Escolar Documentos
Profissional Documentos
Cultura Documentos
2018 wf.daia;=-iema;eïn¾
ldKavh 09 l,dmh 09
ñ, re'30$-
#82
iuìu
l;d lrhs l%slÜ j,j;a ke;s ixys|shdfjka rgla ;ekSfï wNsfhda.h 16-17
weglgq f,an,a lsÍfuka Tíng ixl%dka;sl hqla;sh 18-20
10 iuìu Èkfmd;
wmsg nexl= wlemo@
22-23
24-25
wd.ñl ;%ia;jdoh yd idys;Hh 26-27
oeka OMP h jev fmkaúh hq;=hs
wms fõ.fhka jev lrkjd 28-31
rysj
udkj
u m%;sixialrKhka u;= jkafka fuu
m%Odk mlaI fol tl;= ù f.k iyfhda.hka iy m%;sfrdaOhka
hk hymd,kh ksid ieu úgu w;ßkah' fï ;;a;ajh yuqfõ
foaYmd,k id.rh le<ö ;sfnk foaYmd,k ;ka;%fha iy ks<OdÍ
kj w;r jßka jr ta ;=,ska jákd foaj,a
u;=fõ' iajdëk wdh;k Yla;su;a jQ
;ka;%fha fuf;la yqre mqreÿ iuyr
,laIK fjkia fjñka mj;S'
u`.l oy kj jk ixfYdaokh" f;dr;=re
oek .ekSfï mk;" foaYmd,kfha
WodyrKhla f,i miq.sh ld,h
kj
mqrd wdh;k j, by< uÜgfï
ldka;d ksfhdckh" w;=reoyka ;SrK .ekSfï§ m%Odk idOlh jQfha
d.S
o@
laISrka
cjhls
;ekeka;ka ms<sn| ld¾hd,h tfia
u;= jQ jákd foaj,a lsysmhls'
cd;sjdohhs' tfy;a oeka ta fjkqjg
oeka fjk;a jákdlï wdfoaY
le<ôk
f.k
fmd,sisfha m%Odkshd cd;sjdofhka
fmkS isák ux., iurùr fukau md,kh jk wfhl= fkdfõ' th
;
kjd
ckm%sh miq.dó;ajh fjkqfjka fmkS miq.sh ld,fha fmd,sish;a iu.
isák úfÊodi rdcmlaI isákafkao cd;sjd§ iïnkaOhla meje;ajQ
tlu wdKavqfõh' tkï wêrdcHdf.a fndfyda fofkl=g ord .; fkdyels
N+ñldj fukau wêdrdcHg tfrys ù we;' ta ksidu Tyq úys¿jla njg
m%fndaO r;akdhl le/,af,a N+ñldjo wdKavqj lrñka m;a lsÍfï jHdmD;shla l%shd;aul
1 isáhs' fõ'
uydNdr;hg wkqj iqr wiqr hymd,kh ;=< isú,a iudchg fï wdldrhgu rfÜ ;SrKd;aul
hqoaOfh§ laISr id.rh le,Uqk ish lghq;= lrf.k hEu ioyd fjkialï isÿlr .; yels
- m%fndaO r;akdhl
ksid wuD;h jeks ják foaj,a m%cd;ka;%jd§ wjldYhla ks¾udKh
úks wfhaId ìh.u jk ixys|shdj ms,sn| l;dny"
u;= lr .ekSug yels jqKd' yjq,a ù we;s w;r th fl;rï mq¿,a ù wdKavql%u jHjia:d m%;sixialrKh
chks wfífialr
wdKavqj we;=f,a m%Odk mlaI fol o h;a isú,a iudcfha kHdh m;%fha ms<sn| l;dny" f;dr;=re whs;sh"
- frdIdka fikr;a
.efgoa§ laISr id.rh le<ô,hs fldgila rch úiskau l%shd;aul foaYmd,kfha ldka;d ksfhdackh
;sfhkafka' ta ksid jákd lrñka mj;S' tfiau isú,a iudcfha ;yjqre lsÍu jeks m%.;sYs,S
foaj,a u;= lr.kak wjia;djla fndfyda ie,iauj,a ilia ù we;af;a m%;sixialrKhka úys¿jg ,lalsÍfï
;sfnkjd' fï hymd,k wdKavqfõ meje;au jHmD;shla l%shd;aul fõ' th
fï jir follg muK fmr iu`.h' tfy;a ;j;a w;lska isú,a wdKavqjg msáka muKla fkdj
ks¾ud,a fï wdKavqj .ek ,shd iudcfha meje;au ioyd wdKavqjg wdKavqj wNHka;rfhka o l%shd;aul
;snQ igykl u;lfha ;sfnk tfrys N+ñldjla o we;eï úg r`. jkakls' fï ;;a;ajh f;areï .;
w¾:hhs' oelaùug o isÿj we;' tu ksid ;uka fkdyels ù isák fndfyda fofkla
2 kdhl;ajh fok wêrdcHhg fukau fï ld,fha úhjq,g m;aj isá;s'
ihsuka kj.;af;a.uf.a laISr thg tfrys le/,a,g o kdhl;ajh .shjr l,dm fukau fujr
id.rh le,ôk l;dfõ l;d §ug isú,a iudchg isÿfõ' iuìu l,dmho Tn w;g m;a jkafka
kdhlhd wêrdcHhfhls' Tyq ish ir, jgyd .ekSul§ fï uqøs; wdldrfhka fkdj äðg,a
wêrdcHfha kdhlhd jk w;ru ;;a;ajh foìä ms<sfj;la hehs msgm;a f,iska muKla jkafka ,nk
wêrdcHdg tfrys ler,s.ik flfkl=g jeg yS hd yels jqj;a l,dmfha isg iqmqreÿ mßÈ udihlg
;ekg fidr lKavdhula f.k th thg jvd ixlS¾Kh' wdKavqfõ jrla wLKavj uqøs; msgm;a iu.
tk ;ukag tfrys ler,af,a meje;au rod mj;skafka m%Odk Tn fj; tafï fmryqrejla jYfhks'
kdhlhd o Tyq fjhs' mlaI fofla iyfyda.h fukau laISr id.rh le<Uqk nj f;areï
m%;sfrdaOh yuqfõh' isú,a iudcfha f.k isák ksid wm ;=< le<öula
hymd,kh iy isú,a iudc meje;auo rod mj;skafka wdKavqj fkdue;' wm W;aidy lrkafka
N+ñldj laISr id.rh le,öu yryd iu`. mj;sk iyfhda.h fukau le<Uqk id.rfhka jvd jákd
f;reï .ekSug W;aidy l< hq;af;a m%;sfrdaOh yuqfõh' tu ksid foaj,a u;= lr .ekSugh' tfy;a th
fï idys;H udih jk ksid fkdfõ' fuu foìä iajNdjh fydo - wmg ;ksj l, yels fohla fkdfõ'
hymd,kh f;areï .ekSfï tla krl j¾.SlrKfhka f;areï .; iuìu lshjk Tn wm tl;= úh
h;=rla tys ;sfnk ksidh' fkdyel' ish¨ hym;a m%cd;ka;%jd§ hq;af;a t;k§h' •
ms
g msg 9 jeks j¾Ihg;a jegqma i¾j iu lsÍug whsia,ka;h
f,dalfha ia;%S mqreI fNaoh wvqu n,dfmdfrd;a;= fjhs' fï f,dalfha
rg njg m;aùfï f.!rjh lsisÿ whs;sjdislula nkafoais u;
Èkd isákafka whsia,ka;hhs' m<d;a ;nd f,fyisfhka ,efnkafka ke;'
md,k ue;sjrKfha 25% ia;%S fldagd whsia,ka;h wo fï isák
l%uh .ek zf,dl= ioaoZ oeuQ rglg ;;a;ajhg m;ajQfha wr., rdYshla
whsia,ka;fhka W.; yels mdvï ueÈks' f,dalfha mer‚;u
fudkjdo@ md¾,sfïka;=j jYfhka ie,flk
whsia,ka;h zysu iy .sksZ foaYhhs' whsia,ka; md¾,sfïka;=j l%s' j'
fï úreodj,sh thg fhfokafka tys 930 § msysgqjd .;a;ls' kuq;a ;ks
ysu mßirh ;rugu .sks l÷ o nyq, fudfkd,s;sl foúfhl= fjkqjg fok wdldrhg" 1915 jif¾ mgka
ksid h' tys úYd,;ajh weußldfõ foúhka iy foaj;dúhka úiska l%s' j' 1983 jir olajdu whsia,ka;
Tydfhda ckmohg iudk h' 1000 § muK whsia,ka;fha wd.ñl md¾,sfïka;=fõ ldka;d idudðlhka
whsia,ka;fha le,Ejla we;af;au ixialD;sh jid .;a nj fmfka' isáfha 2%-5% w;r m%udKhla
ke;' uÿrejka o ke;' rgg yuqodjla fï yd iudka;rj ia;%Ska ;jÿrg;a mu‚'
o ke;' lsisu wêrdcHhla úiska foúhka jykafia ksfhdackh lrñka 1999 jir jk f;lau fmr lS
hg;a lrf.k ke;s ksid" thg hg;a uyck;djf.a iqnisoaêh fjkqfjka ldka;d ikaOdkh whsia,ka;h ;=<
úð; b;sydihla o ke;' ck.ykh lghq;= lsÍug kqiqÿiqh hk u;hla o ldka;d ksfhdackh fjkqfjka w;s
;=ka,laI mkia oyila ^350’000& f.dvke.s‚' 1914 iy 1915 jirj,§ uy;a jev fldgila lf<ah' z.EKq
jeks w,amhls' ñkSuereï jd¾;d whsia,ka; ia;%Skag fm%df;ia;ka;% m%YakZ hehs iudchg fmkqKq m%Yak
jkafka jirlg 18 la jeks b;d iq¿ mQcljßhka ùug wjia:dj ,eì‚' ta lkaordjla whsia,ka; md¾,sfïka;=j
m%udKhls' tksid ñkSuereï ke;s yd iudkj Pkao n,h iy whsia,ka; ;=< újdohg ,la lsÍug fuu
rgla f,i;a we;eïúg y÷kajhs' md¾,sfïka;=j ksfhdackh lsÍug ldka;d n,fõ.h iu;a úh'
jifrka jeä ld,hla ysre t<sh bv ,eì‚' ta wkqj f,dalfha foaYmd,k kHdhm;% ;=<g z.EKq
fkdolsk fï rfÜ" ysre t<sh mer‚;u md¾,sfïka;=j msysgqjd .;a m%YakZ fkdjer§u wvx.= l< hq;=
jefgk ld,j,§;a th ojilg rfÜ" thska jir 1000 la hk f;lau hq.hla l%ufhka rg ;=< we;s úh'
meh 5 lg iSud fjhs' by< udkj ldka;djkag md¾,sfïka;=jg hdug fuhg idfmalaIj ,xldfõ
o¾Ylj, ,laIK f,i ie,lsh yels wjir ,eî ke;' whsia,ka;fha m%:u ldka;d ksfhdackh ms<sn| lreKq
;j;a idOl .Kkdjla whsia,ka; ìfIdmajßh ìysjQfha o 2012 jif¾§h' lsysmhla i,ld n,uq' ,xldjg 1931
Ôú;fha§ yuq fõ' fï rfÜ .¾NkS fï w;r 1975 jif¾§ whsia,ka;fha fvdkfuda¾ m%;sixialrK hgf;a
ksjdvqj udi 9 ls' fuu ksjdvqj /lshdfõ kshq;= ldka;djkaf.a i¾jck Pkao n,h ,eîfuka miq
ia;%S mqreI fomd¾Yjhgu ysñ h' jegqm" /lshdfõ kshq;= mqreIhkaf.a 1931 cQks 13 jeksod meje;ajQ m%:u
jegqma mßudKj, .eyeKq - msßñ jegqmg jvd 60%la wvq w.hla úh' uy ue;sjrKhg lsisÿ ldka;djla
fjki we;af;a b;du uo jYfhks' ta jk úg whsia,ka; md¾,sfïka;=fõ bÈßm;a jQfha ke;' kdu fhdackd
rgg ksoyia wOHdmkh ysñ w;r" isáfha ia;%S ksfhdað;hka 3 Ndr § ;snQ ldka;djka lsysm
;ks ;ks jYfhka ksoyia fi!LH fofkla mu‚' wjidkfha ldka;d fokd o Pkaohg Èk lsysmhlg
fiajh o ,nd.ekSug yelshdj we;' Y%ñlhkaf.ka 90% la ia;%S mqreI fmr ish kdu fhdackd b,a,d wia
fï ish,a,gu;a jvd" f,dal wd¾Ól iudcNdù wiudk;djhg úreoaOj lr .;ay' ta ms<sn| ud¾;= 05 ikafâ
ixiofha o;a;j,g wkqj msg msg Woaf>daIKh l<y' tys m%;sM,h Tíij¾ l;=jelsh fufia i|yka
jir 9 la u rfÜ ia;%S mqreI iudcNdù jQfha zldka;d ikaOdkhZ ^Women’s lrhs' —,xldfõ foaYmd,kfhys
iudkd;au;djh ^fckav¾ Blaj,sá& Alliance& kue;s jHdmdrh ìysùuhs' fhfok ia;%Ska lgg f.k yemsh
100% la ksid th f,dalfha tu foaYmd,k foayhg n,mEï lsÍug fkdyels ;rï lEu m%udKhla
