fl¬h¬± ‰¬±ı≈fl¬ 01-06-1978

’¸≈ı˛Àfl¬ ¸≈Àı˛ ’±ÚñŒı¸≈Àı˛ ¬Û± ø› Ú±

ñͬ±fl≈¬ı˛ ¿¿ ı±˘fl¬ ıËp‰¬±ı˛œ

√õ∂ùü–ñ ’±¬ÛøÚ ŒıÀı˛ ˜±Ò…À˜ ¸˜±ÀÊ Œ˚ fl¬±Ê ‰¬±˘±ÀÓ¬

Œ‰¬À˚˛ÀÂÚ, Œ¸È¬± øfl¬ˆ¬±Àı fl¬ı˛ÀıÚ∑ Œfl¬±Úƒ ¬ÛÀÔ Œfl¬±Úƒ ˜ÀÓ¬
’±¬ÛÚ±ı˛ fl¬±ÀÊı˛ Ò±ı˛± ¬Ûøı˛‰¬±ø˘Ó¬ ˝Àı, Œ¸È¬± ’±˜ı˛± ʱÚÀÓ¬
‡≈ı˝◊ ˝◊BÂ≈fl¬º ˚˛± fl¬Àı˛ ¤¸•§Àg¬ øfl¬Â≈ ı˘≈Úº
ά◊Mı˛–ñ’±˜±ı˛ ˜Ó¬, ¬ÛÔ › Ò±ı˛± ʱÚÀÓ¬ ˝À˘ ’±À·
ŒÓ¬±˜±Àı˛ ’±˜±ı˛ Œı ¸•ÛÀfl«¬ øfl¬Â≈Ȭ± ŒÊÀÚ ı˛±‡± ı˛fl¬±ı˛º
¤‡±Úfl¬±ı˛ ˙±¶a:ı˛±, ¬ÛøG¬Ó¬ı˛± Œ˚ Œı ·ËLö ¬Û±Í¬ fl¬Àı˛
¬ÛøG¬Ó¬ ˝À˚˛ÀÂÚñŒı ı˘ÀÓ¬ ’±ø˜ øfl¬c√ qÒ≈ Œ¸˝◊ ·ËLöÀfl¬˝◊
ŒÈ¬ÀÚ ’±Úø¬ Ú±º ’±ø˜ Œ˚ˆ¬±Àı ŒıÀfl¬ ı…±‡…± fl¬øı˛, ’±˜±ı˛
ø‰¬ôL√±Ò±ı˛±˚˛ ˚±Àfl¬ ’±ø˜ Œı ıø˘, Ó¬± ˝í˘ ’ÚôL√ √õ∂fl‘¬øÓ¬ı˛
Œıº √õ∂fl‘¬øÓ¬ı˛ ·ËÀLö˝◊ ’±˜±ı˛ Œı¬Û±Í¬, ’±˜±ı˛ Œıˆ¬±¯∏…º
¤˝◊ ¬Ûøı˛‘˙…˜±Ú Ê·»Àfl¬˝◊ ’±ø˜ Œı ıÀ˘ ʱøÚñ¤Àfl¬˝◊
’±ø˜ ¸Ó¬… ıÀ˘ ˜±øÚº √õ∂fl‘¬øÓ¬ı˛ Ò±ı˛±ı˛ ›¬ÛÀı˛˝◊ ’±˜±ı˛ Ò±ı˛±º
√õ∂fl‘¬øÓ¬ı˛ √õ∂øÓ¬øȬ ıdÀÓ¬˝◊ ˙s › ñTøÚ ’±À¬º ¸ı ñTøÚı˛
ˆ¬±¯∏± ı± ’Ô« ‡≈“ÀÊ ¬Û±›˚˛± ˚±˚˛ Ú±º øfl¬c√ √õ∂øÓ¬øȬ ˙Àsı˛
Œ¬ÛÂÀÚ˝◊ ’±À ¤fl¬È¬± ·øÓ¬º √õ∂fl‘¬øÓ¬ı˛ ˜ÀÒ… ¤˝◊ ·øÓ¬
’ôL√˝œÚˆ¬±Àı √õ∂ı±ø˝Ó¬ ˝À˚˛ ‰¬À˘Àº Œ˚˜ÚñÒı˛ Œ˜À‚ı˛
·Ê«ÀÚ Œ˜‚ ’±ÀÂ, øı≈…» ’±ÀÂ, ·Ê«Ú ’±ÀÂ, ı¯∏«Ì› ’±Àº
Œ˚‡±ÀÚ ˚‡Ú˝◊ Œ˚ Œfl¬±Ú ˙s ˝˚˛, Ó¬±ı˛ ’±À· ¤fl¬È¬± √õ∂døÓ¬
Ô±Àfl¬º √õ∂fl‘¬øÓ¬ı˛ ı˛/˜À=¡ ¤˝◊ √õ∂døÓ¬¬Ûı« ‰¬À˘ ’Ó¬…ôL√ øÚ–˙Às,
¶§Ó¬–¶£”¬Ó«¬ˆ¬±Àıº Œ¸˝◊ √õ∂døӬȬ±˝◊ ˝í˘ Ó¬±ı˛ ˆ¬±¯∏±, Ó¬±ı˛ √õ∂fl¬±˙º
Œ¸˝◊ ˆ¬±¯∏±Àfl¬˝◊ ’±ø˜› ’±˜±ı˛ ˆ¬±¯∏±ı˛ ˜Ó¬ fl¬Àı˛ øÚ˝◊º ˝◊ø?Ú
‰¬˘À˘ ˙s ˝˚˛º ˝◊ø?ÀÚı˛ ¶ÛœÎ¬ ˚Ó¬ ı±Àh¬, ˙Àsı˛ ˜±S±›
Ó¬Ó¬ ı±h¬ÀÓ¬ Ô±Àfl¬º ˝◊ø?Ú ˚Ó¬é¬Ì ‰¬À˘, ˙s› Ó¬Ó¬é¬Ì˝◊
Ô±Àfl¬º ¤˝◊ ˙s ı≈ÀÁ¬ ı≈ÀÁ¬˝◊ ˝◊ø?ÀÚı˛ ˆ¬±À˘±˜j ·øÓ¬, ŒÓ¬˘
fl¬˜ Ú± Œı˙œ ‡ı˛‰¬ ˝í˘, ¸ı ı≈ÀÁ¬ ŒÚ›˚˛± ˚±˚˛º ˙s˝◊ √õ∂fl¬±˙
fl¬Àı˛ Ó¬±ı˛ øˆ¬Ó¬ı˛fl¬±ı˛ øı¯∏˚˛Àfl¬º ’±ø˜ Œ˚ ŒıÀı˛ ı…±‡…±
fl¬øı˛, Œ¸È¬± √õ∂fl‘¬øÓ¬ı˛ ı…±‡…±º Œ˚˝◊ ‚Ȭڱ √õ∂fl‘¬øÓ¬ı˛ øˆ¬Ó¬Àı˛,
√õ∂fl‘¬øÓ¬ı˛ ¸≈Àı˛, √õ∂fl‘¬øÓ¬ı˛ ñTøÚÀÓ¬ ‰¬˘ÀÂ, Ó¬±Àfl¬˝◊ ’±|˚˛ fl¬Àı˛
’±ø˜ Œ¸˝◊ˆ¬±Àı˝◊, Œ¸˝◊˜ÀÓ¬˝◊ ‰¬ø˘º ¤ÀÓ¬ Ò±ı˛±ı±ø˝fl¬ øfl¬Â≈
Ô±Àfl¬ Ú±º ·ËLö Œ˚˜Ú Ò±ı˛±ı±ø˝fl¬ˆ¬±Àı Œ˘‡± ˝˚˛, √õ∂fl‘¬øÓ¬ı˛
·ËÀLö Ó¬± ˝˚˛ Ú±º √õ∂fl‘¬øÓ¬ı˛ ·ËÀLö Œ˚ Ò±ı˛±ı±ø˝fl¬Ó¬± ’±ÀÂ, Ó¬±
˝í˘ ¸‘ø©Ü, Ú±Ú±Òı˛ÀÌı˛ ıÌ« ¤ı— ıÌ«Ú±º ¸‘©Üıdı˛ Œ˚ ¸≈·g¬,
Œ˚Ȭ± ’±˜ı˛± ά◊¬ÛÀˆ¬±· fl¬øı˛, Œ¸È¬±› ¤fl¬È¬± ˙Àsı˛ ¸±ø˜˘,
¤fl¬È¬± ˆ¬±¯∏±º Ó¬±ı˛ Œ˚ ıÌ«, Œ¸È¬±› ¤fl¬È¬± ˙Àsı˛˝◊ ’/º ıÌ«,
·g¬ ¤ı— ı˛+¬Ûñ¤˝◊ ı˛+¬Û ’Ú≈˚±˚˛œ ¸‘©ÜıdÀÓ¬ Œ˚ Ú±˜øȬ
Œ›˚˛± ˝í˘, Œ¸˝◊ Ú±˜øȬ øfl¬c√ Ó¬±ı˛ øÚʶ§ Ú±˜ Ú˚˛, ˜”˘
Ú±˜ Ú˚˛º Œ¸È¬± ΔÓ¬ı˛œ fl¬Àı˛ Œ›˚˛± ˝í˘ ’Ô«±» Ú±˜fl¬ı˛Ì
fl¬ı˛± ˝í˘º ¤˝◊ Ê·ÀÓ¬ı˛ ˚±ıÓ¬œ˚˛ øı¯∏˚˛ıdÀÓ¬ ˚Ó¬øfl¬Â≈ Ú±˜
Œ›˚˛± ˝˚˛, ¸ıȬ±˝◊ ı±˝◊Àı˛ ŒÔÀfl¬ ¬√õ∂À˚˛±· fl¬ı˛± ˝˚˛ ˜±S,
Œfl¬±ÚȬ±˝◊ ’ôL√ı˛ ŒÔÀfl¬ ¶§Ó¬– ά◊»¸±øı˛Ó¬ ˝˚˛ Ú±º ’Ô«±» √õ∂øÓ¬øȬ
Ú±˜˝◊ Œ›˚˛± ˝˚˛ ı≈ÀÁ¬ ŒÚı±ı˛ ÊÚ… ¤ı— ʱڱı±ı˛ ÊÚ…º
Œfl¬±ÚȬ±˝◊ ˜”˘ Ú±˜ Ú˚˛º ˙s&ø˘› øͬfl¬ Ó¬±˝◊º ˚Ó¬&ø˘ ’Ô«,
˙s, ı…±‡…± ¤ı— Ú±˜ ’±ÀÂ, ¸ıȬ±˝◊ ‹ˆ¬±Àı ˝À˚˛ ’±¸À Ä
Œfl¬±ÚȬ± Ò±ı˛±ı±ø˝fl¬Ó¬± ŒÔÀfl¬ ’±¸ÀÂ, Œfl¬±ÚȬ± √õ∂døÓ¬ı˛ ŒÔÀfl¬
’±¸ÀÂ, ’±ı±ı˛ Œfl¬±ÚȬ± ’±¸À ¬Û±øı˛¬Û±øù´«fl¬ ’ı¶ö± ŒÔÀfl¬º
’±fl¬±Àı˛ı˛ ›¬ÛÀı˛ ’Ô«±» é≈¬^Ó¬±-øı˙±˘Ó¬±ı˛ ›¬ÛÀı˛› Ú±˜fl¬ı˛Ì
fl¬ı˛± ˝À˚˛Àº ¸ı« ’ı¶ö±ı˛ ›¬ÛÀı˛ ¤fl¬ ¤fl¬øȬ ’ı¶ö± ˚‡Ú
¤À¸ ά◊¬Ûø¶öÓ¬ ˝À˚˛ÀÂñŒ¸˝◊ Œ¸˝◊ ’ı¶ö±ı˛ ¸À/ ¸±˜?¸…
Œı˛À‡ ¤fl¬ ¤fl¬øȬ Ú±˜fl¬ı˛Ì fl¬ı˛± ˝À˚˛Àº
Œı ˝ÀB :±Ú, Œı ˝ÀB øı‰¬±ı˛, øıÀıfl¬ ¤ı— ¤˝◊
Ê·»È¬±Àfl¬˝◊ ’±ø˜ ˜ÀÚ fl¬øı˛ Œıº ¤fl¬ ¤fl¬ÊÚ ¤fl¬ ¤fl¬ˆ¬±Àı
ŒıÀfl¬ ø‰¬ôL√± fl¬Àı˛Úº Œfl¬Î¬◊ ·ËLöÀfl¬˝◊ Œı ıÀ˘Úº ’±ø˜ øfl¬c√
¤‡±Úfl¬±ı˛ Œfl¬±Ú ·ËLö ¬Û±Í¬ fl¬ı˛±ı˛ √õ∂À˚˛±ÊÚ Œı±Ò fl¬øı˛ Ú±º
fl¬±ı˛Ì ’±ø˜ √õ∂fl‘¬øÓ¬ı˛ ¬·ËLö ¬Û±Í¬ fl¬øı˛º √õ∂fl‘¬øÓ¬ı˛ ·ËÀLö Î≈¬Àı
Ô±øfl¬, Ó¬±ı˛ ŒÔÀfl¬˝◊ ı±íı˛ fl¬øı˛ √õ∂fl‘¬øÓ¬ı˛ øÚ˚«±¸, √õ∂fl‘¬øÓ¬ı˛
¸≈ı˛º ’±ø˜ Œ˚˝◊ ñTøÚ ı± Ó¬MW ı± Ò±ı˛± ı…ı˝±ı˛ fl¬øı˛, Ó¬±
√õ∂fl‘¬øÓ¬ı˛ ¸≈ı˛ ŒÔÀfl¬ ŒÚ›˚˛± ¤ı— ¸ıøfl¬Â≈ øı¯∏˚˛ıdı˛ ¸≈ı˛
ŒÔÀfl¬ ¸≈ı˛ øÚÀ˚˛˝◊ ’±ø˜ ¸≈ı˛ øÀÓ¬ Ô±øfl¬º Œ¸˝◊ ¸≈Àı˛ ˚‡Ú
’±ø˜ Î≈¬Àı Ô±øfl¬, Ó¬‡Ú ’±˜±ı˛ √õ∂fl‘¬øÓ¬ı˛ Ó¬MW ı≈Á¬ÀÓ¬ ¸≈øıÒ±
˝˚˛º ¤˝◊ ¬Û‘øÔıœı˛ ¸˜ô¶∏ ÊœıÊc√, ¬Û±‡œ, Œ¬Û±fl¬±˜±fl¬h¬ñ˚±
øfl¬Â≈ √õ∂±Ìœ ’±ÀÂ, √õ∂ÀÓ¬…Àfl¬ı˛˝◊ øÚʶ§ ¤fl¬ ¤fl¬È¬± ˙s ’±Àº
Ó¬±ı˛ ˜±Ò…À˜ Ó¬±ı˛± ¸≈‡-≈–‡, ı…Ô±-ŒıÚ±, ’ˆ¬±ı-’øˆ¬À˚±·
√õ∂fl¬±˙ fl¬Àı˛ Ô±Àfl¬º Ó¬±ı˛± øˆ¬iß øˆ¬iß ˙s ı…ı˝±ı˛ fl¬Àı˛ Ú±,
øˆ¬iß øˆ¬iß fl¬Ô± ıÀ˘ Ú±º ¤fl¬È¬± ˙Àsı˛ ˜±Ò…À˜˝◊ ¸˜ô¶∏
’øˆ¬ı…øMê √õ∂fl¬±˙ fl¬Àı˛º ¸≈Àı˛ı˛ Ó¬±ı˛Ó¬˜…Ó¬±˚˛ Ó¬±Àı˛ ˆ¬±ıˆ¬ø/
˜±ı˛ øıøˆ¬ißÓ¬± √õ∂fl¬±ø˙Ó¬ ˝˚˛º ŒÓ¬±˜ı˛± ˜ÀÚ fl¬ı˛ ¤fl¬È¬±˝◊
˙sº ŒÓ¬±˜ı˛± Ó¬±Àı˛ ¸≈Àı˛ı˛ ¸±ÀÔ ¸≈ı˛ Œ˜˘±ÀÓ¬ ¬Û±ı˛ Ú±,
Ó¬±˝◊ Ó¬±Àı˛ ˆ¬±¯∏±› ŒÓ¬±˜±Àı˛ ˝+˚˛/˜ ˝˚˛ Ú±º
¤fl¬ÊÚ ˝˚˛Ó¬ ·˘± ı±øÊÀ˚˛ Œfl¬±Ú fl¬Ô± ı˘˘ Ú±, ¤fl¬È¬± ˙s
qÒ≈ ı…ı˝±ı˛ fl¬ı˛˘º Œ¸˝◊ ˙Às˝◊ øfl¬c√ ı≈øÁ¬À˚˛ Œ›˚˛± ˚±˚˛,
Ó¬±ı˛ Œ˜Ê±Ê ͬ±G¬± ’±ÀÂ, Ú± ·ı˛˜ ’±Àº Œ¸ øfl¬c√ Œfl¬±Ú
ˆ¬±¯∏± ı…ı˝±ı˛ fl¬ı˛À˘± Ú±º ¤fl¬øȬ˜±S ˙s ñTøÚÀÓ¬˝◊ ı≈øÁ¬À˚˛
øÀÓ¬ ¬Û±ı˛˘ Ó¬±ı˛ ˜ÀÚ±ˆ¬±ıº Ó¬±˝◊ √õ∂fl‘¬øÓ¬ı˛ ¸˜ô¶∏ ¸≈ı˛&À˘±
¤fl¬øSÓ¬ fl¬Àı˛ øÚÀÊÀı˛ ¸≈Àı˛ Î≈¬Àı Ô±fl¬±ı˛ ÊÚ…, øÚÀÊÀı˛
øˆ¬Ó¬Àı˛ Ó¬iú˚˛ ˝À˚˛ Ô±fl¬±ı˛ ÊÚ… ¤˜Ú ¤fl¬øȬ ¸≈ı˛ñTøÚı˛
ı˛fl¬±ı˛, Œ˚˝◊ ñTøÚı˛ ˜±Ò…À˜ Ó¬ÀMW √õ∂øı©Ü ˝À˚˛ Ó¬MWÀfl¬
ά◊ÀZ±øÒÓ¬ fl¬ı˛± ˚±˚˛º ı…ı˝±øı˛fl¬ Œé¬ÀS Œfl¬±Ú ·ËÀLö, fl¬±Àı…,
˙±À¶a ¤˝◊ ñTøÚı˛ Œfl¬±Ú ’Ô« ŒÚ˝◊, ˆ¬±¯∏± ŒÚ˝◊º øfl¬c√ √õ∂fl‘¬øÓ¬ı˛
¸≈Àı˛, √õ∂fl‘¬øÓ¬ı˛ ·ËÀLö ¤ı˛ ’Ô«Àı±ÀÒ øıı˛±È¬ ˆ¬±¯∏±, øıı˛±È¬ Ó¬MW
Êøh¬Ó¬ ı˛À˚˛Àº ıœÊ˜La&À˘± Œ˚ ’Ú≈¶§±ı˛-øı¸·« øÀ˚˛ fl¬ı˛±
˝À˚˛ÀÂ, ¤˜øÚÀÓ¬ Ó¬±ı˛ ’Ô« ‡≈“ÀÊ ¬Û±›˚˛± fl¬øͬں øfl¬c√ ¤fl¬
¤fl¬øȬ ˜La øıı˛±È¬ ˙øMê ı˝Ú fl¬ı˛Àº ¤øȬ √õ∂fl‘¬øÓ¬ı˛ ñTøÚ,
√õ∂fl‘¬øÓ¬ı˛ ¸≈ı˛º ¤˝◊ ¸≈Àı˛ı˛, ¤˝◊ ñTøÚı˛ ˜˜« Ó¬±ı˛±˝◊ ά◊¬Û˘øt
fl¬ı˛ÀÓ¬ ¬Û±ı˛Àı, ˚±ı˛± ¤˝◊ Ó¬ÀMW Î≈¬Àı ’±Àº ·ËÀLöı˛ ¸±ÀÔ ¤ı˛
Œfl¬±Ú Œ˚±·±À˚±· ŒÚ˝◊º Œfl¬±Ú ñTøÚ˝◊ ¸ı«±ı¶ö±˚˛ ¤fl¬ ı˛fl¬À˜ı˛
˝˚˛ Ú±º ¤˝◊ ñTøÚ› Œ˚ Œfl¬±Ú øÚ˚˛˜˜Ó¬ ¤fl¬˝◊ ı˛fl¬˜ˆ¬±Àı
Œıı˛ ˝À˚˛ ’±¸Àı Ó¬± Ú˚˛ñ˚‡Ú Œ˚ı˛fl¬˜ ’ı¶ö±˚˛ Œ˝±fl¬
Œıøı˛À˚˛ ‰¬À˘À ¤fl¬È¬± ¸≈ı˛ øÚÀ˚˛º ¸≈ı˛È¬± øfl¬c√ ¤fl¬È¬±
¸≈ı˛ñTøÚı˛˝◊ ñTøÚ øÀBº ’±ø˜ Ó¬±Àfl¬ ŒıñTøÚ ıÀ˘˝◊ ʱøÚº
¸ı ˙s ı± ñTøÚ˝◊ √õ∂ÔÀ˜ Ô±Àfl¬ ¤À˘±À˜À˘± ’ı¶ö±˚˛º ¬ÛÀı˛
Œ˘‡fl¬ı˛± ˚‡Ú Ó¬±Àfl¬ √·ËÀLö ı˛+¬Û±ø˚˛Ó¬ fl¬Àı˛Ú, Ó¬‡Ú √õ∂øÓ¬øȬ
˙s ı± ñTøÚ ˝˚˛ ÂÀj±ıX¬, Ó¬‡Ú ÂÀj, ˘À˚˛, ·œÀÓ¬, ıjÚ±˚˛
’¬Û”ı« ¸≈¯∏˜±˜øG¬Ó¬ fl¬±Àı…ı˛ ¸‘ø©Ü ˝˚˛º ’Ù≈¬ı˛ôL√ ˙Àsı˛ ˆ¬±G¬±ı˛
’±À √õ∂fl‘¬øÓ¬ı˛ ·ËÀLö, √õ∂fl‘¬øÓ¬ı˛ ‡øÚÀÓ¬º ’±˜±ı˛ Âj, ’±˜±ı˛
ñTøÚ √õ∂fl‘¬øÓ¬ı˛ √õ∂øÓ¬øȬ ıdı˛ ¸À/˝◊ ›Ó¬À√õ∂±Ó¬ˆ¬±Àı ø˜À˙
ı˛À˚˛Àº Ó¬± ’±¬ÛøÚ˝◊ ¬Ûøı˛©£≈øȬӬ ˝ÀBÂ, ’±¬ÛøÚ˝◊ ʱ·øı˛Ó¬
˝ÀBÂ, ’±ı±ı˛ ’±¬ÛøÚ˝◊ ø˜À˙ ˚±ÀBº ’±ø˜ ¸ı ¸˜˚˛ ıø˘
’±˜±ı˛ ’Ú±ø ŒıÀ, ’±˜±ı˛ Ò±ı˛±˚˛ ı˛À˚˛À ¸˜±ÊÀfl¬ ı˛é¬±
fl¬ı˛±ı˛, ÊœıÀfl¬ ı˛é¬± fl¬ı˛±ı˛ fl¬Ô±º ı˛é¬±fl¬Àä √õ∂fl‘¬øÓ¬ı˛ øÀfl¬
Ó¬±fl¬±À˘˝◊ Œ‡ÀÓ¬ ¬Û±øB ‰¬±øı˛øfl¬ ŒÔÀfl¬ √õ∂fl‘¬øÓ¬ı˛ fl¬˜«œı˛±
øé¬øÓ¬, ’¬Ûƒ, ŒÓ¬Ê, ˜è», Œı…±˜ ¸fl¬À˘ ¸˜±Ú ¸≈Àı˛, ¸˜±Ú
Ó¬±À˘ ¤ø·À˚˛ ’±¸Àº Ó¬±Àı˛ √õ∂ÀÓ¬…Àfl¬ı˛ øˆ¬Ó¬Àı˛˝◊ ı˛À˚˛ÀÂ
’ÚôL√ ¸≈ı˛º Œ¸˝◊ ¸≈Àı˛ı˛ ˆ¬±¯∏± ¤˜øÚ, qÒ≈ Ò±ı˛Ì±˚˛ Œı±Á¬±
˚±˚˛ Ú±º Ó¬±ı˛ øˆ¬Ó¬Àı˛ √õ∂Àı˙ fl¬ı˛À˘˝◊ Ó¬±ı˛ ı˛¸ ά◊¬Û˘øt
fl¬ı˛± ˚±˚˛º ·±Ú Ó¬Ó¬é¬Ì˝◊ ·±›˚˛± ˚±˚˛, ˚Ó¬é¬Ì ¬ÛÀı˛ ›¬ÛÀı˛
¸À‰¬Ó¬ÚÓ¬± Ô±Àfl¬º Œ˚˝◊ ˜≈˝”ÀÓ«¬ ¬ÛÀı˛ ›¬Ûı˛ ¸À‰¬Ó¬ÚÓ¬± ˝±øı˛À˚˛
Œ·˘, Œ¸˝◊ ˜≈˝”ÀÓ«¬˝◊ ·±˚˛fl¬ ¸≈Àı˛ Ó¬iú˚˛ ˝À˚˛ Œ·À˘Úº Ó¬‡Ú
¤fl¬È¬± ˜±S ¸≈ı˛, ¤fl¬È¬± ˜±S ñTøÚ ı˛˝◊˘º Ó¬…±-Ú±-Ú± ¤˝◊
¤fl¬È¬± ˙s øÚÀ˚˛ ˝± ˝± fl¬Àı˛ ‚KȬ±ı˛ ¬Ûı˛ ‚KȬ± ‰¬˘ÀÓ¬ ˘±·À˘±º
Œ¸˝◊ ˝± ñTøÚı˛ Œfl¬±Ú ˆ¬±¯∏± ŒÚ˝◊, Œfl¬±Ú ’Ô« ŒÚ˝◊º ¤‡±Úfl¬±ı˛
Œfl¬±Ú ’ÀÔ«ı˛¬ ¸À/ ¤ı˛ Œfl¬±Ú ¸/øÓ¬ ŒÚ˝◊º Ó¬Àı Œ˚‡±Úfl¬±ı˛
’ÀÔ«ı˛ ¸±ÀÔ ˚≈Mê ˝›˚˛± ı˛fl¬±ı˛, Œ¸˝◊ ’ÀÔ«ı˛ ¸±ÀÔ, ’ôL√Àı˛ı˛
’ÀÔ«ı˛ ¸±ÀÔ ¤øȬ ˚≈Mê ˝À˚˛ Œ·˘º ˝± ˝± ¤˝◊ Œ˚ ¤fl¬È¬±
ñTøÚ, ¬ÛÀı˛ ¤øȬ› ˘˚˛ ˝À˚˛ ˚±˚˛ ’±ı˛› ¸≈Àı˛ı˛ ·ˆ¬œı˛Ó¬±˚˛,
Ó¬‡Ú Ô±Àfl¬ qÒ≈ ’± ’±º ˜±ÀÁ ˜±ÀÁ¬ ¤˝◊ ’± ’±-› Ô±Àfl¬
Ú±º Ó¬‡Ú ‰¬˘ÀÓ¬ Ô±Àfl¬ Úœı˛ı ¸≈ı˛º ’ôL√Àı˛ı˛ øˆ¬Ó¬Àı˛ √õ∂fl‘¬øÓ¬ı˛
’ÚôL√ ¸≈Àı˛ı˛ ¸±ÀÔ ¸/˜ ‰¬˘ÀÓ¬ Ô±Àfl¬Ä Ó¬‡Ú˝◊ øıÀù´ı˛
˜˝±¸≈Àı˛ı˛ ¸±ÀÔ Œ˚±·¸”S ¶ö±ø¬ÛÓ¬ ˝˚˛º Œ¸˝◊ ¸≈ı˛Ò±ı˛±
øÚı˛˘¸ˆ¬±Àı ’øıı˛±˜ ·øÓ¬ÀÓ¬ ı˝◊ÀÓ¬ Ô±Àfl¬º Ó¬±ÀÓ¬ ’±ı˛›
Œ˚Ú ¸≈Àı˛ı˛ ı˛À¸ Î≈¬ıÀÓ¬ Î≈¬ıÀÓ¬, Œ¸˝◊ ı˛À¸ı˛ ¶§± Œ¬ÛÀÓ¬
Œ¬ÛÀÓ¬ ‰¬˘ÀÓ¬ Ô±Àfl¬º Ó¬±˝◊ ’±ø˜ ˚‡Ú ˙s ı…ı˝±ı˛ fl¬øı˛,
ñTøÚ ı…ı˝±ı˛ fl¬øı˛, ¸≈ı˛ ı…ı˝±ı˛ fl¬øı˛ Œ¸øȬ √õ∂fl‘¬øÓ¬ı˛ ¸≈ı˛,
’ôL√Àı˛ı˛ ¸≈ı˛, øÚʶ§ ¸M±ı˛ ¸≈ı˛º Œ¸˝◊ ¸M±˚˛ øˆ¬Ó¬Àı˛ı˛ ¸M±Àfl¬
ʱø·À˚˛ ŒÓ¬±À˘, ʱø·À˚˛ ŒÓ¬±À˘ ’±ı˛› ·ˆ¬œÀı˛ ·ˆ¬œı˛Ó¬˜
’ôL√Àı˛ı˛ ¸≈ı˛º ø˙q Œfl¬±Ú ˆ¬±¯∏± ʱÀÚ Ú±º Œ¸ ›“˚˛± ›“˚˛± ¤˝◊
˙s øÚÀ˚˛ Êiú±˚˛º ¤˝◊ ›“˚˛± Œfl¬±Ú øÚø«©Ü ŒÀ˙ı˛ ˆ¬±¯∏± Ú˚˛,
Œfl¬±Ú ·ËÀLöı˛ ˆ¬±¯∏± Ú˚˛º ¤˝◊ ›“˚˛± √õ∂fl‘¬øÓ¬ı˛ ·ËÀLöı˛ ñTøÚº
¸ı«˚≈À·ı˛ ¸ı«fl¬±À˘ı˛ ’ÚôL√ øıÀù´ı˛ ¸‘ø©Üı˛ Ò±ı˛±˚˛ √õ∂øÓ¬øȬ
¸À…±Ê±Ó¬ ø˙qı˛˝◊ ¤øȬ ¸˝Ê±Ó¬ ˆ¬±¯∏±º ¤˝◊ ˆ¬±¯∏±ı˛ Œfl¬±Ú
’Ô« ŒÚ˝◊º ¤˝◊ ›“˚˛±Àfl¬ ’ı˘•§Ú fl¬Àı˛˝◊ ø˙q ¸ıøfl¬Â≈ fl¬Àı˛
˚±ÀBº Ó¬±ı˛ ŒÀ˝ı˛ ¸˜ô¶∏ ’/√õ∂Ó¬…/ øͬfl¬ ’±Àº ¶§±À,
Œ¸±˚˛±À, |ıÀÌ, ’±‚˱ÀÌ ¸˜ô¶∏ ˝◊øf˚˛ ¸À‰¬Ó¬Úº Œ¸ øfl¬
fl¬‡Ú› ˆ¬±¯∏±˚˛ ıø=ÁÓ ˝ÀÓ¬ ¬Û±Àı˛∑ √õ∂fl‘¬øÓ¬ı˛ ¤˝◊ ñTøÚÀfl¬
’±|˚˛ fl¬Àı˛˝◊ ø˙q Œ˚Ú ’À‰¬Ó¬ÚÓ¬±ı˛ øˆ¬Ó¬Àı˛˝◊ ¸À‰¬Ó¬Úˆ¬±Àı
¸ı fl¬±Ê fl¬Àı˛ ˚±ÀBº ’±˜±Àı˛ ÊÀiú› ›“˚˛±, ˜‘Ó≈¬…ÀÓ¬›
Œ¸˝◊ ›–-’±–º ¤˝◊ ›“˚˛± øıÀù´ı˛ ˆ¬±¯∏±º ø˙q ÊÀiú ›“˚˛± ›“˚˛±
fl¬ı˛ÀÓ¬ Ô±Àfl¬, ’±ı˛ ˜‘Ó≈¬…ı˛ ¸˜À˚˛ ˜±Ú≈¯∏ ¸ıøfl¬Â≈ ˆ≈¬À˘ fl¬ı˛ÀÓ¬
Ô±Àfl¬ ›– ’±–, ›– ’±–º ı…Ô±˚˛ ŒıÚ±˚˛ ¸ı±˝◊ ά◊– ά◊–
fl¬ı˛ÀÓ¬ Ô±Àfl¬º ¸≈Ó¬ı˛±— Êiú-˜‘Ó≈¬…, ı…Ô±-ŒıÚ±˚˛ ¤‡±Úfl¬±ı˛
Œfl¬±Ú ˆ¬±¯∏± ‰¬À˘ Ú±º Ó¬‡Ú ¸fl¬À˘ √õ∂fl‘¬øÓ¬ı˛ ñTøÚÀfl¬˝◊ ’±|˚˛
fl¬Àı˛º √õ∂fl‘¬øÓ¬ı˛ √õ∂øÓ¬øȬ ñTøÚÀÓ¬˝◊ ’±À ’ôL√˝œÚ ·øÓ¬º ¤˝◊
·øÓ¬˝◊ ¸˜ô¶∏ ˙øMêı˛ ά◊»¸º ˚‡Ú Œfl¬±Ú ˆ¬±ı˛œ øÊøÚ¯∏ ŒÈ¬ÀÚ
›¬ÛÀı˛ ŒÓ¬±˘± ˝˚˛, Ó¬‡Ú ¸fl¬À˘ ¸˜ÀıÓ¬¸≈Àı˛ ı˘ÀÓ¬ Ô±Àfl¬ñ
Œ˝“˝◊À˚˛± Œ˝“˝◊À˚˛±º √õ∂‰¬G¬ ˙øMê ı˝Ú fl¬ı˛±ı˛ 鬘Ӭ± ı˛À˚˛À ¤˝◊
˙søȬÀÓ¬º øfl¬c√ ı…ı˝±øı˛fl¬ Œé¬ÀS ¤‡±Úfl¬±ı˛ Œfl¬±Ú ˆ¬±¯∏±˚˛
¤ı˛ Œfl¬±Ú ’Ô« ‡≈“ÀÊ ¬Û±›˚˛± fl¬øͬں ¬Û±{®œ ı˝Úfl¬±ı˛œı˛± ı˘ÀÓ¬
Ô±Àfl¬ñŒ˝“˝◊˚˛± Œ˝±, Œ˝“˝◊˚˛± Œ˝±º ¤˝◊ ñTøÚı˛ Ó¬±À˘ Ó¬±À˘
¸≈Àı˛ ¸≈Àı˛ Ó¬±ı˛± Ó¬±Àı˛ &般±ı˛ ı˝Ú fl¬Àı˛ ‰¬À˘º ¤˝◊ ˙Àsı˛
ÂÀj ÂÀj˝◊ Ó¬±Àı˛ √õ∂‰≈¬ı˛ |˜ ˘±‚ı ˝À˚˛ ˚±˚˛º Ó¬±˝À˘
Œˆ¬Àı Œ‡, fl¬Ó¬ıh¬ ˙øMê˙±˘œ ¤˝◊ ’Ô«øı˝œÚ ñTøÚ, ˚±ı˛
ά◊B‰¬±ı˛ÀÌı˛ ˜±Ò…À˜˝◊ ¸fl¬À˘ı˛ |˜ ˘±‚ı ˝À˚˛ ˚±ÀBº √õ∂fl‘¬øÓ¬ı˛
˜ÀÒ… ¤˝◊ı˛fl¬˜ ˘é¬ ˘é¬ ˙øMê˙±˘œ ˙s ’±À ˚± √õ∂fl‘¬øÓ¬ı˛
