METODE ANALIZE I SINTEZE U GEOEKOLOGIJI

Naučna analiza podrazumijeva određeni istraživački postupak pri kojoj kompleksnu

cjelinu posmatramo kroz njene komponente. Pri ovome, potrebno je istaći da se svaka dioba
ne smatra analizom, kao što ni svaka analiza ne mora biti popraćena diobom.
Analiza i sinteza spadaju u najranije razvijene i korištene postupke u metodologiji
naučnoistraživačkog rada. Analiza se bazira na raščlanjavanju složenih predmeta i pojmova
na jednostavnije elemente, baveći se i njihovim svojstvima i međusobnom povezanošću. Po-
stoje brojne klasifikacije analize u zavisnosti od širokog spektra kriterijuma podjele kao što su
gnoseološka1 funkcija, predmet i cilj analize, složenost, itd. Postupak sinteze u metodologiji
naučnoistraživačkog rada u izvjesnom smislu predstavlja proces suprotan analizi jer se tokom
sinteze ide od „jednostavnog ka složenom“ ili od „opšteg ka posebnom“. Tu se spajaju pojmo-
vi, sudovi, zaključci, društveni i prirodni, u određene cjeline.
Analiza je osnovna naučna metoda istraživanja. Njezina suprotnost je sinteza. Sve
osnovne metode naučnog istrazivanja dolaze u parovima: analiza i sinteza, apstrakcija i
konkretizacija, generalizacija i specijalizacija, indukcija i dedukcija. Iako se analiza i sinteza
bitno razlikuju po načelu pristupa problemu, praktički su nedjeljive jedna od druge,
nadopunjuju se i čine jedinstvenu tzv. analitičko-sintetičku metodu.
Upotreba metode analize u proučavanju životne sredine, koja je vezana za konkretan
geografski prostor podrazumijeva proučavanje geokomponenata unutar datog geosistema.
Tako, na primjer, pri proučavanju datog landšafta potrebno je analizirati njegove
geokomponente (geološki i pedološki sklop, reljef, klimu, hidrografski sistem, urbane i
industrijske sisteme i biogeocenoze).
U najznačajnije analitičke postupke ocjena kvaliteta životne sredine ubraja se analiza
strukture, kauzalna, funkcionalna, genetička, komparativna, kvalitativna i eksperimentalna
analiza.
Analiza strukture omogućava izučavanje geokomponenata u sastavu životne sredine.
Ovakav način istraživanja ukazuje na organizaciju sredine i istovremeno omogućuje spoznaju
posljedica promjene njegove strukture koja nastaje i zbog antropogenih intervencija. Analiza
strukture izučava raspored, veze i odnose unutar jedne i između više geokomponenata, dok
analiza sadržaja ima zadatak samo da pokaže prisustvo pojedinih elemenata u datom sistemu.
Kauzalna analiza je naučno-istraživački postupak kojim se otkrivaju uzročno-
posljedični odnosi i veze među geokomponentama i geokompleksima.
Funkcionalna analiza otkriva i utvrđuje zakonomjerne odnose i veze među
geokomponentama, dok genetička analiza pokazuje uzroke pojedinih pojava u životnoj
sredini. Ovaj istraživački postupak je veoma značajan iz razloga što omogućava planiranje i
preduzimanje odgovarajućih postupaka i mjera za otkrivanje uzroka narušavanja kvaliteta
životne sredine.
Komparativna analiza omogućava da se poređenjem strukture, zakona i
zakonomjernosti u datoj sredini otkrivaju funkcionalna i druga svojstva u drugoj sredini. Ova
metoda omogućava istraživanje životne sredine pomoću modela i realne stvarnosti.
Kvantitativna analiza je objektivni analitički postupak i podrazumijeva
parametrizaciju mjerljivih elemenata u datoj sredini. Ovim naučno-istraživačkim postupkom
se utvrđuje stepen razlika pojava, procesa, odnosa i veza unutar jedne i među više tipova
životne sredine.

1
Gnoseologija je teorija spoznaje; spoznaje svijeta; filozofska nauka o izvorima, mogućnostima i sredstvima
naučnog saznanja, naučnog poimanja svijeta.
 Eksperimentalnom analizom saznajemo činjenice o stvarima i procesima koje se
postupcima posmatranja i mjerenja ne mogu otkriti. Ova metoda iziskuje tehnička pomagala i
može se obavljati na terenu i u labaratorijama.

Sinteza je naučno-istraživački postupak spajanja dijelova, sa svim njihovim svojstvima,

u jedinstvenu cjelinu. Ona nam omogućava da kroz povezivanje elemenata, pojava i procesa
saznamo sredinu kao univerzalnu cjelinu.
U geoekologiji metod sinteze je jedan od osnovnih istraživačkih postupaka jer u osnovi
životna sredina je sinteza prirodnogeografskih i društvenogeografskih činilaca. U naučno-
istraživačkom pogledu sinteza može biti deskriptivna i eksperimentalna, a po karakteru
složenosti funkcionalna i kauzalna.
Deskriptivna sinteza predstavlja sintetizovanje znanja po osnovu forme i spoljnih
manifestacija tih činilaca, dok eksperimentalna sinteza objašnjava svojstva sredine na osnovu
stanja i činilaca te sredine.
Funkcionalna sinteza integriše istraživačka znanja na osnovu funkcije i funkcionisanja
geokomponenata date sredine, a kauzalna sinteza objedinjava znanja o uzročno-posljedičnim
vezama i odnosima u datom geosistemu.
Analizom saznajemo karakteristike geokomponenata, a sintezom karakter njihovih veza
i odnosa u životnoj sredini kao cjelovitom sistemu. Pored toga, sinteza nam otkriva određene
zakone i zakonomjernosti konkretne životne sredine. Tako regionalizacija i regionalno
prostorno planiranje spadaju u domen analitičko-sintetičkog metoda iz razloga što izdvajanje
geografskog prostora na regije nije ništa drugo već analiza datog prostora. Pomoću analize
geokomponenata i sintetizujućih faktora postiže se kompleksna sinteza, što je najznačajniji
metodski postupak u izučavanju životne sredine.