2) Tumačenje rane religije

Decenijama su Tejlorove i Frejzerove uzastopne publikacije i javni govori

predstavljali prihvaćeno stanovište unilinearne evolucije. Unilinearni evolucionizam je
koncept o postojanju jedne dominantne linije evolucije tj. shvatanja da sva društva
prolaze kroz iste stupnjeve, ali se razvijaju različitom brzinom.
Uvod u antropologiju Edvarda Tejlora je nastao tokom njegovog putovanja po S.
Americi. U svojoj prvoj knjizi proučio je evoluciju kulture koristeći doktrinu prežitaka.
Osnovna ideja te doktrine je da današnja kultura zadržava elemente koji su sada izgubili
svoje funkcije, ali čije postojanje govori o njihovoj nekadašnjoj važnosti. S obzirom na
religiju, smatrao je da prežici drevnih rituala i verovanja nastavljaju da postoje dugo
nakon što je zaboravljen njihov izvorni smisao, ali da instiktivniji i primitivniji vidovi
mišljenja civilizovanog čovečanstva još uvek sadrže naznake o ranijem razvoju
religijskih ideja. Tejlerova teorija religije sadržala je šemu evolucije od animizma (duša
postoji nezavisno od materijalnog sveta). Primetio je da u svim društvima postoji opšte
verovanje u duhovnu suštinu koja opstaje nakon smrti. ove pojmove ljudi su najranije
stekli putem snova. Tejlor je verovao da su se fetišizam (kontrolisanje božanstava putem
predmeta) i totemizam razvili iz animizma.
Lubokova šema evolucije religije kreće od ateizma, preko fetišizma, kulta
prirode/totemizma, šamanizma do teizma.
Džejms Frejzer daje prednost jednoj ravni kulture (nauci) u odnosu na druge, ali
je ipak tu ravan pripisao i najprimitivnijim i najcivilizovanijim kulturama. Sa
relativističke tačke gledišta o magiji u primitivnim društvima se može razmišljati kao o
primenjenoj nauci. Religija se razvija iz primitivne nauke, a moderna kultura sadrži obe
ove niti.
4) Nemačko-austrijski difuzionizam

Difuzionizam naglašava prenos stvari od jedne ka drugoj kulturi, od jednog do

drugog naroda ili sa jednog mesta na drugo. Implicintna pretpostavka ekstremnog
difuzionizma je da je čovečanstvo neinventivno, tj. da se otkriće dešava samo jednom, a
zatim se prenosi od naroda do naroda bilo direktnim prenosom, bilo migracijama.
Fridrih Racel bio je prvi veliki difuzionista. On se zalagao za mapiranje regiona i
traženja tokova migracije i difuzije širom zemljine kugle. Smatrao je da su kulturni
kontakti uzrok kulturnih sličnosti. On je mislio da se pojedinačni elementi kulture
prenose dok se celoviti kulturni kompleksi šire migracijom. Dalje, smatrao je da se
kulture razvijaju uglavnom putem velikih migracija i osvajanja slabih od strane jačih i
kulturno razvijenijih. Dakle, njegove teorije zadržale su elemente evolucionizma. Racel
je takođe bio prvi koji je podelio svet na kulturna polja.
Leo Frobenijus, istraživač Afrike, razvio je Racelovu teoriju i stvorio ideju
kulturnih kurgova. Kulturni krugovi osmišljeni su u vidu velikih kulturnih polja koja se
ponekad šire po celoj zemlji i preklapaju sa prethodnim. (npr kultura luka i strele
preklopila je - zamenila kulturu koplja). Ovakvo shvatanje preovladalo je u nemačkoj i
austrijskoj antropologiji od 1890 do 1930 god. U svojim kasnijim radovima Frobenijus se
skoncentrisao na "dušu kulture", osnovni psihološki pricnip koji određuje bilo koju datu
konfiguraciju kulturnih obeležja. Takođe, kroz istraživanje afričke kulturne konfiguracije
doprineo je nastanku pojma pogled na svet. Tako je u Africi zapazio dva osnovna
pogleda na svet - etiopijski (gajenje stoke i biljaka, patrilinearnost, kult predaka) i
hamitski (gajenje stoke i lov, matrilinearnost, izbegavanje mrtvih, vračanje).
Grebner se koncentrisao na sličnosti u materijalnoj kulturi, prvo u Okeaniji i
zatim i širom sveta. Odredio je kulturne krugove kao što su tasmanijski, australijskog
bumeranga, melanezijskog luka i polinezijske patrilinearnosti pretpostavljajući da
predstavljaju velike kulturne talase koji su se širili preko Pacifika.
5) Proučavanje kulturnih polja u američkoj antropologiji

