La Setmana

n° 1105
del 07/07/2018

Lo procès ENVIRONAMENT
deus « nenons
raubats » Pollucion luminosa :
A Madrid que s'ei obèrt lo 26 de junh las comunas que'n prenen
lo procès deus «  nenons raubats  ».
Lo purmèr acusat qu'encor dinc a onze ans de
preson. En 1940, dab lo sostien de la Glèisa,
Francisco Franco que decidí d'entamenar un
consciéncia
procèssus de « purificacion d'Espanha contra
lo Marxisme ».
(P. 4)

Bilingüisme en
dangèr dens las
Lanas
Los parents d'escolans de la cordèra bilingua
francés-occitan de Sent Martin de Senhans
dens las Lanas qu'an aviat en linha ua
peticion «  cordèra bilingua francés/occitan
miaçada ».

(P. 6)

Entà tornar trobar nueits negras suu Continent Vielh, que cau anar dinc a Escòcia, Suèda e Norvègia. (Hans)

Numeric occitan
L'aviada oficiau deu projècte LINGUATEC
que's hasó lo 27 de junh. Sus aqueth projècte
de gran endom. Lo Congrès que tribalha en
aliança dab cercaires lingüistics, universitaris
e collectivitats territoriaus occitans, aragonés
e bascos.
(P. 7)
L
a pollucion luminosa que desapareishuda de las estelas deu la pollucion luminosa qu’ei drin
designa ua preséncia cèu nocturne en mitan urban. a drin reconeishut e qu’ei integrat
nocturna anormau e Aqueth esclairatge artificiau qu’a dens politicas publicas. Mei anar
carquiva de lutz. La nocion qu’ei consequéncias sus la fauna, la flora, mei de comunas que cobedejan lo
apareishuda dens las annadas los ecosistèmas e la santat umana. labèl « Vilas e vilatges estelats ».
1980 e que’s caracteriza per la L’impacte sanitari e ecologic de
(P. 12 E 13)

LA DINTRADA LOS 25 ANS JM DORDEINS

POLITICA DEU TRANSMISSION
SE SARRA PROCLAM PURMÈR

L D
a segonda edicion de la Dintrada se debanarà
lo 22 de setembre de 2018 a Tolosa. Lo
comitat de pilotatge se recampa dempuèi
qualques meses per preparar aquela Dintrada, que
nos promet plan diferenta de l'an passat ambe lo
matin un estat dels luòcs d'Occitània, region per
region. Rencontre ambe l'un dels iniciators del
Forum ciutadan, Uc Jourde.
PAGINA 8
issabte 7 de julhet que serà celebrat los
25 ans deu Proclam a 11 h a la mairia
d’Auloron dab lo desvelament d’ua
taulamarme. François Bayrou, a l’epòca Ministre
de l’Educacion nacionau, que serà present tad
aqueth aniversari tot particular. Lo 10 de julhet
de 1993, au parat deu Congrès confederau de las
escòlas Calandreta, l’actuau maire de Pau qu’avè
hèit omenatge aus « pionièrs » de l’ensenhament
immersiu en occitan mes tanben en basco, en
breton e catalan.
PAGINA 11
L
o Bearnés Joan Miquèu Dordeins que s’i hè
despuish annadas entà participar de quina
manièra que sia a la transmission de la lenga
e de la cultura nostas en Bearn. Qu’ei implicat dens
associacions com Cultura de Noste e Ligams, qui
organizan eveniments culturaus (cors, estagis, etc.)
tot au long de l’annada. Que publica tanben libes
e que participa a la creacion de cantas e danças.
Pertrèit d’un òmi plen de ressorças.
PAGINA 18
2 – Los lectors de la setmana
mandatz-nos las vòstras fòtos e corrièrs a l’adreça
lasetmana@wanadoo.fr. La pagina 2 es
Lo corrièr
la VÒSTrA pagina. de la setmana

Lo Comitat Comenge e Savés del moviment

Bastir Occitània organizèt un rencontre
ciutadan lo 1ièr de julhet a l’entrada de las Gorjas
de la Sava a Montmaurin en Nebosan (Bastir
Occitània).

A Sent Martin de Senhans (40),

l’associacion L’Esquiròt qu’organizè
ua vrespada e serada Huec de la
Sent Joan. (LS)
 Edito e somari – 3
EDITO N° 1105
Poder e... arrogància ! 06/07/2018
Editorialista, quitament a La Setmana, implica
qualques responsabilitats. Presentats aital, la SOMARI
question de l’editorial e la de las responsabilitats
pòdon aparéisser al legeire, una e l’autra, coma
marcadas d’un contentament de se de la part
del qu’exprimís aquelas idèas. Los mots an un
2 Los lectors de la setmana
sens e d’unes son mai cargats de sens que non
pas d’autres. Un editorial – e tot article – pòt pas
3 EDITORIAL e Somari
Poder e... arrogància !
èsser escrich per se far plaser sonque ; deu portar
quicòm a la reflexion del legeire en explicant, se 4 la setmana internacionala
possible clarament, lo cossí del perqué ! Per tot dire, lo signatari d’aquestas Espanha, lo procès deus nenons raubats de la dictatura
linhas, que o vòlga o pas, a un poder, de segur minim – la difusion de
La Setmana es pas la d’un mèdium nacional o internacional ! – sus las 5 cronica espiar
personas que legiràn l’article… En consequéncia, se cal totjorn mesfisar de L’OPLO : non mercés !
sos estrambòrds, de sas criticas, de sos jutjaments, etc.
Comparason es pas rason, diràn d’unes… Encara que… Los dirigents que 6 actualitat en bracas
son en carga dels afars de lor país deurián saber – e o sabon ! – que la Montpelhièr, la novèla rectora obèrta a las problematicas
mendre de lors paraulas serà espepissada pels mèdia o mai exactament de l’ensenhament òc
pels jornalistas que trabalhan dins los mèdia concernits e que son cargats de Lanas, l’ensenhament bilingüe occitan-francés en dangèr
relaiar las informacions sus l’anar del monde en general. Parli aicí pas que
dels païses democratics, de segur.
7 reportatge de la setmana
Linguatec, la sintèsi vocau en occitan qu’ei en tribalh
Que vesèm – de mai en mai sovent, ailàs ? Fòrts de lor poder fàcia a una
societat de consum, nos apercebèm que son gaireben totes d’una arrogància
sens limits.
8 la setmana politica
La Dintrada, d’objectius comuns per l’occitanisme
Sus un planeta ont los poders democratics semblan s’installar dins una
regression dangierosa, de mon punt de vista, los Estats Units, per exemple, 9 zoom DE LA SETMANA
an elegit un president que ten los autres per una quantitat negligibla e que Lo gascon reconeishut en la CAPB, ua victòria simbolica
considèra que son vocabulari basic, sos bresilhadisses, sas messorgas e sa
filosofia de cafè de comèrci son paraulas d’envangèli, sos enemics estant 10 zoom de la setmana
sonque capables que de balhar Fake News… Corsega, experimentacion de l’immersion dins las classas
Nòstre president tant aimat, après un an de mandat, se pren de mai en mai mairalas
per Jupiter – sa causida ! – e, de mai en mai sovent, espotís los autres amb
sos prepauses de-fi-ni-tius e messorguièrs a còps : sus l’immigracion per 11 ACTualitat EN BRACAS
exemple… Los 25 ans deu Proclam d’Auloron (64)
Las formacions professionaus dab l’AIDO
E May l’Anglesa, Putin, lo Rus, etc. Aquò nos agrada que votam per eles !

Andriu de Gavaudan 12 lo dossièr centrau

Luta contra la pollucion luminosa
13 Entervista Jean-Noël Pédetour
L’EQUIPA 14 Cronica D’una illa a l’autra
L’escudet de Glasgow
La Setmana qu’ei ua publicacion de la societat
VISTEDIT — B. p. 50486 — 64238 LESCAR CEDEX 15 actualitat en bracas
Tel. : 05 59 81 02 59— Fax : 05 59 77 97 43. Navèth diplòma a Bordèu-Montaigne
Depòsit legau GI–396–2008 — Comission paritària n° 0922 D 86983
16 EXPRESSIONS OCCITANAS
Cap redactora La Setmana Literatura per Diu Negre —Viatgèrs der espaci
Fanny LARTIGOT, lasetmana@wanadoo.fr Parucion — Lo qui plantava arbes, Per Noste
Collaborators Expression — Express’òc
Christian Andreu — Joan-Nadau Commères — Andriu de Gavaudan
Diu Negre — Maurici Romieu 17 AGENDA CULTURAL
Directora de publicacion
Brigitte Bouncer, gestion@lasetmana.fr 18 LO pertrèit DE LA SETMANA
Joan Miquèu Dordeins, la transmission purmèr
Responsabla publicitària
Brigitte Bouncer, gestion@lasetmana.fr
Imprimerie : Rotimpress – Aiguaviva Girona Catalogne – Espagne
Dépôt légal à publicaton. Commission paritaire n° 0917 C 86983
Directrice de la publication : Brigitte Bouncer — Rédactrice : Fanny Lartigot
La Setmana est une publication hebdomadaire de la société Vistedit.
Abonnement 1 an 90 euros - 6 mois 50 euros - 3 mois 29,50 euros.
Prix de l’exemplaire 1,60 euros
4 – La setmana internacionala

espanha
lo procès deus nenons
raubats de la dictatura

A Madrid, que s’ei obèrt dimars 26 de

junh lo procès deus « nenons raubats ».
Lo purmèr acusat qu’encor dinc a
onze ans de preson.

Extrèit deu film « L’eretatge de Franco, los nenons raubats d’Espanha » de Inga Bremer.

E
(2016 - Produccion Soilfilms).
n 1940, dab lo sostien de la
Glèisa, Francisco Franco que
decideish d’entamenar un
procèssus de « purificacion
d’Espanha contra lo Marxisme ».
Milierats de nenons que son alavetz
tirats a las familhas deus opausants
politics. Qu’estón declarats morts e
hidats a familhas pròchas deu regime
o dirèctament a l’institucion religiosa.
Aqueth sistèma que vaderà lèu un
comèrci qui durarà dinc a 1987.
L’objectiu qu’èra « ideologic » arron
la guèrra civila de 36-39, lo regime
castigant los opausants acusats de
transméter las ideas marxistas aus
lors mainatges. Totun, a partir de
las annadas 50, que son los dròlles
vaduts en dehòra deu maridatge o
dens familhas praubas o nombrosas,
que son estats visats. Detzenat de
milèrs de nenons que poirén estar
concernits. L’escandale reconeishut
oficiaument en 1982, nat clam
depausat n’èra anat dinc au cap.
jornalista María José Poves, l’ua de las
purmèras jornalistas a aver enquistat
sus l’escandale tau jornau espanhòu
independent, Diagonal.
Aqueth procediment qu’èra estat
utilizat en Argentina pendent la
dictatura militara qui regnè suu país
de 1976 a 1983. Un « plan sistematic  »
de raubatòri de nenons d’opausants
politics a la dictatura qu’estó metut en
plaça pendent aquestas sèt annadas.
En 2012, ueit ancians gavidaires
militars que son estats reconeishuts
copables, dont ancians dictators
com Jorge Rafael Videla (1976-1981)
e Reynaldo Bignone (1982-1983).
Aqueth recors qu’estó utilizat com
metòde de repression dens nombrós
país governats per dictaturas, com au
Chili. L’Agéncia França Premsa (AFP)
qu’a relatat l’istòria de Margarita
Escobar, qui amainava d’ua neneta lo
9 de julhet de 1977 dens un espitau
chilian. Ne l’a vist que quauquas
minutas abans que la levandèra
ne’u tirèsse deus braç. Dens lo
quite espitau, ueit ans après, Maria
Orellana qu’amainadè d’un pichon
Cristian. « Que m’i soi escaduda a
enténer qu’èra un nenè, puish que m’an
hèit ua injeccion e n’èi pas sabut arren
mei », ce brembè la Chiliana.
Purmèr procès deus « nenons
raubats  »
Lo 26 de junh que s’ei obèrt peu
purmèr còp, lo purmèr procès deus
nenons raubats a Madrid. Lo purmèr
acusat a passar a la barra qu’èra
Eduardo Vela, ancian ginecològ de la
clinica San Ramon a Madrid.
Qu’ei acusat per Inès Madrigal,
emplegada deus camins de hèr de
49 ans, de l’aver separada de la soa
mair biologica e d’aver falsificat lo
son acte de neishença en junh de
1969. La hemna qu’èra sostienuda
per un cinquantenat de personas
davant lo Palais de Justícia lo purmèr
dia deu procès. « Aqueth procès qu’ei
shens que lo men. Que va au delà. Tot
lo monde e saben que mainatges son
estats raubats dens aqueth país », çò
declarè a la premsa lo quite dia.
Uei atjat de 85 ans, Vela qu’ei
notadament perseguit per
«   simulacion de mainatge » e
«  adopcion illegau ». Totun, victime
de la soa santat fragila, l’acusat qu’estó
admetut a las urgéncias. Lo tribunau
n’ei pas en situacion d’indicar la data
de represa de l’audiéncia. Que la pòt
reportar dens un delai de trenta dias.
Lo Ministèri public que reclama onze
ans de preson a l’encontre de Vela.
fanny lartigot