’Ô«Àı±ÀÒ ’Ô«¬Û”Ì«, øfl¬c√ ¸±Ò±ı˛Ìˆ¬±Àı ˚±ı˛ ’Ô« Œ˜À˘ Ú±º
√õ∂fl‘¬øÓ¬ı˛ ¤˝◊ ñTøÚÀfl¬ ’±|˚˛ fl¬Àı˛˝◊ ’±ø˜ ’±˜±ı˛ ¸≈ı˛¸±ÒÚ±
fl¬Àı˛ ‰¬À˘øº ’±˜±ı˛ ñTøÚ ¤˝◊ √õ∂fl‘¬øÓ¬ı˛ ñTøÚº ¤˜øÚÀÓ¬
¤ı˛ ’Ô« ‡≈“ÊÀ˘ Œfl¬±Ú ’Ô« ŒÚ˝◊, Œfl¬±Ú øıÀù≠¯∏Ì ŒÚ˝◊º øfl¬c√
√õ∂fl‘¬øÓ¬ı˛ ¸ıøfl¬Â≈ ’˜”˘… ¸•Û ¤ı˛ øˆ¬Ó¬Àı˛ ı˛À˚˛Àº ¤fl¬
›“˚˛± øÀ˚˛ Œ˚˜Ú ø˙q ¸ı fl¬±Ê fl¬Àı˛, ŒÓ¬˜øÚ ¤fl¬ √õ∂fl‘¬øÓ¬ı˛
ñTøÚ øÀ˚˛ Êiú ŒÔÀfl¬ ˜‘Ó≈¬… ¬Û˚«ôL√ ¸ı fl¬±Ê fl¬ı˛± ˚±˚˛º ø˙q
ı˚˛¸¬ ˝ÀÓ¬˝◊ ’±ø˜ Œ˚±·±À˚±· fl¬Àı˛ø øıù´√õ∂fl‘¬øÓ¬ı˛ ÂÀjı˛
¸±ÀÔ, ˘À˚˛ı˛ ¸±ÀÔº ¤˝◊ ¸≈Àı˛ ’±ø˜ øÚÀÊÀfl¬ ŒÏ¬À˘ øÀ˚˛øº
’±Ê ¸˜±ÊÀfl¬› Œ¸˝◊ ¸≈Àı˛ ¸±Ê±ı±ı˛ Œ‰¬©Ü± fl¬Àı˛øº ’±Ê
‰¬±ı˛øÀfl¬ Œ˚ Ò˜« ‰¬˘ÀÂ, ¤‡±Úfl¬±ı˛ Œı˙œı˛ˆ¬±· Œ˘±fl¬ Œ˚
Ò˜«Àfl¬ ’±|˚˛ fl¬Àı˛ ¤ø·À˚˛ ‰¬À˘ÀÂñ¤˝◊ Ò˜« ¸˜±ÊÀfl¬ ı˛é¬±
fl¬ı˛ÀÓ¬ ¬Û±ı˛À ڱ, ’ˆ¬±ı ’ÚÈ¬Ú øÚ øÚ ŒıÀh¬˝◊ ‰¬À˘Àº
Œ˚ Ò˜« ¸˜±ÊÀfl¬ ı˛é¬± fl¬Àı˛ Ú±, ’±ø˜ Œ¸˝◊ ÒÀ˜« øıù´±¸ fl¬øı˛
Ú±º ’±ø˜ Œ˚ ÒÀ˜« øıù´±¸œ, Œ¸øȬ √õ∂fl‘¬øÓ¬ı˛ Ò˜«º ¤˝◊ Ò˜«
¸ı±˝◊Àfl¬ ı“±‰¬±Àıº ¸ı±˝◊ ¸˜±Ú ’øÒfl¬±ı˛ øÚÀ˚˛ ¤˝◊ ˜±øȬÀÓ¬
ı¸ı±¸ fl¬ı˛ÀÓ¬ ¬Û±ı˛Àıº Œfl¬Î¬◊ ıø=ÁÓ¬ ˝Àı Ú±º ¤fl¬BÂS ¸≈À˚±·
¸≈øıÒ± Œfl¬Î¬◊ Œˆ¬±· fl¬ı˛ÀÓ¬ ¬Û±ı˛Àı Ú±º ¸ı±˝◊Àfl¬ ¤fl¬øSÓ¬
˝À˚˛ ¤fl¬¸≈Àı˛ fl¬±Ê fl¬ı˛ÀÓ¬ ˝Àıº ¤fl¬ÊÚ ’±øÒ¬ÛÓ¬… fl¬Àı˛
’±Àı˛fl¬ÊÚÀfl¬ ±øıÀ˚˛ ı˛±‡ÀÓ¬ ¬Û±ı˛Àı Ú±º ’±˜±ı˛ ’Ú±ø
Œı ˝ÀB Œ¸È¬±, ˚± ¸˜±ÊÀfl¬ ±ÚÀıı˛ ˝±Ó¬ ŒÔÀfl¬ ˜≈Mê
fl¬ı˛Àı, Œ˙±¯∏ÀÌı˛ ˝±Ó¬ ŒÔÀfl¬ ˜≈Mê fl¬ı˛Àıñø˙鬱˚˛, œé¬±˚˛,
’±‰¬±Àı˛, ı…ı˝±Àı˛ ¸ı±˝◊ ¸˜±Ú ı…ı¶ö±ı˛ ¸≈À˚±· ¬Û±Àıº
¤‡±Úfl¬±ı˛ Ò˜«·ËÀLö øfl¬ ’±À ڱ ’±À ’±ø˜ ʱÚÀÓ¬ ‰¬±˝◊ Ú±,
Ó¬Àı ˆ¬±Àı ˆ¬ø/˜±˚˛, ¬Û”ʱ¬Û±ı«ÀÌ, ˜ÀLaÓ¬ÀLa, ˚±·˚À: ˚ӬȬ±
ŒÊÀÚø ı≈ÀÁ¬øÂ, Ó¬±ÀÓ¬ ŒÀ‡ø Ӭ±Àı˛ ŒıÓ¬±ı˛±› ’¸≈ı˛
˜Ú fl¬Àı˛ÀÂÚ, ≈À©Üı˛ ˜ÀÚı˛ ÊÚ…, ø˙À©Üı˛ ¬Ûøı˛¬Û±˘ÀÚı˛
ÊÚ… ˙±¸ÀÚ ŒÚÀ˜ÀÂÚ, ’¶aÒ±ı˛Ì fl¬Àı˛ÀÂÚº Ó¬±˝◊ ø˙qı˚˛¸
ŒÔÀfl¬˝◊, ¤˝◊ √õ∂fl‘¬øÓ¬ı˛ Œı øÚÀ˚˛˝◊ ’±ø˜ ¤ø·À˚˛ ’±¸øº
˚“±ı˛± Œı·ËLö ı…±‡…± fl¬Àı˛ÀÂÚ, ıÌ«Ú± fl¬Àı˛ÀÂÚ, Ó“¬±ı˛± øfl¬
ˆ¬±Àı Ó¬± fl¬Àı˛ÀÂÚñŒ¸˝◊ ·ËLö ı…±‡…± fl¬ı˛±ı˛ ¸˜˚˛ ’±˜±ı˛
ŒÚ˝◊º ’±ø˜ √õ∂fl‘¬øÓ¬ı˛ Ò±ı˛± ŒÔÀfl¬ Ò±ı˛± øÚÀ˚˛ Œ¸˝◊ Ò±ı˛±ÀÓ¬˝◊
¸˜±ÊÀfl¬ ‰¬±˘±ÀÓ¬ ‰¬±˝◊º √õ∂fl‘¬øÓ¬ı˛ Ò±ı˛±ÀÓ¬ ¸˜±Ê ‰¬˘≈fl¬ Œ¸È¬±˝◊
’±˜±ı˛ ˝◊B±º ’±˜ı˛± ı˛±ÊÚœøÓ¬ fl¬ı˛ÀÓ¬ ‰¬±˝◊ Ú±º ·øı˛ øÀfl¬›
’±˜±Àı˛ Œfl¬±Ú ÚÊı˛ ŒÚ˝◊º ¸ı±˝◊ ˙±øôL√¬Û”Ì«ˆ¬±Àı Œ‡À˚˛ ¬ÛÀı˛
ı±¸ fl¬èfl¬ñŒ¸È¬±˝◊ ’±ø˜ ‰¬±˝◊º ø˙qı˚˛¸ ŒÔÀfl¬ ¤‡Ú›
¬Û˚«ôL√ ’ÀÚÀfl¬˝◊ ’±˜±Àı˛ øıèÀX¬ Œ˘À·ÀÂ, ’±Ê› ’ÀÚÀfl¬
’±˜±Àı˛ Ês fl¬ı˛ÀÓ¬ ‰¬±˝◊Àº ˘é¬ ˘é¬ Œ˘±fl¬ ¤ø·À˚˛ ’±¸ÀÂ
’±˜±ı˛ fl¬±Àº Ó¬±ÀÓ¬ ’ÀÚÀfl¬ ø˝—¸± fl¬ı˛Àº ’±˜±Àfl¬ ıÚ±˜
øÀÓ¬ ‰¬±˝◊Àº Ú±Ú±ı˛fl¬˜ Œfl¬À¸ ’±˜±Àfl¬ Êh¬±ı±ı˛ Œ‰¬©Ü± fl¬ı˛Àº
¤˜Ú Œfl¬±Ú øSêø˜Ú±˘ Œfl¬¸ ŒÚ˝◊, ˚± øÀ˚˛ ’±˜±Àfl¬ Œ˝˚˛
√õ∂øÓ¬¬Ûiß fl¬ı˛±ı˛ Œ‰¬©Ü± fl¬ı˛± ˝˚˛ øÚº ’±ø˜ Œfl¬±Ú øfl¬Â≈ÀÓ¬˝◊
fl¬Ì«¬Û±Ó¬ fl¬øı˛øÚº ¤ø·À˚˛ ˚±›˚˛±ı˛ ¬ÛøÔfl¬, ¤ø·À˚˛ ˚±øBº
’±˜±Àı˛ C.I.A.-¤ı˛ ¤ÀÊKȬ ı˘Àº ’±˜±ı˛ fl¬±À ’ÀÚfl¬
’øˆ¬À˚±· ’±¸ÀÂñ’ÀÚfl¬ ¸•x±˚˛ ŒÔÀfl¬ Ú±˜fl¬œÓ«¬ÀÚ ı±Ò±
øÀBº ’±˜±ı˛ ¸ôL√±ÚÀı˛ ’±ø˜ ıÀ˘øÂ, ë‰≈¬¬Û fl¬Àı˛ Ô±fl¬ºí
’±˜ı˛± ¸˝Ê ¸ı˛˘ Ò±ı˛±˚˛ ’±øº ŒÀ˙ ˙±øôL√ ’±¸≈fl¬, ¸ı±˝◊
Œ‡À˚˛ ¬ÛÀı˛ ı“±‰≈¬fl¬ñ¤È¬±˝◊ ’±˜±Àı˛ ¤fl¬±ôL√ ˝◊ÀBº ¸fl¬À˘ı˛
fl¬˘…±Ìfl¬Àä˝◊ ’±˜±Àı˛ ¸fl¬˘ ¬√õ∂À‰¬©Ü±º ’±˜±Àı˛ ¤˝◊ qˆ¬
˝◊B± ’±Ê Œ˝±fl¬, fl¬±˘ Œ˝±fl¬, ¸Ù¬˘ ˝Àı˝◊º ’±ø˜ ’±˜±ı˛
øÚÀÊı˛ fl¬Ô± ıø˘ Ú±º ˜˝±fl¬±À˙ı˛ ı±Ìœ, ˜˝±fl¬±À˙ı˛ ¸≈ı˛ ’±ø˜
¸fl¬À˘ı˛ fl¬±À Œ¬ÛÓÀ øÀÓ¬ ‰¬±˝◊º ’±ø˜ ¸ı±˝◊Àfl¬ ıø˘,ñ
’±˜±ı˛ ˆ¬±¯∏±˚˛, ’±˜±ı˛ fl¬Ô±˚˛ ¤‡±Úfl¬±ı˛ Œfl¬±Ú ·ËLö ŒÚ˝◊,
Œfl¬±Ú ˙±¶a ŒÚ˝◊º ’±˜±ı˛ ı±Ìœ, ’±˜±ı˛ ñTøÚ, ’±˜±ı˛ ø‰¬ôL√±Ò±ı˛±,
’±˜±ı˛ ˚± øfl¬Â≈ √õ∂fl‘¬øÓ¬ı˛ Ò±ı˛± ŒÔÀfl¬ ŒÚ›˚˛±º √õ∂fl‘¬øÓ¬ı˛ Ò±ı˛±˝◊
’±˜±ı˛ ’Ú±ø ŒıÀı˛ Ò±ı˛±º ’±˜±ı˛ ’±ø˜QÀfl¬ ’±ø˜ √õ∂fl‘¬øÓ¬ı˛
¸≈Àı˛ Œı˛À‡ øÀ˚˛øº ’ÀÚfl¬ ¸˜˚˛ ¬Ûøı˛‰¬˚˛¸”ÀS ’ÀÚfl¬ fl¬Ô±
ı˘ÀÓ¬ ˝˚˛º ¤fl¬È¬± fl¬Ô± ’±ø˜ ¸ı¸˜˚˛ ıø˘, ’±ø˜ ø˙q
ı˚˛¸ ŒÔÀfl¬ ‡øÚı˛ fl¬˜«œØ ‡øÚ ŒÔÀfl¬ ˜øÌ Ó≈¬À˘ ’±ø˜ ¸ı±˝◊Àfl¬
øıÓ¬ı˛Ì fl¬ı˛øº Œ˚ ’˜”˘… ¸•Û ’±ø˜ ˜˝±fl¬±˙ ŒÔÀfl¬ ’±˝ı˛Ì
fl¬Àı˛øÂ, Ó¬±˝◊ ¸˜±Êfl¬˘…±ÀÌ ¸fl¬À˘ı˛ ø˝Ó¬±ÀÔ«√¬ õ∂À˚˛±· fl¬ı˛±ı˛
Œ‰¬©Ü± fl¬ı˛øº ’±ø˜ ‡“±øȬ Œ¸±Ú± øÀ˚˛ ˚±øBº ŒÓ¬±˜ı˛± ’˘Ç¬±ı˛
¬√õ∂dÓ fl¬Àı˛ Ú±›º ’±ø˜ ’ıÓ¬±ı˛, ˜˝±Ú ı± ˆ¬·ı±Ú ¸±ÊÀÓ¬
¤‡±ÀÚ ’±ø¸øÚº ’±˜±Àfl¬ ’ÀÚÀfl¬ ’ıÓ¬±ı˛ ıÀ˘, ’ÀÚÀfl¬
ˆ¬·ı±Ú ıÀ˘º ’±ø˜ √õ∂øÓ¬ı± ʱڱ˝◊º ’±ø˜ fl¬˜«œ, fl¬˜«œ ø˝¸±Àı
øÚÀÊı˛ ¬Ûøı˛‰¬˚˛ øÀÓ¬˝◊ ’±ø˜ Œ·Ãı˛ı Œı±Ò fl¬øı˛º √õ∂fl‘¬øÓ¬ı˛
Ò±ı˛± ’Ú≈˚±˚˛œ ’±ø˜ ¸˜±ÀÊı˛ fl¬˘…±Ì fl¬ı˛ÀÓ¬ ‰¬±˝◊º Œ¸˝◊ˆ¬±Àı˝◊
’±˜±ı˛ ¸˜±ÊÀfl¬ ΔÓ¬ı˛œ fl¬ı˛±ı˛ ˝◊B±º ¤˝◊ˆ¬±Àı˝◊ ¸˜±ÊÀfl¬
·Àh¬ ŒÓ¬±˘±ı˛ Œ‰¬©Ü± fl¬ı˛ÀÓ¬ ˝Àıº
√õ∂ùü–ñ’±˜ı˛±ÀÓ¬± ¤‡±Úfl¬±ı˛ Œı·ËLö ¬Û±Í¬ fl¬Àı˛ ŒıÀı˛
fl¬Ô± ʱÚÀÓ¬ ¬Û±øı˛º øfl¬c√ ’±¬ÛÚ±ı˛ fl¬±À ˚‡Ú qøÚ ’Ú±ø
Œı, Œ¸È¬±ÀÓ¬± Œfl¬±Ú ·ËÀLö Œ‡ÀÓ¬ ¬Û±˝◊ Ú±º Œ¸˝◊ ’Ú±ø
ŒıÀı˛ ¸≈ı˛ › ¸±h¬± ’±˜ı˛± øfl¬ ˆ¬±Àı ¬Û±ı∑ Œ¸˝◊ ’Ú±ø
ŒıÀı˛ ı±M«± øfl¬ ˆ¬±Àı ʱÚÀÓ¬ ¬Û±ı˛ı∑ ¤˝◊ øı¯∏À˚˛ ’±˜±Àı˛
øfl¬Â≈ ά◊¬ÛÀ˙ øÚº
ά◊Mı˛–ñ’±À·˝◊ ŒÓ¬± ıÀ˘øÂ, √õ∂fl‘¬øÓ¬ı˛ Œı˝◊ ’±˜±ı˛ Œı,
’±˜±ı˛ ’±øÀı, ’±˜±ı˛ ’Ú±øÀıº ’±ø˜ Œ˚ ’±ø ŒıÀı˛
fl¬Ô± ıø˘, Œ¸˝◊ Œı ø‰¬ı˛fl¬±˘˝◊ ø¢, ø‰¬ı˛fl¬±˘˝◊ ’±Àº ’±ø
˝í˘, ˚±Àfl¬ Œfl¬Î¬◊ ¸‘ø©Ü fl¬Àı˛øÚñ˚±ı˛ ’±ı˛y¬› ŒÚ˝◊, Œ˙¯∏›
ŒÚ˝◊º ø‰¬ı˛fl¬±˘˝◊ ˚±ı˛ ’øô¶∏Q ıÓ«¬˜±Ú, Ó¬±Àfl¬˝◊ ı˘± ˝˚˛ ’±øº
ı…ı˝±øı˛fl¬ Œé¬ÀS ’±˜±Àı˛ ø‰¬ôL√±Ò±ı˛±˚˛ ¤Àfl¬ ’±øÀı
ı˘À˘› √õ∂fl‘¬Ó¬¬ÛÀé¬ Œ¸øȬ ’Ú±øı˛˝◊ ’±øº Ó¬±ÀÓ¬ ’Ú±ø
’ÚÀôL√ı˛ ¸≈ı˛ √õ∂ı±ø˝Ó¬º ¤‡±Úfl¬±ı˛ Œ˚ Œı Œ¸ ŒÓ¬± ¤˝◊
’Ú±ø Œı ±h¬± Ú˚˛º øıøˆ¬iß ’ı¶ö±ı˛ ›¬Ûı˛ øÚˆ«¬ı˛ fl¬Àı˛
¤˝◊ Œı·ËLö ı˛‰¬Ú± fl¬ı˛± ˝À˚˛Àº Ó¬±ı˛ ˆ¬±ı, Ó¬±ı˛ ı…±‡…±
˝◊Ó¬…±ø fl¬ı˛± ˝À˚˛Àº øfl¬c√ ¤˝◊ Œ˘‡± Œ˚ øÚÊ˝Àô¶∏ Œfl¬
ø˘À‡ÀÂÚ, Œfl¬ Œ˚ ¤ı˛ ı˛‰¬ø˚˛Ó¬±ñŒ¸È¬± ¸øͬfl¬ ‡≈“ÀÊ ¬Û±›˚˛±
˚±ÀB ڱº ¸øͬfl¬Ó¬±ı˛ ’ˆ¬±Àı ʱڱ Ú± Œ·À˘›, Œ˚˝◊ Œ˝±fl¬
¤fl¬ÊÚ ’Ôı± fl¬À˚˛fl¬ÊÚÀÓ¬± ø˘À‡ÀÂÚñŒ¸ øı¯∏À˚˛ ŒÓ¬±
Œfl¬±Ú ¸Àj˝ ŒÚ˝◊º Œı ¸‘ø©Ü ˝˚˛ Œ¸Ô±˚˛˝◊, Œ˚Ô±˚˛ Œfl¬±Ú
Œˆ¬±Àˆ¬ ŒÚ˝◊, Ze ŒÚ˝◊º ’Àˆ¬Àı˛ ¸≈ı˛˝◊ ŒıÀı˛ ¸≈ı˛º
√õ∂fl‘¬øÓ¬ı˛ ¸≈Àı˛ ’Ǭ fl¬À¯∏ fl¬À¯∏ ¤˝◊ fl¬Ô±&À˘± ʱøÚÀ˚˛ Œ›˚˛±
˝À˚˛Àº √õ∂øÓ¬øȬ øı¯∏˚˛ıdı˛ ˜˜«±Ô« ıÀ˘ Œ›˚˛± ˝À˚˛Àº ˜ÚÀfl¬
¸≈jı˛ fl¬ı˛±, ¸˜±ÊÀfl¬ ˙‘∫˘±˚˛ ’±Ú± ˝◊Ó¬…±ø ¸˜±ÀÊı˛
·Í¬Ú˜”˘fl¬ ˚Ó¬ fl¬±Ê, Œ¸˝◊ fl¬±ÀÊı˛ ¸±˝±˚… ¤ı— ¸˝À˚±ø·Ó¬±ı˛
ÊÚ… ˚ӬȬ± fl¬ı˛± √õ∂À˚˛±ÊÚ, ¸ıȬ±˝◊ Œ¸˝◊ˆ¬±Àı fl¬ı˛±ı˛ ÊÚ…
ŒıÀı˛ øÚÀ«˙ ’±Àº øfl¬c√ øıfl‘¬Ó¬fl¬±ı˛œı˛± ŒıÀı˛ øıfl‘¬Ó¬ ¤ı—
’¬Ûı…±‡…± fl¬Àı˛ ¸˜±ÊÀfl¬ øıw±ôL√ fl¬ı˛±ı˛ Œ‰¬©Ü± fl¬ı˛Àº ’Ú±ø
ŒıÀı˛ Œ˚ Œ˚ øııı˛Ì Ó¬± ’Ú±øı˛˝◊ øııı˛Ìº Œ¸˝◊ øııı˛Ì
ŒÓ¬± ’±ı˛ fl¬…±À˜ı˛±˚˛ ÒÀı˛ ı˛±‡± ˚±˚˛øÚ, Ó¬± Òı˛± ¬ÛÀh¬À ¸‘ø©Ü-
Ó¬ÀMWº ¤‡Ú Œ˚˜Ú fl¬Ô±ı±M«±ı˛ ¶öÀ˘ øıøˆ¬iß ˙s ı± ˆ¬±¯∏±
ı…ı˝±ı˛ fl¬ı˛± ˝˚˛, Ó¬‡Ú ŒÓ¬± ’±ı˛ Ó¬± ø¢ Ú±º Ó¬‡Ú
¸‘©Üıd&ø˘˝◊ ø¢ ˙s¸y¬±Àı˛ ¬Ûøı˛¬Û”Ì«º ¤&À˘±ı˛ ˜±Ò…À˜˝◊
¸ıøfl¬Â≈ Œı±Á¬±ı≈øÁ¬ ˝íÓ¬, √õ∂fl¬±ø˙Ó¬ ˝íÓ¬º ¤˝◊ ¸ı ˙s¸•Û
ŒÔÀfl¬˝◊ SêÀ˜ SêÀ˜ ˆ¬±¯∏±ı˛ ¸‘ø©Ü ˝í˘º ¸≈Ó¬ı˛±— ı˘± ˚±˚˛,
¸‘©Üıd ŒÔÀfl¬˝◊ ’±À¸ ˆ¬±¯∏± ¤ı— Sê˜˙– Sê˜˙– Œ¸&ø˘
ø˘ø¬ÛıX¬ fl¬Àı˛ ·ËLö±fl¬±Àı˛ ı˛+¬Û±ø˚˛Ó¬ ˝í˘º ¸‘ø©Ü ˝í˘ Œı·ËLöº
¸≈Ó¬ı˛±— ı≈Á¬ÀÓ¬˝◊ ¬Û±ı˛Â, ¤‡±Úfl¬±ı˛ Œı·ËÀLö› ˜”˘Ó¬–
˜˝±fl¬±À˙ı˛ ı±Ó«¬±˝◊ ñTøÚÓ¬ ˝À˚˛Àº fl¬±ı˛Ì √õ∂øÓ¬øÈ ˆ¬±¯∏±ı˛˝◊
ά◊»¬ÛøM ˝À˚˛À ˜˝±fl¬±˙ ŒÔÀfl¬ ¤ı— ˜˝±fl¬±À˙ı˛ ¸‘©Ü øı¯∏˚˛ıd
ŒÔÀfl¬º ˚±ÀÓ¬ ¸‘ø©ÜÓ¬ÀMW Œfl¬Î¬◊ øıj≈˜±S› fl¬äÚ±˜±À·« øı‰¬ı˛Ì
fl¬ı˛ÀÓ¬ Ú± ¬Û±Àı˛, Ó¬±ı˛ÊÚ… ¸‘ø©Üı˛ &̱ı˘œ&À˘± √õ∂øÓ¬¬¬ÛÀ
¬ÛÀ, ô¶∏Àı˛ ô¶∏Àı˛ ’±˜±Àı˛ ÊœıÊ·»Àfl¬ ¸Ê±· fl¬Àı˛ øÀBº
√õ∂fl‘¬øÓ¬ı˛ ·ËÀLöı˛ ı˛˝¸… ˚±ÀÓ¬ ά◊¬Û˘øt fl¬ı˛ÀÓ¬ ¬Û±øı˛, Ó¬±ı˛ ÊÚ…
¸‘ø©Üı˛ Ó¬ı˛Ù¬ ŒÔÀfl¬ fl¬Ó¬ ı˛fl¬˜±ı˛œ ˆ¬±Àı˝◊ Ú± ø˙鬱ı˛ ı…ı¶ö±
fl¬ı˛± ˝À˚˛Àº √õ∂ÀÓ¬…fl¬øȬ ¸‘ø©Üı˛ øı¯∏˚˛ıdı˛ ˜ÀÒ… Œfl¬±Ú
Œˆ¬±Àˆ¬ ŒÚ˝◊º øÚÀÊÀı˛ ˜ÀÒ… ·ˆ¬œı˛ ¸•Ûfl«¬ ıʱ˚˛ Œı˛À‡
¸ı±˝◊ ¤ø·À˚˛ ˚±ÀBÂ,ñÓ¬±ı˛± ¸ı±˝◊ ¤fl¬Ê±øÓ¬º ÊœıÊ·ÀÓ¬
√õ∂øÓ¬øȬ ά◊øæ, ·±Â¬Û±˘±, ÊœıÊc√ ŒÔÀfl¬ qè fl¬Àı˛ √õ∂ÀÓ¬…Àfl¬ı˛
¸±ÀÔ √õ∂ÀÓ¬…Àfl¬ı˛ ¸±˝±˚… ¸˝À˚±ø·Ó¬± ¤˜Ú ›Ó¬À√õ∂±Ó¬ˆ¬±Àı
Êøh¬Ó¬ Œ˚ ¸ı±˝◊ Œ˚Ú ¤fl¬ ¸—¸±Àı˛ ¤fl¬ ±Ӭ±ı˛ ÚœÀ‰¬ ı±¸
fl¬ı˛Àº ‰¬f,¸”˚«, ·Ë˝, Úé¬S ¸ı±˝◊ ¤fl¬¸≈Àı˛ fl¬±Ê fl¬Àı˛ ˚±ÀBº
Ó¬±Àı˛ ˜ÀÒ… ŒÓ¬± Œfl¬±Ú Œˆ¬±Àˆ¬ ŒÚ˝◊º ’±ı˛ ¤˝◊ Œˆ¬±Àˆ¬
ŒÚ˝◊ ıÀ˘˝◊ÀÓ¬± Œıº ¸‘ø©ÜÓ¬ÀMW, √õ∂fl‘¬øÓ¬ı˛ ·ËÀLöı˛ ŒıÀ Ú…±˚˛,
øÚᬱ, fl¬Ó«¬ı…, ¸Ó¬…¬Ûı˛±˚˛ÌÓ¬±, ¬Ûı˛¶ÛÀı˛ı˛ √õ∂øÓ¬ ¸˝À˚±ø·Ó¬±,
Œ√õ∂˜, ˆ¬±˘ı±¸± ˝◊Ó¬…±øı˛ ›¬ÛÀı˛ ’Ó¬…ôL√ &èQ ’±Àı˛±¬Û fl¬ı˛±
˝À˚˛Àº ¸‘ø©Üı˛ Ò±ı˛±ı˛ √õ∂øÓ¬ ·ˆ¬œı˛ˆ¬±Àı ‘ø©Ü¬Û±Ó¬ fl¬ı˛À˘˝◊
’±˜ı˛± Ó¬± ı≈Á¬ÀÓ¬ ¬Û±ı˛ıº Œ¸‡±ÀÚ ¸ı±˝◊ fl¬À˜«ı˛ ¸±ÒÚ±˚˛
˜¢üº fl¬˜«œ ıÀ˘ Ó¬±ı˛± Œ˚Ú Œ·Ãı˛ı Œı±Ò fl¬ı˛Àº √õ∂fl‘¬øÓ¬ı˛
·ËÀLöı˛ ˜”˘ øı¯∏˚˛ıd˝◊ ˝í˘ fl¬˜«º fl¬˜«Àfl¬ Œ¸‡±ÀÚ ¸ıÀ‰¬À˚˛
Œı˙œ &èQ¬Û”Ì« ¶ö±Ú Œ›˚˛± ˝À˚˛Àº ¸ıÀ‰¬À˚˛ ’±}˚« øfl¬
ʱÚ∑ñÊœıÊ·ÀÓ¬ ¸˜ô¶∏ Êœı, ¸˜ô¶∏ ά◊øæ, ˘Ó¬±¬Û±Ó¬±,
·±Â¬Û±˘± ¸ı±˝◊ Œ˚Ú ˜˝±fl¬±À˙ı˛ øÀfl¬ Ó¬±øfl¬À˚˛ Úœı˛Àı, Œ˜ÃÚ
˝À˚˛ ˜˝±fl¬±˙Àfl¬ ’Ú≈¸ı˛Ì fl¬Àı˛ ‰¬À˘ÀÂ Ä ‰¬f, ¸”˚«, ·Ë˝,
Úé¬S, Ê˘, ı±Ó¬±À¸ı˛ øÀfl¬ Ó¬±øfl¬À˚˛ ’Ú≈√õ∂±øÌÓ¬ ˝À˚˛ Ó¬±ı˛±
fl¬±Ê fl¬Àı˛ ˚±ÀBº Ó¬±ı˛± Úœı˛ı fl¬˜«œº Úœı˛Àı˝◊ fl¬À˜«ı˛ ¸±ÒÚ±
fl¬ı˛Àº ¤˝◊ ’Ú±ø ŒıÀı˛ ø˘ø¬Û Ó≈¬ø˜ Œfl¬±Ô±˚˛ ¬Û±Àı ı˘∑
¤˝◊ fl¬±ø˝Úœ ŒÓ¬± ·ËLö±fl¬±Àı˛ ‡±Ó¬±˚˛ ¬Û±Ó¬±˚˛ ø˘ø¬ÛıX¬ ˝˚˛øÚ,
√õ∂øÓ¬ ˜≈˝”ÀM« ˜≈˝”ÀM« ı˛À„ Œı˛‡±˚˛, ıÀÌ« ıÌ«Ú±˚˛ Ó¬± ’±“fl¬± ˝À˚˛
˚±ÀB ˜˝±fl¬±À˙ı˛ ı≈Àflº Ó¬±˝◊ ¤˝◊ ’Ú±ø ŒıÀı˛ ˝◊øÓ¬˝±¸
ʱÚÀÓ¬ ˝À˘ Úœı˛Àı ¸±ÒÚ±ı˛ ·ˆ¬œı˛ ô¶∏Àı˛ √õ∂Àı˙ fl¬ı˛ÀÓ¬ ˝Àıº
ά≈ı≈ı˛œ ˝À˚˛ Î≈¬ı øÀ˚˛ ˜˝±fl¬±À˙ı˛ ˜˝±¸˜≈À^ı˛ :±Úˆ¬±G¬±ı˛
ŒÔÀfl¬ ı˛Pı˛±ø˙ ’±˝ı˛Ì fl¬ı˛ÀÓ¬ ˝Àıº √õ∂fl‘¬øÓ¬ı˛ √õ∂øÓ¬øȬ
øı¯∏˚˛ıdÀfl¬ Ó¬iß Ó¬iß fl¬Àı˛ øıÀù≠¯∏Ì fl¬ı˛ÀÓ¬ ˝Àıº Ó¬Àı˝◊ Ó≈¬ø˜
¤fl¬±R ˝À˚˛ Ó¬±ı˛ ˜”˘ ¸≈ı˛øȬ ‡≈“ÀÊ ¬Û±Àı, ’±ı˛ Ó¬iú˚˛ ˝À˚˛
˚±Àı, ¸≈ı˛À˘±Àfl¬ı˛ ’˜‘Ó¬¶ÛÀ˙« Ó≈¬ø˜› Ó¬‡Ú ¸≈ı˛˜˚˛ ˝À˚˛ ˚±Àıº
¤‡±Úfl¬±ı˛ fl¬Ó¬ ·ËLö ˜˝±fl¬±À˙ı˛ ·Àˆ«¬ øı˘œÚ ˝À˚˛ Œ·ÀÂ, fl¬Ó¬
¬Û±Ó¬± øı¶ú‘øÓ¬ı˛ ’Ó¬À˘ Ó¬ø˘À˚˛ Œ·Àº ˝±Ê±ı˛ ˝±Ê±ı˛ ıÂÀı˛ı˛
·ËÀLöı˛ ¬Û±Ó¬± SêÀ˜ SêÀ˜ øııÌ«, ’¬Û±Í¬… ˝À˚˛ Œ·Àº ’±ı±ı˛
fl¬‡Ú› fl¬‡Ú› Ó¬±ÀÓ¬ ¤À¸ ˚≈Mê ˝À˚˛À ڱڱ ˜Ú·h¬± fl¬Ô±,
˜Ú·h¬± ı±M«±º √õ∂fl‘¬øÓ¬ı˛ ·ËLö øfl¬c√ ’±Ê› ¸ÊœıÓ¬±˚˛ ˆ¬ı˛±º
Œ¸‡±ÀÚ ŒÚ˝◊ Œfl¬±Ú ˜±ø˘Ú…, ıÀÌ« ıÀÌ« ¸ı«±˝◊ ‰¬À˘À Œ¸Ô±˚˛
ıÌ«±Ï¬… ¸˜±Àı˛±˝º Ó¬±ı˛ Œ˘‡Úœ, Ó¬±ı˛ ø˘ø¬Û, ’±ı˛ Âj ¸ı˝◊
¸À‰¬Ó¬ÚÓ¬±˚˛ ˆ¬ı˛±, ’±Újı˛À¸ ˆ¬ı˛¬Û≈ı˛ºñ√õ∂fl‘¬øÓ¬ øıfl‘¬øÓ¬ı˛
ÿÀñT«ñŒı˙ Œı±Á¬± ˚±˚˛ ’Ú≈ˆ”¬øÓ¬ øÀ˚˛º ¸˜ô¶∏ ÊœıÊc√,
·±Â¬Û±˘±, ¬Ûq¬Û鬜, ¬fl¬œÈ¬¬ÛÓ¬/, Ó¬±Àı˛ Œ˚Ú ’ÀÚfl¬ øfl¬Â≈
ı˘±ı˛ ’±ÀÂ, Ó¬±ı˛± Œ˚Ú ’ÀÚfl¬ øfl¬Â≈ ı˘ÀÓ¬ ‰¬±˚˛º Ó¬±Àı˛