1920-ih interes za istorijske relacije među kulturama i pojam kulturnih polja i

kulturnih konfiguracija predstavljao je opšte mesto u američkoj antropologiji. Boas,
Ovije, Sapir i Kreber doprineli su razvoju pojma kulturnih polja. 30-ih i 40-ih sve
detaljne studije kulturnog poređenja unutar kulturnih područja omogućile su stvaranje
poduže liste kulturnih obeležja za istraživanje.
Melvil Herskovits, antropolog Afrike i Afro-Amerike, dao je najpoznatiji primer
kulturne konfiguracije ili "sklopa obeležja". Nazvao ga je "stočarska konfiguracija
istočne Afrike". Uočio je da gde ima gajenja stoke ima i nomadizma, grupisanja po
starosti, miraza i mnogo drugih sa ovim povezanih kulturnih obeležja.
Klark Vislero najznačajniji doprinos predstavlja hipoteza o poljima vremenskih
razdoblja. U vremenu pre radiokarbonskog datiranja arheolozi su teško uspevali da
procene stvarnu starost iskopanog materijala. Vislerova je hipoteza bila da kulturna
obeležja imaju tendenciju da se šire iz centra ka periferiji bilo kog kulturnog područja.
Stoga su obeležja nađena na periferiji starija (starijeg porekla), a ona u centru mlađa.
Stjuard u svom radu meša difuzionizam i evolucionizam. U nejgovoj teoriji od
suštinske je važnosti razlikovanje:
- kulturnog jezgra koje je određeno okruženjem i evolucijom i
- totalne kulture koja sadrži elemente podložne difuziji
10) Funkcionalizam Malinovskog

Funkcionalizam je perspektiva koja se tiče odnosa između pojedinaca,

ograničenja koja uspostavljaju socijalne institucije nad pojedincima i odnosa između
individualnih potreba i njihovog zadovoljenja u kulturnim i socijalnim okvirima.
Fraza antropologija Malinovskog izaziva dve različite predstave: o terenskom
istraživanju i predstave o teoriji kulture i kulturnih univerzalija. Malinovski smatra da su
ljudska bića životinjska vrsta što znači da čovek mora prvo biološki da opstaje tj. preživi
kao svaki drugi organizam u prirodi, a zatim da stvara sekundarnu sredinu - kultur.
Kultura se mora stalno reprodukovati, održavati i usmeravati. Svaka funkcija kulture
zadovoljava neku ljudsku potrebu. Malinovski je imao teoriju vitalnog poretka koja
predstavlja misao o biološkoj osnovi ugrađenoj u sve kulture. Postoji 11 elemenata ovog
poretka, pri čemu se svaki sastoji od jednog poriva, odgovarajućeg fiziološkog akta i
zadovoljenja koje proishodi iz tog akta. Za ovom paradigmom ide jednostavnija koja se
gradi na 7 osnovnih potreba i njima odgovarajućih kulturnih odgovora. Zatim, prelazi na
onu koja se sastoji od 4 elemnta. Poslednja se odnosi na ekonomiju, socijalnu kontrolu,
obrazovanje i politiku.
Malinovski je koristio holistički pristup - povezivanje delova u celinu. Smatrao je
da se mora posmatrati celokupno polje plemenske kulture jer povezanost, zakon, poredak
doprinose opstanku celovitosti. Proučavanje samo jednog dela npr. samo religije je
veštačko sužavanje polja istraživanja.
3) Totemizam