Tostemps lo medish procediment las mairs de la plaça de mai

Ua anestesia generau qu’èra

generaument practicada sus las
hemnas pendent l’amainadada. Au
desvelh, que’us anonciavan que lo
nenon èra mort-vadut. « L’equipa
medicau que dissuadiva la mair
de véder lo nenon en pretextar que
l’anava har sofrir mei. Si insistiva,
que l’amuishavan un nenon mort
guardat dens un congelator. Tostemps
lo medish. Qu’anavan dinc a simular
los enterraments », çò conta la
L
as mairs de la Plaça de Mai qu’ei ua associacion de
mairs e mairbonas argentinas dont los mainatges
desapareishón pendent la dictatura militara de 1976-1983.
Lo 30 d’abriu de 1977, aqueras hemnas que comencèn a manifestar
pacificament davant lo bastiment deu govèrn entà conéisher
la vertat sus las desapareishudas inexplicadas. Despuish la fin
de la dictatura, 700 mainatges desapareishuts que son estats
identificats suus 1200 còs arretrobats.
40 ans mei tard, qu’exigeishen la vertat.
(Captura ecran France24)
 La setmana politica – 5

cronica
Espiar per Alan Sibé
L’OPLO : non mercés !
Lo militant occitanista que participè a la dusau session deus talhèrs de concertacion organizada per l’Ofici Public de la Lenga
Occitana a l’Escòla Superiora deu Professorat e de l’Educacion (ESPE) de Pau. Un aute acamp similar que’s debanè simultanèament
a Montpelhièr.

de mesa en tutèla associacions qu’estó atau hicada

der’occitanisme. a despart. Tot un militantisme
Qu’ac sabem que i occitanista qu’estó desconeishut e
a ua crisi generau esfaçat. Per segur era sintèsi que va
dera prensa papèr. estar un som de manipulacion.
Qu’ac sabem çò
d’essenciau qu’ei En hèit qu’am avut ua faussa
d’aver legedors. concertacion e un embarrament ena
Qu’ac sabem ua direccion ideologica e politica.
era prensa en Tàd aver ajudas financièras que i a de
lenga francesa marchar dret. Qu’èm en plea politica
que viu mercés macronista de represa en man. D’ara
aras subvencions enlà non serà pas possible de sortir
publicas, eths deth quadre qui sera definit pera
nostes impòsts. sintèsi. Que mes que serà presentada
com de nosauts, dera nosta reflexion.
Qu’ac sabem D’ara enlà eras ajudas que seràn dadas
tanben que i a condicion d’estar en « quadre   ».
a ua ajuada Fenit eth temps deths dossièrs dab
ideologica dera un simple explic deth projècte en
prensa en Estat generau. Ara eth projècte qu’averà
francés, Bolloré, d’alinhà’s sura vision politica deths
Macron, ahèr esleguits.
Jérémie Obispo, cargat de mission a la Region Navèra-Aquitania e Pauline Larrieu, carga de mission politica de L’Obs,... que
lingüistica a l’Ofici Public de la Lenga Occitana. (LS) coneishem. Que Aqueth embarrament ideologic

Q
ue i a d’ac portar
ara coneishença
deths occitanistas.
L’OPLO anonciat com ua empara
tàra defensa dera lenga e dera cultura
occitanas que ven d’aparéisher ena
sua realitat vertadèra, ua realitat qui
n’ei pas deras beròias, enas mans
deths politicaires deth parçan dab
complicitat d’esleguit pretendut
occitanista. N’i avó pas d’aténer guaire
de temps. Aqueth 20 de junh eths
actors associatius qu’estón envitats en
ua amassada dita de «  concertacion  ».
Per quauques L’OPLO qu’èra ua
descobèrta. Presentat com un utís
de que poderem servi’ns tà hèr
avançar eths nostes projèctes, que
i avè drin de curiositat mes tanben
de menshidança e de malícia en
aire. En efèit, qu’avem ath cap un
acte prumèr d’entrada en foncion
de L’OPLO, dijà un acte gloriós, eth
decís d’escanar era prensa occitanista
FIMOC, VISTEDIT (LA SETMANA,
PLUMALHON, PAPAGAI). Un
decis qui non poderà pas james
desbrembà’s e qui d’ara enlà peserà
hèra en ua ipotetica hidança en
aqueth organisme. Er’amassada
plenària que dè eth ton d’aqueth
encontre. Segon eth diccionari,
« concertacion   » que significa
«   escambi d’ideas entà s’enténer sus Qu’ei tot d’un còp estremar era
ua actitud comuna. » Viste que vam
véger « concertacion   » tà L’OPLO e
eths esleguits estujats darrèr, qu’ei
engan e gaha-colhons e sordeish
embarrament ideologic e politic.
Escambi d’ideas sus çò qui volèvam
qu’estó dificil, d’actitud comuna
encara mensh. Era demanda de
moratòri suth dossièr Vistedit,
exprimida per quauques uns chepicós
dera lenga occitana com lenga sociau
qu’estó desconeishuda, shens nat
explic e discuta. Que i avó d’aténer
era fin dera jornada tad aver un explic qu’avom un « tribalh dirigit »
dera politica entà prensa occitanista, ar’entorn de questions preparadas.
eth motiu de legedors insufisents
que ns’amuisha en hèit era manca
de volentat politica de sosténguer.
D’evidéncia, era politica entà prensa
occitanista que va aparéisher com
un simbèu dera politica vertadèra
de L’OPLO, ua politica d’ingeréncia e
perpausi er’ipotèsi,
a travèrs L’OPLO e eth relai deths
notables, que i a ua volentat politica
deth governament francés de
non pas sosténguer era prensa en
lenga occitana. Escanar era prensa
occitanista qu’ei plea de significacion.
lenga occitana dera societat e qu’ei
empachar er’expression d’ideas
occitanistas qui poderén vàder
criticas. Discriminacion linguistica
e ajuada ideologica que van amassa.
Meilèu que de partir de çò qui’s hè
suth terrenh, que i a institucions
vertadèras qui n’an pas esperat
L’OPLO tà hèr, de hèr vàler
experiéncias nombrosas e ricas, de
hèr compte deths besonhs e dera
demanda, en matèira de concertacion
Que mes eths participants qu’estón
mesclats abilament en grops de
tribalh. Atau que i avó envit a ua
reflexion orientada. Eth mescladís
deths participants que hasó puishèu
a tota arreivindicacion d’associacion
a partir dera experiéncia militanta
concrèta. Er’experiéncia deras
e politic qu’ei apareishut ara fin
der’amassada plenària, dab era
venguda de Monique Sémavoine,
conselhèra regionau e maira de
Masèras-Leson qui’s permetó ua
critica dab un grandosèr antí-
occitanista, eths administratius qui
avèn hèit un tròç de crotz occitana
sus un desplegant de L’OPLO.
Lavetz qu’exigí d’« arrespectar »
biarnistas e gasconistas, aqueths
nacionalistas francés pregondament
antí-occitanista. A quan L’OPLO e sia
nomentada OPLBG ?
Er’occitanisme n’a pas brica interès
ad aquera dependéncia. Qu’ei en
trin de pérder dijà er’essenciau dab
era arrepression contra era prensa
occitanista ena ua cèrta indiferéncia
e inconsciéncia. Qu’a de trobar un
aute camin tà hèr en tota libertat, en
tota independéncia. Mes que james
en aqueth periòde d’arrepression
generau que son mots qui prenen ua
fòrça navèra, que son punts d’empara
essenciaus. Aqueth OPLO n’ei pas
entà nosauts, qu’ei reaccion, vision
estreta, maniganças.
6 – Actualitat en bracas
montpelhièr :
la novèla rectora obèrta a las problematicas
de l’ensenhament oc
L
o 27 de junh se debanèt lo Conselh Academic
de las Lengas Regionalas al Rectorat de
Montpelhièr. L’assisténcia mai nombrosa
foguèt soslinhada pels participants. Lo CREO se
regaudís d’aver capitat a sensibilizar los elegits a
l’importància del Conselh. L’interès e la qualitat
d’escota de Béatrice Gille, foguèt aplaudit al cap
de las 3 oras d’amassada, la Rectora de l’Acadèmia
de Montpelhièr eludissent pas cap de questions.
Un signe encoratjant pels professionals de
l’ensenhament de e en lengas regionalas.
Tres mocions foguèron lejudas pels sindicats
FSU, FO e lo CREO. FO demanda a çò que siá
assegurada la continuitat de l’ensenhament de
l’occitan e del catalan entre lo primari, lo collègi e
lo licèu. Vòl l’acòrd d’una derogacion per permetre
als escolans que lo demandan, una accession a
l’ensenhament d’una lenga regionala. Deplora la
manca d’oras d’ensenhament en occitan dins los
establiments escolars : « Lo collègi dels Salins a
Villanuèva-lés-Magalona (sol establiment d’Erau
prepausant un ensenhament bilingüe) es dotat de
8 oras senhalisadas. Aquò permet pas als escolans
de seguir un cursus complet. Los escolans an 1 ora
30 d’istòria en occitan per setmana de la seisena fins
Lanas
L’ensenhament bilingüe
occitan-francés en dangèr
L
os parents d’escolans de la cordèra bilingua
francés-occitan de Sent Martin de Senhans
dens las Lanas qu’an aviat en linha ua peticion
« cordèra bilingua francés/gascon miaçada ». Que
demandan un encontre dab lo Rectorat de Bordèu
au mei lèu. « Los parents d’escolans de la cordèra
bilingua francés-occitan de Sent Martin de Senhans
dens las lanas que son chepicós pertocant a la rentrada
a viéner e a l’aviéner deu cursus. Purmèr, tà çò qui ei
de l’escòla mairau e l’escòla Jules Ferry qui recep los
CP/CE1. Las responsas qui estón miadas peu DASEN
de las lanas tà la rentrada de 2018 non respèctan pas
la convencion de desvolopament signada lo 11 de
deceme de 2017 enter lo Rectorat de Bordèu, l’Ofici
Public de la Lenga Occitana e la Region Navèra-
Aquitania, e segon nosautes, que meten en dangèr
la perennitat de l’ensenhament bilingüe a paritat
orària ». Los parents que denoncian la decision de
supression de l’accès de l’ensenhament bilingüe aus
a la tresena, e 1 ora de lenga per setmana solament
en seisena e cinquena. Calriá al minimum 10 oras
senhalisadas per que los escolans pòscan beneficiar
d’un ensenhament vertadièr en lenga occitana e dins
l’ideal e en acòrd amb los tèxtes oficials, 16 oras per
que ajan l’integralitat de l’ensenhament de l’istòria-
geografia en occitan ». FO estima que dins l’interès
de totas las disciplinas opcionalas, la causida del
cumul de las opcions deu demorar entièrament
libra.
Lo sindicat FSU saluda la represa del dialòg
social a l’entorn de la question de las lengas
regionalas. Constata amb tristesa la baissa del
nombre d’establiments dispensant l’ensenhament
de las lengas e particularament dempuèi la mesa
en plaça de la reforma del collègi. Denóncia la
supression de l’occitan (en opcion, en bilingüe,
etc.) dins los licèus de l’acadèmia qu’asseca lo
vivièr dels escolans al collègi. Lo sindicat alèrta
sus la situacion de las classas bilinguas dins los
establiments publics qu’es « preocupanta » : « Dins
Gard, existís pas cap de possibilitat en collègi pels
escolans avent seguit un cursus bilingüe a l’escòla  ».
Las oras d’ensenhament de lengas son passadas
d’un biais general de 3 oras a 2 oras en 2016 e per
mainatges de petita seccion qui beneficiràn de duas
òras d’iniciacion cada setmana. Que denoncian
tanben la decision d’implantar un sol estagiari
bilingüe taus escolans de CP/CE1, « la paritat orària
de l’ensenhament non serà pas respectada (25 % en
lòc de 50 %) ».
Puish, a maugrat d’ua demanda d’un locau mei
gran entà arcuélher 22 escolans de las classas
de CE2, CM1 e CM2 de l’escòla Jean Jaurès, pas
nada solucion de remplaçament ne seré estada
perpausada per la mairia.
Inf. : http://petitionpublique.fr/PeticaoVer.
aspx?pi=P2018N50085 — FB : https://www.facebook.
com/associationesquirot/
d’unes a 1 ora uèi o una supression totala. La FSU
demanda lo respècte integral de la reglamentacion
pertocant a l’ensenhament de las lengas regionalas.
Marie-Jeanne Verny pel CREO notèt la baissa
«  vertiginosa » del nombre de pòstes d’ensenhaires
del segond gra e las situacions de sofrença dels
ensenhaires, « que se senton mal reconeguts per
lor institucion de tutèla, que se son vist suprimir
d’oras e dont las condicions de trabalh se son
considerablament degradadas ». La manca de
sosten institucional als sites bilingües existents e
lo problèma del remplaçament dels mèstres non
tractats foguèron soslinhats.
Los professionals presents an denonciat la menaça
de supression del pòste de conselhièr pedagogic
occitan dins Erau fa qualques meses. Lo pòste de
CPO d’Erau a tornat dobrir oficialament dempuèi.
Patric Roux, conselhièr regional en Occitània e
vice-president de l’OPLO exprimiguèt son desir de
veire lèu signada la declinason de la convencion
Estat/Regions del 26 de genièr de 2017. « Segon el,
una signatura de convencion visant al desvolopament
de l’ensenhament de l’occitan poiriá pas èsser
envisatjada si deviá ratificar prealablament un
recul dels mejans afectats pel Rectorat com indicats
dins lo quadre de la convencion nacionala del 26 de
genièr de 2017 », se pòt legir dins lo compte rendut
del CREO Lengadòc.
Quand foguèt impossible de provesir totes los
pòstes del CRPE lengas regionalas (2 recrutaments
per 5 pòstes mes al concors), lo CAPES foncciona.
Sus los 5 admes, 3 foguèron formats a l’Universitat
Paul-Valéry.
Inf. : Mai d’informacion sul siti internet del CREO a
l’adreça : www.felco-creo.org/1649-2/
Fòto ©FELCO site
ofèrta d’emplec
L
’associacion Pichounat es vaduda del
rencontre de dos collectius ciutadans volent
s’investir dins la vida tolosana en s’implicar
dins l’acuèlh de la Petita Enfança. Sa grépia,
centrada sus l’arrespècte del dròlle e de sa familha,
la defensa de l’environament e la promocion de
l’occitan aculhirà de dròlles a partir de genièr de
2019. 40 pichons son ja inscriuts e seràn encadrats
per de professionals que parlaràn ambe eles en
occitan. L’associacion Pichounat recèrca una
persona occitanofòna titulara d’un CAP PE o d’un
BEPSS.
Per ne saupre mai, contactatz l’associacion
Pichounat sul siti internet arcanel.com, per mèl
a l’adreça arcanel@contact.com o en sonant a
Mireille Icard al 06 86 73 99 56 e Lydie Enjalbert
al 06 45 91 51 70.
 Reportatge de la setmana – 7

linguatec
la sintèsi vocau en occitan
qu’ei en tribalh
L’utilizacion d’internet tot dia qu’ei vaduda ua realitat tà 75 % deus Francés. 30 % deus Occitans que hèn recèrcas suu
site deu Congrès Permanent de la lenga Occitana via ua tauleta o un esmartfòne. Mauaisit de passar a costat deu desvo-
lopament deu numeric tà la lenga nosta. « Que cau respóner a ua necessitat, un desfís e ua urgéncia », segon l’institucion
occitana. Lo 27 de junh qu’estón aviats oficiaument los tribalhs a l’entorn deu projècte LINGUATEC, entà desvolopar
los apèrs numerics de las lengas pirenencas.