idOlh w;ska m<uq ;ekg m;afjhs' yelsùu myiq ùu i|yd Tjqyq tu tljru .s,Sug W;aidy lrk wh
^Global Gender Gap Index& wo jk kñka hq;= foaYmd,k mlaIhla nj fmfka' ,,kdjka lsysm fofkla
úg whsia,ka;h ie,flkafka zia;%S msysgqjd .;ay' Tjqka uy ue;sjrKhg ;u f,dl=lu fmkaùug kdu
mqreI iudcNdù iudkd;au;djfha bÈßm;a jQ m<uq wjia:dfõ§u fhdackd bÈßm;a l< kuq;a wdik
f,dal kdhlhdZ jYfhks' fï ksid whsia,ka; md¾,sfïka;=fõ ia;%S fmdrfha .skshu yd WKqiqu Tjqkaf.a
f,dal wd¾Ól ixioh wjOdrKh ksfhdackh 5% isg 15% olajd by< YÍrj,g t;rï iqjodhl kqjQjd
lrk wdldrhg z.eye‚hl ù .sfhah' 2016 jk úg whsia,ka; fiah'˜ wk;=rej 1931 fkdjeïn¾
bm§ug f,dalfha fyd|u rgZ jkafka md¾,sfïka;=fõ ldka;d ksfhdackh udifha tjlg l:dkdhl *%ekaisia
o whsia,ka;h hs' whsia,ka;fha ia;%S 48% la úh' m¾fhaIlhka fmkajd fud<uqf¾ uy;df.a ìß| jQ weâ,ska
ldka;d
ksfhdackfha
fldagdj
iy
whsia,ka;h
fud<uqf¾ ue;sksh uyck uka;%K b;ska" whsia,ka;fha ia;%S mqreI
iNdjg m;aùfuka miqj bÈßhg .,d iudcNdùh l;dkaorh f,dalfha fiiq i¾jck Pkao
hk ,xldfõ l;dkaorfha f,dalfha rgj,g lshd fok mdvu l=ulao@
m<uq w.ue;sksh ìysùuo" újdyl rE ia;%S mqreI iudcNdù iudkd;au;djh n,h ,eîfuka
/ðkla fld<U m%:u mqrm;sksh ùuo ,ndekSu i|yd iduQysl jevms<sfj<la miq 1931 cQks
,sheù ;sfí' fï w;r 1947 fida,anß wjYH njhs' thg udkj ysñlï 13 jeksod
wdKavql%u jHjia:dj u.ska fjiañksiag¾ l%shdldßkshka w;r iduQysl;ajh" meje;ajQ m%:u
l%ufha md¾,sfïka;=j ,xldjg odhdo foaYmd,k leue;a; iy kS;s" fldagd l%u
ùfuka miq tod fuod;=r f.ù f.dia iy gender budgeting jeks fuj,ï o uy ue;sjrKhg
we;s jir 70 l ld,h ;=< ,xldfõ wjYHh' tjeks n,fõ.hla bm§ug kï lsisÿ ldka;djla
md¾,sfïka;=fõ ldka;d ksfhdackh th ixialD;sl" foaYmd,ksl" wd.ñl" bÈßm;a jQfha
j¾Okh ù ;sfnkafka 2.8% lska mu‚' iudchSh" wOHdmksl iy wd¾Ól ke;' kdu fhdackd
fï w;r 2018 fmnrjdß udifha m<d;a Odrdjkaf.ka n,.ekaúh hq;=h' ia;%shf.a
md,k Pkaofha§ ldka;d ksfhdackh whs;sjdislï wdrlaId fkdlrk" wehg Ndr § ;snQ
25% lg by< kexùfï fhdackdj ;ju;a wdrlaIdj fkdi,ik moaO;sla ;=< ldka;djka lsysm
uy fmdf<dfõ me< ù ke;af;a iuia; .eye‚hlf.a Ôú;h" reishdkq rE,Ü fokd o Pkaohg
ck.ykfhka 52% la ldka;djka jk odÿ l%Svdj fukehs lshukla ;sfí' Èk lsysmhlg
rgla foaYmd,kfha ldka;d ksfhdackh b|ysg ia;%shla f,dalfha ys‚fm;a;g
wju rgla f,i f,dal jd¾;d w;rg .shúg" msßñka mrojd rfÜ kula ;enQ fmr ish kdu
tlaj isáh§h' tfiau fmr lS f,dal úg ta rg ldka;djkag ksis ;ek fok fhdackd b,a,d wia
wd¾Ól ixiofha fY%a‚.; lsÍï wkqj rgla njg fn!;Siau ,nkafka ke;' fï lr .;ay'
rgj,a 144 la w;ßka ,xldj ia;%S mqreI ksid whsia,ka;h uq¿ f,dalhgu lshd §
iudcNdù fjki w;ska oeka isákafka ;sfnkafka jákd mdvuls' •
109 jeks ;ek h'
j
ir 94l Ôú; ld,hlska miqj
miq.sh Èfkl wjika .uka
.sh uq;a;=fõ,a lreKdksêf.a
Ôú;fhka jir 70lg jvd f.ù
we;af;a foaYmd,k l%shdldß;ajh
;=<hs' idys;Hlrefjl= jYfhka o
buy;a ckm%shg m;a zmrdYla;sZ jeks
Ñ;%mg lSmhl ;sr rplhd f,iska
o l,d idys;H fCIa;%fhys
ckm%sh;ajhg m;a lreKdksê"
foaYmd,k m%;sjd§kaf.a mjd
.re;ajhg ,la jkafka tksiduh'
lreKdksêf.a foaYmd,k .uka u.
ilia jkafka ol=Kq bka§h iudcfha"
úfYaIfhkau fou< iudcfha ìys jQ
jeo.;au iudc jHdmdrh jQ ødúv
jHdmdrfhys l%shdldß;ajh iu`.
hs' yskaÿ n%dyauK wdêm;Hhg;a"
tys l=m%lg m%ldYkhla jQ l=,
l%uhg;a tfrysj hk tla;rd whqrl
l%u úfrdaê jHdmdrhla jQ ødúv
jHdmdrfhys l%shdldß;ajh wdrïN
jQ ld,fhys isgu l%shdldßlfhl=
jQ lreKdksê ;u mshdf.a jD;a;sh
jQ kdoiajr ix.S; jdolfhl=
fkdù foaYmd,khg msúfikafka
Wvqlh ksrejia;%j isáh hq;=h hk
l=, fldkafoaishg tfrys fjñkah'
ol=Kq bkaÈhdfjys ødúv jHdmdrh
wd¾h úfrdaê yrhlska hq;= jQ w;ru
yskaÿ wd.ñl iïm%odhg tfrys
ùfï fya;=fjkau foaj jkaokhg
tfrysj hk m%jk;djlska hqla;
úh' úfYaIfhkau fou< hk
NdIduh wkkH;djh ;=<g uqia,sï"
l%sia;shdkq hk wd.ñl fldgia o
we;=<;a lr.ekSug iu;aùu ødúv
jHdmdrh ,enQ ch.%yKhls' mia
j;djla ;ñ<akdvq m%dka;fha uy
weue;sOqrh oerE lreKdksê ;=<ska
;ñ<a
k dvq
j
ksfhdackh flfrk foaYmd,k
m%jdyh tla;rd wjidkhlg <`.d
fjñka mj;sk w;r fch,,s;d
iy
iy lreKdksê jeks whf.ka we;s
flfrk foaYmd,k ßla;lh tu
mjq,aj, idudðlhkaf.ka fyda
;ñ<a B<u
ke;fyd;a fmfkkakg ;sfnk
wkaoug iskud ;re u`.ska msrfjkq
isÿúh yels jqj;a tu foaaYmd,kh
ta
1971 jif¾ cQks udihhs' .ksñkah' th" iq,a*sld¾ w,s N+f;da úiska
tx.,ka;h n¾ñxyeïys§ 1967 msysgqjk ,o mdlsia:dk uyck mlaIh
mlsia:dkhg tfrysj fgiaÜ ^Pakistan Peoples Party - PPP& iy 1962 §
l%slÜ ;r.hlg uqyqK §ug iQodkïj msysgqjk ,o mlsia:dk uqia,sï ,S.h ^Pakistan
isáfhah' zwms tx.,ka;hg wjqreÿ 19 l Muslim League - PML& iy kjid fIÍ*a
;reKfhla wrka tkjd' ñksyd fmdä úiska mlsia:dk uqia,sï ,S.fhka fjkaù
jqkdg fnda, yßu ierhs' tx.,kaf;a 1993 § msysgqjk ,o kjdia IÍ*af.a uqia,sï
;K;Sre j,§ ;j;a ierfjhs' ta ksid ,S.h ^Pakistan Muslim League -Nawaz
tx.,ka; l%Svlhkaf.a neÜ álla m<,g - PMLN& w;r foda,kh fjñka ;snQ
yod.kak fjhsZ hkqfjka mlsia:dk l%slÜ foaYmd,k n,h i|yd ;=kafjks md¾Yajhl
kdhl bkaáLdí w,dï ;r.hg i;shlg ;r.lrefjl=f.a meñŒula úh' f;yaÍla-
fmr mjid ;snq‚' fï ksid fuu l%Svlhd B-bkaid*a mlaIh 1997 § bÈßm;a jQ m<uq
ms<sn|j uq¿ tx.,ka;hu úfYaI wjOdkhla uyd ue;sjrKfhka tlÿ wdikhla fyda
olajkq ,eîh' ;r. ;=klska iukaú; ch.ekSug fkdyels úh' 2002 jif¾§
;r.dj,sfha m<uq ;r.h wdrïN úh' fuu
úfYaI l%Svlhd foi ldf.a;a wjOdkh
fhduqù ;snq‚' fgiaÜ l%slÜ Ôú;fha Tyq hejQ
m<uq mkaÿ ;=kgu y;f¾ myrj,a t,a,úh'
;r.h wjika jkúg;a Tyqg lsishïu fyda
id¾:l;ajhla w;alr .ekSug fkdyels úh'
;r.dj,sfha b;sß ;r. folo Tyqg wysñ jQ w;r
uq¿ tx.,ka;h muKla fkdj mlsia:dkfha
Tyqf.a .fï mjd Tyqj iuÉp,hg ,laúh' bka
blaì;s fï ;reKhd f,dal l%slÜ ;K;s,af,a
fndfyda ÿrla wfõh' 1992 jif¾§ mlsia:dkq
l%slÜ lKavdhfï kdhlhdj tx.,ka;h
iu`. uqyqKg uqyK,d ysg.;a Tyq" l%slÜ f,dal
l=i,dkh mlsia:dkhg /f.k tkakg iu;a úh'
»YKïv
wms /,a, fkdmd.d buq Tkak
.eUqre;u uqyqol ksy~ je,mqu wrka
fjr< u; fmK l÷¿ ;jrkak bv fokak
fldgila
/<s kef.k f,i yskdù bkak ;ekska ;ek bß ;e¿kq yoìul
fláu flá l,l§ b.ekakqj nj okak úáka úg isgqjñka úúO me<
jegflhshd m÷rlg lS l;d /l ÿkak u,a msmqkq Èfkl yev rej n, n,
uqyqolg tfrys ù wmg neye ke.sákak ksy~j iskdiSuo Tfí wdorh
whs;s lr.kq neßj fyñ fyñka Èhfjkak uyd úi,a jQ f,dafll
w;yereu foi n,d isák yeá kd~kak úYajfhu irk ihsn¾ wjldfYl
yelsh lS fjr< lïuq,a yelso md.kak ;kslu bys,sh fkdyelsj ys¢ñ
fid÷r ñßjeä iÕ, wE;skau .,jkak Tn fkdue;s fudfyd;l
ljqre lSj;a fkdfhl nia ys;u ßojkak blaì;sj ye,afï meñK
ßoj fkdf.ku yelsh t<smsgu yuqjkak ßÿkq ;eka l÷<lska jidf.k
/,a, tfyuhs lf,a is÷ kqjka fkdy~kak ms<silr lrhs ishqïj
tfyu foa lshdÿka /,a, nE md.kak breKq ;eka Ôúf;a tlska tl
ismams lgqjla jf.a Ôú;h weys¢kak
l=Kqli< is;=ú,a, ÿrg f.k wer,kak
iuìu t<shla ùuu >K wkaOldfrl
iúhla ;uhs Èkkakg Ôú;h
lshd ÿka uqyqÿ r<lg fifuka wu;kak ish oyia jefgkakg fkd§ oE;skau w,a,dk
wms Tfnka fjkaùu W.; nj mjikak .=Khlska b;ska Tn tkúgÈ fijke,a,laj
isfhd<`.g ±fkk okakjd u.yefrk nj Tng
ßfok ;eka oek ye¢k mh ;nd weúÈkak uQksiaiï je,la iuyr fid÷re ;eka Ôú;h
wdof¾ is;=jula" fjr< u; we| ÿkak fkdokakd
Ôú;hl WKqyqu ßÿk;a wekS b|ysgl ;rula
lms, tï' .uf.a mo je,l wuqKd lgqjla lshkafk;a
wmg tjkak' iuyr u,a j,u fldgila
samabima@
ks,añ‚
meijd Tvq ÈjQ jKhla
rightsnow.net joklska follska
iuìu flïìu" Tng l, yelsh iqjm;a
24$13" úchnd
w÷re fijKe,s weÿKq È.= udjf;a udj;" kdj, mdr" ixidrh lshkafku uyd È. .ukla
fl<jrl ;snqK ta ;ek .dïNSrj kqf.af.dv' wkka;h jf.au yuqfkdjk fl,jrla
fkdkj;sk ix.S;hl ñysr b;ska fid÷r ta id ÿrla
ksfjk oe,afjk ief,da,hsÜ w;r hdhq;=h Tn iu. orka tl yqiaula
wrlal=" îr" is.rÜj,ska u;a ù trkao ksYdka Whkaj;a;