Danas se totemizam često piše pod navodnicima i pitanje je da li se ta kategorija uopšte

odnosi na neki jedinstven, specifičan fenomen. Mnogi smatraju da, govoreći o
totemizmu, zapravo govorimo o potpuno različitim stvarima u različitim kulturama.
Međutim, pisci 19. veka su generalno totemizam smatrali fenomenom rasprostranjenim
širom sveta koji je moguce pronaći u starosedelačkoj severnoj i južnoj Americi,
Australiji, Aziji, Africi i na Pacifiku. Sporno je da li su elementi ,,totemizma'' pronadjeni
i u evropskim shvatanjima, mada ne u istom stepenu i svakako ne na tako celovit nacin
kao, na primer, u shvatanjima Aboridžina Australije. Reč ,,totem'' potice od Ojibwa. Reč
je uveo u engleski jezik jedan britanski trgovac 1791. godine, ali je prvi dobar opis
totemskih ideja dao Peter Jones koji je bio i metodistički misionar i poglavica Ojibwa. I
sledeći etnograf, 1885, bio je takodje Ojibwa, a svi kasniji uporedno-istorijski pojmovi o
totemizmu proizlaze iz ova dva autohtona izveštaja. Prema shvatanjima Ojibwa, totem
stoji nasuprot manituu. Elem, totem je predstavljen životinjskom vrstom i simbolizuje
patrilinearni klan. Pojavljuje se u mitologiji, a postoji i pravilo po kome se osoba ne moze
venćati sa nekim ko ima isti totem kao i on/ona. I Manitu se predstavlja živ. vrstom, ali je
on duh čuvar pojedinca, pre nego grupe. On dolazi u snovima i osoba ne sme da ubije ili
jede meso svog manitua! Etnografi Australije su zabelezili oko 6 vrsta ,,totemizma'', pri
cemu svako aboridžansko drustvo poseduje dva ili tri. Postoje ,,individualni totemi'' slicni
matiuu Ojibwa, ,,klanski totemi'' poput totema neizostavnih Ojibwa, fratrijski totemi, pri
čemu fratrije, odn. bratstva čine grupe klanova i totemi polovina, tamo gde su društva
podeljena na dva dela, na patrilinearnim i matrilinearnim osnovama. Postoje totemi
deobenih i poddeobenih grupa pri čemu se podela gradi na kategorijama bračnih klasa
određenih kombinacijom principa porekla i generacijske pripadnosti. Na kraju, postoje i
teritorijalni totemi koji, npr, pripadaju duhovima svetih mesta. U Australiji, sve vrste
totema obično predstavljaju bića čije meso NE SME da se jede, a ne sme da se sklapa NI
brak ili ljubavni odnos sa pripadnicima tog totema. Na taj način, njima su obuhvaćeni
apstraktni principi i Ojibwa manitua i, pogodite cijeg, totema. Medju teorijama
totemizma, interesantna je ona Sigmunda Frojda. Mada u osnovi pristalica Lamarka,
svoju teoriju razvio je na osnovu Darvinovih ideja i ideja teologa Viliama Smita.
Nastojao je da objasni nista manje nego poreklo totemizma, zrtvovanja i tabu incesta
zajedno. Frojd je zamisljao da su postojale primarne horde muzjaka i zenki u kojima je
jedan muzjak postajao dominantan. Ovaj muzjak je sam kontrolisao sve zenke i samo je
on mogao da im seksualno pristupi. Clanovi horde poceli su da ga postuju kao boga, ali
mladi muzjaci su se suprotstavili njegovom autoritetu i on ih je pojeo, a ne, ne...Ubili su
ga i stupili u seks. odnose sa svojim majkama i sestrama. Zatim su poceli da se osecaju
lose zbog onog sto su uradili te su tako, po svoj prilici, izmislili totemizam. Alfa muzjaka
te grupe poceli su da pamte kao totemsko bice. Njegovi potomci su izmislili zrtvovanje
kako bi umirili njegov duh. Ustanovili su pravila koja zabranjuju incest kako bi zaustavili
,,prirodnu'' sklonost muzjaka prema svojim majkama. Tako su, prema Frojdu, strasni
cinovi oceubistva i incesta zaboravljeni, ali njihov trag ostao je duboko u totemskom
sistemu.
7) Pravac kultura i ličnost

