Escolar Documentos
Profissional Documentos
Cultura Documentos
Cem BİNGÖL
MART 2014
İSTANBUL TEKNİK ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
Cem BİNGÖL
(501091097)
MART 2014
İTÜ, Fen Bilimleri Enstitüsü’nün 501091097 numaralı Yüksek Lisans Öğrencisi
Cem BİNGÖL, ilgili yönetmeliklerin belirlediği gerekli tüm şartları yerine
getirdikten sonra hazırladığı “Ağır Sanayi Yapısının AISC 360-10 ve TS-648
Yönetmeliklerine Göre Karşılaştırılmalı Boyutlandırılması” başlıklı tezini
aşağıda imzaları olan jüri önünde başarı ile sunmuştur.
iii
iv
ÖNSÖZ
v
vi
İÇİNDEKİLER
Sayfa
ÖNSÖZ ........................................................................................................................ v
İÇİNDEKİLER ........................................................................................................ vii
KISALTMALAR ...................................................................................................... xi
SEMBOL LİSTESİ ................................................................................................. xiii
ÇİZELGE LİSTESİ ................................................................................................. xv
ŞEKİL LİSTESİ ..................................................................................................... xvii
ÖZET........................................................................................................................ xix
SUMMARY ............................................................................................................. xxi
1. GİRİŞ ...................................................................................................................... 1
1.1 Konu ............................................................................................................... 1
1.2 Genel Yapı Tanımı ......................................................................................... 1
1.3 Yapı Taşıyıcı Sistemi ...................................................................................... 2
1.4 Malzeme Özellikleri ........................................................................................ 6
1.4.1 Yapı Çeliği ...............................................................................................6
1.4.1.1 St37 ...................................................................................................6
1.4.1.2 St44 ................................................................................................... 6
1.5 Sınır Duruma Göre Boyutlandırma Esaslari ..................................................... 6
1.6 Emniyet Gerilmesine Göre Boyutlandırma Esaslari ......................................... 8
1.7 Yönetmeliklere Göre Enkesitlerin Sınıflandırılması ....................................... 11
1.8 Kesit Dayanımları ......................................................................................... 14
1.8.1 Çekme dayanımı..................................................................................... 14
1.8.2 Basınç dayanımı ..................................................................................... 14
1.8.2.1 Narin olmayan elemanlarda eğilmeli basınç dayanımı ...................... 14
1.8.2.1 Narin olmayan elemanlarda eğilmeli burulmalı burkulma dayanımı. 15
1.8.2.3 Narin elemanlarda basınç dayanımı .................................................. 17
1.9 Eğilme Dayanımları ...................................................................................... 20
1.9.1 Çift simetri eksenli I ve U kesitlerin güçlü eksen etrafında dayanımı ......20
1.9.2 I kesitli elemanlardan güçlü eksen etrafında eğilme dayanımı .................21
1.9.3 I ve U kesitli elemanların zayıf eksen etrafında eğilme dayanımı ............24
1.9.4 Kutu kesitli elemanlarda eğilme dayanımı ..............................................24
1.9.5 Dairesel boşluklu kesitlerde eğilme dayanımı .........................................25
1.9.6 T kesitlerde çift kollu korniyerlerde eğilme dayanımı ............................. 26
1.10 Birleşik Kuvvetler ve Burulma Altında Eleman Dayanımı ........................... 27
1.10.1 LRFD’ye göre eğilme ve eksenel yük etkisi altında dayanım ................27
1.10.2 ASD’ye göre eğilme ve eksenel yük etkisi altında dayanım ..................28
1.10.3 TS-648’e göre eğilme ve eksenel yük etkisi altında dayanım ................29
1.11 Birleşimler................................................................................................... 31
1.11.1 Bulonlu birleşimlerin hesabı .................................................................31
1.11.2 Kaynaklı birleşimlerin hesabı ............................................................... 34
2. YÜK ANALİZLERİ ............................................................................................ 39
2.1 Sabit Yükler .................................................................................................. 39
vii
2.2 Kar Yükü ...................................................................................................... 39
2.3 Sıcaklık Yükü ............................................................................................... 40
2.4 Rüzgar Yükü ................................................................................................. 41
2.5 Deprem İle İlgili Parametreler ve Deprem Yükleri ........................................ 41
2.5.1 ASCE 7-10’a göre deprem hesabi........................................................... 41
2.5.2 DBYBHY 2007’ye göre deprem hesabi.................................................. 44
2.6 Kreyn Yükleri ............................................................................................... 45
2.7 Yapı Analizi ve Boyutlandırması İçin Yük Kombinasyonları ........................ 46
2.7.1 TS-648’e göre yük kombinasyonları....................................................... 46
2.7.2 AISC 360-10 LRFD’ye göre yük kombinasyonları ................................. 47
2.7.3 AISC 360-10 ASD’ ye göre yük kombinasyonları .................................. 48
3. YAPISAL KESİT TAHKİKLERİ ...................................................................... 51
3.1 Ana Makas – Üst Başlık Hesabı .................................................................... 51
3.1.1 LRFD’ye göre kesit tahkiki .................................................................... 53
3.1.2 ASD’ye göre kesit tahkiki ...................................................................... 54
3.1.3 TS-648’e göre kesit tahkiki .................................................................... 55
3.2 Ana Makas – Alt Başlık Hesabı..................................................................... 56
3.2.1 LRFD’ye göre kesit tahkiki .................................................................... 57
3.2.2 ASD’ye göre kesit tahkiki ...................................................................... 58
3.2.3 TS-648’e göre kesit tahkiki .................................................................... 60
3.3 Çatı Çaprazı Hesabı ...................................................................................... 60
3.3.1 LRFD’ye göre kesit tahkiki .................................................................... 62
3.3.2 ASD’ye göre kesit tahkiki ...................................................................... 63
3.3.3 TS-648’e göre kesit tahkiki .................................................................... 63
3.4 Ana Makas - Diyagonal Hesabı ..................................................................... 64
3.4.1 LRFD’ye göre kesit tahkiki .................................................................... 65
3.4.2 ASD’ye göre kesit tahkiki ...................................................................... 66
3.4.3 TS-648’e göre kesit tahkiki .................................................................... 67
3.5 Düşey Çapraz Hesabı .................................................................................... 68
3.5.1 LRFD’ye göre kesit tahkiki .................................................................... 69
3.5.2 ASD’ye göre kesit tahkiki ...................................................................... 70
3.5.3 TS-648’e göre kesit tahkiki .................................................................... 70
3.6 Kolon Hesabı ............................................................................................... 71
3.6.1 LRFD’ye göre kesit tahkiki .................................................................... 72
3.6.2 ASD’ye göre kesit tahkiki ...................................................................... 73
3.6.3 TS-648’e göre kesit tahkiki .................................................................... 73
3.7 Deplasman Kontrolleri .................................................................................. 74
3.7.1 Yatay deplasman kontrolü ...................................................................... 74
3.7.2 Düşey deplasman kontrolü ..................................................................... 76
3.8 Aşık Hesabı ................................................................................................. 77
3.8.1 LRFD’ye göre kesit tahkiki .................................................................... 77
3.8.2 ASD’ye göre kesit tahkiki ...................................................................... 79
3.8.3 TS-648’e göre kesit tahkiki .................................................................... 80
3.9 Bağlantı Hesabı ............................................................................................ 80
3.9.1 Makas – Diyagonal bağlantı detayı......................................................... 80
3.9.1.1 ASD’ye göre bağlantı tahkiki .......................................................... 81
3.9.1.2 TS-648’e göre bağlantı tahkiki ........................................................ 82
3.9.2 Çatı Çaprazı bağlantı detayı ................................................................... 82
3.9.2.1 ASD’ye göre bağlantı tahkiki .......................................................... 83
3.9.2.2 TS-648’e göre bağlantı tahkiki ........................................................ 84
viii
3.9.3 Taban plakası bağlantı detayı..................................................................85
3.9.3.1 ASD’ye göre bağlantı tahkiki ........................................................... 85
4. SONUÇ VE DEĞERLENDİRME ...................................................................... 87
KAYNAKLAR ......................................................................................................... 91
EKLER ...................................................................................................................... 93
ix
x
KISALTMALAR
xi
xii
SEMBOL LİSTESİ
xiii
Mn : Kesit nominal moment dayanımı
Mp : Kesit plastic moment dayanımı
Vn : Enkesitte nominal kesme dayanımı
Vu : Enkesite etki eden kesme tasarım değeri
Tr : Elemanda etkili olan burulma moment
Tc : Eleman burulma moment dayanımı
Pf : Kar yükü
Ce : Kar yükü etki katsayısı
V : Taban kesme kuvveti
R : Taşıyıcı system davranış modifikasyon katsayısı (LRFD)
H : Zeminden itibaren yükseklik
Nmax : En büyük tasarım eksenel yükü
Tx , Ty : Spektrum karakteristik periyotları
xiv
ÇİZELGE LİSTESİ
Sayfa
xv
xvi
ŞEKİL LİSTESİ
Sayfa
xvii
xviii
AĞIR SANAYİ YAPISININ AISC 360-10 VE TS-648
YÖNETMELİKLERİNE GÖRE KARŞILAŞTIRMALI
BOYUTLANDIRMASI
ÖZET
Çelik yapılarda mühendislik tasarımı ve paket programlar önemli bir yer tutmaktadır.
Mühendislik tasarımı sırasında yönetmelikler mühendislere yol gösterici
durumundadır. Mevcut yönetmelikler farklı tasarım prensiplerine dayanmakla
birlikte hepsinin amacı hizmet süreci içinde insanların can güvenliğini sağlamaktır.
Günümüzde yapıların boyutlandırmasında iki temel ilke vardır. Bunlar son yüzyıl
süresinde kullanılan emniyet gerilmesi ilkesi, diğeri son otuz yılda yapılan olasılık
teorisine dayanan yük ve dayanım ilkesidir.
Yüksek lisans tezi olarak sunulan bu çalışmada, uzun doğrultuda merkezi çaprazlı
çelik sistem, kısa doğrultuda çerçeve sistem olarak tanımlanmış süneklik düzeyi
normal ağır sanayii yapısının, AISC 360-10(American Institute of Steel
Construction) ve TS-648’e (Çelik Yapıların Hesap ve Yapım Kuralları) göre
SAP2000 programının çubuk gerilme analizleri incelenmiştir
İnşaat mühendislerinin amacı yapıların tasarımının yanı sıra tasarladıkları yapıların
maliyetini düşürmektedir. Yapılan bu tez çalışmasında emniyet gerilmesi ilkesi ile
yük ve dayanım ilkesi karşılaştırılarak optimum sonuca hangi yönetmeliğin yakın
olduğunu gösterilmektedir.
Taşıyıcı sistem modeli boyutlandırmasında düşey ve yatay değerleri sabit tutulup
AISC 360-10 kapsamında bulunan LRFD ( Load and Resistance Factor) , ASD
( Allowable Stress Design) ve TS-648 yönetmeliklerine öngördüğü kombinasyonlar
kullanılarak analizler yapılmıştır. Düşey yük ve rüzgar yükleri için TS-498
yönetmeliği kullanılmıştır. Deprem yükünün belirlenmesinde ASCE 7-10 ve
DBYBHY-2007 yönetmelikleri kullanılmıştır.
xix
xx
COMPARATIVE DESIGN OF A HEAVY INDUSTRIAL STEEL
STRUCTURE ACCORDING TO AISC 360-10 AND TS-648
SUMMARY
Engineering design and programmes are vital process in steel structures. In this
duration of engineering desing many codes are guiding to engineers. Although
existing design codes based on different design principles, all the design code’s aim
is to ensure life safety . There are two basic principles in design of structure. One of
them is allowable stress design and the other is load and resistance factor that is
based on probability theory.
