1.

Οι λαοί της Μεσοποταμίας

Οι πρώτοι μεγάλοι πολιτισμοί γεννήθηκαν στην ανατολική λεκάνη της Μεσογείου
καθώς και στην Εγγύς Ανατολή. Τα κράτη αυτά (Ασσυρία, Βαβυλωνία, Αίγυπτος
κ.τ.λ.) χαρακτηρίζονται από τυφλή υπακοή στον ηγεμόνα και στους θεούς. Μέσα
από την καθημερινή εργασία ανακαλύφτηκαν η γραφή και οι επιστήμες.

1. Η χώρα

Μεσοποταμία ονομάστηκε από τους Έλληνες η περιοχή ανάμεσα στον Τίγρη και
στον Ευφράτη. Τα δύο ποτάμια ενώνονται κοντά στον Περσικό κόλπο. Η βόρεια
Μεσοποταμία ήταν ορεινή. Η μέση και η νότια ήταν άγονη, με την άρδευση όμως η
περιοχή έγινε γόνιμη.

2. Οικονομική, κοινωνική και πολιτική οργάνωση

Η οικονομία

Από την 4η χιλιετία π.Χ. οι Σουμέριοι άρχισαν να καλλιεργούν την περιοχή. Μέσω
της ομαδικής εργασίας, κατάφεραν να αρδεύουν την περιοχή και να εξασφαλίσουν
πλούσια συγκομιδή δημητριακών.

Αναπτυγμένη ήταν και η κτηνοτροφία, η βιοτεχνία (υφάσματα, έργα μικροτεχνίας

κ.τ.λ.), η μεταλλοτεχνία. Εξαιτίας του πλεονάσματος που δημιουργήθηκε,
αναπτύχθηκαν οι ανταλλαγές (εξαγωγικό εμπόριο). Εμπορικοί δρόμοι ένωναν τη
Μεσοποταμία με τη Μεσόγειο και τις Ινδίες.

Η κοινωνία

Μολονότι το μεγαλύτερο μέρος της γης ανήκε στους ιερείς και στους ευγενείς,
υπήρχε καθεστώς ατομικής ιδιοκτησίας. Οι πολίτες που κατείχαν γη είχαν
οργανωθεί σε κοινότητες και σε οικογένειες με πατριαρχική δομή. Η γη ανήκε
κληρονομικά στην κάθε οικογένεια.

Στην κορυφή της κοινωνικής πυραμίδας βρισκόταν ο τοπικός ηγεμόνας. Μετά τους
Σουμέριους, κατοίκησαν λαοί οι οποίοι θεωρούσαν ότι ο ανώτατος άρχοντας ήταν
και η υπέρτατη θεότητα. Κάτω από το βασιλιά βρίσκονταν οι ευγενείς, οι άρχοντες
καθώς και οι γραφείς. Βάση της κοινωνικής δομής ήταν οι ελεύθεροι πολίτες, οι
γεωργοί κλπ. Υπήρχαν και οι δούλοι, οι οποίοι είτε ήταν αιχμάλωτοι είτε είχαν
χάσει την ελευθερία τους εξαιτίας χρεών.

Η πολιτική οργάνωση

Βάση της πολιτικής σουμεριακής οργάνωσης ήταν η πόλη, η οποία μαζί με τις γύρω
κοινότητες αποτελούσε ανεξάρτητο κράτος. Την ανώτατη εξουσία στην πόλη
κατείχε ο ηγεμόνας, ο οποίος είχε και την ανώτατη θρησκευτική δικαστική και
στρατιωτική εξουσία. Γύρω από αυτόν βρίσκονταν οι συγγενείς του και οι ιερείς.
3. Η ιστορία

Πηγές

Ως τις αρχές του 19ου αιώνα γνωστοί ήταν μόνο οι Βαβυλώνιοι, οι Ασσύριοι και οι
Χαλδαίοι. Οι συστηματικές ανασκαφές και η αποκρυπτογράφηση της σφηνοειδούς
γραφής μας έκαναν γνωστούς και άλλους λαούς, τους οποίους σήμερα μελετάει η
Ασσυριολογία.

Η προϊστορία

Κατά την 7η χιλιετία π.Χ. ο τρόπος ζωής της περιοχής άλλαξε δραματικά· ενώ πριν
ο άνθρωπος ήταν τροφοσυλλέκτης (μάζευε φρούτα και διάφορα λαχανικά) και
κυνηγός, την περίοδο αυτή δημιούργησε μόνιμες εγκαταστάσεις και ασχολήθηκε με
τη γεωργία και την κτηνοτροφία (παραγωγικό στάδιο). Η κατάσταση καλυτέρευσε
μετά την 5η χιλιετία π.Χ.

Οι Σουμέριοι

Την 4η χιλιετία π.Χ. στην περιοχή καταφτάνουν οι Σουμέριοι. Δεν ξέρουμε την
προέλευσή τους, ωστόσο οργανώθηκαν γρήγορα σε πόλεις, οι οποίες ήταν
τειχισμένες. Γύρω από τις πόλεις αναπτύχθηκαν πολλοί οικισμοί.

Οι Σουμέριοι ανακάλυψαν τον τροχό, εφάρμοσαν το συστηματικό υπολογισμό των

καλλιεργήσιμων εκτάσεων, βελτίωσαν τα γεωργικά εργαλεία. Βελτίωσαν την
κτηνοτροφία, χρησιμοποίησαν πρώτοι την ψημένη στον ήλιο πλίνθο ως δομικό
υλικό (η πλίνθος φτιάχνονταν από πηλό ανακατεμένο με άχυρο που τον άφηναν στον
ήλιο να στεγνώσει και έτσι γινόταν σκληρός). Την χρησιμοποιούσαν όπως εμείς
χρησιμοποιούμε σήμερα τα τούβλα για να χτίσουμε). Πλίνθινες ήταν και οι
πινακίδες όπου έγραφαν (σφηνοειδής γραφή). Επειδή υπήρχε έλλειψη πρώτων υλών
(κυρίως μετάλλων), αναπτύχθηκε το ανταλλακτικό εμπόριο με άλλες χώρες.

Οι Ακκάδιοι

Κατά την 3η χιλιετία π.Χ. σημιτικά φύλα ήρθαν ίσως από την Αραβία στη Βόρεια
Χαλδαία και συγκρούστηκαν με τους Σουμέριους. Οι εισβολείς νίκησαν με αρχηγό
το Βασιλιά Σαργκόν Α' και ίδρυσαν κράτος με πρωτεύουσα την πόλη Ακκάδ (2350
π.Χ.)

Το Αρχαίο Βαβυλωνιακό κράτος

Κατά το 18ο αι. π.Χ. οι λαοί της περιοχής ακμάζουν, αφού ενώθηκαν κάτω από την
ηγεσία του Χαμουραμπι. Πρωτεύουσα αναδείχτηκε η ΒαΒυλώνα. Ο Χαμουραμπί
οργάνωσε διοικητικά και νομοθετικά το κράτος. Το έπος του Γκιλγκαμές, το πρώτο
λογοτεχνικό έργο της ανθρώπινης ιστορίας, ανάγεται σε αυτή την περίοδο. Από το
16ο αι. π.Χ. αρχίζει η παρακμή του ΒαΒυλωνιακού κράτους.
Οι Ασσυριοι

Στα μέσα του 12ου αι. π.Χ. κυριάρχησε στην περιοχή ένας πολεμικός λαός, οι
Ασσύριοι. Σταδιακά επεκτάθηκαν στη γύρω περιοχή ως τη Συρία και την Αίγυπτο.
(7ος αι. π.Χ.) Πρωτεύουσα της χώρας ήταν η Νινευί.