L
’aviada oficiau deu projècte LINGUATEC
que’s hasó lo 27 de junh passat au Castèth
d’Este de Vilhèra (64), sedença deu Congrès
Permanent de la Lenga Occitana e de l’InÒc
Aquitania. Aqueth partenariat transfrontalèr qu’a
per tòca lo desvolopament de las ressorças e deus
apèrs numerics de las lengas pirenencas, occitan,
basco e aragonés, com la reconeishença vocau, la
sintèsi vocau o enqüèra los traductors automatics.
Lo projècte qu’ei previst sus tres ans (2018-2020).
Aquera iniciativa que torna préner los axes
de la huelha de rota pilotada per l’Associacion
Desvolopament deus Pirenèus per la Formacion
(ADEPFO) e portat peu Congrès. L’estudi qu’estó
miat en 2014 dab la societat Elhuyar. Lo rapòrt
que hè aparéisher la necessitat de desvolopar las
tecnologias lengatgèras tau desrotlament modèrne
de la lenga, e tà la soa durabilitat dens un environa-
ment caracterizat per l’importància deu numeric e
de l’internet. Que compren un diagnostic de l’estat
actuau deu numeric, accions e objectius a aténher
entà desvolopar las ressorças numericas tà l’occitan.

Lo Congrès Permanent de la Lenga Occitana que
participa a la realizacion de LINGUATEC. « La
sintèsi vocau qu’ei ua tecnologia qu’avem dens tots
los transpòrts publics, dens l’espaci public tanben,
e lo GPS, çò digó Benaset Dazéas, director deu
Congrès au micrò de Ràdio País. Donc l’idea qu’ei de
trobar ua aplicacion concrèta d’aqueth sintèsi vocau
dens la societat. La dusau aplicacion qu’ei la traduc-
cion automatica. E perqué pas crear modules qui’ s
poderén integrar dens sites internet institucionaus,
de la Region, deus oficis de torisme ? Que cau que sia
un nivèu de traduccion de qualitat plan segur ». Lo
tribalh deu tractament automatic de l’occitan que’s
centrarà sus l’analisi morfosintaxica tà çò qui ei de
la reconeishença d’un mot (nom, vèrbe, adjectiu)
e puish sus l’analisador sintaxic que reconeisherà
l’organizacion d’ua frasa dab la plaça deu subjècte,
deu vèrbe e deu complement.
Sus aqueth projècte de gran endom, Lo Congrès
que tribalha en aliança dab cercaires lingüistics,
universitaris e collectivitats territoriaus occitans,
bascos e aragonés qui son Euskaltzaindia-Real
Academia de la lenga vasca, la Universidad del País
Vasco/Euskal Herriko Unibertsitatea, la fondacion
Elhuyar, la Sociedad de gestión e de promoción
del turismo aragonés-SLU e la delegacion region-
au deu CNRS en la Region Occitània/Pirenèus-
Mediterranéa.
L’Ofici Public de la Lenga Occitana, l’Ofici Public
de la Lenga Basca, l’Institut Occitan Aquitania e lo
CIRDÒC que son membres associats deu projècte
LINGUATEC. « L’Ofici Public de la Lenga Occitana e
Lo 27 de junh, a la presentacion de LINGUATEC au Castèth d’Este dab los partenaris occitans, aragonés e bascos deu
projècte. (Aure Seguier)
l’Ofici Public de la Lenga Basca son sostens decisius, transpòrts e l’industria, çò nse hidè. Qu’integraram
çò digó Gilabèrt Mercadièr, president deu Congrès segurament suu site internet deu Departament de las
au moment de l’aviada oficiau de LINGUATEC a Hautas-Pirenèas lo traductor automatic realizat  ! »
Vilhèra. Es un encoratjament que nos met la pres-
sion, mas una pression positiva ! » Lo president Los partenaris de LINGUATEC qu’an dinc a 2020
que’s regaudí d’aquera aventura collectiva, un hialat entà acréisher la preséncia de la lenga dens la soci-
d’energias qu’espèra véder desvolopà’s. etat... sonque aquò !
La presidenta de l’OPLO, Charline Claveau-
Abbadie, qu’èra sus plaça entà saludar lo tribalh
realizat e a viéner deu Congrès e deus sons nom- fanny lartigot
brós partenaris. « Lo quite projècte que’ns sem-
bla essenciau. La numerizacion de las lengas ditas
minorizadas qu’ei màger puish a qu’existeish aca-
demias de las lengas basca, aragonesa, occitana qui
tribalhan sus la normalizacion de la lenga. Totun,
balhar accès aus utís numerics e a las produccions
lingüisticas aus usatgèrs, aquò que’ns sembla essen-
ciau. Qu’ei ua dinamica vertadèra que lo Congrès
a comprés despuish la soa creacion. Qu’ei d’autant
mei important, que ns’adreçam a las navèras gen-
eracions, las qui pòrtan e qui portaràn la lenga de
doman ».
Robert Tamburello, cargat de mission cultura occi-
tana e territòri au departament de las Hautas-
Pirenèas que ved LINGUATEC com ua oportunitat
de poder balhar ua visibilitat mei a l’occitan dens la
vita vitanta : « LINGUATEC qu’ei ua obertura entà Benaset Dazéas deu Congrès Permanent e Joan-Breç Brana
poder utilizar la lenga com un utís de tribalh mes de l’InÒc Aquitania a la presentacion de LINGUATEC. (AS)
pas sonque tà l’educacion e la cultura, tanben taus
8 – La setmana politica
la dintrada
D’objectius comuns
per l’occitanisme
De man esquèrra a drecha : Uc Jourde, Gisèle Naconaski, Jòrdi Labouysse, Gustave Alirol, Esther Mimart e Bruno Cecillon
a l’amassada del Comitat de pilotatge de la Dintrada 2018 en febrièr a Besièrs (DR).
L
a segonda edicion de la Dintrada se debanarà
lo 22 de setembre 2018 a Tolosa. Lo comitat
de pilotatge se recampa dempuèi qualques
meses per preparar aquela Dintrada, que
nos prometon plan diferenta de l’an passat ambe lo
matin, un estat dels luòcs d’Occitània, region per
region. La tòca es de tornar trapar la dimension
« pan-occitana », de metre en evidéncia çò que
marcha e çò qu’avança pas. De personalitats faràn
un bilanç, region per region, de cada tematica que
pertòcan los ciutadans occitanistas (ensenhament,
mèdia, cultura, democracia, etc.) per arribar en fin
de matinada a un panoramà complet de las fòrças
e las flaquesas de l’espaci occitan uèi.
Rencontre ambe l’un dels iniciators de la Dintrada,
Uc Jourde.
La Setmana — La Dintrada 2018 serà tanben
devath la fòrma d’un fòrum ciutadan pendent ua
jornada ?
Uc Jourde — Òc, serà totjorn un forum ciutadan
aquò es segur. Après, la forma cambia. L’an passat,
i aviá de tematicas diferentas que se succediguèron,
sense ligam las unas ambe las autras. Alara que
aqueste còp, tot se va encadenar dins una reflexion
collectiva que prepausam. Començarà lo matin
ambe un estat dels luòcs. Serà pas diferentas
tematicas, serà una reflexion sus çò que vòl far o
pas far l’occitanisme.
LS — Quan l’an passat, lo fòrum ciutadan èra mei
concentrat sus un estat deus lòcs justament dens
tots los domenis, ce sembla que la navèra edicion
serà mei centrada sus las accions possiblas a miar
entà har evolucionar las causas  ?
UJ — Pas tot a fèit. L’autre còp, avèm cercat
d’especialistas per parlar de tematicas ponchudas
coma la del multiculturalisme ambe la participacion
de Sabine Choquet o d’especialistas d’informatic
per l’occitan sus internet. Aqueste còp, i aurà pas
d’universitaris. Se son passadas de causas dempuèi
un an e fa qu’on pòt se demandar bravament ont
anam, m’adreci aicí a totes los que s’interèssan de
prèp o de luènh a la lenga occitana, a sa cultura, a sa
vida sociala. N’i a que vòlon manifestar per aver mai
d’occitan a la television. Aquò es estat francament
criticat per d’autres que i veson pas d’interès. Cresi
que pendent longtemps l’occitanisme fonccionèt
ambe d’evidéncias. Lo mond èra de la meteissa
generacion, ambe la meteissa mira e los objectius
èran evidents, alara que ara, i a agut de cambiaments.
Una diversificacion de las accions e dels apròchis
per exemple. Donc pensi que los objectius son
pas evidents. Quand disiatz que seriam mai dins
l’accion, pas tot a fèit encara (rires). I a una etapa
importanta qu’es de definir los objectius que se vòl
fixar l’occitanisme. Pensi que l’error seriá de partir
ja sus accions. Per exemple, perqué pas tornar far
una manifestacion unitària coma abans... mes per
de qué ? De qué volèm ? Si partissèm sus d’accions,
i aurà dirèctament d’oposicion. De se pausar la
question de qué volèm coma objectius d’aicí 2030,
çò qu’imaginan los actors del territòri ?
LS — Que parlatz d’aquesta idea de manifestacion
unitària. En octobre passat, qu’avèvatz enviat ua
letra obèrta aus gavidaires de las associacions
occitanistas entà perpausar l’organizacion d’un
acamp reïvindicatiu dens l’annada. Avetz avut
tornars sus la question ?
Aprèp la capitada del precedent
Forum ciutadan qui se debanèt
a Narbona (11), una segonda
edicion es dins los cartons. Se
debanarà lo 22 de setembre
2018 dins la vila ròsa, a Tolosa.
Los organizators nos prometon
una Dintrada plan diferenta de
l’an passat.
UJ — Non, pas brica justament. I a tot çò que
s’es passat ongan. Aquel apèl a manifestacion que
lancèri, es pas estat seguit, lo mitat capitada-mitat
escac de la manifestacion per mai d’occitan a la
television, las divisions per rapòrt a la novèla
Region Occitània. Me sembla que i a coma de
fracturas e qu’abans de partir sus d’accions, cal far
un estat dels luòcs e imaginar d’objectius ensem.
LS — La manca de temps qu’èra un problèma
senhalat a la Dintrada 2017. E’s passarà
segurament diferentament tà la navèra edicion ?
UJ — Avèm tirat la leiçon de l’edicion passada.
Aviam fòrça d’ambicions per tractar tres subjèctes
dins una jornada e avèm mancat de temps a la
fin. Sèm capables de véser çò que cal melhorar.
I aurà pas d’esparpalhament sus de subjèctes
completament diferents. Espèri qu’aurem pro de
temps totun ! Veirem (rires).
LS — La tòca de la Dintrada qu’ei de neurir
la reflexion occitanista. Avetz avut escambis
dab l’Ofici Public de la Lenga Occitana -qui ei
justament a bastir la politica lingüistica- despuish
la purmèra edicion ?
UJ — Non. Es dubèrt. Aprèp, sèm pas una
institucion. Las edicions de l’ADEO que fa la
revista Occitània, que pòrta la causa es una pichòta
associacion. Pensi que se i a lo mitan associatiu que
participa, serà ja una bona causa.
Entrevista Fanny Lartigot
Inf. : http://ladintrada.eu/
 Zoom de la setmana – 9

lo gascon reconeishut
en la capb
ua victòria simbolica
Lo 23 de junh, la Comunautat d’Aglomeracion País-Basco que votè la reconeishença de l’occitan-gascon, au medish títol
que l’euskara, com lenga dita regionau suu son territòri. Ua victòria simbolica qui a la soa importància.

