TOPIK 12 : LUAS DAN KECERUNAN DI BAWAH GRAF

RUMUS YANG LAZIM DIGUNAKAN:

Graf jarak-masa
Pegun = keadaan berhenti
Jarak
Pegun = keadaan berhenti atau rehat

Pegun

Laju

0 Masa

(a) Kecerunan graf mewakili laju sesuatu objek.

(b) Purata laju

= jumlah jarak yang dilalui
jumlah masa yang diambil

Graf laju-masa

Laju Perubahan laju = Pecutan

Laju seragam
Perubahan laju = pecutan
= laju akhir – laju awal
Laju Laju masa akhir – masa awal
meningkat menurun

0 Masa

(a) Kecerunan graf mewakili perubahan laju sesuatu objek.

(b) Luas di bawah graf mewakili jumlah jarak yang dilalui dalam tempoh masa tertentu.

143
A. SOALAN KLON SPM

Contoh 1 Contoh 2 :

Rajah di bawah menunjukkan graf laju-masa bagi Rajah di bawah menunjukkan graf jarak- masa
pergerakan suatu zarah. perjalanan sebuah kereta pergi dan balik untuk tempoh t
-1
Laju ( ms ) min.
Jarak (km) Kecerunan=
purata laju
v
60 60
= 1.2
𝑡 − 80
Keadaan
20 pegun

15
20

10 30 45 Masa (s ) Masa
0 (t-80) t (min)
15 35 80
(a) Hitungkan kadar perubahan laju, dalam ms-2,
dalam tempoh dalam 10 saat yang pertama. (a) Nyatakan tempoh masa, dalam minit, kereta
(b) Hitung nilai untuk v, jika jumlah jarak yang itu berhenti.
dilalui dalam tempoh 15 saat yang terakhir itu (b) Hitung purata laju, dalam km/min, kereta itu
ialah 675m. bagi tempoh masa 80 minit yang pertama.
(c) Hitung nilai t jika purata laju bagi kereta itu
untuk perjalanan balik ialah 1.2 km/minit.

Penyelesaian: Penyelesaian:

(a) Kadar perubahan laju, dalam ms-2, dalam (a) Keadaan pegun, 35-15 = 20 minit
tempoh dalam 10 saat yang pertama.

v
(b) Purata laju = jumlah jarak yang dilalui
Kecerunan jumlah masa yang diambil
20
20 − 15 4 = 60km = 0.75 km/min
= 15
5 80min
10
10 30 45
= 0.5 ms-2
(c) Purata laju untuk perjalanan balik = 1.2 km/min

(b) 60
Jumlah jarak =725m = 1.2
𝑡 − 80
1
× 15 × 𝑣 = 675
2
𝑣 = 90𝑚 t = 130 minit

144
B. PRAKTIS MASTERI

1 Rajah di bawah menunjukkan graf jarak-masa bagi pergerakan suatu zarah.

Jarak (m)

28

Masa (s)
0 4

Hitungkan purata laju, dalam ms-1, pergerakan zarah bagi tempoh 4 saat.

2 Rajah di bawah menunjukkan graf jarak-masa bagi perjalanan bagi sebuah kereta.

Jarak (km)

10

2
0 Masa
0800 0820 0840 0900

Hitungkan purata laju, dalam kmj-1, perjalanan kereta itu dari 0800 hingga 0830.

145
3 Rajah di bawah menunjukkan graf laju-masa bagi perjalanan sebuah lori.

Laju ( ms-1)

45

Masa (s)
0 5

Hitungkan perubahan laju, dalam ms-2, perjalanan lori bagi tempoh 5 saat.

4 Rajah di bawah menunjukkan graf laju-masa bagi pergerakan suatu zarah.

Laju ( ms-1)

50

Masa (s)
0 4 10

Hitungkan perubahan laju, dalam ms-2, perjalanan lori bagi

(a) tempoh 4 saat yang pertama.

(b) tempoh 6 saat yang terakhir.

146
5 Rajah di bawah menunjukkan graf laju-masa bagi perjalanan sebuah kereta.

Laju ( kmj-1)

70

Masa (jam)
0 2

Hitungkan jarak yang dilalui oleh kereta itu dalam km.

6
Rajah di bawah menunjukkan graf laju-masa bagi pergerakan suatu zarah.

-1 -1)
LajuLaju ( ms
( kmj )

40

Masa (s)
0 8

Hitungkan jarak yag dilalui oleh zarah itu dalam m.

147
7
Rajah di bawah menunjukkan graf laju-masa bagi perjalanan sebuah motorsikal.