Το Νέο Βαβυλωνιακό Κράτος

Το 612 π.Χ. ξέσπασε επανάσταση από τους ΒαΒυλώνιους και τους Μήδους. Η
Νινευί καταστράφηκε και πρωτεύουσα του κράτους έγινε πάλι η ΒαΒυλώνα. Το
Νέο ΒαΒυλωνιακό κράτος έφτασε στην ακμή του κάτω από την ηγεσία του
ΝαΒουχοδονόσορα.

Η ξένη κατάκτηση

Το 538 π.Χ. η Μεσοποταμία κατακτήθηκε από τους Πέρσες. Η περιοχή πέρασε

στην εξουσία του Μ. Αλεξάνδρου το 330 π.Χ.

4. Ο πολιτισμός - Η θρησκεία

Ο θεός-προστάτης κάθε πόλης κατοικούσε στα ζιγκουράτ, τα οποία ήταν και

διοικητήρια, θησαυροφυλάκια, αποθήκες κ.τ.λ. Κάθε δυνατή πόλη προσπαθούσε να
επιβάλει τις δικές της θεότητες (π.χ τον Μαρδούκ ή τον Άσσουρ από τους
Βαβυλώνιους). Πίστευαν ότι η μοίρα των ανθρώπων καθορίζεται από τη θέση των
αστεριών κατά την ώρα γέννησής τους. Οι ιερείς κατείχαν σημαντική θέση.

Η γραφή

Την 4η χιλιετία π.Χ. πρωτοχρησιμοποιήθηκε η σφηνοειδής γραφή από τους

Σουμέριους. Τη γραφή αυτή υιοθέτησαν και άλλοι λαοί (Ελαμιτες, Χετταίοι,
Ασσύριοι κ.ά.)

Οι επιστήμες

Εξαιτίας της ανάγκης άρδευσης και καλλιέργειας των αγρών, γεννήθηκαν και
αναπτύχθηκαν η γεωμετρία και η αριθμητική. Οι ιερείς-μάγοι μελέτησαν τον
ουρανό (φάσεις της Σελήνης, χωρισμός έτους σε δώδεκα σεληνιακούς μήνες κ.τ.λ.
Παράλληλα, αναπτύχθηκαν η φαρμακευτική και η ιατρική.

Η νομοθεσία

Ο Χαμουραμπί κωδικοποίησε το δίκαιο, που αφορούσε τις οικογενειακές σχέσεις,

τις γεωργικές εργασίες, τη στρατιωτική οργάνωση και το εμπόριο.

Τα γράμματα

Σημαντικό είναι το «έπος του Γκιλγκαμές», που ασχολείται με τον άνθρωπο και τις
πνευματικές δυνατότητές του. Σε μορφή ποίησης διατηρήθηκαν μύθοι της
Δημιουργίας και του κατακλυσμού.
Οι τέχνες

Οι λαοί της Μεσοποταμίας έχτισαν λαμπρά κτίρια από πλίνθο. Στα ασσυριακά
ανάκτορα, που σώζονται καλύτερα, βλέπουμε ζωγραφιστές και ανάγλυφες
παραστάσεις πολεμικού χαρακτήρα. Τα έργα των Σουμερίων αποθεώνουν την
ειρηνική ζωή. Σπουδαία είναι τα έργα μικροτεχνίας, και κυρίως της
σφραγιδογλυφίας. Σπουδαίο ρόλο πρέπει να έπαιζε για τους Σουμέριους και η
μουσική, καθώς έχουν απεικονιστεί σε τάφους άρπες, τύμπανα κ.ά. όργανα.

2. Η Αίγυπτος
Στην Αίγυπτο η ζωή βρισκόταν σε άμεση σχέση με τον Νείλο. Ο αιγυπτιακός λαός,
έχοντας ως επικεφαλή το Φαραώ, κατασκεύασε λαμπρά έργα.

1. Η χώρα

Η αρχαία Αίγυπτος βρίσκονταν στο κομμάτι της Β.Α Αφρικής, γύρω από τον
μεγάλο ποταμό Νείλο επειδή γύρω από αυτόν υπήρχαν γόνιμα χωράφια. Ο Νείλος
κόβει στα δυο την έρημο που υπάρχει στην περιοχή. Αριστερά βρίσκεται η Λιβύη
και δεξιά η Ερυθρά θάλασσα και η χερσόνησος του Σινά. Ο Νείλος πλημμύριζε το
καλοκαίρι. Όταν έπεφτε η στάθμη των νερών, έμενε ένα παχύ στρώμα γόνιμης
λάσπης. Η Αίγυπτος χωριζόταν σε δυο μέρη: στην Άνω (νότια) Αίγυπτο και στην
Κάτω (βόρεια) Αίγυπτο.

2.Οικονομική,ΚοινωνικήκαιΠολιτικήΟργάνωση

Η Οικονομία

Η οικονομία βασιζόταν στην άρδευση των χωραφιών και στην συντήρηση των
καναλιών. Επειδή οι αγροτικές εργασίες ήταν δύσκολες, έπρεπε να συνεργαστεί ο
λαός. Καλλιεργούνταν δημητριακά, οπωροφόρα, κηπευτικά κ.ά. Άλλες ασχολίες
ήταν: η κτηνοτροφία και το ψάρεμα. Η ανάγκη για οργάνωση του κράτους κάτω
από ενιαία εξουσία επιβλήθηκε από την ανάγκη για συστηματική αγροτική
παραγωγή.

Υπήρχε εξειδίκευση των επαγγελμάτων. Μεταλλουργοί, ξυλουργοί, ναυπηγοί κ.ά.

φρόντιζαν για την κάλυψη των απαραίτητων αναγκών. Οι καλύτεροι τεχνίτες
εργάζονταν στα βασιλικά εργαστήρια. Το πλεόνασμα των παραγόμενων
αιγυπτιακών αναγκών εξάγονταν σε άλλες χώρες. Ένας αρκετά μεγάλος αριθμός
Αιγυπτίων ασχολούνταν στις διοικητικές υπηρεσίες.

Ήξεραν τη δύσκολη ιερογλυφική γραφή, γι’ αυτό και ήταν απαραίτητοι για τη
λειτουργία της αιγυπτιακής γραφειοκρατίας (γραφείς). Μεγάλη δύναμη είχαν οι
ιερείς, καθώς υπήρχε θεοκρατικό πολίτευμα, και οι επαγγελματιες στρατιωτικοί.
Η κοινωνία

Ο Φαραώ βρισκόταν στην κορυφή της κοινωνίας. Ήταν ο ίδιος θεός και ενσάρκωση
του κράτους. Είχε απόλυτη εξουσία. Πιο κάτω βρίσκονταν οι ανώτατοι κρατικοί
υπάλληλοι, οι γραφείς και οι ιερείς. Σημαντική θέση κατείχαν οι στρατιωτικοί. Η
συντριπτική πλειοψηφία των Αιγυπτίων αποτελούνταν από ελεύθερους πολίτες.
Υπήρχαν και οι δούλοι, οι οποίοι εργάζονταν σε δημόσια έργα κυρίως. Κατά την
περίοδο του Νέου Βασιλείου το αυστηρό αυτό κοινωνικό σύστημα άρχισε να
χαλαρώνει και να γίνεται πιο ευέλικτο.

