Escolar Documentos
Profissional Documentos
Cultura Documentos
Bahagi ng Dula
1. Yugto – ito ang bahaging pinanghahati sa dula. Inilalahad and tabing bawat yugto upang makapagpahinga
ang mga natatanghal gayon din ang mga nanonood.
2. Tanghal – kung kinakailangang magbago and ayos ng tanghalan, ito ang ipinanghahati sa yugto
2. Komedya - ang wakas ay kasiya-siya sa mga manood dahil nagtatapos na masaya sapagkat ang mga
tauhan ay magkakasundo
3. Melodrama – kasiya-siya din ang wakas nito bagamat ang uring ito’y may malulungkot na bahagi
4. Parsa – ang layunin nito’y magpatawa at ito’y sa pamamagitan ng mga pananalitang katawatawa
1. Paglalahad – ay isng tuwiran o pakahiwatig na panimula. Sa bahaging, ito ipinapakilala ang mga tauhang
lugar, panahon, tunggalian at ang maaring maganap sa kabuuang aksyon
2. Ang Kaguluhan – sa bahaging ito lumilinaw at nababago ang pagkatao ng pangunahing tauhan gaya rin
ng kanyang pakikipagtunggali sa anumang balakid ng kanyang kinakaharap
3. Ang kakalasan – sa bahaging ito nagluluwag ang dating masikip, at matinding pagtatagisan ng tauhan o
ng mga pangayayari
B. Tauhan – kung babatayan ang pangkalahatang paghahati ng tauhan binubuo lamang ito ng dalawa: ang
tauhang nagbabago habang umuunlad ang aksyon sa dula; at ang tauhang walang pagbabago mula sa simula
ng dula hanggang sa matapos ito.
C. Diyalogo – ito ay may dalawang katangian: una, ito ay gunagamit upang maipaalam sa manonood o
mambabasa ang mga nangyayari na ang mangyayari pa at ang kasalukuyang nagaganap sa isip at damdamin
ng tauhan, ikalawa, ang pagbibitiw ng diyalogo ay kinakailangan malakas kaysa normal na pagsasalita
Pandiwa at Aspekto nito | at mga Halimbawa
Ang pandiwa ay salitang nagsasaad ng kilos o nagbibigaybuhay sa isang lipon ng mga salita. Ito ay binubuo
ng salitangugat at panlapi. Maaaring gumagamit ng isda o higit pang panlapi sa pagbuo ng salitang kilos na
ito. Ang panlaping ginagamit sa mga pandiwa at tinatawag na panlaping makadiwa.
Ang aspekto ng pandiwa ay nagpapakita kung kalian nagyari, nangyayari, o ipagpapatuloy pa ang kilos.
1. Aspektong Naganap o Perpekto – ito ay nagsasaad na tapos nang gawin ang kilos.
Halimbawa:
Umalis Sa kani-kanilang mga bansa ang mga dayuhang negosyante.
Pawatas Perpektibo
Umalis umalis
Magnegosyo nagnegosyo
Bigyan binigyan
Aspektong Katatapos – nangangahulugan itong katatapos pa lamang ng kilos o pandiwa. Nabubuo ito sa
pamamagitan ng paglalagay ng panlaping ka at paguulit sa unang pantig ng isang salita. Ito ay nasa ilalim
din ng aspektong perpektibo.
Halimbawa:
Pawatas Katatapos
Magbigay kabibigay
Mag-ayos kaaayos
Mag-usap kauusap
2. Aspektong Nagaganap o Imperpektibo – ito ay nagsasaad ng ang inumpisahang kilos ay patuloy pa ring
ginagawa at hindi pa tapos.
Halimbawa:
Pawatas Imperpektibo
Magpasalamat nagpapasalamat
Ipaalam ipinapaaalam
Pawatas Kontemplatibo
Mabunga magbubunga
Kumita kikita
Kumilos kikilos
Gayunman, kapag ang /y/ o /w/ ay napapagitan sa dalawang patinig ito ay napasasama na sa
sumusunod na patinig kaya’t hindi na maituturing na diptonggo.
Halimbawa ng Diptonggo:
Ang aw sa sayawan ay hindi na maituturing na diptonggo sapagkat ang w ay nakapagitan na sa
dalawang patinig. Ang pagpapantipg sa “sayawan" sa-ya-wan at hindi sa-yaw-an
2. Klaster o Kambal Katinig – magkakabit na dalawang magkaibang katinig sa isang patinig. Ang klaster ay
maaaring matagpuan sa unahan o inisyal, at sa hulihan o pinal na pusisyon ng salita.