In this study, which is presented as a M. Sc. thesis, in the long direction
concentrically braced frame, in the short direction moment frame is defined as
nominal ductility level heavy industry structure. AISC 360-10 and TS-648 design
codes are used to examine SAP 2000 stress analysis.
One of the aim of civil engineers is not only design of buildings but also reducing
the cost of the buildings. In this thesis allowable stress design and load and resistance
factor design compared to which is closed to optimal results.
In the design of structural model, vertical and horizontal loads kept constant and
LRFD (load and resistance factor), ASD (allowable stress design) and TS-648 code’s
combinations are used to analyse structure. TS-498 code is used for vertical load and
wind load. Determination of seismic loads ASCE 7-10 and DBYBHY-2007 codes
are used.
The internal forces of the frame elements located in the SAP2000 program,
AISC360-10 (LRFD), AISC360-10 (ASD) and TS-648 according to the regulations
of stress in the frame elements are compared.
When we examine capacity ratio of frames, LRFD and ASD design criteria in sizing
results are too close but according to TS-648 design criteria , we need to change
frame section. This case will cause move away from economy and increase the cost
of building.
Wind loads in the load analysis was calculated according to the principles of TS-648.
Earthquake loads carried by the AISC 341-10 code and DBYBHY 2007 code and
the results are quite close. Because our infrastructure and existing regulations for
snow accumulation of clutter in our profit calculation methods related to the lack of a
clear account. Snow accumulation UBC-97 was performed according to regulations.
We used DIN120 regulation to design crane girders..The reason that to use this
regulation, especially occurring at constant load is to consider the effects of fatigue.
As a result of these studies , some shortcoming appeared in T-648 code.If we
summarize briefly;
Though main loads and extra loads for resistance strength identified, the
combinations that should be used in sizing aren’t mentioned.
xxi
There are normal ductility and high ductility definitions in earthquake regulations so
as to be used in earthquake analysis of steel contructions.This classification is made
by the energy would be swallowed in earthquake.This classification effects reduction
factor of earthquake load and earthquake effect decrease at that rate.Besides ductility
level, cross-sectional dimentions are defined and slenderness upper limits are
identified.When viewed from this aspect , existing TS-648 seems
inadequated.Slenderness upper limits exist for only build-up section based on web
and flange section dimentions.
In TS-648 article 2.4.2.4, displacement information given but this information
provide nowadays needs.When service quality taken into consideration, it’s observed
that constructional users aren’t disturbed by vibration or ascillation and there hasn’t
been deformation ,vibrations or ascillation in the level to damage components of
architectural details
Defined from the point of local buckling of differences between compact and non-
compact are important in plate girders.In this elements that not carry seismic load
AISC 360-10 code permit sizing compact and non-compact sections.However, that
difference doesn’t in TS-648 code. When we examine AISC 360-10 code we observe
that all kinds of section types ( I section, U section , pipe section, box section)has
different capacity calculations. Even for some sections types the stresses formulas
can change.When we analyse TS-648 unfortunately we can’t see that difference.Its
extent is rather limited considering AISC 360-10.
We clearly see that; TS648 code that we currently use is behind our nowadays
conditions and engineering experiences.TS-648 code which is technically
insufficient; is supposed to be reviewed again as part of nowadays technology,
information and construction rules.
xxii
1. GİRİŞ
1.1 Konu
Sunulan bu tez çalışması, ağır sanayii yapısının TS498, TS648, DBYBHY 2007,
AISC360-ASD, AISC360-LRF, ANSI/AISC 341-10 yönetmelikleri dikkate
alınarak hazırlanan statik ve dinamik analizlerini içermektedir.
Daha önce yapılan tez çalışmaları incelendiği zaman genel olarak yönetmeliklerin
karşılaştırılmış olduğunu görüyoruz. Bu tez çalışmasında diğer tezleren farklı olarak
günümüz koşullarında piyasada kullanılan SAP2000 programında en ekonomik
çözümün hangi yönetmeliğin verdiğini araştırdık. Araştırmada SAP2000
programından çıkan iç kuvvetler sonucunda, yönetmeliklerin ortaya koyduğu
boyutlandırma ilkelerine göre çubuk elemanların boyutlandırması tekrar kontrol
edilmiştir.
Yapılan çalışmalarda sanayii tipi krensiz yapılarda toplam tonaj 50 kg/m2 olurken,
krenli yapılarda bu değer 100-150 kg/m2 olmaktadır. Bu durum bize şunu açıkça
gösteriyor ki; özellikle oturum alanı büyük sanayii yapılarında metrekareye düşen
birim ağırlıktaki en ufak bir değişim ekonomik olarak çok büyük kazanımlar
sağlamaktadır.
Yapının plan boyutları 46.6 x 90 m olup makas üst kotu +29.50 m’dir. Makasların
üstünde 3 m yüksekliğinde ışıklık bulunmaktadır.Çatı eğiminden dolayı kolon üst
kotu + 26.00’ dir. Yapının çatı ve cephe kaplaması trapezoidal sandviç panel olarak
öngörülmüştür.
Sistemimimde +16.45 kotunda 100 tonluk kreynler olduğu için kolonlar +16.45
kotuna kadar örgü şeklinde gitmektedir.
1
1.3 Yapı Taşıyıcı Sistemi
Yapıda kullanılan çelik malzemesi S235 ve S275 malzemelerine denk gelen ST37 ve
ST44 malzeme olarak kabul edilmiştir.
2
Şekil 1.1 : Yapı 3D görünüşü.
3
Şekil 1.2 : Tipik enine aks görünüşü.
4
Şekil 1.4 : Çatı planı görünüşü.
5
1.4 Malzeme Özellikleri
Eksenel Basınç & ÇekmeEmniyet Gerilmesi (HZ Yüklemesi) : σçem = 14.00 kN/cm2
Çekme & Eğilme-Çekme Emniyet Gerilmesi (HZ Yüklemesi) : σçem = 18.00 kN/cm2
1.4.1.2 St44
Eksenel Basınç & ÇekmeEmniyet Gerilmesi (HZ Yüklemesi) : σçem = 18.70 kN/cm2
Çekme & Eğilme-Çekme Emniyet Gerilmesi (HZ Yüklemesi) : σçem = 21.40 kN/cm2
Amerikan Çelik Yapılar Enstitüsü Yük ve Dayanım Katsayılarına göre tasarım limit
durum prensibini ele almaktadır. Yapısal güvenliğin daha gerçek değerini bulabilmek
6
için elemanda, birleşimde veya sistemde ortaya çıkabilecek göçme olasılıkları
istatistiksel değerlendirmelere dayanan katsayılar ile tanımlanmaktadır.
Rn = Karakteristik dayanım
Sd Rd (1.1)
Sd = Etkilerin tasarım değerleri
Rd = Mukavemet tasarım değerleri
Boyutlandırma ilkesinde kullanılan φ değerleri çelik malzemesinin kalitesinin
istatiksel özellikleri değerlendirilerek belirlenmiştir. Φ değeri, yapı elemanının tipi
ve boyutlandırmada göz önünde tutulan sınır duruma bağlı olarak
değişmektedir.Çizelge 1.1’de φ dayanım azatma katsayıları ayrıntılı olarak
gösterilmiştir.
LRFD φ dayanım
Sınır Dayanım
azaltma katsayıları
Akma 0.90
Çekme
Kırılma 0.75
Basınç 0.90
Eğilme 0.90
Kayma 0.90
Eğilmeli burulmalı burkulma 0.90
Köşe kaynak 0.75
Tam nüfuziyetli küt kaynak Esas metalle aynı
çekmede 0.80
Kısmi nüfuziyetli küt kaynak basınçta 0.80
kaymada 0.75
7
Bulonlar 0.75
Blok kayma 0.75
Beşlıkta yerel eğilme 0.90
Gövdede yerel eğilme 1.00
Kiriş - kolon birleşim Gövde buruşması 0.75
bölgesinde Gövde ötelenme burkulması 0.85
Gövde basınç burkulması 0,90
Panel bölgesinde kayma 0,90
Emniyet gerilmesi yöntemi, bir yapı elemanının servis yükleri altına maksimum
gerilmenin belirli emniyet gerilmelerini aşmayacağı konseptine dayanmaktadır.
Elemanlarda iç kuvvetler yapının elastik analizi sonucu belirlenir. Buna karşılık
emniyet gerilmesi, bir sınır gerilmenin bir emniyet katsayısı ile bölünmesiyle elde
edilir. Emniyet katsayısı değeri ve sonucunda elde edilen emniyet gerilmesi,
boyutlandırma işleminin belirleyicisi olan belirli limit durumlara dayanır.
Boyutlandırma işlemi, bu limit durumlara karşı belirli emniyet gerilmesini
sağlamalıdır.
Geleneksel emniyet gerilmesi yaklaşımında emniyet katsayısının değeri malzemenin
ve ele alınan yapı elemanlarının bir fonksiyonudur. Ayrıca, eleman uzunluğu, eleman
davranışı, yük kaynağı ve sağlanabileceği beklenen işçilik kalitesi gibi faktörler de
etkili olabilir.
Emniyet katsayıları sadece tecrübeye dayalı olup 50 yıldan fazla bir süredir hiçbir
değişikliğe uğramamıştır. Her ne kadar emniyet gerilmesi esasına dayalı olarak
boyutlandırılmış olan yapılar yıllarca uygun performans göstermiş olsalar da,
kazandırılmış olan emniyet marjının gerçek değeri asla bilinememiştir. Bu geleneksel
emniyet gerilmesi yönteminin en zayıf tarafıdır.
Dayanım sınır durumuna göre emniyet gerilmesi yaklaşımı ile boyutlandırma,
Ra R n / (1.2)
İfadesine göre yapılır.
Burada,
, gerekli dayanım
, sınır durum dayanımı (nominal dayanım)
8
Ω, emniyet katsayısı
/Ω, emniyet gerilmesi
AISC standardında empoze edilen emniyet gerilmesi yönteminde, göçmenin
kontrol eden modları, emniyet gerilmesi esasına göre veya sınır durumlara göre
boyutlandırılmış yapılar için aynıdır. Bu nedenle sınır durumlara göre dayanım
yönteminin temelini teşkil eden nominal dayanım, emniyet gerilmesine göre
boyutlandırma yönteminin temelini teşkil eden nominal dayanımla aynıdır.
Emniyetle kullanılabilecek dayanım söz konusu olduğunda her iki metod arasındaki
fark, sınır durumlara göre boyutlandırmada φ dayanım faktörü ve emniyet gerilmesi
esasına göre boyutlandırmada Ω emniyet katsayısıdır. Ω için uygun değerlerin
üretilmesinde, hedef her iki yöntem için benzer emniyet ve güvenlik seviyelerinin
sağlamalıdır.
Ölü ve hareketli yükler etkisindeki çekme çubuğunda şu analizi yapıldığında;
Sınır Durumlara Göre Boyutlandırma yaklaşımında kullanılan
∑ ≤φ (1.3)
Denklemi uyarınca, φ=0.90 dayanım faktörü kullanılarak,
1.2D 1.6L 0.90 (R n )SDGB (1.4)
Burada, D, ölü yükü
L, hareketli yükü
(R n ) SDGB , sınır durumlara göre boyutlandırmada sınır durum dayanımı
elde edilir.
Emniyet Gerilmesi Esasına Göre Boyutlandırmada’da (1.4) denklemi
(R n ) SDGB
DL (1.5)
halini alır. Burada γ emniyet katsayısıdır ve 1.67 alınabilir. ( )EMGB ise Emniyet
Gerilme esasına Göre Boyutlandırma’da sınır durum dayanımıdır.
Böylece,
1.67D +1.67L = ( )EMGB (1.6)
elde edilir. Her iki boyutlandırma yaklaşımına ait sınır dayanımlar oranlanırsa,
9
(R n ) SDGB 1.33D 1.67 L
(R n ) EMGB 1.67 D 1.67 L
veya (1.7)
(R n ) SDGB 0.8 1.07( L / D)
(R n ) EMGB 1.00 ( L / D)
elde edilir.