ˆ¬±¯∏±˚˛ Œ˚Ú øfl¬ ’±ÀÂñ’Ô‰¬ Ó¬± √õ∂fl¬±˙ fl¬ı˛ÀÓ ¬Û±ı˛À ڱº
Ó¬±Àı˛ Œ¸˝◊ ˜”fl¬ ’øˆ¬ı…øMê˝◊ Œ˚Ú ¸‘ø©Üı˛ ˜±Ò…À˜ √õ∂fl¬±ø˙Ó¬
˝À˚˛ ˚±ÀBº ¸‘ø©Üı˛ ˜±Ò…À˜˝◊ ¸‘ø©Üı˛ ı˛˝À¸…ı˛ ¸˜ô¶∏ Z±ı˛ ‡≈À˘
˚±ÀBº ¤˝◊ ’Ú±øı˛ ’±ø ŒıÀ, √õ∂fl‘¬øÓ¬ı˛ ¤˝◊ ʱ#;˘…˜±Ú
·ËÀLö ı˛À˚˛À ¸ıøfl¬Â≈ñ¤ı˛ øˆ¬Ó¬Àı˛˝◊ ‡≈“ÀÊ ¬Û±Àı ’Ú≈ˆ”¬øÓ¬,
˙«Ú, ø¸øX¬, ˜≈øMê, øÚı«±ÀÌı˛ fl¬Ô±º ŒÓ¬±˜ı˛± ˆ¬±¯∏± ø˙À‡Â,
Ó¬±˝◊ øÚÀÊÀfl¬ √õ∂fl¬±˙ fl¬ı˛ÀÓ¬ ¬Û±ı˛Â Ä øfl¬c√ ˚±ı˛± fl¬Ô± ı˘ÀÓ¬
¬Û±Àı˛ Ú±, Œ¸˝◊ ˆ¬±¯∏±˝œÀÚı˛ ˆ¬±¯∏± øfl¬ √õ∂fl¬±ø˙Ó¬ ˝Àı Ú±∑
ø‰¬ı˛fl¬±˘˝◊ Ó¬± √õ∂fl¬±ø˙Ó¬ ˝À˚˛ ˚±ÀBº ¤˝◊ ¬Ûøı˛‘˙…˜±Ú Ê·ÀÓ¬
˚± √õ∂fl¬±˙ ¬Û±ÀB Ӭ±˝◊ ˆ¬±¯∏±º ¤‡±Úfl¬±ı˛ ·ËÀLö ’±ı˛ fl¬˚˛È¬± ˙s
’±ÀÂØ øfl¬c√ √õ∂fl‘¬øÓ¬ı˛ ·ËÀLö ı˛À˚˛À ’·øÌÓ¬ ˙s, ’·øÌÓ¬
øı¯∏˚˛ıd, ’·øÌÓ¬ ¸‘ø©Üı˛ Ò±ı˛±º Ó≈¬ø˜ fl¬Ó¬ ıh¬ ·ËÀLöı˛ ˜ÀÒ…
ıÀ¸ ¤˝◊ ·ËLö ¬Û±Í¬ fl¬ı˛Â Œˆ¬Àı Œ‡ ŒÓ¬±∑ ¤˝◊ ·ËLö ¤˜øÚ
·ËLö ˚± ¬Û±Í¬ fl¬Àı˛ Œ˙¯∏ fl¬ı˛± ˚±˚˛ Ú±º ¤˝◊ ¬Û±Àͬ, ¤˝◊ ¸≈Àı˛
ŒÓ¬±˜±Àfl¬ Î≈¬øıÀ˚˛ ı˛±‡ÀÂ, ¸‘ø©Üı˛ ı˛˝À¸… ŒÓ¬±˜±Àfl¬ Ó¬iú˚˛ fl¬Àı˛
Œı˛À‡Àº ˜±Ú≈¯∏ ˚‡Ú ¤fl¬± ¤fl¬± Œfl¬±Ú Úœı˛ı ʱ˚˛·±˚˛ øÚı˛±˘±˚˛
˝“±È¬ÀÓ¬ Ô±Àfl¬, Ó¬‡Ú Ó¬±ı˛ ˜ÀÒ… ’±¬ÛÚ± ’±¬ÛøÚ ¸≈ı˛ ŒÊÀ·
›Àͬº Œ¸˝◊ ¸≈Àı˛ ˝˚˛ÀÓ¬± Œfl¬±Ú ÂÀj±ıX¬ ¬Û ŒÚ˝◊, ’Ô« ‡≈“ÊÀ˘
‡≈“ÀÊ ¬Û±›˚˛± ˚±Àı Ú±ñøfl¬c√ Ú±˝◊ ı± Ô±fl¬˘ ¬Û, Ú±˝◊ ı±
ı˛˝◊˘ ’Ô«ñ¸≈ı˛ ŒÓ¬± ’±Àº Œ¸˝◊ ¸≈ı˛ Ó¬±ı˛ ˜ÀÚı˛ Œ‡±ı˛±fl¬
Ê≈ø·À˚˛ ˚±ÀBÂ, ˜ÚÀfl¬ ¬Ûøı˛¬Û”Ì«Ó¬±ı˛ ¬ÛÀÔ ¤ø·À˚˛ øÚÀ˚˛ ˚±ÀBº
Ó¬±˝◊ ˚‡Ú Ó≈¬ø˜ ’Ú±øı˛ ’±ø ŒıÀ Î≈¬Àı Ô±fl¬Àı, Œ¸˝◊
Œı±À˘ ŒÓ¬±˜±Àfl¬ Î≈¬øıÀ˚˛ ı˛±‡Àı, ’±R˝±ı˛± fl¬Àı˛ ı˛±‡Àıº Œ¸˝◊
Œı±À˘ı˛ fl¬Ô± Œfl¬±Ú ·ËÀLö ¬Û±Àı Ú±º ’Ô« ‡≈“ÊÀ˘ ı…±‡…± ¬Û±Àı
Ú±º øfl¬c√ øıÀù´ı˛ ¸‘ø©Üı˛ ¸ı ı˛˝À¸…ı˛ Ò±ı˛±˝◊ ‹ Œı±À˘ ı˛À˚˛Àº
Ó¬±˝◊ ŒÊÀÚ Œı˛À‡±, ŒÓ¬±˜±ı˛ øˆ¬Ó¬Àı˛ ˜”˘±Ò±ı˛ ŒÔÀfl¬ ¸˝¶⁄±ı˛
¬Û˚«ôL√ Œ˚ ¸≈ı˛ ı˛À˚˛ÀÂ, √õ∂fl‘¬øÓ¬ı˛ ·ËLö ŒÔÀfl¬ Œ˚ ¸≈ı˛ ÒÀı˛
ı˛±‡±ı˛ Œ‰¬©Ü± fl¬ı˛øÂ, Œ¸˝◊ ¸≈Àı˛ ’±À ¸ıøfl¬Â≈º ¤˜øÚÀÓ¬ ‡≈“ÊÀ˘
øfl¬c√ øfl¬Â≈˝◊ ¬Û±›˚˛± ˚±Àı Ú±º ¸‘ø©Üı˛ ¤È¬±˝◊ ˝í˘ ’ÚôL√ ı˛˝¸…º
ı˛Mê ıœÀ˚« ¤˜øÚÀÓ¬ ‡≈“ÊÀ˘ øfl¬Â≈ ¬Û±›˚˛± ˚±˚˛ Ú±, øfl¬c√ Ó¬±ı˛
øˆ¬Ó¬Àı˛ fl¬Ó¬ ˜±Ú≈¯∏ Ô±Àfl¬Ø ’±À·› ıÀ˘øÂ, ø˙q ˜±Ó‘¬·ˆ«¬
ŒÔÀfl¬ Êiú ŒÚ›˚˛±ı˛ ¸±ÀÔ ¸±ÀÔ Œ˚ ¸≈ı˛ øÚÀ˚˛ ’±À¸, Œ¸˝◊
¸≈Àı˛ ’±À ’ÚôL√ ¸≈Àı˛ı˛ ¸≈ı˛ñTøÚº ¤˜øÚÀÓ¬ Œı±Á¬± ˚±˚˛ Ú±,
øfl¬c√ ˆ”¬ø˜á¬ ˝›˚˛±ı˛ ¸±ÀÔ ¸±ÀÔ ø˙qı˛ fl¬À_ Œ¸˝◊ ˜˝±ñTøÚ
ñT¿ÚÓ¬ ˝ÀÓ¬ Ô±Àfl¬º ø˙qfl¬À_ı˛ Œ˚ fl¬˘fl¬±fl¬ø˘, Œ˚ ˜Ò≈ı˛
¸≈ı˛, Œ¸˝◊ ¸≈ı˛ øfl¬c√ ¬Û=Á±˙ ıÂı˛ ı˚˛À¸ ÒÀı˛ ı˛±‡± ˚±˚˛ Ú±º
˚ø ¬Û=Á±˙ ıÂÀı˛ Œfl¬Î¬◊ ø˙qfl¬À_ı˛ ¸≈ı˛ ÒÀı˛ ı˛±À‡Ú, Ó¬Àı
ı˘ÀÓ¬ ˝Àı øÓ¬øÚ Œ‰¬©Ü± fl¬Àı˛ fl¬Àı˛ÀÂÚº ıÀ˚˛±ı‘øX¬ı˛ ¸À/
¸À/ ¸≈Àı˛ı˛› Ó¬±ı˛Ó¬˜… ˝ÀÓ¬ Ô±Àfl¬º ¸≈ı˛ı‘X¬ ˝˚˛ Ú±, øfl¬c√
ıU¸≈Àı˛ı˛ ø˜˘ÀÚ ø˜ø|Ó¬ ˝À˚˛ ¸≈Àı˛ ¬Û±fl¬± ˝˚˛º ¸≈ı˛È¬± Œ˚
¬Û±fl¬±ÀÚ± ˝Àı, øfl¬ ˆ¬±Àı∑ ø˙qı˛ Œ¸˝◊ Œı±˘Àfl¬ ¸≈Àı˛ Œı˛À‡
˚ø ¬Û±fl¬±ÀÚ± ˝˚˛, ıU øıøé¬l ’ı¶ö±ı˛ ˜ÀÒ… Œı˛À‡ Œ›˚˛±
˝˚˛, Ó¬Àı Ú±Ú±ı˛fl¬˜ ‚Ȭڱı˛ ‚±Ó¬ √õ∂øÓ¬‚±ÀÓ¬ øıøˆ¬iß ’ı¶ö±ı˛
˜Ò… øÀ˚˛ Œ¸˝◊ ¸≈ı˛ ÒœÀı˛ ÒœÀı˛ ¬Û±fl¬ÀÓ¬ Ô±Àfl¬º ¤‡Ú fl¬Ô±
˝í˘, ¬Û±Àfl¬ ŒÓ¬± ’ÀÚfl¬ ı˛fl¬˜ñ·±À ¬Û±Àfl¬, Ê“±fl¬ øÀ˚˛
¬Û±fl¬±ÀÚ± ˝˚˛, ˙±˘ƒøȬ øÀ˚˛ ¬Û±Àfl¬, ’±ı±ı˛ ø¬ÛøȬÀ˚˛› ¬Û±fl¬±ÀÚ±
˝˚˛º Ó¬Àı √õ∂fl¬‘øÓ¬ı˛ ¶§±ˆ¬±øıfl¬ ·øÓ¬ÀÓ¬ ·±À Œ˚Ȭ± ¬Û±Àfl¬,
Œ¸È¬± ˝˚˛ ¸≈¬Û$¬º ø˙qı˛± ˚ø ¸≈À˚±·¸≈øıÒ± ˜Ó¬ Ó¬±Àı˛ Œı±˘Àfl¬
√õ∂fl‘¬øÓ¬ı˛ ˜ÀÒ… ŒÂÀh¬ øÀ˚˛ ¸≈Àı˛ı˛ ¸±ÒÚ±˚˛ ˜¢ü Ô±fl¬ÀÓ¬ ¬Û±Àı˛,
¸ı« ’ı¶ö±˚˛ ¸±¸ı«± øÚÀÊı˛ ¸≈ı˛Àfl¬ √õ∂fl¬‘øÓ¬ı˛ ¸≈Àı˛ı˛ ¸±ÀÔ
˚≈Mê fl¬Àı˛ ı˛±‡ÀÓ ¬Û±Àı˛, Ó¬Àı Ó¬±ı˛ Ó≈¬˘Ú±˝◊ ˝˚˛ Ú±, Ó¬Àı˝◊
Ó¬±ı˛ ¸≈Àı˛ı˛ ˜±Ò≈˚« ’È≈¬È¬ Ô±Àfl¬º øfl¬c√ ’øÒfl¬±—˙ Œé¬ÀS˝◊ Ó¬±
¸y¬ı¬Ûı˛ ˝˚˛ Ú±º Ú±Ú± ’ı¶ö±˚˛, øıèX¬ ¬Ûøı˛ÀıÀ˙ı˛ ¸—‚±ÀÓ¬,
Ú±Ú± ˚≈øMêÀÓ¬, ı≈øXÀÓ¬, øıøˆ¬ißÓ¬±ı˛ √õ∂ˆ¬±Àı √õ∂ˆ¬±ı±øi§Ó¬ ˝À˚˛
¸≈Àı˛ı˛ originality ’±ı˛ Ô±Àfl¬ Ú±º Œ‡˝◊ ˚±˚˛ ˝±øı˛À˚˛,
¸≈Àı˛ı˛ ’ôL√˝œÚ ·øÓ¬ ˝˚˛ ı±Ò±√õ∂±lº ø˙qı˚˛À¸ ’±ø˜ øͬfl¬
¤˝◊ ˆ¬˚˛˝◊ fl¬Àı˛ø¢±˜º ’±˜±ı˛ ˜ÀÒ… ’±¬ÛÚ±’±¬ÛøÚ Ó¬± ŒÊÀ·
ά◊Àͬø¢º ¬Û“±‰¬ıÂı˛ ı˚˛À¸ ’±ø˜ ¬Û±Í¬˙±˘±˚˛ ˆ¬øM« ˝˘±˜º
’±˜±ı˛ ¬Û±Í¬˙±˘±ı˛ ˜±©Ü±ı˛˜˙±˚˛ ’±Újı±ı≈, Œ·±øıjı±ı≈,
˘ıı±ı≈ ¸ı±˝◊ ’±˜±Àfl¬ ˆ¬±˘ fl¬Àı˛ ¬Ûh¬±qÚ± fl¬ı˛ÀÓ¬ ı˘ÀÓ¬Úº
’±ø˜ Œ¸˝◊ ¬Û“±‰¬ıÂı˛ ı˚˛À¸˝◊ Ó“¬±Àı˛ ı˘Ó¬±˜, 똱©Ü±ı˛ ˜˙±˝◊,
’ ’± ’±ı˛ fl¬ ‡ Œfl¬±Ú ı˛fl¬À˜ ø˙À‡ øÚÀÓ¬ ¬Û±ı˛À˘˝◊ ˚Àԩܺ
¤ı˛ Œı˙œ ’±ı˛ ø˙‡ÀÓ¬ ‰¬±˝◊ Ú±ºí ¤fl¬øȬ ŒÂ±A ø˙qı˛ ˜≈À‡
¤ı˛fl¬˜ ø¶öı˛ ø¸X±ÀôL√ı˛ fl¬Ô± qÀÚ ’±Új ˜±©Ü±ı˛ ˜˙±˚˛ ŒÓ¬±
’ı±fl¬Ø øÓ¬øÚ Œfl¬ÃÓ”¬˝˘œ ˝À˚˛ Œ¶ß˝˜±‡± ¸≈Àı˛ øÊ:±¸±
fl¬ı˛À˘ÚñëŒfl¬Ú, Ó≈¬ø˜ ¤fl¬Ô± ı˘À± Œfl¬Ú∑ ’ ’±-ı˛ ¬ÛÀı˛
’Ê ’±˜ ¬Ûh¬Àı Ú±∑ ÚÓ≈¬Ú ÚÓ≈¬Ú ı˝◊ ¬Ûh¬ÀıØ fl¬Ó¬ øfl¬Â≈
ʱÚÀÓ¬ ¬Û±ı˛ÀıØí
’±ø˜ ı˘˘±˜, ëŒı˙œ øfl¬Â≈ı˛ ˜ÀÒ… ’±ı˛ ˚±ı Ú±º ’±ø˜ Œ˚
ʱڱı˛ ˜ÀÒ… ’±øÂ, Œ¸‡±ÀÚ Ê±ÚÀÓ¬ ʱÚÀÓ¬ ʱڱı˛ Œ˚ ’±ı˛
Œ˙¯∏ ŒÚ˝◊ ˜±©Ü±ı˛ ˜˙±˚˛º ’±˜±ı˛ Œ¸˝◊ ’ÚôL√ ¸≈ı˛ øÚÀ˚˛˝◊
’±ø˜ Ô±fl¬ÀÓ¬ ‰¬±˝◊ºí ˜ÀÚ Œı˛À‡±, Œ¸˝◊ ¬Û“±‰¬ ıÂı˛ ı˚˛À¸˝◊ ıU
Œ˘±fl¬ ’±À¸ ’±˜±ı˛ fl¬±Àº Ó¬±ı˛ ¬ÛÀı˛ı˛ ıÂı˛ ŒÔÀfl¬˝◊ ’±ø˜
œé¬± Œ›˚˛± qè fl¬øı˛º ¤˝◊ ’±Új ˜±©Ü±ı˛˜˙±˚˛ ¤fl¬øÚ
Ù≈¬˘ øÚÀ˚˛ ¤À¸ ά◊¬Ûø¶öÓ¬ ˝À˘Úº ’±Àı˛fl¬ÊÚ ˜±©Ü±ı˛˜˙±˚˛
˜À˝f ˙…±˜ œé¬± øÚÀ˘Úº Œ¸˝◊ ø˙qı˚˛À¸˝◊ ıUÀ˘±fl¬ SêÀ˜
SêÀ˜ ’±¸ÀÓ¬ ’±ı˛y¬ fl¬ı˛˘ ’±˜±ı˛ fl¬±ÀÂ, œé¬± øÚÀÓ¬ qè
fl¬ı˛˘º Ó¬±Àı˛ ˜ÀÒ… ’ÀÚÀfl¬˝◊ ’±Ê› Œı“À‰¬ ’±Àº ¤È¬±
·äfl¬Ô± Ú˚˛º
√õ∂ùü–ñ’±˜ı˛± qÀÚø ’±¬ÛÚ±ı˛ ˜±©Ü±ı˛˜˙±˝◊ı˛± Ú±øfl¬ ø˙q
ı˚˛À¸ ’±¬ÛÚ±Àfl¬ Œ˘‡±¬Ûh¬± ¸•§Àg¬ Ú±Ú±fl¬Ô± øÊ:±¸±
fl¬Àı˛øÂÀ˘Ú ¤ı— ’±¬ÛøÚ› Ó¬±ı˛ ˚Ô±˚Ô Î¬◊Mı˛ øÀ˚˛øÂÀ˘Úº
¤˝◊ øı¯∏À˚˛ ’±˜ı˛± ’±¬ÛÚ±ı˛ fl¬±À ʱÚÀÓ¬ ‡≈ı˝◊ ’±·Ë˝œº ˚˛±
fl¬Àı˛ ¤¸•§Àg¬ ’±¬ÛøÚ ¤fl¬È≈¬ ‡≈À˘ ı˘≈Úº
ά◊Mı˛–ñ¤fl¬Ô± ’±ı±ı˛ fl¬±ı˛ fl¬±À qÚÀ˘∑ Œ¸ ŒÓ¬± ıU
ıÂı˛ ’±À·fl¬±ı˛ fl¬Ô±º ¸ı fl¬Ô± øfl¬ ’±˜±ı˛ ˜ÀÚ ’±ÀÂ∑ Ó¬Àı
ʱÚÀÓ¬ ˚‡Ú Œ‰¬À˚˛Â, ˚ӬȬ± ˜ÀÚ ’±ÀÂ, øͬfl¬ øͬfl¬ Œ¸˝◊
fl¬Ô±&À˘± ŒÓ¬±˜±Àı˛ ʱڱı±ı˛ Œ‰¬©Ü± fl¬ı˛øº
’±˜±ı˛ ¶≈®À˘ı˛ ¤fl¬ÊÚ ˜±©Ü±ı˛˜˙±˚˛ øÚı±ı˛Ìı±ı≈ Ú±˜fl¬ı˛±
·øÌÓ¬: øÂÀ˘Úº øÓ¬øÚ ¤fl¬øÚ ’±˜±Àfl¬ ı˘À˘Ú, ëÓ≈¬ø˜ ŒÓ¬±
’Ó¬…ôL√ Œ˜Ò±ıœ ±Sº Ó≈¬ø˜ ˆ¬±ı˛Ó¬œ˚˛ ˙«Ú, ¬Û±}±M… ˙«Ú
¤&À˘± ˆ¬±À˘± fl¬Àı˛ ¬ÛÀh¬ Ú±›º Ó¬±˝À˘ ŒÓ¬±˜±ı˛ øÚʶ§
ø‰¬ôL√±Ò±ı˛± √õ∂fl¬±˙ fl¬ı˛ÀÓ¬ ŒÓ¬±˜±ı˛ ’ÀÚfl¬ ¸≈øıÒ± ˝Àıº
’±ø˜ ˜±©Ü±ı˛˜˙±À˚˛ı˛ fl¬Ô± Œ˜ÀÚ øÚÀ˚˛ ı˘˘±˜, ëı˝◊ ¬Ûh¬À˘
’ÀÚfl¬ ŒÀ˙ı˛ ‡ıı˛ ¬Û±›˚˛± ˚±˚˛, ’ÀÚfl¬ øfl¬Â≈˝◊ ʱڱ ˚±˚˛
¸Ó¬… fl¬Ô±, Ó¬Àı ’¸≈øıÒ±› ’±À øfl¬Â≈º ’±ø˜ Œ˚ ¸˝Ê
·øÓ¬ÀÓ¬ ¸˝Ê ¸≈ı˛ øÚÀ˚˛ ‰¬À˘øÂ, ’±˜±ı˛ ø‰¬ôL√±ı˛ Œ¸˝◊ Origi-
nality ŒÓ¬ ‹¸ı ˙«ÀÚı˛ ø‰¬ôL√±Ò±ı˛± ¤À¸ ¸˜”˝ ı±Ò±ı˛ ¸‘ø©Ü
fl¬ı˛ÀÓ¬ ¬Û±Àı˛, ’±˜±ı˛ ø‰¬ôL√±Ò±ı˛±Àfl¬ √õ∂ˆ¬±ı±øi§Ó¬ fl¬ı˛ÀÓ¬ ¬Û±Àı˛º
Œ˚˜Ú ¤fl¬ÀÀ˙ı˛ Œ˘±fl¬ ’±ı˛ ¤fl¬ÀÀ˙ Œı˙œ øÚ Ô±fl¬À˘ ‹
ŒÀ˙ı˛ ˆ¬±¯∏± Ó¬±Àfl¬ √õ∂ˆ¬±øıÓ¬ fl¬ı˛Àı˝◊º ¸ı«Àé¬ÀS˝◊ ¤øȬ
√õ∂À˚±Ê…º Œ¸ Ó¬‡Ú ʱÀÚ› Ú±, Œı±ÀÁ¬› Ú±º ’ÀÚfl¬ ¸˜˚˛
¸•Û”Ì« ’:±Ó¬ ’ı¶ö±ÀÓ¬˝◊ ¤˝◊ √õ∂ˆ¬±ı ¤À¸ ¬ÛÀh¬º ¤‡±Úfl¬±ı˛
·ËÀLöı˛ ıMêı… ’±˜±ı˛ ¶§±ÒœÚ ø‰¬ôL√±Àfl¬, ¶§±ÒœÚ ·øÓ¬Àfl¬ ı…±˝Ó¬
fl¬ı˛Àı ıÀ˘˝◊ ’±˜±ı˛ Ò±ı˛Ì±º ’±ø˜ Œ˚ ¸˝Ê ¸≈ı˛ øÚÀ˚˛ ‰¬À˘øÂ,
Ó¬±ÀÓ¬ ’±ø˜ ¶§Ó¬–¶£”¬Ó«¬ˆ¬±Àı ’ÀÚfl¬ ¸≈ı˛ ¬Û±øBºí
˜±©Ü±ı˛˜˙±˚˛ øÊ:±¸± fl¬ı˛À˘Ú ’±˜±Àfl¬, 댸˝◊ ¸≈Àı˛ øfl¬
ˆ¬±¯∏± ’±ÀÂí∑
’±ø˜ ı˘˘±˜, 뤇±Úfl¬±ı˛ ÊÚ… Œfl¬±Ú ˆ¬±¯∏± ŒÚ˝◊º Ó¬Àı
ˆ¬±¯∏± ’±Àº Œ¸˝◊ ˆ¬±¯∏± ¤‡±Úfl¬±ı˛ Œfl¬±Ú ·ËÀLö ø˘ø¬ÛıX¬ fl¬Àı˛
ı˛±‡± ¸y¬ı¬Ûı˛ Ú˚˛º Œ¸˝◊ ¸≈ı˛ñTøÚı˛ ñTøÚ ˚‡Ú ά◊B‰¬±ı˛Ì
fl¬øı˛, Ó¬‡Ú ’±ı˛› ¸≈Àı˛ Î≈¬Àı Œ˚ÀÓ¬ Ô±øfl¬º ’±ı˛› Œ˚Ú ¸≈ı˛
‡≈“ÀÊ ¬Û±˝◊ºí
˜±©Ü±ı˛˜˙±˚˛ ı˘À˘Ú, ëÓ≈¬ø˜ Œ˚ ’Ú·«˘ ¸≈ı˛ñTøÚ ıÀ˘
˚±BÂ, ¤˝◊ ¸≈ı˛ Ó≈¬ø˜ Œfl¬±Ô± ˝ÀÓ¬ ¬Û±›∑í
’±ø˜ ı˘˘±˜, 똱©Ü±ı˛˜˙±˚˛, ¸ı±ı˛ øˆ¬Ó¬Àı˛˝◊ ¤˝◊ ¸≈ı˛
’±Àº Ó¬Àı ’ôL√Àı˛ı˛ ·ˆ¬œı˛Ó¬˜ ¸M±˚˛ øÚø˝Ó¬ Ô±Àfl¬ ¤˝◊
¸≈ı˛º Œ˚˜Ú ÒèÚ, ’±Ò≈øÚfl¬ ·±ÀÚ ¬Û Ô±Àfl¬, øfl¬c√ ά◊B‰¬±/¬
¸/œÀÓ ˝± ’±ı˛ U ±h¬± ’Ú… øfl¬Â≈ Ô±Àfl¬ Ú±º ¤˝◊ ˝± ’±ı˛ Uı˛
˜±Ò…À˜˝◊ ‰¬˘ÀÓ¬ Ô±Àfl¬ ¸≈ı˛˘˝ı˛œº ¤‡Ú ’±Ò≈øÚfl¬ ·±ÀÚı˛ Œ˚
¬Û Ó¬±› ¤‡±Úfl¬±ı˛ ˆ¬±¯∏±, ’±ı±ı˛ ά◊B‰¬±/ ¸/œÀÓ¬ı˛ ˝± U-
Ȭ±› ¤˝◊ Ê·ÀÓ¬ı˛˝◊ ˙sº ı…ı˝±øı˛fl¬ Œé¬ÀS ˝±, Uı˛ ’Ô« ‡≈“ÀÊ
¬Û±›˚˛± Ú± Œ·À˘› ·ˆ¬œı˛ ˆ¬±Àıı˛ ı˛±ÊÀQ ¤ı˛ ’ôL√øÚ«ø˝Ó¬
’Ô« ¤ı— ¸±h¬± ‡≈“ÀÊ ¬Û±›˚˛± ˚±˚˛º Œ¸˝◊ ¸±h¬±˝◊ ˝í˘ ’Ú±øı˛
¸±h¬±, ˚± ’±˜ı˛± √õ∂fl‘¬øÓ¬ı˛ ·ËÀLö˝◊ Œ¬ÛÀ˚˛ Ô±øfl¬º √õ∂fl‘¬øÓ¬ı˛ ·ËLö
øıÀÚ Œfl¬±Ú øfl¬Â≈ ŒÚ˝◊º ¸≈Àı˛ı˛ ¤˝◊ ˜˝±¸•Û √õ∂fl¬‘ øÓ¬ı˛ ‡øÚÀÓ¬˝◊
Ô±Àfl¬º ¤˝◊ ¸≈Àı˛ Œ˚ ˚Ó¬Àı˙œ Î≈¬Àı Ô±fl¬Àı, Œ¸˝◊ ¸≈ı˛ñTøÚ
Ó¬Ó¬Àı˙œ ñTøÚÓ¬ ˝Àı, Ó¬±ı˛ ¶ÛœÎ¬-¤ı˛ ˜±S±› Ó¬Ó¬ ı±h¬ÀÓ¬
Ô±fl¬Àıº ¬√õ∂ÀÓ¬…fl¬øȬ ¸≈Àı˛ı˛ Âj ’±ÀÂ, ˆ¬±¯∏± ’±ÀÂ, ˘˚˛ ’±Àº
¤˝◊ ¸≈ı˛¸•ÛÀ ’¬Ûı˛Àfl¬ ’—˙œ±ı˛ fl¬ı˛±ı˛ ÊÚ…, ¸fl¬˘Àfl¬
ʱڱı±ı˛ ÊÚ…, Œ˙±Ú±ı±ı˛ ÊÚ… ’±ø˜ Œ‰¬©Ü± fl¬Àı˛ ˚±øBºí
˜±©Ü±ı˛˜˙±˝◊ ’±ı±ı˛ øÊ:±¸± fl¬ı˛À˘Ú ’±˜±Àfl¬, ë√õ∂fl¬‘øÓ¬ı˛
ŒÔÀfl¬ Ó≈¬ø˜ ÚÓ≈¬Ú Œı ¸‘ø©Ü fl¬ı˛Â∑í
’±ø˜ Œ¸˝◊ ı˚˛À¸˝◊ ˜±©Ü±ı˛˜˙±˝◊Àfl¬ ıÀ˘øÂ, 똱©Ü±ı˛˜˙±˚˛,
Œı ÚÓ≈¬Ú fl¬Àı˛ ¸‘ø©Ü fl¬ı˛± ˚±˚˛ Ú±º √õ∂fl‘¬øÓ¬ı˛ ·ËÀLö Œı
ø‰¬ı˛fl¬±˘˝◊ ’±Àº Œı˛fl¬ÀΫ¬ Œ˚˜Ú ¸≈ı˛ Ô±Àfl¬, ø¬ÛÀÚı˛ Œ‡“±‰¬±
øÀ˚˛ Œ¸˝◊ ¸≈ı˛ Œıı˛ fl¬Àı˛ øÚÀÓ¬ ˝˚˛, ŒÓ¬˜øÚ ˜ÀÚı˛ ø¬ÛÀÚı˛
Œ‡“±‰¬±˚˛ √õ∂fl‘¬øÓ¬ı˛ Œı˛fl¬Î«¬ ŒÔÀfl¬ Œ¸˝◊ ¸≈ı˛ Œıı˛ ˝˚˛º Êiú
ŒÔÀfl¬˝◊ Œ˚Ú ¤˝◊ √õ∂fl‘¬øÓ¬ı˛ ’Ú±ø ŒıÀı˛ ¸≈ı˛ ’±˜±ı˛ øˆ¬Ó¬Àı˛
ı˛À˚˛Àº ¤È¬±˝◊ ’±ø˜ ı≈ÀÁ¬ ’±¸øºí Ó¬‡Ú ˜±©Ü±ı˛˜˙±˚˛ ’Ó¬…ôL√
‡≈˙œ ˝À˚˛ ı˘À˘Ú, 댸ÀÓ¬± Œ‡ÀÓ¬˝◊ ¬Û±øBº Ú± ı±ı±, Ó≈¬ø˜
ŒÓ¬±˜±ı˛ ’±¬ÛÚ ·øÓ¬ÀÓ¬ ¤ø·À˚˛ ‰¬˘º ¤˝◊ ʱ·øÓ¬fl¬ ¬Ûh¬±qÚ±
ŒÓ¬±˜±ı˛ ÊÚ… Ú˚˛, ŒÓ¬±˜±ı˛ ’˜”˘… ø‰¬ôL√±Ò±ı˛±ı˛, ŒÓ¬±˜±ı˛
’ÚôL√:±ÀÚı˛ fl¬Ì±˜±S› ¤‡±Úfl¬±ı˛ ·ËLö¬Û±Í¬ fl¬Àı˛ ˘±ˆ¬ fl¬ı˛±
˚±˚˛ Ú±ºí øÓ¬øÚ ’±˜±ı˛ ˙«Ú˙±¶a ¸•§Àg¬ ʱÚÀÓ¬ ’Ó¬…ôL√ ’±·Ë˝œ
˝À˘Úº øÓ¬øÚ ’±˜±Àfl¬ ı˘À˘Ú, ëŒ‡, ’±˜ı˛± ’ôL√Ê«·ÀÓ¬ı˛
fl¬Ô± ŒÓ¬± øfl¬Â≈ ʱøÚ Ú±º Ó≈¬ø˜ ŒÓ¬± ’±˜±Àı˛ ¸ôL√±Úº ’±˜±Àı˛
ÊÚ… ˚ø ŒÓ¬±˜±ı˛ fl¬ı˛±ı˛ øfl¬Â≈ Ô±Àfl¬ fl¬Àı˛ ø›º ŒÓ¬±˜±ı˛
›¬ÛÀı˛ ’±˜±ı˛ ¬Û”Ì« ’±¶ö± ÊÀiúÀÂºí ˜±©Ü±ı˛˜˙±˚˛ Œ˚˜Úˆ¬±Àı
˚± ˚± ıÀ˘ÀÂÚ, øͬfl¬ ŒÓ¬˜øÚ fl¬Àı˛ Ó¬±˝◊ ıÀ˘ ø˘±˜º ’±˜±ı˛
¤È¬± ’˝Ç¬±Àı˛ı˛ fl¬Ô± Ú˚˛º ŒÓ¬±˜ı˛± ʱÚÀÓ¬ Œ‰¬À˚˛À±, Ó¬±˝◊
ʱڱ˘±˜º
¤ı˛¬Ûı˛ ˜±©Ü±ı˛˜˙±˝◊À˚˛ı˛ ¸À/ Œ˘‡±¬Ûh¬± ¸•§Àg¬ ’±˜±ı˛
’±ı˛› ’ÀÚfl¬ ’±˘±¬Û ’±À˘±‰¬Ú± ˝À˚˛ø¢ºñë똱©Ü±ı˛˜˙±˚˛,
¬Û‘øÔıœı˛ fl¬Ô± ı±˝◊ ø˘±˜º ¤˝◊ ı±—˘± ¤ı— ˆ¬±ı˛ÀÓ¬ı˛ ı≈Àfl¬
’ ’± › A B C D ¬Û±Í¬ fl¬Àı˛ fl¬Ó¬ ıh¬ ıh¬ ¸±ø˝øÓ¬…fl¬,
fl¬øı ˝À˚˛ÀÂÚº ¤˝◊ ˆ¬±ı˛Ó¬ıÀ¯∏«ı˛ ı≈Àfl¬ Ó“¬±ı˛± øfl¬ fl¬Àı˛ÀÂÚ∑
Ó“¬±ı˛± qÒ≈ ¬Û±‡œı˛ ˜Ó¬ ı˝◊À˚˛ı˛ ¬Ûı˛ ı˝◊À˚˛ı˛ øά˜˝◊ Œ¬ÛÀh¬ÀÂÚº
Œ¸˝◊ øά˜ Ù≈¬ÀȬ ’±ı±ı˛ ˝±“¸ ˝À˚˛Àº Ó¬±ı˛¬Ûı˛ øfl¬ ˝À˚˛ÀÂ∑
Œ¸˝◊ ı˝◊ ŒÔÀfl¬ &B &B Âh¬± ΔÓ¬ı˛œ ˝ÀÓ¬ qè fl¬Àı˛Àº
Ó¬±ı˛¬Ûı˛ øfl¬ ˝À˚˛ÀÂ∑ Ó¬±ı˛¬Ûı˛ ·±Ú, ¬Û±Í¬, Ú±‰¬ Ú±Ú±ı˛fl¬˜¬
