ΑΠΟΛΟΓΙΣΤΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΟΜΙΛΟΥ 
 
ΟΜΙΛΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΚΑΙ ΤΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ 

«​
​Ξέρω; Πιστεύω; Θέλω; Χρειάζομαι!: Επιστήμη, 
Πολιτισμός και Θρησκεία στο τραπέζι​
»  

ΤΕΧΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ 
Σχολείο​
: Πειραματικό Γυμνάσιο Πανεπιστημίου Κρήτης 
Σχολικό έτος​
: 2015­6 
Θεματική Ομίλου​
: Πολιτισμός και Επιστήμη 
Τίτλος  Ομίλου​:  ​
«​
Ξέρω;  Πιστεύω;  Θέλω;  Χρειάζομαι!:  Επιστήμη,  Πολιτισμός  και  Θρησκεία 
στο τραπέζι​
»  
Υπεύθυνοι  Συντονιστές  Καθηγητές​ :   Αρσενάκης  Αρσένης  (ΠΕ01­Θεολόγων)  &  
Στράντζαλος Θανάσης (ΠΕ03­Μαθηματικών) 
Τάξεις​
: Γυμνασίου & Λυκείου 
Σύνολο συναντήσεων​
: 36 
Σύνολο ωρών​
: περίπου 80­85 
Αριθμός Μαθητών που εγγράφηκαν​
: 23 
Αριθμός Μαθητών που ολοκλήρωσαν επιτυχώς​
: 12 
Αλφαβητικός Κατάλογος Μαθητών/τριών που ολοκλήρωσαν επιτυχώς τον Όμιλο​
:  
1. Αναγνωστάκης Σταύρος (Α’ ΠΓΕΛ ΠΚ) 
2. Ανδρουλάκη Γεωργία (Α’ ΠΓΕΛ ΠΚ) 
3. Γιαννακοπούλου Ειρήνη (Γ' ΠΓΠΚ) 
4. Δούκας Στέλιος (Α’ ΠΓΕΛ ΠΚ) 
5. Καπελώνη Σοφία (Α’ ΠΓΕΛ ΠΚ) 
6. Μαρκουλιδάκης Γιώργος (Β' ΠΓΠΚ) 
7. Μπενάκη Άργη (Γ' ΠΓΠΚ) 
8. Πάτσο Μαρία (Γ' ΠΓΠΚ) 
9. Πολυχρονάκη Ειρήνη (Γ' ΠΓΠΚ) 
10. Σακιολλάρι Ιωάννα (Γ' ΠΓΠΚ) 
11. Σαρηγιάννη Άννα (Γ' ΠΓΠΚ) 
12. Φραγκίδης Γιώργος (Β' ΠΓΠΚ) 

1 
ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ ­ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΔΡΑΣΕΩΝ ­ ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ 