Bu ifadenin (L/D)’ye göre değişimi çizilirse, Şekil1.5’deki eğri elde edilir.
1,10
1,03 1,03
1,02
(Rn)SDGB / (Rn)EMGB
1,00 1,00
0,98
0,94
0,90
0,83
0,80 0,80
0,70
0 1 2 3 4 5 6
Hareketli yük / Ölü yük oranı
Şekil 1.5 : Emniyet Gerilmesi-Sınır Dayanım İlişkisi.
Bu eğri incelenirse, şöyle bir sonuç çıkarılabilir:
Hareketli yük ( L)
3 için
Ölü yük ( D)
(R n ) SDGB
1 olmaktadır.
(R n ) EMGB
Bu durum, söz konusu AISC standardında SDGB yöntemi ile EMGB yöntemi
arasında geçiş sağlanabilmesi için benimsenen, her iki yönteme ait nominal
dayanımların eşit olması kabulüne uymaktadır. Çünkü L/D =3 oranına karşılık gelen
noktada (Rn)SDGB = (Rn)EMGB eşitliği gerçekleşmektedir. Böylece L/D=3 için,
SDGB yöntemi için;
φ Rn = 1.2D+1.6L= 1.2D+1.6 x 3D= 6D
6D
Rn (1.8)
EMGB yöntemi için;
10
Rn
D L D 3D 4 D
4D
Rn
SDGB ve EMGB’den elde edilen Rn değerleri eşitlenirse,
6D 1 1.5
x (1.9)
4D
elde edilir.
Böylece D ve L ile oluşturulan yük kombinasyonları halinde SDGB yönteminde
kullanılan φ dayanım faktöründen, buna karşılık gelen Ω emniyet katsayısına,
1.5
ifadesiyle geçmek mümkündür. Bu yaklaşımla, yani (1.9) denklemi
kullanılarak orijinal AISC LRFD yöntemi 1978 AISC ASD yöntemine göre kalibre
edilmiş ve bu suretle AISC Spacification for Structural Steel Buildings standardı, çift
formatlı olarak hazırlanıp yayınlanmıştır.
Örnek olarak çekme çubuklarının kayıpsız kesitte kayma moduna göre kontrolünü
ele alırsak, öngörülmüş olan dayanım faktörü φ = 0.90 (1.9) denkleminde yerine
konursa,
Ω= 1.5/0.9 =1.67
elde edilir. Bu da EMGB içim önerilen emniyet katsayısıdır. Bu katsayı bize
dayanım faktöründen emniyet katsayısına geçiş sağlamaktadır
11
λr = kompakt olmayan eleman için sınır değer olmak üzere, yerel burkulma için
eleman sınıfı,
λ ≤ λp ise kompakt eleman
λp < λ ≤ λr ise kompakt olmayan eleman
λ > λr ise narin eleman olarak sınıflandırılır.
Çizelge 1.2’de deprem bölgelerinde yapılacak binalar hakkında yönetmelikte
bulunan enkesit koşulları bulunmaktadır.
12
Çizelge 1.2 : DBYBHY 2007 enkesit koşulları.
13
1.8 Kesit Dayanımları
Eksenel çekme kuvveti etkisinde bir elemanda, Pa eksenel çekme kuvvet olmak
üzere, aşağıdaki koşul sağlanmalıdır.
t Pn Pa (1.10)
Pn ; Kesitin eksenel çekme kuvveti kapasitesi olup aşağıdaki iki değerden küçük
olanı tasarıma esas olarak kabul edilir.
Brüt enkesitte hesap edilmesi durumunda ;
Pn Fy Ag (1.11)
şeklinde hesap edilir.
Fy : Malzeme akma dayanımı
Ag : brüt enkesit alanı
t Pn 0.90 Pn (1.12)
Pn Fu Ant (1.13)
Eksenel basınç kuvveti etkisinde bir elemanda, Pc oluşan eksenel basınç kuvveti
olmak üzere, aşağıdaki koşul sağlanmalıdır.
c Pn Pc (1.15)
Pn ; Kesitin eksenel basınç kuvveti kapasitesi olmak üzere aşağıdaki gibi hesaplanır.
Pn Fcr Ag (1.16)
14
- Narin olmayan elemanlarda eğilmeli burkulma dayanımı :
K l / r (1.17)
Fy
E
4, 71 ise Fcr (0.689 e ) Fy
F
(1.18)
Fy
E
4.71 ise Fcr 0.877 Fe (1.19)
Fy
şeklinde hesaplanır.
Fe elastik ve inelastik burkulmayı ayıran sınır gerilme değeri olmak üzere ;
2E
Fe
K l
2
(1.20)
r
15
- Çift simetri eksenine sahip kesitlerde;
2 ECw 1
Fe GJ (1.25)
Ix I y
2
( K z L)
şeklinde hesap edilir.
- Eleman zayıf eksenine göre simetrik kesitlerde;
x0 2 y0 2
H 1- 2 (1.29)
r0
2E
Fe x
K L (1.30)
( x )2
rx
2E
Fe y
KyL
( )2 (1.31)
ry
2 ECw 1
Fe z GJ
( K z L)
2
Ag r0
2 (1.32)
16
ry : y eksenine göre kesitin atalet yarıçapı (mm)
Eksenel basınç kuvveti etkisinde bir elemanda, Pc eksenel basınç kuvveti olmak
üzere, Denklem 2.8 ile verilen dayanım koşulu sağlanmalıdır
Pn ; Kesitin eksenel basınç kuvveti kapasitesi Denklem 2.9 ile hesaplanır.
λ eleman narinliği olmak üzere ; Fcr kritik gerilmesi aşağıdaki gibi hesaplanır.
QFy
E
4.71 ise Fcr (0.658 e ) Fy
F
(1.33)
Q Fy
E
4.71 ise Fcr 0.877 Fe (1.34)
Q Fy
korniyer ve plakalarında ;
b E
0.56 ise Qs 1.0 (1.35)
t Fy
b E b F
0.56 E / Fy 1.03 ise Qs 1.415 - 0.74 y
t Fy t E (1.36)
b E 0.69 E
1.03 ise Qs 2
t Fy b (1.37)
Fy
t
değerini alır.
b Ekc
0.64 ise Qs 1.0 (1.38)
t Fy
17
b Fy
0.64 E / kc Fy
b
1.17
Ekc
ise Qs 1.415 - 0.65 (1.39)
t Fy t Ekc
b Ekc 0.90 E kc
1.17 ise Qs 2
t Fy b (1.40)
Fy
t
değerini alır.
4
kc
h (1.41)
tw
4
0.35 kc 0.76
h (1.42)
tw
b E 0.53 E
0.91 ise Qs
t Fy b (1.45)
Fy 2
t
değerini alır.
b : en uzun kolun genişliği ( mm )
d E 0.69 E
1.03 ise Qs 2
t Fy d (1.48)
Fy
t
değerini alır.
b : berkitilmemiş basınç elemanının genişliği
18
t : elemanın kalınlığı
narin elemanlarda ;
b E E 0,34 E
149 ise be 192t 1- b (1.50)
t f f (b / t ) f
şeklinde hesaplanır.
f = Fcr
Q=1
b E E 0,38 E
1.40 ise be 1.92t 1- b (1.51)
t f f (b / t ) f
değerini alır.
19
1.9 Eğilme dayanımı
Çift simetri eksenine sahip kompakt I ve kompakt U kesitlerin güçlü eksen etrafında
eğilme dayanımı akma limit durumunda eğilme dayanımı ve yanal burulmalı
burkulmalı eğilme dayanımı durumlarında elverişsiz olana göre hesap edilir.
- Akma durumunda;
M n M p Z x Fy (1.53)
Cb 2 E J L
Fcr 1 0.078 c ( b ) 2
L S x h0 rts (1.56)
( b)
rts
E : malzeme elastisite modülü
J : Burulma sabiti
Sx : Kesit x ekseni etrafında elastik mukavemet momenti
Lp ve Lr sınır uzunluklar olmak üzere ; aşağıdaki gibi hesap edilir.
20
E
Lp 1.76 ry (1.57)
Fy
E Jc 0.7 Fy S x h0 2
Lr 1.95rts 1 1 6.76( ) (1.58)
0, 7 Fy S x h0 E Jc
I y Cw
rts 2 (1.59)
Sx
Çift simetri eksenine sahip I kesitlerde C = 1
U kesitlerde ;
h0 I
c y (1.60)
2 Cw
h0 : Başlık ağırlık merkezleri arası mesafe
M yc Fy S xc
Cb 2 E J L
Fcr 1 0, 078 c ( b ) 2
L S x h0 rts (1.64)
( b)
rts
21
I yc
0.23 ise J= 0
Iy
S xt
0.7 ise FL 0.7 Fy
S xc
S xt S
0.7 ise FL Fy xt 0.5Fy
S xc S xc
E
Lp 1.1rt (1.65)
Fy
Yanal burulmalı burkulma durumunda limit durumunda yanal doğrultuda tutulu olma
sınır Lp :
E J F S h
Lp 1.95rt 1 1 6, 76( L xc 0 ) 2 (1.66)
FL S xc h0 E J
Gövde plastikleşme faktörü Rpc :
hc Mp
pw ise R pc (1.67)
tw M yc
hc Mp Mp pw M p
pw ise Rpc 1 (1.68)
tw M yc M yc rw pw M yc
M p Z x .Fy 1.6S xc Fy
Sxc, Sxt : çekme ve basınç başlıklarına göre kesit elastik mukavemet momentidir.
hc
tw
pf p
rf r
22
tfc : basınç başlığı kalınlığı
Lb : Yanal doğrultuda elemanın burkulma ve kendi ekseninden kaçmasına karşı
mesnetlenmemiş boyu olmak üzere ;
Cb = 1.0
Cb 2 E J L
Fcr 1 0.078 c ( b ) 2 (1.70)
L S x h0 rts
( b)
rts
- Basınç başlığı yerel burkulma durumu
Kompakt başlığa sahip kesitlerde basınç başlığı yerel burkulma durumu göz ardı
edilir.
- Kompakt olmayan başlığa sahip kesitlerde aşağıdaki gibi hesap
edilir.
pf
M n Rpc M yc Rpc M yc FL .S xc )
(1.71)
rf pf
- Narin başlığa sahip kesitlerde aşağıdaki gibi hesap edilir.
0.9 Ekc S xc
Mn (1.72)
2
- Başlıkta akma durumu :
S xt S xc olması durumunda başlıkta akma durumu göz ardı edilir.
M n Rpt M yt (1.73)
M yt Fy S xt
hc Mp
pw ise R pt (1.74)
tw M yt
hc Mp Mp pw M p
pw ise Rpt 1 (1.75)
tw M yt M yt rw pw M yt
hc
tw
pw p
rw r
23
1.9.3 I ve U kesitli elemanların zayıf eksen etrafında eğilme dayanımı
I ve U kesitli elemanların zayıf eksenlerinde eğilme dayanımı akma limit durumuna
ve başlıkta yerel burkulma durumuna göre kontrol edilir.
- Akma durumu için aşağıdaki denklem geçerlidir.
M n M p Fy Z y 1.6 Fy S y (1.76)
24
- Kompakt olmayan başlığa sahip enkesitlerde aşağıdaki denklem geçerlidir.
M n M p M p Fy S 3.57
b Fy
4 M p
t E (1.80)
- Narin başlığa sahip enkesitlerde aşağıdaki denklem geçerlidir.
M n Fy Seff (1.81)
Seff ; kesitte efektif genişliğe göre hesaplanan kesit efektif mukavemet momentidir.