Relativno star pravac, razvija se 20ih godina XX veka. Savremen i još uvek aktuelan
pravac. Oblasti pravca:
pitanja o rodu, ispitivanje nacionalnog karaktera tj. kolektivnog indetiteta, ispitivanja
kako društvo kodira starost u odnosu na uzrast.
Svi glavni predstavnici ovog pravca su zapravo Boasovi učenici - Rut Benedikt, Margaret
Mid i Kreber.
Težište se prebacuje na ličnost, na ideografske (unutrašnje) aspekte kulture. Celu priču
započinje Boas uz pomoć Kanta (struktura našeg uma oblikuje kako ćemo živeti). Čovek
dolazi u centar zbivanja, vreme ne postoji nezavisno od nas. Svi pravci nastoje da kultura
oblikuje čoveka, pa čak i naše instikte.
U poznatom pregledu Kreber i Klakon navode više stotina definicija kulture. Postoji
podela antropoloških definicija na:
- deskriptivne, zasnovane na sadržaju
- istorijske, naglašavaju tradiciju
- normativne, naglašavaju pravila
- psihološke, odnose se na proces učenja i rešavanja problema
- strukturalne, bave se obrascima
- genetičke, kultura je karakteristika čoveka, ono što životinje nemaju

Tejlorova deskriptivna definicija: Kultura je kompleksna celina koja uključuje znanja,

verovanja, umetnost, pravo, moral, običaje i sve druge sposobnosti i navike koje čovek
stiče kao član društva.

Rut Benedikt (Obrasci kulture): Smatrala je da različite aspekte kulture treba videti u
svetlu te kulture iznutra. Davala je prednost poređenjima koja se nisu odnosila na
terminologiju srodstva ili na tehnike pravljenja grnčarij, već na kulturi shvaćenoj kroz
preovladajuće porive. U Obrascima kulture poredi tri naroda: Zunije iz Novog Meksika,
Kvanintle sa Vankuver ostrva i Dobuance iz Malinezije. Došla je do zaključka da ono što
je normalno u jednoj kulturi, nije normalno u drugoj. Čak su i psihološka stanja kulturno
determinisana.
9) Pojam roda i uzrasta u antropologiji

Marks i Engels su bili u pravu kada su zaključili da postoje univerzalni kriterijumi

socijalne diferencijacije kao što su razlike između starih i mladih, muškaraca i žena,
insajdera i autsajdera. Postoji vertikalna dimenzija koja se odnosi na nejednakost u moći i
rangu, dok se horizontalna odnosi na razlike u podeli rada npr.
Rod, pored bioloških razlika između muškaraca i žena jeste i socijalno i kulturno
kodifikovan i instuticionalizovan. Rod je dugo bio zanemarivan u antropološkim
istraživanjima, ali postao je centralna tema od 70-ih godina 20. veka. Da je rod socijalno
kreiran otkrivaju velike kulturne varijacije u pogledu koncpecije o rodu. Verovatno sva
društva drže do prirodnosti rodnih razlika, ali te ideje su i same kulturni konstrukti.
Podela rada i rod: Čak i u društvima sa malom profesionalnom specijalizacijom muški i
ženski poslovi se razlikuju. Tako u lovačko sakupljačkim društvima muškarci love, a
žene sakupljaju. U jednoj grupi, iako se 2/3 hrane pribavi sakupljanjem muškarci ipak
svoja društva vide kao lovačka. Problem je što se lov ne povezuje samo sa prehranom,
već i sa moći i prestižom. Ipak, smatra se da društveni položaj slabi kada se smanjuje
njihov ekonomski doprinos. U velikom broju društava postoji mit o drevnom patrijarhatu.
Ovakvi mitovi važan su aspekt ideologije: da se podređenost žena zaista smatra i
prirodnom ne bi bilo potrebe za ovakvim mitovima.
Privatno i javno: Neki antropolozi smatraju da je glavni razlog za podređivanje žena
činjenica ukorenjena u biologiji - ograničena kretanja žena tokom trudnoće i dojenja.
Tako žene zauzimaju privatnu, a muškraci javnu sferu. Međutim, iako su ženama
uskraćene javne službe one mogu raspolagati velikom količinom neformalne moći.
Kultura i priroda: U mnogim se društvima žene smatraju bližim prirodi od muških. Šeri
Ortner navodi 3 aspekta ženske egzistencije:
1) telo žene uslovljavaju žene da troše više vremena na biološko ponašanje
2) telo žene i njegove funkcije stavljaju je u niže socijalne uloge (domaćica)
3) na osnovu ova dva aspekta čini se da je ženska mentalna struktura bliža prirodi.
Shvatanje da su podređene osobe bliže prirodi može biti ideološki instrument kao što je
bilo i sa crncima.
Pogled na svet: Ako se prihvate razlike između muškaraca i žena onda se mora shvatiti i
da muškarci i žene mogu doživljavati svet na drugačiji način. Tako na Karibima
muškarcima je bitna reputacija, a ženama respektabilnost.

