Θ Ρ Α Κ Ι ΚΑ

ΣΥΓΓΡΑΜΜΑ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΝ

ΕΚΔΙΔΟΜΕΝΟΝ ΥΠΟ ΤΟΥ ΕΝ ΑΘΗΝΑΙΣ

“Θ Ρ Α Κ Ι Κ Ο Υ ΚΕΝΤ ΡΟΥ, ,

Βρα β ευ & εν υ π ό τή ς ’Α κ α δ η μ ία ς Ά & η ν ώ ν κα ί τή ς έν Π α ρισ ίο ις

' Ε τα ιρεία ς προς έ ν ίσ χ ν σ ιν τω ν *Ε λ λ η ν ικ ώ ν Σ π ο υ δ ώ ν

ΤΟ Μ Ο Σ ΕΙΚΟΣΤΟΣ ΤΡΙΤΟΣ

Ε Ν A © Η Ν A I 2Ε
ΓΡΑΦΕΙΑ ©ΡΑΚΙΚΟ Υ ΚΕΝΤΡΟΥ: ΟΔΟΣ ΒΟΥΛΗΣ 2θΑ
(προζωρι νως : ΚΟΡ ΑΗ 5)
19 5 5
 Η ΕΚΔΟ ΣΙΣ TOY 230Υ ΤΟ Μ Ο Υ ΤΩΝ "Θ Ρ Α Κ ΙΚ Ω Ν ,,

ΠΡΟΣ

Τ Ο Υ Σ Ε Ρ Γ Α Τ Α Σ Τ Ο Υ Π Ν Ε Υ Μ Α Τ Ο Σ , Τ Ο Υ Σ Ε Π ΙΣ Τ Η Μ Ο Ν Α Σ
Κ Α Ι Δ ΙΑ Ν Ο Ο Υ Μ Ε Ν Ο Υ Σ , Π Ρ Ο Σ Τ Ο Υ Σ Α Π Α Ν Τ Α Χ Ο Υ Θ ΡΑΚΑΣ
ΚΑΙ ΤΑ Μ ΕΛΗ ΤΟ Υ Θ Ρ Α Κ ΙΚ Ο Υ ΚΕΝΤΡΟΥ

Το Θρακικύν Κέντρον μέ χαράν και ΐκανοποίησιν παραδίδει εις τους

Θράκας και τούς φίλους τής Θράκης τον 23ον τόμον τού περιοδικού του
τά «Θρφκικά».
Δια τού τρόπου τούτου συνεχίζει λαμπράν παράδοσιν εϊκοσιπενταε-
τίας δλης, έκπληροΐ δε τον πνευματικώτερον σκοπόν του, ό όποιος είναι ή
εκδοσις τού περιοδικού και ή έν αύτω δημοσίευσις άξιολόγων μελετών, σχε­
τικών προς την Θράκην, την ιστορίαν της, τον ελληνικόν λαόν της, πολυτί­
μου λαογραφικού και γλωσσικού υλικού, ώς και βιογραφιών έξοχων Θρα­
κοόν άναλωσάντων εαυτούς υπέρ τής Θράκης κα'ι τού ’Έθνους.
Τά «Θρακικά» έχουσι την υπερηφάνειαν και την ηθικήν ΐκανοποί-
ησιν ότι έχάραξαν και διήνοιξαν την πρωτοπόρείαν από τού Φεβρουάριου
τού 1928, δτε έκυκλοφόρησεν ό πρώτος τόμος των, τοόν άναλόγου περιεχο­
μένου περιοδικών, Ηπειρωτικών, Θεσσαλικών, Θρακικών, Ποντιακών, Μι­
κρασιατικών κλπ., άτινα κατέβαλλον αξιέπαΐνον άμιλλαν κα'ι φιλότιμον προσ­
πάθειαν ϊνα όλοκληρωθή ή έρευνα και μελέτη τών διαφόρων εκ καταγωγής
αποχρώσεων τού Ελληνισμού.
Ή εν Παρισίοις Εταιρεία προς ένίσχυσιν τών Ελληνικών σπουδαιν
εβράβευσε τό περιοδικόν «Θρακικά» τό 1931. Τό σχετικόν πρακτικόν τής
βραβεύσεοος έδημοσιεύθη εις τό έκτακτον τεύχος τών Θρακικών επ'ι τή Έ -
κατονταετηρίδι τής Ε θ ν ι κ ή ς "Ανεξαρτησίας, έκδοθέν τό 1931 (παράρτημα
τού Γ' τόμου το^ν «Θρακικών»).
Ε π ί σ η ς ή "Ακαδημία ’Αθηνών (Μπενάκειον Βραβεΐον) εβράβευσε τά
«Θρακικά» κα'ι τό ©ρακικόν Κέντρον διά την υπέρ τής Θράκης έν γένει
δράσιν του κατά την πανηγυρικήν τής "Ακαδημίας μηνύς Δεκεμβρίου 1932
τό δέ σχετικόν δίπλωμα έδημοσιεύθη εις τύν 4ον τόμον 1933 τών «Θρςι-
κικών».
 4

Αι βραβεύσεις αύται ομιλούν άφ’ εαυτών περί τής ιδιαιτέρας έκτιμή-

σεως κα'ι άναγνωρίσεως ής ετυχον αι εκδόσεις αυτών και είναι χαρακτηρι­
στική ή επιδοκιμασία μεθ’ ής περιεβλήθη παρά τής όλότητος τών διανοου­
μένων και επιστημόνων ή πρωτοβουλία και ή τόσον καρποφόρος προσπά­
θεια τοΰ Θρακικοΰ Κέντρου.
Φιλοδοξούμεν, όπως μετά τής αυτής προσοχής καί έκλεκτικότητος συν-
εχίσωμεν την έκδοσιν τοΰ δγκου τών 32 τόμων, διά νά άποταμιεόσωμεν εις
τό διηνεκές δλους τούς πνευματικούς θησαυρούς τής Θράκης. Χωρίς δε νά
διαφημίζωμεν συσσώρευσιν πληθώρας ύλης, εΐμεθα βέβαιοι δτι θά κατορθώ-
σωμεν μέ αύστηράν επιλογήν τής ύπαρχούσης και τής συλλεγομένης τοιαΰτης,
νά κρατήσωμεν τό περιοδικόν εις την τόσον δοκιμασθεΐσαν κα'ι έκτιμηθεΐσαν
ιδίαν περιωπήν τοΰ παρελθόντος.
Φρονοΰμεν ακόμη, δτι χωρίς νά παραλείψωμεν τήν συνέχισιν έρεόνης
τής ’Αρχαίας Θράκης, θά πρέπη νά ασχοληθώ μεν εις τούς προσεχείς τόμους
καί μέ τήν έρευναν και περιγραφήν καί τής νεωτέρας Θράκης καί κυρίως
τής ’Ανατολικής Θράκης προ τής εκκενώσεως αυτής. ΙΙρός τον σκοπόν τού­
τον φιλόπονοι συμπατριώται άνέλαβον ήδη έξ ιδίων απομνημονευμάτων καί
έκ συλλογής αυθεντικών στοιχείων τής εποχής εκείνης νά έιιφανίσωσι τήν
από πι/ίσης πλευράς άφήγησιν τοΰ πολιτισμού καί τής εν γένει σταδιοδρο­
μίας τοΰ Ελληνικού πληθυσμού, εύρισκόμεθα δε εις τήν εύχάριστον θέσιν
νά προαναγγείλοομεν δτι όλοκληρούθη ήδη πραγματεία περί τού Νομού Ραι-
δεστού, ήτις καί θά δημοσιευθή εις τον 24ον τόμον, εύρίσκονται δέ προς
συμπλήρωσιν αι πραγματεΐαι τών Νομών Καλλιπόλεως καί Άδριανουπό-
λεως. Έλπίζεται επίσης νά. συγκεντρωθούν στοιχεία καί διά τον Νομόν Σα-
ρανταεκκλησιών.
Τά δημοσιεύματα ταύτα τής προ τής εκκενώσεως εποχής τών τεσσσά-
ρων Νομών τής Έλληνικαηάτης Ανατολικής Θράκης, κατέστησαν τοσοΰτω
μάλλον έπιβεβλημμένα, καθ’ όσον πάσα αμέλεια περί τήν περίσωσιν καί δη-
μοσίευσιν τοιαΰτης ύλης, θά ήδυνατο νά χαρακτηρισθή ως εγκληματική παρά
τών επιγόνων καί τής νεαηέρας γενεάς, ήτις ουδόλως θά έδικαιολόγει καί θά
έσυγχώρει, δτι ένφ ήσχολήθημεν τόσον έμπεριστατωμένως περί τής ’Αρχαίας
Θράκης έλησμονήσαμεν τήν νεωτέραν καί οί θησαυροί τών γλυκύτατων ανα­
μνήσεων, τών παραδόσεων καί τών αλησμόνητων γεγονότων τής πεφιλημέ-
νης μας πατρίδος, δεν κατεβλήθη φροντίς νά διαιωνισθούν καί παραμείνουν
ώς πολύτιμον άπόκτημα τής μελλούσης γενεάς. Ή ιδική μας γενεά, ή οποία
έγεννήθη, έζησε καί έχάρη εις τήν Θράκην, πρέπει, νά τό θεώρηση ΐεράν ΰπο-
χρέτοσίν της νά καταγράτμη πάν δ,τι άναφέρεται εις τον πνευματικόν αυτόν
παράδεισον.
Έ ά ν ή γενεά ημών παρέλθη, καί θά παρέλθη, δύσκολος, άν μη αδύ­
νατος, θά είναι ή συγκέντρωσις τών θησαυρών αυτών.
 5

Ξεκινοΰμεν μέ αύτάς τάς αισιόδοξους προγραμματικάς προβλέψεις και ·

τήν ελπίδα δτι ή παρούσα εκδοσις τοΰ 2δου τόμου θά άκολουθηθή συντόμως
από δυο άλλους τόμους τής συλλεχθείσης ήδη ύλης.
Συνεχίζομεν έ'να έργον, διά το όποιον και εις το μέλλον, ως κατά τό
παρελθόν, τό Θρακικόν Κέντρον θά αισθάνεται, τήν ΐκανοποίησιν τής έπιτελέ-
σεως ενός ύψ ίστου πατριωτικού καθήκοντος. Τά «Θρακικά» θά ενθυμίζουν και
θά ζωντανεύουν την νοσταλγικήν φωνήν τής αλησμόνητου πατρίδος μας Θρά­
κης, ή οποία διό αυτών θά ζή εις τούς αιώνας και θά γεμίζη τάς καρ­
διάς μας μέ μεγάλον και άκμαΐον ορρόνημα καί μέ ελπίδα άσβεστη.
Διά τήν όλοκλήρωσιν τοΰ ωραίου τούτου έργου ζητοΰμεν τήν συμπα-
ράστασιν καί συνεργασίαν δλων τών συμπατριαιτών μας, οι όποιοι ασχο­
λούνται μέ τήν ιστορικήν, επιστημονικήν, περιγραφικήν, στατιστικήν, λαο-
γραορικήν καί έν γένει έρευναν καί μελέτην τών ζητημάτων τής Θράκης, τοΰ
άπωλεσθέντος αύτοϋ παραδείσου.
Προς πάντας τού; αγαπώντας τήν Θράκην, τούς κοπιώντας υπέρ αυτής
καί τούς άναγνώστας τών «Θρακικών» έκφράζομεν εκ τών προτέρων ευχαρι­
στίας καί άπευθΰνομεν εγκαρδίους χαιρετισμούς.

Η Δ ΙΕ Υ Θ Υ Ν Ο Υ Σ Α ΕΠΙΤΡΟΠΗ

ΦΙΛΙΠΠΟΣ ΜΑΝΟΥΗΛΙΔΗΣ
ΒΙΚΤΩΡ ΜΙΧΑΗΛΙΔΗΣ
ΦΙΛΟΠΟΙΜΗΝ ΑΛΕΞΙΑΔΗΣ
ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΛΟΥΤΖΟΣ
ΚΥΡΙΑΚΟΣ ΑΡΓΥΡΟΠΟΥΛΟΣ
 Η Α Ν Α Τ Ο Λ Ι Κ Η ΘΡΑΚΗ

' Η ’Ανατολική Θράκη δ ύ ν α τ α ι δ ικαίως ν ά καυχ ηθ ή δτι έ δωσε ν

είς τό Βυζάντιον τον πρ ώτ ον ' Έ λ λ η ν α α ύτ οκ ρ άτ ορ α , Λέοντα Α' τόν
θ ρ ά κ α (457— 474) ώς καί τήν Μακεδονι κήν κ αλ ουμ έν ην δ υν αστ ε ίαν ,
,έπί τών ήμερώι/ τής ό πο ι α ς ή Βυζα ντι νή Α υ τ οκ ρα τ ορ ί α άνήχθη είς
τήν ύψίστην άκμήν τής δ υ ν ά μ ε ώ ς της.
Ο υδ εμί α ά λλ η περιοχή του ελληνικού χώρου διετήρησε ά ν έ π α φ α
και α υτ ού σι α δσον α υτή τά τ ο π ω ν ύ μ ι ά της διά μέσου τών χιλιετη­
ρίδων μέχρι τής σήμερον, ε ίτε ελληνικά ε ί ναι ταΟτα, ε ϊτε ά νή κοντ α
είς τήν προελληνικήν ε ποχ ήν : Δημοκρά^ει α, Έ π ι β ά τ α ι , Καλλικρά-
τεια, Γ ά ν ο ς , Μυριόφυτον, Μ άδ υ τ ο ς , ά λ λ α καί Βυζώ, Ζα ντ ώ, Σηλύ-
βρια κτλ., π α ρ έ χ ο ν τ α οϋ τω καί τό κ α τ ’ αυτό ν τόν μισέ λλη να Φαλ-
μ ερίϋγερ ά λ ά θ η τ ο ν τεκμήριον του ά μ ι γ ο ϋ ς έλληνίσμοΰ τών κ ατ οί ­
κων των.
’Έ χ ο υ σ α π α ρ ά τό πλε υρ άν της τοιουτον π λ ηθ υσ μ όν δεν ε ί ναι
διόλου ά πο ρ ον τό π ώ ς κ α τ ώ ρ θ ω σ ε ν ή έν Β υ ζ α ν τ ί ω έ δ ρε ύ ου σα α υ τ ο ­
κ ρατορία ν ά π αρ α τε ί νη , ούχί ά δ ό ξ ω ς , τόν βίον της επί ένδεκα σ υ ν ­
α π τ ο ύ ς α ί ώ ν α ς . " Ηρ χο ντ ο οί έ πι δρ ο με ΐ ς καί π α ρ ή ρχ ο ν τ ο χωρίς
ν ’ άφήνουν ϊ χν η τής δ ι α β ά σ ε ώ ς των.
Είς τούτο συν ετ έλε σεν δχι ο λί γο ν ή α π α ρ ά μ ι λ λ ο ς ό ρ γ ά ν ω σ ι ς
τής π ολι τ οφ υλ α κή ς ( ‘) τ ών Β υ ζ α ν τ ι ν ώ ν π ό λ ε ω ν τής έ ν δ οχ ώ ρα ς .
Πόσον λ α μ π ρ ά ήτο ή ό ρ γ ά ν ω σ ι ς αϋτη μ ά ς τό δεικνύει περίφα-
ν ώς τό π α ρ ά δ ε ι γ μ α τής Ά σ η μ ο ΰ ν τ ο ς , δτε τό 422 ό περ ιών υμος ’Α τ ­
τ ίλ ας ά γ ω ν δπισθέν του τ ά ς π ο λ υ π λ η θ ε ί ς ό ρ δ ά ς του διήλθε τόν Δού-
ναβιν καί κατ έκλυσε τήν Θράκην έ νσπ εί ρω ν ά π α ν τ α χ ο υ τήν φρίκην
καί τόν τρόμον, ή Ά σ η μ ο υ ς ά ν έ π τ υ ξ ε τοιαύτην πολεμικήν δρα στ ηρ ιό­
τητα έναντίον τού προ α υτ ής σ τ ρ α τ ο π ε δ ε ύ σ α ν τ ο ς ώμου έ πι δρ ομ έως
καί τοι αύτη ν φ θ ο ρά ν έ π έβ α λ ε ν είς τόν συρφετόν του, ώστε ούτος
κ α τ απ τ ο η θ ε ί ς έ φυ γε κ ατ ησχ υμ έν ος . Ά π α σ α ι δ μ ω ς αί θ ρ α κ ι κ α ί π ό ­
λεις δοθείσης π ε ρ ι σ τά σε ω ς διά κοινής καί συντονισμένης π ρ ο σ π ά ­
θειας έ π ρ α ξ α ν τό πρέ πο ν. Το ύτο δε έδείχθη λ α μ π ρ ώ ς κ α τ ά τήν άν-

1. Βλ. τήν έ ν τώ IX Βυζαν. Συνεδρίω Θεασαλονίκης άνακοίνωσίν μου.

 8 Ίω άννου ΙΙαπαδοοτοΰλον

τ α ρ σί α ν τοΰ Γότθου Γ α ϊ ν ά , κ α τ ά τό έτος 400. Οι Γότθοι κ ατ α δι ω-

κόμενοι προ καιρού ύπό τ ών Ο ύν ω ν διήλθον τόν Δα ν ού βι ον καί έζή-
τη σα ν τήν π ρ ο σ τ α σ ί α ν τής α υ τ ο κ ρα τ ορ ί α ς προσφέ ρο ντ ες τ ά ς υ π η ­
ρεσίας των ώς Φοιδεράτοι, ώς σ ύμ μα χοι δηλαδή.
Οί ά ρ χ η γ ο ί τ ού τ ων κ α τ έ λ α β ο ν τ ά ά ν ώ τ α τ α σ τ ρ ατ ι ωτ ικ ά άξιώ-
μ α τ α , ό δέ ά ρ χ η γ ό ς των Γ α ϊ ν ά ς τό ά ν ώ τ α τ ο ν π ά ν τ ω ν « Magi st er
m i li t u m praesent al is». Κα τι δό ντε ς εντεύθεν τήν ά δ υ ν α μ ί α ν του κ ρ ά ­
τους, ά π έ β η σ α ν θρ ασ ύ τα τ οι . Κ α τώ ρ θ ω σ α ν ήδη ν ά έ γ κα θι δρ ύσο υν είς
ά π ά σ α ς τ ά ς θ ρ α κ ι κ ά ς π όλε ις τούς ά κ α τ α π α ύ σ τ ω ς κ α τ α φ θ ά ν ο ν τ α ς
ν έους λ ι μ ώ τ τ ο ν τ α ς π ρ ό σ φ υ γ α ς ' έν αυτή δέ τή π ρωτε υού ση ό άριθμός
των ύπερέβη π α ν δριον. Έ τ ο π ο θ ε τ ο υ ν τ ο είς τ ά ς οικίας ά ν α γ κα στ ι -
κώς ώς ύπ ηρ έτα ι καί έχρησιμοποιοΟντο πρ ος έκτέλεσιν τών β αν αυ-
σοτέρων έ ρ γ α σ ι ώ ν , κ α ρ α δο κ οΰ ν τε ς δ μως τήν εύθετον στιγμήν τής
έ ξ ε γέ ρ σε ώ ς των. Ό έλληνικός λ α ό ς ύπέφερεν έξ αίτιας των τά μέ­
γ ι σ τα , ά λ λ ’ ή Κυβέρνησις ή μ β λυ ώπ ε ι καί έκώφευε είς τά δ ι α τ υ π ο ύ μ ε ν α
π α ρ ά π ο ν α . Ό μόνος " Ελλην έν τή Κυβερνήσει τοΰ π ε ρ ι β ά λ λ ο ν τ ο ς τοΰ
Θεοδοσίου τού ΕΓ Εύ τρ ό π ι ο ς υπ εβλ έπε το καί κατεδιώκετο ένδε λε χώς .
’Ή δ η τά π ά ν τ α έδείκνυον δτι Γερμανική βασ ιλε ία θά ά νήρχετο έπί τοΰ
θρόνου του Βυζα ντί ου. Μάτ ην οί κληρικοί, οί φυσικοί π ρ ο σ τ ά τ α ι τοΰ
ελληνικού λ α οΰ έκρουον τόν κ ώ δ ω ν α του κινδύνου' φρονώ δτι ή άδι-
αφορία αϋτη π ρ ο ς τ ά σ υμ φέ ρο ντ α του λ α ο ΰ ή γ α γ ε τούς π α τ έ ρ α ς
τής Ε κ κ λ η σ ί α ς ν ά μή διάκεινται εύμε νώς πρ ός τήν ιδέαν τοΰ Κ ρ ά­
τους. θ ά ά π έ β λ ε π ο ν π ρ ο φα ν ώ ς π ρό ς τήν ϊδρυσιν Κ α ι σα ροπ απι σμο ύ,
οίον έ θε μελίωσεν ή ’Α λ εξ αν δ ρι ν ή Ε κ κ λ η σ ί α καί τόν άπεμιμήθη καί
ή π ρ εσ βυ τέ ρ α Ρώμη. θ ά έ π ε τ υ γ χ ά ν ε τ ο δέ καί έν τώ Ά ν α τ ο λ ι κ ώ
Κράτει αν δέν ύπήρ χε ή σφοδρά ά ντ ι ζηλε ί α μ ετα ξύ τών Ε κ κ λ η σ ι ώ ν
Κ ω ν σ τ α ν τ ι ν ο υ π ό λ ε ω ς καί ’Αλ εξ ά ν δ ρ ε ι ά ς .
"Οτι ό κλήρος π αρ ηκο λούθ ει ά γ α ν α κ τ ώ ν τ ά ς α υ θα ι ρ ε σ ί α ς τών
Γότθων, ή δέ π ο λ ιτ εί α ήμ βλυώπε ι, φ αί νε τα ι ά ρκ ο ύν τω ς ά π ό τόν σω-
θέντα λ όγ ο ν «-περί β ασ ι λε ί ας » του Συνεσίου Κυρήνης, εύρισκομένου
τότε έν Κων)πόλει. Π ά ν τ ω ς κ α τ ά τήν κρίσιμον ταύτην στιγμήν υπήρχε
κ άπ ο ιο ς δστις π αρ ηκο λο ύθ ει τ ά γ ε γ ο ν ό τ α μέ τό άέτειον β λέ μμ α του,
κ α ρ α δο κ ών καί α ύ τ ό ς τήν κ α τ ά λ λ η λ ο ν στιγμήν. Ουτ ος ήτο ’Ιωάννης
ό Χρυσόστομος.
Τήν 12ην’Ιουλίου τοΰ έτους 400 ό π ληθυσ μό ς τής Κων στ αν τ ίν ου
π ό λ ε ω ς έ ξεγερθείς τή προτροπή, ώς ύ π ο π τε ύ ω, τοΰ λ α τ ρ ε υτ ού π ρ ω θ ­
ιεράρχου του, προέβη είς γενικήν τών Γ ότ θων σφ αγ ήν . ’Εντός μιας
ήμέρας έ σ φ ά γ η σ α ν 8000 Γότθων . Τ ο ΰ τ ’ α υτό συνέβη καί είς ά π ά σ α ς
τ ά ς θ ρ α κ ι κ ά ς πόλεις. Ό Γ α ϊ ν ά ς π ε ρ ι σ υ λ λ έ ξ α ς π ά ν τ α ς τούς περισω-
θ έ ντ α ς έπεχείρησε νά τούς δ ι α πε ρ αι ώσ η διά τής Ά β ύ δ ο υ είς Ά σ ί α ν ,
 « ‘Η 5Α ν α το λ ικ ή Θ ρά κ η » 9

ά λ λ 1 ό α ύτ οκρατορικός στ όλ ος τούς π α ρ έ λ α β ε μέν, ά λ λ α τούς κατε-

πόντισεν ά νοι κτιρμόνως.
Ό π α ν ο ύ ρ γ ο ς Γα' ΐνάς καί π ά λ ι ν διέφυγε. Ε ί ν α ι δ μω ς ψεύδος
ιστορικόν τό δτι έ λε ηλάτησε τ ά ς πόλε ις τής Θράκης.
Ά λ λ ό ψ ρ ω ν έκ τής ένσκηψάσης κ α τ ά τής κ εφαλής του συμφοράς ,
έτρεχεν ά ν α ζ η τ ώ ν κ α τ α φ ύ γ ι ο ν ' ά λ λ ’ α ί π ύ λ α ι τών θ ρ α κ ι κ ώ ν π ό λ ε ω ν
ήσαν ερμητικώς κεκλεισμέναι. Έ π ι χ ε ι ρ ή σ α ς τότε ν ά κατευθυνθή πρ ός
τόν Δούναβιν συνελήφθη υπό ενός β ασ ι λ έ ω ς τ ών Ο ύ ν ω ν καί άπεκε-
φαλίσθη. Ή κεφαλή του ά π ε σ τ ά λ η ώς δώρον εις τόν α ύτο κ ρά το ρ α
τής Κατνσταντινουπόλεως.
ΙΩΑΝΝΗΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ
Κ Α Θ Η ΓΗ Τ Η Σ Π Α Ν Ε Π ΙΣ Τ Η Μ ΙΟ Υ Θ Ε Σ Σ Α Λ Ο Ν ΙΚ Η Σ
 Π Α Λ Α Ι ΟΓΡ Α Φ Ι Κ Η ΕΚΔΡΟΜΗ

ΕΙΣ ΤΗΝ Μ Ο Ν Η Ν Μ Π ΑΤΣΚΟ ΒΟ Υ (*)

. . . ' Ό τ ε μηνί Μ α ΐ ω (1887) μετά τήν έπίσκεψιν ά λ λ ω ν τής Ροδό πης

'Ελ λ ην ι κών μονών, ιήν π ροε κά λε σε ν ή ευγ εν ής προ θυμ ία τής Α. Πα ν -
ιερότητος του μητροπολί του Φ ι λ ι π π ο υ π ό λ ε ω ς ’Ιωακείμ Εύθυβούλη,
άνέ βαι νο ν καί είς τήν ιστορικήν καί επιφανή μονήν του Μπ ατ σ κό -
βου, τήν ίδ ρυ θ εΐ σα ν υπό Γρηγορίου Πακουρι αν οΰ, μ ε γ ά λ ο υ δομεστί-
κου του ’Αλεξίου ΚομνηνοΟ, έ δοκ ί μα σ α καί τότε τό περίεργον εκείνο

(*) Ή μικρά αυτή τοϋ αειμνήστου καδηγητοϋ μου Π έ τ ρ ο υ Ν. Π α π α -

γ ε ω ρ γ ί ο υ (1859 -1913) ϊδε Σ τ α μ. Φ ά λ τ η , Λ όγος έπιμνημόσυνος έπΐ τή α'
έπετείω τοϋ δανάτου Πέτρου Ν. Παπαγεωργίου, 1915, άνατύπωσις έκ τής «‘Αδη-
νάς» μελέτη περί τής είς τήν ιστορικήν μονήν τοϋ Μπατσκόδου τώ 1887 παλαιο-
γραφικής του έκδρομής, ώς αύτός οΰτος καλεϊ αύτήν, άνατυποϋται πιστώς διά τό
δυσεύρετόν της ώς συμπλήρωμα τών έ ν τοίς Θρακικοΐς μέχρι τοϋδε περί τής
αυτής μονής δη μ οσιευδ έντω ν: Κ. Μυ ρ τ . Ά π ο σ τ ο λ ί δ ο υ περί τής μονής
τής Κοιμήσεως τής Ύπεραγίας Θεοτόκου τής Πετριτσονιτίσσης (τόμ. ζ' έτ. 1936,
σελ. 51—82), Μ ά ρ κ ο υ Β α λ α β ά ν ω φ , έκδεσις περί τής μονής τής Πετριτσο-
νιτίσσης, νϋν Βατσκόδου (τόμ. Θ' έτ. 1938, σελ. 137 — 166) καί Φ ω τ ί ο υ Μητρο­
πολίτου Φιλιππουπόλεςως, ανέκδοτοι έπιστολαΐ περί τής μονής (τόμ. ι', έτ. 1939,
σελ. ). Έδημοσιεύδη τό πρώτον έ ν τώ ήμερολογίω τής ’Ανατολής (έτ. S',
1887, σελ. 115—120), δ δ ε ν παραλαμδάνεται, καί ταΰτοχοόνως γερμανιστί έν τώ
περιοδικώ B e r l- p h i lo l . W ochenschrift (έτ. 1887, σελ. 821 καί έξής)
Εύτύχημα είναι δτι ό διαπρεπής κριτικός καί υπομνηματιστής τοϋ Σοφο-
κλέους, δστις έδίδαξε καί έ ν τοίς Ζαριφείοις διόασκαλείοις καί τώ γυμνασίω
Φιλιππουπόλεως (1885 —1888), παραδαρρυ νόμενος έκ τής έ ν τή παλαιό έπΐ τής
άκροπόλεως οίκίςι τοΰ ό μ ο γ ενοϋ ς Σιαγκούση εύρέσεως παλαιοϋ χειρογράφου τοΰ
’Οργάνου τοϋ Ά ριστοτέλους δέν ώκνησε ν ’ άναδιφήση καί τά κονιορτοδριδή καί
έρεδώδη κελλάρια καί δησαυροφυλάκια τών έπΐ τής Ροδόπης Ελληνικών τότε
μονών έπΐ τή έλπίδι άνακαλύψεως καί ετέρω ν τής προγονικής ήμών κ ληρονο­
μιάς κειμηλίων. Ή έλπίς του δ έν διεψεύσδη' διότι ό λάτρις οδτος τής κλασσικής
άρχαιότητος εΰρεν έ ν τή προειρημένη μονή δ,τι έζήτει. Μεταξύ τών κατά δ εκ ά ­
δας άριδμουμένων έκκλησιαστικών έλληνικών χειρογράφων καί κωδίκων,—εύαγ-
γελίων, πατερικών καί Φαλτηρίων, άποστόλων καί νομοκανόνω ν, τυπικών καί
μουσικών, έ ν οϊς έξαίρει εύ α γγέλιον τοϋ ένδεκάτου αίώνος καί τήν έπΐ λαμπρός
μεμβράνης λειτουργίαν Ίωάννου τοϋ Χρυσυστόμου τοϋ δεκάτου πέμπτου, ή δεκά-
του τετάρτου, άνεκάλυψε καί τρεις κώδικας κλασσικών συγγραφέων τοϋ δεκάτου
 Π έ τ ρ ο υ Ν . Ώ α η α γ ε ω ρ γ Ιο υ 11

α ί σθ ημ α , δττερ συν ήθως δ οκιμάζουσι π ά ν τ ε ς οί έπισκεπτόμενοι τ άς

έν τή ’Α ν α τ ολ ή Ε λ λ η ν ι κ ό ς μ ο ν ά ς : Π ά ν τε ς κ α θ ’ ή μ ά ς α υ τ ο ύ ς συμ-
φωνοΟμεν είς τούτο, δτι μικρού ή ο ύδ εν ός λ ό γ ο υ ά ξι α έκ τής κ λ α σ ­
σικής ά ρ χ α ι ότ η το ς σωζουσι νΰν τά σε συλημέ να έρημητήρια, έν οΐς
τήν ψυχικήν α υ τ ώ ν σωτ ηρ ία ν έ ζήτησαν τόσ αι χ ρ ι σ τ ι α νώ ν α δ ε λφ ώ ν
χι λι άδ ες. Καί δ μως ! ούδείς, π α ρ ά τήν πικράν (πικράν. ώστε καί νά
έκστομίσωμεν αυτήν δέν τ ολμώμε ν.) ά λ λ ’ ειλικρινή ταύτην ο μ ο λ ο ­
γ ία ν, ούδείς, πιστεύω, είσήλθεν είς π α λ α ι ό ν Ε λ λ η ν ι κ ή ν μονήν άνε υ
ά κ τ ΐ ν ο ς χρ υσ ής έ λ π ίδ ος δτι ύπό σ τ ι β ά δ α ά γ ν ώ ν τ ρο π αρ ί ων δ υ ν ατ όν
ν ά κρύπ τητ αι ό ερωτικός ’Α ν α κρ έ ων καί μ ετ α ξύ τών τιλψοβρώτων
φ ύλ λω ν «σωτηρίας» ά γ ν ώ σ τ ο υ ά μ α ρ τ ω λ ο ύ ό εύθυμος Σοφοκλής !
’Έ σ ε ι σ α καί έ γ ώ δ υ σ π ί στ ω ς τήν κεφαλήν, δτε ύπό τήν στιβα-
ρ άν χ ε ΐ ρ α τού ’Ανθίμου Δικαίου ήκουσα τή 28η Μαΐ'ου ν ά τρίζη
άνοι γο μέ νη ή θ ύρ α τού σκευοφυλακίου τού Μπ ατ σ κό β ου καί δ μ ως

πέμπτου αίώνος, έξ ών μεταδίδει ήμΐν τό π εριεχόμενον τοϋ έπιμείκτου (codex

miscelleanus), άντιγρ αφ έντος τώ 1460 ύπό τοΰ έ ν τή μονή άναχνώστου Παύλου
Φωστινιάτου.
Ή μαρτυρία τοϋ σοφοΰ άνδρός περί τών άπό τών αιώνων εκείνων σωζομέ-
νων μέχρι τοϋ 1887 πολλών εκκλησιαστικών ελληνικών χειρογράφων καί τών
τριών τής κλασσικής άρχαιότητος μ εδ’ δλην τήν κατά καιρούς σύλησιν καί άφα-
νισμόν άλλων έπΐ τουρκοκρατίας έξ άβελτηρίας τών μοναχών (ϊδε καί τήν άπώ-
λειαν τοΰ πρωτοτύπου τριγλώσσου τής μονής τυπικοϋ τοΰ Πακουριανοϋ), εί καί
άπλήν μνείαν ούτος ποιείται έξετ ά σ α ς περί πάντων πλήν ενός, περί ού ένδιεφέ-
ρ ετ ο ,—συνδυαζομένη πρός τήν τοΰ πρωδιερέως καί καδηγητοϋ τής Θεολογικής
σχολής τοϋ πανεπιστημίου Σοφίας Ί δ ά ν Γ ό σ ε φ περί ύπάρξεως νΰν έ ν τή
βιβλιοδήκη τής μονής τεσσάρων έτι έκκλησιαστικών έλληνικών χειρογράφων τοΰ
δεκάτου πέμπτου αίώνος, έτών 1 428, 1450, 1472, 1478 (Νέαι μαρτυρίαι περί τής
ιστορίας καί άρχαιολογίας τής τοΰ Βατσκόδσυ μονής, δουλγαριστί έ ν τή έπετη-
ρίδι τής Θεολ. σχολής τοΰ πανεπιστημίου Σοφίας, τόμ. η' έτος 1930- 5 ’ , σελ.
341 - 383) είναι σπουδαία συμδολή είς τήν ιστορίαν τής μονής. Διότι καταρρίπτει
τήν έσφαλμένην διϊσχύρισιν τοΰ Σ. Σ τ α ν ι μ ή ρ ω φ καί τών οπαδών του περί
τής κατά τόν δέκ α τον τέταρτον καί δέκ α τον πέμπτον αιώνα βουλγαρικότητος
τής μονής.
Ό Στανιμήρωφ δηλ. ύποστηρίζει δτι ή μονή φδίνοντος τοϋ δεκάτου τετάρ­
του αίώνος, άφ’ δτου περιήλδεν είς τό δεύτερον τών Βουλγάρων βασίλειον (Ίβάν
’Αλεξάνδρου καί Σισμάν) καί κατά τόν δ έκ α τον πέμπτον ύπό τούς Τούρκους ήτο
Βουλγαρική διότι άπαγορεύοντος τοϋ τυπικοϋ τής μονής τήν έ ν αύτή μόνασιν
Ελλήνων (κεφ. 24ον) οί ό λ ο ν έ ν έλαττούμενοι Ίβηρες μοναχοί, (δΓ ους καί μ ό­
νους ίδρύδη αΰτη ύπό τού Πακουριανοϋ), άτε μή δντος πλέον δυνατού τής προσ-
ελεύσεως έξ Ίδηρίας νέω ν έ ν ε κ α τής ύπό τών Τούρκων καταλήψεως τής μικρός
’Ασίας καί τής Θράκης, ή οξαντο δεχόμενοι Βουλγάρους μοναχούς πρός συμπλή-
ρωσιν τοΰ ώρισμένου κατά τό τυπικόν άριδμοϋ τών 50 καί οΰτω σύν τώ χρόνω
κατήντησε σύμπασα ή αδελφότης ν ’ άποτελήται έκ Βουλγάρων. Διά τούτο καί ό
 12 Π α λ α ιο γ ρ α φ ικ η εκδ ρο μή είς τ η ν μ ο ν ή ν Μ η α τ ο κ ό β ο υ

ουδέ μέχρι τής τ ε λ ε υ τ α ί α ς ώ ρας , ενθυμ ούμ αι κ α λ ώ ς , μέ κ ατ έ λ ι π ε ν

ή έλπίς, ήτις καί έβοσκε μέχρι τοΟδε τόν κόσμον καί θά βόσκη καί
έν τώ μ έλλοντι τ ούς π ο λ λ ο ύ ς τών βροτών.
Πλήν εικόνων καί κειμηλίων καί έ π ι γ ρ α φ ώ ν επί σκευών καί
λίθων, α ς ά ν τ έ γ ρ α ψ ε ν ό διευθυντής τών Ζαριψείων Γ. Κωνσταντι-
νίδης, ά ξ ι ο λ ο γ ω τ ά τ η ε ίν αι ή «ακολουθί α Ί ω ά ν ν ο υ τοΰ Χρ υσ οστό­
μου» επί λ α μ π ρ α ς με μβρ άνη ς κοσμουμένη 0 l’ ωρ αί ω ν εικόνων καί
π οικιλμάτ ων, σ ω ζ ο υ σ α δέ έτι ά λ ω β ή τ ο υ ς τ ά ς π λ ά κ α ς κ ε κ α λ υμ μ έν ας
δ ι ’ ά ρ γ ύ ρο υ καί λί θων . Τών π ο λ λ ώ ν ε υ α γ γ ε λ ί ω ν εξέχει έν καί μόνον
τού έ νδε κάτ ου α ίώ νος κεκοσμημένον διά τών εικόνων τών ι εσσάρ ων
ε υ α γ γ ε λ ι σ τ ώ ν . Κ α τ ά δ ε κ ά δ α ς , ώς συνήθως έν τ α ΐ ς μ ο ν α ΐ ς , άρι-
θμοϋνται τ ά π α τ ερ ι κά καί ψαλτήρ ια , οί ά πό σ το λο ι καί οί ν ο μ ο κ α ν ό ­
νες, τ ά τ υπι κά καί μουσικά. — Ό λ ί γ α ι είνε εκδόσεις τινές τής Β ασ ι ­
λε ίας π α λ α ι α ί .

ϋστατος Βούλγαρος πατριάρχης Εύδύμιος κατέφυγεν είς αυτήν καί άποδανών τώ

1402 έτάφη έ ν αύτή(!). Μετά τήν άλωσιν δμως τής Κωνσταντινουπόλεως τών
Βουλγάρων μοναχών δεχ ο μ έν ω ν είς τήν μονήν "Ελληνας έ ν ε κ α τής Τουρκικής
καταδιώξεως ή μονή περιήλόεν είς τούς "Ελληνας, οϊτινες τά πάντα έμηχανεύδη-
σαν, δπως καλύψωσι τήν έπΐ χρόνους Βουλγαρικήν κατοχήν έξαφ ανίσαντες τά
Σλαυϊκά ϊχνη τής έ ν αύτή ζωής τοϋ Εύδυμίου ή τών μαδητών του !!! (Δελτίον τής
ιστορικής έταιρείας Σοφίας, τόμ. X I V - XV, έτος 1937, σελ. 125- 137, βουλγαριστί).
Τά άπό τών αιώνων δμως έκείνων πεοισωδέντα έκ πλειόνων Ελληνικά χει­
ρόγραφα, ατινα άναμφιβόλως δ έ ν έγράφ η σσν ύπό Βουλγάρων, μαρτυροΰσι δτι έκ­
το τε ή καί προ τής διά συνδήκης (1342) έκχωρήσεως είς τόν Τσάρον Ίβάν ’Α λέ­
ξα νδρ ο ν τών περί τήν Ροδόπην τούτων μερών ( Κ α ν τ α κ ο υ ζ η ν ο ύ , ΐστορ III
66) άπό τής αύτοκρατείρας ’Ά ν ν η ς τής Σαβοϊανής άτονήσα ντος τοΰ τυπικοϋ τής
άνεξαρτήτου μονής έλλείψει ή άνεπαρκείρ Ίβήρων μοναχών ή μονή ώς διατε-
λοΰσα έ ν τή Βυζαντιακή αύτοκρατορία καί προστατευομένη ύπό τοϋ ίσχυροϋ τοϋ
Στενιμάχου όχυροϋ περιήλδεν αύτοδικαίως είς τούς 'Έλληνας καί ούχί είς τούς
Βουλνάρους μοναχούς. Τό δέ φληναφούμενον ύπό τσϋ Στανιμήρωφ δτι τά ύπό τών
χρόνων έκείνων Σλαυικά χειρόγραφα έκάησαν ή έξεκομίσδησαν έκ τής μονής
ύπό τών Ε λλήνων κατά τόν δέκ α τον ό γ δ ο ο ν καί δέκ α τον έ ν α τ ο ν αιώνα άποδο-
τ έον είς τόν άπ' αίώνος συνήδη καί έω λον πλέον καταστάντα μϋδον, τόν
άναμασσώμενον καί σήμερον ύπό τινων μικρόνων καί άπαιδεύτων Βουλγάρων δτι
οί "Ελληνες—οί φωτίσαντες διά τών συγγραφών των τόν πεπολιτισμένον σύμπαντα
κόσμον, επομένως καί τούς Βουλγάρους,—έκ φ δό νου (!) έξηφάνιζον τά παλαιά
Βουλγαρικά συγγράμματα καί έπιγραφάς. Η έ ν τή βιβλιοδήκη αύτή τής μονής
ϋπαρξις νΰ ν Σλαυικών έκκλησιαστικών χειρογράφων καί βιβλίων τών μ ε τ α γ ε ν ε ­
στέρων χρόνων μαρτυρεί δτι οί "Ελληνες π ερ ισ υν έλ εγ ο ν αύτά σ έβ ο ντ ες καί τι­
μών τες ώς ιερά.
Νοεμβρίου 1 έτ ος 1938
t Κ. ΜΥΡΤ. ΑΠΟΣΤΟΛΙΔΗΣ
 Π έτρου Ν . Π ατταγεωργίου 13

Κλασσικ ά χ ε ι ρ ό γ ρ α φ α ήδυνήθην τρία μόνα ν ά ά ν α κ α λ ύ ψ ω :

α) Ί σ ο κ ρ ά τ ο υ ς Π α ν α θ η ν α ϊ κ ο ύ β) Ί π π ο κ ρ ά τ ο υ ς έν π α ρ α φ ρ ά σ ε ι καί,
τό σ πο υδ α ι ό τ α τ ο ν , γ) Σοφοκ λέ ους μέρους Α ϊ α ν τ ο ς καί Ή λ έ κ τ ρ α ς .
Τό γ ) ε ΐ ναι τό μόνον, περί ου δ ύ ν α μ α ι νά ε ϊ π ω δτι άντήμειψε
τ ούς κόπους, μικρούς ή μ ε γ ά λ ο υ ς : είνε ά ληθ ές δτι τήν χ α ρ ά ν έμε-
τρί ασα , δτε ευθύς μέν έκ τής γ ρ α φ ή ς ή κ α σ α δτι ό π ολύβιβλος κώδιξ
(«codex miscellanews») άνήκεν είς τόν δέκατον καί π έ μ π τ ο ν α ι ώ ν α,
κ ατόπιν δέ έξ ύ πο γρ αφ ής , περί ής κ ατ ωτ έρ ω, έ μα θο ν δτι έγράφη
έτει 1460ω' ά λ λ ’ δ μ ως τόσον σ π α ν ί ω ς νυν, μετά τήν φοβεράν περι-
σύλησιν τών ήμετέρων μονών, ά ν α κ α λ ύ π τ ο ν τ α ί του Σο φοκ λέ ους χ ε ι­
ρ ό γ ρα φα , δέν λ έ γ ω π α λ α ι ά ά λ λ ά καί ν εώτ ερ α μόνον, ώστε δέν
έκρινα ά νά ξ ιο ν του κόπου ν ά ά σ χ ο λ η θ ώ ήμέραν δλην περί τά άπο-
σ π ά σ μ α τ α τών τ ρ α γ ω δ ι ώ ν , ά μ α μέν έ π α ι ν ώ ν τήν κλήσιν τοϋ Α ν θ ί ­
μου είς ε υ ω χ ί α ν έν τώ τ ε ρπ ν ώ «Κλωβί&3» ά μ α δέ χ ά ρι ν τού Σ ο φο ­
κλέους, ύ π ομ έν ων τόν κ αλ όν π α π ά Ί ω ά ν ν η ν π υκ ν ώς μέν μακαρί-
ζ ο ν τ α τήν ώρ αν , κ α θ ’ ήν « έπ άτ ησε ν έκεΐ τό πόδι μ α ς καί είδε καί
ο ύ τ ό ς μιά φορά είς τήν ζωήν του βιβλίον μέ τ ά μάτ ια του, πού μέρα
ν ύ κ τ α τά β ασ τά ει κλε ιδωμέ να» (ό ήγούμενος), θε ρμώς δέ π α ρ α κ α -
λ ο ύ ν τ α «νά τόν ένθυμηθώ νά στείλω καί είς αύτόι/ νά δ ια βά σ η τήν
π α λ α ι ά ιστορία». Τ ά α υ τ ά ε ι π έ μοι προ πέ ντε έ τών έν τή έν Θ ε σ σ α ­
λονίκη μονή τοϋ Σ αη ή ρο ς καί ό π ά τ ε ρ Ν α ζ α ρ ί α ς , δτε δ ι α λ α θ ώ ν τήν
πρ οσοχή ν τοΰ ήγ ουμ έν ου καί διεισδύς είς τήν βιβλιοθήκην έν ή είργα-
ζόμην, ή ρ π α σ ε έκ τής τ ρ α π έ ζ η ς τοϋ Ά ρ ι σ τ ο φ ά ν ο υ ς τ ά ς κ ω μ ω δί α ς
καί ή ρξ ατ ο ν ά ά ν α γ ι ν ώ σ κ η ά ν τ ι στ ρ έ ψα ς τό βιβλίον καί μειδιών . . . έκ
τής χ α ρ ά ς δτι θά έννοήση τόν ποιητήν μ άλ ι στ α . . . ά ν τ ε σ τ ρ α μμ έν ο ν !
Έ ν ά ρχ ή τής π ρώ τη ς σελίδος ά ν α γ ι ν ώ σ κ ο ν τ α ι :
’Αρχή σύν θ ε ώ ά γ ί ω τής γ ρ α μ μ α τ ι κ ή ς τοϋ κυροϋ Μανουήλ.
Τής γ ρ α μ μ α τ ι κ ή ς τέ χν ης είμί π υξίον ε ΰληπτ ον , εύσύν οπ το ν, έστενω-
μένον, σαφές, καθα ρό ν, ευκρινές γ ε γ ρ α μ μ έ ν ο ν , πρ ός πεϋσιν ιθύνων
(sic) τ ε κ α ί ά π ο κ ρ ί σ ε ι ς , ό γ ά ρ τ ρόπος φέριστος είς τό συμφέρειν ά γ α ν
λόγ ον μ άθ ημ α τών λ ο γ ε μ π ό ρ ω ν (sic).
Έ π ο ν τ α ι μέχρι τοϋ φ ύλλου 63β δέκα γ ρ α μ μ α τ ι κ ά «σχέδη».
6 3 β —64α : Έ π ι σ τ ο λ α ί τοΰ λ ο γ ι ω τ ά τ ο υ καί ρητορικωτάτου καί
π ά σ η ς μ αθ ή σε ω ς καί π α ι δ ε ί α ς Ε λ λ η ν ι κ ή ς άρίστου σο φω τά τ ου κυροϋ
Διβανί ου κτλ. — τής Ε λ λ ά δ ο ς γ λ ώ τ τ η ς , ής χω ρί ς ά δ ύ ν α τ ο ν ά ν θ ρ ω π ο ν
έντρυφήσαι μ αθ ήσε ως. Τέ λ ος σύν θ ε ώ τής έπιστολής.
6 4 β —6 5 α : Ι ε ρ ο φ ά ν τ η ' π ο λ λ ά ά γ α θ ά γένοιτο καί τώ γ ε γ ρ α φ ό τ ι
τ ά γ ρ ά μ μ α τ α — λ α μ π ρ ο τ έ ρ α ν έση πεπο ιημ έν ος τήν επικουρίαν.
6 5 α — 65β : Ά κ α κ ί ω ' π ά ν τ α δή τό λ ε γ ό μ ε ν ο ν π ρ ο σ δ ο κ ά ν — κ α τ ά
τό έν μύθοις τά σκέλη ψέ γο ντα.
 14 Π α λ α ιο γ ρ α φ ικ η ε κ δ ρ ο μ ή ε ις τη ν μο νήν Μ η α τσ κ ό β ο υ

65β —66α : Δημητρίω' αυ τήν τε τ αύτη ν έ θρήν ησα— μ ε γ άλ η ν κ α ρ ά

τ ών θεών τ ε υξ όμ εθα εΰνοιαν.
6 6 α — 66β : Νε μεσίω' εδει τόν έ π ι σ τ ε ί λ α ν τ ά σοι— και ί σ ω ς δυνη-
σόμενον ϊ σα.
66β— 6 7α : Ε ϊ με έθέλεις καϊ φ θ έ γ γ ε σ θ α ι — οΰτω νικάν.
67α : Ά ν τ ω ν ί ω ' ούκοΟν τόν ά γ κ ώ ν α τ ο ύ τ ο ν — π α ρ ά θεών εύνοιαν
τεύξεσθαι.
6 7 α —67β : Β ασ ιλε ί ω' έν τη κεφαλή μου κ α τ ο ι κ ε ί — έρρώσθαί μοι
δούναι.
67β— 68 α : Τιμοθέω' ’Ανδρόνικον τόν Βερονικέα — μ ε γ ά λ η ν τήν
εύκλειαν.
68α : θ ε ο δ ώ ρ ω ' ήκεν εις ήμ άς τ ά ε ί ω θ ό τ α —κ α τ έ ν α ν τ ι προσ-
φέροντα.
Έ ν φύ λλ ω 68α - 69β φέρεται Εύριπίδου Ε κ ά β η ς ύπόθεσις άνέκ-
δοτος έν τή ύπό τοΰ Δενδορφίου έκδόσει τών σχ ο λί ων τόμ. α' σελ.
200 — 202 .
Μ ετά δέ τήν Ίλίου πο λι ορ κί αν οί μέν ' Έ λ λ η ν ε ς έστησαν είς τά
α ν τ ί π ε ρ α ν τής Τρ οί ας , ό δέ χ ορ ός συνέστησεν έκ γ υ ν α ι κ ώ ν α ί χ μ α λ ω -
τίδων, έπΐ δέ Πρίαμος ό τών Τ ρ ώ ων β ασ ι λε ύ ς ύπ ό τών Ε λ λ ή ν ω ν δο-
ρ υ ά λ ω τ ο ς γ ε γ ο ν ώ ς καί διά φ α σ γ ά ν ο υ καιρίαν δ εξ άμε ν ος κ α τ ά γα-
στρός τήν πληγ ήν , μόνης τής γ υ ν α ι κ ό ς Ε κ ά β η ς άπολ ει φθ είσης, τής
Τρ οίας τ οι γα ρ οΰ ν πολιορκηθείσης αύ τό ς ό Πρ ία μος τών π α ί δ ω ν π ά ν ­
τ ων ά π ορ φ αν ι σθ ε ίς και μ ά λ ι σ τ α του Έ κ τ ο ρ ο ς , ουτινος τό κλέος τής
ά ριστε ίας έφ’ όλης ήν τής Ε λ λ ά δ ο ς , δεδοικώς τοίνυν ό Πρ ία μο ς καί
περί τοΰ π α ι δ ό ς αύ το ΰ Π ολ υδ ώρ ου, έτι νηπίου όντος καί μή δυναμέ-
νου πρ ός πό λε μ ον ό π λ α φέρειν τή Τροία, έκπέμπει καί πρ ός τόν έν
Θράκη β ασ ι λ ε ύ ο ν τ α Πο λυ μή σ το ρ α τ ού ν ομ α τόν π α ΐ δ α π α ρ α κ α τ α τ ί -
θησι χάριν φυλακ ής καί ά σ φ α λ ε ί α ς , σ υν ε κπ έ μψ ας μετά τοΰ π α ι δ ό ς
χρυσίον ικανόν πρ ό ς τήν του π α ι δ ό ς αυξησιν καί άνα τρ οφήν , ΐ ν α μή
τής Τροίας δ ιαφθαρε ίσης ύπ ό (τής) τών Ε λ λ ή ν ω ν σ τ ρ α τ ι ά ς τώ π αι δ ί
στέρησις γ έ ν η τα ι τής ζ ω ή ς ’ ό τοίνυν θ ρ α ξ Πολυμ ήστωρ τόν π α ΐ δ α
σύν τώ χ ρ ό ν ω δ εξ άμε νος , τ οί ς δόμοις έχων, η υ ξ α ν ε μέν τήν τοΰ παί-
δός ήλικίαν έπΐ δέ τής Τρ οί ας ά ν α λ ω θ ε ί σ η ς καί μέχρι τών έδών κα-
τ α σκ αφε ί σης καί του "Εκτορος έν τώ π ο λ έ μ ω π εσόν τος καί του Πρι­
ά μο υ π α ρ ά του Ά χ ι λ λ έ ω ς σ φ α χ έ ν τ ο ς καί τής Ε κ ά β η ς α ί χμ α λ ω τ ι -
σθείσης, ό έν τή Θράκη Πο λυ μ ή σ τ ω ρ μ αθ ώ ν τόν Τροίας ά φα νι σμ όν
καί του Πριάμου τήν τε λε υτήν κιείνει τόν π α ΐ δ α Πολύδωρον, ό π ω ς
α ύ τ ό ς τόν χρυσόν έν τ ο ί ς δόμοις ά π ο κλ η ρώ ση τ αι καί κ τ α νώ ν έν τή
π α ρ α λ ί α τής Θράκης τούτον ά πο ρ ρί π τε ι καί μ ε τ ’ ο λίγον έ μφαν ής του
π α ι δό ς ό νεκρός κ α θ ί σ τ α τ α ι τή μητρί. 'Η ψυχή τοίνυν του Π ολ υ δ ώ ρ ο υ
 ΙΙέτρ ο υ Ν . Π α π α γ εω ρ γίο υ 15

κ οιμωμένης τής μητρός έ ρ χ ε τα ι κ α τ ’ δ να ρ καί δ ι α λ έ γ ε τ α ι π ά ν τ α , ά

π έ πο ν θε ν π α ρ ά του θ ρ α κ ό ς του Πολυμήστορος, ύστερον δέ καί ό
νεκρός τοίς γηρ α λέ ο ις γ ό ν α σ ι τής μητρός τίθεται π α ρ ά τής θεραπαι-
νίδος τής Ε κ ά β η ς έλθούσης καί θ α λ ά τ τ ι ο ν υδωρ βουλομένης κομί-
σ α σ θ α ι καί π ρόσθε ν τ ών π ο δ ώ ν α υτ ής ύπό του κ ύ μα τ ος του νεκρού
φερομένου καί τόν νεκρόν έ π ’ ώ μ ων θ ή σ α σ ' α ) π ρ ο σε λθ ο ύσ α τή μητρί
άποδίδει . Αϋτη τοίνυν ή του δ ρ ά μ μ α τ ο ς περίληψις. Πλά ττ ει τοίνυν ό
ποιητής δτι ή τοΰ Πο λυ δώρ ου ψυχή π ρ ώ το ν έ λ θο ΰ σα δ ι α λ έ γ ε τ α ι τή
μητρί κοιμωμένη. Τ ά του δ ρ ά μ α τ ο ς π ρ ό σ ω π α , Π ο λ ύ δ ωρ ο ς Ε κ ά β η ,
χορ ός γ υ ν α ι κ ώ ν α ί χ μ α λ ω τ ί δ ω ν , π ρ ο η γ ε ί τ α ι δέ ό Πο λύ δ ωρ ος .
6 9β —7 ι α : Εύριπίδου Ε κ ά β η ς στ' 1— 154 (ήκω—μ ελ α ν αυ γ έ ς )
μετά σ χ ο λ ίω ν έν χε τή ώ α καί διά τών στίχων.
7 1 α —7 5 α : Σ οφοκ λέ ους Α ϊ α ν τ ο ς καί Ή λ έ κ τ ρ α ς στίχοι. Ά ν τ ι β α -
λ ώ ν ά κριβώς ευρον δτι έν δέκα χωρίοις αί γ ρ α φ α ί του Μπατ σκοβεί ου
κωδικός ε ΐ ν αι ά ξι αι π ροσο χή ς, τινές ώς έ μ π εδ ο υσ α ι κριτικών είκα-
σίας, ά λ λ α ι ώς ο λως ν έα π α ρ έ χ ο υ σ α ι ' οί στίχοι εΤνε Αϊ α ν τ . 4, 196,
685, 863, 1395, 1409. Ή λ έ κ τ ρ . 89, 91, 96. Είς τά εννέα ταΟτα χ ω ρί α
προστίθημι δ έκατον καί τόν 130 στίχον τών Φοινισσών Εύριπίδου (οδ
έπίσης φέροντ αι στίχοι), έν ω άντί του
πρόσφορος άμε ρί ω γ έ ν ν α
ό ήμέτερος κώδιξ έχει άμερίων, δ πε ρ ά ξι ον λ όγ ο υ θά νομίσωσιν δσοι
ά ν θελήσωσι ν ά ένθυμηθώσι τό του Σ οφο κλέ ους έν Α ϊ α ν τ . στ. 399
«ουτε θεών γ έ ν ο ς ο ϋ θ ’ άμερίων» (Πρβλ. καί Ά ν τ ι γ . στ. 790). Περί
τών έννέα ά λ λ ω ν χ ωρ ίων θά δ ι α λ ά β ω έν τ ό π ω προσφορωχέρω.
Έ ν φ ύ λ λ ω 75α φέρεται ή έξής ύ πογραφή.

Ξεστή σαλικάβαντος εν δε χιλίοις

τετρακοσίοις και εξήκοντα τά γε
έντνχάνοντα τοΰ χριστόν και ϋεοϋ μου
μηνι Μ αΐω τε έτνγχανεν τετάρτη
εν κνριακή, φίλτατε, ώρα εκτη
κα'ι διά χειρός εμον τοϋ αβέλτερου
Παύλον εντελούς τάχα και αναγνώστου
το έτιίκλιον νιος Φωστινιάτου
ετος τον *Α δά μ έξάς τής χιλιοντάδος
και εννακοσιοστον εξηκοστού ογδόου
ήλιου κύκλος εικοστός και τέταρτος, ώ φίλε,
ήν και τετρακαιδέκατος ό κύκλος τής σελήνης.

7 6 α —97β: Ί σ ο κ ρ ά τ ο υ ς π ρ ό ς Δημόνικον π α ρα ί νε σι ς : έν π ο λ λ ο ΐ ς
— όμολογ ού με νον.
 16 Π α λα ιο γρ α φ ικ ή εκδρο μή είς τη ν μο νή ν Μ στατσκόβου

9 8 α — 139β: ε υ α γ γ έ λ ι α εωθινά, La', ερμηνεία. *

140α — 158α : τοΰ έν ' Α γί ο ις π α τ ρ ό ς ήμών Γρηγορίου τοΰ θ εολό­
γ ο υ έπισκόττου Να ζι αν ζο Ο λ ό γ ο ς ερμηνευτικός είς τήν γ έννησιν του
κυρίου καί θεου καί σωτ ήρος ήμών Ίησοΰ Χρίστου, έπειδή πο λλ οί καί
θ αυ μά σι οι λ ό γ ο ι —τώ μ ε γ ά λ ω τούτ ω καί θ α υ μ α σ ί ω π ατ ρί έκπεφώνη-
ται —φ πρ έπε ι κτλ.
158 —174: τοΟ έν ocyίοις— Ν α ζ ι α ν ζ ο υ λ ό γ ο ς είς τ ά ά γ ι α Θεο-
φάν ει α.
1 7 5 α —188β : ίστορίαι (α' Διός, β' Ρ έα ς, γ ' Δήμητρος κτλ.).
189α—244β : ε υ α γ γ έ λ ι α έ ωθ ιν ά τά ια', ερμηνεία του Κε ραμέ ως
ά ρ χ ι ε πι σ κό π ου Τα υρομ εν ίο υ τής Σικε λίας.
Έ ν τέλει του φ. 244β.

Θεου το δώρον και Παύλον πόνος
μην (sic) Λεκεμβρίω (sic) εΐκάς
όγδοη,
χιλίου έτους χριστόν τον φεον μον
π έμπ της τνχοναης τον νυν αίώνος
σοΙ πρέπει δόξα Χριστέ μον λόγε
εις αιώνα αίώνος,
άμην
και τάχα βύτον τοϋ Φωστινιάτον,
ώρα δε πρώτη ννξ τον σαββάτον
τετρακοσίοις και εξήκοντα γε
Ινδικτιώνος τετρακαιδεκάτης,
σύν τω άνάρχτρ σον πατρι και τό
πνεύμα
ω τρισάρι&μον κράτος.
άμην
I

2 4 5 α —271 β : έκ του Κε ραμ έως περί τών ά γ ί ω ν π α θ ώ ν ’ ϊ σ ω ς μέν

έ π α χ θ ή ς δ ό ξ ω —είς τούς α ι ώ ν α ς .
272α— 295β : του έν ά γ ί οι ς π α τ ρ ό ς ήμών καί α ρχ ι ε π ι σ κ ό π ο υ γε-
νομένου Κ ω ν σ τ α ν τ ι ν ο υ π ό λ ε ω ς Ί ω ά ν ν ο υ τοϋ Χρυσοστόμου ομιλία
περί ψ ε υ δ ο δ ι δ α σ κ ά λ ω ν καί ά θ έω ν αιρετικών, έρρέθη δέ μ έ λ λ ο ν τ ο ς έκ-
δημεΐν α ό το ϋ έκ τοΟ σ ώ μ α τ ο ς : οδυνηρός ό λ ό γ ο ς καθότι καί έ σ χ α τ ό ς
έσ τ ιν — είς τούς α ι ώ ν α ς τ ών αι ών ων .
t ΠΕΤΡΟΣ Ν. ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ, Καόηχητής
 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΕΙΣ ΤΗΝ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΗΝ
ΙΣΤΟΡΙΑΝ ΤΗΣ ΗΡΑΚΛΕΙΑΣ
Διά τούς ε πισκοπικούς κ α τ α λ ό γ ο υ ς σ υ λ λ έ γ ω ν ύλην ά π ό π ο λ λ ώ ν
έτών, είς συ μ πλ ή ρω σι ν τοϋ έ ργου του μακ. Ά μ α σ ε ί α ς Ά ν & ί μ ο ν
Ά λ ε ξ ο ύ δ η ιδίως έ πέσ τη σα τήν προσοχήν μου είς τήν εκκλησιαστικήν
γ ε ω γ ρ α φ ί α ν , ώς άσφαλη γνώμονα της όρογραφίας τών έπαρχι ών
Ά λ λ ’ έπί τ ού τω ά π α ι τ ε ΐ τ α ι καί τελεία γ ν ώ σ ι ς τής εκκλησιαστικής
ιστορίας, ής ά ν ευ ό ν ρ ά φ ω ν στερείται. τοΟ ά ριαδνε ίου μίτου είς τόν
λα βύ ρι νθ ον τοΰ μ ε σα ίω νος β αδ ίζ ων.
Τ ούτ ου ενεκα έπί τή βάσει του κ α τ α λ ό γ ο υ τών ε πι σκ όπ ων
τής π ά λ α ι π οτ έ δ ι α λ α μ ψ ά σ η ς Ή ρ α κ λ ε ί α ς , έ π ε λ α β όμ ην έργου κ ο π ι ώ ­
δους, τής σ υ γ γ ρ α φ ή ς τής ιστορίας αύτής , ώς συμβολής είς τήν εκ­
κλησιαστικήν ιστορίαν τής Θράκης 2.
Ή Η ρ ά κ λ ε ι α υπήρξεν ή π ρ ω τ ε ύ ο υ σ α τής Θράκης πρό τής κτί­
σεως τής Κ ω ν σ τ α ν τ ι ν ο υ π ό λ ε ω ς , ή «μητρόπολις της Ευρώπης», ώς

1. Αί π ρώ τ α ι μ έν π η γ α ί εισιν ό «Σ υνέκδημος» τοΟ ‘Ι ε ρ ο κ λ έ ο υ ς ,

οό μ ε τ ά τήν έ'κδοσιν τοΟ Ρ a r t h e y (1866) έ χ ο μ ε ν κριτικήν π ο λ λ ω βελτίω
τήν τοΟ B u r c k b a r d (Λειψία 1903) καί έν τω Corpus historiae buzantinae,
L,e S y n e k d e m o s d ’ H ierocles κτλ. T e x te , introduction, coramentaire et cartes
par U r n . H o n i g r u a n n, B ru xelles 1929, καί του Γ ε ω ρ γ ί ο υ Κυ­
π ρ ί ο υ ή «De scriptio orbis Romani» ΐέκ δο σις G e 1 z e r 1890), ε ιτ α τ ά διά"
φ ορα «Τακτικά», βοη θή μα τα δέ αί «N otitiae episcopatuum» του G e r 1 a n d,
G e l z e r , D e B o o r , P e t i t κ. ά. α ϊ τ ιν ε ς σ υ μ π λ η ρ ο ΰ σ ι τό γ ι γ α ν τ ι α ΐ ο ν
έ'ργον «Oriens christianus» τοΰ D e Q u i e n. Π ρ όσ θ ες καί N. B e e s , Bei-
triige zur kirchliche G eograpbie Griechenlads in Mittelaltcr und neueren Zeit
έν Oriens Christianus 1914, σ. 238 278. Σ ύ σ τ η μ α :ικά έ ρ γ α γ νω ρ ίζω δύο τοΟ
W i 1 t s c h κλπ. I-Iandbuch der kirchlichen Geograpbie und Statistik (Berlin
1846) καί τοΰ S. P e t r i d e s τό D ictionnaire d ’histoire et de geograpbie
ecclesiastique (Paris 19*2).
2. Δ υ σ τ υ χ ώ ς είς τήν ε ρ γ α σ ί α ν τ αυ τη ν μοί έ λ λ ε ι π ε καί ή βιβλιοθήκη
μου, ά λ λ ά καί τάς έν τφ ά σ τ ε ι βιβλιοθήκας, π ε ν ιχ ρ ά ς ά λ λ ω ς είς τ ο ια ΰ τ α
βοηθήματα ο ϋ σ α ς , δέν ήδυνήθην εύ χ ε ρ ώ ς , ά τ ε δ ιαμ ένω ν είς π ρ ο ά σ τ ε ιο ν , νά
χ ρ η σ ιμ ο π ο ιή σ ω ένεκ α τής ά π ι σ τ ε ύ τ ω ς έλ α τ τ ω μ α τικ ή ς σ υ γ κ ο ιν ω νία ς κ α τ ά
τάς π ο ν η ρ ά ς τ α ό τ α ς η μ έρ α ς. ΤαΟτα έ γ ρ ά ψ ο ν τ ο έπ ί κ α το χή ς.

« Θ ρα κικά »
 18 •f· Κ ορυτσάς Ε ύ λ ο γ ίο υ Κ ο υ ρ ίλ α

ώ ν ο μ ά ζ ε τ ο ή διοίκησις αϋτη τής ρ ω μα ϊ κ ή ς α υ το κ ρα το ρ ία ς , επομένως

δέν στ ε ρε ί ται σ πο υδ αί ο τη το ς ή πολιτική ά μ α τε καί έκκλησιαστική
[στορία αύτής. Ή 'Ηράκλεια εί ναι ό πρωτόθρονος τον πατριαρχικού
κλίματος—ε χ ε ι άποστολυ<ήν τήν σ ύσ τα σι ν — Ε ν τ α ύ θ α , έπί τής ε υ ρ ω ­
π α ϊ κ ή ς άκτής, συν εστά θη ή πρώτη χριστιανική κοινωνία καί ή έστία
ά φ ’ ής έμελλε διά του Β υ ζ α ν τ ί ο υ — τό Βυζ άν τι ον ήν τότε έπισκοπή
τής ' Η ρ α κ λ ε ί α ς — ν ά μ ε τ α λ α μ π α δ ε υ θ ή τό φ ω ς του Ε υ α γ γ ε λ ί ο υ καί ό
ε λ λην οχ ρι στι αν ικ ός πολιτισμός είς ολόκληρον τήν ύφήλιον. Ε π ο μ έ ­
ν ως κ α τ ά τήν πε ριπ ετ ει ώδη καί α ι μ α τ η ρ ό ν π ερίοδον τών τριών π ρ ώ ­
των α ι ώ ν ω ν έ ν τ α ϋ θ α συνεκεντροΰτο π ά σ α ή θρησκευτική κίνησις,
έ ν τ α ϋ θ α συ νε τελε ΐτ ο ή μ ε τα μ ό ρ φ ω σι ς τοΰ π α λ α ι ο ύ κόσμου καί ένε-
βολι άζ ετο ή ά γ ρ ι έ λ α ι ο ς είς κ αλ λ ιέ λ αι ον . Στίφη μ αρ τ ύρ ων τής ν έ α ς
θρησκείας έκ τών έ σ χ α τ ι ώ ν τής Θράκης μετεφέροντο δέσμιοι ένταΰ-
θα, ι'να δ ικασθώσιν ύπό του ήγε μό νος, δ πο υ α π η ν ε ί ς διώκται του
χριστιανισμού, Δι οκλητιανοί ) Μαξι μι λι ανοΙ και Λι κί νι οι , ε ί χ ο ν στήσει
τόν θρόνον καί συν ωμοτ ήσε ι νά πνί ξωσι ν είς τό α ί μ α τούς ο π α δ ο ύ ς
τής ν έ ας θρησκείας \
Οί έπίσκοποι τής Η ρ α κ λ ε ί α ς ύ π ή ρξ αν οί πρ ώτοι ά λ ε ι π τ α ι τών
μαρ τύρων, μετά πατ ρι κής στ οργ ής ύποδ εχ όμεν οι τούς άτρομήτους
ή ρωα ς καί σθε ναροί ίστάμενοι π α ρ α σ τ ά τ α ι προ του φοβερού κριτη­
ρίου. ’Ή σ α ν έκεΐ, δ πο υ έκάλει α υ τ ο ύ ς τό βαρύ καθήκον. Οί έπίσκο-
ποι τής Η ρ α κ λ ε ί α ς α π έ δ ε ι ξ α ν τό π λ ή ρ ω μ α τής α γ ά π η ς , τού κυρίου
γ ν ω ρ ί σ μ α τ ο ς τής χριστιανικής πίστ εως, καί μετά π ά σ η ς α ύ τ α π α ρ ν ή -
σεως έ ξετέλουν τήν ε υ α γ γ ελ ι κή ν έ π ι τ α γ ή ν «ό ποιμήν ό κ αλός τήν
ψυχήν αυτού τίθησιν υπέρ τών π ροβά τω ν» (Ίω. ι', II). Πολλοί τ ο ύ ­
των έ τα ύ τ ι σ α ν μετά τών μ αρ τ ύρ ω ν τήν τύχην καί προύτίμησαν νά
θυ σιασθώσιν μ ά λ λ ο ν π α ρ ά νά έ γ κ α τ α λ ί π ω σ ι ν αυτούς, ο πο ία αΰ τα -
π άρ ν ησι ς ιε ρα ρχ ών ! Ύ π ό τ ο ι α ύ τ α ς έξαιρετικάς συνθήκας στερεμνίως
έθεμελιώθη έν ' Η ρ ά κ λ ε ι ά έπί τού α ϊ μ α τ ο ς τ ών κ αλλινίκων μ αρ τ ύρ ων
ή πρώτη ευρ ωπ αϊ κή εκκλησία τοϋ Χριστοϋ. Είς τόν σοφόν μύστην
τής ά γ ι ο λ ο γ ί α ς , τόν π ρ ύ τα ν ι ν τών Β ο λ λ α ν δ ι σ τ ώ ν μακ. ' Ιππ όλ υτον
Delehaye οφείλεται χ ά ρι ς , διότι έξ δ λ ω ν τών ε λληνικών χ ωρ ώ ν, μό­

1. 'Α γ ν ο ώ π ου σ τ η ρ ι ζ ό μ ε ν ο ς ό κ. Γ. Κ ο ν ι δ ά ρ η ς γ ρ ά ψ ει δτι ή 5Α-

δ ρ ια ν ο ύ π ο λ ι ς ά π ό τοΰ Δ ιο κ λ η τ ια νο ΰ ήν π ρ ω τ ε ύ ο υ σ α τής Θράκης ιθρ η σκευτ·
καί Χριστ. Έ γ κ υ κ λ . Α', σ. 306). Έ ν τή Χώρα έ γ γ ύ ς Η ρ α κ λ ε ί α ς εΰρέθη τ ιμ η ­
τική επ ιγρ α φ ή υ π έρ τών α υ τ ο κ ρ α τ ό ρ ω ν Δ ι ο κ λ η τ ι α ν ο ΰ καί Μ α ξ ι-
μ ι λ ι α ν ο D. Βλ. Corpus Inscript graec. Β ο e c k II, σ 60, καί έν Περι-
σ τ ά σ ε ι «έπί τών δ ε σ π ο τ ώ ν ήμών Δ ι ο κ λ η τ ι α ν ο ΰ καί ΜαξιμιανοΟ Σ ε ­
βαστώ ν» κτλ. βλ. Δ ρ ά κ ο υ «Θρακικά» σ. 87.
 Ε ία α γ ω γ η είς τη ν 5Ε κ κ λ . ' Ι σ τ ο ρ . της 'Η ρ α κ λ εία ς 19

νον τής Θράκης καί Μοισί ας πε ρ ιέ γρ αψ ε τούς μ ά ρ τ υ ρ α ς καί έξήρε

τών φι λομ αρ τύ ρων ε π ι σ κ ό π ω ν τήν θ α υ μ α σ ί α ν δ ράσιν καί τ ό σ α ς άλ-
λ α ς π ο λ υ τ ί μ ο υ ς περί α υ τ ώ ν καί τής Χ ώ ρ α ς ειδήσεις π α ρ έ σ χ ε ή μ ί ν 1.
Είς τό έ κ π α γ λ ο ν τούτο τής δημι ουρ γί ας μ ε γ αλ ε ΐ ο ν , δ που τό
π α ν δ ι α γ ε λ ά καί τέρπει, είς τ ά ς έξαιρέτους τής φύσε ως τ α ύ τ α ς καλ-
λο ν άς , οπού ή ύ λ ο μ α ν ο ΰ σ α βλάστησις, ή ποικιλία τών ά νθ έ ω ν άρω-
ματ ίζ ει τόν α ι θέρ α καί ή έ λ λ η σ π ο ν τ ι ά ς α ύ ρ α ζ ω ο γ ο ν ε ί τό π αν , δπου
τέλος αί π ρ ο π ο ν τ ι ά δ ε ς περιχορεύουσι Νύμφαι, ε ν τ α ύ θ α όιενοήθη τό
π ρ ώ το ν ν ά στήση τό λ ά β α ρ ο ν τού στ α υρ ο ύ καί ν ά ίδρυση τήν π ρ ω ­
τε ύου σαν τού κόσμου ό π ρ ώ τ ο ς εστ εμμένος τού Χριστού προσήλυτος,
ά λ λ ’ αί ώ ρ α ΐ α ι Βοσπ ο ρι ά δε ς έκέρδισαν α υ τ ό ν ά ρ α σ α ι τόν κλοιόν τών
συμ πληγ άδων πετρών. Οί οιωνοί ά π ε δ ε ί χθ ησ αν αίσιοι, καί αύτή ή
θεία πρό νοι α ά πέ σ τε ι λε ν κ α τ ά τήν π α ρ ά δ ο σ ι ν ά γ γ ε λ ο ν έξ ου ραν ού,
ϊ ν α σχ εδι άση τ ά δρια τής π ερ ιπύστου Έ π τ α λ ό φ ο υ , τής έπικληθείσης
θ ε ο υ π ό λ ε ω ς , διότι δντ ως ε ν τ α ύ θ α έμελλε νά συντελεσθή τό θ α ϋ μ α
της θρησκευτικής αναδημιουργίας τοϋ αρχαίου κόσμου. Ή π όλι ς
αϋτη ύπήρξε ν ή κολυμβήθρα τού Σ ι λ ωά μ.
Πόσον β α θε ί ας ε ΐχε ν α π λ ώ σ ε ι τ άς ρί ζας έν Ή ρ α κ λ ε ί α τό καλ-
λ ί πρ εμ νον τού χ ρι στι αν ισμ ού καί ε ύσκιόφυλλον δένδρον μαρτυροΰσιν
οί μ ε γ α λ ο π ρ ε π ε ί ς β υζ αν τι ν οί ν α ο ί καί τ ά μνημ εί α τής π ρ ω τ ο χ ρ ι σ τ ι α ­
νικής τέχνης, αί έπιτύμβιοι έ π ι γ ρ αφ αί καί αί ά γ α λ μ α τ ώ ό ε ι ς εικόνες2,
καί δή τά π ο λυ π λ η θ ή α γ ι άσ μα τα ®, περί ά οί πρ ώτοι ά νη γ έ ρ θ η σ α ν
χριστιανικοί κ α τ ακ ο μβ ώ δε ι ς ναοί. Ούδ εμί α ά λ λ η έ π α ρ χ ί α τ οσ αύτ ην
π α ρο υσ ι άζ ε ι π λ ηθ ύν ά γ ι α σ μ ά τ ω ν ! Ε ν τ ε ύ θ ε ν ά ν έ β λ υ ζ ε τό ϋδωρ τό
ζών, τό άλλόμενον είς ζ ωήν αιώνιον, τό ϋδωρ τό κ α θ α ι ρ ο ν τ άς
ά μ α ρ τ ά δ α ς τού π α λ α ι ο ύ ά ν θ ρ ώ π ο υ , καί ά π ο σ μ ή χ ο ν τόν ρ ύ π ον τής
ε ί δ ω λ ο λ α τ ρ ε ί α ς , τό ϋ δωρ τό ίώμενον πάσαν νόσον καί πάσαν μαλα-
κίαν τ ο ΐ ς μ ετ ά π ί σ τ ε ω ς άδιακρίτου προσιούσιν. Β α σ ι λε ί ς καί ήγεμό-
νες, μικροί τε μ ε γά λο ι, συνέρρεον είς τό ά γ ι α σ μ α τής ά γ ι α ς Γλυκε ­

1. S ain ts de Thrace et d e M esie. B xtrait des A nalecta Bollandiana,

tome X X X I . B ru xelles 1912, σ. 161 -303. αί 100 σ ε λ ί δ ε ς π ε ρ ι έ χ ο υ σ ι τά μ α ρ ­
τύρια τών Θρακών ά γ ιω ν. "Οτι οί π λ ε ίο υ ς έ μ α ρ τ ό ρ η σ α ν έν Ή ρ α κ λ ε ί α ή
Περίνθω βλ. είς τ ά ευ ρ ετ ή ρ ια .
2. Βλ. τά α ν ά γ λ υ φ α του ά γ. Γ εω ρ γ ίου ή θ ρ α κ ό ς ίππ έω ς, τήν Π α ν α γ ία ν
Μυριοφύτου κ. ά.
3. Ι δ ί α τ ά α ρ χ α ί α αγιάσματα Πανίδου, Κομβάου καί Σ αψ ρά ή Ζε·
φυρίου.
 20 y Κ ορνταας Ε ύ λ ο γ ίο υ Κονρίλο.

ρίας, τής θ α υ μ α τ ο υ ρ γ ο ύ π ολι ού χ ου τής Η ρ α κ λ ε ί α ς , δπου ήκουον*

«πιστώς προσέρχου τάς τις αγνή καρδία

και Οάττον ρΰοοις τοϋ ποΟουμένου λυσιν'
ώς γάρ κρήνη τις βλυζουσα ζωής ρείθρα,
οίίτω πρόκειται πάσι,ν αυτής ή χάρις».

Αί κολυμ βή θρ αι α υ τ α ι του Σ ι λ ω ά μ ή σ αν π υκ ν αί ε ντ αύ θ α, διότι

ή σαν π ροω ρι σμ έν αι ν ά ε ί σδ έξων ται τ ά ς ρ ω μ α ϊ κ ά ς λ ε γ ε ώ ν α ς άκολου-
θ ο ύ σ ας τήν μ ε γ ά λ η ν στρατιωτικήν/ τής ά ρ χ α ι ό τ η τ ο ς λεωφόρον, εχου-
σ α ν σ π ο υ δ α ΐ ο ν έν Ή ο α κ λ ε ί α σ ταθμ όν , ήτις μέχρι τοϋδε δ ι α σ ώζ ει έν
Θεσσαλονί κη τήν κλήσιν Έ γ ν α τ ί α ό<5ός. Ανεξερεύνητοι όντως τον
Θεον αί β ο υ λ α ί κ αϊ ά νε ξι χνί αΰτοι αί οδοί αύτοϋ ! Οί σ τ ρ α τ ι ώ τ α ι οΰ-
τοι, αί φοβεραί τοΟ σκότους τής ε ί δ ω λ ο λ α τ ρ ε ί α ς δ υνάμεις, έ ξώρμουν
έκ τής Δύσ εω ς είς τήν ’Αν α το λή ν πρός έ ξόντωσιν τών χ ρι σ τι α νώ ν,
ά λ λ ά π α ρ α δ ό ξ ω ς συν έβ αι νε τ ουν αν τί ον ' μόλις τό κ α τ α υ γ ά ζ ο ν τ ά ς
δ ι αν οί ας ήτένιζον φώς, ε αι πτ ον πρην εί ς, ώς ό έ κ α τ ό ν τ α ρ χ ο ς Α ο γγ ϊ -
νος, καί πρ οσε κύνουν τόν έ στ αυ ρωμ έν ον , δν έδίωκον. είς χριοτιανός
έμαρτύρει και χιλιάδες εηί ατενον ! 'Η ά γ ί α Γλυκερία, τό άκροθίνιον
τ ών μαρ τύρων τής ' Η ρ α κ λ ε ί α ς , ζ ώ σ α έξεδάρη τήν κεφαλήν καί έρ-
ρίφθη είς τ ά ς φ υ λ α κ ά ς , «ένθα έπισταοία, κ α τ ά τόν βίον, αγγέλου λυ-
θεΐσα τών δεσμών και ύγιασθεΐσα τήν κεφαλήν τόν δεσμοφυλακα Ααοδί-
κιον έξέπληξεν, δς όμολογήσας τόν Χριστόν έτμήΟη τήν κεφαλήν......
Ό π α λ α ι ό ς κόσμος έ π ρ επ ε νά π α ρ α χ ώ ρ η σ η τήν θέσιν είς
τόν νέον, ό Π α ρ θ εν ώ ν σ κι άζ ετ αι έκ του μ ε γα λ ε ί ο υ τής ' Α γ . Σ ο φί α ς !
Ή π ο λ υ θ ε ΐ α ε ί χ ε κ ατ α ργ ήσ ε ι τήν έννοιαν τής θεότητος. καί
ού μόνον έΰ'εοποίηααν τήν κτίοιν παρά τόν κτίσαντα, ά λ λ ’ έ σ χ ά τ ω ς
έθε οπ οί ησαν καί π ά ν τ α ς τούς ι σχυρούς τής γής, ώσεί ή ισχύς ήν τό
μόνον π ρο σό ν τής θεότητος. ε πομ έν ως τά π ά ^ τ α έ ξεφυλλίσθησαν. Τά
δ ια υγ ή τής Κ α σ τ α λ ί α ς υ δ α τ α δέν ε ί χ ο ν π λέ ο ν τήν καθαρτικήν δύ-
ναμιν, ό Φοίβος δέν ε ί χ ε π λέ ον «παγάν λαλέουσαν». Νέον υδωρ άνε-
δίδου ή γή έκ τών έ αυ τής λ α γ ά ν ω ν , τό ύδωρ τού φωτισμού τής χάρι-
τος, έκει δ πο υ αυτήν έκόσμουν αί ν ε ο π α γ ε ί ς χ ρι στιαν ικοί κοινότη­
τες. Δέν έ σωσε τόν Διόνυσον οΰτε ό π ο μ π ώ δη ς τίτλος «ϋψιατος
έλεος», δν ά π έ δ ω κ α ν ο ύ ι ώ ε ύ γ ν ω μ ό ν ω ς οί Θράκες, οΰτε ή π ρός τόν
Ηλι ον συν ταύτ ισις αύτοΟ. έπέστη ό χρόνος, ϊ ν α ύπ οχωρήση προ
του ά νε σπέρ ου φωτός τής χ ριστιαν οσύν ης . 'Η κ α τ ’ έξοχήν « ά μ π ε -
 Ε ισ α γ ω γ ή είς τή ν Έ κ κ λ . ‘Ια το ρ τη ς cΗ ρα κ λεία ς 21

λόφυτος» τοΰ 'Ομήρου Θράκη 1 ώ ν ό μ α σ ε καί «ελευθέριον» τόν π α ­

τέρα τής α μ π έ λ ο υ , ώς έλευθεροΟντα τόν οίνοπότην έκ τών θλίψεων
τοΰ βίου. ά λ λ ' ό π α ν τ ο δ ύ ν α μ ο ς θεός ουτος τής ε υθυμίας καί τής
χ α ρ α ς , ου χά ρι ν καί ενιαύσιοι έτελοΰντο ά γ ώ ν ε ς «τά Διονυσία», έν
Ά β δ ή ρ ο ι ς 2, δέν ή δ ύ να το μέν νά κατ ασ τήσ η διαρκή τήν τοιαύτην ε υ­
τυχίαν, ά λ λ ά προσέψερε ά λ λ ο π ολύτι μον είς τήν ά ν θ ρ ω π ό τ η τ α δώ-
ρον. Τό έν τ α ϊ ς ά ρ χ α ί α ι ς θυσίαις ά φθ όν ως ρέον αΓμα ά ντ ι κατ εσ τά θη
είς τήν ά ν α ί μ α κ τ ο ν τής θείας ε υ χ α ρ ι σ τ ί α ς θυσίαν διά τοΰ οϊνου,
δστις ε ίν αι τό ύπέρ του κόσμου έκχυθέν α ί μ α του Σ ωτήρ ος, καί
ούτως άντί τής σ τ ι γμ ι αί α ς ε ύ τυ χ ία ς τής μέθης διά τής μ ετα λήψε ως
α ύτ οΰ α ί σ θ α ν ό μ ε θ α άληθή π α ρ η γ ο ρ ι ά ν καί ουράνιον ευτυχίαν.
Ό «Κύριος ήρως», 6 π ε ρι ών υμ ος θ ρ α ξ ίττπεύς,ό θεοποιηθείς έν
Θράκη, άνέ με νε τόν έν Ή ρ α κ λ ε ί α έν θρ ονι σθέ ντα τροπαιοφόρον, ι'να
π α ρ α δ ώ σ η τά δ π λ α. Ό ά γ ι ο ς Γ εώρ γι ος, ό ά σ π ρ ο κ α β α λ λ ά ρ η ς Ή ρ α -
κλειανός, γ ί ν ετ α ι πλέ ον ό εφέστιος θεός τών Θρ ακών . ΟύδαμοΟ συ-
ν α ν τ ώ μ ε ν τόσους ν α ού ς , τ ό σ ας π αν η γ ύ ρε ι ς , τ ό σ α ς π α ρ α δ ό σ ε ι ς περί
αύτοΰ, δ σ α ς έν Θράκη καί δή τή ’Ανατολική. Ό «Κύριος» Ζε υ ς , 6 « Κ ύ ­
ριος» ’Α π όλ λ ων , ό »Κύριος» Διόνυσος δέν έ σώ θη σα ν έκ τής άπονε-
μηθείσης α ύ τ ο ΐ ς έν Θράκη τοιαύτης έ π ω ν υ μ ί α ς , ουτε διά του ϊ π π ο υ ,
δπου ά ν ε β ίβ ασ εν α υ τ ο ύ ς ή θρακική ευσέβεια (ϊσως μόνον διά ν ά
π ρ ο λ ά β ω σ ι νά φ ύ γ ω σ ι ν ) . ό λ α ό ς δέν ή σ θάν ετο π λέ ον τήν κυριαρχί αν
α ύτώ ν. ή γή έξηράνθη έκ τής ά νομ βρ ίας , «άπέσβετο και λάλον ΰδωρ».
Έ π λ η σ ί α ζ ε πλέ ον ό Κ ύ ρ ι ο .. βασι λεύς τών δυνάμεων, «φ πρέπει δόξα
τιμή καί προσκύνησις». είς α ύτ όν έ π ρε πε νά κ α τ α θ έ σ ω σ ι τό στ έμμ α τής
θεότητος καί τής κυριότητος. Ό «Κ ύρ ιος» 'Ήλιος - ’Α π ό λ λ ω ν «οΰκ
είχε καλύβαν, ού μάντιδα δάφνην», έ θ αμ βώ θη πρό τοϋ ά ν α τ έ λ λ ο ν τ ο ς
ήλιου τής δικαιοσύνης καί έξηφανίσθη χαμαί πέσε δαίδαλος αυλά»
π α ρ α χ ω ρ ή σ α ς τούς λ όφ ους καί τ ά ς σ κοπ ιά ς είς τόν ά ρ μ α τ ο δ ρ ό μ ο ν
προφήτην τής Π α λ α ι ά ς Διαθήκης. Ό μ ο ί ω ς ή «Κυρία» 'Ήρα, ή « Κ υ ­
ρία » ’Ά ρτε μι ς υ π ο δ έ χ ο ν τ α ι τήν Κυρίαν του ουρανού, τήν ά χ ρ α ν τ ο ν
π αρ θέ νον , ήτις έ π ιστ οπ οί ησε τήν κυριολεξίαν τών έπιθέτων τούτων,
ών άνί ερ ος έγίνετο π α ρ ά τ ο ί ς ε ί δ ω λ ο λ ά τ ρ α ι ς χρήσις. Αί «Κ υ ρ ί α ι »

1. Ό δ υ σ σ . ι, 195 έ. Κατά τόν μύθον ή Θ ρ ά κ η ώ νο μ ά σθ η ά π ό τής Τι-

τανίδο ς Νύμφης Θ ρ ά κ η ς . Αϋτη έκ τοΰ Δ ι ός (άρ δί άλ βανιστί, ή ά μ π ε ­
λος) έ γ έ ν ν η σ ε τόν Β ι θ υ ν ό ν (bi-tin Σ ο υ μ ε ρ ι σ ι ί κατά τόν μακ. Ί. θ ω-
μ ό π ο υ λ ο ν ό οΐ^ος).
2. Σ α κ ε λ λ. θ έ σ μ ι α Θράκης σ. 178.
 22 f Κ ορυτσας Ε ύ λ ο γ ίο υ Κ ουρίλα

Ν ύ μ φ α ι έ γ κ α τ α λ ε ί π ο υ σ ι ι ά Ν υ μ φ α ί α , δτε ένεφανίσθη ή ά ν ύ μ φ ε ν το ς
ν ύ μ φ η ι, τά
«αγλαά δώρα Κάβειρων,
χρησμούς τ’ άρρητους νυκτός περί Β ά κ χ ο υ άνακτος,
Λήμνον τε ζαθέην, ήδ’ είναλίην Σαμοθρήκην» '2,

καί τ ά σκοτεινά ά ντ ρ α, δ που ή Κ υ β έ λ η , ή μ ε γ ά λ η μ ή τ η ρ , ή μ ή τη ρ

τώ ν Ό'εών, ά π ε κ ά λ υ π τ ε ν ά π ό ρ ρ η τ α τ ο ί ς ά ν θ ρ ώ π ο ι ς μυστήρια, έξα-
φ α ν ί ζ ον τα ι προ τής φωτεινής β ηθ λ ε ε μ ί η δ ο ς φάτ νης, καί ή ό ντως
μήτηρ τοΰ θεου άντικαθίστησι τήν φρυ γί αν θεάν.
’Ιδού έν όλίγοις π ώ ς π ρ ο ϊ δ ε ά ζ ο μ ε ν τήν έν Θράκη έ π ε ν ε χ θ ε ΐ σ α ν
μετα βο λή ν καί μ εταμόρφωσιν διά τίνος συγκρητισμού τής ά ρ χ α ί α ς
θρησκείας πρός τήν νέαν, είς ήν ή Θράκη έδωκε καί τό ό ν ο μ α 3. Τό
γ ε γ ο ν ό ς τούτο ε ί ναι ό ν τ ως άξιοσημείωτον, ώς προφοι βάζον καί προ-
εικονίζον τήν ύπό τό χριστιανικόν π ν ε ύ μ α ν έαν τού έλ?νηνισμού σ τ α ­
διοδρομίαν. Ό χ ρι στ ια νι σμ ός δμως, δ σ α δέν ήδυνήθη νά μ ε τα βά λη
καί μετουσιώση. ά π έ β α λ ε ν έκ μέσου. Τοΰ Ό ρ φ έ ω ς ή μυστικοπαθής,
σ υ μβ ο λί ζ ου σα τήν ά θ α ν α σ ί α ν τής ψυχής, ποίησις καί ή σ υν α ρ π ά -
ζ ο υ σα μουσική :

»0ς Οήοας και δένδρα και ερπετά και πετεηνά

φωνή χειρών κοίμησεν άρμονίη»,

κ α τ ’ έ π ί γ ρ α μ μ α εύρεθέν έν Βερόη, προώριστο νά συνεχισθή διά τών

μ ο υ σ ολ ή πτ ων καί θεοεικέλων Ρ ω μ α ν ώ ν τών μ ελωδώ ν, ώς καί διά

1. Περί δ'υμφών λ α τ ρ ε υ ο μ έ ν ω ν έν Θράκη βλ. Μ. Ά π ο σ τ ο λ [.

δ η ν έν «θ ρ α κ ικ ο ΐς » , τόμ. σ. 52.
2. Ά ρ γ ο ν α υ τ . Ό ρ φ ι κ ά 2 7 -2 9 .
3. Ό γ ρ α μ μ α τ ι κ ό ς θ ε ό γ ν ω σ τ ο ς υ π ο σ τ η ρ ίζ ε ι, δτι ή λ έ ξ ι ς θ ρ ή ­
σκος δ έον ν ά υ π ο γ ρ ά φ η τ α ι «θρήσκος . .δ ι ά του η γ ρ α φ ό μ ε ν ο ν . έ χ ε ι καί
α υ τ ό τό ι ά ν ε κ φ ώ ν η τ ο ν - γ έ γ ο ν ε δέ π α ρ ά θ ρ ά ι ξ —θ ρ ά ισ κ ος καί τροπή τοΟ α
είς η θρήισκος καί μ ε τ ά σ υ ν α ίρ ε σ ι ν θρήσκος» C r a m m e r A necd. τόμ. Β'.
σ. 14, 31, δ π ε ρ 6 Ζ η κ ί δ η ς έ ν τ ω Ό ρ θ ο γ ρ . λεξ. θ εω ρεί π λ η μ μ ε λ έ ς . Λ έ ­
γ ει δ έ ό Π λ ο ύ τ α ρ χ ο ς έ ν β . ’Α λ ε ξ ά ν δ ρ ο υ 2 « Π ο λ λ ά τ α ΐς Ή δω-
νίσι καί τ αΐς π ερ ί τόν Α ίμ ο ν θ ρ ή σ σ α ί ς δ μ ο ια δρώ σιν (οί Μακεδόνες), άψ’ ών
δοκεΐ καί τό θ ρη σ κ εύειν ό ν ο μ α τ α ΐς κ α τ α κ όρ ο ις γ ε ν έ σ θ α ι καί π ε ρ ιέ ρ γ ο ι ς ίε·
ρ ολογίαις». Ε π ί σ η ς καί ό τ ίτ λ ος ά ρ χ ιε ρ ε ύ ς ήν έν χ ρήσβι έν π ρ ο χ ρ ισ τ ια ν ικ ο ΐς
χ ρ ό ν ο ι ς καί δή έν Μ ακεδονία : «ό ά ρ χ ι ε ρ ε ύ ς καί Α γ ω ν ο θ έ τ η ς
τ ώ ν σ ε β α σ τ ώ ν » C. I. G. 2007, καί « ά ρ χ ι ε ρ ε ύ ς τ ο ΰ κ ο ι ν ο ύ
 Ε ισ α γ ω γ ή είς τη ν Έ κ κ λ . ‘Ισ τ ο ρ . της Η ρ α κ λ ε ί α ς 23

τών Ρ αιδ εστην ών ψαλτών" διό δικαίως Ι ο υ σ τ ί ν ο ς ό Δεκαδύο άνε-

φώνει έν έ π ι γ ρ ά μ μ α τ ι π ρ ο τ α σ σ ο μ έ ν ω είς τό ψαλτήριον.

«Σίγησον, Όρφεϋ, ρίψον, Έ ρ μη , την λύραν».

Τ ά δ ιον υσιακά όργια καί τούς άνηθίκους τών μ α ι ν ά δ ω ν όργια-

σμούς δ ι α δ έ χ ο ν τ α ι αί σεμναί μυστηριακαί τε λε τουργίαι καί ά γ ιασ τι -
καί ίεροπ ρα ξί αι τής ε κκλησίας ήμών
Ό χ ρι σ τι α νι σμ ό ς ε ίν αι θρησκεία έξ ά π ο κ α λ ύ ψ ε ω ς ήτοι θείας
π ρ οε λεύ σε ως , α ύτ ογε νής , α υτούσι ος καί α υτά ρκ ης πρός π α ν δ,τι άφο-
ρα τήν σωτηρίαν τού ά νθ ρ ώ π ο υ , καί παρ ο υσ ι άζ ε ι τό τελειότερον σύ στη­
μα μή έπιδεόμενον ά λ λ ο υ π ρ ό ς τόν προκείμενον σκοπόν. Ό Χριστός
τόν μέν μ ω σ α ϊ κ ό ν νόμον συ ν επ λή ρωσ εν ά π ο κ η ρύ ξ ας έκείνας τ ών τ υ ­
πικών δ ι α τ ά ξ ε ω ν , δσαι δέν σ υν εβ ιβ άζ ον το πρός τό ε υ α γ γ ε λ ι κ ό ν
π ν ε ύ μ α «τόν νόμον τών εντολών έν δόγμασι /σταρ γη σας» κ α τ ά Τϊαϋλον
( Έ φ ε σ β' , 15), τ ά δέ νό μι μα τ ώ ν εθνικών ήγνόησε τελείως. Τάσις τις
συμβιβαστική άνε φάν η κ α τ ’ ά ρ χ ά ς π α ρ ά τώ κορυφαίω ΐΐέτρ ω , ά λ λ ’
εΰρεν όρθούμενον α ύτ όν τόν ά π ό σ τ ο λ ο ν τ ών εθνών : «εί σΰ, Ιουδαίος
υπάρχων, εθνικούς ζής κα'ι ούκ ιουδαϊκούς, τ'ι τά έθνη αναγκάζεις ϊουδαΐ-
ζειν ;» (Γαλ. β ' , 14). Ά π ο δ ο κ ι μ ά ζ ο μ ε ν καί ήμεΐς με τά τού μακ. Ν . Π ο ­
λ ίτο υ τούς λ ογ ίο υς " Ε λ λ η ν α ς , οι'τινες «κατ’ άρχάς άνετους ύπεχώρησαν
εις τόν ταυτισμόν παντός αρχαίου ναού πρός τούς χριστιανικούς και άνεκά-
λυπτον πλείστας ομοιότητας τών σεβόμενων αγίων πρός τούς αρχαίους θεούς
ή ήροοας» 2. Ό χ ρι στ ια νι σμ ός δέν έ γ ν ώ ρ ι ζ ε τοιούτους συμβιβασμούς
π ρ ο δ ι δ ό ν τ α ς ά δ υ ν α μ ί α ν , ενώ διά τής ά πο στ ρο φ ής πρ ός π α ν το όθ-
νεΐον έπιστοποίει π ε ρι φα νέ στ ερ ον τήν υ π ερ οχήν τού νέου θρησκεύ­
μ α τ ος καί τό πρός ά ν τ ί σ τ α σ ι ν ά νί σχυρ ον τών ψευ δων ύμων θ εών Ό
ά π ο λ ο γ η τ ή ς Τατιανός δριμύν έ γ ρ αψ ε «Πρός "Ελληνας λόγον», ϊ ν α ά πο-
δείξη α ύ τ ο ΐ ς επί σοφία έναβρυνομένοις, δτι ούδέν κέκτηνται ϊδιον,
ά λ λ ά τ ά π ά ν τ α π α ρ ά τών β αρ β ά ρ ω ν παρ έλα βο ν" «ποιον γάρ επιτήδευμα

1. Βλ. C a c a u b o n u s , De rebus saeris et ecclesiasticis exercitationes

X V I 1164, δ σ τ ις σ υ σ χ ε τ ί ζ ε ι τ ά τής έκ κ λ ησ ίας μ υστ ή ρ ια π ρ ό ς τά ελ λ η ν ικ ά
καί ά π ο δ εικ νύ ε ι opouc, ιδέα ς καί τ ε λ ε τ ά ς π ρ ο ε ρ χ ο μ έ ν α ς έξ έκείνων, καί Α.
1, ο i s y, L es m ysteres pa 37ens et le m y stere chretien Paris 193J. G. A n r i c h ,
D as antike M ysterien w esen in sein em E iu flu s und das Christentnm. G ottin gen
1894. ά λ λ α βλ. π α ρ ά Π ο λ ί τ η έν τη κατω τέρ ω ση μ ειουμένη πραχματείςχ-
2 «Περί τής τ οπ ο γ ρ α φ ικ ή ς σ η μ α σ ία ς τών έκκλησιώ ν έν Έ λ λ ά δ ι π ρ ό ζ
ά ν α χ ν ώ ρ ι σ ιν α ρ χ α ίω ν Ιερών», ά ν α κ ο ίνω σ ις γ ε ν ο μ έ ν η είς τό ... είς Ρώμην συν-
ελ θ ό ν τ ρίτον διεθνές ά ρ χ α ιο λ . σ υ ν έδ ρ ιο ν 1913, έν τόμ. Δ' A ao yp ., σ. 14.
 24 f Κ ορυτσας Ε υ λ ο γ ίο υ Κ ουρίλα

παρ’ ύμΐν την σόστασιν οϋκ άπό τών βαρβάρων έκτησατο;» διετείν%το
λ έ γ ω ν *. Τό α υτό δ μω ς ή δ ύ να τ ο ν ’ άντιστρέψιη και Κέλσος τις πρ ός
χρι στι αν ούς, ε άν ούτοι ά ν ε π ι ψ υ λ ά κ τ ω ς υίοθετώσι τά ξ έν α καί παρου-
σ ι ά ζ ωσ ι ν α υ τ ά ώς ϊδια.
Π α ρ ’ δ λ α τ α ΰ τ α ούδείς δ ύ ν α τ α ι ν ’ άρνηθή τό δι κα ίωμ α, δπερ
κέκτηται ό θρησκειολόγος π ρ ό ς καθορισμόν τ ών στ οιχε ίων έκάστης
θρησκείας. Οΰτ ος δέ ά ν α κ α λ ύ π τ ε ι π ο λ λ ά λ ε ίψ ανα έκ τής α ρ χ α ί α ς
λ α τ ρ ε ί ας , ά π ε ρ λ ε λη θ ό τ ω ς π α ρ α μ έ ν ο υ σ ι ν είσέτι π α ρ ά τω λ α ώ (καί
έ στ ω ώς π α ρ ά δ ε ι γ μ α ή συμπαθητική μ αγ εία), δ που δέν είσέδυσεν
ά π λ ε τ ο ν τό φ ώ ς του Ε υ α γ γ ε λ ί ο υ , καί ά λ λ α δ ιατ ηρ ηθέ ντα ώς ούκ ά π ά-
δ ο ν τ α πρός τήν ο υσί αν τοΰ χριστιανισμού, καί τοϋτο μ ά λ ι σ τ α σ υμ ­
βαίνει διά τήν φιλοσοφίαν, ώς γ ράφει ό φιλόσοφος καί μ άρ τυς Ί ο ν -
αχινός «Χριστιανός εύρεθήναι και ευχόμενος και παμμάχως άγιυνιζόμενος
ομολογώ, ούχ δτι άλλότριά έατι τά Πλάτωνος δόγματα τον Χ ρί στον».
π ά ν τ ε ς π α ρ α λ ε ί π ο υ σ ι τά κ α τ ω τ έ ρ ω : «άλλ’ δτι οϋκ έστι πάντη δμοια,
ώσπερ ουδέ τά τών άλλων, Στωϊκών τε καί ποιητών και συγγραφέων' έκα­
στος γάρ τις άπό μέρους τοϋ σπερματικού θείου λόγου τό συγγενές καλώς
ορών έφθέγξατο» 2. ’Α λ λ ά καί α ύ τ ό ς ό Πολίτης δέν άρνεΤται τελείως
τήν ΰ π α ρξ ι ν έλλην. στ οι χε ί ων έν τή ήμετέρα Θρησκεία « Ή δέ και μετά
τέλειον εκχριστιανίσμόν τοϋ ελληνικού λαοϋ διατηρησις δοξασιών και νομί­
μων τής αρχαίας θρησκείας δέν προέρχεται βεβαίως έκ σκοπίμου συμβιβαστι­
κής πολιτικής τής έκκλησίας. . . άλλ’ έκ τής δυναμεως τής συνήθειας και τής
βαθείας άποτυπώσεως είς τήν συνείδησιν τοϋ λαοϋ θρησκευτ. παραστάσεων,
τάς οποίας οϋδέν ϊσχυσε νά εξάλειψη. "Ενεκα τουτου έχομεν υποκαταστάσεις
αγίων είς αρχαίας θεότητας . . . » ®.
Οί ά ρ χ α ΐ ο ι Θ ρ ά κε ς δ ι α κ ρί ν ον τα ι ού μόνον διά τήν εμμονήν είς
τ ά ς Θρησκευτικάς ιδέας, ά λ λ ά καί διά τόν τρ όπ ο ν κ α θ ’ δν έξε λα ΐ-
κευον α ύ τ ά ς δ ι ’ ο ργ ια σ τι κ ών θιάσων, οϊτινες διά δ ι αφ ό ρω ν τε λετών
π α ρ ί σ τ ω ν τά π ά θ η τοΰ Δι ονύσον καί ά λ λ α π α ρό μ οι α . Αείψανον τ ο ύ ­
τ ων ε ί ν αι τ ά 'Αναστενάρια τής σήμερον καί οί κλήδωνες, περί ών π ο λ ­

1. Oratio ad Graecos, edidit J. C, Th. O t t o , Jenae 1851, έν άρχή.

2. ’Α π ο λ ο γ ί α β ' ό π έ ρ χ ρ ισ τ ι α ν ώ ν σ. 101, Β', έκδ. Β εν ετ ία ς. Τ α υ τ α π ε ρ ί ­
π ου φ ρ ο ν εί καί ό Ω ρ ι γ έ ν η ς : «ΤαΟτα λ έ λ ε κ τ α ί μοι ού π ρ ο σ φ ιλ ο ν ει-
κοΰντι μέν τ ο ί ς κ α λ ώ ς π α ρ ’ " Ε λλ η σ ι νε ν ο η μ έ ν ο ις , ούδέ κατηγοροΟντι τών
ύγ ιώ ν δ ο γ μ ά τ ω ν , βουλομένορ δέ π α ρ α σ τ ή σ α ι, δτι καί τού τ ω ν έτι μ ε ί ζ ο ν α καί
θ ε ιό τ ε ρ α λ έ λ ε κ τ α ί μ έν π α ρ ά τοίς θείοις π α τ ρ ά σ ι, προφ ή ταις του θεοϋ καί
ά π ο σ τ ό λ ο ι ς τοΟ ΊησοΟ». Κατά Κ έ λ σ ο υ κεφ. VII, M i g n e ΙΑ', 1492 Β.
3. "Ενθ’ άνω τ. σ. 21.
 Ε ισ α γ ω γ ή είς την Έ κ κ λ . ‘Ισ τ ο ρ . τη ς *Η ρακ λείας 25

λ ά εχουσι γ ρα φή Αι ό ρ γ ι ασ τ ι κ α ί α υ τ α ι τ ελε τα ί εχουσι π ά τ ρ ω ν α ς

ά γ ι ο υ ς τής έκκλησίας. Ε ί ν α ι μ ε γ ά λ η ή περί τά τ ο ι αΰ τα συμβιβαστική
καί δ ι απ λ α σ τ ι κ ή ίκανότης τοϋ θρακικοϋ, λαοϋ. ϊ ν α συμβιβάση π. χ.
τ ά ς περί τοϋ Θρακός Ιππέως π α ρ α δ ό σ ε ι ς πρός τόν ά γ ιο ν Γ ε ώ ρ γ ι ο ν ,
έπενόησε τόν θρϋλον τής δ ρα κ ον το κ το ν ία ς , μεταφέρων καί δλην τήν
ά ν ε κ δ ο τ ο λ ο γ ί α ν πρός τόν νέον ήρωα. Ούδαμοϋ γης ελληνικής άνεμί-
χ'ΰ'η τοΰοϋτον ό χριστιανιΰμός έν ταΐς αυνη&είαις και τη λαογραφία
δσον έν Θ ρ ά κ η 2' διό καί έ γ ρ ά ψα με ν ϊδιον περί τών θρησκευτικών λα'ΐ-
κών π α ρ α δ ό σ ε ω ν κ ε φά λαι ον έν He r ac le a sacra.

1. Περί τής π ε ρ ι έ ρ ν ο υ τ α ό τ η ς ο ρ γ ια σ τ ικ ή ς λ α τ ρ ε ία ς ά π ό τοΰ X ο υ ρ

μ ο υ ζ ι ά δ ο υ ή σ χ ο λ ή θ η σ α ν π ο λ λ ο ί ή μ έ τ ε ρ ο ί τε καί ξέ νο ι μ ε τ α β ά ν τ ε ς έπί
τ ό π ο υ είς τό χ ω ρ ίο ν Κωστή τής Ά γ α θ ο υ π ό λ ε ω ς , δ π ου ε ίνα ι τό κέντρον. Τ ε ­
λ ε υ τ α ί ο ι έ δ η υ ο σ ί ε υ σ α ν έν τω Ά ρ χ ε ί ω τοΰ θρακικοϋ . . . θησαυροΰ, τόμ. Ε'.
1938·19υ9. Ά θ ή ν α ι, ό Κ ω ν . Κ ο υ ρ τ ί δ η ς , Τ’ α ν α σ τ ε ν ά ρ ια , ή δ ιο νυ σ ια ­
κοί π α ρ α δ ό σ ε ι ς είς τήν Θράκην καί ο ί Β . Δ ε λ η γ ι ά ν ν η ς καί Δ. Π ε·
τ ρ ό π ο υ λ ο ς (σ. 9 0 - 5 , 129—141). Πλήρη β ιβ λ ιο γ ρ α φ ία ν περί τών α ν α σ τ ε ­
να ριώ ν εύρίσκ ει ό β ο υ λ ό μ ε ν ο ς έν τω Β' τόμω τής ή μ ε τ έ ρ α ς « Ι σ τ ο ρ ι κ ή ς
β ι β λ ι ο γ ρ α φ ί α ς τ ών φ υ σ ι κ ώ ν έ π ι σ τ η μ ώ ν έ ν Έ λ λ ά δ ι » ,
Ά θ ή ν α ι 1941 (βλ. Ε ΰρ ετ ή ρ ιον κυρίων ονο μ άτω ν) καί είς τ ό ν Γ' τ ό μ ο ν ήτοι
τήν Κ λ ε ί δ α τής ίστορ. β ι β λ ι ο γ ρ α φ ί α ς , έν λ έ ξ ε ι ά ν α σ τ ε-
νάρια). Π ά ντ ες δ ια τ ε ίν ο ν τ α ι, δτι π ρ ώ τ ο ς έγ ρ α ψ ε περί α ύτώ ν ό Χ ο υ ρ μ ο υ ·
ζ ι ά δ η ς, η μ είς δμως ά π ε δ ε ί ξ α μ ε ν (αύτ. σ. 406), δτι ό α ο ίδ ιμ ο ς 'Α γιο ρ είτη ς
Ν ι κ ό δ η μ ο ς π ε ρ ιγ ρ ά φ ε ι π ρ ο αυτοΠ τήν είδ ω λ ολα τ ρ ικ ή ν ταύτην τ ε λ ε ­
τήν, καθ’ ή\ οί χ ρ ισ τ ι α ν ο ί «ω σάν π α ρ ά φ ο ρ ο ι μ εθ υ σ μ έ νο ι καί δα ιμ ο νισ μ έ νο ι
κ τ υ π ώ ν τε ς π ό τ ε είς έ ν α μ έ ρ ο ς καί π ό ' ε είς ά λ λ ο καί π ρ ο μ α ν τ ε ύ ο ν τ ε ς κ ά π ο ιά
τινα ή φ α ν ε ρ ώ ν ο ν τ ε ς π ρ ά γ μ α τ α κ εκρυμμ ένα' διατί αϋτη ή τ ο ν μία π λά νη π α ­
λ α ι ό τών Ε λ λ ή ν ω ν , ο ΐ τ ι ν ε ς έσ ή κ ω ν α ν π α ρ ο μ ο ί ω ς τά ε ίδ ω λ ά των, δπω ς οί
ά ν α σ τ ε ν ά ρ ε ς τ ά ς ε ί ι ό ν α ς είς τους ώ μ ους τ ω ν . . . » . Χ ρη στοή θεια τών χ ρ ι σ τ ι ­
ανώ ν. Έ ρ μ ο υ π ο λ ι ς 1833, σ. 197 έ. τ ά σ σ ε ι δέ τό έθ ος τ οΰ τ ο μ ετ α ξύ τών δ ια ­
φόρων μ α γ ε ιώ ν τοϋ έλ λ η ν . λ α ο ΰ .
2. Π. χ. έν Θράκη τό λ α ϊ κ ό ν έ ο ρ τ ο λ ό γ ι ο ν ή μ η ν ο λ ό γ ι ο ν δεν α ν α γ ρ ά φ ε ι
α π λ ώ ς τούς ά γ ι ο υ ς τής η μ έρ α ς, ά λ λ ά καί τά έ ρ γ α , γ εω π ο νικ ά , να υ τικ ά, βιο­
τεχνικ ά κτλ. ά π ε ρ α ρ μ ό ζ ε ι νά έκ τ ελ ώ ν τ α ι καθ’ έκ άσ τη ν. Είναι δπ ω ς τά Γ εω ρ ­
γικά η μ ε ρ ο λ ό γ ι α , ά λ λ ά γ ε ν ι κ ό τ ε ρ α καί σ υ ν δ ε ό μ ε ν α π ρ ό ς τ ο ύ ς ά γ ι ο υ ς , καί
οί μή νες αυτ οί ε χ ο υ σ ι θρη σκ ευ τικά ο ν ό μ α τ α ήτοι Σ τ α υ ρ ό ς έν Π ετροχω ρ ίω
(Τζαχήλι) λ έ γ ε τ α ι ό Σ ε π τ έ μ β ρ ι ο ς (θ ρα κ ικ ά θ ', σ. 341), "Αϊ Δημήτρις ό Ο κ τώ ­
βριος, "Αϊ ’Α νδ ρ έα ς ό Ν ο έμ β ρ ιο ς (αύτ. 343), Κυριακή τοΰ λ ο υ λ ο ύ δ ’ ή Σ τ α υ ρ ο ­
π ρ ο σ κ ύ ν η σ ή (σ. 315) κτλ. Μ ετ α ξύ Λ ο ύπιδας καί Π ε ρ ι σ τ ά σ ε ω ς κατά Δ ρ ά-
κ ο ν (θ ρ α κ ικ ά σ. 91) υ π ά ρ χ ε ι μ ε τ α λ λ ι κ ό ν ϋδωρ, δ π ε ρ ό λ α ό ς α φ ιέρ ω σ ε είς
τήν Ε λ ε η μ ο σ ύ ν η ν , νε οδ α μ ώ δ η θεάν. Μ ετά τ ο ύ ς α ρ χ α ί ο υ ς ’Α θη να ίους
οί Θ ράκ ες χ ρ ισ τ ι α ν ο ί έ μ φ α ν ίζ ο ν τ α ι λ ία ν φ ιλ έο ρ τοι, δ σ ο ν καί δραστή ριοι καί
φ ιλ ό π ο ν ο ι γ ε ω π ό ν ο ι, έκαστη κ οινότης έ τ έ λ ε ι κ α τ ’ έ τ ο ς τήν π ά νδ η μ ο ν καί δη-
μ ο τ ε λ ή θρησκευτικήν έν τισι δέ καί έμ πορικήν π α νή χ υ ρ ιν , ών α{ σ π ο υ δ α ίο -
26 f Κ ορυτοας Ε ύ λ ο γ ίο υ Κ ο υ ρ ίλ α

'Η ΰ'ρηακεία κατά ταϋτα δεν εί ναι ϋ'εωρία πλέον, ε ίναι πράξις,
κτήμα τοϋ λαοϋ, δστις ζή καί κινείται έν αυτή καί αυνφδά ταντγ)
ρνΰ'μίζει πασαν βι ωτι κήν ε νέργει αν. Δέν ε ί ναι μόνον ώρισμέναι τ ά ­
ξεις έν Θράκη, α ϊ τ ι ν ε ς ώς έκ τής μ ορ φώσ εως είτε έξ α ν α τ ρ ο φ ή ς π α ­
ρ ου σι ά ζο ν τα ι θρησκευόμεναι, ώς γ εν ι κώς συμβαίνει, ώστε ή θρησκεία
ν ά ύ π ά ρ χ η είς τόν έ γ κέ φ α λ ο ν ώρισμένων ά τ ό μ ω ν , οι δέ λοιποί ν ά έν-
θ υ μ ών τα ι αυτήν, δ τ α ν π ηγ α ί ν ω σ ι (καί αν π ηγ αί νωσι ) είς τήν έκκλη-
σίαν, ε ί ναι τό σύνολον. Αότό ε ί ν αι τό π ο λύτ ι μον σ υμ π έ ρ α σ μ α , ου
ένεκα ούκ ό λ ί γ α έ γ κ ε φ α λ ι κ ά κ α τ η ν α λ ώ σ α μ ε ν κ ύτ τ αρ α, άνερευνήσαν-
τες ποικίλα λ α ο γ ρ α φ ι κ ά κείμενα καί συγ κ ρί ν αν τε ς τά ά ρ χ α ΐ α πρ ός τά
ν έα καί σ χ ε τ ίσ α ν τ ε ς τ α ΰ τ α πρός τ ά ς π α ρ α δ ό σ ε ι ς ά λ λ ω ν χ ω ρ ώ ν πρός
κ αθορισμόν τής γ ε ν έ σ εω ς καί π ρ ο ελ ευ σ εω ς α υτ ών . Οϋ τ ως ένομίσαμεν,
δτι ά ν τ α π ο κρ ι ν όμ ε θα , έκκλησιαστικήν τοπικήν σ χ ε δ ι ά ζ ο ν τ ε ς ιστορίαν,
πρός τ ά ς μ ε γ ά λ α ς άξιώσε ις τής σ υ γ χ ρ ό ν ο υ έπιστήμης. Κ α ί ά τ α υ τ α
δέν άρκεΐ ν ’ ά ν α γ ρ ά ψ η τις ά π λ ώ ς τά γ ε γ ο ν ό τ α καί π ε ρ ι πε τε ί ας μόνον,
ά λ λ ά καί τά γ εν εσ ιουρ γι κά α ϊ τ ι α καί τήν β αθ μ ι α ί α ν έξέλιξιν καί δια-
μόρφωσιν τών θρησκευτικών ιδεών, π αρ ι σ τ ώ ν τήν π ρ α γ μ α τ ι κ ή ν εικόνα
του θρησκευομένου λ α οΰ. Κατά π όσον έ π ετ ύχο με ν, ά λ λ ο ι ς ά πόκε ιται
ν ά κρίνωσιν.
’Ά λ λ η ά πό δ ει ξ ις τής θρησκευτικότητος καί τής έξαιρέτου π ν ε υ ­
ματικής κινήσεως τ ών Θ ρ ακ ών ε ίναι, δτι έ ν τ α ϋ θ α έ π ε π ό λ α σ α ν πολ-
λαί αιρέσεις, α ϊ τ ι ν ε ς έ σώζ ον το μέχρι τών τ ε λε υ τ α ί ων χ ρό ν ω ν τής
βυζ. α υ τ ο κ ρ α τ ο ρ ί α ς . Έ ν Θράκη οί Ά ρ ε ι α ν ο ί μετά τήν ’Α λε ξ ά ν δ ρ ε ι α ν
ε ί χ ο ν τήν ΐ σχυροτέ ραν μερί δα' διό καί β λ έ π ο με ν μ ητ ροπ ολί τ ας ' Η ρ α ­
κλείας ώ ς α ρ χ η γ ο ύ ς τής αίρέσεως, Ο ϋ τ ω ς έ δρ α ν ε ΐ χ ον έ ν τ α θ θ α οί
Π α ν λ ι κ ι α ν ο ί , π α ρ α φ υ ά ς τ ών Μ α ν ι χ α ί ω ν ά π ό Π α ύ λ ου τοϋ Σαμοσατέως
έ χ ο υ σ α τήν άρχήν. Οί Μααααλι ανοϊ ή Έ ν θ ο υ σ ι α σ τ α ί ε ι χ ον κέντρον
τό Παπίκιον δρος ήτοι τήν Ρί λαν , δ πο υ έπί Β υ ζ αν τι ν ών ό π ήρ χο ν σε-
μ ν ε ΐ α καί φροντιστήρια μ ο ν α χ ώ ν δ ιακρινομένων έπί αύτηρότητι βίου,
ώς β λέ πομε ν έν τώ βίω Μαχί μου τοϋ Καυ οο καλ υβ ίτ ου ξ Έ ν τώ έσω-
τερικώ τής Θράκης, ώ ς σκληρώ τ ό π ω έ ξορίας, ά π ε σ τ ά λ η ό άρχιεπί-

τ εραι τ 0 ΰ ά γ ιο υ Γ ε ω ρ γ ί ο υ έν Ή ρ α κ λ ε ί α τής Π α να γίατ (8 Σ επ τ ε μ β ρ ίο υ )

έν Σ ηλυμβρία, τής ά γ ι α ς Π α ρ α σ κ ευ ή ς (π α λ α ιό τε ρ ο ν ) έν Έ π ι β ά τ α ις , είς α ς
ε υ λ α β ε ί ς π ρ οσ κ υ ν η τα ί π α ν τ α χ ό θ ε ν καί έξ αυτή ς τής Β α σ ι λ ε υ ο ΰ σ η ς σ υ ν έ ρ ρ ε ο ν ·
1. Ε ύ λ ο γ ί ο υ Κ ο υ ρ ί λ α Λ α υ ρ ι ώ τ ο υ , Ι σ τ ο ρ ί α τοΟ άσκη-
τ ισ μ ο ΰ , Ά θ ω ν ΐτ α ι , τόρ. Α'. Θ ε σ σ α λ ο ν ίκ η 1929, σ. 103 104, 110 Acta pati'iarch·
Μ i k 1 ο s i c h - Μ u 1 1 e r, τόμ. I, a. 296 έ. Περί Π αυλικιανώ ν βλ. Σ α ρ ο θρ ·
272. καί ΛΊολ.619, κ εΐνται 12 χ ω ρ ία π έ ρ ιξ τής Έ λ ίκ η ς ήδη π α π ισ τ ώ ν κ έντρον'
 Ε ισ α γ ω γ ή εις τήν Έ κ κ λ , ‘Ισ τ ο ρ . τής *Η ρακ λείας 27

σκοπος ’Α λ ε ξ α ν δ ρ ε ί α ς Θεοδόσιος, ώς μονοφυσίτης μετά τής σ υ νο δ ία ς

τών ο π α δ ώ ν αύτοΟ (επίσκοποι πολλοί ) 300 έν δλω «είς ά π ό σ τ α σ ι ν
μιας η μέ ρας είς κ ά σ τ ρ α κ α λ ο ύ μ ε ν α Δέ ρ κο ς» '.
Έ ν Θράκη α ν α φ α ί ν ε τ α ι κ α τ ά τόν Δ' α ι ώ ν α ή αι'ρεσις τών Κολ-
λυριδιανών, ά π ο δ ι δ ό ν τ ω ν τή θ ε ο τ ό κ ω θείαν λ α τ ρ ε ί α ν 2, οϊτι νες ύπό
δ ι άφ ορ ον ό ν ομ α διεδίδουν τ ά ς π λ ά ν α ς τ ών Μ α ν ι χ α ί ω ν 3. Έ ν ω έν τή
Ά ν α τ . Θράκη έ π λ ε ό ν α ζ ο ν οί ’Αρειανοί, πρός βορράν ήσαν ’Ο ρ θ ό δ ο ­
ξοι Κ α τά τήν σ υγ κ ρ ο τ η θ ε ΐ σ α ν έν Σαρδι κή σύνοδον (342) ό Μ . Ά θα ~
νάσιος ύ πε δέ χθη μ ε τ ’ ε ύ λα β ε ί α ς έν Ά δ ρ ι α ν ο υ π ό λ ε ι καί έξαίρει τήν
ευσέβειαν τών κατοίκων ά ν α δ ε ι ξ ά ν τ ω ν καί δέκα μ άρ τ υ ρ α ς ύπέρ του
δ ό γ μ α τ ο ς τής Ν ί κ α ι α ς 4. Κ α τ ά τόν Ι ς ' α ι ώ ν α άνεφύη αϊ ρε σι ς έ ν τ α ϋ θ α
περί π α ρ α δ ε ί σ ο υ καί ψυχής, τόν δέ ΙΗ' μετέδωκεν ό άοκητής Παντε-
λεήμων τ ά ς περί σ υ νε χ ού ς μ ετα λήψε ως καί μ νημ οσύ νων έριδας του
Ά θ ω ν ο ς , οί δέ ο π αδ ο ί α υτ ού ώ ν ο μ ά σ θ η σ α ν (μόνον έδώ) καί θεοσο-
φιαται ή θεοφώτιστοι, ώς β λέ πομε ν είς τήν συνοδικήν καταδίκην
α ύ το ΰ έπί π α τ ρ ι ά ρ χ ο υ Γ α β ρ ι ή λ, τώ 1807, οΐτινες έ ξηκολούθουν
δ ιδάσκον τε ς καί τώ 1843, δτε ή να γ κ ά σ θ η τό π α τ ρ ι α ρ χ ε ΐ ο ν νά έκδώση
άφορισμόν. Οΰτοι έν ’Ά θ ω ώ ν ο μ ά ζ ο ν τ ο Κ ολλνβάδε ς (διά τ ά κόλ-
λ υ β α = μ ν η μ ό σ υ ν α , ου δρου ά γ ν ο ε ΐ τήν σ η μασ ίαν ό κ. Κονιδάρης
(ένθ’ ά νω τ. σ. 311). Ο δ τ ω ς ή Ά δ ρ ι α ν ο ύ π ο λ ι ς , ήτις «τά μέν δευτ ερε ΐα
τής Κ ω ν σ τ α ν τ ι ν ο υ π ό λ ε ω ς έχει, τ ά προ^τεΐα δέ π α σ ώ ν τών κ α τ ά τήν
Δύσιν π ό λ ε ω ν ά ρ μ ο ζ ό ν τ ω ς α ύ χ ε ι » 5, συνέχισεν έπί π ολύ τ ά ς βυζ
π α ρ α δ ό σ ε ι ς καί π α ρ ο υ σ ί α σ ε μ ε γ ά λ η ν πνε υμ ατι κή ν κίνησιν καί ύπήρ-
ξεν ό θ ε μ α τ ο φ ύ λ α ξ τών περί ά π ε λ ε υ θ ε ρ ώ σ ε ω ς τού γέ νο υς π α ρ α δ ό ­
σεων, ώς δ ιεξοδικώς ά ν ε π τ ύ ξ α μ ε ν έν ειδική μ ο ν ο γ ρ αφ ί α fi.