ΓΕΝΙΚΗ ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ: 
Ο  Όμιλος  λειτούργησε στο Σχολείο μας για πρώτη χρονιά. Οι συναντήσεις έλαβαν χώρα από 
τον  Οκτώβριο  του  2015  μέχρι  και  τον  Μάιο  του  2016.  Ειδικότερα,  πραγματοποιήθηκαν 
συνολικά  36  συναντήσεις.  Ως  ημέρες  συναντήσεων  είχαν  οριστεί   η  Τρίτη  και  η  Παρασκευή. 
Κάθε  συνάντηση  διαρκούσε  δύο  (2)  διδακτικές  ώρες   (από  14:30  έως  16:30)  κανονικά. 
Ωστόσο,  συχνά,  λόγω  του  ενθουσιασμού  που  κυριαρχούσε  ανάμεσα  σε  μαθητές  και 
υπευθύνους  εκπαιδευτικούς,  παρατεινόταν   η  διάρκειά  τους   πέραν  της  καθορισμένης  ώρας 
λήξης!   
Αρχικά  οι  συναντήσεις  γίνονταν  στην  αίθουσα  ΚΕΠ  (5  πρώτες  συναντήσεις:  αφόρμιση  και 
περιγραφή  ιστορικού  πλάνου  και  θεματικής  μέσω  “παιχνιδιού 
ερωταπαντήσεων/αντιπαραθέσεων”),  στη  συνέχεια  στη  Βιβλιοθήκη  (4  επόμενες  
συναντήσεις:  αναζήτηση  βιβλιογραφίας),  μια   συνάντηση  αφορούσε  εξωτερική επίσκεψη (βλ. 
πιο   κάτω)  και  τέλος,  στο  Εργαστήριο  Πληροφορικής  του  ισογείου  (όλες  οι  επόμενες 
συναντήσεις:  παροχή  δυνατότητας  “web­search”,  αλλά  και  χρήση  προβολέα  για 
παρουσιάσεις).  
Ως  ηλεκτρονική  πλατφόρμα  ευρύτερης  επικοινωνίας,  διαλόγου,  ενημερώσεων  και 
διαμοιρασμού  υλικού  για τις ανάγκες του Ομίλου  χρησιμοποιήθηκε η Edmodo. Όπως εύκολα 
διαπιστώνεται  από  το  ιστορικό  της  πλατφόρμας,  οι  συμμετέχοντες  ​
δεν  αναζήτησαν  ή 
μοιράστηκαν  υλικό  μόνον  για  τις  δικές  τους  εργασίες, αλλά ανάλωσαν άφθονο χρόνο 
για  αλληλοτροφοδοτήσεις  και  πληροφόρηση  σε  θεματικές  συνεργατών  τους  του 
Ομίλου!   
Ο κάθε μαθητής/τρια που περάτωσε με επιτυχία τον Όμιλο δημιούργησε ​
δύο​
 (2) παραδοτέα:  
1) μια ​
ατομική Ερευνητική Εργασία​
, και  
2)  μία  ​
σύντομη  παρουσίαση  της  ατομικής  Ερευνητικής  Εργασίας  του  για  τις 
ανάγκες της δημόσιας υποστήριξης ­ παρουσίασης.  

ΑΝΑΛΥΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΔΡΑΣΕΩΝ 
1) Παρουσίαση   της   θεματικής  και  εισαγωγή  στην  προβληματική  του  Ομίλου,  καθώς  και 
των στόχων, των σκοπών και του τρόπου εργασίας. 
2) Παρουσίαση   από  τον   μαθητή  Δούκα  Στέλιο  της  εργασίας  του  με  θέμα  τη  δομή  των 
επιστημονικών  επαναστάσεων  και  τη  θεωρία  του  Thomas  Kuhn,  για  την  “αλλαγή 
Παραδείγματος”,  που  ξεκίνησε  στο  πλαίσιο  του  περσινού  Ομίλου  Μαθηματικών  ­ 
Μαθηματικού Περίπλου ΙΙ. 
3) Διερεύνηση  και  ατομική  εννοιολόγηση  από  τον  κάθε  μαθητή  των  όρων:  Επιστήμη, 
Πολιτισμός  &  Θρησκεία.  Παρουσίαση  των   ατομικών  εννοιολογήσεων στην ολομέλεια 
του Ομίλου, σχολιασμός και συζήτηση. 
4) Παρουσίαση   από  τον   συντονιστή  καθηγητή  Στράντζαλο  Θανάση  της  έννοιας 
“Επιστήμη”,  όπως  θα  μας  απασχολήσει  στον   Όμιλο,  δηλαδή   με   τα  ειδοποιά 
χαρακτηριστικά  της  “Θετικής/Πειραματικής  Επιστήμης”  και  ως  “Κοινωνικό 
Φαινόμενο”. 
2 
5) Παρουσίαση   από  τους  συντονιστές  καθηγητές  Στράντζαλο  Θανάση  και  Αρσενάκη 
Αρσένη  της  έννοιας  “Πολιτισμός”,  κοινωνικά,  ανθρωπολογικά  και  όπως 
προσλαμβάνεται με υποκειμενικό τρόπο από το άτομο. 
6) Παρουσίαση   από  τον   συντονιστή  καθηγητή  Αρσενάκη  Αρσένη  της  έννοιας 
“Θρησκεία”  και  των  απαραίτητων   για  την  επεξεργασία  μας  εννοιολογικών 
διαφοροποιήσεων. 
7) Ανάδυση  του  ερευνητικού  ερωτήματος:  Σχέσεις  Επιστήμης  και  Θρησκείας  στον  
ανθρώπινο παγκόσμιο πολιτισμό. 
8) Αναζήτηση  παραδειγμάτων  της  Σχέσης.  Συγκρότηση  λίστας  ιστορικών 
παραδειγμάτων, βασισμένη και στα ενδιαφέροντα των μαθητών/τριών: 
a) Thomas Kuhn και η “αλλαγή Παραδείγματος” 
b) Ιησουίτες και Επιστήμη 
c) Μεταρρύθμιση και Επιστήμη 
d) Bertrand Russell & Albert Einstein: οι απόψεις τους για τη Θρησκεία 
e) Ιστορία και “αλλαγή Παραδείγματος” ­ η Ιστορία ως Επιστήμη 
f) Η θεωρία της Μεγάλης Έκρηξης 
g) Η Ιερά Εξέταση και η σχέση της με την Επιστήμη 
h) Αναγέννηση ­ Homo Universalis και Θρησκεία 
i) Η πρόσληψη του χρόνου: από τους αρχαίους στους σύγχρονους πολιτισμούς 
j) Ο Μέγας Πέτρος και η πρόσληψη του νεωτερικού στην Ορθόδοξη Ρωσία 
k) Άραβες, Επιστήμη και Θρησκεία 
l) Δημιουργισμός και Ευφυής Σχεδιασμός 
m) Αρχιτεκτονική, Επιστήμη και Θρησκεία 
9) Επίσκεψη  της  Έκθεσης  «Όψεις  της  Δραστηριότητας  των  Ελλήνων  Μηχανικών 
(1880­1940)  ­  Ημεῖς,  οἱ  τοῦ  μέτρου  καὶ  τοῦ  διαβήτου  χειρισταί»  του  Ινστιτούτου 
Μεσογειακών  Σπουδών  /  Ιδρύματος  Τεχνολογίας  και  Έρευνας  και  της  Εθνικής 
Βιβλιοθήκης  της  Ελλάδος,  στην  Αίθουσα  Εκδηλώσεων  του  ΙΜΣ  ­  ΙΤΕ,  στο  Ρέθυμνο  
και  συζήτηση  για  το  θέμα  των σχέσεων Επιστήμης,  Πολιτισμού  και Θρησκείας με τον 
επιστημονικό   υπεύθυνο  της  Έκθεσης,  ομότιμο  Καθηγητή  του  ΠΚ,  Χρήστο 
Χατζηιωσήφ.  Οι  μαθητές  μας  έθεσαν  ένα  σωρό  ερωτήματα,  ένδειξη  τούτο  του  πόσο 
έχουν  ενεργοποιηθεί   στη   κατεύθυνση  της  “σύνθεσης”  του  Επιστημονικού  με  το 
Κοινωνικό στοιχείο. 
10) Αναζήτηση και συλλογή βιβλιογραφίας στην Βιβλιοθήκη του Σχολείου. 
11) Αναζήτηση  και  συλλογή  βιβλιογραφίας  διαδικτυακά  στο  εργαστήριο  Πληροφορικής 
του Σχολείου. 
12) Σύντομες  παρουσιάσεις  των  δεδομένων,  της  βιβλιογραφίας  και  του  διαδικτύου,  των 
προβλημάτων  και  των  προβληματισμών  των  μαθητών/τριών  από  τη  πορεία  της 
έρευνάς τους στην ολομέλεια του Ομίλου και συζητήσεις επί των παρουσιάσεων. 
13) Παρουσιάσεις  των  ατομικών  εργασιών  των  μαθητών/τριών  και  κριτικός  διάλογος 
στην ολομέλεια του Ομίλου.  
14) Παρουσιάσεις  των  διορθωμένων  ατομικών  εργασιών  των  μαθητών/τριών  και  νέος 
κριτικός διάλογος στην ολομέλεια του Ομίλου. 
15) Παρουσιάσεις των τελικών ατομικών εργασιών των μαθητών/τριών, κριτικός διάλογος 
επ’  αυτών  και  συζήτηση  για  την  αποδοχή  ή  μη  των εργασιών από την ολομέλεια του 
Ομίλου. 

