ ƒkÄtÞ Au ‚uðwk ™u ‚uðwk s ËŒtÞ hnu Au,
…ý ‚u rð™t ƒeswk Út‚wk ™Úte2 y™u ËíËk„u fhe™u ‚u yk„™e …wrü ‚tu ÚttÞ
…ý yk„ ‚tu ‚u™wk ‚u s hnu Au. y™u ßÞthu su™u su yk„ ƒkÄtÞ Au, íÞthu
yk„ ƒkÄt‚tk yu™wk r[¥t rð¼útk‚ suðwk ÚtE òÞ Au. su ft{e ntuÞ ‚u™wk r[¥t
ft{u fhe™u rð¼útk‚ ÚttÞ ™u su{ ¢tuÄe ntuÞ ‚u™wk r[¥t ¢tuÄu fhe™u rð¼útk‚
ÚttÞ ™u su{ ÷tu¼e ntuÞ ‚u™wk r[¥t ÷tu¼u fhe™u rð¼útk‚ ÚttÞ, ‚u{ yu™wk
r[¥t yk„ ƒkÄt‚tk rð¼útk‚ ÚtE òÞ Au. …Ae ‚u 3rð¼útk‚{tk suðwk yk„ ƒkÄtÞ
‚uðwk yk„ hnu Au. {txu su Ë{sw ntuÞ ‚u™u …tu‚t™wk su yk„ ntuÞ ‚u™u ytu¤¾e
htÏÞwk òuEyu. ‚u ßÞthu ft{ ¢tuÄtrŒfu fhe™u …tu‚t™u rðûtu… Út‚tu ntuÞ íÞthu
…tu‚t™t yk„™tu rð[th fhu ‚tu ‚u ft{trŒf ûteý …ze òÞ. su{ ftuEf
„]nMÚt ntuÞ ‚u™u …tu‚t™e {t‚t, ƒtu™ yÚtðt Œefhe yr‚MðY…ðt™ ntuÞ
* „.yk.™wk ð[. 2, ‚t. 11-6-1826, Ëtu{ðth. ŒtË…ýt™wk yk„ ƒkÄtÞ Au ‚tu ftuEf™u …r‚ðú‚t™wk
1. ßÞthu ¼„ðt™™tu r™ùÞ ÚttÞ Au íÞthu. yk„ ƒkÄtÞ Au.
2. ‚u{tk ftuEf™u ytí{r™ct™wk yk„ ƒkÄtÞ Au ftuEf™u 3. rð¼útk‚ Œþt{tk.
 „.yk.2 539
‚u™u òuE™u òu ¼qkztu ½tx ÚtE òÞ ‚tu …Ae ‚u™e fuðe ŒtÍ ÚttÞ ? ‚uðe
ŒtÍ ßÞthu ËíËk„ rð™t ƒeswk …ŒtÚto «Ät™ ÚttÞ íÞthu ÚtE òuEyu y™u
ßÞthu yuðe ŒtÍ yÞtuøÞ …ŒtÚto™t ËkfÕ…™u Œu¾e™u ™ ÚttÞ ‚u™t ÓŒÞ{tk
‚tu ËíËk„ …ý «Ät™ ™ hnu y™u Ëðuo ËtÄ™™t V¤Y… ‚tu yt ËíËk„
Au. ‚u ©ef]»ý ¼„ðt™u WØð «íÞu yuftŒþ MfkÄ{tk fÌtwk Au su, ‘yütk„Þtu„
‚Útt ËtkÏÞrð[th ‚Útt þtMºt…X™ ‚Útt ‚…, íÞt„, Þtu„, Þ¿t, ðú‚trŒfu
fhe™u nwk ‚uðtu ðþ Út‚tu ™Úte, suðtu ËíËk„u fhe™u ðþ Úttô Awk.’ {txu
y{™u ‚tu yu{ ¼tËu Au su, …qðo sL{™tu ËkMfth nþu ‚u …ý Ëí…whw»t™u
Þtu„u fhe™u ÚtÞtu nþu y™u yts …ý su™u ËkMfth ÚttÞ Au ‚u Ëí…wÁ»t™u
Þtu„u fhe™u s ÚttÞ Au {txu yuðt Ëí…whw»t™tu Ëk„ «t ÚtÞtu Au ‚tu …ý
su™u su{ Au ‚u{ Ë{ò‚wk ™Úte, ‚u™u yr‚þÞ {kŒƒwrØðt¤tu òýðtu; þt
{txu su, suðe ïu‚îe…{tk ˼t Au ™u suðe „tu÷tuf, ðifwkX÷tuf™u rð»tu ˼t
Au ™u suðe ƒŒrhft©{™u rð»tu ˼t Au, ‚uÚte …ý nwk yt ËíËk„e™e ˼t™u
yrÄf òýwk Awk y™u Ëðuo nrh¼õ‚™u yr‚þÞ «ftþu Þwõ‚ Œu¾wk Awk. yu{tk
òu ÷„th …ý r{ÚÞt fnu‚t ntuEyu, ‚tu yt Ëk‚ ˼t™t Ë{ Au. ‚u Ë{
þt ËtÁ ¾tðt …zu Au? su, Ëðo™u yuðwk y÷tirff…ýwk Ë{ò‚wk ™Úte y™u
Œu¾ðt{tk …ý ytð‚wk ™Úte, ‚u Ëthwk Ë{ ¾tðt …zu Au y™u ƒúñtrŒf ™u
…ý Œw÷o¼ yuðtu su yt ËíËk„ ‚u{tk ytðe™u …h{uïh rð™t su™u ƒeò
…ŒtÚto{tk nu‚ hnu Au ‚u™wk fthý yu Au su, ‘suðe yu Sð™u …htuût™u
rð»tu «‚er‚ Au ‚uðe «íÞût™u rð»tu ÿZ…ýu «‚er‚ Út‚e ™Úte.’ ‚u ©wr‚{tk
fÌtwk Au su,‘suðe …htuût Œuð™u rð»tu Sð™u «‚er‚ Au ‚uðe òu «íÞût
„wÁY… nrh™u rð»tu ytðu, ‚tu sux÷t yÚto «t Útðt™t fÌtt Au ‚ux÷t
Ëðuo yÚto ‚u™u «t ÚttÞ Au.’ y™u ßÞthu ytðtu Ëk‚ Ë{t„{ «t ÚtÞtu
íÞthu Œun {qfe™u su™u …t{ðt n‚t ‚u ‚tu Œun A‚tk s {éÞt Au. {txu su™u
…h{…Œ fneyu, {tuût fneyu, ‚u™u A‚u Œunu s …tBÞtu Au y™u yt ðt‚to
su fne, ‚u sýtÞ Au ‚tu òze yusu, …ý yu ‚tu yr‚þÞ Íeýe Au. ‚u
su yuðe he‚u ð‚o‚tu ntuÞ ‚u™u yu{ Ë{òÞ su, ‘yu ðt‚to yr‚ Íeýe Au.’
™u ƒeò™u ‚tu Ë{ßÞt{tk …ý ytðu ™rn, yuðe yr‚þÞ Íeýe ðt‚to Au.”
yu{ ðt‚to fhe™u ©eS{nthts “sÞ ËÂå[Œt™kŒ” fne™u …tu‚t™t W‚tht{tk
…ÄtÞto.
>> Er‚ ð[™t{]‚{T „Zzt ykíÞ™wk >> 2 >> 225 >>
 540 „.yk.3
ð[™t{]‚ 3 : ŒÞt y™u M™un™wk Index
*Ëkð‚T 1883™t y»ttZ ðrŒ 1 …zðt™u rŒðË Mðt{e ©eËnò™kŒS
{nthts ©e„Zzt {æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk …tu‚t™t W‚tht™u rð»tu
rðhts{t™ n‚t y™u ‚u rŒðË X¬h nhSyu …tu‚t™u ½uh ©eS{nthts™e
…Äht{ýe fhe, íÞthu ©eS{nthts íÞtk …ÄtÞto. …Ae W„{ýu îth ytuhzt™e
ytuËheyu Ztur÷Þt W…h „tŒe ‚feÞt ƒeAtðe™u ©eS{nthts™u rðhts{t™
fÞto. …Ae nhS X¬hu ©eS{nthts™e fuËh[kŒ™trŒfu fhe™u …qò fhe.
yuðe he‚u ©eS{nthts …qðo {w¾th®ðŒu rðhts{t™ n‚t ™u Ëðo ïu‚ ðMºt
Äthý fÞtO n‚tk y™u fkX™u rð»tu {tu„ht™tk …w»…™t nth ‚Útt ƒu ¼wò™u
rð»tu ‚u …w»…™t „sht ‚Útt …t½™u rð»tu ‚u …w»…™t ‚tuht, ‚u yr‚þÞ rðhts{t™
n‚t y™u ©eS{nthts™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ {wr™{kz¤ ‚Útt ŒuþŒuþ™t
nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe n‚e.
‚u Ë{Þ{tk ©eS{nthtsu Ëðo Ëk‚ {kz¤™u «&™ …wAâtu su, “su
nrh¼õ‚™t ӌޙu rð»tu ŒÞt ™u M™un; yu ƒu Mðt¼trðf hÌttk ntuÞ íÞthu
M™un™wk MðY… ‚tu {Ä suðwk Au. ‚u ßÞtk íÞtk [tuxu y™u ŒÞt™tu Mð¼tð yuðtu
Au su, ßÞtk íÞtk ŒÞt fhu, íÞthu ¼h‚Syu {]„÷t W…h ŒÞt fhe ‚tu ‚u
{]„÷e™u …ux sL{ ÷uðtu …zâtu. y™u su ŒÞtðt™ ntuÞ ‚u™u su W…h ŒÞt
ytðu ‚u Ëk½tÚtu M™un ÚtÞt rð™t hnu ™rn y™u yu ŒÞt ™u M™un ‚u™u xtéÞt™tu
W…tÞ ‚tu ytí{¿tt™ ™u ðihtøÞ yu ƒuÞ Au. ‚u ytí{¿tt™ yuðwk Au su su{tk
ftkR ƒeswk …uËu s ™rn y™u ðihtøÞ ™wk yuðwk MðY… Au su, Ëðuo ™t{Y…™u
™tþðk‚ Œu¾tzu {txu ytí{¿tt™ ™u ðihtøÞ; yu ƒu ð‚u fhe™u ŒÞt ™u M™un™tu
™tþ ÚtE òÞ Au y™u MÚtq¤, Ëwû{ ™u fthý; yu ytrŒf Ëðuo W…trÄ™tu
…ý ™tþ ÚtE òÞ Au y™u fu𤠃úñË¥tt {tºt hnu Au. …Ae yu™u ¼„ðt™
‚Útt ¼„ðt™™t ¼õ‚™u rð»tu ŒÞt ™u M™un hnu Au fu ™Úte hnu‚tu ? yu
«&™ Au.” …Ae {wõ‚t™kŒ Mðt{e ‚Útt þwf{wr™ ‚Útt r™íÞt™kŒ Mðt{e yu
ytrŒf …h{nkËu su™e suðe árü …q„e ‚uðtu ‚uýu W¥th fÞtuo, …ý
©eS{nthts™t «&™™wk ÞÚttÚto Ë{tÄt™ ÚtÞwk ™rn. …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt
su, “ÕÞtu y{u W¥th fheyu, yu™tu ‚tu W¥th yu{ Au su, ¿tt™ ™u ðihtøÞu
* „.yk.™wk ð[. 3, ‚t. 20-7-1826, þw¢ðth.
 „.yk.3 541
fhe™u ºtý þheh, ºtý yðMÚtt ™u ºtý „wý; yu Ëðo {trÞf W…tÄe Útfe
[i‚LÞ swŒtu ÚtE òÞ Au y™u fuð¤ Ë¥tt{tºt hnu Au …ý {trÞf W…trÄ™tu
÷uþ …ý hnu‚tu ™Úte. íÞthu su{ Œe…f™tu yÂø™ ‚u fturzÞwk, ‚u÷ ™u ðtxâ;
yu ºtý™u Þtu„u fhe™u árü{tk ytðu ‚Útt „úný fÞto{tk ytðu, …ý ßÞthu
yu ºtý «fth™e W…trÄ™tu Ëk„ Aqxe òÞ Au íÞthu yu yÂø™ ftuE™e árü{tk
…ý ™ ytðu y™u „úný …ý ™ ÚttÞ ™u W…trÄyu Þwõ‚ ntuÞ íÞthu s
árüyu ytðu ™u „úný fÞto{tk ytðu, ‚u{ ¿tt™ ðihtøÞu fhe™u Ëðo {trÞf
W…trÄ r™ð]r¥t …t{u Au íÞthu yu Sðtí{t Au ‚u fu𤠃úñË¥tt {tºt hnu
Au ™u ‚u {™-ðtýe™u y„tu[h Au ™u ftuE ErLÿÞu fhe™u „úný fÞto{tk ytð‚tu
™Úte. …Ae ‚u ft¤u ‚tu yu™u òu þwØ Ëk«ŒtÞu fhe™u ¼„ðt™™wk ¿tt™ «tÂ
ÚtÞwk ntuÞ ™u ¼„ðt™ ™u ¼„ðt™™t ¼õ‚™wk {tntíBÞ ÞÚttÚto…ýu Ë{òÞwk
ntuÞ, ‚u™u ‚tu Ëðo {trÞf W…trÄ™tu Ëk„ x¤e òÞ ™u …tut‚™tu Sðtí{t
ƒúñY… ÚttÞ ‚tu …ý ¼„ðt™ ™u ¼„ðt™™t ¼õ‚™u rð»tu su ŒÞt ™u «er‚,
‚u r™hk‚h hnu Au. íÞtk áütk‚ Au- su{ Œe…f™e ßÞtu‚ Au ‚u™u ßÞthu W…trÄ™tu
Ëk„ x¤e òÞ Au íÞthu yu yÂø™ ftuE ErLÿÞu fhe™u „úný ™ ÚttÞ,
yuðtu ytftþ™u rð»tu hnu Au ‚tu …ý yu yÂø™™u rð»tu Ëw„kÄe ‚Útt Œw„OÄe™tu
su …tþ ÷tøÞtu ntuÞ ‚u x¤‚tu ™Úte. su{ ðtÞw Au ‚u ‚tu yÂø™ Útfe …ý
ðÄw yËk„e Au ‚tu …ý ‚u™u Ëw„kÄe ‚Útt Œw„OÄe™tu …tþ ÷t„u Au. ‚u{ s
Sðtí{t™u ¿tt™, ðihtøÞu fhe™u {trÞf W…trÄ™tu Ëk„ x¤e òÞ Au ‚tu …ý
ËíËk„™tu …tþ ÷tøÞtu Au ‚u x¤‚tu ™Úte y™u ‚u ƒúñY… ÚttÞ Au ‚tu …ý
™thŒ, Ë™ftrŒf ™u þwfS™e …uXu ¼„ðt™ ‚Útt ¼„ðt™™t ¼õ‚™u rð»tu
yr‚þÞ ŒÞt ™u «er‚yu Þwõ‚ ð‚uo Au, íÞtk &÷tuf Au su :- 1 ‘‘ÐçÚçÝçD„æï ù çÐ
Ýñ x æé ü ‡ ²ï ©œæ}æàHæï Ü UHèH²æ J xæë ç ã„™ï „ æ Úæ…¯ï ü ¥æw²æÝ¢ ²Î{脱æÝì ’ ’ ‚Útt
2
‘‘ãÚï x æé ü ‡ ææçÿæ#}æç„|æü x æ±æÝì ÏææÎÚæ²ç‡æ: J ¥Š²xææ‹}æãÎæw²æÝ¢ çÝy²¢
ç±c‡æé … ÝçÐí ² :’’ ‚Útt 3‘‘¥æy}ææÚæ}ææp }æé Ý ²æï ’ ’ ‚Útt 4 ‘‘Ðí æ ²ï ‡ æ }æé Ý ²æï Úæ…Ýì ’ ’
‚Útt „e‚t{tk fÌtwk Au su, 5 ‘‘Ïæí r æ|æê „ : Ðí ¨ óææy}ææ Ý àææï ™ ç„ Ý ÜUæÑ ÜUæÑìì ÿæç
ÿæç„„ J
1/3. …k[t¤t 2™e xeÃ…ýe{tk yÚto yt…u÷ Au. 4. yrÄf‚h rðrÄ r™»tuÄ™e yx…xe r¢Þtytu{tk Úte
2. yÚto :- ¼„ðt™™t „wýtuÚte su™e ƒwÂØ ytfŠ»t‚ r™ð]¥t ÚtÞu÷t, r™„woýt ðMÚtt{tk ð‚k‚t {wr™ytu
ÚtE Au y™u rð»ýws™tu su™u r«Þ Au yuðt ¼„ðt™ ¼„ðt™™t [rhºtY… „wýtu™wk „t™ fhu Au.
þwf{wr™ ¼t„ð‚Y… su {tuxwk ytÏÞt™ ‚u™u r™hk‚h (¼t„. 2/1/7)
¼ý‚t nðt. (¼t„. 1/7/11) 5. ÷tuÞt 7™e xeÃ…ýe{tk yÚto yt…u÷ Au.
 542 „.yk.3-4
¨}æ: ¨±ï ü ¯ é |æê „ ï ¯ é }æjôQU H|æ„ï ÐÚæ}æì ’ ’ EíÞtrŒf ½ýtf &÷tufu fhe™u
«r‚…tŒ™ fÞwO Au. su, ‘¼„ðt™™t ¼õ‚ ntuÞ ‚u ¿tt™, ðihtøÞu fhe™u {trÞf
W…trÄ™u íÞt„ fhe™u ƒúñY… ÚtÞt ntuÞ ‚tu …ý ¼„ðt™ ‚Útt ¼„ðt™™t
¼õ‚™u rð»tu ŒÞt y™u «er‚ ‚uýu Þwõ‚ ntuÞ Au’ y™u su ¼„ðt™™tu ¼õ‚
™ ntuÞ ™u fuð¤ ytí{¿tt™ ™u ðihtøÞu fhe™u {trÞf W…trÄ™u xt¤e™u Ë¥tt
{tºt ð‚o‚tu ntuÞ, ‚u™u ‚tu ËtÄ™Œþt™u rð»tu ¼„ðt™™e W…tË™tyu hrn‚
yuðt su fuð¤ ytí{¿tt™e ‚u™t Ëk„Y… fwËk„™tu …tþ ÷tøÞtu Au; {txu ¼„ðt™
y™u ¼„ðt™™t ¼õ‚™u rð»tu ŒÞt ™u M™un Út‚tk ™Úte, su{ ðtÞw™u ™u yÂø™™u
Œw„OÄ™tu …tþ ÷t„u Au ‚u{ s ‚u™u ‚u fwËk„™tu …tþ ÷tøÞtu Au ‚u ftuE «fthu
x¤‚tu ™Úte, su{ yïíÚtt{t ƒúñY… ÚtÞtu n‚tu …ý yu™u fwËk„™tu …tþ
÷tøÞtu n‚tu {txu ©ef]»ý ¼„ðt™ ™u ‚u ¼„ðt™™t ¼õ‚ su …tkzð ‚u™u
rð»tu ŒÞt ™u M™un ÚtÞtk ™rn. ‚u{ fuð¤ su ytí{¿tt™e Au ‚u ƒúñY…
ÚttÞ Au ‚tu …ý ‚u™u fwËk„™tu …tþ s‚tu ™Úte ™u ¼„ðt™ ™u ¼„ðt™™t
¼õ‚{tk ŒÞt ™u M™un Út‚tk ™Úte. {txu ¼„ðt™™t ¼õ‚™u ‚tu {trÞf
W…trÄ™tu Ëk„ {xe òÞ Au ‚tu …ý ¼„ðt™ ‚Útt ¼„ðt™™t ¼õ‚,
‚u™u rð»tu yr‚þÞ ŒÞt ™u «er‚ ð]rØ™u …t{u Au. …ý ftuE he‚u ŒÞt
‚Útt «er‚ x¤‚e ™Úte, y¾kz hnu Au.” yu{ ðt‚to fhe™u ©eS{nthts
‘sÞ ËÂå[Œt™kŒ’ fne™u …tu‚t™u W‚thu …ÄtÞto.
>> Er‚ ð[™t{]‚{T „Zzt ykíÞ™wk >> 3 >> 226 >>

ð[™t{] ‚ 4 : ƒtrÄ‚t™w ð ] r ¥t™w k Index

*Ëkð‚T 1883™t ©tðý ËwrŒ 3 ‚]‚eÞt™u rŒðË Mðt{e ©eËnò™kŒS
{nthts ©e„Zzt {æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk …tu‚t™u W‚thu {uze™e ytuËhe
W…h „tŒe ‚rfÞt rƒAðtðe™u W¥thtŒu {w¾th®ðŒu rðhts{t™ n‚t y™u Ëðo
ïu‚ ðMºt Äthý fÞtO n‚tk ™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ {wr™ ‚Útt
ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe n‚e.
…Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “¼„ðt™™tu ¼õ‚ ntuÞ ™u ‚u ¿tt™ ðihtøÞu
Þwõ‚ ntuÞ ™u rð[th™u ƒ¤u fhe™u …tu‚t™u ƒkÄ™ fhu yuðe su {trÞf …ŒtÚto{tk
* „.yk.™wk ð[. 4, ‚t. 6-8-1826, Ëtu{ðth.
 „.yk.4 543
«er‚, ‚u™u xt¤e ™t¾e ntuÞ, ‚tu …ý yu ¼õ‚™u ßÞtk ËwÄe r™ŠðfÕ… Ë{trÄ
ÚttÞ ™rn, íÞtk ËwÄe ƒtrÄ‚t™wð]r¥t1 hne òÞ Au. ‚uýu fhe™u rð[th{tk yu{
hnu Au su, ‘h¾u {thu {t ƒt…, Mºte, Atufhtk, ÿÔÞ, fwxwkƒ, Œun, „un yu{™u
rð»tu «er‚ hne „E ntuÞ ™rn?” yu{ ƒe‚tu hnu Au. su{ ftuEf þqhðeh
…wY»t ntuÞ ‚uýu …tu‚t™t Ëðo þºtw {the ™tkÏÞt ntuÞ ‚tu …ý ‚u {hu÷ þºtw
Útfe …ý õÞthuf ƒe òÞ Au ‚Útt MðÙ{tk ‚u þºtw™u Œu¾u íÞthu ƒe òÞ
Au, ‚u{ ‚u ¿tt™e ¼õ‚™u …ý su su …ŒtÚto yk‚h{tkÚte sqXwk fhe ™tkÏÞwk Au
™u ‚u{tkÚte «er‚ ‚tuze ™t¾e Au ‚tu …ý ƒtrÄ‚t™wð]r¥tyu fhe™u yk‚h{tk {trÞf
…ŒtÚto™t ƒkÄ™ Útfe ƒef ÷t„u Au yÚtðt Ä™f÷ºttrŒf2 …ŒtÚto™e ftuEf Ë{u
M{]r‚ ÚtE ytðu Au íÞthu {™{tk ƒe sðtÞ Au su ‘h¾u {™u ƒkÄ™ fhu’ yuðe
he‚u su …ŒtÚto yk‚h{tkÚte yËíÞ fhe ™tÏÞtk ‚u …ŒtÚto™e M{]r‚ ÚtE ytðu
‚u™u ƒtrÄ‚t™wð]r¥t fneyu. ‚u ƒtrÄ‚t™wð]r¥t ßÞthu r™ŠðfÕ… Ë{trÄ ÚttÞ
íÞthu ™tþ ÚttÞ Au ™u yu …whw»t™u ¾tÄt…eÄt™e ‚Útt rŒðËhtrºt™e ‚Útt
Ëw¾Œw:¾™e fþe ¾ƒh hnu‚e ™Úte y™u ßÞthu yu r™ŠðfÕ… Ë{trÄ{tkÚte
ƒthýu ™eËhu ™u ËrðfÕ… Ë{trÄ{tk ð‚uo íÞthu ‚tu ƒtrÄ‚t™wð]r¥t hnu ¾he.
{txu ‚u nrh¼õ‚™u ‚tð ytðu yÚtðt Œun …zðt™tu Ë{tu ÚttÞ íÞthu
ƒtrÄ‚t™wð]r¥t™u Þtu„u fhe™u ¼„ðt™ rð™t ƒeò …ŒtÚto™e …ý õÞthuf M{]r‚
ÚtE ytðu y™u ‚u Ë{t{tk su ƒtu÷tÞ ‚u …ý ƒhÕÞt3 suðwk ƒtu÷tÞ y™u ‘ytuÞ
ƒt…, ytuÞ {t’ yuðtk ð[™ …ý ƒtu÷tÞ. íÞthu su yt ƒtrÄ‚t™wð]r¥t™t {{o™u
™ Ë{s‚tu ntuÞ ‚u™t ÓŒÞ{tk ‚u nrh¼õ‚™tu yð„wý ytðe òÞ su, ‘yt
¼„ðt™™tu ¼õ‚ fnuðt‚tu n‚tu ™u yk‚ft¤u yt{ fu{ ƒh÷u Au ?’ yuðtu
su yð„wý ÷uðtÞ Au, ‚u ƒtrÄ‚t™wð]r¥t™tu {{o òÛÞt rð™t ÷uðtÞ Au. y™u
yt ËkËth{tk fux÷tf …t…e {™w»Þ ntuÞ ™u ‚u yk‚ Ë{u ƒtu÷‚tk [t÷‚tk ¾ƒzŒth
Útft Œun™u {u÷u Au yÚtðt ftuEf rË…tE ™u hs…q‚ ntuÞ ™u ‚u™u þheh{tk
½t ðt„u yux÷u ¾ƒzŒth Útft ™u ƒtu÷‚tk [t÷‚tk {he òÞ Au. {txu ¼„ðt™Úte
rð{w¾ ntuÞ ™u ‚u ¾ƒzŒth Útftu Œun {qfu ‚tu …ý þwk ‚u™wk fÕÞtý ÚttÞ Au ?
‚u™tu ‚u ™hf{tk s r™ðtË ÚttÞ Au y™u ¼„ðt™tu ¼õ‚ ntuÞ ‚u ¼„ðt™™wk
1. ƒtrÄ‚t™wð]Â¥t yux÷u ™ü ðtË™t™e …w™htð]Â¥t; r[¥t{tk ðtË™t™tu …tþ ntuÞ ‚u.
su{ ðtËý{tkÚte Ëw„kÄ-Œw„OÄ Þwõ‚ …ŒtÚto ÷E 2. Ä™-Mºte ytrŒf.
÷eÄt …Ae …ý ‚u™tu …tþ ‚u{tk sýtÞ Au ‚u{ 3. r™ÿt{tk ƒƒz‚t ntuÞ ‚uðwk.
 544 „.yk.4
™t{-M{hý fh‚tu Útftu Œun {qfu yÚtðt ƒtrÄ‚t™wð]r¥t™u Þtu„u fhe™u ƒuþwØ
ÚtE™u Œun {qfu ‚tu …ý yu ¼„ðt™™tu ¼õ‚ ¼„ðt™™t [hýth®ðŒ™u s
…t{u Au.
y™u ‚us rŒðË ËkæÞt Ë{u ©eS{nthts …tu‚t™t W‚tht{tk {uze™e
ytuËheyu rðhts{t™ n‚t y™u Ëðo ïu‚ ðMºt Äthý fÞto n‚tk. ™u …tu‚t™t
{w¾th®ðŒ™e yt„¤ ËtÄw ‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe
n‚e.
…Ae ©eS{nthtsu {tuxuht …h{nkË «íÞu «&™ …qAâtu su, “yt Œun™u
rð»tu Sð hÌttu Au ‚u yuf Xuftýu fuðe he‚u hÌttu Au ™u Ëðo Œun{tk fuðe
he‚u ÔÞt…e hÌttu Au ‚u fntu ?” …Ae su™u suðwk ¼tMÞwk ‚uýu ‚uðwk fÌtwk, …ý
©eS{nthts™t «&™™wk ftuEÚte Ë{tÄt™ ÚtÞwk ™rn. …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt
su, “su{ Œun™u rð»tu yL™trŒf hË™tu rðfth ðeÞo Au ‚u{ …k[{nt¼q‚™t
rðfthY… yuðwk yuf ӌޙu rð»tu {tkË™wk [¢ Au, ‚u™u rð»tu Sð hÌttu Au
‚u su{ [ªÚtht™tu ftfztu ntuÞ ‚u™u ‚u÷u …÷t¤e™u yÂø™yu ˤ„tÔÞtu ntuÞ
‚u{ Sð Au ‚u ‚u {tkË™t [¢ Ëk½tÚtu ð¤„e™u hÌttu Au y™u ð¤e su{ ÷tuZt™tu
¾e÷tu ntuÞ ‚u™u rð»tu yÂø™ ÔÞt…e hÌttu ntuÞ ‚u{ {tkË™t [¢™u rð»tu Sð
su ‚u rðþu»t Ë¥ttyu fhe™u ÔÞt…e hÌttu Au y™u Ët{tLÞ Ë¥ttyu fhe™u
ƒÄt Œun™u rð»tu ÔÞt…e hÌttu Au. {txu su su Xuftýu Œun{tk Œw:¾ ÚttÞ Au
‚u Ëðo Œw:¾ Sð™u s Au …ý Œun™tk Ëw¾-Œw:¾ Útfe yu Sð swŒtu ™ fnuðtÞ.
y™u ftuEf yu{ fnuþu su, ‘Sð ‚tu «ftþ{t™ Au y™u {tkË™wk [¢ ™u Œun
‚tu «ftþu hrn‚ Au ‚u ƒu™u yuf ƒeò{tk {éÞt fu{ fnuðtÞ ? ‚tu yu™tu
W¥th yu{ Au su, su{ ‚u÷, fturzÞwk ™u ðtxâ; ‚u™t ËkƒkÄ rð™t yuf÷tu
yÂø™™tu ßÞtur‚ ytftþ™u rð»tu yÄh…Äh hnu‚tu ™Úte, ‚u{ …k[¼q‚™t
rðfthY… yuðwk su {tkË™wk [¢, ‚u™t ËkƒkÄ rð™t yuf÷tu Sð hnu‚tu ™Úte
y™u su{ fturzÞt Útfe, ‚u÷ Útfe ™u ðtxâ Útfe yÂø™ swŒtu Au ‚u fturzÞt™u
¼tk„ðu fhe™u yÂø™™tu ™tþ Út‚tu ™Úte, ‚u{ {tkË™t [¢™u rð»tu ™u Œun™u
rð»tu Sð ÔÞt…e™u hÌttu Au ‚tu …ý Œun™u {hðu fhe™u Sð {h‚tu ™Úte y™u
Œun ¼u¤tu Ëw¾Œw:¾™u ‚tu …t{u ¾htu, …ý Œun™t suðtu yu Sð™tu ™tþðk‚
Mð¼tð ™Úte. yuðe he‚u Sð yrð™tþe Au ™u «ftþY… Au y™u Œun™u rð»tu
 „.yk.4-5 545
ÔÞt…f Au y™u su{ {krŒh™u rð»tu yuf MÚt¤{tk Œeðtu {qõÞtu ntuÞ ‚u Œeðt™t
yÂø™™e ßÞtur‚ rðþu»tu fhe™u ‚tu ðtxâ™u rð»tu ÔÞt…e hne Au y™u Ët{tLÞ…ýu
fhe™u‚tu ƒÄt ½h™u rð»tu ÔÞt…e hne Au. ‚u{ Sðtí{t Au ‚u …ý rðþu»tu
fhe ™u ‚tu …k[{nt¼q‚™t rðfthY… su {tkË™wk [¢ ‚u™u rð»tu ÔÞt…e™u
hÌttu Au y™u Ët{tLÞ…ýu fhe™u ‚tu ƒÄt Œun{tk ÔÞt…e™u hÌttu Au, yuðe
he‚u yt Œun™u rð»tu Sð hnu Au y™u yu Sð™u rð»tu …h{uïh …ý
Ëtûte Y…u fhe™u hnu Au.” 1
>> Er‚ ð[™t{]‚{T „Zzt ykíÞ™wk. >> 4 >> 227 >>

ð[™t{]‚ 5 : {tntíBÞu Þwõ‚ ¼Âõ‚™wk Index

*Ëkð‚T 1883™t ¼tŒhðt ËwrŒ 11 yuftŒþe™u rŒðË ©eS{nthts
©e„Zzt {æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk W„{ýu îth ytuhzt™e ytuËheyu
„tŒe ‚rfÞt W…h rðhts{t™ n‚t y™u Ëðo ïu‚ ðMºt Äthý fÞtO n‚tk
™u fkX™u rð»tu {tu„ht™t …w»…™t nth …nuÞto n‚t y™u …t½™u rð»tu {tu„ht™tk
…w»…™tk ‚tuht rðhts{t™ n‚t ™u ntÚt™u rð»tu {tu„ht™t …w»…™t „sht
rðhts{t™ n‚t, ™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ {wr™ {kz¤ ‚Útt ŒuþŒuþ™t
nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe n‚e.
‚u Ë{Þ{tk ©eS{nthtsu fÌtwk su, “ftuEf «&™ …qAtu.” …Ae {wõ‚t™kŒ
Mðt{eyu …qAâwk su, “nu {nthts! ¼„ðt™™e su ¼Âõ‚ Au ‚u{tk ftuE he‚™wk
rðΙ ™ ÚttÞ, yuðe ‚u fE ¼Âõ‚ Au ? y™u su ¼Âõ‚{tk ftkEf rðΙ
ÚttÞ Au ‚u fE ò‚™e ¼Âõ‚ Au ?” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su,
“‚]‚eÞMfkÄ{tk fr…÷„e‚t™u rð»tu {t‚t Œuðnqr‚yu fr…÷S «íÞu fÌtwk Au su-
2
‡æælyS}æÚ‡ææÎçÐÐ v±ç™„ì J EæÎæï ù çÐ ¨l:
“²óææ}æ{ï ² Ÿæ±‡ææÝé Ü Uè„ü Ý ælyÐí u ‡æælyS}æÚ‡ææÎç
* „.yk.™wk ð[. 5, ‚t. 22-9-1826, ƒwÄðth. ï…[™t …ý rsbt„ú{tk ‚{tÁk ™t{ ð‚uo Au ‚u ï…[
1. ‚u Sðu W…tË™t fhðt ÞtuøÞ Au. …ý ‚{tht ™t{tuå[thýÚte ‚{the ¼Âõ‚ hrn‚
2. nu ¼„ð™T ! fŒtr[‚T …ý su ‚{tht ™t{™wk ©ðý yuðt f{oXtuÚte ©uc ÚttÞ Au, ð¤e su s™tuyu ‚{tÁk
fe‚o™ fhðtÚte ‚Útt ‚{tu™u «ýt{ fhðtÚte ‚Útt ™t{ Wå[thý fÞwO Au ‚u{ýu s ‚… fÞwO Au ‚u{ýu
‚{tÁk M{hý fhðtÚte ï…[ …ý ‚íft¤ Þ¿t s ntu{ fÞtuo Au ‚u{ s ‚eÚto{tk M™t™ fÞwO Au ‚us
fhðt™u {txu fÕ…tÞ Au yux÷u …rðºt ÚttÞ Au ‚tu ËŒt[thðt¤t Au ‚u{ýu s ðuŒ™tu yÇÞtË Þtuo Au
‚{tht Œþo™Úte …rðºt ÚttÞ y™u f]‚tÚto ÚttÞ yu{ òýðwk. (3/33/6-7)
‚u{tk þwk fnuðwk ? yt yuf ytùÞo™e ðt‚ Au fu su
 546 „.yk.5
¨±Ýæ² ÜUËЄï ÜUƒ¢ Ðé Ý S„ï |æxæ±óæé Îàæü Ý æ„ì JJ ¥ãæï Ïæ„ EЙæï ù „æï xæÚè²æÝì
²çÁ…uæxæí ï ±„ü „ ï Ýæ}æ „é | ²}æì J „ï Ð é S „ÐS„ï …é ã é ± é : ¨Fé Ú æ²æü Ïæí r ææ Ýê ™ ê Ý æü } æ xæë ‡ æç‹„
²ï „ï JJ yu ƒu &÷tufu fhe™u suðwk ¼„ðt™™wk {tntíBÞ fÌtwk Au ‚Útt fr…÷Syu
{t‚t Œuðnqr‚ «íÞu …tu‚t™wk {tntíBÞ fÌtwk Au su, 1 “}æj²æmæç “}æj²æmæç„„ ±æ„æï ù ²¢
¨ê ² ü S „Ðç„ }æj²æ„ì J ±¯ü „ è‹Îí æ ï Îãy²çxÝ}æë ü y ²é p Úç„ }æj²æ„ }æj²æ„ìì JJ yuðe he‚u
{tntíBÞ Ërn‚ ¼„ðt™™e ¼Âõ‚ ntuÞ ‚u{tk ‚tu ftuE ò‚™wk rðΙ ytðu
™rn y™u {tntíBÞ òÛÞt rð™t «tf]‚ ƒwrØyu fhe™u òu ¼Âõ‚ fhu
‚tu ‚u{tk rðΙ ytðu Au.”
…Ae ð¤e {wõ‚t™kŒMðt{eyu …qAâwk su, “{tntíBÞ Þwõ‚ ¼Âõ‚ ytÔÞt™wk
þwk ËtÄ™ Au ?” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “þwf, Ë™ftrŒf suðt
su {tuxt …wY»t ‚u™e su Ëuðt ™u «Ëk„; ‚u{tkÚte {tntíBÞu Ënð‚o{t™
yuðe su ¼Âõ‚, ‚u Sð™t ÓŒÞ{tk WŒÞ ÚttÞ Au.”
…Ae þwf{wr™yu …qAâwk su, “yuf ‚tu ¼„ðt™™tu ¼õ‚ yuðtu ntuÞ su
‚u™u ¼„ðt™™tu r™ùÞ …ý …rh…õð ntuÞ ™u ft{, ¢tuÄ, ÷tu¼, {tuntrŒf
su rðfth ‚u yufu ‚u™t ÓŒÞ{tk ytðu ™rn y™u ƒeòu ¼õ‚ ntuÞ ‚u™u ‚tu
¼„ðt™™tu r™ùÞ …rh…õð ntuÞ …ý ft{, ¢tuÄ, ÷tu¼, {tuntrŒf rðfthu
fhe™u yk‚h{tk rðûtu… Út‚tu ntuÞ. yu ƒu «fth™t ¼õ‚ ßÞthu Œun™u {qfu
íÞthu yu ƒuÞ ¼õ‚™u ¼„ðt™™t Ät{{tk Ëh¾t Ëw¾™e «tr ÚttÞ Au fu
yrÄf LÞq™ Ëw¾™e «tr ÚttÞ Au ?” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “su
¼„ðt™™t ¼õ‚™u ¼„ðt™™tu r™ùÞ …ý …rh…qýo ntuÞ ™u ft{, ¢tuÄ,
÷tu¼trŒfu fhe™u rðûtu…™u ™ …t{‚tu ntuÞ ™u yr‚þÞ íÞt„e ™u yr‚ ðihtøÞðt™T
™u yr‚ ytí{r™ctðt¤tu ntuÞ y™u òu ‚u «íÞût ©ef]»ý ¼„ðt™™e {qŠ‚
rð™t ftkEf ƒeswk EåAu ‚tu ‚u™u LÞq™ Ëw¾™e «tr ÚttÞ Au y™u ƒeòu su
¼õ‚ Au ‚u™u …ý ¼„ðt™™tu r™ùÞ ‚tu …rh…qýo Au ‚tu …ý ÓŒÞ{tk ft{,
÷tu¼, {tuntrŒf™tu rðûtu… ytðu íÞthu …tu‚t™t ÓŒÞ{tk ŒtÍ ÚttÞ ™u ¼„ðt™
su «íÞût ©ef]»ý ‚u™e {qŠ‚ rð™t ƒeò ftuE …ŒtÚto™u EåAu ™rn ‚u™u
ytí{r™ct, ðihtøÞ òu Úttuztk ntuÞ ‚tu …ý yu Œun {qfe™u ¼„ðt™™t Ät{{tk
1. Ë{„ú s„‚™u Ëw¾ yt…™thtu yt ðtÞw {tht ¼ÞÚte ðtÞ Au. ËqÞo {tht ¼ÞÚte ‚…u Au, ELÿ {tht
¼ÞÚte ð»tuo Au. yÂø™ {tht ¼ÞÚte ƒt¤u Au. {]íÞw {tht ¼ÞÚte «týeytu{tk rð[hu Au. (3/25/42).
 „.yk.5-6 547
ƒnw {tuxt Ëw¾™u …t{u Au. þt {txu su, «Út{ fÌttu su ¼õ‚ ‚u W…hÚte ‚tu
íÞt„e, ™u r™»ft{e sýtÞ Au …ý ¼„ðt™™e {qŠ‚ rð™t ƒeS ytí{Œþo™trŒf
«tr™e ÓŒÞ{tk EåAt Au {txu yu Ëft{ ¼õ‚ fnuðtÞ y™u yu™u …h÷tuf™u
rð»tu sYh LÞq™ Ëw¾™e «tr ÚttÞ Au y™u su ƒeòu ¼õ‚ fÌttu ‚u W…hÚte
‚tu Ëft{ suðtu sýtÞ …ý yu ¼õ‚ ¼„ðt™™e {qŠ‚ rð™t yk‚h{tk ƒeswk
ftkE EåA‚tu ™Úte y™u ¼„ðt™™e {qŠ‚ rð™t ƒeò Ëw¾™e EåAt™tu òu ½tx
ÚtE òÞ ‚tu yr‚þÞ {™{tk ŒtÍu Au; {txu yu r™»ft{ ¼õ‚ fnuðtÞ. ‚u
ßÞthu Œun™u {qfu íÞthu ƒnw {tuxt Ëw¾™u …t{u Au ™u ¼„ðt™™tu …t»toŒ ÚttÞ
Au y™u ©ef]»ý ¼„ðt™™e {qŠ‚™u rð»tu yr‚þÞ «er‚yu Þwõ‚ ÚttÞ Au.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T „Zzt ykíÞ™wk. >> 5 >> 228 >>

ð[™t{]‚ 6 : Sð y™u {™™e r{ºt‚t™wk Index

*Ëkð‚T 1883™t ¼tŒhðt ðrŒ … …k[{e™u rŒðË Mðt{e ©eËnò™kŒS
{nthts ©e„Zzt {æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk …tu‚t™t W‚tht™u rð»tu
rðhts{t™ n‚t ™u Ëðo ïu‚ ðMºt Äthý fÞtO n‚tk ™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e
yt„¤ {wr™ ‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe n‚e.
…Ae ©eS{nthts Ëðo nrh¼õ‚ W…h f]…tárü fhe™u ƒtu÷‚t nðt
su, “¼„ðt™™tu ¼õ‚ ntuÞ ™u ¼„ðt™™e fÚtt, fe‚o™, ©ðýtrŒf su ™ðÄt
¼Âõ‚, ‚u™u òu nrh¼õ‚ W…h E»Þtoyu fhe™u fhu ‚tu ‚u ¼Âõ‚yu fhe™u
¼„ðt™ yr‚þÞ htS Út‚t ™Úte y™u E»Þto™tu íÞt„ fhe™u fu𤠅tu‚t™t
fÕÞtý ™u yÚtuo ¼Âõ‚ fhu …ý ÷tuf™u Œu¾tzât ËtÁ ™ fhu ‚tu ‚u ¼Âõ‚yu
fhe™u ¼„ðt™ «ËL™ ÚttÞ Au. {txu su™u ¼„ðt™™u htS fhðt ntuÞ
‚u™u ‚tu ÷tuf heÍtððt™u yÚtuo ‚Útt ftuEf™e E»Þtoyu fhe™u ¼Âõ‚ ™
fhðe, fu𤠅tu‚t™t fÕÞtý™u yÚtuo s fhðe y™u ¼„ðt™™e ¼Âõ‚
fh‚tk Útftk ftkEf …tu‚t™u y…htÄ ÚtE òÞ ‚u™tu Œtu»t ƒeò™u {tÚtu Ähðtu
™rn y™u Sð{tºt™tu ‚tu yuðtu Mð¼tð Au su ßÞthu ftkEf …tu‚t{tk ðtkf
ytðu íÞthu yu{ ƒtu÷u su, ‘{™u ƒesu ftuEyu ¼w÷tÔÞtu íÞthu {tht{tk ¼qÕÞ
…ze …ý {tht{tk ftkE ðtkf ™Úte.’ …ý yu{ fnu™thtu {nt{q¾tuo Au. fu{
* „.yk.™wk ð[. 6, ‚t. 21-9-1826, „wÁðth.
 548 „.yk.6
su, ƒeòu ‚tu ftuEf fnuþu su, ‘‚w fqðt{tk …zâ.’ íÞthu yu™u fnuðu fhe™u
þwk fqðt{tk …zðwk ? {txu ðtkf ‚tu yð¤wk fhu ‚u™tu s Au ™u ƒeò™u {tÚtu
Œtu»t Œu Au. ‚u{ s ErLÿÞtu ™u yk‚:fhý™tu ðtkf ftZðtu yu …ý Sð™e
{q¾toEs Au ™u Sð ™u {™ ‚tu …hM…h yr‚ r{ºt Au. su{ ŒqÄ™u ™u …týe™u
r{ºt‚t Au ‚u{ Sð™u ™u {™™u r{ºt‚t Au. ‚u ßÞthu ŒqÄ™u …týe™u ¼u¤tk
fhe™u yÂø™ W…h {qfu íÞthu …týe ntuÞ ‚u ŒqÄ™u ‚¤u ƒuËu ™u …tu‚u ƒ¤u
…ý ŒqÄ™u ƒ¤ðt ™ Œu íÞthu ŒqÄ …ý …týe™u W„thðt™u ËtÁ …tu‚u W¼htE™u
yÂø™™u ytu÷ðe ™t¾u Au. yuðe he‚u ƒuÞ™u …hM…h r{ºtt[th Au, ‚u{ s
Sð™u ™u {™™u …hM…h r{ºtt[th Au. ‚u su ðt‚ Sð™u ™ „{‚e ntuÞ ‚u
ðt‚™tu {™{tk ½tx ÚttÞ s ™rn. ßÞthu ftkEf Sð™u „{‚wk ntuÞ íÞthu
s {™ Sð™u Ë{òðu. ‚u fu{ Ë{òðu ? ‚tu Sð ßÞthu ¼„ðt™™wk æÞt™
fh‚tu ntuÞ íÞthu {™ fnuþu su, ‘¼„ðt™™e ¼õ‚ ftuEf ƒtE ntuÞ ‚u™wk
…ý ¼u¤wk æÞt™ fhðwk.’ …Ae ‚u™t Ëðo yk„™wk ®[‚ð™ fhtðe™u …Ae su{
ƒeS Mºte™u rð»tu ¾tuxtu ½tx ½zu ‚u{ ‚u™u rð»tu …ý ¾tuxtu ½tx ½zu; íÞthu
òu yu ¼õ‚™tu Sð yr‚þÞ r™{o¤ ntuÞ ‚tu ‚tu {™™wk fÌtwk ™ {t™u ™u
yr‚þÞ ŒtÍ ÚttÞ ‚tu {™ yuðtu Vhe™u õÞthuÞ ½tx ½zu ™rn, y™u òu
yu™tu Sð {r÷™ ntuÞ ™u …t…u Þwõ‚ ntuÞ ‚tu {™™wk fÌtwk {t™u. íÞthu ð¤e
{™ yu™u ¼qkzt ½tx fhtðe fhtðe™u fÕÞtý™t {t„oÚte …tze ™tk¾u, ‚u ËtY
fÕÞtý™t {t„oÚte yð¤e he‚u yÄ{o™e ðt‚to™u …tu‚t™wk {™ fnu yÚtðt ƒeòu
ftuE {týË fnu ‚tu ‚u™u Ëk½tÚtu su þwØ {w{wûtw ntuÞ ‚u™u yr‚þÞ ðih ÚtE
òÞ Au. …Ae …tu‚t™wk {™ yÚtðt ƒeòu {týË ‚u Vhe™u ‚u™u ‚u ðt‚to fnuðt
ytðu ™rn y™u {™ Au ‚u ‚tu Sð™wk r{ºt s Au, ‚u Sð™u ™ „{u yuðtu
½tx ½zu s ™ne y™u ßÞthu ftkE {™™u yÞtuøÞ ½tx ÚtE òÞ íÞthu òu
Sð™u {™ W…h yr‚þÞ heË [z‚e ntuÞ ‚tu Vhe™u {™{tk yuðtu ½tx ÚttÞ
s ™rn y™u ßÞthu {™™u ËŒtÞ yÞtuøÞ ½tx ÚtÞt fh‚t ntuÞ íÞthu yu™u
…tu‚t™t Sð™tu s ðtkf Ë{sðtu …ý yuf÷t {™™tu ðtkf Ë{sðtu ™rn.
yuðe he‚u Ë{S™u ¼„ðt™™e ¼Âõ‚ fhu ‚tu ‚u™u ftuE rð{w¾ Sð™tu ‚Útt
…tu‚t™t {™™tu su fwËk„ ‚u ÷uþ{tºt yze þfu ™rn y™u r™ŠðΙ Útftu
¼„ðt™™wk ¼s™ fhu.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T ykíÞ™wk >> 6 >> 229 >>
 „.yk.7 549
ð[™t{]‚ 7 : ð@™e ¾e÷e™wk Index

*Ëkð‚T 1883™t ¼tŒhðt ðrŒ 6 AXâ™u rŒðË Mðt{e ©eËnò™kŒS

{nthts ©e„Zzt {æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk …tu‚t™t W‚tht™u rð»tu „tŒe
‚rfÞt W…h rðhts{t™ n‚t y™u Ëðo ïu‚ ðMºt Äthý fÞtO n‚tk y™u fkX™u
rð»tu {tu„ht™t …w»…™t nth …nuÞto n‚t ™u …t½™u rð»tu {tu„ht™t …w»…™t ‚tuht
rðhts{t™ n‚t, ™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ {wr™ ‚Útt ŒuþŒuþ™t
nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe n‚e.
…Ae ©eS{nthts Ëðuo nrh¼õ‚ «íÞu ƒtuÕÞt su,“y{tht yk‚h™tu
su rËØtk‚ Au ‚u fneyu Aeyu su, su™u …tu‚t™wk fÕÞtý EåAðwk ‚u™u ‚tu
¼„ðt™ ™u ¼„ðt™™t ËtÄw yuÚte W…htk‚ ƒeswk ftkE s„‚{tk Ëw¾ŒtÞe
™Úte. {txu su{ …tu‚t™t þheh™u rð»tu Sð™u ytí{ƒwrØ ð‚uo Au ‚uðe
¼„ðt™ ™u ¼„ðt™™t Ëk‚™u rð»tu ytí{ƒwrØ ht¾ðe òuEyu y™u
¼„ðt™™t ¼õ‚™tu …ût ÿZ fhe™u htÏÞtu òuEyu y™u ‚u …ût ht¾‚tk
Útftk ytƒÁ ðÄtu yÚtðt ½xtu, yÚtðt {t™ Úttytu fu y…{t™ Úttytu, yÚtðt
Œun Sðtu fu {htu, …ý ftuE he‚u ¼„ðt™ ™u ¼„ðt™™t ¼õ‚™tu …ût {qfðtu
™rn; ™u yu{™tu y¼tð ytððt Œuðtu ™rn y™u ¼„ðt™™t ¼õ‚ suðt Œun
™u Œun™tk Ë„tk-ËkƒkÄe™u ðnt÷tk ht¾ðt ™rn. yuðe he‚u su nrh¼õ‚ ð‚uo
‚u™u yr‚ ƒ¤ðt™ yuðt su ft{, ¢tuÄtrŒf þºtw ‚u …ý …ht¼ð fhe
þf‚t ™Úte y™u su ¼„ðt™™wk ƒúñ…wh Ät{ Au ‚u™u rð»tu ¼„ðt™ ËŒtÞ
Ëtfth {qŠ‚ rðhts{t™ hnu Au y™u ¼„ðt™™t ¼õ‚ …ý yu ¼„ðt™™t
Ät{{tk {qŠ‚{t™ Útft ¼„ðt™™e Ëuðt™u rð»tu hnu Au. ‚u ¼„ðt™™tu su™u
«íÞût «{tý ÿZ ytþhtu ntuÞ ‚u™u {™{tk yuðe ƒef ™ ht¾ðe su, ‘nwk
h¾u {he™u ¼q‚ «u‚ Útô fu h¾u ELÿ÷tuf™u s …t{wk fu h¾u ƒúñ÷tuf™u s
…t{wk.’ yuðe ytþkft {™{tk ht¾ðe ™rn. fu{ su, su yuðtu ¼„ðt™™tu ¼õ‚
ntuÞ ‚u ‚tu ¼„ðt™™t Ät{™u s …t{u, …ý ðå[{tk õÞtkE ‚u™u ¼„ðt™
hnuðt Œu ™rn y™u yu ¼õ‚s™ ntuÞ ‚u™u …ý …tu‚t™wk su {™ Au ‚u™u
…h{uïh™t [hýth®ðŒ™u rð»tu ÿZ fhe™u ht¾ðwk. su{ ð@™e …]Úðe ntuÞ
‚u{tk ð@™e ¾e÷e [tuze ntuÞ ‚u ftuE he‚u W¾zu ™rn, ‚u{ ¼„ðt™™t
* „.yk.™wk ð[. 7, ‚t. 22-9-1826, þw¢ðth.
 550 „.yk.7-8
[hýth®ðŒ™u rð»tu …tu‚t™t {™™u ÿZ ht¾ðwk y™u yuðe he‚u su ¼„ðt™™t
[hýth®ðŒ™u rð»tu …tu‚t™t {™™u ht¾u; ‚u™u {he™u ¼„ðt™™t Ät{{tk
sðwk yu{ ™Úte. yu ‚tu A‚u Œunu s ¼„ðt™™t Ät{™u …t{e hÌttu Au.”
yu{ ðt‚to fhe™u ‘sÞ ËÂå[Œt™kŒ’ fne™u Ëðuo ˼t™u WXðt™e yt¿tt fhe.
>> Er‚ ð[™t{]‚{T „Zzt ykíÞ™wk >> 7 >> 230 >>

ð[™t{]‚ 8 : ËŒtÞ Ëwr¾Þt hnuðt™wk Index

*Ëkð‚T 1883™t ¼tŒhðt ðrŒ 9 ™ð{e™u rŒðË Mðt{e ©eËnò™kŒS

{nthts ©e„Zzt {æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk W„{ýu îth ytuhzt™e
ytuËheyu Ztur÷Þt W…h „tŒe ‚rfÞt ™k¾tðe™u rðhts{t™ n‚t y™u Ëðo
ïu‚ ðMºt Äthý fÞtO n‚tk ™u fkX™u rð»tu {tu„ht™t …w»…™t nth rðhts{t™
n‚t ™u …t½™u rð»tu {tu„ht™t …w»…™t ‚tuht rðhts{t™ n‚t. ™u …tu‚t™t
{w¾th®ðŒ™e yt„¤ {wr™ ‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe
n‚e.
…Ae ©eS{nthtsu {wr™{kz¤™u «&™ …qAâtu su, “¼„ðt™™tu ¼õ‚
ntuÞ ‚u™u yuðtu õÞtu W…tÞ Au su, suýu fhe™u ËŒt Ëw¾e hnuðtÞ?” …Ae
{tuxt {tuxt ËtÄw n‚t ‚uýu suðwk su™u Ë{òÞwk ‚uýu ‚uðtu W¥th fÞtuo. …Ae
©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “yu™tu W¥th ‚tu yu{ Au su, su ¼„ðt™™t ¼õ‚™u
yuf ‚tu ÿZ ðihtøÞ ntuÞ y™u ƒeòu yr‚þÞ ÿZ MðÄ{o ntuÞ y™u suýu
yu ƒu ËtÄ™u fhe™u Ëðo ErLÿÞtu™u S‚e™u …tu‚t™u ðþ fÞtO ntuÞ1 y™u
su™u ¼„ðt™ ™u ¼„ðt™™t ¼õ‚™u rð»tu yr‚þÞ «er‚ ntuÞ y™u su™u
¼„ðt™ ™u ¼„ðt™™t ¼õ‚™u rð»tu yr‚þÞ r{ºt¼tð ð‚o‚tu ntuÞ y™u
su ftuR rŒðË ¼„ðt™ fu ¼„ðt™™t ¼õ‚Útfe WŒtË ÚttÞ ™rn y™u su
¼„ðt™ ™u ¼„ðt™™t ¼õ‚™u Ëk„u s htS hnu …ý ftuE rð{w¾ Sð™e
Ëtuƒ‚ „{u ™rn, yuðtk su nrh¼õ‚™tk ÷ûtý ntuÞ ‚u yt÷tuf™u rð»tu
‚Útt …h÷tuf™u rð»tu ËŒtÞ Ëw¾eÞtu hnu Au y™u ðihtøÞ ™u MðÄ{o ‚uýu
fhe™u suýu …tu‚t™tk ErLÿÞtu™u ðþ ™ fÞtO ntuÞ ‚tu ‚u ¼„ðt™ ‚Útt ¼„ðt™™t
¼õ‚™u Ëk„u hÌttu Útftu …ý Œw:¾eÞtu hnu Au. þt {txu su, suýu …tu‚t™e
* „.yk.™wk ð[. 8, ‚the¾ : 25-9-1826, Ëtu{ðth. 1. yt {wÏÞ ËtÄ™ Au.
 „.yk.8-9 551
ErLÿÞtu ™ S‚e ntuÞ ‚u™u ftuE Xuftýu Ëw¾ ÚttÞ ™rn y™u ¼„ðt™™e
¼Âõ‚ fh‚tu ntuÞ ‚tu …ý ßÞthu ErLÿÞtu rð»tÞ{tk ‚ýtE òÞ íÞthu ‚u
nrh¼õ‚™t ÓŒÞ{tk yr‚Œw:¾ ÚttÞ Au {txu Ëðo …tu‚t™tk ErLÿÞtu™u S‚e™u
ðþ fhu ‚us ËŒt Ëw¾eÞtu hnu Au y™u suýu Ëðo ErLÿÞtu™u S‚e™u ðþ
fÞtO ntuÞ ‚u™u s ðihtøÞðt™ ™u Ä{oðt¤tu òýðtu, …ý su™tk ErLÿÞtu ðþ
™ ÚtÞtk ntuÞ ‚u™u ðihtøÞðt™ ™u Ä{oðt¤tu ™ òýðtu y™u su ðihtøÞðt™
™u Ä{oðt¤tu ntuÞ ‚u™u ‚tu Ëðo ErLÿÞtu r™Þ{{tk ntuÞ y™u ‚u ËŒtÞ Ëw¾eÞtu
ntuÞ.”
…Ae {wõ‚t™kŒ Mðt{eyu …qAâwk su, “nu {nthts! ¼„ðt™™tu ¼õ‚
ntuÞ ‚u™u ¼„ðt™™e ¼Âõ‚{tk fÞwk yr‚þÞ {tuxwk rðΙ Au ?” …Ae
©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “¼„ðt™™t ¼õ‚™u yu s {tuxwk rðΙ Au su,
su …tu‚t{tk Œtu»t ntuÞ ‚u™u Œu¾u ™rn y™u ¼„ðt™ ™u ¼„ðt™™t ¼õ‚
Útfe su™wk {™ ™tu¾wk …ze òÞ y™u ‚u ¼„ðt™™t ¼õ‚ Útfe su™u
ƒu…hðtE ÚtE sðtÞ. yus 1 yu™u yr‚þÞ {tuxwk rðΙ Au.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T „Zzt ykíÞ™wk >> 8 >> 231 >>