1. Δ ιή γ η σ ις Ί ω ά ν ν ο u ’Ε φ έ σ ο υ , θ ρ α κ ικ ά , τόμ. Ε'. σ. 218.

2. Έ π ι ψ. π ερ ί αίρ. οζ', 257 έ.
3. Βλ. Κ ο ν τ ο γ . Έ κ κ λ η σ ίστορ . Α', σ. 623.
4. Περί τής σ υ ν ό δ ο υ τού 325, ’Α π ο λ ο γ ί α π ρ ό ς Κ ω ν σ τ α ντ ίνο ν 4 (βλ
Κ ο ν ι δ ά ρ η ν , έ ν θ ’ άνω τ. σ. 307).
5. Μ α ν ο υ ή λ Κ ο ρ ί ν θ ι ο ς . βλ. Ε ύ λ ο γ ί ο υ Κου ρί λα .
Λ α υ ρ ι ώ τ ο υ , Ό οίγιος Σ τ έ φ α ν ο ς έν ’Α ν δ ρ ια ν ο υ π ό λ ε ι, θ ρ α κ ι κ ά τόμ. ΣΤ',
σ. 250, σημ. 2. Ό Μ α ν ο υ ή λ έξ α φ ο ρ μ ή ς τής έρ ιδ ος τ αύ τη ς σ υ ν έ γ ρ ά ­
ψε τόν θ α υ μ ά σ ι ο ν π ε ρ ί π α ρ α δ ε ί σ ο υ λόγον, δν έξ
Ιβηρ. κωδικός 512 έ δ η μ ο σ ί ε υ σ ε ν έ λ λ ιπ ώ ς ό Γ ε δ ε ώ ν (βλ. ’Εκκλησιαστικής
ι σ τ ο ρ ία ς συμμικτα. Κ /πολις 1905 σ. 21 έ . ) . 'Η μ ε ί ς δέ ε ύ ρ ό ν τ ε ς ά ρ τ ιώ τ ερ ο ν ά π ό
π ά σ η ς ά π ό ψ ε ω ς κώδικα ά ν ε τ υ π ώ σ α μ ε ν μ ε τ ά π ο λ λ ώ ν π ρ ο λ ε γ ο μ έ ν ω ν είς τήν
« θ ε ο λ ο γ ί α ν » τόμ. Κς', 1955, τεύχ. Β ’. σ.
6. θ ε ό κ λ η τ ο ς ό Π ο λ υ ε ί δ η ς (ό λ ε γ ό μ ε ν ο ς ’Α γ α θ ά γ ­
γ ε λ ο ς ) καί τ ό Λεύκωμα (1731 33) α ύ τ ο ΰ έν Γ ερ μ α νία (έξ ά ν εκ δ ό τ ο υ κώδι-
κος). Ό φ ιλ ε λ λ η ν ισ μ ό ς τών Γ ερ μα νώ ν, Ά θ ή ν α ι 1935, σ. ια', 306 (ά ν ά τ υ π ο ν έκ
τώ ν θ ρ α κ ικ ώ ν τόμω ν Γ ' - Ζ', 1932- 1935. ό σ υ γ γ . Ά δ ρ ι α ν ο υ π ο λ ί τ η ς Ίβηρίτης·
 28 f Κορυτσας Ε ύ λ ο γ ίο υ Κ ο υ ρ ίλ α

cΗ τών μ η τ ρ ο π ο λ ιτ ώ ν ' Η ρακλείας ιστορία έν μέρει είναι και ιστο­

ρία το ν ο ικ ο υμ εν ικ ο ύ π α τ ρ ι α ρ χ ε ί ο υ , δι’ ήν κ α τ ε ΐ χ ο ν οδτοι τήν έξέχου-
σα ν τοΟ πρω τοΰ'ρόνου θέσιν έν τω Σ υ ν τ α γ μ α τ ί ω « ν π έρ τιμ ο ς τών
ν π ερ τίμω ν και εξαρχος π ά σ η ς Θ ράτης κα ι Μ α κ εδο ν ία ς». Είς ά π α ν τ α
τόν χρόνον ό ' Η ρ α κ λ ε ί α ς , εις τ ών π ρ ω τ ό θ ρ ο ν ω ν τριών γ ε ρ ό ντ ω ν, διε-
τήρησε σ ε β α σ τ ά καί ά μ ε ί ω τ α τ ά π α λ α ι γ ε ν η π ρο ν ό μ ια έπί τοΟ οικου­
μενικού π α τ ρ ι ά ρ χ ο υ χει ρο το νών (εΐμή ήν έ πίσκοπος) καί έ γκα θι όρ ύω ν
αύτόν, έ ν δυό με νος έντός τοΰ ίεροΟ β ήμ ατ ος , οσάκις συνε λε ιτ ούργ ει
α ύτώ, καί ί σ τάμ εν ος έπί τοϋ ίεροΟ σύνθρονού. Καί δ μ ω ς έ πισήμως
άνεκοινώθη εις τήν ά τ θ ί δ α ά κα δή μ ε ι α ν καί έδηιιοσιεύθη έν τοίς Πρα-
κτικοΐς α υτής «περί ά σ υ σ τ ά τ ω ν προνομίων του Η ρ α κ λ ε ί α ς » ! «θοΟ
Κύριε, φυλακήν του στ όμ ατ ί μου» ι.
" Ενεκα του λ ό γ ο υ τούτου καί ώς π λη σ ι ό χ ω ρ ο ς ό ‘Ηρ α κλ ε ί α ς ήν
συν ήθως έ νδημών έν Κ ω ν σ τ αν τ ι ν οπ ό λε ι καί παρ ήδρ ευε ν έν τή ίερα
Σ υ ν ό δ ω ' διό καί σ υ χ ν ό τ α τ α σ υ ν α ν τ ώ μ ε ν α ύ τ όν ύ π ο γ ε γ ρ α μ μ έ ν ο ν είς
τ ά ς έπισήμους πράξεις. Καί έν τ α ΐ ς ο ίκ ο υμ ε νι κ αΐ ς δέ συνόδοις σπου-
δ α ί α ν συμμε τοχ ήν έ λ ά μ β α ν ε καί π ροήδρευεν έν ά π ο υ σ ί α π ατ ρ ι ά ρ χ ο υ ,
ώς ό Π αϋλος εν τή Β' μετά τήν ά α ο χ ώ ρ η σ ι ν Γ ρη γο ρ ίο υ το ϋ Θεολόγου.
‘Ο λόγος α ύ το ΰ ην νόμος έν τ η συνόδω καί μ ε γ ά λ ω ς ϊ σ χ υε π α ρ ά τε
τοίς αύτοκ ράτο ρσ ι καί τ ο ί ς Σ ο υ λ τ ά ν ο ι ς έπειτα. Πολλοί ά νήλθον είς
τόν Οίκουμ. θρόνον, άφοΰ ά π ό τοΰ ΙΖ' α ί ώ ν ος ήν π λέ ον κάτοικος
Φ αν αρ ιού ό ‘Η ρ α κλ ε ία ς , έ χ ω ν καί ϊδιον κ α τ ά λ υ μ α , δτε διά τήν δια-
κυβέρνησιν τής έ τ α ρ χ ί α ς π ρ οσ έ λ α β ε βοηθόν έπίσκοπον. Τότε ούτος
μ ετά τών ά λ λ ω ν π ρ ωτ ό θ ρ ο ν ω ν , τών Κ α ισ αρ εί α ς καί Ε φ έ σ ο υ , προσ-
λ α β ό ν τ ε ς καί τόν Νίκαιας καί Κυζίκου, ά π ε τ έ λ ε σ α ν τήν π ε ν τ ά δ α τών
έφορω ν διά τά λί α ν α ύ ξ η θ έ ν τ α τοϋ π ατ ρ ι α ρ χε ί ο υ α ύ λ ικ ά χρέη καί
καί ε ί χ ον διανείμει είς ε αυ τ ο ύ ς δ λ ο υ ς τούς λοι πού ς ά ρ χ ι ε ρ ε ΐ ς είς
έ φ ο ρ ε ν ο μ έ ν ο ν ς 2. Ά λ λ ά καί δι ά τήν έ π α ρ χ ί α ν α ύτο ΰ ό ‘Η ρ α κ λ ε ί α ς
ύπήρξεν ε ύε ργ ε τι κώ τα το ς αϋτη έφημίζετο έπί π λο ύ τ ω καί ευνομία
έ χ ο υ σ α έξαίρετον π ολ ιτ ι σμ όν καί έμπόριον καί β ιομηχαν ίαν , όφειλό-

1. ’Α καδημία ’Αθηνών, σ υ νεδρ ία τής 15 Μαΐου 1930. Μ. Ω. Γ ε δ ε ώ ν

(sic) «’Α ρ χ ιε ρ έ ω ν Η ρ α κ λ ε ί α ς ά σ ύ σ τ α τ α π ρονόμ ια ». Ά π ό σ π . έκ τών Πρακτ.
τής ’Ακαδημίας, Τ, 1930, σ. 203 έ. καί ά ν ά τ υ π ο ν έκ σ. 8 καί έπειδή ό μακ.
ε ί χ ε γ ρ ά ψ ει τ ά αν τ ίθ ετ α , δ ι κ α ιο λ ο γ ε ί τ α ι, ότι «ήν α δ ύ ν α τ ο ν νά γράψω τ α ΰ τ α
π ρ ο 40 έτών, ν ε ώ τ ε ρ ο ς ών καί σ τ ε ρ ο ύ μ ε ν ο ς θ ά ρ ρ ο υ ς (!) ο π ε ρ έ χ ω νΰν περί τό
δ ειλ ιν ό ν δ υ σ τ υ χ ώ ς τοΰ βίου μου», ά λ λ ’ ήτο τ ό τ ε ν έ ο ς 60 έτώ ν ά ν θ ρ ω π ο ς ;
2. Βλ. Σ τ ε ψ α ν ί δ η ν , ‘Ε γκριτοι α ρ χ ιε ρ ε ίς τοΰ Οίκουμ θρονου έν
Νέω Ποιμένι Α', σ. 151, 156- 158. Γ ε δ ε ώ ν, Μ \ε ία σ. 165 - 167 - 168. Ο Ή ρ α ·
κ λεία ς Μ ε λ έ τ ι ο ς ε ί χ ε 30 έ φ ο ρ ε υ ο μ έ ν ο υ ς α ρ χ ιε ρ ε ίς .
 Ε ισ α γ ω γ ή εις τή ν Ε κ κ λ . 'ϊ σ τ ο ρ . τη ς cΗ ρα κ λεία ς 29

μενα είς τήν διάδοσιν τών ε λληνικών γ ρ α μ μ ά τ ω ν καί τήν ά π ό τής

έκκλησίας δ ι α π α ι δ α γ ώ γ η σ ι ν . ' Η έ π α ρ χ ί α Η ρ α κ λ ε ί α ς ε ί χε ν ά νθ ο ύ σ α ς
καί τελείως ώ ρ γ α ν ω μ έ ν α ς κοινότητας, α ϊτ ι ν ε ς διά τών φ ι λ α ν θ ρ ω π ι ­
κών καί κοι νωφε λών ι δ ρυ μά των καί διά τών ά γ α θ ο ε ρ γ ώ ν καί φίλο-
π τ ώ χ ω ν ά δε λ φ ο τ ήτ ω ν ά π έ δ ε ι ξ α ν ζ ώ σ α ν τήν πίστιν τοΟ Χρίστου έν
τ α ΐ ς κ αρ δί αι ς τ ώ ν πι στ ών . Λέσχαι, φιλεκπαιδευτικοί σύ λ λο γ οι έκδι-
δόντ ες τ ά ς ’Ε π ε τ η ρ ί δ α ς α υτών , μουσε ία καί έν έκάστη σχε δόν κοι-
νότητι βιβλιοθήκαι έ μ αρ τύρ ουν τήν πν ευματι κήν α υ τ ώ ν κίνησιν καί
τόν έ λληνοχρι στιανικόν πολιτισμόν, ου έ τά χθη θ ε μ ατ ο φύ λα ξ ή γε-
ρ α ρ ά μητρό πο λι ς τής Η ρ α κ λ ε ί α ς .
Σ υγκεκριμένην ιδέαν περί προόδο υ έν τ α ΐ ς τουρκοκρατουμέ-
ν αι ς χ ώ ρα ι ς ή δ υ να τ ό τις ν ά λάβη έκ τής κ α τ α σ τ ά σ ε ω ς τών σχολείων,
ά τ ιν α δ ι αν οί γο υσ ι τ ά ς λ ε ω φό ρο υ ς τοΟ πολιτισμού, καί έπειδή ή έκ-
π αί δ ευ σι ς τότε διετέλει ύπό τήν έ πο π τε ί αν τής έκκλησίας, δ υ ν ά μ ε θ α
ά σ φ α λ ώ ς ν ά ε ϊ π ω μ ε ν , δτι ή θ ε ρ α πε ί α τών Μουσών εί ναι αγλαός καρ­
πός της άγιας ήμών θρησκείας ι. Π α ρ ά τόν ν αό ν ά νηγείρετο καί τό
σχ ο λε ΐ ον . Ναός λο ιπ όν καί σ χ ολ ε ΐο ν οί δύο οφθαλμοί, δ ι ’ ών β λ έ ­
πει τις τό άληθινόν φώς, τό δ ίτροχον καί εύδρομον άρμ α, δ ι ’ ου δ ι­
εισδύει τις είς τ ά ς π ν ε υ μ α τ ι κ ό ς σφ αίρας. Πείθεται τις, δτι τό δένδρον
τής π αι δ ε ί α ς έ πι μελ ώς έ κ αλ λ ι ε ρ γ ε ΐ τ ο έν Θράκη δ ιερχόμενος τούς τ ό­
μους του Έ λ λ η ν . φιλολ. Σ υ λ λ ό γ ο υ , καί τήν ’Επετηρίδα του θ ρ α κ .
φιλεκπαιδευτ. Σ υ λ λ ό γ ο υ 2. Τοιουτος Σ ύ λ λ ο γ ο ς έλειτούργει καί έν
Ρ α ι δ ε σ τ ώ 3. Δέν ήτο λ οι πόν μόνον ω ρ α ί α καί ε ύφ ο ρωτ ά τη ή χ ώ ρ α
αϋτη, ήν ά π ε θ α ν ά τ ι σ ε ν ή λ ύρ α τού Ό ρ φ έ ω ς καί Μ ουσαίον , ά λ λ ά καί
εστία λ ο γί ων καί έ πι στ ημ όν ων καί δ ιασήμων ά ν δ ρ ώ ν 1. ' Η ‘Ηρ ά κλ ε ια

1. Τ ο ύ τ ο έπ ικ υ ρ ο υ τ α ι καί έκ τοΰ γ ε γ ο ν ό τ ο ς , δτι οί έ ξ ω μ ώ σ α ν τ ε ς " Ε λ ­

λ ηνες καί ’Α λ β α νο ί εύ ρ ίσ κ ο ν τ ο είς μειονεκτικήν κ α τ ά σ τ α σ ι ν , καίτοι έζω ν
Οπό κ α λ λ ι τ έ ρ α ς ή οί Χ ρισ τ ια ν οί συνθήκας.
2. "Ετος Α' 1872 3, Κ/πολις 1873. Δ ιά τήν ά ν α τ ο λ . Θράκην έπιθι τά
θ ρ α κ ι κ ά τοΰ Ε ύ σ τ ρ . Δ ρ ά κ ο υ .
3. Ο υτος έξεδίδου τήν ’Επετηρίδα, βλ. τ ό ν λ α μ π ρ ό ν π α νη γ υ ρ ικ ό ν του
σ χ ο λ ά ρ χ ο υ Κ. Τ σ α ο ύ σ η Β ά γ ι α 1874.
4. Έ νταΟ θα ά ν α φ έ ρ ο ν τ α ι σ π ορ α δ ικ ώ ς λ ό γ ι ο ι τινες έ ξ α ι ρ έ σ ε ι τής
'Η ρακλείας, ήτις φυσικά θά ά π ο τ ε λ έ σ η ’ί διον κ εφ άλαιον. (Δ έν δ ύναμ αι δμ ω ς
νά σ ιω πή σω τόν εκ λ εκ τ ό ν Ίβηρίτην Ν ι κ η φ ό ρ ο ν Χ α ρ τ ο φ ύ λ α κ α
(1799 1840), τόν έξ Η ρ α κ λ ε ί α ς Ί φ ι κ ρ ά τ η ν Κ ο κ ί δ η ν καθηγητήν
α σ τ ρ ο ν ο μ ί α ς Έ θν. Πανεπ. έκ Γ άνου καί τόν γυμν. I. Π α ν τ ο ύ ρ η ν). Ι ε ­
ρ ό θ ε ο ς π α τ ρ . Ά \ τ ι ο χ ε ί α ς καί ό Κ ,π ό λ εω ς Κ α λ λ ί ν ι κ ο ς Α' έκ Χώ­
ρας, Ά ν α σ τ . Χ ο υ ρ μ ο υ ζ ι ά δ η ς καθηγ. Μεγ. του γ έ ν ο υ ς Σ χ ο λ ή ς έκ
Μ έτρω ν. Ί ω . Λ ε ο ν τ ό π ο υ λ ο ς δ ιδ ά σ κ α λ ο ς του Γ έν ο υ ς έκ Π λ α τ ά ν ο υ ,
 30 f Κ ορυτοας Ε ύ λ ο γ ίο υ Κ ουρίλα

έγέννησε τόν οίκ. π α τ ρ ι ά ρ χ η ν Διονύσιον Δ' (1671 ■ 1673) Μουσελ(μην

κ α τ α γ ό μ ε ν ο ν έκ Κο μνηνών. τ ε λ ε υ τ α ΐ ο ν ( f 1719) τής εστεμμένης ταυ"
της β υ ζα ντι νή ς οί κογ εν εί ας ψέρομεν τόν μεμονσωμένον καί π ο λ ύ γ λ ω σ ­
σον Δ ρ ύ σ τ ρ α ς ' Ιερό&εον, τόν γ ν ωσ τ ό ν έκ τής εύρείας αύ το ΰ α λ λ η λ ο ­
γ ρ α φ ί α ς πρ ός τόν Χ ρ ύσ αν θ ον 'Ιεροσολύμων. Ου τος , Ι ω ά ν ν η ς Κομνη-
νός πριν χειροτονηθή, ε ί ναι σ υ γ γ ρ α φ ε ύ ς τοΰ «Προσκυνηταρίου του
' Α γ ί ο υ ’Ό ρ ο υ ς » καί ά λ λ ω ν σ υ γ γ ρ α φ ώ ν . Έ λ έ γ ε τ ο Μ ό λυ β δο ς, πριν ή
ά να κ τή σ ητ α ι τήν ν έ αν έ π ω ν υ μ ί αν , δτε έ γρ αψ ε σ π ο υ δ ά ζ ω ν έτι είς τήν
περιώνυμον Σ χ ο λ ή ν τοΰ Βουκουρεστίου «Έγκώμι ον πρός ιόν υιόν Δον-
κα τοΰ αΰθέντου» έκ μέρους καί τών ά λ λ ω ν φοιτητών π ρ ο σφ ω ν ή σ α ς
αύτώ. Ό λ ό γ ο ς ε ίν αι διηνθισμένος π ά σ α ι ς χάρισι καί τώ ρητορικώ
ΰψει π ρο φοι βάζε ι τόν δ ι α πρ ε πή ε λ λη νι σ τή ν ’ διό καί έκ κώδικος τής
Μ ε γ ί σ ι η ς Λ α ύ ρ α ς δημοσιεύομεν έν Her. sacra. Κ α ί ή Ρ αι δ ε σ τ ό ς έχει νά
έπιδείξη ’Ά ν θ ι μο ν τόν Ε', π α τ ρ ι ά ρ χ η ν Κ /λ ε ω ς καί τόν ' Ι ε ρ ο σ ο λ ύ ­
μων ’Α θ α ν ά σ ι ο ν Ε', c0v έξαίρετον έν Κ/πόλει π ρ ω τ ο ψ ά λ τ η ν Γ.
Ρ α ι δ ε σ τ ι ν ό ν καί τόν κ ράτ ι στ ον του " Ελ λη νο ς λ όγ ου άντιπρό-
σωπ ον , τόν μητροπολί την ’Αθηνών (1785-7) ’Α θα νάσι ον Μι χαήλ .
Ου τ ος δ ι αμ έ νω ν είς τό κλεινόν τής Π α λ λ ά δ ο ς ά σ τ υ καί ώ ς ύμήττειος
μέ λι σσ α ά ν θ ο λ ο γ ή σ α ς έκ τοΰ ελληνικού λειμώνος συνέθετο θαυμα-
σίως είς Περίκλειον δφος τό « Παιρίδος έγκώμιον», δ ι ’ έπικλήσεως
ομηρικής π ρ ο κ ύ π τ ω ν :

'Έσπετε νΰν μοι, μοΰσαι, Όλΰμπια δώματ’ έχουσαι’

υμείς γαρ θεοί έστε, παρεστέ τε, ΐστε τε πάντα’
ήμεΐς δέ κλέος οΓον άκοΰομεν, ουδέ τι ΐδμεν,
δσαι θ ’ εστίαι τοΰ νΰν Ραι δε στοϋ τελέθουσι.
πληθύν δ ’ ούκ εγώ μυθήσομαι, ούδ’ ονομήνω,
ο ΰδ’ εϊ μοι δέκα μέν γλώσσαι, δέκα δέ στόματ’ είεν,
φωνή δ ’ άρρηκτος, χάλκεον δέ μοι ήτορ ένείη !

ό ά ρ χ ιε π ί σ κ ο π ο ς Π ρ οικ ο ννή σο υ Δ α ν ι ή λ , ό Ν ε ό φ υ τ ο ς Τυρολόης, ό

Γ ρ η γ ό ρ ι ο ς Μ υ ρ ι ο φ ύ τ ο υ καί ό λ ό γ ι ο ς Μ α τ Θ α ΐ ο ς Γ α νο χ ω ρίτ η ς,
ε π ί σ κ ο π ο ς ο ΰ τ ο ς τής γ ε ν έ τ ε ι ρ α ς του, ό Ά ρ. Κ ο υ ρ τ ί δ η ς έκ Μυριο.
φύτου, Κ ύ ρ ι λ λ ο ς Ά θ α ν α σ ι ά δ η ς , λ ο γ ι ώ τ α τ ο ς α ρ χ ιμ α ν δ ρ ίτ η ς τοΟ
Π α να γίο υ Τάφου, Λ ε ό ν τ ι ο ς Λ ι β έ ρ ι ο ς έ π ί σ κ ο π ο ς θ ε ο δ ω ρ ο υ π ό λ ε ω ς
καί Δ ο σ ί θ ε ο ς ιε ρ ο δ ιδ ά σ κ α λ ο ς , Δ η μ. Ρ ο ΰ σ ο ς καθ. Β ο υ κ ο υ ρ ε σ τίο υ
έκ Π ε ρ ισ τ ά σ ε ω ς , Μ ά ξ ι μ ο ς ό Κ α λ λ ιπ ό λ ε ω ς μ ο υ σ ικ ο δ ιδ ά σ κ α λ ο ς , ό δ ια ­
π ρ ε π ή ς θεωρητικός μ ο υ σ ι κ ο λ ό γ ο ς Χ ρ ύ σ α ν θ ο ς μ η τ ρ ο π . Π ρ ο ό­
σ η ς , ό Ά μ α σ ε ί α ς ’Ά ν θ ι μ ο ς , ό Χ ρ υ σ ό σ τ ο μ ο ς ’Αθηνών έκ Μα-
δύτου, ό Έ λ ε υ θ ε ρ ο υ π ό λ ε ω ς Σ ω φ ρ ό ν ι ο ς Σ τ α μ ο ύ λ η ς καί ό Γ ε ρ-
μ α ν ό ς Σ τ ρ ι ν ό π ο υ λ ο ς , ό θ υ α τ ε ί ρ ω ν έν Ευρώπη π α τ ρ ια ρ χ . έξ α ρ -
χ ο ς , έκ Σ η λ υ μ βρ ία ς, ό Ε υ σ έ β ι ο ς Γ ι α σ ε μ ί δ η ς διάση μ ος ίεροκή-
ρ υ ξ έν Έ π ι β ά τ α ι ς κ,ά.
 Ε ία α γ ω γ η είς τη ν 'Ε κ κ λ . *Ι σ τ ο ρ . τη ς ‘Η ρακλεία ς 31

Ούδείς π ώ π ο τ ε έκ πρ επ έστ ερ ον τής ε αυτ ού π άτ ρ ης έ π α ι ν ο ν

έγραψεν. Έ κ τούτου δέ δ ιδ α σ κ ό μ ε ν α π ε ρ ί της ά π ι σ τ ε ύ τ ο υ άκμης της
μητροτιόλεως το ϋ α γ ίο υ 'Η ρα κλεία ς, μέχρι καί α υ τ ώ ν τ ών λε πτ ομ ε ρε ι­
ών. «Τις γάρ έτέρα, λέγει, οΐων αυτή καλλίστων τε καί μεγίστων βαλανείων
έτυχεν ; ών δή . . . τα έκτος οΰτος έκκαίειν, άστε μήτε τών πανυ λεπτών ίμα­
τιών τοΰνδυμα μήτ' άλλο τι, ή γυμνόν τόν προσιόντα άνέχεσθαι. ή τις έτέρα
τών πρός ξενίαν μεγίστων καταγωγίων αυτής ή πηγών πολυχευμόνων και
ύδάτων τοσουτων ήδέων καί προσηνών ; ούδεμία δήπου παρά ταυτην» \
Τόν π ρό ς τ ά ε λληνικά γ ρ ά μ μ α τ α διακ αή ζήλο ν μαρτυρούσι τ ά
κ α λ λ ι μ ά ρ μ α ρ α εκπα ιδ ευ τι κό ιδ ρύ μα τα . Έ κ ά σ τ η κοινότης άνθημιλ-
λ α τ ο ν ά ύ π ε ρ βά λ η τήν άλλην, όπο ία ε ύγε νής φιλοδοξία ! έκάστη ένε-
κ α υ χ ά τ ο έπί τ ο ίς μ ε γ ά λ ο ι ς ε ύε ργ έ τα ις . αί Έ π ι β ά τ α ι ε ί χ ον τούς Σ α-
ράντην ' Α ρ χ ιγ έ ν η ν , τον Κ υ ρ ι α ζ η ν Ζ ω γ ρ ά φ ο ν καί τόν ’' Λ γ γ . Β α λ φ ή ν ,
Κ σ μ ιν ά ρ η ν , ή Ρ αι δε στ ός το ύς ά δε λψ ούς Γ ε ω ρ γ ιά δ η καί τόν Κ ω σ τά κ η ν
Θ εοδω ρίδην, ή Μ ά δ υ τ ο ς τόν Χ α τ ζ ή Σ τ ε φ ά ν η ν Γ α ϊτα ν ά κ η ν καί X . Ά ν -
δρέαν Κ ά λ φ α ν καί τόν Ά μ α σ ε ί α ς ’Ά ν θ ι μ ο ν ’Α λε ξ ο ύ δ η ν , αί Μέτραι
τόν Φ ώτιον ’Α ν α σ τ α σ ιά δ η ν κτλ. καί π ά σ α ι κοινόν τών γ ρ α μ μ ά τ ω ν
π ρ οσ τ άτ η ν καί χ ο ρ η γ ό ν τόν φιλόμουσον η γ ε μ ό ν α τής Μ ο λ δ α υ ί α ς
*Α λέξανδρον Κ α λ λ ιμ ά χ η ν . Ά λ λ ’ έπί π ά σ ι τούτοις έ θ α υμ ά ζε τ ο ή έπαρ-
χ ί α αύτη διά τούς μ ε γ α λ ο π ρ ε π ε ί ς καί περικόσμους β υ ζ α ν τι ν ο ύς ν α ­
ούς, έκδηλον τεκμήριον τής ε ύ λ α β ε ί α ς τών κατοίκων. Τό ώ ρ γ αν ω μ έ -
ν ον ίε ρατ εΐ ον ήν τό κόσμημα τής μ ητ ρο πόλε ως Η ρ α κ λ ε ί α ς , καί ύπερ-
ά ν ω τ ούτ ων π ά ν τ ω ν π ρο εξ έχ ου σι ν οί γ ερ αρ οί ά ρχ ι πο ίμ ε νε ς, οιτινες
ώς κύριον σκοπόν του βίου έθεντο τήν π ρ ο α γ ω γ ή ν τών κοινών καί
τήν διάδ οσι ν τών γ ρ α μ μ ά τ ω ν , ή σαν οί έ νδεδειγμένοι π ρ ο σ τ ά τ α ι τών
μ ουσών καί δή οί Αέριοι τής ' Η ρ α κ λ ε ί α ς κλεινοί μητρο πο λΐ ται , εις
οϋς δ ικαίως ά π ο δ ί δ ο τ α ι ή π νε υ ματ ι κή τής έ π α ρ χ ί α ς ά ν α γέ ν νη σι ς . Ό
Μ ελέτιο ς μόν ος τ ελ ε υ τ ώ ν τ ο ς τού ΙΗ' α ί ώ ν ος έ δωρήσατο είς τ ά σ χ ο ­
λ ε ί α 75.000 χ ρ υ σ ά φ ρ ά γ κ α 2, ά λ λ οι έ γέ νο ν το έκδόται χρησίμων βι­
βλίων, (ό Γερά σ ιμ ος έξέδοτο τήν π α ρ ά φ ρ α σ ί ν τής Έ ξ α β ί β λ ο υ τού Ά ρ -
μ ε ν ο π ο ύ λ ο ν καί ό Ι γ ν ά τ ι ο ς τήν Γραμ ματ ικ ήν τού διακεκριμένου τής
έ π α ρ χ ί α ς δ ι δ α σκ άλ ο υ Ί ω ά ν ν ο ν Α εο ντο π ο ν λο ν ), ό Κ . Χ ρ ν σ ο κ έφ α λο ς
τήν «Τερψίνουν» γ ρ αμ μ α τ ι κ ή ν 181 1 είς 3 τόμους δ ιδ ά σκ ω ν έν Κ/πόλει.
Οδτοί μετά τού Γ ε ν ν α δ ίο υ καί Μ ε θ ο δ ί ο υ ά π ε τ έ λ ε σ α ν καί
σχολήν ούτως ε ίπ εΐ ν ά ν α δ ε ί ξ α σ α ν καί μ ο ρφώσ ασ αν , χωρίς δ ι δ α σ κ α ­
λί ας ποιμαντικής θ ε ολ ογ ία ς , δ ιε υθ υν τάς τής θρησκευτικής καί κοινω-

1. Φιλ. Σ υ λ λ . Τόμ. Γ., σ. 72 -7 3.

2. Μ α ν. Γ ε δ ε ώ ν, Πέντε σ υ γ γ ε ν ε ί ς έκ Λ έρου ά ρ χ ιε ρ ε ίς 'Η ρακλείας
( α π ό σ π α σ μ α έκ τών θ ρ α κ ικ ώ ν) σ. 31.
 32 ■f* Κ ορνταας Ε ν λ ο γ ί ο ν Κ ο ν ρόλοι

νικής τοΰ έ θν ους ήμών ζωής ά ξι ους μνείας. Ό π ρ ώ τ ο ς ά γ λ α ό ς κ α ρ ­

π ός τών μ ό χ θ ω ν τούτων καί τής α νε νδ ότου π ρ ο σ π ά θ ε ι α ς ήν τό ν ά
ά ν α δ ε ί ξ ω σ ι τήν ε π α ρ χ ί α ν καί τ ά ς έ π ι σ κ ο π ά ς τό σ πουδ αι ότ ερ ον φυτώ-
ριον ά ρχιε ρέ ων, τών ά ριστέων τής σ τ ρατε υομ έν ης έκκλησίας. Ο ύ τ ω ς
ό π ρωτό θρ ον ος τής Η ρ α κ λ ε ί α ς συνέστησε τό λευϊτικόν γ έ ν ο ς είς τήν
ά π έ ρ α ν τ ο ν τ αύ την έ π α ρ χ ί α ν , δθεν ή έκκλησία έ σ τ ρα τ ο λό γ ε ι τούς άξιω-,
ματικούς. ή Σηλυμ βρί α, τό Γ άν ο ς, ή Μ ά δ υτ ος , ή Περίστασις ή σαν π ρ ο ­
νομιούχοι γε νέτ ειραι άρχ ιε ρέ ων , δ π ω ς καί ή Ρ α ι δ εσ τό ς μετά κ α λ λ ι φ ώ ­
ν ω ν καί ή ή δ υ μ ό λ π ω ν ι εροψαλτών, ά λ λ ά καί ή έκλεκτή π α ρ ά τ α ξ ι ς τών
π α τ ρ ι ω τ ώ ν δ ι δ α σ κ ά λ ω ν , τών ιατρών, τών νομικών καί π ά σ η ς κλά-
σεως έ πιστημόνων, ους έν έκάστη πόλει καί κ ωμ οπό λε ι συ ν ήν τα τις,
έκιθέτει τήν κορ ων ίδα εις τήν ά λ μ α τ ι κ ή ν πρόοδον τής π αρ ε λλ η σπ ο ν-
τίου καί π ρ ο π ο ν τ ι ά δ ο ς περιφερείας. Ο υ τ ω ε έ ξη γ ε ΐ τ α ι τό φαινόμενον
τοϋ ά κ μ ά ζ ο ν τ ο ς ε λληνισμού τής χ ώ ρ α ς τ α υτ η ς, ήτις δέν ύπέστειλέ
π οτε τήν σημαίαν. ’Ε ά ν τό κ λ ί μ α είναι σ π ο υ δ α ι ό τ α τ ο ς π α ρ ά γ ω ν εις
τήν ά ν ά π τ υ ξ ι ν τών κατοίκων, έ ν τ α ϋ θ α σ υμ πλη ροΐ τό έρ γον καί ή
θελκτική καί γ ό η σ σ α φύσις, είς ήν έχει έ πιδαψιλεύσει ή θεία πρό νοι α
δλην τήν ε υ λ ογ ία ν . Ε ν τ α ύ θ α ε ίχ ον ιδρύσει οί Β υζ αν τι ν οί μ ε γ ι σ τ ά ­
νες τά κέντρα εύω ρία ς καί τά μ ε τ α azdata. Αί χ α ρ ακ τ η ρι σ τ ι κο ί όνομα-
σίαι Κ α λ λ ίπ ο λ ις , Μ υ ρ ιό φ υ τ ο ν , Γάνος (έκ τού γ ά ν υ μ α ι ) ε ί ν αι έκφρα-
σις θ α υ μ α σ μ ο ύ διά τ ά ς έ ξο χους κ α λ λ ο ν ά ς . Οί Κομνηνοί έν Ή ρ α ­
κλεία, οί Ά ι τ α λ ε ι ά τ α ι έν Ρ άι δ ε σ τ ώ καί οί Ά π ό κ α υ κ ο ι έν Σ ηλυμβρί α
καί έν Έ π ι β ά τ α ι ς οί Τ α ρ χ α ν ι ώ τ α ι , ε ι χο ν τ ά ς π υρ γ ο ε ι δε ί ς έ π α ύλ ε ις ,
α ς μετεποίησεν ή ε ύ λ άβ ει α α ύ τ ώ ν είς μ ον ασ τήρ ια καί έπ ει τα ο ρ φ α ­
ν ο τρ οφ εί α. Αυτήν τήν μαγικήν δ ύν αμιν ε ίχε ν ό β υζα ντι νι σμ ός, δν
χ λ ε υ ά ζ ο υ σ ι π ολλοί. Αύ τ ό ς καί έν τή κ α θ ’ ή μα ς γ ε ν ε ά τούς ο π α δ ο ύ ς
τού κερδώου Έ ρ μ ο ΰ π α ρ α δ ί δ ω σ ι μ ε θ ’ δ λ ω ν τών ά γ α θ ώ ν είς τόν λό-
γ ιον καί τήν φ ι λ α ν θρ ω πί α ν . Ή φι λομ ουσί α καί φ ι λ ο γέ ν ε ι α τού άβρα-
μιαίου οϊκου τών έν Σ ηλ υμ βρ ί α Σ τα μ ο ν λ α ίω ν ε ί ν αι τό έ π ι σ φ ρ άγ ι σ μ α
τ ών λ ε γ ο μ έ ν ω ν μοι έ ν τ α ϋ θ α καί ή ώ ρ α ι ο τέ ρα ά νά μ νη σ ις

1. Λ έ γ ο μ ε ν ά ν ά μ ν η σ ις, διό 1 1 μ ε τ ά τήν δ ιά λ υ σ ιν τών τής Θράκης ε λ λ η ­

νικών κ ο ινοτή τω ν καί τ ό ν ε κ π α τ ρ ισ μ ό ν π α ν ο ικ εί δλ ου τού χρ ιστιανικ ο ύ σ τ ο ι ­
χείο υ κατά τήν ά π ο χ ώ ρ η σ ι ν τού έλ λ η ν ικ ο ΰ σ τ ρ α τ ο ύ ά ρ ξ ά μ ε ν ο ν ά π ό τού
Β αλκα νικ ού π ο λ έ μ ο υ και έ π α ν α λ η φ θ έ ν τ α μ ε τ ά τήν έγ κ α τ ά λ ειψ ιν τής Μ.
Ά σ ί α ς τώ 1922 ή οικία Σ τ α μ ο ύ λ η διετηρήθη ώς α ρ χ α ι ο λ ο γ ι κ ό ν ύπ ό τών
Τ ούρκω ν Μ ουσεΐο ν. Έ ν ι α ύ θ α αί μ α ρ μ ά ρ ινα ι έ π ιγ ρ α φ α ί τώ ν σ υ λ λ ο γ ώ ν π α ­
ρ α μ έ ν ο υ ν έπί τ ό π ο υ κ α τ ά τόν κ. Μ ι λ τ . Σ τ α μ ο ύ λ η ν, ό σ τ ις κατώ ρθ ω σε
τ ό τ ε νά μεταβή είς Σ ηλ υ μ βρ ία ν, μ έχρ ι τού 1938. περί ά λ λ ω ν ά ρ χ α ι ο λ . δ ω ­
ρεών, βλ. β ιο γ ρ α φ ία ν τ ο ύ μακ. Ά ν α σ τ . Σ τ α μ ο ύ λ η θ ρ α κ . ΣΤ'.
σ· 416 - 422.
 Ε ισ α γ ω γ ή είς τ η ν 3Ε κ κ λ . eΙ σ τ ο ρ . τή ς *Η ρ α κ λε ία ς 33

Δι κα ίως λοιπόν ή ε π α ρ χ ί α ' Η ρ α κ λ ε ί α ς έ θε ωρε ΐτ ο ή σημαντι-

κωτέρα τοϋ πατρι αρχι κόν κλίματος.
Παρετηρήθη ήδη ύπό τινων ή έν Θράκη ελλειψις α ρ χ α ί ω ν β υ­
ζ α ν τ ι ν ώ ν ν α ώ ν καί μνημείων —ο ύδ εμία δ μ ως μέχρι τοΰδε έγένετο
σ π ο υ δ α ί α έτι ά ν α σ κ α φ ή . — Τό π ρ ά γ υ α ε ί ν αι ε ύεξήγητον, δ τ αν ένθυ-
μηθώμεν, δτι ή Θράκη καί δή ή ε π α ρ χ ί α ' Η ρ α κ λ ε ί α ς έγένετο τό θέα-
τρον δ λων τών π ολ ε μι κώ ν επιχειρήσεων καί ε πιδρομών, ων τέρμα
καί σκοπός ύπήρξεν ή έκπόρθησις τής Κ ω ν σ τ αν τ ι νο υπ ό λε ω ς. Έ ν τού-
τοις δ ι εσ ώθ ησ αν ούκ ε υ άρ ι θμ α μνημε ία ά ρ χ α ί α ς καί χριστιανικής τ έ­
χνης, ά ν ά γ λ υ φ α , επιτύμβια, έ π ι γ ρα φα ί, σταυ ρο ί καί δ ι άφορα μ α ρ μ ά ­
ρινα άντικεί μενα, κιο νόκ ραν α, θ ωράκια, κ τε ρίσματα κτλ. καί πρ ός
τούτοις α γ ι ά σ μ α τ α ύ π ό γ ε ι α καί ά λ λ α η ν ω μέ ν α μετά λουτρού (Πά-
νιδον). Π ο λ λ ά τών μνημείων τ ο ύ ι ω ν ε ΐ ναι έ ν τε τε ιχι σμ έν α είς τούς
ύ π ά ρ χ ο ν τ α ς ν αού ς, ά λ λ α έ φ υλάσ σο ντ ο έν τ οι ς σκευοφυλακείοις κα^
τ ο ΐ ς νάρθηξιν, όπο υ δέν ύ π ήρ χον Μ ουσε ί α, καί τ ά π λ ε ι σ τ α μετεκομί-
σθησαν είς τό έν Κ ων σ τ αν τ ι ν ο υ π ό λ ε ι ά ρ χ α ι ο λ ο γ ι κ ό ν μουσεΐον, ώς β λέ ­
π ομε ν έν τώ κ α τ α λ ό γ ω τού Mendel καί θ α υ μ ά ζ ο μ ε ν τά κοσμήματα.
Ό έν Κ /π όλε ι Έ λ λ η ν . φιλολ. Σ ύ λ λ ο γ ο ς ε ίργ άσθη με τά π α ρ α ­
δειγματικού ζήλου π ρ ό ς π ε ρ ι σ υ λλ ογ ή ν και δι άσωσι ν τών άρχαιοτή-
των έν Θράκη έ πι φο ρτ ί σα ς τόν άείμνηστον ’Aft. Παπ αδό πουλον Κ ε ­
ραμέα, δστις και έδημοσίευσε π ο λύ τι μ ον Έ κ θ ε σ ι ν τής ά ρ χ α ι ο λ ο γ . α ύ ­
τοΰ έκδρομής ά ν ά τήν ’Α ν α το λι κ ήν Θράκην καί Μακ εδ ονί αν . ’Α λ λ ά
καί έτερα έπί λε κτ α μέλη τοΰ Σ υ λ λ ό γ ο υ , οί M ordlinann (πατήρ καί
υιοί), ό Μ . Γ ε δ ε ώ ν , ό Στ. Ά ριστάρχης, ό Α. Ζωηρός, ό Β. Μυστακίδης,
ό Ξ. Σιδερίδης, ό Μ. Παρανίκας, ό Γ. Α α μ πο ν αι ά δη ς, καί έκ τών ξ ένων
ό A. D um ont καί G. Scare ε ί ρ γ άσ θ ησ α ν πρ ός τόν σκοπόν τούτον,
καί ο ις οφείλεται ευγ νωμοσύ νη, ώς καί είς τούς φιλομούσους Ραιδε-
στηνούς, οϊτινες ού μόνον τό π ρ ώ το ν σ υν έ π η ξ α ν έ γχώ ρι ον Μουσε ΐον ,
ά λ λ ά καί κ α τ ά λ ο γ ο ν τής σ π ο υ δ α ί α ς α ύτο ΰ συ λ λο γ ής έξέδοντο. Έ ν
Ρ α ιδ ε στ ώ έλειτούργει ό θ ρ α κ ι κ ό ς Φιλε κπ αι δε υτι κός Σ ύ λ λ ο γ ο ς καί
δ ι ά δ οχ ο ν ά ν α γ ν ω σ τ ή ρ ι ο ν «'Η Βισάνθη». Δ ό ξ α καί τιμή τώ άει-
μ νήσ τω ε υπατ ρί δη Ά ν α σ τ α σ ί φ Σταμούλη, δστις άφε ιδώς προσ-
δ α π α ν ή σ α ς ά πε τ έ λ ε σ ε τήν μ νη μο ν ευ θε ΐ σα ν π λο υ σ ί α ν σ υ λ λ ο γή ν
ά ρ χ α ι ο τ ή τ ω ν δ ι α σ ώ σ α ς ούτω π ο λύ τι μ ον πρ ογο νι κή ς εύκλειας θη­
σαυρ όν , οδ χ άρ ιν καί ά ν α σ κ α φ ά ς διενήργησεν. Τήν πρώτην σ υ λ ­
λο γή ν τών ά ν α γ λ ύ φ ω ν καί έ π ι γ ρ α φ ώ ν α υτού έξέδοτο τώ 1912 ό τής
έν Ά θ ή ν α ι ς τής Γ αλ λι κή ς Α ρ χ α ι ο λ ο γ ι κ ή ς Σ χ ο λ ή ς έ τ α ΐρ ο ς Georges
Scare ύπ ό τόν τίτλον Collection Stam ouli. Ε υ τ υ χ ώ ς γ ν ω ρ ί ζ ο με ν ήδη
τόν θ α υ μά σ ιο ν β υ ζα ν τ ι ν ό ν ν α ό ν (τοΰ ΙΑ' αίώνος) τοΰ ά γ . Γεωργί ου,
τήν μητρόπολι ν τής ' Η ρ α κ λ ε ί α ς . Ουτ ος ένωρίς προσείλκυσε τήν π ρ ο ­
σοχήν δύο δ ιακεκριμένων ά ρ χ α ι ο λ ό γ ω ν τού Έρνέ ατου K alinka καί
τού π ρ υ τ ά ν ε ω ς τ ώ ν κ α θ ’ ή μά ς β υ ζ α ν τ ι ο λ ό γ ω ν ’Ιωσήφ Slrzygow ski,

«Θρακικά» 3
 34 f* Κ ορυτσας Ε ν λ ο γ ί ο υ Κ ονρ ίλα

ο'ίτινες κ α τ ώ ρ θ ω σ α ν έ πι τοπ ίω ς ν ά έ ξε τ άσ ωσι ν έ π ι σ τ α μ έ ν ω ς τον π ερ ι­

κ α λ λ ή ν α όν ώς π ρ ο ς την αρχιτεκτονικήν καί ζωγ ραφι κήν καί ν ά ά πο -
κομίσωσι σ χ ε δ ι α γ ρ ά μ μ α τ α καί φ ω τ ο γ ρ α φ ί α ς — ό ν αό ς έχει καί μ ω σ α ϊ ­
κ ά . —Αί π ρ α γ μ α τ ε ΐ α ι τ ούτ ων έδημοσιεύθησαν έν τώ Jal iresheft e des
ost err ei chi schen archeol ogi schen I n st i tu ts in Wi en, περιοδικω σπα-
ν ι ω τ ά τ ω π α ρ ’ ήμϊν, δθεν καί ή ν α γ κ ά σθ η με ν έν πιστή μεταφράσει ν ά
π ε ρ ι λ άβ ω με ν α ό τ ά ς έν τή έκδοθησομένη He ra cl e a sacra.
Κ α τ ά τήν τοΟ κ α τ α λ ό γ ο υ των μ ητ ροπολι τών σ ύν ταξ ι ν συνεπλη-
ρ ώ σ α μ ε ν τό ήμέτερον υλικόν έκ τ ων σ υ ν τ ο μ ω τ ά τ ω ν «’Αρχιερατικών
κ α τ α λ ό γ ω ν τής Θ ρ ά κ η ς » του ΙΔ' τόμου τών « θ ρ α κ ι κ ώ ν » (βλ. βιβλιο­
γ ρ α φ ί α ν ) Ε ί ν α ι ού μόνον ό τ ε λ ε υ τ α ί ο ς , ά λ λ ά καί ό ά ρτ ιώτε ρος ο ν ο ­
μαστικός κ α τ ά λ ο γ ο ς , π ο λ ύ τ ιμ ο ν διά τ ή ν 'ϋ'ρα,κικήν έκκληοίαν μ ν η μ ε ΐ-
ον. Ο δ τ ο ς θά ήτο π ολυτι μώτε ρος , ε άν ε ί χ ε καί σ ύν το μο ν β ιο γρ αφ ία ν
τ ών ε πισκόπων . Ώ ς συνέχεια του κ α τ α λ ό γ ο υ τούτου έδει ν ά άκολου-
θήση ό τών έ πι σκ ο πώ ν τής Ή ρ α κ λ ε ί α ς , α ϊτ ιν ε ς ά π ό δύο δ ε κ ά δω ν πε*
ριωρίσθησαν είς τούς ύστερον χρ ό νο υς τοσοΰτον, ώστε ν ά μ ετρ ών τα ι
εις τ ά δ ά κ τ υ λ α τής μιας χειρός, έως ο δ κ άσ αι π ρο ήχ θη σ αν είς μητρο-
π όλεις. ά λ λ ά τό τοιουτον θά έ δ ι π λ α σ ί α ζ ε τον όγκον τήςδε τής π ρ α γ ­
ματ είας. καί ή π α ν τ ε λ ή ς δ μως α π ο υ σ ί α θά π α ρ ο υ σ ί α ζ ε α τ ε λέ ς τό έρ-
γον. τ ούτ ου ένεκα δ ι α λ α μ β ά ν ω διό β ρα χ έ ω ν κ α ί περί α υ τ ώ ν έ π ί τ ή β ά ­
σει τών ά πο κε ιμ έν ων μοι σημει ώσεων δι ά τά ο ν ό μ α τ α τών έ πι σκ ό πων .
Τοιου τον τό περί μ η τ ρ ο π ό λ ε ω ς Ή ρ α κ λ ε ί α ς τ α π ε ιν ό ν ημών π ό ν η ­
μ α , δ π ε ρ νομίζω,' δτι ά ν α π λ η ρ ο ΐ μίαν έλλειψιν. Παρ ετ ήρ ησα έν τώ α ξ ι ο ­
λ ο γ ώ περιοδικω τοΟ έν Ά θ ή ν α ι ς θ ρ α κ ι κ ο ΰ Κέντρου, τ ά « θ ρ α κ ι κ ά » ,
δ π ο υ τ ο σ α υ τ α σ οβ α ρ ά δ η μο σι ε ύμ ατ α π α ν τ ο ε ι δ ο ύ ς φύσεως, δτι δεν
έδημοσιεύθη είσέτι τι περί τής τε έκκλησιαστ. ιστορίας καί του θρη­
σ κ ε υ τ ι κ ο ύ έν γένει βίου τής Θράκης. Καί δ μ ως αΰτη, ώς ά δ ι σ τ ά κ τ ω ς
πιστ εύω, ύπήρξε ν ή κοιτίς ού μόνον τής α ρ χ α ί α ς μυστηριακής θρησκεί­
α ς, ά λ λ ά καί τής έξε λί ξε ως του χ ρ ι σ τι α ν ι σμ ο ύ- διό καί ήξιώθη νά
έχη τήν χριστιανικήν β α σ ι λ ε ύ ο υ σ α ν τών π ό λ ε ω ν έπί του έ δά φου ς της.
Έ π ί τούτοις ά π ε ί ρ ω ς ε υ χ α ρ ι σ τ ώ καί δ ο ξ ά ζ ω τον "Υψιστον έν-
δ υ ν α μ ώ σ α ν τ ά με έν ούτω σκληρά βιοτική δ οκιμασία ν α φέρω είς π έ ­
ρ α ς π ο λ ύ μ ο χ θ ο ν π ρ α γ μ α τ ε ί α ν μέ άρτιον π ί ν α κ α τών μ ητ ροπ ολι τ ών
Ή ρ α κ λ ε ί α ς καί μέ β ι ο γ ρ αφ ί ας α υ τ ώ ν καί είς π ό σ α π α τ ρ ι α ρ χ ι κ ά σι-
γ ί λ λ ι α καί έπισήμους π ρ ά ξε ι ς ε ί ναι ύ π ο γ ε γ ρ α μ μ έ ν ο ι ήτις λ ό γ ω τού
ό γ κ ώ δ ο υ ς πε ριεχ ομέν ου θέλει δημοσιευθή συνολικώς έν καιρώ είς
π ρο σε χή τόμον τ ώ ν « θ ρακ ικ ών ».
’Έ γ ρ α φ ο ν έν Ψ υ χ ι κ ώ ’Αθ η νώ ν έπί τώ τέλει μηνός ’Οκτωβρίου
τού σωτηρίου έ τους 1941.
 Ε ισ α γ ω γ ή είς τ ή ν Έ κ κ λ . 'Ί α το ρ . τη ς “Η ρα κ λεία ς 35

Σημ. Ή εισαγωγή αΰτη έδημοσιεΰθη εν τφ Ι Ζ ' τόμω, άλλ’ επειδή

εγένετο εν κατά τήν έκτυπωσιγ άσυγχώρητον λάθος, διέκσψα τήν συνέχειαν.
Έκτοτε συνεπλήρωσα και έβελτίωσα τό κείμενον, ώστε προκειμένου τώρα
χάρις εις τήν φιλομουσίαν τοϋ Προεδρείου τοϋ «Θρακικου Κέντρου» νά εκ-
δοθή ό κατάλογος των αρχιερέων Ήρακλείας, ένεκρίναμεν απαραίτητον νά
προτάξωμεν τήν συμπληρωθεΐσαν Εισαγωγήν ταύτην.

CH β ι ο γρ αφ ί α ά ρ χ ι ε ρ α τ ε υ σ ά ν τ ω ν εκκλησίας τινός ε ί ναι α υ ­

τ όχ ρη μα ή ιστορία τα ύτ η ς τής έκκλησίας, ήν οότος έκυβέρνησεν.
Ο ΰ τ ω ς ά π ό τ ώ ν β ασ ιλέ ων καί οι ά ρ χ α ΐ ο ι χ ρ ο ν ο γ ρ ά φ ο ι έ γ ρ α φ ο ν τήν
πολιτικήν ιστορίαν ά ν α γ ρ ά φ ο ν τ ε ς τ ά ς π ρ ά ξ ε ι ς α υ τ ών . Δι ά τούς έπι-
σκ όπο υς τής Ή ρ α κ λ ε ί α ς τό π ρ ά γ μ α έχει έξαιρετικόν τό ένδιαφέρον,
δτι ή β ι ο γ ρ α φ ί α α υ τ ώ ν σ υ μ π λ η ρ ο ΐ έν π ο λ λ ο ΐ ς
α ύ τ ή ν τ α ύ τ η ν τ ή ν π α τ ρ ι α ρ χ ι κ ή ν ι σ τ ο ρ ί α ν . Οδτοι
ώς έκ τής γ ε ι το ν ία ς καί του προν ομ ιού χο υ ά ξ ι ώ μ α τ ο ς διέμενον τον
π λ ε ΐ σ τ ο ν χρ όνον τής ά ρ χ ι ε ρ α τ ε ί α ς α υ τ ώ ν έν Κω νσ ταν τι νουπ όλε ι, καί
ήσαν οι σ τ υ λ ο β ά τ α ι καί χ ε ι ρ α γ ω γ ο ί του π α τ ρ ι ά ρ χ ο υ , ξένου π ο λ λά κι ς
καί άδαοΟς τών εκκλησιαστικών π ρ α γ μ ά τ ω ν . Μ ε γ ί σ τ η τ ο ί ν υ ν
ώς έκ τ ο ύ τ ο υ ή έπιρροή τών μ η τ ρ ο π ο λ ι τ ώ ν
Ή ρ α κ λ ε ί α ς είς τά τοϋ ά ν ω τ ά τ ο υ κ έντ ρου τής
’Ο ρ θ ο δ ο ξ ί α ς . Ε π ε ι δ ή ό ό θν εΐ ος καί ά ντ ίθε το ς πρ ός τε τό
γ ρ ά μ μ α καί τό π ν ε ϋ μ α τών κ αν ό ν ω ν θεσμός τής διαρκοϋς διοικούσης
συνόδου είσήχθη καί εις τ ά π α τ ρ ι α ρ χ ε ί α έ σ χ ά τ ω ς μόνον διά τ ών
Γενικών κ αν ον ισ μώ ν (I860), τ έω ς τήν Εεράν σύν οδ ον ά π ε τ έ λ ο υ ν οί
π α ρε π ι δ ημ ο ϋν τ ε ς καί οί πλησιό χωρ οι αρ χι ε ρε ί ς. «Εΐχε δε της''Ηράκλει­
ας ή μητρόπολις αξίωμα μέγα, γράψει ό μακ. Γ ε δ ε ώ ν} δπερ έπερρώνυ-
εν ή σννεπεία τής γειτονίας διαρκής σχεδόν εν Κωνσταντινουπόλει παρα-
διατριβή, δίδονσα α ντφ τήν αφορμήν νά λαμβάνη μέρος εις τάς έκλογάς τών
τής Κοννσταντινουπόλεως πατριάρχων», καί έπιφέρει τό ά κ α τ α ν ό η τ ο ν «εξ
ον έδημιονργήΰη κατά πολλήν άμάϋειαν τό γελοΐον δικαίωμα τοϋ χειροτο-
νεΐν τον οικουμενικόν πατριάρχην»! ι . Είς τό δεύτερον μέρος τής π ε ρ ι­
κοπής ταύτης, ήτοι τήν άρνησιν τ ών πρ ον ομ ίω ν τοϋ Ή ρ α κ λ ε ί α ς , δπερ
τοϋ Χρον ογ ράφου τής Μ ε γ. Έ κ κ λ η σ ί α ς ά π ο τ ε λ ε ΐ τό κύκνειον ά σ μα ,
θά ά π α ν τ ή σ ω μ ε ν δ ε ό ν τ ω ς είς ά λ λ ο κ ε φ ά λ α ι ο ν 2. Είς τ ά ς οίκου-

1. Ν έος Ποιμήν, τόμ. Β \ Κ/τΐολις 1920, σελ. $07.

2. "Οπως είς όλα τά επί τοΰ δέματος τούτου έπιχειρήματα αντιφάσκει ό
κ. Γ ε 5 ε ώ ν πρός εαυτόν, οϋτω καί ένταϋδα, δι’ ών έπιφέρει : « ή ν δμως ή δλη
 36 f- Κ ορυτσας Ε ν λ ο γ ί ο ν Κ ο νρ ίλα

μενικάς συνόδους, έν α ί ς ό ' Η ρ α κ λ ε ί α ς κ α τ ε ί χ ε τ ή ν π ρ ό ε ­

δ ρ ε ί α ν χ η ρ ε ύ ο ν τ ο ς τ ο υ π α τ ρ ι α ρ χ . θ ρ ό ν ο υ , πολ­
λοί διεκρίθησαν διά τον υπέρ τής ορ θοδο ξί ας ζήλον, ώς καί τινες
υπέρ τής φ α τ ρ ί α ς τών αιρετικών καί δή τών Ά ρ ε ι α ν ώ ν καί Μακε-
δ ο ν ι α ν ώ ν — ών καί ε πί σκ ο πο ς ά ν α φ έ ρ ε τ α ι έν ' Η ρ ά κ λ ε ι ά ά π ο τ ε λ ώ ν π α ­
ρ α σ υ ν α γ ω γ ή ν . — Τούτο άπο δε ικ νύ ει τήν ζ ω η ρ ά ν έν α υ τ ή
π ν ε υ μ α τ ι κ ή ν κ ί ν η σ ι ν . θ ά ά π ο δε ί ξω μ εν εις τό Ε' κ εφάλαι ον
τής He racl ea sacra, δτι ή ' Η ρ ά κ λ ε ι α ά π ό τ ών χ ρό ν ω ν τών δ ι ω ­
γ μ ώ ν π α ρ ο υ σ ι ά ζ ε ι τήν σ π ο υ δ α ί α ν άκμήν του χριστιανισμού, καί ένώ
κα θί σ τα τ ο τό κέντρον τής δ ρ ά σ ε ω ς τ ών δ ιωκτ ών α ύ τ οκ ρ ατ όρ ω ν, π α ­
ρουσιάζει σ υ γ χ ρ ό ν ω ς καί τήν μ ε γ α λ υ τ έ ρ α ν ά ντ ί στ ασ ι ν (βλ. ά γ ι ο υ ς
μ ά ρ τ υ ρ α ς Σ ε β α σ τ ι α ν ή ν, Γ λ υ κ ε ρ ί α ν , Δ ο μ ί τ ι ο ν , Φ ί λ ι π ­
π ο ν, ’Α κ ά κ ι ο ν , Μ ώ κ ι ο ν, τ εσ σ αρ ά κ ο ν τ α π α ρθ έ νο υς κ. ά., ών
τά ακραιφνή χρι στι αν ικά ο ν ό μ α τ α μαρτ υροΰσι τήν έπικράτησιν π λέ ον
τής ν έ α ς θρησκείας. Κ α τ ά το ύς π ρωί μο υς τούτους χρόνους άναφέρε-
ται έ πί σκ οπο ς έν Ή ρ α κ λ ε ί α , ό Δ ο μ ί τ ι ο c, ά λ εί π τη ς τών μ α ρ τ ύ ­
ρων. Τήν θέσιν λο ιπ όν τ αύ τη ν καί τήν π ρ ω τ ο β ου λί α ν είς τά έκκλησια-
στικά π ρ ά γ μ α τ α συν έ χι ζο ν ά π α ρ ε γ κ λ ί τ ω ς καί έ πε ι τα κ α τ ά τήν π ερί­
οδον τών αιρέσεων οί τής Ή ρ α κ λ ε ί α ς έπίσκοποι. Π α ρ ε ί χ ε δέ τό δι­
κ αί ωμ α είς τούτο καί τό κυριαρχι κόν του Ή ρ α κ λ ε ί α ς έπί του Β υ ζ α ν ­
τίου π ρ ο ν ό μ ι ο ν του χ ε ι ρ ο τ ο ν ε ΐ ν *καί έγκαθι-
δ ρ ύ ε ι ν τ ο ν ο ι κ ο υ μ ε ν ι κ ό ν π α τ ρ ι ά ρ χ η ν , τήν ά ρχ ήν
ά ν ά γ ο ν ά φ ’ δτου τούτο ήν έπισκοπή αυτού. Έ ν τή έξασκήσει τού π ρ ο ­
νομίου τούτου, δπερ δ υ ν ά μ ε θ α ν ά ε ϊ π ω μ ε ν, δτι ήν ά νεξαί ρετον, ένίοτε
περιήρχετο είς ρήξιν καί πρ ος α ύ τό ν τον α ύ τ ο κ ρ άτ ο ρα , α πτ ό η τ ο ς όρ-
θούμενος προ α υ το ύ μ ε θ ’ δλου τού κύρους τού ά ξ ι ώ μ α τ ο ς , ΐ ν α έπιβά-
λη ώς α ύ σ ι η ρ ό ς θ ε μ α τ ο φ ύ λ α ξ τών δ ι κ α ι ω μ ά τ ω ν τής έκκλησίας τον
σε βασμό ν π ρο ς τούς κ αν ό ν α ς . Ή σύγκρουσις εις τινας περιπτώσεις
κ ατ ή ν τ α δραματική, ά λ λ ’ ό Ή ρ α κ λ ε ί α ς ήν π ά ν τ ο τ ε α ν έ ν δ ο τ ο ς . Ε π ο ­
μέ νως έν π ο λ λ ο ΐ ς ή ιστορία τών ά ρ χ ι ε ρ α τ ε υ σ ά ν τ ω ν έν Ή ρ α κ λ ε ί α
ά π ο τ ε λ ε ΐ καί έ ξ ι σ τ ό ρ η σ ι ν τ ώ ν σ χ έ σ ε ω ν έκκλη­
σ ί α ς κ α ί π ο λ ι τ ε ί α ς έ ν τ ώ κ ρ ά τ ε ι , α ι τ ι ν ε ς δέν ήσαν
π ά ν τ ο τ ε ό μ α λ α ί (βλ. κεφ ΙΑ', 8).

Ε κ κ λ η σ ί α η καί « εξα ρ χ ία » της ' Η ρακλείας επ ιφ α ν ή ς εκ κ λη σ ια σ τικ ή διο ίκ η σ ις» .

αύτ. Γράφει δε καί ό άρχιμ. Β α σ. Σ τ ε φ ά ν ι δ η ς : « Ή μ ε τ ά ϋ ε σ ις τής ρωμ.
π ρ ω τ ε υ ο ν σ η ς ε ι ς τ ό Β υ ζ ά ν τ ι ο ν (·3 έ Θ ) κ α τ έ σ τ η σ ε ν α ρ χ ι ε π ί σ κ ο π ο ν τ ή ς Θ ρ α κ ι κ ή ς
α ν τ ί τ ο ΰ *Ή ρ α κ λ ε ί α ς τ ο ν Κ ί π ό λ ε ω ς , υ φ ' ον β ε β α ί ω ς έ ξ έ χ ω ν μ η τ ρ ο π ο λ ί τ η ς ε μ ε ι ν ε ν
δ Ή ρ α κ λ ε ί α ς , ό χρο·> ο λ ο γ ι κ ώ ς π ρ ώ τ ο ς έ κ τ ώ ν ε γ κ ρ ί τ ω ν α ρ χ ι ε ρ έ ω ν » . Ν. Ποί-
μήν Α' σ. 158.
 Ε ισ α γ ω γ ή είς τη ν Έ κ κ λ . *Ι σ τ ο ρ . της ‘Η ρακ λείας 37

Το ύτ ω ν έ'νεκα τών λ ό γ ω ν ό ' Η ρ α κ λ ε ί α ς έν τοις π α τ ρι α ρχ εί ο ι ς ήν

τό σημαντι κώτερον π ρ ό σ ω π ο ν , ό π α ν ί σ χ υ ρ ο ς ά ρ χ ω ν , καί δ ύ ν α τ α ι νά
κληθή π α τ ρ ι ά ρ χ η ς τ ώ ν π α τ ρ ι α ρ χ ώ ν ά γ ω ν καί ψέρων τά
π ά ν τ α *. ’Ό ν τ ω ς έπί ’Α ν α σ τ α σ ί ο υ του Δ ι κ ό ρ ο υ καί Τ ι μ ο ­
θ έ ο υ π α τ ρ ι ά ρ χ ο υ ά ν α φ έ ρ ε τ α ι συνελθοΟσα τώ 513- 14 σ ύν οδ ός τις
έν Ή ρ α κ λ ε ί α κ α τ ’ α ίτησιν τού ά ν τ ι π ρ ο σ ώ π ο υ τοΰ π ά π α Ό ρ μ ί σ δ α Βι-
τ α λ ι α ν ο ΰ του α π ο σ τ ά τ ο υ , όστις καί ά ρχ ι δι άκ ον ος ήτο, μετά δέ καί του
έ πισκόπου Ε ύ ο δ ί ο υ π α ρ έ σ υ ρ α ν τη έπινεύσει του α ύτ οκ ρ άτ ορ ο ς
έκεΐ διακοσίους έ π ι σκ ό πο υς έκ διαφόρων μερών. ’Α π ό του Ά κ α-
κ ί ο υ Κ π ό λ ε ω ς καί Φ ή λ ι κ ο ς Ρ ώμης ή έκκλησία τής Ρώμης ήν
ά π εσ χ ισ μέ ν η (48 4- 5 !6) διά τό « Έ ν ω τ ι κ ό ν » του Ζ ή ν ω ν ο ς , δπερ
έξεδόθη έ π ’ εύνοία τών Μο νοφ υσι τών' διότι δέν άνέφερε τ ά ς άποφά -
σεις τής Δ ' οικουμενικής συνόδου. Είς τό « Έ ν ω τ ι κ ό ν » ά ντ ε τ άχ θ η καί
ή Δυτική έκκλησία, έν δέ Κ ων σ τ αν τ ι ν ο υ π ό λ ε ι ε ί χε ν έπιβληθή τότε
ύπό τοΰ Α ν α σ τ α σ ί ο υ . Οί ά ν τ ι π ρ ό σ ω π ο ι τοΰ π ά π α ύποστηρι-
ζόμενοι καί ύπό τ ών Γότθων , οΐ τι νε ς ε ί χ ο ν κ α τ α λ ά β ε ι τότε τήν Μ.
Ά σ ί α ν , ά π ε π ε ι ρ ά θ η σ α ν ν ’ ά ν α τ ρ έ ψ ω σ ι τό « Έ ν ω τ ι κ ό ν » ά λ λ ’ έγελοιο-
ποιήθησαν, ώς δ ι η γ εί τ αι ό Θ ε ο φ ά ν η ς ύπό τοΰ α ύ τοκ ράτ ορ ος ,
ουτος σ υ σ τ ή σα ς σ υ μ π α ι γ ν ί α ν μετά τοΰ ν οσοΰντ ος τό δ ό γ μ α π α τ ρ ι ά ρ ­
χου άφήκεν α ύ τ ο ύ ς ν ά δ ι α λ υ θ ώ σ ν ά π ρ α κ τ ο ι 2. « Έ π ί τοΰ . . . Α ν α ­
σ τ α σ ί ο υ ζ η λ ώ σ α ς ό Β ι τ α λ ι α ν ό ς ά ν τ α ρ σ ί α ν ύπέρ τών έκκλη-
σιών κ α τ ά Α ν α σ τ α σ ί ο υ έμελέτησε καί έ νδ όν τος ’Α ν α σ τ α ­
σ ί ο υ τοΰ γ ε νέ σθ αι σύνοδον έν Ή ρ α κ λ ε ί α , σ υν ήχθησ αν τότε καί οί
Ρ ω μ α ί ο ι καί σ υν ελθό ντ ες οί π ά ν τ ε ς διακόσιοι έπίσκοποι διέστησαν
ά π ρ α κ τ ο ι Ό Ρ μ ί ο δ ο υ τότε π ά π α τ υ γ χ ά ν ο ν τ ο ς » Ου τ ω δ ιηγ είται
τ ά τοΰ έπισοδείου Ν ι κ ή τ α ς χ α ρ τ ο φ ύ λ α ξ , ό Νικαεύς 3.

Κ α τ ά τ ά ς β α ρ β άρ ο υς τ ών τε Σ τα υ ρ ο φ ό ρ ω ν καί Κ α τ α λ α ν ώ ν έπι-
δ ρ ο μ ό ς οί ί ε ρ άρ χα ι τής Η ρ α κ λ ε ί α ς έν μέσω τοΰ ποιμνίου στ αθέ ντ ες

1. Τούτου έ ν εκ α άπό Ηρακλείας όκτώ μόνους έχ ο μ εν πατριάρχας (Φ ι λ ά­

θ ε ο ς 1354, Ν ε ό φ υ τ ο ς 1333, Ί υ α ν ν ί κ ι ο ς 1643, Μ ε 8 ό δ ι ο ς 1368,
Ν ε ό φ υ τ ο ς 1707, Κ α λ λ ί ν ι κ ο ς 1726, καί Γ ε ρ μ α ν ό ς 1913 ό μέγας
πατριάρχης καί ύπέρμαχος τών Προνομίων καί τελευταίος ό Β ε ν ι α μ ί ν 1933).
Ά λ λ ' έ ν ε κ α τής μεγάλης αυτού επιρροής, νομίζω, συνήλθε καί σύνοδός τις σπου­
δαία έ ν Ήρακλεία, δπου ή δύναμις τού μητροπολίτου έ χ ο ν τ ο ς ύφ' εαυτόν καί 24
έπισκόπους ήν άσυναγώνιστος,
2. Βλ. Χρονογραφίαν σ. 248 Βόννης .
3. «Κατά ποιους καιρούς . . . έσχίσθη . . . ή τών Ρωμαίων έκκλησία» Μ ϊ-
g n e, Patr. gr. 120, στ. 713C.
 38 f Κορυταας Ε ΰ λ ο γ ίο υ Κ ο υ ρ ίλ α

μ ε τ’ α ύ τ α π α ρ ν ή σ ε ω ς έ ξε τ έλ ε σα ν τό καθήκον. "Οτε οί Περϊνθιοι φυγύ-

δες εξ έφόδου έ πι τεθέντες κ α τ ώ ρ θ ω σ α ν νά κ α τ α λ ά β ω σ ι τήν έ α υ τ ών πό-
λιν καί ν ά σ φ α γ ι ά σ ω σ ι τήν έκει κ ατ α λ α ν ι κ ή ν φρουράν, έκινδύνευον
π ολιορκηθέντες ν ’ ά π ο θ ά ν ω σ ι ν έκ τής πείνης, τότε πρεσβεία έπί κε φα­
λής έ χ ο υ σ α τον μητροπολίτην παρ ου σ ιά σθ η προ του σ τ ρ α τ η γο ύ Ρ ο ­
κ ά φ ό ρ. Ου τ ος τοσοΰτον διά τών λ ό γ ω ν αύτοΟ συνεκίνησεν αυτόν,
ώστε, έ νώ ήτο μ αν ιώδ ης κ α τ ά τών Περινθίων, λ η σ μ ον ήσ ας τήν όργήν
καί τούς δρκους αύ το ΰ έχά ρι σε τ ώ ν π ολι ορ κο υμ έν ων τήν ζωήν
Καί με τά τήν ά λωσι ν, δτε τό δύσμοιρον π α τ ρ ι α ρ χ ε ΐ ο ν ε κα λε ί το
δ ιαρ κώς είς νέους ά γ ώ ν α ς καί ά ντ ί κρ υ ζε τον Γ ο λ γ ο θ ά ν , ό ε θ ν άρ χη ς
έ π α ρ η γ ο ρ ε ΐ τ ο ε χ ω ν π α ρ ά τό π λε υ ρό ν τούς τρεις π ρωτο θ ρό ν ου ς. Φο-
β ε ρ ώ τ α τ α β εβ α ίω ς ήσαν τά π λ ή γ μ α τ α , οσάκις π ρο ήρ χο ντ ο εξ οικείων.
Ό π ρ ωτ οβ εστ ι άρ ιο ς Τ ρ α π ε ζ ο ύ ν τ ι ο ς Γ ε ώ ρ γ ι ο ς ’Α μ ι ρ ο ύ τ σ η ς ,
ο δτινος θ ά γ ν ω ρ ί σω μ ε ν τον π ο τ α π ό ν χ α ρα κτή ρα, με τεχ ει ρί σθη τήν σουλ-
τανικήν εϋνοιαν, ϊ ν α έκβιασθή ό π α τ ρ ι ά ρ χ η ς Ί ω ά σ α φ) ό του Γ ε ν ­
ν α δ ί ο υ δ ι ά δ ο χ ο ς , ν ά τελέση τον ά νο μο ν γ ά μ ο ν αύτου μετά τής
δουκίσσης ’Αθηνών, χ ή ρ α ς του Ν έ ρ ο υ Ά τ σ α ϊ ό λ η , ένώ ε ί χ ε τήν
νόμιμον σ ύζ υγ ον . Οδ τος μετά τών συνοδικών Κα ισαρεί ας, Ε φ έ σ ο υ
καί Ή ρ α κ λ ε ί α ς ήρνήθησαν ά π ο λ ύ τ ω ς . α ύ τό ς ό Σ ο υ λ τ ά ν ο ς δ ι ά π ρ ο σ ­
τ ά γ μ α τ ο ς ήξίωσεν α υτό , ό δέ π α τ ρ ι ά ρ χ η ς καί οί π ρωτόθρονοι άντέ-
τ α ξ α ν άρνησιν προ του α ι μ ο σ τ α γ ο ύ ς σ α τ ρ ά π ο υ . Ό π α τ ρ ι ά ρ χ η ς έκ-
θρονίζεταί, έ ξυ βρ ίζ εται κειρόμενος τον π ώ γ ω ν α , ένώ έ κ ρ α ύ γ α ζ ε ν
«όχι μόνον τά γένεια. άλλα και τάς χειρας και τά πόδια και την κεφαλήν
δννανται νά με κόψωσιν ενεκα τής αλήθειας, ονδε ΰέλω ποτε παραβή τους
νόμους, ών διατελώ φνλαξ και προστάτης» 2.
Είς κάθε κρίσιμον π ερ ίστα σι ν ό Ή ρ α κ λ ε ί α ς έ ξεγείρεται πρ ό ς
περίφρούρησιν του π ατ ρ ια ρ χ ι κ ο ύ ά ξ ι ώμ α το ς. Ε ί ν α ι γ ν ω σ τ ό ν έκ τής
Τ ου ρ κο γ ρα ι κί α ς τού Κ ρ ο υ σ ί ο υ, δτι π α τ ρ ι ά ρ χ η ς διωρίζετο έκεΐνος,
δστις προσέφερε τά πε ρι σσό τε ρα π ο υ γ γ ί α είς τούς Τούρκους. Δεν
ε ί χ ε π α ρ έλ θε ι 25ετία ά π ό τής ά λ ώ σ ε ω ς καί ό Ρ α φ α ή λ , ώς θά ’ί δωμεν
(έν κεφ. ΙΑ',κ'.) ά νε βί βασ ε τά φλωρ ία είς 2 5 0 0 3. Τίς οί δε τί δ ι α σ τά σ ει ς
ε ί χ ε λάβει τό π ρ ά γ μ α καί μετά τον θ ά ν α τ ο ν Ί ε ρ ε μ ί ο υ Α' συν-
εκλήθησαν οί ά ρ χ ιε ρε ΐ ς είς μ ε γ άλ η ν με τά τών κληρικών τής Μεγ.

1. Έ. Σ τ α μ α τ ι ά δ ο υ, Οί Καταλάνοι έ ν τη ’Ανατολή 1869, σ. 159- 1<50.

2. Π- Κ α ρ ο λ ί δ ο υ, 'Ιστορία τής 'Ελλάδος, Ά δή ν α ι 1925, σ. 229-230.
3. Βλ. Β α σ. Σ τ ε φ α ν ί δ ο υ (νυν καδηγητοϋ τής δεολοχίας). « Ό πατρι­
άρχης Κ/πόλεως Ρ α φ α ή λ ό Α’ καί τό πατρ. χαράτζιον» έ ν Ν. Ποιμένι, Α' 119,
σ. 33 3-33 9. Οδτος προσέδηκε 500 φλωρία είς τό «π ε σ κ έ σ ι ο ν», τά δέ 2000
εί χ ε δώσει πρώτος Δ ι ο ν ύ σ ι ο ς Α ' , ό προκάτοχος τοϋ Ρ α φ α ή λ .
 Ε ισ α γ ω γ ή είς τή ν Έ κ κ λ . *Ι σ τ ο ρ . τής eΗ ρακ λείας 39

Έ κ κ λ η σ ί α ς σύνοδον τώ 1549 π α ρ ι σ τ α μ έ ν ο υ καί του Ι ε ρ ο σ ο λ ύ μ ω ν

Γ ε ρ μ α ν ο ΰ και έ ξέ δ ωκ αν τόμον, δστις ώριζεν : «δτι οποίος τών άρ-
χιερέων βουληϋή με κανέναν τρόπον και γείνη πατριάρχης χωρίς νά μαζο-
χϋονν δλοι οι άρχιερεΐς} μητροπολΐται, αρχιεπίσκοποι και επίσκοποι τής
5Ανατολής και τής Αύσεως και τής Πελοπόννησου ήγουν τοϋ Μορέως, νά
είναι αύτοκαθαίρετος τής άρχιερωσύνης και τοϋ θρόνου», καί έπιφέρει είς
έπίρρωσιν τοϋ π ρ ά γ μ α τ ο ς : «Και άφορισμον ό cΗρακλείας έξεφώνησε μετά
ωμοφορίου και επιτραχηλίου»'. Ά λ λ ’ επειδή τό τοιούτον δέν ήτο εΰκο-
λον διά τ ά ς καιρικάς π εριστάσεις καί τήν έλλειψιν συ γκ ο ιν ων ία ς ν ά
γ ένηται, ό Η ρ α κ λ ε ί α ς α υ θ ι ς — ό Γ ε ρ ά σ ι μ ο ς τ ώ ρ α — ύ π έ βα λ ε ν είς
τήν κυβέρνησιν π λέ ον τήν π ρ ότ α σι ν «νά μην γίνεται τις πατριάρχης, άν
δεν ερωτηθή ή κατάστασίς του καί δέν δώσουν μαρτυρίαν όια τον βίον καί
τήν διαγωγήν οί πέντε αρχιερείς», δπερ καί ένομιμοποιήθη διά φιρμανίου
Μ α χ μ ο ύ τ Α' τω 1741 2. καί εύρίσκομεν είς τ ά βεράτια (π.χ. τό
δοθέν Γ ρ η γ ο ρ ί ω Τ ' τ ω 18 39), άρθρ. 4ον «επειδή ανέκαθεν χηρευού-
σης τής πατριαρχείας τή γνώμη τών τε μητροπολιτών ' Ηρακλείας, Κυζί-
κου, Νικομήδειας, Ν ικαίας καί Χαλκηδόνος, τών ευρισκομένων πλησίον τής
υψηλής μου βασιλευούσης καί τής ένδημουσης εν Κωνσταντινονπόλει συνό­
δου τών μητροπολιτών . . . έπεκράτησεν, ϊνα τώ ρηϋέντι μητροπολίτη άπο-
νέμηται ή πατριαρχεία» 3.

1. Μ α λ α ξ ό ς έ ν Κρουσίου Τουρκογρ. σ. Τ65. βλ. Σάρδεων Πατρ. κατ. σ. 35.

2. Γ ε δ ε ώ ν Ά ρ χ . Ήρακλ. 17 - 18.
3. Έ κ κ λ Ά λ ή θ . Λ θ', σ. 237. Τ α ΰ τ α διέφ υγον τήν π ρ ο σ ο χ ή ν τοΟ έμβρι-
θοΰς έρ ευ ν η το ΰ τώ ν μ ε τ ά τήν ά λ ω σ ιν π α τ ρ ια ρ χ ικ ώ ν νο μ ίμ ω ν κ. Σ τ ε φ α ­
ν ί δ ο υ έν τώ άρθρω. « Ο κ α τ α ρ τ ισ μ ό ς τής τόν οίκ. π α τ ρ ι ά ρ χ η ν έκ λ εγ ο ύ -
ση ς σ υ ν ε λ ε ύ σ ε ω ς » έν Ν. Ποιμένι Α', σ. 441. 446. Τά περί τής π ε ν τ ά δ ο ς έξι-
σ τ ο ρ ο ΰ ν τ α ι κατά π ρ ώ τ ο ν ύ π ό του Ύ ψ η λ ά ν τ ο υ. Τά μ ε τ ά τήν ά λ ω σ ιν
σ. 350- Κατά Γ ε δ ε ό V «τήν ημέραν τής ένϋρονίσεως ιδίω ς έκαστον πατριάρχου
τέσσαρες πέντε «γέροντες» καί δυο τρεις έκ τω ν λογάδων το ΰ γένους εί'ς τι δωματιον
τοϋ πα τρ. μ εγ ά ρο υ συνερχόμενοι συνεοκέπτοντο π ερί τοϋ προσ ώ που , δπερ ήθελεν έκλεγή
διάδοχος τής πα τρ. εξουσίας μετά π.αϋσιν εντός ολίγον βεβαίως προσδοκω μένην, μετα
θάνα τον ή μετά παραίτησιν τον έκ λεγέντος» , (Μνεία σ. 182). Τ ε λ ε υ τ α ί α φωνή τής
π ε ν τ ά δ ο ς ύ π έρ τών δικαίων καί κ α θ εσ τ ώ τω ν τής Έ κ κ λ η σ ί α ς ήν ή διαμαρ-
τύρησις κατά τών «Γενικών κανονισμώ ν», ήτις ώς έ ξ ό φ θ α λ μ ο ς κ α ινο τ ομ ία
σ υ ν ε φ ό ρ η σ ε ν ά ν ή κ ε σ τ α δ ε ιν ά είς τήν διοίκησιν α υ τ ή ς καθόλου. ^Ησαν δέ
οί δ ια μ α ρ τ υ ρ η θ έ ν τ ε ς γ έ ρ ο ν τ ε ς ό Ε φ έ σ ο υ Π α ΐ σ ι ο ς, ό Η ρ α κ λ ε ί α ς Π α ν ά ­
ρετος, ό Κυζίκου Ι ω α κ ε ί μ , ό Χ αλκ η δόνος Γ ε ρ ά σ ι μ ο ς καί ό
Νικομήδειας Δ ι ο ν ύ σ ι ο ς , ο ΐ τ ι ν ε ς κ α τ ή γ γ ε ιλ α ν π ρ ό ς τόν π α τ ρ ιά ρ χ η ν
Κ ύ ρ ι λ λ ο ν Ζ' τήν ύ π ο ν ό μ ε υ σ ι ν τών π ρονομίω ν, ά λ λ ’ ή σ υ ν ε λ θ ο υ σ α τ ό τ ε
έ θ ν ο σ υ ν έ λ ε υ σ ι ς διά τής ύψηλής π ύ λ η ς έδίω ξεν α υ τ ο ύ ς έκ τοΰ Φαναριού-
Τ ο ύ τ ο ις συ ν ετ ά χ θ η καί ό είς τόν θ ρ όν ον ά ν α ρ ρ η θ είς Ί ω α κ ε ί μ Β', ά λ λ ά
 40 f Κ ορυτσας Ε υ λ ο γ ίο υ Κ ο ν ρ ίλα

Έ ν τ ε ϋ θ ε ν και διά τό μ έ γ α ά ξί ωμ α , δπερ ό Ή ρ α κ λ ε ί α ς ε ίχε

π α ρ ά τώ π α τ ρ ι ά ρ χ η θ εωρούμενος ώς « γ έρ ο ν τ α ς » α υ το ύ καί ά νάδο-
χ ο ς καί διά τήν περίνοιαν, π ρ ο ϊ ό ν τής έν τω Φ α ν α ρ ί ω διαρκούς δ ι α ­
τριβής, έσχηματίσθη α ϊ γ λ η τις περί τό π ρ ό σ ω π ο ν αύτο ΰ ώς οίακοστρό-
φου δεινού τού τής εκκλησίας σκάφους. Δι ά τούτο ό π ο λ ύ ς τήν σ ο ­
φίαν, ό με τά τό 1722 δ ι α τ ε λ έ σ α ς Τυρνόβου μητ ροπολί της ’Ι ω σ ή φ
γ ρ άφ ε ι π ρο ς τον Τυρνόβου Ν ι κ η φ ό ρ ο ν : «Δεν ήτο σοφώτατος εκεί­
νος δ 3Α {ληνών ( Μ ε λ έ τ ί ο ς)\ δεν εφριξεν ό κόσμος τους 'Ηρακλείας
Ν ε ό φ υ τ ο ν και ’Λ Ό α ν ά σ ι ο ν και Γ ε ν ν ά δ ι ο ν ;»
Ά λ λ ά μετά τήν ά λ ω σι ν ά π η σ χ ό λ ο υ ν τήν Μεγ. ’Εκκλησί αν καί
αί οίκονομικαί ά ν ά γ κ α ι καί δή αί προς τήν κυβέρνησιν διηνεκώς πολ-
λ α π λ α σ ι α ζ ό μ ε ν α ι ύ πο χρ ε ώσ ει ς ' διό καί τό π α τ ρ ι α ρ χ ε ΐ ο ν έ στ έν α ζε ν
ά π ό δ υ σ β ά σ τα κτ ο ν χρέος ώς ε μ φ α ν ί ζε τα ι τό π ρ ώτ ον έπί Ί ω ά σ α φ ,
Β' τω 1564, οστις καί ή ν α γ κ ά σ θ η ν ά συστήση διά τήν έξόφλησιν τού
«χρέους τον κοινού» τήν «οικονομικήν επιτροπήν» δίαχείριζομένην ώς είκός
καί τά ε ι σο δ ή μ α τ α λ Τό χρέος τούτο κατενεμήθη είς δ λ α ς τ ά ς έπαρ-
χ ί α ς τού π α τ ρ ι α ρ χ ι κ ο ύ κ λ ίμ ατ ο ς κ α τ ’ ά ν α λ ο γ ί α ν τών π όρ ω ν α ύ τ ώ ν
καί ήν ένδε δυμέ νον είς «α ύ λι κ άς ο μ ολ ο γ ί α ς » ά π ό 500 - 5000 γροσίων
έκάστη π ρ ο ς 10!,/0) καί έ κ α στ ο ς άρχ ι ερ εύ ς ήν ύ π ο χ ρ ε ω μ έ ν ο ς ν ά έξοφλή
κ α τ ’ έτος ώρισμένον άριθμόν ά ν τ ισ τ οι χο ύν τα πρ ος τό χ ρ ε ω λ ύ -
σ ι ο ν. ά λ λ ’ είς τούτο π ροσε τίθ εν το τά νόμιμα καί διά τό τ α μ ε ΐ ο ν
τού κοινού, ο σά κι ς τό χ ρέ ος α υ τ ο ύ ηύξανεν, καί έπί πλέον καί τό ζη-
τομήριον χ α ρ ά τ ζ ι ο ν καί μηρίον ήτοι ό κεφαλικός φόρος τών άρχιε-
ρέων, οριζόμενος κ α τ ’ έτος ύ πό τού π α τ ρ ι α ρ χ ε ί ο υ λ Είς κώδικα τής
έπί τού Έ λ ι κ ώ ν ο ς μονής τού όσιου Σ ε ρ α φ ε ί μ Δ ο μ π ο ΰ ς σ. 23
ύ π ά ρχ ει «Κατάλογος και καταγραφή τών ζ η τ ο μ η ρ ί ω ν και χ α ρ α-
τ ζ ί ω ν, όπου οι τώ οίκον μενικ φ βρόντο υποκείμενοι μητροπ,ολϊται καί οι
επίσκοποι αύτών καί οί αρχιεπίσκοποι πληρώνουν εις τό κοινόν τής Μ εγά ­
λης τον Χριστού 3Εκκλησίας». Κ α τά τ α ΰ τ α έ π λήρ ων ον «ό μητροπολίτης
Καισαρείας 500, χαράτζιον 30 (γρόσια), δ 3Εφέσου 750, χαρ. 30, δ

κατηργήθη ώς π α τ ρ ι ά ρ χ η ς διά τ ο ϋ τ ο καί τό έ γ κ λ η μ α διεπ ρά χθη . (βλ. σ. 169-

170 καί Γϊ. Π ο ιμ ένα Α', σ. 117 έ. ό Γ ερ οντισμός).
1. Π α ρά Γ ε δ ε ώ ν, Α ιν ιγ μ ά τ ω ν ιστορικώ ν λ ύ σ ις ή δ έσις σ. 3 (ά π ό σ π .
τοΰ Η' τ ό μ ο υ Έ τ α ιρ . κρητ. σπουδώ ν).
2. Βλ, Β α σ . Σ τ ε ψ α ν ί δ ο υ , Τό χ ρ έ ο ς του κοινού καί ή οίκον, ε π ι ­
τροπή , έν Μ. Ποιμένι, τόμ. Α' σ. 289.
3. Αότ. σ 296-297 ζη τ ο μ ή ρ ιο ν ήν τό ετ ή σ ιο ν π ο σ ό ν τού μηρίου (βλ.
θ ε ο λ ο γ ί α Ζ' σ. 117) βλ. καί τό κ ο λ ο σ σ ι α ΐ ο ν χ ρ έ ο ς τών ά ρ χ ιε ρ έ ω ν έν θ ρ α κ .
Ε', σ. 234 - 235.
 Ε ισ α γ ω γ ή είς τή ν Έ κ κ λ , ' Ι ο τ ο ρ . τής *Η ρα κ λεία ς 41

επίσκοπος ' Πλιουπό)Ιεως μ η ρ ί 100, δ 'Ηρακλείας 750 χαρ. 120, ό

Καλλιονιτόλεως 300, ό Μνριοφύτον 125, ό Μέτρων 100, ό Τυρολόης
100. Σημείαοσαι, δτι οί επίσκοποι τών μητροπολιτών εις την τον
Χρίστον Μεγάλην ’Εκκλησίαν μ η ρ ί μόνον πληρώνουν τό δε χαράτζιον
τό πληρώνουν εις τον κνριάρχην αυτών μητροπολίτην διά τον το δσοι
μητροπολϊται εχονν επισκόπους πληρώνουσι περισσότερον χαράτζιον». Ε π ε ι ­
δή κ ατ ά τής ο ι κ ο ν ο μ ι κ ή ς ε π ι τ ρ ο π ή ς ε ιχ ον έγερθή π ο λ ­
λ ά π α ρ ά π ο ν α ό π α τ ρ ι ά ρ χ η ς Π ρ ο κ ό π ι ο ς τώ 1785 συνέστησε
τ ά ς ε φ ο ρ ί α ς τών γ ε ρ ό ν τ ω ν . Έ κ τούτων τών έν Κ/ πόλει ένδη-
μ ούν των ώφειλον οί ά ρχ ι ερε ΐ ς τών έ π α ρ χ ι ώ ν νά διορίζωσι, καί έχο*
μεν τότε ε φ ό ρ ο υ ς καί έ φ ο ρ ε υ ο μ έ ν ο υ ς . Τό κ αθ εσ τώ ς τ ο ύ ­
το ϊ σ χ υ ε μέχρι τής σ υ ν τ ά ξ ε ω ς τών Κανονισμών, δτε τά δ ι κα ι ώ μ α τ α
τώ ν εφόρων περιήλθον εις τό Δ. Ε. Μ. συμβούλιον. Είς «Συνταγματικόν
περί τής τάξεως τών πατριαρχικών θρόνον» ( Ά θ ή ν α ι 1855 ά να γ ι ν ώ σκ ο -
μεν «εφόρους έν Κωνσταντίνονπόλει και έφορευομένους άγιους άρχιερεΐς»
(σ. 25) Κ α τ ’ αύ τό ό γ έ ρ ο ν τ α ς Κυζίκου Τ ω α κ ε ί μ ε ίχ εν ώς έφορος
24 μητροπολίτ;ας, ό ' Η ρ α κ λ ε ί α ς 23, ό Νικομήδειας 20, ό Χαλκηδό-
νος 8. Προ τού 182 1 οί μεν έφοροι ήσαν έιιτά καί οί έφορευόμενοι 117.
Κ α τ ά σ τ ι χ ο ν λ ο γ α ρ ι α σ μ ώ ν τού ' Η ρ α κ λ ε ί α ς Μ ε λ ε τ ί ο υ περιέχει
περί τούς 30 έ φ ο ρ ε υ ο μ έ ν ο υ ς ' ύ π ’ αύτού. Ο υ ι ο ι ήσαν ’ί ω α ν ν ί κ ι ο ς
Τυρνόβου καί οί 4 α υ το ύ έ π ί σκ ο πο ί : " Α ν θ ι μ ο ς Λοφτσοΰ, Μ ε-
θ ό δ ι ο ς Β ρ ά τ ζ α ς , θ ε ό κ λ η τ ο ς Τζερβενοΰ (' Ρουστσούκ) καί
" Α ν θ ι μ ο ς Π ρ ε σ λ ά β α ς (Σιούμλας), " Α ν θ ι μ ο ς Διδυμοτείχου,
Γ ε ρ μ α ν ό ς Π α λ α ι ώ ν Πα τρ ών , Π α ΐ σ ι ο ς Φ ι λ ι π π ο υ π ό λ ε ω ς , Μ ε-
θ ό δ ι ο ς Αϊ νου, Μ α κ ά ρ ι ο ς Σ ηλ υμ β ρί α ς, Σ ε ρ α φ ε ί μ Ξ ά ν θ ης
καί Περιθεωρίου, Κ α λ λ ί ν ι κ ο ς Δ ρ ύσ τ ρ ας , Δ α μ α σ κ η ν ό ς Φερ-
σ ά λ ων , Γ α β ρ ι ή λ Τήνου, Τ ι μ ό θ ε ο ς Βοδενών, Ι γ ν ά τ ι ο ς
Κ α σσ αν δ ρε ί α ς, Ν ι κ ό δ η μ ο ς Τ ζ ί α ς καί θ ε ρ μ ί ω ν , Ά ν α ν ί α ς θ η -
βών, Γ ε ρ ά σ ι μ ο ς Ούζ ίτζ ης (έν Σερβία), Κ ύ ρ ι λ λ ο ς Σ ά μ ο υ, Γ ε ρ ά ­
σ ι μ ο ς Αίγίνης, Ν ι κ η φ ό ρ ο ς ’Ίμβρου, Γ ε ρ ά σ ι μ ο ς Κώου, Δ ι ο ν ύ-
σ ι ο ς ' Ρέ ον το ς καί Π ρα στ ού (έν Κυνουρία), οί ύπό τον Π α λ α ι ώ ν Π α ­
τρών έπίσκοποί Π ρ ο κ ό π ι ο ς Κερνίκης καί Κ α λ αβ ρ ύτ ων , Γ ρ η γ ό ­
ρ ι ο ς Κορώνης καί τρεις ύπό τον Ή ρ α κ λ ε ί α ς : ’Ι ω α κ ε ί μ Καλλι-
ο υ π ό λ ε ω ς καί Μαδ ύ το υ , Ν ε ό φ υ τ ο ς Μυριοφύτου καί Σ ε ρ α φ ε ί μ
Τυρολόης. Το ύτ ω ν τ ά ς έν Κ/πόλει ύποθέσεις διεχειρίζοντο οί έφοροι
κ α θ ώ ς καί τών μονών, δσαι ε ί χ ο ν κ τ ή μ α τ α έν τ α ΐ ς έκείνων έπαρ-
χίαις λ Ή δ ι ε ξ α γ ω γ ή δ λ ω ν τ ού τ ων τών υποθ έσε ων , τε ραστία δ ν τ ως

1, Γ ε δ ε ώ ν Μνεία σ. 167- 168.

 42 •f· Κ ο ρ υτσ α ς Ε υ λ ο γ ίο υ Κ ο υ ρ ίλ α

καί κοπιώδης, ά πή τε ι καί χρόνον καί χ ε ΐ ρ α ς π ο λ λ ά ς ' δθεν οί έφοροι

ε ίχον ο ρ γ α ν ώ σ ε ι γ ρ α φ ε ί α καί ε ί χ ον ύ π α λ λ ή λ ο υ ς , καί ή σαν οίονεί οί
λ ο γ ο θ έ τ α ι τών Βυζα ντι νών . Κ α τ ά Γ ε δ ε ώ ν μέχρι τοΟ 1860 ό Ή ρ α ­
κλείας ε ί χε 1 - 2 βοηθούς ε πισκόπους, π ρ ωτ ο σ ύ γ κ ε λ λ ο ν , δ ύο δ ι ακ ό ­
νους, γ ρ α μ μ α τ έ α , «κ α σ σ η ρ ο ν» (ταμίαν), μάγειρον, καφετζήν, ι π ­
π οκόμον καί υπηρέτην (Μνεία 165). Τό μέγεθος τής ε ρ γ α σ ί α ς κατα-
μ α νθ ά ν ο μ ε ν έκ του δ ι α σ ωθ έ ντ ο ς κώδικος του δ ι αδ ό χο υ του Μ ε λ ε ­
τ ί ο υ , του ’Ι γ ν α τ ί ο υ , είς 1000 α ν έ ρ χ ο ν τ α ι αί προς τούς έφο-
ρευομένους έ π ισ τ ολ αί α ύ το ΰ είς περίοδον ο κτ α ετ ί ας (1821 - 1829). Α ί
π ρ ο ς τό ά ν ώ τ α τ ο ν κ έ ν τ ρ ο ν λ ο ι π ό ν ύ π η ρ ε σ ί α ι
τ ο υ Ή ρ α κ λ ε ί α ς ή σ α ν μ ε γ ά λ α ι, καί οΰτω βεβαίως έκ-
τ ήσατο καί τήν ίσχύν έν τοΐς φ αν α ρι ω τι κ οΐ ς κύκλοις καί τον σ ε β α ­
σμόν του κόσμου. Τούτου ένεκα, ώς σχε δόν π ά ν τ ο τ ε ά π ο υ σ ι ά ζ ω ν έκ
τής έ π α ρ χ ί α ς , ε ί χε βοηθόν έπί σκ οπ ον ή π ρ ω τ ο σ ύ γ κ ε λ ο ν καί διότι ή
έ π α ρ χ ί α α ύ τ οΰ ε ί χ ε μ ε γ άλ η ν έκτασιν ι.
Ό θεσμός τών βοηθών έ πι σκ ό πω ν ε ί ναι ά ρ χ α ΐ ο ς έν τή έκκλη-
σία. Γνωστοί τ ο ΐς π άσ ι ν ε ΐ ναι Γ ρ η γ ό ρ ι ο ς ό Ν α ζ ι α ν ζ ο ϋ βοηθών
τώ γέροντι π ατ ρί αύτοΰ καί ό ιερός Α υ γ ο υ σ τ ί ν ο ς τώ ε π ι σκ οπώ
Ί π π ώ ν ο ς 2. Είς δ ν ο μα τής π ά λ α ι ποτέ δ ι α λ α μ ψ ά σ η ς έπισκοπής του
π ρ ώτ ου (τής Ν α ζ ι α ν ζ ο ϋ ) ώ ν ό μ α σ α ν τον βοηθόν έπίσκοπον καί οί Ή ­
ρ ακ λ ε ί α ς μ ητ ρο πο λΐ τ αι . Τό έθος τοΰτο κατηργήθη έπί Κ α λ λ ι ν ί ­
κ ο υ Δ ' ( ' 1 5 6 - Ί ) διά συνοδικής ά π ο φ ά σ ε ω ς έν έτει 1756, διότι οί
τιτουλάριοι μη έ χο ν τ ε ς π ό ρ ο υς συν τηρ ήσεω ς κ α τ ε λ ά μ β α ν ο ν τ ά ς έ π α ρ ­
χ ί α ς του οίκουμ. θρόνου καί π ρού κάλ ου ν ά ν ω μ α λ ί α ς καί τ α ρ α χ ά ς
(Γ ε δ ε ώ ν Κανον. δ ι α τ ά ξ ε ι ς Β', σ. 452 - 4). ά λ λ ά τ ε λ ε υ τ α ΐ ο ν Γ ρ η-
γ ό ρ ι ο ς Ε' τον Νοέμβριον του 1806 διά συνοδικού τόμου έδωκε τό
δ ι κα ί ωμ α τής χ ει ρο το νί ας τοιούτων ά ρ χ ι ερ έω ν είς τούς «Γέροντας»
συνοδικούς καί μόνους, τούς δ ι α μ έ ν ο ν τ α ς έν Κ/πόλει καί δΓ α υ τ ώ ν

1. Ό Γ ρ η γ ό ρ ι ο ς Π α υλίδη ς (1879) ε ί χ ε δύο βοηθούς, καίτοι δεν

ε ί χ ε π λ έ ο ν εφορείαν·
2. Βλ. Μ ί λ α ς, Έκκλ· δίκαιον, μ ετ ά φ ρ . Ά π ο σ τ ο λ ο π ο ύ λ ο υ ,
σ. 3?4, 390 (Βιβλιοθήκη Μ αρασλή), Γεδεώ ν, Ί σ τ . Χρ. Πεν. σ· 274. ’Ε π ’ έ σ χ α ­
τω ν έξ άψ ορ μ ή ς τής χ ε ι ρ ο τ ο ν ί α ς ώς βοηθοΟ έπ ισ κ ό π ο υ τής α ρ χ ιε π ισ κ ο π ή ς
’Αθηνών του Ι α κ ώ β ο υ Μ π α μ π α ν ά τ σ ο υ (νΰν μητρ. ’Αττικής) έγ ρ ά -
φ η σαν π ο λ λ ά καί τό ζή τη μα εΐσήχθη καί είς τό Σ υ μ β ο ύ λ ιο ν τής ’Ε π ι κ ρ ά ­
τ εια ς τής 10 Ί α ν . 1935, δ π ερ έ ξ ή ν ε γ κ ε ν γ νώ μ η ν α ν τ ίθ ε τ ο ν π ρ ο ς τήν υπό τής
π λειο ψ η ψ ίας τής Μ. Σ υ ν ό δ ο υ (βλ. έν έ κ τ ά σ ε ι Π α ν . Π ο υ λ ί τ σ σ »Σχέσις
πολιτείας και εκκλησίας ιδία επί εκλογής επισκόπων, Εισηγητική ίίκϋ'εσις προς τό Σνμ-
βοΰλιον τής ’Επικράτειας, ΤεΟχ. Α ', Ά θ ή ν α ι 1946, σ. 370-389).
 Ε ισ α γ ω γ ή είς τ ή ν Έ κ κ λ . *Ι α τ ο ρ . τής ' Η ρα κ λεία ς 43

κ υ βε ρν ών τα ς τ ά ς έ π α ρ χ ί α ς α ύ τ ώ ν (αύτ. σ. 348). Δέν ϊ σ χ υ σε φ α ί ν ε ­

ται ή υπό Γ ε ρ μ α ν ο ύ Δ' κ ατ ά ρ γ η σ ι ς του τόμου τούτου (αύτ.
σ. 355)’ διότι ό τούτου δ ι ά δ ο χ ο ς Μ ε λ έ τ ι ο ς Γ' τόν Ιο ύν ι ον τού
1845 ά λ λ ο ν συνοδικόν έξέδοτο τόμον, έν ω γ ρ άφ ε ι : «εΐθιστο τή εκ­
κλησία άνωθεν και έκ παλαιόν τους άξιους και βίον άμεμπτον έπιδεικννμέ­
νους κανονικώς προχειρίζεσθαι αρχιερείς έπι δνόματι τών πάλαι διαλαμψα-
σών επαρχιών κα'ι τούτων, ονς μέν έν έπαρχίαις τή αιτήσει τών κατά τό­
πους άρχιερέων παραμένειν συμβοη&ονντας . . . οϋς <5’ έν Κ\πόλει . . . έγκα-
θίστασθαι έν εΐδει χωρεπισκόπων. . . » (αύτ. 353 - 8. Βλ. Χ ρ υ σ ο ­
σ τ ό μ ο υ Π α π α δ ο π ο ύ λ υ υ άρχιεπ. ’Αθηνών, Περί χωρεπι-
σ κ ό π ων καί τι το υλα ρί ων ά ρχ ι ερ έω ν έν τη ό ρθ οδ όξ ω έκκλησία (έκ
τής « Έκ κλ η σί α ς» ) Ά θ ή ν α ι 1935, σ. 2 2 - 2 4 Ώ ς ά ρ χ α ΐ ο ν δ μ ως ε υ ρ ί ­
σκω είς έ γ γ ρ α φ ο ν τού 1330 «τόν θεοφιλέστατου έπίσκοπον Δανείου»,
δστις έδρεύων «είς τήν θεοφύλακτου πόλιν ' Ηράκλειον» δικάζει τής μ ο ­
ν α χ ή ς Ά γ α θ ο ν ί κ η ς περί τού μονυδρίου τής Κρυονεριτίσσης υπόθεσιν λ
Κ α τ ά χρονολογ ικ ήν έ π ει τ α σειράν ευρίσκω ούκ ο λ ίγ ου ς βοηθούς
ύπό δι αφό ρο υς τ ίτ λους διαλυ θε ισ ών έν Θράκη έ π α ρ χ ι ώ ν έ πισκόπους
τής ‘Η ρα κλ εί ας , καί τ ο ι ο ύ τ ο ι :
Ό Κ λ α υ δ ι ο υ π ό λ ε ω ς Π α ν τ ε λ ε ή μ ω ν . Ουτ ος έχρημάτισε
βοηθός του Δ ι ο ν υ ο· ί ο υ (1830 - 18 18), έ πε ι τα έ γένετο Δρ υϊ νου πό -
λ ε ω ς καί ά π έ θ α ν ε ν έν ά γ ί ω ’Ό ρ ε ι 2.
Ό Ν α ζ ι α ν ζ ο ΰ Γ ρ η γ ό ρ ι ο ς Π α υ λ ί δ η ς . Ουτ ος έχειροτο-
νήθη π ρ ω τ ο σ ύ γ κ ε λ λ ο ς ών ύπό τού Ί ω α ν ν ι κ ί ο υ τώ 1875, Μ α ρ ­
τίου 24, καί έντευθεν π ρο ήχθη είς μητροπολίτην ‘Η ρ α κ λ ε ί α ς τή 1 2
Μαρτίου 1879 ώς Γ ρ η γ ό ρ ι ο ς Δ ' 3.
Ό Σ υ ν ν ά δ ω ν Π α ν ά ρ ε τ ο ς , άδ ελ φό ς του ‘Ηρ α κλ ε ί α ς Π α ν α ­
ρέτου, ά π ο θ α ν ώ ν τώ 1884 4.
Ό Ν α ζ ι α ν ζ ο ΰ Γ ε ρ μ α ν ό ς τού Γ ρ η γ ο ρ ί ο υ Κ α λ ί δ ο υ
1902.
Ό Χ α ρ ι ο υ πό λε ω ς Φ ι λ ό θ ε ο ς του Γ ρ η γ ο ρ ί ο υ Π α υ λ ι­
δ ο ύ (βλ. Γρηγόριος).
Ό Ν α ζ ι α ν ζ ο ΰ ’Ι ω ά ν ν η ς Τ ζ α ν έ τ η ς έ κ Κουμβάου τής Ραι-
δεστού. Μ ε τ ά τήν άποφοίτ ησι ν έκ τής Χάλκης τώ 1904 ύπηρέτησεν
ώς ά ρ χ ιδ ιά κ ον ο ς του Γ ρ η γ ο ρ ί ο υ Π α υ λ ί δ ο υ, εΤτα π ρ ω τ ο σ ύ γ -

1. Acta part. I, σ. 157.

2. θ ρ α κ . έπ ετ η ρ ίς 1897, σ. 27.
3. Κ α λ λ ί φ ρ ο ν ο ς Έ κκλ. έπιθεώρ. Περίοδ. Γ', τόμ. 3, Κ /π ολις 1873,
σ, 26 (διορθ. τό Ά μ α σ ί α ς είς Η ρ α κ λ ε ί α ς ).
4. Δ ρ ά κ ο υ θ ρ α κ . σ. 54.
 44 •f· Κ ορντοας Ε υ λ ο γ ίο υ Κ ο νρ ίλα

κελλος καί τώ 19 10 βοηθός ε πίσκοπος έως τοΟ 1913. ύπέφερε τ ά πάν -

δεινα ύπό τών Β ο υ λ γ ά ρ ω ν καί Γούρκων, καί ά π έ θ α ν ε ν ώς κ α θ η γ η ­
τής τοΟ ήμ ιγ υμ να σί ου έν Ρ αι δ ε σ τ ώ ι.
Ό Ν α ζ ι α ν ζ ο ϋ Φ ι λ ό θ ε ο ς , Ο υ τ ο ς έ ξελέγη τή 19 Μαρτίου
1931 καί έμενε σ χ ο λ ά ζ ω ν έν Κ / π ό λ ε ι 2. Τώ 1937 έ γ ν ώ ρ ι σ α αυτόν άρ-
χ ει οφ ύλα κα τών Π α τρ ι α ρ χ ε ί ω ν .
Σ υ ν ήν τη σ ά που καί Γ ε ν ν ά δ ι ο ν Ν α ζ ι α ν ζ ο ϋ 3.
Σ τ α χ υ ο λ ο γ ο ΰ μ ε ν έ ν τ α ϋ θ α τούς λ ογ ιω τ έ ρ ο υ ς έκ τών μ ητ ροπ ολι ­
τών 'Ηρ α κλ εί α ς.
Θ ε ό δ ω ρ ο ς 325 μ ετ ά τήν Α' οίκουμ. σύνοδον, θι ασώτ ης
τού Ά ρ ε ί ο υ καί δ ρ ά σ α ς ύπέρ τών ιδεών α υτο ύ, κ α τ ’ έξοχήν δε « ελ­
λόγι μος» καί σ υ γ γ ρ α φ ε ύ ς θεο λο γι κών έργων.
Ν ι κ ή τ α ς Α' ό ά π ό Σ ε ρ ρ ώ ν 1066 - 1090, ό γ ν ω σ τ ό ς σ υ γ ­
γ ρ αφ εύς.
Ν ι κ ή τ α ς Β' 1260 ό κ α ν ο νο λό γ ος .
Φ ι λ ό θ ε ο ς 1347 - 1354 ό μ εμ ουσωμ έν ος οίκ. π α τ ρ ι ά ρ χ η ς .
Δ ι ο ν ύ σ ι ο ς Α' 1580 - 1613. Ε π α ι ν ε ί τ α ι ώ ς μουσικός καί
δεινός θε ο λό γο ς.
Τ λ α ρ ί ω ν ά ν τ ι π α π ι κ ό ς , « σ ο φ ώτ α το ς » 1619 - 1617.
Μ ε θ ό δ ι ο ς 1646 - 1668, « λ ο γ ι ώ τ α τ ο ς » ώς λ έ γ ε τ α ι έν τώ ύπο-
μνήματι τής εκλογής α υτ ού ώς π ατ ρ ι ά ρ χ ο υ .
Ν ε ό φ υ τ ο ς 1690 - 1711 δ ι έπ ρε πε ν ώς λ ό γ ι ο ς καί λ α ϊ κ ό ς έτι ών.
Γ ε ν ν ά δ ι ο ς 1 71 4-1718,
Κ α λ λ ί ν ι κ ο ς « π ο λ υμ α θή ς» 1718 - 1726.
Γ ρ η γ ό ρ ι ο ς Π α υ λ ί δ η ς 1879 - 1888 σ οβ αρό ς θ ε ολ ό γ ο ς .
Φ ι λ ά ρ ε τ ο ς Β α φ ε ί δ η ς ό ιστορικός τής έκκλησίας ήμών.
" Α λλ οι ά ρχ ι ερε ΐ ς ύψηλήν κ ατ έχ ο ν τ ε ς θέσιν καί δ μ ά σ α ν τ ε ς σπου-
δ α ί ω ς έν τή εκκλησία, ώς ε σ χ ά τ ω ς ό Γ ε ρ μ α ν ό ς ό τώ 1913 άνελ-
θών είς τον π ατ ρ. θρόνον.
Π έ τ ρ ο ς Α' 325 έκ τών 318 θεοφόρων π α τ έ ρ ω ν τής Α' ο ί ­
κουμ. συνόδου.
Π α ύ λ ο ς 380 τοποτηρητής του θρόνου καί π ρό εδρ ος τής Β'

1. θ ρ α κ . π α ρ ά ρ τ . Γ' τ ό μ ο υ 1931, σ. 180.