Halimbawa:
Klaster sa unahan trabaho plano braso
Klaster sa hulihan kard nars relaks
Diptonggo
Ang patinig ay alin man sa limang titik a, e, i, o, at u. Ang diptonggo ay ang tunog na
nabubuo sa pagsasama ng alin man sa limang patinig at ng titik w o y. Ang diptonggo ay
alin man sa mga tunog na /aw/, /ay/, /ey/, /iw/, /iy/, /oy/, o /uy/ sa isang pantig ng
salita.
Halimbawa, ang salitang aliw (a-liw) ay may diptonggo. Ang diptonggo ay ang tunog
na /iw/ dahil ang tunog na ito ay nasa pantig na liw. Ang salitang sampay (sam-pay)
ay may diptonggo na /ay/ dahil ang tunog na ito ay nasa pantig na pay.
Walang diptonggo sa mga salita na may mga titik aw, ay, ey, iw, iy, oy, o uy kapag nahihi-
walay ang dalawang titik sa pagpapantig.
Halimbawa, ang salitang aliwalas ay may iw ngunit wala itong diptonggo na /iw/
dahil ang titik i at w ay nahihiwalay sa pagpapantig ng salita (a-li-wa-las). Ang
salitang sampayan ay walang diptonggo dahil ang magkasunod na titik a at y ay
nahihiwalay sa pagpapantig ng salita (sam-pa-yan).
Mga halimbawa ng mga salitang may diptonggo
/aw/
/ey/
/iw/
/iy/
/oy/
/uy/
aruy baduy hu
Alam mo na ba kung ano ang ponema? Ang diptonggo? Ang klaster? Alam mo na bang
gamitin ang mga ito sa malinaw na pakikipag-usap? Alam mo ba kung ano ang tekstong narativ? Ang
expositori?
Nasa ibaba ang ilang tanong para mataya kung ano na ang alam mo sa ngayon kaugnay ng
nilalaman ng modyul na ito.
A. Basahin ang mga pangungusap sa ibaba. Isulat sa iyong sagutang papel ang T kung tama at M
kung mali ang ideang ipinapahayag sa pangungusap.
1. Ang ponema ay makahulugang tunog.
2. Ang dating Abakada ay may 20 letra.
3. Dalawampu (20) ang ponema sa wikang Filipino.
4. Ang alfabeto ng wikang Filipino ay may 28 letra kaya may 28 ponema rin
5. Lima (5) ang ponemang patinig sa Filipino: /a, e, i, o, u/.
6. Ang impit na tunog ay nakapag-iiba sa kahulugan ng salita pero hindi ito makikita sa
pagbaybay o ispeling ng salita.
7. Ang mga salitang kulay, daloy, aliw at ayaw ay mga halimbawa ng mga salitang may
diptonggo.
8. Ang mga diptonggo sa mga salita sa Blg. 7 ay ay, oy, iw at aw.
9. Ang mga salitang kulayan, kamayin, daluyan at ayawan ay may diptonggo rin.
10. Ang klaster ay dalawang magkaibang katinig na magkasama sa iisang pantig.
11. Ang mga salitang drama, braso, gripo at trapo ay mga halimbawa ng mga salitang
may klaster.
12. Ang mga klaster sa mga salita sa Blg. 11 ay dr, br, gr at tr.
13. Pareho lamang ng kahulugan ang dalawang pangungusap sa ibaba:
• Hindi, akin ang kendi sa mesa.
• Hindi akin ang kendi sa mesa.
14. Ang tekstong narativ ay nagsasalaysay o nagkukwento.
15. Ang tekstong expositori ay naglalahad o nagpapaliwanag.
B. Isulat sa iyong sagutang papel ang angkop na diptonggo para mabuo ang mga salita sa ibaba.
Ibinigay ang kahulugan ng salita bilang clue.