tydg;a fuydg;a mdfjk
ffj¾K Ôú;
Ôúf;au ;s;a;u ;s;a;
ju wßkak fyd|u ;ek fu;k
iqokkag wmdhls fuh
ÿokkag ÈjH f,dalhls th
/jfgk nj oek oeku /jfgk
fkd/jgqK f,i uoyi mdk
isky .d .;a uqyqKq w;r
ÿgqñ ta ks,añ‚ oEi
l;d l<d wms f.dvla foa
mqÿuhs tfyu nrla ;snqKd wef. Ôúf;a
w÷f¾ hkúg b|ysg wo;a
u;la fjkjd ta ks,añ‚ oEi ug
Yla;sl i;al=udr
iuìu 2018 wf.daia;= 11
w;=reoka lsÍfï udkj úfrdaë nj
yd ìysiqKq nj n,j;aj iksgqyka
flfrk Ñ;%mghla fï fudfydf;a
l=udß l=udr.uf.a mjd wfma iudchg újD; lsÍu
f,fyis myiq ldßhla kï jkafka
ke;'
n
,y;aldrfhka w;=reoyka Ñ;%mghla f,iska oefjk
lsÍu ms<sn|j f,dalh oekqj;a úyÕ=ka wfma iïm%odhsl yd iqmqreÿ
jkafka 1941 foieïn¾ 07 l;d lSfï yd weiSfï mqreoao úkdY
od;ñka ysÜ,¾ úiska ksl=;a lrk ,o lr oukafka ys;a ms;a ke;s f,ilg
—Nacht und Nebel Erlas˜ ^the Night nj i;Hhls' tla w;lska th wmg
and Fog Decree& iu.sks' Bg fmr kejqï w;aoelSuls' th uq¿ jHikhu
iagd,ska úiska lrk ,o ryis.; wm fj; f.k tkafka iqÿ lekajia
isrndrhg .ekSï flfryso ysÜ,¾ u; w÷re meyehka ;ejrE Ñ;%
Woaoduhg m;aj isá nj i|yka fõ' fmryerla f,i hehs ug isf;a' ta
bka miqj 60 oYlfha w.Nd.fha Ñ;% tlsfkl yd hd fjk oïje,a
,;ska wefußldkq ñ,sgß rdcHhka fyda kQ,a ms,sn|j fma%laYlhdg
lsysmhla úiska mgka .kakd ,o ;Skaÿjla .; yelsjkafka ;udf.a
mqoa., w;=reoyka lsÍï 70 oYlh ufkda Ndjhka yd ks¾udK Yla;Skag
mqrdu;a 80 oYlfha uq,a Nd.h ;=,;a idfmalaIj úh yel'
ta m%foaYfha fndfyda rgj, fmdÿ f,dalh mqrdu;a fndfyda fia
,laIKhla njg me;sr .sh nj w;=reoka lrkq ,nkafka mjqf,a
fmfka' miqj ,;ska wfußldfjka msßñhdh' tlaflda .Dy uQ,slhd fyj;a
t<shg .uka l< fï lDDr;ajh mshdh' Tyq n; imhkakdh' tfia
brdlh" mer‚ hqf.daiaf,daúhd ke;fyd;a f.or n,dfmdfrd;a;=j
yd ,xldj jeks rgj,a ;=,
Nhdkl f,i fndaj .sfhah' fï
jkúg wdckaákdj" f.da;ud,dj"
nx.,dfoaYh" mlsia:dkh" isßhdj
muKla fkdj Bðma;=jo n,y;aldr
w;=reoyka lsÍu ;u foaYmd,k
miñ;=rka fmdf<dfjka w;=.d
oeóug jvd myiqu Wml%uh njg
m;afldg f.k we;s nj fmfka'
fl;rï idyisl ïf,aÉP ld¾hhla
jqjo n,fha isákakka úiska th
;ukg wju ydks iys; l%uh njg
i,lk njla yefÕa' wo jkúg
f,dalfha w;=reoka lsÍï ms<sn|
uq,a fmf,a isák rgj,a lsysmhlska
tlla f,i nqÿka f;jrla jevu l<
nj ie,flk ,xldjo m;aj isàu
fÄohlauh'
ixÔj mqIaml=udrf.a oefjk
úyÕ=ka ߧ ;srh yryd wmg uqK
.efykafka fujka miqìula ;=,h'
1988 - 1989 iufha ,dxlsl ol=fKa
isÿ jQ" ck Ôú;h ysßjeÜgjQ mqoa.,
w;=reoka lsÍï m%Odk f;audj fldg
.;a" isxy, NdIdfjka lrk ,o
uq,au Ñ;%mgh f,i oefjk úyÕ=k a
fï fudfydf;a kej;;a wmj
ysßjÜgjñka isáhs' úfYaIfhkau"
n,y;aldr w;=reoka lsÍula uq,a
fldg .ekSula muKla fkdj
oeù w¨ ù hd fkdyS
/l .; hq;=
l=iqï,df.a
igk iuìu 2018 wf.daia;=-iema;eïn¾ 13
uy¿ uj wh;a mrïmrdjg ;u fydr ryfiah&' lsisjl= flfrys tla
tlu n,dfmdfrd;a;=j jQ mq;= wysñ weÕs,a,la È.= lroa§ b;sß weÕs,s
ùfï fYdalh uÈjdg ;udf.a fukau ;=klau wm fj;u È.= lr.kakg
;u mq;=f.a f.!rjh wysñùfï isÿjkjd fkdfõoehs oefjk iïm;a iurfldaka
;ejq, ;j ÿrg;a ord .ekSug úyÕ=ka wmg isys lrkd fukehs
fkdyelsh' weh b;sß ish,a,ka ug yefÕa'
w;er ;u Ôú;h flfrys ;Skaÿjla ug isysjkafka zienE
m
.kS' Èh‚hf.a mrïmrdj blauka kduhkaf.ka ud wu;kakz ^please rka;ka" uq,;sõ ud¾.fha
;SrK .kS' wehg we;af;a tlu call me by my true names& f,i msysá fikafpdaf,hs <ud
lem lsÍuls' ;u bf.kSu k;r ,shjqkq ;sÉ kdya yka yduqÿrejkaf.a ksjdihg by<ska mshdir
fldg ujf.a ðú; igkg iyh lú mka;shls' fï tys fldgil l< Y%S ,xld .=jka yuqodjg wh;a
ùug /lshdjla fidhd .ekSuhs ta' isxy, wkqjdokhhs' l*S¾ m%ydrl hdkd j,ska t,a,
újD; fjf<|fmd< iu. fld<Ug W.kavdfõ orefjlañ ud lrk ,o fndaïn m%ydrfhka tu
wd weÕ¨ï l¾udka;Yd,d tjka uia l<|la fkdue;s <ud ksjdifha isá isiqúhka iy
Èh‚hka ;,d fm,d reysre Wrd. yu yd weg mu‚ fiajlhka 61 fofkla >d;khg
kakg ´kEu úgl ;u fodr újr WK nïnq folla fuka jQ ,la ù úYd, msßilg nrm;,
fldg n,d isà' b;sx l=ug ,;fjñka foll=,a iys; fjñ''''' ;=jd, isÿúh'
n,d isákako@ wehg we;af;a W.kavdjg urŒh wú úl=Kkd ta 2006 wf.daia;= 14 jkod h'
nihl ke.S fld<U tau muKuh' ;r jQ fï jk úg cd;Hka;r
tfy;a l=iqï,d ienE igk l, wdhqO fjf<kaod jYfhkq;a uy;a wdkafoda,khg
hq;=h' Tjqka lsisjla fyda lsisfjl= uu u fjñæ ;=vq ÿka tu iuQ, >d;kh isÿ
w;a yßkafka ke;" lem lsÍï ù jir 12la blau f.dia ;sfí'
lsÍug bv fokakg leue;a;la o foaYmd,k ldrl iNdfõ iNslfhla
uyskao rdcmlaI md,kh úiska
ke;' Tjqka ;ksj wjika fudfyd; fjñ ud
isÿ lrk ,o ^Bkshd& udkqIsl
olajd igka lrhs' ikaOHd,d" we;s ;rï n,h w;e;s fjñ
fufyhqu hgf;a isÿ jQ fuu iuQ<
lrefKa wïu,d" ;x.ïu,d" n,y;aldr jQ Y%u l|jqfrys lUqrñka
>d;kh ms<sno wog;a lsisfjl=;a
*Íi,d" wu,kdhlS,d" §m,d" nnd ck;djg udf.a reêrfhys Kh
lsisjla l;d fkdlrk fihls'
fkdak,d ish,af,da lrkafka thh' f.jñka
fujeks m%ydrhka isÿ
ta igk Tjqkaf.a iudc ;;a;ajhka" Èúhu jy,a nfjys .s,S ta ñksid
lsÍfuka miq cd;Hka;rfha we;s
mßirhka" iyhg bÈßm;ajkakka uuu fjñ'
jQ ;;a;ajhkaf.ka miq tjlg
muKla fkdj yqfol,dj yd ÿIalr udf.a i;=g ji;a iuh fuks rdcmlaI wdKavqj iqmqreÿ mßÈ
m%foaYhl Ôj;aùu jeks fndfyda WKqiqug oi w;u u,a msfmhs m%ldY lf<a" zY%S ,xld rch
foag wkqj fndfyda úúOdldr úh udf.a fYdalh lÿ¿ msß .x.djla fiah úiska úuqla;s fldá ixúOdkfha
yel' ta ;;a;ajhka l=ula jqjo fof.dv ;,d .,ñka ^t,aààB& mqyqKq l|jqrlg
Tjqkg th ;u ñkSj, olajdu mqrjhs th fndaïn fy,d ;%ia;jd§ka 50-60
flfrk igkls' ;u ld,h" Y%uh" i;a uyd iuqÿreæ urd we;s njhsZ'
yels fkdyels nj" iqÿiq kqiqÿiq nj" kuq;a" ,xld wdKavqfõ tu
f.!rjh hkdÈh u;= fkdj ;u lreKdlr
wu;kak ud uf.a ienE kduhkaf.ka m%ldYh" tjlg isá igka úrdu
.eyeKqnj" YÍrh yd wd;auhuo kSÍlaIK lñgqj;a" UNICEF
mqo fldg lrkd igkla úh yel' yelsfõú túg ug wikakg
uf.a ú,dmhka o iskdjka o tl jru wdh;kh;a úiska m%;slafIam
tfia fkdue;sj Tjqka t;eka isg lrñka" UNICEF wdh;kfha
l< hq;= jkafka fjk l=ulao@ yelsfõú olskakg
uf.a fõokdj o i;=g o úOdhl wOHlaIl M. Veneman
f,dalh mqrdu isÿjk w;=reoka m%ldY lr isáfha zfï wysxil
lsÍï kï jQ fï idmrdë wmrdOfha tlla u jk nj
orejka m%pKav;ajfha f.dÿre
m%Odk f.dÿr w;=reokajkakd jqjo njg m;a ù we;sZ njhs' —Tjqka
mjqf,a ish,a,kao uq¿ iudchuo wu;kak ud uf.a ienE kduhkaf.ka
yels fõú wjê jkakg ug túg t,a'à'à'B' idudðlhska njg
tys f.dÿre njg m;ajk nj wm lsisÿ idlaIshla keye˜ hkqfjka
ish,af,da b;d fyd¢ka okafkda yels fõú yer ;nkakg
ud yojf;a fodr.=¿ tjlg UNICEF ys fld<U
fjuq' tfy;a fkdokafkda f,i m%OdkS JoAnna VanGerpen m%ldY
Tfya isákafkda fjuq' ^fkdokakd ffu;%Sfhys fodr.=¿æ
lr ;sì‚' tfiau tlai;a cd;Ska
whg ixÔj th b;d meyeÈ,sj fuh f;areï .kakg yelsjk we;=¨ cd;Hka;r ixúOdk o"
jgyd fohs'& ta w;r jeäysá wm Èfkl l=iqï ,d wfmau Ôú;fha úfoaY rgj, ksfhdað;hka o
ish,af,da jroldrhd$ldrhka fldgila jkq we;' l=iqï,df.a fï iïnkaOfhka ish wjodkh
flfrys f,fyisfhkau weÕs,s È.= igk wfmau igk jkq we;æ • fhduq lr we;s njg tjlg
lrñka isáuq' ^fndfyda úg ta o m%ldY úh'
fï
m%ldY fol isÿlrkafka jHjia:d ixfYdaOkfhka tyd f.dia
furg rcfha weu;sjre n,h fnodyeÍug mlaIùu ksid fyda
fofofkls' w¾cqk fjk fudkhïu fyda foaYmd,ksl
rK;=x. ;ju;a wud;HOqrh ork m%;sm;a;s fyda kHdhd;aul lreKq md,l uKav,h úiqrejd yeÍu
w;r ;s,x. iqu;smd, ysgmq ksfhdacH iïnkaOj we;slr.;a u;fNaohla ms,sn|j i;sm;d l=uka fyda udOHla
l:dkdhljrhdhs' rcfhka bj;a ksid fkdj Y%S ,xld l%slÜ md,l u`.ska ueisú,s k.kafka ta ksidh'
jqjo Tyq ksfhdackh lrk foaYmd,k uKav,fha iNdm;sOqrh fyj;a Y%S wfkla w;g j;auka l%Svd
mlaIh ixys¢hd rcfha m%Odku ,xld l%slÜ md,l uKav,fha zn,hZ weu;sjrhdjk *hsi¾ uqia;dmd
fldgialdr mlaIhls' ckdêm;s ,nd .ekSug we;s wjYH;djh isákafkao ysgmq l%Svd weu;s
ffu;%Smd, isßfiak ksfhdackh ksiduh' ohdisß chfialr isáfhao ;s,x.