2. ’Ο ρ θ ο δ ο ξία 5", σ. 193
3. Ό Γ. Λ α μ π ο υ σ ι ά δη ς γ ρ ά φ ε ι έν τω έμ ω χ ε ι ρ ο γ ρ ά φ ω « Ε κ ­
κλησία Ή ρ α κ λ εία ς » (φ. 4β) : «Καί πολλάς δε οί αοίδ ιμοι προσέφερον υπηρεσίας διά
τών φ ώ τω ν και τής άρετής αυτών τη μ ε γ . εκκλησία, σύμβουλοι καί συναϋληταί τών
κατα τους χαλεπούς εκείνους χρόνους πατρια ρχώ ν τυγχάνοντες, έλαχίστην δμω ς τή εαυτών
επαρχία, ήν διώκουν διά τών επισκόπω ν αύτών», δηλ· μικρόν ω φ έ λ η σ α ν οί βοηθοί
έπίσκοποι.
 Ε ισ α γ ω γ ή είς τη ν *Εκκλ. ‘ΐ σ τ ο ρ . της *Η ρακ λείας 45

οίκουμ. συν όδ ου με τά τήν ά π ο χ ώρ ησ ι ν Γ ρ η γ ο ρ ί ο υ του θ ε ο ­

λόγου.
Σ ε ρ α π ί ω ν, α ν ά σ τ η μ α του θείου Χ ρ υ σ ο σ τ ό μ ο υ 402.
' Ι ω ά ν ν η ς Δ' 857 - 869, σ π ο υ δ α ΐ ο ν π α ί ξ α ς π ρ ό σ ω π ο ν έπί
του ίεροΰ Φ ω τ ί ο υ .
’Α ν α σ τ ά σ ι ο ς 933 - S56 γ ε ν ν α ί ω ς ά ν τ ι τ α χ θ ε ί ς πρός τον
α ύ τ ο κ ρ ά τ ο ρ α διά τήν χ ειροτον ίαν τοϋ ν ε αρ ού καί άμυήτου β ασ ιλ όπ αι -
δος θ ε ο φ ύ λ α κ τ ο υ γ ε λο ιο πο ιή σ αν τ ος τον θρόνον.
’Α ν τ ώ ν ι ο ς 1434- 1440 διακριθείς έπί συνέσει έν τή έν Φ λ ω ­
ρεντία σ υν όδ ω καί δ ι αμ αρτ υρ ηθε ίς κ α τ ’ αυτής έ π α ν ε λ θ ώ ν οϊκαδε.
Οί Αέριοι πλήν του Γ ε ν ν α δ ί ο υ , διεκρίθησαν καί ό Γ ε ρ ά·
σ ι μ ό ς , ό Μ ε θ ό δ ι ο ς , ό Μ ε λ έ τ ι ο ς καί ό ’Ι γ ν ά τ ι ο ς .
Ώ ς οδηγ όν έν τή κ α τ α σ τ ρ ώ σ ε ι του βιογραφίκού τούτου κ α τ α ­
λόγ ου έ σχ ομε ν τό δ ι ά γ ρ α μ μ α τό έκπονηθέν ύπό του άειμνήστου
Ά ν α σ τ . Σ τ α μ ο ύ λ η καί ύπό τού π α τ ρ ώ ζ ο ν τ ο ς αυτού υιού
κ. Μ ι λ τ ι ά δ ο υ έκδοθέν έν τώ ΙΔ' τόμω τ ών θ ρ α κ ι κ ώ ν (1940)
σ. 11 2 -1 2 1. Έ ν π ο λ λ ο ΐ ς , δπου ήν δ υν ατ όν , κ ατ εφ ύ γ ο μ ε ν είς τ ά ς πη·
γ ά ς . Ό προσεκτικός α ν α γ ν ώ σ τ η ς θέλει παρατηρήσει, ότι ούχί μόνον
σ υ ν ε π λ η ρώ σ αμ ε ν καί έ πηυξ ήσ αμ ε ν είς π λ α τ υ σ μ ό ν τον ά π λ ο ύ ν τούτον
κ α τ ά λ ο γ ο ν , ά λ λ ά κ αί μ ε τε ρρυθ μί σαμ εν π ο λ λ α χ ο υ μετατιθέμενος τινα
ο ν ό μ α τ α καί ά λ λ α ά π ο β α λ ώ ν καί δ ι ω ρ θ ώ σ α μ ε ν ούκ ό λ ί γ α ς χ ρ ο ­
ν ο λ ο γ ί α ς . Τον ά π ό σ χ ο λ ο ν Ά ν δ ρ έ α ν, δι* όσα λέ γ ομ εν έν ά ρχή
τού Γ' κεφαλαί ου, ά φηρέ σαμε ν έκ τού κ α τ α λ ό γ ο υ ι. Πρός τούτοις δέ
ηύξ ήσαμε ν καί τον άριθμόν, ο δ το ς ά πε τ ελ έ σθ η ά ντ ί τ ών 10 σελίδων
τού κ. Σ τ α μ ο ύ λ η τόμος ολόκληρος έ β ι ογ ρα φήσα με ν δέ τούς ίερ-
άρχας.
’Α ν ώ ν υ μ ο ς . Ο ύ τ ω ς ώ ν ο μ ά σ α μ ε ν έν τή π ρο τα σ σο μ έν η τού
όλου έργου βιβλ ιογ ρα φί α χ ε ιρ όγ ραφ όν τι π α ρ ’ έμυί άποκείμενον
καί σ υ ν τ α χ θ έ ν ά ρχ ο μ έ ν ο υ τού Κ' αίώνος. Μ ετά σύντομον π ρ ό λ ο γ ο ν
ε ί ν αι ά ν α γ ρ α φ ή βιογραφική τών μέχρι τ έλο υς τού ΙΖ' α ίώ νο ς μ η ­
τ ρο πολι τών ' Η ρ α κ λ ε ί α ς (τό όλον 10 φ ύ λ λ α ή μ ι κ λά σ τω ς γ ε γ ρ α μ μ έ ν α )
ήτοι ά π ό τού Ά π ε λ λ ο ϋ - Διονυσίου Α' 36 1591 (39 έν ό λω μητροπο-
λΐται). Τότε δέν έ γ νωρ ίζομ εν είς τί να άνήκει ή διατριβή αυτη προορι-
σ θε ΐ σ α πρός δημοσίευσιν. Ε ΐ τ α ά ν ε κ α λ ύ ψ α μ ε ν σημείωσίν τινα περί
τής ’Ά π ρ ω έ χ ο υ σ α ν ώδε : «Τήν ιστορίαν τής π ό λ ε ω ς ’Ά π ρ ω έδημοσι-

1. Έ π ι τ μ ή σ ε ι ς Σ τ α μ ο ύ λ η : Α μ = ’Α μ α σ ε ί α ς Ά ν θ ι μ ο ς
Ά λ ε ξ ο ύ δ η ς Σ = Σ ά ρ δ ε ω ν μ η τ ρ ο π ο λ ίτ η ς Γ ε ρ μ α ν ό ς (θ ρ ά κ . Τ'
σ. 74 8) X = X α τ ζ η ϊ ω ά ν ο υ, Π α νε λ λ ή νιο ν λεύ κ ω μα , Α λ ή Ή λ . Ά λ . =
Ή λ ί α ς Ά λ ε ξ α ν δ ρ ί δ η ς (θρςκκ. ΙΔ' 112 - 121).
 46 Κορυταας Ε ν λ ο γ ι ο υ Κ ονρίλα

εύσα μεν έν τώ ύ π ’ άριθ. 30 φ ύ λ λ ω τής Έ κ κ λ η σ . ά λ ηθ ε ία ς του έτους

1906». Έ κ τής φ ρ α σ ε ο λ ο γ ί α ς καί ά λ λ ω ν τεκμηρίων έπείσθημεν δτι
καί αυτη ε ί ν α ι έ ργ ον του Γ ε ω ρ γ ί ο υ Α α μ π ο υ σ ι ά δ ο υ ,
χ α ρ τ ο φ ύ λ α κ ο ς έξ Ά δ ρ ι α ν ο υ π ό λ ε ω ς , δστις ήν έκ τών π ρ ώ τ ω ν έρευ-
νητών τής θρακικής ιστορίας, καί δ ν τ ως ή διατριβή ε ί ν αι μετά πάσης
έ π ιμ ελ εί ας γ ε γ ρ α μ μ έ ν η , ώστε ή λέξις α ν ώ ν υ μ ο ς δέον ν ’ ά ντ ι κατ α-
στ αθή ήδη. Έ π ι δ ε ί ξ α ς τό χε ιρ ό γρ αφ ον είς τον άξιότιμον πρόεδρον
του « θ ρ α κ ι κ ο υ κέντρου» κ. Φ ί λ ι π π ο ν Μ α ν ο υ η λ ί δ η ν ήκου-
σα π α ρ ’ α ύτ ου ά μ έσ ω ς, δτι ή γ ρ α φ ή ε ί ναι τοϋ Α α μ π ο υ σ ι ά δ ο υ , τήν
ά ν ε γ ν ώρ ι σ εν χωρ ίς ν ά χρονοτριβήση.
 ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΗΡΑΚΛΕΙΑΣ
ΥΠΟ ΓΕΩ ΡΓΙΟ Υ ΛΑΜΠΟΥΣΙΑ ΔΟΥ

Π ρ ο τ ά σσ ω ν τό χ ε ιρ όγ ραφ ον τούτο, όπερ ά ν υ π ό γ ρ α φ ο ν περι-

ήλθεν είς χ ε ΐ ρ ά ς μου καί μοί έδωκεν αφορμήν νά ά σ χ ο λ η θ ώ έπί τοϋ
μ ε γ ά λ ο υ τούτου θέ ματ ος, προσφέρω όφειλομένην τιμήν είς τήν γερα-
ρ άν του σ υ γ γ ρ α φ έ ω ς μνήμην, δστις ύπήρξε π ρ ά γ μ α τ ι π ρ ω τ ο π ό ρ ο ς είς
τ ά ς θ ρακ ικ άς μ ε λ έ τ α ς καί έμβριθής έρευνητής τής π α τ ρί ο υ ιστορίας,
π ρ ο ο ι μ ι ά ζ ο μ α ι δέ διά β ρ α χ έ ω ν ώδε :
Οί δ ι ωγμ οί τ ών Ρ ω μ αί ω ν α ύ τ ο κ ρ α τ ό ρ ω ν έν Θράκη π ρ οηγ ήθη σα ν
καί υ π ήρ ξ αν σκληροί, έπει δή ή ‘Η ρ ά κλ ε ι α έ θεωρεΐτ ο κέντρον καρπο-
φόρον, δ πο υ ήκ μ αζ ον οί χρισ τι αν οί ά π ό τοΰ Α' αίών ος. Έ π ί Δομιτια-
νοΟ τώ 82 μ.Χ. έμαρτύρησεν ή Ή ρ α κ λ ε ι ώ τ ι ς ά γ ι α Σ ε β α στ ι αν ή διατρί-
βουσα είς τήν Μ α ρ κι α ν ού π ολ ι ν. Κ α τ ά τό είς ά π λ ο ΰ ν μαρτύριαν «μαθών
δέ (ό έπαρχος) άπό τούς παρεστώτας, δτι ήν άπό την μητρόπολιν τής ' Η ρ α ­
κλείας, έστειλεν αυτήν δεδεμένην εις τόν έκεΐ ηγεμόνα». ( Συν αξ . Δουκάκη,
Ό κ τ ω β ρ . 24, σ. 416). Έ π ί Μάρ κου Αύρηλίου του φιλοσόφου τώ
161 μ. X. ύπέστη τόν διά Χριστόν Θάνατον ή ττολιουχος τής ' Η ρ α ­
κλείας ά γ ι α Γλυκερί α τήν 22 ’Οκτωβρίου (αύτ. 390). Ό Α λ έ ξ α ν δ ρ ο ς
Σευήρος, χ ά ρι ς είς τήν εύσέβειαν τής μητρός του, ύπεστήριξε τούς
χρι στι αν ούς, ά λ λ ’ άκριβώς ένεκα τούτ ου ό δ ι ά δ ο χ ό ς του Μ αξ ι μ ΐ νο ς,
Θ ρ ά ξ α ύτός, λ υ σ σ ω δ ώ ς έ ξε μάνη κ α τ ’ α ύ τ ώ ν , «8ς κατά κότον τόν πρός
τόν Αλεξάνδρου οίκον, εκ πλειόνων πιστών συνεστώτα, διωγμόν έγείρας
ιούς τών εκκλησιών άρχοντας μόνους ώς αιτίους τής κατά τό Εύαγγέλιον
διδασκαλίας άναιρεΐσθαι προστάττει». (Εύσ. έκκλ. ιστορία, Τ', 28).
Ε φ ε ξ ή ς ή ’Α ν α τ ο λ ή καί δή ή Θράκη καί ή έ ναν τι Βιθυνία γ ί ­
ν ο ντ α ι τό θ έ ατ ρο ν τοΰ διωγμ ού, τ ο υ θ ’ δπερ μ αρ τ υρ εί τήν έ ν τ α ϋ θ α
άπειλητικήν αυξησιν τών ο π α δ ώ ν τής ν έας θρησκείας. Δύο, οί τ ρο ­
με ρό τ ερ οι τών διωκτών τής τού Χριστού π ίστ εως, ό Δ ιο κλη τι αν ός
καί ό Μ αξ ιμ ια νός , «τό ζ ε ύ γ ο ς τού δι αβόλου», δ π ω ς ά π ο κ α λ ο ΰ ν τ α ι ,
ε ΐ χο ν ώς έ δρ αν τήν Νικομήδειαν καί ούχί τήν ' Η ρ ά κ λ ε ι α ν , δπερ μ α ρ ­
τυρεί, δτι τό π ε ρ ι β άλ λο ν δέν ήτο έ ν τ α ύ θ α εύνοϊκόν, δθεν καί οί εθνι­
κοί θεοί ά π ό π ο λ λ ο ΰ ε ΐ χ ον έκπατρισθή.
Τού Δι οκλητιανοΰ ή μ α ν ί α έ π ε ξ ετ ά θ η (τώ 303) καί είς α ύ τ ά
τ ά βιβλία τής ' Α γ . Γραφής, ά π ε ρ κατ έστρε φε μετά τών ν αώ ν . καί
οδτω διενοήθη ν ά εξάλειψη τό ό νο μ α τού Χριστού καί νά διασκορ-
 48 Γ . Α α μ η ο υ ο ιάδου

τάση τούς χ ρ ι σ τ ι α ν ο ύ ς ' . Έ π ί Μαξιμίνου Β' έμαρτύρησεν ό ί ερομάρτυς

Μώκιος έν Βυ ζα ν τί ω και οί έξ Ή ρ α κ λ ε ί α ς 38 μ άρτ υρε ς. Καί έ π ’
α ύτ οΰ α γ ρ ι ό τ ε ρ ο ς κατέστη ό δ ι ω γ μ ό ς τω 311, δστις έπενόησε νέον
κ α τ α χ θ ό ν ι ο ν σχέδιον, παρεκίνει δηλ. κρυφίως τούς εθνικούς νά ύπο-
β άλ ωσ ι ν αιτήσεις, δ π ω ς κατ αδ ιώκ η διά τούτον ή εκείνον τον λ ό γ ο ν
τούς χριστιανούς. Τότε έμαρτύρησεν ό ά γ ι ος "Ακάκιος είς Πέρινθον.
ά λ λ ’ ήτο τοσοϋτον τό π λή θ ο ς των χ ρι σ τι α νώ ν, ώστε ή ν α γ κ ά σ θ η ό
αιμοδιψής τ ύ ρ α ν ν ο ς να μ ε τα βά λη γ ν ώ μ η ν 2.
Τέλος καί αύ τό ς ό Λικίνιος, καίτοι σ υ ν υ π έ γ ρ α ψ ε μετά τοΟ
Κων σ τα ντ ί νο υ τό υπέρ τ ών χ ρ ι σ τι α ν ών δ ι ά τ α γ μ α του Με διολάν ου,
ά λ λ ά δ ι α φ ω ν ή σ α ς έκήρυξε σφοδρόν κ α τ ά τ ών χρ ι στ ια ν ών πόλεμον.
Τότε τώ 320 έ μαρ τύ ρ ησ α ν αί 40 ά γ ι α ι γ υ ν α ί κ ε ς έν Ή ρ α κ λ ε ί α ,
ών τό μαρτύρι ον ά ρ χ ε τ α ι ώς εξής : «Κατά τούς χρόνους εκείνους βασι­
λεύοντος τού μιαρωτάτου Λιχινίου έν τή Ήρακλεία, μητοοπόλει τής Ευ­
ρωπαίας επαρχίας, έγένετο διωγμός μέγα; κατά τών χριστιανών». (Acta Boll.
31, σ. 191).
Ά ρ χ ε τ α ι δε ό Α α μ π ο υ σ ι ά δ η ς ώ ς έξής.
« Ή έκκλησία τής Ή ρ α κ λ ε ί α ς συνέστη ύ π ’ αύτοΰ του π ρ ω τ ο κ λ ή ­
του ά π ο σ τ ό λ ο υ Ά ν δ ρ έ ο υ κ α τ ά τό 38 μ.Χ. κ α τ ά τόν Δ ωρ όθε ον Τύ-
ρου, δστις ήκμασε κ α τ ά τ ά ς ά ρ χ ά ς του δ' α ίώνος. Ο υ τ ο ς δ ι ηγ εί τα ι,
δτι ό ά π ό σ τ ο λ ο ς Ά ν δ ρ έ α ς έπισκεφθείς τά μέρη ταΟτα τής Θρ άκ ης
ί δ ρυ σε καί τ ά ς έκκλησίας τοϋ Βυζαν τίου , τής Περίνθου. είς τήν τε-
λ ε υ τ α ί α ν δέ τα ύτ η ν π όλι ν έ χειροτόνησε καί τόν έκ τών Ο ' Ά π ε λ λ ή ν
π ρώτον τής π ό λ ε ω ς τ α ύ τη ς έπίσκοπον. Ή δέ έ πι χώρ ιος π α ρ ά δ ο σ ι ς
προσθέτει, δτι ό ά π ό σ τ ο λ ο ς οδτος έκτισε καί τόν μέχρι τοϋδε σωζό-
μενον ά ρ χ α ΐ ο ν ν α ό ν , έν τω όπ οί ω καί έ χε ιρ οτό νησ ε τόν Ά π ε λ λ ή ν .
Σ ε βό μ ε θ α τήν π α ρ ά δ ο σ ι ν διά τό ά ρ χ α ι ο π ρ ε π έ ς καί σεβάσμιον αύτής,
άλλ" ά δ υ ν α τ ο ΰ μ ε ν ν ά π α ρ α δ ε χ θ ώ μ ε ν αύτήν κ α θ ’ ολοκληρίαν καί νά
μή άμφισβητήσωμεν τό κύρος α υ τ ή ς - διότι, ώς θέλομεν ϊδει έν ιδιαι­
τέρου κεφαλαί ω, ό ά ρ χ α ΐ ο ς ο υτο ς ν α ό ς ε ί ν αι έκτισμένος έπί τίνος

1. Σ η μ . ε κ δ ό τ ο υ Ό π ατή ρ τής έκκλησ. ισ τ ο ρ ία ς Ε υσ έβ ιο ς α ύ τ ό π τ η ς

μ ά ρ τ υ ς οϋτω π ερ ί τ ού τ ου φ θ έ γ γ ε τ α ι : « Σ υ ν τ ε τ έ λ ε σ τ α ι δήτα κ αθ ’ ήμας π ά ν τ α ,
ό π η νίκα τ ώ ν μ ε ν σ τ ρ ο σ ε υ κ τ ή ρ ιω ν τ ο ύ ς ο ί κ ο υ ς έξ ν ψ ο υ ς ε ί ς έ δ α φ ο ς α ν τ ο ΐ ς ■Θ'εμελίοις
κ α τ α ρ ρ ι ι τ τ ο μ έ ν ο υ ς , τά ς δέ έν&'έους κ α ί ίερ ά ς γ ρ α φ ά ς κ α τ ά μ έ σ α ς α γο ρ ά ς ττυ ρ ί jza-
ρ α δ ε δ ο μ έν α ς α ν τ ο ΐ ς έ α τ είδ ο μ εν ο φ θ α λ μ ο ί ς, τ ο ύ ς τ ώ ν έ κ κ λ η σ ιώ ν οτο ι μ έ ν α ς . . . ά σ χη-
μ ό ν ω ς ά λ ι σ κ ο μ έ ν ο υ ς κ α ί οτρός τ ώ ν έχ-ϋ'ρών κ α τ α η α ι ζ ο μ έ ν ο ν ς κ τ λ . » . (Ηξ 2)
2 Σ η μ έ κ δ ο τ ο ν . Πρός μ ε ί ζ ο ν α βεβαίω σ ιν ό Ε ϋ σ εβ .ο ς π α ρ α θ έ τ ε ι τό
γ ρ ά μ μ α τού Μ αξιμίνου (θ ', 9, 4, σ. 437, έκδ. Dindorf), δ π ε ρ ά π έ λ υ σ ε ν έν είδε ι
έγκυκλίου.
 5Ε κ κ λ η σ ία 'Η ρ α κ λ εία ς 49

ε ί δω λ ολ ατ ρι κ οΰ βωμοΟ, τ ο ΰ θ ’ δπερ ήτο ά δ ύ ν α τ ο ν ν ά συμβή κ α τ ά τήν

έ πο χή ν έκείνην, δτε ή Πέρινθος, έδρ α ουσα μ ε γ ά λ η ς διοικήσεως, έφι-
λοξένει ά ρ χ ο ν τ α ς , οϊτι νες ώς ό Λικίνιος κατ όπ ιν , ά π η ν ώ ς έ δ ι ω ξα ν
τον χριστιανισμόν. ’Έ π ε ι τ α δέ καί ό κ α θ α ρ ό ς β υ ζ α ν τ ι ν ό ς ρυθμός του
ναού, τον ό π ο ι ο ν δ ιασ ώζε ι, δέν ε ί χε διαμορφωθή, εί μή κ α τ ά τον Τ'
α ι ώ να , ένώ κ α τ ά τούς π ρ ώ τ ο υ ς χ ρό νου ς του χρισ τι αν ισμ ού οί ναοί
έκτίζοντο, ώς γ ν ωσ τ ό ν , κ α τ ά τον τ ύ π ο ν τών βασ ιλι κών στοών.
« Ό π ω σ δ ή π ο τ ε τό βέβαιον είνε, δτι ό χ ριστιαν ισμός διεδόθη έν-
τ α υ θ α π ρ ω ϊ μ ώ τ α τ α κ α θώ ς καί εις τά έ π ί λ ο ι π α μέρη τής Θράκης,
άφοϋ κ α τ ά τον α ' α ι ώ ν α ά π α ν τ ώ σ ι ν έκκλησίαι ού μόνον είς τ ά ς π α ­
ρ αλί ους π όλε ις, ά λ λ ά καί εις τ ά ς μεσογείους, ώς τήν Ά δ ρ ι α ν ο ύ π ο -
λίν, τήν Βερρόην (Έ σ κ ί —Ζ α γ ο ρ ά ν ) καί ά λ λ α ς , ένθα κ α τ ά τον αυ τό ν
έκκλησιαστικόν σ υ γ γ ρ α φ έ α Δω ρ όθ ε ον έκήρυξαν τό ε ύ α γ γ έ λ ι ο ν οί ύπό
τοϋ Πρωτοκ λή του πε μφθέ ντε ς έκ τ ών έ βδομήκον τα Έ π α φ ρ ό δ ι τ ο ς καί
Κά πρ ος . ' Α λ λ ά καί ά λ λ ο θ ε ^ είνε γ ν ω σ τ ό ν , δτι αί ρ ω μ α ϊ κ α ί λ ε γ ε ώ ­
νες, α ΐ τι ν ες έ ξ ε σ τ ρ άτ ε υσ α ν είς τ ά έ νδό τερ α τής Θράκης, καί οί πα·
ρ ακ ολο υθ οΰν τε ς α υ τ ο ύ ς έμποροι, ε ί ν αι οί τά π ρ ώ τ α σ π έ ρ μ α τ α του
χρισ τι αν ισμ ού δ ι α δ ώ σ α ν τ ε ς είς τούς κατοίκους τ ώ ν χ ω ρ ώ ν τούτων.
«'Η Θράκη δ μω ς τότε έξετείνετο ά π ό τής Π ρο πο ντ ίδ ος καί του
Αι γα ίου μέχρι του Νστρου π ο τ α μ ο ύ πρ ός Β. καί ά π ό τής Ροδόπης καί
τού Νέστου π ο τ α μ ο ύ μέχρι τού Εύξείνου π όν το υ πρ ός Α. ήτο δέ διη-
ρημένη είς έξ τ μή μα τα ή διοικήσεις, ά τ ι ν α ώ ν ο μ ά ζ ο ν τ ο : Ευρώπη,
(πρωτ. Πέρινθος), Αίμίμοντον (πρωτ. Ά δ ρ ι α ν ο ύ π ο λ ι ς ) , ' Ρο δόπ η (πρωτ.
Τ ρ α ϊ α ν ο ύ π ο λ ι ς π α ρ ά τό Φέρετζικ), Θράκη (πρωτ. Φι λι ππ ούπ ολι ς) ,
Μυσί α (πρωτ. Μ α ρ κ ι α νο ύ πο λι ς ) Π ρ ε σ λ α ύ α καί Σκυθί α (Δόβρουτζια)
π ρω τ. Τόμη.
«Καί πριν μέν έπικρατήση ό χρ ιστι αν ισμό ς καί κηρυχθή έλευ-
θέρα θρησκεία έπί τ ών ' Ρ ω μ α ί ω ν α ύτ οκ ρ ατ όρ ων , έκάστη τών έν τώ
τ μή μα τι τής Ε υ ρ ώ π η ς π ό λ ε ω ν ά πε τ έ λ ε ι Ανεξάρτητον έπισκοπήν. ’Ε ­
πειδή δέ κ ατ ά τό έτος 195 μ.Χ. τό Β υζά ντ ιο ν έν τώ π ο λ έ μω τού αύ-
τ οκ ράτ ορ ος τής 'Ρ ώμ ης Σ επτ ιμίου Σευήρου πρ ός τον Νέ γρ ον ε ί χ ε τό
ά τ ύ χ η μ α ν ά σ υν τ α χ θ ή με τά τού δευτέρου, ό α ύ τ ο κ ρ ά τ ω ρ πολιορκή-
σ α ς αυ τό δι ά τού σ τ ρ α τ η γ ο ύ Λουκίου Μάριου Μαξ ίμ ου κ α τ ώ ρ θ ω σ ε
με τά τριών έτών π ολ ιορκίαν νά γίνη κύριος τής π ό λ ε ω ς τώ 197, κατ-
ι σ χ υ σ α ς τής ήρωϊκής φ ρου ρά ς διά τού λιμού. Καί κ ατ εσ τρ άφη ή π ό ­
λις ά π α σ α καί τ ών τε ιχών, θ ε ά τ ρ ω ν τε καί λουτ ρών καί π α ν τ ό ς τού
κόσμου καί τιμής ά φ ά ιρ εθ ε ΐσ α, μετεβλήθη είς κώμην καί π αρ ε χω ρ ήθ η
τ ο ΐ ς τ ά τού Σευήρου πρ οε λομέν οις Περινθίοις ώς δώρον, ΐ ν α δουλεύη

«Θρφκιχά» 4
 50 Γ . Α α μ η ο υ σ ιάδου

α ύ τ ο ΐ ς , ώς ή ’Αν τι όχε ια Λαοδικεΰσι (α). ’Ακ ο λο ύθ ως δέ καμφθείς ό

α υ τ ο κ ρ άτ ωρ έκ τών π α ρ α κ λ ή σ ε ω ν τοΰ υίοΰ αύτοΰ Ά ν τ ω ν ί ν ο υ άνέκτι-
σε τό Βυ ζά ντι ον λ σ μπ ρ ότ ερ ο ν τω 204 καί ώ ν όμ α σ ε ν αυ τό A nt o ni n am
Bj^zantinorum A u g u s t a m . 'Η νέα αϋτη πρ ο σων υ μί α Ά ν τ ω ν ι ν ί α ή
’Α ντ ωνι νι αν ή διετηρήθη μέν καί έπί τοϋ α ύ τ ο κ ρ άτ ο ρο ς Ά ν τ ω ν ί ν ο υ
Κ α ρ α κ ά λ λ α (211— 217), διεσώθη δέ έπί τίνος πλί νθο υ κ α θ ώ ς καί έπί
ν ο μι σμ ά τω ν τής π ό λ ε ω ς ( β ) . Ού δ έν ήττον δ μ ω ς ή έ π ’ α ύτ οΰ κυρ ιαρ ­
χ ία τής Περίνθου διετηρήθη καί έπί τών λ οι πώ ν α ύ τ οκ ρ ατ όρ ω ν
μέχρι Κ ων στ αν τί νου τοΰ μ ε γ άλ ου , δστις κ α τ α σ τ ή σ α ς τό Βυζάντιον
π ρ ωτ ε ύ ο υ σ α ν τοΰ κράτους καί Κ ω ν σ τ αν τ ιν ο ύπ ο λι ν καί Νέ αν 'Ρώμην
μ ε τ ο ν ο μ ά σ α ς , είς κ ά λ λ ο ς καί μέ γεθος π ρ ο ή γ α γ ε καί π ά ν τ α δεσμόν
έ ξ α ρ τή σ εω ς ά π ό τής Περίνθου περιέκοψε. Δέν ήθέλησεν δ μως ό μέ-
γ α ς άνήρ έκ σεβασμοΰ π ρό ς τόν αύτοκρ. Σ. Σευήρον καί ν ά μή σε-
βασθη δ λως καί κ α θ ’ ο λοκληρίαν άκυρώση τά π ρο ν όμ ι α τής Περίν­
θου καί δ ι κ α ι ώ μ α τ α , ά τ ι ν α έπί τής π ό λ ε ω ς τ αύτη ς έπί έ ν α καί πλέον
α ι ώ ν α έξήσκει, δ ω ρ η θέ ντ α ύπό τοΰ έν λ ό γ ω π ρ οκ ατ όχ ο υ του' έ φ’ ώ
καί δτε κ α τ ά τήν έπί Θεοδοσίου τοΰ μ ε γ ά λ ο υ κ ατ ά τό έτος 381 συγ-
κ λ ηθ ε ΐσ αν έν Κ ων στ αν τι νο υπ όλε ι Β' οικουμενικήν σύνοδον ό έπίσκο-
π ο ς τής Κω νσ τ αν τ ι ν ο υ π ό λ ε ω ς άνηγ ορ εύθ η π α τ ρ ι ά ρ χ η ς καί ά ν ε γν ω -
ρ ίσθησαν α ύ τ ώ τ ά π ρ ε σ β ε ί α τής τιμής μετά τόν π ά π α ν τής 'Ρ ώμ ης (γ),
δέν κ α τ ηρ γ ήθ η σα ν π ά ν τ α τά π ρ ον όμ ια καί δ ι κ α ι ώ μ α τ α τοΰ μητ ρο πο ­
λίτου Περίνθου καί έ πε ι τα ' Η ρ α κ λ ε ί α ς έπί τ ών έ πι σκ ό πω ν Κ ω ν σ τ α ν ­
τι νουπ όλ εως , ά λ λ ’ έ μει ναν άθικτα καί ά π α ρ α β ί α σ τ α , έ ξα σκ ο ύμ ε να
μέχρι τής σήμερον. Ε ί ν α ι δέ τ α ΰ τ α τά έξής δύο πρ ον όμ ια (δ). Πρώτον

(α) 'Η ρω διανός βιβλ. 3. 'Ραλ. και Ποτ. τόμ. ΣΤ' σελ . 225, καί Ζ ω ναρ ας
α υτόθι τόμ. Β' 173, καί Β α λ σ α μ ώ ν αυτόθι σελ. 175.
(β) Περιοδικ. Φιλ. Σ υλ. έτ. 1885, τόμ. IT' έν τω π α ρ α ρ τ ή μ α τ ι σ ελ . 67
ύ π ό Στ. Ά ρ ι σ τ ά ρ χ ο υ .
(y) Ρ. καί Π· τόμ. Β' σ ελ . 280.
(δ). Μ. Γ εδεώ ν Πατρ. Πίνακες σελ. 25.
Σ η μ . ε κ δ ό τ ο υ . — Έ π α ν ά σ τ α σις θά έ γ έ ν ε τ ο είς τόν κάτω κ όσμ ον, δ τ α ν
ώ μ ίλ η σ εν ό Γ εδεώ ν έ ν α ν τ ί ο ν τών π ρ ο ν ο μ ίω ν τού τ ω ν του 'Η ρακλεία ς είς τήν
ν ε ο π α γ ή Ά θ η ν . ’Ακαδημίαν. Ι δ ο ύ ή αντινομία. Κατά τόν π ρ ώ τ ο ν Γ εδεών
γ ρ ά ψ α ν τ α είς τήν π α ρ α π ο μ π ή ν «'Η χ ε ι ρ ο τ ο ν ία τοΰ π α τ ρ ι ά ρ χ ο υ Κ /π ό λεω ς
έ τ ε λ ε ΐ τ ο ύ π ό τ ο ΰ μ η τ ρ ο π ο λ ί τ ο υ Η ρ α κ λ ε ί α ς , είς δν άχρι τής Α' οΐκουμ. σ υ ν ­
ό δ ο υ ύ π ή γ ε τ ο ό τοΰ Β υ ζα ν τ ίο υ έπ ίσ κ ο π ο ς , ουτω δ ι α τ ά ξ α ν τ ο ς τ ο ΰ τ ο Σευή-
ρου τοΰ α ύ τ ο κ ρ ά τ ο ρ ο ς ' εί δέ μ ε τ ε τ ί θ ε τ ο έξ έ τ έ ρ α ς μ η τ ρ ο π ό λ ε ω ς είς τήν
οίκουμ. σκ ο π ιά ν , έν τοιαύτη π ε ρ ιπ τ ώ σ ε ι όμ η τ ρ ο π ο λ ίτ η ς 'Η ρ ακ λεία ς, κράτη·
σ ά σ η ς έως τήν σ ή μ ε ρ ο ν τής σ υνή θ ειας ταύτη ς, έπ εδίδου τώ π α τ ρ ιά ρ χ η τήν
π οιμ αντικ ή ν ράβδον. Σ π α ν ι ώ τ α τ α ί είσιν αί π ε ρ ι σ τ ά σ ε ι ς . . . καθ’ ά ς ή χειρο*
 Ε κ κλ η σ ία *Η ρ α κ λεία ς 51

μέν ό μητροπολί της Ή ρ α κ λ ε ί α ς κέκτηται τό δ ικ αί ωμ α του ν ά χειρο-

τονη τον κ α τ ά καιρούς οικουμενικόν π α τ ρ ι ά ρ χ η ν , δστις λ α μ β ά ν ω ν
π α ρ ’ αύτου τήν ποιμαντορικήν ράβ δον ά σ π ά ζ ε τ α ι τήν δεξ ιάν τοΰ δι-
δ όντ ος, ά ν τ α σ π α ζ ο μ έ ν ο υ αυτόν. Δεύτερον δέ μόνος ό μητ ροπολί της
Ή ρ α κ λ ε ί α ς έχει τό δ ι κα ίω μα τής έν τώ συνθρόνω περίβολής τών άρ·
χιε ρατικών άμφιων, κ α θ ’ ήν ώ ρ αν ό π α τ ρ ι ά ρ χ η ς ένδύεται έν τω π α-
τριαρχικω ν αώ . Καί τό μέν π ρ ώ το ν τών προ νομί ων τ ούτ ων μέχρι σή­
μερον φ υ λ ά τ τ ε τ α ι ά π α ρ α σ ά λ ε υ τ ο ν , σ π ά ν ι α ι δέ ε ί ν α ι αί π εριπτώσεις,
κ α θ ’ ά ς τήν χε ιρ οτο νίαν έ ξετέλεσεν ά λ λ ο ς ά ρχ ιε ρε ύς . Τό δέ δ ε ύ ­
τερον τής έν τώ συνθρόνω ά μφ ιέ σε ως, άψε υδ ές τεκμήριον τών ύπό
τού π α τ ρ ι ά ρ χ ο υ ά ν α γ ν ω ρ ι ζ ο μ έ ν ω ν κυριαρχι κών δ ι κ α ι ω μ ά τ ω ν τού χει-
ροτονουντος, δέν έ π ιβ εβ αι ουτα ι μέν δΤ έπισήμου συνοδικής π ρ άξ ε ω ς ,
έξασκεΤται δ μ ως π ρ α γ μ α τ ι κ ώ ς π α ρ ά τ ών κ α τ ά καιρούς μ ητ ρο π ολ ι­
τών Ή ρ α κ λ ε ί α ς . Καί νυν περί τών μ ητ ροπ ολι τών Ή ρ α κ λ ε ί α ς .
«ΤΗ σ α ν δ ’ ουτοι προ του σ χ ί σ μ α τ ο ς λ ε γ ά τ ο ι τού π ά π α τής ' Ρ ώ ­
μης ήτοι ά ντ ι π ρ ό σ ωπ ο ι αότοΰ. Έ κ τούτου δ μ ω ς δέν έπεται , δτι ό π ά ­
π α ς ε ί χ ε καί τό δ ι κα ί ωμ α χ ε ιρ ο το ν ία ς είς τήν ή με τέ ρα ν ένορίαν, κ α ­
θώς τινες π λ α ν ώ ν τ α ι , λ έ γ ο ντ ες , δτι έχειροτόνει τόν Θε σσ αλ ο νί κ ης καί
ά λ λ ο υ ς 1 ά λ λ ’ ε ί χ ε μόνον καί τούτ ους λ ε γ ά τ ο υ ς , ό φε ί λο ν τα ς δηλ. ν ά
π α ρ ο υ σ ι ά ζ ω ν τ α ι ώς ά ν τ ι π ρ ό σ ω π ο ι αύτου, οσάκις ήθελε παρουσια-
σθή ά νά γκ η. Τούτο ά π ο δ ε ικ ν ύε τα ι καί έκ π ο λ λ ώ ν μέν ά λ λ ω ν καί μ ά ­
λιστα έκ τούτου, δτι ότέ μέν ώς λ ε γ άτ ο ι του π ά π α π α ρ ο υ σ ι ά ζ ο ν τ ο
ό Θε σσ αλ ονί κη ς, ό ’Αθηνών, ό Κορίνθου καί ά λλοι, ότέ δέ π ά λ ι ν
ό Κρήτης, ό Π α τρ ώ ν, ό Ή ρ α κ λ ε ί α ς , ό ' Ρ α β έ νν ης καί άλλοι. Έ κ

τονία έ γ έ ν ε τ ο ύ π ό του Κ α ισ α ρ ε ία ς ή ά λ λ ο υ τίνος μ η τ ρ ο π ο λ ί τ ο υ , ση μ ειουμέ-

νου μ ά λ ισ τ α , δτι ε ΐ π ο τ ’ έκ ω λ ύ ετ ο ό Ή ρ α κ λ ε ί α ς , ινα χ ειρ ο τ ό ν η σ η τόν π α τ ρ ι ­
άρχη ν, μέμψις έ γ ί ν ε τ ο καί κ α τ α φ ο ρ ά κ α τ ά τής π α ρ α τ ύ π ο υ χ ειρ ο τ ο ν ία ς» . καί
άναψ έρει εν π α ρ ά δ ε ι γ μ α έκ τοΰ Β α λ σ α μ ώ ν ο ς . Κατά τόν δ ε ύ τ ε ρ ο ν Γ εδεών
δ ι α κ η ρ ύ τ τ ο ντ α ά π ό β ή μ α τ ο ς ακ αδημίας έ ν μ έ σ α ι ς Ά θ ή ν α ις . «Τά π α ρ α μ ύ θ ια
έ φ ’ ών ε δ ρ ά ζ ε τ α ι ή π ρ ο έ ρ χ ε τ α ι τό τών μ η τ ρ ο π ο λ ιτ ώ ν Ή ρ α κ λ ε ί α ς α σ ύ σ τ α ­
τον τ ο ύ τ ο π ρ ο ν ό μ ι ο ν . . . ά ν α φ έ ρ ο ν τ α ι είς τήν δ ια σ τ ρ ο φ ή ν έ ν ό ς 'ιστορικού γ ε ­
γ ο ν ό τ ο ς κτλ.» (ένθ. άνωτ. έν άρχή). καί τ ε ρ μ α τ ί ζ ε ι τήν ίδικήν του δ ι α σ τ ρ ο ­
φήν ώς εξής δ ι κ α ιο λ ο γ ο ύ μ ε ν ο ς : «Τών έν τύποις σ ή μ ε ρ ο ν ύ π ’ έ μ ο ϋ διασ ω ζο-
μ ένω ν ισ τ ο ρ η μ ά τ ω ν τούτω ν, τά μ έν έκ π η γ ώ ν έ ν τ ύ π ω ν ά θ ρ ο ίσ α ς , τά δέ μα-
θών έκ π α ρ α δ ό σ ε ω ς ύ π ο β ά λ λ ω κατά καθήκον π ρ ό ς τήν α λ ή θ ε ια ν δ υ ν ά μ ε ν ο ς
α ύτή ν νά άκριβώ σω καί κ α τ α σ τ ή σ ω γ ν ω σ τ ή ν νΰν, ήν ήν α δ ύ ν α τ ο ν νά γ ρά ψ ω
π ρό 45 έτών, ν ε ώ τ ε ρ ο ς ών (τ έ λ ε ιο ς άνήρ ά γ ω ν τό 33 έ τ ο ς τής ήλικίας τ ο ΰ
Χ ριστοΰ. κατά τ ο ΰ τ ο δ ιό ρθ ω σο ν τό έ τ ο ς άνωτ.) καί σ τ ε ρ ο ύ μ ε ν ο ς θ άρρ ους,
δ π ε ρ έχ ω νΰ ν π ερ ί τό δ ειλ ιν ό ν δ υ σ τ υ χ ώ ς τοΰ βίου μου». Τ α ΰτ α έ γ ρ α φ ο ν καί
π ρ ο τοΰ π ο λ έ μ ο υ είς τά θ ρ α κ ικ ά , ά λ λ ά ή διεύθ υνσις χ α ρ ι ζ ό μ ε ν ο ς ά φ ή ρ εσ εν -
 52 Γ . Α α μ π ο υ σ ιά δ ο υ

τούτου ά ρ α κ α τ α φ α ί ν ε τ α ι , δτι εκείνοι ή σαν λ εγ ά τ ο ι τοΰ π ά π α ή άντι-

π ρό σωπ ο ι, οϋς οδτος ήθελεν εκλέξει, οόχί δ μ ως καί δτι ε ί χ ε τ ούτ ους
έπισκόπους, ύ π α γ ο μ έ ν ο υ ς είς τήν δικαιοδοσίαν αύτοΰ, ήκιστα δέ
π ά ν τ ω ν δτι ε ί χε τό δ ικ αί ωμ α τοΰ ν ά χειροτονή αύτούς. Τό δέ νά έχη ό
π ά π α ς ώς λ ε γ ά τ ο υ ς έ πισκόπους τι νά ς ά π ό τής ήμε τέ ρας έ νορίας
έπενοήθη διά τό μήκος τής όδοϋ (α).
«"Ηδη ά π ό τ ών χρ ό νω ν τ ών β υ ζ α ν τι ν ών α ύ τ ο κ ρ α τ ό ρ ω ν κ α τ α ­
φ αί ν ο ν τ α ι τ ά σε ι ς τών π λ η σ ι ο χ ώ ρ ω ν τή πρωτε υού ση άρχ ιε ρέ ων , δ π ω ς
ά ν ε υ τής γ ν ώ μ η ς καί σ υ γ κ α τ α θ έ σ ε ω ς α υ τ ώ ν μή έ νερ γήται ή τών πα-
τ ρ ι α ρ χ ώ ν του οικουμενικού θρόνου έκλογ ή' τούτο δέ έπετεύχθη όρι-
στικώς τώ 1741 διά του κλεινού μητροπολί του ' Η ρ α κ λ ε ί α ς Γε ρα σί ­
μου τοΰ Αερίου. Ο δ το ς χ α ί ρ ω ν τής ε ύν οι ας τοΰ π ο λ λ ά τότε ίσχύ-
οντος α ύ τ οκ ρατ ορ ικ ου ιατρού κ α τ ώ ρ θ ω σ ε τή έ νε ργ εί α α ύτ οΰ νά έκ-
δοθή φιρμάνιον σο υλ τα νι κόν , καθορίζον σ α φ ώ ς τά τής έκλογής τοΰ
οικουμενικού π ατ ρ ι ά ρ χ ο υ , ήτις τότε μόνον ή δύ νατ ο ν ά π ρ α γ μ α τ ο -
ποιηθή, δ τ α ν π ρ ο η γ ο υ μ έ ν ω ς ήθελον μαρτυρήσει περί τής κ αλής αύ το ΰ
δ ι α γ ω γ ή ς οί πέ ν τε πλησι όχωρ οι π ρ ό ς τήν π ρ ωτ ε ύ ο υ σ α ν ά ρχ ι ερε ΐ ς, ό
' Η ρ α κ λ ε ί α ς , ό Κυζίκου, ό Νικομήδειας καί ό Χαλκηδόνος. Έ ν τ ε ΰ θ ε ν
ή ισχύς τ ών γερό ντω ν λ ε γ ο μ έ ν ω ν άρχ ιε ρέ ων , ά π ό τής γ ν ώ μ η ς τών
όπ οι ων μέχρι τοΰ 1863 έξη ρτά το ή έκλογή τοΰ οίκουμενικοΰ π α τ ρ ι ­
ά ρ χ ο υ (β). ' Ως έκ τούτου οί μητροπολΐτοα ' Η ρ α κ λ ε ί α ς τό π λ ε ΐ σ τ ο ν
τοΰ χρ ό νο υ διέτριβον έν Κ ω ν σ τ αν τ ιν ο υπ ό λε ι, οντες δ ι α ρ κώ ς μέλη τής
Ί ε ρ ά ς Σ υ ν ό δ ο υ καί μεγίστην κεκτημένοι τήν δύναμιν. Καί π ο λ λ ά ς
μέν οί άοίδιμοι π ροσ έφ ερ ο ν ύπηρ εσί ας διά τών φ ώτ ων καί τής άρε-
τής α υ τ ώ ν τή μ ε γ άλ η Έ κ κ λ η σ ί α , σύμβουλοι καί σ υν α θ λ ητ α ί τών

(α) Β α λ σ α μ ώ ν π α ρ ά Ρ. καί Π. τόμ. Β' σ ελ . 301 καί 323.

(β) Γ εδεών Πατρ. Πίνακες σ ελ . 19. «Φαίνεται δμω ς, π ρ ο σ θ έ τ ε ι ό σ ο ­
φός μ εσ αιονοδ ίψ η ς, καί ή έκκλησιαστική έφ ο ρ ία ύ π ο σ τ η ρ ί ζ ο υ σ α τήν γ ν ώ ­
μην τ α ύ τ η ν τών γ ε ρ ό ν τ ω ν , διότι, δτε μ ε τ ά τ όν θ ά ν α τ ο ν ’Α λ ε ξ ά ν δ ρ ο υ Κων­
σ τ α ν τ ι ν ο υ π ό λ ε ω ς έ ξ ε λ έ γ ε ι ο δ ι ά δ ο χ ο ς αύτοΟ Π α ύ λ ο ς ό ο μ ο λ ο γ η τ ή ς , οί τής
του Ά ρ ε ί ο υ π λ ά ν η ς ο π α δ ο ί κ α τ η γ ο ρ ο ύ ν αύτοΟ «ώς έα υ τώ π ρ α γ μ α τ ε υ ό μ ε ν ο υ
τήν ά ρ χ ιε ρ ω σ ύ ν η ν π α ρ ά γ ν ώ μ η ν Ε υσ εβίου τοϋ Ν ικομήδειας έ π ισ κ ό π ο υ καί
θ ε ο δ ώ ρ ο υ τοΟ τής έν Θράκη Η ρ α κ λ ε ί α ς , ο ίς ώς γ ε ί τ ο σ ι ν ή χ ε ι ρ ο τ ο ν ία δ ι έ ­
φερε» ταΟτα γ ρ ά φ ε ι ό Σ ω ζ ό μ ε ν ο ς έν ’Εκκλησ. Ί σ τ ο ρ . βιβλ. Γ’, έπ ιρρ ω ννύ ει
δέ π ω ς τήν ά ξ ί ω σ ι ν τ ώ ν γ ε ρ ό ν τ ω ν , ιδία δέ τών π έ ν τ ε π λ η σ ι ο χ ώ ρ ω ν τής Κων­
σ τ α ν τ ι ν ο υ π ό λ ε ω ς μ η τ ρ ο π ο λ ιτ ώ ν , ό δ' κ ανώ ν τής έν Νίκαια Α' Οίκουμ. Σ υ ν ό ­
δου. "Ιδε καί Ύ ψ η λ ά ν τ ο υ τά μ ε τ ά τήν ά λ ω σ ιν σ ε λ . 350».
Σ η μ . ε κ δ ό τ ο υ . Έ π ί τ ο υ ρ κ ο κ ρ α τ ία ς π ο λ λ α ί π ε ρ ιπ έ τ ε ι α ι τών χ ρ ι σ τ ι ­
α ν ώ ν π ε ρ ιώ ρ ιζ ο ν τ ά π ρ ο ν ό μ ια τοΟ 'Η ρ ακ λεία ς καί τήν ίσ χ ύ ν βλ. Δ ιή γ η μ α
Σ α μ ο θ ρ ά κ η ς είς θ ρ α κ . IT', σ. 404 · 411 περί α ρ π α γ ή ς τής έκ Κ ε σ σ ά ν η ς νύμφης.
 Ε κ κλ η σ ία cΗ ρα κ λεία ς 53

κ α τ ά ι ο ύ ς χ α λ ε π ο ύ ς εκείνους χ ρ ό νο υς π α τ ρ ι α ρ χ ώ ν τ υ γ χ ά ν ο ν τ ε ς ,
έ λ αχ ί στ ην όμως τή έ α υ τ ώ ν έ π α ρ χ ί α , ήν διφκ ουν διά τών επισκόπων
α ύτών . ·
Τ ά ξ ι ς π ρ ω τ ο κ αθ ε δρ ί ας .
Με τά τ ούς π έν τε π α τ ρ ι ά ρ χ α ς (ΐδ, Γεδ. Πατρ. Πιν. 319). 1

Ε Π I Σ Κ Ο Π A I

«Οί π ρ ο τοΰ Μ ητροψάνους, ό σ τ ις π α ρ ευ ρ έθ η είς τήν Α' ΟΙκ. Σ ύ ­

ν ο δ ο ν τω 325 μ.Χ., έπ ίσ κ ο π ο ι το ΰ Β υ ζα ν τ ίο υ ε ί χ ο ν λησμονηθή, καθ’ ήν έπ ο -
χήν ό Σ ω κ ρ ά τ η ς σ υ ν έ χ ρ α ψ ε τήν έκκλησ. ισ το ρ ία ν. Έ σ ώ ζ ε τ ο μ ό ν ο ν ή μνήμη
τοΟ τ ε λ ε υ τ α ίο υ , ό σ τ ις έ χ έ ν ε τ ο ε π ί σ κ ο π ο ς τοΰ Β υ ζα ν τίο υ υπ ό τοΰ Ή ρ α κ λ ε ία ς ,
είς δν ύ π έ κ ε ι τ ο έπί Κ ω νστ αντ ίνου του Μ ε γ ά λ ο υ , ή έν εκ α τής α ύ ξ η θ είσ η ς
τ ό τ ε λ α μ π ρ ό τ η τ ο ς καί δ υ ν ά μ ε ω ς τής π ό λ ε ω ς οί σ υ γ γ ρ α φ ε ί ς π α ρ έ λ ι π ο ν νά
ύπ ομ ν ή σ ω σ ι, ότι κ α τ ’ α υ τ ο ύ ς έτι τ ο ύ ς χ ρ ό ν ο υ ς τοΰ Μ. Κ ω νσταντίνου ή π ό ­
λις ύ π έκ ειτ ο τω μ η τρ ο π ο λίτ η τής Ή ρ α κ λ ε ί α ς . ’Επειδή δέ καί ή ισ χ ύ ς τοΰ
Μ ητροψάνους τ ό τ ε η ΰξησε κ α τ ά π ο λ ύ έκλήθη υπ ό μ έν τών σ υ γ χ ρ ό ν ω ν σ υ γ ­
γ ρ α φ έ ω ν π ρ ώ τ ο ς έ π ί σ κ ο π ο ς Β υ ζα ν τ ίο υ , υ π ό δέ τών μ ε τ α γ ε ν ε σ τ έ ρ ω ν π ρ ώ ­
τος ύπό τοΰ Κ ω νσταντίνου κ α τ α σ τ α θ ε ί ς π α τ ρ ι ά ρ χ η ς ( Έ κ κ λ . Ά λ ή θ . Ε'. 241).
«Εΐ δ ομ εν α ν ω τέ ρω , ότι ή Η ρ ά κ λ ε ι α ήτο π ρ ω τ ε ύ ο υ σ α τοΰ
τ μή μα το ς τής Θράκης, όπε ρ ε κ αλ ε ί τ ο Ευρώπη, έξετείνετο δέ ά π ό τής
Πρ οπ ον τί δο ς μέχρι του Έ ρ γ ί ν η π ο τα μ ού , καί ά π ό του ύπό τού Α ι ­
γ α ί ο υ π ε λ ά γ ο υ ς σ χ η μ α τι ζ ο μέ νο υ Σ ά ρ ο υ ή Μ έ λ α ν ο ς κόλπ ου μέχρι
του Εύξείνου πόντου. Έ ν τώ τμή μα τι τούτω ύπ ήρ χ ον π ο λ λ α ΐ κωμο-
π ό λε ι ς καί πόλεις, α ϊ τ ι νε ς π ρ ο ήγ ον το δ ι ’ ά π ο χ ρ ώ ν τ α ς λ ό γ ο υ ς είς ε π ί ­
σ κ ο π ό ς , α ρ χ ι ε π ί σ κ ο π ό ς , έστιν ότε δέ καί είς α ν ε ξ α ρ τ ή τ ο υ ς μητροπό-
λεις, έ π α ν ή ρ χ ο ν τ ο δέ αυθ ις είς τήν άρχικήν α υ τ ώ ν ά σημ ό τη τα αίρο-
μ ένων τών π ρ ο κ α λ ε σ ά ν τ ω ν τήν π ρ ο α γ ω γ ή ν α ύ τ ώ ν λ ό γ ω ν , π ο λ λ α ΐ δέ
συν εν ού με ναι ά π ε τ έ λ ο υ ν μίαν (Μετρών καί Ά θ ύ ρ ω ν — Έ ξ α μ ι λ ί ο υ καί
Κ α λλ ιπ ό λε ω ς) . Τ ώ ν ε π ι σ κ ό π ω ν δέ τ ού τ ων οί πλε ίο υς μέν έχειροτο-
ν οΰν το ύπό τού μητροπολί του ' Η ρ α κ λ ε ί α ς καί ύπό τ ά ς έ μπνε ύσε ις
α ύ τ οΰ διώκουν συ νερχόμενοι ά π α ξ του έτους κ α τ ά Ιο ύ νι ον ή Σ ε ­
πτέμβρι ον ύπό τήν π ρ ο ε δρ ί α ν του μ ητ ροπολί του είς σύνοδον, προς σύ-
σκεψιν καί δίευθέτησιν τών έν τ οΐ ς δ ιαφόροις τμήμασι π αρ εμ πι πτ ου -
σών υποθέ σε ων , τινές όμως τών έν τώ τμή μα τι έ π ισ κ ό π ω ν έχειροτο-

1. Σ η μ . ε κ δ ό τ ο υ . Έ ν τ α ΰ θ α ό Γ εδεώ ν ά ν α φ έ ρ ε τ α ι είς συνοδικήν έπί ’Α λ ε ­

ξίου π α τ ρ ι ά ρ χ ο υ χοΰ Σ τ ο υ δ ίτ ο υ άπόφασιν*. καθ’ ήν «οί τοΰ Κ α ισ α ρεία ς έπί*
σκοποί π ρ ο η γ ο ύ ν τ α ι τών τοΰ Ε φ έ σ ο υ , οί τ ο ΰ Ή ρ α κ λ ε ί α ς τώ ν έπ ισ κ ό π ω ν
τής Κρήτης κλπ», ήτις ό μ ω ς δέν ϊ σ χ υ σ ε ν έπί π ο λ ύ .
 54 Γ . Α α μ π ο υ σ ιά δ ο υ

~ > > > · ->

ν ουν το α π ευθείας ύπό του π α τ ρ ι ά ρ χ ο υ Κ ω ν σ τ α ν τ ι ν ο υ π ό λ ε ω ς , ού τό
δ ν ο μ α έμνημόνευον έν τ α ΐ ς ίεροτελεστίαις. Ουτοι δέν έ λ ά μ β α ν ο ν μέ­
ρος είς τ ά ς έ π α ρ χ ι α κ ά ς συνόδους. ΤοιοΟτοι λ.χ. ήσαν ό Δέρκων, ό Μ ε σ ­
σήνης, ό Παρίου καί "Απρου, ό Μήδειας καί εΐτις έτερος (α). Καί περί
μέν τών ε π ισκ οπ ών θέλει γίνει ά λ λ ο τ ε ό προσήκων λ ό γ ο ς έν πάσ η
λ ε πτ ομ ερ εί α' ήδη θέ λομε ν περιορισθή ν ’ ά ν α γ ρ ά ψ ω μ ε ν α υ το ύς καί
κ α τ ά τό δ υ να τ ό ν ν ά προσδιορίσωμεν τήν θέσιν, ήν έν τή άκμή α υ τώ ν
ε ί χο ν .
« Έ κ τ ο υ ά ρ χ α ι ο τ ά τ ο υ σ υ ν τ α γ μ α τ ί ο υ μ αν θ ά ν ο μ ε ν , δτι έν τή έ-
π α ρ χ ί α Ε υ ρ ώ π η ς ύπήρχον καί έ π ι σ κ ο π α ί : α ' τής Ή ρ α κ λ ε ί α ς , β' του
Πανιού, γ ' τής Κ α λ λ ι π ό λ ε ω ς , δ' τής Χεροννήσου, ε' τής Κοίλης, καί
στ' τής 'ΡαιδεστοΟ (β). Κ α τ ά δέ τήν υ π ό Δέ ον το ς τοΰ σοφού {886 -
912) γ ε νομ έν ην δ ι α τ ύ π ω σ ι ν τή μητροπόλει Ή ρ α κ λ ε ί α ς ύπέκειντο 17
έπίσκοποί οί έξής : α ' ό θ ε ο δ ω ρ ο υ π ό λ ε ω ς , β' ό 'ΡαιδεστοΟ, γ' ό Π α ­
νιού, δ ' ό Έ ξ α μ ι λ ί ο υ , ε' ό Κ α λ λ ι ο υ π ό λ ε ω ς , στ' ό Πε ρι στ άσ εως, ζ' ό
Χ α ρ ι ο υ π ό λ ε ω ς , η' ό Χαλκίδος , θ ' ό Δανεί ου, ι' ό Μ αδ ύ τ ο υ , ια' ό
Π αμ φί λο υ, ιβ' ό Μήδ ει ας , ιγ' ό Κυζίκου, ιδ' ό Σ ερ γ έ ν τ ζ η ς, ιε' ό Με-
τρών, ιστ' ό Τ ζ ο ρο υλ όη ς καί ιζ' ό Ά θ ύ ρ ω ν . Ό δέ Κωνστ. ό Πορ φυρ ο­
γ έν νητ ος (91 2— 959) έν τώ περί δ ε μ ά τ ω ν λέγει, δτι τό τμήμα τής
έ π α ρ χ ί α ς Ε υ ρ ώπ ης ά π ο τ ε λ ε ΐ τ α ι έκ 12 π όλ ε ων , α ϊ τ ι νε ς ή σ αν αί έξής :
ή Ε ύδ οξ ιο ύπολ ις , ή Η ρ ά κ λ ε ι α , ή Ά ρ κ α δ ι ο ύ π ο λ ι ς , ή Βιζύη, τό Πάνιον,
ή Γ άν ο ς, ή Κ α λ λί πο λι ς , ή ’Αφροδισία, οί "Ορνοι, ή Μήριζος, ή Σ αλ -
τική, ή Σ α υ ά δ α , ή " Α π ρ ω ς καί ή Κοιλία. Βραδύτερον δέ κ α τ ά τόν ιγ'
α ί ώ ν α, κ α τ ά τήν έπί ’Ανδρονίκου Β' του Π α λ α ι ο λ ό γ ο υ (1282— 1332)
γινομένην δ ι ατ ύ πω σι ν , τό τμήμα τούτο τής Θράκης π ε ρι ελ ά μ β α ν ε τάς
έξής έ πισκοπάς ). 1
«Τ ούτω ν ή μέν Η ρ ά κ λ ε ι α , Κ α λλί πο λι ς , ' Ρ αι δ ε σ τ ό ς , Περίστασις,
Χα ρι ού πο λι ς, Έ ξ α μ ί λ ι ο ν , Μ άδ υ τ ο ς , Μήδεια, Μέτραι, Τζορουλόη,
Βιζύη καί Γ ά ν ο ς διετήρησαν τό άρχ ικ όν α ύ τ ώ ν δνομα. ά ν ευ ούδε-
μ ιάς π α ρ α λ α γ ή ς , πλήν τής Τζ ορ ουλόης, ήτις θρακική ο δ σ α π ό λι ς
ώ ν ο μ ά ζ ε τ ο μέν τό π ά λ α ι Σ ύρ ου λ λο ν , βραδ ύτε ρο ν Τζ ο ρο υλ όη καί σή­
μερον ΤσιορλοΟ ή Τυρολοη. Τ ώ ν δέ λ οι π ών τό μέν Πάνιον, σήμερον

ία) Β α λ σ α μ ώ ν π α ρ ά Ρ. καί Π. τόμ Β' σελ. 325, έν τή ερ μ η νεία τοΰ Η'

κ α ν ό ν ο ς τής έν Τ ρ ο ύ λ λ ω συνό δου .
(β) 'Ρ . καί Π τόμ. Ε' σ ελ . 455.
1. Σ η μ . ε κ δ ό τ ο υ . ’Εν σ χ εδίω έ χ ε ι α τ ε λ έ σ τ α τ α έπί τής φ α ς σημ ειώ σ ει
τ ά ς έξή ς έ π ι σ κ ο π ά ς : Ά ψ ρ ο δ ισ ία ,.Χ α λ κ ίς, Δ α ύ νιο ν. " Α γ νω στοι αί θ έσ εις τών
π ό λ ε ω ν Σ α υ ά δ α ς, Σ αλτικ ή ς, Ό ρ χ ω ν , Παμψύλου (sic), Κυζίκου, (βλ. Gelzer
Not. σ. 597 —600)1
 Ε κ κ λ η σ ία . ' Η ρα κλείας 55

κ α λ ε ί τ α ι Πάνιδον, μίαν ώρ αν ά π έ χ ο ν πρός Δ. της 'ΡαιδεστοΟ εινε χω-

ρίον ύπό 2.000 περίπου ο μ ο γ ε ν ώ ν οίκούμενον, δ ι α σ ώ ζ ο ν δέ π ο λ λ ά
ερείπια τής π ά λ α ι άκμής. Ε ύ δ ο ξο ύπ ο λι ς δέ ώ ν ο μ άσ θ η ή θρακική π ό ­
λις Σ ηλυβ ρί α κ α τ ά τ ά ς ά ρ χ ά ς τοΰ Ε' αίών ος πρ ός τιμήν τής αυτο-
κ ρατε ίρας Ευ δοξί ας, ήτις άνέκτησεν αύ τήν π ο λ λ ά π α θ ο υ σ α ν κ α τ ά
τήν έπί Θράκην έπιδρομήν τών Γ ότ θω ν (396). 'Η δέ Ά ρ κ α δ ι ο ύ π ο λ ι ς
πρότερον μέν ε κα λε ί το ΒεργοΟλαι, κ α τ α σ τ ρ α φ ε ΐ σ α δέ καί αϋτη ύπό
τών θ ύ ν ν ω ν καί Γό τθ ων (396) άνεκτίσθη ύπό του α ύ τ ο κρ άτ ορ ο ς Ά ρ -
καδίου καί ώ ν ομ ά σ θ η Ά ρ κ α δ ι ο ύ π ο λ ι ς . τό ό ν ομ α τούτο διετήρησε μέ­
χρι τοΰ 1361, δτε κ υ ρι ε υθ εΐ σα ύπό τ ών Ό σ μ α ν ι δ ώ ν μετων ομ άσθη
Τ σ ι α τ ά λ — Β ου ρ γ ά ζ , β ρ αδ ύ τ ε ρ ον δέ Λ ο υ λ έ — Βο υρ γ άζ . τό ό νομα δέ
τοΰτο μέχρι σήμερον διατηρεί (α), Ή δέ Ά π ρ ω ς έκειτο μ ετ αξ ύ τής
π ό λ ε ω ς Γ α ρ έ λ λ η ς ( Μ α λ γ άρ ω ν) καί 'ΡαιδεστοΟ. έν ή σήμερον κε ΐται
τό τουρκικόν χωρίον Κερμιέν(β). ό δέ Ά θ ύ ρ α ς σήμερον κ α λ ε ί τ α ι
Τσε κμε τζ ές , ή Α φ ρ ο δ ι σ ί α δέ ά ντ ι κα τέ στ ησ ε τήν έν τώ θρακικώ Ίσ-
θμώ κ τισθεΐ σαν Λ υ σ ι μ α χ ί α ν ύπό του Λ υ σι μ ά χο υ στ ρα τη γ ού του Μ.
Α λ ε ξ ά ν δ ρ ο υ , ή Σ ερ γ έ ν τ ζ η δέ ή Σ ε ρ γ έ ν τ ζ ι ο ν σήμερον κ α λ ε ί τ α ι Σ τρ άν -
τζια, είνε δέ κ ωμ ό πο λι ς ωρ α ί α ύπό 6.000 ο μ ογ ε ν ώ ν οικουμένη καί
είς τό τμ ήμα τής ν ε ο σ υ σ τά τ ης μ ητ ρο π όλ εω ς Τυρ ολό ης ύ π α γ ο μ έ ν η .
ή δέ Κοιλία έκειτο έν τή θρακική χ ερ σο νή σω έπί εύόρμου θέσεως
με τα ξύ του Β ο κ α λ ή —κ αλε σί καί Μαδ ύτο υ. μέχρι σήμερον δ ι α τ ηρ ε ίτ αι
τό όνομα, ή δέ Μήρίζος έκειτο κ α τ ά π ά σ α ν π ιθ α ν ό τ η τ α π α ρ ά τήν
Καρ δίαν έν τώ μ υ χ ώ δηλ. τοΰ Σ ά ρ ο υ ή Μ έ λ α ν ο ς κόλπου. Είς τοΰτο
δέ π ρ ο α γ ό μ ε θ α ν ά πιστ εύσωμ εν έκ τούτου, ότι οί ’Ο θ ω μ α ν ο ί γ ε ω γ ρ ά ­
φοι τόν κ ό λπ ον τοΰ το ν όνομ άζ ουσι ν έν τ ο ΐ ς σ υ γ γ ρ ά μ μ α σ ι ν α υ τ ώ ν
κόλπον Σ ά ρ ο υ ή Μάριζ.

Κ Α Τ Α Λ Ο Γ Ο Σ Τ Ω Ν Μ Η Τ Ρ Ο Π Ο Λ Ι Τ Ω Ν Η Ρ ΑΚ Λ Ε Ι Α Σ

1. «Δέν ε ί ν α ι μέν ίστορικώς ά πο δ ε δ ε ι γ μ έ ν ο ν , ο π ω σ δ ή π ο τ ε δ μ ως

ά ρ χ α ι ο τ ά τ η είνε ή π α ρ ά δ ο σ ι ς , δτι ιδρυτής τής π ρ ώ τη ς έν τε Βυζαν-
τίω καί Πε ρίνθω έκκλησίας έ γ ένε το ό π ρω τό κ λη τ ος Ά ν δ ρ έ α ς περί
τό 36 μ.Χ, Πρ ώ τ ο ς δ 1 έπί σκ οπο ς Περίνθου, τής μετά τ α ΰ τ α ' Η ρ α ­
κ λείας, ά να φ έρ ε τα ι ό Ά π ε λ λ ή ς , δστις ήτο εις τ ών οβ'. (γρ. θ ' , άπο-

(α) Περί τής π ό λ ε ω ς τ α ύ τ η ς έχ ω γ ρ ά ψ ει μ ο ν ο γ ρ α φ ία ν , ήν έχ ω

α ν έκ δο τ ον.
(β) Τήν ισ τ ο ρ ία ν τής π ό λ ε ω ς τ α ύ τ η ς έ δ η μ ο σ ί ε υ σ α έν τή ύ π ’ άριΘ. 30
φ ύλλω τής Εκκλησιαστικής ’Α λή θ εια ς τ οΰ έ τ ο υ ς 1906.
 56 Γ . Λ α μ τζ ο ν σ ιά δ ο υ

στόλων). Τούτου ώ ς καί τ ών σ υν α θ λ η τ ώ ν α ύ το ΰ Σ τ ά χ υ ο ς ( επισκόπου

Βυζαντίου), Ά μ π λ ί ο υ (έπισκόπου Ό δ υ σ σ ο υ π ό λ ε ω ς ή Βάρνης), Ούρ-
β αν ο ΰ (έπισκ. Μακε δονί ας) , Ναρκίσσου καί ’Αριστοβούλου ή μνήμη
τ ε λ ε ί τ α ι τή 31 ’Οκτωβρίου.

2. «Τίνες ύ πήρ ξαν οί δ ι άδ οχοι τού Ά π ε λ λ ο ΰ μέχρι τών ά ρ χ ώ ν

του δ ' α ί ώ ν ος ε ί ν α ι ά γ ν ω σ τ ο ν . Κ α τά δέ τήν Α' οικουμενικήν σ ύν ο ­
δον, τήν σ υ γ κ λ η θ ε ΐ σ α ν έν Νικαία τής Βιθυνίας τώ 325 κ α τ ά του Ά -
ρείου, μ ε τ αξ ύ τ ών 318 π α τ έ ρ ω ν μ νημονεύεται καί ό Περίνθου Πέτρος.

3. « Δ ι ά δο χ ος α ύ το ΰ ήτο ό Θ ε ό δ ωρ ος 325— 355 , οστις ότέ μεν

Περίνθου, ότέ δέ Ή ρ α κ λ ε ί α ς ο ν ο μά ζ ε τ α ι. Ουτ ος ήτο έκ τών θερμοτέ-
ρων ο π α δ ώ ν τής τοΰ Ά ρ ε ί ο υ αίρέσεως. Ευσέβιος δέ ό Νικομήδειας,
θ έ ο γ ν ι ς ό Νί κα ιας καί ό Περίνθου οΰτος Θε ό δ ω ρο ς « κατ ηγόρους π ά ­
λιν έκ τής αυτής (τών άρει αν ιζ όντ ων ) σ υμ μο ρί ας μισθωσάμ εν οι προσ-
ά γ ο υ σ ι τώ β ασ ι λε ΐ Κ ω νσ τ αν τ ίν ω , β ο ώ ν τ α ς ά ν ο σ ι ο υ ρ γ ί α ς άρρήτους
τε το λμη κέν αι π ο λ λ ά ς τόν τής άρετής άθ λητήν ’Α θ α ν άσ ι ο ν . . . ούκ
ά ν εκ τά ε ί ν αι τ α ΰ τ α λ έ γ ο ν τ ε ς , ούδέ ά κ ο υ α ΐ ς φορητά. Πείθουσι δή ουν
τόν β ασ ι λ έ α σύνοδον έν Καισαρεί α τής Π α λ αι σ τί ν ης άθροΐ σαι » (α).
Ό α υ τό ς δέ Θε όδ ωρο ς με τά τοΰ συμψρονοΰντος Ευσεβίου Νικομή­
δειας ή γε ι ρα ν ά ξι ώσ ει ς έπί τής έκλογής καί χε ιρ οτον ίας τοΰ άρχιεπι-
σκόπου Κ ω ν σ τ α ν τ ι ν ο υ π ό λ ε ω ς Π α ύ λ ο υ (β) ούχί δι3 έτερον λό γο ν , είμή
διότι μείζονες δν τε ς α ύτοί καί μόνοι ε ί χ ον τό δ ι κα ίωμ α τοΰτο. ’Επί
δέ τής έ γ κ α τ α σ τ ά σ ε ω ς τσΰ π α τ ρ ι ά ρ χ ο υ Κ ω ν σ τ α ν τ ι ν ο υ π ό λ ε ω ς Δ η μ ο ­
φίλου τώ 359 ό Ή ρ α κ λ ε ί α ς ά σ κ ε ϊ κ α τ ά π ρ ώ το ν τό δ ικ αί ωμ α τοΰτο,
δπερ, ώς εϊρηται, μέχρι σήμερον τ ο ύ λ ά χ ι σ τ ο ν τό τής έ γ κ αθ ιδ ρ ύσ εω ς
φ υ λ ά τ τ ε τ α ι (γ).

(α) θ ε ο δ ώ ρ η τ ο ς Κόρου, τόμ. Γ', σελ· 407.

(5) Έ ν ώ οι ο ρ θ ό δ ο ξ ο ι ί ε ρ ά ρ χ α ι σ υ ν ή λ θ ο ν είς τήν Μεγ. ’Ε κκλησίαν καί
^ χ ε ι ρ ο τ ό ν η σ α ν τόν Παΰλον, οί Ά ρ ε ι α ν ο ί π ρ ο ε ξ ά ρ χ ο ν τ ο ς θ ε ό γ ν ι δ ο ς τοΰ Ν ί­
καιας τώ 329, ό Ή ρ α κ λ ε ί α ς Θ ε ό δ ω ρ ο ς καί ά λ λ ο ι σ υ μ ψ ρ ο ν ο ΰ ν τε ς, κατά τύχην
έν δ η μ ο ΰ ν τ ε ς έν Κ /πόλει, έ χ ε ι ρ ο τ ό ν η σ α ν Κ π ό λ ε ω ς έ π ί σ κ ο π ο ν τ ό ν Μ ακεδόνιον
(Σωζόμ. Γ', ζ '? Νικ. Καλλ. θ ', ξ', καί Γ εδεώ ν Έ κκλ. Ά λ η θ . Δ', 360). Έ χ ε ι ρ ο τ ο -
νήθη τ φ 342 ύπ ό τώ ν Ά ρ ε ι α ν ώ ν έ ξ α ρ χ ό ν τ ω ν θ Ή ρ α κ λ ε ία ς , Μάριου Χαλκη-
δ ό ν ο ς, θ ε ό γ ν ι δ ο ς τής Νίκαιας, Οόρσικίου τής Σ ιγ γ ι δ ώ ν ο ς τής ά νω Μ οισίας
καί Ο ϋ ά λ ε ν τ ο ς τών Μυρσώνί;) τής άνω Π α νν ονία ς έν τή λ ε γ ο μ έ ν π κατά Π α ΰ ­
λ ο ν έκκλησία. (Τήν σ η μ είω σ ιν άφήκα ώς εχ ει, καίτοι ε ί ν α ι έν τώ σ υ ν ό λ φ
ά ν α κ ό λ ο υ θ ο ς . τό Μ υρσώ ν γρ. Μόσκων).
(γ) Γεδεώ ν Πατρ Πίνακες σελ. 132 καί §νθα π α ρ α π έ μ π ε ι είς Φ ιλοστόργ.
θ ', 10 «Δ η μ ό ψ ιλος έ γ κ α θ ίσ τ α τ α ι υπό θ ε ο δ ώ ρ ο υ μ ά λ ισ τ α του Ή ρ α κ λ ε ί α ς έπι-
σκόπου" έδόκει γ ά ρ τό π ρ ο ν ό μ ι ο ν ο δ τ ο ς έ χ ε ιν τής τοια ότη ς ίερ ου ρ γ ικ ή ς
έν ερ γ εία ς» .
 5Ε κ κ λ η σ ία 'Η ρ α κ λ εία ς 57

4. « Με τά τόν Θ εόδ ωρο ν ά να φ έρ ε τα ι ό Ύ π α τ ι α ν ό ς 358 ή μ ά λ λ ο ν

Ύ π ά τ ι ο ς . Ουτος ήτο θ ε ρ μό τ ατ ο ς ο π α δ ό ς τοΟ έν Νίκαια έπικρατή-
σ α ν τ ο ς ’Α θ α ν α σ ί ο υ τοΰ μ ε γ άλ ου . Ε π ε ι δ ή δέ έπί τών δ ι α δ ό χ ω ν του
Μ ε γ ά λ ο υ Κων στ αν τ ίν ου οί Ά ρ ε ι α ν ο ί έ κθρ ασ υν θ έν τε ς π ο λ λ ά π ρ ά γ μ α ­
τ α π α ρ ε ΐ χ ο ν τοΐς Ό ρ θ ο δ ό ξ ο ι ς , οδτοι π ροσήλθον τω α ύτ οκράτορι του
δυτικοΰ ρ ω μ αϊ κ ο ύ κράτου ς Ο ύ α λ ε ν τ ι α ν ώ διά π ρ ε σβ εί α ς του Ύ π α -
τίου Ή ρ α κ λ ε ί α ς δεόμενοι α ύτ ώ, δ π ω ς έπιτρέψη ν ά συγ κρ οτή σωσ ι
σύνοδον έπί διορθώσει τοΰ όμοουσίου δ ό γ μ α τ ο ς τή ά δε ι α δέ αύτου
σ υν ε λθ ό ντ ες είς Λάμ ψα κο ν οί φίλοι τοΰ ' Υ π α τί ο υ καί δύο μήν ας έκεΐ
δι ατ ρί ψα ντ ες ή κύρ ωσα ν τ ά έπί Εύδ οξί ου καί ’Ακακίου έν Κωνσταν-
τινουπόλει δ ο γ μ α τ ι σ θ έ ν τ α . Ά λ λ ’ ό α ύ τ ο κ ρ ά τ ω ρ του Βυζαν τίου Ούά-
λης, Ά ρ ε ι α ν ό ς ών, άνέτρεψε τ α ΰ τ α καί το ύς επισκόπους έξώρισε καί
τά ς έκκλησίας Εύδ οξί ω ά πέ δ ω κ ε (α). Β ραδ ύτε ρον δέ καί έν Η ρ ά ­
κλειά συνεκλήθη όμοια τοπική σύνοδος, ήτις όμως επίσης ά π έ τ υ χ ε ν ,
άτε τών β υ ζ α ν τ ι ν ώ ν α ύ τ ο κ ρ α τ ό ρ ω ν ύπο στ ηρ ι ζό ν των έκθύμως τούς
Άρειανούς.

5. «Μετά τόν ο μ ο λ ο γ η τ ή ν ' Υ π ά τ ι ο ν ά ν α φ έ ρ ε τ α ι ό Πα ύ λ ο ς 280 —

402. Ο ύτ ο ς ήκμασεν έπί Θεοδοσίου του μ ε γ ά λ ο υ καί Ά ρ κ α δ ί ο υ τοΰ
υιού αυτο ύ καί παρ ήδρ ευσε τής Β’ οίκουμ. συνόδου, τής έν Κωνσταν-
τινουπόλει τώ 381 κ α τ ά τ ών Ά ρ ε ι α ν ώ ν καί π ν ε υ μ α τ ο μ ά χ ω ν συγκλη-
θείσης ύπό Θεοδοσίου τού μ ε γ άλ ου . Παρευρεθείς δέ καί έν τή κ α τ ά
τήν Δρΰν τής Χα λ κη δ όν ος έκ 45 έ πι σκ όπω ν κ ατ ά τού Ίω. τού Χ ρ υ ­
σοστόμου σ υγ κ ρο τ η θ ε ΐ σ α ν (sic) τώ 402 ψευδοσύνοδον, π ρ ώ το ς αυτός
μετά τήν ά ν ά γ ν ω σ ι ν τών κ ατ ά τού ιερού ά ν δ ρ ό ς π ρ ο σ α π τ ο μ έ ν ω ν 29
κ ατ ηγο ρι ών «ήξίωσεν α π α ν τ α ς ά π ο φ ή ν α σ θ α ι γ ν ώμ ην , καί άπεφή-
ναντο τήν τού άγι ου, ώς έδοξεν α ύ τ ο ίς , κ αθ αίρ εσιν » (β).

6 «402.— Τούτου δ ι ά δ ο χ ο ς ά ν α φ έ ρ ε τ α ι ό Σ ε ρ α π ί ω ν , δν έχειρο-

τόνησεν α υτ ός ό Χρυσό στο μος, διάκονον α υ τ ο ύ δ ν τ α μετά τήν έκ τής
α ' έ ξορίας θριαμβευτικήν έ π ά ν ο δ ο ν είς τήν Κ ω ν σ τ α ν τ ι ν ο ύ π ο λ ι ν τή
έ πεμβάσε ι τού λ α τ ρ ε ύ ο ν τ ο ς α υ τ ό ν λ α ο ύ τής πρ ωτε υο ύσ ης Ά τ υ χ ώ ς
δ μ ως ό Σ ε ρ α π ί ω ν έξ Α ί γ ύ π τ ο υ κ α τ α γ ό μ ε ν ο ς , ήν λίαν ό ργ ίλο ς καί
υβριστής' ενεκα δέ τής ά νοή του καί ίταμής πρ ός τούς ά λ λ ο υ ς σ υ μ π ε ­

(α) Δ ο σ ίθ . περί τώ ν Ι ν 'Ι ε ρ ο σ ο λ . Πατρ. βιβλ. Β ’, ιεζ σ. 188. Σ ω ζ ό μ .

βιβλ. ζ', κεφ ι' καί Θ εοφ άνη ς.
(β) "Ιδε παρά Γεδεών Πατρ. Πίν. 157—161.
 58 Γ . Λ α μ η ο υ α ιά δ ο υ

ριφοράς του π ο λ λ ο ύ ς νέους έχθ ρο ύς προσετίθει τώ Χρ υσ οστόμ ω (σ).

7. «Τόν Σ ε ρ α π ί ω ν α διεδέχθη ό Φρ ιτίλας 431, δστις παρευρέθη έν

τη κ α τ ά τό έτος τούτο έν Έ φ έ σ ω συγκληθείση Γ' οικουμενική σ υν ό­
δω ύπό τού αύτοκρ. Θεοδοσίου τού Β' (β' .

8. «Τούτου δ ι ά δ ο χ ο ς φέρεται ό Σ α β ΐ ν ο ς 440 (γ).

9. «Τούτον διεδέχθη ό Κυριάκός, δστις παρε υρέ θη έν τη ύπό

Π ο υ λ χ ε ρ ί α ς καί Μ α ρκ ι α νο ΰ τώ 451 κ α τ ά τ ώ ν μονοφυσιτών σ υ γ κ λ η ­
θείση Δ ' οικουμενική σ υν όδ ω (δ).

10. «Τούτον διεδέχθη ό ’Ιωάννης τώ 459 (ε).

11. «Τώ 518 ά ν α φ έ ρ ε τ α ι ό Θεό φι λος, δστις παρευρέθη έν τη ύπό

τού π α τ ρ ι ά ρ χ ο υ Κ ω ν σ τ α ν τ ι ν ο υ π ό λ ε ω ς Μ ην α κ α τ ά τό έτος σ υ γ κ λ η ­
θείση τοπική σ υν όδ ω (ς').

12. «Τού Θεοφίλου δ ι ά δ ο χ ο ς φέρεται ό ’Ιωάν νης τώ 520 (ζ).

13. «Τόν Ί ω ά ν ν η ν διεδέχθη ό Κ ω ν σ τ α ν τ ί ν ο ς , δστις τώ 553 π α ρ ­

ευρέθη έν τη Ε ' οίκουμ. συνόδω, τη συγκληθείση έν Κω νσταντ ινου-
π όλε ι ύπό τού αύτοκρ. ’Ιουστινιανού (η).

14. «’Έ π ε ι τ α έπί έ να καί έπέκεινα α ι ώ ν α ή σειρά τών μ η τ ρ ο π ο ­

λιτών ' Η ρ α κ λ ε ί α ς διακ όπ τε τα ι, τώ 680 δέ ά να φ έ ρ ε τ α ι ό Σισίνιος,
δστις παρ ευρ έθη έν τη κ α τ ά τών μον οθε λητών ύπό Κ ω ν σ τ αν τ ί νο υ τού
Π ω γ ω ν ά τ ο υ κ α τ ά τό έτος τούτο συγκληθεί ση έν Κ ω ν σ τα ντ ι νο υ πό λε ι
Σ Τ ’, οίκουμ. σ υν όδ ω (θ).

15. « Έ ν Έ κ κ λ . Ά λ η θ . έτος Ι θ \ σελ. 104. ά ν α γ ι γ ν ώ σ κ ο μ ε ν : «12

Ά π ρ ι λ . 806 χε ιρ οτο νί α τού Πατρ. Κ / π ό λ ε ω ς Νικηφ. Σ Τ ' ύπό Νικολάου

(α) "Ενθ’ άνω τ.

(β) Σπ. Μήλ. τόμ. Α'. 518.
(γ) Σ. Β ο υ τ υ ρ ά Λεξ. ίσ τορ . καί γ εω γ ρ ·
(δ) Σπ. Μήλ. τόμ. Β'. 41—42.
(ε) » » » » 241—242.
(ς) Σπ· Μήλ. τόμ. Β', 301—308 καί Δ οσ ίθ. Περί τών έν Ί ε ρ ο σ ο λ ύ μ ο ι ς
π α τ ρ ι α ρ χ ε υ σ ά ν τ ω ν σ ε λ . 461.
(ζ) Κ. Π α π α ρ ρ η γ ο π ο υ λ ο υ . ίστορ . τόμ. Δ', σελ. 21.
(η) Σπ. Μήλ. τόμ. Β'. 258, 601.
(θ) » * » 887, 929.
 " Ε κ κ λ η σ ία cΗ ρακ λείας 59

τοΰ π ρ ω το θρ ό νο υ μητροπολ. Καισαρ. Καπ. σ υλ λ ε ι τ ο υ ρ γ ο ύ ν τ ω ν α ύτ ώ

Δέ ο ντ ος τοΰ μ ητ ροπολί του τής θρακικής ' Η ρ α κ λ ε ί α ς και θ ω μ ά του
μητρ. Θε σσαλ ονί κης». ?Ην ά ρχ ι ε ρ α τ ε ύ ω ν ουτος ό Λέων 783— 806.
Έ π ί του μητροπολίτου τούτου κ α τ ά π ρ ώ το ν λ α μ βά ν ο υ σ ι μέρος είς
τήν κ α τ ά τήν εορτήν του ' Α γ ί ο υ Π ά σ χ α (5 "Απριλίου 806) τελεσθεί-
σ α ν χ ειροτον ίαν του· οικουμενικού π α τ ρ ι ά ρ χ ο υ Νικηφόρου καί οί μη-
τ ρ ο π ο λ ϊ τ α ι Κ α ι σα ρ εί α ς καί Θεσσαλ ονί κη ς (α).

16. « Με τά π ά ρ ο δ ο ν π ά λ ι ν π ο λ λ ώ ν δεκαετηρίδων εύρίσκομεν τόν

Ί ω ά ν ν η ν 879— 889, δστις π αρ ευρ έθ η έν τή κ ατ ά τό έτος 879 υπό του
ίερου Φωτίου συγκληθεί ση έν Κ ω ν σ τ α ν τ ι ν ο υ π ό λ ε ι τοπική συνόδω,
ήτις λ α β ο ϋ σ α ύ π 3 δψιν τ ά ς ύπ ό τοΰ περιφανούς π α τ ρ ι ά ρ χ ο υ κ α τ α γ -
γ ε λ λ ο μ έ ν α ς κ αι νο τομ ίας τοΰ π ά π α τής ' Ρ ώμ ης άφώρισεν αυτόν καί
ουτω ήρξατο τό μ ε τ α ξ ύ τών δύο έκκλησιών σχί σμ α. ‘Ο α υ τ ό ς "Ιωάν­
νης παρ ευρ έθ η καί έν τή με τά ύπό του π α τ ρ ι ά ρ χ ο υ Κ ω ν σ τ α ν τ ι ν ο υ π ό ­
λ ε ως ’Ι γν ατί ου συγκληθεί ση τοπική συνόδω, ή ν οί Δυτικοί Η ' οίκουμ.
ά π ο κ α λ ο ΰ σ ι , ήτις τόν μέν Φώτιον κατ εδ ίκ ασε ν είς έξορίαν, ώς μ ό­
νον δέ νόμιμον π α τ ρ ι ά ρ χ η ν ά νε γ ν ώ ρ ι σ ε τόν Ι γ ν ά τ ι ο ν . Ό α υ τ ό ς δέ
Ι ω ά ν ν η ς παρ ευρ έθη καί έν τή μετά δέκα ετη τώ 889 συγκληθείση έν
Κ ω ν σ τ α ν τ ι ν ο υ π ό λ ε ι μ ε γ ά λ η σ υ νό δ ω, ήτις ά π ο κ η ρ υ ξ α σ α τά ύπό τής
π ρ οηγ ουμ έν ης συνόδου ά π ο φ α σ ι σ θ έ ν τ α έδικαίωσε τόν ίερόν Φώτιον
καί ά ν εγ ν ώρ ι σε ν ώς νόμιμον π α τ ρ ι ά ρ χ η ν Κ ω ν σ τ α ν τ ι ν ο υ π ό λ ε ω ς (β).

(α) Γ εδεώ ν Πατρ. Πίνακ. σ ε λ . 282.

((3) Σπ. Μήλ τόμ. Β'. Ή. Τ α ν τα λ ίδ ο υ Παπιστ. έ λ ε γ χ . τόμ. Β'. έν Κων-
σ τ α ν τ ι ν ο υ π ό λ ε ι 370. Σ υ γ κ λ η θ ε ίσ η ς τής μ ε γ ά λ η ς έν Κ ω ν/π όλει σ υ νόδο υ, τής
ά ν α κ η ρ υ ξ ά σ η ς τόν Φώτιον ν ό μ ιμ ο ν π α τ ρ ι ά ρ χ η ν , έπειδή ό μ η τ ρ ο π ο λ ίτ η ς Σ μ ύ ρ ­
νης Μ η τρο ρ άνη ς π ρ ο σ κ α λ ο ύ μ ε ν ο ς ν ’ ά π ο λ ο γ η θ η διατί έ ν έ μ ε ν ε ν έν τή π λά νη
του καί δεν π ρ ο σ ή ρ χ ε τ ο τή έκ κ λησ ία του θ ε ο ύ , οί μ έν α ν τ ιπ ρ ό σ ω π ο ι τοΰ
π ά π α Ί ω ά ν ν ο υ τοΰ Η' π ρ ο έ χ ε ι ν ο ν , ό π ω ς άφ ορ ισ θή ά μ έ σ ω ς , ά λ λ ’ ή σ ύ ν ο δ ο ς
ό ρ ί σ α σ α τά κατά τ ο ύ ς δ υ σ τ ρ ο π ο ΰ ν τ α ς (γρ. τ ά κ α τ ά τών δυ σ τ ρ ο π ο ύ ν τ ω ν ),
ά π ο σ ι έ λ λ ε ι διά τ ε λ ε υ τ α ί α ν φ ο ρ ά ν έ π ιτ ρ ο π ή ν , όπ ω ς π είση α υ τ ό ν νά έπ αν-
έλθη είς τήν ε ύ θ ε ΐα ν ό δ όν Ή έ π ιτ ρ ο π ή αυτη ά π ε τ ε λ ε ΐ τ ο έκ τριών μ η τ ρ ο π ο ­
λιτών, τοΰ Ά γ κ ύ ρ α ς Δ α ν ιή λ , τοΰ Ν ικομήδειας Γ εω ρ γ ίο υ καί Ή ρ α κ λ ε ί α ς Ίω-
ά ν ο υ . . . (Έκκλ. Ά λ η θ . Γ', 516, ύ π ό Βασ. Γ εω ργιάδου).
Σ η μ . ε κ δ ό τ ο υ . Βλ. «Φωτίου . . . π α τ ρ ι ά ρ χ ο υ Κ ω ν/π ό λ εω ς έ π ι σ τ ο λ α ί . . .»
ύπ ό I. Β α λ έ τ τ α , Λ ο νδ ΐνο ν 1864, σ. 486, ένθα δύο π ρ ο ς τ ό ν Ή ρ α κ λ ε ί α ς Ί ω ά ννη ν·
καί σ. 543 τρίτη π ρ ο ς τόν α υ τ όν . Ό Λ α μ π ο υ σ ιά δ η ς διέγ ρα ψ ε τ ά ά π ό ύ π ό τοΰ
ίερ ο ΰ Φωτίου ό α ύ τ ό ς ’Ιωάννης π α ρ ε υ ρ έ θ η καί έν τή μ ε τ ά καί π ρ ο σ έ θ ε τ ο
έπί τής ώ α ς τ ά ά νω τέρω . Σ υ γ κ λ η θ ε ίσ η ς κτλ. Βλ. Φωτίου έ π ι σ τ ο λ ά ς τ ρ ε ις
π ρ ό ς Ί ω ά νν η ν, έκ δ ο σ ιν Β α λ έ τ τ α , σ. 486—543.
 60 Γ . Α α μ η ο υ σ ιά δ ο ν

17. «ΕΤτα εύρίσκομεν τόν ’Α ν α σ τ ά σ ι ο ν τώ 933(a).

18. «Τούτου δ ι ά δ ο χ ο ς φέρεται ό Νικηφόρος 956, δστις ύιτοπεσών

είς τήν δ υσμέ νειαν τοΰ α ύ το κ ρ ά τ ο ρ ο ς Κ ω ν σ τ αν τ ί νο υ του Π ω γ ω ν ά τ ο υ
έκωλύθη ύττ’ α ύτοϋ, ό π ω ς χειροτονήση τόν δ ι ά δ ο χ ο ν τοΰ ά π ο θ α ν ό ν -
τος π α τ ρ ι ά ρ χ ο υ θ ε ο φ υ λ ά κ τ ο υ Πολύευκτον. Τήν χε ιροτονίαν έτέλε-
σεν ό π ρ ωτ ό θ ρ ο ν ο ς Κ α ισ αρ εί α ς έ πίσκοπος. Έ κ τούτου δ μ ως προσε-
τρίβη μώμος ούκ ο λ ί γ ο ς τω τε αυτο κ ρά το ρ ι καί τω χειροτονηθέντι
π α τ ρ ι ά ρ χ η (β),

19. «Μετά τούτον φέρεται ό ’Ιωάννης, δστις ήκμασε ν έπί τοΰ αύ-
τοκρ Βασιλείου του Β'. Σ υν ο δι κ ός δέ ών έ λ α β ε μέρος είς τ ά ς εκ­
κλησιαστικός δ ια τ άξ ε ις , α ς τω 997 ό π α τ ρ ι ά ρ χ η ς Σισίνιος συνοδικώς
έξέδωκε ( γ \

20. «Μετά τόν Ί ω ά ν ν η ν γ ν ω σ τ ό ς ήμΐν τ υ γ χ ά ν ε ι ό Νικήτας 1066—

1090. Ου τ ο ς ήκμασεν έπί τών α υ τ ο κ ρ α τ ό ρ ω ν Κων σταν τί νου Δούκα
' Ρ ω μ α ν ο ύ Δι ογ έ νο υς , Μ ι χα ή λ Ζ', Νικηφόρου Β ο τα ν ει ά το υ καί ’Α λ ε ­
ξίου ΚομνηνοΟ. Σ υν οδικός δέ δ ι α τ ε λ έ σ α ς έπί τοΰ π α τ ρ ι ά ρ χ ο υ Ίω. τοΰ
Ξιφιλίνου (δ), έ λαβ ε μέρος είς τ ά ς περί μνηστείας ληφθείσας συν οδ ι­
κ ός α π ο φά σε ι ς (ε).

21. «Τώ 1147 έπί τού α ύ τ οκ ρ άτ ορ ο ς Μ α ν ο υ ή λ ΚομνηνοΟ μνημο­

νεύεται μητροπολί της ' Η ρ α κ λ ε ί α ς ό Πέτρος. Συγκλη θε ίση ς δέ κατά
τό έτος τούτο τοπικής συν όδ ου έν Κ ω ν σ τ α ν τ ι ν ο υ π ό λ ε ι έξ 25 μητρο­
π ολ ι τ ώ ν καί 7 έ π ι σ κό π ων π αρ ευρ έθ η καί ό Πέτρος. Γ ν ω στ ό ν δέ τ υ γ ­
χάνει, δτι ή σύν οδ ος αυτη καθήρεσε τόν π α τ ρ ι ά ρ χ η ν Κοσμάν τόν
’Αττικόν (ς).

22. «Τούτον διεδέχθη ό Μιχαήλ, δστις παρευρέθη έν τή ύπό τού

αύτοκρ. Μ αν ουή λ, του ΚομνηνοΟ κ α τ ά τό έτος 1156 συγκληθεί ση έν
Κω ν στ α ν τ ι ν ο υ π ό λ ε ι τοπική σ υν όδ ω έπί συζητήσει τής ρήσεως : « Ό π α ­

(α) Χ ρονονρ. Δ ω ρ ο θ. Μονεμβ. σ ελ . 352.

(β) Γ εδεώ ν Πατρ. Πίνακ. σ ελ . 307 καί Μ ελετίου Έκκλ. ίστορ. τόμ. Β'.
352 Έ κκλ. Ά λ . σ ελ . 52 έ ν θ α αί μ αρτυρίαι τών Ζ ω ναρ α καί ΚεδρηνοΟ.
(γ) Ρ. καί Π· Σ ό ν τ α γ . θείων καί ιερώ ν κανόνω ν, τόμ. Ε*. σ ελ . 19.
(δ) Σ ώ ζ ε τ α ι δέ σ η μ είω μ α κ ατ ά Μ ά ϊο ν τού 1077 καθ’ δ ό Ή ρ α κ λ ε ί α ς
ο δ τ ο ς και ό Ά γ κ υ ρ α ς έ ζ ή τ η σ α ν , δ π ω ς μή χ ε ιρ ο τ ο ν η θ ώ σ ι μ η τ ρ ο π ο λ ΐ τ α ι είς
το ύς ύ π ’ α υ τ ο ύ ς τ ε λ ο υ σ α ς έ π ι σ κ ο π ά ς Μ αδυτω ν καί Β α σ ιλα ίο υ.
(ε) Ρ. καί Π. Ε.' σελ. 51.
(ς) Γ εδ εώ ν Πατρ. Πίν. σ ελ . 353 καί Ρ. καί Π. Ε'. 307.
 Ε κ κ λ η σ ί α *Η ρακ λείας 61

τήρ μου μείζων μου έστί». Πρ ώτ ος δέ ό Μ ιχ αήλ ά π ε φ ά ν θ η , φ ήκο-

λ ο ύ θη σ αν καί οί ά λ λ ο ι (α).

23. «Τούτον διεδέχθη ό Μ α ν ο υή λ (1169— 1177)(β).

( Έ π ί τής φ α ς ) Θε όδ ωρ ος ό Κρ ι τόπ ου λο ς (ΐδε Έ κ κ λ . Ά λ .
τόν ΚΓ' σελ. 269 —272).

24. «Τόν Μ α ν ο υ ή λ δ ιεδέχθη ό θ ω μ ά ς τω 1190(γ).

25. «Νικήτας 1260. Ουτ ος ήκμασεν έπί του αύτοκρ. Μι χα ήλ τοϋ

Π α λ α ι ο λ ό γ ο υ , τοϋ ά ν α κ τ ή σ α ν τ ο ς τόν θρόνον τής Κ ω ν σ τ α ν τ ι ν ο υ π ό ­
λ ε ω ς ά π ό τ ών Λατίνων. ΤΗτο δέ άνήρ λόγ ιος καί έ ντ ρι βέσ τα τος θ εο ­
λ ό γ ο ς , έ γρ αψ ε δέ α ποκρίσεις πρός λύσιν διαφόρων απορ ιών , ά πε υ-
θυνθεισών α ύ τ ώ ύπό τίνος έπισκ όπ ου Κω νσ ταν τί νου, α ς καί έξέ-
δ ωκε(δ). καί Έ λ . Τ α π ε ι ν ό ν Έ κ κ λ . Ά λ . Δ'. 416. Σ υ ν έ γ ρ α ψ ε καί έτερον
έρ γο ν έ π ι γ ρ α φ ό μ ε ν ο ν : « Σ υ ν α γ ω γ ή έ ξηγήσεων ά π ό δ ι αφ όρ ων ά γΙ ων
π α τ έ ρ ω ν καί δ ι δ α σ κ ά λ ω ν είς τήν βίβλον τών ψ α λ μ ώ ν σ υ λ λ ε γ ε ΐ σ α
π α ρ ά τοϋ ίερωτάτου μητροπολί του ' Η ρ α κ λ ε ί α ς Νικήτα τών Σερρών
(ϊ σως τοϋ έκ Σερρών Τουρκογρ. 499) ϊδε Μ. Γ. Χρονικά π α τ ρ ι αρ χι κ ο ύ
οϊκου καί ν αο ϋ σελ. 128 καί « Ε ρ μ η ν ε ί α είς τόν Ί ώ β έκ π ο λ λ ώ ν υ πο μ νη ­
μ ατ ι στ ώ ν σ υ λ λ ε γ ε ΐ σ α ύπό Νικήτα ' Η ρ α κ λ ε ί α ς μ ετ ά κ ε χ ρ ω μα τι σ μέ ν ων
καί χ ρ υ σ ώ ν εικόνων». Έ κ κ λ . Ά λ . Δ'. 567 έν χ ε ιρ ο γρ άφ ω έν τή Πατρ.
Βιβλιοθήκη. Τήν σημείωσιν διέσωσεν ό Ant oi ne du Verdi er έν τέλει
τοϋ σ υ γ γ ρ ά μ μ α τ ο ς αύτο ϋ S u p p l e m e n t u m epi tomes bibliothecae ges-
ner ia nae έν Λ ο υ γ δ ο ύ ν ω , σελ. 5 7 —59).

26. « Δ ι ά δ ο χ ο ς τούτου φέρεται ό Λέων 1263— 1281 (ε).

27. «Τόν Λ έο ντ α διεδέχθη ό Γ ε ρ μα ν ός (1 281— 1283). Ου τ ος ήκμα-

ζεν έπί τοϋ α ύ τ ο κ ρ ά τ ο ρ ο ς Α ν δ ρ ο ν ί κ ο υ Β', τοϋ Π α λ α ι ο λ ό γ ο υ . Διαρ-
κ οϋν τος δέ τοϋ σ χ ί σ μ α τ ο ς έν τή έκκλησία με ταξύ τών ό π α δ ώ ν τοϋ ’Ιω­
σήφ καί ’Αρσενίου τ ών π α τ ρ ι α ρ χ ώ ν , ό α ύ τ ο κ ρ ά τ ω ρ ουτος πρ ό ς οίκο-
νόμησιν τοϋ π ρ ά γ μ α τ ο ς καί κ α τ ά π α υ σ ι ν τοϋ έκκλησιαστικοϋ κλ ύδ ων ος
δ ιέτ αξ ε ν ά χειροτονήσωσι π α τ ρ ι ά ρ χ η ν τόν λόγ ιο ν κληρικόν Γεώργιον
τόν Κύπριον, ο ύ δ ό λ ω ς ά ν α μ ι χ θ έ ν τ α έν τή τών κ ο μμά τω ν δ ι απ άλ η.
Πρός τοϋτο λοιπόν χη ρευσ άσ ης, ώς φαίνεται, τής μ ητ ρο π όλ ε ως ' Η ρ α ­

ία) Έκκλ. Άλ. τόμ. Δ', σελ. 459.

(β) Ρ. καί Π. τόμ. Ε'. σελ . 440.
(γ) Ά ν α τ ο λ . Ά σ τ ή ρ έ τ ο ς ΚΒ'. σ ελ . 169—176.
(δ) Η δ ε Παχυμ. έν βίω Μιχ. Π α λ α ιο λ . βιβλ- Β'. κεφ. 15 καί Ρ. καί Π.
Ε'. σελ. 441 τής Έκκλ. Ά λ . έ τ ο ς Β'. σ ε λ . 565, τής Τ ουρκ ογρ . σ ελ . 499.
(ε) Έ κκλ. Ά λ ή θ . τόμ. Α' σελ. 76.
 62 Γ . Λ α μ η ο υ α ιά δ ο υ

κλ ε ίας προχε ιρίζ ετ αι είς τόν θρόνον αύτής μ ο ν α χ ό ς τις Γ ερ μα ν ός

κ αλο ύμ εν ος, έ π ’ ε ύλ α βε ί α φημιζόμενος, μ ακ ρ άν δέ Γής έριδος δ ιατ ελ ών
ύπό τού επισκ όπ ου Κοζύλης τής Α ι τ ωλ ία ς καί ύπό τού Δε σπ ό το υ τής
χ ώ ρ α ς ταύτης Νικηφόρου, ώς πρεσβευτου ά π ο σ τ α λ έ ν τ ο ς είς Κωνσταν-
τινούπ ολ ιν , ά κοιν ων ήτου δέ ώ ς έκ τούτου πρ ος τ ά ς δ ι α μ α χ ο μ έ ν α ς με­
ρ ί δ α ς δ ι α τ ε λ έ σ α ν τ ο ς . Ό δέ Γ ε ρ μ α ν ό ς προ εβί βασε Γε ώρ γι ον τόν Κύ­
πριον έξ α ν α γ ν ώ σ τ ο υ είς διάκονον καί ιερέα, καί τ ε λ ε υ τ α ΐ ο ν έχειρο-
τόνησε π α τ ρ ι ά ρ χ η ν , έ χ ω ν σ υ λ λ ε ι το υρ γ ού ς τόν τε είρημένον έπίσκο­
πον Κοζύλης καί τόν μ ε τ ’ α ύ τ ο ΰ έ λ θ ό ν τα συμπρεσβευτήν έπίσκοπον
Δε β ρώ ν (α).
« Έ σ φ α λ μ έ ν ω ς με τά τούτ ον ό ά γ ι ο ς Ά μ α σ ε ί α ς κ. ’Ά ν θ ι μ ο ς ώς
28 α ν α γ ρ ά φ ε ι τόν Ί ω ά ν ν η ν (1316). Ά λ λ ’ ό έν τω λεξικω τής ιστο­
ρίας τής γ ε ω γ ρ α φ ί α ς Σ. Βο υτυ ρά Γ', 241 μνημονευόμενος Ι ω ά ν ν η ς ,
ένθα ή π α ρ α π ο μ π ή , ε ί ναι επί σκ οπ ος Ή ρ α κ λ ε ί α ς τής έν τω Πόντω.
28. « Τ ω δ έ 1340 ά ν α φ έ ρ ε τ α ι ό Β α ρ λ α άμ . Ου το ς ήτο μ ο ν α χ ό ς του
έν Κ ω ν σ τ α ν τ ι ν ο υ π ό λ ε ι μοναστηριού τοΰ Σ ωτ ήρ ο ς. Π ρο α χθ ε ίς δέ είς
τήν μητρόπολι ν Ή ρ α κ λ ε ί α ς τω 1340 έπέμφθη ύπό τοΰ αύτο κ ράτ ορ ο ς
Α ν δ ρ ο ν ί κ ο υ τοΰ νέου π ρέ σβ υς προς τόν π ά π α ν τής 'Ρώμης Βενέδι-
κτον τόν IB', ήν δέ ό Β α ρ λ α ά μ έπί πολιτική συνέσει καί θεολογική
μορφώσει δ ιαβεβοημένος' έξέδωκε δέ π ρ ο ς Λατ ί νο υς λ ό γ ο υ ς έξ, ών
τήν ά ν ά λ υ σ ι ν ό έπιεικής ά ν α γ ν ώ σ τ η ς εύρίσκει έν τή Ε κ κλ η σ ι α σ τ ι κ ή
ιστορία Μελετίου τόμ. Γ'. σελ 174.
29. «Φιλόθεος (1347 —1354) δ ι α δ έ χ ε τ α ι τόν Β α ρ λ α ά μ . Τόν έπιφα-
νή τοΰτον, δ ν τ α λ ία ν σ εμ ν οπ ρ επ ή καί μ ε γ ά λ η ς π α ι δ ε ύ σ ε ω ς κ άτ οχ ον ,
ιεράρχην μετά τοΰ Μελενίκου Μητ ρο φά νο υς έπεμψεν ό α ύ το κ ρ ά τ ω ρ
’Ιωάν νης Κ α ν τα κο υ ζη νό ς ώ ς συν οδ ούς τής α ύ τ ο κ ρ α τ ε ί ρ α ς Ειρήνης,
μετα βα ιν ούση ς είς Δι δυμότειχον, δ π ω ς σ υ ν δ ι α λ λ ά ξ η τόν υιόν αύτής
Μ α τ θ α ί ο ν με τά τοΰ γ α μ β ρ ο ΰ αύτής Ί ω ά ν ν ο υ Κ α ντ ακο υζ ην οΰ (β).

30. « Δ ι ά δ ο χ ο ς αύτοΰ φέρεται ό Μητ ρο φά νης 1355(γ).

31. «Μ ετ ά τόν Μητροφάνην κ ατ έ λ α β ε τόν θρόνον Ή ρ α κ λ ε ί α ς

καί αυθ ις 6 Φιλόθε ος (1360 —1362)! !

(α) Μ ελ ετ ίου Έ κκλ. Ί σ τ ο ρ . τόμ. Γ'. σελ. 153. καί Γ εδεώ ν Πατρ. Πίν·
399—400. [ό Γ ε ώ ρ γ ιο ς μ ετ ω ν ο μ ά σ θ η Γ ρ η γ ό ρ ιο ς Β '].
(β) Έ κ κλ . Ά λ ή θ - τόμ. Γ’. σ ελ . 269 καί τόμ. Α'. 325. Έ ν δέ τή Τ ουρκ ογρ .
σ ώ ζ ε τ α ι καί π α ν ο μ ο ι ό τ υ π ο ν τής υ π ο γ ρ α φ ή ς τοΰ Φιλοθέου.
Ό δέ Κ α ντακ ου ζη νός, τόμ. Β' τής ισ τ ο ρ ία ς, σ. 34 λ έ γ ε ι : « σ υ ν ε ξ έ π ε μ ψ ε
δέ καί Φιλόθεον τόν 'Η ρ α κ λ ε ία ς μ η τ ρ ο π ο λ ίτ η ν καί Μ ητροφάνην τ όν Μ ε λ ε ν ί­
κου καί βίω καί λ ό γ ω τ ο ΐς ό ρ ώ σ ιν ό ν τ α ς α ξ ι ό χ ρ ε ο υ ς π ρ ό ς αιδώ».
(γ) Α· Δ η μ η τ ρ α κ ο π ο ύ λ ο υ Ό ρ θ ό δ ο ξ . Ε λ λ ά ς σ ελ . 85.
 ’Ε κ κ λ η σ ία 'Η ρ α κ λ ε ία ς 63

32. «Με τά τόν Φιλόθεον μνημο νε ύε ται ό Γ ε ν νά δ ι ος (α).

33. « Δ ι ά δ ο χ ο ς τούτου φέρεται ό Θ ε ο φ άν ης (β) τω 1400.

34. «Με τά τόν θ ε ο φ ά ν η ν ά να φ έ ρ ε τ α ι ό ’Αν τώνι ος 1 4 3 4- 450. Οδ-

τος συ μμ ετ έσ χε τής έν Φ λ ω ρ ε ν τ ί α ψε υδοσυν όδου (1438—39), έν θα οί
ήμέτεροι ά ρ χ ι ε ρ ε ΐ ς π ο λ υ ε ι δ ε ΐ ς ύφιστάμενοι στερήσεις καί πιέσεις ύπό
τοΰ π ά π α Ε υ γε ν ί ου του Ε' ή ν α γ κ ά σ θ η σ α ν ν ά ύ π ο γ ρ ά ψ ω σ ι τόν δρον
τής έ ν ώ σε ω ς τ ών δύο εκκλησιών καί ν ά ά ν α γ ν ω ρ ί σ ω σ ι τό π ρ ωτ ε ΐ ο ν
του π ά π α (γ).

35. «Τώ 1484 μητ ροπ ολί της ' Η ρ α κ λ ε ί α ς ά ν α φ έ ρ ε τ α ι ό Κάλλι-

στ ος( δ) . τώ 1514 ό Ή ρ α κ λ ε ί α ς έχειροτόνησε τόν θ ε ό λ η π τ ο ν . (Γεδεών
Πατρ. Πίν. 499 καί Τ ου ρκ ογ ρα ικ ία ν, σ. 152— 153).
Κ α τά τό 1545 ό Ή ρ α κ λ ε ί α ς π αρ ευρ έθ η είς τήν έν Κ ω ν / π όλ ε ι
σύνοδον, ήτις έ ξέ δωκε τόμον λ έ γ ο ν τ α , δ στις τών ά ρχ ι ερ έω ν θελήση ν ά
γίνη π α τ ρ ι ά ρ χ η ς χ ω ρί ς ν α συναθροισθοΟν δλοι οί α ρ χ ιε ρε ί ς καί έπί-
σκοποι ’Α ν α τ ο λ ή ς καί Δ ύ σ ε ω ς καί τής Πε λο πο ν νή σ ου ν ά ε ί ναι αύτο-
κ αθ αί ρε το ς καί τής ά ρ χ ι ε ρ ω σ ύ ν η ς καί τοΰ θρόνου, καί ό Ή ρ α κ λ ε ί α ς
έ ξεφώνησεν άφορισμόν μετά ώμοφορίου καί έπιτραχηλίου» ( Μ α λ α ξ ό ς
Τουρκογρ. 165).

36. « Κά λλιστος ό Β'. (1546— 1564)(ε). Ουτ ος έχειροτόνησε τόν

Ί ω ά σ α φ ( Μ α λ α ξ ό ς έν Τουρκογρ. σ. 169).

37. « Δ ι ά δ ο χ ο ς τούτου ύ πήρξε ν ό Κύριλλος, (1565). Ο δ το ς παρευ-

ρεθείς είς τήν έν Κω ν στ αν τ ιν ο υπ όλ ε ι σ υ γ κ λ η θ ε ΐ σ α ν κ α τ ά τό 1565 τ ο­
πικήν σύν οδον ύ π έ γ ρ α ψ ε ν είς τό π ρακ τι κό ν τής κ αθ α ιρ έ σε ω ς του ο ι­
κουμενικού π α τ ρ ι ά ρ χ ο υ Ί ω ά σ α φ του Μ ε γ α λ ο π ρ ε π ο ύ ς (ς). Τόν ι ε ράρ ­
χην τούτον α γ ν ο ε ί ό ά γ ι ο ς Ά μ α σ ε ί α ς .

38. Μ ετ ά τόν Κύριλλον μ νημ ον εύε ται ό Γε ράσι μος (1572—78) (ζ).

(α) Έκκλ. Ά λ ή θ . τόμ. Ε' 286.

(β) Ν ε ο λ ό γ . Κ ω ν /π ό λ εω ς άριθ. 4,773. ’Α π ρ ιλ ίου 6. 1885. καί Έ λ λ η ν ο μ ν ή -
μων ύ π ό Σ. Λ ά μ π ρ ο υ τόμ. Α'. σελ . 290. Έ κ κλ . Ά λ · σ ελ . 269.
(y) Σ π. Μήλ. τόμ. Β'. 107 Δ ω ρ ό θ. Μ ο ν εμ β α σ ία ς σελ· 534—535 καί Τ ρ ύ ­
φων Ε ύ α γ γ ε λ ίδ η ς έν βίοις αγίω ν, σ ε λ 128.
(δ) Α. Δ η μ Ν α θ α να ή λ Χ ύχα θ ' — I Ε', είνα ι ό Ά ν δ ρ . Δ η μ η τ ρ α κ ό π ο υ λ ο ς.
(ε) Περίοδ. του έν Κων,'πόλει Φιλολ Σ υ λ . τόμ. Κ ' σ ελ . 11.
(ς) Τ ο υ ρ κ ο γ ρ . σ ελ . 172.
(ζ) Τ ο υ ρ κ ο γ ρ . σ ε λ . 179.
 64 Γ . Α α μ τεο ν ο ιά δον

' r| *
Ου το ς έχειροτόνησε τόν π ατ ρ ι ά ρ χ η ν Ιερεμίαν τόν Τρ αν όν καί έλαβ ε
μέρος είς τήν ύπό του π α τ ρ ι ά ρ χ ο υ τούτου σ υ γ κ λ η θ ε ΐ σ α ν σύνοδον έκ
18 μητ ρο πο λι τών καί ε πισκόπων καί κληρικών (ϊδε Τουρκογρ. 179).
Τούτον διεδέχθη ό Διονύσιος (1580— 1591). Ο υ τ ο ς ήτο άνήρ λ ό ­
γιος, πρός δν φέρονται π ολ λ α ί έπιστολαί Μσξίμου τού Μ αρ γ ου ν ίο υ
καί Μελετίου τοϋ Πηγα. Έ ν α ύ τ α ΐ ς ό μέν Μ. ό Μ αρ γ ο ύ ν ι ο ς κ αλε ΐ
τόν Διονύσιον «διαπρύσιον καί ήδύ διά π ά ν τ ω ν ε ύη χ ού σα ν σ ά λ π ι γ γ α ,
δ ο χ εΐ ο ν τών θείων εμπνεύσεων, έναρμόνιον κ ιθ άρ α ν τών κ ρ ο υ σ μ ά ­
των του π ν ε ύ μ α τ ο ς , τε ρπ ν ά καί λ υ γ η ρ ά ώς καί σωστικά έ ν η χ ή σα σ αν
μ ε λ ω δή μ ατ α ». Ό δέ Π η γ ά ς έ π αι ν εΐ καί γεραίρει τόν Διονύσιον, ότι
«παρηκολούθησεν α υ τ ω τώ κηρύγματι, κεκοινώνηκε τών φροντίδων,
συμ με τέ σχε τών π ό ν ων έκείνων τών ύ πε ρφυών καί συνήντλησε τών
κινδύνων τών χ α λ ε π ώ ν » (α).

ΓΡΑΜΜΑ ΘΕΟΦΑΝΟΥΣ ΗΡ Α ΚΛ Ε ΙΑ Σ

Έ δη μοσι ε ύθη ύπό Χρυσοστ. Λαυρ ιώτ ου έν Έ κ κ λ . Ά λ η θ . έτος

ΚΕ' , 1905, σελ. 58 —59.
Ό τ α π ε ι ν ό ς μητροπολίτης ' Η ρ α κ λ ε ί α ς Θε οφ άν ης π ά σ ι τοίς
κ ατ ά τ όπ ους καί χ ώ ρ α ς π αν ι ε ρ ωτ ά τ ο ι ς άρχιερευσιν, ε ύ λ α βε στ ά το ις
ίερευσι, τιμιωτάτοις άρχουσι, θεοφιλέσι χ ρ ι σ π α ν ο ΐ ς , άρχ ουσι καί άρ·
χομένοις καί π ασ ι τοίς τώ Χριστώ σεμνυνομένοις όνόμ ατ ι π εριποθήτοις
μοι ά δ ελ φ ο ΐ ς καί υίοΐς, χάρις καί ειρήνη ά π ό θ ε ο υ εϊη π ά σ ι ν ύμΐν.
Π ά ν τ ω ς , ά γαπ ητ οί , γινώσκετε, δτι οόδέν δ ν τ ω ς σώζει τόν ά ν ­
θρωπον, ώς 1 πρός τούς δεομένους έλεος' «Μακάριοι γ ά ρ , φησίν ό Κύ­
ριος, οί έλεήμονες, δτι αυτοί έλεηθήσονταυ> καί « Μακ άρ ιο ς άνήρ ό
οίκτίρων καί κιχρών» καί «ό έλεών π τ ω χ ό ν , δανε ίζ ει θ ε ώ » καί «έ-
λε ημ οσ ύν αι ς καί πίστεσιν (sic) ά πο κ αθ α ί ρ ο ν τ α ι ά μ α ρ τ ί α ι » ’ καί π ο λ λ ά
έτερά έστιν εύρεΐ ν έν τή ά γ ί α Γραφή τά μ α ρ τ υ ρ ο ύ ν τ α τό τής έλεημο-
σύνης ώφέλιμον. μάλ λον δέ καί έν τή μελλούση ά π ο κ α τ α σ τ ά σ ε ι , δ τ α ν
έ καστ ος τ ά κ α τ ’ ά ξίαν τών π ε π ρ α γ μ έ ν ω ν λήψεται, καί τότε ούκ ά λ ­
λοι τινές, είμή οί έλεήμονες φ αν ήσ ον τα ι κληρονόμοι τ ών ά πο ρ ρή τ ων
έκείνων ά γ α θ ώ ν , περί ών ό μακάριος Π α ύλ ος , τό σκεύος τής έκλογής
φησιν «ά ο φ θ α λ μ ό ς ούκ οίδε, καί ους ούκ ήκουσε, καί έπί καρ δί αν
ά ν θ ρ ώ π ο υ ούκ άνέβη, ά ήτοίμασεν ό θ ε ό ς ά γ α θ ά τούς ά γ α π ώ σ ι ν

(α) "ϊδε τ α ΰ τ α έν έπιστολή Σ. Οικονόμου σ ελ . 24. Έκκλ. Ά λ ή θ . τόμ.

Γ'. σελ- 347" καί Παρανίκα Σ χ εδ ία σ μ α σελ. 38.
Σ η μ . ε κ δ ό τ ο υ . ’Ανωτέρω ό Λαμπ. μ ετ ά τόν 23 Μ ανουήλ π ρ ο σ έ θ ε τ ο τόν
θ ε ό δ . Κ ρ ιτό π ο υ λ ο ν, ώ σ τ ε ηύξήθη κατά μ ο νά δ α ό αριθμός.
1. Σ η μ . ε κ δ ό τ ο υ . Γράφ. δ σον ό, άντί ώς.
 5Ε κ κ λ η σ ία "Η ρακλείας 65

αυτόν». «ΔεΟτε γ ά ρ φησιν οί ευλογημένοι τοΰ π α τ ρ ό ς μου κ ληρονο­

μήσατ ε τήν ήτοιμασμένην ύμΐν β ασ ιλε ί αν ά π ό κ ατ α β ο λ ής κόσμου'
έ π ε ί ν α σ α γ ά ρ καί έ δώ κ ατ έ μοι φ α γ ε ΐ ν , έ δί ψα σα καί έ ποτί σατ έ με,
ξένος ήμην καί σ υ ν η γ ά γ ε τ έ με, έν φυλακή καί ή λθ α τ ε πρ ός με. Έ φ ’
δσον γ ά ρ , φησιν, έ ποι ήσ ατ ε έν ί τ ού τ ων τών ά δε λφ ών μου τών ε λ ά χ ι ­
στων, έμοί έποιήσατε». Έ π ε ί ουν ο υτ ω μ ε γ ά λ ο ι καί υπερφυείς μισθοί
το ΐς έλεήμοσιν ά πόκε ιν ται, π α ρ α κ α λ ώ καί ικετεύω καί δέομαι καί
ύ μ εΐ ς α ύτοί ά φ ’ ε αυτ ών τήν κ ατ ά δύν αμ ιν έλεημοσύνην πρός τόν π α ­
ρ όν τα μ ο να χ όν Διονύσιον έν δε ίξ ασθε ' α ύ τ ο ΰ γ ά ρ τού άδελφοΟ ό π α ­
τήρ κύριος Μ α ν ο υή λ ό Γ α ρ χ α ν ι ώ τ η ς καί ή τούτου γ λ υ κ ε ί α μήτηρ καί ό
υιός α ύ τ ο ΰ έ ξήλθον τής π ό λ ε ω ς καί διά θ α λ ά σ σ η ς τήν πο ρε ίαν έποιοΰν-
το θ έλ ον τε ς ά π ο κ α τ α σ τ α θ ή ν α ι έν τή νήσω Μυτιλήνη' ούκ ήδ ύν ατ ο γ ά ρ
φέρειν ά π ό νϋν τή πείνη καί δίψη καί τή λοιπή τ α λ α ι π ω ρ ί α τή οϋση
έντός τής π ό λε ω ς , καί διά τοΰτο θέ λον τε ς έ κφυγ εΐν μικρόν πειρασμόν
τώ μ ε γ ά λ ω ένέτυχον. Ε π ε ι δ ή δέ διά τήν ήμετέραν ά μ α ρ τ ί α ν ’Αρά-
πεσι (α) κ α τ ά τήν θ ά λ α σ σ α ν έ μ πε σό ν τε ς π λ έ ο ν τ έ ς που περί τήν Καλλί-
πολιν. τ έλος μετά π ο λ λή ν τ α λ α ι π ω ρ ί α ν καί κ ακ ουχί αν , ο ι α εικός
π ά σ χ ε ι ν α ι χ μ α λ ώ τ ο υ ς , ά π ε κ ό π η σ α ν είς ά σ π ρ α χ ι λ ι ά δ α ς έ π τά . έ δέ ξατ ο
δέ α ύ τ ο ύς ό ’Αθ ηνό δωρ ος, ό γ ρ α μ μ α τ ι κ ό ς τοΰ π α σ α έ γγ υη τή ς π ε σώ ν '
«γίνεσθε γ ά ρ, φησιν, οίκτίρμονες, κ αθ ώ ς καί ό π α τ ή ρ ημών ό ο υ ρ ά ­
νιος οίκτίρμων έστιν». καί ού μόνον ά νθ ρ ω π ο ι ά ν θ ρ ώ π ω ν σ υ μ φ ορ αΐ ς
έπικ λών τα ι, ώστε καί δ άκ ρ υ α κ α τ ά γ ε ι ν π ο λ λ ά , ά λ λ ά καί α ύ τ ά τά
ά λ ο γ α ζ ώ α π ο λ λ ά κ ι ς έπί π άθ ε σι ν όμ ων (sic) ά λ ο γ ω ν διακρίνουσιν.
ΐ ν α γ ο ΰ ν έντεΰθεν καί τόν θ ε ό ν ΐ λ ε ω ν ύμΐν ά π έ ρ γ α σ η τ ε καί τών άκη-
ρ ά τ ω ν έ πι τύ χ ητ ε σ τ ε φ ά ν ω ν καί έμέ α ύ τ ό ν οφειλέτην διηνεκών ε ύ χ ών
έχητε, ποιήσατε, δ πε ρ ημείς διά τοΰ π α ρ ό ν τ ο ς ά ξι οΰμ εν γ ρ ά μ μ α τ ο ς .
‘Η τοΰ θ ε ο ΰ χ ά ρ ι ς εΐη με τά π ά ν τ ω ν υμ ών ' ’Αμήν.

f Ό Ή ρ α κ λ ε ί α ς Θε οφάν ης , f ό Σ ε ρρ ώ ν Μ α τ θ α ί ο ς ,
* t δ Ν ικ οπ όλ εω ς Γαβριήλ.

Σ η μ . ’Ε κ δ ό τ ο υ . Δ ι ο ρ θ ώ σ ε ι ς έ π ο ι ή σ α τ ο ό Π. Π α π α γ ε ω ρ γ ί ο υ έν B yz
Zeitschrift, 1906, σ. 276, τόμ XV.
(α) Ε ν ν ο ε ί τ ο ύ ς τότε καί κ ατόπι λ υ μ α ιν ο μ έ ν ο υ ς τό Α ίγ α ΐ ο ν καί τήν
Π ρ ο π ο ν τ ίδ α π ε ι ρ α τ ά ς ’Ά ρ α β α ς .

Α ί «.Σημειώσεις έκδοτου» είναι τοΰ ύπογράιροντος τήν «Εισαγω­

γήν τής ’Εκκλησιαστικής 'Ιστορίας τής 'Ηρακλείας», f Κορυτσας Ευλογίου
Κουρίλα.

αΘρακικά» 5
 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ1

Άν&. Ά λε ξ. Αν&ί μου Ά λ ε ξ ο ύ δ η μητροπολίτου Άμασείας, Χρο­

νολογικοί κατάλογοι, τών άπό Χριστοΰ άρχιερατευσάντω'ν κατά επαρχίας.
‘Ηρακλείας εν Νεολόγορ Κ/πόλεως 1890, 24 Μαρτίου.
Ή λ . ’Α λ . = Αλεξανδρίδης Ήλί ας. Συμπλήρωσις χειρόγραφος τών
καταλόγων τοΰ Άμασείας σωζοαένη εν τφ πατριαρχ. άρχείορ και χρησιμο-
ποιηθεΐσα ύπό τοΰ κ. Μ . Σ τ αμ ούλ η έν τώ «Σταμουλείορ θρακ. τακτικφ»
κατ’ άντίγραφον τοΰ άδελφοΰ αύτοΰ σεβ. Έλευθερουπόλεως Σωφρονί ου,
’Ανών υμος — Χειρόγραφον συνταχθέν έν Ά θ ω άρχομένου τοΰ Κ'.
αίώνος και. ευρισκόμενον παρ’ έμοί. Είναι βραχεία αναγραφή τών μέχρι
τέλους τοΰ ΙΖ ' αίώνος άρχιερατευσάντων μητροπολιτών ‘Ηρακλείας μετά είσα-
γωγής έν όλω φύλλα 10 ήμικλαστως γεγραμμένα.
Ά ρ χ . Θρακ.— Άρχεΐον τοΰ Θρακικοΰ λαογραφικοΰ και γλωσσ.
θησαυρού. Περιοδ. συγγρ. έκδιδ. ύπό επιτροπής Θρακών. Διευθυντής Ι Ιο λ „
Παπαχριατοδούλου, τόμ. Α ' — Ζ'. Ά θ ή ν α ι 1934— 1941.
Acta p a tr .= Acta et d i pl o ma ta graeca meclii aevi sacra et pro-
fana. e di d e r u n t F. Miklosich et I. MUller, Vi ndobonae , 1860— 90.
Acta p a t r i a r c h a t u s const ant inopol itani (1315— 1407) e codicibus
ma nu sc r ip ti s bibliothccae pal at inae ac ademi ae κτλ.
Γε δε ών Πατρ. Hiv. —Μ α νο υή λ Γ ε δ ε ώ ν , Πατριαρχικοί πίνακες,
ειδήσεις ιστορικά! βιογραφικαι περί τών πατριάρχων Κωνσταντινουπόλεως
άπό Άνδρέου τοΰ πρωτοκλήτου' μέχρις "Ιωακείμ Γ' 36 —1884, Κ/πολις
(1890). Τοΰ αύτοΰ τά έξής:
5Αρχ. 'Ηρακ. = ΙΙέντε συγγενείς έκ Λέρου αρχιερείς Ήρακλείας
(1714 — 1830). (Άνατ. έκ τοΰ Ε' τόμου τών «Θρακικών») "Αθήναι 1934.
Θρακ, κέυτρ α=Παλα ιά ς εύωρίας θρακφα κέντρα. Σημειώσεις κτλ.
(Άνάτ. έκ τοΰ Ζ' τόμ. «Θρακικών») Ά θ ή να ι , 1935.
Μ ν ε ί α = Μνεία τών προ έμοΰ 1800— 1863— 1912. Άθ ή ν α ι , 1936.

1. Ε ντ α ύ θ α άναγράφομεν τά σπουδαιότερα τών βοηθημάτων, τά λοιπά

βλέπει τις έν τω κειμένφ, μάλιστα τά μετά τό 1940, δτε συνετάχθη τό σύγγραμμα,
έκδούέντα.
 67

Θρακ. ά γ ια σ μ .= Κωνσταντινουπόλεως Θρακικά αγιάσματα. (Άνάτ.

έκ τοΰ Θ' τόμ. «Θρακικώιν») Ά θ η ν α ι 1937.
Π α τρ. Έ φ ημ .= Π σ.τςμα ργ^χα \ εφημερίδες, ειδήσεις έκκλησ. ιστορίας
1500— 1912, Ά θ η ν α ι , 1936—8.
Gelzer i V o £ . = U n g e d r u c k t e u nd u n g e n u n g e n d verroffentliche
T e x t e u n d Not it ia e epi s co pa t uu m. ein B ei t rag zur byz. Ki r c h e n u nd
V e r w a l t u n g s Geschi cht e von H e in r. Gelzer. Aus den A b h a n d l u n g e n
des K. bayer. Academi e der Wiss. I. Cl. X X Bd. IV, Abl. III. Miinchen,
1900, σ. 531— 641.
Gelzer Κ ν π ρ .— Q eo rg u Cyprii descriptio orbis romani. Accedit
Leoni s i mp er a to r is Di at yposi s . . . edidit, pr a ef a tus e s t . . . H Gelzer,
L i ps i ae 1890.
Λ εληκά νη ς Κ α λ λ .= '1\ άποστολικότης τοΰ πατριαρχικού θρόνου
Κίονσταντινουπόλεως (είναι παράρτ. τοϋ άρθρου : Αί αξιώσεις τών επισκό­
πων της παλαιάς Ρώμης κτλ. 'Ορθοδοξία, τόμ. Η ' , 1933, Κ/πολις, σ. 176ε.)
ύπό Κων. Δεληκάνη Μητροπολίτου Καισαρείας.
Δ ελτ. ία τ. έθ·ν.=Δελτίον της ιστορικής καί εθνολογικής Εταιρείας
της Ελλάδος, Ά θη να ι.
D um ont Α. βλ. Ins cri pti ons , R a p p o r t Archi ves des missions scien-
tifiques et litteraires, choix de r ap go rt s et i ns truct ions publie sous
les auspices du mi ni st er e de l ’inst ruct ion publique. D e ux ie me serie.
T o m e sixieine. Ins cri pti on s ce rami ques de Grece p ar M. Albert, D u ­
m o n t Pari s 1871, βλ. R a p p o r t s ur u n voyage ar cheologique en T h r a c e
p ar M. A. D u m o n t , σ. 447— 515, 8ov, Πίνακες XIV.
D u m o n t - H o m o tle .— Mel anges d ’archeol ogi e et d 3e p i g r a ph i e κτλ.
Par is 1892, σ. 307—588.
Έ κ κ λ . 3ΑΑϊ 7'^,. =Έκκλησιαστική ’Αλήθεια, σύγγραμμα περιοδικόν
Κωνσταντινούπολή (επίσημον τοϋ πατριαρχείου όργανον τόμ. 43, 1880 - 1922).
Θρακ. ζ3ρ.=Εύστρ. Δράκου, Τά Θρακικά ήτοι διάλεξις περί τών
εκκλησιαστικών επαρχιών Σηλυμβρίας, Γάνου καί Χώρας, Μέτρων καί Ά θ ύ -
ρων, Μυριοφύτου καί ΙΙεριστάσεως, Καλλιπόλεως καί Μαδύτου. Τεύχος Α',
Ά θ η ν α ι 1892. (λεπτομερής καί πλούσια περιγραφή).
Ή λ . Ά λ . βλ. Άλεξανδρίδης Ήλίας.
ϊ1ΓμεροΛ.=Ήμερολόγιον τών εθνικών φιλανθρωπικών καταστημά-
των έν Κωνσταντινουπόλει, τοϋ έτους 1905. Α'. Κ/πολις 1905. Μητρόπολις
Ηρακλείας καί Ραιδεστού σ. 162— 87 (ή μόνη ύπάρχουσα περιγραφή)'
Θρα«.=Θρακικά, σύγγραμμα περιοδικόν έκδιδόμενον ύπό τού έν
Ά θή ν α ι ς Θρακικοϋ κέντρου, τόμ. Α ' — Κ', Ά θ η ν α ι 1928 —44.
'Ι ε ρ ο κ λ ή ς .= Hierocles S y n e c d e m u s et notiniae graecae episcopa-
 68

t uu m. Ac ced un t Nili D o xa p at ri not iti ae p a t r i a r c h a t u u m et locorum

n o m i n a i m m u t a t a . edidit G .Parthey, Berolini 1866.
Inscriptions et m o n u m e n t s figures de la T h r a c e p ar Albert
Dum ont. E x t r a i t des archi ves des missions scientifiques et litteraires,
troisieme serie, tome troisieme, Paris 1876.
Kalinina E . — Strzygow ski J. Ό καθεδρικός ναός της Ήρακλείας
(γερμανιστι εν J a h r s h e f t e des ost errei chi schen ar cheol ogi schen I ns t it u te s
in Wi en, τόμ. I, Wi e n 1898 4ov, Beiblatt, σ. 1— 14).
Καροϋσαος Χ ρ ίσ το ς, ΤΙ ανατολική Θράκη. Στρατιωτική γεωγραφία,
Ά θ ή ν α ι 1929.
Κ ε ρ α μ ε ύ ς ’A ft. Π α π α δ ό π ο υ λ ο ς βλ. Παράρτ. Ι Ζ ' τόμ.Έλλ. Φιλ. Συλλ.
Κ ο νιδά ρη ς Γ ε ρ . Αί μητροπόλεις καί αρχιεπίσκοποι τοΰ οικουμενι­
κού Πατριαρχείου και ή «Τάξις» αυτών, τόμ. Α', Ά θ ή ν α ι 1934,
Κ ο νιδά ρης Γερ. Ηράκλεια εν Θρησκευτ. και χριστιανική Εγκυκλο­
παίδεια, τόμ. Γ', Ά θ ή ν α ι 1938, σ. 837— 848.
Κ ο ν το γ = Έκκλησιαστ. ιστορία άπό Χριστού γεννήσεως μέχρι τών
καθ'5 ημάς χρόνων υπό Κων. Κοντογόνου, τόμ. Α', Άθήναι, 1876 (εργον
περισπούδαστου έπι τή βάσει τών πηγών, ενώ οί μετ’ αυτόν ‘Έλληνες θεο­
λόγοι άντιγράφουσιν απλήστως τούς Γερμανούς).
Corp. e p isc .= Corpus n o t i t i a r u m e p i s c o p a t u u m ecclesiae orien-
talis graecae. 1. Band. Die genesis der not iti ae e p i s co pa t u um heraus-
g eg e b e n von E. Ge rl an d. 1. Heft. E i n l e i t u n g . Socii As su mpt io ni st ae
Chal cedonenses 1931. Belgique (βλ. Not. episc.).
Κ ο υ ρ τ . Κ ω ν . ~ ' 1 σ τ ορία τής Θράκης άπό τών άρχαιοτάτων χρόνιυν
μέχρι τού 40 μ.Χ. Τόμ. Α' υπό Κθ3ν, Κουρτίδου, Ά θ ή ν α ι 1932.
j T u j r g . = G e o r g i i Cyprii descriptio orbis R om an i . Accedit Leords
i m pe ra to r i cliatyposis g e n u i n a a dh u c inedita. edidit PI. Gelzer, Lip-
siae 1890.
Α α μ η . ' Η ρ α κ .— V. Λαμπουσιάδου, Εκκλησία Ήρακλείας (χειρό­
γραφον έκ 10 φύλλων άποτελούμενον έξετυπώθη ανωτέρω).
Le Quien, Ori ens c h r is t i a nu s in IV P a t r i a r c h a t u s digestus,
P a r i s Γ748.
M a il, κα τά λ — Κατάλογος ιστορικός τών προότων έπισκόπων και τών
έφεσής πατριαρχών τής. . . Μεγ. τοΰ Χριστού Εκκλησίας ύπό Ζαχαρίου Μα-
θά έπισκόπου Θήρας. Έ κ δ . β' έπαυξηθεΐσα και μετά τόν θάνατον τού συγ-
γραφέως συμπληρωθεΐσα. Ά θ ή ν α ι 1884.
M ansi= Sacrorum concil iorum n ova et compl es si ma collectio.
edidit I. D. Mansi. Phorentia.
Μ ή λ ι α ς = Τ ώ ν αγίων συνόδων. . . οικουμενικών τε καί τοπιπών νέα
και δαψιλεστάτη συνάθροισις έν ή περιλαμβάνονται και οί κανόνες τών θείων
 69

αποστόλων και αί διαταγαί αυτών . . . έτι δέ αΐ κανον. έπιστολαί τών

. . . αγίων πατέρων . . . τών έν Νικαία . . . ύπό Σπ. Παπαδοπούλου Μηλιά . . .
άπό Χριστοΰ αχοί 1748, Παρίσιοι 1761 — 1768, τόμ. Α ' — Β'.
Μ η λ ιά ς Θ ρ ο ν . = Π ε ρ ί τών έκκλησ. θρόνων τών υποκειμένων τώ
οϊκουμ. Πατριάρχ. της Κ/πόλεως άρον ο.) (Έπιστολάριον ύπό Σπ. Παπαδ.
Μήλια. Βενετία 18755) σ. 224—256).
Μεσ. γρ ά μ μ .— Μ εσαι ω νι κά γράμματα, τριμηνιαίων περιοδικόν τοΰ
ομωνύμου Συλλόγου, Άθ ή ν α ι , τόμ. Α ' —Δ'. 1930 —1939, Άθ ή ν α ι .
Σημ. 'Ο Α' τόμος δέν έχει έξώφυλλον, άρχόμενος κολοβώς άπό σ. 17,
ούτε πίνακες τών περιεχομένων ύπάρχουσι κατά τό σύστημα τοΰ μακ. Γεδεώ ν,
δστις διηύθυνεν αυτό, διά νά άναγκάζωνται οι άνθρωποι, έλεγεν νά φυλλομε-
τρώσι τό βιβλίον η μάλλον νά εξαναγκάζωνται εις θυμόν και οργήν .. .
Μ ο / 1 . = Μ ’ο/Ιοσσός Ζ ώ το ς , Δρομολόγιον της ελληνικής χερσονήσου
αρχαιολογικόν ιστορικόν γεωγραφικόν κριτικόν γλωσσολογικόν στατιστικόν
και εμπορικόν, Τεύχος Ε' , Θράκη και Μυσία, Ά θ ή ν α ι 1904.
Μ υ σ τ. 3Ι?Λετ==Έπισκοπικοι κατάλογοι συνταχθέντες ύπό Β α σ . Μ ν ·
σ τα κ ίδ ο υ και έκδοθέντες μετά θάνατον ύπό Γερ. Κ ο νιδ ά ρ η έν Έπετηρίδι
τής 'Εταιρείας βυζ. σπουδών, τόμ. I B' 1936, Ά θή να ι , σ. 1 3 9 —230 είς άν-
ταμοιβήν διά τήν άφιερωθεισαν βιβλιοθήκην ’.
Μ θ σ τ = Έ κ λ ο γ ή καί πρόβλησις οικουμενικού πατριάρχου—Προνό-
μιον Ήρακλείας, ύπό Βασ. Μυστακίδου έν Έκκλησ. Άλή θ. έ'τ. ΙΔ', 1895
σ. 379— 88, 395— 8, 4 0 3 —5.
Ν . 'Έ λλ.— Νέος Έλληνομνήμα)ν, τριμηνιαΐον περιοδικόν σύγγραμμα
συντασσόμενον και έκδιδόμενον άπό τού 1900 ύπό Σ π . Π . Λ ά μ π ρ ο υ , Άθή να ι.
Ν . Π ο ι μ . = Νέος ποιμήν, περιοδικόν θεολογικόν έκδιδόμενον κατά
μήνα ύπό τήν διεύθυνσιν τοΰ Φιλαδέλφειας Χ ρ υ σ ο σ τό μ ο υ , άρχισυντάκτης
Β . Ά ν τ ω ν ιά δ η ς . Έ ν Κωνσταντινουπόλει, παράρτημα τής Έκκλ. Αλήθειας
1919 — 1923 (έξεδόθησαν μόνον 5 τόμοι).
N o t episc. = C o r p u s n ot i t i a r u m e p i s c o p a t u u m ecclesiae orien-
talis graecae. Vol. Ier . Les listes consiliaires (die Genesis der not. e p i ­
scopatuum) p a r E. G e r l a n d —V. L a u r e n t . I. Synocle de Ga b a d i u s
(394) et ΙΓ. Concile d ’E p h c s e (431). Belgique 1936 (βλ. Corpus).
, = Ό ρ θ ο δ ο ς ί α , περιοδικόν ήθικοθρησκευτικόν. Διευθυντής δ
Χριστουπόλεως Μ ελέτιος, αρχισυντάκτης Β α σ. ’Α ν τ ω ν ι ά δ η ς , έν Κωνσταν-

1. Υπάρχει αταξία είς τήν σειράν. Μετά τόν αλφαβητικόν κατ’ επαρχίας
κατάλογον (σ. 139—222) άρχεται νέος. Μ ε τ ά τ ή ν ά λ ω σ ι ν πατριάρχαι (σ.
222—229), είχα παραλειπόμενα: Φωτικής, Χαλδίας κτλ. (σ. 229 —234) άπερ ό έκδό-
της εδει νά τακτοποίηση, δστις μάλιστα είναι καί ό εκδότης τών «Τάξεων».
 70

τινουπόλει τόμ. Α ' —Λ', 1924 — 1955. Συνεχίζεται ώς διάδοχος της Έκκλ.
’Αλήθειας και Ν. Ποιμένος, επίσημον δργανον τοϋ οίκουμ. ίΐατριαρχείου.
Ό ρ φ α ν ίδ η ς ’'Α ν θ ιμ ο ς αρχιμανδρίτης. Ή τών έπισκόπιυν χειραφέ-
τησις άπό τοϋ πατριάρχου και ή ίδιάζουσα τοϋ Ηρακλείας θέσις, εν Έκκλ.
Ά λ η θ . έτ. Μ', 1920, σ. 2 6 9 —71.
Π αν, Α ε ν κ . βλ. Χατζηϊωάννου.
Ιϊα ρ ά ρ τ. Ι Ζ ' τ ό μ . = 0 εν Κ/πόλει Έλλ. Φιλ. Σύλλογος. Άρχαιολ.
Επιτροπή. Παράρτημα ΙΖ' τόμου. Έ κθ εσ ι ς παλαιογραφικών και φιλογογι-
κών ερευνών εν Θράκη και Μακεδονία γενομένων κατά τό έτος 1885 κτλ.
υπό ’A ft. Π α η α δ ο π ο ύ λ ο υ Κ ερ α μ έω ς (σ. 3 —116 μετά ς-' πινάκων)1 J 887.
P a tr. Nicaen. = P a t r u n i N i c a e n o r u m n om in a, l atine graece
coptice syriace arabice arracnice, sociata oper a e di d er u nt H. Gelzer
H. Hilgenfeld, Otto Cuntz. Li ps iae 1898.
Peterson, G. Ε Ι Σ Θ ΕΟΣ . E p i g r ap hi s c he , foringeschiclitliche u n d
religionsgeschtliche U u t e r s u c h n n g e n . ( F o rs ch u ng e n zur R e l i g i o n und
R i t e r a t u r des Alten und N e u e n T e s t a m e n t s lierausg. von P u d. R u t t -
m a n n u n d Dr. TIerm. Gunk,el, Neue Fol ge , 24 Heft). G o t t i n g e n 1926.
Σύγγραμμα μεστόν πολυμαθείας διά. την έξέλιξιν τής ερμητικής επιστήμης
εν τώ χριστιανισμό). Βλ. τό κεφ· περί τοϋ αγίου Γεωργίου καί τοϋ Θρακός
ιππέως.
R a p ρ or t = A l b e r t Diamond, R a p p o r t s ur un v oy a g e archeologi-
q ue en T h r a c e (έν Archi ves 1871, σ. 447 — 515 τοϋ V I τόμου, 2 serie).
ΜετεφράσΟη κατά τό πλεΐστον μέρος είς ελληνικήν παρά Α . Ζ ω η ρ ο ύ έν τώ
Τ ' τόμω (1873) τοϋ Φιλ. Συλλ. ύπό τόν τίτλον: 2 ' Η Θράκη και αί αρχαιό­
τητες αυτής, άφήγησις περιηγήσεως ύπό A. D u m o n t, σ. 359—385.
. Σακελλ.=Πύλεις καί θέσμια Θράκης καί Ι ων ί ας έν τή άρχαιότητι
μετά γεωγραφικής καί ιστορικής έπισκοπήσεως και παραρτήματος τών κυριω-
τέρων επιγραφών ύπό Σ η . Σ α κ ελλα ρ ιά δο υ, Ά θ η ν α ι 1929 (έργον σύντομον,
άλλ5 εμβριθές έπί τή βάσει τών πηγών). Ουτος ύπήρξεν έν Θράκη δικαστικός.
Σ α μ ο ΰ 'ρ .= Α ε ξ ικόν γεωγραφικόν καί ιστορικόν τής Θράκης ύπό
*Αχιλλ. Σαμο'&ράκη, έν Ά ρ χ . Θρακ. τόμ. Ζ'. 1940— 1, σ. 227— 336 (άρχή).
Σ αμοΰ'ρ. ' Ιατορ. = 'Ιοτορία τής ΘΟά-κης, τόμ. Α', Θεσσαλονίκη 1939,
8ον, σ. 203.