L
o 23 de junh passat, la Comunautat
d’Aglomeracion País-Basco que votè
oficiaument la reconeishença de l’occitan-
gascon, au medish títol que l’euskara
com lengas ditas regionaus suu son territòri. La
deliberacion qu’estó validada per 145 elegits,
18 que votèn contra e 22 estonament que s’abstienón.
La simbolica d’aquera decision que vien deu hèit
que l’occitan-gascon sia reconeishut per un territòri
dens lo quau la màger part deus abitants non saben
pas qu’an originas gasconas, que la lenga ei enqüèra
parlada e qu’utilizan quitament mots occitans -que
prenen per euskara- dens lo lor lengatge quotidian.
Aquera luta qu’ei la miada, enter autes, peu
conselhèr municipau d’Anglet Guy Mondorge.
Que’s regaudeish d’aquera reconeishença qui
aubrirà dab certitud perspectivas en politica
lingüistica, de la comunicacion institucionau dinc
a las subvencions taus actors associatius gascons
e las possiblas oberturas de classas bilinguas per
l’Educacion nacionau.
Tanben president de l’istorica Academia Gascona
Baish-Ador, que hida suu son blòg que n’ei pas
estada causa aisida de har compréner la disparitat
qui existeish dens lo tractament de las duas lengas
ditas regionaus suu territòri e au demiei de la quita
comunautat d’aglomeracion.
Après lectura deu tèxte de deliberacion, ua linha
que truquè aus uelhs deu conselhèr municipau.
Que prevedèva que las accions a favor de l’occitan-
gascon sian limitadas a las zònas d’influéncias de la
lenga e non, com ei lo cas peu basco, a l’ensemble deu
territòri de la CAPB. « Qu’ei tà nosautes e l’ensemble
deu Bascoat e deu Baish Ador, ua deliberacion
importanta suu plan culturau. Mes, pr’amor que i
a un mes, aquera deliberacion
qu’auré podut, qu’auré devut
au noste avís limità’s ad aquera
declaracion sufisentament
hòrta entà pausar la realitat
deu terrenh fàcia aus Estats,
e en particular fàcia a l’Estat
francés, qui’s hè pregar entà
pausar eth-medish aqueth acte
de reconeishença de las soas
lengas regionaus. Qu’avetz
malai volut, sénher lo President,
qu’aquera deliberacion ane mei
luenh. Qu’avetz volut qu’acte
la mesa en òbra de politicas
lingüisticas, i comprés lo
plurilingüisme dens la Suu son site internet, la CAPB que perpausa d’ara enlà un onglet FR/EUS/OC entà
comunicacion institucionau causir la lenga de navigacion. (DR)
de la CAPB, e la presa de
paraula publica deus elegits comunautaris dens que rapèra que las associacions gasconas son plan
aqueras lengas regionaus. Aquò qu’èra malestruc, consciéntas que los eventuaus subvencionaments o
e lhèu contraproductiu tà nosautes, portaires l’accion culturau de la CAPB tau gascon averàn a
culturaus gascons ». E Guy Mondorge d’ajustar concentrà’s sus la zòna istorica d’emplec de la lenga.
« 18 mes arron aver pres la competéncia lenga
basca, l’Agglo n’a tostemps pas pres la competéncia Arron l’intervencion de Guy Mondorge, lo
lenga gascona. Qu’esperam pacientament… La president de la Comunautat d’Aglomeracion País-
consequéncia que n’ei ua redaccion diferenciada de Basco qu’a perpausat au vòte un esmendament de
las airas d’aplicacion deus dispositius perpausats. supression d’aquera nocion de territòri redusit tau
Tà la lenga basca, que seré l’ensemble deu territòri gascon. L’esmendament qu’estó votat per 59 % deus
de la CAPB. Tà la lenga gascona, que seré un delegats comunautaris.
territòri a determinar dens l’encastre de la futura
presa de competéncia ». En consequéncia, Guy
Mondorge que demanda la supression de la fanny lartigot
frasa « Que s’aplicarà au territòri determinat dens
aqueth encastre » dens la deliberacion. Cranhent
la creacion d’ua « termièra lingüistica », l’elegit

bernat daugat,
president de
l’associacion ací
Gasconha
Lo President de l’associacion qui òbra tà
la sauvaguarda e la promocion de la lenga
e de la cultura occitanas sus Anglet que
reageish a l’anóncia de la deliberacion.
La Setmana — Quau ei lo vòste sentit arron
l’anóncia de la Comunautat d’Aglomeracion País-
Basco ?
Bernat Daugat — Dab Ací Gasconha e l’Academia
Gascona Baish-Ador, Guy Mondorge e Ivan Barrère,
qu’i tribalham despuish lo mes de genèr passat.
Guy Mondorge que s’ei plan segur cargat deu nivèu
politic. Jo qu’avi contactat l’an passat a Jean-René
Etchegaray tà’u demandar que l’aglomeracion e
s’apère « Comunautat d’Aglomeracion País-Basco
Ador », çò qui estó arrefusat. A pos de discutir,
qu’an fin finau admés que i avèva ua cultura
gascona en lo Baish-Ador. Arron la nominacion
deu tecnician de la lenga e la cultura gasconas a
la CAPB, Peio Dibon, qu’avem hèit nombrosas
amassadas. Qu’estom convidats a la sedença de la
CAPB a Baiona e que ns’estó presentat lo projècte
de reconeishença de la lenga suu territòri. Com ac
imaginatz qu’estó ua suspresa d’enténer que l’euskara
èra reconeishut sus l’ensemble deu territòri quan lo
gascon ac èra sus ua partida sonque. Guy Mondorge
qu’a hèit ua demanda de modificacion deu tèxte. Lo
president de la CAPB que presentè ua proposicion
d’esmendament au seguit.
LS — E pensatz que n’ei pas qu’ua reconeishença
simbolica ?
BD — Òc qu’ei simbolic pr’amor n’ei pas ua
reconeishença « oficiau ». Que s’èran rensenhats
au près de la sosprefectura e lo prefècte qu’a dit
que si n’èra pas qu’ua reconeishença de las lengas
com aquesta n’i avè pas nat problèma. Non calèva
pas que sia ua declaracion de cooficialitat dab lo
francés. A la fin de l’annada, que deveram préner
la competéncia lenga e cultura gasconas au demiei
de la CAPB. Tà 2019, accions a favor de l’occitan-
gascon qu’emergiràn dens l’aglomeracion. Qu’ac
esperam. En tot cas, au moment de la remesa deus
prèmis literaris deus Calams d’Ací Gasconha, Jean-
René Etchegarray qu’èra present com maire de
Baiona e qu’a dit qu’èra lo purmèr còp qu’ua tau
aglomeracion e reconega oficiaument l’existéncia de
duas lengas ditas regionaus suu son territòri. Donc
qu’ei un bon començar.
Entervista FL
10 – Zoom de la setmana
corsega : Experimentacion de
l’immersion dins las classas mairalas
Corsega obrirà sas primièras mairalas immersivas en lenga còrsa en setembre de 2018. Lo Centre
d’Ensenhament Superior occitan APRENE foguèt aprochat per la formacion dels futurs actors, regents e
conselhièrs pedagogics còrses.
Los formators d’APRENE amb al reng de pès, Annia Pla, tresena a partir de la drecha e Joan Francés Albert, quatren sus la fotografia. (DR)
P
el primièr còp e dins l’encastre del
projècte academic 2017-2022, Corsega
lança de classas publicas en immersion
a la dintrada de 2018. Tres mairalas
passan lo mòde immersiu a Ghisonaccia, Ponte
Novu e Ajaccio.
« L’immersion en lenga còrsa anarà al delà dels
50 %. En pichona seccion de mairala, serem de
memòria a 80 %, en mejana e granda seccion,
serem a 70 %. Trabalham tanben quicòm qu’es
de còps un punt de feblesa, la ligason escòla
mairala e escòla primària, amb de ligams entre
nòstras còlas educativas », ce diguèt Philippe
Lacombe, rector de l’Acadèmia de Corsega a
nòstres confraires de France 3 sus l’iscla de
beutat.
Prendrà la forma de dispositius experimentals.
Per preparar coma cal aquela dintrada
especiala, l’inspector academic al Rectorat
de Corsega, Patrick Salvatorini e Hyacinthe
Ottaviani Inspector academic e inspector
pedagogic regional (IA IPR) an fach apèl a l’un
dels actors màgers de l’immersion en occitan,
l’Establiment d’Ensenhament Superior,
APRENE. Lo centre de formacion de las
Calandretas, que festejaràn 40 ans d’immersion
l’an que ven, respondèt favorablament a la
demanda de formacion formulada pels Còrses.
« L’enjòc es pro bèl pels defensors de la lenga
còrsa, e lor enveja de capitar lo lançament de
l’aventura los menèt a pausar una demanda
formala de formacion al prèp de l’Establiment
d’Ensenhament Superior APRENE. [...]
Teniam de respondre a la demanda que va
afortir definitivament los ligams entre Corsega
e Occitània en matèria d’ensenhament en
immersion e de formacion dels regents », ce
escriguèt lo Centre professional occitan dins
un comunicat.
La formacion se debanèt los 27, 28 e 29
de junh a Ghisonaccia, l’un dels primièrs
sitis immersiu public. Los paissèls designats
per ajudar a la formacion foguèron Annia
Pla e Joan Francés Albert. Prepausèron un
programa que correspond a las demandas
pausadas pels sénhers Salvatorini e Ottaviani.
Estudièron «   l’argumentari necessari per
justificar l’immersion, las estrategias per la
capitar en classa, lo seguit dels mainatges,
l’avaloracion de la situacion immersiva o encara
las publicacions que devon enriquir las practicas
dins las classas ». Fàcia als formators d’APRENE,
nòu conselhièrs pedagogics en lenga còrsa,
un Inspector de l’Educacion nacionala
(IEN), un IA IPR e los regents volontaris per
lançar l’aventura de l’immersion. La còla del
centre APRENE se regaudís d’aquela novèla
collaboracion entre doas entitats que vòlon
escriure qualques paginas novèlas de la granda
aventura de l’immersion.
L’immersion, una necessitat
Lo sistèma educatiu immersiu n’existís pas
encara en Corsega. Mai de 55 escòlas mairalas
e primàrias bilingüas prepausan çaquelà un
ensenhament a paritat orària en còrse e en
francés, siá 31,4 % d’aquelas escòlas, d’aprèp
las chifras del Rectorat de Corsega. Las escòlas
publicas devon obligatòriament dispensar
3 oras de corses sus la lenga e la cultura còrsas
fins a la classa de seisena. En cinquena, lo
còrse deven facultatiu.
Lo Pianu Lingua 2020, plan de normalizacion
de la lenga còrsa, adoptat lo 16 d’abril de 2015,
a definit una estrategia de desvolopament de
l’ensenhament del còrse, de son aprendissatge
e de son sosten als centres d’immersion
lingüistica. Uèi, quatre centres d’immersion
an obèrt sus l’iscla, tres en Corsega-Nauta e
un en Corsega del Sud. La tòca es de metre los
escolans de primària, mairala dinc al collègi,
en immersion dins un banh lingüistic. Los
sojornes van d’una jornada fins a una setmana
per las classas de seccions bilingüas del
primièr e segond grat. En 2016, mai de 2 000
escolans frequentèron los centres. Las chifras
son en constanta progression. En sabent que lo
nombre d’escòlas bilingüas en Corsega son mai
anar mai nombrosas.
26 % dels insulars atjats de 18 a 24 ans parlan
lo còrse, segon l’AFP.
Fanny Lartigot