Uzrast je takođe univerzalni princip za socijalnu diferencijaciju. Ladislav Holi tvrdi da u

svim neindustrijskim društvima izuzev nomadskih i lovačkih autoritet je viši u odnosu na
starost, dok tako nije u modernim industrijskim. Razlog je rapidna brzina kulturnih
promena koja mudrost čini staromodnom. Društva u kojima stari kontrolišu političkim
životom nazivaju se gerontokratije. U nekim društvima postoji nekoliko stepenova ili
instuticionalizovanih etapa od mladosti do starosti. Rituali prelaza vezuju se za ime
Arnolda van Geneta. Kroz ovu vrstu rituala društvo reprodukuje sebe. Ljudi dobijaju
nove statuse a da se socijalna struktura ne menja, a javni karakter ceremonija podseća
društvo na zajedništvo, prava i obaveze. Obred se deli u 3 faze: separacija, liminalnost i
reintegracija.
13) Malinovski i naučno posmatranje

Do početka XIX veka preovladavao je metod salnoskog antropologa, a zamenjen je

metodom neposrednog upoznavanja najviše zahvaljujući Hodonovom i Riversovom radu.
Početak primene savremene metode u etnografskom istraživanju pripisuje se radu
Malinovskog na Solomonovim ostrvima 1916-1918 god. Pre nego što je krenuo sa radom
na terenu Malinovski je već imao stručno antropološko obrazovanje. Nakon rada na
terenu na Solomonovim ostrvima Malinovski je postao prototip antropologa koji zasniva
svoj rad na neposrednom i ličnom upoznavanju predmeta koji izučava i igra dvostruku
ulogu - istraživanja na terenu i teoretičara. Smatra se da je njegovo istraživanje na
Solomonovim ostrvima doprinos koji je preobrazio ciljeve antropološke prakse.
Malinovski je namerno i otvoreno govorio o naučnoj revoluciji u socijalnoj antropologiji.
Malinovski smatra da etnograf mora da:
1) poznaje načela, ciljeve i rezultate savremenog naučnog istraživanja
2) mora da živi sa ljudima koje proučava
3) primenjuje posebne metode za prikupljanje, obradu i određivanje podataka.
Kada je reč o cilju antroploškog istraživanja Malinovski naglašava da je neophodan opis
osnovnih crta domorodačkih običaja, životnih zakona i pravila, primenom statističkog
prikupljanja podataka uz pomoć neposrednih dokaza. Taj metod podrazumeva
prikupljanje svih podataka o zajednici. Neophodno je raspolagati dovoljnom količinom
podataka radi njihovog međusobnog upoređivanja. Krajnji cilj etnografije je da utvrdimo
gledište domorodaca, njegov odnos prema životu i da shvatimo njegovo viđenje
sopstvenog sveta. Značaj Malinovskog najviše se ogleda na spremnosti akademske
sredine da prihvati metodološke probleme koje je on postavio.
Posmatranje i učestvovanje predstavlja jednog samostalnog istraživača koji provodi duže
vremensko razdoblje (duže od 1. god) sa ljudima koje proučava i vlada njihovim jezikom.
Domorodačko gledište se pokušava obuhvatiti subjektivno, dok se konačni prikaz meri
objektivnošću. (istraživač na terenu i teoretičar). Svrha dugog boravka jeste da se
problemi reagovanja i iskrivljavanja do kojih dolazi zbog prisutstva antroploga svede na
najmanju meru.
16) Pojam bazične ličnost, modalne ličnosti i nacionalnog karaktera