‰˘À˘±º ˆ¬±ı˛Ó¬ıÀ¯∏«ı˛ ø˙鬱ı˛ ˜±S± øfl¬c√ ı±h¬À˘± Ú±º
øÚı˛é¬ı˛Ó¬±˚˛ ˆ¬±ı˛Ó¬ı¯∏« √õ∂Ô˜ ¶ö±Ú ’øÒfl¬±ı˛ fl¬Àı˛˝◊ ı˛˝◊˘º
¤Ó¬ ıh¬ ıh¬ øı…±ı˛ ʱ˝±Ê, ‰¬±ı˛øÀfl¬ ¤Ó¬ fl¬±ı…, fl¬øıÓ¬±,
·œÓ¬, ıjÚ±ı˛ Âh¬±Âøh¬ñ¸ı øfl¬c√ Âh¬±˝◊ ı“±ÒÀ˘±º ˙Ó¬fl¬ı˛±
ø˙øé¬ÀÓ¬ı˛ ˝±ı˛ ‰¬±ı˛ ¬Û“±‰¬ÊÀÚı˛ Œı˙œ ’±ı˛ ˝í˘ Ú±º ŒÀ˙
Δı¯∏˜…, øıı±, øıÀBÂ, ¬Ûı˛±ÒœÚÓ¬±, ı˙…Ó¬±, øˆ¬é¬±ı‘øM
¤&À˘± ı˛˝◊À˘± ’È≈¬È¬º ’±˜±Àı˛ Œ˘‡±¬Ûh¬±È¬± ˝í˘ ‰¬±fl¬ı˛œı˛
ÊÚ…,ñŒ¬ÛÀȬı˛ ±À˚˛ Œ˘‡±¬Ûh¬±º øfl¬c√ ø˙鬱ı˛ Œ˚ ˜”˘ ά◊ÀV˙…
¸˜±ÊÀfl¬ ·Í¬Ú fl¬ı˛±, ¸˜±ÀÊı˛ fl¬±Í¬±À˜± ΔÓ¬ı˛œ fl¬ı˛±ñ
Œ˘‡±¬Ûh¬±ı˛ Ò±ı˛± ¬Û˚«Àıé¬Ì fl¬Àı˛ ¤È¬±˝◊ Œ‡ÀÓ¬ ¬Û±øB ڱº
±· øÀ˚˛ ˚‡Ú ‚øh¬ı˛ ¸˜˚˛ øÚÒ«±øı˛Ó¬ ˝ÀÓ¬± Ó¬‡Ú ’ı¶ö±
‡±ı˛±¬Û ø¢ Ú±, ’ˆ¬±ıȬ± fl¬˜˝◊ ø¢º Œ˚øÚ ˝±ÀÓ¬ ‚øh ø˘,
Œ¸øÚ ŒÔÀfl¬ ’ˆ¬±ı qè ˝À˘±, ¸˜±ÀÊı˛ fl¬±Í¬±À˜± Œˆ¬À„
Œ·˘º √õ∂ÀÓ¬…fl¬ ı±ı± ˜±-˝◊ ‰¬±Ú Ó¬±Àı˛ ŒÂÀ˘ ˜±Ú≈¯∏ Œ˝±fl¬º
øfl¬c√ Œ˘‡±¬Ûh¬± ø˙À‡ ˚ø ’˜±Ú≈¯∏ ˝˚˛, Œ¸˝◊ Œ˘‡±¬Ûh¬± ø˙À‡
˘±ˆ¬ øfl¬∑ ’±ÊÀfl¬ı˛ ¸˜±ÀÊ ˜±Ú≈¯∏ fl¬˚˛È¬± Œ¸È¬±˝◊ ¤‡Ú &ÌÀÓ¬
˝Àıº ˜±©Ü±ı˛˜˙±˝◊, ŒÀ˙ ¤Ó¬ øˆ¬é≈¬fl¬ ¸‘ø©Ü ˝ÀB Œfl¬Ú∑ ¤Ó¬
øˆ¬é≈¬Àfl¬ı˛ ø˜ø¢ Œfl¬Ú∑ ¸˜±ÀÊ ı≈Á¬±ı˛ ˚“±ı˛± ’±ÀÂÚ, Ó“¬±ı˛±
¤&À˘± ŒÀ‡qÀÚ øfl¬ fl¬Àı˛ ıı˛±ô¶∏ fl¬ı˛ÀÂÚ∑ Œ˘‡±¬Ûh¬± ˚±ı˛±
˚±ı˛± ʱÀÚ Ó¬±Àı˛ ¬ÛÀé¬ ¤˝◊¸ı ŒÀ‡› ‰≈¬¬Û fl¬Àı˛ Ô±fl¬±È¬± øfl¬
ά◊ø‰¬Ó¬ ˝ÀBÂ∑ ı±h¬œÀÓ¬ ı±ı± ˜± ’±˜±Àfl¬ ıÀ˘Ú, ëŒ˘‡±¬Ûh¬±
fl¬ı˛ºí ˜±©Ü±ı˛˜˙±˝◊, ’±¬ÛÚ±ı˛± ıÀ˘Ú, ëŒ˘‡±¬Ûh¬± fl¬ı˛ºí ı˛±ô¶∏±˚˛
¬Û±h¬±-√õ∂øÓ¬Àı˙œı˛± ıÀ˘, ë¬Ûh¬±qÚ± fl¬ı˛íº ’±ø˜ ıø˘,
ëŒ˘‡±¬Ûh¬± ŒÓ¬± fl¬ı˛Àı±, øfl¬c√ fl¬Àı˛ ˝ÀıȬ± øfl¬∑ ¤˝◊ ı˝◊À˚˛ı˛
¬Û±Ó¬± ¬ÛÀh¬ øfl¬Â≈˝◊ ˝Àı Ú±º Œ¸˝◊ √õ∂fl‘¬øÓ¬ı˛ ·ËÀLöı˛ ¬Û±Ó¬± Œ˚ Ú±
¬ÛÀh¬ÀÂ, Ó¬±ı˛ Œfl¬±Ú √õ∂fl‘¬Ó¬ :±Ú ˝Àı Ú±º Œ‡ø ŒÓ¬±,
Œ˘‡±¬Ûh¬± ø˙À‡ ’±˜±Àı˛ ŒÀ˙ Úfl¬˘ øı…±È¬±˝◊ ˆ¬±˘ˆ¬±Àı
ı˛l ˝À˚˛Àº øÚʶ§ ¸M± ˆ≈¬À˘ ø·À˚˛ ’ÀÚ…ı˛ Úfl¬˘ fl¬ı˛ÀÓ¬
ø·À˚˛˝◊ ’±˜ı˛± ˜±ı˛± ¬Ûh¬˘±˜º ’±˜±Àı˛ Œ˙ ¤‡Ú fl¬Ó¬
ά◊ißÓ¬ ˝À˚˛Àº Œõ≠Ú ‰¬˘ÀÂ, øıÊ˘œ ı±øÓ¬ ˝À˚˛ÀÂ, Δı≈…øÓ¬fl¬
process-¤ ¸ı ‰¬˘Àº øı:±ÀÚı˛ ˚≈À· Œ˙ ’±Ê ’ÀÚfl¬
¤ø·À˚˛ ‰¬À˘Àº øfl¬c√ ¸˜±Ê › ʱøÓ¬ı˛ ά◊ißøÓ¬ı˛ Œé¬ÀS ı˘±ı˛
˜Ó¬ ŒÓ¬˜Ú øfl¬Â≈˝◊ Œ‡ÀÓ¬ ¬Û±øB ڱº ¤‡Ú ¬Û˚«ôL√ Œfl¬±Ú
¸˜¸…±ı˛˝◊ ¸˜±Ò±Ú ŒÚ˝◊, ¸≈ı˛±˝± ŒÚ˝◊º ’±˜±Àı˛ ’±À˙¬Û±À˙
’ÀÚfl¬ I.A., B.A., M.A. ¬Û±˙ ’±ÀÂÚ, ıh¬ ıh¬ ¬ÛøG¬Ó¬,
ıh¬ ıh¬ ‰¬±fl≈¬ı˛œÊœıœ ’±ÀÂÚ, Œfl¬Î¬◊ ˜…±øÊÀ©ÜòȬ, Œfl¬Î¬◊ ŒÎ¬¬Û≈øȬ
˜…±øÊÀ©ÜòȬ, Œfl¬Î¬◊ ˜≈ÀkÙ¬, ÊÊ, ’±ı±ı˛ Œfl¬Î¬◊ Œfl¬Î¬◊ ı±
ø√õ∂øk¬Û±˘, ˝◊ø?øÚ˚˛±ı˛, √õ∂ÀÙ¬¸ı˛ñÓ¬Àı Ó“¬±ı˛± øfl¬ ŒÀ˙ı˛ fl¬±Ê
fl¬ı˛ÀÂÚ Ú±∑ øÚ}˚˛˝◊ fl¬ı˛ÀÂÚº ŒÚÃfl¬±ÀÓ¬ ˚±ı˛± ˜±˘ ‰¬±¬Û±˚˛,
Ó¬±ı˛± Œ˚˜Ú fl¬±Ê fl¬Àı˛, ŒÚÃfl¬±˚˛ Ê˘ ˚±ı˛± ŒÂ“À‰¬ ŒÙ¬À˘
Ó¬±ı˛±› fl¬±Ê fl¬Àı˛, Ó¬Àı ‹ fl¬±ÀÊ Œfl¬±Ú fl¬±Ê ˝ÀB ڱº qÒ≈
øÚÀÊı˛ Œ¬ÛÀȬı˛ fl¬±Ê ˝ÀBÂ, ı…øMêı˛ fl¬±Ê ˝ÀBº ı…±ølı˛ fl¬±Ê
˝ÀB ڱº Œfl¬Î¬◊ øˆ¬é¬± fl¬Àı˛ ‡±˚˛, ’±ı±ı˛ Œfl¬Î¬◊ ‰¬±¯∏ı±¸ fl¬Àı˛,
¶§±ÒœÚˆ¬±Àı Êœøıfl¬± øÚı«±˝ fl¬Àı˛ñ¤˝◊ ≈˝◊À˚˛ı˛ ˜ÀÒ… Ó¬Ù¬±Ó¬
’±À ڱ∑ ø˙øé¬Ó¬ ı…øMêÀı˛ ˜ÀÒ… Œ˙Àfl¬ ¶§±ÒœÚ fl¬ı˛±ı˛
√õ∂ıÌÓ¬± Œfl¬±Ô±˚˛∑ ŒÀ˙ı˛ fl¬±ÀÊ Á“¬±ø¬ÛÀ˚˛ ¬Ûh¬±ı˛ ’±·Ë˝
Œfl¬±Ô±˚˛∑ Œ¸˝◊ ’±·Ë˝˝◊ ŒÓ¬± Œ‡ÀÓ¬ ¬Û±øB ڱº ¸≈Ó¬ı˛±—
’±˜±Àı˛ ŒÀ˙ı˛ ¤˝◊ Œ˘‡±¬Ûh¬± ¸•§Àg¬ ’±ø˜ ’±Ó¬Ç¬·Ëô¶∏ºíí
˜±©Ü±ı˛˜˙±˚˛ ’±˜±ı˛ ¬fl¬Ô± qÀÚ ıÀ˘øÂÀ˘Ú, ëÓ≈¬ø˜ øͬfl¬˝◊
ıÀ˘À± ı±ı±º B.A., M.A.¬Û±˙ fl¬Àı˛ ’±˜ı˛± ’±ı˛ øfl¬
fl¬ı˛˘±˜ ˜±©Ü±ı˛œ ±h¬±º ŒÀ˙ı˛ Œfl¬±Ú fl¬±Ê˝◊ ŒÓ¬± fl¬ı˛˘±˜ Ú±º
Ó≈¬ø˜ Œ˚ˆ¬±Àı fl¬±Ê fl¬ı˛ÀÓ¬ ‰¬±˝◊À± Œ¸ˆ¬±Àı˝◊ fl¬Àı˛±ºí
¤fl¬ı±ı˛ ˜±©Ü±ı˛˜˙±˝◊ ’±˜±Àı˛ flv¬±À¸ ¤À¸ ŒÂÀ˘Àı˛
øÊ:±¸± fl¬ı˛À˘Ú, ë¬Û‘øÔıœı˛ fl¬À˚˛fl¬øȬ ’±}˚« øÊøÚÀ¯∏ı˛ Ú±˜
ı˘ ŒÓ¬±∑í
±SÀı˛ ˜Ò… ŒÔÀfl¬ Œfl¬Î¬◊ ı˘À˘±, ’±·Ë±ı˛ Ó¬±Ê˜˝˘, Œfl¬Î¬◊
ı˘À˘±, ı…±øı˘ÀÚı˛ ˙”ÀÚ…±…±Ú, ’±ı±ı˛ Œfl¬Î¬◊ ı± ı˘À˘±,
ŒÈ¬˜ƒ¸ Úœı˛ ¸≈h¬/ › fl¬À˘±¸±À¸ı˛ øıı˛±È¬ ˜”øÓ«¬ı˛ fl¬Ô±, ¬˚±ı˛
¬Û±-≈‡±Ú± Ô±Àfl¬ Úœı˛ ≈˝◊ ¬Û±Àh¬º SêÀ˜ ’±˜±Àfl¬ ˚‡Ú øÊ:±¸±
fl¬ı˛± ˝í˘, ’±ø˜ ı˘˘±˜ñ똱©Ü±ı˛ ˜˙±˚˛, ≈øȬ øÊøÚ¸ ’±˜±ı˛
fl¬±À ’Ó¬…ôL√ ’±}˚« ıÀ˘ ˜ÀÚ ˝À˚˛Àº √õ∂Ô˜Ó¬– ŒÀ˙ ¤Ó¬
øˆ¬é≈¬fl¬ ¸‘ø©Ü ˝ÀB Œfl¬Ú∑ øZÓ¬œ˚˛Ó¬– √õ∂±˚˛ ≈À˙± ıÂı˛ ˝íÀÓ¬
‰¬˘À˘± ˝◊—Àı˛Ê ’±˜±Àı˛ ŒÀ˙ ı˛±ÊQ fl¬Àı˛ ˚±ÀB ’±˜±Àı˛˝◊
fl¬±Ú ÒÀı˛, ¤ı˛ Œ‰¬À˚˛ ’±}˚« ’±ı˛ øfl¬Â≈ ’±À øfl¬∑ ’±˜ı˛±
˝◊—Àı˛ÀÊı˛ Œ·±˘±˜ ˝À˚˛ ı˛˝◊˘±˜, ’±ı˛ Œ·±˘±˜ø·øı˛ÀÓ¬˝◊ ı˝±˘
˝˘±˜º ¤˜Ú ¤fl¬ÊÚ øı: ı…øMê› øfl¬ ŒÚ˝◊ Œ˚, fl¬±ÚȬ±
ŒÁ¬Àh¬ øÀ˚˛ ά◊˘ÀȬ± Êı±ı øÀÓ¬ ¬Û±Àı˛∑ fl¬±ÚȬ± Á¬±h¬± Œı±ı˛
鬘Ӭ± fl¬±ı˛› ˝í˘ Ú±∑ Œfl¬ øά·Ëœ øÚ˘, Œfl¬ øÚ˘ Ú±, Œfl¬ ıh¬
ά◊¬Û±øÒ Œ¬Û˘, ’±ı˛ Œfl¬ Ó¬± ·Ë˝Ì fl¬ı˛ÀÓ¬ ’¶§œfl¬±ı˛ fl¬ı˛À˘±ñ
¤˝◊ ˜˝MW, ¤˝◊ ά◊±ı˛Ó¬± ’±˜±ı˛ fl¬±À Œ˜±ÀȬ˝◊ √õ∂˙—¸Úœ˚˛
Ú˚˛º øıËøȬ˙ ’±˜±Àı˛ øÚÀÊÀı˛ ˆ¬±˝◊Àı˛ øÀ˚˛ ’±˜±Àı˛ ˜±ı˛
‡±›˚˛±ÀBÂ, ’˜±Ú≈ø¯∏fl¬ ’Ó¬…±‰¬±ı˛ fl¬ı˛Àº ’±˜ı˛± ’±˜±Àı˛
Œ˙˜±Ó‘¬fl¬±ı˛ ÊÚ… fl“¬±À˘ ’±˜±Àı˛ ŒÈ¬ÀÚ øÚÀ˚˛ ˝±ÊÀÓ¬
¬Û≈ı˛ÀÂñ¸ı±˝◊Àfl¬ ÒÀı˛ ÒÀı˛ ˜±ı˛ÀÂñ≈–À‡ı˛ ’±ı˛ ¸œ˜± Ú±˝◊º
Œı˙œı˛ˆ¬±· I.C.S. ˜…±øÊÀ©ÜòȬı˛± ‰¬±fl≈¬ı˛œ, √õ∂À˜±˙Ú, Œ‡Ó¬±ı
’±ı˛ ı…øMê·Ó¬ ¸≈À˚±· ¸≈øıÒ±ı˛ ÊÚ… ˝◊—Àı˛ÀÊı˛ fl¬±ÀÊ ˜Ó
øÀBÂ, ’±ı˛ ˝◊—Àı˛Ê ’±˜±Àı˛ ı≈Àfl¬ ı≈ÀȬı˛ ˘±øÔ Œ˜Àı˛,
’±˜±Àı˛ Œ˙±¯∏Ì fl¬Àı˛ ʱ˝±Êˆ¬øÓ«¬ fl¬Àı˛ ¸ı øÊøÚ¸ øÚÀ˚˛
øÚÀÊÀı˛ ŒÀ˙ ‰¬À˘ ˚±ÀBº Œfl¬±Ú øı‰¬é¬Ì ı…øMêı˛ fl¬À_˝◊
Ó¬±ı˛ øıèÀX¬ √õ∂øÓ¬ı± ŒÚ˝◊º Œfl¬Î¬◊˝◊ √õ∂øÓ¬fl¬±ı˛fl¬Àä ¤ø·À˚˛
’±¸À ڱº ’±˜±Àı˛ ŒÀ˙ı˛ ø˙øé¬Ó¬Àı˛ ¤˝◊ ŒÓ¬± Œ‰¬˝±ı˛±Ø
’ÀÚfl¬ ’±}À˚«ı˛ ˜ÀÒ… ¤ ¤fl¬È¬± ’Ó¬…±}˚«º ˜±©Ü±ı˛˜˙±˚˛,
’±˜±ı˛ ¸˜ô¶∏ ı˝◊À˚˛ı˛ ¬Û±Ó¬± ø“Àh¬ ¤˝◊ ŒÈ¬øıÀ˘ı˛ ›¬ÛÀı˛ Œı˛À‡
Œ·˘±˜º ’±˜±ı˛ ’¬Ûı˛±Ò ˜±Ê«Ú± fl¬ı˛ÀıÚºí Œ¸˝◊ ’ä ı˚˛À¸˝◊
’±ø˜ ¤˝◊ˆ¬±Àı fl¬Ô± ı˘Ó¬±˜º ’±˜±ı˛ ¸˜ô¶∏ ı˝◊¬ÛS ø“Àh¬
˜±©Ü±ı˛˜˙±À˚˛ı˛ ¸±˜ÀÚ Œı˛À‡ ¤À¸ø¢±˜º ’±ø˜ √õ∂fl‘¬øÓ¬ı˛
¬Û”ʱı˛œº √õ∂fl‘¬øÓ¬ı˛ ·ËLö ¬Û”ʱ fl¬ı˛øº Œ˚ ŒÀ˙ı˛ Œ˘±fl¬ Ú±
Œ‡À˚˛ ’Ú±˝±Àı˛ ˜‘Ó≈¬…Àfl¬ ıı˛Ì fl¬ı˛ÀÂ, øˆ¬é¬±ı‘øM ·Ë˝Ì fl¬ı˛ÀÂ,
Œ¸˝◊ ŒÀ˙ fl¬øı ¸±ø˝øÓ¬…Àfl¬ı˛ ˜”˘… øfl¬Ø ’±˜±ı˛ ’Ú±øÀıÀ
ıÀ˘ÀÂñ ’ôL√ı˛ › ı±ø˝ı˛ ά◊ˆ¬˚˛ Œé¬ÀS˝◊ ¸≈ı˛ √õ∂øӬᬱ fl¬ı˛º
’-¸≈ı˛Àfl¬ ¸≈Àı˛ ’±ÚñŒı-¸≈Àı˛ ¬Û± ø› Ú±º ˚±ı˛± Œı¸≈Àı˛
’±ÀÂ, Ó¬±Àı˛› ¸≈Àı˛ ’±Úº ’±˜±ı˛ ˝±ı˛À˜±øÚ˚˛±˜ ˝ÀB √õ∂fl¬‘ øÓ¬Ø
√õ∂fl‘¬øÓ¬ı˛ ˝±ı˛À˜±øÚ˚˛˜ ’±ø˜ ı±Ê±˝◊º Œ¸˝◊ ˝±ı˛À˜±øÚ˚˛±˜ øÀ˚˛˝◊
¸≈ı˛¸±ÒÚ± fl¬øı˛º Œ¸˝◊ ¸≈Àı˛ ˚ø Œı-¸≈ı˛ Œø‡ñ¸≈Àı˛ ’±Ú±ı˛
Œ‰¬©Ü± fl¬øı˛, ’±ı˛ ’-¸≈ı˛ øÚ¬Û±Ó¬ fl¬øı˛º ¬Û“±‰¬ ıÂı˛ ı˚˛¸ ŒÔÀfl¬˝◊
’±ø˜ ¤˝◊ fl¬Ô± ıÀ˘ ’±¸øº Œ˚ ŒıÀıÓ¬±Àı˛ ’±˜ı˛±
˜øjÀı˛ ¬Û”ʱ fl¬øı˛, Œ¸˝◊¸ı ŒıÀıœ ’±ÀÂÚ øfl¬ ŒÚ˝◊, Œ¸
¸•§Àg¬ ’±ø˜ øfl¬Â≈ ı˘ø ڱº ’±˜±ı˛ ı‘˝» fl¬±Ê ¸•Û±ÀÚı˛
ÊÚ…, ı‘˝Mı˛ ¶§±Ô« ¸±ÒÀÚı˛ ÊÚ… ¤˝◊¸ı ŒıÀıÓ¬±ı˛ ˜±Úø‰¬S
·Ë˝Ì fl¬Àı˛øº ¤“Àı˛ Œı˙œı˛ˆ¬±À·ı˛˝◊ ˝±ÀÓ¬ ı˛À˚˛À ڱڱ ’¶aº
¤“ı˛± øÂÀ˘Ú ¸˙¶a øıõ≠Àı øıù´±¸œº ’±˜ı˛± Ó“¬±Àı˛ ‚Àı˛ ¤ÀÚ
Ê“±fl¬Ê˜fl¬ fl¬Àı˛ Êı±Ù≈¬˘, Œı˘¬Û±Ó¬±, Ó≈¬˘¸œ, ‚±¸ ’±ı˛
˘Ó¬±¬Û±Ó¬± øÀ˚˛ ¬Û”ʱ fl¬øı˛º ’±˜ı˛± Œ˚˜Ú ø˙鬱 Œ¬ÛÀ˚˛øÂ
ŒÓ¬˜Ú ŒÓ¬± fl¬ı˛Àı±º ˜± fl¬±˘œı˛ ¬Û”ʱ fl¬ı˛øÂ, ıø˘ ŒÀı± øfl¬∑
ıø˘ øøB øfl¬∑ ˜± øfl¬ ˝◊ø/Ó¬ øÀBÂ∑ Œ‰¬Ãı˛±ô¶∏±ı˛ Œ˜±Àh¬
arrow ïÓ¬œı˛ø‰¬˝êó ŒÀ‡˝◊ ŒÓ¬± ’±˜ı˛± ı˛±ô¶∏± øͬfl¬ fl¬øı˛º
Œ˚øÀfl¬ arrow ı˛À˚˛À Œ¸øÀfl¬˝◊ ŒÓ¬± ˚±Àı±∑ ø˙ı, fl¬±˘œ,
≈·«± ¤˝◊¸ı ŒıÀıÓ¬±ı˛ ˜”øÓ«¬&À˘±ı˛ arrow øfl¬ ˝◊ø/Ó¬
øÀBÂ∑ √õ∂Ô˜Ó¬– Œ˚Ú ı˘ÀÂ, ’ˆ¬±Àıı˛ ±À˚˛ ’Ú±˝±Àı˛ Œfl¬Î¬◊
Ô±fl¬Àı Ú±º øZÓ¬œ˚˛Ó¬– ¸˜±ÊÀfl¬ Œ˙±¯∏Àfl¬ı˛ ˝±Ó¬ ŒÔÀfl¬ ı˛é¬±
fl¬ı˛º Ó‘¬Ó¬œ˚˛Ó¬– ’±˜±Àı˛ ’¶a ŒÓ¬±˜±Àı˛ ø˘±˜º ŒÓ¬±˜ı˛±
±Úı ˜Ú fl¬ı˛º ˜”øÓ«¬&À˘±ı˛ øÀfl¬ Ó¬±fl¬±À˘˝◊ ŒÓ¬± Œı±Á¬±
˚±˚˛º ˜± øfl¬ ±À·ı˛ ˜≈G¬ ·˘±˚˛ øÀ˚˛ÀÂÚ, Ú± ˝±ÀÓ¬ Œı˛À‡ÀÂÚ∑
øıh¬±À˘ı˛ ˜±Ô±, ±À·ı˛ ˜±Ô± ŒÓ¬± ·˘±˚˛ ŒÚ øÚº øÀ˚˛ÀÂÚ
˜±Ú≈À¯∏ı˛ ˜±Ô±ñ¸˜±ÀÊ ˚±ı˛± ’¸≈ı˛ Ú±À˜ fl≈¬‡…±Ó¬º Arrow
Œ¸˝◊øÀfl¬˝◊, arrow ŒÀ‡˝◊ ŒÓ¬± ‰¬˘Àı±º ’±˜±ı˛ ˙ı±Àı˛±
ıÂÀı˛ı˛ fl¬Ô± ı˘øº Ó¬‡Ú ŒÔÀfl¬˝◊ ’±ø˜ ¤˝◊ˆ¬±Àı fl¬Ô±
ı˘Ó¬±˜º ’±ø˜ ˜±©Ü±ı˛ ˜˙±˝◊Àfl¬ ı˘˘±˜, 똱©Ü±ı˛ ˜˙±˝◊,
’±˜±Àı˛ ˜ÀÒ… ¸ı±˝◊ øÚı˛œ˝ ±·Àfl¬ ıø˘ øÀB Œfl¬Ú∑ ı˛±ô¶∏±
ŒÓ¬± Ó¬±ı˛± ˆ≈¬˘ fl¬ı˛Àº arrow -ı˛ øÀfl¬ Ú± ø·À˚˛ ’Ú…øÀfl¬
˚±ÀBº Ù≈¬À˘ı˛ ˜±˘± ’±ı˛ Êı±Ù≈¬˘ ŒÓ¬± øÓ¬øÚ ‰¬±ÚøÚº øÓ¬øÚ
Œ˚ˆ¬±Àı ¬Û”ʱ fl¬ı˛ÀÓ¬ ıÀ˘ÀÂÚ, Ó¬±ÀÓ¬± Œfl¬Î¬◊ fl¬ı˛À ڱº Ó¬±˝◊
ŒÀ˙ ’±Ê ’¸≈Àı˛ı˛ ¤Ó¬ √õ∂øÓ¬¬ÛøM, ±ÚÀıı˛ ¤Ó¬ ά◊{°±¸º
’±˜±ı˛ ˝±ÀÓ¬ ˚ø 鬘Ӭ± Ô±fl¬ÀÓ¬±, ’±ø˜ ¸˜ô¶∏ ŒÀ˙ı˛ ı˝◊¬ÛS
¤fl¬Ê±˚˛·±˚˛ ’±È¬Àfl¬ Œı˛À‡ ¸ı±˝◊Àfl¬ ı˘Ó¬±˜, ë¸fl¬À˘ Œé¬ÀÓ¬
ø·À˚˛ ‰¬±¯∏ı±¸ fl¬ı˛ñ˘±øͬ Òı˛º ¤fl¬È¬± generation ’±ø˜
¸ı±˝◊Àfl¬ ø˙qı˚˛¸ ŒÔÀfl¬ ˘±øͬ Òı˛ÀÓ¬ ¤ı— ¸˜±Ê ŒÔÀfl¬
øfl¬ˆ¬±Àı ’¸≈ı˛ øıÓ¬±øh¬Ó¬ fl¬ı˛ÀÓ¬ ˝˚˛, Œ˙‡±Ó¬±˜º ’ ’± fl¬ ‡,
Ú±˜À˘‡± ’±ı˛ ø‰¬øͬÀ˘‡±ñ¤˝◊ ¬Û˚«ôL√ ʱÚÀ˘˝◊ ˝ÀÓ¬± ¸˜”˝
Œ˘‡±¬Ûh¬±ı˛ ¸˜±ølº Ó¬±ı˛¬Ûı˛ ¸ı±˝◊ ŒÀ˙ı˛ fl¬±ÀÊ ŒÚÀ˜
¬Ûh¬ÀÓ¬±º ’±Ê ’±˜±Àı˛ ŒÀ˙ ø˙øé¬Ó¬ ı…øMêı˛±ñ¤fl¬ ˆ¬±˝◊
’±Àı˛fl¬ ˆ¬±˝◊Àfl¬ Ù“¬±ø¸fl¬±Àͬ Á≈¬ø˘À˚˛ øÀBÂ, ‰¬±ı˛øÀfl¬ ‰¬˘ÀÂ
qÒ≈ ’ı…ı¶ö± ’±ı˛ ’ı˛±Êfl¬Ó¬±º ¤˝◊ ’ı¶ö±ı˛ √õ∂øÓ¬fl¬±ı˛fl¬Àä˝◊
’±˜±ı˛ ø˙鬱˚˛ ø˙øé¬Ó¬ ˝À˚˛ ¸ı±˝◊ ŒÀ˙ı˛ fl¬±ÀÊ ŒÚÀ˜
¬Ûh¬ÀÓ¬±º ŒÀ˙ ˙±øôL√ √õ∂øÓ¬øá¬Ó¬ ˝À˚˛ Œ·À˘ ’±ı±ı˛ øı…±ø˙鬱ı˛
ı…ı¶ö± ˝ÀÓ¬±, Ó¬Àı ¤˜Úˆ¬±Àı ø˙鬱ı˛ ı…ı¶ö± fl¬ı˛±¬ ˝íÓ¬ ˚±ÀÓ¬
ø˙鬱ı˛ ¸±ÀÔ ¸±ÀÔ ¸fl¬À˘ı˛ ˜ÀÒ… Œ˙√õ∂œøÓ¬ ʱ·ËÓ¬ ˝˚˛º
ŒÀ˙ ’±Ê ø˙øé¬Ó¬ ı…øMêÀı˛ ˜ÀÒ… fl¬Ó¬ ʱøÓ¬, ÚœøÓ¬, ˘
’±ı˛ ¸•x±À˚˛ı˛ ¸‘ø©Ü ˝À˚˛Àº ˜±©Ü±ı˛˜˙±˝◊, ’±¬ÛÚ±Àfl¬ ’±ı˛
øfl¬ ı˘Àı±, ’±˜±ı˛ ˜ÀÚ ˝˚˛ ˜≈ ¸ ˘˜±ÚÀı˛ ˜ÀÒ…
Ó≈¬˘Ú±˜”˘fl¬ˆ¬±Àı ø˙鬱ı˛ ıœÊ ӬӬȬ± ŒÏ¬±Àfl¬øÚ øfl¬Ú±, Ó¬±˝◊
Ó¬±ı˛± ¤fl¬Î¬±Àfl¬ ¤ø·À˚˛ ’±À¸º ’±˜±Àı˛ ˜ÀÒ…˝◊ øıÀˆ¬ Œı˙œº
Ó¬±Àı˛ ˜ÀÒ… øıÀˆ¬Ȭ± ’ÀÚfl¬ fl¬˜º fl¬±À˘ ›ı˛±˝◊ ¤ø·À˚˛
’±¸Àı Œ‡ÀıÚº ‰¬±¯∏ı±À¸, ·±ÀÚ ı±ÊÚ±˚˛, ı“±˙œÀÓ¬ Œ˚ Œ˚Ȭ±
øÚÀ˚˛ ’±À Œ¸È¬±ÀÓ¬˝◊ ›ı˛± é¬Ó¬± ’Ê«Ú fl¬ı˛Àº Œ¸˝◊ ÊÚ…
¤fl¬ ˝ÀÓ¬ ›Àı˛ ’¸≈øıÀÒ ŒÚ˝◊º ’±˜ı˛± Œı˙œ ı≈øX˜±Ú ŒÓ¬±ñ
ø‰¬ôL√±ı˛ fl¬±ı˛Ì Œ¸‡±ÀÚ˝◊ºí
’±˜±ı˛ fl¬Ô± qÀÚ, ˜±©Ü±ı˛ ˜˙±˝◊ Ó“¬±ı˛ Œ¶ß˝ˆ¬ı˛± ‘ø©Ü øÚÀ˚˛
øfl¬Â≈é¬Ì ’±˜±ı˛ øÀfl¬ Ó¬±øfl¬À˚˛ ŒÔÀfl¬ ıÀ˘øÂÀ˘Ú, ëı±ı±,
ŒÓ¬±˜±Àfl¬ ’±˜±ı˛ ı˘±ı˛ øfl¬Â≈˝◊ ŒÚ˝◊º ¤Ó¬ ’äı˚˛À¸ ø‰¬ôL√±ı˛
¤Ó¬ ·ˆ¬œı˛Ó¬± › ı…±¬Ûfl¬Ó¬± ’±ø˜ ’±ı˛ Œø‡øÚºí
’±˜±ı˛ flv¬±À¸ı˛ ¤fl¬ ˜≈¸˘˜±Ú ıg≈¬ ’±˜±ı˛ ŒÂ“h¬± ı˝◊&À˘±
¤fl¬È¬± ¬Û≈“È≈¬ø˘ fl¬Àı˛ Œı˛À‡ øÀ˚˛ø¢º ’±ı˛ ’±˜±ı˛ ¸˝¬Û±Í¬œÀı˛
˜ÀÒ… fl¬À˚˛fl¬ÊÚ ŒÂÀ˘› ı˝◊ ø“h¬ÀÓ¬ qè fl¬Àı˛ø¢º Ó¬±ı˛±
’±˜±Àfl¬ ı˘À˘±, ë’±˜ı˛±› ¬Ûh¬Àı± Ú±º ŒÓ¬±˜±ı˛ ¬ÛÀÔ
Ô±fl¬Àı±íº ’±ø˜ ı˘˘±˜, ëŒÓ¬±˜ı˛± Œ˚ ¬Ûh¬Àı Ú± ı˘À±,
Œ¸ÀÓ¬± Ú±-¬Ûh¬±ı˛ ÊÚ…, ¬Ûh¬±˚˛ Ù“¬±øfl¬ Œ›˚˛±ı˛ ÊÚ…º Ù“¬±øfl¬
Œ›˚˛± ‰¬˘Àı Ú±º ŒÓ¬±˜±Àı˛ ¬Ûh¬ÀÓ¬ ˝Àıº ˚±ı˛± ¸øÓ¬…fl¬±Àı˛ı˛
fl¬±ÀÊ ŒÚÀ˜ ¬ÛÀh¬À Ӭ±ı˛±˝◊ ¤fl¬Ô± ı˘ÀÓ¬ ¬Û±Àı˛ºí ¬Ûh¬±qÚ±
fl¬ı˛ÀÓ¬ ŒÓ¬± ’±ø˜ ı±Ò± øøB ڱº ¬Ûh¬ÀÓ¬ ’±¬ÛøM fl¬ı˛±ı˛ øfl¬
’±ÀÂ∑ ’±ø˜ ʱøÚ Œ˘‡±¬Ûh¬± fl¬ı˛± ά◊ø‰¬Ó¬, ʱڱ ά◊ø‰¬Ó¬,