E 0.38 E
be 1.92t 1 b (1.82)
Fy b / t Fy
- Gövde yerel burkulma durumu;
- Kompakt kesite sahip enkesitlerde gövdede yerel burkulma durumu göz ardı
edilir.
- Kompakt olmayan gövdeye sahip enkesitlerde aşağıdaki denklem geçerlidir.
M n M p M p Fy S x 0.305
h Fy
0.738 M p
tw E (1.83)
D/t < 0.45E/Fy koşulu sağlanan dairesel boşluklu kesitli elemanlarda eğilme
dayanımı akma limit durumu ve yerel burkulma durumuna göre hesap edilir.
- Akma durumu içi aşağıdaki denklem geçerlidir.
M n M p Fy Z (1.84)
- Başlık yerel burkulma durumu :
- Kompakt başlığa sahip enkesitlerde başlık yerel burkulma durumu göz ardı
edilir.
- Kompakt olmayan başlığa sahip enkesitlerde ;
0.021E
Mn Fy S (1.85)
D
t
şeklinde hesaplanır.
- Narin et kalınlığına sahip enkesitlerde :
M n Fcr S (1.86)
şeklinde hesaplanır.
25
0.33E
Fcr
D
t
S : Kesit elastik mukavemet momenti
2 d Iy
Çekme etkisindeki gövdede ; B şeklinde hesaplanır.
3 Lb J
2 d Iy
Basınç etkisindeki gövdede ; B şeklinde hesaplanır.
3 Lb J
M n Fcr S xc (1.91)
şeklinde hesaplanır.
Sxc : Basınç başlığının elastik mukavemet momenti
- Kompakt olmayan kesitlerde :
b Fy
Fcr Fy (1.19 0.50 (1.92)
2t
f E
- Narin kesitlerde :
26
0.69 E
Fcr 2
(1.93)
bf
2t f
Pr
0.2 ise
Pc
Pr 8 M rx M ry
1.0
Pc 9 M rc M cy (1.94)
şeklinde hesaplanır.
Pr
0.2 ise
Pc
Pr M rx M ry
1.0
2 Pc M rc M cy (1.95)
şeklinde hesaplanır.
Pr : Elemanda etkili olan eksenel kuvvet
Pc : Eleman eksenel kuvvet dayanımı
Pc c Pn
27
Eğilme düzlemi içinde stabilite tahkiki tek ve çift simetri eksenine sahip elemanlarda
eğilme ve basınç dayanımına göre kontrol edilir.
- Düzlem dışına burkulma stabilitesi için aşağıdaki denklem geçerlidir.
2
Pr M r
1.0 (1.96)
Pco M cx
Pr
0.2 ise
Pc
Pr 8 M rx M ry
1.0
Pc 9 M rc M cy
şeklinde hesaplanır.
Pr
0.2 ise
Pc
Pr M rx M ry
1.0
2 Pc M rc M cy
şeklinde hesaplanır.
Pr : Elemanda etkili olan eksenel kuvvet
Pc : Eleman eksenel kuvvet dayanımı
Pc Pn / c
28
t Çekmede dayanım azaltma çarpanı = 1.67
- Elemanda basınç kuvveti ile birlikte sadece tek eksenli eğilme durumu söz
konusu ise :
Eğilme düzlemi içinde stabilite tahkiki tek ve çift simetri eksenine sahip elemanlarda
eğilme ve basınç dayanımına göre kontrol edilir.
- Düzlem dışına burkulma stabilitesi için aşağıdaki denklem geçerlidir.
2
Pr M r
1.0
Pco M cx
Pco : Eğilme düzlemi dışına burkulmada eleman eksenel kuvvet dayanımı
Mcx : Güçlü eksen etrafında yanal burulmalı eğilme dayanımı
29
- Yanal harekete serbest olan çerçeve kolonlarında
Cm 0.85
- Yanal harekete karşı tutulmuş çerçevelerin, uçları rijit bağlı ve üzerinde eğilme
düzleminde yanal yükü bulunmayan kolonlarda
M1
Cm 0.6 0.4 0.4
M2
(1.99)
olup bu değer 0.4 ten büyük olamaz.M1/M2 gözönde tutulan eğilme düzleminde,
elemanın uçlarındaki eğilme momentlerinden küçüğünün büyüğüne oranıdır.
eb
Cm 1.0 (1.100)
'e
İfadedeki Ψ değeri şu şekilde hesaplanır.
2 x o x E x I
(1.101)
M o x s2
30
1.11 Birleşimler
Çizelge 1.4 AISC ’ye göre bulon çaplarına göre kullanılacak delik çapları.
Bulon M16 M20 M22 M24 M27 M30 ≥M36
Delik Çapı 18 22 24 27 30 33 d+3
- Bulon aralıkları:
d0 delik çapı olmak üzere, yapı elemanında açılan bulon delik çapı aşağıdaki aralıklar
içinde bulunmalıdır.
31
Şekil 1.7 : Kesme kuvvetine maruz birleşimlerde bulon mesafe notasyonları.
32
As : Bulon dişdibi enkesit alanı
Bu tür birleşimlerde dayanım azaltma çarpanı φ=0,75 kabul edilir.
Rnt t Rn (1.103)
- Bulon Kayma Dayanımı
Bir bulonun her bir kesme yüzeyi için dayanımı aşağıdaki gibi ifade edilir.
Rn Fnv Ab (1.104)
Rn : Bir bulonun karakteristik kayma dayanımı
Rn 1.2 Fu Lc t (1.106)
Bir birleşim bölgesinde bulonlar aynı anda çekme ve makaslamaya zorlanıyor ise
aşağıdaki karşılıklı etki koşulu sağlanmalıdır :
Rn F 'nt Ab (1.109)
F’nt : Kayma gerilmesi etkisini içeren azaltılmış çekme gerilmesi
33
Fnt
Fnt 1.3Fnt f v F nt (1.110)
Fnv
Rn Du hscTb N s (1.112)
34
Köşe kaynak dikişlerinde etkili alan, etkili hesap kalınlığı ile etkili hesap
uzunluğunun çarpımına eşittir.
Aw a L 0.707 L w (1.113)
a : kaynak dikişinin etkili kalınlığı
w : köşe kaynak dikişi etkili kenar boyu
L : köşe kaynak etkili uzunluğu
Köşe kaynak etkili kalınlığı kaynak yapılacak yüzeyler arasındaki açı 80˚ ile 100˚
olan köşe kaynaklarda, üçgen enkesitli kaynak dikişinin kökünden kaynak yüzeyine
en kısa uzaklık olarak tanımlanmaktadır. Sismik yük etkisindeki birleşimlerde köşe
kaynak enkesitinin minimum kenar boyutu 5mm olarak önerilmektedir.
Köşe kaynak enkesiti minimum kenar boyutu Çizelge 1.5’teki sınır değerler içinde
olmalıdır.
Esas metal kalınlığına bağlı olarak uygulanabilecek maksimum köşe kaynak kenar
boyutu için aşağıdaki sınırlamalar verilmektedir:
- Kalınlığı 6mm’den ince ise esas metalde köşe kaynak dikişi enkesitinin
kenar boyutu esas metalin kalınlığı kadar olmalıdır.
- Kalınlığı 6mm’den fazla olan esas metaller için ise köşe kaynak dikiş
enkesitininkrnar boyutu esas metalin kalınlığından 2mm daha az olmalıdır. Köşe
kaynaklarda etkili uzunluk uç dönmeleri de dahil edilerek çekilen köşe kaynak
dikişinin toplam uzunluğudur. Köşe kaynaklar kaynak işleminin başlangıç ve bitiş
noktalarında genellikle kaynağın daha ince ve daha düşük dayanımlı olmasına sebep
olan bu kaynak kusurlarının oluşmasına elverişlidir. Krater kayıpları olarak
isimlendirilen bu kısımlar köşe kaynağın etkili uzunluğunda göz önüne
alınmamaktadır.
35
Minimum etkili kaynak uzunluğu köşe kaynak enkesiti kenar boyutunun 4 katı
olmalıdır.
Maksimum etkili uzunluk eksenel yüklü elemanlarda uç birleşimlerinde boyuna
doğrultuda yüklenmiş köşe kaynaklarda etkili kaynak uzunluğu:
L=100w ise Le=L
100w< L ≤300w ise Le=βL
1.2 0.002( L / w) 1.0 (1.114)
Hesaplarda kaynak elektrodu dayanımı esas metal kopma dayanımı ile aynı değerde
olduğu varsayılarak hesap yapılmıştır. Bu durumda köşe kaynak dayanımı aşağıdaki
gibi ifade edilebilir.
Rn Fw Aw 0.6 FE Aw (1.117)
36
Küt kaynak dikişlerinde dikiş kalınlığı birleştirdiği elemanların en incesinin
kalınlığına eşittir. Küt kaynak dikişlerinde dikiş boyu birbirine kaynaklanan
elemanlarının genişliğine eşittir.
Kısmi nufüziyetli küt dikişlerin tasarım dayanımı köşe kaynaklarında olduğu gibi
hesaplanır.
Çizelge 1.6 AISC ’ye göre kaynak dikişi dayanım azaltma katsayıları.
Sınır Dayanım LRFD φ dayanım katsayıları
Köşe kaynak 0.75
Tam nüfuziyetli küt kaynak Esas metalle aynı
çekmede 0.80
Kısmi nüfuziyetli küt kaynak basınçta 0.80
kaymada 0.75
37
38
2. YÜK ANALİZLERİ
Yapımızda kar yığılması olduğu için kar yığılması hesapları UBC-97 yönetmeliğine
göre yapılmıştır.UBC-97 yönetmeliğinde bulunan kar yığılma tablosu Şekil 2.1’de
gösterilmiştir.
Pf = Ce.I.Pg
Önem Faktörü →I=1
Kar Risk Katsayısı→ Ce=0.7
Pf = Çatı Kar Yükü
Pg=Zemin Kar Yükü
Kar Yoğunluğu kar 250 kgf / m3
Kar Yükü Pf 75 kg / m2
Pf
Pf Ce .I .Pg Pg (2.1)
Ce .I
75
Pg 107.14 kg / m2
0.7 x1
39
Şekil 2.1 Kar yığılması tablosu.
Wb 8.64 m 28.36 ft
Pg 107.14 kg / m2 21.95 psf
hd 0.43 3 28.36 4
21.95 10 1.50
hd 1.62 ft 0.50 m
Kar yığılmasından dolayı oluşan ek kar yükü
Psf ,ilave hd x kar (2.4)
40
2.4 Rüzgar Yükü
41
Şekil 2.3 : ASCE 7-10 spektrum fonksiyon grafiği.
S D1
T0 0.2 (2.5)
S DS
S D1
T1 (2.6)
S DS
2
S DS SMS (2.7)
3
2
S D1 S M 1 (2.8)
3
SM 1 Fv .S1 (2.10)
0.6 x S DS xT
Sa 0.4S DS 0 T T0
T0
S a S DS T0 T TS
S D1 (2.11)
Sa TS T TL
T
S xT
S a D1 2 L TL T
T
42
S DS x I
Cs T0 T TS
R
S xI
Cs D1 TS T TL (2.12)
R xT
S xT x I
Cs D1 L2 TL T
R xT
V Cs W
V : Taban kesme kuvveti
R: Taşıyıcı sistem davranış modifikasyon katsayısı
I: Yapı önem katsayısı
Sa: Spektrum katsayısı
SS: Yapının kısa periyoduna karşılık gelen spektral ivme katsayısı
S1: Yapının 1s. periyoda karşılık gelen spektral ivme katsayısı
SDS: Yapının kısa periyoduna karşılık gelen dizayn spektral ivme katsayısı
S1S: Yapının 1s. periyoduna karşılık gelen dizayn spektral ivme katsayısı
SMS: Zemin sınıfına göre ayarlamış yapının kısa periyoduna karşılık gelen spektral
ivme katsayısı
SM1: Zemin sınıfına göre ayarlamış yapının 1s. periyoduna karşılık gelen spektral
ivme katsayısı
Fa: Kısa periyoduna karşılık gelen zemin katsayısı
Fv: Uzun periyoduna karşılık gelen zemin katsayısı
Yapıda yatay yüklerin süneklik düzeyi normal merkezi çelik çaprazlar tarafından
taşındığı yönde taşıyıcı sistem davranış katsayısı R = 3.25 alınmıştır. Diğer yönde ise
çerçeveler ile karşılandığından dolayı taşıyıcı sistem davranış katsayısı R = 3.50
kabul edilerek hesap yapılmıştır.