Ovi pojmovi vezani su za pravac kultura i ličnost. Da li možemo na osnovu prosečnog

pojedinca da kažemo nešto o nacionalnom karakteru je pitanje koje se postavlja. Studije o
nacionalnom karakteru započete su za vreme i krajem drugog svetskog rata. Rut Benedikt
i Margaret Mid pokušale su da razumeju različite narode. Rut je proučavala Japan, a
Margaret upoređivala američko i englesko društvo.
Kardiner razvija teoriju bazične ličnosti - unutar svake kulture vidimo neke
karakteristike koje deli najveći broj pojedinaca.
Bazična ličnost (engl. basic personality) je skup karakteristika ličnosti, zajednički za
većinu članova jedne društvene grupe. To su fundamentalne, opšteprihvaćene vrednosti
verovanja, stavovi, crte karaktera i težnje po kojima se razlikuje tipičan predstavnik jedne
etničke zajednice od predstavnika neke druge. Nastaju kao rezultat delovanja porodice,
društvene sredine i drugih, mehanizmima sticanja zajedničkih iskustava. Kardiner
razlikuje dve vrste institucija:
1. primarne institucije - one koje stvaraju strukturu bazične ličnosti. To je npr. porodica.
2. sekundarne - one koje su produkt same bazične ličnosti. Manifestovane su kroz religiju
i druga socijalna delovanja.
Linton je pokušao da u svakoj kulturi pronađe bazičnu ličnost. Za to je utvrdio određene
statističke metode.
Kora Dibua (etnograf i psiholog) je bila pod uticajem Kardinera i Lintona. Ona je
dopunila njihovu teoriju bazične ličnosti teorijom o modalnoj ličnosti. Ona je smatrala da
se određene strukture ličnosti češće javljaju unutar društva, ali da ne moraju da ih
poseduju svi ljudi. Modalna struktura je najčešće javljana struktura ličnosti u nekom
društvu, ali ne mora da znači da je zajednička svim članovima društva!

National Character:  These studies began in full earnest during and after World War II as
a pet project of the Office of the Secret Service.  Ruth Benedict and Margaret Mead led
this new attempt to understand different peoples.  Through Mead's study of the British,
she learned that English women were reliant upon young male's self-control and were
conditioned to not have to quiet the men's urges.  On the other hand, American society
held the belief that women should exert their self control over the men's urges.  Once this
difference in the two societies was realized, then attempts to avoid further
misunderstandings was enacted (Singer 1964). 

Nove terminološke oznake: modalna ličnost, socijalni karakter, nacionalni karakter.

17) Pojam hibridne kulture

Hibridne kulture su one koje nastaju u sve ubrzanijem procesu susreta različitih kultura.
One predstavljaju nove spojeve koji su obeležje savremenog sveta. To su spojevi koji
nastaju iz danas sve intenzivnijih susreta pojedinaca i grupa sa drugačijim istorijama,
saznanjima i identitetima koji se često zasnivaju na međusobno veoma udaljenim
iskustvenim i idejnim pretpostavkama. Sa empirijskom gledišta, kulture su oduvek bile
hibridne, ali njihov uticaj danas je znatno veći nego čak i u bliskoj prošlosti. S
empirijskog stanovišta izraz hibridne kulture predstavlja oblik iskazivanja snage i
učestalosti koje su obeležje susreta različitih kultura u savremenom dobu. Dakle, sam
izraz hibridne kulture označava predmet kulturne antropologije s obzirom na to da kulture
nikada nisu bile "čiste". Ističu se praktične i simboličke strategije koje kulture primenjuju
da bi neprestano menjale svoj položaj u kontekstu ubrzanih dodira i promena.
Promet kultura su sva ona višestruka i složena kretanja koja obeležavaju fenomene
ukrštanja, sve učestalije u savremenom svetu. Cilj analize kulturnog prometa je
uočavanje smisla koje ti procesi imaju za one koji ih doživljavaju u prvom licu, kao i
praktično i simboličko dejstvo procesa na sredinu u kojoj nastaju.
Postoji mišljenje da dodiri i razmene kultura pogoduju težnji ka homogenizaciji čitave
planete na uznemirujuć način (Klod Levi Stros). S druge strane, postoji shvatanje da zbog
sukobljavanja do kojih naizgled dolazi usled ovih dodira, postoji utisak da su kultura i
etničke skupine odvojeni entiteti, nepopravljivi zatočenici sopstvene logike i istorije.
Ipak, svet ne možemo da posmatramo kao celini koja se neprestano homogenizuje niti
kao sukob civilizacija jer je svet prostrani ambijent u kom različite kulture usvajaju
globalne načine koji se zatim preoblikuju u lokalne načine mišljenja. (neki crnci amajlije
stavljaju u frižider)
1) Frejzerovo shvatanje magije