ð[™t{]‚ 9 : òý…ýtY… Œhðts™wk Index

*Ëkð‚T 1883™t ytËtu ËwrŒ 11 yuftŒþe™u rŒðË Mðt{e ©eËnò™kŒS
{nthts ©e„Zzt {æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk ytÚt{ýu îth ytuhzt™e
ytuËheyu rðhts{t™ n‚t y™u Ëðo ïu‚ ðMºt Äthý fÞtO n‚tk y™u …w»…™t
nth ‚Útt „sht rðhts{t™ n‚t y™u …t½ W…h …w»…™t ‚tuht Íwfe hÌttk
n‚t y™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ {wr™ ‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e ˼t
¼htE™u ƒuXe n‚e.
…Ae ©eS{nthtsu Ëðo nrh¼õ‚™u fÌtwk su, “su y{tht {tuxt {tuxt
…h{nkË Au ‚u™e suðe ÂMÚtr‚ Au ™u Ë{sý Au ‚u y{u ‚{™u ƒtE¼tE Ëðo™u
fneyu, ‚u™u Ëtk¼¤e™u2 …Ae suðe he‚u ‚{u Ëðuo ð‚o‚t ntu ™u suðe ‚{™u
ÂMÚtr‚ ntuÞ ‚uðe he‚u ‚{u fne Œu¾tzòu.” yu{ fne™u ©eS{nthts ƒtuÕÞt
* „.yk.™wk ð[. 9, ‚t. 11-10-1826, „wYðth. 2. ‚{tu Ëðo ¼õ‚tuyu …tu‚t™e ‚uðe ÂMÚtr‚ Ëthe
1. yt ºtý Œtu»t. he‚u rËØ fhðe.
 552 „.yk.9
su, “y{tht {wr™{kz¤{tk su {tuxt {tuxt Ëk‚ Au ‚u™u yu{ ð‚uo Au su, …tu‚t™t
ӌޙu rð»tu su òý…ýwk1 Au ‚u ¼„ðt™™t Ät{™tu Œhðtòu Au. ‚u Œhðtò
W…h Ëðo Ëk‚ W¼t Au. su{ htò™t [tfh Au ‚u htò™t ½h™u Œhðtsu
W¼t hÌtt Útft ftuE [tuh[fth™u htò …tËu sðt Œu‚t ™Úte. y™u ‚u htò™t
[tfh™u yu{ ®n{‚ hnu Au su, ‘ftuE htò …tËu rðΙ fhðt òÞ ‚tu ‚u™t
fxft fhe ™tk¾eyu, …ý ftuE he‚u htò ËwÄe …q„ðt ŒEyu ™rn.’ yuðe
he‚u ®n{‚ Ërn‚ Zt÷, ‚hðth ƒtkÄe™u W¼t hnu Au, ‚u{ yt Ëðuo Ëk‚
Au ‚u òý…ýtY… su ¼„ðt™™t Ät{™tu Œhðtòu íÞtk W¼t hnu Au y™u
yu òý…ýt™u {tkrn su yûthÄt{ ‚u{tk ¼„ðt™ Au ‚u™tk Œþo™ fhu Au y™u
‚u ¼„ðt™ ¼u¤w …tu‚t™t ӌޙu rð»tu Ä™, Mºte ytrŒf su {trÞf …ŒtÚto
‚u™u …uËðt Œu‚t ™Úte y™u ftuE òuhu fhe™u {trÞf …ŒtÚto ÓŒÞ{tk …uËðt
ytðu ‚tu ‚u™tu ™tþ fhe ™t¾u Au, …ý ftuE he‚u su Xuftýu ¼„ðt™™u
ÓŒÞ{tk ÄtÞto Au ‚u Xuftýu …uËðt Œu‚t ™Úte y™u þqhðeh™e …uXu ËtðÄt™
Útft W¼t hnu Au y™u ntr™, ð]rØ, Ëw¾, Œw:¾, {t™, y…{t™; ytrŒf
y™k‚ ò‚™tk rðΙ ytðu, ‚uýu fhe™u …tu‚t™t {wft{Úte z„‚t ™Úte. íÞthu
ftuE ytþkft fhu su, ‘íÞtkÚte z„‚t ™Úte íÞthu Œun™e r¢Þt su ¾t™-…t™trŒf
‚u™u fu{ fh‚t nþu? ‚tu ‚u áütk‚u fhe™u fneyu Aeyu su, su{ …trýÞthe
ntuÞ ‚u fqðt W…h s¤ ®Ë[ðt òÞ Au, íÞthu fqðt™t ftkXt W…h …„ {qõÞtu
ntuÞ ‚u™e …ý Ëwh‚ ht¾u su, ‘h¾u fqðt{tk …ze òô’ y™u ƒeS ð]r¥tyu
fhe™u fqðt{tkÚte …týe ®Ë[u Au. ð¤e ƒeswk áütk‚-su{ ftuEf …wY»t ½tuzu [zâtu
ntuÞ, íÞthu ½tuzt™t …U„zt{tk …„ ntuÞ íÞtk …ý Ëwh‚ ht¾u y™u ½tuzt™e
÷„t{ …fze ntuÞ íÞtk …ý Ëwh‚ ht¾u y™u Œtuz‚tk Útftk ðtx{tk Ítz ytðu,
¾tztu ytðu, …Úthtu ytðu íÞtk …ý Ëwh‚ ht¾u. yuðe he‚u yt Ëðo ËtÄw
Au ‚u yk‚h ËL{w¾ árü ht¾e™u ¼„ðt™™e Ëuðt{tk …ý hnu Au ™u Œun™e
r¢Þt …ý fhu Au ™u …tu‚t™e ÂMÚtr‚{tkÚte z„‚t ™Úte.” yuðe he‚u ©eS{nthtsu
{tuxt {tuxt su Ëk‚ ‚u™e ÂMÚtr‚ fne Œu¾tze ™u …Ae yu{ ƒtuÕÞt su, “‚{thu
Ëðuo™u …ý yuðe he‚u yk‚h ËL{w¾ árü ht¾e™u r™hk‚h ¼„ðt™™e Ëuðt{tk
hnuðwk y™u ¼„ðt™ rð™t ƒeò …ŒtÚto ðnt÷tk Útðtk Œuðtk ™rn. yu ðt‚™e
1. ytí{t …h{tí{t™t MðY…™wk ÞÚttÚto ¿tt™ ‚Útt Ä{o, ðihtøÞ y™u ¼Âõ‚™tu ÓŒÞ{tk ÞÚttÚto ƒtuÄ.
 „.yk.9-10 553
yr‚þÞ ËtðÄt™e ht¾ðe. y™u su{ htò™tu [tfh Au ‚u htò …tËu „tV÷
ÚtE™u W¼tu ntuÞ ‚tu htò …tËu [tuh[fth sE …q„u íÞthu yu [tfh™e [tfhe
¾tuxe ÚttÞ, ‚u{ nrh¼õ‚™u …ý ¼„ðt™ rð™t ƒeòk …ŒtÚto{tk «er‚ ÚtE òÞ
‚tu su Xuftýu …tu‚t™t ӌޙu rð»tu òý…ýt{tk ¼„ðt™ hÌtt Au ‚u Xuftýu
Ä™, Mºte ytrŒf ƒeòk …ŒtÚto …ý …uËe òÞ, íÞthu yu™e ¼Âõ‚ ¾tuxe ÚtE
òÞ. {txu …tu‚t™e ¼Âõ‚™u r™ŠðΙ ht¾e™u su …h{uïh™t [hýth®ðŒ™u
…t{ðt™u EåAu ‚u™u òý…ýtY… su ¼„ðt™™t Ät{™tu Œhðtòu, ‚u™u rð»tu
ËtðÄt™ ÚtE™u hnuðw y™u ¼„ðt™ rð™t ƒeòk …ŒtÚto íÞtk …uËðt Œuðtk
™rn.” yuðe he‚u ©eS{nthtsu …tu‚t™t Ëðo ¼õ‚s™™u rþûtt™tk ð[™ fÌttk.
>> Er‚ ð[™t{]‚{T „Zzt ykíÞ™wk >> 9 >> 232 >>

ð[™t{]‚ 10 : ð]kŒtð™ y™u ftþe™wk Index

*Ëð‚T 1883™t ytËtu ðrŒ 12 îtŒþe™u rŒðË ©eS{nthts ©e„Zzt

{æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk W„{ýu îth ytuhzt™e ytuËheyu rðhts{t™
n‚t ™u Ëðo ïu‚ ðMºt Äthý fÞtO n‚tk ™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤
ËtÄw ‚Útt ŒuþŒuþ™t ËíËk„e nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe n‚e.
‚u Ë{u ©eS{nthts …tËu yuf {tÂæðËk«ŒtÞ™tu rðît™ ƒútñý ytÔÞtu.
‚u™u ©eS{nthtsu …qAâwk su, “‚{tht Ëk«ŒtÞ™t „úkÚt™u rð»tu ð]kŒtð™™u s
¼„ðt™™wk Ät{ fÌtwk Au. y™u ð¤e yu{ fÌtwk Au su, ‘{nt«÷Þ{tk …ý
ð]kŒtð™™tu ™tþ Út‚tu ™Úte.’ y™u rþð{t„eo ntuÞ ‚u yu{ fnu Au su,
‘{nt«÷Þ{tk ftþe™tu ™tþ ™Úte Út‚tu.’ yu ðt‚to y{tht Ë{ßÞt{tk ytð‚e
™Úte. þt {txu su, {nt«÷Þ{tk ‚tu …]Úðe ytrŒf …k[¼q‚™tu yr‚þÞ «÷Þ
ÚtE òÞ Au, íÞthu ð]kŒtð™ ™u ftþe ‚u fu{ hnu‚tk nþu? ™u þt™u ytÄthu
hnu‚tk nþu ? yuðe ò‚™tu yr‚þÞ {tuxtu ËkþÞ ÚttÞ Au.” yu{ ðt‚to fhe™u
©eS{nthtsu ¼t„ð‚™wk …wM‚f {k„tðe™u yuftŒþ MfkÄ{tkÚte ‚Útt îtŒþ
MfkÄ{tkÚte [th «fth™tk «÷Þ™tu «Ëk„ n‚tu, ‚u ðtk[e Ëk¼¤tÔÞtu. …Ae
©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “yt ¼t„ð‚™tu ‚Útt „e‚t™tu {‚ òu‚tk ‚tu sux÷wk
* „.yk.™wk ð[. 10, ‚t. 28-10-1826, hrððth.
 554 „.yk.10
«f]r‚…whw»t Útfe ÚtÞwk Au ‚u {nt«÷Þ{tk ftkE hnu‚wk ™Úte y™u òu {nt«÷Þ{tk
ð]kŒtð™ y¾kz hnu‚wk ntuÞ ‚tu ‚u™t «{tý™tu ÔÞtËS™t „úkÚt™tu &÷tuf ‚Útt
ðuŒ™e ©wr‚ ‚u fne Ëk¼¤tðtuu. þt {txu su, ÔÞtËSÚte ƒeò ftuE {tuxt
yt[tÞo ™Úte y™u ƒeò ‚tu su su yt[tÞo ÚtÞt Au ‚u{ýu ÔÞtËS™t fhu÷t
„úkÚt™u ytþhe™u …tu‚…tu‚t™t Ëk«ŒtÞ [÷tÔÞt Au. {txu ytrŒ yt[tÞo su
ÔÞtËS, ‚u™tk su ð[™, ‚u Ëðo yt[tÞo™tk ð[™ fh‚tk yr‚ «{tý Au.
{txu ÔÞtËS™tk ð[™ ‚Útt ðuŒ™e ©wr‚yu fhe™u su ‘ð]kŒtð™ {nt«÷Þ{tk
™tþ ™Úte Út‚wk.’ yuðw su «{tý ‚u fne Ëk¼¤tðtu ‚tu y{thtu ËkþÞ r™ð]¥t
ÚttÞ y™u su su yt[tÞo ÚtÞt ‚u{ýu …È…whtý™t ð[™u fhe™u …tu‚…tu‚t™tu
{‚ MÚtt…™ fÞtuo Au. ‚tu …È …whtý{tk ûtu…f &÷tuftu ™t¾e ™t¾e™u MÚtt…™
fÞtuo Au. ‚u …t‚™t {‚™t ntuÞ ‚u {t™u …ý ƒeò ftuE {t™u ™rn.1 {txu
©e{ŒT¼t„ð‚ Ëh¾t «rËØ …whtý™wk ð[™ fne Ëk¼¤tðtu ‚tu y{thu «‚er‚
ytðu. þt {txu su, ÔÞtËSyu ðuŒ, …whtý, Er‚ntË yu Ëðuo™wk Ëth Ëth
„úný fhe™u ©e{ŒT¼t„ð‚ fÞwO Au. {txu suðwk ¼t„ð‚ «{tý yuðtk ƒeòk
…whtý yr‚þÞ «{tý ™rn y™u suðe ¼„ðŒT„e‚t «{tý, ‚uðwk Ë{„ú ¼th‚
«{tý ™rn. {txu yuðt ƒ¤ðt™ þtMºt™wk ð[™ fne Ëk¼¤tðtu ‚tu y{™u
nt …zu.” yuðe he‚™tk su ©eS{nthts™tk ð[™, ‚u™u Ëtk¼¤e™u ‚u ƒútñý
yu{ ƒtuÕÞtu su, “nu {nthts! ‚{u su «&™ fÞtuo ‚u ËíÞ Au, ™u ‚{tht
«&™™tu W¥th fhðt™u yt …]Úðe W…h ftuE Ë{Úto ™Úte y™u {tht {™™u
‚tu ‚{tht MðY…™e ÿZ «‚er‚ ytðe Au su, ‘‚{u ‚tu Ëðo yt[tÞo™t yt[tÞo
Atu ™u Eïh™t Eïh Atu.’ {txu {™u2 ‚{thtu rËØtk‚ ntuÞ ‚u f]…t fhe™u
fntu ” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su3, “ðuŒ, …whtý Rr‚ntË ™u M{]r‚ytu;
1. yu{ fux÷tf rðît™tu fnu Au. ¼„ðt™™e EåAtÚte s rŒÔÞ ÿÂü™u …tBÞt ntuÞ ‚u
2. ‚{tht «&™™tu W¥th y™u. ‚tu ¼„ðt™ y™u ‚u{™t Ät{™u M…ü Œu¾u Au.
3. ƒúñY… y™uf {wõ‚tu™t r™ðtËMÚtt™¼q‚ ð]kŒtð™ rŒÔÞÿÂü™u …t{u÷t ¼õ‚tu™u ¼qr{ W…h hnu÷t
™t{™t ƒúñ…wh …tu‚t™t Ät{{tk ©ef]»ý ËŒtft¤ ð]kŒtð™{tk Ë™t‚™ ƒúñ…whtrÄ…r‚ ©ef]»ý ¼„ðt™
rðhtsu Au. ËÂå[Œt™kŒY… rŒÔÞ{qŠ‚ ©ef]»ý Au y™u Ë™t‚™ ð]kŒtð™Ëk¿t‚ ƒúñ…wh Œu¾tÞ Au. {txu
y™u yûthƒúñ ™t{™wk rŒÔÞ ‚u™wk Ät{ …ý ËŒt ‚u™e r™íÞ‚t ‚uytu fnu Au …ý ðM‚w‚: ¼qr{MÚt
y¾kz ð‚uo Au, ‚u ©ef]»ý ¼q‚¤{tk «fx ÚtE™u ð]kŒtð™™e r™íÞ‚t ™Úte . su{ hts…wÁ»t{tk htò™tu
ðús¼qr{{tk hnu÷t ð]kŒtð™{tk r™ðtË fhe™u hÌtt W…[th ÚttÞ Au ‚u{ Au. yuðe he‚u ‚{tht «&™™tu
n‚t, su MÚtt™{tk ©ef]»ý ntuÞ íÞtk ð]kŒtð™ þtMºttuõ‚ r™Âù‚ W¥th ytÔÞtu nðu y{thtu rËØtk‚
™t{™wk ƒúñ…wh …ý r™ùÞ ntuÞ s. su s™tu fnwk Awk.
 „.yk.10-11 555
yu Ëðo þtMºt{tkÚte y{u yu rËØtk‚ fÞtuo Au su; Sð, {tÞt, Eïh,
ƒúñ y™u …h{uïh; yu Ëðuo y™trŒ Au. y™u {tÞt Au ‚u ‚tu …]Úðe™u
Xuftýu Au y™u …]Úðe{t hÌtt su ƒes ‚u™u Xuftýu Sð Au y™u Eïh ‚tu
{u½™u Xtftýu Au. ‚u …h{uïh™e EåAtyu fhe™u …whw»tY… su Eïh ‚u™tu
{tÞt Ëk½tÚtu ˃kÄ ÚttÞ Au íÞthu su{ {u½™t s¤™t ËkƒkÄu fhe™u …]Úðe{tk
n‚tk su ƒes ‚u Ëðuo W„e ytðu Au, ‚u{ {tÞt{tkÚte y™trŒ ft¤™t Sð
n‚t ‚u WŒÞ ÚtE ytðu Au, …ý ™ðt Sð ™Úte Út‚t. {txu su{ Eïh y™trŒ
Au ‚u{ {tÞt …ý y™trŒ Au ™u ‚u {tÞt™u rð»tu hÌtt su Sð ‚u …ý y™trŒ
Au. …ý yu Sð …h{uïh™t ykþ ™Úte. yu‚tu y™trŒ Sð s Au, ‚u Sð
ßÞthu …h{uïh™u þhýu òÞ íÞthu ¼„ðt™™e {tÞt™u ‚hu ™u ™thŒ-
Ë™ftrŒf™e …uXu ƒúñY… ÚtE™u ¼„ðt™™t Ät{{tk òÞ Au ™u ¼„ðt™™tu
…t»toŒ ÚttÞ Au. yuðe he‚u y{thtu rËØtk‚ Au.” yuðe he‚™tk su ©eS{nthts™tk
ð[™, ‚u™u Ëtk¼¤e™u ‚u ƒútñý …tu‚t™t ði»ýð…ýt™t {‚™tu íÞt„ fhe™u
©eS{nthts™tu Ë{t©Þ fh‚tu nðtu y™u WØð Ëk«ŒtÞ™e Œeûtt™u „úný
fh‚tu nðtu.
>> Er‚ ð[™t{]‚{T „Zzt ykíÞ™wk >> 10 >> 233 >>

ð[™t{]‚ 11 : Ëe‚tS™t suðe Ë{sý™wk Index

*Ëkð‚T 1884™t yt»ttZ ËwrŒ 3 ‚]‚eÞt™u rŒðË Mðt{e ©eËnò™kŒS
{nthts ©e„Zzt {æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk W„{ýu îth ytuhzt™e
ytuËheyu Ztur÷Þt W…h rðhts{t™ n‚t y™u Ëðo ïu‚ ðMºt Äthý fÞtO
n‚t y™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ {wr™ ‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e
˼t ¼htE™u ƒuXe n‚e.
…Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “y{u yuf «&™ …qAeyu su, ErLÿÞtu
™u {™; yu ƒu™u SíÞt™wk yuf ËtÄ™ Au fu ErLÿÞtu™u SíÞt™wk swŒwk ËtÄ™
Au ‚u {™™u SíÞt™wk swŒwk ËtÄ™ Au ? yu «&™ Au.” …Ae {tuxt {tuxt …h{nkË
n‚t ‚u{ýu suðwk su™u ¼tMÞwk ‚uðwk ‚u{ýu fÌtwk, …ý ©eS{nthts™t «&™™wk
Ë{tÄt™ ÚtÞwk ™rn. …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “yu™tu W¥th ‚tu yu{
* „.yk.™wk ð[. 11, ‚t. 27-6-1827, „wYðth.
 556 „.yk.11
Au su1, ðihtøÞ, MðÄ{o, ‚… y™u r™Þ{; yu [th ËtÄ™u fhe™u ErLÿÞtu
S‚tÞ Au y™u ¼„ðt™™e {tntíBÞu Ërn‚ su ™ðÄt ¼Âõ‚, ‚uýu fhe™u
{™ S‚tÞ Au.”
…Ae {wõ‚t™kŒMðt{eyu …qAâwk su, “suðe r™ŠðfÕ… Ë{trÄ™u rð»tu
¼„ðt™™t ¼õ‚™u þtkr‚ hnu Au ‚uðe yu Ë{trÄ rð™t …ý þtkr‚ hnu yuðtu
þtu W…tÞ Au ?” …Ae ©eS{nthtsu fÌtwk su, “suðe …tu‚t™t Œun™u rð»tu
ytí{ƒwrØ ™u ÿZ «er‚ hnu Au ‚uðe s ¼„ðt™ ‚Útt ¼„ðt™™t ¼õ‚™u
rð»tu ytí{ƒwrØ ™u ÿZ «er‚ hnu, ‚tu suðe r™ŠðfÕ… Ë{trÄ{tk þtkr‚ hnu
Au ‚uðe þtkr‚ yu Ë{trÄ rð™t …ý ËŒtÞ hÌtt fhu, yu s yu™tu W¥th
Au.”
…Ae ©eS{nthtsu ð¤e …h{nkË «íÞu «&™ …qAâtu su, “„{u ‚uðt
¼qkzt Œuþ, ft¤trŒf «t ÚttÞ ‚tu …ý ftuE he‚u fÕÞtý™t {t„o{tkÚte …tAtu
…zu s ™rn, yuðtu su nrh¼õ‚ ntuÞ ‚u™u fuðe ò‚™e Ë{sý ntuÞ su,
su Ë{sýu fhe™u yuðe he‚™e yu™u ÿZ‚t ytðu Au ‚u™u rð»tu ftuE he‚™wk
rðΙ ÷t„‚wk ™Úte ?” …Ae {tuxt {tuxt Ëk‚ n‚t ‚u{tk suðwk su™u ¼tMÞwk ‚uðtu
‚uýu W¥th fÞtuo, …ý ©eS{nthts™t «&™™wk Ë{tÄt™ ÚtÞwk ™rn. …Ae
©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “yu™tu W¥th ‚tu yu{ Au su, Sð™u suðe Œun™u
rð»tu ytí{ƒwrØ Au ‚uðe ¼„ðt™ ‚Útt ¼„ðt™™t ¼õ‚™u rð»tu ytí{ƒwrØ
ntuÞ ‚tu ‚u™u ftuE he‚™wk rðΙ ÷t„u ™rn y™u „{u ‚uðt Œuþ, ft¤trŒf
¼qkzt ytðu ‚uýu fhe™u yu ¼„ðt™ y™u ¼„ðt™™t ¼õ‚ Útfe rð{w¾ ÚttÞ
™rn.”
…Ae ð¤e ©eS{nthtsu …h{nkË «íÞu «&™ …qAâtu su, “ò™feS™u
ht{[kÿSyu ð™ðtË ŒeÄtu íÞthu ò™feSyu yr‚þÞ rð÷t… fhðt {tkzâtu
íÞthu ÷û{ýS …ý yr‚þÞ Œe÷„eh ÚtÞt. …Ae Ëe‚tS ÷û{ýS «íÞu
ƒtuÕÞt su, “nwk {tht Œw:¾ ËtÁ ™Úte htu‚e, nwk ‚tu ht{[kÿS™t Œw:¾ ËtÁ
htuô Awk. þt {txu su, h½w™tÚtS yr‚ f]…t¤w Au. ‚u ÷tuft…ðtŒ ËtÁ {™u
ð™{tk {qfe …ý nðu yu{ rð[th‚t nþu su, ‘Ëe‚t™u {U ð„h ðtkfu ð™{tk
{qfe Au.’ yu{ òýe™u f]…t¤w Au ‚u {™{tk ƒnw Œw:¾ …t{‚t nþu, {txu
1. ErLÿÞtu y™u {™ SíÞt™t swŒt swŒt ËtÄ™ Au ‚u{tk.
 „.yk.11-12 557
ht{[kÿS™u fnußÞtu su, Ëe‚t™u ‚tu ftkE Œw:¾ ™Úte ™u ðtÕ{ef Ér»t™t
yt©{{tk sE™u Ëw¾u ‚{tÁk ¼s™ fhþu. {txu ‚{u Ëe‚t™u Œw:¾u fhe™u
ftkE Œw:¾ …t{þtu {t.” yu{ Ëe‚tSyu ÷û{ýS Ëk½tÚtu fne {tufÕÞwk, …ý
ftuE he‚u ht{[kÿS™tu yð„wý ÷eÄtu ™rn. yuðe he‚u su ¼„ðt™ ™u
¼„ðt™™t ¼õ‚™tu ftuE he‚u yð„wý ÷u ™rn y™u ðihtøÞ ™u Ä{o ‚uu ‚tu
Ët{tLÞ…ýu ntuÞ; yuf nrh¼õ‚ ‚tu yuðtu Au y™u ƒeòu nrh¼õ‚ Au ‚u™u
‚tu ðihtøÞ y™u Ä{o ‚tu yr‚ ytfht Au …ý Ëe‚tS™t suðe Ë{sý ™Úte.
yu ƒu «fth™t nrh¼õ‚ Au ‚u{tk fÞt Ëk½tÚtu yr‚þÞ «er‚ ht¾e™u Ëtuƒ‚
fhðe ?” …Ae [i‚LÞt™kŒMðt{eyu fÌtwk su, “Ä{o ™u ðihtøÞ òu Ët{tLÞ…ýu
ntuÞ ‚tu …ý su™e ò™feS™t suðe Ë{sý ntuÞ ‚u™tu s yr‚þÞ «er‚
fhe™u Ë{t„{ fhðtu, …ý yr‚þÞ ðihtøÞ y™u Ä{oðt¤tu ntuÞ ™u ¼„ðt™
™u ¼„ðt™™t ¼õ‚™tu yð„wý ÷u‚tu ntuÞ ‚tu ‚u™tu Ëk„ fhðtu ™rn.” …Ae
©eS{nthtsu fÌtwk su, “ÞÚttÚto W¥th ÚtÞtu.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T „Zzt ykíÞ™wk >> 11 >> 234 >>

ð[™t{]‚ 12 : fht{‚™wk Index

*Ëkð‚T 1884™t y»ttZ ðrŒ 8 yü{e™u rŒðË Mðt{e ©eËnò™kŒS

{nthts ©e„Zzt {æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk …tu‚t™t W‚tht™e {uze™t
„tu¾™u rð»tu rðhts{t™ n‚t ™u Ëðo ïu‚ ðMºt Äthý fÞtO n‚tk y™u …tu‚t™t
{w¾th®ðŒ™e yt„¤ {wr™ ‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e ˼t ƒhtE™u ƒuXe
n‚e.
…Ae ©eS{nthts …tu‚t™t ¼õ‚s™™u rþûtt fhðt™u yÚtuo ðt‚to fh‚t
nðt su, “su™u …tu‚t™wk fÕÞtý EåAðwk ‚u™u ftuE «fth™wk {t™ ht¾ðwk ™rn
su, ‘nwk Wå[ fw¤{tk sL{ …tBÞtu Awk, fu nwk Ä™tZâ Awk, fu nwk Y…ðt™ Awk,
fu nwk …krz‚ Awk.’ yuðwk ftuE «fth™wk {™{tk {t™ ht¾ðwk ™rn. y™u „heƒ
ËíËk„e ntuÞ ‚u™t …ý ŒtËt™wŒtË ÚtE hnuðwk y™u ¼„ðt™ ‚Útt ¼„ðt™™t
¼õ‚; ‚u™tu su™u yð„wý ytÔÞtu ntuÞ ™u ‚u ËíËk„e fnuðt‚tu ntuÞ ‚tu …ý
‚u™u nzftÞt ït™ suðtu òýðtu. su{ nzftÞt ït™™e ÷t¤ su™u yzu ‚u™u
* „.yk.™wk ð[. 12, ‚t. 16-7-1827, {k„¤ðth.
 558 „.yk.12
…ý nzfðt nt÷u, ‚u{ su™u ¼„ðt™ ™u ¼„ðt™™t ¼õ‚™tu yð„wý ytÔÞtu
ntuÞ, ‚u ËtÚtu su nu‚ ht¾u yÚtðt ‚u™e ðt‚ Ëtk¼¤u ‚tu ‚u nu‚™tu fh™thtu
™u ðt‚™tu Ëtk¼¤™thtu …ý rð{w¾ Ëh¾tu ÚttÞ y™u ð¤e su{ ûtÞhtu„
ÚtÞtu ntuÞ ‚u ftuE yti»tÄu fhe™u {xu s ™rn, ‚u{ su™u ¼„ðt™ ™u ¼„ðt™™t
¼õ‚™tu yð„wý ytÔÞtu ntuÞ ‚u™t ÓŒÞ{tkÚte õÞthuÞ ytËwhe {r‚ x¤u ™rn
y™u y™k‚ ƒúñníÞt fhe ntuÞ, ™u y™k‚ ƒt¤níÞt fhe ntuÞ ™u y™k‚
MºteníÞt fhe ntuÞ ™u y™k‚ „tiníÞt fhe ntuÞ ™u y™k‚ „wÁMºte™tu Ëk„
fÞtuo ntuÞ ‚u™tu …ý ftuE ft¤u Aqxftu ÚttÞ ™u þtMºt{tk ‚u …t… Aqxât™t
W…tÞ …ý fÌtt Au …ý ¼„ðt™ ™u ¼„ðt™™t ¼õ‚™t yð„wý ÷uðtðt¤t™u
ftuE þtMºt{tk yu …t… Aqxât™tu W…tÞ fÌttu ™Úte y™u Íuh ¾tÞ yÚtðt
Ë{wÿ{tk …zu yÚtðt …ðo‚Úte …zu yÚtðt ftuE htûtË {¤u ™u ¾tE òÞ
‚tu yuf s ðth {hðwk …zu y™u su ¼„ðt™ ™u ¼„ðt™™t ¼õ‚™tu
ÿtune ntuÞ ‚u™u ‚tu y™k‚ fturx fÕ… ËwÄe {hðwk …zu ™u yð‚hðwk …zu
y™u ð¤e „{u ‚uðtu þheh{tk htu„ ÚtÞtu ntuÞ ™u ‚uýu fhe™u þheh …zu
yÚtðt ftuE þºtw {¤u ™u þheh™tu ™tþ fhe ™tk¾u, …ý Sð™tu ™tþ Út‚tu
™Úte y™u ¼„ðt™ ™u ¼„ðt™™t ¼õ‚™tu ÿtun fÞtoÚte ‚tu Sð™tu …ý ™tþ
ÚtE òÞ Au. íÞthu ftuE fnuþu su, ‘Sð™tu ™tþ fu{ Út‚tu nþu ?’ ‚tu
íÞtk áütk‚-su{ nesztu ntuÞ ‚u …wY»t …ý ™ fnuðtÞ ™u Mºte …ý ™ fnuðtÞ,
yu ‚tu fuð¤ ð]kŒ÷ fnuðtÞ. ‚u{ su ¼„ðt™ ™u ¼„ðt™™t ¼õ‚™t ÿtun™tu
fh™thtu ntuÞ ‚u™tu Sð …ý yuðtu ™fthtu ÚtE òÞ su, ‘ftuE rŒðË …tu‚t™t
fÕÞtý™t W…tÞ™u fhe s þfu ™rn.’ {txu yu™tu Sð ™tþ ÚtE „Þtu òýðtu.
yu{ òýe™u ¼„ðt™ ™u ¼„ðt™™t ¼õ‚™tu ÿtun fhðtu s ™rn y™u ð¤e
…tu‚t™t Œun™t su Ë„tk-ËkƒkÄe ntuÞ ™u ‚u ËíËk„e ntuÞ ‚tu …ý ‚u{tk yr‚þÞ
nu‚ ht¾ðwk ™rn. su{ ŒqÄ Ëtfh ntuÞ ™u ‚u{tk Ë…o™e ÷t¤ …ze ntuÞ ™u
‚u™wk su …t™ fhu ‚u™t «tý òÞ, ‚u{ …tu‚t™tk Œun™tk su Ë„tk ËkƒkÄe ntuÞ
™u ‚u nrh¼õ‚ ntuÞ ‚tu …ý ‚u{tk Œun™tk ËkƒkÄY… Ë…o™e ÷t¤ …ze Au,
{txu ‚u{tk nu‚™t fh™tht™wk sYh yfÕÞtý ÚttÞ Au. yu{ òýe™u su™u …tu‚t™wk
fÕÞtý EåAðwk ntuÞ ‚u™u Œun™tk su Ë„tk ËkƒkÄe ntuÞ ‚u ËtÚtu nu‚ ht¾ðwk
™rn. yu{ ËkËth{tkÚte r™M…]n ÚtE™u ¼„ðt™™tk [hýth®ðŒ{tk «er‚ ht¾e™u
 „.yk.12-13 559
¼„ðt™™wk ¼s™ fÞto fhðwk. yt su y{u ðt‚ fhe Au ‚u™u su yk‚h{tk
ht¾u ‚u™u ftuE he‚u fÕÞtý™t {t„o{tk rðΙ ÚttÞ s ™rn y™u yt su
ðt‚ ‚u fht{‚ suðe Au.” yu{ fne™u ©eS{nthtsu ðt‚to™e Ë{tr fhe.
>> Er‚ ð[™t{]‚{T „Zzt ykíÞ™wk >> 12 >> 235 >>

ð[™t{]‚ 13 : Œuþft¤u yuftkr‚f Ä{o hÌtt™wk Index

*Ëkð‚T 1884™t y»ttZ ðrŒ 9 ™ð{e™u rŒðË Mðt{e ©eËnò™kŒS
{nthts ©e„Zzt {æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk W„{ýu îth ytuhzt™e
ytuËheyu rðhts{t™ n‚t y™u Ëðo ïu‚ ðMºt Äthý fÞtO n‚tk y™u fkX™u
rð»tu {tu„ht™t …w»…™t nth …nuÞto n‚t ™u …t½™u rð»tu ‚tuht rðhts{t™
n‚t ™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ {wr™ ‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e ˼t
¼htE™u ƒuXe n‚e y™u yt„¤ {wr™ {kz¤ Œwfz-ËhtuŒt ÷E™u fe‚o™ „tð‚t
n‚t.
…Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “fe‚o™ ht¾tu, nðu ¼„ðŒT ðt‚to
fheyu.” yu{ fne™u ©eS{nthtsu {wr™{kz¤ «íÞu «&™ …qAâtu su, “Sð™tu
Œun Au ‚u ‚tu …qðo f{o™u ytÄe™ Au; ‚u™tu yuf r™Ätoh hnu‚tu ™Úte. ‚u
õÞthuf Ëtòu hnu ™u õÞthuf f{toÄe™…ýu fhe™u {tkŒtu ÚtE òÞ ™u õÞthuf
Mð‚kºt ð‚o‚tu ntuÞ ™u õÞthuf …htÄe™ …ý ÚtE òÞ y™u ÄtÞwO ntuÞ ‚u
Xuftýu hnuðtÞ fu ™ s hnuðtÞ. y™u õÞthuf nrh¼õ‚™t {kz¤{tk hnu‚t
ntuEyu ™u f{o fu ft¤™u Þtu„u fhe™u ™tu¾t …ze „Þt ™u yuf÷t s hne
sðtÞ, íÞthu su su r™Þ{ ht¾ðt™e ÿZ‚t ntuÞ ‚u™tu ftkE {u¤ hnu ™rn
yÚtðt #„úus suðtu ftuEf htò ntuÞ ™u ‚uýu õÞtkEf …hðþ htÏÞt yÚtðt
…tu‚t™t {™ ™u ErLÿÞtu ‚u #„úus suðt s Au ‚uýu s …hðþ htÏÞt. íÞthu
su Ëk‚™t {kz¤{tk hnuðwk ™u ËíËk„™e {ÞtoŒt …t¤ðe ‚u™tu ftkE {u¤ hnu
™rn y™u þtMºt{tk ‚tu yu{ s fÌtwk Au su, ‘Ä{o, ¿tt™, ðihtøÞ y™u ¼Âõ‚;
yu [th Ëk…qýo ntuÞ íÞthu yuftkr‚f ¼õ‚ fnuðtÞ ™u yuftkr‚f™e su {wÂõ‚
Au ‚u™u …t{u’ y™u ft¤-f{o™u Þtu„u fhe™u Œun™e ÔÞðMÚtt ‚tu yuf™e yuf
hnu yu{ sýt‚wk ™Úte; {txu ¼„ðt™™t ¼õ‚™u fuðe he‚u yuftkr‚f…ýwk hnu
Au ? yu «&™ Au.” …Ae „tu…t¤t™kŒ Mðt{e, [i‚LÞt™kŒ Mðt{e, r™íÞt™kŒ
* „.yk.™wk ð[. 13, ‚t. 17-7-1827, ƒwÄðth.
 560 „.yk.13
Mðt{e, {wõ‚t™kŒ Mðt{e, ƒúñt™kŒ Mðt{e, þwf{wr™ EíÞtrŒf {tuxt {tuxt ËtÄw
n‚t ‚u{ýu suðwk su™u sýtÞwk ‚uðtu W¥th fÞtuo, …ý yu «&™™wk Ë{tÄt™ ™
ÚtÞwk. …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “su{ y{thu ¼„ðt™™u rð»tu r™ct hnu
Au ‚u{ y{u fneyu su, y{thu ‚tu „{u ‚uðwk Ëw¾ Œw:¾ ytðu ‚Útt Ëk…‚T
rð…‚T ytðu ‚u{tk yu{ hnu Au su yuf ‚tu ¼„ðt™™e yr‚þÞ {tuxâ… òýeyu
Aeyu, ‚uýu fhe™u yt ËkËth{tk {tuxt {tuxt htò™e Ë{]rØ ™u htßÞ÷û{e,
‚u™u òuE™u ÷uþ{tºt …ý yk‚h{tk ‚u™tu ¼th ytð‚tu ™Úte. y™u yu{ Ë{Syu
Aeyu su, ‘yt…ýu ‚tu ¼„ðt™ Útfe ftkE yrÄf ™Úte y™u yt…ýwk {™
Au ‚u ¼„ðt™™t [hýth®ðŒ{tk [tuxtzâwk Au.’ y™u ¼„ðt™ Ëk½tÚtu yuðe
ÿZ «er‚ fhe Au su, ‚u «er‚™u ft¤, f{o, {tÞt{tkÚte ftuEyu xt¤ðt™u
yÚtuo Ë{Úto ™Úte y™u …tu‚t™wk {™ yu «er‚ xt¤ðt™u fhu ‚tu …ý ¼„ðt™{tkÚte
yu «er‚ ™ x¤u yuðe he‚™tu ÿZtð Au. ‚u „{u ‚uðwk Ëw¾ Œw:¾ ytðu Au
‚tuÞ ™Úte x¤‚tu y™u Mðt¼trðf {™{tk yuðe Ár[ hnu Au su, ‘þnuh ntuÞ
fu {uze ntuÞ fu htsŒhƒth ntuÞ íÞtk ‚tu „{u s ™rn. y™u ð™ ntuÞ,
…ðo‚ ntuÞ, ™Œe ntuÞ, Ítz ntuÞ, yuftk‚ Xuftýwk ntuÞ; íÞtk yr‚þÞ „{u
Au. ™u yu{ òýeyu Aeyu su, ‘yuftk‚{tk ƒuËe™u ¼„ðt™™wk æÞt™ fheyu
‚tu Ëthwk.’ yuðe ËŒtÞ Ár[ hnu Au y™u ßÞthu y{™u ht{t™kŒ Mðt{e™wk
Œþo™ ™ntu‚wk ÚtÞwk íÞthu {wõ‚t™kŒ Mðt{e Ëk„tÚtu y{u yu{ Xhtð fhe htÏÞtu
n‚tu su, ‘{™u ht{t™kŒ Mðt{e™wk Œþo™ fhtðtu ‚tu yt…ýu ƒu sý ð™{tk
sE™u ¼„ðt™™wk y¾kz æÞt™ fÞto fheþwk y™u ftuE rŒðË ðM‚e{tk ‚tu
ytðeþwk s ™rn.’ yu{ {™™tu Xhtð n‚tu. ‚u n{ýtk …ý {™ yuðwk ™u yuðwk
s ð‚uo Au y™u ¼„ðt™™t su ¼õ‚ ‚u{tk ‚tu yuðwk ÿZ nu‚ Au ‚u™u ft¤,
f{o ™u {tÞt; ‚u{tkÚte ftuEyu xt¤ðt™u Ë{Úto ™Úte y™u …tu‚t™wk {™ xtéÞt™wk
fhu ‚tu …ý ÓŒÞ{tÚte x¤u s ™rn. yuðe ¼„ðt™ ™u ¼„ðt™™t ¼õ‚
Ëk½tÚtu yr‚þÞ «er‚ Au y™u y{u fux÷ef ðth ËíËk„{tkÚte sðt™u yÚtuo
WŒtË ÚtÞt Aeyu …ý ¼„ðt™™t ¼õ‚™tu Ë{qn òuE™u xõÞt Aeyu ‚u ftuE
he‚u {qfe™u sðt‚wk ™Úte y™u su™u nwk ¼„ðt™™tu ¼õ‚ ™ òýwk ‚u Xuftýu
‚tu {™u htÏÞt™t fturx W…tÞ fhu ‚tuÞ ™ s hnuðtÞ y™u „{u ‚uðe y{the
þw©w»tt fhu ‚tuÞ y¼õ‚ Ëk½tÚtu y{thu ƒ™u su ™rn. yuðe he‚u ¼„ðt™
y™u ¼„ðt™™t ¼õ‚ Ëk½tÚtu y{u y{tht {™™u yr‚þÞ «er‚yu fhe™u
òuze htÏÞwk Au y™u ‚u ¼„ðt™ rð™t ƒeswk ftuE …ŒtÚto ðnt÷wk htÏÞwk ™Úte;
{txu þt ËtÁ ¼„ðt™{tk «er‚ ™rn hnu ? y™u ¼„ðt™™tk fÚtt fe‚o™trŒf
 „.yk.13-14 561
fh‚t ntuEyu íÞthu ‚tu yuðe {M‚tE ytðu Au su, ‘òýeyu Œeðt™t ÚtE
sðtþu’ y™u sux÷tu rððuf hnu Au ‚u ‚tu ftuEf ¼õ‚s™™t Ë{tË™u yÚtuo
hnu Au …ý {™{tk ‚tu yuðe ™u yuðe s ¾w{the hnu Au y™u W…hÚte ‚tu
÷tuf™u {¤‚tu ÔÞðnth ht¾eyu Aeyu.
y™u ‚u ¼„ðt™ Au ‚u s yt Œun™t «ð‚toð™tht Au. ‚u „{u
‚tu Œun™u ntÚteyu ƒuËthtu ™u „{u ‚tu ƒkŒe¾t™t{tk ™k¾tðtu y™u „{u ‚tu
yt Œun{tk ftuEf {tuxtu htu„ «uhtu, …ý ftuE rŒðË ¼„ðt™ yt„¤ yuðe
«tÚto™t fhðe ™Úte su, nu {nthts ! yt {tÁk Œw:¾ Au ‚u™u xt¤tu.’ þt
{txu su, yt…ýu …tu‚t™t Œun™u ¼„ðt™™t „{‚t{tk ð‚toððtu Au ‚u su{ yu
¼„ðt™™wk „{‚wk ntuÞ ‚u{ s yt…ý™u „{u Au, …ý ¼„ðt™™t „{‚t Útfe
…tu‚t™wk „{‚wk ÷uþ {tºt …ý ™tu¾wk ht¾ðwk ™Úte y™u yt…ýu ßÞthu ‚™,
{™, Ä™; ¼„ðt™™u y…oý fÞwO íÞthu nðu ¼„ðt™™e EåAt ‚u s yt…ýwk
«thçÄ Au. ‚u rð™t ƒeswk ftuE «thçÄ ™Úte. {txu ¼„ðt™™e EåAtyu
fhe™u „{u ‚uðwk Ëw¾-Œw:¾ ytðu, ‚u{tk ftuE he‚u yf¤tE sðwk ™rn ™u
su{ ¼„ðt™ htS ‚u{s yt…ýu htS hnuðwk y™u ytðe he‚™e su ¼„ðt™u
rð»tu ÿZ «er‚, ‚uýu Þwõ‚ yuðtu su yu ¼õ‚ ‚u™t su Ä{o, ¿tt™,
ðihtøÞ ™u ¼Âõ‚; ‚u™e hûtt™u ‚tu yu ¼„ðt™ …tu‚u s fhu Au y™u
õÞthuf Œuþ-ft¤™t rð»t{…ýu fhe™u ƒtnuhÚte ‚tu ‚u Ä{torŒf™t ¼k„
suðwk sýt‚wk ntuÞ, …ý ‚u ¼õ‚™t yk‚h{tk ‚tu Ä{torŒf™tu ¼k„ Út‚tu
s ™Úte.” yuðe he‚u ©eS{nthts …tu‚t™u W…Œuþu fhe™u su ¼„ðt™™t
yr‚ ÿZ ¼õ‚ ntuÞ ‚u™u su{ Ë{sðwk ½xu y™u su{ ¼„ðt™{tk ÿZ «er‚
fhe òuEyu ‚u Ëðuo ðt‚to fhe Œu¾tz‚t nðt.
>> Er‚ ð[™t{]‚{T „Zzt ykíÞ™wk >> 13 >> 236 >>

ð[™t{]‚ 14 : ftÞMÚt™t yrððuf™wk - ÷kƒfhý™wk Index

*Ëkð‚T 1884™t y»ttZ ðrŒ 11 yuftŒþe™u rŒðË Mðt{e ©eËnò™kŒS
{nthts ©e„Zzt {æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk W„{ýu îth ytuhzt™e
ytuËheyu rðhts{t™ n‚t ™u Ëðo ïu‚ ðMºt Äthý fÞtO n‚tk ™u {M‚f
W…h …t½{tk …w»…™t ‚tuht Íqfe hÌtt n‚t ™u fkX™u rð»tu …w»…™t nth …nuÞto
* „.yk.™wk ð[.14, ‚t. 19-7-1827, þw¢ðth.
 562 „.yk.14
n‚t ™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ …h{nkË ‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e
˼t ¼htE™u ƒuXe n‚e ™u {wr™{kz¤ fe‚o™ „tð‚t n‚t.
…Ae ©eS{nthtsu fÌtwk su, “fe‚o™ ¼Âõ‚ Ë{ fhtu ™u «&™-
W¥th fheyu,” …Ae {wõ‚t™kŒ Mðt{eyu ntÚt òuze™u …qAâkw su, “nu {nthts!
…h{uïh Útfe ‚tu ƒeswk ftkE Ëth ðM‚w ™Úte, ‚tu…ý yu …h{uïh{tk yu
Sð™u fu{ áZ «er‚ Út‚e ™Úte ? yu «&™ Au.” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt
su, “yu™u rððuf1 ™Úte. òu rððuf ntuÞ ‚tu yu{ rð[th ÚttÞ su, {thu ‚tu
ƒúñ[Þo ðú‚ Au ‚tu…ý Mºte™t Ëw¾™e ‚]»ýt ÓŒÞ{tkÚte x¤‚e ™Úte ‚u yu
ƒnw ¾tuxwk Au, y™u ‚u Mºte™wk Ëw¾ ‚tu [tuhtþe ÷t¾ Þtur™{tk ßÞtk ßÞtk
sL{ ÄÞto íÞtk íÞtk Ëðoºt «t ÚtÞwk Au; ‚u …ý {™w»Þ ŒunÚte yrÄf «tÂ
ÚtÞwk Au. fu{ su, yu Sð ƒfhtu ÚtÞtu nþu íÞthu nòh ƒfheytu™u …tu‚u
yuf÷tu ¼tu„ð‚tu nþu y™u ßÞthu ½tuztu fu …tztu fu ËtkZ fu ƒwrZÞtu ðt™htu
EíÞtrŒf …þw™t Œun™u …tBÞtu nþu íÞthu ‚u™u rð»tu …tu‚…tu‚t™e òr‚™e yr‚þÞ
Y…ðt™ ™u Þtið™ðt™ yuðe y™k‚ Mºteytu ‚u yufuyuf yu™u {¤e nþu. y™u
‚u{tk ftkE «thçÄ™wk fthý ™Úte ™u ¼„ðt™™e f]…t™wk …ý fthý ™Úte;
yu ‚tu Ënus {¤e n‚e. y™u ð¤e …ý òu ¼„ðt™™wk ¼s™ ™rn fhu
‚tu su su Þtur™{tk sþu íÞtk íÞtk y™k‚ Mºteytu «t Útþu. ™u ‚u{tk ftuE
Œuð‚t™wk …ý Ëuð™-…qs™ ™rn fÞwO òuEyu ™u ftuE {kºt™tu …ý s… ™rn
fÞtuo òuEyu; yu ‚tu Ënsu s ‚u MºteytrŒf™tk Ëw¾™u …t{þu. y™u yt Sðu
fux÷ef ðth Œuð‚t ÚtE™u Œuð÷tuf™tk …ý Ëw¾ ¼tu„ÔÞtk Au ™u fux÷ef ðth
[¢ð‚eo htò ÚtE™u …]Úðe{tk …ý y™k‚ Ëw¾ ¼tu„ÔÞtk Au ‚tu…ý yu Sð™u
MºteytrŒf su …ŒtÚto Au ‚u™u ¼tu„ÔÞt™e ‚]»ýt x¤‚e ™Úte. 2 ™u MºteytrŒf™wk
su Ëw¾ Au ‚uu™wk yr‚þÞ Œw÷o¼…ýwk òýu Au ™u ‚u™wk yr‚ {tntíBÞ òýe™u
‚u{tk «er‚ fhu Au, ‚u «er‚ ftuE he‚u xt¤e x¤‚e ™Úte; yu …t…u fhe™u
1. ËthtËth™tu. f]…tÚte s n{ýtk {™u «t ÚtÞwk Au ‚u Ëw¾™tu
2. {txu {trÞf Ëw¾ ftuE™u …ý Œw÷o¼ ™Úte, ¼„ðt™ íÞt„ fhe™u ƒeò ‚wåA rð»tÞËw¾™e EåAt fu{
ËkƒkÄe Ëw¾ ‚tuu Ëðo Ëw¾Úte yr‚Œw÷o¼ Au. fhtÞ ? yuðe he‚u su ¼õ‚tu™u ËthtËth rððuf
¼„ðt™™t su Ëw¾™e «tr {txu {tuxt {wr™ytu ntuÞ ‚u{™u ‚tu ¼„ðt™{tk s yíÞrÄf «er‚ ÚttÞ
ð™{tk sE™u yr‚ ½tuh ‚… fhu Au. [¢ð‚eo Au y™u {trÞf …ŒtÚto{tk õÞthuÞ …ý yr‚þÞ
htòytu …ý htßÞ™tu íÞt„ fhe™u ‚… fhðt «er‚ ™Úte ™Úte ytðt ËŒËÂîðufu hrn‚ su Au ‚u.
ð™{tk òÞ Au. ¼„ðt™™wk ‚uðwk Ëw¾ …ý ‚u{™e
 „.yk.14 563
…h{uïh{tk ÿZ «er‚ Út‚e ™Úte y™u yuðe {r÷™ ðtË™t yt Sð™u ÚttÞ
Au ‚u y{u ™shu ŒeXe Au. ßÞthu y{u ™t™t n‚t íÞthu yÞtuæÞt…whe{tk yuf
rþð™wk {krŒh n‚wk, ‚u{tk sE™u y{u Ëq‚t. íÞtk yuf ftÞMÚt 1 r™íÞ rþð™wk
…qs™ fhðt™u ytð‚tu. ‚u rþð™e …qò fhe™u „t÷ ðòze™u rþð …tËu yu{
ðh {t„‚tu su, ‘nu {nthts ! nu rþðS ! {™u ftuE rŒðË {™w»Þ™tu yð‚th
Œuþtu {t. þt {txu su, {™w»Þ Œun{tk ‚tu ‚tkƒw ¾tE ¾tE™u {he „Þt, …ý
Mºte™wk Ëw¾ Ëthe …uXu ¼tu„ðt‚wk ™Úte. {txu nu rþðS ! {™u ‚tu sL{tusL{
÷kƒfýo™tu s yð‚th ŒußÞtu, su ÷ts {ÞtoŒt {qfe™u Ëthe …uXu Mºte™wk Ëw¾
‚tu ¼tu„ðeyu.’ yu{ r™íÞ rþðS …tËu ðh {t„‚tu. yuðe he‚u yt Sð™t
ÓŒÞ{tk …t…Y… ðtË™t ÚttÞ Au, {txu yu™u ftuE he‚u …h{uïh{tk «er‚ Út‚e
™Úte.”
…Ae {wõ‚t™kŒ Mðt{eyu ð¤e …qAâwk su, “nu {nthts ! su™u yuðtu
yr‚þÞ yrððuf ntuÞ ‚u™u ‚tu ¼„ðt™{tk «er‚ ™ ÚttÞ, …ý su™u yu{
sýt‚wk ntuÞ su, ‘¼„ðt™ Ëðo Ëw¾™t r™rÄ Au ™u ¼„ðt™ rð™t ƒeò
…ŒtÚto Au ‚u ‚tu fu𤠌w:¾ŒtÞe s Au.’ ‚tu …ý ‚u™u ¼„ðt™{tk «er‚ ™Úte
Út‚e ‚u™wk þwk fthý Au ?” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “yu Sð™u …qðosL{™u
rð»tu yÚtðt yt sL{™u rð»tu ftuEf yr‚þÞ ¼qkzt su Œuþ, ft¤, Ëk„ ™u
r¢Þt ‚u™tu Þtu„ ÚtE „Þtu Au; ‚uýu fhe™u yr‚þÞ ‚eûý f{o ÚtÞtk Au,
‚u ¼qkztk f{o™tu yu™t r[¥t{tk …tþ ÷tøÞtu Au, {txu Ëth-yËth™u òýu Au
‚tu…ý yu™u yËth™tu íÞt„ fhe™u …h{uïh™u rð»tu áZ «er‚ Út‚e ™Úte.
y™u suðe he‚u ¼qkztk Œuþ, ft¤, r¢Þt y™u Ëk„ ‚u™u Þtu„u fhe™u ¼qkztk
f{o™tu r[¥t{tk …tþ ƒuXtu, ‚uðe he‚u yr‚þÞ …rðºt Œuþ, …rðºt ft¤,
…rðºt r¢Þt y™u …rðºt Ëk„; ‚u™u Þtu„u fhe™u yr‚þÞ ‚eûý òu Ëwf]‚
f{o ÚttÞ ‚tu ‚u™u Þtu„u fhe™u yr‚ ‚eûý su ¼qkzt …t…f{o ‚u™tu ™tþ
ÚtE òÞ Au; íÞthu yu™u ¼„ðt™u rð»tu áZ «er‚ ÚttÞ Au. yu «&™™tu
yu s W¥th Au.”
…Ae yÞtuæÞt«ËtŒSyu …qAâwk su,2 “yuf™e ‚tu ƒwrØ …ý ½ýe ntuÞ
™u þtMºt{tk …ý ƒnw árü …q„‚e ntuÞ, y™u ƒeòu Au ‚u™e ‚tu ƒwrØ …ý
1. ûtrºtÞÚte þwÿ †e{tk Wí…L™ ÚtÞu÷ …qºt. yÚtðt yu 2. yt ÷tuf{tk ‚{tht ËíËk„e ¼õ‚ ƒu …wÁ»ttu Au
™t{™e ÷neyt y™u fthfw™e™wk ft{ fh™th ™t‚. ‚u{tk.
 564 „.yk.14
Úttuze ntuÞ ™u þtMºt{tk …ý ÍtÍwk òý‚tu ™ ntuÞ; y™u ½ýe ƒwrØðt¤tu
ntuÞ ‚u ËíËk„{tkÚte rð{w¾ ÚtE òÞ Au y™u Úttuze ƒwrØðt¤tu ntuÞ ‚u áZ
Útftu ËíËk„{tk hnu Au, ‚u™wk þwk fthý Au ?” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt
su, “yt ËkËth™u rð»tu Œiðe ™u ytËwhe ƒu «fth™t Sð Au; ‚u{tk ytËwhe
Sð ntuÞ ‚u™u ÍtÍe ƒwrØ ntuÞ ‚tu…ý ËíËk„{tkÚte rð{w¾ s ÚttÞ y™u
Œiðe Sð ntuÞ ™u ‚u™u Úttuze ƒwrØ ntuÞ ‚tu…ý ftuE ft¤u ËíËk„{tkÚte
rð{w¾ ™ ÚttÞ, su{ {h[t™wk ƒes ntuÞ ™u ÷ªƒzt™wk ƒes ntuÞ ™u ®þ„rzÞt
ðA™t„™wk ƒes ntuÞ, ‚u™u ðtðe™u r™íÞ Ëtfh™wk …týe ˪åÞt fheyu. ‚tu…ý
{h[tk ‚u ‚e¾tk s ÚttÞ ™u ÷ekƒztu fzðtu s ÚttÞ ™u ®þ„rzÞtu ðA™t„
‚u Íuh s ÚttÞ. þt {txu su, yu™wk ƒes ¼qkzwk Au. y™u þuhze™u ðtðe™u
÷ªƒzt™t …t™™wk ¾t‚h ™tk¾e™u fzðwk …týe ˪åÞt fheyu, ‚tu…ý þuhze™tu
hË ‚u {eXtu s ÚttÞ. ‚u{ Œiðe Sð Au ‚u ¼„ðt™™u ËL{w¾ s hnu Au
™u ytËwhe Sð ntuÞ ‚u rð{w¾ s ÚttÞ Au.”
…Ae þwf{wr™yu …qAâwk su, “Œiðe ™u ytËwhe Sð ntuÞ ‚u fu{ òÛÞt{tk
ytðu ?” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “Œiðe Sð ntuÞ ‚u™u ft{, ¢tuÄ,
÷tu¼trŒf Œtu»t ntuÞ ‚u ¼qkzt Œuþft¤trŒf™u Þtu„u fhe™u ntuÞ; …Ae Ëthtk
Œuþ ft¤trŒf™tu Þtu„ ÚttÞ ‚tu Úttuzuf ft¤u fhe™u ™tþ ÚtE òÞ. y™u
ytËwhe Sð™u su ft{, ¢tuÄ, ÷tu¼trŒf Œtu»t ntuÞ ‚u ftuE ft¤u ™tþ ÚttÞ
™rn. y™u ‚u™u yuf ðth òu ftkEf fXý ð[™ fÌtwk ntuÞ ‚tu Sðu íÞtk
ËwÄe ¼q÷u ™rn. y™u ‚u ytËwhe Sð òu ËíËk„e ÚtÞtu ntuÞ ‚tu Ëti fh‚tk
ËhË nrh¼õ‚ sýtÞ, …ý su{ ¼t÷ Œuþ{tk {tuhu Ë{wÿ n‚tu ‚u ftk… s{tE™u
{eXe …]Úðe ÚtE Au, ‚u ßÞtk ËwÄe ftk… ntuÞ íÞtk ËwÄe òu ¾tuŒeyu ‚tu …týe
{eXwk ™eËhu y™u ‚uÚte òu nuXwk ¾tuŒeyu ‚tu Ë{wÿ™t suðwk ¾tÁk Íuh …týe
™eËhu; ‚u{ ytËwhe Sð ntuÞ ‚u nrh¼õ‚ ÚtÞtu ntuÞ ™u yu™wk „{‚wk
{hze™u ÷„thuf Auzâtu ntuÞ ‚tu sux÷e {tuhu ËtÄw™e Ëuðt fhe ntuÞ ‚uÚte
÷t¾ ½ýtu ÿtun fhu ‚tu …ý {™{tk Ëk‚tu»t ™ ÚttÞ.”
…Ae {wõ‚t™kŒ Mðt{eyu …qAâwk su, “nu {nthts! ‚{u fÌtwk su, ‘ytËwhe
Sð ntuÞ ™u nrh¼õ‚ ÚtÞtu ntuÞ, ‚tu ‚u™wk ßÞtk ÷„e „{‚wk ht¾eyu íÞtk
ËwÄe ‚tu ËíËk„e hnu ™u òu „{‚wk ™ ht¾eyu ‚tu rð{w¾ ÚttÞ.’ ‚u ßÞtk
 „.yk.14 565
÷„e ™Úte ÚtÞtu ‚uðt{tk òu ‚u™tu Œun …ze òÞ ‚tu ytËwhe hnu fu Œiðe
ÚttÞ ?” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “‚u ytËwhe Sð ßÞtk ËwÄe Ëthtu
ntuÞ ™u ‚uðt{tk Œun …zu ‚tu Œiðe ÚttÞ y™u ¼„ðt™™e ¼Âõ‚ fhe™u …h{…Œ™u
…t{u.”
…Ae ™]®Ënt™kŒ Mðt{eyu …qAâwk su, “™ðÄt ¼Âõ‚{tk ©uc ¼Âõ‚ fE
Au ?” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “™ðÄt ¼Âõ‚{tkÚte su™u su ¼Âõ‚yu
fhe™u ¼„ðt™{tk áZ M™un ÚttÞ ‚u s ¼Âõ‚ ‚u™u ©uc Au.”
…Ae „tu…t¤t™kŒ Mðt{eyu …qAâwk su, “su™u ƒt¤1 yðMÚtt ntuÞ yÚtðt
Þtið™ yðMÚtt ntuÞ, ‚u™u fuðt …whw»t™tu Ëk„ ht¾ðtu ?” …Ae ©eS{nthts
ƒtuÕÞt su, “su ðÞu fhe™u …ý ð]Ø ntuÞ y™u Ä{o, ¿tt™ ™u ðihtøÞ su™u
áZ ntuÞ y™u ¼„ðt™™u rð»tu …ý áZ «er‚ ntuÞ ‚uðt …whw»t™tu Ëk„ «er‚yu
fhe™u yu ƒuÞ sýt™u fhðtu.”
…Ae ™tsu òu„eÞu …qAâwk su, “yuf™wk ¢tuÄu fhe™u ¼„ðt™{tk {™ òuztÞwk
Au ™u yuf™wk ¼Þu fhe™u ¼„ðt™{tk {™ òuztÞwk Au, y™u yuf™wk ‚tu M™unu
fhe™u ¼„ðt™{tk {™ òuztÞwk Au, yu ºtý{tk õÞtu ©uc Au ?” …Ae
©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “su™wk nu‚u fhe™u ¼„ðt™{tk {™ òuztÞwk ‚u ©uc
Au.”
…Ae rþðt™kŒ Mðt{eyu …qAâwk su, “¼„ðt™™tu ¼õ‚ ‚tu ntuÞ …ý
su™u ©eS{nthtsu fÌtwk yuðtu su Ëth-yËth™tu rððuf ‚u ™ ntuÞ ™u ðihtøÞ
…ý ™ ntuÞ, ‚u™u yuðtu rððuf ‚Útt ¼„ðt™ rð™t ƒeò …ŒtÚto{tk ðihtøÞ
‚u fu{ ÚttÞ ?” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “òu «Út{ s ¼„ðt™{tk
áZ nu‚ ÚtE òÞ ‚tu rððuf ™u ðihtøÞ ‚u nu‚™u Þtu„u fhe™u «fx ÚttÞ
Au. y™u su™u su …ŒtÚto{tk nu‚ ÚttÞ Au ‚u™u nu‚ fneyu yÚtðt ft{™t fneyu.
‚u su su …ŒtÚto{tk nu‚ ntuÞ ™u ‚u{tk òu ftuEf yk‚htÞ fhu ‚tu ‚u W…h
¢tuÄ ÚtE òÞ Au. ‚u {týË™t Œun{tk ‚tu ÚttÞ …ý …þw™u …ý ¢tuÄ ÚtE
òÞ Au. su{ …tztu ntuÞ ‚u ft{™tyu fhe™u ¼UË W…h ytËõ‚ ÚtÞtu ntuÞ
™u ƒeòu …tztu ytðu ‚tu ‚u™u {the ™tk¾u Au, yuðe he‚u …þw-…ûte{tk Ëðoºt
1. rfþtuh yðMÚtt-…k[Œþ ð»to ËwÄe™e.
 566 „.yk.14
Œu¾tÞ Au. ‚u{ su™u ¼„ðt™™u rð»tu áZ «er‚ ntuÞ ‚u™u su …ŒtÚto ‚u «er‚{tk
yk‚htÞ fhðt ytðu ‚tu ‚u W…h ‚wh‚ ¢tuÄ ÚtE òÞ ™u ‚u …ŒtÚto™tu ‚íft¤
íÞt„ fhu. {txu òu ¼„ðt™{tk áZ nu‚ ntuÞ ‚tu yu™e {u¤u s ðihtøÞ
™u rððuf ÚtE ytðu Au.”
…Ae ð¤e rþðt™kŒMðt{eyu …qAâwk su, “ƒwrØ{t™ ‚tu ƒuÞ …wY»t Au.
‚u{tk yuf ‚tu su{ …h{uïh fnu ‚u{ s {t™e ÷u yuðtu rðïtËe Au y™u
ƒeòu ‚tu …h{uïh™tk ð[™ ntuÞ ‚u{tk …ý {t™ðwk ½xu ‚ux÷wk s {t™u, yu
ƒu{tk õÞtu ©uc Au ?” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “rðïtËe yu s ©uc
Au. ‚u ht{fÚtt{tk ht{[kÿSyu fÌtwk Au su, ‘su {thu ÿZ rðïtËu hnu ‚u™e
su{ {t‚t ƒt¤f™e hûtt fhu Au ‚u{ nwk hûtt fÁk Aw.’ {txu rðïtËe yu
s ©uc Au.”
…Ae ytí{t™kŒ Mðt{eyu …qAâwk su, “{™{tk ‚tu yu{ r™ùÞ Au su,
Œun…ÞO‚ …h{uïh™t „{‚t{tk s hnuðwk Au; ‚tu…ý yu{ òýeyu Aeyu su,
…h{uïh™u ™u Ëk‚™u fu{ fheyu ‚tu yt…ýtu rðïtË ytðu ?” …Ae
©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “rðïtË ‚tu …h{uïh™u ™u Ëk‚™u íÞthu ytðu ßÞthu
yr‚þÞ {tkŒtu ÚttÞ ™u ‚u {kŒðtz{tk [tfhe …ý Ëthe …uXu ™ ÚtE ntuÞ
‚tu…ý ftuE™tu yð„wý ™ ÷u …tu‚u {qkÍtÞ …ý ™rn; ‚Útt ðtkf rð™t …ý
…h{uïh ™u Ëk‚ ‚u …tu‚t™wk yr‚þÞ y…{t™ fhu ‚tu…ý ftuE™tu yð„wý
™ ÷u; íÞthu yu™tu …h{uïh™u ™u Ëk‚™u rðïtË ytðu. y™u ºteòu «fth
yu Au su, sux÷t ËíËk„{tk r™Þ{ Au ‚u{tkÚte òu ÷uþ{tºt Vuh …zu ‚tu yr‚þÞ
Œw:¾tE òÞ ™u ‚u™wk ‚íft¤ «tÞrù‚ fhu. y™u òu {™{tk ¾tuxtu ½tx ÚttÞ
‚tu ƒeò™u Œunu fhe™u ð‚o{t™{tk Vuh …zu ‚ux÷tu s Œw:¾tÞ ™u ºttË …t{u.
íÞthu yu™tu …h{uïh™u ™u Ëk‚™u …rh…qýo rðïtË ytðu su, ‘yt ftuE ft¤u
ËíËk„{tkÚte z„þu ™rn.”
…Ae ¼„ðŒt™kŒ Mðt{eyu …qAâwk su, “su ¼õ‚s™™t {™™u rð»tu
¼„ðt™ ™u ¼„ðt™™t ¼õ‚™wk y¾kz {tntíBÞ ntuÞ ‚u ƒeò™u fu{ sýtÞ
?” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “su™t {™™u rð»tu ¼„ðt™™wk ™u ¼„ðt™™t
¼õ‚™wk y¾kz {tntíBÞ ntuÞ ‚u ¼„ðt™ ™u ¼„ðt™™t ¼õ‚™e r™»f…x
 „.yk.14-15 567
¼tðu «er‚yu fhe™u Ëuðt fhu ™u Œunu fhe™u Ëðo Ëk‚™u …„u ÷t„u; y™u
ftuEf Ëk‚ {tkŒt ntuÞ ‚tu ‚u™wk {tÚtwk Œtƒu, …„ Œtƒu ™u ¾tÄt-…eÄt™e ¾ƒh
ht¾u; y™u …tu‚t™e …tËu …tu‚t™u {™„{‚e ðnt÷e ðM‚w ytðu ‚tu ‚u Ëk‚™u
yt…e™u …Ae …tu‚t™t ft{{tk ðt…hu. yuðe he‚u {™-f{o-ð[™u fhe™u su
ð‚uo ‚u™t yk‚h{tk ¼„ðt™™wk ™u Ëk‚™wk {tntíBÞ y¾kz Au yu{ òýðwk.”
…Ae ©eS{nthtsu Ëk‚™u «&™ …qAâtu su1, “Ä{o, ¿tt™, ðihtøÞ ™u
¼Âõ‚ yu [thu yr‚ ‚eðú…ýu fhe™u ð‚o‚t ntuÞ ‚tu…ý Ä{o{tk ftkEf Ëkfh…ýwk
ÚttÞ ™u ðihtøÞ{tk ftuEf Xuftýu ht„ hne òÞ y™u ¼Âõ‚{tk …ý ftkEf
rþrÚt÷…ýwk ÚtE òÞ y™u ¿tt™{tk …ý ftkEf Œun ytËÂõ‚ hne òÞ ‚u™wk
þwk fthý nþu ?” …Ae „tu…t¤t™kŒ Mðt{eyu ™u ƒúñt™kŒ Mðt{eyu fÌtwk
su, “su™u Ä{o, ¿tt™, ðihtøÞ ™u ¼Âõ‚ yu [th ‚eðú ð‚uo Au, yuðt su Eïh{qŠ‚
Ë{Úto ‚u{tk su ftkEf fËh suðwk sýtÞ Au ‚u ‚tu fu𤠌Þtyu fhe™u hnu
Au; …ý ƒeS ftuE ò‚™e fËh ™Úte. y™u yuðt su {tuxt ntuÞ ‚u ƒtÌt
ÿrü ht¾e™u ð‚uo íÞthu fux÷tf Sðtu™u sz¼h‚ suðt ™u þwfS suðt
fhe {qfu. {txu yuðt yr‚þÞ su {tuxt ‚u{™u su ÔÞtðntrhf ÿrüyu
ð‚oðwk ‚u fuð¤ Sðtu W…h ŒÞtyu fhe™u Au.” …Ae ©eS{nthtsu fÌtwk
su, “yu™tu W¥th yu s Au.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T „Zzt ykíÞ™wk >> 14 >> 237 >>