ø˙À‡ ŒÚ›˚˛± ά◊ø‰¬Ó¬º Œ˘‡±¬Ûh¬± fl¬Àı˛ ¸≈jı˛ ˝›˚˛± ά◊ø‰¬Ó¬º
√õ∂fl‘¬Ó¬ fl¬˜«œ ˝›˚˛± ά◊ø‰¬Ó¬º ˚±ı˛ ˚Ó¬Àı˙œ :±Ú˘±ˆ¬ ˝Àı, Ó¬±ı˛
˜Ú ˝Àı Ó¬Ó¬ ¸≈jı˛, Ó¬Ó¬ ά◊±ı˛º ¸˜ô¶∏ ¸—fl¬œÌ«Ó¬±, ¬ÛøǬ˘Ó¬±,
˘±ø˘ı˛ ÿÀñT« Œ¸ Ô±fl¬Àıº øfl¬c√ Ó¬±ÀÓ¬± ˝ÀB ڱº Œ˘‡±¬Ûh¬±
ø˙À‡ ŒÓ¬± ’±Àı˛± ’¸≈jı˛, ’±Àı˛± ¸—fl¬œÌ«˜Ú± ˝À˚˛ ˚±ÀBÂ
Œı˙œı˛ˆ¬±· ø˙øé¬Ó¬ ı…øMêº Ó¬±˝◊ Ó¬±Àı˛ ’±‚±Ó¬ fl¬Àı˛, ¸À‰¬Ó¬Ú
fl¬Àı˛ Œ›˚˛±ı˛ ÊÚ…˝◊ ’±ø˜ ı±ı˛—ı±ı˛ ¤fl¬Ô± ı˘øº Œ˘‡±¬Ûh¬±
ø˙À‡ Œ¸˝◊ øı¯∏˚˛ıd ¸•ÛÀfl«¬ ’ı·Ó¬ ˝ÀÓ¬ ¬Û±Àı˛, Ó¬±ı˛ ˙s,
ˆ¬±¯∏±, ı…±fl¬ı˛Ì ¸•ÛÀfl«¬ :±Ú ˝ÀÓ¬ ¬Û±Àı˛ ¸Àj˝ ŒÚ˝◊º Œ¸
¸•§Àg¬ ’±˘±¬Û ’±À˘±‰¬Ú± ı≈Á¬±ÀÚ± ¸ı˝◊ ˝ÀÓ¬ ¬Û±Àı˛º øfl¬c√
˝À˘ øfl¬ ˝Àı, Œ˙¯∏¬Û˚«ôL√ ¸ı˝◊ qfl¬ÀÚ±, Ó¬ÀMWı˛ ı≈Á¬È¬± Œ¸‡±ÀÚ
Ô±Àfl¬ Ú±º ·ËLö ¬Û±Í¬ fl¬Àı˛ Ó¬ÀMWı˛ ı≈Á¬ ˝˚˛ Ú±, ı—À˙ı˛ ı≈Á¬ ˝˚˛º
Œ¸˝◊ øı…±˝◊ øı…± Œ˚ øı…±˚˛ ı…±¬Ûfl¬Ó¬± Ô±fl¬Àıñ¸—fl¬œÌ«Ó¬±,
˘, ¸•x±˚˛ øfl¬Â≈˝◊ Ô±fl¬Àı Ú±º ’±ı˛ Œ˚ øı…±˚˛ ˘±ø˘,
¸•x±˚˛ ’±ı˛ ʱøÓ¬·Ó¬ øıÀˆ¬ Ô±fl¬Àı, Ó¬± øı…± Ú˚˛, ’øı…±º
’±Ê ’±˜±Àı˛ ŒÀ˙ Œı˙œı˛ˆ¬±· Œé¬ÀS ’øı…±˝◊ ‰¬˘ÀÂ
Œı˙œº
’±˜±ı˛ ˜±©Ü±ı˛˜˙±˝◊ ’±˜±ı˛ Œ¸˝◊ ¸ı ıg≈¬Àı˛ ıÀ˘øÂÀ˘Úñ
ëŒÓ¬±˜ı˛± ¤“ı˛ ¸±ÀÔ øÚÀÊÀı˛ Ó≈¬˘Ú± Œfl¬±ı˛ Ú±º ˝◊øÚ ø˙qı˚˛¸
ŒÔÀfl¬ Œ˚ˆ¬±Àı ¤À¸ÀÂÚ, √õ∂fl‘¬øÓ¬ı˛ ·ËLö ¬Û±Í¬ fl¬ı˛±ı˛ Œ˚±·…
˝À˚˛˝◊ øÓ¬øÚ Êiú·Ë˝Ì fl¬Àı˛ÀÂÚº ¸≈Ó¬ı˛±— ı˝◊ ø“h¬± ŒÙ¬˘± ›“ı˛
¬ÛÀ鬽◊ ¸y¬ıº øfl¬c√ ŒÓ¬±˜±Àı˛ ¬Ûh¬±qÚ± ıg¬ fl¬ı˛À˘ ‰¬˘Àı
Ú±ºí ˜±©Ü±ı˛ ˜˙±À˚˛ı˛ ˜≈À‡¬ øÚÀÊı˛ fl¬Ô± qÀÚ ’±ø˜ ‡≈ı
˘ø#Ó¬ ˝À˚˛ø¢±˜º
’±˜±ı˛ ¬Û“±‰ ŒÔÀfl¬ ı±Àı˛± ¬Û˚«ôL√ ı˚˛À¸ı˛ øfl¬Â≈ øfl¬Â≈ fl¬Ô±
ŒÓ¬±˜±Àı˛ ı˘˘±˜º ’±˜±ı˛ ¶≈®À˘ı˛ fl¬Ô±, ˜±©Ü±ı˛ ˜˙±˚˛Àı˛
fl¬Ô± ı˘ÀÓ¬ ı˘ÀÓ¬ ¤˝◊ √õ∂¸À/ ŒÂ±È¬Àı˘±ı˛ ’±ı˛ ¤fl¬øȬ fl¬Ô±
˜ÀÚ ¬ÛÀh¬ Œ·˘, ı˘ø Œ˙±Úº ’±ø˜ Ó¬‡Ú Ù¬±˝◊ˆ¬ ø¸À'
¬Ûøh¬º ıM«˜±ÀÚ ¬Û≈≈èø˘˚˛± ¶≈®À˘ı˛ ø˙é¬fl¬ øıÚ˚˛ Œ¸±˜ Ó¬‡Ú
B.Sc. ı˛ ±Sº Œ¸ ¤fl¬øÚ ·ˆ¬œı˛ ˜ÀÚ±À˚±· ¸˝fl¬±Àı˛
B.Sc.ı˛ ’Ǭ fl¬ı˛Àº ’±ø˜ ¬Û±À˙ “±øh¬À˚˛ “±øh¬À˚˛ Œ‡øº
˝Í¬±» ¤fl¬È¬± ˜Ê±ı˛ fl¬Ô± ıÀ˘ ŒÙ¬˘˘±˜ñëøıÚ˚˛±, ±› Ú±
ŒÓ¬±˜±ı˛ ’Ǭ&À˘± fl¬Àı˛ ŒÙ¬ø˘ºí
øıÚ˚˛± ı˘À˘±, ëøfl¬ ı˘ÀÂ±Ø Ó¬± øfl¬ fl¬‡Ú› ˝˚˛ Ú±øfl¬∑
’±ø˜ Œ˚ ’Ǭ&À˘± fl¬ı˛øÂ, ¤&À˘± Ó≈¬ø˜ ¬fl¬ı˛ÀÓ¬ ¬Û±ı˛Àı∑í
ëÚ± ¬Û±ı˛±ı˛ ŒÓ¬± Œfl¬±Ú fl¬±ı˛Ì Œ‡ø ڱº Ó≈¬ø˜ ’±˜±Àfl¬
’ÀǬı˛ ˝◊—Àı˛ÊœÈ¬± ı≈øÁ¬À˚˛ ±›º Ó¬±ı˛¬Ûı˛ ’±ø˜ fl¬Àı˛ øøBºí
 ¤ı˛¬Ûı˛ øıÚ˚˛± ’±˜±Àfl¬ challenge fl¬Àı˛ ı˘À˘±,
ëÓ≈¬ø˜ øfl¬Â≈ÀÓ¬˝◊ ’±˜±ı˛ ¤˝◊ ’Ǭ fl¬ı˛ÀÓ¬ ¬Û±ı˛Àı Ú±ºí ’±ø˜
ı˘˘±˜, ë’±ø˜ ¬Û±ı˛Àı±º Ó≈¬ø˜ øÀ˚˛˝◊ Œ‡Ú±ºí Ó¬‡Ú øıÚ˚˛±
’±˜±Àfl¬ ¤fl¬È¬±ı˛ ¬Ûı˛ ¤fl¬È¬± fl¬øÍ¬Ú ’Ǭ øÀÓ¬ ˘±·À˘±º ’±ı˛
’±ø˜ 2ì3 ˘±˝◊ÀÚ ¤fl¬ ¤fl¬È¬± ’Ǭ fl¬Àı˛ øÀÓ¬ ˘±·˘±˜º
Ó¬±ı˛¬Ûı˛ øıÚ˚˛ Œ¸±˜ ’±˜±ı˛ ¬Û±À˚˛ ¬ÛÀh¬ fl“¬±ÀÓ¬ ˘±·À˘±,
¤ı— øıÚ˚˛ Œ¸±˜ › Ó¬±ı˛ ˆ¬±˝◊ øıÊ˚˛ Œ¸±˜ ’±˜±ı˛ fl¬±ÀÂ
œé¬± øÚ˘º ¤˝◊ øıÚ˚˛± › øıÊ˚˛± ø¢ ’±˜±ı˛ ˆ¬±˝◊À˚˛ı˛
˜Ó¬º ’±˜±ı˛ ŒÔÀfl¬ ı˚˛À¸ ’ÀÚfl¬ ıh¬º ’±ø˜ ıÀ˘ø¢±˜,
ë√õ∂fl‘¬øÓ¬ı˛ ·ËÀLöı˛ ¸±ÀÔ Œ˚ ¸≈ı˛ ø˜ø˘À˚˛ ı˛±‡Àı, ¤‡±Úfl¬±ı˛√
·ËLö¬Û±Í¬ Ó¬±ı˛ fl¬±ÀÂ Ê˘ˆ¬±Ó¬ ˝À˚˛ ˚±˚˛ºí øıÚ˚˛± ¶§œfl¬±ı˛ fl¬Àı˛
ı˘À˘±, ëÓ¬±ÀÓ¬± ¶§‰¬À鬽◊ Œ‡ÀÓ¬ Œ¬Û˘±˜º ¤‡±Úfl¬±ı˛ I.A.
¬Û±˙, B.A. ¬Û±˙ fl¬ı˛± ŒÓ¬±˜±ı˛ fl¬±À øfl¬Â≈˝◊ Ú˚˛º ı˝◊ ¬ÛÀh¬
¬Û±˙ fl¬Àı˛ Ó≈¬ø˜ ¤fl¬È¬± øıı˛±È¬ øfl¬Â≈ ˝ÀÓ¬ ¬Û±ı˛ÀÓ¬ºí
Œ¸˝◊ ı˚˛À¸˝◊ ¬Û±h¬±-√õ∂øÓ¬Àı˙œ, ’±Rœ˚˛-¶§ÊÚ ’ÀÚfl¬Àfl¬˝◊
’±ø˜ œé¬± øÀÓ¬ qè fl¬Àı˛øº Œˆ¬Àı Œ‡, ¤fl¬øȬ ø˙qı˛
fl¬±À Ӭ±ı˛± Œfl¬Ú ’±¸Ó¬∑ Ó¬±ı˛± øÚ}˚˛˝◊ ¤˜Ú øfl¬Â≈ Œ¬ÛÀ˚˛ø¢,
˚±ı˛ ÊÚ… œé¬± øÚÀÓ¬› øZÒ±Àı±Ò fl¬Àı˛øÚº ˜ÀÚ Œı˛‡ñ’±ø˜
øÚÀÊÀfl¬ ʱø˝ı˛› fl¬ı˛ø ڱ, ’±ı±ı˛ ’±¯∏±ÀϬˇ ·ä› ı˘øÂ
Ú±º ¤È¬± ¸Ó¬… fl¬Ô±º ˝±Ê±ı˛ ˝±Ê±ı˛ Œ˘±fl¬ Ó¬‡Ú ŒÔÀfl¬˝◊
’±˜±ı˛ fl¬±À ’±¸ÀÓ¬ qè fl¬Àı˛Àº
’±Àı˛fl¬ÊÚ ˜±©Ü±ı˛˜˙±˝◊ ’±˜±Àfl¬ øÊ:±¸± fl¬Àı˛øÂÀ˘Ú,
ëÓ≈¬ø˜ √õ∂fl‘¬øÓ¬ı˛ øıÀù´ı˛ ·ËLö ¬Û±Í¬ fl¬ı˛Â, Ó¬±ÀÓ¬˝◊ Î≈¬Àı ’±Âº
¤˝◊ ·ËLö ¬Û±Í¬ øfl¬ ¸ı±˝◊ fl¬ı˛ÀÓ¬ ¬Û±Àı˛∑ ¤˝◊ ˆ¬±·… fl¬ÊÀÚı˛
˝ÀÓ¬ ¬Û±Àı˛∑ ¤˝◊ ·ËLö¬Û±Àͬı˛ √õ∂À˚˛±ÊÚœ˚˛Ó¬± øfl¬∑í
’±ø˜ ı˘˘±˜, 똱©Ü±ı˛˜˙±˚˛, √õ∂fl‘¬øÓ¬ı˛ ·ËLö¬Û±Àͬı˛ ˆ¬±·…
¸ı±ı˛˝◊ ˝ÀB ¤ı— √õ∂fl‘¬øÓ¬ı˛ ·ËLö¬Û±Í¬ Ú± fl¬ı˛À˘, ʱڱ Ú±
Ô±fl¬À˘, Œ˚¸ı ·ËLö ’±¬ÛÚ±ı˛± ¬Û±Í¬ fl¬Àı˛ÀÂÚ, Œ¸&À˘± ı˛‰¬Ú±
fl¬ı˛± ¸y¬ı¬Ûı˛ ˝íÓ¬ Ú±º Œ˚ ˚ӬȬ± Œı˙œ √õ∂fl‘¬øÓ¬ı˛ ·ËLö ¸•ÛÀfl¬«
ŒÊÀÚÀÂ, Ó¬±ı˛ ӬӬȬ±˝◊ ¤‡±Úfl¬±ı˛ ·ËÀLöı˛ ’øˆ¬:Ó¬±ı˛ øfl¬È¬±
ŒıÀh¬Àº √õ∂fl‘¬øÓ¬ı˛ øı¯∏˚˛ıdı˛ ¸±ÀÔ ø˜˘ Œı˛À‡ Œ˚¸ı ·ËLö
ı˛‰¬Ú± fl¬ı˛± ˝À˚˛ÀÂ, ŒÀ˙ı˛ À˙ı˛ ÊÚø˝Ó¬fl¬ı˛ fl¬±ÀÊ Œ¸È¬±˝◊
Œı˙œ fl¬±ÀÊ ˘±·Àıº øfl¬c√ √õ∂fl‘¬øÓ¬ı˛ øı¯∏˚˛ıd ¸•ÛÀfl«¬ ’ı·Ó¬
Ú± ˝À˚˛, øÚʶ§ ı≈øXÀÓ¬ Œ˚¸ı ·ËLö ı˛‰¬Ú± fl¬ı˛± ˝ÀBÂ, Ó¬±ı˛
øˆ¬Ó¬Àı˛ ¤˝◊ ·ËÀLöı˛ ¸—fl¬œÌ«Ó¬±ı˛ øfl¬È¬±˝◊ ŒıÀh¬ ‰¬À˘Àº ˚±ı˛
Ù¬À˘ ’˜≈fl¬ Ò˜«, Ó¬˜≈fl¬ Ò˜« ˝◊Ó¬…±ø Ú±Ú±ı˛fl¬˜ ÒÀ˜«ı˛ Ú±˜fl¬ı˛Ì
fl¬ı˛± ˝À˚˛Àº ¤&À˘± Œfl¬Ú ˝À˚˛ÀÂ∑ ¤&À˘± ŒÓ¬± ˝›˚˛± ά◊ø‰¬Ó¬
˝˚˛øÚº √õ∂fl‘¬øÓ¬ı˛ ·ËÀLöı˛ øı¯∏˚˛ıdı˛ ¸±ÀÔ ø˜˘ Œı˛À‡ ˚ø
¤‡±Úfl¬±ı˛ ·ËLö&ø˘ ø˘ø¬ÛıX¬ fl¬ı˛± ˝íÓ¬, Ó¬Àı Œ¸&ø˘ øÚ}˚˛˝◊
¸ı«ı±ø¸•úÓ¬ ˝íÓ¬º Œ¸È¬± ı…øMê·Ó¬ ˝íÓ¬ Ú±º ˘·Ó¬ ˝íÓ¬
Ú±, Œfl¬±Ú ¸•x±˚˛·Ó¬› ˝íÓ¬ Ú±º ’±Ê √õ∂±˚˛ ¸ı«S˝◊ Œ˚Ȭ±
˝À˚˛Àº ˜±©Ü±ı˛ ˜˙±˚˛, ’±À·› ŒÓ¬± ’±¬ÛøÚ ’±˜±Àfl¬ ’ÀÚfl¬
˙±À¶aı˛ fl¬Ô± ıÀ˘ÀÂÚ ¤ı— øıù´ Ò˜«œ˚˛ ¸À•ú˘ÀÚı˛ fl¬Ô±
’±¬ÛÚ±ı˛ ˜≈À‡ qÀÚøº ‹ Ò˜«œ˚˛ ¸À•ú˘ÀÚ øıøˆ¬iß Œ˙ ŒÔÀfl¬
Œ˚¸ı √õ∂øÓ¬øÚøÒı˛± ø·À˚˛øÂÀ˘Ú, ’±ø˜ ˝À˘ √õ∂ÀÓ¬…fl¬ ŒÀ˙ı˛
√õ∂øÓ¬øÚøÒÀfl¬ øÊÀı˛± ±· øÀ˚˛ ŒÀ˙ ¬Û±øͬÀ˚˛ øÀÓ¬ ı˘Ó¬±˜ºí
˜±©Ü±ı˛˜˙±˚˛ Ó¬‡Ú ’±˜±Àfl¬ øÊ:±¸± fl¬ı˛À˘Ú, ëŒfl¬Ú, Ó≈¬ø˜
√õ∂ÀÓ¬…fl¬Àfl¬ øÊÀı˛± ±· øÀ˚˛ ŒÀ˙ ¬Û±øͬÀ˚˛ øÀÓ¬ ı˘ÀÓ¬ Œfl¬Ú∑í
’±ø˜ ı˘˘±˜, ëŒfl¬Ú ¬Û±Í¬±Ó¬±˜∑ øıù´ Ò˜«œ˚˛ ¸À•ú˘Ú
(World Religious Conference) ˝ÀBº Œ¸˝◊
¸À•ú˘ÀÚ Ê±øÓ¬·Ó¬ Œfl¬±Ú øıı±, øıÀBÂ Ô±fl¬Àı Ú±ñ¤È¬±˝◊
¶§±ˆ¬±øıfl¬º øfl¬c√ Œ‡≈Ú, Œ¸‡±ÀÚ Œı±ÀΫ¬ı˛ ˜ÀÒ… ø˘À‡ Œ›˚˛±
˝À˚˛ø¢ øıøˆ¬iß ŒÀ˙ı˛ Ú±˜ ¤ı— Ó¬±Àı˛ √õ∂øÓ¬øÚøÒÀı˛ fl¬Ô±º
Œ˚˜Ú ˆ¬±ı˛Ó¬ı¯∏« ŒÔÀfl¬ ø˝j≈ ÒÀ˜«ı˛ √õ∂øÓ¬øÚøÒ, ˜≈¸ø˘˜ ÒÀ˜«ı˛
√õ∂øÓ¬øÚøÒ, ˘G¬Ú ŒÔÀfl¬ ‡‘©ÜÒÀ˜«ı˛ √õ∂øÓ¬øÚøÒ, ı˛±ø˙˚˛±ı˛ √õ∂øÓ¬øÚøÒ,
˝◊Ó¬…±øº ¤˝◊ ø˝j≈, ˜≈¸˘˜±Ú, ‡‘©Ü±Ú ¤˝◊ fl¬Ô±&ø˘˝◊ ŒÓ¬±
øıı±Àı˛ fl¬Ô±, À˘ı˛ fl¬Ô±º ˜±©Ü±ı˛˜˙±˚˛, ÒÀ˜« Œfl¬±Ú ˘
Ô±fl¬Àı Ú±, øıÀˆ¬Àı˛ ¸≈ı˛ Ô±fl¬Àı Ú±º Ò˜«œ˚˛ ¸À•ú˘ÀÚ Ô±fl¬Àı
ø˜˘ÀÚı˛ ¸≈ı˛º ¤È¬± ŒÓ¬± ø˜˘ÀÚı˛ ¸≈ı˛ Ú˚˛, ¤‡±ÀÚ øıı±Àı˛
¸≈ı˛˝◊ ıÓ«¬˜±Úº ˜˝±¸±·Àı˛ı˛ øıøˆ¬iß Ú±˜ ’±ÀÂñ√õ∂˙±ôL√
˜˝±¸±·ı˛, ˆ¬±ı˛Ó¬ ˜˝±¸±·ı˛, ’±È¬˘±øKȬfl¬ ˜˝±¸±·ı˛ ˝◊Ó¬…±øº
øˆ¬iß øˆ¬iß Ú±˜ ˝À˘ ˝Àı øfl¬∑ ˜˝±¸±·ı˛&À˘± ¸ı øfl¬c√ ¤fl¬
ÚœøÓ¬ÀÓ¬ ı“±Ò±º ıd ¤fl¬ Œı˛À‡ øıøˆ¬iß Ú±˜ ı˘± ˝˚˛º Ê˘
¤fl¬, Ó¬±ı˛ øˆ¬iß øˆ¬iß Ú±˜ñfl¬±ı˛› fl¬±À ›˚˛±È¬±ı˛, fl¬±ı˛›
fl¬±À ¬Û±øÚ, ’±ı±ı˛ fl¬±ı˛› fl¬±À ı±øı˛º ’±ı±ı˛ ¸”˚« ¸ı±ı˛
fl¬±À½◊ ¸˜±Úº Ó¬±ı˛› øfl¬c√ Ú±Ú± Ú±˜ñ’fl«¬, sun, Ó¬¬ÛÚ,
’±øÓ¬…, ¸”˚« ˝◊Ó¬…±øº ıd ¤fl¬ ˝À˘ øˆ¬iß Ú±À˜ øfl¬Â≈ ’±À¸
˚±˚˛ Ú±º øfl¬c√ ¤‡±ÀÚ ŒÓ¬± ¸ı˝◊ ά◊˘ÀȬ±º ÚœøÓ¬ÀÓ¬˝◊ Œfl¬±Ú
ø˜˘øÓ¬ ŒÚ˝◊º ÚœøÓ¬ı˛ ø˜˘øÓ¬ ŒÚ˝◊ ıÀ˘˝◊ ˘ ’±ı˛ ¸•x±˚˛
ŒıÀh¬ Œ·Àº ¤˝◊ ÒÀ˜«ı˛ øıı±Àı˛ Ù¬À˘˝◊ ʱøÓ¬ øıˆ¬±·, Œ˙
øıˆ¬±·, ˆ¬±¯∏± øıˆ¬±·ñ¸ı øıˆ¬±· ˝À˚˛ Œ·˘, øıù´ Ò˜«œ˚˛
¸À•ú˘Ú ˚ø ¤fl¬ Ò˜«œ˚˛ ÚœøÓ¬ÀÓ¬ Ô±fl¬ÀÓ¬±, Ó¬±˝À˘ Ó¬±ı˛ ˆ¬±¯∏±
˝íÓ¬ ¤fl¬È¬±˝◊, Ó¬±ı˛ ˜ÀÒ… øıÀBÂÀı˛ ¸≈ı˛ ñTøÚÓ¬ ˝íÓ¬ Ú±º
øfl¬c√ Œfl¬Î¬◊ ¶§fl¬œ˚˛Ó¬± ±h¬ÀÓ¬ ı˛±Êœ Ú˚˛º ı±—˘±, ø˝jœ,&Êı˛±øȬ,
Ùˬ±k, ˝◊—˘G¬, ’±ı˛ı, ¬Û±ı˛¸… √õ∂ÀÓ¬…Àfl¬˝◊ øÚÊ øÚÊ Ê±øÓ¬·Ó¬
±øı øÚÀ˚˛ “±øh¬À˚˛ Œ·Àº Ù¬À˘ ʱøÓ¬·Ó¬ øıÀˆ¬À √õ∂ÀÓ¬…Àfl¬˝◊
øıˆ¬Mê ˝À˚˛ Œ·Àº ˜±©Ü±ı˛˜˙±˚˛ ’±ø˜ øͬfl¬˜Ó¬ ı˘ÀÓ¬ ¬Û±ı˛øÂ
Ú±º ’±¬ÛøÚ ’±˜±Àı˛ Œ˚ ø˙鬱 øÀ˚˛ÀÂÚ Ó¬±ı˛ ŒÔÀfl¬˝◊ ’±ø˜
˚± ÒÀı˛ øÚÀ˚˛ø Ӭ±ı˛ ›¬ÛÀı˛˝◊ ı˘øº ¤˝◊ øıÀˆ¬Àı˛ Œı±Ò
˝›˚˛±ÀÓ¬˝◊ ’±˜ı˛± ˙øMê˝œÚ, ¬Ûı˛±ÒœÚº ÒÀ˜«ı˛ ¸≈À˚±· øÚÀ˚˛
øıÀ˙œı˛± ’±˜±Àı˛ Î≈¬øıÀ˚˛ øÀ˚˛Àºí
 ˜±©Ü±ı˛˜˙±˚˛ ’±˜±ı˛ fl¬Ô±&À˘± ŒÙ¬À˘ øÀÓ¬ ¬Û±ı˛À˘Ú Ú±º
‡≈ı ‡≈˙œ ˝À˚˛ ı˘À˘Ú, ë¤Ó¬ ’ä ı˚˛À¸ Ó≈¬ø˜ Œ˚ ¤Ó¬ ·ˆ¬œı˛
ø‰¬ôL√± fl¬ı˛À±, Ó¬±ÀÓ¬ ’±ø˜ ¸Ó¬…˝◊ ’ı±fl¬ ˝À˚˛ Œ·øÂØí øÓ¬øÚ
’±˜±Àfl¬ ’±ı˛› ’ÀÚfl¬ fl¬Ô± ıÀ˘øÂÀ˘Ú, Œ¸&À˘± ’±ı˛
ı˘˘±˜ Ú±º
ëë’±¬ÛøÚ Œ˚ øÊ:±¸± fl¬ı˛À˘Ú, ë√õ∂fl‘¬øÓ¬ı˛ ·ËLö ¬Û±Í¬ øfl¬
¸ı±˝◊ fl¬ı˛ÀÓ¬ ¬Û±Àı˛∑í √õ∂fl‘¬øÓ¬ı˛ ·ËLö ŒÓ¬± ¸ı±˝◊ ¬Û±Í¬ fl¬ı˛ÀÂ
˜±©Ü±ı˛˜˙±˚˛º √õ∂fl‘¬øÓ¬ı˛ ·ËLö ¬øı˛¸±‰«¬ fl¬Àı˛˝◊ ŒÓ¬± ’±˚˛≈Àı« ¸‘ø©Ü
˝í˘º ¬Û±ø‡&À˘±› √õ∂fl‘¬øÓ¬ı˛ ·ËLö ¬Û±Í¬ fl¬Àı˛º ·±Â·±Âh¬±ı˛
›¯∏≈Ò ›ı˛± ʱÀÚº ¬Û±ø‡&À˘± fl¬‡Ú Œfl¬±Ú ·±Â ŒÔÀfl¬ øfl¬
‡±˚˛, Ú± ‡±˚˛ ˘é¬… fl¬Àı˛ fl¬Àı˛, Ó¬±ı˛ ›¬ÛÀı˛ øÚˆ«¬ı˛ fl¬Àı˛
’ÀÚÀfl¬ ø‰¬øfl¬»¸±˙±¶a ¸•§Àg¬, ›¯∏≈Ò ¸•§Àg¬ ’ÀÚfl¬ øfl¬Â≈ ŒÊÀÚ
Œ·Àº ˙Mê øÊøÚ¯∏ ø‰¬ı±ÀÚ±ı˛ ’ˆ¬…±¸ Ô±fl¬À˘ Úı˛˜ øÊøÚ¯∏
Œ˚˜Ú “±ÀÓ¬ ˘±À·˝◊ Ú±, øͬfl¬ ŒÓ¬˜øÚ √õ∂fl‘¬øÓ¬ı˛ ·ËLö ¬Û±Í¬ fl¬Àı˛
˚ø ı±ı˛ı±ı˛ ˜ÀÚı˛ ˜ÀÒ… Œ·“ÀÔ ı˛±‡± ˚±˚˛, Ó¬Àı ¤‡±Úfl¬±ı˛
·ËLö ¸ı ¸±ı≈±Ú± ˝À˚˛ ˚±Àıº Œ˚ ˚Ó¬Àı˙œ √õ∂fl‘¬øÓ¬ı˛ ·ËÀLöı˛
·ˆ¬œÀı˛ Ô±fl¬Àıñ¤‡±Úfl¬±ı˛ Œfl¬±Ú ø‰¬ôL√±˝◊ Ó¬±Àfl¬ ‚±À˚˛˘ fl¬ı˛ÀÓ¬
¬Û±ı˛Àı Ú±º √õ∂fl‘¬øÓ¬ı˛ ·ËÀLö ¤˜Ú ¸ı ø‰¬ôL√± ’±À ˚± √õ∂øÓ¬˜≈˝”ÀM«
¸˜±Ò±ÀÚı˛ ¬ÛÀÔ ŒÈ¬ÀÚ øÚÀ˚˛ ˚±˚˛ñ¤È¬±˝◊ ˝í˘ √õ∂fl‘¬øÓ¬ı˛
øıÀ˙¯∏Qº Œ¸ qÒ≈ ˆ¬±øıÀ˚˛˝◊ ŒÓ¬±À˘ Ú±º ˆ¬±øıÀ˚˛ ŒÓ¬±À˘,
’±ı±ı˛ ˜œ˜±—¸±ı˛ ¸≈ı˛øȬ› øÚÀ˚˛ ’±À¸º ¸±·Àı˛ı˛ ŒÏ¬Î¬◊ ˚ø
qÒ≈ ά◊“‰≈¬ ˝À˚˛˝◊ ’±¸Ó¬, Ó¬Àı Œfl¬±Ú ¬Û±h¬˝◊ ’±ı˛ Ô±fl¬ÀÓ¬± Ú±,
Œˆ¬À„ ‰≈¬ı˛˜±ı˛ ˝À˚˛ Œ˚Ó¬º øfl¬c√ Ó¬±ÀÓ¬± ˝˚˛ Ú±º øfl¬ ’±}˚«
Œ‡≈Ú, øı˙±˘ ¸˜≈À^ı˛ ŒÏ¬Î¬◊ ά◊“‰≈¬ ˝À˚˛ ’±¸ÀÓ¬ ’±¸ÀÓ¬ ¬Û±Àh¬ı˛
fl¬±À ¤À¸ Œˆ¬À„ Œˆ¬À„ ·øh¬À˚˛ ’±¸ÀÓ¬ Ô±Àfl¬º Ó¬±ÀÓ¬
¬Û±h¬&À˘± ı˛é¬± ¬Û±ÀBº ø‰¬ôL√±ı˛ Œé¬ÀS› øͬfl¬ Œ¸ı˛fl¬˜º øıı˛±È¬
ø‰¬ôL√± ά◊“‰¬≈ ˝À˚˛ ’±¸Àº ˆ¬±øıÀ˚˛ Ó≈¬˘Àº øfl¬c√ ˆ¬±øıÀ˚˛ ŒÓ¬±˘±ı˛
’Ó¬ ıh¬ ø‰¬ôL√±ı˛ ŒÏ¬Î¬◊ ¸˜±Ò±ÀÚı˛˝◊ ˝◊ø/Ó¬º ˆ¬±øıÀ˚˛› ŒÓ¬±À˘
’±ı±ı˛ ¸˜±Ò±ÀÚ› øÚÀ˚˛ ˚±˚˛ºñ¤Ó¬ ¸≈jı˛, ¤Ó¬ ’¬Ûı˛+¬Û
¤˝◊ ı˛+¬Ûº ¤fl¬ı˛+À¬Û Ú± Î≈¬ıÀ˘ ˜±©Ü±ı˛˜˙±˚˛, øıù´ı˛+¬Û Œ˚ øfl¬
øı¯∏˚˛ıd Ó¬± ı≈Á¬± ˜≈ø¶®˘º ˜±©Ü±ı˛˜˙±˚˛, ¤‡±Úfl¬±ı˛ Œı˙œı˛ˆ¬±·
˜±Ú≈¯∏ ʱÀÚ ¸˜±À˘±‰¬Ú± fl¬ı˛ÀÓ¬ ’±ı˛ øı^”¬Û fl¬ı˛ÀÓ¬, øfl¬c√
¸˜±Ò±Ú fl¬ı˛ÀÓ¬ Ó¬±ı˛± ʱÀÚ Ú±º ¸˜±Ò±Ú fl¬ı˛ÀÓ¬ ˝À˘ ʱÚÀÓ¬
˝˚˛, ø˙‡ÀÓ¬ ˝˚˛, ¤ø·À˚˛ Œ˚ÀÓ¬ ˝˚˛ Œ‡ø ŒÓ¬±ºí
˜±©Ü±ı˛˜˙±˝◊ ’±˜±ı˛ fl¬Ô± qÀÚ ’Ó¬…ôL√ ‡≈˙œ ˝À˚˛ ıÀ˘øÂÀ˘Ú,
ë‡≈ı ‡≈˙œ ˝˘±˜º ¤Ó¬ ’ä ı˚˛¸ ŒÔÀfl¬˝◊ Ó≈¬ø˜ øıù´Ó¬ÀMW Î≈¬Àı
’±Âº Ó≈¬ø˜ ’Ú±ø ŒıÀı˛ ¸±·Àı˛ Î≈¬ı≈øı˛ ˝À˚˛ Ô±fl¬ºí ’±ø˜
ı˘˘±˜, 똱଱ı˛˜˙±˚˛, Œ¸˝◊ ’±˙œı«±˝◊ fl¬ı˛ÀıÚºí
˜±©Ü±ı˛˜˙±˚˛ Ó¬‡Ú ı±ı˛ı±ı˛ ı˘ÀÓ¬ ˘±·À˘Ú,ë’±˜ı˛± ŒÓ¬±
’ÀÚfl¬ ˆ≈¬˘ fl¬øı˛º ÊœıÀÚı˛ Œ˙¯∏ √õ∂±ÀôL√ ø·À˚˛ “±øh¬À˚˛øº
Ó≈¬ø˜ ’±˜±Àı˛ ’Àg¬ı˛ ˚ø©Üº Ó≈¬ø˜ ŒÀ‡±ºí ’±ø˜ ‰≈¬¬Û fl¬Àı˛
Ô±øfl¬º øÓ¬øÚ ’±˜±Àfl¬ ’±ı˛› ’ÀÚfl¬ fl¬Ô± ıÀ˘øÂÀ˘Úº
’±ø˜ ’±ı±ı˛ ı˘˘±˜, 똱©Ü±ı˛˜˙±˚˛, ¤fl¬È¬± ¸˜˚˛ ’±À¸