-1 -1
Laju
Laju ( ms
( ms ) )

40

20

Masa (s)
0 8

Hitungkan jarak yag dilalui oleh basikal itu dalam m.

8
Rajah di bawah menunjukkan graf laju-masa bagi perjalanan sebuah kereta.

Laju (ms-1)

20

16

Masa (s)
0 10 20 30

Hitungkan jarak yag dilalui oleh kereta itu dalam m.

148
9
Rajah di bawah menunjukkan graf laju-masa bagi perjalanan sebuah kereta.

Laju ( ms-1)

16

12

Masa (s)
0 4 8 10 14

Hitungkan jarak yag dilalui oleh kereta itu dalam m.

10
Rajah di bawah menunjukkan graf jarak-masa bagi perjalanan Pn.Salmah dari rumahnya ke
pasar. Pn. Salmah singgah sebentar di pejabat pos dalam perjalanannya ke pasar.

Jarak ( km)

10 pasar

8 pej pos

Masa (min)
0 10 20
Hitungkan

(a) jarak, dalam km, di antara Pej Pos dan pasar.

149
 (b) laju, dalam kmj-1, bagi tempoh 10 minit yang pertama.

(c) purata laju dalam kmj-1 untuk keseluruhan perjalanan.

11 En. Lee berjalan dari pejabatnya ke parkir kereta untuk mengambil fail di dalam kereta , dan
kembali semula ke pejabatnya. Rajah di bawah menunjukkan graf jarak-masa bagi pergerakan
En. Lee.

Jarak ( m)

50

Masa (s)
0 25 55
Hitungkan

(a) laju, dalam ms-1 bagi tempoh 25 saat yang pertama.

(b) laju, dalam ms-1 bagi tempoh 30 saat yang terakhir

(c) purata laju dalam ms-1 untuk keseluruhan pergerakan.

150
12 Rajah di bawah menunjukkan graf jarak-masa bagi perjalanan dua buah kereta, P dan Q. Graf
OLM mewakili perjalanan kereta P manakala graf AB mewakili perjalanan kereta Q.

Jarak ( m)

A L
120

80

M
30

B
Masa (s)
0 2 3 9

Hitungkan

(a) laju, dalam ms-1, bagi kereta P untuk 3 saat yang pertama.

(b) purata laju , dalam ms-1, bagi kereta Q untuk keseluruhan perjalanan.

(c) masa yang diambil, dalam saat, apabila kereta P bertemu dengan kereta Q.

151
13
Rajah di bawah menunjukkan graf laju-masa bagi pergerakan suatu zarah.

Laju ( ms-1)

25

Masa (s)
0 6 13 20

(a) Nyatakan tempoh masa, dalam s, zarah tersebut bergerak dengan laju seragam.

(b) Hitungkan kadar perubahan laju, dalam ms-2, zarah dalam tempoh dalam 7 saat yang terakhir.

(c) Jika jumlah jarak yang dilalui oleh zarah dalam 13 saat yang pertama ialah 289m, hitungkan nilai
u.

152
14
Rajah di bawah menunjukkan graf laju-masa bagi pergerakan suatu zarah bagi tempoh masa 48
saat. Hitung nilai t yang memuaskan kes- kes berikut.

Laju ( ms-1)

12

Masa (s)
0 t 48

(a) 1
kadar perubahan laju zarah dalam tempoh dalam t saat yang pertama ialah ms-2
3

jumlah jarak yang dilalui oleh zarah dalam keseluruhan pergerakan ialah 298m.
(b)

153
C. LATIHAN FOKUS SPM

1 Rajah 1 menunjukkan graf laju-masa bagi suatu zarah dalam tempoh 15 saat.
Laju ( ms-1 )

23

k Rajah 1

0
Masa (s)
6 10
1 15

(a) Nyatakan tempoh masa, dalam s, zarah itu bergerak dengan laju seragam.
(b) Hitungkan kadar perubahan laju, dalam ms-2, dalam tempoh 6 saat yang pertama.
(c) Hitungkan nilai k, jika jumlah jarak yang dilalui dalam tempoh 15 saat itu ialah 139m.

[6 markah]
Jawapan:

(a)

(b)

(c)

154
2 Rajah 2 menunjukkan graf jarak-masa bagi perjalananan Ali dan Fuad.

Jarak (k m )
F B
105
Rajah 2

90

G
C Masa
0700 0730 0800 0830 0900 0930

Graf CB mewakili perjalanan Ali dari bandar X ke Bandar Y manakala Graf FG mewakili
perjalanan Fuad dari bandar Y ke Bandar X. Ali dan Fuad menggunakan jalan yang sama.