ð[™t{]‚ 15 : …txtu „tuXât™wk Index

*Ëkð‚T 1884™t yt»ttZ ðrŒ 13-‚uhË™u rŒðË Mðt{e ©eËnò™kŒS
{nthts ©e„Zzt {æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk …tu‚t™t W‚tht™e {uze™t
„tu¾ W…h rðhts{t™ n‚t ™u Ëðo ïu‚ ðMºt Äthý fÞtO n‚tk ™u fkX™u
rð»tu {tu„ht™tk …w»…™t nth …nuÞto n‚t ™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤
{wr™ ‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe n‚e.
…Ae {wõ‚t™kŒ Mðt{e™u ©eS{nthtsu fÌtwk su, “yts ‚tu y{u y{tht
hËtuÞt nrh¼õ‚™e yt„¤ ƒnw ðt‚ fhe.” íÞthu {wõ‚t™kŒ Mðt{e ƒtuÕÞt
su, “nu {nthts ! fuðe he‚u ðt‚ fhe ?” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su,
* „.yk.™wk ð[. 15, ‚the¾ : 21-7-1827, hrððth. 1. …h{tí{t™tu ftuEf yuftkr‚f ¼õ‚ Au ‚u™u.
 568 „.yk.15-16
“ðt‚ ‚tu yu{ fhe su, ¼„ðt™™tu ¼õ‚ ntuÞ ™u ‚u ¼„ðt™™e {t™Ëe
…qò fhðt ƒuËu ‚Útt ¼„ðt™™wk æÞt™ fhðt ƒuËu ‚u Ë{u yu™tu Sð «Út{
su su ¼qkzt Œuþft¤trŒf™u Þtu„u fhe™u …k[rð»tÞ Útfe …ht¼ð …tBÞtu ntuÞ
yÚtðt ft{, ¢tuÄ, ÷tu¼trŒf™u Þtu„u fhe™u …ht¼ð …tBÞtu ntuÞ, ‚u Ëðuo™e
yu™u M{]r‚ ÚtE ytðu Au1. su{ ftuE þqhðeh …wY»t ntuÞ ™u Ëk„út{{tk sE™u
½tÞu ytÔÞtu ntuÞ ™u ‚u ½tÞ÷ ÚtE™u …tAtu ¾tx÷t{tk ytðe™u Ëqyu, …Ae
yu™u ßÞtk ËwÄe …txtu „tuXu ™rn íÞtk ËwÄe ½t™e ðuŒ™t x¤u ™rn ™u r™ÿt
…ý ytðu ™rn ™u ßÞthu …txtu „tuXu íÞthu ½t™e …ezt x¤e òÞ ™u r™ÿt
…ý ytðu. ‚u{ ¼qkzt Œuþ, ft¤, Ëk„ y™u r¢Þt; ‚u™u Þtu„u fhe™u Sð™u
…k[rð»tÞ™t su ½t ÷tøÞt Au, ‚u ßÞthu ™ðÄt ¼Âõ‚ {tkrn÷e su ¼Âõ‚
fh‚tk Útftk yu …k[rð»tÞ™e ½t™e …ezt ™ hnu ™u …k[rð»tÞ™wk M{hý
™ ÚttÞ yu s yu™u …txtu „tuXâtu òýðtu y™u yu s yu™u ¼s™-
M{hý™wk yk„ ÿZ òýðwk. …Ae yu yk„{tk hne™u {t™Ëe …qò fhðe, ™t{
M{hý fhðwk, su fhðwk ‚u yu …tu‚t™t yk„{tk hne™u fhðwk, ‚tu yu™u yr‚þÞ
Ë{tË ÚttÞ. y™u òu …tu‚t™t yk„™u ytu¤¾u ™rn ‚tu su{ ½tÞ÷™u …txtu
„tuXu ™rn ™u Ëw¾ ™ ÚttÞ ‚u{ yu™u ¼s™-M{hý{tk ftuE he‚u Ëw¾ ™
ÚttÞ ™u …k[rð»tÞ™t su ½t yu™u ÷tøÞt ntuÞ ‚u™e …ezt x¤u ™rn. {txu
yu ™ðÄt ¼Âõ‚{tkÚte su ¼Âõ‚ fh‚u Útfu …tu‚t™wk {™ ¼„ðt™{tk [tUxu y™u
¼„ðt™ rð™t ƒeòu ½tx fhu ™rn, íÞthu ‚u nrh¼õ‚™u yu{ òýðwk su,
‘{tÁk ‚tu yu s yk„ Au; …Ae ‚u ò‚™e ¼Âõ‚ yu™u «Ät™ ht¾ðe yu
rËØtk‚ ðt‚to Au.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T „Zzt ykíÞ™wk >> 15 >> 238 >>

ð[™t{]‚ 16 : …r‚ðú‚t™e xuf™wk Index

*Ëkð‚T 1884™t yt»ttZ ðrŒ y{tðtMÞt™u rŒðË Mðt{e ©eËnò™kŒS
{nthts ©e„Zzt {æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk W„{ýu îth ytuhzt™e
ytuËheyu rðhts{t™ n‚t y™u Ëðuo ïu‚ ðMºt Äthý fÞtO n‚tk ™u fkX™u
rð»tu {tu„ht™tk …w»…™t nth …nuÞto n‚t ‚Útt …t½{tk ‚tuht yr‚þÞ þtu¼tÞ{t™
* „.yk.™wk ð[.16‚the¾:23-7-1827, {k„¤ðth. su ftuE ¼Âõ‚Úte yËíM{]r‚™tu ßÞthu ™tþ ÚttÞ
1. {txu ™ð «fth™e ¼Âõ‚{tkÚte …tu‚t™u yr‚ r«Þ íÞthu æÞt™ …qò™wk Ëw¾ ÚttÞ.
 „.yk.16 569
Íwfe hÌtt n‚t ™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ {wr™ ‚Útt ŒuþŒuþ™t
nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe n‚e.
…Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “{wr™{kz¤ Ë{M‚ ‚Útt „]nMÚt nrh¼õ‚
Ë{M‚ «íÞu y{u «&™ …qAeyu Aeyu, ‚u suÚte W¥th ÚttÞ ‚u fhßÞtu. ‚u
«&™ yu Au su, ‘¼„ðt™™tu ¼õ‚ ntuÞ ‚u™u yð„wýðt¤t™tu íÞt„ fh‚tk
ftkE ðth ÷t„u ™rn, …ý su{tk yr‚þÞ Yzt „wý ntuÞ ‚u™tu fuðe he‚u
íÞt„ ÚttÞ ? y™u su{tk Yzt „wý ntuÞ ‚u ‚tu …tu‚t™t ËkƒkÄe ntuÞ yÚtðt
ƒeòu ftuEf ntuÞ …ý „wýðt™ Ëk½tÚtu Ënsu s «er‚ ÚttÞ ™u ‚u „wý™u
Þtu„u fhe™u su «er‚ ÚtE ntuÞ ‚u xt¤e x¤u s ™rn; {txu ¼„ðt™™t ¼õ‚™u
¼„ðt™ rð™t ƒesu Xuftýu „{u ‚uðtu „wýðt™ ntuÞ ‚u™u Ëk½tÚtu «er‚ s
™ ÚttÞ, yuðtu þtu W…tÞ Au ? yu «&™ Au.” …Ae {tuxt {tuxt Ëk‚ ‚u{ýu
suðtu ¼tMÞtu ‚uðtu W¥th fÞtuo, …ý ©eS{nthts™t «&™™wk Ë{tÄt™ ÚtÞw
™rn. …Ae ©eS{nthtsu fÌtwk su, “ÕÞtu, y{u W¥th fheyu yu™tu W¥th
yu Au su, su{ …r‚ðú‚t Mºte ntuÞ ‚u™u …tu‚t™tu …r‚ fk„t÷ ntuÞ ™u fwY…
ntuÞ yÚtðt htu„e fu ð]Ø ntuÞ ‚tu …ý ƒeò su ‚t÷uðh1 ™u Y…ðt™ y™u
Þtið™ðt™ …wY»t ‚u™u òuE™u ÷uþ{tºt {™{tk „wý ytðu ™rn y™uu su …r‚ðú‚t
ntuÞ ‚u ‚tu ƒeò …wY»t Ët{wk ¼tðu fhe™u swðu yÚtðt nËe™u ƒtu÷u íÞthu
yu™wk …r‚ðú‚t…ýwk ™tþ …t{u. y™u ‚u …r‚ðú‚t™u ½uh ftuEf …Áýt 2 ytÔÞt
ntuÞ ‚tu ‚u™u yL™ s¤ yt…u ‚Útt …tu‚t™t …r‚™t su ËkƒkÄe …wY»t ‚u™u
…ý yL™ s¤ yt…u ‚u ‚tu …r‚™t ËkƒkÄe òýe™u yt…u; …ý …tu‚t™t …r‚™t
suðe ƒeò …whw»t{tºt Ëk„tÚtu ÷uþ{tºt «er‚ ™ ntuÞ y™u …tu‚t™t …r‚™t
suðtu ƒeò …whw»t™tu „wý …ý ™ ytðu ™u …tu‚t™t …r‚™e {hS «{týu s
ð‚uo, yuðe he‚u …r‚ðú‚t Mºte™u …tu‚t™t …r‚ Ëk„tÚtu ÿZ xuf Au. ‚u{ s
¼„ðt™™t ¼õ‚™u …ý ¼„ðt™ Ëk½tÚtu ÿZ xuf òuEyu. y™u suðu Y…u
fhe™u ¼„ðt™™wk Œþo™ …tu‚t™u ÚtÞwk Au ™u ‚u Ëk„tÚtu su™u …r‚ðú‚t™t
suðe ÿZ «er‚ ƒkÄtýe Au, ‚u™u {tuxt {tuxt su ƒeò {wõ‚ ËtÄw ‚u
Ëk„tÚtu …ý «er‚ ÚttÞ s ™rn y™u …tu‚t™t EüŒuð su ¼„ðt™ ‚u™t
su ƒeò yð‚th ntuÞ ‚u Ëk„tÚtu …ý «er‚ ÚttÞ ™rn, fuð¤ su MðY…™e
1. htsË «f]Â¥t «Ät™ ði¼ðe 2. {nu{t™.
 570 „.yk.16-17
…tu‚t™u «tr ÚtE ntuÞ ‚u™u Ëk„tÚtu s «er‚ hnu ™u ‚u™e {hS «{týu s
ð‚uo; y™u ƒeò™u su ftkEf {t™u ‚u ‚tu ‚u™t òýe™u {t™u, yuðe su™u …tu‚t™t
EüŒuð su ¼„ðt™ ‚u™u rð»tu …r‚ðú‚t™t suðe ÿZ ¼Âõ‚ ntuÞ ™u ‚u „{u
‚uðt ƒeò „wýðt™™u Œu¾u …ý ‚u™u rð»tu nu‚ ÚttÞ s ™rn. su{ n™w{t™S
©eh½w™tÚtS™t ¼õ‚ Au. ‚u ht{tð‚th …Ae ƒeò fux÷tf ¼„ðt™™t yð‚th
ÚtÞt Au …ý n™w{t™S™u ht{[kÿS™u rð»tu s …r‚ðú‚t™t suðe ¼Âõ‚ hne
Au ‚u {txu n™w{t™S™e ¼Âõ‚ …r‚ðú‚t™t suðe Au. yuðe he‚u su ¼„ðt™™t
¼õ‚™e xuf ntuÞ ‚u™e …r‚ðú‚t™t suðe ¼Âõ‚ fnuðtÞ y™u su™wk yk„ yuðwk
™ ntuÞ ‚tu ‚u™e ÔÞr¼[trhýe™t suðe ¼Âõ‚ fnuðtÞ {txu òýe òuE™u
…tu‚t™wk ™tf f…tÞ yuðe ¼Âõ‚ ™ fhðe ™u ¼„ðt™™t ¼õ‚™u ‚tu
Ë{S rð[the™u …r‚ðú‚t™t suðe ÿZ ¼Âõ‚ fhðe.
>> Er‚ ð[™t{]‚{T „Zzt ykíÞ™wk >> 16 >> 239 >>

ð[™t{]‚ 17 : ¼h‚S™t ytÏÞt™™wk Index

*Ëkð‚T 1884™t ©tðý ËwrŒ 6 AXâ™u rŒðË ©eS{nthts ©e„Zzt
{æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk W„{ýu îth ytuhzt™e ytuËheyu rðhts{t™
n‚t y™u Ëðo ïu‚ ðMºt Äthý fÞtO n‚tk ™u fkX™u rð»tu …w»…™tu nth …nuÞtuo
n‚tu ™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ {wr™ ‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e ˼t
¼htE™u ƒuXe n‚e.
…Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “©e{ŒT¼t„ð‚{tk suðwk ¼h‚S™wk
ytÏÞt™ [{ífthe Au ‚uðe ‚tu ftuE fÚtt [{ífthe ™Úte. fu{ su, ¼h‚S
‚tu É»t¼Œu𠼄ðt™™t …wºt n‚t. ™u ¼„ðt™™u yÚtuo Ë{„ú …]Úðe™wk htßÞ
íÞt„ fhe™u ð™{tk „Þt n‚t y™u íÞtk ¼„ðt™™wk ¼s™ fh‚tk Útftk {]„÷e™t
ƒå[t™u rð»tu …tu‚t™u nu‚ ÚtÞwk íÞthu ‚u {]„™u ytfthu …tu‚t™t {™™e ð]r¥t
ÚtE „E. …Ae yuðt {tuxt n‚t ‚tu …ý ‚u …t…u fhe™u {]„™tu yð‚th ytÔÞtu.
{txu y™k‚ «fth™t …t… Au …ý ‚u Ëðo …t… Útfe ¼„ðt™™t ¼õ‚™u
¼„ðt™ rð™t ƒesu Xuftýu su nu‚ fhðwk ‚u yr‚ {tuxwk …t… Au. {txu
su Ë{sw ntuÞ ™u ‚u òu yu ¼h‚S™e ðt‚ rð[thu ‚tu yk‚h{tk yr‚ ƒef
* „.yk.™wk ð[.17, ‚t. 30-7-1827, {k„¤ðth.
 „.yk.17-18 571
÷t„u su, ‘h¾u ¼„ðt™ rð™t ƒesu Xuftýu nu‚ ÚtE òÞ !’ yuðe he‚™e
yr‚þÞ ƒef ÷t„u y™u ¼h‚S ßÞthu {]„™t Œun™tu íÞt„ fhe™u ƒútñý™u
½uh yð‚Þto íÞthu ¼„ðt™ rð™t ƒesu Xuftýu nu‚ ÚtE òÞ ‚u™e ƒefu
fhe™u ËkËth™t ÔÞðnth{tk r[¥t ŒeÄwk s ™rn ™u òýe™u „tkzt™e …uXu ðíÞto
y™u su «fthu ¼„ðt™{tk y¾kz ð]r¥t hnu ‚u{ s hnu‚t nðt.” yux÷e ðt‚
fhe™u ©eS{nthts XtftuhS™e yth‚e ÚtE íÞtk …ÄtÞto.
>> Er‚ ð[™t{]‚{T „Zzt ykíÞ™wk >> 17 >> 240 >>

ð[™t{]‚ 18 : ðtË™t Sýo ÚtÞt™wk Index

*Ëkð‚T 1884™t ©tðý ðrŒ 10 Œþ{e™u rŒðË Mðt{e ©e Ënò™kŒS
{nthts ©e„Zzt {æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk W„{ýu îth ytuhzt™e
ytuËheyu rðhts{t™ n‚t y™u Ëðo ïu‚ ðMºt Äthý fÞtO n‚tk ™u fkX™u
rð»tu …w»…™t nth …nuÞto n‚t ™u …t½™u rð»tu …w»…™t ‚tuht ÷xfe hÌtt n‚t
™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ {wr™ ‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e ˼t
¼htE™u ƒuXe n‚e.
…Ae ©eS{nthts™t ¼ºteò su h½wðehS, ‚u{ýu «&™ …qAâtu su,
“suðe ò„ú‚ yðMÚtt™u rð»tu Sð™e ÂMÚtr‚ Au ‚uðe MðÙ yðMÚtt™u rð»tu
fu{ hnu‚e ™Úte ?” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “Sð suðtu ò„ú‚ yðMÚtt{tk
hnu Au ‚uðtu s MðÙ yðMÚtt™u rð»tu hnu Au. fu{ su ò„ú‚ yðMÚtt{tk suðe
ðtË™t ntuÞ ‚uðe s MðÙ yðMÚtt{tk MVwhu Au.1”
…Ae r™÷tuo¼t™kŒ Mðt{eyu …qAâwk su, “nu {nthts ! ò„ú‚ yðMÚtt{tk
‚tu ftuE rŒðË ŒeXtkÞ ™ ntuÞ ™u Ëtk¼éÞt …ý ™ ntuÞ ‚uðtk ‚uðtk …ŒtÚto
MðÙ{tk MVwhe ytðu Au; ‚u™wk þwk fthý nþu ?” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt
* „.yk.™wk ð[.18, ‚t. 17-8-1827, þr™ðth. yðMÚtt hòu„wýtí{f ð‚uo Au. ‚u{tk ‚{:Ë¥ðÚte
1. yr¼«tÞ yuðtu Au fu - Sð™e ºtýuÞ yðMÚttytu r{r©‚ ÚtðtÚte ƒwÂØ{kŒ ÚttÞ Au. ‚uÚte y™w¼ðu÷wk
rºt„wýtí{f Au, Ë¥ðtrŒf Œhuf „wý …ý …]ÚtfT …ý MðÙ Sð fne þf‚tu ™Úte, fŒtr[‚T
…]ÚtfT ƒeò „wýÚte r{r©‚ Au yux÷u Ë¥ð„wý MðÙtðMÚtt{tk Ë¥ð„wý™e yrÄõ‚t ÚtðtÚte Sð™e
hs:‚{Úte r{r©‚ Au. hòu„wý ‚{:Ë¥ðÚte rMÚtr‚ ò„ú ‚ ™t su ð e ÚttÞ Au . y™u MðÙ{tk
r{r©‚ yuðe he‚u ‚{:Ë¥ð r{r©‚ hòu„wý y™w¼ðu÷t yÚto™e M{]r‚ …ý ÞÚtt¢{u ÚttÞ Au,
su{tk «Ät™ Au yuðe MðÙtðMÚtt{tk hòu„wý™wk MðÙtðMÚtt{tk hòu„wý™e yrÄõ‚t «tÞþ: ð‚uo Au
«tÄtLÞ ð‚uo Au. fŒtr[‚T ‚{tu„wý™e yrÄf‚t Au. {txu ¼útL‚…ýwk ÚttÞ Au ‚uÚte ò„ú‚™t suðe Sð™e
‚{tu„wý Ë¥ðhsÚte r{r©‚ Au. MðÙËk¿t‚ ÂMÚtr‚ hnu‚e ™Úte.
 572 „.yk.18
su, “™ ŒeXtk ntuÞ ™u ™ Ëtk¼éÞt ntuÞ yuðtk su …ŒtÚto MVwhu Au, ‚u ‚tu
…qðosL{™tk su f{o, ‚u™e ðtË™tyu fhe™u MVwhu Au.”
…Ae y¾kzt™kŒ Mðt{eyu …qAâwk su, “nu {nthts! yt Sð™u …qðosL{™tk
su f{o ‚u f{o™wk òuh ¼„ðt™™tu ¼õ‚ ÚttÞ ‚tu …ý õÞtk ËwÄe hnu Au
?” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “yu Sð™u ßÞthu Ëí…whw»t™tu Ëk„ ÚttÞ
Au íÞthu su{ su{ Ë{t„{ fh‚tu òÞ ‚u{ ‚u{ …qðo f{o ËkƒkÄe su ðtË™t
‚u sw™e Út‚e òÞ. …Ae yu™u sL{{hý ¼tu„ðtðu yuðe ‚u ðtË™t hnu ™rn.
su{ ºtý ð»to™e ‚Útt [th ð»to™e su sw™e ztk„h ÚtE …Ae ‚u sBÞt{tk ‚tu
ytðu ¾he …ý ðtðu ‚tu W„u ™rn, ‚u{ …qðo f{o™e ðtË™t Au ‚u Sýo ÚttÞ
íÞthu sL{{hý™u ¼tu„ðtðu yuðe hnu ™rn. íÞthu ftuEf yu{ …qAþu su,
‘ðtË™t Sýo ÚtE fu{ sýtÞ ?’ íÞtk áütk‚-su{ ftuEf …whw»ttu Zt÷tu, ‚hðthtu
÷E™u Ët{Ët{t ÷ztE fh‚t ntuÞ, ‚u ßÞtk ËwÄe Ët{Ët{t yu{ ™u yu{
W¼t hnu íÞtk ËwÄe yu ƒuÞ™wk ƒ¤ ƒhtuƒh sýtÞ y™u ßÞthu yuf sýt™tu
…„ …tAtu nXâtu íÞthu yu ntÞtuo fnuðtÞ. ‚u{ ¼„ðt™™tu su ¼õ‚ ntuÞ
‚u™u ¼„ðt™ ËkƒkÄe ™u rð»tÞ ËkƒkÄe su ËkfÕ… ‚u ßÞtk ËwÄe ‚wÕÞ…ýu ð‚o‚t
ntuÞ íÞtk ËwÄe yu{ òýðwk su, ‘ðtË™t ƒ¤ðt™ Au.’ y™u ßÞthu ¼„ðt™
ËkƒkÄe su ËkfÕ… ‚u rð»tÞ ËkƒkÄe ËkfÕ…™u nXtðe Œu íÞthu yu{ òýðwk
su, ‘ðtË™t Sýo ÚtE „E Au.”
…Ae ©eS{nthtsu …h{nkË «íÞu «&™ …qAâtu su, “su ¼„ðt™™t
¼õ‚™u Œuntr¼{t™™e r™ð]r¥t ÚtE ntuÞ ™u …k[rð»tÞ™tu y¼tð ÚtE „Þtu
ntuÞ, ‚u ƒeò Ëðo ¼õ‚™u fu{ féÞt{tk ytðu ?” …Ae {wõ‚t™kŒ Mðt{eyu
fÌtwk su “nu {nthts ! yt ‚{tht «&™™tu W¥th y{thtÚte ™rn ÚttÞ; {txu
‚{u f]…t fhe™u fhtu.” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “¼„ðt™™tu ¼õ‚
„]nMÚtt©{e ntuÞ yÚtðt íÞt„e ntuÞ ™u ‚u™u Œuntr¼{t™ ‚Útt …k[rð»tÞ{tkÚte
ytËÂõ‚ ‚u ‚tu r™ð]¥t ÚtE ntuÞ1, …Ae …h{uïh™e yt¿ttyu fhe™u suðe
he‚u ½xu ‚uðe he‚u Œuntr¼{t™ …ý htÏÞwk òuEyu y™u su{ su™u ÞtuøÞ ntuÞ
‚u{ …k[rð»tÞ …ý ¼tu„ÔÞt òuEyu. íÞtk áütk‚-su{ yr‚þÞ Œwƒ¤wk Ztuh
1. ‚u ¼õ‚™e su su r¢Þtytu ntuÞ ‚u Ëðuo ¼„ðt™™e yt¿tt «{týu s r¢Þtytu™u fhu …ý …tu‚t™e
yt¿ttÚte s ntuÞ {txu ‚u ¼õ‚ ¼„ðt™™e EåAtÚte ftuE r¢Þt fhu ™rn.
 „.yk.18-19 573
ntuÞ ‚u™u nuXu ÷tfztk ¼htðe™u ™u ®þ„zu-…qkAzu Ít÷e™u W¼wk fhu, ‚u ßÞtk
ËwÄe yu {týË Ít÷e hnu íÞtk ËwÄe W¼wk hnu y™u ßÞthu {týË {qfe Œu
íÞthu …]Úðe W…h …ze òÞ. ‚u{ su r™ðtoËr™f ntuÞ ‚u™u ‚tu ßÞtk ËwÄe
…h{uïh yt¿ttyu fhe™u sux÷e r¢Þt{tk òuzu ‚ux÷e s r¢Þt™u fhe™u hnuðt
Œu. su{ ftuEf …whw»t™t ntÚt{tk ‚eh f{tLÞ ntuÞ ‚u ßÞtk ËwÄe yu …wY»t
¾U[u íÞtk ËwÄe f{tLÞ fhze ÚttÞ y™u ßÞthu yu …wY»t f{tLÞ™u ¾U[‚tu
yt¤Ëe òÞ íÞthu yu f{tLÞ Ze÷e ÚtE òÞ Au. ‚u{ su r™ðtoËr™f …wY»t
Au ‚u ‚tu sux÷e …h{uïh™e yt¿tt ntuÞ ‚ux÷t s ÔÞðnth{tk òuztÞ
…ý yt¿ttÚte ƒnth ftkE ™ fhu y™u su ËðtËr™f ntuÞ ‚u ‚tu su
su ÔÞðnth{tk òuztÞtu ntuÞ, ‚u ÔÞðnth{tkÚte …tu‚t™e {u¤u Aqxe þfu ™rn
y™u …h{uïh™e yt¿ttyu fhe™u …ý Aqxe þfu ™rn. yuðe he‚u r™ðtoËr™f
…wY»t ™u ËðtËr™f …whw»t™tk ÷ûtý Au.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T „Zzt ykíÞ™wk >> 18 >> 241 >>

ð[™t{]‚ 19 : íÞt„e™tk ƒu fw÷ûtý™wk Index

*Ëkð‚T 1884™t ©tðý ðrŒ 13 ‚uhË™u rŒðË Mðt{e ©eËnò™kŒS
{nthts ©e„Zzt {æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk ytÚt{ýu îth ytuhzt™e
ytuËheyu Ztur÷Þt W…h „tŒe ‚rfÞt ™k¾tðe™u rðhts{t™ n‚t y™u Ëðo
ïu‚ ðMºt Äthý fÞtO n‚tk y™u fkX™u rð»tu {tu„ht™tk ™u fŠýfth™t …w»…™tk
nth rðhts{t™ n‚t y™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ {wr™{kz¤ ‚Útt
ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe n‚e.
…Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “suýu ËkËth™tu íÞt„ fÞtuo ntuÞ yuðt
su nrh¼õ‚ ‚u™u ƒu fw÷ûtý Au, ‚u yt ËíËk„™u rð»tu þtu¼ðt Œu‚t ™Úte.
‚u{tk yuf ‚tu ft{™t y™u ƒeS …tu‚t™t fwxwkƒe™u rð»tu «er‚. y™u yu ƒu
fw÷ûtý su{tk ntuÞ ‚u ‚tu y{™u …þw suðtu sýtÞ Au 1. ‚u{tk …ý su™u …tu‚t™t
ËkƒkÄe{tk ðÄw nu‚ ntuÞ ‚u™tu ‚tu y{thu yr‚þÞ yð„wý ytðu Au. {txu
suýu ËkËth íÞt„ fÞtuo ntuÞ ‚u™u ‚tu ÷uþ{tºt …ý …tu‚t™t ËkƒkÄe ËtÚtu

* „.yk.™wk ð[.19, ‚t. 20-8-1827, {k„¤ðth. 1. {txu {w{wûtw íÞt„eyu yü «fthu Mºte™tu íÞt„
ht¾ðtu.
 574 „.yk.19
nu‚ ™ htÏÞwk òuEyu. þt {txu; su …k[ {nt…t… Au ‚u Útfe …ý Œun™t
ËkƒkÄe{tk nu‚ ht¾ðwk ‚u ðÄw …t… Au. {txu su ¼„ðt™™tu íÞt„e ¼õ‚ ntuÞ
‚u™u ‚tu yt Œun Útfe ™u Œun™tk ËkƒkÄe Útfe …tu‚t™tu [i‚LÞ swŒtu òÛÞtu
òuEyu su, ‘nwk ‚tu ytí{t Awk y™u {thu ftuE ËtÚtu ÷uþ{tºt ËkƒkÄ ™Úte.’
y™u Œun™tk ËkƒkÄe Au ‚u ‚tu [tuhtþe ÷t¾ ò‚™e nthu „ÛÞt òuEyu, y™u
‚u ËkƒkÄe™u ËíËk„e òýe™u ‚u™wk {tntíBÞ Ë{sðt òÞ ‚tu yuf‚tu ËkƒkÄ™wk
nu‚ s ntuÞ ™u ð¤e ‚u™wk nrh¼õ‚…ýt™wk {tntíBÞ Ë{su, …Ae ¼„ðt™
y™u ¼„ðt™™t ¼õ‚Úte ËkƒkÄe{tk ðÄw nu‚ ƒkÄtÞ òÞ Au {txu su{tk Mðt¼trðf
nu‚ hÌtwk s Au yuðt su …tu‚t™t ËkƒkÄe ‚u™u nrhs™ òýe™u òu ‚u{tk nu‚
fhu, ‚tu ‚u™tu sL{ ¾htƒ ÚtE òÞ Au. y™u ð¤e Œun™tu ËkƒkÄe ™ ntuÞ
…ý su …tu‚t™e Ëuðt-[tfhe fh‚tu ntuÞ ‚u{tk …ý Mðt¼trðf nu‚ ÚtE òÞ
Au, {txu su Ë{sw ntuÞ ‚u™u …tu‚t™e [tfhe fh‚tu ntuÞ ™u ‚u nrh¼õ‚
ntuÞ ‚tu …ý ‚u™u rð»tu nu‚ ™ ht¾ðwk. su{ ŒqÄ ™u Ëtfh ntuÞ ‚u{tk Ë…uo
{tuZwk ™tÏÞwk ntuÞ, ‚tu ‚u …ý Íuh fnuðtÞ, ‚u{ su{tk Ëuðt[tfheY… MðtÚto
{éÞtu ntuÞ ™u ‚u nrh¼õ‚ ntuÞ, ‚tu …ý ‚u{tk ‚u …tu‚t™tu MðtÚto ÷E™u nu‚
™ ht¾ðwk. þt {txu su, …tu‚t™t Sð™u yu Útfe ƒkÄ™ ÚttÞ Au y™u su{
¼„ðt™™wk ®[‚ð™ ÚttÞ ‚u{ s su{tk …tu‚t™tu MðtÚto ntuÞ ‚u™wk …ý ®[‚ð™
Útðt {tkzu. yu s yu™u ¼„ðt™™t ¼s™{tk rðΙ fnuðtÞ. su{ ¼h‚S™u
{]„÷e™wk ƒå[wk ‚u s yrðãt-{tÞtY… ÚtÞwk. yuðe he‚u su su ¼„ðt™™t
¼s™{tk yk‚htÞY… Út‚t ntuÞ ‚u™tu ¼„ðt™™t ¼õ‚™u yrðãtY… òýe™u
yr‚þÞ íÞt„ fhðtu y™u yt «fhý™e su ðt‚to ‚u™u Ëk‚{kz¤ ‚Útt
ËtkÏÞÞtu„e nrh¼õ‚ Ë{M‚ ‚u{™u r™íÞ «íÞu fnuðe ™u Ëtk¼¤ðe; ‚u™e
rð„‚ su, su™t {kz¤{tk su {tuxuhtu ntuÞ ‚u™u r™íÞ «íÞu yt ðt‚ fhðe
y™u ƒeò™u Ëtk¼¤ðe y™u su {tuxuhtu ntuÞ ™u su rŒðË ðt‚ ™ fhu, ‚tu
‚u™u ‚u rŒðË W…ðtË fhðtu y™u su ©tu‚t ntuÞ ™u ‚u ©Øtyu fhe™u yt
¼„ðt™™e ðt‚ Ëtk¼¤ðt ™ ytðu, ‚tu ‚uýu …ý W…ðtË fhðtu y™u yt
ð[™™u yr‚þÞ ÿZ fhe™u ht¾ßÞtu.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T „Zzt ykíÞ™wk >> 19 >> 242 >>
 „.yk.20-21 575
ð[™t{]‚ 20 : Mð¼tð, «f]r‚ fu ðtË™t™wk Index
*Ëkð‚T 1884™t ©tðý ðrŒ 30 y{tðtMÞt™u rŒðË htrºt™u Ë{u
Mðt{e ©eËnò™kŒS {nthts ©e„Zzt {æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk …tu‚t™u
W‚thu rðhts{t™ n‚t y™u Ëðo ïu‚ ðMºt Äthý fÞtO n‚tk ™u …tu‚t™t
{w¾th®ðŒ™e yt„¤ ËtÄw ‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe
n‚e.
…Ae Œe™t™tÚt¼èu «&™ …qAÞtu su, “nu {nthts ! ft¤1 ‚tu ¼„ðt™™e
þÂõ‚ Au ™u f{o ‚tu Sðu fÞtO ntuÞ ‚u Au, …ý Mð¼tð ‚u ðM‚w„íÞu þwk
nþu ?” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “Sðu su …qðosL{™u rð»tu f{o fÞtO
Au, ‚u f{o …rh…õð yðMÚtt™u …t{e™u Sð ¼u¤tk yufhË ÚtE „Þtk Au. su{
÷tuZt™u rð»tu yÂø™ «ðuþ ÚtE òÞ, ‚u{ …rh…õð…ýt™u …t{e™u Sð ËtÚtu
{¤e hÌttk yuðtk su f{o, ‚u™u s Mð¼tð fneyu y™u ‚u™u s ðtË™t ‚Útt
«f]r‚ fneyu.”
…Ae {wõ‚t™kŒ Mðt{eyu «&™ …qAâtu su, “nu {nthts ! Sð ËtÚtu
yufhË…ýt™u …t{e hÌttk yuðtk su f{o yu™u s Mð¼tð ‚Útt ðtË™t fhe™u
fntu Atu; yu ðtË™t™u xtéÞt™tu þtu W…tÞ Au ?” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt
su, “yu ðtË™t xtéÞt™tu W…tÞ ‚tu ytí{r™ctyu Ërn‚ ©ef]»ý¼„ðt™™e
¼Âõ‚ fhðe yu s ¼tËu Au y™u òu ytí{r™ct rð™t yuf÷e s ©ef]»ý
¼„ðt™™e ¼Âõ‚ ntuÞ ‚tu su{ ¼„ðt™{tk nu‚ fhu ‚u{ ƒeò …ŒtÚto{tk …ý
nu‚ ÚtE òÞ. {txu ytí{r™ct Ërn‚ ¼Âõ‚ fhðe yu s ðtË™t xtéÞt™tu
W…tÞ Au y™u ytí{r™ctðt¤t™u …ý òu ftuEf ¼qkzt Œuþ-ft¤trŒf™u Þtu„u
fhe™u y¿tt™e™e …uXu s ûttu¼ ÚtE ytðu, …ý ÍtÍe ðth xfu ™rn.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T „Zzt ykíÞ™wk >> 20 >> 243 >>

ð[™t{]‚ 21:Ëtu™t™t Œtuht™wk-Ä{o{tk ¼Âõ‚ Ëh¾e „tihð‚t™wk Index

*Ëkð‚T 1884™t ¼tŒhðt ËwrŒ 9 ™ð{e™u rŒðË Mðt{e ©eËnò™kŒS
{nthts ©e„Zzt {æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk ytÚt{ýu îth ytuhzt™e
ytuËheyu Ztur÷Þt W…h „tŒe‚rfÞt ™k¾tðe™u rðhts{t™ n‚t y™u Ëðo
* „.yk.™wk ð[.20, ‚t. 22-8-1827, „wYðth. 1. ft¤, f{o y™u Mð¼tð; yt ºtý Sðtu ™ u
* „.yk.™wk ð[.21, ‚t. 31-8-1827, þr™ðth Ëw¾Œw:¾™e «trÂ{tk r™r{¥t Au ‚u{tk.
 576 „.yk.21
ïu‚ ðMºt Äthý fÞtO n‚tk y™u fkX™u rð»tu [{u÷e™tk …w»…™t nth rðhts{t™
n‚t ™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ {wr™{kz¤ Ë{M‚ ‚Útt ŒuþŒuþ™t
nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe n‚e.
…Ae ©eS{nthtsu „tu…t¤t™kŒ Mðt{e™u ™u þwf{wr™™u «&™-W¥th
fhðt™e yt¿tt fhe. …Ae þwf{wr™yu „tu…t¤t™kŒ Mðt{e™u «&™ …qAâtu su,
“¼„ðt™™e su ¼Âõ‚ Au ‚uýu fhe™u S𠼄ðt™™e {tÞt™u ‚hu Au ™u
yûthÄt{™u …t{u Au. y™u su Ä{o Au ‚uýu fhe™u ‚tu Œuð÷tuf™e «tÂÂ ÚttÞ
Au ™u ‚u …wÛÞ™u yk‚u …tAtu Œuð÷tuf{tkÚte ‚u Sð …ze òÞ Au. y™u ¼„ðt™™t
su yð‚th ÚttÞ Au ‚u ‚tu ßÞthu ßÞthu Ä{o™e ø÷tr™ ÚttÞ Au íÞthu íÞthu
‚u Ä{o™t MÚtt…™ fhðt™u yÚtuo ÚttÞ Au; …ý ¼Âõ‚™t MÚtt…™™u yÚtuo Út‚t
™Úte y™u su «t ¼Âõ‚ ð‚u ÚttÞ Au ‚u «t Ä{uo fhe™u sýt‚e ™Úte.
{txu ¼Âõ‚ Ëh¾e õÞu «fthu Ä{o{tk {tuxtE ytðu ? yu «&™ Au.” …Ae
„tu…t¤t™kŒ Mðt{eyu yu «&™™tu W¥th fhðt {tkzâtu, ‚u su su ðt‚ fhe
‚u{tk Ä{o ‚u ¼Âõ‚™t yk„Y… ÚtE òÞ …ý ftuE he‚u ¼Âõ‚ Ëh¾wk Ä{o{tk
„tihð ytðu ™rn. …Ae yu ðt‚to Ëtk¼¤e™u ©eS{nthts yr‚þÞ nË‚t
nðt y™u yu{ ƒtuÕÞt su, “yu «&™™tu W¥th ½ýtu fXý Au. {txu ÕÞtu
y{u yu™tu W¥th fheyu su1, “yu Ä{o ‚tu ƒu «fth™tu Au : yuf r™ð]r¥tÄ{o
Au ™u ƒeòu «ð]r¥tÄ{o Au. ‚u yu ƒu «fth™tu Ä{o ‚u ¼„ðt™™t ËkƒkÄu Ërn‚
…ý Au ™u ¼„ðt™™t ËkƒkÄu hrn‚ …ý Au. ‚u{tk ¼„ðt™™tk ËkƒkÄu Ërn‚
su Ä{o Au ‚u ‚tu ™thŒ, Ë™ftrŒf, þwfS, Äúwð, «nT÷tŒ, ykƒhe»t yu
ytrŒf su ¼õ‚s™ ‚u™tu Au; y™u yu Ä{o™u s ¼t„ð‚ Ä{o fnu Au
‚Útt yuftkr‚f Ä{o fnu Au ™u ‚u Ä{o y™u ¼Âõ‚ ‚tu ƒu ™Úte, yuf
s Au. y™u su Ä{o MÚtt…™™u yÚtuo ¼„ðt™™t yð‚th ÚttÞ Au, ‚u …ý
yu s Ä{o™t MÚtt…™™u yÚtuo ÚttÞ Au. y™u su fuð¤ ðýto©{™t Ä{o Au
‚u ‚tu ¼t„ð‚T Ä{o Útfe yr‚þÞ „tiý Au. y™u ¼t„ð‚ Ä{uo fhe™u ‚tu
Sð su ‚u ¼„ðt™™e {tÞt™u ‚he™u …whw»ttu¥t{™t Ät{™u …t{u Au {txu ¼t„ð‚
Ä{o ™u ¼Âõ‚ yu™wk ‚tu yufËh¾wk „tihð Au y™u «t …ý yufËh¾e s
Au. yuðe he‚u ¼Âõ‚™e ™u Ä{o™e Ëh¾e {tuxtE Au. y™u fuð¤ su ðýto©{™t
1. su Ä{o Au ‚u s„‚™u Äthý fh™thtu Au {txu ‚u™wk hûtý fhðtÚte Ëðo s„‚™wk hûtý ÚttÞ Au.
 „.yk.21 577
Ä{o ‚u ‚tu ‚u Útfe yr‚þÞ Œqƒ¤t Au ™u ‚u™wk V¤ …ý ™tþðk‚ Au.”
y™u y{thtu …ý {‚ yu Au su, ‘¼„ðt™ ‚Útt ¼„ðt™™t yuftkr‚f
¼õ‚ ‚u rð™t ftuE Ëk„tÚtu nu‚ fheyu ‚tu…ý Út‚wk ™Útª’ y™u y{™u yu{
sýtÞ Au su, ‘sz¼h‚, þwfŒuð, Œ¥ttºtuÞ, É»t¼Œu𠼄ðt™ yu™t Ëh¾tu
y{tht Sð™tu Zt¤tu Au.’ {txu y{™u …ý ð™, …ðo‚ ™u sk„÷; yu{tk s
hnuðwk „{u Au, …ý {tuxtk {tuxtk þnuh…txý ntuÞ yu{tk hnuðwk „{‚wk ™Úte,
yuðtu y{thtu Ëns Mð¼tð Au; ‚tu …ý ¼„ðt™ ‚Útt ¼„ðt™™t ¼õ‚™u
yÚtuo ÷t¾tu {týË™t ¼ezt{tk hneyu Aeyu ‚tu…ý y{thu suðwk ð™{tk hneyu
™u r™ƒOÄ hnuðtÞ ‚uðwk s hnuðtÞ Au y™u y{u …tu‚t™u MðtÚtuo fhe™u ÷t¾tu
{týË{tk ™Úte hnu‚t, y{u ‚tu ¼„ðt™ ‚Útt ¼„ðt™™t ¼õ‚™u yÚtuo {týË™t
¼ezt{tk hneyu Aeyu. y™u ¼„ðt™™t ¼õ‚™u yÚtuo „{u ‚ux÷e «ð]r¥t
fhðe …zu ‚tu …ý yu™u y{u r™ð]r¥t òýeyu Aeyu. y™u ¼„ðt™™tu
su ¼õ‚ ntuÞ ™u ‚u „{u ‚ux÷t ðtkf{tk ytÔÞtu ntuÞ ‚tu …ý y{thu ‚u™tu
yð„wý ytð‚tu ™Úte. y{u ‚tu yu{ òýeyu Aeyu su, ¼„ðt™™t ¼õ‚{tk
òu ftuEf Mðt¼trðf yÕ… Œtu»t ntuÞ ‚tu…ý ‚u òuðt ™rn y™u yu Œtu»t
òu …tu‚t{tk ntuÞ ‚tu ‚u™u xtéÞt™tu W…tÞ fhðtu; …ý ¼„ðt™™t ¼õ‚{tk
yu ò‚™tu Œtu»t ntuÞ ‚tu…ý yu nrhs™™tu yð„wý ÷uðtu ™rn. y™u
nrh¼õ‚™tu ‚tu yð„wý ßÞthu {tuxt ð‚o{t™{tk [qfe òÞ íÞthu ÷uðtu ™u
ƒeò yÕ… Œtu»t ntuÞ ‚u ËtÁ ¼„ðt™™t ¼õ‚™tu yð„wý ÷uðtu ™rn. y™u
¼„ðt™™t ¼õ‚ ntuÞ ‚u™u ðtŒrððtŒ fhe S‚e™u htS Útðwk ™rn, yu ËtÚtu
‚tu nthe™u s htS Útðwk; y™u su ðtŒrððtŒ fhe™u ¼„ðt™™tk ¼õ‚™u
S‚u Au ‚u ‚tu …k[ {nt…t…™t su fh™tht ‚uÚte …ý ðÄw …t…e Au.
y™u y{the yt„¤ su ftuE ¼„ðt™™t ¼õ‚™wk ½Ët‚wk ƒtu÷u ‚u ‚tu
y{™u ŒeXtu s „{u ™rn. y™u su ¼„ðt™™t ¼õ‚™tu yð„wý ÷u‚tu ntuÞ
‚u™t ntÚt™wk ‚tu yL™-s¤ …ý ¼tðu ™rn. y™u Œun™tu ËkƒkÄe ntuÞ …ý
òu ¼„ðt™™t ¼õ‚™tu yð„wý ÷u ‚tu ‚u ËtÚtu …ý yr‚þÞ fwnu‚ ÚtE òÞ.
þt {txu su, yt…ýu ‚tu ytí{t Aeyu ‚u yt…ýu Œun ™u Œun™tk ËkƒkÄe ËtÚtu
þt ËtÁ nu‚ òuEyu ? yt…ýu ‚tu Ë¥ttY… hne™u ¼„ðt™ ‚Útt ¼„ðt™™t
¼õ‚ Ëk„tÚtu nu‚ fÞwO Au, …ý ŒunƒwrØyu fhe™u nu‚ fÞwO ™Úte. ™u su
 578 „.yk.21
Ë¥ttY… hne ™rn þfu ‚u™u ‚tu ft{, ¢tuÄ, ÷tu¼, {tun, {Œ, {íËhtrŒf
su þºtw ‚u …ezât rð™t hnu s ™rn. {txu su ytí{Ë¥ttY… ÚtE™u ¼Âõ‚
™rn fh‚t ntuÞ ‚u™wk Y… ‚tu yt ËíËk„{tk W½tzwk ÚtÞt rð™t hnu s ™rn.
þt {txu su, yt ËíËk„ Au ‚u ‚tu y÷tirff Au y™u suðt ïu‚îe…,
ðifwkX, „tu÷tuf ‚u™u rð»tu ¼„ðt™™t …t»toŒ Au ‚u suðt s yt Ëðuo ËíËk„e
Au. y™u y{u ‚tu suðt ËðoÚte …h su rŒÔÞ yûthÄt{ ‚u™u rð»tu ¼„ðt™™t
…t»toŒ Au ‚u suðt òu yt ËíËk„e™u ™ òý‚t ntuEyu, ‚tu y{™u ¼„ðt™
‚Útt ¼„ðt™™t ¼õ‚™t Ë{ Au.
y™u su™u ¿tt™, ðihtøÞ, Ä{o ™u ¼Âõ‚ yu yr‚þÞ áZ ™rn ntuÞ
‚u ‚tu yk‚u ò‚tk Ze÷tu …zât rð™t ™rn s hnu. su{ {eýu …tÞu÷ Œtuhtu
ntuÞ y™u ‚u rþÞt¤t{tk ™u [tu{tËt{tk ‚tu y¬z hnu, …ý ßÞthu W™t¤tu
ytðu íÞthu sYh Ze÷tu ÚtE òÞ. ‚u{ ynªÞt nrh¼õ‚™u Ëðuo «fthu Ëw¾
hnu ™u ËíËk„{tk …ý ËL{t™ Út‚wk hnu, ‚u Y… su [tu{tËwk ™u rþÞt¤tu ‚u{tk
‚tu ¿tt™, ðihtøÞ, Ä{o ™u ¼Âõ‚ ‚u ËwÄtk ytfhtk sýtÞ; …ý ßÞthu ËíËk„{tk
y…{t™ ÚttÞ ™u Œunu fhe™u …ý Œw:¾e ÚttÞ ‚u Y… su W™t¤tu ‚u{tk ‚tu
¿tt™, ðihtøÞ, Ä{o ™u ¼Âõ‚ ‚u {eýu …tÞu÷ Œtuht™e …uXu Ze÷tk ÚtE òÞ
‚tu…ý y{u ‚tu ‚u™tu íÞt„ fh‚t ™Úte, …ý yu s yu™e {u¤u {™{tk yturþÞt¤tu
ÚtE™u ËíËk„{tkÚte …tAtu nXe òÞ Au. …Ae ‚u ËíËk„e fnuðt‚tu ntuÞ ‚tu…ý
‚u™u yk‚hu ËíËk„ ËkƒkÄe Ëw¾ ™ hnu. {txu ËíËk„ fhðtu ‚u ‚tu ytí{Ë¥ttY…
ÚtE™u yr‚ áZ…ýu fhðtu, …ý Œun ‚Útt Œun™t ËkƒkÄe ‚u Ëk„tÚtu nu‚ hne
òÞ yuðtu ËíËk„ fhðtu ™rn. su{ Ëtu™t™tu Œtuhtu fÞtuo ntuÞ ‚u AÞu É‚w{tk
Ëh¾tu hnu …ý W™t¤t™u ‚t…u fhe™u Ze÷tu ÚttÞ ™rn, ‚u{ su™tu áZ
ËíËk„ ntuÞ ‚u™u „{u ‚uðtk Œw:¾ ytðe …zu ‚Útt „{u ‚ux÷wk ËíËk„{tk
y…{t™ ÚttÞ …ý ‚u™wk ftuE he‚u ËíËk„{tkÚte {™ …tAwk nXu ™rn. yuðt
su áZ ËíËk„e ði»ýð Au, ‚u s y{thu Ë„tkðnt÷tk Au ™u ‚u s y{the
™t‚ Au ™u yt Œunu fhe™u …ý yuðt ði»ýð ¼u¤wk s hnuðwk Au ™u ©ef]»ý
¼„ðt™™t Ät{{tk …ý yuðt ði»ýð ¼u¤wk s hnuðwk Au, yu{ y{thtu r™ùÞ
Au. y™u ‚{thu …ý ‚u{ s r™ùÞ htÏÞtu òuEyu. þt {txu su, ‚{u Ëðuo
y{thu ytr©‚ ÚtÞt Atu {txu y{thu ‚{™u rn‚™e ðt‚ ntuÞ ‚u fne òuEyu.
 „.yk.21-22 579
™u r{ºt …ý ‚u™u s òýðtu su, ‘…tu‚t™t rn‚™e ðt‚ ntuÞ ‚u Œw:¾ ÷„tze™u
…ý fnu.’ yu s r{ºt™wk ÷ûtý Au ‚u Ë{S ht¾ßÞtu.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T „Zzt ykíÞ™wk >> 21 >> 244 >>

ð[™t{] ‚ 22 : ˾e - ˾t™t ¼tð™w k Index

*Ëkð‚T 1884™t ¼tŒhðt ðrŒ 4 [tuÚt™u rŒðË Mðt{e ©eËnò™kŒS
{nthts ©e„Zzt {æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk ytÚt{ýu îth ytuhzt™e
ytuËheyu rðhts{t™ n‚t y™u Ëðo ïu‚ ðMºt Äthý fÞtO n‚tk y™u …t½™u
rð»tu Ätu¤tk …w»…™t ‚tuht Íqfe hÌttk n‚t y™u fkX™u rð»tu Ätu¤tk, …w»…™t
nth rðhts{t™ n‚t ™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ …h{nkË ‚Útt ŒuþŒuþ™t
nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe n‚e ™u …h{nkË Œqfz-ËhtuŒt ÷E™u …tu‚t™e
yt„¤ rð»ýw…Œ „tð‚t n‚t. ‚u Ë{Þ{tk ©eS{nthts yk‚hËL{w¾ árü
fhe™u rðhts{t™ n‚t.
…Ae ©eS{nthts yu{ ƒtuÕÞt su, “suðwk «u{÷ûtýt ¼Âõ‚yu Þwõ‚
yt fe‚o™™u rð»tu nrhs™™wk yk„ fÌtwk Au, yuðwk ‚tu Íeýt¼tE™wk yk„ Au
‚Útt …ðo‚¼tE ™u {q¤S yu™tk …ý yuðtk yk„ n‚tk. {txu y{u yk‚hËL{w¾
árü fhe™u rð[th‚t n‚t. y™u ƒeò …ý ËíËk„{tk yuðt yk„ðt¤t nþu.
y™u su™u «u{÷ûtýt ¼Âõ‚™wk yk„ ytðu ‚u™u …k[rð»tÞ™u rð»tu «er‚ x¤e
òÞ Au y™u ytí{r™ct htÏÞt rð™t™e s hnu Au.”
…Ae {wõ‚t™kŒ Mðt{eyu …qAâwk su, “™h®Ën {nu‚t ‚tu Ër¾¼tðu ©ef]»ý
¼„ðt™™u ¼s‚t ™u fux÷tf ™thŒtrŒf ¼„ðt™™t ¼õ‚ Au ‚u ‚tu Œt˼tðu
fhe™u ¼„ðt™™u ¼su Au. yu ƒu «fth™t ¼õ‚{tk fu™e ¼Âõ‚ ©uc òýðe
?” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “™h®Ën {nu‚t, „tu…eytu ™u ™thŒ-
Ë™ftrŒf yu{™e ¼Âõ‚{tk ƒu «fth ™Úte, yu ‚tu yuf «fth s Au 1. y™u
Œun ‚tu …wÁ»t™tu ™u Mºte™tu ƒuÞ {trÞf Au ™u ™tþðk‚ Au; y™u ¼s™™tu
fh™thtu su Sðtí{t ‚u …wÁ»t …ý ™Úte ™u Mºte …ý ™Úte, yu ‚tu Ë¥tt{tºt
[i‚LÞ Au. ‚u Œun {qfe™u ¼„ðt™™t Ät{{tk òÞ Au íÞthu suðe ¼„ðt™™e
* „.yk.™wk ð[. 22, ‚t. 9-9-1827, Ëtu{ðth 1. ƒk™u ¼Âõ‚{tk r¢Þt¼uŒ Ë‚u …ý «u{{tk
¼uŒ ™Úte.
 580 „.yk.22
{hS ntuÞ ‚uðtu ‚u™tu ytfth ƒkÄtÞ Au yÚtðt yu ¼õ‚™u suðtu Ëuðt™tu
yðftþ ytðu ‚uðtu ytfth Ähe™u ¼„ðt™™e Ëuðt fhu Au. y™u su ¼„ðt™™tu
¼õ‚ ntuÞ ‚u™u su{ ¼„ðt™{tk «er‚ ntuÞ ‚u{ s òu Ä™, Mºte ytrŒf
…ŒtÚto{tk «er‚ ÚtE òÞ, ‚tu yu ¼„ðt™™tu áZ ¼õ‚ fnuðtÞ ™rn. y™u
…h{uïh™tu ¼õ‚ ÚtE™u ¼Âõ‚ fh‚tk Útftk su …t… fhu Au ™u ËíËk„{tk
s fwðtË™t ƒtkÄu Au, ‚u …t… ‚tu yu™u ð@÷u… ÚttÞ Au. y™u fwËk„{tk sE™u
…hMºte™tu Ëk„ fhu ‚u Útfe …ý ËíËk„{tk ¼„ðt™™t ¼õ‚ W…h fwÿrüyu
òuðtÞwk ntuÞ ‚tu ‚u™wk ðÄw …t… Au. {txu su™u ¼„ðt™{tk áZ «er‚ fhðe
ntuÞ ‚u™u ‚tu ftuE ò‚™wk …t… …tu‚t™e ƒwrØ{tk hnuðt Œuðwk ™rn. þt {txu
su, ËíËk„e nrhs™ Au ‚u ‚tu suðtk …tu‚t™tk {t, ƒu™ fu Œefhe ntuÞ ‚uðtk
Au. y™u yt ËkËth™u rð»tu yr‚þÞ su …t…e ntuÞ ‚u …tu‚t™t „tuºt™e 1 Mºteytu™u
rð»tu fwÿrü ht¾u Au; {txu su nrhs™™u rð»tu fwÿrü ht¾u ‚u yr‚þÞ
…t…e Au ™u ‚u™tu ftuE ft¤u Aqxftu ÚttÞ ™rn. {txu su™u hrËf ¼õ‚
Útðwk ntuÞ ‚u™u ytðe ò‚™wk …t… ‚u™tu íÞt„ fhe™u …Ae hrËf ¼õ‚ Útðwk.”
“y™u Ëðo …t…{tkÚte {tuxwk …t… yu Au su, ¼„ðt™ ™u ¼„ðt™™t
¼õ‚™u rð»tu Œtu»tƒwrØ ÚttÞ ™u ‚u Œtu»tƒwrØyu fhe™u ¼„ðt™ ™u ¼„ðt™™t
¼õ‚ Ëk„tÚtu ðih ƒkÄtE òÞ. {txu fturx „tiníÞt fhe ntuÞ ‚Útt {ã-
{tkË™wk ¼ûtý fÞwO ntuÞ ‚Útt yËkÏÞ „wÁMºte™tu Ëk„ fÞtuo ntuÞ, ‚u yu
…t… Útfe ‚tu ftuE ft¤u Aqxftu ÚttÞ, …ý ¼„ðt™ ™u ¼„ðt™™t ¼õ‚™tu
su ÿtune ‚u™tu ‚tu ftuE ft¤u yu …t… Útfe Awxftu ™ ÚttÞ. y™u ‚u …wY»t
ntuÞ ‚tu htûtË ÚtE òÞ ™u Mºte ntuÞ ‚tu htûtËe ÚtE òÞ. …Ae ‚u ftuE
sL{{tk yËwh {xe™u ¼„ðt™™tu ¼õ‚ Út‚tu ™Úte. y™u suýu ¼„ðt™™t
¼õ‚™tu ÿtun ytŒÞtuo ntuÞ ™u …rh…õð ÿtunƒwrØ ÚtE ntuÞ ‚u™e ‚tu ftuE
Þtu„u fhe™u ÿtunƒwrØ x¤u ™rn. y™u ÿtun fÞto™e ËtÄ™ Œþt{tk ntuÞ
™u yu{ òýu su, ‘¼„ðt™ ™u ¼„ðt™™t ¼õ‚™tu {U ÿtun fÞtuo yu {tuxwk
…t… fÞwO, {txu nwk ‚tu yr‚þÞ ™e[ Awk y™u ¼„ðt™ ™u ¼„ðt™™t ¼õ‚
‚u ‚tu ƒnw {tuxt Au.’ yuðe he‚u su ¼„ðt™™tu ™u ¼„ðt™™t ¼õ‚™tu „wý
÷u y™u …tu‚t™u rð»tu Œtu»t swyu, ‚tu „{u ‚uðtk {tuxtk …t… fÞtO ntuÞ ‚tu…ý
‚u ™tþ …t{u Au. y™u ¼„ðt™ …tu‚t™t ¼õ‚™t ÿtun™t fh™tht W…h suðt
1. fw¤™e.
 „.yk.22-23 581
fwhtS ÚttÞ Au ™u Œw:¾tÞ Au, ‚uðt ftuE …t…u fhe™u Œw:¾t‚t ™Úte. y™u
ßÞthu ðifwkX÷tuf{tk sÞ-rðsÞu Ë™ftrŒf™wk y…{t™ fÞwo íÞthu ¼„ðt™
‚íft¤ Ë™ftrŒf …tËu ytÔÞt ™u Ë™ftrŒf «íÞu yu{ ƒtuÕÞt su, “‚{tht
suðt ËtÄw Au ‚u™tu su ÿtun fhu ‚u ‚tu {tht þºtw Au. {txu ‚{u sÞ-rðsÞ™u
þt… ŒeÄtu yu ƒnw Ëthwk fÞwO, y™u ‚{tht suðt ¼„ðŒeÞ ƒútñý ‚u™tu
‚tu òu {thtu ntuÚt ÿtun fhu ‚tu ‚u ntÚt™u …ý nwk ft…e ™tk¾wk ‚tu ƒeò™e
þe ðt‚ fnuðe ?” yuðe he‚u ðifwkX™tÚt ¼„ðt™ Ë™ftrŒf «íÞu ƒtuÕÞt,
™u ßÞ-rðsÞ n‚t ‚u ¼„ðŒeÞ™t y…htÄY…e su …t… ‚uýu fhe™u ŒiíÞ
ÚtÞt. yuðe he‚u suýu ¼„ðt™™t ¼õ‚™tu ÿtun fÞtuo Au ‚u Ëðuo {tuxe …Œðe{tkÚte
…ze „Þt Au, ‚u þtMºt{tk ðt‚ «rËØ Au. {txu su™u …tu‚t™wk Yzwk EåAðwk
‚uýu ¼„ðt™™tk ¼õ‚™tu ÿtun fhðtu ™rn ™u òu òýu-yòýu ftkEf ÿtun
ÚtE „Þtu ntuÞ ‚tu …„u ÷t„e M‚wr‚ fhe™u su{ ‚u htS ÚttÞ ‚u{ fhðwk.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T „Zzt ykíÞ™wk >> 22 >> 245 >>