lrkafkao tu mlaIhhs' tfiau ;uka b,a,d wiajQ iu`.h' lsysm úglau j;auka l%Svd
;s,x. iqu;smd, ksfhdacH ksfhdacH l:dkdhlOqrhg jvd b;d weu;sjrhd yuqjQ l%slÜ ks,jrKh
l:dkdhlOqrfha isák úg by< jákdlula Tyqg l%slÜ md,l i|yd bÈßm;aùug wleue;s
md¾,sfïka;=fõ ue;s weu;sjrekaf.a uKav,fha iNdm;sOqrfha we;s nj l%slÜ l%Svlhskaf.ka hq;a l%slÜ
ixys¢hdj we;s lsÍug W;aidy lrk wmg neÆ ne,augu fmkS hkafka mßmd,khla i|yd w;=re md,l
w;r md¾,sfïka;=fjka msg;g tu ;k;=r i|yd ;s,x. iqu;smd, uKav,hla msysgqjk f,i l<
meñ‚ úg Tyqg ;uka ksfhdackh urdf.k uefrk igkla jqjo §ug b,a,Su weu;sjrhd fkdi,ld
lrk rcfhau ifydaor weu;sjrfhla iQodkï neúks' foaYmd,k{fhl= yßñka isákafkao ta ksidh' thg
jk rK;=x. weu;sjrhd ;rï f,i hï jeo.;a ld¾hNdrhla lsÍug ;s,x. iqu;smd, wjia:d lsysmhl§u
tÈßjdÈfhl= ;j;a ke;' j;auka we;s ksfhdacH l:dkdhlOqrhg jvd lgmqrd ia;+;s lr ;snq‚'
úmlaI uka;%Sjreka iu`. fyda l%slÜ md,l uKav,fha iNdm;sOqrh ;s,x. iqu;smd, ksfhdacH
tjeks tÈßjdÈlula Tyqf.ka wm Tyqg t;rïu jà' ck;dj ,nd ÿka l:dkdhl lñka b,a,d wiaù rchg
oel ke;' iqu;smd,f.a wxl tfla Pkaoj,g iy ukdmj,g mhska .id úreoaOj lghq;= lrk uyskao
foaYmd,k i;=rd njg m;aù we;af;a ´kEu fj,djl mlaI udre lrñka rdcmlaI m%uqL lKavdhug tlajQjo
tlu rcfha isák ;j;a ifydaor úmlaIfhka wdKavq mlaIhg;a l%Svd weu;sjrhd ;ju;a isákafkao
weu;sjrfhls' wdKavqmlaIfhka úmlaIhg;a Tyqg iyhfok ;;a;ajhlh' úúO
tfiau fuf,i ;u rcfhau udrejk kuq;a ta iïnkaOj lsisÿ foaYmd,ksl lreKq f.kyer
ifydaor weu;sjrfhla m%Odku ueisú,a,la fkdmejiqjo" l%slÜ mEfuka miq rcfhka bj;aù rchg
w;=reokajQjkaf.a ld¾hd,h
iïnkaOfhkao l%slÜ md,l uKav,h
iïnkaOfhka l%shd lrk wdldrhg
bÈßfha§ rch l%shd l<fyd;a
we;sjk m%;sM,h b;d wñysß tlla
úh yelsh' l%slÜ iïnkaOj rchg
b;d blaukska úi÷ï ,ndÈh yelsh'
ixys|shdfjka
jrla fojrla fkdj lsysmjrlau ysgmq
l%slÜ l%Svlhska jk iso;a fj;a;uq‚"
frdIdka uydkdu" ufya, chj¾Ok
iy uq;a;hshd uqr,sorkao b;d iDcq
wNsfhda.h
weu;sjrhdo lsisjlau lf<a ke;'
miqj j;auka l%Svd weu;sjrhd
ysgmq l%Svlhska lsysmfofkl=gu
l%slÜ f.dv.ekSu i|yd l%slÜ
md,l uKavh iu. lghq;= lsÍug
úreoaO lghq;= lrk w;ru l%Svd jevms,sfj< bÈßhg f.k hdug meñfKk f,i l< wdrdOkj Tjqka
weu;sjrhd iu. tlaù l%slÜ md,l we;s fyd|u iy úYajdijka;u ish¨ fokd m%;slafIam lf<a" Tjqka
uKav,fha n,h ,nd .ekSug wjia:djla jkafka w;=reokajQjkaf.a úiska Bg fmr isÿl< fhdackd
;s,x. ish¨u W;aidyhka orñka ld¾hd,fha ld¾hNdrh il%Shj iïnkaOj lsisu fohla l%Svd
isà' t;ek§ l%Svd weu;sjrhd iy bgq lsÍug iyh §uj ;sìh§ tu wud;HdxYh yryd isÿ fkdjQ nj
;s,x. ;uka oeka isák foaYmd,k mjiñks'
ld¾hd,fha lghq;= id¾:lj
lKavdhï .ek fkdis;d ixys|shdj l%slÜ fukau mqrjeishkaf.a
bgqlsÍug wjYH lghq;= iïmdkh udkj ysñlï we;=¨ whs;sjdislï
we;slrf.k we;'
fuu rch hgf;a fndfyda lsÍugo úYd, Wkkaÿjla rcfhka iïnkaOfhkao rch l,aurk iy
wjia:djkaj,§ wms olsk ixys¢hdj we;s njla fkdyef`.a' úYajdikSh fkdjk wdldrhg
tjeks tlls' ta;=, rg bÈßhg ixys¢hd rchla hgf;a jqj;a lghq;= lrñka isák w;r fuksidu
f.khk cd;sl m%;sm;a;Skag rch ixys¢hdj hk ud;Dldj wo we;af;a rcfha ixys¢hd jevms,sfj< idlaId;a
;=, fyda ixys¢hdjla we;s nj rch w; fkdj rdcH fkdjk lr.ekSug wjYH iyh ol=fKka
meyeÈ,sj fmfkkakg ke;' ;j;a ixúOdk we;=¿ isú,a ixúOdk w;h' fkd,efí' tfiau ixys¢hd jev
WodyrKhla f,i f.kyer oelaúh thg fya;=j jkafka rch úiska ms,sfj, lr;shdf.k hdfï jeä
yelafla w;=reoykajQjka ms,sn| ixys¢hdj iïnkaOfhka isÿlrkq nrla oeÍug ;jÿrg;a isú,a ixúOdk
ld¾hd,h iïnkaOj fuu rcfha ,nk l%shdjkaf.a we;s we,auereKq iy ta iïnkaOj Wkkaÿjla olajk
we;s ia:djrhhs' fuu rchg ixys¢hd iajNdjhhs' mqoa.,hkag isÿjkq we;' •
Cover Story
fidhdf.k mdrg nyskak yhshla
;snqK jf.au tfyu mdrg neiai
lúfha mo fma<s tlska tl ,syñka
Tyq fï uyd .eUqre l;djla lsõjd'
f.jkafka
fufyuhs
l< hq;=hs'
wms okakjd ysia w;ska fl
ljrfha l;dj
Woúh nj wms oek Wkakd' ta l,dj
Tjqka oek ysáhg udOH l,dj Tjqka
th we;fulag ;ukaf.a Ôúf;a m<uq
j;djg úkao w;aoelSula jqKd'
wdj ta Èßh ldka;djkag u
ld,hgu ;shd .kak fnd
oek ysáfha keye' ;ukaf.a m%Yakhla
m;a;f¾lg ,sh, hjk" .=jka ld,h
ikaksfõokh .ek wjqreÿ y;rla
iriúhl bf.k .;a; uu;a" wdfh;a
udi 06 g fld;auf,a udOH welvñfh
fokak wmsg mq¿jka jqKd l
fjka lrf.k ;ukaf.a m%Yak rgg w¨;ska ikaksfõokh bf.k.;a;d' re' 200$- Tjqka ;ukaf.a m%Yak wrf.
hqoaOfhka n,mEug m;a
wefykak uhsl%f*dakhla bÈßfha
lshk l,dj" Y%S ,xld .=jka úÿ,s
ta wjqreÿ y;r mqrdjgu uÕ yereKq
ikaksfõokfha mdvï wjqreoaog
udOHfha
tlal yßhgu ;ukaf.a .
mgka .;a; ojig óg;a j
ldka;djka fidhd mq;a;,ug
ixia:dfõ wOHlaIl ckrd,ajrhd
Y%S ,xldfõ ;sia jirla mej;s hqoaOfhka isxy," fou< fuka
m%ùK ñksiqkaf.a w;aoelSïj,ska wms
u uqibf.k.;a
a,sï ldka;;djka
re' 400$-
d' taol ;uhs ikaksfõokh'
wmsj fnod .kak mq¿jka fj
jqKq trdkka o fyÜáwdrÉÑf.ka " tys úYajdih wm ;=< ;sfnkjd'
úm;g m;aúh' W;=re kef.kys r m%wOHla
foaYj,Iljdih l, juqßhla wmsg tu
ia,sï ck;dj Tjqkm%a foekq
oaY Kd''' Tjqk ag wmsj
ksfhdacH ckrd,a uqo,a weKjqï u.skfï a''' ojia fol
j,ska m,jd yeÍfuka jq wk;=
Kq rej uhqßTjqkwfíis
a nyq; rhla mq;jf.a
xyf.ka a;,uu m%foaoekq Kd'''
Yfha iuyr fj,djg jpkj,s
irKd.; kdj, ka''' WmtkaÔ´ldßhlf.a
;eme,a ^uf.a& È
l|jqrej, ;djld,slj r|jd
fld;a;nkuf,a ,§' udOH a mq;a;,u m%foaiuyr
kuq;a Tjqkwelvñfha Yfha jir fj,djg 25la yeÕSï j,ska"
ld¾hd,fhka ldnkamuKla
mEklska l=regq .Eú,
bßhõj,s k a''' wms l;d l<d' udre .eyekqlrjd .; tka yels
muK ðj;aù we;' oeka Tjq k a f .a ia Ò r jdiN+ ñ
m%ùK .=jka úÿ,s Ys,amSka jqKnjg mq ; a ; ,u m;a ù we;' ia Ò r mÈxÑh Ô ´mßÈ
mmqjl iS;, o W
iy ;djld,sl mÈxÑh w;r foda , kh jk Tjq k a wo jk úg Ôjk úÈhg
wr.,fha wms úYd,yefudagu iudkrhsm%ÜYiaak kõ lf,laáõ
mekh
pQ,dNh Ydka; l=udrf.ka" nkaÿ, yo.eia u o y÷k .;sñ' •
wNsfhda. rdYshlg uqyqKj¾Kl=
§ isà' tu lïkiqrla;sIsn
;qKlsd'Íuwms tajK d q tlsfkld w;rf*da fnodäfudl%is" 24$13"
,iQldka ;djkafbf.k
ßhf.ka .a whs;sjdis.ka wruq úchnd udj;" kdj, mdr"
lrf.k Rightsnow iywjia Fokus
:dj women
,enqKd'wdh;k tlaj ixúOdkh l, jevuq¿jla
.kak fyd|u úÈy fï mqyqK qfjka
kqf.af.dv hk ,smskhg Pdhdr
mq;a;,fï§ meje;aú‚' fidhd.;a;d' uqo,a weKjqï tùfï§
;ekam;a lrkakdf.a ku
iy idudðl wxlh i|yka
iuìu lsÍu wksjd¾h fõ'
fujr;eme,a ch.%dylhka
^kdj, Wm
ld¾hd,h lshksdufrdai`oyka
Id fyÜáwdrÉÑ
lrkak'& Èh.u" fydaud.u
iïm;a nexl=j u.ska'''
1' iuìu mdGl Tn odhl;aj
iEu uilu ziuìuZ iEum;%uilu fha ziuìuZ
m<jk m;% lsifsh haïm<jk,smshlslaishwdY%
ï ,sfmhka mdGl
shla wdY% fhka uqo,a .sKqug nerkslrkajerÈfmska<s;=r
Tng wm mekhla fhduqmdGl lrk Tng wmnjmekhla
Tn oka fhduq
kjd'lrk iuìu nj Tn okakjd'
mekhg iuìu
Tnf.a kï
2016uqofkdje(
,a ;ekam 15;=jk
m;%Èkg
l
s dfõfmr wm fj; tjk
mekhg Tnf.a ms<s;=r ;eme,am;a" ,sms" B fï,a fyda SMS ^Deposit Slip& ;eka m ;a
ms<s;=r ;eme,am;a" u.s
,smks"a oBtjka
fï,akgfyda
mq¿jka SMS ' ms<u.s
s;=rk a o fj;
e wm tjkafhduq
kg mqlrk¿jkaúg ' lrkakdf.a ku iy
iuìu mekhg ms < s ; = r e
ms<s;=re wm fj; fhduq lrk úg iuìu mekhg ms<s;=re lshd ls h d igyka lr tjka k ;a wu;l ie,lsidudðl
h hq;=hs - Tnf.a
wxlh msi|yka<s;=r wm fj; tùfï§ T
idudðlfhla
lsÍu wkskï jd¾hTfí fõ' idudðl wxlh ta iu
igyka lr tjkaklrka ch.%
k tmd' ksjerÈ ms<s;=re w;ßka f;dard .kakd ch.%dyl
;a wu;l
dysldjka lrka k tmd'
fofofkl= g ks ja:erÈlÜg,hla
.%k ms<s;=re w;ßka
,ndÈug lr 2'tùu wks
Èjhs jd¾h
fka nj lreKdfjka
´kEu iïm;a i,lkak' T
f;dard .kakd ch.%ziuìuZ
dyl ch.% dysldjka fofofkl=g .%ka: lÜg,hla
iQodkï' idudðlfhla
nexl=jlsfkdjka
ka .sK fqï
ka kï wxlmeyeÈ,sj Tnf.a ,
ÿrl:k 0013wxlh
1001,s1157
hd tùugg Tnf.aldreKsl jkak'
,ndÈug ziuìuZ iQodkï' miq.sh mekhg ms<s;=r odhl;a
ms<s;=rner
e tùfï§ j uq o ,a fyda wdOdr
tla mdGlhl= úiska tjkq ,nk
l< yelsh'
fujriafldñIka
mekh
jdëk fldñIka iNdjla jYfhka Y%S ,xld udkj ysñlï
iNdj ia:dms; lrkqks,nka
jerÈ fka ms1996
<s;wxl
=r 21
m‚jq3' vTn
hlauqyd
j,x.=2822375
o,a tla
ner;eme,a
jk nj fydai,lka
l< miq
k '
m;la
011 muKla Èkqï we
j¾;udk mls ia:md¾,s
ork dkq w.ue;s
fïka;= mk; u.sk2018
s' iema( 15 jk 0771097910
bïrdka Ldka jir 22 lg fmr hk ÿrl:k wxlhka wu;d
Èkg fmr idudðl wxlh uqo, f.jq
mlsia:dkq l%shdldÍ
fujr foamekh
Ymd,khg wm fj; wdldrh iy f.jQmekhg
uq o , ms<s;=re
wj;S¾K jQftlaha il=;auk mla ziuìuZ
cd;S kafI
.a hjOysxidjg tfrystjka
lñgqk
j' fj; tys oekqï foka
24$13" k' udj;" kdj, mdr" kqf.af.