Risk kategorisi : 2
Yerel zemin sınıfı : C
Bina önem katsayısı I = 1 kabul edilmiştir.
Ss 0,50 g
olarak kabul edilmiştir.
S1 0,15 g
ASCE7-10 Tablo 11.4-1 ve Tablo 11.4-2 değerlerinden ;
Fa 1, 20 g
Fv 1, 65 g
değerleri okunmuştur.
43
SMS Fa x Ss S M 1 Fa x S s
SMS 1.2 x 0.5 0.6 g SM 1 1.65 x 0.15 0.24 g
Ry =4
44
Spektrum Katsayısı ;
T
S T 1 1.5 1 0 T TA
TA
S T 2,5 TA T TB (2.15)
0,8
T
S T 2.5 B T TB
T
V t
W EQ A T 1
0.10 A 0 I W EQ (2.16)
R a (T 1 )
olmalıdır.
X yönü için :
T x 1.26 sn
0.8 0.8
T 0.40
S T 2.5 B 2.5 0.99
T 1.26
A T A 0 I S T (2.17)
0.199 W
V x 0.04W 0.10 0.20 1 W 0.02W
5
Y yönü için :
T y 0.50 sn
0.8 0.8
T 0.40
S T 2.5 B 2.5 2.09
T 0.50
A T A 0 I S T 0.20 1 2.09 0.418
0.418 W
V y 0.10W 0.10 0.20 1 W 0.02W
4
Yukarıda yapılan DBYBHY 2007 ve ASCE7-10’a göre yapılan taban kesme kuvveti
hesaplarında çok yakın değerler elde edilmiştir.
45
kreyn kirişlerimize hareketli yük tanımlanarak SAP2000 programıyla analizi
yapılmıştır.
G : Sabit yükler
SD : Sabit Yükler
T: Sıcaklık Yükü
46
GQEY3 : 1.0 G + 1.0 SD + 1.0 S - 1.0 EY + 0.3 EX
GQEY4 : 1.0 G + 1.0 SD + 1.0 S - 1.0 EY - 0.3 EX
09GEX1 : 0.9 G + 0.9 SD + 1.0 EX + 0.3 EY
09GEX2 : 0.9 G + 0.9 SD + 1.0 EX - 0.3 EY
09GEX3 : 0.9 G + 0.9 SD - 1.0 EX + 0.3 EY
09GEX4 : 0.9 G + 0.9 SD - 1.0 EX - 0.3 EY
09GEY1 : 0.9 G + 0.9 SD + 1.0 EY + 0.3 EX
09GEY2 : 0.9 G + 0.9 SD + 1.0 EY - 0.3 EX
09GEY3 : 0.9 G + 0.9 SD + 1.0 EY + 0.3 EX
09GEY4 : 0.9 G + 0.9 SD - 1.0 EY - 0.3 EX
GQWX : 1.0 G + 1.0 SD + 1.0 S + 1.0 WX
GQWXN : 1.0 G + 1.0 SD + 1.0 S + 1.0 WXN
GQWY : 1.0 G + 1.0 SD + 1.0 S + 1.0 WY
GQWYN : 1.0 G + 1.0 SD + 1.0 S + 1.0 WYN
GKR1 : 1.0 G + 1.0 SD + 1.0 KR1 + 1.0 KY1
GKR2 : 1.0 G + 1.0 SD + 1.0 KR2 + 1.0 KY2
GKR3 : 1.0 G + 1.0 SD + 1.0 KR3 + 1.0 KY3
GKR4 : 1.0 G + 1.0 SD + 1.0 KR4 + 1.0 KY4
GKR5 : 1.0 G + 1.0 SD + 1.0 KR5 + 1.0 KY5
GKR6 : 1.0 G + 1.0 SD + 1.0 KR6 + 1.0 KY6
GKR7 : 1.0 G + 1.0 SD + 1.0 KR7 + 1.0 KY7
GT : 1.0 G + 1.0 SD + 1.0 T
GQ-T : 1.0 G + 1.0 SD + 1.0 S + 1.0 (- T)
Emniyet gerilmeleri rüzgar yüklerinde 1.15, deprem yüklerinde 1.33 ile arttırılmıştır.
47
1.2GEY1 : 1.2 G + 1.2 SD + 1.0 EY
1.2GEY2 : 1.2 G + 1.2 SD + 1.0 EY
1.2GQWX : 1.2 G + 1.2 SD + 0.5 S + 1.0 WX
1.2GQWXN : 1.2 G + 1.2 SD + 0.5 S + 1.0 WXN
1.2GQWY : 1.2 G + 1.2 SD + 0.5 S + 1.0 WY
1.2GQWYN : 1.2 G + 1.2 SD + 0.5 S + 1.0 WYN
1.2GWX : 1.2 G + 1.2 SD + 0.5 S + 1.0 WX
1.2GWXN : 1.2 G + 1.2 SD + 1.0 WXN
1.2GWY : 1.2 G + 1.2 SD + 1.0 WY
1.2GWYN : 1.2 G + 1.2 SD + 1.0 WYN
1.2G1.6QWX : 1.2 G + 1.2 SD + 1.0 S + 0.5 WX
1.2G1.6QWXN : 1.2 G + 1.2 SD + 1.0 S + 0.5 WXN
1.2G1.6QWY : 1.2 G + 1.2 SD + 1.0 S + 0.5 WY
1.2G1.6QWYN : 1.2 G + 1.2 SD + 1.0 S + 0.5 WYN
1.2GKR1 : 1.2 G + 1.2 SD + 1.6 KR1 + 1.6 KY1
1.2GKR2 : 1.2 G + 1.2 SD + 1.6 KR2 + 1.6 KY2
1.2GKR3 : 1.2 G + 1.2 SD + 1.6 KR3 + 1.6 KY3
1.2GKR4 : 1.2 G + 1.2 SD + 1.6 KR4 + 1.6 KY4
1.2GKR5 : 1.2 G + 1.2 SD + 1.6 KR5 + 1.6 KY5
1.2GKR6 : 1.2 G + 1.2 SD + 1.6 KR6 + 1.6 KY6
1.2GKR7 : 1.2 G + 1.2 SD + 1.6 KR7 + 1.6 KY7
0.9GEX1 : 0.9 G + 0.9 SD + 1.0 EX
0.9GEX2 : 0.9 G + 0.9 SD - 1.0 EX
0.9GEY1 : 0.9 G + 0.9 SD + 1.0 EX
0.9GEY2 : 0.9 G + 0.9 SD - 1.0 EY
0.9GWX : 0.9 G + 0.9 SD + 1.0 WX
0.9GWXN : 0.9 G + 0.9 SD + 1.0 WXN
0.9GWY : 0.9 G + 0.9 SD + 1.0 WY
0.9GWYN : 0.9 G + 0.9 SD + 1.0 WYN
1.2GQ-T : 1.2 G + 1.2 SD + 0.5 S + 1.2( -T)
1.2G-T : 1.2 G + 1.2 SD + 1.0 (T)
48
GQEX1 : 1.0 G + 1.0 SD + 0.75 S + 0.525 EX
GQEX2: 1.0 G + 1.0 SD + 0.75 S - 0.525 EX
GQEY1 : 1.0 G + 1.0 SD + 0.75 S + 0.525 EY
GQEY2 : 1.0 G + 1.0 SD + 0.75 S - 0.525 EY
GEX1 : 1.0 G + 1.0 SD + 0.70 EX
GEX2 : 1.0 G + 1.0 SD - 0.70 EX
GEY1 : 1.0 G + 1.0 SD + 0.70 EY
GEY2 : 1.0 G + 1.0 SD - 0.70 EY
0.6GEX1 : 0.6 G + 0.6 SD + 0.7 EX
0.6GEX2 : 0.6 G + 0.6 SD - 0.7 EX
0.6GEY1 : 0.6 G + 0.6 SD + 0.7 EY
0.6GEY2 : 0.6 G + 0.6 SD - 0.7 EY
GQWX : 1.0 G + 1.0 SD + 0.75 S + 0.45 WX
GQWXN : 1.0 G + 1.0 SD + 0.75 S + 0.45 WXN
GQWY : 1.0 G + 1.0 SD + 0.75 S + 0.45 WY
GQWYN : 1.0 G + 1.0 SD + 0.75 S + 0.45 WYN
GWX : 1.0 G + 1.0 SD + 0.60 WX
GWXN : 1.0 G + 1.0 SD + 0.60 WXN
GWY : 1.0 G + 1.0 SD + 0.60 WY
GWYN : 1.0 G + 1.0 SD + 0.60 WYN
0.6GWX : 0.6 G + 0.6 SD + 0.6 WX
0.6GWXN : 0.6 G + 0.6 SD + 0.6 WXN
0.6GWY : 0.6 G + 0.6 SD + 0.6 WY
0.6GWYN : 0.6 G + 0.6 SD + 0.6 WYN
GKR1 : 1.0 G + 1.0 SD + 1.0 KR1 + 1.0 KY1
GKR2 : 1.0 G + 1.0 SD + 1.0 KR2 + 1.0 KY2
GKR3 : 1.0 G + 1.0 SD + 1.0 KR3 + 1.0 KY3
GKR4 : 1.0 G + 1.0 SD + 1.0 KR4 + 1.0 KY4
GKR5 : 1.0 G + 1.0 SD + 1.0 KR5 + 1.0 KY5
GKR6 : 1.0 G + 1.0 SD + 1.0 KR6 + 1.0 KY6
GKR7 : 1.0 G + 1.0 SD + 1.0 KR7 + 1.0 KY7
GT : 1.0 G + 1.0 SD + 1.0 T
GQ-T : 1.0 G + 1.0 SD + 0.75 S + 0.75 (- T)
49
50
3. YAPISAL KESİT TAHKİKLERİ
Eğilmeetkisinde
b E h E
0.38 3, 76
t Fy tw Fy
80 2100 166 2100
0.38 3, 76
12,5 2.35 9 2.35
6, 74 11.35 18, 44 112, 4
Kesit kompakt.
İç Kuvvetler: Hesaplar sonucunda iç kuvvetlerin dağılımı Çizelge 3.1’de ton/cm
birimleriyle gösterilmiştir.
51
Eksenel yük ve moment durumunda :
KL E Fy
4.71 Fcr 0.658 Fe x Fy (3.1)
r Fy
KL E
4.71 Fcr 0.877 x Fe (3.2)
r Fy
KL 1 x1x166.13
19.6 < 200
rx 8.47 E 2100
4.71 4.71 140.8 Fcr 0.877 x Fe
KL 1 x3x166.13 Fy 2.35
143< 200
ry 3.49
2 xE
Fe 2
(3.3)
KL
r
2 x 2100
Fe
1432
Fe 1.01
Pn Fcr x Ag (3.5)
Pn 0.88 x74.89
Pn 66.50t
Yanal Burkulma Kontrolü;
Lb ≤ Lp ise yanal burulmalı burkulma durumu göz ardı edilir.