ð[™t{]‚ 23 : {t™Ëe …qò™wk Index

*Ëkð‚T 1885™t ytËtu ËwrŒ 15 …w™{™u rŒðË htrºt™u Ë{u Mðt{e
©eËnò™kŒS {nthts ©e„Zzt {æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk …tu‚t™t
W‚tht™u rð»tu Vr¤Þt™e ðå[u Ztur÷Þtu Z¤tðe™u ‚u W…h rðhts{t™ n‚t
y™u Ëðo ïu‚ ðMºt Äthý fÞtO n‚tk ™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ …h{nkË
‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe n‚e.
…Ae ©eS{nthts f]…t fhe™u Ëðo nrhs™ «íÞu ƒtuÕÞt su, “su
¼„ðt™™tu ¼õ‚ ntuÞ ‚u r™íÞu ¼„ðt™™e {t™Ëe …qò fhu. ‚u {t™Ëe
…qò fhðt™e yu{ rðÂõ‚ Au su, W™t¤tu, rþÞt¤tu ™u [tu{tËwk yu ºtý É‚w™u
rð»tu ™tu¾e ™tu¾e {t™Ëe …qò fhðe. ‚u{tk W™t¤t™t [th {rn™t ËwÄe
‚tu yu{ …qò fhðe su, Ëthwk, xtZwk, Ëw„kÄe{t™, …rðºt s¤ ntuÞ ‚uýu fhe™u
¼„ðt™™u «Út{ ™ðhtððt, ™u …Ae ÄtuÞu÷tu Ätu¤tu ¾uË ËwkŒh Íeýtu ™u ½txtu
ntuÞ ‚u …nuhðt yt…ðtu. y™u …Ae ËwkŒh ytË™ W…h rðhts{t™ yuðt
su ¼„ðt™ ‚u™tk yk„ yk„ rð»tu ËwkŒh {r¤Þt„h [kŒ™ ½Ëe™u ðtxft{tk
* „.yk.™wk ð[. 23, ‚t. 22-10-1828, „wYðth.
 582 „.yk.23
W‚the htÏÞwk ntuÞ ‚u [[oðwk. ‚u «Út{ ‚tu ÷÷tx™u rð»tu [[eo™u ÷÷tx™u Ëthe
…uXu r™h¾ðwk ‚Útt ntÚt™u rð»tu [[eo™u, ntÚt™u Ëthe …uXu r™h¾ðt ‚Útt ÓŒÞ,
WŒh, ËtÚt¤, ®…ze yu ytrŒf su yk„ ‚u™u rð»tu ‚u [kŒ™™wk ÷u…™ fhe
fhe™u ‚u ‚u yk„™u r™h¾ðtk ‚Útt [hýth®ðŒ™e W…h ™u ‚¤u ËwkŒh fwkfw{
[tu…zðwk ™u ‚u [hýth®ðŒ™u r™h¾ðtk. …Ae {tu„ht, [{u÷e, „w÷tƒ, [k…tu;
yu ytrŒf su Ëw„kÄe{t™ …w»… ‚u™t nth ‚Útt fkfý, ƒtswƒkÄ, xtu…e yu
ytrŒf su yt¼q»tý ‚u ‚u …w»…™tk …nuhtððtk y™u {tu„ht™t …w»… suðwk Ätu¤wk
™u Íeýwk ™u ƒnw ¼thu ™rn yuðwk ðMºt {M‚f™u rð»tu Ähtððwk ‚Útt Ätu¤e,
Íeýe ™u n÷fe yuðe su ËwkŒh …Auze ‚u ytuZtzðe. …Ae ‚u ¼„ðt™™u {¤ðwk,
‚u yuf ðth {¤ðwk, ƒuðth {¤ðwk, suðwk …tu‚t™u nu‚ Q…su ‚u{ {¤ðwk; ‚Útt
¼„ðt™™tk [hýth®ðŒ …tu‚t™e At‚e{tk ÷uðtk ‚Útt {M‚f W…h Äthðtk. y™u
‚u {¤ðu fhe™u su ¼„ðt™™t yk„™wk [kŒ™ …tu‚t™t yk„{tk ð¤„u ‚Útt
¼„ðt™™tk [hýth®ðŒ™u …tu‚t™e At‚e{tk ™u {M‚f W…h ÄtÞto ntuÞ ‚uýu
fhe™u su fwkfw{ ð¤„u ‚Útt …w»…™t nth™tk r[n™ EíÞtrŒ su su …tu‚t™t
yk„{tk ð¤„u ‚u™u Äthðwk; fnu‚tk yu{ òýðwk su, ‘¼„ðt™™wk «ËtŒe [kŒ™,
fwkfw{ ™u nth ‚u {tht yk„{tk yzâtk Au.’
“y™u rþÞt¤t™t [th {rn™t ËwÄe ‚tu yu{ …qò fhðe su, «Út{
‚tu ¼„ðt™™u Q™u s¤u fhe™u ™ðhtððt ™u …Ae Ätu¤tu ¾uË …nuhðt yt…ðtu
™u …Ae Ztur÷Þt W…h {¾{÷™wk „tŒ÷wk …tÚthe™u ‚u W…h Ätu¤tu ytuAtz
ytuAtze™u ‚u W…h ¼„ðt™™u rðhts{t™ fhðt y™u …Ae Ëwhðt¤ …nuhtððtu
‚Útt z„÷e …nuhtððe ‚Útt Ëtu™uhe ‚thðt¤tu ¼thu fËwkƒe hUxtu {M‚fu ƒkÄtððtu
‚Útt fuzâu ¼thu hUxtu ƒkÄtððtu ‚Útt ¾¼u ¼thu hUxtu Ähtððtu ‚Útt neht,
{tu‚e, Ëwðýo, ÷t÷™t1 su ¼t‚¼t‚™tk ½huýtk ‚u yk„ yk„™u rð»tu Ähtððtk
‚Útt {tu‚e™e {t¤t …nuhtððe. y™u ðMºt …nuhtðe™u ‚Útt yt¼q»tý …nuhtðe™u
¼„ðt™™tk su ‚u ‚u yk„ ‚u™u Ëthe …uXu r™h¾ðtk y™u ¼„ðt™™tk ÷÷tx™u
rð»tu yuf fwkfw{™tu [tkŒ÷tu fhðtu.”
“y™u [tu{tËt™t [th {rn™t ËwÄe yu{ …qò fhðe su, òýeyu ¼„ðt™
ftuEf „t{Úte ytÔÞt ‚u Ätu¤tk ðMºt Ëðuo …÷¤e „Þtk Au yÚtðt ™Œeyu
…h{nkËu Ërn‚ ™tðt …ÄtÞto n‚t íÞtkÚte …÷t¤e™u ytÔÞt Au. …Ae ‚u …÷¤u÷tk
1. yu ™t{™tu {rýrðþu»t
 „.yk.23-24 583
su ðMºt ‚u™u W‚htðe™u Ëðo fËwkƒ÷ ðMºt …nuhðt yt…ðtk y™u ÷÷tx™u
rð»tu …e¤wk su fuËh[kŒ™ ‚u™wk ÷u…™ fhðwk. y™u W™t¤tu ntuÞ íÞthu [tu„t™
òÞ„t{tk ‚Útt Vw÷ðtze{tk ¼„ðt™ rðhts{t™ Au yuðe he‚u ¼„ðt™™u Äthðt.
y™u rþÞt¤tu ™u [tu{tËwk ntuÞ íÞthu ftuEf Ëthe {uze™u W…h ¼„ðt™
rðhts{t™ Au yÚtðt ½h™u {tknu÷e ftuhu rðhts{t™ Au yuðe he‚u ¼„ðt™™u
Äthðt. y™u ¼„ðt™™u s{ðt fE ðM‚w yt…ðe ‚tu su, ¼ûÞ1, ¼tußÞ2,
÷uÌt3, [tu»Þ4; …tu‚t™t {™{tk ¾tðt™u „{‚tk ntuÞ ‚uðtk ¼„ðt™™u yÚtuo ®[‚ððtk
y™u ‚uðtk ¼„ðt™™u ™ ¼tð‚tk ntuÞ ‚tu…ý …tu‚t™u „{‚tk s ¼tus™ ¼„ðt™™u
yÚtuo ®[‚ððtk. y™u ƒeòk su Äq…, Œe…, yth‚e yu ytrŒf W…[th ‚u
ÞÚttÞtuøÞ ¼„ðt™™u y…oý fhðtk. yuðe he‚u ºtýu É‚w{tk r¼L™ r¼L™
…qò fhu ‚tu ‚u ¼õ‚™u ¼„ðt™™u rð»tu nu‚™e ð]rØ ÚttÞ Au, ™u ‚u™t
Sð™u ƒnw Ë{tË ÚttÞ Au. {txu suýu yt ðt‚ Ëtk¼¤e Au ‚u ht¾ßÞtu
™u r™íÞu ytðe he‚u ¼„ðt™™e {t™Ëe …qò fhßÞtu. ™u ytðe ðt‚ y{u
ftuE rŒðË fhe ™Úte.”
y™u ð¤e ©eS{nthtsu yuf ƒeS ðt‚ fhe su, “ßÞthu ¼„ðt™ ™u
¼„ðt™™t ¼õ‚ ‚u …tu‚t™e W…h htS ÚttÞ íÞthu ‚u ¼õ‚™u yu{ rð[thðwk
su, ‘{thtk {tuxtk ¼tøÞ su, {the W…h ¼„ðt™ ™u ¼„ðt™™t ¼õ‚ htS
ÚtÞt.’ y™u rþûtt™u yÚtuo ¼„ðt™ ™u ¼„ðt™™t ¼õ‚ …tu‚t™u ðZu íÞthu
…ý yu{ rð[thðwk su, ‘{thtk {tuxtk ¼tøÞ su, {™u ¼„ðt™ ™u ¼„ðt™™t
¼õ‚ ðZât, suýu fhe™u {tht{tk yð„wý nþu ‚u sþu.’ yuðe he‚u ðZu ‚tu
…ý htS Útðwk, …ý ðZu íÞthu {™{tk þtuf ™ fhðtu ™u f[ðtðwk ™rn ™u …tu‚t™t
Sð™u yr‚ …t…e ™ {t™ðtu, htS hnuðwk. yt ðt‚ …ý htÏÞt suðe Au.”
>> Rr‚ ð[™t{]‚{T „Zzt ykíÞ™wk >> 23 >> 246 >>

ð[™t{]‚ 24 : Ëtu¤ ËtÄ™™wk - ¿tt™tkþ™t ðihtøÞ™wk Index

*Ëkð‚T 1885™t ytËtu ðrŒ 12 îtŒþe™u rŒðË ©eS{nthts ©e„Zzt
{æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk ©e„tu…e™tÚtS™t {krŒh™u rð»tu rðhts{t™ n‚t
* „.yk.™wk ð[. 24, ‚t. 4-11-1828, ƒwÄðth. 3. [txe™u s{tÞ ‚u.
1. htkæÞt rËðtÞ s{e þftÞ ‚uðwk. 4. [qËe™u s{tÞ ‚u.
2. htkæÞt …Ae s{e þftÞ ‚u.
 584 „.yk.24
™u Ëðo ïu‚ ðMºt Äthý fÞtO n‚tk ™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ ËtÄw
‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe n‚e.
…Ae ©eS{nthts™u {wõ‚t™kŒ Mðt{eyu «&™ …qAâtu su, “¼„ðt™™t
su ¼õ‚ ‚u yûthÄt{™u rð»tu ¼„ðt™™e Ëuðt{tk hnu Au ‚u Ëuðt™e «Â™tk
su ËtÄ™ ‚u þtk Au ?” íÞthu ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “©Øt, MðÄ{o,
ðihtøÞ, Ëðo «fthu ErLÿÞtu™tu r™„ún fhðtu, y®nËt, ƒúñ[Þo, ËtÄw™tu
Ë{t„{, ytí{r™ct, {tntíBÞ¿tt™u Þwõ‚ yuðe su ¼„ðt™™e r™ù¤ ¼Âõ‚,
Ëk‚tu»t, r™ŒO¼…ýwk, ŒÞt, ‚…, …tu‚tÚte „wýu fhe™u {tuxt su ¼„ðt™™t ¼õ‚
‚u{™u rð»tu „wÁ¼tð ht¾e™u ‚u{™u ƒnw «fthu {t™ðt, …tu‚t™u ƒhtuƒheÞt
su ¼„ðt™™t ¼õ‚ ‚u{™u rð»tu r{ºt¼tð ht¾ðtu, …tu‚tÚte Q‚h‚t su
¼„ðt™™t ¼õ‚ ‚u{™u rð»tu rþ»Þ¼tð ht¾e™u ‚u{™wk rn‚ fhðwk; yuðe he‚u
yt Ëtu¤ ËtÄ™u fhe™u ¼„ðt™™t yuftkr‚f ¼õ‚ su ‚u yûthÄt{™u
rð»tu ¼„ðt™™e Ëuðt™u Yze he‚u …t{u Au.”
…Ae þwf{wr™yu «&™ …qAâtu su, “yt…ýt Ëðuo Ëk‚ ð‚o{t™{tk hnu
Au ‚Úttr… yu{™u rð»tu yuðwk õÞwk ÷ûtý Au su; suýu fhe™u yu{ òýeyu
su, yu™u yt…íft¤ …zþu ‚tu…ý yu Ä{o{tkÚte ™rn z„u ?” íÞthu ©eS{nthts
ƒtuÕÞt su, “¼„ðt™™tk su su ™t™tk-{tuxtk ð[™ ‚u™e W…h r™hk‚h su™e
árü hnu, …ý ð[™ ƒnth …„ Œuðtu …zu ‚u{tk yr‚ fXý …zu y™u ‚u
ð[™Úte yt„¤ …„ {tkze™u yrÄf …ý ™ ð‚uo y™u ytuAtu …ý ™ ð‚uo
‚u™u òýeyu su, yu Ä{o{tkÚte yt…íft¤u …ý ™rn …zu.”
…Ae ©eS{nthtsu f]…t fhe™u yu{ ðt‚to fhe su, “«f]r‚ su òðe
‚u Sð™u ƒnw fXý Au. ‚Úttr… òu ËíËk„{tk MðtÚto sýtÞ ‚tu «f]r‚ x¤ðe
fXý ™ …zu. su{ ŒtŒt¾t[h™t ½h™tk {týËtu™u y{™u ht¾ðt™tu MðtÚto
Au, ‚tu y{™u su «f]r‚ ™ „{u ‚u ht¾‚tk ™Úte; ‚u{ MðtÚtuo fhe™u «f]r‚
x¤u Au. ‚Útt ¼Þu fhe™u …ý x¤u Au …ý ‚u yr‚þÞ ™Úte x¤‚e. fu{
su, ßÞthu ftuE {týË ntuÞ íÞthu ‚u™tu ¼Þ ht¾u ™u {týË ™ ntuÞ ‚tu
™ ht¾u. su{ htò™u ¼Þu fhe™u [tuh «f]r‚™tu íÞt„ fhu Au. y™u su™tu
su Mð¼tð ntuÞ ‚u™e W…h ðthkðth y{u fXý ð[™™t zk¾ {tÞto ntuÞ
™u f[ðtÔÞtu ntuÞ ‚tu…ý su ftuE he‚u …tAtu ™ …zâtu ntuÞ, ‚u W…h
‚tu y{thu yuðwk nu‚ hnu Au ‚u ò„ú‚-MðÙ{tk Ëk¼tÞto rð™t ‚u nu‚
 „.yk.24 585
yu{™wk yu{ hÌtwk òÞ Au ™u „{u ‚u{ ÚttÞ …ý ‚u nu‚ x¤‚wk ™Úte.”
y™u ð¤e su nrh¼õ‚™u rð»tu su yk„ ntuÞ ‚u{tk yuf yk„ ËhË
ntuÞ ‚u fneyu Aeyu su, “ŒtŒt¾t[h™u rðïtË™wk yk„, y™u htsƒtE™u
íÞt„™wk yk„, y™u SðwƒtE™u ©Øt™wk yk„. y™u ÷tzwƒtE™u y{the «ËL™‚t
fhðe yu yk„, y™u r™íÞt™kŒ Mðt{e™u y{the «ËL™‚t fhðe yu yk„
y™u ƒúñt™kŒ Mðt{e™u ËíËk„™e {ÞtoŒt™tu ftuE he‚u ¼k„ ™ ÚttÞ yuðtu
yt„ún yu yk„, y™u {wõ‚t™kŒ Mðt{e™u y{the «ËL™‚t fhðe, ‚Útt y{thtu
rðïtË yu yk„ y™u Ëtu{÷t ¾t[h™u ËŒt yufhuýe…ýwk yu yk„ y™u
[i‚LÞt™kŒMðt{e™u yu{ su ftuE he‚u {nthts «ËL™ ÚttÞ yu{ yt…ýe ð‚u
ð‚toÞ ‚tu Xef. yu yk„, y™u MðÞk«ftþt™kŒ Mðt{e™u r™ùÞ ‚Útt {tntíBÞ
yu yk„, y™u Xtftuh Íeýt¼tE™u yu{ su, ‘¼„ðt™ rð™t ƒeòk …ŒtÚto{tk
h¾u {tÁk yk„ ƒkÄtE òÞ ™rn ? yuðwk yk„, y™u {tuxt ytí{t™kŒ Mðt{e™u
y{tht ð[™™wk WÕ÷k½™ ÚttÞ ™rn yuðwk yk„.” yuðe he‚u ½ýtf {tuxuht
…h{nkË ‚Útt nrh¼õ‚ ‚u™tk yk„ fÌttk.”
y™u …Ae yu{ ƒtuÕÞt su, “ynª™e {tuxuhe ºtý ƒtEytu ‚Útt
„tu…t¤t™kŒ Mðt{e, ƒúñt™kŒ Mðt{e, {wõ‚t™kŒ Mðt{e, r™íÞt™kŒ Mðt{e,
þwf{wr™, Ëtu{÷tu ¾t[h, ŒtŒtu¾t[h yu ‚{u Ëðuo su{ n{ýtk yt ð‚o{t™
ft¤u fuðt Yze he‚u ð‚tuo Atu ‚Úttr… òu Œuþ, ft¤, Ëk„, r¢Þt yu [th™u
rð»tu rð»t{…ýwk ÚttÞ ‚tu yu{™tu yu{ hk„ hnu ™rn, yu ðt‚{tk ftkE ËkþÞ
™Úte. y™u fŒtr[‚T rð»tÞ{tk ƒkÄtE „Þtu ntuÞ, …ý òu su™u rð»tu sux÷tu
¿tt™tkþ ðÄthu ntuÞ ‚tu ‚u rð»tÞ™t ƒkÄ™™u ‚tuze™u ™ef¤u. ‚u ¿tt™tkþ ‚u
þkw ? ‚tu yu{ Ë{sý ntuÞ su, ‘nwk su Sð ‚u ytðtu Awk ‚Útt Œun ‚u ytðtu
Au ‚Útt Œun™tk ËkƒkÄe ‚u ytðtk Au ‚Útt «f]r‚, …wÁ»t, rðhtx, Ëqºttí{t,
yÔÞtf]‚ ‚u™tk MðY… ‚u ytðe he‚™tk Au ‚Útt ¼„ðt™ ‚u ytðe he‚™t
Au ‚Útt ¼„ðt™™wk Ät{ ‚u ytðe he‚™wk Au,’ EíÞtrŒf su ¿tt™tkþ ‚u™e
su yk‚h{tk áZ‚t™e „úkrÚt, ‚u …ze ntuÞ ™u …Ae su ðihtøÞ W…su ‚u ðihtøÞ
¾htu y™u yu rð™t ƒeòu su ðihtøÞ ‚u ‚tu W…hÚte sýtÞ …ý yu{tk ƒ¤
™rn, ƒ¤ ‚tu ¿tt™tkþÚte W…ßÞtu su ðihtøÞ ‚u{tk s Au; su{ Œeðt™tu yÂø™
‚u™u ðtÞw ÷t„u íÞthu ytu÷tE òÞ y™u ðzðt™¤ yÂø™ ‚Útt {u½{tk su
ðes¤e™tu yÂø™ ‚u s¤{tk hÌttu Au …ý ‚u s¤™tu …ht¼ð yu™u Út‚tu ™Úte,
 586 „.yk.24
«ßðr÷‚ Útftu hnu Au. ‚u{ ¿tt™tkþ rð™t™tu su ðihtøÞ ‚u™u rð»tÞ™tu ËkƒkÄ
ÚttÞ íÞthu yu ðihtøÞ xfu ™rn y™u ¿tt™tkþu fhe™u ÚtÞtu su ðihtøÞ ‚u™u
rð»tÞ™tu ËkƒkÄ ÚttÞ ‚tu…ý yu ðihtøÞ ûteý ™ …zu, ðzðt™¤ yÂø™™e
…uXu «ßðr÷‚ Útftu ð‚uo Au. y™u yuðtu su ¿tt™tkþ ‚u™e ftuE he‚u fhe™u
‚{tht {™{tk ytkxe …ze òÞ ‚u ËtÁ y{u r™hk‚h ðt‚to fheyu Aeyu.
fu{ su, ftuEf ðt‚to™e [qkf ÷t„u ‚tu yuðe ytkxe …ze òÞ y™u su yu{
™ Ë{su ™u ‘yt {the ò‚, yt {the {t, yt {thtu ƒt…, yt {tht ËkƒkÄe.’
yuðe he‚™e ynwk-{{‚tyu Þwõ‚ su™e Ë{sý Au ‚u™u ‚tu yr‚ «tf]‚ {r‚ðt¤tu
yýË{sw òýðtu.”
y™u ð¤e ©eS{nthtsu f]…t fhe™u yu{ ðt‚to fhe su, “{w{wûtw™u
Wíf]ü „wý™e «t ÚttÞ ‚u™wk fthý þwk Au ? ‚tu ¼„ðt™™e fÚtt ðt‚to
Ëtk¼éÞt{tk su™u sux÷e «er‚ ‚u™u ‚ux÷tu s„‚™tu y¼tð ÚttÞ ‚Útt ft{,
¢tuÄ, ÷tu¼trŒf Œtu»t™tu ™tþ ÚttÞ. y™u òu fÚtt ðt‚to{tk su™u yt¤Ë ntuÞ
‚u™e ftuh™e yu{ yxf¤ fhðe su,‘yu{tk {tuxt „wý ™rn ytðu.’ y™u þtMºt{tk
™ð «fth™e ¼Âõ‚ fne Au ‚u{tk ©ðý ¼Âõ‚™u «Út{ „ýe Au. {txu òu
©ðý ¼Âõ‚ su™u ntuÞ ‚tu «u{÷ûtýt …ÞO‚ Ëðuo ¼Âõ‚™tk yk„ yu™u «tÂ
Útþu.” yuðe he‚u ðt‚to fhe.
y™u ‚u s rŒðË {æÞtnT™ Ë{u ŒtŒt¾t[h™tk Œhƒth{tk W¥thtŒu îth
ytuhzt™e ytuËhe™e yt„¤ …h{nkË Ëðuo™e …kÂõ‚ s{ðt ËtÁ ƒuXe n‚e.
‚u Ë{Þ{tk ©eS{nthts ÷ªƒzt™t ð]ût™u nuXu Ztur÷Þtu Z¤tðe™u rðhts{t™
n‚t.
…Ae ©eS{nthtsu …h{nkË yt„¤ yu{ ðt‚ fhe su, “ƒtEÞtu
nrh¼õ‚ Au ‚u™wk {tntíBÞ ‚tu ÍtÍwk Ë{sðwk ™rn; fu{ su, {tntíBÞ™u
r{»tu fhe™u {™{tk yu™wk {™™ ÚttÞ yux÷u MðÙ{tk ytðu. {txu {tntíBÞ
÷uðwk ‚tu Ëti™wk Ë{…ýu ÷uðwk su, ‘yu Ëðuo ¼„ðt™™tk ¼õ‚ Au,’ …ý yrÄf
LÞq™…ýu {tntíBÞ ÷uðwk ™rn. y™u òu yrÄf-LÞq™…ýu {tntíBÞ Ë{su, ‚tu
‚u{tk {tuxwk rðΙ Au. ‚u{ s ƒtEytu™u ¼tEytu™wk {tntíBÞ …ý Ë{…ýu
Ë{sðwk y™u òu yu{ ™ Ë{su ‚tu yu ƒtEytu™u …ý {tuxwk rðΙ Au.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T „Zzt ykíÞ™wk. >> 24 >> 247 >>
 „.yk.25 587
ð[™t{]‚ 25 : ©eS™e «ËL™‚t™w–
k ¾ht ¼õ‚™wk Index
*Ëkð‚T 1885™t ftŠ‚f ËwrŒ 10-Œþ{e™u rŒðË Mðt{e ©eËnò™kŒS
{nthts ©e„Zzt {æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk ytÚt{ýt îth™t ytuhzt™e
ytuËheyu Ztur÷Þt W…h rðhts{t™ n‚t y™u Ëðo ïu‚ ðMºt Äthý fÞtO
n‚tk ™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ …h{nkË ‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e
˼t ¼htE™u ƒuXe n‚e.
…Ae ©eS{nthtsu f]…t fhe™u yu{ ðt‚to fhe su, “¼„ðt™ ËkƒkÄe
¼Âõ‚, W…tË™t, Ëuðt, ©Øt, Ä{or™ct yu ytrŒf su su fhðwk ‚u{tk ƒeò
V¤™e EåAt ™ ht¾ðe, ‘yu{ ËåAtMºt{tk fÌtwk Au ‚u ‚tu Ët[wk, …ý yux÷e
‚tu EåAt ht¾ðe su, ‘yuýu fhe™u {the W…h ¼„ðt™™e «ËL™‚t ÚttÞ.’
yux÷e EåAt ht¾ðe y™u yuðe EåAt htÏÞt rð™t y{Útwk fhu ‚tu ‚u™u ‚{tu„wýe
fnuðtÞ. {txu ¼„ðt™™e ¼Âõ‚ ytrŒf su „wý ‚uýu fhe™u ¼„ðí«ËL™‚t
Y… V¤™u EåAðwk. y™u òu yu rð™t ƒeS EåAt ht¾u ‚tu [‚wÄto {wÂõ‚
ytrŒf V¤™e «t ÚttÞ.”
“y™u ¼„ðt™™e su «ËL™‚t ‚u ½ýt W…[thu fhe™u su ¼Âõ‚ fhu
‚u™e s W…h ÚttÞ ™u „heƒ W…h ™ ÚttÞ yu{ ™Úte; „heƒ ntuÞ ™u
©Øt Ërn‚ s¤, …ºt, V¤, Vw÷ ¼„ðt™™u y…oý fhu ‚tu yux÷t{tk …ý
htS ÚttÞ. fu{ su, ¼„ðt™ ‚tu yr‚ {tuxt Au, ‚u su{ ftuEf htò ntuÞ
‚u™t ™t{™tu yuf &÷tuf s ftuEf fhe ÷tðu ‚tu ‚u™u „t{ yt…u, ‚u{ ¼„ðt™
‚wh‚ htS ÚttÞ Au.”
“y™u ð¤e ¼„ðt™™tu ¾htu ¼õ‚ ‚u ftuý fnuðtÞ ? ‚tu …tu‚t™t
Œun{tk ftuEf Œe½o htu„ ytðe …zu ‚Útt yL™ ¾tðt ™ {¤u, ðMºt ™
{¤u, EíÞtrŒf „{u yux÷wk Œw:¾ yÚtðt Ëw¾ ‚u ytðe …zu ‚tu…ý ¼„ðt™™e
W…tË™t, ¼Âõ‚,r™Þ{, Ä{o, ©Øt yu{tkÚte hk[{tºt …ý {tu¤tu ™ …zu.
hr‚ðt ËhË ÚttÞ, ‚u™u ¾htu nrh¼õ‚ fneyu.”
…Ae ©eS{nthts™u htsƒtEyu «&™ …qAtÔÞtu su, “nu {nthts! fÞt
„wýu fhe™u ‚{u htS Úttytu ™u õÞt Œtu»tu fhe™u fwhtS Úttytu ?” íÞthu
©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “ytx÷t ‚tu ð[™{tk Œtu»t Au ‚u fÞt ? ‚tu …tu‚t™t
* „.yk.™wk ð[. 25, ‚t. 16-11-1828, Ëtu{ðth.
 588 „.yk.25
yk‚h{tk ftkEf rðþu»t ð‚oðt™wk ntuÞ ‚u™wk y{™u yufðth fne Œuðwk su, ‘nu
{nthts ! ‚{u fntu ‚tu nwk ytðe he‚u ð‚wO;’ …ý ðthkðth ™ fnuðwk su, ‘nu
{nthts ! nwk yt{ ð‚wO fu yt{ ð‚wO, ‚u ‚{u fu{ {™u fnu‚t ™Úte ?’ ‚u
™ „{u. y™u {™u …tu‚t™tu EüŒuð òýu ™u ðthu ðthu {tht ðuý W…h ðuý
÷tðu ‚u ™ „{u. y™u nwk ftuE™e yt„¤ ðt‚ fh‚tu ntuô ™u ƒtu÷tÔÞt
rð™t ð[{tk ƒtu÷u ‚u ™ „{u. y™u ¼„ðt™™wk æÞt™ fhðwk ‚Útt Ä{o …t¤ðtu,
¼Âõ‚ fhðe EíÞtrŒf su su þw¼ r¢Þt fhðt™e Au ‚u™u suu ¼„ðt™ W…h
™tk¾u su, ‘¼„ðt™ fhtðþu ‚tu Útþu,’ ‚u ™ „{u. y™u ‘yt{ nwk fheþ’,
yt{ nwk fheþ. yu{ fu𤠅tu‚t™wk s ƒ¤ ht¾u …ý ¼„ðt™™wk ƒ¤ ™
ht¾u ‚u ™ „{u. y™u su™u ƒtuÕÞt{tk …tu‚t™t yk„™tu Xt ™ ntuÞ ‚u ‚tu yr‚þÞ
™ „{u. y™u ƒeòk ÔÞtðntrhf ft{ fhðtk ntuÞ ‚u{tk ‚tu ÷ts ‚Útt yt¤Ë
™ ntuÞ ™u ¼„ðt™™e ðt‚to fhðe, fÚtt fhðe, fe‚o™ „tððtk; ‚u{tk
÷ts ht¾u ™u yt¤Ë ht¾u ‚u ™ „{u. y™u íÞt„™tu yÚtðt ¼Âõ‚™tu yÚtðt
ftuE he‚™tu su ynkfth ƒtu÷e{tk ÷tðu ‚u ™ „{u y™u ˼t ƒuXe ntuÞ íÞthu
ËtiÚte AuÕ÷tu ytðe™u ƒuËu, …ý …tu‚t™u ßÞtk ½x‚wk ntuÞ íÞtk ™ ƒuËu, ‚u ™
„{u. ‚Útt ftuEf {tuxt ‚u ˼t{tk ƒuXt ntuÞ ™u ‚u™u fwýe {the™u {t„
fhe™u …tu‚u ƒuËu, ‚u ™ „{u y™u ƒtE {týË ntuÞ ™u ‚u …tu‚t™tk yk„™u
Ztkfe™u ÷ßò Ërn‚ ð‚uo, ‚u „{u. ‚Útt [t÷u íÞthu ™e[e árü ht¾e™u
[t÷u …ý Vtxe ÿrü ht¾u ™rn, ‚u „{u. y™u y{tht Œþo™ fh‚t ntuÞ
™u ftuEf ƒtE-¼tE ytðu yÚtðt fq‚Ák ™eËhu fu Ztuh ™eËhu fu ftkEf ¾z¾zu,
‚u™e Ët{wk ðthkðth Œþo™ {qfe™u swðu, …ý yuf árüyu Œþo™ ™ fhu, ‚u™e
W…h ‚tu yuðe heË [zu su, ‘þw fheyu ËtÄw ÚtÞt, ™rn ‚tu yu™w ftkEf
‚tz™ fheyu.’ …ý ‚u ‚tu ÚttÞ ™rn; fu{ su ËtÄw™u ftuE™wk ‚tz™ fhðwk
yu yr‚ yÞtuøÞ f{o Au. y™u su f…x ht¾u …ý …tu‚t™t {™™t su ËkfÕ…
‚u su™u fnuðt ÞtuøÞ ntuÞ ‚u™e yt„¤ …ý fnu ™rn, ‚u ™ „{u. y™u {t™
‚Útt ¢tuÄ ‚Útt ftuEÚte ŒƒtE™u hnuðwk ‚u þwk ? ‚tu …tu‚t™t {™{tk suðwk ntuÞ
‚uðwk ƒeòÚte ŒƒtE™u fnuðtÞ ™rn. yu ºtý ðt™tk ‚tu yr‚þÞ ¼qkzt Au. y™u
nrh¼õ‚™u {tkntu{tkne ƒhtuƒheÞt…ýwk hnu …ý yuf yuf™tu ¼th ™ ytðu yu
…ý yr‚þÞ ¼qkzwk Au.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T „Zzt ykíÞ™wk >> 25 >> 248 >>
 „.yk.26 589
ð[™t{]‚ 26 : {™-ErLÿÞtu™u Œtƒe™u ð‚uo ‚uðt Ëk‚™wk Index
*Ëkð‚T 1885™t ftŠ‚f ËwrŒ 11 yuftŒþe™u rŒðË Mðt{e ©eËnò™kŒS
{nthts ©e„Zzt {æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk ©e„tu…e™tÚtS™t {krŒh™u
rð»tu rðhts{t™ n‚t ™u Ëðo ïu‚ ðMºt Äthý fÞtO n‚tk ™u …tu‚t™t
{w¾th®ðŒ™e yt„¤ …h{nkË ‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe
n‚e.
…Ae ©eS{nthtsu yu{ ðt‚to fhe su, “¼„ðt™™e …uXu Ëuðt fhðt
ÞtuøÞ yuðt su Ëk‚ ‚u fuðt ntuÞ ? ‚tu ErLÿÞtu, yk‚:fhý ytrŒf
su {tÞt™t „wý ‚u™e su r¢Þt ‚u™u …tu‚u Œtƒe™u ð‚uo …ý yu™e r¢Þtyu
fhe™u …tu‚u ŒƒtÞ ™rn ™u ¼„ðt™ ËkƒkÄe r¢Þt™u s fhu ™u …k[ ð‚o{t™{tk
áZ hnu‚t ntuÞ ™u …tu‚t™u ƒúñY… {t™u ™u …whw»ttu¥t{ ¼„ðt™™e W…tË™t
fhu. yuðt su Ëk‚ ‚u™u {™w»Þ suðt ™ òýðt ™u Œuð suðt …ý ™
òýðt; fu{ su, yuðe r¢Þt Œuð-{™w»Þ™u rð»tu ntuÞ ™rn. y™u yuðt
Ëk‚ {™w»Þ Au ‚tu…ý ¼„ðt™™e …uXu Ëuðt fhðt ÞtuøÞ Au. {txu su™u fÕÞtý™tu
¾… ntuÞ yuðt su …wÁ»t ‚u™u yuðt Ëk‚™e Ëuðt fhðe. y™u yuðt ËtÄw„wýu
Þwõ‚ su ƒtE ‚u™e Ëuðt ƒtE™u fhðe.”
…Ae ©eS{nthts™u ytí{t™kŒ Mðt{eyu «&™ …qAâtu su, “yt ËíËk„{tk
su ð‚o{t™™tu «ƒkÄ Au ‚u{tk ßÞtk ËwÄe hnu‚tu ntuÞ íÞtk ËwÄe ‚tu suðtu ‚uðtu
ntuÞ ‚u™u …ý …k[rð»tÞu fhe™u ƒkÄ™ ÚttÞ ™rn; …ý ftuEf Œuþft¤™u Þtu„u
fhe™u ËíËk„Úte ƒnth ™eËhe sðtÞ ‚tu…ý su™u …k[rð»tÞ ƒkÄ™ ™ fhe
þfu, ‚u …wÁ»t fuðtu ntuÞ ‚u™tk ÷ûtý fntu ?” íÞthu ©eS{nthts ƒtuÕÞt
su, “su™e ƒwrØ{tk Ä{tOþ rðþu»t…ýu ð‚o‚tu ntuÞ ™u ytÂM‚f…ýwk ntuÞ su,
“yt ÷tuf{tk su Ëthwk-™hËwk f{o fhu Au, ‚u™wk su Ëthwk-™hËwk V¤ ‚u™u sYh
…h÷tuf{tk ¼tu„ðu Au,’ yuðe áZ {r‚ su™u ntuÞ ‚Útt ÷ts ntuÞ su, ‘¼qkzwk
fheþwk ‚tu yt ÷tuf{tk {týË yt„¤ þwk {w¾ Œu¾tzeþwk ?” yuðtu su ntuÞ.
‚u „{u íÞtk òÞ ‚tu…ý yu™u ftuE …ŒtÚto ‚Útt MºteytrŒf ‚u ƒkÄ™ fhe
þfu ™rn; su{ {Þtht{ ¼è Au ‚Útt {q¤S ƒúñ[the Au ‚Útt r™»fw¤t™kŒ
Mðt{e Au, yuðe ò‚™t su ntuÞ ‚u™u Mºte-Ä™trŒf …ŒtÚto™tu Þtu„ ÚttÞ. ‚tu…ý
* „.yk.™wk ð[. 26, ‚t. 17-11-1828, {k„¤ðth.
 590 „.yk.26
yu z„u ™rn. y™u yuðtu ntuÞ ™u ‚u™u òu yuf ytí{r™ct…ýwk ntuÞ su, ‘nwk
‚tu ytí{t Awk, ƒúñ Awk, ‚u {thu rð»tu þw¼-yþw¼ r¢Þt ÷t„‚e ™Úte, nwk ‚tu
yËk„ Awk,’ yuðwk yk„ ntuÞ; ‚Útt ƒeswk yu{ ntuÞ su, ‘¼„ðt™™tu {rn{t
ƒnw Ë{su ™u ‚u {rn{t™e ƒnw ðt‚to fhu su, ftkEf Ä{o rðÁØ ð‚toE sþu
‚u™tu þtu ¼th Au ? ¼„ðt™™tu {rn{t ƒnw {tuxtu Au.’ yu ƒu he‚™t su
ntuÞ ‚u{tk yu ƒu he‚™t su Œtu»t ‚u Ä{o …t¤ðt{tk {tuxt yk‚htÞY… Au. {txu
ytðe he‚u Ë{su ‚tu Ëthwk su, ‘ytí{r™ct …ý ÞÚttÚto ntuÞ ‚Útt ¼„ðt™™wk
{tntíBÞ …ý Ëthe …uXu Ë{su y™u r™»ft{…ýwk, r™÷tuo¼…ýwk, r™:MðtŒ…ýwk,
r™:M™un…ýwk, r™{to™…ýwk yu ytrŒf su Ä{o ‚u™u ¼„ðt™™e «ËL™‚t™u yÚtuo
Ë{S™u áZ…ýu …t¤u y™u yu{ Ë{su su, ‘nwk’ yu Ä{o™u …t¤eþ ‚tu {the
W…h ¼„ðt™ ƒnw htS Útþu ™u òu {™u ftuE he‚u Ä{o{tkÚte ftkEf ¼k„ …zþu
‚tu ¼„ðt™™tu {the W…h ƒnw fwhtS…tu Útþu.’ yuðe he‚u su™t yk‚h{tk áZ
„úkÚte ntuÞ ‚u ¼õ‚ su ‚u Ä{o{tkÚte ftuE rŒðË …zu s ™rn. y™u yuðtu su
ntuÞ ‚u™u ftuE {trÞf …ŒtÚto ƒkÄ™ fhe þfu ™rn. y™u ytðe he‚™e
Ë{sýðt¤tu ™ ntuÞ ™u ƒeòu „{u ‚uðtu ¿tt™ðt¤tu ntuÞ fu ¼Âõ‚ðt™ ntuÞ,
‚u™u …ý Ä{o{tkÚte ftkEf ¼k„ ÚtE òÞ ¾htu ‚Útt {trÞf …ŒtÚto ƒkÄ™ fhu
¾Ák, yu rËØtk‚ ðt‚to Au.”
…Ae ð¤e ©eS{nthtsu f]…t fhe™u yu{ ðt‚to fhe su, “y{™u ynkfth
™ „{u; ‚u ynkfth ¼Âõ‚…ýt™tu ntuÞ, íÞt„…ýt™tu ntuÞ, ðihtøÞ…ýt™tu
ntuÞ, ƒúñ…ýt™tu ntuÞ, Ë{sý™tu ntuÞ, ð‚o{t™ …téÞt™tu ntuÞ, yu he‚™tu
su su ynkfth ‚u y{™u ™ „{u. y™u Œk¼ ™ „{u. ‚u Œk¼ ‚u þwk ? ‚tu
…tu‚t™t ÓŒÞ{tk ¼„ðt™™tu r™ùÞ, ¼Âõ‚ y™u Ä{o ‚u Úttuztk ntuÞ ™u ƒeò
yt„¤ …tu‚t™e {tuxâ… ðÄtÞto ËtÁ W…hÚte ‚tu ‚u™u ƒnw sýtðu, ‚u ™
„{u. y™u …tu‚t™u y™u ¼„ðt™™u su y¼uŒ…ýu ¼su ‚u ™ „{u. ‚Útt su
r™Þ{ ÄtÞtuo ntuÞ ‚u r™Þ{™u ½zef {qfe Œu ™u ð¤e ½zef{tk …t¤u, yuðe
he‚u su rþrÚt÷ ð‚o‚tu ntuÞ ‚u ™ „{u y™u ¼„ðt™™tu {rn{t ‚tu ÍtÍtu
{tuxtu Ë{su ™u …tu‚t™u yr‚þÞ ‚wåA…ýu Ë{su …ý ŒunÚte swŒtu su ytí{t
‚u Y… …tu‚t™u ™ {t™u, ‚u ™ „{u. y™u nðu su „{u ‚u fneyu Aeyu su,
¼„ðt™™tu {rn{t ‚tu ÞÚttÚto Ë{su ™u …tu‚t™t ŒunÚte ÔÞr‚rhõ‚ su …tu‚t™tu
 „.yk.26-27 591
ytí{t, ‚u™u ƒúñY… Ë{su y™u Ä{o{tk áZ hÌttu ntuÞ y™u ¼„ðt™™e y[¤
¼Âõ‚ fh‚tu ntuÞ y™u ytðe he‚™tu …tu‚u ntuÞ ‚tu…ý ËíËk„{tk ftuEf
ftkE ™ Ë{s‚tu ntuÞ ™u ¼„ðt™™tu r™ùÞ ‚tu ntuÞ ‚u™u {tuxtu òýu
™u ‚u™e yt„¤ …tu‚t™u yr‚ ‚wåA òýu y™u ðt‚to fÞto{tk …tu‚t™t
{w¾u fhe™u …tu‚t™e Ë{sý™tu fuV ftuE™e yt„¤ ÷„th …ý sýtðu
™rn, yuðtu su ntuÞ ‚u y{™u ƒnw „{u.” yuðe he‚u ©eS{nthts ðt‚to
fhe™u …tu‚t™u W‚thu …ÄtÞto.
>> Er‚ ð[™t{]‚{T „Zzt ykíÞ™wk >> 26 >> 249 >>

ð[™t{]‚ 27 : ftuE ò‚™e ytkxe ™ …tzât™wk Index

*Ëkð‚T 1885™t ftŠ‚f ËwrŒ 15 …w™{™u rŒðË Mðt{e ©eËnò™kŒS
{nthts ©e„Zzt {æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk ©e„tu…e™tÚtS™t {krŒh™u
rð»tu rðhts{t™ n‚t y™u Ëðo ïu‚ ðMºt Äthý fÞtO n‚tk ™u …tu‚t™t
{w¾th®ðŒ™e yt„¤ …h{nkË ‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe
n‚e.
…Ae ©eS{nthtsu ðt‚to fhe su, “þçŒ, M…þo, Y…, hË y™u „kÄ
yu …k[rð»tÞ ËkƒkÄe su Ëw¾ ‚u rŒÔÞ{qŠ‚ yuðt su ¼„ðt™ …wÁ»ttu¥t{ ‚u™e
su Ëw¾{Þ {qŠ‚ ‚u Y… su yuf MÚt¤ ‚u™u rð»tu hÌtwk Au. ‚u òu ¼„ðt™™e
{qŠ‚™tk Œþo™ fh‚t ntuEyu ‚tu Y…™wk Ëw¾ «t ÚttÞ ™u ƒeò M…þo ytrŒf
[th rð»tÞ, ‚u™wk Ëw¾ …ý «t ÚttÞ; ‚u yuf s Ë{Þ™u rð»tu ÚttÞ Au
y™u ƒeò {trÞf su …k[rð»tÞ Au ‚u{tk ‚tu yuf rð»tÞ™tu ËkƒkÄ ÚttÞ íÞthu
yuf rð»tÞ™wk s Ëw¾ «t ÚttÞ …ý ƒeò™wk ™ ÚttÞ. {txu {trÞf rð»tÞ{tk
r¼L™r¼L™ …ýu Ëw¾ hÌtwk Au y™u ‚u Ëw¾ ‚tu ‚wåA Au ™u ™tþðk‚ ™u yk‚u
y…th Œw:¾™wk fthý Au. y™u ¼„ðt™{tk ‚tu Ëðo rð»tÞ™wk Ëw¾ yuf ft¤u
«t ÚttÞ Au ™u ‚u Ëw¾ {nty÷tirff Au ™u y¾kz, yrð™tþe Au. ‚u ËtÁ
su {w{wûtw ntuÞ ‚u™u {trÞf rð»tÞ{tkÚte Ëðo «fthu ðihtøÞ …t{e™u y÷tirff
Ëw¾{Þ yuðe su ¼„ðt™™e rŒÔÞ{qŠ‚ ‚u™u rð»tu Ëðo «fthu òuztðwk.”
* „.yk.™wk ð[. 27, ‚t. 21-11-1828, þr™ðth.
 592 „.yk.27
y™u ð¤e ©eS{nthtsu yu{ ðt‚to fhe su, “su nrh¼õ‚™u ¼„ðt™™e
¼Âõ‚™tu ¾… ntuÞ ‚Útt Ëk‚ Ë{t„{™tu ¾… ntuÞ ‚tu ‚u „{u ‚uðtu …tu‚t™tu
Mð¼tð ntuÞ ‚tu ‚u™u xt¤e™u su{ ‚u Ëk‚ fnu ™u ‚u™e {hS ntuÞ ‚u{ ð‚uo.
y™u ‚u Mð¼tð ‚tu yuðtu ntuÞ su, ‘[i‚LÞ ËtÚtu sztE „Þtu ntuÞ’, ‚tu…ý
‚u™u ËíËk„™t ¾…ðt¤tu xt¤e ™tk¾u.’’ ‚u W…h …tu‚t™e ðt‚to fhe su, ‘‘y{thtu
«Út{ íÞt„e Mð¼tð n‚tu …ý òu ©eht{t™kŒ Mðt{e™tk Œþo™™tu ¾… n‚tu
‚tu {wõ‚t™kŒ Mðt{e™e yt¿tt™u y™wËthu ðíÞto …ý y{tht {™™wk „{‚wk ftkE
™ fÞwO.”
“y™u ð¤e su nrh¼õ‚ ntuÞ ‚u™u ftuE ò‚™e ytkxe …tzðe1, ‚u™e
yu{ rð„r‚ Au su, yuf ‚tu r™»ft{trŒf ð‚o{t™™e ytkxe …tze ntuÞ ™u
yuf yuðe ytkxe …tze ntuÞ su, ‘yt Xuftýu nwk ytË™ fÁk ‚tu r™ÿt ytðu
™u ƒesu Xuftýu ™ ytðu.’ yu ytrŒf y™uf «fth™e su ‚wåA Mð¼tð™e
ytkxe …tze ntuÞ, yu ƒuÞ™u yuf he‚™e ™ Ë{sðe. ð‚o{t™™e ytkxe ‚tu
…tu‚t™t Sð™Y… Au ™u ‚u™u rð»tu ƒnw {t÷ Au, yuðe he‚u {tntíBÞu
Ërn‚ ‚u™e ytkxe …tzðe. y™u ƒeò Mð¼tð™e ytkxe …tze ntuÞ ‚u™u
rð»tu ‚tu ‚wåA…ýwk òýðwk ™u ‚u™u Ëk‚ {wftðu ‚tu {qfe Œuðe ™u «Út{™e
ytkxe {qfðe ™rn y™u yu ƒuÞ™u ƒhtuƒh Ë{su ‚tu yu™u rð»tu {qZ…ýwk
òýðwk. su{ ƒt¤f ntuÞ ‚uýu {qXe{tk ƒŒt{2 Ít÷e ntuÞ, ‚u™u ftuEf {wftðu
‚tu {qfu ™rn, ™u Yr…Þt™e {qXe ðt¤e ntuÞ ™u Ëtu™t{ntuh™e {qXe ðt¤e
ntuÞ ™u ‚u™u {wftðu ‚tu ‚u™u {qfu ™rn. íÞthu yu ƒt¤fu ƒŒt{ ‚Útt Yr…Þtu
™u Ëtu™t{ntuh ‚u™u rð»tu ƒhtuƒh {t÷ òÛÞtu, {txu yu ƒt¤f™u rð»tu {qZ…ýwk
Au. y™u ð¤e su{ ftuEf™t ntÚt{tk ƒŒt{ ntuÞ ™u [tuh ytðe™u fnu su,
‘‚wk {qfe Œu, ™rn ‚tu ‚hðthu {tÚtwk ft…e ™tk¾eþ.’ íÞthu ztÌttu ntuÞ ‚tu
‚u™u yt…e Œu ™u {q¾o ntuÞ ‚tu ™ yt…u. ‚u{ yu «fth™e ytkxe{tk LÞq™-
yrÄf…ýwk òýðwk. y™u yu{ ntuÞ ™rn, ™u ƒuÞ{tk Ët{tLÞ…ýwk òýu ‚tu
yu™tu ytkxeŒth Mð¼tð òýðtu ™u ‚u™u {t™e òýðtu. y™u ytkxeyu fhe™u
‚u ð‚o{t™ …t¤‚tu ntuÞ ™u òu {hý …ÞO‚ yu{ ™u yu{ ™¼u ‚tu ‚tu Xef;
…ý ‚u™tu …qhtu rðïtË ™ ytðu. fu{ su, òu yu™u ftuEf ò‚™tk ðuý ÷t„u
1. áZ‚t fhðe. 2. sw™t s{t™t™wk n÷ft ™týt™wk [÷ý rðþu»t.
 „.yk.27 593
yÚtðt ‚u™wk {t™ ™ hnu ‚tu yuðtu yu hnuþu ™rn y™u su ytkxeyu fhe™u
ð‚o{t™ …t¤‚tu ntuÞ ™u ¼Âõ‚ fh‚tu ntuÞ ‚u ‚tu htsŠ»t fnuðtÞ ™u su
¼„ðt™™e «ËL™‚t™u yÚtuo ¼„ðt™™e ¼Âõ‚ fh‚tu ntuÞ ‚Útt ð‚o{t™ …t¤‚tu
ntuÞ ‚u ‚tu ƒúñŠ»t fnuðtÞ ™u ‚u ËtÄw fnuðtÞ. yuðe he‚u yu ƒuÞ{tk V¤™tu
¼uŒ …ý Au.”
y™u ð¤e yu{ ðt‚ fhe su, “{t™, E»Þto ™u ¢tuÄ yu ºtý Œtu»t
‚u ft{ fh‚tk …ý yr‚þÞ ¼qkzt Au. fu{ su, ft{e W…h ‚tu Ëk‚ ŒÞt
fhu, …ý {t™e W…h ™ fhu. ™u {t™{tkÚte E»Þto ™u ¢tuÄ Q…su Au, {txu
{t™ {tuxtu Œtu»t Au. y™u {t™u fhe™u ËíËk„{tkÚte …ze òÞ Au yuðtu ft{u
fhe™u ™Úte …z‚tu. fu{ su, yt…ýt ËíËk„{tk „]nMÚt nrh¼õ‚ ½ýt Au,
‚u ËíËk„{tk …zât Au. {txu yu {t™, E»Þto ™u ¢tuÄ yu ºtý W…h y{thu
yr‚þÞ y¼tð hnu Au. y™u y{thtk su su ð[™ ÷¾u÷tk nþu ‚u{tk …ý
yu{ s nþu, ‚u rð[the™u swytu ‚tu sýtE ytðþu; {txu ¼„ðt™™wk {tntíBÞ
Ë{S™u {t™™u xt¤ðwk.”
y™u ð¤e ©eS{nthtsu yu{ ðt‚to fhe su, “¼„ðt™™tu r™ùÞ ‚u
fu™u fneyu ? ‚tu su{ yt ËkËth{tk «Út{ ƒt¤f…ýt{tkÚte {tƒt…, ðýo,
yt©{, ™t‚, ò‚, …þw, {™w»Þ, s¤, yÂø™, …]Úðe, ðtÞw, ytftþ EíÞtrŒf
su su …ŒtÚto™tu r™ùÞ ÚtÞtu Au, ‚u þtMºtu fhe™u ÚtÞtu Au. y™u þtMºt ™
Ëtk¼éÞt ntuÞ ‚tu ÷tuf{tk su þçŒ ‚u þtMºtÚte s «ðíÞto Au, ‚uýu fhe™u
‚u™tu r™ùÞ fÞtuo Au. ‚u{ þtMºtu fÌttk su r™»ft{, r™÷tuo¼, r™{to™, r™:MðtŒ,
r™:M™un EíÞtrŒf Ëk‚™tk ÷ûtý ‚u™u Ëtk¼¤e™u yuðtk ÷ûtý ßÞtk Œu¾tÞ
yuðt su Ëk‚ ‚u™u ™u ¼„ðt™™u Ëtûtt‚T ËkƒkÄ ntuÞ; {txu yuðt Ëk‚™t ð[™u
fhe™u ¼„ðt™™tu r™ùÞ fhðtu ™u ‚u™t ð[™{tk áZ rðïtË fhðtu ‚u™u
r™ùÞ fneyu.”
y™u ‚u …Ae ðztuŒhtðt¤t ™tÚt¼õ‚u ©eS{nthts™u «&™ …qAâtu su,
“su™u ¼„ðt™™tu áZ r™ùÞ ntuÞ yuðtu su ¼„ðt™™tu ¼õ‚ ‚u™t su ËkƒkÄe
‚u™wk fÕÞtý ‚u ¼õ‚™t ËkƒkÄu fhe™u Au fu ™Úte ?” íÞthu ©eS{nthts
ƒtuÕÞt su, “òu yu™tk ËkƒkÄe™u ‚Útt yu™t r…ºte™u yu™u rð»tu nu‚ ntuÞ ‚tu
yu™wk õÕÞtý ÚttÞ ™u nu‚ ™ ntuÞ ‚tu ™ ÚttÞ. y™u òu ËkƒkÄe …ý ™
 594 „.yk.27-28
ntuÞ ™u òu ‚u™u yu ¼õ‚™u rð»tu nu‚ ntuÞ ‚tu ‚u™wk …ý Ëthwk ÚttÞ. fu{
su, yu™u {wðtxtýwk ÚttÞ íÞthu ‚u ¼õ‚ ‚u™u Ëtk¼he ytðu y™u ‚u ¼õ‚™e
ð]r¥t ‚tu ¼„ðt™ ËtÚtu r™hk‚h ÷t„e Au ™u ‚u ¼õ‚™wk ‚u™u M{hý ÚttÞ,
{txu ‚u™wk fÕÞtý ÚttÞ Au.”
y™u ð¤e ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “y{u ytí{t™t MðY…™e ðt‚to
fheyu Aeyu ‚Útt ¼„ðt™™t MðY…™e ðt‚to fheyu Aeyu, ‚u ðt‚toyu fhe™u
suðwk yu™wk Ëw¾ Au ‚uðwk s Ëw¾ ‚tu ytð‚wk ™Úte. y™u suðwk yu™wk ÞÚttÚto Ëw¾
Au ‚u ‚tu Ë{trÄyu fhe™u òÛÞt{tk ytðu Au ‚Útt Œun {qõÞt fuzu òÛÞt{tk
ytðu Au, …ý fuð¤ ðt‚toyu fhe™u òÛÞt{tk ytð‚wk ™Úte. su{ Y…™wk Ëw¾
‚u ™uºtu fhe™u ¼tu„ðtÞ Au, …Ae ‚u Ëw¾™u {w¾u fhe™u ð¾tý fhu su, ‘ƒnw
Ëthwk Y… ŒeXwk,’ íÞthu ‚u Ëw¾™tu y™w¼ð suðtu ™uºt™u ÚtÞtu ‚uðtu {w¾™u ™
ÚtÞtu. ‚Útt ©ðýu fhe™u þ猙u Ëtk¼éÞtu, ™trËftyu fhe™u „kÄ™u ËqkÎÞtu,
íð[tyu fhe™u M…þo ÷eÄtu, SnTðtyu fhe™u hË [tÏÞtu, …Ae ‚u ‚u Ëw¾™tk
ð[™u fhe™u ð¾tý fhu su, ‘ƒnw Ëthtu „kÄ n‚tu, ƒnw Ëthtu hË n‚tu,
ƒnw Ëthtu M…þo n‚tu, ƒnw Ëthtu þçŒ n‚tu,’ yu{ fÌtwk ‚tu ¾Ák, …ý
suðe he‚u ‚u ‚u ErLÿÞtu™u ‚u ‚u Ëw¾™tu y™w¼ð ÚtÞtu ‚uðtu ð[™u ™ ÚtÞtu,
‚u{ Ë{trÄyu fhe™u ‚Útt Œun {qfe™u suðtu ¼„ðt™™t Ëw¾™tu y™w¼ð ÚttÞ
Au ™u yt™kŒ ÚttÞ Au ‚Útt ytí{t™t Ëw¾™tu y™w¼ð ™u yt™kŒ ÚttÞ Au
‚uðtu yu™e fuð¤ ðt‚ fhu, ‚uýu fhe™u Út‚tu ™Úte. y™u òu yu ƒu™e ðt‚to
Ëtk¼¤e™u ‚u™wk {™™ ™u r™rŒæÞtË fhu ‚tu yu™tu Ëtûttífth ÚttÞ ™u Ëtûttífth
ÚttÞ íÞthu Ë{trÄyu fhe™u suðtu yu ƒu™tu y™w¼ð ™u yt™kŒ ÚttÞ ‚uðtu
s ÚttÞ. {txu yu ƒu™e ðt‚to Ëtk¼¤e™u yu™wk {™™ ™u r™rŒæÞtË fhðtu.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T „Zzt ykíÞ™wk >> 27 >> 250 >>