úchnd
msysgqjdmd¾Ya
.ksjñldrkao@rdcHhka ish m%.;sh ms<sn|j jd¾;djla hjkq B fpla
- fï,am;asamabima@rightsnow.net
u.ska''' sms 077 1
,nkafka jir lShlg jrlao@ Rights now – Collective
ie,lsh hq;=hs - Tnf.a ms<s;=r wm fj; tùfï§ Tn ziuìuZ mekhg for Democracy hkqfjka
iuìu idudðlfhla kï Tfí idudðl wxlh ta ms<s;=re i | y k a l r “Account
iu`. i|yka lr tùu wksjd¾h nj lreKdfjka 24$13" úchnd payee only” h k q f j k a
i,lkak' Tn iuìu idudðlfhla fkdjkafka udj;" kdj, mdr" f¾LKh lr ,s h dmÈxÑ
kï meyeÈ,sj Tnf.a ,smskh iy ÿrl:k wxlh kqf.af.dv' ;emEf,ka iuìu ,smskh
B-fï,a fj; tjkak'
,shd tùug ldreKsl jkak' samabima@
ms<s;=re tùfï§ tla mdGlhl= úiska tjkq ,nk tla rightsnow.net iuìu
SMS m‚jqvhla yd tla ;eme,am;la muKla Èkqï sms 077 1097910 wxl 24$13 úchnd udj;"
we§u i`oyd j,x.= jk nj i,lkak' kdj, mdr" kqf.af.dv'
› wf.daia;= 08-20
wykak rgmqrd
j¾.jdoh" wd.ïjdoh" cd;sjdoh ck Ôú; ;=<ska bj;a lr
b;sydifha mdvï ;=<ska ck Ôú;h fjkia lsÍu wruqKq lr.;a
zwykakZ jevigyk 2018 wf.daia;= 08 isg 20 jk od olajd
lvj;" je,sfõßh" hlal," ksÜgUqj" lE.,a," udjke,a,"
› cQ,s 12 - 13 ms<su;,dj" fmardfoKsh" lgq.iaf;dg" j;af;.u" È.k"
w;=reokajQjkaf.a mjq,a j,g ol=fKa iyfhda.h foysj," mdkÿr" mhd.," fírej," we,amsáh" wïn,kaf.ä"
wLKav wr.,hl fhÿkq W;=re kef.kysr w;=reokajQjkaf.a yslalvqj" .sxf;dg" wl=/iai" lUqremsáh" háhk hk k.r j,
mjq,a j, {d;Skag" Tjqka fu;=jla ú¢ j| fõokdjkag uqo,a yd ckudOH wud;HdxYfha ixúOdk;ajfhka id¾:lj
iyfhda.h olajñka ol=fKa udkj ysñlï l%shdldÍka úiska meje;aúKs' •
2018 cQ,s 12 fjks Èk iji 4'00 isg 13 jk isl=rdod rd;%S 11'30
olajd wLKav úfrdaO;djhla ixúOdkh lr ;snqKq w;r th
fld<U úydr uyd foaù WoHdkfha fk¿ï fmdl=K bÈßmsg§
meje;ajqKs' •
› cQ,s 31
m<d;aiNd ;=< 25] fldagdj .ek jd¾;dj t<s oelaùu
YS% ,xldfõ m<d;a iNd;=< ldka;d ksfhdackh ;yjqre lr › wf.daia;= 21
.ekSu Wfoid Law & Society Trust ixúOdkh úiska m<d;a ñ,sgß .%yKfha mj;sk bvï fjkqfjka úfrdaO;djhla
md,k wdh;kj, uyck ksfhdað;hska yd isú,a ixúOdk W;=f¾;a ol=fKa;a bvïj, ck;djg we;s whs;sh ;yjqre
ksfhdað;hska iu`. meje;ajQ woyia úuiSfï jevuq¿ ud,dfõ lrkq jia" ñ,sgß .%yKfha mj;sk ish¨ bvï ksoyia lrk
ixlaIsma; jd¾;dj t<soelaùu 2018 cq,s 31 jk Èk Global f,i b,a,ñka isÿ lrk ,o úfrdaO;djh People’s Alliance
Tower ysÈ isÿúKs' • to Right to Land ixúOdkfha ixúOdk;ajfhka hq;=j wf.daia;=
21 jk Èk iji 3 g fld<U ,smagka jgrjqfïÈ mj;ajkakg
fhÿKs' •
› wf.daia;= 08 - 09 › wf.daia;= 21
#UNFRAMED ud;rg zfla fmdhskaÜZ lr,shg
hqo mSvkhg iDcqju uqyqK ÿka W;=re kef.kysr ck;djf.a wð;a merl=ï chisxy úiska —t<shlkao˜ jOld.drfha i;H
Ôú;h;a" hqoaOfhka miqj ol=fKa ckhd uqyqK ÿka úúO isÿùï miqìï lr.ksñka 1989 le/,a, ms<sn|j ,shk ,o —
;SrKd;aul i,l=Kq;a úoydmdk #UNFRAMED zmYapd;a fla fmdhskaܘ kjl;dj mdol lr.;a ixjdo iNdjla 2018
hqo Y%S ,xldj - hqla;sh iy Ôú;hZ PdhdrEm m%o¾Ykh wf.daia;= 21od cd;sl mqia;ld, yd m%f,aLk fiajd uKav,fhaÈ
2018 wf.daia;= 8 iy 9 foÈk mqrd úl,am fjí wvúfha mj;ajkakg fhÿKs' •
ixúOdk;ajfhka hq;=j meje;aúKs' •
› iema;eïn¾ 04
ieñhd fjkqfjka uhqß kej;;a i;H.%yhl
2013 È wkqrdOmqr k.rfha § iqÿjEka r:hlska meyer f.k
.sh ;u ieñhd .ek f;dr;=rla oek .ekSu fjkqfjka iy
Tyq w;=reoykúS mia jila f.ùu ksñ;af;ka uhqß bfkdald
chfiak ;u orejka fofokdo iu`. iema;eïn¾ 04 jk Èk
/h myka jk;=reu .d¨uqjfodr wi, i;H.%yhla mj;ajk
,§'
› wf.daia;= 23
jdrKhg tfrysj l,dlrejkaf.a udOH yuqj
—jdrKfha Woyig tfrysj l,dfõ ksoyi˜ fjkqfjka
l,dlrefjda" úpdrlfhda iy ixialD;sl l%shdOrfhda tlaj
meje;ajQ udOH yuqj urodk CSR ys§ meje;aùh' j;auka
wdKavqj úiska l,d lD;s jdrKh lsÍu iy m%ldYk ksoyi
W,a,x>kh lsÍu iïnkaOfhka úfrdaOh m,lsÍug fuh
ixúOdkh lr ;snqks'
› iema;eïn¾ 05
OMP w;=re jd¾;dj ckm;sg
w;=reokajQjka ms<sn| f;dr;=re fidhd ne,Su i|yd ia:dms;
lrk ,o w;=reokajQ ;eke;a;ka ms<sn| ld¾hd,fha w;=re
jd¾;dj 2018 iema;eïn¾ 05 jk Èk& fmrjrefõ§ ckdêm;s
ffu;S%md, isßfiakg" tys iNdm;s ckdêm;s kS;s{ id,sh
mSßia uy;d úiska Ndrfokq ,eîh'
› wf.daia;= 25
hqoaOfhka n,mEug m;a ldka;djkaf.a whs;sjdislï iqrlaIs; › wf.daia;= 30
lsÍu wruqKq lrf.k Rightsnow iy Fokus wdh;k tlaj foajirKhg w; fkd;nkq æ
ixúOdkh l, jevuq¿jla wf.daia;= 25 jk Èk ;%sl=Kdu,fha§ oYl y;rlg jvd ld,hla uyck wjldYhla f,i
meje;aú‚' meje;s l=reKE., foajirK ixj¾Ok flakaøh l=rekE.,
Èfhdalsih úiska n,y;aldrfhka w;am;a lr .ekSug orK
W;aidyhg tfrysj foajirK ys;j;=ka úiska fld<U §
idlÉPdjla mj;ajk ,§'
iuìu 2018 wf.daia;=-iema;eïn¾ 23
i;Hd ks¾udKs
iE u flfkl=u nexl=
fyda fjk;a uQ,H wmsg
nexl=
wdh;k iuÕ
iïnkaOj lghq;= lr ;sîu
idudkH fohls' fuh lshjk
wlemo@
Tng nexl= .sKqï tlla
fyda Bg jvd ;sìh yelsh'
Tnf.a myiqj i|yd nexl=j
úiska nexl= ldâm;ao ,nd§
we;' kuq;a úfYaI wjYH;d
we;s mqoa.,hskag nexl=
we;=¿ uQ,H wdh;k iuÕ
.Kqfokq lsÍfï§ mj;skafka
fmfkkjdg jvd fjkia
;;a;ajhls' hï Èkl tu .sKqfï whs;sh
oDIHdndê; mqoa.,hska ujg fyda mshdg ysñjk
.sKqula wdrïN lsÍug nj;ah' tfukau oDIHdndê;
hdfï§ fndfyda nexl=j,ska ;re‚hla jk weh zóg fmr
;ksj .sKqula wdrïN lsÍug wdrïN l< nexl= .sKqï
bv fkdfoa' oEia fmfkk wdrïN lf<a ljqrekao@Z"
fjk;a wfhl= iuÕ noaO zfujka whg .sKqï fokafka
.sKqula wdrïN lsÍug nexl=j ljqrekaoeZhs lshñka weh oeä
úiska n, lrk nj fndfyda wmyiq;djhlg m;a lr ;sfí'
fokd m%ldY lr;s' uE;l§ r;au,dk" fydaud.u" fydrK"
fydaud.u m%dfoaYfha rdcH l=reKE.," fld<U" .ïfmd<"
nexl=jl .sKqula wdrïN kqf.af.dv wd§ m%foaY
lsÍug .sh oDYHdndê; lsysmhlu rdcH nexl=j,
ifydaoßfhl=;a" r;au,dk iy we;eï fm!oa.,sl
m%foaYfha nexl=jlska .sKqula nexl=j, .sKqï weröug .sh
wdrïN lsÍug .sh oDYHdndê; oDIHdndê; ish¨ fokdu fï
fidfydhqfrl=;a ud iu`. .eg¨jg uqyqK§ ;sfí' orejka
lshd isáfha fï l;djhs' nexl= isák oDIHdndê; foudmshkag
ks,OdÍka m%ldY lr we;af;a fï .eg¨ldÍ ;;a;ajh u;
;u uj fyda mshd iuÕ tlaj ;u orejkag .sKqula werôh
.sKqula wdrïN l< hq;= nj;a" fkdyelsh'
1
967 jif¾ § —oe;s frdafoka iquk f,dl=nKavdr jf.a wh ;uhs yev rej j;a fkdÿgq —fïß kï jQ
Wmka nqÿka˜ flál;d ix.%yh ux fjkqfjka y~ ke.=fõ'˜ ta ußhd˜ b;sydihg tla úh' YÍr wem
,shQ tjlg 27 yeúßÈ fgksika f,aLlhdf.a l<lsÍuh' ,nd wks;a w;g .xf.dvú, mshisß
fmf¾rd kï f,aLlhdg kj;skakg 2000 jif¾§ —fïß kï jQ uqøKd,h fj; tk fjäj¾Ok
jQfha fldgqj ryia fmd,sisfhks' ußhd˜ lD;sh ,shd ryia fmd,sisfha olskafka ryia fmd,sish ;u fmd;a
fn!oaO iñ;s iïfï,kh fjkqfjka y;rfjks ;Ügqjg hkafka 29 f;d.h mgjd f.k hk wdldrhh'
,S,dkkao l,afoard f.dkq l< yeúßÈ uxcq, fjäj¾Ok kï jQ —lf;da,sl iNdfõ jdu lKavdhu˜"
meñ‚,a,lg wkqj nqÿ oyug f,aLlhdh' ta ;ksju fkdfõ' —ls;=ir˜ idudðlfhda ud fjkqfjka
wmydi l< njg fpdaokd ,o msg ljrh ks¾udKh l< ,,s;a l;d lr,d ;sínd' ud fjkqfjka
l;=jrhd Ök fldñhqksiaÜ msf,a fikúr;ak;a we;=<; Ñ;% we¢ fmkS ysgmq wh w;r uydpd¾h
fm<Uùu u; tu lD;sh ,shk ,o fla' ví,sõ' ckrxck;a miqmsfgys
njg meñ‚,slrejka úiska wkqudk l;=jrhdf.a PdhdrEmh .;a wð;a
lr ;sìK' —t;ekÈ fmd,sisfha wh fikúr;ak;a m%ldYl isßiquk
uf.ka m%Yak l<dg" thd,g ux f.dvf.a uy;d;a iu.h' lf;da,sl
lshkfoa j;a ug thd,d lshkfoa j;a iNdj fjkqfjka tys lf;da,sl
f;arefKa kE' wka;sug fmd,sish iskud m¾Iofha ^OCIC& wOHlaI
fmardfo‚fha Wmdêhla ;sfhk isß,a .dñ‚ m%kdkaÿ msh;=uka
fmd,sia ks<Odßfhlaj lefoõjd˜ ta úiska f.dkq l< meñ‚,a,g wkqj
fgksika fmf¾rd uy;df.a w÷re l%shd;aul jQ fmd,sish fjäj¾Okg
u;l igykah' ld¾ñl nqÿjrfhla tfrysj foj¾.hl kvq mejrEy'
my< ùu .ek ,shkakg .sh f,aLlhd
le|jdf.k fmd;aie,a lrd .sh
fmd,sia ks<OdÍka tl;= lr.;a fmd;a
ish,a,u uqød ;enQ w;r f,aLlhd
i;=j ;snQ b;sß fmd;a ish,a,u
rdcika;l úh' —uu uf.a fmdf;a
i|yka l<d Y%S ,xld ;reK f,aLl
ixúOdkfha wkq.%yfhka lsh,d' tal
wd.ñl
;%ia;jdoh
yd
idys;Hh
26 iuìu 2018 wf.daia;=