˚‡Ú ˜±Ú≈¯∏ √õ∂fl‘¬øÓ¬ı˛ øÀfl¬ Ó¬±øfl¬À˚˛ Ô±Àfl¬, √õ∂fl‘¬øÓ¬ı˛ øı¯∏˚˛ıd
ʱÀÚ, √õ∂fl‘¬øÓ¬ı˛ ˆ¬±G¬±ı˛ ŒÔÀfl¬ :±Ú ’±˝ı˛Ì fl¬Àı˛ ·ËLö±fl¬±Àı˛
ø˘ø¬ÛıX¬ fl¬Àı˛º Œ¸˝◊ ·ËLö √õ∂fl¬±ø˙Ó¬ ˝˚˛ ¤ı— Ó¬± ¬Û±Í¬ fl¬Àı˛
’±ı±ı˛ ˜±Ú≈À¯∏ı˛ ÚÊı˛ √õ∂fl‘¬øÓ¬ı˛ øÀfl¬ ’±fl¬ø¯∏«Ó¬ ˝˚˛º ¤ı˛›
√õ∂À˚˛±ÊÚ ’±Àº ‹ ’±fl¬¯∏«ÀÌ øˆ¬Ó¬Àı˛ı˛ :±Ú ’±ı˛› ı±h¬ÀÓ¬
Ô±Àfl¬º ¤‡Ú √õ∂±˚˛Àé¬ÀS˝◊ ’±ı˛ Ó¬± ˝˚˛ Ú±º Œı˙œı˛ ˆ¬±·
·ËÀLöı˛ øÚÀÊı˛ ı≈øX¬ Ù¬˘±› fl¬ı˛ÀÓ¬ ø·À˚˛, ¶§fl¬œ˚˛Ó¬± ʱø˝ı˛
fl¬ı˛ÀÓ¬ ø·À˚˛ ı±h¬±ı±øh¬ ˝À˚˛ ˚±ÀBº ¤‡Ú ˚±ı˛ ˚±ı˛ ı…øMê·Ó¬
ø‰¬ôL√±ı˛ ›¬ÛÀı˛˝◊ Œı˙œı˛ˆ¬±· Œ˘‡± ˝ÀBº Ó¬±ı˛ Ù¬À˘ Œ¸È¬±
ı…±ølÀÓ¬ Ú± ø·À˚˛ ¸—fl¬œÌ«Ó¬±ı˛ ˜ÀÒ…˝◊ ŒÔÀfl¬ ˚±ÀBºí
’±Àı˛fl¬ÊÚ ˜±©Ü±ı˛˜˙±˝◊ ’±˜±Àfl¬ √õ∂ùü fl¬ı˛À˘Ú, ëÓ≈¬ø˜
’±¬ÛÚ˜ÀÚ √õ∂fl‘ øÓ¬ı˛ ¸≈Àı˛ ¸≈ı˛ ø˜ø˘À˚˛ øÚʶ§ ·øÓ¬ÀÓ¬ ‰¬˘Âñ
¤ÀÓ¬± ‡≈ı ˆ¬±˘ fl¬Ô±º øfl¬c√ ˆ≈¬˘› ŒÓ¬± ˝ÀÓ¬ ¬Û±Àı˛º ŒÓ¬±˜±ı˛
‰¬˘±ı˛ ¬ÛÀÔ ı˛±ô¶∏± ˚ø ˆ≈¬˘ ˝À˚˛ ˚±˚˛, Ó¬‡Ú øfl¬ fl¬ı˛Àı∑í
’±ø˜ Œ¸˝◊ ˜±©Ü±ı˛˜˙±˝◊Àfl¬ ı˘˘±˜ñ뤘øÚ fl¬Ô±˚˛ fl¬Ô±˚˛
’±¬ÛøÚ Œ˚- fl¬Ô± ı˘À˘Ú, Œ¸ fl¬Ô± ı˘± ‰¬À˘º ı˛±ô¶∏± ˚ø
ˆ≈¬˘ ˝˚˛ñŒ¸fl¬Ô± ı˘À˘Ú ŒÓ¬±∑ øfl¬c√ ¤fl¬È≈¬ ·ˆ¬œı˛ˆ¬±Àı
Œˆ¬Àı Œ‡≈Ú, ’±¬ÛÚ±ı˛ Œ‰¬±‡, fl¬±Ú, Ú±fl, øÊ˝W± ¸ı ˚ø
’±¬ÛÚ±ı˛ øÚÀ«À˙ ‰¬˘Ó¬, Ó¬±˝À˘ ¤Ó¬øÀÚ ’±¬ÛÚ±ı˛ øfl¬ ’ı¶ö±
˝íÓº fl¬Ô±&À˘± ˝˚˛Ó¬ ¤fl¬È≈¬ ’±}À˚«ı˛ ˜Ó¬ ˘±·Àº ’±˜±Àı˛
¸fl¬À˘ı˛ Ò±ı˛Ì±ñ˝◊øf˚˛&À˘± ŒÓ¬± ’±˜±Àı˛ øÚÀÊÀı˛
øÚÀ«À˙˝◊ ‰¬À˘º Ó¬± øͬfl¬ Ú˚˛º ’±˜±Àı˛ øÚÀÊÀı˛ øÚÀ«À˙
˚ø Œ‰¬±‡ ‰¬˘Ó¬, fl¬±Ú ‰¬˘Ó¬ñÓ¬±˝À˘ ¤Ó¬øÀÚ Œ‰¬±‡ ˝À˚˛
Œ˚Ó¬ ’g¬, ’±ı˛ fl¬±Ú ˝À˚˛ Œ˚Ó¬ ıøÒı˛º Œfl¬±Ú øfl¬Â≈ Ò≈À˘±ı±ø˘
Œ‰¬±À‡ ¬Ûh¬±ı˛ ’±À· Œ‰¬±‡ ’±¬ÛøÚ˝◊ ıg¬ ˝À˚˛ ˚±˚˛º ˜ÀÚ
fl¬èÚ, fl¬±ÀÚ ˝˚˛Ó Œfl¬±Ú Œ¬Û±fl¬± Ï≈¬fl¬ÀÓ¬ ˚±ÀBÂ, ¸À/ ¸À/
˝±Ó¬ øÀ˚˛ Ó¬±Àfl¬ ¸øı˛À˚˛ Œ›˚˛± ˝í˘º ¤‡Ú ˚ø ˝±Ó¬
’±¬ÛÚ±Àfl¬ øÊ:±¸± fl¬ı˛Ó¬, ˝±Ó¬È¬± Ó≈¬˘Àı±∑ ˜±Ô± ˚ø øÊ:±¸±
fl¬ı˛Ó¬, ˜±Ô±È¬± ¸ı˛±ı∑ Ó¬Ó¬é¬ÀÌ fl¬±ÀÚı˛ øfl¬ ’ı¶ö± ˝íÓ¬ Œˆ¬Àı
Œ‡≈Úº ˝◊øf˚˛&ø˘ ¤˜Ú˝◊ sensitive, ¸ı Œ˚Ú ’±¬ÛÚ±
’±¬ÛøÚ ’±¬ÛÚ ·øÓ¬ÀÓ¬ ˝À˚˛ ˚±ÀBº øÊ˝W±ÀÓ¬ ‰≈¬˘ ¬Ûh¬À˘
øÊ˝W± ¸À/ ¸À/ ŒÙ¬À˘ øÀBº ·øÓ¬ı˛ ¬ÛÀÔ ’±˜±Àı˛ øˆ¬Ó¬Àı˛
¤˜Ú ¸”Ñ ¸”Ñ Ú±ˆ«¬ ’±ÀÂ, Œ˚&ø˘ ¬ÛÔ Â±øh¬À˚˛ øı¬ÛÀÔ
Œ·À˘˝◊ Ȭ±Ú øÀ˚˛ øÚÀ˚˛ ’±À¸º ‹ Ú±ˆ«¬&ø˘ øÚʶ§ ·øÓ¬ı˛
¬ÛÀÔ ‰¬±ø˘À˚˛ øÚÀ˚˛ ˚±˚˛º ˆ¬≈˘ fl¬Àı˛ øı¬ÛÀÔ Œ·À˘› Ó¬±Àfl¬
·G¬œı˛ ı±˝◊Àı˛ Œ˚ÀÓ¬ Œ˚˛ Ú±, øͬfl¬ ¬ÛÀÔ øÚÀ˚˛ ’±À¸º Œ˚
sensitive Ú±ˆ«¬ Œ‰¬±‡, ˜≈‡ › Ú±Àfl¬ ’±ÀÂ, Ó¬±ı˛ Œ‰¬À˚˛
fl¬À˚˛fl¬ ˝±Ê±ı˛&Ì sensitive parts ’±À √õ∂ÀÓ¬…Àfl¬ı˛
øˆ¬Ó¬Àı˛ºí
˜±©Ü±ı˛˜˙±˚˛ ’±˜±ı˛ fl¬Ô± qÀÚ ‡≈˙œ ˝À˚˛ ı˘À˘Ú, ëά◊M˜
fl¬Ô±º Ó≈¬ø˜ øͬfl¬˝◊ ıÀ˘Âº ¤fl¬ı±ı˛ ’±ø˜ ≈ı˛±øS ŒÊÀ· ˚±S±
ŒÀ‡øº ‡≈ı ‚≈˜ Œ¬ÛÀ˚˛Àº ’±ø˜ ‚≈ø˜À˚˛ ‚≈ø˜À˚˛˝◊ ı˛±ô¶∏± øÀ˚˛
˝“±È¬øº ·±h¬œ, Œ‚±h¬± ’±¸ÀÂ, ¸±˜±˘ øÀ˚˛ ˚±øBº ı˛±ô¶∏±ı˛
ά◊“‰≈¬ Úœ‰≈¬ ¸ı ı“±ø‰¬À˚˛ ı“±ø‰¬À˚˛ ‰¬˘øº øÚÀÊ˝◊ ’ı±fl¬ ˝À˚˛
Œ·øº Œfl¬ ı“±ø‰¬À˚˛ øÚÀ˚˛ ¤˘Ø ¤Ó¬È¬± ¬ÛÔ øfl¬ˆ¬±Àı Œı“À‰¬
¤˘±˜Ø ’±˜±Àı˛˝◊ ˚‡Ú ¤È≈¬fl≈¬ ˝À˚˛ÀÂñŒÓ¬±˜±ı˛ ŒÓ¬± ˝Àı˝◊º
ŒÓ¬±˜±ı˛ ŒÓ¬± Ó≈¬˘Ú±˝◊ ˝˚˛ Ú±ºí
qÚÀ˘ ŒÓ¬±¬∑ ˜±©Ü±ı˛˜˙±˚˛Àı˛ ¸À/ ’±˜±ı˛ ’±˘±¬Û
’±À˘±‰¬Ú±ı˛ ’ÀÚfl¬ fl¬Ô±˝◊ qÀÚ ŒÙ¬˘À˘º ¤¸•§Àg¬ ¤‡Ú
’±ı˛ øfl¬Â≈ øfl¬c√ ı˘ı Ú±º
√õ∂–ñ’±¬ÛÚ±ı˛ fl¬±À ŒÓ¬± ά– ˜À˝f˘±˘ ¸ı˛fl¬±ı˛, ά–
Œ˜‚Ú± ¸±˝±, ʱӬœ˚˛ ’Ò…±¬Ûfl¬ ¸ÀÓ¬…fÚ±Ô ı¸≈, ’ø‰¬ôL√…
fl≈¬˜±ı˛ Œ¸Ú&l ˝◊Ó¬…±ø ıU øıø˙©Ü ±˙«øÚfl¬, Δı:±øÚfl¬ ›
¸±ø˝øÓ¬…fl¬ ¤À¸ÀÂÚº Ó¬±Àı˛ ¸À/ ’±¬ÛÚ±ı˛ øfl¬ ’±˘±¬Û
’±À˘±‰¬Ú± ˝À˚˛À Œ¸ ¸•§Àg¬ ’±˜±Àı˛ øfl¬Â≈ ı˘≈Úº
ά◊–ñ’±˜±Àı˛ ŒÀ˙ ˚“±ı˛± ·ËLö ¬Û±Í¬ fl¬Àı˛ ¬ÛøG¬Ó¬ ˝À˚˛ÀÂÚ,
˙±¶a: ˝À˚˛ÀÂÚñı±—˘± ˆ¬±ı˛ÀÓ¬ı˛ Œ¸˝◊¸ı øıø˙©Ü ı…øMêÀı˛
’ÀÚÀfl¬˝◊ ’±˜±ı˛ fl¬±À ¤À¸ÀÂÚ, ’±˜±ı˛ √õ∂fl‘¬øÓ¬ı˛ ·ËÀLöı˛
ı±M«± qÀÚ Ó“¬±ı˛± ’øˆ¬ˆ”¬Ó¬ ˝À˚˛ÀÂÚº ’±ø˜ ‰¬f, ¸”˚«, ·Ë˝,
Úé¬S, ’±fl¬±˙, ı±Ó¬±¸ øÚÀ˚˛ ’±øº fl¬Ô±˚˛ fl¬Ô±˚˛ ˜ÀÚ ¬Ûh¬ÀÂ,
øı‡…±Ó¬ ±˙«øÚfl¬ ˜À˝f˘±˘ ¸ı˛fl¬±ı˛ Œ‰¬±À‡ı˛ ÊÀ˘ Œˆ¬À¸
’±˜±Àfl¬ ıÀ˘øÂÀ˘Ú, ëÊœıÀÚ ’ÀÚfl¬ øfl¬Â≈ ŒÀ‡ø øfl¬c√
ŒÓ¬±˜±ı˛ ˜Ó¬ Œø‡øÚº Ó≈¬ø˜ ’Ó≈¬˘Úœ˚˛ºí
’±ø˜ ı˘˘±˜, ëøfl¬ ı˘Â∑í
ëøͬfl¬ ı˘øº ’±ø˜ ˜À˝f˘±˘ ¸ı˛fl¬±ı˛º ’±ôL√Ê«±øÓ¬fl¬ Œé¬ÀS
±˙«øÚfl¬ ø˝¸±Àı ’±˜±ı˛ ‡…±øÓ¬ ’±Àº ’±ø˜ ı˘øÂ, ŒÓ¬±˜±ı˛
˜Ó¬ Œø‡øÚº ˙±¶a¬Û±Í¬ fl¬Àı˛ ¬ÛøG¬Ó¬ ˝›˚˛± ˚±˚˛º øfl¬c√ ı˛¸
ı±ı˛ fl¬ı˛± ˚±˚˛ Ú±ºí
¤ı˛¬ÛÀı˛ ’±ı˛› ’ÀÚfl¬ ˙±¶a:, ¬ÛøG¬Ó¬, Δı:±øÚfl¬,
˜˝±˜À˝±¬Û±Ò…±˚˛ ¤À¸ÀÂÚ ’±˜±ı˛ fl¬±Àº Ó¬±Àı˛ ¸ı˝◊ ŒÓ¬±
Œ‡˘±˜º Œ¸È¬± Œfl¬±Ô±˚˛∑ Œ¸È¬±ı˛˝◊ ŒÓ¬± ’ˆ¬±ıº ¸ıȬ±˝◊
’±ÀÂñÚ≈ÚȬ±˝◊ Ú±˝◊, ¶§±Ȭ±˝◊ Ú±˝◊, ı˛¸È¬±˝◊ Ú±˝◊º ˆ¬±˘ fl¬Àı˛
˜˙˘± øÀ˚˛ Ó¬ı˛fl¬±ı˛œ ΔÓ¬ı˛œ ˝À˚˛ Œ·˘º ø‚ ·ı˛˜˜˙˘± ¸ı
Œ›˚˛± ˝˚˛º øfl¬c√ ˚‡Ú Ú±˜±Ú ˝í˘, ˜≈À‡ Œ›˚˛± Œ·˘ Ú±º
Œfl¬Ú∑ øı¶§±º øı¶§± Œfl¬Ú∑ ¸±Ò±ı˛Ì Ú≈ÚȬ±˝◊ øÀÓ¬ ˆ≈¬À˘
Œ·Àº ’±˜±Àı˛ ŒÀ˙ Ú≈Ú Ô±Àfl¬ neglected ʱ˚˛·±˚˛ñ
’“±ø‰¬ÀÓ¬º Neglected ʱ˚˛·±˚˛ Ô±fl¬ÀÓ¬ ¬Û±Àı˛Ä Ú≈ÀÚı˛
ı±¸ øfl¬c√ ˜˝±¸±·Àı˛º ˜˝±¸±·Àı˛ Ú± Ô±fl¬À˘ ¶§± ˝˚˛ Ú±º
√õ∂fl‘¬øÓ¬ı˛+¬Û ˜˝±¸±·Àı˛ı˛ ŒÂ“±˚˛±‰¬ øıÀÚ ¶§± Ù≈¬ÀȬ Œıı˛ ˝˚˛ Ú±º
’±À·› ıÀ˘øÂ, ’±˜±ı˛ ·ËLö √õ∂flø‘ Ó¬ı˛ ·ËLö, ’±˜±ı˛ ñTøÚ √õ∂fl¬‘ øÓ¬ı˛
ñTøÚ, ’±˜±ı˛ ¸≈ı˛ √õ∂fl‘¬øÓ¬ı˛ ¸≈ı˛º √õ∂fl‘¬øÓ¬ı˛ Ò±ı˛±˝◊ ’±˜±ı˛ Ò±ı˛±º
¶§ı˛·Ë±˜ Ú± ø˙À‡ ¤Àfl¬ı±Àı˛ ˚±ı˛± ·±Ú ø˙‡ÀÓ¬ ’±ı˛y¬ fl¬Àı˛,
Ó¬±ı˛± Œı˙œ”ı˛ ’·Ë¸ı˛ ˝ÀÓ¬ ¬Û±Àı˛ Ú±º Œ˚ fl¬˚˛È¬± ·±Ú Œ˙À‡,
Œ¸˝◊ fl¬˚˛È¬± ·±ÀÚı˛ ·øG¬ÀÓ¬˝◊ Ó¬±ı˛± ’±ıX¬ Ô±Àfl¬º øfl¬c√ ˚±ı˛±
¸± Œı˛ ·± ˜± ¤˝◊ ¶§ı˛·Ë±À˜ı˛ ¸±ÒÚ± fl¬ı˛ÀÓ¬ Ô±Àfl¬, Ó¬±ı˛± Œfl¬±Ú
¸/œÓ¬À:ı˛ ¸/œÀÓ¬ı˛ √õ∂ˆ¬±Àı √õ∂ˆ¬±ı±øi§Ó ˝˚˛ Ú±º ¶§ı˛·Ë±˜
¸±ÒÀ˘ ¶§± ¬Û±›˚˛± ˚±˚˛º ¤fl¬ ı…øMê ˚ø ıÂÀı˛ı˛ ¬Ûı˛ ıÂı˛
¸±ÒÚ± fl¬Àı˛ ˚±˚˛, ¤fl¬øÚ Ó¬±ı˛ øˆ¬Ó¬Àı˛ ’±¬ÛÚ± ’±¬ÛøÚ ¸≈ı˛
Œˆ¬À¸ ¤À¸ Œ‡˘ÀÓ¬ Ô±fl¬Àıº ¤È¬±˝◊ ˝í˘ ¶§ı˛·Ë±À˜ı˛ øÚʶ§
·øÓ¬º ’±ø˜ Œ˚ ˜˝±fl¬±À˙ı˛ ¶§ı˛·Ë±À˜ı˛ ¸±ÒÚ± › ¸≈ı˛ øÚÀ˚˛
Î≈¬Àı ’±øÂ, Ó¬±ı˛ øˆ¬Ó¬Àı˛ ’±ø˜ ’Ú… Œfl¬±Ú ø‰¬ôL√±ı˛ ¶Û˙« ı˛±ø‡
Ú±º ¤¸•§Àg¬ ’±ø˜ ŒÂ±È¬Àı˘±˚˛ ˜±©Ü±ı˛ ˜˙±˚˛Àı˛ ¸À/ Œ˚˜Ú
’±˘±¬Û fl¬Àı˛øÂ, ¤Àı˛ ¸À/› Œ¸˝◊ ¤fl¬˝◊ˆ¬±Àı ’±À˘±‰¬Ú±
fl¬Àı˛øº ’±˜±ı˛ ¸±ÒÚ± ά◊B‰¬±/ ¸/œÀÓ¬ı˛ ¸±ÒÚ±ı˛ ˜Ó¬ √õ∂fl‘¬øÓ¬ı˛
¸≈Àı˛ı˛ ¸±ÒÚ±º ¤ı˛ ˜ÀÒ… Ú± Î≈¬ıÀ˘ ¤ı˛ ı˛¸ ·Ë˝Ì fl¬ı˛± ˚±˚˛
Ú±º
√õ∂–ñ’±¬ÛøÚ Ê±øÓ¬ Ò˜«øÚøı«À˙À¯∏ ¸ı±˝◊Àfl¬ Œ˚ ¸≈ı˛ øıÓ¬ı˛Ì
fl¬ı˛ÀÂÚ, Œ¸˝◊ ¸≈ı˛ ŒÓ¬± ¤‡±Úfl¬±ı˛ ŒıÀ› ’±Àº øfl¬c√ ¤˜øÚ
Œı ¬ÛÀh¬ Œ¸È¬± ¸˝ÀÊ Î¬◊¬Û˘øt fl¬ı˛ÀÓ¬ ¬Û±ı˛ø ڱº Œ¸˝◊
¸•§Àg¬ ’±˜±Àı˛ øfl¬Â≈ ı˘≈Úº
ά◊–ñ’±ø˜ ŒÓ¬± ¸ı¸˜˚˛˝◊ ı˘øÂ, ’ÚôL√ ˜˝±fl¬±˙ ŒÔÀfl¬
¸≈ı˛ øÚÀ˚˛, ñTøÚ øÚÀ˚˛ ’±ø˜ ¸ı±˝◊Àfl¬ øıÓ¬ı˛Ì fl¬ı˛øº Œ¸˝◊
¸≈Àı˛ı˛, Œ¸˝◊ ¬Ûı˛˜ ¸≈Àı˛ı˛ ’±¶§±Ú ¸ı±˝◊ ˘±ˆ¬ fl¬èfl¬, Œ¸È¬±˝◊
’±˜±ı˛ ¤fl¬±ôL√ ˝◊B±º Œ¸˝◊ ¸≈Àı˛ı˛ Œfl¬±Ú ʱ·øÓ¬fl¬ ˆ¬±¯∏± ŒÚ˝◊,
ı…±‡…± ŒÚ˝◊, ’±‡…± ŒÚ˝◊º Œ¸˝◊ ¸≈ı˛Àfl¬ ’±|˚˛ fl¬Àı˛˝◊ ’±¬ÛÚ˜ÀÚ
˜˝±fl¬±À˙ı˛ ¬ÛÀÔ ¤ø·À˚˛ Œ˚ÀÓ¬ ˝˚˛º ’ÀÚfl¬ ŒıÀı˛ ¸ˆ¬±˚˛,
’ÀÚfl¬ ˆ¬±¯∏ÀÌ ’±ø˜ ’ÀÚfl¬ı±ı˛ ıÀ˘øÂ, ’±ı±ı˛› ı˘øÂ,
ø˙q ˚‡Ú ˆ”¬ø˜á¬ ˝˚˛, Ó¬‡Ú Œ¸ ¤‡±Úfl¬±ı˛ Œfl¬±Ú ˆ¬±¯∏± øÚÀ˚˛
Êiú·Ë˝Ì fl¬Àı˛ Ú±º Ó¬±ı˛ Œfl¬±Ú Ú±˜› Ô±Àfl¬ Ú±º ¤‡±ÀÚ ¤À¸
Ó¬±ı˛ Ú±˜fl¬ı˛Ì ˝˚˛º Œ˚ Œfl¬±Ú Ú±À˜˝◊ Ó¬±Àfl¬ ’øˆ¬ø˝Ó¬ fl¬ı˛±
Œ˚Ó¬, Ó¬±ÀÓ¬ ŒÓ¬± ˆ≈¬˘ ˝ÀÓ¬± Ú±º ˚ø øÚø«©Ü Ú±˜ øÚÀ˚˛ Œ¸
’±¸ÀÓ¬±, Ó¬Àı ’±ı˛ Ú±˜fl¬ı˛Ì fl¬ı˛± Œ˚Ó¬ Ú±º Ó¬±Àfl¬ Œ˚ Ú±˜˝◊
Œ›˚˛± Œ˝±fl¬ Ú± Œfl¬Ú, ¤‡±Úfl¬±ı˛ Œ˚ Œfl¬±Ú øı¯∏˚˛ıdı˛ Œ˚
Ú±˜fl¬ı˛Ì˝◊ fl¬ı˛± Œ˝±fl¬ Ú± Œfl¬Ú, Œ¸È¬± ¤fl¬È¬± ά◊ÀV˙…˜”˘fl¬º
Ó¬±˝◊ Œ¸È¬±˝◊ Ó¬±ı˛ Œ˜Ãø˘fl¬ (correct) Ú±˜ ı˘± ‰¬˘Àı Ú±º
ı…ı˝±øı˛fl¬ Œé¬ÀS, ¸≈øıÒ±ı˛ ÊÚ… ¤È¬± ’±˜ı˛± Œ˜ÀÚ øÚÀ˚˛øº
¤‡±Úfl¬±ı˛ ˚± øfl¬Â≈ Ú±˜ Ò±˜, ¸ıȬ±˝◊ ’±˜ı˛± Œ˜ÀÚ øÚÀ˚˛øÂ
˜±Sº √õ∂fl‘¬øÓ¬ı˛ ŒÔÀfl¬ ’±¬ÛÚ±’±¬ÛøÚ Œ˚ ¸≈ı˛ ıø˝·«Ó¬ ˝ÀBÂ, Ó¬±
Ú±˜ › Œ·±S˝œÚº Œ¸‡±ÀÚ Œfl¬±Ú Ú±˜ › Ú±˜fl¬ı˛ÀÌı˛ ı±˘±˝◊
ŒÚ˝◊º √õ∂fl‘¬øÓ¬ ¶§˚˛— √õ∂øÓ¬ ıdÀÓ¬ Ó¬±ı˛ ¸≈ı˛ øÀ˚˛ ˚±ÀBº Œ¸
¸≈Àı˛ı˛ øıÀ˙¯∏Q ˝í˘, ’±/≈˘ setting ˝À˚˛ Œ·À˘ Œ˚ Œfl¬±Ú
’ı¶ö±˚˛, Œ˚ Œfl¬±Ú ¸≈Àı˛ ’±/≈˘&ø˘ Œ˚˜Ú ˝±ı˛À˜±øÚ˚˛±À˜ı˛
¬Û«± øͬfl¬ øͬfl¬ ˜Ó¬ ¶Û˙« fl¬Àı˛ ˚±˚˛, fl¬‡ÀÚ± Œı¸≈Àı˛ ˚±˚˛ Ú±,
’À/ı˛ øfl¬ ŒÔÀfl¬› Œ‰¬±‡, fl¬±Ú, Ú±fl¬, øÊ˝W± ‡≈ı˝◊ ¸À‰¬Ó¬Úº
ı±˝◊Àı˛ı˛ Œfl¬±Ú ά◊¬Û^ı ’±¸±ı˛ ¸±ÀÔ ¸±ÀÔ˝◊ Œ¸ ¸Ó¬fl«¬ ˝À˚˛
˚±˚˛º øfl¬c√ ı≈Á¬È¬± ’±À¸ ¬ÛÀı˛º ŒÓ¬±˜±ı˛ ı≈Á¬ı±ı˛ ’±À·˝◊ øfl¬c√
˝◊øfÀ˚˛ı˛ fl¬±ÊȬ± ˝À˚˛ ˚±ÀBÂ, øͬfl¬ ’/≈ø˘ setting ¤ı˛
˜Ó¬º √õ∂fl‘¬øÓ¬ı˛ ¸≈ı˛ ˚‡Ú ’±¬ÛøÚ ‰¬˘ÀÓ¬ Ô±Àfl¬, Ó¬‡Ú ‹ ¸≈ı˛
Œı¸≈Àı˛ fl¬‡ÀÚ± ˚±˚˛ Ú±º ‹ ¸≈ı˛ Ó¬‡Ú ¸≈Àı˛ı˛ øÀfl¬˝◊ ‰¬˘ÀÓ¬
Ô±Àfl¬º ’±ı˛› ¸≈ı˛ Œ¸ ŒÈ¬ÀÚ øÚÀ˚˛ ’±À¸º Ó¬±ı˛ øˆ¬Ó¬Àı˛ Ó¬±˘,
˜±Ú, Âj, ˘˚˛ ¸ı ’±Àº Ó¬Àı ˆ≈¬˘ ˝ÀB Œfl¬±Ô±˚˛∑ ¤‡±ÀÚ
ˆ≈¬˘ fl¬ı˛À Œfl¬±Ô±˚˛∑ ˆ≈¬À˘ı˛ ʱ˚˛·±˚˛ ˆ≈¬˘ fl¬ı˛Àı˝◊º fl¬±ı˛Ì
¤‡±ÀÚ √õ∂Ô˜Ó¬– øı¯∏˚˛ıd&À˘±Àfl¬ ı≈Á¬ı±ı˛ ÊÚ… ¤ı— ı≈Á¬±ı±ı˛
ÊÚ… Ú±˜fl¬ı˛Ì fl¬ı˛± Œ˝±˘º ¤fl¬ ¤fl¬È¬± ά◊ÀV˙… øÚÀ˚˛, ¤fl¬
¤fl¬øȬ øı¯∏˚˛ıdı˛ Ú±˜fl¬ı˛Ì fl¬ı˛± ˝À˚˛Àº Ó¬±ÀÓ¬ øfl¬ ˝í˘∑ ¤˝◊
Ú±˜±Ú±ø˜ı˛ Ù¬À˘ ’±¸˘ ıd ŒÔÀfl¬ ’ÀÚÀfl¬˝◊ ¸Àı˛ ¬Ûh¬À˘±º
’±ı˛ ¤˝◊ Ú±˜±Ú±ø˜ı˛ ¤˜Ú ø˝øh¬fl¬ ‰¬˘ÀÓ¬ qè fl¬ı˛À˘± Œ˚,
ά◊¬Û˘é¬…Ȭ±˝◊ √õ∂Ò±Ú ˝À˚˛ ά◊ͬÀ˘±º Œfl¬Î¬◊ ¶§±ˆ¬±øıfl¬ Œé¬ÀS ¤fl¬È¬±
øÊøÚ¸ ø˙À‡ ά◊ÀͬÀÂ, ’±Àı˛fl¬ÊÚ Œ‰¬©Ü±ı˛ Z±ı˛± Œ¸È¬± ø˙‡ÀÂñ
¬Û±Ô«fl¬… ŒÓ¬± ˝Àı˝◊º ’±¸˘ ıd ŒÔÀfl¬ ¸Àı˛¬ Ûh¬À Œfl¬Ú∑
fl¬±ı˛Ì ‡øÚÀÓ¬ ’±ı˛ ˚±ÀB ڱº Ó¬±ı˛± Œ˙± Œfl¬À¸ı˛ orna-
ment ŒÀ‡˝◊ ˆ≈¬À˘ ˚±ÀB¬º Ú±˜fl¬ı˛ÀÌı˛ Ù¬À˘, Ú±˜ ÒÀı˛
ÒÀı˛ Ú±À˜ı˛ ’Ô« ‡≈“ÊÀÓ¬ ø·À˚˛, ’±¸˘ ’Ô« ˝±øı˛À˚˛ ˚±ÀBÂñ
Ó¬± ’±ı˛ ‡≈“ÀÊ ı±ı˛ fl¬ı˛± ˝À˚˛ ά◊ͬÀ ڱº Œı˙œı˛ˆ¬±·˝◊ Ú±À˜ı˛
’Ô«&ø˘ı˛˝◊ Œ‡“±Ê fl¬ı˛Àº Ò˜«È¬±Àfl¬ Ó¬±ı˛± ø¸øX¬, ˜≈øMê, øÚı«±Ì
¤˝◊ˆ¬±Àı ŒÀ‡ ’±¸Àº øfl¬c√ ¤&ø˘ øfl¬, Ó¬± Ó¬±ı˛± ʱÀÚ Ú±º
¤‡Ú ¤‡±ÀÚ ÒÀ˜«ı˛ Ú±À˜ ˚± ‰¬˘ÀÂ, Ó¬± ˝í˘ ‰¬±À˘ ά±À˘
ø˜ø˙À˚˛ ¤&À˘± ’±ı±ı˛ ı±ÂÀº ¤˝◊ ı±Â±ı±ø½◊ ‰¬˘À ¤‡Úº
ı±Â± ’±ı˛ Œ˙¯∏ ˝ÀB ڱº Ó¬±˝◊ Ó¬±Àı˛ ÒÀ˜«ı˛ fl¬Ô±› ’±ı˛
Ù≈¬ı˛±ÀB ڱº Ó¬± ±h¬± ÒÀ˜«ı˛ fl¬Ô±&À˘±› ’Ú… Òı˛ÀÌı˛ ˝À˚˛
Œ·Àº Œ¸˝◊ ’Ú≈¬Û±ÀÓ¬ fl¬±Í¬±À˜±› Œ·À Œˆ¬À„º ’±ø˜ √õ∂fl‘¬øÓ¬ı˛
¸≈ı˛ øÀ˚˛ ¤˝◊ ı±Â±ı±ø ڱ˜±Ú±ø˜ ıg¬ fl¬ı˛øº ¤fl¬¸≈Àı˛ ¸ı±˝◊Àfl¬
ŒÈ¬ÀÚ ’±Ú±ı˛ ı…ı¶ö± fl¬ı˛øº Œ¸˝◊ ¸≈ı˛ ŒÓ¬± ¤‡±Úfl¬±ı˛ ÒÀ˜«ı˛
ŒÔÀfl¬ ’±˘±± ˝Àı˝◊º Œ¸˝◊ √õ∂fl‘¬øÓ¬ı˛ ¸≈Àı˛ Œfl¬±Ú ˘ ŒÚ˝◊,
¸•x±˚˛ ŒÚ˝◊, ʱøÓ¬ ŒÚ˝◊ñ˚± ¤‡±ÀÚ ¤‡Ú ’±Àº Ó¬±˝◊
¸±Ò±ı˛Ì ˚±ı˛± ’±˜±ı˛ ˆ¬±¯∏Ì Œ˙±ÀÚ, Ó¬±Àı˛ ˝˚˛ÀÓ¬± øfl¬Â≈Ȭ±
’¸≈øıÒ± ˘±À· ’±˜±ı˛ ıMêı… ı≈Á¬ÀÓ¬º fl¬±ı˛Ì ’±˜±ı˛ ˆ¬±¯∏ÀÌ
’±ø˜ Œ˚ øı¯∏˚˛ıd ıø˘, Œ¸‡±ÀÚ ≈–À‡ı˛ øı¯∏˚˛, ¸±Ò±ı˛Ì ˜±˜≈˘œ
ÒÀ˜«ı˛ fl¬Ô± Ó¬±ı˛± qÚÀÓ¬ ¬Û±˚˛ Ú±º ı…±¬Û±ı˛È¬± ˝í˘ ’ÀÚfl¬È¬±
¤˝◊ı˛fl¬˜ñøÚÀÊı˛ ͬ±fl≈¬«±ı˛ ı±ı±ı˛ Ú±˜ øÊ:±¸± fl¬ı˛À˘
’ÀÚÀfl¬˝◊ ˜±Ô±˚˛ ˝±Ó¬ øÀ˚˛ ı¸Àıº ’±ı˛› ≈í¤fl¬ ¬Û≈è¯∏, ’Ô«±»
ͬ±fl≈¬«±ı˛ ͬ±fl≈¬«± › Ó¬±ı˛ ı±ı±ı˛ fl¬Ô± øÊ:±¸± fl¬ı˛À˘ ŒÓ¬± ˝À˚˛˝◊