Η πολιτική οργάνωση

Ήδη από τις αρχές της 3ης χιλιετίας κυριαρχούσε η ιδέα της θεοποίησης του
Φαραώ, ο οποίος αναφερόταν στις επιγραφές ως θεός. Ακόμα και επιγραφές που
τον παρουσιάζουν ως άνθρωπο δηλώνουν ότι πρόκειται για θεό με ανθρώπινες
ιδιότητες. Το κράτος της Αιγύπτου είχε θεοκρατικό χαρακτήρα.

3. Η ιστορία Η προϊστορία

Δεν ξέρουμε από πού κατάγονταν οι αρχαίοι Αιγύπτιοι. Στα τέλη της 5ης χιλιετίας
π.Χ. πάντως συναντάμε νεολιθικούς οικισμούς, οι κάτοικοι των οποίων
ασχολούνται με τη γη, το ψάρεμα και το κυνήγι. Αργότερα, οι οικισμοί αυτοί
ενώνονται και σχηματίζουν φυλές, οι οποίες πολεμούν μεταξύ τους. Τελικά,
δημιουργήθηκαν δυο βασίλεια, η Άνω και η Κάτω Αίγυπτος. Ο Μήνης ένωσε τα
δυο αυτά βασίλεια και έγινε ο πρώτος Φαραώ.

Αρχαίο Βασίλειο (περ. 3000-2000 π.Χ.) με πρωτεύουσα τη Μέμφιδα

Κατά την περίοδο αυτή η χώρα επεκτείνεται ανατολικά (Σινά) και νότια (Νουβία),
με σκοπό να αποκτηθούν μέταλλα. Σπουδαία οικοδομήματα κατασκευάστηκαν. Το
τέλος της περιόδου χαρακτηρίζεται από πολιτικές και θρησκευτικές ταραχές.

Το Μέσο Βασίλειο (περ. 2000-1540 π.Χ.) με πρωτεύουσα τη Θήβα στην άνω

Αίγυπτο

Αρχικά η χώρα αναδιοργανώνεται στρατιωτικά ενώ παράλληλα κατασκευάζονται

αρχιτεκτονικά και εγγειοβελτιωτικά έργα. Για 200 χρόνια η Αίγυπτος κυβερνήθηκε
από τους Υξώς, ένα νομαδικό ασιατικό λαό. Οι Υξώς σεβάστηκαν τον τρόπο ζωής
των Αιγυπτίων. Είχαν καλές σχέσεις με γειτονικούς λαούς. Πιθανόν οι Υξώς να
εισήγαγαν το πολεμικό άρμα.
Το Νέο Βασίλειο (1540-1075 π.Χ.) με πρωτεύουσα τη Θήβα

Τελικά οι Υξώς εκδιώχθηκαν από τους ηγεμόνες της Θήβας. Σημαντικοί Φαραώ
κυβέρνησαν αυτή την περίοδο. Για παράδειγμα, κατά τη Βασίλεια του Τούθμωσι Γ'
(15ος αι. π.Χ.) η αιγυπτιακή κυριαρχία έφτασε ως τη Συρία, αλλά επεκτάθηκε και
προς το νότο. Η δύναμη του στρατού βασιζόταν στη σωστή οργάνωση, στο άλογο
και στα πολεμικά άρματα. Άλλοι σπουδαίοι Φαραώ ήταν: ο Ακενατών, ο οποίος
προσπάθησε μάταια να επιβάλει το μονοθεϊσμό, και ο Ραμσής Β', κατά τη διάρκεια
της βασιλείας του οποίου η Αίγυπτος έγινε ένα ισχυρό κράτος τόσο εσωτερικά, όσο
και εξωτερικά. Πολλά πολεμικά κατορθώματα του Ραμσή Β' αναφέρονται, αν και οι
μελετητές σήμερα είναι επιφυλακτικοί. Σημαντική ανάπτυξη γνώρισαν και οι
εμπορικές σχέσεις της Αιγύπτου. Κατά το 12ο αιώνα στη χώρα εισβάλλουν από το
βορρά οι λαοί της θάλασσας. Οι Αιγύπτιοι χάνουν τις ασιατικές κτήσεις. Κατά τον
11ο αι. π.Χ. το Νέο Βασίλειο βρίσκεται σε παρακμή.

Η ξένη κατάκτηση

Από τον 11ο αι. π.Χ. ως τον 7ο αι. π.Χ. η Αίγυπτος βρίσκεται κάτω από ασσυριακή
κατοχή. Στο α' μισό του 7ου αι. π.Χ. όμως, οι αιγύπτιοι καταφέρνουν να διώξουν
τους ασσύριους.

Φαραώ γίνεται ο Ψαμμήτιχος και ύστερα ο Νεκώ (6ος αι. π.Χ.). Την περίοδο αυτή
ιδρύεται η ελληνική αποικία Ναύκρατις. Το ελληνικό στοιχείο διεισδύει στην
Αίγυπτο ως έμποροι και ως μισθοφόροι. Με τους Πέρσες η Αίγυπτος ήρθε σε
επαφή το 539 π.Χ., όταν ο Φαραώ Άμασις υποστήριξε τους Βαβυλώνιους. Το 525
π.Χ. η Αίγυπτος έγινε περσική επαρχία. Το 333 π.Χ., μετά τη μάχη της Ισσού, ο
Μ.Αλέξανδρος κατέλαβε τη χώρα και ανακηρύχτηκε Φαραώ στη Μέμφιδα το 332
π.Χ.

4. Ο πολιτισμός. Η θρησκεία

Αρχικά, κάθε πόλη είχε ένα δικό της θεό-προστάτη. Στην Αίγυπτο επικράτησε η
πολυθεΐα. Οι θεοί παριστάνονταν έχοντας ανθρώπινο σώμα και κεφάλι ζώου.
Γενικά πάντως υπήρχαν κάποιοι πολύ γνωστοί θεοί σε όλη την αιγυπτιακή
επικράτεια: ο Ρα, η Ίσιδα, ο Ώρος, ο Όσιρις. Ο Ακενατών μάταια προσπάθησε να
επιβάλει ως μόνη λατρεία τη λατρεία του Ρα.

Οι Αιγύπτιοι πίστευαν στη μεταθανάτια ζωή αν δεν καταστρεφόταν το υλικό σώμα.

Γι’ αυτό ταρίχευαν τα νεκρά σώματα (μούμιες) και τα έθαβαν σε τάφους μαζί με
διάφορα σκεύη. Εξαιτιας αυτής της αντίληψης, κατασκευάστηκαν για τους Φαραώ
και τους νεκρούς των ανώτερων τάξεων ταφικά μνημεία, όπως οι πυραμίδες, τα
οποία είχαν διακοσμηθεί με πολυτελή τρόπο. Μέσα σε αυτά βρέθηκαν πολλά
πολύτιμα αντικείμενα.