1. Βλ. αρχαιότητες καί έπιγραψαί τής Θράκης.

2, Ό Ζωηρός προσέθηκε καί τινας σημειώσεις. Οΰτος έσχετίζετο πρός τόν
συγγραφέα, ον καί συνώδευσεν ένιαχοϋ είς τάς έρευνας, καί όμως έγρ α ψ ε περί αγάλ­
ματος τής Παναγίας σωζομένου έν Μιροφλίορ ! έπανειλημμένως βλ. σ. 383. Ευτυχώς
ό Κ ε ρ α μ ε ύ ς, δστις είδε τό άγαλμα τοΰτο έπί τόπου, άποκατέστησε τό ορθόν Μυ-
ριόφυτον. "Εκαμε δέ τό λάθος ό Ζωηρός καίτοι τό άγαλμα τοΰτο εΰρίσκετο έν Χώρα.
 71

Σ α ρ / = Σ ά ρ δ ε ω ν Γερμανός μητροπολίτης· Επισκοπικοί κατάλογοι

τών επαρχιών τής άνατολ. καί δυτικής Θράκης (άπό τής άλώσεως γενικώς,
άλλ’ ιδίως άπό τοΰ ιζ' αιώνας και εξής), εν Θρακικοΐς τόμ. Τ ' , 1935, σ. 37
— 136.
Τοΰ ΐδίου. Έπισκ. Κατάλ. τών επαρχιών τής βορείου Θράκης και εν
γένει τής Βουλγαρίας άπό τής άλώσεως και εξής εν Θρακικοΐς τόμ. Η ' 1937,
σ. 110— 189.
Είναι κυριολεκτικώς κατάλογος χρονολογικός συντομώτατος περί τής
εκλογής καί παυσε ως ή άποβιοόσεως τών επισκόπων (παραστατικώτερος τοΰ
καταλ. τοΰ Άμασείας) επί τή βάσει τών επισήμων πατρίαρχ. κωδίκων, έξ ών δη­
μοσιεύεται έν τισι καί τό υπόμνημα τής εκλογής. Έ ν ύποσημειώσεσι καί χρο-
νολογίαι, έν αις εΰρηται υπογραφή έπισκόπων εις τάς επισήμους πράξεις καί
εΐς άλλας διατριβάς παραπομπαί. 'Ο άγιος Σάρδεων εΐργάσθη όντως συστη-
ματικώς ένταΰθά τε καί εΐς άλλας παρομοίας εργασίας, λίαν εΰσυνειδήτως
συ μ πληρών καί έπανορθών μετά λεπτολόγου ακρίβειας πάσας τάς προγενέ­
στερος εργασίας. Εΐς τό σύστημα αύτοΰ μίαν σοβαράν ευρίσκω έλλειψιν, ήτις
πολύ σκοτίζει τήν ερευνητήν τήν εξής :
Τά λήμματα καταστρώνει άπό τοΰ θανάτου τοΰ προκατόχου, ενώ κατ’
ακρίβειαν ένέκάστω λήμματιδέν πρόκειται περί αύτοΰ, άλλά περί τοΰ έκλεγο-
μένου, ώστε ή ορθή πτώσις ήτοι ή ονομαστική δεν φαίνεται πλέον έν άρχή,
άλλ’ έν τέλεΓ π.χ. τό πρώτον λήμμα :
Ά ν ϋ 'ί μ ο υ « Ψ ή φ ω κα νονικ ή . . . π α τ ρ ιά ρ χ ο υ γεγονότος)), έξελέγη
( 1 9 Ί ο ν ν . 1 6 2 3 ) ό . . . μ η τ ρ ο π ο λ ίτ η ς Ά γ χ τ ά λ ο υ Παρΰ'ένίος (Θρακ.
Τ ' σ. 41). Δεν είναι τό σχήμα πρωθΰστερον ; καθ’ δ ό ζητών πρέπει νά θη-
ρεΰη τό τέλος καί ούχί τήν αρχήν, όπως π χ. τρέχομεν νά ευρωμεν τό ρήμα
είς τάς γερμανικάς προτάσεις ;
Σάρδ. πα τρ . π α τ . = Σ υμ β ολ ή εΐς τούς πατριαρχικούς καταλόγους.
Κατάλογοι άπό τής άλώσεως καί εξής ύπό μητροπολίτου Σ ά ρδεω ν Γ ε ρ μ α ­
νόν, Μέρος Α', 1454— 1702, Κ/πολις, 1935. (άνάτυπον έκ τής ’Ορθοδο­
ξίας, όπερ ειχε τήν καλωσυνην, ΐνα μοί δωρήσηται ό φίλος συγγραφεύς. έξε-
δόθη έκ τή; ’Ορθοδοξίας καί τό Β' μέρος, όπερ μή έχων, παραπέμπω εΐς τό
περιοδικόν). Ή εργασία αΰτη είναι περισπούδαστος καί εξαντλητική μετά
συντόμου βιογραφίας έκαστου πατριάρχου καί δαψιλούς βιβλιογραφίας,
όπερ τιμά τόν συγγραφέα, παρ’ ού άναμένομεν καί τήν συμπλήρωσιν τοΰ
όλου έργου
Σ τ . = Σ τ α μ ο ύ λ η ς Μ ιλ τ. ’Αρχιερατικοί κατάλογοι τών επαρχιών τής
Θράκης (ονομαστικοί). Ή διεξοδική αΰτη εργασία έπλήρωσεν ολόκληρον σχε­
δόν τόν 1Δ' τόμον τών Θρακικών (1940) σ. 1— 2 10. Συνηρμολογήθη έκ τών
σημειώσεων τοΰ άειμνήστου Ά ν α σ τ . Σ τα μ ο ύ ί\η μετά πάσης προσοχής καί
έπιμελείας ύπό τοΰ πατρώζοντος υ·οΰ έπικουροΰντος καί τοΰ αύταδέλφου
αύτοΰ κ. Ά ν τ . Σ τ α μ ο ύ λ η καί συνεπληρώθη, όσον ήτο δυνατόν1 διό καί ήδΰ-
 72

νατο νά κληθή το έργον « Σ τ α μ ο ύ λ ειο ν ϋ'ρ^κικόν τακτικόν» Το άξιόλογον

τοϋτο εργον τίθησι τάς βάσεις, έφ’ ών φιλόλογοι και θεολόγοι δύνανται νά
έργασθώσι περαιτέρω πρός συμπλήρωσήν. Σπουδαιον είναι και τύ εν τέλει
«Εύρετήριον τών θρακικών μητροπόλεων, αρχιεπισκοπών και επισκοπών»,
δπου αναγράφονται οί πολυποίκιλοι, τόποι, εν οίς καθαρά τις οποίας μεταβο-
λάς καί καταστροφάς ύπέστησαν αί τοπωνυμικά! λέξεις έν Θράκη !ι
Σ τ α μ . Κ α τ α λ . = 0 \ Καταλανοι έν τη ’Ανατολή κτλ. ύπό Έσταμ.
Σ τ α μ α τ ιά δ ο υ , Ά θ ή ν α ι 1869.
Σ ύ ν τ . Ρ ά λλ. 1Τοτ4.=Σύνταγμα τών θείων και ιερών κανόνων τών
τε αγίων . . . Αποστόλων και τών . . . οΐκουμ. καί τοπικών συνόδων καί
τών κατά μέρος αγίων πατέρων έκδοθέν ύπό Γ Α. Ράλλη καί Μ. ΓΙοτλή,
τόμ. Α' — Τ'. Ά θ ή ν α ι , 1852—56.
Φ ιλ. Σ ν λ λ . = '0 έν Κωνσταντινουπόλει ελληνικός φιλολ. Σύλλογος,
τόμ. Α ' — ΛΔ', 1861 — 1914, Κωνσταντινουπολυς. Κΐς τούς 34 τόμους έξεδό­
θησαν καί πολλά παραρτήματα, ών μνημονεύω ενταύθα τήν τοΰ Ι Η ' : Είκο-
α ιπ ε ν τα ε τη ρ ίς 1861 — 1886 , Κων/πολις 4ον, 1889 καί Π εντηκονταετή»
ρϊς 18 6 1 — 1911 , Κων/πολις 1921, παράρτ. τοϋ ΛΔ' τόμου. Εις άμφοτέ-
ρους τούς τόμους έδημοσιευθησαν και σπουδαιότατα.!, πραγματεΐαι.
Φωτ. Β ί β λ . = Γ ε ν ν α δ ί ο υ Μ . Ά ρ α μ π α τ ξ ό γ λ ο υ μητροπολίτου "Ηλι­
ουπόλεως καί Θείρων, Φαηίειος βιβλιοθήκη ήτοι επίσημα καί ιδιωτικά έγ­
γραφα κτλ. τοΰ οικουμ. πατριαρχείου, Μέρ. Α ' — Β' Κ/πολις 1933— 1935.
X. ή Παν. Λ ευκ= 7. Χ α τ ζ η ϊ ω ά ν ο ν Πανελλήνιον λευκοί μα, τόμ. Τ',
σ. 92— 3 αναδημοσίευσες τών καταλόγοον τοϋ Άμασείας.
Πρός τούτοις πολλαχού τοΰ κειμένου παραπέμπω είς κεφάλαια Α ' —
I T ' καί παραγράφους. Είναι τό πρός έκτυπωσιν έτοιμον άπό τοΰ 1940
μ έ γ α χ ιλ ιο σ έ λιδ ο ν εργον « Ε κ κ λ η σ ι α σ τ ι κ ή ιστορία τής ' Η ρα κλεία ς»,
«Heraclea sacra» έκ τούτου έδημοσιευθησαν είς τόν Ι Ζ ' τόμον τών «Θρα­
κικών» (1942) ή «Είσαγα)γή εις τήν έκκλησ. ιστορίαν τής Ήρακλείας» έκ
σ. 17, καί τό Α' κεφάλαιον. Προϋ'εωρία : « Έ π ί δ ρ α σ ι ς τής τώ ν α ρχαίω ν
Θρακών θ ρ η σ κ ε ία ς έ η ϊ τον χ ρ ισνια νισ μόν» έκ σ. 44 (σ. τοΰ περιοδικού
358 —378, 379— 418). Δυστυχώς έξ απροσεξίας έχωρίσθησαν τά δύο μέρη
καί είς τά δοθέντα μοι ανάτυπα, κεχωρισμένα δέ άνετυπώθησαν ταΰτα καί
μεΡ ιδίας έκαστον σελιδώσεοος! 'Ως έκ τούτου δυσαρεστηθείς διέκοψα τήν
συνέχισίν τής δημοσιεύσεως είς τούς δύο ακολούθους τόμους. Ε ν τ α ύ θα δημο-
σιεύω τόν πίνακα τών περιεχομένων ολον τής « He racl ea sacra» πρός γνώ-
σιν τών ένδιαφερομένοον καί χάριν τών παραπομπών, ας κάμνω ένταΰθα.

1. Γ0 αξιότιμος κ. Μ. Σ τ α μ ο ύ λ η ς αναφέρει έν τη Θρακικη βιβλίο-

γραφία αύτοΰ τοΰ Η. B a s k i n H eraclea, έκδοσις ρωσιστί γενομένη έν Χαρκόβω
(βλ. Θρρ,κ. Ζ', σ. 360).
 Η ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΗ Δ Ι Ο Ι Κ Η Σ Ι Σ
ΤΟΥ ΥΠΟΔΟΥΛΟΥ ΓΕΝΟΥΣ
+ ΥΠΟ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΟΥ ΣΑΜΟΥ
ΚΑΙ ΙΚ ΑΡΙΑ Σ Ε I Ρ Η Ν A 1Ο Υ

Τό Βυ ζά ν τι ον ητο μία έκ τών π ό λ ε ω ν της θ ρ α κ ι κ ή ς Χώρας.

Μ ετ ά τήν έκεΐ μ ε τ α φ ο ρ ά ν τής π ρω τε υ ού σ ης τής Ρ ω μ α ϊ κ ή ς Α υ τ ο κ ρ α ­
τ ορίας ύπ ό τοΟ Μ. Κ ω ν σ τα ντ ί ν ου μ ε των ομ άσ θη Κων στ αν τ ιν ούπο λι ς.
Έ κ τ ο τ ε ά πέ βη τό κέντρον μιας ί σ χυ ρ α ς Ε λ λ η ν ι κ ή ς Πολιτείας, τής
ο π ο ί α ς ή ζωή έσημειώθη είς μ ε γ ά λ α π ολιτ ικά καί στ ρ ατ ι ωτ ικ ό γ ε γ ο ­
ν ότα, είς ά κτ ιν οβολί αν ενός ί δ ι ά ζ ον το ς πολιτισμού. Ή Θράκη ήτο
μία εύφορος χ ώ ρ α , δέν ε ί χε δ μ ω ς κ ατ ορθώσε ι ν ά σχηματισθή είς
Κρ άτο ς μέ κ αθ ωρ ι σ μ έ ν α δρια καί ιδιαιτέραν πολιτικήν ζωήν, ύπήρξε
τό θέ ατ ρο ν εισβολών δ ιαφ όρ ων φ υλ ών έξ ’Α ν α τ ο λ ώ ν καί έκ Δυσμών.
Μόνον μέ τήν έδραίωσιν τής Β υζ αν τι ν ής Βασ ιλε ίας ό λ α ό ς τής Θ ρ ά ­
κης ε ίχε π λ ή ρω ς σταθεροποιηθή κ α τ ά τήν πλειοψηφίαν του είς τήν
π νε υματι κήν και πολιτικήν ζωήν.
'Η Λιοίκησις ή Ε κ κ λ η σ ι α σ τ ι κ ή ή λ ει τ ο υ ρ γ ο ύ σ α κ α τ ά Μητρο-
π όλε ις καί έ π ι σ κ ο π ά ς όμοΰ μέ τήν διοίκησιν τού Β υζα ντι νο ύ Κράτους
έδημιούργησε τ ά ς ά ν α λ ό γ ο υ ς π ε ι θ α ρ χ ί α ς είς τόν λαόν, καίτοι κ α τ ά
τήν χ ιλ ιόχ ρον ον ζωήν τής Β υζ αν τι ν ής Β α σ ι λε ί ας δέν έλειπον αί
είσβολαί ξ έν ων κ α τ α κ τ η τ ώ ν είς τήν θ ρ α κ ι κ ή ν γήν.
Ή Κ ων σ τ α ν τ ι ν ο ύ π ο λ ι ς άνεδείχθη ή λ ά μ π ο υ σ α π ρ ω τε ύ ο υ σ α τής
’Αν α το λή ς . Ό πολι τι σμ ός της ύιτήρξε τό ελληνοχρι στιανικόν φώς.
"Ο,τι ε ί χ ε πα ρα λ ηφ θ ή π α ρ ά τής ά ρ χ α ί α ς Ρ ω μ α ϊ κ ή ς Πολι τε ίας είς
γ λ ώ σ σ α ν , είς δίκαιον, είς σ χ ήμ α διοικήσεως, δ λ α έ ξελληνίσθησαν
έντός ο λί γων ε κ ατ ον τ αε τι ώ ν. Τό ελληνικόν π ν ε ύ μ α ώς πολιτ ισμός
σοφίας καί γ ν ώ σ ε ω ς καί χ α ρ ο πο ι ού ρυθμού έδωκε ιδιαίτερα σ χ ή μ α τ α
καί μορφάς είς τόν χρ ιστι αν ισμόν διά ν ά έμφανισθή οδτος ώς ’Ο ρ θ ό ­
δ οξ ος Έ κ κλ η σί α . Ή τέχνη είς δ λ α ς τ ά ς μορφάς, ή ποίησις, οί π ν ε υ ­
ματικοί ά γ ώ ν ε ς ύ πέ ρ τής χριστιανικής ά ληθ εί ας , έκδηλωθέντες είς
Οικουμενικός Σ υ ν ό δο υς , ή διοίκησις, έ χουν τόν τόνον καί τ ά χ ρ ώ ­
μ α τ α τού ά ρ χ α ί ο υ Ε λ λ η ν ι κ ο ύ π ν ε ύ μ α τ ο ς . Δέν πρόκειται είς τό ση ­
μείωμα α υτ ό ν ά έ π ε κ τ α θ ώ μ ε ν είς τήν π ο λ λ α π λ ή ν ζωήν τού Β υ ζ α ν τ ι ­
νού Κράτους. Μόνον ή είκών τής διοικήσεως τού ύ πο δο ύλο υ ’Έ θ ν ο υ ς
μέ τόν Οικουμενικόν Π α τρ ι ά ρ χ η ν Κ ω ν σ τ α ν τ ι ν ο υ π ό λ ε ω ς ώ ς Ε θ ν ά ρ χ η ν
θά εδιδε ζ ω η ρ ά ν τήν ά ποψι ν τής πνε υμ ατι κή ς ζ ωής τού Γένους κ α ί
 74 f· Σ ά μ ο υ Ε ιρ η ν α ίο υ

είς τό Κέντρον καί είς τ ά ς Ε π α ρ χ ί α ς τής Μ. ’Ασ ί ας , τής Θράκης καί

Μακ εδ ονί ας, δ που ε ί χε ν έναπομείνει τό ύ πό δ ου λο ν Γέ νος μετά τήν
π τώσιν τής Κ ω νσ τ αν τ ιν ο υπ ό λε ω ς.
Π οΐ α ήτο ή μορφή τής διοικήσεώς του ;
Τά π ρ ον όμ ια πού ε ί χ ο ν ά ν α γ ν ω ρ ι σ θ ή ύπό τών Ό θ ω μ α ν ώ ν
Η γ ε μ ό ν ω ν είς τό ύ π όδ ο υλ ον Γένος καί ά ν ε γ ρ ά φ ο ν τ ο είς τά Σ ο υ λ τ α -
νικά Φι ρμάν ια, μέ τ ά ό π ο ι α έ φω δι ά ζο ν το οί Π α τ ρ ι ά ρ χ α ι καί Μητρο-
π ο λ ΐ τ α ι τοΰ θ ρ ό ν ο υ ήσαν δ ι κ α ι ώ μ α τ α πού ήσκουν οί τ ε λ ευ τα ί οι καί
έπί Βυζα ντι νή ς Πολιτείας. Κ α τ ω χ υρ οΰ ν το δΤ α ύ τ ώ ν όχι μόνον ή έλευ-
θέρα έξάσκησις τών θρησκευτικών καθη κόν των του Γένους, ά λ λ ά καί
ό,τι ά φε ώρ α τήν οικογενειακήν του ζωήν, τήν λ ε ιτ ου ρ γί α ν τής π α ι ­
δ εί ας καί τήν άσκησιν τής φ ι λ α ν θ ρ ω π ί α ς . ' Έ ν α ε ί δο ς α υ τ ο ν ο μ ί α ς
εντός τής ’Ο θω μα νι κή ς Α υ τ οκ ρα τ ορ ί ας ένεφάνιζε ή όλη ζωή τοΰ υ π ο ­
δούλο υ " Εθνους καί ή β αρ ύτ ης τοΰ Π α τρ ια ρχ ι κο ύ ά ξ ι ώ μ α τ ο ς καί του
α ξ ι ώ μ α τ ο ς τ ών Μ η τ ρο π ολ ι τώ ν είς τήν δημοσίαν ζωήν ήτο έγγύησις
τής πνε υμ ατι κή ς κ α θ ο δ η γ ή σ ε ω ς του " Εθν ους έπί τή βάσει τών ιστο­
ρικών του π α ρ α δ ό σ ε ω ν .
Τό κοινοτικόν διοικητικόν σύστημα πού έ πεκράτησεν είς τήν
ιστορικήν π ορ εί αν τού " Εθ νους, ε ί ναι ά π ό ρ ρο ι α τής δημοκρατικής
ψ υ χ ο λ ο γ ί α ς του. ' Έ ν α έκ τών στ οιχε ίων τοΰ πολιτισμού τών λ α ώ ν
ε ίν αι καί τό ε ΐδος τής διοικήσεώς των. Μόνον είς τό ήμέτερον "Εθνος
ά π ό τήν ’Α ρ χ α ι ό τ η τ α μέχρι σήμερον ή ζωή του, έκινεΐτο είς δ ημ ο ­
κρατι κά π?ν.αίσια. Ε ί ν α ι ά ληθέ ς ότι π α ρ ’ όλην τήν λ α μ π ρ ό τ η τ α του
πο λι τι σμ ού του δεν κ ατ εν όησε ό ά ρ χ α ΐ ο ς Ε λ λ η ν ι κ ό ς κόσμος τό β ά ­
θος καί τό π λ ή ρ ω μ α τής ά ξ ί α ς τής έλευθερίας, δέν κατ ήργησε τόν
θεσμόν τής δουλείας, δέν ά ν ύ ψ ω σ ε ν τήν γ υ ν α ί κ α είς τήν έμπρέπου-
σα ν ά νθ ρ ω π ί ν η ν ά ξ ι ο π ρ έ π ε ι α ν . ‘Η Ρ ω μ αϊ κ ή Πολιτεία ή ό π οι α θ ε ω ­
ρ εί τα ι ώς «Γεννήτρα» του Δικαίου είς ό λ α ς του τ ά ς μορφάς, δέν
ε ί χ ε καί εκείνη κατ αν οήσ ει τήν ά νθ ρ ωπ ίν η ν α ξ ι ο π ρέ π ει α ν ώς ύπερτά-
την ά ξί α ν τοΰ πολιτισμού. Τό δίκαιον έντός τής Ρ ω μ α ϊ κ ή ς Πολιτείας
ήτο μία ρύθμισις έ ν α ς δ ια κα νο ν ισ μ ός , τών κοινωνικοπολιτικών σ χ έ ­
σεων τών π ο λ ι τ ώ ν . Τά ά γ ρ ι α θ ε ά μ α τ α τά ό π ο ϊ α π ρ οε κά λου ν οί σ π α ­
ρ α γ μ ο ί τών ά ν θ ρ ώ π ω ν ύπό τών θηρίων έμαρτύρουν τήν β αρ β αρ ό τη τ α
καί τό μέτρον του π ο λι τ ι σμ ο ύ τ ών ’Α ρ χ α ί ω ν Ρ ωμαίων .
Μό νον ό χ ρ ι σ τι α νι σμ ό ς ά ν ύ ψ ω σ ε τόν ά ν θ ρ ω π ο ν έντός τής ι σ τ ο ­
ρικής π ορ εί ας τών λ α ώ ν , τόν έθεώρησε καί τόν θεωρεί ώς τήν ύπερ-
τ ά τη ν ά ξί α ν, τήν ό π ο ια ν κ α λ ο ύ ν τ α ι νά ύπηρετήσουν όλαι αί δημιουρ-
γ ί α ι του π ν ε ύ μ α τ ο ς . ' Η δου λε ία κατηργήθη καί ή γ υ ν α ί κ α άπέ κτη σε
τήν θέσιν της έντός τής κ οιν ων ίας , είς τήν ά νθ ρ ωπ ίν η ν της π ρ ο σ ω π ι ­
κότητα. Ό χ ρι στι αν ισμ ός ε ί ν α ι θρησκεία τής έ λευθερίας, ή ε λε υθ ερία
 CH δη μ ο κ ρ α τικ ή δ ιο ίκ η σ ις το ΰ υπ οδο ύλου Γένο υ ς 75

κ α τ α ν ο ε ί τ α ι εις τό β άθ ο ς της ώς α π ό λ υ τ ο ς σ ε β ασ μ ός π ρός τούς συν- 4

α ν θ ρ ώ π ο υ ς μ α ς καί ώς α μο ι βα ί α σ υ μ π ά θ ε ι α καί ά γ ά π η δ λ ω ν τών
ά ν θ ρ ώ π ω ν ά ν ε ξ α ρ τ ή τ ω ς φυλής καί θρησκεύματος.
Έ ά ν ή διοίκησις είς τό Ε λ λ η ν ι κ ό ν ’Έ θ ν ο ς , έ λ α β ε σύν τω χρό-
νω μορφήν δημοκρατικήν καί έγινε έ ν ας τών θε μελ ιω δών χ α ρα κ τ ή ρ ω ν
τής διοικητικής του ζωής, τούτο οφείλεται είς τό χριστιανικόν π ν ε ύ ­
μα. Καί εντός τής Β υζα ντι νή ς μορφής τής Πολιτείας, ήδη ή Έ κ κ λ η ­
σία τού Χριστού είς Οικουμενικός καί Τ ο π ι κ ό ς Σ υ ν ό δ ο υ ς συν έτ αττ ε
τό κανονικόν της π ολ ίτ ευ μ α, ώρισε ώς σύστημα διοικήσεως της τό
Συνοδικόν σύστημα, δπου κ υ ρι αρ χε ί είς τ α διοικητικό ζ η τή μ ατ α ή
γ νώ μ η τ ώ ν π λε ιόν ων . Αυ τό τό δημοκρ ατι κό ν π ν ε ύ μ α είς κοινοτικόν
σύστημα διοικήσεως έκυρι άρχει προ π α ν τ ό ; εντός τού ’Έ θ ν ο υ ς καί
τής Έ κ κ λ η σ ί α ς κ α τ ά τούς χ ρό νου ς τής δουλείας.
Τό ’Έ θ ν ο ς κ α θ ’ α π α σ α ν τήν ’Οθ ωμαν ικήν Α ύ τ οκ ρα το ρ ία ν όνε-
λύετο είς Κοινότητας. Κάθε Κοινότης ήτο μίο: α ύτο τε λή ς διοίκησις μέ
ϊδιον π ρ ο ϋ π ο λ ο γ ι σ μ ό ν , μέ Κοινοτικός Ά ρ χ ά ς έ κ λε γο μ έν α ς ά π ό γ ε ­
νικός συνελεύσεις. Αί Έ φ ο ρ ε ΐ α ι , αί Δημογεροντίαι, αί Έκκησιαστ ι-
καί Έ π ι τ ρ ο π α ί , ή σαν έκφρασις τής ψήφου τού λαού. Έ φ ρ ό ν τ ι ζ ο ν
περί τών Σ χ ο λε ί ω ν, τ ών Ι ε ρ ώ ν Να ών , έ θε ρά π ευ ον π ά σ α ν ά νά γ κ η ν
τής Κοινότητος, έ λ ο γ ο δό τ ου ν είς τόν οίκεΐον Μητροπολίτην τής
Έ π α ρ χ ί α ς . ' Η σύνθεσις τ ών Κοινοτήτων έκορυφοΰτο είς τό Κέντρον,
είς τήν έν Κ ω ν σ τ αν τ ι νο υπ ό λε ι έ δρ ε ύο υσα ν Τεράν Σ ύν ο δο ν μέ επικε­
φαλή ς τόν Π α τ ρ ιά ρχ η ν ώς Ε θ ν ά ρ χ η ν καί είς οκτώ λ α ϊ κ ά μέλη, Ε ­
θνικούς Σ υ μβού λο υς , έ κλεγ ομ έν ους ύ π ό τών χ ρι στι αν ών τών ενοριών
Κ ω ν σ τ α ν τ ι ν ο υ π ό λ ε ω ς . Τό σύσ τη μα τής διοικήσεως ήτο δ λ ω ς δ ημ ο­
κρατικόν. Δι ά ν ά μή έ ξε τρέ πε το ό Π α τρ ι άρ χη ς ά π ό τ ά δημοκρατικά
π λ α ί σ ι α τής διοικήσεως ή σοφία τών ’Α ρ χ ό ν τ ω ν καί τών Α ρ χ ι ε ρ έ ω ν
τής έ ποχής εκείνης ε ίχ εν επινοήσει σ ο φ ώτ α τ ον Νομοθέτημα, π ρο ϊό ν
Γενικής Σ υ ν ε λ ε ύ σ ε ω ς έξ Α ρ χ ι ε ρ έ ω ν καί ά ν τ ι π ρ ο σ ώ π ω ν τού λαού,
κ ατ ά τό ό π ο ι ο ν ώρίζετο ή έ κλογή τών Π α τ ρ ι α ρ χ ώ ν καί Α ρ χ ι ε ρ έ ω ν .
' Ό τ α ν τά 14 μέλη τών 20 με λών τών δύο λ ε γ ο μ έ ν ω ν Σ ω μ ά τ ω ν , ο ι α
ήσαν ή δ ωδ εκ α μ ε λ ή ς I. Σ ύ ν ο δο ς καί οί οκτώ Ε θ ν ι κ ο ί Σύμβουλοι, ή
ά ν ω τ ά τ η Διοικητική ’Αρχή, ά πε φ α ί ν ε τ ο περί τής ά ν ε π α ρ κ ε ί α ς τού
Π α τ ρ ι ά ρ χ ο υ ώς Προέδρου, ώφειλε ό Π α τ ρ ι ά ρ χ η ς ν ά παραιτηθή. ^Ητο
δ ηλ αδ ή ουτος έ ν τ ε τ α γ μ έ ν ο ς μέ α υ σ τη ρ ότ ητ α είς τ ά ς ψήφους τών
διοικούντων τό ’Έ θ ν ο ς δύο Σ ω μ ά τ ω ν . Ο δ τ ω τό ’Έ θ ν ο ς ά νε λ ύε τ ο είς
Κοινότητας καί αί Κοινότητες διά τών Μ η τ ρο π όλ ε ων ά νεφέροντο είς
τό Κέντρον διά τι να ζ η τή μ α τ α γενικής φύσεως. ' Η κίνησις καί ή ζωή
τού ’Έ θ ν ο υ ς είς μίαν ά ρ μο ν ία ν ά ρμ οδ ιοτή των ένεφανίζετο ώς μία
συντήρησις, ά λ λ ά καί ώς μία δημιουργία ή ό ποια έκαμε ιδιαιτέραν
 76 t Σ ά μ ο υ Ε ιρ η ν α ί ο υ

ε ντύπωσα/ είς τούς ξένους διά τόν δημοκρατικόν χ α ρ α κ τ ή ρ α τής feioi-

κήσεως του ’Έ θ ν ο υ ς.
' Ό λ α α υ τ ά ώφείλοντο είς τό χριστιανικόν π ν ε ύ μ α τό ό π ο ι ο ν
έβιοΰτο έ ντονον κ α τ ά τούς χρόνους τής δ ουλε ίας, ώς π ν ε ύ μ α θυσίας
του ενός χά ρι ν τών π ο λ λ ώ ν καί τής θυσίας τών π ο λ λ ώ ν χάριν τοΰ
ένός. Ό χρ ισ τι αν ισμ ός συν υφαν θεί ς μέ τόν ε λληνισμόν ώς π ο λι τ ι­
σμόν μέτρου ε ί χ ε χ α ρ ά ξ ε ι τήν φωτεινήν εκπολιτιστικήν π ορ εί αν τής
'Ι στορίας δ ι ’ δ λ α τά ’Έ θ ν η .
Ό Π α τ ρ ι ά ρ χ η ς δ ιέβλεπε άκόμη είς τήν Έ θ ν α ρ χ ι κ ή ν του ιδιό­
τητα τόν Δ ι ά δ ο χ ο ν τών Β υ ζ α ν τ ι ν ώ ν Αύτ οκρατόρων . Δέν έξεδηλοΰτο
μέν ή Βυζα ντι νή ιδέα, άφοΰ τό ’Έ θ ν ο ς έζη έντός τής ’Ο θωμ αν ική ς
Αύ το κρ ατορ ία ς, ά λ λ ’ έβιούτο ώς προσδοκί α ά π ο κ α τ α σ τ ά σ ε ω ς τού
’Έ θ ν ο υ ς είς τήν θέοτν καί τήν π α λ α ι ά ν μορφήν τής Βυζαντινής Β ασ ι­
λείας. Καί δλοι μέν οί Π α τ ρ ι ά ρ χ α ι καί α ύτοί οί Μ η τ ρο π ολ ΐ τ αι καί
δ λο ς ό κλήρος καί ό λ α ό ς έ κρυπτ ον είς τό β άθ ος τής συνειδήσεώς
των τήν μ ε γ ά λ η ν αύτήν ιδέαν, έν τούτοις μέ αυτήν συνείχετο καί
έ ζ ω ο γ ο ν ε ι τ ο τό ’Έ θ ν ο ς είς τήν πίστιν του καί τούς όραμο:τισμούς του
κ α θ ’ δλην τήν σ τ αδ ι οδ ρο μ ία ν του κ ατ ά τούς χρ ό νο υς τής δ ουλε ίας .
' Ό τ α ν ό άείμν ηστος Βασ ιλε ύς Κ ω ν σ τ α ν τ ί ν ο ς , ώς Δ ι ά δ ο χ ο ς τού
θ ρ ό ν ο υ , ε ί χ ε διέλθει ά π ό τήν Κ ων σ τ α ν τ ι ν ο ύ π ο λ ι ν κ α τ ά τό 1910 διά
ν ά μεταβή είς Σ όφι αν καί π α ρ α σ τ ή έξ ο ν ό μ ατ ο ς τού Β ασ ιλ έ ως πα·
τρός του είς τήν τελετήν τής ένηλικιώσεως του Βόριδος Δ ι α δ ό χ ο υ του
Βουλγ αρ ικ ού θ ρ ό ν ο υ , δέν ε ί χ ε έ π ι τρ α πή είς Αύτόν ύπό τής τότε
Τουρκικής Κυβερνήσεως νά έπισκεφθή τό Οικουμενικόν Πα τρ ια ρχ ε ΐον .
Ό άείμνηστος Π α τ ρ ι ά ρ χ η ς ’Ιωακείμ ό Γ'. ό έπικληθείς Μ ε γ α λ ο π ρ ε ­
πής, διά τήν έπιβλητικήν του π α ρ ά σ τ α σ ι ν , τήν άριστοκρατ ικότητ α τής
δ ι αν ο ήσ ε ώς του καί τήν ήγεμ ον ικ ότητ α τών τ ρό π ω ν τής συμ πε ρι φο ­
ράς του, έστειλε μίαν Ε π ι τ ρ ο π ή ν είς τόν Σιδηροδρομικόν Σ τ α θ μ ό ν
Σιρκετζή Κων / π ό λ ε ω ς , δ π ω ς διερμηνεύση είς τόν Δ ι ά δ ο χ ο ν Κ ω ν σ τ α ν ­
τίνον τ ά ε ύ χ ά ς τής Μ ε γ ά λ η ς τού Χριστού Ε κ κ λ η σ ί α ς . Έ φ ω δ ί α σ ε δέ
τήν ’Επ ιτ ρο πή ν Αύτήν μέ τό ’Αρ χιε ρατικόν του έ γκόλπιον π ο ύ έφερε
τό Β υ ζ αν τι ν ό ν έ μ β λη μ α τού Δι κ εφ άλ ου ’Αε τού μέ τήν έντολήν νά τοΰ
τό έπιδώση καί ν ά τού εϊπη τά έξής χ αρ ακ τηρ ιστι κά λ ό γ ι α : «Δέν ήτο
δ υν ατ όν , ' Υψηλότατε, ν ά π α ρ α μ εί ν η άσυγ κί νητος ή Μ ε γ ά λ η τοΰ Χρι­
στού Ε κ κ λ η σ ί α ά π ό τό π έ ρ α σ μ ά Σου ά π ό τήν β ασιλίδ α τών π όλ ε ων .
Σο ΰ στέλλει α υτ ό τό Β υ ζα ν τ ι ν ό ν έ μβλημα καί τό συνοδεύει μέ διά-
πυρον ευχήν δ π ω ς ή βυ ζα ντι νή ίδέα, τής ό π ο ι α ς ό Οικουμενικός Πα-
τριάρχης ε ίν αι ό π ιστ ός θ ε μ ατ ο φύ λα ξ , εύρη τό τ α χ ύ τ ε ρ ο ν τήν πρα-
γ μ ά τ ω σ ί ν της είς τό Υ ψ η λ ό ν Σ ου πρ όσωπ ο ν» . Ή συγκίνησις τήν
ό π οι α ν έ γέ νν η σα ν οί λόγοι α ύ τ ο ί είς τήν ψυχήν τού Δ ια δ ό χ ο υ ύπήρξε
 eH δ η μ ο κ ρ α τικ ή διο ίκ η σ ις το υ υπ οδούλου Γένους 77

β αθυτάτη. Ε ν ν ο ε ί τ α ι δτι ή πολιτική του Πα τρ ια ρχ ε ίου περί τό θέμα

τοΰτο είς ά λ λ α ς π ερ ιστά σε ις έ ξε δηλοϋτ ο με ί δ ιάζ ουσα ν σύνεσιν. Τό
ώς ά ν ω π ερ ιστατικόν ά π λ ώ ς έμνημονεόθη έπί τή ευκαιρία ταύτη διά
ν ά δειχθή τό ν ό η μα τής ιστορικής συνειδήσεως τό ό π ο ι ον έκλειεν είς
τό π νε υμ ατ ι κό ν της β άθ ο ς ή μ ε γ ά λ η του Χριστοΰ Ε κ κ λ η σ ί α κ ατ ά
τούς χρ ό νο υς τής δουλε ίας. Α ι π α ρ ο ΰ σ α ι δ ιεθνε ίς πολιτ ικο ί συνθήκαι
ά ν τ ι μ ε τ ω π ί ζ ο υ ν τ ά ς ώς ά ν ω σκέψεις ώς ά νη κο ύσ α ς είς τό π αρ ε λθ όν .
Αί μετά τής γ ε ί τ ο ν ο ς Τουρκικής Ε π ι κ ρ ά τ ε ι α ς σχ έσε ις τής Ε λ λ ά δ ο ς
κ α θο ρ ίζ ο ντ α ι σήμερον ά π ό τό γ ε γ ο ν ό ς τής διαιρέσεως του κόσμου είς
δύο ομίλους Ε θ ν ώ ν εν τός τών ό πο ιων ή ά σ ψά λ ε ι α τών δύο Ε π ι κ ρ α ­
τειών καί ή θεμελίωσις τής διεθνούς ειρήνης ε ί ν α ι ή κ υ ρι αρ χού σα
σκέψις τών πο λιτ ικών ή γ ετ ώ ν ά μψ οτ έρ ων τ ών χ ωρ ών .

t Ο ΣΑΜΟΥ ΕΙΡΗΝΑΙΟΣ
f ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ Γ. ΚΟΥΡΤΙΔΟΥ

ΙΣΤΟΡΙΚΑ Σ Η Μ Ε ΙΩ Μ Α Τ Α Ο
Η ΘΡΑΚΗ ΚΑΙ ΟΙ ΚΑ Τ ΟΙ Κ Ο Ι ΑΥΤΗΣ

'Η Θράκη, κ α τ ά τά ίστορικώς μέχρι τής σήμερον π α ρ α δ ε δ ε ­

γ μ έ ν α , ε ί ναι ή χ ώ ρ α , ή ό π ο ί α έ γινε γ ν ω σ τ ή τό π ρ ώτ ον είς τήν Ε υ ρ ώ ­
πην ά π ό τής νεολιθικής ήδη ε πο χή ς , ήτοι ά π ό τής τρίτης ή μ άλ λ ο ν
τε τά ρτ ης π.Χ. Χιλιετηρίδος. Τής π ρ ω τ ο γ ό ν ο υ τ αύτη ς ε π ο χή ς σ ώ ζ ο ν ­
ται δ ι ά φ ο ρ α έ ργ α, μ αρ τ υρ ο ΰ ν τ α τήν έν τή ν ο τι οα νατ ολι κή Εύρώπη,
ΰπ α ρξ ι ν ά ν θ ρ ωπ ί ν ης δ ι αβ ι ώσ εω ς καί στ οιχε ιοδ εστάτου πολιτισμού,
προσηρμοσμένου είς τ ά ς π ρ ώ τ α ς ά ν ά γ κ α ς τής ζωής.
Τό όν ομα Θ ρ ά κ η , κ α τ ά τήν β α θ ύ τ α τ α ά πο με μ ακ ρυ σ μέ ν ην έκεί-
νην έ π ο χ ή ν , δ έ ν είναι π α ρ ά μία γ ε ωγ ρ α φ ι κ ή έκφρασις, ά π ό τ ών Κ α ρ π α ­
θίων όρέων άρχ ομ έν η καί ά ορί στως κ α θ ’ δλην τήν χερσόν ησον έκτει-
νομένη. Δέν θά ά σ χ ο λ η θ ώ μ ε ν πό θε ν π α ρ ά γ ε τ α ι ή λέξις Θράκη, ουτε
π όθ εν γής ήλθον οί Θρ άκε ς είς τήν χ ώ ρ α ν ταύτην. ' Η Θράκη έξηκο-
λούθει ν ά ε ί ν αι έπί α ι ώ ν α ς π ο λ λ ο ύ ς χ ώ ρ α μυστικισμοΰ κυρίως θρη­
σκευτικού, πλήρης π α ρ α δ ό σ ε ω ν καί ιστορικών θρύλων, μέχρι τής
α υ γ ή ς τών π ρο ϊσ τ ορ ι κώ ν χρ όν ων , ήτοι τοΰ Τρωικού πολέμου.
Κ α τά τόν ιστορικόν Η ρ ό δ ο τ ο ν , οί Θρ ά κε ς ή σαν τό πολυπ λη -
θέστερον κ ατ ά τήν έ π ο χή ν του έθνος, ά ν α γ ρ ά φ ο ν τ α ι δέ έπί τή ε υκ αι ­
ρία τής δ ιαδ ρομής καί έ κ σ τρ α τε ί ας τών Περσών έπί τήν Ε λ λ ά δ α ,
κ α τ ά τήν δι άβ ασ ιν τών σ τ ρ α τ ε υ μ ά τ ω ν τής Περσίας ά π ό τού Ε λ λ η ­
σπ όν του καί π έ ρα ν τ ά ο ν ό μ α τ α τών θ ρ α κ ι κ ώ ν λ α ώ ν μέχρι, τού ’Αξιού
π οταμού. Δ υ σ τ υ χ ώ ς αί πληροφορίαι α δ τ α ι τού Η ρ ο δ ό τ ο υ ε ίν αι πολύ
π ε ν ι χρ αί καί αί ειδήσεις του πε ρι ορί ζο ντ αι μόνον είς τά π α ρ ά λ ι α καί
περί τού ’Ίσ τρ ου ( Δου νάβεως ), άφοΰ ούδέν ά ν α γ ρ ά φ ε ι περί τών Ό -
δρυσών, τού σ πο υδ αι οτ έρ ου καί ίσχυροτέρου τ ών θ ρ α κ ι κ ώ ν έθνών
κ ατοικούντων καί κ α τ ε χ ό ν τ ω ν τήν περί τόν ' Έ β ρ ον κεντρικήν Θράκην.

(*) ’Ο λ ί γ ο υ ς μήνας π ρό του θ α νά τ ο υ του ό α ε ίμ ν η σ τ ο ς Κ ω ν σ τ α ντ ίνο ς

Κουρτίδης μάς ά π έ σ τ ε ι λ ε διά τοΟ κ. Μ. Σ τ α μ ο ύ λ η μ έ λ ο υ ς τοΟ Δ. Σ. καί
π ο λ υ τ ί μ ο υ σ υ ν ε ρ γ ά τ ο υ τού « θ ρ α κ ικ ο ϋ Κέντρου» έκ τοΰ σ α ν α τ ο ρ ί ο υ τά δ η ­
μ ο σ ιε υ ό μ ε ν α «'Ιστορικά Σ ημ ειώ μ α τ α » , τ ά ό π ο ι α ε ίνα ι τό κύκνειον α σ μ α
τοϋ ά κ α τ α π ο ν ή τ ο υ Ιστοριοδίφου.
 80 Κ ω ν /τ ίνον Γ . Κ ο υ ρ τίδ ο υ

Ά λ λ ’ ε υ τ υ χ ώ ς περί τών Ό δ ρ υ σ ώ ν καί του κράτους α υ τ ώ ν γράψει

έ κτενώς καί ί κανοποιητικώς ό θ ρ α κ ι κ ή ς κ α τ α γ ω γ ή ς μ έ γ α ς ιστορικός
Θουκυδίδης ά να ψ έρ ων δτι κ α τ ά τήν ε π ο χή ν τών Μηδικών π ολ έ μ ω ν
τό κράτος τ ώ ν Ό δ ρ υ σ ώ ν έξετείνετο ά π ό τοΟ Ίονίου, ώς λέγει, κ όλ ­
που μέχρι τοΟ Α ’ί μου καί μέχρι τών εκβολών τοΰ Δ ο υ ν ά β ε ω ς , περι-
λ α μ β ά ν ο ν τ ά είς τήν χ ώ ρ α ν ταύτην κατοικοΟντα δ ι άφ ο ρα θ ρ α κ ι κ ά
έθνη. ’Ή δ η ά π ό τής έ π ο χ ή ς τ α ύ τ η ς οι Ό δ ρ ύ σ α ι φέρονται έ πισήμως
καί ίστορικώς έ χ ο ν τε ς σχετικήν κοινωνικήν ό ρ γ ά ν ω σ ι ν καί π ο λ ι τ ε ι α ­
κήν ρύθμισιν. Καί ά π ό τής έ π ο χ ή ς τ α ύ τη ς κ α θ ί σ τ α ν τ α ι π λέ ον γνω-
σταί τόσον αί κοινωνικαί δσον καί αί έμπορικαί καί πολιτικαί σ χ έ ­
σεις μ ετα ξύ τών Ό δ ρ υ σ ώ ν καί τής π α ν ι σ χ ύ ρ ο υ δ η μ οκ ρα τί α ς τών
’Αθ ηνών, ά ν τ ι π ρ ο σ ω π ε υ ο μ έ ν η ς έν τή αύλή τών Ό δ ρ υ σ ώ ν δι’ έπισή-
μων π ρ ε σβ ευ τ ών κυρίως, άν δχι ά ποκλε ιστικώς, έκ διασ ήμ ων σ τ ρ α ­
τη γών , έκτοτε ή ρ χ ισ α ν καί έ π ίσ η μα συνοικέσια ά ν ω τ έ ρ ω ν ’Α θ η ν α ϊ ­
κών κοινωνικών τ ά ξ εω ν καί βασιλικών έξ Ό δ ρ υ σ ώ ν σ υζ ύ γ ω ν . Ό
κ α τ ά τούς χρόν ους τοϋ Χρίστου ά κ μ ά σ α ς δ ια πρ ε πή ς γ ε ω γ ρ ά φ ο ς
Σ τ ρ ά β ω ν μνημονεύει είς τ ά Γ ε ω γ ρ αφ ι κ ά του 22 θ ρ α κ ι κ ά έθνη, υ π ο ­
δ ιαιρούμε να καί α υ τ ά είς π ο λ ύ πε ρισσότερα. Ε ϊ π ο μ ε ν ήδη, δτι κ α τ ά
τήν π α ν α ρ χ α ί α ν έποχήν , ή Θράκη ά π ο τ ε λ ε ΐ γ ε ω γ ρ α φ ι κ ή ν έκφρασιν.
Τ ά δρια τής Θράκης δ ι α γ ρ ά φ ο ν τ α ι κ α τ ά τήν 'Ομηρικήν έ π ο χ ή ν έκ-
τεινόμενα ένθεν καί ένθεν τού ’Αξιού π ο τα μ ού , είς τήν Ά μ φ α ξ ί τ ι δ α
λ ε γ ο μέ νη ν χ ώρ α ν.
Κ α τά τούς Ι σ τορ ικ ούς χρ ό νο υς καί δή ά ρχ ο μέ νο υ τού Ε'
α ί ώ ν ο ς τ ά δρια τής Θράκης π ε ρι ορ ί ζο ν τα ι είς τόν π ο τα μ ό ν Στρυ-
μόνα. Ά π ό τού Φ ι λ ί π π ο υ δέ, δστις κατέστησε ύ π ο τ ε λ ε ΐ ς τούς είς τά
μέρη έ κεΐν α θ ρ ά κ α ς ή γ ε μ ό ν α ς καί ά π έ σ π α σ ε ά π ό τής σ υ μ μ α χ ί α ς τών
Α θ η ν ώ ν , τά δρια τής Θρ άκ ης ο ρίζ ονται π λέ ο ν μέχρι τού Νέστου π ο ­
ταμού. . . .
’Εκ τ ών έθνών, τ ά ό π ο ΐ α κ α τ φ κ ο υ ν είς τήν κυρίως Θράκην τά
δ ι ασ ημ ότε ρα κ α τ ά τήν Ι στορικήν έ ποχήν ή σαν οί Σ α τ ρ α ι διήκοντες
ά π ό τοΰ Π α γ γ α ί ο υ , κ α θ ’ δλην τήν Ρ οδ όπην μέχρι σχ εδόν τοΰ Αϊ μου
γ ν ω σ τ ο ί διά τό ιερόν Μ α ν τ ε ΐ ο ν έπί τού Π α γ γ α ί ο υ , γ ν ω σ τ ό ν κ α θ ’
δλην τήν Θράκην καί ά π ο λ α ΰ ο ν γ ε ν ι κ ώ ς π α ρ ά τ ών κατοίκων έκτιμή-
σεως. Ε π ί σ η ς οί Δηοαοϊ κ ατοικοΰντες είς τά Βόρεια Α ν α τ ο λ ι κ ά τής
Ροδόπ ης , ά ν ω θ ε ν τής Φ ι λ ι π π ο υ π ό λ ε ω ς μέ π ρ ωτ ε ύ ο υ σ α ν τήν Δ η σ α π ά -
ραν (δησσών —πόλις) γ ν ω σ τ ό τ α τ ο ι διά τήν άν δρ ε ίαν καί καρτερίαν
μ ε θ ’ ών ά ν τ ε π ε ξ ή λ θ ο ν κ α τ ά τών κατακτητικών σχεδίων τού Φιλίπ που.
’Έ π ε ι τ α Δ ϊο ι οί μαχαι ρο φόρ οι , φυλή π ο λ υ ά ρ ι θ μ ο ς καί ειρηνική κ α τ ο ι ­
κούσα έπί τής μέσης Ρ οδόπ ης .
 £Ι σ τ ο ρ ι κ ά σ η μ ε ιώ μ α τα 81

Ά ν α τ ο λ ι κ ώ τ ε ρ ο ν τούτων, έτη τής ’Α να το λι κής Ρ ο δό π ης καί

τής κ οι λά δ ος του ' Έ β ρ ο υ , οί π α ν ί σ χ υ ρ ο ι Ό δ ρ ύ σ α ι. περί ών ε ϊπ ομ εν
δτι ά σ χ ο λ ε ΐ τ α ι διά μ ακ ρών ό ιστορικός Θουκυδίδης. Είς τήν ’Α ν α τ ο ­
λικήν Θράκην, έκτος ά λ λ ω ν ήσαν οί Θ υνοί, έθνος πεπ ολι τι σμ έν ον καί
μέ σχετικόν π ολιτ ισμόν περί ών ά σ χ ο λ ε ΐ τ α ι διά μακρών ό Ξε νο φών
είς τήν ά ν ά β α σ ί ν του. Δεν θά ά σ χ ο λ η θ ώ μ ε ν λ ε π τ ο μ ε ρ ώ ς περί τών
έθνών τών κ ατ οι κού ντ ων τήν Θράκην, κ α θ ’ δσον λ ε π τ ο μ ε ρ έ σ τ α τ α
περί δ λ ω ν τ ού τ ω ν , ώς καί περί τών π ό λ ε ω ν δ ύ ν α τ α ι ν ά εϋρη ό α ν α ­
γ ν ώ σ τ η ς είς τό σ ύ γ γ ρ α μ μ ά μου « Ι σ τ ο ρ ί α τής Θράκης»,
Πρέπει δ μ ω ς ν ά διακρίνωμεν δτι είς τήν Θράκην γε νι κώς αί
πόλε ις ε ί ν αι δύο κ ατ ηγ ορ ιώ ν, θρακικαί, δηλ. πόλε ις κτισθεΐσαι ύπό
τών Θ ρ α κώ ν καί έλληνικαί κτισθεΐ σαι ά π ό τών ’Α ρ χ α ί ω ν χ ρόν ων
καί έντεΟθεν ύπό Ε λ λ ή ν ω ν άποίκων.
' Η π ρώτη θ ρ α κ ι κ ή πόλις, τήν ό π ο ια ν μ ά ς κατέστησεν γ ν ω ­
στήν ή Μυ θολογική π α ρ ά δ ο σ ι ς , ε ίν αι ή Σ α λμ η δ υ σ σ ό ς , κτισμένη έπί
τής ’Α ν α τ ολ ι κ ής π λ ε υ ρ ά ς τού π ρ ο γο ν ικ ού Εύξείνου, δ που ό Μ ά ντις
Θ ησεύς συν εβο ύλε υσε καί ώδ ήγ ησε τούς ’Α ρ γ ο ν α ύ τ α ς , δ ι α β ά ν τ α ς
ήδη τό στενόν τής ' Έ λ λ η ς καί του Βοσπόρου, φ έρ ον τ ας τό π ρώτον
τόν Ε λ λ η ν ι κ ό ν π ολιτ ισμόν είς έ πικοιν ων ίαν μέ τούς λ α ο ύ ς τής Κολ-
χίδος, έπί τού Καυκάσου. Ε π ί σ η ς γ ν ω στ ή θ ρ α κ ι κ ή π όλις είναι ή Πολ-
τ υ μ β ρ ί α , π ρ ω τ ε ύ ο υ σ α τού θ ρ α κ ό ς Β α σ ι λ έ ω ς (Πόλτυος) (Αίνος).
' Η π ό λι ς αυτη μ ετ ων ο μά σθ η είς Α ίν ο ν καί ώς τοιαύτη μν ημο­
ν εύεται ύπό του 'Ομήρου . Κ α τ ά τήν έ π ο χή ν έκείνην ήτο γ ν ω σ τ ή καί
ή άκτή τών Κ ικ ό ν ω ν π α ρ ά τόν ’Ίσ μα ρο ν, δπου έ πλ αν ή θη ή Τριήρης
τού Ό δ υ σ σ έ ω ς τό π ρ ώ το ν μ ετ ά τήν κ α τ ασ τ ρο φή ν τού Ίλίου.
Είς τήν χ ώ ρ α ν τών Κικόνων έ σ π α ρ ά χ θ η σ α ν ά γ ρ ί ω ς πολλοί έκ
τών εταίρων τού Ό δ υ σ σ έ ω ς . Μ ε τά τήν ά π ό β α σ ί ν του είς τήν άξε νον
τών Κικόνων γην, φιλοξενηθείς ύπό τού ίερέως τού ’Α π ό λ λ ω ν ο ς Μά-
ρωνος, έ πων ύ μο υ καί ίδρυτοΰ, ώς φαίνεται, τής π ό λ ε ω ς Μ αρω νείας
έ λαβ ε π α ρ ’ α ύ τ ο ΰ μ ετ αξ ύ π ο λ λ ώ ν π ο λ υ τ ί μ ω ν δ ώρ ων καί τούς άσκούς
τού περιφήμου θρακικοΰ οϊνου, διά τού όποιου έμέθησε τόν Π ο λ ύ φ η ­
μον. Π α ρ ά τήν Μ α ρ ώ ν ε ι α ν ή σαν τά θρακικά π ο λ ί σ μ α τ α τ έμ π υ ρ α ώς
καί τά π α ρ ά λ ι α « Σ α μ ο θ ρ ά κ ε ι α φρούρια» λ ε γ ά μ ε ν α , ήτοι ή Σ ά λ η ,
Ζ ώ ν η , Σ έρ ρ α ιο ν καί Μ ε σ η μ β ρ ία . Πολυάριθμοι κ α θ ’ δλην γε ν ικ ώς τήν
Θ ράκην ήσαν αί θ ρ α κ ι κ α ί πόλε ις τ ά π ο λ ί σ μ α τ α καί τ ά φρούρια. Έ κ
το ύτ ων γ ν ω σ τ α ί ήσαν ή Ο ύσκονδάμα, π ρ ω τ ε ύο υσ α τών Ό δ ρ ν ο ώ ν έπί
τών ίχνών τής ό π ο ια ς β ρα δύτε ρον ό Αύ τ ο κρ ά τ ω ρ τών Ρ ω μ αί ω ν Ά -
δρι αν ός έκτισε τήν ιστορικήν ’Α δ ρ ια ν ο ύ η ο λ ιν . Σημαν τικήν θέσιν έν τή
ιστορία τής Θράκης κ ατ έχ ε ι ή Β ι ζ ύ η , ήτις π ο λ λ ά κ ι ς διετέλεσε κινητή
π ρ ω τ ε ύ ο υ σ α τ ώ ν Ό δ ρ υ σ ώ ν μ ετ ά τής έλληνικής ά πο ι κ ί α ς τών Κ υ -

« Θ ρακικά» Θ
 82 Κ ω ν Ιτιν ο υ Γ . Κ ο υ ρ τίδ ο υ

ψ έλλω ν. Πολυάριθμοι επίσης κ α θ ’ δλην τήν Θράκην ή σαν ήάη ά π ό

τής ά ρ χ α ι ό τ η τ ο ς αί έλληνικαί άποι κίαι εις τό έσωτερικόν αύτής , π ρ ο ­
π ά ν τ ω ν δέ κ α θ ’ δ λ α α ύ τή ς τ ά π α ρ ά λ ι α του Αι γ α ί ο υ τής θ ρ α κ ι κ ή ς
Χε ρσονήσου δπου ε ΐ χ ο ν κτισθή ά ν ω τών είκοσι π ό λ ε ω ν τής Προπον-
τίδος καί του Εύξείνου, αί ό π ο ΐ α ι β ρα δύτ ερ ον ά π ό του Φ ι λί π πο υ καί
εντεύθεν ά π ε τ έ λ ε σ α ν με τά τών ι θ α γ ε ν ώ ν Θ ρα κώ ν τόν ίσχυρότερον
καί ά π α ρ ά μ ι λ λ ο ν Β υ ζα ν τ ι ν ό ν Ε λ λ η ν ι σ μ ό ν .
Π α ρ ’ δ λ α δσα καί άν έ γ ρ ά φ η σ α ν περί τής κ α τ α γ ω γ ή ς τών
Θρ ακώ ν, φρονώ δτι δέν ε ί ναι τολμηρόν ν ά εϊπη τις δτι οί Θράκες
γ εν ικ ώς άνήκον είς τήν 3Α ρ ια ν όμογέ νειαν, ε π ο μ έ ν ω ς είς τήν Ε λ λ η ­
νικήν οικογένειαν. Δύο μ ε γ ά λ α ς κ ατ η γ ο ρ ί ας θ ρ α κ ι κ ώ ν ο μ ά δ ω ν δια-
κρίνομεν, τούς θ ρ ά κ α ς καί τούς Φ ρ ύ γ α ς . Πολλοί έκ τών ιστορικών
έ ζήτησαν ν ά μ άς βεβ αι ώσουν δτι οί Π ε λ α σ γ ο ί ή σαν οί ίδιοι μέ τούς
θ ρ ά κ α ς καί μ ά λ ι σ τ α διήρεσαν α ύ τ ο ύ ς είς τήν Πε λα σγ οθ ρ ακ ι κήν ο μ ά δ α
καί τήν Πε λα σγ ο φρ υ γι κή ν . ’Α λ λ ά ό Ό μ η ρ ο ς διακρίνει ρητώς τούς
Δίονς Π ε λ α σ γ ο ύ ς ά π ό τούς θ ρ ά κ α ς καί Φ ρ ύ γ α ς καί λ ο ι π ού ς ' Έ λ λ η ­
ν α ς ώς σ υ μ μ ά χ ο υ ς καί λ α β ό ν τ α ς μέρος είς τόν Τρ ωι κ όν π όλε μον
μετά τών Τρ ώω ν καί ά λ λ ω ν Φρυγ ικ ών εθνών καί έ κ στ ρ α τ ε ύ σ α ν τ α ς
ά π ό τήν "Ηπει ρον, Θράκην καί Μικρόν Ά σ ί α ν εναντίον τ ώ ν Ε λ λ ή ­
νων. Περί τών Φ ρ υ γ ώ ν οί ό π ο ιο ι έξετείνοντο κ α θ ’ δ λον τό έ σω τε ρι ­
κόν τής Μικράς Ά σ ί α ς γ ν ω ρ ί ζ ομ εν δτι ή άρχική των εστία ήτο τό
έν τή Δυτική Μ α κ ε δ ον ί α δρος Βέρμιον δ π ο υ κ ατ ώκο υν υ πό τήν έπω-
ν υ μί α ν Β ρ ν γ ε ς καί δτι δ ι α β ά ν τ ε ς είς τήν Μικράν Ά σ ί α ν έ πων ομ ά-
σθη αν Φρϋγες (σ ύ μφ ων α μέ τούς γ ν ω σ τ ο ύ ς φ θ ο γ γ ο λ ο γ ι κ ο ύ ς νόμους
τής θ ρ α κ ι κ ή ς γ λ ώ σ σ η ς : Β ί λ π τ ο ρ = Φ ί λ ι π π ο ς , Β ερ εν ίκ η= Φε ρ εΗ κη ,
Β α λ α κ ρ ό ς = φ α λ α κ ρ ό ς ) . Οί Τρ ώε ς (Φρύγες) ήσ αν στ ενώτε ροι σ υ γ γ ε ­
ν ε ί ς μέ τούς θ ρ ά κ α ς π α ρ ά μέ τ ού ς " Ε λ λ η ν α ς καί διά τούτο αύθόρ-
μητοι κ α τ ’ α ύ τ ε π ά γ γ ε λ τ ο ν ιστορικόν νόμον οί Θρ άκε ς έκ Μ α κ ε δ ο ­
ν ί ας καί Θράκης π ρ ο σ τ ρέ χ ου ν μέ τούς β α σ ι λ ε ί ς καί η γ ε μ ό ν α ς των
ν ά λ ά βο υν μέρος είς τόν π ό λε μο ν έ ναν τί ον τών κοινών έ χθ ρών τών
Ελλήνων.
Μ ετά τήν έξ Ε λ λ ά δ ο ς ύπο χώρ ησί ν του ό μ έ γ α ς Βασιλεύς
τών Πε ρσών Δ α ρ ε ΐ ο ς έ κράτησε ύπό τήν κ ατ οχήν του π ο λ λ ά ισχυρά
φρούρια θ ρ α κ ι κ ά ά π ό τού Σ τ ρ υ μ όν ο ς μέχρι τού Ε λ λ η σ π ό ν τ ο υ καί
έστησεν είς α ύ τ ά ί σ χυ ρ άς φ ρου ρά ς τ ά ς ο πο ία ς μόνον ό Φ ί λι π πο ς
β ραδύτε ρον κ ατ ώρ θωσε ν ά ά ποδ ιώξ η καί ν ά ά π ο δ ώ ση είς α ύ τ ά ς τήν
έλευθερίαν.
’Ή δ η ό μ ε γ α λ ε π ί β ο λ ο ς τ ών Μ α κ ε δ ό ν ω ν Β ασιλε ύς ά ν α λ α μ β ά ν ε ι
νά ό ρ γ αν ώ ση Ε λ λ η ν ι κ ό ν κ ράτος ισχυρόν ά π ό τών ο χ θ ώ ν τοΰ Δου-
ν ά β ε ω ς μέχρι τής Σ π ά ρ τ η ς . Είς τ ά ς Α θ ή ν α ς ώ ρ γ ί α ζ ο ν οί σ οφ ισ τα ί
 *ϊ ο τ ο ρ ι κ ά σ η μ ε ιώ μ α τα 83

καί οί δ η μ α γ ω γ ο ί . Οί διάφοροι Κλέ ωνε ς καί Ά λ κ ι β ι ά δ α ι ά νε λ ά μ βα -

νον, ά ντ ί τοϋ Μι λτ ιάδου, τοϋ Κίμωνος καί του Θεμιστοκλέους, τήν
α ρ χ η γ ί α ν τών ’Α θ η ν α ϊ κ ώ ν σ τ ρ α τ ε υ μ ά τ ω ν , ά π ο τ ε λ ο υ μ έ ν ω ν τό πλεΐ-
στον ά π ό μισθοφόρους θ ρ ά κ α ς . Καί ένώ οί π ρ α γ μ α τ ι κ ο ί π ατ ρ ι ώ τ α ι κ α ­
θώς ό ’Αριστοφάνης καί ό ’Ισοκράτης καίτοι β λ έ π ο ν τ ε ς τήν ά θ λ ί α ν κατά-
στασιν είς τήν ό π ο ι α ν έρριψαν τήν ’Αθ ην αϊ κ ήν δημ οκρ ατί αν , οί έκ­
φυλοι πολιτικοί ήγέται, ωθούμενοι καί ένισχυόμενοι ά π ό τόν ρήτορα
Δημοσθένην έ ξηκολούθουν ν ά ά γ ν ο ο ϋ ν τήν π ρ α γ μ α τ ι κ ή ν κ α τ ά σ τ α -
σιν καί νά εκ στρ ατε ύο υν οίκτρώς ε ναντ ίον του Φιλίππου. Ά λ λ ’ ό π ο ­
λ υ μ ή χ α ν ο ς Μακ εδ ών έξηκολούθει τό πολιτικόν, στρατι ωτικόν καί εκ­
πολιτιστικόν ε ργον του. Ά φ ο υ π ρ ώ τ ο ν κατέκτησε μέ ε π ιτ υ χ ε ί ς εκ­
σ τ ρ α τ ε ί α ς καί κατ έστησε φόρου υ π ο τ ε λ ε ί ς ά π λ ώ ς τούς τρεις θ ρ ά κ α ς
ή γ ε μ ό να ς , τούς ά π ό του Σ τρ υ μό ν ος μέχρι τοΟ Νέστου καί π ρ ο π ά ν ­
τ ων τόν Χ έρσ ο βλέοττην, τόν ό π ο ι ο ν ώς σ ύ μ μ α χ ο ν έ γκα τ έλ ιπ ο ν
οίκτρώς καί ά ν ά ν δ ρ ω ς οί ’Α θη ν α ί ο ι είς τήν τύχην του, έστράφη
π ρ ό ς Ά ν α τ ο λ ά ς καί πρ ός Βορράν έ κ πολ εμ ών μέχρι τής Περίνθου
καί του Δ ο υ ν ά β ε ω ς τούς Ό δ ρ ύ σ α ς μ ε θ ’ ών συνήψε β ραδύτε ρον π ο ­
λιτικήν σ υ μ μ α χ ί α ν , τού ς Β η σ σ ο υ ς καί έτι βορειότερον τούς Τ ριβ α λ-
λούς, τούς όποιους ένίκησε καί κ αθυ π ότ α ξε , είς δέ τόν ήττημένον
β α σ ι λ έ α α υ τ ώ ν έδωκε ώς σ ύ ζ υ γ ο ν τήν άδε λφ ήν του Κ ύ να ν.
Τ ο ι ου τ οτ ρό π ως τό δνειρον τό πολιτικόν τοΰ Φ ι λ ί π π ο υ ήτο ν ά
χ α ρ ά ξ η ίσ χυρ ώς τ ά βόρεια σύν ο ρα είς τόν Δούναβιν. Πρός τόν σκ ο ­
π ό ν τής ίδρύσεως ισχυρού κ ράτ ου ς ίδρυσε κ α θ ’ δλην τήν κυρίως
Θράκην δ ι άφορα φρούρια καί π ό λ ε ι ς ώς λ. χ. τήν Φ ιλ ιη π ο ν η ο λ ιν
κ. ά., ά λ λ α τό σπ ο υδ α ίο τε ρ ον έ χ ά ρ α ξ ε καί κατ εσ κεύα σε π ο λ υα ρί θ μο υ ς
δρόμους, τών οποίων οί σπο υδ αι ότε ροι οί ά π ό Φ ι λ ι π π ο υ π ό λ ε ω ς πρός
Νότον μέχρι τής π α ρ α λ ί α ς π ε δ ι ά δ ο ς τού Δωρίσκου καί ά π ό Φιλιπ-
π ο υ π ό λ ε ω ς μέχρι τού Εύξείνου Πόντου. Καί αί άρτηρίαι α υ τ α ι έχρη-
σ ί με υσ αν δ χι μόνον είς στρ ατι ωτι κο ύς κατακτητικούς σκοπούς κ α θ ’
οσον ό Φ ί λ ι ππ ο ς δέν έτρεφε τοιού τους, ά λ λ ά είς έ ρ γ α έκπολιτιστικά
ά ν ώ τ ε ρ α καί είς έ ρ γ α κοινωνικά καί είς λ ό γ ο υ ς κοινωνικούς καί ε μ ­
πορικούς.
Τ ο ι ο υ τ οτ ρό πω ς ό ε κπο λιτισμό ς τών έν τή έσω Θράκη δ ι αφ ό ­
ρων θ ρ α κ ι κ ώ ν έ θνών τών κ αθ υ σ τ ε ρ η σ ά ν τ ω ν ο πω σδ ή π ο τ ε , συνεπλη-
ρώθη έπί τού Φι λί ππ ο υ δι ά τής σ υ μ π ρ ά ξ ε ω ς ά φ ’ ενός τών άπειρ-
α ρίθμων έν τή Θράκη θ ρ α κ ι κ ώ ν έθν ών καί ά φ ’ έτέρου δι ά τής μεγα-
λόφ ρο νος καί μ ε γ α λ ε π ι β ό λ ο υ πολιτικής τού Φιλίππου.
Τότε, δηλ. ά π ό τού Φ ι λί π π ου , ήρχισε καί ή άφομοίωσις κα|,
έξομοίωσις τών Θ ρα κ ώ ν μ ετ ά τών λ οι π ώ ν Ε λ λ ή ν ω ν . Συνέβη δηλ.
δ,τι β ραδύτε ρον καί μέ τούς θ α υμ ά σ ι ο υ ς Π τ ολ εμ α ίο υς είς τήν Ά ν α -
 84 Κ ω ν \τ ίν ο υ V . Κ ο ν ρ τί6 ο υ

τολήν και τήν Α ί γ υ π τ ο ν τούτέστιν ν ά έττικροαήση ή κοινή Ε λ λ η ν ι κ ή

γ λ ώ σ σ α τής Ε λ λ η ν ι κ ή ς λε γο μέ νη ς έ πο χή ς και τής έ π ο χή ς τοΰ Ε υ α γ ­
γελίου.
Τό μ έ γ α τοΰτο ιστορικόν γ ε γ ο ν ό ς ό διάσημος Ο ύ γ γ ρ ο ς κ α θ η ­
γητής T o m a s h e k e τό ά π ο κ α λ ε ι καί τό χαρακτηρίζει, τόν α κολουθε ί
δέ καί ό δ ι α πρ ε πή ς έν τώ Π α ν επ ισ τ ημ ί ω τής Σ ό φι α ς καθηγητής τής
’Α ρ χ α ι ο λ ο γ ί α ς καί τής Ι σ τ ο ρ ί α ς Γαβριήλ Κα τσ ά ρω φ , ώς έξελληνι-
σ μόν τών Θ ρα κ ώ ν λ έ γ ω ν δτι ό έ ξελληνισμός τ ών Θρ α κών ά ρ ξ ά μ ε ν ο ς
ά π ό Φ ιλί ππ ου έληξε κ α τ ά τήν 3ην μ. X. εκατονταετηρίδα. Κα τά τήν
κυρίαν του δ μω ς έκδοχήν, πρέπει ν ά π α ρ α δ ε χ θ ώ μ ε ν δτι τ ά δ ιάφορα
θ ρ α κ ι κ ά έθνη, δ ι α β ι ώ σ α ν τ α έπί μ α κ ρ οτ ά τ ου ς α ί ώ ν α ς μ ακ ρ άν τής
γ λω σ σι κ ής έπιρροής τών Ί ό ν ω ν καί τής ύπ ό π ά σ α ν έποψιν ά νεπτυ-
γ μέ ν ης ’Αθ η να ϊ κή ς Πολιτείας έμειναν, κ α θ ώ ς καί τά ά λ λ α βόρεια
ελληνικά Φ ύ λ α , δ ηλαδή οί Ί λ λ υ ρ ο ί ( ’Αλβανοί ) νοτιώτερον έν
Ή π ε ί ρ ω τά δ ιά φο ρ α θ ε σ π ρ ω τ ι κ ά Φ ύλ α καί οί Μακε δόνε ς άνευ
γ λ ωσ σ ι κή ς τίνος έ ξε λ ίξ εως δ ι α τ η ρ ο υ ν τ α τήν ά ρ χ έ τ υ π ο ν καί στοιχει­
ώδη γ λω σ σι κ ήν καί φ θ ο γ γ ο λ ογ ι κ ήν μ ορ φο λο γί α ν τών μέχρι τής ιστο­
ρικής καί π α ν ί σ χ υ ρ ο υ έ πι κρα τή σε ως τών Μ α κε δ όν ω ν διά ιών όποιων
συνετελέσθη καί συνεπληρώθη, έκτος τής δ ιαλέ κτου τών ’Ιλλυριών ή
πλήρης διαλεκτική άφομοίωσις.
Ο ύ χ ’ ήττον δέν έλειψαν βέβαια είς ά π ο μ ε μ α κ ρ υ σ μ έ ν α σημεί α
τής θ ρ α κ ι κ ή ς γ ή ς λ ε ίψ α να τής θρςικικής διαλέ κτο υ έάν π ιστ εύσωμε ν
δτι κ α τ ά τόν Γ' μ.Χ. α ι ώ ν α έ τε λ εΐ το καί λειτουργία ε ις τινα βόρεια
θ ρ α κ ι κ ά έθνη, είς τήν θ ρ α κ ι κ ή ν διάλεκτον, ό δέ έπί ’Ιουστινιανού
κ α τ ά τόν Ε' α ι ώ ν α δ ιάσημος ιστορικός Προκόπιος ά ν α γ ρ ά φ ε ι είς τό
περί «Κτ ισμάτων » έ ργ ον του δτι έκτίσθησαν ύπό τοΰ Ι ου σ τ ι ν ι α ν ο ύ
πρός π ρ ο σ τ α σ ί α ν τής Κεντρικής καί ’Α ν α το λι κ ής Θράκης κ α θ ’ δλον
τό μήκος τής ’Α ν α το λι κ ής Ρ οδόπης περί τ ά εκατόν είκοσι φρούρια
έκ τών ό ποιων τά π ερισσότ ερα έχουν θ ρ α κ ι κ ά ονόματα. ’Έ κ τ οτ ε,
δ ηλ αδ ή ά π ό τοΰ Φ ι λί ππ ου καί έντεΰθεν, ή Θράκη, ώς διεμορφώθη
έθ ν ολ ογ ικ ώς καί γ λ ω σ σ ι κ ώ ς , έξηκολούθει νά δ ιατ ελή ύπό τήν ήγε-
σίαν καί διοίκησιν τών ίδικών της β ασ ιλέ ων καί ή γε μό νων άνεξάρ-
τητος μέν, ά λ λ ά φόρου ύ ποτε λή ς είς τούς Μ α κ ε δ ό ν α ς δ υ ν ά στ ας .
Ε ΐ ν α ι γ ν ω στ ό ν , ά λ λ ω ς τε, δτι ό Φ ί λ ι ππ ο ς ε ί σ ή γ α γ ε κ α θ ’ δλην τήν
Θράκην τό φορολογικόν σ ύ σ ι η μ α τής Δεκάτης. Καί έν γένει όσον οί
Μ ακ εδ όνε ς έ νι σχ ύ ον τα ι καί ά κ μ ά ζ ο υ ν πολιτικώς, τόσον οί Θράκες
έ κμηδε νίζ ον ται πολιτικώς μέχρι τοΰ 136 π.Χ., δτε οί Μ α κε δ ό νε ς ύπο-
τ ά σ σ ο ν τ α ι ό λ ο σ χ ε ρ ώ ς είς τούς Ρωμ αί ου ς. Οί Θράκες καί μετά τ α ΰ τ α
έξηκολούθησαν ν ά δ ια τ ελ οΰ ν ύπό τήν Ρ ω μ α ϊ κ ή ν έ πι κ υρ ι αρ χί αν καί
μ άλ ι στ α τό ισχυρόν κ ράτος τ ών Ό δ ρ υ σ ώ ν , τό ό π ο ι ο ν έξετείνετο ά π ό
 ‘Ι σ τ ο ρ ι κ ά σ η μ ειώ μ α τα 85

τής Ρο δό π ης μέχρι τ ώ ν ε κβολών του Δ ο υν ά βε ω ς . ’Ή δ η έπί Α ύ γ ο υ ­

στου Καίσαρος β α σ ι λ εύ ς τών Ό δ ρ υ σ ώ ν ε ί ναι Κότυς ό Ε' ό άπο-
κληθείς εστεμμένος ποιητής ά π ό τόν Ρ ω μ α ΐ ο ν ’Οβίδιον, έξόριστον είς
τ ά ς ά ξέ ν ου ς έ κ βο λά ς τοΰ Δ ο υ ν ά β ε ω ς , δστις δ ι ’ εμπ νε υσ μέν ης ε πι στ ο­
λής του πρός τόν Κότυν, π α ρ α κ α λ ε ΐ α ύ τ ό ν ν ά μεσολαβήση π α ρ ά τώ
Α ύ γ ο ύ σ τ ω , δ π ω ς ά να κλ ηθ ή έκ τής π ίκ ρας έξορίας του.
Ή Θράκη έ χ α σ ε τήν ά ν ε ξ α ρ τ η σ ί α ν της κ α τ ά τό έτος 46 μ.Χ.
έπί Κλαυδί ου Καί σα ρος καί έκτοτε π λέ ο ν κατέστη έ π α ρ χ ί α Ρωμ αϊ κή.
Καί ήδη ό έν Θράκη Ε λ λ η ν ι σ μ ό ς έκτεινόμενος γε νι κώς ά π ό τοΟ
Α ϊ μ ο υ μέχρι του Εύξείνου Πόντου, τής Πρ οπ ον τί δο ς καί τοΟ Α ι γ α ί ο υ
Π ε λ ά γ ο υ ς κ ατέστη σ π ο υ δ α ι ό τ α τ ο ν κέντρον ζ ω ηρ ο τ ά τ ο υ διακομιστικοΰ
έμπορίου μ ετα ξύ τών ύπερκειμένων ε ύ ρ ω π α ϊ κ ώ ν χ ω ρ ώ ν καί τής Ά ν α "
τολής. Εύνόητον είναι, δτι έν τή γ ε ω γ ρ α φ ι κ ώ ς καί γ ε ω λ ο γ ι κ ώ ς π ρ ο ­
νομιούχοι τ αύτ η θέσει ό έν Θράκη Ε λ λ η ν ι σ μ ό ς μέ τήν φυσικήν του
ε ύφυΐαν καί ά σύγ κριτον δραστ ηρ ιότη τα κατέστη ό πο λυ τι μώ τε ρο ς π α ­
ρ ά γ ω ν είς τήν στ αθε ροποίησιν έν τή μέση ’Αν α το λή ενός μ ε γ ά λ ο υ
πολιτισμού. Οί Ρ ωμ αί οι , έ χ ο ν τ ε ς ά π α ρ ά μ ι λ λ ο ν διοικητικόν τρόπον
έ στ ει λαν είς τήν Θράκην, έκτος ο λ ί γ ω ν στ ρατι ωτικών δ υ ν ά μ ε ω ν , πολ-
λ ά ς έφεδρείας διοικητικών υ π α λ λ ή λ ω ν , ώστε έιτί πέ ντε καί π λέ ον
α ι ώ ν α ς ή λατινική γ λ ώ σ σ α έχρησιμοποιήθη καί έν τή Θράκη διά διοι­
κητικής φ ύσ εω ς ζ η τ ή μ α τ α καί ν ομ οθε τι κός υποθέσεις. Ό Ε λ λ η ν ι σ μ ό ς
έξηκολούθει ν ά π ρ ο ά γ ε τ α ι ά ν έ π α φ ο ς καί ά ν ε ξ ά ρ τ η τ ο ς είς τό έμπόριον,
τ ά ς τ έ χ ν α ς καί έ πι στ ή μα ς καί τήν έθνικήν έκπαίδευσιν. Πολιτικώς ή
κ α τ ά σ τ α σ ι ς μετεβλήθη άρδην διά γ ε γ ο ν ό τ ο ς μεγίστης στρατι ωτικής ση­
μ ασίας . Κατόπιν διχονοιών καί έμφυλίων π ο λέ μ ων με ταξύ διαφόρων
π ρ ι γ κ ήπ ω ν καί σ τ ρ α τ η γ ώ ν τό ά π έ ρ α ν τ ο ν Ρ ω μ αϊ κ ό ν Κρ άτ ος έσχίσθη είς
δύο μ ε γ ά λ α τ μή μ α τ α , τό δυτικόν καί τό ά να το λι κ όν . Τούτου αύτοκρά-
τωρ ά νηγορεύθη ύπό τών νικηφόρων σ τ ρ α τ ε υ μ ά τ ω ν του Κ ω ν σ τ α ν τ ί ν ο ς
ό Μ έ γ α ς , δστις ί δ ρυ σε τήν π ρ ω τ ε ύ ο υ σ ά ν του είς τό π α ρ ά τό Χρυσοϋν
Κ έ ρ α ς ν ε ΰ ο ν θ ρ α κ ι κ ό ν π ό λ ι σ μ α Β υζ άν τι ον , τό ό π ο ι ο ν μ ε των ομ άσ θη
Κ ω νσ τ αν τ ιν ο ύπ ολ ις . ’Έ κ τ ο τ ε κ α θ ’ δ λην τήν Βυ ζαντινήν περίοδον,
δ ι α ρ κ έ σ α σ α ν έπί μίαν ά κριβώς χιλιετηρίδα, οί Θρ άκε ς σ υμ με τέ χου ν
έ ν ε ργ ώς είς τήν πολι τει ακ ήν ό ρ γ ά ν ω σ ι ν καί πολιτικήν ρύθμισιν τού
ά π ε ρ ά ν τ ο υ Β υζα ντι νού Ε λ λ η ν ι κ ο ύ Κρ άτο υς έκτεινομένου ά π ό τού
Δ ο υ ν ά β ε ω ς μέχρι τής Βορείου ’Αφρικής καί ά π ό τής Πε ρσίας μέχρι
τής Σι κε λί ας καί τής Νοτίου ’Ιταλίας. Έ κ τ ο ς τών π α τ ρ ι α ρ χ ώ ν καί
έ πι σκ ό πων , τών λ ο γ ά δ ω ν τού ’Έ θ ν ο υ ς καί ά ν ω τ έ ρ ω ν υ π α λ λ ή λ ω ν , ή
Θράκη έ δωσ ε είς τό Β υ ζα ν τ ι ν ό ν κ ρ ά το ς καί Β ασ ιλε ίς , ώς ό Ί ουστΐ"
νος ό θ ρ ά ξ καί ό άνηψιός α ύ τ ο ΰ καί δ ι ά δ ο χ ο ς Ι ο υ σ τ ι ν ι α ν ό ς ό Μ έ ­
γ α ς , έπί τού όποιου έκτίσθη ό Π α ρ θ ε ν ώ ν τού Βυζ αν τι ν ού Ε λ λ η ν ι σ μ ο ύ
 86 Κ ω ν / τ ί ν ο ν Γ . Κ ο υρ τίδο υ

ή ' Α γ ί α Σοφί α καί έ γράφη ό Ι ο υ σ τ ι ν ι ά ν ε ι ο ς κώδιξ, δστις ισχύει νομο-

θετικώς μέχρι τής σήμερον κ α θ ’ δλην τήν Ευρώπην.
Με τά τ ούτ ους έπί δύο περίπου α ί ώ ν α ς βασιλεύει είς τό Βυ­
ζ άν τι ον ή δ υ ν ασ τ ε ί α τών Μ α κε δ όν ω ν μέ ά ρ χ ηγ έ τη ν Βασίλειον τόν
Μ ακ εδ όνα , δστις έγεννήθη ε ι ς τι χωρίον τής Ά δ ρ ι α ν ο υ π ό λ ε ω ς , ώνο-
μ άσθη δέ Μ ακ ε δ ώ ν διότι ή Ά δ ρ ι α ν ο ύ π ο λ ι ς μέχρι τοΰ Αί μο υ άνήκε
είς τό θ έ μα Μ α κ εδ ο νί α ς, ο υτ ω κ α τ ά συνθήκην άποκληθέν. Έ κ τ ο ς
το ύτ ων είς τό δ ε σ π ο τ ά τ ο ν τής Νίκαιας, ίδρυθέν έκτος ά λ λ ω ν έν Νί­
καια κ α τ ά τήν κ α τ οχ ήν τής Κ ω ν σ τ α ν τ ι ν ο υ π ό λ ε ω ς ύπό τ ών Σ τ α υ ρ ο ­
φόρων, τόν Δ ε σ π ό τ η ν καί α ύ τ ο κ ρ ά τ ο ρ α Θ εόδ ωρο ν τόν Α άσκ αρ ι ν διε-
δέχθη ό έξ ’Α δ ρ ι α ν ο υ π ό λ ε ω ς μ υστ ι κοσύμβουλος καί γ α μ β ρ ό ς του
Ι ω ά ν ν η ς Β α τ ά τ σ η ς τόν ό π ο ι ο ν π ά λ ι ν διεδέχθη ό υιός του Θε όδωρος
Α ά σκ αρ ι ς ό Β'.
Κ α θ ’ δ λον τό δ ι άσ τ ημ α τοΰτο τών ά π ο μ ε μ α κ ρ υ σ μ έ ν ω ν Β υ ζ α ν ­
τινών α ι ώ νω ν , έκτος τών ο λ ί γ ω ν προ τής έ ποχής τα ύ τη ς έγκαθιδρυ-
θέ ντων π α ρ ά τόν Α ί μ ον έν τή Βορείω Θράκη Γ α λ α τ ώ ν οϊτινες ί δ ρ υ ­
σ α ν έκεΐ μικρόν Γ α λ α τ ι κ ό ν κ ράτος μέ π ρ ωτ ε ύ ο υ σ α ν τήν Τύλιν (σημε­
ρινόν Τύλοβο) καί τών κ α τ ά τήν έ πο χήν τ ών ε ικον οκλαστ ών λ ε γ ο μ έ ­
ν ων Π α υ λ ίκ ια ν ώ ν όρμηθέντων μέν έκ τής περιφερείας τής περικλειο-
μένης μ ε τ α ξύ τής Κιλικίας καί του Αιβάνου, έ γ κ α τ α σ τ α θ έ ν τ ω ν δέ είς
τήν περιφέρειαν Φ ι λ ι π π ο υ π ό λ ε ω ς , δ που μέχρι τής σήμερον σ ώζ ο ν τ α ι
λ ε ί ψ α να τών ε ικονοκλαστ ών καί μ ε τα ρρ υθ μι στώ ν τούτων, δ ιατ ηρ ού ν-
τ ων ιδιαιτέραν α ν δχι έθνότητα, ά λ λ ά ιδιαιτέραν θρησκευτικήν αϊρε-
σιν. Κ α τά τ ά ά λ λ α ό θ ρ α κ ι κ ό ς Ε λ λ η ν ι σ μ ό ς κ ατ εΐ χ εν , ώς εϊπομεν,
π ρ ω τ ε ύ ο υ σ α ν θέσιν έν π α ν τ ί κ λ ά δ ω είς τήν μέσην ’Αν ατο λή ν.
Τήν ο π ω σ δ ή π ο τ ε ο μ αλ ή ν έν τή Θράκη πολιτικήν κ ατ ά σ τ α σ ι ν
διέκοψε κ α τ ά ιστορικήν ειμαρμένην ή έμψάνισις τών ’Ο θ ω μ α ν ώ ν
(Τούρκων). Αί π ρ ώ τ α ι τουρκικαί όρδαί ά νε ρχό με ναι , ώς λέ γ ετ αι , είς
έξήκοντα χ ι λ ι ά δ α ς ά ν δ ρ ώ ν ύπό τόν ά ρ χ η γ ό ν α υ τ ώ ν ’Ισμαήλ είς τήν
έλώδη περιοχήν τοΰ Σ ο υ γ ι ο ύ τ έν τή Μ. Ά σ ί α έ γ κ α τ α σ τ α θ ε ΐ σ α ι κα-
τ ώ ρ θ ω σ α ν μετά τινα έτη μέ τήν προσέλευσιν είς τ ά ς τάξει ς των τών
ά π ε ι ρ α ρί θ μ ων μισθοφορικών τουρκικών φ υλ ών π ρ ο π ά ν τ ω ν τ ών Σελ-
τσούκων ν ά σ υ μ π α γ ο ΰ ν είς τήν τουρκικήν έ θνότητ α καί ύ πό τόν ά ρ ­
χ η γ ό ν ( σ ουλτ άν ον ) Ό σ μ ά ν ( Ό θ μ ά ν ) νά κυριεύσουν τήν π όλιν Πρ ού ­
σαν, τήν ό π ο ια ν καί κ α τ έ σ τ η σ α ν π ρ ω τ ε ύ ο υ σ α ν τοϋ ’Οθωμ αν ικού
Κρ άτους. "Αν καί ό Ό σ μ ά ν ττεριωρίσθη είς τ ά ς έν τή Μ. ’Ασ ία έδα-
φικάς κτήσεις του, ό υιός α ύ τ ο ΰ Ό ρ χ ά ν ήρχισε δι’ ά λ λ ω ν μέσων τ ά ς
έ χ θ ρ ο π ρ α ξ ί α ς κ α τ ά τής Θράκης, κ α τ ’ ά ρ χ ά ς δΓ ειρηνικών μέσων,
θ ί γ ω ν ήδη τό έξηκοστόν έτος έζήτησεν είς γ ά μ ο ν θ ε ο δ ώ ρ α ν τήν θυ­
γ α τ έ ρ α Ί ω ά ν ν ο υ τοΰ Κα ντακουζ ηνοΰ, δστις έ λθών είς έρ ιδα ς οίκτράς,
 cΙ σ τ ο ρ ι κ ά σ η μ ειώ μ α τα 87

ά ν α ξ ί α ς δ ι ’ έ να τόσον λόγ ιο ν αύλικόν, μέ τόν έν Β υ ζ α ν τ ί ω β α σ ι λ ε ύ ­

ον τα οίκον τών Π α λ α ι ο λ ό γ ω ν κ α τ έ φ υ γ ε ν είς τήν ό χ υ ρ ά ν Ά δ ρ ι α ν ο ύ -
πολιν, δ που ύποδ υθεί ς τά ε ρυθρά α ύτο κρ ατ ορ ι κά π έ δ ι λ α άνηγορεύθη
α ύ τ ο κ ρ άτ ωρ καί μ ε τ ’ ολίγον ά φ ή σα ς είς αύτήν τόν υιόν του Μ α τ ­
θα ίο ν, τόν ό π ο ιο ν έ λαβε τήν π ρ όν οι αν ν ά στέψη είς βασ ιλέ α, μετέβη
είς Διδ υμότε ιχον , τό όπ οι ον κ ατέστησεν π ρ ω τ ε ύ ο υ σ ά ν του, άφοΟ π ρ ο ­
η γο υμ έ νω ς έξη σφ άλ ισε τήν ό χ υ ρ ά ν καί έντετειχισμένην αύτήν πόλιν.
’Έ κτ ισε ν ό ϊδιος, ώς λέ γε ι είς τ ά ς ιστορίας του, τό φρούριον Έ μ π ύ -
θιον (σημερινόν Πύθιον), δ που σ ώ ζ ε τ α ι σ χ ε δό ν άκέ ραι ον μέχρι τής
σήμερον τό φρούριον τούτο. Ε ϊ π ο μ ε ν δτι ό Ό ρ χ ό ν έζήτησεν είς γ ά ­
μον τήν θ ε ο δ ώ ρ α ν . Ό ά τ υ χ ή ς Κα ν τα κ ο υ ζ η ν ό ς διά λ ό γ ο υ ς πολιτικής
ά δ υ ν α μ ί α ς ύπέκυψεν είς τ ά ς άξιώσεις του Τούρκου μ ον άρχου, έ δ ω ­
σε τήν σ υ γ κ α τ ά θ ε σ ί ν του καί ώς μόνην του π αρ η γ ο ρ ι ά ν , δέν αίσχύ-
ν ε τα ί ν ά γράφη, δτι ή κόρη του καί σ ύ ζ υ γ ο ς τοΰ σ ο υ λ τά νο υ γενομένη
διετήρησε τήν χριστιανικήν πίστιν της. Οί α ρ ρ α β ώ ν ε ς καί αί πρ ογ α-
μ ι α ΐ α ι τελεταί, δ ι α ρ κ έσ α σα ι έπί τ έ σ σ α ρ α ς ήμέρας έ τε λέ σθη σα ν είς τήν
ύπ ό του Τόν σο υ σχ ημ ατ ιζ ομ έν ην διπλήν ν η σ ί δ α τήν έ πικαλουμέ νην
τότε «Λειβάδα» τών Κομνηνών, δ που μ ε τ ’ ο λί γον έ π έ πρ ω το νά κτισθή
τό ύπ ερφίαλον σου λ τα νι κ όν ά ν ά κ το ρ ον τών έν Ά δ ρ ι α ν ο υ π ό λ ε ι σο υ λ ­
τά ν ων . Βραδ ύτε ρο ν αί τ ελ ε τα ί α δ τ α ι συ νε χ ίσ θη σ αν είς τήν Σ ηλυβρίαν .
’Έ κ τ ο τ ε έπί τής έ π ο χή ς τοΰ Ό ρ χ ά ν ή ρ χ ι σα ν ύπ ό τύπον δήθεν
έμπορι κών έπιχειρήσεων καί ειρηνικών έπισκέψεων τακτικαί έπιδρο-
μαί είς τήν Θράκην. Δέ ν ήργησε δέ ή κ α τ ά τό έτος 1357 κατ άλη ψι ς
τής έν τώ Έ λ λ η σ π ό ν τ ω Κ α λ λ ι π ό λ ε ω ς καί αί σ υ ν ε χ ε ί ς διά του τ ο υ ρ ­
κικού στολίσκου ά π ό τής έν τώ Α ί γ α ί ω Π ε λ ά γ ε ι π α ρ α λ ί α ς τής π ό ­
λε ως Α ϊν ο υ διά του π ο τ α μ ο ύ 'Έβ ρο υ, π λ ω τ ο ύ κ α τ ά τήν έποχήν έκεί-
νην μέχρι Φ ι λ ι π π ο υ π ό λ ε ω ς , έ π ι δρ ο μα ί τών Τούρκων μέχρι Δ ι δ υ μ ο ­
τείχου ύπό τό π ρ ό σ χ η μ α σ υ μ μ ά χ ω ν καί π ρ ο σ τ α τ ώ ν Ί ω ά ν ν ο υ του
ΚαντακουζηνοΟ. ‘Η οριστική κατ άλη ψι ς του Δι δυμοτείχου έ γένετο
κ α τ ά τό έτος 1362, τό όπ οι ον κατέστη π ρ ω τε ύ ο υ σ α τών π ρ ώ τ ω ν έν
τή Εύρώπη σ ο υ λ τ ά ν ω ν Μ ου ρ ά τ καί Β α γ ι α ζ ή τ , του όποιου μέχρι τής
σήμερον σ ώ ζ ε τ α ι άκέ ραι ον τό τέμενος. Δ υ ν ά μ ε θ α λοιπόν νά ε ϊ π ω μ ε ν
δτι αί π ρ ώ τ α ι έ γ κ α τ α σ τ ά σ ε ι ς τών Τού ρκ ων έν τή Θράκη έ γέ νοντ ο
ά π ό τοΰ έτους 1350 καί έντευθεν. Οί δύο σ ο υ λ τ ά ν ο ι σ υν ε π λ ή ρ ω σ α ν
σχ εδό ν είρηνικώς τήν κ ατ άκτησιν τής Θράκης μέχρι τοΰ Αί μο υ καί
α μ έ σ ω ς ήδη έπί Μ ο υ ρ ά τ καί Β α γ ι α ζ ή τ έ ξ η π λ ώ θ η σ α ν οί Τούρκοι είς
τ ά ς ε ύ φ ο ρ ω τ ά τ σ ς καί π λ ο υ σ ι ω τ ά τ α ς έκτάσεις τής Κεντρικής κ α ί ’Α ν α ­
τολικής Θράκης. Δι ά τόν λ ό γ ο ν το ύτ ον έ ξ η γ ε ΐ τ α ι δτι αί θ ρ α κ ι κ α ί
α δ τ α ι έκτάσεις ε ΐ χο ν άποικισθή ύπ ό γ ν ησ ί ω ν έκ Μ. ’Α σ ί ας Τούρκων,
τών όποιων μέχρι τής σήμερον διετηρήθη καί διεσώθη κ α θ α ρ ώ ς ό
 88 Κ ω νΙτίν ο ν Γ . Κ ο ν ρ τίδ ο υ

α ρ χ έ τ υ π ο ς ε θνολογικός χαρ ακ τή ρ, τ ά ήθη και έθιμα και ή γ λ ώ σ σ α ή

τουρκική. Ά λ λ ’ ενώ οί Τούρκοι τής Κεντρικής καί ’Αν ατολι κής Θ ρ ά ­
κης εΐναι, ώς εΐπ ομ εν , άποι κοι έκ Μ. Ά σ ί α ς , εΐς τούς όπο ιου ς προσ-
ε τέθησαν α ρα ι ό τ α τ ο ι έλληνικοί π ληθυσμοί έ ξι σλα μι σθ έν τε ς προ π ά ν ­
των είς τήν ’Α ν α το λι κ ήν Θράκην, είς τήν ά π ό τοΰ ' Έ β ρ ο υ καί τών
ά να τ ο λ ι κ ώ ν υ πωρ ει ών τής Ρ ο δό πης μέχρι τοΟ Νέστου π ο τα μ ο ύ , έγ-
κ α τ α σ τ α θ έ ν τ ε ς Τούρκοι δ ύ ν α ν τ α ι ν ά διαιρεθώσιν είς δύο διακεκριμέ­
ν ο ς κ α τ η γ ο ρ ί α ς είς τούς Τούρκους, οί όποιοι κ α τ έ λ α β ο ν τ ά ς ε κ τ ά ­
σεις τής Κομοτινής καί τής Ξ ά ν θ η ς καί τ ο ύς ΰπε ρθεν α ύ τ ώ ν κ α θ ’
όλην τήν Ρ ο δό π ην μέχρι τού Συομίου όρους οίκούντας, έκ τών
όποιων ά λλοι μέν ομιλούν τήν τουρκικήν γ λ ώ σ σ α ν , ά λ λ οι δέ ιδιαί­
τερον σ λ α υ ϊ κ ό ν τι ιδίωμα. Έ ξ α ύ τ ώ ν ί δ ι άζ ουσα ν θέσιν κ ατ έχ ουν οί
π ρό ς δ υ σ μ ά ς τής Φ ι λ ι π π ο υ π ό λ ε ω ς καί τήν βορειοτέραν Θράκην οι-
κούντες μ ουσο υ λμ άν ο ι Π ομάκοί, λ α ό ς ήρω'ίκός καί φιλοπόλεμος,
ό μιλοΰν τε ς ίδιαίτερον σ λ α υϊ κ ό ν ιδίωμα, μέ ά ρ κ ε τά ς π α ρ ε φ θ α ρ μ έ ν α ς
έ λ λην ικ άς λέξεις. ’Αμ έ σ ω ς ν οτιώτερον τούτων, πρός βορράν τοΰ
Ό ρ τ ά κ ι ο ϊ , μικρας έ λ λην ι κω τάτ ης π ό λ ε ω ς , άριθμούσης έν τή περιοχή
της μέχρι τής σήμερον περί τ ά εϊκοσι π έ ν τ ε ά κ μ α ΐ α ελληνικά χ ω ρ ί α
κατοικοΰσιν οί Μ π ο υ τ σ α κ τ σ ή ( δ ε ς ) = μ α χ α ι ρ ο φ ό ρ ο ι (έκ τής τουρκικής
λέ ξ εως μ π ο υ τ σ ά κ — μ ά χ αι ρα ) , λ α ό ς τουρκικός φ ιλ ήσ υ χο ς καί π ο λι τ ι­
σμένος έ πιδιδ όμε νος καί είς τ ά ς τ έ χ ν α ς καί τό έμπόριον.
Οί ά δέ κ α σ τ ο ι ιστορικοί νόμοι μ άς βεβ αι ών ουν ότι άκριβώς είς
τήν περιοχήν αύτήν ήκ μα ζο ν οί ΔΙοι ή Μαχ αι ρ οφ όρ ο ι, φυλή θρακική
γ ν ω σ τ ή διά τήν εύσέβειαν καί τόν σχετικόν πολιτισμόν της. Νοτιώ­
τερον τ ούτ ων έ ρ χ ον τα ι είς τήν έ κτεταμένην ορεινήν περιοχήν τήν πε-
ρικλειομένην είς ό λ ιγ ό ωρ ο ν ά π ό σ τ α σ ι ν π ρ ό ς Δ υ σ μ ά ς τού Ό ρ τ ά κ ι ο ϊ ,
Δ ιδ υμοτε ίχου καί Σ ου φλ ί ου μέχρι σχεδόν τών όρίων τής Κομοτινής,
οί Ά χ ρ ι ά ν η δ ε ς , ό μι λοΰν τε ς καί α ύτοί σ λ α υ ϊ κ ό ν τι ίδίωμα μέ ό λ ί γ α ς
π α ρ ε φ θ α ρ μ έ ν α ς έ λλην ικ άς λέξεις, Μ ο υσ ου λ μά ν οι μέν τό θρήσκευμα
δ ιατ ηροΰν τε ς όμως π ο λ λ ά ς χ ρ ι σ τ ι α ν ι κ ό ς συνήθειας, ώ ς λ.χ. ν ά κά-
μνουν τό σημεΐον τού σ τ α υ ρο ύ έ π ά ν ω είς τήν ζύμην προτού ν ά τήν
σκ ε πά σ ου ν , ν ά ά ν ά π τ ο υ ν κηρία ό τα ν μ ε τα βα ίν ουν είς τούς τάφους
τ ών νεκρών κ α τ ά τ ά λ ε γ ά μ ε ν α Τρίτα. Πρέπει ν ά σημει ώσωμεν ότι τ ε ­
λεία ά γ ν ο ι α έ πι κρα τε ΐ είς π ο λ λ ο ύ ς περί τών Πομάκοον καί Ά χ ρ ι ά ν η -
δων, τούς όποιους θεωρούν ώς μίαν φυλήν, ένώ πρόκειται διά δύο
τ ελε ί ως διακεκριμένα Φύλα. Κ α τ ά πό σον οί σημερινοί Ά χ ρ ι ά ν η δ ε ς
ά ν τ ι π ρ ο σ ω π ε ύ ο υ ν το ύς ά ρ χ α ί ο υ ς Ά γ ρ ι ά ν α ς θ ρ ά κ α ς , γ ν ω σ τ ο ύ ς ώς
μισθοφόρους είς τούς ’Αθ ηνα ίο υς καί Μ α κ εδ ό να ς , δέν ε ί ναι βεβαίως
ευκολον ν ά ά π ο δ ε ί ξ ω μ ε ν ίστορικώς. Ο ύ χ ’ ήττον δέν ε ί ν α ι καί ά δύ να -
τον κ α τ ά τήν δ ιάρκε ιαν τ όσ ω ν πολεμικών α ι ών ω ν ν ά μ ετέ στ ησαν νο-
 ' Ι σ τ ο ρ ι κ ά σ η μ ειώ μ α τα 89

τιώτερον οι Ά γ ρ ι α ν ε ς είς τήν πε ριο χήν τών σημερινών Ά χ ρ ι ά ν η δ ω ν .