Los 25 ans deu proclam
d’auloron (64)
D
issabte 7 de julhet que serà celebrat los
25 ans deu Proclam a 11 h a la mairia
d’Auloron dab lo desvelament d’ua
taulamarme. François Bayrou, a l’epòca
Ministre de l’Educacion nacionau, que serà present
tad aqueth aniversari tot particular.
Lo 10 de julhet de 1993, au parat deu Congrès
confederau de las escòlas Calandreta, l’actuau
maire de Pau qu’avè hèit omenatge aus « pionièrs »
de l’ensenhament immersiu en occitan mes tanben
en basco, en breton e catalan. Qu’avè perpausat
de : «   virar la pagina e reglar lo problèma de las
relacions d’aqueras escòlas dab l’Educacion nacionau.
Qu’avem lo dever de reglar aqueras questions taus
mainatges qui son aquiu  ». E François Bayrou
d’ajustar : « Jo que soi de’us qui pensan que la França
n’ei la França que si arreconeish la diversitat qui
viu suu son territòri. Jamei n’èi pensat de qu’aimavi
mensh la França e los Francés per’mor qu’aimavi la
lenga occitana […] per’mor que parlavi dab amor
lo biarnés deus pairs... Si las lengas nostas son
importantas qu’ei per’mor que pòrtan lo riquèr de
ensenhar a l’EOE
L
o Centre Regional de l’Ensenhament de
l’Occitan a Tolosa (CREO) l’anóncia, pagarà
lo sojorn a l’Escòla Occitana d’Estiu (EOE) de
Vilanuèva d’Òlt, del 12 al 18 d’agost de 2018, als
estudiants de l’Acadèmia de Tolosa que preparan
lo CAPES d’Occitan o lo Concors de Recrutament
dels Professors de las Escòlas Occitan (CRPE).
Lo centre d’ensenhament prepausa tanben a los
que venon de validar lo CRPE amb l’occitan o lo
CAPES d’occitan en 2017, d’ensenhar en occitan a
l’EOE. Tot serà pagat e recebràn 150 euros en mai.
Lo nombre de plaças es limitat, devètz reservar en
las formacions professionaus
dab l’aido
L
’Associacion Interregionau de Desvolopament
de l’Occitan (AIDO) que perpausa formacions
professionaus dens lo domeni occitan e qui
s’adreça a l’ensemble de l’espaci lingüistic de la
lenga d’òc. Qu’an aviat lo lor site internet a l’adreça
https://caminsletras.wixsite.com/formationoccitan
Que’s pòt descobrir las datas de las formacions
que l’associacion organiza tot au long de l’annada.
Que son sessions bracas de tres dias de formacion
Ua placa commemorativa que serà desvelada devath la
presidéncia deu sénher François Bayrou, maire de Pau e
President deu País de Bearn. (Unuaiga)
sègles de civilizacion e que son mei importantas que
nosautes  ». Aqueth eveniment, en aver permes la
signatura de protocòles e contractes d’associacion
dens l’encastre de la lei Debré de 1959, qu’a miat au
desvolopament de las escòlas immersivas.
contactant l’Escòla Occitana d’Estiu per telefòne al
numerò 05 53 41 32 43 o per corric a l’adreça
eoe@wanadoo.fr.
Al programa de la 44a EOE, corses de lenga, talhièrs,
conferéncias, espectacles amb l’umorist occitan
Clamenç, un bal amb lo Duo Compàs e tanben la
Base Duo e activitats pels dròlles e jovents.
Inf. : Escòla Occitana d’Estiu, 16 carrièra de Pujols
47300 Vilanuèva d’Òlt — Site : www.eoe-oc.org
professionau continua
dedicadas au desvolopament
de las competéncias en lenga
e cultura occitanas. Las
formacions que pertocan
los domenis de l’arrevirada
en occitan, la coneishença e
l’avaloracion deu patrimòni
naturau occitan, deu patrimòni
culturau e lingüistic en domeni
occitan, de la toponimia en
país d’Òc, e tanben de las
tecnicas d’escritura en lenga
nosta. Aqueras formacions que
son tanben obèrtas aus salariats.
Deu 11 au 13 d’octobre de 2018, AIDO que’vs harà
descobrir los enjòcs e las practicas de l’escritura
e de l’arrevirada en occitan. Lo desrotlament de
la formacion qu’ei d’arretrobar suu site oficiau
d’AIDO.
Inf. : AIDO-Camins, Maison Coulou — 64490 Osse
en Aspa — Corric : camins.letras@orange.fr
Actualitat en bracas – 11
ligams :
capítol
dusau
La purmèra edicion de La Passem,
la corsa per la transmission de
la lenga occitana, deu 25 au 27 de
mai passat, qu’estó ua escaduda de
las bèras. L’associacion organizatora
Ligams que pòt lançar adara la dusau
partida deu son plan d’accion, qu’ei
a díser un aperet entà finançar
projèctes qui perpausaràn de facilitar
l’espelida d’accions navèras per la
transmission de la lenga, de sostiéner
lo desvolopament, l’estructuracion e
l’ahortiment de las accions dejà viradas
cap a la transmission, e de favorizar la
mutualizacion e lo tribalh en comun
deus actors en plaça. La purmèra
edicion de La Passem que permetó
totun de crubar 40 000 euros. Un bèth
tesaur de guèrra qui probable e balharà
l’escadença aus mei valents d’aviar
projèctes naus, mes benlèu tanben
de’n sauvar d’autes qui son sus agulhas
per aquestes torns. Seré donc possible
d’apitar ua estructura, de crubar sòus e
desparti’us de faiçon eficaça e adaptada
en mensh de tres ans ? Que semblaré
que òc, fin finau. Coneguda causa sia,
com ac ditz ua cèrta cançon.
Ràdio País
179 collegians
bascos
penalizats
Dimèrcs 4 de julhet, parents d’escolans
e ensenhaires que manifestèn davant
lo Rectorat de Bordèu entà protestar
contra la non-evaluacion de las copias
scientificas deu brevet redigidas en
basco. Que vienen de las tresaus
generaus e professionaus de quate
collègis Ikastola de Ciboure, Cambo-
les-bains, Larceveau-Arros-Cibits e
Baiona.
Cap a 179 collegians que son
actuaument penalizats per aver rendut
la lor espròva en euskara, los correctors
avent recebut la consigna de non pas
corregir las partidas redigidas en lenga.
Ger matin, lo rectorat que redigí un
comunicat dens lo quau rapèra aver
aplicat lo reglament : « pas sonque
las espròvas d’istòria-geografia e
ensenhament morau e civic e pòden
estar redigidas en lenga viva regionau.  »
En 2017, lo Rectorat qu’avè procedit
a ua derogacion « excepcionau »
en acceptar de har notar las copias
escriutas en lenga basca tà l’espròva de
sciéncia.
La federacion de las escòlas immersivas
en lenga basca, SEASKA, qu’apèra a
un navèth acamp lo 28 de julhet au
moment deu passatge deu Tour de
France en Bascoat.
12 – Lo dossièr de la setmana

Luta contra la pollucion luminosa

Dens las annadas setanta, a Nava York, ua
grana pana de corrent qu’avèva miat los
abitants a aperar la polícia. Que vedèvan
plats volaires dens lo cèu quan n’èran pas
qu’estelas que n’avèvan pas mei l’acostuma
de véder. La nueit terrèstra que’s hè mei
anar mei luminosa. L’esclairatge planetari
qu’aumenta de 2 % cada annada.

L’esclairatge planetari qu’aumenta de 2 % cada annada. (Geographer)

L
a pollucion luminosa
que designa ua preséncia
nocturna anormau e
carquiva de lutz. La nocion
qu’ei apareishuda dens las annadas
1980 e que’s caracteriza per la
desapareishuda de las estelas deu
cèu nocturne en mitan urban.
Aqueth esclairatge artificiau qu’a
consequéncias sus la fauna, la
flora, los ecosistèmas e la santat
umana. Qu’ei estat observat efèits
d’aquera lutz mei que mei suus
ausèths migratòris qui modifican
los lors desplaçaments. Los dus
tèrç que migran la nueit. Lo lor
sens de l’orientacion qu’ei basat
sus la vision e la posicion de
las estelas. Los lors sens que
son logicament perturbats per
l’esclairatge nocturne.
Uas espècias nocturnas non
pòden pas mei neurí’s dens las
zònas esclairadas, pr’amor que
cranhen d’estar presas aisidas taus
lors predators. Nombrós insèctes
nocturnes que son atirats per las
lutz e que moreishen d’estarida.
La pollucion luminosa qu’a un
impacte suus ritmes biologics.
Qu’ac sap, ua partida deus
ritmes biologics que contròla
cicles fisiologics, e que depen
de la variacion deu fotoperiòde
(rapòrt enter la durada deu dia e
la durada de la nueit). Tà l’Òmi,
que’s veden las consequéncias
de l’alongament artificiau
de la durada deu dia suu son
organisme, suu sistèma ormonau,
la secrecion de la melatonina, qui
afècta lo dromir, l’envielhiment
o enqüèra desvolòpa las tumors.
L’impacte sanitari e ecologic de
la pollucion luminosa qu’ei drin
a drin reconeishut e qu’ei integrat
dens politicas publicas. La lampa
a LED (Light-Emitting Diode) qu’ei
un tipe de lampa electrica qui
utiliza diòdes electroluminescents
e qui s’ei democratizada tà
l’esclairatge. Que produseish la
medisha quantitat de lutz mes dab
mensh l’electricitat. Totun, la soa
generalizacion dens l’esclairatge
public qu’a accelerat lo fenomèn
de pollucion luminosa. De 2012
a 2016, l’esclairatge planetari qu’a
aumentat de 2 % cada annada.
Lo Grenelle de l’environament
que reconeish los impactes de
las emissions de lutz artificiau
suu paisatge e sus l’environament
e la biodiversitat. Las leis entà
aplicar las preconizacions que
son estadas votadas en 2009 e
2010. Pertant, dètz ans après,
raras que son las iniciativas qui
son estadas presas entà protegir
l’environament d’aqueras nosenças
en França. Arron ua demanda
de l’associacion France Nature
Environnement e la Federacion
Ròse-Aups de proteccion de la
natura (FRAPNA), lo Conselh
d’Estat que pausè un ultimatum
en març de 2018, en deishar
nau mes a l’Estat entà méter en
aplicacion las leis suu Grenelle
de l’environament. Lo 2 de julhet
passat, un decret d’aplicacion
obligatòri qu’estó votat. Las
enterpresas, los bastiments, las
veirinas, tots que deven estupar
las lors lutz enter l’ua òra de la
nueit e sèt òras deu matin. Cap
a tres milions e miei d’ensenhas
que serén concernidas. Segon
lo Ministèri de la Transicion
Ecologica e Solidària, l’emission
de 250 000 tonas de CO2 que
poderé estar evitada tà ua
economia de 200 milions d’euros.
Dens los mes a viéner, d’autas
mesuras que deverén viéner
ahortir l’objectiu deu govèrn de
«  sobrietat energetica ».
A Forcauquier, en Provença-Aups
Còsta Blava, la vila qu’estauviè
cap a 12 000 euros sus ua factura
annau de 100 000 euros despensats
en esclairatge nocturne. A l’oèst,
la vila de Jocàs que redusí la soa
factura d’electricitat de 30   %.
Aqueras comunas e quate autas
deu Parc naturau regionau
deu Leberon qu’an recebut
lo mes passat lo labèl « Vilas
e vilatges estelats » de las parts
de l’Associacion de proteccion deu
cèu e de l’environament nocturne
(ANPCEN). Despuish 2009,
l’ANPCEN que desliura lo labèl
a las comunas qui segueishen ric
a ric un quasèrn de cargas hèra
exigent. La carta qu’intègra enjòcs
de proteccion de l’environament,
de la biodiversitat e deu cèu
nocturne, atau com la promocion
de navèras practicas d’estauvis
d’energia. Las vilas qui concorren
a l’obtencion deu labèl en agir
contra la pollucion luminosa que
deven respóner a un questionari
sus l’equipament qu’utilizan, los
usatges que’n hèn, los objectius
qu’an, etc.
Uei lo dia, 574 comunas que
benefician d’aquera estampilha,
acordada pendent quate ans. Uas
regions que son mei representadas
com l’Aquitania, Borgonha e
Ròse-Aups. Lo labèl « Vilas e
vilatges estelats » qu’ei compausat
d’ua a cinc estelas. En 2018, la vila
de Pessac en Gironda o enqüèra
Rochefòrt en Charenta-Maritima
qu’obtienón lo labèl cobejat.
Lo labèl « Resèrva Internacionau
deu Cèu Estelat » (RICE) qu’ei
un nivèu au dessús. Pas sonque
dotze espacis de grana estenuda
que benefician deu RICE : lo Parc
Nacionau deu Mont Megantic au
Canadà, l’Exmoor National Park e
la Moore’s Reserve en Anglatèrra,
Brecon Beacon e lo Snowdonia
National Park au País de Galas,
la Kerry Reserve en Irlanda, la
NamibRand Nature Reserve en
Namibia, la Aoraki Mackenzie
Reserve en Navèra Zelanda, Rhön
e la Westhavelland Reserve en
Alemanha, lo Central Idaho aus
Estats-Units, e lo Pic deu Mieidia
en Bigòrra ! Au demiei deus
nombrós critèris que deu plear
l’espaci, que deu aver ua zòna
centrau on l’escuranha naturau
ei preservada au maxímum, atau
com ua region periferica on
los administrators publics, los
individus e las enterpresas que
reconeishen l’importància deu
cèu estelat e s’engatjan a’u protegir
suu tèrmi long.
Los gavidaires deu Parc naturau
regionau de las Lanas de Gasconha
qu’envisatjan de’s portar candidats
a l’obtencion deu RICE e que van
contunhar de hicar los mejans
deus lors costats entà obtiéner lo
labèl tà 2021. Sèt comunas deu
Parc que possedeishen dejà lo
labèl « Vilas e vilatges estelats ».
fanny lartigot

Segon lo navèth atlàs mondiau de la pollucion luminosa, mei de 80 % de l’umanitat viveré

devath cèus inondats de lutz artificiaus e 1/3 non vederé pas jamei lo camin de Sent Jacme

jean-noël pedeutour
« Pr’amor de la pollucion luminosa, quitament a Pau, non vedem
pas que las estelas mei lusentas »
T
res ans a, la vila bearnesa de Valensun que
recebó lo labèl « Vilas e vilatges estelats ».
La comuna que multiplica las iniciativas
entà esclairar lo mensh com possible e
har estauvis d’energias, entà evitar la pollucion
luminosa. Qu’ei lo purmèr vilatge estelat sus las 61
comunas de la Comunautat de Comunas de Lac-
Ortès (CCLO). Jean-Noël Pédeutour, purmèr adjunt
au maire de Valensun, qu’acceptè de respóner a
quauquas questions sus las rasons qui possèn la
vila a portar aqueth projècte d’iniciativa.
La Setmana — Perqué aver volut obtiéner lo labèl
tà la vila ?
Jean-Noël Pédeutour — Obtiéner aqueth labèl
qu’a ua portada simbolica tà nosautes. Qu’ei mei
que mei entà alertar los abitants e lo monde qui
son de passatge que ns’avisam d’aquera pollucion
luminosa. Ua pollucion qu’ei la desgradacion de
l’ambient naturau, l’introduccion d’un agent fisic,
quimic o biologic e qu’ei la medisha causa dab la
lutz. La lutz artificiau que modifica la fauna, la
flòra mes tanben l’observacion deu cèu estelat. Jo
que soi ahuecat d’astronomia. A noste que vedem
entervista
plan mes dens las granas vilas, ne podem pas mei
véder lo cèu estelat com ací.
LS — Ei un engatjament politic aqueth labèl ?
JNP — Que l’avem recebut tres ans a. Despuish
que i a avut hèra de progrès realizats. Dab l’ajuda
de la CCLO, qu’avem avut l’oportunitat de cambiar
lampadaris. Per exemple, sus la plaça de la glèisa,
que i avè tres lampadaris dont dus jaunes qui
esclairan a otrança e sustot de cap tau bèc. Aquò
ne’s hè pas mei, qu’esclairan lo sòu de la plaça.
LS — La CCLO qu’ei pertocada peus ahars de
pollucion despuish annadas. Ei benlèu ua faiçon
de’us díser de s’avisar d’aqueras problematicas ?
JNP — Qu’an hèit esfòrç deus grans. Per exemple,
qu’an exigit que las lutz e sian estupadas dens
mantuas vilas de la comunautat. A 11 òras deu ser,
uei lo dia tanben a Ortès, la lutz que s’estupa dens
mantuns barris de la vila. Sèi pas si ei pr’amor de la
nosta iniciativa mes que notam evolucions.
LS — La cranhença deu monde qu’ei lhèu purmèr
lo dangèr pr’amor que pensan que shens lutz au
Lo dossièr de la setmana – 13
bòrd de las rotas, que i a un dangèr per manca de
visibilitat. Avetz devut escambiar dab lo monde
sus aqueth problèma ?
JNP — N’avem pas devut explicar arren ací non.
Los estudis qu’amuishan que los accidents ne son
pas ligats a la lutz. Que’s debanan mei soventes
còps lo dia e tanben quan i a lutz.
LS — Uei lo dia, qu’ei mei anar mei complicat de
trobar endrets dab un cèu desgatjat pr’amor que
i a mei anar mei de lutz dens las granas vilas.
Taus ahuecats d’astronomia, que deu estar ua
problematica ?
JNP — Que soi dens un club d’astronòmes a Ortès,
qui s’apèra l’Astroclub64. Que ns’agrada d’espiar lo
cèu amassa dab los nostes telescòpis. Malament,
que devem anar dinc a Lobienh (64) entà observar
lo cèu. N’ac podem pas har sus Ortès. Quitament a
Pau, non vedem pas que las estelas las mei lusentas.
entervista joan-nadau commères
14 – Cronica de la setmana