Η γραφή

Από την 4η χιλιετία π.Χ. οι Αιγύπτιοι χρησιμοποιούσαν την ιερογλυφική γραφή,

όπου κάθε χαρακτήρας ήταν και ένα σύμβολο. Ήταν μια δύσκολη γραφή και γι’
αυτό υπήρχε μια ειδικευμένη ομάδα ανθρώπων, οι γραφείς, οι οποίοι είχαν
διοικητικά καθήκοντα. Κατά το Νέο Βασίλειο και ένας απλός πολίτης μπορούσε να
γίνει γραφέας. Τα ιερογλυφικά αποκρυπτογραφήθηκαν το 1822 από το Γάλλο
αιγυπτιολόγο I.Champollion, με τη βοήθεια της στήλης της Ροζέτας, όπου το ίδιο
κείμενο ήταν γραμμένο σε ιερογλυφικά, σε απλά ιερογλυφικά και σε ελληνικά.

Τα γράμματα

Τα κείμενα ασχολούνται κυρίως με τα κατορθώματα των Φαραώ ή έχουν

θρησκευτικό και λυρικό περιεχόμενο ή μας αναφέρουν λαϊκές διηγήσεις. Αυτό
συμβαίνει εξαιτιας της δυσκολίας των ιερογλυφικών.

Οι επιστήμες

Στην Αίγυπτο αναπτύχθηκαν εμπειρικά οι αστρονομικές γνώσεις: α) καθιερώθηκε

το ημερολόγιο των 365 ημερών, β) το έτος χωρίστηκε σε εβδομάδες και μήνες, γ) η
ώρα προσδιορίστηκε με βάση την ηλιακή σκιά.

Παράλληλα, αναπτύχθηκε η γεωμετρία ως τρόπος για τη μέτρηση των

καλλιεργήσιμων γαιών και τα μαθηματικά. Εξαιτίας της ταρίχευσης, αναπτύχθηκε η
ανατομία και η ιατρική. Οι Αιγύπτιοι ήταν φημισμένοι γιατροί.

Οι τέχνες

Οι τέχνες βρίσκονταν στην υπηρεσία του Φαραώ. Μέσω αυτών προβάλλονταν η

ζωή και η δράση του ανώτατου άρχοντα. Στην αρχιτεκτονική τα έργα
χαρακτηρίζονταν από τις μεγάλες διαστάσεις που είχαν. Χαρακτηριστικές είναι οι
πυραμίδες, οι μεγάλοι ναοί στο Λούξορ και στο Καρνάκ. Στις επιφάνειες πολλών
ναών και τάφων εξιστορούνταν η ζωή των Φαραώ από ζωγραφικές ή ανάγλυφες
παραστάσεις. Σπουδαία έργα μικρότερων διαστάσεων κατασκευάστηκαν από ξύλο
ή πέτρα. Σπουδαία ήταν και τα έργα μικροτεχνίας.

3. Οι Φοίνικες
Οι Φοίνικες, λαός σημιτικής καταγωγής, ζούσαν σε βασίλεια της βόρειας παράκτιας
περιοχής της Α. Μεσογείου. Ασχολήθηκαν κυρίως με το εμπόριο και βιοτεχνία, ενώ
ήταν και πολύ καλοί ναυτικοί. Ίδρυσαν πολλές αποικίες στη Μεσόγειο, από τις
οποίες η πιο γνωστή είναι η Καρχηδόνα.

1. Η χώρα

Στην αρχαιότητα, Φοινίκη ονομαζόταν μια στενή λωρίδα γης ανάμεσα στα
σημερινά κράτη του Λιβάνου, της Συρίας και του Ισραήλ. Επειδή από εκεί
περνούσαν οι εμπορικοί και στρατιωτικοί δρόμοι από τη Μεσοποταμία για την
Αίγυπτο, η περιοχή είχε μεγάλη σημασία. Εκεί άλλωστε κατέληγαν οι παλαιοί
εμπορικοί δρόμοι από το εσωτερικό της Ασίας. Στην περιοχή υπάρχουν μικρές
κοιλάδες, ενώ στη θάλασσα ανοίγονται ασφαλή φυσικά λιμάνια. Γενικά, πάντως,
επειδή η χώρα ήταν άγονη, οι Φοίνικες δεν ασχολήθηκαν πολύ με τη γεωργία αλλά
με το εμπόριο και τη ναυτιλία.

2. Οικονομική, Κοινωνική και Πολιτική Οργάνωση

Η Οικονομία

Η άγονη γη δεν ευνοούσε την ενασχόληση με τη γεωργία. Οι Φοίνικες

ασχολήθηκαν με το δευτερογενή και τριτογενή τομέα της οικονομίας (αγόραζαν,
δηλαδή τις πρώτες ύλες από αλλού και έφτιαχναν αυτοί διάφορα πράγματα):
κατασκευή όπλων, κοσμημάτων, παραγωγή κόκκινων υφασμάτων («φοινικούν»,
όπως ονομαζόταν). Με τους κέδρους του Λιβάνου ναυπήγησαν στόλο. Διακρίθηκαν
ως ναυτικοί. Ως τον 8ο αι. π.Χ. τουλάχιστον κυριαρχούσαν στον τομέα του
διαμετακομιστικού εμπορίου στη Μεσόγειο.

Η κοινωνία

Η κοινωνία των Φοινίκων είχε αστικά χαρακτηριστικά. Στην κορυφή της

κοινωνικής πυραμίδας βρισκόταν ο τοπικός ηγεμόνας. Ωστόσο, μεγάλη δύναμη
είχαν οι πλούσιοι έμποροι και οι ιερείς. Ο απλός λαός ζούσε κάτω από πολύ καλές
συνθήκες ζωής.

Η πολιτική οργάνωση

Η Φοινίκη δεν αποτέλεσε ποτέ ενιαίο κράτος εξαιτίας της γεωγραφικής

διαμόρφωσης της περιοχής. Την παλιά εποχή υπήρχε το πολίτευμα της βασιλείας. Ο
Βασιλιάς εκλεγόταν από τα μέλη των βασιλικών οίκων και κυβερνούσε με τη
βοήθεια ενός συμβουλίου γερόντων. Τον 6ο αι. π.Χ. στην Τύρο για λίγο η εξουσία
ήταν στα χεριά αιρετών δικαστών.

3. Η ιστορία

Φαίνεται ότι οι Φοίνικες εγκαταστάθηκαν στη Φοινίκη στις αρχές της 3ης χιλιετίας
π.Χ.

Η Βύβλος

Ήταν η αρχαιότερη πόλη της Φοινίκης. Αναπτύχθηκε γρήγορα, καθώς οι κάτοικοι

έκαναν εμπόριο με την Αίγυπτο ανταλλάσσοντας ξυλεία με πάπυρο.

Η Ουγκαρίτ

Η Ουγκαρίτ γνώρισε ακμή κατά τη 2η χιλιετία π.Χ., όταν η Συρία και μέρος της
Παλαιστίνης κατακτήθηκε από τους Αιγυπτίους. Στην πόλη υπήρχε μυκηναϊκός
εμπορικός σταθμός.