Lp < Lb < Lr ise ;
L - L
M n Cb M p - M p - 0.7 Fy S x ) b p M p (3.6)
L - L
r p
Lb > Lr ise ;
M n Fcr S x M p (3.7)
E
Lp 1.76 ry (3.8)
Fy
52
2100
Lp 1.76 3.49
2.35
Lp 183.61cm
Lb 3 x166.13 498.40 cm
E
Lr rts (3.9)
0.7 Fy
E
Lr rts
0.7 Fy
2100
Lr 20.17
0.7 x 2.35
Lr 2262.88 cm
Lp < Lb < Lr olduğu için
L -L
M n Cb M p - M p - 0.7 Fy S x ) b p M p
L -L
r p
M p Fy x Z x
M p 2.35 x 498.18
M p 1377.33 tcm
498.40 -183.61
M n 1 x 1377.33 - 1377.33 - 0.7 2.35 498.18) M p
2262.88 -183.61
M n 1293.65
Pr P 8 M rx M ry
0.2 ise r 1 (3.10)
c Pn c Pn 9 b M n , x b M n ,y
Pr P M rx M ry
0.2 ise r 1 (3.11)
c Pn 2c Pn b M n , x b M n ,y
53
Cm
B1 B2 (3.12)
1 Pu / Pe1
Cm = 1.00
2 EI x 2 x 2100 x 5381
Pc1 4036.87 t (3.13)
( K1Lx )2 166.132
1
B1 B2 1.00
1 1(22.06 / 4036.87)
M ux 1 M x 1.00 47.20 47.20 tcm
22.06 P 8 M rx M ry
0.65 0.2 olduğu için r 1
0.9 x 37.54 c Pn 9 b M n , x b M n ,y
22.06 8 47.20
0.68 1
0.9 x 37.54 9 0.9 x1293.65
Pr Pr 8 M rx M ry
0.2 ise 1
Pn / c Pn / c 9 M n , x / b M n ,y / b
Pr Pr M rx M ry
0.2 ise 1
Pn / c 2 Pn / c M n , x / b M n ,y / b
Cm = 1.00
2 EI x 2 x 2100 x 5381
Pc1 4036.87 t
( K1Lx )2 166.132
1
B1 B2 1.00
1 1(13.46 / 4036.87)
M ux 1 M x 1.00 29.95 29.95 tcm
13.46 Pr 8 M rx M ry
0.60 0.2 olduğu için 1
37.54 /1.67 Pn / c 9 M n , x / b M n ,y / b
13.46 8 29.95
0.68 1
37.54 /1.67 9 1293.65 /1.67
54
3.1.3 TS-648’e göre kesit tahkiki
eb Cmx bx Cmy by
1, 0 (3.14)
bem eb
1, 0 Bx 1, 0 eb By
ex
ey
eb eb bx
0,15
1.0 (3.15)
bem bem Bx
N 17.48
eb 0.23 t / cm2
A 74.89
lk x 166.13
x x 19.6
ix 8.47
lk y 4 x166.13
y y 190
ix 3.49
8290
'ex (3.16)
2
8290
'ex 21.57 t / c m2
19, 602
21x 2 xE
'ex (3.17)
23 x ( K xl / r ) 2
21x 2 x 2100
'ex 28.15 t / c m2
23 x (19.6) 2
1
t f bf 3
iy 12 (3.18)
1
t f b f tm (d 2t f )
6
1
x 1.25 x 83
iy 12
1
1.25 x 8 0.9(22 2 x1.25)
6
55
iy 2.03
l 166.13
82
iy 2.03
Cb 1
30000000 Cb 30000000 x 1 l
111.80 82 (3.19)
a 2400 iy
2 a (l / iy )2
Bx (1) a 0.6 a (3.20)
3 90000000 Cb
2 2400(82) 2
Bx (1) 2400 0.6 x 2400
3 90000000 x 1
Bx (1) 1170 1440 kg / cm2
840000
Bx (2) (3.21)
l x d / Fb
840000
Bx (2) 0.6 x 2400
166.13 x 22 / (1.25 x 17)
Bx (2) 4883.9 1440
Bx (2) 1440 kg / cm2
56
Enkesit Koşulları
Eksenel yük durumunda
b E
0.45
t Fy
80 2100
0.45 :
8 2.35
10 13.35
Kesitnarin değildir.
b E
0.54
t Fy
80 2100
0.54
8 2.35
10 16.14
Kesitkompakt.
İç Kuvvetler: Hesaplar sonucunda iç kuvvetlerin dağılımı Çizelge 3.2’de ton/cm
birimleriyle gösterilmiştir.
Pu
f ra Fca c Fcr (3.22)
A
M ux b M nx
f rbx Fcbx (3.23)
Sx Sx
M uy b M ny
f rby Fcbx (3.24)
Sy Sy
KL E Fy
4.71 Fcr 0.658 Fe x Fy
r Fy
KL E
4.71 Fcr 0.877 x Fe
r Fy
57
KL 1 x1x164
67.76 < 200
rx 2.42 E 2100 Fy
4.71 4.71 140.8 Fcr 0.658 Fe x Fy
KL 1 x3 x164 F 2.35
134 < 200 y
ry 3.67
2 xE 2 x 2100
Fe 2
KL 1342
r
Fe 1.15
Fy
Fcr 0.658 Fe x Fy
2.35
Fcr 0.6581.15 x 2.35 1.0 t / cm 2
Pu 16.48
f ra 0.67 t / cm 2
A 24.53
M 1.09
f rbx ux 0.04 t / cm 2
Sx 25.15
M uy 0.023
f rby 0.00 t / cm 2
Sy 38.90
Fca c Fcr 0.9 x 1.0 0.9 t / cm 2
M n , x Fy x S x M n ,y Fy x S x
M n , x 2.35 x 25.15 M n ,y 2.35 x 38.90
M n , x 59.10 tcm M n ,y 91.41tcm
b M nx b M ny
Fcbx Fcbx
Sx Sy
0.9 x 59.10 0.9 x 91.41
Fcbx Fcbx
25.15 38.90
Fcbx 2.11t / cm 2 Fcbx 2.11 t / cm 2
f ra f rbx f rby
1.0
Fca Fcbx Fcby
0.67 0.04
0.77 1.0
1.00 2.11
Pa Pn
f ra Fca
A c A
M ux M nx
f rbx Fcbx
Sx b S x
58
M uy M ny
f rby Fcby
Sy b S y
KL E Fy
4.71 Fcr 0.658 Fe x Fy
r Fy
KL E
4.71 Fcr 0.877 x Fe
r Fy
KL 1 x1x164
67.76 < 200
rx 2.42 E 2100 Fy
4.71 4.71 140.8 Fcr 0.658 Fe x Fy
KL 1 x3x164 Fy 2.35
134 < 200
ry 3.67
2 xE 2 x 2100
Fe 2
KL 1342
r
Fe 1.15 t / cm 2
Fy
Fcr 0.658 Fe x Fy
2.35
Fcr 0.6581.15 x 2.35 1.0 t / cm 2
Pu 9.95
f ra 0.40 t / cm 2
A 24.53
M 1.53
f rbx ux 0.06 t / cm 2
Sx 25.15
M uy 0.019
f rby 0.00 t / cm 2
Sy 38.90
Fcr 1.0
Fca 0.6 t / cm 2
c 1.67
M n , x Fy x S x M n ,y Fy x S x
M n , x 2.35 x 25.15 M n ,y 2.35 x 38.90
M n , x 59.10 tcm M n ,y 91.41tcm
M nx M ny
Fcbx Fcbx
b S x b S y
59.10 91.41
Fcbx Fcbx
1.67 x 25.15 1.67 x38.90
Fcbx 2.11t / cm 2 Fcbx 2.11t / cm 2
59
f ra f rbx f rby
1.0
Fca Fcbx Fcby
0.40 0.06
0.72 1.0
0.60 2.11
eb Cmx bx Cmy by
1, 0
bem eb
1, 0 Bx 1, 0 eb By
ex
ey
eb eb bx
0,15 1, 0
bem bem Bx
N 16.62
eb 0.677 t / cm2
A 24.53
lk x 164
x x 67.76
ix 2.42
lk y 3x164
y y 134
ix 3.67
Bu narinlik değeri için TS 648 Çizelge 8’ de basınç emniyet gerilmesi okunur:
bem 0.46 t / cm2
60
Eksenel yük durumunda
D E
0.11
t Fy
219.1 2100
0.11
6 2.35
36.5 98.3
Kesitnarin değildir.
D E
0.07
t Fy
219.1 2100
0.07
6 2.35
36.5 62.5
Kesit kompakt.
İç Kuvvetler: Hesaplar sonucunda iç kuvvetlerin dağılımı Çizelge 3.3’de ton/cm
birimleriyle gösterilmiştir.
Çizelge 3.3 Çatı çaprazı iç kuvvetler dağılımı.
LRFD ASD TS-648
Kombinasyon 1.2G+1.2TS+1.6S+0.5WY G+TS+0.75S+0.45WY G+TS+S+WY
P -4.46 -3.00 -17.48
M33 47.26 39.38 36.38
M22 0.00 0.00 0.00
KL E Fy
4.71 Fcr 0.658 Fe x Fy
r Fy
KL E
4.71 Fcr 0.877 x Fe
r Fy
KL 1 x 0.75 x1000
99 < 200
rx 7.54 E 2100 Fy
4.71 4.71 140.8 Fcr 0.658 Fe x Fy
KL 1 x 0.5 x1000 F 2.35
66 < 200 y
ry 7.54
2 xE 2 x 2100
Fe 2
KL 992
r
Fe 2.11
61
2.35
Fcr 0.658 2.11 x 2.35
Fcr 1.47
Pn Fcr x Ag 1.47 x 40.16
Pn 59.21 t
M n , x Fy x Z x
M n , x 2.35 x 272.54
M n , x 640.47 tcm
Pr P 8 M rx M ry
0.2 ise r 1
c Pn c Pn 9 b M n , x b M n ,y
Pr P M rx M ry
0.2 ise r 1
c Pn 2c Pn b M n , x b M n ,y
Cm = 1.00
2 EI x 2 x 2100 x 2281.94
Pc1 84.00 t
( K1Lx )2 7502
1
B1 B2 1.05
1 1(4.46 / 84.00)
M ux 1 M x 1.05 47.26 49.62 tcm
4.46 P M rx M ry
0.1 0.2 olduğu için r 1
0.9 x 59.21 2c Pn b M n , x b M n ,y
4.46 49.62
0.12 1
2 x 0.9 x 59.21 0.9 x 640.47
62
3.3.2 ASD’ye göre kesit tahkiki
Pr Pr 8 M rx M ry
0.2 ise 1
Pn / c Pn / c 9 M n , x / b M n ,y / b
Pr Pr M rx M ry
0.2 ise 1
Pn / c 2 Pn / c M n , x / b M n ,y / b
Cm = 1.00
2 EI x 2 x 2100 x 2281.94
Pc1 84.00 t
( K1Lx )2 7502
1
B1 B2 1.04
1 1(3.30 / 84.00)
M ux 1 M x 1.04 39.38 41.35 tcm
3.00 Pr M rx M ry
0.06 0.2 olduğu için 1
0.9 x 59.21 2 Pn / c M n , x / b M n ,y / b
3.00 41.35
0.15 1
2 x 59.21/1.67 640.47 /1.67
eb Cmx bx Cmy by
1, 0
bem eb
1, 0 Bx 1, 0 eb By
ex
ey
eb eb bx
0,15
1, 0
bem bem Bx
N 4.47
eb 0.11 t / cm2
A 40.16
lk x 0.75 x1000
x x 99.4
ix 7.54
lk y 0.5 x1000
y y 66.3
ix 7.54
63
bem 0.78 t / cm2
Yalnız eğilme momenti tesiri altında hesaplanan eğilme basınç gerilmesi:
M 33 36.38
bx 0.17t / c m2
S33 208.3
Bx 1.41t / c m2
Gerilme Tahkiki
0.11 0.17
1, 0
0.78 1.41
Rüzgar yüklemelerinde emniyet gerilmeleri 1.15 ile arttırılacağıiçin;
0.14 0.12
0.22 1, 0
1.15
b E
0.54
t Fy
120 2100
0.54
12 2.35
10 16.14
Kesitkompakt.