cronica
d’una vila a l’autra
De Gavin Porter
L’escudet de Glasgow
Dins aquel numerò, nòstre cronicaire Gavin Porter s’interèssa a la vila de Glasgow. Es la mai granda e mai
poblada de las vilas escocesas. Es la tresena vila del Reialme Unit. Glasgow demòra uèi l’un dels centres
financièrs màgers d’Euròpa e aculhís los quartièrs generals de grandas entrepresas escocesas.

sègle XX. De residents se desplacèron dròlles dison « Hé Muster »- E Monsen. Passèri

a de vilas nòvas prèp de Glasgow,
« aicí l’arbre que cresquèt pas jamai ont d’ostals e d’apartaments novèls se los
batiguèron - per exemple East Kilbride
aicí l’aucèl que volèt pas jamai e Cumbernauld. D’autres se mudèron
a d’apartaments novèls a la periferia,-
mantum còp a de gratacèls de 20
aicí lo peis que nadèt pas jamai estancis - ont i aviá pas de facilitats
pels lésers.
aicí la clòca que sonèt pas jamai » Tanben los malhums d’ajuda qu’avián
premièrs vint cinc ans de ma vida a Glasgow
e recebiá la salutacion «  Hé Muster » de l’atge de
14 ans.
Como ganhan la vida a Glasgow ? Lo dessenh e
la fabricacion de totes genres de produches dins
lo sector de la construccion mecanica es dempuèi
totjorn important. Lo Centre de l’Innovacion de
la Tecnologia a l’Universitat de Strathclyde va
desenvelopar l’emplèc de l’Energia Renovelabla de

A
existit dins los quartièrs vièlhs la Mar. Las industrias a febla emission en carbòni
questes mots son lo poèma tradicional dispareguèron. Una concentracion creisson, quand las industrias fòrt emeteiras de
descrivent l’arbre, l’aucèl, lo peis e la solament suls apartaments sens considerar los carbòni (per exemple l’electricitat) adaptan lors
clòca que se tròban sus l’escudet de autres aspèctes de la vida produsián plan problèmas metòdes de fabricacion per reduire significantament
Glasgow en Escòcia. Lo peis es un socials. Lo vandalisme, lo crime, un caumatge fòrt lor emission de carbòni. Las sciéncias de la vida –
salmon e lo subjècte d’una legenda. Autres còps, un naut e plan maires celibitàrias resultavan. Degun la recèrca dins las drògas medicalas, medecina
rei de Strathclyde balhèt un anèl a sa femna. Balhèt pensava a la psicologia del mond en projectant regeneraira e bioinformatica - jògan tanben un
aquel anèl a un soldat joven, qu’èra son aimador. Lo aquestes quartìèrs novèls. ròtle important dins l’economia. Clarament la
rei vegèt l’anèl sul det del soldat, l’enlevèt, quand lo cooperacion entre las industrias e las universitats
soldat dormiá, e lo getèt dins la ribièra Clyde. Puèi La ròda vira e dins las annadas ochanta un movement es capitala per l’avenidor d’aqueste sector. Apr’aqui
demandèt a la reina de véser l’anèl l’amenaçant de de conservar los tenements comencèt. Pendent 50 000 personas trabalhan dins la finança, los
mòrt, se lo produsiá pas. Es util de conéisser un mai d’una setmana los abitants d’un tenement se servicis a las entrepresas e l’informatica.
sant dins una tala situacion. La reina expliquèt son desplacèron a d’autres apartaments ; una procedura Finalament lo torisme es vengut important dins
problèma a Sant Mungo, que mandèt un monge a que se disiá « decanting » – trescolament. Puèi lo las annadas recentas. Que visitar ? Se passejar
pescar dins lo Clyde. Atrapèt un salmon. Mungo conselh muncipal sablèt los tenements per enlevar dins las carrièras de Hyndland un quartièr de
copèt lo peis e trobèt l’anèl. La reina mostrèt l’anèl lo lorditge, que’s’ e rá acumulat dins las parèts. Los «   tenements   » tradicional. Remirar « Pollock
al rei que n’èra susprés. S’èran reconciliats e la reina interiors dels apartements foguèron modernizats. House » edificat en 1752, sa colleccion de tablèus
reformada seriá pas jamai encora infidèla. Lo trabalh acabat, los abitants tornèron a lor espanhòls, porcelana e mòbles antics e son jardin
Sant Mungo (o Kentigern) fondèt Glasgow al sègle tenement transformat. D’autres cambiaments de magnific. Se volètz manjar, ensajatz un dels
VI aprèp-Crist, quand batèt una glèisa a la broa l’imatge de la vila arribèron. En 1988, Glasgow restaurants indians o chineses, ont los serveires
del rivatèl Molendinar. La catedrala de Glasgow aculhèt « La Fèsta del Jardin Britanic » e en 1990 parlan d’un accent plan glaswegian.
s’i tròba a l’ora d’ara – es una catedrala anglicana. èra « La Vila Europea de la Cultura. »
Glasgow deriva dels mots gaëlics «  Glas Chu », que
vòlon dire « Car Luòc Verd. » Aquesta descripcion La personalitat del mond
es encara apropriada, perque la vila a plan parcs L’escrivan escocès, George Blake, descriguèt
polits. Tradicionalament, es una vila de bastiments lo mond de Glasgow (Glaswegians) dins
d’apartaments de tres o quatre estancis mantum los mots seguints : « L’òme de Glasgow es
còp de dos cambras, un salon e una cosina, e dirècte dins sa parladissa e dins son apròchi
mai de mai grands apartaments existan. Se dison als autres. Asira una persona pretensiosa
«  tenenents ». La magèr part d’aquestes tenements e lo ceremonial mas es capable de mostrar
se construguèron al sègle XIX. Pr’amor del una sentimentalitat prigonda. Es grèu mas
desenvolupament de la construccion dels naviris e tanben un dels umoristas mai grands del
e d’autras industrias i aviá un inflús considerable mond. »
de populacion de la nauta Escòcia, de las islas Los Glaswegians aiman argüir e s’insultan
e de l’Irlanda. En consequéncia força edificis mantum còp. Ca que là prenon pas totas
d’apartaments avián tròp de mond e venguèron de aquestas remarcas al seriós. I a de mond
turnas. que dison un mot aimable al subjècte d’un
amic solament a sas funeralhas. Se un
La conservacion dels « tenements » Glaswegian vòl demandar quicòm a un
Lo conselh muncipal decidiguèt de demolir estrangìer, ditz « Hé Jummy ». « Jummy »
aquestas turnas dins las annadas sessanta del es un nom que s’adreça a tot lo mond. Los L’Universitat Strathclyde de Glasgow. (Businessschoolgrade2011)
12 – Zoom de la setmana Actualitat en bracas
GascOn
– 15

« gran passacarrèra
navèth diplòma »
a la
Bordèu-Montaigne
realitat en poesia
L
de l’espetacle viu entà utilizà’u dens Lo DU qu’ei obèrt a las personas qualificadas
o musicaire landés Didier Tousis que son en l’activitat
dehòra de la realitat. de
professionau Enlas
emprenhar
personas d’uaactivitat
en passion,
o endilhèu
cèrca lod’unvam de primavèra
emplec qui vòlen
vien tot juste de har paréisher l’album las cançons de subjèctes de uei lo
qualificadas. Que pòt pertocar dia dab los
un que’us hasè pèrder la rason ua
perfeccionà’s en occitan, mes tanben òra au vent deu
aus
« Gran Passacarrèra ». Qu’autoprodusí espiar de uei lo dia, Didier Tousis qu’a
sectors professionaus de la mediacion volut Balaguèra, a escarnir
occitanofònes qui vòlen unaquesir
plumalhon tà bailinar
ua competéncia
l’òpus en çò de Pit Produccion arron inventarculturau
causas diferentas de las
au demiei de totassociacions,
çò qui’s pòt ua bergèra quin’holia
professionau per un parpalhon
dens lo domeni ».
de la cultura.
s’estar amassat refús. L’artista que s’ajudè de enténerdetradicionaument.
las collectivitats e estructuras Las paraulas de las cançons que son
Lo diplòma qu’ei estat mes en plaça dab ua d’arretrobar
Maika Etxekopar, de Bruno Hollemaert e de territoriaus, deus oficis de torisme, mes en version
aliança bilingua sus l’estuget
convencionada enter deu disc dab
l’Universitat
Pascale Haurat tà la direccion artistica e los tanben dens lo sector deus archius e illustracions de las beròjas realizadas
Bordèu-Montaigne e l’Ofici Public de la Lenga per
adobaments. de la conservacion deu patrimòni, de Guillermo Ganuza : un vintenat d’ausèths
Occitana dab l’ajuda de partenaris com l’InÒc dab
la comunicacion o de la produccion lo lor nomeen
Aquitania lo occitan.
CIRDÒC.
Los tèmas presents dens las cançons que audiovisuau. « Gran Passacarrèra » qu’a un ligam vertadèr dab
son l’environament de las Lanas, las bèstias lo quite principi de la pedagogia Montessori  :
qui pòblan lo cèu, la mar e la seuva. « Las La formacion qu’ei compausada de tres apréner aus mainatges çò qui ei pròche d’eths,
petitas bèstias en las Lanas que las aperam Unitats d’Ensenhament (UE) : lo lor environament culturau Fanny comlartigot
naturau. Lo
las “ cachòtas   ”, çò nse digó Lucia Albert de duo que se’n servirà segurament a comptar de
Pit Produccion. Qu’ei un mot particular deu • UE 1 — Lenga occitana/ la rentrada en classa dens l’escòla Nidau qu’an
parçan, la cachòta pudenta, la cachòta volenta. gascon (48 òras d’ensenhament) dab apitat a Soston (40). Un quinzenat d’escolans

L
Que parlam dens los tèxtes deus ausèths e de tot un nivèu començant e dus nivèus de qu’i :son
Inf. dejà
Pòle inscriuts.Tout au Long de la Vie,
Formation
çò qui’s ’Universitat
passa dens la natura lanusqueta ».
Bordèu-Montaigne perfeccionament. de l’Universitat Bordèu-Montaigne, gavidaira
que perpausa un navèth Diplòma • UE 2 — Tecnicas d’expression e Inf. : pòle
deu www.pitprod.com
: Séverine Viaud, severine.viaud@u-
Gran Passacarrèra
Dab « Universitari « Lenga,»,cultura,
Didierpatrimòni
Tousis e d’arrevirada en gascon e autes dialèctes, e Corric : Lucia Albert, contact@pitprod.com
bordeaux-montaigne.fr — Tel. : 05 57 12 47 00
Lucia Albert que volèvan har creacions
e espectacle viu » de seteme de 2018 daba Atau, « Parra
cultura Blueta » que
e patrimòni d’òhè la laudor
c dont d’aqueth
lo patrimòni Site : www.u-bordeaux-montaigne.fr
la realitat e
abriu de 2019.pas dab « istoèras de hadas » com immateriau (36 òras d’ensenhament). e lo
ausèth a las colors clarejantas. « La bergèra
acobjectiu
L’ podemdeenténer despuish
la formacion qu’etostemps
i d’aquesirdens
ua parpalhon
• UE 3 — » que conta l’istòria
Metodologia d’ua aulhèra
e ingenieria de fAnny LArTiGoT
competéncia en lenga e cultura occitanasSegon
las cançons dedicadas aus mainatges. dens qui projèctes
s’ei adromida au pè d’un arbo
culturaus, espectacle viue equan s’ei
occitan
Didier
lo Tousis,
domeni delalarealitat qu’eideu
cultura, pro meravilhosa,
patrimòni e desvelhada,
(50 òras d’ qu’avè un parpalhon au cap deu
ensenhament).
n’i a pas nat besonh d’inventar causas qui dit  : « Que damorèn l’òra sancèra com estransit

Publicitat
Publicitat
Universitat
Universitat Occitana
Occitana
d’estiu
d’estiu de
de La
La Guépia
Guépia
Es
Es un
un luòc
luòc ee unun temps
temps d’ensenhament,
d’ensenhament,d’animacion,
d’animacion,d’estudi,
d’estudi,mas
maseses
tanben, una endevenença mannada de rencontres
tanben, una endevenença mannada de rencontres (e de convèrsas) (e de convèrsas)
improblables
improblables endacòm
endacòm mai mai: :los
losescolans
escolansdels
delscorses
corsespòdon
pòdonparlar
parlaramb
amb
d’occitanofònes
d’occitanofònes ««naturals
naturals»» del del vesinat
vesinat comacoma amb amb d’escrivans,
d’escrivans,
d’intellectuals
d’intellectuals e d’artistas de renom, los vièlhs savis als joves lançats,la la
e d’artistas de renom, los vièlhs savis als joves lançats,
cultura
cultura sabenta
sabentarencontra
rencontralalacultura
culturapopulara,
populara,loslosestrangièrs
estrangièrsencontran
encontranloslos
del
delpaìs
paìssus
susdedequestions
questionsd’istòria
d’istòriaeepatrimòni.
patrimòni.
Tot
Totaquò
aquòdinsdinsun
unambiant
ambiantalalcòp
còpestudiòs
estudiòseepausadìs,
pausadìs,amb
amblos lospès
pèschimpats
chimpats
dins
dins l’aiga de Viaur e d’Avairon, amb la consciénca d’aprestar,enen
l’aiga de Viaur e d’Avairon, amb la consciénca d’aprestar,
primadìers,
primadìers,l’aveni
l’avenidel
delpaìs.
paìs.