Η Σιδώνα

Το 14ο αι. π.Χ. και εξής οι Φοίνικες ευνόησαν τη διείσδυση των Χετταίων στη
Συρία ως αντίβαρο κατοχής της Φοινίκης από τους Αιγυπτίους. Οι Χετταίοι
προωθήθηκαν ως τη βόρεια Φοινίκη. Εκείνη την περίοδο τοποθετείται η ανάπτυξη
της Σιδώνας. Η πόλη καταστράφηκε τον 11ο αιώνα από τους Φιλισταίους.

Η Τύρος

Μετά τον 11ο αιώνα, και για 3 αιώνες, κέντρο της ιστορίας της περιοχής
αναδειχθηκε η πόλη της Τύρου. Η πόλη είχε σχέσεις με τους Εβραίους, ενώ
παράλληλα αναδείχθηκε κύριο εξαγωγικό λιμάνι της Φοινίκης. Την περίοδο αυτή οι
Φοίνικες έκαναν πολλές αποικίες στη Δ. Μεσόγειο.

Η ξένη κατάκτηση

Από τον 8ο αι. π.Χ. η Τύρος βρήκε ανταγωνιστή την εξάπλωση των ελληνικών
αποικιών στη Μεσόγειο. Την ίδια περίοδο η Τύρος απειλήθηκε από τους
Ασσύριους, αλλά κατάφερε να επιβιώσει. Το 538 π.Χ. η Φοινίκη καταλήφθηκε από
τους Πέρσες. Οι Φοίνικες ανέλαβαν το περσικό ναυτικό. Τελικά, η Φοινίκη
καταλήφθηκε από το Μ. Αλέξανδρο.

4. Ο πολιτισμός

Ο πολιτισμός των Φοινίκων δέχτηκε πολλές επιρροές από τους λαούς με τους
οποίους είχαν εμπορικές σχέσεις.

Η θρησκεία

Λάτρευαν τις φυσικές δυνάμεις. Κάθε πόλη είχε καθιερώσει δική της λατρεία.
Διαδεδομένη ήταν η λατρεία λίγων θεοτήτων, όπως του Βάαλ, του θεού της
καταιγίδας. Άλλοι γνωστοί θεοί ήταν ο Μελκάρτ και ο Εσμούν. Οι Φοίνικες έκαναν
και ανθρωποθυσίες.

Η γραφή

Πρώτοι οι Φοίνικες επινόησαν το αλφάβητο. Ενώ στα ιερογλυφικά ή στη

σφηνοειδή γραφή το κάθε σύμβολο αντιστοιχούσε σε ιδέες ή συλλαβές, στο
φοινικικό αλφάβητο αντιστοιχούσε σε ήχο. Οι Έλληνες πήραν στις αρχές του 8ου
αι. π.Χ. το φοινικικό αλφάβητο και με βάση αυτό έφτιαξαν το ελληνικό.

Τα ταξίδια και οι αποικίες

Οι Φοίνικες ήδη από τα μέσα της 2ης χιλιετίας π.Χ. ίδρυσαν αποικίες. Η πιο
γνωστή ήταν η Καρχηδόνα στη βόρεια Αφρική. Η καρχηδόνα κυριάρχησε στη Δ.
Μεσόγειο ως το 2ο αι. π.Χ., οπότε καταστράφηκε από τους Ρωμαίους. Η εμπορική
δράση της πόλης ήταν μεγάλη, αφού μάλλον οι Καρχηδόνιοι έφτασαν ως τα
βρετανικά νησιά.
Οιτέχνες
Οι τέχνες επηρεάστηκαν από άλλους λαούς, κυρίως από την Αίγυπτο και τη
Μεσοποταμία. Σε ορισμένα θέματα η φοινικική τέχνη επηρεάστηκε από τους
μινωίτες και τους μυκηναίους.

4. Οι Εβραίοι
Οι Εβραίοι κατάγονταν από νομαδικά σημιτικά φύλα. Ζούσαν νομαδικά. Αργότερα
όμως εγκαταστάθηκαν στην Παλαιστίνη. Το εβραϊκό κράτος άκμασε κατά το 10ο
αι. π.Χ., όταν βασιλιάς ήταν ο Σολομώντας. Αργότερα, όμως, παρήκμασε και
κατακτήθηκε από διάφορους λαούς.

1. Η χώρα

Νότια της Φοινίκης η περιοχή ονομαζόταν Χαναάν. Μετά την εγκατάσταση των
Εβραίων ονομάστηκε Παλαιστίνη. Χωρίζεται σε τρεις περιοχές: α) στην
παραλιακή, όπου υπάρχουν καλλιεργήσιμα εδάφη, β) στην κεντρική και γ) στη
νότια περιοχή, όπου βρίσκονται η λίμνη Γενησαρέτ και η Νεκρή Θάλασσα.

2. Οικονομομική, Κοινωνική και Πολιτική Οργάνωση

Η Οικονομία

Αρχικά, οι Εβραίοι ήταν νομάδες κτηνοτρόφοι. Μετά την ίδρυση του εβραϊκού
κράτους, ασχολήθηκαν με το εμπόριο και τη γεωργία. Διακρίθηκαν και στον τομέα
της βιοτεχνίας (ημιπολύτιμοι λίθοι, κοσμήματα κ.ά.)

Η κοινωνία

Η εβραϊκή κοινωνία επηρεάστηκε από το Μωσαϊκό Νόμο και από τη νομαδική ζωή.
Γενικά δεν υπήρχαν μεγάλες κοινωνικές ανισότητες. Σημαντικό ρόλο έπαιξαν ο
βασιλιάς και οι ιερείς.

Η πολιτική οργάνωση

Ακόμα και μετά την ίδρυση του εβραϊκού κράτους (11ος αι. π.Χ.) η φυλή ήταν η
βάση της πολιτικής οργάνωσης. Σχεδόν αδιάλειπτα οι εβραϊκές φυλές
αντιπαρατίθενται η μια στην άλλη. Κυριαρχούσαν οι Βασιλιάδες και οι Πατριάρχες.

3. Η ιστορία

Η περίοδος των Πατριαρχών

Οι Εβραίοι ξεκίνησαν από την πόλη Ουρ της Χαλδαίας, ίσως κατά τα χρόνια του
Χαμουραμπι. Μια ομάδα, με αρχηγό τον Αβραάμ, έφτασε στη Χαναάν. Εκεί πήραν
και το όνομά τους. Κατά τη διάρκεια της διακυβέρνησης της Αιγύπτου από τους
Υξώς, μια φυλή Εβραίων βρισκόταν στην Αίγυπτο. Αργότερα οι Αιγύπτιοι έδιωξαν
τους Εβραίους. Γνωστή είναι η ιστορία της Εξόδου και της παραλαβής των Δέκα
Εντολών.