İç Kuvvetler: Hesaplar sonucunda iç kuvvetlerin dağılımı Çizelge 3.4’de ton/cm
birimleriyle gösterilmiştir.
64
Çizelge 3.4 Ana makas- diyagonal iç kuvvetler dağılımı.
LRFD ASD TS-648
Kombinasyon 1.2G+1.2TS+1.6S+0.5WXN G+TS+S G+TS+S
P -31.80 -21.86 -21.83
M33 13.30 11.08 11.08
M22 0.00 0.00 0.00
Pu
f ra Fca c Fcr
A
M b M nx
f rbx ux Fcbx
Sx Sx
M uy b M ny
f rby Fcbx
Sy Sy
KL E Fy
4.71 Fcr 0.658 Fe x Fy
r Fy
KL E
4.71 Fcr 0.877 x Fe
r Fy
KL 1 x1x572.3
157 < 200
rx 3.65 E 2100
4.71 4.71 140.8 Fcr 0.877 x Fe
KL 1 x1x 572.3 Fy 2.35
107 < 200
ry 5.34
2 xE 2 x 2100
Fe 2
KL 157 2
r
Fe 0.84 t / cm 2
Fcr 0.877 x Fe
Fcr 0.877 x 0.84 0.74 t / cm 2
Pu 31.80
f ra 0.58 t / cm 2
A 55.08
M ux 13.30
f rbx 0.15 t / cm 2
Sx 85.46
M uy 0
f rby 0.00 t / cm 2
Sy 125.76
Fca c Fcr 0.9 x 0.74 0.66 t / cm 2
65
M n , x M p Fy Z x 1.6 Fy x S x M n ,y Fy Z y 1.6 Fy x S y
M n , x 2.35 x157.20 1.6 x 2.35 x 85.46 M n ,y 2.35 x 214.60 1.6 x 2.35 x125.76
M n , x 369.42 312.33 M n ,y 504.31 472.85
M n , x 321.33 tcm M n ,y 472.85 tcm
b M nx b M ny
Fcbx Fcbx
Sx Sy
0.9 x 321.33 0.9 x 472.85
Fcbx Fcbx
85.46 125.76
Fcbx 3.38 t / cm 2 Fcbx 3.38 t / cm 2
f ra f rbx f rby
1.0
Fca Fcbx Fcby
0.58 0.15
0.92 1.0
0.66 3.38
Pa Pn F
f ra Fca cr
A c A c
M ux M nx
f rbx Fcbx
Sx b S x
M uy M ny
f rby Fcby
Sy b S y
KL E Fy
4.71
Fcr 0.658 Fe x Fy
r Fy
KL E
4.71 Fcr 0.877 x Fe
r Fy
KL 1 x1x572.3
157 < 200
rx 3.65 E 2100
4.71 4.71 140.8 Fcr 0.877 x Fe
KL 1 x1x 572.3 F 2.35
107 < 200 y
ry 5.34
2 xE 2 x 2100
Fe 2
KL 157 2
r
Fe 0.84 t / cm 2
Fcr 0.877 x Fe
Fcr 0.877 x 0.84 0.74 t / cm 2
66
Pu 21.86
f ra 0.40 t / cm 2
A 55.08
M 11.08
f rbx ux 0.06 t / cm 2
Sx 85.46
M uy 0
f rby 0.00 t / cm 2
Sy 125.76
Fcr 0.74
Fca 0.44 t / cm 2
c 1.67
M n , x M p Fy Z x 1.6 Fy x S x M n ,y Fy Z y 1.6 Fy x S y
M n , x 2.35 x157.20 1.6 x 2.35 x 85.46 M n ,y 2.35 x 214.60 1.6 x 2.35 x125.76
M n , x 369.42 312.33 M n ,y 504.31 472.85
M n , x 321.33 tcm M n ,y 472.85 tcm
M nx M ny
Fcbx Fcbx
b S x b S y
321.33 472.85
Fcbx Fcbx
1.67 x85.46 1.67 x125.76
Fcbx 2.25tcm Fcbx 2.25 tcm
f ra f rbx f rby
1.0
Fca Fcbx Fcby
0.40 0.06
0.94 1.0
0.44 2.25
eb Cmx bx Cmy by
1, 0
bem
1, 0 eb Bx 1, 0 eb By
ex
ey
eb eb bx
0,15 1, 0
bem bem Bx
N 21.83
eb 0.40 t / cm2
A 55.08
lk x 572.3
x x 157
ix 3.65
lk y 572.3
y y 107
ix 5.36
Bu narinlik değeri için TS 648 Çizelge 8’ de basınç emniyet gerilmesi okunur:
bem 0.336 t / cm2
67
Moment değerleri sıfıra yakınolduğu için moment hesaba katılmamıştır.
Gerilme Tahkiki
eb Cmx bx Cmy by
1, 0
bem
1, 0 eb Bx 1, 0 eb By
ex
ey
0.40
1.19 1, 0
0.336
Kesit yetersizdir.
Eğilmeetkisinde
b E h E
0.38 3.76
t Fy tw Fy
85 2100 185 2100
0.38 3.76
13 2.35 9.5 2.35
6.53 11.35 18.44 112.4
Kesit kompakt.
İç Kuvvetler: Hesaplar sonucunda iç kuvvetlerin dağılımı Çizelge 3.5’de ton/cm
birimleriyle gösterilmiştir
68
Çizelge 3.5 Düşey çapraz iç kuvvetler dağılımı.
LRFD ASD TS-648
Kombinasyon 1.2G+1.2TS+1.6KR7+1.6KY7 G+TS+KR7+KY7 G+TS+KR7+KY7
P -31.67 -20.68 -20.68
M33 -9.49 -4.26 -4.27
M22 -2.88 -1.81 -1.83
KL E Fy
4.71
Fcr 0.658 Fe x Fy
r Fy
KL E
4.71 Fcr 0.877 x Fe
r Fy
KL 1 x5 x 222.62
120 < 200
rx 9.22 E 2100 Fy
4.71 4.71 140.8 Fcr 0.658 Fe x Fy
KL 1 x1x 222.62 F 2.35
92 < 200 y
ry 2.42
xE
2
x 2100
2
Fe 2
KL 1202
r
Fe 1.437
Fy
Fcr 0.658 Fe x Fy
2.35
Fcr 0.6581.437 x 2.35 1.18
Pn Fcr x Ag 1.18 x 42.29
Pn 50.12 t
Pr P 8 M rx M ry
0.2 ise r 1
c Pn
c Pn 9 b M n , x b M n ,y
Pr P M rx M ry
0.2 ise r 1
c Pn 2c Pn b M n , x b M n ,y
31.67 P 8 M rx M ry
0.70 0.2 olduğu için r 1
0.9 x 50.12 c Pn 9 b M n , x b M n ,y
Moment değerleri küçük olduğu için ihmal edilmiştir.
69
31.67
0.70 1
0.9 x 50.12
Pr Pr 8 M rx M ry
0.2 ise 1
Pn / c Pn / c 9 M n , x / b M n ,y / b
Pr Pr M rx M ry
0.2 ise 1
Pn / c 2 Pn / c M n , x / b M n ,y / b
20.68 Pr 8 M rx M ry
0.69 0.2 olduğu için 1
50.12 /1.67 Pn / c 9 M n , x / b M n ,y / b
Moment değerleri küçük olduğu için ihmal edilmiştir.
20.68
0.69 1
50.12 /1.67
eb Cmx bx Cmy by
1, 0
bem
1, 0 eb Bx 1, 0 eb By
ex
ey
eb eb bx
0,15
1, 0
bem bem Bx
N 20.68
eb 0.49 t / cm 2
A 42.29
lk x 5 x 222.62
x x 120
ix 9.22
lk y 1x 222.62
y y 92
ix 2.42
70
3.6 Kolon Hesabı
KL E Fy
4.71 Fcr 0.658 Fe x Fy
r Fy
KL E
4.71 Fcr 0.877 x Fe
r Fy
71
KL 1 x6 x 274.16
98 < 200
rx 16.84 E 2100 Fy
4.71 4.71 140.8 Fcr 0.658 Fe x Fy
KL 1 x1x 274.16 Fy 2.35
37 < 200
ry 7.34
2 xE 2 x 2100
Fe 2
KL 982
r
Fe 2.15
Fy
Fcr 0.658 Fe x Fy
2.75
Fcr 0.658 2.15 x 2.75 1.61
Pn Fcr x Ag 1.61x159
Pn 256 t
M n , x Fy x Z x M n ,y Fy x Z y
M n , x 2.75 x 2562 M n ,y 2.75 x 873
M n , x 7045.5 tcm M n ,y 2400.75 tcm
Pr P 8 M rx M ry
0.2 ise r 1
c Pn c Pn 9 b M n , x b M n ,y
Pr P M rx M ry
0.2 ise r 1
c Pn 2c Pn b M n , x b M n ,y
Cm = 1.00
2 EI x 2 x 2100 x 45070
Pc1 344.87 t
( K1Lx )2 (6 x 274.16) 2
1
B1 B2 2.3
1 1(194.93 / 344.87)
M uy 1 M y 2.3 162.24 373.16 tcm
72
194.93 P 8 M rx M ry
0.85 0.2 olduğu için r 1
0.9 x 256 c Pn 9 b M n , x b M n ,y
194.93 8 373.16
0.98 1
0.9 x 256 9 0.9 x 2400.75
Pr Pr 8 M rx M ry
0.2 ise 1
Pn / c Pn / c 9 M n , x / b M n ,y / b
Pr Pr M rx M ry
0.2 ise 1
Pn / c 2 Pn / c M n , x / b M n ,y / b
Cm = 1.00
2 EI x 2 x 2100 x 45070
Pc1 344.87 t
( K1Lx )2 (6 x 274.16) 2
1
B1 B2 1.59
1 1(128.25 / 344.87)
M uy 1 M y 1.59 106.73 170.00 tcm
128.25 Pr 8 M rx M ry
0.84 0.2 olduğu için 1
256 /1.67 Pn / c 9 M n , x / b M n ,y / b
128.25 8 170.00
0.94 1
256 /1.67 9 2400.75 /1.67
eb Cmx bx Cmy by
1, 0
bem eb
1, 0 Bx 1, 0 eb By
ex
ey
eb eb bx
0,15
1, 0
bem bem Bx
N 128.28
eb 0.80 t / cm2
A 159
73
lk x 6 x 274.16
x x 98
ix 16.84
lk y 1 x 274.16
y y 38
ix 7.34
0.0
Cmy 0.6 0.4 0.4 Cmy 0.6
106.26
8290 8290
'ey 2 2 5.74 t / c m2
38
By 1.41t / c m2
Gerilme Tahkiki
0.80 0.6 0.18
1, 0
0.75 0.80
1, 0 1.41
5.74
1.06 0.08 1.14 1, 0 Kesit yetersiz.
74
Şekil 3.1 : SAP2000 programında yapının EX deplasmanı.
EY 2.42 cm
75
TS-648 yönetmeliğinde yatay yerdeğiştirme ile ilgili herhangi bir bilgi
bulunmamaktadır.DBYBHY-2007 yönetmeliğine baktığımızda yatay yerdeğiştirme
R i
limiti 0.02 olarak belirtilmiştir.
hi
5 x 2.42
0.005 0.02
2600
L
AISC360-10’a göre düşey deplasman sınırı , TS-648’e göre düşey deplasman
240
L
sınırı olarak verilmiştir.