iqpß; .ï,;a" fgksika fmf¾rd" wdpd¾h fla' fla' Y%Skd;a j;a ksoyia l<
iqks,a úfÊisßj¾Ok" rk;a l=udrisxy" isß,a w;r kej; meñfKk úg /f.k
ñ;%jreks¦ Tn tfåruq,a," chisß chfialr" ;sôßhd.u .sh fmd;a ish,a, wdmiq f.keú;a
wm Ôj;ajkafka nKavdr" ÈfkaIa úNú jf.a wh ysáhd' .ï,;a ndr § ;snqKq nj m%ldYlhd mjid
ueipqfiÜa ys Èjhsk m;a;f¾g —fjäj¾Okg fjä fkd;nkq˜ ;sìK'
lsh,d ,sõjd' fla' fla' iukal=udr" Wmq,a Ydka; tod yefÜ oilfha wd.ug uqjd
if,ï ikakia., we;=¿ zixys|Z iu. tl;= fj,d jQ ixialD;sl ;%ia;jdoh yuqfõ
.ïudkfhah' ysgmq iyDofhda m;%sldjla .y,d fnod yeßhd'˜ fgksika fmf¾rd fjkqfjka y~
mkai,a" m,a,s ta fjäj¾Okf.a u;l È.yereuh' ke.=fõ wf;a weÕs,s .Kkg;a jvd
2018 wf.daia;= 04 fjksod fla' fla' Y%Skd;a wvq msßils' fooyi jif¾ § m%ydrhg
fNaohlska f;drj p;=rx. f.a —nqÿkaf.a ria;shdÿj˜ t<s olskafka ,la jk fjäj¾Ok fjkqfjka
wd.u ysi uqÿkska fjäj¾Ok mejiQ" Tyq fjkqfjka fmkS Bg jvd msßila bÈßm;a jQ w;r t
;nd .;a is,aj;=ka isá ixys| miqìu ;=<h' tod ixys| iy wo msßi w;r Wmq,a Ydka; ikakia.,
wm yg ˜N+; frdah,a ;efm%dfíkshd yiqrejk Wmq,a Ydka; lshd flfkl= o isá nj mejiqfõ
ikakia., mjik mßÈ fmd; fodrg jäkakg fjäj¾Okuh' bka jir oy
ikakshla˜ we;ehs meh lSmhlg fmr meñ‚ ñßydk fmd,sisfha wglg miqj ta Wmq,a ikakia.,u
weÕs,s È.= lrk ks,OdÍka ;sfofkla nqoaO pß;hg ks.d fok ;j;a ;reK f,aLlfhla iu. tu
w;r t,a¨ï .ig lD;shla t<s oelaùug iQodkï jk njg ,o .eg¿jgu uqyqK fok úg ñ;%hskaf.a
meñ‚,a,la wkqj f,aLlhd iy m%ldYlhd iydh o we;sj ch ,o nj mejiqfõ
u. fmkakkakg iu. msgm;a ish,a, fmd,sish fj; /f.k ikakia.,uh'
ie§ meye§ isák h;s' n;a;ruq,a, ;,dfyak fn!oaO f;dr;=re fujr rdcH kdgH Wf<f,a
úksiqre uvq,a,la o flakaøh keu;s ,sms YS¾Ihlska nqoaO Ydik fyd|u kdgHh f,i iïudks;
;kshg ys£' wud;Hjrhdg ,shQ ,smshl *elaia msgm;la WIdka fmf¾rd f.a —udhd nkaOk˜
bÈßm;a lrñka fmd,sishg /f.k .sh miq fï kdgHfha mejfikafka if,ï kï
lD;sh lshjd n,d ;SrKh lrkakehs fla'fla .ïudkhl l;d mqj; h' tlska tl
Y%Skd;a fhdackd lr isà' —´jd lshjkak .ïjeishka —N+; ikakshla˜ we;ehs
fj,dj keye˜ hkqfjka Wia yçka mejiQ CI fpdaokd k.ñka m,a,sfhao wkq.%yh
m%shka; lD;sfha kug lSm j;djla weÕs,af,ka we;sj urK o~qjug ,la lrk úg
wksñka —fï ;sfhkafk wmydi lr,d - fï Bg tfrysj ke.S isákafka o" i;Hh
;sfhkafk wmydi lr,''''˜ hkqfjka idys;H Wfoid m,a,shg wNsfhda. lrkakg
lD;sh .ek Tyqf.a woyi mjid isáhd˜' ta iu;a jkafka o fcdaka fm%dlag¾ iy
m%ldYl Wmq,a Ydka; ikakia.,f.a jokah ' frfnld fyÈh muKls' t,a¨ï
ñßydk fmd,sish wNHka;rfha mehl muK .i fmks fmkS jqjo Tjqka mjid
ld,hla ñksia whs;sjdislï ms<sn| wr.,fha isáfha —N+; ikaksh˜ hkq m,a,sfha
wjika m%;sM,h f,i Tjqka ;udj;a wdOdrfhka ys;ska ujd .;a ufkda
úldrhla wfkldj md.d oeóug
Ndú;d lsÍula njhs'
ñ;%jreks¦ Tn wm Ôj;ajkafka
ueipqfiÜ ys if,ï .ïudkfhah'
mkai,a" m,a,s fNaohlska f;drj
wd.u ysi uqÿkska ;nd .;a is,aj;=ka
wm yg zN+; ikakshlaZ we;ehs
weÕs,s È.= lrk w;r t,a¨ï .ig
u. fmkakkakg ie§ meye§ isák
úksiqre uvq,a,la o ;kshg ys£'
kuq;a fï i¾j ÿ¾Nd.Hhka
iy jHikhka yuqfõ jqjo wmg
i;=gqjkakg tla fya;=jla b;sßj
we;'
ta if,ï jdiS wm w;r ;ju;a
fcdaka fm%dlag¾,d iy frfnld k¾ia
,d Ôj;a jk nj olakg ,eîuh'
fï igyk T.jqka fjkqfjks'•
cd;Hka;r w;=reokajqjkaf.a Èkh iurñka w;=reokajQ ;eke;a;ka ms<sn| ld¾hd,h úiska cd;Hka;r
w;=reokajQjkaf.a {d;Ska md.ukska w;=reokajQ ;eke;a;kaf.a ieureï Èkh iurñka ixúOdkh
l< ieureï W;aijh fÊ' wd¾' chj¾Ok flakaøfhaÈ
fu
rfÜ ixl%dka;sl hqla;sh wdrlaIs; l,dmhg hdnoj msysá
fyda udkj whs;sjdislï /|jqï l|jqre ixlS¾Khhs' weig
ms,sn| ixjdo" ix,dm yiqjk udkfha fl<jrla fkdue;sj
t;rï me;sr fkd.sh" 80 oYlfha tllg tlla mQÜgq fldg ;kd
w. Nd.h hkq ol=fKa ckhdf.a ;snQ l=vdrï iuQyh neÆ ne,aug
Ôú; jd iq<shlg yiq jQ iuhhs' fk;g riÿkls' iqÿ meye miqìfuys
tiufha lsisfjl=g ;u Èúh ms,sn| ldjoaod we;s tlai;a cd;Skaf.a
iqrlaIs; njla fkdmej;sk' úid,d wdOdr jevigyfkys ixfla;h
uykqjrl isß.;a tiuh" ks, yd /.;a ks,ameye uqødj ta w;ßka lemS
fkdks, f,iska t,a,jQ fohdldr fmfka' tfy;a tu wisßh /fokqfha
NSIKhhlska ;e;s f.k ;snQ w;r ksfïYhlg mu‚' y;r ßhklg
hï ñksfila i;=j mej;sh hq;= wju jvd u|la jeä tjka l=vdrula ;=<
wNsudkh fyda úoHdudk fkdùu laIh jk ñksia Èúhg f.úh yels
ienE fÄojdplh úh' ñ,la fuf,dj lsisfjla i;=j fyda
;sìh fkdyelsh' .u ms,sn| lreKq úia;r lrkafkao
bka jir lsysmhla .sh ;ek W;=f¾ hkakhs' fndfyda fofkla okakd
W;aikak jQ wr.,h o rgg ;s,sK fkdrgqka úh,s i,dl f,i
i;sm;d fnod yeß wdOdrfhka hemqKq mßÈ idïmq¾ hkq kef.kysr fjk
l, hula fkdùh' fuf,i W;=f¾;a" wka ljr fmfoil fyda olskakg
ol=fKa;a NSIKhg ì,sù Èú ;=rka Tjqka tys hfkk ljfrla fõjd
Tyqf.ka fyda wehf.ka weiq mekhla ke;s ks,ajka f.dhñka iY%Sl
jQ ;reK Ôú; tla fldg mjqrla lDIsld¾ñl fmfoils' jeis Èkla
iEÿfõ kï th ie;mqï .Kkla úh' tkï ;u .ïìï lrd hk u.la
fyda Èkhla okafkaoehs hkakhs' fulS jQ tÈk yoaod uv f.dfydrejlaj
wE;g úysfok uD; lf,anr j,ska mej;s l=vdrï hdh w;ßka ßx.d
iukaú; tlla jkjd fkdwkqudkh' l=vdrï hdhg iudka;rj mfilska
msysá mdif,ys tÈk ksjdidka;r ú;a l%Svd W;aijh ixúOdkh lrk
—ish¨ i;ajfhda o~qjñka ;e;s.kakd fuu .=rejrhdf.a fN!;sl YÍrh
nj;a" Tjqka ish,af,da urKhg ìh l%Svd ;r. meje;aùug we;s iQodku
oel wm ta foig weÿfkuq' wm tys tys ;snqfka jqjo f.fjk ksfïYhla
nj;a˜ i|yka jkafka Oïu mofha mdid Tyqf.a is;sú,s ne§ ;snqfKa ;u
jqjo" th l,yldÍ ñksia yfoys wd mj;a oek tys wd <fuda rxpqjo
l%Svdj mfil,d weiq mekh jQfha .u;a" ksji;a flfrysh' tlS .u
fldgd uqød ;nkakg iu;a iudc yd ksfji tf,iu yqol,dj" ñksia
foaYmd,k ieleiaula wo o wm w;r idïmQ¾ fj; ljod kï hkakg
,efíoehs hkakhs' tlS l,n,ldÍ jdihlska f;drj mj;sk w;r ta
fkdmej;Su ljrïkï wNd.Hhlao@ ms,sn| w;S; ldufhka miqjk fï
lsisod ksu fkdjk laIqOd jgmsgdj myj .sh l, meñ‚ mdi,a
.=rejrfhla wmj úÿy,am;sjrhdf.a wirK mqrjeishdg Èhyels jkaÈh
.skaklska ñksidg .e,ùula ljrlao@ nqÿ rÿka mjd foaYkd lrk
ke;af;ah' ta kï ;uka ms<s.ekSug ld¾hd,h fj; le|ùh'
mdi, fkdmej;s iufha yqjudre ,oehs wm lshjd we;af;a —wdkkao"
,laùu ms<sn|j mj;akd fkdks;a lsUq,aj;ska yud tk iq<.;a iemhs˜
wdYdjhs' th laIqOd .skak yd jQ nr wú jeàu ksid jy,fhka
bj;aj ;snQ úi,a modi w;ßka hkqfjks'
iu jkafkah' fuh bx.%Sis niska fuys wfkla u;lh u;= jQfha
Recognition Hungry hehs y÷kajhs' wyi foi n,ñka tlS .=rejrhd
ie,l< mqj;a weiQ wmf.a yoj;a fmaÿre;=vqfjks' hqoaOh wjika jQ
ksis ms<s.ekSula fkdue;s l," ú.i m%;sIaGdms; m<d;a md,k
wjOdkug ,la jkafka ;u ;ukaf.a úh,S .shd hehs lSu w;sfYdala;shla
fkdfõ' ld¾hd,fha mfil ;snQ wdh;k i|yd f;aÍ m;ajQ uyck
wNsudkhhs' ljr ix.%duhla fyda ksfhdað;hka mqyqKq lsÍu i|yd
fõjd th ñksia Ôú; ì,s.kakla mß.Klhla hka;ñka ilid .;a
fulS .=rejrhd Bg tlalr.;a ksrka;rfhka W;=f¾ ixpdrh l,
kï th tl fy,d ms<sl=,g ,la l, iufhah' bka tla jevigykla i|yd
hq;af;ah' tfy;a tjekakla u.ska wka;¾cd, myiqlï yd iu.ska wmg
fmkajk ,oafoa idïmq¾ .fuys msysá iyNd.S jQ tla úhm;a mqoa.,fhla
f.dvk.d.kakg ;e;a orkafka ;u w;aoelSï úodrkfha§ mjid
iaùh wNsudkh ñi fjk wka hula Tjqkaf.a fldaú, yd ksjihs' .=.,a
fijqï hka;%h u.ska is;shï.; isáh lreKla woo wmf.a u;lfhka
fkdfõ' ;u wNsudkh wfkldf.a neyer fkdù mj;S' Tyqg wkqj
whs;Ska md.d oud f.dvk.dkakg ;u .ïudkh;a" fldaú,;a wm yg
fmkajñka isák Tyqf.a uqyqK n,k f;jrla urKfhka .e,jqKq Tyq
;e;a oerE yeu W;aidyhlau ksud ù wkd: l|jqre y;rl Èúf.jd we;'
we;af;a ñksia Ôú; oi oyia .Kka úg wmg fmkS .sfha fudyq ljrkï
f,days; .x.djkays mdlr yeÍfuks' Woafõ.hlska yd Èÿ,k oEiska ;u 43 msgqjg ››
32 iuìu 2018 wf.daia;=-iema;eïn¾
W;=f¾;a" ol=fKa;a NSIKhg ì,sù Èú ;=rka jQ
;reK Ôú; tla fldg mjqrla iEÿfõ kï th
ie;mqï .Kkla wE;g úysfok uD; lf,anr j,ska
iukaú; tlla jkjd fkdwkqudkh
jdsrilanka.blogspot.com
.