Η περίοδος των Κριτών

Κατά το 12ο-11ο αι. π.Χ. οι Εβραίοι πολέμησαν εναντίον των Φιλισταίων, που
κατείχαν την παραλιακή Παλαιστίνη, και εναντίον των Χαναναίων, που κατείχαν το
εσωτερικό. Όταν ενώνονταν οι φυλές για τον πόλεμο, είχαν ως αρχηγούς τους
Κριτές.
Η περίοδος των Βασιλέων

Τον 11ο αι. π.Χ. οι εβραϊκές φυλές ενώθηκαν κάτω από ενιαία βασιλική διοίκηση.
Πρώτος βασιλιάς αναδείχθηκε ο Σαούλ και μετά ο Δαβίδ, που οργάνωσε ένα ισχυρό
κράτος. Ακολούθησε η βασίλεια του Σολομώντα, ο οποίος ευνόησε την ανάπτυξη
του διαμετακομιστικού εμπορίου.

Η περίοδος των Προφητών

Μόλις πέθανε ο Σολομώντας, το κράτος διασπάστηκε σε δυο βασίλεια. Τότε,

ευσεβείς Εβραίοι, οι Προφήτες, ανέλαβαν τη διοίκηση των φυλών. Το εβραϊκό
κράτος όμως δε γλίτωσε την ξένη κατάκτηση. Την περιοχή υποδούλωσαν οι
Ασσύριοι (722 π.Χ.), οι Πέρσες (538 π.Χ.) και ο Μ. Αλέξανδρος (332 π.Χ.)

4. Ο πολιτισμός

Η θρησκεία

Στην εβραϊκή θρησκεία για πρώτη φορά ο Θεός αποκτάει εσωτερικότητα,

πνευματικότητα. Δεν ταυτίστηκε με τον ηγεμόνα, όπως στις θεοκρατίες της Εγγύς
Ανατολής. Αρχικά πάντως ο Θεός έσωζε τους νομάδες Εβραίους από τους εχθρούς
καθώς και τους θεούς των εχθρών τους. Μετά την Έξοδο, ο εβραϊκός λαός έγινε ο
εκλεκτός λαός του Θεού. Με τους Προφήτες και τη βαβυλώνια αιχμαλωσία
προωθήθηκε η ιδέα του ερχομού του Μεσσια. Από τον Ιουδαϊσμό προήλθε ο
χριστιανισμός, ενώ επηρεάστηκε άμεσα και ο Μωαμεθανισμός.

Η νομοθεσία και η λογοτεχνία

Ο Μωσαϊκός Νόμος κωδικοποίησε τους βασικούς ηθικούς κανόνες των

ανθρώπινων σχέσεων. Σημαντικά είναι τα κείμενα της Παλαιάς Διαθήκης.
5. Οι Χετταίοι ή Χεττίτες
Η ανατολική περιοχή της Μικρός Ασίας αποτέλεσε στις αρχές της 2ης χιλιετίας
π.Χ. τον τόπο ίδρυσης ενός κράτους από γηγενή και νομαδικά ινδοευρωπαϊκά
φύλα. Αυτοί ήταν οι Χετταίοι, ένας λαός ο οποίος διακριθηκε στο εμπόριο και στη
βιοτεχνία. Πρωτεύουσα του κρότους ήταν η Χαττούσα.

1. Η χώρα

Η χώρα βρίσκεται στις ανατολικές περιοχές της Μ. Ασίας. Ινδοευρωπαϊκά φύλα και
γηγενείς πληθυσμοί σχημάτισαν στις αρχές της 2ης χιλιετίας π.Χ. ενιαίο κρότος.
Αργότερα επεκτόθηκαν ως τη Συρία και τη Β. Μεσοποταμία.

2. Οικονομομική, Κοινωνική και Πολιτική Οργάνωση

Η Οικονομία

Οι Χετταίοι αρχικά ήταν νομάδες κτηνοτρόφοι. Αργότερα έγιναν γεωργοί και

εγκαταστάθηκαν μόνιμα. Κύρια προϊόντα ήταν τα δημητριακά, το κρασί και το
μέλι. Ωστόσο, το κρότος τους βασίστηκε στην ανάπτυξη του εμπορίου με
γειτονικούς λαούς καθώς και της βιοτεχνίας. Διακρίθηκαν στον τομέα της
μεταλλουργίας. Πιστεύεται ότι πρώτοι οι Χεττιτες επεξεργάστηκαν το σίδηρο.

Η Κοινωνία

Η κοινωνική οργάνωση επηρεάστηκε έντονα από την ανάμειξη των ντόπιων και
των νέων φύλων που εγκαταστάθηκαν στην περιοχή. Στην κορυφή βρισκόταν ο
βασιλιάς, ο οποίος έφτασε να θεωρείται θεόσταλτος και υπεράνθρωπος. Κατείχε
την ανώτατη θρησκευτική στρατιωτική και δικαστική εξουσία. Κάτω από το
βασιλιά ήταν οι μεγάλοι γαιοκτήμονες, οι οποίοι έπαιρναν θέσεις ως διοικητικοί
αξιωματούχοι και ασχολούνταν με το πόλεμο. Στη βάση υπήρχε ο λαός, που ζούσε
μισθώνοντας τα κτήματα των ευγενών, και οι δούλοι.
Η πολιτική οργάνωση

Στο χεττιτικό κράτος ίσχυσε ένα σύστημα φεουδαρχικού χαρακτήρα. Ο βασιλιάς,

που είχε την έδρα του στη Χαττούσα, μοίραζε γη και σε περιφερειακούς ηγεμόνες.
Αυτοί, ως αντάλλαγμα, έδιναν σε αυτόν όρκο υποτέλειας.

3. Η ιστορία

Για τους Χετταίους μας μιλάει η Παλαιά Διαθήκη, τα γραπτά αιγυπτιακά μνημεία
και οι ανασκαφές στα βορειοανατολικά της Άγκυρας. Εκεί βρέθηκαν το 1934 τα
ερείπια της Χαττούσας, της πρωτεύουσας των Χετταίων. Φαίνεται πως μιλούσαν
κάποια ινδοευρωπαϊκή γλώσσα αλλά και άλλες, που ήταν ασιατικής καταγωγής.
Μάλλον το χετταϊκό κράτος δημιουργήθηκε πριν από τον 17ο αι. π.Χ. Το γεγονός
ότι οι πόλεις των Χετταίων ήταν μακριά η μια από την άλλη, ευνόησε τα
φεουδαρχικό σύστημα. Στις αρχές του 16ου αι. π.Χ. οι Χετταίοι έφτασαν μέχρι τη
Βαβυλώνα. Ύστερα όμως αναδιπλώθηκαν. Η ακμή των Χετταίων τοποθετείται το
15ο αι. π.Χ. Ως το 14ο αι. π.Χ. έφτασαν ως τη Συρία ενώ κατείχαν ολόκληρη τη Μ.
Ασία. Το 13ο αι. π.Χ. σύναψαν συνθήκη ειρήνης με τους Αιγυπτίους με τη μάχη
του Καντές. Το χετταϊκό κράτος καταστράφηκε κατά την εισβολή των λαών της
θάλασσας το 12ο αι. π.Χ.

4. Ο πολιτισμός

Η θρησκεία

Αν και αρχικά υπήρχαν μόνο τοπικές θεότητες, αργότερα κυριάρχησε στο χετταϊκό
κράτος η λατρεία του θεού της θάλασσας, του κεραυνού και της βροχής καθώς και
της συζύγου της, της θεάς των νεκρών. Γύρω από αυτούς υπήρχαν και άλλες
θεότητες, πολλές από τις οποίες ήταν σουμεριακής καταγωγής.