ð[™t{]‚ 28 : ¼„ðt™™t {t„o{tkÚte …zât™wk Index

*Ëð‚T 1885™t ftŠ‚f ðrŒ …zðt™u rŒðË Mðt{e ©eËnò™kŒS

{nthts ©e„Zzt {æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk ©e„tu…e™tÚtS™t {krŒh™u
rð»tu rðhts{t™ n‚t ™u Ëðo ïu‚ ðMºt Äthý fÞtO n‚tk ™u …tu‚t™t
* „Zzt ykíÞ™wk ð[. 28, ‚t. 22-11-1828, hrððth.
 „.yk.28 595
{w¾th®ðŒ™e yt„¤ …h{nkË ‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe
n‚e.
…Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “¼„ðt™™e ¼Âõ‚{tkÚte ƒu «fthu Sð
…zu Au. yuf ‚tu þw»fðuŒtk‚™t „úkÚt™u Ëtk¼¤e™u ƒeò ytfth™u ¾tuxt fhu
‚u{ ©ef]»ýtrŒf su ¼„ðt™™t ytfth ‚u™u …ý ¾tuxt fhu; yu þw»fðuŒtk‚e™u
yr‚ y¿tt™e òýðt. y™u ƒeòu su yu{ Ë{s‚tu ntuÞ su, ‘¼„ðt™™u
¼Syu ‚tu „tu÷tuf ™u ðifwkX÷tuf{tk Mºte¼tu„, ¾t™…t™ ytrŒf su …k[rð»tÞ™t
Ëw¾ ‚u™u …t{eyu.’ …Ae ‚u Ëw¾™e ytËÂõ‚yu fhe™u ¼„ðt™™u …ý ¼q÷e
òÞ ™u {q¤„tu fwƒwrØðt¤tu ÚtE™u yu{ Ë{su su, ‘yu Ëw¾ ™ ntuÞ ‚tu
yu Ät{{tk htrÄft, ÷û{e ytrŒf Mºteytu ¼u¤u ¼„ðt™ …ý h{u Au; {txu
yu Ëw¾ …ý ¾Ák Au.’ …ý ¼„ðt™™u …qýoft{ ™u ytí{tht{ ™ Ë{su
y™u yuðe su ¼„ðt™™e r¢Þtytu Au ‚u ‚tu …tu‚t™t ¼õ‚™t Ëw¾™u yÚtuo
Au. ‚u Ëthwk ¿tt™-ðihtøÞu Ërn‚ ¼„ðt™™e ¼Âõ‚ fhðe. y™u yu ¼„ðt™™t
MðY…™u suýu yu{ òÛÞwk ntuÞ su, ‘Ëðo Ëw¾{Þ {qŠ‚ ‚tu yu ¼„ðt™ s
Au ™u ƒesu …k[rð»tÞ{tk su Ëw¾ ‚u ‚tu yu ¼„ðt™™t Ëw¾™tu ®fr[‚T ÷uþ
Au.’ yu{ ¼„ðt™™u {tntíBÞu Ërn‚ su Ë{ßÞtu ntuÞ ‚u ftuE …ŒtÚto{tk ƒkÄtÞ
s ™rn y™u ‘yu ¼„ðt™™t Ät{™t Ëw¾ yt„¤ ƒeò ÷tuf™tk su Ëw¾
‚u ‚tu ™hf suðtk Au.’ yu{ {tuûtÄ{o{tk fÌtwk Au. ytðe he‚u ¼„ðt™™t ¼õ‚™u
Ë{sðwk y™u yu{ ™ Ë{su ‚tu yu ƒuÞ «fthu fhe™u ¼„ðt™{tkÚte …ze
òÞ Au.”
…Ae ©eS{nthts™u Ëwht¾t[hu «&™ …qAâtu su, “¼„ðt™™u ‚Útt
Ëk‚™u suðt Au ‚uðt r™ùÞ…ýu òýe™u …ý ftuE™wk yk‚h …tAwk …ze òÞ
Au ‚u™wk þwk fthý Au ?’’ …Ae ©eS{nthtsu W¥th fÞtuo su, “yuýu ¼„ðt™™tu
r™ùÞ fÞtuo n‚tu íÞthu s yu{tk ftåÞ… hne „E Au. ‚u þwk? ‚tu ftuEf™u
MðtŒu fhe™u Ëthwk Ëthwk ¾tðt òuE‚wk ntuÞ ™u ‚u™u ¼„ðt™ ‚Útt Ëk‚ ‚u
¾tuŒu íÞthu ‚u™wk yk‚h …tAwk …ze òÞ ‚Útt ft{™tu ½tx hne „Þtu ntuÞ
™u ‚u™u ¾tuŒu ‚Útt ÷tu¼ hÌttu ntuÞ ™u ‚u ÷tu¼™u {wftðu ™u fnu su, ‘yt
‚tÁk Ä™, {t÷, ¾u‚h, ðtze ‚u ftuEf™u yt…e Œu.’ íÞthu ‚u ð[™ …¤u
 596 „.yk.28
™rn, ‚uýu fhe™u …tAtu …ze òÞ ‚Útt {t™ ntuÞ ™u ‚u {t™™u Ëk‚ ‚Útt
¼„ðt™ ¾tuŒu ™u y…{t™ fhu, íÞthu ‚uýu fhe™u …ý …tAtu …ze òÞ Au.
yuðe he‚u r™ùÞ ntuÞ ™u su su …tu‚t{tk yð„wý hne „Þtu ntuÞ ‚uýu fhe™u
…tAtu …ze òÞ Au y™u suýu r™ùÞ fÞtuo ntuÞ ‚u Ë{Þ{tk s yu yð„wý
xt¤e™u fÞtuo ntuÞ ‚tu ‚u …tAtu …zu ™rn y™u yu yð„wý n{ýtk …ý su{tk
su{tk nþu ‚u òu rð[the™u …tu‚t™t yk‚h Ët{wk swðu ‚tu sýtE ytðu su,
‘ytðe he‚™u yk„u nwk ft[tu Awk, ‚u òu {™u …téÞt™wk fnuþu ‚tu nwk rð{w¾
ÚtEþ.’ yu{ ÞÚttÚto òýu.”
…Ae ƒúñt™kŒMðt{e ‚Útt þwf{wr™ ‚Útt Ëwhtu¾t[h; yu ºtý™u
©eS{nthtsu …qAâwk su, “‚{u suýu fhe™u …tAt …ze òytu yuðtu ‚{tht{tk
õÞtu yð„wý Au?” íÞthu yu ºtýuyu fÌtwk su, “nu {nthts ! {t™Y… Œtu»t
Au, {txu ftuEf ƒhtuƒheÞt Ëk‚ y…{t™ fhu ‚tu ftkEf {wkÍðý ÚttÞ.” …Ae
©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “y{u …qAeyu Aeyu su, 1“lé Ð „² »± „ï Ý
²²é Ú ‹„}æÝ‹„²æ J ” yuðe he‚u {tntíBÞu Ërn‚ ¼„ðt™™u òÛÞtk ntuÞ ™u yuðt
su ¼„ðt™ ‚u™t su Ëk‚ ‚u ËtÚtu {t™ E»Þto, ¢tuÄ fu{ ÚttÞ? y™u òu
ÚttÞ Au ‚tu òÛÞt{tk Vuh Au. fu{ su „ð™oh Ëtnuƒ™u òÛÞtu Au su, yu
Ë{„ú …]Úðe™tu …tŒþtn Au ™u ƒr¤Þtu Au ™u òu ‚u™tu yuf „heƒ Ëh¾tu
n{ur÷Þtu2 ytÔÞtu ntuÞ, ‚tu ‚u™tu nwf{ {tuxtu htst ntuÞ ‚u …ý {t™u, ™u
‚u su{ fnu ‚u{ ŒtuÞtuo ŒtuhtÞ. þt {txu su, ‚u htòyu yu{ òÛÞwk Au su,
ƒr¤Þtu su „ð™oh Ëtnuƒ ‚u™tu yu n{ur÷Þtu Au’ y™u suÚte su ƒr¤Þtu,
‚u™e yt„¤ {t™ hnu ™rn, ‚u{ suýu ¼„ðt™™u Ë{„ú yiïÞo-Ë{]rØ™t
Äýe òÛÞt ntuÞ ‚tu ‚u™u Ëk‚™e yt„¤ {t™ fu{ hnu?” …Ae ƒúñt™kŒMðt{eyu
fÌtwk su, “nu {nthts! ‚{u Xef fntu Atu. òu yu{ {tntíBÞu Ërn‚ ¼„ðt™™u
òÛÞt ntuÞ ‚tu {t™, E»Þto, ¢tuÄ ‚u Ëk‚™e yt„¤ ÚttÞ s ™rn.” …Ae
©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “swðtu™u WØðS fuðt {tuxt n‚t ™u fuðt ztÌtt
n‚t, …ý òu ¼„ðt™™e {tuxtE™u òý‚t n‚t ‚tu ‚u ¼„ðt™™u rð»tu nu‚ðt¤e
su ðús™e „tu…eytu ‚u™t [hý™e hs™u …tBÞt ËtÁ ð™ðu÷e™tu yð‚th
{tøÞtu, ‚u fÌtwk Au su-
1. ÷tuÞt 10™e xeÃ…ýe{tk yÚto yt…u÷ Au 2. htsŒq‚.
 „.yk.28 597
1
¥æ¨æ}æãæï ™Ú‡æÚï ‡ æé … é ¯ æ}æ㢠S²æ¢ ±ë ‹ Îæ±Ýï çÜU}æçÐ xæé Ë }æH„æñ ¯ {èÝæ}æ
{èÝæ}æìì J ²æ
Îé S y²…¢ S±…Ý}ææ²ü Ѓ¢ ™ çãy±æ |æï … é } æé ü Ü é U ‹ÎÐÎ±è¢ Ÿæé ç „ç|æ<±}æë x ²æ}æì JJ ‚Útt
ƒúñtyu …ý fÌtwk su, 2¥ãæï ! |ææx²}æãæï ! |ææx²¢ Ý‹Îxææï Ð ±í … æñ Ü U¨æ}æì J ²ç‹}æ~æ¢
ÐÚ}ææÝ¢ Î ¢ Ðê ‡ æZ Ïæí r æ ¨Ýæ„Ý}æì JJ yuðe he‚u ƒúñt …ý ¼„ðt™™wk {tntíBÞ òý‚t
n‚t ‚tu yuðe he‚u ƒtuÕÞt, ‚u {txu òu ¼„ðt™™e ™u Ëk‚™e yuðe he‚u
{tuxtE òý‚tu ntuÞ ‚tu {t™, E»Þto, ¢tuÄ hnu s ™rn ™u ‚u™e yt„¤
ŒtËt™wkŒtË ÚtE™u ð‚uo ™u „{u ‚ux÷wk y…{t™ fhu ‚tu …ý ‚u™t Ëk„™u
{qfe™u Auxu sðt™u EåAu s ™rn y™u yu{ {™{tk ÚttÞ ™rn su, ‘nðu
‚tu õÞtk ËwÄe ¾{eyu? yt…ý ‚tu yt…ýu ½uh ƒuXt Útft s ¼s™ fheþwk.’
‚u {txu yu{ {tntíBÞ Ë{su ‚tu {t™ x¤u.” yuðe he‚u ðt‚to fhe.
y™u ð¤e ©eS{nthtsu yu{ ðt‚to fhe su, “¼„ðt™™tu ¼õ‚ ntuÞ
™u ‚u™u ftuE f{oÞtu„u fhe™u Ëq¤eyu [ZtÔÞtu ™u ‚u Ë{Þ{tk y{u …ý ‚u™e
…tËu W¼t ntuEyu …ý ‚u ¼õ‚™t ÓŒÞ{tk yu{ ½tx ™ ÚttÞ su, ‘yt ¼„ðt™
{™u Ëq¤e™t fü Útfe {wftðu ‚tu Xef.’ yuðe he‚u …tu‚t™t Œun™t Ëw¾™tu
ËkfÕ… ™ ÚttÞ ™u su fü …zu ‚u™u ¼tu„ðe ÷u yuðtu su r™»ft{ ¼õ‚
‚u™e W…h ¼„ðt™™e ƒnw «ËL™‚t ÚttÞ Au.”
y™u ð¤e ©eS{nthtsu yu{ ðt‚to fhe su, “¼„ðt™T ËkƒkÄe Ëw¾™u
ftuý …t{u Au? ‚tu ‚u fneyu Aeyu su, su{ {tA÷wk ntuÞ ‚u™u s¤ Au ‚u
Sð™Y… Au ‚u s¤™tu Þtu„ ßÞtk ËwÄe ntuÞ íÞtk ËwÄe ‚u s¤{tk {tA÷wk
[t÷u, nt÷u, ¢ezt fhu ™u s¤™tu rðÞtu„ ÚttÞ íÞthu ‚u™e [k[¤‚t x¤e
òÞ ™u {he òÞ. ‚u{ su™u …k[rð»tÞu fhe™u Sð™…ýwk ßÞtk ËwÄe {™tÞwk
Au ™u ‚uýu fhe™u Ëw¾ {tLÞwk Au ™u ‚u™tu rðÞtu„ ÚttÞ íÞthu {wðt suðtu ÚtE

1. yntu ! su „tu…eytu ftuEÚte …ý íÞt„ ™ ÚtE þfu „tu…eÞtu™t [hýhuýw™t M…þo™u ÞtuøÞ Útô ytðe
yuðt ËkƒkÄe s™™tu y™u ytÞtuo™t Ä{o{t„o™tu ytþkËt fÁk Awk. ¼t. 10/47/62
íÞt„ fhe™u ðuŒtuyu …ý „tu‚ðt ÞtuøÞ yuðe 2. …h{t™kŒY…, Ë™t‚™, …qýo, ©ef]»ýtÏÞ …hkƒúñ
{wfwkŒ ¼„ðt™™e …Œðe™u ¼su Au. yÚtto‚T su { ™t r{ºtY…u hÌtt Au {txu ‚u ™k Œ „tu …
¼„ðt™™t æÞt™…htÞý ÚtE Au . ‚u yt ðúsðtËeytu™tk yntu yntu¼tøÞ Au. ‚u{™t
„tu…eytu™t [hýhs™t M…þoðt¤e ð]kŒtð™{tk ¼tøÞ™wk ðýo™ ÚtE þfu ‚u{ ™Úte.
ð‚o‚e „wÕ{, ÷‚t, yti»tÄe ð„uhu™u {æÞu nwk …ý ¼t. 10/14/32.
ftuEf Útô yux÷u ftuEf ‚]ý fu fextrŒY…u
 598 „.yk.28-29
òÞ Au. yuðtu su ntuÞ ‚u ¼„ðt™™t Ëw¾™u õÞthuÞ …ý …t{u ™rn
y™u …k[rð»tÞu fhe™u su™u Sð™…ýwk x¤e „Þwk Au ‚u s ¼„ðt™™t Ëw¾™u
y™w¼ðu Au ™u ¼tu„ðu Au ™u yuðt™u s ¼„ðt™™t Ëw¾™e «t ÚttÞ
Au.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T „Zzt ykíÞ™wk >> 28 >> 251 >>

ð[™t{]‚ 29 : ðeË-ðeË ð»to™t ƒu nrh¼õ‚tu Index

*Ëkð‚T 1885™t …tu»t ËwrŒ 2 ƒes™u rŒðË ©eS{nthts ©e„Zzt
{æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk {uze™u yt„¤ ytuxt W…h Ztur÷Þtu Z¤tðe™u
htrºt™u Ë{u rðhts{t™ n‚t ™u Ëðuo ïu‚ ðMºt Äthý fÞtO n‚tk ™u …tu‚t™t
{w¾th®ðŒ™e yt„¤ ËtÄw ‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe
n‚e.
…Ae ©eS{nthtsu þwf{wr™™u «&™ …qAâtu su, “ƒu ËíËk„e Au, ‚u™e
yðMÚtt ðeË ðeË ð»to™e Au ‚Útt ƒuÞ™u r™ùÞ, nu‚-¼Âõ‚, ðihtøÞ, Ä{o
‚u ƒhtuƒh Au y™u ‚u{tkÚte yuf™u ‚tu «thçÄÞtu„u fhe™u …hýe™u Mºte {¤e
™u yuf™u ™ {¤e ™u ËtkÏÞÞtu„e hÌttu ™u yu™u …ý …hÛÞt™e ‚tu EåAt
n‚e, …ý {¤e ™rn. íÞthu yu ƒu sý™u ‚eðú ðihtøÞ ‚tu «Út{Úte s ™
n‚tu; {txu rð»tÞ¼tu„{tk ƒuÞ™u ‚eûý ð]r¥t n‚e ‚u ‚eûý ð]r¥t ytuAe ‚u
yu „]nMÚt ÚtÞtu, ‚u™e ÚttÞ fu ËtkÏÞÞtu„e™e ÚttÞ? ‚u fntu y™u ðuŒ ‚tu
yu{ fnu Au su, ‘su™u ‚eðú ðihtøÞ ntuÞ ‚u™u ƒúñ[Þo…ýt Útfe s ËkLÞtË
fhðtu ™u su™u {kŒ ðihtøÞ ntuÞ ‚u™u rð»tÞ ¼tu„™e ‚eûý‚t xtéÞt™u yÚtuo
„]nMÚtt©{ fhðtu ™u …Ae ðt™«MÚt Útðwk ™u …Ae ËkLÞtË fhðtu.’ {txu rð[the™u
W¥th fhßÞtu ?” …Ae þwf{wr™yu yu™tu W¥th fhðt {tkzâtu, …ý ÚtÞtu
™rn. …Ae ©eS{nthtsu yu™tu W¥th fÞtuo su, “yu „]nMÚtt©{e Ëthtu ™u
ƒeòu su ËtkÏÞtu„e ‚u ¼qkztu. fu{ su, yu™u ‚eðú ðihtøÞ ™Úte. {txu yuýu
rð»tÞ™u ‚wåA ™u yËíÞ òÛÞt ™Úte ‚u{ ftkE …tu‚t{tk ytí{r™ct™e …ý
ÿZ‚t ™Úte. ‚u ËtÁ yu ËíËk„Úte ƒnth òÞ ™u rð»tÞ™tu Þtu„ ÚttÞ ‚tu
ƒkÄtÞ òÞ ™u òu rð»tÞ™tu Þtu„ ™ ÚttÞ ‚tu ËíËk„™e …tAe ÷t÷[ ht¾u
* „.yk.™wk ð[. 29, ‚t. 7-1-1829, „wYðth.
 „.yk.29 599
™u ËíËk„{tk ytðu. y™u su „]nMÚt Au ‚u™u A {rn™u Ëk‚™t Œþo™ ÚttÞ
‚tu …ý Ë{tË hnu. {txu {kŒ ðihtøÞðt¤t™u íÞt„ fhðtu yu Xef ™Úte,
íÞt„ ‚tu ‚eðú ðihtøÞðt¤t™u fhðtu ‚u Xef Au. y™u {kŒ ðihtøÞðt¤tu íÞt„
fhu, ‚tu yu™tu íÞt„ Œun…ÞO‚ ™¼u ™rn. ð»tuo, ƒu ð»tuo, Œþ ð»tuo ‚u™t íÞt„{tk
rðΙ sYh …zu.”
íÞthu þwf{wr™yu ytþkft fhe su, “nu {nthts ! yu {kŒ ðihtøÞðt¤tu
íÞt„e Au ‚u Ëk‚ Útfe ¼„ðt™™t {tntíBÞ™e ðt‚ Ëtk¼¤u ™u …Ae ‚tu ‚u
{™{tk rð[th fhu, ‚tu þwk yu™u ‚eðú ðihtøÞ ™ ytðu ? y™u «Út{Úte s
‚eðú ðihtøÞ ‚tu ftuEf™u «thçÄ Þtu„u fhe™u nþu y™u ƒnwÄt ‚tu yu{ «íÞût
Œu¾tÞ Au su, yt™u ðihtøÞ ™ n‚tu ™u …Ae ÚtÞtu; íÞthu yu™wk fu{ Ë{sðwk
?” …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “yu™tu ‚tu yu{ W¥th Au su, …tu‚t™u rð[thu
‚Útt ftuE he‚u ‚eðú ðihtøÞ ÚttÞ ™rn y™u òu Ä{o, ¿tt™, ðihtøÞ, ¼Âõ‚;
yu [th „wýu fhe™u Ëk…L™ yuðt su {tuxt ËtÄw, ‚u™e ËtÚtu yu™u yr‚þÞ
nu‚ ÚttÞ. su{ ¼„ðt™ ËtÚtu nu‚ ÚttÞ Au. íÞthu ‚tu ‚u swðu, Ëtk¼¤u, ƒtu÷u
EíÞtrŒf su su r¢Þt™u fhu ‚u …tu‚t™u su {tuxt Ëk‚ ËtÚtu nu‚ Au ‚u™e {hS
«{týu fhu, …ý ‚u™e {hS ™ ntuÞ ‚uðe ftuE r¢Þt fhu ™rn. y™u ‚u
Ëk‚™e {hSÚte ƒtnuh ðíÞto{tk ‚u™t {™™u rð»tu r™hk‚h ¼Þ ð‚uo su, ‘òu
nwk yu{™e {hS «{týu ™rn ð‚wO ‚tu yu {the ËtÚtu nu‚ ™rn ht¾u.’ ‚u
ËtÁ r™hk‚h ‚u™e {hS «{týu ð‚uo, {txu òu yuðwk Ëk‚ ËtÚtu nu‚ ÚtÞwk
ntuÞ, ‚tu ðihtøÞ ™ ntuÞ ‚tu …ý yu™tu íÞt„ …th …zu y™u swðtu™u-
yt…ýt ËíËk„{tk ƒtE-¼tE-…h{nkË; yu Ëðuo™u y{the W…h nu‚ Au ‚tu
{tuxuhe ƒu ºtý ƒtEÞtu Au ‚u ƒhtuƒh ƒeS Ëðuo ƒtEÞtu ð‚o{t™ …t¤u Au.
fu{ su, yuu {™{tk yu{ òýu Au su, òu y{u ¾ƒzŒth ÚtE™u ð‚o{t™ ™rn
…t¤eyu ‚tu {nthts™wk nu‚ y{the W…h ™rn hnu ™u fwhtS Útþu.’ ‚Útt
…h{nkË{tk …ý yu{ Au ‚Útt ƒeò su ËíËk„e ‚Útt ƒúñ[the ‚Útt …t¤t,
yu Ëðuo{tk …ý yu{ Au. ‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚ ƒtE ¼tE Auxu hÌttk Au
‚u …ý ð‚o{t™{tk ¾ƒzŒth ð‚uo Au y™u yu{ òýu Au su, ‘òu yt…ý Ëthe
…uXu ™rn ð‚eoyu ‚tu {nthts fwhtS Útþu.’ {txu y{thu rð»tu nu‚u fhe™u
ƒkÄtýt Útft Ëðuo Ä{o{tk ÿZ…ýu ð‚uo Au, …ý ðihtøÞ ‚tu ftuEf™u Úttuztu
 600 „.yk.29-30
nþu ™u ftuEf™u ÍtÍtu nþu, ‚u™tu ftkE {u¤ Au ™rn. y™u y{u …k[t¤t{tk
{tuhu {tkŒt ÚtÞt n‚t ™u ‚u{tkÚte òu ftkEf ÚtÞwk ntu‚ ‚tu su{ n{ýtk Ëðuo™e
ð]r¥tytu Au ‚uðe ™ hnu‚. íÞthu ‚tu su ‚eðú ðihtøÞðt¤t ntuÞ ‚u Ä{o{tk
hnu ‚Útt ‚u™e ËtÚtu suýu …tu‚t™t Sð™u nu‚u fhe™u ƒtkÄe htÏÞtu ntuÞ,
‚u Ä{o{tk hnu ‚Útt su ËíËk„™tu Þtu„ ht¾u ™u ¼„ðt™™u yk‚Þto{e òýe™u
…tu‚…tu‚t™t r™Þ{ fÌttk Au ‚u «{týu ð‚uo, ‚tu Ä{o{tk hnu y™u yu rð™t
ƒeò™wk ‚tu ftkE Xef hnu ™ne. {txu ‚{u su «&™ …qAâtu n‚tu ‚u™tu yt
y{u fÌttu yu s W¥th Au.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T „Zzt ykíÞ™wk >> 29 >> 252 >>

ð[™t{]‚ 30 : …tk[ ðt‚to™t y™wËkÄt™™wk

*Ëkð‚T 1885™t …tu»t ËwrŒ 15 …q™{™u rŒðË ©eS{nthts ©e„Zzt
{æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk ©e„tu…e™tÚtS™t {krŒh™u rð»tu rðhts{t™ n‚t
™u Ëðo ïu‚ ðMºt Äthý fÞtO n‚tk ™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ {wr™
‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe n‚e.
…Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “y{tht {™{tk yt ƒu ðt‚to „{u Au
™u íÞtk {™ yxfu Au. ‚u{tk yuf ‚tu su™u yu{ ntuÞ su, ‘yuf [i‚LÞ™t
‚us™tu htrþ Au ™u ‚u™t {æÞ™u rð»tu ©e…wÁ»ttu¥t{ ¼„ðt™™e {qŠ‚ ËŒt
rðhts{t™ Au,’ yuðtu áZ r™ùÞ ntuÞ y™u ‚u ¼„ðt™™e W…tË™t, ¼Âõ‚
fh‚tu ntuÞ ‚u ðt‚ „{u; …ý fuð¤ [i‚LÞ ‚us™u {t™‚tu ntuÞ ™u ‚u™e
W…tË™t fh‚tu ntuÞ, ™u ¼„ðt™™u ËŒt Ëtfth ™ {t™‚tu ntuÞ ™u ‚u™e
W…tË™t ™ fh‚tu ntuÞ ‚tu ‚u ™ „{u. y™u ƒeswk yu{ su, yuðt su ¼„ðt™
‚u™u yÚtuo su ‚…™u fh‚tu ntuÞ ‚Útt Þtu„™u ËtÄ‚tu ntuÞ ‚Útt …k[rð»tÞ™t
y¼tð™u fh‚tu ntuÞ ‚Útt ðihtøÞðt™ ntuÞ EíÞtrŒf su su ËtÄ™ ‚u
¼„ðt™™e «ËL™‚t™u yÚtuo r™ŒO¼…ýu fhu ‚u „{u. y™u yuðt™u Œu¾e™u y{tÁk
{™ htS ÚttÞ Au su, ‘yu™u þtƒtþ Au su yu ytðe he‚u ð‚uo Au.
y™u ð¤e yt …tk[ ðt‚to™wk y{thu r™íÞu r™hk‚h y™wËkÄt™ hnu
Au. ‚u{tk yuf ‚tu yu{ su, yt…ýu yt Œun™u {qfe™u sYh {he sðwk Au ™u
* „.yk.™wk ð[. 30, ‚t. 19-1-1829, {k„¤ðth.
 „.yk.30-31 601
‚u™tu rð÷kƒ ™Úte sýt‚tu, yu ‚tu yu{ s r™ùÞ sýtÞ Au su, ‘yt ½ze,
yt ûtý{tk yt…ýu {hðwk Au.’ ™u Ëw¾-Œw:¾, htS…tu-fwhtS…tu Ëðo r¢Þt{tk
yuðe he‚u ð‚uo Au; yuðtu ðihtøÞ fÌttu. y™u ƒeswk yu{ su, yt…ýu {heþwk
‚u{tk ytx÷wk ft{ ‚tu yt…ýu fÞwO Au ™u ytx÷wk ƒtfe Au ‚u fhðwk Au, yuðwk
r™hk‚h y™wËkÄt™ hnu Au. y™u ºteswk yu{ su, y{tht {™{tk …k[rð»tÞ™e
ðtË™t x¤e „E Au fu ™Úte x¤e ? y™u yu{ òýwk Awk su, x¤e ‚tu „E
Au íÞthu ‚u ‚u rð»tÞ™e su r¢Þt ‚u fu{ ÚttÞ Au? íÞthu h¾u ™ x¤e ntuÞ
! yu{ yýrðïtË™wk r™hk‚h y™wËkÄt™ hnu Au y™u [tuÚtwk yu{ su, {wõ‚t™kŒ
Mðt{e ytrŒf {tuxt {tuxt ËtÄw ‚Útt ƒeò …ý {tuxt {tuxt nrh¼õ‚; yu
su Ëðo Au ‚u™u …k[rð»tÞ™e ðtË™t x¤e „E Au fu ™rn ? y™u yt™e
ðtË™t x¤e Au, ™u yt™u yt™e ™Úte x¤e. yu{ Ëðuo™t ÓŒÞ Ët{wk òuÞt
fhðwk yu{ y™wËkÄt™ hnu Au. y™u …tk[{wk yu{ su, òu nwk {tht {™™u WŒtËe
fhðt ÷t„wk ‚tu ftuý òýu õÞtkÞ s‚wk hnuðtÞ ™u Œun …ze òÞ. {txu yu{
òýeyu Aeyu su, ‘{™™u WŒtËe ™ fhðwk.’ fu{ su ¼÷t y{thu Þtu„u fhe™u
yt Ëðuo ƒtE-¼tE; …h{nkË htS…u ƒuXtk ¼„ðŒT¼Âõ‚ fhu Au, ‚tu yu Xef
Au y™u ¼„ðŒT¼Âõ‚™u fh‚tk Œu¾e™u {™{tk ƒnw htS…tu ÚttÞ Au su, {he
‚tu Ëðo™u sðwk Au, …ý ytðe he‚u ¼Âõ‚ fhðe yu s SÔÞt™tu {tuxtu ÷t¼
Au. yu{ r™hk‚h y™wËkÄt™ hnu Au.” yuðe he‚u ©eS{nthtsu …tu‚t™t ¼õ‚™e
rþûtt™u yÚtuo …tu‚t™wk ð‚o™ ÷E™u ðt‚to fhe ™u …tu‚u ‚tu Ëtûtt‚T ©e…wÁ»ttu¥t{
™thtÞý Au.
>> Er‚ ð[™t{]‚{T „Zzt ykíÞ™wk >> 30 >> 253 >>

ð[™t{]‚ 31 : AtÞt™t ÿütk‚u æÞt™™wk Index

*Ëkð‚T 1885™t {nt ËwrŒ 4 [tuÚt™u rŒðË Ëtks™u Ë{u ©eS{nthts
©e„Zzt {æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk ytÚt{ýt îth™t ytuhzt™e ytuËheyu
Ztur÷Þt W…h rðhts{t™ n‚t ™u {tÚtu Ätu¤tu VUxtu ƒtkæÞtu n‚tu ™u Ätu¤tu
¾uË …nuÞtuo n‚tu ‚Útt ht‚e ftuh™wk rð÷tÞ‚e Ätu¤wk Ätur‚Þwk ytuZâwk n‚wk ™u
…tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ …h{nkË ‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e ˼t
¼htE™u ƒuXe n‚e.
* „.yk.™wk ð[. 31, ‚t. 7-2-1829, hrððth.
 602 „.yk.31
y™u ðtòk ð„tze™u fe‚o™™wk „t™ …h{nkË fh‚t n‚t ‚u ‘ãçÚ }æï Ú ï
ãæHÚÜUè HÜUÚè’ yu fe‚o™1 „tR hÌtt íÞthu {nthtsu fÌtwk su, ‘‘…}æé Ý æ Üï U
„èÚ ÆæÇæï ’ ’ yu fe‚o™2 „tytu.” …Ae yu fe‚o™ „tððt ÷tøÞt íÞthu yuðt
Ë{Þ{tk ©eS{nthts ƒnw ðth rð[the hÌtt ™u …Ae ƒtuÕÞt su, “nðu fe‚o™
ht¾tu. y{u yt yuf ðt‚to fheyu Aeyu, ‚u Au ‚tu Úttuzef …ý æÞt™™t
fh™tht™u ƒnw Xef ytðu yuðe Au. ™u ‚u ðt‚ ftuE rŒðË y{u fhe ™Úte.”
…Ae ð¤e ™uºtf{¤™u {ª[e™u rð[the hÌtt ™u …Ae ƒtuÕÞt su, “fturx-
fturx [kÿ{tk, ËqÞo, yÂø™ ‚u™t suðtu ‚us™tu Ë{qn Au ™u ‚u ‚us™tu Ë{qn
Ë{wÿ suðtu sýtÞ Au. yuðwk ƒúñY… ‚uòu{Þ su ¼„ðt™™wk Ät{, ‚u™u rð»tu
su …whw»ttu¥t{ ¼„ðt™™e ytf]r‚ hne Au y™u ‚u ytf]r‚{tkÚte yu …tu‚u ¼„ðt™
yð‚th Äthu Au y™u yu ¼„ðt™ fuðt Au ‚tu ûth-yûth Útfe …h Au ™u
Ëðofthý™t …ý fthý Au ™u yûthY… yuðt su y™k‚ fturx {wõ‚ ‚u{ýu
ËuÔÞt Au [hýf{¤ su™tk yuðt Au. y™u yuðt su yu ¼„ðt™ ‚u s
…tu‚u ŒÞtyu fhe™u Sðtu™t …h{ fÕÞtý fhðt™u yÚtuo n{ýtk «fx «{tý
Útft ‚{the Ëðuo™e ÿrü™u „tu[h Ëtûtt‚T…ýu ð‚uo Au. {txu ‚u su Ät{{tk
hne {qŠ‚ ™u yt «fx ©ef]»ý™e {qŠ‚ ‚u{tk yrÄf…ýu Ëtá~Þ…ýwk Au.
‚u ©ef]»ý™e su {™w»ÞY… {qŠ‚ ‚u™t æÞt™™tu fh‚÷ su ntuÞ ‚u™e su árü
‚u ¼„ðt™™t Y… rð™t ƒeò Y… rð»tÞ{tºt{tk yr‚þÞ ðihtøÞ™u …t{e™u
‚u ¼„ðt™™t Y…{tk s ÷wçÄ ÚttÞ, íÞthu ‚u™u ‚u «íÞût ¼„ðt™™e {qŠ‚
™u Ät{™e {qŠ‚ ‚u ƒuÞ{tk ÷„th …ý ¼uŒ ™ sýtÞ. y™u ‚u {qŠ‚ ™u yt
{qŠ‚™tk Y… yðMÚtt ‚u ƒhtƒh sýtÞ; ‚Útt ‚u {qŠ‚ sux÷e Ÿ[e Au ™u
sux÷e …wü Au ‚uðe ™u ‚uðe s yt {qŠ‚ …ý sýtÞ Au, …ý ‚u{tk ™u yt{tk
yuf htu{™tu …ý Vuh ™ sýtÞ. yr‚þÞ yuf…ýwk sýtÞ. yuðe he‚u ‚u{tk
™u yt {qŠ‚{tk Vuh ÷„th …ý ™Úte. ‚u {qŠ‚ ™u yt {qŠ‚ yuf s Au. yuðe
su «íÞût {qŠ‚ ‚u™wk æÞt™ ™uºt™u yt„¤ ƒtnuh fhu íÞthu ‚tu ‚u{tk ™u yu{tk
÷„th Vuh ™Úte ™u ‚u s {qŠ‚™u æÞt™™tu fh‚÷ «r‚÷tu{…ýu …tu‚t™t ™uºt{tk
swðu íÞthu ‚u s {qŠ‚ «Út{ sýt‚e ‚uðe ™ sýtÞ ™u ™uºt™e fefe{tk suðze
{qŠ‚ Au ‚uðze sýtÞ. …Ae ð¤e yu æÞt™™tu fh‚÷ «r‚÷tu{…ýu fkXÚte
1. ËqhŒtËfrð rðhr[‚.
2. «u{t™kŒ{wr™ rðhr[‚. ‘‘ƒL™u fe‚o™tu …rhrþü{tk yt…u÷ Au’’
 „.yk.31-32 603
nuXu ËwÄe {tkrn÷e ftuhu æÞt™u fhe™u swðu íÞthu yu s {qŠ‚™u {tuhu ƒu «fthu
Œu¾‚tu ‚u{ ™ Œu¾u ™u ‚u s {qŠ‚™u ƒnw s {tuxe, ƒnw s Ÿ[e, ƒnw s
òze, ™u ƒnw s ¼Þkfh yuðe Œu¾u; su{ {æÞtnT™ ft¤™tu ËqÞo ntuÞ íÞthu
AtÞt …wÁ»t™t þheh ƒhtuƒh ntuÞ ™u ‚u s ËqÞo™u ytÚtBÞt xtýwk ÚttÞ
íÞthu AtÞt {tuxe ÷tkƒe ÚttÞ, …ý …wÁ»t™t þheh «{týu ™Úte hnu‚e. ‚u{
‚u {qŠ‚ …ý …qðuo fne ‚uðe {tuxe ÚttÞ. …Ae yu {qŠ‚™u ӌޙu rð»tu hne
su ƒwrØ, ‚u ƒwrØ™u rð»tu swðu ‚Útt ‚u ƒwrØ{tk hÌttu su …tu‚t™tu Sð ‚u™u
rð»tu swðu íÞthu ‚u s {qŠ‚™u yk„wc{tºt …rh{týu swðu y™u rî¼ws sýtÞ
fu [‚w¼wos sýtÞ, …ý {tuhu ºtý «fthu Œu¾e ‚uðe ™ Œu¾tÞ y™u …Ae
ð¤e yu æÞt™™t fh‚÷™u «r‚÷tu{…ýu …tu‚t™t SðÚte …h fturx fturx ËqÞo-
[kÿ-yÂø™™t ‚us™t Ë{qn™u rð»tu yu {qŠ‚ sýtÞ Au. ‚u suðe árü yt„¤
sýt‚e n‚e ‚uðe s he‚™e sýtÞ Au, …ý ÷„th Vuh ™Úte sýt‚tu. {txu
„wýt‚e‚ yuðwk su yûthÄt{ ‚u™u rð»tu su {qŠ‚ Au ‚u s {qŠ‚ «íÞût
Au, yu ƒu{tk Vuh ™Úte. su{ Ät{™e {qŠ‚ „wýt‚e‚ Au ‚u{ s {™w»Þ
{qŠ‚ …ý „wýt‚e‚ Au y™u …qðuo su {qŠ‚{tk Vuh …zâtu ‚u ‚tu „wý{Þ yuðtk
su MÚtt™f ‚uýu fhe™u …zâtu. ‚u ™uºt{tk Ë¥ð„wý ™u fkX{tk htòu„wý ™u
ƒwrØ{tk hÌttu su Sð, ‚u …ý „wý{Þ Au.” yu{ ðt‚to fhe™u …Ae ƒtuÕÞt
su, “{tuhu „t‚t n‚t ‚u fe‚o™ „tytu.” yuðe he‚u ©eS{nthtsu …tu‚t™t
…wÁ»ttu¥t{ MðY…™t r™Y…ý™e ðt‚to …htuût…ýu fhe™u fne.
>> Er‚ ð[™t{]‚{T „Zzt ykíÞ™wk >> 31 >> 254 >>

ð[™t{]‚ 32 : {tntíBÞ™t ytuÚtu …t… fÞto™wk Index

*Ëkð‚T 1885™t {nt ËwrŒ 5 …k[{e™u rŒðË Mðt{e ©eËnò™kŒS
{nthts ©e„Zzt {æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk ytÚt{ýu îth ytuhzt™e
ytuËheyu Ztur÷Þt W…h rðhts{t™ n‚t ™u Ëðo ïu‚ ðMºt Äthý fÞtO n‚tk
™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ {wr™ ‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e ˼t
¼htE™u ƒuXe n‚e ™u „ðiÞt …h{nkË ðËk‚™tk fe‚o™ „tð‚t n‚t.
…Ae ©eS{nthtsu {wõ‚t™kŒ Mðt{e ytrŒf ËtÄw™u fÌtwk su, 1“籯²æ
* „Zzt ykíÞ™wk ð[. 32, ‚t. 8-2-1829, Ëtu{ðth. 1. ÷tuÞt 10{e xeÃ…ýe{tk yÚto yt…u÷ Au.
 604 „.yk.32
ç±çݱ„ü ‹ „ï çÝÚæãæÚS² Îï ç ãÝ:” yu &÷tuf™tu yÚto fhtu.’’ íÞthu ‚u{ýu
ht{t™ws¼t»Þu Ërn‚ yÚto fÞtuo. íÞth …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “yu™tu
‚tu y{u yu{ r™ùÞ fÞtuo su, Þwðt yðMÚtt su™u ntuÞ ‚u™u ytnth ûteý
fhðtu ™u Þwõ‚tnth-rðnth…ýu hnuðwk ™u ytnth ûteý ÚttÞ; íÞthu Œun™wk
ƒ¤ ûteý ÚttÞ y™u íÞthu s ErLÿÞtu S‚tÞ, ‚u rð™t ErLÿÞtu S‚tÞ
™rn ™u yuðtu Útftu …tu‚t™t {™™u ¼„ðt™™e ™ð «fth™e ¼Âõ‚™u rð»tu
Ár[ Ërn‚ ht¾u ™u ¼Âõ‚{tk «er‚ ht¾u, yu ƒu «fthu yu ð‚uo ‚tu yu™tu
ËíËk„ …th …zu y™u yu{ ™ ntuÞ ‚tu yu ßÞthu íÞthu sYh ErLÿÞtu™u
ðþ ÚtE™u rð{w¾ ÚttÞ. ‚u „tuðÄo™ suðtu Ë{trÄr™c ntuÞ ‚tu…ý yu™tu
yu™u ¼Þ Au, ‚tu ƒeò™e þe ðt‚to ? y™u ytnth r™Þ{{tk fhðtu ‚u ½ýtf
W…ðtË Xt{wft fhðt {tkzu ‚uýu fhe™u ™ ÚttÞ, yu{ ‚tu ÍtÍe ‚]»ýt ÚttÞ
™u {q¤„tu ytnth ðÄu ™u W…ðtË™tu ¾tk„tu1 ¾tÞ íÞthu ƒ{ýtu ðt¤u; {txu
yu ‚tu Äehu Äehu ytnth™u ½xtzðt {tkzu ‚tu r™Þ{{tk ytðu. su{ {u½ Íeýe
Íeýe ƒwkŒu ð»tuo Au …ý ƒnw …týe ÚttÞ Au, ‚u{ Äehu Äehu ytnth™u r™Þ{{tk
fhðtu ™u yu{ fhu íÞthu ErLÿÞtu r™Þ{{tk ytðu ™u ¼Âõ‚{tk «er‚ ntuÞ
‚tu yu …th …zu, yu r™rù‚ ðt‚to Au.”
y™u ð¤e ©eS{nthtsu yu{ ðt‚to fhe su, “¼„ðt™™tu su Ët[tu
¼õ‚ ntuÞ ‚u™u ¼„ðt™™wk {tntíBÞ Ë{ßÞt™e fuðe her‚ Au? ‚tu ‘su ¼„ðt™
Au ‚u ‚uòu{Þ yuðwk su …tu‚t™wk yûthÄt{, ‚u™u rð»tu ËŒt Ëtfth {qŠ‚ Útft
rðhts{t™ Au, ™u Ëðo™t fthý Au, Ëðo™t r™Þk‚t Au, Ëðo™t yk‚Þto{e
Au, y™uf ftuxe ƒúñtkz™t htòrÄhts Au, ™u y÷tirff rŒÔÞ Ëw¾{Þ {qŠ‚
Au ™u {tÞt™t „wýÚtfe hrn‚ Au.’ yuðe he‚u «íÞût ¼„ðt™™u òýe™u
‚u ¼„ðt™ rð™t su ƒeòk Ëðo {trÞf …ŒtÚto {tºt ‚u™u yr‚þÞ ‚wåA ™u
™tþðk‚ Ë{su ™u yuf ¼„ðt™™u rð»tu s «er‚ fhu ™u ™ð «fth™e ¼Âõ‚™u
fhu. y™u ð¤e yu{ Ë{su su, ‘yuðt yr‚þÞ {tuxt su ¼„ðt™ ‚u™e {ÞtoŒt™u
rð»tu ft¤, {tÞt, ƒúñt, rþð, ËqÞo, [kÿ{tk EíÞtrŒf Ëðuo Ë{Úto Au ‚u …ý
r™hk‚h ð‚uo Au.’ yuðwk òýe™u ‚u ¼„ðt™u ƒtkÄe su Ä{o{ÞtoŒt ‚u™u rð»tu
‚u ¼„ðt™™e «ËL™‚t™u yÚtuo …tu‚u r™hk‚h ð‚uo …ý ‚u Ä{o{ÞtoŒt™tu õÞthuÞ
÷tu… ™ fhu. y™u su fwƒwrØðt¤tu ntuÞ ‚u fu{ Ë{su ? ‚tu ‘yuðt {tuxt
1. ƒŒ÷tu.
 „.yk.32-33 605
su ¼„ðt™ ‚u ‚tu …r‚‚…tð™ Au, yÄ{WØthý Au. ‚u {txu ftkEf Ä{o
rðÁØ yð¤wk ð‚toE sþu ‚tu ‚u™e þe ®[‚t Au ? ¼„ðt™ ‚tu Ë{Úto Au’.
yuðe he‚u {tntíBÞ™tu ytuÚt ÷E™u {q¤„tu …t… fhðt Útfe zhu ™rn.
yuðtu su ntuÞ ‚u ‚tu Œwü Au, …t…e Au ™u yuðe Ë{sýðt¤tu ntuÞ ™u
‚u W…hÚte ¼õ‚ suðtu sýt‚tu ntuÞ ‚tu…ý ‚u™u ¼õ‚ ™ òýðtu ™u ‚u™tu
Ëk„ õÞthuÞ ™ fhðtu y™u ¼õ‚ ‚tu «Út{ fne ‚uðe he‚™e Ë{sýðt¤t™u
s òýðtu ™u ‚u™tu s Ëk„ fhðtu.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T „Zzt ykíÞ™wk >> 32 >> 255 >>

ð[™t{]‚ 33 : [th ðt™tkÚte ƒwÂØ{tk Vuh ™ …zu ‚u™wk Index

*Ëkð‚T 1885™t Vt„ý ËwrŒ 11 yuftŒþe™u rŒðË Mðt{e ©eËnò™kŒS
{nthts ©e„Zzt {æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk ©e„tu…e™tÚtS™t {krŒh™u
rð»tu rðhts{t™ n‚t ™u Ëðo ïu‚ ðMºt Äthý fÞtO n‚tk, ™u …tu‚t™t
{w¾th®ðŒ™e yt„¤ …h{nkË ‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe
n‚e.
…Ae ©eS{nthtsu Ëðo …h{nkË yt„¤ yu{ ðt‚to fhe su, “Ä™,
Œtu÷‚, Mºte y™u …wºt yu ytrŒf su …ŒtÚto ‚uýu fhe™u su™e ƒwrØ{tk Vuh
…zu ™rn y™u yu™u yÚtuo ftuE™u rð»tu ytMÚtt ytðu ™rn, yuðt ‚tu ËíËk„{tk
Úttuztf „ý‚he™t nrh¼õ‚ ntuÞ, …ý ÍtÍt ntuÞ ™rn.” yu{ fne™u ð¤e
ƒtuÕÞt su, “yuðt ‚tu yt {wõ‚t™kŒ Mðt{e ‚Útt „tu…t¤t™kŒ Mðt{e Au. ‚u
yu{™u ftuE ƒeòu „{u ‚uðtu ntuÞ ™u [{ífth Œu¾tzu ‚tu…ý ‚u™tu ftuE he‚u
¼th ytðu s ™rn. y™u fuðtu ntuÞ ‚u™u ftuE™tu ¼th ™ ytðu? ‚tu su
yu{ Ë{s‚tu ntuÞ su, ‘yt ŒunÚte ™tu¾tu su ytí{t ‚u nwk Awk ™u ‚u nwk «ftþ{t™-
Ë¥ttY… Awk ™u ‚u {tht MðY…™u rð»tu «íÞût ¼„ðt™ y¾kz rðhts{t™ Au
™u ‚u ¼„ðt™™t ytfth rð™t ƒeò su «tf]‚ ytfth{tºt ‚u yËíÞ Au
™u y™k‚ Œtu»tu Þwõ‚ Au. yuðtu ðihtøÞ ntuÞ ™u ¼„ðt™™wk {tntíBÞ ÞÚttÚto
òý‚tu ntuÞ ‚u™u ftuE ò‚™tu ƒwrØ{tk ¼ú{ ÚttÞ ™rn, …ý yu ðt‚to yr‚
fXý Au. fu{ su, yu yuðt {tuxt Au ‚tu…ý òu yu{™u {t™™tu ƒnw Þtu„
* „.yk.™wk ð[. 33, ‚t. 16-3-1829, {k„¤ðth.
 606 „.yk.33
ÚttÞ ‚Útt Yr…Þt y™u Ëtu™t{ntuh™t Z„÷t yt„¤ ytðe™u …zðt ÷t„u
‚Útt Y…ðt™ yuðe su Mºteytu ‚u™tu Þtu„ ÚttÞ, ‚tu yu íÞt„e Au ‚tuÞ …ý
yuýu fhe™u yu{™wk Xuftýwk hnu ™rn. y™u òu yuðtu Þtu„ ÚttÞ ‚tu yts
yt…ýt íÞt„e{tk su yr‚ Q‚h‚tu nþu ‚u suðt …ý hnu fu ™ hnu, yu{tk
…ý ËkþÞ Au. fu{ s,u yu …ŒtÚto™tu ‚tu Þtu„ s yuðtu Au. su{ yt yt…ý
Ëðo ƒuXt Aeyu, ‚u fuðt ztÌtt Aeyu ? …ý òu ŒtÁ™t þeþt™wk …t™ fÞwO
ntuÞ ‚tu ftkE Xt hnu ™rn; ‚u{ yu …ŒtÚto™tu Ëk„ sYh ÷tøÞt rð™t hnu
s ™rn. {txu yu …ŒtÚto™tu Þtu„ òu ™ Útðt Œu ‚tu yu yuÚte ƒ[u ™u yu™tu
Þtu„ ÚtÞt {tuh yu™tu ¼Þ ht¾u su, ‘h¾u {™u yu™tu Þtu„ ÚtÞt.’ y™u yu
ðt‚to þtMºt{tk «rËØ Au su, ‘yu™tu Ëk„ ‚tu yuf ¼„ðt™™u ™ ÷t„u’. ‚u
fÌtwk Au su, 1 ‘ « ô¯ ÝæÚ沇æ}æë „ ï ’ ‚Útt 2 ‘²ï ù ‹²ï S±„: ÐçÚN„æÎçÐ çÏæ|²ç„ S}
S}ææ !’
…Ae ©eS{nthts yu{ ƒtuÕÞt su, “ðtËwŒu𠼄ðt™™tu yuftkr‚f
¼õ‚ fu™u fneyu ? ‚tu su™u rð»tu MðÄ{o,¿tt™, ðihtøÞ y™u {tntíBÞu Þwõ‚
yuðe ðtËwŒu𠼄ðt™™e y™LÞ ¼Âõ‚, yux÷tk ðt™tk ntuÞ ‚u™u yuftkr‚f
¼õ‚ fneyu. y™u yu™e „r‚ yu{ fne Au su, ‘yu™tu ðtËwŒu𠼄ðt™{tk
«ðuþ ÚttÞ.’ ‚u «ðuþ ‚u þwk ? ‚tu ‚us™t {kz¤™u rð»tu rŒÔÞ{qŠ‚ yuðt su
ðtËwŒu𠼄ðt™ ‚u™u rð»tu yu ¼õ‚™u M™un ntuÞ ‚u M™unu fhe™u ðtËwŒuð
¼„ðt™™e {qŠ‚™u rð»tu yu™t {™™wk r™hk‚h y™wËkÄt™ hnu ™u ytËõ‚ Útftu
ð‚uo ™u yuðe he‚u hÌttu Útftu yu ðtËwŒu𠼄ðt™™e Ëuðt™u rð»tu …ý ƒnth
Útfe hnu; ‘su{ ÷û{eS Au ‚u ðtËwŒu𠼄ðt™™t ӌޙu rð»tu r[nT™Y…u
M™un™t ytrÄõÞ…ýu fhe™u hÌttk Au ™u ƒnth Útfe MºteY…u fhe™u Ëuðt{tk
…ý hÌttk Au,’ ‚u{ yu yuftkr‚f ¼õ‚™tu ðtËwŒu𠼄ðt™™u rð»tu «ðuþ òýðtu
y™u n{ýtk …ý su ¼õ‚™u ¼„ðt™™e fÚtt, fe‚o™, ™t{M{hý EíÞtrŒf
su ŒË «fth™e ¼Âõ‚ ‚Útt ¼„ðt™™wk {tntíBÞ ‚Útt MðÄ{o ‚Útt ðihtøÞ
‚Útt ytí{r™ct ‚Útt Ëk‚™tu Ë{t„{ yu™wk ƒkÄtý ntuÞ ‚u yuðwk ntuÞ su,
‘‚u rð™t ftuE he‚u [t÷u s ™rn’. su{ yVeý ytrŒf™tu ƒkÄtýe ntuÞ
‚u™u ‚u rð™t [t÷u ™rn ™u ‚u yVeý ‚tu fzðwk Íuh Au, ‚tu…ý yVeý™t
ƒkÄtýe™u yVeý rð™t [t÷u ™rn. ‚Útt ŒtY™wk ƒkÄtý ntuÞ ‚tu ‚u ŒtY
1. ÷tuÞt 13 ™e xeÃ…ýe{tk yÚto yt…u÷tu Au. fhu÷t rð»tÞ Ëuð™Úte …ý ¼Þ …t{u Au yÚtto‚T
2. yÚto :- ‚{tht Útfe ƒeò Sðtu Au ‚u …tu‚u íÞt„ ðtË™t{tºtÚte ƒk½tÞ Au. ¼t„ 11/6/17
 „.yk.33 607
…ý …eðu íÞthu „¤wk ƒ¤u yuðtu Au ‚tu…ý ‚u rð™t [t÷u ™rn. ‚u yu™u ½ýtf
Yr…Þt yt…u ‚tu…ý ‚u ƒkÄtýÚte ‚u ðnt÷t ™ ÚttÞ ™u ™ ÷u. fu{ su, yu
ÔÞË™ yu™t Sð Ëk„tÚtu sztE „Þwk Au, ‚u{ su™u ¼„ðŒT¼Âõ‚ ytrŒf
r¢Þt™wk ƒkÄtý ÚtÞwk ntuÞ ‚u „{u ‚uðtu fËwk„ ÚttÞ ‚tu…ý ‚u rð™t yu™u [t÷u
s ™rn. ™u yu rð™t ƒeò ftÞo{tk yu™wk {™ htS ÚttÞ ™rn. ™u ¼„ðŒT¼Âõ‚
ytrŒf r¢Þt{tk yu™tu Sð sztE „Þtu ntuÞ ™u yu™tu s yu™u yr‚ Eþf
ntuÞ, yuðtu su ¼„ðt™™tu ¼õ‚ ‚u™tu …ý ðtËwŒu𠼄ðt™™u rð»tu «ðuþ
Au yu{ òýðwk. y™u ‚u ¼„ðŒT¼õ‚ fuðtu ntuÞ? ‚tu ¼„ðt™™e Ëuðt rð™t
[‚wÄto {wÂõ‚™u …ý ™ EåAu, ‚tu ƒeò™e þe ðt‚to ? yuðtu ntuÞ ‚u ¼„ðt™™tu
yuftkr‚f ¼õ‚ òýðtu ™u yu™u ftuE …ŒtÚto{tk Eþf ™ ntuÞ, y™u yuðtu
™ ntuÞ ™u õÞthuf ¼„ðt™™e ¼Âõ‚{tk Ëwðtýo ÚttÞ ™u òu fwËk„™tu Þtu„
ÚttÞ ‚tu ¼Âõ‚™u ¼q÷e òÞ ™u ‚u [t¤u [Ze òÞ yu™u ‚tu «tf]‚ Œuntr¼{t™e
fneyu, …ý yu ¼õ‚ ¾htu ™rn ™u yu™tu rðïtË ™rn.”
y™u ð¤e ©eS{nthtsu yu{ ðt‚to fhe su, “¼„ðt™™t ¼õ‚™u Mºte,
Ä™, Œuntr¼{t™ y™u Mð¼tð; yu [th ðt™t{tk ftåÞ… ntuÞ ™u ‚u ¼„ðt™™e
¼Âõ‚ fh‚tu ntuÞ ‚tu…ý yu™e ¼Âõ‚™tu rðïtË ™rn. yu™e ¼Âõ‚{tk sYh
rðΙ ytðu; fu{ su, õÞthuf yu™u Mºte-Ä™™tu Þtu„ ÚttÞ ‚tu ¼Âõ‚™tu Xt
hnu ™rn ™u ‚u{tk ytËõ‚ ÚtE òÞ ‚Útt ŒuntæÞtË ntuÞ ‚tu ßÞthu Œun{tk
htu„trŒf fü «t ÚttÞ ‚Útt yL™-ðMºttrŒf ™ {¤u yÚtðt ftuEf fXý
ð‚o{t™ …t¤ðt™e yt¿tt ÚttÞ íÞthu …ý ‚u™u ¼Âõ‚{tk ¼k„ ÚttÞ ™u rðf¤ 1
ÚtE òÞ ™u ftkE rð[th ™ hnu ™u [t¤t [qkÚtðt ÷t„u ‚Útt ftuEf he‚™tu
Mð¼tð ntuÞ ‚u™u Ëk‚ xtufðt {tkzu ™u ‚u Mð¼tð «{týu ð‚oðt ™ Œu, ƒeS
he‚u ð‚toðu íÞthu …ý yu {wkÍtÞ ™u yu™u Ëk‚™t Ë{t„{{tk hnuðtÞ ™rn.
íÞthu ¼Âõ‚ ‚u õÞtkÚte hnu ? {txu su™u áZ ¼Âõ‚ EåAðe ntuÞ ‚u™u yu
[th ðt™t{tk ftåÞ… ht¾ðe ™rn ™u yu [th™e ftåÞ… ntuÞ ‚tu…ý Ë{S™u
Äehu Äehu íÞt„ fhðe, ‚tu ðtËwŒu𠼄ðt™™e r™ù¤ ¼Âõ‚ ÚttÞ. yt
ðt‚to ‚u yt{ s Au …ý yu{tk ftuE ËkþÞ ™Úte.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T „Zzt ykíÞ™wk >> 33 >> 256 >>

1. ÔÞtfw¤-yt‚wh.
 608 „.yk.34
ð[™t{]‚ 34 : ¼„ðt™™u rð»tu s ðtË™t hÌtt™wk Index
*Ëkð‚T 1885™t [iºt ËwrŒ 3 ºtes™u rŒðË ©eS{nths ©e„Zzt
{æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk ©e„tu…e™tÚtS™t {krŒh™u rð»tu rðhts{t™ n‚t
™u Ëðuo ïu‚ ðMºt Äthý fÞtO n‚tk y™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ …h{nkË
‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe n‚e.
…Ae ©eS{nthts™u þwf{wr™yu «&™ …qAâtu su, “¼„ðt™ rð™t ƒeò
{trÞf …ŒtÚto{tºt™u rð»tu ðtË™t ™ hnu ™u yuf ¼„ðt™™u rð»tu s ðtË™t
hnu, ‚u™tk ƒu ËtÄ™ sýtÞ Au. yuf ‚tu ¼„ðt™™u rð»tu «er‚ ™u ƒeòu
¿tt™u Ërn‚ ðihtøÞ, yu ƒu ËtÄ™ Au. ‚u yu ƒu ËtÄ™ ‚tu su™u yr‚þÞ…ýu
™ ð‚o‚tk ntuÞ ™u ¼„ðt™™tu r™ùÞ ™u rðïtË ‚tu ntuÞ, yuðt™u …ý yuf
¼„ðt™™e s ðtË™t hnu, ™u ƒeò …ŒtÚto™e ðtË™t ™ hnu yuðtu ºteòu
ftuE W…tÞ Au ?” íÞthu ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “yu «&™ ¾htu ™u yu
ƒu ËtÄ™u fhe™u s yuf ¼„ðt™™e ðtË™t hnu ™u ƒeò …ŒtÚto™e ™ hnu
‚u ¾Ák. y™u òu yu ƒu ËtÄ™ ™ ntuÞ ‚tu yu™u ¼„ðt™ rð™t yLÞ …ŒtÚto™e
ðtË™t ™ x¤u. {txu Sð‚u Œw:¾eÞtu ð‚uo™u ¼„ðt™™tu r™ùÞ Au {txu {hu
íÞthu yu™wk fÕÞtý ¼„ðt™ fhu y™u ¼„ðt™ rð™t yLÞ …ŒtÚto™e ðtË™t
xtéÞt™tk su{ yu ƒu ËtÄ™ Au ‚u{ ºteswk …ý yuf Au. ‚u þwk ? ‚tu su™t
suðt r™Þ{ fÌtt Au ‚u{tk ËtðÄt™ …ýu ð‚uo. ‚u r™Þ{ fÞt ? ‚tu yuf
‚tu MðÄ{o ËkƒkÄe r™Þ{. ‚u fu{, ‚tu su{ ytí{r™ðuŒe ËtÄw-ƒúñ[the™t
r™Þ{ Au, ‚u{ s ytí{r™ðuŒe ™ ntuÞ ‚tu…ý Mºte™u ™ òuðt™tu r™Þ{ ht¾u
‚Útt Mºte™e ðt‚to ™ Ëtk¼¤ðt™tu r™Þ{ ht¾u. yuðe he‚u …k[rð»tÞ™t íÞt„
ËkƒkÄe r™Þ{™u áZ…ýu ËtðÄt™ Útftu …t¤u ‚Útt ¼„ðt™ ™u ¼„ðt™™t
¼õ‚ ‚u™e Œunu fhe™u …rh[Þto fhu ‚Útt ¼„ðt™™e fÚtt Ëtk¼¤u EíÞtrŒf
™ð «fth™e ¼Âõ‚ ËkƒkÄe su r™Þ{ ‚u™u …t¤u íÞthu yu™t {™{tk …ý
þw¼ ËkfÕ… Útðt ÷t„u. yuðe he‚u ƒu «fth™t r™Þ{{tk su ð‚uo ‚tu ‚u™u
ðihtøÞ ™u ¼„ðt™™u rð»tu «er‚ yu ƒu ™ ntuÞ ‚tu…ý ‚u ÚttÞ ™u yr‚þÞ
ƒr¤Þtu ÚtE òÞ ™u yu™u …ŒtÚto{tk yþw¼ ðtË™t x¤e™u yuf ¼„ðt™™e
ðtË™t rŒðËu rŒðËu ð]rØ …t{‚e òÞ Au.”
* „.yk.™wk ð[. 34. 34, ‚the¾ : 6-4-1829, {k„¤ðth.
 „.yk.34 609
…Ae ð¤e ©eS{nthts™u þwf{wr™yu «&™ …qAâtu su, “nu {nthts
! su ¢tuÄ Au ‚u þt{tkÚte Wí…L™ ÚttÞ Au ? ‚tu …tu‚t™u su …ŒtÚto™e ft{™t
ntuÞ ‚Útt su{tk …tu‚u {{íð ƒtkæÞtu ntuÞ ™u ‚u™tu ¼k„ ftuEf fhu íÞthu ‚u™u
‚u{tkÚte ¢tuÄ Q…su Au; ™u ft{™t su EåAt ‚u™tu ¼k„ ÚtÞtu, íÞthu ‚u ft{
n‚tu ‚u ¢tuÄY…u …rhýt{™u …t{u Au. {txu yu™tu ‚tu yuðtu Mð¼tð s ÚtÞtu su,
yu{tk ¢tuÄ Q…su y™u yu{ ÚttÞ ‚tu…ý ¢tuÄ ™ Q…su yu{ Au fu ™rn ?”
íÞthu ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “su {tuxt ËtÄw Au ‚u{ýu ¼„ðt™™e yt¿ttyu
fhe™u yÚtðt þtMºtárüyu fhe™u {tntíBÞ òýe™u …tu‚t™e EåAtyu fhe™u
y™uf Sðtu™u Ä{o{ÞtoŒt{tk h¾tððt y™u ¼„ðt™™u {t„uo [Ztððt yuðtu þw¼
ËkfÕ… {™{tk EåAâtu ntuÞ, ™u ‚u{tk «ðíÞto ntuÞ y™u ftuEf Sð Ä{o{ÞtoŒt™tu
¼k„ fhe™u yÄ{o{tk «ð‚uo, íÞthu ‚u {tuxt …wÁ»t™u ‚u Sð™e W…h ¢tuÄ Q…S
ytðu. fu{ su, …tu‚t™tu su þw¼ ËkfÕ… ‚u™tu ‚uýu ¼k„ fÞtuo, {txu Ä{o-{ÞtoŒt{tk
ht¾ðt™e rþûtt™u yÚtuo ‚u™e W…h ¢tuÄ fhe™u ‚u™u rþ¾t{ý ™ Œu, ‚tu {ÞtoŒt™tu
¼k„ Út‚tu òÞ ™u ‚u Sð™wk Ëthwk ™ ÚttÞ. {txu yuðe he‚u ‚tu ¢tuÄ ÚttÞ
‚u Xef ™u yu{tk ftkE ƒtÄ ™rn. fu{ su, yuðt {t„o{tk su {tuxt ËtÄw «ðíÞto
‚u™u ytþhe™u nòhtu {týË hÌttk ntuÞ, ‚u™u ftkEf heË fhe™u fÌtt rð™t™wk
fu{ [t÷u ? y™u ¢tuÄ ‚tu íÞthu ™ ÚttÞ su, ‘su{tkÚte ¢tuÄ ÚttÞ ‚u™tu íÞt„
fhe Œu’ y™u yuftyufe ð™{tk Vh‚tu hnu íÞthu ¢tuÄ ™ ÚttÞ, …ý yu{ ‚tu
yu{™tÚte fu{ fhtÞ ? fu{ su, yu{ýu ‚tu y™uf Sð™u ðt‚to fhe™u ¼„ðíËL{w¾
fhðt ™u ‚u™wk su fÕÞtý ÚttÞ, ‚u™wk su {ntV¤ ‚u þtMºt árüyu fhe™u Ë{ßÞwk
Au ‚Útt yuðe he‚™e su ¼„ðt™™e yt¿tt ‚u™wk {tntíBÞ òÛÞwk Au. {txu ¢tuÄ
ÚttÞ ‚tu …ý yu su …tu‚t™tu þw¼ ËkfÕ… ‚u™tu íÞt„ fhu s ™rn y™u ð¤e
su™u ftuEf {tuxt ËtÄw Ëk„tÚtu nu‚ ÚtÞwk ntuÞ ™u ‚u™u rð»tu …tu‚t™t fÕÞtý
Útðt Y… MðtÚto {tLÞtu ntuÞ ™u yu{ òý‚tu ntuÞ ™u su, ‘yt ËtÄwÚte s {tÁk
Ëthwk Útþu.’ yuðtu su ntuÞ ‚u™u ¢tuÄ™tu Mð¼tð ntuÞ ‚tu…ý {tuxt ËtÄw W…h
yu™u ftuR rŒðË ¢tuÄ ™ ÚttÞ ™u yu ¢tuÄ™u {qfe s Œu, yu{ …ý ¢tuÄ òÞ
Au. y™u …ŒtÚto™t ÷uý Œuý ËtÁ ‚u ‚wåA …ŒtÚto™u yÚtuo su ËtÄw Ëk„tÚtu ¢tuÄ
fhu Au, ‚u™u ‚tu ËtÄw™wk {tntíBÞ ‚Útt ËtÄw™tu su ytðe he‚™tu {t„o ‚u Ë{òÞtu
s ™Úte ™u Ë{òÞtu ntuÞ ‚tu ‚wåA …ŒtÚto ËtÁ ¢tuÄ fhu ™rn y™u ƒwrØðt™
 610 „.yk.34-35
ntuÞ Ë{sw ntuÞ ™u ‚wåA …ŒtÚto ËtÁ ËtÄw Ëk„tÚtu ¢tuÄ fhu ‚tu ‚u™e ƒwrØ
htò™t ft{Œth™t suðe ÔÞtðntrhf òýðe, …ý ËtÄw…ýt™e ƒwrØ yu™u ytðe
s ™Úte, yu{ Ë{sðwk.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T „Zzt ykíÞ™wk >> 34 >> 257 >>