300
L 4660 L 4660
mak 1.84 19.41cm mak 1.84 15.53 cm
240 240 300 300
76
3.8 Aşık Kesit Tahkiki
Aşık açıklığı l = 7.5 m
Aşık aralığı t = 1.65 m
Çatı eğimi α = 10˚
Pg g kap g a t 0.15 0.25 1.65 0.66 kN/m
Ps Qk t 11.65 1.65 kN/m
Kesit : Yapma kesit kullanılmıştır
h = 210 mm b = 90 mm tw = 8 mm tf = 8 mm
Zx = 212.63 cm3 Zy = 53.91 cm3 A = 29.12 cm2 Ix = 1874 cm4 Iy = 190.15 cm4
S33 = 178.55 cm3 S22 = 86.50 cm3 Fy = 2.35 t/cm2 r33 = 8,02 cm r22 = 2,55 cm
Tasarım Yükleri ;
Pg + Pk
qux 1.20 Pg 1.60 Ps cos (1.20 0.66 1.6 1.65 ) 0.98 3.36 kN/m
quy 1.20 Pg 1.60 Ps sin (1.20 0.66 1.6 1.65 ) 0.17 0.58 kN/m
Statik sistem ve kesit tesirleri:
Aşıklar basit kiriş olarak tasarlanmıştır.
q x l 2 3.36 x 7.502
Mx 23.62 kNm
8 8
q x l 2 0.58 x 3.752
My 1.02 kNm
8 8
b 95
Narinlik oranı 11.88
t 8
E 2100
Narinlik sınır değeri p 0.38 0.38 11.36
Fy 2.35
Lx = 750 cm Ly = 375 cm
Kx = Ky = 1
Kesit dayanımı :
Yanal Burkulma Kontrolü;
77
Lb ≤ Lp ise yanal burulmalı burkulma durumu göz ardı edilir.
Lp < Lb < Lr ise ;
L - L
M n Cb M p - M p - 0.7 Fy S x ) b p M p
L - L
r p
Lb > Lr ise ;
M n Fcr S x M p
Lb 375 cm
E
Lr rts
0.7 Fy
E
Lr rts
0.7 Fy
2100
Lr 11.18
0.7 x 2.35
Lr 1254.29 cm
Lp < Lb < Lr olduğu için
L - L
M n Cb M p - M p - 0.7 Fy S x ) b p M p
L - L
r p
78
M px Fy x Z x
M px 2.35 x 212.63
M px 499.68 tcm
375 -134.16
M n 1 x 499.68 - 449.68 - 0.7 2.35 178.55) M p
1254.29 -134.16
M nx 416.15 tcm
Yerel Başlık Eğilme Kontrolü;
- pf
M n M p - M p - 0.7 Fy S x ) M p
-
rf pf
b E E
pf 0.38 rf 1.00
tf Fy Fy
95 2100 2100
11.88 pf 0.38 11.36 rf 1.00 29.90
8 2.35 2.35
11.88 -11.36
M n 499.68 - 499.68 - 0.7 2.35 178.55) Mp
29.90 -11.36
M nx 493.91
Yukarıdaki hesaplar doğrultusunda Mnx=416.15 tcm
M py Fy x Z y
M py 2.35 x53.91
M py 126.68 tcm
Pg + Pk
79
q x l 2 0.39 x 3.752
My 0.68 kNm
8 8
Enkesit dayanım kontrolü :
Mx My 1589 68
0.73 1
M cx / b M cy / b 4161.5 /1.67 1266.8 /1.67
Mx My
14 kN / cm 2
Wx Wy
1589 68
14 kN / cm 2
178.55 86.50
9.68 14 kN / cm 2
5 ql 4
384 EI
5 0.0226 x 7504
2.36 cm
384 21000 x 1874
80
Şekil 3.4 : L 60.6 diyagonal bağlantı detayı.
AW (120 2) 4 960mm2
Tasarım kriteri
Rn
Pu
v 2.00
207.36
103.68 12.88kN
2
Makas üst başlığı ile plaka arasında kaynak kontrolü :
Makas üst başlığına ekseni doğrultusunda etkiyen tasarıma esas içkuvvet:
81
Pu= 63.91 kN
Köşe kaynak kalınlığı a=6 mm
Kaynak metali çekme dayanımı FE=360 N/mm2
Köşe kaynakta birim boyun dayanımı :
Rn Fw Aw (0.60 FE ) Aw
Tasarım kriteri
Rn
Pu
v 2.00
207.36
103.68 63.91kN
2
N1 = 16.10 kN ( GQWYN)
N1 16.10
k 0.83 kN / cm2 11 kN / cm2
Fk 19.20
82
Şekil 3.5 : Çatı çaprazı bağlantısı detayı.
Tasarım kriteri:
Rn
Pu
v 2.00
247.32
123.66 31.38kN
2
Bağ levhasında ve bulonlarda dayanım kontrolü
M 16 A325 bulon için
83
Toplam bulon sayısı n = 2
Bulon gövde alanı Ab = 113 mm2
M16 (A 325) için karakteristik kayma dayanımı
Rn Fnv Ab 414.201.103 83.21kN
Rn
Rnv
83.14
Rnv 41.57kN
2
2 tane bulon için : 41.57 x 2 = 83.14 kN > 31.38 kN
Birleşimde ezilme kontrolü:
Rn 1.2LctFu
Rn
Rnv
172.8
Rnv 86.40kN
2
2 tane bulon için : 84.60 x 2 =169.2 kN > 31.38 kN
P = 39.65 kN (GQWYN)
π x d 2 3.14 x 1.62
x τsem x1 9 38.18 kN (makaslama)
4 4
σ lem x min t x d 28 x1 x1 .6 44.80 kN (ezilme)
84
Fk = 2 x 0.5 x 21.90 = 21.90 cm2
39.65
τk = = 1.81 kN/cm2 11 kN/cm2 (uygun)
21.90
Vu = 244.46 kN
Rn
Rnv
723.3
Rnv 361.6 kN 244.46
2
Taban plakası kalınlığını tespiti;
1378.32
p 0.68kN / cm2 68 kg / cm2 pem 70 kg / cm
50 x 40
85
D 0.95h 500 0.95 x 390
m 64.75 mm
2 2
B 0.80b 400 0.80 x 300
n 80.00 mm
2 2
3p 3 x 68
tn 8 2.47 cm ( Seçilen t 30 mm)
em 0.6 x 355
86
4. SONUÇ VE DEĞERLENDİRME
Plan boyutları 46.6 x 90 m olan ve üzerinde 100 tonluk kreynleri bulunan ağır
sanayi binasının TS-648, AISC360-10(LRFD) ve AISC360-10(ASD)
yönetmeliklerinden yararlanılarak, üç boyutlu analiz programı olan SAP2000
kullanarak yatay ve düşey yükler altında taşıyıcı sistem boyutlandırması ve analizleri
yapılmıştır.
Çalışmanın birinci bölümünde; tez çalışmasının amacı, yapı taşıyıcı sistemi hakkında
genel bilgiler, malzemeler hakkında teknik bilgiler, emniyet gerilmesi ve sınır
duruma göre boyutlandırma esaslar ve birbiri ile olan bağlantısı, AISC 360-10 ve
DBYBHY 2007’ye göre enkesit koşulları ve yönetmeliklerde bulunan kesit
dayanımları hakkında genel bilgiler verilmiştir.
87
1,4
1,3
1,2
Gerilme Oranı
1,1
1
0,9
0,8
0,7
0,6
0,5
0,4
0,3
0,2
0,1
0
Ana Ana Ana
Çatı Düşey
Makas-Üst Makas-Alt Makas- Kolon
Çaprazı Çapraz
Başlık Başlık Diyagonal
LRFD 0,68 0,77 0,92 0,12 0,70 0,98
ASD 0,68 0,72 0,94 0,15 0,69 0,94
TS 0,72 1,27 1,19 0,22 0,85 1,15
88
yapma dolu gövdeli kirişler için gövde ve başlık enkesit boyutlarına bağlı
olarak narinlik üst sınırları bulunmaktadır.
TS-648 Madde 2.4.2.4’te deformasyonlarla ilgili bilgiler verilmiştir fakat bu
bilgiler günümüz ihtiyaçlarını karşılayacak durumda değildir.Yapının hizmet
kalitesi dikkate alındığında, yapıyı kullananların rahatsız olmalarına neden
olacak seviyedeki titreşimler veya salınımlardan, yapının yük taşıyıcı özelliği
olmayan mimari detaylarını oluşturan elemanlarının hasar görmesine neden
olacak seviyede deformasyonlar, titreşimler veya salınımlar hakkında
herhangi bir içerik bulunmamaktadır.
Eğilmeye çalışan dolu gövdeli kirişlerde yerel burkulma açısından tanımlanan
‘kompakt’ ve ‘ kompakt olmayan’ kesitlerin ayrımları önemlidir.Sismik yük
taşımayan elemanlarda AISC360-10 yönetmeliği ‘kompakt’ ve ‘ kompakt
olmayan’ kesitlerin boyutlandırılmasına müsaade etmektedir fakat TS-648
yönetmeliğinde böyle bir ayrım bulunmamaktadır.
AISC 360-10 yönetmeliğini incelediğimiz zaman bütün kesit tipleri için( I
kesit, U kesit, Kutu kesit, Boru kesit, T kesit vs..) ayrı ayrı kapasite
hesaplarının olduğunu görüyoruz.Hatta bazı kesit tipleri için gerilme
formülleri bile değişmektedir.TS-648’i incelediğimiz zaman ne yazıkki böyle
bir ayrımı görememekteyiz.Kesit tahkiklerinde AISC360-10’a göre kapsamı
oldukça dar kalmaktaır.
TS 648 incelendiği zaman “yorulma” problemi, buna yönelik gözönüne
alınması gereken koşullar, taşıyıcı eleman tipi, detayı ve yeri, yük tekrar
sayıları, yorulma kategorileri, gerilme aralığı ve hesap esasları hakkında
herhangi bir bilgi bulunmamaktadır. Zira sanayi yapılarında kren yolları ve
bunları taşıyan elemanlar ile birleşimleri yorulma etkileri gözönünde
bulundurularak boyutlandırılmalıdırlar.
89
90
KAYNAKLAR
[1] AISC–360 (2010). Specification for Structural Steel Buildings - Load and
Resistance Factor Design , American Institute of Steel Structures,
Chicago , USA
[2] TS-648 (1980). Çelik Yapıların Hesap ve Yapım Kuralları, Türk Standartları
Enstitüsü, Ankara.
[3] TS-498 (1987). Yapı Elemanlarının Boyutlandırlmasında Alınacak Yüklerin
Hesap Değerleri, Türk Standartları Enstitüsü, Ankara.
[4] DBYBHY(2007).Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik,
Türk Standartları Enstitüsü, Ankara.
[5] Deren, H., Uzgider, ve Piroğlu, F. (1985). Çelik Yapılar, Çağlayan Kitabevi,
İstanbul
[6] ASCE-7 (2010) Structural Engineering Institute Standart 7-10 Minimum Design
Loads for Buildings and Other Structures , American Society of Civil
Engineers, USA
[7] UBC-97 (1997) Uniform Building Code, USA
[8] DIN-120 Deutsches Institut für Normung, GER
91
92
EKLER
93
EK A
94
Şekil A.2 : Yapı Sisteminin Çatı Plan Görünüşü.
95
Şekil A.3 : Yapı Sisteminin 1 ve 13 Aksları Kesit Görünüşü.
96
Şekil A.3 : Yapı Sisteminin 3, 5, 7, 9 ve 11 Aksları Kesit Görünüşü.
97
Şekil A.3: Yapı Sisteminin B, C, E ve F Aksları Kesit Görünüşü.
98
ÖZGEÇMİŞ
Adres: 19 Mayıs Mah. Yaşar Doğu Sk. Kardeşler Apt. No: 13/4 Şişli-İSTANBUL
E-Posta: cm_bingol@hotmail.com
99