Œ·˘º øfl¬c√ ’±›ı˛/ÀÊÀıı˛ ı±ı±, Ó¬±ı˛ ı±ı±ñ¤¸Àıı˛ Ú±˜
øÊ:±¸± fl¬ı˛À˘ ·h¬·h¬ fl¬Àı˛ ˜≈‡ô¶∏ ıÀ˘ ŒÀıº ÒÀ˜«ı˛ ’±¸˘È¬±
˝±øı˛À˚˛ Úfl¬˘È¬± qÚÀÓ¬ ˆ¬±˘˝◊ ˘±À·º ¤‡±Úfl¬±ı˛ ÒÀ˜«ı˛ fl¬Ô±
˝í˘ ’±›ı˛/ÀÊÀıı˛ ı—˙ ¬Ûøı˛‰¬À˚˛ı˛ ˜Ó¬º ’±ø˜ Œ˚Ȭ± ı˘øÂ,
øÚÀÊı˛ ı±ı±, Ó¬±ı˛ ı±ı±, Ó¬±ı˛ ı±ı±ı˛ ¬fl¬Ô±º Œı˙œı˛ˆ¬±· Œ˘±fl¬˝◊
√õ∂fl¬‘øÓ¬ı˛ √õ∂fl‘¬Ó¬ Ò˜« ¸•§Àg¬ ›˚˛±øfl¬ı˝±˘ Ú˚˛º Ó¬±ı˛± ¤È¬± qÀÚ
’ˆ¬…ô¶∏ Ú˚˛º ¸≈Ó¬ı˛±— ’¸≈øıÒ± ˝Àı˝◊, Ó¬±Àı˛ fl¬©Ü Œ¬Û±˝±ÀÓ¬˝◊
˝Àıº Ó¬±˝◊ ’ÀÚÀfl¬ ˜ÀÚ fl¬Àı˛, ͬ±fl≈¬ı˛ ı˛±ÊÚœøÓ¬ı˛ fl¬Ô±˝◊ Œı˙œ
ı˘À˘ÚñÒÀ˜«ı˛ fl¬Ô± Œfl¬±Ô±˚˛ ı˘À˘Ú∑ ’±¸˘ ÒÀ˜«ı˛ fl¬Ô±
øfl¬c√ ’±ø˜ ı˘˘±˜º Œı˙œı˛ ˆ¬±·˝◊ ’±¸˘ ÒÀ˜«ı˛ ¬Û”ı«¬Û≈èÀ¯∏ı˛
¬Ûøı˛‰¬˚˛È¬± ʱÀÚ Ú±º ¤È¬±˝◊ ˝í˘ ≈–À‡ı˛ øı¯∏˚˛º √õ∂fl‘¬øÓ¬ı˛ √õ∂fl‘¬Ó¬
ÒÀ˜«ı˛ ¬Ûøı˛‰¬˚˛ ʱÀÚ Ú± ıÀ˘˝◊ Œ˙±Ú± ÒÀ˜«ı˛, ˜±˜≈˘œ ÒÀ˜«ı˛ fl¬Ô±
Ó¬±ı˛± qÚÀÓ¬ ‰¬±˚˛º ˜±˜≈˘œ Ò˜« Œ˚ ¸˜±ÊÀfl¬ øıw±ôL√ fl¬ı˛ÀÂ, Ó¬±
Ó¬±ı˛± ˆ≈¬À˘ Œ·Àº
√õ∂fl‘¬øÓ¬ı˛ √õ∂fl‘¬Ó¬ ¸≈ı˛˝◊ ÒÀ˜«ı˛ ¸≈ı˛º √õ∂fl‘¬øÓ¬ı˛ ¤fl¬ ¤fl¬øȬ
ñTøÚ ’±À ˚±ı˛ ˜ÀÒ… ı…Ô±, ŒıÚ±, Êiú-˜‘Ó≈¬… ¸ı Œ˜˙±ÀÚ±
ı˛À˚˛Àº ¤˝◊ ¸”ѱøÓ¬¸”Ñ ’Ú≈ˆ¬” øÓ¬ √õ∂ÀÓ¬…Àfl¬ı˛ øÚʶ§ ¶§fl¬œ˚˛Ó¬±˚˛
¬Ûøı˛¬Û”Ì«º ¤Àfl¬ı˛ ’Ú≈ˆ”¬øÓ¬ ’ÀÚ…ı˛ fl¬±À Œı±Ò·˜… ˝›˚˛±
¸y¬ı¬Ûı˛ Ú˚˛º ’±À·˝◊ ıÀ˘øÂ, √õ∂fl‘¬øÓ¬ı˛ ¸˜ô¶∏ ˙Àsı˛ ˆ¬±¯∏±
ı± ’Ô« ‡≈“ÀÊ ¬Û±›˚˛± ˚±˚˛ Ú±º øfl¬c√ ’ÚôL√ øıÀù´ı˛ ˜˝±¸≈ı˛
¤˝◊¸ı ñTøÚı˛ ˜ÀÒ… ’ôL√øÚ«ø˝Ó¬º √õ∂ÀÓ¬…fl¬øȬ ˙s ·øÓ¬ı˛ ›¬ÛÀı˛
øÚˆ«¬ı˛˙œ˘º ˝◊ø?Ú ŒÔÀfl¬ qè fl¬Àı˛ ˚± øfl¬Â≈ ‰¬˘ÀÂ, ¸˜ô¶∏˝◊
˙sÀfl¬ Œfl¬f fl¬Àı˛º ·øÓ¬ı˛ ¤fl¬È¬± øÚʶ§ ˆ¬±¯∏± ’±Àº Œ¸˝◊
ˆ¬±¯∏±, Œ˚ ‰¬˘À Œ¸˝◊ ı≈Á¬Àı, ’ÀÚ… ı≈Á¬Àı Ú±º ¤øȬ ’ÀÚ…ı˛
ı≈Á¬ı±ı˛ øÊøÚ¸› Ú˚˛º Œ˜À‚ı˛ ·Ê«ÀÚı˛ øˆ¬Ó¬Àı˛ fl¬Ó¬ ˙s,
fl¬Ó¬ ¸≈ı˛ ı˛À˚˛Àº ¤˜øÚÀÓ¬ Œı±Á¬± ˚±˚˛ Ú±º √õ∂fl‘¬øÓ¬ı˛ ·ËLö
ŒÔÀfl¬ Œ¸˝◊ ¸≈ı˛, Œ¸˝◊ ’Ú±øÀıÀı˛ ¸≈ı˛ ’±ø˜ ’Ú·«˘ øÀ˚˛
˚±øBº Œ¸˝◊ ’Ú±øÀı ¤‡±Úfl¬±ı˛ Œfl¬±Ú ·ËÀLö Œ˘‡± Ô±Àfl¬
Ú±º ¤øȬ ˜˝±fl¬±À˙ Âh¬±ÀÚ± ¤ı— Ó¬±ı˛ ŒÔÀfl¬ ˙s, ¸≈ı˛ ¤ı—
ñTøÚ ¤fl¬øSÓ¬ ˝À˚˛ Ó¬MW&ø˘ ’±¬ÛøÚ˝◊ Œˆ¬À¸ ά◊ͬÀÓ¬ Ô±Àfl¬
Ó¬±ı˛ øÚʶ§ ¬·øÓ¬ÀÓ¬º ‹ À˚ ˙s ¤ı— ñTøÚñŒ¸øȬ ’±À¸
√õ∂fl‘¬øÓ¬ı˛ ’Ù≈¬ı˛ôL√ ˆ¬±G¬±ı˛ ŒÔÀfl¬º Œ¸øȬ Œfl¬±Ú Òı˛±ı±“Ò± øÚ˚˛À˜ı˛
ÂÀfl¬ ı“±Ò±› Ú˚˛, ·“±Ô±› Ú˚˛º ’±¬ÛÚ˜ÀÚ ’±¬ÛøÚ˝◊ Ó¬±ı˛ ¶£≈¬ı˛Ì
˝˚˛, øıfl¬±˙ ˝˚˛ ¤ı— ’±¬ÛøÚ˝◊ ’±ı±ı˛ ˘˚˛ ˝À˚˛ ˚±˚˛º ¤˝◊¸ı
¸≈ı˛ ¤ı— ñTøÚ ‰¬f, ¸”˚«, ·Ë˝, Úé¬S, øé¬øÓ¬, ’¬Ûƒ, ŒÓ¬Ê,
˜è», Œı…±˜ñ¤˝◊ fl¬˚˛øȬı˛ ¸—ø˜|ÀÌ ¤fl¬ ’¬Û”ı« ¸≈ı˛ñTøÚı˛
¸‘ø©Ü fl¬Àı˛, Œfl¬±Ú ·ËÀLöı˛ ¸œ˜±Ú±ÀÓ¬ ¤ı˛ ˝ø˙ ¬Û±›˚˛± ˚±˚˛
Ú±º øfl¬c√ ¤˝◊ ¸≈ı˛ñTøÚ ŒÔÀfl¬ Œ˚ ¸≈ı˛ ¤ı— Ó¬MW øÚ·«Ó¬ ˝˚˛,
ıø˝·«Ó¬ ˝˚˛, ¤‡±Úfl¬±ı˛ ŒıÀı˛ ¸±ÀÔ Œ¸È¬± ø˜˘ÀÓ¬ ı±Ò…º
ı…ı˝±øı˛fl¬ Œé¬ÀS, ø˜˘ƒøÓ¬ı˛ Δı¯∏˜… Œ‡ÀÓ¬ ¬Û±›˚˛± ˚±˚˛ ıÀ˘˝◊
√õ∂fl‘¬øÓ¬ı˛ ·ËÀLö øfl¬Â≈¸—‡…fl¬ Ú±˜Ò±ı˛œ Ò˜«œ˚˛ ¸—¶ö±ÚÀfl¬ Œ˙±¯∏fl¬
¤ı— ¬Ûı˛·±Â± ıÀ˘ ’øˆ¬ø˝Ó¬ fl¬ı˛± ˝À˚˛Àº ŒıÀı˛ ¸≈Àı˛,
ÒÀ˜«ı˛ Ú±À˜ ¬Ûı˛·±Â± ˝À˚˛ Ô±fl¬± ‰¬˘Àı Ú±º ŒıÓ¬±, ˆ¬·ı±Ú,
’ıÓ¬±ı˛ ˝◊Ó¬…±ø Ú±˜fl¬ı˛Ì fl¬ı˛± ‰¬˘Àı Ú±º ’±˜ı˛± ‰¬f-¸”À˚«ı˛
¸ôL√±Úº ’±˜ı˛±› fl¬˜«œº ¤˝◊ fl¬À˜«ı˛ ¸≈Àı˛˝◊ ¸ıøfl¬Â≈ ‡≈“ÀÊ ¬Û±›˚˛±
˚±˚˛º ’±¬ÛÚ˜ÀÚ ˚‡Ú Œfl¬±Ú ñTøÚ Œ›˚˛± ˝˚˛, Ó¬‡Ú øfl¬c√
¤ı˛ øıı˛±È¬Q, ·ˆ¬œı˛Ó¬± ¸øͬfl¬ ı≈Á¬± ˚±˚˛ Ú±º Œ˚ Œfl¬±Ú ·±Úñ
Ó¬…±Ú±Ú±, Ó¬…±Ú±Ú± ıh¬ fl¬Ô± Ú˚˛º ¤˝◊ ˙sÀfl¬ ’ı˘•§Ú fl¬Àı˛
¸≈ı˛È¬± Œ˚ ¤ø·À˚˛ ˚±ÀBÂ, Œ¸È¬±˝◊ ıh¬ fl¬Ô±º Ó¬…±Ú±Ú±ı˛ Œfl¬±Ú
˜±ÀÚ˝◊ ŒÚ˝◊º ’Ô« ‡≈“ÊÀÓ¬ Œ·À˘˝◊ ’ÚÔ«fl¬ ˝˚˛ı˛±øÚº ’±ø˜
¸ı¸˜˚˛˝◊ ı˘øÂ, ¸≈ı˛¸±ÒÚ±˚˛ Œ˚ ˆ¬±¯∏±Àfl¬, ˙sÀfl¬ ’±|˚˛
fl¬ı˛± ˝˚˛, Ó¬±ı˛ ’Ô« ¸ı«± Ú±› Ô±fl¬ÀÓ¬ ¬Û±Àı˛º ı˛±Ê˝—À¸ı˛
¸≈jı˛ øά˜º Ù¬±øȬÀ˚˛ øÀ˘ fl¬Ó¬&ø˘ ˝˘≈ Ó¬ı˛˘¬Û±Ô« ±h¬±
’±ı˛ øfl¬Â≈˝◊ Œıı˛ ˝Àı Ú±º ¤ı˛ ˜ÀÒ… ¬Û±‡œı˛ Œfl¬±Ú ø‰¬˝ê˝◊
ŒÚ˝◊,√ õ∂±ÀÌı˛ Œfl¬±Ú ¶Û˙«˝◊ ŒÚ˝◊º øfl¬c√ Œ¸˝◊ øά˜˝◊ ˚ø
ı˛±Ê˝—¸œı˛ fl¬±À Œı˛À‡ ëÓ¬±í øÀ˚˛ ˚Ô± ¸˜À˚˛ Ù≈¬È¬±ÀÚ± ˝˚˛,
Ó¬‡Ú Ó¬±ı˛ øˆ¬Ó¬ı˛ ŒÔÀfl¬ øfl¬ ¸≈jı˛ ı˛±Ê˝—¸ Œıı˛ ˝À˚˛ ’±À¸Ø
øά˜øȬÀfl¬ ŒÓ¬± fl¬Ó¬ Ú±h¬± ‰¬±h¬± fl¬ı˛± ˝À˚˛Àº Ó¬ı˛˘¬Û±ÀÔ«ı˛
Ú±h¬±‰¬±h¬±ı˛ Ù¬À˘ øfl¬c√ ͬ…±À„ı˛ ʱ˚˛·±˚˛ ŒÍ“¬±È¬ ˝˚˛øÚ, ŒÍ“¬±ÀȬı˛
ʱ˚˛·±˚˛ ͬ…±„ ˝˚˛øÚº øͬfl¬ øͬfl¬ ı˛±Ê˝—¸øȬ˝◊ ¬Û”Ì«±/ ı˛+¬Û
øÚÀ˚˛ Êiú ·Ë˝Ì fl¬Àı˛Àº ¸≈ıþñTøÚ ¤˜Úº Œ˚ ø‰¬ôL√±Ò±ı˛± ŒÔÀfl¬
¤˝◊ ¸≈ı˛¸±ÒÚ± fl¬ı˛± ˝˚˛, Ó¬± ˚Ô±fl¬±À˘ ¸≈√õ∂¸ı fl¬Àı˛, ˜Ò≈˜˚˛
˝À˚˛ ά◊ͬÀı˝◊º ¤˜øÚÀÓ¬ ·ËÀLöı˛ ¬Û±Ó¬±˚˛ ‡≈“ÊÀ˘ ¤ı˛ ’Ô« Ú±
¬Û±›˚˛± Œ·À˘›, ˜˝±fl¬±À˙ı˛ ˆ¬±G¬±Àı˛ ¤ı˛ ˝◊øÓ¬˝±¸ ı˛À˚˛Àº
Œ˚ ˚Ó¬Àı˙œ Î≈¬Àı Ô±fl¬Àı, Ó¬±ı˛ ˜ÀÒ… Ó¬Ó¬Àı˙œ ¸≈Àı˛ı˛ ¶£≈¬ı˛Ì
˝Àı, ¸≈ı˛ ñTøÚÓ¬ ˝Àıº
√ õ ∂–ñ’±¬ÛøÚ ŒÓ¬± ¸ı¸˜˚˛ ˝ ◊ ı˘ÀÂÚ, ¤‡±Úfl¬±ı˛
˙±¶a·ËÀLöı˛¬ ¸±ÀÔ ’±¬ÛøÚ Œ˚±·±À˚±· ı˛±‡ÀÓ¬ ‰¬±Ú Ú±º ’Ô‰¬
¤˜øÚÀÓ¬ ’±¬ÛøÚ ¤‡±Úfl¬±ı˛ ¸ı ˙±À¶aı˛ fl¬Ô±˝◊ ıÀ˘ ˚±ÀBÂÚº
Œ¸È¬± øfl¬ fl¬Àı˛ ¸y¬ı∑
ά◊–ñ˚± Œ‡øÂ, ˚± qÚø Œ¸&À˘± ÒÀı˛ ÒÀı˛˝◊ √õ∂fl‘¬Ó¬ıd
øfl¬ ø¢, øfl¬ ˝ÀÓ¬ ¬Û±Àı˛ñÓ¬± ı˘± ˚±˚˛º fl¬±¬Ûh¬ ı≈ÚȬ fl¬øı˛Ú±
ıÀ˘ øfl¬ fl¬±¬Ûh¬ ¬Ûı˛± ˚±˚˛ Ú±∑ fl¬±¬Ûh¬ ¬Ûı˛ÀÓ¬ ŒÓ¬± Œfl¬±Ú Œ±¯∏
ŒÚ˝◊º fl¬±¬Ûh¬ ΔÓ¬ı˛œ fl¬Àı˛ Ó“¬±Ó¬œı˛±º ’±˜ı˛± Ó¬± ı…ı˝±ı˛ fl¬øı˛º
Œ˚ ʱ˜± fl¬±¬Ûh¬ ’±˜ı˛± ¬Ûøı˛, Œ¸&À˘± ÒÀı˛ ÒÀı˛ Œ˚ Œfl¬ÃÓ”¬˝˘
¸‘ø©Ü¬ ˝˚˛, Ó¬±ı˛ ŒÔÀfl¬˝◊ fl¬±¬Ûh¬ øfl¬ˆ¬±Àı Œı±Ú± ˝ÀBÂ,¸≈ÀÓ¬±
Œfl¬±Ô± ŒÔÀfl¬ ’±¸ÀÂ, Ó≈¬À˘± Œfl¬±Úƒ ˜±øȬÀÓ¬ Êiú±˚˛, Œfl¬±Úƒ
Ó≈¬À˘±ÀÓ¬ ˆ¬±˘ ¸≈ÀÓ¬± ˝˚˛ ¤¸ı ¸˝ÀÊ ŒÊÀÚ ŒÚ›˚˛± ˚±˚˛
¤ı— ’¬Ûı˛Àfl¬› ʱڱÀÚ± ˚±˚˛º ı…ı˝±˚« ıd˝◊ ŒÈ¬ÀÚ øÚÀ˚˛
˚±˚˛ Ó¬±ı˛ ˝◊øÓ¬˝±À¸ı˛ ¬ÛÀÔº ¤¸ıÀÓ¬± practical knowl-
edge. ŒÂÀ˘ ı±ı±Àfl¬ øÊ:±¸± fl¬ı˛ÀÂ, ı±ı± Ó¬±ı˛ ı±ı±ı˛
fl¬Ô± ı˘Àº ı±ı± ’±ı±ı˛ Ó¬±ı˛ ı±ı±ı˛ fl¬±Â ŒÔÀfl¬ Ó¬±ı˛ ͬ±fl≈¬«±ı˛
fl¬Ô± ŒÊÀÚ øÚÀÓ¬ ¬Û±ı˛Àº ¤˝◊ˆ¬±Àı ıÓ«¬˜±ÚÀfl¬ ŒÀ‡, Sê˜˙–
Sê˜˙– ’Ó¬œÓ¬ ˝◊øÓ¬˝±À¸ı˛ øÀfl¬ ‰¬À˘ ˚±›˚˛± ˚±˚˛º ŒÓ¬±˜±Àı˛
Œı, ¬Û≈ı˛±Ì, ά◊¬ÛøÚ¯∏ ˝◊Ó¬…±ø ·ËLö&ø˘ ’±˜±ı˛ fl¬±À ڱ
’±ÚÀ˘› ‰¬À˘º øˆ¬Ó¬Àı˛ı˛ ’¸≈¶öÓ¬± ı±˝◊Àı˛˝◊ √õ∂fl¬±˙ ¬Û±˚˛º
Œ¸˝◊˜Ó¬˝◊ ø‰¬øfl¬»¸± ‰¬À˘º Ó¬±ı˛ Œ‰¬À˚˛ &èÓ¬ı˛ øfl¬Â≈ ˝À˘ Ó¬‡Ú
’Ú… ı…ı¶ö±º ˙±À¶a øfl¬ ’±À ڱ ’±ÀÂ, Ó¬±ı˛ ı±˝◊Àı˛ı˛ Œ‰¬˝±ı˛±
øÀ˚˛ Œ˚ Œfl¬±Ú ı…øMê ı≈ÀÁ¬ øÚÀÓ¬ ¬Û±Àı˛º ø‰¬øfl¬»¸fl¬Àı˛
fl¬Ó¬&À˘± terms ’±Àº Ó¬±ı˛± Œ¸˝◊˜Ó¬ ø‰¬øfl¬»¸± fl¬Àı˛Úº
˚±ı˛± ’øˆ¬: ı…øMê, Ó¬±ı˛± ø‰¬øfl¬»¸±˙±À¶aı˛ ¤˝◊ terms-
&À˘±ı˛ ¸À/ Œ˚±·±À˚±· ı˛±À‡Úº Ó¬±ı˛¬Ûı˛ ’øˆ¬:Ó¬± ŒÔÀfl¬
Ó¬±ı˛±› øfl¬Â≈ øfl¬Â≈ ø‰¬øfl¬»¸± fl¬ı˛ÀÓ¬ ¬Û±Àı˛Úº
ı…ı˝±ı˛&À˘± ŒÔÀfl¬˝◊ ’±˜ı˛± ÒÀı˛ øÚÀÓ¬ ¬Û±øı˛ Œfl¬±ÚƒÈ¬±
øfl¬ˆ¬±Àı ‰¬˘Àº ¤‡±ÀÚ ı±ı˛ ˜±À¸ ŒÓ¬ı˛ ¬Û±ı«Ìº √õ∂øÓ¬øȬ ¬Û”ʱ
¬Û±ı«ÀÌ, ˚±·˚À:ı˛ ’Ú≈ᬱÀÚ, ’±˘±À¬Û ’±À˘±‰¬Ú±˚˛, ŒıÀıœı˛
˜”øÓ«¬ı˛ ˆ¬ø/˜±˚˛, Ó¬La˜ÀLaı˛ ˆ¬±¯∏±˚˛ ’ÀÚfl¬ øfl¬Â≈˝◊ ŒÊÀÚ ŒÚ›˚˛±
˚±˚˛º Œfl¬ ¸‘ø©Ü fl¬ı˛À˘±, fl¬‡Ú ¸‘ø©Ü fl¬ı˛À˘±, Œfl¬Ú ¸‘ø©Ü¬ fl¬ı˛À˘±
¤¸ı ı≈Á¬ÀÓ¬ Œfl¬±Ú ’¸≈øıÒ± ˝˚˛ Ú±º Ó¬±ı˛¬Ûı˛ ˜Í¬, ˜øjı˛,
Ó¬œÔ«, |±X¬, ά◊¬ÛÚ˚˛Ú, ’iß√õ∂±˙Ú ¤˝◊¸ı ˚‡Ú ’±˜±Àı˛
Œ‰¬±À‡ı˛ ¸±˜ÀÚ Œˆ¬À¸ ›Àͬ, Ó¬‡Ú Ó¬±Àı˛ √õ∂fl‘¬Ó¬ fl¬±ı˛Ì
’Ú≈¸g¬±Ú fl¬ı˛ÀÓ¬ ˙±¶a·ËLö Ú± ¬Ûh¬À˘› ‰¬À˘, ˚≈øMê øÀ˚˛ ı≈øX¬
øÀ˚˛ ’ÀÚfl¬ øfl¬Â≈˝◊ ÒÀı˛ ŒÚ›˚˛± ˚±˚˛º
Ó¬Àı ¤fl¬È¬± øÊøÚ¸ ŒÀ‡øÂ, ¤‡±Úfl¬±ı˛ Ò˜«œ˚˛ ¸—¶ö±&ø˘
Œı˙œı˛ˆ¬±·˝◊ ı˛À˚˛À ¸—fl¬œÌ«Ó¬±ı˛ ·G¬œÀÓ¬ ’±ıX¬º ¤ı˛± ı˘ÀÂ
ø˝j≈ı˛ Œıº ›ı˛± ı˘À ˜≈¸˘˜±ÀÚı˛ Œfl¬±ı˛±Ìº ¤˝◊ Œı ’±ı˛
Œfl¬±ı˛±Ì øÚÀ˚˛ ≈ÀȬ± ˘ ˝À˚˛ Œ·˘ñŒfl¬±ı˛±Ì ’±ı˛ ŒıÀ
˘±·À˘± Á¬·h¬±º ’±ø˜ Œ˚√ ’Ú±øÀıÀı˛ fl¬Ô± ı˘øÂ, Ó¬± ˝í˘
ÊœıʱøÓ¬ı˛ Œı, ¸”À˚«ı˛ Œıº √õ∂fl‘¬øÓ¬ı˛ ·ËÀLö ’±˜±ı˛ Œ˚
’Ú±øÀıÀı˛ ı…±‡…±, Ó¬±ı˛ ¸±ÀÔ ¤‡±Úfl¬±ı˛ Œı √·ÀË Löı˛ ı…±‡…±ı˛
ø˜˘ Ô±fl¬Àı˝◊º Ú± ø˜˘À˘ ı≈Á¬ÀÓ¬ ˝Àı, Ó¬Ô±fl¬øÔÓ¬ Ò˜«œ˚˛
¸•x±˚˛ ŒıÀı˛ ˆ≈¬˘ ı…±‡…± fl¬Àı˛Àº ’±˜±ı˛ ŒıÀı˛ ı…±‡…±
ˆ≈¬˘ ˝ÀÓ¬ ¬Û±Àı˛ Ú±º ¤‡±Úfl¬±ı˛ ŒıÀ ı˱pÌ, é¬øS˚˛, Δı˙…
˝◊Ó¬…±ø ʱøÓ¬Àˆ¬Àı˛ fl¬Ô± ı˘± ˝À˚˛ÀÂ, ’±˜±ı˛ ŒıÀ Œfl¬±Ú
ʱøÓ¬Àˆ¬ Ú±˝◊º ¸ı±˝◊ Œ¸‡±ÀÚ ¤fl¬Ê±øÓ¬, ¸fl¬À˘ı˛ ¤fl¬ÚœøÓ¬º
’±ø˜ ı…±¬Ûfl¬Ó¬±ı˛ ¬Û”ʱı˛œº ’±˜±ı˛ ¸≈ı˛ ı…±¬Ûfl¬Ó¬±ı˛ ¸≈ı˛º Œfl¬±Ú
¸—fl¬œÌ«Ó¬±, é≈¬^Ó¬±ı˛ ¶ö±Ú ŒÚ˝◊ Œ¸‡±ÀÚº
¤‡±Úfl¬±ı˛ Œı-ά◊¬ÛøÚ¯∏À ˚± ’±À ڱ-’±ÀÂ, ’±˜±ı˛
’Ú±øÀıÀı˛ ¸≈Àı˛ ¸≈ı˛ øÀ˚˛˝◊ ı≈Á¬ÀÓ¬ ¬Û±øı˛ Œ˚, ¸±·Àı˛ı˛
Ê˘˝◊ Úœı˛+À¬Û ˚±˚˛º Œ¸‡±ÀÚ Ê˘ ŒÓ¬± ’±À øͬfl¬˝◊º ¸±·Àı˛ı˛
Ê˘˝◊ ‡±À˘› ˚±˚˛, Œ¸‡±ÀÚ› Ê˘ ’±Àº ¤‡±Úfl¬±ı˛ Œ˚
Œı, ’Ú±øÀıÀı˛˝◊ ŒÓ¬± Ò±ı˛±º ’Ú±øÀı ˜˝±¸±·Àı˛ı˛ Ê˘º
Ó¬±ÀÓ¬ ’Ù≈¬ı˛ôL ˆ¬±G¬±Àı˛ı˛ ¸≈ı˛ Ô±fl¬Àı˝◊º ¤‡±Úfl¬±ı˛ ŒıÀ ˚±
’±ÀÂ, øıfl‘¬Ó¬ Ú± fl¬Àı˛ ¸˜±Ê ˚ø Œ¸˝◊ øÚÀ«√À˙ ‰¬˘ÀÓ¬±,
Ó¬±˝À˘› ¸˜±Ê ¸≈jı˛ ˝ÀÓ¬±º ’±Ê ŒÀ˙ı˛ ¸ı«S ı…±¬Ûfl¬Ó¬±ı˛
’ˆ¬±ıº ¤‡±ÀÚ ‰¬˘À qÒ≈ ¶§±Ô«¬Ûı˛Ó¬±, é≈¬^Ó¬±, ¸•x±˚˛ ’±ı˛
˘±ø˘º ¤Ó¬ıh¬ ŒÀ˙ ’±Ê ¬Û˚«ôL√ Œfl¬±Ú øıõ≠ı ŒÚ˝◊ñ
øıõ≠Àıı˛ Ú±˜·g¬ ¬Û˚«ôL√ ŒÚ˝◊º ¸˜±ÀÊı˛ øı‰¬é¬Ì ı…øMêı˛± ¸ı
Œfl¬±Ô±˚˛∑ Fine operation Œfl¬±Ô±˚˛∑ Œfl¬±Ú op-
eration ˝◊ ŒÓ¬± Œ‡ÀÓ¬ ¬Û±øB ڱ, ˚±ÀÓ¬ ¸˜±ÀÊı˛ ¸˜ô¶∏
Œflv¬, ¢≠±øÚ ŒÈ¬ÀÚ ı±ı˛ fl¬ı˛± ˚±˚˛ñ¸˜±ÊÀfl¬ ¸≈¶ö ¸ı˘ ¸≈jı˛
fl¬Àı˛ ·Í¬Ú fl¬ı˛± ˚±˚˛º ’±˜±Àı˛ ŒıÀıœÀı˛ ˜ÀÒ… Œø‡
ø˙ı, fl¬±˘œ, ≈·«±, ı˛±˜‰¬f øfl¬Â≈ øfl¬Â≈ ’¸≈ı˛ Œ˜Àı˛ÀÂÚº ’±ı˛
˜˝±˘˚˛±ı˛ øÀÚ ˜ø˝¯∏˜ø«Úœ ˜± ≈·«±ı˛ ά◊ÀVÀ˙… ıœı˛Qı…?fl¬
¸≈Àı˛ ‰¬G¬œ¬Û±Í¬ fl¬ı˛± ˝˚˛º ı…±¸, ‹ ¬Û˚«ôL√˝◊º Ó¬±ı˛¬Ûı˛ ’±ı±ı˛
¸ı ‰≈¬¬Û‰¬±¬Ûº œ¬Û±øi§Ó¬±ı˛ øÚ ˜± ’±ı±ı˛ ¤À˘Ú ˜≈G¬˜±˘±˚˛
Œ˙±øˆ¬Ó ˝À˚˛º ’±À·˝◊ ŒÓ¬± ıÀ˘øÂ, arrow øͬfl¬˝◊ ’±Àº
Œ‰¬Ãı˛±ô¶∏±ı˛ Œ˜±Àh¬ “±øh¬À˚˛› ’±øº arrow ŒÀ‡ ˚ø
øͬfl¬¬ÛÀÔ Ú± ˚±˝◊, Ó¬±˝À˘ øfl¬ fl¬Àı˛ ˝Àı∑
√õ∂–ñ’±¬ÛøÚ ŒÓ¬± Œı˙œı˛ˆ¬±· ¸˜˚˛˝◊ √õ∂fl‘¬øÓ¬ı˛ ’Ú±ø-
ŒıÀı˛ ¸•§Àg¬, √õ∂fl‘¬øÓ¬ı˛ ¸≈Àı˛ı˛ ¸•§Àg¬ ¸fl¬˘Àfl¬ ʱڱı±ı˛
Œ‰¬©Ü± fl¬Àı˛Úº ¤‡±Úfl¬±ı˛ Œı ¸•§Àg¬› ŒÓ¬± ’±¬ÛøÚ fl¬‡ÀÚ±
fl¬‡ÀÚ± ’±À˘±‰¬Ú± fl¬Àı˛Úº Œ¸ ¸•§Àg¬ ’±˜±Àı˛ øfl¬Â≈ ı˘≈Úº
ά◊–ñÓ¬± fl¬øı˛º ¤‡±Úfl¬±ı˛ ŒıÀı˛ fl¬Ô± øÚÀ˚˛, ˙±À¶aı˛ fl¬Ô±
øÚÀ˚˛ ’±ø˜ ’ÀÚfl¬ ¸˜˚˛ ’±˘±¬Û ’±À˘±‰¬Ú± fl¬øı˛º ø˙ı, fl¬±˘œ,
≈·«± ¤˝◊¸ı ŒıÀÀıœÀı˛ Œfl¬±Úƒ ‘ø©ÜÀfl¬±Ì ŒÔÀfl¬ øfl¬ˆ¬±Àı
Œø‡, ڱڱʱ˚˛·±˚˛ ‡≈À˘ ıø˘º ¤˝◊¸ı ŒıÀıœ øÂÀ˘Ú øfl¬
Ú±, ’±ÀÂÚ øfl¬ Ú±ñŒ¸ ¸•§Àg¬ ’±˜±ı˛ Œfl¬±Ú ıMêı… ŒÚ˝◊º
¤“Àı˛ ˚‡Ú ¤‡±ÀÚ ¬Û”ʱ fl¬ı˛± ˝˚˛ñ¤“ı˛± Ô±fl¬À˘ ˆ¬±˘, Ú±
Ô±fl¬À˘ ı˘±ı˛ øfl¬Â≈ ŒÚ˝◊ Ä Œ¸ ¸•§Àg¬ ’±ø˜ Œfl¬±Ú ˜ôL√ı…
fl¬ı˛ø ڱº ¤È¬± ’±À·› ıÀ˘øº ¤“Àı˛ Ú±À˜ı˛ ’Ô« ÒÀı˛ ÒÀı˛
ŒıÓ¬±Àı˛ ¸•§Àg¬ øfl¬Â≈Ȭ± Ò±ı˛Ì± fl¬ı˛± Œ˚ÀÓ¬ ¬Û±Àı˛º ø˙ı ’Ô«
˜/˘º ¸≈Ó¬ı˛±— ˜/˘ø‰¬ôL√±˝◊ Ó“¬±ı˛ fl¬±˜…º ˜/˘ø‰¬ôL√±˝◊ øÓ¬øÚ
fl¬ı˛ÀıÚ, øÓ¬øÚ ˜/˘˜˚˛º Œfl¬±Úı˛fl¬˜ ¸—fl¬œÌ«Ó¬±ı˛ fl¬Ô±,
˘±ø˘ı˛ fl¬Ô± øÓ¬øÚ ı˘ÀÓ¬ ¬Û±Àı˛Ú Ú±º Ó“¬±ı˛ ˝±ÀÓ¬ ı˛À˚˛ÀÂ
øS˙”˘º øS˙”˘ Ú…±À˚˛ı˛ √õ∂Ó¬œfl¬º ¸≈Ó¬ı˛±— Ú…±À˚˛ı˛ fl¬Ô±˝◊ øÓ¬øÚ
ı˘ÀıÚº øÓ¬øÚ Î¬˜è ı±øÊÀ˚˛ÀÂÚ, ·±˘ı±… fl¬Àı˛ÀÂÚº ¤˝◊
ı±À…ı˛ ˆ¬±¯∏± øÀ˚˛, ¸≈ı˛ øÀ˚˛ øÓ¬øÚ ¸˜±ÊÀfl¬ Ú…±À˚˛ı˛ ¬ÛÀÔ,
fl¬˘…±ÀÌı˛ ¬ÛÀÔ ‰¬˘±ı˛ ˝◊ø/Ó¬ øÀ˚˛ Œ·ÀÂÚº Ó“¬±ı˛ ŒÀ˝ı˛