ð[™t{]‚ 35 : «f]r‚ {htuzât™w-k ¼õ‚™t ÿtunÚte ¼„ðt™™t ÿtun™wk Index

*Ëkð‚T 1885™t [iºt ËwrŒ 9 ™ð{e™u rŒðË Mðt{e ©eËnò™kŒS
{nthts ©e„Zzt {æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk ©e„tu…e™tÚtS™t {krŒh™u
rð»tu rðhts{t™ n‚t ™u Ëðo ïu‚ ðMºt Äthý fÞtO n‚tk. ™u …tu‚t™t
{w¾th®ðŒ™e yt„¤ ËtÄw ‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe
n‚e.
…Ae ©eS{nthts™u þwf{wr™yu «&™ …qAâtu su, “nu {nthts! su™t
ÓŒÞ{tk ¼„ðt™™tu ™u ¼„ðt™™t ¼õ‚™tu áZ yt©Þ ntuÞ, su yt©Þ
„{u ‚uðtu yt…íft¤ ytðe …zu ™u Œun™u Ëw¾-Œw:¾, {t™-y…{t™ Œuþft¤™wk
rð»t{…ýwk, EíÞtrŒfu fhe™u òÞ ™rn, ‚u fu{ sýtÞ su, ‘yu™u yuðtu yt©Þ
Au.’ y™u ‚u™t {™™tu yr¼«tÞ ‚Útt Œun™tu yt[th1 ‚u fuðtu ntuÞ ? ‚u
fntu” íÞthu ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “su ¼õ‚™u yuf ¼„ðt™™u rð»tu s
{tuxâ… ntuÞ ™u ¼„ðt™Úte ƒeswk ftuE …ŒtÚto yrÄf ™ òý‚tu ntuÞ ™u
¼„ðt™ rð™t ƒeò Ëðuo™u ‚wåA òý‚tu ntuÞ ‚Útt …tu‚t™e su «f]r‚ ntuÞ
‚u™u ¼„ðt™ ‚Útt ËtÄw ‚u {htuzu ™u «f]r‚ «{týu ™ [t÷ðt Œu ™u «f]r‚
ntuÞ ‚uÚte ƒeS he‚u ð‚toðu íÞthu su {wkÍtÞ ™rn ™u «f]r‚ {htuzu2 ‚u{tk f[ðtÞ
òÞ ™rn ™u …tu‚t™e «f]r‚ „{u ‚uðe fXý ntuÞ ‚u™u {qfe™u su{ ¼„ðt™
‚Útt ËtÄw ‚u fnu ‚u{ s Ëh÷…ýu ð‚uo, yuðe ƒu «fthu su™e Ë{sý ntuÞ
‚u™u „{u ‚uðtu yt…íft¤ …zu ‚tu…ý ¼„ðt™™tu yt©Þ ™ x¤u.”
íÞthu ð¤e þwf{wr™yu …qAâwk su, “{wkÍt‚tu ‚tu ntuÞ. fu{ su, «f]r‚™u
{htuzu íÞthu Sð™u {wkÍðý ÚttÞ …hk‚w ‚u {wkÍðý{tk …ý ftkE Vuh Au fu
™rn ?” íÞthu ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “«f]r‚ {htuzu ™u {wkÍtÞ íÞthu su
* „.yk.™wk ð[. 35, ‚t. 12-4-1829, Ëtu{ðth. 2. «f]r‚ rðÁØ ð‚o™ fhtðu ‚u.
1. yt[hý.
 „.yk.35 611
…tu‚t™tu s yð„wý ÷u, …ý ¼„ðt™™tu ™u ËtÄw™tu yð„wý ™ ÷u, yu Ëthtu.
y™u su …tu‚t™tu yð„wý ™ ÷u, ™u ¼„ðt™™tu ™u ËtÄw™tu yð„wý ÷u, ‚tu
yu™tu rðïtË ™rn ™u yuðtu su ntuÞ ‚u™t yt©Þ™tu …ý Xt ™rn.”
íÞthu ð¤e þwf{wr™yu …qAâwk su, “su™e su «f]r‚ ntuÞ ‚u™u ¼„ðt™u
‚Útt ËtÄwyu ftuE rŒðË {htuze ™ ntuÞ íÞthu ‚u …tu‚t™t {™{tk fu{ Ë{su
su, ‘{the «f]r‚™u {htuzþu íÞthu {tÁk Xef ™rn hnu.’ fu{ su, …tu‚u su
ys{tðu÷ ðt‚to ™ ntuÞ ‚u™tu rðïtË fu{ ytðu ?’’ íÞthu ©eS{nthts
ƒtuÕÞt su, “yu‚tu …tu‚t™t {™™t su ËkfÕ… ‚u™e Ët{e árü ht¾u su, ‘{tht
{™{tk ¼„ðt™ rð™t ƒeò …k[rð»tÞ ËkƒkÄe ¼tu„ Au ‚u{tk þt™e ðtË™t
ƒ¤ðt™ Au? ™u ƒ¤ðt™…ýu fÞt rð»tÞ™tu ËkfÕ… ÚttÞ Au ? yu{ rð[thu
‚tu suðtu …tu‚u ntuÞ ‚u{ {t÷w{ …zu, …ý ƒeS he‚u ™ …zu y™u ßÞthu yu
rð[thu íÞthu yu{ rð[thu su, ‘yt …ŒtÚto™tu {thu ƒ¤ðt™ ½tx Au ™u ‚u{tk
nwk «ð‚wo Awk ™u ‚u{tkÚte ßÞthu {™u ËtÄw {htuzþu íÞthu {thu Xef ™rn hnu.’
yu{ yu™u …tu‚t™tu r™ùÞ ÚttÞ y™u ƒ¤ðt™ «f]r‚ ntuÞ ™u ‚Œr… òu yu™e
«f]r‚™u ¼„ðt™ ‚Útt ËtÄw ftuE rŒðË {htuzu ™rn, ‚tu ‚tu yu …th …ze
òÞ ™u òu {htuzu yu™tu Xt hnu ™rn. yk‚u yr‚ {wkÍtE™u rð{w¾ ÚtE òÞ.”
y™u ð¤e ©eS{nthtsu yu{ ðt‚to fhe su, “ËtÄw™t ÿtun™wk þtMºt{tk
Ëðo fh‚tk yrÄf …t… fÌtwk Au, ‚u™wk þwk fthý Au ? ‚tu yu ËtÄw™t ӌޙu
rð»tu Ëtûtt‚T ©ef]»ý ¼„ðt™ hÌtt Au. {txu ËtÄw™tu ÿtun fhu íÞthu ¼„ðt™™tu
ÿtun ÚttÞ Au. fu{ su, ËtÄw™tu ÿtun fhu íÞthu ‚u™t ÓŒÞ{tk hÌtt su ¼„ðt™
‚u Œw:¾tÞ Au; íÞthu yu ¼„ðt™™t ÿtun™wk yrÄf …t… Au. {txu Ëk‚™t
ÿtun™wk Ëðo fh‚tk yrÄf …t… fÌtwk Au y™u fkË, rþþw…t÷, …q‚™t yu ytrŒf
su ŒiíÞ; ‚u{ýu ¼„ðt™™tu ÿtun fÞtuo ™u ‚u™wk …ý ¼õ‚™e …uXu ¼„ðt™u
fÕÞtý fÞwO ‚u™tu þtu yr¼«tÞ Au? su, yu ŒiíÞu ðihƒwrØyu fhe™u …ý
¼„ðt™™wk ®[‚ð™ fÞwO íÞthu ¼„ðt™u yu{ òÛÞwk su, ‘ðihƒwrØyu fhe™u
…ý yu ŒiíÞu {tÁk ®[‚ð™ fÞwO ™u {tht ËkƒkÄ™u …tBÞt, {txu {thu yu™wk
fÕÞtý fhðwk.’ yuðe he‚u yu™u rð»tu ¼„ðt™™e ŒÞt™wk yrÄf…ýwk òýðwk
y™u ð¤e yu{ òýðwk su, ‘yu ðihƒwrØyu fhe™u ytþÞto ‚u™wk …ý ¼„ðt™u
fÕÞtý fÞwo ‚tu su ¼õ‚ ¼Âõ‚yu fhe™u yu™tu ytþhtu ÷uþu ™u ¼„ðt™™u
 612 „.yk.35
¼Âõ‚yu fhe™u htS fhþu ‚u™wk ¼„ðt™ fu{ fÕÞtý ™rn fhu ? fhþu
s. yuðe he‚u ¼„ðt™™e ŒÞt™wk yrÄf…ýwk sýtðe™u {™w»Þ™u ¼„ðt™™e
¼Âõ‚{tk «ð‚toððt, yuðtu yr¼«tÞ þtMºt™t fh™tht™tu Au. …ý yu{ ™Úte
su, ‘ŒiíÞ™e …uXu ¼„ðt™™wk yý„{‚wk fhðwk. {txu ¼„ðt™™e W…h ðih¼tð
ht¾e™u su ¼„ðt™™tu ÿtun fhu ™u yý„{‚w fhu, ‚u™u ‚tu ŒiíÞ s òýðt.
y™u yu …ût ‚tu ŒiíÞ™tu Au y™u su{ ¼„ðt™™wk „{‚wk ntuÞ ‚u «{týu s
ð‚oðwk ™u ¼Âõ‚ fhðe ™u ¼„ðt™ ™u ¼„ðt™™t ¼õ‚™u htS fhðt yuðtu
¼„ðt™™t ¼õ‚™tu …ût Au.”
…Ae þwf{wr™yu ©eS{nthts™u …qAâwk su, “nu {nthts ! ËtÄw™t
ÓŒÞ{tk ¼„ðt™ hÌtt ntuÞ ™u ‚u™t ÿtunÚte ¼„ðt™™tu ÿtun ÚttÞ ™u ‚u™e
Ëuðt fheyu ‚tu ¼„ðt™™e Ëuðt ÚttÞ ‚u ËtÄw™tk ÷ûtý þtk Au ? ‚u fntu”
íÞthu ©eS{nthts Úttuzefðth rð[the™u f]…t fhe™u ƒtuÕÞt su, “«Út{ ‚tu
{tuxwk ÷ûtý yu Au su, ¼„ðt™™u õÞthuÞ …ý r™htfth ™ Ë{su. ËŒtÞ
rŒÔÞ Ëtfth {qŠ‚ Ë{su y™u „{u yux÷tk …whtý, W…r™»tŒT, ðuŒ EíÞtrŒf
„úkÚt™wk ©ðý ÚttÞ ™u ‚u{tk r™htfth…ýt suðwk Ëtk¼éÞt{tk ytðu ‚tu…ý yu{
òýu su, ‘ftk ‚tu yt…ý™u yu þtMºt™tu yÚto Ë{ò‚tu ™Úte ™u ftk ‚tu yu{tk
fu{ fÌtwk nþu, …ý ¼„ðt™ ‚tu ËŒt Ëtfth s Au’ y™u òu Ëtfth ™
Ë{su ‚tu ‚u™e W…tË™t áZ ™ fnuðtÞ. y™u Ëtfth ™ ntuÞ ‚u™u rð»tu
ytftþ™e …uXu f‚to…ýwk ™ fnuðtÞ ‚Útt yuf Œuþ™u rð»tu hnuðt…ýwk ™ fnuðtÞ.
{txu ¼„ðt™ ‚tu ËŒt Ëtfth s Au ™u y™uf ƒúñtkz™e Wí…r¥t-ÂMÚtr‚-
«÷Þ™t f‚to Au ™u ËŒt …tu‚t™t yûthÄt{™u rð»tu rðhts{t™ Au ™u
htòrÄhts Au ™u ‚u s yt «íÞût Au. yuðe he‚u su yt Ë{sý ‚u ftuE
he‚u ftuE ft¤u z„e ™ òÞ, ËŒt yu{s Ë{su; yuf ‚tu yu ÷ûtý ntuÞ
1. ‚Útt yu ¼„ðt™™e su yuftkr‚f ¼Âõ‚ ‚u™u …tu‚u fh‚tu ntuÞ y™u
yu ¼„ðt™™wk su ™t{M{hý ™u fÚtt-fe‚o™trŒf ‚u™u ftuE fh‚wk ntuÞ
‚u™u Œu¾e™u {™{tk ƒnw htS ÚttÞ 2. ‚Útt yu ¼„ðt™™t ¼õ‚{tk hnuðwk
ntuÞ ‚u{tk ftuE Mð¼tð ytztu ytðu ™rn y™u ‚u Mð¼tð™u {qfu …ý
¼„ðŒT ¼õ‚™t Ëk„™tu íÞt„ ™ fhu y™u ‚u …tu‚t™t Mð¼tð™u ËtÄw ¾tuŒu,
‚tu ËtÄw™tu y¼tð ™ ÷u y™u …tu‚t™t Mð¼tð™tu yð„wý ÷u‚tu hnu, …ý
 „.yk.35-36 613
f[ðtE™u ¼õ‚™t Ë{qn{tkÚte Auxu hnuðt™tu ftuE rŒðË {™ ½tx …ý ™
fhu. yu{ ™u yu{ ¼õ‚™t Ë{qn{tk …zâtu hnu yuðtu ntuÞ. 3. ‚Útt Ëthwk
ðMºt, Ëthwk ¼tus™, Ëthwk s¤ ‚Útt su su ftuE Ëthwk …ŒtÚto …tu‚t™u «tÂ
ÚttÞ ‚tu {™ yu{ ½tx fhu su, ‘yt …ŒtÚto nwk ¼„ðt™™t ¼õ‚™u yt…wk
‚tu Xef’ y™u ‚u …ŒtÚto ‚u™u yt…u ™u htS ÚttÞ, yuðtu ntuÞ. 4. ‚Útt
¼õ‚™t Ë{qn{tk hnu‚tu ntuÞ ™u ‚u™e ftuh™wk yu{ ™ ÚttÞ su, ‘yt ‚tu fux÷tf
ð»to ¼u„tu hÌttu …ý yu™t yk‚h™tu ‚tu ftkE ‚t„ ytÔÞtu ™rn ™u yt ‚u
ftuý òýu fuðtuÞ nþu ? yu™wk ‚tu ftkE f¤t‚wk ™Úte’. yuðtu ™ ntuÞ ™u
suðtu yu {tkrn-ƒtnuh ntuÞ ‚u™u Ëðuo òýu su, ‘yt ‚u ytðtu Au.’ yuðtu
su Ëh÷ Mð¼tððt¤tu ntuÞ. 5. y™u þtk‚ Mð¼tððt¤tu ntuÞ ‚tu…ý fwËk„e™e
Ëtuƒ‚ ™ „{u ™u ‚u ÚttÞ ‚tu ‚…e òÞ, yuðe he‚u rð{w¾™t Ëk„™e Mðt¼trðf
yÁr[ ð‚o‚e ntuÞ. 6. ytðt A ÷ûtýu Þwõ‚ su ËtÄw ntuÞ ‚u™t ÓŒÞ{tk
Ëtûtt‚T ¼„ðt™ rðhts{t™ Au yu{ òýðwk. y™u yuðt ËtÄw™tu ÿtun fÞto
‚tu ¼„ðt™™tu ÿtun fÞtO ƒhtuƒh …t… ÷t„u y™u yuðt ËtÄw™e Ëuðt fhu
‚tu ¼„ðt™™e Ëuðt fÞto ‚wÕÞ V¤ ÚttÞ Au.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T „Zzt ykíÞ™wk >> 35 >> 258 >>

ð[™t{]‚ 36 : fÕÞtý™t yËtÄthý ËtÄ™™wk Index

*Ëkð‚T 1885™t ðiþt¾ ËwrŒ 1 …zðt™u rŒðË Mðt{e ©eËnò™kŒS
{nthts ©e„Zzt {æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tkÚte ½tuzeyu [Ze™u
©e÷û{eðtzeyu …ÄtÞto n‚t ™u ‚u ðtze™u {æÞu su ytuxtu ‚u W…h rðhts{t™
ÚtÞt n‚t ™u Ëðo ïu‚ ðMºt Äthý fÞtO n‚tk ™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤
…h{nkË ‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe n‚e.
…Ae ©eS{nthtsu Ëðo …h{nkË ‚Útt nrh¼õ‚ «íÞu «&™ fÞtuo su,
“yt Sð™u fÕÞtý™wk yËtÄthý ËtÄ™ þwk Au su, su™u rð»tu yu «ð‚uo ‚tu
yu™wk r™ùÞ fÕÞtý ÚttÞ ™u ‚u{tk ƒeòk ftuE rðΙ «r‚ƒkÄ fhu ™rn?
‚u fntu ‚Útt yuðt fÕÞtý™t ËtÄ™{tk {tuxwk rðΙ þwk Au su, suýu fhe™u
* „Zzt ykíÞ™wk ð[. 36, ‚t. 4-5-1829, {k„¤ðth.
 614 „.yk.36
‚u{tkÚte r™ùÞ …ze òÞ ? ‚u …ý fntu.” …Ae Ëðuoyu …tu‚t™e ƒwrØ «{týu
W¥th fÞtuo, …ý yu «&™™wk Ë{tÄt™ ™ ÚtÞwk. íÞthu ©eS{nthts ƒtuÕÞt
su, “fÕÞtý™wk yËtÄthý ËtÄ™ ‚tu yu Au su, ©e…whw»ttu¥t{ ¼„ðt™™u
ƒúñßÞtur‚™t Ë{qn™u rð»tu y™trŒ Ëtfth {qŠ‚ Ë{sðt ™u ‚u™t s Ëðuo
yð‚th Au yu yu{ Ë{S™u ‚u «íÞût ¼„ðt™™tu su ‚u ¼tðu fhe™u
yt©Þ fhðtu ™u Ä{uo Ërn‚ ‚u ¼„ðt™™e ¼Âõ‚ fhðe ™u ‚uðe ¼Âõ‚yu
Þwõ‚ su ËtÄw ‚u™tu Ëk„ fhðtu, yu fÕÞtý™wk yËtÄthý ËtÄ™ Au
y™u yu{tk ƒeòk ftuE rðΙ «r‚ƒkÄ fh‚tk ™Úte y™u yu ËtÄ™™u rð»tu
{tuxwk rðΙ yu Au su, ‘þw»f-ðuŒtk‚e™tu Ëk„ fhðtu’ y™u òu yu™tu Ëk„ fhu
‚tu ‚u™u þwk rðΙ ÚttÞ’ ? ‚tu ‚u™tu Ëk„ fh™thtu su …wY»t ‚u™u, ‚u™u rð»tu
nu‚ ÚttÞ y™u su nu‚ ÚttÞ ‚u „wýu fhe™u ÚttÞ Au, su{ ftuEfu ft¤{tk
yL™ yt…e™u Sðtzâtu ntuÞ ‚u™e W…h nu‚ ÚttÞ, yuðe he‚u su suýu „wý
fÞtuo ntuÞ ‚u™e W…h nu‚ ÚttÞ, ‚u{ ‚u þw»fðuŒtk‚e ‚u yu™u yu{ „wý Œu¾tzu
su, ‘ytí{t Au ‚u™u sL{{hý ™Úte ™u ‚u r™htfth Au y™u ‚u „{u yux÷wk
…t… fhu ‚tu…ý ‚u™u Œtu»t ™ ÷t„u.1’ yuðtu yu™u „wý ƒ‚tðe™u ¼„ðt™™e
{qŠ‚™t ytfth™wk ¾kz™ fhe ™tk¾u íÞthu yu™u yu {tuxwk rðΙ ÚtÞwk. fu{ su,
¼„ðt™™e {qŠ‚{tkÚte …ze „Þtu. {txu yu þw»fðuŒtkr‚™tu Ëk„ õÞthuÞ ™ fhðtu,
y™u yu þw»fðuŒtkr‚ ‚tu {nt y¿tt™e Au, ™u ¼„ðt™™t ¼Âõ‚{t„o{tk yuðwk
{tuxwk ftuE rðΙ ™Úte.”
yux÷e ðt‚to fhe™u ©eS{nthts …tAt ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk …ÄtÞto
™u W„{ýt îth™t ytuhzt™e ytuËheyu Ztur÷Þt W…h ƒuËe™u yu{ ðt‚to
fhe su, ‘‘y{u Ëðo þtMºt™u Ëtk¼¤e™u yu rËØtk‚ fÞtuo Au y™u y{u yt
…]Úðe{tk Ëðuo Xuftýu VÞto ™u ‚u™u rð»tu ½ýtf rËØ ŒeXt Au.” yu{ fne™u
„tu…t¤ŒtËS ytrŒf ËtÄw™e ðt‚to fhe Œu¾tze ™u …Ae yu{ ƒtuÕÞt su,
“nkw ‚tu yu{ òýwk Awk su, ¼„ðt™™e {qŠ‚™e su W…tË™t ™u æÞt™, ‚u
rð™t su ytí{t™u Œu¾ðtu ™u ƒúñ™u2 Œu¾ðwk ‚u ‚tu ÚttÞ s ™rn ™u W…tË™tyu
fhe™u s ytí{t Œu¾tÞ, ƒúñ Œu¾tÞ …ý ‚u rð™t ‚tu Œu¾tÞ s ™rn y™u
W…tË™t rð™t ytí{t-ƒúñ™u Œu¾ðt™u EåAðwk ‚u fu{ Au ? ‚tu, su{ ytftþ™u
1. y™u …h{tí{t …ý r™íÞ r™Šðfthe „wýu Þwõ‚ Au fÞthuÞ …ý ™Úte.
‚u …h{tí{t{tk y™u Sðtí{t{tk ðtM‚rðf ¼uŒ 2. …h{tí{t™u.
 „.yk.36-37 615
S¼u fhe™u Ëtu ð»to ËwÄe [txeyu ‚tu …ý õÞthuÞ ¾txtu, ¾thtu MðtŒ ytðu
s ™rn ‚u{ ¼„ðt™™e {qŠ‚™e W…tË™t rð™t ytí{t ƒúñ Œu¾tÞ s ™rn.
‚u „{u ‚ux÷wk s‚™ fhu ‚tu…ý ™ Œu¾tÞ1 y™u r™ƒeos yuðt su ËtkÏÞ
™u Þtu„; ‚uýu fhe™u su ytí{t™wk Œþo™ þtMºt{tk fÌtwk Au ‚u ¼÷u fÌtwk
Au; …ý y{u yuðtu ftuE ŒeXtu ™Úte ™u y™w¼ð{tk …ý yu ðt‚to {¤‚e
ytð‚e ™Úte. {txu yu ðt‚to ¾tuxe Au.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T „Zzt ykíÞ™wk >> 36 >> 259 >>

ð[™t{]‚ 37 : Œrhÿ…ýt{tk …ý «Út{™e [eòu Ëtk¼hu ‚u™wkIndex

*Ëkð‚T 1885™t ðiþt¾ ËwrŒ 3 ºtes™u rŒðË Mðt{e ©eËnò™kŒS
{nthts ©e„Zzt {æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk W¥thtŒu îth ytuhzt™e
ytuËheyu [tf¤t W…h rðhts{t™ n‚t. ™u Ëðo ïu‚ ðMºt Äthý fÞtO
n‚tk ™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ …h{nkË ‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e
˼t ¼htE™u ƒuXe n‚e.
…Ae ©eS{nthtsu Ëðuo ËtÄw ‚Útt Ëðuo nrh¼õ‚ «íÞu yu{ ðt‚to fhe
su, “su™u ¼„ðt™™t MðY…™wk ÞÚttÚto ¿tt™2 yufðth ÚtÞwk ntuÞ ™u …Ae ‚u™u
Œuþ, ft¤, r¢Þt, Ëk„ rð»t{ ÚtE òÞ ‚tu …ý ‚u ¿tt™™tu ÷uþ òÞ ™rn.
íÞtk áütk‚ Au - su{ ftuEf {tuxtu htò ntuÞ yÚtðt {tuxtu ÷¾uþhe þtnwfth
ntuÞ ™u ‚u™u «thçÄt™wËthu ‚u yrÄfth Aqxe „Þtu ntuÞ ™u Œrhÿ…ýwk ytðe
„Þwk ‚uýu fhe™u ¾zÄtLÞ ¾tðt {¤u yÚtðt ztuze™e ¼tS {¤u ‚Útt ftuXtk
- ƒtuhtk, ƒtVu÷e …e…Þtuo EíÞtrŒf suðwk ‚uðwk ¾tðt {¤u íÞthu ‚u™u ¾tÞ
…ý {tuhu su …tu‚u ¼thu ¼thu {uðt ¾tÄt ntuÞ ‚Útt ¼thu {qÕÞðt¤e [eòu
ftuE™u ™ {¤u yuðe {k„tðe™u ¾tÄe ntuÞ, ‚u Ëðuo Ëtk¼he ytðu ™u {™{tk
yu{ ½tx fhu su, ‘yuðe yuðe ¼thu [eòu™u nwk {tuhu ¾t‚tu ™u nðu nwk ytðwk
suðwk ‚uðwk yL™ ¾tô Awk.’ yuðe he‚u ßÞthu ßÞthu ¾tÞ íÞthu ‚u Ëtk¼he
ytðu y™u su «Út{Úte s suðwk ‚uðwk yL™ ¾t‚tu ntuÞ ™u ‚u™u Œrhÿ…ýwk ðÄw

* „.yk.™wk ð[. 37, ‚t. 6-5-1829, „wYðth. fhðwk ytðtu y{thtu rËØtk‚ Au.
1. {txu ytí{t …h{tí{t™tk Œþo™ fhðt EåA‚t 2. r™ùÞtí{f.
¼õ‚tuyu Ëðo «Þí™Úte ™htf]r‚ ¼„ðt™™wk æÞt™
 616 „.yk.37
ytðu íÞthu …ý ‚u s ¾tÞ, íÞthu ‚u™u þwk Ëtk¼hu ? ‚u{ suýu ¼„ðt™™t
MðY…™wk Ëw¾ ‚Útt ¼„ðt™™t ¼s™™wk Ëw¾ …tu‚t™t {™{tk yufðth ÞÚttÚto…ýu
òÛÞwk Au ™u ‚u™u …Ae Ë{t„{™tu Þtu„ ™ hÌttu ™u ƒnth ™ef¤e „Þtu
‚tu …ý ‚u Ëw¾™u Ëk¼th‚tu Útftu s Ëw¾-Œw:¾™u «thçÄt™wËthu ¼tu„ðu, …ý
‚u Ëw¾™u ¼q÷e ™ òÞ y™u suýu ¼„ðt™™wk Ëw¾ òÛÞwk ™Úte, ™u ‚u™tu
y™w¼ð ÚtÞtu ™Úte, ‚u þwk Ëk¼thu? yu ‚tu …þw suðtu Au.
nðu ‚u ¼„ðt™™wk su MðY… ‚u™wk ¿tt™ fneyu Aeyu su, ‘¼„ðt™™tu
su ytfth Au ‚uðtu ytfth ƒeò Œuð, {™w»ÞtrŒf su «f]r‚{tkÚte ytfth
ÚtÞt Au, ‚u ftuE™tu ™Úte y™u ¼„ðt™ rð™t ƒeò Ëðo™u ft¤ ¼ûtý fhe
òÞ Au ™u ¼„ðt™™t MðY…{tk ft¤™wk Ët{ÚÞo…ýwk ™Úte [t÷‚wk, yuðt ¼„ðt™
Au ™u ¼„ðt™™t suðt ‚tu yuf ¼„ðt™ s Au, …ý ƒeòu ftuE ™Úte y™u
¼„ðt™™t ËtÄBÞo…ýt™u …tBÞt yuðt su ¼„ðt™™t Ät{{tk ¼õ‚ Au
‚u™tu ytfth …ý ¼„ðt™ suðtu Au, ‚tu …ý ‚u …wY»t Au ™u ¼„ðt™
…whw»ttu¥t{ Au ™u ‚u Ëðo{tk ©uc Au ™u yu{™u W…tMÞ Au ™u Ëðuo™t Mðt{e
Au ™u yu ¼„ðt™™t {rn{t™tu ftuE …th …t{‚t ™Úte. yuðt rŒÔÞ{qŠ‚
su ¼„ðt™ ‚u r™„woý Au, ™u æÞuÞ Au y™u yu™wk su æÞt™ fhu Au ‚u r™„woý
ÚtE òÞ Au, yuðwk ¼„ðt™™wk MðY… Au y™u yu ¼„ðt™ Au ‚u …tu‚t™t
Ät{Y… yuf Œuþ™u rð»tu hÌtt Útft s yLðÞ…ýu y™uf ƒúñtkz™u rð»tu hÌtt
su Ëðuo Sð™t Ë{qn, ‚u{™u rð»tu ‚u{™t ÞÚtt ÞtuøÞ f{oV¤«Œt‚t…ýu yk‚Þto{e
Y…u fhe™u hÌtt Au y™u Ëðo Sð™t Sð™ Au ™u yu rð™t yu Sð ftkE
fhðt™u ™u ¼tu„ððt™u Ë{Úto ™Úte Út‚tu y™u yu su ¼„ðt™ ‚u rËØuïh
Au, su{ ftuEf rËrØðt¤tu …wY»t ntuÞ ‚u ynªÞt ƒuXtu Útftu ƒúñt™t ÷tuf{tk
…ŒtÚto ntuÞ ‚u™u yt ntÚtu fhe™u „úný fhe ÷u, ‚u{ ¼„ðt™ yuf Œuþ{tk
hÌtt Útft s …tu‚t™e Þtu„f¤t™u Ët{ÚÞuo fhe™u Ëðo r¢Þt™u fhu Au y™u
su{ yÂø™ su ‚u ftc™u rð»tu ™u …t»ttý™u rð»tu hÌttu Au ‚u yÂø™™wk MðY…
ƒeS he‚™wk Au ™u ftc …t»ttý™wk MðY… ƒeS he‚™wk Au ‚u{ ¼„ðt™ Ëðo
Sð™u rð»tu hÌtt Au, ‚u ¼„ðt™™wk MðY… ƒeS he‚™wk Au ™u ‚u Sð™wk MðY…
ƒeS he‚™wk Au y™u yuðe he‚™t y™k‚ yiïÞuo Þwõ‚ yuðt su yu ¼„ðt™,
‚u s …tu‚u Sðtu™t fÕÞtý™u yÚtuo {™w»Þ suðt ÚttÞ Au.’ ‚u ¼„ðt™™t
MðY…™wk ¿tt™ su™u ytðe he‚u ÚtÞwk ntuÞ ™u ‚u ¼„ðt™™e ¼Âõ‚ fhe
 „.yk.37-38 617
ntuÞ ™u ‚u ¿tt™-¼Âõ‚™t Ëw¾™tu …tu‚t™t Sð{tk y™w¼ð yufðth ÞÚttÚto
ÚtÞtu ntuÞ, ‚tu ‚u™e rðM{]r‚ õÞthuÞ ÚttÞ ™rn y™u „{u ‚uðwk Ëw¾
Œw:¾ …zu ‚tu…ý ‚u™u rð»tu ‚u ¼„ðt™™t MðY…™t Ëw¾™tu su y™w¼ð
‚u ðeËhe òÞ ™rn. su{ ‚u htò™u «Út{™wk su …tu‚t™wk Ëw¾ ‚u Œrhÿ…ýt{tk
…ý ðeËh‚wk ™Úte ‚u{. y™u yt ðt‚to þt ËtÁ fheyu Aeyu ? ‚tu ytðtu
ËíËk„™tu Þtu„ n{ýtk ‚tu Au, …ý fŒtr[‚T Œuþ, ft¤, «thçÄ™t rð»t{…ýt
Útfe yuðtu Þtu„ ™ hnu íÞthu òu ytðe ðt‚to Ë{S ht¾e ntuÞ ‚tu ‚u™t
Sð™wk õÕÞtý ÚttÞ y™u yu™u yuðtu áZ r™ùÞ ntuÞ ‚tu yu™u õÞthuÞ yu{
™ Ë{òÞ su, ‘{tÁk õÞthuÞ yfÕÞtý Útþu’ y™u ytðtu Þtu„ hnuðtu ƒnw
Œw÷o¼ Au ™u ytðe he‚u Œunu ð‚oðwk ‚u …ý Œw÷o¼ Au. fu{ su, ftuEf rŒðË
ƒtnuh ™ef¤e sðtÞ íÞthu yt{ Œunu ™ ð‚toÞ ‚tu …ý yt ðt‚to Ë{S
ht¾e ntuÞ ‚tu yu™t Sð™wk ƒnwk Ëthwk ÚttÞ, {txu yt ðt‚to fhe Au.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T „Zzt ykíÞ™wk >> 37 >> 260 >>

ð[™t{]‚ 38 : Ëtk¾ÏÞÞtrŒ™wk - ËŒtÞ Ëwr¾Þt™wk Index

*Ëkð‚T 1885™t ðiþt¾ ËwrŒ 14 [tiŒþ™u rŒðË Mðt{e ©eËnò™kŒS
{nthts ©e„Zzt {æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk ©e„tu…e™tÚtS™t {krŒh™u
rð»tu rðhts{t™ n‚t ™u Ëðo ïu‚ ðMºt Äthý fÞtO n‚tk ™u …tu‚t™t
{w¾th®ðŒ™e yt„¤ …h{nkË ‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe
n‚e.
…Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, “y{u ËtkÏÞtrŒf þtMºt™t rð[thu fhe™u
yu{ r™ùÞ fÞtuo Au su, {tÞt™t ftÞo{tkÚte Wí…L™ ÚtÞt su ytfth {tºt
‚u Ëðuo r{ÚÞt Au. “fu{ su, yu Ëðuo ytfth ft¤u fhe™u ™tþ …t{u Au y™u
¼„ðt™™t yûthÄt{™u rð»tu su ¼„ðt™™tu ytfth Au ‚Útt ‚u ¼„ðt™™t
…t»toŒ su {wõ‚ ‚u{™t su ytfth Au, ‚u Ëðuo ËíÞ Au ™u rŒÔÞ Au ™u yr‚þÞ
«ftþu Þwõ‚ Au y™u ‚u ¼„ðt™™tu ™u ‚u {wõ‚™tu su ytfth ‚u …whw»t™t
suðtu rî¼ws Au y™u ËÂå[Œt™kŒ Y… Au. y™u ‚u yûthÄt{™u rð»tu hÌtt
su yu ¼„ðt™, ‚u s u‚u ‚u {wõ‚ …wY»t, ‚u{ýu rŒÔÞ yuðt su ™t™t «fth™t
W…[th, ‚uýu fhe™u ËuÔÞt Útft ™u ‚u {wõ‚ …whw»t™u …h{ yt™kŒ™u W…òð‚t
* „.yk.™wk ð[. 38, ‚t. 17-5-1829, Ëtu{ðth.
 618 „.yk.38-39
Útft ËŒt rðhts{t™ Au y™u yuðt Ëðtuo…he su …whw»ttu¥t{ ¼„ðt™ ‚u s
ŒÞtyu fhe™u Sðtu™t fÕÞtý™u yÚtuo yt …]Úðe™u rð»tu «fx ÚtÞt Útft Ëðo
s™™t ™Þ™„tu[h ð‚uo Au ™u ‚{tht EüŒuð Au, ™u ‚{the Ëuðt™u yk„efth
fhu Au. y™u yuðt su yu «íÞût …whw»ttu¥t{ ¼„ðt™ ‚u™t MðY…{tk ™u
yûthÄt{™u rð»tu hÌtt su ¼„ðt™; ‚u™t MðY…{tk ftkE …ý ¼uŒ ™Úte,
yu ƒu yuf s Au. y™u yuðt su yt «íÞût …wÁ»ttu¥t{ ¼„ðt™ ‚u
yûthtrŒf Ëðo™t r™Þk‚t Au, Eïh™t …ý Eïh Au ™u Ëðo fthý™t
…ý fthý Au ™u Ëðtuo…he ð‚uo Au ™u Ëðo yð‚th™t yð‚the Au ™u
‚{thu Ëðuo™u yuftkr‚f¼tðu fhe™u W…tË™t fhðt ÞtuøÞ Au y™u yt
¼„ðt™™t su …qðuo ½ýtf yð‚th ÚtÞt Au, ‚u…ý ™{Mfth fhðt ÞtuøÞ
Au ™u …qsðt ÞtuøÞ Au.”
y™u ð¤e ©eS{nthtsu yu{ ðt‚to fhe su, “yuf ÿÔÞtrŒf™tu ÷tu¼
‚Útt Mºte™u rð»tu ƒuXt-QXât™e ðtË™t ‚Útt hË™u rð»tu SnTðt™e ytËÂõ‚
‚Útt Œuntr¼{t™ ‚Útt fwËk„e{tk nu‚ hne òÞ ‚Útt ËkƒkÄe{tk nu‚ ntuÞ,
yu Atu ðt™tk su™u ntuÞ, ‚u™u ftuE rŒðË Sð‚u ™u {he™u …ý, Ëw¾ ‚tu
õÞthuÞ ÚttÞ s ™rn. {txu su™u Ëw¾ EåAðwk ntuÞ ‚u™u yuðt Mð¼tð ntuÞ
‚tu xt¤ðt ™u r™ð]r¥t…h Útðwk ™u ƒhtuƒheÞt™e Ëtuƒ‚ ™ ht¾ðe ™u Œuntr¼{t™u
hrn‚ ™u ðihtøÞu Þwõ‚ ™u ¼„ðt™™wk yÕ… ð[™ ntuÞ ‚u{tk Vuh …zu ‚tu ‚u
{n‚Tð[™{tk Vuh …zâtu ntuÞ ‚u{ {t™‚t ntuÞ yuðt su ¼„ðŒT ¼õ‚ {tuxt
ËtÄw ‚u Ëk½tÚtu …tu‚t™t Sð™u sze Œuðtu ™u ‚u™t ð[™{tk {™, f{o,
ð[™u ð‚oðwk ™u rð»tÞ™t ËkƒkÄÚte ‚tu Auxu s hnuðwk, …ý yu™tu ËkƒkÄ …tu‚t™t
r™Þ{™u íÞt„ fhe™u Útðt Œuðtu ™rn ™u òu rð»tÞ™tu ËkƒkÄ fhðt {tkzu ‚tu
yu™tu Xt hnu s ™rn, yu rËØtk‚ ðt‚to Au.”
>> Er‚ ð[™t{]‚{T „Zzt ykíÞ™wk. >> 38 >> 261 >>

ð[™t{]‚ 39 : rðþÕÞfhýe yti»trÄ™wk Index

*Ëkð‚T 1886™t y»ttZ ðrŒ 10 Œþ{e™u rŒðË ©eS{nthts ©e„Zzt
{æÞu ŒtŒt¾t[h™t Œhƒth{tk W„{ýu îth ytuhzt™e ytuËheyu rðhts{t™
n‚t ™u Ëðo ïu‚ ðMºt Äthý fÞtO n‚tk ™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤
* „.yk.™wk ð[. 39, ‚t. 25-7-1829, hrððth.
 „.yk.39 619
…h{nkË ‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e ˼t ¼htE™u ƒuXe n‚e.
…Ae ©eS{nthtsu Ëðo …h{nkË ‚Útt Ëðo ËíËk„e yt„¤ ðt‚to fhe
su, “¼„ðt™™e {tÞt ‚u fE Au ? ‚tu ‘Œun™u rð»tu ynkƒwrØ ™u Œun ËkƒkÄe
…ŒtÚto™u rð»tu {{íðƒwrØ’ yu s {tÞt Au ‚u yu {tÞt™u xt¤ðe. y™u yu
{tÞt™u suýu xt¤e ‚u {tÞt™u ‚Þtuo fnuðtÞ. y™u ‘yu {tÞt™u xt¤e™u ¼„ðt™{tk
«er‚ fhðe’ yux÷tu Ëðo þtMºt™tu rËØtk‚ Au; ‚u™u yts Ë{òu fu ½ýu
rŒðËu fhe™u Ë{òu1. y™u n™w{t™, ™thŒ, «n÷tŒ yu su {tuxt {tuxt
¼„ðt™™t ¼õ‚, ‚u{ýu …ý2 ¼„ðt™ …tËu yu{ s {tøÞwk Au su, ‘ynk{{íð
Y… {tÞt Útfe hûtt fhßÞtu y™u ‚{thu rð»tu «er‚ ÚtßÞtu y™u yu {tÞt™u
‚Þto ntuÞ ™u ‚{thu rð»tu «er‚ðt¤t ntuÞ yuðt su ËtÄw, ‚u™tu Ëk„ ÚtßÞtu
y™u yu ËtÄw™u rð»tu nu‚ ™u {{íð ÚtßÞtu.’ {txu yt…ýu …ý yu{ fhðwk
™u yu{ {t„ðwk y™u yu™tu ©ðý, {™™, r™rŒæÞtË fhðtu.
y™u ¼„ðt™™tu su ¼õ‚ ntuÞ, ‚u™u ytí{r™ct™wk ƒ¤ ‚Útt
¼„ðt™™t {tntíBÞ™wk ƒ¤, yu ƒu ƒ¤ òuEyu. ‚u ytí{r™ct ‚u þwk?
‚tu …tu‚t™t ytí{t™u ŒunÚte …]ÚtfT òýðtu. y™u ËtÄw ¼u¤t hnu‚t ntuEyu,
‚u{tk …hM…h ftuEf r™r{¥tu ƒtu÷t[t÷e ÚttÞ ‚Útt ftuEf ò‚™tu ynk{{íð
ÚttÞ ‚Útt {t™, ¢tuÄ, MðtŒ, ÷tu¼, ft{, {íËh, E»Þto yu ytrŒf yð„wý™e
«ð]r¥t ÚttÞ, íÞthu òu ytí{t …tu‚t™u ™ òý‚t ntuEyu ‚tu ËtÄw™tu yð„wý
ytðu; ‚u{tkÚte yu™wk ƒnw ¼qkzwk ÚttÞ. {txu …tu‚t™t ŒunÚte …]ÚtfT ytí{t òýðtu
y™u ‚u ytí{t Au ‚u ƒútñý ™Úte, ûtrºtÞ ™Úte, fýƒe ™Úte, ftuE™tu Œefhtu
™Úte, ftuE™tu ƒt… ™Úte, yu™e ftuE ò‚ ™Úte, ™t‚ ™Úte, yuðtu Au y™u
yu ytí{t ‚tu ËqÞo ‚Útt yÂø™ suðtu ‚usMðe Au ™u òý…ýu Þwõ‚ Au y™u
‚u yÂø™™e ßðt¤t ‚Útt ËqÞo™tk rfhý ‚u ‚tu sz Au. fu{ su, ‚u™u ytk„¤e
yztzeyu ‚tu ¾Ëu ™rn y™u feze ntuÞ ™u ‚u™u ytk„¤e yztzeyu ‚tu ¾Ëe™u
yð¤e [t÷u. {txu ytí{t ‚u òý…ýu Þwõ‚ Au y™u yu™u ËqÞo, yÂø™ suðtu
fneyu Aeyu ‚u ‚tu yu™tu ytfth yuðtu ‚usMðe Au ‚u {txu fneyu Aeyu
y™u yu ytí{t y™uf Þtur™™u …tBÞtu Au y™u yu{ fnuðtÞ Au su, ‘sux÷wk
1. …ý Ë{S™u su ¼õ‚ yuðe he‚u fhþu ‚us Ëw¾e 2. ynk{{íðY… {tÞt™tu íÞt„ fhe™u ¼„ðt™{tk
Útþu ƒeòu Ëw¾e Útþu ™rn. áZ «er‚ fhe Au.
 620 „.yk.39
Ë{wÿ™wk …týe Au ‚ux÷wk yu Sð …tu‚t™e {t‚t™wk ŒqÄ ÄtÔÞtu Au’ y™u íÞtk
íÞtk y™uf «fthu {htýtu Au ‚tu …ý {Þtuo ™Úte, suðtu Au ‚uðtu ™u ‚uðtu s
Au y™u yu y¿tt™ yðMÚtt{tk …tu‚t™u ŒunY…u {t™‚tu n‚tu íÞthu …ý ™
{Þtuo, ‚tu nðu yt…ý™u yu™wk ¿tt™ ÚtÞwk íÞthu ‚tu yu fu{ {hþu? yuðtu su
ytí{t ‚u™u …tu‚t™wk MðY… {t™ðwk. y™u ¼„ðt™™wk {tntíBÞ fu{ òýðwk ?
‚tu ¼„ðt™ Au ‚u y™uf ƒúñtkz™t htòrÄhts Au y™u su ƒúñtkz™t yu
htò Au ‚u ƒúñtkz™e …ý „ý‚e ™Úte, ‚u fÌtwk Au su, 1 “lé Ð „² »± „ï
Ý ²²é Ú ‹„}æÝ‹„„²æ y±}æçÐ ²Î‹„Úæ‡ÇçÝ™²æ ÝÝé ¨æ±Ú‡ææ:” y™u ‚u yuf-
yuf ƒúñtkz{tk ƒúñt, rð»ýw, rþð ntuÞ ‚Útt Ët‚ îe…, Ët‚ Ë{wÿ, {uÁ,
÷tuft÷tuf ytrŒf …ðo‚, ‚uýu Þwõ‚ …]Úðe™e h[™t ntuÞ ‚Útt [tiŒ÷tuf™e
h[™t ntuÞ ‚Útt yü ytðhý™e h[™t ntuÞ EíÞtrŒf Ët{„úeyu Ërn‚
su y™uf ƒúñtkz, ‚u™t htò ¼„ðt™ Au y™u su{ yt …]Úðe™tu [¢ð‚eo
htò ntuÞ ™u ‚u htò™tk su „t{ztk ‚u ‚tu „ýtÞ yuðtk ntuÞ, ‚tu …ý ‚u™e
fux÷e {tuxâ… òÛÞt{tk ytðu Au ? y™u ¼„ðt™™u ‚tu yuðt ƒúñtkz™e …ý
„ý‚e ™Úte, {txu ¼„ðt™™e ‚tu ƒnw s {tuxâ… Au y™u ‚u ƒúñtkz™u rð»tu
yt Sð Au ‚u ¼„ðt™™e yt„¤ þt ÷u¾t{tk Au? ftkE ™Úte, yr‚ ‚wåA
Au y™u ‚u ¼„ðt™u, yu ƒúñtkz™u rð»tu …k[rð»tÞ ËkƒkÄe Ëw¾ Sðtu™u ytÃÞwk
Au ‚u Ëw¾ fuðwk Au ? ‚tu yu Ëw¾™u ËtÁ fux÷tf …tu‚t™tk {tÚttk f…tðu
Au yuðwk {ntŒw÷o¼ suðwk sýtÞ Au. íÞthu …tu‚t™e {qŠ‚{tk ‚Útt …tu‚t™t Ät{{tk
su Ëw¾ Au ‚u ‚tu ƒnw ¼thu Au y™u «tf]‚ rð»tÞ Ëw¾ Au ‚u ‚tu yLÞ
…ŒtÚto™u ytþhe™u hÌtwk Au ‚Útt …]ÚtfT …]ÚtfT Au y™u su ¼„ðt™ Au ‚u ‚tu
Ëðuo Ëw¾{tºt™t htrþ Au ™u yu ¼„ðt™ ËkƒkÄe su Ëw¾ Au ‚u yrð™tþe
Au ™u {nt y÷tirff Au y™u su{ ftuEf ¼thu Ä™tZâ „]nMÚt ntuÞ ‚u …tu‚t™t
½h{tk y™uf «fth™tk ¼tus™ s{‚tu ntuÞ ™u ‚u s{e™u WÂåAü ftkEf ƒxfwk
htux÷tu ðÄu ‚u fq‚ht™u ™t¾u íÞthu ‚u yr‚þÞ ‚wåA fnuðtÞ, ™u …tu‚u s{‚tu
ntuÞ ‚u {nt Ëw¾{Þ fnuðtÞ. ‚u{ ¼„ðt™u ƒúñtkz™u rð»tu y™uf Sðtu™u
…k[rð»tÞ ËkƒkÄe Ëw¾ ytÃÞwk Au, ‚u ‚tu fq‚ht™u ™tkÏÞtu su ƒxfwk htux÷tu,
‚u™e …uXu yr‚ ‚wåA Au ™u …tu‚t™u rð»tu su Ëw¾ Au ‚u ‚tu {nt{tuxwk

1. ÷tuÞt 10 ™e xeÃ…ýe{tk yÚto yt…u÷tu Au. ¼t. 10/87/41.

 „.yk.39 621
Au. y™u ð¤e Ëw»tw yðMÚtt™u rð»tu yu Sð™u ¼„ðt™ {tuxwk Ëw¾ …{tzu
Au. ‚u „{u ‚uðe ðuŒ™t ÚtE ntuÞ ™u Ëw»twÂÂ{tk òÞ íÞthu Ëwr¾Þtu ÚtE òÞ
Au.”
“y™u ð¤e yu ¼„ðt™™t [hýf{¤™e hs™u ƒúñt, rþð, ÷û{eS,
htÄtS, ™thŒ, þwf, Ë™ftrŒf, ™ð Þtu„uïh yuðtk yuðtk {tuxtk Au, ‚u
…ý …tu‚t™t {M‚f W…h [Ztðu Au ™u {t™™u {qfe™u yu ¼„ðt™™e r™hk‚h
¼Âõ‚ fÞto fhu Au y™u ð¤e yu ¼„ðt™u s„‚{tk rðr[ºt Ë]rü fuðe fhe
Au? ™u ‚u{tk fuðwk znt…ý fÞwO Au? su swðtu™u, ‘{týË{tkÚte {týË ÚttÞ
Au, …þw{tkÚte …þw ÚttÞ Au, Ítz{tkÚte Ítz ÚttÞ Au, fezt{tkÚte feztu ÚttÞ
Au y™u {týË™tk yk„{tkÚte ftuEf yk„™tu ¼k„ ÚtE „Þtu ntuÞ ™u „{u ‚uðtu
ztÌttu ntuÞ ‚tu …ý ‚u yk„™u ‚uðwk ™u ‚uðwk fhðt™u Ë{Úto ftuE he‚u ™ s
ÚttÞ.’ EíÞtrŒf y™uf f¤t ¼„ðt™{tk hne Au. yuðe he‚u ¼„ðt™™wk
{tntí{Þ òýe™u ‚Útt ¼„ðt™™u Ëw¾{Þ {qŠ‚ òýe™u ƒeò Ëðo …ŒtÚto{tk
ðihtøÞ ÚttÞ Au ™u yuf ¼„ðt™{tk s «er‚ ÚttÞ Au y™u yuðe he‚u «Út{
fÌtwk su …tu‚t™t Sðtí{t™wk ¿tt™ ‚Útt ¼„ðt™™t {tntíBÞ™wk ¿tt™ yu
ƒu su™u rËØ ÚtÞt ntuÞ ™u ‚u òu „{u ‚uðt …k[rð»tÞ ËkƒkÄe Ëw¾{tk
fŒtr[‚T ƒkÄtE „Þtu ntuÞ, ‚tu …ý ‚u{tk ƒkÄtE hnu ™rn. ‚u™u ‚tuze™u
™ef¤u s hnu Au. y™u su rð»tÞ™tk Ëw¾™tu íÞt„ fhe™u ð‚o‚tu ntuÞ ™u
‚u ™ ƒkÄtÞ yu{tk ‚u þwk fnuðwk? {txu yu ƒu «fth™tk ¿tt™™u Ëtk¼¤e™u
yu™tu …tu‚t™t {™{tk ðu„ ÷„tze Œuðtu. su{ ftuEf þqhðeh ™u ytfhtu
{týË ntuÞ ™u ‚u™tu ftuEf «r‚…ûte ntuÞ, ‚uýu ‚u™tu ƒt… {the ™tkÏÞtu
ntuÞ, ‚tu ‚u™e ‚u™u ƒnw ŒtÍÞ ÚttÞ ™u ‚u ŒtÍÞ Út‚e ntuÞ ™u ð¤e ‚u™tu
Œefhtu {the ™tk¾u ™u ð¤e ¼tE™u {the ™tk¾u ™u ð¤e ƒtEze™u ÷E òÞ
™u ð¤e {t™u ÷E™u {wË÷{t™™u yt…u ™u ð¤e „t{„htË Íqkxe ÷u; yuðe
he‚u su{ su{ yu™tu …ht¼ð fhu ‚u{ ‚u{ yu™u ƒnw {™{tk ŒtÍÞ ÚttÞ ™u
ò„ú‚, MðÙ{tk Ëðoft¤u yu™u yu ðt‚™tu s yt÷tu[1 hnu. ‚u{ su™u yt
ƒu ðt‚™tu r™hk‚h yt÷tu[ hnu íÞthu yu™u yu ¿tt™ rËØ ÚttÞ y™u yu™u
„{u ‚uðtu yt…íft¤ …zu ‚tu ‚u™u rð»tu yu™e ËntÞ fhu y™u su{ rðþÕÞfhýe
1. hxý.
 622 „.yk.39
yti»tÄe ÷tðe™u n™w{t™Syu ht{[kÿ™u …eðtze, íÞthu su Œun{tk þÕÞ1 ÷tøÞtk
n‚tk ‚u Ëðuo yu™e {u¤u ŒunÚte ƒtnuh ™ef¤e „Þtk. ‚u{ su™u yt ƒu ðt‚
{™{tk ÷t„e „E ntuÞ, ‚u™u ErLÿÞtu™u rð»tÞ ¼tu„™e EåAt hne Au
yu þÕÞ Au ‚u Ëðuo ™ef¤e òÞ. fnu‚tk rð»tÞ ¼tu„{tkÚte yu™e ErLÿÞtu™e
ð]r¥t ™ef¤e™u yuf ¼„ðt™{tk ð¤„u y™u ËíËk„e …ý yu™u s fneyu,
fu{ su, ËíÞY… yuðtu su …tu‚t™tu ytí{t ‚Útt ËíÞY… yuðt su ¼„ðt™
‚u™tu su™u ytðe he‚u Ëk„ ÚtÞtu, ‚u™u ËíËk„e fneyu y™u yt ƒu «fthu
su ðt‚to Au. ‚u™u Œiðe Sð Ëtk¼¤u íÞthu ‚u™t ÓŒÞ{tk ÷t„e™u h„-h„{tk
«ð‚eo òÞ y™u su ytËwhe Sð ntuÞ ™u ‚u Ëtk¼¤u. íÞthu ‚u™u ‚tu ft™Úte
ƒtnuh s ™ef¤e òÞ, …ý ÓŒÞ{tk Q‚hu ™rn. su{ ït™ ntuÞ ™u ‚u
¾eh ¾tÞ, ‚u ‚u™t …ux{tk hnu s ™rn, ð{™ ÚtE òÞ. ™u ¾eh suðwk ftkE
¼tus™ ËhË ™ fnuðtÞ ‚tu …ý ‚u ït™™t …ux{tk hne™u h„h„{tk «ð‚uo
™rn y™u ‚u ¾eh™u {týË ¾tÞ íÞthu ‚u™u …ux{tk hnu ™u h„h„{tk «ð‚uo
™u ƒnw Ëw¾ ÚttÞ. ‚u{ ït™ suðtu su ytËwhe Sð, ‚u™t ÓŒÞ{tk ‚tu yt
ðt‚ …uËu s ™rn ™u {týË suðtu su Œiðe Sð, ‚u™t ÓŒÞ{tk Q‚hu ™u h„h„{tk
ÔÞt…e òÞ. y™u ð¤e su ¼„ðt™ Au. ‚u suðt ‚tu yu yuf s Au
y™u ¼„ðt™™u ¼S ¼S™u ½ýtf ¼„ðt™™t ËtÄBÞo…ýt™u …tBÞt Au
‚tu…ý ‚u ¼„ðt™ suðt ‚tu Út‚t s ™Úte ™u òu yu ¼„ðt™ suðt s
ÚttÞ ‚tu ¼„ðt™ ½ýtf ÚttÞ. íÞthu ‚tu s„‚™e ÂMÚtr‚ ‚u yuf ò‚™e
s ™ hnu. fu{ su, yuf ¼„ðt™ fnuþu, nwk s„‚™e Wí…r¥t fheþ ™u ƒeòu
fnuþu, nwk s„‚™tu «÷Þ fheþ y™u ð¤e yuf ¼„ðt™ fnuþu, nwk ðhËtŒ
fheþ ™u ƒeòu fnuþu, nwk ™rn fÁk; ™u yuf fnuþu, nwk {týË™t Ä{o …þw{tk
fheþ ™u ƒeòu fnuþu, nwk …þw™t Ä{o {týË{tk fheþ; yuðe he‚u ÂMÚtr‚
™ hnu. y™u yt ‚tu swðtu™u, s„‚{tk fuðe he‚u ƒhtƒh yŒ÷2 «{týu
Ëðo r¢Þt™e «ð]r¥t ÚttÞ Au. …ý ‚÷¼th …ý Vuh …z‚tu ™Úte. {txu Ëðo
r¢Þt™t «ð‚toð™tht ™u Ëðo™t Mðt{e yuf s ¼„ðt™ Au ‚Útt ¼„ðt™
Ëk„tÚtu ƒeò™u Œtð ƒkÄtÞ yu{ …ý sýt‚wk ™Úte. {txu ¼„ðt™ ‚u yuf
s Au …ý ƒeòu yu suðtu Út‚tu ™Úte y™u yt Ëðuo ðt‚ fhe ‚u Úttuzef
Au, …ý yu{tk Ëðuo ðt‚ ytðe „E. y™u yt ðt‚™wk su hnMÞ Au, ‚u su
1. ƒtý. 1. ÞÚttr™Þ{.
 „.yk.39 623
ztÌttu ntuÞ ‚u™u Ë{òÞ …ý ƒeò™u Ë{òÞ ™rn. y™u ytx÷e ðt‚ Ë{S™u
suýu áZ fhe ‚u™u Ëðuo ðt‚ Ëk…qýo ÚtE, yu™u ftkE fhðwk ƒtfe ™ hÌtwk
y™u ytðe he‚u su y{u ðt‚ fhe, ‚u™u Ëtk¼¤e™u ™u ‚u ðt‚™e su ¼„ðt™™t
¼õ‚™u áZ‚t ntuÞ, ‚u™tu Ëk„ ht¾ðtu ‚tu yu™u yt ðt‚to™e rŒðËu rŒðËu
áZ‚t Út‚e òÞ y™u yt ðt‚ y{u fheyu Aeyu ‚u ftkE ƒwrØ™e fÕ…™tyu
™Úte fh‚t ‚Útt rËØtE sýtððt ËtÁ ™Úte fh‚t. yt‚tu y{the ys{tðu÷
ðt‚ Au, ™u su{ y{u ð‚eoyu Aeyu ‚u{ ðt‚ fheyu Aeyu. fu{ su, y{thu
Mºte-Ä™trŒf …ŒtÚto™tu ¼thu Þtu„ Au ‚Útt …k[rð»tÞ™tu ¼thu Þtu„ Au, ‚Útt
Ëwh‚, y{ŒtðtŒ, ðztuŒhu, ðh‚t÷u sEyu Aeyu íÞthu nòhtu {týË ¼u„tk
ÚttÞ Au ™u ‚u {t™u Au ‚Útt ðts‚u-„ts‚u yr‚ ËL{t™ fhe™u …Ähtðu Au
‚Útt íÞtk íÞtk ¼thu ¼thu òÞ„tytu òuÞt{tk ytðu Au ‚Útt ¼thu ðMºt,
ðtn™trŒf™tu Þtu„ ÚttÞ Au. yu Ëðuo Au ‚Úttr… …tu‚t™t ytí{t Ët{e árü
fheyu Aeyu ‚Útt ¼„ðt™™t {tntíBÞ Ët{e árü fheyu Aeyu, íÞthu ‚u
Ëðo™wk yr‚ ‚wåA…ýwk ÚtE òÞ Au, ™u yu{tk ftuE Xuftýu ƒkÄtE sðt‚wk ™Úte
™u …qðo Œun™e su{ rðM{]r‚ Au, ‚u{ yu Ëðuo™e rðM{]r‚ ÚtE òÞ Au. {txu
yu ƒu ðt‚ y{thu rËØ Au ‚u ËtÁ yu{ y{thu ð‚toÞ Au y™u ƒeòu …ý
òu yu ƒu ðt‚™u rËØ fhu, ‚tu ‚u™u fŒtr[‚T yuðtu ftuEf Þtu„ ÚtE òÞ,
‚tu …ý yu™u yu{ ð‚toÞ. {txu yt ðt‚ yð~Þ Ë{òðt™e Au.” yuðe he‚u
©eS{nthtsu f]…t fhe™u ƒeò™u Ë{Ítððt ËtÁ …tu‚t™wk ð‚o™ ÷E™u ðt‚to
fhe y™u …tu‚u ‚tu Ëtûtt‚T ©e…whw»ttu¥t{ ™thtÞý Au.
>> Er‚ ð[™t{]‚{T „Zzt ykíÞ™wk. >> 39>> 262 >>

yuðe he‚u yt su Ëðuo ©eS{nthts™tk ð[™t{]‚ ‚u {wõ‚t™kŒ Mðt{e

‚Útt „tu…t¤t™kŒ Mðt{e ‚Útt r™íÞt™kŒ Mðt{e ‚Útt þwf{wr™; yu [th
ËtÄwytuyu ¼u¤t ÚtE™u su{ Ëtk¼éÞwk Au, y™u su{ …tu‚t™e ƒwrØ Au, ‚u
«{týu ÷ÏÞtk Au y™u ©eS{nthts su ‚u rŒðË rŒðË «íÞu ytðe ytðe
he‚™e y™uf «fth™e ðt‚to™u fh‚t Útft ™u …tu‚t™t ¼õ‚s™™u yt™kŒ
W…òð‚t Útft ©e„Zzt™u rð»tu rðhts‚t nðt.
624 „.yk.39
}æé Q UæÝ‹Îp xææï Ð æHæÝ‹Îæï }æé ç ÝLÎæÚ{è: J
çÝy²æÝ‹Îàæé Ü UæÝ‹Îæñ ™y±æÚæï }æé Ý ²S„é ²ï JJ1JJ
»„ñ : ¨Ñì x æy² çH綄æÝèyƒ¢ {}æü … Ýï ã ü Ú ï : J
±™æï ù }æë „ æçÝ ¨±æü ç ‡æ ²ƒæ}æç„ ²ƒæŸæé „ }æì JJ2JJ
„~ææÎæñ Îé x æü Ý xæÚï S±æç}æÝæï v „æçÝ „ï Ý „é J
¥C¨#焨¢ w ²æçÝ „æçÝ ¨‹„èCÎàææçÝ çã JJ3JJ
Ðí æ ï Q UæçÝ ™ „„S„ï Ý ¨æÚÑì x æÐé Ú ¨¢ ¿ æÜï U J
xæí æ }æï ù CæÎà樢 w ²æçÝ „æÝèCæçÝ |æ±ç‹„ çã JJ4JJ
„ï Ý æï Q UæçÝ „„S„æçÝ xæí æ }æï ÜUæ²æü ² Ýæç|æ{ï J
¨ç‹„ mæÎà樢 w ²æçÝ ¨±ü ¨ æñ w ²ÜUÚæç‡æ çã JJ5JJ
Hæñ ã æç|æ{ï „„æï xæí æ }æï „æçÝ Ðí æ ï Q UæçÝ „ï Ý ™ J
¨‹y²CæÎàæ¨Ñ
¨‹y²CæÎàæ¨Ñìì w²æçÝ |æQUæ|æèCÐí Î æçÝ çã JJ6JJ
xæí æ }æï Ð@æH¨¢ ¿ æï ù ƒ „ï Ý „拲é ç ΄æçÝ ±ñ J
¨‹y²ï Ü Uæç‹„ÜU|æQUæÝæ¢ Ðí ï D æçÝ ¨#¨Ñì w ²²æ JJ7JJ
Ðé Ý Îé ü x æü Ð é Ú ï „ï Ý S±æç}æÝæ ÜU烄拲ƒ J
¨ç‹„ „æçÝ ¨#¯çC¨¢ Ñ ì w ²æ„æçÝ çã „œ±„: JJ8JJ
„ „æï ±ëœææH²ÐéÚï „ïÝ {}æü¨é„ïÝ ™ J
„æçÝ ô±àæ焨¢ Ñ ì w ²æçÝ ÜU烄æçÝ |æ±ç‹„ çã JJ9JJ
„„: ŸæèÝxæÚï „æçÝ Ðí æ ï Q UæçÝ ~æèç‡æ „ï Ý ™ J
Ÿæè|æçQU{}æü Ð é ~ æï ‡ æ ¨ç‹„ |æQUçÐí ² æç‡æ çã JJ10JJ
ÜU烄æçÝ Ðé Ý S„ï Ý S±æç}æÝæ Îé x æü Ð œæÝï J
™y±æôÚàæy¨Ñìì w²æçÝ „œ±„: JJ11JJ
„æçÝ ¨‹y²ï Ü Uæï Ý ™y±æôÚàæy¨Ñ
»±¢ çã „æçÝ ¨±æü ç ‡æ ç}æ„æçÝ çmÚ¨æçÿæç|æ: J
¨ç‹„ ¨¢ ç H綄æçÝ Ÿæè}æãæÚæ…çÝÎï à æ„: JJ12JJ
§}ææçÝ ²ï ÐçÆc²ç‹„ Ÿææï c ²ç‹„ ™æÎÚæÁ…Ýæ: J
|æç±c²ç„ ãÚæñ „ï ¯ æ¢ |æçQUÚï Ü Uæç‹„ÜUè {í é ± }æì JJ13JJ
¥æŒ²æ²²çóæ……ÝæÝì S±ÜUè²±™Ýæ}æë „ ñ : J
…²ç„ ŸæèãçÚ: S±æ}æè Ÿæè}ægé x æü Ð é Ú ï Ðí | æé : JJ14JJ
S±{}æü S ² ™ …è±æy}æ¿ææÝS² ç±Ú„ï S „ƒæ J
„.yk.39 625
}ææãæy}²ï Ý ¨ã S±è²¿ææÝ |ævy²æï ï ² ü ƒ æƒü „ : JJ15JJ
Hÿæ‡ææçÝ S±|æQï U |²æï ² ©±æ™ βæçÝç{: J
ÝæÝæç±{ñ : Ðí ¨ Çì x æñ S „¢ Ý}ææ}ææï |æçQUÝ‹ÎÝ}æì JJ16JJ
çÝ…ñ ± ü ™ æï ù }æë „ ñ H æï ü Ü ï U ù„Ðü ² læï çÝ…æçŸæ„æÝì J
Ðí è „æï Ý: ¨±ü Î æ ¨æï ù S„é ŸæèãçÚ{ü } æü Ý ‹ÎÝ: JJ17JJ
„m™æï ù }æë „ Ðæ„æÚæï ²ï S²é S „yÐΨ¢ Ÿ æ²æ: J
¨y¨çÑì x æÝ: Ðí ¨ óææS„ï |汋y±S}ææ¨é ¨±ü Î æ JJ18JJ