Δυτικώτερον τ ο ύ τ ω ν μέχρι του Νέστου βορείως τής Κομοτινής καί
Ξ ά ν θ η ς είς τήν ορεινήν χ ώ ρ α ν , (Δ ζ εμ π έλ ) δ η λα δή τ ά ς όρεινάς ε π α ρ ­
χ ί α ς τοΟ Σ ο υ λ τ ά ν Γερή, Κ ουσ οϋ— Καβάκ, Έ γ ρ ή — Ντερέ καί Ν τ α ρ ή —
Ντερέ, είς τάς ο π ο ί α ς διαβιοΰσι Μ ο υσ ο υ λ μ ά ν ο ι έ χον τε ς ξ εχ ωρ ιστ ά
φυλετικά γ ν ω ρ ί σ μ α τ α ά π ό τούς ά λ λ ο υ ς Μ ο υ σο υ λ μ ά ν ο υ ς τής Θράκης.
Ά λ λ ’ έκτος τ ώ ν Μ ο υ σ ο υ λ μ ά ν ω ν τ ού τ ων έν Θράκη ήτοι τών
έπί Μ ου ρ ά τ καί Β α γ ι α ζ ή τ έκ Μικράς ’Ασ ία ς έ λθ όν τω ν κ α τ α χ τη τ ών
Τούρκων καί τών κ α θ ’ δλην τήν Ρο δόπ ην ά νέ κ α θ ε ν ά π ό τής άλω*
σεως έ γ κα τ ε σ τ η μ έ ν ω ν Μ ο υ σ ο υ λ μ ά ν ω ν (Τούρκων) ύ π ά ρ χ ε ι καί μία
φυλή τουρκική έ γ κα τ εσ τ ημ έ νη είς τήν ορεινήν περιοχήν τήν περικλει-
ομένην, πρ ός δ υ σ μ ά ς μ ετα ξύ τοΰ Ό ρ τ ά κ ι ο ϊ , Δι δυμοτείχου καί Σου-
φλίου, είς ϊσην π ερ ίπ ου μ ετα ξύ ό λ ων έ ξ ά ωρ ο ν ή έ π τ ά ω ρ ο ν ά π ό σ τα -
σιν ά π ’ α υ τ ώ ν ά π έ χ ο υ σ α ν , τ ώ ν ό π ο ι ων τήν χ ώ ρ α ν διαρρέει μέ τούς
π α ρ α π ο τ ά μ ο υ ς καί χε ιμ άρρ ου ς ό όρμητι κώτ ατ ος Κιζ ήλ— Ν τ ε ρ έ ς ( Έ ρ υ -
θροπόταμος), χ υν ό μ ε ν ο ς ώς π α ρ α π ό τ α μ ο ς είς τόν "Εβρον π οτ α μό ν .
'Η Τουρκική αυτη φυλή δ λ ω ς ά σ χ ε τ ο ς μέ τούς Τούρκους τής Θράκης
ε ί ναι οί Κ ιζ ηλ μπ άση δε ς (κοκκινοκέφαλοι). ’Ί σως ύποθέση τις δτι οί
Κιζ ηλ μπ ά ση δ ες ώ ν ο μ ά σ θ η σ α ν ά π ό τόν π α ρ α π ό τ α μ ο ν Κιζήλ— Ντερέ.
Ο ύ χ ’ ήττον κ α τ ά τήν γ ν ώ μ η ν μου τό όν ομά των εχει άλλην, ιστορι­
κήν προέλευσιν. Ό Σ τ ρ ά β ω ν , διάσ ημ ος γ ε ω γ ρ ά φ ο ς ά κ μ ά σ α ς περί
τούς χρ όν ους τοϋ Χριστοΰ, ά ναφέρει δτι έπί τής έ ποχής του υπήρ χε
π α ρ ά τόν " Αλ υν π ο τ α μ ό ν καί δή είς τήν περιοχήν τοϋ Έ ρ υ θ ρ ί ν ο υ π ο ­
ταμο ύ ιδιαίτερον έθνος οί ' Ερε& ΐνοι. Φ αί νε ται δτι καί οί Κιζηλμπά-
σηδες φέροντες τό ϊδιον όν ομα μέ τούς Έ ρ υ θ ί ν ο υ ς π ρ οέ ρχ ον ται έξ
α υ τ ώ ν κ α τ ά τόν ΙΟον ή 1 7 ο ν α ι ώ ν α έξορισθέντες ά π ό τ άς ε στίας των
ώς αιρετικοί Μου σου λμάν οι, ά λ λ οι μέν είς π ο λ λ ά χ ωρ ία τής περιοχής
τ ών Δ α ρ δ α ν ε λ λ ί ω ν , ά λ λ οι πέριξ τής Θεσσαλ ονί κη ς καί τ ών Βοδενών
καί είς π ο λ λ ά χ ω ρί α τής π α ρ ά τόν ’Ίσ τρ ον Β ο υ λ γ α ρ ί α ς , όπου ένδιέ-
τριψα κ ατ ά τήν έξορίαν μου έπί τριετίαν μ ετ α ξύ α ύτ ών . Είς τήν ρη-
θε ΐ σα ν περιοχήν τ ών Κ ιζ η λ μ π ά σ η δ ω ν ε ί ναι κτισμένα είκοσι δύο χ ω ρί α
π ε ρ ιε λ θό ντ α ά π α ν τ α έκτος ενός, ύπό τήν ελληνικήν διοίκησιν. (Είς
τούτους δέον ν ά συμπ ερ ιληφθ οϋ ν καί τρία ά λ λ α πέριξ τοϋ Σουφλίου).
Τά χ ω ρ ί α τ α ΰ τ α τ ών Κ ι ζ η λ μ π ά σ η δ ω ν ε ί ν αι γ ν ω σ τ ά ύπό τό
ό ν ομ α Β α κ ο ύ φ ι α, κ α θ ’ όσον π ο λ λ ά έκ τ ώ ν τ μ η μ ά τω ν καί χ ωρ ίω ν είς
τήν Θράκην καί Μικράν Ά σ ί α ν μ ετ ά τήν ά λ ωσ ιν τής Κ ω ν σ τα ντ ι ν ου ­
π ό λ ε ω ς ά π ε τ έ λ ε σ α ν τά λ ε γ ά μ ε ν α ιερά μ ο υσ ουλ μα νι κά κληρ οδ οτήμ ατα
ύ π α χ θ έ ν τ α μέν είς τό Ύ π ο υ ρ γ ε ΐ ο ν θ ρ η σ κ ε υ μ ά τ ω ν , ά λ λ ’ ά πο τ ελ έ -
σ α ν τ α ιδίαν διεύθυνσιν ύπό έ π ω ν υ μ ί α ν 'Ε β κ ά φ Ν ε ζ α ρ ε τ ί. Ό θεσμός
 90 Κ ω ν Ιτίνο υ Γ . Κ ο υ ρ τίδ ο υ

οδτος ά πέ βη π ο λ υ τ ι μό τ ατ ο ς, διότι έ σ τ έ γ α σ ε τούς ά π ο ρ ο υ ς π ρ ό σ φ υ ­

γ α ς Μ ο υ σ ο υ λ μ ά ν ο υ ς καί ά π ο κ α τ έ σ τ η σ ε α υ τ ο ύ ς τελείως.
Οί Κι ζ ηλ μ πά ση δ ες άνή κου ν γ ε νι κ ώς είς τήν αΐρεσιν τών Σ χ ι ϊ -
τών, περσικής π ρ οε λεύ σε ως, ά π ο ρ ρ ί π τ ο ν τ ε ς τό ιερόν βιβλίον Σ ουνάχ
καί περισσότερον π ρο ση λωμ έν οι εις τόν Ά λ ή ή τόν Μωά με θ. Είς τά
Βακουφικά χ ω ρ ί α δέν υ π ά ρ χ ο υ ν Τεμένη (τ ζα μι ά) ουτε π ρ ο σ ε ύ χ ο ν τ α ι
ουτε τηρούν ν ησ τε ί ας κ α τ ά τόν ιερόν μήνα Ρ α μ α ζ ά ν . 'Ιερείς δέν
έ χουν έκτος ένός θρησκευτικού ά ρ χ η γ ο ΰ Σ έ χ είς τόν ό π ο ι ο ν π ρ οσ έρ ­
χ ο ν τ α ι διά τά θρησκευτικά τ ους ζητή ματ α. Είς τό κέντρον τών χ ω ­
ρίων ύ π ά ρ χ ε ι έ ν ας μ ε γ ά λ ο ς Τεκες είς τόν ό πο ιο ν ε ορ τά ζο υ ν π α ν η γ υ -
ρικώς έπί τ έ σ σ α ρ α ς η μέ ρας κ α τ ά τό φ θι νό πωρον τήν εορτήν τήν άπο-
καλουμέ νην Καντ ϊλ Γκετζεοή.
Λ έ γ ετ α ι δτι κ α τ ά τήν έορτήν ταύτην γ ί ν ο ντ α ι δργια καί οιδι­
πόδειοι μίξεις. Ό Σ έ χ η ς τών Κιζ η λμ π άσ η δων είς τήν περιοχήν αύτήν
ε ίν αι λ όγ ιο ς καί ά ν ε π τ υ γ μ έ ν ο ς , περιορίζει δ μως τήν ιδιαιτέραν δ ι δ α ­
σ κα λ ία ν του είς π ο λ ύ περιωρισαένον άριθμόν Μ ο υ σ ο υ λ μ ά ν ω ν καί χ ρι ­
στι αν ών , είς έ να ε ί δο ς μυστικής δ ι δ α σ κ α λ ί α ς συμβολικού β αθ μ ού
(Disciplina Arcana) ά ν α γ ω μ έ ν η ς είς δ ό γ μ α τ α δ ημιουργίας τού κόσμου
καί τοΰ ά ν θ ρ ώ π ο υ , ά ν ά λ ο γ α δ π ω ς δ ήποτε πρ ός τ ά Καβείρια καί Διο­
ν ύσι α μυστήρια. Π α ν ά ρ χ α ι ο ς Κισσός συμβολίζει έν τή α υλή τοΰ Τεκέ
τά δ ό γ μ α τ α τ α ΰ τ α .
Είς τούς έν Θράκη Μ ο υ σ ο υ λ μ ά ν ο υ ς κ α θ ’ δλους τούς α ι ώ ν α ς
μέχρι τών τ ε λε υ τ α ί ων χ ρ ό ν ω ν δέν φ α ίν ε τα ι οτι έ γ κ α τ ε σ τ ά θ η σ α ν ά λ ­
λοι Τούρκοι έκτος τών κ α τ α κ τ η τ ώ ν καί τών ι θα γ ε ν ώ ν έν Ροδόπη Θ ρ α ­
κών. Έ ξ α ί ρ ε σ ι ν ά π ε τ έ λ ε σ α ν οί με τά τόν Ρωσσοτουρκικόν π ό λ ε μο ν
(1878) π ρ ό σ φ υ γ ε ς τοΰρκοι μετά τόν σχ ημ α τι σμ ό ν τής Β ο υ λ γ α ­
ρίας καί τ ή ς ’Ανατο λι κής Ρ ω τ υ λ ί α ς Μο υσο υ λμά νο ι έκ Βοσνίας, Β ο υ λ ­
γ α ρ ί α ς καί Α ν α τ ο λ ι κ ή ς Ρ ω μ υ λ ί α ς , οϊτινες έ γ κ α τ ε σ τ ά θ η σ α ν είς τήν
Νότιον Θράκην έπί Σ ο υ λ τ ά ν ο υ Χαμίτ, δστις ε ί χε τήν π ρό ν οι αν νά
σχημ ατί ση τήν διεύθυνσιν τών Κ τ ημ άτ ω ν τού Σ τ έ μ μ α τ ο ς (Χασά) έδρά-
ζ ου σα ν εντός τού ά να κτ όρ ο υ Γιλδίζ ύπό τήν ά με σ ον ο δηγ ία ν του.
’Α π έ ρ α ν τ α κ τήμ ατ α ά ν ά λ ο γ α πρός τό Έ β κ ά φ έ δόθησαν π ρ ό ς τούς
π ρ ό σ φ υ γ α ς καί π ο λ λ α ί εύκολίαι, λ ό γ ο υ χάριν ά π α λ λ α γ ή στ ρατ ι ωτ ικ ής
ύπη,οεσίας καί ώρ ισμ έν ων φόρων. Κ α τ ’ α ύ τ ό ν τόν τρόπον, μέ τήν έγ-
κ α τ ά σ τ α σ ι ν τ ών Μ ο υ σ ο υ λ μ ά ν ω ν είς τήν Θράκην ηύξήθη ή ά ν α λ ο γ ί α
τών Τούρκων π ρ ό ς τούς ' Έ λ λ η ν α ς , οϊτινες, ενώ μέχρι τής ε ποχής
εκείνης ήσαν τό υπερτερούν είς τήν Θράκην ’Έ θ ν ο ς , έγέ νον το άριθ-
μητικώς δεύτεροι π ρ ό ς τούς Τούρκους, έν ά ν α λ ο γ ί α όγ δο ή κο ντ α τοϊς
εκατόν.
Οί Β ο ύ λ γ α ρ ο ι έ γ κ α τ ε σ τ ά θ η σ α ν κ α τ ά τόν 7ον μ.Χ. α ι ώ ν α είς
τήν Κά τω Μοισίαν έπί τής β α σ ι λ εί α ς Κω ν στ αν τ ίν ο υ τού Π ω γ ω ν ά τ ο υ .
 ‘Ισ τ ο ρ ι κ ά σ η μ ειώ μ α τα 91

Κ α τά τήν ε ποχ ήν έκείνην είς τήν Κά τω Μοισίαν είς μέν τό ’Α ν α τ ο ­

λικόν μέρος πρ ός τόν Εύξεινον Πόν τον ά π ό τ ών εκβολών του Δου-
ν ά β ε ω ς μέχρι τοΰ Αι'μου ήσαν έλληνικαί π όλεις, είς δέ τήν λοιπήν
Κά τω Μοισί αν ή σαν δ ι άφορα θ ρ α κ ι κ ά έθνη και προ π ά ν τ ω ν οί ήρωϊ-
κοί Τριβαλλοί , καί οί Μοισοί. Οί Βο ύλ γα ρο ι ά ρχ ι κώ ς Τουρανι κής
κ α τ α γ ω γ ή ς όρμηθέντες ά π ό τ ά ς σ τ έ π π α ς του Τ ουρ κε στ άν καί του
Β όλ γ α , (έξ ου καί Β ού λ γ α ρ ο ι τό όνομα) ά ν ε μ ί γ η σ α ν μετά τών ι θα ­
γ ε ν ώ ν Θ ρ α κ ώ ν καί τών μ ε τ ’ ολ ίγ ο ν είς τήν Κά τω Μοισίαν έ γ κ α τ α -
σ τ ά ν τ ω ν Σ λ α ύ ω ν καί έ δ ωκ α ν μέν τό ό νομα Β ο ύ λ γ α ρ ο ι είς τούς ά λ ­
λους, έ δα ν εί σθ ησ αν δ μ ως π α ρ ’ α ύ τ ώ ν τήν σ λ α υϊ κ ήν ιδιότητα λα-
βόντες έκτοτε τήν σ λ αυ ϊ κ ή ν γ λ ώ σ σ α ν είς τήν ό πο ια ν διετηρήθησαν
κ ατ α φ α ν ή τά ί χν η τής θ ρ α κ ι κ ή ς γ λ ώ σ ση ς , ώς λ όγ ου χάριν τών κ α ­
τ α λ ή ξ ε ω ν οβ ο — οβα τής χρ ή σε ως του άρθρου είς τό τέλος τής λ έξ εως
καί του ουδετέρου γ έν ου ς. ’Έ κ τ ο τ ε ή με ταξύ του Δ ου ν ά β ε ω ς καί του
Α ϊ μ ου χ ώ ρ α ών ο μά σ θη έξ α ύ τ ώ ν Β ο υλγ αρ ία . Κ α θ ’ δλην τήν ’Α ν α ­
τολικήν Β ο υ λ γ α ρ ί α ν ά π ό τ ών έκβολών του Δ ο υ ν ά β ε ω ς μέχρι του
Αϊ μο υ οί πληθ υσ μοί έξηκ ολο ύθ ησαν νά ε ίν αι ελληνικοί, εΐς τε τ ά ς
πόλε ις καί τά χ ωρ ί α, είς τήν Β ά ρ ν α ν (’Οδησσός), Κ α βά ρν αν , Βαλ-
τζίκ, Τ ο ύ λ τ ζ α ν , Κ ω σ τ ά ν τ ζ α ν ( ά ρ χ α ί α Τόμη) καί ά λ λ α ς .
Οί ελληνικοί αύτοί πληθυσμοί, π α ρ ’ δ λ α ς τ άς πιέσεις και τούς
φοβερούς δ ι ω γ μ ο ύ ς τών Β ο υ λ γ ά ρ ω ν έξακ ολουθ οΰ ν μέχρι τής σήμε­
ρον ν ά διατηρούν ά κ μ α ΐ ο ν τό έλληνικόν φρόνημά των. Κα τά τόν 8ον
α ί ώ ν α οί Βο ύ λγ αρ ο ι έ πέ στ ρε ψαν είς τό\/ χριστιανισμόν δ εχ θέν τες τό
ορθόδοξον δ ό γ μ α . Ά λ λ ’ ή χριστιανική θρησκεία έπί π ο λ λο ύς α ι ώ ν α ς
ούδεμίαν σ χ ε δό ν έπίδρασιν ε ι χ εν έπί τοΰ έθνους τούτου τό όπ οι ον
έζει μέ μ ε γ ά λ η ν β α ρ β α ρό τη τ α καί θηριωδίαν καί τελείως άπολί-
τιστον.
Κ α τ ά τούς δ ι α ρ ρ ε ύ σ α ν τ α ς ε π τ ά Β υ ζ αν τι ν ού ς α ι ώ ν α ς μέχρι
τής ά λ ώ σ ε ω ς τής Κ ω ν σ τ α ν τ ι ν ο υ π ό λ ε ω ς κ ατ ήρ χο ντο ά π ό τήν Β ο υ λ ­
γ α ρ ί α ν είς τήν Βόρειον Θράκην καί έ πωφε λού με νο ι ά π ό τούς
σκλη3θύς π ολ έ μο υ ς τ ών Βυ ζα ντ ιν ών π ρ ό ς τούς ισχυρούς Πέρ-
σας, Ά ρ α β α ς καί Τούρκους, κ α τ ε λ ά μ β α ν ο ν π ο λ λ ά μικρά φρούρια
Β υ ζ α ν τ ι ν ά τής πεδινής Θράκης καί τής Ρ ο δό π ης καί έ λ εη λά τ ου ν τήν
ύπαιθρον χ ώ ρ α ν μέχρι του Α ι γ α ί ου π ε λ ά γ ο υ ς . ’Έ κ τ ο τ ε φ αί ν ον τα ι
άρκε ταί έ γ κ α τ α σ τ ά σ ε ι ς Β ο υ λ γ ά ρ ω ν είς τήν Βόρειον Θράκην δπου ό
Ε λ λ η ν ι σ μ ό ς περιωρίσθη είς τήν άνατο λι κή ν αύτής περιοχήν καί δυ-
τικώς είς τ ά ς ί σ χυ ρ ά ς π όλ ε ις Φ ιλ ιπ π ο ύ π ο λ ι ν , Σ τ εν ί μ α χ ο ν , Βησ σαπ ά-
ρ α ν καί ά λ λ α χ ο ΰ . CH π τώ σ ί ς τής Κ ω ν σ τ α ν τ ι ν ο υ π ό λ ε ω ς καί ή υ π ο ­
τ α γ ή τών Ε λ λ ή ν ω ν είς τούς Τούρκους άνέκοψεν όριστικώς τήν β ο υ λ ­
γαρικήν θηριωδίαν, διότι οί Β ο ύ λγ αρ ο ι ά νευ ά ν τ ι σ τ ά σ ε ω ς ύ πε τ ά γ η -
 92 Κ ω ν Ιτίν ο υ Γ . Κ ο υ ρ τίδ ο υ

σα ν είς τούς Τούρκους. Ό Ε λ λ η ν ι σ μ ό ς έκτοτε ε ί χ ε ν ά π α λ α ί σ η έπι-

σήμως μέν πρ ός τήν τουρκικήν ωμότη τα , ά ν ε π ι σ ή μ ω ς δέ, δ πε ρ καί
φοβερώτερον, μέ τήν βουλγ αρ ικ ήν π ονηριάν και υ πο υ λό τ ητ α . Οί
Τούρκοι κ ατ ακ τη τα ί κ άτ οχο ι γ εν όμ εν οι ά κ ω λ ύ τ ω ς καί α π ο λ ύ τ ω ς τών
ά π ε ρ ά ν τ ω ν θ ρ α κ ι κ ώ ν χ ω ρ ώ ν καί στερούμενοι π α ν τ ε λ ώ ς ε ργ ατ ι κών
χειρών, επειδή οί " Ελ λη νε ς ε ί χ ο ν τ ά ς ίδικάς των ιδιοκτησίας καί δέν
ε ιχ ον α ν ά γ κ η ν ε π ο μ έ ν ω ς ν ά έ ρ γ ασ θ οΰ ν είς ξ έν α κτήματα, προσεκά-
λουν τούς όλοέν π ρ οσ ερ χ ο μ έ ν ο υ ς Β ο υ λ γ ά ρ ο υ ς καί ύπό τήν ιδιότητα
τών κ ο λ λ ή γ ω ν έ σχ η μ άτ ι ζ ο ν μέ α υ τ ο ύ ς τ ά λ ε γ ά μ ε ν α τ σ ιφ λ ί κ ι α τ ά
ό π ο ι α βραδ ύτε ρον μέ τήν τουρκικήν ά βε λτη ρί αν καί τήν έλλειψιν
π α ν τ ό ς πολιτικού καί οικονομικού π ρ ο γ ρ ά μ μ α τ ο ς α υ τώ ν μετετράπη-
σ αν είς κ εφ αλ οχ ώρ ι α. Π α ρ ’ δ λα δμως τ α ΰ τ α οί Β ο ύλγαρ οι είς τήν
Νότιον Θράκην μέχρι τών τε λ ευ τα ί ων χ ρό νων εύρίσκοντο είς φοβε-
ρ άν μειονότητα μόλις τό δ έκ α τ ο ν τού π ληθ υσ μ ού άρι θμ οΰ ντ ες έν
αυτή.
' Η π ρ οσέ λε υσι ς τών Β ο υ λ γ ά ρ ω ν είς τήν ’Ορθ οδ οξίαν , ήδη ά πό
τών ά ρ χ ώ ν τής επιστροφής των είς τόν χριστιανισμόν ώφέλησεν
α υ τ ο ύ ς ά π ό π ά σ η ς ά π ό ψ ε ω ς , κ α θ ’ δσον ά μ έ σ ω ς μ ετ εφ ρά σθ η σα ν είς
τήν Σ λ α υο ν ι κή ν γ λ ώ σ σ α ν τό Ε ύ α γ γ έ λ ι ο ν καί τα ιερά βιβλία τής
ά κ ο λ ου θί α ς καί οί Βο ύλ γα ρο ι ήρχ ισαν ο π ωσδ ήπ οτ ε νά έκπολιτίζων-
ται καί ν ά σχ η μ ατ ί ζ ο υ ν κοινωνικόν βίον ό μ αλ ότ ερο ν καί ρυθμισμένον
πολιτικώς. Τό Ε ύ α γ γ έ λ ι ο ν τό μ ε τ έ φ ρ α σ α ν ώς γ ν ω σ τ ό ν οί δύο έκ
Θεσσαλ ονί κη ς " Ε λ λη νε ς μ ο ν α χ ο ί ά δελφοί Μεθόδιος καί Κύριλλος.
Ο υ χ ’ ήττον μέχρι τής π τ ώ σ ε ω ς τής Κ ων σ τ αν τ ι ν ο υ π ό λ ε ω ς δέν έ π α υ ­
σα ν ποτέ κ α τ ά τής Θράκης αί β άρβαροι έ πιδρομαί, δηώσεις, σ φ α γ α ί
καί κ α τ α σ τ ρ ο φ α ί καί αί κ ατ α λή ψε ι ς έπί τής Ρ οδό πης καί τής Βορείου
Θρ άκη ς έν γένει έλληνικών τ μη μά των . Ά π ό τής ά λ ώ σ ε ω ς καί έντεΰ-
θεν τήν θρησκευτικήν ά ρ χ η γ ί α ν είς τήν Β ο υ λ γ α ρ ί α ν ά ν έ λ α β ο ν κ ατ ά
τό π λ ε ΐ σ τ ο ν " Ε λλην ες ά ρ χ ι ε ρ ε ΐ ς καί έφρόντιζον διά τήν π ο λ λ α π λ ή ν
ά ν ά π τ υ ξ ι ν τού β ο υ λγ αρ ι κο ύ λαού.
’Εν τούτοις αί έκκλησίαι τών δι αφόρ ων ο ρθοδόξ ων λ α ώ ν τών
ύ π ο τ α χ θ έ ν τ ω ν είς το ύς Τούρκους δ ηλαδή τών Ρ ο υ μ άν ω ν , Β ο υ λ γ ά ­
ρων καί Σ έ ρ β ων έ μει ναν ά ν ε ξ άρ τ ητ οι άρχι επ ισκ οπ αί . Μόλις κ α τ ά
τόν 17ον α ι ώ ν α οί Βο ύλ γα ρο ι καί Σέρβοι β λ έπ ο ν τ ε ς τήν άπεριόρι-
στον ίσχύν καί έπιρροήν τού Ε λ λ η ν ι κ ο ύ Οικουμενικού Πατρι αρχ εί ου
έπί τών Τούρκων έ ζήτησαν τήν κ α τ ά ρ γ η σ ι ν οί μέν Βούλγαροι τής
ά ρχ ι επ ισ κο π ής τού Μ ε γ ά λ ο υ Τυρνόβου καί Πρ ε σπ ών καί Ά χ ρ ί δ ο ς ,
οί δέ Σέρβοι τής ά ρ χ ι ε π ι σ κ ο π ή ς τού Ί π έ κ διά νά έ χο υν τήν π ρ ο σ τ α ­
σίαν τού Οικουμενικού Π α τρ ι α ρ χ ε ί ο υ ά π έ ν α ν τ ι τ ών Τούρκων. Έ ξ
δ λ ω ν α ύ τ ώ ν τών έθν ών μ ά λ λ ο ν οί Βο ύλ γα ρο ι ά ν ε π τ ύ χ θ η σ α ν π νε ύ μα -
 *Ι σ τ ο ρ ι κ ά σ ημ ειώ μ α τα 93

τικώς και κοινωνικώς' ή π α ι δ ε ί α καί τ ά γ ρ ά μ μ α τ α έ κ αλλι ερ γήθη σα ν

κ α τ ά τήν ε πο χή ν τ αύ τη ν είς β αθ μόν τοιοΰτον ώστε νά θεωρηθή άνω-
τέρα δ λ ω ν σ χ ε δό ν τών Σ λ α υ ϊ κ ώ ν εθνών ώς ά π ο δ ε ι κ νύ ετ α ι κ α τ ά τεκ-
μήριον έκ τής βιβλιοθήκης τής έν Βορειοδυτική Μακ εδ ονί α π ό λ ε ω ς
Δέβρε. Ή έκκλησία τ ών Β ο υ λ γ ά ρ ω ν έξηκολούθει κανονικώς ν ά είναι
ύ π ο τ ε τ α γ μ έ ν η είς τό Οικουμενικόν Π α τ ρ ι α ρ χ ε ΐ ο ν μέχρι του έτους
1862 οπότε οί Β ο ύ λ γ α ρ ο ι ύποκινούμενοι ύπό τών Ρ ώ σ σ ων έζήτησαν
ά ντ ικ αν ον ικ ώς, χωρίς ν ά έ χο υ ν πολιτικήν α ν ε ξ αρ τ η σί α ν κατ ά τό π α ­
ρ ά δ ε ι γ μ α τής έ λ ε υθ έ ρα ς Ε λ λ ά δ ο ς καί Σερβίας, θρησκευτικήν α ν ε ξ α ρ ­
τησίαν δ η λ α δ ή τήν ά ν α κ ήρ υ ξι ν Β ου λγ αρ ικ ού Πατριαρχε ίου. Ώ ς ήτο
επόμενον τό τοιοΰτον άπερρίφθη καί οί Βο ύλ γα ρο ι ά πε σ χ ί σ θ η σ α ν
ά π ό τήν ' Ο ρ θ ο δ ο ξ ί α ν καί έ σχ η μ άτ ι σ α ν τήν λ ε γο μ έν ην ύ π ’ α υ τ ώ ν
έθνικήν των έκκλησίαν ( Ε ξ α ρ χ ί α ν ) .
Σ π ο υ δ α ι ό τ α τ ο ν ιστορικόν γ ε γ ο ν ό ς τό ό π ο ι ο ν μ ετέβαλε κυριο-
λεκτικώς τόν χ ά ρ τ η ν τής Ν.Α. Ευρ ώπ ης , ύπήρξεν ό Ρωσσοτουρκικός
π όλε μος του έτους 1887. Ή Ρ ω σσ ί α ή ό π ο ι α έπί α ι ώ ν α ς ήδη ήτο ή
π ρο στ άτρ ια τών ο ρθ οδ όξ ων λ α ώ ν τής ’Α ν α τ ο λ ή ς ύπό τήν δ ι κ α ί α ν π ρ ό -
φασιν δτι οί Τούρκοι περι έκ οπ τον τά θρησκευτικά δ ι κ α ι ώ μ α τ α α υ τ ώ ν
έκήρυξεν τόν π ό λ ε μο ν κ α τ ά τών Τούρκων έ χ ο υ σ α καί τήν έπίσημον
κοινήν γ ν ώ μ η ν τής Ε ύ ρ ώ πη ς υπέρ αύτής διά τ ά ς π ρ ο σφ άτ ο υς θηριω­
δίας καί σ φ α γ ά ς κ α τ ά τής β ο υλ γαρ ικ ής π ό λ ε ω ς Μπατάκ. Αί ρωσ-
σικαί σ τ ρ ατ ι α ί έ κ α μ ψ αν τούς Τούρ κους είς τήν Β ε σ σ α ρ αβ ί α ν καί Ρ ο υ ­
μα νί α ν καί δ ι α β α σ α ι τόν Δο ύν αβι ν έπ ολι όρ κησα ν τήν Π λ έ β ν α ν τήν
ό πο ια ν ό ήρωϊκός σ τ ρ α τ ά ρ χ η ς Ό σ μ ά ν Π α σ ά ς ύπε ρήσπισε ν μέν έπί
οκτάμηνον γ ε ν ν α ί ω ς ά λ λ ’ έπί τέ λο υς ύπέκυψεν καί οί Ρώσσοι μετά
μικράν μέν ά λ λ ά κ ρ α τ ε ρ ό ν ά ν τ ί στ α σ ι ν είς τό στενόν τής Σ ί π κ α ς
έ φθα σα ν ά κ ω λ ύ τ ω ς μέχρι τών π υ λ ώ ν τής Κ ω ν σ τ α ν τ ι ν ο υ π ό λ ε ω ς είς
τό π ρ οά σ τε ι ον τού ά γ ι ο υ Σ τε φά ν ου , κ α θ ’ δσον ό προσορμισθείς έκεΐ
’Α γ γ λ ι κ ό ς στόλος ήμπόδισε τόν ρωσσικόν χε ίμαρρ ον ν ά είσέλθη είς
τήν Κ ων στ αν τι νο ύπ ολι ν. ’Αμ έ σ ω ς μέ τήν α ν α κ ω χ ή ν οί Τούρκοι τρο-
μοκρατηθέντ ες ύπέκυψαν είς τ ά ς άξι ώσ ει ς τών Ρ ώ σ σ ω ν καί παρεδέ-
χθ η σα ν τήν ϊδρυσιν Βουλγ αρ ικ ού βασιλείου π ε ρ ι λ α μ β ά ν ο ν τ ο ς ολό­
κληρον σχε δόν τήν Θρ άκη ν καί τό π λ ε ΐ σ τ ο ν τής Μακ εδ ο νί α ς μέχρι
τής Χαλκιδικής καί τής Θε σσ αλ ονί κη ς. Ά λ λ ’ ή ε υ ρ ω π α ϊ κ ή δ ι π λ ω μ α ­
τία π ρ ω τ ο σ τ α τ ο ύ σ η ς τής ’Α γ γ λ ί α ς έθεώρησε δικαίως δτι τό Εδρυόμε-
νον Β ο υ λγ αρ ι κό ν κ ράτος π ε ρ ι ε λ ά μ β α ν ε ν είς τ ά ς ρηθείσας χ ώ ρ α ς π ο λ ύ
μ ε γ ά λ ο υ ς έλληνικούς καί τουρκικούς π λ η θ υ σ μο ύς κ αίσ υν ε κά λ εσ ε έν Βε-
ρολίνω τό Βερολίνειον άπο κ λη θέ ν Συνέδριον δ π ο υ σ υν ε λθ ό ντ ες οί άν-
τ ι π ρ όσ ω πο ι τ ών μ ε γ ά λ ω ν δ υ ν άμ ε ων , Ρ ωσσ ίας , ’Α γ γ λ ί α ς , Γ α λ λ ί α ς
καί Αυσ τρ ία ς καί τ ών έν δι αφ ερ ομ έν ων κ ρα τώ ν καί λ α ώ ν ϊδρυ-
 94 Κ ω ν Irti ου Γ. Κ ο υ ρ τίδ ο ν

σ αν τό Β ο υ λ γ αρ ι κ όν κράτος, π ε ρι λ α μ β ά ν ο ν τήν χ ώ ρ α ν τήν με ταξύ

Δ ο υ ν ά β ε ω ς καί Αΐμου. Σ υ γ χ ρ ό ν ω ς δέ ί δ ρ υ σ α ν πρ ός Νότον του Αϊμου
είς τήν Βόρειον Θράκην τήν α υ τ ο ν ο μ ί α ν τής ’Αν ατολι κής Ρ ω μ υ λ ί α ς
μέ π ρ ω τ ε ύ ο υ σ α ν τήν Φ ι λ ι π π ο ύ π ο λ ι ν .
Ή Β ο υ λ γ α ρ ί α ά νε κηρύχ θη α π λ ώ ς ή γε μον ία ή δέ ’Α να το λι κή
Ρ ω μ υ λ ί α ά ν ε ξ ά ρ τ η τ ο ς γενική διοίκησις. Πρ ώ το ς ή γ εμ ώ ν τής Β ο υ λ γ α ­
ρίας μέ π ρ ω τ ε ύ ο υ σ α ν τήν Σ ό φι α ν άνεκηρύχθη ό ’Α λ έ ξ α ν δ ρ ο ς Βάτ-
τεμβεργ. Τότε ή ’Αν α το λι κ ή Ρ ω μ υ λ ί α π ε ρ ι ε λ ά μ β α ν ε ν — ά μ α τή ι δρύ­
σει τ η ς — έ ξα κ οσ ία ς χ ι λ ι ά δ α ς Β ου λγ ά ρ ο υ ς , δ ι ακοσίας χ ι λ ι ά δ α ς ' Έ λ λ η ­
ν α ς καί δ ι ακ οσί ας χ ι λ ι ά δ α ς Τούρκους. ’Αν τί σ υ ν τ ά γ μ α τ ο ς έδόθη ό
ο ργ αν ικ ός χ ά ρ τ η ς π ρ ο σ τ α τ ε ύ ω ν έξ ϊσου καί τ άς μειονότητ ας κ α θ ’
δσον ή δικαιοσύνη καί ή διοίκησις δ ιεξήγ οντ ο καί είς τ ά ς τρεις γ λ ώ σ ­
σ α ς, κ α θ ώ ς καί είς τά έ πίσημα έ γ γ ρ α φ α χ α ρ τ ό σ η μ α καί γ ρ α μ μ α τ ό ­
σημα. Ή π ο λ ι τ ο φ υ λ α κ ή ά π ο τ ελ ου μ έν η έξ δ λ ων τών εθνών ά νέ λ α β ε
τήν α σ φ ά λ ε ι α ν τής χ ώ ρ α ς . ΑΕ έκκλησίαι, τ ά τεμένη καί τά σ χ ο λ ε ί α
έλειτο ύρ γο υν ά κ ω λ ύ τ ω ς καί έ λ ευ θέ ρως κ α θ ’ δλην τήν χ ώρ α ν. Με ­
ταξύ ’Α να τολι κής Ρ ω μ υ λ ί α ς καί Τ ο υ ρ κ ί α ς —ήτις έ πλήρ ων εν τόν έτή-
σιον φόρον ύ π ο τε λ ε ί α ς είς τήν Τ ο υρ κ ί αν — ύ πήρχον έ λ ά χ ι σ τ α ι τυπι-
καί τ ελ ω ν ε ι α κ ο ί δ ι α τ υ π ώ σ ε ι ς .
'Η ό μ αλ ή αΰτη πολιτική κ α τ ά σ τ α σ ι ς έληξε μοιραίως κ α τ ά τό
1885. ΟΕ Β ο ύ λγ αρ ο ι ά π ό καιρού σ χ ε δ ι ά σ α ν τ ε ς τήν ένωσιν τής Β ο υ λ ­
γ α ρ ί α ς μετά τής ’Α να τολι κής Ρ ω μ υ λ ί α ς π ρ οε τ ο ί μ α σ α ν έ ν τ έ χ ν ω ς καί
μυστικώς καί ώ ρ γ ά ν ω σ α ν τήν έκ β ο υ λ γ ά ρ ω ν κ α τ ά τό π λ ε ΐ σ τ ο ν καί
έλ λή νω ν π ολ ιτ οφυλα κήν είς τα κτι κώς σ υ ν τ ε τ α γ μ έ ν ο ν σ τ ρα τ ό ν καί
ά νε κ ήρ υ ξα ν έπισήμως τήν ένωσιν. Τό π ρ α ξ ι κ όπ ημ α το ύτ ο δέν ήτο
δ υ ν α τ ό ν ν ά άφίση ά συγ κί νητ ον τήν γ ε ί το ν α Σ ερβίαν καί τήν Ε λ λ ά ­
δ α κ α θ ’ δτι ά ν ε τ ρέ π ετ ο ή ι σορροπία τ ών Βα λκ α νί ων πρ ός βλάβ ην
α ύ τ ώ ν καί π ρό ς όφελος τών Β ο υ λ γ ά ρ ω ν . Καί οΕ μέν ' Έ λ λ η ν ε ς μέ με­
ρικήν έ π ιστ ρά τε υσ ιν έ βά δ ισ αν π ρ ό ς τά σύ νο ρ α ά πε ι λ ο ύ ντ ε ς νά τά
διαβοΰν. Ά λ λ ’ αί τρ ει ς π ρ ο σ τ ά τ ι δ α ι δυνάμεις, έκ φόβου μ ήπ ως γενι-
κευθή ό π ό λ ε μ ο ς είς τήν εΰφλεκτον Ευ ρ ώπ ην συνέστησεν είς τήν Ε λ ­
λ ά δ α ά π ο χ ή ν καί ό σ τ ό λ ο ς των κ α τ έ λ α β ε τά ελληνικά π α ρ ά λ ι α . Οί
δέ Σέρβοί έ πι τεθέντες κ α τ ά τής Β ο υ λ γ α ρ ί α ς έκήρυξαν τόν πόλεμον.
Ή μ άχ η διεξήχθη είς τήν Σ λ ί βν ι τσ α ν π α ρ ά τά Σ ε ρ β ο β ο υ λ γ α ρ ι κ ά μεθ­
όρια δ π ο υ οί Σέρβοι έκ τού π ροχείρου σ τ ρ α τ ευ θέ ν τε ς καί τελείως
ά π αρ άσ κ ευ οι , ήττήθησαν ώς ήτο έπόμενον, ύπ ό τών ή νωμ έν ων β ο υλ ­
γ αρι κώ ν δ υν άμ ε ων , ήτοι τής Β ο υ λ γ α ρ ί α ς καί τής ’Α να το λι κής Ρ ω μ υ ­
λί ας. ’Έ κ τ ο τ ε μ ετ α ξύ τών δύο τ ού τ ων χ ω ρ ώ ν ύπ ήρ χεν ε ν ι α ί α π ο λ ι ­
τική καί στρατιωτική διοίκησις. Λ ό γω π ολιτ ικών ρ αδ ι ου ρ γι ών μ ετα ξύ
Τών μ ε γ ά λ ω ν δ υ ν ά μ ε ω ν έ ξ η ν α γ κά σ θη ό ή γ εμ ώ ν ’Α λ έ ξ α ν δ ρ ο ς Βάτ-
 'Ιστορικά, σ η μ ειώ μ α τα 95

τεμβεργ ν ά π αρ αι τη θ ή τοΟ Βουλγαρ ικ ού θρόνου έπί του όποιου άνήλ-

θεν ό Φε ρδ ι νά νδ ο ς ό έκ του ο ’ί κου τών Κοβούργων τής Αυστρίας.
’Έ κ τ ο τ ε ήρχισεν είς τήν Β ο υ λ γ α ρ ί α ν έξαιρετική πολιτική καί
κοινωνική ρύθμισις καί ό ρ γ ά ν ω σ ι ς . Έ π ι τ ρ ο π α ί έ μ ελ έτ ησα ν τά δ ι ά φ ο ­
ρα ε υ ρ ω π α ϊ κ ά σ υ σ τ ή μ α τ α καί σ υ ν τ ά γ μ α τ α καί έψήρμοσαν έξ α υ τ ώ ν
κ α τ ’ έκλογήν είς δ λ α ς τ ά ς υπηρεσί ας τ ά ά ρ μ ό ζ ο ν τ α . Ού τως , ίδρύθη-
σα ν κ α θ ’ ολην τήν Β ο υ λ γ α ρ ί α ν δικαστήρια, ίδρύθησαν δ η μ α ρ χ ε ί α
καί τριμελή κοινοτικά συμ βούλια, ώρισμένος άριθμός γ υ μ ν α σ ί ω ν μέ
πρακτικήν έ κπαίδευ σιν, π ο λ λ ά σ χ ο λ ε ί α , ιερατικαί σ χολαί , π αι δ α-
γ ωγ ικ αί , έμπορι καί καί κ ατ ηρτίσθησαν έ π ι μ ε λ έ σ τ α τ α αί ύπηρεσί αι
τών Ν ο μ α ρ χ ι ώ ν καί τής ά σ τυ ν ο μ ί α ς , τών γ ε ω π ο ν ι κ ώ ν καί ύγειονο-
μικών κέντρων,
Είς τήν έ φ α ρ μ ο γ ή ν του ε υ ρυ τά τ ου τούτου κυβερνητικού π ρ ο ­
γ ρ ά μ μ α τ ο ς έ σ τ ρ α τ ο λ ο γ ή θ η σ α ν καί διωρίσθησαν ά ν ευ διακρίσεως, α λ ­
λ ά μ ά λ ι σ τ α κ α τ ά προτίμησιν ' Έ λ λ η ν ε ς έκ Β ο υ λ γ α ρ ί α ς , Βορείου Θ ρ ά ­
κης καί Βορειοδυτικής Μ α κ εδ ο νί α ς καί Β ο ύ λ γ α ρ ο ι σ π ο υ δ ά σ α ν τ ε ς είς
έλληνικά γ υ μ ν ά σ ι α καί τό Ε θ ν ι κ ό ν Πανεπιστήμι ον. Πολλοί έκ τών
ν ο μ ο μ α θ ώ ν Ε λ λ ή ν ω ν έ φ θ α σ α ν είς τό Υ π ο υ ρ γ ι κ ό ν καί Πρωθυπουργι-
κόν άκόμη α ξ ί ω μ α . Οί π λ ε ΐ σ τ ο ι έκ τ ώ ν στ ρατι ωτι κώ ν ίατρών ήσαν
' Έ λ λ η ν ε ς , καί άναρ ίθ μητ οι οί διορισθέντες ν ο μα ρχ ι ακ ο ί καί έ π α ρχ ι α-
κοί ιατροί. Ε π ί σ η ς ν ομ ομηχαν ικοί καί ν ο μ ο γ ε ω π ό ν ο ι καί α νώ τε ρο ι σι­
δηροδρομικοί ύ π ά λ λ ηλ οι . Ε π ί σ η ς είς τ ά ς ά ν ω τ έ ρ α ς σ χ ο λ ά ς , δ που
έδιδάσκετο ο π ω σ δ ή π ο τ ε ή ελληνική κλασσική γ λ ώ σ σ α , έ δ ί δ α ξα ν ' Έ λ ­
ληνες κ α θ η γ η τ α ί καί ε λ λ η ν ο μ α θ ε ί ς Β ο ύ λ γ α ρ ο ι σ π ο υ δ ά σ α ν τ ε ς είς
’Α θή ν α ς καί Γερμ αν ίαν . 'Η ά ρ χ α ί α ελληνική ιστορία καί ά ρ χ α ι ο λ ο γ ί α
έ κα λλ ιε ρ γή θη σ αν είς μ έ γ α ν βαθμόν. Είς τήν Σόφι αν ύ π ά ρ χ ε ι Έ λ λ η -
νολατινικόν Μου σε ΐ ον , τό δέ ά ρ χ α ι ο λ ο γ ι κ ό ν και ιστορικόν ίνστιτου-
τον ύπό τήν διεύθυνσιν τού δ ι α π ρ ε π ο ύ ς κ αθη γητοΰ Γαβριήλ Κατσά-
ρωφ καί τήν σ υ ν ε ρ γ α σ ί α ν π ο λ λ ώ ν κ αθ η γη τώ ν έ ξα κ ολ ου θε ί νά δίδη
σ π ο υ δ α ί α ς α ρ χ α ι ο λ ο γ ι κ ό ς έ ρ γ α σ ί α ς καί προ π ά ν τ ω ν περί τής άρ-
χ α ί α ς Θράκης. ' Η γ λ ώ σ σ α π ρ ο σ λ α β ο ΰ σ α π ο λ λ ά ς Ρ ωσσικάς, Σ λ α υ ϊ -
κάς, Γ α λ λ ι κ ά ς καί Ε λ λ η ν ι κ ό ς λέξεις έ πλουτίσθη, κ α τ ά τό σύσ τη μα
τής ελληνικής γ λ ώ σ σ η ς , ύπ ό Ε λ λ ή ν ω ν καί έ λ λ η νο μ αθ ώ ν Β ο υ λ γ ά ρ ω ν
καθηγητών , δ η μ ο σι ο γρ ά φω ν , μέ π ο λ λ ά π α ρ ά γ ω γ α καί σύνθετα, καί
ό τ ύ π ο ς ά σ χ ο λ ο ύ μ ε ν ο ς μέ φ ιλολογικήν καί λ ογ οτ εχ νι κ ήν δλην ε ΐ ν αι
π ολύ δ ιαδ ε δο μ έν ο ς είς τά λ α ϊ κ ά σ τ ρ ώ μ α τ α . Έ κ τ ούτ ων π α ς τις δύνα-
ται ν ά έ ξ α γ ά γ η τό α σ φ α λ έ ς σ υ μ π έ ρ α σ μ α , διά τήν σ πο υ δ α ι ο τ ά τ η ν
καί ευεργετικήν έπίδρ ασι ν καί συμβολήν τού θ ρ α κ ι κ ο ΰ προ π α ν τ ό ς π ο ­
λιτισμού καί έν μέρει τού Μακε δονι κού τοιούτου έπί τών Β ου λγ άρ ω ν.
 96 Κ ω νΙτΙνο υ Γ . Κ ο ν ρ τ ίδ ον

Π α ρ ’ δ λ α τ α ΰ τ α , οί Β ού λ γ α ρ ο ι ά νε ξάρ τητοι γ εν όμ εν οι έφήρ-

μ οσα ν ά γρ ιώτ ε ρο ν τό εξοντωτικόν των π ρ ό γ ρ α μ μ α κ α τ ά τών Ε λ λ ή ­
ν ω ν καί οί μέν ιεροί ναοί καί τά σ χ ο λ ε ί α έκλείσθησαν ή δέ ελλην ι­
κή γ λ ώ σ σ α έκηρόχθη έν δ ιωγ μώ. Ή π α ρ ά τήν Φ ι λ ι π π ο ό π ο λ ι ν δ ι ά σ η ­
μος καί π λ ο υ σ ι ω τ ά τ η μονή του Μ π α τ σ κ ό β ο υ καί τ ά έν Φιλιππου-
π ό λε ι έ θ ν ι κ ώ τ α τ α λ ε ι τ ο υ ρ γ ο υ ν τ α Ζαρίφεια δ ι δ α σ κ α λ ε ί α ήριτάγησαν
καί έ γ έ νο ν το ίδιοκτησίαι τοΟ Βουλγαρ ικ ού δημοσίου. Αί κ α τ ά τό 1906
γ ε ν ό μ εν α ι σ φ α γ α ί , λ ε ηλ α σί α ι καί π υ ρ κ α ϊ α ί είς τήν Ά γ χ ί α λ ο ν καί
π ο λ λ ά ς έν τώ Ευξ εί νω έ λ λ η ν ι κ ω τ ά τ α ς πόλε ις έ ξ η ν ά γ κ α σ α ν μ έ γ α μ έ ­
ρος του έλληνικοΰ π ληθ υσμού τ ών π ό λ ε ω ν τούτων, ώ ς καί τού χωρίου
τών Κ α ρ υ ω τ ά δ ω ν , είς τό κέντρον τής Βορείου Θράκης, τής Στενιμά-
χου τής Φ ι λ ι π π ο υ π ό λ ε ω ς καί τών πέριξ ελληνικών χ ω ρί ων ν ά έγκα-
τα λε ίψουν τήν π άτ ρ ιο ν γήν καί ν ά κ α τ α φ ύ γ ο υ ν είς τήν Ε λ λ ά δ α ,
οπού έ σ χ η μ ά τ ι σ α ν π αρ ο ι κ ί α ς π α ρ ά τήν Λάρ ισαν , τόν ' Αλ μ υ ρ ό ν καί Βε-
λε στ ΐ νο ν , σ ω ζ ο μ έ ν α ς ά κ μ α ί α ς μέχρι τής σήμερον. Ή δέ κ α τ ά τό
1 9 2 4 — 2 5 με τά τόν ε υ ρ ω π α ϊ κ ό ν πό λε μ ον γε νομέν η έ πι σή μω ς ά ντ α λ-
λ α γ ή τών έν Β ο υ λ γ α ρ ί α ε λληνικών π λη θυ σ μώ ν καί τών έν Μ α κ ε δ ο ­
νία β ουλ γα ρι κ ών , έ ξε π ά τ ρ ι σ ε τούς έν Ευξείνω Πόντω, έν Βάρνη, Φι-
λι ππ ο υπ ό λ ε ι , Σ τ ε ν ι μ ά χ ω καί τούς είς τ ά Καρυώτικα χ ω ρί α ' Έ λ λ η ν α ς
οϊτι νες ά φ ή σ α ν τ ε ς όριστικώς τήν π άτ ρι ον γήν έ σ χ η μ ά τ ι σ α ν τ ά ς ό ρ ι-
στικάς τ ων ν έ α ς έ λλ ην ι κά ς έστίας, ά κ μ α ί α ς καί ε υ τ υ χ ε ί ς είς τήν Δ υ ­
τικήν Θράκην καί Μ ακ εδ ον ί αν , δπου μετέβησαν π λέ ον τ ών τρι άκ οντ α
πέ ν τε χ ιλ ιο μέτ ρων μέχρι τής Θεσσαλονί κης, π α ρ ά τόν Α ξ ι ό ν καί έκτι­
σα ν είς τ ά Κουφάλια οί Κ αβα κλι ώτ αι , (Καρυώται) τήν π λ ο υ σ ι ω τ έ ρ α ν
καί ά κμ α ι ο τ έ ρ αν η ρ ο σ φ υ γ ι κ ή ν π όλι ν έν τή Έ λ λ ά δ ι , κ α θ ώ ς καί είς
ά λ λ α μέρη.
t Ο ΑΕΙΜΝΗΣΤΟΙ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗΣ ΘΥΑΤΕΙΡΩΝ
ΓΕΡΜΑΝ ΟΙ ( ΣΤΡΗΝΟΠΟΥΛΟΣ)
 ΤΟ ΠΟΛΙΤΙΚΟΝ ΜΝΗΜΌΣΥΝΟΝ
ΤΟΥ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΟΥ ΘΥΑΤΕΙΡΩΝ
Την 2]ην 3Ιανουάριου 1955 ελαβε χώραν είς τόν Παρνασσόν το πο­
λιτικόν μνη μόσυνον τοΰ Μητροπολίτου θνατείρων Γερμανού διατελέσαντος
Σχολάρχου της Θεολογικής Σχολής Χάλκης και Έ ξά ρχου Δυτικής και Κ ε ν -
τοώας Ευρώπης εν Λονδίνφ. Κατ αυτό παρέστησαν ό Μακαριώτατος 3Α ρ ­
χιεπίσκοπος 3Αθηνών και πάσης 'Ελλάδος, οί 'Υπουργοί Παιδείας καί
Θοησκευμάτων, 3Εμπορίου καί Δικαιοσύνης κ.κ. Γεροκωστόπονλος, Μακκάς
καί Θεοφανόπονλος, Συνοδικοί ’Αρχιερείς καί άλλοι εκπρόσωποι τής *Ε κ ­
κλησίας, ό τέως Πρωθυπουργός κ. Στ. Γονατάς, ό Δήμαρχος 3Αθηναίων κ.
Π. Κατσώτας, απόφοιτοι τής Θεολογικής Σχολής μαθηταί τοΰ τιμωμένου
cΙεράρχου, μέλη τής οικογένειας του, τό Διοικητικόν Συμβούλων τοΰ Θρα-
κικοΰ Κέντρου} πολλοί Θράκες μέλη τοΰ Σωματείου, Πρεσβευταί, Ναύαρχοι,
άνοότεροι υπάλληλοι ' Υπουργείων καί άλλοι θαυμαστοί καί γνώτριμοι τοΰ
αειμνήστου Θυατείρων.
' 0 κ. Μανουηλίδης Πρόεδρος τοΰ Θρακικοΰ Κέντρου καί τέως ' Υ ­
πουργός ώ μίλησε διά τήν βιογραφίαν τοΰ τιμωμένου, τάς σπουδάς του έν
Γερμανία καί τήν δράσιν αύτοΰ ώς Σχολάρχου τής Θεολογικής Σχολής καί
κατόπιν ώς 3Αποκρισαρίου έν Λ ονδίνφ τοΰ Οίκουμενικοΰ Πατριαρχείου καί
ώς Μητροπολίτου Θνατείρων.
3Επίσης ό κ. Α . Α . Πάλλης πρώην Πρεσβευτής καί τέως Διευθυντής
τοΰ έν Λονδίνφ Γραφείου Τύπον τής ' Ελληνικής Κνβερνήσεως, ώμίλησε διά
τήν δράσιν τοΰ αειμνήστου Γερμανού είς Λονδινον καί τάς λοιπάς Εύρω-
παϊκάς Κυβερνήσεις είς ας ήτο διαπεπιστευμένος καί άνέφερεν ιστορικά γε­
γονότα συνδεόμενα μέ τήν εκπροσώπησιν παρ3 αύτοΰ είς διάφορα Πανχρι-
στιανικά Συνέδρια καί είς άποστολάς έκ μέρους τοΰ Οικουμενικού Π α τρι­
αρχείου, ας πάντοτε έφερεν είς πέρας μ ε τ3 επιτυχίας καί εξαιρετικής
διπλωματικής ικανότητας.

ΟΜΙΛΙΑ κ. ΦΙΛΙΠΠΟΥ ΜΑΝΟΥΗΛΙΔΟΥ ΠΡΩΗΝ

ΥΠΟΥΡΓΟΥ, ΠΡΟΕΔΡΟΥ ©ΡΑΚ1ΚΟΥ ΚΕΝΤΡΟΥ

Μ ακ α ρ ι ώ τ α τ ε , Κύριοι 'Υπο υρ γο ί, Π α ν α γ ι ώ τ α τ ε , Σεβ ασμ ιώ-

τατοι, Κύριοι ’Αρχηγο ί, Κύριε Δ ή μ α ρ χ ε , Κυρίαι καί Κύριοι.
Πριν α ρ χ ί σ ω τήν ομιλίαν μου θά ά ν α γ ν ώ σ ω χαιρετιστήρια μη­
 100 eΟ μ ιλ ία Φ . Μ ανουηλίδου

ν ύ μ α τ α , ά τ ι ν α μ α ς ά π ε σ τ ά λ η σ α ν διά τό σημερινόν μνημόσυνον έξ

’Α λ ε ξ ά ν δ ρ ε ι ά ς , Ν έ α ς Ύ όρ κης καί Κ ω ν σ τ α ν τ ι ν ο υ π ό λ ε ω ς .

Ό Μ α κ α ρ ι ώ τ α τ ο ς Π α τ ρ ι ά ρ χ η ς ’Α λ ε ξ ά ν δ ρ ε ι ά ς κ. Χριστοψόρος :

Ά ρ ι θ μ . Πρωτ. 6

Τ φ έντιμοτάτφ κ. Φ. Μανουηλίδη Προέδρφ

τοΰ έν Ά θ ή ν α ι ς «Θρακικοϋ Κέντρου», υίφ
έν πνεΰματι άγαπητφ, ευλογίαν άπό Θεοϋ

Εις Αθήνας

Μετά πολλής εΰχαριστήσεως χαιρετώμεν τήν Εο ρ τή ν πρός τιμήν καί

μνήμην τοΰ αειμνήστου Μητροπολίτου Θυατείριον Γερμανοΰ. Μέ τόν αοίδι­
μον Μητροπολίτην διετηροΰμεν καθ’ δλον τό χρονικόν διάστημα τής έν
Εΰριοπη Άρχιερατείας του άγαθάς σχέσεις καί πολλάκις συνηντήσαμεν αυτόν
εις Εκκλησιαστικά Συνέδρια.
Άνεγνωρίσαμεν τάς ικανότητας αύτοΰ καί τήν αγάπην Του πρός τήν
Εκκλησίαν. 'Ως καθηγητής καί Σχολάρχης έν τή Θεολογική Σχολή Χάλκης
καί ώς Άρχιερεύς τών Ελληνικών ’Ορθοδόξων Κοινοτήτων έν Εύρο5πη,
εΐργάσθη μετ’ άφοσιώσεως λίαν καρποψόρως.
'Ως αντιπρόσωπος τοΰ Οικουμενικού Πατριαρχείου καί άποκρισάριος
παρά τή Άγγλικανική Έκκλησία ένεφάνισε προτερήματα σπάνια καί έτίμησε
τήν 'Ορθόδοξον Ελληνικήν Εκκλησίαν, εις παγκόσμια Εκκλησιαστικά Συν­
έδρια έπέδειξε τήν δέουσαν κατανόησιν καί διά τών πολλών αύτοΰ χαρισμά­
των καί τής πολυμαθείας άπέβη πρόσωπον έκτιμώμενον παρ’ ’Ορθοδόξων
καί Ετεροδόξων.
'Ημείς έν τφ προσώπω τοΰ αειμνήστου Μητροπολίτου Θυατείρων
Γερμανοΰ εϊδομεν τιμωμένην τήν ’Ορθόδοξον Εκκλησίαν καί τό ’Έθνος
ήμών.
Έ π ί δέ τοΰτοις εύχαριστοΰμεν θερμώς καί συγχαίρομεν τούς σχόντας
τήν προοτοβουλίαν τοΰ εορτασμού τοΰ μνημοσύνου εύχόμενοι πλουσίαν τήν
άπό Θεού τοΰ Σωτήρης ήμών ανταμοιβήν πρός τόν τιμώμενον αείμνηστον
Θυατείρων Γερμανόν καί διατελοΰμεν μετά πατρικών εύχών καί εύλογιών.

f ' Ο ’Αλεξανδρείας Χριστοψ όρος

Έ ν ’Αλεξάνδρειά τή δη ’Ιανουάριου 1955

 ϋ ο λ ι τ ι κ ό ν Μ νη μ ό σ υ νο ν Μ η τ ρ ο π ο λ ί τ ο υ Θ υα τε ίρ ω ν 101

Ό Σεβασμιώτατος ’Α ρ χ ι επ ί σ κο π ος Β. καί Ν. ’Αμερικής

κ. Μ ιχ α ή λ :
4 Ίανουαρίου 1955
Προς
τό έντιμότατον Δ. Συμβοΰλιον
τοΰ «Θρακικοΰ Κέντρου»
Ά θ ήν ας

’Αγαπητοί μου,

Μετά πολλής εύχαριστήσεως έπληροφορήθην εκ τής ύπό ημερομηνίαν

29ης Δεκεμβρίου π. έ. ύμετέρας επιστολής, ότι προτίθεσθε νά τιμήσητε τήν
μνήμην τοΰ αειμνήστου Μητροπολίτου Θυατείρων Κυροΰ Γερμανού, Έξάρ-
χου Δυτικής και Κεντρώας Εύριόπης, γενομένου επι μακρά έτη, καί διευθυν-
τοΰ τής κατά Χάλκην Θεολογικής Σχολής χρηματίσαντος άπό τοΰ 1907 μέχρι
τοΰ 1922, δι’ ειδικής τελετής ήτις πιστεΰομεν ότι θά λάβη χώραν μετά τό
σχετικόν ιερόν Μνημόσυμον έν τινι τών Ναών τής πρωτευοΰσης υπέρ άνα-
παΰσεο)ς τής ψυχής αύτοΰ.
Έκφράζομεν, αγαπητοί μου, πρός υμάς τά εγκάρδια ημών συγχαρη­
τήρια διά τήν ύμετέραν εύγενή πρωτοβουλίαν. Διότι ο άείμνηστος Διδάσκαλος
ημών τυγχάνει άξιος πάσης τιμής καί πάσης εύγνώμονος έκδηλώσεως, καθ’
όσον διά τής μακράς αύτοΰ Εκκλησιαστικής ζωής καί δράσεως, έτίμησε καί
τό Ελληνικόν όνομα καί τήν Ελληνικήν ’Ορθόδοξον Εκκλησίαν.
Έγνωρίσαμεν αύτόν κατά τό έτος τής εισόδου ημών εις τήν Θεολο-
γικήν Σχολήν Χάλκης, ήτοι τό 1907. "Εκτοτε εύρισκόμεθα εις επαφήν είτε
συνεργαζόμενοι, ώς εν Λονδίνω άπό τοΰ 1927 μέχρι τοΰ 1939, είτε άλληλο-
γράφοντες.
Ό άείμνηστος ύπήρξεν δεινός Θεολόγος. "Απαντες οί διατελέσαντες
μαθηταί του εν τή κατά Χάλκην Θεολ. Σ^ολή, συμφωνοΰν έπί τούτου, δτι
ό Γερμανός Στρηνόπουλος ύπήρξεν έκ τών πλέον καλώς συγκεκροτημένων
καθηγητών τοΰ λαμπροΰ έκείνου φυτωρίου τής Θείας Επιστήμης. Πάντοτε
κατέχων άπολύτως τό θέμα τής διδασκαλίας άπό πάσης πλευράς, ήτο εΐς θέ-
σιν νά άπαντήση είς πάσαν τυχόν άπορίαν ήτις θά. ύπεβάλετο εΐς αύτόν ύπό
τίνος τών μαθητών.
Έδίδασκε Δογματικήν, Συμβολικήν, Εγκυκλοπαίδειαν τής Θεολο­
γίας, Εισαγωγήν εΐς τήν Καινήν Διαθήκην καί είχε κατορθώσει, παρ’ όλας
τάς φροντίδας, άς έδιδεν εΐς αύτόν ή Διεύθυνσις τής Σχολής νά καταρτίση
ίδια κείμενα δΓ όλα τά ύπ’ αύτοΰ διδασκόμενα Θεολογικά ταΰτα μαθήματα·
'Ο άοίδιμος Διδάσκαλος ημών ύπήρξεν όχι μόνον Θεολόγος δόκιμος
καί διακεκριμένος, άλλά καί χειριστής τής αθανάτου γλώσσης μας έκ τών άρί
 102 *Ο μ ιλ ία Φ. Μ ανουηλίδου

στων. ’Έ γρ αφ ε τήν Ελληνικήν καθαρεύουσαν γλαφυρώτατα. Έ Ι γ ο αληθής

άπόλαυσις λ.χ. νά άκου η τις τό θαυμάσιον πάντοτε κήρυγμα αύτοΰ. Θαυμά-
σιον άπό πάσης άπόψεως και φιλολογικού περιβλήματος και περιεχομένου.
Ή γ ά π α τήν καλλιέπειαν τής γλώσσης καί διά τούτο καί κατά τά έτη
τής διευθύνσεως ύ π ’ αυτού τής Θεολ. Σχολής Χάλκης ώς καί κατά τής Ά ρ -
χιερατείας αυτού έν Λονδίνφ, συνήθιζε πάντοτε μόνος νά συντάσση τάς έπι-
στολάς καί τής 8π ι σ ήμ.ο υ άλληλογραφιας του. 5II το μεταξύ άλλων ο άείμνη-
στος, έργατικώτατος καί άπετέλει, άνευ ούδεμιάς υπερβολής, θαύμα αντοχής.
Κατά τά έτη τής έν Λονδίνω άξιοθαυμάστου καί λαμπράς ποιμαντο­
ρίας του, ύπήρξεν ό έκλεκτός τά μάλιστα πρέσβυς τής τού Χριστού Μεγάλης
Έκκλησίας παρά τε τοίς "Ελλη σι ν Όρθοδόξοις άλλά καί παρά τοίς έτεροδό-
ξοις. Κάτοχος άριστος τής ’Αγγλικής, τής Γερμανικής καί Γαλλικής, μετά
τής μεγαλειτέρας ευκολίας συνδιελέγετο καί συνεζήτει εις τάς γλώσσας αύτάς,
προξένων βαθυτάτην πάντοτε έντυπωσιν παρά τοίς ξένοις διά τε τήν ευρυμά­
θειαν του καί τήν ευγένειαν καί λεπτότητα τών τρόπων, άλλά καί διά τό τα­
πεινόν, άπλούν καί φιλόφρον τής όλης συμπεριφοράς του.
Δέν υπάρχει ούδεμία άμφιβολία δτι δ άοίδιμος συνετέλεσε δσον ούδείς
άλλος ΐνα κατά τήν δευτέραν, τρίτην καί τετάρτην δεκαετηρίδα τού αίώνος
τούτου, καταστή γνωστή δσον ούδέποτε άλλοτε, ή Ελληνική ’Ορθόδοξος Έ κ ­
κλησία έν τή Δυτική Ευρώπη.
Επέτυχε δέ τούτο, χωρίς υποχωρήσεις καί συμβιβασμούς είς βάρος τής
’Ορθοδόξου ' Εκκλησίας.
Παρηκολουθήσαμεν αύτόν κατά τά Συνέδρια τής Λωζάνης, τού Ε δ ι μ ­
βούργου, τής ’Οξφόρδης καί τού Λάμπεθ καί δυνάμεθα νά μαρτυρήσωμεν
δτι δ αείμνηστος Αρχιεπίσκοπος Γερμανύς Στρηνόπουλος, έκράτησε πάντοτε
υψηλά τό λάβαρον τής ’Ορθοδόξου Έκκλησίας, άλλά καί τής φιλτάτης γε-
νετείρας μας Ελλάδος.
Διότι δ Γερμανός Στρηνόπουλος κυριολεκτικώς έφλέγετο άπό τήν πρός
τήν γενέτειραν 'Ελλάδα άγάπην καί άφοσίωσίν του. 'Οσάκις ώμίλει περί
' Ελλάδος καί περί τών δικαίων διεκδικήσεων αύτής, συνεκίνει καί συνεκι-
νεΐτο, ένεθουσία καί ένεθουσιάζετο, πάντοτε δέ προεξήρχεν εις τάς έκδηλδ)-
σεις υπέρ τής πατρίδος μεταξύ τών πνευματικών του τέκνων, τών Ελλήνων
ΌρθοδόΕων τής Δυτικής καί Κεντρώας Ευρώπης
Λυπούμεθα βαθύτατα διότι λόγω τών τεραστίων εύθυνών ήμών άνά
τήν Ελληνικήν ’Αρχιεπισκοπήν ’Αμερικής Βορείου καί Νοτίου καί τάς τρια-
κοσίας πεντήκοντα περίπου εύλογημένας αύτής Κοινότητας, δέν δυνάμεθα λε-
πτομερέστερον νά. άσχοληθώμεν μετά τής διακεκριμένης προσωπικότητος τού
άειμνήστου Μητροπολίτου Θυατείρων Κυρού Γερμανού.
Άρκούμεθα είς τά ολίγα ταύτα δεόμενοι έκ βαθέων τού νεκρών καί
ζώντων τήν εξουσίαν έχοντος Κυρίου ’Ιησού Χριστού δπως κατατάξη εήν ψυ­
χήν αυτού έν χοδρα ζώντων καί σκηναΐς δικαίων.
 Π ο λ ιτ ικ ό ν Μ νη α ό ο υνο ν Μ η τ ρ ο π ο λ ί τ ο υ Θ να τε ίρ ω ν 103

Ευχαριστών, αγαπητοί μου, διά τήν πρόσκλησιν ημών και τήν ευκαι­
ρίαν δ π ως γράψω μεν τάς δλίγας ταϋτας γραμμάς εις μνημόσυνον τοϋ αειμνή­
στου άνδρός,

Διατελοϋμεν μετά βαθύτατης τιμής και διάπυρων ευχών

'Ο "Αρχιεπίσκοπος
f Ό ’Α μ ε ρ ικ ή ς Μ ι χ α ή λ

Ό Σ ε β α σ μ ι ώ τ α τ ο ς Μητ ρο πο λί της Ίκονίου κ. Ι ά κ ω β ο ς , Σχο-

λ ά ρ χ η ς τής Θε ολογ ικής Σ χ ο λ ή ς Χάλκης :

Ά ρ ι θ . 448
Τφ Έ ν τ ί μ φ Προεδρείφ τοϋ Θρακικοϋ Κέντρου
"Εν Άθή να ις

' Η κατά Χάλκην 'Ιερά Θεολογική Σχολή, έκθϋμως μετέχουσα εις τό

τελοΰμενον μνημόσυνον τοϋ αειμνήστου Μητροπολίτου Θυατείρων Κυροϋ
Γερμανοϋ, άγλαοϋ πνευματικοϋ αυτής τέκνου και σοφοϋ 'Ιεράρχου, έπί δε-
καοκταετίαν δλην φιλοτίμως ύπηρετήσαντος αυτήν ώς τε Σχολάρχου και κα-
θηγητοϋ αυτής, οϋ μήν δ ’ αλλά καί φωτεινήν διαγράψαντος έν τή διακονία
τής Έκκλησίας ποιμαντορικήν και επιστημονικήν σταδιοδρομίαν, πολλαχώς
δ" οϋτω τιμήσαντος τό δνομα τής έκθρεψάσης καί γαλουχησάσης αυτόν πνευ­
ματικής Τροφοΰ, επιλαμβάνεται τής ωραίας ταϋτης ευκαιρίας ΐνα έκδηλοόση
τά πρός τήν μνήμην τοϋ έκλεκτοΰ αυτής τοΰτου τέκνου αισθήματα εξαιρετι­
κής αυτής τιμής καί εϋγναψιοσΰνης, διάπυρους δ άμα άναπέμψη πρός τόν
ζωής καί θανάτου Κύριον δεήσεις υπέρ άναπαυσεως τής μακαρίας αϋτοϋ ψυ­
χής έν σκηναΐς δικαίων.

Έ ν τή κατά Χάλκην 'Ιερά Θεολογική

Σχολή τή 12η "Ιανουαρίου 1955
Ό Σχολάρχης
f cO Ί κ ο ν ί ο υ Ι ά κ ω β ο ς
ευχέτης διάπυρος

Τό ά π ό ε ίκ ο σι πε ν τα ετ ί ας έν Ά θ ή ν α ι ς έδρεΰον θ ρ α κ ι κ ό ν Κέν-
τρον έ τα ξε π ά ν τ ο τ ε μ ετ α ξύ τών κυριωτέρων του σκ οπ ών τήν διά δ ι α ­
λ έ ξεων καί σ υ γ κε ν τρ ώ σε ων ά ν ά π τ υ ξ ι ν καί ά ν α ζ ω π υ ρ ω σ ι ν τών άφο-
 104 1Ο μ ιλ ία Φ. Μ α νο υ ηλίδο υ

ρ όν των τήν π α τ ρ ί δ α θ ε μ ά τ ω ν κ α θ ώ ς καί τήν ά πό δ ο σ ι ν τιμών πρ ός

ε ξ έ χ ο ν τ α ς θ ρ ά κ α ς διά π ολι τι κών μνημοσυνών ή δημοσι ευμ άτων είς
τό περιοδικόν σ ύ γ γ ρ α μ μ ά μ ας «Τά θ ρ α κ ι κ ά » .
Κ αυέ χο μαι ά π ό ζ ωη ρά ν συγκίνησιν ά λ λ ά καί α ι σ θ ά ν ο μ α ι
έ μ αυ τ όν ευτυχή διότι είς εμέ έ λ α χ ε ν ό κλήρος νά είσηγηθώ κ α τ ά τό
σημερινόν μνημόσυνον, κ α θ ’ δ σ υ μ π α τ ρ ι ώ τ α ι καί ά λ λ ο ι θ α υ μ α σ τ α ί
θά ά π ο τ ί σ ω μ ε ν όφει λόμεν ον φόρον τιμής καί θά ύπ οκλιθώμε ν ε ύλ α-
βώς προ τής μνήμης ενός εκλεκτού τέκνου τής Θράκης, τού άειμνή-
στου Μ ητ ροπ ολ ίτ ου θ υ α τ ε ί ρ ω ν Γερμανού.
' Ό σ ο ι η ύ τ ύ χ η σ α ν νά γ ν ωρ ίσουν έκ τού πλησίον τήν εξαιρετι­
κήν φ υ σ ι ο γ ν ω μ ί α ν καί ν ά π αρ α κ ο λ ο υ θ ή σ ο υ ν τόν μέχρι τών υ π ά τ ω ν
ά ξ ι ω μ ά τ ω ν ’Εκκλησί ας καί Πολι τε ίας ά ν ε λ θ ό ν τ α δ ι απ ρ ε π ή ' Ιεράρχην,
θά δ ιαπ ο ρο ΰν ϊ σ ω ς διά τήν τόλμην τού νά ά ν α λ ά β ω τό δ υ σχ ε ρ έ ς έ ργ ον
ν ά ομιλήσω διά τόν τιμώμενον νεκρόν. Διότι ή εθνική καί εκκλησιαστική
δρασις τού Μ ητ ροπ ολ ίτ ου θ υ α τ ε ί ρ ω ν ε μφαν ίζ ετ αι τόσον π ο λυ σ χι δ ής
καί π λ ο ύ σ ι α είς ά ξ ι ο θ α ύ μ α σ τ α ε π ι τ ε ύ γ μ α τ α , ώστε νά κ α τ α λ α μ β ά -
νηται π α ς τις ά π ό ’ί λ ι γ γ ο ν προ τού όγκου τού σ υν τ ελεσ θέ ντος ύ π ’
α υτ ού έργου. ’Ή ν τ λ η σ α έν τούτοις τό θάρρος ν ά ομιλήσω διά τήν
ζωήν καί τό έ ργ ο ν του ά π ό τήν ύ π οχ ρ έ ω σ ι ν καί τό καθήκον ν ά διερ­
μηνεύσω α ι σ θ ή μ α τ α άφοσιώο'εως καί σεβασμού έκ μέρους ολοκλήρου
τής θ ρ α κ ι κ ή ς ο ι κ ογ έ νε ια ς π ρός τόν ά λησμ όν ητο ν συμπολί την τόν
τ ι μ ή σ α ν τ α τό Ε λ λ η ν ι κ ό ν καί θ ρ α κ ι κ ό ν ό νομα, ά λ λ ά καί ά π ό τήν
στενήν έπί ολόκληρον π ε ν τ η κο ν τα ε τί α ν γ νω ρι μ ία ν, ήτις μιας συνέδεε.
Καί ήδη α ς ά ν α τ ρ έ ξ ω μ ε ν είς τ ά ς β ιογ ραφ ικ άς σημειώσεις, ά ς
σ υ ν ε λ έξ αμ ε ν ά π ό διαφόρ ου ς, τ ά ς π λέ ο ν έξηκρι βωμένας π η γ ά ς :
Ό Σ τ ρ η ν ό π ο υ λ ο ς Λ ουκ άς , ύπό τό κοσμικόν του όν ομα, έγεν-
νήθη τήν 15ην Σ ε π τ εμ β ρί ο υ 1872 είς Δ ε λ λ ι ώ ν ε ς ( έ π α ρ χ ί α Συληβ ρί ας )
τής Ά ν α τ . Θράκης, ήτο δέ υιός τού Π α ν τ α λ έ ο ν τ ο ς I. Σ τ ρ ην ο πο ύλ ου
καί τής Ε λ έ ν η ς τό γ έ ν ο ς Κύρογ λου. Ά π ε τ έ λ ε σ ε μέλος π ο λ υ μ ε λο ύς
οι κογ έν ει ας συγκειμένης ά π ό πέ ντε ά δ ε λ φο ύς καί ά δ ε λ φ ά ς . Με τά τό
π έ ρ α ς τ ών σ π ο υ δ ώ ν του είς τό σ χ ο λ ε ΐ ο ν τής γ ε ν ετ ε ίρ ας του, δια-
π ν ε ό με ν ος ά π ό π αι δικής ήλικίας ά π ό τόν πόθον τής σπ ο υδ ής καί μα-
θήσε ως μετέβη τώ 1888 είς τήν Κεντρικήν Ιε ρα τ ικ ήν Σ χ ο λ ή ν τοΰ Π α ­
τριαρχείου είς τό Φ α νά ρ ι, έκεΐθεν δέ έν έτος β ρα δύτ ερ ον τώ 1889
είσήχθη είς τήν θ ε ο λ ο γ ι κ ή ν Σ χ ο λ ή ν τής Χάλκης, καί έ π τ α ε τ ί α ν δλην
σπ ο υ δ ώ ν δ ι α ν ύ σ α ς έν αυτή ά τε φο ίτ η σε ν άρι στο ΰχ ος τώ 1897 χ ε ιρ ο ­
τονηθείς δ ιάκον ος μέ τό ό ν ο μ α Γ ε ρ μα ν ός διά ν ά τιμήση κ α τ ’ αύτόν
τόν τ ρ ό π ο ι τόν τότε π ρ οσ τ άτ η ν του Μητροπολίτην Σ υλ ηβ ρ ία ς Γ ε ρ μ α ­
νόν δστις καί ύπήρξεν ό π ν ευ μ α τ ι κ ό ς κ α τ ά τινα τρόπον π ατ ήρ τού
μικρού Λουκά Σ τρ ην οπο ύλου. ’Α μ έ σ ω ς διωρίσθη δ ι δ ά σ κ α λ ο ς , Σ χ ο-
 Π ο λ ιτ ικ ό ν Μ νη μ ό σ υνο ν Μ η τρ ο π ο λ ίτο υ Θ υα τείρω ν 105

λ ά ρ χ η ς καί ' Ιεροκήρυξ είς Ρ αι δ εσ τό ν ( 1897 — 1899) καί Μ έ τ ρ ας

( Τ σ α τ ά λ τ ζ α ) (1899 — 1900). Είς τ ά ς τ ου ρ κο κ ρα το υ μέ ν ας έ π α ρ χ ί α ς τής
Θράκης έ λ ει το ύρ γο υν κ α τ ά τήν έ ποχήν εκείνην σ χ ο λ ε ί α δ ι ατ η ρο ύ­
μ ε ν α ύπό τών τοπι κών Δ η μ ο γε ρ ον τι ώ ν καί Μ ητ ρο πό λ εω ν ο ΰ τ ω δ έ κ α ί
ε γώ η ύτ ύ χ η σ α ν ά έ χ ω τήν π ρ ώτ η ν γ ν ω ρ ι μ ί α ν μετά τοϋ Σ τ ρ η ν ο π ο ύ λ ο υ
δ ι δ α σ κ ά λ ο υ κ α τ ά τήν διετή είς τήν π α τ ρ ί δ α μου Ρ αιδε στόν δ ι δ α σ κ α λ ι ­
κήν του θητείαν. Κα τά τήν θητείαν του ταύτην άφήκε τ ά ς κ α λ λ ι τ έ ρ α ς
ανα μν ήσ ει ς, κατ έκτ ησε τούς μ α θ η τ ά ς μέ τήν διδακτικήν καί π α ι δ α ­
γ ω γι κ ήν άρτ ιότητά του, έ νε θο υ σί αζ ε τό ε κκλησίασμα κ ατ ά τά ά π ό
ά μ β ω ν ο ς κ η ρ ύ γ μ α τ ά του καί ε ϊλ κ υσ ε τήν ά γ ά π η ν καί έκτίμησιν ο λ ο ­
κλήρου τής Ρ αιδεστι νής κοινωνίας, ήτις μέ λ ύπ ην ά π ε χ ωρ ί σθ η αύτοΟ.
Τώ 1900 ά π ε σ τ ά λ η ύπό τοΟ ΟίκομενικοΟ Π ατ ρι αρχ εί ου ύπό-
τροφος τοΟ Ζω γ ρα φε ί ου Κληρ οδο τήματ ος είς Ευρώπην πρός συμπλή-
ρωσιν τών σ π ο υ δ ών αύτοΟ είς τά Π αν επ ισ τή μι α H A L L Λειψίας,
Σ τ ρ α σ β ο ύ ρ γ ο υ καί Λ ωζ άν ης . Τώ 1903 άνηγορεύθη δ ιδάκτ ωρ τής Φι­
λοσοφίας τοΰ Πα νεπ ισ τη μί ου τής Λειψίας, τό δέ 1904 τοΟ Π α ν ε π ι ­
στημίου τής Λ ω ζ ά ν η ς . Ή προσωπική του έπίδοσις καί ψιλομάθεια,
ή ά π ’ α υ τ ώ ν τ ών ημερών τής μ αθ ητ εί ας του έν τή θ ε ο λ ο γ ι κ ή Σ χ ολ ή
έ κ δη λ ωθ εΐ σ α καί ή μ ετέπειτα συ μπ λή ρωσι ς τών σ π ο υ δ ώ ν α ύτοΰ έν
Γ ερμ αν ία, ή νδ ρ ω σ α ν α ύ τ ό ν έπιστημονικώς δ ι ’ δ καί λίαν ένωρίς,
έφείλκυσε τήν π ρ ο σο χ ή ν τών ά ρμ ο δί ων καί ά μ α τή έ π α ν ό δ ω του έκ
του εξωτερικού διωρίσθη τώ 1904 καθηγητής έν τή I. θ ε ο λ . Σ χ ολ ή
είς ά ν τ ι κ α τ ά σ τ α σ ι ν τοϋ ’Α π ο σ τ ό λ ο υ Χριστοδούλου π ρ ο α χ θ έ ν τ ο ς είς
Μητ ροπ ολ ίτην Βερροίας. Είς τήν Χάλκην έδίδασκε Δογματικήν, Σ υ μ ­
βολικήν ’Ε γ κ υ κ λ ο π α ί δ ε ι α ν τής θ ε ο λ ο γ ί α ς , Ε ι σ α γ ω γ ή ν είς τήν Κ. Δι ­
αθήκην καί I. Κατήχησιν. Κ α τά Σεπ τέμ βρ ιον του 1907 π ρ ο α χ θ έ ν τ ο ς
τοΰ Σ χ ο λ ά ρ χ ο υ , πρώην Μελενίκου κ. Ειρηναίου είς Μητροπολίτην Κασ-
σ αν δρ εί ας , ό διάκονος Γ ε ρμ α ν ό ς Σ τ ρ η ν ό π ο υ λ ο ς προχειρισθείς είς α ρ χ ι ­
μανδρίτην διορίζεται π ρ ο σ ω ρ ι ν ώ ς σ χ ο λ ά ρ χ η ς . Ή π ρ ο σ ω ρ ι ν ή σ χ ο λ α ρ χ ε ί α
διήρκησεν έν μόνον έτος. Τήν 19ην Α ύ γ ο ύ σ τ ο υ 1908διορίζεται οριστικός
σ χ ο λ ά ρ χ η ς έμπιστευθείσης ο ϋτ ω τής διευθύνσεως τής ιδίας π νε υματι κής
α ύ τ οΰ τροφοΰ είς τήν φωτεινήν καί στ ι βα ρά ν του π ρ οσωπ ικ ότ ητ α. Τα υτ ο-
χ ρ ό ν ω ς έ δίδασκε τήν Ε λ λ η ν ι κ ή ν ώς καθηγητής καί είς τήν ’Ε μ πορ ι­
κήν Σ χ ο λ ή ν Χάλκης. Κ α τ ά τό τ έ τ α ρ τ ο ν έτος τής σ χ ο λ α ρ χ ε ί α ς αύτοΰ
ήτοι τώ 1912, ή ’Εκκλησία έ π ι βρα βεύ ουσ α τήν έ ρ γ ατ ι κό τ ητ α καί
π νευματι κήν α ύτο ΰ δράσιν, π ρ ο ά γ ε ι τόν α ρχ ιμ αν δρί την Γε ρμαν όν είς
Τιτουλάρειον Μητροπολίτην Σ ελε ύκ ει ας . ' Ως σ χ ο λ ά ρ χ η ς καί κ α θ η γ η ­
τής ό Σ ελε ύκ ει ας Γ ε ρμ αν ός , έπί ένα δεκα οκτ αε τή δλον κύκλον έτών,
ώς λέγει ό ϊδιος έν τή έπί τή τ ε σσα ρα κον ταε τηρ ίδι α ύ τ ο ΰ γε νομέν η
έν Λονδίνω τελετή : « ά νε χ ό μ ε ν ο ς έν ύπομονή καί ά γ ά π η τ ά ς τυχ όν
 106 *Ο μ ι λ ί α Φ. Μ α ν ο υ η λ ί δ ο υ

άδικίας τών σ υ ν α δέ λ φω ν , α ακ ρο θυ μών είς τά σ φ ά λ μ α τ α τής εύολί-

σθου νεότητος καί ά ν τ ι τ ά σ σ ω ν είς τ ά ς ά νω θ ε ν π α ρ α λ ό γ ο υ ς έπιβο-
λ ά ς, τό σθένος, τό ό π ο ι ο ν έ νέπνεεν ή ιδέα τ οΰ καθήκοντος» κατώρ-
θωσεν, όχι μόνον ν ά μορφώση καί κατ αρτίση π ο ι μ έ ν α ς καί δ ι δ α σ κ ά ­
λους τής Έ κ κ λ η σ ί α ς του Χριστοΰ, ά λ λ ά καί νά έκθρέψη διανοητικώς
καί π ν ε υ μ α τ ι κ ό ς τούς μετά τ α υ τ α σ π ο υ δ αί ο υ ς τής Έ κ κ λ η σ ί α ς μας
Κληρικούς, οϊ τι νε ς κοσμουν καί τήν σ ύ γ χ ρ ο νο ν Ι ε ρ α ρ χ ί α ν , ώς ό νυν
π ρ ο κα θ ήμ ε νο ς τοΰ ' Α γ ι ω τ ά τ ο υ Ά π ο σ τ ο λ ι κ ο ΰ Οικουμενικού θ ρ ό ν ο υ
Ά θ η ν α γ ό ρ α ς ό Α'. Ό ε ορ τασ μό ς τής σ υ μ π λ η ρ ώ σ ε ω ς τ ε σ σ α ρ ά κ ο ν τ α
ετών ά φ ’ ής είσήλθεν είς τήν δ ιακ ον ία ν τής Έ κ κ λ η σ ί α ς έ λαβε χ ώ ρ α ν
τήν 30ην ’Α π ρ ιλ ίο υ 1939 έν Λ ον δί νω ό δέ Μ. ά ρχ ι μα νδ ρί τ ης Μ ιχ α ή λ
Κων σταν τι νί δη ς καί σημερινός ’Αρ χι ε πί σ κο πο ς Νέ ας Ύόρκης, θ ρ ά ξ
επίσης τήν κ α τ α γ ω γ ή ν , π ρ ο ϊ σ τ ά μ ε ν ο ς του ελληνικού καθεδρικού
ν αοϋ του Λονδίνου προσεφώνησε κ α τ α λ λ ή λ ω ς τόν έ ο ρ τ ά ζ ο ν τ α μέ
π ρό σθ ε το ν καί έμμετρον π ρ ο σ λ α λ ι ά ν , άπή ντησ ε δέ ό Μητ ροπ ολ ίτης
θ υ α τ ε ί ρ ω ν διά β αρ υσ η μά ντ ο υ ά γ ορ ε ύ σ ε ω ς χα ρ ακ τη ρ ιζ ού σ ης τό ήθος
καί τήν μετριοφροσύνην του, ώς ή ώς ά ν ω β ρ α χ ε ί α περικοπή, διότι ή
ά ν α γ ρ α φ ή ο λοκλήρου τής μακ ρο σκ ελού ς ομιλίας του δέν δ ύ ν ατ α ι ν ά
περιληφθή είς τό παρόν ά λ λ ά δημοσιεύεται είς τήν περιγραφήν τής
έορτής τοΰ Λά μπ ε θ.
Αί εφημερίδες τής Κ ω ν σ τ α ν τ ι ν ο υ π ό λ ε ω ς τής έ πο χή ς έκείνης
καί τό ήθικοθρησκευτικόν περιοδικόν « ’Ορθοδοξία» α ν α φ έρ ο υν δ τ ι :
« π α ρ ά τ ά ς χ α λ ε π ά ς ήμέρας του π ρώτου π αγ κ οσ μί ο υ π ολέ μου, ό Σ ε ­
λεύκειας Γ ε ρ μα ν ός άνε δε ίχθη σ χ ο λ ά ρ χ η ς έ π ι β ά λ λ ω ν τήν π ε ι θ α ρ χ ί α ν
καί τό νοικοκύρευμα. Είς ό λ ο υ ς — τούς π ο λ λ ο ύ ς — μ αθ η τ ά ς του άφή-
κεν ά ρ ί σ τ α ς έ ν τ υ π ώσ ει ς καί ώς καθ ηγ ητής καί ώς διοικητής καί π ν ε υ ­
ματικός π ατ ήρ, β α θ έ ω ς σ υν α ι σ θ α ν ό μ ε ν ο ς τήν ά πο σ τ ο λ ή ν τών τροφί­
μων τής γ ε ρ α ρ α ς Σ χ ο λ ή ς , π ρο ορ ι ζο μ έν ων διά κατεύθ υνσιν ψυχών
καί διακυβέρνησιν τής Έ κ κ λ η σ ί α ς του Χριστοΰ ».
Έ ν ώ έδί δασκ εν είς τήν θ ε ο λ ο γ ι κ ή ν Σ χ ο λ ή ν σ υ ν έγ ρ αψ ε πρός
χρήσιν τών σ π ο υ δ α σ τ ώ ν ά νε κ δ ό τ ο υ ς π ρ α γ μ α τ ε ί α ς σ χε τι κάς μέ γ ενικά
θ ε ολογ ικ ά ζ η τ ή μ α τ α , σ υ μ π ε ρ ι λ α μ β α ν ο μ έ ν η ς μιας ε ι σ α γ ω γ ή ς είς τήν
Κ. Διαθήκην καί μ ια ς π ρ α γ μ α τ ε ί α ς περί Δ ό γ μ α τ ο ς και Σ υμ βολισμού.
Έ κ τ ο ς τής διατριβής του έπί Διδ ακ το ρ ία τής Φι λο σ οφ ία ς «Αί Φ ιλο ­
σοφικά! ί δ έ α l τοΰ ' Ι ππ ο λ ύ τ ο υ » (γερμανιστί), έδημοσίευσε δ ι άφ ορ α φι­
λ ο λ ο γ ι κ ά δοκίμια καί π ρ α γ μ α τ ε ί α ς είς τά ελληνικά περιοδικά « Ό
Νέος Ποιμήν» καί « ’Ορθοδοξία», κ α θώ ς καί είς ά γ γ λ ι κ ά κ αί γ ε ρ ­
μαν ικ ά περιοδικά.
Έ κ π α ρ α λ λ ή λ ο υ ό ευρ υμ αθή ς καθηγητής καί σ χ ο λ ά ρ χ η ς π α ρ ά
τήν συνεχή έ ν ασ χό λησ ιν είς τά ώς ά ν ω καθήκο ντ ά του δέν έ π αυ σ ε
ν ά φ λέ γητα ι ά π ό τόν διακαή π όθον νά ϊδη έλευθερουμένην τήν ά γ α -
 Ώ ο λ ιτιχ ο ν Μ νημόουνον Μ ητροπολίτου Θ υ α τείρω ν 107

πητήν μας π α τ ρί δ α. Σ υ ν ε π ή ξ α μ ε ν τότε πρός α ύ τό ν τόν σκοπόν έν

Κων/ πόλει τό σ ω μ α τ ε ΐ ο ν « θ ρ ακ ι κή " Ενωσις» φιλοξενηθέν είς τήν στ έ­
γ ην τοΟ π α λ α ι μ ά χ ο υ Φιλο λο γι κο ύ Σ υ λ λ ό γ ο υ . Ό σοφός δ ιδ άσκ αλ ο ς
δέν έλησμόνει τόν ένθουσιώδη π ατ ρ ιώ τη ν καί π α ρ ά τούς λ ό γ ω τής
θέσεώς του έ ν δ οι α σμ ο ύς ά ν έ λ α β ε τήν προεδρείαν καί έ θέσαμεν τ ά ς
βάσειο τών έθνικών σκοπών , οϋς έ καλε ΐ το μ ε τ ’ ά λ λ ω ν σ υ μ π α τ ρ ι ω τ ώ ν
έξ Ά ν α τ . Θράκης νά έξυπηρετήση ή Ό ρ γ ά ν ω σ ί ς μ ας έκείνη. Π ρ ά ­
γ μ α τ ι δέ δ τ αν διά λ ό γ ο υ ς ά ν ε ξ α ρ τ ή τ ο υ ς τής θ ελήσ εώ ς του ή να γ κά -
σθη νά ά π ο χ ω ρ ή σ η έκ τής πρ οε δρε ίας , ή θ ρ α κ ι κ ή ' Έ ν ω σ ι ς συνεχί-
σ α σ α τούς ά γ ώ ν α ς της έφερεν είς α ί σ ι ο ν π έ ρ α ς τό ά ν αλ ηφ θ έν έργον,
σ υ λ λ έ ξ α σ α δ ι ’ έ πι το π ίο υ μ ε τ α β ά σ ε ω ς τών μελών τού Δ/κού Σ υ μ β ο υ ­
λίου της τ ε σ σ α ρ ά κ ο ν τ α χ ι λ ι ά δ α ς ύ π ο γ ρ α φ ά ς τών κατοίκων τής Ά ν α τ .
Θράκης, α ϊ τι ν ες ά π ο σ τ α λ ε ΐ σ α ι δ ι ’ επ ιτρ οπ ής έκ θ ρ α κ ώ ν είς Α μ ε ρ ι ­
κήν συ νε τ έλ ε σα ν είς τήν ά π ε λ ευ θ έρ ω σι ν τής π ατ ρίδος μας. Ό τότε
έν Κων /πόλε ι Πρέσβυς τής Ε λ λ ά δ ο ς Εύθύμιος Κ α ν ε λ λ ό π ο υ λ ο ς μ ε θ ’
οδ σ τ ε ν ό τ α τ α έπί τούτου σ υν ει ργ άσθημ εν μ ά ς έ ξέφρασε μετά τού
στ ρατι ωτικού ά π ε σ τ α λ μ έ ν ο υ Σ τ ρ α τ η γ ο ύ Κα τε χά κ η τ άς ε υ χ α ρι σ τ ί ας
καί τήν ε ύαρ έσκ ει αν τής Ε λ λ η ν ι κ ή ς Κυβερνήσεως. Α μ ε τ ά π ε ι σ τ ο ι
ημείς ν ο σ τ α λ γ ο ί ά ό υ ν α τ ο ΰ μ ε ν ν ά σ υ γ κ ρα τ ήσ ω με ν καί ά πο τ ρ έ ψ ω μ ε ν
τ ά ς μ ε λ α γ χ ο λ ι κ ά ς ά να μ ν ή σ ε ι ς μ α ς ά π ό τήν ά γ α π η μ έ ν η ν π α τ ρ ί δ α μέ
τά ά π ω λ ε σ θ έ ν τ α ά νε κτ ίμ ητ α έδάφη, ζ ω ν τ α ν ε ύ ο υ ν δέ αί ά να μν ήσ ει ς
α δ τ α ι έν τον ώτε ρον σήμερον δ τ αν π ο λ υ π λ η θ ε ί ς ά δελφοί τής δ ούλης
Μ ε γ α λ ο ν ή σ ο υ ά γ ω ν ί ζ ο ν τ α ι πρ ός άπόκτησιν τής σκαιώς κ α τ α π α τ ο υ -
μένης έ λευθερίας των. (Χειροκροτήματα).
Κ α τ ά Μ ά ϊ ο ν τού 1922, έπί τής Π α τ ρ ι α ρ χ ε ί α ς Μελετίου, Π α τ ρ ι ­
ά ρχ ου εύρυτέρας δ ιο ρθοδόξου καί διαχριστιανικής ά ντ ιλήψ εω ς έξε-
λέ γη ό Σ ελ ε ύκ ε ια ς Γ ε ρ μα ν ός Α ρ χ ι ε π ί σ κ ο π ο ς τής ά ρ χ α ί α ς έ π α ρ χ ί α ς
θ υ α τ ε ί ρ ω ν μιάς τών έιττά Ε κ κ λ η σ ι ώ ν τής Ά π ο κ α λ ύ ψ ε ω ς . Ο θ υ α ­
τείρων Γ ερ μα ν ός ύπήρξεν ό π ρ ώ το ς δστις κ α τ έ λ αβ ε τόν άρχιεπισκο-
πικόν αύτόν θρόνον μέ έ δρ αν τό Λ ον δΐ νον καί δικαιοδοσίαν π ν ε υ μ α ­
τικήν έκτεινομένην έφ’ ολοκλήρου τής Δυτικής καί Κε ν τρ ώα ς Ε υ ρ ώ ­
πης. 'Η Μ. Έ κ λ λ η σ ί α ά π ο β λ έ ψ α σ α είς τήν π λο υσ ί αν καί καρποφό-
ρον α υ το ύ δράσιν έν τή θ ε ο λ . Σ χ ο λ ή , καί ά με ίβ ουσα τήν έ π ιτ υχ ί αν
α υ το ύ ώς σ χ ο λ ά ρ χ ο υ είς κρίσιμους π ερ ιστά σε ις προέβη είς τήν σπου-
δ αί α ν ταύτην τοποθέτησιν, είς ήν ά νεδείχθη καί π ά λ ι ν άξιος τού
ά να τ ε θ έ ν τ ο ς είς α ύ τ όν νέου ύψηλοΰ λ ε ιτ ου ρ γή μα τ ος . Ά π ό τής
έγ κα θι δ ρύ σε ως α υτ ού έν τή ν έα έ δρ α καί κυρίοος ά π ό τού 1924 άρ-
χε τα ι ν έα περίοδος σ τ α δ ιο δρ ο μί α ς διά τόν ά κ ά μ α τ ο ν 'Ιεράρχην. Ά -
φοσιουται είς τό νέον του έργον τής δ ι α π ο ι μ ά ν σ ε ω ς τού ά ν ά τά
κράτη τής Ευ ρ ώπ ης δ ια μέ ν ον το ς ορθοδόξου π ληθυσμού καί τής έκ-
 108 ‘ Ο μ ι λ ί α Φ. Μ α ν ο υ η λ ί δ ο υ

π ρ ο σ ω π ή σ ε ω ς τοϋ Οίκουμενικοϋ Π ατ ρι αρχ εί ου ώς Ά π ο κ ρ ι σ ά ρ ι ο ς

αύ τοϋ π α ρ ά τη Ά γ γ λ ι κ α ν ι κ ή Έ κ κ λ η σ ί α . Μέ α υτο θ υσ ί αν ώ ς κ α λ ό ς
στ ρατι ώτης τοϋ Χριστοϋ α γ ω ν ί ζ ε τ α ι καί δέν π αύ ε ι πε ρι οδε ύων ν ά
ε πι σκ έπ τε τα ι τά ο ρ θό δο ξ α κέντρα, ιερουργών, π η γ ν ό ω ν ν έ α ς κιβω­
τ ούς σωτ ηρίας, κηρύττων, έ μ ψυχω ν, σ υσ φ ί γ γ ω ν διά της προσωπικής
του έ π ε μ β ά σ ε ω ς τούς δεσμούς μ ε τ α ξύ τών όρθοδόξων. Κα τά τήν έκλο-
γ ήν τώ 1924 τοϋ Μητροπολίτου Ά μ α σ ε ί α ς Γ ερμαν οΰ ώς έ ξά ρ χο υ
Κεντρικής Ε υρ ώπης , ό Μητροπολίτης θ υ α τ ε ί ρ ω ν ο ν ο μ ά ζ ε τ α ι έ ξ α ρ χ ο ς
Δυτικής καί Νοτίου Ε ύρ ώπ ης . Μ ε τά τόν θ ά ν α τ ο ν δ μω ς τοΰ Μη τ ρο πο ­
λίτου Ά μ α σ ε ί α ς τώ 1936 τό Έ ξ α ρ χ ά τ ο ν Κεντρικής Ε ύ ρ ώ πη ς σ υ γ ­
χ ω ν ε ύ ε τ α ι π ά λ ι ν μ ετ ά τής Δυτικής καί ό άείμνηστος θ υ α τ ε ί ρ ω ν έπα-
ν α κ τ α τόν άρχικόν τίτλον τοϋ έ ξ άρ χο υ Δυτικής καί Κεντρικής Ε ύ ­
ρώπης. Β α θ ύ τ α τ ο ς γ ν ώ σ τ η ς έκτος τής ελληνικής, τής γ α λ λ ι κ ή ς καί
τής γ ερ μαν ικής έ χ ω ν ήδη τήν έ δραν του έν Λονδίνω έ κμ αν θ άν ε ι
κ α τ ά τρόπον άρτιον καί τήν Α γ γ λ ι κ ή ν . Ό ά εί μν ηστος Γε ρμ αν ός
ώφειλεν οΰτω καί είς τήν γ λ ω σ σ ο μ ά θ ε ι ά ν του έ ν α σημαντι κόν μέρος
τής έ π ι τ υ χ ί α ς του έν τώ έξωτερικώ κ α τ ά τούς έκκλησιαστικούς καί
δ ι π λ ω μ α τ ι κ ο ύ ς ά γ ώ ν α ς του είς τ ά ς Ε υ ρ ω π α ϊ κ ό ς χ ώ ρ α ς δ που ήτο
δ ι α π ε π ι σ τ ε υ μ έ ν ο ς . Είς τήν φωτεινήν π ρ οσω πι κό τη τά του έ ν απ έ θε τε
κ α τ ά τ ά ς έ<άστοτε π εριστάσεις , τήν έκπρ οσώπ ησι ν αύτής, ή Π ρ ω τ ό ­
θρονος Έ κ κ λ η σ ί α Κ ω ν σ τ α ν τ ι ν ο υ π ό λ ε ω ς . CH β α θ ε ΐ α θρησκευτικότης
του, ή φ ωτο βόλος πίστις του καί ή ε ύ λ ο γ ο ς έμμονή είς τόν ά γ ώ ν α
τ ών δικαίων ά π ό ψ ε ω ν τής ’Ορ θο δόξο υ Έ κ κ λ η σ ί α ς εί ναι χ α ρ ακ τη ρ ι­
στικά τοΰ θ υ α τ ε ί ρ ω ν Γε ρμ αν οϋ Ά λ λ ά καί ά λλ η τις πίστ ις, πί στι ς άκρά-
δ α ν τ ο ς καί κ α τ α φ α ν ή ς δτι ε ί ναι θλιβερόν οί χριστιανοί, οί προτρα-
π έν τε ς « ϊν α π ά ν τ ε ς έν ώσιν» ε ί ν α ι διηρημένοι είς ο μ ά δ α ς , άν δχι
έχθρικάς, ά λ λ ά έστω ά ντ ι κε ι μέ να ς, έ νέπ νε εν α ύ τό ν είς τό νά έργά-
ζηται ά ν ε ν δ ό τ ω ς διά τόν σχ ημ α τι σμ ό ν α τ μ ό σ φ α ι ρ α ς δ ι α φ α ν ο ϋ ς έν τή
όποία ν ά φαίνηται ώ ρ αί α ή ψυχική έπ αφή δλων τών Χριστιανών.
' Η π ρ ο σ π ά θ ε ι ά του αυτη ήτο κ α τ ά δ η λ ο ς έν τή συσφίγ ξε ι τών
σχ έσε ων μ ετα ξύ ’Ο ρ θ οδ ό ξο υ καί Ά γ γ λ ι κ α ν ι κ ή ς Έ κ κ λ η σ ί α ς . Αί τοι-
α ΰ τ α ι σχέσεις μή π ερ ι ορ ι ζό μ εν αι μόνον πρός Ε κ κ λ η σ ι α σ τ ι κ ά π ρ ό ­
σ ω π α , ά λ λ ’ έ πε κτ ει ν όμ εν αι καί είς π ολ ιτ ι κο ύ ς κύκλους, σημαντι κά
έ ν ί σ χ υ σ α ν τήν θέσιν τοϋ Οίκουμ. Π ατ ρι αρχ ε ίο υ. Τό κ α θ ’ δλου δέ δια-
χριστιανικόν π ν ε ϋ μ α τής π ρ οσ ωπ ικ ό τη τ άς του καί ή π ρ ο σ π ά θ ε ι α π ρ ο ­
βολής τής ο ρ θ ο δο ξ ί ας έν τή σκέψει καί τών ά λ λ ω ν έκκλησιών καί χ ρ ι ­
στιανικών ο μο λο γι ών , π ρ ου κ άλ ε σε τήν έκτίμησιν καί τόν σε βα σμ ό ν
μ ε γ ά λ ω ν έ κ π ρ ο σ ώ π ω ν τών έκκλησιών τής Δ ύ σ ε ω ς , δΓ δ καί όπήρξεν
ε ί ς τ ών έξ π ρ οέ δ ρ ω ν τ ο ϋ Πα γ κο σ μ ί ο υ Συ μβ ου λί ο υ τών Έ κκ λ η σ ι ώ ν
(Π.Σ.Ε.) καί ά ν τ ι π ρό εδ ρ ος τής έ πι τρ οπ ής Πίστεως καί Τ ά ξ ε ω ς (Π-ξΤ).
 Ι ί ο λ ιτ ι κ δ ν Μ νημ ό συνο ν Μ η τ ρ ο π ο λ ίτ ο υ Θ υα τείρω ν 109

Αί δέ σοφαί καί σ α φ ε ί ς θε ολ ογ ικ αί του γ ν ώ μ α μ είς π ο λ λ ά εκκλησια­

στικά ή π α ν χ ρ ι σ τ ι α ν ι κ ά συνέ δρια, π ρ ο σ ε π ό ρ ι σ α ν α ύ τώ τόν τίτλον του
σοφοΟ ά π ό μέρους π ο λ λ ώ ν έκκλησιαστικών καί πολιτικών π ρ ο σ ω π ι ­
κοτήτων, καί έτιμήθη διά τιμητικών δ ι π λ ω μ ά τ ω ν ό ν ο μ α σ τ ώ ν Π α ν ε π ι ­
στημίων ώ ς τοΰ Παν επι στημί ου τής ’Οξφόρδης καί τής Ν έα ς Ύόρκης.
Ούδείς ο ρ θόδοξ ος κληρικός π α ρ α τ η ρ ε ί ό Μ η τ ρ ο π ο λ ί τ η ς ’Η λ ι ο υ πό λ ε ως
κ. Γ εν νά δι ος έν ’Α γ γ λ ί α δ ιαμε ίν ας , έκέρδισε τόσον έδαφος ά γ ά π η ς
έ κτιμήσεως καί φιλίας μ ετ α ξύ τών ά γ γ λ ι κ α ν ώ ν δσον ό θ υ α τ ε ί ρ ω ν
Γ ερμανός. Ή ά γ γ λ ι κ ή Αύλή ώς καί ά λ λ α ε υ ρ ω π α ϊ κ ά ά να κ τ ο β ο ύ λ ι α
έ π α ν ε ι λη μμ έ νω ς έτίμησαν τών Ι ε ρ ά ρ χ η ν ή δέ Ά γ γ λ ι κ α ν ι κ ή Ε κ κ λ η ­
σί α του ά πέ ν ει μ ε τόν Σταυρόν τοϋ Α ά μ π ε ϋ ' έν έπισήμω τελετή
τώ 1942. Τό τε κ ατ ό π ι ν οδ ηγ ιών τοΰ ε πισκόπου του Γκλώτσεστερ, ό
γενικός γ ρ α μ μ α τ ε ύ ς του Συμβουλί ου τής ’Αγ γ λ ι κ ή ς Έ κ κ λ η σ ί α ς έπί
τ ών σχ έ σε ω ν μετά τ ών Ξ έν ω ν ά π ε φ ά σ ι σ ε ν δ π ω ς ό σ ύ λ λ ο γ ο ς τής Νί­
κ α ι α ς δώση δεξίωσιν π ρ ό ς τιμήν του ’Α ρ χι ε π ι σκ όπ ο υ Γ ερμαν ού είς
τ ά ς 16 ’Ιουνίου καί ά π έ σ τε ι λε προσκλήσεις πρ ός σ π ά ν ι ά ς τούς ένο-
ριακούς έπισκ όπ ους τής ’Α γ γ λ ί α ς καί ά π α ν τ α τά μέλη του κλήρου.
Ό σ ύ λ λ ο γ ο ς τής Νίκαιας ίδρύθη τώ 1925, κ α τ ά τό κ α τ α σ τα τ ικ ό ν δέ
α ύτ οΰ μ ε τα ξύ τών σκ ο πώ ν του, τή έγκρίσει τοΰ ’Αρχι επ ισ κόπ ου τής
Κα ν τ α ο υ ρί α ς ε ί ν αι κ αί ν ά δεξιοΰται καί τιμα διακεκριμμένα μέλη ά λ ­
λ ω ν έκκλησιών. Κ α τ ά τήν ύ πο δ οχ ήν τ α ύ τη ν προσεφέρθη είς τόν Μη­
τροπολίτην θ υ α τ ε ί ρ ω ν ό Σ τ α υ ρ ό ς τοΰ Λ ά μ π ε θ καθιερωθείς τώ 1940.
Τό π ρ ω τ ό τ υ π ο ν τοΰ Σ τ α υ ρ ο ΰ άνευρέθη είς π α λ α ι ό ν ά γ γ λ ι κ ό ν τάφον
καί έχει σχέδιον β υ ζα ν τ ι ν ό ν καί ά γ γ λ ι κ ό ν . Ε ί ν α ι σύμβολον ε ξα ιρ ετ ι­
κής τιμής ά π ο ν ε μ ό μ ε ν ο ν ύπό τοΰ ’Ά γ γ λ ο υ Πριμάτου είς ξ έν ους έκ-
κλησιαστικούς, οϊτινες ιδιαιτέρως συν ετ έλ εσ α ν είς τήν ά λ λ η λ ε γ γ ύ η ν
τών ’Εκκλησιών. Ό Μητ ρο πολ ίτης θ υ α τ ε ί ρ ω ν π ρ ώ τ ο ς έτιμήθη μέ τόν
Σ τ α υ ρ ό ν τοΰτον. Κ α τ ά τήν τελετήν π α ρ έ στ η σ αν ό ’Αρ χι ε πί σ κο πο ς τής
Κ α ν τ α ο υ ρ ί α ς Δόκτωρ Τ έ μπ λ, οστις έ π α ρ ο υ σ ί α σ ε τόν Μητροπολίτην
θ υ α τ ε ί ρ ω ν διά μακ ροσκ ελο ΰς θερμοΰ λ όγ ου, δ ώδε κα ’Ά γ γ λ ο ι έπί-
σκοποι καί π ο λ λ ά ά λ λ α μέλη τοΰ ά γ γ λ ι κ ο ΰ κλήρου καί τών ξέν ων
έκκλησιών. Πα ρέ στ ησ α ν ώ σ α ύ τ ω ς Π ρ ω θυ π ου ρ γο ί καί ά ν τ ι π ρ ό σ ω π ο ι
δ λ ων τών Κυβερνήσεων τών ελε υθέ ρων καί κ α τ εχ ο μέ νω ν κ ρατών. Ό
τιμηθείς Μητ ρο π ολ ί τη ς έξεφώνησε β α ρ υ σ ή μα ντ ο ν λόγον. Α ν τ α π ο κ ρ ί ­
σεις τής εορτής έδημοσιευθησαν είς δ λ α ς τ ά ς ά γ γ λ ι κ ά ς έφημερίδας
μέ έπαινετι κούς λ ό γ ο υ ς καί σ χ ό λ ι α διά τήν π ρο σωπ ικ ό τη τ α κ αί τό
ερ γο ν τοΰ Γερμανοΰ. Οί T I M E S δέ τοΰ Λονδίνου ά φι έρ ωσα ν ύπό
τόν τίτλον « Κα ν τα ο υρ ί α καί Κ ω ν / π ο λ ι ς » μακρόν άρθρον π ρός τιμήν
του. Ό Μητ ρο π ολ ί τη ς Γ ε ρ μ α ν ό ς έ λ αβ ε ν έ π ’ ευκαιρία π λήθ ος σ υ γ χ α ­
 110 cΟ μ ι λ ί α Φ. Μ α ν ο υ η λ ί δ ο υ

ρητηρίων έ π ι στ ο λώ ν ά π ό επισήμους π ρ ο σω πι κ ότ η τα ς τοΰ κλήρου καί

τής Πο λι τε ίας μή π αρ ε υρ ε θ ε ί σ α ς είς τήν τελετήν.
Αί έξαιρετικαί δέ α ΰ τ α ι τιμαί ήσαν εύρ υτέ ρας έκτάσε ως. Έ ν
τω π ρ ο σ ώ π ω τοΰ Μητ ρο πολ ίτου θ υ α τ ε ί ρ ω ν τό Οίκουμ. Π α τ ρ ι α ρ χ ε ΐ ο ν
έπανευρίσκει τό κύρος α ύτ οΰ ώς κορυφή τής ’Ορθ οδ οξί ας καί δ ι ’
α ύτ οΰ π ρ ο ε β ά λ λ ε τ ο ή Μία ' Α γ ί α Καθολική καί Ά π ο σ τ ο λ ι κ ή Ε κ κ λ η ­
σία ώς ζ ώ σ α π ρ α γ μ α τ ι κ ό τ η ς . Δ ι ’ δλην του αυ τήν τήν πνευματι κήν
προσφοράν έν συνοδική συνεδρεία κ α τ ά μήνα Α ύ γ ο υ σ τ ο ν τοΰ 1950
άπε ψα σί σ θη ά π ό μέρους τοΰ Οίκουμ. Π ατ ρι αρχ εί ου νά τιμηθή ό θ υ α ­
τείρων Γ ερ μα ν ός δ ι ’ έκδόσεως ά να μν ησ τι κο ΰ τόμου.
’Α κ ού ρ ασ τ ος είς τ ά ποιμαντορικής καί διοικητικής φύσε ως κ α ­
θήκοντα αύτοΰ, ευρισκε καιρόν καί π ρ ό ς σ υ γγ ρ αφ ήν . Υ π ή ρ ξ ε συγ-
γ ρ α φ ε ύ ς δ ι αφ ό ρω ν θε ο λο γι κ ών καί ιστορικών π ον ημ ά των , σ υ ν ε ρ γ ά ­
της δέ α γ γ λ ι κ ώ ν καί ελληνικών περιοδικών έπί θρησκευτικών ζ ητ η­
μ άτ ων. Έ π α ν ε ι λ η μ μ έ ν ω ς έτίμησε τόν Ρ αδ ιοφωνι κόν Σ τ α θ μ ό ν τοΰ
Λονδίνου δΓ ομιλιών του. Έ κ τ ο ς τών ά να φ ε ρ θ έ ν τ ω ν ξένων Π α ν ε π ι ­
στημίων καί τό Πα νεπ ισ τή μι ον ’Αθ η νώ ν τόν έξέλεξεν έπίτιμον Δ ι δ ά ­
κτορα. Αί Κυβερνήσεις Ε λ λ ά δ ο ς , Βρ ετ τ αν ί ας , Ρ ω σ σ ί α ς , Γιουγκο-
σ λ α υ ΐ α ς , Σο υηδ ίας, Λετονίας, Ε σ θ ο ν ί α ς , Λιθουανί ας, Αύσ τρ ία ς καί
Π ο λ ω ν ί α ς τόν έτίμησαν μέ ά ν ώ τ ε ρ α π αρ ά σ η μ α .
Ό θ ά ν α τ ό ς του συνέβη τώ ε σ π έ ρ α ς τής 23ης ’Ιανουάριου 1951
καί ώ ρ αν 9.45’ έν τώ π α ν επ ί σ τη μι α κ ώ νοσοκομείω τοΰ Λονδίνου ένθα
ένοσηλεύετο. Μ ε τ ά τήν ποιμαντορικήν κ α τ ά τό θέρος 1950 περιοδείαν
του ά ν ά τήν Κεντρικήν Ε ύρ ώπ ην έπι στ ρέ ψα ς είς Λον δϊ νον ήσθάνε το
κ όπωσιν. Ύ π ο σ τ ά ς καρδιακήν κρίσιν είσήλθεν είς τό ν οσοκομε ΐον
ά λ λ ’ ή ν όσος ένεφανίσθη μέ π ο λ λ ά ς π ε ρ ί π λ ο κ ό ς υπό τήν προσβολήν
τών όποιων ύπέκυψεν ό Γ εραρός Ι ε ρ ά ρ χ η ς . ' Η Α. θ . Π α ν α γ ι ό τ η ς έν
τή συνοδική συνεδρία τής 25ης Ι α ν ο υ ά ρ ι ο υ 1951 έν κ α τ α φ α ν ή θλίψει
ά νε κοίνωσε ν είς τήν ' Α γ ί α ν καί Ι ε ρ ό ν Σ ύ ν ο δο ν τόν θ ά ν α τ ο ν τοΰ άει-
μνήστου, έ ξ ά ρ α σ α τάς π ολυ τί μ ου ς ύπηρεσί ας, α ς προσέφερεν είς τήν
Τροφόν θ ε ο λ ο γ ι κ ή ν Σ χ ο λή ν, είς τήν Ί ε ρ ά ν Μητρόπολιν θ υ α τ ε ί ρ ω ν
καί γενικώτερον είς τήν Ε κ κ λ η σ ί α ν , ήν έ π α ξ ί ω ς έ ξε π ρο σώ πη σ εν
ά π α ν τ α χ ο ΰ καί έτόνισεν δτι ό θ ά ν α τ ο ς τοΰ έκλιπόντος Μητ ροπολίτου
ε ί ν αι μ ε γ ά λ η ά π ώ λ ε ι α διά τήν Ε κ κ λ η σ ί α ν τήν όποι αν τόσον έτίμη­
σε μέ τήν εύορκον δ ι ακ ον ί αν καί τό μ έ γ α έπιστημονικόν κΰρος
αύτοΰ. Ή ' Α γ ί α καί Ι ε ρ ά Σ ύ ν ο δ ο ς συμ με ρι σθ εΐ σα τήν θλίψιν καί
έ γ ε ρθ ε ΐ σ α μ ετ ά τής Α. θ . Π α ν α γ ι ό τ η τ ο ς έδεήθη ύπέρ ά ν α π α ύ σ ε ω ς
τής μ ακ α ρ ί α ς αύτο ΰ ψυχής έν σ κη να ϊ ς δικαίων. ' Ώ ρι σ ε δέ δ π ω ς τής
κηδείας α ύτ οΰ τήν 3ην Φεβρ ου άρ ιου προστή ό Σεβ. Μητροπολίτης
Φ ι λ α δ έ λ φ ε ι α ς κ. Ά θ η ν α γ ό ρ α ς , σ υμ μ ετ εχ όν τ ων καί τοΰ έν Παρισίοις
 Ι ί ο λ ι τ ι κ ό ν Μ ν η μ ό σ υ ν ο ν Μ η τ ρ ο π ο λ ί τ ο υ Θ υ α τείρω ν 111

ευρισκομένου Σεβ. Μ ητ ρ ο πο λ ί τ ο υ Ε δ έ σ σ η ς καί Πέ λλης κ. Παντελεή-

μονος καί του ' Ε π ι σ κ ό π ο υ Κ α τ ά ν η ς κ. ΚασσιανοΟ. "Οτι δέ μ έ γ α ς
ύπήρξεν ό άνήρ και μ έ γ α άφήκε κενόν εις τήν ’Εκκλησίαν μαρ τυρε ί
καί ή έπί τω θ α ν ά τ ω α ύ τ ο ΰ ά ρ θ ρ ο γ ρ α φ ί α του ά γ λ λ ι κ ο υ Τ ύ π ο υ ώς
καί τό ι διαιτέρας σ η μ α σ ί α ς δ ι ά γ γ ε λ μ α του Κ α ν τ α ο υ ρ ί α ς F I C I T E R ,
δστις πρ ός τοίς ά λ λ ο ι ς λ έ γ ε ι : « Ό θ ά ν α τ ό ς του ά π ο τ ε λ ε ΐ μίαν μ ε γ ά ­
λην ά π ώ λ ε ι α ν δι ά τ ούς φ ίλους του έν Μ. Βρεττανία. θ λ ί β ο μ α ι β α θ ύ ­
τ α τ α καί ώ ς σ τ ε νό ς π ρ ο σω π ι κ ό ς του φίλος καί ώς ’Α ρ χι ε πί σ κο πο ς
Κ αν τα ουρί ας . Τ ά κ αθ ή κο ν τά του ώς ’Απ οκρισαρίου του Οικουμενι­
κού Π α τρ ι α ρχ ε ί ου έ π ετ έ λ ε σ ε μέ άφοσίωσιν καί φιλικόν πνε ύμ α. Ή
συμβολή του είς τ ά ς κ α λ ά ς σχ έσε ις μ ετ α ξύ τής Έ κ κ λ η σ ί α ς τής ’Α γ ­
γ λ ί α ς καί τών ' Ο ρ θ ο δ ό ξ ω ν Έ κ κ λ η σ ι ώ ν ιδίως τής Κ ω ν σ τ α ν τ ι ν ο υ π ό ­
λ ε ω ς καί τής Ε λ λ ά δ ο ς ε ί ναι ά ν υ π ο λ ό γ ι σ τ ο ς . Ε π ί σ η ς μ έ γ α υπήρξε
καί τό έ ρ γο ν του διά τήν ά μ ο ι β α ί α ν κ ατ αν όησ ιν μ ε τα ξύ τών ’Α γ γ λ ι ­
κ αν ώ ν καί τών ’Ο ρ θο δ όξ ων . Τό γ ε γ ο ν ό ς δτι ύπήρξεν είς τών Προέ ­
δ ρων τοϋ Π. Σ. Ε. ά π ο τ ε λ ε ΐ ά πόδ ει ξ ιν του μακροχρονίου του έργου».
" Ο λ α ι αί έφημερίδες τών ’Αθη νώ ν, τής Ν έ α ς 'Υόρκης, του Δ ο υβ λ ί­
νου κλπ. ά φι έ ρ ω σ α ν β ιο γ ρα φι κ ά σ η με ι ώ μ α τ α καί έ π α ι ν ε τ ι κ ό τ α τ α
σχόλια. Οί T I M E S τοϋ Λονδίνου έ δημοσίε υσαν έ π α ν ε ιλ η μμ έ να ειδικά
ά ρ θρ α κ α θ ώ ς καί αί λ ο ι π α ί έφημερίδες τής ’Α γ γλ ικ ής Πρωτευούσης
καί τών ά λ λ ω ν Ε ύ ρ ω π α ϊ κ ώ ν χ ωρ ών .
' Η έπί τ ρι ά κο ντ α έν τούτοις σ υ ν α π τ ά έτη κολοσσιαία καί π ο ­
λ υ σ χ ιδ ή ς δρά σι ς του θ υ α τ ε ί ρ ω ν Γ ε ρμ αν ού ώς Έ ξ ά ρ χ ο υ Δυτικής καί
Κ ε ντ ρώ α ς Ε ύ ρ ώ π η ς δέν δ ύ ν α τ α ι νά κλείση μέ όσα άνε φέ ραμε ν, διότι
ή έν τή ξένη τρ ια κ ον τα ετ ή ς π ο ι μ α ν τ ο ρ ί α του περιέχει ένδιαφέροντα
σ η με ί α ιστορικής σ υ ν ά μ α ση μασ ίας , τ ά ό π ο ΐ α θά έ π ρε πε ν ά άκου-
σθοΰν κ α τ ά τήν σημερινήν συ γκ έν τρ ωσ ιν . Ά π ε τ ά θ η μ ε ν πρός π α ­
λ α ι ό ν φίλον μ ας , τόν έ ν τ ι μό τ α το ν κ. A. Α. Π άλλην , ά κ ά μ α τ ο ν ι στ ο­
ριοδίφην, μέ ά ξιοσημε ίωτον έθνικήν δ ρά σι ν ώς μέλος τής Ε π ι τ ρ ο π ή ς
Ά π ο κ α τ α σ τ ά σ ε ω ς Π ρ ο σφ ύ γ ω ν καί στενόν συ ν ερ γ άτ ην τοΰ Οίκουμ.
Π α τ ρ ι ά ρ χ ο υ Μελετίου Α ' έν Κων στ αν τ ιν ο υπ ό λε ι . Ε ϊ με θ α ε ύ τ υ χ ε ΐ ς
διότι ό κ. Π ά λλ ης ά π ε δ έ χ θ η τήν π α ρ ά κ λ η σ ί ν μ ας κα'ι ά ν έ λ α β ε ν ά
έξιστορήση σήμερον έν λ ε πτ ομ ερ εί α τ ά τής έν Λονδίνω καί λοιπή
Εύ ρ ώπ η δ ρ ά σ ε ω ς τοϋ ά ειμν ήστου Γ ε ρμ α ν ο ΰ μετά τοϋ οποίου ε ίχ ε
στενήν γ ν ω ρ ι μ ί α ν καί σ υν ε ρ γ α σ ί α ν . Κ α τ α λ λ η λ ο τ έ ρ α εκλογή όμιλη·
τοϋ δέν ήτο δ υ ν α τ ό ν νά έπιτευχθή, έ φ ’ ώ καί έ κφρ άζω πρ ός αύτόν
έκ μέρους τοϋ « θρ α κ ι κ ο ϋ Κέντρου», καί έμοϋ π ρο σωπ ικ ώς, τ ά ς θερ-
μ ο τ ά τ α ς μας ε ύ χ α ρ ι σ τ ί α ς . Ε ύ χ α ρ ι σ τ ί α ς ώ σ α ύ τ ω ς ά π ε υ θ ύ ν ω πρός
ά π α ν τ α ς , οϊτι νε ς έ ν τ α ϋ θ α καί έκ τοΰ έξωτερικοϋ μοί π α ρ έ σ χ ο ν στοι­
χ ε ί α καί υλικόν διά τήν σημερινήν μου ομιλίαν.
 112 cΟ μ ι λ ί α Φ , Μ α ν ο υ ή λ ί δ ο υ

Ε ί ν α ι έν τούτοις α ν ά γ κ η ν ά τ ερ μ ατ ί σω μ εν :
"Ας μ α ς σ υγ χ ω ρ ή σ η ό τι μώμ εν ος νεκρός, διότι ήτο δ υσχ ερ έ ς
τό εργον της ολοκληρωτικής σ υ γ κ ε ν τ ρ ώ σ ε ω ς του τ ε ρ ασ τ ί ας σ η μ α ­
σί ας μ ε γ α λ ε ι ώ δ ο υ ς έ ργ ου του. Ό θ υ α τ ε ί ρ ω ν Γ ερ μα ν ός ένεσάρκου,
δσον ολίγοι, τήν έθνικοθρησκευτικήν π α ρ ά δ ο σ ι ν τής ’Ο ρ θ ο δ ο ξ ί α ς καί
ε ΐχ εν αυτήν βίωμα. Τό εργον τοΟ ’Αρ χι επ ισ κό που χής Έ κ κ λ η σ ί α ς
τ α ύ τ η ς τής Ά π ο κ α λ ύ ψ ε ω ς ύπήρξεν έν τών δ υ σ χ ε ρ έ σ τ α τ ω ν καί μόνον
ή σοφία, ή ά δ ά μ α σ τ ο ς θέλησις, ή έργατι κό της, τό ήθος καί πρό
π α ν τ ό ς ή ψυ χρ α ιμ ί α ή δ ύ ν αν τ ο ν ά τό φέρουν είς αϊσιον πέ ρας. Ε ί να ι
σ π ά ν ι ο ν τό φοανόμενον τής έπί π ε ν τ ήκ ο ντ α πέ ντε σ υ ν α π τ ά έτη σ υ ν ε ­
χούς καί ά νε υ δ ιακ οπ ής έ ξυπηρετήσεως τών σ π ο υ δ α ι ο τ ά τ ω ν συμ φε ­
ρ όν των τής Έ κ κ λ η σ ί α ς καί του "Εθνους.
Καί άκόμη σ πα ν ι ώ τ ε ρ ο ν κ α τ ά τήν μ ακ ρ άν καί κοπιώδη τ αύτη ν δ ι α ­
δρομήν ν ά π α ρ α κ ά μ π τ η τούς σ κ ο πέ λ ου ς καί νά δρέπη ά κ α τ α τ α ύ σ τ ω ς
καί μόνον έ π ι τ υ χ ί α ς καί θ α υμ ασ μό ν . Διότι ό ά εί μν ηστος Γ ε ρμ αν ός
δέν ε ΐχ εν έ χθρούς. Πρ άος, ήρεμος καί γ λυ κ ύς , σε μνός καί μετριό-
ψρων χ ω ρί ς ά λ α ζ ο ν ε ί α ν καί οϊησιν καί δταν ά νή λθ εν είς τ ά ύ π α τ α
ά ξ ι ώ μ α τ α , μέ τήν β α θ ε ΐ α ν κρίσιν καί π ο λ υ μ ά θ ε ι ά ν του, έπειθε τούς
συν ομ ιλ ητά ς, έκέρδιζε χω ρί ς άντιδι κίας τά θ έ μ α τ α καί ά π έ κ τ α φίλους
ειλικρινείς καί άφοσ ιωμ έν ους θ α υ μ α σ τ ό ς . Ό ιστορικός τού μ έ λ λ ο ν ­
τος θά ά σχ ολ η θή μέ τόν βίον καί τήν π ολι τ εί αν του θ υ α τ ε ί ρ ω ν ,
ημ ε ίς δέ θ ά κ α τ α γ ί ν ω μ ε ν , έάν κ ατ αστή έφικτόν, μέ τήν π ερ ι­
σ υλ λ ο γ ή ν καί δημοσίευσιν εις τά « θ ρ α κ ι κ ά » ά νε κδ ότ ων π ρ α γ μ α ­
τειών του. Ό Μητ ρο πο λί της θ υ α τ ε ί ρ ω ν Γ ε ρ μ α νό ς άνε δε ίχθη ά ­
ξιος τής πατ ρί δος . Κ α τά τήν παιδικήν του ήλικίαν μέ ά σβεστον
τήν δίψαν τής μ αθή σε ως, κ α τ α ν α λ ί σ κ ω ν ό λο νυκ τί ας είς μ ε λ έ ­
την, διεκρίθη ώς μαθητής ευφυής καί φιλόπονος. ' Ω ς π ολίτ ης
καί ά ν θ ρ ω π ο ς , έ ν άρ ετο ς χριστιανός, γ νήσ ιο ς δημοκράτης, σ τ ο ρ­
γικός πρός τήν οικογένειαν του, π ρ οση λωμ έν ος είς τ ά έθιμα καί
τ ά ς π α ρ α δ ό σ ε ι ς τής π ατ ρ ί δ ο ς μ ας Θράκης. Ώ ς δ ιάκ ον ος καί Εερεύς
υπ οδ ει γμ α τι κ ός λε υΐτης καί τής ορθοδόξου θρησκείας λειτουργός. Κα τ ό ­
πιν ώς φοιτητής, ούχί ά π λ ώ ς ά ρ ι σ τ οϋ χ ος ά λ λ ’ ά π α ρ ά μ ι λ λ ο ς μ ετ α ξύ
τ ών ά ριστων, δστις ένώ έδι δά σκ ετ ο συνεισέφερε τ α υ τ ο χ ρ ό ν ω ς είς
έ ρευ να ν καί ά πόδ οσί ν . Καί μέ τήν συνεχή ά ν ο δ ο ν τής κλίμακος ό
καθηγητής καί ύ π έρ ο χ ο ς σ χ ο λ ά ρ χ η ς του λ α μ π ρ ο ύ θ ε ο λ ο γ ί κ ο υ καί
’Επιστημονικού φυτωρίου τής κ α τ ά Χάλκην θ ε ο λ ο γ ι κ ή ς μ α ς Σ χ ολ ής .
Ή διέλευσίς του έκειθεν κ α τ ά γενικήν ά ν α γ ν ώ ρ ι σ ι ν άφήκεν έ ποχήν
καί τόν κ α τ α τ ά σ σ ε ι είς τήν χο ρε ία ν τών μ ε γ ά λ ω ν δ ι δ α σ κ ά λ ω ν τής
Έ κ κ λ η σ ί α ς καί του Γένους. Έ ν κ α τ α κ λ ε ΐ δ ι ή έπί ολόκληρον τ ρ ια ­
κ ον τα ετ ίαν έν Λ ο ν δ ί ν φ π οι μαν τ ορ ί α του τόν κ αθι στ ά π α σ ί γ ν ω σ τ ο ν
 Π ο λ ι τ ικ ό ν Μ ν η μ ό ο υ ν ο ν Μ η τ ρ ο π ο λ ίτ ο υ Θ υ α τείρ ω ν 113

είς τήν π α γ κ ό σ μ ι ο ν χρ ι στ ια νο σύ ν ην καί τόν άναοεικνύει ώς σοφόν

κ ά τ ο χο ν τ ών εκκλησιαστικών καί δ ο γμ α τι κ ών θε μ άτ ω ν καί ώς έξαί-
ρετον δ ι πλ ωμ άτ η ν. ^Ηλθεν δ μ ως ή στιγμή, κ α θ ’ ήν, ό π ο λ ύ π λ ε υ ρ ο ς
οδτος Ι ε ρ ά ρ χ η ς , ό Μ έ γ α ς Ά ν ή ρ , ό είς δ λ α ς τ ά ς θέσεις, ά ς του
ένεπιστεύθη ή Ε κ κ λ η σ ί α εύόρκως δ ιακ ον ήσ ας, δέν υ πή ρχ ε πλέον.
" Ο τ α ν συνηντήθημεν δύο έτη προ τοϋ θ α ν ά τ ο υ του έν Ά θ ή -
ν α ι ς μ ά ς έ ξέφρασε τήν ν ο σ τ αλ γι κ ή ν ε πιθυμίαν του νά τερματίση καί
ν ά έ γ κ α τ α σ τ α θ ή είς τήν Ε λ λ ά δ α ά σ χ ο λ ο ύ μ ε ν ο ς μέ τό « θ ρ ακ ι κό ν
Κέντρον», ο δτινος ά ε ί πο τ ε ύττήρξε διακεκριμένον μέλος διά τήν ιστο­
ρίαν τής Θράκης. Ό θ ά ν α τ ο ς άνέ στε ιλε τήν τοιαύτην πρόθεσίν του.
Μέ β α θ υ τ ά τ η ν συγκίνησιν ε ϊ με θα ε υ τυ χ ε ί ς διότι έξεπληρώ-
σα με ν τό σημερινόν καθήκον, καί ή ά ν α γ ν ώ ρ ι σ ι ς ύπό τών προσελ-
θόντων, ους ε ύ χ α ρ ισ το ϋ με ν θε ρμώς, μ άς π λη ρο ί πατ ρι ωτι κής ίκανο-
ποιήσεως. Π α ρ έ χ ο μ ε ν δέ τήν ίεράν ύπόσχεσιν, δτι δλοι οί " Ελλην ες
καί ιδιαιτέρως ήμεΐς οί Θρ άκε ς , μέ τήν ευχήν ν ά εύρίσκη μιμητάς,
θά έ νθυ μού μεθ α μέ ε υλα βή ύπ ε ρη φά νε ι αν τό π α ρ ά δ ε ι γ μ α τοΰ άλη-
σμονήτου Μητρο πο λί το υ θ υ α τ ε ί ρ ω ν Γ ερμ αν ού , τοΰ δ ι α π ρ ε π ο ΰ ς Ι ε ­
ράρχ ου, τοΰ εξαιρετικού ά ν θ ρ ώ π ο υ , τοΰ σοφοΰ δι δα σκ άλ ου, τοΰ με­
γ ά λ ο υ ί εροφάντου τής ’Εκκλησί ας καί τοΰ Γένους. (Χειροκροτήματα).
Πρός το ύς ά ν ω τ έ ρ ω κορυφαίους λ ε ιτ ουρ γο ύς τής Ε κ κ λ η σ ί α ς ,
τούς π αρ ευ ρι σκο μέ νους Μ α κ α ρ ι ώ τ α τ ο ν ’Αρ χι επί σκο πον ’Αθηνών καί
π ά σ η ς Ε λ λ ά δ ο ς , τούς κ.κ. ‘Υπ ο υρ γ ού ς, τούς Σ ε β α σ μ ι ω τ ά τ ο υ ς Μη-
τρ οπ ο λί τ ας , τούς κ. κ. ’Α ρ χ η γ ο ύ ς καί λ οι πο ύς ά ν ω τ έ ρο υ ς λε ιτουρ­
γ ο ύ ς τής Ε κ κ λ η σ ί α ς καί τής Πο λι τ εί ας ά π ευ θύ ν ομ ε ν θ ε ρμ άς ε υ χ α ­
ριστίας.