1) Pantangi – pangngalang tumutukoy sa tangi o particular na tao, hayop, bagay, pook, o pangyayari
Halimbawa:
Baguio, Boracay, Bohol, Tagyatay
Panao
ang tawag sa panghalip na pamalit o panghalili sa pangngalang tao. Ang panghalip na panao ay ipinapalit sa
taong nagsasalita, kinakausap at pinag-uusapan. Ito ay maaring isahan o maramihan
Panauhan Isahan Dalawahan Maramihan
Una ako, ko, akin, kata kita, amin, natin, atin tayo, kami, naming, atin
Ikalawa iyo, mo, ka, ikaw kayo, inyo, ninyo kayo, inyo, ninyo
Ikatlo kaniya, siya, niya nila, sila, kanila nila, sila, kanila
Datu Kalantiaw
panghalip na ipinapalit o ihinahalili sa pangngalang bagay o lugar na itinuturo. Halimbawa, Ang ito, iyan at
iyon ay mga panghalip na pamatlig na pambagay Ang dito, diyan at doon ay mga panghalip na pamatlig na
panlunan.
Ginagamit ang:
Ang dito, diyan at doon ay nagiging rito, riyan at roon kung ang nauunang salita ay nagtatapos sa patinig sa
mala-patinig na w at y.
Halimbawa: parke roon; bahay rito
Panaklaw
Panghalip na kaukulan
Palagyo
Paari
Halimbawa:
Palayon
Ito ay ginagamit bilang layon ng pang-ukol at sumusunod sa pandiwang nasa tinig ng balintiyak.
Halimbawa:
Si Jenny ay nakasakay ko.
Pinakain nila ang mga tuta.
Mga Gamit ng Panghalip
Panaguri ng Pangungusap
Halimbawa:
Ang pera ay kanya.
Ang bola ay kanila.
Panuring Pangngalan
Halimbawa:
Halimbawa:
Ikaw, umalis ka na.
Kayo, hindi ba kayo sasama?
Sila , hindi pa ba sila kakain?
Bilang Kaganapang Pansimuno
Halimbawa:
Tayo ay kakain na.
Iyan ang gagawin mo.
Bilang Layon ng Pang-ukol
Halimbawa:
Nagluluto si Diane para sa inyo.
Para sa kanila ito.
Sa kanila itong proyekto na ito.
Tagaganap ng Pandiwa sa Balintiyak na Ayos
Halimbawa:
Inabutan niya sila ng pagkain.
Ang relo na binili mo ay maganda.
2) Maylapi – binunuo ng salitang-ugat at isa o higit pang panlapi. May limang paraan ng paglalapi ng salita:
3) Inuulit – ang kabuuan o isa higit pang pantig sa dakong unahan ay inuulit.
4) Tambalan – binubuo ng dalawang salitang pinagsasama para makabuo ng isa lamang salita.
May dalawang uri ng Pagtatambal:
Mga Tauhan:
Megan- Bata
Tara- Bata
Monica- Ina
Frank- Ama
----------Curtains-------------
Tuwing Pasko, kaming magkakabarkada ay gumagawa ng mga parol at paputok. Binenbenta naming ito upang mayroon kaming pangkain
araw-araw.
Carlo: Mga bata, tapos naba kayo diyan? Gabi na ah. Hindi na ba kayo mamamasko?
Carlo: Walang anuman Ed. Ang tunay na diwa ng pasko ay pagmamahalan at pagbibigayan!
Mon: Ang sungit naman! Wala pa nga akong nabili. Paano na to?
---------------------------------
Megan: Stooooop! Tigil! Anu ba? Ang pangit naman ng iyong boses!
Ed: Ako?
Renz: Huwag po kuya! Tama na po. Tandaan mo ang tinuro sayo ni tiyo.
Huminahon si Ed
Rachelle: Anak, nakita ko ang iyong ginawa. Huwag na huwag kang magsisinungaling!
Megan: Opo.
Rachelle: Pasyensya na ha, mga bata. Ganyan lang talaga ang anak ko, palabiro.
Shaira: Ang ibig po niyang sabihin ay, naiintindihan niya po ang anak mo.
Mariel: Ang pasko ay araw ng pagmamahalan at pagbibigayan. Hindi dapat kayo ganyan sa
isa’t-isa.
Mikha: Hmm!
Tara: Pa pwede ditto nalang po sila kumain? Ang rami po niyan, tiyak hindi natin mauubos.
Mikha: Pleeeaaasssseee?
Magbabarkada: Tiyo!
Ed: Meron po akong dala. Baka po kasi may bibili pa eh..... Ha? Asan na iyon? Aha!
Rachelle: Anak! Naku! Salamat ha? Kung hindi dahil sa’yo, wala nang pasko para sa amin.
Nag-paputok