íidj kej; j;djla iudch w;r" m%ij yd kdßfõoh iïnkaO
ld¾hdxYfha 2015 jd¾;dj,g wkqj
;=< l;sldjla we;s lrjk ffjoHjrekaf.ka nyq;rhla ta
ud;D urKj,g n,mdk fya;= w;ßka
ud;Dldjla njg m;aù ;sfí' iïnkaOfhka hym;a m%;spdrhla
13%l m%;sY;hla fyj;a ;=kajeks
.íidjka isÿlsÍug kS;Hkql+, oelaùh' Tjqka tf,i hym;a
fya;=j ù we;af;a jevqKq l<,hla
wjir ,nd§u hkq kQmka l<,hla m%;spdrhla oelaùug wod<j fya;=
.íid lsÍug W;aidy lsÍuhs' wêl
úkdY lr oeóug rel=,a §ula f,i f,i i|yka lf<a .íidj isÿlsÍu
f,i isÿjk f,ajykh ùu ksid"
thg úreoaO u; m%ldY lrk wh kS;Hkql+, l<;a" fkdl<;a wjYH
fhdaks ud¾.hg trvq keá we;=,alsÍu
úiska ;¾l lrk w;r" .íidjg mqoa.,hd flfia fyda .íidjka
u.ska isÿjk wdid;añl;djhka
kS;Hkql+, whs;sh ,nd§u yryd isÿlr.kakd nj;a" fï whqßka
ksid iy wkdrlaIs; wdldrhg
wkdrlaIs; wdldrfhka isÿlrk kS;Hkql+, fkdjk f,i .íidjka
.íidjka isÿlsÍfï§ we;sjk úúO
.íidjka ksid ldka;djkaf.a isÿlsÍu ksid j¾Ihlg úYd,
wdid;añl;djhka ksid fujeks
Ôú; úkdYùu je<elaúh yels m%udKhla ldka;djka ñh hk nj yd
urK isÿjk nj ffjoHjreka
njg yd th ldka;djf.a m%ckk iuyr wh úúO YdÍßl yd udkisl
úiska jd¾;d lr we;' tfukau
fi!LHh yd Tjqkaf.a YÍrhg we;s úySk;dj,g ,lajk njhs' tfukau
jhi wjqreÿ 16 g wvq Èh‚jreka
whs;sh yd iïnkaO jk lreKla ksjerÈ yd wdrlaIs; wdldrfhka
¥IKh ùu yd .eí .ekSu isÿù
njg fuhg mlaIj woyia olajk .íidjka isÿlsÍug wjia:dj ,nd
we;af;a ;ukag lsÜgq {d;sjrfhl=
wh ;¾l lr;s' tfy;a fndfyda fkd§u u.ska kS;Hkql+, fkdjk
w;ska ùu o ;Èka i,ld ne,sh hq;=j
idlÉPdjka úoaj;a uÜgu ;=< f,i mj;ajdf.k hk .íid
;sfí' fuu ióm {d;sjrhd fndfyda
újdohg .ekqko" thg fi!LHuh" uOHia:dk yd .íidjka isÿlsÍug
úg Èh‚hf.a mshd úh yels w;r"
wd.ñl" ixialD;sl" iodpdruh" wod<j m%dfoaYSh jYfhka we;s úúO
jeäuy,a ifydaorhd" iShd" udud
ia;%Sjd§ yd udkj ysñlï w¾:l:k l%u m%j¾Okh lsÍug wkshï iydhla
hkd§ jYfhka orejkag b;d úYajdi
,ndÿkako" .íidjla isÿlr.ekSug ,nd fok nj o Tjqkaf.a ;¾lhla ù
l< yels mqoa.,hska w;ska Tjqka
ldka;djla fm<fUkafka wehs hk ;sfí'
¥IKh ùu yd .eí .ekSu isÿfõ'
lreK f;areï .ekSug fndfyda wh Y%S ,xldj ;=< j¾;udkfha§
fndfyda úg fujeks isÿùïj,§
wfmdfydi;a ù we;s nj fmfka' .íidjla isÿlsÍu wmrdOhla f,i
iudcfhka t,a,jk wmydi yd
ish¨u ñksiqkag Ôj;aùfï whs;sh ie,flkafka 1883 § ix.%y lrk ,o
fpdaokdj,g ìfhka úúO wkshï
mj;skjd fiau ish¨u ñksiqkag oKav kS;s ix.%yfha 304 j.ka;sh
l%u u.ska isÿlsÍug ;e;a lrk
f.!rjdkaú;j Ôj;aùfï whs;sho m%ldrjh' ujf.a Ôú;hg ;¾ckhla
.íidjka ksid Èh‚hf.a Ôú;hg
mej;sh hq;=h' tfy;a ldka;djla jk wjia:djl§ yer isÿlrk fyda
úYd, ;¾ckhla ùug bv ;sfí'
úiska ;ukag wkjYH ore .enla isÿlsÍug ;e;a lrk W;aidyhka
.íidjla isÿlsÍug wod< ffk;sl
bj;alsÍfï b;d wmyiq ;SrKh wmrdOuh jrola f,i ie,fla' fuh
.kafka l=uk fya;= ldrKd u; ffk;sl ;;a;ajh blaujd .sh iudc
mokï fjñka oehs .íidj kS;Hkql+, m%Yakhla njg m;ajkafka oKav kS;s
lsÍug tfrysj y`vkÕk wh is;d ix.%yfha wmrdOuh jrola f,i
n,kafka ke;' fuu ,sms ud,dj ie,flk .íidj iudch kue;s j¾;udkfha§ Y%S
u.ska W;aidy lrkafka Y%S ,xldj wêlrKfha§ iodpdrh" ixialD;sh"
;=< .íidj kS;s.; lsÍu udkqISh wd.ï" ia;%S whs;sjdislï hkd§ idOl ,xldj ;=< .íidjla
whs;sjdislulg jvd iudcuh yryd w¾: oelaùug W;aidy lrk isÿlsÍu kS;Hkql+,
whs;sjdislula jkafka flfiaoehs ksidh' tfy;a kS;suh ;;a;ajh jkafka ore.en
hkak idlÉPd lsÍughs' fln÷ iajrEmfhka mej;=ko" Y%S
j¾;udkfha§ Y%S ,xldj ;=< ,xldj ;=< Èklg kS;Hkql+, ksid ujf.a Ôú;hg
.íidjla isÿlsÍu kS;Hkql+, fkdjk wdldrfhka .íidjka 700l ;¾ckhla we;s
jkafka ore.en ksid ujf.a Ôú;hg muK m%udKhla isÿ flfr;ehs lrkafka kï mu‚
;¾ckhla we;s lrkafka kï mu‚' .Kka n,d ;sfí' ta wkqj jirlg
tfy;a miq.sh oYl folla blau ,laI ixLHd; m%udKhl .íidjka
jQ ld,hla ;=< fhdackd lrk ,o isÿ flf¾' 1996 § m%ij yd kdßfõoh
leìkÜ m;%sldj,g wkqj ^1& l<,h iïnkaO wefußldkq c¾k,h úiska
.¾NdIh ;=< ksis wdldrhg msysgd wOHhkhla u.ska fmkajd fokafka
fkdue;s wjia:dj,§ yd ^2& ia;%S ia;%S ¥IKhla ksid isÿjk .eí
¥IKhla fya;=fjka yg.;a ore .ekSï m%udKh j¾Ihlg 32101 la
.enla hk wjia:dfõ§ .íidjla muK jk njhs' Y%S ,xld fmd,sish
fkdjk
úiska úúO wd.ñl lKavdhïj,o
woyia úuiQ w;r" ish¨u wd.ï
mdfya .íidjg tfrysj mj;sk kS;s
,sys,a lsÍug ;u úreoaO;ajh mEy'
lf;da,sl m,a,sh fï w;r fmruqfKa
isrerlao@
úfYaIfhka wd.ñl kdhlhskaf.a
woyiaj,g tfrysj hdug ;rï
iu;a lsisfjl= fkdisáh yels neúka
.íidj iïnkaO kS;s ,sys,a lsÍfï
fhdackdj bj; ouk njhs' •
,nk l,dmhg''
rgl kS;sh
§ ì%;dkHfha md¾,sfïka;= p;=rY%fha
we;s ms,srE 11 ka lsisjl ldka;d
m%;sud ke;af;a ukao hk is;sú,a,
úh yelsh
mek ke.=kdh' .eyeKq ì%;dkHhg
hula Èkd § keoao@ jyd l%shd;aul
jq weh ì%;dkHhg fndfyda foa ,nd
ÿka b;sydi.; .eyeKqka fm<
.eiajqjdh' tys uq,gu isáfha tu,S
ú,aäka fvdaikah' lefrd,ska wef.a fkdue;sj jqjo" mqreIhdg whs;s
wNS; y~ wjÈ lrñka md¾,sfïka;= iudk whs;sjdislï wehg ke;s jqjd
p;=rY%fha tu,S ú,avka fvúikaf.a jqjo weh ysikudf.k mqreIhdg
ms<srejla ;nd th 2017 cd;Hka;r lSlrej jevfmd, l< hq;=j ;snqKs'
ldka;d Èkh od ì%;dkH w.ue;sks ulaksido tlS iudcfha wehg
zf;f¾id fïZ ,jd újD; lrjd isú,a whs;sh ;snqfka ke;s neúks'
.;a;dh' isú,a whs;sh ,efnkafka hful=g
lefrd,ska fmafrdaig fï tu,S ish Pkaoh m%ldY lsÍfï whs;sh
fvdaikaju jeo.;a jqfka wehs@ ;sfí kï mu‚' 1800 § ì%;dkH
thg 1800 ;rï wE; miqmilg .eye‚hg Pkaoh m%ldY lsÍfï
wm hd hq;=j we;' 1800 jkúg whs;sh ;snqfka ke;' fï ;;a;ajh
ì%;dkHfha ;snqfka mqreIhd uQ,sl 1900 ishji mgka .ekSfï§ fyda
lr .;a iudc úldYkhls' tys§ lsisÿ fjkila jqfha ke;'
fndfyda jev l, hq;af;a .eye‚h fï jkúg ta fjkqfjka hï
jqjo" msßñhdg jvd wvq jegqmla hï ldka;d ixúOdk úfrdaOh
iudk ld¾hhl§ weh .kq ,enqjo" m,lrñka Pkao whs;sh b,a,ñka
wehg wehf.a orejkaf.a ysñlu fm< .eiqko uyd iudch ta foi
iE
udkjúoHd;aul oekqu j¾Okh tkï tnÿ uQ, lDIsld¾ñl iudc j,
u udkj ckldKavhla Ôj;a jQ mqoa.,hkaf.a ;rd;srï j,
ùu;a iu. fï iïnkaO ixjdoh
;=<u iudkd;au;d iy úúO;d ks;e;skau lDIsl¾udka;fha
jvd;a mq¿,a fjñka mj;S'
iudkd;au;d fkdjk jHdma;sh;a iuÕ iïnkaO jQ w;r
tnÿ mßkdujd§
in|;d wka;¾.;h' úIu;dj" Ydl iy i;=ka .DydY%s; lsÍu ms<sn|
m¾hdjf,dalhlska lrKq ,nk
n,h" Okh iy wka wx. iudc j, yuqjk uq,ald,Sku idOl" b;d
wjOdrKh fumßÈh' tkï wd§
mj;sk ft;sydisl wLKav;dj wkqj iSñ; mqoa.,hka m%udKhlg bÈl<
ld,Sk ovlre-wkak.fõIlhska
úúO fõ' foaYmd,ksl" wd¾Ól iaud¾lSh fidfydka iy úfoaYSh iy
úiska Tjqkaf.a iSudiys; iïm;a
iy oDIaájd§ jeks tlS úIu;dj,g Wmfhda.S øjH iïnkaOfhka we;s jqk
úkdY ù hdu yd Tjqkaf.a hemqïl%u
úúO udk .Kkdjla we;s w;r úYd, m%udKfha fj<| cd, ms<sno
ke;sùug fya;= úhyels neúka
w;HjYHfhkau úúOdx.slh' idOl fuhg idlaIs jYfhka oelaúh
iïm;a ysñlr.ekSu ioyd mej;s
lsishï iudchl foaYmd,k yelsh' miqld,Skj fuu iïm;a u;
;r.ldÍ;ajh ys;du;du u.yßk
wdh;kj, mßKduh yeoEÍug iy ksIamdok w;sßla; u; mj;sk
,§' kuq;a Tjqkaf.a ;r.ldÍ
foaYmd,k udkjúoHdj ^Political
iajdNdjh wNspdrj;a ms<sfj;a iy
Anthropology& u.ska imhk
iylrejka fidhd.ekSu fj; fhduq
kHdhd;aul miqìu Bg fhda.H
ù we;' tfy;a m%Odk jYfhka Tjqka
ksis wOHhk rduqjla f.dv k.d
;=< mej;sfha iudkd;au;d Ôjk
.ekSug m¾fhaIlhd yg wjia:dj
meje;auls' tfy;a miqld,Skj tla
i,id fok nj fï iïnkaOfhka
tla ovlre-wkak.fõYlhka fyda
l< f.da,Sh wOHhk j,ska meyeÈ,s
lKavdhï i;= ksIamdok w;sßla;
jk nj miq.sh ,smsfhka wjOdrKh
ksrka;rfhka ìysjkjd;a iuÕu
flß‚'
wd¾:l%u u; mokï jQ ;r.ldÍ;ajh
tys§ wjOdrKh lf<a tu
ìysfõ' ovlre-wkak.fõYl iudc
wOHk ovlre wkak-.fõYl iudc
ixlS¾K;ajhg m;ajkafka fuu
;;a;aj j, isgu isÿl< hq;= njhs'
;;a;aj j,§h' fuys m%;sM,hla
ulaksido h;a miqld,Skj we;s jQ
jYfhka ovlre - wkak .fõIS
iudc wiudk;djh iy foaYmd,k
m%cd ;=< isák mqoa.,hka fyda
wdh;k ;=< n, ixflakaøkh ùu
l=vd lKavdhï hï wdldrfhka
wd§ ;;a;aj j¾Okh jkakg mgka
iïm;a md,kh iy /ialsÍu ioyd
.efkkqfha ovlre wkak-.fõIl
iudc j, isgu nj fï iïnkaO
mßkdujd§ m¾hdjf,dalhlsjka
u; isáñka isÿlr we;s u; oelaùï
j, m%n,;dj flfrys wjOdkh iudc
úIu;dfjys
fhduqlsÍfï § meyeÈ,s jk
lreKls' m%d.aft;sydisl ovlre
wkak .fõIlhska ^Hunter gatherer&
m%d.a ft;sydisl
iïnkaO mqrdúoHd;aul øjH jd¾;d
^Archaeological material records&
u; mokï uq,a ld,Sk wOHhk foi
moku
wjOdkh fhduq lsÍfï § Tjqka ;=<
wdh;k.; jQ ke;skï ixúOdk
.; iudc úIu;djhla mej;s nj
fï
jk zwd¾hZ ixl,amh yd iema;eïnrh bkaÈhdkq
wNsuqL ùug isÿùu ksid iy .re;ajh ms<sn`o kj mßÉfþohla
ck;djg jvd iqúfYaIs bka§h b;sydihg tlalr ;nkakg
úh yel' fï woyiaj,g jkjdg ielhla ke;' Tjqyq fuu`.ska iu;a jQy' zuu" ud
idfmalaIj Y%S ,xldj ;=< f.ùhñka ;sfnk iema;eïnrfha iy Tn hkak we;=<;a wdKavql%uhla
mej;s m%d.aft;sydisl ovlre bkaÈhdkqjka YsIag iudch ;=<g jvd wmg jvd;a ,iaik jkq we;ehsZ fuu
wkak.fõYl yeisÍu fõ.hlska mshjr ;eîu wrUd we;' ;Skaÿj m%ldYhg m;al< úksiqrkaf.a
wjfndaO fldg.; hq;= neúka w;sYh miq.dó idïm%odhsl bka§h woyi úh' miq.sh bkaÈhdkq iudc"
fuu m%ia;=;h ms<sn| lrk iudc wjldYh miaig ;,a¨ lrñka foaYmd,k" l,d yeisÍï foi kej;
m¾fhaIK fkdje<laúh miq.sh 06 jeksod iu,sx.sl;ajh yeÍ n,k úg fmfkkakg ;sfnkafka
idmrdë jrola fkdjk njg bka§h bkaÈhdj th wkq.ukh lrñka we;s
yels mßÈ m%d.aft;sydisl
fY%aIaGdêlrKh ;Skaÿ lf<ah' jir njhs' bkaÈhdj iudc m%cd;ka;%Sh
mqrdúoHdfõ úIh m:h o .Kkdjla bka§h fmd,sisfhkao
iam¾Y lrk nj y÷kd.; wjldYh ;=< wmg lsisod ys;kakg neß
iudcfhkao neg lE trg iußis mshjr ;nk úg wfma rfÜ md,lhkao
hq;=h' tfyhska hï N+f.da,Sh ck;dj bka§h fYa%IaGdêlrKfha fmd,sisho ñksiqkaf.a mYapd;a Nd.