(a) Nyatakan jarak, dalam km, dari bandar Y ke X.

(b) Nyatakan pukul berapakah Ali dan Fuad bertemu?
(c) Cari jarak, dalam km, dari bandar Y, bila kedua-dua Ali dan Fuad bertemu.
(d) Cari purata laju, dalam kmj-1 untuk perjalananan Fuad.
[6 markah]
Jawapan:

(a)

(b)

(c)

(d)

155
3 Rajah 3 menunjukkan graf laju-masa bagi pergerakan dua zarah α dan β dalam tempoh 8 saat.

Laju ( ms-1 )

N Rajah 3
M
8

4 J K L

0
Masa (s)
3 6 8

Graf OKNM mewakili pergerakan zarah α manakala graf JKL mewakili pergerakan zarah β
Kedua-dua zarah mula bergerak pada masa yang sama.

(a) Nyatakan tempoh masa, dalam s, zarah α bergerak dengan laju seragam.
(b) Hitungkan kadar perubahan laju, dalam ms-2, zarah α dalam tempoh 6 saat yang pertama.
(c) Hitung perbezaan jarak yang dilalui dalam m, antara zarah α dan zarah β dalam tempoh 8 s.

[6 markah]
Jawapan:

(a)

(b)

(c)

156
4 Rajah 4 menunjukkan graf laju-masa bagi pergerakan suatu zarah dalam tempoh 30 saat.

Laju ( ms-1 )

20

v
Rajah 4

0 Masa (s )
10 25 30
(a) Nyatakan tempoh masa, dalam s, pergerakan dengan laju seragam.
(b) Hitungkan kadar perubahan laju, dalam ms-2, dalam tempoh dalam 5 saat yang terakhir.
(c) Hitung nilai untuk v, jika jumlah jarak yang dilalui dalam tempoh 30 saat adalah 525m.

[6 markah]

Jawapan:

(a)

(b)

(c)

157
5 Rajah 5 menunjukkan graf laju-masa bagi pergerakan suatu zarah. Jumlah jarak yang dilalui oleh
zarah itu ialah 1062.5m.

Laju ( ms-1 )

45

u Rajah 5

Masa (s )
0
15 25 40

(a) Nyatakan tempoh masa, dalam s pergerakan dengan laju seragam.

(b) Hitungkan kadar perubahan laju, dalam ms-2, dalam tempoh dalam 15 saat yang terakhir.
(c) Hitung nilai untuk u,.

[6 markah]
Jawapan:

(a)

(b)

(c)

158
6

Rajah 6 menunjukkan graf jarak-masa bagi perjalananan sebuah kereta dari Bandar A ke Bandar
C melalui Bandar B. Setelah rehat sebentar, kereta meneruskan perjalanan kembali ke Bandar A.

Jarak (km)

C
60

B Rajah 6
45

A
0 20 55 64 90 Masa (min)

(a) Hitungkan laju dalam km/j bagi perjalanan dari Bandar A ke Bandar B.
(b) Nyatakan tempoh masa kereta berhenti di Bandar C.
(c) Hitungkan purata laju, dalam km/j, kereta itu bagi keseluruhan perjalanan.

[6 markah]
Jawapan:

(a)

(b)

(c)

159
D. JAWAPAN (KECERUNAN DAN LUAS DI BAWAH GRAF)

PRAKTIS MASTERI

1 7 ms-1

2 8 kmj-1

3 9 ms-2

4 (a) 12.5 ms-2

(b) -8.33 ms-2

5 140 km

6 160 m

7 240 m

8 440 m

9 132 m

10 (a) 2 km
(b) 48 kmj-1
(c) 30 kmj-1

11 (a) 2 ms-1

𝟓
(b) 𝟑
ms-1

𝟐𝟎
(c) 𝟏𝟏
ms-1

12 (a)40 ms-1

𝟒𝟎
(b) 𝟑
ms-1

(c) 2 s

13 (a) 7 s

𝟐𝟓
(b) 𝟕
ms-2

(c) 13 ms-1

14 (a) 24s

(b) 5s

160
LATIHAN FOKUS SPM

1 (a) 4s

(b) -3 ms-2

(c) 9

2 (a) 105 km

(b) 0800

(c) 15km

(d) 42 kmj-1

3 (a) 2s

(b) 𝟒
ms-2
𝟑

(c)
8

4 (a) 15 s

(b) -4 ms-2

(c) 15 ms-1

5 (a) 15 s

(b) -3ms-2

(c) 25 ms-1

6 (a) 2.25 ms-1

(b) 9 min

(c) 80 km/j

161