3 
 16) Προετοιμασία  των  ατομικών  παρουσιάσεων  σύντομης  έκτασης  για  την  δημόσια 
υποστήριξη  ­  παρουσίαση  των ατομικών εργασιών κατά την εκδήλωση  παρουσίασης 
των Ομίλων. 
17) Παρουσιάσεις  των  ατομικών  παρουσιάσεων  σύντομης  έκτασης  για  την  δημόσια 
υποστήριξη και παρουσίαση  και κριτικός διάλογος στην ολομέλεια του Ομίλου. 
18) Παρουσιάσεις  των  τελικών  ατομικών  παρουσιάσεων  σύντομης  έκτασης  για  την 
δημόσια  υποστήριξη  ­  παρουσίαση  και  συζήτηση  για  την  αποδοχή  ή  μη  από  την 
ολομέλεια του Ομίλου. 
19) Συζήτηση  αναστοχασμού  των  εργασιών  του  Ομίλου  στην  ολομέλεια  και  τελική 
αποτίμηση ­ αξιολόγησή του από τους συμμετέχοντες. 
20) Συμμετοχή  στην  δημόσια  εκδήλωση  παρουσίασης   των  Ομίλων  του  ΠΓΠΚ,  δημόσια 
υποστήριξη­  παρουσίαση   των  τελικών  ατομικών  παρουσιάσεων   σύντομης  έκτασης 
των  μαθητών/τριών  του   Ομίλου  και  επίδοση  των  Βεβαιώσεων  Συμμετοχής  στις 
εργασίες του Ομίλου. Οι τελικές παρουσιάσεις/εργασίες αφορούν:  
a) Η  Θεωρία  των  Επιστημονικών  Επαναστάσεων  (Παράδειγμα  &   Επιστημονική 
Κοινότητα στην Αλλαγή Παραδείγματος) του Th. Kuhn 
b) Η  Ιστορία  και  η  Ιστορική  Έρευνα  ως   υποδείγματα  “Αλλαγής  Παραδείγματος”, 
από  σχετικό  έργο  του  E.H.  Carr,  αλλά  και  από  συνεντεύξεις  με  ειδικούς 
επιστήμονες 
c) Ανθρωπολογικά και Λαογραφικά στοιχεία για την πρόσληψη του Χρόνου 
d) Οι  Άραβες  και  η  απαρχή  και  της  μοντέρνας  επιστήμης,  αλλά  και  της 
αντιπαράθεσης Επιστήμης­Θρησκευτικού Αισθήματος 
e) Ο Homo Universalis και η Αναγέννηση: Επιστήμονες και Τεχνίτες 
f) Τι είναι ο Θρησκευτικός Φονταμενταλισμός 
g) Η Ιερά Εξέταση και οι Επιστήμονες 
h) Ο  Keppler  και  στοιχεία  από  τη  σχέση  της  Επιστήμης  με  τη  Θρησκευτική 
Μεταρρύθμιση  
i) Η Εταιρία του Ιησού (Ιησουίτες) και οι Επιστήμες 
j) Ναοδομία: Αισθητική. Λειτουργικότητα και συνεργασία Θρησκείας ­ Επιστήμης 
k) Η περίπτωση Ch. Darwin και η Θεωρία της Εξέλιξης 
l) Δημιουργισμός: οι “εχθροί” του Ch. Darwin 
m) Το “Κοσμικό Θρησκευτικό Συναίσθημα” του A. Einstein 

ΠΑΡΑΔΟΤΕΑ 
Ανάρτηση  εργασιών  και  σύντομης δόμησης και περιγραφής τους στο διαδίκτυο, για σύνδεση 
και με τον ιστότοπο του Σχολείου. 

ΤΕΛΙΚΗ ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ 
Μέσα από τις εργασίες του Ομίλου οι ​ μαθητές​ : 
＊ Συναντήθηκαν με τις αρχές και την μεθοδολογία της ερευνητικής εργασίας. 
＊ Επεξεργάστηκαν  κριτικά   ποικιλία  πηγών  (επιστημονική  βιβλιογραφία,  σχολικά  εγχειρίδια, 
εγκυκλοπαίδειες,  διαδικτυακή  βιβλιογραφία  και  πηγές,  ντοκιμαντέρ,  κινηματογραφικές 
ταινίες,  βιντεογραφημένες  πανεπιστημιακές  διαλέξεις  και  μαθήματα,   εκλαϊκευμένες 
επιστημονικές καταγραφές/αναλύσεις σε εφημερίδες, περιοδικά  και συνεντεύξεις κ.ά.). 