Corses
Corses de de lenga
lengadel
deldiluns
diluns23
23alaldivendres
divendres2727dedejulhet
julhet
Guilhem
GuilhemBoucher
Boucher/ /David
Davidescarpit
escarpit/ /Muriel
MurielVenrières
Venrières
Estagi
Estagi dede cant
cantdel
deldimars
dimars24 24alaldijous
dijous2626de
dejulhet
julhet/ Laurent
/ LaurentCavalié
Cavalié
Estagi de violon del dimars 24 al dimècres 25 de julhet
Estagi de violon del dimars 24 al dimècres 25 de julhet / Basile / Basile
Brémaud
Brémaud (Duo(DuoArtense)
Artense)
Estagi de dança (bourrée) del dimars 24 al dimècres 25 de julhet /
Estagi de dança (bourrée) del dimars 24 al dimècres 25 de julhet /
Sarah Serec e Hervé Capel (Duo Artense)
Sarah Serec e Hervé Capel (Duo Artense)
Estagi de musica Forro del diluns 23 al divendres 27 de julhet /
Estagi de musica Forro del diluns 23 al divendres 27 de julhet /
Ivison Santos (Prenambouc)
Ivison Santos (Prenambouc)
Estagi « Attrapes » del diluns 23 al divendres 27 de julhet ( matin, per
Estagi « Attrapes » del diluns 23 al divendres 27 de julhet ( matin, per
drolle)/ Aurélie Neuville (Bombes 2 Bal)
drolle)/ Aurélie Neuville (Bombes 2 Bal)

Informacion e inscripcion
Informacion e inscripcion
Site internet : lengaviva.com
Site internet : lengaviva.com
mail : universitat.laguepie@gmail.com
mail : universitat.laguepie@gmail.com
tel : 06 41 35 87 80
tel : 06 41 35 87 80
16 – Expressions occitanas
literatUra sagues de divèrsi tipe – e entre
aguestes es de caire espaciau –
christian andreu podem arribar a desbrembar que,
/ Diu Negre de còps, era singularitat umana
ei tanben simbèu de creativitat
viatgèrs der e donques d’originalitat. Aquerò
tanben pòt vier en autors de
espaci Gasconha e aguest ei eth cas de
Joan-Francés Blanc. Damb eth
son libe Heisei, entraram en ua
òbra màger dera sciéncia-ficcion.
Era sua man nos transportarà,
òc, a travèrs deth temps – enquia
er alunhat an 2078 – mès tanben
e mes important encara a travèrs
der espaci siderau. E tot açò sens
desbrembar en nat moment qu’es
personatges d’aguesta cuerta
mès tanben grana òbra, son…
quiòc, e poirie pas èster d’ua auta
manèra…occitans !
Heisei ei ua magnifica òbra de
sciéncia-ficcion dividida en tres
empèri parla Joan-Francés Blanc
sèrie ua bona arrason entar lector
entà liéger aguest libe – Asa Maru
e Ben Maru. Aguest serà eth
qu’ocuparà desparièrs capítols de
Heisei e que hen d’aguesta òbra
ua des mes originaus aué dera
sciéncia-ficcion occitana.
Permetetz-me aquí restacar
Joan Francés Blanc – pera sua
originalitat coma escrivan – damb
un des autors estatsunitencs mes
grani deth sègle XX: Frederic
Pohl. En efècte, aguest autor,
fòrça conegut per sua saga de
divèrsi libes aperada Portico,
mene eth lector laguens un
univèrs de husades a travèrs dera
exploracion der espaci galactic a
desparières istòries que descriuen
coma seràn es futurs viatges en er
espaci e quines causes e races i
descobrirà era espècia umana.
dera planeta. Aquí es detalhs –
damb sauts de velocitat includidi
– sus era vida vidanta de milièrs
de persones en un viatge coma
aguest, hèn de Heisei ua òbra,
dilhèu, unica.
En eth viatge i aurà revòltes,
hame, set, fauta d’oxigèn,
relacions sexuaus e violéncia. En
definitiva, tot çò que hè ena sua
vida vidanta er èster uman. E se
eth futur dera Tèrra non ei guaire
bon – segontes eth nòste punt de
vista actuau – eth pessimisme
der inici de Heisei marcharà
pòc a pòc entar un optimisme
intellectuau sus er èster uman que
serà descrit a travèrs des accions
que patirà ua collectivitat umana
en ua nòva planeta. Encara i pòt
aver esperança.
Era narracion de Heisei ei

J
oan-Francés Blanc ei un
autor mes qu’originau dera
sciéncia-ficcion occitana.
Publiquèc en 1998 un classic
d’aguest genre que non auriá
d’èster excludit de nat lista de
bons autors occitans deth genre.
Aué ja poirie èster considerat
coma un classic dera sciéncia-
ficcion deth nòste país e açò sèrie
principauments per un hèt : era
sua immensa originalitat damb
eth roman Heisei. Acostumadi a
veire ena television o eth cinema
parts – eth futur dera planeta
Tèrra – çò qu’ens hè pensar e
repensar quin poirie èster eth
nòste futur coma umans ena
planeta -, un viatge a travèrs
des esteles espaciaus entar ua
aluenhada planeta aperada
Heisei –e çò que s’i debanarà un
còp i auràn arribadi ua multitud
d’occitans que viatgen a travèrs
der espaci – e poirie èter qu’ac
hessen sens volontat -.
Atau, eth long viatge que hèn
milièrs de persones ei hèt en
es husades imperiaus – de quin
Ua verdadièra jòia dera literatura
de sciéncia-ficcion. Heisei de
Joan-francés Blanc serie ja ua
beròia òbra de sciéncia-ficcion
occitana pera sua prumèra part,
on trapem era descripcion des
pròplèus 70 ans dera istòria dera
planeta, d’Euròpa e d’Occitània.
Era solucion utilizada per
autor hè deth libe ua amassada
de suspreses pera sua logica e
racionalitat. Mès Blanc va encara
mes luenh en tot descríuer com
poirie èster un viatge a travèrs der
espaci de tot un pòble, ua nacion
leugièra. Segur. Ac ei tan que
en finir eth libe eth lector vò
contunhar e coneisher que serà
çò que passarà as següentes
generacions que viueràn en
aguesta planeta – ua sòrta de
salvacion d’ua o mes d’ua petita
nacion terrestre-. Ei aguest eth
moment de demandar ar autor
d’escríuer ua dusau part. Es
aimants dera sciéncia-ficcion en
occitan ne serián contents !
Inf. : www.diunegre.com

parucion punt de lenga

ua novèla maurici romieu

A prepaus de la -l finala...
ecologista

L
a novèla « Lo qui plantava arbes » qu’estó
escriuta en 1953 per l’escrivan provençau
Jean Giono. Lo narrator que conta l’istòria
deu pastor Elzéard Bouffier, qui decideish
d’arrevitar la soa region en Provença Hauta
en plantar arbos enter 1913 e 1947. L’accion
deu pastor qu’averà consequéncias sociaus e
economicas qui permeteràn aus vilatges au ras
d’atirar navèths abitants. La novèla de l’autor
qu’avó ua escaduda de non pas créder au nivèu
mondiau, a tau punt qu’ei considerada com un
manifèste de la causa ecologista.
Las edicions Per Noste qu’an decidit de publicar
la novèla de Giono e d’ajustar-i d’autas novèlas
de l’autor com « Preludi de Pan », « Camps »,
«  Lo Jaufré de la Maussan » o enqüèra « La
Gran Barrèra ».
En lengadocian, levat en la part orientala, la -l d’origina latina se consèrva, que siá simpla : mèl, sal…
o geminada  : aquel, castèl… Se consèrva tanben dins la fòrmas contractadas de l’article definit amb las
preposicions a, de, per… : Al fons del valat…
Dins las autras varietats : gascon, provençal e una part del nòrd-occitan, la -l simpla se vocaliza e constituís
un diftong amb la vocala precedenta : Que cau / chau / fau barrar lo portau.
Se la -l es palatalizada (s’escriu -lh), se vocaliza en provençal : l’ostau dau fiu, pas en lengadocian : l’ostal del
filh, ni tanpauc en gascon : l’ostau deu hilh.
Cal notar doas especificitats del gascon :
* la -l finala geminada presenta una evolucion especifica > [tch] / [tj] / [t], segon los endreches ; s’escriu
-th : Aqueth castèth qu’ei bèth ;
* los adjectius en -au e -èu (vocalizacion d’una -l finala simpla), an pas qu’una fòrma pel masculin e pel
femenin : un accident mortau ; ua rauba noviau – un eveniment grèu ; ua bèstia crudèu.
lengadocian

« Saber pas ont

expression
Inf. : « Lo qui plantava arbes e novèlas ùei », de
Jean Giono — Ed. Per Noste, 2018 — 138 p.
Prètz : 9 € — Site : www.pernoste.com

penjar son lum  »

equivalent de : Ne pas savoir à quel saint

se vouer, quelle décision prendre
sorsa : express’òc — locongres.org
fòtografia : dreembox