JJ xæÉÇæ ¥‹y² Ðí Ü UÚ‡æ¢ ¨}ææ#}æì J J

JJ §ç„ Ÿæè|æçQU{}ææü y }æ…

Ÿæè¨ã…æÝ‹ÎS±æç}æ±™Ýæ}æë „ æçÝ ¨¢ Ð ê ‡ ææü ç Ý JJ
±ë œ ææH²ï ¨ |æxæ±æÝì …²„èã ¨æÿææ„ì JJ
 626 ¼q„tu¤-¾„tu¤
¼q„tu¤-¾„tu¤™wk ð[™t{]‚
©eS{nthtsu yt»ttZe ð»to 1863™t ftŠ‚f ËwrŒ 1 Úte «ƒtuÄ™e
yuftŒþe™e ykŒh „Zzt{tk ¼Âõ‚ƒt„{tk nh{t™t ð]ût‚¤u ƒuËe™u þwft™kŒ{wr™
…tËu nrhs™tu W…h ¼q, îe…, ¾kz, Þw„…rh{tý y™u «÷Þðýo™…qðof
¼h‚¾kz{tk {™w»Þ sL{™e Œw÷o¼‚t ðýoðe, ‚u™tÚte yLÞ ÷tirff «ð]r¥t™tu
yt„ún ™rn fh‚t {tuûtÁ…e ftÞo rËØ fhe ÷uðt™t WÆuþÚte …ºt ÷¾tðu÷tu.
‚u ðt‚ nrh÷e÷t{]‚™t 6 f¤þ{tk 11-12 rð©t{{tk ðýoðe Au. yt …ºt
‚u s yt™w…qðeoðt¤tu nþu fu yLÞÚtt nþu ‚u™tu rð[th fÞto rð™t W…Þtu„™tu
òýe …]ÚtfT A…tÔÞtu Au.
©e{ŒT¼t„ð‚trŒ ËŒT„úkÚttu™u rð»tu ÷ÏÞwk Au su, ¼h‚¾kz{tk {™w»Þ™tu
Œun …t{ðtu ‚u yr‚ Œw÷o¼ Au, ®[‚t{rý ‚wÕÞ Au, su Œun™u ELÿtrŒf Œuð‚t
EåAu Au ‚u Œuð‚t™u rð»tÞ ™u ði¼ð rð÷tË ™u ytÞw»t, ‚u ‚tu {™w»Þ™t
Útfe ½ýwk yrÄf Au, …ý íÞtk {tuût™wk ËtÄ™ ™Úte Útt‚wk. {tuût™wk ËtÄ™
‚tu ¼h‚¾kz™u rð»tu {™w»Þ Œun …tBÞt Útfe ÚttÞ Au. ‚u rð™t ƒesu ftuE
Xuftýu ™u ftuE Œun™u rð»tu Útt‚wk ™Úte. yu nu‚w {txu Ëðo ŒuþÚte {]íÞw÷tuf{tk
¼h‚¾kz™u rð»tu {™w»Þ™tu Œun …t{ðtu ‚u yrÄf Au, ‚u™u ‚wÕÞ ƒeswk ftuE
[tiŒ ÷tuf{tk MÚtt™f ™Úte. ‚u [tiŒ÷tuf™tk ™t{- yt {]íÞw÷tuf Au ‚uÚte Qæðo
6 ÷tuf Au. ‚u{tk «Út{ ¼wð÷tuof Au (1) ‚u{tk {r÷™ Œuð hnu Au. ‚uÚte Qæðo
ƒeòu Mð„o÷tuf Au (2) ‚u{tk ELÿtrŒf Œuð hnu Au. ‚uÚte Qæðo ºteòu {n÷tuof
Au (3) ‚u{tk yÞo{trŒ r…rºtŒuð hnu Au. ‚uÚte Qæðo [tuÚttu s™÷tuf Au (4)
‚uÚte Qæðo …tk[{tu ‚…÷tuf Au (5) yu ƒu ÷tuf{tk ¼]øðtrŒÉr»t hnu Au.
‚uÚte Qæðo Aêtu ËíÞ÷tuf Au. (6) ‚u{tk ƒúñt hnu Au. yu ËíÞ÷tufËrn‚
Ët‚ ÷tuf Au. ‚u {]íÞw÷tufÚte yÄtu su nuXt Ët‚ ÷tuf Au, ‚u{tk «Út{‚tu
y‚¤ (1) ƒeòu rð‚¤ (2) ºteòu Ëw‚¤ (3) yu ºtýu™u rð»tu ŒiíÞ hnu
Au. ‚uÚte nuXtu ‚¤t‚¤ 1. ƒeòu {nt‚¤, 2. ºteòu hËt‚¤, 3. yu ºtý{tk
r™þt[h hnu Au, 6. yu™u nuXt fÌtt ‚uÚte nuXtu Ët‚{tu …t‚t¤ Au, 7. ‚u{tk
Ë…o hnu Au. yu Ët‚ ÷tuf ‚u {]íÞw÷tufÚte nuXtk Au, ‚u Ërn‚ Ëðo ÚtE™u
[tiŒ ÷tuf ÚtÞt. ‚u{tk {]íÞw÷tuf Au ‚u ©uc Au. ‚u {]íÞw÷tuf™t Ët‚ îe…
Au. ‚u [¢tfth Au ™u ‚u™u {æÞu skƒwîe… Au. ‚u yuf ÷ût òus™™tu Au,
 ¼q„tu¤-¾„tu¤ 627
‚u™u Vh‚tu ¾tht s¤™tu Ë{wÿ Au. ‚u …ý yuf ÷t¾ òus™™tu Au (1)
‚uÚte ƒeòu Ã÷ût ™t{u îe… Au.‚u ƒu ÷t¾ òus™™tu Au. ‚u™u Vh‚tu Ë{wÿ
‚u …ý ƒu ÷t¾ òus™™tu Au. ‚u™w s¤ Eûtw su þuhze™tu hË suðwk Au (2)
™u ‚uÚte ºteòu þtÕ{r÷ îe… Au ‚u Vh‚tu Au. ‚u [th ÷t¾ òus™™tu Au.
‚u™u Vh‚tu Ë{wÿ Au ‚u [th ÷t¾ òus™™tu Au ‚u™wk s¤ ‚u Ëwht su ŒtÁ
‚u™tk suðwk Au (3) ‚uÚte [tuÚttu fwþîe… Au ‚u Vh‚tu Au. ™u ‚u ytX ÷t¾
òus™™tu Au ™u ‚uðztu Vh‚tu Ë{wÿ Au ™u ‚u™wk s¤ ½]‚ su ½e ‚u suðwk Au
(4) y™u ‚uÚte …tk[{tu ¢tI[îe… Au. ‚u Ëtu¤ ÷t¾ òus™™tu Au ™u ‚uðztu
Vh‚tu Ëtu¤ ÷t¾ òus™™tu Ë{wÿ Au. ‚u™wk s¤ ‚u ûteh su ŒqÄ ‚u suðwk
Au (5) ‚uÚte Aêtu þtfîe… Au. ‚u ƒºteË ÷t¾ òus™™tu Au. ‚u™u Vh‚tu
Ë{wÿ Au ‚u, ‚u suðztu Au. ‚u™wk s¤ ‚u ŒÄe{kztuŒ su Œnª, ‚u™t ½tu¤ðt
suðwk Au (6) ‚uÚte Ët‚{tu …w»fh îe… Au ‚u [tuËX ÷t¾ òus™™tu Au ™u
‚u™u Vh‚tu Ë{wÿ Au. ‚u …ý [tuËX ÷t¾ òus™™tu Au. ‚u™wk s¤ su ËwÄt
‚u suðwk {eXwk Au (7) yuðe he‚u Ët‚ îe… Au.
‚u{tk yt skƒwîe… Au ‚u ©uc Au. ™u ‚u skƒwîe…™t ™ð ¾kz Au.
‚u fu{ Au ? ‚tu yu îe… Au ‚u™u {æÞu Ëwðýo™tu {uÁ …ðo‚ Au. ‚u …ðo‚™e
‚÷trx{tk [thu …tËu Vh‚tu yuf E÷tð‚o ™t{u ¾kz Au. ‚u{tk Ëkf»toý™e W…tË™t
Au ™u íÞtk rþðS {wÏÞ ¼õ‚ Au y™u ð¤e ‚u {uÁÚte …rù{ rŒþtyu yuf
fu‚w{t¤ ™t{u ¾kz Au. ‚u™wk Ëw¼„ yuðwk ƒeswk …ý ™t{ Au ™u ‚u{tk «ãwB™™e
W…tË™t Au ™u íÞtk ÷û{eS {wÏÞ ¼õ‚ Au y™u ð¤e ‚u {uÁÚte W¥th rŒþtyu
ºtý ¾kz Au. ‚u{tk «Út{ hBÞf ™t{u ¾kz Au, ‚u{tk {íMÞ ¼„ðt™™e W…tË™t
Au ™u íÞtk ËtðŠý {™w {wÏÞ ¼õ‚ Au y™u ‚uÚte W¥th{tk ƒeòu rnhÛÞ{Þ
¾kz Au, ™u ‚u{tk fq{oS™e W…tË™t Au, ™u íÞtk yÞo{t {wÏÞ ¼õ‚ Au ™u
‚uÚte W¥th{tk ƒeòu fwÁ ¾kz Au, ™u ‚u{tk ðthtn™e W…tË™t Au, ™u íÞtk
…]Úðe {wÏÞ ¼õ‚ Au. yu …tk[ ¾kz ÚtÞt ™u ð¤e ‚u {uÁÚte …qðo rŒþt{tk
¼ÿtï ™t{u ¾kz Au, ™u íÞtk nÞ„úeð™e W…tË™t Au, ™u ‚u{tk ¼ÿ©ðt ™t{u
{wÏÞ ¼õ‚ Au y™u ð¤e ‚u {uÁÚte Œrûtý rŒþt{tk ºtÛt ¾kz Au, ™u ‚u{tk
«Út{ nrhð»to ¾kz Au. ‚u™u rð»tu ™]®ËnS™e W…tË™t Au ™u «nT÷tŒS {wÏÞ
¼õ‚ Au ™u ‚uÚte Œrûtý rŒþt{tk ƒeòu ®f…whw»t ™t{u ¾kz Au, ‚u{tk
ht{÷û{ýS™e W…tË™t Au, íÞtk n™w{t™S {wÏÞ ¼õ‚ Au. y™u ‚uÚte Œrûtý
 628 ¼q„tu¤-¾„tu¤
rŒþt{tk ¼h‚ ¾kz Au ™u ‚u{tk ™h™thtÞý Œuð™e W…tË™t Au, ™u íÞtk ™thŒS
{wÏÞ ¼õ‚ Au. yuðe he‚u yt skƒwîe…; ‚u™t ™ð ¾kz fÌtt. ‚u{™u rð»tu
¼h‚ ¾kz Au ‚u yr‚ ©uc Au. ‚u þt nu‚w {txu ? ‚tu ƒeò ytX ¾kz
Au. ‚u{tk ¼tu„-rð÷tË™tk Ëw¾ ‚tu ½ýtk yrÄf Au, …ý {tuût™wk ËtÄ™ íÞtk
Útt‚w ™Úte ™u {tuût™wk ËtÄ™ ‚u ‚tu yuf ¼h‚ ¾kz{tk s ÚttÞ Au. yu
nu‚w {txu yt ¼h‚ ¾kz™u ‚wÕÞ [tiŒ ÷tuf™u rð»tu ƒeswk ftuE Xuftýwk
™Úte.
y™u ð¤e ¼h‚-¾kz Au ‚u{tk …ý ‚uh Œuþ Au ‚u y™tÞo fnu‚tk -
fXtuh Au. ‚u fneyu AeÞu-yuf ‚tu ƒk„t¤ (1) ƒeòu ™u…t¤ (2) ºteòu
¼qx (3) [tuÚttu ft{tûte (4) …tk[{tu ®ËÄ (5) Aêtu ftƒw÷ (6) Ët‚{tu
÷tntuh (7) ytX{tu {w÷‚t™ (8) ™ð{tu Eht™ (9) Œþ{tu yË‚kƒtu÷ (10)
yr„Þth{tu yhƒM‚t™ (11) ƒth{tu Mðt÷ (12) ‚uh{tu r…÷r…÷t{ (13)
yu ‚uh Œuþ {r÷™ Au, ‚u{tk su {™w»Þ Œun …t{u ‚u™u {tuût™t Œt‚t yuðt
su ËŒT„wÁ ‚u™tu òu„ {¤ðtu ™u {tuût™t Ä{o™u Ë{sðwk ‚u ½ýwk fXý Au.
nðu ƒeò Ëtztƒth Œuþ Au ‚u ytÞo fnu‚tk W¥t{ Au. ‚u{™tk ™t{ su «Út{
‚tu yuf …qðo (1) ƒeòu ðús (2) ºteòu {t÷ð (3) [tuÚttu {tÁ (4) …tk[{tu
…kòƒ (5) AXtu „wsht‚ (6) Ët‚{tu Œrûtý (7) ytX{tu {÷ƒth (8)
™ð{tu r‚÷k„ (9) Œþ{tu ÿtrðz (10) y„eÞth{tu ƒth{÷th (11) ƒth{tu
ËtuhX (12) yhÄtu fåA; yu Ëtztƒth Œuþ W¥t{ Au. ‚u{tk ËŒT„wÁ ™u
ƒúñðu¥tt Ëk‚ Au ‚u{™wk «„x…ýwk ½ýwk hnu Au ™u ‚u Œuþ{tk {™w»ÞŒun …t{u
Au ‚u{™u Ä{o, ¼Âõ‚, ðihtøÞ, ¿tt™; yu Ë{òÞ yu{ Au ™u {tuût™t {th„™u
òýu yu{ Au. ‚u fu{ òýu ? ‚tu yu su W¥t{ Œuþ Au ‚u™u rð»tu ¼„ðt™™t
yð‚th ½ýtf ÚttÞ Au yux÷t {txu yu Œuþ ©uc Au y™u ¼h‚¾kz™tk Ëðo
{™w»Þ Au ‚u {tuût™tu W…tÞ fhu ‚tu {tuût ÚttÞ yu{ Au ™u ™ fhu ‚tu ™
ÚttÞ. {txu su rððufe Au ‚u™u ®nËtŒtu»t hrn‚ ÚtE™u fwËk„™tu íÞt„ fhe
ËŒT„wÁ ™u ƒúñðu¥tt Ëk‚™tu yt©Þ fhe™u ‚u{™u Ëuððt ™u ‚u ËŒT„wÁ ™u
Ëk‚; ‚u{™tk ÷ûtý ËŒT„úkÚt™u rð»tu ÷ÏÞtk Au su Ä{o, ¼Âõ‚, ðihtøÞ, ¿tt™
yu ytrŒf þw¼ „wý Ëk…L™ ntuÞ ‚u™u ytu¤¾e™u ‚u™tu yt©Þ fhðtu ™u
‚u fnu ‚uðe he‚u ‚u™tk ð[™{tk …tu‚t™t Œun, ErLÿÞtu ™u yk‚:fhý ‚u ht¾ðtk
™u ¼„ðt™™wk ¼s™ fhðwk yu s {tuût™wk ËtÄ™ Au. ‚u suýu ¼q‚ft¤u feÄwk
 ¼q„tu¤-¾„tu¤ 629
™u ð‚o{t™ ft¤u fhu Au ™u ¼rð»Þ ft¤u fhþu ‚u™u y{qÕÞ {™w»Þ Œun™tu
÷t¼ ÚtÞtu yu{ òýðwk ™u ‚u™u Ë{sw ™u {tuxtu òýðtu y™u yu{ ™Úte Ë{s‚tu
™u ‚wåA ËkËth™t Ëw¾{tk ÷tu¼tE™u ft¤™t ftur¤Þt yuðt su ¾tuxt {‚ðtŒe
„wÁ, ‚u™tk ð[™ {t™e™u ytðtu {™w»Þ Œun y{qÕÞ Au ‚u™u ¾wðu Au ™u ‚us
¼õ‚{tk ‚tu ztÞt fnuðt‚t ntuÞ ‚Útt Ë{sw fnuðt‚t ntuÞ ‚Útt {tuxt fnuðt‚t
ntuÞ ™u ‚u™e s„‚{tk Þþ-feŠ‚ ½ýe ntuÞ ‚u ‚tu Ëðo MðÙ‚wÕÞ Au. ‚u™u
Ët[wk {t™e™u ‚u{tk {tun …tBÞt Au ™u {tuût™tu W…tÞ ™Úte Ë{s‚t ‚tu ‚u™u
ƒúñðu¥tt ËtÄw ™u ËŒT„úkÚt Au ‚u {q¾o fnu Au. ytí{½t‚e fnu Au. ™u ‚u{™u
…tAtu Vhe™u ytðtu {tuût ûtuºt{tk {™w»Þ™tu Œun {¤ðtu, ‚u™tu rð÷kƒ ‚tu
½ýtu Au. ‚u ËŒT„úkÚt™u y™wËthu ÷ÏÞwk Au.
su, yt…ýtk ð»to 666-AËtu ™u AtËX ™u {tË 8-ytX òÞ Au íÞthu
ƒúñt™tu 1-yuf ÷ð ÚttÞ Au. yuðt 60-ËtX ÷ð™wk 1-yuf r™r{»t ‚u yt…ýtk
ð»to 40,000 [t¤eË nòh òÞ, íÞthu ƒúñt™wk yuf r™r{»t ÚttÞ. yuðtk
60 ËtX r™r{»t™wk yuf …¤ ‚u yt…ýtk ð»to 24,00,000 [tuðeË ÷t¾ òÞ
íÞthu ƒúñt™wk 1 yuf …¤ ÚttÞ. yuðt 60 ËtX …¤™e 1 yuf ½ze, ‚u
yt…ýtk ð»to 14,40,00,000 [tiŒ fhtuz™u [t¤eË ÷t¾ òÞ íÞthu ƒúñt™e
1 yuf ½ze ÚttÞ Au. yuðe 30 ºteË ½ze™tu 1 yuf rŒðË, ‚u yt…ýtk
ð»to 4,32,00,00,000 [th yƒs ™u ƒºteþ fhtuz ÚttÞ, íÞthu ƒúñt™u
1 yuf rŒðË ÚttÞ Au. ‚u [th sw„™e 1 yuf [tufze 17,28,000 Ë¥th
÷t¾ ™u yêtrðþ nòh Ë‚Þw„. 12,96,000 ƒth ÷t¾ ™u AL™wk nòh
ºtu‚tÞw„. 8,64,000 ytX ÷t¾ ™u [tuËX nòh ît…h. 4,32,000 [th
÷t¾ ™u ƒºteË nòh f¤e™tk. ºtu‚t÷eË ÷t¾ ™u ðeþ nòh ð»to ÚttÞ
íÞthu 1 yuf [tufze ÚttÞ. yuðe ƒúñt™t yuf rŒðË{tk, 1 yuf nòh [tufze
òw„™e ÚttÞ Au. ‚u ƒúñt™t 1 yuf rŒðË{tk 14 [tiŒ {™w ™u 14 [tiŒ
ELÿ; ‚u ‚wÕÞ htßÞ fhe™u ™tþ …t{u Au. 1 yuf {™w ™u 1 yuuf ELÿ
yt…ýtk ð»to 30,85,71,428 ºteË fturx ™u …k[trË ÷t¾ ™u Eftu‚uh nòh
™u [thËtu yêtðeË ™u ‚u W…htk‚ {tË 6 Atu ™u rŒðË 25 …[eË, ½ze
42 ƒU‚t¤eË, …¤ 51 yuftð™, r™r{»t 25 …[eË, ÷ð 42 ƒu‚t¤eË,
™u W…htk‚ 12 ƒth ÷ð™tu [tiŒ{tu ¼t„, yux÷wk yuf yuf hne™u [tiŒ ELÿ
ÚtE òÞ Au. ‚u ƒúñt™t ÷ð r™r{»ttrŒf Ëðo rŒðË{tk W…S™u ™tþ ÚttÞ
 630 ¼q„tu¤-¾„tu¤
Au. ‚u™wk ™t{ «Út{ r™íÞ«÷Þ fnuðtÞ Au ™u ‚u ƒúñt™e yuf htrºt ÚttÞ
Au íÞthu ƒúñt Ëqðu Au íÞthu Mð„o, {]íÞw ™u …t‚t¤; yu rºt÷tufe™tu ™tþ
ÚttÞ Au. ‚u suðztu rŒðË Au ‚uðze htrºt Au. ‚u yt…ýtk ð»to 8,64,00,00,000
ytX yƒs ™u [tuËX fhtuz ÚttÞ íÞthu ƒúñt™e yntuhtrºt ÚtE™u yuf rŒðË
ÚttÞ Au. ‚u rŒðË rŒðË «r‚ ™tþ ÚttÞ Au, ™u rŒðËtk‚hu …tAwk fhu Au
™u ‚u ™tþ ÚttÞ Au ‚u™wk ™t{ 2 ƒeòu r™r{¥t «÷Þ fnuðtÞ Au. yu ƒúñt™t
1 yuf rŒðË™e yðrÄ fne. yuðt ºteË rŒðË™tu 1 yuf {tË. yuðt ƒth
{tË™wk 1 yuf ð»to. yuðtk 100 Ëtu ð»to ƒúñt Œun ht¾u Au. ‚u ƒúñt Œun
{qfu íÞthu yu [tiŒ ÷tuf Ërn‚ ƒúñtkz™tu ™tþ ÚttÞ Au. íÞthu «f]r‚Úte
W…ßÞwk fths, ‚u Ëðo «f]r‚{tk ÷Þ …t{u Au yu ºteòu «tf]‚ «÷Þ fnuðtÞ
Au. [tuÚttu ytíÞkr‚f «÷Þ ÚttÞ Au, íÞthu ‚tu y™k‚fturx ƒúñtkz™tu ™tþ
ÚttÞ Au. ‚u rŒðËu ‚tu «Ät™ …whw»t™wk fthý yu su «f]r‚ …wY»t, ‚u …tu‚t™u
rð»tu y™k‚fturx ƒúñtkz™u «r‚÷tu{ fhe™u …tu‚u yûth…whw»t™t ‚us{tk ÷e™
ÚttÞ Au. ‚u™wk ™t{ [tuÚttu ytíÞkr‚f «÷Þ «÷Þ ÚtE òÞ Au íÞthu yu Sð
Au ‚u ytðtu {™w»Þ Œun …tBÞtu ntuÞ, ‚u Œun ð]Útt-¾tuxtk-{trÞf Ëw¾ ™u
{‚ðtrŒ „wÁ™u ytþhu hrn™u nthu Au. ‚u Sð Þ{Þt‚™t ™u ™hffwkz™tk
Œw:¾ ™u ÷¾[tuhtËe ò‚™t su Œun Au ‚u™tk Œw:¾ ¼tu„ðe™u ‚u{tk Vhe™u
…tAtu Ëtzt ºtÛt ftuxe «tf]‚ «÷Þ fÌtt yuðt Útþu, íÞthu Vhe™u {tuût ûtuºt{tk
ytðtu {™w»Þ™tu Œun …t{u Au. yux÷tu Vhe™u {™w»Þ Œun …t{ðt™tu rð÷kƒ
Au. {txu nu ¼tE, ËqÍu ‚tu yts Ë{S™u {tuût™t Œt‚t su ËŒT„wÁ ™u Ëk‚,
‚u™tu yt©Þ fhe™u ‚u™e yt¿tt{tk …tu‚t™tu Œun, ErLÿÞtu ™u yk‚:fhý™u
ðh‚tðe™u …tu‚t™t ytí{t™wk ©uÞ fhe™u ¼„ðt™™t Ät{™u …ntU[tu ™u òu
yts yu ðt‚ ™rn Ë{òu ™u ytðtu {™w»Þ Œun {tuût™t ËtÄ™™wk Ät{ Au,
‚u ð]Útt nthþtu ‚tu Vhe …tAtu òu„ {¤ðt™tu rð÷kƒ, ‚tu {tuhu ÷ÏÞtu yux÷tu
Au. ‚u «{týu ¼tu„ðe™u ‚u yðrÄ …qhe Útþu ‚u rŒðË òu„ {tuût Útðt™tu
Úttþu ‚u Œe’ òu rð[thþtu ‚tu Úttþu ™u ™rn rð[thtu ‚tu ‚urŒ …ý {tuût Úttþu
™rn, yu rËØtk‚ ðt‚to Au. Ë{sw ntuÞ ‚u rð[thòu ™u {wh¾™u {tÚtu ‚tu
©wr‚M{]r‚™e yt{LÞt ™Úte ‚u ‚tu ftuE yu ðt‚™u Ë{sþu ™rn. ©ehM‚w...
>> Ë{tÂtuàÞk „úLÚt: >>
 632 …rhrþü-1

…rhrþü-1
ð[™t{] ‚ {tk ©eS {nthtsu Äthý fhu ÷ t
þý„th™e {trn‚e
‘‘nw k su ð[™t{] ‚ Ëtk ¼ ¤w k Aw k fu ðtk [ w Aw k ’ ’ ‚u ©eS {nthts
õÞtk ? õÞthu ? fnu Au ; ‚u ™ t æÞt™Y… y™w Ë k Ä t™ {txu {nt{w r ™
{w õ ‚t™k Œ Mðt{e ytrŒf «{w ¾ Ëk ‚ tu y u r‚rÚt-‚ðthe¾-MÚtt™-
Ë{Þ™e ËtÚtu ËtÚtu ©enrh™t þý„thtu ™ e yr‚ Ëw k Œ h ™tU Ä ÷¾e
Au V÷‚: òýu MðÞk ©eS {nthts Ëk ‚ tu - ¼õ‚tu ËtÚtu ƒú ñ [[to
fhe hÌtt Au ™u nw k Ëtk ¼ ¤w k Aw k ’ ’ yu ð e ô[e ¼tð™t ËtÚtu ©ðý-
{™™-r™rŒæÞtË fhe þftÞ Au .
«íÞu f ð[™t{] ‚ ™t «thk ¼ {tk ð[™t{] ‚ ™t WŒT „ t‚t ©eS
{nthts™w k þçŒr[ºt {w f tÞw k Au su ™ t Œþo ™ Úte yt…ýu ÄLÞ ƒ™eyu
Aeyu . yt ‘‘ytu … ™ª„ …u h u „ ú t V’’ («Út{
Vfhtu ) WÕ÷u ¾ ©enrh™t þý„th rð»tu
yt…u ÷ e ytk r þf {trn‚e yMÚtt™u ™rn
„ýtÞ.
ð[™t{]‚{tk ¼„ðt™ ©e
Mðtr{™thtÞýu Äthý fhu ÷ t rðrðÄ
þý„thtu { tk (1) Ëw h ðt¤ (2) z„÷e
(3) …t½ (4) þu ÷ w k (5) ¾u Ë (6) [tŒh
(7) [tu V t¤ (8) hU x tu (9) VU x tu (10)
…Au z e (11) yk „ h¾w k (12) {tu ¤ eÞw k
(13) Ätu ‚ e (14) ƒtu f t™e rð„u h u rðþu » t
æÞt‚ÔÞ Au .
yt þý„th-ðMºttu { tk Ú te (1) ¾u Ë
ò{tu
 …rhrþü-1 633
(2) …Au z e (3) [tŒh (4) [tu V t¤ (5)
Ätu ‚ eÞw k (6) þu ÷ w k (7) hU x tu ; yt Ët‚
«fth™t ðMºttu ¾tË fhe™u (f{hÚte
W…h™t þheh™u Ztk f ðt) ytu Z ðt™t
W…Þtu „ {tk ÷u ð t{tk ytð‚t. þu ÷ w k ytu Z t‚w
‚u { s {tÚtu …ý ƒtk Ä ðt{tk ytð‚w k . ‚u ð e
s he‚u VU x tu {tÚtu ƒk Ä t‚tu y™u f{hu …ý
ƒtu f t™e
ƒk Ä t‚tu . ð[™t{] ‚ {tk ¾u Ë þçŒ ½ýtu
yx…xe he‚u ð…htÞu ÷ tu Au . {txu ßÞtk
‘‘¾u Ë …nu Þ tu o n‚tu ’ ’. yu ð tu þçŒ ÷¾u ÷ tu
ntu Þ íÞtk ‘‘¾u Ë ’’ þ猙tu yÚto ‘‘Ätu ‚ e’’
yu ð tu ÷u ð tu . Œt.‚. ÷tu Þ t. 8, „.«. 66,
71, y{. 2, rð„u h u . y™u ßÞtk ‘‘¾u Ë
ytu Z âtu n‚tu ’ ’ yu ð tu þçŒ ÷¾u ÷ tu ntu Þ
íÞtk ¾u Ë þ猙tu yÚto W…ðMºt-W…h
ytu Z ðt™t ðMºt ‚hefu ÷u ð tu . Œt.‚. Ëthk - fuzeÞw
3, ftrh. 11 rð„u h u . .. ‘‘Ätu ¤ w Ätu ‚ eÞw ’ ’
…nu Þ w o n‚w k yu ð tu M…ü WÕ÷u ¾ {tºt „.{.
34{tk ð[™t{] ‚ {tk s Au . ƒtfe Ëðo º t
‘‘¾u Ë ’’ þçŒ îtht s ‘Ätu ‚ e’ ™w k
yr¼Ät™ fhu ÷ Au . ¾u Ë ™tu yÚto Ätu ‚ e
…ý ÚttÞ s Au . Ëthk . 3ò ð[™t{] ‚ {tk
‘‘ft¤t Au z t™tu ¾u Ë ytu Z âtu n‚tu ’ ’ y™u
‘‘Ätu ¤ tu ¾u Ë …nu Þ tu o n‚tu ’ ’. ytðtu WÕ÷u ¾
Au . ¾u Ë …nu Þ tu o y™u ytu Z âtu Au . «u { ˾e
«u { t™k Œ Mðt{eyu …ý Mð¼trðf [u ü t™t
…Œtu { tk – Ëwhðt¤
‘‘…„ ËtÚt¤™u hu, ÷qE™u
 634 …rhrþü-1
Ëthk „ …týe
ftu h t ¾u Ë ™u hu , …nu h u Ëthe …u X u
‚týe.’’
‘‘¾uË’’ þçŒ îtht Ätu‚e™wk
yr¼Ät™ fhu ÷ w k Au . ©eS {nthts
‚týe™u Ätu ‚ eÞw …nu h ‚t. xq k f {t ¾u Ë
…nu h ðt-ytu Z ðt; ƒL™u «fthu W…Þtu „ {tk
÷u ð t‚tu . z„÷e
fw ÷ ð[™t{] ‚ 262 {tk Ú te 162
ð[™t{] ‚ {tk ‘‘ïu ‚ ðMºt Äthý fÞto ’ ’™tu
WÕ÷u ¾ Au . rðŒu þ e ðMºt-Äthý fÞto ™ tu
WÕ÷u ¾ yu f {tºt ™u {tºt „Zzt yk í Þ™t
31{tk ð[™t{] ‚ {tk s Au . y™u su { t ©eS
{tnhts™t þý„th ðMºt{tk …t½ VU x t
rËðtÞ ftu E s WÕ÷u ¾ ™ ntu Þ ‚u ð t y{.
ºtesw y™u „.{. 19{w k , yt ƒu s
ð[™t{] ‚ tu Au . y™u ftu E …ý WÕ÷u ¾ ™
ntu Þ ‚u ð t ftrh. 10 y™u „.{. 51;
yt ƒu s ð[™t{] ‚ tu Au . yk „h¾wk
162 – ð.[.{tk ïu ‚ ðMºt Äthý
fÞto Au .
078 – ð[.{tk . ¾u Ë fu Ätu ‚ e
…nu Þ to ™ tu WÕ÷u ¾ Au .
018 – ð.[.{tk Ëw h ðt¤ Äthý
fhu ÷ Au .
002 – ð[.{t. {tºt {M‚f …h™t
þý„th™tu WÕ÷u ¾ Au .
 …rhrþü-1 635
002 – ð[.{tk . þý„th™tu ftu E WÕ÷u ¾ ™Úte.
©eS {nthtsu ð[™t{] ‚ ™t WŒT „ t™™t 262 rŒðËtu { tk Ú te
÷tu Þ tÄt{{tk A rŒðË y™u ftrhÞtýe{tk yu f rŒðË fw ÷ Ët‚
rŒðË ƒtu f t™e ðt¤u ÷ e Au .
yt ËtÚtu Ëk « ŒtÞ™t Ëw « rËØ r[ºtfth©e V‚u n ®Ën yu .
ðt¤tyu ¾q ƒ s hË…q ð o f ¾k ‚ Úte ‚i Þ th fhe yt…u ÷ r[ºttu y™u
¼„ðŒT „tu { k z ¤™t ytÄthu xq k f e {trn‚e ËtÚtu ðMºttu - þý„th™e
Úttu z e rð„‚ òýeyu .

1. yk „ h¾w k
– …w Á »t™u …nu h ðt™w k Ëeðu ÷ w k „¤tÚte ‚u ½q k x ý Ëw Ä e™w k f…zw k .
– ÷tk ƒ w fu r zÞw k
– sq ™ e Zƒu ƒtk Ä ðt™tu z„÷tu .
– ftu E ÷tk ƒ t, ftu E xq k f t, ftu E ™e W…÷e fËtu At‚eyu y™u
ftu E ™e fËtu s{ýu ‚tu ftu E ™e ztƒu …z¾u yu { ‚u ™ t
sw Œ t-sw Œ t ½tx ÚttÞ Au .
2. z„÷e
– ƒu ð ze-yk „ h¾e, yM‚hðt¤e ƒk z e (yM‚h yu x ÷u
f…ztk ™ e yk Œ h Ëeðu ÷ w k ÷q k „ zw k )
– ftu ÷ h rð™t™w k y™u f{h Ëw Ä e ytð‚w k ƒtk Þ rð™t™w k fu
ƒtk Þ Ërn‚™w k …nu h ý.
– ™t™t Atu f htk y™u Mºteytu ™ u …nu h ðt™e yM‚hðt¤e
yk „ h¾e.
z„÷tu
– yM‚hðt¤tu „h{ yÚtðt ËtŒtu yk „ h¾tu , „¤tÚte ½q k x ý
 636 …rhrþü-1
Ëw Ä e™w k ƒtk Þ ðt¤w k òzw …w Y »t™u …nu h ðt™w k Ëeðu ÷ w k ðMºt,
ftu x , ðt½tu , {tu x tu yk „ h¾tu .
3. Ëw h ðt¤
– Ëw h ðt¤ yu x ÷u …tÞò{tu , ÷U ½ tu fu [tu h ýtu .
– ½q k x eÚte Zª[ý Ëw Ä e ƒu Ë ‚tu ™u W…hÚte ¾w Õ ÷tu yu ð tu ÷U ½ tu ,
Ëq k Ú týtu .
– ËtÚt¤ yt„¤ ¾q ÷ ‚tu ntu Þ ‚u ð tu ÷U ½ tu , {tu x e [tu h ýe.
4. Ätu r ‚Þw k
– Ätu ð tÞ y™u …nu h tÞ ‚u ð w k , …w Á »t™u f{hÚte ™e[u ™ t ¼t„™u
Ztk f ðt {txu …nu h ðt™w k ËeÔÞt rð™t™w k ÷tk ƒ w ðMºt.
– …tu r ‚Þw k (…w Á »t™u f{hu ðªxt¤e™u …nu h ðt™w k ðMºt, ½q k x ý
Ëw Ä e ytð‚w k ™t™w k Ätu r ‚Þw k . )
5. ¾u Ë
– W¥theÞ; …w Á »t™u ¾¼u ™tk ¾ ðt™e …Au z e-Œw … ètu .
– ¾u Ë Ätu ‚ e ‚hefu …nu h ðt™t ‚u { s W…hýe ‚hefu
ytu Z ðt™t - yu { ƒk ™ u W…Þtu „ {tk ÷u ð t‚tu . (yk „ ðMºt-
W…hýtu . )
6. …Au z e
– ytu Z ðt™w k òzw k f…zw k , [tŒh, …Au z e, [tu u V t¤, ytu A tz.
– ¾u Ë , Œw … ètu , W…hýtu .
7. [tŒh
– Ätu ¤ t f…zt™tu …tk [ -Ët‚ ntÚt ÷tk ƒ tu fxftu .
– ytu A tz, „tŒ÷tk …h …tÚthðt™w k ðMºt.
– …Au z e, ytu Z ðt™w k òzw k f…zw k .
 …rhrþü-1 637
8. [tu V t¤
– ƒu ð ze òze ytu Z ðt™e [tŒh, ‚u ™ e ÷k ƒ tE 24 ntÚt ntu Þ
Au . ftrXÞtðtz{tk ‚u ƒ„Ëht, ƒe÷¾t, Ëtu h X y™u
ðk Ú t÷e{tk Ëthe ƒ™u Au .
9. þu ÷ w k
– f˃e ftu h …t÷ððt¤tu ƒthef Ëw k Œ h ðýtx™tu ¾u Ë ;
f˃e W…hýtu ; W¥theÞ ðMºt.
– þu ÷ w k {tÚtu ƒk Ä t‚w ‚u { s ytu Z t‚w k …ý ¾Ák .
– Mºteytu ™ u …nu h ðt™e f˃e …t÷ððt¤e yu f «fth™e
®f{‚e Ëtze.
10. þt÷
– Ÿ[e ò‚™e ¼hu ÷ e rf™theðt¤w k , Q™, Ëq ‚ h, hu þ {
ð„u h u ™ w k [tu h Ë yÚtðt ÷k ƒ [tu h Ë ytu Z ðt™w k f…zw k .
– ytu Z ðt™e „h{ Ätƒ¤e.
– þt÷ {tu x u ¼t„u Xk z eÚte ƒ[ðt ytu Z tÞ Au …ý fu x ÷ef
𾂠þtu ¼ t™t ðMºt ‚hefu …ý ‚u ™ tu W…Þtu „ ÚttÞ Au .
ft~{ehe þt÷ rðï rðÏÞt‚ Au .
11. …t½
– {M‚f …h þý„th {txu ƒtk Ä u ÷ ¾tË «fth™w k Vtr¤Þw k ,
{tu x e …t½ze.
– þ] k „ th ð¾‚u ¼„ðt™™t {M‚fu Ähðt™e …t½ze.
– {M‚f …h f…zt™u ðªxe™u ƒ™tðu ÷ tu y{w f ½tx.
- «Œu þ ðth y÷„-y÷„ «fthu …t½ ƒk Ä tÞ Au . su { fu ,
„w s ht‚e, ŒÂûtýe, fåAe.
 638 …rhrþü-1
12. VU x tu
– {tÚtu ƒtk Ä ðt™t f…zt™tu y{w f ytk x tŒth ½tx.
– {tÚtu ƒtk Ä ðt™w k xq k f t …™t™w k ÷tk ƒ w k Íeýw k f…zw k .
– VU x tu {tÚtu ƒk Ä t‚tu ‚u s he‚u fu z u …ý ƒk Ä t‚tu .
13. hU x tu
– f{hu ƒtk Ä ðt™w k ÷q „ zw k .
– {tÚtu ƒtk Ä ðt™tu f˃e rf™th™tu W…hýtu , VU x tu , {tu r ¤Þw k
fu þu ÷ w k .
14. {tu r ¤Þw k
– Ëtu ™ u h e Au z tðt¤e ÷t÷ f˃e …t½ze; {tu ¤ , f˃e
VU x tu ; {k z e÷.
– {k z e÷-f˃e ƒthef ðýtx™e …t½ze.
15. ƒtu f t™e
– ƒu W ft™ y™u ŒtZe Zk f tÞ ‚u { f…ztk Ú te {tÚtw k ƒtk Ä ðw ‚u .
 …rhrþü-2 639

…rhrþü-2
ðMºt-þý„th™e ËtÚtu ËtÚtu ‚íft÷e™ Ë{Þ{tk «rËØ
ft…z y™u rðrðÄ ¼h‚ft{™tu ytAtu ÏÞt÷ ™e[u ™ e
rð„‚ ðtk [ ðtÚte {¤þu .
1. ytË{t™e
– ytftþ™t su ð t hk „ ™w k , ðtŒ¤e, ™e÷tu ðýo .
2. rf™¾tƒ
– ft[™t fxft {q f e™u fhu ÷ w k ¼h‚ft{.
– hu þ {e f…ztk W…h f˃ y™u ‚tht xe…fe ð„u h u ™ w k
fhu ÷ w k ¼h‚ft{.
– sheƒw è t™t ðýtx™w k hu þ {e ðMºt, ytu A e Yk ð txeðt¤w k .
– hu þ { y™u f˃™u ËtÚtu ðýe™u ƒw è tŒth At… …tzu ÷
ntuÞ ‚uðwk ðMºt (f˃-huþ{™t ‚t‚ýt ËtÚtu ðýu÷t Ëtu™t-
Y…t™t ‚thðt¤w k ƒthef ft…z, ErsÂ{tk ƒ™tðt‚w k yu f
ò‚™w k þý™w k ft…z.)
3. fËw k ƒ ÷
– fËw k ƒ t™t Vw ÷ su ð tu hk „ , ÷t÷ hk „ (fËw k ƒ t - {ÿtË,
Þw h tu … , ò…t™, ®nŒw M ‚t™{tk ƒ™‚w k yu f ò‚™w k yt f…zw k
„tu Œ zt™t …z y™u …t½ze{tk ð…htÞ Au . )
4. srhÞt™e
– sheðt¤w k (she-Ëtu ™ t-Y…t™t ‚th ËtÚtu ðýu ÷ tu ‚k ‚ w )
– she ¼hu ÷ w k .
5. shfËe
– Ëtu ™ t-Y…t™t ‚th™e „q k Ú týe (¼h‚ fu ðý‚h ntu Þ ‚u ð w k )
– f˃™t ¼h‚ðt¤w k
 640 …rhrþü-2
– Ëw ‚ htW fu hu þ {e ft…z W…h f˃™t ƒw è t yÚtðt ðu ÷
…tzu ÷ t ntu Þ ‚u ð w k .
6. ƒw è tŒth
– ƒw è t ƒw è tðt¤w k , su { tk Ëw þ tu r ¼‚ [tk Õ ÷t ntu Þ ‚u ð w k ƒw è eŒth,
™fþe fu ¼h‚ðt¤w k , ¼t‚e„¤ (ƒq x t-ft„¤ f…zt …h
¼hu ÷ w k Vw ÷ .)
7. Œtu r hÞt™e
– ðýtx{tk Úttu z u Úttu z u yk ‚ hu òzt Œtu h t™e ¼t‚ ntu Þ yu ð w k
f…zw k , yu f ò‚™w k ƒthef ytze fu W¼e ÷exeðt¤w k
f…zw k .
8. neh ftu h e
– hu þ {e ftu h ™w k , hu þ {e rf™thðt¤w k .
9. ht‚w k
– Q„‚t Ëq Þ o ™ t su ð t ðýo ™ w k , ÷tu r n‚; ÷t÷ [ýtu X e™t hk „ ™w k ,
fËw k ƒ e hk „ ™w k .
10. ‚tË‚tu
– yu f ò‚™w k hu þ {e f…zw k , rf™¾tƒ.
– sq ™ t ð¾‚{tk ®nŒw M ‚t™{tk ðýt‚w k yu f ò‚™w k Ëw ‚ htW
ft…z.
11. „h{…tu Ë
– Xk z e{tk þu f fhðt {txu ð…ht‚e ¾Ë¾Ë™t Sk z ðtk ™ e
…tu x ÷e.
– „h{ …tu Ë ™w k yu x ÷u yk Œ h ft…z™t ƒu …z ðå[u Y
¼he™u Ëeðu ÷ w k ðMºt.
12. „q Z tu hk „
– ½u h tu hk „ , ½txtu hk „ .
 …rhrþü-2-3 641
13. þý
– ¼ªze™e ò‚™tu hu Ë tŒth At÷™tu yu f htu … tu .
14. Aªx
– yu f ò‚™w k hk „ e™ ¼t‚e„¤ f…zw k .
15. {¾{÷
– yu f ò‚™w k hu þ {e ft…z.
• • •
…rhrþü-3
‘‘ytu … ™ª„ …u h u „ ú t V’’«Út{ Vfht{tk ©eS{nthts™t
þý„th™e ËtÚtu ËtÚtu su MÚtt™-Ëk f u ‚ fhu ÷ Au ‚u ™ e
Úttu z e Ë{sw ‚ e ™e[u yt…e Au .
1. Ztu r ÷Þtu
– {tu x tu hk „ e™ …txe ¼hu ÷ tu
¾tx÷tu , …÷k „ , Ëq ð t™e …tx.
2. „tŒe-‚rfÞt
– ƒu Ë ðt {txu Y ¼hu ÷ e …tu [ e „tŒe y™u xu f tu ÷u ð t {txu
‚rfÞtðt¤w k ytË™.
– „tŒe: Ÿ[e ƒu X f, ‚Ï‚, ®ËntË™.
– ‚rfÞtu : xu f tu ÷E™u ƒu Ë tÞ yu ð w k ƒhzt …tA¤ {q f ðt™w k
fu {tÚtt ™e[u ½t÷ðt™w k …tu [ w k Y yÚtðt hu þ { ¼hu ÷ w k „tu ¤
fu ÷k ƒ „tu ¤ òzw k xu f ý.
3. …tx
– ¾tx÷t su ð w k …ý ÷tfztk ™ tk …trxÞtk sze™u ™ƒtðu ÷ w k
ƒu Ë ðt™w k {tu x w k [tu f Xw k .
 642 …rhrþü-3
– …trxÞtk ™ w k Ëw þ tu r ¼‚ ytË™, ½ýt {týË ƒu Ë e þfu yu ð e
…trxÞt™e Ÿ[e ƒu X f, [tu ‚ htu .
4. ƒtòu X
– [th …tÞt™w k ÷tfzt™w k ytË™, {tk [ tu , …tx÷tÚte shtf
ðÄthu Ÿ[e ™u Ëthe ƒ™tðx™e ƒu X f.
5. [tf¤tu
– ƒu Ë ðt {txu [tu h Ë ytfth™w k neh ¼hu ÷ w k ytËr™Þw k .
– Ëtk „ t{tk [ e W…h ™tk ¾ ðt™e „tŒe.
6. ®ËntË™
– ®Ën™e ytf] r ‚ðt¤w k Ÿ[w k ytË™.
– htò, Œu ð fu yt[tÞo ™ w k rðrþü ytË™.
7. ðu Œ e-ðu r Œft
– …eX, ƒu Ë ýe, ðu Œ e, Þ¿t fu ntu { fhðt ƒ™tðu ÷ e {txe™e
ytu x ÷e.
– Ÿ[w k ƒ™tðu ÷ w k ytË™, Ÿ[e ƒu X f.
8. ytu x tu
– ƒu X f ‚hefu ð…htÞ ‚u ð e ½h™u yze™u fht‚e Ÿ[e
søÞt.
9. ytu x ÷tu
– …ÚÚth ð„u h u ™ e ƒ™tðu ÷ e Ÿ[e ƒu X f.
– yt„÷t ƒthËt¾™e yt„¤ ftZu ÷ [tu ‚ htu .
10. {k [
– Ÿ[u ƒu Ë ðt™u {txu ƒ™tðu ÷ e ƒu X f, {u z tu .
– [th …tÞt™w k Ëw k Œ h ƒu Ë ðt™w k Ëw ¾ tË™, Wå[ ytË™.
 …rhrþü-4 643

…rhrþü-4
ð[™t{] ‚ ™t …t™u WÕ÷u r ¾‚ Ëk „ e‚™t
ðtãtu™tu …rh[Þ

…¾tðs :-
ð[.„.«. 21-26 rð„u h u .
…¾tðs™wk {q¤™t{ …ûtðtã. yÚtto‚T su™u ƒL™u …ût (ƒtsw)Úte
ð„tze þftÞ ‚u ð w k ðtã. …¾tðs™e h[™t ÷k ƒ ð‚w o ¤ tfth,
÷tfzt{tk Ú te ÚttÞ Au . ‚u ™ e ÷k ƒ tE 60 Ëu  Lx{exh™e ytË…tË
ntu Þ Au . {æÞ™e ÔÞtËhu ¾ t 90 Ëu  Lx{exh™e ntu Þ Au . …¾tðs
s{ýeƒtsw Ú te ™t™w y™u ztƒe ƒtsw Ú te {tu x w ntu Þ Au . Ëk „ e‚¿ttu ™ t
{‚ «{týu s{ýeftu h ™t „tu ¤ tfth™e ÔÞtËhu ¾ t 16 Ëu  Lx{exh
y™u ztƒeftu h ™t „tu ¤ tfth™e ÔÞtËhu ¾ t 25 Ëu  Lx{exh ntu Þ Au
y™u ‚u ™ u ƒL™u …ût (ƒtsw ) yu ½u x tk ™ w k [t{zw k {Ze™u ð„tzðt{tk
ytðu Au . Ëk M f] ‚ ™t rðît™tu™t {‚ «{týu …¾tðs™u Ëk M f] ‚ ¼t»tt{tk
{] Œ k „ fnu ð tÞ Au . {] k Œ „™w k ðýo ™ Éøðu Œ ™e É[tytu { tk …ý Au .
…¾tðs yð™î ðtãtu { tk ™ w k yu f yr‚«rËØ ðtã „ýtÞ Au .
{] k Œ „ y™u …¾tðs ½ýt «fth™t ntu Þ Au . Ët{tLÞ he‚u …¾tðs
ytu r hMËt ™] í Þ{tk y™u ½ýe 𾂠fÚtf{tk …ý ð…htÞ Au . {] Œ k „
…¾tðs™e yu f ‚t{tk Ëk „ e‚¿ttu { tk {‚i õ Þ ™Úte. fu x ÷tf ‚s¿ttu
{] Œ k „ …¾tðsÚte Úttu z w ™t™t MðY…™w k {t™u Au .

Ëthk „ e :- „.«. 22
«tu . {tu ÷ tƒût îtht Ëk „ e‚{tk ™tu x u þ ™ …Ør‚ Œt¾÷ ÚtÞt
…AeÚte su { nth{tu ™ eÞ{ ËtÚtu „tÞ™ ÚttÞ Au . ‚u { yu f s{t™t{tk
 644 …rhrþü-4
Ëthk „ e ËtÚtu „tÞ™ Út‚w k . Ëk „ e‚™t ‚{t{
ðtãtu { tk {t™ð Mðh™e Ëti Ú te ™Sf™tu Mðh
Ëthk „ e™tu ntu Þ Au ; yu { tk ftu E ƒu { ‚ ™Úte.
Ëthk„e™e ykŒtS‚ ÷kƒtE 61
Ëu  Lx{exh ntu Þ Au . ‚u ™ w k r™{to ý ÷tfztk ™ t
yu f ÷tk ƒ t xw f ztk ™ e yk Œ h …tu ÷ tý fhe™u
fhðt{tk ytðu Au . ‚u ™ e ™e[u ™ t ¼t„u [t{zw k
{Zu ÷ w ntu Þ Au . y™u W…÷t ¼t„u ÷tfzw k
ntu Þ Au . ™e[u ™ t …ntu ¤ t ¼t„™e {æÞu yu f
½tu z e {q f ðt{tk ytðu Au . Ëthk „ e{tk 40 su x ÷t
‚th ntu Þ Au su { tk Ú te ºtý fu [th ‚th s
{w Ï Þ ntu Þ Au . ƒtfe™t 36 su x ÷t {w Ï Þ ‚th™e
™e[u ntu Þ Au su ™ u ‚hV™t ‚th fnu ð tÞ Au ,
su ™ u „tÞ™ Ë{Þu s{ýe ƒtsw { tk hnu ÷ e
[tðeytu îtht ht„™t „tÞ™ Ë{Þu {u ¤ ððt™t ntu Þ Au , ‚th
ƒnw Ä t r…¥t¤™t ntu Þ Au .
Ëthk „ e ð„tz‚e ð¾‚u ‚u ™ tu …ntu ¤ tu ¼t„ ðtŒf™t ¾tu ¤ t{tk
y™u W…÷tu ¼t„ ðtŒf™t ztƒt ¾¼t …h xu f ððt{tk ytðu Au .
y™u s{ýt ntÚt{tk ½tu z t™t ðt¤™tu „s ÷E™u ™e[u ™ t ‚th …h
Vu h ðtÞ Au . y™u {w Ï Þ ‚thtu …h ztƒt ntÚt™t ™¾Úte Mðh
M…k Œ ™ fhðt{tk ytðu Au . Ëk « ŒtÞ{tk «u { t™k Œ Mðt{e «rËØ Ëthk „ e
ðtŒf n‚t. ‚{t{ ðtãtu { tk Ëthk „ eðtŒ™ ¾q ƒ y½Y ntu ð t™u fthýu
rŒðËu rŒðËu ‚u ™ e ÷tu f r«Þ‚t ½x‚e òÞ Au .

Ëhtu Œ :-
¼th‚eÞ Ëk „ e‚ ðtãtu { tk yu f Ë{Þu yr‚÷tu f r«Þ ƒ™u ÷ w k yt
Ëhtu Œ …Âù{ yu r þÞt™t ‘‘hƒtƒ’’ ðtã™w k ðk þ s y™u Ëthk „ e™w k
™t™w k MðY… „ýðt{tk ytðu Au .
 …rhrþü-4 645
Ëhtu Œ ÷tfzt™t yu f s xw f zt{tk Ú te ƒ™tððt{tk
ytðu Au . ‚u ™ tu ™tŒ „tZ y™u „w k s ™{Þ ntu Þ Au .
Ëhtu Œ ™e ÷k ƒ tE 1.05 Úte 1.50 {exh™e ntu Þ Au .
‚u ™ tu yu f „tu ¤ tfth Au z t™tu ÔÞtË 30 Ëu  Lx{exh
ntu Þ Au . Ëhtu Œ {tk Ät‚w ™ t fw ÷ 18 su x ÷t ‚th ntu Þ
Au , su { tk Ú te A {w Ï Þ y™u 12 su x ÷t („ti ý ) ‚hV™t
‚th fnu ð tÞ Au . {w Ï Þ ‚thtu ™ u ƒesu Au z u ÷„tðu ÷ e
[tðe …h ƒtk Ä u ÷ t ntu Þ Au , yt ¼t„ Ëtk f ztu ntu Þ
Au y™u ‚u ™ e …h Ät‚w ™ w k yu f ‚w k ƒ zw k ntu Þ Au .
ËhtuŒ ðtŒ™ Ë{Þu s{ýt ntÚt{tk
™tr¤Þuh™e ft[÷e{tkÚte ƒ™tðu÷e ™¾÷e
(r{shtƒ) …nu h ðt{tk ytðu Au . ztƒt ntÚtÚte
‚th y™u s{ýt ntÚt{tk hnu ÷ t r{shtƒÚte ð„tze
þftÞ Au . Ëhtu Œ ™e ðå[u ™ t ¼t„{tk ÷tfzt …h
[¤f‚e Ät‚w ðzu szu ÷ e ntu Þ Au . Ëhtu Œ {tk rË‚th™e su { …zŒt
ntu ‚ t ™Úte. ƒtfe rË‚thÚte ¾q ƒ s ™Sf™tu ‚u ™ tu ytfth ntu Þ
Au .

‚ƒ÷t :-
÷tu Þ t-2 „.{. 4, 34, 56-67. „.yk .
13-22.
ytsu …¾tðs™w k yË÷ MÚtt™ ‚ƒ÷tyu
÷E ÷eÄw k Au . ¼th‚eÞ Ëk „ e‚ …Ør‚{tk ‚ƒ÷t
Ëðo { tLÞðtã Au .
‚ƒ÷t ƒu ntu Þ Au , ‚u { tk Ú te s{ýt™u
‚ƒ÷w y™u ztƒt™u ƒtÞw (ztƒw ) fnu ð t{tk
ytðu Au . ‚ƒ÷w ÷tfzt{tk Ú te y™u ƒtÞw
 646 …rhrþü-4
‚tk ƒ t{tk Ú te y™u ¾tË «fth™e {txe{tk Ú te ƒ™tððt{tk ytð‚w k ;
ytsu ‚ƒ÷t Ëðo r ðrŒ‚ ðtã Au . ƒL™u …h [t{zw k {Zu ÷ w k ntu Þ Au ;
su ™ u …w z e fnu ð t{tk ytðu Au . s{ýt ‚ƒ÷t™e …w z e™u [t{zt™e
…èeytu Ú te ƒtk Ä u ÷ e ntu Þ Au y™u ‚u ™ e ðå[u ÷tfzt™t xw f zt ntu Þ
Au . ‚u ™ t îtht Ëw h ™e r{÷tðx fhtÞ Au . s{ýe …w z e™e ðå[u
þtne ntu Þ Au . y™u ztƒe …w z e™e ðå[u y™u rf™th™e ðå[u …ý
þtne ntu Þ Au .

rË‚th :- ÷tu Þ t 2. „.{. 4

W¥th ®nŒw M ‚t™e Ëk „ e‚ Œhƒth{tk Ëti Ú te ðÄw
÷tu f [tn™t ntk Ë ÷ fh™th ðtã rË‚th Au . rË‚th™tu
sL{ ðeýt{tk Ú te ÚtÞu ÷ tu òýðt {¤u Au . y{eh
¾w þ htu y u «t[e™ ðeýt™t ytÄth …h yu f ðtSk º t
ƒ™tðe ‚u™e …h ºtý ‚th [ZtÔÞt y™u ‘‘Ënu ‚ th’’
™t{ ytÃÞw k . yu s ytsu rË‚th-rË‚th ™t ™t{u
ytu ¤ ¾tÞ Au .
rË‚th{tk ™e[u ™ t ¼t„u 25 Úte 45
Ëu  Lx{exh …ntu ¤ w k ‚w k ƒ zw k ntu Þ Au . ‚u ™ e W…h
yu f ½tu z e-ƒú e s ÷„tzu ÷ e ntu Þ Au su ™ t …h
Ët{tLÞ he‚u 17 ‚th ntu Þ Au . Œtk z t™t W…÷t
¼t„u [tðeytu ntu Þ Au su ™ t ðzu ‚th™t Ëw h {u ¤ ðe þftÞ Au .
‚th{tk {ýft …ý ntu Þ Au . ‚th ™e[u …ý ‚th y™u ‚u ™ e ™e[u
Ät‚w ™ e …èeytu ntu Þ Au su ™ u {u ¤ ððtÚte RåAt™w Ë th Mðh Wí…L™
fhe þftÞ Au . ½ýeðth Mðh {tÄw Þ o {txu rË‚th™e ƒeò Au z t
…h …ý ‚w k ƒ zw k {q f ðt{tk ytðu Au . rË‚th ð„tzðt {txu Ät‚w ™ e
™¾÷e™tu W…Þtu „ ÚttÞ Au . su ™ u Ëk „ e‚™e ¼t»tt{tk {eshtƒ
‚hefu …ý ytu ¤ ¾tÞ Au .
 …rhrþü-4 647
‚t÷, Ítk Í - {k S ht :-
{k r sht™u ½ýt ™t{tu Ú te ytu ¤ ¾ðt{tk ytðu
Au , su ð t fu Ítk Í , ‚t÷ yÚtðt {k S ht ƒeò
½ýt ytðt ™t{tu Ú te {k r sht™u ytu ¤ ¾ðt{tk ytðu
Au . Ët{tLÞ he‚u {k r sht yu ƒu Ítk Í ™e òu z e ntu Þ Au . {k r sht
yu ™] í Þ ‚Útt Ëk „ e‚™w k yr¼L™ ËtÄ™ „ýðt{tk ytðu Au , yt
W…fhý ËtÄ™ ¾q ƒ …w h týw Au . su ™ e At…tu ½ýt
…ti h trýf {k r Œhtu ‚Útt M{thftu ™ e
ftu‚hýe{tk òuðt {¤u Au.
‚u ™ t MðY…{tk hnu ÷ t ytk r þf
¼u Œ r[ºttu Ú te ðÄw M…ü Ë{S þftþu .
sw y tu .