4 
＊ Ανέπτυξαν  ικανότητες  και  δεξιότητες  προς  την  κριτική  μάθηση  και  σκέψη,  μέσα  από  την 
μεθοδολογία  του  “debate”  και  τα  περιβάλλοντα   μάθησης  που  συγκροτήθηκαν  στο  πλαίσιο 
του Ομίλου. 
＊ Εργάστηκαν  ατομικά,  ομαδοσυνεργατικά  και  ερευνητικά  για  να  καταλήξουν  σε  δικά  τους 
συμπεράσματα ως προς την θεματική του Ομίλου και τις ατομικές τους ερευνητικές εργασίες. 
＊ Ασκήθηκαν  στην  δημιουργία  πρωτότυπων  πολυτροπικών  κειμένων  ­  προϊόντων  και  
παρουσιάσεων. 
＊ Ανέπτυξαν  τη  δημιουργικότητα  και  τη  φαντασία  τους,  καθώς   και  την  ικανότητα  επίλυσης 
προβλημάτων. 
＊ Καλλιέργησαν  τις  δημοκρατικές  και   διαλογικές  τους  δεξιότητες  και  γνωρίστηκαν  με  το 
πνεύμα  της  ομότιμης  συνεργασίας,  αν  κι  ανήκαν  σε  διαφορετικές  τάξεις/ηλικίες  και 
κοινωνικοπολιτισμικά πλαίσια. 
＊ Ένιωσαν προσωπική ικανοποίηση και χαρά και απέδωσαν νόημα σε ό,τι έκαναν. 
＊ Απέκτησαν εμπειρία δημόσιας υποστήριξης της εργασίας τους. 
＊ Αναστοχάστηκαν  κριτικά  το   περιεχόμενο,  τους  σκοπούς  και  τους  στόχους  της 
διδασκόμενης  “τυπικής”/”κανονικής”,  κατατεμνημένης  σε  διακριτικά  “καθαρά” 
επιστημονικά/γνωστικά αντικείμενα, σχολικής ύλης. 
＊ Αναπλαισίωσαν,  σε  ορισμένο  βαθμό,  με  νέους  τρόπους  και  με  νέα  αποτελέσματα 
τμήματα της διδασκόμενης ύλης. 
＊ Γνώρισαν  τις  έννοιες  του   “(κοινωνικού)  πολιτισμού”  και  της  “Επιστήμης”  μέσα  από  την 
έρευνα:  α)  κρίσιμων  “στιγμών”  των  εννοιών  στον  ιστορικό  χρόνο,  β)  επιλεγμένων 
“συγκρούσεων” και αντιπαραθέσεων, και γ) “αιχμών” τους. 
＊ Συναντήθηκαν  με   τον  ανθρώπινο  πολιτισμό  ως  ενιαίο  όλον,  πέρα  από  τις  όποιες 
κατατμήσεις και εξειδικεύσεις του. 
＊ Διαπίστωσαν  την  σύνδεση  πολιτισμού,  πολιτικής,  κοινωνίας,  επιστήμης  και  θρησκείας 
στην  πολυπλοκότητά  τους  και  αναγνώρισαν  την  αναγκαιότητα  ολιστικής  και 
πολυπρισματικής προσέγγισης των φαινομένων. 
 
Μέσα από τις εργασίες του Ομίλου οι ​ υπεύθυνοι συντονιστές καθηγητές​ : 
＊ Καλλιέργησαν,  ανάπτυξαν  και  διεύρυναν  την  μεταξύ  τους  συνεργασία  και  την  ομότιμη 
μάθηση. 
＊ Ασκήθηκαν στη διαθεματική προσέγγιση των γνωστικών/επιστημονικών αντικειμένων. 
＊ Αναστοχάστηκαν  και  σε  κάποιο  βαθμό  επαναπροσδιόρισαν  την  διδασκαλία  τους  και  τα 
γνωστικά/επιστημονικά αντικείμενα που διδάσκουν. 
＊ Δοκίμασαν νέες παιδαγωγικές μεθόδους και πρακτικές. 
＊ Προχώρησαν την επαγγελματική τους βελτίωση και ανάπτυξη. 
＊ Ένιωσαν ικανοποίηση, χαρά και απέδωσαν νόημα σε ό,τι έπραξαν. 
 
Ρέθυμνο, 27 Ιουνίου 2016 

Οι Υπεύθυνοι Συντονιστές Καθηγητές 
Αρσενάκης Αρσένης 
Στράντζαλος Θανάσης 

5