iSudjl fjfik m%cdjla ;Skaÿj ;=gq l`ÿ¿ i,ñka ieurEy' mÍlaId lrñka we;'
ms<sn| Tjqkaf.a iudkd;au;d" iu,sx.sl;ajh iajNdúl fkdjk fï iema;eïnrh bkaÈhdjg
ovlre wkak .fõIl Ôjk jrola f,i ye|skafjk bka§h oKav j¾Kj;a jk úg ,xldjg th jvd;a
mokul isg wiudkd;au;d kS;s ix.%yfha 377 jk j.ka;sh w`ÿre iuhla úh' miq.sh Èfkl
iudc Ndjhla olajd we;=<;a kS;sh 2013 jif¾§ kej; iaÓr msÿrx.,g mYapd;aNd.h fmkakñka
mßj¾;kh ùu mqrdúoHd;aul lrkq ,enQ w;r trg iußis m%cdj iS.sßh foi ne¨ ,xldfõ fld,a,ka
iy foaYmd,ksl yd iudc f.k .sh wLKav wr.,hl m%;sM,hla y;r fofkl=f.ka ;sfofkla
f,i iußis nj ;jÿrg;a wmrdOhla mqrdúoHd kS;sh m%ldrj mqrdúoHd;aul
udkj úoHd;aul mokulska
fkdjk njg ;Skaÿ flßKs' jákdlula we;s jia;=jlg wmydi
wOHkh lsÍu fuu ziyjdih wmrdOhla lsÍug lsisÿ
wkjfndaOh ÿre lsÍug l<dh hk fpdaokdj u; fï jk
fya;=jla fkdue;s w;r th jHjia:d úg ßudkaâ nkaOkd.dr.; lr we;'
jvd;a .e<fmk m¾fhaIK úfrdaë jqjlaZ nj fuu ;Skaÿj m%ldYhg wfkla mYapd;a Nd.h wh;a ;reKhd
m%fõYhla jk ksid th w;S; m;alrñka bka§h fY%aIaGdêlrK fidhd .ekSu fjkqfjka ish¨ m%Yak
Y%S ,dxlSj iudch wOHkh w.úksiqre §mdla ñY% i|yka lr mfil,d fmd,sish Bg W;aiql ù we;'
lsÍu i|ydo b;d id¾:lj ;snqKs' fuu j.ka;sh fjkia lsÍu wfma rfÜ kS;sh wkqj fï fld,a,kag
fhdod.; yelsh' iïnkaOfhka bka§h md,l mlaIh wem;a ke;sjkq we;'
tfukau fuu ixjdoh jk Ndr;Sh ck;d mlaIfha leue;a;la wfkla w;ska idys;H udih ksñ;s
Y%S ,xldjg wod, lr.ksñka fkd;snqKo Tjqka th ;SrKh lsÍu fldg ksl=;a jQ fla' fla' Y%Skd;af.a
bÈßhg f.khdu ioyd wêlrKhg Ndr§ ;snqKs' ,xldfõ nqÿkaf.a ria;shdÿj lD;shg ;ykï
fukau úúO wd.ñl lKavdhï fuu ksfhda. mekúKs' cd;sl iu.sh yd
tys m%d.aft;sydisl hq.h"
;Skaÿj je<elaùug ueÈy;aùï l<o ixys|shd ld¾hd,h úiska ksIamdok
mq¾j ft;sydisl hq.h bka§h fY%aIaGdêlrKh ish ;SrKh
iy uQ,ft;sydisl hq.h jeh oerE ud,l foajm%shf.a lkg
m%ldYhg m;alr wjidkh' mdrla .=jka úÿ,s kdgH ud,dfõ kdgH
iïnkaOfhka /ialrf.k th wms jeks rglg <`.djkakg nqÿoyug ks.re lsÍula hehs ix>
we;s mqrdúoHd;aul o;a; wiSre ÿrls' ,xldfõ Ôj;ajk iußis iudch fmkajd§fuka tho úldYh
m%dud‚l jk nj meysÈ,sh' ck;djg fujeks wêlrKhuh lsÍug we;s bvlv je<elaúKs'
wjYHjkafka ta flfrys ;Skaÿjla isyskhls' bkaÈhdj fuu zjdrKhZ yeuúgu wfma rfÜ md,k
fjkia m¾hdjf,dalkhlska ;Skaÿj yryd udkj ysñlï lafIa;%fhao ;ka;%fha;a wd.ñlfha;a m%fudaofha È.
ne,Su mu‚' by;ska oelajQ m%cd;ka;%Sh wjldYfhao ksïj<¨ mq¿,a m<, fmkajkakla úh' fuho b;du
ovlre-wkak.fõYS Ôjk lr .ksoa§ ,xldfõ iußis m%cdjg wdikakfha th m%lg l< wjia:d
rgdjl isg lDIsl¾udka;h isÿj we;af;a zwmso ñksiqkaZ nj folla muKs'
md,lhkag;a wd.ñl lKavdhïj,g;a bkaÈhdj ish fkd.eUqre uq.aO
m%uqL fldg.;a Ôjk rgdjla
wka;djd§kag;a meyeÈ,s lrfokakgh'
fj; ixldka;%sh ,eîu ioyd miq.sh Èfkl bkaÈhdkq
ixialD;sl ,laIK bj; ,ñka udkj
fya;=jQ úúO j¾Okd;aul .re;ajh w.hk jvd m%cd;ka;%Sh
fY%aIaGdêlrKh ;j;a kS;shla lKmsg wjldYhla fj;g fõ.fhka ;,a¨jk
.ukam: iïnkaO .eiqfõh' wkdpdrh ;jÿrg;a bkaÈhdj úg wms ;ju;a md,lhkaf.kq;a
m%cdkd;aul mqrdúoHd;aul ;=< wmrdOuh jrola fkdjkq we;' wd.ñlhkaf.kq;a fmd,Sisfhkq;a wfma
^Cognitive Archaeology& fuu kS;sh ;=<ska fuf;la bka§h mYapd;a Nd. fírd .ekSug fjrorñka
t<Uqulska isÿlrK .eyeksh" msßñhdf.a foam,la f,i we;' bkaÈhdj f,dal is;shu u;
ksÍlaIK u.ska fï iïnkaO i,lkakg fhÿKd muKla fkdj ;ukaj foaÿkq meyefhka j¾K
;;H oekqula f.dvkexùula wkdpdrfha fhÈ msßñkag tfrysj kvq .kajñka we;s úg wms ;ju;a l¿ iqÿ
isÿl< yelsh'• mejÍfï yelshdjo ,nd § ;snqKs' bka§h meyefhka bkafka tfyhsks' •
42 iuìu 2018 wf.daia;=-iema;eïn¾
37 msgqfjka''' 33 msgqfjka'''
Tnf.a kS;sh Èfkl rgl b;ska iudfjkak''''
kS;sh úh yelsh''''
tfy;a hqoaOh wjika jqjo" ;u .ïìï lrd hEug
miqjod WoEik ì%;dkH ish¨ mqj;am;aj, uq,a Tyqg wjia:djla ke;af;ah' ta m,d,s wjg msysgd we;s
msgqfõ fï yomdrjk l;kaorh igykaù ;sì‚' wê wdrlaIs; l,dmhg Tyqf.a ìïlv o wh;a neúks'
ish¨ ì%;dkH .eyeKqka wjÈ lsÍug tlS isoaêh wm ixfõ§ jQ lreK th fkdfõ' Tyq mejiQ fujokah'
iu;aù ;sì‚' wef.a fokjgd isàug oi oyila —yuqodj wfma bvïj, j.d lrkjd' ta t<j¨ ta
.eyeKqka ,kavka kqjrg tl;=úh' fuhska ìhg whf. fmd<j,a j, úl=Kkjd' wms .syska i,a,s §,
m;ajqkq ì%;dkH wdrlaI wxY tu,S ú,avka fvdaikag taj .kakjd' fïl yßo uy;a;fhda˜
wjika f.!rjh mqo lsÍug wjYH kï weh ñysoka fulS u;lhka fol fuys isysm;a lrk
lrk ;=re m%pkav l%shdj,ska j<lsk f,i iuia; ,oafoa lsisfjl= fy,d oelSfï fyda ;j;a wfhl=g
ldka;djkaf.ka b,a,d wdhdpkh lf,dah' wef.a mlaI.%dySùfï wÈgkska fkdfõ' foaYmd,k
foayh jgd oi oyila .eyekq wdrlaIl j,,a,la wjia:djd§;ajfhka Woafõ.j;aj wrUk ,o hqoaOhl
oeuq w;r wef.a foayh f.khk ,kavka kqjr wñysß M, ,enqfjda Tjqyqh' tjka ckldhla ;u
ùÈ ks,ameye iy iqÿ meye ,s,ela u,aj,ska jeiS ióm;uhkag ysñ jQ brKu ms,sn| oek.; hq;= ke;so@
;snqfkah' ta wef.a ldka;d ixúOdkfha meyehhs' ;u Èúfha iaj¾Kuh hq.h wdmiaig weo oeuQ l=ßre
wef.a u,.ug uq¨ ,kavka kqjru .eyeKq msßñ
hqoaOhla ksid wysñ jQ yreniai fjkqjg kS;Hdkql=,j
fNaohlska f;drj iyNd.s jQ nj jd¾;d ù ;sfí'
,efnk hï jkaÈ mqrKhla fõkï Bg Tjqka yg
md,lfhda m%:u j;djg isoaêfha nrm;, iajdNdjh
jgyd .ksñka isáfhah' tys m%;sM, is;a.kakd iq¨ ysñlula ke;so@
úh' 1918 § jhi 30 g jeä ish¨ ldka;djkag ljr rgl fyda fõjd" ixl%dka;sl hqla;sfha ienE
ì%;dkHh ;=, Pkao n,h ysñ úh' 1928 § mshd i;=jq wNsfhda.h jkafka isÿ jQ jerÈ y÷kd.ekSu;a Bg
orejkaf.a whs;sh ujg ysñúh' uq¨ f,dalhgu fuh iudj §u;ah' jir 36 la mqrd Èj.sh isú,a hqoaOhlska
me;sr .sh w;r 1013 § fkd¾fõo" 1917 § reishdjo" mSvd ú¢k ,o f.da;ud,dfõ bka urKhg m;a
1918 fmda,ka;h" c¾uksh yd ´iafÜ%,shdj;a" 1920 § igkalrejka ixLHdj fo,laIhla jQ w;r jekaoUqjka
wefußld tlai;a ckmoh;a ldka;djkag ;u rgj, jQ .eyekqka ixLHdj oyia .Kkls' jir 1997 muK
Pkao whs;sh ,nd ÿkay' jkf;la Èj.sh idu idlÉcd ksud jQfha m%;sikaOdk
,;ska wefußldfõ iam d[a[ n,h ì| oud l%shdj,shlsks' tys jvd;a ixfõ§ wjia:djla jQfha isÿ
ck;djg úuqla;sh ,nd §fï úma,jhg kdhl;ajh jQ jerÈ i|yd tys ckm;s w,ajdfrda m%isoaêfha iudj
ÿka fcdafia udá jrla fufia m%ldY lf<ah' —ienE .ekSuhs' i;H fiùfï fldñIka iNdfõ fhdackdjla
ñksid ish jdish /§ we;s udj; fkdfidhhs' Tyq jQ óg ckm;sjrhd tlÕ ùu;a iu. tla tla
ta fjkqjg fidhkafka ukqIH;ajh" idOdrKh iy wka;hkays /÷kq ckhd ueo udj;la fj; m%úIag ùu
hqla;sh /§ we;s udj;hs' tksidu Tyq fuf,dj wmQ¾j isÿùula úh'
m%dfhda.slu ñksid jk w;r Tyqf.a fyda wehf.a fuf;la f,dj i;H fiùfï fldñIka iNd 32la
isyskh fyg ojfia hï rgl kS;sh njg m;ajkq ia:dms; fldg we;' tlS iEu fldñIka iNdjlu
we;˜' bÈka ienE .eyeKshlaj wehf.a isyskh olakg ,enqKq iqúfYaIS ,laIKhla jQfha w;S;h
fukau iqjyila .eyeKqkaf.a isyskh fjkqfjka mdvula fia f.k wkd.;h yev.iajd.ekSug udk
wr., lr Èú ÿka tu,S ú,aika fvdaika fjkqfjka ne,Suhs' j¾;udkfha mj;akd iajNdjh ;SrK .ekSfï
ì%;dkH md¾,sfïka;= p;=rY%fha ms<suhla iEÈh tlu ks¾Kdhlh fkdjk nj n¾g%kaâ ri,a kï
hq;=u fkdjkafkao@ tmuKl=ÿ fkdj weh we;=¿ od¾Ykslhd mjikakg we;af;a tneúks'
ish .Kkla ldka;d l%shdldÍka Ôú; mß;Hd.fhka ljr .egqula fyda fl<jr jkafka wiSñ; wysñùula
Èkd ÿka whs;sjdislï j,g jákdlula Èh hq;= yd úkdYhla iu.sks' tf,i wysñjk fN!;sl f,dalh
fkdjkafkao@ m<d;a md,k ue;sjrKfha§ ldka;d
iefklska h<s m%;sia:dmkh l, yelafla jqjo ckj¾.
ksfhdackhg fldagdjla ,nd .ekSfuka wk;=rej"
fyda wd.ñl lKavdhï w;r weúf,k hqO .sksoe,a
m<d;a iNd ue;sjrKfha§o tjeks fldagdjla
iïnkaOfhka idlÉPd isÿ flfrñka ;sfnk u.ska mEfrk is;a iuyka l, yels Tiq fuf,dj
miqìful fldagdjlg iSud fkdù jqjo ldka;d ÿ¾,Nh' iudj §u yd jro ms<s.ekSu bka tla Tiqjls'
ksfhdackh foaYmd,kh ;=< ;yjqre lsÍu Wfoid —fl%daO lrk mqoa.,hdg fl%daO fkdlsÍfuka Tyq
Y%S ,dxflah ldka;dj fmrg wd hq;= ld,h oeka meroúh hq;=hs" fyj;a fl%daO fkdlsÍfuka fl%daOh ch
t,eU ;sfnkafkah' ta i|yd 1913 Pkao whs;sh ,nd .; hq;=h' wi;amqreIhd i;amqreI .=Kfhka meroúh
.ekSfï wr.,h fjkqfjka Èúÿka ta tñ,s kï Wodr hq;=h' ;o uiqrd hï hï foa §fuka ch.; hq;=h' fndre
ldka;djf.ka wmg W.; yels mdvï fndfydah'• lshkakdj we;a; lSfuka meroúh hq;=h˜' - Oïumoh •