{] Œ k „ :-
{] Œ k „ Ët{tLÞ‚h ŒÂûtý
¼th‚™w k ðtã „ýðt{tk ytðu Au .
{] Œ k „ …¾ðts™e ËtÚtu ¾q ƒ {¤‚w
ytðu Au …ý ƒL™u ™ tk ƒk Ä thý{tk ½ýtu
‚Vtð‚ Au . ƒL™u ðtãtu ™ t ‚t÷{tk …ý ½ýtu ‚Vtð‚
Au . {] Œ k „ {tk ztƒe ƒtsw ™ t ¼t„{tk ÷tu x ‚Útt …týe™w k r{©ý îtht
‚t÷™e {u ¤ ðýe fhðt{tk ytðu Au . Œhu f ftÞo ¢ { ƒtŒ yt r{©ý™u
Œq h fhðt ytðu Au .
{] Œ k „ ™u ð„tz‚t Ë{Þu ðtŒf …„ W…h …„ ht¾e {] Œ k „ ™u
s{ýt …„™e W…h „tu X ððt{tk ytðu Au . {] Œ k „ ½ýw k ðs™ Ähtð‚w k
ntu ð tÚte …„ W…h ft…z™tu htu ÷ fhe …ý {q f ðt{tk ytðu Au .
{] Œ k „ {tk s{ýt ntÚt îtht ™t™e …ze™tu ¼t„ ð„tzðt{tk ytðu
Au y™u ÷tu x ™t r{©ýðt¤t ¼t„™u ztƒt ntÚt îtht ð„tzðt{tk
ytðu Au .
 648 …rhrþü-5

…rhrþü-5
ð[™t{]‚{tk ¼„ðt™Mðtr{™thtÞý™e …htðtýe
&÷tuuf ËŒ¼tuo ËtÚtu
ð[™t{]‚{tk ©eS{nthtsu yt…u÷t „úkÚttu™tk yð‚hýtu™e ™tUÄ ynª
{qfðt{tk ytðe Au.
«{týð[™tu ËkŒ¼o „úkÚt/¢{tkf ð[™t{]‚
¥~æ ¨xææïü 籨xæüp SƒæÝ¢ Ðæ﯇æ}æꄲ: J
}拱‹„ÚïàææÝéÜUƒæ çÝÚæï{æï }æéçv„ÚæŸæ²: JJ |ææxæ. 2/10/1 ±Ú.1
¥ƒæï ç±|æêô„ }æ}æ }ææ²æç±ÝS„æ
}æñE²ü}æCæX}æÝéÐí±ëœæ}æì J
çŸæ²¢ |ææxæ±„è¢ ±æSÐësç‹„ |æÎíæ¢
ÐÚS² }æï „ïùàÝé±„ï „é HæïÜUï JJ |ææxæ. 3/25/37 xæ.Ðí . 43
¥ÝïÜU…‹}樢ç¨hS„„æï ²æç„ ÐÚæ¢ xæç„}æì J xæè„æ. 6/45 xæ.Ðí.15, ¨æ.11
xæ.}æ.1,8,16
¥‹„: Ðíç±C: àææS„æ …ÝæÝæ¢ ¨±æüy}ææ JJ „ñ.¥æ. 3/11, Hæï . 7
ç™.©. 11/1
¥‹„ï ²æ }æç„: ¨æ xæç„: çãÚ‡²ÜUï à æè²àææ¶æŸæé ç „: xæ.Ðí . 14
¥‹²ÿæï~æï ÜëU„¢ ÐæТ „èƒüÿæï~æï ç±Ýà²ç„ J
„èƒüÿæï~æï ÜëU„¢ ÐæÐ ±…íHïÐæï |æç±c²ç„ JJ SÜ¢UÎ. xæ.Ðí.1, xæ.}æ.3
¥ÐçÚç}æ„æ {íé±æS„Ýé|æë„æï ²çÎ ¨±üxæ„æ-
S„<ã Ý àææS²„ïç„ çݲ}ææï {íé± ! Ýï„Úƒæ ! |ææxæ. 10/87/30 Hæï . 13
¥±…æÝç‹„ }ææ¢ }æêÉæ }ææÝé¯è¢ „Ýé}ææçŸæ„}æì J
ÐÚ¢ |ææ±}æ…æÝ‹„æï }æ}æ |æê„}æãïE±Ú}æì JJ xæè„æ. 9/11 Hæï.18, Т.7
¥ã¢ ÏæírææçS}æ J Ïæë . ©. 1/4/10 Hæï . 7
¥ã¢ ±ñEæÝÚæï |æêy±æ Ðíæç‡æÝæ¢ Îïã}ææçŸæ„: J
Ðíæ‡ææÐæݨ}ææ²év„: Йæ}²‹Ý¢ ™„é<±{}æì JJ xæè„æ. 15/14 Т . 4
¥ãæï ¥}æè Îï±±Úæ}æÚæ<™„¢
«{týð[™tu ËkŒ¼o „úkÚt/¢{tkf ð[™t{]‚
ÐæÎæ}Ïæé…¢ „ï ¨é}æÝ:ÈUHæãü‡æ}æì J
Ý}æ‹y²éÐæÎæ² çàæ¶æç|æÚæy}æÝ-
 …rhrþü-5 649
S„}ææïÐãy²ñ „L …‹}æ ²yÜëU„}æì JJ |ææxæ. 10/15/5 ±Ú.12
¥ãæï ! |ææx²}æãæïï ! |ææx²¢ Ý‹Îxææïбí…æñÜU¨æ}æì J
²ç‹}æ~æ¢ ÐÚ}ææݢ΢ Ðê‡æZ Ïæíræ ¨Ýæ„Ý}æì JJ |ææxæ. 10/14/32 xæ.¥¢ . 28
¥æy}ææÚæ}æp }æéݲæïï çÝxæíü‹ƒæ ¥Œ²éL RU}æï J
ÜéU±ü‹y²ãñ„éÜUè¢ |æçv„ç}æyƒ¢|æê„xæé‡ææï ãçÚ: JJ |ææxæ. 1/7/10 Т.2, xæ.¥¢.3
¥æ}æ²æï ²ïÝ |æê„æÝæ¢ …æ²„ï ²p ¨é±í„ !
„Îï± sæ}æ²¢ Îíò¢ Ý ÐéÝæç„ ç™çÜUçy¨„}æì JJ
»±¢ Ýë‡ææ¢ çRU²æ²æïxææ: ¨±ïü ¨¢¨ëç„ã: J
„ »±æy}æç±Ýæàææ² ÜUËЋ„ï ÜUçËЄæ: ÐÚï JJ |ææxæ. 1/5/33-34 xæ.}æ.11
¥æ„æïü ç…¿ææ¨éÚƒæüƒèü ¿ææÝè ™ |æÚ„¯ü|æ ! J
„ï¯æ¢ ¿ææÝè çÝy²²év„ »ÜU|æçv„<±çàæc²„ï JJ xæè„æ. 7/16-17 Hæï .7, Т .3
¥æ¨æ}æãæï ™Ú‡æÚï‡æé…é¯æ}æ㢠S²æ¢
±ë‹Îæ±Ýï çÜU}æçÐ xæéË}æH„æññ ¯{èÝæ}æì J
²æ ÎéSy²…¢ S±…Ý}ææ²üЃ¢ ™ çãy±æ
|æï…é}æéüÜéU‹ÎÐÎ±è¢ Ÿæéç„ç|æ<±}æëx²æ}æì JJ |ææxæ. 10/47/61 xæ.¥¢ . 28
§Î¢ çã ç±E¢ |æxæ±æçݱï„Úæï
²„æï …xæySƒæÝçÝÚæï{¨¢|æ±æ: J |ææxæ. 1/5/20 Т . 2
« „ï ¿ææÝæ‹Ý }æéçv„: J çãÚ‡²ÜUï à æè²àææ¶æŸæé ç „: Hæï . 7
¥ïÜU}æï±æçm„è²¢ Ïæíræ J Àæ¢Îæïx²æï. : 6/2/1 Hæï . 13
»„ÎèàæÝ}æèàæS² ÐíÜëUç„SƒæïùçÐ „Îìxæé‡æñ: J
Ý ²éÁ²„ï ¨Îæy}æSƒñ²üƒæ ÏæéçhS„ÎæŸæ²æ JJ |ææxæ. 1/11/38 Hæï . 13
ÜU}æü‡ææï sçÐ Ïææïhò¢ Ïææïhò¢ ™ ç±ÜU}æü‡æ: J
¥ÜU}æü‡æp Ïææïhò¢ xæãÝæ ÜU}æü‡ææï xæç„: JJ xæè„æ. 4/17 Hæï . 7
ÜU}æü‡²ÜU}æü ²: Ðà²ïÎÜU}æüç‡æ ™ ÜU}æü ²: J
¨ Ïæéçh}ææ‹}æÝéc²ï¯é ¨ ²év„: ÜëUySÝÜU}æüÜëU„ì JJ xæè„æ. 4/18 xæ.}æ.11
…‹}æ ÜU}æü ™ }æï çÎò}æï±¢ ²æï ±ïçœæ „œ±„: J
y²vy±æ Îï㢠ÐéÝ…ü‹}æ Ýñç„ }ææ}æïç„ ¨æïù…éüÝ ! JJ xæè„æ. 4/9 xæ.}æ.10, ±Ú.18
…‹}æælS² ²„:... ²~æ ç~æ¨xææïü }æë¯æ J
{æ}Ýæ S±ï Ý ¨Îæ çÝÚS„Üé U ãÜ¢ U ¨y²¢ ÐÚ¢ {è}æçã JJ |ææxæ. 1/1/1
Т . 7
ç…„¢ …xæ„ì ÜUïÝ }æÝæï çã ²ïÝ J }æç‡æÚyÝ}ææHæ: 11 ¨æ.1
„y¨ëC¨ëC¨ëCï¯é ÜUæïù‹±¶ç‡Ç„{è: Ðé}ææÝì J
 650 …rhrþü-5
« ô¯ ÝæÚ沇æ}æë„ï ²æï篋}æIJïã }ææ²²æ JJ |ææxæ. 3/31/37 Hæï.13, xæ.¥¢.33
„}æï ± ç±çÎy±æç„}æë y ²é } æï ç „ Ý拲: Ћƒæ ç±l„ï ù ²Ýæ² JJ Eï . ©. 4/10
Hæï . 7
„ïÝñ ±LÐï‡æ ™„é|æéü…ïÝ ¨ãS~æÏææãæï |æ± ç±E}æê„ïü ! xæè„æ. 11/46 Hæï . 18
„ï¯æ¢ ¿ææÝè çÝy²²év„ »ÜU|æçv„<±çàæc²„ï J
çÐí²æï çã ¿ææçÝ Ýæïùy²ƒü}æ㢠¨ ™ }æ}æ çÐí²: JJ
©ÎæÚæ: ¨±ü »±ñ„ï ¿ææÝèy±æy}æñ± }æï }æ„}æì JJ xæè„æ. 7/17-18 Т.3, xæ.}æ.1
y²… {}æü}æ{}æZ ™ ©|æï ¨y²æÝë„ï y²… J }æãæ., àææ¢. 316/40, Hæï . 15
©|æï ¨y²æÝë„ï y²vy±æ ²ïÝ y²…ç¨ „œ²… JJ 318/44
öCì±ï΢ }ææÝ鯢 L Т „± ¨æñ}²¢ …ÝæÎüÝ: J
§üÎæÝè}æçS}æ ¨¢±ëœæ: ¨™ï„æ: ÐíÜëUô„ xæ„: JJ xæè„æ. 11/51 Т . 4
Îñ±è sï¯æ xæé‡æ}æ²è }æ}æ }ææ²æ ÎéÚy²²æ J
}ææ}æï± ²ï ÐíÐl‹„ï }ææ²æ}æï„æ¢ „Úç‹„ „ï JJ xæè„æ. 7/14 Hæï.13, ±Ú.5
léЄ² »± „ï Ý ²²éÚ‹„}æÝ‹„„²æ y±}æçÐ |ææxæ. 10/87/41 Hæï . 10
Š²æ²„æïï 籯²æÝì Ð風: ¨XS„ï¯êЅ沄ï J
¨Xæy¨T沄ï ÜUæ}æ: ÜUæ}ææyÜUíæï{æïùç|æ…沄ï JJ
RUæïï {æÎì |æ±ç„ ¨¢}ææïã: ¨¢}ææïãæyS}æëç„ç±|æí}æ: J
S}æëç„|æí¢àææÎì ÏæéçhÝæàææï ÏæéçhÝæàææyíÐí‡æà²ç„ JJ xæè„æ. 2/62-63 xæ.}æ.1
Ý ÜéU²æüyÜU<ãç™y¨w²¢ }æÝç¨ sݱçSƒ„ï J
²çmd}|ææçÓ™ÚæÓ™è‡æZ ™SÜU‹Î „Ð »ñE²ü}æì JJ
çÝy²¢ ÎÎæç„ ÜUæ}æS² çÀÎí¢ „}æÝé ²ïùÚ²: J
²æïï çxæÝ: ÜëU„}æñ~æS² Ðy²é…æü²ï± Ðé¢pHè JJ |ææxæ. 5/6/3-4 Hæï . 14
Ý „Îì|æ樲„ï ¨ê²æïü Ý àæàææ¢ÜUæï Ý Ðæ±ÜU: J
²Îìxæy±æ Ý çݱ„ü‹„ï „Îì{æ}æ ÐÚ}æ¢ }æ}æ JJ xæè„æ : 15/6 xæ.}æ.13
ÝæÚ沇æÐÚæ ±ïÎæ Îï±æ ÝæÚ沇ææX…æ: J
ÝæÚ沇æ ÐÚæHæïÜUæ ÝæÚ沇æÐÚæ }æ¶æ: JJ
ÝæÚ沇æÐÚæï ²æïxææï ÝæÚ沇æÐÚ¢ „Ð: J
ÝæÚ沇æÐÚ¢ ¿ææÝ¢ ÝæÚ沇æÐÚæ xæç„: JJ |ææxæ. 2/5/15-16 ±Ú.2
çÝÚTÝ: ÐÚ}æ¢ ¨æ}²}æéÐñç„ J }æé‡ÇÜUæïÐçݯÎì : 3/1/3 ¨æ. 11, ÜUæ.1
Ýïã ÝæÝæçS„ çÜU@Ý J Ïæë . ©. 4/4/19 Т . 2
Ýñxæéü‡²Sƒæ Ú}æ‹„ï S}æ xæé‡ææÝéÜUƒÝï ãÚï: J |ææxæ. 2/1/7 Т . 3
 …rhrþü-5 651
Ýñ c ÜU}²ü } æŒ²Ó²é „ |ææ±±<…„¢
Ý àææï|æ„ï ¿ææÝ}æH¢ çÝÚ¢…Ý}æì J |ææxæ. 1/5/12 Hæï . 7
ÐçÚçÝçD„æïï ùçÐ Ýñxæéü‡²ï ©œæ}æàHæïÜUHèH²æ J |ææxæ. 2/1/9 Т.2,3, xæ.}æ.39
xæëãè„™ï„æ Úæ…¯ïü ¥æw²æÝ¢ ²Î{脱æÝì JJ xæ.¥¢.3
Ðಠ}æï Ðæƒü ! L Ðæç‡æ àæ„àææïùƒ ¨ãS~æàæ: J
ÝæÝæç±{æçÝ çÎòæçÝ ÝæÝ汇ææüÜëU„èçÝ ™ JJ xæè„æ. 11/5 Hæï . 7, Т . 6
ÐéL ¯ï‡ææy}æ|æê„ïÝ ±è²ü}ææ{œæ ±è²ü±æÝì J |ææxæ. 3/5/26 Т . 7
Ðí¨¢xæ}æ…Ú¢ Ðæàæ}ææy}æÝ: ÜU±²æï ç±Îé: J
¨ »± ¨æ{é¯é ÜëU„æï }ææïÿæmæÚ}æÐæ±ë„}æì JJ |ææxæ. 3/25/20 xæ.Ðí . 54
Ðíæ²ï‡æ }æéݲæï Úæ…Ýì J |ææxæ. 2/1/7 xæ.¥¢.3
Ïæã±æï ¿ææ݄Шæ Ðê„æ }æÎì|ææ±}ææxæ„æ: J xæè„æ. 4/10 ÜUæ.1
Ïæéhèç‹Îí²}æÝ:Ðíæ‡ææÝì …ÝæÝæ}æ¨ë…yÐí|æé: J
}ææ~ææƒZ ™ |æ±æƒZ ™ sæy}æÝïùÜUËÐÝæ² ™ JJ |ææxæ. 10/87/2 ÜUæ.1
Ïæíræ|æê„: Ðí¨‹Ýæy}ææ Ý àææï™ç„ Ý ÜUæ¢ÿæç„ J
¨}æ: ¨±ïü¯é |æê„ï¯é }æÎì|æôv„ H|æ„ï ÐÚæ}æ JJ xæè„æ : 18/54 Hæï.7, Т.2, xæ.¥¢.3
|æ… xææï籋΢ |æ… xææï籋΢ xææï籋΢ |æ… }æêÉ}æ„ï ! ™Ðü ŠТ … Úè xæ.Ðí . 42
|æê|ææÚ: ÿæçЄæï ²ïÝ „æ¢ „Ýê¢ ç±…ãæ±…: J
ÜU‡ÅÜ¢U ÜU‡ÅÜUïÝñ± m²¢ ™æÐèçàæ„é: ¨}æ}æì JJ |ææxæ. 1/15/34-35 Hæï ï . 18
|æêç}æÚæÐæïùÝHæï ±æ²é: ¶¢ }æÝæï ÏæéçhÚï± ™ J
¥ã¢ÜUæÚ §„è²¢ }æï ç|æ‹Ýæ ÐíÜëUç„ÚC{æ JJ
¥ÐÚï²ç}æ„Sy±‹²æ¢ ÐíÜëUô„ ç±çh }æï ÐÚæ}æì J
…è±|æê„æ¢ }æãæÏææãæïï ! ²²ï΢ {æ²ü„ï …xæ„ì JJ xæè„æ. 7/4-5 Hæï . 7
}æœæ: ÐÚ„Ú¢ Ý拲çyÜUç@ÎçS„ {Ý¢…² !J
}æç² ¨±üç}æ΢ Ðíæï„¢ ¨ê~æï }æç‡æxæ‡ææ §± JJ xæè„æ. 7/7 Hæï . 7
}æy¨ï±²æ Ðí„è„¢ ™ ¨æHæïv²æçÎ ™„éC²}æì J
ÝïÓÀç‹„ ¨ï±²æ Ðê‡ææü: ÜéU„æïù‹²yÜUæH籌Hé„}æì JJ |ææxæ. 9/4/67 xæ.Ðí . 43
}æÎì|æ²æmæç„ ±æ„æïù²¢ ¨ê²üS„Ðç„ }æÎì|æ²æ„ì J
±¯ü„è‹Îíæï Îãy²çxÝ}æëüy²épÚç„ }æÎì|æ²æ„ì JJ |ææxæ. 3/25/42 Hæï.16, xæ.¥¢.5
}æ}æ ¨æ{}²ü}ææxæ„æ: J xæè„æ. 14/2 Hæï . 13
}æ}æñ±æ¢àææï …è±HæïÜUï …è±|æê„: ¨Ýæ„Ý: J
}æÝ:¯DæÝèç‹Îí²æç‡æ ÐíÜëUç„SƒæçÝ ÜU¯üç„ JJ xæè„æ. 15/7 xæ.}æ.8
 652 …rhrþü-5
ç}æçƒHæ²æ¢ ÐíÎ茄æ²æ¢ Ý }æï Îsç„ çÜU@Ý J }æãæ., àææ¢. 218-219 xæ.Ðí . 38
12/17/18(19),
171/56,268/4
²„æï ±æ™æï çݱ„ü‹„ï ¥Ðí挲 }æÝ¨æ ¨ã JJ „ñ.©. ¥æÝ¢. : 9 ÜUæ.1, Т . 2
²~æ ²æïxæEÚ: ÜëUc‡ææï ²~æ Ðæƒæïü {Ýé{üÚ: J
„~æ Ÿæè<±…²æï |æêç„{íéü±æ Ýèç„}æüç„}æü}æ JJ xæè„æ. 18/78 xæ.Ðí . 70
²‹Ýæ}æ{ï ² Ÿæ±‡ææÝé Ü Uè„ü Ý ælyÐí ã ì ± ‡æælyS}æÚ‡ææÎçÐ
v±ç™„ì J EæÎæïï ùçÐ ¨l: ¨±Ýæ² ÜUËЄï
ÜUƒ¢ ÐéÝS„ï |æx汋Ýé ÎàæüÝæ„ì JJ
¥ãæï Ïæ„ EЙæïù„æï xæÚè²æÝì,
²çÁ…ãì±æxæíï ±„ü„ï Ýæ}æ „é|²}æì J
„ïÐéS„ÐS„ï …éãé±é: ¨SÝéÚæ²æü
ÏæírææÝê™éÝæü}æ xæë‡æç‹„ ²ï „ï JJ |ææxæ. 3/33/6-7 xæ.¥¢.5
²p }æêÉ„}ææï HæïÜUï ²p Ïæéhï: ÐÚ¢ xæ„: J
„æ±é|ææñ ¨é¶}æï{ï„ï çvHà²y²‹„çÚ„æï …Ý: JJ |ææxæ. 3/7/17 Hæï . 10
²S}ææyÿæÚ}æ„è„æïùã}æÿæÚæÎçÐ ™æïœæ}æ: J
¥„æïùçS}æ HæïÜUï ±ïÎï ™ Ðí烄: ÐéL ¯æïœæ}æ: JJ xæè„æ. 15/18 Hæï .7, Т .6
²S² Ðë烱è àæÚèÚ¢ ²: Ðë烱è}æ‹„Úæï
²}æ²y²ï¯ „ ¥æy}ææ‹„²æü}²}æë„: J Ïæë . ©. 3/7/3 Hæï . 7
²S²æÿæÚ¢ àæÚèÚ¢... »¯ ¨±ü|æê„æÝ‹„Úæy}ææ-
ùÐã„ÐŒ}ææ çÎòæï Îï± »ÜUæïï ÝæÚ沇æ: J ¨éÏææHæïï ÐçݯΠ: 7 Hæï . 7
²S²æy}æÏæçh:Üé ‡ æÐï ç~æ{æ„é Ü Uï ÜUH~ææçίé |ææñ } æ §Á²{è: J
²œæèƒüÏæéçh: ¨çHHï Ý ÜU<ãç™Á…Ýïc±ç|æ¿æï¯é ¨ »± xææïï¶Ú: JJ |ææxæ. 10/84/13
xæ.}æ.54
²S²æy}ææ àæÚèÚ¢ ² ¥æy}ææÝ}æ‹„Úæï Ïæë ã ÎæÚ‡²ÜUæï Ð çݯÎì , Hæï . 7
²}æ²ç„ ¨ „ ¥æy}ææù‹„²æü}²}æë„: J }æ抲ç‹ÎÝÐæÆ : 3/7/22
²æ çÝàææ ¨±ü|æê„æÝæ¢ „S²æ¢ …æxæ<„ ¨¢²}æè J
²S²æ¢ …æxæíç„ |æê„æçÝ ¨æ çÝàææ Ð಄æïï }æéÝï: JJ xæè„æ. 2/69 xæ.Ðí . 50,xæ.}æ.20U
²ïù‹²ï S±„: ÐçÚN„æÎçÐ çÏæ|²ç„ S}æ J |ææxæ. 11/6/17 xæ.¥¢ . 33
±æ¨éÎï±ÐÚæ ±ïÎæ ±æ¨éÎï±ÐÚæ }æ¶æ: J
±æ¨éÎï±ÐÚæ ²æïxææ ±æ¨éÎï±ÐÚæ: çRU²æ: JJ
±æ¨éÎï±ÐÚ¢ ¿ææÝ¢ ±æ¨éÎï±ÐÚ¢ „Ð: J
 …rhrþü-5 653
±æ¨éÎï±ÐÚæï {}ææïü ±æ¨éÎï±ÐÚæ xæç„: JJ |ææxæ. 1/2/28-29 ±Ú.2
ç±læç±lï }æ}æ „Ýê ç±h²éh± ! àæÚèçÚ‡ææ}æì J
Ïæ¢{}ææïÿæÜUÚè ¥ælï }ææ²²æ }æï ç±çÝ<}æ„ï JJ |ææxæ. 11/11/3 Hæï . 10
ç±C|²æãç}æ΢ ÜëUySÝ}æïÜUæ¢àæïÝçSƒ„æï …xæ„ì xæè„æ. 10/42 Hæï . 7
籯²æ ç±çݱ„ü‹„ï çÝÚæãæÚS² ÎïçãÝ: J
Ú¨±…Z Ú¨æïùŒS² ÐÚ¢ ÎíCì±æ çݱ„ü„ï JJ xæè„æ : 2/59 Hæï . 10
Ÿæhæ±æÝì H|æ„ï ¿ææÝ¢ „yÐÚ: ¨¢²„ïç‹Îí²: J
¿ææÝ¢ HÏŠ±æ ÐÚæ¢ àææç‹„}æç™Úï‡ææç{xæÓÀç„ JJ xæè„æ. 4/39 xæ.}æ.16
Ÿæ±‡æ¢ ÜUè„üÝ¢ ç±c‡ææï: S}æÚ‡æ¢ ÐæΨï±Ý}æì J
¥™üÝ¢ ±‹ÎÝ¢ ÎæS²¢ ¨w²}ææy}æçݱïÎÝ}æì JJ |ææxæ. 7/5/23 xæ.Ðí . 40
¨ §ü ÿ æ„ J »ï„Úï²æïÐçݯÎì : 3/1 Т . 7
¨y²¢ àææñ™¢ βæ ÿææç‹„Sy²æxæ: ¨‹„æï¯ ¥æ…ü±}æì J
àæ}ææï Î}æS„Ð: ¨æ}²¢ ç„ç„ÿææïÐÚç„: Ÿæé„}æì JJ
¿ææÝ¢ ç±ÚçQUÚñE²Z àææñ²Z „ï…æï ÏæH¢ S}æëç„: J
S±æ„~²¢ ÜUæñàæH¢ ÜUæç‹„{ñ²Z }ææÎü±}æï± ™ JJ
ÐíæxË|æ²¢ ÐíŸæ²: àæèH¢ ¨ã ¥æï…æï ÏæH¢ |æxæ: J
xææ}|æè²Z Sƒñ²ü}ææçS„v²¢ ÜUè<„}ææüÝæïùÝã¢ÜëUç„: JJ |ææxæ. 1/16/26-28 xæ.Ðí . 62
¨œ±¢ ²ÎìÏæíræÎàæüÝ}æì J |ææxæ. 1/2/24 Hæï . 10
¨}æHæïCæà}æÜUæ@Ý: J xæè„æ. 14/24 xæ.}æ.1
¨±ü{}ææÝì ÐçÚy²Á² }ææ}æïÜ¢U àæÚ‡æ¢ ±í… J
¥ã¢ y±æ¢ ¨±üÐæÐï|²æïï }ææïÿæç²c²æç}æ }ææ àæé™: JJ xæè„æ. 18/66 xæ.}æ.9,17 ±Ú.5
¨±Z ¶ç˱΢ Ïæíræ J Àæ¢ . ©. 3/14/1 Т . 2
¨ ±ïÎ {æ„é: ÐÎ±è¢ ÐÚS² ÎéÚ‹„±è²üS²
ÚƒæXÐæ‡æï: J ²æïù}ææ²²æ ¨¢„„²æÝé±ëœ²æ
|æ…ï„ „yÐæΨÚæï…xæ‹{}æì JJ |ææxæ. 1/3/38 Т . 7
¨æ<cŨæ}æ茲¨æLL Œ²ñÜUy±}æŒ²é„ J
¨æHæïv² ¨æ<cŨæ}æ茲¨æ
Îè²}ææÝ¢ Ý xæëã‡æç‹„ ç±Ýæ }æy¨ï±Ý¢ …Ýæ: JJ |ææxæ. 3/29/13 xæ.Ðí . 43
S±ÜëU„ç±ç™~æ²æïï çݯé ç±àæç‹Ý± ãï„鄲æ
„Ú„}æ„pÜUæSy²ÝH±yS±ÜëU„æÝéÜëUç„: J |ææxæ. 10/87/19 xæ.Ðí . 41
S±ËÐ}æŒS² {}æüS² ~æ沄ï }æã„æïï |æ²æ„ì J xæè„æ. 2/40 xæ.}æ.9
ãÚïxæéü‡ææçÿ挄}æç„|æüxæ±æÝì ÏææÎÚæ²ç‡æ: J
¥Š²xææ‹}æãÎæw²æÝ¢¢ çÝy²¢ ç±c‡æé…Ý çÐí²: JJ |ææxæ. 1/17/11 xæ.¥¢.3
 654 …rhrþü-6

…rhrþü-6
ð[™t{] ‚ {tk su ™ tu WÕ÷u ¾ ÚtÞtu Au ‚u fe‚o ™ tu
Ëk ‚ ™t {rn{t™w k fe‚o ™ (ð[™t{] ‚ „.«.14)
…Œ-1 (ht„ : Ätu¤)
Ëw ¾ ŒtÞf hu (2), Ët[t Ëk ‚ ™tu Ëk „ , Ëk ‚ Ë{t„{ feSÞu . ..xu f 0
S hu Ëk‚Ë{t„{Úte x¤u, ytþt ‚]»ýt hu (2), E»Þto yr¼{t™,
{tun, {íËh, {{‚t ƒ¤u, «„xu Wh{tk hu (2), «¼w™kw áZ ¿tt™...Ëk‚Ë{t„{0 1
S hu Ëk‚Ë{t„{Úte ÚtÞt, {wr™ ™thŒ hu (2), nrh™wk {™ yt…,
y™uf …r‚‚ WØrhÞtk, ‚u™t sþ™tu hu (2), {tuxtu …h‚t…...Ëk‚Ë{t„{0 2
S hu rËØ ÚtÞt ËíËk„Úte, þwf ytrŒf hu (2), {wr™ðh Ëw¾Y…,
r[¥t [tuxâwk nrh[hý{tk, òÛÞtu Ëk‚Úte hu (2), {tuxtu {{o y™q…...Ëk‚Ë{t„{0 3
S hu {rn{t {tuxtu Au {nk‚™tu, su™u Ëuðu hu (2), Aqxu {tÞt™wk ò¤,
«e‚ ðÄu …hƒúñ{tk, {wõ‚t™kŒ fnu hu (2), ‚S yt¤…k…t¤...Ëk‚Ë{t„{0 4
…Œ-2
ƒz¼t„e hu (2), …t{u Ëk‚™tu Ëk„, Ëk‚Úte {ntËw¾ …t{eyu.
S hu Ëk‚ ƒzt …h{thÚte, xt¤u WhÚte hu (2), yrðãt yr¼{t™,
sL{ ËwV÷ fhu sk‚™tu; yt…u y™w¼ðe hu (2), «¼w «„x™wk ¿tt™...Ëk‚Úte0 1
S hu «¼wËk„u «e‚ ðÄthðt, Vhu s„{tk hu (2) Ët[t Ëk‚ Ëwòý,
…h{tí{t r…Atýðt; …h{thÚtehu (2), yt…u …Œ r™ðto ý ...Ëk ‚ Úte0 2
S hu Ëk‚™t sþ ©e{w¾u fÌtt, „e‚t {æÞu hu (2), „tu®ðŒ Ëw¾Ät{,
y™w¼ðe {thtu ytí{t; su™t {™Úte hu (2), xéÞt ¢tuÄ ™u ft{...Ëk‚Úte0 3
S hu Ëk‚ð[™ ¼tðu Ëwýu, ‚u™tk …t‚f hu (2), …t{u Ëðuo ™tþ,
«e‚ ðÄu …hƒúñ{tk; {wõ‚t™kŒ fnu hu (2), …t{u …Œ yrð™tþ...Ëk‚Úte0 4
…Œ-3
Ët[t ËtÄw hu (2), ËwkŒh „wýÄt{, Ë{S™u ËíËk„ feSÞu.
S hu Ëk‚ Ëw÷ûtýt™t ¼Þto, yð„wý™tu hu (2), Wh{tk ™rn ÷uþ,
{nt™w¼ðe {wr™ ‚u ¾ht; yt…u Ënw™u hu (2), Ët[tu W…Œuþ...Ë{S™u 01
S hu Ëk‚ ËŒt þe‚¤ hnu, õÞthu ™ ‚u…u hu (2), ft{ ¢tuÄ™e ò¤,
÷tu¼ ‚S nrh™u ¼su; Äthu Wh{tk hu (2), áZ fhe ©e„tu…t¤... Ë{S™u 02
S hu rºt¼wð™™e Ëk…‚ {¤u, ‚tuÞ ™ ‚su hu (2) yÄo …¤ nrhæÞt™,
 …rhrþü-6 655
ƒúñY… ÚtE nrh™u ¼su, yuðt Ëk‚™u hu (2), fe[ f™f Ë{t™... Ë{S™u 03
S hu yu{ þw¼ ÷ûtý ytu¤¾e, ËŒt fhðe hu (2), nrhs™™e Ëuð,
nrhË{ nrhs™ òýðt; {wõ‚t™kŒ fnu hu (2), ‚u ‚hu ‚‚¾uð... Ë{S™u 04

…Œ-4
ËŒt fhðtu hu (2), nrhs™™tu Ëk „ , Œw ÷ o ¼ Œþo ™ Ëk ‚ ™tk
S hu Ëk‚˼t {æÞu ©enrh, ËŒt hnu Au hu (2) ðt’÷tu ðifwkX™tÚt,
yzËX ‚ehÚt yu™t [hý{tk; yuðt Ëk‚Úte hu (2), ðu„u ÚtEyu Ë™tÚt...Œw÷o¼ 01
S hu Ëk‚ {éÞt ‚u™u nrh {éÞt, yu™tu {rn{t hu (2), ðŒu ðuŒ…whtý,
ËtkÏÞ «„x ËkËth{tk; þwf™thŒ hu (2), …tBÞt …Œ r™ðtoý...Œw÷o¼ 02
S hu Ëk‚ð[™ Ët[tk „ýe, „Þtu ð™{tk hu (2), Äúwð ™t™fztu ƒt¤,
«„x «¼w™u ‚u …tr{Þtu; ÚtÞtu yrð[¤ hu (2), sþ ðtæÞtu rðþt¤...Œw÷o¼ 03
S hu yuðwk òýe ynk‚t ‚S, þwØ ¼tðu hu (2) fhðe Ëk‚™e Ëuð,
{™w»Þ¼tð {™Úte ‚òu; {wõ‚t™kŒ fnu hu (2), Ët[t Ëk‚ Au Œuð...Œw÷o¼ 04
„Zzt {æÞ «fhý 21 : 67 ‚Útt „.yk. 22™t ËkŒ¼uo rð»ýw…Œ
þt{¤eÞu ðt’÷u ËtÞh ð÷tuÞtu hu ðt÷t, {uY™tu feÄtu hðtÞtu hu ðt÷t;
ðtËk„e ™t„™tk ðt÷u ™u‚htk feÄtk, òußÞtu {tht ™tÚt™e ™ðtÞwk hu...þt{¤eÞu.
„erhðhÄthe Ähe™u ƒuXt hu ðt÷t, ¼qÄh ¼÷u ¼÷u ytÔÞt hu ðt÷t;
ð÷tuýt™t Ëk[ Ëðuo ÷tÔÞt hu ðt÷t, yt…u yËwh™u ‚uze ÷tÔÞt hu ðt÷t...þt{¤eÞu.
ËtÞh ð÷tu Ô Þtu ™u h‚™ ™e…òÔÞtk hu ðt÷t, ™eféÞtk hu ðt÷t ÷û{e™the hu ðt÷t;
Ëwh™u …t‚tk yËwh™u …tÞwk hu ðt÷t, [hýt{]‚ {tuhthe hu ðt÷t...þt{¤eÞu.
W¥th™tk s¤ {uY zwƒðt ÷tøÞt hu ðt÷t, ft™wztu ft{ý òýu hu ðt÷t;
ft[ƒt™wk Y… ÄÞwO {thu ðt÷u hu ðt÷t, ð÷tuýwk Ëw‚h ytÔÞwk hu ðt÷t...þt{¤eÞu.
nrh™wk ð÷tuýwk nh¾uÚte „tðwk hu ðt÷t, ðe¾ ‚tu ¼tu¤t {ntŒuð™u …tÞwk hu ðt÷t;
¼ýu ™hËiÞtu ™Úte n{ýtk™wk hu ðt÷t, ðuŒ …whtýu ð¾tÛÞwk hu ðt÷t...þt{¤eÞu.
ð[. …k[t¤t. ™wk 3
˾e yts {tun™ ŒeXt hu, þuheyu ytð‚t hu,
{tuh÷e™tk „e‚ {Äwhtk hu, [tÕÞt ytðu „tð‚t hu - 1
ytðu Ônt÷tu nË‚t h{‚t hu, „tuðt¤tu™t ËtÚt{tk hu,
WA¤‚t ytðu {tu n ™ hu , Vq ÷ Œze ntÚt{tk hu - 2
hk„zt{tk ht‚tu {t‚tu hu, [tÕÞt ytðu þtu¾{tk hu,
hrËÞtu òu ð t™u ftsu hu , W¼e Aw k „tu ¾ {tk hu - 3
 656 …rhrþü-6
{tu n ™™w k {w ¾ zw k òu Þ w k hu ,
½w k ½ x™e ytu x {tk hu ,
òuE™u
½tÞ÷ ÚtE Awk hu, ™uýtk fuhe [tux{tk hu - 4
niÞt W…h nth òuE hu, hÌtwk {™ {tune™u hu,
ƒnu™e
«u{˾e™t ™tÚt™u hu, hnwk Awk òuE™u hu - 5
– «u{t™kŒ Mðt{e
„.{.«. 48
ðkŒwk Ënò™kŒ hËY…, y™w…{ Ëth™u hu ÷tu÷
– «u{t™kŒ Mðt{e
ËíËk„e ¼õ‚tu yt fe‚o™ htus ƒtu÷u Au yuÚte ‚u fe‚o™tu™e yºtu hswyt‚
fhe ™Úte.
„.{.«. 57
‚w÷ËeŒtË™tk ºtý …Œ „ðhtÔÞtk
…Œ-1
ßÞtkrf ÷„™ ht{ËtU ™tnª >
‚tu ™h ¾h fq f h Ëq f h Ë{, ð] Ú tt rsÞ‚ s„{tk n e >>1>>
ft{ ¢tuÄ, {Œ, ÷tu¼, ™ªŒ, ¼Þ, ¼q¾, ÃÞtË Ëƒne fu >
{™w s Œu n Ëw h ËtÄw Ëhtn‚, Ëtu , Ë™u n ËtÄu …hfu >>2>>
Ëw h Ëw ò ™ Ëq … q ‚ Ëw ÷ åAt™, „r™Þ‚ „w ™ „w Y „tR >
rƒ™ nrh ¼s™ RLŒth™ fu V÷ ‚s‚ ™ne fYytR >>3>>
fehr‚ fw ÷ fh‚q r ‚ ¼q r ‚, ¼÷e þe÷ ËY… Ë÷tu ™ u >
‚w ÷ Ëe «¼w y™w h t„ hrn‚ sË, Ët÷™ Ët„ y÷tu ™ u > >4>>
…Œ-3
ßÞt fu r«Þ ™ ht{ ðiŒune >
Ëti AtkrzÞu fturx ƒihe Ë{, sãr… …h{ Ë™u n ª >>1>>
‚SÞtu ‚tu r n ftu x e ði h e Ë{, Þãr… …h{ Ë™u n e >>1>>
‚ßÞtu r…‚t «n÷tŒ rƒ¼e»tý ƒk Ä w ¼h‚ {n‚the >
ƒr÷ „w Á ‚ßÞtu fk Ú t ðú s ðr™‚t, ¼Þu {w Œ {k „ ÷fthe >>2>>
™t‚u ™u n ht{fu {r™Þ‚, Ëw Ó Œ Ëw Ë u Ô Þ sntk ÷ti >
yk s ™ fnt ytk r ¾ su r n Vq x U , ƒnw ‚ f fntI fntk ÷ti >>3>>
‚w÷Ëe Ëtu ˃ ¼tkr‚ …h{ rn‚, …qßÞ «t™ ‚u ÃÞthtu; >
òËtU ntuÞ Ë™un ht{…Œ, yu ‚tu {‚tu n{thtu >>4>>
…rhrþü-6 657
…Œ-2
yune fÌttu ! Ëkw™w ƒuŒ [nwk >
©e h½w ð eh [h™ ®[‚™, ‚S™t ™trn™ Xti h fnk w >>1>>
ò f u [ h ™ rðhkr[ ËuR, rËrÄ …t R þkfh nwk >
þw f Ë™ftrŒ {w õ ‚ rð[h‚, ‚u W ¼s™ fh‚ yk s nw k >>2>>
Þãr… …h{ […÷ ©e Ëk ‚ ‚, rÚth ™ hnr‚ f‚ nw k >
nrh…Œ …k f s …tR y[÷ ¼R, fh{ ð[™ {™ nk w >>3>>
f \ ý t ® Ë Ä w ¼„‚ ®[‚t{rý, Ëtu¼t Ëuð‚ nwk >
yti h Ëf÷ Ëw h yËw h RË, ft÷ ¾tÞu Wh„ Anw k >>4>>
ËwÁr[ fÌttu ËtuR ËíÞ ƒt‚, yr‚ …h{ ð[™ sƒ nkw >
‚w ÷ ËeŒtË h½w ™ tÚt rð{w ¾ ™®n r{xtE rð…r¥t fƒnk w >>5>>
ðh. «. 11
(ht„-{÷th)
{t’ht nhS þwk nu‚ ™ Œehu hu,
‚u™u ½uh þeŒ sEyu, ‚u™u Ëk„u þeŒ hneyu...xuf0
nu‚ rð™t nwkfthtu ™ Œuðtu, su™wk nh¾u þwk nizwk ™ neËu hu,
yt„¤ sR™u ðt‚ rðM‚thu, su™e ytkÏÞwk{tk «u{ ™ ŒeËu hu...‚u™u0 1
¼Âõ‚ ¼tð™tu ¼u Œ ™ òýu , ¼w h tÞtu ÚtR ¼t¤u hu ,
÷r÷‚ ÷e÷t™u hk„u ™ ht[u, …Ae W÷u[e ykÄt\ xt¤u hu...‚u™u0 2
™t{ ‚ýtu rðïtË ™ ytðu , ôzw k ‚u ôzk w þtu Ä u hu
ònT™ðe ‚ehu ‚hk„ ‚S™u, …Ae ‚x{tk sE™u fq… ¾tuŒu hu...‚u™u0 3
…tu ‚ t™t Ëh¾e fhe™u òýu , …w Á »ttu ¥ t{™e ftÞt hu
™hËiÞt™t Mðt{e™e ÷e÷t, ytuÕÞtk {r‚Þtk fnu Au {tÞt hu...‚u™u0 4
– ™h®Ën {nu‚t
(ht„-{÷th)
{tht Ônt÷tS þwk Ônt÷… ŒeËu hu, ‚u™tu Ëk„ þeŒ ‚Syu,
‚u rð™t fu™u ¼Syu hu... xuf0
ËL{w¾ ò‚tk þkft ™ fesu, {h ¼t÷t ‚ýtu {un ðhËu hu,
nkË sR nrhs™™u {¤þu, ft[e ‚u ftÞt …zþu hu... ‚u™tu0 1
þq¤e W…h þÞ™ fhtðu, ‚tuÞ ËtÄw™u Ëk„u hneÞu hu,
Œwrhs™ ÷tuf Œw¼to»tý ƒtu÷u, ‚u™wk Ëw¾Œw:¾ Ëðuo ËneÞu hu...‚u™tu0 2
 658 …rhrþü-6
y{]‚…u yr‚ {eXtk {w¾Úte, nrh™t [rhºt Ëwýtðu hu,
ƒúñt ¼ð Ë™ftrŒf suðt, su™tk Œþo™ fhðt™u ytðu hu... ‚u™tu0 3
™hf fwkzÚte ™hËwk ÷t„u, Œwhes™™wk {w¾ {™{tk hu,
{wõ‚t™kŒ {„™ ÚtE {t„u, Ônt÷t ðtË Œuòu nrhs™{tk hu... ‚u™tu0 4
ðh. «. 12
(ht„-ËtuhXt)
ÄLÞ ð]kŒtð™ðtËe ðx™e AtÞthu ßÞtk nrh ƒuË‚t,
©es{w™tS …qÛÞ ‚ýtu „‚ ™rn …th hu, ™t’ðt nrh …uË‚t...xuf 0
ÄLÞ ÄLÞ ‚u ðús ™t ËtÚt™u , ÄLÞ ÄLÞ yu ™k Œ S ‚t‚™t
ÄLÞ ÄLÞ ‚u sþtu Œ t {t‚™u , ÄLÞ ÄLÞ ‚u ðú s ™t ËtÚt™u . ..ÄLÞ 01
ÄLÞ ÄLÞ ‚u ðús™e ð]ûtðu÷e, ÄLÞ ÄLÞ yu Ëh¾e Ëtnu÷e
ÄLÞ nrh ð¤„e su™e ƒu÷e, ÄLÞ ÄLÞ ‚u ðús™e ð]ûtðu÷e... ÄLÞ 02
ÄLÞ ÄLÞ „tu f w ¤ ™e Äu ™ w ™ u , ÄLÞ ÄLÞ Ônt÷t™e ðu ý w ™ u ,
ÄLÞ ÄLÞ ft{ý„the ™u ý w ™ u , ÄLÞ ÄLÞ „tu f w ¤ ™e Äu ™ w ™ u . ..ÄLÞ 03
ÄLÞ ÄLÞ fÁýt …w‚™t {tËe, ÄLÞ ÄLÞ {]íÞw™e xt¤e VtkËe
Ônt÷u {wõ‚ …{tzâtk „tufw¤ðtËe, ÄLÞ ÄLÞ fÁýt …w‚™t {tËe... ÄLÞ 04
ÄLÞ ÄLÞ yu „tu f w ¤ „t{™u , ‚u ™ u …tBÞt nrh™t Ät{™u ,
ðthe òô þt{¤t ~Þt{™u , ÄLÞ ÄLÞ yu „tu f w ¤ „t{™u . .. ÄLÞ 05
ÄLÞ ™kŒhtÞ™t fths fÞto, htò W„úËu™™u rþhAºt ÄÞtO.
{nu‚t ™hËiÞt™u y¾qx ¼Þto, ÄLÞ fkËhtÞ™t fths fÞto... ÄLÞ 06
– ™h®Ën {nu‚t
„k.yk.«. 31
nrh {uhu nt÷hfe ÷fhe
nt÷hfe ÷fhe, nrh {uhu nt÷hfe ÷fhe, …fhe Ëtu …fhe... nrh0 1
{™ f{o ð[™u ™k Œ ™k Œ ™þw k , ÿZ fhe fu …fhe... nrh0 2
ò„‚ Ëtu ð ‚ nrh Ë…™™{U , ft™ ft™ sfhe... nrh0 3
òu „ ytu Ä tS yu Ë e ÷„‚ ni ßÞw k fzðe ffhe... nrh0 4
‚w{ ‚tu ytuÄtS ƒtuÄ ÷R ytÞu, þe¾e Ëw™e ™fhe... nrh0 5
Ëw h ŒtË «¼w þk w sR fnªytu , ò ftu {‚ sfhe... nrh0 6
– frð ËqhŒtË
 …rhrþü-6 659
„.yk.«. 31
™tUÄ : ð[™t{]‚{tk “s{w™tfu ‚eh Xtztu” yux÷es …kÂõ‚ Œt¾ðu÷e Au.
yu þçŒtuÚte þY Út‚tk ƒu fe‚o™tu Au. ‚uÚte ƒk™u fe‚o™tu yºtu hsw fÞtO Au.
(…Œ-1)
s{w™t fu ‚eh Xtztu, s{w™t fu ‚eh
ƒtkfu ƒ÷ðeh Xtztu, s{w™t fu ‚eh...Xtztu0 xuf
ntu ™i™t ƒi™t ƒtkfu, ƒtkÄu ƒtkfe …t½ rþh; [kŒ™fe ¾tuh fe™u, Ëtkðhu þheh...Xtztu0 1
ntu ƒtk f e ¼ti k n u Ëtu n u , r[¥t {tu n u ™tËt feh;
Œu¾‚ [rf‚ hr‚…r‚ n‚Äeh...Xtztu0 2
ntu ƒtkfu ÷t÷, ƒtkfu øðt÷, ÷eytu Ëk„ ¼eh;
ƒtkËwhe ƒòðu ƒtkfe, Veh Veh Veh...Xtztu0 3
ntu ¼hðt „EÚte nw k ‚tu s{w ™ t ftu ™eh;
«u{t™kŒ ftu ™tÚt Œu¾e „E …eh...Xtztu0 4
(…Œ-2)
htSð ™u™ hrËÞtu htSð ™u™
W…s [u™ Œu¾e htSð ™u™... xuf0
ntu rðfËu ðthesË{ yr‚ Aƒe yu™
¼úfwrx ¼ú{h Íwfu {t™w hË ÷u™... hrËÞtu0 1
ntu [t\ r[‚ð™e {wËf™e Ëw¾Œu™
fwrx÷ fxtût{U Ëw[ð‚ Ëu™...hrËÞtu0 2
ntu s{™t …wr÷™…h [th‚ nu Äu™
{tun™ ƒòð‚ {ÄwheËe ƒu™... hrËÞtu0 3
ntu {tE ƒús™the Ëk„ ztu÷u rŒ™hu™,
«u{t™kŒ Aƒe …h ðthe fturx {u™... hrËÞtu0 4
(…Œ-3)
Y… h˾t™e hrËÞtu Y… h˾t™e
Ëtkðhtu „w{t™e hrËÞtu Y… h˾t™e... xuf0
ntu ‚Á™ rfþtuh Aƒe Œu¾he ËÞt™e
WX‚ f{¤{w¾ hu¾t ™t™e ™t™e . hrËÞtu0 1
ntu {Œ™ ËŒ™ ÿ„ sw„ ˾e ò™e
nh ÷u‚ {™ {uhu {]Œ {wËft™e...hrËÞtu0 2
660 …rhrþü-6
ntu [t÷‚ {ht÷ „r‚ yr‚ Aƒe yt™e
hr‚…r‚ {r‚ Œu¾e yr‚ Ëfw[t™e...hrËÞtu0 3
ntu yu Aƒe hntu \… ftu r™Ät™e
«u{t™kŒ rƒ™r‚ fh‚ ™e‚ æÞt™e...hrËÞtu0 4
…Œ-4
Y…ftu hËt÷ ÃÞthtu Á… ftu hËt÷
r„rhÄh ÷t÷ ÃÞthtu Á… ftu hËt÷....xuf0
ntu {]„{Œ r‚÷f fh™ þrþ ¼t÷
™¼ ‚S [tnu [kŒt {eÕÞtu ‚íft¤....ÃÞthtu0 1
ntu {]Œw {wËf™e Aƒe yÄh «ðt÷
fkƒw Ë{ fkXR ¼wò Ëtun‚ rðþt÷....ÃÞthtu0 2
ntu ™ðr™hŒ ð…w Wh ƒ™{t÷,
ò™e r™s ˾tÄ™ ntu‚ nu r™nt÷....ÃÞthtu0 3
ntu ÷t÷nwËu [t÷ …h {tununu {ht÷,
«u{t™kŒ Äthe Wh ‚ßÞtu nu skò÷....ÃÞthtu0 4
– frð «u{t™kŒ Mðt{e
(…Œ-1)
s{w™t fu ‚eh Xtztu ™kŒ÷t÷ ƒkËeðthtu
r[‚ð‚ nu r[¥t {tunu, ƒtkfu ™u™ftu ™òhtu... xuf0
s¤ ¼h‚ „RÚte s{w™t, rþh‚u W½tztu W‚thtu
½wk½xfe ytux ¾tu÷e ŒuÏÞtu {U ft™ fthtuÄt... s{w™t0 1
[kŒ™fe ¾tuh fe™e, rþh {tuh{w„x Äthtu
…x …e‚ ntÚt {tuh÷e, ÷e™tu ™kŒftu Œw÷thtu... s{w™t 2
ytAe ƒòðu ƒtkËwhe, „tðu ßÞwk ‚t™ ÃÞthtu
{Äwhe Ëe {eXe ƒtu÷™e, {uht {™fw ®ðÄe zthtu... s{w™t 3
[k[¤ rðþt÷ ™u™t {™{Útftu {t™„thtu
«u{t™kŒ fu r[¥t nw‚u ntu™ ™ Œô LÞthtu... s{w™t0 4
(…Œ-2)
Xtztu fŒ{fe AiÞtk ðúshtsftu f™iÞt
fnt fnw Ë÷tu™u Á…fe, fAw ò‚ ™trn fiÞt... xuf0
…r„Þtk y™w… ¼t„…U, y™wŒt„Ëw ƒ™iÞt
…rhrþü-6 661
fuþhfu r‚÷f þtu¼t, ºtw¼ð™ fe Ae™ ÷iÞtk... Xtztu0 1
fwkz÷fe Í÷f Ëtunu, þwf …tu÷™e {U ÍiÞtk
yu ßÞwk {e™ {t™wk Ëhðh, ‚S {e÷™nu yuÞtk... Xtztu0 2
¼úfwxe ƒkf […¤™u™, r[‚ð™e [e‚iÞtk
{]„ {e™ ™r÷™ ¾ks™, Aƒe Œu¾fu ÷siÞtk... Xtztu0 3
Íwfe hÌttu ‚fe ™tËt, þwf yÄhrƒƒk …iÞtk
Aƒe Œu¾e «u{t™kŒ {„™, …h‚ [h™ {iÞt... Xtztu0 4
(…Œ-3)
R™ Ëtkðhu „w{t™e {tuÞu, fe™e nu rŒðt™e
™u™™fe Ëu™W{U {uht, {™fwk ÷e™tu ‚t™e...xuf0
s{w™t „RÚte yt÷e, ¼hðu fwk nwk òu …t™e
ytÞu hu ~Þt{ fqksftu, yfu÷e {tuÞu ò™e...R™0 1
½™~Þt{ ËwkŒh Au÷tu, ƒtu÷u òu {eXe ƒt™e
nË™e r[‚ð™e {tuhu, {™ fu ƒe[ {t™e...E™0 2
ykr¾Þt ¼E W‚tðhe Aƒe Œu¾fu ÷tu¼t™e
{tuhe ƒtkn Œtn™e Ëtu, {e÷ƒufwk Vhft™e...R™0 3
ðu ‚tu [‚wh yt‚wh, Ëw™ nu ˾e ËÞt™e
«u{t™kŒ ftu ™tÚt {e÷fu, fe™e nu Wh r™þt™e...R™0 4
(…Œ-4)
Œu¾tuhe yt÷e þtu¼t, ƒ™u fwksfu rƒnthe
{™tus ‚Á™ fturxf, Aƒe …U ò‚ ðthe... xuf0
[k[÷ rðþt÷ ™u™{U, ˾e Œu¾he ¾w{th
Ae™ ÷e™ þhŒ …kfs fe, ËwkŒh‚t Ëthe... Œu¾tuhe0 1
™ðe™ s÷fe ãwr‚, Ae™ ÷e™ r„hÄthe
Œu¾he ytftþ Ëtun‚ {t™wk, suËe Íwkze Útthe... Œu¾tuhe0 2
Wh W‚k„ ¼ws yò™, ™÷e™ ™tr¼ ÃÞthe
Ae™ ÷R „r‚ f÷ nkËfe „Þu {t™Ëh rð[the... Œu¾tuhe0 3
ðúsfe ðÄw rð÷tufu, Aƒe ƒuXe fu yxthe
«u{t™kŒ ftu ™tÚt ytð‚ ½™~Þt{ yt™kŒfthe... Œu¾tuhe0 4
– frð «u{t™kŒ Mðt{e
 662 …rhrþü-7
…rhrþü-7
su ð[™t{]‚{tk yuf s rŒðË{tk ƒeS 𾂠ƒeò MÚt¤tu, ƒeò Ë{Þu
y™u ƒeò „t{u ˼t ÚtE Au ‚uðt ð[™t{]‚tu
ð[™t{]‚ Ëk ð ‚.«.yk f ˼t ¢{tkf Ë{Þ MÚt¤
1 2 3 4 5
(y) su{tk Ë{Þ swŒtu Au MÚt¤ : ŒtŒt¾t[h™tu Œhƒth, „Zzt
32-„.«.«. 1876 …nu÷e Ëðthu ytÚt{ýt îth™t ytuhzt
ƒeS ƒ…tuh ™{‚u ÷ªƒzt™t ð]ût ™e[u
78-„.«.«. 1877 …nu÷e Ëðthu ytÚt{ý îtht™t ytuhzt
ƒeS {æÞtöu …tu‚t™e Ë{e…u
yux÷u …tu‚t™t W‚tht{tk
45-„.{.«. 1880 …nu÷e - Q„{ýt îth™t ytuhzt
ƒeS ËtÞkft¤u Œhƒth{tk
11-ðz‚t÷ 1882 …nu÷e - ÷ªƒzt™t ð]ût ™e[u
ƒeS - {krŒh yt„¤ {k[ W…h
1-„.yk.«. 1882 …nu÷e - ytÚt{ýt îth™t ytuhzt
ƒeS Ëtksu W„{ýt îth™t ytuhzt
4-„.yk.«. 1882 …nu÷e - …tu‚t™t W‚thu
ƒeS ËkæÞtft¤u …tu‚t™t W‚thu
24-„.yk. 1885 …nu÷e - „tu…e™tÚtS™t {krŒh{tk
ƒeS {æÞtöu W¥thtŒt îth™t ytuhzt
(yt) su{tk MÚt¤ swŒtk Au. „Zzt
10-„.{.«. 1878 …nu÷e - ÷û{e ðtze
ƒeS - W„{ýt îth™t ytuhzt
21 „.{.«. 1878 …nu÷e - ðtËwŒuð ™thtÞý™t {krŒh yt„¤
ƒeS ÷û{e ðtze
36-„.yk.«. 1885 …nu÷e Ëðthu ÷û{e ðtze
ƒeS {æÞtn™u W„{ýt îth™t ytuhzt
39-„.{.«. 1880 …nu÷e - ÷û{e ðtze
ƒeS - ŒtŒt¾t[h™tu Œhƒth
(E) su{tk „t{ swŒtk Au.
(1)10 Ët.«. 1877 …nu÷e - ¾tk¼zt „t{u ™Œe ftkXu Ítz ™e[u
ƒeS - Ëthk„…wh „t{
Sðt ¾t[h™tu Œhƒth{tk
 …rhrþü-8 663

…rhrþü-8
(…qýo …qY»ttu¥t{ ©e Mðtr{™thtÞý™t ð[™t{]‚{tkÚte WØ]‚)
yt ƒúñtkz (14) Au. ‚u™u [thu ftuhu ÷tuft÷tuf (13) …ðo‚ Au. ‚u „Z™e
…uXu hÌttu Au. y™u ‚u ÷tuft÷tuf™e ƒnth ‚u y÷tuf (rðhtx™thtÞý) (12) Au
y™u ‚u y÷tufÚte …h Ëó ytðhý (s¤ (11), ‚us (10), ðtÞw (9), ytftþ
(8), ynkfth (7), {n¥t¥ð (6), «Ät™…wY»t (5)) Au. y™u ‚uÚte …h yuf÷wk
ykÄtYk ({nt{tÞt) Au y™u ‚u ykÄthtÚte …h «ftþ Au ‚u «ftþ™u r[Œtftþ
fneyu. („.«.46.)
yr‚ Ë{Úto su ¼„ðt™ (1) ‚u …tu‚u yûth{tk «ðuþ fhe™u yûthY…u (2)
ÚttÞ Au y™u …Ae {q¤ «f]r¥t (3) …wY»tY…u (4) ÚttÞ Au. y™u …Ae «Ät™…wY»t
Y…u (5) ÚttÞ Au. („.«. 63, 41, 12, 51.)
…wY»ttu¥t{ ¼„ðt™™wk su yûthÄt{ ‚u™t ƒu ¼uŒ Au yuf Ë„wý…ýwk (1)
y™u ƒeswk r™„woý…ýwk. (2). („.{. 42.)
ßÞthu ftuE ¼õ‚™u Ë{trÄ™u rð»tu y÷tirff ÿrü ÚttÞ Au íÞthu ‚u™u
¼„ðt™™e (1) {qŠ‚™u rð»tu ftuxe ftuxe ËqÞo™t Ëh¾tu «ftþ ¼tËu Au y™u y™k‚
ftuxe su {wõ‚ ‚u …ý {qŠ‚ ¼u¤t ¼tËu Au y™u yûthÄt{ (1) …ý ‚u ¼„ðt™™e
{qŠ‚ ¼u¤wk s ¼tËu Au. {txu yu Ëðuo ¼„ðt™ ¼u¤wk Au. („.«. 71.)
yü ytðhýyu Þwõ‚ yuðtk su ftuxe ftuxe ƒúñtkz ‚u su yûth™u rð»tu
yýw™e …uXu sýtÞ Au yuðwk su …wY»ttu¥t{ ™thtÞý™wk Ät{Y… yûth ‚u Y… …tu‚u
hÌttu Útftu …wY»ttu¥t{™e W…tË™t fhu ‚u™u W¥t{ r™ðofÕ… r™ùÞðt¤tu fneyu.
(÷tuÞt 12.)
 664 …rhrþü-9

…rhrþü-9
Ët÷ðth ð[™t{]‚™wk ftuüf
Ëkð‚T «fhý ËkÏÞt «fhý ËkÏÞt fw ÷
1876 „.«. 1 Úte „.«. 77 77
1877 „.«. 78 Úte „.{. 01 57
1878 „.{. 02 Úte „.{. 23 22
1879 „.{. 24 Úte „.{. 30 07
1880 „.{. 31 Úte „.{. 55 25
1881 „.{. 56 Úte „.{. 67 11
1882 ðh. Úte „.yk . 2 25
1883 „.yk . 3 Úte „.yk . 10 08
1884 „.yk . 11 Úte „.yk . 22 12
1885 „.yk . 23 Úte „.yk . 38 17
1886 „.yk . 39{wk 01
262
Ëkð‚ 1876 Úte 1886 = 11 ð»to{tk ËtiÚte ðÄw ð[™t{]‚tu 1876™t y™u
ËtiÚte ytuAt ð[™t{]‚tu 1886™t Au.
y™w. ð[™t{]‚ ©eS «§ …qA™th ytr©‚tu
ykf {nthts
Mðt{e™t «.

Mðt{e™t «.
Mðt{e™t «.

Mðt{e™t «.
„tu…t¤t™kŒ

ƒeò Ëk‚tu
yÞtuæÞt«Ët-
þw f {w r ™™t

nrh¼õ‚tu
ŒS {nthts
f]…tðtõÞ

r™íÞt™kŒ

h½w ð ehS
{wõ‚t™kŒ

ƒú ñ t™k Œ

{nthts
MÚt¤ ËkÏÞt «&™
«&™

þuhtu
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15
1. „Zzt «.«. 78 40 22 32 5 4 3 8 41 - - 17
2 Ëthk„…wh 18 6 4 12 - 4 - - 15 - - 2
(fwkz¤, ¾tk¼zt)
3 ftheÞtýe 12 5 7 5 2 3 0 2 8 - - 2
4. ÷tu Þ t 18 3 47 8 2 11 3 3 15 - - 1
5. …k [ t¤t 7 5 1 - - - - - 2 - - 1
6. „Zzt ({æÞ) 67 45 29 17 - - 2 2 8 1 1 3
7. ðz‚t÷ 20 5 8 4 1 2 1 1 0 - - 11
8. y{ŒtðtŒ 3 1 3 1 - 1 1 - - - - -
9 „Zzt ykíÞ 39 44 17 11 1 - 11 - 7 1 1 6
262 154 138 90 11 25 21 16 96 2 2 43

™tUÄ : ©eS {nthts™t y™LÞ ytr©‚tu{tkÚte ËtiÚte ðÄthu «&™tu -

ËíËk„™e {t ËŒT„wY©e {wõ‚t™kŒ Mðt{e™t Au, rËðtÞ {nthts.