Έ ν σ υν ε χ ε ί α δίδε τα ι ό λ ό γ ο ς είς τόν δεύτερον όμιλητόν του

Πολιτικοΰ Μνημοσύ νου τοθ Μητ ροπ ολ ίτου θ υ α τ ε ί ρ ω ν Γ ερμαν οΰ
κύριον κ. A. Α. Π ά λ λ η ν :

ΟΜΙΛΙΑ ΤΟΥ κ. Α. Α. ΠΑΛΛΗ ΠΡΩΗΝ ΠΡΕΣΒΕΥΤΟΥ

ΚΑΙ Τ Ε Ω Σ Δ/ ΝΤΟΥ ΤΟΥ ΕΝ ΛΟΝΔ1 ΝΩ ΓΡΑΦΕΙΟΥ
ΤΥΠΟΥ ΤΗΣ Ε ΛΛ Η Μ Κ Η Σ Κ Υ ΒΕ Ρ ΝΗ Σ Ε Ω Σ

f Ο Θ ΥΑ ΤΕΙ Ρ ΩΝ ΓΕΡΜΑΝΟΣ

Μ α κ α ρ ι ώ τ α τ ε , Κύριοι Υπουργοί, Παναγιώτατε, Σεβασμιώ-

τατοι, Κυρίες καί Κύριοι,
Ό ά εί μν ηστο ς θ υ α τ ε ί ρ ω ν Γ ε ρ μ α ν ό ς , πού τιμοΰμε τή μνήμη

«Θ ρα κικά» 8
 114 cΟ μ ι λ ί α A . Α . Π ά λ λ η

του σήμερα, υπήρξε έ ν α ς ά π ό τούς δ ι α π ρ ε π ε σ τ έ ρ ο υ ς ί ε ρ ά ρ χ α ς τής

Ε λ λ η ν ι κ ή ς ’Ο ρ θ οδ ο ξί α ς τών τ ε λε υ τ α ί ων χρόνων.
Π ρ ώ τ α ώς Σ χ ο λ ά ρ χ η ς τής θ ε ο λ ο γ ι κ ή ς Σ χ ο λ ή ς Χάλκης, τότε
πο ύ ε ϊ τ α ν ά κ ό μ α Μητροπολίτης Σελε υκ ία ς, ά λ λ ά ιδίως μετά τό τ έ ­
λος τοΟ Α' π α γ κ ο σ μ ί ο υ π ολέ μου, όπ ό τε τού ά νε τέ θη σ αν έκ μέρους
του Οικουμενικού Π ατ ρι αρχ εί ου λ ε π τ ό τ α τ ε ς ά π ο σ τ ο λ έ ς στήν ’Α ν α τ ο ­
λική καί Κεντρική Ε υρ ώπ η, άνε δε ίχθη ώς επιδέξιος δ ι π λ ω μ ά τ η ς καί
ικαν ός ρυθμιστής τών π ο λ λ α π λ ώ ν εκκλησιαστικών ζ ητη μάτ ων πού
ά ν έ κ υψ α ν μετά τήν δ ιάλυση τής Αύσ τρ ο ου γγ ρ ικ ής καί Ρωσσικής Α υ ­
τ οκ ρατ ορ ίας , στον τομέ α εκείνο τής Ε ύρ ώπ ης .
’Α ρ γ ό τ ε ρ α , με τά τή Μικρασιατική κατ ασ τρ οφή τού 1922, πού
ά π ε μ ά κ ρ υ ν ε τόσους δ ιακεκριμένους ί ε ρά ρ χ α ς ά π ό τό Κέντρο τής
’Ο ρ θο δ οξ ία ς , ό ά εί μν ηστος Γε ρμ αν ός ά νέ λ α β ε , ώς Μητ ροπολίτης
θ υ α τ ε ί ρ ω ν , καί ώς ’Έ ξ α ρ χ ο ς Δυτικής καί Κεντρικής Εύρ ώπ ης , τή
μόνιμη ά ν τ ι π ρ ο σ ώ π ε υ σ η τής Μ ε γ ά λ η ς Έ κ κ λ η σ ί α ς στο Λον δίν ο, πού
τό Οικουμενικό Π α τ ρ ι α ρ χ ε ί ο όρ θώς τό ε ί χ ε ν εκλέξει ώς έδρα τής
Μ ητ ρ ο π ό λ ε ω ς αύτής, λ ό γ ω τής ιδιαιτέρας σ π ο υ δ α ι ό τ η τ ο ς — τόσον
ά π ό εκκλησιαστικής δσον καί ά π ό πολιτικής π λ ε υ ρ ά ς — τ ών σχ έ σε ω ν
τής ’Ο ρ θο δ όξ ου με τά τής Ά γ γ λ ι κ α ν ι κ ή ς ’Εκκλησίας,
Κ α τ ά τά τ ρ ι ά ν τ α χ ρόν ια τής π α ρ α μ ο ν ή ς του στήν ’Α γγ λ ι κ ή
π ρ ω τε ύ ου σ α, ό άείμνηστος Γ ε ρ μ α νό ς έ λ ά μ π ρ υ ν ε τό ύψηλό ά ξ ί ω μ α
πού κ α τ ε ί χ ε , δ ια τ ηρ ήσ α ς π ά ν τ ο τ ε τις πιο ε γκ άρ δι ε ς σχέσεις μέ τούς
ά ρ χ η γ ο ύ ς τής ’Α γ γ λ ι κ α ν ι κ ή ς Έ κ κ λ η σ ί α ς , ύπό τ ών οπ οί ων έξετιμάτο
ιδιαιτέρως ένεκα τής εξαιρετικής του έκκλησιαστικής μορφώσε ως καί
διά τό σεμνόν του χ α ρ α κ τ ή ρ ο ς του.
Σ υ γ χ ρ ό ν ω ς έ π εσ κ έπ τ ετ ο τα κ τι κ ά τις δ ιάφορες ’Ορθόδοξες Κοι­
νότη τε ς τής τόσον ε κτ ετ αμέ νης του δ ι κα ι οδ ο σί α ς— στη Γ α λ λ ί α , στο
Βέλγιο, στη Γ ε ρ μα ν ία , στήν Ε λ β ε τ ί α καί στήν ’Ι τ α λ ί α — καί σ ’ αύτόν
άνετίθετο π ά ν τ α ή ά ν τ ι π ρ ο σ ώ π ε υ σ ι ς τής Μ ε γ ά λ η ς του Χριστού Έ κ ­
κλησίας στ ά διεθνή συνέδρια, δ π ω ς λ. χ. τού Παγ κοσ μί ου Σ υ μβ ο υ ­
λίου τών Έ κ κ λ η σ ι ώ ν , τού γ ν ω σ τ ο ύ ύπ ό τό δ ν ο μα « W O R L D C O U N ­
C I L O F C H U R C H E S » — τά ό π ο ι α περιοδικώς σ υ ν έ ρ χ ο ν τ α ι εΐτε
στήν Ευ ρ ώ π η εϊτε στήν Α μ ε ρ ι κ ή , καί δ πο υ σ υ ν α ν τ ώ ν τ α ι οί άντιπρό-
σω πο ι δ λ ω ν τών χρ ιστιαν ικών δ ο γ μ ά τ ω ν , π λήν τής Καθολικής Έ κ ­
κλησίας, πρ ός συζήτησιν θ ε μ άτ ω ν πού ένδιαφέρουν τις σχέσεις με­
ταξ ύ τών Έ κ κ λ η σ ι ώ ν καί τήν πν ευμ ατι κή καί ηθική π ρ ο α γ ω γ ή τού
χριστιανισμού. Σ τ ά συν έδρια α ύ τ ά ή φωνή τοΰ ' Α ν τ ι πρ ο σώ πο υ
τής Κεφαλής τής ’Ορ θ οδ ο ξί α ς ά κ ο υ ο ν τ α ν π ά ν τ α μέ ιδιαίτερη π ρ ο ­
σοχή καί σεβασ μό .
Ε π ί σ η ς έ πεφορτίζ ετο μέ π λ ε ΐ σ τ ε ς δσες ά λ λ ε ς έκ τακ τες άπο-
 Ώ .ολιτιχ.ον Μ ν η μ ό σ υ ν ο ν Μ η τ ρ ο π ο λ ί τ ο υ Θ υ α τ ε ί ρ ω ν 115

στ ολέ ς στο εξωτερικό, ό π ω ς λ. χ. ότ α ν α ν τ ι π ρ ο σ ώ π ε υ σ ε τό Οικου­

μενικό Π α τ ρ ι α ρ χ ε ί ο στις τ ελ ε τέ ς της ένθρονί σεως τοΟ νέου Π α τ ρ ι ά ρ ­
χ ου Μ ό σ χ α ς καί Πάσης Ρ ω σί α ς ’Αλεξίου, πού έ λ α β α ν χ ώ ρ α στη
Μ ό σ χ α τό 1945.
Είς εμέ έδόθη ή ευκαιρία κ α τ ά τά όκτώ χ ρ όν ι α τής π α ρ α μ ο ­
νής μου στο Λ ο ν δί ν ο έπί κεφαλής του Γραφείου Τ ύπ ο υ καί Πλ η ρο ­
φοριών τής Ε λ λ η ν ι κ ή ς Κυβερνήσεως, νά βρί σκωμαι σέ συχνή έπαφή
μ αζί του καί ν ά ε π ω φ ε λ ο ύ μ α ι τών φ ώτων του, οσάκις έ χρ ει άζ ε το ν ά
π ρο σψ ύγ ω στη γ ν ώ μ η του καί στις γ ν ώ σ ε ι ς του γ ι ά τήν καθοδήγηση
τού Βρεττανι κοΰ Κοινού σέ ζ η τ ή μ α τ α ά φ ο ρ ώ ν τ α τήν ’Ορ θό δοξο Ε κ ­
κλησία.
Ά ν α μ ι μ ν ή σ κ ο μ α ι π ά ν τ ο τ ε μέ ε υγ ν ωμ ο σύ ν η τής πολυτί μου βοή­
θειας, τήν ό πο ια μου π α ρ έ σ χ ε κ α θ ’ όλο εκείνο τό δ ι άστημα.
Μ ετ ά τή σύντομη α ύτή ε ι σ α γ ω γ ή , θά σ ας μιλήσω π ρ ώ τ α γ ιά
τό ρόλο πού δ ί ε δ ρ αμ ά τι σ ε ό ά εί μν ηστος Γ ε ρ μ α νό ς κ α τ ά τ ά έ τη— τά
τόσο μεστά διεθνών γ ε γ ο ν ό τ ω ν κ αί έ ξε λ ί ξ ε ω ν — πο ύ έπ ηκ ολο ύθησ αν
τό τέλος τού Α ' Πα γ κο σ μί ου πολέμου.
Βρισκόμεθα στήν περίοδο 1919 μέχρι 1924.
Καί α ς ά ρ χ ί σο υμ ε π ρ ώ τ α ά π ό τ ά εκκλησιαστικά π ρ ά γ μ α τ α
τής Πολωνίας.
'Η νέα Σοβιετική Κυβέρνησις, α μ έ σ ω ς μετά τήν έπικράτηση
τής Ρωσικής Έ π α ν α σ τ ά σ ε ω ς τού 1 9 1 7 , ύ π έ γ ρ α ψ ε μέ τούς Γ ε ρ μ α ­
νούς τή Σ υ ν ΰ 'ή κ η το ν Μ π ρ έσ τ-Λ ι,τό φ σ κ , διά τής ό π ο ια ς ή Ρ ωσί α πα-
ρ ητεΐτο ά π ό κάθε άξίωση ε π ά ν ω στ ά πρώην π ο λ ω ν ι κ ά της έδάφη.
Μ ετά τήν οριστική ή τ τα τής Γερμ αν ίας , οί Δ υ ν ά με ι ς τής
Ά ν τ ά ν τ , σ υ ν ελ θο ύσ α ι στο Παρίσι τήν 3 η ’Ι ο υ ν ίο υ 1 9 1 8 , άπεφάσι-
σ α ν τήν 'ίδρυση ά ν ε ξ αρ τ ή τ ου Πολωνικού Κράτους, καί έτσι ή Π ο λ ω ­
νία, πού έπί έ νάμισυ α ι ώ ν α ε ί χ ε έ ξ αφ αν ισ θή ά π ό τόν χάρτη τής
Ε υρ ώ π η ς καί ά π ό τή χ ορ ε ία τών έλε υθέ ρων έθνών, ά ν ε γ ε ν ν ά τ ο ά π ό
τήν τέφρα της.
Π ρ οη γο υμ έ νω ς, ό τ α ν ά κό μ α μ έ γ α τμήμα τής Π ο λ ω ν ί α ς ύπή-
γ ετ ο ύπό τή Ρωσική Αυ τ οκ ρα τ ορ ί α, οί ορθόδοξοι τών μερών έκείνων
καί ιδίως τής Ο υ κρ αν ί α ς , ά νε ρ χό μ εν ο ι σέ τέσσερα περ ίπ ου ε κ α τ ο μ ­
μύρια ψ υχώ ν ύ π ήγ ο ν τ ο έκκλησιαστικώς στή Ρωσική Ε κ κ λ η σ ί α τής
Μ ό σχ α ς.
Ή νέα Πολωνική Κυβέρνησις, μή έπ ιθ υμούσα, π ολύ φυσικά,
όπ ως ένα σημαντι κό τμήμα τού πλ ηθυσμού τής χ ώ ρ α ς της υ π ά γ ε τ α ι
ύπό ξένη έκκλησιαστική ά ρ χ ή καί μ ά λ ι σ τ α χ ώ ρ α ς ό που ή ’Εκκλησία
χ ρ η σι μοπ οι ε ίτ αι ώς πειθήνιον ό ρ γ α ν ο τού Κομμουνιστικού Κ αθ εστ ώτ ος
καί ώς μέσο ρ α δ ι ου ρ γι ώ ν στο έξωτερικό, ά π οτ ά θη κε πρ ός τό Οίκου-
 116 cΟ μ ι λ ί α A . Α . Π ά λ λ η

μενικό Π α τ ρ ι α ρ χ ε ί ο , ώς Κεφαλή τής ’Ορ θ ο δ ο ξί α ς , καί έζήτησε τή χει­

ραφέτηση τών ’Ο ρ θ ο δ όξ ων Ε π ι σ κ ο π ώ ν τής Π ο λ ω ν ί α ς ά π ό τό Π α ­
τ ρ ι α ρ χ ε ί ο Μ ό σ χ α ς , καί τήν α ν α γ ν ώ ρ ι σ η τής ’Ορ θοδ όξο υ Πολωνικής
Ε κ κ λ η σ ί α ς (τής μή ύφιστ αμέ νης α κό μα ό ργ αν ι κώς ) ώς Α υτο ν ό μ ο υ .
Τό Οικουμενικό Π α τρ ι α ρ χ ε ί ο , ε χον υ π ’ δψει δτι τοιαύτη ε ϊ τ α ν ή θέ-
λησις τόσον τής Πολωνικής ι ε ραρ χί ας , όσον καί τοΰ ορθοδόξου π ο ι­
μνίου έ ξέ δωκε τό σχετικό τόμο.
Στις δ ι α π ρ α γ μ α τ ε ύ σ ε ι ς αυτέ ς έ π αι ξ ε π ρ ω τ ε ύ ο ν τ α ρόλο ό ά εί ­
μνηστος Γ ε ρ μα ν ός , ό ό π ο ι ο ς έ χαιρε τής ιδιαιτέρας έ κτιμήσεως του
άειμνήστου Π α τ ρ ι ά ρ χ ο υ Μελετίου.
’Α ρ γ ό τ ε ρ α , ή Πολωνική Κυβέρνησις έζήτησε δ π ω ς ή ’Ορ θ ό δ ο ­
ξος Πολωνική ’Εκκλησί α ά ν α γ ν ω ρ ι σ θ ή ώς Α υ το κ έ φ α λο ς , π ρ ά γ μ α τό
ό π ο ι ο ν ε π έτ υ χε διά τοΰ τόμου τής 3 η ς Ν ο ε μ β ρ ίο υ 1 9 2 4 , διά του
όποιου τό Οικουμενικόν Π α τ ρ ι α ρ χ ε ι ο ν ά νε γ ν ώ ρ ι σ ε τήν ’Ορ θόδ οξο ν
Πολωνικήν ’Εκκλησί αν ώς Α ύ τ ο κ έ φ α λ ο ν — δηλ. ισότιμον πρός τ ά ς
λ ο ι π ά ς α ύ τ ο κ ε φ ά λ ο υ ς Ό ρ θ ο δ ό ξ ο υ ς ’Εκ κ λη σί α ς— ύπό τόν ’Α ρ χ ι ε π ί ­
σκοπο Β αρ σ οβ ία ς καί π ά σ η ς Π ο λω ν ία ς .
Σ η μ ει ώ σα τ ε δτι τό Οικουμενικό Π α τ ρ ι α ρ χ ε ί ο , π ρ ά τ τ ο ν οΰτω,
ο υδ ό λ ω ς έκαινοτόμησε είς β άρ ος του Π α τρ ι α ρχ ε ί ου Μ ό σ χ α ς , ά λ λ ά
άκο λούθ ησε ά π λ ώ ς τόν κ α νό ν α, τόν ό π ο ιο ά νέ κ αθ εν έφήρμοσε ή
Μ ε γ ά λ η ’Εκ κλησί α σέ π α ρ όμ ο ι ες π ε ρ ι π τ ώ σ ε ι ς — κ α ν ό ν α κ α τ ά τόν
όπ οι ο οσάκις ε π έ ρ χ ο ν τ α ι μ ε τ α β ο λ έ ς του εδαφικού κ α θ ε σ τώ το ς μιας
χ ώ ρ α ς , τ ά εκκλησιαστικά όρια π ρέπει ν ά σ υ μβ α δί ζ ου ν μέ τά π ο λι ­
τικά δρια καί νά ι δρύετ αι ά ν ε ξ άρ τ η τ η εκκλησιαστική δικαιοδοσία είς
χ ώ ρ α ς πού ά πο κ τ ο ΰ ν τήν ά ν ε ξ α ρ τ η σ ί α τους. Ή ά ρ χ ή αύτή ε ί χ ε
έφαρμοσθή π ο λ λ ά κ ι ς κ α τ ά τό π α ρ ε λ θ ό ν , δ π ω ς λ. χ. στήν πε ρ ίπ τω ση
τών ’Εκ κλησι ών Σ ερ β ία ς καί Ρ ω σί α ς , μ ε τ α γ ε ν ε σ τ έ ρ ω ς δέ Ε λ λ ά δ ο ς
καί Ρ ο υ μ α ν ί α ς , δπου τήν ά ν ε ξ αρ τ η σί α τών χ ω ρ ώ ν τ ού τ ων έπηκολού-
θησε ή ϊ δρυ σις χ ω ρ ι σ τώ ν α ύ το κ ε φ ά λ ω ν έκκλησιών.
Παρόμοι ο ζήτημα παρ ουσ ιάσ θηκ ε καί στή Φ ι λ α ν δ ί α καί στις
δύο Βαλτικές χ ώ ρ ε ς τής Ε σ θ ο ν ί α ς καί Αε ττ ον ίας , πο ύ κ ι’ α υτ ές
ε ί χ α ν ά π ο σ π α σ θ ή ά π ό τή Ρωσική ’Επικράτεια. Τό 1 9 2 3 άντιπρο-
σ ω π ε ΐ ε ς τών ’Ο ρ θο δ όξ ων τής Φ ι λ α ν δ ί α ς καί τής ’Εσθο νί ας έ φ θ α σ α ν
στήν Κ ω ν σ τ α ν τ ι ν ο ύ π ο λ η καί έζή τη σαν π α ρ ά τού Π α τ ρ ι ά ρ χ ο υ Μ ε λ ε ­
τίου τήν ϊ δρυση Α υ τ ο ν ό μ ο υ ’Εκκλησί ας στις χ ώ ρε ς των, τό όπ οι ον
καί έγινε, έκδοθέντων τ ών σχ ετι κών τόμων.
Τό ϊδιο έγέ νε το καί δ ιά τήν ’Ορθό δοξον ’Εκκλησία τής Τ σ ε ­
χ οσ λ οβ α κ ί α ς , δ πο υ ή Κυβέρνηση δέν ήθέλησε, διά λ ό γ ο υ ς πολιτικούς,
ν ά ύ π α χ θ ο υ ν οί ’Ορθόδοξοι τού ν εοσ υσ τά τ ου εκείνου Κρ άτους, ούτε
ύπό τό Σέρβικο Π α τ ρ ι α ρ χ ε ί ο ούτε ύπό τό Π α τ ρ ι α ρ χ ε ί ο τής Μ ό σ χ α ς .
 ϋ ο Χ ι τ ι κ ό ν Μ ν η μ ό α υ νο ν Μ η τ ρ ο π ο λ ίτ ο υ Θ υα τείρω ν 117

Τέλος, τό 1935, τό Οικουμενικό Π α τ ρ ια ρχ ε ί ο, κατόπιν αίτή-

σεως της Κυβερνήσεως τής Αεττονίας, ά πέ στε ιλε τόν άείμνηστον
Γ ε ρμ αν όν εις Ρ ί γ α ν διά ν ά έ ξετάση τήν έκει εκκλησιαστική κ α τ ά ­
σταση, ή ό π ο ία ε ί χε περιέλθει σέ α διέ ξοδο κ ατ ό πι ν τής δ ο λοφον ί ας
τοΰ ’Α ρχ ιε π ισ κό π ου Ρ ί γ α ς Ί ω ά ν ν ο υ ύπ ό τών Μπολσεβίκων. Ό Μη­
τροπολίτης θ υ α τ ε ί ρ ω ν ύ π έ β α λ ε έκθεσιν βάσει τής ό π ο ι α ς τό Ο ικ ου ­
μενικό Π α τ ρ ι α ρ χ ε ί ο έξέδωκε τόμον ά ν α γ ν ω ρ ί ζ ο ν τ α τήν ’Ορ θόδοξον
Ε κ κ λ η σ ί α ν τής Αε ττ ον ί ας ώς Αυτόνομον. Τό 1936 ό θ υ α τ ε ί ρ ω ν με-
τέβη γ ι ά δεύτερη φ ορά στή Λεττονική π ρ ω τ ε ύ ο υ σ α δ πο υ σ υν έτ αξ ε
τό Κα ταστατικό τής ν έ α ς Λεττονικής ’Εκκλησίας καί έχειροτόνησε,
βοηθούμενος ύπό τ ών Μ ητ ρο πολ ιτ ών Πριγκιπον ήσων καί Είρηνουπό-
λε ως, τό νέο ’Α ρ χι ε πί σ κο π ο Ρ ί γ α ς Α υ γ ο υ σ τ ί ν ο .
θ ά σημειώσετε δτι στις εκκλησίες Φ ιν λ α ν δ ί α ς , Τ σ ε χ ο σ λ ο β α ­
κίας, ’Ε σθ ον ί ας καί Αε ττ ον ίας , έχορηγήθη μόνον τό Α ύτ όν ομον , δηλ.
β αθμ ός εκκλησιαστικής α ύτοδί οικήσεως κ α τ ώ τε ρ ος τοϋ Αύτ ο κε φ άλ ου
καί σ υ ν ε π α γ ό μ ε ν ο ς β αθ μόν τινα έ ξα ρτ ήσε ως ά π ό τό Οικουμενικό Π α ­
τ ριαρχε ίο.
"Ολ ε ς α υ τ έ ς τις π ο λ ύ π λ ο κ ε ς συνεννοήσεις δ ι ε ξ ή γ α γ ε μέ άλη-
θινή μ αε στ ρί α ό ά εί μν ηστο ς Γ ερμ αν ός, ά ν τ ι π ρ ο σ ω π ε ύ σ α ς μέ κϋρος
τή Μ ε γ άλ η τοϋ Χριστοϋ Έ κ κ λ η σ ί α σέ χ ώ ρε ς πού, έπί τόσους αιώνες,
ε ί χ α ν μείνει ε ν τ ε λ ώ ς έ ξω ά π ό τόν κύκλο επιρροής τοϋ Οίκουμενικοϋ
Πατρ ια ρχ εί ου. Πρέπει νομίζω, ν ’ ά ν α τρ έ ξη κανείς σ τ ά τέλη τοϋ 16ου
α ίώνος, εποχή πού έ δ ρ α σ α ν στή Ρωσί α καί στή Πο λων ί α ό π ε ρι ών υ­
μος Μ ά ξιμ ος ό Γραικός καί ό έξ ϊσου διάσημος Κ ύ ρ ιλλ ο ς ό Λ ο ύκα ρις
γ ι ά ν α σ υν αν τή σουμ ε ' Έ λ λ η ν α ιεράρχη π α ί ζ ο ν τ α π ρ ωτ ε ύ ο ν τ α ρόλο
στά έκκλησιαστικά π ρ ά γ μ α τ α τ ών ύπερβορείων έκείνων χ ω ρώ ν , καί
γ ιά ν α ίδοϋμε ά ν τ ι π ρ ο σ ω π ε ΐ ε ς τών ’Ορ θ οδ ό ξων Έ κκ λ η σ ι ώ ν τών με­
ρών έκείνων π ρο σε ρ χό μ εν ες στο Κέντρο τής ’Ορ θο δο ξί ας γ ιά ν ’ ά σ π α -
σθοϋν τή χ ε ΐ ρ α τοϋ Οίκουμενικοϋ Πα τρ ια ρχ ε ίου καί ν ά ζητήσουν τις
ευλογ ίε ς τής Μ ε γ ά λ η ς Έ κκ λ η σ ί α ς .
Τέτοια, έν όλίγοις, ύπήρξε ή δ ρ ά σι ς τοϋ άειμνήστου Γε ρμ αν οΰ
κ ατ ά τήν ά μέ σ ω ς ε πομέν η τοϋ Α ' Π α γ κο σ μί ο υ Πολέμου περίοδο.
’Έ ρ χ ο μ α ι τ ώρ α στο μ ετ α γ εν έ σ τ ε ρ ο στάδιο τής δ ρ ά σ ε ώ ς του
ώς Μητ ροπολίτου θ υ α τ ε ί ρ ω ν καί Έ ξ ά ρ χ ο υ Δυτικής καί Κε ντρ ώα ς
Ε ύρ ώπ ης στο Αον δΐν ο, πού άρχίζει τό 1922.
Σ το σημεΐ ον α υ τ ό θά μοϋ έπιτρέψετε, π ρός κ α λ λ ι τ έ ρ α ν κατα-
νόησιν τοϋ ρόλου πού έ π αι ξ ε έκεΐ ό άείμνηστος Γ ερμ αν ός, ν ά κάνω
μιά β ρ α χ ε ί α ά ν α δ ρ ο μ ή στήν ιστορία τ ών σχ έσε ων τής ’Ορ θοδόξου
Έ κ κ λ η σ ί α ς μέ τήν Ά γ γ λ ι κ α ν ι κ ή Έ κ κ λ η σ ί α , σχ έσε ων τις ό π ο ιε ς ό
άείμνηστος Γ ε ρ μα ν ός ε ί χ ε ώς κύριο προορισμό ν ά καλλιεργήση καί
ν ’ ά ν α π τύ ξ η.
 118 ' Ο μ ιλία A . Α . Π άλλη

Oi σχέσεις α υ τ έ ς χ ρ ο ν ο λ ο γ ο ύ ν τ α ι ά π ό τήν ά ρ χ ή τοϋ 17ου αίώνος,

τότε πού ό δ ι άσ ημ ος Π α τ ρ ι ά ρ χ η ς ’Α λ ε ξ ά ν δ ρ ε ι ά ς καί ά ρ γ ό τ ε ρ α Κων/
π ό λ ε ω ς Κύρ ιλλος Λούκαρις ήλθε γ ι ά π ρώτ η φορά σ ’ ε π αφ ή μέ τόν
’Α ρχ ιε πί σκοπ ο Κ α ν τε ρ βο υρ ί ας ’Ά μ π ο τ .
Ώ ς γ ν ωσ τ ό, ό Κύρ ιλλος Λούκαρις διεξήγε τότε σκληρόν ά γ ώ ν α
κ α τ ά τής έ ξ α π λ ώ σ ε ω ς τοϋ Ούνιτισμοϋ στήν ’Α να το λή . Ό Λούκαρις,
ώς ά λ λ ο τ ε ά π ε σ τ α λ μ έ ν ο ς τοϋ Π α τ ρ ι ά ρ χ ο υ ’Α λ ε ξ ά ν δ ρ ε ι ά ς Μελετίου
τοΰ Π η γ ά στις π α ρ α δ ο υ ν ά β ε ι ε ς ' Η γ ε μ ο ν ί ε ς καί στή Πολων ία , σ τ ά ­
θηκε ό υ π ε ρ ασ πι σ τ ής τής ’Ο ρ θ οδ ο ξί α ς έ ναντι τοϋ Καθολικισμοϋ στήν
εκκλησιαστική Σ ύ νο δο πού ε ί χε σ υγ κα λέ σε ι ό Βασιλεύς τής Π ο λ ω ν ί α ς
Σ ι γ ι σ μ ό ν δ ο ς στο Μ τιρέατ - Α ιτ ό φ σ κ , τό 1589. Ό Λούκαρις, κ α τ ά τήν
μ ακ ρά του π α ρ α μ ο ν ή στις χ ώ ρ ε ς εκείνες ε ί χ ε άντιληφθή πόσο ύστε-
ρ οϋ σα ν σέ μόρφωση καί σέ θε ολογικέ ς γ ν ώ σ ε ι ς οί ’Ορθόδοξοι κληρι­
κοί ά π έ ν α ν τ ι τ ών ά ν τ ι π ά λ ω ν τ ων τών ’Ιησουιτών, πού ε ι χ ο ν κ α τ ο ρ ­
θώσει ν ά προσηλυτίσουν στον καθολικισμό ένα π ολύ μ ε γ ά λ ο άριθμό
’Ο ρ θ ο δ ό ξ ω ν τής Ρουθηνίας, Ο ύ κ ρ α ν ί α ς καί Μ π ι ελ ορ ω σί α ς ύπό τό
π ρ ο σ ω π ε ί ο τής λ ε γ ομ έ νη ς Ούν ία ς. ' Η Ούνία, ί δρυ θεΐσα ύπό τοϋ
Π ά π α Γρηγορίου Ι Γ ' τ ή είσηγήσει τοϋ Τ ά γ μ α τ ο ς τ ών ’Ιησουιτών, έπέ-
τρε πε στούς ’Ορ θο δ όξ ου ς ιερείς τούς π ρ οσε ρχο μέ νους στον Κ α θο λι ­
κισμό ν ά χρησι μοπ οι ούν τή δική τους λειτουργική γ λ ώ σ σ α , ά ντ ί τής
λατινικής, δ ιατηροϋντες σ υ ν ά μ α τό σ χ ήμ α τοϋ Ό ρ θ ο δ ό ξ ο υ ίερέως.
Ό Κύριλλος Λούκαρις, β λ έ π ο ν τ α ς τήν έλλειψη ’Ορ θο δ όξ ων
Κληρικών ικανών νά υ π ε ρ ασ πί σ ου ν τήν ’Ορθο δοξί α διά τοϋ λό γ ου
καί τής π έ ν ν α ς , ά ποτ άθ ηκε , ό ν τ α ς Π α τ ρ ι ά ρ χ η ς ’Α λ ε ξ ά ν δ ρ ε ι ά ς , πρός
τόν ’Α ρχ ιε πί σκο πο Κα ντε ρ βο υρ ί ας ’Ά μ π ο τ καί ε π έτ υ χε ό π ω ς έ ν α ς
ν εαρ ός καί μορφωμένος ' Έ λ λ η ν κληρικός, ό Μ η τρο φ ά νη ς Κ ρ ι τ ό η ο υ λ ο ς ,
είσαχθή ώς ύπ ότρ οφ ος τοϋ Β α σ ι λ έ ω ς ’Ιακώβου τοϋ Α ’ τής ’Α γ γ λ ί α ς
στο Κολλέ γιο τοϋ Μπ έ λι ολ τοϋ Πα νεπ ισ τη μί ου τής ’Οξφόρδης, γιά
ν ά σ πο υ δ ά σ η θ ε ο λ ο γ ί α .
' Ο Μ ητ ρο φά νης υπήρξε ό προ^τοπόρος π ο λ λ ώ ν Ε λ λ ή ν ω ν καί
ά λ λ ω ν ’Ορ θο δ όξ ων κληρικών πο ύ έκτοτε— καί ίδίως μετά τόν Α '
Πα γκόσμιο Πόλεμο — έ σ τ ά λ η σ α ν ν ά σ π ο υ δ άσ ο υν στήν ’Οξφόρδη, χ ά ­
ρις στή μεσολάβηση καί τή χρηματική ά ρ ω γ ή τής Ά γ γ λ ι κ α ν ι κ ή ς Έ κ ­
κλησίας, γ ι ά ν ά σ υ μ π λ η ρ ώ σ ο υ ν τή θεολογική καί γενική τους κ α τ ά ρ ­
τιση στο π α γ κ ο σ μ ί ο υ φήμης έκεΐνο έκπαιδευτικό ϊδ ρυ μα .
Σέ τοϋτο συ ν ετ ελ έ σα νε πολύ, έπί τ ών ήμερών μας, οί ε γ κ ά ρ ­
διες σχέσεις πού συνήψε ό άείμνηστος Οικουμενικός Π α τρ ιά ρ χη ς Μ ε ­
λέτιος μετά τοϋ ’Αρ χι επ ισ κόπ ου Καντερβουρίας Ντέβιτσον ά μ έ σ ω ς
μέτά τόν Α' Π α γ κ όσ μ ι ον Πόλεμον. Στήν έδραίωση τών σχ έσε ων εκεί­
ν ων π ο λύ έβοήθησε καί ή ύπό τής Ί ε ρ ά ς Σ υ νό δο υ τής Μ ε γ ά λ η ς Έ κ -
 Π ο λ ιτ ικ ό ν Μ ν η μ ό ο υ ν ο ν Μ η τ ρ ο π ο λ ί τ ο υ Θ υ α τείρω ν 119

κλησίας έ κδ οθ ε ΐσ α τ ό ν Α ύ γ ο υ σ τ ο τοΰ 1922 ά π ό φ α σ ι ς περί ά ν α γ ν ω -

ρίσεως το ν κύρους τώ ν "Α γγλικα νικώ ν χειροτονιώ ν.
Τό ζήτημα τοΰτο π α ρο υσ ι άζ ε ι ιδιαιτέρα σ π ο υ δ α ι ό τ η τ α γ ια
τούς ’Α γ γ λ ι κ α ν ο ύ ς . Ώ ς γ ν ω σ τ ό , ή Ρ ωμ αι οκ αθο λι κή Ε κ κ λ η σ ί α δέν
α ν α γ ν ω ρ ί ζ ε ι τ ούς ιερείς τής Ά γ γ λ ι κ α ν ι κ ή ς Ε κ κ λ η σ ί α ς ώς έ γκύ ρως
χ ειροτονηθέντ ας , ύπ ό τό π ρ ό σ χ η μ α δτι ό ’Α γ γ λ ι κ α ν ό ς ’Α ρχ ι ε π ί σ κ ο ­
π ο ς Κ αν τε ρβου ρί ας έπί Β ασιλίσσης Έ λ ι σ σ ά β ε τ τής Α' Μ ά ρ ι ο υ
Π άρκερ ε ί χ ε χειροτονηθή ά ντ ι κ α ν ο ν ι κ ά τό έτος 1559, καί έτσμ κ ατ ά
τούς Καθολικούς, διεκόπη ή ά ποστολική δ ι αδ οχ ή τής ίερωσύνης στούς
κληρικούς τής Ά γ γ λ ι κ α ν ι κ ή ς ’Εκκλησί ας, τής άρτι τότε άποσχισθεί-
σης ά π ό τήν Καθολική ’Εκκλησία.
Σ υ ν ε π ώ ς , γ ι α τήν Ά γ γ λ ι κ α ν ι κ ή Ε κ κ λ η σ ί α , έ ν εΐ χ ε ιδιαίτερη
σημασία ή έκ μέρους μιας έκ τών ά ρ χ α ί ω ν Ά π ο σ τ ο λ ι χ ώ ν ’Ο ρ θο δόξων
Ε κ κ λ η σ ι ώ ν —τής Ε κ κ λ η σ ί α ς Κ ω ν / π ό λ ε ω ς —ά ν α γ ν ώ ρ ι σ ι ς τοΰ κύρους
τών Ά γ γ λ ι κ α ν ι κ ώ ν χειροτονιών.
Ό Π α τ ρ ι ά ρ χ η ς Μελέτιος, ε κ τ ιμ ώ ντ α ς τά εξαιρετικά πρ οσόν τα
τοΰ άειμνήστου Γ ερμ αν οΰ, τόν διώρισε μόνιμο ά ν τ ι π ρ ό σ ω π ο τοΰ
Οίκουμενικοΰ Πα τ ρι α ρ χ ε ί ο υ στο Λονδίνο.
Ό άείμνηστος Γ ερμ αν ός, κ α θ ’ δ λα τά χρ ό νι α τής π α ρ α μ ο ν ή ς
του στήν ’Α γ γ λ ι κ ή π ρ ω τ ε ύ ο υ σ α , κ α τ ώ ρ θ ω σ ε π ά ν τ α νά διατηρή τις
πιο φιλικές καί στ ενέ ς σχέσεις μέ τούς έ κάστ οτε ά ρ χ η γ ο ύ ς τής Ά γ -
γ λι καν ική ς ’Εκκλησί ας, δ ε ί χ ν ο ν τ α ς π ν ε ΰ μ α εύρείας ά ντ ι λήψ εως καί
άδελφοσύνης.
Οί φιλικές α ύ τ έ ς σχέσεις δέν μ πορ οΰσα ν, βέβαια, ν ά έξελι-
χ θ ο ΰν μέχρι τοΰ σημείου τής δ ο γ μα τ ι κ ής έ ν ώσε ως τών δύο ’Εκκλη­
σιών. ' Ό τ α ν , t o 1930 , ό θ υ α τ ε ί ρ ω ν , ώς ά ρ χ η γ ό ς τής ’Ορ θοδ όξο υ
’Αν τ ι π ρ ο σ ωπ ε ί ας , έ λ α β ε μέρος στο Σ υνέδ ριο το υ ΛάμπεΌ', πού συ ν ­
έ ρχεται κάθε δέκα χ ρ όν ια στήν έ δρ α τοΰ Ά ρ χ η γ ο ΰ τής Ά γ γ λ ι κ α ν ι -
κής Ε κ κ λ η σ ί α ς , συνεστήθη μία δ ο γμ α τ ι κ ή ’Επ ι τρ ο πή έξ ’Ορ θοδ όξων
καί Α γ γ λ ι κ α ν ώ ν γ ι ά ν ά έ ξετάση ποια ήτ αν τά δ ό γ μ α τ α έπί τών
όποιων οί δύο ’Εκκλησίες ε ϊτε σ υμ φ ων ο ΰ σ α ν εϊτε δ ι ΐστ αν το. Ή έκ-
θεσις π ο ύ κατήρτισε ή Ε π ι τ ρ ο π ή έκείνη δείχνει δτι ύ φ ί στ α ντ α ι ουσι­
ώδεις δ ο γ μα τ ικ έ ς διαφορές, ιδίως έκεΐνες πού προ κύ πτ ου ν ά π ό τόν
Χάρτην τ ών κ αν ό ν ω ν τής π ί σ τ εω ς τής Ά γ γ λ ι κ α ν ι κ ή ς ’Εκκλησίας, ό
ό π ο ιο ς Χάρτης θεσπίσθηκε τό 1576 έπί Β ασιλίσσης Έ λ ι σ σ ά β ε τ τής Α ’
καί ε ί ναι γ ν ω σ τ ό ς ύπό τόν τίτλο Τ ό 39 ά ρθ ρα ( T H E Τ Η Ι Ρ Τ Υ — N I N E
A R T I C L E S ) . Οί δ ο γ μ α τ ι κ έ ς α ύτ ές διαφορές δέν ε ί ν αι εύκολο νά
ύπερπηδηθοΰν.
Π α ρ ά τ α ΰ τ α , π έ ρα ν τ ών βασικών α ύ τ ώ ν διαφορών, υ π ά ρ χ ε ι
εύρύ πεδίο κ α λ λ ι έ ρ γ ε ι α ς φιλικών σχ έσε ων , καί ύπό τό π ν ε ΰ μ α τοΰτο
 120 cΟ μ ι λ ί α A . Α . Π ά λ λ η

ε ργ άσ τηκ ε π ά ν τ ο τ ε ό άεί μν ηστο ς Γ ε ρμ αν ός κ α θ ’ ό λ α ε κείν α τά

χρόνια.
Δέν ε ίν αι λί γε ς οί φορές που ε ϊ δ α μ ε τό Μητροπολίτη θ υ α τ ε ί ­
ρων ν ά λ α μ β ά ν η μέρος σέ επίσημες ά γ γ λ ι κ α ν ι κ έ ς λε ιτουργίε ς στον
Καθεδρικό Να ό τοΟ ’Αγ ίο υ Πα ύλου , δ π ω ς καί δέν υ π ήρ ξ αν λ ί γε ς οί
φορές π ού ό ’Αρ χι ε πί σ κο π ος Καντερβουρίας ή άλλοι, ά νώ τε ρο ι τι­
τ λο ύχοι της Ά γ γ λ ι κ α ν ι κ ή ς Έ κ κ λ η σ ί α ς π αρ έ σ τ η σ α ν σέ έπίσημες λε ι­
τ ουργίες στον έν Λο νδί νω ’Ορθόδ οξο Ναό τής Ά γ ι α ς Σοφίας.
Σ το ν άείμνηστο Γ ε ρμ αν ό επίσης έ λ α χ ε ή τιμή, τό 1934, ν ά
εύλογήση το ύς γ ά μ ο υ ς τής Έ λ λ η ν ί δ α ς Πρ ι γκ ί πι σσ ας Μ α ρ ί ν α ς μέ τόν
Πρί γκ ιπ α τής ’Α γ γ λ ι κ ή ς Βασιλικής Δ υν αο πε ί ας Δ ού κ α τοΰ Κέντ, τό
δέ μυστήριο έτελέσθη κ α τ ά τούς τ ύπ ου ς τής ’Ο ρ θο δόξ ου ’Εκκλησίας
στο βασιλικό Παρεκκλήσι στά Α ν ά κ τ ο ρ α τοΰ Μ π ά κ ι γ χ α μ .
' Ό π ω ς μέ τήν Ά γ γ λ ι κ α ν ι κ ή Έ κ κλ η σί α , έτσι καί μέ τούς π ο λ υ α ­
ρίθμους ά ν τ ι π ρ ο σ ώ π ο υ ς τών ά λ λ ω ν ’Ορ θοδ όξων π αροικιών στο Λ ον ­
δ ί ν ο — Ρ ώσ ου ς, Σ έρ βου ς, Ρ ο υ μ ά ν ο υ ς καί Π ο λ ω ν ο ύ ς — ό άείμνηστος
Γ ε ρμ αν ός διετήρει π ά ν τ ο τ ε ά γ α θ έ ς σχέσεις καί σέ ώρισμένες τε λετές
στήν Ε λ λ η ν ι κ ή Έ κ κ λ η σ ί α τής Ά γ ι α ς Σο φί ας τόν ε ϊ δ α μ ε ν ά χορο-
στ ατ ή περι στο ιχι ζό μεν ον ά π ό ιερείς ' Έ λ λ η ν α ς , Ρ ώσο υς, Σέρ βο υς
καί Ρ ο υ μ ά ν ο υ ς τών έκεΐ παροικιών.
Ε π ί σ η ς , δ τ α ν ό ά π ε σ τ α λ μ έ ν ο ς τού Π ατ ρι αρχ εί ου Μ ό σ χ α ς
Σεβ. Μητ ροπολ ίτης Νι κολά ϊ Κρουτίτσκη έπισκέφθηκε προ ο λ ί γ ω ν έ­
τών τό Λον δίν ο, ό Ρ ώσος ιεράρχης προσεκλήθη ν ά π α ρ α σ τ ή στή
λ ε ι τ ου ρ γί α στο ν α ό τής Ά > 4 α ς Σ ο φί α ς καί ν ά έκφωνήση λόγο, π ρ ά ­
γ μ α τό όπ οΐ ο έκανε ό έ π ι φα ν ής έκεΐνος Ρ ώσος κληρικός μέ τή δια-
κρίνουσα α ύ τό ν ε υ γ λ ω τ τ ί α , τ ο νί σ ας τούς ιστορικούς δεσμούς καί τό
σεβασμό τής Ρωσικής Έ κ κ λ η σ ί α ς πρ ός τή Μ ε γ ά λ η τού Χριστού Έ κ ­
κλησία.
Μέ τόν Π α τ ρ ι ά ρ χ η τών Σέρβων Γαβριήλ έπίσης ό θ υ α τ ε ί ρ ω ν
συνεδέετο φιλικώς, καί δ τ αν ό π ρ ώ το ς ήλθε στο Λον δίν ο γ ι ά ν ά
βάφτιση τόν μικρό υιό τού τέως β ασ ιλ έ ως τής Γ ι ο υ γ κ ο σ λ α υ ΐ α ς Πέ ­
τρου, ό Σέρβος Π α τ ρ ι ά ρ χ η ς δέν παρ έλε ιψε ν ά έπισκεφθή τόν θ υ α τ ε ί ­
ρων α δ ε λ φι κ ώ ς καί ν ά προσέλθη στήν Ε λ λ η ν ι κ ή Έ κ κλ η σί α .
’Έ τ σ ι ό άείμν ηστος Γ ε ρμ αν ός ούδέποτε ήγνόησε τούς άδελφί-
κούς δ εσ μού ς πού πρέπει νά συν δέ ουν τούς διαφόρους κ λάδ ους τής
μ ε γ ά λ η ς ’Ο ρ θ ο δ όξ ο υ οικογένειας.
Σ υ ν ε τ ό ς δ μ ω ς δ ι π λ ω μ ά τ η ς καί πολιτικός, ήξερε κ α λ ά νά φυ­
λ ά γ ε τ α ι ά π ό τις κακοτοπιές πού ένίοτε κρύβονται ά π ό π ίσω ά π ό τις
θρησκευτικές π ρ ο μ ετ ω π ί δε ς , καί θσ σά ς ά να φ έ ρ ω τό εξής π ε ρ ι σ τ α ­
τικό :
 Π ο λ ιτ ικ ό ν Μ ν η μ ό σ υ ν ο ν Μ η τ ρ ο π ο λ ίτ ο υ Θ υ α τείρ ω ν 121

" Οτ αν , τό 1950, ε π ’ ευκαιρία τοΟ εορτασμού τ ών π ε ντ α κ ο σ ί ω ν

έτών ά π ό τής ά να κ η ρ ύ ξ εω ς τής Ρωσικής Έ κ κ λ η σ ί α ς ώ ς α υ τ ο κέ φα ­
λου, π ρο σε κλήθη σα ν δλες ο ί ’Ορ θό δοξε ς Ε κ κ λ η σ ί ε ς ν ά στείλουν άντι-
π ρ ο σ ώ π ό υ ς στή Μ ό σ χ α , τό Οικουμενικό Π α τρ ι α ρ χ ε ί ο άνέ θε σε στον
άείανηστο Γε ρμ αν ό ν ά τό ά ντ ι π ρ ο σ ω π ε ύ σ η στις έκεΐ εορτές, ά λ λ ά μέ
τήν εντολή νά μή λάβη μέρος σέ ο ΐα δή πο τ ε έκτος π ρ ο γ ρ ά μ μ α τ ο ς π ο ­
λιτική εκδήλωση Οί τε λε τέ ς δ π ω ς π ά ν τ ο τ ε στή Ρωσία, διεξήχθησαν
μέ εξαιρετική μ ε γ α λ ο π ρ έ π ε ι α , καί ή φιλοξενία ύπήρξε ά ληθ ίν ά ήγε-
μονική, ό δέ Π α τ ρ ι ά ρ χ η ς ’Α λέ ξι ος, π ρ ο σ φ ων ώ ν τόν ά ντ ι π ρ ό σ ω π ο
τοϋ Οικουμενικού Π α τρ ι αρ χε ί ου στο έπίσημο γ ε ύ μ α πού δόθηκε πρός
τιμή τών ά ν τ ι π ρ ο σ ώ π ω ν , δέν π αρ έλε ιψε νά τονίση τό β αθύ σεβασμό
τής Ρωσικής Έ κ κ λ η σ ί α ς π ρ ό ς τή Μητέρα Ε κ κ λ η σ ί α τής Κων σ τ α ν τ ι ­
ν ο υ π ό λε ω ς.
"Υστερα δ μ ως ά ν α γ γ έ λ θ η κ ε δτι, μετά τό π έ ρ α ς τών έορτών,
θά ε π α κ ο λ ο υ θ ο ύ σ ε διάσκεψις δπου θά ύ π ε β ά λ λ ο ν τ ο πρός έγκριση
δι άφ ορ α ψηφίσματα, μ ετα ξύ ά λ λ ω ν ψήφισμα ά π ο δ ο κ ι μ α σ ί α ς τού
Παγκοσμίο υ Σ υ μβου λί ου τών Έ κ κ λ η σ ι ώ ν , aco όποιο, ώς γ ν ω σ τ ό ,
συ μμ ετέ χο υν καί τό Οικουμενικό Π α τ ρ ι α ρ χ ε ί ο καί ή Ε κ κ λ η σ ί α τής
Ε λ λ ά δ ο ς , καί ά λ λ ο έπίσης ψήφισμα υπέρ τής Διεθνούς Είρηνεύσεως,
π εριέχον α ίχμήν ε να ντ ί ον τών δήθεν π ο λ ε μ ο χ α ρ ώ ν σχ εδί ων τής Δύ-
σεως. Μερικοί ά ν τ ι π ρό σω π οι , μ ετα ξύ τών όποιων καί οί Π α τ ρ ι ά ρ χ α ι
’Α λ ε ξ ά ν δ ρ ε ι ά ς καί ’Α ν τ ι ό χ ε ι α ς , οί ό πο ιοι π α ρ έ σ τ η σ α ν α υ τ ο π ρ ο σ ώ ­
π ω ς είς τόν έ ορ τασ μό , ά φέ θ η σ α ν ν ά π α ρ α σ υ ρ θ ο ΰ ν καί έ δή λ ωσ αν
σ υμ με το χή στις έν λ ό γ ω συσκέψεις. Ό άείμνηστος δ μω ς Γ ερμανός,
ε ύ γ ε ν ώ ς ά λ λ ά κ α τ ηγ ο ρη μα τ ικ ά, άπεπουήθη οία δή πο τε συμμε τοχή
σ ’ αυτού τού ε ίδου ς τις έκδηλώσεις καί έ δήλωσε ά πε ρ ι φ ρ ά σ τ ω ς δτι
ό ’Α ν τ ι π ρ ό σ ω π ο ς τού Οικουμενικού Πα τρ ια ρχ εί ου , έλθών στήν Μό-
χ α γ ι ά νά τιμήση τό π ρ ό σ ω π ο τού Ρ ώσ ου Πα τρ ι άρ χο υ καί τήν άδελ-
φή Ρωσική Ε κ κ λ η σ ί α , δέν ή δ ύ ν ατ ο νά λάβη μέρος σέ π ρ ά ξ ει ς πού
ε ί χ α ν κ α θ α ρ ά πολιτικό χ α ρ α κ τ ή ρ α , καί ά π ε χ ώ ρ η σ ε έκ Μ ό σ χ α ς χ ω ­
ρίς ν ά σ υμ με τά σχ η στις συ νε δρ ιάσ ει ς ουτε τά ψηφίσματα τ ά ό π ο ι α
υ π έ γ ρ α ψ α ν μόνον οί Ρώσοι μ αζ ί μέ τούς ά ν τ ι π ρ ο σ ώ π ο υ ς τών ύποτε-
λ ών στή Ρ ω σ ί α έκκλησιών, δ π ω ς π.χ. τής Γε ωρ γι α νή ς , Πολωνικής
καί τινων ά λ λ ω ν καί ό Π α τ ρ ι ά ρ χ η ς ’Α ν τι ό χε ι ας ( Ό ’Α λ ε ξ ά ν δ ρ ε ι ά ς
ν ομίζ ω δτι τελικά δέν ύπ έγ ραψε ).
Τέ λος δέν θά έ π ρ επ ε νά π α ρ α λ ε ί ψ ω ν ’ ά ν α φ έ ρ ω τή συμμετοχή
τού θ υ α τ ε ί ρ ω ν Γ ερμαν ού στις έ ργ ασ ί ες τής Προσυ νόδου πού συνήλθε
τό 1930 στο "Αγ ιον ’Ό ρ ο ς πρός συζήτηση σ π ο υ δ α ί ω ν θεολογικών
ζ η τ η μά τ ων πού θά είσήγοντο π ρό ς επίλυση σέ μιά μ έ λ λ ο υ σ α Οι κου ­
μενική Σ ύν οδο, ο π οτ ε δ ή π ο τ ε θά έκρίνετο ή στ ιγμή κ α τ ά λ λ η λ η πρός
 ‘Ο μυλία A . Α . Πάλλη 122

σύγκληση μιας τοι αύ τη ς Σ υν ό δο υ δ λ ων τών ’Ο ρ θ οδ ό ξω ν ’Εκκλησιών.

Τ ο ια ύ τ η ύ η ή ρ ξ ε ή φ α ε ιν ή δράαη τοΰ αειμνήστου θ υ α τ ε ί ρ ω ν
Γερμανού, ή έ κ δ ηλ ω θε ι σα σε τόσε ς ιστορικές πε ριστάσε ις καί πρός
τόσες δ ιαφορετικές κατευθ ύνσεις, τοΰ πιστ ού τούτου τέκνου τής ’Ο ρ ­
θ οδ ο ξ ί α ς και τής Μ ε γ ά λ η ς του Χριστού ’Εκκλησίας.
Τ ε ρ μ α τ ί ζ ο ν τ α ς τήν ομιλία μου, έ πιθυμώ ν ά ε υχα ρι στ ήσω τό
« θρ ακ ι κό Κέντρο» και τόν άξιότιμο Πρόεδρο α ύτ οΰ κ. Φ ίλ ιπ π ο Μα-
νουηλίδη, διότι μού π α ρ έ σ χ ο ν τήν ευκαιρία ν ’ ά πο τ ίσ ω φόρο τιμής
στη μνήμη τού άοιδίμου ά ν δ ρό ς καί σε βαστού μου φίλου.

(Χειροκροτήματα)
 Η ΤΕΣΣΑΡΑΚΟΝΤΑΕΤΗΡΙ2 ΕΝ ΛΟΝΔΙΝΩ,
ΤΟΥ ΕΞΑΙΡΕΤΟΥ ΙΕΡΑΡΧΟΥ

3Ετι ευκαιρία τοΰ Πολίτικου Μνημοσύνου τοϋ Μητροπολίτου θυατείρω ν

Ι ’ερμανοϋ δη μ οσιεύομεν την κατά τό 1939 γενομενην εν Λονδίνω
πρός τιμήν τοϋ αειμνήστου cΙεράρχου εορτήν έπι τή τεσσαρακοντα-
ετηρίδι του.

Τό 1938 σ υ ν ε π λ η ρ ώ ν ο ν τ ο τ εσ σ α ρ ά κ ο ν τ α δ λ α έτη ά φ ’ δτου ό

μ έ γ α ς ' Ιεράρχης είσήλθεν είς τήν δ ιακ ον ίαν τής Έ κ κ λ η σ ί α ς .
Π ρ ωτ οβ ο υλ ία του τότε π ρ ο ϊ σ τ α μ έ ν ο υ του έν Λον δίν ω Ε λ λ η ­
νικού Καθεδρικού Να ού τής τού θ ε ο ύ Ά γ ι α ς Σ ο φί α ς Μ. Α ρ χ ι μ α ν ­
δρίτου κ. Μ ι χ α ή λ Κ ω ν σ τ α ν τ ι ν ί δ ο υ —ήδη Α ρ χ ι ε π ι σ κ ό π ο υ Α μ ε ρ ι κ ή ς —
έωρ τά σθ η τή 30η Α π ρ ι λ ί ο υ 1939 Κυριακήν έν τω ώς ά ν ω Ν α ώ ή
ιερά αυτη τ ε σ σ α ρα κ ον τα ετ η ρί ς .
Π ρ ο ε ξ άρ χ ο ν τ ο ς τοΰ άειμνήστου Μητροπολίτου θ υ α τ ε ί ρ ω ν ,
σ υ μ π α ρ α σ τ α τ ω μ έ ν ο υ ύπ ό π ο λ λ ώ ν κληρικών έν Ευρώπη διακονούν-
των, έτελέσθη, έν συρροή έ κκλη σι άσμ ατος ειδική ευχαριστήριος λ ε ι­
τ ο υρ γί α, μ ε θ ’ ήν μ ε γ ά λ η δ ο ξ ο λ ο γ ί α κ α θ ’ ήν ά νε π έμ φθ η δέησις «υπέρ
υγ εί ας , δ ι α φ υ λ ά ξ ε ω ς κ αί έ νι σχ ύσε ως τού Α ρ χ ι ε π ι σ κ ό π ο υ Γερμανού».
Μ ε τά τήν δ ο ξ ο λ ο γ ί α ν , π ρ οσ εφ ώ νη σα ν τόν έ ο ρ τ ά ζ ο ν τ α 'Ιεράρ­
χην ό Μ. Α ρ χ ι μ α ν δ ρ ί τ η ς κ. Μ ι χα ή λ Κωνσταν τι νί δη ς, ό Αίδεσιμώτα-
τος Μ. Οι κο νόμ ος κ. Κ ω ν σ τ α ν τ ί ν ο ς Καλλίνικος, π ρ ο ϊ σ τ ά μ ε ν ο ς τού
Ε λ λ η ν ι κ ο ύ Ν α ο ύ Μ α γ χ ε σ τ ρ ί α ς δ ι ’ ώ ρ αι ο τά τ ης έμμέτρου π ρ ο σ λ α λ ι ά ς .
Εις α υ τ ού ς έν συγκινήσει κ α τ α φ α ν ε ί άπή ντησ ε ό ά γ ω ν τό Ί ω -
β η λ α ΐ ον α υ τ ο ύ Σ ε β α σ μ ι ώ τ α τ ο ς Μητ ροπολ ίτης θ υ α τ ε ί ρ ω ν .
Τ ά ς δύο λ α μ π ρ ά ς προ σφων ήσ ει ς καί τήν θ α υ μ α σ ί α ν άντιφώ-
νησιν τού έ ο ρ τά ζ ον τ ος , π α ρ α θ έ τ ο μ ε ν κ ατ ω τ έ ρ ω :

CH π ροοφώ νηΰΐς τον Μ , *Α ρ χ ιμ α ν ­

δρίτου Κ ο υ Μ ιχ α ή λ Κ ω νοτ α ντ ιν ίδ ου .

Σεβασμιώτατε Δέσποτα,
Ζώμεν έν τώ μέσω ενός λ α ού, ό ό π ο ι ο ς τήν πολυετή καί καρ-
ποφόρον δ ράσιν τών έκκλησιαστικών α υτ ού τ α γ ώ ν , π ά ν τ ο τ ε κ α τ ά
 124 Π ροσφ ώ νησις του Μ . ' Α ρ χιμ α ν δ ρ ίτο υ Μ η χ α η λ Κ ω νσταντινίδου

κ α ν ό ν α π ο λ υ ε ι δ ώ ς και π ο λ υ τ ρ ό π ω ς αμείβει καί τιμα ϊ ν α τοΰτο μέν

εκφράζει τήν β α θ ε ΐ α ν του ε υγ ν ωμ ο σύ ν ην πρός εκείνους, οί όποι οι
« ά γ ρ υ π ν ο ΰ σ ι ν ύπέρ τ ώ ν ψ υχών α ύ τ ώ ν ώς λ ό γ ο ν ά π οδ ώ σο ν τε ς» ,
τοΰτο δέ προτρέπη καί π ρο κα λ ή τούς ν εω τέ ρ ου ς καί ύποδεε στέ ρου ς
λε ιτ ου ρ γο ύς τής Ε κ κ λ η σ ί α ς είς μίμησιν καί ζ ηλωτ ήν έκτέλεσιν τών
ύ π ευ θ ύ ν ω ν π ν ε υ μα τι κ ών των καθηκόντων. Πλήν καί έν τή π ατ ρίδι
ήμών ήρξαντο, ά π ό τινων ετών, κ ατ ά τ ρόπον έκδηλότερον ν ά τιμώσι
καί π α ν η γ υ ρ ί ζ ω σ ι τά ι ω β η λ α ί α δ ι α π ρ ε π ώ ν ιεραρχών, οι'τινες διά
τής π οι μαν τορικής κ αθ όλ ου δ ρ ά σ ε ω ς α ύ τ ώ ν κ ρατύνουσι τό θρησκευ­
τικόν συν αί σθη μα καί ά να κο υψ ίζ ουσι τ άς π ο λ λ α π λ ά ς ά ν ά γ κ α ς τοΰ
λ α ο ΰ, λ ά μ π ο ν τ ε ς ο ύτως ώς τό φώς καί δ ο ξ ά ζ ο ν τ ε ς τόν Π α τ έ ρ α ήμών
τόν έν το ΐς ο ύ ρ αν ο ΐς .
Ά π ό τ ών π α ρ α δ ε ι γ μ ά τ ω ν τ ούτ ων καί ό κλήρος τής θε σώσ το υ
ύμών έ π α ρ χ ί α ς ό ρμώμεν ος έ γν ω, ά π ό τοΰ π α ρ ε λ θ ό ν τ ο ς ήδη έτους,
δ π ω ς τήν σ υ μ πλ ή ρω σι ν τ ε σ σ α ρ α κ ο ν τ α ε τ ί α ς ολοκλήρου ά φ ’ ής ή ύμε-
τέρα Σ ε β α σμ ι ό τη ς είσήλθεν είς τήν διακονίαν τής Ε κ κ λ η σ ί α ς μή
άφήση δ π ω ς ά π α ρ α τ ή ρ η τ ο ς καί ά ν ε ό ρ τ α σ τ ο ς π αρ έλθη , ά λ λ ά σημειώση
μέν αύτήν δ ι ’ έ π ι τ ελ έ σε ω ς ειδικής θ . Λε ιτουργίας, ϊ ν α με τά τοΰ χρι-
στ ε πω νύ μ ου λ α ο ΰ δ όξ αν , α ί ν ο ν καί ε υ χ α ρι σ τί α ν ά να π έμ ψ η πρός
τόν θ ε ΐ ο ν Δ ομ ή τ ο ρ α τής Ε κ κ λ η σ ί α ς έπί τή τ ε σ σ α ρ α κ ο ν τ α ε τ ε ΐ δ ρ ά ­
σει τοΰ π ο ι μ ε ν άρ χ ο υ αύ το ΰ, έπιδώση δέ ύμΐν ώς δ ε ί γ μ α έ λά χι στ ο ν
άφο σι ώσε ως καί στοργής συγκεκριμένον καί α π τ ό ν τό χρηματικόν
π οσόν τών 100 λιρών, π ρ ο ε ρ χ ομ έν ω ν έκ τε τοΰ κλήρου τ ών Ε λ λ η ν ι ­
κών παροικιών τής Δυτικής καί Κε ν τρ ώα ς Ε ύρ ώπ ης ώς καί έκ τών
έν Έ λ λ ά δ ι , Α ί γ ύ π τ ω , Συρί α, Κων στ αν τ ιν ουπ όλε ι καί Α μ ε ρ ι κ ή π ο λ υ ­
α ρίθμων μ αθ η τών ύμών. "Ηχθη δέ είς τήν ά πό φ α σ ι ν αύτήν ό κλήρος
τής έκκλησιαστικής δικαιοδοσίας τής ύμε τέ ρας Σεβασμιότητος, έκ
πόθου ά κραίφνοΰς δ πως τιμήση τήν Ύ μ ε τ έ ρ α ν σεπτήν κορυφήν, ήτις
κ α τ ά τό δ ια ρρ ε ΰσ α ν τ ε σ σ α ρ ο κ ο ν τ α ε τ έ ς καί έ πέκεινα χρονικόν δ ι ά ­
στ ημα έτίμησε καί έ δόξ ασε τήν Ε κ κ λ η σ ί α ν ώς θ ε ο λ ό γ ο ς β αθ ύ ς καί
δεξιός οία κοσ τρ όφ ος τής κ α τ ά Χάλκην Ί ε ρ ά ς θ ε ο λ ο γ ι κ ή ς Σ χ ολ ής ,
ώς ιεράρχης ά κ ά μ α τ ο ς καί ζ ηλ ωτ ή ς καί ώ ς έ κκλ η σι α ση κό ς άνήρ τά
μ άλ ι σ τ α δ ι α π ρ ε π ή ς καί διακεκριμένος.
Κ α τ ά τά 18 σ υ ν α π τ ά έτη κ α θ ’ ά έ δ ι δ ά ξ α τ ε τήν ορθόδοξον θ ε ο λ ο
γ ί α ν έν τή γ ε ρ α ρ α ήμών τροφώ,τή θ ε ο λ ο γ ι κ ή Σ χ ο λ ή τής Χάλκης, κατηρ-
δ εύσ ατ ε τάς ψ υ χ ά ς τριών περίπου έ κ α τ ο ν τ ά δ ω ν ν εα ρώ ν έ πι στ ημ όν ων
διά τών ν α μ ά τ ω ν τής θ ε ο λ ο γ ί α ς ’ ε ίμαι δέ βέβαιος δτι π ά ν τ ε ς ουτοι,
με ταξύ τών ο πο ίων έ χ ω τήν τιμήν καί έ γ ώ νά σ υ γ κ α τ α λ έ γ ω μ α ι , μ ε τ ’
ε ύγ ν ωμ ο σ ύ ν η ς β α θ υ τ ά τ η ς π ά ν τ ο τ ε άνα μι μν ήσ κον ται τής σα φήν ει ας ,
τής β αθ ύτ ητος καί τής έπιστημονικής έν γένει δεινότητος, μ ε θ ’ ής
 Ή τεσο α ρα κο ντα ετηρίς τον Θ να τείρω ν Γ ερ μ α το ν 125

ά π ό π ά σ η ς π ά ν τ ο τ ε π λ ε υ ρ ά ς έ ξη τά ζε τε τ άς δ ο γ μ α τ ι κ ό ς ά λ ηθ ε ία ς *
της ά μ ω μ ή τ ο υ ήμών π ί σ τ ε ω ς καί π ροσεφέρετε α ύ τ ά ς είς τ ά ς ψ υ χ ά ς
καί δ ι α ν ο ί α ς τών ν ε α ρ ώ ν ι ε ρο σπ ουδ ασ τώ ν, οϊτι νε ς μετά π ρ οσο χή ς
ά εί πο τ ε ά δ ι α π τ ώ τ ο υ έ νωτ ιζ όμ εν οι του Σοφοΰ α υ τ ώ ν Δ ι δ α σ κ ά λ ο υ
έκρέμαντο κυριολεκτικώς έκ τών χε ιλέ ων Αύτοΰ. Τά δέ έτη τ α ΰ τ α
τής υ με τέ ρας δ ι δ α σ κ α λ ί α ς καί διευ θύνσε ως του σεμνού εκείνου φυ­
τωρίου τών μουσών, δ πε ρ έπί δ εκ α ετ η ρί δ ας ολοκλήρους ώς ά λ λ ο ς
τ η λ α υ γ ή ς π ν ε υ μ α τ ι κ ό ς φ άρ ο ς έ ξ έ π εμ π ε τ ά ς ζ ω ο γ ό ν ο υ ς καί φερε-
σβίους αύτοΰ ά κ τ ΐ ν α ς κ α θ ’ ά π α σ α ν τήν ’Ορθό δο ξο ν ’Αν ατολή ν, δια-
κρινόμενα διά τε τήν π ε ι θ α ρ χ ί α ν καί τήν ά δ ι α τ ά ρ α κ τ ο ν ειρήνην με­
τ α ξ ύ δ ι δ α σ κ ό ν τ ω ν καί δ ι δα σκ ο μέ νω ν , ώς καί διά τήν μ ε γ ά λ η ν άπο-
δ οτικότητ α καί δαψιλή π νευματι κήν κ αρ ποφ ορ ίαν , ά ν α μ φ ι β ό λ ω ς θά
χ α ρακ τη ρι σθώ σι ν ύπό τής ιστορίας, δ π ω ς καί π ρ ά γ μ α τ ι είναι, ώς ή
χρυσή έ ποχή τοΰ π α λ α ΐ φ ά τ ο υ έκείνου σεμνείου τών θ ε ο λ ο γ ι κ ώ ν
Γραμμάτων.
Ά λ λ ’ ό Κλήρος τής ’Ε π α ρ χ ί α ς υμών ήθέλησε πρός τούτοις διά
τής σημερινής σε πτής εορτής, νά τιμήση καί τόν Γηλωτήν καί άκά-
μ ατ ον Ι ε ρ ά ρ χ η ν , δστις μέ νεανικήν κ αρδίαν καί νεανικόν ένθουσια-
σμόν καί σ φ ρ ί γ ο ς ύ π ό π τ ε ρ ο ς π ά ν τ ο τ ε διατ ρέ χε ι τ ά ς τ ερ ά σ τ ι α ς άπο-
στάσεις τής έκκλησιαστικής Αύτ οΰ δ ικα ιο δο σί ας πρ ός εύορκον καί
πιστήν έπιτέλεσιν τών ύπό τής ’Εκκλησίας έ μ π επ ι στ ευ μ έν ω ν Αύτ ώ
ύψηλών καί ύ π ε υθ ύν ω ν καθηκόντων. Διότι ά φ ’ ής έ π ήξ ατ ε έν Λον-
δίνω τήν έ δρ αν τής πο ιμ αν τορικής δ ρ ά σ ε ω ς 'Υμών ά ν ά τ ά ς Ε λ λ η ν ι ­
κ ό ς π αρ ο ικ ί ας τής Εύρ ώπ ης , ού δέπ οτ ε ένομ ίσα τε δτι ε ί ναι άρκετή ή
διά γ ρ α μ μ ά τ ω ν διοίκησις καί δ ι ακ αν ον ισ μό ς τ ών δ ιαφ όρ ων ύποθέ-
σεων α ύ τ ών , ά λ λ ’ ώς π α τ ή ρ φ ι λ ό στ ο ργ ος μέ κ α τ α π λ ή σ σ ο υ σ α ν τώ
δντι, καί η μά ς τούς ν εωτ έρ ους δρα στ ηρ ιότη τα καί ένεργητικότητα
σ πε ύ δε τε π ά ν τ ο τ ε διά πρ οσωπικής έ π α φή ς καί ά μέ σου έπικ οι νων ίας
ν ά νουθετήτε, ν ά συμβιβάζητε, ν ά ένισχύητε μέν τά όρ θο πο δο ΰ ντ α
καί π ρ ο β α ί ν ο ν τ α καί ν ά διορθοΰτε καί ν ά θερ απ εύητ ε τα χ ω λ α ί ν ο ν τ α
καί ύστεροΰντα.
Ή θ ε λ ή σ α μ ε ν , τέλος, ήμ εΐ ς οί σ υ ν α π ο τ ε λ ο ΰ ν τ ε ς τόν έφημερια-
κόν Κλήρον τής έ π α ρ χ ί α ς θ υ α τ ε ί ρ ω ν καί μ ε θ ’ ήμών ά π α ν τ ε ς οί έκα-
σ τ α χ ο ΰ τόν ά γ ώ ν α τόν κ α λ ό ν ά γ ων ι ζ ό με ν ο ι μαθη τα ί τής Υ μ ε τ έ ρ α ς
σε πτής Σ εβ ασμ ιό τη το ς, νά τιμήσωμεν, έπί τή εύκαιρία τής συμπλη-
ρ ώ σε ω ς ύφ’ 'Υμών τ ε σ σ α ρ α κ ο ν τ α ε τ ο ΰ ς καί έ πέκεινα έκκλησιαστικής
δ ρ ά σε ω ς, τόν διακεκριμένον έκκλησιαστικόν ά νδ ρ α, τόν έ ξ υ ψώ σ α ντ α
— δσον ούδείς ά λ λ ο ς — τό γ όητ ρον τής ’Ορ θο δόξο υ ’Εκκλησί ας π α ρ ά
τ ο ΐ ς έτεροδόξοις. Προ τής έ λε ύσε ως καί έ γ κ α θ ι δ ρύ σε ω ς ύμών έν τή
μητροπόλει ταύτη τής ά χ α ν ο ΰ ς Βμεττανικής Α ύ τ οκρ ατ ορ ία ς ή ’Ορθό-
 126 ϋ ρ ο σ φ ώ ν η σ ις τ ο ϋ Μ . ’Α ρ χ ι μ α ν δ ρ ί τ ο υ Μ ι χ α ή λ Κ ω ν σ τ α ν τ ι ν ί δ ο υ

•
δ οξος ’Εκκλησί α έ θε ωρε ΐτ ο ύπό τ ών ξ έν ων ώς θεσμός άξιος μέν σε­
β ασ μού καί επιστημονικής έρεύνης καί μελέτης, α π ο σ τ ε ρ η μ έ ν ο ς δ μως
π ά σ ης ζωής καί ά π ο λ ε λ ι θ ω μ έ ν ο ς καί σ χ ε δό ν νεκρός. Οί θ ε ο λ ό γ ο ι
τής Δ ύ σ εω ς ώμ ίλο υν περί τής ' Α γ ι ω τ ά τ η ς ήμών Έ κ κ λ η σ ί α ς δ π ω ς
ομιλούν οί ιατροί περί τών α ν θ ρ ω π ί ν ω ν ο ρ γ α ν ι σ μ ώ ν τών ευρισκομέ­
νων είς τό μ ετ αί χμ ιο ν τής ζ ωή ς καί τού θ α ν ά τ ο υ .
Ά φ ’ ής δ μ ως ά νέ τ ει λ εν είς τόν ορ ίζ ον τα τής Δ ύ σ ε ω ς ή μ ε γ ά ­
λη ύμών π ρο σωπ ικ ότ ης , ή ι σ χυ ρά ύμών δ ιάν οι α, ή έπιβλητική καί
πειστική θεολογική ύμ ών α υθεντ ία, τά νέφη τής π ρ ο κ α τ α λ ή ψ ε ω ς διε-
σκορπίσθησαν, ή δέ κ α τ ά σ τ α σ ι ς άρδην μετεβλήθη έ π ’ ώφελεί α τής
’Ο ρθ οδ όξο υ ’Εκ κλησί ας, τής π ά ν τ ο τ ε όρθοτομούσης τόν λ όγ ο ν τής
α λήθ ε ιας . Κ ά τ ο χ ο ς δσον ολίγοι τής δ ο γ μα τ ικ ής δ ι δ α σ κ α λ ί α ς τής ήμε-
τ έ ρ α ς ’Εκκλησί ας, γ ν ώ σ τ η ς β αθ ύς τών δ ι δ α σ κ α λ ι ώ ν τών ε τεροδόξων
θρησκευτικών Κοινοτήτων τού Π. καί Ν. κόσμου, ε γκ ρα τή ς δσον ού ­
δείς τών ι ε ρ αρ χώ ν τής Έ λ λ η ν . ’Ο ρ θο δόξου Έ κ κ λ η σ ί α ς τών σπουδαι-
οτέρων ε υ ρ ω π α ϊ κ ώ ν γ λ ω σ σ ώ ν καί τής ν ο ο τ ρ ο π ί α ς τ ώ ν λ α ώ ν τής Δ ύ ­
σεως, ά ν τ ι π ρ ο σ ω π ε ύ ε τ ε έ κάστ οτε μετά μοναδικής ε π ι τ υ χ ί α ς τήν ’Ο ρ ­
θ οδ οξί αν εϊς τε τ ά π α γ κ ό σ μ ι α έ κκλησιαστικά συν έδ ρια ώς καί π α ρ ά
τ ο ί ς ά ν τ ι π ρ ο σ ώ π ο ι ς τών κ α τ ά τ ό π ο υ ς ετε ρο δό ξων Έ κ κ λ η σ ι ώ ν . 'Η
γ ν ώ μ η ύ μών έπί τών π οι κ ίλ ων διεκκλησιαστικών ζ η τη μ άτ ω ν ακο ύε τα ι
π ά ν τ ο τ ε ύπό τών ξ έν ων μ ε τ ’ ε ύ λ αβ ε ί ας ' αί ά π ο φ ά ν σ ε ι ς ύμών έπ"
α υ τ ώ ν έ ρ μη νε ύοντ αι ώς ά ν τ ι π ρ ο σ ω π ε ύ ο υ σ α ι ιήν κ αθόλο υ ’Ο ρ θ ό δ ο ­
ξον Ε κ κ λ η σ ί α ν τού Χ ρ ισ τ ού - ή δέ συμβολή ύμών είς τ ά ς μ ε γ ά λ α ς
έ ν ω τι κ άς π ρ ο σ π ά θ ε ι α ς καί κινήσεις ύπέρ τού διηρημένου χ ρι σ τ ι α ν ι ­
κού κόσμου έ π ιμ ελ ώ ς π ά ν τ ο τ ε καί είλικρινώς έ πιζ ητε ΐται.
Δι ά τ ούς λ ό γ ο υ ς δέ τούτους, ήμεΐς οί σ χ όν τε ς τήν π ρ ω τ ο ­
β ουλ ία ν τού έ ο ρτ ασ μο ΰ τού έκκλησιαστικοΰ ύμ ών ίωβιλαίου,
ε ϊ μ ε θ α πεπεισμένοι, δτι ά π η χ ο ΰ μ ε ν τόν μύχιον π ό θον τής ό­
λης ’Ο ρθ ο δό ξο υ Έ κ κ λ η σ ί α ς , δ π ω ς τιμήση καί εύχαριστήση τήν πε-
π νυ μέ νη ν ύμ ών Σ ε β α σ μ ι ό τ η τ α , ά ν θ ’ ών ε ί ρ γ ά σ α τ ο ύπέρ αύτής. Δ ό ­
ξ α ν δέ α ί ν ο ν καί ε υ χ α ρι σ τ ί αν ά ν α π έ μ π ο ν τ ε ς τώ έν Τριάδι ύμ νο υμ ένω
καί π ρ ο σκ υ νο υ μέ ν ω θ ε ώ έπί τή μέχρι τοΰδε φωτεινή, κ αρ ποφορώ καί
έ θνοφε λε ΐ σ τ α δ ι οδ ρο μ ία τής Ύ μ ε τ έ ρ α ς Σ εβ ασμ ιό τη το ς, δ εό με θ α
Αυτ ού έ κτ εν ώς δ π ω ς διατηρή έν ύ γε ία σ τ α θ ε ρ ά καί άκμή καί θαλε-
ρότητι τήν Ύ μ ε τ έ ρ α ν Σ ε β α σ μ ιό τη τ α π ρό ς συνέχισιν τ ών ε ύγ ε νών
Αύτής σ κ α μ μ ά τ ω ν καί ά γ ώ ν ω ν ύπέρ τής Έ κ κ λ η σ ί α ς καί πρ ός δ ό ξα ν
τοΰ θ ε ί ο υ Δομ ήτ ορ ος Αύτ ής Κυρίου ’Ιησού Χριστού.
 CH τ ε σ σ α ρ α κ ο ν τ α ε τ η ρ ί ς τ ο υ θ υ α τ ε ί ρ ω ν V ε ρ μ α ν ο ΰ 127

Η εμ μ ετρ ο ς η ρ ο α φ ώ ν η ο ις τ ο ϋ Μ . Ο ικ ο ­
νόμου Κ ο υ Κ ω ν ο τ α ν τ ίν ο υ Κ α λ λ ί ν ι κ ο ν

ΕΙΣ Π Ο Λ Λ Α ΕΤΗ ΔΕΣΠΟ ΤΑ

Α'.
Περί τόν δεσ πο τι κόν Σ ου και τετιμημένον θρόνον
όν ό Π λ ά σ τ η ς ά ς στηρίζει είς α ι ώ ν α ς τών αι ών ων ,
τ ρε ι ς κ α τ ά τήν ώ ρ α ν τ α ύ τη ν σ υ μ π α ρ ί σ τ α ν τ α ι παρθένοι
έν στολή έ ορ τα σ ίμ ω καί μορφή λ ε λα μπ ρυσ μέν η,

' Η Πα τρ ίς ε ί ν α ι ή πρώτη, ή βαρύ κ ρ α τ ο ύ σ α ξίφος.

Ή Σ ο φ ί α ή δευ τέ ρα , ή μέ σύνοφρυ τό υφος.
Καί ή τρίτη ή θ ρ η σ κ ε ί α , ή ο π ο ί α Σ τ α υ ρ ό ν φέρει
καί τά δ μ α τ α π ρ ό ς τ ’ ά ν ω ώς έν πρ οσε υχή έπαίρει.

Πρ ο χ ωρ ε ί π ρ ώ τ ο ν ή πρώτη. Σ τ ά σ α δέ έ νώπιόν Σου,

σ τ ό μ ’ ά νοί γει, ϊ ν α π λέ ξη τό χ ρ υσ ο ύν έγκώμι όν Σου,
ένώ έν σιγή οί π ά ν τ ε ς τήν άκούουσι βαθεία
κ ’ έκ τών ήχ η ρώ ν της λ ό γ ω ν έ ντ ηχ εΐ ή ’Εκκλησία.

Βλ
— «Προ εξήκοντα καί π λέ ο ν Σ έ ε ί χ α γν ωρ ίσε ι χ ρ ό ν ω ν
ώς θ α λ λ ό ν (λέγει) τής Θράκης καί ά γ ν ώ ν Ε λ λ ή ν ω ν γόν ον ,
ευτραφή κ α τ ά τήν δψιν, ρόδινον κ α τ ά τό χ ρ ώ μ α ,
νουν έ γ κ λ ε ί ο ν τ α γ ε ν ν α ΐ ο ν εις κ αλοκτ ισμέ νον σώμα.

Ό Ό ρ φ ε ύ ς καί ό Μ ο υ σ α ί ο ς ήσαν οί δ ι δά σ κ α λ ο ί Σου,

μέ τήν λ ύρ α ν τών οπ οί ων έλικνίσθη ή ψυχή Σ ου'
καί, είς τ ά μυστήριά τ ων μυηθείς ε ί χε ς γνωρίσει
π ο ία ς λά μ ψε ι ς έ γ ώ δόξης ε ί χ ον είς τήν γήν έκχύσει.

Μέ ή γ ά π η σ α ς ' καί σκέψιν έκτοτε δέν ε ί χε ς ά λ λ ην

π α ρ ά π ώ ς ν ά ϊδης π ά λ ι ν τήν π α τ ρ ί δ α Σ ο υ μ ε γ ά λ η ν '
καί, έ μ όχ θ η σ α ς μαζ ί μου, χ α ρ ά ν έ χ ω ν τήν χ α ρ ά ν μου'
κ ’ έ κ λ α υ σ α ς , ώ ς ν υκτικόραξ θ ρ ην ωδ ών τήν σ υμ φορ άν μου.

Δέν έ φόρ εσα ς τόν π ί λ ο ν δ ι π λ ω μ ά τ ο υ π ατ ρ ιώ το υ '

δέν έ ζώσθη ή όσφύς Σ ο υ φ ο υ σ τ α ν έ λ λ α ν σ τ ρατ ι ώτ ου '
μαύ ρο ν ήμφιέσθης ράσ ον , κ ά τ ω δ μ ως του οπο ίου
ό δ ικ έφ αλ ο ς δεικνύει τήν όδόν τού μαρτυρίου.
128 "Ε μ μ ε τ ρ ο ς σ ΐρ ο σ φ ώ ν η σ ις Μ . Ο ι κ ο ν ό μ ο υ Κ ω ν Ι τ ί ν ο ν Κ α λ λ ι ν ί κ ο υ

Οΰ τ ω και οι ί ερ άρ χα ι, ών τηρείς τ ά ς π α ρα δ όσ ε ις ,
έ κρυπτ ον τό α ί σ θ η μ ά των. Καί διά σι γ ώσ ης γ λώ σ σ η ς
τής έλληνικής ιδέας με τα δί δ ον τε ς τήν δ α δ α ,
έ πι π τ ο ν ήν θραχωμέ νοι καί ά νί σ τ ω ν τήν Ε λ λ ά δ α .

Καί μ ετ ων ο μά σθ ης , δτε κληρικού έψόρεις σχ ήμα,

Γ Ε Ρ Μ Α Ν Ο Σ , ϊ ν α τό έχης προ τών ο φ θ α λ μ ώ ν σου σήμα
κ ’ έν α ύ ι ώ τοΰ Βυζαν τίου καί τής ν ε ω τ έ ρ α ς Λ α ύ ρ α ς
ά ν α π ν έ η ς τ ά ς ένθέους καί ήρωοτρόφους α ύ ρα ς .

Σ τ ί λ β ου ν τά π α ρ ά σ η μ ά Σου, ψ αν ε ρ ώ ν ο ν τ α ό πο ία
Σε περικοσμεΐ μ ε γ ά λ ω ν ε κδου λε ύσ εων ά ξί α'
ά λ λ ’ "Υπέρ τ ά ά λ λ α π ά ν τ α έ νσημα α ς Σέ λ α μ π ρ ύ ν η
τής Πα τρ ίδ ος Σ ο υ έ ξό χ ω ς ή π ο λλ ή ε ύγνωμοσύνη».

Γ'.
Πα ύε ι ή Πατρίς λ α λ ο ύ σ α - καί μέ τήν σιγήν της ήδη
τόν τοΰ εγκωμίου λ όγ ο ν τή Σ ο φί α π αρ α δί δ ει ,
ή ό ποί α τ ά δ ε λέ γε ι είς έπήκοον τοΰ π λήθους
δπερ μετά ε ύ λα β ε ί α ς ά κ ρ ο ά τ α ι άσυνήθους.

— « Έ ν τώ μέσω τών σ μ α ρ ά γ δ ω ν τής ω ρ α ί α ς Προποντίδος,

π ι τυο σκ επ ής τήν δψιν π αρ α δ ε ί σ ι ο ς τό είδος,
ή Χ α λ κ ΐ τ ι ς νήσος κεϊται, έκ του ύψους τής ό π οι α ς
Μο νασ τή ρι ον π ρ ο β ά λ λ ε ι τής Τρ ι άδ ος τής ά γ ι α ς .

Είς τόν θειον το ύτ ον χώρον, δν ουδέ ή πο ρρ ωτά τη,

τύρβη τών κ α τ ακ ο σμ ί ων ο ύ δ ’ έπί στιγμήν τ αρ άτ τε ι,
είς τόν χ ώρ ο ν τούτον δ πο υ ι π τ α ν τ α ι σκιαί Φ ω τί ω ν
κΓ ύμνοι μόνον τ ά ς μ ε λ έτ ας δ ιακ όπ το υν τ ών βιβλίων,

είς τόν χώ ρο ν , λ έ γ ω , τούτον τ ών πν ε υμ ατ ι κώ ν δ ολί χων

καί έ γ ώ τήν ε υ τ υ χ ί α ν ν ά Σ έ σ υ ν α ντ ή σω ε ί χο ν '
καί έ γ ε ι ν α ό σύντροφός Σου, έ γ ώ ήτις χ ύ ν ω φάος,
ώ ς σ υ μ π ά ρ ε δ ρ ο ς τού θείου, έκ ίών ά ν ω ά ε ν ν ά ω ς .

Ε ν θ υ μ ε ί σ α ι το ύς τ ε ρ π ν ού ς μ α ς είς τά δάση π ε ρ ι π ά τ ο υ ς ;
καί τ ά ς ά κ α δη μ ει κ ά ς μ α ς συζητήσεις μέ φ ί λ τά τ ο υ ς ;
καί τ ά ς έν νυκτί σ π ο υ δ ά ς μ ας ; καί τ ά ς κρούσεις τών ση-
[μ άν τρ ων ,
τ ά ς έκ τού ν αο ύ κ α λ ο ύ σ α ς είς τής Γ ν ώ σε ω ς τό ά ν τ ρ ον ;
 CH τ ε σ ο α ρ α κ ο ν τ α ε τ η ρ ι ς τ ο ν Θ υ α τ ε ί ρ ω ν Γ ε ρ μ α ν ο ύ 129

'’’Ησο ευφυής' ά γ χ ί ν ο υ ς ' δ ι α λε κ τι κ ός ' σ τ ωμ ύ λο ς'

’Έ ρ ρ ε ο ν π υ κ ν α ί αί σκέψεις ά π ό τό θερμόν σου χ ε ί λ ο ς '
κι’ ε ίχ ες π ο λ ι ά ν τήν φρέ να καί πρεσβυτικόν τό ήθος,
οιον π α ρ ά ν ε α ν ί α ι ς μάτην τις ζ ητεί συνήθως.

Δι ά τοϋτο, όχι μόνον ά ρ ι σ τ ο υ χ ο ς άνε δε ίχθης

καί είς π ρ ώ τ ο ν έν τ οΐ ς πρώτοις μέ τόν ζήλον Σ ο υ π ροήχθης'
δχι μόνον ήξιώθης ζ ηλε υτής υποτροφίας,
π οτι σάσ ης Σέ τό ν ά μ α τ ών σοφών τής Ε σ π ε ρ ί α ς '

άλλ’ έ π α ν ε λ θ ώ ν είς Χάλκην, ύ πε ρπ λήρ ης ά π ό γ νώσε ις,

τή ά π έ δ ω κ ε ς τήν χ άρ ιν μ ετ ά δ ιψ αλε ία ς τόσης,
ώστε καί κλεινός Σ χ ο λ ά ρ χ η ς έ π α ξ ί ω ς ν ά τή γείνης
είς σειράν έ τών ε ύ κά ρ π ω ν έ π ο χή ς ά δα μα ν τί ν ης ».

Δλ
Ε ί χ ε π λ ε ΐ σ τ α δ σ α ά λ λ α ν ά προσθέση ή Σ οφία,
ά λ λ ’ έπίτηδες τ ’ άφήκε' Π ρ ο χ ω ρ ε ί τ ό τ ’ ή θρησκεία
καί, ένώ τό ους ό κόσμος μετά π ρ οσοχ ής έντείνει,
ώς έξής τά ρ ή μ α τ ά της, έ ννοιών μεστά, έκχύνει.

— «’Έ δ ε ι ξ έ Σε ή Σ οφία, (λέγει) λ ό γ ο υ ά ρ χ ι θ ύ τ η ν

ήνεοέ Σ ε ή Π α τρ ί ς Σου ώς του κλέους της οπλίτ ην'
έ γώ δέ τήν άρετήν σου έ ρχ ομ αι ν ά έ π αι ν έ σ ω
καί είς τό ί ωβ η λ α ΐ ο ν τό σ τ ε φ ά ν ω μ α ν ά θέσω.

’Ά ν τήν του Σ ω τ ήρ ο ς πίστην ή ά γ ά π η διακρίνει,

αν τις τ όσ ω ε ί ν αι μ έ γ α ς δ σω τήν ψυχήν π λ α τ ύ ν ε ι
άν Χρι στι ανός κ α λ ε ί τ α ι δστις ζή ύπέρ τών ά λ λ ω ν
κι’ έχει στήθος 'Υπέρ δ λ ων π α θ α ι ν ό μ ε ν ο ν καί π ά λ λ ο ν ,

π ώ ς έ γώ Χριστού εικόνα δέν θά Σέ χ αρ ακ τη ρί σω

καί τήν ιεράν Σο υ χ ε ΐ ρ α ν ε ύ λ α β ώ ς δέν θ ά φιλήσω,
άφού, ώς λ α μ π ά ς α γ ί α έπί θυσιαστηρίου,
τήκεσαι κ ’ έ κ δ α π α ν ά σ α ι έν τώ οϊκω του Κυρίου ;

’Ά γ ρ υ π ν ο ς ή μέριμνά σου καί έν διαρκεΐ κινήσει,

κ ατ ορθώ νε ι τ ά ς μ ε γ ά λ α ς ά π ο σ τ ά σ ε ι ς ν ά νικήση'
κ ι’ ε ί ν α ι ή έμφάνισίς Σο υ ώς τού Ά ε ρ μ ό ν ή δρόσος,
ήν διψά ό έν Ε υ ρ ώ π η πάρ οι κός Σ ου λ α ό ς τόσος.

« Θ ρ α κ ικ ά » 9
 130 *Έ μ μ ε τ ρ ο ς σ τ ρ ο σ φ ώ ν η σ ις Μ . Ο ι κ ο ν ό μ ο υ Κ ω ν Ι τ ί ν ο ν Κ α λ λ ι ν ί κ ο υ

Δέν άρκε ΐ έν τούτοις ότι ή ψυχή Σο υ ή μ εγ άλ η

τ ά ς κοινότητ άς Σ ο υ δ λ α ς μ ε τ ’ ά γάτι ης περιβάλλει,
ά λ λ ά καί περιεγκλείει π ά σ α ν τήν Ό ρ δ ο δ ο ξ ί α ν
ήν καί ά ντ ι πρ ο σ ω π ε ύ ε ι έν τή ξένη κ α τ ’ άξίαν.

Δ ιά τοΰτο π ό τ 5 έντεϋθεν π ό τ ’ έκεΐθεν π ρ ο σ κ α λ ε ί σ α ι

είς τους κύκλους θ ε ο λ ό γ ω ν μ ετ α ξύ τών π ρ ώ τ ω ν ε ίσαι
καί προ τών έ πι στ ημ όν ων έν ν α ο ι ς καί συνεδρίοις
τήν έκκλησιαστικήν μ α ς σκέψιν καί ζ ωήν δεικνύεις.

Τις περί ’Ορ θ ο δ ο ξί α ς ε ί χ ’ έδώ ποτε ιδέαν ;

Τήν έ κάλουν νεκρωμένην, ά ζ ω ο ν , τ υ μ π α ν ι α ί α ν .
‘’Ή λ θ ε ς ύ π ε ρα σ πι σ τή ς της' καί έπείσθη έκ Σου π α ς τις,
δτι ζή καί τ ά ς ά ρ χ α ί α ς δ ι ασ ώζ ει ά ρ ε τ ά ς της».

Ε'.
Σ ι ω π ή τ ούς λ ό γ ου ς τούτ ους διαδέχεται βαθεΐα'
Σ τ έφ α ν ο ν δ ’ ά ν α λ α β ο ΰ σ α Πατρίς, Πίστις καί Σ οφία,
έξ α ε ι θ α λ ώ ν ά ν θ έ ω ν ε ύφυώς συμπεπλεγμένον
στέφουσι τό μ έ τ ω π ό ν Σ ο υ σύντρεις τό τετι μημένον

Αΐρουσιν οί π α ρ ε σ τ ώ τ ε ς τήν φωνήν των δ ι α τ όρ ως '

ά ν τ η χ ε ΐ έν εύφημίαις καί ε ύ χ α ΐ ς α π α ς ό χ ώ ρ ο ς '
καί ώσεί φωνή ά γ γ έ λ ω ν κ α τ α κ λ ε ί δ α έπιθέτεί
τήν μελωδικήν έκείνην : Δ έ σ π ο τ α είς π ο λ λ ά έτη !

' Η ά ντιφ ώ νη ο ις το ϋ Μ η τ ρ ο π ο λ ί τ ο υ
Θ υα τείρω ν Κ ο υ Κ ο υ Γ ερμ ανού.

Όσιολογιώτατοι, Αίδ ε σι μ ολ ογ ιώτ α το ι, Φ ι λόχ ρι στ ον Εκκλη­

σί ασμα,
Δ ό ξ α ν καί ε υ χ α ρ ι σ τ ί α ν έν π ρώ το ις ά ν α φέ ρω πρ ό ς τόν ά γ α θ ο -
δότην θ ε ό ν , δστις έν τή ά φ ά τ ω προνοία καί ε υ σ π λ α χ ν ί α του μέ ήξί-
ωσεν υγιής καί ά κ μ α ΐ ο ς ν ά φ θ ά σ ω είς τόν ευσημον αύτόν στ α θμ ό ν
τής τ εσ σ α ρ ο κ ο ν τ α ε τ ο ύ ς Κληρικής μου διακονίας, θ ε ρ μ ά ς έ πε ι τα άνο-
μ ο λ ο γ ώ ε υ χ α ρ ι σ τ ί α ς πρ ός τόν σ χ ό ν τ α τήν π ρω το β ου λί α ν τής εορτής
αύτής Πανοσ. Μ. Ά ρ χ ι μ . Μι χα ήλ, πρός τόν ε ύ αγ ή Κλήρον τής θ ε ο -
σώ το υ μου έ π α ρ χ ί α ς καί πρός τούς ά ν ά τόν κόσμον δλον δ ι ε σ π α ρ ­
μένους ά γ α π η τ ο ύ ς μου μ α θ η τά ς , οϊτινες π ρο θύ μως έ σ π ε υ σ α ν ν ’ άν-
 eH τ ε σ σ α ρ α χ ο ν τ α ε τ η ρ ί ζ τ ο υ Θ υ α τ ε ί ρ ω ν Τ έ ρ μ α ν ο ν 131

τα ποκ ρι θοΰ ν είς τήν έκκλησιν, δ π ω ς συ μμ ε τά σ χο υν τοϋ ε ράνου καί

τής κοινής χ α ρ ά ς έπί τω αίσίω γ εγο νότι . Μέ β α θ ε ΐ α ν τέλος συγκί-
νησιν ε κφρ άζω τήν ε υ γν ω μ ο σύ ν η ν μου πρός τούς σημερινούς όμίλη-
τ άς , οί όποιοι μετά τόσον επιεικούς ε όμενείας εύηρεστήθησαν νά έξά-
ρουν τ ά ς τ α π ε ι ν ό ς μου μέχρι τοΰδε υπηρ εσί ας έν τή δ ιακον ία τής
Έκκλησίας.

Περιπόθητοι έν Κω α δ ε λ φ ο ί καί τέ κν α μου ά γ α π η τ ά ,

Σ υ μ π λ ή ρ ω σ ι ς τ ε σ σ α ρ α κ ο ν τ α ε τ ί α ς ! Πόσαί σ τ ι γ μα ί συγκινητικά!
είς τό μακρόν αυτό δ ι άσ τημ α, πόσο ι πόθοι έ κπλ ηρ ωθέ ντε ς, π ό σ α ι έλ-
πίδες δ ιαψε υσθε ΐσαι, π ό σ α όνειρα δ ι α λ υ θ έ ν τ α , πόσοι κίνδυνοι τούς
όποιους έξέ φυγ ον , π ό σ α ι ά τ έλ ε ια ι ά νθρώπινοι, τ ά ς ό πο ια ς δέν υ π ε ρ ­
νίκησα, π ό σα ι χ ί μα ι ρ αι ά σ ύ λ λ η π τ ο ι ! Ά λ λ ’ ά φ ’ ετέρου' όποια συγκα-
τ ά β α σ ι ς καί ε υν οι α τού άπε ιρ ου θ ε ο ύ πρ ός εμέ, τό τ α πε ιν όν π λ ά σ μ α
του, ό π ο ι α π ρ ό νο ια καί κ αθο δήγη σι ς διά μέσου τ ώ ν ά τ ρ α π ώ ν μιας
τόσον πε ρί πλο κο υ καί υ πε υθ ύν ου στ αδ ιοδρ ομ ία ς! Ό π ο ί α π ρ ο στ α σί α
καί ένίσχυσις ά π ό μέρους σε πτής Μητρός, τής Μεγ. τοϋ Χριστού Έ κ ­
κλησίας, ά γ ρ ύ π ν ω ς π ά ν τ ο τ ε ίσταμένης π α ρ ά τό π λε υ ρά ν μου καί δ ι­
αρ κώς ύ π εκ αι ούσ ης τόν ζήλον μου είς τήν έ κπλήρωσιν τής υψηλής
μου άπ οσ το λή ς. Καί — ινα μή ά ν τ ι π α ρ έ λ θ ω καί τήν π α ρ ά τών τ α γ ώ ν
τού έθνους ε μπ ιστοσ ύν ην — όπο ία π ρ ά γ μ α τ ι β α θ ύ τ α τ α σ υγκ ιν οΰσ α
έκτίμησις τών ά σ θ ε ν ώ ν μου π ρ ο σ π α θ ε ι ώ ν υπέ ρ τής Ε λ λ η ν ι κ ή ς π α τ ρ ί ­
δος, τού με τά θ ε ό ν τ ιμ ιω τάτ ου καί ά γ ι ω τ ά τ ο υ τ ώ ν έπί τής γ ής π ρ α ­
γ μ ά τ ω ν , τήν ό ποι αν έκ π α ί δ ω ν έ μαθο ν ν ά τιμώ καί ν ά ά γ α π ώ . . . .
Καί διά ν ά συ ν εχ ί σω τόν ροΰν τών π ρο σφ ιλώ ν μου άνα μν ή-
σεων, είνε δ υ ν α τ ό ν κ α τ ά τήν στιγμήν αύτήν ν ά μήν ο μ ο λ ο γ ή σ ω τί
προ π ά ν τ ω ν οφεί λω είς τήν φιλόστ οργό ν μου π νευματι κήν τροφόν,
τήν θ ε ο λ ο γ ι κ ή ν Σ χ ολ ή ν τής Χ ά λ κ η ς ; Αύτ ή έφηβον ά π ό τής ά γ κ ά λ η ς
τού οίκου μου π α ρ α λ α β ο ΰ σ α με κ αθ ω δή γη σ εν είς τούς ε ύ α ν θ ε ΐ ς λε ι­
μ ώ ν α ς τής έσω καί τής θ ύ ρ α θ ε ν . σοφίας' α ύτή μέ κατήρτισεν είς
ά ν δ ρ α τέλειον κ α τ ά τό ένόν, είς μέτρον ηλικίας τού π λ η ρ ώ μ α τ ο ς τού
Χριστού. Αύτ ή με πρ οέ πε μψε ν ά π ό τού μυροβόλου της λόφου είς τόν
μακρόν καί π ολυ σ χι δ ή δ α ί δ α λ ο ν τής έκκλησιαστικής δ ιακον ίας. ’Ά ς
ε ί ν α ι α ίων ία ή μνήμη τών σ εβ α σ τ ώ ν καί ά γ α π η τ ώ ν μου δ ι δα σκ άλ ων !

Διδάσκαλος κα ϊ ίεροκηρνξ.

Τί ύψηλότερον ή δ ύ να τ ο ν ά έπιζητήση νε αρός ά π ό φ ο ι τ ο ς τής

Σ χ ο λ ή ς π α ρ ά ν ά μορφώση καί ά ν α π τ ύ ξ η τήν ν έαν γ ε ν ε ά ν , τ ά ς χρη-
σ τ ά ς τοΰ μ έ λ λο ν το ς έ λ πί δ α ς , είς τήν π α τ ρ ώ α ν π α ι δ ε ί α ν καί εύσέ-
 132 Ά ν τ ιφ ώ ν η σ ις του Θ υα τείρ ω ν Γ ερμ αν ο ύ

βειαν και ν ’ ά ν α γ ε ν ν ή σ η διά τ ώ ν ά ρ χ ώ ν τοΰ Ε υ α γ γ ε λ ί ο υ ψυ χά ς χερ-

σ ωθε ί σας λ ό γ ω τής μ α κ ρ άς εκκλησιαστικής καί έθνικής κ α κ οδ αι μ ο ­
ν ία ς ; Ά λ λ ’ ά ν άληθεύη δτι ό δι δά σκ ων διδάσκεται, άληθευει καί τό
ά λ λο , δτι ό δ ιδ άσ κω ν κ α τ α ν ο ε ί τ ά ς ελλείψεις του καί α υ τ ό μ α τ ο ς γεν-
ν ά τ α ι ό π όθ ος είς τήν ψυχήν του ν ά έπεκτείνη τόν κύκλον τών γ ν ώ σ ε ω ν
του καί π ρο σε ρ χό με ν ος είς τ ά ς π ο λ υ χ ε ύ μ ο ν α ς ξ έν α ς π η γ ά ς ν 5 άντληση
δ,τι υγ ιέ ς καί χρήσιμον είς τήν κλήσιν του, ά π ο κ λ ί ν ω ν καί ύπεκφεύ-
γ ω ν τό θολόν ρ εύ μα όθνείων δ ι δ α χ ώ ν καί π ρ άξ ε ω ν . Τώ θ ε ώ καί τή
Ε κ κ λ η σ ί α μου ή χ ά ρι ς , ό π ό θ ο ς μου έ γ ένε το έργον καί ιδού έ γ ώ
μ ε θ ’ ου π ο λύ έκλήθην, δ π ω ς ά π ο δ ί δ ω ν τά τ ρ ο φ ε ί α είς τήν έκθρέψα-
σ ά ν με Σ χ ο λ ή ν ά φι ε ρώσω έ μαυτ όν είς τήν δ ι δ α σ κ α λ ί α ν καί ποδηγέ-
τησιν τ ών ν ε α ρ ών της β λ α σ τ ώ ν , είς τόν έκκλησιαστικόν καί θ ε ο λ ο γ ι -
κόν τ ω ν κ ατ αρτισμόν .

Κ α θ η γ η τ ή ς κα ϊ Σ χ ο λ ά ρ χ η ς .

Καί τ ώ ρ α α κό μ α συ γ κ ι ν ο υ μ αί καί τρέμω ά ν α λ ο γ ι ζ ό μ ε ν ο ς τήν

β α ρ ε ΐ α ν εύθύνην, τήν ό πο ι α ν έ πωμίσθην ύ π α κ ο ύ σ α ς είς τήν ε π ιτ α κτ ι ­
κήν τής Ε κ κ λ η σ ί α ς μου φωνήν! Έ ά ν ευθύνη καί ε υθ υ νώ ν μεγίστη
ε ί ν αι ή μέρι μνα ψυχών , τήν ο π ο ί αν ά ν α δ έ χ ε τ α ι π α ς κληρικός κ α λ ο ύ ­
μενος είς τό μ έ γ α τής ίερωσύνης ά ξ ί ω μ α , π ο ι ο ν ό γκ ον εύθύνης άνα-
λ α μ β ά ν ε ι εκείνος, δστις κ α λ ε ί τ α ι ν ά μορφώση καί κ ατ αρ τίση ποιμέ ­
ν ας , ά π ό τής δεξιότητος καί έ π ιμ ελ εί ας τών ό ποι ων έ ξ α ρ τ ά τ α ι έν
π ο λ λ ο ί ς ή σωτ ηρ ία ή ή ά π ώ λ ε ι α τών ψ υχώ ν ; Με λε τών καί ά να κρ ίν ων
έ μαυτ όν κ α θ ’ έκάστην μ ή π ω ς ά λ λ ο ι ς κηρύξας α υτό ς αδόκιμος γένω-
μαι, π ά ν τ ο τ ε έν νώ περιφέρων τό έ μβ λη μ α τοΰ κληρικού μου σ τ α ­
δίου «ούκ ήλθ ον δι ακ ον ηθή να ι ά λ λ ά διακονήσαι», ά νε χ ό μ ε ν ο ς έν
ύπ ομον ή καί α γ ά π η τ ά ς τ υ χ ό ν α δι κί ας τών σ υν α δ έ λ φ ω ν μου, μ α κ ρ ο ­
θυ μών είς τ ά σ φ ά λ μ α τ α τής εύο λίσθ ου νεότητος, ά ν τ ι τ ά σ σ ω ν είς τ ά ς
ά ν ω θ ε ν π α ρ α λ ό γ ο υ ς έ π ι β ολ άς τό σθένος, τό όπ οι ον έ νέπνεεν ή ιδέα
τού καθήκοντος, δ ύ ν α μ α ι α ρ ά γ ε ν ά έ χ ω σ υ μ μ α ρ τ υ ρ ο ύ σ α ν τήν συνεί-
δησιν, δτι «ούκ είς κενόν έδραμον» ; Καί άν ο ΰτ ως έχη τό π ρ ά γ μ α ,
είς τίνα οφεί λω τήν ά γ α θ ή ν α ύτ ήν συνείδησιν είμή είς τήν ύπερβάλ-
λ ο υ σ α ν τού Θε ού χ άρ ιν , ήτις θ ε ρ α π ε ύ ο υ σ α τ ά ς άσθε νεί ας μου καί
ά ν α π λ η ρ ο ύ σ α τ ά ς έλλείψεις μου μέ ίκάνωσεν έ ρ γάτ ην τού άμπε λώ-
νος αυτού ; Είς τί ά λ λ ο είμή είς τήν πρόθυμον ά ρ ωγ ή ν τής ά ν ω τ έ ρ α ς
μου έκκλησιαστικής α ρχ ή ς καί είς τήν άοκνον επιμέλει αν καί σ υν ερ ­
γ α σ ί α ν τ ών σ υ ν α γ ω ν ι σ τ ώ ν μου ;
 CH τ ε σ ο α ρ α κ ο ν τ α ε τ η ρ ί ς τ ο ν Θ υ α τ ε ί ρ ω ν Γ ε ρ μ α ν ο ΰ 133

Μ ητροπολίτης Θυατείρων.

Ά π ό τής θ ε ω ρ ί α ς είς τήν πραξιν, ά π ό του έρημικοΰ γραφε ίου

καί τοΟ σπ ουδ α στ η ρί ο υ είς τήν κονίστραν τής έν τω κόσμω δ ρ ά σε ω ς,
ά π ό τοΰ στ ενού κύκλου τής διοικήσεως μιας Σ χ ο λ ή ς είς τήν διοίκη-
σιν, ϊ ν α μή εί'πω, είς τήν ΐ δ ρυ σι ν έ π α ρ χ ί α ς ' έκεΐ δ πο υ ή κανονική
τ ά ξ ις έδει ν ’ ά ντ ι κα τ α σ τ ή σ η τήν ά ν α ρ χ ί α ν , δ που τό γόητρον τής ’Ο ρ ­
θοδόξου Έ κ κ λ η σ ί α ς έδει ν ά κρατηθή υψηλά, δ π ο υ τά τόσον στ ενώς
μετά τών θρησκευτικών σ υ ν δ ε δ ε μ έ ν α έθνικά ιδεώδη έδει ν ά τ ύχ ουν
τής προσηκουσης θ ε ρ α π ε ί α ς καί ύποστηρίξεως! Σ υν ει θί σ ας παι διόθεν
ν ά ύ π α κ ο ύ ω είς τά κ ε λ ε ύ σ μ α τ α τών ά ν ω τ έ ρ ω ν μου δέν έ δ ίσ τα σα
ν ’ ά π α ν τ ή σ ω : «ιδού έ γ ώ Κύριε ά πό σ τε ιλ όν με». Δέκα καί έ π τ ά διέρ-
ρευσαν έκτοτε σ υ ν α π τ ά έτη. Ά ν α σ κ ο π ώ ν τό μακρόν α υτό δ ιάστημα,
δ ύ ν α μ α ι ν ά ίσχυρισθώ δτι ά ντεπεκρίθην π ω ς είς τ ά ς έ π ’ έμέ στηρι-
χ θε ίσ ας έ λ π ί δ α ς Έ κ κ λ η σ ί α ς καί ’Έ θ ν ο υ ς ; Υ π ή ρ ξ α α ρ ά γ ε πιστ ός τ ών
δ ο γ μ ά τ ω ν καί τών π α ρ α δ ό σ ε ω ν αύ τής τηρητής, ποιμήν άφοσ ιωμ έν ος
είς τό ά ν α τ ε θ έ ν είς τήν φρον τί δα του ποίμνιον, ά ν α ζ ω π υ ρ ώ ν τήν πί-
στιν του, π ρ ο ά γ ω ν τήν ά γ ά π η ν του π ρό ς τήν ’Ο ρθ όδ οξ ον ’Εκκλησίαν,
κ α θο δ η γ ώ ν α ύτ ό είς τήν άρε τήν καί τήν κ α τ ά Χριστόν ηθικήν του τε-
λείωσιν ; ”Η ύ π ήρ ξ α τ ο υ ν α ν τ ί ο ν ά π ε μ π ω λ η τ ή ς τ ών π ατ ρι κών μου θη­
σα υ ρών , ρ ά θ υ μ ο ς δ ούλος κ ρ ύ π τ ω ν είς τ ά βάθη τής γ ής τό έμπιστευθέν
είς α ύτ όν τ ά λ α ν τ ο ν , ποιμήν ούχί «βόσκων α ύ τ ό ς τά π ρ ό β α τ α ά λ λ ά
κ ατ εσ θ ίω ν τό γ ά λ α καί τά έρια π ε ρ ι β α λλ όμ ε νο ς καί τό, π α χ ύ σφά-
ζων» κ α τ ά τόν προφήτην ; ( Ίεζ. 34,2). Δ ι ε φ ύ λα ξ α , άν μή συνέτεινα
είς τήν ά νύ ψωσι ν του κύρους καί γο ήτ ρο υ τής ’Ορθοδ όξου μου Έ κ ­
κ λησίας έν τώ μέσω του ξένου χριστιανικού κόσμου, έ π ρ α ξ ά τι ύπέρ
τής δ ι ασ ώ σ ε ω ς τ ών π ο λ υ τ ί μ ω ν καί ιστορικών δικαίων του έθνους
μου, δ που καί ο σά κι ς ή π ε ρί στ ασι ς ά πή τε ι τοΰτο ; Καί δ ύ ν α μ α ι περί
τ ά ς δ υ σ μ ά ς ήδη τοΰ βίου μου ν ά ε ϊ π ω καί έ γ ώ μετά τοΰ ά π ο σ τ ό λ ο υ
«έ γώ γ ά ρ ήδη σ π έ ν δ ο μ α ι καί ό καιρός τής έμής ά ν α λ ύ σ ε ω ς έφέ-
στηκε....τόν δρόμον τετέλεκα, τήν πίστην τετήρηκα' λοι πόν ά πό κ ει τα ί
μοι ό τής δικαιοσύνης στ έφ αν ο ς ;»
Τέ κν α έν Κω ά γ α π η τ ά ! Α ύ τ ά ε ί ν αι τ ά έ ρ ω τ ή μ α τ α τ ά ό π ο ι α
είς τ ά ς σ ι γ η λ ά ς ώ ρ α ς τής π ερ ισυ λλ ογ ή ς, τής π ρο σε υχή ς καί τής αύτο-
δ οκι μ ασ ία ς π ρ ο β ά λ λ ω είς τήν ά νή σ υ χ ο ν καί πολυμ έρ ιμ νο ν συνείδη-
σίν μου. Ποι α ή ά π ά ν τ η σ ι ς είς α ύ τ ά ; Ή πυκνή σ α ς συρροή είς τήν
σεμνήν αύτήν τελετήν, ή σ τ ορ γή καί ή άφοσίωσις τ ώ ν σ υ ν ε ρ γ α τ ώ ν
μου έν τή ά μ π ε λ ώ ν ι τοΰ Κου, τοΰ Κλήρου τής έ π α ρ χ ί α ς μου, ή ά γ ά π η ,
μέ τήν ο π ο ί α ν μέ π ε ρ ι β ά λλ ε τε κ α θ ’ δλον τόν χρ όνον τής έν ύμΐν
ά να τ ρο φ ής μου, οί ε ύμ ενε ΐ ς λό γο ι οί όποιοι ήκούσθησαν τήν ώρ αν
 134 ‘Α ν τ ι φ ώ ν η σ ι ς το υ Θ υ α τείρ ω ν Γ ερμανού

αυτήν ύπ ό τόν ιερόν αυτόν θόλον, ή π ο λ λά κι ς έ κ δη λ ω θ εΐ σ α επιδοκι­

μ α σ ία τής έκκλησιαστικής καί εθνικής μου άρχ ής κ α θ η σ υ χ ά ζ ο υ ν π ω ς
τήν συνείδησίν μου. Καί δχι μόνον τούτο, ά λ λ ά καί μοί εμπνέουν
θ άρ ρο ς καί μοί δίδουν τήν δ ύ ν α μ ή , δ πω ς συ νε χί σω τό εργον μου
με τά ζήλου θερμοτέρου, έν νώ έ χ ων τούς λ ό γ ο υ ς τοΟ ά π ο σ τ ό λ ο υ '
« Ο ύ χ ’ δτι έ λ α βο ν ή ήδη τ ε τ ε λ ε ί ω μ α ι ’ διώκω δέ εί καί κ α τ α λ ά β ω . . . .
εν δέ τά μέν ό π ίσω έ π ι λ α ν θ α ν ό μ ε ν ο ς , τοΐς δέ έ μπροσθε ν έπεκτεινό-
μενος κ α τ ά σκοπόν διώκω έπί τό βραβεΐ ον τής ά ν ω κλήσεως τοϋ
θ ε ο ϋ έν Χριστώ Ίησοΰ». «'Η χ ά ρ ι ς τοϋ θ ε ο ϋ μετά π ά ν τ ω ν ήμών»,
άδελψοί, ’Αμήν.
 Α Ν Α Κ Ο ΙΝ Ω Σ ΙΣ ΤΟΥ "Θ Ρ Α Κ ΙΚ Ο Υ ΚΕΝΤΡΟΥ,,

5Απόσπασμα Διαΰ'ήκης τοϋ αειμνήστου Μ ητροπολίτου

Θυατείρων Γερμανόν

Μ ε τ ά τήν τέλεσιν τοϋ ώς ά ν ω Πολιτικού Μνημοσύνου τού

Μητ ροπ ολ ίτου θ υ α τ ε ί ρ ω ν , π αρ ε υρ ε θέ ντ ε ς κ α τ ’ α υτό, μ ά ς ά νέ φ ερ αν
καί έπληροφορήθημεν διά π ρώ τη ν φοράν, δτι είς τήν διαθήκην Αύτοΰ
άνεφέρετο καί κ ληροδ ότημα διά τού « θ ρακ ικ οΰ Κέντρου». Τοΰτο δέν
έξέπληξε, διότι ώς ά ν ε φ έρ αμ ε ν είς τήν ώς ά ν ω ομιλίαν έ γ ν ω ρ ί ζ α μ ε ν
καί τ ά ς π α τ ρ ι ω τ ι κ ό ς δ ιαθέ σε ις καί τό στ οργικόν ενδιαφέρον τοΰ άει-
μνήστου Ι ε ρ ά ρ χ ο υ ύπέρ τού Σ ω μ α τ ε ί ο υ μας. Μ ά ς έφάνη έν τούτοις
π α ρ ά δ ο ξ ο ν π ώ ς δέν εύρέθη τις έκ τών κοινών γ ν ω σ τ ώ ν μας, ουτε δέ
καί ή έν Λονδίνω Ε λ λ η ν ι κ ή Πρεσβεία ή τό έ ν τ α ΰ θ α Ύ π ο υ ρ γ ε ΐ ο ν Ε ­
ξωτερικών, ν ά μ ά ς πληροφορήση τά ά ν α γ ρ α φ ό μ ε ν α έν τή διαθήκη
περί τού κ α θ ’ η μά ς « θρ α κ ι κ ο ΰ Κέντρου».
Ή ρ ε υ ν ή σ α μ ε ν α μέ σ ω ς είς τό Πρ ωτοδικε ΐον ’Αθηνών δ που
κ α τ ά νόμον κ α τ α τ ί θ ε ν τ α ι δ λα ι αί διαθήκαι καί έλάβ ομ εν τήν π λ ηρ ο ­
φορίαν δτι δέν ε ί χ ε κ ατ ατ εθή τοιαύτη έ ν τ αΰ θα . Ε υ τ υ χ ώ ς έκλεκτός
φίλος μ ε τ α β ά ς είς Λ ο ν δ ΐ ν ο ν ε ί χ ε τήν ε ύγενή κ αλωσ ύν ην ν ά μ ά ς
π α ρ α δ ώ σ η σχετικόν ά π ό σ π α σ μ α , τό ό π ο ι ο ν έν πιστώ α ν τ ι γ ρ ά φ ω
έχει ώς έξης :

Β ) Κατετέ&η το ποσόν £, 1 5 0 0 ( ήτοι χιλίω ν πεντακοσίων

5Α γγλικώ ν λιρών) είς μνήμην τής αδελφής μου Κασσάνδρας Λ.
Εύ'&'υμιάδουτό γένος Π αντελή Σ τρηνοπ ούλου είς τήν έν ’Α γ ­
γλία C H A R I T S C O M M I S S I O N δπως διά τών τόκων αυτών
το έν Αϋ'ήναις Σ ω μ ατεϊον « Θρακικόν Κέντρον » προικίζη κατ’
ετος μ ία ν π τω χ ή ν κόρην καταγομένην έκ τής πατρίδος μου
Δελλιωνώ ν τής ’Ανατολικής Θράκης. Έ ν π εριπτώ σει έκλεί-
ψεως τοϋ «Θρακικοΰ Κ έ ν τ ρ ο ν » (δ μή γένοιτο) δπως τήν
φροντίδα τής προικίσεως κατά τοϋς άνωτέρω δρους άνα-
λάβη ή ’Ακαδημία DΑ&ηνών.
 136 *Α ν α κ ο ί ν ω σ ι ς « Θ ρ α κ ι κ ο ΰ Κ έ ν τ ρ ο υ »

Μόλις έλάβ ομε ν γ ν ώ σ ι ν τοΰ ώς ά ν ω κειμένου ά πε τ ά θ η με ν

πρός τόν έν Λ ον δί νω διακεκριμένον δικηγόρον καί έκτελεστήν τής
διαθήκης κ. Κολόμβον, μετά του οποίου καί ά ν τ η λ λ ά ξ α μ ε ν έπιστο-
λ ά ς . Ό κ. Κολόμβος μέ π ρ οθ υ μί αν καί εύγενή κ α λ ω σ ύ ν η ν άπή ντησ ε
διά δύο ε πιστ ολών, επειδή δ μ ω ς τ ά δ οθ έν τα σ τ ο ι χ ε ί α δέν ε ί ναι π λ ή ­
ρη, συν ε χ ί ζ ε τ α ι ή σχετική ά λ λ η λ ο γ ρ α φ ί α , έπιδιώκομεν δέ νά έ χ ωμ ε ν
ά ν τ ί γ ρ α φ ο ν καί ο λοκλήρου τοϋ κειμένου τής διαθήκης. ' Ό τ α ν σ υ μ ­
π ληρ ωθ ού ν δ λ α τ ά ε μ φ α νι ζ ό με ν α κενά θά σ υμ μορ φωθ ώμ εν πρός τήν
θέλησιν τού δ ιαθέτου καί θά π ρ οσ π α θ ή σ ω μ ε ν διά δ ημ οσι ευμ άτων
κυρίως είς τ άς π ε ρ ι ο χ ά ς δ που εύρίσκονται οί έ κ πα τρ ισ θέ ντ ες κ ά τ ο ι ­
κοι τ ών Δ ε λ λ ι ω ν ώ ν (Σηλυβρίας), νά ά ν α κ α λ ύ ψ ω μ ε ν τ ά ς π τ ω χ ά ς κό­
ρ ας , α ϊ τ ι ν ε ς κ α τ ά γ ο ν τ α ι έκ τής π α τ ρ ίδ ος τοΰ άειμνήστου Γερμανού
δι ά ν ά έ κλέξωμεν κ α τ α λ λ ή λ λ ω ς μ ετ α ξύ α ύ τ ώ ν τ ά ς π τ ω χ ο τ έ ρ α ς καί
δ ε ο μέ ν ας περισσότερον βοήθειας, ϊ ν α είς έκπλήρωσιν τών δρων τού
κ ληρ οδ οτήμ ατο ς εύοδοθή ό σκοπός αύτοΰ κ α τ ά τόν πιστότερον δ υ ­
ν α τ ό ν τρόπον.
Ή έ κπλ ήρ ωσι ς αΰτη, α ν τ ι λ α μ β ά ν ε τ α ι π α ς τις, δτι θά έμφανίση
ά ρκ ε τ ά ς δ υ σ χε ρ εί α ς , λ ό γ ω τής δ ι α σ π ο ρ ά ς τών Δ ε λ λ ι ω ν ω τ ώ ν καί
διότι θ ά χρείασθή π α ρ ’ α ρμ οδ ίων ά δ ι α β λ ή τ ω ν π ρ ο σώ π ων , έ π ι το πί ως
ή έ ξακρίβωσις καί ό έ λ ε γ χ ο ς τής διαθέ σε ως.
Π ά ν τ ω ς τό « θ ρ α κ ι κ ό ν Κέντρον» έκφράζει ε ύγ ν ωμ ο σύ ν ην καί
ε υ χ α ρ ι σ τ ί α ς π ρό ς τόν άείμνηστον Μητροπολίτην θ υ α τ ε ί ρ ω ν , αί ύμνη-
θεΐσαι ά ρ ε τ α ί τού οποίου έκδηλοΰνται καί διά τού τρόπου τούτου,
α ι σ θ ά ν ε τ α ι δέ ίεράν ύ πο χρ έωσι ν νά συμμορφωθή π ρ ό ς τήν θέλησίν
Του καί έ π ι φ υ λ λ ά σ σ ε τ α ι νά δώση σ υν έχ ει αν έν καιρώ τής π αρ ού σης
ά ν α κ οι ν ώ σε ω ς.
 ΑΦ1ΕΡΟΥΤΑ!
ΕΙΣ ΤΗΝ Α Λ Η Σ Μ Ο Ν Η Τ Ο Ν Π Α Τ Ρ ΙΔ Α Μ ΟΥ ΣΗ ΛΥΒ ΡΙΑΝ (*)

Τ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΟΥ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΠΟΛΕΩΣ ΙΩΑΚΕΙΜ

1
Μέ μ ουσόληπτον κ αρ δί αν
σ ’ έ ν θυμοΰμαι έν Χ ώρ α ξένη
φευ ! καί. π ά σ χ ω ν ο σ τ α λ γ ί α ν
ώ Πα τρ ίς μου φημισμένη.

2
Έ π ί β ρ ά χ ω ν ά πο τ ό μ ω ν
ώσεί φ ά σ μ α νηρηΐ δος
έ ν αβ ρ ύ ν ε σ α ι πρός δρμον
κ ’ εις άκτήν της Προποντίδος

3
Σ ώ ζ ε ι ς ά π ’ ά ρ χ α ί ω ν χρ ό νω ν
τέ με νος ά γ ν ή ς λ α τ ρ ε ί α ς (')
καί τ ά τείχη τών α ι ώ ν ω ν (2)
της Βυζα ντι νή ς εύκλειας.

(*) Μέ ρ ος τοϋ π α ρ ό ν τ ο ς π ο ι ή μ α τ ο ς έδημοσι εύθη είς τήν έν ’Αμερική έκ-

δι δομέ νην εφημερί δα ( Ά τ λ αν τ ί ς ) . Σηλ υ β ρ ί α ή κοινώς «Σηλυβριά». Πόλι ς έπί
τής Προποντ ί δος. Έκ τί σ θ η τώ 675 π.Χ, ^Ητο άποι κί α Μεχ αρέ ων.
(1) Έ ν ν ο ο ϋ μ ε ν τόν ι ερ ό ν Β υ ζ α ν τι ν ό ν Ν α ό ν τοϋ 'Αγίου Σπυ ρ ί δω ν ο ς , έν
ώ κ ατ ά τήν π α ρ ά δ ο σ ι ν ήτο ά π ο τ ε θ η σ α υ ρ ι σ μ έ ν ο ν τό ι ερόν λ ε ί ψαν ο ν τοΰ
‘Αγί ου Σπυρ ί δωνο ς , δ π ε ρ μ ε τ ακ ο μ ι σ θ έ ν κ α τ ά τόν Ζον Αι ών α έκ Κύπρου είς
Κων/πολιν, μ ε τ ά τήν ύ π ό τών Το ύρκων ά λ ω σ ι ν τής Κω ν / π ό λ ε ω ς μετεκομί-
σθη είς Σηλ υβρί αν ο υ σ α ν Δ ε σ π ο τ ά τ ο ν , δ π ο υ έ φ υ λ ά σ σ ε τ ο , δτε τώ 1453 ό
Ί ε ρ ε ύ ς Γ. Κα λ ο χ α ι ρ έ τ η ς , π α ρ έ λ α β ε ν α υ τ ό α κ έ ρ α ι ον καί ά ν α λ λ ο ί ω τ ο ν σωζ ό -
μ ε ν ο ν ό μ ο ΰ μ ε τ ά τ ο ϋ Ί ε ρ ο ϋ λ ε ι ψάν ο υ τής ’Α γ ί α ς θ ε ο δ ώ ρ α ς , τών δύο θ υ γ α ­
τ έ ρ ων του καί π ο λ λ ώ ν Σ ηλ υ β ρ ι αν ώ ν καί διά τίνος υ π ο γ εί ο υ μ έ χ ρ ι σ ή μ ε ρ ο ν
Μ α γ α ρ ά λ ε γ ο μ έ ν ο υ , κ ατ ή λθ ε ν είς τήν π α ρ α λ ί α ν καί ά ν ε χ ώ ρ ησ ε διά π λ ο ι αρ ί ο υ.
Καθ’ ό δ ό ν κ α τ α λ η φ θ έ ν τ ο ς τοϋ π λο ι αρ ί ο υ ύπ ό σ φ ο δ ρ ά ς τρικυμίας, κα-
τ έ φ υ γ ε ν ε ι ς τινα έν ’Ί μ β ρ ω λ ι μ ε ν ί σ κ ο ν ό ν ο μ α ζ ό μ ε ν ο ν Κάρδαμον, καί κ α τ ά
 138 Μ η τ ρ ο π ο λ ί τ ο υ ’Α λ ε ξ α ν δ ρ ο υ π ό λ ε ω ς ’Ι ω α κ ε ί μ

Βασιλίς του Μ ε σ α ι ώ ν ο ς ( ' )

μέ τήν δ ό ξ α ν α υ τή ς δλην
σ ’ έ π ω ν ό μ α σ ε ιτροφρόνως
ιδιόκτητόν της Πόλιν.

5
"Ήοο ισ χ υ ρ ό ς β ρ α χ ί ω ν (2)
έ κπε σούση ς Β ασιλε ίας
Π ύ ρ γο ς κ α τ ά π ο λ ε μ ί ω ν ( ή
κλεινής Αυτ ο κρ ατ ορ ί ας .

τό δι ά σ τ η μ α τής έκεΐ π α ρ α μ ο ν ή ς τ ο ΰ π λο ί ο υ , έ ξ ή γ α γ ε τό ί ε ρ ό ν λ ε ί ψα ν ο ν είς

π ρ ο σ κ ό ν ησ ι ν π ι στ ών .
Ώ ς Μη τ ρο π ο λ ί τ η ς ’Ί μβ ρ ο υ έ π ε σ κ έ φθ η μ ε ν τ όν λ ι μ ε ν ί σ κ ο ν καί ε ι δο μ ε ν
έρ εί π ι α παλαιοί ! Ν α ο ΰ τ ι μ ωμ έ ν ο υ έ π ’ ό ν ό μ α τ ι τοΟ ' Αγ ί ο υ Σπυ ρ ί δ ωνος . Ά ν ε -
λ ά β ο μ ε ν τ ό τ ε τήν ά ν α σ τ ή λ ω σ ι ν α ύ τ ο ΰ διά σ υ ν δ ρο μ ή ς τοΰ ί δρυ θ έ ν το ς σ υ λ ­
λ ό γ ο υ Κυριών, ά λ λ ’ ή έ π ε λ θ ο ΰ σ α Μικρασιατική κ α τ α σ τ ρ ο φή , ώς καί ή άνα-
κατάληψις τής Ν ήσ ο υ ’Ί μ β ρ ο υ ύπό τών Τ ο ύ ρ κ ω ν - κ α τ ό π ι ν τής Συνθήκης τής
Λωζάνης. —ε ΐ τ α δέ καί ή μ ε τ έ θ ε σ ι ς ήμών είς τήν 1. Μη τ ρό π ο λ ι ν Ικαρί ας»
έ μ α τ α ί ω σ ε τό ά ρ ξ ά μ ε ν ο ν ε ρ γ ο ν ήμών.
Μετά χ α ρ α ς ήδη π λη ρ ο φ ο ρ ο ύ μ ε θ α δτι δι’ ε ν ερ γ ε ι ώ ν τοΰ νΰν Μ η τ ρ ο π ο ­
λ ί τ ο υ ’Ί μβ ρ ο υ κ. Μ ε λ ί τω ν ο ς καί δ α π ά ν α ι ς ό μ ο γ ε ν ο ΰ ς τίνος, ό Ι ε ρ ό ς ο δ τ ος
Ν α ό ς άν η γέ ρθ η έκ βά θρ ων
(2) ’Ά γ ν ω σ τ ο ν π ό τ ε έκτί σθησαν. Ό ’Ι ο υ σ τ ι νι αν ό ς άν εκαί νι σε τ ά Τείχη
τής Σηλυβρί ας. Έ π ί Δ έ ο ν τ ο ς Α ύ τ ο κ ρ ά τ ο ρ ο ς ό Κροΰμος τών Β ο υ λ γ ά ρ ω ν Β α ­
σι λε ύς, κ α τ ε δ ά φι σε μ έ ρ ο ς τών τ ει χ ών, δ π ε ρ κ ατ ό π ι ν τώ 835 άνωκοδομήθη
ύπό Μι χαήλ καί θ ε ο δ ώ ρ α ς , καί θ έ κ λ η ς ώς φαί νε ται έ ξ ε π ι γ ρ α φ ή ς σ ω ζ ο μ έ -
νης έπί τής Βο ρε ί ο υ Πύλης.

(1) Έ π ί Α ύ τ ο κ ρ ά τ ο ρ ο ς Ά ρ κ α δ ί ο υ 383—404 έπί τι δι άσ τ η μ α μ ε τ ων ο μ ά-

σθη είς Ε ύ δ ο ξ ι ο ύ πο λ ι ν π ρ ό ς τιμήν τής σ υ ζ ύ γ ο υ του Εύδοξί ας, καί ύ π ό τό
δ ν ο μ α α ύ τ ό μ νη μ ο ν ε ύ ε τ αι είς τά πρακτι κά τής 4ης έν Χαλκηδόνι Οι κουμενι ­
κής Συ ν ό δ ο υ , Ε π ί σ κ ο π ο ς τής Ε ύ δ ο ξ ι ο υ π ό λ ε ω ς .
(2) Ή Σηλ υβρ ί α ώς έκ τής έπι καίρου θ έ σ ε ώ ς της καί τών ι σ χ υ ρών τ ε ι ­
χ ώ ν της, κ α τ έ λ α β ε σ η μ α ί ν ο υ σ α ν θέσι ν είς τήν ι σ τ ο ρ ί αν τοΰ Ε λ λ η ν ι σ μ ο ύ .
(3) Κατά τήν Β υ ζ α ν τ ι νή ν π ε ρ ί ο δ ο ν ή Σ ηλ υ βρ ί α ύ π έ σ τ η δ λ α ς τ άς κατά
και ρούς τ α λ α ι π ω ρ ί α ς καί δηώσει ς τής Θράκης έκ μ έ ρ ο υ ς τών έ π ι δρ α μ ό ν τ ων
βαρβάρων.
Μ ε τ έ χ ο υ σ α δέ είς τ ο ύ ς σ κ λη ρ ού ς ά γ ώ ν α ς τοΰ Βυ ζ αν τ ί ου π ρ ό ς τούς
π α ν τ ο ί ο υ ς β α ρ β ά ρ ο υ ς έ π ι δ ρ ο μ ε ΐ ς π α ρ έ μ ε ι ν ε ν ι σ χ υ ρ ό ν π ρ ο π ύ ρ γ ι ο ν μέχρι τής
ά λ ώ σ ε ω ς τής Κ ω ν σ τ α ν τ ι ν ο υ π ό λ ε ω ς τώ 1453.
 Ε ις τη ν άλησ μόνητον π α τρίδ α μ ο υ Σ η λ υ β ρ ία ν 139

6
Μ ετ ά δό ξη ς καί εύκ λε ιας
κ α τ ε λ ά μ π ρ υ ν α ς τόν θ ρ ό ν ο ν
θ ε ο σ τ έ π τ ο υ Β α σ ι λε ί ας
τώ ν π α ρ ω χ η μ έ ν ω ν χρόνων.

7
Σέ άνέ δε ιξε ν ό χ ρόν ος
π ά λ α ι έ δρ αν Δ ε σ π ο τ ε ί α ς (')
κι’ έ δ ο κ ί μ α σ α ς σ υ γ χ ρ ό ν ω ς
Έ θ ν ι κ ά ς π ερ ι πε τε ί ας .