Agenda
cultural
a partir del 6 de julhet
teatre
(31) tolosa — Recrutament
« Te causissi... parce qu’on n’est pas de n’importe où,
parce qu’un espace et un rythme de vie peuvent se
retrouver dans une façon de dire, même et surtout
quand elle vous a été volée, je fais un choix   : je
chante en occitan ». Atal escriviá Jacmelina al
darrièr de la tampa de son disc « Te causissi », fach
en 1974. Avèm causit de jogar en lenga nòstra,
l’occitan, nosautes a la Comedía Occitana Tolzana.
La vida en Occitanía es faita de fòrça eveniments
culturals per la jòia de totes dins nòstra polida
region. Alavetz, nosautes, mond de l’espectacle,
ensajam de vos far plaser, pichons e grands. Per
aquò, nòstra còla, la C.O.T, se renovèla tant coma
pót. Nascuda en 1978, la Comedía Occitana Tolzana
(C.O.T.) es a Tolosa e foguèt creada per Maurici
Andrieu, plan conoscut coma òme de teatre
occitan regional e coma animator de television
occitana. La còla creèt e joguèt de pèças ambe el e
aprèp el, en occitan. Ara, avèm creada e escrita una
pèça novèla  : « Embrohls a la Palanca ». L’autor de
la pèça es un de nosautres : Bernat Beau-Vignol.
Es una pèça en un acte ambe dètz personatges. La
pèça conta un moment de la vida dins un estanquet.
Aquel estaminet es un lòc d’encontre que, de còps
que i a, son esquerrières. Mas sabon totes qu’a la
fin tot d’adobarà. Per jogar aquela pèça cercam :
2 femnas joves ( de 20 a 35 ans), 1 òme jove ( de
20 a 30 ans, 2 òmes ( de 40 a 60 ans). Contactar  :
Hubert SERVAN sus comediaoctol@gmail.com o
06 76 51 50 49 e Bernard BEAU-VIGNOL sus
beauvignol@gmail.com o 06 17 50 03 63.
06/07
(05) embrun — Trad’in Festival amb Lou
Dalfin
En primièra partida dels Ogres de Barback e del
Bal Brotto-Lopez, descobriretz lo projècte « gran
bal dub » amb Sergio Berardo de Lou Dalfin. Lou
Dalfin partejarà la scèna amb Erik Arma, los Ogres
de Barback e lo Bal Brotto Lopez, e I Woks.
Dempuèi 2010, lo Trad’in Festival prepausa
una programacion originala axada al torn de la
transversalitat entre novèlas musicas, musicas del
mond, ròck o encara musicas electronicas.
Inf. : Plan d’aiga Embrun — 05200 Embrun
Site : tradinfestival.com — Tarifa : 23 €.
Agenda de La Setmana –17
Tarifas : setmana, 80 €, jornada 18 €, 1/2 jornada
10 €, espectacle 10 €, talhièr de lenga 80 € o setmana
+talhièr : 140 €.
29-30-31/07
(05) Pont del fossé
Rescòntres occitans en Provença
Del 29 al 31 de julhet e del 1ièr fins al 4 d’agost, se
debanaràn los rencontres occitans en Provença.
Del 29 fins al 31 de julhet, de 10 h a 17 h, poiretz
causir un talhièr diferent dins lo qual discutiretz
07-08/07
amb d’autres participants sus de tèmas coma los
de la lenga (Joan-Pèire Baquié/Chantal Forniller),
(64) ramós — Dancem
la lenga per lo teatre (Joan-Pèire Spies), la cultura
L’associacion Cultura de Noste qu’organiza la
e la civilizacion (Celina Baquié / Felip Martel),
navèra edicion de Dancem. Estagis de dança
los mèdia (bastir un reportatge video amb Lisa
que son perpausats, sauts bearnés, pas d’estiu,
Gròs de Tè Vé Òc), lo patrimòni (Eliana Tourtet),
valsas a 3 e 5 temps, danças de creacion (pas
la cançon (Joan Marotta), la musica (Robert
galant, congo volage, etc.) A 18 h, exposicion
Santiago), la dança (Nicolas Lelong) o encara la
de libes e CD, seguida per l’obertura oficiau deu
musica (Mirelha Alliaud). A partir de 18 h, un
hestenau Dancem. Lo 7 de julhet ser, lo Duo
cafè occitan vos es prepausat. Dimenge 29, Alicia
Barbar de Tolosa qu’animarà la serada a partir de
Champollion, presentarà un debat sul tèma « Lei
21 h. Guilhem Cavaillé (vriolon) e Olivier Arnaud
refòrmas a l’escòla, quinei repercussions sus l’occitan
(guitarra, banjo, vriolon) que jògan ua musica a
e lei mejans d’accions… »
las influéncias irlandesas. Lo grop Arredalh que
Del 1ièr fins al 4 d’agost, los talhièrs pertocaràn
clavarà la purmèra serada de Dancem dab lo
los tèmas de la lenga, de l’escrich e l’oralitat, de la
son repertòri qui mescla composicions e musicas
toponimia, del processús d’escritura d’una cançon,
tradicionaus au son de l’acordeon diatonic, de las
puèi l’environament, la cançon e la dança. Lo 1ièr
bohas, la guitarra e la flaüta.
d’agost, Camille Martel presentarà una conferéncia
Inf. : 25, Rota Nacionau 117, sala de las hèstas
musicala al torn del libre « Massilia Sound System,
64270 Ramós — Estagi e bal : 23 / dus bals : 20 €
la faiçon de Marsilha » a l’escasença del Cafè
Cultura de Noste, 765 camin de Massicam
occitan de 18 h a 19 h.
64270 Ramós.
Inf. : Centre de Vacanças Le Burdou, Pont du Fossé-
Entresenhas mei en contactar Jean-Michel au
Auteis Aups — 05260 Sent Joan Sent Nicolas
06 85 65 34 50.
Corric : ieopaca@club-internet.fr
09/07
04/08
(30) nimes — Universitat Occitana d’Estiu
Acuèlh e presentacion de l’UOE per la MARPOC (32) sent andrèu — Hèsta gascona
e lo CIRDOC a partir de 9 h 30 lo primièr Lo Comitat d’animacion de Sent Andrèu
jorn. Poiretz descobrir la mòstra « Lo Dich e qu’organiza ua hèsta gascona a comptar de 14 h.
l’Escrich » sus Jòrgi Gròs, autor e pedagòg occitan. Lo duo Philippe Marsac e Pierre Corbefin que harà
Remesa dels prèmis del concors Mesclum a 10 h ua representacion deu lor espectacle « Guilhem e
30 amb un aperitiu ofèrt per la comuna de Nimes. Margalida se maridan ». L’espetacle que serà seguit
Cafè Cabaret literari sul tèma « Omenatge a Jòrgi d’un bal tradicionau animat peu duo.
Gròs » amb de films de Tè Vé Òc, de lecturas e A 19 h, repaish (15 €). Un bal tradicionau que serà
de testimònis a partir de 14 h 30. Conferéncia animat peu grop Lumbrets de 21 h enlà. Lumbrets
qu’ei un grop de cinc musicaires e cantaires qui
de la professora d’occitan a Montpelhièr, Marie-
perpausan musicas e cantas a dançar empruntats
Jeanne Verny sul « Teatre de la Carrièra » a 16 h.
per la màger part au repertòri tradicionau gascon
Patric Roux, vice-president de l’Ofici Public de la
mes tanben lengadocian, basco, catalan, etc.
Lenga Occitana e conselhièr regional a la Region
Inf. : D217, sala de las hèstas — 32200 Sent Andrèu
Occitània/Pirenèus-Mediterranèa e lo cercaire
Reservacion repaish au près de Maryse au
Felip Martel, Uc Jourde e Jòrdi Peladan (president
06 88 98 48 26 e d’Yvette au 06 80 13 91 82.
de la MARPOC) escambiaràn sus « L’Occitanisme
d’uèi. E deman ? » de 17 h 30 a 19 h. Balèti Castanha
e Vinovèl a la maison diocesana cap a 21 h.
De talhièrs de lenga seràn prepausats d’un nivèl
mejan amb Matthieu Poitavin (escrivan e professor
d’occitan al licèu) e un talhièr pedagogic animat
per Jacqueline Martin (conselhièra pedagogica de
Gard).
Inf. : Programa entièr sul siti www.ieo30.org
Corric : marpoc2@wanadoo.fr — MARPOC,
4 carrièra Fernand Pelloutier — 30900 Nimes enviatz-nos las vòstas
Tel. : 04 66 76 19 09 / 06 32 19 92 67.
datas a har passar
18 – Lo portrèit de la setmana
JOAN MIQUÈU
DORDEINS
la transmission purmèr
J
oan Miquèu Dordeins qu'ei vadut a Baiona.
D'un pair gascon e d'ua mair d'origina
espanhòla, a casa, a desparts de quauques
mots en occitan, que s'i parlava la màger part
deu temps francés. L'avent dens l'aurelha, qu'a
seguit cors de lenga dab Ací Gasconha, l'associacion
de promocion de la cultura e de la lenga occitanas
a Anglet. Que participarà mei tard a « l'estagi de
Seuvalada ». Pro conegut en Bearn, qu'ei un sejorn
lingüistic de cinc dias. Los estagiaris que son
arcuelhuts en çò de familhas occitanofònas, dab
cors teorics per nivèu, conferéncias e animacions
en occitan. Un banh lingüistic vertadèr favorizant
l'aprenedissatge qui a tant plagut a Joan Miquèu
que s'i ei tornat un dusau còp. Acerà qu'i encontrè
au Miquèu Grosclaude, lingüista e au Gilabèrt
Nariòo, autor, duas punturas deu mitan occitan.
Vaduts pairs dab la soa hemna, qu'avón l'enveja de
har seguir ua escolaritat en lenga occitana a las lors
hilhas. La purmèra escòla « pas tròp luenh » de
casa qu'èra la calandreta Ortès. « Qu'estom plan
recebuts peu Benoît Larradet, un òmi charmant e
vertadèrament competent. Las hilhas qu'an alavetz
seguit cors en lenga occitana en Bearn pendent tota
la lor escolaritat. Qu'èi demandat un cambiament
de pòste e que soi arribat en Bearn », çò ns'explica.
Deu hèit de las soas originas, lo Joan Miquèu
qu'estó atirat purmèr de la lenga espanhòla. Qu'ei
en har estudis, que s'avisè deu son interès tau
«   patés » deu son pair : « a l'Escòla Normau
qu'i èi encontrat au Joan Francés Tisnèr qui èra
dejà a l'epòca, hòrt estacat a l'occitan. Ací, qu'èi
pres consciéncia lo patés deu pair qu'èra ua lenga
vertadèra, quitament s'èra pas tot a fèit la medisha
que parlada a Baiona ! Tot aquò qu'a caminat
dens lo men cap. Qu'a pres temps, e un dia, que'm
soi lançat e n'èi pas deishat de parlar la lenga
despuish   ». Quan èra joen, a Baiona, lo regent
qu'a coneishut la guerròta enter los Bascos e los
Gascons. Lo Joan Miquèu que con·hèssa qu'èra
tiralhat enter los dus puish a qu'avèva nombrós
Lo Bearnés que s’i hè entà participar de
quina manièra que sia a la transmission de
la lenga e de la cultura nostas. Qu’ei implicat
dens associacions com Cultura de Noste e
Ligams, en tot publicar libes e crear cantas e
danças. Pertrèit d’un òmi plen de ressorças.
amics en çò deus Bascos. Los temps avent drin
cambiat totun, que's regaudí de la deliberacion qu'a
votada la Comunautat d'Aglomeracion País-Basco
a la fin deu mes de junh de reconéisher la lenga
gascona au medish títol que la lenga basca com
lenga regionau deu son territòri. « A l'epòca qu'èra
un ambient diferent, çò ditz. Que soi hèra content
qu'aja cambiat e qu'acerà las causas evoluen en
tot cas mei viste que non pas en Bearn. A Baiona,
que hè bèth temps que i a ua senhaletica bilingua o
trilingua en còr de vila. Aquera reconeishença qu'ei
extraordinària ».
A Baiona, las mentalitats qu'evolueishen mes en
Bearn tanben. Que's sentí dab la mobilizacion tà la
purmèra edicion de la corruda tà la transmission
de l'occitan, La Passem. L'eveniment que's debanè a
la fin deu mes de mai e cap a 40 000 euros qu'estón
amassats entà finançar un projècte de promocion
de la lenga. « A jo, La Passem que m'a hèra tocat.
Qu'ei un eveniment important qui ei fin finau sortit
deu mitan occitanista e qui a interessat tot lo monde.
Qu'avem hèit brilhar l'occitan, lo bearnés, lo gascon,
com ac voletz aperar. Ua lenga que passa per las
aurelhas, qu'ei la medisha parlada per tot lo monde.
N'ei pas la lenga de las calandretas o d'un institut.
Un tipe qu'ei quitament vienut de las Lanas entà
córrer. Qu'avè pagat per un quilomètre e que n'a hèit
quinze fin finau ! Ua mobilizacion de las bèras ».
Hestau Dancem
Cultura de Noste que tribalha a la sauvaguarda e a
la promocion de la lenga e de la cultura occitanas.
Au demiei d'aquera associacion, Joan Miquèu
qu'ei responsable de la comission «lenga» e de
« Dancem   ». Lo hestau de dança que perpausè
aquesta dimenjada la soa 4au edicion a Ramós
au nòrd-oèst d'Ortès. Taus dançaires confirmats
e tanben començants, estagis de danças que
seràn animats per membres de l'associacion tà's
perfeccionar. Lo sénher Dordeins qu'ei estacat a
las danças locaus e que tien a çò qu'ajan tota la lor
plaça au hestau « Dancem ». Lo dissabte vrèspe,
un estagi deus sauts bearnés dab la memorizacion
deus mandes de charmantina de Monenh qu'èra
animat per Anne Diebolt. Eliane Lagouardille
qu'ensenhè lo pas d'estiu. « Que ns'èm inspirats de
mantuns hestaus de danças, com Campestral. Que
s'installan dens vilas diferentas a cada edicion. Atau,
arron Saut, Bèthlòc e Senta Susana “ Dancem   ”
que's debanè tad aquera edicion a Ramós los 7 e 8
de julhet ».
Peu dançaire, qu'ei important d'integrar nautats
dens las danças de uei lo dia. Tad aquò lo Joan-
Miquèu qu'animè un estagi de danças qui a creat,
com lo pas galant o enqüèra lo ziga-zaga. « Per jo,
qu'ei important d'integrar danças navèras, çò nse
hida. Que hè mei de trenta ans que danci e vertat
ei que vedi que i a ua evolucion dens la practica.
Que i a los qui an la tecnica e qui son estacats a un
transmission rigorosa e a costat, que'n hèi partida,
los qui cèrcan tanben vias navèras. Mes çò de mei
important, quau que sii la practica causida, qu'ei de
préner plaser a dançar. Que soi un ancian regent e
pensi que cau obrir a tot lo monde ».
L'Occitan que's regaudeish deu projècte de « Vilatge
occitan » qui ei a bastí's dens lo barri istoric deu
Hedàs en còr de vila a Pau. Que deveré amassar
a l'orizont de 2019-2020, las associacions e
estructuras màgers deu mitan occitan tà'us balhar
ua visibilitat mei grana. « Que soi urós de véder
que's debanarà a Pau. Que hè cinc ans que soi
arribat dens aqueth vilatge de Ramós. N'i avèva pas
arren perpausat taus dançaires. Qu'avem decidit
d'apitar quauquarren e uei lo dia qu'èm un vintenat
de dançaires a s'amassar tà partatjar la nosta
passion. Que soi content de véder que quauquarren
se basteish per Pau. Non cau pas véder aquò com ua
concurréncia, justament, tot que va dens lo medish
sens ». En aténer, Cultura de Noste que contunha de
desvolopà's. Qu'ei constituida de quate comissions,
ua tà la dança, ua la lenga, ua auta la canta
e la darrèra, la transmission. Estagis de dança
d'ací e d'aulhors que son au programa pendent
l'annada, atau com estagis de canta. Cultura de
Noste qu'organiza despuish 2013 lo « Maraton
de la Canta ». Cors de lenga occitana que son
dispensats peu Centre lo CFPÒC dab un quinzenat
de participants a cada rendètz-ve. Batalèras e
conferéncias (l'emplec de la lenga dens los EHPAD,
la guèrra de 14-18, collectatges en Baish-Ador, etc.)
que hèn tanben partida deu programa culturau.
Tà çò qui pertòca la transmission, Cultura de
Noste que velha a consolidar los ligams enter las
calandretas e lo public. « Qu'avem hèit viéner
artistas entà preparar espectacles dens las escòlas »,
çò nse ditz Joan Miquèu.
FANNY LARTIGOT
Inf. : www.culturadenoste.com — Joan Miquèu
Dordeins, 06 85 65 34 50.