Ηγραφήκαιηνομοθεσία

Οι Χετταίοι χρησιμοποιούσαν ένα είδος σφηνοειδούς και ένα είδος ιερογλυφικής

γραφής. Η νομοθεσία είχε επηρεαστεί από τους νόμους του Χαμουραμπι.

ΟιΤέχνες
Στη Χαττούσα και αλλού βρέθηκαν βράχοι με ανάγλυφα των οποίων οι μορφές
ήταν σχηματοποιημένες αλλά δυναμικές. Έχουν βρεθεί έργα μικροτεχνίας, ειδώλια
και σφραγιδόλιθοι. Στη τέχνη κυριαρχούσαν οι θρησκευτικές και οι πολεμικές
σκηνές.

5. Οι Χετταίοι ή Χεττίτες
 μέγεθος γραμματοσειράς
 Εκτύπωση
 E-mail

Η ανατολική περιοχή της Μικρός Ασίας αποτέλεσε στις αρχές της 2ης χιλιετίας
π.Χ. τον τόπο ίδρυσης ενός κράτους από γηγενή και νομαδικά ινδοευρωπαϊκά
φύλα. Αυτοί ήταν οι Χετταίοι, ένας λαός ο οποίος διακριθηκε στο εμπόριο και στη
βιοτεχνία. Πρωτεύουσα του κρότους ήταν η Χαττούσα.

1. Η χώρα
Η χώρα βρίσκεται στις ανατολικές περιοχές της Μ. Ασίας. Ινδοευρωπαϊκά φύλα και
γηγενείς πληθυσμοί σχημάτισαν στις αρχές της 2ης χιλιετίας π.Χ. ενιαίο κρότος.
Αργότερα επεκτόθηκαν ως τη Συρία και τη Β. Μεσοποταμία.

2. Οικονομομική, Κοινωνική και Πολιτική Οργάνωση

Η Οικονομία

Οι Χετταίοι αρχικά ήταν νομάδες κτηνοτρόφοι. Αργότερα έγιναν γεωργοί και

εγκαταστάθηκαν μόνιμα. Κύρια προϊόντα ήταν τα δημητριακά, το κρασί και το
μέλι. Ωστόσο, το κρότος τους βασίστηκε στην ανάπτυξη του εμπορίου με
γειτονικούς λαούς καθώς και της βιοτεχνίας. Διακρίθηκαν στον τομέα της
μεταλλουργίας. Πιστεύεται ότι πρώτοι οι Χεττιτες επεξεργάστηκαν το σίδηρο.
Η Κοινωνία

Η κοινωνική οργάνωση επηρεάστηκε έντονα από την ανάμειξη των ντόπιων και
των νέων φύλων που εγκαταστάθηκαν στην περιοχή. Στην κορυφή βρισκόταν ο
βασιλιάς, ο οποίος έφτασε να θεωρείται θεόσταλτος και υπεράνθρωπος. Κατείχε
την ανώτατη θρησκευτική στρατιωτική και δικαστική εξουσία. Κάτω από το
βασιλιά ήταν οι μεγάλοι γαιοκτήμονες, οι οποίοι έπαιρναν θέσεις ως διοικητικοί
αξιωματούχοι και ασχολούνταν με το πόλεμο. Στη βάση υπήρχε ο λαός, που ζούσε
μισθώνοντας τα κτήματα των ευγενών, και οι δούλοι.
Η πολιτική οργάνωση

Στο χεττιτικό κράτος ίσχυσε ένα σύστημα φεουδαρχικού χαρακτήρα. Ο βασιλιάς,

που είχε την έδρα του στη Χαττούσα, μοίραζε γη και σε περιφερειακούς ηγεμόνες.
Αυτοί, ως αντάλλαγμα, έδιναν σε αυτόν όρκο υποτέλειας.

3. Η ιστορία

Για τους Χετταίους μας μιλάει η Παλαιά Διαθήκη, τα γραπτά αιγυπτιακά μνημεία
και οι ανασκαφές στα βορειοανατολικά της Άγκυρας. Εκεί βρέθηκαν το 1934 τα
ερείπια της Χαττούσας, της πρωτεύουσας των Χετταίων. Φαίνεται πως μιλούσαν
κάποια ινδοευρωπαϊκή γλώσσα αλλά και άλλες, που ήταν ασιατικής καταγωγής.
Μάλλον το χετταϊκό κράτος δημιουργήθηκε πριν από τον 17ο αι. π.Χ. Το γεγονός
ότι οι πόλεις των Χετταίων ήταν μακριά η μια από την άλλη, ευνόησε τα
φεουδαρχικό σύστημα. Στις αρχές του 16ου αι. π.Χ. οι Χετταίοι έφτασαν μέχρι τη
Βαβυλώνα. Ύστερα όμως αναδιπλώθηκαν. Η ακμή των Χετταίων τοποθετείται το
15ο αι. π.Χ. Ως το 14ο αι. π.Χ. έφτασαν ως τη Συρία ενώ κατείχαν ολόκληρη τη Μ.
Ασία. Το 13ο αι. π.Χ. σύναψαν συνθήκη ειρήνης με τους Αιγυπτίους με τη μάχη
του Καντές. Το χετταϊκό κράτος καταστράφηκε κατά την εισβολή των λαών της
θάλασσας το 12ο αι. π.Χ.

4. Ο πολιτισμός
Η θρησκεία

Αν και αρχικά υπήρχαν μόνο τοπικές θεότητες, αργότερα κυριάρχησε στο χετταϊκό
κράτος η λατρεία του θεού της θάλασσας, του κεραυνού και της βροχής καθώς και
της συζύγου της, της θεάς των νεκρών. Γύρω από αυτούς υπήρχαν και άλλες
θεότητες, πολλές από τις οποίες ήταν σουμεριακής καταγωγής.

Η γραφή και η νομοθεσία

Οι Χετταίοι χρησιμοποιούσαν ένα είδος σφηνοειδούς και ένα είδος ιερογλυφικής
γραφής. Η νομοθεσία είχε επηρεαστεί από τους νόμους του Χαμουραμπι.

Οι τέχνες
Στη Χαττούσα και αλλού βρέθηκαν βράχοι με ανάγλυφα των οποίων οι μορφές
ήταν σχηματοποιημένες αλλά δυναμικές. Έχουν βρεθεί έργα μικροτεχνίας, ειδώλια
και σφραγιδόλιθοι. Στη τέχνη κυριαρχούσαν οι θρησκευτικές και οι πολεμικές
σκηνές.

6. Οι Μήδοι και οι Πέρσες

 μέγεθος γραμματοσειράς
 Εκτύπωση
 E-mail

Στις αρχές της 2ης χιλιετίας π.Χ. στα βόρεια του ιρανικού οροπεδίου
εγκαταστάθηκαν οι Μήδοι και οι Πέρσες. Στα τέλη του 7ου αι. π.Χ. ιδρύθηκε
μηδικό κράτος με τους Πέρσες υποτελείς. Οι Πέρσες όμως επαναστάτησαν και
κατόρθωσαν να ιδρύσουν μια τεράστια αυτοκρατορία, όπου κυριαρχούσε ο
μονάρχης. Οι Πέρσες πήραν από τους κατακτημένους λαούς πολλά στοιχεία.
Τελικά η περσική αυτοκρατορία υπέκυψε το 331 π.Χ. στο Μ. Αλέξανδρο.