Τείχη τ ά γ ι γ α ν τ ι α ΐ α (2)
τ ά σ ε π τ ’ ά γ ι ά σ μ α τ ά σου (3)
τ ά Τεμένη τ ά ά ρ χ α ΐ α ( 4)
ύ ψ ω σ α ν τό ό ν ομ ά σ ο υ ( ή .

θ ρ α κ ε ι α ΜοΟσα χ α ΐ ρε ,
μ ’ ε μψυ χών ε ις τήν ε λ π ί δ α
πρ ός στιγμήν τήν σκέψιν φέρε
εις τήν ποθητήν Πατρίδα.

(1) Κατά τ ο ύ ς τ ε λ ε υ τ α ί ο υ ς χ ρ ό ν ο υ ς της Βυ ζ αν τ ι νή ς Α ύ τ ο κ ρ ατ ο ρ ί ας , ή

Σ ηλ υβρ ί α έδί δ ετ ο ώς Δ ε σ π ο τ ε ί α είς τ ά μέλη τής Αύ το κρατ ο ρι κής ο ι κ ο γ έ ­
νειας. Τ ε λ ε υ τ α ί ο ς Δ ε σ π ό τ η ς ύ π ή ρξ ε ν ό Δη μ ή τρ ι ο ς Π α λ α ι ο λ ό γ ο ς τω 1448.
\2) Χάρις είς τά ύ π ε ρ ύ ψ η λα καί γ ι γ α ν τ ι α ΐ α τείχη, ή π ό λ ι ς διεσώθη
π ο λ λ ά κ ι ς έκ τών ε π ι δ ρ ο μ ώ ν τών Β ο υ λ γ ά ρ ω ν , καί ά ν ε χ αί τ ι σ ε τήν π ε ρ α ι τ έ ρ ω
επι δρομήν α υ τ ώ ν π ρ ό ς τήν π ρ ω τ ε ύ ο υ σ α ν Κων/πολιν.
(3) Α γ ι ά σ μ α τ α υ π ά ρ χ ο υ σ ι π ο λ λ ά , είς ά κ ατ ά τ άς τ α κ τ ά ς η μ έ ρ α ς συν*
έ ρ ρ ε ε π λ ή θ ο ς π ι σ τ ών.
(4) 'Ιεροί Ναοί ό π ή ρ χ ο ν π ο λ λ ο ί . Σ ή μ ε ρ ο ν σ ώ ζ ο ν τ α ι τά ε ρ ε ί π ι α αυτών.
(5) Έ ν Σ ηλ υ β ρ ί α τώ 457 Λέων ό θ ρ ά ξ Δ ο ύ ξ τ ών Σ ηλ υ βρ ι αν ών άν η γ ο ρ ε ύ θ η
Α ύτ ο κρ ά τ ωρ του Β υ ζ α ν τί ου . Τώ 1261 ό Α ύ τ ο κ ρ ά τ ω ρ Μι χαήλ ό Π α λ α ι ο λ ό γ ο ς
μ ε τ έ ψε ρε ν είς Σ ηλ υ βρ ί αν τά ο σ τ ά Β α σ ι λε ί ο υ τοΰ Β ο υ λ γ α ρ ο κ τ ό ν ο υ καί κα-
τέθηκεν α ύ τ ά έν τή Μονή τοΰ Σ ω τ ή ρ ο ς , έν ή καί α ύ τ ό ς έτάφη. Έ ν Σηλυ*
βρία ό Α ύ τ ο κ ρ ά τ ωρ I. Κ α τ α κ ο υ ζ η ι ό ς τ φ 1346 έξω τής Σ ηλ υ βρ ί ας είς τήν
π εδι άδα, έ τ έ λ ε σ ε μ ε γ α λ ο π ρ ε π ώ ς τούς γ ά μ ο υ ς τής θ υ γ α τ ρ ό ς του μ ε τ ά τοΰ
Τούρκου Σ ο υ λ τ ά ν ο υ τοΰ Ί κ ο ν ί ο υ Ό ρ χ ά ν , καί έ κ τ ι σε ν έν αύτή ’Α ν ά κ τ ο ρ α.
 140 Μ ητροπολίτου *Α λ ε ξ α ν δ ρ ο υ π ό λ ε ω ς ' Ι ω α κ ε ί μ

10
Είς τήν χ ώ ρ α ν τ ών όνείρων
είς τών Δ ε σ π ο τ ώ ν τήν Πόλιν
δ πο υ α υ ρ α τών ζέφυρων
ερραινε τήν δρόσον δλην.

11
Είς τόν πατ ρικόν μου οίκον (0
ένοικεΐ ή άθλι ότη ς
τ ών α λ λ ο γ ε ν ώ ν ενοίκων
ή συνήθης β αρ βαρ ότ ης .

12

Τί ά κούω, φ ω ν ασ κ ί α ν
καί χ υ δ α ί α ν φ λυ αρ ία ν,
έ μ π α ι ζ ό ν τ ω ν τήν θ ρ η σ κ ε ί α ν
τοϋ Χριστοϋ μ α ς τήν ' Α γ ί α ν .

13
νΩ τής μ ι σα λ λ ο δ ο ξ ί α ς
τών αιμοδιψών β α ρ β ά ρ ω ν
σκ ώ πτ ο υν τής Ό ρ θ ο δ ο ξ ί α ς
τόν ά κτ ιν ο βό λο ν φάρον.

(1) Τώ 1920 διά τής συνθήκης τών Σ ε β ρ ώ ν ή Σηλυβρί α π αρ ε χ ω ρ ή θ η εις

τήν Ε λ λ ά δ α , καί αί Έ λ λ η ν ι κα ί Ά ρ χ α ί π α ρ έ μ ε ι ν α ν μ έ χ ρ ι τώ 1922, ό π ό τ ε
μ ε τ ά τήν Μικρασι ατι κήν κ α τ ασ τ ρο φ ή ν διά τοΰ έν Μουδανί οις ύ π ο γ ρ α φ έ ν τ ο ς
π ρ ω τ ο κ ό λ λ ο υ έπε δ ι κ άσ θ η καί π ά λ ι ν ή π ό λ ι ς είς τ ου ς Τούρκους.
Οί " Ε λ λ η ν ε ς κ α τ όπ ι ν αύτ ής τής ά π ο ψ ά σ ε ω ς έ γ κ α τ α λ ε ί ψ α ν τ ε ς τήν π α ­
τρί δα τ ων Σηλ υβρί αν, δ ι ε σ π ά ρ η σ α ν ώς π ρ ό σ φ υ γ ε ς είς τήν Ε λ λ ά δ α , ών οί
π λ ε ΐ σ τ ο ι έν Καβάλος Θ ε σσ α λ ο ν ί κη καί α λ λ α χ ο ύ . Μετ ά τ ό ν δ ι ω γ μ ό ν τών Ε λ ­
λήνων, οί ΤοΟρκοι τής Σ ηλ υ βρ ί ας τ ό π λ ε ΐ σ τ ο ν π ρ ό σ φ υ γ ε ς μ ε τ α φ ε ρ θ έ ν τ ε ς έκ
Μακεδονί ας, ώς καί οί π α ρ α μ ε ί ν α ν τ ε ς γ η γ ε ν ε ί ς τοιοΰτοι , κ α τ έ λ α β ο ν τάς
οικίας τ ών Χ ρι στ ι αν ών καί έ γ κ α τ ε σ τ ά θ η σ α ν έν α ύ τ α ΐ ς . Ουτω κ α τ έ λ α β ο ν καί
τήν π ατ ρι κήν ήμών οικίαν, ώς έ π λ ηρ ο φ ο ρ ήθ η ν έξ α ύ τ ό π τ ο υ μ ά ρ τ υ ρ ο ς έπι-
σ κ ε φ θ έ ν τ ο ς τό π α ρ ε λ θ ό ν έ τ ο ς τήν Σηλ υβρί αν. "Η οικία ήμών ό π ι σ θ ε ν τοΰ
Ί ε ρ ο ΰ Β υ ζ α ν τι νο ύ Ν α ο ύ «ή Γ έ ν ν η σ ι ς τ ή ς Παναγί ας », κειμένη, έ χ ώ ρ ι ζ ε ν αύτήν
ά π ’ α ύ τ ο ΰ σ τ ε ν ό ς δ ρο μ ί σκ ο ς , ώ σ τ ε νά γίνηται άκουστή, έκ τής οικίας ήμών
ή φωνή τοΰ λ ε ι τ ο υ ρ γ ο ΰ ν τ ο ς Ί ε ρ έ ω ς καί τών Τ ε ρ ο ψαλ τ ών . Έ κ τ ι σ μ έ ν η δε έπί
τ μή μ α τ ο ς τ εί χ ο υ ς Βυ ζαν τι νο ΰ , ε ΐ χ ε π α ρ α π λ ε ύ ρ ω ς τήν αρ χ ο ν τ ι κήν οικίαν τοΰ
ά ε ι μ ν ή σ τ ο υ ’Α ν α σ τ α σ ί ο υ Σ τ α μ ο ύ λ η , π α τ ρ ό ς τοΰ νΰν Μ η τ ρο π ο λ ί τ ου Έ λ ε υ ·
θ ε ρ ο υ π ό λ ε ω ς κ. Σωφρο ν ί ο υ .
Ε ίς τη ν άληομόνηχον πα τρίδ α μ ο υ Σ η λ υβ ρ ία ν 141

14

Είς τήν πατρικήν οικίαν

κ ατηφής τό γ ό ν υ κλίνω
κ α τ α ρ ώ μ α ι τήν κακίαν
καί κ ρουνούς δ ακ ρ ύω ν χύνω.

15

Έ κ ε ΐ ά λ λ ο τ ’ ύ μ ν ωδ ί α
χριστιανικών ασμάτων
καί γ λ υ κ ε ί α ε ύ ω δ ί α
ευωδών θυμιαμάτων.

16

Καί είκών τής Π α ν α γ ί α ς

ϋπε ρθεν ήκτινοβόλει
'ΓΗς τ ά ς θ ε ί α ς ε ύ λ ο γ ί α ς
χ α ί ρ ο ν τ ε ς ή ντ λο ΰμ εν ολοι.

17

Πένθησον Μ ο ύ σα θ ρ α κ ί α
ή π α τ ρ ί ς μου ήρημώθη
ή ώ ρ α ί α Σ ηλ υβ ρ ία
π α ν τ ο ύ π έν θο ς έ ξ ηπ λώ θη . . .

18

Που ή εύκλεια έκείνη ;

Είς τά υψηλά τά τείχη
κ ρώζουν τ ώ ν κ ορ άκ ων σμήνη
οπού θούριος άντήχει.

19

Πού τό π λ ήθ ος ά ν α κ τ ό ρ ω ν
τ ών κλεινών Π α λ α ι ο λ ό γ ω ν
είς μ ε γ α λ ε ι ώ δ η χώρ ον
έπί β ρ ά χ ω ν ά π ο ρ ρ ώ γ ω ν ;
 142 Μ η τροπολίτου "Α λ ε ξ α ν δ ρ ο υ π ό λ ε ω ς ’Ι ω α κ ε ί μ

20
^Ω, ά λ λ ο ί ω σ ι ς π ρ α γ μ ά τ ω ν
π ο ϋ τό άστυ τό ώ ρ α ι ο ν
τ ώ ν σ ε π τ ώ ν ' Α γ ι α σ μ ά τ ω ν (')
ή κ α θ έ δ ρ ’ ’Α ρ χι ε ρέ ω ν ;

21

Έ κ ε ι δ πο υ ήκτινοβόλει
ο ύ ρ α ν ό π ε μ π ο ς θρησκεία
καί ώς π υ ρ σό ς έ φε γ γο βό λε ι
τοΰ Χρίστου μ α ς ή λατρεία.

22
Ό Να ό ς τής Π α ν α γ ί α ς (2)
ό σ επ τός έβεβηλώθη
ΤΩ, έ σ χ ά τ η ς ά σε βε ί ας
π ώ ς ή π ό λι ς ήλλοιώθη ;

(1) 'Η π ό λ ι ς ε ί χ ε π ο λ λ ά α γ ι ά σ μ α τ α , ήδη κεΐ νται τ α π ε ι ν ά μ ν η μ ε ί α μιας

υψηλής ιδέας, έκδήλωσι ς β αθεί ας καί π λ ο ύ σ ι α ς θ ρησκευ τ ι κό τ ητ ο ς, θερμής
καί είλικρινοΟς α γ ά π η ς καί πί σ τ ε ως . Κα ρπ ό ς καρδιών ε υ γ ε νι κών καί α κ ρ α ι ­
φνών Χρι στιανών. Τ ο ι α ΰ τ α ά ν α φ έ ρ ο μ ε ν του 'Αγίου Ά γ α θ ο ν ί κ ο υ εν θα καί
έ μα ρ τ ύρ η σ ε . Τών Β λ α χ ε ρ ν ώ ν ε ν τ ό ς κήπου Τουρκικού, τής ' Αγ ί α ς Πα ρ α σ κ ε υ ή ς
έ ν τ ό ς τής Ε λ λ η ν ι κ ή ς Σ χ ο λ ή ς , τοΟ 'Αγίου Π α ν τ ε λ ε ή μ ο ν ο ς ε ν τ ό ς τής αυ λ ή ς
οικίας τίνος, τ ο υ ' Αγί ου Δημητρί ου ε πί σης έ ν τ ό ς οικίας, τών 12 ’Α π ο σ τ ό λ ω ν ,
τής 'Αγ ί ας "Αννης π α ρ ά τόν α ί γ ι α λ ό ν έ ν τ ό ς κήπου, του 'Αγίου ’Ελε υ θ ε ρί ου
είς κρημνώδη τ ό π ο ν έ ν τ ό ς σ π η λ α ί ου καί ά λ λ α .
(2) Ύ π ή ρ χ ο ν τ ρε ι ς Ν α ο ί : α) Ό Μη τ ρο π ο λ ι τ ι κ ό ς Ν α ό ς τής Γ ε ν ν ή σ ε ως
τής Θ ε ο τ όκ ο υ δ π ο υ ή σ α ν ά π ο τ ε θ η σ α υ ρ ι σ μ έ ν α ή θ α υ μ α τ ο υ ρ γ ό ς Είκών τής
Ύ π ε ρ α γ ί α ς Θε ο τ ό κο υ , ή κάρα τοΰ ' Αγ ί ο υ Μάρ τ υρο ς Ά γ α θ ο ν ί κ ο υ , μαρτυρή-
σ α ν τ ο ς έν Σ η λ υ β ρ ί α τώ 290 μ.Χ. καί τό Ι ε ρ ό ν λ ε ί ψα ν ο ν τής Ό σ ι α ς Ξένης,
β) Ό Ν α ό ς του Ά γ ι ο υ Σ πυ ρ ί δω ν ο ς έ ν ω κ ατ ά τήν π α ρ ά δ ο σ ι ν π ά λ α ι έφυλάσ-
σ ε τ ο τό ι ερ ό ν α ύ τ ο ΰ λεί ψανον , καί γ) Ό Ναό ς τής Κοι μήσεως τής Θ ε ο τ ό κ ο υ
ό λ ε γ ό μ ε ν ο ς « π αρ απ ό ρ τ ι » ά λ λ ο τ ε Με τ ό χ ι ο ν τοΰ Π α ν α γ ί ο υ Τάφου, λ ε ι τ ο υ ρ ­
γ ώ ν μ ό ν ο ν κ ατ ά τό Δ ε κ α π ε ν τ α ύ γ ο υ σ τ ο ν . Οί δύο Β υ ζ αν τ ι ν ο ί Ναοί, ό Μητρο-
π ολι τ ι κ ός τής Γ ε ν ν ή σ ε ω ς τής Θε ο τ ό κ ο υ , καί ό τοΰ Α γ ί ο υ Σ π υ ρ ί δ ω ν ο ς έν τώ
π ε ρ ι β ό λ ω τοΰ ο π ο ί ο υ ύ π ή ρ χ ε τό Ν ε κ ρ ο τ α φ ε ΐ ο ν τής π ό λ ε ω ς δ π ε ρ ώ ν ο μ ά ζ ε τ ο
καί «Μοναστήρι » διότι φαί νεται έκεΐ ύ π ή ρ χ ε π α λ α ι ό τ ε ρ ο ν Βυζ αν τι νή Μονή,
κ ατ εδ α φ ί σθ η σ α ν έ π ’ έ σ χ α τ ω ν ύπό τών Τούρκων, ώς έ π λ ηρ ο φ ο ρ ήθ η μ ε ν π α ρ ’
α ύ τ ό π τ ο υ μ άρ τ υ ρ ο ς , ή δέ θ α υ μ α τ ο υ ρ γ ό ς Είκών τής Π α ν α γ ί α ς τής έ π ι λε γ ο -
μένης Σηλ υ βρ ι ανής μ ε τ ά τών ι ερών λε ι ψάν ων τής Ό σ ι α ς Ξέ ν η ς καί τής κ ά ­
ρ ας τοΰ Ά γ ι ο υ Ά γ α θ ο ν ί κ ο υ , μ ε τ ε κ ο μ ί σ θ η σ α ν μ ε τ ά τήν ά ν αχ ώ ρ ησ ι ν τών Χρι­
σ τ ια ν ών Ε λ λ ή ν ω ν είς Καβάλαν, καί έ ν α π ε τ έ θ η σ α ν έν τώ αύτόθι ί ερώ Ν α φ
τοΰ Ά γ ι ο υ Ί ωά ν ν ο υ .
Ε ίς την άληομόνητον πα τρ ίδ α μου Σ η λυβ ρ ία ν 143

23

"Υδατα ηγιασμένα
άεννάως άναβλύζουν
τ ρέ χ ο υ σ ι λ ησ μο νημ έν α
π λ έ ο ν δέν π αν η γυ ρ ίζ ου ν .

24

ΕΙνε νύξ τ ώ ν Χ ρι στ ου γέ νν ων
ΜοΟσα τ ώ ρ α είς γην ξένην
π ώ ς ώ δ ή γ η σ α ς τόν ξένον
μέ ψυχήν ό δυ ν ωμ έν ην ;

25

ΤΗχ ο ι ξενι κών α σ μ ά τ ω ν

α ντ η χ ο ύ ν : καί ή Σελήνη
έν τ ώ μέσω χ α λ α σ μ ά τ ω ν
ά σ θ ε ν έ ς ψώς διαχύνει.

26

Τ ’ ο υρ αν ού ό θ όλος λ ά μ π ε ι
χ ύ ν ο υ ν ψώς ώ χρ ό ν τ ά ά σ τ ρ α
ε ί ν α ι χ ι ο ν ι σ μ έ ν ’ οί κ ά μπ ο ι
καί οί τάφοι καί τά κ άστρα.

27

θ ΰ μ α μαύρης ο π τ α σ ί α ς
έ νδ ακ ρυ ς σύρω τό βήμα
μ ε τ ’ ά ψρ άστ ου ά θ υμ ί α ς
είς τοΟ Π ά π π ο υ μου τό μνήμα.

28

Αίφνης β λ έ π ω τής μητρός μου

τήν ψυχήν τήν μ ακ αρ ίαν
καί έ θ ά μ β ω σ ε τό φ ώς μου
μέ τήν α ϊ γ λ η ν της τήν θείαν.
 144 Μ ητροπολίτου ’Α λ ε ξ α ν δ ρ ο ν π ό λ ε ω ς ’Ι ω α κ ε ί μ

29

Και μ αρ τ ύ ρ ω ν β λ έ π ω νέφος
έκ τ ών τ ά φ ω ν νά π ρ ο β ά λ λ η
β λ έ π ω καί τό θειον βρέφος
μέ τά θ ε ϊ κ ά του κάλλη.

30
Που του Π ά π π ο υ μου τό μ νήμα ;
π ο ϋ οί τάφοι τ ώ ν Π ρο γ ό ν ω ν ;
κ α τ εσ κ ά φ η σ α ν τί κρίμα
φ εύ γ ω μ ’ άσβεστον τόν πόνον.

31
Ή ψυχή μου π ώ ς έτρώθη.
ή βαρβαρική μ αν ί α
κ ’ είς τούς τ άφ ου ς έ ξ η π λ ώ θ η ( ' )
^Ω, κτηνώδης τυ ρα ν νί α.

32
Ποΰ οί τά φοι τών οικείων ;
’Ώ , τής μ αύρης τ υ ρ α ν ν ί α ς
έστερήθησαν δ ακ ρ ύω ν
καί ε ύ χ ώ ν τής Έ κ κ λ η σ ί α ς .

33
Ά π η ν ώ ς έ δοκιμάσθης (2)
ΤΩ, π α τ ρί ς μου Σ ηλυ βρ ία
πλήν μ ε γ ά λ ω ς έ δοξ άσθης
χ α ΐ ρ ε π όλις μακ αρ ία.

(1) Οί ΤοΟρκοι κ ατ ακ ρ η μ ν ίσ α ν τ ε ς τόν Ι ε ρ ό ν Ν α ό ν του ' Αγί ου Σ π υ ρ ί ­

δ ων ο ς κ α τ έσ κ α ψ α ν και τ ο υς τ άφ ο υ ς τών νεκρών τών έν τώ π ε ρ ι β ό λ ω τοΰ
Ί ε ρ ο υ τ ο ύ τ ο υ Ν α ο ΰ ε υ ρ ι σκ ο μέ ν ων , δ π ο υ ήτ ο τό ν ε κ ρ ο τ α φ ε ΐ ο ν τΡς π ό λ ε ως .
(2) "Οταν είς τόν θ ρ ό ν ο ν του Β υ ζ α ν τ ί ου άν ηλθ ε Κων/τΐ νος ό Παλαιο-
λ ό γ ο ς , τό Β υ ζ α ν τι ν ό ν Κράτ ος π ε ρ ι ε λ ά μ β α ν ε μ ό ν ο ν τήν Κων/πολιν, Σηλυβρί αν,
Πέρι νθον ( Ήράκλει αν), τό φρο ύ ρι ο ν των Ε π ι β α τ ώ ν καί τ ι ν ας π ό λ ε ι ς τού Ευ-
ξείνου. Ή Σ ηλ υ βρ ί α μ ε τ ά τής Βιζύης ε ί χ ο ν άν τ ι στ αθ ή είς τ άς ε π α ν ε ι λ η μ ­
μ έ ν ο ς ύπό τών Το ύ ρκ ων πολι ορκί ας . Τ έ λ ο ς υπέκυψε κ ατ ά Μάρ τ ι ο ν τοΰ 1453
είς τόν Τούρκον Σ τ ρ α τ η γ ό ν Κ α ρ α τ ζ α ν Μπέην.
 Ε ις τη ν άλη ο μό νητο ν οτατρίδα μ ο ν Σ η λυβ ρ ία ν 145

34

Π ο ι α σ ’ έμεινεν ε λπίς άλλη

π λήν τών μα ύρ ων σου β α σ ά ν ω ν ;
μ ό ν ’ ή δ ό ξ α καί τ ά κ άλλ η
τών ’Α ρ χ α ί ω ν σου λειψάνων.

35

Μέ ευφραίνει τ ’ δ νο μ ά σου
ΤΩ, π α τ ρ ί ς μου Σ ηλυβρία
ή λ θ ’ ή ώ ρα ε το ιμάσο υ
φθάνει ή ε λ ε υ θ ε ρ ί α (').

36

Καί τοΟ γηραιού π λ α τ ά ν ο υ (;!)

ϊ δε π ώ ς οί κ λάδ οι κύπτουν
τά ω χ ρ ά καί μ α ρ α μ έ ν α
φ ύ λ λ α είς τήν γην τά ρίπτουν.

37

"Ακούε δ ι ασυρί ζουν . . .

άσμα έλευθερίας ψάλλουν
τήν χ α ρ ά ν π ροοιωνίζ ουν
τήν δ ουλε ίαν ά π ο β ά λ λ ο υ ν

38

τ ά σύν νε φα τά μ αΰ ρ α
ιδε π ώ ς τά διαλύει
ή τής Πρ ο πο ν τί δ ος α ύ ρ α :
. . . α ρ α γ ε τί προμηνύει ;

(1) °Η ε λ π ί ς τής ά π ε λ ε υ θ ε ρ ώ σ ε ω ς καί τοΟ έ π α ν απ α τ ρ ι σμ ο Ο έκ μ έρ ο υς

τών σ υ μ πο λ ι τ ώ ν μου είς τήν σ κ λ α β ω μ έ ν ην π α τ ρί δα μου, ο υ δ έ π ο τ ε έξ έ λ ι π ε ν ,
καί τώ 1919 ά ν ε μ έ ν ο μ ε ν μέ π ό θ ο ν καί δάκρυα είς τούς ο φ θ α λ μ ο ύ ς τήν χαρ-
μ ό σ υ ν ο ν καί ποθητήν έκείνην ή μέρ αν, καθ’ ήν τά έ λ ε υ θ έ ρ ια καί τήν μόνι μον
π λ έ ο ν έ γ κ α τ ά σ τ α σ ι ν διά τής Συνθήκης τών Σε β ρ ώ ν θά έ ω ρ τ ά ζ ο μ ε ν .
(2) Ό έν τή π λ α τ ε ί α του Μερου ΜητροπολιτικοΟ Ν α ο ΰ καί π α ρ ά τό
Μη τ ροπ ολ ι τ ι κ όν Μέ γ αρ ο ν , καί π α ρ ά τήν βρυσι ν σ ω ζ ό μ ε ν ο ς ήδη αι ωνόβιος
πλάτανος.

Θρακικά» 10
Μ η τρ ο π ο λ ίτο υ ’ Α λεξα νδρουπόλεω ς ’Ιω ακείμ.

39
’Ά ν ο ι ξ ι ς θά ά ν ατ ε ί λ η
τ ά π ι σ τ ά σου τέκνα π ά λ ι ν
ό θ ε ό ς θά τ ’ ά πο σ τε ί λη
είς τήν μητρικήν α γκ άλ ην .
40
Καί τοΟ π α γ ε ρ ο ύ χ ει μ ών ο ς
θά π αρ έ λθ η ή μ α ν ί α
καί ή θλΐψις καί ό πόν ος
καί ή διαρκής άνία.
41
Γλυκερόν θά άντηχήση
τής ε λε υθε ρίας α σ μ α
καί τ υ ρ ά ν ν ου θέλει σβύσει
τό κ ατ η ρα μέ ν ον φά σ μα .
42
’Ή λ ι ο ς ό φωτο δότης
φως ά ν έ σ π ε ρ ο ν θά ρίψη
καί ή μαύρη β αρ βαρ ότη ς
αυθ ωρ εί θέλει έκλείψει.
43
Τότε π ά λ ι ν έ πηρ μέ να
ώς τά τείχη σου τ ’ ά ρ χ α ΐ α
θά α κ μ ά ζ ο υ ν φημισμένα
καί τ ά τέκνα σου τ ά νέα,
44
Ή ψυχή μου ρεμβομένη
εί δε ν δπερ έπεθύμει
τής Πα τρ ίδ ος μου θά μένη
ά λ ησ μ ό ν η τ ο ς ή μνήμη.
45
Χ α ΐ ρ ε π ό λι ς Σηλυβρία
'’Ώ , π α τ ρ ί ς μου δοξασμένη
χ α ΐ ρ ε χ ώ ρ α μ ακ α ρί α
ν έα δ όξα σ ’ άναμένει.

t Ο Α ΛΕ Ξ Α Ν Δ Ρ Ο Υ Π Ο Λ Ε Ω Σ ΙΩΑΚΕΙΜ
 H © > F A K H ( ‘)
Α Λ Ε Ξ Α Ν Δ Ρ Α Σ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ
έκ Κω ν σ τ α ν τ ι ν ο υ π ό λ ε ω ς

Εΐς τής Θράκης τήν ένδοξη χ ώ ρ α

σ έρ ναν μ ά γ ι σ σ α ι ς μ ά γ ο χορό
μά έ φύ σ ησ ’ ά γέρ ι ψυχρό
κι’ έσκορπίσθησαν τώρα.

Καί μιά μ ά γ ι σ σ α μένει θαμμένη

στη β αθ ε ιά της κρυμμένη σπηλε ιά
πού δέν φθάνει ποτέ ά ντ ηλι ά
καί πιστή περιμένει.

’Α π ’ τόν μ ά γ ο της ζήτησε χάρι

είς τήν Θράκη της ν ά κοιμηθή
στή σ πη λε ιά της ν ά λησμονηθή
χ ω ρ ί ς ήλιο ή φ εγ γά ρι .

Καί έ μ ά γ ε ψ ε τό ά κρογ ιάλι

οποίος έλθει έδώ σ τ α μ α τ ά
λ ο γ ι σ μ ό ς καί κ αρ δι ά έδώ π ε τά
μέ λ α χ τ ά ρ α μ ε γ άλ η

1. Τό προφητ ι κόν τ ο ΰ τ ο π ο ί η μ α τής ’Α λ ε ξ ά ν δ ρ α ς Π α π α δ ο π ο ύ λ ο υ ,

ήτις ά π έ θ α ν ε τό 1906, έ δημο σι εό θη π ανηγ υ ρ ι κ ώς έπί τή ά π ε λ ε υ θ ε ρ ώ σ ε ι τής
θ ρ ά κ η ς ε ί ς τήν «Πρόοδον» Κω ν / π ό λ ε ω ς . ’Αντ ί ξ οοι π ε ρ ι σ τ ά σ ε ι ς δέν έ π έ τ ρ ε ψ α ν
τ ότε νά χαρ ή έπί π ο λ ύ ή Θράκη μ ας τήν έ λ ε υ θ ε ρ ί α ν της. Ή π ρ ο φ η τ ε ί α
δμως τοΰ π ο ι ή μ α τ ο ς π α ρ α μ έ ν ε ι έν ίσχύϊ.
148 5Α λεξάνδρας Π α τταδοπονλου «*Η Θ ρ ά κ η »

Τό φ υλάη κ α λ ά τ ’ ά κ ρ ο γ υ ά λ ι
ά γ ρ υ π ν α γ ι ά ν ά δίώχνη θεριά
π ο ύ π λ α κ ώ ν ο υ ν ψηλά ά π ’ τόν βορρια
μέ βοή καί μέ ζάλη.

Κι’ ά λ λ α ι ς μ ά γ ι σ σ α ί ς γ ύ ρ ι σ α ν τ ώ ρ α
πο ιά κρατεί τό ραβδί τ 3 ά ργ υρ ό ;
μ αγ ικ ό γ ι ά ν ά σύρουν χορό
ήλθε π ά λ ι ν ή ώρα.

θ ’ άληθε ύσο υν ε όνειρα ά γ ι α

τά ψηλά θ ’ ά ντ ηχή σο υν β ου ν ά
καί μέ μόρια βαρε ιά ' Ω σ α ν ν ά
θά λυθοΟνε τ ά μ άγ ια .

t ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ
 Λ Α Ο Γ Ρ Α Φ ! ΚΑ
ΣΑΡΑΝΤΑΚΚΛΗΣΙΩΤΙΚΑ
Έ ψ ά λ λ ο ν τ ο είς τήν π ε ρ ι φ έ ρ ε ι αν Σ α ρ α ν τ α ε κ κ λ η σ ι ώ ν (Τσόγκαρα
Μπουνάρ Χισάρ) και Μακρας Γέφυρας ( Ού ζ ο ύν —Κιοπροΰ).

Τ Σ Ο Υ Π Ρ Ο Υ Λ Α
" Α χ τ σ ο υ π ρ ο ϋ λ α μ , τ σ ο υ π ρ ο ΰ λ α μ θά σέ π α ντ ρ έψ ω
θά σέ σπητονοικοκυρέψω
θά σέ π ά ρ ω μ π α κ α λ ά κ ι
ώμορφο π α λ λ η κ α ρ ά κ ι .
— " Α χ νινέ μου νινένκι δέν τό θέλω
κ αλή μ ά ν ν α δέν τό θ έλω
φ α ρ μ α κ ώ ν ο μ α ι πε θαί νω.
Μ π α κ α λ ά κ ι νινέ μου οΰλη μέρα
πού δ α γ κ ά ν ε ι τή σ α ρ δ έ λ λ α
καί ν ο μ ί ζ ’ π ώ ς ε ΐ ν 3 κ ο πέ λλα.
— " Α χ τ σ ο υ π ρ ο ϋ λ α μ , τ σ ο υ π ρ ο ϋ λ α μ θ ά σέ π α ν τ ρ έ ψ ω
θά σέ σπητονοικοκυρέψω
θά σέ π ά ρ ω μ π ο υ γ ι α τ ζ ά κ ι
ώμορφο π αλ λ η κ αρ ά κ ι .
— " Αχ νινέ μου νινένκι δέν τοϋ θέλου
κ αλή μ ά ν ν α δέν τό θέ λω
φ α ρ μ α κ ώ ν ο υ μ ι π ε θ αί ν ω
μ π ο γ ι α τ ζ ά κ ι νινέμ μου οϋλη μέρα
οΰλη μέρα στο π ο δά ρ ι
σ άν Γανίτικο μουλάρι.
—" Α χ τ σ ο υ π ρ ο ϋ λ α μ τ σ ο υ π ρ ο ϋ λ α μ θά σέ π αν τ ρ έ ψ ω
θά σέ σποιτονοΐκοκυρέψω
θά σέ π ά ρ ω ν το υ λ γ ε ρ ά κ ι
ώμορφο π αλ λ ηκ α ρ ά κ ι .
— " Α χ νινέ μου νινένκι δέν τοΰ θ έλω
φ αρ μ ακ ώ νο υμ ι π ε θ αί ν ω
Ν τ ο υ λγ κε ρ άκ ι νινέμ μου οΰλη μέρα
οΰλη μέρα τ ά κ α τούκα
καί τό β ρά δυ ψωμί βοϋκα.
 150 Τ α μ β α κ ίδ ο υ , Κ α ϋ 'η γη το ν

ΤΟ ΓΕΙΡΗΝΑΚΙ

Μ αρ α ν θ ή κ α ν ε τά κ λαδ ιά
έρ μ α ρ ά ν θ η κ α ν τ ά χ ό ρ τα
είς τής Γειρηνιώς τήν π ό ρ τ α

Και ή Γειρηνιώ κ α θ ό ν τ α ν ε
είς τήν ά κ ρ α τό ποτάμι
σ υ λ λ ο γ ι ώ ν τ α ν τί ν ά κάμη

Ποτ άμι γ ι ά λιγόστεψε

έρ καί κάμε λίγο π έ ρα
νά περάσω πάρ α πέρα

Τό Γιώ κ αλέ μ τό Γι ώρ γο μ α ς τόν πήρ αν ε

έρ καί ψυλακή τόν βάνε
τή Γειρηνιώ δέν τή ρ ω τά ν ε

Χίλια φλωρ ιά χ ίλ ια φ λ ο υρ γ ιά έ χω στο λαιμό

καί τά χ ίλ ια θέ ν ά δ ώ σ ω
γ ι ά τό Γ ι ώρ γ ο νά γ λ υ τ ώ σ ω

ΚΓ άν δέν μου φ τ ά σ ’ ή π ρ ο ίκ α μου

τό σεντούκι μου θά δ ώσω
γ ιά τό Γι ώρ γο ν ά γ λ υ τ ώ σ ω

ΚΓ ά ν δέν μοΟ φτά ση τό σεντούκι

καί τό στ αυρό μου θέ ν ά δ ώ σ ω
γ ιά τό Γ ι ώρ γο ν ά γ λ υ τ ώ σ ω .

Άπό τό Ό ρ τ ά κ ιο ϊ της Βουλγαροκρατουμένης Θράκης.

1
Λεμονιές π ο λ λ έ ς π οτί ζω
καί λεμ όν ια δέν ορίζω
στ ών Βασιλικών τόν i o k l o
τ ρε ι ς κ ο π έ λ λ ε ς τ ρ ι γυ ρ νο ΰσ α ν
καί ή τρ ει ς γ υ α λ ι ά β ασ τ οΰ σα ν
π α λ λ η κ ά ρ ι α τές ρ ω τ ο ύ σ α ν
 Σαραν ια κ κ λη σ ιώ τικ α 151

2
Ποια εΐν* ά σ π ρ η
π ο ι α εΤν’ ρ οΰ σα
πο ια ε ί ν αι γ α ϊ τ α ν ο φ ρ υ δ ο ΰ σ α
του Χ α τ ζ η Γ ε ω ρ γ ά κ η ή κόρη
τ ώ ρ α ήρθε ά π ό τήν Πόλι.

1
Γ α ρ υ φ α λ λ ι ά μου καί κρίνα μου βαμμένη
δέν ε ί σ α ι σύ πού σ ’ ε ί χ α μ ε χ αμ ένη
τήν Κυριακή κ α μ ά ρ ω ν ε ς καϋμένη
καί τή δ ευ τ έρ α σά ν έ πεσε ς στο στ ρώμα
δλοι λέν μ α ρ μ ά ν η — βαρειά γ ι ά νά π ε θ άν η

2
Σ ύ ρτ ε καί κ ράξτε τις γε ιτόν ισσέ ς μου
γ ι ά ν ά φουρκαλίσουν τις ώμορφες α υ λ έ ς μου
γ ι ά ν ’ ά π λ ώ σ ο υ ν τήν π ρ ο ί κ α τ ά ν τ α ρ ί σ μ α τ ά μου
καί τά λ ι α ν ό — λ ι α ν ο ζ ω γ ρ α φ ί σ μ α τ ά μου.

*Αηό τό Κρυονέρι τής Ά ν . Θράκης.

Χ Ρ ΙΣ ΤΟ Υ ΓΕ ΝΝ Α
Χ ρ ισ τούγ εν να Π ρ ω τ ο ύ γ ε ν ν α π ό ψα Χριστός γ ε ν νι έτ α ι
γ ε ν ν ι έτ α ι καί β αφ τί ζε τα ι κι’ ό κόσμος δέν τό ξέρει
καί οί ά γ γ έ λ ο ι χ α ί ρ ο ν τ α ι καί τά δ α ι μό ν ια κ λ αΐ ν ε
κΓ ή Π α ν α γ ι ά ή Δ έ σ π ο ι ν α ή Καθαρό·—Μ αρ ί α
κ α θ ό τ α ν ε καί λ ο ύ ζ ο υ ν τ α ν μέ τό καθ αρ ον έρ ι
τόν ’Ά γ γ ε λ ό της φίλευε καί τό θ ε ό κερνούσε
καί τούς ά γ γ έ λ ’ π α ρ α κ α λ ε ΐ καί τό θ ε ό δ ο ξά ζε ι
γ ι ά ν ά τής δ ώσου ν τά κλειδιά κλειδιά τού Π α ρ αδ ε ί σ ο υ
ν ’ άνοί ξουν τόν Π αρ άδ ει σο ν ά τόνε σ ε ρ γ ι α ν ί σο υ ν
νά ίδούν τ σ ’ ά ρ χ ό ν τ ο υ ς π ώ ς π ε ρνο ύν τσ ου β άλ ια β ο υλ ωμ έ να
ν ά ίδούν καί τούς κ α ϋ μ έ ν ’ φ τ ω χ ο ύ ς λ α μ π ά δ ε ς ά ν α μ μ έ ν ε ς
ν ά ίδούν καί τ ά μ ω ρ ά π α ι δ ι ά κ ά τ ω ά π ό τ ά κ υ παρ ί σσι α
π ώ ς π αί ζ ου ν τό χ ρυσόμηλο καί λησμον ούν τις μ ά νν ε ς.
 152 Τ α μ β α κ ίδ ο υ , Κ α& ηγητον

Ά π ό τά Μάλγαρα της Ά ν . Θράκης.

— Μηλ ι άμ μωρέ μ ηλί τσα μ π ο ΰ σ α ι στον γ κρεμνό

τά μήλα σου λ υ μ π ί σ τ η κ α μ ’ α π ’ τόν γ κρεμό φοβά μαι
— ' Ά μ α φ ο β ά σ α ι τόν γ κρ εμ νό έ λ ’ ά π 5 τό μο ν οπ άτ ι
Τό μ ο ν ο π ά τ ι τόν έ β γ α λ ε σέ μιά ρημοκκλησίτσα
Βλέπει Σ α ρ ά ν τ α μ ν ή μ α τ α άδέ ρφία κΓ ά ξ α δ έ ρ φ ι α
βλέπει κι’ έ ν α κ αλό μ νη μα , ά π ’ δ λ α χωρισμένο.
— Τί έχεις μ ν ή μ α μ ’ καί β ο γ γ ά ς καί β α ρ ε ι α ν α σ τ ε ν ά ζ ε ι ς ;
Ν ά μην τό χ ώ μ α σου βαρύ κΓ ή π έτ ρα σου μ ε γ ά λ η ;
— Δέν ε ΐ ν ’ τό χ ώ μ α μου βαρύ κι5 ή π έ τ ρ α μου μ ε γ ά λ η
Ε ί ν α ι π ’ δέν μ π ό ρ εσ α καί γ ώ π ά ν στο γκρεμό ν' ά νέ βω
ν ά κόψω μήλα ν ά λ ι κ α πού θέ λ ησ ’ κι’ ή κ αρ διά μου.

' Έ ν α ς κοντός κοντούτσικος έ χ ’ ώμορφη γ υ ν α ί κ α

τόν ρίξ αν έ να άδικο χίλιες χ ι λ ι άδ ε ς γ ρ όσ ια
δλο τό βιό του πούλησ ε π ά λ ι δέν τόν έβγήκαν
σ τ ο λ ί ζ ’ καί τή γ υ ν α ί κ α του καί στο π α ζ ά ρ τή β γ άζ ε ι
Πηγαίν ει έ ν α ς κοντούτσικος, κοντούτσικος σά ν τ ’ έκείνη.
— Πόσο τή δίνς τή γ υ ν α ί κ α σου, πόσο τήν π α ζ α ρ ε ύ ε ι ς ;
— Τά μ ά τ ι α τς κ άνουν δυο φλουριά τά φρύδια π εν τα κό σ ια
καί τό λ ι γ ν ό της τό κορμί άμέ τρη τε ς χι λι άδ ες.
Τ ά δ ί ν" ό κοντός κοντούτσικος καί πέρνει τή γ υ ν α ί κ α
Στο δρόμο πού π η γ α ί ν α ν ε μιά φωνή τούς λέει
— Α κ ο υ σ τ έ π ό λε ς καί χ ω ρ ι ά ’κλησές καί μ ον αστήρια
φίλεΐ α δ ε λ φό ς τήν άδε λφ ή στ ά μάτ ια καί σ τ ά φρύδια.
— Ποϋθε ε ί ν ’ τό σόϊ σου καλή, π ο ϋ θ ’ ε ί ναι ό μ π ά ς σου ;
— 'Η μ ά ν α μ ’ ά π ’ τ ά Γ ιά νν ε να , μ π α μ π ά ς μου ά π ’ τήν Πόλι
κΓ έ ν α ς μικρός μου ά δε λφ ός καί κε ίν ος π άε ι στά ξένα.

Πά ρε γ α μ π ρ έ μ τή γ ν α ΐ κ α σου, π ά ρε τήν άδε λφή μου

καί τ ά λ ε φ τ ά πού σ ο ΰ δ ω σ α δ λ α σου τά χα ρ ίζ ω.
 Σ α ρα ντα κκληα ιώ τ ικα 153

Τραγοϋδι άπό ζην ξακουσμένη

Ά δρ μ ανονπ ολι τής Ά ν . Θράκης

1
Πέ ρν ω τ ά ζ α γ α ρ ά κ ι α μου
ν ά π ά ω ν ά κυνηγήσω
λ α γ ο ύ ς καί πέρδικες ν ά βρω
καί π ά λ ι ν ά γυρίσω

2
Έ π ή γ α καί τ ά ερριξα
π ά ν ω ψηλά στ ά δρη
μέ β γ ά λ α ν τ ά μ π ερ μ π ά τ ι κ α
μιά πλουμ ισ μέ νη κόρη

3
ΤΗ τ α ν ω ρα ί α καί ξ αν θε ιά
σάν μαργαριταρένια
στη βρύση πού λε ύκα. νε π α νι ά
ήτ αν ε κ ρυστ α λλ έν ι α

4
Ό κ υν ηγ ός τής έρριξε
μ α ν τ ήλ ι ν ά τό πλύνη
κι’ ή κόρη λ ά χ ε πονηρή
καί πίσω τοΰ τό δίνει

5
Βρε κυνηγέ τί μοΰρριξες
μ αν τ ήλ ι ν ά σου π λ ύ ν ω
γ ώ ε ί μ α ι ά ρ γ ά π ο λύ ά ρ γ ά
καί β ι άζ ομ αι ν ά φύγω.
 154 Τ α μ β α κ ίδ ο ν , Κ αΌ 'ηγητον

Τραγούδι άπό τή Σαρακίνα τής Ά ν . Θράκης

Σηκώ νομ αι ό κ αϋμ ένο ς

σαν π α ρ α π ο ν ε μ έ ν ο ς
τά ά ρ μ α τ ά μου β ά ζ ω
π ά ω νά κυνηγώ

Λ α γ ο ύ ς , π ο υ λ ά κ ια νάβ ρ ω
περδίκια ν ά σκοτώ σω
και σ ένα νά λυτρ ώ σ ω
κορμί ά γ γ ε λ ικ ό .

Έ κ ε ι που κυνηγούσ α
περδίκια ν ά σκοτώσω
β λέπ ω κεΐ έναν π ύ ρ γ ο
π ού μοιάζει σάν τόν ήλιο

Πουλί κ α θ ό τ α ν π ά ν ω
καί γλυκοκελαηδοΟσε
καί τό κελά η δη μ ά του
μου φάνηκε νά λέη.

Χαράν χα ρ ήτε νέοι

καιρόν μην κ αρ τερ είτε
γ ια τ ί ό καιρός διαβαίνει
καί δέν γυρ ίζει π χιά .
 Σ α ρ α ντα κ κ λησ ιώτικα, 155

Π Α Ρ Α Δ Ο Σ Ι Σ

Ά ν α τ ο λ ι κ ώ ς τής Σ η λυ β ρ ία ς, έπί τής π α ρ α λ ία ς τής Προπον-

τίδος εύρίσκονται τ ά χ ω ρ ία Κ α λλικ ρ άτεια , Δημοκράνεια, Οίκονομιό,
Γιαλοί, Ξ ά σ τερ ο καί "Επιβάτες. Οί κάτοικοι πιστεύουν δτι τό κάθε
χωριό έ λα β ε τήν ο ν ο μ α σ ία ν του ά π ό τό εξής περιστατικό:
Έ τ α ξ ε ίό ε υ ε κ ά π ο τ ε ένα π λ ο ΐ ο . — Ξ ά φ ν ω ξεσηκώθηκε μ ε γ ά λ η
τρικυμία— τό π λ ο ΐο ν έκινδύνευσε. Οί έπιβ ά τα ι, τό πλήρ ω μ α , ό κ α π ε ­
τά νιο ς ά π η λ π ίσ θ η σ α ν καί έ τοιμ ά σθησ αν νά πέσουν είς τήν θ ά λ α σ σ α ν
διά νά σω θούν μέ τό κολύμπι.
Τήν στιγμήν εκείνην παρ ουσ ιάσ θη ή 'Α γ ία Π αρασκευή καί φ ω ­
νάζει :
— Κ α π ε τ ά ν ιε ! «Κράτει κ αλά . Κ α λ ά κράτει τά κράτια». ’Έ τ σ ι
τό ά π έ ν α ν τ ι χω ριό ώ νομ άσ θη «Κ αλλικράτεια».
’Αφού θ α λ α σ σ ο π α λ ε ύ ο ν τ α ς π ρ ο χώ ρ η σ ε λίγο τό καράβι, λ έγει
γ ιά δεύτερη φορά ή 'Α γ ί α Π α ρασ κευή στόν Κ α π ε τ ά ν ιο .— «Δέσε τά
κράνα». "Ετσι τό ά π έ ν α ν τ ι χω ριό τό ε ίπ α ν «Δημοκράνεια».
Ε ίχ α ν πε ρ ά σ ε ι ά ρκετές μέρες πού ξεκίνησε τό π λ ο ΐο ά π ό τό
άρχικό του λιμάνι" γ ι ’ α υ τό τά τρόφιμα ο λ ιγ ό σ τε υ α ν . Νά σου καί
π α ρ ο υ σ ιά ζ ε τ α ι ή 'Α γ ί α Π α ρασ κευή ε π ά ν ω ά π ό τά κ α τ ά ρ τ ια καί φ ω ­
ν ά ζ ε ι : — «Σ τά τρόφιμα οικονομία». "Έτσι τό ά π έ ν α ν τ ι χωριό ώ ν ο μ ά ­
σθη «Οίκονομιό».
Ή θ ά λ α σ σ α ά γρίευε πάλι. 'Η 'Α γ ί α Π αρασκευή δ ιατάσ σει τόν
κ α π ε τ ά ν ιο νά π η γα ίν η « Γ ια λ ό — Γιαλό». "Έτσι τό έν α ν τι χωριό ώ ν ο ­
μάσθη «Αίγιαλοί».
Σ έ λίγο υσ τέρα ά π ό φόβο καί ά γ ω ν ία ξ α σ τέ ρ ω σ ε ό ο υρ ανός
καί έκ ό π α σ α ν τά κ ύ μ α τα . "Ετσι τό ά π έ ν α ν τ ι χω ριό ώ νο μ ά σ θη « Ξ ά ­
στερο».
"Αφού έ ια ξ ε ίδ ε ψ α ν λίγο άκόμη ό καιρός είχε τελείω ς βελτιωθή
καί οί ε π ιβ ά τες πήρ α ν δ ια τ α γ ή ά π ό τόν π λ ο ία ρ χ ο « Ε π ι β ά τ ε ς έξω»
νά ξεκουρασθήτε. Έ κ ε ΐ οί τα ξ ε ιδ ιώ τ ε ς έκτισαν Έ κ κ λ η σ ιά έ π ’ όνό-
ματι τής 'Α γ ί α ς Π α ρ ασ κευή ς στο κ α μ π α ν α ρ ιό τής ό π ο ια ς λένε δτι
β λέπουν οί θ α λ α σ σ ιν ο ί τήν 'Α γ ί α Π αρασκευή μέ τό σταυρ ό στο χέρι,
δ ταν ύ π ά ρ χ η ή τρικυμία, πού ενθαρρύνει δ λους τούς θ α λ α σ σ ιν ο ύ ς.
Καί τό χωρίον ώ ν ο μ ά σ θ η « Έ π ιβ ά τ α ι» .
156 Τ α μ β α κ ίδ ο υ, Κ α & η γητο ν

ΤΑ Λ Ε ΙΒ Α Δ ΙΑ

Τ ά λ ειβ ά δ εια π ρ α σ ιν ίζο υ ν

καί τά μ ά τ ια μου δ ακρύζουν
γ ιά μ ιας χή ρ α ς θ υ γ α τ έ ρ α
πού φορει τά λ ε ρ ω μ έν α
— Β γ ά λ ε α ύ τ ά τά λ ερ ω μ έν α
καί β ά λ ε ά σ π ρ α κεντημένα
κ ’ έ λ α β ρά δυ μέ τά μένα
καί σ ά ν δής κακό πέ μένα
σφ ά ξε με μέ τό μ α χ α ίρ ι
ρ ίξ ε με μές τό π ο τ ά μ ι
ν ά μέ π ά ρ η τό π ο τ ά μ ι
ν ά μέ β γ ά λ η στο γκετσίτι
κεΐ πού π λ ύ ν ο υ ν τά κουρίτσια
έ π λ ε ν α ν καί δυο κ ο π έλ λ ες
του π α π ά ή θ υ γ α τέ ρ ε ς
κι* α ς μέ π ά ρ η μιά 3πό κ είνες
ν ά τήν κ ά τσ ω στήν π ο δ ιά της
ν ά μετρήσω τά φλουριά της
ν ά χ α ϊδ έ ψ ω τά β υ ζά ν της.

Π Α Ν Τ ’ Α Ρ Ν ΙΑ

Π αν τ 1 ά ρνιά , τ ’ ά ρ ν ιά σ τ ’ ά μ π έ λ ια
τά κ α τσ κ ά κ ια σ τά χ ο υ ρ α φ ά κ ια
— Π άνει π ιδ άκ ι μ 3 ν ά τό β γ ά ν ς
— Δέν μ πουρώ μ α ν ίτ σ α μ ’γ ώ
μι π ο υ ν ά ν τά π ο υ δ α ρ ά κ ια
κι' μου μ π αίνουν ά γ κ α θ ά κ ια
Τσίκ τ δ ν α τσίκ τ ’ ά λ λ ο
δέν μ πο ρ εί νά β γ ά ν κ α έν α
έρριξη τό δ ικ α ν ’ κάτι
κί τ σ α κ ίζ ’ του π ουδ α ρ ά κ ι.
 Σ α ρα ντα κκληο ιώ τικ α 157

ΜΑΝΝΑ ΚΑΙ ΓΥΙΟΣ

Μ ά ν ν α καί γυιός μ α λ ώ σ α ν ε
σ ’ ένα στενό σοκάκι
ή μ ά ν ν α λέει στόν ύγιό
καί γ υ ό ς λέει στή μ άνα
— Μ ανέμ καί πού τή δ ιά λ ε ξ ε ς
αύ τή τή Γ α —α υτήν Γ ανοτζοΟ δα
— Ύ γ έ μ έ γ ώ τή δ ιά λ ε ξ α
π ο ύ μέσα σ τά κουρίτσια
Ε ίν α ι τά χέρ ια της π α χ ε ιά
τήν πρέτιουν οί β ρ α χ ιό λ ε ς
ε ίν α ι τά π ό δ ια της π α χ ε ιά
τήν π ρ έ π ο υ ν τά σ κ α ρ πίνια
κι’ α υ τ ό ν τόν ά σ π ρ ο της λα ιμ ό
δέν π ρ έ π ο υ ν μ α ύρ ες χ ά ν τρ ε ς
έ μ ’ π ρ έπου ν έξήντα δυο φλουριά
μ α λ α μ α τ έ ν ια ά λ σ ίδ α .

ΣΤΗΝ Π Ο Λ Ι ΠΑΕΝΕΙ

— Σ τήν Π όλι π α έ ν ε ι β ρ α χ ιό λ ια δέν μέ πέρνει

Γιά β ρ α χ ιό λ ια ν ά μου πάρη γ ιά ό διάολος ν α τόν πάρη
— Τί κακό βρέ μ ά ν ν α μου τί κακό πού τ ώ π α θ α
— Ύ ν α ΐκ ε ς κορίτσια τόν ά ν τ ρ α μου π ουλώ
— Μ ω ρ ’ γ ια τ ί μωρέ για τί, μ ω ρ 5 γ ια τ ί το νε π ο υ λ ά ς ;
— Στήν Πόλι π α έ ν ε ι σκ α ρ π ίνια δέν μέ πέρνει
Γιά σ κ α ρ πίνια νά μού πάρη, γ ιά ό δ ιά ο λ ο ς νά τόν πάρη.
Τί κακό βρέ μ ά ν ν α μου, τί κακό πού τ ώ π α θ α
'Υ ν α ΐκ ε ς κορίτσια τόν ά ν τ ρ α μου πουλώ
—Μ ω ρ ’ γ ια τ ί μωρέ γ ια τί, μ ω ρ 5 γ ια τ ί τόνε π ο υ λ ά ς ;
— Στή Πόλι π α έ ν ε ι φ ο υσ τά νι δέν μού πέρνει
γ ιά φουστάνι θ ά μέ πά ρ η γ ιά ό διάολος νά τόν πάρη
 Μ ΙΛ Τ ΙΑ Δ Ο Υ Α θ. ΣΑΡΑΝΤΗ

Ο Ε Λ Λ Η Ν ΙΚ Ο Σ ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ ΚΑΤΑ ΤΟ ΕΤΟΣ 1911

Είς τάς περιοχάς τοϋ ’Ο θ ω μ α νικ ού Κράτους άπό τάς όποιας

έ ξεδ ιώ χθ η διά της Σ υνθ ή κ η ς τής Λωζάννης τώ 1 9 2 3

Σ τ ά χρ ό ν ια τής έχθρικης, τής Γ ε ρ μ α ν ό — Ιτ α λ ικ ή ς κ α το χή ς τής

Χ ώ ρ α ς μ ας, α ν α κ α τ ε ύ ο ν τ α ς έδώ π α ρ α ρ ιχ μ έ ν α χε ιρ ό γ ρ α φ ά μου, ε ίδ α
ά ν ά μ ε σ α σ ’ έκ εΐν α καί μερικά κιτρινισμένα χ α ρ τιά μέ σημειώσεις
μου γ ρ α μ μ έ ν ε ς βιαστικά μέ μολύβι. Δ ια β ά ζ ο ν τ ά ς τα ς τότε θυμήθηκα
καί ά π ό τις ημερομηνίες πού ε ίχ α ν δ ίπ λ α τους, δτι τά ς ε ίχ α πάρει
ένα π ρ ω ιν ό τοϋ Φ λεβά ρ η τοϋ 1921 εις ένα γ ρ α φ ε ίο τοϋ Ο ικουμενι­
κού Π α τρια ρχείου, δπου ε ίρ γ ά ζ ε τ ο έ ν α ς στενός μου φίλος, σ υ χ ω ρ ε ­
μένος τώ ρα, δ τα ν τήν επ ο χή εκείνη π ε ρ α σ τ ικ ό ς καί βιαστικός ά π ό
τήν Πόλη, ε ίχ α π ά γ ε ι είς τό Π α τ ρ ια ρ χ ε ίο νά τόν έπισκεφθώ.
^Η τα ν ή έπο χή όπότε στή Μ ικρά Ά σ ί α έθρ ιάμ β ευαν τά Έ λ λ η -
κά δ π λ α καί είς τά πρ όθ υρ α τής νύφης τοϋ Βοσπόρου, σ ’ ολόκληρη
τήν προ ολίγου τουρκοκρατουμένη Θράκη, έκ υμά τιζεν ή Ε λ λ η ν ικ ή
σημαία καί τήν κ υβερνούσαν οί Ε λ λ η ν ικ έ ς Πολιτικές άρχές.
Ό σ ά λ ο ς καί ή δ ια μ ά χ η , μ ετα ξύ τών εθνοτήτων τής Ό θ ω μ α -
νικής α υ το κ ρ α το ρ ία ς γ ιά τή π ρ ω το κ α θ ε δ ρ ία στο Τουρκικό Κοινοβού­
λιο, (Μ εμπούς Μετζιλσί), πού σ υν εκ λό ν ιζα ν τό Σ ο υ λ τ α ν ά τ ο ά π ό
τήν πρώ τη μέρα τής Τουρκικής Μ ε τα π ο λ ιτε ύ σ ε ω ς τό 1908, πρό πολ-
λοϋ ε ίχ α ν έξα νεμ ισθή Σ τ ά 1909 δμω ς, στά 1910 καί στά 1911 εύρί-
σκοντο σέ μ ε γ ά λ ο ά ν α β ρ α σ μ ό . Έ π ρ ό κ ε ιτ ο περί διεκδικήσεως βου­
λευτικών εδρών κ ατά ε θνότητας Καί, κ α τά π ά σ α ν π ιθ α ν ό τη τ α ά πό

Σ η μ . « Θρακικών». Ώ ς καί έν αρχή τοΰ παρόντος τόμου έγράψα-

μεν, πρόκειται είς τάς προσεχείς εκδόσεις τών «Θρακικών» νά ασχολη­
θώ μεν μέ την πρό της Εκκενώσεως ιστορίαν τής νεωτέρας Θράκης. ΙΙρός
τόν σκοπόν τούτον κρίνομεν σκόπιμον νά δημοσιευσωμεν τήν κατω­
τέρω στατιστικήν τοΰ Ελληνικού πληθυσμού τοϋ ’Οθωμανικού Κράτους
κατά τό έτος 1911, στατιστικήν, ήτις έλήφθη άπό τό Οικουμενικόν Πατριαρ-
χεϊον, ηιροντίδι τοΰ κ. Μιλτιάδου Σαραντή, μέλους τοϋ Διοικ. Συμβουλίου μας.
 Μ ιλ π ά δ ο υ Ά & . Σ α ρ α ντή 159

τήν άφορμή εκείνη θά δόθηκεν ευκαιρία είς τό Οικουμενικόν Πατρι-

α ρ χ ε ΐο ν ν ά ένεργήση έν τω υ ετα ξύ , μυστικά, γενικήν ά π ο γ ρ α φ ή ν
κ α τά Μ ητροπόλεις τώ ν ύπό τό κ λ ΐμ ά του τελο ύν τω ν χρισ τια νώ ν.
Σ τατιστικήν πού κ α θ ’ δσον το υ λ ά χ ισ το ν γν ω ρ ίζω , δέν είδε τό ψώς
τής δημοσιότητος.
Ή συνομιλία μ ας μέ τόν Π α τρια ρχικ όν ύ π ά λ λ η λ ο ν ήτο φυσι­
κόν νά περιστροφ ή καί είς τήν κ ρ α το ύ σ α ν τότε ά γ ω νιώ δη , ά ν ώ μ α λ ο ν
πολιτικήν κ α τ ά σ τα σ ιν , τήν ψυχική έντασι, τήν ά να μ ο ν ή καί τ ά ς ε λ ­
π ίδ α ς , πού δ ο νο ύ σ α ν κάθε έλληνική καρδιά. Καί τό π ρ ώ το ν ερώτημα
π ού μ άς ήλθε στο νοΰ ήταν : Πόσοι ά ρ α γ ε ε ϊμ εθ α οί 'Έ λ λ η ν ε ς ά νά -
μεσα στο ύς Τούρκους ;
Είς τ ά ς κ α τ ' ιδίαν σ υνο μ ιλ ίας μέ ο μ ο γεν είς, οί όποιοι ύπετί-
θετο δτι ώς έκ τής θέσεώ ς τω ν μ π ορ ούσ α ν νά ε ίν α ι κ ά π ω ς κ α λ ά ένη-
μερωμένοι, ά κούα μ ε νά λένε, π ώ ς οί "Ε λληνες Ό θ ω μ α ν ο ί ύπήκοοι
π ερ νού σαμ ε τά π έν τε εκατομ μ ύρια . Έ ν ώ κ α τ ά τούς Τούρκους ύπο-
λ ειπ ό μ εθα π ολύ καί ά π ό τά δυόμισυ εκ ατομ μ ύρ ια είς δλη τήν
Τουρκία.
Ε π ά ν ω στή συζήτηση έκείνη ό συνομιλητής μου μέ ώδήγησεν
είς ιδιαίτερον δ ω μ ά τιο ν κλειστόν, τού όποιου α ύ τό ς κρατούσε τά
κλειδιά. ’Ά ν ο ι ξ ε μιά μ ε γ ά λ η δ ο υ λ ά π α καί μ ’ έδειξε σω ρείαν ά πό
μ ε γ ά λ ο υ ς ο γκ ώ δεις φ ακ έλλο υς, πού π ε ρ ιε ίχ α ν κ ατά Μ ητροπόλεις
καί Κοινότητας τόν π ληθυσ μ όν τών Ε λ λ ή ν ω ν ορθοδόξω ν ολοκλήρου
τής τότε Ε π ι κ ρ ά τ ε ι α ς . Λ έγω τών Ε λ λ ή ν ω ν καί δχι τών ο ρθοδόξω ν
χρ ισ τια ν ώ ν , είς τούς όπ οιους σ υ γκ α τα ρ ιθ μ ο ύ ν τ ο μέχρι τό 1908 καί
οί έν Θράκη έ γκα τεσ τη μ έν οι τότε Β ο ύ λ γ α ρ ο ι, διότι δ λ α ά νε ξ α ιρ έ τω ς
τά Β ο υλγαρ ικ ά χω ρ ιά καί οί συνοικισμοί των, εύθύς μετά τήν ’Ο θ ω ­
μανικήν μ ετα πο λ ίτευ σ ιν , προσεκολλήθη σα ν είς τήν ’Ε ξ α ρ χ ία ν των,
τής ο π ο ία ς ή έδρα ήτο π α ρ ά π λ ε υ ρ α είς τό Π α τρ ια ρ χ ε ίο μας.
Έ ζ ή τ η σ α νά ρίξω μιά μ α τιά το υ λ ά χ ισ τ ο στις περιφέρειες,
πού ε ίχ α ν ά πομ είνει στούς Τούρκους μετά τούς Β αλκανικούς π ο λ έ ­
μους. Ά λ λ ά ή ώ ρα ήτο περ ασ μ ένη καί τό ά λλο βράδυ έ π ρ επ ε νά
π ά ρ ω τό τ ρ α ίν ο γ ιά τήν Ά δ ρ ια ν ο ύ π ο λ ι καί τό δρόμο γ ιά τό Λ α λ ά —
π α σ ά . Τό Ε λ λ η ν ικ ό ν ποτε Δ ρ ο γγ ίλ ιο ν . Ή ά δε ιά μου ε ίχ ε λήξει καί
ε ί χ α είδοποιηθή νά εύρεθώ στή θέσι μου τό γρ ήγορώ τερο.
Μού έμενε μόνο τό π ρ ω ιν ό τής αύριον γιά νά ξ α ν α π ά γ ω στο
Π α τ ρ ια ρ χ ε ίο καί ν ’ ά ν τ ιγ ρ ά ψ ω ά π ό τήν Π ατριαρχικήν έκείνην σ τ α τ ι­
στικήν καί ά π ό τις λεπ τομ έρ ειές της δ,τι θά έπ ρ ό φ θ α ν α .
Α ύτό καί έγινεν, δ π ω ς έκτίθενται είς τούς κατω τέρω π ίν α κ α ς.
Είς τούς Π α τρ ια ρ χ ικ ο ύ ς π ίν α κ α ς δέν ύπήρχεν ή άλφαβητική κ ατάξα-
ξις πού π α ρ α τ ίθ ε τ α ι έδώ δ ι ’ ευκολίαν τού ά ν α γ ν ώ σ τ ο υ .
 160 ‘Ο ‘Ε λ λ η ν ικ ό ς σζλη&υσμός του ’ Ο-ίλωμ α νικ ο ύ Κ ρ ά το υς

'Α ρ γ ό τ ε ρ α , μετά τήν κατασ τροφ ή ν, ότα ν έπέρ α σε σ τα χ έ ρ ια

μου ή Μαύρη Βίβλος δ ιω γ μ ώ ν καί μαρτυρίων του έν Τουρκία Ε λ λ η ­
νισμού 1 9 1 4 —1918 κ α τ α ρ τισ θ ε ΐσ α ύπό τής Κεντρικής Ε π ιτ ρ ο π ή ς
υπέρ τών μ ε τα το π ισ θ έ ν τω ν Ε λ λ η ν ικ ώ ν πληθυσ μ ώ ν, ό π ω ς τιτλ ο φ ο ­
ρ είτα ι, Ε π ι τ ρ ο π ή ς συγκροτηθείσης υπό τήν προεδρείαν τού τότε
Μ η τροπολίτου Α ϊν ο υ Ιω α κ ε ίμ έκ τών : Ά ρ χ ι γ ρ α μ μ α τ έ ω ς τής Ί ε ρ α ς
Σ υ ν ό δ ο υ Δ ιονυσίου Μηνά, ύ π ο γ ρ α μ μ α τ έ ω ς τής αυτής Σ υνόδου Γερ­
μανού Ά θ α ν α σ ι ά δ ο υ καί τώ ν κ.κ. Στεφ. Κ α ρ αθεο δω ρ ή καί Μίχ. θ ε ο -
τοκά, διεπ ίσ τω σ α ότι ό λα τά σ τ ο ιχ ε ία περί πληθυσ μ ώ ν καί κοινοτή­
τω ν τά π ε ρ ιεχ ό μ εν α είς έκείνην, ήτις έτυπ ώ θη είς τό Π α τρ ια ρχικ ό ν
τ υ π ο γ ρ α φ ε ίο v έν Κ ω νσ ταντινουπ όλει τό 1919, έλήφθησαν έκ τώ ν πι
ν άκ ω ν τής στατιστικής αυτής.

Π ϊ Ν Α Ξ Α'.

ΑΡΧΙΕΠ ΙΣΚΟ Π Η ΚΑΙ ΜΗΤΡΟΠΟΛΕΙΣ

Α ρ χ ιε π ισ κ ο π ή έπί τής Κοινότητες Κάτοικοι

θ ρ α κ ικ ή ς άκτής 1 39 161.928

Μ ητροπόλεις είς τήν Θράκην 15 377 408.634

» » Μ. Ά σ ί α ν 17 570 932.863
» » τόν Πόντον 6 891 408.696
» » Προικόνησον 1 13 31.400
» » Μ οσχονήσια 1 1 6.000

Σ ύνολον 41 1.891 1.949.521

 Μ ιλ τιά δ ο υ ’Λ # . Σ α ρ α ντη 161

Π IΝ Α Ξ Β'.

Μ η τ ρ ο π ό λ εις Κοινότητες Κάτοικοι

1. ’Α γ κ υ ρ α ς Μ. Α. 7 10.598
2. Ά δ ρ ια ν ο υ π ό λ ε ω ς 52 51.196
3. Αί'νου 17 10.057
4. Ά ν έ ω ν Μ. Α. 18 31.036
5. Ά μ α σ ε ί α ς Π. 340 131.181
6. Βιζύης 25 28.783
7. Γ άνου καί Χ ώ ρα ς 11 14.861
8. Δ α ρ δ α ν ε λ λ ίω ν Μ. Α. 27 27.257
9. Δέρκων 36 25.9.37
10. Δ ιδυμ οτείχου 53 51.136
11 Ε φ έ σ ο υ Μ. Α. 85 164.467
12. 'Η λ ιο υ π ό λ ε ω ς Μ. Α. 50 54.2 .9
13. Ή ρ α κ λ ε ία ς 81 74.036
14. Ίκ ονίου Μ. Α. 42 50.300
15. Κ α ισ α ρ εία ς Μ. Α. 52 34.000
16. Κ α λ λ ιο υ π ό λ ε ω ς 11 32.825
17. Κ ο λω ν ία ς Π. 91 52.855
18. Κρήνης Μ. Α. 31 60.496
19. Κ υδωνιών Μ. Α. 6 26.387
20. Κυζίκου Μ. Α. 43 41.331
21. Μ α ρ ω ν ε ία ς 20 25.912
22. Μ έτρων 11 9.007

« Θ ρ α κ ικ ά » 11
 162 cO cΕ λ λ η ν ικ ό ς π λ η θ υ σ μ ό ς τον ’Ο θ ω μ α ν ικ ο ύ Κ ρά τους

Π IΝ Α Ξ Β'. (συνέχεια) *

Μ ητρ ο π ό λ εις Κοινότητες Κάτοικοι

23. Μ οσχονησίω ν 1 6.000

24. Μ υριοφύτου καί Π ερ ιστάσ εω ς 10 17.594
25. Ν εο κ α ισ α ρ εία ς Π. 195 67.424
26. Ν ίκ α ιας Μ. Α. 26 33.470
27. Νικομήδειας Μ. Α. 67 54.031
28. Π ισσιδείας * Μ. Α. 15 32.784
29. Προικονήσου 13 31.400
30. Προύσης Μ. Α. 14 27.524
31. Ροδοττόλεως Π. 47 20.657
32. Σ α ρ ά ν τ α Έ κ κ λη σ ιώ ν 12 25.427
33. Σ η λ υ β ρ ία ς 12 13.878
34. Σ μύρνης Μ. Α. 24 200.570
35. Σ ω ζοαγαθουπόλεω ς 7 11.250
36. Τ ραπεζοΟ ντος Π. 73 58.732
37. Τυρολόης 18 16.735
38. Φ ιλ α δέλ φ εια ς Μ. Α. 29 21.138
39. Χ α λ δ ε ία ς * Π. 145 77.845
40. Χ αλκηδόνος Μ. Α. 34 63.557

* Αί Πισιδίας καί Χ α λ δ α ί α ς γ ρ ά φ ο ν τ α ι δ π ω ς ή σ αν είς τούς Π. Πίνακας.

Μ. Α . : Μικράς Ά σ ί α ς . Π. : Πόντου.
 Μ ,ιλτιάδον 'Α β . Σ α ρ α ντή 153

Π 1Ν Α Ξ Γ.

ΜΗΤΡΟΠΟΛΕΙΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΟΤΗΤΕΣ ΤΗΣ ΘΡΑΚΗΣ

’Ό ν ο μ α "Εδρα Κοινότητες Κάτοικοι

Α'. Ά δ ρ ια ν ο υ π ό λ ε ω ε Ά δ ρ ια ν ο ύ π ο λ ις 52 51.196

1. ’Ά σ τ υ 22. Κ ε ρ α τ σ χ α ν έ (σ υ ν ο υ
2. ’Α ϊβ α λ ή π όλεω ς)
3. Ά λεπλή 23. Κούλελι
4. Άμπαλάρ 24. Κουμαρλή
5. Ά ρ ν α ο ύ τ κ ιο ϊ 25. Κούμ— Μ ε χ α λ έ (Σε
6. Β αβάεσκι (Μπ.) τής πό λεω ς)
7. Β οζνοχώ ρι 26. Λ ουλέ— Μ π ο υ ρ γ ά ζ
8. Γ ιαλιά 27. Μ α ρ ά σ ια
9. Γ ενίκιοϊ 28. Μ ιχα λήτσι
10. Γκερδελή 29. Μ ουσούλτσα
11. Δ εμηρδές 30. Μ ουσούμπεη
12. Δ η μ η ρ χανέ 31. Μ ουσταφά—πασά
13. Δημητρίκιοϊ 32. Μ πάρα
14. Δ ογάντσα 33. Μ π εκτασ ίδες
15. Ίμάμπαζαρ 34. Μ π έσ τεπ ε
16. Ίλδιρίμ (Γιλ.) Σ υνοικία τής 35. Μ ουσο υ λτσα
πόλεως 36. Ναδηρλή
17. Καδήκιοϊ 37. "Ο λμπασα
18. Κ άραγατς 38. Ό ρταξή
19. Κ αρ άγιο υσ ο υφ 39. Ό σκανλή
20. Κ αράμπαγ 40. Π α σ α — Μ ε χα λ έ
21. Κιγίκιον (Συνοικία τής 41. Ρ ίζια
π ό λ ε ω ς) 42. Σ α ρ ή γ ια ρ
 164 c0 ‘Ε λ λ η ν ικ ό ς π λ η θ υ σ μ ό ς τον ’Ο θ ω μ α ν ικ ο ύ Κ ρά τους

fllN A r. Γ'. (συνέχεια)

43. Σ κο ύταρ ι 48. Χ άβαρις

44. Τ ρ ο ύ μ π εϊ 49. Χ άσκιοΐ
45. Τ σενέ— Τ α τά ρ κ ιο ϊ 50. Χ άφσα
46. Τσερέκιοϊ 51. Χ εϊμ π ελέρ
47. Φικελή 52. Χ η δήρ α γα

"Ονομα "Εδρα Κοινότητες Κάτοικοι

Άλεξανδρούπολις
Β Α ίνου [ Δεδέαγατς 1 17 10.057

1. Ά γ ιά σ μ α 10. Κ ή ζκ α πα ν
2. Α ΐν ο ς 11. Κόζκαρη
3. ’Α μ υ γ δ α λ ιά 12. Μ α ΐσ τρ ο ς
4. ’Α ρ β α ν ίτες 13. Παφάπρα
5. ’Α χ ο ύ ρ ια 14. Π α σμ α κτσή
6. Δεδέαγατς 15. Ρουμτζουκι
7. Δ ιασόρνη 16. Τ σελεμπή
8. Κ α βα τζήκι 17. Φ έρραι
9. Κεμερλή

’Ό ν ο μ α "Ε δ ρ α Κοινότητες Κάτοικοι

Γ'. Βιζύης καί Μήδειας Βιζύη 25 28.783

1. " Α γιο ς Γ εώ ρ γιο ς 8. Γ ιοβαλή

2. » ’Ιωάννης 9. Καβάκ
3. » Στέφανος 10. Κρυόνερον
4. ’Αξιτζήμιον 11. Μ αγκ ρ ιώ τισ α
5 Ά χμέτμπεη 12. Μεσήνη
6. Βιζύη 13. Μήδεια
7. Γ ιάτρος 14. Μ ουσελήμ
 Μ ιλ τίά δ ο υ Ά Φ . Σ α ρα ντη 165

Π IΝ A Γ '. (συνέχεια)

15. Ό ργάς 21. Τ ρ ο υλλιά

16. Σαμοκόβιον 22. Τσακλή
17. Σ αρακίνη 23. Τσιφλίκιοϊ
18. Σ ε ρ ά γ ιο ν 24. Τσόγκαρα
19. Σοψίδες 25. Χ α σ μ π ουά .
20. Τοτττσήκιοϊ

’Ό ν ο μ α "Εδρα Κοινότητες Κάτοικοι

Δ Γ ά ν ο υ καί Χ ώ ρ α ς Χώ ρα 11 14.811

1. Αύδήμιον 7. Μηλιό
2. Γάνος 8. Νεοχώριον
3. Εΐρηνοχώ ριον 9. Π α λ α μ ο ύ τιο ν
4. Ίν τζέ κ ιο ϊ 10. Σ ενδούκιον
5. Κ α σ τ ά μ π ο λ ις 11. Χ ώ ρα
6. Κερασιά

’Ό ν ο μ α "Εδρα Κοινότητες Κάτοικοι

Ε' Δέρκων θ ερ α π εία 36 25.937

1. Ά β ά σ κ ιο ϊ 7. Ά μπαρλή
2. ' Α γ ια σ μ α τ ά κ ι 8. Ά ρ ν α ο ύ τ κ ιο ϊ
3. "Α γιος Γ εώ ρ γιος (τουρκ. 9. Β α θ υ ρ ρ ύ α ξ (τουρκ. Μπου-
Ά ζατλή) γιουκδερε)
4. " Α γιο ς Σ τ έ φ α ν ο ς 10. Βαξέκιοϊ (Μ πα ξέκ ιο ϊ)
5. "Α γιοι Π ά ν τε ς 11. Β ο γ ά ζ κ ιο ϊ (Μ πογ.)
6. "Α γαλανι 12. Γ α λ α τ ά ρ ια
 166 'Ο ‘Ε λ λ η ν ικ ό ς π λ η β υ σ μ ό ς τοϋ ’ Ο β ω μ α ν ικ ο ϋ Κ ρά τους

Π ί Ν A r, Γ\ (συνέχεια)

13. Γ ενή— Μ ε χ α λ έ 25. Αίτρες

14. Γρυπά (καί Ί σ ιφ ο ύ τ — 26. Μ ακροχώ ριον
Μ πουργάζ) 27. Μικρός Τ σ εκ μ ετζές
15. Δέρκοι (καί Δέρκω ν) 28. Ν ιχω ρ άκ ι
16. Δ ο μ ούζδερ ε 29. Ν ύμφες
17. Έ ρ μ ε ν ίκ ιο ϊ 30. Ό κ λ α λ ή (Κλαλή)
18. θ ερ α π εία 31. Π ύρ γ ο ς
19. Ίμ β ρο χώ ρ ιο ν 32. Σαφράς
20. Κ α λ λ ιώ 33. Τ ζ ε λ έπ κ ιο ϊ
21. Καλφας 34. Τ ζεμ π ετζή
22. Κ αστανέαι 35. Τσιφλίκιοϊ
23. Κιουτσούκιοϊ 36. Φ αναράκι
24. Λ αζά ρ κ ιο ϊ

'Ο ν ο μ α 'Έδρα Κοινότητες Κάτοικοι

ΣΤλ Δ ιδ υ μ ο τε ίχο υ Δ ιδυμ ότειχον 53 51.136

1. Ά ζατλή 12. Ζ αλουφάκι

2. Ά κμπουνάρ 13. Ίν τζ έ κ ιο ϊ
3. ’Α σ β ε σ τά δ ε ς 14. Ίμ β λιδίνιον (Ίμ πλεντίν)
4. Άσλααν 15. Κ αβακλή
5. Β ο υ λ γ ά ρ κ ιο ϊ 16. Καδήκιοϊ
6. Γ ια κούπ 17. Κ α π ουτζή
7. Δ α δ ιά 18. Κ α ρ ά ϊλ ε
8. Δ ιδ υμ ότειχον 19. Κ αράκασημ
9. Δ ουαντζή 20. Κ α ρ ά μ π ε ϊλ η
10. Δ ο υ δ α κ τσ ή — Γ ενίκιοϊ 21. Κ αρασουκλή
11. Έ σ κ ή κ ιο ϊ 22. Κ αράμτζα
 Μ ,ιλτιάδον 'A ft. Σ α ρ α ντη 167

ΠΙΝΑ.Ξ. Γ '. (συνέχεια)

23. Καρλή 39. Π ετρ ά δες

24 Κιουπλίον 40. ΠραΥΥή
25. Κ ορνοφωλιά 41. Σ α λτή κ ι
26. Κ ουλακλή 42. Σαραπλάρ
27. Κούλελη — μ π ο υ ρ γ ά ζ 43. Σ κο υρ το χώ ρ ι
28. Κουρουτζή 44. Σουφλίον
29. Κούρτη 45. Τ α τά ρ κ ιο ϊ
30. Κουστή 46. Τ οκμάκιοϊ
31. Κουφόβουνο 47. Τ σα λή
32. Αούλη 48. Τζαμπάζ
33. Μ άνδρα 49. Τ σ α ουσ λή
34. Μ α ν δ ρ ίτσ α 50. Τ σ ισ νή—Κ α ρ ά μ π ο υ ν α ρ
35. Μ έ γ α Ζ α λουφ ι 51. Τσιφλικάκι
36. Π α ζα ρ λ ή 52. Τσομπανλή
37. Π α λιούρι 53. Ψαθάδες
38. Π α σ α —Γ ενιτζέ

’Ό ν ο μ α "Εδρα Κοινότητες Κάτοικοι

Ζ' ‘Η ρ α κλεία ς Ρ α ιδ ε σ τό ς 81 74,036

1. Ά λτήντας 9. Δεβετζήκιοϊ
2. Ά μηντζαλή 10. Δερέκιοϊ
3. Β α ϊρ α μ ίτσ η 11. Δ ερβενάκι
4. Β άρ νιτσ α 12. Δ ο γ ά ν κ ιο ϊ
5. Γ ιουσοόσκιοϊ 13. Δ ογαντζή
6. Γ ρ α μ β ούνα 14. Δ ολοόκιοϊ
7. Δαουδελέ 15. Έ ξ α μ ίλ ιο ν
8. Δεβερίκιοϊ 16. Η ρ ά κ λεια
 168 ‘Ο ‘Ε λ λ η ν ικ ό ς η λ η θ υ ο μ ό ς το υ ’Ο θ ω μ α ν ικ ο ύ Κ ρ ά το υς

Π IN Α ζ Γ \ (συνέχεια)

17. θ υ μ ίτ κ ιο ϊ 45α. Μ ά λ τε π ε
18. Ίλανλή 46. Μ α σ τα ν ά ρ ί
19. Ίμ π ρ ίκ τε π ε 47. ΜαΟρες
20. Καβατζήκι 48. Μ α χ μ ο ύ τκ ιο ϊ
21. Κ αδήκιοϊ (Κεσσάνης) 49. Μ π α σ α ΐτ η
22. Καδήκιοϊ (Ο ύζούν Κιοπρ.) 50. Μ ο υζαλή
23. Κ α λαυρή 51. Μ εγαρίσ ιον
24. Κ α λύβια 52. Μ π εγενδ ίκ ιοϊ
25. Καράμπουναρ 53. Να'ίπκιοϊ
26. Κ α ρ α τ ζ ά Χ α λ ή λ (Ο ύ ζ Κιοπ) 54. Ο ύ ζ ο ύ ν —ΚιοπροΟ
27. Κ α ρ α τ ζ α Χ α λή λ (Μ α λ γ.) 55. Π α ζά ρ δερ ε
28. Κ α ρ ά τε π ε ς 56. Π άνιδον
29. Κ α ρ ά τσ α λ η 57. Π α σ ά κιοϊ
30. Καρλήκιοϊ 58. Ρ αιδεστός
31. Κ άρυά 59. Σαζλήδερε
32. Κασήμπασα 60. Σ α χή ν κ ιο ϊ
33. Κατικέλη 61. Σ ελτζή κ ιοϊ
34. Κεσσάνη 62. Σημιτλή
35. Κεστρίτσα 63. Σ ιγλ η
36. Κήρκιοϊ 64. Σ ο υ λ τά ν κ ιο ϊ (Ή ρ α κ λ .)
37. Κιοσελέζ 65. Σ ο υ λ τά ν κ ιο ϊ (Μ α λ γ ό ρ ω ν )
38. Κιουρτλή 66. Σ ο υ μ π ά σ κ ιο ϊ
39. Κ ουλακλή 67. Σ χ ο λ ά ρ ιο ν
40. Κ ούμ πα ον 68. Τ α τά ρ κ ιο ϊ
41. Κουρουτζούκιοϊ 69. Τετίκιοϊ
42. Κουρούτσεσμε 70. Τουράτιετζι
43. Λ α λ ά κ ιο ϊ 71. Τ σ α ν τώ
44. Μ άλγαρα 72. Τ σ α ν α κ τσ ή
45. Μ αλκότση 73. Τσελτίκί
 Μ ιλτιά δ ο υ Ά ·&·. Σ α ρ α ν τή 169

Π I Ν A Γ '. (συνέχεια)

74. Φ ακ ίρ μ α 78. Χ άσκιοϊ (Μ α λ γ ά ρ ω ν )

75. Φαρασλή 79. Χ α τζη γύ ρ ι
76. Χ α ρ ιούπ ολις 80. Χηδήρκιοϊ
77. Χ άσκιοϊ (Χαριουπ.)

Σ ημ ε ί ωσι ς. —Ή ε π α ρ χ ί α τής Μη τ ρο π ό λ ε ω ς Ή ρ α κ λ ε ί α ς δι εκρί νετο είς

τμήματα:
α) Είς τό τμήμα Ή ρ α κ λ ε ί α ς μέ 4 Κοι νότητας
β) » > τής Ραι δεστοΟ » 9 »
γ) » » » Κε σ σ άν η ς » 25 »
δ) » » » Χαριουπόλεως » 8 »
ε) » » τών Μ α λ γ ά ρ ω ν * 1 8 »
και στ) » » τ ο υ Ο υ ζ ο ύ ν —ΚιοπροΟ (Μακράς Γεφύρας) μέ 17 Κοινότητας.

"Ονομα ‘Έ δ ρ α Κοινότητες Κάτοικοι

Η'. Κ α λ λ ιο υ π ό λ ε ω ς
καί Μ αδ ύ το υ Κ α λ λ ίπ ο λ ις 11 32.825

1. Ά γγελ ο χώ ρ ιο ν 7. Μ ά δ υτο ς
2. Βαίριον 8. Νεοχώριον
3. Γαλατάς , 9. Π ερ γά ζιο ν
4. Καβακλή 10. Π λ α γ ιά ρ ιο ν
5. Κ α λ λ ίπ ο λ ις 11. Ταϊψ ύριον
6. Κριθιά

"Ονομα ‘Έ δ ρ α Κοινότητες Κάτοικοι

θ '. Μ α ρ ω ν ε ία ς Κομοτινή 20 25.912

1. Βούζιον 4. θ ε ο λ ό γ ο ς
2. Γκιουμουλτζίνα(Κ ομοτινή) 5. Κ αζαβίχιον
3. Γ ρ ιτ ζ α ν α σ ά ρ 6. Κ α λή — Ρ ά χ ι
 170 cO Ε λ λ η ν ικ ό ς π λ η θ ν σ μ ό ς τον 'Ο θ ω μ α ν ικ ό ν Κ ρ ά το νς

%
ΠΙΝΑ — Γ. (συνέχεια)

7. Κάστρον καί (Γ ε ν ί—χισ άρ 13 Μτυολάτσκιοϊ

Χαμηδιέ) 14. Π α ν α γ ιά
8. Κιουτσούκιοϊ 15. Π οτα μ ιά
9. Λιμήν Θ ά σ ου καί ( Ό σ - 16. Ρ α χ ώ ν ιο ν
μανιέ) 17. Σ αμ ο θρ άκ η
10. Μάκρη 18. Σ ουσούρ κ ιοϊ
11. Μ αρ ια ί 19. Σ ω τήρ
12. Μ α ρ ώ ν ε ια 20. Χηρκάς

"Ονομα Εδρα Κοινότητες Κάτοικοι

Γ. Μ έτρων καί Ά θ ύ ρ ω ν Μ έτραι 11 9.007

1. Άρσου 7. Μ ε γ ά λ ο ς —Τ σ ε κ μ ε τζ ές
2. Γ αρδάς 8. Μ έτραι
3. Δ η μο κ ρ ά νεια 9. Ν εοχώ ριον
4. Έ λβασάνι 10. Π λ ά γ ια
5. Κ α λ λ ικ ρ ά τ εια 11. Τ σακήλί (Πετροχώρι)
6. Α α γοθή ρ ες

"Ονομα 'Έδρα Κοινότητες Κάτοικοι

ΙΑ'. Μ υριοφύτου καί
Π ερ ισ τά σ εω ς Μ υριόφυτον 10 17.594

1. Γ ιά γ α τ ς 6. Λ ο ύ π ιδ α
■ 2. Γ ιολδζίκειον 7. Μ υριόφυτον
3. Γ ενίκιοϊ 8. Π ερ ίστασ ις
4. Ή ρ α κ λ ε ίτ σ α 9. Πλάτανος
5. Κ α λαμ ίτσιον 10. Σ τέ ρ ν α
 Μ ιλ τιά δ ο ν A S . Σ α ρ α ντή 171

ΠΙΝΑ, ξ. Γ'. (συνέχεια)

"Ονομα "Εδρα Κοινότητες Κάτοικοι

IB' Σ α ρ ά ν τ α Έ κ κ λ η σ ιώ ν 40 Έ κ κ λ η σ ία ι 12 25.427

1. Β ου ν ά ρ — ίσάρ 7, Κουρούδερε
2. Γ έν να 8. Πέτρα
3. Γ ια ν τζικ λ ά ρ 9. Σ α ρ ά ν τ α Έ κ κ λ η σ ία ι
4. Εύκάριον 10. Σ κ ε π α σ τό ς
5. Καράχαλήλ 11. Σ κόπ ελος
6. Κουγιουνδερε 12. Σ κο π ό ς

"Ονομα "Εδρα Κοινότητες Κάτοικοι

I f '. Σ η λυβ ρ ία ς Σ ηλυβ ρία 10 13.878

1. Α ίγια λοί 6. Κουφαρλή

2. Δελιόνες 7. Οΐκονομεκ)
3. Έ ξάστερο 8. Σηλυβρία
4. Έ π ιβ ά τα ι 9. Σινεκλή
5. Καδήκιοϊ 10. Φ ανά ρ ι

"Ονομα 'Έδρα Κοινότητες Κάτοικοι

ΙΔ'. Σ ω ζοαγαθου-
πόλεως 3Α γ α θ ο ύ π ο λ ις 7 11.250

1. Ά γα θ ο ύ π ο λ ις 5. Π α λ α ιό ς Β ασιλικός
2. Γ α λ α τσ ά κ η 6. Προδίβον
3. Κωστή 7. Σ ω ζ ο ύ π ο λ ις
4. Νέος Βασιλικός
 172 'O ‘Ε λ λ η ν ικ ό ς πλη & υ σ μ ό ς το ν ’Ο θ ω μ α ν ικ ο ύ Κ ρ ά το υς

Π IΝ Α - Γ . (συνέχεια)

"Ονομα 'Έδρα Κοινότητες Κάτοικοι

ΙΕ'. Τ υρολόης καί
Σ ερεντζιου Τυρολόη 22 16.735

1. Ά βλάμβεη 12. Ό ξ ο ύ σ κ ιο ϊ
2. Ά ρμάσα 13. Ό μουρτζά
3. ’Α σ κός 14. Ό φλάξ
4. Β ελιγράδι 15. Πασά—Δαχανά
5. Δ ά γ — Γ ενίκιοϊ 16. Σ ατσραπλή
6. Κ α ρ α δ ζά κ ιο ϊ 17. Σεΐ'μένι
7. Κ α ρ άσ ινιτ 18. Σ τράντζα
8. Κερμένι 19. Τσαουσλή
9. Κ ιόπρουτζε 20. Τσεγκερλή
10. Μ ουσελήμ 21. Τσιγκούρ τσ ε γ κ έ λ
11. Μ π εδζελέρ 22. Τυρολόη
 Μ ιλ τιά δ ο υ Ά ϋ 1. Σ α ρ α ντη 173

Π α ρ α β ά λ λ ο ν τ ε ς τήν στατιστικήν του Οίκουμ. Π α τρ ια ρχείου,

τήν όπ οια ν δέν έχομ εν λ ό γ ο υ ς ν ά τπστεύωμεν ώς ανειλικρινή ή π ερ ισ ­
σότερον ε λ α τ τω μ α τικ ή ν ά π ό κάθε ά λ λ η ν ά π ο γ ρ α φ ή ν πληθυσμού, ή
ό π ο ία θά έ λ ά μ β α ν ε τυχόν χ ώ ρ α τότε είς τήν Τουρκίαν διά Κρατικής
ε π ισ τ α σ ία ς, πρός τά ς σ τα τισ τικ ό ς, αί ό π ο ΐα ι δ ιεξήχθησ αν είς τήν
Ε λ λ ά δ α ά π ό του 1923 μέχρι του 1928 εϊτε π α ρ ά του Κ ράτους εϊτε
καί π α ρ ά τής Ε π ι τ ρ ο π ή ς Ά π ο κ α τ α σ τ ά σ ε ω ς τών π ρ ο σ φ ύ γω ν , οί
ό π ο ιο ι λ ό γ ω τής Μ ικρασιατικής σ υμ φ ο ρ ά ς καί τής α ν τ α λ λ α γ ή ς τών
ελληνοτουρκικώ ν πλη θυσ μ ώ ν κ α τ έφ υ γ ο ν είς τήν ελεύθερη Ε λ λ η ν ικ ή
Π α τρ ίδ α , μπορούμε ν ά σχημ α τίσ ουμ ε σαφή κ α ι α σ φ α λή κ α τ ά προσ-
έγ γισ ιν ίδέα καί διά τό μέγεθος τοϋ τιμ ή μ ατος είς α ιμ α τών έν
Τουρκία Ε λ λ ή ν ω ν ά ν τ α λ λ α ξ ίμ ω ν κ α τ ά τήν μαρτυρικήν εκείνην δ ε ­
καετή περίοδον κ α τ ά τήν ό π ο ια ν άνεκινήθησαν τά π ο λ λ α π λ ά εκκρεμή
Ε υ ρ ω π α ϊκ ά π ρ ο β λ ή μ α τ α καί αί έπ ο φ θ α λ μ ιά σ ε ις ώ ρισμένω ν έκ τών
μ ε γ ά λ ω ν έν Ε υρ ώ πη Δ υ ν ά μ εω ν .
Π ρ ο β λή μ α τα , τά ό π ο ια μέ π ο λ λ ή ν ε υ φ υ ΐα ν δ ι 3 έκφραστικωτά-
της γ ε λ ο ιο γ ρ α φ ία ς ά πεικόνισεν έγκ α ίρ ω ς τό περιζήτητον τήν έ πο χήν
έκείνην Ιτ α λ ικ ό ν σατυρικόν φ ύλλον « Π α π α γ ά λ ο ς » μέ άρχιμουσικόν τόν
τότε α ύ τοκ ρ ά τορ α τής Γ ε ρ μ α ν ία ς Γ ουλιέλμον τόν Β' καί τώ ν οποίων
π ρ ο α ν ά κ ρ ο υ σ μ α υ π ή ρ ξ α ν ή π ρ ο σ ά ρ τη σ ις τής Β οσνία ς καί ’Ε ρ ζεγο β ίνης
ά π ό τήν Α ύ σ τρ ο — Ο υ γ γ α ρ ία ν , ή Ιτ α λ ικ ή έπιδρομή είς τά ς ’Αφρικα­
νικός κτήσεις τής Τ ουρκίας καί οί Β αλκανικοί πόλεμοι.
’Έ ν α υ σ μ α δέ διά τήν έπίλυσιν τώ ν π ρ ο β λ η μ ά τω ν των οί εύ­
σ το χες σ φ α ίρ ες τοϋ νεαροϋ Κροάτου είς τό δ ρ ά μ α τοϋ Σ ερ ά γ ιεβ ο υ .

φ φ
φ

'Η κ α τ ά τό 19 23 γενομένη έν Έ λ λ ά δ ι ά π ο γ ρ α φ ή τών π ρ ο σ φ ύ ­

γ ω ν π ρ ό ς έξακρίβωσιν τοΰ άριθμοϋ α υ τώ ν , κ α θ ’ οσον γν ω ρ ίζω , δέν
έδημοσιεύθη είς τήν έφημερίδα τής Κυβερνήσεως. Έ λ έ χ θ η δμ ω ς τότε
οτι ό άριθμός α υ τώ ν περιεστρέφετο είς τά ς ό κ τα κο σ ίας χ ιλ ιά δ α ς .
Μ ολονότι είς δημοσιευθείσας είς τόν ’Α θη να ϊκ ό ν τύπ ον δ η λ ώ ­
σεις κ α τ ά τήν έπ α ν α σ τα τικ ή ν περίοδον έπί τοϋ Σ υ ν τ α γ μ α τ ά ρ χ ο υ
τότε Νικ. Π λ α σ τή ρ α , ό τότε π ρ ω θ υ π ο υ ρ γ ό ς κ. Σ τυλ. Γ ο ν α τ ά ς όμι-
λ ώ ν περί τώ ν ά ν τ α λ λ α γ έ ν τ ω ν πλη θυσ μ ώ ν τούς υ π ελόγισ εν είς εν
έκατομμύριον τετρ α κ ο σ ία ς χ ιλ ιά δ α ς περίπου.
θ ε τ ι κ ό ς πληροφ ορίας εύρίσκομεν μόνον είς το ύ ς στατιστικούς
π ίν α κ α ς τούς όποιους κατήρτισ εν ή Ε.Α.Π.
Κ α τά τήν γενικήν ά π ο γ ρ α φ ή ν τοϋ π ρ ο σφ υγικ ο ϋ κόσμου τής
15ης Μ α ΐο υ 1928 τήν γεν ομ έν η ν π α ρ ά τής ’Επιτροπής Ά π ο κ α τ α σ τ ά -
 174 ‘ Ο ‘Ε λ λ η ν ικ ό ς ατλη$υσμός το ν ’Ο θ ω μ α ν ικ ο ύ Κ ράτους

σεω ς οί έκ Τουρκίας περ ισ ω θ έντες καί ζ ώ ν τε ς κ α τ ά τό έτος έκεΐνο

"Ε λληνες ά νή ρ χο ν το εις εν έκατομμύριον εκατόν τ έ σ σ α ρ α ς χ ιλ ιά δ α ς
καί διακοσίους δ έκ α έξ (1.104.216).
Προήρχοντο δέ ώς α κ ο λ ο ύ θ ω ς :

Έκ Μ ικράς Ά σ ί α ς 626.954
» Θράκης 256.635
» Πόντου 182.169
καί » Κ ω ν /π ό λ ε ω ς 38.458
Σύνολον 1.104.216

Κ α τά τήν ά π ο γ ρ α φ ή ν εκείνην κατε-

γρ ά φ η σ α ν ώς π ρ όσ φ υγες καί έτυ χ ο ν τής με-
ρίμνης τής Ε.Α.Π. καί οί κ άτω θι Έ λ λ η ν ε ς
πρ ο ερχόμ ενοι έξ ά λ λ ω ν χ ω ρ ώ ν ώ ς α κ ο λ ο ύ ­
θως :

Έ κ Β ο υ λ γ α ρ ία ς 49.027
» του Κ αυκάσου 47.091
» τής λοιπής Ρ ω σ ία ς 11.436

καί έκ διαφόρων ά λ λ ω ν
(’Α λ β α ν ία ς, Σ ερ β ία ς, Δ ω ­
δ εκ α νήσ ω ν κλ.) 10.080
Σύνολον 117.634 117.634
"Αθροισμα 1.221.850 (*)

Π α ρ α β ά λ λ ω ν ό κάθε α μ ε ρ ό λ η π τ ο ς τ ά ς δύο σ τα τ ισ τ ικ ό ς , του

1911 καί τοΰ 1928 δ ιε ρ ω τ ά τ α ι ά σ φ α λ ώ ς :
Τί ά π έ γ ιν ε ν α ρ α γε, έντός τής δ ε κ α π ε ν τ α ε τ ία ς εκείνης, ό έπί-
λ ο ιπ ο ς θ α υ μ ά σ ιο ς καί ζω τικός π λη θυ σ μ ό ς τώ ν εκ α το ν τ ά δ ω ν χ ιλ ιά ­
δω ν Ε λ λ ή ν ω ν , οί ό π ο ιο ι τό 1911 ήσαν έγκατεσ τημ ένοι ώ ς ’Ο θ ω μ α ­
νοί ύπήκοοι είς τ ά ς π ε ρ ιο χά ς τής ’Ο θω μανικής α υ το κ ρ α το ρ ία ς τών
όπ οιω ν οί κάτοικοι είσηγήσει του Νορβηγού έξερευνητοΰ τών Π ολι­
κών χω ρ ώ ν Φρίτιοφ Ν άνσεν, εύρισκομένου τότε είς τήν ύπηρεσίαν
τής μ α κ α ρ ία τή λήξει Κοινωνίας τών Ε θ ν ώ ν κ ατεδικ άσ θησ αν ύπό

(ή Σ υ λ λ ο γ ή τών κυριωτέρων σ τ ατ ι σ τ ι κ ών ά φ ο ρ ω σ ώ ν τήν ά ν τ α λ λ α -

γήν Τ<ών π λη θ υ σ μώ ν καί τήν π ρο σ ψυ γ ι κή ν ά π ο κ α τ ά σ τ α σ ι ν . A . Α . Π ά λ λ η
μ έ λ ο υ ς τοΟ Σ υ μβ ο υ λί ο υ τής Ε, Α. Π. Ά θ η ν α ι 1929 σελ· 4 π ί ν α ξ 1.
 Μ ίλ τιά δ ο υ ’A-d·, Σ α ρ α ντή 175

τών Μ ε γ ά λ ω ν Δ υ ν ά μ ε ω ν διά μιας ε π α ίσ χ υ ν το υ π ρ ά ξ ε ώ ς των είς

τήν Λ ω ζά ν ν η ν κ α τ ά τό 1923, είς άμεσ ον κ α τ α ν α γ κ α σ τ ικ ό ν ε κ π α ­
τρισμόν ;
Διότι καί άν άκόμη ο εχθώ μ εν δτι καί οί μή έκ Τουρκίας, ά λ λ 5έξ
ά λ λ ω ν χω ρ ώ ν π ρ ο σ ε λ θ ό ν τε ς είς τήν Ε λ λ ά δ α ώς π ρ όσ φ υ γες ε ίν α ι
δλοι έκ τής κ α τ η γ ο ρ ία ς τώ ν ά ν τ α λ λ α ξ ίμ ω ν . Ύ π ό θ ε σ ις έ λ ά χ ισ τ α π ι­
θανή. ’Α λ λ 5 έστω. Π ροβαίνοντες δέ έτι περ αιτέρ ω είς υποθέσεις δε-
χθώ μ εν δτι καί ίσάριθμοι έκ τών ά ν τ α λ λ α ξ ίμ ω ν , καίτοι κ α τα φ υ γ ό ν -
τες είς τήν Ε λ λ ά δ α , δέν ήλθον δ ι 5 οίονδήποτε λ ό γ ο ν είς έπαψήν
μέ τά Γ ρ α φ ε ία τής Ε .Α .Π ., μ ά ς υ π ο λ ε ίπ ε τ α ι ό τεράστιος άριθμός
τώ ν τρ α γικ ώ ς έξο λ ο θρευθ έντω ν καυά τήν χρονικήν έκείνην περίοδον
υπέρ έξακοσίω ν χ ιλ ιά δ ω ν ά δελφ ώ ν μ ας !

***
Η

Λ α μ β ά ν ο ν τ ε ς , είς τά μ α γ ε υ τ ικ ά το π ία τής λίμνης τής Γενεύης,

οί τότε ισχυροί τής Γής τήν σκληράν καί ά π ά ν θ ρ ω π ο ν ά π ό φ α σ ίν τ ω ν ,
διά τής όποια ς, ύπό τό π ρ ό σ χ η μ α τής φ ιλ α ν θ ρ ω π ία ς καί τής π ρ ο σ τ α ­
σ ίας Ε λ λ η ν ικ ώ ν καί Τουρκικών π ληθυσμώ ν, τής έξα σ φ α λίσ εω ς δήθεν
ειρήνης είς τά Β α λ κ ά ν ια , έξερ ρ ίζω σα ν καί έξεδ ίω ξαν ά π ό τ ά ς έπί
χιλ ιετηρ ίδ ας π ρ ο γ ο ν ικ ό ς εσ τία ς του σ ύ μ π α ν τ α σχεδόν τόν ορθόδοξον
Ε λ λ η ν ικ ό ν πληθυσμόν τής 'Ο θω μ α νικ ή ς α υ το κ ρ α το ρ ία ς καί σ υ γ χ ρ ό ­
νω ς έθέσπ ισα ν τόν ά π α ίσ ιο ν π ο λ ιτ ικ ό ν δ ε σ μ ό ν τής μισαλλοδοξίας,
διά τής καθιερώ σεω ς ώ ς μέσου είρηνεύσεως καί σ τα θ ερ οπ ο ιή σ εω ς π ο ­
λιτεια κ ώ ν συ γ κ ρ ο τη μ ά τω ν, τήν ά ν α γ κ α σ τικ ή ν έκτόπισιν καί τόν ό λ ε ­
θρον ολοκλήρων λ α ώ ν , τήν σύ γχ ρ ο ν ο ν αύτήν μ ά σ τ ιγ α τής ά νθρ ω π ό-
τητος, νά ε ίχ α ν ά ρ α γ ε ώς υ π ό δ ειγ μ α τό ύ π 5 άριθ. 1 π ρ ω τό κ ο λλο ν
τό προσηρτημένον είς τήν μ ετα ξύ Τουρκίας καί Β ο υ λ γ α ρ ία ς ύπογρα-
φεΐσαν τό 1913, ευθύς μετά τούς Β αλκα νικού ς πολέμ ους, είς τήν
Κ ω νσ ταντινο ύπο λιν, τό όπ οιον καθώ ριζεν ά μ ο ιβ α ία ν ά ν α γ κ α σ τικ ή ν
ά ν τ α λ λ α γ ή ν τώ ν κατοίκων π α ρ α μ εθ ο ρ ίω ν τινων συνοικισμών των ή
ά π έ β λ ε π ο ν είς ίδ ια ά ν ο μ ο λ ό γ η τα συμφ έροντα ;
'Η ιστορία θά όμιλήση ίσ ω ς κάπ οτε π ό σ ο ν άκριβά έπλήρω σεν
ή ά νθ ρ ω π ό τ η ς τά π ρ ώ τ α έκεΐνα π ο λιτικά σ τ ρ α β ο π α τ ή μ α τ α τών Δ υ τ ι­
κών Δ υ νά μ εω ν είς β ά ρ ο ς τής Ε λ λ η ν ικ ή ς Φυλής.

Ν έα Σμύρνη Μ ά ϊο ς 1955.
ΜΙΛΤ. ΣΑΡΑΝΤΗΣ
 ΑΠΟ ΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΖΩΗ ΤΗΣ ΘΡΑΚΗΣ
ΤΑ ΚΕΧΑΓΙΑΛΙΚΙΑ ΤΗΣ ΤΣ Ε Ν Τ Ω Σ

ΦΩΤΙΟΥ Γ. ΑΠΟΣ Τ ΟΑ Ι ΔΗ , Σ υ μ β ο λ α ι ο γ ρ ά φ ο υ

Πολλοί ά π ό τούς κατοίκους τής Τ σ εντώ ς ε ίχ α ν ε κύριον ε π ά γ ­

γ ε λ μ ά τους τήν κτηνοτροφία, κ ’ έτρεφαν συνήθως π ρ ό β α τ α ενωμένοι
οέ ο μ ά δ ες κτηνοτροφώ ν κ α τ ά τόν ακόλουθο τρόπο :
Υ π ή ρ χ α ν έκεΐ μερικοί μ ε γ ά λ ο ι κτηνοτρόφοι, πού λ έ γ ο ν τ α ν
κ ε χ α γ ιά δ ε ς , καί ε ίχ ε ό κ α θ έ ν α ς τους 500, 1000 ή καί π α ρ α π ά ν ω π ρ ό ­
β α τ α . Κάθε κ ε χ α γ ι ά ς λ ο ιπ ό ν έπ αιρ νε έ γκ α ίρ ω ς μέ τό v o i k l τή βοσκή
ένός ά π ό τά μ ε γ ά λ α τσιφλίκια τής περιφερείας ή γειτονικού χωριοϋ.
Κ’ έπειδή οί βοσκές ε ίχ α ν ε συνήθω ς άρκετή έκταση, γ ιά ν ά βόσκουνε
σ υ ν ε χ ώ ς 2000 —3000 π ρ ό β α τα , ό κ ε χ α γ ιά ς συντρόφευε ά να γκ α σ τι-
κώς μέ κ ά μ π ο σ ο υ ς μικροτέρους κτηνοτρόφους, έ σ μ ιγα ν κΓ αυτοί τά
π ρ ό β α τ ά τους, κ ’ έτσι σ υ μ π λ η ρ ώ ν ο υ ν τα ν ό ά π α ιτ ο ύ μ ε ν ο ς άριθμός
π ρ ο β ά τω ν πού χω ρούσ ε ή βοσκή, γ ιά ν ά τούς έρ χετα ι φθηνότερο τό
νοίκι, δσο έπ έτρ επ ε βεβα ίω ς ή ά ν ά γ κ η νά τραφούν κ α λ ά τά π ρ ό β α τα .
Κ α τ ’ α υτό ν τόν τρόπο συ σ τή ν ο υ ν τα ν μιά άστική έτα ιρία μέ
κύρια κ ε φ ά λ α ια τά π ρ ό β α τ α τών σ υ νεταίρ ω ν κτηνοτροφών καί μέ
σκοπό τήν έκ μ ε τά λ λ ε υ σ η τώ ν π ρ ο β ά τω ν γ ιά συντήρηση καί κέρδος.
'Η διάρκεια τής έτα ιρ ία ς ό ρ ιζου ντα ν γ ιά ένα χρόνο, πού ά ρχ ιζε στις
8 Σ επ τεμ β ρ ίου, έ λ η γε στις 7 Σ επ τεμ β ρ ίου του έπομ ένου έτους καί
μ πορούσε κάθε φορά νά π α ρ α τ ε ίν ε τ α ί γ ιά ένα χρόνο άκόμη, π ά λ ιν

Σ η μ . « Θ ρ α κ ικ ώ ν » . Ό έκλ,εκτός θ ρ ά ξ Σ υ μ β ο λ α ι ο γ ρ ά φ ο ς έν Ξάνθη
κ. Φότι ος Γ. Ά π ο σ τ ο λ ί δ η ς μ άς ά π έ σ τ ε ι λ ε π ρ ο και ρού τήν α ν ω τέ ρ ω με λ έ τ η ν
ά π ό τήν οι κονομικήν ζ ωή ν τής Θράκης, δ ε ί γ μ α α π τ ό ν τής τι μι ότητος καί τής
ε ύθ υτ η τ ο ς τών π α λ α ι ο τ έ ρ ω ν Θρακών ά λ λ ά και του ά π λ ο ΰ καί π ρα
κτικοΰ τ ρό π ο υ μέ τόν ό π ο ι ο ν δι ηυθύνοντο έ π ι χ ε ι ρή σ ε ι ς κατά τήν έ π ο χ ή ν
έκείνην δ ι α χ ε ι ρ ι ζ ό μ ε ν α ι σ η μ α ν τ ι κ ό τ α τ α π ο σ ά .
Ε π ε ι δ ή ό ο ι κο ν ο μι κ ό ς ο δ τ ο ς θ εσ μό ς, τά «κεχαγι αλίκι α», ϊ σ χ υ ε τ ό σ ο ν
κ ατ ά τήν π α λ α ι ο τ έ ρ α ν δ σ ο ν καί τήν ν ε ω τ έ ρ α ν ζ ωήν τής Θράκης κ ρί ν ο με ν
σ κ όπ ι μ ο ν νά συμπερι,ληφθή είς τό»/ π α ρ ό ν τ α τ ό μ ο ν τών «θρακι κών».
 Φ ω τίο υ Γ . ’Α η ο σ τ ο λ ίδ η 177

ά π ό τήν ίδ ια ημερομηνία, που άποτελοΟσε χρονικό σταθμ ό στή

Θράκη γ ιά διάφ ο ρ ες σ υμ β ά σ εις. Τά έξο δ α πού ά π α ιτο υ σ ε ή θ ε ρ α π ε ία
τών ποικίλων ά ν α γ κ ώ ν τής έ τα ιρ ία ς τά κ α τ έ β α λ λ ε ό κ ε χ α γ ιά ς ά π ό
δικά του χρ ή μ α τα ή ά π ό τις π ρ ο κ α τα β ο λ έ ς πού είσέπρ αττε, δ τα ν
π ρ ο π ω λ ο ύ σ ε π ρ ο ϊό ν τ α τής έ τα ιρ ίας. Τ ά κυριώτερα έ ξο δ α τής έ τ α ι­
ρίας ε ϊτ α ν ε τό νοίκι τής βοσκής, ή ά ξ ία του άλεύ ρου πού κ α τα ν α -
λ ώ ν ο υ ν τα ν στο ά γ ή λ ι γ ιά τό ψωμί τών συνεταίρω ν, τό άντίτιμο τοΟ
κριθαριού, πού τ ά γ ιζ α ν τό χειμ ώ να τά π ρ ό β α τα δταν δέν ύπήρ χε
χορτάρι, ή ά ξ ία τής τροφής τώ ν ά λ ο γ ω ν καί γ α ϊδ ο υ ρ ιώ ν π ού χρ η σι­
μ ο πο ιούσα ν οί τσ ο μ π ά ν η δ ε ς, οί μισθοί τώ ν βοσκών πού πρ οσ ελά μ -
βανε π ρ ο σ θ έ τω ς ή έ τα ιρ ία γ ιά ν ά φ υ λ ά γ ο υ ν τ α ι πιό σίγουρα τά π ρ ό ­
β α τ α , καί τέλο ς τ ά διάφ ορα μικροέξοδα τοΰ ά γηλιο ΰ, δηλαδή τής
έ δ ρ α ς τής έτα ιρίας.

Ά γ ή λ ι.

Τό ά γ ή λ ι ήταν ένα σ υγκ ρ ό τη μ α ά π ό ποιμενικές έ γ κ α τ α σ τ ά -

σεις, στημένο σέ κεντρικό μέρος τής βοσκής, πού ε ίχε στο κέντρο
του ένα ευρύχω ρο ισόγειο οίκημα γ ιά τή διαμονή τών σ υνεταίρω ν,
π λ ά γ ι του συνεχομένη άποθήκη σιτηρών καί τροφίμων, π α ρ α π λ ά γ ι
ά χ ε ρ ώ ν α μέ σ τ α υ λ ο καί ο λ ό γ υ ρ α χειμ ω ν ιά τικ ες μ άντρες γ ιά τά
π ρ όβα τα . Τό κεντρικό δ ια μ έρ ισ μ α τοΰ ά γη λιοΰ ε ίχ ε στή μέση ένα
μ ε γ ά λ ο τ ε τρ ά γ ω ν ο τζάκι, σ ύρριζα μέ τούς πλευρικούς τοίχους τής
οικοδομής τά κερεβέτια, δ η λ α δ ή τά ά ψ η λά ξ ύ λ ιν α κρεββάτια τοΰ κε­
χ α γ ι ά καί τών κυριωτέρων σ μ ιχτώ ν, ε π ά ν ω ά π ό τό τζά κ ι κρεμασμένη
στή στέγη μέ τό τσ εγκέλι τήν μ πακήρα , δ που έ β ρ α ζα ν οί κτηνοτρό-
φοι τό φ α γί τους, ά π ά ν ω μέσα σ 3 ένα κοίλω μ α σκαμμένο στον τ ο ίχ ο
τό εικονοστάσι τοΰ ά γ η λ ιο ΰ μέ τήν κ α ν τή λ α καί μερικά εικ ο νίσ μ α τα ,
ά ρισ τερά ά π ό τήν π ό ρ τ α μ π α ίν ο ν τ α ς οί λ α γ ή ν ε ς σέ ιδιαίτερη θέση
καμωμένη μέ ξ ύ λα , καί παρέκει ή σεντού κα μέ τά ψωμιά, π λ ά γ ι τά
σακκιά μέ τό άλεύρι καί δ ιάφ ορ α ά λ λ α χρήσιμα π ρ ά γ μ α τ α .
Ή κυριώτερη φροντίδα τής έ τα ιρ ία ς ε ϊτ α ν ε π ώ ς θά τ ά κατά-
φερνε π ρ ώ τα νά γεννηθοΰν εύκολα τ ’ άρνιά. Πρός τοΰτο οί κτηνο-
τρόφοι ά π ο λ ο ύ σ α ν ε τά κότσια νά ικανοποιή σουν τήν γ εν ν ετή σ ια ν
όρμή τους τόν Α ύγουσ το. Κ3 επειδή ή εγκυμοσύνη τώ ν π ρ ο β ά τω ν
διαρκεΐ π έν τε μήνες, οί π ρ ο β α τίν ε ς γε ν ν ο ύ σ α ν ε τόν Ι α ν ο υ ά ρ ιο , πού
γ ι ’ α υτό ώ νομάσθηκε Γ εν νά ρ η ς ά π ό π α ρ ε τυ μ ο λ ο γ ία . Τό ά ρν ί πού
γ ε ν ν ιο ύ ν τα ν π ρ ω ϊμ ό τ ε ρ α θεω ρ ο ΰ ν τα ν α ίσιο σημάδι, καί ύπήρχε συ­
νήθεια ν ά τό περιφέρη σ τά μ α γ α ζ ι ά τοΰ χωριοΰ ένα παιδί, γ ιά νά
χαρή ό κτηνοτροφικός κόσμος, καί νά μαζέψη χρ η μ α τικ ά φιλοδωρή-

« Θ ρ α κ ικ ο» 12
 178 'A s το τ ή ν ο ι κ ο ν ο μ ικ ή ζω ή τής Θ ράκης

μ α τα . ’Ά ν δέν έκ αμ νε μέσα στον Γεννάρη β α ρ υ χειμ ω ν ιά , καί τε λ ε ί­

ωνε μέ καλό ή γ έ ν ν α , ή έτα ιρ ία περ νού σε τήν κρισιμότερη περίοδο
τής κτηνοτροφικής χ ρ ο ν ιά ς χω ρ ίς ν ά ξοδέψη άκριβό κριθάρι γιά νά
θρέψη τά κ ο π ά δ ια δ τα ν χιόνιζε, κ ’ έτσι ε ξα σ φ ά λ ιζε γ ε ρ ά ά ρνιά καί
ικανοποιητική ά π ό δ ο σ η σέ γ ά λ α , πού ά π ο τ ε λ ο ϋ σ ε τό σ η μ α ν τικ ό τερ ο
ά π ό τά π ρ ο ϊό ν τ α της.
Οί ε ρ γα σ ίες τής κτηνοτροφικής ε τα ιρ ία ς γ ίν ο υ ν τα ν τόν χει­
μώ να σ τά ά γ ή λ ια κυρίως, δπου σ υ γκ ε ν τρ ω ν ο υ ν τα ν , σ υ ν έ τ ρ ω γ α ν καί
κοιμοΟνταν οί σ υν ετα ίρ οι. Κ α τά τούς φ θινοπω ρινούς μήνες τά κ ο π ά ­
δια μ ετα φ έρ ουν τα ν στούς κ ησ λάδες, ιδιαίτερες χειμερινές βοσκές σέ
υψ ηλότερα μέρη. Τό κ αλοκ α ίρ ι τά φ έρνα νε πίσω καί τά δ ια μ ο ίρ α ζ α ν
στις μ ά ν τ ρ ε ς τους, δπου ά ρ μ ε γ α ν τις προβα τίνες. Τ ά π ρ ό β α τ α εί'τανε
χω ρ ισ μ έν α σέ δ ιά φ ο ρ α κ ο π ά δ ια ά π ό κησίρια ή στέρφα, ά π ό σ α γ μ ά -
λια δ η λα δή γ α λ ά ρ ια καί ά π ό μ π ρ α γ α ν τ ιά , δηλα δή κ α τ ώ τε ρ α . Α ύ τά
τά π ο υ λ ο ύ σ α ν ή τά έ σ φ α ζ α ν τό καλοκαίρι, γ ιά νά κ άμ ουν σ ο υ τ ζ ο ύ ­
κια, καί δ τ α ν τά π ρ ό β α τ α τών κτηνοτροφών λ ιγό σ τε υ α ν , τά σ υ μ π λ ή ­
ρ ω ν α ν μέ τ ’ ά νο ιξιά τικ α π ρ ό β α τα , τά μ π α χ ά ρ ια δ π ω ς τ ά λ ε γ α ν , πού
τ ’ ά γ ό ρ α ζ α ν ά π ό τή βορεινή Θράκη ή κι” ά π ό τήν Β ο υ λ γα ρ ία . Ή
ά γ ο ρ ά μ π α χ α ρ ιώ ν εί'τανε επικίνδυνη επιχείρηση, διότι δέν ύπήρχε
ά σ φ ά λ ε ια ζω ής στήν ύπαιθρο, καί τά έφερναν ά π ό τις βορεινές π ε ρ ι­
οχές οί τολμηροί τ ζ ε λ έ π η δ ε ς — ζω έμποροι.
Κάθε μ ε γ ά λ ο κ ο π ά δ ι τό φ ύ λ α γ ε έ ν α ς π ε π ε ιρ α μ έ ν ο ς τ σ ο μ π ά ­
νης κ ’ ένα π α ιδ ί ώς βοηθός, πού άκολουθούσε πίσω μέ τά ά ν ά λ ο γ α
σκυλλιά. Τ ά τ σ ο μ π α ν ό σ κ υ λ λ α πού ε ιτ α ν ά π α ρ α ίτ η τ α γ ιά τήν άπό-
κρουση τών λύκω ν ά π ο τ ε λ ο ύ σ α ν ε τρ όπ ον τινά τό κατώ τερο υπηρε­
τικό π ρ ο σ ω π ικ ό τής έτα ιρ ία ς , κ ’ έ π α ιρ ν α ν μισή μερίδα ψωμιού κ α τ ά
τούς ά γ ρ α φ ο υ ς ποιμενικούς κανονιο’μούς.
Οί μ ά ν τρες φ ρ ά σ σ ο υ ν τα ν ο λ ό γ υ ρ α μέ ε υ λ ύ γ ισ τα ξ ύ λ α ψιλά,
τούς μ π α γ λ α μ ά δ ε ς , π ού τά π ε ρ νο ύ σ α ν ά ν ά μ ε σ α στούς μ π η γ μ έ ν ο υ ς
π α σ σ ά λ ο υ ς . Οί κ α λ ο κ α ιρ ιν ές μ ά ν τρες χ ω ρ ίζ ο υ ν τα ν εσ ω τ ερ ικ ό ς σέ
μικρότερα δ ια μ ε ρ ίσ μ α τα , μέ ιδιαίτερους εσωτερικούς φ ρ ά χ τ ες , πού
δ ια κ ό π το υ ν τ α ν ά π ό σ τενά π ε ρ ά σ μ α τα , ώστε κ α τ ά τήν ώ ρα τού άρμέ-
γ μ α τ ο ς μόνο ένα π ρ ό β α το μπορούσε νά περάση, κι’ ά μ α ά ρ μ εγ ε
εκείνο, έ π α ιρ ν ε ά λ λ ο ό άρμεχτής.

Γ ι α γ ο ύ ρ τ ι α .