Magija, po Frejzeru, nastaje iz naivnog misaonog procesa čoveka koji je još nemoćan da
shvati one dublje, unutrašnje veze i odnose među pojavama sveta. Magijska slika sveta
građena je na osnovu opažajnog mišljenja, koje odlikuje primitivna svest. Civilizovanog
čoveka odlikuje "pojmovno mišljenje".
Prema Frejzeru, misaoni procesi na kojima se zasniva magija svode se na dva principa:
1) zakon sličnosti - slično proizvodi slično, posledica liči na svoj uzrok (lovac pre
odlaska u lov gađa crtež životinje)
2) zakon dodira ili prenosa - stvari koje su jedanput bile u dodiru jedna sa drugom
produžuju delovanje jedna na drugu (uziđivanje senke - merenje čoveka koncem koji se
zatim ugradi u temelje objekta. Čovek će umreti, a zgrada će biti održana)
Pod religijom Frejzer podrazmeva umilostivljavanje ili pridobijanje sila viših od čoveka,
za koje se veruje da vladaju sudbinom čoveka. Kao i magija, religija sadrži dva elementa:
teorijski - vera u višu silu i praktično - mogućnost da se delanjem, molitvama, obredima i
žrtvama umilostive sile.
U nauci se veruje u neumitni tok prirodnih događaja bez načina da se prirodne sile
umilostive.
8) Levi-Brilova teorija primitivnog mentaliteta

Prema Brilu mentalitet pojedinca proističe iz kolektivnih društvenih predstava. Svaki tip
društva ima svoj mentalitet, svoje običaje i ustanove. U ljudskom društvu postoje dva
osnovna mentaliteta: primitivni i civilizovani. Razlika među njima nije u stepenu, već
suštinska. Civilizovani narodi za osnov kulture i života uzimaju logiku, a primitivna
misao je orijentisana na natprirodno.
To što primitivac izbegava logičke operacije koje odlikuju civilizovanog čoveka ne znači
da je on manje logičak od civilizovanog čoveka. Ti su ljudi razumna bića, ali razmišljaju
u kategorijama "različitim od naših". Takav tip mišljenja Bril naziva predlogičan što
znači da je primitivan čovek racionalan, ali da misli nenaučno i nekritično.
Primitivac u pojavama vidi ono što mu je tradicija i kultura nametnula, a ne objektivan
sled činjenica. Između subjekta i viđenog predmeta isprečava se mistična predstava
kojom predmet odmah biva interpretiran, sagledan.
Bril priznaje da i civilizovan čovek posmatra predmete saglasno svojoj kulturi, ali je stvar
u tome što se naša predstava podudara i sa objektivnim osobinama predmeta, pa je
utoliko naše saznanje objektivno.
18) Odnog globalnog i lokalnog u savremenoj kulturi