1. Η χώρα

Λίκνο των Περσών και των Μήδων ήταν το ιρανικό οροπέδιο, το οποίο έφτανε από
την Κασπία ως το Περσικό κόλπο και τη Μεσοποταμία. Υπήρχαν εκτάσεις
καλλιεργήσιμες και λιβάδια. Οι Πέρσες εγκαταστάθηκαν στο νότο και οι Μήδοι
στο βορρά.

2. Οικονομομική, Κοινωνική και Πολιτική Οργάνωση

Η Οικονομία

Αρχικά οι Μήδοι και οι Πέρσες ασχολούνταν με τη γεωργία και την κτηνοτροφία.

Από τα μέσα του 6ου αι. π.Χ. άρχισαν να παίρνουν φόρους από τις κατακτημένες
περιοχές.
Η Κοινωνία

Στην κορυφή βρισκόταν ο Μεγάλος Βασιλιάς. Οι Πέρσες πίστευαν ότι τον βασιλιά
τον διάλεγε ο θεός, δεν ήταν όμως θεός ο ίδιος. Από εκεί και πέρα, οι Πέρσες
θερούσαν τους εαυτούς τους ανώτερους από τους Μήδους. Οι κατακτημένοι λαοί,
αν πλήρωναν φόρους και έδιναν δώρα στο βασιλιά, είχαν μια σχετική ελευθερία.

Η πολιτική οργάνωση

Ο βασιλιάς ήταν ο απόλυτος άρχοντας. Γύρω του είχε ένα συμβούλιο από
αξιωματούχουςε που τον συμβούλευαν. Επειδή η αυτοκρατορία αποτελούνταν από
πολλά έθνη, για να μπορεί να διοικηθει πιο εύκολα, χωρίστηκε σε είκοσι μεγάλες
περιφέρειες, τις σατραπείες. Ο διοικητής της κάθε σατραπείας οριζόταν διοριζόταν
από το βασιλιά. Ο σατράπης ήταν υπεύθυνος για τα οικονομικά της σατραπείας,
καθώς έπρεπε να στέλνει το φόρο που αναλογούσε στο βασιλιά, ενώ έπρεπε να
στέλνει και στρατό όταν υπήρχε ανάγκη. Οι φόροι ήταν νομίσματα ή υλικά αγαθά.
Νόμισμα της αυτοκρατορίας ήταν ο δαρεικός. Υπήρχαν και διοικητικοί υπάλληλοι,
«τα μάτια και τα αυτιά του βασιλιά», που περιόδευαν στις σατραπείες και ανέφεραν
απευθείας στο βασιλιά.

Για τις απαραίτητες μετακινήσεις είχε οργανωθεί οδικό δίκτυο. Χαρακτηριστική

περίπτωση ήταν η βασιλική οδός, που συνέδεε τα Σούσα με τις Σάρδεις. Η
αυτοκρατορία είχε αδύνατα σημεία. Η κυριότερη ήταν ότι το περσικό κράτος
αποτελούνταν από πολλούς λαούς πολλοί από τους οποίους δεν ένιωθαν δεμένοι με
την κεντρική εξουσία. Είχαν διαφορετικό τρόπο ζωής. Καθώς οι σατραπείες είχαν
μεγάλη έκταση, οι πιο απομακρυσμένες υπήρχε περίπτωση να επαναστατήσουν ή
να συγκρουστούν με μια άλλη σατραπεία. Πάντως, για πρώτη φορά σε αρχαία
αυτοκρατορία η κεντρική εξουσία φάνηκε ανεκτική απέναντι στους υποταγμένους
λαούς.

3. Η ιστορία

Δεν ξέρουμε πολλά για τους πρώτους αιώνες της εγκατάστασης των Μήδων και
των Περσών στο οροπέδιο του Ιράν. Πάντως ξέρουμε ότι ήταν υποτελείς στους
Ασσύριους ως το 612 π.Χ. Τότε, οι Μήδοι, συμμαχώντας με τους Βαβυλώνιους,
κατέλαβαν τη Νινευί. Δημιουργήθηκε ένα ισχυρό μηδικό κράτος, στο οποίο οι
Πέρσες ήταν κατώτεροι από τους Μήδους. Στα μέσα του 6ου αι. π.Χ οι Πέρσες, με
αρχηγό τον Κύρο Β', επαναστάτησαν και κατέλαβαν την εξουσία. Ο Κύρος
κατέλαβε πολλά και σημαντικά εδάφη: ολόκληρη τη Μ. Ασία, στα ανατολικά το
βαβυλωνιακό κράτος (538 π.Χ.) και τη Συρία. Έφτασε ως τα σύνορα της Ινδίας. Ο
γιος του Καμβύσης κατέκτησε την Αίγυπτο και τη Λιβύη. Με το Δαρείο Α', οι
Πέρσες προσπάθησαν να υποτάξουν μάταια την Ελλάδα. Η περσική αυτοκρατορία
καταλύθηκε το 331 π.Χ. από το Μ. Αλέξανδρο.

4. Ο πολιτισμός
Η θρησκεία

Η θρησκεία ίων Περσών ήταν ο Ζωροαστρισμός. Ιδρυτής της θρησκείας αυτής

ήταν ο Ζωροάστρης ή Ζαρατούστρα. Αυτός δίδασκε ότι στον κόσμο γίνεται μάχη
ανάμεσα στο καλό και στο κακό. Ο άνθρωπος μπορει να βοηθήσει το καλό
μένοντας αγνός. Ο θεός του καλού λατρευόταν σε βωμούς, που βρίσκονταν πάνω
στις κορυφές των βουνών. Εκεί άναβαν φωτιές (πυρολατρία). Δεν είχαν ναούς ή
ειδώλια (αγάλματα).

Η γραφή

Οι Πέρσες χρησιμοποιούσαν μια απλοποιημένη μορφή της σφηνοειδούς γραφής.

Τα κείμενα αναφέρονται στα διατάγματα του απόλυτου μονάρχη.

Οι τέχνες

Πριν από τον Κύρο, οι Πέρσες ήταν γεωργοί ή νομάδες κτηνοτρόφοι. Όταν
συγκροτήθηκε το περσικό κράτος, η τέχνη είχε ως σκοπό την προβολή του
απόλυτου μονάρχη ή θρησκευτικών θεμάτων. Οι Πέρσες πήραν στοιχεία από τους
κατακτημένους λαούς. Σπουδαία ήταν και τα ανάκτορα που έχτισαν, όπως αυτά
στην Περσέπολη και στα Σούσα. Ήταν υπερπολυτελή, ενώ διέθεταν και πλούσιες
και πολυτελείς διακοσμήσεις. Η περσική τέχνη διακρινόταν για την αναπαράσταση
ενός επιβλητικού περιβάλλοντος, είχε δηλαδή μνημειακό χαρακτήρα.