Τό γ ά λ α δλης γεν ικ ώ ς τής π α ρ α γ ω γ ή ς τού κτηνοτροφικού

έτους π ρ ο π ο υ λ ιο ύ ν τα ν ε σ υ ν ο λ ικ ό ς στούς γ ια γ ο υ ρ τ σ ή δ ε ς , πού τό π ρ ο ­
α γ ό ρ α ζ α ν πριν άκόμη ά ρχίσου ν νά γεν ν ούν οί π ρ ο β α τίν ε ς ά ν α λ ό γ ω ς
 Φ ω τ ίο υ I*. ’Α π ο σ τ ο λ ίδ η 179

τής α ν ά γ κ η ς χ ρ η μ ά τω ν , πού ε ίχ ε ό κ ε χ α γ ιά ς , γ ιά νά β α σ τά ξη τά
έ ξοδ α τής ετα ιρίας. Γ ια γου ρτσ ή δ ες λ έ γ ο υ ν τ α ν οί έμ ποροι τώ ν π α ρ α ­
λια κ ώ ν κέντρων τής ’Α ν α το λικ ή ς Θράκης π ρ ό ς τήν Πόλη, πού άγό-
ρ α ζ α ν τό γ ά λ α τώ ν π ρ ο β ά τ ω ν τών πέριξ βοσκών, τό μ ετέφεραν σέ
ιδιαίτερα κ α τ α σ τ ή μ α τ α , τούς γ ια γ ο υ ρ τ χ α ν ά δ ε ς , μέσα σέ ειδικά χ ά λ ­
κινα δ ο χ ε ία , τά γκ ιο υγιο ύμ ια , τό έ β ρ α ζ α ν καί το κ α μ ^α ν αύθημερόν
γ ια γ ο ύ ρ τ ι μέσα σέ τ α β ά δ ε ς ά ν ο ιχ τ ο ύ ς καί τό έσ τ ελ ν α ν καθημερινώ ς
μέ τά κ α ΐκ ια στήν Πόλη. Οί περισσότεροι γ ια γ ο υ ρ τ χ α ν ά δ ε ς βρίσκουν-
τα ν στή Σ ηλυβρία, δ πο υ μέ σ π ά ν ια τέχνη γ ίν ο υ ν τ α ν ά π ό μ ασ τό ρ ου ς
ειδικούς τό περίφημο Σ η λυβ ρ ια νό γ ια γ ο ύ ρ τ ι, πού ε ίχ ε δ νο μ α στήν
Πόλη, καί δέν μ πορεί ά λ λ ο υ ν ά ξ α ν α γ ίν η δμοιό του, διότι καθώ ς
λένε, δέν μ οιά ζουνε μέ τά έκεΐ τά εδώ τά χ ώ μ α τ α , τά π ρ ό β α τ α καί
τά χο ρ τά ρ ια . Τ ’ ά λ λ α π ρ ο ϊό ν τ α τής ετα ιρίας, πού πο υ λ ο ύ σ ε τό π λ ε ­
ό ν α σ μ ά τους ό κ ε χ α γ ιά ς ε ϊτ α ν ε τά μ α λ λ ιά , πού έ β γ α ζ α ν τό Μ άη
κάθε χρόνο κουρεύοντας τά π ρ ό β α τ α , έπ ειτα τά άρνιά, τό τυρί καί
οί προβιές τών σφ α ζομ έν ω ν π ρ ο β ά τω ν . Τό τυρί άφού έπηζε μέσα σέ
κ α τ ά λ λ η λ ε ς έ π ίπ ε δ ε ς σκάφες, τό έ β α ζ α ν μέ τό ά π α ιτο ύ μ ε ν ο ά λ α ς
στά τουλούμια, καί γ ίν ο υ ν τα ν νόστιμο πολύ.
Τις ά γ ο ρ έ ς τώ ν ά π α ιτ ο υ μ έ ν ω ν π ρ α γ μ ά τ ω ν κ α θώ ς καί τις πω·
λήσεις τών π ρ ο ϊό ν τ ω ν τις έκ αμ νε ό κ ε χ α γ ιά ς , πού ε ίχ ε τήν γενική
διεύθυνση τής ε τα ιρ ίας, διότι ε ϊτ α ν ε ό μ ε γ α λ ύ τ ε ρ ο ς κ α τα θέτη ς καί
μ έ το χο ς, καί ό ά ρ μ ο δ ιώ τερ ο ς ν ά διαχειρισθή τά δ ιάφ ορ α ζητή μ ατα.
’Α λ λ ά ό ευσυνείδητος κ ε χ α γ ιά ς δέν διαχ ειρ ίζο υν τα ν κατά βούληση
τά μ ε γ ά λ α έταιρικά ζ η τ ή μ α τ α πού ένδιέφεραν δ λ α τά μέλη, π α ρ ά
σ υ νεννο ούντα νε γ ι ’ α ύ τ ά μέ τούς κυριωτέρους συνεταίρους κτηνο-
τρόφους, πού ε ίτ α ν έπίσης μέτοχοι καί κ α τα θ έ τε ς, καί ε ϊχ α ν ε εξ
ϊσ ου συμφέρο κοινό ν ά γ ίν ε τα ι ή επιχείρηση μέ τά μικρότερα έξο δ α
καί τις μ ε γ α λ ύ τ ε ρ ε ς ε ισ π ρ ά ξεις. ’Ά λ λ ω ς τε κι’ αύτοί π α ρ α μ έ ν α ν ε
διαρκώ ς στο άγήλι, έκ τελο ύσ α ν ε διάφ ορες κοινές ερ γασ ίες, ά λλοι
ά κ ο λ ο υ θ ο ύ σ α ν τά κ ο π ά δ ια στή βοσκή, κι’ όλοι σ υ σ κ έπ το υ ν τα ν έ χ ο ν ­
τα ς τό δ ικα ίω μ α νά έκφέρουνε γνώ μ η γ ιά τις δουλειές τής ε τα ιρ ία ς.
Ό κ ε χ α γ ιά ς , οί μ ε γ α λ ύ τ ε ρ ο ι σ μ ιχτές, πού έ τρ ε χ α ν εδώ καί έκεΐ,
κ α θ ώ ς καί οί ετα ίρ ο ι πού έβοσκαν τά π ρ ό β α τα , δλοι τέλος π ά ν τ ω ν
οί έρ γα ζό μ εν ο ι στήν κοινή έπιχείρηση έ π α ιρ ν α ν ιδιαίτερο χρονιάτικο
μισθό γ ιά τήν προσω πική τους έ ρ γ α σ ία .
Μέ τήν πρόχειρη αυτήν περ ιγρα φ ή δέν τελειώ νει β έβ α ια τό ζή ­
τημα τού κ ε χα γ ια λ ικ ιο ΰ , πού ά π ο τ ε λ ο ϋ σ ε ένα σημαντικό οικονομικό
σύνδεσμο, καί ε ϊτ α ν ε ά π ά ν ω κ άτω ένα ε ίδο ς κτηνοτροφικοϋ σ υ ν ε ­
ταιρισμού μέ περιωρισμένη ούσ ιασ τικ ώ ς τήν ευθύνη. Διότι, ά ν ή ε τ α ι­
ρία ζημίωνε, καί έμνισκε κ α ν έ ν α ς σ υν έτα ιρ ος χρ εω μ ένος στον κ ε χ α ­
 180 Ά π ό τ η ν ο ι κ ο ν ο μ ικ ή ζω ή τ η ς Θ ρ ά κ η ς

γιά , θ ά το Ο άφινε π ρ ό ς εξόφληση του χρέους του τό π ο λ ύ π ο λ ύ με­

ρικά ά π ό τά π ρ ό β α τ ά του, καί τελείω νε ή υπόθεση. Σ 3 έκ εΐν α τά
χρ ό ν ια ε ίχ α ν οί δ α ν ε ισ τ ές τήν ήθική δύναμη νά περιορίζουν τις ά πα ι-
τήσεις το υς, γ ιά νά μή φ α ίν ουν τα ι σκληροί, καί ν ά μην ερεθίζουν
τήν κοινή γνώ μ η, πού ζη τά π ά ν τ ο τ ε άφορμή νά κακίση τούς π λ ο υ ­
σίους κι* δ τ α ν άκόμη έ χο υν δίκιο κ α τ ά νόμο.
Ή έτα ιρ ία ε ίχ ε ά ν ά γ κ η ά π ό π ο λ λ ά π ρ ά γ μ α τ α , γ ιά νά φέρη
σέ καλό τέ λ ο ς τόν σκοπό της. ’Α π α ρ α ίτ η τ η ά π ό τά π ρ ώ τ α ε ίτ α ν ή
π ρ οετο ιμ ασ ία του ά ρ ν ο λ ίβ α δ ο υ , ή εξεύρεση του ά π α ιτο υ μ έ ν ο υ σα-
ζιου γ ιά τό σ κ έ π α σ μ α τών μ α ντριώ ν καί τώ ν ξ ύ λ ω ν γ ιά φ ρ ά χ τ ε ς
καί γ ιά κάψιμο, ό κ α τα μ ερ ισ μ ό ς τώ ν εταιρικώ ν ερ γα σ ιώ ν , ή άνά θεση
τής περιφ ορά ς καί τής βόσκησης τώ ν κ ο π α δ ιώ ν σέ π ε π ειρ α μ έ νο υ ς
βοσκούς, ή θ ε ρ α π ε ία τών ά ρ ρ ω σ τω ν π ρ ο β ά τω ν , ή προμήθεια δ ια φ ό ­
ρων τροφίμων καί ά π ε ιρ ε ς ά λ λ ε ς φροντίδες.
Γ νώ ρ ισ α κ ά π ω ς τή ζωή τών κτηνοτροφών τής Τ σ ε ν τώ ς, καί
κοιμήθηκα π ο λ λ ά κ ις σέ άγήλι. Διότι ό π α τ έ ρ α ς μου ό Λ η γορ ά σ κ ο ς
ε ϊτ α ν ε κ ε χ α γ ιά ς , καί δ τ α ν έγώ ε ϊμ ο υ ν α μαθητής, μέ π ή γ α ιν ε κάθε
Α ύ γο υ σ το στο ά γ ή λ ι του, γ ιά νά κ ά μ ω τις ά π α ιτο ύ μ ε ν ε ς άριθμητι-
κές π ρ ά ξεις καί γεν ικ ά ν ά τόν βοηθήσω στή θεώρηση τών εταιρικώ ν
λ ο γ α ρ ια σ μ ώ ν τής χ ρ ο ν ιά ς, πού γ ίν ο υ ν τ α ν ώ ς έξής : Μ α ζ ε ύ α μ ε π ρ ώ τα
σ ’ ένα μέρος τά έξο δ α τής έ τα ιρ ίας, δ ηλα δή τό νοίκι τής βοσκής,
τήν ά ξ ία τών δημητριακών, πο ύ ε ίχ α ν ε φ άγει ά νθ ρ ω π ο ι καί ζ ώ α , δη­
λ α δ ή τά π ρ ό β α τα , τά ά λ ο γ α τών μ ε γ ά λ ω ν σμιχτώ ν, τά γ α ϊδ ο υ ρ ά κ ια
τών βοσκών καί τά σ κ υλλιά τών κ ο πα δ ιώ ν , τό άντίτιμο τών δ ια φ ό ­
ρων χρειω δώ ν, πού ξοδεύθηκαν δλο τό χρόνο στο άγήλι, τούς μι­
σθούς ή τά δίκια, δ π ω ς έ λ ε γ α ν , τών βοσκών καί τώ ν βοηθών τους
καί τ ε λ ε υ τ α ία σέ ιδιαίτερο μ ε γ ά λ ο κοντύλι τό ά θρο ισ μ α τών διαφ ό­
ρων μικροεξόδων, πού οί άμίμητοι σέ τέτοιους χα ρ α κ τη ρ ισ μ ο ύ ς
Τούρκοι τά έ λ ε γ α ν π α ρ α σ τ α τ ικ ώ τ α τ α « κ α ρ ά χ α ρ τ ς» , ήτοι μ α ύ ρ α —κ α ­
τ α ρ α μ έ ν α έξοδ α , ι'σως διότι, ένώ δέν κάμνουν αίσθηση, δ τα ν γί-
νουντα ι ά π ό έν α -έν α χω ρ ισ τά , ά π ο τ ε λ ο ΰ ν ε στο στέλος ένα φοβερό
σύνολο. Ά π ό τό ά λ λ ο μέρος λ ο γ α ρ ιά ζ α μ ε τις ε ισ π ρ ά ξε ις ά π ό τήν
πούληση τού γ α λ α τ ιο ΰ , πού ε ϊτ α ν ε τό μ ε γ α λ ύ τ ερ ο έσοδο τής έ τ α ι­
ρίας, κ’ έπ ρεπε ν ά καλύψη τά έταιρικά έξοδα , διά νά μείνουν ώς
κέρδος στούς κτηνοτρόφους δ,τι θά ε ίσ έ π ρ α τ τα ν ά πό τήν πώληση
τών ά λ λ ω ν π ρ ο ϊό ν τω ν . ’Ά ν τά π ο σ ά τώ ν δύο στηλώ ν σ υνολικώ ς
ε ϊτ α ν ε ά ν ισ α , ή δ ια φ ο ρ ά τών δύο ά θ ρ ο ισ μ ά τω ν φ ανέρ ω νε ά μ έ σ ω ς
ά ν ή έταιρία ε ίχ ε κ α τ ’ εκείνο τό χρ όνο γεν ικ ώ ς κέρδος ή ζημία ά π ό
τήν επιχείρησή της.
Δ ια ιρούσα μ ε κ α τό π ι τό άθροισ μ α τών εξόδω ν μέ τόν άριθμό
 Φ ω τ ίο υ Γ . Ά η ο ο τ ο λ ί δ η 181

δλω ν τώ ν π ρ ο β ά τ ω ν τής βοσκής καί τό αντίτιμο τοΰ γ α λ α τ ιο ύ μέ

τόν αριθμό τών γ α λ α ρ ιώ ν , κ ’ έτσι βρίσκαμε πόσο έξοδο α ν α λ ο γ ο ύ σ ε
σέ κάθε πρ ό β α το καί πόσο έσοδο σέ κάθε γ α λ ά ρ ι. Οί π ρ ά ξ ε ις α υ τές
ε ιτ α ν ά π α ρ α ίτ η τ ε ς γ ιά τήν κ ατάσ τρ ω σ η τών άτομικών λ ο γ α ρ ια σ μ ώ ν
τών σ μ ιχτώ ν καί τώ ν μικροτέρω ν βοσκών. Κάθε άτομικός λ ο γ α ρ ι α ­
σμός ά π ο τ ε λ ο ΰ ν τ α ν ά π ό δύο στήλες, τώ ν εξόδω ν καί τών έσόδων,
τοΟ λ α β ε ΐν καί τοΰ δ ούναι. Στή στήλη τώ ν εξόδω ν ά ν α γ ρ ά φ ο υ ν τ α ν
τό παθητικό τού σμιχτή, π ού τό ά π ο τ ε λ ο ΰ σ ε π ρ ώ τ α τό ά ν ά λ ο γ ό του
ά π ό τά γεν ικ ά έξοδα , τό γιν ό μ ε ν ο του άριθμοΰ τών π ρ ο β ά τω ν του
έπί τό πο σοσ τό τών γεν ικ ώ ν εξόδω ν, κ ’ έπ ειτα ο,τι ό σμιχτής ε ΐχ ε ν
ά π οσ ύρ ει ά π ό τόν κ ε χ α γ ιά γ ιά τήν συντήρησή του κ α τ ά τό δ ιά σ τη μ α
τής εταιρικής χ ρ ο ν ιά ς, καί ξόδευε γ ιά δικό του λ ο γ α ρ ια σ μ ό . ’Αντί-
κρα στή στήλη τών έσόδων ά ν α γ ρ ά φ ο υ ν τ α ν τό ένεργητικό του, δη­
λα δή π ρ ώ τα τό μερίδιό του ά π ό τό γενικό κέρδος, ά π ό τις ε ισ π ρ ά ­
ξεις τού γ α λ α τ ιο ύ , πού βρίσκουνταν ά μ α π ο λ λ α π λ α σ ιά ζ ο υ ν τ α ν ό
άριθμός τών γ α λ α ρ ιώ ν του έπί τό π οσ ο σ τό τού κέρδους ά π ό τό γ ά ­
λα , έ π ειτα ά ν α γ ρ ά φ ο υ ν τ α ν μέ τήν σειρά οί εισ π ρ ά ξεις ά π ό τήν π ώ ­
ληση άρνιών, μ α λ λ ιώ ν καί τυριών του, ό μισθός του καί δ,τι ά λ λ ο
ε ίχ ε συνεισφέρει γ ιά τόν κοινό σκοπό. Ή δ ια φ ο ρ ά τών δύο στηλών,
τού ένεργητικού ά π ό τό παθητικό έδειχνε τήν οικονομική κ α τ ά σ τα σ η
τού σμιχτή. ’Ά ν τό ένεργητικό του ε ΐτ α ν ε π α ρ α π ά ν ω ά π ό τό π α θ η ­
τικό, ό τσ ο μ π ά ν η ς ε ίχ ε κέρδος, κ ’ έπ αιρ νε τό περ ίσσευμ α ά π ό τόν
κ ε χ α γ ιά . Έ ά ν δμ ω ς τό ένεργητικό εί'τανε μικρότερο, ή διαφορά του
ά π ό τό παθη τικό έδειχνε τό χ ρ έ ο ς τού σμίχτη πρός τήν εταιρία καί
π ρ οσω π ικ ώ ς πρός τόν διαχειρισ τή της, τόν κ ε χ α γ ιά , πού ά ν α γ κ ά -
ζο υ ν τα ν π ρ ό ς έξόφλησή του νά τού άφίση μερικά ά π ό τά π ρ ό β α τ ά
του, έάν ήθελε ν ά πάρ η τά ύ π ό λ ο ιπ σ καί ν ά τά π ά γ η σ ’ ά λ λ ο κεχα-
γιαλίκι. Μέ ά λ λ α λ ό γ ια θ εω ρ ο ύ ν τα νε ύ π έ γ γ υ α τά έκεΐ π ρ ό β α τ ά του
κ α τ ’ α π α ρ α σ ά λ ε υ τ ο καί ισχυρό έθιμο, πού έ φ α ρ μ ό ζο υ ν τα ν ά δια μ α ρ -
τύρη τα σάν νόμος.
Τό μ ά λ λ ο ν α ξιο σ ημ είω το στον θα υμ ά σ ιο ν έκεΐνον θεσμό ε ίν α ι
δτι τά εταιρικά ζη τή μ α τ α τού κ ε χ α γ ια λ ικ ιο ΰ κ α ν ο ν ίζ ο υ ν τα ν σύμ φ ω να
μέ τήν καθιερωμένη συνήθεια, τό ουσιαστικό δίκαιο καί τήν καλή
πίστη τών ά ν θ ρ ώ π ω ν έκείνης τής έπο χή ς, πού δέν ά π έ χ ε ι ά π ό μ ά ς
χρονικώς, ά λ λ ά διαφέρει πολύ σ τά σ υ ν α λ λ α κ τ ικ ά ήθη. Σ ήμερα οί
ά νθ ρ ω π ο ι σ υ μ β ουλεύο υν τα ι δικηγόρους δ τα ν θά προβούν σέ δικαιο-
π ρ α ξ ίες, κ α τ ο χυ ρ ώ ν ο υ ν τις συμφωνίες τους μέ συμ β ο λα ιο γρ α φ ικ ές
π ρ ά ξεις καί θέτουν λ ε π το μ ε ρ είς δρους, τσ α κ ώ ν ο υ ν τα ι δμως κατόπι,
καί κ α τα φ εύ γο υ ν σ τά δικαστήρια. " Ο λ ω ς τό άντίθετο συνέβαινε τότε.
Τά χ α ρ τ ιά ε ίτ α ν ά γ ν ω σ τ α . Έ ν ο ικ ιασ τήρ ιο συμβόλαιο δέν ύπήρχε
 182 Ά η ο τ ή ν ο ι κ ο ν ο μ ικ ή ζω ή τ ή ς Θ ρ ά κ η ς

, , ·
συνήθως. Τό γ ά λ α τής χρ ο ν ιά ς π ρ ο π ο υ λ ιο ύ ν τα ν ε και κα τια ρ ω ν ου ν τα ν
ά π ό τόν γ ια γ ο υ ρ τ σ ή μέ προφορική συμφωνία. Οί σ μ ιχ τ έ ς κ ρ α το ύ ­
σ α ν ε λ ο γ α ρ ια σ μ ό μέ τή μνήμη τους. Μ ο λ α τ α ύ τ α δέν άκούστηκε νά
δικασθή ποτέ κ α ν έ ν α ς κ ε χ α γ ιά ς μέ τό σμίχτη του. Κι’ αν προέκυπτε
κ άπ οτε κ αμ μ ιά διαφ ορά, κ α ν ο ν ίζ ο υ ν τα ν δ π ω ς κι’ δ π ω ς μέ τή λογική
καί μέ τήν μεσολάβηση τών ψυχρ α ιμ ο τέρ ω ν κτηνοτροφών.

Ξ ά νθη 12-10-1953
ΦΩΤΙΟΣ Γ. Α Π Ο Σ Τ Ο Λ Ι Δ Η Σ
 Α Θ Α Ν Α Σ Ι Ο Σ ΣΤΕΦ. Μ Α Ν Ο Υ Η Λ Ι Δ Η Σ
ΕΦΟΠΛΙΣΤΗΣ
ΕΚ Ρ Α Ι Δ Ε Σ Τ Ο Υ ΤΗΣ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΘΡ ΑΚΗΣ

Ε κ λ ε κ τ ό ς πολί τ ης , δ ι α π ρ ε π έ ς μ έ λ ο ς τής θ ρακ ι κή ς ο ι κ ο γ έ ν ε ι α ς καί

γ ν ω σ τ ό ς έ π ι χ ε ι ρ η μ α τ ί α ς διακριθείς είς τό έ μ π ό ρ ι ον . τήν β ι ο μ ηχ α νί αν
καί κυρίως μ ε τ α ξ ύ τοΰ ν α υ τ ιλ ι α κ ο ύ κ ό σ μ ο υ τής Ε λ λ ά δ ο ς -
Ά π ε β ί ω σ ε ν αίφνιδίως τήν Την Μαΐ ου 1955 είς ηλικίαν 62 ετών.
 ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ Σ. ΜΑΝΟΥΗΛΙΔΗΣ

'Η ’Α θη να ϊκ ή κοινω νία, σύσ σ ω μ ο ς ό θ ρ α κ ικ ό ς κόσμος, οί π ο ­

λ υ π λ η θ ε ίς γνώ ρ ιμ οι καί φίλοι του καί ή ολομέλεια τοϋ ν α υ τιλια κ ού
κόσμου τοϋ Π ειραιώς, μέ π ο λ λ ή ν συγκίνησιν καί β αθ υτά τη ν θλίψιν
έπληροφορήθησαν τόν πρόωρον καί αΐφνίδιον θ ά ν α τ ο ν τοϋ ’Α θ α ν α ­
σίου Μ ανουηλίδου, γ ν ω σ τ ο τ ά τ ο υ καί ά γ α π η τ ο ϋ σ υμ πολίτου καί έπι-
χειρηματίου, δστις τήν π α ρ α μ ο ν ή ν άκόμη τοϋ θ α ν ά το υ του, πλήρης
σφ ρ ίγου ς καί δρα στηριότη τος, διηύθυνε μετά π α ν θ ο μ ο λ ο γ ο υ μ έ ν η ς
ε π ιτ υ χ ία ς, τ ά ς ε ρ γ α σ ία ς τής Α.Ε. Έ λ λ η ν ικ α ί Μ εσ ο γ εια κ α ί Γραμμαί.
Τά « θ ρ α κ ικ ά » θεωροϋν ύπ οχρ έω σίν των νά έξάρουν τήν π ο­
λυετή ευδόκιμον δ ρά σ ιν είς π λείσ το υς κ λάδο υς καί τό δαιμ όνιον τής
επιχειρηματικότητας τοϋ έκ λιπ όντος ά νδ ρ ό ς έν τώ π ρ ο σ ώ π ω τοϋ
όποιου έτιμήθη τό θ ρ α κ ικ ό ν καί γενικ ώ τερ ο ν τό Ε λ λ η ν ικ ό ν δνομα.
Ό ά λησμόνητος συ μ π ο λίτη ς σ υ γ κ α τ ε λ έ γ ε τ ο μ ετα ξύ τών ιδρυτών καί
δω ρητώ ν τοϋ « θ ρ α κ ικ ο ϋ Κέντρου» δέν π α ρ έ λ ε ιπ ε δέ ευκαιρία ν να
έπιδεικνύη τό π ρ ό ς τήν π α τ ρ ίδ α μ ας Θράκην καί ιδίως τήν γ ε ν έ τ ε ι­
ράν του Ρ αιδεστόν, σ τοργικόν του ενδιαφέρον, καί ά π ε τ έλ ει τό κ α ύ ­
χημα, μ ετα ξύ τών έκ τής Θράκης δ ιακριθέντω ν έξαιρετικών πο λιτώ ν
καί είς ποικίλους κ λ ά δ ο υ ς εύδοκίμως δ ρ α σ ά ν τ ω ν έκλεκτών σ υ μ π α ­
τρ ιω τώ ν μας.
cO ’Α θ α ν ά σ ιο ς Μ ανουη λίδης γεννηθείς είς Ρ αιδ εσ τόν τής Θ ρ ά ­
κης, ά π ε τ έλ εσ ε μ έλος π ο λ υ μ ε λ ε σ τ ά τ η ς οικ ο γέν εια ς καί ά νετρά φ η μέ
χρ ισ τια ν ικ ό ς ά ρ χ ά ς καί μέ τ ά ς π α ρ α δ ό σ ε ις τής θ ρ α κ ικ ή ς μ α ς π α τ ρ ί­
δος. Ά φ ο ΰ διήκουσε τ ά π ρ ώ τ α μ α θ ή μ α τ α είς τήν σχολήν τής γενε-
τείρ α ς μετέβη είς Κ ω ν σ τα ν τιν ο ύ π ο λιν , δ π ο υ έφοίτησεν έπί τριετίαν
είς Γερμανικήν σχολήν, έκεΐθεν δέ έπί έν έτος είς σχολήν τ ο ϋ ’Α μ β ο ύρ ­
γο υ καί κ ατέληξεν έπί έν έτος π ρ ό ς πρακτικήν έξάσκησιν είς ν α υ τ ι­
λια κ ά γ ρ α φ ε ία τοϋ Λονδίνου. ’Ή τ ο κ ά τ ο χ ο ς έκτός τής Ε λ λ η ν ικ ή ς ,
τής Γ α λ λικ ή ς καί τής Γ ερμ ανικής γ λ ώ σ σ η ς .
Μ ετά τήν τοιαύτην κ α τά ρ τισ ίν του, προ τ ε σ σ α ρ ά κ ο ν τα περί­
πο υ έτών, μετέβη είς τ ά έν Β ατούμ τής Ρ ω σ σ ία ς γ ρ α φ ε ία τοϋ μ εγ α -
λυτέρου ά δελφ οϋ του, ίδρυτοϋ σημαντικώ ν επιχειρήσεω ν είς τόν
Κ αύκασ ον μέ υ π ο κ α τ α σ τ ή μ α τ α είς Τ σιατούρα ν, Τ υφ λίδα κλπ. ά σ χ ο -
 186 Π έ ν & η

λο ύμ ενα μέ έ ξ α γ ω γ ά ς σημαντικώ ν ποσοτήτω ν μ ε τ α λ λ ε υ μ ά τ ω ν (paV-

κ αν έζα ς) μέ ε ύ ρ ύ τα το ν κύκλον καί ά λ λ ω ν επιχειρήσεων καί μέ ιδιό­
κτητον ά τμ όπ λοιόν τω ν, τό γν ω σ τ ό ν « 'Έ λ ε ν α Μ», δπερ κ ατόπ ιν μετέ­
φεραν είς τήν έν Π ειραιεΐ α κ τ ο π λ ο ΐα ν των. Ό Ο ίκ ο ς οδτος του Βα-
τούμ ά ν τ ε π ρ ο σ ώ π ε υ ε καί σ η μ α ν τικ ό ς ά τ μ ο π λ ο ϊκ ά ς ετα ιρ ία ς ώς ή
Cunarcl Line, ή A m erican E x p o r t κλπ. Ό ιδρυτής του Ο ’ί κου τούτου
Ε μ μ α ν ο υ ή λ Μ ανουηλίδης, λ ό γ ω τής εξαιρετικής έκτιμήσεως ής άπή-
λ α υ ε καί τώ ν εκ τετα μ έν ω ν ε ρ γα σ ιώ ν του, επί σειράν έτών διετέλε-
σεν καί Πρόξενος τής 'Ε λ λ ά δ ο ς έν Βατούμ. Τά γρ α φ ε ία τ α υ τ α διηύ-
θυνεν έπί π ο λ λ ά έτη καί ό ’Α θ α ν ά σ ιο ς Μ ανουη λίδης, μετά τήν έπι-
κράτησιν δέ του κομμουνισμού έν Ρω σσ ία, αί έ ρ γ α σ ία ι α δ τ α ι μετε-
φέρθησαν είς Κ ω ν σ τα ν τιν ο ύ π ο λ ιν , δπου καί π α ρ έ μ ε ιν α ν οί δύο έκ
τών τεσ σ ά ρω ν ά δ ε λ φ ο ί (τών ετέρων δύο ά π ο θ α ν ό ν τ ω ν έν τώ μεταξύ),
οδτοι δέ καί μ ετέφερα ν έκεΐθεν τήν έ δ ρ α ν τώ ν έπιχειρήσεώ ν των είς
Πειραιά.
’Α π ό τής έ π ο χ ή ς τής έ γ κ α τ α σ τ ά σ ε ώ ς των είς τήν 'Ε λ λ ά δ α
καί τών γρ α φ είω ν των είς τόν Π ειραιά, νέος ε υ ρ ύ τα το ς όρίζων π ο ι­
κιλόμορφου δ ρ ά σ ε ω ς καί δ ιο ρ γ α ν ώ σ ε ω ς διαφ όρ ω ν επιχειρήσεω ν δια-
ν ο ίγε τα ι είς τούς α δ ε λ φ ο ύ ς Μ ανουηλίδη, είς τήν έξέλιξιν δέ τών
έπιχειρήσεώ ν το ύτω ν θριαμβεύει ή π ρ ω το β ο υ λ ία καί ή ά κούρα στος
δραστηριότης τού έκ λιπ όντος ’Α θα ν α σ ίο υ Μ ανουηλίδου, δστις προι­
κισμένος μέ σκέψιν β α θ ε ΐα ν , μέ θέλησιν ισχυρόν, μέ θετικήν άντιμετώ-
πισιν τής π ρ α γ μ α τ ικ ό τ η τ ο ς καί μέ μίαν ά φ θ α σ το ν, ά κ α τα π ό ν η το ν καί
ά ξιο θ α ύ μ α σ το ν , π α ν θ ο μ ο λ ο γ ο υ μ έ ν ω ς , έρ γα τικ ό τ η τα ,δ ια π ρ έ π ε ι,έ π ιβ ά λ -
λ ετα ι καί ά ν α γ ν ω ρ ίζ ε τ α ι ά π ό δλον, άνευ έξα ιρέσεω ς, τόν ναυ τιλια κ ό ν
κ α ίέ φ ο π λ ισ τικ ό ν κόσμον τού Π ειραιώ ς, ώς μία έ ξ έ χ ο υ σ α φ υσιογνω μ ία ,
ήτις συνετέλεσ εν, ώστε νά χ α ρ α χ θ ο ΰ ν νέοι ορίζοντες πολιτισμού καί
προ όδου είς τήν ά κ τ ο π λ ο ϊκ ή ν καί έν γένει έπιβατικήν κίνησιν τού
τόπου.
'Η τοιαύτη π ρ ω το φ α ν ή ς φ ιλοπ ονία καί έρ γατικό της τού τιμ ω ­
μένου νεκρού ε ιχ ε καί ένα ά λ λ ο χαρακτηριστικόν ά π ο τ έ λ ε σ μ α διά
τήν τελείαν έκτέλεσιν τώ ν ύπό τήν προσω πικήν του έ π ο π τ ε ία ν εύρι-
σκομένων έργω ν. Διότι ό ϊδιος μή φειδόμενος κ όπ ω ν καί μή ύπολο-
γ ίζ ω ν είς ώ ρ α ς έ ρ γ α σ ία ς , π ρ ώ το ς κ ατήρ χετο τάς π ρ ω ϊν ά ς ώ ρ α ς είς
Πειραιά καί ε ίρ γά ζ ε το έπί κεφαλής τών ύπηρεσιών του, διημέρευε
δέ π ο λ λ ά κ ις καί έντός τώ ν ά τμ ο π λ ο ίω ν δ τ α ν τ α ΰ τ α ε ΐχ ο ν μετα-
σκευάς ή έπισ κ ευάς, κ α τ ’ α ύτόν δέ τόν τρόπον έδιδε τό π α ρ ά δ ε ιγ μ α
είς τούς ύφ ισ ταμ ένους του καί είς τούς έ ρ γ ά τ α ς καί έ π έβ α λ ε χω ρ ίς
δ υσφορίαν τήν π ε ιθ α ρ χ ία ν καί τήν πρόθυμον έκτέλεσιν τών κ α θη κ ό ν ­
των του είς τό π ο λ υ π λ η θ ές πρ οσω π ικ ό ν τώ ν εταιριών,
 Π έ ν & η 187

' Ό τ α ν κ α τ ά π ρώ τον μέ τά δύο ά τ μ ο π λ ο ϊκ ά σκάφη «ΜαΙρη Μ»

καί « 'Έ λ ε ν α Μ», κ α τ ό π ιν δέ μέ τό π ο λ υ τε λ έ ς θ α λ α μ η γ ό ν «"’Ή ρ α Μ»
ένεφανίσθη ή Α.Ε. ’Α δ ε λ φ ώ ν Μ ανουηλίδου, ή ά κτο π λο ϊκ ή μ α ς κίνη-
σις δέν εύρίσκετο είς ά ξιό ζ η λ ο ν θέσιν. Τ ά ώ ς ά νω τρία ά τ μ ό π λ ο ια
μέ τήν δια κ ρ ιθ εΐσ α ν διό τήν άκρίβειαν τακτικήν δ ρομ ολο για κ ήν των
ά ν α χ ω ρ ή σ ε ω ν καί έπιστροφ ώ ν σ υγκοινω νίαν, μέ τήν ά μ ε μ π το ν κ α θ α ­
ριότητά των, μέ τήν εύγενή συμπεριφοράν καί πρόθυμον έξυπηρέτη-
σιν τοΰ π ρ ο σ ω π ικ ο ύ των, μέ τήν π α ρ ε χο μ έ ν η ν ά φ θο ν ο ν καί κ α θ α ρ ό ν
τροφήν καί μέ τά ς ά λ λ α ς σ υ γ χ ρ ο ν ισ μ έ ν α ς καινοτομ ίας των, κατέ-
π λ η ξ α ν τό τα ξιδεϋον κοινόν, π ρ ο σ είλκ υσ α ν ά θ ρ ό α ν τήν προτίμησιν,
καί έδημιούργησαν εύγενή ά μ ιλ λ α ν σ υ ν α γω ν ισ μ ο ύ , μέ ά π ο τ έ λ ε σ μ α
ν α βελτιωθή ση μ α ν τικώ ς ά π ό π ά σ η ς π λ ε υ ρ ά ς ή ά κτοπ λο ϊκ ή μ ας σ υ γ ­
κοινωνία καί ν ά π α υ σ ο υ ν είς μ έγιστον βαθμόν αί μέχρι τής έ πο χής
εκείνης θλιβεραί καί ά π ο λ ίτισ το ι συνθήκαι, ύπό τά ς όποιας έξηναγ-
κ άζετο ν ά ταξιδεύη ά ν ά τ ά ς νήσους καί τήν λοιπήν π α ρ α λ ια κ ή ν Ε λ ­
λ ά δ α , τό κ α τα δ ικ α σ μ έ ν ο ν είς τ α λ α ιπ ω ρ ί α ς π ο λυπ λη θές κοινόν. Ή
τοιαύτη επιτυχής έπίδοσις καί ή κ τηθεϊσ α ά γ α θ ή φήμη, έδημιούργη­
σ α ν τόν σ υνα σ πισ μ όν καί τήν σ ύσ τα σ ιν τής ’Α κ τ ο π λ ο ΐα ς τής Ε λ λ ά ­
δος, ήτις ύπό τήν πνοήν καί τήν διεύθυνσιν τοϋ Α θ α ν α σ ί ο υ Μ α ν ο υ ­
ηλίδου έσημείωσεν ιστορικόν σ ταθμ όν διά τά ς έλληνικάς ά κτο πλοϊ-
κάς επιχειρήσεις, διά τόν ν α υ τ Α λ ό μ ε ν ο ν κόσμον καί διά τό ταξι-
δεΰον κοινόν. Β ραδύτερον μετά τ ά ς έκ τοΰ πο λέμ ου προξενηθείσ ας
β α ρ εία ς ζημίας καί σ η μ α ν τικ ό ς κ α τ α σ τρ ο φ ά ς, πρός έπ α ν ό ρ θ ω σ ιν
τών όπ οιω ν αί κ α τ ά καιρούς έλληνικαί κυβερνήσεις δέν έπ έδείξαν τό
όφειλόμενον ένδιαφέρον, ό έκλιπώ ν κ α τέπ ν ιξε τήν πικρίαν, ήν ήσθά-
νετο έκ τής τοιαύτης ά σ το ρ γ ο υ μετα χειρίσεω ς, χω ρ ίς δέ νά ά π ο θ α ρ -
ρυνθή, μετέσχε είς τήν ϊδρυσιν καί ό ρ γ ά ν ω σ ιν τών « Ε λ λ η ν ικ ώ ν Μ ε­
σ ο γεια κ ώ ν Γ ραμ μ ώ ν» (ΕΛ Μ ΕΣ).
'Ω ς Δ ιευθύνω ν Σ ύ μ β ο υ λ ο ς α ύτώ ν, έ π έτυχεν, ύπό περιστά σεις
μ ά λ λ ο ν δ υ σ μ ε ν είς, τήν έδρ α ίω σιν καί έναρξιν τακτικώ ν γρ α μ μ ώ ν
Π ε ιρ α ιώ ς—Γ έν ο β α ς — Μ α σ σ α λ ία ς καί Π ε ιρ α ιώ ς— ’Α λ ε ξ ά ν δ ρ ε ιά ς —
Β υρηττοΰ— Κ ύ π ρ ο υ—Πόρτ Σ ά ϊδ , ήτοι γ ενικ ώ τερ ον Π ε ιρ α ιώ ς— Μέσης
’Α ν α το λ ή ς. Χαρακτηριστικόν τ υ γ χ ά ν ε ι δτι, δ τα ν μέ τήν ά π ο κ α τά -
στα σ ιν τής μ ετα πολ εμ ικ ής ειρηνικής περιόδου, ήρ χισα ν νά έμφανί-
ζ ω ν τ α ι είς τήν Μ εσόγειον καί ά λ λ α ν α υ π η γ η θ έ ν τ α ά τ μ ό π λ ο ια μ ε γ ά ­
λω ν κ ρατώ ν, μέ τε λ ε ιο τ έρ α ς άνέσ εις καί μ ε γ α λ υ τ έ ρ α ν τ α χ ύ τ η τ α καί
δπερ σ π ουδαιόχερον μέ γ ε ν ν α ία ς έπιχορηγή σεις τών κυβερνήσεών
τω ν, π ά λ ιν τά Ε λ λ η ν ικ ά σκάφη τής Ε Λ Μ Ε Σ χ ά ρ ις είς τήν
έξαιρετικήν δ ιο ρ γ ά ν ω σ ίν των, διετήρησαν τήν π ε λ α τ ε ία ν τω ν καί
έπρ οτιμ ώ ντο δ χι μόνον ά π ό τούς 'Έ λ λ η ν α ς , ά λ λ ά καί ά π ό π ο λ λ ο ύ ς
 188 Π έ ν &η

ξένους. Ή ζω τικότη ς έν τ ο ύ ιο ις καί ή ά ν ή σ υ χ ο ς έπιχειρημ α τικότη ς

τοΰ ’Α θ α ν α σ ίο υ Μ ανουη λιδου δέν ε ΐχ ε ν δρια και δέν ήρέσκετο νά
τερματίζη έκεΐ δπου ένόμιζεν δτι ύπήρχεν άκόμη στάδιον έπεκτά-
σεως. Σ υ ν έ λ α β ε σ υ ν ε π ώ ς καί έδημιούργησε τήν ν έ α ν γρ α μ μ ή ν Α υ ­
σ τ ρ α λ ία ς μέ τό έπ ιβ α τη γ ό ν ά τ μ ό π λ ο ιο ν «Κηρυνεια» καί ή Ε λ λ η ν ικ ή
σ η μ αία διά π ρ ώ τη ν φοράν έπ ετέλεσ ε τό θαΟμα ν α έμφανισθή είς
τούς μ ακρυνούς Α ύ σ τ ρ α λ ια κ ο ύ ς λιμ ένας. 'Ό τ ι δέ ή π ρ ω το β ο υ λ ία
αυτη ήτο έπ ιτυ χ ή ς, ά π ο δ ε ικ ν ύ ετα ι έκ του γ ε γ ο ν ό τ ο ς δτι διά τήν
αυτήν γρ α μ μ ή ν ήγο ρ ά σ θη ήδη καί τό νέον Δηζελοκίνητον έπ ιβ α τη γό ν
π λ ο ΐο ν «Τ α σ μ ά ν ια » , δπερ δ ό ν α τ α ι νά μεταφέρη ά ν έ τ ω ς 1.200 έπιβά-
τα ς, οϋτω δέ καί τό δρο μ ολόγιο ν τούτο Ε λ λ ά δ ο ς — Α υ σ τ ρ α λ ία ς
κ α θ ίσ τα τα ι τα κ τικ ό ν καί έξυπηρετούμ ενον διά δύο κ α τ α λ λ ή λ ω ν ε π ι­
β α τ η γώ ν σκαφών.
Κ α τόπιν τώ ν ά νω τέρω , δ ύ ν α τ α ι νά λεχθή άνευ υπ ερ βολώ ν
δτι ό Α θ α ν ά σ ι ο ς Μ α νουη λίδ ης κ α τ ά γενικήν ά ν α γν ώ ρ ισ ιν , ύπήρξεν
ό μ έ γ α ς ά ν α κ α ιν ισ τή ς τής ά κ τ ο π λ ο ΐκ ή ς καί έν γένει έπιβατικής κινή-
σεω ς έν Έ λ λ ά δ ι , σ υ γ χ ρ ό ν ω ς δέ καί ά κ τ ο π λ ο ΐκ ή ς συνειδήσεως. Έ ά ν
δέ αί π ερ ισ τά σ εις του έπέτρ επο ν νά ά ν α π τύ ξ η έπί εύρυτέρου πεδίου
π έ ρ α ν τής Μ εσογείου τήν π ε ίρ ά ν του καί τήν έ π α γ γ ε λ μ α τ ικ ή ν του
δραστηριότη τα , ήτο κ α θ ’ δ λ α κατηρτισμένος ν ά άνέλθη καί είς ύψη-
λ ο τέ ρ α ς β α θ μ ίδ α ς τώ ν έ φ ο π λ ισ η κ ώ ν κ ατακτήσεω ν.
Έ κ π α ρ α λ λ ή λ ο υ ή δραστηριότης καί έπιχειρηματικότης τοΰ
ά λησμ ονή του νεκρού έπ εξετά θη καί είς βιομ ηχα νικ ός έπιχειρήσεις είς
Χαλκιδικήν δ που δ ιεν η ρ γεΐτο ή ρ ητινο σ υλλογή τών π ευκ οδα σ ώ ν αύτής,
έν Χρούσω δέ Κ α σ σ ά ν δ ρ α ς ίδρύθη έρ γοσ τά σ ιον έ π ε ξ ε ρ γ α σ ία ς τής
ρητίνης διά π α ρ α γ ω γ ή ν κολοφω νίου καί τερεβυνθελαίου, ώς καί τοι-
οΰτον έν Έ λ ε υ σ ίν ι μέ ά ξ ιό λ ο γ ο ν ά ν ά π τ υ ξ ιν κινήσεως είς τό έξωτε-
ρικόν τών π ρ ο ϊό ν τω ν α υτώ ν.
Έ κ τής ά ν ω σ κ ια γ ρ α φ ία ς τών έρ γω ν καί τής ζω ής τοΰ προώ-
ρω ς έκ λιπ όντος ’Α θ α ν α σ ίο υ Μ ανουηλιδου ά πο δ εικ ν ύ ετα ι πόσον χρ ή ­
σιμος ά πέβ η ή σ ταδιο δρ ομ ία αύτοΰ καί πόσον δικα ίω ς κ α τ α τ ά σ σ ε τ α ι
μ ετα ξύ τών έκλεκτών π ο λιτώ ν καί τών έξαιρετικών ά ν θ ρ ώ π ω ν . Διότι
ό Α θ α ν ά σ ι ο ς Μ α ν ο υη λίδ η ς, έκτος τών ώς ά νω χ α ρ ισ μ ά τ ω ν του
π εριεκ οσ μεΐτο μέ τά ς ά ρ ε τ ά ς τοΰ καλοΰ χρ ισ τια νο ΰ, τοΰ στοργικοΰ
ο ικ ογεν ειά ρ χου καί τοΰ έξα ιρέτου ά νθ ρ ώ π ου. Δέν ήτο μόνον π ρ ο σ τ ά ­
της τώ ν σ υ γ γ ε ν ώ ν , ά λ λ ’ ήκουε μέ π ρ ο θυμ ία ν καί κ α λω σ ύνη ν π ά ν τ α
σ υ μ π α τρ ιώ τ η ν ή καί ο ίονδήποτε δ υ σ π ρ α γ ο ΰ ν τ α , δστις κ α τέφ ευ γ εν είς
αυ τό ν, μέ τό μ ειδία μ α δέ είς τ ά χείλη καί τήν εύ γέ ν εια ν είς τούς
τρόπ ους κ α τέκ τα τήν σ υ μ π ά θ ε ια ν καί εκείνων άκόμη, ών τά α ιτή ­
μ α τ α δέν ήτο δ υ ν α τό ν ν ά Εκανοποιηθοΰν. Ή φιλοξενία τοΰ σπιτιοΰ
 II έ v O' η 189

του θά π αρ α μ είνη παροιμ ιώ δης, ό κύκλος δέ τών κοινωνικών του

γνω ρ ιμ ιώ ν ήτο έκλεκτός καί ε υ ρ ύ τα το ς. ^Ητο έπόμ ενον σ υ ν επ ώ ς ό
θ ά ν α τ ό ς του νά προξενήση ειλικρινή θλίψιν, ή δέ κηδεία του, ήτις
έγένετο τήν 2αν Μα'ί'ου είς τόν ν α ό ν του 'Α γ ίο υ Γ εω ρ γίου Καρύτση,
ν α ά π ο τ ε λ έ σ η σ υ ν α γ ε ρ μ ό ν έκ δηλ ώ σεω ς α ισ θ η μ ά τω ν εξαιρετικής
ά γ ά π η ς καί τιμής. 'Ό λ α ι αί π ο λ υ π λ η θ ε ίς ν α υ τ ιλ ια κ ο ί ορ γ α ν ώ σ εις
του Π ειραιώ ς κατέθη καν σ τεφ ά νους, έξέδω κ αν ψηφίσματα καί άντε-
π ρ ο σ ω π εύθησ αν διά τών Διοικητικών τω ν Συμβουλίω ν καί τού ε ρ γ α ­
τικού των π ροσω π ικ ού. Ή Ε λ λ η ν ικ ή Πολιτεία, ήτις τόν έτίμησε διά
τών π α ρ α σ ή μ ω ν : Χρυσού Σ τ α υ ρ ο ύ Τ ά γ μ α τ ο ς τού Φοίνικος, Χρυσού
Σ τα υ ρ ο ύ Τ ά γ μ α τ ο ς Γ εω ρ γίου Α ', Χρυσού Μ ετα λλίο υ Π α ν α γ ίο υ
Τάφου.
ά ντ ε π ρ ο σ ω π ε ύ θ η π α ρ ά τού Υ π ο υ ρ γ ο ύ τής Ε μ π ο ρ ικ ή ς Ν α υ τιλ ία ς καί
ά νω τέρ ω ν υ π α λ λ ή λ ω ν τού ίδιου Υ π ο υ ρ γ ε ίο υ . Είς τήν κηδείαν προσ-
ήλθε καί ό ’Α ρ χ η γ ό ς τού Φ .Δ .Ε . κ. Σ. Βενιζέλος, κ α θ ώ ς καί π λ εΐσ το ι
βουλευταί, π ο λ ιτ ευ τ α ί, ά νώ τεροι κρατικοί λ ε ιτουρ γοί καί δ,τι έκλε-
κτόν έχει ν ά π α ρ ο υ σ ιά σ η ό εφοπλιστικός καί ναυ τιλια κ ός κόσμος καί
ή Α θ η ν α ϊκ ή κοινω νία. Τόν νεκρόν ά π ε χ α ιρ έ τη σ ε π ρ ώ το ς ό πρώην
'Υ π ο υ ρ γ ό ς καί Π ρόεδρος τού θ ρ α κ ικ ο ϋ Κέντρου κ. Φ. Μ ανουηλίδης
διά τώ ν έξής :

« Έ ξ ονόματος τοΰ «Θρακικοϋ Κέντρου» ούτινος υπήρξες εκ τών ιδρυ­

τών καί δωρητών καί άπό μέρους ολοκλήρου τής Θρακικής οικογέ­
νειας, ής άπετέλεσες έπίλεκτον καί διακεκριμένον μέλος, σοΰ απευθύνω
τον ύστατον χαιρετισμόν αγαπητέ Θανάση Μανουηλίδη.
Ό αιφνίδιος καί πρόωρος θάνατός σου μάς προξενεί ειλικρινή θλίψιν
καί βαθυτάτην συγκίνησιν.
Μέ εφόδια τάς χριστιανικός άρετάς καί τάς οικογενειακός παραδόσεις τής
κοινής μας πατρίδος Ραιδεστοΰ προικισμένος μέ ευφυΐαν καί νοημο­
σύνην, κυρίως δέ μέ εξαιρετικήν φιλοπονίαν και άξιοθαύ μαστόν, άκα-
ταπόνητον εργατικότητα, έξεκίνησες άπό νεαρός ηλικίας πρός τήν ξέ-
νην καί έπεδόθης μετά τών μεγαλυτέρων άδελφών σου εις τό έμπό-
ριον, άργότερον δέ έν Έλλάδι εΐ,ς τήν βιομηχανίαν. 3Αλλ5 έκεϊ δπου
διέπρεψες κατά τρόπον υποδειγματικόν ήσαν αί περί τά ναυτιλιακά
ενασχολήσεις, εις άς μέ ζήλον καί ενθουσιασμόν κατηνάλωσες τά τε­
λευταία έτη τής ζωής σου. Είς τήν έξυπηρέτησιν τής Ελληνικής άκτο-
πλοΐας καί τών Μεσογειακών συγκοινωνιών έδωκες μέ σπατάλην καί
τής υγείας σου δλην τήν δημιουργικήν σου πνοήν καί έχάραξες νέους
φωτεινούς δρόμους συγχρονισμένου, άνωτέρου πολιτισμού. Μέ τήν
άκριβή έκτέλεσιν τών δρομολογίων, τήν άμεμπτον καθαριότητα τών
 190 H e v 'd' η

ατμόπλοιων, την άσυναγοόνιστον περιποίησιν και τροφήν άνεγνωρί-

σθη κα'ι μεταξύ τ<ον ξένων ή υπεροχή τής Ελληνικής ακτοπλοΐας προ­
πολεμικούς, μεταπολεμικώς δέ τών Έ?Ληνικών Μεσογειακών Γραμ­
μών, ή δέ ένδοξος σημαία μας κατέλαβε τήν άρμόζουσαν έξέχουσαν
θέσιν. Τό όνομα, σου ώς προποπόρου και δημιουργού, παρά τάς
αντιξοότητας τών πολέμων, θά άναψέρηται πάντοτε μέ άναγνοόρισιν
και σεβασμόν εις τούς εφοπλιστικούς κύκλους τοϋ Πειραιώς μεταξύ
όλων ανεξαιρέτως τών συναδέλφων σου.
Ώ ς οικογενειάρχης έσκόρπισες τούς ανεξάντλητους θησαυρούς τής τρυφε­
ρός σου αγάπης πρός τήν απαρηγόρητου πεφιλημένην σύζυγον και
τάς άγαπητάς σου θυγατέρας. Άλλά κα'ι πρός τούς λοιπούς συγγενείς,
τούς φίλους και τούς απειροπληθείς γνωρίμους, οΐτινες κατέφευγον
πρός σέ ήσο 6 πρόθυμος καί εύγενής συμπαραστάτης, ή καλωσύνη
σου δέ καί ή πρός τόν πλησίον αγάπη θά παραμείνουν αλησμόνητα
καί θά αποτελούν άξιομίμητον υπόδειγμα ανώτερου κοινωνικού αν­
θρώπου.
Εΐς τό πένθος καί τά δάκρυα τής οικογένειας καί τών συγγενών σου,
ένώνομεν καί τά ιδικά μας καί σέ συνοδεύομεν εΐς τήν τελευταίαν
σου κατοικίαν, αγαπητέ μας Θανάση, αδελφικέ φίλε καί πολύτιμε
συμπολίτα μέ αισθήματα θερμοτάτης αγάπης καί τήν διαβεβαίωσιν
ότι δέν θά παύσωμεν νά σέ ένθυμούμεθα πάντοτε».

Ε π ί σ η ς ά π ό μέρου ς του Μ α λ λιο π ο υλείο υ Παιδικοϋ Ά σ υ λ ο υ

Κυψέλης, ο ΰτινο ς ό ά π ο θ α ν ώ ν ήτο ευεργέτης, τόν ά πεχ α ιρ έτισ εν ό
π ρ ώ η ν 'Υ π ο υ ρ γ ό ς κ. Λ α μ π ρ ό π ο υ λ ο ς , έκ μέρους του προ σω πικ ού τής
Ε Λ Μ Ε Σ ό κ. Π α ν ά ρ ε τ ο ς καί έκ μέρους τοΟ ναυ τιλια κ ο ύ κόσμου ό
κ. Νομικός. Σ ύ σ σ ω μ ο ς δέ ό τύ π ο ς τοΟ Π ειραιώς άφιέρωσε ιδιαίτερα
ά ρ θ ρ α μετά βιογραψ ικώ ν σημειώσεω ν, κ α θ ώ ς καί αί Ά θ η ν α ϊ κ α ί έφη-
μερίδες.
Τό «θρ α κ ικ ό ν Κέντρον» ά π ο τίο ν φόρον τιμής καί ά γ ά π η ς π ρ ός
έκλεκτόν καί διακεκριμένον μ έλος του καί π ρ ός τόν σ υμ π α τρ ιώ την
τόν τιμ ή σ α ν τα τό θ ρ α κ ικ ό ν όνομα, άφιερώνει είς τήν μνήμην του
κ α τ ά καθήκον τά ς γ ρ α μ μ ά ς τ α ύ τ α ς μέ τήν ύπόσχεσιν δτι δέν πρ ό ­
κειται ν ά λησμονηθή ό ά γ α π η τ ό ς νεκρός καί μέ τήν ευχήν δ π ω ς co
π α ρ ά δ ε ιγ μ ά του εΰρη μιμητάς μ ετα ξύ τών σ υ μ π α τρ ιω τ ώ ν καί τώ ν
λ ο ιπ ώ ν Ε λ λ ή ν ω ν .
 f Ε Υ Λ Ο ΓΙΟ Υ ΚΟΥΡΙΛ Α Μ Η Τ Ρ Ο Π Ο Λ ΙΤ Ο Υ ΚΟΡΥΤΣΑΣ

ΣΑΜΟΘΡΑΚΗ ΚΑΙ ΚΑΒΕΙΡΙΑ ΜΥΣΤΗΡΙΑ

Α ί άρχαιότητες καί τό μέγα εργον τον ’Α μερ ικ ανόν κα&ηγητοϋ

Κ αρόλον L em a n . — 'Η τελετή τής παραδόαεως
τον Μ ο ν σ ε ίο ν είς τονς 'Έ λλη να ς.

Αί έφημερίδες τής Ά λ ε ξ α ν δ ρ ο υ π ό λ ε ω ς του Α ύγ ο υ σ το υ 1955

άφίεροΰσι σ τ ή λ α ς ολοκλήρους διά τήν σεμνήν εορτήν ή τά εγκα ίνια ,
δ π ω ς ο ν ο μ ά ζ ο υ ν τήν π α ρ ά δ ο σ ιν τοϋ ά ρ χ α ιο λ ο γ ικ ο υ Μουσείου π α ρ ά
τής ’Α μερικανικής ά ρ χ α ιο λ ο γ ικ ή ς σ χ ο λ ή ς είς τήν έλληνικήν κυριό­
τητα. Καί δμ ω ς ουδέ λέξιν έγρ α ψ ε περί τούτου ό Ά θ η ν . Τ ύ π ο ς !
Είς τούς Έ λ λ α δ ι κ ο ύ ς ή μ ετέω ρ ο ς αυτη νήσος, ή κ υριαρχού σα
του Α ιγα ίου καί διά τοΟ ύψους α ύ τή ς τού α π ο τό μ ο υ ά μ ιλ λ ω μ έν η ς
πρός τόν ύψικάρηνον " Α θω ν α , μ ετρούσα περί τ ά 1700 μέτρα, δια-
τελεΐ ουσα ά γ ν ω σ τ ο ς . Δ υ σ τ υ χ ώ ς ό αλησμ όνη τος ’Ί ω ν Δ ρ α γούμ η ς,
δστις έγραψε τήν «Σ αμ οθράκ ην» ώς άνα μ νησ τικ όν τής είς Ά λ ε ξ α ν -
δ ρούπολιν προξενικής του θητείας (1909), δέν εΰρε μιμητός, καίτοι
τό ώ ρ α ϊο ν βιβλίον έξεδόθη καί είς δ ευτέρα ν μετά θ ά ν α τ ο ν έκδοσιν
(«Σαμοθράκη», ’Α θήνα, 1926, σ. 135) ύπό του ά δελφ ο ύ του κ. Φ. Δρα-
γούμη. Καί ή ά π ε μ ε μ ο ν ω μ έν η νησίς μένει α γ νώ ρ ισ το ς είς τούς σ υ γ ­
χρ όν ο υς " Ε λ λ η ν α ς, δ π ω ς έπί τής Π ελα σγικ ής αύτής έποχής. Ά ν α γ ι -
νώ σκω είς τόν Δ ρ α γ ο ύ μ η ν τήν π ρ ώ τη ν του έντυπω σ ιν, μόλις έπ άτησ ε
τό έδα φ ος τής «ίεράς νήσου». «Τό δ νομ α α υ τ ό — Σ α μ ο θ ρ ά κ η — π ά ν τ α
ά ν τ ιλ α λ ο ΰ σ ε σ τ ’ α ύτί μου εύγενικό, σά χρ υσ α φ ένιο καί μ ’ άρεσε ή
μορφή του νησιού ά π ό τότε, πού π ρώ τη φορά ά π ό τό ’Ό ρ ο ς τήν
άντίκρυσε τό μάτι μου *. 'Η μορφή ενός τόπου αύτή θά π λά θη καί

1. ’Εδώ ό σ υ γ γ ρ α φ ε ύ ς μ ε τ α φ έ ρ ε ι ε α υ τ ό ν εις τό "Αγι ον ’Ό ρ ο ς διά

νά θαυμάση έξ ά π ό π τ ο υ τήν νήσον, δ π ως καί δ Σ ο υ τ σ ο ς έ π ρ α ξ ε ν είς τ ό ν
«'Οδοιπόρον» του, οδ ή σκηνή τίθεται έν "Αθω. ά λ λ ά συλλαμβάνεται
έ π ’ αύτ οφώρ ω, δτι κ ατ ά φ α ν τ α σ ί α ν έ γ ρ α ψε ν , δ τ α ν λ έ γ η δτι ήκουσε τόν βε-
λ α σ μ ό ν καί τ ά κ ο υ δ ο ύνι α τών π ρ ο β ά τ ω ν ! ά γ ν ο ώ ν δτι θηλυκά ζ ώ α έκεΐ δέν
ύ π ά ρ χ ο υ σ ι ν . Καί ό Δ ρ α γ ο ύ μ η ς τ α δ τ α γ ρά φω ν α ν αι ρε ί ε α υ τ ό ν έν σ. 110 είς
τ όν θ α υ μ ά σ ι ο ν μέ τό κ α λ ο γ ε ρ ο π α ί δ ι του μ ετ ο χ ι ο ύ τής μονής Ίβήρων δ ι ά ­
λ ο γ ο ν εί πών : «στο "Αγιον "Ορος δέν π ή γ α καί θά ή θε λ α ν ά μάθω τί φ τ ι ά ­
ν ε τε αυτου». Έ φ α ν τ ά σ θ η καί α υ τ ό ς δ π ω ς καί ό Σ ο υ τ σ ο ς χ ω ρ ί ς νά μεταβή
καί ό μ ι λ ε ΐ άκριβώς έ ν τ α δ θ α περί φ α ν τ α σ ί α ς : «Φαντασία έ χ ω καί γ ώ καί
μ π ο ρ ώ ν ά φ αν τ α σ τ ώ κ ό σ μ ο υ ς άπ ει ρ ο υς» .
 192 t Κ ο ρ ν τσ α ς Ε υ λ ο γ ίο υ Κ ο υ ρ ίλ α

τήν ιστορία του « κ α τ ’ είκόνα καί όμοίωσιν αύτοΟ» ( ά γ α ν ρεαλιστική

πρ οϋπ όθεσις). Καί ά π ό τή στεριά καί ά π ό τή θ ά λ α σ σ α τό ε ίχ α δει
ά π ’ δ λ ες τις μεριές, ά π ’ όξω τό νησί καί π όθησ α νά τό γ νω ρ ίσ ω καί
ά π ό κοντά. Ή μορφή του καί τ" όνομ ά του μέ μ ά γ ε ψ α ν , χω ρ ίς ν ά
ξέρω τήν ιστορία του. ’Έ τ σ ι θά μάγεψε ή Σ α μ ο θ ρ ά κ η καί τούς π ε ρ α ­
σμένους ά νθ ρ ώ π ο υ ς » (σ. 23).
Είς α ύ τ ά ς τ ά ς ό λ ίγ α ς γ ρ α μ μ ά ς ά ν α γ ιν ώ σ κ ω τή άληθεία εμέ
α ύτόν, δστις ά π ό 12ετές παιδίον πού έ π ά τ η σ α τά ιερά χ ώ μ α τ α τής
Μ εγίστης Λ α ύ ρ α ς μέχρι γ ή ρ α τ ο ς ά ν τ ίκ ρ υ ζα δ ια ρ κ ώ ς είς τό άνα-
π ε π τ α μ έ ν ο ν π έ λ α γ ο ς τήν Σ α μ ο θρ ά κ η ν, ήλιόλουστον καί σ π α ν ίω ς κα-
λ υ π το μ έ ν η ν ύπό ν ε ψ ελ ογενο ΰς π ε τά σ ο υ , ώς ή Ά θ η ν ά ύπό τής α ιγ ί­
δος. καί τό ψ αινόμενον τούτο ήτο ά σ φ α λ έ ς κ α τ α ιγ ίδ ο ς π ρομ ήνυμ α,
δθεν καί τήν κλήσιν έσ χε τό Α ίγ α ΐο ν π έ λ α γ ο ς . Έ ν ο σ τ ά λ γ ο υ ν δ ι’ δλου
τού βίου ν ά τήν ϊδ ω καί έκ του πλησίον, προνόμιον, δ περ μόνον οί
Ί β η ρ ΐτα ι εχουσι, χ ά ρ ις εις τό εκεί μ ετόχω ν , δπου διατηρούσι τό ποί-
μνιον. Ή ξ ιώ θ η ν έπί τέλο υς ν ά δ ιέλθω έκεΐθεν ά τ μ ο π λ ο ϊκ ώ ς τό 1924.
ΕΙδον καί έ θ α ύ μ α σ α έκ τού π λη σ ίο ν τήν γ ό ε σ σ α ν παρθενικήν αύτής
φύσιν καί ά π ο δ ίδ ω πλήρ ες τό δίκαιον είς δσα γράφ ει ό ένθους π ρ ο σ ­
κυνητής ’Ίω ν Δ ρ α γο ύ μ η ς. Ε ίν α ι φύσις καί ΰ'έσις προνομιούχος, όπως
οί Δελφ οί καί ή *Ο λυμπ ία, προορισΦείσα νά φιλοξενήσω τούς προσω-
ποποιημένους ΰ'εούς τών προϊστορικών χρόνων καί νά καταστή διά
τών Κ α β ειρ ίω ν μυστηρίω ν τό πρότυπον όντως τών Έ λ ε υ σ ιν ίω ν .
'Η νύμφη αΰτη τού Α ιγ α ίο υ ήν ά ξ ιέ ρ α σ το ς καί όν τω ς κατέστη
π ρ ο σφ ιλεστάτη, δ τ α ν α ύτήν έ γ ν ώ ρ ισ α ν οί π α ν έ λ λ η ν ες . ^Ητο ού μ ό ­
νον π α ν ά ρ χ α ιο ν ιερόν τής Μ ητρός τών θεών, τής Ρ έα ς ή Κυβέλης,
ά λ λ ά κέντρον μ υστηριώ δες καί δ ιδ α σ κ α λ ε ΐο ν τών ά πορρήτω ν τής γο-
νιμ οπ οιήσ εω ς ιδίως ώ ς π ρ ό ς τ ά ς γ υ ν α ί κ α ς μυστηρίων. Αί γιν ό μ ε ν α ι
ά ν α σ κ α φ α ί θά ά π ο κ α λ ύ ψ ω σ ιν τ ά ς π ρ α γ μ α τ ικ ό ς σ χέσ εις πρός τ ά τής
Έ λ ε υ σ ΐν ο ς μυστήρια, ά π ε ρ ο ί Θ ρ ά κες Ε ύ μ ο λ π ίδ α ι καί ο ί ’Ορφικοί θ ία ­
σοι τών Δ ιον υ σ ια κ ώ ν οργίω ν μετέφερον έν Έ λ ε υ σ ΐν ι κ α ίέ δ ίδ α ξ α ν είς
τούς ά ρ χ α ιο τ ά τ ο υ ς έκείνους κατοίκους τής ’Αττικής, είς τά μυστήρια
τής Σ α μ ο θ ρ ά κ η ς ά π α ρ α ιτ ή τ ω ς π α ρ ίσ τ α τ α ι καί ό Ό ρ φ ε ύ ς , δπερ έπι-
κυροΐ τήν θρακικήν κ α τ α γ ω γ ή ν α ύ τώ ν , καί ε ίν α ι ό κύριος μ υ σ τ α γω -
γό ς. ’Ε ν τ α ύ θ α δέ ύπήρχε καί μ α ν τεΐον, ί'σως μοναδικόν έν Θράκη,
δ π ο υ π ρ οσή λθε καί ό Λ ύ σ α ν δ ρ ο ς. Δ ιά συγκριτικής μελέτης θ ’ ά πο-
σαφηνισθώ σι σ ύ μ β ο λ α καί λέξεις α ιν ιγ μ α τ ώ δ ε ις τών έν Έ λ ε υ σ ΐ ν ι δ ρ ω ­
μένων. Ό έκεΐ ύπό τού ίεροφάντου έμ φα νιζόμενος κομών σ τ ά χ υ ς ,
σύμβολον τής γονιμ ότη τος, έ ν τ α ϋ θ α π α ρ ίσ τ α τ α ι έν τή ώμή π ρ α γ μ α -
τικότητι π ρ ο π ετή ς θεός ο λ ό γ υ μ ν ο ς οργώ ν... ήτοι ιθυφαλλικός. Οί Π ελα­
σγοί εζων τόν φυσ ικόν τών πρωτογόνων άνόρώ πω ν βίον καί είς τήν
 Σ α μ ο θ ρ ά κ η κ α ί Κ α β ε ίρ ια μ υ σ τ ή ρ ια 193

φ υ σ ι κ ή ν α ύ τή ν μ ο ρ φ ή ν π α ρ ίσ τα ν ο ν κα ί τούς O'εούς έσ τερημένους ηά -

σης αιδημοσ ύνης, ήν ε ίσ ή γα γ ο ν ε π ε ι τ α έν Έ λ ε υ ο ΐ ν ι οί έξη υ γ εν ισ μ έν ο ι
Έ λ λ η ν ε ς κ α λ ύ π τ ο ν τ ε ς τά π ρ α γ μ α τ ικ ά , ά λ λ ά τό ά ρ χ α ΐο ν ιθυφαλλικόν
στο ιχεΐο ν διετηρήθη κ α τ ά τήν ίεράν πομπήν τών Έ λ ε υ σ ίν ίω ν . Τ αύτης
προηγο ύντο νέοι ιθυφαλλικοί μύσται. β α δ ίζο ντες οϋτω γυ μ ν ο ί ά π ’
’Α θηνώ ν μέχρις Έ λ ε υ σ ΐν ο ς , τετρ ά ω ρ ο ν διάστημα, άληθινοί Κάβειροι,
ά λ λ ά τό στοιχεΐον τοΰτο π α ρ α δ ίδ ο τ α ι π α ρ ’ ‘Ηροδότου ώς Π ε λ α σ γ ι­
κόν καί έτηρεΐτο είς τά ά γ ά λ μ α τ α του Έ ρ μ ο υ , π α ρ ισ τα μ έν ο υ π ά ν ­
τοτε είς τά Κ αβείρια, «τοϋ δέ Έ ρ μ έ ω τά ά γ ά λ μ α τ α ορθά έχειν τά
α ιδ ο ία πο ιο ΰντες ούκ ά π ’ Α ιγ υ π τ ίω ν μεμαθήκασι, ά λ λ ’ ά π ό Π ε λ α σ γ ώ ν
π ρώ τοι μέν Ε λ λ ή ν ω ν α π ά ν τ ω ν ’Α θ η να ίο ι π α ρ α λ α β ό ν τ ε ς , π α ρ ά δέ
τούτων ά λ λ ο ι . . . δστις δέ τά Κάβειρων δ ρ για μεμύηται, τά Σ αμ ο -
θρήϊκες έπιτελέουσι, π α ρ α λ α β ό ν τ ε ς π α ρ ά τώ ν Π ε λ α σ γώ ν , ουτος άνήρ
οίδε τό λ έ γ ω ' τήν μέν Σ α μ οθ ρ η ΐκ η ν ο ’ί κεον πρότερον Π ε λ α σ γ ο ί . . .»
(Π, 51). ’Εκείθεν ουτοιμετω κησαν είς τήν ’Αττικήν, έν τούτοις καί μ έ χ ρ ι
τώ ν χρόνω ν το ϋ Θ ο ν κ υ δ ίδ ο υ έσώζοντο ένταϋΌ'α ώς κα ί έν ΆΌ'ωνι
κα ί Α ή μ ν φ Π ε λα σ γ ο ί ό μ ιλο ΰ ντε ς τή ν οταναρχαίαν α ύτώ ν γλώ σσαν, ήν
καί έγραφαν, ώς μ α ρ τ υ ρ ε ί ή π ε ρ ιλ ά λ η το ς ΙΙ ε λ α σ γ ικ ή τής Λ ή μ ν ο υ έπ ι-
γ ρ α φ ή '. Έ ν Σ α μ ο θ ρ ά κ η έξα ιρ ετικ ώ ς είς τά μ υ σ τ ή ρ ια έγίνοντο δε-

(1) Βλ. Alf. Torp, Die v o rgri e chi sche Insclirift von Lemnos. Christiania
1903, a. 70 είς 8ov μέγ. μ ε τ ά π α ν ο μ ο τ . π ί ν ακ ο ς τής λ ημ ν ί α ς επι γραφής , ήτις
ά π ό δ ωρ ε ά ς τοΰ Λημνίου Πα ν τ ελ ί δ ο υ ε ύρ ί σκ ε τ αι νϋν έ ν τω κεντρ. Μουσεί ω
( άνάτ. έκ τοΰ Christiania V i d e ns k a b s —S e l s k a b s Skrifter. Hi st, filos. Kl asse
1903, No 4). Τήν έ π ι γ ρ α φ ή ν έ ρ μ η ν ε ύ σ α ς τή βοήθει α μου διά τής Α λ β α ν ι κ ή ς
ό μακ. I. θ ω μ ό π ο υ λ ο ς , ι ατ ρό ς έν Ά θ ή ν α ι ς έ ξ έ δ ο τ ο ογκώδη τ ό μο ν τω 1912
έκ σ. 974 ύπό τ όν τ ί τ λ ο ν : « Π ε λ α σ γ ικ ά ή το ι π ε ρ ί τή ς γλώ ασης τώ ν Π ελα σγώ ν.
’Α ρ χ α ία ι Ώ ελ α σ γικ α ί έ π ιγ ρ α φ α ί Λ ή μ ν ο υ , Κ ρ ή τη ς κ λ π . έρ μ η ν ευό μ ενα ι διά τής
σ η μ ερ ινή ς π ελ α σ γικ ή ς α λβ α νικ ή ς και ε λ λ η ν ικ ή ς » (έν τ έ λ ε ι του π ρ ο λ ό γ ο υ φ ω τ ο ­
γ ρ α φ ί α τής έπιγραψής). Πριν τ ε λ ε υ τ ή σ η έπί Κα τ ο χ ή ς έ φ ε ρ ε ν είς π έ ρ α ς καί
τ όν Β' τ όμον , ο στ ι ς ή ρ χ ι σ ε ν έ κ τ υ π ο ύ μ ε ν ο ς τω 1934 περί τής γ λ ώ σ σ η ς τών
Σ ου μ ε ρί ων ή Χετταίων, δν δ έν π ρ ο ϋ λ α β ε νά κ υ κλοφορήση (διότι δέν ε ι χ ε ν
έκτυπωθη ό πρόλ ο γ ο ς) . ’Α π έ δ ε ι ξ ε τήν κ ατ απληκτ ι κήν σ υ γ γ έ ν ε ι α ν αύ τ ή ς π ρ ό ς
τήν αλβανι κήν καί τ ού ς Έ τ ε ό κ ρ η τ α ς τοΟ Ό μ η ρ ο υ ( Χε τ τ αί ο υ ς Κρήτας) καί
έγ ρ αψε ν, δτι οι π ε ρ ίφ η μ ο ι δ ίσ κ ο ι τή ς Κ νω σσοϋ δννα ντα ι διά τής αλβ α νική ς νά
έρ μ η νευϋ'ώ α ι. Οί έ'ξυπνοι “Ε λλ η ν ε ς έ κ ο υ ν η σ α ν τήν κ εφαλ ή ν καί έ χ αρακτ ήρι -
σ α ν τ α υ τ α ώς ά ε ρ ο λ ο γ ή μ α τ α καί έ π ε κ ρ ά τ η σ ε ν έν τή Φιλοσ, σ χ ο λ ή νά θεω-
ρήται δ α κ α τ α π ό ν η τ ο ς καί γ λ ω σ σ ο μ α θ έ σ τ α τ ο ς άνήρ ώς φαι δρόν π ρό σ ω π ο ν !
Ά λ λ ’αί π ε ρ ι σ π ο ύ δ α σ τ ο ι του μ ε λ έ τ α ι ε δ ρ ο ν ζ ω η ρ άν ά π ή χ η σ ι ν π α ρ ά τ οΐ ς ξ έ ν ο ι ς
γ λ ω σ σ ο λ ό γ ο ι ς . Ό Σ ο υ η δ ό ς Ά λ έ ξ . Πέ ρ σ ο ν , ά π ο θ α ν ώ ν τω 1951, εί ναι γ ν ω σ τ ό ς
έν Έ λ λ ά δ ι ά ρ χ α ι ο λ ό γ ο ς καί έπί Κ α τ ο χ ή ς διηυθυνε τό έ ν τ α ΰ θ α Σουηδικόν
Ί ν σ τ ι τ ο υ τ ο ν καί τόν ’Ερυ θ ρ ό ν Σ τ α υ ρ ό ν , ώς ύφηγ ητ ής είς «’Ώ κ ε ρ σ τ ρ ε μ τής

Θ ρ α κ ικ ά » 13
 194 f Κ ο ρ υ το ά ς Ε υ λ ο γ ιά ν Κ ουρ ίλ α

κ τα ϊ κα ι γ υ ν α ί κ ε ς κ α ι μ ά λ ισ τ α π α ρ θ έ ν ο ι μ υ ο ύ μ ε ν α ι είς τά μ ν α ΐ ή ρ ια
το ϋ α υ ζ υ γ ι κ ο ϋ β ίο υ , κ αί ό Φ ίλ ιπ π ο ς εν τα ύ θ α είδε τό πρ ώ το ν τήν
’Ο λ υ μ π ιά δ α καί ήράσθη α ύ τή ς. Α υτη τα κτικώ ς έπ ιφ οιτώ σ α έν το ΐς
Καβειρίοις καί β ρ α δ ύ ν α σ α ν ά γεννήση έπέμεινε δεομένη είς τόν έκεΐ
ναό ν τής ’Α φ ροδίτης, δστις ά ν ε κ α λ ύ φ θ η έ σ χ ά τ ω ς π α ρ α π λ ε ύ ρ ω ς του
ιερού τώ ν « μ ε γ ά λ ω ν Κ άβειρων» θεών, καί ώ ρ αμ α τίσ θ η κ α τ ά Π λ ο ύ ­
τ α ρ χ ο ν φ λ ό γ α έξερ χομ ένην έκ τής κοιλίας της καί έτεκε τόν φ λ ο γ ε ­
ρόν καί φ ω τεινόν ήρω α ’Α λ έ ξ α ν δ ρ ο ν . Είς τ ά Καβείρια ό Κ ά σμ ιλος
μ έ γ α ς θεός του έρ ω το ς π α ρ ισ τ ά μ ε ν ο ς έν τώ π ρ ο σ ώ π ω του ιθ υ φ α λ ­
λικού Έ ρ μ ο υ , τοΟ Διονύσου καί ένίοτε διά τού ελληνικού ’Έ ρ ω τ ο ς ,
ήν ό διακοσμητής τού σ ύ μ π α ν τ ο ς , ό γ ή ιν ο ς γ εννήτω ρ . ε ίν α ι ό ’Ίμ ερ ο ς
( = π ό θ ο ς έρωτικός) Ε ρ μ ή ς , δστις έδωκε τό δ νο μ ά του είς τήν ’Ίμβρον λ

Ο ύ ψά λ α ς ά ν έ λ α β ε τ άς ά ν α σ κ α φ ά ς είς τά Δ ε ν τ ρ ά του "Αρ γ ο υ ς τώ 1926—7,

έ κδούς τ ά π ε π ρ α γ μ έ ν α α γ γ λ ι σ τ ί τώ 1931 ύ π ό τόν τ ί τ λ ο ν «Οί βασιλικοί τ ά ­
φοι είς τ ά Δ ε ν τ ρ ά π λ η σ ί ο ν τής Μιδέας». Τώ 1951 ά ν ε κ ά λ υ ψ ε ν είς τό Μπερ-
μ π ά τ ι τό έ ρ γ α σ τ ή ρ ι ο ν α γ γ ε ι ο π λ α σ τ ι κ ή ς τής Ά ρ γ ο λ ί δ ο ς διευθυνων ά μ α και
τ ά ς ά ν α σ κ α φ ά ς τής Πυ λ ί ας καί τού Δ ω ρ ί ου τής Τρι φυλί ας, δ π ο υ έ ξ έ μ α θ ε
και τήν ’Αλβανι κήν π α ρ ά τών κατοίκων ά π ό τοΰ 1926 Ε Ιδ ή μ ω ν άρα τ ή ς ’Α λ ­
β α ν ικ ή ς ά ν ε κ ο ίν ω σ ε τ ή ν « Π ε ρ ί τ ή ς γλ ώ σ σ η ς τώ ν Κ ρ η τ ώ ν » δ ια τ ρ ιβ ή ν το υ ε π ι τ υ ­
χ ώ ν τ ή ν ά ν ά γ ν ω σ ιν κ α ι άλλιον κ ρ η τ . ε π ι γ ρ α φ ώ ν —-ά φ ο υ ε ΐ χ ε ν ά ν α γν ώ ο ε ι τ ιν ά ς τ ή
β ο ή θ ε ι α τ ή ς κ υ π ρ ια .κ ή ς γ ρ α φ ή ς — μ ε τ ή ν τ ε λ ε ία ν γ ν ώ α ιν τ ή ς ’Α λ β α ν ικ ή ς , ώ ς δ ιε κ ή -
ρ ν ξ ε ν . 1 5 ο/ο λ έ ξ ε ις ε ίν α ι ά λ β α ν ικ α ί, διότι είς ο ύ δ ε μ ί αν τών έ ν δ ο ε υ ρ ωπ α ϊ κ ώ ν
κ α λ ο υ μ έ ν ω ν γ λ ω σ σ ώ ν εύ ρ ί σκ ο ν τ α ι καί α ϊ τ ι ν ε ς ή σ α ν τ έως ά ν ε ρ μή ν ε υ τ ο ι καί
ε π ε ξ έ τ ε ι ν ε μ έ κ λ ε ίδ α τ ή ν ’Α λ β α ν ικ ή ν τ ά ς π ρ ο σ π ά θ ε ια ς κ α ι ε π η ύ ξ η ο ε τ ό ν α ρ ιθ μ ό ν
τ ο ϋ τ ο ν κ α τ ά τόν δ ό κ τ ο ρ α X. Σ ό ε ν μ σ ε ρ Σ τ έ γ κ λ ι ς (βλ. περιοδ. «"Ηλιος» τόμ.
19, 1951, άριθ. 356, σ. 955).

1. "Ιμβρος ν ή σ ό ς έ σ τ ι Θράκης ι ερά Κάβειρων καί Έ ρ μ ο υ , δν "Ιμβρα-

σ ο ν λ έ γ ο υ σ ι Κάρες». Στε φ. Β υ ζ α ν τί ο υ ’Εθνικά, σ. 331. Καί ή Λή μν ο ς ομοί ως ,
ώς ε σ τ ί α Καβεί ρων έ λ έ γ ε τ ο ι ερά, ώς γ ρ ά φ ε ι ό ’Η σ ύ χ ι ο ς : « Κ ά β ε ιρ ο ι , κ α ρ ­
κ ί ν ο ι . π ά ν υ δ ’ έ τ ιμ ώ ν τ ο ο ν τ ο ι έ ν Λ ή μ ν ω ώ ς θ ε ο ί » . Κάβουρος κοινώς καί κα-
βουρι λ έ γ ε τ α ι νΰν ό καρκίνος, τό έπ ω ν ύ μ ι ον δέ Καβουρίδης έπι χτορι άζει έν
Λήμνω καί τώ Έ λ λ η σ π ό ν τ ω (Μάδυτος). Κατά Φερεκύδην «έκ Καβύρης τής
Πρ ω τ έω ς καί ' Ηφαί στου Κάβει ρους τ ρε ι ς καί Νύμφας τ ρε ι ς Καβειρίθας'
έ κ ατ έ ρ ο ι ς δ’ ι ερά γ ε ν έ σθ αι ' μ ά λ ι σ τ α μέν ο ΐ ν έν Λήμνω καί "Ιμβρω τ ού ς
Κάβει ρους τ ι μ ά σ θ α ι συμβέβηκε.... τ ά δέ ο ν ό μ α τ α αυτ ών μυστ ι κά έστι» (Car,
Muller, Fragm. hist, graec. I, ά π ο σ π . 6, σ. 71) Περί τών ά κ α τ ο ν ο μ ά σ τ ω ν είς
τ ά Καβείρια ό α ε ί μ ν η σ τ ο ς καί δ ι άσ η μ ο ς άσ κ λ η π ι άδ η ς θ ω μ ό π ο υ λ ο ς γ ρ ά φ ε ι
τάδε, άπ ε ρ , έπειδή έν τή έπι στημ. άλ η θ ε ί α ο υ δέ ν ά ρ ρ ητ ο ν καί α ι σ χ ρ ό ν
ύ π άρ χ ε ι , θά μοί έ π ι τρ α π ή ν’ ά ν αδ η μ ο σ ι ε ύ σ ω έπί λ έ ξ ε ι ( μι μο ύ μεν ο ς τ ό ν Σα-
μοθράκην καί δή τ ό ν Κουρτίδην. ο ΐ τι νε ς ά π ε ρ ί φ ρ ά σ τ ω ς καί ά ν ε υ ύ π α ι νι γμ ώ ν
έγραψαν). Γράφει δέ ο δ τ ο ς έν σ. ιη' σημ. 1 τών «Πε λασγι κών» τ ά έξής δ η­
λ ω τ ι κά : «Τά δέ λ ε γ ά μ ε ν α ύ πό τ ο ΰ Η ρ ο δ ό τ ο υ (Β', 51) περί τοΰ τ ρό π ο υ τής
 Σαμ.οΰ'ράκη κα ί Κ α β είρ ια μ ν α τή ρ ια 195

Π αρεκινήθημεν ούχί έξ ά π λ ή ς δ ια θ έσ εω ς χά ρ ιν τών φ ιλοπ ερί­

εργω ν νά χ α ρ ά ξ ω μ ε ν τα υ τα τά ά π ρ ο σ δ ιό ν υ σ α όμ ο λο γ ο υ μ έν ω ς π ρ ό ς
τό ιερατικόν ήμών ά ξ ίω μ α (— ά λ λ 3 έχομεν τόν ιερόν Φ ώτιον σ υ ν έ ν ο ­
χον, δν ούκ άνευ έρ υθ ριάσ εω ς ά ν α γ ιν ώ σ κ ε ι τις), ϊν α ά ποδ είξω μ εν,
δτι τά πρωτόλεια τον π ροϊστορικόν π ολιτισμ όν, ώς πρός τ ά τ ο ϋ γάμ ον
προβλήματα, οφείλονται είς τά Κ αβείρια μυστήρια. 'Ό τ α ν οΐ πρώ τοι
εκείνοι ά νθ ρ ω π ο ι τής τρίτης π.Χ. χιλιετηρίδος έ γ κ α τέ λ ιπ ο ν τά ς στέπ-
π α ς τής Νοτ. Ρ ω σ ία ς καί τά β ρ α χώ δ η μέρη κ α ίτ ο ύ ςδ ρ υ μ ο ύ ς τών Σκαν-
δ ιν α υ ΐω ν καί κ α τέλ η ξ α ν είς τήν ελληνικήν γήν, πρώτη φροντϊς ήτο
νά σνγκροτήαωαι τήν οικογένειαν, καί δή πρός διατήρησιν τής γ ε ν ε ά ς
τών ήρώων, του κ α θ ’ Η ρ ό δ ο τ ο ν «χρυσού γένους» έδει πάση θυσία
ν ά έ ξα σ φ α λίσ ω σ ι τήν ε υ γ ο ν ία ν ά π ό τού κινδύνου τού έκφυλισμού \
’Έ θ ε σ α ν ύπό τήν π ρ ο σ τ α σ ία ν τών θεών τόν γ ά μ ο ν , δστις έτα ξε τό
«α ύξά νεσ θε καί πληθύνεσθε» ώς ιερόν έ π ίτ α γ μ α τής δ ιαιω νίσ εω ς τού
γένους. Ό Π λ ά τω ν έν τή Π ολιτεία ώρισε φρουρούς το ύς ά ρ χ ο ν τ α ς
τής π ό λ ε ω ς πρός τό υψηλόν καθήκον τής έν ώ σ εω ς τώ ν φύλων πρός
ίσ χυράν ά ν α π α ρ α γ ω γ ή ν . Οί ά ρ χ ο ν τ ε ς έ ξέλεγον τά ζεύγη, οίς
ά πό κ ειτα ι νά σ υνεχίσω σ ι τό μ έ γ α δ ν τ ω ς έργον τής δημ ιουργίας, τήν
διατήρησιν καί τόν π ο λ λ α π λ α σ ια σ μ ό ν τού ά νθ ρ ω π ίν ο υ γένο υς.
« Μ έγα τό μυστήριον τούτο» φ ω ν ά ζ ε ι ό Π α ύ λ ο ς. Έ ν Σ π ά ρ τ η πρός
π α ρ α γ ω γ ή ν ισ χυρώ ν τέκνων, δ τ α ν ό φ ιλοξενούμ ενος διεκρίνετο ώς
ισχυρότερος πρός τούτο τού οικοδεσπότου, ύπεχρεοΰτο νά κατακλιθή
μετά τής οίκοδεσποίνης. τό ϊδιον π α ρ α τη ρ ο ΰ μ ε ν καί είς τούς βιβλι­
κούς ά ρ χ ο ν τ α ς καί δή τόν ’Α β ρ α ά μ , «τόν π α τ έ ρ α τών έθνών». 'Η
έκκλησία διά τών ιερών κ α ν ό ν ω ν έφρόντισε ν ’ ά ποφ ύγη τήν α ιμομι­
ξίαν μέχρις έκτου βαθμ ού κτλ. Τί π ρ ά τ τε ι ή Πολιτεία ; Τοΰτο πρώ τον

π α ρ α σ τ ά σ ε ω ς τ ών τοΰ Έ ρ μ ο υ α γ α λ μ ά τ ων . . . π α ρ α β α λ λ ό μ ε ν α π ρό ς τήν π α ρ 3
Ή σ υ χ ί ω σ η μ α σ ί αν τοΰ Κάβηλος» (ό «’Έ ρ ω ς έ λ έ γ ε τ ο ο ύ τ ως έν Σ αμο θράκη
καί Κάμι λος καί Κάσμι λος) καί έ π ι φέ ρε ι ό σ υ γ γ ρ α φ ε ύ ς , δσ τ ι ς έ θ ε ω ρ ε ΐ τ ο ώς
ό σ ο β α ρ ώ τ ε ρ ο ς ’Αθη ν α ί ο ς τής ε π ο χ ή ς του : «(πρβλ. καί κ αυ λ ό ς καί τό ά π ό
τ ο ύ τ ο υ π α ρ ά γ ω χ ο ν ή μ έ τ ε ρ ο ν κοινόν ρήμα) π α ρ έ χ ο υ σ ι σαφή νύξιν τί έσή-
μ αι νον τά έν Σ αμ ο θρ άκ η δ ρ γ ι α τών Κάβειρων»....
1. Πώς κ α τ ή ν τ η σε ν έ π ε ι τ α ό ιερός ο δ τ ο ς θ ε σ μ ό ς είς χ υ δ α ι ο λ ο γ ί α ν καί
δι ετ ηρε ΐ τ ο έν Θράκη είς τήν γ ε ω π ο ν ί α ν , ά π ε δ ε ί ξ α μ ε ν είς τ ά ά ρ χ α ΐ α γ ε ω ρ γ ι κ ά
καί γ εω π ο ν ι κ ά έ π ι γ ρ ά μ μ α τ α , ά π ε ρ μ ε τ ε φ ρ ά σ α μ ε ν είς τήν ν έ αν ελληνι κήν καί
ί κανώς έ σ χ ο λ ι ά σ α μ ε ν . Τ ά έ π ι γ ρ ά μ μ α τ α τ α ϋ τ α κ ατ ά τό π λ ε ΐ σ τ ο ν είναι ιθυ­
φ αλ λι κ ά καί ά ν α φ έ ρ ο ν τ α ι είς Π ρ ί απ ο ν (δθεν καί ό πρι απι σμός ) , δ σ τ ι ς ήν
φ ρ ο υ ρ ό ς τών α μ π έ λ ω ν , τών λ α χ α ν ό κ η π ω ν καί δενδροκήπων, όπωρικών. Ό
β ο υ λ ό μ ε ν ο ς ά ν α γ ν ώ τ ω τό μ ο ναδ ι κ ό ν βιβλίον μας « Δ α σ ο ν ο μ ί α καί γ ε ω π ο ν ί α
π ά λ α ι τε καί νΰν...» Ά θ ή ν α ι 19,35, σ. 226—262.
 196 ■f Κ ο ρ υ τ σ ά ς Ε ύ λ ο γ ί ο υ Κ ο ν ρ ί λ α

τών Π ε λ α σ γ ώ ν τό κατόρθω μ α . Δεύτερον έϋ'εμελίωσαν τήν ΰ'ρηόκείαν

ώς ΰ'εσμόν ιερόν καί άπαράβατον τής κοινωνίας. Τ ά ο ν ό μ α τ α τών
θεών, ώς εϊδομ εν, διετήρουν μυστικά «έπειτα δέ χρόνου πολλοί)
διελθόντος έ π όθ οντο έκ τής Α ίγό π τ ο υ ά π ιγ μ έ ν α τ ά ο ν ό μ α τ α τών
Θ εώ ν τώ ν ά λ λ ω ν , Διονύσου δέ ύστερον π ο λ λ ώ έπύθοντο» ('Η ροδ.
Β', 5 2 ) ι. Ε ίν α ι δέ γ ν ω σ τ ό ν καί παρά τοίς rΕβραίοις τής Β ίβ λ ο ν ό
ΰ'εός ήν ακατονόμαστος' διό ε ΐχ ο ν επινοήσει τό τ ε τ ρ α γ ρ ά μ μ α τ ο ν ,
δπερ νυν σ υμ π λη ρ ο υτα ι ώς Ι ε χ ω β ά ς (τό ζάγβ ε).
Τοϋ μ ε γ ά λ ο υ σεβ ασ μ ού, ου ά π ή λ α υ ο ν π α ρ ά π ά ν τ ω ν τά Κ α ­
βείρια, ε ίν α ι δ ε ίγ μ α , δτι έπεσκέψ αντο α ύ τ ά ούκ ολίγοι έπίσημοι άν-
δρες ινα προσκυνήσω σι τήν Μ ητέρα τών θεών, τήν 'Ρ έ α ν . — Έ γ ρ ά -
ψαμεν δέ ά νω τέρ ω , δτι πελώ ριον ά γ α λ μ α τής θ εά ς άνεϋρεν ό ά ρχαι-
ο λ ό γ ο ς D u m o n t είς τά Γ α ν ό χ ω ρ α διατηρούμενον εις κατακόμβην,
δ πο υ έλατρ εύ ετο ύπό τώ ν κατοίκω ν ώ ς Π α ν α γ ία , μήτηρ τοϋ θ ε ο ϋ .
Έ κ τούτου τοϋ σ εβ α σ μ οϋ ά νεγνω ρ ίσ θη έπ ειτα ά π ό τώ ν κλασσικώ ν
χρ όνω ν καί ώς άσνλον ή νήσος καϊ όντως ιερά, είς ήν προσέφευγον,
ΐνα σοοβώσιν π ο λλο ί έκπεσόντες τής άρχής καί διωκόμενοι βασιλείς τε
καί πο λιτικ οί ανδρες2. Είς τούς μ ε τα γ εν ε σ τ έ ρ ο υ ς χρ όν ο υς τής ά ρ χ α ι-

1. Π ο λ λ ά έ γ ρ ά φ η σ α ν π ερ ί τής έκ τής άλβανι κής έ τ υ μ ο λ ο γ ί α ς τών όνο-

μ ά τ ων τ ών θεών βλ. L a grece a v a n t les grecs par Louis Ben l o e w 1877, P a ­
ris a. 100, 162— 182, π ερί Ά θ η ν ά ς 177. Περί ής έ γ ρ ά ψ α μ ε ν καί ήμεΐ ς είς τόν
τ ό μο ν « Ά λ β α ν ι κ α ί μ ε λ έ τ αι » Θε σ σ α λ ο ν ί κ η 1933, σ. 162—169 ικανά.
2. Μετ αξ ύ τ ών έ σ τ ε μ μ έ ν ω ν π ρ ο σ ωπ ι κ ο τ ή τ ω ν σ υ γ κ α τ α λ έ γ ο ν τ α ι : Π τ ο ­
λ ε μ α ίο ς ό Φ ο ύ σ κ ω ν υιός τοϋ Π τ ο λ ε μ α ί ο υ Έ π ι φ α ν ο ϋ ς , δστ ι ς ά ρ χ ο μ έ ν ο υ του
Β' π. X. αί ών ο ς κ α τ έ φ υ γ ε ν έ ν τ α ϋ θ α κ ο μί ζων τό θ η σ α υ ρ ο φ υ λ ά κ ι όν του, ένώ
ό α δ ε λ φ ό ς του Π τ ο λ ε μ α ί ο ς Τ' ό Φιλοπάτωρ ήν α ι χ μ ά λ ω τ ο ς Ά ν τ ι ό χ ο υ τοϋ
Έ πι φ α ν ο ϋ ς , β α σ ι λ έ ω ς τής Συρί ας. ’Α ρ σ ιν ό η , σ ύ ζ υ γ ο ς τοϋ Πτ ο λ ε μ α ί ο υ Φιλα-
δ έ λ φ ου , ί ν α σωθή έκ τής μ α χ α ί ρ α ς τοϋ έ τ ε ρ ο θ α λ ο ϋ ς ά δ ε λ φ ο ϋ της Π τ ο λ ε ­
μαίου τοϋ Κεραυνοϋ, δ σ τ ι ς κ α τ έ σ φ α ξ ε έν Κα σ σαν δρε ί α , δπου εκείνη δι έμενε
ώ ς χ ή ρ α , τ ά τέκνα της. Αϋτη θ υ γ ά τ η ρ Π τ ο λ ε μ α ί ου Λ ά γ ο υ , τοϋ γ ε ν ά ρ χ ο υ τής
δυ ν α σ τ ε ί ας τών Π τ ο λ ε μ α ί ω ν καί τής Βερενίκης, είς τό ά ν θο ς τής ηλικίας
εί χε νυμφευθή Λ υ σ ίμ α χ ο ν τ ό ν β α σ ιλ έα τ ή ς Θ ρ ά κ η ς. Είς τ ο ύς θ ησ α υ ρ ο ύ ς τής
Α ρ σ ι ν ό η ς ο φ ε ί λε τ α ι τό π ε ρ ι κ α λ λ έ ς έκε ΐ ν ο ίδρυμα, τό Ά ρ α ι ν ό ε ιο ν , οδ θαυ-
μ ά ζ ο μ ε ν νΰν έν ^Σαμοθράκη τ ά έρείπια. Τ έ λ ο ς π α ρ α λ ε ί π ω ν ά λ λ ο υ ς έ ρ χ ο μ α ι
είς τόν τ ε λ ε υ τ α ΐ ο ν τών Μακε δ ό νων βα σ ι λ έ α , τ ό ν άτ υχ ή Π ε ρ σ έ α . Οδ τ ο ς μ ε τ ά
τ ήν έν Πύδνα ή τ τά ν του τώ 168 π. X. φ ε υ γ ω ν τήν α ι χ μ α λ ω σ ί α ν τών Ρω­
μαί ων κ α τ έ φ υ γ ε ν έν Σα μ ο θ ρ ά κ η μ ε τ ά 2009 τ α λ ά ν τ ω ν ( κ ο λ ο σ σ ι α ί α π ε ρ ι ο υ ­
σία) καί ά λ λ ω ν θησαυρών. “Ομως οί θεοί Καβείριοι ά π έ π ε μ ψ α ν α ύ τ ό ν ώς
φονέα. Ά λ λ ά δ ω ρ ο δ ο κ ή σ α ς τόν ι ερ ο φά ν τ η ν θ ε ώ ν δ α ά π η λ λ ά γ η τής άποδι -
δομ έ ν ης α ύ τ ώ μιαίφονίας. τ ό τ ε έ ξ η γ έ ρ θ η σ α ν οί κάτοικοι καί ή ν ά γ κ α σ α ν
α ύ τ ό ν ν ά φύγη, ά λ λ ά μή κ α τ ο ρ θ ώ σ α ς νά δ ρ α π έ τ ευ σ η ή χμ α λ ω τ ί σθ η καί
οϋτ ως έ κ ό σ μ η σ ε τ ό ν θ ρί αμβο ν τοϋ Αιμίλιου Πα ύ λ ο υ δ ι απ ο μ π ε υ θ ε ί ς έν Ρώμη
μ ετ ά τών δύο υιών του, ο ϊ τ ι ν ε ς κ ατ ά π α ρ ά δ ο ξ ο ν τής τ ύχ ης ε ι ρ ωνεί αν έφε-
ρον τά ό ν ό μ α τ α Φίλιππος καί Α λ έ ξ α ν δ ρ ο ς , sic transit gloria!
 Σ α μ ο θ ρ ά κ η και Κ α β είρ εια μ υ σ τή ρ ια 197

ότητος έκορυφώθη ή δ ό ξα τής Σ α μ ο θρ ά κ η ς, διότι Δημήτριος ό Πολι­

ορκητής νικήσας π α ρ ά τήν Κύπρον τόν β ασ ιλέα τής Α ίγ υ π το υ Π το ­
λ ε μ α ίο ν ά π έ δ ω κ ε τήν νίκην είς τούς θεούς Κάβειρους καί άφιέρωσεν
είς α υτού ς τήν πεφημισμένην «Ν ί κ η ν τής Σ α μ ο θ ρ ά κη ς» , πτερωτήν
θεάν, ήτις ά π ό του 1863 κοσμεί τό έν Π α ρισίοις μουσεΐον του Λ ού­
βρου, τό σ π ουδ α ιό τερ ο ν ά γ α λ μ α του μουσείου μετά τήν Ά φ ρ ο δ ίτ η ν
τής Μήλου. Είς τήν Νίκην τα ύτη ν ή Μ ούσα τού Δ ρ α γ ο ύ μ η έκσπα είς
λυρισμόν καί ψ άλλει τόν θα υ μ ά σ ιο ν π α ι ά ν ά της. καί ώ νειροπόλησεν
ό εξαίρετος ουτος εθνικός άνήρ τήν ελληνικήν νίκην τού 1912, ήτις
ά π έδ ω κ ε τήν νήσον τής Μ ητρός τώ ν θεών είς τήν Μ ητέρα Ε λ λ ά δ α ,
δ ταν γράφη : « Ή Νίκη προβαίνει σ α ν τόν άνεμο, κ α ν έν α εμπόδιο δέν
τήν βα σ τα , γ ια τί έχει φτερά (είνα ι ή κ α λ λ ιτέρ α έξήγησις τής πτερό-
έσσης Νίκης) καί ό ά γ έ ρ α ς π α ίρν ει τά φ ορέμ α τά της καί δείχνει τού
στερεού κορμιού της τήν μορφή τήν τέλεια ...» (σ. 57) «προβαίνει σαν
τόν άνεμο» ! Ε ίν α ι ή ν έ α περί τής νίκης άντίληψις τών μακεδονικών
χρ όνω ν, ήν σ υ ν έ λ α β εν ό μ εγα λοφ υέσ τερ ο ς τών επ ιγό ν ω ν τοΰ Μεγ.
’Α λ εξ ά ν δ ρ ο υ καί ύπ ηγό ρ ευσεν είς τόν κ α λλ ιτέχνην. Ε ί ν α ι ή ά ν τίθ ε -
οις τώ ν μ ε γ α λ ο π ρ α γ μ ό ν ω ν Μ α κεδόνω ν προς τούς τότε στααίμους και
ά πρά γμο να ς 3Α θ η ν α ίο υ ς , οΐτινες εατηααν τ ή ν « ’Ά π τ ε ρ ο ν Ν ί κ η ν »
Ε ίχ ο ν τελειώσει τό ά ρθρον. δτε δ ι’ ά λ λ ο βιβλίον μ ε τα β ά ς είς
τήν βιβλιοθήκην τής Βουλής, έζήτησα, ινα ϊδω τί ύ π ά ρ χ ει περί Σ α ­
μοθράκης. Εΰρον τό β ιβ λ ίο ν : Conze-Hauser-Bennclor-Niem an. «Ar-
ehaeologische U n te r z u c h u n g e n anf S a m o th rak e » είς δύο είς φύλλον
τόμους μετά 79 π ιν ά κ ω ν έκδοθέν είς τά 1875— 1880. Ό Conze ήτο
π ρ όξεν ο ς τής Α υ σ τ ρ ία ς έν Κ ω ν σ τα ν τιν ο υ π ό λει. Μ ε τ ’ α ύτόν είργά-
σθη ή Γ αλλική ά ρ χ α ιο λ ο γ ικ ή σχολή καί έ π ε ιτ α π ά λ ιν ό Conze τώ
1875. Τ ε λ ε υ τα ΐο ν δέ ή ’Αμερικανική διά τοΰ R em an (περί ου ούδέν
ευρον). Ό A. Conze ήρχισε τ ά ς ά ν α σ κ α φ ά ς τώ 1858, ο π ό τε έξέδωκε
καί τό βιβλίον του «Reise au f den Inseln des th ra k isc h e n Meeres».
Δ ιεδ έξα το α ύ τό ν ό τής Γ α λ λ ία ς έν Κ ω ν σ τα ν τιν ο υπό λει πρ όξενο ς
C ham poiseau μετά τού Deville καί C oquart, δστις καί ά π έσ τειλ ε
π ά ν τ α τά ά ν α κ α λ υ φ θ έ ν τ α ά γ ά λ μ α τ α είς τό μουσεΐον τού Λούβρου.
Οί π α λ α ιό τερ ο ι έκ τώ ν ύπό τού Πλινίου (Βιβλ. IV, 23) γ ρ α φ έν τω ν
μετά θ α υ μ α σ μ ο ύ, δ σ τις ο ν ομ ά ζει τήν νήσον « O m n iu m im portuo-
sissim am» καί τών επ ιγρ α φ ώ ν , ά ς έφερεν είς φώς ό έξ Ά γ κ ώ ν ο ς

1. Περί τής Μίκης τής Σ α μ ο θ ρ ά κ η ς βλ. Δ ρ ο υ σ ε ν . Ι σ τ ο ρ ί α των έπι γό-

νων τοΰ Μ. ’Α λ ε ξ ά ν δ ρ ο υ τόμ. III, Ά θ ή ν α ι 1903, σ. 714 (μεταφρ. 1. Δ ε λ λ ί ο υ
έν τή βιβλιοθ. Μαρασλή).
 198 Κ ορυτσα ς Ε ν λ ο γίο υ Κ ο υρίλα

Έ λ λ η ν (έκ τών π ρ ώ τω ν περιηγητών), ό γ ν ω σ τ ό ς Κυριάκός, έθεώρουν

καθήκον νά έπ ισ κ έ π τω ν τα ι και τήν Σαμοθράκην. Έ κ τώ ν μ ε τ α γ ε ν ε ­
στέρων ό Αίμίλιος Isa m b e rt, είς τήν Περιήγησίν του έν όλίγοις έγρα-
ψεν δλην τήν ισ τορίαν τής νήσου (βλ. Itin e ra ire d e s c rip tif, historique
et areheologique de Γ O rie n t tom. premiere. G rece et T u r q u ie d ’ E u ­
rope. P aris 1873, σ. 668— 671). Τ ά δέ Καβείρια μυστήρια έν π λ ά τε ι
καί θ α υ μ α σ ίω ς έξιστόρησεν ό δεινός ελληνιστής L,°beck τώ 1829 είς
τόν A glaopliam us, τόμ. II, σ. 1221— 1347 (τό έ ξα ίρ ετο ν τοΟτο εργον,
δ περ π ρ α γ μ α τ ε ύ ε τ α ι περί δλω ν τών ά ρ χ α ίω ν μυστηρίων, είδε τό φώς
διά τοΟ τύ π ο υ έν R e g im o n ti Prussorum ).
'Ιστορίαν πλήρη τής νήσου είσέτι δέν έχομεν. Ε κ ε ίν ο ς , δστις
ήδύνατο νά γράψη π ο λ λ ά ήτο ό ά ρκ ούντω ς γ ν ω σ τ ό ς λ ό γ ιο ς έ γχώ -
ριος Νικ. Φ α ρ δ ύς, ό ά φ ιερ ώ σ α ς τόν βίον του είς τά τής Κορσικής,
ά λ λ ά περιωρίσθη μόνον είς τήν ά ν α γ ρ α φ ή ν τών νο μ ισ μ ά τω ν τής νή­
σου, δημ οσιευθεΐσαν έν τή τοΟ Σβορώνου « Jo u rn a l in tern a tio n al d ’
archeologie nu m ism a tiq u e » 1898, σ. 252 έ. 1 Ή λ π ίζ ο μ ε ν π ά ν τ ε ς είς τήν
π ρ ο σ π ά θ εια ν καί τήν π ολυσ χιδή μόρφωσιν του μακ. ά σ κ λ η π ιά δο υ
Ά χ ι λ λ έ ω ς Σ α μ ο θ ρ ά κ ο υ , δστις έπίσης περί ά λ λ α ά σ χ ά λ λ ω ν μόλις
κ α τ ό ρ θ ω σ ε ν ά π α ρ ο υ σ ιά σ η τήν έν τώ ΙΗ', (1943) τόμω τώ ν « θ ρ α κ ι ­
κών» ά ξ ιό λ ο γ ο ν « Σ ύ ντο μ ο ν ιστορικήν έπισκόπησιν τής νήσου Σ α μ ο ­
θράκης» (σ. 1—49). Δέν έπέζησε δ υ σ τ υ χ ώ ς τής βροτολο ιγοΰ Κ α το χή ς.
Ά ν ω τ έ ρ α π α ν τ ό ς έπαίνο υ ε ίν α ι του Κων. Κουρτίδου «Τά ά ρ χ α ι α έλ-
ληνικά μυστήρια ήτοι τά Κ α βείρεια — Δ ιο ν ύ σ ια — Ό ρ φ ικ ά καί Έ λ ε υ -
σίνια», Ά θ ή ν α ι 1934, σ. 226.

1. Καί είς τό π α ρ ά δ ο ξ ο ν βιβλίον του «Περι ά τ ο ν ο υ και α π ν ε υ μ α τ ι σ τ ο υ

γραφής » γ ε ν ό μ ε ν ο ς ό π ρ ό δ ρ ο μ ο ς τοΟ νΟν καθηγητου τής Φι λ ο λ ο γ ί ας έν
θ/νίκΓ) I. Κακριδή.
’Ά π ο χ μ ις τον ά ρ τι α ν εγερ θ έν το ς Μ ο υ σ είο υ Σ α μ ο θ ρ ά κ η ς

’Ε ρ ε ί π ι α τ ο ΰ ιε ρ ο ΰ τ ώ ν Κ ά β ε ιρ ω ν &εών Σ α μ ο θ ρ ά κ η ς
 ΣΗ Μ Ε ΙΩ ΣΙΣ ΣΥΝΤΑΞΕΩ Σ “ Θ Ρ Α Κ ΙΚ Ω Ν ,,

Έ ξ αφορμής τώ ν π ρ ο σ φ ά τω ν ε γκα ινίω ν τοϋ ά ρ χ α ιο λ ο γ ικ ο ΰ

Μουσείου καί τώ ν έξ ά ν α σ κ α φ ώ ν π ο λ υ τίμ ω ν α ρ χ α ιο λ ο γ ικ ώ ν ε υ ρ η μ ά ­
των τής νήσου Σ α μ ο θ ρ ά κ η ς, ό Π ρόεδρος τοϋ θ ρ α κ ικ ο ϋ Κέντρου, π α-
ρεκάλεσε τόν σοφόν κ αθηγητήν καί ιστοριοδίφην Μ ητροπολίτην Κο­
ρ υ τσ ά ς Κον Ε ύ λ ό γ ιο ν Κουρίλαν, δστις εύηρεστήθη ν ά μ άς ά ποσ τείλη
τό ώς ά ν ω δημοσιευόμενον π ε ρ ισ π ο ύ δ α σ το ν άρθρον περί τών Καβει-
ρίων μυστηρίων. Τό θ ρ α κ ικ ό ν Κέντρον εκφράζει τ ά ς θερ μ ό ς του ευ­
χ α ρ ισ τ ία ς πρός τόν σ εβ α σ τό ν καθηγητήν καί πολύτιμον σ υ ν ε ρ γ ά ­
την του.
'Η ύπόθεσις έν το ύτο ις τώ ν ά ν α σ κ α φ ώ ν τής Σ α μ ο θ ρ ά κ η ς, ή
π ρ α γ μ α τ ο π ο ιη θ ε ισ α κ α τό π ιν π ο λ υ ε τώ ν π ρ ο σ π α θ ειώ ν καί μ όχθω ν τοϋ
α ρ χ α ιο λ ό γ ο υ τοϋ ’Αμερικανικού ’Ινστιτούτου τοϋ Π ανεπιστημίου τής
Ν έα ς 'Υόρκης κ. Κ αρόλου Λ έμαν, δ α π ά ν α ι ς τής ’Αμερικανικής Κυ·
βερνήσεως, δέν τε ρ μ α τ ίζ ε τ α ι μέ τά δημοσιευόμενα είς τό π α ρ ό ν τεϋ-
χ ος, ά λ λ ά λ ό γ ω τής έξαιρετικής σ π ο υ δ α ιό τη το ς τοϋ ζητήματος, θά
ά π α σ χ ο λ ή σ η καί π ρ ο σ ε χ ε ίς έκδόσεις τών « θ ρ α κ ικ ώ ν » . Πρός τόν
σκοπόν τοϋτον έζητήθη ήδη τό π α ρ ά τοϋ κ. Λ έμαν έκδοθέν σχετικόν
βιβλίον ύπό τόν τίτλον «Σ αμ οθράκη», μέ π ληρ ο φ ο ρ ίας έπί τών ά ν α ­
σκαφώ ν καί τών ευρημάτω ν, ά τ ιν α π ε ρ ισ υ λ λ ε γ έ ν τ α , ά π ε τ έ λ ε σ α ν τό
περιεχόμενον τοϋ έπί το ύτω ίδρυθέντος έπί τόπ ου Μ ουσείου, θ ά
ά σ χο λη θώ μ εν δέ είς τό μ έλλον έκτενέστερον, διότι τό π ρ ά γ μ α έχει
δύο άξιοσημειώ τους π λευ ρ ά ς. Τήν σ π ο υ δ α ιό τη τ α ά π ό ιστορικής καί
ά ρ χ α ιο λ ο γ ικ ή ς ά π ό ψ ε ω ς τώ ν ά ν α κ α λ υ φ θ έ ν τω ν θησαυρών τώ ν Κάβει­
ρων θεών, ά λ λ ά καί τής θέσεω ς τής ώ ρ α ία ς νήσου Σ α μ ο θ ρ ά κ η ς μέ
τά ς φυσικός ά π α ρ α μ ίλ λ ο υ ς έν τή ά γριότητί τω ν κ α λ λ ο ν ά ς καί τήν
έξέλιξιν, ήν π ρ έπει νά λάβη ή ά π ό τ ά ς έλλη ν ικ ά ς κυβερνήσεις έγκα-
τα λελειμ ένη νήσος, μέχρι τοϋ σημείου, ώστε πα ρ εξη γουμ ένη ή τοι-
αύτη έ γκ α τά λ ε ιψ ις νά δημιουργή τήν έ ντύπ ω σ ιν δτι ή Σαμοθράκη
δέν ά π ο τ ε λ ε ΐ τμήμα τής Ε λ λ η ν ικ ή ς Ε π ικ ρ ά τ ε ια ς .
Τό μικρό καί ά πο μ ε μ α κ ρ υ σ μ έ ν ο α υτό νησί τοϋ Α ιγ α ίο υ περί
τοϋ όποιου ούδείς έ π ρ α γ μ α τ ε ύ θ η τά τ ε λ ε υ τ α ία χρ ό νια , έκτος τοϋ
ά λησμονήτου ’Ίω ν ο ς Δ ρ α γ ο ύ μ η , ύπήρξεν κέντρον πολιτισμοΰ πού
ήκμασεν είς τό π α ρ ελ θό ν . ’Α π όδ ειξις τοϋ ά ρ χ α ίο υ τούτου πολιτισμοΰ
 202 Σ α μ ο θ ρ ά κ η καί Κ α β είρ ια μ υσ τήρ ια

ε ίν α ι τά α ρ ισ το υ ρ γ ή μ α τα , ά τ ιν α έ λ ά ξ ε υ σ α ν οί κ α λ λ ιτ έ χ ν α ι μέ τήν
σμίλην τω ν καί τά π ο λ λ ά ά γ ά λ μ α τ α , μέ τά ό π ο ια ήτο γ ε μ ά τ ο ς ό
μικρός χώ ρ ο ς τοϋ νησιού, τόν όπ οιο ν εξέλεξ α ν οί θεοί, διά τήν έγκα-
τά σ τ α σ ιν τών ν α ώ ν πρός λ α τρ ε ία ν τών Κάβειρων καί διά π ρ ο σ κ ύ­
νημα β α σ ιλέω ν καί μ ε γ ά λ ω ν ά ρ χ ό ν τω ν . Έ π ή λ θ ε ν δμω ς τό π λή ρ ω μ α
τοϋ χρόνου, έλησμονήθη ή λ α τρ ε ία τών ά ρ χ α ίω ν θεών, οί σοφοί καί
κ α λ λ ιτέ χ ν α ι ή λ λ α ξ α ν κ α τοικ ία ν καί οί κάτοικοι έγένο ντο χριστιανοί.
Καί έκτοτε μέ τά ς ά λ λ ε π α λ λ ή λ ο υ ς μ ε τα β ο λ ά ς είς τήν κυριαρχίαν τής
νήσου έ ξ ε χ ά σ θ η σ α ν δ λ α καί οί κάτοικοι έ γ κ α τα λειφ θέν τες εΐς τήν
τύχην των χοορίς κ α μ μ ία ν π ρ ο σ τ α σ ία ν καί στοργήν περιω ρίσθησαν
μέ μ α κ α ρ ία ν άμεριμνησίαν εΐς τήν άντιμ ετώ πισιν τής β ιοπ ά λη ς καί
τών καθημερινών ά ν α γ κ ώ ν , μέ τήν κ α λ λ ιέρ γ ε ια ν τών ά ν ε π α ρ κ ώ ν
γ α ιώ ν των, μέ τήν ά λ ιε ία ν καί τήν κτηνοτροφίαν τών φημισμένων
κατσικιών τής Σ α μ ο θ ρ ά κ η ς. 'Η ά μ ά θ ε ια καί ή έλλειψις οίασδήποτε
κ αθο δηγή σεω ς έφθασε μέχρι του σημείου ώστε τά ά ν α κ α λ υ π τ ό μ ε ν α
ά γ ά λ μ α τ α νά ρ ίχ ν ω ν τα ι είς τούς φούρνους διά τήν π α ρ α γ ω γ ή ν
άσβέστου. Δέν έ γ ν ώ ρ ισ α ν έν τούτοις τήν δουλείαν τών ά λ λ ω ν μερών
τής ηπειρωτικής Ε λ λ ά δ ο ς καί δ ι’ αυτό μαζί μέ τήν χριστιανικήν θρη­
σκείαν διετήρησαν τήν γ ε ν ν α ιό τ η τ α καί τό βουνίσιο θά ρρος τώ ν άν-
θ ρ ώ π ω ν τής ύπ α ίθ ρο υ καί τών ά πο κ ρ ή μ ν ω ν τοποθεσιώ ν τής μέ όλί·
γην π α ρ α λ ία ν καί π ο λ λ ο ύ ς β ρ ά χ ο υ ς νήσου. Ή Σ α μ ο θ ρ ά κ η δμ ω ς έχει
καί τό ευεργετικόν προσόν τώ ν έξα ιρ έτω ν ια μ ατικώ ν π η γ ώ ν της, ή
έκ μ ετάλλευσ ις τών ό π οιω ν γ ίν ε τα ι καί π ά λ ιν , λ ό γ ω έλλείψεως α ρ μ ο ­
δίων φροντίδων, μέ τόν πλέον π ρ ω τό γ ο ν ο ν καί ά π ο λ ίτισ το ν τρόπον.
Τά ια μ ατικά έν τούτοις τ α ύ τ α λουτρά , έχουν π ολυτίμου ς θ ε ρ α π ε υ ­
τικ ός ιδιότητας καί ήμπ ορ ούν ν ά συντελέσουν καί α ύ τ ά εΐς τήν έξέ-
λιξιν τής ά τ υ χ ο ύ ς νήσου. Πρώτην φοράν χ ά ρ ις εΐς τήν δ α π ά ν η ν καί
φ ροντίδα τών Α μ ε ρ ικ α ν ώ ν καί έξ άφορμής τών ά ν α σ κ α φ ώ ν καί τού
ίδρυθέντος Μ ουσείου, ή Σ α μ ο θ ρ ά κ η ηύτύχησε νά δεχθή τήν έπίσκε-
ψιν τεσ σ ά ρω ν Υ π ο υ ρ γ ώ ν , τώ ν Πρεσβευτώ ν Α μ ε ρ ικ ή ς καί Γ ε ρ μ α ν ία ς
καί ά λ λ ω ν έπ ισή μω ν. Ε π α ι ν ε τ ή δέ ε ίν α ι ή χά ρ ις εΐς τ ά ς φ ροντίδα ς
τού 'Υ π ου ρ γείου Τουρισμού ϊδ ρ υ σ ις τουριστικού Π εριπτέρου καί ξε-
ν ώ ν ο ς κ α τά τό ύ π ό δ ειγ μ α τών καί είς ά λλο υς ά ρ χ α ιο λ ο γ ικ ο ύ ς καί
τουριστικούς χώ ρ ο υ ς προ καιρού έπιτευχθ εισ ώ ν όμοιων έ γ κ α τ α σ τ ά -
σεων διά τών όποιω ν καί μόνον ε ίν α ι δ υ νατή ή προσέλκυσις ξένων
καί έντοπ ίω ν, έφ ’ δσον θ ά καταβ ληθή φροντίς καί διά μίαν ά σ φ α λ ή
τακτικήν σ υ γ κ ο ιν ω ν ία ν ήτις καί αύτή έλλειπ ε μέχρι τοΰδε. Νά έλπί-
σωμεν δτι ή τοιαύτη ά π α ρ χ ή καί ή κ α τανό ησ ις έκ μέρους τώ ν α ρ μ ο ­
δίων θά συνεχισθή ; Ή νήσ ος δ ύ ν α τ α ι ν ά ά ν α ζ ω ο γ ο ν η θ ή καί οί κ ά ­
τοικοί της νά ά ν α π ν ε ύ σ ο υ ν καί ν ά ζήσουν άνθρ ω πινότερ ο ν, εάν τό
 Σ η μ ε ίω σ ις Σ υ ντά ξεω ς « Θ ρ α κ ικ ώ ν » 203

Κράτος καί ό τουρισμός φροντίσουν διά στοιχειώδη π ρ ά γ μ α τ α , τών

όποιω ν σ τ ε ρ ε ίτ α ι ή β α σ α ν ισ μ έν η Σαμοθράκη.
Μ ία ενέργεια , ήτις θά ε ίχ ε ά ν υ π ο λ ό γ ισ τ ο ν σημ ασ ίαν διά τήν
τοιαύτην π ρόοδον καί τόν π ολιτισμ όν τής νήσου, θά ήτο καί ή έπι-
στροψή τοΰ έ κ π ά γ λ ο υ κ α λ λ ο νή ς καί τέχν η ς ά γ ά λ μ α τ ο ς τής «Νίκης τής
Σ αμ οθράκης» είς τόν τόπον ά π ό τόν ό π ο ιο ν ή Γαλλική Κυβέρνησις
τό μετέφερεν φροντίδι του έν Ά δ ρ ια ν ο υ π ό λ ε ι Γ ά λλου Προξένου είς
τό Μ ουσεΐον του Λούβρου τής Γ α λ λικ ή ς πρω τευούσης. Τό θ ρ α κ ικ ό ν
Κέντρον ά π ό μακροΰ χρόνου έζήτησε π α ρ ά τών Υ π ο υ ρ γ ε ίω ν Π αιδείας
καί Ε ξ ω τ ε ρ ικ ώ ν , νά κ α τα β λ η θ ο ύ ν αί δέουσαι ένέργεια ι π α ρ ά τή Γ α λ ­
λική Κυβερνήσει διά τήν ε π α ν α φ ο ρ ά ν του γ λ υ π τ ο ύ τούτου άριστουρ-
γή μ α τ ο ς είς τόν γν ώ ρ ιμ ό ν του τό πο ν, ά π ό δαου άφηρέθη πρό ενός
περίπου αίώνος, διότι διά τήν κ α τακ ρ άτησ ίν του ούδεμία πλέον ύφί-
σ ι α τ α ι δικ α ιο λο γ ία , έφ ’ δσον μέ τήν ι'δρυσιν τοπικού Μουσείου καί
τήν συνέχισιν τών ά ν α σ κ α φ ώ ν π α ρ ά τού κ Λέμαν, δέν ύ π ά ρ χ ει
πλέον κίνδυνος δ ιά τήν επιμελή διατήρησιν καί φ ύλαξιν τού ά γ ά λ ­
μ ατο ς τούτου. Πρός τόν κ. Λ έμα ν καί τήν εύγενή σ ύ ζ υ γ ό ν του έξε-
δηλώθη π α ν τ ο ιο τ ρ ό π ω ς ή εύγνω μ οσ ύ νη τών κατοίκων τής Σ α μ ο θ ρ ά ­
κης κ α θώ ς καί τής έν "Α λεξα νδρ ο υπ όλει π αρ ο ικ ία ς τών Σ α μ ο θ ρ α -
κών κ α τ ά τήν έκεΐθεν διέλευσίν των. Τό θ ρ α κ ικ ό ν Κέντρον α ισ θ ά ­
ν ετα ι τήν ύπ οχρ έω σιν νά σ υ μ μ ε τά σ χ η είς τά ς έκδηλώσεις τ α ύ τ α ς καί
έκφράζει ά π ό μέρους τώ ν α π α ν τ α χ ο ύ Θ ρ α κώ ν ευ χα ρ ισ τία ς καί θ α υ ­
μασμόν π ρ ός τόν μ ο χ θ ή σ α ν τ α δ ια π ρ επ ή ξένον καί τήν Κυβέρνησιν
αύτοΰ.
 Π IΝ Α Ξ ΤΩΝ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ

Άνακοίνωσις Διευφυνούσης Ε π ιτρ οπ ή ς Θρακικοΰ Κέντρου

έπί τή έκδόσει τοΰ 23ου τόμου τών Θρακικών Σελ. 3— 5
Ί ω ά ννο υ Π απ α δοπ ο ύλου Καθηγητοΰ:Ή ’Ανατολική Θράκη » 7— 9
Πέτρου Ν. ΐΐα π α γεω ρ γίο υ ΚαιΤηγητοΰ : Παλαιογραφική
εκδρομή εις τήν μονήν^Μπατσκόβου.— (Κριτική Κ.
Μυρτ. Ά π ο σ τ ο λ ίδ ο υ )................................. » 10— 16
f Κορυτσας Ε υ λο γίο υ Κ ουρίλα Καθηγητοΰ : Εισαγωγή
εις τήν ’ Εκκλησιαστικήν'Ιστορίαν 'Η ρακλείας. . » 17— 46
Γ εω ρ γίου Α α μ π ο υ σ ιά δ ο υ : Εκκλησία Ήρακλείας . . . .. » 47— 6δ
f Κορυτσας Ε υ λο γίο υ Κ ουρ ίλα Καθηγητοΰ: Βιβλιογραφία » 66— 72
f Μ ητροπολίτου Σ ά μ ο υ καϊ 'Ικαρίας Ε ιρ η ν α ίο υ : 'Η
Δημοκρατική διοίκησις τοΰ υποδούλου Γένους . . » 73— 77
ΚωνΙτίνου Γ. Κ ουρτίδου Γερουσιαστοΰ - Ίατροΰ : 'Ιστορι­
κά Σημειώματα. — Ή Θράκη και οΐ κάτοικοι αύτής » 79 — 96
Είκών τοΰ αειμνήστου Μητροπολίτου Θυατείρων Γερμανοΰ
Στρηνοπούλου.............................................. » 97
Το Πολιτικόν Μνημόσυνον τοΰ Μητροπολίτου Θυατείρων —
'Ομιλία Φ. Μ ανο υη λίδου....................... » 99— 113
'Ομιλία A. Α. Π ά λ λ η .................................... .... » 113— 122
Ή Τεσσαρακονταετηρις εν Λονδίνφ τοΰ Μητροπολίτου Θυ­
ατείρων Γ ε ρ μ α ν ο ΰ .................................... . . . . » 123
Προσφώνησις Μ. ’Αρχιμανδρίτου Μιχαήλ Κων-
σταντινίδου......................................... » 123— 126
’Έμμετρος προσφώνησις τοΰ Μ. Οικονόμου Κων­
σταντίνου Καλλινίκου....................... » 127 — 130
 206 η ίναξ τώ ν π ερ ιε χ ο μ έν ω ν

Άντιφώνησις Μητροπολίτου Θυατείρων Γερμανοϋ Σελ. 1?0— 134

’Απόσπασμα διαθήκης τοϋ Μητροπολίτου Θυατείρων Γ ερ­
μανού » 135— 136
f Μ η τροπ ολίτου ’Αλεξανδρουπόλεως ’Ιωακείμ : Άψιε-

ροϋται εις τήν άλησμόνητον πατρίδαν μου Σηλυ­

βρίαν ............................................................................... » 137— 146
’Αλεξάνδρας Π απ αδοπ ούλαν : ‘Η Θ ρ ά κ η » 147 — 148

Α. Ταμβακίδου Κα'&ηγητοϋ: Λαογραφικά.— Σαραντακ-

κλησιώτικα. —Θρακιοίτικα.
Τ σ ο υ π ρ ο ΰ λ α μ ........................................................ » 149
Τό Γ ε ιρ η ν ά κ ι........................................................ » 150

’Από το Ό ρτάκιοϊ τής Βουλγαροκρατουμένης

Θ ρ ά κ η ς .......................................................... » 150— 151
Ά π ’ τό Κρυονέρι τής Ά ν α τ. Θράκης— Χριστούγεννα » 151

Ά π ό τά Μάλγαρα τής Ά νατ. Θ ρ ά κ η ς .......... » 152

Τραγούδι άπό τήν ξακουσμένη Άδριανοϋπολι τής

Άνατ. Θ ρ ά κ η ς .......................................... » 153

Τραγούδι άπό τή Σαρακήνα τής Άνατ. Θράκης » 154

Π α ρ α δ ο σ ι ς ............................................................ » 155
Τά Λ ε ι β ά δ ι α ........................................................ » 156
ΙΤάν τ ’ αρνιά . . . . » 156
Μάννα καί γ υ ι ύ ς ................................................... » 157
Στήν Πόλη παένει.................................................. » 157

Μ ιλτιάδον Σαραντή : Ό Ελληνικός πληθυσμός κατά τό

ετος 1911 εις τάς περιοχάς τοϋ ’Οθωμανικού

Κ ρ ά τ ο υ ς ................................................................. ^ 158 1<5

Φωτίου Γ. ’Α π ο ο τ ο λ ίδ ο υ : Ά π ό τήν Οικονομική ζωή τής

Θράκης.—Τά Κεχαγιαλίκια τής Τσεντώς . . . . » 176— 182

Πένθη. Εικών Αθανασίου Στεφ. Μ α ν ο υ η λ ιδ ο υ .......... * 183
 ϊΐίν α ξ τ ω ν π ε ρ ιε χ ο μ έ ν ω ν 207

“Αθανάσιος Σ. Μανουηλίδης (Ν εκ ρ ο λο γία )........................... » 185— 190

f Ε ύ λ ο γ ίο υ Κ ο υ ρ ίλ α Μ η τ ρ ο π ο λ ίτ ο υ Κ ο ρ υ τ α ας ; Σαμο­
θράκη και Καβείρια μ υ σ τ ή ρ ι α ................................ » 191 — 196

Εικόνες: ΝεοΐδρυΘέντος μουσείου και ερειπίων τοϋ ναοϋ τών

Κάβειρων θεών Σ α μ ο θ ρ ά κ η ς..................................... » 197
Σημείωσις Συντάξεως «Θρακικών». — Σαμοθράκη και Κα-
βείρεια μ υ σ τ ή ρ ι α » 201—203
ΙΙίναξ τών π ε ρ ιεχ ο μ έν ω ν » 205— 207