Svet ne možemo da posmatramo kao celinu koja se neprestano homogenizuje niti kao
sukob civilizacija jer je svet prostrani ambijent u kom različite kulture usvajaju globalne
načine koji se zatim preoblikuju u lokalne načine mišljenja. (neki crnci amajlije stavljaju
u frižider). U poslednjih nekoliko decenija došlo je do neverovanog razvoja i širenja
društveno-kulturnih dodira i razmena da danas s pravom možemo da kažemo da su
prerasli u globalizaciju. Ova promena koja se odigrava u svetu primorava nas da tom
svetu prilagodimo svoje kategorije. Antropologija danas može govoriti o globalnoj
ekumeni, gde se pod ekumenom podrazumeva prostor neprekidnih uzajamnih delovanja i
kulturne razmene.
Počev od šezdesetih godina mnogi sociolozi, ekonomisti i antropolozi (pretežno
marksisti) bavili su se problemom odnosa između zajednica i kultura na nivou globalne
ekumene posmatrajući ga kao neravnopravan odnos centra i periferije. Centar (Evropa,
Sad) je iskorišćavao periferiju (Afrika i sl.) kao izvorište radne snage. Struktura zajednica
periferije ostaje izvan dometa kapitalističke proizvodnje jer je to odgovaralo
ekploatatorima (isti stepen reprodukcije). Ipak, priliv radnika iz periferije u centar je
morao stvoriti posledicu i na periferiji. Isto ovo, na neki način, može se primeniti i na
kulturu:
U države trećeg sveta prističu kapitalistički proizvodi (frižideri i sl). Određeni predmeti
koji potiču iz trećeg sveta, a cenjeni su na Zapadu su npr. umetnički predmeti koji postaju
deo muzejskih zbirki. Uglavnom je reč o predmetima koji su imali praktičnu ili obrednu
svrhu. Svi ti predmeti retko su moguće zamenljivi, pre svega jer je manje onih koji umeju
da ih izrade. Ovo premeštanje predmeta pak podrazumeva njihovo uklapanje u sistem
značenja različit od prvobitnog sistema. Kraljevski doboš, plemena iz Afrike, koje je u
njihovom plemenu imalo simbol kraljevstva, u zapadnoj kulturi postaje najobičniji
instrument. Uvođenje frižidera ne može se porediti sa ovim drugim jer su prvo obe strane
želele, a drugo se može smatrati kao prisvajanje.
I kulture sa periferija u stanju su da sagledaju globalne procese. Zemljoradnici iz
Bidžapura sadašnjicu nazivaju hibridnim vremenom. Masovno proizvodeći pirinač,
nekadašnji obožavaoci zemlje, shvataju sebe fizički, a verovatno i moralno slabijim.
Socijalni antropolozi sve češće govore o nadnacionalnim kulturama. Po definiciji Ulfa
Hanerca, pod nadnacionalnim kulturama se podrazumevaju strukture značenja koje se
kreću kroz mreže društvene komunikacije i ne nalaze se u celini ni na jednoj pojedinačnoj
teritoriji. Namera ove definicije je da zamisao kulture kao složene strukturalne celine
značenja poveže sa pojmom mreže. Mreža predstavlja složenu i promenljivu celinu
društvenih odnosa, ne može se svesti na krute i monolitne strukturalne obrasce ni na
formalnom niti na institucionalnom nivou. Mreža predstavlja celinu odnosa koja teži da
bude otvorena, odnosno da može da se povećava ili smanjuje. Mreže nadnacionalnih
kultura nisu vezane za neku određenu teritoriju. Mogu da postoje u različitim sredinama i
lišene su lokalnih obeležja. (zajednice na Internetu).
Danas se kulturni promet više ne može posmatrati kao međunarodni, već pre kao
nadnacionalni. To znači da se, usled različitih procesa (tržište, informacije, pokretljivost
ljudi) ukrštaju i menjaju kanalima koji izmiču logici odnosa između pojedinačnih država.
Globalna dimenzija potiče od obezvređivanja mesta kao elementa kulture.
Franc Boas
funkcionalizam i fun. analiza
redklif braun
klod levi stros - strukturalizam
simb-interpretativna teorija
pojam panorame
kulturni otpori globalizujućim uticajima.

Kulturni relativizam je shvatanje da se individualna ljudska verovanja i aktivnosti trebaju

razumeti u terminima njegove sopstvene kulture.