’±fl¬±ı˛ ˚±˝◊ Œ˝±fl¬ Ú± Œfl¬Ú, øÓ¬øÚ øfl¬ ıÀ˘Ú, Ó“¬±ı˛ ø‰¬ôL√±Ò±ı˛±
øfl¬ñŒ¸˝◊ øfl¬ ŒÔÀfl¬ Ó“¬±Àfl¬ ˚≈øMêı˛ ‡±Ó¬±˚˛, Ú…±À˚˛ı˛ ÀG¬
Œı˛À‡ ıÀ˘ øÀ˚˛ ˚±øBº ¸≈ı˛ñTøÚı˛ ñTøÚ øÀ˚˛, ¸≈ı˛ øÀ˚˛,
’±›˚˛±Ê øÀ˚˛ ıÀÚı˛ Êc√ı˛± øÚÀÊÀı˛ ˜ÀÒ… ˆ¬±ı ’±±Ú
√õ∂±Ú fl¬Àı˛, ˙s øÀ˚˛ Ó¬±ı˛± ‰¬˘±ÀÙ¬ı˛± fl¬Àı˛, Ó¬±Àı˛ ’±¬Û
øı¬Û ¸ı ı≈ÀÁ¬ ŒÚ˚˛º ’±˜ı˛±› ¸≈ı˛ øÀ˚˛, ¸≈ı˛ñTøÚ øÀ˚˛
ά◊¬Û˘øt fl¬ı˛Àı± ˜/˘˜˚˛ ø˙ı øfl¬ ı˘ÀÓ ¬Û±Àı˛Ú, ≈·±« øfl¬
ı˘ÀÓ¬ ¬Û±Àı˛Ú, ˜± fl¬±˘œ øfl¬ ı˘ÀÓ¬ ¬Û±Àı˛Úº øÓ¬øÚ ’¸≈ı˛ ıÒ
fl¬Àı˛ÀÂÚ, Œfl¬Ú fl¬Àı˛ÀÂÚ, øfl¬ˆ¬±Àı fl¬Àı˛ÀÂÚ ’Ôı± ’±ÀÃ
fl¬Àı˛ÀÂÚ øfl¬ Ú± ʱøÚ Ú±º ˚±ı˛± ¶®±˘ ŒÀ‡ ŒÀ‡ ˜”øÓ«¬ ΔÓ¬ı˛œ
fl¬Àı˛, Ó¬±ı˛± √õ∂±˚˛ Œ‰¬ÃV ¬ÛÀÚı˛ ˆ¬±· ˜”øÓ«¬ı˛ Œ‰¬˝±ı˛± ¤ÀÚ ŒÙ¬À˘º
¤fl¬È¬± ‚Ȭڱ ˜ÀÚ ¬Ûh¬À – ¤fl¬ÊÚ sculptor ¬Û±˝±Àh¬
Ó¬±ı˛ ·Àı¯∏̱ı˛ ÊÚ… øı¯∏˚˛ıd ¸—·Ë˝ fl¬ı˛ÀÓ¬ ø·À˚˛ø¢º
¬Û±˝±Àh¬ ‚≈ı˛ÀÓ ‚≈ı˛ÀÓ¬ Œ¸ ıı˛ÀÙ¬ı˛ ’ÀÚfl¬ Ó¬˘±˚˛ ¤fl¬È¬±
’øıfl‘¬Ó¬ ‡≈ø˘ ¬Û±˚˛º Œ¸ÀÓ¬± ¤ ¸•§Àg¬ øıÀ˙¯∏:º ‡≈ø˘ı˛
‡≈øȬڱøȬ ŒÀ‡ ŒÀ‡, Ó¬±ı˛ ά◊¬Ûı˛ ˜±øȬ øÀ˚˛ øÀ˚˛ Œ¸ ‹
‡≈ø˘È¬± ˚±ı˛, Ó¬±ı˛ ˜”øÓ«¬È¬± ΔÓ¬ı˛œ fl¬ı˛ÀÓ¬ Œ‰¬©Ü± fl¬ı˛À˘±º Œ‡À˘±,
¬Ûøı˛À˙À¯∏ ¤fl¬ ı‘X±ı˛ ˜”øÓ«¬ Ù≈¬ÀȬ ά◊ͬÀ˘±º ˜”øÓ«¬øȬ ¤Ó¬ ¶§±ˆ¬±øıfl¬
› ÊœıôL√ ˝À˚˛ø¢, Œ˚ ¸ı±˝◊ Ó¬±Àfl¬ ı˘À˘±, ë¤È¬± inter-
national exhibition -¤ ¬Û±Í¬±›ºí ø˙äœ ˜”øÓ«¬øȬ
¬Û±øͬÀ˚˛ ø˘º ¤fl¬ ˙«fl¬ Œ¸˝◊ ı‘X±ı˛ ˜”øÓ«¬ ŒÀ‡ ŒÓ¬± Œfl“¬À˝◊
’ø¶öı˛º ’±˜±ı˛ ˜±À˚˛ı˛ ˜”øÓ«¬ Œfl¬ ΔÓ¬ı˛œ fl¬ı˛À˘±Ø ø˙äœÀfl¬ Œ‡±ı˛
ÊÚ… ˙«fl¬øȬ ’±fl≈¬˘ ˝À˚˛ ά◊ͬÀ˘±º ø˙äœ ¤fl¬ÀÀ˙ı˛ ’±ı˛
˙«fl¬ ’±ı˛ ¤fl¬ÀÀ˙ı˛º Œfl¬Î¬◊˝◊ fl¬±Î¬◊Àfl¬ Œfl¬±Ú øÚ ŒÀ‡øÚº
¬Ûøı˛‰¬˚˛› ŒÚ˝◊º Exhibition -¤ı˛ ¬Ûøı˛‰¬±˘fl¬Àı˛ ÒÀı˛
˙«fl¬ ø˙äœı˛ ¸À/ Œ˚±·±À˚±· fl¬ı˛À˘±, ʱÚÀÓ¬ ‰¬±˝◊À˘±, Ó¬±ı˛
˜±À˚˛ı˛ UıU √õ∂øÓ¬˜”øÓ«¬ øÓ¬øÚ øfl¬ˆ¬±Àı ΔÓ¬ı˛œ fl¬ı˛À˘Úº Ó¬±ı˛
˜±Àfl¬ ŒÓ¬± ø˙äœı˛ Œ‡±ı˛ fl¬Ô± Ú˚˛º ıU ıÂı˛ ’±À· Ó¬±ı˛
˜±Àfl¬ øÚÀ˚˛ Œ¸ ¬Û±˝±Àh¬ Œıh¬±ÀÓ¬ ø·À˚˛ø¢º Œ¸ Ó¬‡Ú ŒÂ±È¬º
˜± ı‘X±º ¬Û±˝±Àh¬ ıı˛ÀÙ¬ı˛ ñT¸ ŒÚÀ˜ Œ¸‡±ÀÚ˝◊ Ó¬±ı˛ ˜±À˚˛ı˛
˜‘Ó≈¬… ˝˚˛º ø˙äœ ˝±Ó¬Àʱh¬ fl¬Àı˛ Ó¬±Àfl¬ ı˘À˘Ú, ë’±¬ÛÚ±ı˛
˜±Ø ¸±Ô«fl¬ ’±˜±ı˛ ¸±ÒÚ±º ÒÚ… ’±ø˜ºí ıM«˜±ÀÚ ˚Ó¬È≈¬fl≈¬
¬Û±›˚˛± ˚±˚˛, Ó¬±ı˛˝◊ ¸”S ÒÀı˛ ÒÀı˛ √õ∂fl‘¬Ó¬ ı˛+¬Û Ù≈¬øȬÀ˚˛ ŒÓ¬±˘±
˚±˚˛ øfl¬Ú±ñ¤È¬±˝◊ ø¢ ø˙äœı˛ ·Àı¯∏̱ı˛ øı¯∏˚˛ıdº ¤Ó¬øÀÚ
Ó¬±ı˛ ¸±ÒÚ± ¸±Ô«fl¬ ˝À˘±º Ó¬‡Ú øÓ¬øÚ ‹ Œ˘±fl¬øȬÀfl¬ øfl¬ˆ¬±Àı
¬Û±˝±Àh¬ ø·À˚˛ Ó¬±ı˛ ˜±À˚˛ı˛ ¶®±˘ Œ¬ÛÀ˚˛ÀÂÚ, Œ¸ ¸•§Àg¬ ¸˜ô¶∏
fl¬Ô± ‡≈À˘ ı˘À˘Úº
’±˜±Àı˛ ¸˜ô¶∏ Œ¬ÛÃı˛±øÌfl¬ ˙±¶aȬ±˝◊ ¬ÛÀh¬ ’±À ¤˝◊ ¶®±À˘ı˛
˜Ó¬º ¤fl¬ ¤fl¬ÊÚ ø˙äœ, ¤fl¬ ¤fl¬ ¸≈ı˛ øÚÀ˚˛, ˆ¬±ı øÚÀ˚˛, ¤fl¬
¤fl¬ˆ¬±Àı Ó¬±Àı˛ ı˛+¬Û±ø˚˛Ó¬ fl¬Àı˛ ‰¬À˘Àº ˝±Ê±ı˛ ˝±Ê±ı˛ ıÂı˛
ÒÀı˛ ˜”øÓ«¬&À˘±› ¤˝◊ˆ¬±Àı ¬ÛÀh¬ ’±Àº ø˙äœ Ó¬±ı˛ √õ∂±ÀÌı˛
¶ÛÀ˙« ¤fl¬ ¤fl¬øȬ ˆ¬±Àı, ¤fl¬ ¤fl¬øȬ ’ı¶ö± Ù≈¬øȬÀ˚˛ Ó≈¬À˘ ¤fl¬
¤fl¬øȬ ˜”øÓ«¬ ΔÓ¬ı˛œ fl¬ı˛À ˜±øȬ øÀ˚˛º ’±ı˛ Œ¸˝◊ Œ¸˝◊
’ı¶ö±&ø˘, ¸˜±ÀÊı˛ ¤fl¬ ¤fl¬øȬ øÀfl¬ı˛ √õ∂øÓ¬ ’/≈ø˘øÚÀ«˙
fl¬Àı˛ ¤fl¬ ¤fl¬øȬ ˝◊ø/Ó¬ øÀBº ’±˜ı˛± ŒıÀıÓ¬±ı˛
’¶a&ø˘Àfl¬ Ó≈¬˘¸œ, Œı˘¬Û±Ó¬±, Êı±Ù≈¬˘ øÀ˚˛¬ ۔ʱ˝◊ fl¬ı˛˘±˜º
’¶a&ø˘Àfl¬ Œfl¬±ÚøÚ˝◊ ¶Û˙« fl¬Àı˛ Œ‡˘±˜ Ú±º ’±˜±Àı˛
¤‡Ú ’¶a Òı˛ÀÓ¬ ˝Àıº ‚±¸¬Û±Ó¬± øÀ˚˛ ¬Û”ʱ fl¬ı˛À˘ ’±ı˛
‰¬˘Àı Ú±º ˜”øÓ«¬&À˘±ı˛ ˝±ÀÓ¬ı˛ ’¶a Œ¸˝◊ ˝◊ø/Ó¬˝◊ øÀBº
Ú±Ú±ø˙äœı˛ Ú±Ú± ˝±ÀÓ¬ı˛ ¶ÛÀ˙« ’ÀÚfl¬ ŒıÀıœı˛ ˜”øÓ«¬ı˛
Œ‰¬±‡˜≈‡ ά◊˘ÀȬ±-¬Û±å± ˝À˚˛ Œ·Àº ’±¸À˘ı˛ Œ‰¬À˚˛ ’ÀÚfl¬
”Àı˛ ¸Àı˛ ø·À˚˛ ¤Àfl¬ı±Àı˛ øı¬Ûı˛œÓ¬ ˝À˚˛ Œ·Àº Original
thought ¤ı˛ ı˛+¬ÛȬ± ʱÚÀÓ¬ Œ·À˘ ‡≈ı ¸±ıÒ±ÀÚ øȬÀ¬Û
øȬÀ¬Û ı˛+¬Û øÀÓ¬ ˝Àıº Ó¬Àı˝◊ √õ∂fl‘¬Ó¬ı˛+¬Û √õ∂fl¬±˙ ¬Û±Àıº ˝Í¬±»
ø‰¬ôL√± Ú± fl¬Àı˛, Ú± ı≈ÀÁ¬ Œfl¬±Ú fl¬Ô± ı˘À˘ ‰¬˘ÀıÚ±º ¬Û±ıø˘Àfl¬ı˛
˜ÀÒ… ’ÀÚÀfl¬˝◊ ¤˜Ú fl¬Àı˛º ˚‡Ú Ó¬±Àı˛ øÊ:±¸± fl¬ı˛± ˝˚˛,
F.A.T. øfl¬ ˝˚˛, Ó¬±ı˛± ı˘À 'Fat'. ‘H.E.R. øfl¬ ˝˚˛∑
Ó¬±ı˛± ı˘À 'Her'. ¤fl¬¸À/ øfl¬ ˝˚˛ñ øÊ:±¸± fl¬ı˛À˘˝◊
ı˘À ëÙ¬…±È¬ ˝±ı˛íº Ó¬‡Ú ı˘ÀÓ¬˝◊ ˝˚˛ ëŒÓ¬±˜±ı˛ ˜±Ô±, fa-
ther ˝Àı Ú±∑
ñ’±À: ˝“…±, ı≈Á¬ÀÓ¬ ¬Û±øı˛øÚº
’±Ê ŒÓ¬±˜ı˛± qÒ≈ ëÙ¬…±È¬˝±ı˛í˝◊ Œ‡À±, 'Father' Œfl¬
’±ı˛ Œ‡ÀÓ¬ ¬Û±B ڱº
¤ı˛fl¬˜ ˚±ı˛± ıÀ˘, ˝˚˛ Ó¬±ı˛± ı≈Á¬ÀÓ¬ ˆ≈¬˘ fl¬Àı˛, Ú± ˝˚˛
Ó¬±ı˛± ˝◊—Àı˛Êœ ʱÀÚ Ú±º Œı˙œı˛ˆ¬±·˝◊ Œ˜˘±ÀÓ¬ ø·À˚˛ ˆ≈¬˘
fl¬Àı˛ ŒÙ¬À˘º ¤fl¬øȬ ˆ¬±Àıı˛ ¸À/ ’±Àı˛fl¬øȬ ˆ¬±Àıı˛ ¸/øÓ¬
Œı˛À‡ Ó¬Àı˝◊ ¤fl¬øȬ ¸≈¸—ıX ˆ¬±Àıı˛ ı˛+¬Û±Ú fl¬ı˛ÀÓ¬ ˝˚˛º
√ õ ∂–ñøfl¬Â≈ ø Ú ’±À· ¸—ı±¬ÛÀS ¤fl¬øȬ ‡ıı˛
Œıøı˛À˚˛ø¢ñG¬fl¬±ı˛ÀÌ…ı˛ ά◊Z±dÀı˛ ‰¬À˘ ’±¸±ı˛ ø¬ÛÂÀÚ
¸≈‡‰¬Àı˛ı˛ ¤fl¬ ¸±Ò≈ı˛ ά◊¶®±øÚ ’±Àº ’ÀÚÀfl¬ ˜ÀÚ fl¬ı˛ÀÂ,
¤È¬± ’±¬ÛÚ±Àfl¬ ά◊ÀV˙… fl¬Àı˛ Œ˘‡± ˝À˚˛Àº ’±¬ÛøÚ Œı√õ∂‰¬±ı˛
fl¬±ÀÊ ı±˝◊Àı˛ ø·À˚˛øÂÀ˘ÚÄ Ó¬±˝◊ ¤Ó¬øÀÚ ¤¸•§Àg¬ ’±¬ÛÚ±Àfl¬
øÊ:±¸± fl¬ı˛ÀÓ¬ ¬Û±øı˛øÚº ¸—ı±¬ÛÀSı˛ ¤˝◊ ˜ôL√ı… ¸•§Àg¬
’±¬ÛÚ±ı˛ øfl¬ ’øˆ¬˜Ó¬∑
ά◊–ñ√õ∂Ô˜Ó¬– Ó¬±ı˛± ŒÓ¬± Œfl¬±Ú Ú±˜ ά◊À{°‡ fl¬Àı˛øÚº ı˘ÀÂ,
ëŒfl¬±Ú ¤fl¬ ¸±Ò≈ºí ¸≈‡‰¬Àı˛ ŒÓ¬± fl¬Ó¬ ¸±Ò≈˝◊ ’±ÀÂ, ’±ø˜ ’±˜±ı˛
‚±Àh¬ øÚÀÓ¬ ˚±Àı± Œfl¬Ú∑ fl¬Ô±˚˛ ıÀ˘ Ú±, ë¬Ûh¬À˘± fl¬Ô±
˝±ÀȬı˛ ˜±ÀÁ¬, ˚±ı˛ fl¬Ô± Ó¬±ı˛ ·±À˚˛ ı±ÀÊºí ’±˜±ı˛ ·±À˚˛ ŒÓ¬±
øfl¬Â≈ ı±ÊÀ ڱº
øZÓ¬œ˚˛Ó¬– ’±ø˜ ˚ø øfl¬Â≈ fl¬ı˛Ó¬±˜, Ó¬Àı ¸ı±˝◊Àfl¬ ʱøÚÀ˚˛˝◊
fl¬ı˛Ó¬±˜º ÊÚ¸±Ò±ı˛ÌÀfl¬ › ¸ı˛fl¬±ı˛Àfl¬ open meet-
ing -¤ ʱڱӬ±˜º Œ·±¬ÛÀÚ ’±ø˜ øfl¬Â≈ fl¬øı˛Ú±º fl¬ı˛±È¬±
¬ÛÂj fl¬øı˛ Ú±º fl¬±ÀÊı˛ ¸≈øıÒ±ı˛ ÊÚ… fl¬‡Ú› Œfl¬±Ú øfl¬Â≈ ˚ø
Œ·±¬ÛÚ fl¬ı˛ÀÓ¬ ‰¬±˝◊, Ó¬Àı Œ¸È¬±› ıÀ˘ øÚ˝◊ Œ˚,뤽◊ ı…±¬Û±Àı˛
øfl¬Â≈Ȭ± Œ·±¬ÛÚœ˚˛Ó¬± ı˛é¬± fl¬ı˛ÀÓ¬ ‰¬±˝◊º Ó¬±˝◊ ¤‡Ú ¤ ı…±¬Û±Àı˛
øfl¬Â≈ ı˘ı Ú±ºí øfl¬c√ G¬fl¬±ı˛ÀÌ…ı˛ ά◊Z±dÀı˛ ¸•§Àg¬ ¤ı˛
Œfl¬±ÚȬ±˝◊ ’±ø˜ fl¬øı˛øÚº Ó¬±˝◊ ¤˝◊ ı…±¬Û±ı˛ øÚÀ˚˛ ’±˜±ı˛ Œfl¬±Ú
˜±Ô±ı…Ô±› ŒÚ˝◊º
Ó‘¬Ó¬œ˚˛Ó¬– G¬fl¬±ı˛ÀÌ…ı˛ ı…±¬Û±Àı˛ ’±ø˜ øfl¬Â≈˝◊ ʱøÚ Ú±º ˚±
ʱøÚ Ú±, Ó¬± øÚÀ˚˛ ’±˜±ı˛ ı˘±ı˛ øfl¬Â≈ ŒÚ˝◊º ŒÓ¬±˜ı˛± øÚø}ôL√
Ô±fl¬º ‰¬Ó≈¬Ô«Ó¬– ¤ ı…±¬Û±Àı˛ Œfl¬Î¬◊ ˚ø ’±˜±ı˛ Ú±˜ fl¬Àı˛ Ô±Àfl¬
ı± ’±˜±Àfl¬ Êøh¬À˚˛ Ô±Àfl¬, Ó¬Àı ı≈Á¬ÀÓ¬ ˝Àı ˙Sn∏Ó¬±ı˙Ó¬–˝◊
Œ¸È¬± fl¬Àı˛Àº ¤ı˛fl¬˜ ’¶a˙À¶aı˛ ı…±¬Û±Àı˛› ¤fl¬ı±ı˛ ‰¬±ø¬ÛÀ˚˛
Œ›˚˛± ˝À˚˛ø¢º ’±ı˛› ’ÀÚfl¬ øfl¬Â≈ ‚Ȭڱ ˚± ’±À˙¬Û±À˙
‚ÀȬÀÂ, √õ∂ÔÀ˜˝◊ ’±˜±Àı˛ ά◊¬Ûı˛ ‰¬±ø¬ÛÀ˚˛ ’¬Ûı± Œ›˚˛±ı˛
Œ‰¬©Ü± fl¬ı˛± ˝À˚˛Àº ¤È¬± ÚÓ≈¬Ú øfl¬Â≈ Ú˚˛º ø˙qı˚˛¸ ŒÔÀfl¬
’±Ê ¬Û˚«ôL√ ¬Ûı˛ Ûı˛ ıU øıèX¬ ‚Ȭڱ ¬Ûı˛•Ûı˛±˚˛ ’±˜±Àfl¬
Œ˝˚˛ √õ∂øÓ¬¬Ûiß fl¬ı˛±ı˛ Œ‰¬©Ü± fl¬ı˛± ˝À˚˛ÀÂ, ¤‡Ú› ˝ÀBº ’±ø˜
fl¬±ı˛› é¬øÓ¬ fl¬ı˛ÀÓ¬ ‰¬±˝◊ Ú±º é¬øÓ¬ fl¬ı˛ÀÓ¬ ˚±ı› Ú±º ˙Sn∏Ó¬±
fl¬Àı˛ Œfl¬Î¬◊ ˚ø ıÚ±˜ Œ˚˛, ’±˘±± fl¬Ô±º øıøˆ¬iß ¸•x±˚˛
ŒÔÀfl¬ ’±·±À·±h¬±˝◊ ’±˜±ı˛ øıèÀX¬ ˙Sn∏Ó¬± fl¬Àı˛Àº ¤‡Ú›
’ÀÚÀfl¬ ‰¬Sê±ôL√ fl¬Àı˛ Œıh¬±ÀBº ’±˜ı˛± øfl¬c√ fl¬±ı˛› øıèÀX¬
˘±ø· Ú±º fl¬±ı˛› ¸˜±À˘±‰¬Ú± fl¬øı˛Ú±º ¸˜±Êfl¬˘…±Ì fl¬ı˛±˝◊
’±˜±ı˛ fl¬±Êº ø˙qı˚˛¸ ŒÔÀfl¬˝◊ ’±ø˜ ¸ı±˝◊Àfl¬ ıÀ˘
’±¸øÂñ’±ø˜ ¤fl¬ÊÚ fl¬˜«œ, ¸±Ò±ı˛Ì Œé¬Ó¬œ, ¸±Ò±ı˛Ì ‰¬±¯∏œº
’±ø˜ Êø˜ ‰¬±¯∏ fl¬Àı˛ ˚±øB ˜±Sº ’±ø˜ ŒÚÓ¬± ˝ÀÓ¬ ‰¬±˝◊ Ú±º
&è, ’ıÓ¬±ı˛, ˆ¬·ı±Ú ¸±ÊÀÓ¬ ’±ø˜ ¤‡±ÀÚ ’±ø¸øÚº ’±ø˜
¸±Ò±ı˛ÀÌı˛ ¸±ÀÔ ¸±Ò±ı˛Ì ˝À˚˛ ø˜À˘ ø˜À˙ fl¬±Ê fl¬Àı˛ Œ˚ÀÓ¬
‰¬±˝◊º ·Í¬Ú fl¬ı˛±˝◊ ’±˜±ı˛ fl¬±Ê, ñT—¸ fl¬ı˛± Ú˚˛º
√õ∂–ñ¤fl¬È¬± √õ∂ùü øÊ:±¸± fl¬ı˛øÂñ¤˝◊ ¬Û‘øÔıœÀÓ¬ ˚Ó¬ &è
˜˝±Ú ¤À¸ÀÂÚ, ˚“±ı˛± œé¬± ŒÚ, Ó“¬±Àı˛ ¸fl¬À˘˝◊ ¤‡±ÀÚ
¤À¸ ¸±ÒÚ± fl¬Àı˛ÀÂÚ, øÚÀÊı˛± ’Ú… Œfl¬±Ú &èı˛ fl¬±À œé¬±
·Ë˝Ì fl¬Àı˛ÀÂÚñÓ¬±ı˛¬Ûı˛ œé¬± øÀ˚˛ÀÂÚº ’±¬ÛÚ±ı˛ Œı˘±˚˛
¤ı˛ ı…øÓ¬Sê˜ ‚ȬÀ˘± Œfl¬Ú∑ ˚˛± fl¬Àı˛ ¤¸•§Àg¬ ’±˜±Àı˛
¤fl¬È≈¬ ı≈øÁ¬À˚˛ ı˘≈Úº
ά◊–ñøÚÀÊı˛ fl¬Ô± ’±ø˜ øÚÀÊ ı˘ÀÓ¬ ‰¬±˝◊Ú±º Ó¬Àı fl¬Ô±
˚‡Ú ά◊øͬÀ˚˛Â, Ó¬‡Ú ŒÓ¬± øfl¬Â≈ ı˘ÀÓ¬˝◊ ˝˚˛º ı…øÓ¬Sê˜ qÒ≈
œé¬± Ú± ŒÚ›˚˛±ı˛ Œé¬ÀS˝◊ Œ‡ÀÓ¬ ¬Û±BÂ, ’Ú… Œfl¬±Ú Œé¬ÀS
Œ‡ÀÓ¬ ¬Û±B ڱ∑ qÒ≈ ı±—˘± ˆ¬±ı˛ÀÓ¬ı˛ ı≈Àfl¬ Œfl¬Ú, ¸˜ô¶∏¬
¬Û‘øÔıœÀÓ¬˝◊ ¬Û“±‰¬ ŒÔÀfl¬ ¸±Ó¬ ıÂı˛ ı˚˛À¸ ’±ı˛ Œfl¬±Úƒ ø˙q
œé¬± øÀÓ¬ qè fl¬Àı˛ÀÂÚ Œˆ¬Àı Œ‡ ŒÓ¬±∑ ’±ı˛ Œfl¬±Úƒ
ø˙qı˛ fl¬À_ ’Ú·«˘ˆ¬±Àı √õ∂fl‘¬øÓ¬ı˛ ·ËÀLöı˛ ¶£≈¬ı˛Ì ˝À˚˛ÀÂ,
‡≈“ÀÊ ı±ı˛ fl¬ı˛Ó¬∑ ø˙qı˚˛¸ ŒÔÀfl¬˝◊ ’±ø˜ √õ∂fl‘¬øÓ¬ı˛ ¸≈Àı˛
œé¬± øÀÓ¬ qè fl¬Àı˛øº ’±Ê› ¸fl¬˘Àfl¬ Œ¸˝◊ ¸≈Àı˛˝◊ œé¬±
øÀ˚˛ ‰¬À˘øº øÚÀÊı˛ fl¬Ô± ’±˜±ı˛ øÚÀÊÀfl¬˝◊ ı˘ÀÓ¬ ˝ÀBÂñ
ά◊¬Û±˚˛ ŒÚ˝◊º ¤È¬± ’±˜±ı˛ ’˝Ç¬±Àı˛ı˛ fl¬Ô± Ú˚˛º ’Ó¬…ôL√ ¸Ó¬…
¬Ûøı˛‰¬À˚˛ı˛ fl¬Ô±º ’±˜±ı˛ ø˙qı˚˛À¸ ˚±ı˛± œé¬± øÚÀ˚˛ÀÂÚñ
’±˜±ı˛ ¬Û±h¬± √õ∂øÓ¬Àı˙œ, ¶≈®À˘ı˛ ˜±à¬±ı˛ √õ∂ˆ‘¬øÓ¬ñÓ¬±Àı˛ ˜ÀÒ…
’ÀÚÀfl¬˝◊ ¤‡Ú› ÊœøıÓ¬º ˚“±ı˛± Œı˙œ ı˚˛À¸ œé¬± ŒÚ,
Ó“¬±ı˛± œé¬± øÚÀ˚˛ ¸±ÒÚ± fl¬Àı˛ Ó¬±ı˛¬Ûı˛ œé¬±±ÀÚı˛ Œ˚±·…Ó¬±
’Ê«Ú fl¬Àı˛Úº øfl¬c√ ø˚øÚ ø˙q ı˚˛¸ ŒÔÀfl¬ œé¬± øÀBÂÚ,
Ó¬±ı˛ ’±ı˛ œé¬± ŒÚ›˚˛±ı˛ √õ∂À˚˛±ÊÚ ’±À fl¬œ∑ ¤fl¬Ô± Œfl¬Ú
øÊ:±¸± fl¬ı˛øÂ∑ ’±ø˜ÀÓ¬± ’±ı˛ ˜±˜≈˘œ &è ˝À˚˛ œé¬± øøBÂ
Ú±º ’±˜±ı˛ ¬Û±Í¬˙±˘±ı˛ ˜±©Ü±ı˛ ŒÔÀfl¬ qè fl¬Àı˛ ¬Û±h¬±ı˛ ›
·Ë±À˜ı˛ ˜±¸œ, ø¬Û¸œ, ‡≈h¬œ˜±, ŒÊ…øͬ˜± ’ÀÚÀfl¬˝◊ œé¬± øÚÀ˚˛ÀÂ
’±˜±ı˛ fl¬±À Œ¸˝◊ ø˙qı˚˛¸ ŒÔÀfl¬º ¤È¬± ’±Ê ’±˜±ı˛ ˜≈‡
ŒÔÀfl¬ Ú± Œ˙±Ú±˝◊ ˆ¬±˘º Œfl¬±Ú øfl¬Â≈ Ú± ŒÀ‡,Ú± ŒÊÀÚ, Ú±
qÀÚ, Ú± ı≈ÀÁ¬ øÚ}˚˛˝◊ Œ¸˝◊¸ı :±Úœ&Ìœ ıÀ˚˛±Àʅᬠı…øMêı˛±
¤fl¬øȬ ø˙qı˛ fl¬±À œé¬± ·Ë˝Ì fl¬Àı˛øÚº œé¬±ı˛ øı¯∏À˚˛
·ˆ¬œı˛ˆ¬±Àı ʱڱ Ú± Ô±fl¬À˘ ø˙˙≈øȬ› øÚ}˚˛˝◊ ‹¸ı ıÀ˚˛±ı‘X¬
ı…øMêÀı˛ œé¬±±Ú fl¬ı˛ÀÓ¬ ¬Û±Àı˛ Ú±º ˚±ı˛± ¤À¸À Ӭ±ı˛±
’±˜±ı˛ ·Ë±À˜ı˛ Œ˘±fl¬, ¬Û±h¬± √õ∂øÓ¬Àı˙œ, ÊÀiúı˛ ŒÔÀfl¬ ’±˜±Àfl¬
ŒÀ‡ ’±¸Àº ˆ¬±˘ fl¬Àı˛ ŒÀ‡ qÀÚ ı≈ÀÁ¬ Ó¬Àı˝◊ Ó¬±ı˛±
˙ı˛Ì±¬Ûiß ˝À˚˛ÀÂØ ˘é¬ ˘é¬ ıÂı˛ ’±À·ı˛ fl¬Ô±, ’±À·ı˛
Ó¬La-˜La ¸ıøfl¬Â≈ ˚ø ʱڱ Ô±Àfl¬, ˜ÀÚ Ô±Àfl¬ Ó¬Àı ¤˝◊
ÊÀiú ’±ı˛ ÚÓ≈¬Ú fl¬Àı˛ Œfl¬±Ú øfl¬Â≈ ·Ë˝Ì fl¬ı˛±ı˛ √õ∂À˚˛±ÊÚœ˚˛Ó¬±
’±À øfl¬∑ Œ˚ ı…øMê M.A. ¬Û±˙ fl¬Àı˛ ˜Àı˛ Œ·˘, Êiú·Ë˝Ì
fl¬Àı˛ Ó¬±Àfl¬ ’±ı±ı˛ ’ ’± fl¬ ‡ ŒÔÀfl¬ qè fl¬ı˛ÀÓ¬ ˝˚˛,
fl¬±ı˛Ì Ó¬±ı˛ øfl¬Â≈˝◊ ˜ÀÚ ŒÚ˝◊º øfl¬c√ ÊÀiú› ˚±ı˛ M.A.
¬Û±À˙ı˛ ¸˜ô¶∏ øı…± ˜ÀÚ ’±ÀÂ, Œ¸ øfl¬ ’±ı±ı˛ ÚÓ≈¬Ú fl¬Àı˛
’ ’± qè fl¬ı˛Àı∑ Ó¬±ı˛ ŒÓ¬± ’±ı˛ √õ∂À˚˛±ÊÚ ŒÚ˝◊º fl¬±ı˛Ì
˜ÀÚ˝◊ ŒÓ¬± ’±Àº ¸±ÒÚ±˚˛ ø¸X¬ ˝À˚˛˝◊ ø˚øÚ ’±ÀÂÚ, Ó¬±ı˛
’±ı˛ ˜La øÚÀ˚˛ ÚÓ≈¬Ú fl¬Àı˛ ¸±ÒÚ± fl¬ı˛±ı˛ √õ∂À˚˛±ÊÚ ˝˚˛ Ú±º
ʱڱ Ô±fl¬À˘ ’±ı˛ ÚÓ≈¬Ú fl¬Àı˛ ¸±ÒÚ± fl¬ı˛±ı˛ fl¬œ √õ∂À˚˛±ÊÚ∑
¤È¬±˝◊ ˜”˘ fl¬Ô±º ¤ı˛ Œ‰¬À˚˛ Œı˙œ ’±ı˛ øfl¬Â≈ ı˘ÀÓ¬ ‰¬±˝◊ Ú±º
ŒÓ¬±˜ı˛± ı±ı˛ ı±ı˛ øÊ:±¸± fl¬ı˛À˘, Ó¬±˝◊ fl¬Ô±˚˛ fl¬Ô±˚˛
øÚÀÊı˛ ’ÀÚfl¬ fl¬Ô±˝◊ ıÀ˘ ŒÙ¬˘˘±˜º øÚÀÊı˛ fl¬Ô± ı˘ÀÓ¬
’±ø˜ Œ˜±ÀȬ˝◊ ˝◊BÂ≈fl¬ Ú˝◊º ’±ø˜ ’ÀÚfl¬ ı…Ô± ŒıÚ± øÚÀ˚˛
‰¬˘øº ¤˜Ú ʱ˚˛·±˚˛ ı±¸ fl¬ı˛ø Œ˚‡±ÀÚ ¸˝Ê-¸ı˛˘ˆ¬±Àı,
˙±øôL√¬Û”Ì«ˆ¬±Àı Œfl¬±Ú øfl¬Â≈ fl¬ı˛±ı˛ ά◊¬Û±˚˛ ŒÚ˝◊º ŒÓ¬±˜ı˛± ’±˜±ı˛
¬Û±À˙¬Û±À˙˝◊ ŒÔÀfl¬±º ˚‡Ú fl¬±ÀÊı˛ ά±fl¬ Œı, Ó¬‡Ú Œ˚Ú
ŒÓ¬±˜±Àı˛ ¸±h¬± ¬Û±˝◊, ¬Û”Ì« ¸˝À˚±ø·Ó¬± ¬Û±˝◊ñ˜ÀÚ Œı˛‡º
’±Ê ¤˝◊ ¬Û˚«ôL√˝◊ Ô±fl¬º ’±Àı˛fl¬øÚ ¤¸º ’±ı±ı˛ ’±À˘±‰¬Ú±
fl¬ı˛± ˚±Àıº